GBP 1189,51 DEM 381,39 USD 794,74 JPY 7,3427 NOK 91,39 Notering: 17-7-2000 kl. 11:43:29 AM Kelda: Stað m/s Ætt Hiti Kambsdalur 5,8 11,7 Kaldbaksfjørður 6,2 - 11,2 Norðadalsskarð 12,4 8,5 Høgareyn 6,5 9,0 Oyragjógv 2,4 11,3 18/07-00 Kl. 10:05 Kelda: Tíðindi frá Sosialinum: Sendið okkum tips Internet tænastur Internet samband Forrit Navnaøki Web hotel News servari Landakodur CGI funktiónir GÍ tapti 3-1 móti Holstebro 18-7-2000 10:46:16 AM Argjabáturin stevnir móti Scilly 17-7-2000 3:39:22 PM Edwards farin 17-7-2000 3:27:48 PM Dómarar settir 17-7-2000 3:22:06 PM Hendur og Hugflog á Hálsi 17-7-2000 2:50:43 PM Verkfall hóttir SAS 17-7-2000 1:53:17 PM Ad Libitum givið út fløgu 17-7-2000 12:59:56 PM Fimta og síðsta gongulagskappingin 17-7-2000 12:54:00 PM Watson visti ikki um Sandavágsgrindina 17-7-2000 12:44:37 AM Bogi og Sunnevá vunnu á Vestanstevnu 17-7-2000 12:33:17 AM Frændur við á Ólavsøkukonsertini 17-7-2000 12:27:01 AM Vinnuligar heimasíður Privatar heimasíður Skúlar Feløg Stovnar Virki Út á internetið Bløð & tíðarrit Ferðing Kvinnusíðan Blandað Útbúgving Barnasíðan Samlað yvirlit við gomlum tíðindum her Leita í tíðindasavni okkara: Dagur og Vika á netinum games.olivant.fo tukids.olivant.fo linux.olivant.fo themes.olivant.fo tucows.olivant.fo Leiðbeining Prísir Umsóknarbløð Um okkum Teknikkur Hagtøl um Internetið Broyt loyniorð FAQ Traceroute Ping Whois á RIPE Whois á Internic Webmaster Leita á síðunum hjá Føroya Tele - Skriva eitt ella fleiri leitiorð: . og trýst á Copyright (c) 2000. All rights reserved . Skráseting av Vinnuligum heimasíðum, ið eru skrásettar og liggja á servarum hjá Føroya Tele: Sendið ein teldupost til netvørðin hjá Føroya Tele, ið síðan leggur eina slóð til heimasíðuna innan rímuliga tíð. A.D.J Sound Alval Matrikulstovan Alive Music (The Dubliners) MBM Meginfelag Búnaðarmanna Alma Almanna- og heilsumálastýrið MEGA Meginfelag áhugaleikara Føroya (MáF) Apoteksverkið Meginfelag Útródrarmanna Arbeiðseftirlitið Meinhardt Arge P/F Arbeiðsloysisskipanin Menningarstovan ARIA Munin Atlantic Airways Microteld Atlantic Petroleum Mylnuhúsið AWJ-Foto og Video Naten Balslev Bátatænastan Norðcon Sp/f Blái Krossur Føroya Norna Sp/f Bibi - an artist from the Faroe Islands Nissan Bileftirlitið Norðoya Sparikassi Bókamiðsølan Norð Trukk Bridgefelagið Norðurlandahúsið Club 20 Norðsetur hús Club Kaggin Northern Fish Cold Storage Com Data P/F Orbits NetCafé Danstein Pegasus Studio DSJ Heilsøla Divingexpedition 2000 Politi Elektron P/F Petur og Petur Plastvirkið E. S. Trans Postverk Føroya FARODANE Poul Hansen P/F Farpack P/F Poul Michelsen P/F Faroe Seafood Purewater-Seafood Faroese Telecom Radiobúðin Faroe Travel Rasmussen & Weihe Sp/f Ferðslutrygd Regin Vágadal Fíggjarmálastýrið Reyni Service Fiskamarknaður Føroya Runavíkar kommuna Fiskaaling Runavíkar Mekaniska Verkstað Fiskivinnuskúlin í Vestmanna Rúsdrekkasøla Landsins Flogfelag Føroyar Safari Transport Fjarskiftiseftirlitið Pf. MJ Saltsøla F.J.M Sam-Teld P/F FK Sansir Sp/f Føroya DátuSavn pf (FDS) Securitas í Føroyum Sethúsasølan Flyvestation Torshavn SEV Formula Fo Sightseeing Vestmannbjørgini Fólkakirkjan Fótbóltssamband Føroya Sjónband Fotoshop Sjónvarp Føroya Fragd og fimi Skipafelagið Føroyar P/F Skótafylki Sigmunds Brestissonar Framtaksgrunnur Føroya Pf. Skipasmiðjuna á Skála Færøernes Kommando Smyril Line Føroya Arbeiðsgevarafelag Starvsmannafelagið Føroya Banki Stephanssons hús Føroya Bjór STH Skeiðtænasta Handilsskúlans Føroya Brandskúli Studentaskúlin á Kambsdali Føroya Diabetesfelag Stranda Bio Føroya Gluggi Strandfaraskip Landsins Føroya Kommunufelag Stuðulsstovnurin Føroya Landsstýri Suðuroyar Sparikassi Føroya Lærarafelag SUZUKI P/f Svend Krosstein Føroya Løgting Team '85 Føroya Oljuráðgeving Sp/f Tekniski Skúlin í Klaksvík Føroya Postfelag TelduCaféin Vega Føroya Sparikassi TelduTænastan Føroya Studentaskúli og HF-Skeið Telefonbókin Føroya Tele Thor P/f - Shipping Company GLITNIR Tingakrossur Grafik Studio Toll- og Skattstova Føroya GRÍMA Tora Tourist Gummibátatænastan Tórshavnar Kommuna Hallo.fo Handilskjarnin Tórshavnar Havn Handilsskúlin á Kambsdali Tórshavnar Skipasmiðja P/F Havnar Bóltfelag Tor-Shipping Havnar Handverkarafelag Tourist Guide Faroe Islands Havsbrún Tingform Heri Thomsen Transport TRYGD Hesufer Trygdartænastan Hot-In Tryggingarfelagið Føroyar Húsamekling - Sp/f Protek Undirvísingar- og Mentamálastýrið Sp/f Injector Inni United Seafood Inpact Inventartænastan Útvarp Føroya Ivan Johansen Bilar Vatnsoyra Snikkaravirki P/F Ítróttarhøllin á Hálsi Vestmannabjørgini Sightseeing Javnstøðunevndin Jógvan Weihe Vestmanna Kommuna Jolly síðan J S Bilar Vestmanna Skipasmiðju Fa. J. Herluf Sørensen Vestnorden Tourist Board Kappingarráðið VILMA KEMILUX INDUSTRI Vinnuhúsið Klaksvíkar Havn Virkisráðgeving Sp/f Føroya Kærustovnur Vision Software P/F Klaksvíkar Sjómansskúli VIT KT-Tænastur KPMG Vinnumálastýrið Kular Røtur VS Seafood P/F J. & B. Kyster Sp/F Wenzel P/F Landsverkfrøðingurin Landsbanki Føroya Leif Best LFÚ LITAVAL Lønardeildin (Fíggjarmálastýrið) Marco Polo Maretec Shipbrokers Copyright (c) 2000. All rights reserved. 1. Trýst her: 2. Bíða eftir: Legg til merkis, at hvønn mánaða framyvir fer ALVAL at hava fleiri góð tilboð. Øll kunnu gera nýtlsu av teimum. PAPIREN Nýtt frá ALVAL! Trýst á myndina. Síðan sæst best við Internet Explorer, 800 x 600. Síðan er tíverri ikki serliga Netscape vinarlig. Vælkomin! ALVAL heilsar tygum vælkomnum á heimasíðuna! ALVAL er ein lítil fyritøka. Men við stórum ætlanum. Vit læra enn, tað fara vit altíð at gera, og vit ætla at læra tað gott! ALVAL er heildarveitarin í Suðuroynni, og vit leggja dent á at veita kundum okkara eina álítandi og skjóta tænastu. Málbólkur okkara er sera breiður, og umfatar hann m.a. einsteiklingar, stórar smiðjur, flakavirkir, kommunalir og almennir stovnar, bakarir og skip. Stutt sagt, vilja tygum spara tíð og orku, lat ALVAL veita tygum, tað tygum skulu brúka! Tí skal tað vera okkara vón, at hendan heimasíðan á einklan hátt, kann lýsa okkara virksemi. Vinarliga, fyri ALVAL Poul Midjord Dam Uppaftur Upphavsrættur (c) 2000 ALVAL. Øll rættindi eru vard. Seinast broytt: 21. juni 2000. Vit hava eitt breitt vøruúrval á goymslu, og annars skjóta atgongd til vøru sum ikki verður goymsluførd. Her á síðuni, fara vit at vísa tygum nakað av okkara úrvali. Ætlanin er at tað skal vera møguligt hjá tygum, at takað niður ein lista, við øllum okkara vøruúrvali. Fyri fyrst nevna vit høvuðsbólkarnar: Trýstfløskur og øll luftsløg. Sveisimaskinur og alt sum sveising hoyrir til. Løðarir. Reingerðingarevni. Pappír og innpakkingartilfar. Hanskar, trygdarskógvar og onnur arbeiðsklæðir. Elektrodur. Merkitilfar og spray. Haldarir til pappír, sápu o.a. Bakara- og slaktarvørur (innpakning). Vaskiamboð, so sum vognar og tilhoyr. Umvælingartilfar til m.a. hydralikrør. (DAVAL og Wencon) Flísar og tilhoyr. Fyri at kunnu veita okkara kundum eina so trygga og álítandi tænastu, sum ALVAL ger, er neyðugt við samstarvi við aðrar tænastuveitarar her á landið. Vit hava tí lagt okkum eftur, at samstarva við størru fyritøkur í Havn, soleiðis at vit óbeinleiðis umboða fleiri túsind ymiskar vørur. Her er eitt yvirlit yvir teir mest tíðandi veitarnar, vit hava samstarv við. (Í bókstavarøð) ADC-heilsølan Dekostovan Flísan JB-Trade Sveisingahandilin ALVAL v/ Poul Midjord Dam FO-827 Øravíkarlíð + 298 37 21 86 + 298 37 22 86 + 298 21 21 86 alval@alval.fo Nýtt frá ALVAL! Tilboð í juni! (Viðmerkjast skal, at í prísinum er ikki íroknað porto ella frakt) ALVAL kann nú bjóða eitt heilt nýtt alternativ til vanliga handreingerð. PAPIREN - bummullsklúturin við innbygdum reinsievni. PAPIREN tekur lættliga burtur olju og annað dálkandi - uttan at vatn verður brúkt! Harafturat eru ongin loysingarevni í PAPIREN. Í PAPIREN er glycerin, sum fer væl við húðini. PAPIREN kann brúkast á øllum støðum, har vatn og sápa ikki er tøkt. Ein klútur er nóg mikið, sjálvt um hendurnar eru sera skitnar. Samstundis er PAPIREN reinført í sjálvum sær, tí brúkarin tekur bert tann eina klútin sum brúkast skal. PAPIREN kann brúkast víða um: Í bilsmiðjum, á maskinverkstøðum, umborð á trolarum, í tænastubilinum - stutt sagt; á øllum støðum, har skjótt og gott handreinføri ynskist. PAPIREN reinsiklúturin kann eisini brúkast til reingerð av skrivstovu- og teldubúnaði. ALVAL hevur tí eitt gott tilboð til tín: PAPIREN-ílæt við 150 klútum, bert fyri kr. 155,- (MVG íroknað) PAPIREN kann bíleggjast á telefon 37 21 86 ella á telefaks 37 22 86. Ella her! Uppaftur Onnur tilboð frá ALVAL Byrjan Jobby 1600T Ein heildarveitari fær sínar vørur víða hvar. Her er eitt úrval av veitarum. Størsti heildarveitari í DK. Alt innan virkisreinføri. Tilhoyr til flísar og annað. Ymiskt tilhoyr til autogensveising. Nýtt goymsluøkið. Vaksandi sølan og nýtslan av ymiskum luftsløgum setur krøv til trygd og goymslu. Alval hevur nú útvega sær eitt tryggari og størri økið at goymsluføra øll luftsløgini. Talan er um eitt 120 m^2 stórt innigyrt økið á Tvøroyrar Havn, beint vestanfyri Skipafelagið Føroyar, og beint norðanfyri nýggja Delta Seafood. Alval hevur leiga økið frá Tvøroyrar Býráð. Páskasølustevnan 2000. Aftur í ár var stórfingin sølustevna í hølluni í Trongisvági. Stevnan var fyriskipað av teimum stóru ítróttarfeløgunum á staðnum. Seinast stevna varð, var í 1998, og var tann stevnan so væl úr hondum greidd, at fyrireikarnir hesafer høvdu stórar skógvar at passa. Og teir passaðu - væl og virðiliga! Ein ótrúlig stevna fór av bakkastokki 13. apríl 2000, og helt hon áfram til 16. apríl. Vit høvdu gjørt okkum væl til, við einum stórum bási, básur nr. 23. Og ikki halda vit, at vit smæddust burtur millum. Fyritøkurnar her á staðnum kláraðu seg avbera væl, og vóru teirra básar sera snotuligir á at líta. Vit høvdu Bárð Simonsen úr Sveisingahandilinum og Beinir Kristiansen frá JB Trade at hjálpa okkum, og var størstur dentur lagdur á sveisiútbúnaða og virkisreinføri. Nakað av trygdarútbúnaði var eisini við. Stevnan eydnaðist sera væl. Nógv áhugavert spurdist burturúr, og vónandi kemur hetta afturvendandi tiltak at halda áfram. Eitt stig upp Tá ið talan er um fiskivinnu í okkara høpi, er talan um alla vinnuna sum hon er, líka frá tí minsta saltfiskavirkinum til størsta "high risk" laksavirkingarvirki. Frá minsta útróðrarbátinum til størsta trolaran. Frá smoltstøðum til alistøðir. Stutt sagt, vit kunnu bjóða fiskuvinnuni eina breiða "over-all" tænastu.Tað verður seg bæði innan reinføri og innan viðlíkahald. Innan virkisreinføri kunnu vit veita eina mongd av tilboðum. Viðurkenda danska fyritøkan Novadan hevur eitt sera stórt útboð av vørum á hesum økinum. Og saman við teirra serkunnleika, og saman við JB Trade í Tórshavn, kunnu vit fara út og bjóða eina trygga og haldbara tænastu. Tá tað kemur til viðlíkahald innan fiskuvinnuna í Suðuroynni, eru vit í somu støðu. Flest øll flakavirki hava egið fólk at taka sær av viðlíkahaldinum. Her kunnu vit bjóða eina góða tænastu, serliga innan sveising. Vit hava stóra goymslu av luftsløgum frá Strandmøllen, elektrodum og tráði. Og vit hava, í samstarv við Sveisingahandilin í Tórshavn, skjóta og trygga atgongd til alskins sveisiamboð - og eisini vanlig amboð. Tænastuna á hesum økinum eru serliga skipaánarnir glaðir fyri. Vit veita í størri og størri mun eisini virkum og skipum arbeiðsklæðir av ymiskum slag. Vit hava nakað á goymslu, og annars er ADC-heilsølan í Tórshavn ein tryggur skansi at heita á. Eru spurningar, ella ivamál, so eru tygum vælkomin at seta tygum í samband við okkum. Eitt stig upp Suðuroyggin er væl fyri. Í øllum førum tá talan er um smiðjur. Smiðjur eru av alskins slag. Smáar serútgjørdar eindir, stórar jarnsmiðjur, skipasmiðja og nýtt kollveltandi smíð innan trollemmar.Felags fyri flest allar hesar smiðjur er, at tær brúka Strandmøllen luftsløg til at sveisa við. Strandmøllen er merkið sum ALVAL umboðar. Hóast vit ikki hava 100% av marknaðinum á hesum økinum, talan man verða um eini 90%, so hava vit gott samskifti við kundarnar - 100% av teimum. Fyri teir er ALVAL ikki bara luftsløg til sveisingar. ALVAL er eisini ein trygg veiting av: elektrodum, sveistólum, tráði, reingerðarevnum, arbeiðsklæðum og mongum øðrum. Eru spurningar, ella ivamál, so eru tygum vælkomin at seta tygum í samband við okkum. Eitt stig upp Við síðuna av fiskivinnuni og, tí víðfevnda, smiðjuvirkseminum sum er á oynni, finnst eisini ein rúgva av øðrum vinnuvegum. ALVAL er veitari til fleiri av hesum tættum. Flest allir kommunalir og almennir stovnar í Suðuroynni brúka tænastur frá ALVAL. Talan kann til dømis verða um reingerðarevni til skúlar og barnagarðar. Serlig luftsløg til tannlæknastovur. Pakkitilfar til bakarar og handlar. Listin er langur. Vilt tú hava heildarveiting frá ALVAL? Sig bara til! Eitt stig upp Til byrjan Um P/F ALMA: P/F ALMA Maskinverkstaður & Smiðja varð stovnað í apríl 1992 sum dótturfelag hjá P/F Byggifelagið G. Waagstein. Byggifelagið varð stovnað í 1948 og hevði sítt egna umvælingarverkstað. Feløgini vóru løgd saman til eitt felag í 1997. P/F ALMA varð stovnað til at yvirtaka føroysku deildina hjá danska felagnum Enmaco A/S, ið er danska umboðið hjá Caterpillar. P/F ALMA bleiv sostatt teirra umboð í Føroyum. Sum framhald av sáttmálanum við Enmaco (CAT), hevur P/F ALMA eina sterka støðu sum sølu-og servicefelag, umboðandi Caterpillar Maskinur, Caterpillar Motorar og Gen-sets. Felagið er eisini umboð fyri Mak motorar, Grove Worldwide Cranes, Atlas Copco kompressarar og boriútgerð, Erlau/RUD ketur og lastiútgerð, Munters avfuktarar, Bucher-Guyer Multisópingarmaskinur, Bucher-Schörling sópingarbilar og Epoke saltspreiðarar og fleiri onnur produktir. Herumframt útvegar P/F ALMA eykalutir til øll sløg av maskinum og motorum. Av tí at samskiftið millum Føroyar og restina av heiminum er so gott, eru vit førir fyri at arbeiða tætt saman við útvegarum okkara fyri at tryggja, at eykalutirnir og útgerð koma so skjótt fram sum gjørligt. Verkstaðið: Verkstaðið átekur sær alt slag av smiðjuarbeiði, umframt umvælingar av maskinum og motorum. Eisini hevur verkstaðið góðkenning frá Arbeiðseftirlitinum til at gera 10-ára eftirlit á kranum og aðrari lyftiútgerð. Seinastu árini eru fleiri serviceavtalur gjørdar uppá regluligt viðlíkahald av maskinum, motorum og øðrum amboðum hjá kundum okkara, fyri at fyribyrgja brek og havarí, og fyri at avmarka virðisminkingina. Verkstaðið er on-line við fleiri eykalutagoymslur á meginlandinum og kunnu flestu eykalutir fáast heim eftir stuttari tíð. Gravimaskinur, lessimaskinur, gradarar, dozarar, dumparar, trumlur, asfaltútleggjarar o.m.a., umframt skips- og bátamotorar, industrimotorar, generatorsett og neyðstreymsannlegg til skip, ídnað, sjúkrajhús o.a. Motorar og generatorar til skip, kraftverk v.m. Alt slag av lyftiketum til kranar á landi og umborð í skipum og oljupallum. Eisini deksfesti o.a. til skip. Grótketur, kavaketur til maskinur og lastbilar, umframt eitt stórt programm av parkmøblum, stadionsetrum, beinkjum o.m.a. Saltspreiðarar, kavaruddiútgerð, kustar til maskinur o.a. Kompressarar, borivognar, boriamboð, boristál/krúnur, tunnilboriútgerð, útgerð til trygging av tunnlum o.m.a. Tunnilslokomotiv, vognar, lyftir, luftskiftis- og onnur útgerð til tunnilsgerð. Sópibilar, kavaruddiútgerð, multi-akfør, grássláing o.m.a. Mobilkranar og lyftir. Hydraulikkslangur og fittings, verkstaðið hevur goymslu og útgerð til framleiðslu av hydraulikkslangum. Byggideildin: Byggifelagið G. Waagstein ella BGW ið byggideildin vanliga verður rópt, hevur meira enn 50 ár á baki. Felagið bleiv stovnað í 1948 av Christian Eli Lamhauge og Gunnar Waagstein og hevur staðið fyri stórum parti av byggi- og anleggsarbeiðum, so sum skúlum, havnum, kirkjum, vegagerð o.ø. Bóklingur um søgu felagsins kann fáast við at venda sær til okkum á alma@alma.fo . Byggideildin telur í dag 5-7 mans og virkisøkið er í høvuðheitum, bygningsumvælingar og minni arbeiði. Eirargarður 2, FO-100 Tórshavn, Tlf 35 40 40, Fax 35 40 45, Email AHS@AHS.FO Vælkomin til Almanna- og heilsumálastýrið. Stýrið umsitur: Almannamál Heilsumál Íbúðarmál Javnstøðumál Vitjandi: Almannamál Forsorg v. m. Forsorg Barnaforsorg Barnapeningur til stakar uppihaldarar v.m. Almannapensjónir v.m. Sjúka o.tl. Dagpeningur Sjúkrakassar Lógskyldug vanlukkutrygging Almannaviðurskifti annars Grunnar Millumlandasáttmálar innan almannaøkið Heilsumál Almenn heilsulóggáva, miðstýri heilsuverksins, embætislæknar, líkskoðan v.m. Heilsustarvsfólk (autorisatiónslóggáva) Læknar Tannlæknar, tannrøktarar Kliniskir tannsmiðir Sjúkrasystrar Ljósmøður Terapiassistentar Fótrøktarar Sjúkrahúsverk v.m. Smittandi sjúkur, fyribyrging, primær heilsutænasta Apoteksverkið, heilivágur, heilsuskaðilig evni, geislareinføri Sinnisbrek Millumlandasáttmálar innan heilsuøkið Íbúðarmál Bygging, sethúsa- og íbúðarbygging Rentustudningur til sethúsabygging Húsalánsgrunnurin Bjálvingarstuðulslán Bústaðarhús til fólk í útbúgving Íbúðargrunn Heilsuráð Her leggja vit fram ymisk góð ráð um heilsu og heilsurøkt. Ávísingin "Bíligari heilivágur" leiðir til kunning um nýggju reglurnar um útflýggjan av bíligasta heilivági. Góð ráð um: Astma Bíligari heilivág Krím Lús Astma (Bróstmøði) Astma er ein vanlig sjúka, ið kann raka allar aldursbólkar og umleið 8-10 % av okkum. Fólk við astma hava ein varandi bruna niðri í lungagøgninum, har ið andaleiðin hjá viðkomandi er hovin; lungnapípuvøddarnir eru trektir saman og ein hevur nógv slím. Sjúkraeyðkennini eru, at ein verður trongur av og á; hostar og hevur pípandi andadrátt; tað trykkjur fyri bróstinum og ein vaknar um náttina orsaka av hosta. Nógv ting kunnu útloysa eitt astmaherðindi - her skulu nakrar orsøkir nevnast: Kropslig ovurbyrjan - t.d. við ítrottaíðkan Ovurviðkvæmi yvirfyri t.d. pollen, djórahári, hússtøvmidum og dusti Tubbaksroykur Ymiskir angar - t.d. parafuma, matarroykur, bilosi og reingerðarevni Sjúka - t.d. krím og influenza Strongd Køld og turr luft Góð ráð Lufta oftani út heima Ger reint eina ferð um vikuna Hav eingi teppir ella annað, ið samlar støv Royn sum best at sleppa undan tí, ið tú ert ovurviðkvæmur yvirfyri Hald teg frá tubbaksroyki - bæði passivum og aktivum Far til læka, um tú hevur illgruna um astma Heilivágur fyri astma fæst bert uppá recept. Astma verður viðgjørd við 2 sløgum av heilivágið. Tað eina slagið fær lungnapípuvøddarnar at slappa av, ímeðan hitt slagið fyribyrgir brunanum í andagøgninum. Uppaftur Bíligari heilivág Landsstýrið hevur ásett í kunngerð, at apotekini skulu útflýggja bíligasta heilivágin, ið er til taks. Í kunngerðini er ásett, hvørji heilivágamerki kunnu umbýtast. Sama slag av heilivági Sama slag av heilivági verður ofta selt undir ymiskum merkjum (nøvnum) og við ymiskum prísum, sjálvt um innihaldið - kemiska samansetingin - og virknaðurin er eins. Allur heilivágur er undir eftirliti, og skal góðkennast av myndugleikunum, áðrenn hann kann útflýggjast á apotekunum. Prísurin broytist Kappingin um tey ymisku heilivágamerkini er hørð, og prísurin broytist alla tíðina, soleiðis at tað merkið, ið áður var dýrast, fáar dagar seinni er bíligast. At fylgja við í kappingini ger, at bæði tygum og sjúkrakassarnir kunnu spara pening. Útflýggja bíligasta heilivágin Apotekini skulu soleiðis útflýggja bíligasta heilivágin, við sama innihaldi og virknaði, sum tann heilivágur, ið læknin hevur skrivað á reseptina, uttan so at læknin skilliga hevur viðmerkt á reseptina, at tygum skulu hava eitt ávíst merki. Resept, ið kann brúkast fleiri ferðir Um ein resept kann brúkast fleiri ferðir, umbýtir apotekið til bíligasta heilivágin, fyrstu ferð útflýggjað verður. Síðan verður sami heilivágur útflýggjaður - uttan mun til prísin - til reseptin er liðug. Tygum kunnu sjálvi velja Fáa tygum heilivág útflýggjaðan við øðrum navni, kunnu tygum vera trygg/ur. Tað er bert navn og møguliga útsjónd á heiliváginum, ið er øðrvísi. Virknaðurin og innihaldið er tað sama. Vilja tygum hava heilivág við navni, tygum kenna, kunnu tygum boða apotekinum frá. Apotekið hevur tá skyldu at útflýggja hendan heilivágin - uttan so at læknin hevur viðmerkt á reseptini, at tygum skulu hava eitt ávíst heilivágamerki. Heilivágsendingar Læknin kann skriva á reseptina, at apotekið ikki má útflýggja annað heilivágamerki, enn tað, sum stendur á reseptini, hóast prísin. Um so er, kann apotekið ikki umbýta heilivágin, og tygum kunnu heldur ikki velja annað merki. Til tey, sum fáa heilivágin við posti, vil apotekið vanliga velja bíligasta heilivágin. Eru tygum í iva, og møguliga ynskja broytingar, so seti tygum í samband við apotekið. Uppaftur Krím Krím er tann mest vanliga av øllum sjúkum og kemur fyri serliga á vári og vetri. Børn fáa ógvuliga ofta krím og ikki sjálvdan eftirsjúkur. Atvoldin til krím er sum oftast virus, men kann eisini skyldast bakteriur ella aðrar smáverur, sum seta seg í munn, nøs ella háls. Krím smittar sera illa og serliga í fyrstani. Sjúkraeyðkenni sum t.d. tipt nøs, snor, pínu í hálsinum, hosti og høvuðpínu munnu óiva øll kenna. Hvat kann gerast? Fyri tipta nøs fært tú nasapístr ella -dropar frá apotekinum, ið geva heilt góðan lætta eftir fáum minuttum og virknaðin heldur áfram í uml. 8 tímar. Tað er av týdningi, at slím sleppur at renna frá hjáholunum, tí annars kann bruni koma í. Hesir dropar skulu helst ikki nýtast í meira enn eina viku. Børn undir eitt ár eiga ikki at nýta hesar dropar, men bert saltvatn, sum tynnir snorið, soleiðis at tað betri rennir úr nøsini. Fyri høvuðpínu hjálpir at taka pínutablettir, ið innihalda antin paracetamol ella acetylsalicylsýru. Hesar fáast í hondkeyp á apotekinum. Eisini kanst tú fáa súgvitablettir, hostasevju og tablettir, sum kunnu hjálpa upp á slím, turrun hosta og sáran háls. Góð ráð Snýs tær við pappírsklútum Halt fyri munnin tá tú hostar ella njósir Vaska ofta hendur Lyft høvdapútuna 10-15 cm. upp tá tú svevur Náttúruheiligvágur sum piparmint dropar ella JHP dropar kunnu lætta eitt sindur. Drekka altíð nógv, tá ið tú hevur krím, t.d. heita mjólk við honning, juice o.a. Far til lækna Um sjúkueyðkennini varða við í meira enn eina viku og um tú hevur fepur. Uppaftur Lús Øll kunnu fáa lús uttan mun til aldur ella kyn. Ein, ið hevur fingið lús skal í viðgerð fyri at fáa hesar beindar burtur. Evni, ið drepa lús, fáast á apotekinum. Hvat er lús? Tann lúsin, sum vit vanliga kenna til, trívist bert í hárinum á fólki. Vandin fyri at fáa lús økist ikki, sjálvt um hárið er langt. Lús eru grágular á liti, eru umleið 2-3 mm til støddar og hava ikki veingir. Nitrurnar (eggini) eru gul-hvít og umleið 1 mm stórar. Nitrurnar líkjast flus og sita tætt við hárbotnin. Lús kunnu hvørki flúgva ella hoppa og tí kann fólk bert smittast við beinleiðis samband við eitt annað fólk, ið hevur lús. Skúlabørn og børn á dagstovni hava tí størst møguleika fyri at fáa lús. Hvussu síggjast lús? Lús halda serliga til í nakkanum og aftan fyri oyruni. Lús liva av at súgva blóð úr hárbotninum og skriðjar hetta illa. Lús eru rættuliga kvikar, men harafturímóti sita nitrurnar fastar í hárinum og kunnu greiðast burtur við tættikambi. Um ein hevur fingið lús, er tað av stórum týdningi at hann fær viðgerð. Viðgerð Á apotekinum fáast ymisk evni, ið drepa lús og nitrur. Evnini eru ikki vandamikil, um tey verða nýtt á rættan hátt. Fyrr segðist at alt húskið skuldi viðgerast samstundis, sjálvt um bert ein av húsfólkinum hevði fingið lús. Men orsakað av vandanum fyri, at lýsnar verða resistentar yvir fyri giftini, skulu bert tey, ið hava fingið lús viðgerast. Tað er av alstórum týdningi at øll, ið hava lús verða viðgjørd. Tað er av stórum týdningi, at lúsaevnið verður nýtt á rættan hátt. Tí eigur tú at lesa brúkaravegleiðingina gjølla áðrenn viðgerðin byrjar. Sum sagt, so trívast lús bara í hárbotninum á fólki. Uttan fyri hárbotnin kunnu tær bert liva í mesta lagi tvey samdøgur. Tí er smittuvandin ikki serliga stórur og tað er ongin orsøk til at gera nakað serligt við at reinska klæðir, møblar og øll húsini. Tó eigur tú at vaska bustir og kambar í sápuvatni ella lúsasjampo. Klæðir kunnu vaskast i minsta lagi 20 minuttir við 60 gradum. Onnur ting, ið ikki kunnu fara í vaskimaskinuna, kanst tú koyra í ein plastikposa og leggja í frystiboksina í 4 tímar. Eftirkanning Kanna altíð eftir um viðgerðin eydnaðist. Livandi lús mugu sjálvandi ikki vera í hárinum eftir viðgerð, men nitrur og skøl av nitrum kunnu gott síggjast í hárbotninum. Góð ráð um lús Hygg beinanvegin eftir um barnið hevur lús, um lús eru í skúlanum ella á dagstovninum. Um barnið hevur lús, eigur skúli ella dagstovnur at fáa hetta at vita beinanvegin. Keyp lúsaevni á apotekinum og les brúkaraleiðbeiningina gjølla. Kanna alt húskið fyri lús. Øll, ið hava lús, skulu viðgerast Vaska kambar, bustir og húgvur. Um viðgerðin ikki eydnaðist mást tú nýta okkurt annað lúsaevni. Uppaftur Framleiðsla av heilivági Apotekið í Tórshavn er einasta stað í Føroyum, ið framleiðir heilivág. Framleitt verður bert til føroyska marknaðin. Apotekið hevur tætt samstarv við Ríkissjúkrahúsapotekið í Keypmannahavn á framleiðsluøkinum. Framleiðsludeildin fevnir um eina framleiðsludeild og eina eftirlitsdeild. Framleiðsludeildin: Starvsfólk: 1 farmaseutur, 4 farmakonomar og 1 ófaklærd. Harumframt 1 fólk til reingerð og 1 fólk til uppvask. Deildir: Framleiðsludeildin er skipað í hesar deildir, alt eftir hvat verður framleitt: Tablett deild, útgerð: Tablettmaskinu við 20 stemplum (Rundleypara). Kann framleiða 60.000 tablettir um tíman. Blandiútgerð til pulvurblandingar og granulering er eisini til taks. Framleitt verða ymisk sløg av tablettum. T.d. Kodimagnyl, Magnyl 150 mg ("hjartamagnyl") og Magnyl 500 mg, Digoxin 62,5 ug og Koffinautin. Galenisk deild, útgerð: Rotostatur, ið ger tað møguligt at knúsa olju og vatn saman í samband við framleiðslu av salvum og kremum. Dampgrýtu til sevjuframleiðslu. Vektir og grýtur. Hesi vørusløg verða framleidd: Salvur og krem Suppositoriur (Anautin) Miksturar (hostasevjur o.t.) Loysingar av ymsum slag Í samráð við djóralæknar verða ymsar umfyllingar gjørdar til dýr. Magistrelt: Tað er framleiðsla av ymsum blandingum, ið ikki kunnu fáast á marknaðinum sum standardvøra. Steril deild, útgerð: Ífyllingarmaskina til plastinfusiónsposar. Membranfiltur við filtrið 0,22 um (filtrerar veskur fyri evt. bakteriur og partiklar) Ífyllingarmaskina (automatisk) til hettugløs. LAF-bonkur til framleiðsu av Cytostatika Hesi vørusløg verða framleidd (dømi): Eygnadropar (Kloramfenikol) Oyrnadropar (Lidokain) Bløðruskoliveskur (Natriumklorid) Infusiónsveskur (Natriumklorid, Glukosa) Injektiónsveskur (Lidokain) Cytostatika (kemoterapi) til sjúklingar á Landssjúkrahúsinum. Immunglobulin til sjúkrahúsini. Umfyllingar av vaksinu til seyð (Trivexin, Garnasótt). Dialysuveska (bert umsiting og søla). Ífyllingardeild: Tekur sær av at fylla framleiddu vørurnar í íløt. Ymsar umfyllingar til djóralæknar: t.d. evni fyri orm og iglar hjá seyði. Deild til alivinnuna: Framleiðsludeildin útvegar, í samráð við fiskadjóralæknar, ymisk evni til alivinnuna. Talan er t.d. um antibiotika, avlúsingarevni og sóttreinsingarevni. Í serligum hølum, ið eru uttanfyri apotekið, verða ymisk sløg av antibiotika blanda saman við matolju. Hetta bland verður síðani sent til P/F Havsbrún í Fuglafirði, ið blandar heilivágin upp í alifóðrið, sum so er klárt hjá alaranum at brúka. Hetta verður gjørt eftir resept frá fiskadjóralækna, ið avgerð hvat slag av antibiotika skal brúkast. Eftirlitsdeildin: Heilivágur verður framleiddur undir strongum eftirliti. Talan er um altjóða reglur nevndar GMP, ið merkir Good Manufacturing Practices. Tá talan er um heilivágaframleiðslu, skal ein eftirlitsdeild eisini verða tøk umframt framleiðsludeildina. Hesar deildir skulu arbeiða sjálvsstøðugt. Eftirlitsdeildin hevur sum sína fremstu uppgávu at tryggja, at framleiðsludeildin framleiðir heilivágin sambært galdandi reglum og at vøran lýkur tey krøv, ið sett verða. Her eru ásettar reglur fyri útbúgving av starvsfólki, mannagongdir, leiðbeiningar o.s.fr. - alt fyri at tryggja eina framleiðslu ið gevur fyrsta floks vørur, og sama góða kvalitet hvørja ferð. Starvsfólk: 1 farmaceutur, 1 farmakonomur og 1 laborantur. Arbeiðsuppgávur: Kanna rávørur, ið skulu brúkast í framleiðsluni. Kanna øll pappír (framleiðslu- og ífyllingarskjøl), ið hoyra til ávísa framleiðslu. Kanna lidnu vøruna fyri aktiv evni - er rætta nøgdin í vøruni. Afturhalda vøruni til alt er kannað; síðani frígeva vøruna til sølu. Kanna mannagongdir og framleiðslutól. Uppaftur Háárstíð fyri krím Krím er tann mest vanliga av øllum sjúkum og kemur fyri serliga á vári og vetri. Børn fáa ógvuliga ofta krím og ikki sjálvdan eftirsjúkur. Atvoldin til krím er sum oftast virus, men kann eisini skyldast bakteriur ella aðrar smáverur, sum seta seg í munn, nøs ella háls. Krím smittar sera illa og serliga í fyrstani. Sjúkraeyðkenni sum t.d. tipt nøs, snor, pínu í hálsinum, hosti og høvuðpínu munnu óiva øll kenna. Hvat kann gerast? Fyri tipta nøs fært tú nasapístr ella -dropar frá apotekinum, ið geva heilt góðan lætta eftir fáum minuttum og virknaðin heldur áfram í uml. 8 tímar. Tað er av týdningi, at slím sleppur at renna frá hjáholunum, tí annars kann bruni koma í. Hesir dropar skulu helst ikki nýtast í meira enn eina viku. Børn undir eitt ár eiga ikki at nýta hesar dropar, men bert saltvatn, sum tynnir snorið, soleiðis at tað betri rennir úr nøsini. Fyri høvuðpínu hjálpir at taka pínutablettir, ið innihalda antin paracetamol ella acetylsalicylsýru. Hesar fáast í hondkeyp á apotekinum. Eisini kanst tú fáa súgvitablettir, hostasevju og tablettir, sum kunnu hjálpa upp á slím, turrun hosta og sáran háls. Góð ráð Snýs tær við pappírsklútum Halt fyri munnin tá tú hostar ella njósir Vaska ofta hendur Lyft høvdapútuna 10-15 cm. upp tá tú svevur Náttúruheiligvágur sum piparmint dropar ella JHP dropar kunnu lætta eitt sindur. Drekka altíð nógv, tá ið tú hevur krím, t.d. heita mjólk við honning, juice o.a. Far til lækna Um sjúkueyðkennini varða við í meira enn eina viku og um tú hevur fepur. Uppaftur Vælkomin í handkeyp Í byrjanini hava vit valt nakrar fáar vørubólkar til handkeyp um Internet, men verður undirtøkan nóg stór, fer ein munandi størri partur av handkeypsvørum at verða lagdur út á hesar síður. Vørur verða sendar um postkrav. Vit loyva okkum at eftirkanna bíleggingar við at ringja um ordraváttan. Vel millum teir ymisku bólkarnar til vinstru. ARBEIÐSEFTIRLITIÐ -------------------------------------------------------------------------------- Aftur Nr.70 11.mai 2000 Løgtingslóg um arbeiðsumhvørvi. Samsvarandi samtykt Løgtingsins staðfestir og kunnger løgmaður hesa løgtingslóg: Kapittul 1 Endamál og øki § 1. Endamálið við lógini er, at virka fyri einum tryggum og heilsugóðum arbeiðsumhvørvi, sum altíð er í samljóði við teknisku og sosialu gongdina í samfelagnum, skapa grundarlag fyri, at virkini sjálvi kunnu loysa sínar trygdar- og heilsuspurningar eftir vegleiðing og í samstarvi við feløgini á arbeiðsmarknaðinum og við vegleiðing og undir eftirliti av Arbeiðseftirlitinum. § 2. Henda lóg fevnir um arbeiði, gjørt fyri ein arbeiðsgevara. Stk. 2. Undantikin eru: arbeiði í privata húsarhaldi arbeiðsgevarans, 2) arbeiði, sum einans verður avrikað av limum í húsi arbeiðsgevarans, og sum hoyra til húskið, samanber tó § 48, 1. stk., 2. pkt. 3) veiða og fiskiskapur, Stk. 3. Niðanfyrinevndu reglur fevna tó eisini um arbeiði, sum ikki verður gjørt fyri ein arbeiðsgevara, og tey arbeiði, sum nevnd eru í stk. 2, nr. 1-3. 1) § 16 um fleiri arbeiðsgevarar v.m., sum eru á sama arbeiðsplássi, §§ 26-32 um útvegafyritøkur o.a., um arbeiðstakarar o.a. og § 33 um byggiharrar v.m., 2) §§ 34-35 um útinnan av arbeiði, 3) §§ 38-39 um tøknilig hjálpartól, 4) §§ 40-41 um evni og tilfar, 5) § 48, stk. 2, um ov ungan aldur, tá tað snýr seg um vandamikið arbeiði. § 3. Lógin hevur bert gildi fyri loftferðsluna, tá talan er um arbeiði á landi. Stk. 2. Lógin hevur bert gildi fyri sjóvinnu og fiskivinnu í niðanfyri nevndu førum: 1) ferming og lossing av skipum, eisini fiskiskipum, 2) arbeiði hjá fyritøkum umborð á skipum, eisini fiskiskipum.. Kapittul 2 Trygdar- og heilsulig tiltøk á virkjum. Persónligt samband § 4. Á virkjum, har 1-9 fólk eru í arbeiði, eigur arbeiðið hjá virkinum, hvat trygd og heilsu viðvíkur, at fara fram soleiðis, at mest møguligt persónligt samband er millum arbeiðsgevaran og møguligar arbeiðsleiðarar, sbrt. § 20, og hini arbeiðsfólkini. Landsstýrismaðurin kann tó gera reglur um bygnaðin av einari trygdarskipan, har hetta verður hildið at vera neyðugt. Trygdarskipanin § 5. Á virkjum, har 10 ella fleiri fólk arbeiða, skal arbeiðið hjá virkinum, hvat trygd og heilsu viðvíkur, samskipast. Stk. 2. Arbeiðsleiðarin fyri einum virkisøki skal saman við einum trygdarumboði skipa ein trygdarbólk fyri tað ávísa arbeiðsøkið. Stk. 3. Har eitt álitisfólk er valt, kann hetta samstundis vera trygdarumboð. Eru fleiri álitisfólk innan sama økið, kunnu hesi sínámillum velja eitt trygdarumboð. Í øðrum førum velja arbeiðsfólkini eitt trygdarumboð fyri hvørt arbeiðsleiðaraøki til at virka í trygdarbólkinum. Trygdarumboðið umboðar arbeiðsfólkini í spurningum, sum viðvíkja trygdar- og heilsuviðurskiftum teirra. Stk. 4. Tey arbeiðsleiðaraøki, sum hava bert fá arbeiðsfólk, ella hava bert fá arbeiðsumhvørvislig vandamál, kunnu frá Arbeiðseftirlitinum fáa undantak frá kravinum um serligar trygdarbólkar. § 6. Á virkjum, sum hava 20 arbeiðsfólk ella fleiri, skal trygdarnevnd skipast. Á virkjum, har ein ella tveir trygdarbólkar eru, skulu limirnir í hesum bólki ella bólkum, saman við arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri henda, sum hevur ábyrgdina av virkinum, skipa trygdarnevndina, soleiðis at nevndin á virkjum við einum trygdarbólki fær 3 limir og á virkjum við tveimum bólkum fáa 5 limir. Á virkjum, har fleiri enn tveir trygdarbólkar eru, velja trygdarumboðini sínámillum 2 limir og arbeiðsleiðararnir sínámillum 2 limir. Hesir 4 limirnir skulu so saman við arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri henda, sum hevur ábyrgdina av virkinum, skipa trygdar-nevndina, ið soleiðis fær 5 limir. Trygdarnevndin skal fyriskipa, leiða, ráðgeva, kunna og hava eftirlit við tí trygdar- og heilsuliga arbeiðinum á virkinum. Stk. 2. Eftirlitsmaðurin hjá Arbeiðseftirlitinum skal, tá hann vitjar virkið, hava samband við leiðsluna á virkinum, trygdarumboðini á staðnum, trygdarbólkarnar og umboð fyri trygdarnevndina. Tey ymsu trygdarumboðini skulu hava loyvi til at leggja fyri eftirlitsmannin hjá Arbeiðseftirlitinum allar teir spurningar, sum hava týdning fyri trygdina og heilsuumstøðurnar á virkinu. § 7. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um bygnaðin og virksemið hjá virkinum viðvíkjandi arbeiði innan trygd og fyribyrging av heilsuvandum, t.d. reglur um: 1) val av trygdarumboðum, 2) rættindi og skyldur hjá trygdarumboðunum, 3) stovnan av trygdarbólkum, trygdarnevndum og arbeiðsøkjum teirra, 4) útbúgving hjá limunum í trygdarskipanini, 5) ta dagligu leiðsluna av trygdararbeiðinum. Stk. 2. Fyri tey arbeiði, arbeiðsøki ella arbeiðspláss, har tað verður hildið at vera óneyðugt at hava trygdararbeiði sambært hesi lóg, er heimilað landsstýrismanninum at gera frávík frá reglunum í hesi lóg, ella at laga tær eftir teimum serligu viðurskiftunum. § 8. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at sett verður av ein eftir viðurskiftunum rímilig tíð til limirnar í trygdarbólkunum og trygdarnevndunum til at røkja skyldur sínar í trygdararbeiðinum. Stk. 2. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at limirnir í trygdarbólkunum og trygdarnevndunum fáa høvi til at fáa neyðuga vitan og útbúgving í trygdarspurningum. Stk. 3. Arbeiðsgevarin skal geva trygdarbólkunum/trygdarnevndunum høvi til at luttaka í teimum ráðleggingum, sum viðvíkja trygdini og heilsuumstøðunum á arbeiðsplássinum. Stk. 4. Á virkjum, har tað sambært § 5 eru ein ella fleiri trygdarbólkar, men ongar trygdarnevndir sambært § 6, skal arbeiðsgevarin síggja til, at tey verkevni, sum viðvíkja trygdarnevndini, verða væl og virðiliga røkt í samarbeiði við trygdarbólkin/-bólkarnar. § 9. Arbeiðsgevarin ber útreiðslurnar, ið standast av virksemi trygdarumboðsins, og rindar hesum fyri miss av inntøku, eisini tá tað snýr seg um inntøkumiss í sambandi við neyðuga luttøku á trygdarskeiðum o.a. Sama er galdandi fyri arbeiðsleiðaran, tá hesin luttekur á fyriskipaðum trygdarskeiðum v.m. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um, at landskassin letur stuðul til alla ella partvísa gjalding av teimum útreiðslum, ið stava frá útbúgving av limum í trygdarskipanini. Stk. 3. Limirnir í trygdarskipanini eru vardir móti uppsøgn og aðrari skerjan av viðurskiftum sínum, á sama hátt sum álitisumboð og talsmenn teirra eru tað innan teirra fakliga arbeiðsøki. Eisini skal arbeiðsgevarin minst eina viku, áðrenn limur í trygdarskipanini verður uppsagdur, kunna Arbeiðseftirlitið, soleiðis at Arbeiðseftirlitið hevur møguleika at kanna viðurskiftini í sambandi við uppsøgnina. Stk. 4. Verður ósemja um tey í stk. 1 og 3 nevndu viðurskifti, t.d. spurningin um hvørjar reglur skulu nýtast ella um brot á og tulking av reglunum, so skulu hesar avgerast á fakligan hátt ella, um hetta ikki letur seg gera, av rættinum. § 10. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um, at virki skulu síggja til, at latin verður sakkøn hjálp, sum, í sambandi við trygdararbeiði, skal ganga til handa, tá viðurskiftini viðv. trygdini ella heilsuni hjá arbeiðsfólkunum tala fyri hesum. Kapittul 3 Vanligar reglur Arbeiðsgevarin § 11. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at arbeiðsviðurskiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru góð. Í hesum sambandi verður serliga víst til: 1) Kapittul 4 um útinnan av arbeiðinum. 2) Kapittul 5 um arbeiðsplássið. 3) Kapittul 6 um tøknilig hjálpartól. 4) Kapittul 7 um evni og tilfar. § 12. Á virkjum og arbeiðsplássum, sum eru undir hesi lóg, skulu eftir Arbeiðseftirlitsins ætlan vera tørvandi ráð til handa til fyrstuhjálp í vanlukkutilburði, eins og eftirlitið kann treyta tilgerð av serstakari skaðastovu á størri virkjum, um mett verður, at tørvur er á hesum. Stk. 2. Á arbeiðsplássum, har fleiri enn 20 fólk starvast, kann Arbeiðseftirlitið krevja, at góðkendar børur eru til taks, og at minst eitt fólk hevur tikið eitt av Arbeiðseftirlitinum góðkent skeið í fyrstuhjálp. § 13. Arbeiðsgevarin skal við leiðbeining og gjølla eftirliti vissa seg um, at arbeiðið við atliti at skaða- og heilsu-vanda verður gjørt fult forsvarliga. § 14. Arbeiðsgevarin skal kunna arbeiðsfólkini um teir vanlukku- og heilsuvandar, ið møguliga eru tengdir at arbeiði teirra. Stk. 2. Arbeiðsgevarin skal eisini síggja til, at arbeiðsfólkini fáa neyðuga upplæring og leiðbeining í at gera arbeiðið so vandaleyst, sum yvirhøvur gjørligt. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um skyldur arbeiðsgevarans, sbrt. stk. 1 og 2 § 15. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at samstarv um trygd og heilsu verður framt sambært ásetingunum í 2. kap., og skal hann eisini luttaka í samstarvinum. § 16. Hava fleiri arbeiðsgevarar arbeiði um hendi, og fer hetta fram á sama arbeiðsplássi, skulu øll, sum starvast á slíkum arbeiðsplássi, samstarva um at skapa trygg og heilsugóð arbeiðsviðurskifti fyri øll, ið starvast har. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um samstarv sambært stk. 1. § 17. Arbeiðsgevarin hevur skyldu til at kunna trygdarumboðini og álitisfólkini innan viðkomandi arbeiðsøki, um tey boð, sum Arbeiðseftirlitið, ella tann í § 56 nevndi mynduleiki ella stovnur, skrivliga hevur fyrisett. Somu skyldu hevur arbeiðsgevarin mótvegis hinum trygdarumboðunum ella álitisfólkunum, sum ynskja at fáa kunnleika til tey givnu boðini. Stk. 2. Eru hvørki trygdarumboð ella álitisfólk á einum arbeiðsplássi, skulu tey, sum arbeiða á nevndu virkjum, vera kunnað um tey boð, sum umrødd eru í stk 1, 1. pkt. § 18. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, ella um viðurskiftini annars tala fyri tí, skal arbeiðsgevarin seta í verk kanningar, royndir og ástaðareftirlit, og møguliga boðsenda sakkønari hjálp fyri at tryggja sær, at arbeiðsviður-skiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru fullgóð. Stk. 2. Arbeiðseftirlitið kann til hagfrøðiliga nýtslu, krevja upplýsingar frá arbeiðsgevara um viðurskifti, sum hava arbeiðsumhvørvisligan týdning. Í teimum førum, har hesi hagtøl verða almannakunngjørd, mugu nøvn ella fyritøkur ikki nevnast. § 19. Ásetingarnar í hesi lóg um arbeiðsgevarans skyldur eru eisini galdandi fyri tann, sum leiðir ella luttekur í leiðslu virkisins. Arbeiðsleiðarin § 20. Við arbeiðsleiðara er at skilja hann ella hon, hvørs arbeiði bert ella fyri størstan partin er, arbeiðsgevarans vegna, at leiða og hava eftirlit við arbeiðinum á virkinum ella pørtum av hesum. § 21. Arbeiðsleiðarin skal virka fyri, at arbeiðsviðurskiftini á hansara øki eru fult forsvarlig, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Arbeiðsleiðarin skal eisini síggja til, at tey tiltøk, sum gjørd verða við tí fyri eyga at betra um trygdar- og heilsuviðurskiftini á arbeiðsplássinum, virka eftir ætlan. Stk. 2. Verður ein arbeiðsleiðari varugur við brek ella manglar, sum kunnu føra til vanlukkutilburðir ella sjúku hjá arbeiðsfólkunum, skal hann beinanvegin síggja til, at neyðug tiltøk verða framd fyri at forða fyri, at vanlukka ella sjúka stendst av hesum. Er hann ikki førur fyri beinanvegin at seta hesi tiltøk í verk, skal hann beinanvegin siga arbeiðsgevaranum frá hesum vandamáli. § 22. Arbeiðsleiðarin skal luttaka í samstarvinum um trygd og heilsu, sum ásett í kap. 2, §§ 16 og 33. Arbeiðsfólkið § 23. Arbeiðsfólkið skal virka fyri, at arbeiðsviðurskiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru fult forsvarlig innan síni arbeiðsøki, íroknað at tey tiltøk, sum verða gjørd fyri at fremja trygdina og heilsuna, virka sum ætlað. Stk. 2. Verður arbeiðsfólk varugt við brek ella manglar, sum kunnu vera til vanda fyri trygdina ella heilsuna, og sum tey sjálvi ikki eru før fyri at bøta um, skulu tey beinanvegin boða trygdarbólkinum, arbeiðsleiðaranum ella arbeiðs-gevaranum frá. Stk. 3. Har tað vegna útinnan av einum arbeiði, eitt nú umvæling ella umsiting, fyribils er neyðugt at taka burtur trygdartiltøk, skal ansast eftir, at hetta ella hesi tiltøk verða sett aftur í verk, beinanvegin umrødda arbeiðið er liðugt, ella at eins góð verndartiltøk verða gjørd. § 24. Arbeiðsfólkini skulu luttaka í samstarvi um trygd og heilsu, sum hetta er ásett í kap. 2. § 25. Tey, sum hava starv sítt á einum arbeiðsplássi, har fleiri arbeiðsgevarar hava tey ymisku arbeiðini um hendi, skulu geva seg undir tær reglur, sum eru galdandi fyri samstarv hjá virkjunum, samanber §§ 16 og 33, umframt tær reglur, ið fevna um tað arbeiði, tey skulu útinna. Stk. 2. Tey, sum arbeiða á økinum hjá einum fremmandum virki, skulu geva seg undir tær reglur um trygd og heilsu, sum galdandi eru fyri nevnda virki, umframt tær reglur, ið fevna um tað arbeiði, tey skulu útinna. Útvegarar, innleggjarar, umvælarar, ráðleggjarar o.a. § 26. Tann, sum selur, útleigar, gevur ella sýnir fram maskinur, maskinlutir, íløt, lutvíst tilvirkaðar konstruktiónir, tól, amboð ella onnur tøknilig hjálpartól, skal síggja til, at nevndu lutir, tá teir verða útflýggjaðir til nýtslu ella verða vístir fram, verða útgjørdir við neyðugum trygdarútbúnaði, og kunnu nýtast til tað, teir eru ætlaðir, uttan at vera vandamiklir fyri trygdina ella heilsuna, sambært kap. 6. Neyðugar og lætt skiljandi leiðbeiningar um nýtslu, umsiting, flutning og uppseting skulu fylgja við, tá lutirnir verða útflýggjaðir. Stk. 2. Verða liðug, tøknilig hjálpartól útflýggjað, latin til sølu, útleigað ella útlænt, galda somu skyldur, sum oman fyri eru nevndar. Stk. 3. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, ella viðurskiftini gera tað neyðugt, skal innflytarin ella framleiðarin síggja til, at kanningar, royndir og sýningar verða gjørdar av sakkønum persóni fyri at staðfesta, at tað tekniska hjálpartólið er fult forsvarligt, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Stk. 4. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, skal innflytarin ella framleiðarin upplýsa, hvørt tær seldu nøgdirnar av tøkniligum hjálpartólum kunnu hava við sær vandar fyri trygd og heilsu. § 27. Allar maskinur, sum verða útflýggjaðar ella sýndar fram, skulu vera merktar við navninum á framleiðaranum. Verða maskinurnar innfluttar, skal navn og bústaður innflytarans ella annað frámerki standa á maskinunum, soleiðis at eingin ivi er um, hvør er framleiðari ella innflytari. § 28. Tann, sum í sjálvstøðugari vinnu innleggur, umbyggir ella umvælir eitt tekniskt hjálpartól, skal ansa eftir, at trygdartreytirnar og trygdarávísingarnar, sum eru galdandi fyri hjálpartólið, eru fylgdar. Stk. 2. Um ein umvæling bert fevnir um ein ella nakrar partar av tí tóli, sum verður umvælt, skal umvælarin ansa eftir, at trygdartreytirnar og trygdarávísingarnar fyri henda part/hesar partar verða fylgdar. Verður umvælarin í hesum arbeiði varugur við onnur brek, feilir ella manglar, sum hava trygdarligan týdning, skal hann gera eigaran ella brúkaran kunnugan við hetta. § 29. Tann, sum letur frá sær eina verkætlan um eitt tøkniligt hjálpartól, framleiðsluútbúnað, byggi- ella anleggs-arbeiði, skal í ætlanum sínum taka fyrilit viðvíkjandi trygd og heilsu, tá arbeiðið verður gjørt, og viðvíkjandi rakstrinum av lidna bygninginum ella útbúnaðinum. Hetta hevur eisini gildi fyri tann ella teir, ið hava eftirlit við eini slíkari verkætlan, ella sum ráðgeva um viðurskifti innan arbeiðsumhvørvi. § 30. Reglurnar í §§ 26, 27, 29 og 31, stk. 2, hava eisini gildi fyri útvegarar o.a. av evnum og tilfari við eginleikum, ið kunnu vera vandamikil fyri trygdina og heilsuna.. § 31. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tey í §§ 26-30 umrøddu viðurskifti. Stk. 2. Reglurnar í §§ 26-30 frítaka ikki brúkarin fyri skyldur eftir lógini. § 32. Eru serlig viðurskifti, kann landsstýrismaðurin áseta reglur ella fremja avgerðir, sum víkja frá krøvunum í grein 26-30. Slíkar avgerðir kunnu eisini í ávísum førum, um serlig viðurskifti tala fyri tí, takast av Arbeiðseftir-litinum. Byggiharrar § 33. Í byggi- ella øðrum anleggsvirksemi, har meira enn 10 persónar starvast, skal byggiharrin ella hann, ið byggiharrin setir til tess, samskipa tey tiltøk, ið kunnu fremja trygdina og heilsuviðurskiftini hjá teimum, ið starvast á byggiplássinum hjá teimum ymsu arbeiðsgevarunum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tiltøk sambært stk. 1. Kapittul 4 Útinnan av arbeiði § 34. Arbeiðið skal skipast, leggjast til rættis og gerast soleiðis, at tað við atliti at trygd og heilsu er fult forsvarligt. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 35. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tey krøv, sum skulu vera lokin, fyri at eitt arbeiði kann metast fult út ráðiligt, tilætlað, skipað og gjørt, herundir um: tiltøk ella møguligt bann móti serliga vandamiklum arbeiði, arbeiðsgongdum og arbeiðshættum, persónligar verndarlutir og serlig arbeiðsklæðir, at tey arbeiði, sum hava við sær stóran vanda fyri vanlukkum ella sjúkum, herundir spreingiarbeiði v.m., bert mugu gerast av persónum, sum hava prógv fyri, at teir hava eina nærri ásetta útbúgving, ella hava staðið roynd, at tá umstøðurnar vegna trygd og heilsu krevja tað, skulu skipanir fyri arbeiðsgongdina, arbeiðsætlanir og arbeiðshættir gerast, og at slíkar skipanir og broytingar skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar, áðrenn tær verða settar í verk. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Kapittul 5 Arbeiðsplássið § 36. Arbeiðsplássið skal vera soleiðis innrættað, at tað lýkur øll trygdar- og heilsulig krøv. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 37. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um innrætting av føstum, fyribils, skiftandi og uttandura arbeiðsplássum, herundir serligar fyriskipanir í sambandi við kolanáms- og bergholsarbeiði. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann eisini áseta reglur um: at byggiætlanir o.t. í sambandi við bygging ella umbygging av virkjum skulu sendast Arbeiðseftirlitinum til ummælis, áðrenn nevndu arbeiði verða sett í verk, at ætlanir um innrætting ella broytingar av hølum, tøkniligum útbúnaði o.a. skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenning, áðrenn nevndu arbeiði verða sett í verk, og at bygningar, høli o.t. ikki mugu leigast út til vinnulig endamál, fyrr enn spurningurin um, hvørt hølini v.m. kunnu nýtast til tað ætlaða endamálið, hevur verið lagdur fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar. Kapittul 6 Tøknilig hjálpartól § 38. Tøknilig hjálpartól skulu vera framleidd og skulu kunna nýtast soleiðis, at tey eru fult forsvarlig, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Reglurnar viðvíkjandi nýtsluni galda eisini fyri umsiting, reingerð, umvæling o.a. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 39. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um tøknilig hjálpartól, herundir um: at framleiðsla, innflutningur, avhending, framsýning ella nýtsla av serliga vandamiklum, tøkniligum hjálpartólum skal verða bannað, at ætlanir um bygging, útinnan og uppseting av tøkniligum hjálpartólum skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar, at eitt tøkniligt hjálpartól skal vera góðkent av Arbeiðseftirlitinum, áðrenn tað verður avhendað ella latið brúkaranum ella tikið í nýtslu, at tøknilig hjálpartól skulu fráboðast til Arbeiðseftirlitið ella verða roynd ella aðrar eftirlitskanningar verða framdar, herundir eisini tíðarávísar kanningar, at tøknilig hjálpartól skulu vera týðiliga merkt, soleiðis at tað er lætt at finna fram til framleiðaran ella innflytaran, fyri at vissa kann fáast fyri tey tøkniligu data, tólið hevur, slag, uppruna, góðkenning, royndir ella onnur viðurskifti, sum hava týdning fyri arbeiðsumhvørvið. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Kapittul 7 Evni og tilfar § 40. Evni og tilfar, ið eru av slíkum slagi, at tey kunnu vera vandamikil fyri og minka um trygdina ella skaða heilsuviðurskiftini, mugu bert verða framleidd og verða nýtt í arbeiðsgongdum og arbeiðshættum, sum á tryggan hátt verja arbeiðsfólkini móti vanlukkum og sjúkum. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast.. § 41. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um framleiðslu, innflyting, goymslu, flutning og nýtslu av evnum og tilfari, herundir um: serliga merking av evnum og tilfari, ið nýtt verða í arbeiði ella innpakking, skyldu til at seta í verk heilsufrøðiligar mátingar av luftdálking, fráboðan um evni og tilfar við skyldu til ávísing um viðurskifti, sum hava týdning fyri metan um, hvussu vandamikið evnið ella tilfarið er, at evni ella tilfar, ið kann vera vandamikið ella á annan hátt kann minka um trygdina og heilsustøðuna, ikki má nýtast, um hetta kann skiftast um við eitt vandaleyst, minni vandamikið ella minni ørkymlandi evni ella tilfar, at evni ella tilfar, ið kunnu vera vandamikil ella á annan hátt kunnu minka um trygdina og heilsustøðuna, ikki mugu nýtast til ávíst endamál ella innan serligt øki, áðrenn Arbeiðseftirlitsins góðkenning fyriliggur, at tøknilig databløð og líkn. frá framleiðara og innflytara av evni og tilfari skulu innihalda allar upplýsingar um evnið ella tilfarið og somuleiðis um ta ávirkan, hetta kann hava á trygdina og heilsustøðuna í arbeiðsumhvørvinum, um brúkaravegleiðing frá útvegamonnum og arbeiðsgevarum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um bann móti framleiðslu, innflyting og nýtslu av evnum og tilfari, ið kunnu vera vandamikil fyri ella minka um trygdina og heilsustøðuna. Stk. 3. Í reglunum um evni og tilfar kunnu nýtast normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Stk. 4. Arbeiðseftirlitið ásetir markvirði fyri evni og tilfar, og eisini eitt yvirlit yvir evni og tilfar, ið verða hildin at vera vandamikil ella minka um trygdina og heilsustøðuna. Kapittul 8 Hvíldartíð og frísamdøgur § 42. Arbeiðstíðin skal skipast soleiðis, at í hvørjum samdøgri, roknað frá tí at arbeiðið byrjar, skulu arbeiðsfólk hava eina hvíldartíð, ið er minst 11 samfeldar tímar. Stk. 2. Hvíldartíðin kann minkast til í minsta lagi 8 tímar í: arbeiði í fiskavirkjum í háveiðitíðini, árstíðarbundnum arbeiði í byggi- og verkayrki, vaktarskifti á virkjum, sum hava vaktarskipan, tá partarnir á arbeiðsmarknaðinum semjast um tað, inn- og uppskiping og tørvandi arbeiði, sum hartil hoyrir, so sum goymslu og pakkhúsarbeiði, og arbeiði í landbúnaðinum. § 43. Arbeiðsfólk mugu ikki regluliga arbeiða sunnu- og halgidagssamdøgur, uttan so at halgidagsarbeiðið er til samfelagsins frama ella er neyðugt fyri at varðveita virðir. Halgidagssamdøgur skulu liggja innan fyri tíðarskeiðið frá kl. 22.00 kvøldið fyri halguna til kl. 08.00 morgunin eftir halguna. Stk. 2. Sum endurgjald fyri mista frítíð, orsakað av regluligum sunnudagsarbeiði, hava arbeiðsfólk rætt til aðra samfelda frítíð innan fyri eina viku, við at samsvarandi tal av arbeiðstímum dettur burtur. § 44. Tá náttúruviðurskifti, vanlukkur, maskinbrek e.t. koma óvart á, og hava við sær, at ólag kemur í raksturin á virkinum, kunnu frávik gerast frá §§ 42 og 43 í tann mun, tað er avgerandi neyðugt, til regluligur rakstur aftur er fingin í lag. Frávikið skal skrivast í eftirlitsbókina ella annað líknandi skjal sbrt. § 60. § 45. Frávik frá §§ 42-44 kunnu verða loyvd av Arbeiðseftirlitinum, tá: útinnan av arbeiðinum ella arbeiðið er av slíkum slagi, at tað ikki kann útsetast, ella at serligir arbeiðshættir gera frávik rímilig. Stk. 2. Frávik frá einari einstakari hvíldartíð ella einum einstøkum frísamdøgri kann í hesum føri verða gjørt, uttan at ein frammanundan hevur fingið loyvi til tess, um tað hevur ikki borið til at útvega nevnda loyvi í rættari tíð. Frávikið skal skjótast møguligt skrivliga fráboðast Arbeiðseftirlitinum við avriti til trygdarumboð/álitisfólk. Stk. 3. Frávik kunnu við avtalu millum avvarðandi arbeiðsgevarafelag og løntakarafelag verða gjørd í lógarinnar ásetingum um hvíldartíð og frísamdøgur. Nevndu avtalur hava bert gildi, um tær eru góðkendar av Arbeiðs-eftirlitinum. Stk. 4. Fyri fakøki ella serligar arbeiðsgreinar, har serligar umstøður gera tað neyðugt, hevur landsstýrismaðurin heimild at gera frávik frá ásetingum lógarinnar um hvíldartíð og frísamdøgur. § 46. Ásetingar í lógarinnar §§ 42 og 43 kunnu, um tað verður hildið neyðugt, frávíkjast fyri: persónar í hægri størvum, sum bert ella fyri ein stóran part útinna leiðandi arbeiði, og ikki hava skyldu til, hvat arbeiðstíðini viðvíkur, at fylgja teimum reglum, ið eru galdandi fyri tey arbeiðsfólk, teir skulu leiða, og ikki arbeiða eftir nakrari fastari skipan, persónar í leiðandi størvum, ið vegna serkunnleika ella líknandi viðurskifti hava eitt serligt sjálvstøðugt starv, og umboðssølufólk, ið hava arbeiði sítt uttan fyri tað fasta arbeiðsplássið á virkinum. § 47. Fyri arbeiði, sum í serligan mun kunnu vera vandamikil fyri trygd og heilsu, hevur landsstýrismaðurin heimild til at áseta reglur um avmarkaða arbeiðstíð. Kapittul 9 Børn og ung undir 18 ár § 48. Børn, ið ikki eru fylt 14 ár, mugu ikki hava vinnuligt arbeiði. Undantikið er tó lættari hjálpararbeiði 2 tímar um dagin. Viðvíkjandi børnum, sum hoyra til húski arbeiðsgevarans, so eru hesar reglur bert galdandi, tá tað snýr seg um arbeiði við tøkniligum útbúnaði, maskinum, hjálpartólum og tilfari ella evnum, ið kunnu vera vandamikil fyri tey. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um hægri aldursmark enn 14 ár fyri arbeiði, sum er av slíkum slag, ella tá umstøðurnar eru soleiðis, at arbeiðið kann vera vandamikið fyri trygdina, heilsuna og menningina av teimum ungu. Stk. 3. Annars kann landsstýrismaðurin áseta reglur um, at børn yngri enn 14 ár kunnu hava lættari, vinnuligt arbeiði. § 49. Arbeiðstíðin fyri ungfólk, sum eru yngri enn 18 ár, má í vanligum førum ikki fara út um ta vanligu arbeiðs-tíðina fyri vaksin, sum arbeiða innan somu yrkisgrein. Stk. 2. Ung mugu ikki arbeiða meira enn 10 tímar íalt um dagin. Arbeiðstíðin skal vera í einum, avbrotin av hóskandi mat- og hvíldartíðum. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta serligar reglur um, í hvønn mun ung, sum eru yngri enn 18 ár, kunnu arbeiða meira enn ta vanligu arbeiðstíðina innan viðkomandi yrkisgrein. § 50. Ungfólk, ið ikki eru fylt 18 ár, skulu hava eina samlaða hvíldartíð, sum er í minsta lagi 12 tímar um samdøgrið. Stk. 2. Nevnda hvíldartíð skal vanliga fevna um tíðarskeiðið millum kl. 22.00 á kvøldi og kl. 05.00 á morgni. Stk. 3. Fyri serlig yrki og arbeiðsøki, har umstøðurnar gera hetta neyðugt ella ynskiligt, kann landsstýrismaðurin áseta serligar reglur um longda hvíldartíð og nær í samdøgrinum, henda skal vera. Kapittul 10 Læknakanningar v.m. § 51. Fyri virkir, fak, faklig øki ella aðrar bólkar av arbeiðsfólki, hvørs arbeiði kann hava við sær heilsuvanda, kann landsstýrismaðurin áseta reglur um: at arbeiðsfólkið skal kannast av lækna, áðrenn tey taka við starvi, meðan tey eru í starvi og eisini aftaná, at tey eru givin í starvinum, møguliga við regluligum læknakanningum, at tað regluliga, ella í einstøkum føri, skulu gerast arbeiðsmedisinskar, arbeiðsheilsufrøðiligar kanningar ella aðrar kanningar av heilsuviðurskiftunum, líknandi kanningar, við atliti til, at arbeiðið kann hava við sær vanda fyri trygd og heilsu. Kapittul 11 Arbeiðsumhvørvisráðið § 52. Landsstýrismanninum verður heimilað at seta eitt arbeiðsumhvørvisráð við einum umboði fyri arbeiðarafeløgini, einum umboði fyri arbeiðsgevarafeløgini, einum umboði fyri handverkarafeløgini, einum umboði fyri handverksmeistarafeløgini, einum umboði fyri løntakarar innan skrivstovu- og krambúðaryrkið, einum umboði fyri arbeiðsgevarar innan skrivstovu- og krambúðaryrkið og stjóranum fyri Arbeiðseftirlitið, ið er formaður ráðsins. Stk. 2. Landsstýrismaðurin tilnevnir umboðini og sama tal av tiltaksumboðum fyri eitt 4 ára starvsskeið. Stk. 3. Landsstýrismanninum verður heimilað at seta nærri reglur fyri virki ráðsins. Stk. 4. Arbeiðsumhvørvisráðið skal hava allar kunngerðir, sum við heimild í hesari lóg verða settar í gildi, til ummælis. Kapittul 12 Arbeiðseftirlitið § 53. Stjórin á Arbeiðseftirlitinum hevur tað dagligu leiðsluna av stovninum. § 54. Uppgávurnar hjá Arbeiðseftirlitinum eru, í spurningum um arbeiðsumhvørvi, at: vegleiða virkjunum, pørtunum á arbeiðsmarknaðinum og almenninginum í spurningum, ið hava arbeiðsumhvørvisligan týdning, hjálpa landsstýrismanninum við fyrireikingunum av reglunum sbrt. lógini, áseta nærri fyriskipanir við heimild frá landsstýrismanninum, kunna seg um teknisku og sosialu menningina í samfelagnum við atliti til at betra um arbeiðið, hvat trygd og heilsu í arbeiðsumhvørvinum viðvíkur, viðgera ætlanir til framleiðsluhættir, arbeiðspláss, tøknilig hjálpartól v.m., evni og tilfar og geva loyvi, sum eru í samsvari við lógina ella fyrisitingarligar reglur, ansa eftir, at lógin og tær fyrisetingar, sum verða gjørdar við heimild í lógini, verða hildnar. Viðmerkingar til § 54: Henda lógargrein vísir, at virkisøkið hjá Arbeiðseftirlitinum er sera vítt, og er hetta eisini samsvarandi lógarreglunum í grannalondum okkara. Viðvíkjandi 2. pkt. er at viðmerkja, at fyrireikingin av reglum sambært lógini eftir øllum at døma verður ein týðandi táttur í arbeiðinum hjá eftirlitinum. § 55. Landsstýrismaðurin kann geva stjóranum fyri Arbeiðseftirlitinum heimildir, sum sambært lógini hoyra undir landsstýrismannin. § 56. Landsstýrismaðurin kann gera av, at eitt nærri avmarkað arbeiðsøki hjá Arbeiðseftirlitinum verður lagt til aðrar almennar myndugleikar ella privatan stovn. Landsstýrismaðurin kann eisini gera av, í hvønn mun Arbeiðseftirlitið skal hava eftirlit við hesum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um góðkenning av royndunum ella øðrum próvtilfari, sum vísir, at reglurnar um trygd og heilsu verða fylgdar. Stk. 3. Arbeiðseftirlitið krevur inn gjøld fyri sínar tænastur. Hesi gjøld skulu góðkennast av landsstýrismanninum og kunna krevjast inn við panting. § 57. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um fráboðanarskyldu av arbeiðsvanlukkum, eitringum, vinnuligum sjúkum og øðrum viðurskiftum av arbeiðsumhvørvisligum týdningi. Stk. 2. Tann, sum í arbeiði sínum fyri tað almenna, ella tann, ið fyri tað almenna umboðar onkran stovn og fær kunnleika um viðurskifti, sum bróta fyrisetingarnar í hesi lóg ella teimum reglum, sum við heimild í hesi lóg eru lýstar at galda, skal uttan dvøl boða Arbeiðseftirlitinum frá hesum. § 58. Øll, sum sambært lógini hava álagdar skyldur, skulu eftir áheitan geva Arbeiðseftirlitinum allar upplýsingar, ið neyðugar eru fyri virkið hjá eftirlitinum. Stk. 2. Eftirlitsfólk hjá Arbeiðseftirlitinum hava til eina og hvørja tíð myndugleika til uttan rættarúrskurð at kanna almenn og privat virki, tó treytað av, at tey kunna prógva, hvørji tey eru. Um neyðugt, hjálpir løgreglan í hesum sambandi til. Stk. 3. Eftirlitsfólkini hjá Arbeiðseftirlitinum kunnu eisini uttan rættarúrskurð krevja atkomilig skjøl útflýggjað, taka fotomyndir og taka ávísar royndir til nærri kanningar. Arbeiðsgevarin ella umboðsmaður hansara skulu hava fráboðan um hetta. § 59. Arbeiðseftirlitið kann krevja, at viðurskifti, ið ikki eru í samsvari við lógarinnar reglur, ella avgerðir, sum tiknar eru við heimild í lógini, beinanvegin ella áðrenn eina av Arbeiðseftirlitinum ásetta freist verða fingin í rættlag. Stk. 2. Um Arbeiðseftirlitið heldur tað vera neyðugt at byrgja fyri munandi og hóttandi vanda fyri trygdini og heilsuni hjá arbeiðsfólki ella øðrum, kann Arbeiðseftirlitið krevja, at nevndi vandi beinanvegin verður beindur burtur, herundir: at arbeiðsfólkini beinanvegin rýma úr vandaøkinum, at øll nýtsla av einum tøkniligum hjálpartóli, av evnum og tilfari, beinanvegin verður steðgað, og at alt arbeiði á nevnda øki verður steðgað. Stk. 3. Stjórin fyri Arbeiðseftirlitið kann krevja, at tann, ið útflýggjar ella marknaðarførir tøknilig hjálpartól, persónliga verndarútgerð ella evni og tilfar, sum, hóast hesi verða nýtt sum fyriskrivað, kortini vísa seg at vera til ampa fyri trygd og heilsu, skal síggja til, at neyðug tiltøk verða framd, so sleppast kann undan hesum. Tað kann soleiðis krevjast: at útflýggingin ella marknaðarføringin verður steðgað, at viðkomandi tøkniliga hjálpartólið, persónliga verndarútgerðin ella evni og tilfar verða afturkallað frá marknaðinum. § 60. Arbeiðsgevarin skal, tá ið Arbeiðseftirlitið krevur tað, síggja til, at ein eftirlitsbók er til taks á hvørjum arbeiðsplássi. Eftirlitið skal her føra viðmerkingar um útint eftirlit, og skulu eftirlitsfrágreiðingar og annars øll skrivlig boð frá Arbeiðseftirlitinum goymast her. Arbeiðseftirlitið ásetir annars, hvussu eftirlitsbókin skal nýtast og goymast. § 61. Eftirlitsfólk hjá Arbeiðseftirlitinum mugu ikki geva arbeiðsgevara ella umboðsmanni hansara upplýsingar um, at ein eftirlitsvitjan er gjørd orsakað av eini kæru. § 62. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um samstarvið millum Arbeiðseftirlitið og aðrar almennar myndugleikar. Kapittul 13 Kærur § 63. Tær avgerðir, sum Arbeiðseftirlitið tekur, kunna kærast til landsstýrismannin innan 4 vikur eftir, at viðkomandi hevur fingið boð um avgerðina. Stk. 2. Rættstundis kæra er steðgandi, til avgerð frá kærumyndugleikanum er tikin, ella til kærumyndugleikin tekur aðra avgerð. Kærur um avgerðir, tiknar eftir § 59, stk. 2, eru ikki steðgandi. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta, at avgerðir ikki kunna kærast til landsstýrismannin, men at avgerðirnar kunna kærast til ein kærustovn. Kapittul 14 Revsing § 64. Um ikki hægri revsing er heimilað sambært aðrari lóggávu, verður við bót, hefti ella fongsli í upp til eitt ár hann revsaður, ið: fremur brot á §§ 11-18, stk. 1, §§ 21-30, § 33, stk. 1, § 34, stk. 1, § 36, stk. 1, § 38, stk. 1, § 40, stk. 1, § 57, stk. 2 og 3, § 58, stk. 1, og § 60, letur arbeiði útinna, ið stríðir móti ásetingunum í kap. 8 og 9, leiðir ella hevur eftirlit við slíkum arbeiði ella útinnir arbeiði, ið stríðir ímóti kap. 8, ikki ger eftir boðum, givin eftir § 59, ella 4) letur vera við at geva upplýsingar eftir § 18, stk. 2. Stk. 2. § 23 í revsilógini um medvirkan er eisini galdandi fyri revsiábyrgdina, sum nevnd er í stk. 1. § 65. Fyri brot á §§ 11-13, § 34, stk. 1, § 38, stk. 1, og § 40, stk. 1, umframt viðurskifti, sum eru fevnd av § 64, stk. 1, nr. 2 og 3, kann arbeiðsgevarin verða sektaður við bót, sjálvt um brotið ikki kann roknast gjørt við vilja ella ósketni. § 66. Í ásetingunum, sum eru lýstar galdandi sambært hesi lóg, kunna ásetast reglur um bøtur fyri brot á ásetingarnar og boð ella bann, sum eru sett eftir ásetingunum. Eisini kann ásetast, at ein arbeiðsgevari kann sektast við bót fyri brot á ásetingar, boð ella bann, sum frammanfyri nevnt, sjálvt um brotið ikki kann roknast gjørt við vilja ella av ósketni. § 67. Sekt sambært § 65 og § 66, 2. punktum, kann ikki áleggjast virkisleiðarum og øðrum sbrt. § 19. § 68. Fyri brot, sum verða framd av løgfrøðiligum persóni, sum t.d. partafelagi ella lutafelagi, kann tann løgfrøðiligi persónurin verða sektaður sum slíkur. Stk. 2. Er brotið framt av landinum, einari kommunu ella kommunalum felagsskapi, kann landið, kommunan ella kommunali felagsskapurin verða sektað. § 69. Tá ung undir 18 ár verða sett í arbeiði, sum er í stríð við reglurnar í hesi lóg ella tær ásetingar, sum eru lýstar at galda eftir hesi lóg, kann tann, sum hevur foreldramyndugleikan, verða sektaður, um so er, at viðkomandi er vitandi um, at arbeiðið er farið fram. Kapittul 15 Gildi og fyribilsreglur § 70. Henda lóg kemur í gildi 1. juni 2000, og samstundis fer úr gildi løgtingslóg nr. 58 frá 24. mai 1974 um arbeiðaravernd. Stk. 2. Reglur, sum eru settar við heimild í løgtingslóg nr. 58 frá 24. mai 1974 um arbeiðaravernd við seinni broytingum, verða framvegis galdandi við teimum í hesi lóg fylgjandi broytingum, til tær verða settar úr gildi, ella til tær verða avloystar av reglum, settar við heimild í hesi lóg. Tórshavn, tann 11. mai 2000 Anfinn Kallsberg (sign.) løgmaður ARBEIÐSEFTIRLITIÐ -------------------------------------------------------------------------------- Aftur Løgtingslóg um arbeiðsumhvørvi. Samsvarandi samtykt Løgtingsins staðfestir og kunnger løgmaður hesa løgtingslóg: Kapittul 1 Endamál og øki § 1. Endamálið við lógini er, at virka fyri einum tryggum og heilsugóðum arbeiðsumhvørvi, sum altíð er í samljóði við teknisku og sosialu gongdina í samfelagnum, skapa grundarlag fyri, at virkini sjálvi kunnu loysa sínar trygdar- og heilsuspurningar eftir vegleiðing og í samstarvi við feløgini á arbeiðsmarknaðinum og við vegleiðing og undir eftirliti av Arbeiðseftirlitinum. § 2. Henda lóg fevnir um arbeiði, gjørt fyri ein arbeiðsgevara. Stk. 2. Undantikin eru: arbeiði í privata húsarhaldi arbeiðsgevarans, 2) arbeiði, sum einans verður avrikað av limum í húsi arbeiðsgevarans, og sum hoyra til húskið, samanber tó § 48, 1. stk., 2. pkt. 3) veiða og fiskiskapur, Stk. 3. Niðanfyrinevndu reglur fevna tó eisini um arbeiði, sum ikki verður gjørt fyri ein arbeiðsgevara, og tey arbeiði, sum nevnd eru í stk. 2, nr. 1-3. 1) § 16 um fleiri arbeiðsgevarar v.m., sum eru á sama arbeiðsplássi, §§ 26-32 um útvegafyritøkur o.a., um arbeiðstakarar o.a. og § 33 um byggiharrar v.m., 2) §§ 34-35 um útinnan av arbeiði, 3) §§ 38-39 um tøknilig hjálpartól, 4) §§ 40-41 um evni og tilfar, 5) § 48, stk. 2, um ov ungan aldur, tá tað snýr seg um vandamikið arbeiði. § 3. Lógin hevur bert gildi fyri loftferðsluna, tá talan er um arbeiði á landi. Stk. 2. Lógin hevur bert gildi fyri sjóvinnu og fiskivinnu í niðanfyri nevndu førum: 1) ferming og lossing av skipum, eisini fiskiskipum, 2) arbeiði hjá fyritøkum umborð á skipum, eisini fiskiskipum.. Kapittul 2 Trygdar- og heilsulig tiltøk á virkjum. Persónligt samband § 4. Á virkjum, har 1-9 fólk eru í arbeiði, eigur arbeiðið hjá virkinum, hvat trygd og heilsu viðvíkur, at fara fram soleiðis, at mest møguligt persónligt samband er millum arbeiðsgevaran og møguligar arbeiðsleiðarar, sbrt. § 20, og hini arbeiðsfólkini. Landsstýrismaðurin kann tó gera reglur um bygnaðin av einari trygdarskipan, har hetta verður hildið at vera neyðugt. Trygdarskipanin § 5. Á virkjum, har 10 ella fleiri fólk arbeiða, skal arbeiðið hjá virkinum, hvat trygd og heilsu viðvíkur, samskipast. Stk. 2. Arbeiðsleiðarin fyri einum virkisøki skal saman við einum trygdarumboði skipa ein trygdarbólk fyri tað ávísa arbeiðsøkið. Stk. 3. Har eitt álitisfólk er valt, kann hetta samstundis vera trygdarumboð. Eru fleiri álitisfólk innan sama økið, kunnu hesi sínámillum velja eitt trygdarumboð. Í øðrum førum velja arbeiðsfólkini eitt trygdarumboð fyri hvørt arbeiðsleiðaraøki til at virka í trygdarbólkinum. Trygdarumboðið umboðar arbeiðsfólkini í spurningum, sum viðvíkja trygdar- og heilsuviðurskiftum teirra. Stk. 4. Tey arbeiðsleiðaraøki, sum hava bert fá arbeiðsfólk, ella hava bert fá arbeiðsumhvørvislig vandamál, kunnu frá Arbeiðseftirlitinum fáa undantak frá kravinum um serligar trygdarbólkar. § 6. Á virkjum, sum hava 20 arbeiðsfólk ella fleiri, skal trygdarnevnd skipast. Á virkjum, har ein ella tveir trygdarbólkar eru, skulu limirnir í hesum bólki ella bólkum, saman við arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri henda, sum hevur ábyrgdina av virkinum, skipa trygdarnevndina, soleiðis at nevndin á virkjum við einum trygdarbólki fær 3 limir og á virkjum við tveimum bólkum fáa 5 limir. Á virkjum, har fleiri enn tveir trygdarbólkar eru, velja trygdarumboðini sínámillum 2 limir og arbeiðsleiðararnir sínámillum 2 limir. Hesir 4 limirnir skulu so saman við arbeiðsgevaranum ella einum umboði fyri henda, sum hevur ábyrgdina av virkinum, skipa trygdar-nevndina, ið soleiðis fær 5 limir. Trygdarnevndin skal fyriskipa, leiða, ráðgeva, kunna og hava eftirlit við tí trygdar- og heilsuliga arbeiðinum á virkinum. Stk. 2. Eftirlitsmaðurin hjá Arbeiðseftirlitinum skal, tá hann vitjar virkið, hava samband við leiðsluna á virkinum, trygdarumboðini á staðnum, trygdarbólkarnar og umboð fyri trygdarnevndina. Tey ymsu trygdarumboðini skulu hava loyvi til at leggja fyri eftirlitsmannin hjá Arbeiðseftirlitinum allar teir spurningar, sum hava týdning fyri trygdina og heilsuumstøðurnar á virkinu. § 7. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um bygnaðin og virksemið hjá virkinum viðvíkjandi arbeiði innan trygd og fyribyrging av heilsuvandum, t.d. reglur um: 1) val av trygdarumboðum, 2) rættindi og skyldur hjá trygdarumboðunum, 3) stovnan av trygdarbólkum, trygdarnevndum og arbeiðsøkjum teirra, 4) útbúgving hjá limunum í trygdarskipanini, 5) ta dagligu leiðsluna av trygdararbeiðinum. Stk. 2. Fyri tey arbeiði, arbeiðsøki ella arbeiðspláss, har tað verður hildið at vera óneyðugt at hava trygdararbeiði sambært hesi lóg, er heimilað landsstýrismanninum at gera frávík frá reglunum í hesi lóg, ella at laga tær eftir teimum serligu viðurskiftunum. § 8. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at sett verður av ein eftir viðurskiftunum rímilig tíð til limirnar í trygdarbólkunum og trygdarnevndunum til at røkja skyldur sínar í trygdararbeiðinum. Stk. 2. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at limirnir í trygdarbólkunum og trygdarnevndunum fáa høvi til at fáa neyðuga vitan og útbúgving í trygdarspurningum. Stk. 3. Arbeiðsgevarin skal geva trygdarbólkunum/trygdarnevndunum høvi til at luttaka í teimum ráðleggingum, sum viðvíkja trygdini og heilsuumstøðunum á arbeiðsplássinum. Stk. 4. Á virkjum, har tað sambært § 5 eru ein ella fleiri trygdarbólkar, men ongar trygdarnevndir sambært § 6, skal arbeiðsgevarin síggja til, at tey verkevni, sum viðvíkja trygdarnevndini, verða væl og virðiliga røkt í samarbeiði við trygdarbólkin/-bólkarnar. § 9. Arbeiðsgevarin ber útreiðslurnar, ið standast av virksemi trygdarumboðsins, og rindar hesum fyri miss av inntøku, eisini tá tað snýr seg um inntøkumiss í sambandi við neyðuga luttøku á trygdarskeiðum o.a. Sama er galdandi fyri arbeiðsleiðaran, tá hesin luttekur á fyriskipaðum trygdarskeiðum v.m. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um, at landskassin letur stuðul til alla ella partvísa gjalding av teimum útreiðslum, ið stava frá útbúgving av limum í trygdarskipanini. Stk. 3. Limirnir í trygdarskipanini eru vardir móti uppsøgn og aðrari skerjan av viðurskiftum sínum, á sama hátt sum álitisumboð og talsmenn teirra eru tað innan teirra fakliga arbeiðsøki. Eisini skal arbeiðsgevarin minst eina viku, áðrenn limur í trygdarskipanini verður uppsagdur, kunna Arbeiðseftirlitið, soleiðis at Arbeiðseftirlitið hevur møguleika at kanna viðurskiftini í sambandi við uppsøgnina. Stk. 4. Verður ósemja um tey í stk. 1 og 3 nevndu viðurskifti, t.d. spurningin um hvørjar reglur skulu nýtast ella um brot á og tulking av reglunum, so skulu hesar avgerast á fakligan hátt ella, um hetta ikki letur seg gera, av rættinum. § 10. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um, at virki skulu síggja til, at latin verður sakkøn hjálp, sum, í sambandi við trygdararbeiði, skal ganga til handa, tá viðurskiftini viðv. trygdini ella heilsuni hjá arbeiðsfólkunum tala fyri hesum. Kapittul 3 Vanligar reglur Arbeiðsgevarin § 11. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at arbeiðsviðurskiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru góð. Í hesum sambandi verður serliga víst til: 1) Kapittul 4 um útinnan av arbeiðinum. 2) Kapittul 5 um arbeiðsplássið. 3) Kapittul 6 um tøknilig hjálpartól. 4) Kapittul 7 um evni og tilfar. § 12. Á virkjum og arbeiðsplássum, sum eru undir hesi lóg, skulu eftir Arbeiðseftirlitsins ætlan vera tørvandi ráð til handa til fyrstuhjálp í vanlukkutilburði, eins og eftirlitið kann treyta tilgerð av serstakari skaðastovu á størri virkjum, um mett verður, at tørvur er á hesum. Stk. 2. Á arbeiðsplássum, har fleiri enn 20 fólk starvast, kann Arbeiðseftirlitið krevja, at góðkendar børur eru til taks, og at minst eitt fólk hevur tikið eitt av Arbeiðseftirlitinum góðkent skeið í fyrstuhjálp. § 13. Arbeiðsgevarin skal við leiðbeining og gjølla eftirliti vissa seg um, at arbeiðið við atliti at skaða- og heilsu-vanda verður gjørt fult forsvarliga. § 14. Arbeiðsgevarin skal kunna arbeiðsfólkini um teir vanlukku- og heilsuvandar, ið møguliga eru tengdir at arbeiði teirra. Stk. 2. Arbeiðsgevarin skal eisini síggja til, at arbeiðsfólkini fáa neyðuga upplæring og leiðbeining í at gera arbeiðið so vandaleyst, sum yvirhøvur gjørligt. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um skyldur arbeiðsgevarans, sbrt. stk. 1 og 2 § 15. Arbeiðsgevarin skal síggja til, at samstarv um trygd og heilsu verður framt sambært ásetingunum í 2. kap., og skal hann eisini luttaka í samstarvinum. § 16. Hava fleiri arbeiðsgevarar arbeiði um hendi, og fer hetta fram á sama arbeiðsplássi, skulu øll, sum starvast á slíkum arbeiðsplássi, samstarva um at skapa trygg og heilsugóð arbeiðsviðurskifti fyri øll, ið starvast har. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um samstarv sambært stk. 1. § 17. Arbeiðsgevarin hevur skyldu til at kunna trygdarumboðini og álitisfólkini innan viðkomandi arbeiðsøki, um tey boð, sum Arbeiðseftirlitið, ella tann í § 56 nevndi mynduleiki ella stovnur, skrivliga hevur fyrisett. Somu skyldu hevur arbeiðsgevarin mótvegis hinum trygdarumboðunum ella álitisfólkunum, sum ynskja at fáa kunnleika til tey givnu boðini. Stk. 2. Eru hvørki trygdarumboð ella álitisfólk á einum arbeiðsplássi, skulu tey, sum arbeiða á nevndu virkjum, vera kunnað um tey boð, sum umrødd eru í stk 1, 1. pkt. § 18. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, ella um viðurskiftini annars tala fyri tí, skal arbeiðsgevarin seta í verk kanningar, royndir og ástaðareftirlit, og møguliga boðsenda sakkønari hjálp fyri at tryggja sær, at arbeiðsviður-skiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru fullgóð. Stk. 2. Arbeiðseftirlitið kann til hagfrøðiliga nýtslu, krevja upplýsingar frá arbeiðsgevara um viðurskifti, sum hava arbeiðsumhvørvisligan týdning. Í teimum førum, har hesi hagtøl verða almannakunngjørd, mugu nøvn ella fyritøkur ikki nevnast. § 19. Ásetingarnar í hesi lóg um arbeiðsgevarans skyldur eru eisini galdandi fyri tann, sum leiðir ella luttekur í leiðslu virkisins. Arbeiðsleiðarin § 20. Við arbeiðsleiðara er at skilja hann ella hon, hvørs arbeiði bert ella fyri størstan partin er, arbeiðsgevarans vegna, at leiða og hava eftirlit við arbeiðinum á virkinum ella pørtum av hesum. § 21. Arbeiðsleiðarin skal virka fyri, at arbeiðsviðurskiftini á hansara øki eru fult forsvarlig, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Arbeiðsleiðarin skal eisini síggja til, at tey tiltøk, sum gjørd verða við tí fyri eyga at betra um trygdar- og heilsuviðurskiftini á arbeiðsplássinum, virka eftir ætlan. Stk. 2. Verður ein arbeiðsleiðari varugur við brek ella manglar, sum kunnu føra til vanlukkutilburðir ella sjúku hjá arbeiðsfólkunum, skal hann beinanvegin síggja til, at neyðug tiltøk verða framd fyri at forða fyri, at vanlukka ella sjúka stendst av hesum. Er hann ikki førur fyri beinanvegin at seta hesi tiltøk í verk, skal hann beinanvegin siga arbeiðsgevaranum frá hesum vandamáli. § 22. Arbeiðsleiðarin skal luttaka í samstarvinum um trygd og heilsu, sum ásett í kap. 2, §§ 16 og 33. Arbeiðsfólkið § 23. Arbeiðsfólkið skal virka fyri, at arbeiðsviðurskiftini, hvat trygd og heilsu viðvíkur, eru fult forsvarlig innan síni arbeiðsøki, íroknað at tey tiltøk, sum verða gjørd fyri at fremja trygdina og heilsuna, virka sum ætlað. Stk. 2. Verður arbeiðsfólk varugt við brek ella manglar, sum kunnu vera til vanda fyri trygdina ella heilsuna, og sum tey sjálvi ikki eru før fyri at bøta um, skulu tey beinanvegin boða trygdarbólkinum, arbeiðsleiðaranum ella arbeiðs-gevaranum frá. Stk. 3. Har tað vegna útinnan av einum arbeiði, eitt nú umvæling ella umsiting, fyribils er neyðugt at taka burtur trygdartiltøk, skal ansast eftir, at hetta ella hesi tiltøk verða sett aftur í verk, beinanvegin umrødda arbeiðið er liðugt, ella at eins góð verndartiltøk verða gjørd. § 24. Arbeiðsfólkini skulu luttaka í samstarvi um trygd og heilsu, sum hetta er ásett í kap. 2. § 25. Tey, sum hava starv sítt á einum arbeiðsplássi, har fleiri arbeiðsgevarar hava tey ymisku arbeiðini um hendi, skulu geva seg undir tær reglur, sum eru galdandi fyri samstarv hjá virkjunum, samanber §§ 16 og 33, umframt tær reglur, ið fevna um tað arbeiði, tey skulu útinna. Stk. 2. Tey, sum arbeiða á økinum hjá einum fremmandum virki, skulu geva seg undir tær reglur um trygd og heilsu, sum galdandi eru fyri nevnda virki, umframt tær reglur, ið fevna um tað arbeiði, tey skulu útinna. Útvegarar, innleggjarar, umvælarar, ráðleggjarar o.a. § 26. Tann, sum selur, útleigar, gevur ella sýnir fram maskinur, maskinlutir, íløt, lutvíst tilvirkaðar konstruktiónir, tól, amboð ella onnur tøknilig hjálpartól, skal síggja til, at nevndu lutir, tá teir verða útflýggjaðir til nýtslu ella verða vístir fram, verða útgjørdir við neyðugum trygdarútbúnaði, og kunnu nýtast til tað, teir eru ætlaðir, uttan at vera vandamiklir fyri trygdina ella heilsuna, sambært kap. 6. Neyðugar og lætt skiljandi leiðbeiningar um nýtslu, umsiting, flutning og uppseting skulu fylgja við, tá lutirnir verða útflýggjaðir. Stk. 2. Verða liðug, tøknilig hjálpartól útflýggjað, latin til sølu, útleigað ella útlænt, galda somu skyldur, sum oman fyri eru nevndar. Stk. 3. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, ella viðurskiftini gera tað neyðugt, skal innflytarin ella framleiðarin síggja til, at kanningar, royndir og sýningar verða gjørdar av sakkønum persóni fyri at staðfesta, at tað tekniska hjálpartólið er fult forsvarligt, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Stk. 4. Tá Arbeiðseftirlitið krevur tað, skal innflytarin ella framleiðarin upplýsa, hvørt tær seldu nøgdirnar av tøkniligum hjálpartólum kunnu hava við sær vandar fyri trygd og heilsu. § 27. Allar maskinur, sum verða útflýggjaðar ella sýndar fram, skulu vera merktar við navninum á framleiðaranum. Verða maskinurnar innfluttar, skal navn og bústaður innflytarans ella annað frámerki standa á maskinunum, soleiðis at eingin ivi er um, hvør er framleiðari ella innflytari. § 28. Tann, sum í sjálvstøðugari vinnu innleggur, umbyggir ella umvælir eitt tekniskt hjálpartól, skal ansa eftir, at trygdartreytirnar og trygdarávísingarnar, sum eru galdandi fyri hjálpartólið, eru fylgdar. Stk. 2. Um ein umvæling bert fevnir um ein ella nakrar partar av tí tóli, sum verður umvælt, skal umvælarin ansa eftir, at trygdartreytirnar og trygdarávísingarnar fyri henda part/hesar partar verða fylgdar. Verður umvælarin í hesum arbeiði varugur við onnur brek, feilir ella manglar, sum hava trygdarligan týdning, skal hann gera eigaran ella brúkaran kunnugan við hetta. § 29. Tann, sum letur frá sær eina verkætlan um eitt tøkniligt hjálpartól, framleiðsluútbúnað, byggi- ella anleggs-arbeiði, skal í ætlanum sínum taka fyrilit viðvíkjandi trygd og heilsu, tá arbeiðið verður gjørt, og viðvíkjandi rakstrinum av lidna bygninginum ella útbúnaðinum. Hetta hevur eisini gildi fyri tann ella teir, ið hava eftirlit við eini slíkari verkætlan, ella sum ráðgeva um viðurskifti innan arbeiðsumhvørvi. § 30. Reglurnar í §§ 26, 27, 29 og 31, stk. 2, hava eisini gildi fyri útvegarar o.a. av evnum og tilfari við eginleikum, ið kunnu vera vandamikil fyri trygdina og heilsuna.. § 31. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tey í §§ 26-30 umrøddu viðurskifti. Stk. 2. Reglurnar í §§ 26-30 frítaka ikki brúkarin fyri skyldur eftir lógini. § 32. Eru serlig viðurskifti, kann landsstýrismaðurin áseta reglur ella fremja avgerðir, sum víkja frá krøvunum í grein 26-30. Slíkar avgerðir kunnu eisini í ávísum førum, um serlig viðurskifti tala fyri tí, takast av Arbeiðseftir-litinum. Byggiharrar § 33. Í byggi- ella øðrum anleggsvirksemi, har meira enn 10 persónar starvast, skal byggiharrin ella hann, ið byggiharrin setir til tess, samskipa tey tiltøk, ið kunnu fremja trygdina og heilsuviðurskiftini hjá teimum, ið starvast á byggiplássinum hjá teimum ymsu arbeiðsgevarunum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tiltøk sambært stk. 1. Kapittul 4 Útinnan av arbeiði § 34. Arbeiðið skal skipast, leggjast til rættis og gerast soleiðis, at tað við atliti at trygd og heilsu er fult forsvarligt. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 35. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tey krøv, sum skulu vera lokin, fyri at eitt arbeiði kann metast fult út ráðiligt, tilætlað, skipað og gjørt, herundir um: tiltøk ella møguligt bann móti serliga vandamiklum arbeiði, arbeiðsgongdum og arbeiðshættum, persónligar verndarlutir og serlig arbeiðsklæðir, at tey arbeiði, sum hava við sær stóran vanda fyri vanlukkum ella sjúkum, herundir spreingiarbeiði v.m., bert mugu gerast av persónum, sum hava prógv fyri, at teir hava eina nærri ásetta útbúgving, ella hava staðið roynd, at tá umstøðurnar vegna trygd og heilsu krevja tað, skulu skipanir fyri arbeiðsgongdina, arbeiðsætlanir og arbeiðshættir gerast, og at slíkar skipanir og broytingar skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar, áðrenn tær verða settar í verk. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Kapittul 5 Arbeiðsplássið § 36. Arbeiðsplássið skal vera soleiðis innrættað, at tað lýkur øll trygdar- og heilsulig krøv. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 37. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um innrætting av føstum, fyribils, skiftandi og uttandura arbeiðsplássum, herundir serligar fyriskipanir í sambandi við kolanáms- og bergholsarbeiði. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann eisini áseta reglur um: at byggiætlanir o.t. í sambandi við bygging ella umbygging av virkjum skulu sendast Arbeiðseftirlitinum til ummælis, áðrenn nevndu arbeiði verða sett í verk, at ætlanir um innrætting ella broytingar av hølum, tøkniligum útbúnaði o.a. skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenning, áðrenn nevndu arbeiði verða sett í verk, og at bygningar, høli o.t. ikki mugu leigast út til vinnulig endamál, fyrr enn spurningurin um, hvørt hølini v.m. kunnu nýtast til tað ætlaða endamálið, hevur verið lagdur fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar. Kapittul 6 Tøknilig hjálpartól § 38. Tøknilig hjálpartól skulu vera framleidd og skulu kunna nýtast soleiðis, at tey eru fult forsvarlig, hvat trygd og heilsu viðvíkur. Reglurnar viðvíkjandi nýtsluni galda eisini fyri umsiting, reingerð, umvæling o.a. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast. § 39. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um tøknilig hjálpartól, herundir um: at framleiðsla, innflutningur, avhending, framsýning ella nýtsla av serliga vandamiklum, tøkniligum hjálpartólum skal verða bannað, at ætlanir um bygging, útinnan og uppseting av tøkniligum hjálpartólum skulu leggjast fyri Arbeiðseftirlitið til ummælis ella góðkenningar, at eitt tøkniligt hjálpartól skal vera góðkent av Arbeiðseftirlitinum, áðrenn tað verður avhendað ella latið brúkaranum ella tikið í nýtslu, at tøknilig hjálpartól skulu fráboðast til Arbeiðseftirlitið ella verða roynd ella aðrar eftirlitskanningar verða framdar, herundir eisini tíðarávísar kanningar, at tøknilig hjálpartól skulu vera týðiliga merkt, soleiðis at tað er lætt at finna fram til framleiðaran ella innflytaran, fyri at vissa kann fáast fyri tey tøkniligu data, tólið hevur, slag, uppruna, góðkenning, royndir ella onnur viðurskifti, sum hava týdning fyri arbeiðsumhvørvið. Stk. 2. Í nevndu reglum kunnu nýtast ávísingar til normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Kapittul 7 Evni og tilfar § 40. Evni og tilfar, ið eru av slíkum slagi, at tey kunnu vera vandamikil fyri og minka um trygdina ella skaða heilsuviðurskiftini, mugu bert verða framleidd og verða nýtt í arbeiðsgongdum og arbeiðshættum, sum á tryggan hátt verja arbeiðsfólkini móti vanlukkum og sjúkum. Stk. 2. Viðurkendar normar og fyrisett mát, ið hava trygdar- ella heilsuligan týdning, skulu fylgjast.. § 41. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um framleiðslu, innflyting, goymslu, flutning og nýtslu av evnum og tilfari, herundir um: serliga merking av evnum og tilfari, ið nýtt verða í arbeiði ella innpakking, skyldu til at seta í verk heilsufrøðiligar mátingar av luftdálking, fráboðan um evni og tilfar við skyldu til ávísing um viðurskifti, sum hava týdning fyri metan um, hvussu vandamikið evnið ella tilfarið er, at evni ella tilfar, ið kann vera vandamikið ella á annan hátt kann minka um trygdina og heilsustøðuna, ikki má nýtast, um hetta kann skiftast um við eitt vandaleyst, minni vandamikið ella minni ørkymlandi evni ella tilfar, at evni ella tilfar, ið kunnu vera vandamikil ella á annan hátt kunnu minka um trygdina og heilsustøðuna, ikki mugu nýtast til ávíst endamál ella innan serligt øki, áðrenn Arbeiðseftirlitsins góðkenning fyriliggur, at tøknilig databløð og líkn. frá framleiðara og innflytara av evni og tilfari skulu innihalda allar upplýsingar um evnið ella tilfarið og somuleiðis um ta ávirkan, hetta kann hava á trygdina og heilsustøðuna í arbeiðsumhvørvinum, um brúkaravegleiðing frá útvegamonnum og arbeiðsgevarum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um bann móti framleiðslu, innflyting og nýtslu av evnum og tilfari, ið kunnu vera vandamikil fyri ella minka um trygdina og heilsustøðuna. Stk. 3. Í reglunum um evni og tilfar kunnu nýtast normar og fyrisett mát, tá tað er týðiliga tilskilað, hvørji hesi eru, herundir eisini við dagfesting. Stk. 4. Arbeiðseftirlitið ásetir markvirði fyri evni og tilfar, og eisini eitt yvirlit yvir evni og tilfar, ið verða hildin at vera vandamikil ella minka um trygdina og heilsustøðuna. Kapittul 8 Hvíldartíð og frísamdøgur § 42. Arbeiðstíðin skal skipast soleiðis, at í hvørjum samdøgri, roknað frá tí at arbeiðið byrjar, skulu arbeiðsfólk hava eina hvíldartíð, ið er minst 11 samfeldar tímar. Stk. 2. Hvíldartíðin kann minkast til í minsta lagi 8 tímar í: arbeiði í fiskavirkjum í háveiðitíðini, árstíðarbundnum arbeiði í byggi- og verkayrki, vaktarskifti á virkjum, sum hava vaktarskipan, tá partarnir á arbeiðsmarknaðinum semjast um tað, inn- og uppskiping og tørvandi arbeiði, sum hartil hoyrir, so sum goymslu og pakkhúsarbeiði, og arbeiði í landbúnaðinum. § 43. Arbeiðsfólk mugu ikki regluliga arbeiða sunnu- og halgidagssamdøgur, uttan so at halgidagsarbeiðið er til samfelagsins frama ella er neyðugt fyri at varðveita virðir. Halgidagssamdøgur skulu liggja innan fyri tíðarskeiðið frá kl. 22.00 kvøldið fyri halguna til kl. 08.00 morgunin eftir halguna. Stk. 2. Sum endurgjald fyri mista frítíð, orsakað av regluligum sunnudagsarbeiði, hava arbeiðsfólk rætt til aðra samfelda frítíð innan fyri eina viku, við at samsvarandi tal av arbeiðstímum dettur burtur. § 44. Tá náttúruviðurskifti, vanlukkur, maskinbrek e.t. koma óvart á, og hava við sær, at ólag kemur í raksturin á virkinum, kunnu frávik gerast frá §§ 42 og 43 í tann mun, tað er avgerandi neyðugt, til regluligur rakstur aftur er fingin í lag. Frávikið skal skrivast í eftirlitsbókina ella annað líknandi skjal sbrt. § 60. § 45. Frávik frá §§ 42-44 kunnu verða loyvd av Arbeiðseftirlitinum, tá: útinnan av arbeiðinum ella arbeiðið er av slíkum slagi, at tað ikki kann útsetast, ella at serligir arbeiðshættir gera frávik rímilig. Stk. 2. Frávik frá einari einstakari hvíldartíð ella einum einstøkum frísamdøgri kann í hesum føri verða gjørt, uttan at ein frammanundan hevur fingið loyvi til tess, um tað hevur ikki borið til at útvega nevnda loyvi í rættari tíð. Frávikið skal skjótast møguligt skrivliga fráboðast Arbeiðseftirlitinum við avriti til trygdarumboð/álitisfólk. Stk. 3. Frávik kunnu við avtalu millum avvarðandi arbeiðsgevarafelag og løntakarafelag verða gjørd í lógarinnar ásetingum um hvíldartíð og frísamdøgur. Nevndu avtalur hava bert gildi, um tær eru góðkendar av Arbeiðs-eftirlitinum. Stk. 4. Fyri fakøki ella serligar arbeiðsgreinar, har serligar umstøður gera tað neyðugt, hevur landsstýrismaðurin heimild at gera frávik frá ásetingum lógarinnar um hvíldartíð og frísamdøgur. § 46. Ásetingar í lógarinnar §§ 42 og 43 kunnu, um tað verður hildið neyðugt, frávíkjast fyri: persónar í hægri størvum, sum bert ella fyri ein stóran part útinna leiðandi arbeiði, og ikki hava skyldu til, hvat arbeiðstíðini viðvíkur, at fylgja teimum reglum, ið eru galdandi fyri tey arbeiðsfólk, teir skulu leiða, og ikki arbeiða eftir nakrari fastari skipan, persónar í leiðandi størvum, ið vegna serkunnleika ella líknandi viðurskifti hava eitt serligt sjálvstøðugt starv, og umboðssølufólk, ið hava arbeiði sítt uttan fyri tað fasta arbeiðsplássið á virkinum. § 47. Fyri arbeiði, sum í serligan mun kunnu vera vandamikil fyri trygd og heilsu, hevur landsstýrismaðurin heimild til at áseta reglur um avmarkaða arbeiðstíð. Kapittul 9 Børn og ung undir 18 ár § 48. Børn, ið ikki eru fylt 14 ár, mugu ikki hava vinnuligt arbeiði. Undantikið er tó lættari hjálpararbeiði 2 tímar um dagin. Viðvíkjandi børnum, sum hoyra til húski arbeiðsgevarans, so eru hesar reglur bert galdandi, tá tað snýr seg um arbeiði við tøkniligum útbúnaði, maskinum, hjálpartólum og tilfari ella evnum, ið kunnu vera vandamikil fyri tey. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um hægri aldursmark enn 14 ár fyri arbeiði, sum er av slíkum slag, ella tá umstøðurnar eru soleiðis, at arbeiðið kann vera vandamikið fyri trygdina, heilsuna og menningina av teimum ungu. Stk. 3. Annars kann landsstýrismaðurin áseta reglur um, at børn yngri enn 14 ár kunnu hava lættari, vinnuligt arbeiði. § 49. Arbeiðstíðin fyri ungfólk, sum eru yngri enn 18 ár, má í vanligum førum ikki fara út um ta vanligu arbeiðs-tíðina fyri vaksin, sum arbeiða innan somu yrkisgrein. Stk. 2. Ung mugu ikki arbeiða meira enn 10 tímar íalt um dagin. Arbeiðstíðin skal vera í einum, avbrotin av hóskandi mat- og hvíldartíðum. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta serligar reglur um, í hvønn mun ung, sum eru yngri enn 18 ár, kunnu arbeiða meira enn ta vanligu arbeiðstíðina innan viðkomandi yrkisgrein. § 50. Ungfólk, ið ikki eru fylt 18 ár, skulu hava eina samlaða hvíldartíð, sum er í minsta lagi 12 tímar um samdøgrið. Stk. 2. Nevnda hvíldartíð skal vanliga fevna um tíðarskeiðið millum kl. 22.00 á kvøldi og kl. 05.00 á morgni. Stk. 3. Fyri serlig yrki og arbeiðsøki, har umstøðurnar gera hetta neyðugt ella ynskiligt, kann landsstýrismaðurin áseta serligar reglur um longda hvíldartíð og nær í samdøgrinum, henda skal vera. Kapittul 10 Læknakanningar v.m. § 51. Fyri virkir, fak, faklig øki ella aðrar bólkar av arbeiðsfólki, hvørs arbeiði kann hava við sær heilsuvanda, kann landsstýrismaðurin áseta reglur um: at arbeiðsfólkið skal kannast av lækna, áðrenn tey taka við starvi, meðan tey eru í starvi og eisini aftaná, at tey eru givin í starvinum, møguliga við regluligum læknakanningum, at tað regluliga, ella í einstøkum føri, skulu gerast arbeiðsmedisinskar, arbeiðsheilsufrøðiligar kanningar ella aðrar kanningar av heilsuviðurskiftunum, líknandi kanningar, við atliti til, at arbeiðið kann hava við sær vanda fyri trygd og heilsu. Kapittul 11 Arbeiðsumhvørvisráðið § 52. Landsstýrismanninum verður heimilað at seta eitt arbeiðsumhvørvisráð við einum umboði fyri arbeiðarafeløgini, einum umboði fyri arbeiðsgevarafeløgini, einum umboði fyri handverkarafeløgini, einum umboði fyri handverksmeistarafeløgini, einum umboði fyri løntakarar innan skrivstovu- og krambúðaryrkið, einum umboði fyri arbeiðsgevarar innan skrivstovu- og krambúðaryrkið og stjóranum fyri Arbeiðseftirlitið, ið er formaður ráðsins. Stk. 2. Landsstýrismaðurin tilnevnir umboðini og sama tal av tiltaksumboðum fyri eitt 4 ára starvsskeið. Stk. 3. Landsstýrismanninum verður heimilað at seta nærri reglur fyri virki ráðsins. Stk. 4. Arbeiðsumhvørvisráðið skal hava allar kunngerðir, sum við heimild í hesari lóg verða settar í gildi, til ummælis. Kapittul 12 Arbeiðseftirlitið § 53. Stjórin á Arbeiðseftirlitinum hevur tað dagligu leiðsluna av stovninum. § 54. Uppgávurnar hjá Arbeiðseftirlitinum eru, í spurningum um arbeiðsumhvørvi, at: vegleiða virkjunum, pørtunum á arbeiðsmarknaðinum og almenninginum í spurningum, ið hava arbeiðsumhvørvisligan týdning, hjálpa landsstýrismanninum við fyrireikingunum av reglunum sbrt. lógini, áseta nærri fyriskipanir við heimild frá landsstýrismanninum, kunna seg um teknisku og sosialu menningina í samfelagnum við atliti til at betra um arbeiðið, hvat trygd og heilsu í arbeiðsumhvørvinum viðvíkur, viðgera ætlanir til framleiðsluhættir, arbeiðspláss, tøknilig hjálpartól v.m., evni og tilfar og geva loyvi, sum eru í samsvari við lógina ella fyrisitingarligar reglur, ansa eftir, at lógin og tær fyrisetingar, sum verða gjørdar við heimild í lógini, verða hildnar. Viðmerkingar til § 54: Henda lógargrein vísir, at virkisøkið hjá Arbeiðseftirlitinum er sera vítt, og er hetta eisini samsvarandi lógarreglunum í grannalondum okkara. Viðvíkjandi 2. pkt. er at viðmerkja, at fyrireikingin av reglum sambært lógini eftir øllum at døma verður ein týðandi táttur í arbeiðinum hjá eftirlitinum. § 55. Landsstýrismaðurin kann geva stjóranum fyri Arbeiðseftirlitinum heimildir, sum sambært lógini hoyra undir landsstýrismannin. § 56. Landsstýrismaðurin kann gera av, at eitt nærri avmarkað arbeiðsøki hjá Arbeiðseftirlitinum verður lagt til aðrar almennar myndugleikar ella privatan stovn. Landsstýrismaðurin kann eisini gera av, í hvønn mun Arbeiðseftirlitið skal hava eftirlit við hesum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um góðkenning av royndunum ella øðrum próvtilfari, sum vísir, at reglurnar um trygd og heilsu verða fylgdar. Stk. 3. Arbeiðseftirlitið krevur inn gjøld fyri sínar tænastur. Hesi gjøld skulu góðkennast av landsstýrismanninum og kunna krevjast inn við panting. § 57. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um fráboðanarskyldu av arbeiðsvanlukkum, eitringum, vinnuligum sjúkum og øðrum viðurskiftum av arbeiðsumhvørvisligum týdningi. Stk. 2. Tann, sum í arbeiði sínum fyri tað almenna, ella tann, ið fyri tað almenna umboðar onkran stovn og fær kunnleika um viðurskifti, sum bróta fyrisetingarnar í hesi lóg ella teimum reglum, sum við heimild í hesi lóg eru lýstar at galda, skal uttan dvøl boða Arbeiðseftirlitinum frá hesum. § 58. Øll, sum sambært lógini hava álagdar skyldur, skulu eftir áheitan geva Arbeiðseftirlitinum allar upplýsingar, ið neyðugar eru fyri virkið hjá eftirlitinum. Stk. 2. Eftirlitsfólk hjá Arbeiðseftirlitinum hava til eina og hvørja tíð myndugleika til uttan rættarúrskurð at kanna almenn og privat virki, tó treytað av, at tey kunna prógva, hvørji tey eru. Um neyðugt, hjálpir løgreglan í hesum sambandi til. Stk. 3. Eftirlitsfólkini hjá Arbeiðseftirlitinum kunnu eisini uttan rættarúrskurð krevja atkomilig skjøl útflýggjað, taka fotomyndir og taka ávísar royndir til nærri kanningar. Arbeiðsgevarin ella umboðsmaður hansara skulu hava fráboðan um hetta. § 59. Arbeiðseftirlitið kann krevja, at viðurskifti, ið ikki eru í samsvari við lógarinnar reglur, ella avgerðir, sum tiknar eru við heimild í lógini, beinanvegin ella áðrenn eina av Arbeiðseftirlitinum ásetta freist verða fingin í rættlag. Stk. 2. Um Arbeiðseftirlitið heldur tað vera neyðugt at byrgja fyri munandi og hóttandi vanda fyri trygdini og heilsuni hjá arbeiðsfólki ella øðrum, kann Arbeiðseftirlitið krevja, at nevndi vandi beinanvegin verður beindur burtur, herundir: at arbeiðsfólkini beinanvegin rýma úr vandaøkinum, at øll nýtsla av einum tøkniligum hjálpartóli, av evnum og tilfari, beinanvegin verður steðgað, og at alt arbeiði á nevnda øki verður steðgað. Stk. 3. Stjórin fyri Arbeiðseftirlitið kann krevja, at tann, ið útflýggjar ella marknaðarførir tøknilig hjálpartól, persónliga verndarútgerð ella evni og tilfar, sum, hóast hesi verða nýtt sum fyriskrivað, kortini vísa seg at vera til ampa fyri trygd og heilsu, skal síggja til, at neyðug tiltøk verða framd, so sleppast kann undan hesum. Tað kann soleiðis krevjast: at útflýggingin ella marknaðarføringin verður steðgað, at viðkomandi tøkniliga hjálpartólið, persónliga verndarútgerðin ella evni og tilfar verða afturkallað frá marknaðinum. § 60. Arbeiðsgevarin skal, tá ið Arbeiðseftirlitið krevur tað, síggja til, at ein eftirlitsbók er til taks á hvørjum arbeiðsplássi. Eftirlitið skal her føra viðmerkingar um útint eftirlit, og skulu eftirlitsfrágreiðingar og annars øll skrivlig boð frá Arbeiðseftirlitinum goymast her. Arbeiðseftirlitið ásetir annars, hvussu eftirlitsbókin skal nýtast og goymast. § 61. Eftirlitsfólk hjá Arbeiðseftirlitinum mugu ikki geva arbeiðsgevara ella umboðsmanni hansara upplýsingar um, at ein eftirlitsvitjan er gjørd orsakað av eini kæru. § 62. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um samstarvið millum Arbeiðseftirlitið og aðrar almennar myndugleikar. Kapittul 13 Kærur § 63. Tær avgerðir, sum Arbeiðseftirlitið tekur, kunna kærast til landsstýrismannin innan 4 vikur eftir, at viðkomandi hevur fingið boð um avgerðina. Stk. 2. Rættstundis kæra er steðgandi, til avgerð frá kærumyndugleikanum er tikin, ella til kærumyndugleikin tekur aðra avgerð. Kærur um avgerðir, tiknar eftir § 59, stk. 2, eru ikki steðgandi. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta, at avgerðir ikki kunna kærast til landsstýrismannin, men at avgerðirnar kunna kærast til ein kærustovn. Kapittul 14 Revsing § 64. Um ikki hægri revsing er heimilað sambært aðrari lóggávu, verður við bót, hefti ella fongsli í upp til eitt ár hann revsaður, ið: fremur brot á §§ 11-18, stk. 1, §§ 21-30, § 33, stk. 1, § 34, stk. 1, § 36, stk. 1, § 38, stk. 1, § 40, stk. 1, § 57, stk. 2 og 3, § 58, stk. 1, og § 60, letur arbeiði útinna, ið stríðir móti ásetingunum í kap. 8 og 9, leiðir ella hevur eftirlit við slíkum arbeiði ella útinnir arbeiði, ið stríðir ímóti kap. 8, ikki ger eftir boðum, givin eftir § 59, ella 4) letur vera við at geva upplýsingar eftir § 18, stk. 2. Stk. 2. § 23 í revsilógini um medvirkan er eisini galdandi fyri revsiábyrgdina, sum nevnd er í stk. 1. § 65. Fyri brot á §§ 11-13, § 34, stk. 1, § 38, stk. 1, og § 40, stk. 1, umframt viðurskifti, sum eru fevnd av § 64, stk. 1, nr. 2 og 3, kann arbeiðsgevarin verða sektaður við bót, sjálvt um brotið ikki kann roknast gjørt við vilja ella ósketni. § 66. Í ásetingunum, sum eru lýstar galdandi sambært hesi lóg, kunna ásetast reglur um bøtur fyri brot á ásetingarnar og boð ella bann, sum eru sett eftir ásetingunum. Eisini kann ásetast, at ein arbeiðsgevari kann sektast við bót fyri brot á ásetingar, boð ella bann, sum frammanfyri nevnt, sjálvt um brotið ikki kann roknast gjørt við vilja ella av ósketni. § 67. Sekt sambært § 65 og § 66, 2. punktum, kann ikki áleggjast virkisleiðarum og øðrum sbrt. § 19. § 68. Fyri brot, sum verða framd av løgfrøðiligum persóni, sum t.d. partafelagi ella lutafelagi, kann tann løgfrøðiligi persónurin verða sektaður sum slíkur. Stk. 2. Er brotið framt av landinum, einari kommunu ella kommunalum felagsskapi, kann landið, kommunan ella kommunali felagsskapurin verða sektað. § 69. Tá ung undir 18 ár verða sett í arbeiði, sum er í stríð við reglurnar í hesi lóg ella tær ásetingar, sum eru lýstar at galda eftir hesi lóg, kann tann, sum hevur foreldramyndugleikan, verða sektaður, um so er, at viðkomandi er vitandi um, at arbeiðið er farið fram. Kapittul 15 Gildi og fyribilsreglur § 70. Henda lóg kemur í gildi 1. juni 2000, og samstundis fer úr gildi løgtingslóg nr. 58 frá 24. mai 1974 um arbeiðaravernd. Stk. 2. Reglur, sum eru settar við heimild í løgtingslóg nr. 58 frá 24. mai 1974 um arbeiðaravernd við seinni broytingum, verða framvegis galdandi við teimum í hesi lóg fylgjandi broytingum, til tær verða settar úr gildi, ella til tær verða avloystar av reglum, settar við heimild í hesi lóg. Tórshavn, tann 11. mai 2000 Anfinn Kallsberg (sign.) løgmaður Administration of Occupational Safety and Health Fútalág 1B - P.O. Box 1134 - FO-110 Tórshavn - Faroe Islands Tlf. +298 31 78 11 - Fax. +298 31 44 89 - E-mail: info@arbeidseftirlit.fo -------------------------------------------------------------------------------- | Arbeiðsmedisinska deildin | Arbeiðsumhvørvisráðið | Bygnaður | | Eftirlitsfólk | Endamál stovnsins | Samstarv | Søguligt bakstøði | | Trygdarskipanin á virkjum | Umsiting av lógum og reglum | -------------------------------------------------------------------------------- UM ARBEIÐSEFTIRLITIÐ Søguligt bakstøði Arbeiðsmarknaðarmál, sum Arbeiðseftirlitið er ein sjálvsagdur partur av, blivu yvirtikin sum føroyskt sermál saman við heimastýrislógini í 1948. Áðrenn hesa tíð vóru tær donsku lógirnar á hesum øki galdandi fyri Føroyar, men nú blivu bert tvey pettir av donsku verksmiðjulógini frá 1913 sett í gildi fyri Føroyar við kongiligari fyriskipan, og snúði tað seg um: Lóg um eftirlit og trýstroynd av dampketlum á landi, sum bleiv sett í gildi í 1919, og Reglur um fyribyrging av vanlukkutilburðum vid nýtsu av maskinum, sum bleiv sett í gildi í 1923. Hetta var alt lógargrundarlagið á hesum økinum fyri Føroyar heilt fram til 24. mai 1974, tá Løgtingið setti lóg nr. 58 um arbeiðaravernd í gildi fyri Føroyar, virkandi frá 1. januar 1975, og er hendan lóg í gildi enn við ávísum broytingum. Tað er eisini í samband við hesa lóg, at Arbeiðseftirlitið sær dagsins ljós og avloysti Maskin- og ketileftirlitið. Síðan hava øll lond kring okkum broytt teirra arbeiðaraverndarlógir til arbeiðsumhvørvislógir, ið eisini taka trivnaðin á arbeiðsplássunum við í lógina. Arbeiðsumhvørvisráðið, ið er samansett av pørtunum á arbeiðsmarknaðinum, hevur - eftir áheitan frá Landsstýrinum - tilevnað uppskot um arbeiðsumhvørvislóg, sum skal leggjast fyri løgtingið. Hóast góða undirtøku frá øllum, ið hava havt uppskotið til ummælis, er tað ikki enn lagt fyri tingið. Vónandi skulu vit ikki bíða ov longi, til uppskotið um arbeiðsumhvørvislóg verður samtykt, tí hetta verður neyðugt um vit skulu lúka treytirnar, ið galda á altjóða støði á hesum øki. Endamál stovnsins Høvuðsendamálið hjá Arbeiðseftirlitinum er at ansa eftir, at tær lógir og forskriftir, sum lýstar eru sambært hesar, verða hildnar, fyri at tryggja eitt so trygt og heilsugott arbeiðsumhvørvi sum gjørligt. Hetta verður í mesta mun gjørt við: Ráðgeving og leiðbeining til virkir. Regluligari eftirlitsvitjan á virkjum og arbeiðsplássum. Lógarbundnari útbúgving av trygdarskipanini á virkjum. Lógarbundin sýn og eftirlit við vandamiklum arbeiðstólum og -maskinum. (T.d. lyftum, kranum, trukkum, upphálingarspølum v.m. og sýn og trýstroyndir av dampketlum og trýstíløtum.) Lógarbundin førleikaskeið fyri trukk- og kranførarar. Góðkenning av innrætningum av virkjum og arbeiðsgongdum. Arbeiðshygiejniskar mátingar av inniklimanum. Upplýsandi og fyribyrgjandi tiltøk o.a.m. Heilsuskaðar á arbeiðsmarknaðinum kosta virkjunum dýrt í fráveru, upplæring av nýggjum medarbeiðarum, minkaðari framleiðslumegi og góðsku. Tað er tí av ovurstórum týdningi fyri føroyska búskapin, at tað fyribyrgjandi arbeiði, sum Arbeiðseftirlitið ger, heldur áfram og verður ment í mesta mun, fyri at minka sum mest um arbeiðs- og heilsuskaðar. Eitt trygt og forsvarligt arbeiðsumhvørvi gevur betri grundarlag fyri samstarvi, framleiðsluøking og persónligari menning. Sambært kunngerðum um fráboðanarskyldur, bæði hjá arbeiðsgevarum, læknum og tannlæknum, skulu allar arbeiðsvanlukkur og vinnusjúkur fráboðast Arbeiðseftirlitinum, ið hagtalsviðgerð hesar, soleiðis at kanningar og fyribyrgjandi tiltøk kunna setast í verk. Umsiting av lógum og reglum Arbeiðseftirlitið, ið er ein landsstovnur undir landsstýrismanninum í arbeiðsmarknaðarmálum, umsitur føroysku lóggávuna um arbeiðsumhvørvi við tilhoyrandi kunngerðum og reglum, og umfatar hetta eisini donsku kunngerðirnar um arbeiðsumhvørvi, ið eru settar í gildi sambært § 17, stk. 3 í arbeiðaraverndarlógini, m.a. kunngerðirnar um kemisk evni og tilfar, teknisk hjálpartól og persónliga verndaútgerð v.m. Arbeiðseftirlitið umsitur lógina um kavaravinnu og útskrivar vinnubrøv til kavarar, ið lúka tær ásettu treytirnar í hesum sambandi. Føroyska lóggávan innan hetta øki er stórt sæð á sama støði sum líknandi lóggáva í Danmark og hinum norðurlondum. Arbeiðseftirlitið umsitur, saman við Landsstýrinum og Løgregluni, spreingievnislógina við tilhoyrandi reglum, t.v.s. at loyvið til framleiðslu/innflutning og keyp/nýtslu av spreingievni verða givið av ávikavist Landsstýrinum og Løgregluni, meðan sýn og eftirlit við spreingiarbeiði og spreingievnisgoymslum verða gjørd av Arbeiðseftirlitinum. Sambært kunngerð verður fyri skeið, arbeiðshygiejniskar mátingar, lógarbundin arbeiði og tekniskar veitingar v.m. tikið gjald eftir príslista, ið er góðkendur av Landsstýrinum. Bygnaður Bygnaðurin av arbeiðsumhvørvisskipanini í Arbeiðseftirlitinum er samansett av: Fyrisiting og skrivstovuhald Samskipan av eftirlitsarbeiðinum/eftirlitsfólkum Arbeiðsumhvørvisráðnum Arbeiðsmedisinsku deildini Trygdarskipanini á virkjum Arbeiðseftirlitið førir hagtøl yvir allar fráboðaðar arbeiðsvanlukkur og vinnusjúkur og viðgerð hesi við atliti til, hvar serlig fyribyrgjandi tiltøk eiga at setast í verk. Skeið fyri krana- og trukkførarar, trygdarfólk v.m. verða løgd tilrættis her og prógv útskrivaði, eisini fyri vinnukavarar, ið hava tikið neyðuga útbúgving og kunna framvísa galdandi læknaváttan. Eftirlitsfólk Eftirlitsfólkini skulu í størsta mun virka úti á arbeiðsplássum og virkjum. Miðað hevur verið verður ímóti, at øll arbeiðspláss verða vitjaði í minsta lagi eina ferð um árið, men við tí lítlu manning og teimum nógvu arbeiðsbyrðum Arbeiðseftirlitið annars hevur fingið álagt, er tað meira realistiskt at rokna við eini longri umferð. (Starvsfólk) Arbeiðsumhvørvisráðið Í tí broyting av arbeiðaraverndarlógini, ið bleiv framd 5. mai 1987, fekk Landsstýrið heimild til at seta eitt arbeiðsumhvørvisráð og við kunngerð fyriseta, hvussu hetta skal skipast. Hetta hevur Landsstýrið gjørt og er ráðið samansett við umboðum fyri arbeiðsmarknaðin, trimum fyri arbeiðsgevararnar, trimum fyri arbeiðstakararnar og er stjórin fyri Arbeiðseftirlitið formaður fyri ráðið. Endamálið við ráðnum er, at arbeiðsmarknaðurin skal fáa høvi til at ávirka tey tiltøk, sum skulu gerast fyri at fáa eitt trygt og heilsugott arbeiðsumhvørvi. Starvsøkið hjá ráðnum er í høvuðsheitinum at ráðgeva Landsstýrinum í spurningum innan arbeiðsumhvørvið, heilsu- og sosialmál, tekniskar spurningar, útbúgvingar innan trygd og heilsu, og onnur mál av felags áhuga fyri arbeiðsumhvørvi. Ráðið skal gera uppskot til lógir, kunngerðir og reglugerðir og gera tilmæli í tulkingarspurningum, tá hesir taka seg upp á arbeiðsmarknaðinum viðvíkjandi trygd og heilsuvanda v.m. Ráðið kann seta arbeiðsbólkar at viðgera ávísar spurningar og ávís mál. Formaður ráðsins hevur heimild til, um tørvur er á hesum, at taka sær sakkøna hjálp í samband við viðgerð av ávísum málum. Arbeiðsmedisinska deildin Eftir tilráðing frá Arbeiðseftirlitinum og landslæknanum viðtók Landsstýrið i 1988 at seta ein arbeiðsmedisinara í sjúkrahúsverkið, men at hesin skuldi halda til á serligari arbeiðsmedisinskari deild. Arbeiðseftirlitið kann gera nýtslu av arbeiðsmedisinaranum í tann mun vit hava brúk fyri honum (í løtini uml. 1/2 -dags). Arbeiðsuppgávan hjá honum fyri Arbeiðseftirlitið, er at kanna fólk fyri møguligar vinnusjúkur og gera læknaligar kanningar av arbeiðsumhvørvinum, soleiðis at tiltøk kunna setast í verk fyri at verja arbeiðsfólkið móti heilsuskaðiligum árini av tí tey fáast við í teirra dagliga arbeiði. Arbeiðsmedisinarin skal eisini, saman við Arbeiðseftirlitinum, áseta heilsufrøðilig markvirði fyri evni og tilfar, ið nýtt verða á arbeiðsmarknaðinum. Trygdarskipanin á virkjum Høvuðsendamálið við hesi skipan er, at hon skal verða ein hjálp til virkini, so at tey í størsta mun sjálvi kunnu vera før fyri at loysa teirra egnu trygdar- og heilsuspurningar. Sambært kunngerð um innanhýsis trygdararbeiði, skulu arbeiðstakararnir á virkjum, har 10 ella fleiri starvast, velja eitt trygdarumboð fyri hvørja deild/formansøki. Trygdarumboði, ið soleiðis umboðar arbeiðstakararnar, og viðkomandi deildarleiðari/formaður, ið umboðar leiðsluna, mynda trygdarbólkin, ið skal samstarva um trygdar- og heilsuviðurskifitir innan teirra øki. Á virkjum, har 20 ella fleiri fólk starvast, skal skipast ein trygdarnevnd, ið er samansett av trygdarbólkunum (hægst tveimum), og har stjórin (ella ein, hann útpeikar) er formaður í nevndini. Sambært kunngerð skipar Arbeiðseftirlitið fyri skyldubundnum trygdarskeiði, har trygdarfólkini fáa frálæru í, hvussu trygdararbeiðið skal fara fram, og har upplýst verður um skyldur, ábyrgd og rættindi hjá bæði leiðslu, fyristøðufólkum og arbeiðsfólki. Samstarv Arbeiðseftirlitið samstarvar við hesar stovnar og feløg: Løgregluna, ið er okkara ákæruvald og sum, sambært arbeiðaraverndarlógini, skal veita Arbeiðseftirlitinum hjálp, soleiðis at ásetingarnar í lógini verða hildnar. Skipaeftirlitið hava eisini gjørt eina samstarvsavtalu, ið ásetur arbeiðsøkini hjá báðum stovnunum, tá tað snýr seg um skip, skipsútgerð, skipsarbeiði sum heild og alivinnu. Tryggingarfelagið Føroyar. Kranar og arbeiðsmaskinur, v.m. verða ikki tryggjaðar, fyrr enn hesar eru sýnaðar og góðkendar av Arbeiðseftirlitinum. Arbejdsmiljøinstituttet í Danmark, Force Instituttet v.m. Arbeiðseftirlitið hevur eisini eitt gott norðurlendskt samstarv innan arbeiðsumhvørvi. Nevnast kann, at stjórin í Arbeiðseftirlitinum er limur í arbeiðsbólkinum hjá Norðurlandaráðnum (Arbejdsmiljøudvalget), har ein av uppgávunum er at samskipa arbeiðsumhvørvisreglurnar í øllum norðurlondum, sambært arbeiðsumhvørviskonventiónina, og í mesta mun at tillaga hesar til tey ávísu ES-direktivini. -------------------------------------------------------------------------------- Administration of Occupational Safety and Health Fútalág 1B - P.O. Box 1134 - FO-110 Tórshavn - Faroe Islands Tlf. +298 31 78 11 - Fax. +298 31 44 89 - E-mail: info@arbeidseftirlit.fo -------------------------------------------------------------------------------- Lógir, kunngerðir, reglugerðir, leiðbeiningar og umfarsskriv Arbeiðseftirlitið, ið er ein landsstovnur undir landsstýrismanninum í arbeiðsmarknaðarmálum, umsitur føroysku lóggávuna um arbeiðsumhvørvi við tilhoyrandi kunngerðum og reglum, og umfatar hetta eisini donsku kunngerðirnar um arbeiðsumhvørvi, ið eru settar í gildi sambært § 17, stk. 3 í arbeiðaraverndarlógini, m.a. kunngerðirnar um kemisk evni og tilfar, teknisk hjálpartól og persónliga verndaútgerð v.m. Arbeiðseftirlitið umsitur lógina um kavaravinnu og útskrivar vinnubrøv til kavarar, ið lúka tær ásettu treytirnar í hesum sambandi. Arbeiðseftirlitið umsitur, saman við Landsstýrinum og løgregluni, spreingievnislógina við tilhoyrandi reglum, t.v.s. at loyvið til framleiðslu/innflutning og keyp/nýtslu av spreingievni verða givið av ávikavist Landsstýrinum og Løgregluni, meðan sýn og eftirlit við spreingiarbeiði og spreingievnisgoymslum verða gjørd av Arbeiðseftirlitinum. Sambært kunngerð verður fyri skeið, arbeiðshygiejniskar mátingar, lógarbundin arbeiði og tekniskar veitingar v.m. tikið gjald eftir príslista, ið er góðkendur av Landsstýrinum. Evnisyvirlit Lógir Kunngerðir Reglugerðir Leiðbeiningar Umfarsskriv Galdandi rættarreglur í Føroyum Arbeiðsviðurskifti og arbeiðaravernd Last updated 22. marts 2000 19:20:53 Fløgan Fyrsta upplagið av fløguni "After these messages" hjá Aria, er nærum útselt. Nýtt upplag verður gjørt. Ogna tær hana Fá tær ein MP3 SPÆLARA Heinta ein forsmakk av fløguni (mp3)(mp3) 1. Spinning the Earth. (1,96mb) 2. Rooftop (2,09mb) 3. Stay (2,02mb) 4. Analja (1,96mb) Hon hevur fingið eitt flott próvtal Fløgan varð upptikin í Studio Pegasus í Klaksvík.Upptøkurnar vórðu gjørdar frá juni til oktober í fjør. Tónleikurin er ljóð- blandaður hjá Feedback Recordings í Århus av tí væl kenda føroyska produsaranum Óla Poulsen, sum hevur verið pro- dusari fyri nógvar kendar danskar tónleikarar og eisini fyri heimskendar tónleikarar. Løgini á fløguni eru upbeat popp- sangir og soft ballads. Aria hevur eisini eksperimenterað við at mixa ymisk sløg av musikki og givið teimum teirra egna ser- merkta ljóð. Nógv verður væntað av hesi nýggju fløguni hjá Aria, tí teir eru vorðnir ein av teimum best umtóktu poppbólkunum í Føroyum í nýggjari tíð. Aria hevur brúkt sokallaða lágkøku- prinsippið undir upptøkunum. Tað vil siga, at byrjað varð við einum sequencara og fyribils røddum og ljóðførum, og so eru øll ljóðførini lagd omaná so hvørt. Fyrst trummur og síðani bass, ljómborð, gittar og røddir. Í Feedback Studio í Århus legði Mads Michelsen úr Gnags so seinasta lagið omaná, tá hann spældi percussion á nøkrum av sangunum, millum annað Rooftop, French Leave og Analja. Umframt teir fimm limirnar í Aria hava nakrir gestatón- leikarar eisini verið í upptøkuhølunum undir arbeiðnum við "After these messages". Pætur við Keldu, sum sjálvur gav eina fløgu út stutt fyri jól, hevur sungið kór á tveimum sangum - French Leave og Somewhere in my heart there's you. Hansy Thomsen, sum er eitt óskrivað blað í poptónleiki, hevur sungið kór á Walking away with the sun. Haraftur hevur Ingi Isaksen, sum eisini hevur gjørt nógvar av upptøkunum, lagt tveir av sangunum til rættis. Tað eru Somewhere in my heart there's you og Show me what to do. Á hesum báðum sangum hevur hann spælt øll ljóðførini uttan gittar og violin. Tekniska partin av upptøkunum hava Erik Biskopstø, Ingi Isaksen og Leif Eliasen havt um hendi. Last updated 27. marts 2000 18:27:29 TÍÐINDI Fløgan fingið frálíka móttøku Nýggja fløgan hjá Aria hevur fingið eina frálíka móttøku. Hon er longu um at vera útseld. Harafturat hava ummælini í fjølmiðlunum verið góð. Fløgan verður kallað tann mest spennandi føroyska fløgan í longri tíð, og dentur verður lagdur á, at tónleikurin er væl spældur, og at fløgan hevur framúr góða ljóðgóðsku. Eisini fær kápan, sum Grafisk Design í Klaksvík hevur lagt til rættis, gott skoðsmál. Heimasíðan Heimasíðan hjá Aria varð beinanvegin ein succes. Síðani website lat upp í world wide web í mars mánaði, hava yvur 5900 hitt verið á síðuni og nógv rós og eitt rís hevur verið. Tað er Miðil í Klaksvík, ið hevur gjørt hetta fralíka arbeiðið. Heimsumfevnandi áhugi Heimasíðan hjá Aria er vitja av fólki úr stórum parti av heiminum, niðanfyri sæst hvørji lond og økisnøvn talan er um: Unknown (.???) FAROE ISLANDS (.FO) DENMARK (.DK) Commercial (.COM) Networks (.NET) ICELAND (.IS) NORWAY (.NO) RUSSIAN FEDERATION (.RU) United Kingdom (.UK) GREENLAND (.GL) CANADA (.CA) UNITED STATES (.US) AUSTRALIA (.AU) US Dept of Defense (.MIL) GERMANY (.DE) SWEDEN (.SE) THAILAND (.TH) ISRAEL (.IL) MEXICO (.MX) SWITZERLAND (.CH) AUSTRIA (.AT) ITALY (.IT) SINGAPORE (.SG) US Government (.GOV) NETHERLANDS (.NL) NEW ZEALAND (.NZ) TURKEY (.TR) FINLAND (.FI) PERU (.PE) Fløgusøla á internetinum Nú er gjørligt hjá útlendingum og útisetum at keypa fløguna "AFTER THESE MESSAGES" her á heimasíðuni. Hygg her: THE NEW ALBUM og trýst á BUY IT-ORDER IT. Um stutta tíð liggur ein føroysk útgava av hesum møguleika á heimasíðuni. Last updated 02. oktober 1999 09:05:35 Søga Bólkurin Aria varð stovnaður í 1993 av Erik Biskopstø og Magna Husgaard. Tey fyrstu, sum mannaðu bólkin, vóru , umframt Erik og Magna, Jóhanna Thomassen, sang, og Petur Hans Niclasen, sologuitar. Tey spældu til dans og konsertir í Klaksvík, sum er teirra heimbýur .Við hesari manningini gjørdi bólkurin fleiri demoupptøkur, sum seinni vórðu spældar í út- varpinum, og sangurin "Hvørvisjón" var við á fløguni "Rópið á skuggarnar," sum snúði seg um Rúsevnistrupulleikar `I 1995 var stórt umskifti í bólkinum. Jóhanna flutti úr býnum, og uppí komu Ólavur Wolles (trummur) sum fyrr hevði spælt saman við Eriki og Magna í bólkinum Kosmos, og so tann nýggji sangarin, Jógvan Hansen. Bólkurin, sum fyrr hevði brúkt trummumaskinu og sekvensara, kundi nú av røttum kallast ein "fullmannaður poppbólkur." Aria spældi til dans og var við á konsertum í Klaksvík og í Havn í 1995 og í 1996,men teir høvdu so at siga einki av sínum egna tónleiki við á programminum. Í januar 1996 spældu og sungu Magni og Jógvan nakrar av sínum egnu sangum í einari bein- leiðis sending í útvarpinum, og harímillum var sangurin "Shadow of a doubt," sum tei gjørdu eina innspæling av í 1997. Sangurin varð útgivin á dupultfløguni "Rockur í Føroyum 2," og náddi fyrsta pláss á tí føroyska hittlistanum. Í 1997 var Aria við í Prix Føroyar kappingini. Teir vunnu fyrstu undankappingina, sum var í Klaksvík. Finalan var í Havn í mai 1997, og Aria erndaði sum nummar trý aftan fyri Kjølar og Mark No Limits , sum teir annars høvdu vunnið á í undan- kappingini. Aftan á Prix Føroyar vóru teir ógvuliga virknir. Teir ferðaðust runt í Føroyum og spældu nógvastaðni í 1997 og tíðliga í 1998. Í juni 1998 fór Aria undir upptøkurnar av síni fyrstu fløgu í tí spildurnýggja Studio Pegasus í Klaksvík. Arbeiði við upp- tøkunum helt fram til oktober 1998, og síðst í 1998 vóru teir 11 nýggju sangirnir ljóðblandaðir í Danmark av tí kenda føroyska produsaranum Óla Poulsen . Fløgan verður kallað "After these messages", og er útkomin. Last updated 02. oktober 1999 09:05:35 Serligt Aria er nú so vælumtókt, at fjeppararnir eru farnir at prýða bilarnar hjá sær við Aria navninum og heitinum á fløguni. Vit lata myndirnar tala fyri seg sjálvar! ARIA limirnir siga í ein munn: "Vit halda hetta tiltakið vera sera stuttligt og vit fegnast sjálv- sagt um, at áhugin fyri fløguni er so stórur. Allir fjepparar skulu eiga stóra tøkk" News Leiðir Ongantíð fyrr hava føroyingar havt so nógv beinleiðis ferðatilboð sum í summar. Frá leygardegnum 17. juni og fram til sunnudagin 20. august flýgur Atlantic Airways 27 túrar um vikuna til Danmarkar, Íslands, Skotlands, Noregs og Grønlands. framhald....... Keypmannahavn - 2 ferðir um dagin Ísland - 5 ferðir um vikuna Stavanger - sunnudag og mikudag Aberdeen - mánadag og hósdag Glasgow - leygardag Billund - sunnudag og mikudag Århus - fríggjadag Grønland - týsdag og leygardag Katalog Flogferðslan Út í heim Informatión Seinast dagførd: 17-07-00 Atlantic Airways Tlf.: 333 700 Webmaster Tíðindaskriv Flogvøllurin 16. juni 2000 Ongantíð fyrr hava føroyingar havt so nógv beinleiðis ferðatilboð sum í summar. Frá leygardegnum 17. juni og fram til sunnudagin 20. august flýgur Atlantic Airways 27 túrar um vikuna til Danmarkar, Íslands, Skotlands, Noregs og Grønlands. Talið av fráferðum er serliga víðkað til nærmastu grannalondini. Heilar fimm ferðir um vikuna - mánadag, týsdag, mikudag, fríggjadag og leygardag - flýgur Atlantic Airways í samstarvi við íslendska felagið Air Iceland til Íslands. Týskvøld og leygarkvøld heldur flogfarið leiðina fram til Narsarsuaq í Grønlandi. Sambandið til Skotlands verður víðkað til tríggjar fráferðir um vikuna. Umframt beinleiðis sambandið til Aberdeen mánadag og hósdag flýgur Atlantic Airways hvønn leygardag beinleiðis til Glasgow í Skotlandi. Fyrsta royndin við flúgving til Noregs fekk so mikið góða undirtøku, at Atlantic Airways gjørdi av at økja túratali til tvær reisur um vikuna í ár. Túrarnar til Stavanger flýgur Atlantic Airways mikudag og sunnudag. Fyrstu ferð nú sunnudagin. Hvønn dag í summar flýgur Atlantic Airways tvær ferðir um dagin til Keypmannahavnar. Úr Føroym fer fogfarið fyrrapartin kl. 11.00 og seinnapartin kl. 1730. Úr Keypmannahavn flýgur Atlantic kl. 08.55 fyrrapart og kl. 15.15 seinnapartin. Til Billund flýgur Atlantic Airways tvær reisur um vikuna - mikudag og sunnudag - og hvønn fríggjadag flýgur Atlantic til jútska høvuðsstaðin Århus. "Við hesi ferðaætlanini hava vit sett gerðir aftanfyri hugsanina um at byggja brýr til grannalondini og skipa eitt flogferðslukervi við Føroyum í miðdeplinum", sigur Magni Arge, stjóri. Framhaldandi menning av ferðasambandinum til grannalondini krevur sjálvsagt dygga undirtøku millum føroyingar, men hetta er ikki nóg mikið, tí vit eru so fáment. Tí hevur felagið lagt stóra orku í at fáa fremmand ferðafólk til Føroya at vitja. Og hesar royndir bera ávøkst, tí undirtøkan er støðugt vaksandi," sigur Magni Arge. Nýggja flogfarið hjá Atlantic Airways, sum júst hevur verið til eftirlit í Bretlandi, kom til Føroya fríggjamorgunin. Síðani Atlantic Airways yvirtók flogfarið 2. februar hevur bretska felagið British Midland leiga flogfarið. Flogfarið skal í flúgving fyri Atlantic Airways longu í kvøld og fer fyrsta túrin til Íslands. __________________ Ferðaseðlar kunnu keypast á øllum IATA ferðaskrivstovum kring heimin og á Atlantic Airways skrivstovunum í: FØROYUM DANMARK Atlantic Airways Atlantic Airways Vága Floghavn Terminal 2 Kontor 123 FO-380 Sørvágur DK-2770 Kastrup Tel: (+298) 33 39 00 Tel: (+45) 32 50 47 00 Fax:(+298) 33 39 90 ella (+298) 33 33 80 Fax: (+45) 32 50 47 28 E-mail: booking@atlantic.fo E-mail: booking_dk@atlantic.fo Opið: 08.00 - 17.00. Opið: má - frí. 07.45 - 17.00 ley-sun 07.45 - 14.30 Hotell í Keypmannahavn Staðið: Liggur í hjartanum av Keypmannahavn, fáir minuttir til Ráðhúsplássið, Strøget, Tivoli, Høvuðsjarnbreytastøðina o.a. Hotellið: 165 vælútgjørd kømur við baðikari/brúsu, hárturkara, buksupressu, køliskáp, rakimaskinu-stikk, telefon og fylgisveinasjónvarpi og útvarpi. Máltíðir: Morgunmatur íroknaður Staðið: Mitt í Keypmannahavn, skjótt at ganga til Tivoli, Høvuðsjarnbreytastøðina og annað í miðbýnum. Hotellið: 210 rúmlig kømur, nýliga gjørd í stand. Øll við telefon, litsjónvarpi, klokkradio, bað/wc. Hugnalig matstova við 90 sitiplássum. Máltíðir: Morgunmatur íroknaður Prísur fyri hvønn í dupultkamari Prísur fyri hvønn í dupultkamari 1/5-30/9 1/1-30/4 Fyri hvønn 3.594 3.294 Eykanátt 625 395 Eyka/einakam. 563 375 1/5-1/10 1/1-30/4 Fyri hvønn 3.481 3.200 Eykanátt 431 338 Eyka/einakam. 806 619 Staðið: Liggur væl fyri mitt í Keypmannahavn. Fáir minuttir at ganga til Tivoli, Strøget, Høvuðsjarnbreytastøðina o.a. Hotellið: Góð kømur við øllum hentleikum, ið krevjast av einum nútímans hotelli. Máltíðir: Morgunmatur íroknaður Staðið: Liggur væl fyri í síðugøtu til Vesterbrogade. Nær høv.jarnbr.st., Tivoli og Ráðhúspl. Hotellið: Hugnaligt, betri hotell í enskum stíli. Felagsstova við ókeypis te og kaffi. Møguleiki at bíleggja ikki-roykjara kømur. 102 kømur v/bað/brúsu, wc, litsjónvarpi, telefon, hárturkara og minibarr. Máltíðir: Morgunmatur íroknaður. Prísur fyri hvønn í dupultkamari Prísur fyri hvønn í dupultkamari 1/5-30/9 1/1-30/4 1/10-30/12 Fyri hvønn 3.706 3.594 Eykanátt 506 469 Eyka/einakam. 769 656 1/5-30/9 1/10-23/12 Fyri hvønn 4.016 3.969 Eykanátt 588 575 Eyka/einakam. 1.080 1.031 Staðið: Mitt í Keypmannahavn Hotellið: Spildurnýtt, liðugt í 1999. 403 kømur, ið øll hava aircondition, modem, PC-trygdarskáp, fylgisveinasjónvarp, film-kanalir, minbarr, hárturkara og buksupressu. Máltíðir: Morgunmatur íroknaður Prísur fyri hvønn í dupultkamari 1/5-30/6 1/8-30/9 1/10-23/12 Fyri hvønn 4.344 3.969 Eykanátt 719 594 Eyka/einakam. 750 750 Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA Vikuskiftisferðir til Keypmannahavn Copenhagen Star Hotel *** Staðið: Liggur væl fyri í Keypmannahavn. Nær við høvuðs-jarnbreytarstøðina, Tivoli og Ráðhúspladsen. Hotellið: Vælumtókt hotell. 134 kømur. Møguleiki at velja ikki-roykjara kamar. Øll kømur hava bað/brúsu, sjónvarp, telefon og hárturkara. Copenhagen Crown*** Staðið: Liggur á Vesterbrogade, mitt í býnum. Hotellið: Matsalur til morgunmat. Øll kømur hava bað/brúsu, litsjónvarp, telefon.. Copenhagen Triton*** Staðið: Liggur í friðaligum umhvørvi, men nærhendis Tivoli og kunningarstovuni. Hotellið: Matsalur til morgunmat og barr. 123 kømur, sum øll hava bað/brúsu, wc, litsjónvarp, radio, telefon og køliskáp Felags fyri øll 3 "Copenhagen" hotellini: Prísir v/morgunmati í 3 nætur: 1/5-24/6 + 1/8-30/9 25/6-31/7 Fyri hvønn í dupultkamari 3.575 3.406 Eykanátt 463 406 Eyka fyri einakamar 844 750 Vikuskiftisferð í hægstu ferðatíð: Dupultk. Eyka/einak. Icelandairhotel Loftleiðir og Esja 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 4.181,- 5.325,- 1.219,- 1.625,- Hotel Ísland 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 4.353,- 5.554,- 1.306,- 1.741,- Hotel Saga 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 4.646,- 5.945,- 1.598,- 2.131,- Hotel Reykjavík 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 4.094,- 5.209,- 1.055,- 1.406,- Hotel Skjaldbreið 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 3.825,- 4.850,- 1.350,- 1.800,- Før. Sjómansheimið Ørkin 1/5-16/6 (fríggjadag-mánadag) 17/6-9/9(ley.-mik. ella mik.-sun.) 3.345,- 4.210,- 645,- 860,- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Morgunmatur er íroknaður prísin á øllum hotellunum. Ferðaavgjøld koma afturat prísunum. Danland Feriecenter Danland Søndervig íbúðir 21/6-5/7 + 30/7-6/8 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku / 2 vikur 8/7-29/7 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku / 2 vikur 1 sovirúm (2 fólk) fyri hv. 4.186 / 6.184 3.092 / 5.090 4.490 / 6.792 3.396 / 5.698 2 sovirúm (4 fólk) fyri hv. 3.553 / 4.918 2.459 / 3.824 3.849 /5.510 2.755 / 4.416 3 sovirúm (5 fólk) fyri hv. 3.280 / 4.372 2.186 / 3.278 3.516 / 4.845 2.423 / 3.751 3 sovirúm (6 fólk) fyri hv. 3.098 / 4.008 2.004 /2.914 3.295 / 4.402 2.201 / 3.308 Stað: Liggur í Søndervig við Vesturhavið. Skamt frá Ringkøbing og umleið ein tíma við bili frá floghavini í Billund. Bústaðurin: Íbúðir við 2 og 3 kømurum. Stova og køkur í einum, baðirúm, gongd og stór terassa. Á hotelløkinum eru matstovur, subtropiskt baðiland, hitarúm, solarium, borðtennis, billiard, vaskarí o.m.a. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Danland Fanø íbúðir 21/6-5/7 + 30/7-6/8 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku /2 vikur 8/7-29/7 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku / 2 vikur 1 sovirúm (2 fólk) fyri hv. 3.266 / 4.345 2.172 / 3.251 3.472 / 4.757 2.379 / 3.663 Stað: Liggur á Fanø í Vaðhavinum við eina 12 km langa strond. Bústaðurin: Á hotellinum eru matstovur, sauna, solarium, borðtennis, billiard, pílaspæl, vaskarí o.m.a. Fleiri uttanduraspøl. Á oynni er golfvøllur við 18 holum. Reingerð: Afturat prísinum kemur gjald á 175,- kr. fyri endareingerð. Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA Hotell í Djurslandi Stena Hotel, Grenå íbúðir Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku /2 vikur 2 fólk, fyri hv. 5.341 / 8.494 1.908 / 2.721 Staðið: Nærhendis havnaøki, strond og viðalund. Hotellið: Eitt av fremstu gistingarhúsum í Grenå. Øll kømur hava bað/wc, minibarr, sjónvarp og telefon. Reseptiónstænasta alt samdøgrið, barr, matstova og terassa. Hotellið hevur urtagarð við svimjihyli. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Feriecenter Kattegat íbúðir 23/6-4/8 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku /2 vikur 2 fólk, fyri hv. 4.800 / 7.413 3.707 / 6.319 3 fólk, fyri hv. 3.929 / 5.671 2.836 / 4.578 4 fólk, fyri hv. 3.494 / 4.800 2.400 / 3.707 5 fólk, fyri hv. 3.233 / 4.278 2.139 / 3.184 Staðið: Bert 100 metrar frá havnini og strondini í Bønnerup. Íbúðirnar: Nútímans og familjugott hotell. Væl innrættaðar íbúðir. Sambygd stova og væl útgjørdur køkur. Sovikamar og terassa/balkong. Svimjihylur innandura og uttandura, spæliøki, matstovur og mong frítíðartilboð. Takið seingjaklæðini við, ella leigi tey á staðnum. Møguleiki kann vera fyri at fáa íbúðir við tveimum sovirúmum til 6 ella 7 fólk tilsamans. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Danland Ebeltoft íbúðir 23/6-30/6 + 28/7-4/8 Vaksin 1 viku / 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku /2 vikur 7/7-28/7 Vaksin 1 viku 2 vikur Børn (2-11 ár) 1 viku 2 vikur 2 fólk, fyri hv. 4.354 / 6.520 3.260 / 5.426 4.929 / 7.670 3.835 / 6.576 3 fólk, fyri hv. 3.632 / 5.076 2.538 / 3.982 4.015 / 5.842 2.921 / 4.748 4 fólk, fyri hv. 3.271 / 4.354 2.177 / 3.260 3.558 / 4.929 2.464 / 3.835 5 fólk, fyri hv. 3.054 / 3.920 1.960 / 2.827 3.284 / 4.380 2.190 / 3.287 Staðið: Tit búgva á einum av teimum 7 oyggjunum í feriubýnum, tey rópa "Nordens Venedig". Fantastiskt útsýni yvir havnaumhvørvið, kanalirnar og oman á strondina, við Molsfjøllunum í baksýni. Matsovur, svimjihylur og alskyns frítíðartilboð. Íbúðirnar: stova, 2-3 sovikømur, bað/wc, telefon og sjónvarp. Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA Hotellferðir til Stavanger 1 vika Mik-Sun Sun-Mik Fyri hv. í dup.kamari 4.789 3.540 3.124 Eyka fyri einakamar 1.772 1.008 759 Eyka song NOK 200,- fyri náttina 2 børn undir 15 ár - ókeypis saman við 2 vaksnum 1 vika Mik-Sun Sun-Mik Fyri hv. í dup.kamari 4.159 3.180 2.785 Eyka fyri einakamar 1.378 788 591 Eyka song NOK 200,- fyri náttina 2 børn undir 15 ár - ókeypis saman við 2 vaksnum SAS Royal Hotel Løkkeveien 26, N-4008 Stavanger SAS Globetrotter Hotel Lagårdsveien 61, N-4001, Stavanger -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- 1 vika Mik-Sun Sun-Mik Fyri hv. í dup.kamari 4.710 3.495 3.090 Eyka fyri einakamar 1.772 1.013 759 Eyka song NOK 200,- fyri náttina 2 børn undir 15 ár - ókeypis saman við 2 vaksnum 1 vika Mik-Sun Sun-Mik Fyri hv. í dup.kamari 4.856 3.551 3.180 Eyka fyri einakamar 1.874 1.067 893 Eyka song NOK 200,- fyri náttina 2 børn undir 15 ár - ókeypis saman við 2 vaksnum Radison SAS Atlantic Hotel Olav V's gata. Stavanger Best Western Havly Hotel Valberggt. 1, Stavanger -------------------------------------------------------------------------------- Flogferð og innivist v/ morgunmati eru íroknað prísirnar. Ferðaavgjald kemur afturat. Øll hotellini hava 3 stjørnur, og liggja væl fyri í miðbýnum. -------------------------------------------------------------------------------- Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA Hotell í London Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Øll kømur hava bað/brúsu, hárturkara, buksupressu, sjónvarp, te/kaffi. Máltíðir: Morgunmatur. Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Familjutotell. Øll kømur hava bað/brúsu, sjónvarp, telefon, hárturkara, buksupressu, te/kaffi. Máltíðir: Vanl. morgunm. Enskur eftir áheitan. Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 5.335 Eyka fyri einakamar 770 Eykanátt í dup. kamari 633 Eykanátt í einakamari 825 Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 5.280 Eyka fyri einakamar 825 Eykanátt í dup. kamari 461 Eykanátt í einakamari 667 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Øll kømur hava bað/wc, satelitt-sjónvarp, telefon, radio, hárturkara, te/kaffi. Room-service. Máltíðir: Morgunmatur. Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Øll kømur hava bað/brúsu, hárturkara, buksupressu, sjónvarp, te/kaffi. Máltíðir: Morgunmatur. Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 5.968 Eyka fyri einakamar 770 Eykanátt í dup. kamari 633 Eykanátt í einakamari 825 Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 6.078 Eyka fyri einakamar 990 Eykanátt í dup. kamari 660 Eykanátt í einakamari 908 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Familjutotell. Øll kømur hava bað/brúsu, sjónvarp, telefon, hárturkara, buksupressu, te/kaffi. Máltíðir: Vanl. morgunm. Enskur eftir áheitan. Staðið: Liggur mitt í London í friðarligum umhvørvi. Hotellið: 1. floks hotell. Øll kømur hava bað/brúsu, sjónvarp, telefon, hárturkara Máltíðir: Morgunmatur. Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 5.308 Eyka fyri einakamar 825 Eykanátt í dup. kamari 468 Eykanátt í einakamari 674 Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 5.858 Eyka fyri einakamar 1.980 Eykanátt í dup. kamari 605 Eykanátt í einakamari 1.100 -------------------------------------------------------------------------------- Staðið: Liggur mitt í London. Hotellið: Familjutotell. Øll kømur hava bað/brúsu, sjónvarp, telefon, hárturkara, buksupressu, te/kaffi. Máltíðir: Vanl. morgunm. Enskur eftir áheitan. Frá hósdegi til mánadag HÁ Fyri hvønn í dup. kamari 4.950 Eyka fyri einakamar 688 Eykanátt í dup. kamari 378 Eykanátt í einakamari 550 Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Keypmannahavn Hotellferðir o Vikuskiftisferðir o Bilaleiga o Ferðaætlanir o Flúgv/Sigl Heim Vit halda okkum kenna hann so væl. Í veruleikanum rúmar hann nógv fleiri møguleikum enn vit vanliga geva okkum far um.. Við 1,5 milliónum íbúgvum er Keypmannahavn størsti býur í Skandinavia. Og hann stendur avgjørt ikki aftanfyri nógvar av teimum evropeisku stórbýunum. Har eru handlar í hópatali, góð sjónleikarahús, konserthøllir og listarskálar. Keypmannahavn er ikki minst kendur fyri sínar mongu og góðu mat-, kaffi- og vínstovur. Býurin hevur alskyns undirhald bæði fyri børn og vaksin - ikki at gloyma Tivoli. Farið eina vikuskiftisferð til Keypmannahavnar við Atlantic Airways. Niðanfyri síggja tygum nøkur gistingarhús, sum Atlantic Airways hevur samstarvsavtalu við. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Billund Hotellferðir o Bilaleiga o Flúgv/Sigl Ferðaætlanir Heim Miðskeiðis í Jútlandi liggur Billund. Har er heimskenda stuttleikaparkin Legoland, og Atlantic Airways flýgur tykkum beinleiðis til Billund. Upplivið eina legoverð í pinkustødd. Búgvið beint við eina frálíka strond við Vesturhavið, og vitjið teir lívligu feriubýirnar har um leiðir. Regnar tað kunnu tit altíð halda feriuna innandura, í einum subtropiskum baðilandi, sum er satt himmiríki fyri børn og vaksin. Ferian kann eisini haldast í Fanø í Vaðhavinum. Har eru góðar strendur, vøkur náttúra og hugnaligar útróðrarbygdir. Atlantic Airways bjóðar tvær pakkaferðir fyri alla familjuna við útgangsstøði í Billund. Danland "Fyrst hugsaðu vit um Rhodos. Men so hugsaðu vit um børnini". Soleiðis ljóðar ein lýsing fyri Danland. Hetta er ein keta av feriuhotellum í Danmark, sum eru ein sera góð ramma um eina familjuferð í Danmark. Danland er eitt alternativ til suðurlandsferiuna, tí hotellini liggja beint við strondina. Hotellini hava hópin av ókeypis frítíðartilboðum, so sum svimjihylar ella subtropiskar baðihallir, við nógvum møguleikum. So ongum nýtist at keða seg, um tað nú skuldi farið at regna. Íbúðirnar eru góðar og hava allar neyðugar hentleikar. Danland feriuhotell eru bæði í Søndervig og Fanø. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Djursland Hotellferðir o Bilaleiga o Flúgv/Sigl Ferðaætlanir Heim Vakrasta náttúra í Danmark og barnagóðar strendur. Hetta er nakað av tí sum eyðkennir Djursland sum ferðamannastað. Vit flúgva tykkum so langt sum til Tirstrup Floghavn tætt við Århus, haðani tað er eitt hanagleiv út á nøs Danmarkar. Náttúran í Djurslandi er ógvuliga fjølbroytt, frá sløttum ongum til Molsfjøllini. Tað er lag á manni at ganga túrar og møguleikarnir fyri eini virknari feriu eru avbera góðir. Har eru søgulig støð og spennandi søvn. Hugnaligar bygdir og størri handilsbýir við nógvum og góðum gistingarmøguleikum. Matstovurnar eru góðar, og kunningarstovurnar hava eina ørgrynnu av frítíðartilboðum til ferðamannin. Oceanarium Á Kattegat centret liggur Oceanarium. Eitt rimmar akvarium, har familjan hevur høvi at granska lívið í sjónum. Har eru alskyns fiskasløg, líka frá sild, hornfiski og seiði til fleiri vandamikil hávasløg. Familjuparkin Ebeltoft Náttúrupark fyri familjuna við meiri enn 600 djórasløgum úr allari verðini. Ponyríðing og spælipláss við heimsins størsta bólthjóli. Blómugarður við nærum 5.000 sløgum av gomlum enskum rósum. Róðrarbátar og stuttleikafisking. Djurs Sommerland Vatnhøll millum Randers og Grenå við fleiri enn 60 frítíðartiltøkum fyri stór og smá. Svimjuhylar, vatnrutsjubanar, Afrikaland, rafting á Rio Grande og mangt annað. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Stavanger Hotellferðir o Bilaleiga Ferðaætlanir o Flúgv/Sigl Heim Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Hevur tú einaferð staðið úti á tromini á Preikestolen veits tú fullvæl hví Noreg verður roknað sum ein av heimsins vakrastu blettum. Her í norska skergarðinum millum djúpar firði, mjáar líðir og villini fjøll hevur náttúran bygt sína egnu kirkju. Skøð teg væl og gakk niðan á Kjerag, 1.000 metrar omanfyri Lysefjorden. Kopla av á einum av teimum mongu sandstrondunum millum Tungenes og Egersund. Ella royn tráðuna við eina av teimum mongu áunum, har laksurin leypur so lokkandi. Atlantic Airways flýgur tykkum beinleiðis til Stavanger, sum liggur mitt í teirri stórslignu náttúruni. Tit búgva á einum góðum hotelli í einum lítlum og hugnaligum býi, sum hevur avbera nógv at bjóða ferðafólki. Dagligir túrar til Preikestolen Í juni mánað byrjar túrurin kl. 13.00 og í juli/august eru tveir túrar dagliga kl. 10.30 og kl. 14.30. Farið verður frá Skagenkeiini í Stavanger. Siglt verður eftir Lysefjørðinum inn til Preikestolen, sum er eitt høgt forberg. Siglt verður undir Preikestolen og heimaftur til Stavanger. Túrurin varir í umleið 3 - 3 1/2 tíma. Kostnaður: Vaksin NOK 210,- Børn NOK 110,- Bílegging hjá Clipper Fjord Seightseeing á tel 51 89 52 70 Kombineraður sigli- og busstúrur Mikudag, leygardag og sunnudag kl. 9.30 verður túrur gjørdur frá Stavanger til Lysebotn. Siglt verður í sightseeingbáti frá Skagen-keiini í Stavanger eftir Lysefjørðinum og til Lysebotnin. Haðani verður farið til matstovuna Øygardstøl, har møguligt er at keypa lunsj. Matstovan liggur í 640 m. hædd og hevur avbera gott útsýni yvir Lysefjørðin. Síðani verður farið víðari í bussi yvir fjallið heimaftur til Stavanger. Túrurin varir í umleið 6 - 7 tímar. Kostnaður (uttan mat): Vaksin NOK 305,- Børn NOK 150,- Bílegging hjá Clipper Fjord Seightseeing á tel 51 89 52 70 Havanna Badeland, Sandnes (15 km. frá Stavanger) Við sínum 7000 fermetrum og 1 mió. litrum av vatni er Havanna eitt av teimum størstu baðilondunum í norður Evropa. Flestu hyljarnir eru innandura - vatnið er 30oC og luftin 31oC. Gosbaðini og uttandurahyljarnir eru nakað heitari. Sólterassur eru á takinum. Nógv tiltøk eru fyri bæði stór og smá. Kafeteria er í baðilandinum. Nærri fæst at vita hjá Atlantic Airways. Kostnaður: Vaksin NOK 105,- Børn NOK 70,- Prísirnir eru fyri ein heilan dag við atgongd til alt baðilandið. Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Bergen Hotellferðir o Bilaleiga Ferðaætlanir o Flúgv/Sigl Heim Bergens Akvarium Opið er frá 1. mai - 30. september, hvønn dag frá kl. 9-20. Akvariið er eitt av best útgjørdu akvarium í Europa við meira enn 60 kummum. Eisini eru 3 uttandura hyljar við kópum, pingvinum og øðrum. Tað tekur uml.20 min. at ganga til akvariið frá sentrum. Eisini ber til at taka buss nr. 4. Prísur: Vaksin NOK 75,- Børn NOK 40,- Fløibanen Opið er hvønn dag frá tíðliga á morgni til kl. 24.00. Farið við kaðalbananum upp á Fløi-fjallið og njótið góða útsýnið yvir býin og fjørðin frá 320 metra hædd. Uppi á fjallinum eru matstovur, kafeir, gávubúðir og spælipláss til børnini. Klassiskar konsertir hvørt kvøld um summarið. Prísur: Vaksin NOK 40,- Børn NOK 20,- niðan og oman. Ulriksbanen Koyrir 7. hvørt minutt frá kl. 9-22 hvønn dag, niðan á tað hægsta av teimum 7 fjøllunum sum eru rundanum Bergen. Á 642 m. hædd er matstova, har allur vanligur norskur matur fæst. Ókeypis brúk av útsýniskikara. Prísur: Vaksin NOK 60,- Børn NOK 30,- niðan og oman. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Grønland Ferðaætlanir Heim Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Flogferð til Narsarssuak um Reykjavík summarið 2000 Nú ber til, 2 ferðir um vikuna í tíðarskeiðnum 17/6-9/9, at flúgva til Narsarssuak í Suðurgrønlandi við einum steðgi í bert 1 tíma í Reykjavík. Á heimferðini verður tó gist 1 nátt í Reykjavík. Farið verður úr Vágum týsdag og leygardag kl. 16.00 og vit eru frammi í Narsarssuak sama dag kl. 17.00, grønlendska tíð. Úr Narsarssuak verður flogið aftur til Reykjavíkar somu dagar. Farið verður úr Narsarssuak kl. 18.00 og lent verður í Reykjavík kl. 22.00 íslendska tíð. Gist verður í Reykjavík eina nátt og vit fara víðari til Føroyar miku- og sunnumorgun kl. 7.15. Vit eru heima aftur í Føroyum kl. 9.30 føroyska tíð. Prísur: Flogferð Vágar-Reykjavík-Narsarssuak og aftur í tíðarskeiðnum 17/6-9/9 2000. kr. 5.225,- Ferðaavgjøld og gisting í Reykjavík eru ikki íroknað prísin Ring til Atlantic Airways og hoyr nærri um gistingarmøguleikar o.a. Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Ísland Hotellferðir o Vikuskiftisferðir Billeiga o Ferðaætlanir o Flúgv/Sigl Leiga Summarhús í Íslandi Útferðir í og úr Reykjavík Heim Grannaland okkara fyri norðan, Ísland, man vera eitt av heimsins mest spennandi ferðamannalondum. Fáa staðni er náttúran so fjølbroytt og virkin sum í Íslandi. Har eru gosfjøll, Geysir og Gullfoss, grønir dalar og oyðimerkur, so langt sum eygað røkkur. Har er søgan um heimsins upphav, og um okkara egnu forfedrar og fortíð. Ísland er eisini eitt framkomið samfelag. Í høvuðsstaðnum Reykjavík er ein ørgrynna av tilboðum, sum tú annars skal heilt til Rom ella New York fyri at finna. Ísland er fyri øll. Bæði tey, sum droyma um at ganga egnar leiðir við einum landkorti í hondini. Og tey, sum helst vilja uppliva ævintýrið á fyriskipaðum útferðum. Kring Ísland í eina viku Besti mátin at at uppliva íslendsku náttúruna, er at fara eftir Ringvegi 1. Hann er meiri enn 1400 kilometrar langur og ringir seg sum ein ormur framvið allari íslendsku strondini. Tað er lag á manni at steðga á og njóta tað spennandi náttúruna. Vitjið Mývatn á norðurlandinum, sum er av vakrastu náttúrublettum Íslands. Fuglalívið har er sera ríkt, og grótbræðingar standa sum drangar burturúr vatninum. Har liggja eisini Dimmuborgir. Eitt margháttligt lavaøki, har náttúran hevur skapt løgin torn, spírar og hválv. Gist verður á Edda-hotellunum, sum finnast um alt landið. Tann fyrsta gistingin skal bíleggjast frammanundan. Annars avgerða tit sjálvi hvar tit gista, men innivist skal altíð bíleggjast dagin fyri. Á kortinum sæst eitt yvirlit yvir Edda-hotellini. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Reykjavík Hotellferðir o Vikuskiftisferðir Billeiga o Ferðaætlanir o Flúgv/Sigl Leiga Summarhús í Íslandi Útferðir í og úr Reykjavík Heim Atlantic Airways flýgur teg beinleiðis til Reykjavíkar. Ein lítil, men livandi býur, sum er merktur av, at hann liggur miðskeiðis millum Amerika og evropeiska meginlandið. Býurin er kendur fyri sínar mongu matstovur og kaféir, og sítt ríka mentanarlív. Har eru bæði opera, rokkur og sjónleikur á høgum stigi. Í mikla handilshúsinum Kringluni fæst tann allarnýggjasti mótin. Og reykjavíkingar hava bæði Altingið, Tjóðleikhúsið, Dómkirkjuna, Norðurlandahúsið og sjálvt ein djóragarð við íslendskum dýrum, at vísa sínum gestum. Til gamans Býurin hevur mong góð mat- og dansistøð. Ovast á teimum stóru goymslutangunum, har reykjavíkingar fáa sítt heita vatn, liggur kaffistovan og matstovan Perlan. Øll hæddin snarar runt, so at tú sært omanyvir allan Reykjavíkar bý. Tað eru nógvar kaféir sum t.d. Hard Rock Café í stóra søluhúsinum Kringluni. Í miðbýnum húsast matstovan Lækjarbrekka í einum av elstu bygningunum í Reykjavík. Vilt tú royna góðan íslendskan mat er Jónatan Livingston Mávur rætta staðið. Í Argentina Steakhouse fært tú frálíka góðar búffar og á Pasta Basta og Caruso duga tey at gera italskar verar. Á Café Reykjavík og í Leikhúskjallaranum, Súlnarsalinum á Hotel Saga og manga aðrastani er góður dansur. Á tí navnfræma Broadway á Hotel Íslandi kanst tú njóta ein góðan døgverða afturvið einum rimmar tónleikashowi. Aftaná er dansur til tann hálvljósa morgun. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- London Hotellferðir o Billeiga Ferðaætlanir Heim Vikuskifti í London London er milliónabýurin, har ongum nýtist at keða seg. Býurin er eitt mentanarligt Mekka, víðagitin fyri síni leikhús, listasøvn og konserthøllir. London er eisini handilsbýurin av øllum. Tað sum ikki fæst í London, fæst valla aðrastaðni í verðini. London er bæði gamal og nýggjur. Enskur og internationalur. Ein sonn bráðpanna við alheims fólkasløgum og mentanum. Fyllið minnið við sangleikum og sjónleiki frá West End ella kuffertið við handilsvørum frá Harrods og Marks&Spencer. Vitjið "The Dome" stórsligna hølið, ið varð bygt til aldarskiftið. Atlantic Airways flýgur tykkum til Aberdeen, haðani tit fara víðari við British Airways til London. Farið verður úr Føroyum hósdag og komið verður heimaftur mánadag. Atgongumerki til sangleikir kunnu bíleggjast hjá Atlantic Airways. Til gongu í London Miðbýurin er ikki størri enn so, at tit skjótt fáa yvirlit yvir hvat hann hevur at bjóða. Gangið frá torginum Trafalgar Square og National Gallery til stjórnarbygningarnar White Hall, framvið Horse Guards og Downing Street til tjóðartingið House of Parliament, Big Ben og Westminister Abbey. Eru beinini góð kunnu tit halda leiðina fram frá Victoria St. gjøgnum St. James Park til Buckingham Palace, St. James Palace, Clarence House og Lancaster House. Haðani kunnu tit ganga víðari gjøgnum Green Park til Shepherds Market og Piccadilly Circus. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Aberdeen Hotellferðir o Leiga summarhús Ferðaætlanir o Billeiga Búgv í Caravan Heim Kring Skotland við SCOTRAIL Góðir møguleikar eru at ferðast kring Skotland við toki. Við jarnbreytarfelagnum ScotRail slepst so at siga út í hvønn krók í landinum. Atlantic Airways útvegar ferðaseðlar til allar leiðirnar hjá Scotrail. Prísdømi fyri tær mest nýttu farleiðirnar: einvegis aftur og fram Glasgow-Edinburgh: 105,- 202,- Aberdeen-Glasgow: 526,- 648,- Aberdeen-Edinburgh: 478,- 648,- Við AVSLÁTTARSEÐLI fáa ferðafólk hjá Atlantic Airways 10% í avsláttri av øllum keypi í handilsmiðstøðini Esselmont & Macintosh á Union Street. Umleið 200.000 íbúgvar Aberdeen, høvuðsstaður í skotska landspartinum Grampian, hevur fleiri ferðir vunnið heitið "Britain in Bloom". Tað er lætt at skilja, tá tú sært allar parkirnar og urtagarðarnar í býnum. 3 kilometra langa sandstrondin og stuttleikaparkin hóska sera væl til børnini. Býurin hevur siglingarsavn og fleiri søguligar bygningar og handilsmøguleikarnir eru sera góðir. Í Aberdeen eru nógv góð matstøð og fleiri náttklubbar og diskotek. Bið um faldaran "Aberdeen" við øllum møguleikunum. Vert at royna í Aberdeen: Beach Leisure Centre, Beach Promenade. Ítróttarhøll, klintriveggur, heilsurúm, venjingarrúm, svimjihylur við kanalum. Codona's Amusement Park. Beach Boulevard. Tivoli. Linx Ice Arena. Beach Leisure Complex. Beach Promenade. Skoytuhøll, ís-hockey, disko og curling. Jonah's Journey. 118 Rosemount Place. Aktivitets-sentur. Pets Corner and Walk-in Aviary. Haxelhead Park. Akvarium, kaninir, flogfenaður og bóndagarðsdjór. Útferðir Aberdeen City Circular Trip Ferðaseðlar til teir vælumtóktu býtúrarnar við teimum opnu dupultdekkarunum fært tú hjá Atlantic Airways. Ferðaseðilin er galdandi í ein heilan dag, og tú kanst fara av og uppí bussin, sum tær lystir. Kostn. kr. 55,- Aberdeen Day Trips ger útferðir frá Aberdeen í summhálvuni til eitt nú hesi støð: Crieff and Drummond Castle, Speyside - Whiskey Trail, Royal Deeside, St. Andrews & Fife Coast, Trossachs & Loch Katrine, Edinburgh og Culloden-Inverness & Loch Ness. Fá ein avsláttarseðil við sum gevur lb1 í avsláttir á einum av omanfyri nevndu túrum. Ferðirnar kunnu bíleggjast hjá Tourist Information Centre í Broad Street, har túrarnir eisini byrja. Bið um faldaran við øllum útferðunum. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Glasgow Hotellferðir o Leiga summarhús Billeiga o Ferðaætlanir Búgv í Caravan Heim Glasgow er størsti býur í Skotlandi. Ein virkin og lívligur verðinsbýur við forvitnisligari byggilist og góðum mentanartilboðum. Viktorianska byggisniðið gevur býnum stíl, og tey nýggjaru handilshúsini gera hann til ein av teimum mest nútímans býunum í Bretlandi. Glasgow hevur hópin av pubbum, góðum matstovum og náttklubbum. Í býnum er ballett, sjónleikur, konsertir, ókeypis søvn og 30 listaskálar. Fá faldaran um Glasgow og síggj allar teir spennandi møguleikarnar. Útferðir Scott Guide í Glasgow bjóðar "The Glasgow Tour" við bussi. Loyp uppí bussin og av aftur, har tær lystir. Túrarnir byrja í George Street fýra ferðir um tíman. Discovering Scotland hevur dagliga bussferðir úr Glasgow til eitt nú hesi støðini: Stirling & Trossachs, Gelnoce & Fort William, Oban & West Highland og Loch Ness. Upplýsingar um túrarnar fáast í útferðarfaldara. Fá ein avsláttarseðil áljóðandi lb3 til eina av útferðunum. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Keypmannahavn Billund Danland Djursland London Aberdeen Glasgow Edinburgh Stavanger Bergen Ísland Reykjavík Grønland USA -------------------------------------------------------------------------------- Edinburgh Hotellferðir o Leiga summarhús Billeiga o Ferðaætlanir Búgv í Caravan Heim Edinburgh er høvuðsstaður Skotlands. Ein vakur og søguligur býur. Fremst í býarmyndini stendur stórfingna borgin Edinburgh Castle. Edinburgh hevur ein eldri og ein yngri býarpart. Flestu áhugaverdu støðini liggja nærhendis miðbýnum. Har eru Georgian House frá 17. Øld, St. Giles Cathedral, The Scottish Whiskey Heritage Centre og The Royal Museum. Lætt er at koma íkring, bæði til gongu og við teimum kendu tvídekkarabussunum, sum eru opnir í erva. HVAT HENDIR Í EDINBURGH? Hópin av góðum matstøðum, náttklubbum og pubbum. Nógv spennandi og áhugaverd støð fyri bæði børn og vaksin. Fá faldaran "What's on in Edinburgh?" og síggj allar teir spennandi møguleikarnar. Bílegg ferðaseðil her! ella ring til Atlantic Airways á 333 900 ella Flogfelag Føroya á 311 025 Vitja eisini www.atlantic.fo Summarhús í Íslandi Summarbústaðalegan Háaleiti, Breiðdalsvík á Eysturlandinum, nær við Egilstaðir/ Seyðisfjørðin Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 2 kømur, 1 baðirúm. Køkur við øllum hentleikum, lítil spísistova og lítil stova. Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.......3.563 Summarbústaðalegan Háaleiti, Breiðdalsvík á Eysturlandinum, nær við Egilstaðir/ Seyðisfjørðin Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 Húsini eru 58 fermetrar stór og hava 2 kømur við 2 koyggjum í hvørjum. Á loftinum er soviposapláss fyri 4 fólk Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.......3.250 Gistiheimilið "Húsið" Hvolsvöllur á Suðurlandinum, nær við Selfoss Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 Stórt gistingarhús við 9 kømrum. Kann leigast í einum - ella hvørt kamarið sær. Prísur fyri hvønn.........4.438 Summarhús (bungalows), mitt í býnum Selfoss á Suðurlandinum Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 Lítil hús við soviplássi til 3 vaksin, køkshorni, sjónvarpi og baðirúmi við brúsu. Uttanfyri eru 2 heitir svimjihyljar, sum gestir frítt kunnu brúka. Ókeypis atgongumerki til svimjihøllina í býnum. Prísur fyri hvønn, um 3 vaksin ferðast saman......4.560 Hestaleigan Ásólfsstøðum, Selfoss, liggur nakað inni í landinum,tætt við Selfoss á Suðurlandinum Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 Summarhús, har ein skal hava soviposa við. 3 dupultsengur og 2 einkultar. Køkur við øllum vanl. køkshentleikum, brúsa og Wc og uttandura grill. Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.....3.374 Summarhús Hlíð, Hraunbrún, 660 Reykjahlíð, á Norðurlandinum, nær Akureyri Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 2 hæddir. Niðara hæddin er 49 m2 og loftið er 22 m2. 2 dupultkømur. Allir vanligir køkshentleikar, brúsa og wc. Sovipláss til 10 fólk í soviposa. Prísur fyri hvønn, um 10 vaksin ferðast saman.......2.944 Gistihús Ásgarður, Hvolsvöllur á Suðurlandinum, nær við Selfoss Frá mikudegi til mikudag - 17/6-13/8 Smá summarhús. Við 2 dupultkømrum, 1 baðirúmi v/brúsu og einum lítlum køki. Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.....3.672 Við 4 einakømrum, 1 baðirúmi v/brúsu. Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.....4.788 Við 2 stórum dupul-kømrum, við privatum baðirúmi v/brúsu. Prísur fyri hvønn, um 4 vaksin ferðast saman.....4.831 Vælkomin á heimasíðuna hjá AWJ-foto & Video Index print Ókeypis yvirlit av øllum myndum Fløgur Vit kunnu skanna á fløgur Internet Vit kunnu leggja myndirnar á Interneti> Disklar Vit kunnu skanna á disklar Balslev Online : Byggibúðin Byggibúðin Amboð Máling Besløg Skrúvur & boltar Brenniovnar Súkklur El & lampur Tilhoyr til máling Klæði & trygd Uttanduralutir Køkar & bað Útleigan Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Arbeiðstaskur Arbeiðstaskur Vøruheiti Vøruheiti 2 Alu. amboðskuffert 9702 Alu. kuffert 55600 Aluminiumskuffert universal 55555 Amboðskassi Curver 2956 Amboðskassi Curver 2957 Amboðskassi Curver 7711 Amboðskassi Curver 7714 Amboðskassi Curver 7716 Amboðskassi 3 rúm 3753 Amboðskassi 3 rúm 4753 Amboðskassi 5 rúm 5505 Amboðskuffert 59704 Amboðstaska svørt leður 4471 Amboðstaska svørt spalt 4412 Curver amboðskassi 2906 við sortimentskassum Finer amboðskassi 420 Metabox sortimentskassi 24621 Plano Amboðskassi frá Stahlwille Plano Amboðskassi opin v/skuf. Rolling Workshop Amboðskassi á hjólum. Síður íalt: 1 2 23 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Borar til betong Borar til betong Vøruheiti Vøruheiti 2 Betongborur 18 mm Betongborur 20 mm Betongborur 22 mm Betongborur 24 mm Betongborur 26 mm Betongborur 3.5 mm Betongborur INS6.5x160 Betongborur 11 x 160 mm Betongborur 13 x 160 mm Betongborur 14 x 160 mm Betongborur 15 x 160 mm Betongborur 17 x 160 mm Betongborur 19 x 160 mm Betongborur 16 x 160 mm Betongborur 4.5 x 160 mm Betongborur 5.0 x 160 mm Betongborur 6.0 x 400 mm Betongborur 6.5 x 105 mm Betongborur 7.0 x 110 mm Betongborur 7.0 x 160 mm Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 103 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Borar til jarn Borar til jarn Vøruheiti Vøruheiti 2 Borur t/rustfr. stál 3 mm THURMER3 Borur t/rustfr. stál 4 mm THURMER4 Borur t/rustfr. stál 5 mm THURMER5 Borur t/rustfr. stál 6 mm THURMER6 Borur t/rustfr. stál 8 mm THURMER8 Karat borur cyl. 10x120 Karat borur cyl. 12x150 Karat borur cyl. 6x100 Karat borur cyl. 8x120 Langur HSS borur HSJ 3x110 mm Langur HSS borur HSJ 4x120 mm Langur HSS borur HSJ 5x135 mm Langur HSS borur HSJ 6x140 mm Langur HSS borur HSJ 8x160 mm Langur HSS borur HSJ 10x175 mm Plátuborur 3,3 mm PLA3.3 Plátuborur 4.1 mm PLA4.1 Plátuborur 4.9 mm PLA4.9 Poppnittuborir 4,2x25 mm 1000 Spiralborar HSS HSJ 5.0 mm pk. á 2 stk. Síður íalt: 1 2 3 4 70 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Borar til træ Borar til træ Vøruheiti Vøruheiti 2 Borforleingjari 9525-7 Borforleingjari 20-32 mm 9525-10 Borur til undirsenkara 10mm 04-707 Borur til undirsenkara 12mm 04-711 Borur til undirsenkara 6 mm 04-701 Borur til undirsenkara 8 mm 04-703 Flatborur 9529-10 mm Flatborur 9529-16 mm Flatborur 9529-18 mm Flatborur 9529-19 mm Flatborur 9529-20 mm Flatborur 9529-22 mm Flatborur 9529-24 mm Flatborur 9529-26 mm Flatborur 9529-32 mm Flatborur 9529-35 mm Flatborur 9529-38 mm Flatborur 9530- 6 mm Flatborur 9530- 8 mm Flatborur 9530-28 mm Síður íalt: 1 2 3 4 79 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : El-amboð handverkarar El-amboð handverkarar Vøruheiti Vøruheiti 2 AKKU Borimaskina BEAT112/2R+L við 10 min. løðara AKKU Borimaskina BEAT200/2R+L 9,6 V - 1 tíma løðara+2 batt. AKKU Borimaskina BEAT9.6/2R+L við 1 tíma løðara AKKU Borimaskina BST 18 V 2 battarí Impuls AKKU Borimaskina BST12 Impuls 2 battarí + bitsbox AKKU Borimaskina SB 12 plus 2 battarí, hevur slagfunktión AKKU Borimaskina SBEAT214/2R+L við slagfunktion Adaptari t/trýk. sl. t/FSN400E 30109128018 Bajonettsag PSE 525 í kufferti Bajonettsag PSE 1027 í kufferti Bandpussimaskina BA0775 Bandpussimaskina Ba E 1075 Battarí t/10UC 4932 3184 60 Battarí t/13UC 4932 3251 00 Battarí til PBM 7.2 VE-1 Battarí til PBM 7.2 VE/12 Battarí til PSB 9.6 VE Battarí til SBE12 Borihamari 1000 W BHE6028R+L Borihamari 500 W BHE 75 R+L Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 124 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : El-amboð heimabrúk El-amboð heimabrúk Vøruheiti Vøruheiti 2 AKKU borimaskina PSR 7.2 VES AKKU borimaskina PSR 9,6 AKKU borimaskina PSR 9.6 VES-2 AKKU borimaskina PSR14,4 VE2ik B&D AKKU borimaskina 12 V KC1262FK B&D AKKU borimaskina 14,4 V KC1462FK B&D El-fíl 13 mm KA292 B&D El-fíl 13 mm í kufferti KA292G B&D hitapistól 1400 W KX1600 B&D hitapistól 1600 W KX1683 B&D mini fresisett í tasku 98RT550KA B&D multi-pussimaskina KA220E B&D ristipussari/hornapussari RT550KA (strúkijarn) B&D slagborimaskina 520 watt KD350RE við tilhoyri BOSCH ketusag AKE 350 Bandpussimaskina PBS 60 Borihamari PBH 160 R Bosch yvirfresari POF 500 A Delta trýkantsslípari PDA 180 ELECTRA BECUM TRYKKSPULARI ------------------------------ Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 130 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Hamarar o.a. Hamarar o.a. Vøruheiti Vøruheiti 2 Amboðssett við hamara & sag Avtrekkjari, sjálv sentr. 3arm 4542-A BAHCO skiftilykla-sett ADJUST við 4-6-8 t lyklum BAHCO skrúvublað-sett 9885 Torx 10-15-20-25-30 BAHCO skrúvublað-sett 9886 fl 3,5-5,5mm ph1-2 pz1-2 Bahco avisoleringstong 150 mm 2223D-150 Bahco endabítitong 120 mm 4231 Bahco flattong 125 mm 2420G-125 Bahco flattong 135 mm 4430 Bahco flattong 160 mm 2421G-160 Bahco klípitong 150 mm 541D-150 við plasthandtaki Bahco klípitong 200 mm 541D-200 við plasthandtaki Bahco klípitong 250 mm 541D-250 við plasthandtaki Bahco kombinatiónstong 160 mm 2628G-160 Bahco kombinatiónstong 180 mm 2628G-180 Bahco læsiringstong 140 mm 2890-140 (boygd) t/12-25 mm Bahco læsiringstong 140 mm 2990-140 (boygd) t/10-25 mm Bahco læsiringstong 150 mm 2800-150 (bein) t/12-25 mm Bahco læsiringstong 150 mm 2900-150 (bein) t/10-25 mm Bahco læsiringstong 180 mm 2800-180 (bein) t/19-60 mm Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 400 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Lágprísamboð Lágprísamboð Vøruheiti Vøruheiti 2 Amboðsholplátur 83350 TILBOÐ Amboðsreol 69018 Amboðssett 58000 Amboðssett 87 lutir 59000 Arbeiðsbukkur 99005 Avisoleringstong 7513 Bits box 5208 Boltasaksur 450 mm 7818 Boltasaksur 600 mm 7824 Bor- & dyvilsett 1400 Borðbukkur træ 80055 Borðskrúvustikka 59242 El-hondlampa 54510 Flísakrossar 5 mm. 618708110 Flísaskerari 59751 Forleingjari 20 M 4230 54230 Forleingjari 40 M 55072 55072 Fílsett 8303 Fótpumpa við manumetri 59609 Garagudonkraft 2 tons 79050 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 130 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Múraraamboð Múraraamboð Vøruheiti Vøruheiti 2 Armur t/flísaskerara 7120 6 mm hjól Armur til flísaskerara 7121 10 mm hjól. Blandimaskina B150 Blandimaskina B165 Blandimaskina B180 Blandimaskina B190 Blandimaskina BELLE 150 Filsibretti PF210 Filsiskúm 120x190x10 PF111-2 Filsiskúm 120x190x20 PF122 Filsiskúm 180x230x20 PF222 Filsiskúm 180x235x10 PF211-2 Flisibretti PF220 Flísaknekktong V1490 Flísaskerari 250-250 Flísaskerari MiniMontolit .24 Flísaskerari MiniMontolit .26 Flísasvampur gulur 1588-GUL Flísatong 874-195 Flísatong (bein) 10-401-8 Síður íalt: 1 2 3 4 5 87 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Skerandi amboð Skerandi amboð Vøruheiti Vøruheiti 2 All - Roundsag 2 klg. 9-12-51 B&D fresisett A 4018 Bajonettsagabløð 150 mm S234XF Progressor til jarn og træ Bajonettsagabløð 150mm S3456XF Progressor til jarn og træ Bajonettsagabløð 225mm S1122AF til metal Bajonettsagabløð 228 mm S1111K til træ Bajonettsagabløð 305 mm S1211E til træ & aluminium Bajonettsagabløð 305 mm S1211H til træ Bajonettsagabløð 305 mm S1344D til træ & plast 5 stk. Bajonettsagabløð t/jarn 31132 Bajonettsagabløð t/træ (fínt) 31121 Bajonettsagabløð t/træ (groft) 31138 Bandknívur 78-200 Bastard Ansatsfíl 106GH-8 Bastard Ansatsfíl 100-06-1 Bastard Ansatsfíl 100-08-1 Bastard Ansatsfíl 106GH-10 Bastard Ansatsfíl H100-10-1 Bastard Fírkantsfíl H160-08-2 Bastard Hálvrund fíl H210-06-1 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 350 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Amboð : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 3/8 Lynkobling v/3/8 slangusok 106158 3/8 Lynstusur v/3/8 inv gevind 106137 Amboðssett við kufferti 100 lutir Ansatsvinkul 45-685 Ansatsvinkul 9570-200 Ansatsvinkul 9570-300 Ansatsvinkul 9045-B-250 Avrættari t/bonkslípara 3610 Avrættari t/bonkslípara 3611 Avsperrings-band reytt og hvít Bahco rørtong 65 mm ERGO 1420 Bismari 100 kg. 223-310 Bismari 50 kg. 223-305 Bits PH1 Bits PH2 Bits PH3 Bits PZ1 Bits PZ2 Bits PZ3 Bits-toppur 8 mm 2.756.0 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 396 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg Besløg Cylindarar Hyllaberarar Elefantristir Lás Grovbesløg Møbilbesløg Hurðahandtøk Skjótihurðaskinnarar Hurðapumpur Ymiskt Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Cylindarar Cylindarar Vøruheiti Vøruheiti 2 Blendiskelti RF til Futura Cylindararingar 1472ANTIK pk. á 2 stk. Cylindararingar 1472POL MESS pk. á 2 stk. Cylindararingur 1472ANTIK 200270 Cylindararingur, pol.mess.1472 200271 Cylindari t/garasjuhurð 570F Forleingjari t/ASSA 18 mm 49056-18 Forleingjari t/ASSA cyl. 8 mm 49056-8 Forleingjari t/ASSA cyl. 10 mm 49056-10 Forleingjari t/ASSA cyl. 12 mm 49056-12.5 Innv. cylindararingur 6 mm 8706-2-1-2 Innv. cylindararingur 8 mm 8708-2-1-2 Innv. cylindararingur 11 mm 8711-2-1-2 Innv. cylindararingur 13 mm 8713-2-1-2 Knarva- & cylindarasett RF 2300-2-1-2 Knarvasett v/tilhoyri 4900-2-1-2 Knarvi 1473ANTIK 200280 Knarvi t/cylindara, pol. mess. 1473MP K Langskiltir t/Rex og Danziger SB311-8 Messing WC knarvi t/ innhurð 150020 Síður íalt: 1 2 3 4 71 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Elefantristir Elefantristir Vøruheiti Vøruheiti 2 Bein t/trinrist 100mm 121610 Bein t/trinrist 120mm 121612 Bein t/trinrist 140mm 121614 Bein t/trinrist 160mm 121616 Bein t/trinrist 180mm 31121618 Bein t/trinrist 200mm 31121620 Bustir til elefantristir ass. litir 35111112 Elefantrist 400x800mm 13012408G Elefantrist 500x1000mm 13012510G Elefantrist 500x1000mm Luna Hálvrund Elefantrist 500x1200mm 11012512G Elefantrist 500x900mm 13012509G Fallgátt 63 cm t/H hurð 05.2525.00.630H Fallgátt 63 cm t/V hurð 05.2525.00.630V Fallgátt 73 cm t/H hurð 05.2525.00.730H Fallgátt 73 cm t/V hurð 05.2525.00.730V Fallgátt 83 cm t/H hurð 05.2525.00.830H Fallgátt 83 cm t/V hurð 05.2525.00.830V Innbygningsrist 425x640mm 1426 Ramma t/innb.rist 436x651mm 004426 Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Grovbesløg Grovbesløg Vøruheiti Vøruheiti 2 6-kant møtrikkur 10mm 6-kant møtrikkur 8mm Amboðskrókur 120mm RS. Amboðskrókur 50mm RS. Anverfari 3550-0-92-00 brúnur Anverfari 3550-0-93-00 elforz Anverfari 3560-0-93-07 elforz Anverfari brúnur 3511-0-92-00 Anverfari elforz. 3511-0-93-00 Bach flaps 1731-0-23-01 L 26mm B 67mm Bach flaps. 1701-0-23-01 L 19mm Bach flaps. 1702-0-23-01 L 26mm Bach flaps. 1703-0-23-01 L 32mm Bach flaps. 1704-0-23-01 L 38mm Bach flaps. 1706-0-23-01 L 50mm Bach flaps. 1730-0-23-07 L 26mm B 42mm Bach flaps. 1732-0-23-07 L 26mm B 87mm Borðsamlibeslag 32X78X2mm Borðsamlibeslag 50X100X2mm Boyli t/skjótirig.5250-0-01-00 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 241 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Hurðahandtøk Hurðahandtøk Vøruheiti Vøruheiti 2 HABO Innhurðahandtak 192 MP-17 (mess) Hurðagreb Nakskov mat mess 156176 Hurðagreb Nexø mat krom 155052 Hurðagreb, husmand fura 154064 Næstved Hurðagreb, husmand hvítt, 154164 Næstved Hurðagreb, husmand messing 154665 Ringsted Hurðagreb, futura, grátt 420950 Hurðagreb, futura, hvítt 420900 Hurðagreb, mess/mahogni, 5500-32-61-MAH Hurðagreb, mess/svart krom 6137-32-21 Hurðagreb, messing, fura 5500-32-60-FYR Hurðagreb, messing, pol. 4300-32-01-MS Hurðagreb, messing, pol. 4000-32-01-MS Hurðagreb, messing, pol. 6012-32-01-MS Hurðagreb, messing, pol. 6165-32-01 Hurðagreb, messing, pol. K 688MP Hurðagreb, messing, pol. K 1190 Hurðagreb, messing/krom 5484-32-23 ÚTGINGIN Hurðagreb, messing/porcelen 5500-32-90-POR L-hurðagreb rustfr. stál 16mm 1116-2-1-2 Síður íalt: 1 2 3 46 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Hurðapumpur Hurðapumpur Vøruheiti Vøruheiti 2 DORMA hurðapumpa TS73V EN2-4 09.5634.87.337 DORMA hurðapumpa TS83 EN2-6 09.5655.87.011 Hurðabremsu-skinnari 00.5226.87.804 Hurðafjøður 175 mm Hurðafjøður 200 mm Hurðafjøður (galv) 250 mm Hurðafjøður (lítil) 1153 Hurðafjøður (stórur) 1155 Hurðafjøður v/hjóli 1008 Hurðafjøður v/hjóli 1009 Svinghurðahongsil 100 mm 03.2016.87.101 Svinghurðahongsil 175 mm 03.2016.87.178 Vindeyga/hurðabremsa 700 mm Vinkul til hurðapumpur 4102 Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Hyllaberarar Hyllaberarar Vøruheiti Vøruheiti 2 Borðbering dupult galvaniserað 6033-0-01-07 55/40 cm Finerberari 125x150 mm 308051 Finerberari 150/175 mm 308061 Finerberari 175/200 mm 308075 Finerberari 200/225 mm 308081 Garderobustong 1.0 m hvít 621013 Garderobustong 1.5 m hvít 621513 Garderobustong 2,0 m hvít 622013 Hattakrókur hvítur 7002-0-04-31 Hillaberari 6003-0-02-37 Hvítir 175x225 mm Hillaberari 6005-0-02-37 Hvítir 75x125mm Hillaberari 6006-0-02-37 Hvítir 100x125mm Hillaberari 6007-0-02-37 Hvítir 125x150mm Hillaberari 6008-0-02-37 Hvítir 150x200mm Hillaberari 6009-0-02-37 Hvítir 200x250mm Hillaberari 6010-0-02-37 Hvítir 250x300mm Hillaberari 6011-0-02-37 Hvítir 300x350mm Hillaberari 6045-0-04-27 125x150 mm svartur Hillaberari 6045-0-04-37 125x150 mm Hvítur Hillaberari 6045-0-04-77 125x150 mm bláur Síður íalt: 1 2 3 4 5 95 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Lás Lás Vøruheiti Vøruheiti 2 3 punkt lásikassi eftir 1985 3 punkt lásikassi árenn 1985 Boda 4570 H Boda 4570 V DANZIGER lás høgra 23101-H DANZIGER lás vinstra 23101-V Heingilás galv. 40 mm Heingilás galv. 50 mm Heingilás marine rustfr. 40 mm T84mb-40c Heingilás mess. langt 65HB-40C Heingilás mess. langt 65HB-50C Heingilás messing 65-20C Heingilás messing 65-25C Heingilás messing 65-30C Heingilás messing 65-40C Heingilás messing 65-50C Heingilás messing 85MB-40B Heingilás messing 85MB-50B Heingilás messing einsl. 40 mm Heingilás við kotu 40 mm Síður íalt: 1 2 3 54 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Møbilbesløg Møbilbesløg Vøruheiti Vøruheiti 2 Anverfari 280 messing 200501 Beslag til bein 2515 Borðbein fírk. svørt 40 cm Borðbein runt svørt 40 cm Borðbein runt svørt 75 cm Boylastong, metal, hvítt, 30cm 753300-W Eygakrókur, forz. SB á stk. 2370120 Forbindilsisskrúva, hvít kappi 221550-W Frakkakrókur, mess. pol. 60mm 72160-MP Frakkakrókur, mess. pol. 65mm 72065-MP Frakkakrókur, met. forkr. 35mm 51235-CP Frakkakrókur, met. hvítur 35mm 51235-W Frakkakrókur, met. hvítur 50mm 64850-W Frakkakrókur, met. hvítur 60mm 54160-W Frakkakrókur, met. hvítur 60mm 56260-W Frakkakrókur, met. hvítur 70mm 52570-W Frakkakrókur, met. mess. 65mm 71765-MP Frakkakrókur, met. mess. 65mm 71865-MP Frakkakrókur, met. pol. 50mm 64850-LM Frakkakrókur, met. silvur 70mm 52570-F2 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 212 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Skjótihurðaskinnarar Skjótihurðaskinnarar Vøruheiti Vøruheiti 2 Berivinkul K150-300 Bierbach montasjubesløg til grannprofil Bierbach montasjubesløg 5 mm t/grannprofil (pk á 250) Garagehurðabeslag 31102 Hjól t/skjótihurðaskinnara K20 Samlilið t/skinnara Skjótihurðaskinnari K 20 til 63 - 120 cm Skjótihurðaskinnari K 40 til 63 - 120 cm Skjótihurðaskinnari K 75 til 63 - 120 cm Skjótiskinnari, v/rullum, 40cm 2574400-VZ Balslev Online : Byggibúðin : Besløg : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 Cylindaraskrúva 28 mm 48524-28 Danziger lyklar Eik proppur við kappa 10 mm 10/16EG Eik proppur við kappa 12 mm 12/19EG Eik proppur við kappa 16 mm 16/20EG Filtpútir, gráar 2158-GR Filtpútir, hvítar, 17mm 215617-W Filtpútir, hvítar, 22mm 215622-W Filtpútir, hvítar, 28mm 215628-W Filtstykki, brúnt, sjálvkl. 2159-BR Filtstykki, hvítt, sjálvkl. 2159-W Forbindilsisskrúva, forn 5x40m Forbindilsisskrúva, forn 5x70m 793180 Furu proppur uttan kappa 10 mm Furu proppur uttan kappa 12 mm Furu proppur uttan kappa 16 mm Furu proppur við kappa 10 mm 10/16FYR Furu proppur við kappa 12 mm 12/19FYR Furu proppur við kappa 16 mm 16/20FYR Gestakrókur, hvítur, 9670 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 148 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Brenniovnar : Brenniovnar Brenniovnar Vøruheiti Vøruheiti 2 Brenniovnur ABC 1 Brenniovnur ABC 14 Brenniovnur ABC 14H Brenniovnur ABC 4 Brenniovnur ABC 6 Brenniovnur ABC 7 Brenniovnur Morsø 1410 Brenniovnur Morsø 1440 Balslev Online : Byggibúðin : Brenniovnar : Tilhoyr Tilhoyr Vøruheiti Vøruheiti 2 Anti Sót Reinsievni til brenniovnar Ash-pot øskusúgvari 40560 Fire cement 600 gr. ST2021 Flótandi ovnsverta ST7000 Flótandi ovnsverta við grafit 100 ml Gasstendrari ST3045 Glasfipurpakningur 2x10 mm 40531 Glasfipurpakningur 5 mm í SB 40528 Glasfipurpakningur í SB 10 mm 40530 Glasfipurpakningur í SB 8 mm 40529 Glasreinsievni til ovn 40549 Handskar (bummull) 40693 Handski til ABC Knærør 90 gr. v/lúku Knærør til ABC brenniovn 150mm 99-0005 Knærør til ABC brenniovn 180mm 99-0006 Langir tendstikkar 40974 Múrbøsningur 150 mm einkul Múrbøsningur 180 mm einkul Ovnkitt 41103 Síður íalt: 1 2 32 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Brenniovnar : Ymiskt Ymiskt Balslev Online : Byggibúðin : El & lampur : El-lutir El-lutir Vøruheiti Vøruheiti 2 10 mtr. PKL leidningur hvítur 10 mtr. PVT leidningur gráur 720538 2 mtr. forleingjari hvítur 720703 3 mtr. forleingari 720730 barnasikkur 5 mtr. PKL leidningur hvítur 5 mtr. PVT leidningur hvítur 720535 5 mtr. forleingjari 720732 Antennukaðal 6,8 mm gráur Antennukaðal 6,8 mm hvítur 10300111 Antennustikk hann/hon Grátt Antennustikk hann/hon Hvítt Antiblend alu. t/E14 peru Antiblend alu. t/vanl. peru Antiblend hvítt t/E14 peru Antiblend hvítt t/vanl. peru Arbeiðslampa 500 W á stativi CBH2AB90 Arbeiðslampa gummihald 820114 Blindproppur Blátt rør t/flugulampu CEE-Stikk hann 16A 3P 9828900325 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 323 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : El & lampur : Lampur Lampur Vøruheiti Vøruheiti 2 Al uttandura v/ sensori svørt 8915 Al uttanduralampa svørt (niður 8911 Al uttanduralampa svørt (upp) 8913 Alegro heysupendil hvítur 39453001 Alla alabast brún/esp 3406 Alla alabast hvít/bók 3405 Allesandra alabast/brún 3364 Andante heysupendil hvítur Arkitektlampa Hvít 12831/01/31 Arkitektlampa svørt 12831/01/30 Barna ríslampa blá 1001210 Bimbo lampa planfon 3098 Bimbo vegglampa planfon 3099 Bingo 3 rondel bø messing 6909 Bingo 3 rondel bø jarn 6905 Bingo 3 rondel hvít 6892 Bingo 3 rondel svørt 6913 Bingo bjálki 2 spott bø jarn 6894 Bingo bjálki 2 spott bø mess 6907 Bingo bjálki 2 spott hvít 6890 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 211 úrslit funnin Vøruheiti Vøruheiti 2 Zibro Brennievni 20 ltr. Plus Extra Zibro Elektrisk pumpa Zibro Hondpumpa Zibro Ovnur R 510 Turbo Zibro Ovnur SRE 170 Laser Zibro Ovnur SRE 186 Balslev Online : Byggibúðin : El & lampur : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 18 cm pvc skermur ass. litir 21cm pvc skermur ass.litir 21cm stof skermur ass. litir Alkaline 12 V battarí Autolux akku lykt Battarí 63.064 Battarí NC R6NICD Upplátilig Battarí NC 7R22NICD Upplátilig Bontel VT3 telefon hvít Bontel VT3 telefon svørt Borð-/veggtlf. Roma Doro 289041 Blommu Borð-/veggtlf. Roma Doro 289043 Hvít Borð-/veggtlf. Roma Doro 289044 Svørt Borð-/veggtlf. Roma Doro 289047 Reyð Borðtlf. Capri blá 289014 Borðtlf. Capri hvít 289013 Borðtlf. Milano 289084 Svørt Borðtlf. Rigoletto blá 289069 Borðtlf. Rigoletto hvít 289063 Borðtlf. Rigoletto svørt 289064 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 122 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd Klæði & trygd Gummistyvlar Handskar Klæði Trygdarskógvar Trygdarútgerð Ymiskt Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Gummistyvlar Gummistyvlar Vøruheiti Vøruheiti 2 Hevea trygdar-gummistl.nr 40 462843-40 Hevea trygdar-gummistl.nr 41 462843-41 Hevea trygdar-gummistl.nr 42 462843-42 Hevea trygdar-gummistl.nr 43 462843-43 Hevea trygdar-gummistl.nr 44 462843-44 Hevea trygdar-gummistl.nr 45 462843-45 Hevea trygdar-gummistl.nr 46 462843-46 Hevea trygdar-gummistl.nr 47 462843-47 PU gummistivli nr.46 512.46 Viking gummistivlar Touring nr.40 Viking gummistivlar Touring nr.41 Viking gummistivlar Touring nr.42 Viking gummistivlar Touring nr.43 Viking gummistivlar Touring nr.44 Viking gummistivlar Touring nr.45 Viking gummistivlar Touring nr.46 Viking gummistivlar Touring nr.47 Viking gummistivlar brúnir 444 nr.40 Viking gummistivlar brúnir 444 nr.41 Viking gummistivlar brúnir 444 nr.42 Síður íalt: 1 2 25 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Handskar Handskar Vøruheiti Vøruheiti 2 Barnahandskar ox-on 4-6 ár Barnahandskar ox-on 6-8 ár Barnahandskar ox-on 8-10 ár Barnahandskar, bummull 170006 Blágráur oksaspalthandski Bláur vinylhandski Xlarge 660XL Bláur vinylhandski large 660L Brúnur bundin handski JE1808 Bummullshandski harra gráur Bummullshandski v/plastdubbum General gummihandski S Grip við bummullsbaki L L 310 Grip við bummullsbaki M 310 M Grip við bummullsbaki XL XL310 Grønur arbeiðshandski termo 5411 Grønur gummihandski L 600L Grønur gummihandski M M600 Grønur gummihandski XL XL600 Grønur oksaleðurhandski termo JE1403 Grønur vinylhandski v/mansjett JE1850 Síður íalt: 1 2 3 45 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Klæði Klæði Vøruheiti Vøruheiti 2 Albertville jakki Medium 50 Albertville jakki Large 52 Albertville jakki XLarge 54 Albertville jakki XXLarge 56 Alta undirbuksir marine medium Alta undirbuksir marine large Alta undirbuksir marine Xlarge Alta undirbuksir marine XXlarge Bolzano jakki kobolt/marine large Bolzano jakki kaki/marine medium Bolzano jakki kaki/marine large Bolzano jakki kaki/marine Xlarge Bolzano jakki kaki/marine XXlarge Bolzano jakki kobolt/marine medium Bolzano jakki kobolt/marine Xlarge Bolzano jakki kobolt/marine XXlarge Capri jakki marine/kobolt small Capri jakki marine/kobolt medium Capri jakki marine/kobolt large Capri jakki marine/kobolt Xlarge Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 260 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Trygdarskógvar Trygdarskógvar Vøruheiti Vøruheiti 2 Atlas uk trygdarskógvar nr. 40 3420-40 Atlas uk trygdarskógvar nr. 41 3420-41 Atlas uk trygdarskógvar nr. 42 3420-42 Atlas uk trygdarskógvar nr. 43 3420-43 Atlas uk trygdarskógvar nr.44 3420-44 Atlas uk trygdarskógvar nr.47 3420-47 Atlas uk trygdarskógvarnr.45 3420-45 Atlas uk trygdarskógvur nr.46 3420-46 Trygdarskógvar Stadium 43 586.43 Trygdarstivlar Milano nr. 41 Trygdarstivlar Milano nr. 43 Trygdarstivlar Milano nr. 47 Trygdarstivlar Billund 42 715.42 Trygdarstivlar Billund 44 715.44 Trygdarstivlar Billund 45 715.45 Trygdarstivlar Billund 46 715.46, Trygdarstivli svartur str.42 515.42 Trygdarstivli svartur str.43 515.43 Trygdarstivli svartur str.44 515.44 Trygdarstivli svartur str.45 515.45 Síður íalt: 1 2 30 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Trygdarútgerð Trygdarútgerð Vøruheiti Vøruheiti 2 ALL-ROUND oyrnaverja 5100 Arton hoyrivernd 330.09 Arton hoyrivernd 330.11 Bilsom 2727 hoyrivernd 330.10 Bilsom 717 hoyrivernd 2717 Bilsom Viking oyrnaverja 330.20 Bilsom oyrnaverja til hjálm Boyli v/ oyraproppum Jazz Band 971 Bundin húgva t/hjálm 330.00 CIRRUS hálvmaska 0523500 DRÅGER A2 gassfiltur 5240 DRÅGER P3 partikkulfiltur 0524100 Dustbrillur Airmaster 330.45 Dustbrillur brotsikrar 874 330.59 Dustmaska 8710P1 315.15 Dustmaska ox-on FFP1 313.10 E.A.R caps boyli við proppum 5127 E.A.R classic oyraproppar 5125 E.A.R trygdarbrillur 0514000 E.A.R trygdarbrillur 5143 Síður íalt: 1 2 3 48 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Klæði & trygd : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 ALBA CD6000 fløguspælari við fjarstýring B&D honddustsúgvari Classic HC410 B&D honddustsúgvari Turbo HC431 Bakipensil DENVER MC 3000 stereoútbúnaður D: 8 cm DENVER TR50 radio við bandspælara DENVER fløguspælari CD-421 DeLonghi miniovnur við timara X19ST Denver TR-20 1403 Desiliturmál Digitalminuttur 20 timer Dustsúgvaraposar t/Kærcher NT 351 ECO Dustsúgvaraposar 749-108 til Ide Line Mistral Compact Dustsúgvaraposar 749-148 Til Ide Line Tornado Dustsúgvaraposar 794-159 Til Ide Line Mistral Compakt Dustsúgvaraposar 5 stk KARCHER 2501-2601-3001 Dustsúgvaraposar 10 stk KARCHER 550-555 Dustsúgvaraposar 5 stk Dustsúgvaraposar ETA 04-05 Collector 405, Trend 800 5 stk Dustsúgvaraposar t/Kærcher 505 10 stk Filtur 2 stk Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 230 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Køkar & bað : Hyllar Hyllar Vøruheiti Vøruheiti 2 Baldakin 17.5 X 60 hvít BD20 Dekorhill 17 X 17 cobolt BD13 Dekorhill 17 X 17 hvít BD11 Dekorhill 17 X 17 lyng BD12 Dekorhill 17 X 30 cobolt BD16 Dekorhill 17 X 30 hvít BD14 Dekorhill 17 X 30 lyng BD15 Dekorhill 17.5 X 120 cobolt BD66 Dekorhill 17.5 X 120 hvít BD64 Dekorhill 17.5 X 120 lyng BD65 Dekorhill 17.5 X 60 cobolt BD60 Dekorhill 17.5 X 60 hvít BD58 Dekorhill 17.5 X 60 lyng BD59 Dekorhill 17.5 X 90 cobolt BD63 Dekorhill 17.5 X 90 hvít BD61 Dekorhill 17.5 X 90 lyng BD62 Dekorhill 32 X 32 hvít DO4 Dekorhill 32 X 32 lyng DO5 Dekorhill 51 X 51 cobolt BD19 Dekorhill 51 X 51 hvít BD17 Síður íalt: 1 2 3 57 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Køkar & bað : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 Anslagsdubbar á 16 stk. AS Baldakin 17.5 X 120 hálvrund B46 Baldakin 17.5 X 60 cobolt BD22 Baldakin 17.5 X 60 hálvrund B43 Baldakin 17.5 X 60 lyng BD21 Baldakin 17.5 X 90H hálvrund B45 Baldakin 17.5 X 90V hálvrund B44 Baldakin kirsuber 10B43 Baðirúmssett 1C2 TILBOÐ Baðirúmssett 3C6 3C6 Baðirúmssett soft hvítt við rammu 125 cm Beslag t/dekorhill á 2stk B47 Beslag t/ljóslista á 4stk BM Bestikkinnsatsur 40cm BE40 Bestikkinnsatsur 50cm BE50 Bestikkinsatsur 60 cm I00816 Blendpláta 200X59,5 Ask. K30026 Blendpláta 200X59,5 Bók K30026 Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 241 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling Máling Akrylmáling Plastmáling Asfaltúrdráttir Spartilmassi Grundari Spraymáling Kemilux Strandamáling Kemisk evni Trip Trap Lakk Træverja Linoljumáling Ymiskt Oljumáling Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Akrylmáling Akrylmáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Dypp 80 Svart 0.75 ltr. Dypp 80 Brúnt 0.38 ltr. Dypp 80 Hvítgrátt 0.38 ltr. Dypp 80 Hvítt 0.38 ltr. Dypp 80 Hvítt 0.75 ltr. Dypp 80 Hvítt 2.50 ltr. Dypp 80 Metalgrátt 0.38 ltr. Dypp 80 Mótahvítt 2.50 ltr. Dypp 80 Okker 0.38 ltr. Dypp 80 Orange 0.38 ltr. Dypp 80 Pink Pikant 0.38 ltr. Dypp 80 Pink Pikant 0.75 ltr. Dypp 80 Svart 0.38 ltr. Dypp 80 Ultrablátt 0.38 ltr. Dyrotex 10 Bornholm 0.75 ltr. Dyrotex 10 Bornholm 2.50 ltr. Dyrotex 10 Bornholm 5.00 ltr. Dyrotex 10 Hvítt 0.75 ltr. Dyrotex 10 Hvítt 2.50 ltr. Dyrotex 10 Skagen 2.50 ltr. Síður íalt: 1 2 35 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Asfaltúrdráttir Asfaltúrdráttir Vøruheiti Vøruheiti 2 Blackwarnish 1,00 ltr. Asfaltlakk Blackwarnish 3,80 ltr. Asfaltlakk Blackwarnish 10.00 ltr. Asfaltlakk * Borup Asfalt primari 3,80 ltr. Borup Tag-Kit 1.00 ltr. Borup Tag-Tæt Alu 1.00 ltr. Borup TagTæt 1.00 ltr. Borup TagTæt 3.80 ltr. * Borup TagTæt 10.00 ltr. Borup TagTæt rep. massi Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Grundari Grundari Vøruheiti Vøruheiti 2 BONDEX grundingsolja 0.75 ltr BONDEX grundingsolja 2.50 ltr BONDEX grundingsolja 5.00 ltr. * Combi 3 hvítt 5.00 ltr. Forankringsgrundari 1.00 ltr. Forankringsgrundari 2.50 ltr. Heftigrundari hvítur 0,38 ltr. Heftigrundari hvítur 0,75 ltr. Heftigrundari hvítur 2,50 ltr. PLASTIK-KOTE plettforseglari Pinotex Aqua Base 1.00 ltr. Litleys Pinotex Aqua Base 2.50 ltr. Litleys Pinotex Aqua Base 5.00 ltr. Litleys* Pinotex Base 1.00 ltr. Litleys Pinotex Base 2.50 ltr. Litleys Pinotex Base 5.00 ltr. Litleys* Plast-grundari 5.00 ltr. Plast-grundari 10.00 ltr. Puss grundari 0,75 ltr. Puss grundari 2,50 ltr. Síður íalt: 1 2 3 42 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Kemilux Kemilux Vøruheiti Vøruheiti 2 Blik 1.00 ltr. Bonivoks 1.00 ltr. Dekkvask 1,00 ltr. Gróðurreins 10.00 kg. * Gróðurreins 3.00 kg. * Grønsápa 1.00 ltr. Gólvreinsievni 1,00 ltr. H-79 avfeittari 1,00 ltr. H-79 avfeittari 5 ltr. Rustloysari 1.00 ltr. Rustloysari 10,00 kg. S-1 Extra 1.00 ltr. S-1 Extra 10.00 kg. S-1 Extra 5.00 kg. Upp- og niðurvask 1.00 ltr. Vaskibon 1.00 ltr. Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Kemisk evni Kemisk evni Vøruheiti Vøruheiti 2 Acetone 0.50 ltr Acetone 1.00 ltr. Acetone 2,50 ltr. Acetone 5.00 ltr. Bensin, reinsi- 1.00 ltr. Bleikivatn 0.50 ltr. Cellulosutynnari 1.00 ltr. Cellulosutynnari 2.50 ltr. Cellulosutynnari 5.00 ltr. Demineraliserað vatn 1.00 ltr. Edikkasýra 32% 1.00 ltr. Flótandi brún sápa 1 ltr. Flótandi ovnsverta 0.10 ltr. Húsarhaldsspritt 93% Jomfrú-linolja 1.00 ltr. Kaltpressað Kaustisk soda 1.00 kg. Klosettveska 1.00 ltr. Lampuolja, klár 1.00 ltr. Mineralskt terpentin 0.50 ltr. Mineralskt terpentin 1.00 ltr. Síður íalt: 1 2 40 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Lakk Lakk Vøruheiti Vøruheiti 2 ABSENTA lakktakari 0.37 ltr. Blitsa Isolakk 5,00 ltr. Blitsa Strong Blankt 90 2,50 ltr. Blitsa Strong Blankt 90 5,00 ltr. Blitsa Strong Matt 20 2,50 ltr. Blitsa Strong Matt 20 5,00 ltr. Blitsa Strong Silkimatt 50 2,50 ltr. Blitsa Strong Silkimatt 50 5,00 ltr. Blitsa sprittbaserað blankt 0.75 ltr. Blitsa sprittbaserað blankt 2.50 ltr. Blitsa sprittbaserað blankt 5.00 ltr. Blitsa sprittbaserað matt 0.75 ltr. Blitsa sprittbaserað matt 2.50 ltr. Blitsa sprittbaserað matt 5.00 ltr. Blitsa vatnbaserað blankt 0.75 ltr. Blitsa vatnbaserað blankt 2.50 ltr. Blitsa vatnbaserað blankt 5.00 ltr. Blitsa vatnbaserað matt 0.75 ltr. Blitsa vatnbaserað matt 2.50 ltr. Blitsa vatnbaserað matt 5.00 ltr. Síður íalt: 1 2 3 57 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Linoljumáling Linoljumáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Damson Linoljumáling 0,75 Caput mortuum Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Brend Umbra Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Fílabeinssvart Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Ljós Svens/Italienskreyð Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Vogn/Portgrøn Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Hvít INNANDURA Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Hvít UTTANDURA Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Myrkagrøn Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Dodenkop Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Myrk Persisk fjallareyð Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Grundmáling INNANDURA Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Grundingsolja INNANDURA Damson Linoljumáling 0,75 ltr. Grundingsolja UTTANDURA Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Brend Umbra Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Fílabeinssvart Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Ljós Svensk/Italienskreyð Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Vogn/Portgrøn Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Hvít INNANDURA Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Hvít UTTANDURA Damson Linoljumáling 2,25 ltr. Grundmáling INNANDURA Síður íalt: 1 2 23 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Oljumáling Oljumáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Dypp Almuebrúnt 0.75 ltr. Dypp Hvítt 0.38 ltr. Dypp Hvítt 0.75 ltr. Dypp Hvítt 2.50 ltr. Dypp Kromgult 0.38 ltr. Dypp Kromgult 0.75 ltr. Dypp M.Almuegrønt 0.38 ltr. Dypp M.Almuegrønt 0.75 ltr. Dypp Metalgrátt 0.38 ltr. Dypp Metalgrátt 0.75 ltr. Dypp Postreytt 0.38 ltr. Dypp Postreytt 0.75 ltr. Dypp Svart 0.38 ltr. Dypp Svart 0.75 ltr. Syntal Aluminium 0.38 ltr. Syntal Hvítt 0.38 ltr. Syntal Hvítt 0.75 ltr. Syntal Hvítt 2.50 ltr. Syntal Kromgult 0.75 ltr. Syntal Metalgrátt 0.75 ltr. Síður íalt: 1 2 23 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Plastmáling Plastmáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Dyroton 3 Hvítt 2.25 ltr. Dyroton 3 Hvítt 4.50 ltr. Dyroton 3 Hvítt 9.00 ltr. Dyroton 30 Hvítt 2.25 ltr. Dyroton 30 hvítt 5.00 ltr. Dyroton 30 hvítt 0,75 ltr. Dyroton 5 Hvítt 0,75 ltr. Innandura 50 Brúnt 0.75 ltr. Innandura 50 Hvítgr. 0.38 ltr. Innandura 50 Hvítgr. 0.75 ltr. Innandura 50 Hvítt 0.38 ltr. Innandura 50 Hvítt 0.75 ltr. Innandura 50 Hvítt 2.50 ltr. Innandura 50 Kromgul 0.75 ltr. Innandura 50 Marinb. 0.75 ltr. Innandura 50 Mótahv. 0.75 ltr. Innandura 50 Mótahv. 2.50 ltr. Innandura 50 Orange 0.38 ltr. Innandura 50 Orange 0.75 ltr. Innandura 50 Oxydre. 0.75 ltr. Síður íalt: 1 2 24 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Spartilmassi Spartilmassi Vøruheiti Vøruheiti 2 BOSTIK akrylspartil 190 ml. BOSTIK akrylspartil 500 ml. BOSTIK fínspartil 500 ml. BOSTIK grovspartil 500 ml. BOSTIK grovspartil 1,00 kg. BOSTIK grovspartil 5,00 ltr. BOSTIK vátrúmsspartil 500 ml. BOSTIK vátrúmsspartil 5 ltr. Borup filler úti/inni 240 ml. Borupfiller 0.50 kg. Borupfiller 2.00 kg. Borupfiller 5.00 kg. Bostik fínspartil 5 kg. 2937 Bostik fínspartil 10 kg. 2938 Bostik gólvspartilmassi 5 kg. Bostik rulluspartil 10 kg 2175 Casco Husfix 0.75 kg. Casco Husfix 2.50 kg. Casco lynsement 1.00 kg. Gólvspartil Bygg 15 kg. Síður íalt: 1 2 3 51 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Spraymáling Spraymáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Fleckstone Alabaster 439 500 ml. Fleckstone Botanica 460 500 ml. Fleckstone Canyon Roc 438 500 ml. Fleckstone Citylights 500 ml. 21443 Fleckstone Gotham Gre 445 400 ml. Fleckstone Ironstone 500 ml. 21434 Fleckstone Klárt lakk 500 ml. 21446 Fleckstone Manhattan 444 400 ml. Fleckstone Mineral 500 ml. 21462 Fleckstone Monet's Ga. 459 500 ml. Fleckstone Pueblo Sun 442 500 ml. Fleckstone Rose Quart 437 500 ml. Fleckstone Santa Fe 440 500 ml. Fleckstone Serpentin 435 500 ml. Fleckstone Soapstone 500 ml. 21436 Fleckstone Terra Verde 461 500 ml. Fleckstone Turquoise 441 500 ml. Fleckstone Weathered 458 500 ml. Fleckstone Wild Sraw. 457 500 ml. Hammerite 600c máling 250 ml. Svørt Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 133 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Strandamáling Strandamáling Vøruheiti Vøruheiti 2 Bit ætgrunnur Reyður 1,00 ltr. Bit ætgrunnur Reyður 4,00 ltr. Bit ætigunnur Lj.gr. 1,00 ltr. Bit ætigunnur Lj.gr. 4,00 ltr. Bittynnari 0,42 ltr. Bittynnari 4,00 ltr. Epoxylakk Hvítt 1,00 ltr. Epoxylakk Hvítt 4,00 ltr. Epoxylakk Ljósagrátt 1,00 ltr. Epoxylakk Ljósagrátt 4,00 ltr. Epoxytynnari 1,00 ltr. Epoxytynnari 5,00 ltr. Grunnal Hvítt 1,00 ltr. Grunnal Hvítt 5,00 ltr. Húsamáling 1,00 ltr. Hvítt (10) Húsamáling 1,00 ltr. Ljósagrátt Húsamáling 1,00 ltr. Koksgrátt Húsamáling 2,50 ltr. Hvítt (10) Húsamáling 2,50 ltr. Ljósagrátt Húsamáling 5,00 ltr. Hvítt (10) Síður íalt: 1 2 3 4 62 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Trip Trap Trip Trap Vøruheiti Vøruheiti 2 Bivoks balsam 250 ml. Bleikibeisa 1.00 ltr. Bleikibeisa 2.50 ltr. Doodlebughaldari reyður Doodlebugpad blátt Doodlebugpad hvítt Garn til bláa dveylu Garn til reyða dveylu Køksborðolja Hvít 0.75 ltr. Køksborðolja Natúr 0.75 ltr. Lútur 1.00 ltr. Lútur 2.50 ltr. Lútur 5.00 ltr. Meistaralútur 10.00 ltr. Meistaraolja Hvít 10.00 ltr. Meistaraolja Natúr 10.00 ltr. Natúrsápa Hvít 1.00 ltr. Natúrsápa Hvít 2.50 ltr. Natúrsápa Hvít 5.00 ltr. Nátúrsápa 1.00 ltr. Síður íalt: 1 2 35 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Træverja Træverja Vøruheiti Vøruheiti 2 Bondex Dekkandi Hvítt 0,75 ltr. Bondex Dekkandi Ibenholt 0,75 ltr. Bondex Dekkandi M.Dodenkop 0,75 ltr. Bondex Dekkandi M.Dodenkop 2,50 ltr. Bondex Dekkandi Svenskreyð 0,75 ltr. Bondex Dekkandi Svenskreyð 2,50 ltr. Bondex Superdekk Hvítt 0,75 ltr. Bondex Superdekk Hvítt 2,50 ltr. Bondex Superdekk Hvítt 5,00 ltr.* Bondex Superdekk Ibenholt 2,50 ltr. Bondex Superdekk Ibenholt 5,00 ltr. Bondex Superdekk M.Dodenkop 0,75 ltr. Bondex Superdekk M.Dodenkop 2,50 ltr. Bondex Superdekk M.Dodenkop 5,00 ltr. Bondex Superdekk Svenskreyð 0,75 ltr. Bondex Superdekk Svenskreyð 2,50 ltr. Bondex Superdekk Svenskreyð 5,00 ltr. Bondex Trsp. Basa 30 2,25 ltr. Bondex Trsp. Ibenholt 2,50 ltr. Bondex Trsp. Litleyst 2,50 ltr. Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 147 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Máling : Ymiskt Ymiskt Vøruheiti Vøruheiti 2 Algufjernari 750 ml. Antikkbeisa nr.7 300 ml. Auto - svampur Avdekningspapp 1 x 20 mtr. Avdekningsplast 50m2 12.5x4m. Avdekningsplast í rl. 2x50 m. Avdekningsplastikk 2 x 25 m. BK- steinpolitur 1,00 ltr. Innandura BRAVO 3180 0.75 ltr. BRAVO 4281 0.75 ltr. BRAVO 4281 2.50 ltr. BRAVO 5282 0.75 ltr. BRAVO 5282 2.50 ltr. BRAVO 6999 0.75 ltr. Balamur veggvinyl 10060 100 cm. Balamur veggvinyl 1543 100 cm. Basta Silicone 100 ml. Basta siliconusprey 200 ml. Bolig Magasinet Borup Vand-Tæt 3.80 ltr. * Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 210 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar Skrúvur & boltar Breddi boltar Rustfr. boltar Climate skrúvur Rustfr. skrúvur Festing Settskrúvur Franskar skrúvur Seymur Maskinskrúvur Skivur, møttrikkar o.a. Mess. skrúvur Ymiskt Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar : Breddi boltar Breddi boltar Vøruheiti Vøruheiti 2 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 x 20 108045 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 25 108046 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 30 108047 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 40 108048 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 60 108050 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 70 108051 Climate brettiboltur v/møtrikk M 6 X 80 108052 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 x 20 108054 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 x 25 108055 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 30 108056 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 40 108057 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 60 108059 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 70 108060 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 x 80 108061 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 90 100909 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 100 108062 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 x 110 108063 Climate brettiboltur v/møtrikk M 8 X 120 108064 Climate brettiboltur v/møtrikk M 10 X 60 108071 Climate brettiboltur v/møtrikk M 10 X 80 108073 Síður íalt: 1 2 3 4 70 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar : Climate skrúvur Climate skrúvur Vøruheiti Vøruheiti 2 Climate og elforz. SPUN skr. Climate panh. SPUN skr. 4.0 x 30 mm 119089 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 4.0 x 40 mm 119090 100 stk. Climate panh. SPUN skr. 5.0 x 30 mm 119094 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 3.5 x 20 mm 119084 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 3.5 x 30 mm 119086 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 4.0 x 20 mm 119087 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 4.0 x 25 mm 119088 200 stk. Climate panh. SPUN skr. 4.0 x 50 mm 119091 50 stk. Climate panh. SPUN skr. 5.0 x 40 mm 119095 100 stk. Climate panh. SPUN skr. 5.0 x 50 mm 119096 50 stk. Climate skr. sortiment Climate skr. sortimentkassi Climate skrúvur undirs. 101052 3.0x25 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101053 3.0x30 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101056 3.5x25 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101057 3.5x30 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101058 3.5x35 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101061 4,0x25 mm MAXI 500 stk. Climate skrúvur undirs. 101062 4.0x30 mm MAXI 500 stk. Síður íalt: 1 2 3 4 5 96 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar : Festing Festing Vøruheiti Vøruheiti 2 ALU slagnitta 5x20mm 964820 ALU slagnitta 5x26mm 964826 ALU slagnitta 5x35mm 964835 Allplug amboð Allplug dupult 100 stk. Allplug dupult SB á 4 stk. Allplug einkult 100 stk. Allplug einkult SB á 4 stk. Allplug krókur 50 stk. Allplug krókur SB á 4 stk EXPANDET Betongskrúvur 7.5x212 Elforz. undirsnk. 975212H Eksp. boltar 10x100mm710100-VG ....30 Elforz. gevindstengur M6 x 1000m Elforz. gevindstengur M8 x 1000mm Expandet Injektion 150 ml Til festing av gevindstong Expandet Injektion 300 ml Til festing av gevindstong Expandet mollyskr. blá 410161 panhøvd Expandet mollyskr. blá 410261 Tele til veggskinnara Expandet mollyskr. reyð 410160 panhøvd Expandet mollyskr. reyð 410260 Tele til veggskinnara Síður íalt: 1 2 3 4 5 6 7 8 142 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar : Franskar skrúvur Franskar skrúvur Vøruheiti Vøruheiti 2 Climate franskar skrúvur M 6 X 30 108001 Climate franskar skrúvur M 6 X 40 108002 Climate franskar skrúvur M 6 X 50 108003 Climate franskar skrúvur M 6 X 60 108004 Climate franskar skrúvur M 6 X 70 108005 Climate franskar skrúvur M 6 X 80 108006 Climate franskar skrúvur M 8 X 40 108011 Climate franskar skrúvur M 8 X 50 108012 Climate franskar skrúvur M 8 X 60 108013 Climate franskar skrúvur M10 X 40 108020 Climate franskar skrúvur M10 X 50 108021 Climate franskar skrúvur M10 X 60 108022 Climate franskar skrúvur M10 X 70 108023 Climate franskar skrúvur M10 X 80 108024 Climate franskar skrúvur M10 X120 108027 Climate franskar skrúvur M10 X160 108029 Climate franskar skrúvur M10 X180 108030 Climate franskar skrúvur M12 X 50 108031 Climate franskar skrúvur M12 X 60 108032 Climate franskar skrúvur M12 X 140 108038 Síður íalt: 1 2 3 48 úrslit funnin Balslev Online : Byggibúðin : Skrúvur & boltar : Maskinskrúvur Maskinskrúvur Vøruheiti Vøruheiti 2 Climate maskinboltur M 8 x 80 108109 Climate. maskinboltur M 10 x 100 108117 Climate. maskinboltur M 10 x 120 108118 Climate. maskinboltur M 12 x 100 108134 Climate. maskinboltur M 12 x 120 108135 Climate. maskinboltur M 12 X 140 108136 Climate. maskinboltur M 12 X 160 108138 Climate. maskinboltur M 16 x 80 108145 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185239 M3 x 10 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185241 M3 x 20 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185244 M4 x 16 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185246 M4 x 25 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185250 M5 x 20 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185252 M5 x 30 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185254 M5 x 50 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185256 M6 x 25 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185258 M6 x 40 Elforz. mask.skrúvur undersnk. SB 185260 M6 x 60 Elforz. mask.skrúvur cylh. SB 185261 M3 x 10 Elforz. mask.skrúvur cylh. SB 185262 M3 x 16 Síður íalt: 1 2 3 4 78 úrslit funnin Í 1906 stovnaðu tveir ungir menn, Harra Balslev og Harra Goos, handils- virki í Keypmannahavn. Goos fór til Føroyar og Íslands fyri at knýta handils- sambond, og millum annað grundløgdu teir Íslands fyrstu sildaoljuverksmiðju, ið var á Siglufirði. Hugsan teirra var at stovna eitt firma nakað sum Østasiatisk Kompagni og Det Baltiske Kompagni, um ikki so stórt sum tey. Virksemið skuldi serliga vera í teimum norðatlantisku londunum. Hetta gjørdist so við og við til stórt og heldur fløkt handilsvirksemi, Keypmannahavn frá byrjan Sildaoljuverksmiðjan sum ikki alt kláraði tær niðurgangstíðir, ið komu eftir fyrra heimskríggj. Soleiðis var støðan, tá ið Jørgensen, stjóri, í 1927 varð sendur til Føroyar at lata deild upp her. Tað varð byrjað í smá- um, í einum høli á Hotel Thorshavn. Seinni fingu vit hølir í Vágsbotni, har vit vóru til mitt í 30-unum, tá ið stórur goymslu- og skrivstovubygningur varð bygdur á tí nýggju bryggjuni við Eystaru vág. Virksemið øktist nógv hesi árini við heilsølu, kol- og timburhandli. Seinni komu eisini fiskiskip. Við Eystara vág Heilsøla kol og timburgoymsla Saman við A.P. Møller rak felagið tvær fransaskonnartir, Marit`e og Lieutenent Vedrines, umframt trý smærri skip. So tað var mangur sjómaður, ið fekk avrokning á kantórinum hjá Balslev. Balslev & Co vóru eisini teir fyrstu, helst longu í 1928, ið sendu dampara til Grønlands at keypa fisk, og føra hann beinleiðis til Spania. Undir seinna heims- kríggi var tað mangan stríggið at fáa fatur á timbri. Tí keypti felagið einaferð rekavið á "auktión". Tað vóru Marit`e og Lieutnent Vedrines 1942 Skrivstovan mitt í 50-unum rekatrø, ið vóru rikin upp í Viðvík. Tey blivu sagaði til plankar og brettir. Í 50-unum blivu skipini seld, og seinast í 60-unum bleiv heilsølan eisini seld. Leiðslan helt, at tað var neyðugt at laga seg eftir teimum stóru broytingum, ið fóru at koma í samfelagnum. Í 1979 flutti timburhandilin niðan til Hoyvíkar í ein 3000 m2 stóran bygning á einum 10.000 m2 stórum øki. Seinni, í 1989, lat fyrsti byggimarknaður í Føroyum upp við 1.500 m2 á sama stað. Virkið, sum í dag er millum mest framkomnu virkir av hesum slag í kongaríkinum, gevur arbeiði til 40 fólk (heiltíðar-størv). Felagið er fari ígjøgnum stórar broytingar frá byrjan og til henda dag, og tað er væl brynjað og fyrireikað til tær broytingar, ið framtíðin kann krevja. Bygningurin í Hoyvík - 1979 Kronologi. (Tíðaryvirlit) Í 1934 varð Partafelagið P/F Balslev & Co stovnað fyri at halda virkseminum skilt sundur frá móðurfelagnum í Keypmannahavn. Nógv ár seinni bleiv skrivstovan hjá Balslev & Goos í Keypmannahavn niðurløgd. Hetta var orsakað av, at størri og størri partur av virkseminum var í Havn, og felagið flutti til Havnar í 1984. Tann 1. januar 1998 vórðu bæði feløgini, P/F Balslev & Goos og P/F Balslev & Co, løgd saman í eitt felag við navninum P/F Balslevs Timburhandil & Byggibúð. Í dag er felagið timburhandil og byggibúð. Eingi skip, einki kantór í Keypmannahavn. Stutt sagt: Felagið hevur specialiserað og moderniserað seg, so altvirksemi er undir einum taki á okkara núverandi adressu í Tórshavn. Bygningurin í Hoyvík - 1984 Bygningurin í Hoyvík - 1989 (c) Copyright - Høgni D. JakobsenEitt sindur um Bátatænastuna Bátatænastan P/F - Gríms Kambansgøta 4 - Postmoga 101 - FO-110 Tórshavn Telefon: 31 1735 - Fax: 31 3835 - e-mail: bata@batataenastan.fo Bátatænastan varð stovnað í 1993 og "búsettist" í Vágsbotni í gomlu hølunum hjá André Andrésen. Í fyritøkuni starvast ídag 4 fólk, og hesi syrgja fyri at veita útróðra- og bátafólki í Føroyum eina góða tænastu. Bátatænastan man vera mest kend fyri at umboða Volvo Penta, sum hon yvirtók eftir tí gamla P/F Alfred Johannesen. Umframt Volvo Penta hevur Bátatænastan nógv onnur umboð - millum annað Mariner, Cetrek, Humminbird, Baltic. Úrvalið hjá Bátatænastuni er ídag so stort, at so at siga alt innan bátaútgerð fæst her. Vitjað síðuna hava: 1843 Tað er eydnast okkum, at fáa umboðið uppá oljuovnarnar hjá Glembring. Glembring er eitt svenskt verkfrøðingarfelag, ið tey seinastu mongu árini hevur framleitt oljuovnar til bátar og summarhús. Úrvalið av ovnum er umfatandi, og góðskan er sera góð. Ovnarnur er ógvuligani líkar Refleks-ovnunum, ið vit eisini umboða - bert bíligari !!!Tá ið Bila- og Dieseltænastan gavst, vísti tað seg vera torført, at fáa umvælt og stillað dýsur til diesel motorar í Havnini. Tískil valdu vit, at keypa nútímans útgerð til hetta og sendu síðani fólk á skeið uttanlanda. Úrslitið varð, at vit nú kunnu veita eina dygdargóða tænastu, tá tað snýr seg um at stilla og umvæla dýsur til diesel motorar (bil ella bát)Nýtt umboð - Oljuovnar fra Glembring!Nú stilla og umvæla vit diesel-dýsur !Meira at vita um teir ymisku oljuovnarnar ?(c) Copyright - Høgni D. Jakobsen (c) Copyright - Høgni D. JakobsenHjá Bátatænastuni fæst at kalla alt til bátar! Við at velja í úrvalinum til vinstru, fæst eitt yvirlit yvir hvørjar vørur og tænastur, Bátatænastan hevur at bjóða tær. English summary Seinast dagførd 6-7-00 Summarfrí Vegna summarfrí er skrivstovan hjá Bláa Krossi stongd frá 10. juli til 7. august. Í hesum tíðarskeiði senda vit ikki mannakorn. Dani deyður av Ecstasy Ein ungur maður í Fredericia doyði av Ecstacy um vikuskiftið. Tey flestu ungu vita, at tað er vandamikið at taka ecstasy og onnur narkotisk evni, men kortini eru tey ikki so fáa sum taka tey allíkavæl. Um vikuskiftið kravdi ecstasy eftir øllum at døma enn eitt mannalív í Danmark. Ein 20 ára gamal maður í Fredericia fekk fýra ecstasy tablettir frá nøkrum vinmonnum. Hann fór víðari í býin og tað var ikki fyrr enn um morgunin, tá hann var komin heim, at hann kendi seg illa, skrivar dagblaðið í Fredericia. Boð vóru send eftir sjúkrabili og tað var meðan hann var í bilinum, at hjarta steðgaðí. Hóast roynt var at fáa lív aftur í mannin, eydnaðist tað ikki. - Vit rokna tað fyri givið, at ecstasy var orsøkin, sigur ein yvirlækni á sjúkrahúsinum í býnum. (Sosialurin, Sveinur Tróndarson) Landsstevnan 2000 - Vit í Almanna- og Heilsumálastýrinum hava lagt merki til, at Blái Krossur hevur økt munandi um virksemið seinastu árini og tað fegnast vit um, segði Helena Dam á Neystabø, landsstýriskvinna m.a. á Landsstevnuni hjá Bláa Krossi 6. mai í ár. Noreg eisini niður á 0.2 promillu Tá løgtingið herfyri samtykti nýggja ferðslulóg, vórðu fleiri samanberingar gjørdar við Noreg, serliga tá talan var um rúsdrekkakoyring. Svøríki hevur havt strangastu reglur á hesum øki við einum promillumarki uppá 0,2. Men í farnu viku hava norðmenn avgjørt at fylgja svium og seta markið niður á 0,2 promillu. Sostatt hava sviar og norðmenn nú strangastu lóg í Evropa um rúsdrekkakoyring og harvið er sostatt tann í Noregi nógv umrøddi "koyripilsnarin" avtikin við lóg. (Ferðslutíðindi) Lýsing Rúsfrí Avtala 632 ungdómar millum 13 og 18 ár hava higartil gjørt eina Rúsfría Avtalu við Bláa Kross. Les meira um verkætlanina her. Blákrossheimið Viðgerðarstovnur. Lynggøta 10, Tórshavn. Tlf. 315575 svarar alt samdøgrið. Kafé Blákrossstovan Kafé Blákrossstovan, Kongagøta 8 í Havn er opin mánadag - fríggjadag kl. 14.00 - 22.00. Blákrossbúðin Endurnýtsluhandil. Kongagøta 10, Tórshavn. Opið er: mánadag - fríggjadag kl. 10 - 12 og 14 - 17. Mannakorn 198 fólk, innan- og uttanlands, fáa eitt Guds orð sendandi hvønn dag við e-mail. Rúslinjan hjá Bláa Krossi Eftirviðgerðarbólkar Bøkur og annað tilfar Hvør hevur víkiskyldu - barnið ella rúsdrekka? Nýtt og áhugavert: 05/7-00: Føroya Ungdómsráð - FUR 04/7-00: www.forebygging.no 30/5-00: Alkoholpolitikkur. 21/5-00: Fleiri og fleiri verða dømd til narkoviðgerð í USA. 18/5-00: Sproyturúm latin upp í Madrid. - Blái Krossur er hjálpandi hendur - Blái Krossur Føroya Glyvravegur - FO-625 Glyvrar - Faroe Islands Tel. (+298) 44 93 43 - Fax: (+298) 44 93 53 E-mail:blakross@blakross.fo - Giro:75590 Síðani 10-02-1998 -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - RÚSFRÍ AVTALA - eitt tilboð til tín Ert tú tilreiðar at taka ímóti teimum avbjóðingum lívið hevur at bjóða, uttan at styðja teg til rúsdrekka og/ella onnur rúsevni. Og ert tú í aldrinum frá 13 til 18 ár, so hava vit eitt sera spennandi tilboð til tín. Vit bjóða tær eina sonevnda "Rúsfría AVTALU", sum veitur tær fyrimunir fyri at halda teg rúsfrían. Talan er um fyrimunir, sum hini ikki fáa. Eitt ára bindandi avtala Vit bjóða tykkum ungu eina avtalu har tit skriva undir uppá at vera rúsfrí í eitt ár ísenn. Møguleiki er sjálvandi at endurnýggja avtaluna leypandi, til ein er 18 ár. Tykkara partur av avtaluni er, at halda tykkum frá øllum rúsandi evnum í eitt ár. Okkara partur er, at gera tað spennandi fyri tykkum ungu at vera rúsfrí. Vit hava hugsa okkum at verkætlanin kemur at vara í minst trý ár. Kort, sum gevur fyrimunir Vit bjóða eitt kort, sum veitir avsláttur á vørum og tænastum. Eitt kort, sum hevur ymsar fyrimunir og sum er spennandi fyri tykkum ungu. Kortið er úr plasti og í hóskandi stødd, og er ætla at vísa fram í handlum, har tit fáa avsláttur. Eisini kemur eitt tíðindaskriv út hvørt fjóðringsár. Skrivið verður stúgvandi fult av upplýsingum og góðum slagorðum, sum vísa, at tað loysir seg at vera rúsfríur. Blaðið hevur nýggj tilboð frá fyritøkum, sum bjóða avsláttur av ymsum slagi, og eisini verður tú kunnaður um ymisk onnur tiltøk. Út á skúlar Skrivarin hjá Bláa Krossi vitjar skúlar fyri at undirvísa um vandarnar við rúsdrekka og øðrum rúsevnum. Eisini verður víst á tað skilagóða í at vera avhaldandi. Kunnað verður um Rúsfríu avtaluna og møguleiki verður givin, at gera eina slíka avtalu. Umframt at vitja skúlar, vitjar skrivarin eisini konfirmantar, skótar og ítróttarfeløg v. fl. Hví gera eina Rúsfría AVTALU? Vit ynskja at tit lata vera við at órógva sinnið við rúsdrekka ov tíðliga í lívinum, meðan menningin er so ógvuslig. Vit meta tað ikki vera gott fyri ungfólk at nýta rúsevni so tíðliga í lívinum. Vit meina, at tað er gott og gagnligt fyri ein og hvønn at vera avhaldandi. Vit vilja hækka "debut" aldurin hjá teimum ungu so nógv sum gjørligt. Vit vilja skapa eina mótmentan ímóti tí núverandi rúsevnismentani. Eina mentan har tað er "inn" ella "cool" at vera rúsfrí/ur. Eitt tilboð til allan ungdóm Vit bjóða hetta til allan ungdóm, uttan mun til átrúna. Vit bjóða hetta til tín, sum vilt halda teg rúsfrían í eitt ár, -tú fært sjálvandi møguleika at endurnýggja avtaluna ár um ár, til tú verður 18 ár. Eftir hetta vilt tú fáa møguleika, um vilji er til tess, at gerðast limur í Bláa Krossi. Men hvussu Ynskir tú at fáa tilfar um Rúsfría Avtalu, ert tú vælkomin at senda okkum eitt e-mail, ringja tlf. 44 93 43 ella senda okkum eitt fax til nr. 44 93 53. -------------------------------------------------------------------------------- Umleið 400 ungfólk hava gjørt Rúsfría Avtalu Umleið 400 ungfólk hava longu skrivað undir eina Rúsfría Avtalu við Bláa Kross. Og hvørja viku leggjast fleiri afturat. Vitja skúlarnar Stór orka verður løgd á, at møta teimum ungu har tey eru. Og sum liður í hesum verður farið út á skúlarnar, at undirvísa um vandar við rúsdrekka og øðrum rúsevnum. Víst verður á tað skilagóða við at vera avhaldandi. Kunnað verður um rúsfríu avtaluna og møguleiki verður givin, at gera eina slíka avtalu. Alt hetta verður gjørt í samstarvi við skúlarnar og vóna vit, at skúlar og lærarar fylgja hesum upp. Eisini onnur støð Umframt skúlar verða eisini onnur støð vitjað. Vit ynskja at vera við har fólk savnast, tað verður seg ítróttartiltøk, keypstevnur, skótar, konfirmantar v. fl. Vit leggja dent á, at tilboðið er til allan ungdóm og vilja vit verða so fjøltáttaði í okkara virksemi sum gjørligt! Avtala við korti, sum gevur fyrimunir Vit hava nú gjørt avtalur við fleiri handlar, um avsláttur á vørðum. Vit hava fingið handlar um alt landið við í avtaluna. Eitt sindur ójavnt er hvussu nógvan avsláttur handlarnir geva, men havast skal í huga, at ymiskt er, hvussu stórur vinningur er av teimun ymisku vørðubólkunum. Kortið er úr plasti og í hóskandi stødd, og er ætlað at vísa fram í handlum, har avtala er gjørd um avsláttur. Avsláttur fæst við at vísa korti fram, tá ið goldið verður. Tí er tað við góðum treysti, at vit føra hesa verkætlan út í lívið. Og vit vóna og líta á, at henda avgerð hevur stóran týdning fyri lív teirra sum gera eina rúsfría avtalu. Les eisini hvat Tíðindablaðið Sosialurin skrivar Blákrossheimið í Tórshavn er ein viðgerðarstovnur fyri fólk við rúsdrekkatrupulleikum. Heimið byrjaði virksemi sítt í 1984. Á Blákrossheiminum, ið hevur pláss fyri 15 innskrivaðum í senn, starvast leiðari, sosialráðgevi, sosialpedagogur, psykologur, lækni, sjúkrasystir, sjúkrahjálpari, prestur og fleiri onnur hjálparfólk við royndum innan viðgerð av rúsevnismisnýtslu. Á heiminum fæst avrúsing, viðgerð og eftirviðgerð. Dentur verður lagdur á trivna og góðan felagsskap í kristnum umhvørvi við samrøðum, samanspæli og samveru. Blákrossheimið Lynggøta 12, 100 Tórshavn tlf. 15575, fax. 15567 -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Kafé í Havn. Vitja Kafé Blákrossstovan, Kongagøta 8, Tórshavn. Kaféin, ið rúmar umleið 40 fólkum, er sera hugnalig. Vit selja te, kaffi, sodavatn, breyð, køkur, pizza, góðgæti o.m.a.. Rúsfrítt umhvørvi. Fyrst og fremst er málbólkurin misnýtarar, fyrrverandi og núverandi, men annars eru sjálvandi øll vælkomin inn á gólvið. Men vit leggja stóran dent á, at kaféin verður eitt rúsfrítt umhvørvi, har ikki er loyvt at nýta rúsdrekka og onnur rúsandi evni. Hetta er ein rúsfrí kaffistova, sum skal rekast á kristnum grundarlagi. Endamálið. Endamálið er fyrst og fremst at koma í samband við fólk og skapa eitt rúsfrítt umhvørvi fyri tey, nakað, ið er sera stórur tørvur á í Tórshavn. Harafturat er endamálið at geva hesum fólkum ein møguleika at koma saman at hugna sær, tí vit vita at nógv fólk ongastaðni hava at fara. Víðari skal kaféin virka sum ein kontaktmiðstøð hjá Bláa Krossi í høvuðsstaðnum ella sum ein forlongdur armur hjá okkum til fólk, ið hava brúk fyri hjálp. Men vónin er samstundis, at hetta verður ein hjálp hjá fólki til framhaldandi at vera edrú. Um fólk ynskja at taka eina hond í við onkrum í sambandi við arbeiðið ella onkur ynskir at lata eina gávu til kaféina, so eru tey altíð vælkomin at venda sær til skrivstovu felagsins á Glyvrum, tlf. 44 93 43 ella kafeina tlf. 32 10 44. Kafé Blákrossstovan Kongagøta 8 100 Tórshavn Tlf. (+298) 32 10 44 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Í høvuðsstaðnum, í Kongagøtu 10, rekur Blái Krossur ein handil, ið nevnist Blákrossbúðin. Handilin selur bílig, brúkt klæði, har fólk eisini eru vælkomin at steðga á og fáa ein kaffimunn. Á henda hátt kunnu fólk ogna sær góð og sera bílig klæði o.a. Fleiri enn 40 kvinnur gera eitt stórt sjálvboðið arbeiði í Blákrossbúðini. Sum henda myndin vísir, hevur Blákrossbúðin eitt stórt úrval innan øll sløg av klæðum. Her fær ein t.d. keypt alt frá vanligum gerðandisklæðum, til góð og ofta lítið brúkt fínklæðir, sum t.d. klædningar kjólar o.l. Vanliga finna tygum eisini her eitt gott og sera bíligt úrval av barnaklæðum. Vit taka við tøkk ímóti góðum, reinum og heilum brúktum klæðum og sjálvbodnari arbeiðsmegi. Blákrossbúðin Kongagøta 10, 100 Tórshavn tlf. (+298) 315175 Opið er: Mánadag - fríggjadag kl. 10 - 12 og 14 - 17 -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Blái krossur Føroya bjóðar nú eina ókeypis e-mail tænastu til øll áhugaði, sum hava atgongd til internetið. Ynskir tú at fáa eitt bíbliuorð hvønn dag á telduskýggjan, kanst tú venda tær til Bláa Kross Føroya og lata teg skráseta sum móttakara við egnari e-mail adressu. Tænastan virkar soleiðis, at tú uppgevur tína egnu e-mail adressu til Bláa Kross. Eftir at e-mail adressan er skrásett, fært tú hvønn dag ein e-mail við einum Guds orði. Sum oftast er talan um eitt ella tvey bíbliuørindi, ið tú kanst hugsa um gjøgnum dagin. E-mail tænastan hjá Bláa Krossi er sum nevnt ókeypis, og hevur nógvar haldarar, sum hvønn dag fáa eitt Guds orð gjøgnum internetið til umhugsunar. Tey, ið higartil hava roynt hesa tænastuna, hava verið sera fegin um hetta nýggja tiltakið hjá Bláa Krossi. Í nógv ár hava fleiri havt gleði og gagn av teimum kliptu mannakornunum, ið er ein háttur at lesa bhíbliuørindi. E-mail tænastan hjá Bláa Krossi er í veruleikanum eitt annað og nýtt slag av mannakornum - nevnt elektronisk mannakorn, ið vónandi eisini verður til gleði og gagns hjá teimum ið hava atgongd til internetið. Tey ið ynskja at fáa e-mail mannakorn - hvønn dag - kunnu fylla út skemaði niðanfyri: Navn: E-post: Viðmerkingar: Tygum kunnu sjálvandi eisni bert senda okkum ein vanligan e-mail. So ganga bert fáir dagar, til tygum hava tað fyrsta mannakorni í E-postkassanum. -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Vælkomin til Rúslinjuna hjá Bláa Krossi tlf. 31 85 86 Landsumfatandi telefonráðgeving í trúnaði Hevur tú trupulleikar við rúsdrekka? Ert tú avvarðandi at einum við rúsdrekkatrupulleikum? Tørvar tær onkran at tosa við? Tá kanst tú ringja Rúslinjuna tlf. 31 85 86. Tær nýtist ikki at siga hvør tú ert. Vit hava tagnarskyldu. Vit hava stundir at lurta. Vit vita nógv um rúsdrekka og misnýtslu. Vit veita fólki hjálp, bæði til likams og sálar, tá ið tilveran er vátlig. Vit svara (fyribils) mánadag - fríggjadag millum kl. 10 - 16. Endamálið við Rúslinjuni er, at veita hjálp og vegleiðing til teirra, ið liva í misnýtslu av rúsdrekka og rúsandi evnum, ella sum liva saman við einum misnýtara. Tilboðið umfatar: - at lurta og samtala - at veita ráð og vegleiðing til hjálp og viðgerðarmøguleikar - ráðgeving í sambandi við ítøkiligar trupulleikar. Ráðgevararnir hjá Rúslinjuni hava fulla tagnarskyldu, og bæði brúkarar og ráðgevarar hava rætt til at vera ónevnd. -------------------------------------------------------------------------------- Blái Krossur Føroya er ein kristiligur fráhalds- og hjálparfelagsskapur og hevur til endamáls at fyribyrgja misnýtslu og hjálpa misnýtarum og teirra avvarðandi. Blákross Eftirviðgerðarbólkar Blái Krossur bjóðar til eftirviðgerð í sjálvhjálparbólkum á hesum plássum: Tórshavn: Kongagøta 8. Hóskvøld kl. 19 - 20. Glyvrar: Skrivstovan hjá Bláa Krossi. Mánakvøld kl. 20,00 - 21,30. Klaksvík: Emmaus. Týskvøld kl. 20,00 - 21,30. Nærri fæst at vita á tlf. 315575 ella 449343. Bøkur og annað tilfar um rúsdrekka og rúsevni Blái Krossur hevur eitt ávíst úrval av bókum og øðrum tilfari um rúsdrekka og rúsevni, umframt ymiskt kunnandi tilfar um blákrossarbeiðið. Tú ert vælkomin at bíleggja tilfar frá okkum. Ring til skrivstovuna hjá Bláa Krossi tlf. 449343, ella send okkum eitt telefax til nr. 449353 ella e-mail til: blakross@blakross.fo. Vit senda við postuppkrav kring alt landið. Postgjald kemur afturat kostnaðinum. Hvør hevur víkiskyldu - rúsdrekka ella barnið? Rúsfrítt umhvørvi fyri øll børn - til gleði fyri alla familjuna. Royndir vísa, at familjan er besta staðið, tá ið talan er um fyribyrging av rúsdrekka og rúsevnum. Tey børn sum verða uppald í einum afturhaldandi og gjøgnumhugsaðum hugburði viðvíkjandi rúsdrekka, tey klára best trýstið móti rúsdrekka seinni í lívinum. Ein avgerandi spurningur er tí: Hvat lærir tú barnið um rúsdrekka? Og hvussu uppfatar barnið rúsdrekka? Lærir tú barnið at rúsdrekka hoyrir til, hvørja fer okkurt er á vási? Og at tað er gott við einum glasi av víni ella øli tá tú ert strongd/ur ella tá trupulleikar stinga seg upp í gerandisdegnum? Mong foreldur halda, at børnini leggja ikki merki til tá foreldrini hava drukkið. Men royndir vísa, at børnini leggja beinanvegin merki til um foreldrini hava drukkið. Til dømis at røddin verður øðrvísi. Tað, og onnur medferð kann ávirka barnið soleiðis at tað kennir ótta. Tey flestu eru samd um, at okkum tørvar rúsfrí umhvørvi í samfelagnum. Við hesum vilja vit eisini gera eitt átak fyri einum rúsfríum umhvørvi fyri øll børn - eisini um tey eru heima við hús. Her eru nakrir reglar sum kunnu verða góðir at fylgja: 1. Set tíð av til hugnaliga samveru uttan rúsdrekka. 2. Halt fast við fastar vanar og regluligar máltíðir. 3. Hjálp barninum til eina góða og róliga byrjan upp á dagin, og til at enda dagin á eina góðan hátt saman við teimum vaksnu. 4. Syrg fyri at barnið fær frið og hjálp til sítt heimaarbeiði frá skúlanum. 5. Stuðla og hjálp barninum til at menna egnan áhuga og frítíðarvirksemi. 6. Gev barninum reglar og avmarkingar - sum ikki eru bundin at hvussu lagið er á teimum vaksnu. 7. Halt givin lyftir og syrg fyri at gjørdar ætlanir fyri familjuna verða veruleiki. 8. Ver til taks, so barnið hevur onkran vaksnan at tosa við um sínar trupulleikar og kenslur. 9. Sig við barnið, at tað hevur ikki skuldina, um onkur vaksin í húsinum hevur trupulleikar við misnýtslu av rúsdrekka. 10. Barnið má sleppa undan at verða samráðingarmaður í klandri millum egnu foreldur síni. Um foreldrini drekka, tá er skjótt at hesar reglur ikki verða fylgdar. Øll børn hava rætt til umsorgan og kærleika frá rúsfríum foreldrum. Tí siga vit: Rúsfrítt umhvørvi fyri øll børn - til gleði fyri alla familjuna. Blái Krossur gevur eitt blað út 4 ferðir um árið. Blaðið er ókeypis. Blákrossblaðið: - kunnar um rúskrekka og rúsevni - hevur frágreiðingar frá fólki, ið sloppin eru burturúr misnýtslu - kunnar um blákrossarbeiðið og um tey tiltøk Blái Krossur skipar fyri - skrivar um ymisk rúspolitisk evni - er prentað í 2.700 eintøkum Verð haldari av blákrossblaðnum (pappírútgávuni): Trýst her Blákrossblaðið nr. 2 - juni 2000 -------------------------------------------------------------------------------- Hugsjónin Aðalgrein eftir Ásbjørn Jacobsen Blái Krossur Føroya er ein felagsskapur við í høvuðsheitum trimum arbeiðsøkjum: Boðan av gleðiboðskapinum, fráhaldsarbeiði og diakonalt arbeiði. Hesi trý eyðkenna blákrossarbeiðið - ikki bara í Føroyum, men um allan heim. Blái Krossur er ein kristin felagsskapur Okkara lívsáskoðan er tað bíbilska sjónarmiðið, at øll menniskju eru elskað av Gudi, og hava ómetaligt virði í Guds eygum. Tí royna vit, við Guds og hansara orðs hjálp, at hjálpa og vegleiða menniskju í viðurskiftunum við Gud. Tí er grundarlag okkara Bíblian, og er hon vegleiðandi fyri alt arbeiði okkara. Blái Krossur er ein kristin felagsskapur, men ikki ein kirkja, kirkjulið ella samkoma. Blái Krossur Føroya er ein kirkjuligur felagsskapur, og eru vit tí bundin at játtanarritum fólkakirkjunar. Men Blái Krossur er eisini ein arbeiðsfelagsskapur fyri øll kristin fólk, ið eru trúgv móti grundarlagi og endamáli okkara, og sum vilja gera eina tænastu fyri Gud og næstan. Blái Krossur er ein diakonalur felagsskapur Útgangsstøði okkara er, at diakoni (hjálpartænasta) er "kirkjunar umsorgan fyri teimum neyðstøddu". Í okkara høpi merkir tað, at vit í Bláa Krossi eru kirkjunar umsorgan fyri menniskjum, ið hava trupulleikar vegna misnýtslu av rúsdrekka og rúsandi evnum. Hetta umfatar misnýtarar, familjur teirra og avvarandi. Grundgevingin fyri kallið til tænastu okkara er hin kristna trúgvin og neyðin hjá medmenniskjum okkara. Av tí, at vit eru ein diakonalur felagsskapur, eiga øll starvsfólk okkara, lønt eins væl og sjálvboðin, at binda seg at arbeiða samsvarandi tí kristnu lívsáskoðanini. Í øllum virksemi okkara, í boðan, upplýsing og viðgerð, eiga vit at nýta teir bestu arbeiðshættirnar, sum geva bestu úrslitini. Tó eiga vit altíð at virða hitt einstaka menniskjað og frælsið hjá hvør øðrum, og bert nýta arbeiðshættir, ið varða um hetta. Blái Krossur Føroya er av tí áskoðan, at hvørt einstakt menniskja hevur ábyrgd fyri egna lívi sínum, men fortreytirnar at uppfylla hetta kravið eru ymiskar. Felagsskapurin leggur stóran dent á, at eisini tey veiku og illa støddu fáa eitt virðuligt lív og tilboð. Her hugsa vit um misnýtarar og avvarðandi teirra. Blái Krossur er ein fráhaldsfelagsskapur Allir Blákrosslimir skriva undir eitt blákrosslyfti (fráhaldslyfti), har teir binda seg til ikki at nýta rúsdrekka. Hetta verður gjørt fyri at vísa fyrilit og samábyrgd (solidaritet) fyri teimum, ið hava trupulleikar við misnýtslu, og sum hava lagt av at drekka rúsandi løg. Eisini her hevur fyrimyndin stóran týdning, serliga millum børnini og tey ungu. Eitt tílíkt fráhaldslyfti virkar fyribyrgjandi og verjir okkum fyri freistingini at drekka rúsdrekka. Blái Krossur væntar, at øll okkara starvsfólk, ið umboða felagsskapin, eru fráhaldandi. Tá ið talan er um fráhaldsarbeiði ynskja vit at samstarva við onnur, um vit meta tað er gagnligt fyri fráhaldssakina.Talan kann vera um kirkjuligar felagsskapir, fráhaldsfelagsskapir og tað almenna. Sum partur av einum altjóða felagsskapi arbeiða vit eisini fyri at minka um vandan við rúsmisnýtslu um allan heim. Blái Krossur er ein sjálvboðin felagsskapur Blái Krossur Føroya er samansettur av einstaklingum, ið eru kallað til eina tænastu ella eru gripin av hugsjónini at hjálpa teimum rússkaddu. Á ymsan hátt verður hetta framt í verki við ymiskum diakonalum gerningum og tiltøkum. Sambandið og samstarvið við teir almennu myndugleikarnar hevur stóran týdning fyri felagsskapin. Á henda hátt verður tað fíggjarliga grundarlagið tryggjað til eitt fakligt arbeiði við misnýtarum og avvarðandi, og til tað upplýsandi og fyribyrgjandi arbeiðið. Við samstarvsavtalum tryggja vit okkara uppruna, grundarlag og kristna sermerki. Verður okkum álagt uppgávur, ið eru í stríð við hugsjón okkara, vilja vit endurskoða eina slíka avtalu. Felagsskapurin er samansettur av sjálvbodnum og løntum starsvsfólki. Báðir partar eru neyðugir til tess at náa málinum, og hvørgin partur kann umverast. Blái Krossur er menniskju, ið eru kallað til tænastu av Harra okkara Jesusi Kristi. Uppgávan er kristilig umsorgan fyri menniskjum, ið líða neyð vegna misnýtslu. Við trúgv og áliti á, at Gud og hansara orð vil hjálpa og vegleiða okkum, vilja vit framhaldandi gera eitt boðandi-, diakonalt- og fyribyrgjandi arbeiði. Ásbjørn Jacobsen -------------------------------------------------------------------------------- Fegnast um virksemið hjá Bláa Krossi - Vit í Almanna- og Heilsumálastýrinum hava lagt merki til, at Blái Krossur hevur økt munandi um virksemið seinastu árini og tað fegnast vit um, segði Helena Dam á Neystabø, landsstýriskvinna m.a. í fyrilestrinum, ið varð hildin á landsstevnuni hjá Bláa Krossi 6. mai í ár. Kristian á Reynatrøð Í fyrilestrinum, sum Helena Dam á Neystabø, landsstýriskvinna í Almanna- og Heilsumálum helt á landsstevnuni hjá Bláa Krossi á Strondum 6. mai, segði hon, at tey í Almanna- og Heilsumálastýrinum høvdu lagt merki til, at Blái Krossur hevði økt munandi um virksemið seinastu árini og tað fegnaðust tey um. Hon helt víðari, at ein sjálvboðin felagsskapur sum Blái Krossur røkkur nógv longur út til tann einstaka, enn tað almenna hevur møguleika til og tí er brúk fyri Bláa Krossi. Hon helt, at tað eisini framyvir verður sera neyðugt við fyribyrgjandi arbeiðið viðvíkjandi rúsdrekka og rúsevnum, bæði frá felagsskapum og tí almenna. Tálmandi rúspolitikk Helena Dam á Neystabø segði í fyrilestrinum, at landsstýrið seinnu árini hevði ført ein tálmandi rúspolitikk, har roynt hevur verið at stýrt rúsdrekkanýtsluni við prísi og atkomiligheit. Hetta helt hon, hevði eydnast væl m.a. tí at miðaltalið fyri rúsdrekkanýtsluna ikki er økt seinnu árini. Helena lovaði vegna landsstýrið at halda fram við hesum tálmandi rúspolitikki. Samstarv Helena helt tað eisini vera neyðugt við góðum samstarvi millum sjálvbodnu felagsskapirnar sum t.d Bláa Kross og tað almenna, soleiðis at úrslitið verður so gott sum gjørligt. Í hesum sambandi nevndi hon, at ætlanin er at stovnseta eitt Fyribyrgingarráð longu 1. juli í ár. Hetta ráðið skal umfata fleiri vandaøkir sum t.d. rúsdrekka, AIDS, royking osfr. Talan verður um eitt alment ráð við fakliga kompetentum fólki, ið skal virka sum ein miðdepil fyri øllum fyribyrgjandi arbeiði í Føroyum framyvir. Helena helt, at eisini Blái Krossur kundi fáa gagn av hesum ráðið við t.d. at fáa upplýsandi tilfar og ráðgeving annars. Hon nevndi tó eisini, at tað framyvir verður týdningarmikið hjá Bláa Krossi at framleiða nógv kunningartilfar, serliga til børn og ung. Fráhaldsráð Føroya kanska við Uppá fyrispurning um, hví Blái Krossur Føroya ikki fær umboð í Fyribyrgingarráðið, svaraði Helena, at um eitt umboð fyri Bláa Kross skuldi vera við, so koma allir hinir felagsskapirnir eisini og krevja sítt umboð og tað ber ikki til. Men uppá fyrispurning um, hví Fráhaldsráð Føroya, ið er eitt felags ráð fyri allar fráhaldsfelagsskapir í Føroyum, heldur ikki er umboðað í Fyribyrgingarráðnum, svaraði Helena, at tað væl kundi vera, at Fráhaldsráð Føroya átti at vera við. Hetta hevði hon ikki hugsað so nógv um, tí tað var so nýtt..Hetta lovaði hon at arbeiða víðari við. Stuðulin ikki minka Helena Dam á Neystabø situr sum landsstýrismaður í heilsumálum, og tí hevur hon ábyrgdina av øllum játtanum til hetta øki m.a. eisini játtanina til Bláa Kross á hvørjum ári. Seinastu tvey árini, hevur játtanin til Bláa Kross verið 250.000,- kr. og uppá fyrispurning um hesin stuðul verður ávirkaður av, at Fyribyrgingarráðið verður sett, svaraði Helena, at játtanin til Bláa Kross als ikki verður ávirkað negativt av at Fyribyrgingarráðið verður sett, heldur tvørturímóti. - Ætlanin er als ikki, at hetta ráðið skal taka pening frá nøkrum øðrum, segði Helena. Tøkk til Bláa Kross At enda nýtti Helena Dam á Neystabø høvi til at takka Bláa Krossi fyri tað stóra arbeiðið, ið felagsskapurin ger, bæði tá talan er um upplýsing og hjálp. Hon segði, at vit í Føroyum hava langar og positivar royndir við kristnum felagsskapum sum Bláa Krossi og hon vónaði, at Blái Krossur vildi halda áfram við hesum arbeiði í nógv ár afturat. -------------------------------------------------------------------------------- Alkohol óloysiliga knýtt at Kriminalforsorgini - Alkohol er óloysiliga knýtt at Kriminalforsorgini, tí flestu lógarbrotini, ið koma á borði hjá okkum, hava rúsdrekka ella rúsevni knýtt at sær á ein ella annan hátt, segði Karin Kjølbro, leiðari á Kriminalforsorgini m.a. í sínum fyrilestri á landsstevnuni hjá Bláa Krossi. Kristian á Reynatrøð Í sínum sera áhugaverda fyrilestri á landsstevnuni hjá Bláa Krossi 6. mai í ár, tosaði Karin Kjølbro, leiðari á Kriminalforsorgini m.a. um, hvussu stóran skaða rúsdrekka og rúsevnir hava við sær í tí føroyska samfelagnum. Hon helt ikki, at rúsmisnýtslan var batnað í Føroyum seinnu árini, heldur tvørturímóti og hon segði víðari, at flestu lógarbrotini, ið koma á borði hjá Kriminalforsorgini, hava rúsdrekka ella rúsevni knýtt at sær á ein ella annan hátt. Tí segði hon, at alhohol er óloysiliga knýtt at Kriminalforsorgini. Øll dráp framd av ávirkaðum Karin nevndi, at í eini kanning um harðskap í Danmark frá 1988 varð staðfest, at meginparturin av tí grova harðskapinum varð framdur av fólki, ið vóru ávirkaði av rúsdrekka. Tølini í Føroyum líkjast nógv teimum donsku og hesin grovi harðskapurin er tíverri voksin seinnu árini í Føroyum, meðan annar kriminalitetur er minkaður. Í sambandi við harðskap av grovasta slag, nevndi Karin, at øll dráp í Føroyum higartil eru framd av ávirkaðum persónum. Karin viðmerkti víðari, at tey á Kriminalforsorgini bara fáa nøkur fá av hesum harðskapsmálum á sítt borð, tí størri parturin av harðskapinum verður ongantíð meldaður t.d. í heimum, har kvinnubuking fer fram v.m. Færri koyra ávirkaði Karin fegnaðist tó um, at tað í dag koyra lutfalsliga færri ávirkaði. Eisini fegnaðist hon um, at tey, ið verða tikin fyri rúsdrekkakoyring, heldur fáa tilboð um at fáa hjálp fyri sína misnýtslu, heldur enn at skula inn at sita. Í hesum sambandi viðmerkti hon, at framyvir fer tað helst at vera soleiðis, at gingið verður frá at seta fólk í fangahús. Heldur verða ymiskt viðgerðartilboð til tey, ið gera ymisk lógarbrot. Samfelagið meira kompliserað Karin kom eisini inn á hetta, at samfelagið gerst alsamt meira kompliserað, eisini tá talan er um kriminalitet. Fyrr var tað so einfalt, fólk gjørdu innbrot, stjólu og framdu herverk. Í dag er talan harumframt um fíggjarundandrátt, kynsligan ágang, eldáseting, skattasvik, teldusvik, rúsdrekkakoyring osfr. Misnýtarar ringast fyri Í fyrilestrinum takkaði Karin Kjølbro fyri alt tað arbeiðið, ið Blái Krossur hevur gjørt í skjótt 100 ár og framvegis ger fyri at fyribyrgja og hjálpa rúsmisnýtarum. Hon helt nevniliga, at rúsmisnýtarar og tey, ið verða dømd fyri kynsligan ágang, eru tey fólkini, ið hava tað ringast í okkara samfelagi í dag, tí næstan eingin hevur samkenslu við teimum. Hon helt, at arbeiðið, ið Blái Krossur ger, hevur stóran týdning til tess at fyribyrgja kriminaliteti og annars at hjálpa menniskjum til eitt betri og meira meiningsfult lív. Í sambandi við hetta at hjálpa treytaleyst teimum, ið eru ringast stødd, las Karin Kjølbro at enda frásøgnina um fótasporini í sandinum. `I stuttum snýr frásøgnin seg um, at Jesus bar ein mann, ið gekk undir liðini á sær á sandinum, tá hann hevði tað ringast. -------------------------------------------------------------------------------- Synd við tunguni "Tá ið vit leggja boygsl í munnin á hestunum, fyri at teir skulu akta okkum, tá stýra vit heila likami teirra. Sí, eisini skipini, so stór sum tey eru og førd av hørðum vindum, so verða tey tó stýrd við einum ógvuliga lítlum róðri, hagar sum stýrimaðurin ætlar sær. Soleiðis er eisini tungan ein lítil limur og ger nógv um seg. Sí, hvussu lítil neisti kann seta eld á ein stóran skógv"! (Ják. 3. 3-5) Nøkur av okkum kenna til hestar, meðan onnur hava kunnleika til skip. Men óivað eru tað fleiri, sum kenna seg aftur í at synda við tunguni? Hvussu ofta vildu vit ikki verið tigandi, tá tungan brádliga vísti sínar sterku veikleikar? Øll tey eitrandi og blóðdálkaðu orðini, sum eirindaleys settu síni spor í eitt bløðandi mannahjarta? Tungan tók ræðið, og vit mistu teymahald á orðunum. Orðini eru dýrabar, og tí eiga vit ikki at fara illa um við tunguni. Hóast vit eru merkt av syndini, so eiga vit at kappast um at vísa hvør øðrum virðing og royna at eggja hvønn annan til at tosa gott um okkara næsta. Um Skaparin sleppur at fylla okkum, skulu vit eisini koma at kenna, at Harrans góðska er dýrabar. Positivu ringvirkningarnar av at hugsa positivt, handla positivt og nýta positiv orð vilja við tíðini vaksa til nakað positivt. Myndirnar um boygslið á hestunum og róðrið á skipunum eru sera beinraknar. Hesir lítlu limir, sum hava so stóra ávirkan á alt likamið! Men lat okkum samstundis leggja til merkis, at tað í hesum føri eisini eru vit, sum standa við róðrið. Av sannroyndum eru tað tú og eg, sum stýra tunguni og ikki øvugt. Tað ræður um at handla við skynsemi, og at lata seg fylla av Heilaga Andanum. Tí at Skriftin sigur í Luk. 6. 45: "Góður maður ber gott fram úr hjartans góðu goymslum sínum, og illur maður ber ilt fram úr sínum illu goymslum; tí at muður hansara mælir tað, sum hjartað eru fult av." Harrin hjálpi okkum at nýta tunguna til hansara æru, og at byrja av nýggjum tá vit falla! Signar á Reynatrøð -------------------------------------------------------------------------------- 28.000 kr. til kaféina Kristian á Reynatrøð Annaðhvørt týskvøld verður skipað fyri sjavskapping í kafé Blákrossstovuni í Havn. Týskvøldið 23. mai var lítil samkoma í sambandi við, at Julianna Didriksen, ið er høvuðsfyriskipari fyri sjavskappingunum, handaði Símun Joensen, leiðara á kaféini ein kekk áljóðandi 28.000,- kr. Peningurin stavar frá sjavskappingunum, ið er hildnar higartil í ár og verður latin óskerdur til raksturin av kaféini. Í alt 57.000 Sólborg Dulavík, ið saman við Julionnu stendur fyri sjavskvøldunum, sigur, at kappingarnar eru sera væl vitjaðar og væl dámdar. - Í miðal eru 18-20 pør hvørt kvøld, men onkuntíð eru heilt upp í 26 pør. Tað kostar 100,- kr. fyri hvørt parið at luttaka, og tí gevur eitt vanligt sjavskvøld uml. 2.000,- kr. ella meira, sigur Sólborg. Hon sigur víðari, at frá tí at hon og Julianna í teirra frítíð byrjaðu at skipað fyri hesum sjavskvøldum seinast í 1998, eru uml. 57.000,- kr. komnar inn netto og alt er farið óskert til raksturin av kaféini. Sólborg hevur tosað við fleiri sjavsspælarar, sum umframt at dáma væl at spæla sjavs, eru glað fyri á henda hátt at verða við til at stuðla raksturin av kaféini. Fyrimyndarligt samstarv Sólborg er sjálv sera fegin um hesi kvøldini, ið hon heldur vera sera hugnalig og stuttlig. - Ein hittir nógv fitt fólk. Fleiri vitjað aftur næstan hvørja ferð og tí eri eg komin at kenna nógv ymisk fólk runt um, sigur Sólborg. Hon sigur, at ymisk fólk í øllum aldri úr bygd og bý luttaka. - Onkur hevur havt tilknýti til Blákrossheimið, men tað er avgjørt ikki nakað krav fyri at luttaka, sigur Sólborg. Hon heldur eisini, at samstarvið við Julionnu hevur verið fyrimyndarligt. - Hon er sera virkin og gongur høgt uppí, at alt gongur rætt og reiðuliga fyri seg, sigur Sólborg, ið annars vónar at hetta samstarvið kann halda fram eftir summarfrítíðina, sum er frá fyrst í juni til einaferð fyrst í september. Góðan stuðul frá Gullhorninum Øll pørini frá nr. 1 til 4 vinna steyp til ognar og eisini verður spælt um eitt stórt ferðasteyp, ið er latið av Gullhorninum. Sólborg sigur, at tá talan er um steyp og sponsorar, vil hon serliga bera eina stóra tøkk til Leif Erik Niclasen í Gullhorninum, ið hevur tikið sær av at útvega sponsorar til øll kvøldini. - Hann hevur fingið handlar, fyritøkur, reiðarí o.o. kring landið at lata stuðul til steypini hvørt kvøld. Hetta hevur eydnast sera væl og tá sponsorarnir gjalda steypini, sum í miðal kostað uml. 600 - 700 kr. hvørt kvøld, eru at kalla ongar útreiðslur av sjavskappingunum og tí kann nærum alt fara óskert til raksturin av kaféini, sigur Sólbog. Hon leggur tó afturat, at hesin stuðul als ikki røkkur til allan raksturin av kaféini, men kann vera eitt gott ískoyti. -------------------------------------------------------------------------------- 150 fólk fáa hjálp hvønn dag Kristian á Reynatrøð Í fyrilestrinum á landsstevnuni leygarmorgunin 6. mai, greiddi Søren Boe frá Bláa Krossi í Danmark m.a. frá fjølbroytta virkseminum, ið Blái Krossur hevur í Herning. Søren er sjálvur leiðari á einum vardum pensionati, har pláss er fyri 14 fólkum í senn. Pensionati byrjaði í 1972, tí mett var tá, at tørvur var á einum heimi, har misnýtarar kundu vera beint eftir at hava verið í viðgerð. Eittans krav verður sett teimum, ið sleppa inn á pensionati, nevniliga, at tey ynskja at vera verandi edrú. Søren segði, at pensionati altíð var fullsett og at tørvurin var nógv størri, enn tey kláraðu at nøktað. Breitt tilboð Umframt pensionatið, hevur Blái Krossur í Herning fleiri onnur tilboð til misnýtarar. Nakrir búfelagsskapir eru knýttir at Bláa Krossi, har pláss er fyri 30-35 fólkum í senn. Ein hitastova (varmestue) har misnýtarar eru vælkomnir inn um dagin, er eisini knýtt at Bláa Krossi í Herning. Har kunnu misnýtarar fáa ein kaffimunn og okkurt afturvið og møguleiki er eisini fyri at fáa hjálp, um ein ynskir tað. Blái Krossur rekur eisini eitt herberg í Herning, har pláss er fyri upp til 16 fólkum hvørja nátt. Har kunnu misnýtarar fáa eina song at sova í um náttina og ein bita um morgunin, áðrenn herbergið letur aftur út á morgunin. Eisini rekur Blái Krossur eitt verkstað fyri misnýtarar. Har kunnu fólk koma inn at gera eitthvørt meiningsfult fyri 5 kr. um tíman. Peningin letur kommunan, ið er glað fyri, at misnýtararnir heldur sita á hesum verkstaði, enn at ganga runt og vála í býnum. Umframt hesi tilboð, rekur Blái Krossur í Herning ein handil, ið selur bøkur og rúsfrítt vín. Hetta er einasti handil av sínum slag í Danmark. Og so skipar Blái Krossur í Herning eisini fyri eini vitjunartænastu, har uml. 10-12 misnýtarir verða vitjaðir 1-2 ferðir um mánaðin. Fleiri av teimum, ið vitjað, eru sjálvboðin, sum búgva á pensionatinum. 6 milliónir frá kommuni Søren segði, at rakstrarkostnaðurin fyri alt virksemið hjá Bláa Krossi í Herning liggur um 8 mió. kr. um árið. Blái Krossur klárar sjálvur at útvega uml. 2 mió. við sølu og leiguinntøkum, meðan kommunan í Herning letur restina ella uml. 6 mió. kr. í stuðuli á hvørjum ári. Hetta ger kommunan, tí tey meta arbeiðið, ið Blái Krossur ger, at vera sera gott og týdningarmikið fyri býin. 150 fólk hvønn dag Søren Boe segði at enda í fyrilestrinum, at uml. 150 fólk á ein ella annan hátt fáa hjálp frá Bláa Krossi í Herning hvønn dag. Men hann legði tó afturat, at besta loysnin er at møta misnýtarum so týðliga sum gjørligt. Allarbest er at fyribyrgja rúsmisnýtslu og hetta er nakað, ið tey fara at arbeiða mest við framyvir, segði Søren Boe at enda. -------------------------------------------------------------------------------- Rúsfrí Avtala góða undirtøku Hanus Poulsen Síðan verkætlanin Rúsfrí Avtala byrjaði fyri uml. hálvum øðrum ári síðan, hava 612 ungdómar í aldrinum 13 - 18 ár, skrivað undir ein slíka avtalu og eru vit í Bláa Krossi Føroya sera fegin um úrslitið.Úrslitið kundi óiva verið uppaftur betur, um vit ikki vóru rakt av verkføllum, bæði í fjør og í ár. Í fjør var tað verkfallið hjá Starvsmannafelagnum, ið var viðvirkandi til, at vit ikki náddu at vitja skúlarnar í Suðuroynni. Í ár var tað verkfallið hjá lærarunum, ið hevur forða okkum at náa tað, sum vit ætlaðu, men enn hava vit vónina um at náa allar skúlarnar í ár. Einans 7. flokkar Av tí at tað er ógvuliga tíðarkrevjandi at náa út til allar skúlarnar, og at arbeiði hevur nógva umsiting við sær, valdu vit at miða ímóti at náa øllum 7. flokkunum í ár. Men við tað at fleiri av teimum, sum í ár ganga í 8., 9. og 10. flokki, longu í fjør skrivaðu undir eina Rúsfría Avtalu, hava tey í ár møguleikan at endurnýggja avtaluna. Hetta kunnu tey gera á hvørjum ári til tey eru 18 ár; tá kunnu tey, um tey ynskja tað, gerast limir í Bláa Krossi. Heilir flokkar Sum sagt, hevur verkætlanin verið væl móttikin, bæði av lærarum, foreldrum og ikki minst av næmingunum. Av sekstan flokkum, sum vit hava fingið svar frá, eru ellivu flokkar har allir næmingarnir hava skrivað undir avtaluna, meðan tað í onkrum av hinum fimm flokkunum, einans eru tvey ella trý, ið ikki hava skrivað undir. Pizzakvøld Tá ein heilur flokkur skrivar undir avtaluna, verða tey, saman við flokslæraranum og einum umboði frá Bláa Krossi, boðin til eitt hugnakvøld. Hesi hugnakvøldini, ið nærum øll hava verið á einum av sjómansheimunum, hava verið soleiðis skipað, at til matna hevur verið pizza og sodavatn afturvið. Síðan hevur verið onkur spurnarkapping ella annað undirhald og hava bæði næmingar og lærarar verið væl nøgdir. RA-dagur Eitt, sum arbeitt verður við í løtuni, er at skipa ein RA-dag. Ein RA-dagur er ein dagur, har vit bjóða øllum, sum hava eina Rúsfría Avtalu til eina samansjóðing. Tíð og stað er ikki endaliga fastlagt enn, men meiningin er at savna øll á einum staði t.d. í eini høll, einum skúla ella t.d. í Nesvík. Ætlanin er so at verða saman um nakrar felags aktivitetir, upplýsing og annað spennandi, men alt hetta frætta tit meira um í nærmastu framtíð. -------------------------------------------------------------------------------- Gjørdi Harrin vatn til vín? Teir sótu saman undir nøkrum trøum í viðarlundini. Summir teirra høvdu stíva kenning. Onkrir einstakir vóru kortini við sítt fulla skil og prátaðu ágrýtnir. Men samrøðuevnið var alla tíðina: Meir at drekka. Viðhvørt gjørdust teir harðmæltir, og onkur brúkti ósømiligt mál, skríggjaði og skrálaði. Brádliga kom ein edrúur og vakurt ílatin maður yvir til teirra. Hann smíltist og segði: "Nú dreingir, hvussu gongst?" Allir hyggja upp á hann og kenna hann aftur: "Nei, er tað ikki tú, Óli?" Tað vóru minst tvey ár síðani, at teir høvdu sæð hann. Allir høvdu hoyrt, at hann var blivin "ógvuliga religiøsur". Ein teirra var tí kvikur at taka til orðanna: "Ja, ja, Óli, sjálvt um tú ert umvendur, so manst tú ikki vera blivin so tápuligur, at tú trýrt, at vatn kann gerast til vín?" Teir rúsaðu ungdómarnir skóru í ein ráan látur. "Nei, slík undur eru tað bera lump!" "Slík undur!" Teirra gamli drykkjubróðir verður ógvuliga uppøstur, gerst harðmæltari og sigur eldhugaður: "Lurtið nú, Frelsari mín kann gera nógv størri undur! Komið bara heim við og síggið!!! Alkoholið er broytt til eitt eydnuríkt heim, eina góða konu, klæði, innbúgv og eina heila familju!" "Sí, eg eri Harrin, Gud yvir øllum holdi; man nakað vera mær ov undurfult?" (Jer.32,27) "Tí at tað er nóg mikið í teirri tíðini, sum farin er, at hava gjørt heidninganna vilja, tá ið tit livdu í ósiðum, girndum, fyllskapi, óhógvi, drykkjuskapi og skammiligari skurðgudadýrkan; og tess vegna undrast teir á, at tit ikki leypa við teimum út í hitt sama skammloysis díkið, og teir spotta." (1.Pæt.4,3-4) "Tro & Fakta". E. Campbell umsetti. -------------------------------------------------------------------------------- Landsstevnan 2000 Kristian á Reynatrøð Vikuskiftið 6. - 7. mai skipaði Blái Krossur Føroya fyri landsstevnu á Strondum. Veðrið var av tí allar fagrasta, eplini skuldu setast niður, onkur ær var eftir at lemba, ungdómurin á Strondum skuldi á legu og tey eldru vóru savnaði í Nesvík til árligu stevnuna hjá Sjómanskvinnuringunum. Jú, ikki kann sigast annað, enn at fólk eru nógv upptikin í mai mánaða og trupult er mangan at velja, hvar ein skal fara? Tey vóru tó fleiri, ið valdu at raðfesta landsstevnuna hjá Bláa Krossi ovarlaga. Onkur var við á allari stevnuni, meðan onnur vitjaðu ávísar fyrilestrar ella okkurt møti. Broyting í limagjaldi Stevnan byrjaði leygarmorgunin kl. 11.00 við fyrilestri, har Søren Boe, ið er fyristøðumaður á einum pensionati hjá Bláa Krossi í Danmark, helt fyrilestur um evnið: Blákrosstilboð til tey, ið hava tað ringt og ongan góðan eiga. Eftir ein góðan døgurðabita í skúlanum, hugleiddi Ásbjørn Jacobsen, aðalskrivari um farna árið og um framtíðina. Leygardagin var stuttur eykaaðalfundur á skránni. Eittans mál var til viðgerðar, nevniliga broyting í limagjaldi. Aðalfundurin samtykti einmælt, at limagjaldið frá í ár at rokna, skal vera 80,- kr. fyri allar blákrosslimir. Tó gjalda børn undir 13 ár einki limagjald. Broytingin varð gjørd fyri at ganga undir treytirnar hjá FUR (Føroya Ungdómsráð), har Blákrossungdómur er limur og m.a. fær stuðul frá veddingarpeninginum. Helena og Karin vitja Leygardagin vóru eisini tveir aðrir fyrilestrar á skránni. Helena Dam á Neystabø, landsstýriskvinna helt fyrilestur um evnið: Hvat væntar samfelagið av einum hjálparfelagsskapi sum Bláa Krossi. Og um kvøldið, helt Karin Kjølbro, leiðari á Kriminalforsorgini, fyrilestur um evnið. Rúsdrekka og kriminalitetur. Hesir fyrilestrar vóru í fimleikarhøllini í skúlanum og uml. 40-50 fólk møttu. Ungdómsmøti Leygarkvøldið endaði við ungdómsmøti, ið BKU skipaði fyri. Ungdómsmøti varð hildið í skúlanum og uml. 80 fólk vóru savnaði. Gimme Olsen úr Klaksvík talaði. Hann byrjaði við at vísa brot úr filminum "Jesus úr Nasaret" á stórskýggja - tann partin, ið er um krossfestingina. Hetta fangaði áhugan hjá teimum ungu og hesin áhugi helt fram, tá Gimme talaði um tað stóru náði, ið menniskju hava fingið við trúnni á Jesus. Hanus og Maria Poulsen úr Leirvík sungu nakrar sangir og aftaná varð fríur vitnisburður, har fleiri tóku orði. Eftir møti varð bjóða til drekka og fleiri nýttu eisini høvi til at keypa onkra bók ella fløgu. Fimm breyð og tveir fiskar Sunnudagurin byrjaði við gudstænastu við altargongd í Sjóvar kirkju. Eftir døgurða var familjumøti í skúlanum við Frits Thomsen. Frits tosaði um undurið, tá Jesus mettaði 5000 fólk við fimm breyðum og tveimum fiskum. Frits dugdi væl at vísa børnunum, hvussu stórt undurið veruliga var, tá hann tók fimm smá breyð og tveir (ræstar) fiskar úr eini tasku, ið hann hevði við sær. Tað sá ikki nógv út til so nógv fólk, men hjá Jesusi er einki ógjørligt, heldur ikki at metta so nógv fólk við so lítlum. Eitt barnakór av Strondum sang eisini nakrar sangir, ið ljóðaðu væl. Kórið var nógv skert, tí fleiri, ið vanliga syngja við, vóru á legu. Av tí sama vóru heldur ikki so nógv børn møtt henda dagin, tó var fimleikarhøllin í skúlanum nærum fullsett. Hugnalig samvera Seinnapartin sunnudagin helt nýggi presturin í Fuglafjarðar prestagjaldi, Uni Næs, fyrilestur um evnið. Gerið ikki mannamun í næstrakærleiknum. Hann tosað út frá 2. kapittuli hjá Jákupi og fyrilesturin var sera áhugaverdur og læruríkur. Landsstevnan 2000 endaði sunnukvøldið kl. 19 við hugnaligari samveru í missiónshúsinum. Skráin var bæði fjølbroytt og spennandi. Heri Tróndheim av Argjum talaði um evnið: "Sæl eru tey miskunnsomu", ið eisini var slagorðið fyri landsstevnuna (talan er prentað aðrastaðni í blaðnum). Sera áhugavert var at lurtað eftir samrøðuni, ið Sverri Kass hevði við Helga, ein fyrrverandi rúsmisnýtara, ið hevði roynt alt, sum kann roynast fyri at rúsa seg. Helgi greiddi frá sínum lívi, frá tí hann byrjaði at drekka til hann í dag kundi standa frammanfyri einum fullsettum missiónshúsi og vitnað, at Jesus hevði loyst hann frá rúsdrekka og øðrum rúsevnum, ið hann hevði verið bundin av í nógv ár. Blái Krossur er "cool" Blái Krossur fylgir við tíðini! Tað sást, tá starvsfólk hjá Bláa Krossi á stórskýggja yvir interneti, vístu heimasíðuna hjá Bláa Krossi og út frá henni vístu stutt kut yvir fjølbroytta virksemið hjá felagsskapinum. Nógv sótu bert og gapaðu - veit ikki um tey eldru/gomlu heilt skiltu, hvat gekk fyri seg? Men øðrvísi, smart og "cool" sá tað út, og ungdóminum dámdi tað í hvussu er væl. Hanus og Maria Poulsen úr Leirvík sungu aftur sunnukvøldið og so sang Tofta streingjakór eisini trýggjar sangir, ella tað vil siga fýra, tí tá tey nú vóru komin yvir um fjørðin, var eingin orsøk at steðga aftur beinanvegin...- helt í hvussu er Sørin Steinhólm. Landsstevnan 2000 endaði við nøkrum góðum orðum og tøkkum frá landsnevndarformanninum, Sverra Steinhólm. Alt í alt ein væleydnað landsstevna, har nógv gott og áhugavert var borið fram á ymiskan hátt, men sum kanska eisini var merkt av tí góða veðrinum og øllum ørðum, ið var á skránni hetta fyrsta vikuskiftið í mai. -------------------------------------------------------------------------------- Hugleiðingar um farna árið og framtíðina Á landsstevnuni hevði Ásbjørn Jacobsen, aðalskrivari, nakrar hugleiðingar um farna árið og framtíðina. Her endurgeva vit nøkur brot úr hugleiðingum hansara. Eg haldi, at vit í Føroyum eru serliga signaði - eisini tá ið talan er um blákrossarbeiðið. Um vit hyggja eftir grannalondum okkara, síggja vit hvussu limatal teirra gongur skeiva vegin - nevnliga minkar. Soleiðis er ikki hjá okkum. Limatalið er ikki minkað seinastu árini, men er vaksið eitt lítið sindur, soleiðis at vit í dag telja umleið 1100 limir. Og hóast tey í grannalondum okkara hava slakað uppá fráhaldslyftið, so hevur landsnevndin hjá okkum ongar ætlanir um at gera tað sama. At undirskriva eitt lyfti um fráhald (blákrosslyftið), skal framhaldandi vera treyt fyri limaskapi í Bláa Krossi Føroya. Tey, sum ynskja at stuðla og taka lut í blákrossarbeiðinum annars, uttan at vera limir, eru kortini hjartaliga vælkomin til tað. Men landsnevndin hevur enn ongar ætlanir um serstakan limaskap fyri hesi. Samleiki Tað seinastu tíðina hava vit í landsnevndini, í arbeiðinum yvirhøvur og manna millum, hugsa og skift orð um okkara samleika (identitet). Vit hava spurt okkum sjálvi: Hvat er Blái Krossur? Hvat er endamálið við hesum felagsskapi? Hvat vilja vit og hvussu eiga vit at arbeiði í framtíðini? Eg haldi hetta hevur verið gevandi og mennandi fyri felagsskapin. Tí hava vit tey seinnu árini sermerkt (profilera) Bláa Kross sum ein diakonalan felagsskap, t.v.s. ein felagsskap, sum hevur til endamáls at hjálpa fólki, ið hava tað ringt vegna misnýtslu av rúsdrekka og rúsandi evnum. Hetta gera vit, samstundis sum vit arbeiða við upplýsing og fyribyrging av somu evnum. Hóast tað hevur eydnast rímuliga væl at profilera Bláa Kross soleiðis, so eiga vit kortini framhaldandi at hava orðaskiftið gangandi um hesi viðurskifti - um samleika, endamál og arbeiðshættir. Tí siga vit í dag, at endamálið við Bláa Krossi er at hjálpa menniskjum, til likam og sál, ið líða neyð vegna misnýtslu av rúsdrekka og øðrum rúsandi evnum. Tað er stutt sagt endamál okkara. Afturat hesum arbeiða vit sjálvsagt við upplýsing og fyribyrging. Kallið Vit eiga at minnast til, at Blái Krossur er ikki bara ein væl skipaður felagsskapur. Men Blái Krossur er ein andalig Gudgivin hugsjón bundin at Guds heilaga orði. Blái Krossur er kallaður til tænastu av Gudi og er sostatt eitt reiðskap í Guds hondum. Vit eru sendiboð í Krists stað! Tí eiga vit eisini at spyrja okkum sjálvi henda álvarsama og rannsakandi spurning: Hvat vil Gud við Bláa Krossi í dag og framyvir? At hugsa nýtt og finna hóskandi arbeiðshættir og tiltøk til nútíðar menniskju er ikki lætt. Alt er so krevjandi á okkara døgum. Rúsfrí Avtala Við verkætlanini Rúsfrí Avtala, hava vit víst, at tað bera til at náa nútíðar ungdómin, um bert vit megna at hugsa øðrvísi og tillaga virksemi okkara eftir tíðini vit liva í. Fleiri enn 600 ungdómar hava higartil skrivað undir eina Rúsfría Avtalu við Bláa Kross. Tiltakið hevur fingið sera góða undirtøku í skúlunum, millum tey ungu og foreldur teirra. Hetta er ein heilt nýggjur arbeiðsháttur. Nú stendur tað upp til okkum, og ikki minst tey staðbundnu feløgini, at fylgja hesum upp, og at fáa samband við hesi ungu, so tey kunnu verða varðveitt og gerast blákrosslimir. Tí vil eg inniliga heita á feløgini um at taka tykkum av hesum ungu. Havi umsorgan fyri teimum. Geri okkurt fyri tey. Skipi fyri onkrum tiltøkum, har tey eisini kunnu taka lut. Eg vil siga tað soleiðis, at hetta er størsta avbjóðingin hjá teimum staðbundnu feløgunum, tá ið talan er um fyribyrging. At tit nú taka tykkum av hesum ungu, sum hava gjørt eina rúsfría avtalu. Vit hava frá landsarbeiðinum lagt stórt arbeiði í at fáa tey at gera avtaluna, men vit kunnu av góðum grundum ikki gera tað, sum gerast skal, úti á plássunum í bygd og bý. Verkætlanin Rúsfrí Avtala er okkara størsta og besta tiltak, tá ið talan er um upplýsing og fyribyrging. Tí mugu vit øll standa saman um hetta, so úrslitið verður so gott sum møguligt. Stovnar okkara Blákrossheimið, Blákrossbúðin og Kafé Blákrossstovan eru sum kunnugt stovnar okkara í høvuðsstaðnum, sum allir samvirka móti sama endamálið, at hjálpa menniskjum ið líða neyð vegna misnýtslu av rúsdrekka og rúsandi evnum. Hóast tey á Blákrossheiminum hava verið undirmannað nú í langa tíð, hava tey kortini havt orku til at gjørt eitt megnar arbeiði. Mong eru hjálpt, eisini í farna árið, bæði til likams og sálar. Og vit hava verið vitni til, at tað nyttar at hjálpa og at arbeiði okkara ikki er til fánýtis. Virksemið og sølan í Blákrossbúðini økist ár undan ári. Og tað er gleðiligt at so skal vera. Kortini hava vit ein stóran trupulleika og tað er í sambandi við brúkt klæðir ið skulu av landinum sum neyðhjálp. Okkum tørvar fólk og høli so vit eisini kunnu gera hesa tænastu. Er ikki onkur sum følir hetta sum sítt kall, at vera við í hesum, at fáa klæðini víðari til tey neyðstøddu í øðrum londum? Vit fáa meira klæðir enn vit kunnu goyma og selja her hjá okkum. Tí ynskja vit, ístaðinfyri at koyra tey burtur, at senda tey víðari til onnur lond. Vitjanirnar í Kafé Blákrossstovuna eru nógv øktar seinastu tíðina. Vit hava havt nakrar byrjunartrupulleikar, men nú vísir seg at lætta í. Fólk eru glað fyri Kaféina - og serliga tey sum royna at leggja av at drekka og tey sum kanska stutt síðani eru sloppin burtur úr tí. Júst soleiðis kann Kaféin tæna sína endamáli. Tí ætlanin við Kaféini hevur frá byrjan av verið, at virka sum ein kontaktmiðstøð og tilhaldstað. Blákrossfeløgini Umframt tað sum eg áður havi nevnt, um at blákrossfeløgini eiga at taka sær av teimum ungu, haldi eg, at feløgini eisini áttu at gjørt meira við tað diakonalu síðuna av arbeiðinum. Okkum tørvar eitt netverk av fólki, sum kann hava umsorgan fyri og hjálpa misnýtarum og avvarðandi teirra. Hetta er ein uppgáva, sum er serliga væl egnað til tey staðbundnu blákrossfeløgini og álitisfólk kring landið. Vit eiga at seta á stovn nógv fleiri BK-bólkar - bæði fyri misnýtarar og avvarðandi. Í Bláa Kross í Týsklandi hava tey roynt hetta í fleiri ár, og hevur tað eydnast sera væl. Eisini kunnu vit í Bláa Krossi hava serligar bønarbólkar, sum koma saman regluliga til bøn og eisini kunnu vit hava eina skipaða vitjunartænastu. Eg havi valt bert at nevna nøkur fá viðurskifti á hesum sinni. Mangt annað kundi verði nevnt, sum t.d. BKU, eftirviðgerðarbólkarnir, Blákrossblaðið o.m.a. Men tað lata vit liggja í ár og vilja vit taka tað fram aftur næsta ár. Tøkk Takk øll somul fyri farna árið. Takk til øll starvsfólkini fyri ágrýtni og arbeiðssemi tykkara. Takk fyri trúfesti og lýdni í tænastuni. Takk til øll tey mongu, ið hava gjørt eitt megnar arbeiði uttan løn. Takk til landsnevndina, BKU-nevndina og aðrar nevndir og bólkar fyri gott samstarv. Eg haldi, samanumtikið, at Blái Krossur hevur ment seg tey seinnu árini og er enn í menning. Hetta er at fegnast um, men samstundis setir hetta krøv til okkum sum felagsskap, leiðsluna, stovnarnar, feløgini og hin einstaka blákrosslimin. Tað er brúk fyri Bláa Krossi í tí føroyska samfelagnum. Eingin ivi um tað! Vit hava eitt Gudgivið kall. Tænari okkara, Jesus Kristus, hevur, í síni náði, kalla okkum til eina tænastu í fólki okkara. Tí eiga vit, at leggja stóran dent á tað andaliga í arbeiði okkara. Og ikki fjala ljósið undir skeppuni. Jesus Kristus er Harri og vegleiðari okkara. Við honum skulu vit - Guds kirkja - sigra. Latum okkum tí við frímóði lyfta krossins merki høgt og breiða tað út um alt Føroya land. "Tí at vit eru verk hansara, skapaðir í Kristi Jesusi til góðar gerningar, sum Gud frammanundan hevur skipað fyri, at vit skuldu leggja okkum eina við teimum." (Ef. 2, 10) Við Guds orði og hansara hjálp, eru vit nú, við frímóði, stigin inn í eina nýggja øld, við nógvum og stórum avbjóðingum og møguleikum. Latum okkum til seinast minna hvør annan á, at Guds orð er máttmikið og at tað er máttur í teimum foldaðu hondunum. -------------------------------------------------------------------------------- Sæl eru tey miskunnsomu Tala, sum Heri Tróndheim helt á møtinum sunnukvøldið á landsstevnuni hjá Bláa Krossi. Matt 5,7. Sæl eru tey miskunnsomu, tí at tey skulu miskunn fáa. Altíð, tá ið vit hava Guds orð fyri okkum, ella fyri tann skuld, alt vit hava framman fyri okkum, so eiga vit at festa okkum væl við og kanna, hvat tað er, ið veruliga stendur skrivað, ella hvat veruliga var sagt. Vit kenna øll, hvussu ómetaliga lætt tað mangan er at snara tí á, ið sagt verður. Hvussu lætt hava drivnir politikarar ikki við at svara eitt sindur við síðuna av tí, ið tíðindafólkið veruliga spurdi um? Men aftur til orðið. Hvat stendur her? Her stendur fyrst ein høvuðssetningur, og eftir hann ein eykasetningur við eini grundgeving. Hví eru tey miskunnsomu sæl? Tí tey skulu fáa miskunn. Her eru fyrst tvey orð, sum eg fegin vil greiða frá, sum eru høvuðsorð í tí, eg las upp. Tey eru orðini sæl og miskunn(somu). Vanliga siga vit, at sæl merkir lukkulig, men eisini vælfarin, ríkur, eydnuberandi, summi siga eisini hjartans lukkuligur, men lat tað fara. Vit hava eina hóming av, hvat tað týðir. Miskunn, sum orðið er týtt til í føroyskum, eitur á hebraiskum chesedh, og tað merkir ikki eina samhugaða støðu, tú fært av eini ávirkan uttanífrá, t. d. tá tú sært á sjónvarpi kut úr hungursraktum londum, har børn liggja í andaleypi av tosta, hungri og sjúku. Tá fáa vit hug at hjálpa, og tað er gott. Men miskunn er meira enn ein samkensla. Tað er ein fullkomin samlíking við eitt annað menniskja. Tú sært og hoyrir sum hetta menniskja, tú følir sum hetta menniskja. Tú upplivir nakað saman við henni, tú fert ígjøgnum tað sama sum hon. Tað var hetta, Gud sýndi, tá hann kom í syninum Jesusi Kristi á hesa fold. Hann varð satt menniskja. Vit eru ongantíð Gudi meira lík, enn tá vit inna miskunn. Sýna vit ikki miskunn, tá eru vit miskunnarleys. Og at vera miskunnarleysur, vita vit hvat er. Har er eingin fyrigeving, enntá ikki fyri eina bøn um fyrigeving. Hetta vóru so nøkur orð sum inngangur til hetta evnið. Men eg haldi, tað er týdningarmikið at fáa tað sett upp á pláss. Tú skalt elska Harran Gud tín So liva vit í hesum heimi. Vit fingu hetta landið og hesi fólk at liva saman við. Og saman við tí fingu vit allar teir møguleikar, sum Gud gav okkum í lívsgávu at nýta, sum evnir eru til. Vit hava í Bíbliu okkara eina kenda frásøgn um at sýna miskunn. Eg hugsi her um miskunnsama samáriubúgvan. Henda frásøgnin kom fram, við at ein lógkønur, sum kendi lógina og allar fyriskipanir eftir Guds orði, kom til Jesus og spurdi, hvat hann átti at gera, fyri at hann kundi arva ævigt lív. Jesus svarar honum við at lata hann sjálvan sitera svarið: tað dupulta kærleiksboðið: "Tú skalt elska Harran Gud tín........, og næsta tín..... Og tað var rætt svar. Ger tú so. Ja, men næsti mín. Hvør er hann? Og so sigur Jesus honum søguna og spyr hann, hvør er næstin, og tað visti hesin lógkøni eisini. Far tú og ger so við. Hin miskunnsami innir kærleiksgerningar Vit eru sett at koma hvørjum øðrum við. Okkum er ikki líkamikið, hvussu tað gongst næsta okkara, ella hvussu hann hevur tað. Líður hann neyð, so sigur miskunnsemin tað, at tað eri eg, sum líði. Er hann einsamur, og ongan góðan kennir, so sigur miskunnsemin, at tað eri eg, sum eri einsamur, og ongan góðan kenni. Er hann forfylgdur og hataður, so sigur miskunnsemin, at tað eri eg, sum eri forfylgdur og hataður. Tann miskunnsami setir seg í stað næstans, kennir við honum, líður við honum, hjálpir honum. Hin miskunnsami innir kærleiksgerðir. Eg liggi sá lágt Ein hermannaprestur gekk yvir vígvøllin at troysta teir særdu og doyggjandi hermenninar. Hann kom til ein ungan mann, sum lá hjálparleysur á vøllinum, bendi seg niður yvir hann og segði: "Vilt tú, at eg skal lesa eitt Guds orð fyri tær?" Hermaðurin svaraði við veikari rødd, at hann var so tystur, hann vildi heldur hava eitt sindur av vatni, um tað bar til. Presturin kvikaði sær eftir vatni og gav honum. Tá hermaðurin hevði drukkið, segði hann: "Eg liggi so lágt við høvdinum, hava tygum okkurt at leggja undir høvdið?" Presturin tók ryggsekkin, lyfti varliga høvdinum á og legði ryggsekkin undir. Men so klagaði tann særdi um kulda. Uttan at hugsa, tók presturin regnfrakka sín og ballaði hann um tann særda. Tá hugdi hermaðurin upp á prestin og segði: "Les úr hasi bókini, tygum hava har. Eg skilji, at tað er hon, sum hevur lært tygum at handla, sum tygum gera við meg." Presturin var ikki seinur at lesa úr lívsins orði fyri honum, sum nú lýddi á av øllum hjarta. Kærleikin hevði opnað hjarta hansara. Trúgv uttan gerningar Henda vakra søga tykir mær sigur okkum so nógv um, at tað er tað, tú gert í kærleika til næsta tín, sum liggur lágt, ið sigur honum, hvat sannur kærleiki er. Jákup sigur tað so væl í sínum brævi í 2. kapitli: Sýn mær trúgv tína uttan gerningarnar, og eg skal sýna tær trúnna av gerningum mínum. Er tað ikki júst soleiðis, tað hongur saman. Tú kanst hava ta trúgv, tú vilt, hon veri seg so føst og innilig og eyðmjúk, men hon gevur tínum næsta einki. Tað er bara tann miskunnsami kærleiksgerningurin, tú vendir tær til hansara við, ið gevur honum nakað av tíni trúgv. Vit hava so lætt við sum presturin og leviturin, at fara framvið, og lata hini um at taka upp. Norska kvinnan Liv Olsson, ið fødd var 1887, offiserur í frelsunarherinum hevur ein so sera vakran sang, sum hon yrkti í 1920 um at sýna miskunn: 1. Kemur ein sundurknúst sál tær á veg, far tú tá ei framvið. Kanska at Harrin har júst sendi teg, far tú tí ikki framvið. Rætt honum hond tína, vinsælur ver, Lat hann tá kenna, hann bróður tín er. :,: Far ei framvið :,: far tú tá ei framvið. 2. Um tú ein djúptfalnan bróður enn fann, døm ei, far ei framvið. Kanska ein dag hetta henda tær kann, vart tú eins freistaður við. Eingin meir treingir til troystarík orð, enn tann djúptfalni, hvørs alt fór í sor. :,: Far ei framvið :,: døm ei, far ei framvið. 3. Mangur her falla man á síni ferð, far teimum ei framvið! Lívstroyttar, vónleysar sálir tað er, sum tú her fert framvið ! Vinur, í kærleika steðga tú má, veit teimum hjálp, bið fyri teim tá. :,: Til hann sum vil :,: geva teim ævigan frið. Týtt hevur Petur Heinesen. Sæl eru tey miskunnsomu Alt tað, sum menn gera ímóti tykkum, tað skulu tit gera ímóti teimum, soleiðis hugsa menniskju ofta, og tað man ikki vera so fremmand tankagongd hjá nøkrum. Men soleiðis sigur ikki Guds orð. Alt tað, sum tit vilja, at menn skulu gera ímóti tykkum, tað skulu tit eisini gera ímóti teimum; tí at hetta er lógin og profetarnir. Fara við mildi um tann, sum er á okkara veg, at myndin av Kristusi lýsir í okkum, tað er soleiðis hansara børn kunnu vera vitni fyri hann og heimurin fáa eyguni upp fyri Kristusi. Sæl eru tey miskunnsomu, tí at tey skulu miskunn fáa. Er tað afturfyri? Nei. Verið miskunnsom, eins og himmalski faðir tykkara er miskunnsamur. Bert tey, ið inna miskunnargerningar, fáa pláss við høgru síðu á menniskjusoninum, tá ið hann kemur í dýrd síni, og allir einglarnir við honum. (Les Matt. 25, 34-40) Ella les um skuldnabundna tænaran (Matt. 18, 26-27) Ta stóru miskunn fáa vit hvønn dag í fyrigevingini fyri allar syndir okkara frá Jesusi sjálvum. Og ein dag hava vit loyvi at vænta, at hann sýnir okkum ta størstu miskunn, tá hann hóast alt tekur okkum heim til sín. Heri Tróndheim -------------------------------------------------------------------------------- Uttan úr heimi Kong Alkohol kostar nógv Ein stór donsk kanning vísir, at rúsdrekka kostar danska samfelagnum umleið 10 milliardir krónur á hvørjum ári. Mist arbeiðsmegi vegna deyða, sjúku ella fyritíðar pensión, ið stavar frá rúsdrekka, er dýrasti posturin og kostar danska samfelagnum 4,8 milliardir um árið. Harnæst koma útreiðslur til rúsdrekkaviðgerð, ið kostar samfelagnum 3,1 milliard. Síðan koma ferðsluvanlukkur við 1,6 milliard; kriminalitetur við 1,1 milliard og aðrar sosialar útreiðslur vegna rúsdrekka við 1,4 milliard um árið. Hinvegin roknar Heilsumálaráðið í Danmark við, at rúsdrekka hevur eina positiva ávirkan, tá talan er um blóðtøppar. Hetta verður mett at spara danska samfelagnum 1,8 milliard árliga, skrivar Politiken. Børn hjá misnýtarum fáa trupulleikar 31 børn, ið hava foreldur við misnýtslutrupulleikum, eru vorðin eygleidd síðan 1982-83. Í dag hava næstan øll tørv á serligari pedagogiskari ella sálarligari hjálp, skrivar Aftenposten. Fyrstu árini vístu ikki nógv tekin um trupulleikar, men sum árini gingu, gjørdust trupulleikarnir alsamt størri. Børnini vístu seg at klára seg eins væl og onnur børn í barnagarði og barnaskúla, men tá tey komu í framhaldsskúlan sum tannáringar, gjørdust trupulleikarnir hjá misnýtarabørnunum nógv størri enn hjá øðrum. - Eg eri sera bilsin av, hvussu nógva hjálp hesi børnini nú hava brúk fyri. Tá eg seinast tosaði við tey í 1992, vóru ikki teir stóru trupulleikarnir. Tá kláraðu tey seg á jøvnum føti við "vanlig børn", sigur granskarin Aase Sundfær. Tað vísir seg nú, at misnýtarabørnini byrja fyrr at drekka enn onnur. Tey drekka tó ikki eins nógv og onnur, tí tey nýta í nógv størri mun ymisk rúsevni. Í mun til onnur "vanlig børn", hava tey nú eisini fleiri depresiónir, trupulleikar við at savna tankarnar og trupulleikar við at klára seg í skúlanum. Roykjarar dýrir Roykjarar kostað fyritøkum fleiri pengar enn aðrir arbeiðstakarar. Ein svensk kanning vísir, at roykjarar hildu fleiri steðgir og eru oftari sjúkir enn ikki roykjarar. Berlingske Tidende hevur roknað seg fram til, at meirkostnaðurin fyri hvønn roykjara, vegna niðursetta framleiðslu, ið stavar frá roykisteðgum, liggur um 25.000,- kr. um árið. Harafturat hava roykjarar í miðal tveir og ein hálvan sjúkradag fleiri enn ikki roykjarar. Danska arbeiðsgevarafelagið (DA) sigur í eini viðmerking, at fólk sjálvi mugu gera av, um royking skal vera ein partur av teirra lívsvirðið. - Men næstformaðurin í DA, Thomas P. Nielsen, heldur tó, at við hesum nýggju tølunum á borðinum, er tað ein spurningur, um roykjarar kanska áttu at verið trektir í løn framyvir? -------------------------------------------------------------------------------- Blákrossblaðið Nr. 1 - apríl 2000 - 5. árgangur Aðalgreinin Ungdómur og drykkjuskapur At drykkjuskapur og fyllskapur millum tey blaðungu hevur vundið upp á seg tey seinastu árini er kanska einki nýtt. Ferð eftir ferð hoyri eg álítandi frásagnir um beinleiðis drykkjuveitslur, har børn niður í 12 ár taka lut og eru deyðadrukkin. Og tað kemur meira enn so fyri, at onkur av hesum má á sjúkrahús til útreinsingar. Undrandi mugu vit spyrja: Hvar eru foreldrini og tey vaksnu? Hvat hugsa tey fyri sær? - Her hjá okkum eru 13 og 14 ára gomul drukkin næstan hvørt vikuskifti, segði ein mamma í telefonini nú ein dagin. Vit vita ikki, hvat vit skulu gera, tí brennivínið er vorðið so lætt at fáa hendur á hjá teimum blaðungu, at tað er eingin trupulleiki longur. Tey eldru útvega teimum yngru rúsdrekka í stórum nøgdum. Ung og eldri fólk, ið útvega børnum niður í 12 ár, rúsdrekka, áttu at verði harðliga átalað. Tað líkist stutt sagt púra ongum og er ólógligt. Aftur og aftur hoyra vit um skúlaveitslur og -útferðir har alt flotnaði í brennivíni. Um hetta er rætt, tá er okkurt spinnandi galið. Kunnu lærararnir einki gera? Jú, tað er ein veruleiki, at drykkjuskapurin millum tey blaðungu er øktur seinastu árini. Og tey gerast yngri og yngri, tá ið tey byrja at drekka. At ungfólk vilja royna rúsdrekka, er einki nýtt; men mær tykir, at her er meira enn tað vit eru von við. Her er nakað sum hevur hug at økjast. Tí vilja vit rópa varskó. Lat ikki ungdómin oyðileggja sítt lív í drykkjuskapi, sum kann ávirka tey restina av lívinum. Gev teimum ein rúsfrían uppvøkstur, har tey ikki verða doyvd av rúsandi løgi ella evnum. Haldið uppat við hasum hugburðinum at læra tey ungu at drekka. Tann hugburðurin hevur langt síðani spælt fallit, og verður ávarað ímóti honum í fleiri londum. Heldur eiga tey ungu at verða lærd um fráhald og at halda seg frá øllum rúsandi evnum. Ístaðin eiga tey at verða kunnað um vandan við nýtslu og misnýtslu av rúsdrekka og rúsandi evnum. Verkætlanin Rúsfrí Avtala, sum er umrødd á baksíðuni, hevur fingið ovurhonds góða undirtøku. Fleiri enn 600 ungdómar hava nú skrivað undir avtaluna. Eg haldi, at orsøkin er tann, at fleiri og fleiri foreldur, lærarar og onnur nú ásanna, at best er at halda tey ungu frá rúsdrekka og øðrum rúsandi evnum. Tí hevur verkætlanin Rúsfrí Avtala fingið so góða undirtøku kring landið! Kanska fer rákið at venda og fólk broyta hugburð til gagns fyri tey ungu og samfelagið annars. Ásbjørn Jacobsen -------------------------------------------------------------------------------- Kendi hálvi føroyingurin í Danmark, Jacob Haugaard: Rúsdrekka er størsta plágan í Danmark Kristian á Reynatrøð - Hvønn mánadag gavst eg at drekka og so hevði eg tað ræðuligt hvønn týsdag og mikudag. Tá so hósdagurin kom, hugsaði eg, at eg nú var eg so mikið væl fyri, at eg spakuliga kundi byrja at pimpa eitt sindur aftur. So byrjaði ein langur rúsur heilt fram til sunnudag, tá eg hevði tað so ringt, at eg hvørja ferð segði við meg sjálvan: "Nú drekki eg ongantíð aftur, nú er tað slutt". Men so kom hósdagurin og alt byrjaði umaftur, sigur sangarin, skemtarin, politikarin og hálvi føroyingurin í Danmark, Jacob Haugaard m.a. í samrøðu við danska Blákrossblaðið. Hálvi føroyingurin í Danmark Jacob Haugaard, sum hvørt mansbarn í Føroyum kennir sum sangara, skemtara og politikara, hevur í nógv ár havt stórar rúsdrekkatrupulleikar, men fyri nøkrum árum síðani slapp hann burturúr misnýtsluni. Í samrøðu við danska Blákrossblaðið beint fyri jól, greiðir Jacob frá sínum lívi við og uttan rúsdrekka. Vit mettu greinina vera so mikið áhugaverda, at vit hava valt at tikið ein leysligan samandrátt burturúr henni og umsett hetta til føroyskt. Fyrst verður Jacob spurdur, hvussu hann sær lívið hjá sær, um hann hyggur í tiltikna bakspeglið? - Tá eg hyggi í bakspeglið, síggi eg lívið hjá mær sum eitt helviti, ið hvussu er tá talan er um rúsdrekka. Tá eg var 15 ára gamal fór eg mín fyrsta ballingartúr. Hann vardi í 14 dagar - nei, í veruleikanum vardi hann 25 ár, til eg varð 40 og legði av. Og ígjøgnum øll hesi árini, vóru sera fá ljóspunkt á lívsleiðini. Guð má stýra Hvussu sært tú uppá lívið hjá tær nú? - Nú royni eg at hyggja frameftir. Eg siti mangan og hyggi yvir havið og hugsi við mær sjálvum. "Jacob, nú hevur tú fingið eitt nýtt lív sum eina gávu. Hetta mást tú ikki tveita yvir borð aftur". Nú livi eg við piprandi hjarta - ein dag í senn. Eg eri enn alkoholikari, men nú viðgangi eg tað, og í hesum er lekidómur. Eg viðgangi eisini, at eg ikki sjálvur klári at stýra mínum lívi og at eg tí allatíðina má lata eina hægri makt stýra fyri meg. Ella fyri at siga tað við tí rætta orðinum; Guð má stýra mínum lívi. Er tað so religiónin, ið hevur hjálpt tær burtur úr misnýtsluni? - Tað er tað í grundini ikki. Religión er fyri fólk, ið eru bangin fyri at enda í helviti. Men eg haldi, at eg eri vorðin meira andaliga bevístur, tí eg longu havi upplivað helviti á jørð. Eg havi uppliva at havt rúsdrekkadjevulin í mær, og hesin fer helst eisini at forfylgja mær restina av lívinum. Hevur upplivað helviti Hvussu upplivdi tú helviti? - Ja, so mugu vit aftur til áðrenn 1992, tá eg legði av. Lívið var rættuliga fastlæst tá. Hvønn mánadag gavst eg at drekka og so hevði eg tað ræðuligt hvønn týsdag og mikudag. Tá so hósdagurin kom, hugsaði eg, at eg nú var eg so mikið væl fyri, at eg spakuliga kundi byrja at pimpa eitt sindur aftur. So byrjaði ein langur rúsur heilt fram til sunnudag, tá eg hevði tað so ringt, at eg hvørja ferð segði við meg sjálvan. "Nú drekki eg ongantíð aftur, nú er tað slutt". Men so kom hósdagurin og alt byrjaði umaftur. - Men ein sunnumorgun í 1992, satt at siga var tað 31. mai 1992, gavst eg at drekka! Eg var tá so langt úti, at eg mátti gevast tá ella endaði heilt galið. Konan var rýmd, eg kláraði ikki at arbeiða, eg var sálarliga niðurundirkomin og andaliga var eisini heilt turt. Eg visti, at um eg helt fram at drekka, so endaði eg antin á stongdari deild á sjúkrahúsinum ella í kistuni. Viðgekk, at hann var alkoholikari - Tað var í hesi løtu, at eg viðgekk, at eg var alkoholikari. Fyrr hevði eg bara hildið, at eg onkuntíð drakk ov nógv, men henda dagin gekk tað upp fyri mær, at eg hevði verið sálarliga besettur av hesum og at eg ikki hevði klárað at sæð veruleikan í eyguni. Eg havi altíð havt trupult við at sæð veruleikar í eyguni, tá teir vóru keðiligir. Eg haldi at hetta er eitt eyðkenni fyri alkoholikarar, at teir hava stórar trupulleikar at takla trupulleikar í lívinum. Nille slær, tí Jeppe drekkur Heldur tú, at misnýtslan hjá tær er ein sjúka? - Tað kann væl vera, at onkur hevur lættari við at gerast alkoholikari enn onnur. Men djúpast sæð haldi eg, at Nille slær, tí Jeppe drekkur og ikki øvugt. Vit duga altíð so væl at finna frágreiðingar, ið rættvísgera okkara ódygdir. Ístaðin áttu vit at klípt okkum í armin og sagt: "Ábyrgdin liggur hjá mær og ikki aðrastaðni". Øll misnýtsla er í grundini eins. Fólk gerast sálarliga besett av hesum og hetta leiðir síðani til, at fólk gerast kropsliga bundin. Frá tíðini á Christiansborg veit eg, at tað í dag eru uml. 10-15.000 narkomanar í Danmark, meðan tað hinvegin eru fleiri hundraðtúsund alkoholikarar. Avleiðingarnar av rúsdrekka eru nógv størri enn av narkotika. Men hóast hesar veruleikar, er tað næstan eingin, ið umrøður øgiligu fylgjurnar, ið standast av rúsdrekka. Ja, eg vil siga tað soleiðis, at rúsdrekka er størsta plágan í danska samfelagnum í dag! Bøn og felagsskapur hjálpir Hvat hjálpir tær at halda teg edrúan? - Í 1992 var eg 5 vikur í viðgerð og síðani havi eg ikki smakkað tað. Síðan tá havi eg regluliga vitja í eftirviðgerðarbólkum. Tað er gott at vera saman við øðrum alkoholikarum, tey spyrja ikki tápuligar spurningar sum t.d: "Kanst tú ikki bara læra teg at drekka eitt sindur minni". Og tey minna meg allatíðina á, at um eg byrji at drekka aftur, so doyggi eg. Hetta er eisini eitt slag av andaligum felagsskapi - ella vertshús uttan rúsdrekka. Og tá ið freistingarnar koma at smakka mær á aftur, hjálpir tað eisini sera væl at biðja. Tað er sera gott at tosað hart um sínar trupulleikar við onkran. Hetta er tað týdningarmesta í bønini, at tú kanst seta teg fyri teg sjálvan og trúgva, at har er ein, ið hoyrir teg. Hetta gevur sálarfrið. Flenti hart, tá fólk fóru til gravar - At tosað um sínar trupulleikar er ein háttur at loysa teir. Eg havi eisini tosað nógv við familjuna um mínar trupulleikar. Hetta hevur hjálpt mær at fáa frið og skil á mítt kenslulív. Fyrr var heilt galið við mínum kenslum t.d. kundi eg gott flenna hart, tá fólk fóru til gravar og gráta, tá eg var í brúdleypi. Nú dugi eg betur at gleðast og syrgja á ein meira náttúrligan hátt. Hetta haldi eg sjálvur vera eitt tekin um, at kenslulívið er við at koma í rættlag. Tá ein hevur verið sera langt úti og kemur inn á land aftur, dugir ein betur at síggja tað nýggja lívið í mun til tað gamla. Tí seti eg sera stóran prís uppá lívið, ið eg havi nú. Eg veit nevniliga væl og virðiliga, hvussu tað er at liva í helviti. Torir at vera Jacob - Mínir niðurtúrar og hol eru ikki so djúp longur. Og nú tori eg enntá at síggja hesi í eyguni. Eisini eri eg byrjaður at seta mark fyri, hvat eg vil vera við til - hetta er eitt stórt framstig. Sjálvsvirðið, ið eg nýtti 25 ár at bróta niður, er við at koma uppá pláss aftur. Eg tori nú í størri mun at vera Jacob - og tað er jú tað, ið alt snýr seg um; at tora at vera tú sjálvur, uttan at verða ávirkaður av rúsdrekka ella øðrum rúsevnum. Sum Kirkegaard segði tað: "At tora er at missa fótafesti eina løtu. Ikki at tora er at missa lívið í allar ævir". Kelda: Blåkorsbladet, december 1999 (Benny Alex) -------------------------------------------------------------------------------- "Alt, ið eg njóti, frá tær er tað komið" Stór er tín trúfesti, Stór er tín trúfesti, nýggj hvønn ein morgun er náðin frá tær, Alt, ið eg njóti frá tær er tað komið. Stór er tín trúfesti, Harri móti mær. Hvat havi eg, sum eg ikki havi fingið? (1. Kor. 4,7). Ofta ynskja vit okkum hetta og hatta, og veldugt er tað at kunna leggja øll okkara ynski fram fyri Harran. "Men latið í øllum lutum tráan tykkara koma fram fyri Guð í ákallan og bøn við tøkk" (Fil. 4,6). Bið konkret og tú upplivir, at Guð svarar konkret. "Og hvat tit so biðja um í navni mínum, tað skal eg gera, til tess at faðirin skal verða gjørdur dýrmettur í syninum". (Jóh. 14, 13). Guð vil fáa æru. Tá teir tíggja spitølsku vóru lektir og bert ein vendi aftur, spurdi Jesus: "Var annars eingin, sum vendi aftur at geva Guði heiðurin uttan hesin fremmandi?". (Luk. 17,18). Fær Guð heiðurin í mínum lívi, í tínum lívi? Eg eri kanska ikki lekt fyri spitalsku sjúku, men tað havi eg heldur ikki biði hann um. Hvussu ofta gjøgnum dagin suffa vit upp til Guð og kanska geva ikki gætur eftir, - ja, men hann hjálpti mær við hasum -. Eg stúrdi fyri tí, og stúran mín varð gjørd til einkis. Tú sigur kanska, at eg havi ikki hatta takksama sinnalagi. Men eisini tað kunnu við biðja um. Guð gev mær eitt takksamt sinnalag, so eg kann takka fyri lítið og fyri stórt og soleiðis verða við at æra teg gjøgnum dagarnar. Og hetta er tað besta bønarsvari vit kunnu fáa. Tí tá kemur líkasum eitt ljós inn í títt/mítt heim, arbeiði og har tú/eg ferðast. Eg trúgvi tað er tí, at soleiðis ynskti Guð, at vit skuldu verða, tað er líkasum nakað frá himlinum, sum vit ganga við innaní okkum, takksemi. Dagny Højgaard -------------------------------------------------------------------------------- Fangaði í "Rúsuni"... Kristian á Reynatrøð - Eitt tað ringasta, sum nakrantíð er hent í Føroyum, var at Rúsan kom. Og at hon kom júst tá kreppan herjaði, gjørdi støðuna ikki betri. Annars er heitið "Rúsan" sera hóskandi, tí tað er júst sum við hummara ella goggurúsunum, ið bátarnir royna við. Tá hummarin ella goggan er komin í rúsuna, so vendist ikki aftur. Ein gerst fastur og tað er nærum ógjørligt at sleppa burturúr hesum aftur, siga Gullak og Jónhilda Hansen úr Tjørnuvík m.a. í hesi samrøðuni við Blákrossblaðið. Várið komið Várið er komið. Hetta er sjón fyri søgn, tá Blákrossblaðið er á veg norður til Tjørnuvíkar. Sólin skínur, lotið er lýtt og vegurin góður at koyra á. Komin norður til vakra og stórsligna Tjørnuvík, royna teir á verjuskipinum, Tjaldrinum, við hjálp frá tjørnuvíkingum at toga ein stóran hval, ið liggur deyður á sandinum, aftur á sjógv. Í bygdini siga tey, at hann luktar og tí vilja tey hava hann burtur sum skjótast. Ná, eg eri ikki komin norður at hyggja eftir hvalum og spyrji tí, hvar Gullak og Jónhilda búgva og skjótt standi eg í túninum. Heimið 300 ár Húsini eru gomul uml. 300 ár vilja tey bæði vera við. Sera hugnaligt er inni, nógvur gamal viður og tað mesta av tí gamla er varðveitt, bæði innan og uttan. Eg verið væl móttikin við einum góðum drekkamunni og onkrum góðum afturvið. Her hava tey bæði Gullak og Jónhilda Hansen búð síðani 1995, tá tey fluttu úr Kollafirði, har tey høvdu búð seinastu 20 árini frammanundan. Yngsta dótturin doyr Vit byrjað at tosa saman. Skjótt hoyrist, at tað liggur væl fyri hjá teimum at greiða frá. Hon veit at siga, at tey giftust í 1968 og búsettust sum eydnurík hjún í Tjørnuvík. Árið fyri áttu tey fyrstu dóttrina, Anju og í 1968 kom næsta dótturin, Eileen. Í 1971 fingu tey triðju dóttrina, sum var fødd við stórum hjartafeili. Hetta viðførdi stórar trupulleikar, tí hon skuldi passast allatíðina, dag sum nátt og hevði tað mangan sera ringt. Tá hon var 3 1/2 ára gomul doyði hon í ørmunum á Jónhildu, nýggjársdag í 1975. Jónhilda minnist væl, hvussu svár sorgin var, tá tey mistu dóttrina. Øll familjan var í djúpastu sorg og serliga elsta dótturin, sum tá var 7 ára gomul, tók sær hetta sera nær. Flyta til Kollafjarðar Gullak er ættaður úr Kollafirði og tey gjørdu tí av at flyta í nýggj hús í Kollafirði í 1975. Hetta var beint aftaná, at yngsta dótturin var deyð og familjan kom ongantíð at trívast í Kollafirði. Sorgin var enn og tey kendu ikki nógv fólk. Mesti parturin av familjuni og vinunum vóru í Tjørnuvík, so hvørja ferð høvi beyðst, fóru hinar báðar døtranar við bussinum til Tjørnuvíkar. Tær vildu ikki vera í Kollafirði. Jónhilda var nógv einsamøll heima, tí Gullak sigldi úti tá og var fyri tað mesta burtur. Hon var enn í djúpari sorg og hevði trupulleikar við at koma yvir tað, ið hent var. Anja sjúk Tá elsta dótturin, Anja, var 9 ára gomul gjørdist hon sjúk. Hon fekk ymisk herindi, datt bara um osfr. Og ongin visti, hvat feilti henni. Eftir eina tíð gjørdist hon tó betri og seinni er Jónhilda komin til tað niðurstøðu, at Anja helst var sjúk vegna tað, at mamman ikki kláraði at koma yvir sorgina, tá dótturin doyði. Anja fær rústrupulleikar Nógv verður tosað um elstu dóttrina. Hin dótturin, Eileen kemur ikki so nógv uppá tal, tí hon fekk ongantíð rústrupulleikar, men fór niður at læra, fekk gott arbeiði og hevur livað eitt "normalt" lív niðri síðani. Hon og Anja hava sostatt verið sum dagur og nátt. Men foreldrini halda tó, at Eileen altíð hevur verið ein sera góður stuðul fyri Anju, bæði heima og í Danmark. Jónhilda og Gullak hava seinasta árið tosa nógv við Anju, har hon hevur latið upp og sagt sína lívssøgu fyri teimum. Tey vistu m.a. ikki av, at longu tá hon var 12 ára gomul byrjaðu hon og vinir hennara at blandað kodimagnyl saman við veikum øli, fyri at rúsa seg. Hini gjørdu ikki meira við tað, men fyri Anju varð hetta byrjanin til nógvar ræðuleikar orsakað av rúsdrekka og rúsevnum. Tá Anja er 15 ára gomul leggja foreldrini til merkis, at hon hevur rústrupulleikar, tí tá luktar javnan av rúsdrekka inni á kamarinum hjá henni og hon hevur trupulleikar við at passa sínar skyldur. Tá hon er 16 ára gomul fer hon til Havnar í læru og tá mistu tey hana líkasum úr hendi. Skjótt kemur hon í keðiligt umhvørvi og fær bara enn størri rústrupulleikar og hetta elvdi til stóra sorg fyri foreldrini. Jónhilda leggur afturat, at dótturin gjarna vildi sleppa til Havnar, tí umstøðurnar á bygd gjørdust ov trongar fyri hana. Hon kundi ikki drekka sum hon vildi, uttan at øll blandaðu seg uppí og tað tímdi hon ikki. Føroyar ov lítlar Í 1989 giftist Anja einum íslendingi og saman fluttu tey til Tansania. Hon kom aftur hagani í 1991 og var tá næstan deyð vegna misnýtslu. Hon kom tó fyri seg aftur og í 1993 fer hon aftur av landinum, fyrst til Noregs og síðani til Danmarkar. Nú vóru Føroyar vorðnar ov lítlar fyri hana, tí hon var stórmisnýtari, bæði av rúsdrekka, stoffum og tablettum. Hon var nærum uppgivin, har hjálpti einki, hvat so foreldrini, systurin ella onnur søgdu ella gjørdu og hetta var sera tungt fyri tey avvarandi. Stovnar egið virkið Í 1977 leggur Gullak seg uppá land og fer undir egið entreprenørvirksemið. Hetta gongur væl og skjótt arbeiðir hann seg upp við fleiri gravmaskinum v.m. Hann arbeiðir nógv fyri Højgaard & Schultz m.a. við at gera Gomlurætt og tað gongur frameftir. Líka til kreppan byrjar og alt steðgar upp. Familjan var sera hart rakt av kreppuni, fyrst misti hann arbeiðið, síðan fór fyritøkan og til seinast eisini húsini, ið vóru sett í veð fyri fyritøkuna. So stóðu tey har á berum og vistu ikki síni livandi ráð? Tó visti Gullak sær eini ráð, nevniliga at leita til fløskuna, fyri at finna troyst. Áðrenn kreppuna, høvdu Jónhilda og Gullak ikki havt nakrar rústrupulleikar. Rúsdrekka hevði verið nýtt av og á, til serlig høvi, eins og í nógvum "vanligum" heimum í Føroyum. Men tá kreppan kom gjørdist rúsdrekka ein nógv størri og meira sjónligur partur í lívinum hjá teimum, og serliga hjá honum. Hon hevði tó eisini roynt rúsdrekka fyri at styrkja seg. Serliga eftir at mamma hennara doyði í 1987 og sum gjørdi sorg hennara enn størri. Kortini fann hon rímuliga skjótt útav, at rúsdrekka ikki loysti nakrar trupulleikar hjá henni, heldur tvørturímóti. Rúsan fangar Í 1995 flyta tey norður aftur til Tjørnuvíkar. Men Gullak vil gjarna sleppa at viðmerkja, at eitt tað ringasta, sum nakrantíð er hent í Føroyum, var at Rúsan kom. Og at hon kom júst tá kreppan herjaði, gjørdi støðuna ikki betri. Gullak heldur víðari, at heitið Rúsan er sera hóskandi, tí tað er júst sum við hummara ella goggurúsunum, ið bátarnir royna við. Tá hummarin ella goggan er komin í rúsuna, so vendist ikki aftur. Ein gerst fastur og tað er nærum ógjørligt at sleppa burturúr hesum aftur. Komin norður aftur fær hann tó nýtt arbeiðið. Honum dámdi væl at drekka, tá hann hevði frí og hann drakk nógv. Tó helt hann ikki tá, at hann hevði trupulleikar av rúsdrekka, tí hann misti ongan arbeiðsdag vegna rúsdrekka. Seinni hevur hann kortini funnið útav, at eisini hann var fangaður í rúsuni. Hann hevði verið bundin og hevði livað fyri rúsdrekka. Hon vendir um Eftir at mamma sín doyði, hevði Jónhilda gingið við einum djúpum longsli eftir at finna tann friðin og tað gleðina, ið mamman átti áðrenn hon doyði. 11 ár seinni, ella sum hon sjálv sigur tann 22. november 1998, fann hon hetta í á einum møti, ið hildið varð í bygdini. Leingi hevði hon kent Guðs kall, men hon hevði altíð staðið ímóti. Í eina tíð hevði hon verið lítið úti, hevði mest sum fjalt seg inni og var enntá løgst í songina. Hon orkaði ikki at liva meir. Dótturin var næstan deyð vegna misnýtslu og maðurin sat fullur í kjallaranum og tí hevði hon mestsum uppgivið tað heila. Men í síni dýrastu neyð rópti hon til Jesus og bað hann um hjálp. Og hjálpin kom! Í tí løtu hon rópti á Jesus av øllum sínum hjarta, kendi hon ein so inniligan frið sum ongantíð áður og tá visti hon, at nú var alt broytt. Missiónsvika var í bygdini og hon kendi seg drignan at fara undir orðið hvørt kvøld. Hon fór og kendi, at øll orðini talaðu til sín. Tó gav hon seg ikki yvir tað vikuna, men tá møtir aftur vórðu hildin vikuskiftið eftir, gav hon seg endaliga yvir til Jesus og varð loyst frá øllum, ið hevði tyngt hana øll hesi árini. Sum hon sjálv sigur, nú var hon herliga frelst og tað er fantastist! Broyting í heiminum Gullak var sera fegin um broytingina í lívinum hjá Jónhildu. Og gleðin var bara enn størri, tá Anja, ið tá hevði verið í rúsviðgerð í 4 mánaðir, kom út aftur og eisini vendi um 2 dagar aftaná. Alt varð nú heilt øðrvísi heima, konan var nógv glaðari og hevði fingið lívsvónina aftur og dótturin, ið mestsum var deyð vegna misnýtslu, var komin aftur og hevði fingið eitt nýtt lív. Men sjálvur hugsaði hann ikki meira um tað. Hann hevði ongar ætlanir um at venda um. Hann livdi sítt lív víðari og nakað áðrenn jól í 1998 fór hann í Rúsuna og keypti eina rúgvu av rúsdrekka, ið skuldi hjálpa honum at halda hátíðina, ið stóð fyri durum. Men ikki ein dropi varð drukkin! Sá og hoyrdi Eina náttina situr Gullak, sum hann er vanur, einsamallur í gravkúnni uppi í fjøllunum. Tónleikurin rungar úr hátalarunum og alt er sum vanligt. Tá knappliga kennir hann á sær, at hann ikki er einsamallur. Hann hoyrir síðan eina rødd innan í sær, ið byrjar at tala við seg. Røddin byrjar at vísa honum á ymisk viðurskifti í lívinum og so eisini, hvar hann er staddur andaliga. Gullak var ikki sørt kløkkur, hvat var hetta fyri nakað? So kemur ein mynd fram fyri hann. Hann sær konuna og dóttrina fara inn í ein stað og tær hava tað sera gott, men hann sjálvur sleppur ikki inn. Hann stendur eftir uttanfyri í myrkrinum og har er ikki gott at vera. Hann vil sleppa inn, men hevur ikki atgongumerki...Hetta var júst sum at toran slóg niður. Hann mátti steðga maskinuni og var í dýrastu neyð. Hann visti ikki, hvat hann skuldi gera, men hann legði seg tó á knæ júst har sum hann var. Hann var ikki vanur at biðja og dugdi tí ikki at biðja, men hann fekk tó rópt til Harran um hjálp. Og knappliga var alt øðrvísi. Hann kendi ein óskiljandi frið á sær, tað var sum um hann var leysur av jørðini og alt var fantastist! Løtu seinni durvaði hann, ongantíð áður ella aftaná er hann sovnaður í maskinuni, og hann svav uml. 10 minuttir. Tá hann aftur vaknaði visti hann, at hann ongantíð fór at vera sami persónur aftur. Hann var eitt nýtt menniskja, hann varð frelstur. Tostin eftir rúsdrekka hvarv eisini í hesi løtu og síðani hevur hann ikki smakka dropan. Nakað sum hann heldur vera heilt ógjørligt reint fysist, tá ein hugsar um, hvussu bundin hann hevði verið og uttan at fáa professionella hjálp. Gera upp við fortíðina Hon hevði verið sera virkin í dansifelagnum og hann hevði verið ein av undangongumonnunum í Harmonikuliðnum, men tey kendu bæði á sær, at tey máttu gera upp við fortíðina. Tað bar ikki til at standa við einum beini hvørjumegin. Serliga hjá honum var hetta ikki lætt, tí teir høvdu júst gjørt stórar íløgur í útgerð og høvdu stórar ætlanir, men kortini valdi hann beinanvegin at tóna reint flagg og tíbetur góðtóku hinir hetta fult út og bakkaðu hann upp. Og tað er hann sera glaður fyri. Eisini á arbeiðsplássinum mátti gerast upp og eisini her gekst væl og var hann fult góðtikin fyri sítt nýggja lív. Í dag hevur pípan fingið annað ljóð, tey eru bæði givin við dansi og harmonikuliði og hava seinasta árið nærum hvørt vikuskiftið verið úti kring landið, fyri at syngja og vitna um Jesus, sum loysti teirra heim frá rúsdrekka og øllum øðrum leinkjum, ið bundu. Kall at fara út Bæði kendu tað beinanvegin sum eitt kall at fara út at vitna fyri øðrum, ið eru í líknandi støðu sum tey vóru í. Tey vita av royndum, at tað er sera trupult at vera avvarandi at misnýtarum og tí royna tey eftir førimuni at hjálpa, har neyðin er. Tey ganga regluliga til Guðs orð, eru við í bønarbólki, skrivað sangir og hava annars ein brennandi vitnisburð um Jesus, sum tey halda er besta loysnin á øllum trupulleikum her í lívinum, eisini rústrupuleikum. Og tey vilja gjarna nýta alla teirra tíð og orku til hetta. Tí sum tey sjálvi siga, tey eru leys nú og hava nógv at heinta innaftur, fyri alt tað tey hava mist. -------------------------------------------------------------------------------- Sverri kongur um rúsdrekka. Sverri kongur livdi 1151-1202 og sigst vera vaksin upp í Føroyum. Frá 1184 ráddi hann sum einakongur í Noregi og stríddist serliga fyri einum sterkum centralum valdi, oftani ímóti kirkjuni og stórmonnunum. Tað sigst, at í 1186 helt Sverri kongur eina harðliga røðu í Bergen móti rúsdrekkamisnýtslu. Her endurgeva vit nøkur fá brot úr røðuni: Mange har misted livet pá grund af den (vinen), nogen har mistet lemmer, noen vil bære mén hele sitt liv, og noen har fått stygg medfart, blitt såret eller slått, og denne overdrevne drikningen er skyld i det. Den som venner seg til for mye drikk, han mister alt han eier, og får til gjengjeld drukkenskab med alt som følger den, han mister og ødelægger al sin eiendom, så at en mann som før var velhavende, han bliver nå ussel og elendig og fattig, om han da ikke holder opp å drikke. Den andre lasten, som drikken fører med seg er at den ødelægger hukommelsen helt, en glemmer også det en burde huske. Sverri kongur heldur fram: Det tredje er at en får lyst til å gjøre alskens onde ting, en er ikke redd for at ta gods eller kvinner med urette. Den fjerde følgen av drikk er at den egger mannen til ikke å finne seg i noen ting. Verken ord eller handling, men gjengjelder alt dobbelt så ille som det var gjort. Dessuten egger den til å finne fram vondord mot dem som ingenting galt har gjort. Det følger også med drikken at en slider kroppen sin så en ikke tåler stort når det røyner på. En blir matt av nattevåk, ødelægger blodet i alle lemmer, spiller det vanhelse og ødelægger hele sin helbred. Og når det er gått så sørgelig at øldrikkingen har ødelagt alle ens eiendom og helse og vettet med, så egger den til å ødelægge det som ikke er gått med før, og det er sjelen. Drikken får en til å forsømme all sedvane og vende sinnet bort fra den allmektige Gud og alt det rette, og ikke tenke på noe av det en har gjort. Kongurin endar taluna: Tenk nå på det, dere stordrikkere, når dere skilles samtidig fra drikken og livet, hvem det da vil være som griper sjelen deres. Tenk på hvor ulikt dette livet er det dere burde leve. I alle ting bør det være måtehold.Hærmenn skulle i fredstid være som lam, men i ufred som løver. -------------------------------------------------------------------------------- Ein drykkjumaður gerst bíbliutulkari Mamma hin viðgitna bíbliutulkaran dr. C. I. Scofield doyði við tí bønini á vørrum sínum, at Gud vildi gera son hennara til tænara fyri evangeliinum. Hann vaks upp og gjørdist løgfrøðingur; men seinni varð hann offur fyri drykkjulastini. Ein dagin kom ein javnaldri hansara, ein ungur maður, sum nevndist Mc Pheeters, inn á skrivstovuna at tosa við hann. Tá ið ein løta var farin, reistist Mc Peeters og ætlaði sær at fara. Við hondini á handtakinum vendi hann sær brádliga móti Scofield, í tí at hann segði: "Eg havi leingi ætlað mær at sett tær ein spurning; men eg havi ikki torað. Kortini fari eg at gera tað nú." - "Eg havi ongantíð hildið, at tú vart bangin av tær," segði Scofield. "Hvat er spurningur tín?" - "Eg ætli mær at spyrja teg, hví tú ikki ert trúgvandi." Scofield svaraði hugsanarsamur: "Eg eri ógvuliga vátligur. Hava drykkjumenn ein sess í Himli?" - "Men tú hevur ikki svarað spurningi mínum," svaraði Mc Pheeters og endurtók: "Hví ert tú ikki trúgvandi?" - "Sum tú veitst," segði Scofield, "havi eg altíð verið limur í kirkjuni; men eg minnist ikki, at eg nakrantíð havi fingið undirvísing í, hvussu tú gerst kristin." Mc Pheeters settist, tók Nýggja Testamentið fram og las fyri tí unga løgfrøðinginum eitt skriftstað fyri og annað eftir, sum vísir menniskjanum, hvussu tað skal blíva frelst. "Vilt tú taka ímóti tí Harra Jesusi sum tínum persónliga Frelsara?" segði hann nú. "Eg skal hugsa um tað," ljóðaði svarið. "Nei, tað skalt tú ikki, tí tað hevur tú gjørt nóg leingi. Nú skal okkurt gerast. Vilt tú, Scofield, trúgva á Harran Jesus Kristus og blíva frelstur?" Hesum skilvísa, gløgga løgfrøðinginum dámdi sera væl einfaldar spurningar og greið svør, sum ikki kundu misskiljast, og eftir at hava hugsað seg um eina løtu segði hann: "Eg vil." Báðir menninir fullu niður á knæ. Í bønini segði Scofield við Harran, at hann nú trúði á Hann sum sín persónliga Frelsara, og áðrenn hann fór á føtur aftur, var hann eitt nýtt menniskja. Ár seinni segði dr. Scofield, tá ið hann vitnaði um hesa hendingina: "Hatta var ein Bíbliu-umvending. Frá einum lítlum, slitnum Nýggja Testamenti las Mc Pheeters fyri mær teir stóru, evangelisku boðskapirnar úr Skriftini, sum snúgva seg um frelsu: "Tí at so elskaði Gud heimin, at hann gav son sín, hin einborna, til tess at ein og hvør, sum trýr á hann, ikki skal glatast, men hava ævigt lív." Jóh. 3,16. "Sanniliga, sanniliga sigi eg tykkum: "Tann, sum trýr, hevur ævigt lív." Jóh. 6,47. "Eg gevi teimum ævigt lív, og teir skulu allar ævir ikki glatast, og eingin skal slíta teir úr hond míni." Jóh. 10,28. "Í honum er syndafyrigeving boðað tykkum; og frá øllum tí, sum tit ikki kundu verða rættvísgjørdir frá við Móselóg, verður hvør tann, sum trýr, rættvísgjørdur í honum." Áps. 13,38-39. Og tá ið eg sum fangavaktarin í Filippi spurdi: "Hvat eigi eg at gera, at eg kann verða frelstur?" las hann aftur orðini fyri mær: "Trúgv á Harran Jesus, og tú skalt verða frelstur og hús títt." Áps. 16,31. Vit fullu á knæ, og eg tók ímóti Jesusi sum mínum persónliga Frelsara. Í somu løtu loysnaðu allar leinkjur mínar. Trongdin til sterkar drykkir var horvin í einum eygnabragdi. Eg vil siga tað skilliga og greitt, at í stundini gjørdi Kristus meg til ein frían mann." Effie Campbell umsetti. -------------------------------------------------------------------------------- Afturhald ella fráhald. Tað er ógjørligt at siga ja til lívið uttan at siga nei til alt, sum oyðileggur tað. Fráhald er meir enn eitt ússaligt og óvirkið "nei takk" til eitt glas av rúseitri. Tað er eitt mótmæli vegna øll tey, sum ov seint hava varnast, at støðan hjá alkoholinum er av sama slagi sum "Nýggju klæði keisarans". Fráhald er barnarøddin, sum rópar oet í fjøldina: "Hann er í ongum klæðum." Sagt verður, at alkohol fær fólk lættligari at koma í samband hvørt við annað. Sannleikin er, at hetta sambandið er ógvuliga grunt. Sagt verður, at tað knýtir bond millum menniskju. Sannleikin er, at tað skræðir hjúnaløg og samlív í petti hvønn einasta dag. Hildið verður uppá, at tað kryddar tilveruna, gevur lívinum lit. Sannleikin er, at alkoholið er ein sniðdrápsmaður, sum tí góða vertskapinum fyri at takka ikki skal møta í rættinum. Óttin fyri skropnilivur er ein góð grund til fráhald; men virðingin fyri heilanum er ein betri grund. Tann parturin av heilanum, sum hugsar, elskar, vónar og trýr, er mest viðkvæmur og sárur mótvegis geriljakrígnum hjá alkoholinum móti lívinum. At verja heilan móti yvirgangi má vera hjartamálið í okkara tíð. Afturhald er ein góð loysn, tá ið ræður um mat; men tað nyttar einki, tá ið talan er um alkohol. Her er lyklaorðið: FRÁHALD. Sjálvt smáar nøgdir av alkoholi føra eina sovorðna líkasælu við sær, sum er fremmand fyri frælsi, ágrýtni og heilsu. Og rúshimmalin hevur ongantíð bjóðað annað enn ótøtt luftslott á vegnum til æviga pínu í rúshelviti. Úr Per de Lange: "8 nøgler til liv". Effie Campbell umsetti. Blákrossblaðið Nr. 4 - desember 1999 - 4. árgangur Nú vit eru við aldarskiftið Oddagrein Fyri umleið 100 árum síðani stungu fráhaldsfeløgini seg upp her á landi. Mær er sagt, at tað serliga vóru tey trúgvandi, sum sóu neyðina av misnýtsluni og tørvin fyri at gera nakað. Misnýtslan av rúsdrekka var stór við seinasta aldarskiftið og fylgjurnar hareftir. Mong heim og mangar familjur fóru í sor til stóran ampa fyri land og fólk. Tá kom ein tíð, har fólk vaknaðu við kaldan dreym. Sóu støðuna og gjørdu nakað við hana. Við kvinnunum á odda fóru tey til verka og stovnaðu eitt felag fyri og annað eftir. Men nú tey seinastu mongu árini, hevur liberalisman skolað inn yvir land og fólk. Tað kann vera gott í mongum førum, men ikki tá talan er um rúsdrekka og rúsevni. Tað er ein royndur lutur, at tess fríari atgongdin verður til rúsdrekka og rúsevni, tess størri verður nýtslan og misnýtslan. Og í dag nýtir nógv tann stórsti parturin av føroya fólki rúsdrekka sum øl, vín ella brennivín, meira ella minnið. Men tað, sum undrar meg mest nú um aldarskiftið, er hvussu líkasælt kristinfólkið er hesum viðvíkjandi, og hvussu mong játtandi kristin beinleiðis eru ímóti og kanska mótarbeiða fráhaldssakini. Tað skilji eg ikki! Gævi at føroyingar, nú vit eru við eitt nýtt aldarskifti, vakna og síggja fylgjurnar av misnýtsluni og gera nakað munagott við tað. Og at fólk aftur tora og eru errin av at vera fráhaldsfólk, og ikki sum í dag, har kanska tey flestu skammast við at vera fráhaldandi. Eg havi ein lítlan varhuga av, at kanska fer okkurt munagott at henda í landi okkara. At vit aftur fáa at uppliva eina blákrossveking so tað munar. Og at fólk aftur tora at standa fram sum fráhaldsfólk - uttan at rodna av skomm. Tað hevði verið ein góð byrjan til eitt nýtt aldarskiftið! Hetta verður seinasta blákrossblaðið í ár og í hesi øldini. Vit takka hjartaliga øllum fyri forbøn og stuðul í farnu tíð. Uttan hjálp og stuðul frá limum og vinum er ógjørligt at reka eitt virki blákrossarbeiði. Latum okkum tí standa saman um felags mál okkara: at upplýsa og fyribyrgja og at hjálpa teimum neyðstøddu - bæði til likams og sálar. Gleðilig jól í Jesu navni og eitt av Harranum signað nýggjár. Ásbjørn Jacobsen -------------------------------------------------------------------------------- Í húsi leirkerasmiðarins Eg havi enn eina ferð lisið eina lítla norska bók, sum eitur "Pottemakerens Hus". Úr hesi bók havi eg fingið íblástur til hesa greinina.Teksturin er úr Jeramia 18. kapitul. Hendan frásøgnin um Jeramia, tá ið hann fer at vitja leirkerasmiðin, hevur altíð hugtikið meg, og serliga hesin tankin, at vit menniskju eru sum leir í Guds hondum, og at lív okkara er, sum ein vitjan ella eitt uppihald í verkstaðnum hjá leirkerasmiðinum. Eisini kann hetta minna um eitt uppihald hjá einum misnýtara á einum Blákross-viðgerðarstovni. Kom, latum okkum fara inn í hús leirkerasmiðarins. Tað fyrsta vit síggja, er ein málningur, sum ímyndar Jesus. Hann stendur har í síðum hvítum klæðum, og við útrættum ørmum. Omanfyri stendur skrivað: "Komið higar til mín, øll tit sum arbeiða og ganga undir tungum byrðum, og eg vil veita tykkum hvílu." Hetta var ein góð móttøka at fáa, og eg kenni meg so væl. Eg síggi, at Jesus hevur nøkur arr á likami sínum. Hann hevur sár á hondum og fótum. Tey eru frá naglunum, tá ið hann varð krossfestur. Eisini hevur hann sár í pannuni av tornakrúnuni og á rygginum av pískinum frá monnum Pilatusar. Hesin Jesus er royndur í øllum lutum - eins og vit. Eisini vit hava ymisk sár og arr frá lívi okkara her á fold. Summi eru sjónsk. Onnur síggjast ikki so væl, tí at tey eru innanfyri; men tey pína ikki minst. Tað er so vælsignað at standa her í húsi leirkerasmiðarins og líta upp á málningin av Jesusi, og vita, at hann er royndur í øllum - tó uttan synd. Og tað er so troystarríkt at hoyra hesi orðini: "Komið higar til mín, øll tit sum ganga undir tungum byrðum, og eg vil veita tykkum hvílu." Nú kemur ein kvinna ímóti okkum - ein Harrans tænari. Eitt sendiboð í Krists stað. Uttan himpr setir hon seg at tváa okkum um føturnar. Eg komi at hugsa um, tá ið Jesus á sinnið setti seg sjálvan lágt og gjørdi trælagerning, tá ið hann, beint áðrenn krossfestingina, tváaði føturnar á lærusveinum sínum. Hann tváaði eisini føtur Judasar. Manninum, sum hann frammanundan visti, fór at svíkja seg. Tá ið Jesus hevði gjørt hetta, segði hann: "Eg havi gjørt hetta sum eina fyrimynd. Eins og eg tæni tykkum, soleiðis skulu tit eisini tæna hvør øðrum og elska hvør annan". Vit ganga víðari. Og eg leggi merki til, at alla tíðina situr leirkerasmiðurin við klingrurnar. Og hvørja fer eitt kerið, sum hann fekst við, miseydnast, sum tað kann henda við leirinum undir hond leirkerasmiðarins, tá fer hann aftur at gera burtur úr tí annað ker, so sum hann nú vil hava tað gjørt. Hetta fær meg at hugsa um mannalívið - títt og mítt lív. Vit eru sum leir í Guds hondum. Gud roynir aftur og aftur at tilevna okkum til tað, sum hann vil hava okkum til. Soleiðis er Guds náði. Men latum okkum fara víðari í húsi leirkerasmiðarins. Vit koma til eina langa gongd. Omanfyri hongur eitt skelti. Gongin eitur: Á ferð. Í gongini eru fleiri hurðar. Vit fara inn í tað fyrsta rúmið. Á hurðini stendur: Grátur: Har inni eru nógv fólk og eg síggi beinanvegin, at tey hava tungar byrðar at bera. Tey hava sár og arr frá einum lívi, ið kanska hevur verið nakað baldrut. Tey gráta, eru syrgin og illa fyri. Men ein eingil er har og troystar tey. Og eg hoyri hann sigur: Vit kunnu ikki taka neyðina, pínsluna og sorgina frá tær. Men vit kunnu hjálpa tær, troysta teg og styðja teg. Eisini har hongur eitt skelti: Komið higar til mín, øll tit sum hava tungar byrðar at bera og eg vil veita tykkum hvílu." Frágreiðing: Næsta rúmið eitur frágreiðing. Øll tey, sum vitja leirkerasmiðin hava onkra frágreiðing. Í hesum rúminum verður lurta eftir tí, vit hava at siga frá. Summi hava nógv at siga frá, onnur eru meira tigandi. Men tað kennist so gott at fáa loyvi til at tala út við onkran um trupulleikar, gleði og sorg. Guds orð og bøn: Hetta er tað triðja rúmið. Í hesum rúminum brennur altíð livandi ljós, sum tekin um Guds nærveru. Og eitt lítið altar er í rúminum, ið líkist altarinum í eini kirkju. Her verður biðið, hugsað, lisið í Bíbliuni, lurta eftir Guds orði og sungið. Her kann eg biðja Jesus um fyrigeving og tala við Gud um alt, og eisini fáa náðiga fyrigeving fyri allar syndir mínar. Hann kennist so nær í orði og bøn. Gleði og lovsangur: Í hesum rúminum er ríkt høvi at syngja Gudi lovsong, verða glað, lurta eftir tónleiki, fáa undirvísing, spæla spøl, skemta og stuttleika sær. Hvíld: Ja, tit kenna tað helst sjálvi. Ikki øll, sum tú møtir í húsi leirkerasmiðarins, vilja steðga á og hvíla. Onkur kemur bara inn á gólvið í nakrar fáar tímar, ein dag ella eina nátt, meðan onnur steðga longri. Heldur ikki øll vilja geva sær far um, hvat Jesus hevur at siga teimum og at hann er mentur at hjálpa teimum. Og at hann, eins og leirkerasmiðurin, ynskir at byrja aftur av nýggjum. Aftur nú komi eg at hugsa um skriftstaðið, har Jesus sigur: Komið higar til mín.....og eg vil veita tykkum hvílu. Men tað eru ikki øll ið vilja koma - tíverri. Og tað eru heldur ikki øll, sum vilja trúgva Jesu orðum - tíverri. Og tað ger Jesus sorgarbundnan. Eg komi at hugsa um tað ferðina Jesus stóð uttanfyri Jerúsalem og græt um staðin. Tá segði hann: "Hvussu ofta havi eg ikki vilja savna tykkum, eins og hønan savnar ungar sínar undir veingirnar; men tit vildu ikki." Vit eru nú komin til endan av gongini í húsi leirkerasmiðarins. Ein eingil steðgar okkum, gloppar hurðina inn í eitt sera ljóst og vakurt rúm. Har hoyrdi eg ein mann, sum eitur Jóhannes ápostul siga frá, hvat hann hevði hoyrt og sæð. Hann segði, at hann hevði sæð eitthvørt, ið líktist einum lambi, ið var dripið (offrað), sita á trónuni. Tey menniskju, ið ikki vildu kennast við hann ella ikki trúðu á hann, beindi hann til viks og aftur um seg. Men eg sá, at tað píndi hann at gera tað. Ja, hann græt um tey og teirra syndarligu lagnu. Við eitt bar eg eyga við ein flokk av menniskjum í longum hvítum klæðum. Og eg spurdi: "Hvørji eru tey og hvaðani koma tey"? Og eingilin svaraði: "Hetta eru tey, sum komin eru úr trongdini miklu, og sum hava tvigið klæði síni, og gjørt tey hvít í blóði lambsins." T.v.s. hetta eru tey, sum hóast trongdir hava trúð á Jesus og sum hava fingið náðiga fyrigeving fyri allar syndir sínar. Ein sterk rødd talaði og segði: "Sí, tjaldbúð Guds er hjá menniskjum, og hann skal búgva hjá teimum, og tey skulu vera fólk hansara; og Gud skal sjálvur vera hjá teimum. Og hann skal turka hvørt tár av eygum teirra, og deyðin skal ikki longur vera til, ikki heldur sorg, ikki heldur skríggj, ikki heldur pínsla skal longur vera til, tí at hitt fyrra er farið." "Tit hava nú," sigur eingilin, "líka fingið loyvi til at síggja eitt sindur inn í himmalin, staðin hin heilaga, hitt nýggja Jerusalem." Og so letur hann hurðina aftur. Eg vakni sum við kaldan dreym. Enn arbeiðir leirkerasmiðurin við klingrurnar. Og hvørja ferð eitt kerið, sum hann fekst við, miseydnaðist, sum tað kann henda við leirinum undir hond leirkerasmiðarins, tá fór hann aftur at gera burtur úr tí annað ker, so sum hann nú vildi hava tað gjørt. Nú føli eg trongd til, enn einaferð, at fara inn í eitt rúm, ið kallast Takkarrúmið; men sum kanska ikki verður so nógv vitjað. Har fari eg at takka Gudi fyri, at hann lat Jesus doyggja fyri mínar syndir og fyri at hann er so náðigur, at hann vil byrja aftur av nýggjum við mær. Góði Jesus: Hjálp mær at trúgva á teg. Fyrigev mær allar syndir mínar og hjálp mær at byrja aftur av nýggjum, til tað sum tú vilt við lívi mínum. Ásbjørn Jacobsen -------------------------------------------------------------------------------- Alkoholvandin Er tað vandamikið at taka bert ein munn, eitt lítið glas av alkoholi? Ein gomul halgisøga sigur frá, at tá ið Nóa plantaði ein víngarð, kom Satan til hansara og segði, hvussu alkoholið fór at virka. Hann slaktaði eitt lamb, eina leyvu, eina apu og eitt svín. Sambært halgisøguna segði Satan: "Hitt fyrsta glasið við víni fer at gera teg mildan sum eitt lamb." Tað er orsøkin til, at nógv drekka. Tey siga, at tað stillar nervarnar. Men tey blíva av sonnum døpur í huga og skaða sær heilsuna. Men fólk skilja ikki, hvussu skaðiligt tað er, og so halda tey, at bert eitt glas er ikki so vandamikið. So segði Satan: "Næsta glasið fer at gera teg djarvan sum eina leyvu." Vit merkja tað ofta hjá fólki, sum hava tikið sær eitt ella tvey gløs. Tey reypa av, at tey kunnu taka hvønn sum helst við einari hond. Men øll vita, at slík orð koma frá einum manni við bara einum parti av heilanum í virksemi. Víðari segði Satan: "Triðja glasið fer at fáa teg at líkna einari apu." Vit síggja hetta soleiðis, sum fólk við kenning bera seg at. Tey flenna og dansa og halda, at tey eru skemtingarsom. Onnur vamlast við tey. Men tað leggur drankarin ikki til merkis. At enda segði Satan: "Tað fjórða fer at fáa teg at rulla tær í runudíkinum, sum skuldi tú verið eitt svín." Og tað er satt. Ein drankari rindar dýrt - við pengum, tíð, vinum og kanska við sínum egna lívi. Tá ið Satan er liðugur við hann, er hann ikki stórt meira enn skuggin av sær sjálvum. Tað er synd at brúka alkohol og onnur eitrandi evni. Tú hevur fingið eitt frískt og sunt likam til gávu frá Harranum, so er tað ótakksamt at niðurbróta og oyðileggja tað. Guds orð er eisini ógvuliga álvarsamt: "Vita tit ikki, at tit eru Guds tempul, og at andi Guds býr í tykkum, um einhvør oyðir Guds tempul, tá skal Gud oyða hann." E. Campbell umsetti -------------------------------------------------------------------------------- Ein drykkjumaður gerst bíbliutulkari Mamma hin viðgitna bíbliutulkaran dr. C. I. Scofield doyði við tí bønini á vørrum sínum, at Gud vildi gera son hennara til tænara fyri evangeliinum. Hann vaks upp og gjørdist løgfrøðingur; men seinni varð hann offur fyri drykkjulastini. Ein dagin kom ein javnaldri hansara, ein ungur maður, sum nevndist Mc Pheeters, inn á skrivstovuna at tosa við hann. Tá ið ein løta var farin, reistist Mc Peeters og ætlaði sær at fara. Við hondini á handtakinum vendi hann sær brádliga móti Scofield, í tí at hann segði: "Eg havi leingi ætlað mær at sett tær ein spurning; men eg havi ikki torað. Kortini fari eg at gera tað nú." - "Eg havi ongantíð hildið, at tú vart bangin av tær," segði Scofield. "Hvat er spurningur tín?" - "Eg ætli mær at spyrja teg, hví tú ikki ert trúgvandi." Scofield svaraði hugsanarsamur: "Eg eri ógvuliga vátligur. Hava drykkjumenn ein sess í Himli?" - "Men tú hevur ikki svarað spurningi mínum," svaraði Mc Pheeters og endurtók: "Hví ert tú ikki trúgvandi?" - "Sum tú veitst," segði Scofield, "havi eg altíð verið limur í kirkjuni; men eg minnist ikki, at eg nakrantíð havi fingið undirvísing í, hvussu tú gerst kristin." Mc Pheeters settist, tók Nýggja Testamentið fram og las fyri tí unga løgfrøðinginum eitt skriftstað fyri og annað eftir, sum vísir menniskjanum, hvussu tað skal blíva frelst. "Vilt tú taka ímóti tí Harra Jesusi sum tínum persónliga Frelsara?" segði hann nú. "Eg skal hugsa um tað," ljóðaði svarið. "Nei, tað skalt tú ikki, tí tað hevur tú gjørt nóg leingi. Nú skal okkurt gerast. Vilt tú, Scofield, trúgva á Harran Jesus Kristus og blíva frelstur?" Hesum skilvísa, gløgga løgfrøðinginum dámdi sera væl einfaldar spurningar og greið svør, sum ikki kundu misskiljast, og eftir at hava hugsað seg um eina løtu segði hann: "Eg vil." Báðir menninir fullu niður á knæ. Í bønini segði Scofield við Harran, at hann nú trúði á Hann sum sín persónliga Frelsara, og áðrenn hann fór á føtur aftur, var hann eitt nýtt menniskja. Ár seinni segði dr. Scofield, tá ið hann vitnaði um hesa hendingina: "Hatta var ein Bíbliu-umvending. Frá einum lítlum, slitnum Nýggja Testamenti las Mc Pheeters fyri mær teir stóru, evangelisku boðskapirnar úr Skriftini, sum snúgva seg um frelsu: "Tí at so elskaði Gud heimin, at hann gav son sín, hin einborna, til tess at ein og hvør, sum trýr á hann, ikki skal glatast, men hava ævigt lív." Jóh. 3,16. "Sanniliga, sanniliga sigi eg tykkum: "Tann, sum trýr, hevur ævigt lív." Jóh. 6,47. "Eg gevi teimum ævigt lív, og teir skulu allar ævir ikki glatast, og eingin skal slíta teir úr hond míni." Jóh. 10,28. "Í honum er syndafyrigeving boðað tykkum; og frá øllum tí, sum tit ikki kundu verða rættvísgjørdir frá við Móselóg, verður hvør tann, sum trýr, rættvísgjørdur í honum." Áps. 13,38-39. Og tá ið eg sum fangavaktarin í Filippi spurdi: "Hvat eigi eg at gera, at eg kann verða frelstur?" las hann aftur orðini fyri mær: "Trúgv á Harran Jesus, og tú skalt verða frelstur og hús títt." Áps. 16,31. Vit fullu á knæ, og eg tók ímóti Jesusi sum mínum persónliga Frelsara. Í somu løtu loysnaðu allar leinkjur mínar. Trongdin til sterkar drykkir var horvin í einum eygnabragdi. Eg vil siga tað skilliga og greitt, at í stundini gjørdi Kristus meg til ein frían mann." Effie Campbell umsetti -------------------------------------------------------------------------------- 86 ára gomul gullvinnari! Eitt kvøldið herfyri var spenningurin í hæddini, tá tvær eldri kvinnur vunnu sín bólk og komu í finaluna. Og stór var gleðin út ímóti miðnátt, tá tær báðar, onnur 85 og hin 86 ár, rættu hvør sítt gullsteyp og tað stóra ferðasteypið upp yvir høvdið, tí tær høvdu vunnið kappingina tað kvøldið! Kristian á Reynatrøð Annanhvørt týskvøld verður skipað fyri sjavskapping í Kafé Blákrossstovuni í Kongagøtu 8 í Havn. Upprunaliga var tað Julianna Didriksen, ið tók stig til hesar kappingar. Hon setti seg so í samband við Sólborg Dulavík og hon var beinanvegin við uppá hugskotið og síðan hava tær báðar staðið fyri sjavsinum í kaféini. Kafé Blákrossstovan í Havn Góð undirtøka Fyrsta sjavskappingin varð hildin fyri uml. einum ári síðani ella 8. desember í fjør. Síðani hava verið regluligar kappingar annaðhvørt týskvøld, tó við einum steðgi í summarfrítíðini. Vanliga verður byrjað kl. 19.00 og hildið verður fram, til gullvinnaraparið er funnið. Undirtøkan higartil hevur verið sera góð. - Vanliga luttaka 18 til 20 pør, men vit hava verið heilt upp í 26 pør, sigur ein av fyrireikarunum Sólborg Dulavík. Hon leggur afturat, at tá luttøkan er so stór at øll ikki rúmast í kaféini, ber til at spæla í fundarhølinum aftanfyri og í stovuhæddini. Er fyri øll Tað eru sera ymisk fólk, ið spæla sjavs í kaféini. - Fleiri koma av bygd og tey flestu, sum koma hava ein makkara við sær. Einki aldursmark er fyri at luttaka, so tey, ið spæla eru heilt frá 20 og upp í 90 ár. Javnstøða er eisini í sjavskappingini, tí tað eru eins nógvar kvinnur sum menn, ið luttaka, sigur Sólborg. Hon leggur afturat, at fleiri av teimum, ið luttaka, eru fólk, ið hava havt tilknýti til Blákrossheimið, men at hetta avgjørt ikki er nakað krav fyri at luttaka. Hugnaligt og stuttligt Sólborg sigur, at tað serliga eru tvær orsøkir til, at tær skipað fyri sjavskappingum í kaféini. - Fyri tað fyrsta, er tað fyri at stuðlað kaféini fíggjarliga, men eisini er tað fyri at hava eitt tiltak, har fólk kunnu koma at hugna sær og hava tað stuttligt saman í rúsfríum umhvørvi. Og Sólborg og Julianna gera nógv burturúr at hava tað hugnaligt. - Hvørt kvøld hava vit heimabakaðar køkur við og so bjóða vit kaffi og te. Tey, ið luttaka kunnu so við at gjalda 10 kr. eta og drekka sum teimum lystir, sigur Sólborg. Og hon leggur afturat, at henni dámar sera væl sjavskvøldini, tí tá "koblar" hon úr dagsins strevi og stríði, samstundis sum hon hugnar sær saman við nógvum góðum fólkum. Eftir at kappingin er liðug, rudda tær báðar alt av aftur, soleiðis at klárt er at taka ímóti kafégestum dagin eftir. Alt fer óskert til kaféina Tað kostar 50 kr. fyri hvønn at spæla sjavs í kafé Blákrossstovuni ella 100 kr. fyri parið. Vanliga luttaka uml. 20 pør og tí geva kvøldini uml. 2.000,- kr. í vinningi. Allur vinningur fer óskerdur til raksturin av kaféini. Einki serligt fer burturav til vinningar og tílíkt, tí útreiðslurnar verða í mesta mun stuðlaðar. - Øll pørini frá nr. 1 til og við nr. 4 vinna steyp til ognar. Steypini verða keypt frá Gullhorninum og eru ymisk í stødd alt eftir, hvat nummar parið er. Gullvinnararnir fáa størstu steypini (eitt í part), silvurvinnararnir tey næststørstu osfr. Harafturat verður eitt ferðasteyp latið vinnaraparinum hvørt kvøld, sigur Sólborg. Hon leggur afturat, at tær ikki sjálvar gjalda fyri steypini, tí hetta hava góðir stuðlar játtað at goldið higartil. - Vit hava fingið sera góðan stuðul til steypini bæði frá fyritøkum, stovnum og reiðaríum og tað eru vit sera takksom fyri, sigur Sólborg. 86 ára gomul gullvinnari Tá tað luttaka 18 til 20 pør, er vanliga mannagongdin at býtt verður sundur í tveir bólkar, 9 ella 10 pør í hvørjum bólki. Vinnararnir í hvørjum bólki koma so í finaluna og spæla um gullið, nr. 2 í hvørjum bólki spæla um silvurið osfr. Spennandi er hvør vinnur og ymiskt er, hvør fer avstað við gullinum. Eitt kvøldið herfyri var spenningurin í hæddini, tá tvær eldri kvinnur vunnu sín bólk og komu í finaluna. Og stór var gleðin út ímóti miðnátt, tá tær báðar, onnur 85 og hin 86 ár, rættu hvør sítt gullsteyp og tað stóra ferðasteypið upp yvir høvdið, tí tær høvdu vunnið kappingina tað kvøldið! -------------------------------------------------------------------------------- Rúsdrekkanýtslan ikki økt Kristian á Reynatrøð Á hvørjum ári gevur Rúsdrekka og Narkotikaráðið eina ársfrágreiðing út. Í frágreiðingini fyri 1998 er ymiskt áhugavert at finna. Ein av áhugaverdu talvunum í hesi frágreiðing er rúsdrekkanýtslan í miðal fyri hvønn íbúgva árini 1951-1998. Tølini eru gjørd upp í litrar av reinum alkoholi í miðal fyri hvønn íbúgva eldri enn 15 ár. Nýtslan stendur í stað Sum sæst á talvuni, er miðalnýtslan av rúsdrekka fyri hvønn íbúgva í Føroyum ikki økt seinastu árini. Í 1998 drakk hvør føroyingur yvir 15 ár í miðal 6,6 litrar av reinum alkoholi, sum var nøkulunda tað sama sum undanfarnu árini. Tølini eru bygt á skrásettu søluna hjá Rúsdrekkasølu Landsins og hjá føroysku bryggjaríunum og tískil eru m.a. tollfría sølan umborð á skipum og flogførum og heimabrenning ikki íroknað tølunum. Um alt hevði verið tikið við, høvdu tølini verið hægri enn tey alment skrásettu, hvussu nógv er tó ilt at meta um. Tølini vísa eisini, at býtið millum brennivín, vín og øl er nøkulunda tað sama í 1998 sum undanfarnu 2-3 árini. Vøkstur yvir longri tíðarskeið Hyggja vit hinvegin eftir nýtsluni yvir eitt longri tíðarskeið, sæst, at talan er um vøkstur í rúsdrekkanýtsluni í Føroyum. Tí í fimtiárunum var nýtslan umleið 2 litrar av reinum alkoholið fyri hvønn íbúgva yvir 15 ár. Í sekstiárunum umleið 3 litrar, í sjeytiárunum 5,3 litrar, í áttatiárunum 6,7 litrar, sum er á leið tað sama sum nú í nítiárunum. Lættari og bíligari viðførir økta nýtslu Orsøkirnar til at støðan viðvíkjandi rúsdrekkanýtsluni ikki er versnandi, kunnu vera mangar. Og møguliga veit eingin við vissu, hvørjar hesar orsøkir eru. Men Pál Weihe, formaður í Rúsdrekka og Narkotikaráðnum, metir, at tað serliga eru tríggjar høvuðsorsøkir til hetta. Tann eina er tálmandi atkomiligheitin í Føroyum, tann næsta er lutfalsligi høgi prísurin á rúsdrekka, ið virkar tálmandi og tann triðja orsøkin er hugburðurin í samfelagnum, ið partvís er grundaður á vitan og harvið ávirkiligur av upplýsing. Og tá nógv orka verður nýtt til upplýsing, bæði av Rúsdrekka og Narkotikaráðnum, men eisini av øðrum privatum felagsskapum sum t.d. Bláa Krossi, so hevur hetta eina tálmandi ávirkan á hugburðin til rúsdrekka millum manna. Eitt, sum bæði Rúsdrekka og Narkotikaráðið og privatu hjálparfelagsskapirnar eru samd í er, at um rúsdrekka verður bíligari og lættari at fáa fatur á, so fer hetta at økja rúsdrekkanýtsluna sum heild. Blákrossblaðið Nr. 3 - 1999 - 4. árgangur Veruligt frælsi Oddagrein eftir Ásbjørn Jacobsen, aðalskrivara Aftur og aftur upplivi eg í mínum arbeiði, at tá talan er um veruligt frælsi, so tala vit um frælsi við trúnni á Jesus Kristus. Longu í 1877 sóu stovnararnir av Bláa Krossi í Sveits tað sama, at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. Hesum kendu teir seg so vísan í, at teir festu tað á blað. Síðani tá hevur hetta staðið ovast á breddanum fyri grundhugsjónina hjá Altjóða Bláa Krossi. Tá ið vit í 1996 gjørdu egnar viðtøkur fyri Bláa Kross Føroya, valdu vit at gera tað sama. Sostatt er hetta eisini fyrsta regla í hugsjónini hjá Bláa Krossi Føroya: at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. Hetta varð gjørt, tí vit kendu okkum sannførdan um, at soleiðis er veruleikin. Rúsdrekka kann binda menniskju, so tey eru sum í leinkjum. Tey megna ikki at slíta seg leysan og at gevast at drekka. Tey kenna seg bundnan til henda eiturdrykk, og eru trælir av hesum. Soleiðis liva mong, mong menniskju í landi okkara - dag út og dag inn. Hesi eru bundin ella leinkjað og eru ikki fræls. Eg havi hitt mong menniskju, sum við gráturødd siga seg vilja sleppa burtur úr hesum trælahaldi, ið tað er at vera bundin at rúsdrekka. Tey orka ikki meira, og tey avvarðandi orka heldur ikki meira. Men tey megna tað ikki. Eg havi eisini hitt mong menniskju, sum hava verið bundin at rúsdrekka í langa tíð, men sum nú eru vorðin fræls og eru sloppin av við tað. Tey flestu, ið eg kenni og sum veruliga eru sloppin burtur úr misnýtsluni, kunna vitna, at tað var við Guds og hansara orðs hjálp og at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. Hesi menniskju kenna seg nú frælsan at vera við trúnni á Jesus Kristus. Tað styrkir meg í trúnni um, at hugsjónin hjá Bláa Krossi er tann rætta. Guds orð er máttmikið og kann loysa trælabond, sjálvt hjá tí ringast farna. Tí vilja vit og tí eiga vit í Bláa Krossi framhaldandi at halda rimmar fast við hesa hugsjón okkara: at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. Hetta eigur at sermerkja hjálpararbeiði okkara í øllum tí, vit takast við. Tí halda vit við frímóði Guds orð fram allastaðni - bæði í samtalu, ráðgeving og viðgerð. Hetta er als ikki ein mótsetningur til tað serkøna arbeiðið; men ein náttúrligur liður í arbeiði okkara at hjálpa menniskjum. Ein professionel viðgerð grundað á omanfyri nevndu hugsjón. Tað er Blái Krossur! Lat so onnur siga hvat tey vilja, men tað er ein sannroynd, at hesin pástandur er sannur. Mong kunnu vitna tað upp ígjøgnum árini og enn í dag. Ferð eftir ferð hava vit lisið í Blákrossblaðnum um fyrrverandi misnýtarar, sum hava verið leinkjaðir og bundnir at rúsdrekka, men sum nú veruliga eru frælsir við trúnni á Jesus Kristus. Aftur hesa ferð hava vit samrøðu við ein fyrrverandi misnýtara, eina kvinnu, sum nú torir at standa fram og vitna, at hon nú, við Guds og hansara orðs hjálp, er vorðin fræls við trúnni á Jesus Kristus. Jú, tað er ein sannroynd, at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. -------------------------------------------------------------------------------- Helt at rúsdrekka kundi loysa mínar trupulleikar - Eg visti, at drekkaríði hjá mær ávirkaði familjuna t.d. tordu børnini ikki at taka vinir heim við sær, tí tey ongantíð vistu, hvussu støðan var heima. Tey vóru eisini knúst innaní. Eg sá tað og tað píndi meg ræðuliga og ferð eftir ferð lovaði eg bæði mær sjálvum og teimum, at nú var liðugt, nú skuldi eg ongantíð drekka aftur. Men líka so ofta vóru hesi lyfti brotin, tí eg fall útí aftur hvørja ferð. Eg haldi eisini, at tað er verri, tá mamman drekkur, tí tað serliga er hon, ið skal fjálga um heima við hús og hava umsorgan fyri børnunum, sigur Sigrid Ludvig fyrrverandi rúsmisnýtari m.a. í samrøðu við Blákrossblaðið. Kristian á Reynatrøð 51 ára gamla Sigrid Ludvig er búsitandi á Tvøroyri og arbeiðir í dag á Føroya Fiskavirking í heimbýnum. Hon er gift og tey eiga trý børn. Sigrid er í dag ein glað kvinna, sum hevur tað gott við seg sjálvan og við familjuna, men soleiðis hevur ikki altíð verið. Glað uttan rúsdrekka Í ungdómsárunum hevði Sigrid tað gott og hevði ongan hug til rúsdrekka. - Eg hevði ongantíð hug til at drekka, tá eg var ung, eg var næstan fanatikari ímóti rúsdrekka og brennivínsmonnum. Eg hevði tað gott og var glað uttan rúsdrekka, sigur hon. Sigrid giftist og tey fingu trý børn. Tey høvdu tað gott tá; maðurin var sjómaður og hon var heima og ansaði sínum børnum. Smakkaði fyrstu ølina Ikki fyrr enn Sigrid var 31 ára gomul smakkaði hon fyrstu ølina í lívinum, men hví gjørdi hon tað? - Eg drakk tað fyrstu ølina, tí tað vóru ávísir trupulleikar heima, sum eg helst á henda hátt royndi at loysa ella fortreingja, sigur hon, uttan tó at siga júst hvørjir trupulleikarnir vóru. Hon helt, at ølin hevði verið góð eina løtu, sjálvt um tað aftaná bara gjørdist verri. Nýtslan vant uppá seg Eftir at fyrsta ølin var farin niðurum, fylgdu skjótt aðrar aftaná. - Í fyrstuni drakk eg bert, tá okkurt serligt var á skránni, men tað var nokk so skjótt, at eg byrjaði at drekka øl heima við hús. Eg gekk jú heima allan dagin og hevði tað ikki so gott. Tá ein tíð varð farin, varð ølin býtt um við sjussar, sigur Sigrid. Hon sigur víðari, at sum tíðin leið dámdi henni væl at drekka. Tað smakkaði væl og hon helt, at hetta kundi loysa ella doyva trupulleikarnar, ið hon hevði. Hon royndi annars sum frægast at dylja drekkaríið fyri manninum og børnunum, men hetta gekk ikki. - Eg helt, at eg kundi dylja tað fyri familjuni, men sjálvt um eg helt at tað gekk væl, so havi eg aftaná funnið útav, at tey vistu nógv meira enn eg helt, men tey søgdu bara einki við meg, sigur hon. Og hon sigur víðari, at hon aftaná hevur funnið útav, at brennivín ikki kann loysa ein tann einasta trupulleika. Hevði tørn í eina viku Tá umleið 5 ár vóru liðin, frá tí at Sigrid smakkaði fyrstu ølina, var hon misnýtari. - Mær dámdi væl at drekka, men so fekk eg tørn, har eg bara drakk og var full í t.d. eina viku út í eitt. Tá so tørnið var av, kundi eg klára at vera edrú í einar trýggjar mánaðir, til næsta tørnið var á skránni, sigur hon. Tá tørnini vóru liðug, hevði Sigrid tað ringt. - Eg hevði nógvar moralskar timburmenn, hvørja ferð eitt tørn var liðugt. Eg hevði ógvusligar skuldarkenslur yvirfyri manni, børnum og vinum og tí lukkaði eg meg ofta inni. Men eg nýtti eisini nógva orku til at fáa viðurskiftini heima í rættlag aftur, tá eg var edrú, sigur Sigrid. Og hon leggur afturat, at sjálvt um hon mangan vildi geva øllum hinum skuldina fyri alt, so visti hon væl innast inni, at tað var hon, ið hevði alla skuldina. Børnini tordu ikki at taka vinir heim Sigrid heldur, at ein misnýtari ofta spælir dupultspæl, ikki minst tá hann er edrúur. - Familjan visti væl, nær eg fór at drekka aftur. Tí áðrenn eitt tørn, gjørdi eg nógv meira enn neyðugt heima við at rudda, vaska osfr. Eg sleit meg soleiðis upp beint áðrenn eitt tørn og tað vistu bæði tey og eg sjálv. Soleiðis spælir ein allatíðina eitt dupultspæl, tí hetta var ikki eg, hvørki tá eg var edrú ella tá eg drakk, sigur Sigrid. Hon heldur víðari, at hon ikki helt seg vera so bundna av fløskuni, men tá ein tíð var farin, mátti hon bara drekka aftur. - Eg visti, at drekkaríði hjá mær ávirkaði familjuna. T.d. tordu børnini ikki at taka vinir heim við sær, tí tey ongantíð vistu, hvussu støðan var heima. Tey vóru eisini knúst innaní. Eg sá tað og tað píndi meg ræðuliga og ferð eftir ferð lovaði eg bæði mær sjálvum og teimum, at nú var liðugt, nú skuldi eg ongantíð drekka aftur. Men líka so ofta vóru hesi lyfti brotin, tí eg fall útí aftur hvørja ferð. Eg haldi eisini, at tað er verri, tá mamman drekkur, tí tað serliga er hon, ið skal fjálga um heima við hús og hava umsorgan fyri børnunum, sigur Sigrid. Fór í viðgerð, men vildi ikki Í 1989 gekk hetta ikki longur. Familjan setti fram krav um, at fór hon ikki í viðgerð, so fór familjan frá henni. Úrslitið varð, at hon fór í viðgerð, men hetta hjálpti ikki serliga nógv. - Eg haldi ikki, at tað nyttar so nógv, at familjan noyðir ein í viðgerð, um misnýtarin ikki vil tað sjálvur. Tað er avgerandi neyðugt, at misnýtarin viðurkennir sín trupulleika og vil leggja av, sigur Sigrid. Hon sigur víðari, at tá hon fór í viðgerð, var hon beisk og kedd og visti beinanvegin at hetta ikki fór at hjálpa. Men kortini var hon edrú eitt ár eftir hesa viðgerð. Men so kláraði hon ikki meira. - Eg trúði tá, at eg kundi drekka við máta og eg royndi tað, men úrslitið varð, at eg fall útí aftur við buldur og brak og sakk bara enn longur niður. Tørnini gjørdust bara enn longri, ofta uppí 10-12 dagar útí eitt, sigur hon. Og hon leggur afturat, at eftir eitt tílíkt tørn, hevði hon tað sera ringt, bæði kropsliga og sálarliga. Hetta gekk tí útyvir bæði heim og arbeið. Bangin fyri at fara fortapt Tá umleið trý ár vóru gingin á henda hátt orkaði hon ikki meira. - Eg vildi sleppa burtur úr hesum helviti, áðrenn eg misti alt og serliga familjuna. Eg havi altíð trúð á Guð innast inni og eg visti, at eg livdi eitt skitið lív. Tað kom tí ofta fyri, at eg var bangin fyri at fara fortapt. Eg var bangin fyri, at Guð fór at revsað meg fyri mítt skitna lív og tí vildi eg ikki meira. Eg bað tí mangan Guð um at hjálpa mær burtur úr dýkinum, sigur Sigrid. Og 13. desember í 1993 tók hon sjálv dyk á seg og fór aftur í viðgerð, hesaferð á Blákrossheimið í Havn. Gott kristið heim Sigrid sigur, at hesaferð vildi hon veruliga sleppa burturúr misnýtsluni. - Eg var bangin fyri at fara í viðgerð. Eg var einsamøll kvinna og tað var beint undan jólum, men eg hevði avgjørt, at nú var nóg mikið, sigur hon. Sigrid minnist, at beinanvegin, tá hon kom inn á Blákrossheimið, varð hon sera væl móttikin. - Eg varð møtt við kærleiksfullum hondum og starvsfólkini vóru sera góð við meg. Eg má siga, at Blákrossheimið er eitt gott kristið heim, har ein merkir kærleika og gleði. Eisini haldi eg tað vera gott, at starvsfólkini beinanvegin geva misnýtaranum ábyrgd av sínum lívi, samstundis sum tey virða teg sum menniskja, sigur Sigrid. Heim at halda jól Lítla jólaaftan fekk Sigrid loyvi til at fara suður at halda jól. - Eg kann minnast, at ein tann glaðasti dagurin í lívinum var 3. jóladagur, tí tá kendi eg innan í mær, at nú fór eg at klára tað. Eg kundi tá eisini hyggja øll fólk inn í eyguni og viðurkenna mín trupulleika. Eg fór í kirkju og kundi tá siga fólki hvar eg var og hvørjar trupulleikar eg hevði, sigur Sigrid. Beint eftir jól fór hon aftur á Blákrossheimið og har var hon til einaferð út í januar mánað í 1994. Tá hevði hon samanlagt verið 7 vikur í viðgerð. Tekur tíð at byggja upp aftur Tá ein kemur aftur úr viðgerð, heldur ein kanska, at nú verður alt gott beinanvegin. Men Sigrid ásannaði skjótt, at tað ikki bara var sum at siga tað at koma heim aftur og byrja eitt nýtt lív. - Øll familjan tekur stóran skaða av misnýtslu. Tað er so nógv annað sum fylgir við og sum ikki bara hvørvur so skjótt ein verður edrúur aftur. Tað tekur tíð hjá familjuni at arbeiða alt uppaftur og serliga tekur tað tíð at byggja álitið uppaftur, sigur Sigrid. Hon sigur víðari, at tá ein misnýtari er edrúur t.d. millum tørn, so hevur hann meiningar um ymisk viðurskifti. Men tá verður hann ikki virdur av familjuni, tí tey hava ikki álit á tær. Tey hugsa heldur um tína misnýtslu og til næsta tørnið kemur. Hetta ikki at vera virdur ger, at sjálvsálitið fer. - Tá ein so kemur úr viðgerð og verður verandi edrúur, fær familjan ein nýggjan persón at liva saman við. Makin og børnini mugu venja seg til, at ein nú hevur meiningar, ið ein veruliga meinar og tí skal hava virðing fyri, sigur hon. Víðari sigur hon, at tað kann vera sera trupult hjá familjuni at laga seg til nýggjar leiklutir heima við hús. Drakk aftur Frá tí at Sigrid kom úr viðgerð í januar mánað í 1994, hevur hon drukkið tvær ferðir. Fyrru ferð var í 1994 og seinnu ferð fyrst í 1995. - Tað var so nógv sum skuldi fáast í rættlag aftur, at eg orkaði tað ikki. Eg helt, at eg hevði tað so ringt og var so kedd, at eg tað sama kundi drekka og so fall eg. Men báðu ferðirnar eg drakk aftur, vardi tað bert í tveir dagar so steðgaði eg. Tað gekk veruliga upp fyri mær, at rúsdrekka ikki kláraði at loysa trupulleikarnar, men bara gjørdi teir nógv verri, sigur Sigrid. Hon sigur víðari, at tað tók henni uml. 1 ár at koma fyri seg aftur sálarliga, frá tí at hon kom úr viðgerð. Hugsa um teg sjálvan fyrst Sigrid heldur, at nógv sum koma úr viðgerð og ynskja at verða edrú gera ov nógv fyri familjuna, meðan tey gloyma seg sjálvan. - Tú hevur ábyrgd av tínum lívi. Tí er umráðandi at tú fyrst hugsar um teg sjálvan, at tú sjálvur ert glaður og nøgdur og at sjálvsvirðið og sjálvsálitið er í lagi, áðrenn tú kanst hugsa um familjuna. Fleiri gera so nógv fyri at fáa familjuna glaða og nøgda aftur, at tey gloyma seg sjálvan. Hetta ger, at tá ein tíð er fráliðin orka tey ikki meira og so endar aftur galið, sigur hon. Víðari heldur hon tað vera sera týdningarmikið at familjan setur seg niður at tosa um alt. Alt má fram, fyri at fáa tað afturum og soleiðis kunna byrja av nýggjum. Jesus er besta loysnin Í 1995 tók Sigrid við persónligari trúgv á Jesus Kristus og síðan tá hevur hon ikki drukkið. - Eg eri sera glað fyri, at eg fekk Jesus inn í mítt lív. Hann er tann besti vinurin í lívinum og er tað besta, sum kann henda eini menniskju. Eg veit væl, at menniskju kunnu verða turrløgd uttan Jesus, men Jesus er so avgjørt besta loysnin fyri fløskuna, sigur Sigrid og leggur afturat, at síðani hon tók við trúgv, hevur tostin verið burtur. Sigrid sigur víðari, at hon í dag hevur tað gott. - Av náttúrðu eri eg glað av lyndi, men eg havi ongantíð verið so glað fyri lívið sum nú. Eg haldi eisini, at vit sum familja, hava tað gott saman í dag og at øll eru komin burtur úr misnýtsluni, sigur Sigrid. Hjálpið ikki misnýtarum at halda fram Tá Sigrid hyggur aftur á sítt lív í misnýtslu, hevur hon nakrar royndir, ið hon ynskir at fáa út. - Eg haldi ikki, at tað nyttar nakað um familjan hjálpir einum misnýtara. Tá hugsi eg um at taka upp eftir honum, at liva fyri hann, at lúgva fyri hann osfr. Hetta ger bara, at misnýtarin verður stuðlaður til at halda fram við síni misnýtslu. Heldur eiga avvarandi við kærleika at vera kontant við misnýtaran og seta greiðar reglur og krøv, sigur Sigrid. Víðari heldur hon, at familjan kanska kann bíða eina tíð t.d. í eitt ár, men so eigur misnýtarin at fáa at vita, at annaðhvørt gevst tú ella fara vit. Bara at geva eftir hjálpir ikki. Eisini heldur hon, at tað er ov lætt bara at kallað misnýtslu fyri eina sjúku. - Alkohol er ikki nøkur sjúka, tí likaminum feilar einki. Eg drakk fyri at royna at loysa ella doyva trupulleikar og ikki tí eg var sjúk, heldur Sigrid. Og víðari heldur hon, at við at gera tað til eina sjúku, so tekur tú ábyrgdina frá misnýtaranum. - Hann kann jú ikki gera við, at hann er sjúkur verður mangan sagt um ein misnýtara. Í hesum eri eg ósamd, sigur Sigrid. Hjartamál at hjálpa øðrum Í dag hevur Sigrid sum hjartamál at hjálpa fólki, sum eru í líknandi støðu, sum hon var í. - Tað eru fleiri menniskju við rústrupulleikum, ið venda sær til mín fyri at leita sær hjálp. Og tá eg síggi menniskju við rústrupulleikum, royni eg eisini eftir førimuni at fara til tey og royna at tosa við tey. Harafturat undirvísi eg á Blákrossheiminum av og á, tá boð eru eftir mær, sigur Sigrid. At enda í samrøðuni, hevur Sigrid eina áheitan á ungdómin. - Roynið ikki rúsdrekka, tí tit vita ikki um tit gerast misnýtarar. Verið heldur glað og nøgd uttan rúsdrekka! -------------------------------------------------------------------------------- Í dag, um tú hoyrir rødd hansara... Ein Harrans tænari sigur frá hesari hugtakandi hending frá sínum gerningi fyri Gud: "Eg vitjaði einaferð ein eldri arbeiðsmann, sum segði, at hann væl visti, hví eg kom til hansara: eg vildi siga honum, at hann skuldi umvenda seg.Hann var greiður yvir, at einaferð mátti hann gera álvara av at venda um; men enn hevði hann ongan rættiligan hug havt at gjørt tað." Tí ið eg spurdi hann, hvat hann helt mundi vera hin veruliga orsøkin til, at hann ikki kundi gera av at blíva ein Jesu eftirfylgjari, viðgekk hann reiðiliga, at hann hevði ein sterkan hug til rúsandi drykkir, sjálvt um tað ikki hendi ofta, at hann beinleiðis var fullur. Hann skilti, at hetta vildi Harrin hava hann burturfrá, um hann yvirgav seg til hansara, og tí hevði hann heldur viljað útsett umvendingina. Meðan vit tosaðu saman, segði hann mær, at Gud sjálvur fleiri ferðir hevði kallað so álvarsliga á hann, at hann hevði skilt, at nú mátti tað vera; men altíð hevði hann skumpað tað frá sær aftur. Fyrstu ferð vórðu hestarnir, sum vóru spentir fyri ein tungan arbeiðsvogn, sum hann koyrdi, blivnir stygdir, og teir runnu avstað í øði. Hann var dottin úr vogninum og var yvirkoyrdur. Tað stóð enn fyri honum sum eitt undur frá Gudi, at hann var komin fyri seg aftur aftan á hetta. Aðru ferð gekk hann eitt myrkt heystkvøld í mjørka tvørtur um ein bø. Hann misti ættarskilið og kom tætt til eitt stað, har jarnbreytin gekk niður í eitt djúpt gil. Hetta sá hann ikki og fór á bólt oman brekkuna. Her datt hann so illa, at hann slerdi høvdið hart móti jarnbreytini, og slagið var so dygt, at hann fall í óvit og varð liggjandi tvørtur um jarnbreytina. Tá ið hann fekk vitið aftur, føldi hann seg ógvuliga ússaligan og veikan og orkaði ikki at flyta seg úr stað. Beint aftaná hoyrdi hann tíðiliga tað kenda ljóðið av einum toki, sum nærkaðist, og tá ið hann snaraði høvdinum eitt sindur, sá hann ræðslusligin heilt skilliga lyktirnar á lokomotivinum nakað burtur frá sær. Óttin gav honum so mikið av megi, at hann fekk strevað seg eitt sindur til viks burtur frá jarnbreytini, og nú rullaði hann niður í veitina hinumegin jarnbreytina og varð liggjandi. Í somu stund súsaði tokið framvið. Aftur fall hann í óvit, og ikki fyrr enn einar tveir tímar seinni varð hann funnin av einum manni, sum arbeiddi á jarnbreytini, blóðdálkaður og stívur í kulda. Aftur var hann á undurfullan hátt frelstur frá tí annars so vissa og neyðarsliga deyða. Triðju ferð, Guds kall hevði ljóðað til hansara, var, tá ið ein av sonum hansara varð borin illa særdur til hús. Hann hevði saman við nøkrum vinmonnum klintrað í einum grótbroti og var dottin oman. Í mánaðir stóð um lív hjá dronginum, og hjørtuni í foreldrunum høvdu pínst svárliga, til hann at enda gjørdist frískur. Alt hetta segði hesin maður mær, og so endaði hann við hesum orðunum: "Allar hesar ferðirnar hevði eg eina vissa fatan av, at Gud kallaði á meg og vildi hava meg at venda um. Enn er tað ikki hent; men eg geri tað óivað einaferð." Eg tosaði leingi og álvarsliga við hann, um hvussu hættisligt tað er at útseta eina so umráðandi søk, og at tað kundi blivið ov seint. Maðurin nikkaði góðsliga til alt, eg segði; men eg merkti skilliga, at fullur álvara vantaði í sinni hansara. Eg sá hann enn einar tvær ferðir; men alt var framvegis sum vant. Um leið eitt ár eftir hesa samrøðu kom burturferð hansara frá hesi jørð. Tað var eitt kvøldið, tey hildu eina familjuveitslu í heimi hansara, og hann hevði drukkið meir enn vant. Tá ið hann var farin til songar, fekk hann astma, sum hann ofta leið av, og tá fór hann fram á gólv at lata eitt vindeyga upp fyri betur at kunna fáa luft. Her man hann hava toygt seg ov langt út, tí hann fór eftir høvdinum niður í túnið, og seinni um náttina fann ein náttarvakt hann' knústan niðri á gøtuni. Gud hevði altso kallað til fánýtis. "Tí er tað eins og heilagi andin sigur: Í dag, um tit hoyra rødd hansara, tá forherðið ikki hjørtu tykkara." Hebr. 3,7-8. Effie Campbell umsetti -------------------------------------------------------------------------------- Uttan úr heimi Hvør sína orsøk at roykja Amerikanskir granskarar eru komnir fram til, at kvinnur og menn hava hvør sína orsøk til at roykja. Menn roykja, tá teir eru uppskakaðir ella tungir í huga, meðan kvinnur mest roykja av sosialum orsøkum ella tá tær eru nøgdar og lukkuligar. Tað er granskarin Ralph Delfino á lærda háskúlanum í Kalifornia, sum hevur funnið útav, at menn nýta sigarettina til at doyva sinnið og til at gerast í betri lag, meðan kvinnurnar nýta sigarettina fyri sigarettina skuld. Delfino metir tað vera týdningarmikið at finna orsøkina til at fólk roykja, fyri at tað skal eydnast teimum at halda uppat. Fleiri sviar strongdir Dagens Nyheder skrivar, at alt fleiri sviar gerast sjúkir vegna strongd. Seinastu tvey árini er talið av sjúkum, ið stava frá ov høgum arbeiðstrýsti, ov stórari arbeiðsbyrðu og happing á arbeiðsplássum, nærum tvífalda. Talið er serliga økt millum kvinnur. Menn fáa oftast hjartatrupulleikar, tá teir eru strongdir, meðan kvinnur fáa sálarligar trupulleikar. Talið av teimum, ið gjørdust sjúk vegna strongd, lá omanfyri 2000 í 1998. Árið fyri var talið 1300 og í 1996 vóru 1000 tilburðir. Serliga fólk, ið arbeiða innan røkt og umsorgan og løgreglufólk, eru mest útsett fyri at gerast sjúk vegna strongd. Børn læra av foreldrunum Stavanger aftenblad skrivar, at tá mamma og pápi drekka nógv, er stórur møguleiki fyri at børn teirra eisini fara at drekka nógv. Hetta vísa nýggjar kanningar í Rogalandi í Noregi, har fólk í aldrinum 40 - 43 ár í nøkrum útvaldum kommunum vórðu spurd um teirra rúsvanar. Úrslitið kann benda á, at børn læra av rúsvanunum hjá teirra foreldrum. Kanningin vísti annars, at foreldur ikki hava serliga gott yvirlit yvir rúsnýtsluna hjá sínum børnum. `I fleiri enn helvtini av teimum førum, tá tey ungu søgdu seg hava drukkið, vistu foreldrini av ongum. Pápar skulka sær undan Amerikanskir ungdómar tosa oftari við mammu sína um rúsevni enn við pápa sín. Hetta vísir ein kanning á lærda háskúlanum í Kalifornia, ið National Center on Addiction (CASA) hevur staðið fyri. Kanningin vísti, at teir ungdómar, ið ikki koma væl útav tí við pápa sín, roykja meira, drekka meira og brúka fleiri rúsevni. - Nógvir pápar skulka sær undan ábyrgdini av sínum børnum, sigur Joseph Califano á CASA. - Teir hjálpa ikki børnunum við skúlatingum og børnini kunnu ikki koma til teirra við týdningarmiklum trupulleikum. Kanningin byggir á telefonsamrøður við 2000 ungdómar í aldrinum 12 til 17 ár og samrøður við 1000 foreldur. 57 prosent av ungdómunum søgdu tað vera lættari at tosa við mammuna um rúsevni, meðan 27 prosent heldur vildu tosað við pápan. Kanningin vísti harafturat, at børn sum sjálvdan eta døgurða saman við sínum foreldrum, eru í størri vanda fyri at enda úti í misnýtslu. Teir ungdómar, ið hava minst trupulleikar við rúsevnum, eru tey, sum búgva heima saman við tveimum foreldrum, sum hava eitt positivt samband við tey og kunnu tosa við tey um týdningarmikil viðurskifti í lívinum sum t.d. rúsevni. Gongutúrar best fyri eldri Eldri fólk verða meira vakin og minnast betur um tey javnan fara ein gongutúr, halda amerikanskir granskarar. Granskararnir hava roynt at samanlíkna við annað sum t.d. ymiskar útstrekkingar og vektlyfting, men eru ikki í iva um, at fyri fólk í aldrinum 60 til 75 ár, eru gongutúrar tað besta. Tey, ið vóru við í kanningini gingu ein túr tríggjar ferðir um vikuna í seks mánaðar. Úrslitið var, at tey eldru betri vóru før fyri at leggja til rættis, at hugsa og at velja. Serliga vóru tey betur før fyri at velja umaftur, um tað vísti seg, at fyrsta valið ikki var nøktandi, skrivar blaðið Bedre Helse. -------------------------------------------------------------------------------- Fleiri eiga ikki tak yvir høvdið - Nógv av teimum, ið vitja her, hava ongan bústað yvirhøvur. Onnur koma her eftir tørvi t.d. tá konan hevur blakað mannin út og so koma eisini fleiri av teimum, sum búgva í búfelagsskapum, men sum detta útí aftur, sigur Niels Edvard Olsen, leiðari á herberginum hjá Frelsunarherinum m.a. í samrøðu við Blákrossblaðið. Kristian á Reynatrøð Í eina tíð hevur Frelsunarherurin havt eitt herberg í Tórshavn. Ein dagin herfyri var Blákrossblaðið framvið, fyri at fregnast nærri um hetta og har hittu vit setta leiðaran, Niels Edvard Olsen, og fingu eitt prát við hann. Fyrst spurdu vit hann, nær tey byrjaðu við hesum herbergi? Fyrst búfelagsskap - Tað var soleiðis, at Frelsunarherurin í august 1996 keyptu húsini í N. Winthersgøtu nr. 3, sum standa beint við síðuna av hinum húsinum hjá Frelsunarherinum. Hetta var tá ein skrivstovubygningur og tí var neyðugt við nøkrum umvælingum fyrst, sigur Niels. Hann sigur víðari, at longu í oktober sama ár, byrjaðu tey við búfelagsskapi í loftshæddini og á várið 1997, var eisini miðhæddin tikin í nýtslu til búfelagsskap. - Ætlanin var kortini allatíðina at bjóða út eitt herberg í kjallaranum og tann 1. apríl 1998 vóru hølini klár og fíggjarliga grundarlagi í lagi, so tá byrjaðu vit, sigur Niels. Tvey lønt starvsfólk Niels sigur, at fyrsta árið var hann einsamallur í løntum starvi í herberginum. Tá var opið frá kl. 22 á kvøldið til kl. 7 á morgni. - Herbergið er opið allar 365 dagarnar í árinum og tí var sjálvandi neyðugt við sjálvbodnum kreftum, ið kundu loysa av viðhvørt, sigur Niels. Og hann sigur víðari, at 1. apríl í ár varð eitt lønt starvsfólk afturat sett at arbeiða í herberginum og tá varð avgjørt at leingja upplatingartíðina, soleiðis at herbergi í dag er opið frá kl. 22 á kvøldið til kl. 10 á morgni. Land og kommuna stuðla Orsøkin til, at Frelsunarherurin kundi seta eitt starvsfólk afturat á herberginum var, at landsins myndugleikar og býráðið í Havn sóu virðið í herberginum og vildu tí lata góðan fíggjarligan stuðul. Niels sigur, at í ár hevur landsstýrið latið herberginum 250.000,- kr. og Tórshavnar býráð 200.000,- kr. í stuðuli, ið mest verða nýttar til lønir. Bjóða mat og song Men hvat kann so herbergið bjóða fólki? Til hetta sigur Niels, at stutt sagt kunnu tey bjóða mat og eina song. - Tey, ið koma inn, eru mest áhugaði í at fáa suppu um kvøldarnar, men eisini vilja fleiri hava breyð. Um morgunin kunnu tey, ið hava hug til tess, fáa morgunmat, sigur Niels. Nakað av matinum fáa tey frá góðum vinum og frá gistingarhúsum í býnum, men Niels sigur, at tað nógva keypa tey kortini sjálvi, fyri pengar, sum eru savnaðir inn í jólabússum o.ø. hjá Frelsunarherinum. Niels sigur víðari, at umframt mat og song kann herbergið eisini bjóða brúsubað og at fólk fáa vaska klæðir. - Men fólk fáa eisini høvi til at fáa góð brúkt klæðir frá okkum um tørvur er á tí. Nógv av hesum klæðum fáa vit frá Blákrossbúðini, sigur Niels og leggur afturat, at hann fegnast um tað fyrimyndarliga samstarvið millum herbergið og Blákrossbúðina. 750 gistingar í ár Tey, sum koma í herbergið, eru fyri tað mesta rúsmisnýtarar av ymiskum slag. - Nógv av teimum, ið vitja her, hava ongan bústað yvirhøvur. Onnur koma her eftir tørvi t.d. tá konan hevur blakað mannin út og so koma eisini fleiri av teimum, sum búgva í búfelagsskapum, men sum detta útí aftur, sigur Niels. Hann sigur víðari, at nógv av teimum, sum vitja, koma aftur og aftur, tí tey hava onga aðra staðni at sova. - Higartil í ár, hava vit havt 750 gistingar á herberingum, men nógv av hesum, eru tó tey somu fólkini, sigur Niels. Afturat hesum eru tað eisini fleiri, ið bert koma inn at tosa ella fáa andaliga hjálp. Mest um summarið Á herberginum eru 7 seingjarpláss. - Vit vóru noydd at gera tað soleiðis, at kvinnur og menn eru fyri seg. Á mannfólka kamarinum eru 5 sengur og í konufólka kamarinum 2 sengur. Men harafturat er møguleiki fyri at leggja madrassur inn, sigur Niels. Hann sigur víðari, at tað er komið fyri, at eingin hevur verið inni eina nátt, men at hetta er sera óvanligt. Tað vanliga er, at nøkur eru inni og onkuntíð hava verið upp í 9 - 10 fólk inni á eina nátt. - Hagtølini hjá okkum vísa, at tað serliga er um summarið at nógv fólk koma inn, meðan tað slakar meira av um veturin, sigur Niels, sum ikki veit rættuliga hví so er. Stoffini eru verri Tey, sum koma inn í herbergið eru misnýtarar. Men tað er sera ymiskt, hvat fyri misnýtslu tey eru bundin av. - Tað eru ikki bara brennivíns misnýtarar, ið koma her. Nógv eru tablettmisnýtarar og eisini eru fleiri, ið eru bundin av harðari stoffum, sigur Niels. Hann heldur víðari, at tey, ið eru stoffmisnýtarar eru verri at fáast við enn hini, tí tey eru oftast meira aggressiv og ómøgulig at fáast við. Men annars hevur herbergi ávísar reglur at ganga eftir. T.d. vera fløskur, knívar og tendrarar tikið frá fólki, áðrenn tey sleppa inn. Og Niels sigur, at hetta sum heild verður rættuliga væl góðtikið av brúkarunum. Úrslit hóast alt Sjálvt um endamálið við herberginum er at hjálpa treytaleyst, so dylur Niels ikki fyri, at tey kortini vóna, at hesi neyðars menniskju ein dag skulu fáa tað betur. Tey royna tí á ymiskan hátt at hjálpa teimum aftur at fáa eina meining við lívinum. Tey, ið vilja, verða hjálpt í viðgerð á viðgerðarstovnunum, onkur verður hjálptur at fara til skips og annars verður skipað fyri andaktum hvønn morgun, samstundis sum tað verður biðið. Og onkrir glottar eru at hóma hóast alt. - Sunnumorgun hendir tað seg ofta, at fólk koma við okkum á morgunmøti, eisini eru fólk glað fyri at taka mannakorn og lesa úr Bíbliunni og so eru tað eisini fleiri, ið av inniligum hjarta biðja til Guð, sigur Niels. Og hann sigur víðari, at sjálvt um tey flestu, tá tey fara frá herberginum, fara beinleiðis aftur í klubbar ella onnur "reiður" at halda fram við sínari misnýtslu, so er kortini ein vón fyri teimum, tí tað býr eisini nógv gott í teimum. Ætla at halda fram Til spurningin um Frelsunarherurin ætlar at halda fram við herberginum, svarar Niels, at tað avgjørt er ætlanin at halda fram um tað fíggjarliga er gjørligt. Hann heldur, at tíðin higartil hevur víst, at tørvurin er stórur. - Men skal herbergið halda fram er tað ein treyt, at landið og býráðið í Havn vilja stuðla okkum framyvir, sigur Niels at enda í samrøðuni. -------------------------------------------------------------------------------- Neyðhjálparferð til Albania 21. apríl tóku Blái Krossur Føroya og Heimamissiónin stigið at savna pening til frama fyri flóttarfólkini úr Kosovo. Í arbeiðsnevndina komu Ásbjørn Jacobsen og Hanus Poulsen úr Leirvík, Mourits Mouritsen, Alfred Petersen og Per Jacobsen úr Havn, Leif Erik Niclasen av Argjum og undirritaði. Eftir at hava ráðført okkum við heimildarfólk okkara í Albania, har flóttarfólkini vóru, varð samtykt at savna pening inn heldur enn brúktar vørur. Inn komu kr. 246.000,- Skjót hjálp er dupult hjálp Samband okkara í Albania gjørdist ein samkoma í Tirana. Hvønn dag høvdu vit samband við tey og ráðførdu okkum um vøruúrval eftir einum ynskilista, har ovast stóðu blæður, bind og nýggj undirklæði - og skjót hjálp er dupult hjálp, var okkara sannføring. Møttu vælvild allastaðni Longu 30. mai var farið úr Føroyum við flogfari. Á ferðini til Albania vóru Marius Jacobsen og Hanus Poulsen, lastbilførarar úr Leirvík og undirritaði. Nakrar vørur vóru keyptar í Føroyum og sendar ókeypis við Skipafelagnum til Hirtsals. Bæði í Føroyum og Danmark møttu vit vælvild, hóast sera stríggið var at fáa tíðina at røkka. Vit leigaðu ein danskan lastbil, fyltu hann við vørum og koyrdu síðan avstað. 1. juni fóru vit glaðir um týska markið. Í lastbilinum vóru í høvuðsheitum hesar vørur: 30.000 blæður, 70.000 bind, 6.000 pløgg av undirklæðum, 12.000 pør av sokkum, 400 skópør, 100 madrassur, 1,5 tons av mati umframt annað smávegis. Koma til Albania Vit koyrdu til fríggjakvøldið 4. juni, íalt 2.700 km. Tá vóru vit í Suðuritalia, sigldu síðan 8 tímar til Albania. Leygarmorgunin kl. 08.00 komu vit til Albania , sluppu um tollgyrðingina seint um kvøldið og komu til Tirana sunnunáttina. Sunnudagin hendi einki uttan at hitta fólk. Mánamorgunin lossaðu vit vørurnar. Arbeiðið var væl skipað av teimum í Tirana, og høvdu tey 3 ymisk vøruhús at savna vørurnar í. Matur, klæði og madrassur blivu settar í hvørt sítt hús og síðan býtt út. Kristin hjálpa muslimum Vit fingu høvi at vitja eina flóttarfólkalegu. Hetta gav gott innlit í nakrar mannalagnur, sum vit minnast fyri lívið. Har vóru kvinnur, sum sótu einsamallar við børnum, gomul fólk uttan familju, smá børn uttan foreldur o.s.fr. Men eisini vóru nøkur komin ígjøgnum marknaðarliðini við nærum allari familju sínari. Øll vóru fegin um at fáa gávur úr Føroyum og skiltu illa, at kristin fólk geva muslimum gávur. Tað var meira enn tey høvdu væntað, og takkaðu so hjartaliga, sum tey kundu. Hetta opnaði hjartað hjá nøkrum, sum tóku við kristnari trúgv, meðan tey vóru flóttarfólk í Albania. Í flóttarfólkaleguni fingu vit boðið serstakt kaffi, sterkt og søtt, men tað allar besta, tey kundu veita gestum. Sum tey hugdu og grinu, tá ið vit snerktu at smakkinum. Ovurfegin um góðar gávur Tey leiðandi í kristnu samkomuni í Tirana býttu neyðhjálpina út og hjálpin kom á rætta staðið. Tey vóru ovurfegin at býta slíkar gávur út og nevndu, at onkur neyðhjálparlastbilur hevði havt skíir, rulluskoytur og annað, sum als ikki kundi nýtast í flóttarfólkalegunum. Vit hava síðan heimkomuna fingið fleiri heilsanir og biðja tey okkum heilsa okkara fólki í Føroyum. Tey siga, at eingin lastbilur, sum kom til teirra, hevði so góðar og nýggjar gávur, sum vit høvdu. Vit kunnu einans senda tøkkina víðari til Guds og tykkum, sum stuðlaðu okkum! Kristian Martin Petersen -------------------------------------------------------------------------------- Fráhald Ein morgunin møtti ein ungur maður fyri fyrstu ferð upp á einum arbeiðsplássi. Formaðurin tók blídliga ímóti honum og ynskti honum vælkomnum og gav honum eitt stórt glas av øli og bað hann drekka tað. "Nei," svaraði hesin ungi aftur, "eg eri fráhaldsmaður og drekki hvørki veikt øl ella tað, ið sterkari er." "Vit hava ongan fráhaldsmann her á arbeiðplássinum," svaraði arbeiðsformaðurin aftur. "Jú, so leingi eg arbeiði her, hava tit ein," svaraði hin djarvliga aftur. "Ølið skalt tú hava, um tað so blívur innvendiga ella útvendiga," svaraði formaðurin ilskur. "Tá ið eg kom her í morgun, var eg í reinum klæðum. Klæðini kanst tú dálka; men karakter mín skalt tú ikki sleppa at dálka," segði hin ungi maðurin avgjørdur á málinum. Gævi satt, at vit høvdu nógvar ungdómar av hasum slagnum, sum tora at reka ímóti streyminum og taka eina avgjørda støðu, um tey so eru einsamøll í parti, tí " nei" kann avgjørt eisini vera eitt positivt orð. Men til tey, ið longu eru fallin út í hasa last, vilja vit siga, at hóast brennivínsdjevulin er ræðuliga sterkur, ber til at reka hann út. Jesus hevur givið okkum tvey vápn í hesum bardaganum, og tey eita: bøn og føsta. Effie Campbell -------------------------------------------------------------------------------- Maðurin, sum blakaði brennivínið á bláman Tað er Chr. Høj, sum hevur skrivað Heimamissiónssøguna. Hann ferðaðist kring landið við bandupptakara og fekk fólk at siga sær, hvussu missiónin kom til teirra bygd. Hetta er spennandi lestur. Bara ein bók er komin higartil, men nógv tilfar liggur tøkt. Í 2004 eru hundrað ár liðin, síðani missiónin kom til landið. Munnu vit ikki fara at fáa framhaldið innan ta tíð? Tað er Josefina Strøm-Nielsen, sum sigur frá virkinum hjá Heimamissiónini á Tvøroyri og í Trongisvági. Hon greiðir soleiðis frá: "Eg minnist væl, tá ið byrjað varð at halda blákrossmøtir á Tvøroyri. Tað var Pauli Nolsøe, Pauli á Tanganum, ið fekk hetta í lag. Tað er ein serlig søga um hann. Hann var giftur við eini keypmansdóttur úr Trongisvági, ið æt Jetta. Sjálvur var hann ættaður úr Garði í Trongisvági. Pauli hevði eitt keypmansvirki, har ið tey eisini seldu brennivín, og sjálvur kom hann at nýta nógv av tí váta slagnum. Eitt systkinabarn móður mína, ein blaðungur drongur, var krambakallur hjá honum. So var tað dagurin, ið so nógv hevur verið tosað um á Tvøroyri. Pauli sat um náttina í krambúðini í fyllskapi sínum. Hann var so ógvuliga góður við Jettu, konuna, hóast hann var so forfallin. Tá hevði hann ein dreym, sum hann situr og dúrar. Hann sær, at Guds einglar fara avstað við Jettu. Hon kemur til himmalsins portur. Hann kemur aftaná. Og tá ið tey koma til portrið, siga einglarnir við hann: "Nei, tú sleppur ikki inn. Tú ert ikki nóg reinur." So vaknaði hann, og hann var so skakaður, at tí ið krambakallurin kemur oman í handilin um morgunin, var Pauli ikki farin í song. Hann sigur tí við hann: "Frá hesum degi selji eg ikki meira brennivín!" Og so biður hann henda unga drongin koyra alt burtur. Og so fór hann við einari tunnuni fyri og aðrari eftir oman á sjógvin. Og roykurin av brennivíninum kendist í fleiri dagar í bygdini. Eisini fløskur av ymiskum slagi fóru sama vegin. Hin trúði, at keypmaðurin gjørdi tað í ørviti. "Nei, hetta er álvara mítt. Tú skalt gera tað, tí eg selji ikki meiri brennivín!" Hann vildi sleppa har, sum Jetta fór. Men hvussu var og ikki, Pauli gjørdist ein umvendur maður og fór at arbeiða hjá Bláa Krossi. Har bar hann so fram vitnisburð sín. Hann var góður talari og sera bíbliukønur. Eg gekk sum ein smágenta tann fjórðingsvegin út á Tvøroyri. Tað varð í felagshúsinum, tey høvdu blákross fundirnar. Tað vóru góð møtir. Tey lósu ein lestur og sungu úr blákross bókini." Effie Campbell -------------------------------------------------------------------------------- Jesus kann... Lag: Klettar og fjøll einaferð skulu svíkja. Ella: Alt, ið mær tørvar, er meira av Jesus. Verðin var myrk, tá í syndum eg livdi, førdi meg út í eitt drankara lið. Vinirnir sviku, tá pengarnir trutu, óglað eg gekk, uttan mál, uttan mið. Í hesum heimi mær einki fekk steðgað, skipbrot eg leið, runt í aldunum vóð. Skútan var vrak, allir lívsstormar ýldu. Pínan um ævir klárt fyri mær stóð. Men hesa nátt, tá eg var um at søkka, sá eg ein vita, sum lýsti upp høv. Ljósið er Jesus, hann vrakinum nærkast, lyftir meg upp, upp úr undirgangs grøv. Jesus eg havi nú í míni skútu, aldri eg óttist, hann gevur mær frið, hann megnar tað, eingin annar her kundi. Æran er hans, allur heiðurin við. Úr "Gatefolk og fyrlysmennesker". Effie Campbell umsetti. -------------------------------------------------------------------------------- HomeBlákrossblaðið Nr. 2 - 1999 - 4. árgangur Regin Vágadal, ein av heimsins sterkastu monnum: Rúsdrekka ger meg veikan Kristian á Reynatrøð Ein av heimsins sterkastu monnum í dag er føroyingurin Regin Vágadal. Herfyri gjørdist hann nr. 2 í sterku kappingini "Atlantic Giant", sum var í Føroyum. Vit hava spurt hann, hvussu hann fyriheldur seg til rúsdrekka. Ger lítið við váta slagið - Eg geri lítið við tað váta slagið og tá ið kappingar og harðar venjingar eru ella standa fyri durum, drekki eg als einki. Tí kunnu tað lættliga ganga mánaðir ímillum, at eg drekki nakað, sigur Regin. Hann sigur víðari, at tá hann so onkuntíð smakkar sær á, roynir hann at leggja hetta í síni frítíð ella tá langt er til næstu kapping. Rúsdrekka ávirkar avrikið Regin heldur ikki, at rúsdrekka í smáum nøgdum skaðar avrikið hjá ítróttarfólki tað heilt stóra, men tá talan er um størri nøgdir er galið. - Tá eg onkuntíð havi verið í býnum, kann eg merkja hetta á mínum kroppi leingi eftir. Rúsdrekka í størri nøgdum, er tí als ikki gott fyri mítt avrik og tað haldi eg, at ein og hvør annar ítróttarmaður má taka undir við mær í, sigur Regin. Tá talan er um sterkar menn í øðrum londum, ið eru á líknandi støði sum Regin, verður rúsdrekka heldur ikki nógv nýtt. - Hinir gera eins og eg lítið við tað váta slagið, tí hetta ávirkar eisini teirra avrik og kappingin er hørð. Men tá tað liggur fyri t.d. í frítíðini, tá venjingin er løtt, kunnu teir finna uppá at drekka eitt sindur, sigur Regin Vágadal. Hugsar um at vera fyrimynd Regin veit væl, at børn og ung, hava seg sum fyrimynd. - Eg hugsi sjálvandi um, at eg eri fyrimynd fyri nógv børn og ung og tí royni eg at ansa væl eftir, tá eg av og á fari í býin. Tí tað ber ikki til at bera seg at sum ein apukattur, tá ein er ein almennur persónur, sum øll hyggja eftir, sigur Regin Vágadal at enda í samrøðu við Blákrossblaðið. -------------------------------------------------------------------------------- Guds leiðsla Ein maður, sum hevði verið drykkjumaður í mong ár, bleiv umvendur og fullkomiliga fríaður fyri ta last, sum brennivínið er. Jesus er hin einasti, sum av sonnum kann fría okkum og seta okkum í satt frælsi. Hevur tú roynt alt annað, so er ein møguleiki eftir enn, gev Jesusi ein kjans. Loyv honum framat at hjálpa tær. Lat teg heilt upp fyri honum. Eftir henda dag høvdu hesin maðurin og kona hansara eitt ynski: at hjálpa menniskjum, sum lógu undir fyri alkoholi. Maðurin fekk kall at fara til Grønlands. Hann gekk leingi og bar hetta inni við seg og talaði ikki eitt orð um tað við nakað menniskja, heldur ikki við konuna. Ein dagin fór hann í bøn til Guds og segði: "Harri, um tað er tín vilji, at tú ætlar at senda okkum upp til Grønlands, so mást tú lata konu mína orða tað við meg." Tað gekk rúm tíð, har hann bara gekk og bíðaði eftir Gudi, nær Harrin mundi fara at taka næsta stigið í hesi søk. So ein dagin nevnir konan tað við hann, at tað er fyri henni, sum Harrin vil hava tey at fara til Grønlands. Tey vóru ikki heilt ung longur at fara út á missiónsmarkina. Fyrsta dagin skuldu tey hava silvurbrúdleyp. Tey høvdu sæð fleiri, sum søgdu seg hava kall at fara til Grønlands, koma heim aftur sum nervavrak, so tey vildu vera heilt vís í, at tey gingu í Guds vilja og ikki runnu fram um hann. Tá missir ein nevniliga Guds signing. Tey fóru tí í bøn til Guds og søgdu: "Harri, um tú vilt, at vit skulu fara upp til Godthåb nú, so lat onkran koma, sum vil keypa hús okkara." Har komu fleiri; men eingin vildi keypa, tí húsini vóru so gomul. Ein dagin sigur konan við mannin, at hon hevur lisið í einum kristiligum blaði, at eitt hvíldarheim yviri í Jútlandi er til sølu. Hon hevur ongan frið á sær og kennir, at hetta er frá Harranum. Maðurin hevur ongan áhuga fyri hesum; men konan sigur, at kanska Harrin nýtir hetta sum eina springfjøl, so tey seinni skulu fara til Grønlands, og hon heldur, at hann skal skriva til teirra, sum standa fyri heiminum, og siga, at hann hevur áhuga fyri hesum. Maðurin so ger, tí kanska hevur konan rætt, at Harrin fer at nýta hetta sum eina springfjøl víðari til Grønlands, og so er tað tað, at hetta hvíldarheimið eitur "Godthåb". Man Harrans kall vera "Godthåb" í Danmark og ikki uppi í Grønlandi? Tey bóðu nógv hesa tíðina, at Harrin mátti vísa teimum sín vilja. Dagin eftir silvurbrúdleypið fekk maðurin bræv frá teimum, sum stóðu fyri heiminum. Tey søgdu, at tey høvdu biðið nógv og inniliga til Guds um, at tá ið tey nú settu heimið til sølu í bløðunum, at bert ein keypari mátti venda sær til teirra, so tað var heilt vist, at hin rætti fekk húsini, og so var, hesin maðurin var hin einasti, sum hevði vent sær til teirra. Tá vistu hjúnini, at hetta var Guds vilji. Maðurin fór tvørtur um gøtuna til ein mann, sum seldi hús, og hann slapp beinanvegin av við húsini. So fóru tey til Jútland, og í tríggjar mánaðir vóru tey einsamøll í hesum húsunum, sum tey høvdu keypt. Nógva tíð nýttu tey at biðja til Guds, at hann nú mátti vísa teimum næsta stigið á leiðini, hvat ið hesi húsini skuldu nýtast til, og ein dagin fingu tey bræv frá kommununi í Godthåb í Grønlandi, um tey vildu taka ímóti einum ungum grønlendara, sum var kriminellur. Tey søgdu ja, og honum á baki komu fleiri við alkoholtrupulleikum o.ø. Tá máttu hjúnini takka Harranum, sum er so góður. Hann sá, at tey vóru ikki ung longur og fóru helst ikki at tola baksið og kuldan uppi í Godthåb í Grønlandi, tí sendi hann tey til "Godthåb" í Danmark, har tey hjálptu ungum grønlendingum, sum vóru illa fyrikomnir. Hjúnini lærdu nakað, sum tey vóru ógvuliga takksom fyri, og tað var, at tað er gott at bíða í kvirru eftir Harranum. Ver stillur, renn ikki fram um Harran, brúka tíðina til bøn. Harrin leiðir teg stig fyri stig; men tú skal ikki stíga næsta stigið, fyrr enn hansara klokka slær. Effie Campbell HomeBlákrossblaðið nr. 2 - 1998 Kunnu børn læra at drekka? Spurningurin um at læra børn at drekka, hevur aftur verið frammi, m.a. í útvarpinum. Spurningurin er kortini ikki nýggjur. Soleiðis hava fólk spurt nú í fleiri ættarlið. Í mongum øðrum londum, m.a. í Onglandi, hava tey størri álit á tí fyribyrgjandi- og fráhaldsarbeiðinum. Tey flestu vita, at alkoholframleiðarar eggja fólki og serliga foreldrum at læra børnini at drekka og ongantíð ov skjótt. Soleiðis hava nógvir skúlar í fleiri londum fingið egna drykkjustovu (barr) í skúlanum til óbótaligan skaða fyri børnini og tey ungu. Higartil finst eingin kanning, ið bendir á, at tað at læra børn at drekka er rætti vegurin at ganga. Tvørturímóti finnast nógvar vísindaligar kanningar, ið ávarða ímóti slíkum framferðarhátti. Vísindaligar kanningar í Svøríki og Noregi vísa púra greitt, at tey børn, sum byrja tíðliga at drekka heima við hús hjá og saman við foreldrunum, eru tey, ið drekka mest úti og saman við vinfólkunum. Vælmeint foreldur fara sostatt púra skeiv, um tey vilja læra børnini at drekka, við at gera hetta við rúsdrekka nátúrligt og opið heima við hús. Eftir øllum at døma uppfata børnini hetta sum at "rúsdrekka hoyrir til" og er avgjørt neyðugt, sum ein partur av vaksnamannalívinum. Úrslitið kann tá verða, at hesi seinni verða stórbrúkarar av rúsdrekka, tí at tey hava lært, at soleiðis eigur tað bara at vera. Foreldur eiga ikki at gloyma, at rúsdrekka er bindandi og vanadannandi. Er tað so vandamikið at vera forvitin? Er tað duldarfulla altíð vandamikið? Hví eru tey vaksnu so bangin fyri, at børnini ikki hava kunnleika og innlit í alt? Hví hevur tað so stóran týdning og skund at læra børnini at drekka rúsdrekka? Tað átti ikki at veri neyðugt. Tað finna tey flestu ivaleyst útav sjálvi - tíverri, tá ið tey eru vaksin. Tað er av størsta týdningi, at tey vaksnu ikki gera rúsdrekka til nakað, ið hoyrir heima millum børn og ung. Tað tykist sum um flestu føroyingar ynskja at nýta rúsdrekka ofta ella sjáldan, nógv ella lítið. Hesi ynskja samstundis, at eitt sokallað mátahald eigur at verða málið fyri hin vanliga føroyingin. Frálæruliga (pædagogiskt) og fyrimyndarliga, er hetta ein ógvuliga vánaligur framferðarháttur, tí eingin kann siga hvar markið gongur og hvat er ov nógv ella ov lítið. Tað einasta ein kann vera vísur í er, at øll nýtsla av rúsdrekka, lítil ella stór, er vandamikil, skaðilig og kann skapa ómetaligar trupulleikar fyri hin einstaka og tey avvarðandi. Tí vilja vit so staðiliga mæla fólki frá at læra børnini at drekka, men heldur læra tey ikki at drekka. Sí eisini lesarabræv aðrastaðni í blaðnum um sama evnið. Ásbjørn Jacobsen aðalskrivari ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Avvarðandi minnast alt! Kristian á Reynatrøð Tað mest týdningarmesta hjá teimum avvarðandi er at geva misnýtaranum ábyrgd, soleiðis at tey kenna seg hótt ella bangin. Tað nyttar altso ikki bara at vera fittur við tey, hjúkla um tey, taka ábyrgd frá teimum og fjala útyvir tey, tí júst soleiðs eru tey avvarðandi við til, at misnýtslan bara heldur áfram, segði Diana Borgnýardóttir m.a. í áhugaverdum fyrilestri á landsstevnuni hjá Bláa Krossi í Klaksvík. Leygardagin 18. apríl, á landsstevnuni hjá Bláa Krossi, hevði alkoholráðgevin Diana Borgnýardóttir fyrilestur yvir evnið "Børn, foreldur og rúsdrekka". Diana hevur sjálv drúgvar royndir á hesum øki, bæði sum avvarðandi at misnýtara og sum ráðgevi seinastu 12 árini, har hon serliga hevur lagt dent á familjuna hjá misnýtarum. Fjala útyvir Í áhugaverda fyrilestrinum segði Diana m.a., at fyri avvarðandi er tað sera vanligt, at tey isolera seg og fjala útyvir misnýtaran. Tey avvarðandi hava eisini oftast stóra skuldarkenslu og kenna tað soleiðis, at tað er nakað galið við teimum sjálvum t.d. kunnu konan ella børnini kenna tað soleiðis, at tey ikki eru nóg góð og at tey ikki klára at liva upp til tað tey eiga. Hetta ger eisini mangan, at tey avvarðandi missa sjálvsálitið og at sjálvsvirðið minkar. Fyri at fjala útyvir trupulleikan, tekur familjan ofta alla ábyrgd frá misnýtaranum, sum sostatt kann halda áfram við sínum drekkaríði. Ein partur av at fjala útyvir er m.a. at lúgva. Eitt klassiskt dømi er, at avvarðandi ringja til arbeiðsgevaran hjá misnýtaranum og siga at viðkomandi er sjúkur, tá hann í veruleikanum er fullur. Eitt annað klassiskt dømi er tá misnýtarin hevur verið harðligur og givið t.d. konuni blátt eyga, ja, so lýgur konan fyri øðrum og sigur, at hon er dottin osfr. Familjan verri fyri Diana segði víðari, at familjan mangan er verri fyri enn misnýtarin, tí tey eru jú altíð edrú og minnast alt! Harafturímóti er misnýtarin sum eitt barn, ið doyvir alt burtur í einum rúsi og sær ongar trupulleikar. Tey avvarðandi verða soleiðis "super menniskju", ið mugu taka alla ábyrgd og allar trupulleikar á seg. Svikin Avvarðandi at misnýtarum verða sera ofta svikin. Diana segði, at nógv lyfti verða givin, men hesi verða líka ofta brotin og tí kunnu tílík menniskju hava sera trupult við at hava álit á nøkrum. Eisini eru avvarðandi ótrygg, tí tey vita ongantíð, hvat fer at henda t.d. um pápin/mamman kemur full heim eftir loknan arbeiðsdag. Víðari segði Diana, at "vanlig" fólk gleða seg til høgtíðir og feriur, tí tá kunnu tey hugna sær saman. Soleiðis er ikki í misnýtaraheimum, nei tey stúra tvørturímóti fyri høgtíðum og ferium, tí tá er oftast heilt galið. Misnýtarabørn gerast misnýtarar Hetta við vantandi sjálvsábyrd, sjálvsvirðið, við ótta, ótryggleika osfr. ger mangan tað, at børn hjá misnýtarum sjálvi gerast misnýtarar. Partvís tí tey ikki eru von við annað og partvís fyri sjálvi at doyva pínuna og trupulleikarnar tey hava havt frá barnsbeini av. Diana segði, at almennu tølini siga, at uml. 70% av misnýtarabørnum sjálvi gerast misnýtarar! Nógv børn verða kensluliga ávirkaði av misnýtsluni hjá foreldrunum alt lívið. "Dugnaliga barnið" Diana nevndi í sambandi við børn at misnýtarum, at tey oftast kunnu býtast upp í 4 ymiskar bólkar, ið hvør á sín hátt roynir at fjala útyvir veruleikan tey liva í. Fyrsti bólkurin er "dugnaliga barnið", ið oftast er elst; tað er álvarsamt, sjálvstøðugt, ábyrgdarfult og málrættað. Ofta gerast slík børn leiðarar, ið ikki vísa kenslur, men tó eru tey bangin innast inni. Hesi børn royna at geva familjuni sjálvsvirði og tí kenna tey tað sum sína skyldu at blíva til nakað her í verðini. "Trupla barnið" Næsti bólkurin er "trupla barnið". Hesi eru von við at fáa rós fyri tað ein ger og ikki fyri tað ein er, og tí royna tey at gera alt, fyri at verða elskað allastaðni. Hesi eru ofta illsint, aggressiv og ring at hava við at gera. Tey kenna seg altíð at verða sett uttanfyri, eru ósikkur og bangin og royna tí altíð at fáa "uppmerksomheit". Fáa tey ikki tað, verða trupulleikar. "Gloymda barnið" Triði bólkurin er "gloymda barnið", ið eingin sær ella leggur merkið til. Tey eru ikki til ampa og gera einki um seg, men hava alt innaní sær. Hesi eru oftast einsamøll, still, veik og liva mangan í egnari "fantasiverð", ið kanska lættir um støðuna. Hesi isolerað seg og hava ikki vinir. "Keligrísurin" Fjórði bólkurin er "keligrísurin", ið altíð er stuttligur. Hesi siga stuttligar søgur og verða mangan ikki tikin í álvara. Tey eru mangan impulsiv og sera aktiv, men klára sjálvdan at fullfíggjað nakað. Tey tola ikki væl tvístøður og klára seg ofta illa í skúlanum. Tey eru bangin, einsamøll og óbúgvin, men royna at fjala alt hetta við ymsum stuttleikum. Vónloysi kann verða vón Diana segði eisini, at avvarðandi at misnýtarum kenna ofta, at alt er vónleyst og einki kann hjálpa. Men her vildi hon gera øllum greitt, at hetta passar ikki, tí øll kunnu gera nakað fyri at koma burturúr trupulleikunum. Hetta er ein spurningur um upplýsing. Men hon viðgekk tó, at tað væl kann verða trupult m.a. tí at tey avvarðandi sjálvi eru bundin av misnýtaranum! Tað mest týdningarmesta hjá teimum avvarandi er at geva misnýtarinum ábyrgd, soleiðis at tey kenna seg hótt ella bangin. Tað nyttar altso ikki bara at vera fittur við tey, hjúkla um tey, taka ábyrgd frá teimum og fjala útyvir tey, tí júst soleiðs eru tey avvarðandi við til, at misnýtslan bara heldur áfram, segði Diana. Øll mugu fáa viðgerð Ein byrjan til at fáa trupulleikan loystan kann verða, at misnýtarin sær, at hetta ber ikki til meir og fer í viðgerð og verður turrlagdur. Men Diana helt tó, at her var tað sera týdningarmikið, at øll familjan fekk hjálp. Tí fáa tey avvarðandi ikki eisini hjálp, kann tað gerast sera trupult fyri familjuna, tá misnýtarin kemur aftur úr viðgerð. Tá verður alt jú vent á høvdið; misnýtarin tekur ábyrgd aftur og nú er brádliga álit og tryggleiki aftur, ið ikki er lætt at klára hjá teimum avvarðandi, sum tá ofta kenna seg hótt og at missa vald. Diana helt, at nógv meira átti at verið gjørt fyri at hjálpa teimum avvarðandi t.d. kundi tað verið sum í Noregi, har tey hava viðgerðarheim bara fyri avvarðandi. At enda viðmerkti Diana tó, at stigið, sum Blákrossheimið nú er farið undir, við at bjóða øllum teimum avvarðandi við í viðgerðina 14. hvønn týsdag, var eitt positivt framstig. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Fyrsti fundurin hjá Klaksvíkar blákrossfelag Kristian á Reynatrøð Sunnudagin 19. apríl 1998 varð eitt fyribils blákrossfelag sett á stovn í Klaksvík, nevnt Klaksvíkar blákrossfelag. Í hesum sambandi varð ein fyribils arbeiðsnevnd við fimm fólkum vald, umboðandi fólk úr bæði Emmaus og KFUM/K. Fyribils nevnd skipað Leygardagin eftir, tann 25. apríl, hevði arbeiðsnevndin sín fyrsta fund og í hesum sambandi, hevur Blákrossblaðið fingið eitt tíðindaskriv frá nevndini har m.a sæst, hvussu nevndin hevur skipað seg. Gertrud Váðklett úr Klaksvík er vald til fyribils formann og Signar Hansen úr Klaksvík er valdur til fyribils næstformann. Fyribils kassameistari er Anna Hvannastein úr Haraldssundi, meðan hini bæði í nevndini, Bodil Olsen og Ólavur í Mittúni Christiansen úr Klaksvík, eru nevndarlimir. Alt hetta er sum nevnt fyribils, tí eingin aðalfundur hevur verið enn. Fyri at hava fult gildið er neyðugt við aðalfundarsamtyktum og viðmerkjast kann, at arbeiðsnevndin m.a. hevur fingið til uppgávu at skipað fyri einum stovnandi aðalfundi fyri Klaksvíkar blákrossfelag skjótast gjørligt. Møti og skeið Í tíðindaskrivinum verður eisini stutt sagt, hvat var á skránni henda fyrsta fundin hjá Klaksvíkar blákrossfelag. Fundurin byrjaði við, at Gertrud Váðklett las eitt andaktstykkið til dagin úr "Kraft av nýggjum". Samtykt varð at byrja varliga m.a. við at hava eitt møti um fjórðingsárið skiftivís í Emmaus og í KFUM/K. Á fundinum varð eisini tosað um, at tað hevði vaksið um áhugan og styrkt nevndarlimir og limir um skipað varð fyri ymiskum skeiðum, sum t.d. kundu verið yvir evnið "Hvussu virka vit" í nevnd og sum limir. Kontaktpersónar Á fundinum varð harafturat tosað um, at tey máttu hava nakrar kontaktpersónar, ið fólk við trupulleikum altíð kundu vent sær til. Sagt verður í skrivinum, at hesir persónar t.d. kunnu fara við fólki til Havnar á Blákrossheimið og kunnu taka ímóti teimum, tá tey koma aftur úr viðgerð. Fund einaferð um mánaðin Samtykt varð at hava regluligan nevndarfund einaferð um mánaðin og næsti fundur varð ásettur til 30. mai. -------------------------------------------------------------------------------- Landsstevnan 1998 Kristian á Reynatrøð Vikuskiftið 18. og 19. apríl skipaði Blái Krossur fyri landsstevnu í KFUM/K í Klaksvík. Hetta var fyrstu ferð at hetta stóra tiltak varð hildið í Klaksvík, men tað eydnaðist sera væl. Veðrið var gott, nógv fólk vitjaðu og tey fingu sum heild væl burturúr. Tiltøk í býnum Byrjað varð leygarmorgunin við bønarløtu og kl. 11 skipaði BKU fyri tiltøkum í býnum. Uttanfyri Statoil støðina høvdu umboð fyri BKU stillað nøkur borð upp í góðveðrinum, har serliga børn og ung kundu fáa ymiskt ókeypis tilfar m.a. bløð, blusir, klistrimerkir og faldarar. Men eisini varð høvi til at keypa sær onkra bók og at fáa upplýsingar um Bláa Kross. Tiltakið eydnaðið bara væl. Serliga komu nógv fólk framvið, tá fólk, ið komu við Ternuni gingu framvið, men eisini fleiri klaksvíkingar, ið vóru til handils henda leygarmorgun steðgaðu á fyri at forvitnast. Fyriskipararnir vórðu væl nøgdir, nógv ókeypis tilfar varð býtt út og fleiri bøkur vórðu seldar. Bíbliutími Kl. 11 varð eisini skipað fyri bíbliutíma í KFUM/K, har Jóhannes Johannesen talaði yvir evnið: "Menniskjan, likam, sál og andi". Fitt av fólki møttu upp til henda sera áhugaverda bíbliutíma, har Jóhannes tók eitt lítið umrøtt evnið upp til viðgerðar. Nevniliga at vit menniskju eru meira enn bert eitt likam. Vit eru eisini andi og sál og hesi trý umfata eina heild í hvørjum einstøkum menniskja. Tí er tað eisini avgerandi neyðugt, at øll hesi verða røktað rætt, tí annars verða trupulleikar. Aðalskrivarin hevði orðið Seinnapartin leygardagin hevði aðalskrivarin Ásbjørn Jacobsen hugleiðingar um árið, ið fór og um framtíðina. Vit skulu ikki her endurgeva alla hesa drúgvu frágreiðing, men nevnast kann m.a. at hann segði seg hava lagt dent á fráhaldssakina á landsstevnuni í ár. Víðari segði hann, at stevnumiðið og fráhaldsmálini, ið eru gjørd fyri Bláa Kross fram til 1999 eru sera góð amboð fyri at røkka nøkrum úrslitum. Ásbjørn segði eisini, at Blái Krossur er fámentur og hevur vegna manglandi orku tey seinastu tvey árini, mest raðfest diakonalu síðuna og ikki gjørt nóg nógv við upplýsing og fyribyrging. Hann nevndi síðan, hvussu til stóð við øllum aktivunum hjá Bláa Krossi. Men vísti samstundis á, at tað í dag er sera trupult at fáa fólk at hjálpa til og taka ábyrgd innan fyri alt kristið arbeiðið, lønt sum ólønt. Tað mangla veruligar "eldsálir", ið kunnu draga onnur við sær, segði hann. Hann spurdi um orsøkin til hetta kundi vera, at fólk eru so upptikin av øllum møguligum øðrum ella tí at offurviljin er burtur? Ásbjørn helt, at um vit ikki gera arbeiðið, so ger eingin tað, tí eingin ger tað fyri okkum. Hann helt víðari, at vit allatíðina mugu læra at ganga nýggjar leiðir og duga at síggja nýggjar tørvir í samfelagnum, alt eftir sum samfelagið broytist. Ásbjørn helt, at kirkjan og missiónin í Føroyum hava forsømt tað diakonala arbeiðið í nógv ár og at tey eiga at raðfesta hetta nógv hægri framyvir. Blái Krossur er ikki ein sjálvstøðug meinigheit, men bjóðar seg fram til at hjálpa við diakonala arbeiðnum, sum ein grein av kirkju og missiónini og í samstarvi við hesi. Annars helt Ásbjørn, at vit eiga at venda aftur til gamla hugburðin um totalt fráhald, tí núverandi liberala hugsanin hjá m.a. missiónsfólki um at drekka við máta, tálmar ikki nakrari nýtslu, men er heldur við til at føra onnur útí at drekka meira. Ásbjørn staðfesti, at tað er næstan ógjørligt at fáa ung at tekna seg sum lim í Bláa Krossi longur. Hví hetta var so visti hann ikki, men tað kann vera tí at ung hava eitt liberalt forhold til rúsdrekka og vilja ikki binda seg til nakað fráhald. Ásbjørn setti í hesum sambandi spurningin, um foreldrini høvdu "lært tey at drekka" og hann helt víðari, at vit ístaðin fyri at læra børn at drekka, heldur eiga at læra børn ikki at drekka, heldur ikki við "máta", tí greinsan millum nýtslu og misnýtslu er hárfín. Nei, lat okkum heldur tora at vera fráhaldsfólk!, segði Ásbjørn m.a. í síni áhugaverdu frágreiðing. Vel ein bólk Kl. 17 leygardagin varð høvið hjá øllum at velja ein bólk. Antin kundi ein fara inn at lurta eftir Sólborg Dulavík og Hansy Højgaard, ið greiddu frá gerandisdegnum á Blákrossheiminum ella kundi ein fara at lurta eftir Onnu Hentze og Gimma Olsen, sum greiddu frá um staðbundin blákrossfeløg og hvat hin einstaki kann gera. Fólk býttu seg nøkulunda helvt um helvt í hesar bólkar, alt eftir áhuga. Báðir bólkarnir vóru vælnøgdir aftaná og ikki minst vóru fólk glað fyri at samtala og seta spurningar til tey, ið høvdu havt orðið. Filmur og ungdómsmøti Eftir ein góðan nátturðabita á Sjómansheiminum var filmurin "Hvør er næsti mín" vístur. Hetta var ein filmur, ið bygdi á líknilsi um hin miskunnsama samariubúgvan. Og sjálvt um filmurin var gamal og góðskan kanska ikki tann besta, so var boðskapurin sera greiður og talandi. Kl. 21 skipaði BKU fyri ungdómsmøti og stuttligt var at síggja, at stóri salurin í KFUM/K varð fyltur væl upp. Uml. 150 fólk, harav flestu vóru ung, vóru møtt, sjálvt um nógv annað var á skránni hetta leygarkvøldið í Klaksvík. Kristian á Reynatrøð talaði yvir líknilsi um hin miskunnsama samariubúgvan. Eitt gentukór av Toftum sang sera vakurt og ungi leirvíkingurin Jón Poulsen vísti eisini síni góðu evnir, bæði sum guittaristur og solosangari. Samanumtikið eitt sera væleydnað ungdómsmøtið. Familjumøti Eftir gudstænastuna í Christianskirkjuni og ein góðan døgurðabita á Sjómansheiminum var tíðin komin til familjumøti sunnudagin kl. 14. Tað fólk kanska minnast best frá hesum møti, var stuttliga búktalaradukkan, sum Kristian Martin Petersen úr Fuglafirði, tosaði við. Hvussu hann fekk hesa dukku at samtala við seg, var ein gáta hjá børnunum, men tey sótu sera still og fingu helst eisini nógv burturúr. Birna Petersen fortaldi eina góða søgu og eitt stórt barnakór úr Klaksvík sang nakrar vakrar barnasangir. Klaksvíkar blákrossfelag Kl. 16.30 sunnudagin hevði aðalskrivarin sett eitt evnið á skránna, ið ljóðaði soleiðis: "Hvussu byrja vit eitt blákrossarbeiði?" Hetta var helst gjørt av taktiskum orsøkum, tí tá hann tók orðið, segði hann beinanvegin, at endamálið við hesum fundi, var at fáa sett eitt blákrossfelag á stovn í Klaksvík. Síðan nevndi hann stutt, hvussu eitt staðbundið felag formelt kann vera sett á stovn og hvat eitt tílíkt felag evt. kann gera. Eftir eitt áhugavert orðaskifti við tey uml. 20 fólkini, ið vóru møtt, varð so spurningurin settur: "Er áhugið fyri at seta á stovn blákrossfelag í Klaksvík". Svarið var ja og stutt eftir vóru fimm fólk, við umboðum úr bæði Emmaus og KFUM/K, vald í eina fyribils nevnd. Soleiðis varð endamálið hjá aðalskrivaranum nátt og eitt hart tiltronkt blákrossfelag sett og stovn í Klaksvík. Tillukku við tí. Berið byrðar hvør hjá øðrum Landsstevnan 1998 endaði við einum møti sunnukvøldið kl. 18, har Thomas Dam av Nesi hevði eina sera áhugaverda talu yvir evnið: "Berið byrðar hvør hjá øðrum". Eisini hetta kvøldið var nógv fólk samankomið. Sangkórið í KFUM/K sang og "sum altíð" ljóðaði tað væl. Umboð fyri Bláa Kross í Danmark og úr Noregi, ið vórðu boðin við til landsstevnuna, fingu eisini høvið til at bera eina stutta heilsan, áðrenn landsnevndarformaðurin Sverri Steinhólm endaði og takkaði øllum. Serliga glaður var hann fyri, at eitt nýtt blákrossfelag var á veg í Klaksvík og hann ynskti teimum alt tað besta. Ymiskt Skipað varð fyri barnaansing við ymiskum virksemi og ítrívi, meðan tiltøkini vóru fyri vaksin og børnini, ið komu saman har, hugnaðu sær óført. Eisini fingu fólk høvi til, úti í gongini í KFUM/K, at síggja snotiligu heimasíðuna hjá Bláa Krossi á Internetinum. Hetta hildu fólk vera sera forvitnisligt og flott. Úti í gongini varð eisini skipað fyri bókasølu, sølu av blusum v.m. eins og fólk eisini kundu ogna sær ókeypis faldarar, bløð og klistrimerkir. Fólk kundu eisini tekna seg sum haldara av Blákrossblaðum, sum lim í Bláa Krossi og sum fastan gevara til Bláa Kross. Nøkur nýttu høvi til hetta, men tað kundu kanska verið fleiri. Til seinast kann nevnast, at 12 fólk nýttu høvið at tekna seg sum lim í Bláa Krossi á landsstevnuni. -------------------------------------------------------------------------------- Blákrosslimir fáa avsláttur á Sjómansheimunum Kristian á Reynatrøð - Við hesi avtalu vilja vit favoriserað gistingarhús, ið ikki skeinkja rúsdrekka og harafturat geva fráhaldsfólki eitt gott alternativ í hesum tíðum, har alt fleiri matstovur og gistingarhús fáa sær skeinkiloyvi og har tað meira og meira verður prentað niður í okkara fólk, at ein kann ikki eta nakað, uttan at njóta rúsdrekka afturvið, sigur Ásbjørn Jacobsen m.a. í eini viðmerking til nýggju avsláttaravtaluna millum Bláa Kross og Sjómansheimini í Føroyum. Blái Krossur Føroya hevur júst gjørt avtalu við tey trý føroysku sjómansheimini, Tórshavnar, Runavíkar og Klaksvíkar Sjómansheim, ið inniber at blákrosslimir, ið hava goldið limagjald, fáa eitt avsláttarkort fyri mat og gisting á sjómansheimunum. Persónligt kort Allir limir, ið hava goldið limagjaldið fyri 1998 fáa í nærmastu framtíð eitt tílíkt avsláttarkort sendandi. Kortið er persónligt og er bert galdandi um navn og limanummar er sett á tað. Øll fáa sítt persónliga kort, eisini hjún, ið hava sama limanummar. Fult loddrætt rað Ásbjørn Jacobsen, aðalskrivari í Bláa Krossi sigur, at avsláttarkortið er soleiðis skipað, at máltíðir eru býttar í fýra høvuðsbólkar: Kaffi, døgurði, nátturði og Pizza (sum bert er galdandi á Tórshavnar Sjómansheimi). Niðanfyri hvørjum bólki eru seks tómir kassar, har starvsfólkini á sjómansheimunum stempla í, hvørja ferð ein hevur keypt sær t.d. ein kaffimunn, ein døgurða ella eina Pizza. Tá so allir kassarnir í einum loddrættum raði eru stemplaðir, hevur blákrosslimurin rætt til eina nærri tilskilaða ókeypis máltíð. Eitt dømið um hetta er, at tá ein hevur keypt 6 ferðir nátturða, so gevur tað rætt til 1 ókeypis nátturða og soleiðis eisini við hinum bólkunum. Ásbjørn sigur, at tað er líkamikið um eitt kort verður nýtt á einum Sjómansheimið ella á fleiri, tí øll stemplini hava sama virði, men tey fara tó helst at hava hvør sín lit. 20% av allari gisting Ásbjørn sigur víðari, at blákrosslimir eisini fáa avsláttur fyri gisting á øllum Sjómansheimunum. Hesin avsláttur ljóðar uppá 20% av allari gisting, men hetta er tó bert galdandi í vetrarhálvárinum ella frá 1. september til 1. mai á hvørjum ári. Hetta er gjørt fyri ikki at órógva summarhálvuna, tá Sjómansheimini frammanundan hava úr at gera, sigur Ásbjørn. Tilboðið avmarkað til eitt kort Tilboðið til blákrosslimirnar er bert avmarkað til eitt kort í part, sigur Ásbjørn. Og so gera limirnir sjálvir av, um teir vilja gera nýtslu av hesum ella ikki. Ásbjørn sigur, at tað var uppá tal, at ein kundi fáa nýtt avsláttarkort, so hvørt sum tað gamla bleiv fult, men av umsitingarligum orsøkum varð hetta tó slept - hvat nú um ein t.d. hevur goldið limagjald fyri 1998 og so kann endurnýggja avsláttarkorti umaftur og umaftur heilt fram til ár 2010 uttan at hava goldið nakað limagjald síðan 1998?, spyr Ásbjørn m.a. Hann sigur víðari, at tá eitt loddrætt rað t.d. Pizzaraði er fult og ein afturfyri hevur fingið eina ókeypis Pizza, verður hetta raði krossað av og kann ikki nýtast meira. Men hini røðini kunnu kortini nýtast til tey eisini eru full og verða krossað av. Rúsfrí gistingarhús fáa fyrimun Tá vit spyrja Ásbjørn, hví farið er undir hetta tiltak, svarar hann, at hetta fyrst og fremst er gjørt fyri at geva gistingarhúsum, sum ikki skeinkja rúsdrekka, fyrimun - hetta er eisini slagorðið á sjálvum avsláttarkortinum, sigur Ásbjørn. Á henda hátt vilja vit geva fráhaldsfólki eitt gott alternativ í hesum tíðum, har alt fleiri matstovur og gistingarhús fáa sær skeinkiloyvi og har tað meira og meira verður prenta niður í okkara fólk, at ein kann ikki eta nakað, uttan at njóta rúsdrekka afturvið. Vit halda tvørturímóti, at tað er ikki ónáttúrligt ella løgið at fara út at eta uttan rúsandi løg og tí vilja vit á henda hátt geva limum okkara hetta tilboð sum eitt alternativ til alt hitt. Og at gera avtalur við Sjómansheimini er heldur ikki løgið, tí vit meta at báðir partar fáa nakað positivt burturúr, ikki minst tað at stuðla fráhaldslinjuni, sigur Ásbjørn. "Cool" at vera blákrosslimur Tá vit spyrja Ásbjørn um hetta ikki fer at ávirka limatalið, sigur hann, at ein onnur orsøk til at farið verður undir hetta tiltak er, at Blái Krossur hevur ásanna, at tað er sera trupult at fáa nýggjar limir og at limir tekna seg úr, so okkurt øðrvísi má gerast, sigur hann. - Við soleiðis at geva limunum ávísar fyrimunir, vóna vit at fáa fleiri at tekna seg sum lim, samstundis sum at tey, ið eru limir, framhaldandi vilja verða limir og lættari vilja gjalda limagjaldið, sigur Ásbjørn. - Tað hevði verið gott um tað aftur kundi verið "inn" ella "cool" hjá ungum at hoyrt til ein rúsfrían felagsskap sum Bláa Kross, sigur Ásbjørn. Ber til at eta uttan rúsdrekka Blákrossblaðið hevur eisini tosað við stjóran á Tórshavnar Sjómansheimið, Jeffri Johannesen, og spurt hann, hví Sjómansheimini eru við uppá at geva blákrosslimum sersømdir. Jeffri svarar soleiðis - í dag verður av øllum alvi roynt at billa fólki inn, at tú kanst ikki fara út at eta uttan at rúsdrekka er afturvið, hetta hevur eisini eydnast væl, tí vit hoyra í dag, at matstovur, ið ikki fáa skeinkiloyvi mugu lata aftur. Eisini er tað komið so langt í londunum uttanum okkum, at enntá Sjómansheim hava sæð seg noydd til at fáa sær skeinkiloyvi, tí gjørdu tey ikki tað vórðu tey noydd til at snara lykilin um og tí er avgjørt neyðugt, at nakað má gerast her heima nú, sigur Jeffri. - Enn er tað tó so í Føroyum, at fleiri ynskja at fara út at eta uttan rúsdrekka og í rúsfríum umhvørvi, tað hava vit m.a. upplivað við gongdini í caféini hjá okkum, men fyri at tryggja framtíðina og fyri at fyribyrgja framtíðar ættarlið ímóti at rúsdrekka má verða við til hvørja máltíð, hava vit valt at verða við til at geva blákrosslimum fyrimunir hjá okkum, sigur Jeffri. Hjálp til sjálvhjálp Jeffri er samdur við Ásbjørn um, at henda avtalan er til gagns fyri báðar partar. - Um eingin ger nakað fyri at stuðla matstovum og gistingarhúsum, ið ikki skeinkja rúsdrekka, so er tað bert ein spurningur um tíð, áðrenn allar matstovur og øll gistingarhús hava skeinkiloyvi, samstundis sum tað gerst alt meira "náttúrligt" at njóta rúsdrekka heima við hús, sigur Jeffri. Jeffri sigur víðari, at hann tí gjarna vil vera við til stuðla hesum at gera tað meira "inn" at sita á matstovum, ið ikki skeinkja rúsdrekka. - Sjálvandi hugsa vit eisini um okkara egna umsetning og vit eru sera spent og vænta okkum nógv av hesum frálíka tiltaki, ið Blái Krossur er komin við, sigur Jeffri. Og at hann og hini Sjómansheimini vænta sær nógv av hesi avtalu, kemst ikki minst av, at Blái Krossur í dag hevur fleiri enn 1.000 skrásettar limir og um henda avtalan veruliga kann blíva "inn" ella "cool", so er ikki óhugsandi at hetta limatal/kundatal bara fer at økjast. Livst so spyrst. -------------------------------------------------------------------------------- Hvat er eitt "natúrligt forhold" til rúsdrekka? Nógvar sera áhugarverdar sendingar eru at hoyra í Útvarpinum. Útvarpið skal eisini hava tøkk fyri, at teir taka aktuell mál upp og viðgera tey. Mikudagin 25. mars var Fimmarin á skránni. Evnið var nakað soleiðis: "Nær skulu foreldur geva børnum sínum rúsdrekka - tá ið tey eru 13, 14, 15 ella 16 ár, ella als ikki geva teimum rúsdrekka?" Tað, sum skelkaði meg sum fráhaldsmann og fleiri, sum eg havi tosað við, men sum ikki eru fráhaldsfólk, var niðurstøðan. Tá ið 50 av 60 minuttum vóru farnir, var niðurstøðan: Tey ungu skulu læra at drekka, og best er, um tey læra hetta heima við hús - saman við foreldrunum. Eg veit væl, at eitt evni kann verða trupult at lysa, men mær tykir, at sendingin hevði slagsíðu frá byrjan. Minnist eg rætt, so vóru eingi foreldur í útvarpsstovuni, sum vóru fráhaldandi, og sum tí ikki vildu geva børnunum rúsdrekka og kundu grundgivið fyri tí. Fleiri ferðir varð havt á orði, at tey ungu skulu læra at umgangast rúsdrekka á ein "natúrligan" hátt. Eg má spyrja: Hvat er eitt natúrligt forhold til rúsdrekka? Niðurstøðan í sendingini var, at eitt natúrligt forhold til rúsdrekka er, at ein nytir tað til ávísar tíðir. Hetta skein so tyðiliga ígjøgnum alla sendingina, burtursæð frá tí, sum ein ung genta, porkeningurin og tær báðar síðstu konurnar søgdu. Eg taki spurningin uppaftur: Hvat er eitt natúrligt forhold til rúsdrekka? Er svarið: Tá ein nytir tað til ávísar tíðir? Hvat so við mær og øðrum, sum ikki nyta rúsdrekka, og sum - Gud havi lov - kanska ongantíð hava smakkað tað? Hava vit so eitt "ónatúrligt" forhold til rúsdrekka? Kanska eg kann loyva mær at spyrja ein løgnan spurning: Hvat er at hava eitt natúrligt forhold til hasj og atom? At ein nytir eitt sindur av tí til ávísar tíðir? Væl veit eg, at rúsdrekka ikki er tað sama sum hasj og atom - og tó, so kann hetta kasta eitt ljós inn yvir spurningin og lysa nakað av tí álvara, sum liggur fjalt í hesum kreftum. Mítt "natúrliga" forhold til rúsdrekka er: at eg nyti ikki rúsdrekka. Hetta geri eg av fleiri grundum. Her skulu bara nevnast tvær: 1) Fyri at verja meg sjálvan. 2) Fyri at verja mín næsta. Uppgávan hjá foreldrum og øðrum má ikki vera at læra børnini at drekka, men at læra tey ikki at drekka. Byrja tey kortini at drekka, so mugu tey ikki avvísast, men møtast við kærleika og skynsemi. Vilja foreldur geva børnunum rúsdrekka - so vælsignað veri tykkum, bíðið sum longst við tí. Latið okkum fráhaldsfólk seta eina æru í, at vit eru fráhaldandi og ganga undan við eini góðari fyrimynd, uttan at vit síggja niður á tey, sum nyta rúsdrekka. Latið okkum við frímóði biðja um sodavatn til veitslur og annað, um tað er neyðugt. Latið røddir okkara hoyrast, og latið okkum stríðast fyri fráhaldssakini og royna, at venda rákinum soleiðis, at komandi ættir verða fráhaldsættir. Gud signi mítt føðiland Føroyar! Vinarliga við fráhalds- og blákrosskvøðu Torleif Johannesen Nes Les blaðgreinar úr føroyskum og útlendskum bløðum um rúsdrekka, rúsevni og rúspolitik. Stórt úrval! Trýst her: Rópar um hjálp (Juni 2000) Lars Emil Johansen, formaður fyri grønlendska rúsdrekkaráðið, rópar nú um hjálp. Ein nýggj kanning vísir, at ungu grønlendingarnir millum 13 og 15 ár drekka so illa, at tað krevjast tiltøk beinanvegin, um ikki alt uppvaksandi ættarliðið skal hava álvarsligar viðgerðartrupulleikar at dragast við. Lars Emil Johansen upplýsir, at umleið helmingurina av grønlendingum millum 13 og 15 ár javnan ganga full, fimti hvør teirra roykir dagliga hasj og 12% av teimum sniffa. Lars Emil Johansen krevur nú tiltøk sett í verk beinanvegin, so úrslitið ikki verður, at tað fer at floyma inn í Grønland av uppaftur sterkari narkotiskum evnum. Børn fáa ov lítla hjálp (Juni 2000) Børn at rúsmisnýtarum fáa ov lítla hjálp, sigur ein norskur sálarfrøðingur. Les her. Nógv fara at falla fyri promilluni (Juni 2000) Tann 1. juli verður promillumarkið 0.5 og markið fyri rúsdrekkakoyring 0.8. Í sendingini Breytini á Rás 2 fríggjadagin segði Jan Fossaberg frá ferðsluløgregluni, at fleiri kunnu væntast at fara at falla fyri promillumarkinum eftir 1. juli. Hann metti, at talan her eisini fór at verða um eitt tillagingartíðarskeið, har fólk máttu venja seg við, at nú var altso talan um onga øl - ella í mesta lagi eina og ikki meira - so fall ein fyri promillumarkinum. Sjálvur roknaði hann við fleiri frádømingum enn vanligt. (Ferðslutíðindi 31/5-00) Fráhaldsráð Føroya - FRF (Mai 2000) Á aðalfundinum hjá FRF herfyri varð samtykt eitt Alkoholpolitiskt stavnhald fyri 2000 - 2004. Les meira. Fleiri heimleys um sjálvbodnu felagsskapirnir ikki vóru -segði Karin Kjølbro, frá kriminalforsorgini, í fyrilestri á landsstevnuni hjá Bláa Krossi. Les áhugaverda grein her. Promillumark í ES Europa Samveldið hevur ásett linjurnar fyri ferðslutrygd komandi árini. Mælt verður limalondunum til, at promillumarkið 0,5 ella lægri verður galdandi í øllum londunum. Fjórða hvør álvarsliga vanlukka orsakað av rúsdrekka At 3 av 1000 bilførarum koyra ávirkaðir ljóðar kanska ikki av tí nógva, men verður hugt at teimum vanlukkum, sum føra við sær deyða ella álvarsligan løst, so er fjórða ella fimta hvør vanlukka orsakað av rúsdrekka. Sereyðkenni fyri ferðsluvanlukkur, sum henda av rúsdrekka eru: at tær henda um náttina, at tær henda í vikuskiftinum, at talan er um álvarsamar vanlukkur, at bara ein bilur er uppi í, t.e. bilurin hjá tí drukna bilføraranum, at serliga ungir menn hava skuldina, og at bilførarin ikki nýtir bilbelti. Í Norðurlondum hevur meira enn 3. hvør, sum er mistonktur fyri rúsdrekkakoyring, brúkt onnur rúsandi evni ella heiluvág einsamalt ella saman við rúsdrekka. (Kelda: Ráðið fyri Ferðslutrygd) 7/3-2000: 18 koyra ávirkaði hvønn dag Norðurlendsk kanning vísir, at av hvørjum 1000 bilførarum koyra 3 við meira enn 0.5 promillu í blóðinum. Umleið 18-19.000 bilar eru í Føroyum. Lat okkum siga, at umleið ein triðingur er á vegunum samstundis ein vanligan arbeiðsdag, ella á leið 6.000. Hetta svarar til, at ein vanligan gerandisdag í Føroyum eru 18 bilførarar í ferðsluni, sum hava meira enn 0,5 alkoholpromillu í blóðinum. Býta vit hetta eftir samlaða bilatalinum í mun til fólkatalið, vildu seks koyrt í Havn, tveir í Klaksvík, fýra í Eysturoy, ein til tveir í Norðurstreymoy, ein í Vágum, ein í Sandoy og ein til tveir í Suðuroy. (Kelda: Ráðið fyri Ferðslutrygd) 2. februar 2000: Vit drukku fyri 113 mió. kr. í fjør Nýtslan av rúsdrekka bæði vaks og minkaði í fjør. Hon minkaði í reinum alkoholi men øktist í peningi. Framhald... 1. februar 2000: Dýrt at drekka í Danmark Tað kostar danska samfelagnum meira enn 10 milliardir krónur. Les meira... 30. desember 1999: 130 fáa Mannakorn Nú vit eru við árslok av hesum árinum, eru ikki færri enn 130 persónar sum fáa Mannakorn hvønn dag við e-mail frá Bláa Krossi. 25. august 1999: Alkoholmisnýtsla á arbeiðsplássinum ein trupulleiki Meira enn helvtin av starvsfólkum undir 30 ár uppliva alkoholmisnýtslu millum starvsfelagar sum eitt vandamál, skrivar norska blaðið "Vårt Land". Umleið 60 prosent av ungum arbeiðandi hava uppliva starvsfelagar í rúsi. 21 prosent hava upplivað starvsfelagar sum koma ávirkaðir til arbeiðis. 40 prosent svara at leiðslan lítið og einki ger við alkoholtrupulleikan á arbeiðsplássinum. Tað vísa kanningar sum "Arbeidslivets Kommite" ímóti alkolismo og narkomani (AKAN) hevur gjørt. 540 persónar í tveimum fakbólkum, innan ferðavinnuna og byggivinnuna svaraðu uppá kanningina. 31,1 prosent av teimum vóru millum 18 og 30 ár. Kanningarnar vórðu gjøgnumførdar í tíðarskeiðnum oktober 1998 og januar 1999. 14. august 1999: Rópa varskó Fleiri kirkju- og samkomuleiðarar í Svøríki og Noregi rópa nú varskó. Orsøkin er, at tað gerst alt meira vanligt, at eisini kristin fólk nýta rúsdrekka. - Alkolisma kann raka ein og hvønn. Tí eiga tey kristnu at halda seg burtur frá rúsdrekka, sigur ein teirra. Ein kanning millum 5500 ungdómar millum 12 og 18 ár vísti, at 15% av teimum virknu kristnu høvdu verið drukkin tað seinasta árið. Fyri tey ikki kristnu var talið 46%. 12. august 1999: Njál vitjar Kafé Blákrossstovuna Kendi frelsunarhermaðurin vitjar Kafé Blákrossstovuna. Les grein í Dimmalætting her. 11. juni 1999: Tøl ið tala Í 1996 vóru 28 skeinkiloyvir í landinum (10 í Havn). Í 1997 30 (12 í Havn) og í 1998 32 (14 í Havn). Einkarsølan: 6 sølustøð. Ølsølan: 6 sølustøð. Samlaða nýtslan av rúsdrekka var í 1998 6,60 litrar (umroknað til 100% alkohol) pr. fólk yvir 15 ár. 1996: 6,50 og í 1997: 6,60. Hetta var limatalið í fráhaldsfelagsskapunum: Blái Krossur: 1996: 1000 limir. 1997: 1000 limir. 1998: 1100 limir. IOGT: 1996: 700 limir. 1997: 650 limir. 1998: 600 limir. Onnur: 1996: 425 limir. 1997: 425 limir. 1998: 400 limir. 10. juni 1999: 335 Rúsfríar Avtalur: Týsdagin 1. juni kom talið av Rúsfríum Avtalum upp á tey 300, tá 13 ára gamla Maria í Skorini, Tórshavn, skrivaði undir avtalu nr. 300. Hósdagin 10. juni var talið komið upp á 335. Sostatt hevur gingið nógv betri enn væntað við hesi verkætlan. Vit ynskja Mariu og øllum hinum hjartaliga tillukku við avtaluni. Les meira um verkætlanina her. 12. mai 1999: 200 ungdómar gjørt Rúsfría Avtalu: 13 ára gamli Ebbe Petersen, sum gongur í skúlanum á Ziskatrøð í Klaksvík, gjørdi mikudagin 12. mai rúsfría avtalu nr. 200 við Bláa Kross, tá hann skrivaði undir uppá at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár. Í hesum sambandi fær hann handað heiðursbræv og skreytlut við innskrift frá Bláa Krossi Føroya. Verkætlanin "Rúsfrí Avtala", ið Blái Krossur Føroya setti í verk fyrr í ár, hevur fingið sera góða undirtøku kring landið. Síðst í mars høvdu 100 ung skrivað undir rúsfría avtalu og mikudagin 12. mai, høvdu ikki færri enn 200 ungdómar í aldrinum 13-16 ár skrivað undir uppá at vera rúsfrí í eitt ár. Ebbe úr Klaksvík nr. 200 Tað varð 13 ára gamli Ebbe Petersen úr Klaksvík, sum mikudagin 12. mai gjørdi rúsfría avtalu nr. 200 við Bláa Kross, tá hann skrivaði undir uppá at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár. Í hesum sambandi fær hann handað heiðursbræv og skreytlut við innskrift frá Bláa Krossi Føroya. Ebbe gongur í 7. flokki í skúlanum á Ziskatrøð og umframt hann, hevur allur flokkurin, ið telur 23 næmingar, skrivað undir rúsfría avtalu. Tá ein heilur flokkur hevur skrivað undir, bjóðar Bláa Krossur flokkinum og flokslæraranum til eina máltíð saman við starvsfólki hjá Bláa Krossi. Pápin sera glaður fyri undirskriftina Harald Petersen, ið er pápi Ebba, er sera glaður fyri, at sonurin hevur skrivað undir rúsfría avtalu við Bláa Kross. - Mær dámar hetta sera væl og eg síggi stórt virðið í hesum, at hann hevur skrivað undir uppá at halda seg frá rúsdrekka. Eg haldi eisini, at tað vigar meira, at hann játtar hetta við eini undirskrift enn bara við einum munnligum lyfti, tí ein undirskrift bindur meira og ger tað truplari at bróta eitt lyfti, sigur Harald. Hann sigur víðari, at sonurin ongantíð hevur dámað rúsumhvørvi og tær negativu fylgjur hetta hevur við sær, og tá hann nú fekk høvi at skrivað undir uppá at verða rúsfríur, tók hann av. Harald sigur, at sonurin kunnaði seg og konuna um hesa avtalu, áðrenn hann skrivaði undir. - Vit tosaðu um hetta heima, men gjørdu ikki nakað fyri at ávirkað hann. At skrivað undir, var tí hansara egna avgerð og eg haldi eisini, at hann sjálvur væl er førur fyri at taka slíkar avgerðir, sigur Harald at enda. Flestu skúlar eru vitjaðir Starvsfólk hjá Bláa Krossi, hevur nú vitjað á flest øllum skúlum í landinum, til tess at kunna um hesa avtalu. Serligur dentur hevur verið lagdur á at vitjað 7. - 9. flokk. Onkur skúli er eftir at vitja enn, men ætlanin er at vitja so nógvar skúlar sum gjørligt, áðrenn summarfrítíðin byrjar. Sum heild hevur móttøkan runt um á skúlunum verið sera góð, bæði millum lærarar, foreldur og tey ungu. Bert ein skúli hevur higartil nokta starvsfólki hjá Bláa Krossi at vitja. Útseta fyrsta glasið. Endamálið við rúsfríu avtaluni, er at fáa ung í aldrinum 13-18 ár at gera eina skrivliga avtalu um at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár í senn. Avtalan kann síðan endurnýggjast á hvørjum ári til tey eru 18 ár. Hugsjónin aftanfyri rúsfríu avtaluna, er at fáa tey ungu at útseta fyrsta glasið (ella til ongantíð at byrja), tí kanningar hava víst, at tess yngri fólk eru tá tey byrja at drekka, tess størri er vandin fyri, at tey fáa rústrupulleikar. 11. mai 1999: Fráhaldsráð Føroya havt aðalfund: Mánakvøldið 10. mai varð regluligi aðalfundurin hjá Fráhaldsráð Føroya (FRF). Umleið 25 luttakarar møttu. Eisini var val av starvsstjórn á skránni. Vald vóru Jens Vilhelm Danielsen (Adventistasamkoman), Jóhan Petur Petersen (IOGT), Paulivar Johansen (Haldarsvíkar Avhaldsfelag) og Ásbjørn Jacobsen (Blái Krossur Føroya). Eykalimir eru: Alfred Petersen (Blái Krossur Føroya) og Magnhild H. Andreasen (IOGT). Beint eftir fundin skipaði starvsstjórnin seg við Ásbjørn Jacobsen sum formanni, Jens Vilhelm Danielsen sum næstformanni og Jóhan Petur Petersen sum skrivara og kassameistara. Fráhaldsráð Føroya er samstarvsfelagsskapur fyri skipaðu fráhaldsfeløgini í Føroyum. Limafelagsskapir eru: Adventistasamkoman, Blái Krossur Føroya, IOGT og Haldarsvíkar Avhaldsfelag. 16. apríl 1999: 100 ung gjørt rúsfría avtalu. Tað varð 14 ára gamla Gunnleyg Danielsen av Toftum, sum týsdagin gjørdi rúsfría avtalu nr. 100 við Bláa Kross, har hon skrivaði undir uppá at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár. Í hesum sambandi fekk hon handað heiðursbræv, blómur og skreytlut við innskrift frá Bláa Krossi Føroya. Verkætlanin "Rúsfrí Avtala", ið Blái Krossur Føroya hevur sett í verk, hevur nú veruliga fingið vind í seglini. Týsdagin høvdu longu 100 ung í aldrinum 13-18 ár skrivað undir uppá at vera rúsfrí í eitt ár, sjálvt um verkætlanin ikki hevur nógvar vikur á baki. Starvsfólk hjá Bláa Krossi, hevur verið á fleiri skúlum til tess at kunna um hesa avtalu. Higartil hevur mest verið vitjað í Eysturoynni og Streymoynni og tí eru flestu teirra, sum hava skrivað undir higartil, úr hesum oyggjum. Ætlanin var annars at fara út á útoyggjarnar við hesi verkætlan, men vegna verkfallið ber hetta ikki so væl til í løtuni. Tað varð 14 ára gamla Gunnleyg Danielsen av Toftum, sum týsdagin gjørdi avtalu nr. 100 við Bláa Kross, har hon skrivaði undir uppá at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár. Sum grund fyri hesa avgerð sigur hon, at tá hon kortini ikki ætlar sær at drekka, kann hon tað sama fáa fyrimunirnar, ið eru við at skriva undir. Eisini heldur hon, at rúsdrekka smakkar illa og er heilsuskaðiligt. Í sambandi við avtalu nr. 100 fekk Gunnleyg handað heiðursbræv, blómur og skreytlut við innskrift frá Bláa Krossi. Endamálið við rúsfríu avtaluni, er at fáa ung í aldrinum 13-18 ár at binda seg til at halda seg frá øllum rúsandi evnum í eitt ár í senn. Avtalan kann síðan endurnýggjast á hvørjum ári til tey eru 18 ár. Hugsjónin aftanfyri rúsfríu avtaluna, er at fáa tey ungu at útseta fyrsta glasið (ella til ongantíð at byrja), tí kanningar hava víst, at tess yngri fólk eru tá tey byrja at drekka, tess størri er vandin fyri, at tey fáa rústrupulleikar. Gongdin seinastu árini, bæði í londunum uttanum okkum og í Føroyum, hevur verið tann, at tey ungu gerast alsamt yngri, tá tey royna rúsevni á fyrsta sinnið, samstundis sum hetta nú umfatar bæði kynini. Ætlanin hjá Bláa Krossi við hesi verkætlan, er tí at verja tey ungu ímóti bólkatrýstinum, sum tey uppliva frá øðrum, soleiðis at tey klára at siga nei takk til rúsdrekka og rúsevni. Umframt fyrimunirnar at vera edrúur í lívinum, gevur rúsfría avtalan eisini aðrar fyrimunir. Tá ein skrivar undir, fær ein nevniliga eitt avsláttarkort, ið gevur avsláttur í ymiskum handlum kring landið. Avslátturin liggur millum 5-20% og gevur t.d. avsláttur av lutum til skúlabrúks, fløgum, klæðum og EDV útgerð. Um ung fáa onnur ung at skrivað undir, fáa tey eisini ymiskar gávulutir frá Bláa Krossi. Og um ein heilur skúlaflokkur skrivar undir, hava tey rætt til eina máltíð frá Bláa Krossi. Ætlanin er, at næmingur nr. 200, ið skrivar undir rúsfría avtalu, eisini skal verða heiðraður av Bláa Krossi. 24. mars 1999: Minka um skeinkingina Tey flestu amerikonsku flogfeløgini eru farin at minka um skeinking av sterkum løgum umborð á flogførunum. Hetta er komið í lag, tí talið av handtøkum av truplum ferða- fólkum er økt munandi. - Vit vilja ikki eggja fólki til at drekka, sigur ein talsmaður fyri United Airlines við blaðið Deseret News. Sambært Federal Aviation Administration, er talið av ferðafólkum, ið órógva manningina umborð, tvífalda frá 1996 til 1997. Helvtin av tilburðunum standast av ov nógvum rúsdrekka. 18. januar 1999: Blákrossblaðið 225 nýggjar haldarar. Tveir teir seinastu mánaðirnar hevur Blákrossblaðið fingið 225 nýggjar haldarar. Hetta er úrslit av einum átaki fyri blaðið. Blákrossblaðið, ið er ókeypis, verður nú prentað í 2.300 eintøkum. Blað nr. 4-1998 er júst komið út. Tú kanst lesa meira um blaðið og tekna teg sum haldara við at trýsta her: 14. januar 1999: Nýtslan av rúsdrekka økist Í mun til 1997 øktist sølan hjá Rúsuni við meira enn 6 mió. kr. í fjør. Lutfalsliga er hetta ein øking á uml. 6 prosent. Sambært eini uppgerð frá Rúsdrekkasølu landsins hevur sølan verið útvið 112 mió. kr. í fjør. Hetta eru 6. mió. kr. meira enn árið fyri, svarandi til eina øking á útvið 6 prosent. Hetta er meira enn nakað annað ár hjá Rúsdrekkasøluni. Til dømis kanna sigast, at sølan í fjør lá heili 16 mió. kr. hægri enn 1995, svarandi til eina lutfalsliga øking uppá heili 16,5 prosent. Síðan 1995 er sølan økt á hvørjum ári, til hon sum sagt setti met í fjør. Samlaða alkoholnýtslan í fjør stavar frá um 2,2 litrum av øli, 235 tús. litrum av brennivíni og sløkum 199 tús. litrum av víni. Tollfría sølan er ikki útgreinað í hagtølunum, men tilsamans er talan um 77 tús. litrar. Telja vit alt saman, hava føroyingar drukkið góðar 2,7 mió. litrar av rúsdrekka í fjør, og tí er talan um eitt tað váttligasta árið nakrantíð. Siga vit, at vit hava um 15.000 húski í Føroyum, gevur hetta 180 litrar upp á húskið. Kelda: Dimmalætting 21. desember 1998: Ger eina rúsfría avtalu Blái Krossur hevur nú sett í verk eitt nýtt tiltak. Tiltakið er ætlað ungdóminum millum 13 og 18 ár og snýr seg um, at fáa tey ungu at gera eina avtalu fyri eitt ár í senn. Ætlanin við avtaluni er, at fáa tey ungu at halda seg rúsfrían, t.v.s. halda seg frá rúsdrekka og rúsandi evnum. Les meira um tiltakið her. 19. desember 1998: Nýggj svensk heimasíða Social- og Heilsumálaráðið í Svøríki hava í felag tilevnað eina nýggja heimasíðu á internótini um rúsevni. Endamálið er, at henda síðan skal viga upp ímóti øllum teimum heimasíðum, ið upplýsa um dyrking, framleiðslu og legalisering av rúsevnum. Á heimasíðuni kunnu eisini finnast upplýsingar um rúsdrekka og royking. Fyri at gera síðuna meira innbjóðandi fyri ung, er upplýsingin partvís gjørd sum eitt spæl, ein kann royna. Síðan kallast: http://www.drugsmart.com/ 18. desember 1998: Minka um skeinkingina Tey flestu amerikonsku flogfeløgini eru farin at minka um skeinking av sterkum løgum umborð á flogførunum. Hetta er komið í lag, tí talið av handtøkum av truplum ferða- fólkum er økt munandi. - Vit vilja ikki eggja fólki til at drekka, sigur ein talsmaður fyri United Airlines við blaðið Deseret News. Sambært Federal Aviation Administration, er talið av ferðafólkum, ið órógva manningina umborð, tvífalda frá 1996 til 1997. Helvtin av tilburðunum standast av ov nógvum rúsdrekka 10. desember 1998: Klaksvíkingar leggja ikki í at skeinkja Bert tvær umsóknir komu til tey tvey skeinkiloyvini, sum vóru tøk í Klaksvík. Loyvisnevndin tekur støðu til umsóknirnar seinni í vikuni. Um umsóknirnar til skeinkiloyvini í Klaksvík, sum skuldu vera inni fríggjadagin, verða gingnar á møti, verða tað fimm støð í næststørsta býnum í Føroyum, sum sleppa at skeinkja strekt í framtíðini. Áhugin fyri loyvunun var ikki stórur, tí trý loyvi vórðu lýst leys, men tá ið avtornaði, vóru bert tær tvær umsóknirnar. Eins og í Havn, har bert ein umsókn var útyvir tær, sum blivu útbjóðaðar, so má tað sigast, at áhugin fyri at sleppa at skeinkja, ikki er eins høgur, sum prísurin á vøruni, sum verður seld. Kanska er útskeinking ikki eitt satt gullnám, ella eru krøvini til skeinkjaran ov høg. Í hvussu so er, so krevur eitt skeinkiloyvið eina rúgvu av loyvum, áðrenn farast kann undir at borðreiða við sterkum løgið. Krøv verða sett til hølið, reinføri, tryggleika og ymiskt annað, so sum ferðslu- ella parkeringsmøguleikar uttanfyri skeinkistaðið. Býráðið ikki ímóti Meirilutin í Klaksvíkar Býráð hevur hesi seinastu árini verið ímóti, at fleiri skeinkiloyvir verða givin, men fyri nøkrum mánaðum síðani broytti meirilutin meining. Tá ið avgerðin at lýsa tey trý loyvini, varð tikin, vóru sjey atkvøður í býráðnum fyri og bert tvær ímóti. Jógvan við Keldu segði tá, at ein stórur partur av borgarunum í Klaksvík vildi hava nøkur skeinkistøð afturat, og hesum valdi meirilutin í býráðnum at ganga á møti. Býráðið hevur góðtikið tær tvær umsóknirnar sum eru frá matstovunum Hereford og Shanghai, so nú er tað upp til skeinkiloyvisnevdina. Tað loyvið, sum eingin umsókn var til í Klaksvík hesuferð, hava fólk ikki møguleika at søkja longur. Hetta loyvið má lýsast leyst av nýggjum. (Kelda: Dimmalætting) 9. oktober 1998: Størri alkoholnýtsla - fleiri sjálvmorð - eisini ímillum ungdómin. Ingeborg Rossow, sum arbeiðir á rúsdrekka- og rúsevniskanningarstovninum í Noregi, hevur funnið útav, at ein vøkstur av rúsdrekkanýtsluni upp til 1 litur fyri hvønn íbúgva í 15 ár økir um sjálvmorð ímillum menn við uml. 9%. Nógvar kanningar benda eisini á, at 30-50 % av sjálvmorðum verða gjørd av fólki, sum eru ávirkað av rúsdrekka. Hinvegin vísir tað seg, at um vit broyta rúsdrekkavanarnar, fellur talið av sjálvmorðum. Ein enskur kanningarbólkur hevur hugt at gongdini viðvíkjandi sjálvmorðum og sjálvsmorðsroyndum hjá gott og væl 6000 børnum og ungum í London frá 1970-90. Tað vísir seg, at tølini av sjálvmorðum ímillum ung eru vaksandi. Tey ungu gera sjálvmorð orsakað av tunglyndi, familjuupploysing og rúsdrekka. Tað skal tó leggjast aftrat, at vøksturin tey seinastu árini serliga stendst av rúsdrekkanýtslu. Tað er týdningarmikið fyri rúsdrekkakanningarstovnarnar, at teir eru komnir til hesa niðurstøðu. Hana kunnu teir nýta sum grundarlag fyri at vísa á, at rúsdrekkanýtsla hevur við sær samfelagsligar trupulleikar. 8. oktober 1998: Fronsk kanning bendir á, at rúsdrekka er skaðiligt fyri hjartasjúklingar Kanningar tey seinastu árini hava víst, at rúsdrekka í smáum mongdum kann fyribyrgja hjartasjúkum, men nú hava franskir vísindamenn lagt eina frágreiðing fram á europeisku ráðstevnuni fyri hjartaserfrøðingar í Wien, har teir koma til eina aðra niðurstøðu, nevnliga at alkohol er skaðiligt fyri hjartasjúklingar. Leiðarin í kanningarbólkinum dr. de Lorgeril heldur tað vera harmiligt, tí hjartasjúklingar eru glaðir fyri at kunna drekka eitt sindur av rúsdrekka fyri at verja hjartað. Hann leggur aftrat, at henda kanning eigur at fáa læknar at hugsa álvarsliga um, hvørji ráð teir geva hjartasjúklingum. Hann mælir hesum sjúklingum frá at njóta rúsdrekka yvirhøvur. 250 sjúklingar vóru við í kanningini, sum vardi í góð fýra ár.Hon vísti, at rúsdrekka ávirkar blóðtrýstið, sukurjavnan í blóðinum og blóðstorkningina og tí økir um vandan fyri hjartasjúkum. 7. oktober 1998:Lægri promillutal - færri ólukkur Seinastu 25 árini eru nógvar kanningar gjørdar í U.S.A. fyri at finna útav, hvussu minkast kann um promilluólukkur í ferðsluni. Kanningarnar hava víst, at um aldursmark verður sett fyri keypi av rúsdrekka, um promillu markið verður sett niður og um koyrikort verða tikin frá fólki, so fellur talið av promilluólukkum. Hesar kanningar hava eisini ávirkan á, hvørjar lógir politikkarar seta í gildi. Orsakað av kanningunum hava næstan allir statir í U.S.A. tey seinastu 20 árini táttað í á rúsdrekkaøkinum. Á einari ICAA - ráðstevnu nýliga var á einum fundi tosað um hetta evnið undir heitinum "Alcohol Research and Public Policy: Success Stories". Kanningar vísa eisini, at tá landsparturin Maine í 1988 lækkaði promillumarkið úr 1 niður til 0,5, fall talið á deyðiligum promilluólukkum við 25%. Aðrir statir, sum ikki broyttu promillumarkið, merktu onga lækking. 9. sept. 1998: 0, 3 promillumark í Spania Frá nýggjárinum, 1998/1999, fer promillumarkið í ferðsluni at vera 0,3 fyri spanskar yrkisbilførarar. Hetta er væl lægri enn heima hjá okkum og er eitt tað lægsta í Europa. Fyri vanligar bilførarar lækkar promillumarkið niður í 0,5. Samstundis verður søla av bíligum brennivíni framvið vegunum ikki loyvd. Orsakað av nógvu ferðsluvanlukkunum, fara londini í Europa nú í herna móti rúsdrekkakoyring. Lond sum Belgia, Eysturríki, Frakland og Danmark, hava longu lækkað markið niður í 0,5 promillu. Í Stóra-Bretlandi eru mong eisini fyri at lækka tað. Útrokningar vísa, at ein lækking av promillumarkinum frá 0,8 til 0,5 fer at eira 2- 300 mannalívum í Onglandi árliga. Hetta má sigast at vera ein heppin gongd. Støðugt fleiri lond í Europa halda, at alkohol og bilkoyring ikki hoyra saman. T.d. hava sviar eitt promillumark, sum er niðri á 0,2. Blái Krossur Føroya heitir enn einaferð á føroysku myndugleikarnar um at lækka promillumarkið í Føroyum alt fyri eitt. 7. sept. 1998:Skeið í familjuráðgeving og sálarrøkt Nú verður høvi hjá føroyingum at taka diplomskeið í familjuráðgeving og sálarrøkt. Skeiðini verða 8 í tali. Tað fyrsta skeiðið verður 30/11 - 4/12 1998. Hini 7 skeiðini verða øll í vikuskiftum 1999. Tað er Agape (Agape merkir kærleiki), ið er ein kirkjuligur felagsskapur í Danmark, sum skipar fyri skeiðunum. Undirvísarar verða væl útbúgvin fólk við drúgvum royndum innan familjuráðgeving og familjuterapi. Fleiri upplýsingar fáast við at ringja Sólbjørg Símunarson tlf. 31 08 99 ella ella Ásbjørn Jacobsen tlf. 44 31 77 8. Juli 1998:Danskir ungdómar ringastu fyridømi í Europa Heilsustýrið í Danmark fær rukkur á pannuna, tá ið tað snýr seg um alkohol - og rúseiturvanarnar hjá donskum ungdómi. Samanborið við onnur lond í Europa, so byrja donsku ungdómarnir fyrri at drekka, drekka oftari og hava oftast verið fullir. Hetta sigur ein kanning, ið er gjørd millum 15-16 ára gamlan ungdóm í allari Europa í 1995. Kanningin greiðir samstundis frá, at einans 13% av danska ungdóminum heldur, at høg alkoholnýtsla kann vera skaðilig. Hetta er lægsta tal í Europa. 8. Juli 1998:Nógv vaksandi alkoholnýtsla í Noregi Norðmenn drekka 5,35 litrar av reinum alkohol fyri hvønn íbúgva yvir 14 ár. Hetta tal er tað hægsta síðan 1987. Málið um at tálma nýtsluna 25 % innan ár 2000 ( grundað á tað, ið varð drukkið í 80,unum) sær sera dapurt út. Skjótt vaksandi alkoholnýtslan seinasta ár má helst síggjast í samband við menningina í búskapinum, meðan hugburðurin mótvegis alkohol skal finnast í einari liberalisering av alkoholpolitikkinum á staðnum. 7. juli 1998:Fráhaldsráð Føroya mælir frá at geva fleiri skeinkiloyvi Vísandi til tíðindi í fjølmiðlunum ætlar landsstýrismaðurin í rúsdrekkamálum at geva fleiri skeinkiloyvi í Tórshavnar kommunu. Fráhaldsráð Føroya, ið er ein samstarvsfelagsskapur millum skipaðu fráhaldsfeløgini í Føroyum, vil so staðiliga mótmæla hesi ætlan landsstýrissins og mælir myndugleikunum frá at geva fleiri skeinkiloyvi. Vit loyva okkum at vísa á, at vísindaligar kanningar m.a. í Svøríki hava prógvað, at fleiri skeinkistøð eru, meira verður drukkið og størri verður skaðin fyri hin einstaka og samfelagið. Í Danmark, har tað er frí søla, verður drukkið dupult so nógv sum í Føroyum. Sostatt er tað at geva fleiri skeinkiloyvi í stríð við andan og endamálsgreinina í rúsdrekkalógini, har skrivað stendur, at endamálið við rúsdrekkalógini er... "at avmarka rúsdrekkanýtsluna og minka sum mest um skaðan, sum rúsdrekkanýtslan hevur við sær fyri einstaklingin og samfelagið." Harafturat er hetta í stríð við samgonguskalið hjá sitandi landsstýri, har tað í § 8 stendur: "Rikin verður ein rúsevnispolitikkur, sum hevur til endamáls at fyribyrgja og minka um rúsevnismisnýtsluna." Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Blái Krossur Føroya hevur eisini eina ungdómsdeild (BKU). Endamálið er at stuðla børnum og ungum í kristnum felagsskapi og fyribyrgja, at hesi gerast misnýtarar. Hetta verður gjørt við upplýsing, fundum, legum og øðrum tiltøkum. Í nevndini hjá BKU sita: Sverri Kass (formaður) 490 Strendur tlf. 448121 Ólavur Øre Hansen 655 Nes tlf. 447178 Mariann Poulsen 490 Strendur tlf. 448322 Súni F. Olsen 640 Rituvík tlf. 447962 Heidi Hansen 650 Toftir tlf. 448553 Annelisa Berthelsen 490 Strendur tlf. 447166 Poula Reinert Petersen 656 Saltnes tlf. 447845 BKU er limur í FUR Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Eitt stig afturat... Meiningarnar um rúsdrekka og rúsevni eru ymiskar. Tó halda tey flestu, at tað er syrgiligt at hesi rúsevni eru orsøk til stórar trupulleikar og vanlagnur í samfelagnum. Blái Krossur Føroya ynskir at upplýsa um vandan við misnýtslu og harvið fyribyrgja nógvar trupulleikar. Men hvat gert tú? Hví ikki taka eitt stig afturat og gerast limur í Bláa Krossi? Kanst tú taka undir við hesum: At siga avgjørt nei til rúsdrekka og onnur rúsevni. At hjálpa øðrum at liva rúsfrítt, og at virka fyri eini rúsfríari lívsáskoðan og rúsfríum umhvørvi. Um so er, tá eigur tú at taka eitt stig afturat og gerast limur í Bláa Krossi. Endamál: Blái Krossur Føroya er eitt kristiligt fráhaldsfelag, sum hevur til endamáls: - at hjálpa menniskjum, ið eru illa stødd av rúsdrekkaávum, - at fyribyrgja at fólk misnýta rúsdrekka og onnur rúsevni, - at virka fyri ein rúsfríari lívsáskoðan og rúsfríum umhvørvi, - at boða gleðiboðskapin um Guds kærleika til menniskju. Loysunarorðið hjá Bláa Krossi er: Við Guds og hansara orðs hjálp. Hugsjónin: Hugsjónin hjá Bláa Krossi fatar um: - at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus, - at kjarnin í kristnum næstrakærleika er felagsskapur millum menniskju við virðing og samábyrgd hvørt fyri øðrum, - at fráhald er gott, tá ið talan er um at vísa virðing og samábyrgd fyri næsta okkara, - at neyðugt er at hava rúsfrítt umhvørvi í samfelagnum. Limaskapur Tann, ið vil vera limur í tí rúsfría felagsskapinum hjá Bláa Krossi, bindur seg til ikki at drekka rúsdrekka ella nýta onnur rúsevni. Blákrosslimir gjalda eitt árligt limagjald, ið aðalfundurin ásetur. Øll kunnu gerast limir, børn, ung og eldri. Limirnir fáa Blákrossblaðið sendandi. - Verð blákrosslimur - Hjálp tær sjálvum og næsta tínum og verð limur í Bláa Krossi. Send tekningarseðilin til Bláa Kross Føroya. Hevur tú onkran spurning, ert tú vælkomin at skriva tað í rútin "Viðmerkingar" niðanfyri. Mongum tørva hjálp - okkum tørvar teg! TEKNINGARSEÐIL Ja, eg taki eitt stig afturat og tekni meg hervið sum lim í Bláa Krossi Føroya við at fylla út tekningarseðilin niðanfyri. Eg fái sendandi váttan gjøgnum post, har eg endaliga skrivið undir blákrosslyftið: (Børn upp í 12 ár skulu ikki skriva undir blákrosslyftið, men kunnu verða limir kortini). Navn: Bústaður: Postnr./staður: Telefon: Fax: E-post: Viðmerkingar: Blákrosslyftið: - Eg vátti, at eg skal ikki drekka rúsdrekka ella nýta onnur rúsevni - Blái Krossur Føroya 1998 - all rigts reserved - Stevnumiðið liggur sum grund fyri blákrossarbeiðinum komandi skeið til regluliga aðalfundin í 1999. Stevnumiðið stingur út í kortið nakrar rætningslinjur og ætlanir Blái Krossur eigur at fylgja og leggja dent á í tí staðbundna- og landsarbeiðinum. Stevnumiðið er býtt upp í 3 kapitlar við støði í endamálsgreinina hjá Bláa Krossi: 1) Hjálpartænasta. (Diakonalt arbeiði) 2) Fráhaldsarbeiði. 3) Boða gleðiboðskapin. Í stevnumiðinum eru ikki ítøkilig tiltøk ella ætlanir um hvussu málini verða nádd. Ístaðin verður heitt á tey staðbundnu feløgini, nevndir og arbeiðsgreinar hjá Bláa Krossi, um sjálvar at arbeiða við hesum eftir førimuni og við tí tilfeingi og møguleikum hvør eind hevur. Hetta verður gjørt fyri at eggja til nýhugsan og nýskapan í felagsskapinum og fyri at hvør eind skal leggja sínar egnu ætlanir og stevnumið á hvørjum ári og við støði í hesum stevnumiði. Leiðslan fyri landsarbeiðinum hjá Bláa Krossi Føroya eigur eisini at býta út, leggja tilrættis og samskipa ítøkilig tiltøk, sum skulu fyriskipast kring landið. 1. Hjálpartænasta Málsetningur: "At hjálpa menniskjum, ið eru illa stødd av rúsdrekkaávum." Fyri at náa hesum máli vil Blái Krossur... a) ... miða eftir at vera til staðar og hjálpa har tørvur er fyri felagsskapinum. b) ... hjálpa einstaklingum og familjum, ið eru illa stødd av rúsdrekkaávum, so tey kunnu liva og virka við best møguligum lívsvirði í sínum egna nærumhvørvi. c) ... styrkja, menna og framhalda hitt kristna grundsjónarmiðið felagsskapurin byggir á. d) ... tillaga bygnaðin og skipanina í felagsskapinum eftir tørvi. e) ... royna at styrkja og menna heildar og hjálpartænastu førleikan í felagsskapinum. f) ... virka fyri at kirkjan og kristin samfeløg verða tikin við í hjálpartænastuna og eru við til at skapa rúsfrí umhvørvi. g) ... menna og leggja soleiðis tilrættis, at hjálpartænastan í felagsskapinum verður styrkt, og serliga í tí sjálvbodna og staðbundna arbeiðinum við uppfylging og eftirverndararbeiði. h) ... søkja felagsskap við menniskju og tillaga hjálpartiltøk við "lágari gátt" eftir tørvi brúkarans. 2. Fráhaldsarbeiði Málsetningur: "At fyribyrgja at fólk misnýta rúsdrekka og onnur rúsandi evni, og at virka fyri eini rúsfríari lívsáskoðan og rúsfríum umhvørvi." Fyri at náa hesum máli vil Blái Krossur... a) ... styrkja tilvitanina um fráhaldspolitiskan hugburð millum manna, har rúsevni verða nýtt. b) ... taka lut í tí almenna fráhaldspolitiska tjakinum. c) ... menna tilvitanina hjá hinum einstaka og bólkum um felags ábyrgd viðvíkjandi sølu og umseting av drykkjuvørum. d) ... vísa á og grundgeva at neyðugt er, - at menna tað upplýsandi og fyribyrgjandi arbeiðið um rúsdrekka og rúsevni. - at minka um vandan og fylgjur sum standast av misnýtslu. - at hava rúsfrí umhvørvi í samfelagnum. e) ... framhaldandi menna samstarvið við fráhaldsfeløg og aðrar felagsskapir, fyri at skapa størri áhuga fyri tiltøkum, ið fremja eina rúsfría lívsáskoðan. f) ... menna tilvitanina hjá blákrosslimunum um endamálið við fráhaldsstøðuni og fráhaldslyftinum. Fráhaldsmál 1997-1999: Eitt av endamálunum hjá Bláa Krossi er at fyribyrgja, at fólk misnýta rúsdrekka og onnur rúsandi evni, og at virka fyri eini rúsfríari lívsáskoðan og rúsfríum umhvørvi. Blái Krossur byggir sítt fráhaldsarbeiði á hitt kristna grundsjónarmiðið, har hitt einstaka menniskjað er dýrabart í Guds eygum. 1. SJÓNARMIÐ: Blái Krossur Føroya hevur tað sjónarmið..... a) ...at vísandi til endamálið við rúsdrekkalógini §1, sum miðar ímóti at avmarka rúsdrekkanýtsluna í Føroyum, eigur at verða arbeitt fram ímóti, at heildar nýtslan av rúsdrekka til og við 1999 minkar við minst 15%. b) ...at sum tíðirnar eru, fer Blái Krossur at arbeiða fyri, at Føroyar skal hava ein tálmandi rúsdrekka-politikk, ið m.a. umfatar, at tað skal vera trupult at fáa hendur á rúsdrekka. Umframt hetta fara vit at virka fyri einum avgjørdum forboði fyri øll narkotisk evni. c) ...at rúsdrekkapolitikkur skal setast á dagsskránna í øllum kommunum við tí endamáli at upplýsa og tálma rúsdrekkanýtsluna og skipa fyri rúsfríum umhvørvi millum børn og ung. Upplýsingin eigur eisini at fevna um øll onnur sløg av narkotiskum evnum. 2. MÁL OG TILTØK: Tey komandi árini vil Blái Krossur Føroya virka fyri, at hesi mál og tiltøk verða sett á dagsskránna og framd í verki, har tað er gjørligt. 2.1 Rúsevnafyribyrging: 1) Vaksna ættarliðið má í størri mun sum fyrimynd taka støðu og virka fyri at skapa rúsfrí umhvørvi um øll børn og ung - sama hvar. Leiðarar innan kirkju, missiónsfelagsskapir, samkomur, skúlan, felagslív, ítróttina og frítíðarleiðarar yvirhøvur hava eina serliga ábyrgd av, at rúsfrítt umhvørvi verður ein avgjørd treyt, har tey koma saman. 2) Almennir myndugleikar mugu leggja størri dent á og virka fyri at leggja tilrættis fleiri rúsfrí øki, har fólk kunnu kenna tryggleika og uppliva gleðina av felagsskapi uttan rúsandi evni. 3) Myndugleikarnir mugu í størri mun skilja tann stóra týdningin, sjálvbodnu felagsskapirnir hava í tí fyribyrgjandi arbeiðinum, at teir í sjálvum sær eru við til at skapa eitt betri samfelag og eru við til at menna einstaka menniskjað. Tað almenna eigur í hesum sambandi í størri mun at stuðla hesum felagsskapum fíggjarliga. 4) Havandi í huga, at miðalaldurin fyri misnýtarar lækkar, eigur í størri mun at verða upplýst um vandan við nýtslu og misnýtslu av rúsdrekka og rúsevnum millum børn og ung. 2.2 Hjálp og umsorgan: 1) Størri dentur eigur at leggjast á hjálpartænastu, sum umfatar hjálp til likams og sálar á kristnari grund. 2) Tað almenna eigur í størri mun at samarbeiða við sjálvbodnar felagsskapir í umsorganararbeiðnum. 3) Tað er týdningarmikið, at tilboðini um hjálp og umsorgan eru fjølbroytt. Sjálvbodnir felagsskapir hava altíð havt og eiga framvegis at hava ein sjálvsagdan part í hesum arbeiði. 4) Avvarðandi hjá rúsmisnýtarum eiga í sínum heimliga umhvørvi at fáa tilboð um hjálp og viðgerð. 5) Eingin bólkur av misnýtarum eigur at verða gloymdur í umsorganini. Øll eiga at fáa nøktandi viðgerð, eisini tey, ið eru langtíðarmisnýtarar 6) Tey, ið hava verið í viðgerð, eiga í størri mun at fáa tilboð um stuðul og eftirviðgerð fyri at avmarka talið á teimum, ið falla út í aftur misnýtslu. Hesi tilboð skulu leggja dent á samanlagt at geva hesum menniskjum eitt betri lív. 2.3 Rúsevnapolitikkur: 1) Promillumarkið 0,2 eigur at verða galdandi í øllum viðurskiftum á sjógvi og landi. 2) Í øllum almennum og kommunalum samkomum, ið verða goldnar við skattaborgarans peningi, eigur rúsandi løgur ikki at verða skonktur. 3) Tað eigur bert at verða loyvt at selja rúsandi løg út frá Rúsdrekkasølu Landsins. 4) Har sum aldursmarkið í galdandi rúsdrekkalóg er 18 ár eigur tað at verða broytt til 20 ár. 5) Eitt hægsta mark fyri sølustøð og skeinkiloyvir eigur at verða ásett fyri alt landið. 6) Øll lýsing og reklama av rúsandi løgi eigur at vera bannað. 7) Allar drykkjuvørur við alkoholi í eiga at vera merktar við ávaring um vandan, ið stendst av nýtsluni. 8) Onnur narkotisk rúsevni sum t.d. hash, ecstacy, marihuana og speed eru sambært lógum landsins ólóglig. Sostatt eru øll søla og alt keyp, óansæð nøgd, av slíkum evnum bannað og skal revsast. Myndugleikarnir eiga at kenna ábyrgd og seta neyðug tiltøk í verk - eisini fíggjarlig, so løgreglan og tollvaldið hava neyðuga orku at handtaka, rannsaka og útinna neyðug fyribyrgjandi tiltøk. 9) Landsstýrið eigur at leggja ein heildar rúspolitik m.a. saman við teimum sjálvbodnu felagsskapunum. 10) Upplýsing um rúsevni eigur at vera kravd sjálvstøðug lærugrein í fólkaskúlanum. 11) Blái Krossur Føroya eigur at hava minst eitt umboð í Rúsdrekka- og Narkotikaráðnum og minst eitt umboð í Ráðnum fyri Ferðslutrygd. 2.4 Altjóða samband: Blái Krossur Føroya er partur av einum altjóða felagsskapi, ið virkar í fleiri enn 40 londum. 1) Ávirkan og vald teirra, sum á altjóða støði framleiða rúsdrekka, eiga at verða lýst og serliga við atliti til tey fátæku londini. 2) Føroyar eiga at gera sítt til at ávirka og taka undir við uppskotinum um ein alkoholfrían dag um allan heim gjøgnum Altjóða Heilsustovnin WHO. 3) Føroyingar eiga at gera sítt til, at øll lýsing og reklama av rúsandi løgi verður bannað um allan heim. 4) Tað eigur ikki at vera loyvt at útflyta rúsandi løg úr Føroyum til onnur lond. 3. Boða gleðiboðskapin Málsetningur: "At boða gleðiboðskapin um Guds kærleika til menniskju." Fyri at náa hesum máli vil Blái Krossur... a) ... vísa á, at gleðiboðskapurin verður borin við boðan av Guds orði og hjálpartænastu. b) ... undirstrika fatanina av loysanarorðinum "við Guds og hansara orðs hjálp". Um hvussu hetta skal skiljast og hvussu hetta verður framt í verki. c) ... vísa starvsfólkum, leiðarum og ábyrgdarfólkum á, hvussu vit styrkja fráhalds- og hjálpararbeiðið og hvussu vit kunnu bera gleðiboðini um Guds kærleika til onnur menniskju. d) ... styrkja tilvitanina um, at veruligt frælsi fæst við trúnni á Jesus Kristus. Blái Krossur Føroya 1998 Bileftirlit Føroya Hoyvíksvegur 57 tlf: 314646 fax: 310646 e-mail: bef@bef.fo Hin Føroyska Ferðslulógin Kungerð nr. 14 av Løgtingslóg um ferðslu 2. mars 1988 Fyrivarni verður tikið fyr villum í net-útgávuni §1 §2 §3 §4 §§5-9 §10 §11 §12 §13 §14 §15 §16 §16a §17 §18 §18a §18b §18c §19 §19a § 20 §21 §22 §23 §24 §25 §26 §27 §28 §29 §29a §29b §29c §29d §29e §30 §30a §30b §31 §31a §31b §31c §31d §31e §32 §32a §33 §33a §33b §34 §35 §35a §35b §35c §36 §36a §37 §38 §39 §40 §41 §42 §42a §43 §44 §45 §45a §46 §46a §46b §46c §47 §47a §48 §49 §50 §51 §52 §53 §54 §55 §55a §56 §57 §58 §58a §58b §58c §58d §58e §59 §59a §59b §59c §59d §59e §59f §60 §61 §62 §63 §64 §65 Hervið verður kunngjørd løgtingslóg nr. 65 frá 9. september 1963 um ferðslu, sum broytt við løgtingslógunum nr. 44 frá 3. august 1965, nr. 31 frá 27. mai 1968, nr. 21 frá 26. mai 1971, nr. 32 frá 26. apríl 1974, nr.15 frá 25. mars 1976, nr. 52 frá 1. juni 1977, nr. 66 frá 18. oktober 1978, nr. 40 frá 1. juni 1979, nr. 57 frá 12. mai 1980, nr. 38 frá 31. mars 1982, nr. 89 frá 10. juni 1982, nr. 67 frá 5. juni 1986 og nr. 106 frá 17. desember 1987. I INNGANGSFYRISKIPANIR LÓGARUMRÁÐIÐ § 1. Tá ið onki annað er fyrisett, galda reglurnar í hesi lóg vanliga ferðslu eftir veg, sum nýttur verður av einum ferðsluslag ella fleiri. ORÐSKILJINGAR § 2. Reglurnar í hesi lóg skulu nýtast í samsvari við niðanfyri tilskilaðu orðskiljingar v.m. Vegur: vegur, gøta, pláss, brúgv, berghol, smoga, breyt, o.t., privat sum alment. Akbreyt: Tann vegálin, sum avløgd er til akstur, tó ikki súkklubreyt. Reglurnar um akbreytir koma eisini í nýtslu fyri súkklubreytir so langt, tað ber til. Farbreyt: Hvør breytin, sum akbreytin kann leggjast sundur í, og sum er nóg mikið breið hjá einum akarfylgi. Vegfarandi: Hvør, sum ferðast eftir veg ella annars er staddur á vegi ella í akfari á vegi. Kjørbreyt: Tað, sum í lógini er fyrisett sum kjørbreyt, verður somuleiðis nýtt um vega-greiningar og vegamunnar. II Akfar: Hvørt far, sum aka kann eftir vegi uttan skinnarar, antin tað hevur hjól, beltir, gangarar ella annað. Motordrivið akfar: Hvørt akfar, sum hevur motor sum drívmegi. III Sum motordrivin akfør er at skilja: A. Motorakfar: Motordrivið akfar, sum í høvuðsheitum er tilgjørt sum egið akfar til nýtslu til fólka- ella vøruflutning ella sum, um so er, at tað er útgjørt til aðra nýtslu, er tilgjørt ella uttan størri broyting í tilgerðini kann fáast at ganga meiri enn 30 km um tíman. B. Traktor: Motordrivið akfar, sum í høvuðsheitum er útgjørt at draga annað motorakfar ella arbeiðsamboð og sum er gjørt at ganga í mesta lagi 30 km um tíman, og bert við størri broyting í tilgerðini kann fáast at ganga skjótari. C. Motoramboð: Motordrivið akfar, sum í høvuðsheitum er útgjørt sum arbeiðsamboð, og gjørt at ganga í mesta lagi 30 km um tíman og bert við størri broyting í tilgerðini kann fáast at ganga skjótari, eisini motordrivið akfar, sum ætlað er at skula stýrast av persóni til gongu, er at skilja sum motoramboð. a) Bilur (motorvognur): Motorakfar, sum hevur 4 ella fleiri hjól ella beltir, rullur, gangarar ella tílíkt, og somuleiðis motorakfar á 3 hjólum,sum hevur eginvekt yvir 400 kg. b) Motorsúkklur: Motorakfar á 2 hjólum við ella uttan síðuvogn, og motorakfar á 3 hjólum við eginvekt undir 400 kg. c) Prutl (súkkla við hjálpimotori): Motorakfør á tveimum ella trimum hjólum við motori, hvørs "slagvolumen" ikki fer upp um 50 cm3 ella við el-motori, og hvørs motorur ikka kann fáa akfarið at ganga skjótari enn 30 km um tíman eftir sløttum. Landstýrið kann fyriseta aðrar treytir, sum eitt motordrivið akfar skal lúka til tess at verða roknað sum prutl. Har, sum ikki annað er tilskilað, galda reglurnar um súkklur eisini fyri prutl. IV Viðfestur vognur: Akfar, sum drigið verður av motordrivnum akfari og er ætlað til fólka- ella vøruflutning - leguvognur og bulvognur tó undantiknir. Leguvognur: Akfar, sum koplað verður uppí motordrivið akfar, so at akfarið ella tess last liggur inn á tað akfarið, sum dregur, og sum er ætlað til fólka- ella vøruflutning. Sum viðfestur vognur ella leguvognur verður tó ikki annað akfar at skilja, sum drigið verður av motordrivnum akfari. Síðuvognur: Akfar við eittans hjóli, sum koplað verður upp í síðuna á motorsúkklu á 2 hjólum, og ætlað er til fólka- ella vøruflutning. Viðfest amboð: Annað akfar, sum koplað verður uppí annað motordrivið akfar. V Bulvognur: Motordrivið akfar ella uppí tað koplað akfar, sum hevur vekt, átrýst, stødd ella aðra tilgerð, ið forðar akfarinum skráseting, og sum er ætlað flutning av serstakliga tungari ella rúgvismiklari vøru. VI Eginvekt: Vektin á akfari, lidnum til brúks við øllum tilhoyrandi sum vanligt í nýtsluni. Vektin á drívevni (brenni, smyrjolju og kølivatni) og førara, kemur ikki uppí eginvektina. Verulig totalvekt: Vektin á akfarinum í løtuni við drívevni, førara og lassi. Loyvd totalvekt: Størsta vektin á akfari við drívevni, førara og lassi, sum loyvd er í skráseting ella í góðkenning. Ástrýst: Tað samfelda trýstið niður á veg frá øllum hjólunum, sum hava center innanfyri 2 paralell javnfjar , steyrrætt plán, løgd vinkulreist á akfars longdarás gjøgnum alla tess breidd við 1 m fráleika teirra millum. VII Parkering: Einhvør burturseting av akfari við ella uttan førara. Steðgur styttri enn 3 minuttir, steðgur at fara av ella uppí ella at leggja uppá ella leggja av vørur, kemur tó ikki undir parkering. VIII Lyktatendringartíðin: Tíðin frá 3/4 tíma eftir sólsetur til 3/4 tíma fyri sólarrenning. Har lógin fyrisetur reglur um lyktatendringartíðina, galda tær somuleiðis í mjørka og tílíkum ringum sýni. IX Fjølbygt øki: Øki, hvørs mark er víst við serligari avmerking. SERSTAKAR FYRISKIPANIR § 3. Í ivamálum ger landsstýrið endaliga av, hvønn bólkin eftir § 2, II-IV, eitt akfar kemur undir. Somuleiðis kann tað, tá ið serstakar grundir eru fyri, gera av, at akfar av serstøkum slag kemur undir annan bólk enn fyrisett eftir orðskiljingunum í § 2, II-V, eins og serstakar forskriftir kunnu fyrisetast um vektreglurnar eftir VI. II FYRISKIPANIR UM AKFØR A. Tilgerð og útgerð av akfari. ALMENNER FYRISKIPANIR § 4. Eitthvørt akfar skal vera soleiðis útgjørt og í tílíkum standi, at tað kann nýtast uttan óneyðugan vanda og ónáðir hjá øðrum og uttan at skaða vegirnar. Stk. 2 Eigari ella hann (brúkarin), sum hevur varandi ræði á akfarinum, hevur ábyrgdina av, at akfarið er í lógligum standi, serstakliga at róðurvæl og bremsur virka tryggiligt og kraftmikið, at koplingin til viðfestan vogn, leguvogn ella viðfest amboð, um hann hevur tílíkt, er tryggiligt og í tryggiligum standi, og at signalvæl og uttanáskriftir eru, sum tær eiga. §§ 5-9 eru avtiknar. FYRISKIPANIR FYRI AKFØR § 10. Landsstýrið kann fyriseta reglur um tilgerð, útgerð og tilhoyr hjá akfari og um persónliga trygdarútgerð til førara og ferðandi og fyriseta, hvørjar áskriftir og merkir akfør av eftirlitsorsøkum skulu hava. Landsstýrið kann gera av, at tær kunngerðir, sum løgmálaráðið sambært ferðslulógini hevur givið út um stakfyriskipanir um tilgerð og útgerð hjá akførum, skulu heilt ella sum ein part hava gildi her á landi. Kunngerðir um stakfyriskipanir um tilgerð og útgerð hjá akførum eru undantiknar lýsing. Stk. 2 Landsstýrið kann fyriseta reglur um forboð fyri innflutningi og sølu av útgerð og tilhoyri til akfør og persónligari trygdarútgerð til førara og ferðandi, um so er, at tílíkir lutir ikki lúka tær reglur, ið fyrisettar verða eftir 1. Stk., ella nýtslan av teimum hevur við sær vanda ella óneyðugar ónáðir fyri førara ella onnur ferðandi. Stk. 3. Landsstýrið kann, um tað fyri ferðslutrygdar sakir gerst neyðugt, forbjóða at nýta eitt akfar, sjálvt um tað lýkur tær reglur, sum ásettar verða sambært 1. Stk. § 11. Motorakfar og dragi (traktor) skulu, áðrenn farið verður tikið í nýtslu, verða skrásett her á landi og fáa nummarspjaldur, smbr tó §§ 12 og 14. Sama er galdandi um viðfestis- ella leguvogn til akfar viðskrásetingarskyldu og eisini húsvogn. Landsstýrið kann seta reglur um skrásetingarskyldu fyri onnur viðfestisamboð og fyri motoramboð. Stk. 2. Landsstýrið kann gera av, at akfar, sum yvirhøvur verður nýtt uttanfyri alfaraveg, verður ikki skrásett. Við undantøku frá skráseting verða ásett tey øki, sum akfarið kann verða nýtt á, og eisini verða settar aðrar treytir fyri tilgerð, útgerð og nýtslu. Stk. 3. Landsstýrið setir reglur um: 1) skráseting, 2) nummarspjøldur, 3) at hava hjá sær skrásetingarskjøl við akstur, 4) um bráfeingis ella hissini akstur við skrásetingarskyldugum akfari, ið ikki er skrásett, og 5) gjald fyri skráseting og nummarspjøldur. § 12. Traktorar, sum at kalla eittans verða nýttir uttanfyri veg sum dráttar- ella drívmegi hjá arbeiðsamboðum, koma tó ikki undir skráseting, um so er, at teir eittans nýta veg: 1) til egnan flutning til og frá arbeiðsstað og verkstaðnum, og til tess at flyta egnan úrdrátt og vørur, sum fara til egnan úrdrátt, innan kommunumarksins, 2) sum dráttarmegi hjá arbeiðsamboðum til og frá arbeiðsstað ella verkstaðnum (viðfestur vognur verður mettur javnbjóðis arbeiðsamboð, tá ið hann eittans verður nýttur til flutning av amboðum), 3) til royndarakstur ella tílíkan stokkutan akstur eftir loyvi frá politivaldi í hvørjum einstøkum føri. Stk. 2. Traktorar koma heldur ikki undir skráseting, sum umframt akstur sum tilskilað í Stk. 1 eittans eru í nýtslu á veg til vegarbeiði á vegøki, sum avskilað er á tryggan hátt við stongsil ella merking ella í nýtslu til reingerð, sóping av kava og tílíkt. EFTIRLITSSÝN § 13. Politivaldið og motorsakkøni hava altíð rætt at steðga hvørjum akfari og fáa tað kannað ella fáa at vita, at bilførarin lýkur treytirnar lógliga at kunna føra akfarið. Spyrst tað burturúr, at akfarið lýkur ikki reglurnar í hesi lóg ella forskrift givin eftir henni, kann nýtslan av tí verða forboðin og nummarspjøldur ella onnur fyrisett kennismerkir burturtikin, til brekini eru umvæld. Stk. 2. Við brýr og við serstøk vegstrekkir, t.d. byrgingar, kann fast eftirlit setast viðv. vekt og stødd av akførum. Stk. 3. Politivaldið og tann motorserkøni kunnu, nær tað skal vera, krevja eitt skrásett ella góðkent akfar víst fram til eftirkanningar at vita, um tað framvegis lýkur krøvini í ella eftir hesi lóg. Føroya Landsstýri kann fyriseta reglur um tíðarvissar eftirkanningar. Føroya Landsstýri fyrisetur reglur um gjald fyri eftirlitið eftir hesum stykki. Stk. 4. Verður akfar ikki víst fram eftir tilsøgn, kann politivaldið seta forboð fyri nýtslu af tí og taka nummarspjøldrini (kenningarmerkir/nummarplátur). C. Útlendsk akfør § 14. Fyri útlendsk akfør, sum fyribils kunnu nýtast her á landi eftir millumlanda sáttmála, sum Danmark hevur tikið við, galda reglurnar í §§ 5-10 bert so langt, sum tær hava heimild í sáttmálanum. Akfør, sum hava skrásetingarskyldu eftir § 11, kunnu nýtast her á landi uttan skráseting, um tey eru lógliga skrásett í heimlandinum og hava tjóðarmerki og nummarspjaldur, ið hvussu er fyri aftan á akfarinum, sambært tó Stk. 3. Stk. 2. Føroya landsstýri ger gjølligari reglur um eftirlit við teim í Stk. 1 nevndu akførum, meðan tey eru her á landi, og fyrisetur reglur, undir hvørjum treytum akfør, sum koma inn higar úr útlandinum, uttan at vera undir sáttmála sum nevnt i Stk. 1, kunnu nýtast her á landi. Stk. 3. Um eigarin (brúkarin) av motorakfari, sum innflutt er frá útlandinum, ella øðrum akfari undir § 11, er búsitandi her á landi, skal tað skrásetast ella øll tess nummarspjøldur latast inn til politivaldið innan14 dagar eftir, at akfarið er komið. Tekur eigari (brúkari), sum er ikki búsitandi her á landi, bústað her eftir komuna ella skiftir akfarið hond til her búsitandi eigara (brúkara), kemur tað undir skráseting ella nummarspjøldrini latin inn innan 14 dagar eftir. II FYRISKIPANIR UM FØRARAR AV AKFØRUM V.M. SJÚKA, OVERVING V.M. § 15. Ongin má føra ella royna at føra akfar, sum orsakað av sjúku, veikleika, overving, ovvekur ella undir árini av huglættandi ella doyvandi evnum ella av tílikum grundum er soleiðis háttaður, at hann er ikki førur at føra akfar av tílíkum slag á tryggan hátt. At nakar hevur røkt vinnuligan fólkaflutning soleiðis háttaður, verður roknað honum sum skerpandi. Hevur arbeiðsgevari hjá førara ella annar, sum yvir honum er, part í, at han hevur ført akfar so háttaður, kemur eisini hann undur sekt. § 16. Fyri rúsdrekkakoyring verður hann revsaður, sum koyrir ella roynir at koyra motordrivið akfar eftir at hava drukkið so nógv rúsdrekka, at alkoholstyrkin í blóðinum, meðan hann koyrir ella aftaná, fer upp um 1,20 o/oo. Sama er, um tann, sum hevur koyrt motordrivið akfar og sekur ella ósekur hevur verið uppi í ella fyri ferðsluóhappi ella hevur verið eltur av løgregluni, og sum innanfyri 6 tímar eftir endaðan akstur tekur til sín rúsdrekka í tílíkari nøgd, at alkoholinnihaldið í blóðinum í nevnda tíðarbili ella aftaná fer upp um 1,20 o/oo. Ásetingin í 2. pkt. hevur gildi, um løgreglan hevur latið blóðroynd taka ella hevur gjørt av, at blóðroynd skal verða tikin. Stk. 2. Fyri rúsdrekka verður somuleiðis hann revsaður, sum annars koyrir ella roynir at koyra motordrivið akfar eftir at hava drukkið so nógv rúsdrekka, at hann ikki er førur fyri at koyra akfarið á tryggan hátt. Stk. 3. Fyri promillukoyring verður hann revsaður, sum uttan at vera sekur í rúsdrekkakoyring koyrir ella roynir at koyra motordrivið akfar eftir at hava drukkið so nógv rúsdrekka, at alkoholstyrkin í blóðinum, meðan hann koyrir ella aftaná, fer upp um 0,80 o/oo. Sama er, um tann, sum hevur koyrt motordrivið akfar, og sekur ella ósekur hevur verið uppi í ella fyri ferðsluóhappi, og sum innan fyri 6 tímar eftir endaðan akstur tekur til sín rúsdrekka í tílíkari nøgd, at alkoholinnihaldið í blóðinum í nevnda tíðarbili ella aftaná fer upp um 0,80 o/oo. Ásetingin í 2. pkt. hevur ikki gildi, um løgreglan hevur latið blóðroynd taka ella hevur gjørt av, at blóðroynd skal ikki verða tikin. Stk. 4. Ásetingarnar í 1.- 3. Stk. verða at nýta samsvarandi, um tann, sum koyrir, roynir at koyra ella hevur koyrt súkklu við hjálpimotori (prutl). Stk. 5. Súkklu, hestavogn ella hest er ongum loyvt at stýra ella royna at stýra, sum er so mikið ávirkaður av rúsdrekka, at hann ikki er førur fyri á tryggan hátt at koyra akfarið ella ríða á hesti. Stk. 6. Tað er forboðið at sleppa persóni, sum av rúsdrekka er í slíkum skili, at hann ikki er førur fyri á tryggan hátt at stýra akfari ella hesti, at koyra akfarið ella ríða á hestbaki. EFTIRLIT V.M. § 16a. Løgregluni er hvørja og eina tíð loyvt at krevja, at hann, sum koyrir akfar ella ríður á rossi, ger útandingarroynd. Stk. 2. Løgregluni er loyvt at føra persón fram til at taka blóð- og landroynd, um grund er til at halda, at hann hevur brotið § 15 ella § 16, 1.- 5. Stk., ella hann sýtir fyri ella ikki er førur fyri at vera við til útandingarroynd. Er illgruni um annað enn ávirkan av rúsdrekka, kann løgreglan føra tann, sum um varðar, fram til læknakanningar. Sama er við illgruna um ávirkan av rúsdrekka, tá ið serligar umstøður mæla til tess. Stk. 3. Landsstýrið kann gera gjøllari ásetingar um tær royndir og kanningar, sum nevndar eru í 1. og 2. Stk. ÁBYRGD HJÁ FØRARA FYRI STAND HJÁ AKFARI § 17. Førari av akfari skal alsamt ansa eftir, at akfarið er í tryggiligum standi, serstakliga at stýri- og bremsu-, signal- og báknvæl (blinkljós) og lyktir virka eftir forskriftunum og trygt, og at tilkoplingin til viðfestan vogn, leguvogn ella viðfest amboð, um tey eru, eru trygg og í tryggiligum standi. KOYRIKORT TIL MOTORAKFAR § 18. Bert tann, ið hevur fingið koyrikort, kann koyra motorakfar. Tann, ið koyrir, skal hava koyrikortið hjá sær og skal vísa løgregluni tað, um kravt verður. Stk. 2. Koyrikort kann verða latið persóni, ið 1) er fyltur 18 ár, 2) hevur nóg góð eygu og oyru og annars hevur neyðugan andaligan og likamligan førleika, og 3) við eini roynd prógvar, at hann hevur tørvandi dugnaskap í akstri og neyðugan kunnleika til akfarið og viðferð tess og til ferðslureglurnar. Stk. 3. Koyrikort til prutl kann verða latið persóni, ið hevur fylt 16 ár og lýkur tey krøv, ið sett eru í Stk. 2, nr. 2 og 3. Stk. 4. Landsstýrið kann seta eykatreytir fyri at fáa koyrikort til motorakfar, ið nýtt verður til vinnuligan fólkaflutning. Landsstýrið kann eisini seta eykatreytir fyri at fáa koyrikort til motorakfør, sum heildartyngdin er oman fyri 3.500 kg, og sum verður nýtt til farmaflutning. Stk. 5. Koyrikort kann verða sýtt einum, ið er bundin av at nýta dusandi ella onnur tilvitsávirkandi evni ella ikki kann sær hógv við rúsdrekka. Kravt kann verða, at spurningurin um hetta verður skotin inn fyri rættin sambært reglunum í § 78, Stk. 3 í revsilógini. Stk. 6. Koyrikort til motorakfar, ið verður nýtt til vinnuligan fólkaflutning, kann verða sýtt sambært treytum, ið nevndar eru í § 78, Stk. 2 í revsilógini. Stk. 7. Landsstýrið setir reglur um treytirnar fyri at fáa útgivið koyrikort, heruppií um koyriroyndina og um útsjóndina á koyrikortinum og innihald tess og um gjaldið fyri roynd og koyrikort. Stk. 8. Hevur umsøkjari ikki áður havt koyrikort til motorakfar av sama slag, skal hann hjá góðkendum koyrilærara hava fingið læru í akstri, og í tilgerð og viðferð akfarsins. Hevur umsøkjarin ikki áður havt koyrikort, skal hann hjá viðurkendum koyrilærara hava fingið læru í ferðslureglunum. Ásetingarnar galda ikki fyri koyrikort til prutl. Stk. 9. Landsstýrið setir reglur um ta læru, ið nevnd er í Stk. 8 og kann heruppií seta reglur um læru á serstøkum avbyrgdum venjingarstøðum og økjum. Landsstýrið kann harumframt leggja eina meginætlan fyri læruna og reglur um at góðtaka lærubøkur, annað lærutilfar og høli til læruna. KOYRIKORT TIL DRAGA (TRAKTOR) OG MOTORAMBOÐ § 18a. Dragi (traktor) og motoramboð kunnu einans teir persónar koyra, ið hava fingi koyrikort til bil ella serstakt koyrikort til draga (motoramboð). Stk. 2. Stk. 1 geldur ikki fyri koyring á vegaøkjum, ið eru avmarkað á fullgóðan hátt við avbyrging ella merking, ei heldur fyri koyring við motoramboð, ið stýrt verður av fólki til gongu. Slík koyring er loyvd persóni, ið hevur fylt 16 ár. Stk. 3. Tá ið Stk. 2, nr. 1 og Stk. 8 eru frá, geldur § 18 eisini viðvíkjandi koyrikorti til draga (motoramboð). Koyrikort kann verða útgivið til persónar, ið hava fylt 16 ár. GILDI HJÁ KOYRIKORTI § 18b. Koyrikort hevur gildi, til eigarin hevur fylt 70 ár. Fyri koyrikort til tey motorakfør, ið nevnd eru í § 18, Stk. 4, kann landsstýrið seta styttri gildistíð. Stk. 2. Landsstýrið kann gera av, at koyrikort til bil ella motorsúkklu, fyrstu ferð, tað verður tikið, verður útgivið við 2 ára gildistíð, og eigarin, áðrenn gildistíðin er farin, skal fáa eykalæru og taka nýggja roynd í serstøkum aksturførleika sum treyt fyri, at koyrikort við gildistíð sum ásett í Stk. 1, 1. pkt., kann verða latið. Landsstýrið setir reglur fyri eykalæruna og royndina og fyri avleiðingarnar av, at eykalæra hevur ikki verið og roynd ikki tikin, áðrenn gildistíðin er av. Stk. 3. Landsstýrið setir reglur um gildistíðina hjá koyrikortum, ið eru latin persónum, sum hava fylt 70 ár. Landsstýrið kann eisini skipa fyri, at um umstøðurnar eru til tess, skal koyrikort hava styttri gildistíð enn ásett er í Stk. 1. Stk. 4. Tá ið gildistíðin er úti, kann koyrikort verða endurnýggjað, um eigarin lýkur treytirnar. Løgreglan ger av, um nýggj roynd skal verða tikin. Landsstýrið kann seta reglur um nýggja royndartøku. KOYRIRÆTTINDI MIST OG AFTURVUNNIN § 18c. Løgreglan kann taka koyrirættindi frá persóni, ið ikki longur lýkurtreytirnar fyri at fáa koyrikort. Synjar persónur fyri at vera við til tær kanningar ella royndir, ið neyðugar eru til avgerðar um málið, kann løgðreglan taka koyrirættindini frá honum í løtuni. Spurningur, hvørt persónur er bundin av at nýta dusandi ella onnur tilvitsávirkandi evni ella rúsdrekka, kann krevjast inn fyri rættin, sambært § 78, Stk. 3 í revsilógini. Stk. 2. Um persónur, ið hevur koyrikort, ikki longur lýkur tey krøv, ið ásett eru í § 18, Stk. 2, nr. 2, hevur hann sjálvur skyldu til at boða løgregluni frá. Læknin, sum hevur kannað ella viðgjørt henda persón, hevur skyldu til at ávara hann, um hann heldur tað vera ódømi, at hann framvegis koyrir motorakfar. Tó at lógin býður tagnarskyldu, skal læknin kortini samstundis boða løgregluni frá. Stk. 3. Hevur persónur mist koyrirættindini, kann hann, tá ið frátøkutíðin er umliðin, fáa rættindini aftur, um hann stendur leiðbeinandi roynd. Koyriroyndin kann verða tikin, áðrenn frátøkutíðin er úti. Verkliga royndin kann tó ikki verða tikin, fyrr enn mánaður er eftir av frátøkutíðini. Hevur hin dømdi staðið koyriroynd aftan á ta hending, sum leiddi til átalu, skal leiðbeinandi roynd ikki verða tikin, um so er, at royndin er staðin ikki meira enn eitt ár áðrenn frátøkutíðin er úti, og ikki meira enn eitt ár, áðrenn søkt verður um at fáa koyrikort aftur. Stk. 4. Landsstýrið kann seta reglur um leiðbeinandi koyriroynd. Stk. 5. Tann, ið hevur mist koyrirættindi síni bráðfengis ella burtur av, skal lata løgregluni koyrikortið. VENJINGARKOYRING VIÐ MOTORAKFARI § 19. Næmingi, ið lærir at koyra bil, er ikki loyvt at koyra til venjingar uttan so, at hann hevur sær við lið góðkendan koyrilærara, ið tá eisini er at rokna sum tann, ið bilin førir. Við koyriroyndina er næmingurin tó at rokna sum bilførari. Um einhvør, ið longu hevur koyrikort, vil íðka seg at koyra í góðkendum akfari við góðkendum koyrilærara undir liðini, er koyrilærarin eisini tá at rokna sum akfarsførari. Í førum, tá ið koyrilærarin er at rokna sum førari, galda reglurnar í §§ 15, 16 og 16a eisini fyri næmingin. Stk. 2. Næmingi er ikki loyvt at koyra á motorsúkklu til venjingar uttan so, at góðkendur koyrilærari leggur lag á og ansar eftir; hann ábyrgist, at venjingarkoyringin verður framd á tílíkum stað og á tílíkan hátt, at hon eftir dugnaskaparstigi næmingsins er at rokna sum vandeleys fyri aðra ferðslu. Sama geldur um venjingarkoyring við draga (traktor). Stk. 3. Koyrt má ikki verða til venjingar fyrr enn 3 mánaðir, áðrenn næmingur hevur aldur til at fáa koyrikort, og hjá einum, ið hevur mist koyrirættindi síni, ikki fyrr enn 3 mánaðir áðrenn frátøkutíðin er umliðin. Stk. 4. Landsstýrið setir reglur um venjingarkoyring og um tilgerð av serstøkum avbyrgdum venjingarstøðum og økjum og um eftirlit við akførum, ið nýtt verða til venjingar. Landsstýrið kann eisini seta reglur um trygdarútgerð og trygging av akførum, ið nýtt verða til venjingar á serstøkum avbyrgdum støðum og økjum. KOYRILÆRARAR § 19a. Til at hava yrki sum koyrilærari krevst loyvi, sum landsstýrið veitir. Stk. 2. Landsstýrið kann gera av talið á loyvum og seta reglur um loyvisveitingar. Talið á loyvum verður ásett samsvarandi tørvi á koyrilærarum, og serstakliga við tí í huga at tryggja, at læran verður so góð, ið val er á. Stk. 3. Loyvi kann verða givið persóni, ið er góðkendur sum koyrilærari. Loyvið dettur burtur, um góðkenningin verður ikki endurnýggjað, sambært.Stk. 5. Stk. 4. Góðkendur sum koyrilærari kann persónur verða, ið 1) hevur fylt 23 ár, 2) hevur seinastu 3 árini javnan koyrt bil, ávikavist motorsúkklu, 3) hevur fingið koyrilæraraútbúgving, 4) hevur staðið roynd fyri koyrilærarar, 5) hevur ikki verið uppi í máli, ið kemur undir § 78, Stk. 2 í revsilógini. Stk. 5. Góðkenningin geldur í 5 ár, tó í mesta lagi so leingi sum tann, sum varðir, hevur koyrikort. Hon kann verða endurnýggjað, um handhavin enn lýkur treytirnar í Stk. 4, nr. 2 og 5, og sannar, at hann í umlidna tíðarðskeiðinum javnan hevur havt yrki sum koyrilærari og ført næmingar fram til roynd. Stk. 6. Landsstýrið kann seta reglur um eykaeftirútbúgving sum treyt fyri, at góðkenning av koyrilærara verður endurnýggjað. Stk. 7. Landsstýrið kann seta reglur um koyrilæraraútbúgvingina, um royndina, um góðkenningarveiting og um gjald fyri roynd og góðkenning. UPPLÝSINGARSKYLDA O.A. § 20. Eigari (nýtari) av akfari skal eftir beiðing (anmodning) frá løgreglu siga frá, hvørji ið nýtt hava akfarið sum førarar. Stk. 2. Eigari (nýtari), førari og tann, ið annars hevur ræði á motordrivnum akfari, mega ikki lata føringina til nakran, ið ikki kann føra akfarið á løgligan hátt. § 21. Persónar, ið ikki hava búðstað í Føroyum, kunnu uttan at hava føroyskt ella danskt koyrikort á dvøl her á landi føra motorakfar eftir reglum, ið landsstýrið setir. Stk. 2. Landsstýrið kann seta reglur um, við hvørjum treytum, ið persónar, ið hava rættindi til at føra motorakfar í útlondum, kunnu fáa føroyskt koyrikort. Stk. 3. Landsstýrið kann seta fyri, at koyrikort, sum útgivin eru í Finlandi, Íslandi, Noregi og Svøríki fáa gildi her á landi, eisini eftir, at handhavin hevur tikið búðstað her. IV FERÐSLUREGLUR A. Inngangsfyriskipanir. § 22. Reglurnar, sum í hesum bólki eru givnar fyri akfør, akstur ella akandi, galda eisini súkkluakstur, akstur við handvogni og ríðing so langt tað ber til. Undir somu reglu er eisini leiðsla av rossi og stórdýrum. Tey skulu vera undir tryggiligari eftiransing. Stk. 2. Undir nýtsluni av reglunum í hesum bólki er eisini hann, sum leiðir barnavogn, rullistól ella annað avlamisfar, sum gjørt er til at drívavið hond, at rokna som gangandi. B. Reglur um ferðslu yvirhøvur. GRUNDREGLUR § 23. Vegfarandi skulu hava fyrilit og vera ansin, so ikki øðrum gerst vandi, skaði ella ónáðir, og so ferðslan verður ikki tarnað ella órógvað meira enn neyðugt er. Fyrilit skal eisini havast yvirfyri teim, sum búgva ella eru stødd við veg. Stk. 2. Serstakt fyrilit skal havast fyri børnum og persónum, sum nýta frámerki, sum landsstýrið hevur fyrisett fyri avlamin. Hetta frámerkið kann eittans vera nýtt av persónum, sum hava vánalig eygu ella eru dulir ella hava annað kropsligt brek, sum eru teim serstakliga mein í ferðsluni. ÁVÍSINGAR Í FERÐSLUNI § 24. Vegfarandi skulu gera eftir ávísingum, sum politivald ella vegmyndugleiki fyrisetur í ferðslutalvum, avmerkingum ella signalum. Stk. 2. Vegfarandi skulu gera eftir ávísingum, sum politivaldið gevur at halda skil á ferðsluni og steðga, tá politimaður báknar. Stk. 3. Tað er forboðið at beina fyri, flyta, avlaga, dálka ella skala, ferðslutalvur, -avmerking ella -signal. NEYÐSENDARKOYRING V.M. § 25. Landsstýrið ásetur reglur fyri neyðsendarkoyring og kann her víkjafrá reglum í hesi lóg. Landsstýrið kann eisini áseta reglur um førarar avneyðsendarakførum. Stk. 2. Tá ið tað í neyðsendarkoyring verða nýtt serlig ljóð ella ljóssignal, sum landsstýrið hevur ásett, skulu onnur vegfarandi í góðari tíð fara av vegnum fyri akfarinum. Tey sum koyra, skulu um neyðugt steðga. Stk. 3. Landsstýrið kann áseta gjøllari reglur til tess at tryggja, at sjúkravognar og sløkkibilar ódarvaðir fáa koyrt til og frá staðnum, har ið óhapp hevur borist til ella eldur er íkomin. Stk. 4. Motorakfar, sum staka ferð verður nýtt til koyring við ógvuliga sjúkum ella illa meiddum ella øðrum tílíkum ørindum, sum ikki tola at bíða, og sum frammi á akfarinum hevur fest sjónskan hvítan dúk, hevur í hesari koyring sama rætt sum neyðsendarakfar. Tann, sum akfarið koyrir, skal sum skjótast aftan á slíka koyring boða løgregluni frá hesum. Óheimilað nýtsla av hvítum dúki er forboðin. Stk. 5. Ørindaleysum er ikki loyvt at koma nær staðnum, har skaði er hendur ella eldur íkomin, at bjargingar- ella sløkkiarbeiðið, heruppií koyring til og frá staðnum, av hesum verður darvað. Stk. 6. Vegfarandi skulu geva barnaflokki undir umsjón, líkskara ella aðrari tættari hópgongu frítt at fara. SKYLDUR, TÁ FERÐSLUÓHAPP ER § 26. Hvør tann, sum sekur ella ósekur kemur upp í ferðsluóhapp, skal beinan vegin steðga og eftir førimuni veita meiddum hjálp og annars taka lut í teimum tiltøkum til at tryggja ferðsluna, sum óhappið elvir til. Um ein annar, sum er uppi í óhappinum, biður um tað, skal tann avvarðandi geva navn og búðstað. Somu upplýsingar skulu, tá biðið verður um tað, gevast tí, sum ognin hjá ella lutir hava verið fyri skaða. Stk. 2. Tann, sum sekur ella ósekur skalar ferðslutalvur, merkir á akbreyt ella súkklubreyt, signalútbúning ella aðrar ferðsluskipanir, skal beinanvegin fáa merkingina í rættlag aftur, um tað er gjørligt. Ber hetta ikki til, skal avvarðandi gera tað, sum neyðugt er, til at vara onnur ferðandi. Stk. 3. Hvør tann, sum sekur ella ósekur kemur upp í ella annars verður fyri ferðsluóhappi, hevur skyldu til beinan vegin at boða løgregluni frá ferðsluóhappinum. Henda áseting hevur ikki gildi, um av ferðsluóhappinum bert stendst lítilsverdur skaði á lutir, tó um skaði verður gjørdur á annans mans ogn ella lutir, eisini treytað av tí, at tann, sum skaðan voldi, við tað sama vendir sær til tann, sum fyri skaða hevur verið. FORBOÐ FYRI AT HANGA UPPI Í AKFARI OG FYRI SPÆLI V.M. § 27. Tað er forboðið at leypa uppá, at krøkja seg í akfar undir akstri ella heingja sleðu, handvogn, leikvogn ella annað tílíkt upp í akfar. Stk. 2. Á veg mugu ongar hálkur ella skreiðibreytir vera, heldur ikki nakað spæl, ferðslu til bága. Stk. 3. Á veg, sum merktur er sum spæligøta, er tað bert loyvt teim, sum búgva við vegin, at nýta hann til akstur, og teim, sum hava ørindi til teirra. Akstur á tílíkum veg skal fara fram við størsta ansni og fyriliti fyri børnum. AT SETA ELLA LEGGJA NAKAÐ FRÁ SÆR Á VEGI V.M. § 28. Uttan loyvi frá politivaldi má ongin lutur leggjast ella setast á veg, sum kann vera ferðsluni til bága, uttan so, at serstøk viðurskiftir gera tað neyðugt. Ber tað ikki til at beina lut burtur av akbreyt, skal hann altíð beinast til viks, so mikið sum gjørligt, eisini vegatilfar. Stk. 2. Burtursettur ella burturlagdur lutur skal vera týðuliga avmerktur í lyktatendringartíðini við bjart lýsandi lyktum við litleysum glasi, í so stórum tali og soleiðis, at tær vísa hann í ummáls. Stk. 3. Glaspettir, seymur og rusk, olja ella annað, sum kann vera ferðsluni til vanda ella ampa ella skaða vegin, mugu ikki vera tveitt ella løgd eftir á vegi. C. Fyriskipanir fyri akandi. Undir akstri skal nóg mikið varsemi vísast, sum neyðugt er, og tørvandi fyrilit fyri ferðsluni yvirhøvur, sambært fylgjandi greinir. NÝTSLA AV YMSUM FARBREYTUM Á VEGUM § 29. Hevur vegur serstakar farbreytir til ymisk sløg av ferðslu, skulutey, ið koyra, nýta ta breyt, ið ætlað er til ferðslu við akfari av avvarðandi slagi. Stk. 2. Prutl skal fara eftir súkklubreyt, er ikki annað tilskilað viðmerking. Ferðin á súkklubreyt skal vera soleiðis háttað, at hon er ikki til vanda ella ampa fyri aðra ferðslu á hesi breyt. Súkkla og prutl mega bert fara eftir súkklubreyt høgrumegin við vegin ferðsluleiðina, um ikki annað er tilskilað við merking. Stk. 3. Súkkla ella prutl mega ikki ferðast á súkklubreyt, um so er, at akfarið vegna breidd sína, tá ið tað er laðið, kann vera til munandi ampa fyri onnur ferðandi á súkklubreytini. Stk. 4. Landsstýrið kann seta reglur um ferðing hjá súkklum á gongubreytum. Í tílíkum førum eigur greiniligt mark at vera millum tann partin avgongubreytini, sum súkklur kunnu ferðast eftir, og tann partin, íð er kannaður fólki til gongu. Stk. 5. Har, sum skriðsporð er, skal tað verða nýtt av akførum, ið ferðastvið minni ferð enn teirri, ið tilskilað er á ferðslutavluni við skriðsporið. Annað akfar má ikki ferðast á skriðspori. Tá ið farið verður út avskriðspori, skal førarin vissa sær, at atgerðin kann verða framd uttanvanda ella bága fyri onnur. PLÁSS Á VEGNUM § 29a. Koyrandi skulu við fyriliti fyri aðrari ferðslu og viðurskiftum yvirhøvur halda seg so langt til høgru, sum til ber. Stk. 2. Hevur akbreytin tríggjar farbreytir, má akfar ikki nýta ta farbreyt, sum er longst vinstrumegin ferðsluleiðina uttan so er, at ferðsla er einvegis. Stk. 3. So mikið langt skal vera til akfar fyri framman, at vandi er ikki fyri ákoyring, um akfarið fyri framman steðgar ella minkar ferðina. Akfar, sum er undir serligari ferðsluavmarkan, sambært § 30b, skal uttan fyrifjølbygt øki eisini lata so langt vera til næsta akfar fyri framman, at akfør, ið fara framum, vandaleyst kunnu koma inn í millum hetta akfar og tað fyri framman. Stk. 4. Akfør skulu halda seg høgrumegin við gøtuhólmar, ferðsluvitar og tílíkt, ið er á akbreytini. Tó kann eisini verða farið vinstrumegin við, um tað er tilskilað við merking ella um nevndi útbúningur er á akbreyt við einvegisferðslu. Stk. 5. Akfar, ið nýtt verður í vegarbeiði, kann við tørvandi varsemi verða koyrt soleiðis, ið arbeiðið krevur. SNEIÐING O.A. § 29b. Í rúmari tíð framman fyri krossveg, har sum akbreytin hevur tvær ella fleiri farbreytir, kannaður ferðslu sama veg, skal akfar taka seg útá farbreytina longst til høgru, skal tað sneiða til høgru, og á farbreytina longst til vinstru, skal tað sneiða til vinstru. Akfar, ið skal beinaleið, kann halda seg á teirri farbreyt, sum við fyriliti fyri aðrari ferðslu og framhaldandi akstri er tann, ið best er hóskandi. Stk. 2. Tann, sum ætlar at broyta farleið staddur á krossveg, skal, áðrenn sneitt verður, vissa sær, at atgerðin er ikki til vanda ella óneyðugan bága fyri onnur, sum fara somu leið. Stk. 3. Tá ið sneitt verður til høgru, skal akfarið verða havt so langt út at høgra jaðara, sum til ber. Sneiðingin skal vera so krøpp sum til ber.Tá ið sneitt verður til vinstru, skal akfari verða havt so langt sum tilber inni á miðjuni á akbreytini ella, um akbreytin hevur einvegis ferðslu,at vinstra jaðara. Sneiðingin verður soleiðis gjørd, at akfarið, tá ið tað fer av krossvegnum, er statt høgrumegin á teirri akbreyt, ið tað sneiðir inn á. Stk. 4. Hevur akbreytin, sum akfar aftaná sneiðingina kemur inn á, tvær ella fleiri akbreytir, ið bert kunnu nýtast til ferðslu sama veg, skal sneiðingin hóast reglurnar í Stk. 3 fara fram soleiðis, sum best er hóskandi, hvat hinari ferðsluni og framhaldandi ferðsluni viðvíkur. Stk. 5. Mótkoyrandi akfør, sum hvørt av síni vegsíðu fara inn á krossveg, har tey bæði skulu sneiða til vinstru, kunnu fara hvørt fram við øðrum til vinsru, um tað fær verið uttan vanda ella ampa. § 29c. § 29b, Stk. 1-3, geldur eisini, tá ið koyrt verður um ella burtur frá akbreyt uttan fyri krossveg. Stk. 2. Akfar, ið nýtt verður í vegarbeiði, kann við tørvandi varsemi verða koyrt soleiðis, ið arbeiðið krevur. VENDING, BAKKING OG FARBREYTARSKIFTI O.A. § 29d. Tann, ið skal venda ella bakka við akfari, skal frammanundan vissa sær, at atgerðin kann verða framd uttan vanda ella bága fyri onnur. Vent skal verða frameftir til vinstru uttan so at umstøðurnar ikki loyva tað. Stk. 2. Áðrenn tann, ið koyrir, fer av stað frá vegjaðara, skiftir um akbreyt ella á annan hátt flytur akfarið til viks, skal hann vissa sær, at atgerðin kann verða framd uttan vanda ella óneyðugan ampa fyri onnur. Sama geldur, tá ið akfar skal steðga ella minka ferðina. Stk. 3. Har ið talið á akbreytum, sum eru kannaður ferðslu sama veg, minkar, skulu tey, ið koyra, við fyriliti hvørt fyri øðrum, laga koyring sína eftir broyttu umstøðunum, heruppií við møguliga at broyta ferð. Sama geldur, tá ið tvær akbreytir renna saman. KOYRING VIÐ BUSSSTEÐG O.A. § 29e. Akfar, sum har ið nærbýlt er, nærkast busssteðgi, har sum bussur er steðgaður á, skal, um bussførarin gevur merki um fráferð, minka um ferðina og, um neyðugt er, steðga, so at bussurin sleppur frá. Bussførarin sleppur harvið ikki frá at vera serliga eftiransin til tess at koma ikki í vanda. Stk. 2. Akfar, sum nærkast bussi, ið er steðgaður at taka upp ella seta av ferðafólk, skal sýna serskilt eftiransni. Sama geldur, tá ið bussur fer frá tílíkum stað. Førarin skal serliga hava eyguni eftir, um fólk til gongu er á akbreytini ella á veg út á hana. VANLIGAR REGLUR § 30. Akferðin skal alsamt laga seg eftir viðurskiftunum við fyrilit fyri annara tryggleika. Bæði vega-, veður- og sýnisviðurskiftir, hvussu akfarið sjálvt er og tess last og ferðsluviðurskiftini yvirhøvur skulu gevast gætur. Ferðin má ongantíð vera meiri enn so, at førarin hevur fult ræði á akfarinum. Akfarið skal kunna steðgast á tí vegastrekki, sum førarin hevur útsýni yvir, og frammanfyri hvørjari forðing, sum roknast kann við. Akfarið skal undir øllum umstøðum - eisini í hálku - kunna steðgast á triðinginum av tí fría vegastrekkinum, sum førarin hevur fult útsýni yvir. Tá skift verður frá fjarljósi (langt ljós) til nærljós (stutt ljós), skal ferðin áðrenn niðurblending laga seg eftir nýggja útsýninum. Stk. 2. Akandi skulu hava eina eftir viðurskiftunum hóskandi lítla ferð: 1) á fjølbygdum øki 2) tá ið sýnið er versnað av ljós- ella veðurviðurskiftunum, 3) við krossveg og í vegabugi, 4) frammanfyri gonguteig, 5) frammanfyri høvd ella í øðrum støðum, har útsynið er avmarkað, 6) tá ið vandi er fyri blending, 7) tá ið akfarið møtir øðrum akfari á smølum vegi, 8) í vátum, hálum ella smednum føri, 9) tá ið akfarið nærkast bussi, sum er steðgaður, fyri at ferðandi kunnu fara av ella uppí, 10) tá ið akfarið nærkast børnum á ella við veg, 11) tá ið akfarið nærkast seyði, hestum ella øðrum kríatúrum á vegi ella við veg, 12) tá ið vegarbeiði verður gjørt og 13) fram við óhappsøki á vegum. Stk. 3. Akandi mugu ikki forða vanligari koyring hjá øðrum á tann hátt, at viðkomandi uttan rímiliga grund koyrir við óvanliga lítlari ferð ella knappliga bremsar. Stk 4. Í ringum gongi skal ferðin lagast soleiðis, at onnur, so vítt tað ber til, verða ikki dálkað. HÆGSTA MARK FYRI FERÐ § 30a. Akferðin má ikki fara upp um fylgjandi mark: 1) á fjølbygdum øki 50 km/t, 2) uttanfyri fjølbygt øki 80 km/t. Stk. 2. Á vegastrekki, har tað ikki er ráðiligt ella ynskiligt at loyva akstur við ferð upp til vanligt hægstamark, kann ásetast eitt lægri hægstamark. MESTA FERÐ HJÁ YMSUM AKFARSSLØGUM § 30b. Hóast hægstamark fyri ferð eftir § 30a má ferðin ongantíð fara upp um fyri: 1) buss, hvør loyvda totalvekt er yvir 3.500 kg: 70 km/t. 2) motorvogn, hvørs loyvda totalvvekt er yvir 3.500 kg: 60 km/t 3) motorvogn við viðfestum vogni, leguvogni, skrásettum viðfestum amboði ella campingvogni: 50 km/t 4) motorvogni við øðrum viðfestum amboði traktor og motoramboði: 30 km/t 5) motorakfar ella vognrað sum hevur eitt ella fleiri hjólpør við massivari hjólklæðing: 15 km/t Stk. 2. Tá ið motorakfar verður skrásett ella góðkent, kann serligt lægri hægstamark setast fyri ferð, um so er, at tess tilgerð ger tað neyðugt. Stk. 3. Landsstýrið kann, um viðurskiftini tala fyri hesum, seta hægri mark fyri ferð enn fyrisett eftir 1. Stk., galdandi fyri serlig sløg av akførum, um so er, at ferðslu- og trygdarviðurskifti ella koyritekniskar grundir ikki tala ímóti hesum. MØTI § 31. Akfør, ið møtast, skulu halda seg til høgru. Tey skulu lata ivaleysa langt vera ímillum sín og samstundis vera serliga ansin við ferðandi høgrumegin á akbreytini. Er vegurin lutvíst avbyrgdur, skal tað akfarið, ið er tí megin, ið byrgingin er, um neyðugt steðga og lata akfarið, ið kemur ímóti, sleppa framvið. Stk. 2. Við møti við akfør, ið nýtt verða í vegaarbeiði, kann við tørvandi varsemi verða koyrt á tann hátt, ið lagaligastur er. FRAMUMKOYRING § 31a. Farið skal verða fram um akfar vinstrumegin. Tó skal verða farið høgrumegin fram um akfar, ið sneiðir til vinstru ella eyðsæð ger seg til at sneiða til vinstru. Súkklur og prutl kunnu fara høgrumegin fram umakfør av øðrum slag. Stk. 2. Tann, ið ætlar sær at koyra fram um akfar, skal vissa sær, at tað kann henda vandaleyst, og tí serstakliga: 1) at farbreytin, har sum farið skal verða framum, á ivaleysa longum teini er leys við ferðslu ímóti, og at ikki annað er, ið forðar fyri framumkoyring, 2) at tann, ið koyrir frammanfyri, ikki gevur merki um, at hann ætlar at fara fram um annað akfar, 3) at akfør, ið koma aftanífrá, ikki hava gjørt seg til at fara framum, 4) at tað - uttan tá ið koyrt verður framum á farbreyt, har sum mótferðsla er ikki loyvd -aftaná framumkoyring er gjørligt at føra akfarið tryggiliga inn aftur í ferðslustreymin uttan at vera honum til ampa. Stk. 3. Tann, ið fer fram um akfar, skal hava ivaleysa langt ímillum sítt akfar og tað, ið hann fer framum. Verður farið framum vinstrumegin, skal tann, ið fer framum, taka seg innaftur til høgru, fyrst ið tað gerst uttan vanda ella ampa. Tó er ikki neyðugt at fara inn aftur á høgru farbreyt, um so er, at ætlanin er beinanvegin at fara fram um eitt akfar afturat, og treytirnar fyri tílíkari framumkoyring annars eru loknar. Stk. 4. Akfar, ið nýtt verður í vegarbeiði, kann verða farið framum við tørvandi varsemi og á tann hátt, ið lagaligastur er. § 31b. Tá ið ein, ið koyrir, varnast, at akfar, ið kemur aftanífrá, ætlar at fara framum vinstrumegin, skal hann taka seg so langt til høgru, sum gerst, og má ikki seta meiri ferð á. Stk. 2. Um akfar hevur lítla ferð ella tekur upp nógv rúm, og akbreytin er mjá ella bugut ella ferðsla er ímóti, skal førarin vera serliga varin fyri ferðslu, ið kemur aftanífrá. Um tað kann lætta um framumkoyringina, skal hann minka um ferðina, og, um neyðugt er, hava akfarið til viks, fyrst tað ber til, og møguliga steðga heilt. BANN FYRI FRAMUMKOYRING § 31c. Ikki er loyvt at koyra framum: 1) tætt framman fyri krossveg, uttan so at: a) akførini fara eftir farbreytum, ið eru kannaðar ferðslu sama veg, sambært § 29, Stk. 1, b) farið verður framum til høgru við fyriliti fyri akfari, ið sneiðir til vinstru, c) ferðslan á krossvegnum verður stýrd av løgreglu ella ferðsluljósum, ella d) ferðslan á tvørvegnum hevur ótreytaða víkiskyldu sambært § 32, ella 2) tá ið útsýnið frameftir er vánaligt av tí at tað ber uppfyri ellavegurin sneiðir, utttan so, at akbreytin tann vegin, ið koyrt verður,hevur í minsta lagi tvær farbreytir, har sum mótferðsla ikki er loyvd. Stk. 2. Stk. 1 hevur ikki gildi fyri koyring fram um súkklur og prutl við tveimum hjólum. FRAMVIÐKOYRING OG FARBREYTARSKIFTI Í TÆTTARI FERÐSLU § 31d. Er ferðslan tøtt og tekur seg fram í fleiri røðum við ferð, ið verður avgjørd av teimum, ið undan koyra, er tað ikki rokna fyri framumkoyring, um akfar á eini farbreyt fer fram við akfari á aðrari farbreyt. Í tílíkum førum er ikki loyvt at skifta um akbreyt, uttan so at tað krevst eftir § 29, stk. 1, § 29c, stk. 1, § 29d, stk. 3, ella tað er til tess at seta akfarið ella steðga. Stk. 2. Fer akfar eftir farbreyt, ið við merking er kannað ávísum slag av ferðslu, fram við akfari á aðrari farbreyt, ið ikki er kannað tílíkum slag av ferðslu, ella verður farið fram við tí, er hetta ikki at skilja sum framumkoyring. FRAMUMKOYRING OG FRAMVIÐKOYRING VIÐ GONGUTEIG § 31e. Akfar, ið nærkast gonguteigi, má hvørki fara framum annað akfar ella framvið tí, um so er, at hetta akfar forðar fyri fullum útsýni yvir gonguteigin. § 32. Akandi skulu sýna serligt varsemi við vegamót. Stk. 2. Tá ið koyrt verður inn á ella tvørtur um veg, hevur tann akandi víkiskyldu fyri akferðsluni frá báðum síðum (treytaleys víkiskylda), um so er, at hetta er víst við avmerking sambært § 48. Stk. 3. Treytaleys víkiskylda er eisini galdandi fyri útakstur frá parkeringsplássi, eigindómi ella grundstykki, tangastøð ella øðrum tílíkum plássi við vegin, frá gøtu, gonguvegi, dyrkivegi, ella tílíkum og fyri allan útakstur frá vegi, sum fer um gongubreyt ella súkklubreyt. Súkklandi ella akandi á prutli, ið snara frá súkklubreyt út á akbreytina, hava eisini treytaleysa víkiskyldu. Stk. 4. Tá ið akandi í øðrum førum ferðast soleiðis, at ferðsluleiðirnar skera hvørja aðra, hevur førarin á tí akfari, sum hevur hitt um høgru hond, víkiskyldu (høgra víkiskylda). Fyri tað sleppur ongin førari undan skylduni at ansa serstakliga væl eftir, tá ið farið verður frá vegi við lítlari ferðslu inn á ella tvørtur um veg, sum eyðsæð er meira týðandi, skal hann, sum kemur frá tí minna vegnum, ið góðari tíð minka um ferðina og í hóskandi mun sleppa ferðsluni á tí størra vegnum framum. Stk. 5. Akandi, sum hava víkiskyldu, skulu týðiliga vísa, at tey vilja halda víkiskylduna við í góðari tíð at minka um ferðina ella steðga. Haldast má bert fram, um hetta kann gerast uttan vanda ella bága, tá havt verður í huga støðan hjá øðrum akførum, fráleikin til hesi og ferð teirra. Stk. 6. Akandi mugu ikki snara til vinstru, fyrr enn hetta kann fara fram uttan bága fyri mótgangandi ferðslu. Tá ið snarað verður til høgru, má hin akandi ikki tarna súkklandi ella akandi á prutli, sum koyra beint frameftir. Sama er galdandi fyri akstur tvørtur um ella av akbreytini uttanfyri vegamót. Stk. 7. Akandi, sum nærkast ella koyra inn á vegamót, skulu koyra soleiðis, at hetta ikki hevur við sær óneyðugan bága fyri ferðsluna á tvørvegnum, um so er, at viðkomandi verður noyddur at steðga á vegamótinum. Á signali, má akandi, sjálvt um signalið vísir grønt ljós, ikki koyra inn á vegamótið, um so er, at viðkomandi orsakað av ferðsluviðurskiftunum á staðnum átti at sæð, at farast kann ikki av vegamótinum, áðrenn signalið hevur skift til grønt ljós fyri ferðsluni á tvørvegnum. Stk. 8. Landsstýrið kann í kunngerð avtaka stk. 4, pkt. 2 og 3. SKYLDUR MÓTI GANGANDI § 32a. Akandi, sum møta ella fara framum gangandi, skulu geva tí gangandi stundir til at fara til viks og annars geva tí gangandi neyðugt pláss á vegnum. Stk. 2. Akandi, sum koyra tvørtur um gongubreyt ella gongugøtu, ella føra akfar inn á akbreytina frá útakstri frá eigindómi við veg, skulu steðga fyri gangandi. Sama er galdandi fyri koyring inn á ella tvørtur um gonguveg. Stk. 3. Tá ið koyrt verður á gonguvegi, skal akandi vísa serstakt varsemi og fyrilit ímóti gangandi. Stk. 4. Tá ið snarað verður á krossveg, mugu akandi ansa eftir, at hetta er uttan vanda fyri gangandi, ið fara yvir um vegin, sum skal nýtast til framhaldandi akstur. Sama er galdandi fyri akstur tvørtur um veg ella av akbreytini uttan fyri krossveg. Stk. 5. Akandi, sum nærkast gonguteigi, uttan regulering, skulu laga ferðina soleiðis, at hetta hevur ikki við sær vanda fyri gangandi, sum stødd eru á teiginum ella eru á veg út á hann. Tann akandi skal um neyðugt steðga og lata gangandi fara tvørtur um. Stk. 6. Við gonguteig, har ferðslan verður regulerað av politivaldi ella signali, skal akandi, sjálvt um hann annars eftir signali ella polititekni kann fara yvir um gonguteigin, steðga, so gangandi, sum eru stødd á gonguteiginum, kunnu fara yvirum. Liggur tílíkur teigur við krossveg, skal akandi, sum aftaná sneiðing á krossvegi skal fara yvir um teigin, koyra við hóskandi lítlari ferð og um neyðugt steðga, so at gangandi kunnu fara yvirum, som eru stødd á gonguteiginum ella eru á veg út á teigin. Stk. 7. Akandi skulu um gjørligt royna at sleppa undan, at akfarið verður steðga á gonguteiginum. STEÐGUR OG PARKERING § 33. Steðgur og parkering má ikki fara fram á tílíkum stað ella soleiðis,at tað hevur við sær vanda ella ónáðir fyri ferðsluna. Stk. 2. Steðgur ella parkering má bert fara fram í høgru síðu á vegnum, sama veg sum ferðslan gongur. Á vegi við minni ferðslu og vegi við einvegis ferðslu kann steðgur ella parkering tó fara fram í vinstru síðu. Akfarið skal setast úti á jaðara á vegnum ella, um tað ber til, uttanfyri. Stk. 3. Akfar, sum vegna ferðsluóhapp, motorbrek ella av aðrari orsøk er steðgað á plássi, har steðgur ella parkering er forboðin, skal skjótast gjørligt flytast til eitt hóskandi pláss. Er akfarið steðgað á tílíkum stað ella soleiðis, at tað hevur við sær vanda fyri ferðsluna, skal førarin, um so er , at akfarið ikki beinanvegin verður beint burtur, taka stig at ávara onnur vegfarandi. Motordrivið akfar, undantikin prutl og tvíhjóla mortorsúkkla uttan síðuvogn og viðfest akfar, skal avmerkjast við eini ávaringarskipan. Henda skal setast soleiðis, at akandi, sum nærkast verða ávarað í góðari tíð. Landsstýrið fyrisetur nærri reglur um ávaringarskipanina, og hvussu hon skal setast. Stk. 4. Steðgur ella parkering má ikki fara fram á súkklubret, gongubreyt og tílíkum. Við avmerking ella í staðbundnari kunngerð kann fyrisetast, at akfar, hvørs loyvda totalvekt ikki er meira enn 3,5 tons, kann steðga ella parkera við einum parti av akfarinum á gongubreyt, um so er, at hetta hevur ikki við sær vanda ella ampa fyri ferðsluna á gongubreytini. 1. pkt. er ikki galdandi fyri súkklur og prutl. Stk. 5. Tá ið førari fer frá akfari, skal hann vissa sær, at akfarið fer ikki í gongd av sær sjálvum. Førarin skal eisini seta tiltøk í verk, ið kunnu fyribyrgja, at akfari uttan loyvi kann nýtast av øðrum. Stk. 6. Tá ið vognhurðar verða latnar upp, úr verður farið, lagt verður uppá ella av, skal tað gerast soleiðis, at tað er uttan vanda ella óneyðugan bága. Stk. 7. Um tómgongd: Akfør, ið standa still á bygdum øki og kunnu steðga motorinum, skulu gerða tað. § 33a. Steðgur ella parkering má ikki fara fram 1) á gonguteigi ella út fyri útakstri frá súkklubreyt ella innanfyri ein fráleika uppá 10 m frammanfyri gonguteig ella útakstur, 2) á krossvegi ella innanfyri ein fráleika uppá 5 m frá næsta kanti á tvør-gangandi koyribreyt ella súkklubreyt, 3) soleiðis, at ferðslutalvur ella -signal koma afturundir, 4) undir brúgv ella í bergholi, 5) uppi á og nærhendis høvd og í ella við vegasneiðing, har illa sæst, 6) á strekki, har akbreytin frammanfyri vegamót við hindrunarstriku er løgd sundur í farbreytir ella so nær byrjanini av tílíkum strekki, at hetta tarnar øðrum í innakstri í rætta farbreyt, 7) við síðuna av hindrunarstriku, um fráleikin millum akfarið og strikuna er minni enn 3 m og brotin strika ikki er millum akfarið og hindrunar strikuna, 8) á avmerktum bíðingarplássi hjá hýruvognum ella 9) á avmerktum steðgiplássi hjá bussum styttri enn 12 metrar frá hvørjumegin skeltið ella á tí avmerkta strekkinum hvørjumegin skeltið. Stk. 2. Heldur ikki má parkerast: 1) út fyri inn- og útakstri til og frá eigindómi ella soleiðis, at akstur til og frá eigindómi tarnast munandi, 2) við síðuna av øðrum akfari, sum er steðgað á vegjaðara, undantikið tveyhjólað súkkla, tveyhjólað prutl ella tveyhjólað motorsúkkla uttan síðuvogn, 3) soleiðis, at atgongd til annað akfar verður tarnað, ella at hetta ikki kann flytast burtur, ella 4) út fyri brandkranum. § 33b. §§ 33 og 33a eru ikki galdandi fyri akfør, ið nýtt verða til vegarbeiði, um so er, at steðgur ella parkering er neyðug vegna arbeiðið, og neyðug trygdartiltøk verða framd. Sama er galdandi fyri steðg ella parkering, tá ið hetta verður gjørt av politivaldi, sløkkiliði ella bjargingarliði. BÁKN OG TEKN § 34. Tá ið neyðugt er til tess at fyribyrgja og verja fyri vanda, skal tann, ið koyrir, gera onnur ferðandi var við vandan við ljóð- ella ljósbákni. Í lyktatendringartíð skal akfar nýta ljósbákn í staðin fyri ljóðbákn, uttan so er, at vandin er hóttandi. Ljóðbákn má ikki verða nýtt í øðrum førum, enn tilskilað í 1. og 2. pkt., og má ikki vara longur enn neyðugt. Ljósbákn verður givið við blunki við fjar- og nærljósum á akfariðnum. Stk. 2. Akfar skal geva tekn, áðrenn farið verður avstað frá vegjaðara og áðrenn vent og sneitt verður. Tá ið skift verður um farbreyt ella akfarið verður førkað munandi til viks, skal tekn verða givið, um tað er neyðugt hinari ferðsluni til leiðbeiningar. Teknið verður givið við blunkljósi, har sum tað er kravt ella loyvt at seta tað á akfarinum, og annars við at rætta hondina beint út. Nýtsla av blunkljósi sleppir ikki prutlkoyrara frá sjálvur at geva tekn. Stk. 3. Akfar, ið steðgar ella brádliga minkar um ferðina, skal geva tekn, tá ið tað er kravt øðrum til leiðbeiningar. Teknið verður givið við steðglykt, har sum tað er kravt ella loyvt at seta hana á akfarinum, og annars við at hava hondina á loft. Nýtsla av steðglykt sleppir ikki prutlkoyrara frá sjálvur at geva tekn. Stk. 4. Tey tekn, ið nevnd eru í stk. 2 og 3, skulu verða givin í rúmari tíð undan tilætlaðu atgerðini. Steðgað skal vera við tekngevingini í seinasta lagi, tá ið atgerðin er at enda komin. LYKTALJÓS § 35. Tá ið koyrt verður í lyktatendringartíðini, skulu tær fyriskipaðu lyktir verða tendraðar. Á fleiri samankoplaðum akførum er bert neyðugt at hava baklyktir tendraðar aftast í vognfylginum og nummarspjaldrarlyktina tendraða við aftasta nummarspjaldur í vognfylginum. Stk. 2. Fjarljós (langt ljós) skal nýtast, tá ið sjónarmáli førarans vegna ferðina á akfarinum annars ikki er nóg góður til trygga koyring. Stk. 3. Fjarljós (langt ljós) er ikki loyvt at nýta: 1) tá strekki, har vegurin hevur nóg gott lýsi, 2) tá ið komið verður ímóti øðrum akfari, og bilið teirra millum er soleiðis, at førarin á tí kann blindast 3) koyrir, kann blindast av fjarljósinum, og tá ið nærljós við ferðini á akfari- num og lýsinum annars í geyma, gevur føraranum nóg góðan sjónar mála til trygga koyring Stk. 4. Um so er, at fjarljós (langt ljós) sambært stk. 2 ikki er hildið neyðugt, ber til at nýta nærljós (stutt ljós). Um ikki er loyvt sambært stk. 3 at nýta fjarljós (langt ljós), skal nærljós (stutt ljós) verða nýtt. Í teimum førum, sum nevnd eru í stk. 5, er tó í staðin loyvt at nýta støðuljós (parkeringsljós). Stk. 5. Støðuljós (parkeringsljós) er loyvt at nýta, har ið fjølbygt er, um so er, at lýsið er soleiðis, at førarin sær nóg væl, og at onnur ferðandi síggja akfarið nóg langt burtur. Tá ið koyrt verður í toku ella í grovum avfalli, skal tó altíð verða nýtt í minsta lagi nærljós (stuttljós). Stk. 6. Tokulyktir er einans loyvt at nýta í toku og í grovum avfalli og kunnu, tá so er, nýtast í staðin fyri tær fyriskipaðu lyktirnar. Hjálpilykt er ikki loyvt at nýta til annað enn tað, sum lyktin er ætlað til. Stk. 7. Lyktir mugu ikki nýtast soleiðis, at aðrir førarar verða blindaðir. Stk. 8. At nýta aðrar lyktir og onnur endurskin enn ásett ella loyvt er í hesi lóg ella teimum ásetingum, sum givnar eru sambært lógini, er forboðið. § 35a. Akfør, sum ikki skulu hava lyktir, skulu í lyktatendringartíðini vera merkt eftir ásetingum, sum landsstýrið fyriskipar. Stk. 2. Landsstýrið kann áseta reglur um merking av reiðfólki. § 35b. Er akfar í lyktatendringartíðini steðgað ella parkerað á vegi, skal støðuljós (parkeringsljós), baklyktir og nummarspjaldraljós verða tendrað. Landsstýrið kann áseta reglur um, at eisini aðrar lyktir enn tær, sum nevndar eru í 1. pkt., skulu ella kunnu vera tendraðar. Stk. 2. Akfar, sum ikki skal verða útgjørt við lyktum, skal, tá ið tað í lyktatendringartíðini er steðgað ella parkerað á vegi, vera merkt eftir reglum, sum landsstýrið ásetir. Stk. 3. Aðrar lyktir enn tær, sum stk. 1 og 2 fata um, er ikki loyvt at hava tendraðar. Stk. 4. Er motordrivið akfar, sum ikki er longri og breiðari enn ávikavist 6 m og 12 m, parkerað fram við vegjaðaranum, har ið fjølbygt er, nýtist einans at hava støðuljós (parkeringsljós) og baklykt inn móti miðjuni á vegnum tendraðar, uttan so, at akfarið er koplað aftrat øðrum akfari. Landsstýrið kann áseta reglur um, at serstøk síðulykt verður nýtt í staðin. Stk. 5. Tá ið samankoplað akfør steðga ella verða parkerað, hevur ásetingin í § 35, 1. stk., 2. pkt., gildi. § 35c. § 35b hevur ikki gildi, um vegurin hevur so gott lýsi, at akfarið skilliga sæst nóg langt burturi, ella um tað er steðgað ella parkerað á parkeringsplássi ella øðrum øki, ið er avmerkt til parkering. Stk. 2. Ljós nýtist heldur ikki at vera tendrað á tvíhjólaðari súkklu, tvíhjólaðari súkklu við hjálpimotori (prutli) ella tvíhjólaðari motorsúkklu við ongum síðuvogni, um so er, at akfarið verður sett uttast á vegjaðaranum. FERMING OG SKIPAN Í AKFARI § 36. Fólk og farmur mega ikki verða soleiðis skipað, at førarin hevur ikki frítt útsýni og nóg góðar atstøður til at handfara stýrisgøgn. Farmur skal vera soleiðis skipaður, at tann tekngeving, ið nevnd er í§ 34, stk.2 og 3, ella kravd lykt ella nummarspjaldur verða ikki fjald. Stk. 2. Ferðafólk má ikki verða havt við í tílíkum tali ella soleiðis sett, at tað kann vera til vanda fyri tey sjálv ella onnur. Stk. 3. Farmur skal vera soleiðis havdur, at hann er ikki til vanda fyrifólk ella veldur ognum skaða. Hann má heldur ikki verða drigin aftaná ella detta av niður á vegin, elva til ørkymlandi dustrok ella líkan ampa, órógva ferðsluna ella gera óneyðugan gang. Stk. 4. Landsstýrið kann seta reglur um, hvussu farmur skal verða skipaður ella festur, og um merking av longum ella breiðum førningi. Stk. 5. Landsstýrið kann seta reglur um flutning av hættisligum farmi, heruppií um kravda ábrygdartrygging til at svara endurgjald fyri skaða, ið kann henda við flytningi av tílíkum farmi. FLUTNINGUR AV FÓLKI § 36a. Landsstýrið kann seta trygdarreglur um flutning av fólki. BREIDD, LONGD OG HÆDD Á AKFARI § 37. Landsstýrið fyrisetur reglur um størstu breidd, longd og hædd á akfari og vognraði, bæði við og uttan last, heruppií um akstur við serliga breiðum, longum ella høgum akførum ella vognrøðum. Stk. 2. Uttan mun til, hvørjar reglur sambært 1. stk. verða fyrisettar, hevur førarin, tá koyrt verður undir brúm, leiðingum, í tunnlum v.m., skyldu at vissa seg um, at farandi er uttan vanda ella bága. TYNGD OG ÁTRÝST § 38. Landsstýrið setir reglur um mesta loyvda átrýst og heildartyngd á akførum bæði fermdum og tómum. Stk. 2. Løgreglan kann eftir samráðingar við avvarðandi vegamynduleika loyva frávik frá reglum settum sambært stk. 1 um mestu loyvdu heildartyngd ella átrýst, um so er, at tilætlaður flutningur ikki eftir øllum líkindum kann verða framdur á annan hátt. Loyvið frá løgregluni skal havast við á ferðini. ÍKOPLING (SAMANBINDING) OG SLEIPING § 39. Í motorvogn (bil) og súkklu má eittans eitt viðfest akfar koplast. Í traktor og motoramboð kunnu koplast tveir viðfestir vognar ella ein viðfestur vognur og eitt viðfest amboð. Í motorsúkklu og prutl má ikki koplast viðfest akfar. Stk. 2. Í motorsúkklu og súkklu kann verða koplaður síðuvognur, sum skal vera høgru megin motorsúkkluna ella súkkluna. Í prutl má ikki verða koplaður síðuvognur. Stk. 3. Landsstýrið kann áseta reglur fyri íkopling av viðfestum akfari og síðuvogni, og somuleiðis reglur fyri, hvat kann verða havt við í ella á slíkum akførum. Fyri akstur á ávísum økjum kann landsstýrið loyva frávik frá regluni í stk. 1, pkt. 2. Stk. 4. Landsstýrið kann áseta reglur fyri sleiping av akførum. KOYRING VIÐ BULVOGNI § 40. Koyring við fermdum bulvogni kann bert fara fram við loyvi frá løgregluni. Loyvi fæst eftir samráðingar við vegamynduleikan. Loyvi verður givið til einstaka koyring ella til koyring á ávísum strekki ella á ávísum øki. Bulvognur kann bert verða nýttur til flutning, sum ikki eftir øllum líkindum kann verða framdur á annan hátt. Stk. 2. Landsstýrið kann seta reglur um koyring við bulvogni. ÓNEYÐUGT ÓLJÓÐ O.A. § 41. Tann, ið koyrir motordrivið akfar, skal fara soleiðis við tí, at tað gevur ikki frá sær óneyðugt óljóð ella óneyðugan royk og gasssløg. Stk. 2. Ímillum húsa ella í nánd er óneyðug og órógvandi koyring ikki loyvd. Farleið, ferð og koyringarlag annars eiga á tílíkum støðum at verða soleiðis háttað, at onnur verða ikki óneyðuga órógvað. TRYGDARBELTI § 42. Um sæti í bili hevur trygdarbelti, eigur tann, sum í sætinum situr, at nýta tað, meðan koyrt verður. Stk. 2. Skylda til at nýta trygdarbelti geldur ikki við bakking, ella tá koyrt verður á bilplássi, tænastustøð, verkstaðartúni ella í líkum umstøðum. Stk. 3. Skylda til at nýta trygdarbelti geldur ikki fyri tey, ið eru yngri enn 15 ár ella lægri enn 150 cm. Landsstýrið kann seta reglur, sum loysa aðrar persónar enn teir, ið nevndir eru í pkt. 1, frá skylduni at nýtatrygdarbelti. Stk. 4. Skylda til at nýta trygdarbelti geldur heldur ikki fyri hýruvognskoyring, koyring hjá postverkinum á rættiliga tætt bygdum øki í ørindum at bera út brøv og pakkar, tøma postkassar, og koyring hjá løgregluni til varðhaldsendamál og flutning av handtiknum og øðrum, ið kunnu vera til vanda, meðan koyrt verður. Landsstýrið kann seta reglur, ið loysa fráskyldu at nýta trygdarbelti við onnur serstøk sløg av koyring. FALLHJÁLMAR § 42a. Førari av tvíhjólaðari motorsúkklu við síðuvogni og av prutli og øll ferðandi, sum fylt eru 15 ár, skulu undir akstrinum nýta fastspentan fallhjálm. Stk. 2. Førarin skal síggja til, at hvør, sum við er, ið hevur fylt 12 ár, men enn ikki 15 ár, er í fastspentum fallhjálmi. Stk. 3. Skyldan til at nýta fallhjálm geldur ikki, meðan koyrt verður á bilaplássi, tænastustøð, verkstaðarrúmi ella í líkum umstøðum. Stk. 4. Landsstýrið kann seta reglur um undantøkur frá skylduni at nýta fallhjálm. SERREGLUR FYRI MOTORSÚKKLUR § 43. Motorsúkkla má ikki koyra undir liðini á øðrum akfari í akstri. Stk. 2. Tann, ið koyrir á motorsúkklu, kann bert nýta gongubreyt í teimum førum, ið nevnd eru í § 32a, stk. 2. Stk. 3. Tá ið koyrt verður á motorsúkklu uttan fyri lyktatendringartíð, skal nærljós (stutt ljós) verða nýtt. Stk. 4. Tann, ið situr aftan á motorsúkklu, skal hava hvønn fótin sínumegin á súkkluni. Stk. 5. Á motorsúkklu og í síðuvogni hennara má ikki verða ført meiri fólk, enn farið er ætlað til. Tó kann umframt verða havt eitt barn yngri enn 10 ár. SERREGLUR FYRI PRUTL § 44. Prutl má ikki koyra undir liðini á øðrum akfari í akstri. Stk. 2. § 45, stk. 2 og 3, um pláss á vegnum og koyring um krossveg, geldur eisini fyri prutl. Stk. 3. Prutl skal verða leitt um gongubreytir. Stk. 4. Tann, ið koyrir á prutli, skal hava báðar føtur á ástígur ella fótskørum og ið hvussu er aðra hond á stýrinum. Stk. 5. Tann, ið koyrir á prutli, má ikki halda í annað akfar ella í førara ella eyksfólk á øðrum akfari. Stk. 6. Ferðandi á prutli skal sita á baksetrinum við einum beini hvørju megin á prutlinum. Stk. 7. Á prutli mugu ikki vera fleiri persónar enn tað er ætlað til. Stk. 8. Á prutli mega ikki havast við lutir, ið eru meira enn 2 m langir ella 70 cm breiðir. Lutir, ið við eru havdir, mega ikki forða føraranum í at hava fult ræði á prutlinum ella í at gera tey tekn, hann eigur. Tann, ið koyrir á prutli, má heldur ikki hava við sær lutir, ið annars eru til ampa fyri hina ferðsluna. Landsstýrið kann seta reglur um mestu longd, breidd, hædd og tyngd á lutum, ið fluttir verða á prutlum, ið eru serliga útgjørd til vøruflutnings ella sum avlamisakfør. § 45. Súkkla má ikki koyra undir liðini á øðrum akfari. Har ið nóg góð rúmd er, kunnu tvær súkklur koyra lið um lið, um tað er vandaleyst og ikki nøkrum til ampa. Um bákn verður givið um framumkoyring, mega súkklur ikki fylgjast lið um lið, uttan so at ferðsluumstøðurnar loyva ella krevja tað. Súkkla við trimum ella fleiri hjólum eigur tó aldri at koyra lið um lið við aðra súkklu. Stk. 2. Súkkla skal altíð halda seg høgrumegin á teirri farbreyt, ið liggur longst høgrumegin ferðsluleiðina. Farbreytin vinstrumegin við kann tó um neyðugt verða nýtt, tá ið farið verður framum, um tað ikki fær verið høgrumegin. Stk. 3. Framman undan krossveg skal súkkla, ið skal beint fram ella sneiða til vinstru, hóast tað, ið stendur í § 29b, stk. 1 og 3, kortini framvegis halda seg til høgru á vegnum. Um so er, at ein ella fleiri farbreytir, sum við avmerking eru kannaðar akførum, ið skulu sneiða til høgru, er tað kortini loyvt súkklum at halda seg høgrumegin á næstu farbreyt, ið ikki er kannað teimum, ið skulu sneiða til høgru. Súkkla, ið skal sneiða til vinstru, skal halda fram heilt tvørtur um krossvegin og kann tástani fara at sneiða, tá ið tað fær verið uttan ampa fyri hina ferðsluna. Hetta geldur, sama hvør avmerking er, uttan so at tað skilst av henni, at hon er fyri súkklur. 1. - 4. pkt. galda eisini fyri akstur tvørtur um ella burtur av akbreyt uttan fyri krossveg. Stk. 4. Tann, ið súkklar, skal hava báðar føtur á ástígunum og ið hvussu er aðra hondina á stýrinum. Stk. 5. Bannað er at súkkla á gongubreytum, uttan so at annað er tilskilaðí teimum reglum, sum landsstýrið setir sambært § 29, stk. 4. Súkkla skal verða leidd tvørtur um gongubreyt. Stk. 6. Tann, ið súkklar, má ikki halda sær í annað akfar ella í ein, ið koyrir við øðrum akfari. Stk. 7. Tann, ið setir súkklu frá sær, skal læsa hana, uttan so at hon skal standa heilt stutt. § 45a. Barn yngri enn 6 ár má ikki súkkla uttan fylgi við einum 15 ára gomlum ella eldri, ið hyggur at tí. Stk. 2. Súkkla má ikki flyta fleiri fólk enn hon er ætlað til. Tó kunnu tvey børn yngri enn 6 ár verða havd við á súkklu, um hon hevur serligt sæti við verju fyri hjólsnældunum, og tann, ið súkkluni stýrir, hevur fylt15 ár. Stk. 3. Á súkklu mega ikki havast við lutir, ið eru meir enn 3 m langir og 1 m breiðir. Lutir, ið við eru havdir, mega ikki forða føraranum í at hava fult ræði á súkkluni ella í at geva tey tekn, hann eigur. Tann, ið koyrir á súkklu, má heldur ikki hava við sær lutir, ið annars eru til ampa fyri hina ferðsluna. Landsstýrið kann seta reglur um mestu longd, breidd, hædd og tyngd á lutum, ið fluttir verða á súkklum, ið eru serliga útgjørdar til vøruflutnings, og um eftirvogn og síðuvogn til súkklu. § 46. Gongufólk skal nýta gongubreyt ella vegøksl, tó ikki miðøksl. Súkklubreyt ella akbreyt kunnu bert verða nýtt, um eingin gongubreyt er ella hóskandi vegøksl. Stk. 2. Gongufólk, ið nýtir akbreytina, skal ganga ytst vinstrumegin tann vegin, ferðslan gongur, ella um ein leiðir súkklu ella prutl, ytst høgrumegin. Gongufólk kann tó ganga hinumegin, um tað annars hevði verið vandamikið, ella um serstakar umstøður eru fyri tí. Stk. 3. Á gongubreyt ella vegøksl má eingin leiða súkklu ella prutl ella bera rúgvumiklar lutir, um tað kann vera til ampa fyri onnur til gongu. Tann, ið gongur eftir súkklubreyt, má ikki vera teimum, ið súkkla, til ampa. Stk. 4. Fólk, ið fer til gongu tvørtur um akbreyt ella súkklubreyt, skal, tá ið stigið verður út á akbreyt ella súkklubreyt, sýna tað varsemi, ið krevst, við ansi fyri fráleikanum frá akførum, ið nærkast staðnum, og ferð teirra. Gingið skal verða tvørturum uttan óneyðugan steðg. Stk. 5. Tá ið gingið verður um akbreyt ella súkklubreyt, skal gonguteigur verða nýttur, um nakar er í nánd. Er gongubrúgv ella -smoga í nánd, eiga brúgvin ella smogan at verða nýtt, um til ber. Stk. 6. Í øðrum førum, enn nevnt í stk. 5, skal verða gingið beina leið tvørtur um akbreyt ella súkklubreyt og helst nærhendis krossveg. Stk. 7. Á støðum, har sum ferðslan er stýrd av løgreglu ella ferðsluljósum, kann ikki verða stigið út á akbreyt og súkklubreyt, fyrr enn tað bákn, ið geldur fyri fólk til gongu, vísir grønt ljós, ella fyrr enn løgreglumaður við tekni ger vart við, at frítt er at fara. § 46a. Sum gongufólk er eisini at rokna tann, ið skreiðir á skíðum, skoytum, rulluskoytum og tílíkum, og tann, ið koyrir barnavogn ella spælivogn. Tann, ið koyrir á akstól, leiðir súkklu ella prutl, er somuleiðis at rokna sum gongufólk. § 46b. Gongufylking skal, um til ber, taka seg fram eftir vegøksl, tó ikki miðøksl, ella høgrumegin á akbreyt tann vegin ferðslan gongur. Børn í flokki, mest tvey lið um lið, skulu, um til ber, nýta gongubreyt, vegøksl, tó ikki miðøksl ella súkklubreyt. Gongufylking, sum í lyktatendringartíð nýtir vegøksl, akbreyt ella súkklubreyt, skal á oddanum móti miðjum vegnum hava minst eina lykt, ið lýsir hvítt ella gult frameftir, og aftan minst eina lykt, ið lýsir reytt aftur eftir. § 46c. Avlamingi, ið sjálvur koyrir akstól, kann, um koyrt verður við vanligari gonguferð, nýta gongubreyt ella vegøksl og gonguteig og verður tá at rokna sum ein, ið er til gongu. EFTIRLIT VIÐ FERÐSLUNI OG SKERJINGAR § 47. Politivaldið kann regulera ferðsluna á støðum, har tað verður hildið neyðugt. Stk. 2. Avgerð um at leggja av veg sum høvuðsveg (høvuðsgøtu) verður tikin av landsstýrinum aftaná samráðing við vegamynduleikan. Stk. 3. Annars verða avgerðir, sum varandi kunnu ávirka nýtsluna av veg ella útgerð teirra, sum forboð fyri parkering ella steðgi, ávísing á parkeringspláss, avgerð um treytaleysa skyldu at halda av, boð um steðg við krossveg, boð um einvegis ferðslu, útlegging av veg sum spæligøta og forboð fyri tilskilaðum sløgum av ferðslu, tiknar av politivaldinum við samtykki frá vegamynduleikanum. Stk. 4. Avgerð eftir § 30a, stk. 2, um staðbundna avmerking av mestu ferð verður tikin av politivaldinum við samtykki frá vegamynduleikanum. Stk. 5. Tá ið veg- og brúgvaarbeiði, eins og knappliga komin skaði uppá veg ella brúgv hevur við sær vanda fyri ferðsluna, kann vegmynduleikin, sum stílar fyri arbeiðinum, ella hevur eftirlit við vegnum ella brúnni, fyriseta tørvandi reglur til eftirlit við ferðsluni og vísa á uttanumveg. Viðkomandi politivald skal hava frásøgn um tað, sum krevja kann regluna broytta, um so er at tað verður hildið neyðugt fyri ferðslutryggleikan. Stk. 6. Kemur upp ósemja millum tey í 3. og 4. stk. nevndu vald, ella vil onkur bera fram kærumál um páboð ella forboð frá politivaldi eftir frammanfyri standandi reglum, ger landsstýrið av. Stk. 7. Tá ið vandi er fyri, at almenn brúgv ella alment vegastrekki kann fara illa av akstri av serliga tungum akfari, og tá ið vegastrekki eru viðbrekin í toybili, kann vegamynduleikin við góðkenning politivaldsins seta forboð fyri akstri við akførum, tá ið teirra loyvda totalvekt og ástrýst fara upp um mark, sum fyrisett í hvørjum einstøkum føri. Forboð eftir frammanfyri standandi reglum kann kærast til landsstýrið. Stk. 8. Tiltøk av tí slagnum, sum nevnd eru í stk. 2-5 og stk. 7, skulu gerast kend við avmerking samsvarandi teim reglum, ið ásettar verða eftir § 48, stk. 1 og stk. 3, uttan so at politivaldið útinnir reglurnar á staðnum. Í serstøkum førum kann tó annar fullgóður kunngerðarháttur verða nýttur. Politivaldið hevur eftirlit við, at avmerking samsvarar givnu reglunum. § 47a. Á støðum, har loyvi til parkering er tíðaravmarkað, mugu bert parkerast akfør, sum hava parkeringsskivur. Landsstýrið fyrisetir reglurum parkeringsskivur og nýtslu av teimum. § 48. Landsstýrið fyrisetur við kunngerð reglur um útsjónd, týdning og uppseting av 1) ferðslutalvum, 2) avmerking á akbreytini, 3) signalverkum, 4) aðrari avmerking ella tilgerð á ella við veg til eftirlits ella leiðbeiningar fyri ferðsluna. Ferðslureglurnar kunnu frávíkjast við avmerking. Stk. 2. Viðkomandi vegamynduleiki útvegar og ber útreiðslurnar av avmerkingini eftir 1. stk. Stk. 3. Politivaldið og vegamynduleikin avgera, hvar avmerkingar eftir 1. stk. skulu vera. Er ósemja, tekur landsstýrið avgerð. Stk. 4. Privatpersónur ella stovnur, sum hevur rætt til sum eigari av veg ella brúgv at seta forboð fyri tilskilaðum slag av ferðslu, kann eftir loyvi frá politivaldinum seta upp talvur ella okkurt slag at siga frá viðkomandi forboð. Uppseting av øðrum talvum ella av tílíkum slag sum fyrisett í stk. 1 á privatum veg tørvar eisini loyvi frá politivaldi, eins og politivald kann krevja, um tað gerst neyðugt, tílíka avmerking setta upp fyri veg- ella brúeigarans rokning, eins og tað kann krevja avmerking niðurtikna ella broytta, sum er ikki samsvarandi reglunum í stk. 1, tá ið tað krevst fyri ferðsluna. Stongsil av veg við bummum, liðum og øðrum, sum sett eru soleiðis, at stongsilin kann verða ferðsluni til vanda, skal vera sjónligur nóg langt burturfrá og skal í lyktatendringartíðini vera avmerktur við lyktum ella vera so mikið sjónskur, sum politivaldið heldur vera ivaleyst. IKKI-REGLULIG ELLA VILLANDI AVMERKING V.M. § 49. Uttanfyri tey í §§ 47-48 nevndu førum er tað forboðið at seta upp ferðslutalvur, signal ella tílíkt við veg, sum tað almenna situr fyri, til eftirlits við ella til varskógvingar ella til leiðbeining fyri ferðsluna. Stk. 2. Skelt, uppsløg, reklamur o.t. mugu ikki setast upp á ella í samanhang við avmerking eftir § 48. Skelt, reklamur, ljósvæl o.t. sum sæst frá gøtu, veg ella plássi kann politivaldið krevja burtur um so er, at tey eru átøk avmerking, sum fyrisett í § 48 ella um so er, at tey eru villandi ella til stórvegis bága fyri ferðsluna. Refleksgløs ella annað evni, sum kastar aftur, má ikki setast upp sum reklama soleiðis, at tað kastar afturljós frá akførum, sum fara eftir vegnum. VÆL TIL EFTIRLITS OG RASTIR § 50. Áðrenn væl verður gjørt á veg, sum hevur serstakt eftirlit við ferðsluni í hyggju, skal tingast við politivaldið um tað. Sama er galdandi, tá ið rastir skulu gerast til omnibussar og rutubilar. Í føri av ósemju millum vegastýrið og politivaldið ger landsstýrið av. Tílík avgerð krevst altíð til gerð av rundingi og tílíka gerð á høvuðsveg. VEGARBEIÐI § 51. Tá ið arbeitt verður á ella í veg, hevur hann, sum stendur fyri arbeiðinum, ábyrgdina av, at tað alsamt er avmerkt forsvarliga. TANGAR § 52. Áðrenn loyvi verður givið til at seta upp tanga ella økja um tanga á ella við veg, skal verða tingað við fútan. PLANTING V.M. FERÐSLUNI TIL BÁGA § 53. Trø, planting og kjarrgirðingar á ella við veg skulu vera stívd, sneidd ella snøggað, at tey eru ikki ferðsluni til bága ella bera uppfyri hjá vegfarandi, serstakliga í bugum og kjørbreytum. Tykist tað at vera so, kann politivaldið eftir samráð við viðkomandi kommunustýri treyta viðkomandi innan fyrisetta freist at gera sum fyrisett og, um so er, at treytin verður ikki hildin, sjálvt fáa tað sum tørvar gjørt fyri hansara rokning. Um so er, at politivaldið heldur ikki, at tílík treyt eigur at vera givin, sum kommunustýrið ynskir, ger landsstýrið av í málinum. Stk. 2. Girðingar, súr, búðir, plakatsúlur o.t. mugu ikki setast soleiðis fyri, at tey taka sýnið hjá vegfarandi ella á annan hátt eru ferðsluni til bága. Stk. 3. Politivaldið kann krevja sóltjøld, skelt og tílíkt tikið niður, sum samsvara ikki við reglugerð á staðnum, ella um ongin tílík er, ella táið politivaldið heldur, at tey eru ikki forsvarligt tilgjørd ella sett upp soleiðis, at tey eru til bága hjá akstri og ella gangandi ella hindra ella gera tað torført at síggja ferðslutalvur ella signal. Tað sama er galdandi um leidningar tvørtur um veg. Stk. 4. Tá ið alment vald hevur lagt servitut um sýni eftir veg, kann politivaldið, hóast átalurættin eftir servitutskjalinum, treyta viðkomandi at halda servitutforskriftina. Undanburður at gera eftir treytini kann takast upp sum brot uppá hesa lóg. VI. SKAÐABØTUR OG ÁBYRGDARTRYGGING § 54. Um so er, at motordrivið akfar verður skaðað av árenning, samanbresti, bólting ella av øðrum ferðsluóhappi ella av eksplosión ella eldi í motori ella tanga, hevur hann, sum ábyrgdina hevur av akfarinum, skyldu at rinda skaðan, uttan so, at tað antin er próvført, at hann sum kom fyri skaðan við vilja hevur volt skaðan, ella tað eftir fyriliggjandi umstøðum kundi ikki sloppist undan við tí varsemi og ansni, sum krevst av nýtsluni av motordrivnum akførum bæði hvat ræður um akstur og tilgerð. Verður tað upplýst, at hann, sum fyri skaðanum er, av ósketni hevur volt skaðan ella stuðlað hann, kann skaðabót minkast ella detta burtur heilt. Eftir somu reglu hevur hann, sum ábyrgdina hevur av motordrivnum akfari, at rinda skaða, sum kemst av, at ross fáa kvøkk av akfari, um so er, at tað má haldast, at skaðin kemst ikki av serligum styggleika hjá rossunum. Stk. 2. Hevur motordrivið akfar annars volt skaða, skal hann, sum ábyrgdina hevur av akfarinum, lata endurgjald eftir teimum vanligu reglunum í lóggávuni. Stk. 3. Stendst skaði av samanbresti millum motordrivin akfør, fyrisetur rætturin eftir fyriliggjandi umstøðum, um og hvat ið skal latast í endurgjaldi frá einari síðuni. Stk. 4. Í føri av mansskaða kann endurgjald krevjast fyri pínu, lýtir og vansar. Missir hann, sum rætt hevur til endurgjald, allan ella nakað av sínum arbeiðsførleika, eigur hann endurgjald fyri varandi skerjing í arbeiðsførleikanum. Doyr hann, sum fyri skaðanum var, sum fylgja av óhappinum, kann hann, sum borið hevur útreiðslurnar av jarðarferðini, krevja tær endurrindaðar, um so er, at tær fara ikki uppum tað, sum má haldast hóskandi eftir hansara viðurskiftum. Hevur onkur av andlátinum mist uppihaldara, kann hann krevja endurgjald fyri tap, sum hann ætlast at hava av tí. Stk. 5. Undir endurgjaldsábyrgdina kemur hann - eigari ella ánari - sum ger nýtslu av tí motordrivna akfarinum ella er í nýtslu av øðrum fyri hann. Undir endurgjaldsábyrgd kemur eisini førarin, um so er, at skaðin komst av, at hann sum førari helt ikki tær skyldur, sum liggja á honum. § 55. Tann, sum eigur ella persónur (ánari), sum varandi hevur ræði á motordrivnum akfari, skal seta seg fyri og halda í gildi trygging í ábyrgdartryggingarfelag, góðkendum av Føroya landsstýri, móti endurgjaldskrøvum eftir § 54. Tryggingin skal bøta fyri persónskaða upp til 50 mió kr. fyri skaða av hvørjum einstøkum skaðatilburði. Er motordrivið akfar útlendskt, tá kemur hann undir tryggingarskylduna, sum hevur akfarið í nýtslu her á landi. Tryggingarupphæddirnar verða javnaðar hvønn 1. januar í mun til prístalið tann 1. januar 1987. Stk. 2. Tryggingarfelagið heftir beinleiðis tí, sum kom fyri skaðan fyri endurgjald eftir § 54. Stk. 3. Føroya landsstýri fyrisetur gjøllari reglur um inning av tryggingarskylduni og um góðkenning av tryggingarfeløgum. Stk. 4. Tryggingargjøld fyri tryggingini eftir stk. 1 kann innheintast við panting. Er trygging tikin fyri meira enn fyrisett, kemur alt tryggingargjaldið undir hesa regluna. Stk. 5. Tryggingarfelagið hevur regress mót einum hvørjum, sum hevur ábyrgd eftir § 54, stk. 5 fyri skaðanum og sum hevur volt hann við vilja. Stendst skaðin av grovum ósketni, verður avgerð tikin eftir skyldgrad og umstøðunum annars, um felagið skal hava regress, og um so er, í hvat mun. Stk. 6. Regresskrav eftir stk. 5 má ikki dekkast við trygging. § 55a. Verður søk reist móti tryggingarfelagnum av einum, sum komin er fyri skaða, skal felagið boða øllum, sum ábyrgd hava eftir § 54, stk. 5, til hvønn rættarfund við freist eftir § 175 í rættargangslógini, sum galdandi er fyri vitnir í borgarligum søkum. Tilsøgnin skal siga frá reglunumí stk. 2. Stk. 2. Tann, sum fær tilsøgn eftir stk. 1, kann gerast partur í søkini móti at siga frá til rættarbókina. Ger hann tað ikki, er avgerðin í endurgaldsspurninginum við dómi ella semju bindandi fyri hann. § 56. Um so er, at ákærumál verður tikið upp fyri skaðavoldandi lógbrot, sum eftir § 54 kann hava við sær endurgjaldsábyrgd, skal tað gevast tí ella teim, sum vóru fyri skaða, høvi at krevja endurgjald. Um so er, at semja fæst ikki í lag um endurgjald, skal úrskurður gerast um endurgjaldskravið undir sakini, hóast ákærdi kemur ikki undir sekt, sambært tó stk.8. Tílíkur úrskurður kann gerast undan ella eftir avgerð í spurninginum umsekt. Stk. 2. Tryggingarfelagið, sum tikið hevur við ábyrgdartrygging fyri motorakfarið, sum ákærdi nýtti, verður, hvat endurgjaldsspurninginum viðvíkur, roknað sum partur í søkini og skal hava tilsøgn til hvønn rættarfund við freist eftir § 175 í rættargangslógini, sum er galdandi fyri vitnir í straffisøkum. Stk. 3. Koma eftir § 54, stk. 5, aðrir enn ákærdi undir endurgjaldsábyrgd, skulu eisini hesir hava tilsøgn um hvønn rættarfund við tí í stk. 2. nevndu freist. Reglurnar í § 55a, stk. 2, verða nýttar samsvarandi. Stk. 4. Tá ið endurgjaldsspurningurin kemur til avgerðar undir sakini, kann rætturin eftir reglunum í kapittul 30 í rættargangslógini áleggja bæði rættargangsbøtur og sakarkostnað. Partarnir kunnu haraftrat koma undir rættargjøld til tað almenna eftir sportel- reglement for rettens betjente på Færøerne af 30. marts 1836 sum broytt seinast í lóg nr. 363 frá 28. november 1962 og bráðfongis reglur nr. 35 frá 30. oktober 1940, sambært bráðfongis reglur nr. 17 frá 18. september 1945, sum sakin hevði farið fram eftir mannagongdini í borgarligum rættargangi. Virði av sakarevninum verður tá fyrisett í dóminum. Stk. 5. Hevur endurgjaldsspurningurin fingið avgerð undir straffisak, sum verður skotin til hægri rætt, skal einhvør, ið hevur verið partur í endurgjaldsspurninginum í sakini, eisini roknast sum partur í henni, um so er,at endurgjaldsspurningurin verður skotin inn fyri hægri rætt. Stk. 6. Einhvør, sum partur hevur verið í endurgjaldsspurninginum, eigur høvi eftir regluni í § 996 í rættargangslógini at skjóta inn sak eftir mannagongdini í borgarligum rættargangi. Stk. 7. Í spurningi at skjóta inn sak er dómur, sum uppsagdur er eftir stk. 1 í straffi- ella endurgjaldsspurninginum, at skilja sum egin dómur. Stk. 8. Í serstøkum føri, tá ið endurgjaldskravið ræður um tingskaða og er heldur fløkjasligur, kann rætturin sýta at taka upp kravið undir straffisakini, eftir at semingsroynd er dottin niðurfyri. Stk. 9. § 995, seinasta stk., kemur ikki í nýtslu í her nevndu søkum. Stk. 10. Saman við endurgjaldsspurninginum skal rætturin av eintingum taka avgerð í spurningum, um tryggingarfelagið, eftir at hava rindað endurgjald, eigur regress eftir § 55, stk. 5. Eftir dómi, sum gevur rætt til tílíka regress, kann úttøka gerast fyri regressamtalið, fyri so mikið sum tryggingarfelagið próvførir at hava rindað endurgjald sum fyrisett í dóminum. Reglurnar um endurgjaldskravið, sum givnar eru frammanfyri, fáa somu nýtslu í spurninginum um regresskravið. § 57. Reglurnar í §§ 54, 55 og 56 verða nýttar á sama hátt viðvíkjandi súkklum við hjálpimotorum (prutlum). Landsstýrið ger reglur um, hvussu tað verður próvført undir koyring, at tílíkt akfar er tryggjað. § 58. Við sekt verður tann revsaður, ið 1) brýtur lógir ella fyriskipanir, givnar sambært henni, sambært tó stk. 2 og stk. 6-10 2) fjónar treytir fyri einum loyvi sambært lógini ella sambært fyriskipanum, útgivnum sambært lógina, ella 3) ger ikki eftir banni ella boðum, ið givin verða sambært lógini ella sambært fyriskipanum, útgivnum sambært lógini. Stk. 2. Brot móti teimum fyriskipanum og bannum, ið nevnd eru í § 58b, stk. 1, nr. 1-5, verða kortini bert revsað, um steðgur ella parkering hevur verið øðrum til vanda ella óneyðugt volt ferðsluni ampa. Stk. 3. Í fyriskipanum, ið útgivnar eru sambært lógini, kann verða ásett revsing sum sekt fyri brot móti ásetingum í fyriskipanunum. Stk. 4. Fyri brot móti fyriskipanum, ið eru útgivnar eftir § 38, stk. 1, kann eigara ella nýtara av akfari verða áløgd sektarábyrgd, hóast brotið ikki er at rokna honum framt við vilja ella av gáloysni. Fyri sektarábyrgd verður ikki ásett broytingarrevsing. Stk. 5. Er brot framt av partafelag, samvinnufelag ella tílíkum, kann sektarábyrgd eftir stk. 1-4 verða áløgd felagnum sjálvum. Stk. 6. Rúskoyring við motorakfari, sambært tó stk. 8, 2. pkt., draga (traktor) ella motoramboð, verður revsað við sekt. Hevur alkoholnøgdin í blóðinum við koyringina ella aftaná verið oman fyri 2,00 o/oo, er revsingin varðhald ella fongsul upp til 1 ár. Sama er, um alkoholnøgdin í blóðinum í tíðarbili, sum nevnt er í § 16, 1. stk., pkt. 2, ella aftaná hevur verið oman fyri 2 o/oo. Stk. 7. Revsingin eftir stk. 6, 1. pkt. kann hækka til varðhald ella fongsul í 1 ár, um førarin 1) áður er dømdur fyri rús- ella promillukoyring, 2) verður funnin sekur í fleiri tilburðum av rús- ella promillukoyring, ella 3) við stórum fyrilitsloysi fyri ferðslutrygdini hevur volt fólki ella luti skaða ella elvt til vanda fyri tí. Stk. 8. Promillukoyring verður revsað við sekt. Sama er um rúskoyring við prutli. Hevur hin seki áður verið dømdur fyri rús- ella promillukoyring, kann revsingin tó hækka til varðhald ella fongsul upp til 1 år. Stk. 9. Brot móti § 15, § 18, stk. 1, § 18a, stk. 1 og § 26, stk. 1, verða revsað við sekt ella, um umstøðurnar eru herðandi, við varðhaldi ella fongsli upp til 1 ár. Stk. 10. Tann, ið koyrir motordrivið akfar, sum koyrikort krevst til, hóast rættindi til at vera ella gerast førandi á tílíkum akfari er frádømdur honum, verður revsaður við varðhaldi ella fongsli upp til 1 ár ella, um umstøðurnar eru serliga linandi, við sekt. Stk. 11. Eiga bæði førarin og motorakfarið, sum hann framdi brotið við, heima í útlondum, kann løgreglan halda akfarinum eftir, til uppibornar sektir, steðg- og parkeringsgjøld, málkostnaður, endurgjaldsupphæddir ella gjøld fyri løgbundna ábyrgdartrygging eru goldin ella trygd veitt fyri gjaldingina. Er upphæddin ikki goldin, áðrenn 2 mánaðir eru lidnir frá tí, málið endaliga varð avgjørt, kann verða roynt at fáa endurgjald í akfarinum. Stk. 12. Viðvíkjandi eftirhaldi eftir stk. 11 verður samsvarandi at nýta reglurnar í §§ 745 og 746 í rættargangslógini um lutir, ið hildið er, áttu at verið upptøkir. Eftirhald kann bert koma fyri, um tað verður hildið neyðugt til at tryggja, at nevndu upphæddir verða goldnar. Hevði tann, sum koyrdi, ikki rætt til at hava akfarið, er eftirhald ikki heimilt. Stk. 13. Reglan í stk. 11 verður ikki nýtt, uttan viðvíkjandi steðg- og parkeringargjøldum, tá ið tann, sum koyrir, eigur heima í Finlandi, Íslandi, Noregi ella Svøríki. GERÐIR FRAMDAR UTTANLANDS § 58a.(verður broytt til §58 d) Reglurnar í lógini um revsing og frádøming av koyrirættindum verða, við avmarkingum sambært §§ 7, 10a og 10b í revsilógini, at nýta fyri gerðir, ið framdar eru uttanlands. Stk. 2. Reglan í stk. 1 verður samsvarandi nýtt fyri tann, sum uttan at bróta nakra føroyska fyriskipan, ger ímóti reglum, ið galda í Finlandi, Íslandi, Noregi ella Svøríki viðvíkjandi: 1) koyrir við motorakfari uttan at fyriskipað ábyrgdartrygging er teknað fyri endurgjaldskrøv fyri skaða, ið gjørdur er við akfarinum, 2) skyldu hjá vegfarandi at gera eftir ferðsluávísingum frá løgregluni, 3) ferð á akførum, 4) plássi hjá akførum á vegnum, ferðsluleið, møti við ella koyring fram um onnur akfør, sneiðing, vending, og koyring tvørtur um jarnbreyt 5) víkiskyldu, 6) skyldu at geva neyðsendarakførum frítt at fara, , 7) skyldu at gera eftir ávísingum, sum givnar vera við ferðslutalvum, báknum ella avmerkingum á akbreyt ella súkklubreyt, 8) steðging og parkering av akførum 9) banni fyri at nýta akfør ella sløg av akførum á ávísum vegum, t.d.vegna tyngd og stødd á akførum, 10) trygdarfyriskipanum fyri akfør og farm, 11) avmerking av akførum og farmi, 12) ljósbúnaði á akførum og nýtsla av ljósi, 13) farmi og lastevnum hjá akførum, 14) skráseting, nummarspjøldrum og tjóðarmerki, 15) koyring við ongum koyrikorti. Stk. 3. Landsstýrið kann skipa fyri, at stk. 2 kann verða nýtt viðvíkjandi brotum, framdum í øðrum ríkjum enn teimum, ið omanfyri eru nevnd. Stk. 4. § 58, stk. 2, geldur ikki fyri tey mál, ið nevnd eru í stk. 1-3. STEÐG- OG PARKERINGARGJØLD § 58b. Løgreglan er heimilt at áleggja gjald fyri brot av: 1) § 33, 4. stk., 2) § 33a, 1. stk., nr. 1, nr. 2, nr. 6, nr. 7, nr. 8 og nr. 9, 3) forboð fyri steðgi og parkering, sum er ávíst við merking, 4) forboði fyri steðgi og parkering sum ásett verður sambært § 47, hóast forboðið ikki er ávíst við merking, 5) øðrum ásetingum um steðg ella parkering, sum ásettar verða sambært §§ 47 og 47a. Avgerð um álegging av gjaldi ber ikki til at leggja fyri hægri fyrisitingarvald. Gjaldið fer í landskassan ella eftir samráðing við viðkomandi býar- ella bygdarráð í av- varðandi kommunukassa. Stk. 2. Gjaldið verður álagt við skrivligari fráboðan, sum fest verður á akfarið, ella handað verður føraranum, um hesin er hjástaddur. Stk. 3. Gjaldið skyldar hann, sum hevur steðgað ella parkerað órættiliga. Verður gjaldið ikki goldið til ásetta tíð, ábyrgist eisini eigarin (brúkarin) fyri gjaldinum, uttan so at tað kann prógvast, at førarin uttan rætt hevði akfarið í varðveitslu. Gjaldið kann krevjast inn við panting. Stk. 4. Landsstýrið fyrisetur reglur um: 1) støddina av nevnda gjaldi, 2) mannagongdina við álegging og innkrevjing av gjaldinum. Stk. 5. Landfútin kann líta serligum parkeringsansarum upp í hendur heilt ella fyri ein part at hava eftirlit við, at reglurnar, ið nevndar eru í 1. stk., verða hildnar. Landsstýrið setur greiniligar reglur um starvið hjá parkeringsansarum. Stk. 6. Útreiðslurnar av parkeringsansarum verða goldnar úr landskassanum ella eftir samráðing við viðkomandi býar- ella bygdarráð av viðkomandi kommunu. MÁLSVIÐGERÐ § 58c. Málini verða viðgjørd sum løgreglumál, sambært tó stk. 2. Stk. 2. Er málið um eitt brot, ið kann hava við sær, at frádøming av koyrirættindum kemur til tals, verður málið, um tað ikki kann verða avgreitt við samtykki eftir § 58d, viðgjørt eftir somu reglum som mál, ið verða kærd av ríkisákæra. § 58d. Um mál um rús- ella promillukoyring ikki verður mett at bera við sær hægri revsing enn sekt, kann landfútin í staðin fyri at lata inn ákærurit til rættin boða hinum umkenda frá, at málið kann verða avgreitt uttan rættarsókn, um hann viðgongur seg sekan í brotinum og sigur seg fúsan til innan ávísa freist, ið eftir áheitan kann verða longd, at gjalda sekt, ið uppgivin er í fráboðanini, og samtykkir í frádøming av koyrirætindum í eitt tíðarskeið, ið uppgivið er í fráboðanini. Stk. 2. Viðvíkjandi teirri fráboðan, ið nevnd er í stk. 1, verður reglan í § 930, stk. 1 í rættargangslógini samsvarandi nýtt um innihaldið í ákæruritinum. Stk. 3. Mál um rús- og promillukoyring, ið ikki hava við sær hægri revsingenn sekt, kann, tá ið rætturin hevur ikki orsøk til iva um, at hin umkendier sekur, verða avgreitt við, at umkendi í rættinum samtykkir í at gjalda nærri ásetta sekt og samtykkir í, at koyrirættindini verða frádømd í nærri ásetta tíð. Stk. 4. Samtykki eftir stk. 1 og 3 hava til fullgerð og endurtøkuvirkan sama gildi sum dómur. § 58e. Í sambandi við fráboðan eftir § 58d, stk. 1, skal løgreglan kunna hin umkenda um, at hann, áðrenn hann tekur støðu til spurningin um samtykki, kann fáa atstøðu frá almennum verja, sambært § 733, stk. 1 írættargangslógini. Verjanum verður latið viðurlag eftir gjaldskrá, ið løgmálaráðið í Danmørk hevur ásett fyri viðurlag í samsvarandi málum. FRÁDØMING AV KOYRIRÆTTINDUM RÚS- OG PROMILLUKOYRING § 59. Rættindini til at koyra motorakfar, sum koyrikort krevst til, tó ikki prutl, skulu verða frádømd førara av tílíkum akfari, um hann hevur gjørt seg sekan í rús- ella promillukoyring. Eru umstøðurnar serliga linandi, kann sleppast undan frádøming. § 59a. Rættindini til at koyra tey akfør, ið nevnd eru í § 59, skulu eisini verða frádømd førara, um so er, at 1) hann við stórum fyrilitsloysi fyri ferðslutrygdini hevur volt fólki ella luti skaða ella elvt til vanda fyri tí, 2) hann hevur koyrt við ferð, ið er meiri enn 30 km um tíman oman fyri tey ferðamark, ið sett eru í § 30a, stk. 1, og § 30b, stk. 1, 1), 2) og 3) ella er meiri enn 20 km um tíman oman fyri ferðamark, ið sett eru sambært § 30a, stk. 2 ella 3) grundir eru fyri frádøming í tí, hvussu framda brotið er háttað, og tí, sum annars er upplýst um viðurskifti hins umkenda sum førara av motorakfari FRÁDØMINGARTÍÐIN § 59b. Frádøming kann røkka um tíðarskeið frá 6 mánaðum til 10 ár ella fyri alla framtíð. Stk. 2. Frádøming fyri rúskoyring, tá ið alkoholnøgdin í blóðinum við koyring ella aftaná hevur verið oman fyri 2,00 o/oo, verður fyri tíðarskeið, ið er minst 2 ár og 6 mánaðir. Sama geldur, um alkoholnøgdin í blóðinum tað tíðarbil, ið nevnt er í § 16, stk. 1, 2. pkt., ella aftaná, hevur verið oman fyri 2,00 o/oo. AFTURTØKA AV KOYRIRÆTTINDUM MEÐAN MÁL ER FYRI § 59c. Metir løgreglan, at fyritreytir eru fyri, at koyrirættindi verða frádømd, kann hon taka aftur koyrirættindini fyribils. Løgreglan skal í sambandi við tað kunna føraran um royndarrættin, sambært stk. 2. Stk. 2. Tann, sum hevur fingið koyrirættindi afturtikin fyribils, kann krevja, at afturtøkan verður roynd av rættinum. Rætturin tekur við úrskurði avgerð um afturtøkuna. Stk. 3. Tað tíðarbil, sum koyrirættindini hava verið afturtikin, verður frádrigið í frádømingartíðini. VIRKAN AV KÆRU O.A. § 59d. Kæra um frádøming, eftir at koyrirættindini eru afturtikin sambært § 59c, virkar ikki festandi fyri avgerðina um frádøming, uttan so at undirrætturin ger annað av við úrskurði. Í øllum førum kann undirrætturin eftir áheitan frá ákæruvaldinum gera av, at kæra skal ikki virka festandi. Stk. 2. Um so er, at í máli, sum koyrirættindi eru afturtikin eftir § 59c, verður sagdur fríkennandi dómur viðvíkjandi spurninginum um frádøming, skal koyrikortið verða afturlatið, hóast tað, at kært verður um dómin. AT FÁA KOYRIRÆTTINDI AFTUR ÁÐRENN FRÁDØMINGARTÍÐIN ER UMLIÐIN § 59e. Eru rættindini at koyra motorakfar sambært hesi ella eldri lóg frádømd einum í longri tíð enn 3 ár, kann spurningurin um at fáa rættindini aftur, áðrenn frádømingartíðin er úti, verða lagdur fyri dómstólarnar. Fyriløgan fer fram eftir reglunum í § 78, stk. 3 í revsilógini og kann í fyrsta lagi vera, tá ið trý ár eru liðin av frádømingartíðini. Rættindini kunnu ikki verða afturgivin, uttan so at serstakar umstøður liggja fyri. Hava rættindini fyrr verið frádømd hesum sama, er tað ikki uttan sum undantak, at koyrirættindini kunnu verða afturveitt, og tá í fyrsta lagi, tá ið 6 ár eru liðin av frádømingartíðini. ENDURGJALD FYRI AFTURTØKU ELLA FRÁDØMING AV KOYRIRÆTTINDUM § 59f. Reglurnar í kapitli 93a í lóg um rættargang verða nýttar um endurgjaldskrøv fyri frádøming ella afturtøku av koyrirættindum vegna revsisókn. VIII YMISKAR REGLUR SKÚLAR § 60. Tað liggur á løgreglu og vegmynduleikum í samráð við skúlarnar at gera tiltøk til tess at verja børn fyri vandum frá akferðsluni á veg í skúla og aftur til hús. BURTURBEINING OG SØLA AV AKFØRUM § 61. Løgregluni er heimilt at fáa beint burtur tey akfør, sum nevnd eru í nr. 1-3, um tey standa á staði, sum ferðslulógin fatar um: 1) akfar, sum maður hevur sett frá sær ímóti galdandi ásetingum um steðg ella parkering, 2) akfar, ið er fyrigingið ella aðramáta brekað og 3) skrásetingarskyldugt akfar, sum stendur uttan nummarplátur. Stk. 2. Akfarið verður flutt á pláss, løgreglan vísir á, uttan so at bilførari ella eigari (brúkari) er hjástaddur og alt fyri eitt beinir akfarið burtur ella vísir á annað pláss. Tær útreiðslur, sum løgreglan hevur av flutningi og goymslu, liggja á honum, ið koyrdi. Er førarin ókendur, ella rindar hann ikki, tá kravt er, ber eigarin (brúkarin) eisini ábyrgd fyri gjaldingini, uttan so at sannað verður, at førarin av órættum hevði akfarið. Peningurin kann heintast inn við panting. Stk. 3. Tað liggur á løgregluni at siga eigaranum av akfari, sum er beint burtur og sett, har løgreglan hevur ávíst, frá, nær akfarið er beint burtur, og hvar tað stendur. Henda frásøgn kann eisini gera kunnugt, at akfarið, um ikki verður komið eftir tí, áðrenn ásett freist er liðin, verður selt sambært 4. stk. Ber ikki til at siga eigaranum frá, av tí at hann er ókunnugur, er heimilt at selja, tá ið 14 dagar eru lidnir frá tí, at løgreglan beindi akfarið burtur. Stk. 4. Løgreglan hevur, tá ið tann sambært 3. stk. ásetta freist er liðin, rætt til at selja akfarið á almennum uppboði ella til at høgga upp, um hetta verður hildið at geva størri peningahædd. Møguligt avlop fellur til landskassan, tó hevur eigarin í 1 ár frá søludegi rætt at krevja hetta goldið sær, tá ið tær útreiðslur, ið standast av flutningi, goymslu og sølu, eru frá. Stk. 5. Landsstýrið kann áseta gjøllari reglur fyri mannagongdini viðvíkjandi burturbeining av akførum, kunngerð av teirri í 3. stk. nevndu frásøgn til eigarans, gjaldi fyri at goyma akfør og at selja tey. Stk. 6. Landsstýrið kann áseta reglur um tað, at akfør, sum løgreglan ella bileftirlitið hevur í varðveitslu, tó tey ikki koma undir reglurnar í 1.stk., er heimild at selja sambært tí, sum ásett er í 3. og 4. stk. HÝRUVOGNAR § 62. Hvørt akfar, sum hevur góðkenning til vinnuligan fólkaflutning, hevur frítt at søkja hýru á veg. Stk. 2. Landsstýrið kann seta reglur um hægsta tal av tílíkum akførum. Stk. 3. Gjøldini fyri vinnuligan fólkaflutning skulu hava góðkenning eftir reglum, sum landsstýrið setur. Landsstýrið kann somuleiðis eftir tilmæli landfútans seta reglur um, hvat ið krevst til útgerð og nýtslu við fólkaflutningi av tílíkum akførum. Stk. 4. Í hvørjum motorakfari, sum góðkent er til vinnuligan fólkaflutning, skal vera eitt hjá ferðandi sjónligt kort ella tílíkt, sum sigur, hvat skrásetingarnummar akfarið hevur, at tað er góðkent til vinnuligan fólkaflutning og tal á ferðafólki, og at tað er undir politieftirliti. BURTURLEIGA AV MOTORAKFØRUM UTTAN FØRARA § 63. Føroya landsstýri kann fyriseta reglur um burturleigu av motorakførum við ongum førara. BILEFTIRLITSMAÐURIN § 64. Bileftirlitsmaðurin stílar fyri koyriroyndum, fremur akfarstøkniligar kanningar og veitir øðrum mynduleikum atstøðu við viðgerð av ferðslumálum. Landsstýrið kann leggja aðrar virkistættir undir bileftirlitsmannin og kann seta reglur um virkið hjá bileftirlitsmanninum. GILDI § 65. Henda lóg kemur í gildi frá 1. januar 1964. Samstundis fer lóg nr. 73 frá 19. mars 1930 um motorakfør v.m. við seinni broytingum úr gildi. Tær eftir lógini frá 19. mars 1930 givnu kunngerðir v.m. verða framvegis í gildi, um so er, at tær ganga ikki móti hesi lóg. ____________________________ Í løgtingslóg nr. 21 frá 26. mai 1971 um broyting í ferðslulógini er henda regla um gildi: § 2. Landsstýrið fyrisetir í kungerð, nær lógin kemur í gildi. ____________________________ Í løgtingslóg nr. 67. frá 5. juni 1986 um broyting í ferðslulógini er henda regla um gildi: § 2. Lógin kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Stk. 2. § 19a, stk. 1-3 og stk. 4, nr. 3 í § 1, nr. 9 kemur í gildi eftir avgerð landsstýrisins. Stk. 3. Persónar, sum tá ið § 19a, stk. 1-3 í § 1, nr. 9 kemur í gildi, hava góðkenning sum koyrilærarar, hava rætt til at fáa loysisveiting sambært § 19a, stk. 1. Tórshavn, 2. mars 1988 Vilhelm Johannesen landsstýrismaður Far upp aftur Far til uppslagssíðuna Bileftirlit Føroya bef@bef.fo Jákup Jacobsen jakupj@bef.fo Ann á Lava annl@bef.fo Ann Niclasen annn@bef.fo Bjarni Sørensen bjarnis@bef.fo Diana Thomsen dianat@bef.fo Elin M. Joensen elinj@bef.fo Elisabeth Jacobsen elisaj@bef.fo Hans Jacob Steenberg hansj@bef.fo Jana Heinesen janah@bef.fo Janus Isaksen janusi@bef.fo Jóna Dam jonad@bef.fo Karl Wolles karlw@bef.fo Malan Jákupsdóttir malanj@bef.fo Johanna Maria Durhus johannad@bef.fo Palli Mortensen pallim@bef.fo Rasmus Jacobsen rasmusj@bef.fo Richard á Hólum richardh@bef.fo Rókur Dalsgaard rokurd@bef.fo Tórunn S. Miðberg torunnm@bef.fo Bileftirlit Føroya hevur deildir á hesum støðum Sýn í Tórshavn Sýn er í Tórshavn flestu dagar av árinum Mánadag - Hósdag 08.00 - 15.30 Fríggjadag 08.00 - 14.30 Tíðir kunnu bíleggjast /broytast á 314646 e-mail: bef@bef.fo Sýn í Skálabotni Sýn er í Skálabotni flestu dagar av árinum Mánadag - Hósdag 08.00 - 15.00 Fríggjadag 08.00 - 14.30 Tíðir kunnu bíleggjast /broytast á 314646 e-mail: bef@bef.fo Sýn á Tvøroyri Sýn er á Tvøroyri flestu Hós- og fríggjadagar í árinum Hósdag 08.00 - 15.45 Fríggjadag 08.00 - 14.00 Tíðir kunnu bíleggjast /broytast á 314646 e-mail: bef@bef.fo Sýn í Klaksvík Sýn er í Klaksvík 1 viku um mánaðin Mánadag - Hósdag 08.00 - 15.30 Fríggjadag 08.00 - 14.30 Tíðir kunnu bíleggjast /broytast á 314646 e-mail: bef@bef.fo Óðinshædd 2, Boks 3222, FO-110 Tórshavn Tlf. 31 37 56, Fax. 31 99 06 Opið: kl. 9-12 & 13-16 Stutt um Bókamiðsøluna, skipan og virksemi. Evnisskipað vøruskrá (bøkur, skúlabøkur, bløð o.a. tilfar), við alfabetiskt skipaðum rithøvunda- og tittulyvirliti. Fyrivarni verður tikið fyri møguligum prísbroytingar. Ymist til kunningar, bíleggingar, e-mail v.m. Brúka * til at finna fleri orð við somu byrjan, t.d. Før* . Set " " (gásareygu) um leitorðini, um tú vilt leita eftir heilum setningi, t.d. "Var Kafka klaksvíkingur?" . Webmeistari Stutt um Bókamiðsøluna, skipan og virksemi. Starvsfólk: Johannes Jacobsen, stjóri/direktør/manager Elisabeth Lindenskov Joensen, skrivstovufólk Margit Jacobsen, skrivstovufólk -------------------------------------------------------------------------------- Endamálið við Bókamiðsøluni - stuttstavað BMS - er at vera millumlið millum føroysk forløg og bókasølu í Føroyum og uttanlands. Í nevndini fyri BMS sita: fyri Føroya Lærarafelag: Niels Jákup Thomsen, formaður fyri Føroya Skúlabókagrunn: Niels Petersen fyri Føroya Landsstýri: Petur Simonsen. BMS verður rikin sambært viðtøkum, sum Lærarafelagið og Skúlabókagrunnurin hava gjørt, og sum Føroya Landsstýri góðkennir. Innihald: 1.Átrúnaður Barnabøkur 2. Bíblian 3. Bókmentir 4. Ferðslulæra 5. Fiskivinna, aling, landbúnaður og ídnaður 6. Fólkaminni 7. Fornnorrønt - norðurlendsku málini 8. Føroyskt 9. Handil, roknskapur og maskinskriving 10. Ítróttur og spøl 11. Jarðfrøði 12. Kirkjusøga 13. Kvæði og tættir 14. Landalæra. Føroyar 15. Landalæra. Onnur lond 16. Lesing 17. Lestrabøkur, katekismus v.m. 18. Lívfrøði. Plantu- og djórafrøði 19. Ljóð- og sjónbond. Fløgur. Ljósmyndir 20. Læknafrøði 21. Mál. Fremmandamál 22. Matgerð og handarbeiði 23. Mentan 24. Plakatir og postkort 25. Plátur 26. Ritsøvn, tíðarrit, bókalistar, oyðubløð og handbøkur 27. Rokning, stødd-, alis- og evnafrøði /Náttúrufrøði 28. Sálmabøkur 29. Samfelagsfrøði 30. Sangbøkur 31. Skaldsøgur og stuttsøgur 32. Skriving 33. Skúlamál og útbúgving 34. Søga. Føroyar 35. Søga. Onnur lond 36. Teknirøðir 37. Tónleikur og dansur 38. Uppaling, frálæra og umsorgan 39. Verk hjá einstøkum listamonnum 40. Yrkingasøvn 41. Yrkisgreinir. Tøkni 42. Ævintýr og sagnir 43. Ævisøgur 44. Barnabøkur - myndabøkur 45. Barnabøkur 46. Ungdómsbøkur 47. Spøl BARNABÓKAKLUBBABØKUR Hoyvíksvegur 72, FO-110 Tórshavn Tlf. +298 31 37 56, Fax. +298 31 99 06 Opið: kl. 9-12 & 13-16 E-mail/Teldupostur: bms@post.olivant.fo -------------------------------------------------------------------------------- Bókamiðsølan selur vanliga bert í heilsølu. Privatfólk og onnur, ið ætla at keypa onkra føroyska bók, sum Bókamiðsølan hevur á goymslu, eiga at venda sær til bókahandlarnar. -------------------------------------------------------------------------------- Føroyskir bókahandlar: H.N. Jacobsens Bókhandil Vaglið 1 FO-100 Tórshavn Tel. +298 31 10 36 Fax. +298 31 78 73 E-mail/Teldupostur: hnj-bokh@post.olivant.fo Heimasíða: H.N. Jacobsens Bókhandil Hjalmar Jacobsens Bókhandil N. Finsensgøta 14 FO-100 Tórshavn Tel. +298 31 15 84 Fax. +298 31 92 84 E-mail/Teldupostur: handil@post.olivant.fo Bókasølan í SMS P.O. Box 1247 FO-110 Tórshavn Tel. +298 31 95 75 Fax. +298 31 01 64 E-mail/Teldupostur: bokasola@post.olivant.fo Bókabúðin Heiðavegur FO-600 Saltangará Tel. +298 44 92 92 Fax. +298 44 92 93 Alfa Bókhandil Nólsoyar Pálsgøta 2 FO-700 Klaksvík Tel. +298 45 55 33 Fax. +298 45 70 42 Føroyskar bøkur fáast eisini í nógvum øðrum handlum kring landið. William Heinesen 100 ár Yvirlit Bókamiðsølan -------------------------------------------------------------------------------- Stjørnuskaldið undir Varða Savn við tekstum og myndum eftir William Heinesen Ritstjórnað og skrivað hava Ann Ellefsen og Kristinbjørg Høgnesen Savnið fevnir um øll øki innan listarliga og bókmentaliga virksemið hjá William Heinesen. Úrvalið er skipað eftir høvuðsevnum í skaldskapinum. Tekstirnir eru allir týddir til hesa útgávuna, og teir flestu hava ikki áður verið givnir út á føroyskum. Talan er um eina vakra og áhugaverda skúlabók um rithøvundin og listamannin, sum onnur enn skúlabørn eisini kunnu fáa nógv burturúr. Kanska eisini ein roynd at fáa Willam Heinesen inn um føroyska skúlagátt, har hann ikki altíð hevur verið so vanligur gestur. Føroya Skúlabókagrunnur - 99918-0-234-7 - Kr. 170,-. Guru * 20 lygnir * Áðrenn tú sovnar * -------------------------------------------------------------------------------- William Heinesen ummælir fagrar listir Í hesi bókini, sum forlagið Fannir gevur út í sambandi at 100 ár eru liðin, síðan William Heinesen varð borin í heim, hevur Jóhannes Enni savnað bókaummæli, ummæli av myndlist og kórsongi og viðmerkingar til mentanarligar spurningar, ið uppi vóru í tíðini. Nógv av tilfarinum er úr avísunum Tingakrossi, Dimmalætting, Føroya Social-Demokrati, 14. September og Tíðindablaðnum Sosialinum. Eisini eru greinar, sum hava staðið í Varðanum, Fiskimannablaðnum og Fjølni. Í hesum savni ber til at fáa innlit í hendan partin av virkseminum hjá William Heinesen, og bókin kann eisini metast sum eitt íkast til okkara bókmentasøgu, lista- og mentasøgu. Savnið fevnir um tíðina frá 1924 til 1984. Fannir - 99918-49-24-6 - Kr. 250,-. -------------------------------------------------------------------------------- William Heinesen Veingjaða myrkrið William Heinesen var føddur í árinum 1900, og eru tað tí liðin 100 ár, síðan hann var føddur. Willam skrivaði fyri tað mesta til vaksin, men sum hann eldist, meira og meira varð barnið eitt høvuðsevni í hansara skaldskapi, sum Gunnar Hoydal tekur til í inngannginum til hesa sjáldsomu, føroysku myndabókina. Søgan "Veingjaða myrkrið" er fyrstu ferð prentað í søgusavninum "Det fortryllede lys", og er hetta søga, sum bæði vaksin og børn kunnu hava stóra gleði av at lesa. Hetta er søgan um Antoniu og Lítlabeiggjan, sum eitt summarkvøld fara eitt ørindi langt burtur, til Snældu-Óla, sum hevur hús uppi í haganum norðan fyri býin. Í myrkrinum á ferðini sleppur hugflogið hjá Antoniu rættiliga at spæla sær. Henni dámar so væl tað syrgiliga, men tað ger Lítlibeiggin ikki. Søgan er spennandi og byggir á innlivan í barbasinnið, sum bara rættiligir yrkjarar duga at gera livandi fyri okkum. Edward Fuglø hevur teknað myndirnar í hesi bókini, og tær gera søguna enn meira livandi; tú verður líkasum drigin inn í hendingarnar. Gunnar Hoydal týddi søguna úr donskum. Veingjaða myrkrið er 40 síður í stívari premu. Bókadeild Føroya Lærarafelags - 99918-1-200-8 - Kr. 149,-. -------------------------------------------------------------------------------- Vælkomin til heimasíðuna! L e s i ð ! í gestabókini ! S k r i v i ð ! í gestabókina!! -------------------------------------------------------------------------------- NM-2000 í Reykjavík Fylgið við hvussu tað gongur teimum føroysku bridgespælarunum á NM2000 í Reykjavík 27. juni og dagarnar frameftir (Fleiri av spælarunum eru limir í Havnar Bridgefelag) Bridgeslóðin: David Stevensons Bridgepage Veðrið Fø. Tíðindi Fø. Telefonbókin Fø. Virkisskráin Bridge kring knøttin - trýst her! "Gomul" BRIDGE-Tíðindi: (Húsanevndin): mánadagin 12. juni kl. 14:00 (2. Hvítusunnudag) var Parakapping í Bridgehúsinum í Gundadali. Her eru úrslitini. FBS: Úrslit frá Simultankappingini 2. juni 2000 [online úrslit: WBF world wide simultan-par 2000 ] FBS: Meistarastig (Bronsustig) fyri allar Føroyar t. 01. mai 2000 Gomul Bridgetíðindi: Páskakappingin 2000 í Havnar Bridgefelag Endalig støða par 2000 í Havnar Bridgefelag Mynd av vinnarunum FM-par 2000 !!! FM-par 2000 ið varð stuðlað av www.formula.fo FBS: FM-pør 2000 Semifinala úrslit í Havn og úrslit ú úr Fuglafirði ............ og so endilga eitt spæl frá semifinaluni í Havn ! Slóðir dagførdar 2. apríl 2000 Parakappingin 30. mars 2000 (endaligt úrslit fyri bridgeárið 1999/2000) -------------------------------------------------------------------------------- (c) Havnar Bridgefelag 2000 · e-mail: bridge@bridge.fo · webmaster bridge@bridge.fo Lóg fyri Havnar Bridgefelag, Tórshavn Dagførd 31-10-99 -------------------------------------------------------------------------------- LÓG fyri HAVNAR BRIDGEFELAG TÓRSHAVN § 1. Navn felagsins er Havnar Bridgefelag, og heimstaður tess er Tórshavn. Endamál felagsins er bridgespæl. §2 Aðalfundurin ásetur á hvørjum ári limagjaldið, sum fellur til gjaldingar innan 31/12. Nevndin ásetur spæligjaldið. § 3. Hægsta vald í øllum viðurskiftum felagsins hevur aðalfundurin. Regluligur aðalfundur verður hildin eina ferð um árið í september og - um til ber - fyrsta spælikvøld í nýggja spæliárinum. Eykaaðalfundur verður hildin, tá annaðhvørt nevndin ella aðalfundurin samtykkir tað, ella tá í minsta lagi 10 limir krevja tað, og skal tá slíkt krav verða latið nevndarformanninum skrivliga. Verður slíkt krav sett fram, skal aðalfundurin verða hildin í seinasta lagi ein mánað eftir, at kravið er sett fram. Nevndin boðar til aðalfundar á tann hátt, at hon skrivliga gevur hvørjum einstøkum limi boð í minsta lagi átta dagar frammanundan. Samstundis, sum boðað verður til aðalfundar, verða at leggja fram hjá nevndarformanninum tey uppskot, sum fráboðað eru til viðgerðar á fundinum. Í boðunum til limirnar skal dagsskrá aðalfundarins verða tilskilað. Aðalfundurin er altíð viðtøkuførur. Standa atkvøður á jøvnum, tá atkvøtt er um uppskot, fellur tað burtur. § 4. Burtur úr felagslimunum velur aðalfundurin eina nevnd. Í nevndini sita tríggir limir, ið valdir verða fyri trý ár í senn og soleiðis, at ein fer frá á hvørjum ári, tey fyrstu árini við lutakasti. Limur, sum fer úr nevndini, kann verða valdur aftur. Nevndin skipar seg sjálv við formanni, kappingarleiðara og kassameistara. Nevndin ræður sjálv sínum fundarreglum, men tað liggur á formanninum, at gerðabók verður førd. Somuleiðis velur aðalfundurin burtur úr felagslimunum ein grannskoðara. Afturval er loyvt. Tað hvílir á nevndini at fyrireika spælikvøldini, vanliga í minsta lagi eina ferð um vikuna í spælitíðini september til apríl, at skipa kappingar, bæði í sjálvum felagnum og móti øðrum feløgum. Í minsta lagi ein nevndarlimur eigur at vera hjástaddur spæli- og/ella fundarkvøld, og hevur hann ábyrgdina av, at alt fer regluliga fram, at eingin fær høvi til at órógva felags- ella fundarsiðin, og at ognir felagsins verða væl umfarnar. § 5. Lýkur limur ikki lógir og treytir felagsins, hevur nevndin rætt at átala hetta, og tá serliga illa er atborið, at nokta honum luttøku í felagslívinum, tó ikki fyri longri tíðarskeið enn tveir mánaðir. Slík avgerð skal verða einmælt samtykt av nevndini. Avgerð um at koyra felags- lim burtur úr felagnum með alla, kann bert verða tikin á einum aðalfundi. § 6. Tá spæliárið er liðugt, ger kassameistarin roknskap, har greidliga sæst, hvørjar inntøkur felagið hevur fingið í 1) limagjøldum, 2) spæligjøldum, 3) rentum, 4) ymiskum øðrum inntøkum. Samsvarandi skulu eisini allar útreiðslur vera neyðturviliga tilskilaðar. Roknskapurin skal vera undirritaður av øllum nevndarlimunum, áteknaður og undirritaður av grannskoðaranum. Grannskoðaði roknskapurin skal liggja frammi hjá kassameistaranum í minsta lagi átta dagar innan aðalfundin. § 7. Broytingar í felagslógini ella samtykt um avtøku av felagnum krevja, at minst 2/3 av teimum umboðaðu limunum greiða atkvøðu fyri. Soleiðis samtykt á stovnandi aðalfundi 13. november 1937 við seinri broytingum seinast á aðalfundi 10. september 1998. dagførd 23-06-00 Framsíða Bridgeforrit Bronsustig Limalistin Lógir Nevndin o.a. Praktiskir Slóðir Skrá/Úrslit Spøl Vinnarar ******************* Flogferðslan Fø. Telefonbókin Fø. Tíðindi Fø. Vinnusíðir Fóbóltshagtøl Rás2-tíðindi Strandferðslan Viking/Lotto Web-cam WelcomeWeb E-mail Nevndin o.a. Dagførd 04-03-00 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- NEVNDIN 1999/2000: Jens Pauli G. Nolsøe tlf. 32 05 15 Formaður Arnbjørn Sivertsen tlf. 31 91 42 Kassameistari Heðin Mouritsen tlf. 31 41 92 Kappingarstjóri -------------------------------------------------------------------------------- Í 1994 varð bygningur keyptur uppi í Gundadali í felag av teimum 3 bridgefeløgnum í Havn (Havnar Bridgefelag, Nýggja Bridgefelag og Bridgedeild Kaggans). Stáðsilig hús, við sera góðum spæliumstøðum. Øll hóskvøld í kappingarárinum umsitur Havnar Bridgefelag bygningin. -------------------------------------------------------------------------------- Navn: Havnar Bridgefelag Stovnað: 13. november 1937 Bústaður: Bridgehúsið, Gundadalur Telefon: 31 87 21 spælandi limir: 48 hvílandi. limir: 13 Spælikvøld: Hóskvøld kl. 19-23 (sept. - mars) Limagjald: kr. 300,- (spælandi limir), kr. 500,- (hjún) og kr. 150,- (hvílandi limir/fólkaskúlanæm.) Spæligjald: kr. 30,- -------------------------------------------------------------------------------- Húsanevndin hjá Bridgehúsinum: (fyribils) Jens Pauli G. Nolsøe, formaður, tlf. 32 05 15 Jórun Johannesen, kassameistari, tlf. 31 81 94 Randi Jacobsen, skrivari, tlf. 31 63 51 -------------------------------------------------------------------------------- Limir í Havnar Bridgefelag kunnu fáa sína teldupostadressu skrásetta undir limir. Send ein meyl til bridge@bridge.fo -------------------------------------------------------------------------------- Blaðið "Dansk Bridge" fæst við at boða frá hjá Oddmar Danielsen, telefon 31 46 74 kostnaður 120,- kr. Praktiskir upplýsingar Dagførd 04-03-00 -------------------------------------------------------------------------------- Kaffi & The fyriskipan Kaffi og The verður "serverað" í steðginum uml. kl. 20:50 og okkurt verður eisini til ábitar. Kostnaður fyri "serveringina" er íroknað spæligjald pr. hóskvøld, sum er kr. 30,00. Limagjald 1999/2000 Limagjald er pr. spæliár: fyri aktivar limir kr. 300,00 · fyri hjún kr. 500,00 · fyri skúlanæmingar kr. 150,00 · fyri hvílandi limir kr. 150,00 Royking Inni í spælihølunum er royking ikki loyvd ! NO SMOKING ! Árligi aðalfundurin Aðalfundurin hjá Havnar Bridgefelag verður hóskvøldið 02. september 1999 kl. 19:00 í Bridgehúsinum. Aftaná fundin verður spælt bridge ... sjálvandi ;-). Rudding Turneringsleiðarin ger ein ruddingarætlan, t.v.s. at hvørt parið hevur eitt og møguliga tvey ruddingarkvøld í spæliárinum. Avloysarar Kann spælari ikki møta ávíst spælikvøld, noyðist viðkomandi spælari at fáa annan í sítt stað. Nevndin kann møguliga hjálpa til at finna ein annan makkara. Hvílandi limur? Kanst tú ikki spæla í vetur? Blív hvílandi limur í felagnum! Kostnaður 150,- kr. Tú fært "Kortblandaran" (3 tíðarrit), "F.B.S.-Bridgeblaðið" (3 tíðarrit) + porto :-) tilmelding! Kappingaskrá 1999/2000 Dagførd 30-03-00 -------------------------------------------------------------------------------- Byrja verður hvørt kvøld kl.19.00 dut.(Heðin Mouritsen er kappingarleiðari burturav!) Parakapping 30.03.2000 (Endaliga støðan 1999/2000) Parakapping 23.03.2000 Parakapping 16.03.2000 Liðkapping Endaliga støðan 1999/2000 Parakapping 17. februar 2000 - úrslit ! Liðkapping 10. februar 2000 Parakapping 03. februar 2000 - úrslit ! Parakapping 20. januar 2000 - úrslit ! Parakapping 06. januar 2000 - úrslit ! Parakapping Støðan við árslok 1999 Liðkapping Støðan við árslok 1999 Yvirsitararundan frá Parakapping Støðan við árslok 1999 11. november 1999 Parakapping (6. kvøld) 04. november 1999 Liðkapping (3. kvøld) 28. oktober 1999 Parakapping (5. kvøld) 21. oktober 1999 Liðkapping (2. kvøld) 14. oktober 1999 Parakapping (4. kvøld) 07. oktober 1999 Liðkapping (1. kvøld) 30. september 1999 3. kvøld - parakapping (Eyðun - Gunnar) 23. september 1999 2. kvøld - parakapping (Jens Pauli - Kaj) 16. september 1999 1. kvøld - parakapping (Arnbjørn - Hans Jacob) 9. september 1999 parakapping (opið hús) 2. september 1999 parakapping (opið hús) Aðalfundarfrágreiðing -------------------------------------------------------------------------------- Vinnarar síðan 1979 Dagførd 04-03-00 -------------------------------------------------------------------------------- Ár Liðkapping Parakapping 1978-79 A.G Nielsen, Jógvan Andreassen, Børge Egholm, Jákup Sverri Joensen, Reimar Isaksen, Jógvan Nolsøe Albert Hansen - Dávið Samuelsen 1979-80 Adler Olsen, Ville Magnussen, Niels Nielsen, Eyðun Jensen, Jákup Veyhe, Finn Winther Børge Egholm - Jógvan Andreassen 1980-81 Jógvan Andreassen - Børge Egholm, Jákup Sv. Joensen - A.G. Nielsen, Jógvan Nolsøe - Jørgen Hansen Jákup Sv. Joensen - A.G. Nielsen 1981-82 Børge Egholm - Jógvan Nolsøe, Reimar Isaksen - Jørgen Hansen, A.G. Nielsen - Jákup Sv. Joensen. Jørgen Hansen - Reimar Isaksen 1982-83 Børge Egholm - Jørgen Hansen, Jákup Sv. Joensen - A.G. Nielsen, Jógvan Nolsøe - Reimar Isaksen. Jógvan Nolsøe - Jákup Egholm 1983-84 Jákup Sv. Joensen - A.G. Nielsen, Jørgen Hansen - Jógva Andreassen, Jógvan Nolsøe - Reimar Isaksen. Børge Egholm - Georg Egholm 1984-85 Vagnar Olsen - Petur S. Rasmussen, Mortan Rasmussen - Carl Mikkelsen - Petur Zachariassen. Georg Egholm - Børge Egholm 1985-86 Børge Egholm, Reimar Isaksen, A.G. Nielsen, Jákup Sv. Joensen, Jógvan Nolsøe. Børge Egholm - Georg Egholm 1986-87 Vagnar Olsen, Petur S. Rasmussen, Carl Mikkelsen, Mortan Rasmussen. Jóannes Mouritsen - Birgir Mortensen 1988 - 1993 eru eingi úrslit førd í gerðarbókina. Nøkur av árunum er gerðarbók felagsins als ikki førd. Um onkur veit nøkur úrslit frá hesum "myrka" tíðarskeiði felagsins, vilja vit í nevndini heldur enn fegnir fáa tey ! 1993-94 Carl Mikkelsen - Arnbjørn Sivertsen, Atli Hansen - Arne Mikkelsen. Georg Egholm - Reimar Isaksen. 1994-95 Dánjal P. Mohr - Per Kallsberg, Marjun Restorff - Finnbjørn Olsen Dánjal P. Mohr - Per Kallsberg 1995-96 Mortan Rasmussen - Einar Ellingsgaard, Salomon Johansen - Zacharias Joensen. Vagnar Olsen - Finnbjørn Olsen 1996-97 Reimar Isaksen - Georg Egholm, Børge Egholm - Jógvan Nolsøe, Jákup Sv. Joensen - A.G. Nielsen Jógvan Andreassen - Finn Ougaard 1997-98 Bogi Simonsen - Heðin Mouritsen, Hans Jacob Petersen - Arnbjørn Sivertsen Per Kallsberg - Dánjal Pauli Mohr 1998-99 Arnbjørn Sivertsen - Hans Jacob Petersen, Heðin Mouritsen - Rói á Rógvu Joensen. Allan Dal-Christiansen - Jóannes Mouritsen 1999-2000 Club 20 hevur keypt nýtt 53" sjónvarp. Høvi er tá at síggja fótboltsdystir úr Premierleague og Championsleague kappingunum. Eisini verður annað víst, sum t.d. nevaleikur, formel 1 osfr. Hetta verður lýst frammanundan. Eisini hava vit nú møgulaikan at skeinkja fadøl í caféini. Sum vanligt er eisini møguleiki at fáa okkurt til matna. (Sí menu aðrastaðni á heimasíðuni.) Frá 11.02-2000, letur Club 20 upp hvønn ley. og sun. kl 14:00. So møguleiki er at síggja fótbólt beinleiðis. -------------------------------------------------------------------------------- Hjálp okkum at bøta um umstøðurnar í Club 20 -------------------------------------------------------------------------------- Caféin hevur nú opið hvønn dag! Mán. - Hós. frá kl. 17:00 - 24:00 Frí. frá kl 17:00 - 04:00 ley. frá kl. 14:00 - 04:00 Sun. frá kl 14:00 - 24:00 Seinast dagførd: 12.07-2000, Kl.: 15:36 webmaster Club 20, Box 3085 FO-100 Tórshavn Fax: 31 38 42 / 31 99 78 Tlf:.. 31 56 28 / 31 38 42 Club 20 hevur sett sær sum mál, at virka fyri undirhaldi og øllum tí, sum har til hoyrir, á best møguliga hátt. Vit vita, at uttan TEG kunnu vit eins væl bara pakka saman beinanvegin. So fyri at VIT kunnu veita TÆR best møguliga tænastu, er neyðugt at vit kenna hvønn annan. Hetta tiltakið merkir sostatt, at tá vit nú royna at betra um viðurskiftini og umhvørvið sum heild her í Club 20, so verður tað ikki gjørt út frá nøkrum tilvildarligum ætlanum. Málið er nevniliga, at byggja Club 20 eftir TÍNUM krøvum og ynskjum, og sostatt sambært ungdóminum í dag. Spurningarnir kunnu kanska onkuntíð síggja út, sum um teir ikki hava nógv við Club 20 at gera. Men havast má í huga, at betri vit kenna hvønn annan, betri fáa vit tikið røttu avgerðirnar um hvussu Club 20 skal síggja út í framtíðini. -Vit ynskja, at tú skalt trívast og kenna teg ?heima? í Club 20. Aldur: Kyn M el. K: Bústaður? HavnSuðurstreymoyNorðurstreymoyVágarEysturoyNorðoyggjarSandoySuðuroy Inntøka/mánaða 01-10001001-25002501-40004001-60006001-1000010000+ Starv/skúli student/HFhandilsskúlisjómansskúlisjúkrarøkthandilskrivstovamaskin/billæru _arbeiðsleysannað Roykir J el. N: Restorff's Skansaøl Gull Føroya Bjór VeðrurGull Black Sheep Sterkt Akvavitvodkaginromcognacwhisky Heitvín Bailey'sMartiniCointrauDrambuie Favorittdrykkur Hvussu nógvar pengar brúkar tú eitt vanligt kvøld í býnum? 0-100100-200200-400400-800800-15001500+ Hvat klokkan plagar tú at fara í býin ? 03-0402-0301-0224-0122-24áðrenn Gongur tú til koncertir ? altíðsum oftastonkuntíðsjáldanongantíð Hvat er tað mesta, tú vilt gjalda fyri eina koncertbillett 150175200225250275300 Hvør er Føroya besti live-bólkur? Hvønn útlendskan bólk vildi tú heldst sæð í Føroyum ? Hvør er besti plátuvendari í Føroyum ? Hvøn tónleik vildi tú helst hoyrt tá tú ert í býnum (í mesta lagið 3) (Trýstið Ctrl + vinstra músa knøtt fyri at velja fleiri enn ein ) 60'unum70'unum80'unum90'unum Hvøn tónleik vildi tú helst hoyrt tá tú ert í býnum (í mesta lagið 3) (Trýstið Ctrl + vinstra músa knøtt fyri at velja fleiri enn ein ) hiphophouseraprocktechnoheavytrashnýggjasti poppurdiscocountryfolkR og Bklassiskt Hvussu ofta er tú í C20 um mánaðin? 01-22-33-44-66-88-1212+ Besta hvøld í C20 ? hóskvøldfríggjakvøldleygarkvøldsunnukvøld Hvussu ofta skal live-kvøld verða í C20 um mánaðin ? 012345-67-8 Hvat kvøld skuldi verið live-kvøld ? hóskvøldfríggjakvøldleygarkvøldsunnukvøld Skuldi Karaoke verið í C20 ? JaNeiVeit ikki Hvat kvøld skuldi verið Karaoke ? hóskvøldfríggjakvøldleygarkvøldsunnukvøld Nær ? bara áðrenn midnátt22-02alla náttina Hvussu ofta skuldi verið 60'ara-kvøld um mánaðin ? 1234 Hvussu ofta skuldi verið 70'ara-kvøld um mánaðin ? 1234 Hvussu ofta skuldi verið 80'ara-kvøld um mánaðin ? 1234 Hvør er besti plátuvendari í C20 Eru hølini ov myrkov ljósgóð balanca millum bæði Ljóðanleggi supergottOKvánaligt Skuldi verið mótashow ? janeilíkamikiðveit ikki Mannfólkastripp ? janeilíkamikiðveit ikki Damustripp? janeilíkamikiðveit ikki Ladie's Night ? janeilíkamikiðveit ikki Men's Night ? janeilíkamikiðveit ikki Kappingar/spøl ? janeilíkamikiðveit ikki Billettprísur ? alt ov høgurov høgurhøgurat liva viðOKbíligt Um tú bestemmaði í C20, hvat hevði so verið tað fyrsta, tú hevði gjørt? Vit vilja fegin takka fyri ómakin og vóna at vit síggjast í Club 20. Vinarliga Toni & Petur -------------------------------------------------------------------------------- Club 20 vil hervið bjóða tykkum høvið til at leiga okkara hølir, um tit ætla at skipa fyri tiltøkum ella veitslum. Tað kundi verði millum annað, endaveitsla, tunnusláttur, skulkidagur ella ein ? tema-veitsla?. Tit sleppur at leiga okkara hølir ókeypis, um okkara treytir verða uppfyltar. Okkara treytir eru fylgandi: Club 20 tekur seg av allari barrsølu, klæðnagoymslu. Alt verður latið aftur í sama standi sum tað var. Ein møguligur plátuvendari skal verða góðkendur av okkum, orsakað av okkara kostnaðamikla anleggið. Um hetta hevur tykkara áhuga, eru tit vælkomin at seta tykkum í samband við okkum. Vinarliga Hans á Lag Tlf 219383/319383 hans@club20.fo -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Hevur tú hug at royna tíni evnir sum barrvørð, hurðarvørð ella møguliga sum plátuvendara. So er møguleikin her. Club 20 hevur havt eina stóra framgongd ta seinastu tíðina og vit mangla nøkur dugnalig fólk sum kunna tryggja okkum hesa framgongd og helst eisini økja um gongdina. Okkara krav er at tú dugir við fólki, at tú er fittur og fyrikomandi, arbeiðssamur og hevur skil fyri tænasti og handli. Ein fyrimunur er, um tú hevur roynt hesi arbeiðir fyrr, men tað er onki krav. Hevur hetta tín áhuga send eina skrivliga umsókn til Hans á Lag. Hans@club20.fo -------------------------------------------------------------------------------- Mikudagin tann 12.07 -------------------------------------------------------------------------------- Hósdagin tann 13.07 -------------------------------------------------------------------------------- Fríggjadagin tann 14.07 -------------------------------------------------------------------------------- Leygarkvøld tann 15.07 -------------------------------------------------------------------------------- Sunnukvøld tann 16.07 -------------------------------------------------------------------------------- Plátuvendari: Eyðfinn Drewsen Eyðfinn Drewsen Rúni Kjær Rúni Kjær Double up: 21:00-22:00 22:00-24:00 22:00-24:00 21:00-22:00 Ladie's night: 22:00-24:00 Annað: Mótasýning við "Deres" -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Enskur búffur 80,- Búffur v/chips, salati og bearnaise- ella piparsós Entre Cote 50,- Búffur v/chips Sandwich 15,- v/Miracle Wip, skinku, osti, egg og tomat Piparbúffur 55,- Búffur v/chips, salati og piparsós Amerikanskur burgari 35,- Burgari v/ketchup, Miracle Wip, kinakál, agurk og tomatir Kjøtfrikadellir v/eplasalat 30,- Chips 15,- Toast 20,- v/skinku og ost Frá kl. 23.00 - 03.30 kunnu vit bjóða : Dagsins rættur 45,- Sandwich 15,- v/Miracle Wip, skinku, osti, egg og tomat -------------------------------------------------------------------------------- Club 20 hevur fingið síni egnu skot. Hesi skot er ein blanding av brennivínið og góðgæti. Uppskriftin er einføld, vit koyra vodka í eina stóra kannu og leggja nøkur bomm í, og lata tað standa í eina viku. Úrsliti er eitt gott skot sum smakar av bomm. Reytt Club 20 skot er blandað upp við Kongabomm. Hvítt Club 20 skot er blandað upp við Mentol -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Hósdag 21:00 - 22:00 Friggjadag 22:00 - 24:00 Leygardag 22:00 - 24:00 Sunnudag 21:00 - 22:00 Happy Hour, er tað í kallast "double up". Har í ein bert skal gjalda fyri helvtina av tí ein keypir. Hetta er ikki galdandi fyri "longdrinks", sum t.d. San Francisco og Irish Cofee. (Dømi: 2 Gull øll = 25,00 kr) -------------------------------------------------------------------------------- 3 barrir · stórt dansigólv · 2 billardborð · 48" sjónvarp 3 bars · large dancefloor · 2 billardtables · 48" TV Føroyskt / English dagførd 21-03-00 Nýtt ! New ! "Always look on the Bright side of Life" "Happy-hour" er hvønn fríggjadag & leygardag frá kl. 17:00 - 18:30 (vit kalla tað FIMMARA !!!!!!!!!!!!!!FIMMARA!!!!!!!!!!!!!!! Tel +298 31 41 70 · Mobil +298 21 41 70 · Fax +298 31 91 04 · e-mail:kaggin@kaggin.fo Dagførd · tilevnað í / 21. marts 2000made in FrontPage98 · Netvørður Hjartaliga vælkomin á heimasíðuna hjá Com-Data Nýggjastu tíðindini: Evni Dagfesting Frágreiðing Flyting norður aftur 05. juli 2000 Flutt norður aftur Upprudding 18. mai 2000 Vasking av nýggja bygninginum. Flyting 15. mai 2000 Com-Data flutt inn hjá J.F.K Trol. Eldur í ! 14. mai 2000 Gamli bygningurin hjá Com-Data brennur ! Gomul tíðindi Com-Data - ein føroysk edv-søga Søgan um Com-Data P/F byrjar í 1978, tá stjórin í P/f Bókhald, Líggjas í Bø, keypir eina ABC80 computara (tá varð "telda" ikki uppfunnin) við bandstøð á Magasin í Danmark. Henda telda kemur fyrst til sín rætt, tá Símun Pauli Konoy á heysti í 1979 lænir hana til sína edv-undirvísing á HF-skúlanum. Hetta samstarv viðførir at Símun Pauli útviklar sína fyrstu versión av bókhaldsskipanini, sum vit í dag kenna sum Lundin. Líggjas gevst at nýta sína gomlu bókhaldsmaskinu og leggur alt um til ABC80 á 75 KB diskettum. Hetta frætta aðrar bókhaldsstovur, sum biðja Líggjas skaffa sær somu loysn. Hetta viðførdi, at Olivur Thomsen, sum byrjaði at læra til skrivstovumann hjá Líggjasi á sumri í 1979, ongantíð gjørdist skrivstovumaður, men brúkti til seinast alla sína tíð at hjálpa ABC80 brúkarum kring landið. Á sumri í 1980 stovna Líggjas og Símun Pauli nýtt felag, sum fekk navnið COM-DATA og búmerkið CD við 2 elektronum í einum 8-tals bana. Ta fyrstu tíðina var Olivur einsamallur dagliga á Com-Data, men skjótt gavst Símun Pauli á HF og byrjaði fulla tíð á Com-Data, har hann setti fulla ferð á ymisk flakavirkisprogrammir sum reinskering, maskinskering, pakkaskipan osfr. Fylgjandi ár mentist felagið skjótt, at eitt skifti mitt í 80'unum arbeiddu 60 mans í fyritøkunum COM-DATA, TEC-DATA í Havn, FAROEDATA í Keypmannahavn og COM-DATA/GREEN í Nuuk. Hetta var ein sera spennandi tíð. Tað varð næstan ikki dagur, har ikki okkurt "nýtt" kom fram. Tey sum minnast hesa tíð, kenna orð aftur sum ABC80,800C, 800M, 802,806, CAT-NET, ABC830,832,834,890 osv. So kom MS-DOS og við honum nýggj nøvn sum IBM, Olivetti, HP,8086,80286,80386 osv. Com-Data varð á fleiri økjum førandi innan forrit/menning av telduloysnum og tí nakað, øll vóru stolt av. Tað komu fleiri delegatiónir av fólki úr øðrum norðanlondum at síggja, hvat Com-Data kláraði at fáa burturúr hesum micro-computarunum frá Luxor í Svøríki. Fyrst í 90'unum viðførdi fíggjarliga niðurgongdin í Grønlandi, at FAROEDATA í Keypmannahavn lat aftur og COM-DATA í Nuuk varð yvirtikið av grønlendska heimastýrinum. Frammanundan varð fíggjarlig afturgongd byrjað at gera um seg í Føroyum. TEC-DATA í Havn mátti flættast inn í Com-Data og á sumri í 1994 varð Com-Data endurstovnað av táverandi meðarbeiðarum, sum arbeiddu á deildunum í Havn, Gøtu og Klaksvík. Com-Data - ein føroysk framtíð Felagið hevur í dag fleiri enn 20 meðarbeiðarar á søludeildunum í Klaksvík og Glyvrum. Í Havn starvast bert forritarar, tá søludeilin/verkstaðurin í Havn í novembur 1999 varð yvirtikin av felagnum ITEC. Hetta felag er stovnað av 4 ungum monnum, sum starvaðust hjá Com-Data og sum nú hava yvirtikið hesar aktivitetir hjá Com-Data í Havn. ITEC er samstarvsfelagi hjá Com-Data. Com-Data selir teldur, standardforrit og netbúnaða til allar vinnur, umsitir og mennir eginforrit og er væl fyri at útvikla nýggjar loysnir við/uttan tekniskar lutir og mátieindir. Í felagnum eru meðarbeiðarar, sum hava verðið við í mong ár og í teimum liggur ein vitan, sum kemur okkara viðskiftafólki væl við. Somuleiðis hava vit gott samskifti við farnar meðarbeiðarar, um okkurt skuldi verið. Teir nýggju meðarbeiðarnir forrita bert "í windows" og koma tí at mynda felagið tann vegin í framtíðini. Tey gomlu klassisku forritini verða tó dagførd við nýggjum møguleikum sum ongantíð fyrr og verða nýtt av hundraðtals fyritøkum, stovnum og virkjum kring landið hvønn einasta dag. Egin forrit Avreiðingarskipanin, sum nógv fiskavirki nýta, er nú ár2000 tryggjað. Skipanin fæst nú eisini samankoblað við eina nýggja avrokningarskipan (skip/manning). Henda skipan er ætlað teimum, sum ynskja fleiri møguleikar enn Avrokning- & Lønarskipanin kann bjóða. Eisini kann tað hugsast, at fiskavirki kunnu avrokna manning fyri onkrar bátar. Avreiðingarskipanin hevur sum kunnugt møguleikar fyri eksport av data til bókhaldsskipan og lønjavningargrunn. Uppgradering av skipanini kostar kr. 5.000,- uttan mvg. Afturat hesum kemur installatión og -kostnaður. Um nýkeyp av skipanini kostar avreiðingarparturin kr. 25.000,- (minus 10.000,- fyri smærri virki) og avrokningarpartin kr. 25.000,- (minus 10.000,- fyri smærri reiðarí) Hvat heldur kundin? Avreiðingarskipan Barnagarðsskipan Etikettuskipan Flakavirkiskipna Klokkuskipan Laksalinjuskipan Liðugvøruskipan Lundin Lønarskipan Plattaskipan Salt / Fesklinjuskipan Tollingarskipan Vikubonus / Kioskskipan Reiðaríið Beta P/F sigur soleiðis um nýggju Avreiðingar- & Avrokningarskipanina hjá Com-Data Fyri umleið 20 árum síðani fór Com-Data, í tøttum samstarvi við P/F Beta, undir at gera eina Avreiðingar- og Avrokningarskipan til føroysku fiskivinnuna. Hetta góða samstarv, sum hevur verið millum feløgini, reisti í 1998 ein nýggjan varða innan serføroysk forrit til vinnuna. Aftaná at hava nýtt gomlu skipanina í nógv ár, komu vit til tað niðurstøðu, at brúk var fyri at betra verandi skipan, ella menna eina nýggja skipan, sum var meiri nútíðarhóskandi. Vit bóru hetta uppá mál við forritarar hjá Com-Data og vóru teir, við tað sama fúsir til at menna eina nýggja skipan. Nýggja skipanin skuldi ikki bert brúkast til alt vanligt avrokningararbeiði, men eisini nøkta tørvin á neyvari og fjøltáttaðum hagtølum. Hetta til gagns bæði fyri reiðarí og manning. Avgjørt varð at brúka nýggju Avreiðingarskipanina hjá Com-Data, sum útgangsstøði. Í tøttum samstarvi við P/F Beta forritaðu starvsfólk hjá Com-Data nýggju Avrokningarskipanina. Nýggja skipanin hevur verið nýtt á P/F Beta síðani 1. januar 1998, og eru vit sera væl nøgd við úrslitið. Skipanin uppfyllir tey ynski vit høvdu og hartil hevur hon góðar møguleikar fyri víðari menning, sum tørvurin uppstendur. Afturat hesum kann nevnast, at skipanin er sera løtt og vinarlig at nýta. Heilsan Beta P/F Olaf Olsen Napoleon Jacobsen stjóri bókhaldari Aftur - Tíðindi Seinastu tíðina eru nógv virkir, feløg og einstaklingar komin illa fyri av nýggjum virusum. Tað eru serliga E-mail-virus og virus sum koma niður við ymiskum Chat-forritum, ið hava gjørt um seg. Nevnast kunnu t.d. "Melissa", "Happy99", "Pretty Park", "Ping", "Win95/CIH" og "ExploreZip" og ein rúgva av sokallaðum "Worm-virus", her kann t.d. nevnast "Love Letter" og "Bubble Boy". Virus kann gerast rættiliga kostnaðarmiki fyri tey, ið ikki varnast hetta fyrr enn ov seint er. Computer Associates, sum eru framleiðara av m.ø. ArcServeIT backupskipanini, ið fleiri av viðskiftafólkunum hjá Com-Data nýta, eru komnir á marknaðin fyri tíð síðani, við eini broyttari útgávu av InocuLan Antivirus, sum teir kalla InoculateIT ver. 4.5. InoculateIT kannar teldu tygara í uppstartinum, tá teldan verður sløkt, hvørja ferð ein fíl verður starta, og tá tygum takað eina fíl niður av internetinum verður hon kannað fyri virus áðrenn tygum taka hana niður. Skipanin fæst til Novell Netware, Windows NT, Windows 95/98 og aðrar stýriskipanir. NetWare & NT servara: (+Windows arbeiðsstøðir) InoculateIT 4.5 Single Server 4.375,- kr. InoculateIT 1 user 475,- kr. InoculateIT 10 client pack 2.850,- kr. InoculateIT 25 client pack 5.475,- kr. Uppdatering av virus- og signaturfílum InoculateIT er uppbygt á tann hátt, at í installatiónini verður eisini installerað eitt sokallað "Auto Download" forrit, ið syrgir fyri at uppdaterað virus-signaturfílarnar við jøvnum millumbilum, so teldan altíð eru vard ímóti teimum heilt nýggjastu virus'unum ið finnast, bæði til servara og vanligar arbeiðsstøðir. Tá servarin er uppdateraður kann InoculateIT setast upp soleiðis, at hvørja ferð ein brúkari loggar seg inn á tað lokala netið, kannar InoculateIT um ein nýggj uppdatering finst á servaranum, og verður teldan dagførd. Vit meta at tað er nóg mikið at uppdatera virussignaturfíluna einaferð um mánaðin, hetta kann tó gerast oftari, um tørvur er á tí, ella ynski er um tað. Com-Data bjóðar seg til at kanna InoculateIT á servara og arbeiðstøðum tygara einaferð um mánaðin, ella so oftað ið tygum ynskja. Kostnaðurin fyri hetta er 400,- kr u/MVG. Um skrivlig avtala verður gjørd um kanningar við jøvnum millumbilum fyri eitt heilt ár, verður latið 15% í avsláttri. Verj teg og skipanir tygara, vel eina Antivirusloysn frá Com-Data. Hetta er ein partur av viðskiftafólkum okkara, ið longu hava ogna sær InoculateIT Antivirus: Atlantic Airways P/F KJ-Hydraulik P/F Fiskavirki í Gøtu P/F Højgaards Handilsvirki P/F Kósin P/F Kl.Fish Co. P/F O.C. Joensen P/F Snaraløkur P/F Beta Kl. Kommuna Um tygum ynskja meiri at vita, kunnu tygum senda ein e-mail til Søludeildina, ella ringja á tlf. 456173 í Klaksvík, ella 449840 í Saltangará. Tygum kunnu eisini leita tygum til heimasíðuna hjá Computer Associates. Egin forrit Hendan skipanin er tann fyrsta í einum heilt nýggjum ættarliði av skipanum frá Com-Data. Síðani 80'ini hava forrit og ymsar skipanir frá Com-Data tænt væl á virkjum um alt landið. Hesar skipanir hava allar verið mentar til at virka undir DOS stýrisskipanin. Hóast hesi forrit mugu siga at hava virka væl og eisini gera tað enn, so er nógv broytt og tey flestu brúka í dag Windows forrit. Nýggja liðuvøruskipanin er "stoypt í sama formi" sum tann fyrrverandi væl roynda skipanin, men er gjørt í Clarion 5 til Windows. Liðugvøruskipanin er ein skipan til flakatrolarar. Saman við sjálvari Liðugvøruskipanin er ein stýring til sjálvirkandi áseting av etikettum á eskjurnar sum vera framleiddar umborð. Rakstrartrygd Ein skipan sum er ætla at vera brúkt í Barentshavninum or aðrastaðni setir sjálvandi serlig krøv til rakstrartrygdina. Skipanin er sera væl roynd og er ætlað at virka á Windows NT 4.0 stýrisskipanini, sum eftirhondini er væl roynd og væl egnað til slík endamál. Verksmiðja Á telduni sum prentar etikettir á verksmiðjuni, er so eisini ein skermur til at velja vørunummur og at intøppa nøgd av eskjum sum eru farnar niður í lastina. Inntøppingin fer fram við einum "Touch Screen", t.v.s. at tú kann trýsta beinleiðis á skermin og ikki er neyðugt at brúka nakað vanligt knappaborð, hetta er ein stórur fyrimunur, tí knappaborð ikki tola væl at vera har sum vatn er. Vøruskipan Tølini sum vera inntøppaði á verksmiðjuni vera brúkt til at gera totalar við á brúnni, um netið kann ein telda á brúnni lesa tølini av verksmiðjuni. Tí ber til at síggja leypandi hvussu nógv er farið í lastina av hvørjari vøru og útrokningar av hvussu nógv er farið av kvotuni verða gjørdar. Ynskjast fleiri upplýsingar um Liðugvøruskipanina, kunnu tygum senda ein e-mail til Menningardeildina, ella ringja til Com-Data á tlf. 456173. Tíðindi Avreiðingarskipan Barnagarðsskipan Etikettuskipan Flakavirkiskipna Klokkuskipan Laksalinjuskipan Liðugvøruskipan Lundin Lønarskipan Plattaskipan Salt / Fesklinjuskipan Tollingarskipan Vikubonus / Kioskskipan Tá ein skal importera lundaexportfilina í EXCEL, velir ein at opna, stillar seg inn á Lundan og umráði B1, velir allar filar, velir seg á SALDO.4 og velir opna, vel "afgrænset datatype", vel "filoprindelse WINDOWS (ansi)", vel "næste", sletta merki í tabulator og set merki í semikolon og vel "udfør". Nú skuldi ein sæð saldolistan á skermi. Ein kann pynta hann við at seta "tusindtalstypografi" á talkolonnirnar og broyta parantesir til minustekn. Ein kann breiðka ella sletta kolonnir. Evt. sortera í saldoordan ella eldri enn 90 daga ordan ella debet í ár ordan. Tað er jú so ymist ein kann brúka ein saldolista til. **) Nýggjasti møguleikin er at velja "4 undir saldi umleypast" fyri at skifta mode í exportfil, sum kemur at innihalda kontonr., navn og ein debet og eina kredit kolonnu frá/til tíðarskeið. Evt. í mvg-avstemming. Roknskaparskipan LUNDIN og EXCEL Nú er eisini møguligt at flyta út frá roknskaparskipanini hjá Lundanum. Tá ein velir at útskriva í roknskaparskipanini, skal ein velja millum at printa (á printaran) ella eksportera (flyta út í fíl). Velir ein at eksportera, fer útskriftin út í eina tekstfil, ístaðinfyri út á printaran. Filin liggur undir ..LUNDIN\ROKN og eitur roknskaparmodelnavn.TXT. Td. HANDILIN.TXT. Hetta kann t.d. importera (flyta inn) í Word ella Excel. Ein má tó venja seg at nýta ávísan teknik, um tað skal líkjast nøkrum. T.d. stilla skrifttypu til Courier í Word. Olivur Thomsen, 24. apríl 2000 Bókhaldsskipan LUNDIN og HeimaBankin/Greiðslan Sum kunnugt er longu langt síðani, at flytingarmodulið í Lundanum kundi bóka yvir í hópflytingarskránna hjá Heimabankanum. Nú eru tveir møguleikar afturat: Automatisk avstemming av kontoavriti Far inn í heimabankan/greiðsluna, vel "pengaskápið", "høgraklikk" og vel kontoblað. Vel ta røttu konto'ina og trýst á "diskettuna", har tú klikkir teg inn á directory LUNDIN. Set síðan filnavn til HGEXPORT.TXT og trýst á "goym". Nú hava vit goymt kontoavrit úr heimagreiðslu í fil. Far síðan inn í Lundan, vel KA og skriva út kontoavrit yvir somu konto. Nú hava vit eisini goymt kontoavrit úr Lundanum í fil, tí hvørjaferð vit útskriva eitt kontoavrit í KA á printara ella skerm, so verður kontoavritið eisini goymt í eina fil. Tá liðugt er at prenta út, spyr teldan um "fleiri kontoavrit". Svara tá A fyri avstemman. Set nú frá og til dato, sum avstemmast skal. T.d. frá 010300 til 310300, um kontoavritið í KA umboðar hetta tíðarskeiðið. Svara síðan enter uppá "fil úr heimagreiðslu" og svara uppá spurning um pappír ella skerm. Svara síðan um ein skal avstemma uppá upphædd ella upphædd og dato. Og um vísa ella ikki vísa útlíknaðar bókingar. Nú skuldi ein sæð eina uppstilling, har ein í vinstru síðu hevur Lundabókingar og í høgru síðu Heimgreiðslubókingar. Velir ein "við útlíkningum", síggjast eisini bókingarnar, sum teldan hevur "parað". Um ynskist, kann modulið broytast til at kunna nýtast av Concorde og Navigator brúkarum. Flyta bókingar úr heimagreiðslu inn í Lundan Far inn í heimagreiðsluna, vel "pengaskápið", "høgraklikk" og vel kontoblað. Vel ta røttu konto'ina og trýst á "diskettuna", har tú velir teg inn á Lundan. Set filnavn til HGEXPORT.TXT og trýst á "goym". Nú hava vit goymt kontoavrit úr heimagreiðslu í fil. Far síðan inn í Lundan, vel SK fyri skuffur, vel B fyri at innlesa tekstbókingar, vel F1 fyri viðgerð av heimagreiðsluexport, vel frá og til dato, vel skjalanr, vel kontonr, sum bankakonto hevur í Lunda, trýst enter fyri exportfil úr heimabanka, trýst enter fyri importfil til Lundan, vel 1,2 ella 3 fyri bókingarsløg Allar bókingar, Bert inngjøld ella bert útgjøld og svara J fyri rætt. Teldan pilkar nú allar aktuellar bókingar úr heimagreiðslufilini og leggur tær niður í eina importfil, sum Lundin nýtir at importera inn. Teldan spyr síðan um eyðkenni fyri importfil, har vit svara HGIMPORT.TXT og svara tað sama fyri filnavn. Teldan blaðar nú aktuellar bókingar fram og spyr um at goyma. Vit svara J og so liggur alt í bókingarskuffuni. Vit skulu nú tó rætta kontonummarið á hvørjari bóking, men so er eisini liðugt. Tað kundi hugsast, at ein fekk bankan ella flytaran at seta t.d. eina kotu og KontoNr í bókingartekstin í heimabankanum, sum vit so kundu brúkt sum uppskot til mótkonto. Modulið kostar kr. 3.000,- uttan mvg. Olivur Thomsen, 25. apríl 2000 Aftur Bókhaldsskipan LUNDIN og HeimaBankin/Greiðslan Sum kunnugt, er longu langt síðani, at flytingarmodulið í Lundanum kundi bóka yvir í hópflytingarskránna í Heimabankanum. Nú eru tveir møguleikar afturat. Nú kann ein heinta bókingar úr Heimabankanum yvir í Lundan og bóka tær automatiskt. Ein velir sær frá/til dato og um ein ynskir inngjøld ella útgjøld ella bæði. Hetta lættir sera nógv um í hesum skjalaleysu tíðum. Hin møguleikin er, at ein kann samanbera kontoavritið í Heimabankanum við kontoavritið í Lundanum - og tá fær ein at vita hvørjar bókingar Lundin hevur, sum bankin ikki hevur og øvugt. Tvs., at dreymurin um automatiska avstemming er vorðin veruleiki !! Olivur Thomsen, 23. mars 2000 Aftur Com-Data kann bjóða ymiskar loysnir, til nýtslu innan telduheimin. Vit hava hollar royndir innan flestu forrit, ið verða nýtt í vinnuni, so sum Microsoft Office, Super Office, Linux og annað. Okkara menn eru altíð til reiðar at koma út, at vegleiða um nýtslu av hesum forritum og kunnu eisini, ið flestu førum, loysa smáar trupulleikar gjøgnum telefon. Um tygum ynskja tað, kunnu vit eisini bjóða eina avtalu, har vit, móti einum føstum mánaðargjaldi, kunnu koma út til fyritøkuna einaferð um vikuna, at loysa teir trupulleikar, ið tygum hava við tygara forritum. Um tygum ynskja at vita meira, so kunnu tygum ringja til okkum, á tlf. 45 61 73 ella 44 98 40. Seinastu tíðina eru nógv virkir, feløg og einstaklingar komin illa fyri av nýggjum virusum. Tað eru serliga E-mail-virus og virus sum koma niður við ymiskum Chat-forritum, ið hava gjørt um seg. Nevnast kunnu t.d. "Melissa", "Happy99", "Pretty Park", "Ping", "Win95/CIH" og "ExploreZip" og ein rúgva av sokallaðum "Worm-virus", her kann t.d. nevnast "Love Letter" og "Bubble Boy". Virus kann gerast rættiliga kostnaðarmiki fyri tey, ið ikki varnast hetta fyrr enn ov seint er. Computer Associates, sum eru framleiðara av m.ø. ArcServeIT backupskipanini, ið fleiri av viðskiftafólkunum hjá Com-Data nýta, eru komnir á marknaðin fyri tíð síðani, við eini broyttari útgávu av InocuLan Antivirus, sum teir kalla InoculateIT ver. 4.5. InoculateIT kannar teldu tygara í uppstartinum, tá teldan verður sløkt, hvørja ferð ein fíl verður starta, og tá tygum takað eina fíl niður av internetinum verður hon kannað fyri virus áðrenn tygum taka hana niður. Skipanin fæst til Novell Netware, Windows NT, Windows 95/98 og aðrar stýriskipanir. NetWare & NT servara: (+Windows arbeiðsstøðir) InoculateIT 4.5 Single Server 4.375,- kr. InoculateIT 1 user 475,- kr. InoculateIT 10 client pack 2.850,- kr. InoculateIT 25 client pack 5.475,- kr. Uppdatering av virus- og signaturfílum InoculateIT er uppbygt á tann hátt, at í installatiónini verður eisini installerað eitt sokallað "Auto Download" forrit, ið syrgir fyri at uppdaterað virus-signaturfílarnar við jøvnum millumbilum, so teldan altíð eru vard ímóti teimum heilt nýggjastu virus'unum ið finnast, bæði til servara og vanligar arbeiðsstøðir. Tá servarin er uppdateraður kann InoculateIT setast upp soleiðis, at hvørja ferð ein brúkari loggar seg inn á tað lokala netið, kannar InoculateIT um ein nýggj uppdatering finst á servaranum, og verður teldan dagførd. Vit meta at tað er nóg mikið at uppdatera virussignaturfíluna einaferð um mánaðin, hetta kann tó gerast oftari, um tørvur er á tí, ella ynski er um tað. Com-Data bjóðar seg til at kanna InoculateIT á servara og arbeiðstøðum tygara einaferð um mánaðin, ella so oftað ið tygum ynskja. Kostnaðurin fyri hetta er 400,- kr u/MVG. Um skrivlig avtala verður gjørd um kanningar við jøvnum millumbilum fyri eitt heilt ár, verður latið 15% í avsláttri. Verj teg og skipanir tygara, vel eina Antivirusloysn frá Com-Data. Hetta er ein partur av viðskiftafólkum okkara, ið longu hava ogna sær InoculateIT Antivirus: Atlantic Airways P/F KJ-Hydraulik P/F Fiskavirki í Gøtu P/F Højgaards Handilsvirki P/F Kósin P/F Kl.Fish Co. P/F O.C. Joensen P/F Snaraløkur P/F Beta Kl. Kommuna Um tygum ynskja meiri at vita, kunnu tygum senda ein e-mail til Søludeildina, ella ringja á tlf. 456173 í Klaksvík, ella 449840 í Saltangará. Tygum kunnu eisini leita tygum til heimasíðuna hjá Computer Associates. CRM - Customer Relationship Management Hetta er amboðið til allar fyriøkur, ið vilja hava skil á dokumentum, avtalum og samskiftið við kundan annars. Týdningurin av at kunna síggja alla korrespodansu og uppfylging av avtalum við kundan, er altíð sera stórur. Hetta hevur enn størri týdning tá fleiri starvsfólk arbeiði við sama kunda og somu upplýsingum og tørvur er at síggja og avgreiða avtalur hjá øðrum starvsfólkum. SuperOffice greiðir hetta á ein sera einfaldan hátt. Arbeiðsgongd: SuperOffice hevur tvær høvuðssíður, eina til kontakt og eina til avtalur (kalendari) KONTAKT: Øll viðskiftafólk verða stovnað í einari databasu/kontaktkorti við kontaktpersónum o.ø. Øll dokumentir, [ t.d. word - excel - email - avtalur -etc. ], verða skrivað út frá kontakt kortinum. Á hendan hátt verða allir upplýsingar um kundan goymdir undir sjálvum kundanum. Um fleiri arbeiða saman á lokalnetinum, hava allir brúkarar, sum hava atgongd til SuperOffice, møguleika at síggja øll dokumentir, ið eru skrivað til ávísa kundan. Møguleiki er eisini at goyma dokumentir uppá projektir. KALENDARI: Kalendarin er ein sentralur partur av SuperOffice. Í kalendarinum verða avtalur gjørdar har eisini møguleiki er at gera avtalur uppá onnur starvsfólk og innkalling til fundir. Ein arbeiðslisti er niðast á skermmyndini og har síggjast øll arbeiðir, ið enn ikki eru merkt sum liðug. TRAVEL-LOYSN: Til tey virkir, ið hava farteldur ella starvsfólk, sum eru úti og arbeiði, hevur SuperOffice eina sera góða loysn. Áðrenn farið verður út úr virkinum, verður ein sokallað lokal-uppdatering gjørd á fartelduni, - nú hevur travel-brúkarin eina dagførda databasu við út í "markina". Ger travel-brúkarin avtalur og skrivar dokumentir meðan hann er úti, verða øll dokumentir og allar avtalur dagførdar inn á sentral databasuna, tá travel-brúkarin loggar inn aftur á lokal-netið á virkinum. Um travel-brúkarin hevur gjørt avtalur uppá aðrar persónar á virkinum meðan hann hevur verið út, verður hetta eisini lagt yvir á kalendaran hjá teimum. PDA, Palm Pilot er ein annar møguleiki, at taka avtalur við út úr virkinum og t.d. gera avtalur úti hjá kundum ella viðskiftafólki, fyri síðan leggja tað inn aftur á SuperOffice heima á virkinum. Palm Pilot synkroniserar sjálv kalendaran við telduna, antin tú ert á veg út ella inn. Satelit-loysn verður nýtt tá eitt virki hevur fleiri skrivstovur runt landið ella í øðrum londum. Allar hava hvør sína databasu og verða tær síðan synkroniseraðar um t.d. náttina. Um áhugi er fyri hesum ert tú vælkomin at senda teldupost til Søludeildina ella ringja á telefon 456173 SuperOffice Danmark: www.superoffice.dk MS Office er eitt forrit, ið flest fólk kenna og hava roynt, ella nýta dagliga. Fyri tey ið ikki kenna MS Office, so er tað ein programpakki, ið inniheldur fleiri ymisk forrit. Tann nýggjasti eitur MS Office 2000; men Office '97 verður enn í dag nýtt í stóran mun. Office 2000 forritið er deilt upp í nógv ymisk snið, vanliga nevnt pakkar, alt eftir hvør tørvurin hjá tí einstaka brúkaranum er. Av hesum kunnu fáast: Office 2000 Standard Office 2000 Small Business Office 2000 Professional Office 2000 Premium Office 2000 Standard inniheldur: Microsoft Word Microsoft Excel Microsoft Outlook Microsoft PowerPoint Office 2000 Small Business inniheldur: Microsoft Word Microsoft Excel Microsoft Outlook Microsoft Publisher Microsoft Small Business Tools Office 2000 Professional inniheldur: Microsoft Word Microsoft Excel Microsoft Outlook Microsoft Publisher Microsoft Small Business Tools Microsoft Access Microsoft PowerPoint Office 2000 Premium inniheldur: Microsoft Word Microsoft Excel Microsoft Outlook Microsoft Publisher Microsoft Small Business Tools Microsoft Access Microsoft PowerPoint Microsoft FrontPage Microsoft PhotoDraw Office er uppbygt á tann hátt, at øll forritini í teim ymisku pakkunum eru gjørd soleiðis, at tað skal verða lætt hjá brúkaranum at arbeiða við og lætt at kombinera uppgávur við fleiri forritum í Office pakkanum. Fyrimunurin við Office fram um aðrar líknandi programpakkar er, at Office er tað mest útbreidda í heiminum. Hervið er tað eitt sera gott amboð hjá t.d. skúlanæmingum og øðrum, sum hava fyri neyðini at flyta "dokumentir" ímillum fleiri teldur og at senda um internetið. Møguleikin fyri at viðkomandi, ið skal lesa hetta "dokumentið", fær opnað tað á sínari teldu, er væl størri, tá hetta er skrivað í MS Office. Um tygum ynskja at vita meira, so royni heimasíðuna hjá Microsoft á: http://www.microsoft.com/office/order/suitegde.htm Tráðleyst net Nú krøvini til telduskipanir økjast, og netloysnirnar verða meira krevjandi, er Com-Data farið undir at selja Radio Lan. Hetta eru tráðleysar net-loysnir, har ein sleppur undan at leggja kaðalar ímillum teldur. Com-Data hevur í høvuðsheitum valt at selja Radio Lan net-loysnir frá BreezeCOM. Hetta er ein ísraelsk fyritøka, sum er ein av førandi fyritøkunum á økinum og hevur eitt breitt úrval innan tráðleyst net. Úrvalið av net-loysnum fevnir heilt frá innandura skipanum, til skipanir sum røkka upp til 120 kilometra fjarstøðu. Ferðin liggur ímillum 1 - 151 Mbit. Hetta ger, at vit kunnu útvega eina net-loysn til nærum einhvønn tørv. Um fjarstøðan ikki eru so stór, og tú skalt hava eitt tráðleyst net innandura, kunna vit útvega loysnir frá Lucent Technologies. Hetta eru 11 Mbit net-loysnir, ið ikki eru so kostnaðarmikil sum tær stóru loysnirnar frá BreezeCOM. WaveLan røðin frá Lucent er ein sera fjøltáttað loysn. Skipanin er soleiðis háttað, at sami brúkari kann nýta eitt og sama netkort, líkamikið um hann/hon skal hava eina berbæra ella eina stationera teldu á netið. Tað er uppbygt soleiðis, at netkortið er eitt PCMCIA kort (eitt netkort sum passar til berbærar teldur), har tú hevur ein atlagara í tí stationeru telduni, sum tú síðan setir PCMCIA-kortið í. Eisini ber til at fáa printservarar uppá netið við hesari loysnini, og her er eisini talan um somu kort. Um ein vil betra um sambandið í ivasomum umhvørvi, fáast ymiskar antennur til hetta. Tískil er tað ikki longur ein trupulleiki, um tú vilt hava net ímillum teldur og ikki fær lagt kaðalar ímillum tær. Eisini ber til at fáa samband við eitt nú onkran annan bygning í grannalagnum á henda hátt. Alt fyri at lætta um hjá brúkaranum. Sum kunnugt, er tað ikki loyvt einum og hvørjum at leggja kaðalar tvørtur um matrikkulnummur. Um tú bara skal hava eina teldu uppá netið, sum er á einum øðrum matrikkulnummari, so kann hetta gerast kostnaðarmikið. Her er tráðleyst net ein møguleiki, tann einasta treytin her er tann, at loysnin er góðkend av Radioeftirlitinum, og tað eru Radio Lan net-loysnirnar, sum Com-Data selur. Hevur hetta tygara áhuga, ella er okkurt at spyrja um, eru tygum altíð vælkomin at seta tygum í samband við okkum á tlf 45 61 73, ella senda ein e-mail til Søludeildina. Norðoya Gassøla v/SPF Dorus S Jóhannessen -------------------------------------------------------------------------------- Exact Harris BP-smyrjiolja Hotbox BP-gass SAF Smeg Regatta Fiskireiðskapur Test síða Klaksvíksvegur 70 Tlf. krambúð +298 45 79 37 Fartelefon +298 28 90 17 Fax +298 45 70 17 -------------------------------------------------------------------------------- Søla av allari sveisiútgerð og gasslutum E-mail:dsj@dsj.fo -------------------------------------------------------------------------------- Vit umboða: Pilkar Nylon Sølvkroken Svendsen Sport Ron Thomson Siglon Dyna Wire Dyna Soft Dyna Link Tríkrókar Húkar Okuma Elektrotur Bøhler Oerlikon FA Welding Gass Air Liquide Strandmøllen Industrigas Industrigass Propan Butan Buthan Argon Acetylene Nitrogen Oxygen Ilt Argon Mix CO2 Koltvíilt Harris Skeribrennarir Varmibrennarir Loddibrennarir Loddiboltar Sveisigløs tig elektrotur Tengur Sveisitráður Sveisitól Oerlikon Cemont Saf Norðoya Gassøla v/SPF Dorus S Jóhannessen -------------------------------------------------------------------------------- Exact Harris BP-smyrjiolja Hotbox BP-gass SAF Smeg Regatta Heim Exact handamboð -------------------------------------------------------------------------------- Nr. Vørunummar Brennaraset 1 12410 Semi-profi sett v/handtaki 3407 Brennarir 3710 bend 100mm 2 12411 Profi v/handtaki v/ 3403, 3760, 3151 og 2030 3 12412 Takbrennaraset v/ 3403, 3760, 3151 og 2030 12413 Blikkslagaraset v/ 3403, handtak og 19 mm turbobrennara Nr. Vørunummar Handtøk 4 12425 Exact 3403 v/spariventili og reguleringsventili 5 12426 Exact 3407 v/reguleringsventili 6 12450 Exact 2401 v/spari og reguleringsventili Nr. Vørunummar Forleingjararør 12458 Exact 60mm 7 12459 Exact 100mm 12482 Exact 200mm 8 12482 Exact 350mm 12484 Exact 500mm 9 12485 Exact 600mm 10 12486 Exact 750mm 12487 Exact 1000mm Nr. Vørunummar Gaffilrør 11 12521 Til tveir brennarar 12522 Til fýra brennarar -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Regatta Alt innan flótibúnar -------------------------------------------------------------------------------- Thermo cruise Vestar bæði til ferðamannaskip, lystbátar og fiskiskip. Góðkendir til nýtslu umborð á bæði nýggjum sum gomlum skipum. Soft Orange Vestar til vaksin og børn fáast í støddunum: 5-15 Kg 15-30 Kg 30-50 Kg 50-70 Kg 70-90 Kg 90- Kg Soft teddy Bjargingarvestar til børn, fáast í støddunum: 5-15 Kg 15-30 Kg 30-50 Kg Flótidraktir Góðkendar flótidraktir til arbeiðsbrúk, og yvirlivilsisdraktir. -------------------------------------------------------------------------------- E-mail dsj@dsj.fo Norðoya Gassøla v/SPF Dorus S Jóhannessen -------------------------------------------------------------------------------- Spøl Tráðusett Norðoya Gassøla v/SPF Dorus S Jóhannessen Klaksvíksvegur 70 Tlf. krambúð +298 45 79 37 Fartelefon +298 28 90 17 Fax +298 45 70 17 -------------------------------------------------------------------------------- Pilkar Nylon Sølvkroken Svendsen Sport Ron Thomson Siglon Dyna Wire Dyna Soft Dyna Link Tríkrókar Húkar Okuma Elektrotur Bøhler Oerlikon FA Welding Gass Air Liquide Strandmøllen Industrigas Industrigass Propan Butan Buthan Argon Acetylene Nitrogen Oxygen Ilt Argon Mix CO2 Koltvíilt Harris Skeribrennarir Varmibrennarir Loddibrennarir Loddiboltar Sveisigløs tig elektrotur Tengur Sveisitráður Sveisitól Oerlikon Cemont Saf Jólaskipið Kavara-verkætlanin 2000 Seinast dagførd 17. juli 2000 kl 13:30. Nógv fólk til framsýning av lutunum í Norðdepil. Kavararnir hava tikið lutir upp frá vrakinum ! ! ! Við einkarrætti frá Føroya Landstýri, royndu kavarar í mai í ár fyri fyrstu ferð nakrantíð at fara niður á vrakið av tiltikna "Jólaskipinum", sum sakk í Fugloyarfirði hin 7. desember 1941 á knøppum 100 m dýpi. Royndin eydnaðist ikki í fyrsta umfari, men vrakið varð tó staðfest og við sjókaga vóru videomyndir tiknar av vrakinum. 5. juli 2000 kom danska kavaraliðið aftur til Føroya, og fríggjadagin 7. juli kl. 2045 vóru kavararnir niðri á vrakinum av Jólaskipinum fyri fyrstu ferð í søguni. Mikudagin 12. juli vóru fyrstu lutirnir fingnir upp. Les meira um hetta í seinasta nýggja. Ongantíð áður hava kavarar í føroyskum sjógvi lagt so nógv fyri. Fer tú um liðini úti í vinstru síðu, ber til at fylgja við fyrireikingunum,- síggja, hvussu gekst við fyrru kavingunum í mai-mánaða, -lesa eitt sindur um kavararnar,- søguna um skipið og síggja sjókaga-myndir, íð ongantíð áður hava verið at sæð á føroyskari heimasíðu. Statt ikki so uttarlaga, ger so væl og kom inn! Tú ert vitjandi nr. síðani 1. mai 2000. Seinasta nýggja -------------------------------------------------------------------------------- (Nýggjastu tíðindini eru ovast á síðuni og elstu tíðindini eru niðast á síðuni).Hevur tú viðmerkingar, so skriva endiliga til okkara á diving@divingexpedition2000.fo 17. juli. Nógv fólk til framsyning í Norðdepil. Sunnudagin 16. juli var framsýningartiltak í skúlanum á Fossanesi (Norðdepil), har lutirnir frá Jólaskipinum vóru vístir fram. Eisini vóru videomyndirnar av vrakinum vístar. Bygdaráðið hevði fingið gjørt 3 sera vakrar og merkisverdar køkur í samband við framsýningina. Á køkunum vóru fotomyndir av kavarunum og av Jólaskipinum. Áhugin var ovurhonds stórur og eini 300-400 fólk komu at síggja lutirnar. Fólk hildu á at koma, aftaná at lutirnir vóru pakkaðir niður í bilin aftur. Heri Andreassen mátti pakka lutirnar út aftur, fyri at øll skuldu fáa høvi at síggja teir. Stuttligt, at so nógv fólk komu. Vit eru spent uppá framsýningina av lutunum á Ólavsøku og vænta nógv fók tá. Síggj myndirnar av lutunum. ------- Eldri tíðindir: (nýggjastu tíðindini ovast og elstu tíðindini niðast á síðuni): 14. juli kl. 2200. Hóskvøldið, tá øll vóru komin aftur til Havnar, Savnaðust allir kavararnir og øll tey, sum høvdu verið við í rokanum, til eitt hugnakvøld í hølunum hjá Tórshavnar Froskmannafelag. Har fingu vit ein góðan bita at eta og tosaðu um tað, sum farið var fram hesar seinastu dagarnar. Øll vóru fegin um, at tað at enda eydnaðist at fáa nakrar lutir upp. Prátið snúi seg sjálvsagt eisini um, nær onkur aftur mundi fara at kava á Jólaskipið. Svarið hongur í luftini enn, tí einki er avgjørt um tað. Áhugin er tó til staðar og tað skuldi verið løgið, um ikki onkur ætlan fer at stinga seg upp í næstum. Fríggjadagin hava vit brúkt til at rigga av. Nógva útgerðin av ymsum slag, sum er nýtt í samband við kavingarnar, er fingin á pláss aftur o.s.frv. Donsku kavararnir hava sent sína útgerð avstað við Norrønu fríggjamorgunin, men sjálvir hava teir avgjørt at vera í Føroyum til sunnudagin, so teir fáa stundir at ferðast eitt sindur runt kring oyggjarnar. Teir ætla sær m.a. at hyggja at kappróðrinum á Vestanstevnu í Vestmanna leygardagin. Avgjørt er at hava framsýning á Ólavsøku av lutunum, sum komu upp av Jólaskipinum. Framsýningin verður í hølunum hjá Tórshavnar Froskmannafelag. Eisini verða onkrir lutir av øðrum skipsvrakum sýndir fram tá. Sunnudagin 15. juli kl. 1400 verður alment kunningartiltak í skúlanum á Fossanesi (Norðdepil) har greitt verður frá um Jólaskipið, lutirnir verða vístir fram og videomyndirnar av skipsvrakinum verða vístar. Øll eru vælkomin. 13. juli kl. 1500. Eingin kaving hósdagin vegna veður. Kavingin hósdagin mátti tíverri avlýsast vegna ov ringt veður og hetta var seinasta royndi á hesum sinni. Vónirnar vóru annars góðar í morgun, tí veðrið var gott og alt týddi uppá, at tað skuldi kavast í dag. Tá vit komu á Fugloyarfjørð, vísti tað seg tó at aldan var ov stór til at kavararnir hættaður sær útí. Teir avgjørdu sostatt at avlýsa kavingina. Veðrið var annars av tí fagrasta. Mestsum stilli og sólskin. Tað var tí stórt spell, at kavingin varð av ongum. Hetta var seinasta royndin á heusm sinnni. Nú harðnar streymurin aftur og kavararnir fara aftur til Danmarkar í vikuskiftinum. Um teir koma aftur eina aðru ferð at kava á Jólaskipið er ikki avgjørt enn. Úrslitið av kavingini mikudagin, har vit fingu ymisku lutirnar upp av vrakinum, hevur tó gjørt., at endamálið við kavara-verkætlanini eydnaðist. Tað var ótrúliga stuttligt at fáa hesa lutirnar upp, og tað ger áhugan enn størri fyri Jólaskipinum. Sunnudagin 15. juli kl. 1400 verður alment kunningartiltak í skúlanum á Fossanesi (Norðdepil) har greitt verður frá um Jólaskipið, lutirnir verða vístir fram og videomyndirnar av skipsvrakinum verða vístar. Øll eru vælkomin. 13. juli kl. 09:30. Hósmorgunin er nú komin og seinasta kavingin er fyri framman. Veðrið skuldi verið nóg gott í morgun, so tað vænta vit fer at eydnast. Bert 4 kavarar fara niður í dag. Kavarin, sum var ússaligur í gjár og ikki kavaaði, er klárur í dag. Men ein av hinum kavarunum hevur fingið ilt í ryggin, og fær tí einki gjørt í dag, tíverri. Hann hevur ovtikið seg í gjár og tað ber ikki til hjá honum at hava ta tungu útgerðina á rygginum, sum støðan er í morgun.Hann er sera harmur um hetta, men tað er einki at gera við nú. Hinir 4 kavararnir hava lagt eina ætlan fyri kavingina, og skulu kassarnir kannast nærri í dag, fyri at vita, hvat er í teimum. Um tað verður møguligt, fara teir at fáa onkran kassa upp frá vrakinum. Eisini verður í dag leitað eftir skipsklokkuni. Vit hava videofilm av klokkuni, sum varð upptikin í 1999 av sjókaganum. Kavararnir hava tó ikki sæð klokkuna aftur. Farið verður úr Hvannasundi hósmorgun kl. 10:30 og úrslitið av kavingini verður at lesa um her á heimasíðuni, tá vit eru afturkomnir. 12. juli kl. 23:15. Hugni í bygdarhúsinum.' Mikukvøldið hava vit øll hugnað okkum í bygdarhúsinum og fingið ein góðan bita at eta. Kokkur okkara, Osvald Jacobsen, hevði gjørt okkum døgurða. Omaná hava vit frá fólki úr Hvannasundi fingið lagkøku, so sigast má, at vit eru væl uppvartaðir. Eisini hava kavararnir í kvøld fyrireikað seg til kavingina í morgin, sum er seinasta kavingin á hesum sinni. Teir hava góðar vónir um at fáa okkurt áhugavert upp frá vrakinum í morgin, og veðurtíðindini eru góð, so tað man fara at bera til. Meira verður at lesa her á heimasíðuni hósdagin, tá vit eru komnir at landi. 12. juli kl. 17:00. Fyrstu lutirnir komnir upp frá Jólaskipinum. Stór frøi á kavarunum. Endiliga eydnaðist tað. Í morgun kl. 10:00 legði Dragaberg frá landi úr Hvannasundi. Øll vóru sera spent, tí nú varð alt satsað uppá, at komast skuldi niður á vrakið og at lutir skuldu takast upp. Onkur av kavarunum hevur næstan ikki sovið av berum spenningi, og Heri Andreassen, projektleiðari, sigur, at hann hevur vakt meginpartin av náttini, sum hann hevur hugsað um dagin í dag.. Veðrið í morgun var toliligt, og sostatt útlitini hampuliga góð fyri, at alt skuldi eydnast. Meðan vit sigldu út gjøgnum Hvannasund, var hugt og mett um útlitini fyri, at sjógvurin skuldi vera nóg stillur til at kavararnir kundu fullføra kavingina. Komnir í Fugloyarfjørð sást, at her bar væl til, og kavararnir lótu seg í draktirnar.Nú skuldi tað verða. Kl. 11:50 fóru fyrstu kavararnir á sjógvin. Kavararnir høvdu nakrar luftposar, sokallaðar "hevi-ballónir" við sær niður. Lutirnir, sum teir finna, verða bundnir í hevi-ballónina, og so verður luft koyrd í ballónina. Tá uppdriftin verður nóg stór, verður ballónin slept av botninum, og soleiðis fer ballónin sjálv allan vegin av botni, upp til yvirflatuna við lutunum hangandi undir sær. Tá ballónin er komin upp í vatnskorpuna, verður ballónin og lutirnir tiknir umborð í ein gummibát. Sostatt var bert hjá hjálparfólkunum at bíða og hyggja eftir, at hevi-ballónirnar skuldu koma upp. Ein ótrúliga spennandi løta. Lutirnir komu upp. Og so hendi tað. Ein stórur luftposi kom leysur upp frá sjónum við einum øgiligum fýsi. Nú kom róp í, og adrenalinið fór í topp hjá teimum flestu umborð á Dragabergi og umborð á gummibátunum. Undir posanum hekk okkurt, sum kavararnir høvdu sent upp frá Jólaskipinum. Ein gummibátur sigldi beinanvegin til posan, men áðrenn teir komu so nær løgdu vit til merkis, at posin byrjaði at missa luftina. Hann hekk tyngri og tyngri í sjónum. Nú skuldi berast skjótt at, tí um posin misti uppdriftina, so fór alt aftur til botns og so høvdu vit ongantíð sæð tað aftur. Teir vóru tó kvikir umborð á gummibátinum, og fingu skjótt gjørt ein enda fastan á posan og lutin innanborða. Hetta var maskintelegrafurin. Endiliga eydnaðist stríðið. Hetta var ein fantastisk løta. Heri Andreassen og øll hjálparfólkini vóru ovurfegin. Nú høvdu vit endiliga eitt haldgott prógv um Jólaskipið at vísa fram. Enn var tó ikki liðugt, og eina lítla løtu seinni kom enn ein hevi-ballón upp og nakað aftaná kom ein afturat. Alt varð fingið umborð á gummibátin og síðani umborð á Dragaberg. Tá avtornaði lá ein maskintelegrafur, eitt kúgva-eyga, róður-soylan frá brúnni (har róðrið hevur verið fest á) og tvey bein ella føtur av messing og okkurt annað metal. Annað beinið er til maskintelegrafin og hitt beinið er til okkurt, sum vit í løtuni ikki kunnu greiða, tí tað, ið eigur at sita á nevnda beini, var ikki funnið. Vorðið sum fongur. Hetta var "veldigt", sum norðoyingar siga. Alt stríðið hevði nú givið úrslit. Tað var ein stoltur Heri Andreassen, sum lat seg avmynda saman við hesum lutunum frá Jólaskipinum, sum nú lógu á dekkinum á Dragabergi.. Lutirnir vakrir. Maskintelegrafurin sær gott út. Glasið er brotnað, men annars sær út til, at allir lutirnir eru á telegrafinum. Hann er úr messingi, og tá vit skava>u eitt sindur í telegrafin, sóu vit tað fínasta messing innanfyri vøksturin, sum er uttaná telegrafinum. Fantastiska flott eftir 60 árum á havsins botni. Eitt petti av ketuni, sum gongur frá maskintelegrafinum niður til maskinrúmið, hongur uppií og er ketan framvegis liðilig. Ótrúligt eftir so nógvum árum. Tað sær út til at verða gjørt úr góðum tilfari. Kúgva-eygað er eisini úr messingi, og glasrúturin er í, hóst hann er brotin eitt sindur . Hongslið kundi latast upp og aftur uttan trupulleikar. Tað var sum fyrsta dagin. Ótrúliga áhugavert og stuttligt at síggja. Róður soylan er nakað meira viðtikin, tí tað tykist sum hon er úr onkrum øðrum metalli enn messing. Ovast á soyluni er eitt hjól, har stýriketan frá róðrinum hevur gingið um. Sjálvt róðrið er burtur, men tað er vanliga gjørt úr træi, so helst er tað fúnað burtur. Lagið gott. Ávegis inn aftur til Hvannasunds, var lagið so gott á monnum sum ongantíð áður. Dúgliga var prátað og reypað um tað, sum var hent í dag. Fartelefoninar gingu heitar, sum allir skuldu ringja og siga frá úrslitinum. Sannur veitslurómur umborð. Fleiri tíðindafólk vóru við Dragabergi í dag. Dimmalætting, Sosialurin og Sjónvarp Føroya høvdu tíðinda og myndafólk við á túrinum, og tey fingu nakað burturúr í dag. Har var dúgliga avmyndað og skrivað, so tað verður uttan iva høvuðssøgan í fjølmiðlunum í dag og hósdagin. Eisini hava Útvarp Føroya og Rás 2 ringt umborð at frætta tí>indi. Tá vit komu til Norðdepil kl. 15:20, var stór mannfjøld komin á bryggjuna at taka ímóti og at síggja lutirnar, sum vit høvdu við frá Jólaskipinum. Har vóru um 110 fólk á bryggjuni, tá vit løgdu at landi, og fólk tysjaðu til úr øllum ættum. Sera stuttligt hjá okkum at síggja tann ovurhonds stóra áhugan fyri Jólaskipinum. Øll komu at síggja og spyrja og fregnast um, hvussu gingist hevði. Tað var heilt fantastiskt. Heri Andreassen og kavararnir og øll hini umborð strálaðu um kapp og tóku ímóti lógvabrestum, tá sjampanjufløskur vóru latnar upp og sjampanjuspruttið stóð himmalhøgt. Ein stuttlig og áhugaverd løta. Lutirnir vóru síðani lagdir upp á bryggjuna, og øll fingu møguleika at síggja og nerta við lutirnar. Hetta var ein góður dagur. Fyrireika seg til hósdagin. Nú eru kavararnir farnir aftur í bygdahúsið í Hvannasundi, har teir hava fingið sær eina tiltrongda hvíld og ein bita at eta. Í kvøld verður so løgd ein ætlan fyri seinasta kavingina á hesum sinni, sum verður hósdagin 13. juli kl. 12:00, um veðrið verður til vildar. 12. juli kl. 0220. Týskvøldið eru allir kavarar og øll hjálparfólkini aftur saman í bygdahúsinum í Hvannasundi. Kvøldið er brúkt til at fyrireika og klárgera útgerðina, soleiðis at alt er klárt til mikumorgunin, tá lagt verður frá landi uml. kl. 09:00. Nógv hevur verið tosað og planlagt hesar seinastu dagarnar, og í kvøld hava vit enn eina ferð granskað videomyndirnar, sum sjókagin og kavararnir hava tikið av vrakinum. Aftur og aftur hava vit hugt at videomyndunum og spælt filmin fleiri ferðir í slow-motion og steðgað myndunum, fyri so væl sum gjørligt at staðfesta, hvussu og hvar ymisku vraklutirnir liggja í mun til vrakið og í mun til hvønn annan. Kavararnir hava tosað dúgliga saman og gjørt skitsur og planir yvir vrakið, út frá videomyndunum. Allir eru so spentir sum ongantíð áður, og alt verður gjørt fyri, at kavingin mikumorgunin skal verða so væleydnað sum gjørligt. Aftur og aftur hava teir hugsað, tosað, og planlagt, hvør skal gera hvat á vrakinum niður í minsta smálut. Tað er greitt, at tá kavararnir bert hava hægst 18 minuttir á vrakinum, so er eingin tíð at geva burtur. Alt skal henda so skjótt sum til ber, tá teir eru á botninum. Tá er ikki tíð at steðga á og hugsa. Alt má verða greitt áðrenn farið verður í havið. Nú er so gjørt, hvat gerast kann, fyri at kavingin skal eydnast og okkurt skal spyrjast burturúr. Veðrið má sær ráða, og tað sær eftir veðurtíðindunum týskvøldið gott út. Dragaberg leggur frá landi umleið kl. 09:00, og eystfallskyrrindini eru kl. uml. 1130. Tá skulu kavararnir fara niður. Um 2 tímar seinni koma teir upp aftur, og tá fáa vit at síggja úrslitið. Tá vit eru komnir aftur at landi, verður úrslitið av kavingini at lesa her á heimasíðuni. 11. juli kl. 1130. Heldur eingin kaving týsdagin. Tað er framvegis høgætt og aldurnar í Fugloyarfirði eru enn ov stórar til, at tað ber til at kava. Aldumátingarnar norðanfyri vístu kl. 08:00 týsmorgunin 149 cm, og er tað ov nógv. So tíverri máttu vit aftur í dag avlýsa kavingina. Hetta er triði dagurin at eingin kaving er, og tað iðra vit okkum um, men soleiðis er lívið. Nú eru ikki nógvir dagar eftir, áðrenn streymurin harðnar aftur, og tá gerst einki. Veðurtíðindini fyri komandi dagarnar ljóða tó frægari, og mikudagin og hósdagin lovar hann sunnan ella útsynning og lítlan vind. Um so verður, hava vit góðar vónir fyri at kunna kava mikudagin og hósdagin. Tað mugu vit satsa uppá fer at bera til. Vónirnar eru framvegis góðar, hóast tað nú fer at sansa at við tíðini. Kavararnir hava stytt sær stundir við at fara onkrar útferðir í Norðoyggjum, og eisini hava teir havt skeið í Nitrox-kaving fyri onkrum av føroysku kavarunum. Dragaberg er farin aftur til Havnar, tí hann hevur eisini aðrar uppgávur at røkja, men hann verður klárur aftur til mikudagin. Danska pressan hevur verið áhugað í kavingunum á Jólaskipinum, og Danmarks Radio hava í fleiri sendingum havt beinleiðis prát við Hera Andreassen, projektleiðara, har hann hevur sagt frá, hvussu gingist hevur. Harvið eru danskarar væl kunnaðir um Jólaskipið og Føroyar, og tað er jú bara gott við positivari umtalu í donskum fjølmiðlum. Sum sagt, so eru vónirnar góðar til mikudagin, og meðan mugu vit geva tol og bíða. 10. juli kl. 1100. Eingin kaving mánadagin vegna veður. Mánamorgunin var so mikið stór alda í Fugloyarfirði, at heldur ikki tá bar til at kava. Tí er kavingin mánadagin avlýst. Tað er spell, at veðrið nú skuldi verða so ólagaligt, emn einki gerst við tað. Vit mugu vóna, at veðrið skjótt verður frægari. Vit eru øll so spent uppá úrslitið av næstu kavingini, tí øll útlit eru fyri, at kavararnir fara at hava nakrar lutir upp við frá skipinum.Teir hava gjørt eina ætlan, soleiðis at hvør einstakur kavari hevur eina ávísa uppgávu, tá teir koma niður á vrakið næstu ferð. Fremst í huganum liggur sjálvandi maskintelegrafarnir, sum teir funnu leygarkvøldið, men sum tað akkurát ikki eydnaðist at fáa upp. Eisini eru trækassarnir, sum teir hava funnið, rættiliga áhugaverdir. Øll spyrja, hvat er í kassunum. Enn er spurningurin ósvaraður, men vónir eru fyri, at hetta verður uppklárað í næstu kaving. Eisini er skipsklokkan í huganum á kavarunum. Skipsklokkan var í 1999 filmað av sjókaganum. Tá lá klokkan leys á botninum. Higartil hava kavararnir so ikki borið eyga við klokkuna, men ikki er óvist, at hon verður funnin eisini. Lagið í bygdahúsinum í Hvannasundi, har kavararnir og hjálparfólkini búgva, er gott. Higartil hava kavararnir verið 2 ferðir niðri á vrakinum, og kavararnir siga, at hetta eru bestu kavingar, teir nakrantíð hava gjørt. AT kava niður á eitt gamalt skripsvrak, har eingin nakrantíð hevur verið fyrr og alt sostatt órørt, er størsta upplivilsi hjá ienum kavara. Nú verður bert bíðað eftir betri veðri, og næsta kaving er ætlað í eystfallskyrrindunum fyrrapartin týsdagin 11. juli. Vit vóna tað besta. 9. juli kl. 14:30. Kavingin sunnukvøldið útsett. Veðrið í løtuni er ikki so gott í Fugloyarfirði, nakað av vindi norðaneftir og aldan norðanfyri er 170 cm, Veðurforsøgnin sigur nakað sama veður komandi tíðina, so kavararnir hava í dag avgjørt at avlýsa kavingina sunnukvøldið. Norðurættirnar eru tær ringastu, tí tá kemur aldan úr havinum inn á Fugloyarfjørð. Ikki er ráðiligt at kava, um aldan er ov høg, tí tá ber ikki til hjá kavarunum at steðga á ávísu dýbdunum ávegis upp aftur. Hetta er jú avgerandi neyðugt fyri ikki at fáa kavarasjúku. Um aldan er ov høg, ber illa til hjá kavarunum at halda seg fastar í teimum rørunum, ið eru hongd niður á ávísu dýbdunum úr tveimum boyum.Eisini kunnu teir fáa sjóverk, um ov nógv alda er. Sostatt mugu vit brynja okkum við toli og vóna, at veðrið fer at batna. Veðurforsøgninn er tó ikki av tí besta, men hon er sjálvandi ikki altíð álítandi, so lat okkum nú síggja, hvussu verður. Um veðrið batnar, verður næsta kaving mánamorgunin 10. juli kl. 1000. Um ikki er veður tá, verður farið týsmorgunin. Eystfallskyrrindini um kvøldið eru nú so seint, at ov myrkt er til at kunna kava tá. Trupulleikin við myrkrinum er, at um onkur neyðstøða skuldi tikið seg upp, hava kavararnir nakrar neyðboyur, sum teir sleppa upp so fólkið í bátunum síggja, at teimum tørvar hjálp. Hesar neyðboyur kunnu ver ringar at síggja, um skýmligt er. 9. juli kl. 03:00. Kavað fyri aðru ferð Leygarkvøldið 8. juli kl. 21:15 fóru kavararnir aftur niður á Jólaskipið. Teir vóru á vrakinum í 18 minuttir, áðrenn teir aftur skuldu byrja uppferðina, sum tók 1 tíma og 45 minuttir. Kavingin var væleydnað, og kavararnir svóru sera væl nøgdir við tað, teir høvdu sæð. Men beinanvegin skal sigast, at teir tóku heldur ikki nakrar lutir upp av vrakinum í dag. Funnu 2 maskintelegrafar. Teir høvdu svomið nógv kring vrakið, og tveir av kavarunum høvdu funnið hvør sín maskintelegraf. (Maskintelgrafur er tað tólið sum skip fyrr høvdu á brúnni, har skiparin flytir eitt hondtak aftur og fram við ávísing til maskinrúmið um at bakka ella sigla fram). Báðir kavararnir høvdu gjørt enda á telegrafarnar og annar hevði sett eina "heviballón" á fyri at royna at fáa telegrafin upp, men tíverri var telegrafurin so mikið tungur, at heviballónin ikki kláraði at lyfta seg upp frá botninum.Orsøkin var at kavarin ikki hevði nóg mikið av luft at lata í ballónina. Tað er soleiðis at á 100 metra dýpi fyllir luftin bert 1/10 part av tí, sum luftin fyllir í yvirflatuni. Tí skal sera nógv luft til at fylla eina heviballón. Tað var spell, at tað ikki eydnaðist at fáa telegrafin upp í kvøld, men sunnudagin verður ein eyka luftfløska tikin við niður, soleiðis at vit kunnu fáa telegrafin upp. Tað vóna vit fer at eydnast og um so verður, hava vit okkurt spennandi at gleða okkum til. Hin telegrafurin var fastur í skipinum við teimum ketunum, sum eru frá telegrafinum niður í maskinrúmið, og tað eydnaðist ikki hjá kavaranum at fáa ketuna leysa. Hann ætlar sær sunnudagin at hava eina tong við, so møguliga kunnu vit eisni fáa tann telegrafin upp eisini. Men lat okkum nú síggja hvussu fer at gangast. Tað er sjálvsagt lættari sagt enn gjørt. Kúgv-eygu og leirfløskur Í vrakinum og við síðuna av vrakinum sóu teir eina rúgvu av kúgveygum, sum eru loysnaði og liggja leys á botni. Eisini sóu teir nógvar leirfløskur liggja leysar. Tað bar til at fara eitt sindur inn í vrakið og kavararnir eru sera hugtiknir av, hvussu gott vrakið sær út. Alt er órørt og tað er ikki tað, sum kavarar eru vanir við. Vanligt er jú, at hópur av kavarum hava verið á slíkum vraki og tikið tað, sum er vert at taka. Her er ørðvísi. Hesir eru teir fyrstu nakrantíð, sum hava verið á hesum vrakinum. Sýnið var ógvuliga gott, søgdu kavararnir. Sjógvurin var klárur og teir sóu so langt, sum lyktirnar kláraðu at lýsa. Áhugaverdir trækassar Trækassin, sum kavarin í gjár hevði á hondum, kom hann ikki fram á aftur í dag. Orsøkin var at hann heldur fekst við maskintelegrafin, og stundir var ikki til at venda aftur til kassan hesaferð, so vit eiga til góðar at vita, hvat í kassanum er. Ein annar kavari fann ein annan kassa, sum lá nakað undir í móru ella sandi. Kavarin fekk ikki kassan leysan og fekk heldur ikki lokið av, tí hann hevði ikki nakað amboð at bróta lokið av við. So heldur ikki her er uppklárað, hvat er í tí kassanum. Vit mugu vóna, at tað ber til ein av komandi kavingunum at fáa latið onkran av kassunum upp. Ein av kavarunu hevði ein video-upptakara við, og hann tók umleið 10 minuttir av videofilmi av vrakinum. Har sæst týðiliga, hvussu vrakið sær út og at kúgveygu og leirfløskur liggja ymsastaðni á botninum. `ogvuliga áhugavert at síggja. Stórur áhugi millum fólk. Áhugin millum fólk er stórur fyri Jólaskipinum. Tá Dragaberg í nátt kl. 01:00 kom aftur til Norðdepil, stóðu umleið 70 fólk á bryggjuni og tóku ímóti kavarunum. Tey vóru áhugaði at vita, hvussu hevði gingist og um nakað var funnið ella tikið upp av vrakinum. Stuttligt, at fólk eru so áhugaði. Tíverri høvdu vit ongar lutir við upp hesaferð, men tað skuldi verið løgið, um ikki vit hava okkurt forkunnugt við aftur til lands aftaná næstu kaving. Sunnukvøldið verður aftur farið at kava á Jólaskipið. Kavararnir leggja nú til rættis, hvat hvør skal gera, so sum mest fæst burturúr og alt verður gjørt fyri, at vit skulu fáa nakrar lutir upp av skipinum. Meira verður at lesa her á heimasíðuni seinni sunnudagin. Hevur tú viðmerkingar til okkara, so send endiliga nøkur orð til diving@divingexpedition2000.fo 8. juli 2000 kl. 1345. Kavararnir hava í morgun sovið leingi, tí teir vóru troyttir eftir langa dagin í gjár. Teir eru nú í ferð við at gera gassblandingarnar klárar, sum teir skulu hava í fløskunum í kvøld. Vit ætla at leggja frá landi við Dragabergi úr Hvannasundi kl. 18:30. Kavararnir skulu á sjógvin uml. kl 20:00. Undir kavingini í kvøld fara teir at royna at finna fram til onkrar lutir, sum kunnnu vera áhugaverdir at taka upp. Eisini ætla teir at kanna kassan nærri, sum teir sóu í gjár. Vit vita ikki, um nakað yvirhøvur er í kassanum, men spennandi verður tó at frætta nærri um hetta, tá teir koma upp aftur. Tá kavararnir í kvøld eru komnir aftur til lands, verður seinasta nýggja skrivað her á heimasíðuni. Væntast kann tó at tað verður seint leygarkvøldið ella í nátt. 8. juli 2000 kl. 0200. Ætlanin var at kavararnir skuldu fara niður fríggjamorguniin 7. juli, men kavingin var útsett til kyrrindini fríggjakvøldið. Fríggjamorgunin var fortoyningin í staðin flutt eitt sindur, so hon lá betri fyri hjá kavarunum, tá teir komu niður á vrakið. Fríggjakvøldið kl. 2100 fóru kavararnir so endiliga niður, og teir komu beint niður á vrakið, har teir vóru í umleið 20 minuttir. Síðani brúktu teir meira enn 1 1/2 tíma um at koma upp aftur, tí teir mugu steðga ofta á veg upp, fyri ikki at fáa kavarsjúku. Spenningur var umborð á kavaraskipinum Dragaberg, meðan bíðað varð eftir at kavararnir skuldu koma upp aftur. Tá teir endiliga komu upp, vóru teir ovurfegnir. Teir høvdu havt eitt fantastiskt upplivilsi, søgdu teir. Har var gott sýni í sjónum, og teir høvdu svomið runt um aftara partin av skipinum. Aftari parturin av skrokkinum er mest sum heilur og er í góðum standi, tá hugsað verður um at skipið hevur ligið so nógv ár á havsins botni. Kavararnir tóku ongar lutir upp í dag , men brúktu tíðina at kanna vrakið og gera sær greitt, hvar teir skulu fara, tá kavað verður í morgin. Ein av kavarumum hevði sæð ein trækassa og hevði lyft honum upp frá. Hann var ikki tungur í sjónum, men enn er óvist, hvat í kassanum er. Tíð var ikki hjá kavaranum at kanna hetta í dag, men tað verður gjørt í morgin. Spennandi verður at vita, um teir finna nakað meira og um tað ber til at fáa tað upp frá vrakinum. Nærri verður sagt frá her á heimasíðuni seint leygarkvøldið, tá kavararnir eru komnir aftur til lands. Hevur tú viðmerkingar ella vil siga okkum frá onkrum, er tú vælkomin at skriva til okkara á diving@divingexpedition2000.fo 6. juli 2000 Nú verður gjørt klárt at kava aftur. Donsku kavararnir komu aftur til Føroya tann 5. juli 2000 og nú verður gjørt klárt at royna at kava á Jólaskipið. Kavararnir eru farnir til Hvannasunds, og í løtuni verður riggað til, so klárt skal vera at kava fríggjamorgunin 7. juli. Ætlanin er at kava eina ferð um dagin komandi 5 dagarnar Veðurtíðindini eru tó ikki av teimum bestu til komandi dagarnar, men vit vóna at tað fer at bera til hóst alt. Meira verður at frætta her á heimasíðuni fríggjadagin 7. juli. Les her hvussu gekst í mai 2000 - dag fyri dag. -- Kanningararbeiðið! -------------------------------------------------------------------------------- Heri Andreassen skrivar Dreymurin: Nógv hevur verið lisið og skrivað um Jólaskipið, síðani tað fórst í Fugloyarfirði í ódnarveðri sunnudagin hin 7. desember 1941, beint eftir kirkjutíð, (umleið kl. 1300). Kavarar hava í øll hesi ár droymt um at kava niður á skipið, men ongin hevur veruliga vitað hvar tað lá. Streymviðurskifti og tað stóra dýpið, knappar 100 m, hevur helst verið orsøkin til at Jólaskipið hjá kavarum varð verandi ein dreymur. Chateau Charrier Sauternes Jólaskipið var upprunaliga Franskt og kallaðist "SAUTERNES", sum úttalast "S U T E R N", uppkallað eftir einum fronskum vínslagi, men farmurin til Føroya henda túrin, matur, klæði, jólagávur og annað til føroyingar og til ensku hermenninar gjørdi, at skipið millum føroyingar bleiv rópt "Jólaskipið". Eg hoyrdi fyrstu ferð um Jólaskipið í barnaskúlanum, og hevur hesin sorgartilburður vitjað í hugaheimi mínum við jøvnum millumbilum, serliga aftaná at eg í 1980 byrjaði at kava. Eg havi mangan droymt meg niður hagar við filmstólinum, fyri at vísa Føroya fólki hetta forvitnisliga far, íð hjá mongum í dag bert er søga. Byrjanin: Bjarni Jacobsen Ein dagin í januar mánaða 1999 møtti eg Bjarna Jacobsen á Vestaru Bryggju. Bjarni er Svínoyingur og eg spurdi hann hvat hann visti um Jólaskipið. "Eg sá tað søkka" var svarið. Tann dagin byrjaði eg av álvara at kanna umstøðurnar. Hans Dávid Matras vm. Stjórin á Vaktar & Bjargingartænastuni, Elmar Højgaard, lænti mær eitt sjókort, sum eg síðani bar Bjarna. Hann setti síðani linjuna av Svínoyareiði í ein norðan, soleiðis sum hann helt seg minnast hana fyri skjótt 60 árum síðani. Síðani ringdi hann til Hans Dávid Matras í Fugloy, sum eisini hevði sæð tilburðin, og teir báðir settu síðani gjøgnum telefonina, linjuna úr túninum á Kirkju, vestur í Gáshøvda. Á skeringspunktinum sást, at dýpið var umleið 80 m. Orsaka av at hann var høgur í ættini og broddur á eystfalli, var ikki óhugsandi, at tað lág eitt sindur eystari og harvið nógv grynri. Var eydnan við okkum, kundi uttan størri hóvasák farast niður á skipið. Axel Mortensen rithøvundur, sum fyrr var bretskur konsul og tí kendi væl til søguna um Jólaskipið, lænti mær eina mynd av skipinum, ta einastu sum finst. Leitingin byrjar og Sjónvarp Føroya er við: Ætlanin var at fara á positiónina á hvítusunnu 1999, men Tjaldrið hevði trupulleikar við ekkoloddinum og túrurin var útsettur til síðst í juni, tá aftur ein streymloysa var. Ellintur Abrahamsen Jógvan Páll og Grækaris skipari Sjónvarp Føroya Týskvøldið hin 22. juni fóru vit við Tjaldrinum. Ellintur Abrahamsen var skipari hendan túrin. Grækaris Magnussen og Jógvan Páll Johannessen frá SVF vóru við, og ætlaðu at senda frá leitingini í Degi & Viku hetta kvøldið og eisini hóskvøldið og fríggjakvøldið. Fríggjadagin varð Grækaris avloystur av Ólavi Rasmussen. Sendingarnar vaktu ans og týðiligt var, at áhugin millum fólk var stórur. Hetta ásannaðu vit longu umborð, tí fugloyingar og viðoyingar ringdu við jøvnum millumbilum umborð og søgdu sína meining, tá teir hildu, at vit vóru farnir út av kós. Teir gera klárt af sleipa Og so fulla ferð til "Kallanes" Klaksvíkar Vit leitaðu suður og norð, eystur og vestur, men onki funnu vit. Av og á vórðu við órógvaðir, tá Tjaldrið skuldi røkja sínar uppgávur við at sleipa skip og annað, og hóskvøldið skuldu teir út á Føroya Banka eftir einum skipi, sum hevði fingið um skrúvuna. Her góvust vit og vóru settir av á Eiði. Gleddust og argaðu: Komnir á land og aftur til Havnar merkti eg rættiliga, at stórur áhugi var millum manna. Fólk, sum eg ongantíð hevði hitt áður, vendu sær til mín eitt nú í SMS fyri at hoyra nærri, meðan onnur ikki trúðu, at skipið var funnið. Hildu tað vera eina fintu, fyri at fáa meira spenning í SVF-sendingarnar seinni. Eg fekk nógv skot fyri hetta óvanliga projektið, og dúgliga var spurt nær "jólarommið" varð sett á borðið, um Jólaskipið bleiv jólatrøll osfrv. Tað stuttligasta var, at Jólaskipið var ein av høvuðs sketchunum á Ólavssøkukabarettini, eins og at bløðini prikaðu eitt sindur við speiskum greinum. Leitingin uppafturtikin: Hóskvøldið hin 19. august fór eg avstað aftur við Tjaldrinum. Hesaferð var eg einsamallur "jólamaður" umborð, tí SVF mestsum hevði mist mótið at finna skipið og áhugin var so at siga burtur. Kanska ræddust teir fyri at fáa annan og harðari kritik hesaferð enn í ólavsøkukabarettini, eg veit ikki. Tó skal sigast, at sjónvarpsmaðurin Ólavur ongantíð misti trúnna og hevur alla tíðina verið eins eldhugaður og eg sjálvur. skiparin Jákup Muller og systkinabarn mítt Suni Joensen Hesaferð var Jákup Muller skipari á Tjaldrinum. Tað var dýrdarveður, tá vit komu á Fugloyarfjørð. Enniberg í sólsetri Teir leiddu Tjaldrið: Eg bað skiparan um at verða settur upp á land á Kirkju í Fugloy fyri at hitta Hans Dávid Matras, og hann játtaði beinanvegin. Gummibáturin við Jens Midjord sum skipara varð settur út, og 2. stýrimaður Rani og eg fóru í land. Á lendingini stóð Hans Dávid og tók ímóti og vit fylgdust síðani niðan í túnið á Kirkju. Haðani leiddi hann gjøgnum vhf-in Tjaldrið hagar hann helt seg hava sæð Jólaskipið søkka. Síðani var siglt til Svínoyar, har vit hittu Bjarna Jacobsen. Tað var heilt tilvildarligt, at hann var har úti hendan dagin, so eydnan var við okkum. Bjarni leiddi nú á sama hátt Tjaldrið hagar, hann metti seg hava sæð skipið søkka. Á henda hátt fingu vit eitt skeringspunkt, sum átti at verið eftirfarandi. Harafturat hevði eg fingið upplýsingar frá Jústinusi Poulsen í Hvannasundi, sum helt fyri vist, at hann hevði verið fastur í vrakinum við línu og hevði slitið. Rustur sást á línuni, tá hon kom aftur á borði. Hansara ýti var Tjørnunes í Havnarenni, og Eysturhøvdi leysur úr Kallanesi. Útslag á ekkoloddinum: her liggur jólaskipið á 87 m dýpi Longu um náttina sóu vit eitt sovorðið útslag, sum vit ongantíð fyrr høvdu sæð í Fugloyarfirði. Allir vóru samdir um, at hetta var skipið. Neyðugt var at kanna hetta útslagið nærri við at sigla aftur og fram yvir tí restina av náttini, soleiðis at neyðugar positiónir kundu staðfestast. Ikki fyrr enn kl. 3 seinnapartin vóru kyrrindi, soleiðis at farast kundi niður við sjókaganum. Hetta útslagið var miðskeiðis millum ýtið hjá Jústinusi og skeringspunktið hjá Hans Davidi og Bjarna. Sjógkagin til reiðar Kl 1430 ankraðu vit og gjørdu sjógkagan kláran. Spenningurin var øgiligur tá sjókagin um 3-tíðina var á veg niður í dýpið. Kagin kom ongantíð niður á botn og orsøkin var helst, at sjóvarfallið ongantíð stóð stilt men skifti alt fyri eitt. Hetta var eitt vónbrot, kagin var tikin inn aftur og akkerið skuldi hivast. Akkerið fast í botn: Ankarspølini vórðu sett í gongd og ketan smeyg sær ígjørnum klússið niður í ketukjallarin. Við eitt var greitt, at akkerið var fast í botn, tí spølini steðgaðu og ketan stóð beint upp og niður. Í umleið ein tíma royndi manningin at fáa akkerið leyst og at enda eydnaðist tað. Tá akkerið kom at borði var eyðsæð, at við høvdu verið fastir í Jólaskipinum ella onkrum metalli. Ketan var slípað blonk og djúpar foyrur vóru í henni. Teir, sum høvdu skil fyri hesum, søgdu, at hetta bert kundi lata seg gera "stál móti stáli". Meðan við bíðaðu eftir næstu kyrrindum, sigldu vit til Eiðis, har dekkarin Suni Joensen fór í land og Kaysten Andreassen kom umborð ístaðin. Jólaskipið funnið: Kagin á veg niður Hjørtur stýrir Komin á vrakið Skipari og manning eru spentir Kl. 2200 var sjókagin aftur á veg niður á botn og skjótt vóru leivdirnar av Jólaskipinum at síggja. Hetta var ein einastandi løta, sum ikki ber til at greiða frá. Skipsklokkan var eitt tað fyrsta, sum var at síggja. Síðani onkur kúgveygu, sum lógu leys á botni, og so aftur tey 4 gerduspølini har frammi. Beint við spølini var ein lastalúka, men tá vit kagaðu ígjøgnum sóu vit, at hetta bert var eitt leyst stykki av dekkinum, altso vóru síðurnar brotnaðar. Vit sóu tíverri bert fremsta partin av skipinum, og tá kyrrindini vóru av, varð sjókagin tikin inn, akkerið heysað og kósin sett móti Havnini. Tjaldrið Tjaldrið við skipara og manning hevði prógvað, at til bar at finna skip og at taka myndir heilt niðri á 100 m dýpi. Og hvat so: Dagin eftir fór eg til Danmarkar at tosa við vinmann mín, løgfrøðingin Michael Thomsen, sum í eitt 3-ára skeið arbeiddi sum politiákæri í Føroyum. Hann er eisini útbúgvin kavari og vit fingu hesa tíðina, meðan hann var í Føroyum, nógvar góðar túrar saman. Michael gjørdist ein týðandi partur av tí, sum bleiv byrjanin til verkætlanina. Tekniskir djúphavskavarar áhugaðir at koma: Hann kendi nakrar kavarar, sum vóru útbúnir at kava á slíkum dýpi, og saman fóru vit á fund við teir. Kavarabólkurin við Jack Petersen og Thomas Nielsen á odda vóru alt fyri eitt áhugaðir at koma til Føroya, og vit avtalaðu, at eg skuldi kanna "veður og vind" nærri og síðani tosa aftur við teirra. Nú er komið so mikið langt við fyrireikingunum, at byrjað verður mánadagin hin 22. mai, tá eitt ferðalið, sum telur 15 fólk, kemur til Føroya við Norrønu. Farið verður síðani til Hvannasunds, har vit fara at húsast í okkurt um eina viku. Ætlanin er at kava 2 ferðir um samdøgrið í okkurt um 3-4 dagar tá streymurin er bestur. Framsýning og fyrilestur: Kavararnir fara at taka so nógvar smálutir við upp av vrakinum sum gjørligt, og aftaná verður ein framsýning í Norðoyggjum og ein í Havn. Í báðum støðum verða fyrilestrar um Jólaskipið og um hesa krevjandi kaving, har kavararnir ikki anda vanliga luft, men eina blanding av helium, nitrogen og oxygen, eisini nevnt "Trimix". Vitjan á Grøvini: Vit eiga ikki at gloyma tey 19, sum fórust við Jólaskipinum. Líkini av 6 monnum vóru afturfunnin. Ætlanin er at minnast tey og vitja á grøv teirra í gamla kirkjugarði í Klaksvík. Tøkk: Eg skal her nýta høvi at takka Vaktar & Bjargingartænastuni fyri góð ráð og hjálp undir leiting og kaving,- Náttúruvísindadeildini v/ Knút Simonsen fyri streymkanningar og Landsverksfrøðingsstovninum v/ Egil Rasmussen fyri streymmátingar. At enda takki eg mangar ferðir tykkum, sum á annan hátt hava stuðlað við ráðum og upplýsingum, sum førdu til, at vit funnu vrakið. Eisini tøkk til tykkum, sum longu í aðrar mátar hava stuðlað tiltakinum. Vinarliga Heri Andreassen fyrireikari Søgan um jólaskipið Sauternes! -------------------------------------------------------------------------------- Ólavur Rasmussen skrivar: Skipanavn Sauternes (úttalast Sutern) Heimstaður Frankaríki - seinni England Byggiár 1922 Reiðarí Worms & Co. - seinni Dorey & Sons Data 1049 brt.. - 414 nrt. 215-9 X 30-5 X 12-5 144 n.h.p.; Triple-Expansion Engines Eftir 58 ár á havsins botni er vrakið av Jólaskipinum funnið, mest sum beint har tað fór undir kav í 1941, á umleið 82 metra dýpi. Sunnudagin 7. desember 1941 var ein lagnudagur í heimssøguri og ein feigdardagur í Føroyum. Henda dagin , snimma á morgni, knústu japanar amerikanska stillahavsflotan í Pearl Harbour. Ein hending, sum dróg amerikanarar uppí seinna heimsbardaga og sum gjørdist byrjanin til endan á Triðja Ríkinum. Tað var eisini av krígsávum, at Sauternes, sokallaða Jólaskipið, lá og bardist sítt síðsta stríð á Fugloyarfirði. Tað var komið úr Leith í Onglandi til Føroya, fulllastað við kjøti, øðrum matvørum, pengum og brennivíni til bretsku hermennirnar. Manningin taldi 19, 5 skjúttar og 1 ferðafólk, tá skiparin um Skansan í Havn segði frá, at hann var komin á Fuglafjørð. Bretsku myndugleikarnir bóðu hann um at ankra. Tá akkerið bresti í botn vóru skip og manning deyðadømd. Sauternes hevði ikki ankrað á Fuglafirði, men á Fugloyarfirði, ein deyðsfella sum so mangar aðrar millum oyggjarnar. Hann var útnyrðingur í ættini, við nógvum vindi og tungari aldu, eftir landnyrðingsstorm náttina fyri. Staðkunnug fólk úti í Fugloy og Svínoy, sum sóu tilburðin, eru ikki so samd um rákið henda sunnudagin, tá skipið, undir kirkjutíð fór til botns. Nýggjar útrokningar vísa, at tá Jólaskipið fórst við mann og mús var tað beint uppundir eystfallsbrodd, í einum tí ringasta farvatninum í Føroyum. Eygnavitni hava fortalt, at maskinan gekk, roykur stóð úr skorsteininum, og stýrihúsið var skolað av fram á dekkið, tá skipið snøkt sagt var drigið til botns. 21. august 1999, á teimum frægaru kyrrindunum - øll kyrrindi eru ikki eins - var upptøkutól sent niður á botn av sjóverjuskipinum Tjaldrinum. Og vit fingu sjón fyri søgn. Millum annað varð skipsklokkan funnin, tilgrógvin av alskyns vøkstri, tó ikki verri enn so, enn at holið til sjekulin sást týðiliga. Tað er eisini greitt mál, at skipið er farið í sorl. Vraklutir liggja spjaddir á botni. Partar av lúnningini liggja flatir, og kúgveygu eru slødd umkring. Helst er forskipið skrædnað á veg niður í dýpið, tí sjónarváttar siga, at reyvin stakk upp úr, tá skipið søkk. Og myndirnar á ekkoloddinum kundu verið tekin um, at aftari parturin av skipinum er heilur, tí at útsløgini eru so stór. Hetta er tó alt gitingar, og meira fæst at vita tá menn úr Danmark, undir leiðslu av Hera Andreassen, seinni í ár fara at kava niður á skipið at vita, hvat vert er at taka upp av botni. Staðfestar eru tó tær óhugnaligu avleiðingarnar, íð stóðst av at skiparin á Sauternes var ókønur í føroyskum máli, tá hann ikki dugdi at skilja millum Fuglafjørð og Fugloyarfjørð. Øll 19, sum við vóru, fórust við Jólaskipinum, 18 mans og ein kvinna. Líkini av 6 monnum vóru funnin aftur og grivin í kirkjugarðinum í Klaksvík. Jarðarferðina helt bretski militerpresturin R. V. Clayton Teir vóru: Georg Albert Perris, 34 ár funnin í Leirvíksfirði føddur í Nottingham, England 1907 Officerur. R. Smith, umleið 35 ár, helst eingilskmaður funnin á Leirvíksfirði fornavn, føðistaður og bústaður ókend sjómaður, seinni upplýst at vera matrósur í krígsflotanum. John Daniel Macinmrod, 21 ár funnin á Svínoyarvík føddur 24. januar 1920 í Aberdeen, Scotland sjómaður, seinni upplýst at vera skipskokkur í handilsflotanum bústaður Edinborough, Scotland. R. Ross, umleið 25 ár, helst eingilskmaður funnin á Svínoyarvík fornavn, føðistaður og bústaður ókend sjómaður, seinni upplýst at vera matrósur í krígsflotanum 22. juni 1947 var einkjan á vitjan í Klaksvík og upplýsti hon, at navn hansara var Robert, og at hann var føddur 10. januar 1917 í Balinstore, Rosshine, Scotland. Ókendur maður funnin á Svínoyarvík fornøvn, føðistaður og bústaður ókend seinni er upplýst, at navnið er Peter Cormack, 21 ár á manninum var funnin ringur og í honum stóð, "from Betty to Peter". Ókendur maður, helst eingilskmaður, umleið 35 ár funnin á Svínoyarvík navn, føðistaður, starvsheiti og bústaður ókend helst sjómaður. Allir upplýsingar eru úr kirkjubókini og har tað stendur seinni upplýst er tað bretska hervaldið, sum hevur givið sóknarprestinum boðini. Sjónvarp Føroya er við. -------------------------------------------------------------------------------- Ólavur Rasmussen sjónvarpsmaður og nú prestur í Leirum skrivar: Sjónvarp Føroya var við umborð á Tjaldrinum meðan leitingin eftir Jólaskipinum fór fram. Leitað var í fleiri umførum, áðrenn Sauternes varð funnið. Nógv heimildarfólk, bæði úr Fugloy, Svínoy og Viðareiði, sum sóu tilburðin, settu seg í samband við brúnna á Tjaldrinum, meðan leitað varð. Sostatt fingu vit alla tíðina góðar peilingar av positiónini. Hetta var ein ómetaliga stór hjálp, tí harða rákið í Fugloyarfirði gjørdi tað ómøguligt at fara niður við fototólinum hvørja ferð onkrar ábendingar á ekkoloddinum vóru um eitthvørt áhugavert á botni. Tað gjørdist tí skjótt greitt, at skipið mátti finnast innanfyri ein ávísan radius, - og tað vísti seg at halda, tá til stykkis kom. Tá Sjónvarpið byrjaði at greiða frá leitingini, vóru tað nógvir hyggjarar sum sýndu hesum ævintýrkenda leiki áhuga. Summi trúðu ikki, at tað fór at eydnast at finna skipið, tí so long tí var fráliðin, og skipið liggur ikki júst á deyðavatni. Onnur ringdu fyri at fortelja um tilburðin, og uppaftur onnur gjørdu vart við, hvar skipið var farið. Nú Heri Andreassen, sum er primus motor í øllum tiltakinum, hevur fingið avtalu í lag við royndar danskar kavarar um at koma til Føroya at royna eftir Jólaskipinum, er tað eisini ætlanin, at Sjónvarp Føroya er við í vaðnum. SVF fer at fylgja kavarunum frá tí teir seta fótin á land í Føroyum, til teir hava greitt sína uppgávu úr hondum, at taka upp frá botni tað, sum hevur áhuga. Tað skal í hvussu so er verða løgið, um skipsklokkan á Jólaskipinum ikki fer at hanga onkustaðni á landi um skamma tíð. Vit eru soooooooooooooooooooooooooo góðir Hopi ikki at tit finna nakað í morgin. Hopið at ballið misslukkast. Eri farin til DK ToniVónandi er kavingin í kvøld væleydna,spennandi er at fylgja við.Alt tað besta framyvur. Halló Heri og tit øll! Vit fylgja við tínum/tykkara sera áhugaverda tiltaki. Vónandi fer at ganga betur hesuferð. Sera góðar myndir, fleiri kend fólk (stór breyð) á myndunum hesuferð! Heilsan Birita & Olivar. hey Heri og dykkarir! tað var spell at tit ikki fingu tíð at finna kistuna og klokkuna. Men vónandi finna tit tað í juli mán. Vit báðar ynskja tykkum góða eydnu við tiltakinum. Heilsanir A & JHalló Heri Eg havi fylgt við í spenningi hvørt kvøld á heimasíðuni og í fjølmiðlunum og eg má beundra teg fyri at hava kunna sett alt hetta í verk - ótruliga flott og djarvt av tær. Tað var kanska eitt sindur spell at tað ikki hepnaðist at koma til sjálvt vraki, men hinvegin so ivist eg onga løtu í at títt/tykkara arbeiði hevur økt áhugan fyri at dykka í Føroyum, so í framtíðini fara ivaleyst fleiri og fleiri at royna at gerða tær arbeiði eftir. Góð reklama fyri Føroyar og ferðavinnuna. Á tykkara reklamubili!!! Í 1922 kom fysti bilurin til Føroyar. Tað var Just Siversen, sum átti hendan lastbilin, og varð hetta byrjanin til tað, sum í dag er ES-Trans. ES-Trans hevur ídag 11 bilar og 8 fólk í arbeiði, umframt egið verkstað og eykalutagoymslu. bilanir eru 2 trekkjarar, 3 kranabilar, 3 dumparar 3 ruskbingjubilar. til trekkjararnar eru 7 trailarar til ymisk endamál, sí myndir. ES-Trans hevur størsta kranabil í landinum, og er hann til støddar 62TM og røkkur 20 metrar, sí mindir. Frá 1978 byrjaðu vit at leiga ruskbingjur út, og eru umleið 200 bingjur í umfarið í dag. Vit hava 3 ruskbingjubilar, sum heinta bingjurnar og tøma tær fyri kundar okkara og stilla tær aftur klára at nýta. Frá 1993 víðkaðu vit virksemi okkara til eisini at umfata sandsølu. Hey tú! Forbiði flott!! `Otrúliga flott hetta sær bara flott út hjá tykkum Aftur koyrt nógv bil ídag. Royn heldur at faa eitt sindur av skafti??? Heimasíðan er OK. Hon er gott uppsett, vónandi fáa tit nógv vitjandi. Kanska tit skuldu fingið tykkum teljara á síðuna. hey tit øll!! Eg havi onki at skrifa um her. Heilsan Linda Hvat heitasta sleppur man ikki unn á loynimyndirnar hjá Júst S`URT Goddæææ'in... Sera flott síða, og so er hon enntá fyri eitt lastbilfirma (sjáldsamt)! Men flott er hon, og vónandi gevur hon tykkum nakrar kundar afturat. English site Farpack - Tíðindi - Vøruyvirlit - Tilboð - Ráðgeving - Starvsfólk - E-mail Vøruyvirlit: · Arbeiðsklæðir · Bylgjupapp · Íblandingarevnir · Kartonvørur · Kassar · Knívar · Maskinur · Massivpapp · Pakkiútgerð · Plastvørur · Reingerðisevnir/-útgerð · Sekkir · Trukkar · Trygdarútgerð · Annað P/F FARPACK · P.O.Box 3099 FO-110 Tórshavn Føroyar · Telefon: 35 30 00 · Telefax: 35 30 10 · farpack@farpack.com · Starvsfólk hjá Farpack Tænastur · Vit geva fegin tilboð upp á alskyns vørum til vinnulívið · Vit geva góð ráð í samband við tilevning av pakkitilfarið v.m. · Vit innflyta úr nógvum londum, og kunnu flyta pakning og aðrar vørur hagar kundin ynskir Farpack - Tíðindi - Vøruyvirlit - Tilboð - Ráðgeving - Starvsfólk - E-mail Copyright (c) 2000 P/F Farpack. All rights reserved. Síðan er seinast dagførd: 08. juli 2000 VÆLKOMIN -------------------------------------------------------------------------------- NÝTT -------------------------------------------------------------------------------- TILBOÐ -------------------------------------------------------------------------------- FRAMSÝNINGAR -------------------------------------------------------------------------------- Faroe Travel pf Sverrisgøta 20 P.O.Box 1199 FO-110 Tórshavn Opið: 8:00 - 17:30 (ley. 9:00 - 12:00) tlf: (+298) 31 26 00 fax: (+298) 31 92 00 mobil: (+298) 28 82 60 booking: booking@travel.fo e-mail: faroe@travel.fo Flogferð og innivist við morgunmati DANMARK Keypmannahavn Billund Århus SKOTLAND Glasgow Edinburgh ÍSLAND Reykjavík Akureyri NOREG Stavanger CHARTERFERÐIR Um tú ert tilreiðar at ferðast NÚ, so royn hendan frálíka møguleika Tjæreborg Vit hava gjørt seravtalu við Tjæreborg um at selja teirra pakkaferðir í Føroyum. Vit kunnu beinleiðis frá okkara telduskipan síggja hvørji tilboð teir hava, og um pláss eru tøk. Eisini kunnu vit bíleggja beinleiðis frá telduni og tryggja tær, at alt er rætt viðvíkjandi bíleggingini. Prísirnir frá Tjæreborg og Faroe Travel eru sjálvandi teir somu. Hetta ger tað bert lættari og tryggari hjá tær at velja júst tað, tú ynskir, og samstundis fáa váttan fyri bíleggingini. Hjá Faroe Travel er tað nógv lættari og tryggari at bíleggja charterferðir. -------------------------------------------------------------------------------- Tú kanst bíleggja ferðaseðlar og charterferðir við at skriva teldupost til okkara booking@travel.fo og vit svara sum skjótast. Her hava vit nøkur prísdømi fyri 2000: Pakkaferð til KRETA !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Kreta og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður í góðari 1 rúms íbúð. Pakkaferð til MALLORCA !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Mallorca og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður í góðari 2 rúms íbúð. Prísir úr 4.848,- í 1 viku Prísir úr 5.348,- í 1 viku Prísir úr 5.398,- í 2 vikur Prísir úr 6.142,- í 2 vikur Pakkaferð til RHODOS !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Rhodos og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður í góðari 1 rúms íbúð. Pakkaferð til THAILAND !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Thailand og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður í góðum dupultkamari. Prísir úr 4.998,- í 1 viku Prísir úr 6.698,- í 2 vikur Prísir úr 5.598,- í 2 vikur Pakkaferð til GRAN CANARIA !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Gran Canaria og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður í góðari 1 rúms íbúð. Pakkaferð til CARIBIEN !!! Við í pakkanum er flogferð Vágar - Keypmannahavn - Caribien og aftur við ferðaavgjøldum. Gist verður á góðum dupultkamari. Prísir úr 4.498,- í 1 viku Prísir úr 6.198,- í 2 vikur Prísir úr 9.148,- í 2 vikur Omanfyrinevndu prísir eru pr. persón, tá tvey ferðast saman. Cruiseferð við TJÆREBORG !!! VØRUSKRÁ frá Tjæreborg !!! Vit útvega tær fegin eitt ókeypis eintak av ferðaskránni hjá Tjæreborg, sum í ár kann halda 50 ára føðingardag. Í hesari ferðaskrá finnur tú hópin av kunning um ymisk hotellir,íbúðir, ítriv, býir, mentan... Alt sum Tjæreborg hevur at bjóða tær er í skrá teirra. Ring til Faroe Travel á tlf. 31 26 00 og fá eitt ókeypis eintak sendandi. Hetta er blaðið, tú leitar eftir, um tú ætlar tær: út at ferðast at sleikja sól eina cruise-ferð eitt upplivilsi Við í pakkanum er flogferð Føroyar - Keypmanh. - Cypern og aftur. 1 vika umborð á luksus skipi. Vitjað verður í Athen - Kreta - Santorini - Rhodos - Antalya. 2 vikur, tað er 1 vika umborð á luxus skipi og ein vika á hotel. 1 vika úr 7.698,- pr. persón 2 vikur úr 9.348,- pr. persón HOTEL Í NORÐURLONDUM & SCOTLANDI Her eru bert nøkur av teimum hotellum í Norðurlondum, sum vit hava gjørt seravtalur við. Prísirnir uppá gisting eru ongantíð dýrari frá okkum, enn tað tú kanst bíleggja fyri sjálvur. Vit kunnu eisini skaffa onnur hotel eftir tykkara ynski. Vit kanna um pláss er og bíleggja pláss. Tit fáa Service Voucher frá okkum, sum er prógv fyri bíleggingini. Faroe Travel borgar hotellinum og sendir rokning til tykkara. Bílegg ferðaseðlar ella hotel á booking@travel.fo Hesir býir eru á kortinum: [Reykjavík] [Tórshavn] [Glasgow] [Aberdeen] [Stavanger] [Bergen] [Oslo] [Ålborg] [Århus] [Billund] [Odense] [Keypmannahavn] Fyrivarni verður tikið fyri villum og broytingum. BILALEIGA Hevur tú brúk fyri bili, tá tú ert í útlondum, so kunnu vit útvega tær hann. Tú velur sjálv/ur bilslag og stødd. Um ynskist, kunnu vit lata tær bilin á flogvøllinum, og ikki er neyðugt at lata bilin inn aftur, har hann var útleigaður. Alt hetta kunnu vit hjálpa tær við, so tín tíð ikki fer við at fyriskipa hetta. Vit hava serkøn fólk, sum dagliga veita kundum okkara hesar tænastur. Bilurin kann heintast á flogvøllinum og kann eisini latast aftur á øðrum staði, um tað er ynskiligt. Her eru nøkur prísdømi: MVG ikki íroknað A: Lítil bilur Til dømis Opel Corsa. 500,- pr. dag (100 KM) 2.000,- pr. viku (400 KM) B: Miðal bilur: Til dømis Ford Escort 550,- pr. dag (100 KM) 2.200,- pr. viku (400 KM) D: Stórur bilur: Til dømis Audi A4 950,- pr. dag (100 KM) 3.000,- pr. viku (400 KM) Í omanfyri nevndu prísum er 100 km koyring pr dag og 400 km pr. viku. Annars 3,15 kr. pr. eyka km. Bensin og sjálvsábyrgdartrygging er ikki íroknað prísinum. Hetta eru bert vegleiðandi prísur. SKIPSFERÐASEÐLAR Vit kunnu ikki bert bjóða tær flogferðaseðlar, men eisini ferðaseðlar, bilpakkar, flúgv-sigl við Norrønu, og til sama prís, sum hinir á marknaðinum. Eisini her vilja vit veita tykkum okkara bestu tænastu. Tú kanst bíleggja ferðaseðlar við at skriva til booking@travel.fo Soleiðis eru kømurini býtt upp: Bruttotonnage 12000 BRT - Longd 129 m - Breidd 21 m - Miðalferð 20 knob Couchettir, kumpassdekk og bátadekk. 4-koyggjukamar, C og D-dekk. 2-koyggjukamar, kabinudekk við WC og brúsu. 4-koyggjukamar, kabinudekk við WC og brúsu. Luksuskamar, kabinudekk við dupultsong, WC og brúsu. Smyril Line summarferðaætlan 2000 Destinatión Vikudagur Lokal tíð Mei Juni Juli Aug. Sep. Fráferð Koma Hanstholm Leygardag 16.00 20.00 13 20 27 03 10 17 24 01 08 15 22 29 05 12 19 26 02 Tórshavn Mánadag 06.00 08.30 15 22 29 05 12 19 26 03 10 17 24 31 07 14 21 28 04 Lerwick Mánadag 22.00 22.30 15 22 29 05 12 19 26 03 10 17 24 31 07 14 21 28 04 Bergen Týsdag 12.00 15.00 16 23 30 06 13 20 27 04 11 18 25 01 08 15 22 29 05 Lerwick Mikudag 01.30 02.00 17 24 31 07 14 21 28 05 12 19 26 02 09 16 23 30 06 Tórshavn Mikudag 15.00 18.00 17 24 31 07 14 21 28 05 12 19 26 02 09 16 23 30 06 Seyðisfjørður Hósdag 09.00 12.00 18 25 01 08 15 22 29 06 13 20 27 03 10 17 24 31 07 Tórshavn Fríggjadag 06.00 08.30 19 26 02 09 16 23 30 07 14 21 28 04 11 18 25 01 08 PRÍSLISTI fyri 2000: Einvegis prísir pr. persón. (Matur ikki íroknaður) Couchette 4-koyggjukahyt v/hondvask 4 koyggjukahyt v/WC og bað 2-koyggjukahyt v/WC og bað 2-seingja luksuskahyt Bilur upp í 5 mtr. Eyka metrar Motorsúkklur Súkklur LS HS LS HS LS HS LS HS LS HS LS HS LS HS LS HS LS HS Føroyar-Hetland el. øvugt 480,- 680,- 550,- 770,- 650,- 930,- 810,- 1.160,- 1.070,- 1.530,- 390,- 570,- 70,- 110,- 150,- 220,- 20,- 30,- Føroyar-Ísland el. øvugt 910,- 1.320,- 970,- 1.410,- 1.070,- 1.560,- 1.310,- 1.900,- 1.560,- 2.280,- 590,- 840,- 110.,- 160,- 240,- 340,- 30,- 40,- Føroyar-Noreg el. øvugt 600,- 830,- 660,- 930,- 790,- 1.130,- 1.000,- 1.430,- 1.310,- 1.870,- 470,- 680,- 90,- 130,- 190,- 260,- 30,- 40,- Føroyar-Danmark el. øvugt 970,- 1.410,- 1.050,- 1.520,- 1.270,- 1.850,- 1.610,- 2.340,- 2.410,- 3.490,- 760,- 1.110,- 140,- 230,- 310,- 440,- 60,- 80,- Hetland-Ísland el. øvugt 1.060,- 1.500,- 1.140,- 1.640,- 1.310,- 1.870,- 1.610,- 2.300,- 2.000,- 2.850,- 730,- 1.060,- 150,- 210,- 290,- 410, 40,- 50,- Hetland-Noreg el. øvugt 480,- 680,- 550,- 770,- 650,- 930,- 810,- 1.160,- 1.070,- 1.530,- 390,- 570,- 70,- 110,- 150,- 220,- 20,- 30,- Hetland-Danmark el. øvugt 1.030,- 1.460,- 1.120,- 1.600,- 1.350,- 1.950,- 1.710,- 2.450,- 2.460,- 3.520,- 820,- 1.170,- 160,- 1.170,- 330,- 460,- 60,- 80,- Ísland-Noreg el. øvugt 1.280,- 1.820,- 1.360,- 1.940,- 1.510,- 2.160,- 2.000,- 2.860,- 2.420,- 3.450,- 1.010,- 1.430,- 210,- 290,- 390,- 570,- 60,- 80,- Ísland-Danmark el. øvugt 1.510,- 2.200,- 1.600,- 2.330,- 1.910,- 2.790,- 2.600,- 3.790,- 3.300,- 4.800,- 1.270,- 1.850,- 260,- 370,- 490,- 730,- 60,- 80,- Rundtúrur (1 vika) 3.270,- 4.680,- 3.620,- 5.160,- 4.060,- 5.800,- 5.210,- 7.590,- 6.760,- 9.650, - - - - - - - - Couchettir: Bert madras í koyggjuni. LS = Lágárstíð HS = Háárstíð AVSLÁTTUR Børn undir 3 ár uttan egna koyggju ferðast fyri einki. Børn 3-7 ár uttan egna koyggju gjalda 10% av couchettuprísinum. Børn 3-7 ár íð hava egna koyggju, gjalda 50% av vanliga prísinum. Børn 8-15 ár (í fylgi við foreldrum) gjalda 50% Her eru nøkur dømi uppá BIL-pakkatúrar við Smyril Line: Føroyar - Danmark - 2000 Couchette 4-k. kahyt 4-k. kahyt 2-k. kahyt Luksuskahyt v/hondvaski WC & bað WC & bað Bil + 4 pers. 3.100,- 3.360,- 4.060,- 5.150,- 7.710,- Bil + 3 pers. 2.560,- 2,750,- 3.280,- 4.090,- - Bil + 2 pers. 2.010,- 2.140,- 2.490,- 3.030,- 4.310,- Fráferðir úr Tórshavn: 19/05 26/05 02/06 09/06 01/09 08/09 Fráferðir úr Hanstholm: 13/05 20/05 27/05 03/06 10/06 17/06 19/08 26/08 02/09 Føroyar - Noreg - 2000 Couchette FERÐATRYGGING Tað er altíð umráðandi at tekna eina ferðatrygging, sjálvt um vit halda at skaðin bert viðkemur hinum. Vit kunnu sjálvandi veita tænastuna at tekna tryggingina fyri teg. Vit hava serkøn fólk sum daglig tekna ferðatryggingar fyri kundar okkara. TRYGG FERÐ - Ferðatrygging: Er ein trygging, sum verður mest nýtt til vanliga ferðing í Norðurlondum, Europa og aðrastaðni. Prís dømi í Norðurlondum: 6 dagar burtur bert 106,00 kr. TRYGG SNARFERÐ - Ferðatrygging: Er ein trygging, sum verður nýtt til stytri ferðir. (max 5 dagar) Prís dømi í Norðurlondum: 6 dagar burtur bert 68,00 kr. UNGDÓMS - Ferðatrygging: Er ein trygging, sum verður nýtt av ungdómi, sum eru undir 35 ár. Prís dømi í Norðurlondum: 6 dagar burtur bert 68,00 kr. ENDURGJALDS - Ferðatrygging: Ein trygging, sum gevur tær nýggja heimferð, um ferðin má halda uppat vegna sjúku eftir ávísum treytum. Prís dømi: 5% af ferðaseðlaprísinum Hetta eru bert nakrar av mongum tryggingum, sum eru at velja ímillum. Treytin fyri allar tryggingarnar er, at tær verða teknaðar áðrenn farið verður avstað. Kom inn á gólvið og tosa við okkum um tína tryggingina. VIRKISLÝSING Faroe Travel pf Sverrisgøta 20 P.O.Box 1199 FO-110 Tórshavn Opið er: 8:00 - 17:30 (ley. 9:00 - 12:00) tlf: (+298) 31 26 00 fax: (+298) 31 92 00 mobil: (+298) 28 82 60 Booking: booking@travel.fo e-mail: faroe@travel.fo Starvsfólk og e-mail yvirlit Faroe Travel í Tórshavn er nýmótans og virkin ferðaskrivstova við IATA-góðkenning. Faroe Travel byrjaði í 1988 við 5 starvsfólkum. Í dag eru 10 fólk í fulltíðarstarvi, og er Faroe Travel sostatt størsta einstaka ferðaskrivstova í Føroyum. Faroe Travel leggur til rættis alla ferðing til einstaklingar, bólkar, business ella fríðtíð - úr Føroyum og til Føroya. Leiðslan Dánjal Poulsen Stjóri danjal@travel.fo Erland Rasmussen Starvsfólkaleiðari erland@travel.fo Søludeildin Børge B. Hansen borge@travel.fo Renate Simonsen renate@travel.fo Sólvá Knudsen solva@travel.fo Hildur H. Durhuus hildur@travel.fo Katrin Jespersen katrin@travel.fo Bókhaldið Høgni Hansen Roknskaparleiðari hognihan@travel.fo Oluffa undir Kletti oluffa@travel.fo Anna Poulsen anna@travel.fo [Webmaster] Heimasíðan hjá Ferðslutrygd verður í løtuni umløgd Ferðslutíðindi eru her: Royn okkum Ráðið fyri Ferðslutrygd Yviri við Strond 21 100 Tórshavn Telefon +298 310204 Fax +298 310979 E-mail: rff@post.olivant.fo Ferðslutíðindi Ferðslutíðindi eru her: Royn okkum Ritstjórnað: 17-07-00 00:14:18 Hvat heldur lesarin um Ferðslutiðindi: Royn her Nýggja ferðslulógin: Ferðslutíðindi fara komandi dagarnar, burturav at snúgva seg um nýggju ferðslulógina og avleiðingarnar lógin hevur við sær. Niðanfyri er eitt stutt yvirlit yvir nakrar av teimum týdningarmestu broytingunum, sum eru komnar í gildi. Bøturnar hækka! Í veruleikanum verða bøturnar nú eins høgar í Føroyum og í Danmark. Har føroyingar frammanundan vóru vanir við bøtur fyri serliga brot á ferðmørkini uppá 3 til 400 krónur, fara bøturnar nú í einstøkum førum at tátta í 2000 krónur. Allar aðrar bøtur hækka. Promillumarkið niður! Markið fyri promillukoyring verður nú 0.5 og markið fyri rúsdrekkakoyring 0.8. Løgreglan óttast fyri at mong fara at falla fyri promillumarkinum, tí mong hava verið tikin seinastu mánaðirnar og árini við eini promillu millum 0.5 og 0.8 - hetta merkir, at hesi nú falla fyri promillumarkinum. Handhildin fartelefon bannað í bili! Løgreglan fer at byrja við at geva ávaringar, verða fólk tikin fyri at tosa í handhildnari fartelefon, meðan tey koyra bil. Orsøkin er, at útgerð til sokallaðu "hands-free"-skipanina í mongum førum ikki er á goymslu í Føroyum. Tískil verður talan um eitt heilt stutt tillagingarskeið. Trygdarbeltið skal nýtast! Nú skal trygdarbeltið nýtast. Førari fær 400 krónur í bót fyri ikki at nýta trygdarbelti, umframt at hann kann fáa somu bót fyri hvønn einstakan í bilinum undir 15 ár, sum ikki situr í trygdarbelti. Hámarksferð og ferðmørk eru broytt! Akfør yvir 3.500 kg mugu ongantíð koyra skjótari enn 70 km/t í óbygdum og ongantíð meira enn 50 km/t í fjølbygdum, hóast ein hægri staðbundin hámarksferð er ásett. Øll, sum koyra akfør yvir 3.500 kg, eiga serliga at leggja til merkis ferðmørkini - tí fyri hesi er galdandi, at koyra tey meira enn 20 km/t skjótari enn tað loyvda, so rýkur koyrikortið. Fyrr var talan um 30 km/t. Hald kann leggjast á akfarið! Eitt akfar kann nú inndragast, um tað verður mett neyðugt fyri at forða fyri fleiri brotum, um atkfarið er nýtt til grov ella endurtikin brot á ferðslulógina. Nærljós skulu nýtast! Flestu nýggju bilar hava automatisk koyriljós, men langtfrá allir. Eftir 1. juli skulu allir bilar brúka koyriljós. Til tey gloymsku er at siga, at um ein ikki minnist til at tendra ljósini, so ber til at fáa ísett sjálvtendrara í flestu bilar fyri yvirkomiliga upphædd. Spyrji á bilsøluni. Treytað frádøming! Nakað heilt nýtt í ferðslulógini er treytað frádøming av koyrikortinum í sambandi við fyrstuferðarbrot undir serliga linnandi umstøðum. Hetta merkir í stuttum, at lógbrótarin fær bót og ein treytaðan dóm í ávísa tíð. Brýtur hann lógina aftur í hesum tíðarskeiði í so stóran mun, at nýggja brotið minst gevur sama dóm, so fellur hamarin harðliga, tí endurtøkuavleiðingarnar eru, at bæði upprunaligi og nýggi tilburðurin verða lagdir sum grund undir treytaleysari frádøming. Treytað frádøming verður bert brúkt undir heilt serliga linnandi umstøðum, og tað verður upp til dómsvaldið at leggja støðið í tílíkum málum. Børn í bili! Øll ferðandi í bilinum skulu sita í trygdarbelti. Men ásetingin í nýggju lógini sigur kortini, at um setur við trygdarbelti er tøkt aftan, so skal trygdarbelti nýtast. Øll børn skulu hereftir sita í trygdarbelti, í barnastóli ella líknandi útgerð, um tey eru undir 7 ár. Førarin hevur revsiábyrgd av, at øll undir 15 ár sita í trygdarbelti. Ferðslutrygd vegleiðir um útgerð til børn undir 7 ár. -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 1. Mikudagur 01-03-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Nýggja ferðslulógin í Løgtingið Fríggjadagin 25. február varð nýggja ferðslulógin endaliga avgreidd úr landsstýrinum til løgtingið, aftaná drúgva viðgerð í Vinnumálastýrinum. Nýggja ferðslulógin umfatar 8 størri broytingar í mun til galdandi ferðslulóg, harundir nýggjar ásetingar um promillu- og rúsdrekkakoyring og revsimarkið í hesum sambandi, og eitt nú broytingar í lógini um trygdarbelti og nýtslu av fartelefonum í bili. -------------------------------------------------------------------------------- Løgreglan í Føroyum á Alnótina Eftir at arbeitt hevur verið við málinum í langa tíð hevur Føroya landfúti nú lagt eina heimasíðu fyri løgregluna í Føroyum út á Alnótina. Síðan, www.politi.fo , inniheldur upplýsingar um politistøðirnar í Føroyum, upplýsingar um pass, koyrikort, skjótiloyvi og ferðslulógina m.a., eins og upplýsingar eru, um hvussu ein kann gerast løgreglumaður/kvinna. Harafturat er ársfrágreiðingini hjá løgregluni við, umframt galdandi ferðslulóg. Allar upplýsingar á síðuni eru á donskum. -------------------------------------------------------------------------------- Minnist til reyða kortið Longu seinast í február mánaði hevði danska løgreglan steðgað hópinum av leigubilum við markið millum Týskaland og Danmark. Hetta vóru bilar, sum tryggingarfeløg høvdu útvegað sum umbýtisbilar, men sum ikki høvdu loyvi at koyra í Danmark. Mælt verður øllum føroyingum, sum fara uttanlands at koyra við skrokktryggjaðum bili, at útvega sær reyða SOS-kortið, sum fæst ókeypis. Henda trygging tryggjar, at ein fær ein umbýtisbil, sum ein kann koyra líka til hús aftur við. Av praktiskum orsøkum verður tó mælt til at seta bilin í t.d. Hanstholm, so svarar tryggingin fyri teimum eykaútreiðslum, ein annars hevur av at koma sær til hús. Tryggingin tekur við, um bilurin verður stolin, ella so illa skaddur, at tað tekur meira enn 3 dagar at umvæla hann. -------------------------------------------------------------------------------- Endurskin møguliga kravt við lóg Fólk til gongu gera ofta tað mistak at halda, at tá tey síggja bilarnar, so síggja bilførararnir eisini tey. Men serliga á vetrartíð kann tað vera ógjørligt hjá bilførarum at síggja fólk til gongu, um hesi ikki nýta endurskin. Hinvegin síggjast endurskin umleið 140 metrar, um førarin bara hevur nærljósini tendraði, og upp til 400 metrar, um fjarljósini eru tendraði. -------------------------------------------------------------------------------- 18 koyra ávirkaði í Føroyum hvønn dag Norðurlendsk kanning vísir, at av hvørjum 1000 bilførarum koyra 3 við meira enn 0.5 promillu í blóðinum. Umleið 18-19.000 bilar eru í Føroyum. Lat okkum siga, at umleið ein triðingur er á vegunum samstundis ein vanligan arbeiðsdag, ella á leið 6.000. Hetta svarar til, at ein vanligan gerandisdag í Føroyum eru 18 bilførarar í ferðsluni, sum hava meira enn 0,5 alkoholpromillu í blóðinum. Býta vit hetta eftir samlaða bilatalinum í mun til fólkatalið, vildu seks koyrt í Havn, tveir í Klaksvík, fýra í Eysturoy, ein til tveir í Norðurstreymoy, ein í Vágum, ein í Sandoy og ein til tveir í Suðuroy. -------------------------------------------------------------------------------- Fjórða hvør álvarsliga vanlukka orsakað av rúsdrekka At 3 av 1000 bilførarum koyra ávirkaðir ljóðar kanska ikki av tí nógva, men verður hugt at teimum vanlukkum, sum føra við sær deyða ella álvarsligan løst, so er fjórða ella fimta hvør vanlukka orsakað av rúsdrekka. Sereyðkenni fyri ferðsluvanlukkur, sum henda av rúsdrekka eru: at tær henda um náttina, at tær henda í vikuskiftinum, at talan er um álvarsamar vanlukkur, at bara ein bilur er uppi í, t.e. bilurin hjá tí drukna bilføraranum, at serliga ungir menn hava skuldina, og at bilførarin ikki nýtir bilbelti. Í Norðurlondum hevur meira enn 3. hvør, sum er mistonktur fyri rúsdrekkakoyring, brúkt onnur rúsandi evni ella heiluvág einsamalt ella saman við rúsdrekka. -------------------------------------------------------------------------------- Kenna ikki føroyska koyrikortið Tað er nú so langt fráliðið, síðani danir fingu koyrikort í ES-sniði, at ungu løgreglumennirnir í Keypmannahavn als ikki kennast við gamla føroyska koyrikortið - so hóast tað hevur gildi í Norðurlondum hetta árið út, so er tað ein stórur fyrimunur at skifta tað út við nýggja koyrikortið í ES-sniði, áðrenn farið verður til Danmarkar at koyra. So sleppur ein í øllum førum undan sera tíðarkrevjandi misskiljingum, sum kunnu kosta meira enn tær 250,- krónurnar, sum Bileftirlitið skal hava fyri eitt nýtt koyrikort. -------------------------------------------------------------------------------- Ov tjúkk/ur til trygdarbelti ? Rådet for Større Færdselssikkerhed í Danmark lat danska Trafikkradioen kanna spurningin. Leiðarin á teknisku deild hjá løgregluni í Keypmannahavn segði, at best var fyrst at spyrja Bileftirlitið um tað var forsvarligt at flyta festini til trygdarbeltið - og lat tað seg ikki gera, so máttu hesi fólkini fáa eina læknaváttan uppá, at tey ikki skuldu ella kundu nýta trygdarbelti.... og so sjálvandi koyra fyri egna ábyrgd uttan trygdarbelti. Bileftirlitið í Føroyum upplýsir, at hetta er ikki komið fyri enn, at fólk hava spurt seg fyri um at flyta festini til trygdarbeltið, og um hetta hevði hent seg, so hevði Bileftirlitið biðið um forskriftir frá bilframleiðaranum, tí støðini, har festini sita, eru styrkt, og tí kann ein ikki av sínum eintingum flyta festini, so beltið røkkur, men bara gera hetta í samráð við framleiðaran. -------------------------------------------------------------------------------- Bøturnar skulu svíða Føroyskir løgreglumenn hava áður úttalað, at bøturnar í Føroyum fyri ov høga ferð eru "láturliga lágar". Men nú gera norðmenn nakað við málið. Frá január í ár eru bøturnar hækkaðar við í meðal 25%. Tað merkir t.d., at tað kostar 500,- kr at koyra 5km/ ov nógv og 3000,- kr at koyra 25 km/t ov nógv. Somuleiðis ksotar tað 3000,- kr um tú koyrir út fyri reyðum ljósi ella fullum steðgi - sama bótin verður givin um tú ikki heldur víkiskylduna. -------------------------------------------------------------------------------- Ferðsluskadd ov anonym Fólk, ið hava fingið minni ella størri skaða í ferðsluni, eru alt ov anonym, tá hugsað verður um tær ómetaliga stóru sosialu avleiðingar, skaðin hevur á lív teirra. Norskar kanningar vísa nú, at ikki bert kosta ferðsluskaðarnir sera nógv landsbúskaparliga, men persónligu avleiðingarnar fyri tey ferðsluskaddu eru sera umfatandi - og hetta verður í alt ov stóran mun tagt burtur í fjølmiðlunum. Men hetta skulu kanningarstovnar nú til at gera nakað við. Í Føroyum luttaka ferðsluskadd m.a. í undirvísingini hjá Ferðslutrygd. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Les nýggju ferðslulógina, sum varð sett í gildi 1. juli: Royn her Link til vanligu forsíðuna FastCounter by LinkExhange [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - royn knappin niðanfyri dagført:17-07-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 2. Mikudagur 08-03-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Ferðslulógin fyri Løgtingi Í løgtingslóg um ferðslu, smb. løgtingslógarkunngerð nr. 14 frá 2. mars 1988, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 59 frá 20. mai 1996, verða gjørdar hesar broytingar: " - soleiðis byrjar uppskotið til nýggja ferðslulóg, sum í dag varð lagt fyri løgtingið til viðgerðar av Finnboga Arge, landsstýrismanni. Tá tingfundurin varð settur gjørdu tingmenn vart við, at teir máttu hava betur stundir til at lesa uppskotið ígjøgnum. Málið varð tí tikið av skránni. -------------------------------------------------------------------------------- Treytað frádøming av koyrikortinum Nýggja ferðslulógaruppskotið leggur upp til eina nýggja mannagongd viðvíkjandi revsiáseting, tá umræður fyrstuferðarbrot á ferðslulógina undir serliga linnandi umstøðum. Talan er um treytaða frádøming, t.v.s. at lógbrótarin fær bót, og ikki missir koyrikortið, men fær ein treytaðan dóm í ávísa tíð. Mett verður, at hetta fer at virka sum ein sterk ávaring og má ætlast at hava fyribyrgjandi árin. Tí um lógbrótarin brýtur ferðslulógina aftur í so stóran mun, at vanligur dómur vildi verðið frádøming av koyrikortinum, so fellur hamarin harðliga - tí endurtøkuavleiðingarnar eru, at bæði tann upprunaligi og tann nýggi tilburðurin verða lagdir sum grund undir dóminum um treytaleysa frádøming. -------------------------------------------------------------------------------- Einki krav um vetrardekk Flestu skaðarnir í Føroyum, sum henda í hálku, henda tí bilarnir eru ov illa skøddir. Men hóast tað er bannað at koyra við píkadekkum um summarið, so er einki krav um at koyra við píkadekkum ella vetrardekkum um veturin. T.v.s. at einki krav er um at vera skøddur eftir umstøðunum um veturin. Tá løgreglan kemur á staðið verður frágreiðing skrivað, og mangan verður beinleiðis sagt í hesum frágreiðingum, at orsøkin t.d. var, at bilurin, ið var orsøkin til óhappið, var ov illa skøddur. Men eftir galdandi skipan er eingin lóg, sum ásetur nakað annað, og tí verður eingin bót ella ávaring givin í hesum sambandi. -------------------------------------------------------------------------------- Danir hækka bøturnar Sambært ríkisadvokatinum skulu allar ferðslubøtur í Danmark hækka í næstum, og eingin bót skal vera undir 500,- kr. Her er serliga talan um smábrot á ferðslulógina. Men sum nakað nýtt sleppa t.d. pensjónistar ikki bíligari. Tann sonevnda rabatskipanin verður avtikin - bara skúlaungdómur sleppur framvegis fyri hálvan prís. Fyri størri brot, t.d. fyri rúsdrekkakoyring, er ætlanin at hækka bøturnar enn meira í lutfalli til ársinntøkuna. -------------------------------------------------------------------------------- Sleppa undan at nýta trygdarbelti Sambært galdandi ferðslulóg kann landsstýrið áseta reglur, ið frítaka ávísar persónar fyri skylduna at nýta trygdarbelti. Galdandi reglur um hetta eru ásettar í eini kunngerð frá 1986. Skotið verður upp at avtaka hesa kunngerð og gera nýggja kunngerð í staðin. Sambært nýggja uppskotinum fevnir skyldan at nýta trygdarbelti ikki um persónar, sum við læknaváttan eru frítiknir. Í uppskotinum er heimilað landsstýrismanninum at gera reglur um frítøku frá skylduni at nýta trygdarbelti fyri serligar hættir fyri koyring, t.d. vinnuliga koyring við lágari ferð, har viðkomandi undir koyringini skal inn í og úr bilinum ferð eftir ferð, og strekkið millum steðgirnar ikki fer upp um 500 m, tá Postverkið koyrir í fjølbygdum øki í sambandi við útbýting av bræva- og pakkaposti, og tøming av postkassum, koyring í fjølbygdum øki, tá viðkomandi skal býta út dagbløð til haldarar, løgreglukoyring við serligum atliti at eftiransan, tá handtikin verða flutt og eisini onnur, ið kunnu vera vandamikil undir koyringini og vinnuliga koyring hjá hýruvognsbilførarum við ferðafólki. -------------------------------------------------------------------------------- Hald lagt á bilin ! Í nýggja ferðslulógaruppskotinum verður gjørd nýggj áseting um, at við serliga grov ella endurtikin brot á ferðslulógina kann hald verða lagt á motorakfarið, ið var nýtt til brotið, um hetta verður mett neyðugt at fyribyrgja enn fleiri brot á ferðslulógina, og um haldið ikki er órímiligt. Innan ferðslulógarinnar øki verður annars hald næstan bara nýtt í málum við konstruktivum broytingum av knallertum. Endamálið við at gera hesar broytingar er at gera eina broyting av rættarpraksis møguliga á hesum øki, soleiðis at dómstólarnir fara at nýta hald av motorakfari oftari, enn sum nú er. Hesin møguleiki fyri oftari at leggja hald á motorakfør fer at hava við sær eina fyribyrging yvirhøvur - partvís av tí at tær fíggjarligu avleiðingarnar merkjast væl - og partvíst við at gerðin beinleiðis førir við sær, at eingin møguleiki framvegis verður at nýta bilin, ið nýttur varð til lógarbrotið. -------------------------------------------------------------------------------- Valfríur bilfríur dagur? Bilfríi dagurin, sum yvirborgarstjórin í Keypmannahavn, Jens Kramer Mikkelsen, lýsti herfyri, verður av ongum. Eitt ótal av feløgum - harímillum FDM - klagaðu kommununa fyri at kunngerðin um bilfrían dag fríggjadagin 22. september var ólóglig sambært Róm-traktatini og ES-reglum annars um frían flutning av vørum og arbeiðsmegi. Harfturat vísti ein kanning, at almenna flutningsnetið hevði skramblað saman, um noktað varð bilum at koyra henda dagin. Fakrørslan, serliga Dansk Metal, átalaði harðliga kommununa og vísti á tey mongu, hvørs livibreyð er bundið at nýtsluni av bili. Sambært FDM og Dansk Metal er støðan nú, at tað er "frivilligt, om man vil lade bilen stå på den bilfri dag!" -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 3. Mikudagur 15-03-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Løgreglan enn ongar rætningslinjur um bilbelti Spurningurin hevur fleiri ferðir stungið seg upp í seinastuni, hvussu ein møgulig nýggj lóggáva um trygdarbelti í bili skal gjøgnumførast. Verður kravið, at øll ferðandi skulu sita í trygdarbelti, so rakar hetta sera hart familjur við 4 børnum ella fleiri, tá tað er ógjørligt lógliga at hava hesi í trygdarbelti í vanligum persónbili. Løgreglan í Føroyum bíðar eftir viðgerðini av ferðslulógini, og hevur ongar rætningslinjur fingið um, hvussu lógin skal praktiserast á hesum øki. -------------------------------------------------------------------------------- Barnaríkar familjur frádrátt fyri MPV-bilar Landsstýrið hevur fingið umsóknir frá barnaríkum familjum um frádrátt í innflutnings- og/ella skrásetingargjøldum av sokallaðum MPV-bilum. Hetta kemst m.a. av, at ikki ber til at hava fýra børn ella fleiri lógliga fastspent í vanligum persónbili. Eingin støða er tikin í hesum máli, men onkur umsøkjari hevur fingið svar frá Vinnumálastýrinum, at valla verður nøkur broyting í innflutningsgjøldum hesum viðvíkjandi í bræði. -------------------------------------------------------------------------------- Strangari reglur fyri trygdarbelti Í Noregi eru hýruvognsførarar framvegis undantiknir kravinum um at brúka trygdarbelti. Men nú verður endi á øllum øðrum undantøkum. Ein nýggj lóg er á veg sum m.a. umfatar eitt krav um, at børn í bussum skulu sita í trygdarbelti, umframt at serlig trygdarútgerð skal verða í bussum fyri rullustólar og barnavognar. Bussførarin fær ábyrgd av at øll eru tryggjað sambært galdandi reglum - men ein trupulleiki er, um tað er praktiskt møguligt hjá einum skúlabussførara at halda skil á børnunum. Roknað verður við, at lógin helst kemur at krevja, at har trygdarbelti er, skal tað brúkast, og ætlanin er so, at trygdarbelti verða obligatorisk í øllum nýggjum bussum frá 1. oktober í ár. -------------------------------------------------------------------------------- Tvítunlar Tunnlar í framtíðini verða helst dupultir, t.v.s. at talan verður um tvey hol lið um lið - ístaðin fyri eitt. Hetta kemst serliga av, at vandin fyri eldsbruna undir vanlukkum er sera stórur. Tá tveir tunnlar eru lið um lið gongur ferðslan lættari, verður mett, og við "síðugøtum" millum tunnlarnar slepst eisini burtur beinanvegin, skuldi ein vanlukka hent. Í Noregi verður nú ein almenn hoyring um ætlaninar. -------------------------------------------------------------------------------- Slepp telefonini Koyrir tú bil í Noregi aftaná mikudagin 15. mars ár 2000 og tosar í handhildnari fartelefon, so fært tú eina stóra bót. Aftaná henda dag er totalbannað at brúka handhildna telefon í bili, meðan tú koyrir. Í hesi viku og í næstu kann ein hoyra ymiskt um nýggju lógina, um ein lurtar eftir NRK P1 gjøgnum dagin, umframt at evnið verður umrøtt í sendingini"Kveldsåpent". -------------------------------------------------------------------------------- Hálkukoyrifrálæra miseydnað Nýggjar norðurlendskar kanningar vísa, at frálæran í hálkukoyring er púra miseydnað, tá um ferðslutrygd ræður. Endamálið við frálæruni í Norðurlondum hevur verið at læra fólk at koyra í hálku - men norskar kanningar frá 1988 til og við 1996 vísa, at tey, ið hava luttikið í hesi undirvísing, tvørturímóti oftari eru fyri vanlukkum í hálku. Tað sama vísir ein finsk kanning frá 1992 og ein svensk frá 1996. Norska Ferðslutrygd sigur, at frálæran við lítlari ferð á hálkubreytunum als ikki kann yvirførast til veruleikan, og norska Samferdselsdepertementet skal nú kanna frálæruna og koma við nýggjum uppskotum, serliga innan hálkukoyringina. -------------------------------------------------------------------------------- Breytin flutt ein tíma fram Ferðslusendingin Breytin á Rás2 er nú flutt fram til kl. 16 hvønn fríggjadag, og verður nú hvørja ferð send beinleiðis úr Studio 1. Umframt aktuell evni og luttøku av ymsum stovnum, sum vara av ferðsluviðurskiftum í Føroyum, luttekur ein løgreglumaður nú fast í hvørji sending. Møguleiki er hjá lurtarunum at senda spurningar til løgreglumannin -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 4. Mikudagur 22-03-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Ferðslulógin í rættarnevndina Uppskotið til nýggja ferðslulóg, sum varð lagt fyri tingið herfyri, kom ikki til viðgerðar framløgudagin. Lógaruppskotið var so umfatandi, at tingmenn vildu hava stundir at seta seg inn í málið, og 1. viðgerð varð tí sett til 16. mars. Eftir stutta viðgerð varð ferðslulógaruppskotið, beint í rættarnevnd løgtingsins. Hvussu langa tíð viðgerðin í rættarnevndini fer at taka er enn óvist. -------------------------------------------------------------------------------- Herferð um trygdarbelti onga ávirkan Tá danska Ferðslutrygd í 1998 gjørdi kanningar saman við løgregluni, vísti tað seg, at 30% av bilførarum koyrdu uttan trygdarbelti. Við eini umfatandi kampanju tá eydnaðist at fáa talið niður á 24%, og tað meðaltalið hevur hildið sær síðani. Við ársenda farna ár varð ein roynd gjørd aftur, og løgreglan gjørdi so kanningar undan og eftir herferðini. Men herferðin hevði als onga ávirkan - vinarligar áminningar virkaðu heilt einfalt ikki. Meðaltalið á teimum, sum ikki nýta trygdarbelti, er framvegis 24%. Men ringast stendur sum vant til hjá ungu monnunum millum 18 og 24, har 44% ikki nýta trygdarbelti. Einasta loysn tykist tí at vera at bøturnar verða hækkaðar, so tær veruliga svíða. -------------------------------------------------------------------------------- 0-hugsjónin nullstillað! Tað var við spenningi, fleiri mynduleikar avgjørdu at fara at virka fyri 0-hugsjónini, eftir at løgmaður í Ólavsøkurøðuni í fjør kunngjørdi, at landsstýrið hevði avgjørt at virka fyri hesi hugsjón í Føroyum. Stutt eftir hetta var ein kunnandi fundur við luttøku av øllum landsins mynduleikum, sum vara av ferðsluni í Føroyum. Ein arbeiðsbólkur varð settur at gera eitt kommisorium ella arbeiðssetning fyri arbeiðsbólkin. Hetta góðkendi Vinnumálastýrið, sum síðani setti formann fyri arbeiðsnevndina. Nevndin hevði fund við Vinnumálastýrið og fundardagur varð ásettur. Men so niðurleðgi Vinnumálastýrið arbeiðið hjá bólkinum, tí ósemja stakk seg upp um hvør skuldi leiða arbeiðið. Ferðslutrygd hevur síðani skrivað til Vinnumálastýrið um støðuna, men enn er einki hent í málinum og ongan veg er komið við arbeiðnum. -------------------------------------------------------------------------------- Sama koyrifrálæra í Føroyum og Mozambique Tað ljóðar løgið, serliga tá ein hoyrir um glopraregn í Mozambique og valla sær ein koyriveg, tíansheldur ein bil, at koyrifrálæran skal verða á sama høga støði sum í Føroyum. Men Heimsbankin hevur fíggjað virkseminum hjá teimum stovnum, sum umsita koyrifrálæruna í Mozambique, og í hesum lá eit krav, at koyrifrálæran skuldi umsitast av norsku og portugisisku koyrilærarafeløgunum. Hetta hevur so ført til, at koyrifrálæran í Mozambique verður grundað á norsku bókina "Veien til førerkortet", sum bæði er týdd til føroyskt og íslendskt. Í hesum sambandi upplýsir norska koyrilærarafelagið, at løgreglan í Eritrea nú eisini skal brúka ensku útgávuna av bókini í koyrifrálæruni. -------------------------------------------------------------------------------- Tey ungu ynskja royndarkoyring við foreldrunum Ein lítil roynd hjá Ferðslutrygd at sponsorera eina ungdómssending á Rás2 um ung í ferðsluni vísti, at meginparturin av teimum ungu ynsktu, at ein skipan við royndarkoyring í eitt ella tvey ár saman við foreldrunum varð sett í gildi í Føroyum. Tey ungu mettu stutt sagt, at tey ungu dugdu ov illa at koyra, og at orsøkin var, at tey høvdu ov fáar royndir. Víst varð í fleiri førum til Noreg, har tey ungu fáa loyvi at koyra við foreldrunum frá tí at tey eru 16 ár. Í Noregi hinvegin verða nú helst strangari krøv sett til hesa royndarkoyring, tí uppskot er frammi um kravdar ástøðiligar royndir, áðrenn tey ungu sleppa at koyra. Koyrilærararnir í Noregi vísa á, at teir ikki hava fingið minni at gera av hesi skipanini - tey ungu, sum hava koyrt við foreldrunum, duga oftast betri at handfara bilin, men hava ofta "arvað" óvanarnar hjá foreldrunum, eins og tey ikki klára seg betur til ástøðiligu royndirnar enn onnur. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 5. Mikudagur 29-03-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Ferðslulógin til viðgerðar hósdagin 30. mars Eftir stutta 1. viðgerð í løgtinginum 16. mars var nýggja ferðslulógaruppskotið beint í rættarnevndina til viðgerðar. Rættarnevndin hevur nú gjørt av, hvussu farið skal verða fram í málinum. Sámal Petur í Grund, formaður í rættarnevndini, upplýsir, at rættarnevndin hevur samtykt at viðgera alla lógina undir einum, og allur hósdagurin 30. mars er settur til viðgerðina. Heldur enn at stevna øllum viðkomandi stovnum "til hoyringar" í rættarnevndini, hevur nevndin gjørt av at senda boð eftir teirri arbeiðsnevnd, sum hevur tilevnað endaliga lógaruppskotið. Sámal Petur í Grund vónar, at rættarnevndin saman við nevndini kann ganga lógaruppskotið ígjøgnum punkt fyri punkt og avgreiða tað til løgtingið sum skjótast. -------------------------------------------------------------------------------- Prutl skulu ikki nýta parkeringspláss Tann, ið setur eitt prutl á eitt parkeringspláss, ið er ætlað bilum, kann fáa parkeringsbót. Fyri vanlig prutl eru somu reglur galdandi sum fyri vanligar súkklur. Motorsúkklur kunnu harafturímóti verða settar á parkeringsplássi, hóast einki krav er um, at tær skulu nýta perkeringsklokku. Men eigararnir skulu ikki kenna seg tryggar av teirri grund, tí løgreglan koyrir vanliga tvær ferðir framvið, um motorsúkkla stendur á vanligum pakeringsplássi til bilar, eins og parkeringsvørðarnir eisini hava hana í huganum. -------------------------------------------------------------------------------- Bileftirlitið skal umsita vegskattin Landsstýrið hevur lagt uppskot fyri tingið um at flyta umsitingina av vegskatti frá Gjaldsstovuni til Bileftirlitið. Bileftirlitið ger frammanundan allar grundskrásetingar av bilum, umsitur allar navnaupplýsingar um eigara, umsitur samskiftið við politivaldið, tá ið nummarplátur verða tiknar vegna vantandi vegskattagjald. Harumframt umsitur Bileftirlitið frammanundan: umskráseting, tryggingareftirstøður og annars alt samskiftið við tryggingarfeløg og Toll & Skatt. Landsstýrið heldur, at umsitingin verður nógv lættari, um hon verður løgd undir Bileftirlitið. Ætlanin er, at skipanin skal koma í gildi frá 1. mai í ár. -------------------------------------------------------------------------------- Vanlukka ella økt tal av ferðsludeyðum? Fotofellur ella automatisk ansan av ferðsluni møtir stóra mótstøðu í grannalondunum. Sagt verður m.a., at tað gongur persónverjuni ella persónliga frælsinum ov nær. Harafturímóti vísa norðmenn nú á, at tað minkar um ferðsluskaðar, um fólk automatiskt fáa ferðslubøtur í postinum, og at tað styrkir persónverjuna. Kjakið hevur stungið seg upp, eftir at fjølmiðlarnir eru átalaðir fyri at vera ov líkasælir viðvíkjandi umrøðuni av ferðsluóskili. Víst verður t.d. á, at dettur eitt flogfar niður, og 10 fólk doyggja, ja, so verður tað umrøtt sum ein vanlukka; men um 19 eru deyð í ferðsluni seinasta mánað, so verður tað bert umrøtt sum, "at talið á teimum, sum deyð eru í ferðsluni, er økt í prosentum"! -------------------------------------------------------------------------------- Nýggj miðøksl bjargar mannalívum Í grannalondum okkara standast teir flestu álvarsligu ferðsluskaðarnir av samanbrestum frammífrá, ella at bilar sleppa útav í skeivari vegsíðu. Í Svøríki eru nýggjar royndir gjørdar við miðøkslum - eitt slag av rekkverki mitt eftir vegnum - umframt vanligu bilverjurnar við vegjaðararnar. Úrslitið frá royndarøkjunum vísir, at royndirnar hava hepnast sera væl. Endamálið við royndunum er at lúka fyrsta stigið í 0-hugsjónini: at nærkast mest møguligt tí máli, at eingin skal láta lív ella verða álvarsliga skadd/ur í ferðsluni! Allir vandamiklir høvuðsvegir, sum nú bert hava eina málaða rípu eftir miðjuni, skulu, sum frá líður, hava rekkverk. Flestu vanlukkurnar standast av: ov nógvari ferð, í hálku, vindi ella, at dekk bresta. Men í ávísum royndarøkjum er eingin deyður seinastu 9 mánaðirnar, og ferðsluskaðarnir eru harumframt minkaðir við 60%. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 6. Mikudagur 05-04-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Eingin lógarkravd hvílitíð fyri bussførarar Í oktober í fjør tók Ferðslutrygd undir við teimum bussførarum, sum mæltu til, at líknandi reglugerð sum tann danska um "køre- og hviletidsbestemmelser", varð sett í gildi í Føroyum. Hevði hetta verið gjørt, høvdu koyrivaktirnar ongantíð verið longri enn 6 tímar um dagin, og tíðarætlanin hevði verið gjørd rúmligari, við tað at fyrilit eisini hevði verið tikið fyri óvanligum umstøðum. Flestu busseigarar tóku eisini undir við hesum. Seinasta útspælið í hesum sambandi kom frá Vinnumálastýrinum, sum segði, at tað ongar ítøkiligar ætlanir hevur um at gera reglur fyri hvílitíðir fyri bussførarar, men at sjónarmiðini hjá Ferðslutrygd eru tikin til eftirtektar, og verða tey havd í huga, tá ið framtíðar tillagingar á hesum lóggávuøki verða gjørdar. Einki er kortini nevnt um hetta í ferðslulógaruppskotinum, sum í løtuni er til viðgerðar í tinginum. -------------------------------------------------------------------------------- Fleiri doyggja í ferðsluni enn í kríggi Nýggj tøl sýna, at ferðsluvanlukkur vóru størsta deyðaorsøk í 1999. Heimsheilsustovnurin WHO upplýsir, at í fjør doyðu 856.000 fólk í ferðsluvanlukkum. Til samanberingar doyðu "bert" 320.000 í kríggjum kring allan heimin. -------------------------------------------------------------------------------- Ljósir tunlar Norski landsverkfrøðingsstovnurin ger í løtuni sera spennandi kanningar í fleiri tunlum inni í Sogn, og kunnu hesar kanningar eisini fáa avleiðingar fyri tunlar í Føroyum. Stovnurin hevur roynt eitt nýtt slag av máling, sum verður sproytað upp á tunnilsloft og -veggir. Málingin heftir seg uttan mun til, um veggur ella loft eru skitin ella vát. Av hesum verður heilt ljóst inni í tunlinum. Ein frágreiðing verður nú skrivað, pg verður hon send øllum norðurlendskum stovnum, sum vara av tunlum. -------------------------------------------------------------------------------- Koyrandi eftir Marknagilsvegnum í ár Ein tann størsti (permanenti) ferðslutøppurin í Havn - Marknagilsvegurin - verður aftur opin fyri ferðslu í ár. Tað sera umfatandi arbeiðið fyri tvær "siffraðar" milliónaupphæddir gongur skjótt og væl, og bæði tekniski stjórin og formaðurin í teknisku nevnd í Tórshavnar kommunu lovaðu í sendingini "Breytini" á Rás2 seinasta fríggjadag, at koyrandi verður eftir Marknagilsvegnum í ár. Tó verða ikki allar til- og frákoyringar lidnar í hesum árinum. -------------------------------------------------------------------------------- KFUK kanska lata øki? Ein møguleiki at loysa ferðslutrupulleikarnar í Varðagøtu í Havn, er, at KFUK letur nakað burtur av garði sínum við Varðagøtu. Samráðingar fara fram um hetta í løtuni, men enn er ikki endaliga gjørt av, um tað verður KFUK, ið fer at bøta um tey fløktu ferðsluviðurskiftini við skúlarnar og dagstovnarnar í økinum. -------------------------------------------------------------------------------- Niðurteljing til summardekk! Sjálvt um mong enn koyra við summardekkum, og hóast tað als ikki er ólógligt at koyra við summardekkum um veturin, so er tað kortini ikki loyvt at koyra við píkadekkum um summarið. Píkatíðin varir bara henda mánaðin afturat, og 1. mai skulu píkadekkini av. Alt eftir, hvussu koyrilíkindini eru, plagar løgreglan at gera kanningar frá 1. mai og úteftir, og bót verður latin til tann, ið tá nýtir píkadekk. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster -------------------------------------------------------------------------------- Nr. 7. Mikudagur 12-04-2000 -------------------------------------------------------------------------------- Minningardagur teirra, sum farin eru í ferðsluni Spurningurin um at hava ein minningardag fyri teimum, sum farin eru í ferðsluni, hevur tikið seg upp aftur. Hóast evnið er viðbrekið, so tykist tað, sum stór undirtøka er fyri at skipa fyri tílíkum degi. Men tá ið hetta mál hevur verið umrøtt, - og tað hevur tað verið fleiri ferðir, so hevur altíð verið spurt, hvussu ein tílíkur dagur so skal verða skipaður. Tílíkur dagur verður ikki skipaður sum ein almennur kirkjuligur minningardagur, men Hans Jákup Joensen, biskuppur, hevur mælt til, at tey, sum farin eru í ferðsluni, eisini verða mint allahalgannasunnudag, og ikki serskilt allahalgannadag, sum er minningardagur teirra sjólætnu. Ingi Gunnarsson í Havn, sum í fjør kom við uppskoti um ein minningardag, umhugsar nú at fyrireika ein tílíkan minningardag. Ætlan hansara er at fáa onnur at taka undir við ætlanini um at velja ein ávísan dag, tá ið blómutyssi verða løgd við vegjaðaran á vanlukkustøðunum til minnis um tey, ið har fórust í ferðsluni, og teimum til ávaringar og umhugsan, sum fara framvið í bilum sínum. -------------------------------------------------------------------------------- FDM ger lýsingarátak fyri Skúvadali Tað er ikki so sjáldan, at danska FDM skipar fyri "lystfiskeri i Øresund", har fólk fáa eitt gott ferðatilboð, sum - umframt bil og bústað - eisini snýr seg um at sleppa á flot. Men nú err FDM so eisini farið norður um Oyrasund, út á "lidt større vand og fangst", sum tikið verður til. Og hesa ferð er tað einki minni enn Vestmannabjørgini, sum FDM nú býður limum sínum at síggja.. Víst verður á eitt tilboð frá Smyril Line við ferðing, uppihaldi og mati, og til tilboð frá Gunnari Skúvadal um ferðir undir Vestmannabjørgini, eins og til túrar á floti við egnari ella leigaðari (og sóttreinsaðari) útgerð. -------------------------------------------------------------------------------- Rundkoyring gjørd við SMS Í løtuni verður arbeitt við at gera eina stóra rundkoyring við SMS. Ætlanin er vald fram um onnur uppskot, sum t.d. at gera tunnil ella gongubrúgv tvørtur um R.C. Effersøesgøtu. Tekniska deild Tórshavnar Býráðs upplýsir, at vandin við bæði tunli og gongubrúgv er tann, at mong kortini fara at royna at sleppa sær tvørtur um vegin - meðan royndirnar við slíkum rundkoyringum aðrastaðni hava verið sera góðar. Rundkoyringin skal verða liðug í summar. -------------------------------------------------------------------------------- Føroyar í teldubankan hjá FDM Danska FDM ger í løtuni ein risastóran dátugrunn (database) við øllum atkomuligum tilboðum um útferðir, frítíðarferðir o.s.fr. Hetta er ein heimasíðu, sum longu er løgd út í alnótina. Hon er serliga hent hjá teimum, ið ætla at hava bilin við sær, tá ið farið verður at ferðast. Í hesum viðfangi skal verða sagt frá, at sjálvt um okkurt enn vantar í, so verða Føroyar, sum frá líður, væl umboðaðar á nýggju heimasíðuni hjá FDM. Henda heimasíðan, sum nú er løgd út, sæst á www.fdm.dk -------------------------------------------------------------------------------- Til Cuba at keypa amerikanarabil Vit hoyrdu eisini afturljóðið í Føroyum, tá ið blaðið "Motor" herfyri hevði verið og vitjað í Cuba. Komin aftur sýndu teir hópin av upprunaligum (originalum) amerikanarabilum - serliga frá fimmtiárunum, sum vóru til sølu fyri lítið og einki. Spurningurin tók seg upp beinanvegin, um tað yvirhøvur bar til at keypa ein tílíkan bil í Cuba og fáa útflutningsloyvi til hann. Sjálvt "cubanski ambassadørurin" í Føroyum, Arnbjørn Thomsen, fekk fyrispurningar um hetta; men tað var ikki júst hansara málsøki. FDM fekk tí nógvar fyrispurningar aftan á hesa útgávuna, og hugsað verður nú um at skipa fyri einum innkeypstúri til Cuba. Øll, ið áhuga hava fyri hesum, kunnu ringja á telefon + 45 27 07 66 ella seta seg í samband við teldupostadressu kle@fdm.dk -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Nr. 8. Mikudagur 19 - 04 - 2000 "Bopælskriteriet" ørkymlar! Av tí at nógvir Føroyingar fara til Danmarkar í summarfrítíðini, og at mangir av teimum hava skyldfólk har, so tykist spurningurin um, hvør hevur loyvi at koyra bilin í Danmark, ørkymla mong. Fleiri hava eisini spurt, hví Bileftirlitið ikki kunnger tílíka lóg, sum ásetir, hvør hevur loyvi at koyra bilin í Danmark. Orsøkin er tann, at hetta er ein donsk lóg, sum er kunngjørd í Danmark. Tá ið Føroyingar koma til Danmarkar við einum bili, sum er skrásettur í Føroyum, so verða Føroyingar mettir sum útlendingar. Í lógini verður hetta kallað "bopælskriteriet", og tað hevur hvørki við ferðslulóg ella ferðslutrygd at gera, men tað er íkomið í sambandi við, at avgjøld eru løgd á bilar. Hetta merkir, at tann, ið fer til Danmarkar at ferðast við bili, sum er skrásettur í Føroyum, kann ikki læna vinum, kenningum ella skyldfólki bil sín. Einastu undantøk eru, um einum tørvar hjálp t.d. at koyra umborð á ferju ella at koyra bilin til ella frá verkstaði. Sambært "bopælskriteriet" eru Føroyingar at rokna sum útlendingar, og føroyskt skrásettir bilar sum útlendskir, t.v.s. at tey, sum eru skrásett sum búgvandi í Danmark, hava ikki loyvi at koyra ein bil, sum er skrásettur í Føroyum. Harafturímóti er einki í lógini, sum forðar fyri, at Føroyingar ikki hava loyvi at koyra ein bil í Føroyum, hóast hann er skrásettur í Danmørk. -------------------------------------------------------------------------------- Fleiri missa koyrikortið á Oyggjarvegnum Í hugaheiminum hjá mongum ungum tykist tað, sum er Oyggjarvegurin vorðin óalmenn kappkoyringarbreyt. Ein afturvendandi roynd við kvikum bilum er at vita, hvussu nógva ferð hann klárar at vinda seg uppá niðan fram við Grøv. Ungdómarnir kenna seg rættiliga tryggar, nú nærum øll ferðslan gongur gjøgnum Kaldbakstunnilin, og lítil ferðsla er á oynni. Men sambært løgregluni verða fleiri kanningar gjørdar á Oyggjarvegnum, og løgreglan er rættiliga ofta á staðnum. Og fleiri hava mist koyrikortið undir kappkoyringini á Oyggjarvegnum. -------------------------------------------------------------------------------- Nú SKAL koyrikortið verða umbýtt! Aftan á 31. desember í ár verður gamla føroyska koyrikortið ógildugt - bæði í Føroyum og uttanlands. Bileftirlitið hevur nú fleiri ferðir lýst í fjølmiðlunum og heitt á fólk um at minnast til at býta gamla koyrikortið um við eitt nýtt í ES-sniði. Men lítið nyttar. Tað er soleiðis, at koyrikortið skal í seinasta lagi verða umbýtt føðingardagsmánaðin; men heitt verður eisini á øll, sum skulu uttanlands, at býta koyrikortið um í góðari tíð. Avgreiðslutíðin kann verða upp til tveir mánaðir, og Bileftirlitið ætlar ikki at seta eyka fólk ella at stytta um summarfrítíðina hjá stovninum fyri at avgreiða koyrikortini. Nevnast kann, at Føroyingar uttanlands hava havt stórar trupulleikar av gamla koyrikortinum, tí serliga teir yngru løgreglumenninir kenna tað als ikki. -------------------------------------------------------------------------------- Píkarnir av! Nú nærkast 1. mai, og 30. apríl er seinasti dagur, sum loyvt er at koyra við píkadekkum. Løgreglan upplýsir, at tað ikki verður farið út at kanna bilar, um tað er kavarok og hált 1. mai, men at vanligt er at byrja at kanna bilar stutt eftir mánaðarskiftið. Um koyrt verður tá við píkadekkum, verður bót givin á staðnum. -------------------------------------------------------------------------------- Klár til at fara uttanlands Nú er tíð at byrja at umhugsa at gera bilin kláran til uttanlandsferðina. Fleiri verkstøð byrja í næsta mánaði við serligum tilboðum um høvuðseftirlit og klárgerð. Avgerandi er at hava bremsur og ljós í lagi, at dekkini eru góð - eisini á eykahjólinum - at neyðug amboð eru í bilinum, og at olja verður skift á motori, gearkassa og differentiali, áðrenn farið verður. Eini góð ráð eru eisini at kanna reglurnar í tí landi, har koyrt verður, tí har kunnu serstøk krøv vera galdandi sum t.d., at eldsløkkjari skal vera í bilinum. Eisini er ávaringartríkantur t.d. kravdur í fleiri londum. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Nr. 9. Mikudagur 26 - 04 - 2000 Ferðslutrygd og bilatrygd á framsýning. Stóra bilaframsýningin í Ítróttarhøllini á Hálsi um vikuskiftið snýr seg ikki bara um nýggj snið av bilum. Hyggur ein nærri sær ein, at tað áhaldandi verður gjørt meira og meira burturúr ferðslutrygdini, eisini í teimum bíligastu bilunum. Á tekniska økinum eru alt fleiri vorðin kend við ABS-bremsurnar, sum m.a. gera, at hjólini ikki blokkera. Aðrar nýggjar skipanir gera, at heldur ikki ber til at "spola", og at bæði trýst og mótstøða elektroniskt verður býtt millum hjólini, so koyringin verður tryggari. Av aðrari útgerð kann nevnast trygdarbjølgurin, sum bjargar mongum mannalívum - hesin finst í at kalla øllum bilum í dag, eins og nakrir av dýrari bilunum hava trygdarbjølgar aftan, á síðuni og til høvdið. Speglini uttan hava fingið innlagdan hita, so hvørki kavi ella dampur legst á, og trygdarbeltini hava nú fingið elektroniskar strammarar, sum læsa beltini undir samanstoyti. Flestu nýggju bilarnir eru gjørdir "bleytir" í hornunum, soleiðis at teir geva seg rættiliga nógv undir samanstoyti. Hetta, saman við sterkum trygdarbjálkum í hurðunum, nýggjari tøkni í trygdarbjølgunum og trygdarbeltunum, ger sjálvt teir minstu bilarnar munandi tryggari í dag. Uttan eru nakrar broytingar farnar fram í seinastuni, bilarnir hava fingið betur ljós, sokallaðu "kombinatiónsbaklyktirnar" verða mettar at síggjast betur og vera munandi tryggari, og flestu bilar í dag hava viskara aftan og høgtsitandi bremsuljós. Innan í bilunum eru eisini spennandi broytingar, t.d. hava fleiri bilar fingið bakkspegl, sum sjálvt dempar ljósið niður, tá ein bilur nærkast aftanífrá í myrkri. Tað mesta av hesum nevnda er at síggja í høllini á Hálsi á bilaframsýningini um vikuskiftið. -------------------------------------------------------------------------------- Ársfundur hjá Ráðnum fyri Ferðslutrygd Fríggjadagin 28. apríl kl 12. verður ráðsfundur á Ráðnum fyri Ferðslutrygd. Á skránni er ársfrágreiðing formansins, framløga og góðtøka av granskoðaðum roknskapi, val av limum og varalimum í starvsnevndina, val av granskoðara og viðgerð av innkomnum málum, harundir mál um upptøku av nýggjum limum. Hetta er 24. ársfundur hjá Ráðnum fyri Ferðslutrygd. Í verandi nevnd sita Petur Jacob Sigvardsen, formaður, Pál Weihe, næstformaður, og nevndarlimir eru Eyðun Djurhuus, Hervør Guttesen og Jákup Napoleon Olsen. Allir nevndarlimirnir standa fyri vali, og tveir teirra hava boðað frá, at teir ikki taka við afturvali. -------------------------------------------------------------------------------- Tryggingarfelagið Føroyar vónar skynsamari koyring Talið á akførum, sum vóru tryggjað hjá Tryggingarfelagnum Føroyar, var við árslok 18.832, harav 13.439 privatbilar. Hetta var ein vøkstur í privatbilatryggingum uppá umleið 300 eftir einum ári. Men talið á tryggingarskaðum er vaksið munandi meiri, frá 3.282 í 1998 til 3.981 skaðar í fjør. Hetta merkir, at skaðabótin er vaksin eftir einum ári frá 45 miljónum til 60 miljónir, og tá tryggingargjøldini lækkaðu frá 66,6 til 66,4 miljónir somu tíð, so var úrslitið fyri akfarstryggingina sera vánaligt fyri 1999. Tryggingarfelagið Føroyar sigur, at í sambandi við umskipanina av akfarstryggingunum eru tryggingargjøldini eisini sett nakað niður. Men Tryggingarfelagið má ásanna, at við núverandi skaðagongd eru gjøldini ov lág, og hetta verður ikki nøktandi í longdini. Tí vónar Tryggingarfelagið, at skynsamari koyring fer at minka um skaðatalið. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Nr. 10. Mikudagur 03 - 05 - 2000 Nýggj nevnd í Ferðslutrygd Fríggjadagin 28. apríl var ársfundur hjá Ráðnum fyri Ferðslutrygd. Á skránni var m.a. val av limum og varalimum í starvsnevndina. Undan fundinum var starvsnevndin mannað við Petur Jacob Sigvardsen, formanni, Pál Weihe, næstformanni, og nevndarlimunum Eyðuni Djurhuus, Hervør Guttesen og Jákup Napoleon Olsen. Allir starvsnevndarlimirnir stóðu fyri vali, og tveir teirra, Pál Weihe og Eyðun Djurhuus, høvdu frammanundan boðað frá, at teir ikki tóku við afturvali. Úrslitið av starvsnevndarvalinum var, at Petur Jacob Sigvardsen, Jákup Napoleon Olsen og Hervør Guttsen vórðu afturvald. Sum nýggir limir í starvsnevndina komu Høgni í Stórustovu og Høgni Djurhuus. Fundurin samtykti, at Petur Jacob Sigvardsen skuldi halda fram sum formaður og Jákup Napoleon Olsen skuldi verða nýggjur næstformaður. Annað mál á skránni var upptøka av nýggjum limum í ráðið. Seks kommunur og eitt áhugafelag høvdu søkt um limaskap,og gjørdi fundurin av at veita øllum umsøkjarunum limaskap. Limir í Ráðnum fyri Ferðslutrygd kunnu vera stovnar, kommunur og felagsskapir. Hetta var 24. ársfundur hjá Ferðslutrygd, og næsta ár verða sostatt 25 ár liðin, síðan RFF var stovnað. -------------------------------------------------------------------------------- Bilaframsýningar lítlan áhuga Hóast flestu bilasølurnar eru á bilaframsýningunum við nýggjastu sniðunum, so eru stóru bilaframsýningarnar illa vitjaðar higartil í ár. Fleiri orsøkir eru helst til hetta: sera nógvar framsýningar eru nú kring landið, og tí verða tilboð og undirhald minni lokkandi. Hetta hevur so borið við sær, at fleiri av framsýningunum eru ókeypis, ikki fyri bilasølurnar, men fyri tey, ið koma at hyggja at nýggju bilunum. Men heldur ikki hetta tykist at hjálpa, áhugin er støðugt minkandi fyri teimum stóru framsýningunum í meginøkinum. Fleiri bilasølur halda, at tær fáa meira burtur úr smáum framsýningum kring landið, sum tær sjálvar skipa fyri. Orsøkin til hetta er helst, at flestu bilasølurnar eru savnaðar í meginøkinum og hava stórar framsýningar hjá sær sjálvum, so kundin at kalla verður oystur undir í dagligum tilboðum og áminningum. -------------------------------------------------------------------------------- Lýggjur 1. mai uttan píkadekk Tey, ið ætlaðu sær at drála við at skifta frá píkadekkum til summardekk, tí løgreglan kanska fór at vera lagalig, um kavin varð liggjandi, gjørdust vónsvikin. Øll onnur fegnaðust um góða veðrið 1. mai. Løgreglan fer nú í regluligu grein 13- og ferðkanningunum eisini at kanna, um bilar koyra við píkadekkum. Funnist hevur verið at, at bøturnar eru ov lágar, men tær kosta undir øllum umstøðum nakað, tá ið hugsað verður um eitt bíligt ella sjálvgjørt dekkskifti. 300 krónur er bótin fyri at koyra við píkadekkum nú, og eru dekkini illa slitin, verður eykabótin 50 krónur fyri dekkið. -------------------------------------------------------------------------------- Politistafelag Føroya 50 ár Fríggjadagin 05. mai verður aðalfundur í Politistafelag Føroya. Hetta er samstundis hátíðardagur í felagnum, tí felagið fyllir 50 ár ólavsøkudag í ár. Í hesum sambandi verður skipað fyri stórum hugnakvøldi í Havnar Klubba fríggjakvøldið. Upplýst verður av politistøðini í Havn, at hóast løgreglan hevur veitslu, so er kortini eingin broyting í vaktarskipanini fríggjakvøldið, tí tey, sum eiga at hava vakt tá, eru sjálvsagt til arbeiðis! -------------------------------------------------------------------------------- Ferðslutrygd og bilatrygd á framsýning. Stóra bilaframsýningin í Ítróttarhøllini á Hálsi um vikuskiftið snýr seg ikki bara um nýggj snið av bilum. Um hugt verður gjøllari at hesi framsýning, verður ein varur við, at áhaldandi verður gjørt meira og meira burtur úr ferðslutrygdini, eisini í teimum bíligastu bilunum. Á tekniska økinum eru alt fleiri vorðin kend við ABS-bremsurnar, sum m.a. gera, at hjólini ikki "blokera". Aðrar nýggjar skipanir gera, at heldur ikki ber til at "spola", og at bæði trýst og mótstøða verður býtt elektróniskt millum hjólini, so koyringin verður tryggari. Av aðrari útgerð kann nevnast trygdarbjølgurin, sum bjargar mongum mannalívum. Hann er mestsum í øllum nýggjum bilum, eins og nakrir av teimum dýrari bilunum eisini hava trygdarbjølgar aftan, á síðuni og til høvdið. Hiti er lagdur í speglini, so hvørki kavi ella dampur koma á tey, og trygdarbeltini hava nú eisini fingið elektróniskan útbúnað, sum læsir tey undir samanstoyti. Flestu nýggju bilarnir eru gjørdir "bleytir" í hornunum, so at teir geva seg rættiliga nógv undir samanstoyti. Hesar ábøtur saman við sterkum trygdarbjálkum í hurðunum, nýggjari tøkni í trygdarbjølgunum og trygdarbeltunum, ger sjálvt teir minstu bilarnar munandi tryggari, enn teir áður hava verið. Uttan eru nakrar broytingar farnar fram í seinastuni: bilarnir hava fingið betri ljós - tær sonevndu "kombinatiónsbaklyktirnar" , ið vera mettar at síggjast betur og vera munandi tryggari, og nú á døgum hava nógvir bilar eisini viskara aftan og høg bremsuljós. Innan í bilunum eru eisini spennandi broytingar, t.d. hava fleiri bilar fingið bakkspegl, sum sjálvt doyvir ljósið, tá ið bilur nærkast aftanífrá í myrkri. Tað mesta av hesum nýggja útbúnaði er at síggja á bilaframsýningini um vikuskiftið í høllini á Hálsi. Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Nr. 11. Mikudagur 09 - 05 - 2000 - vika 19 Eingin ímóti ferðslulógini Tá ið ferðslulógin kom til 2. viðgerð í løgtinginum, atkvøddi ein tingmaður ímóti, ein atkvøddi ikki, men 30 atkvøddu fyri. Men tá ið ferðslulógin kom til 3. viðgerð tann 4. mai, varð hon endaliga samtykt við 21 atkvøðum fyri og ongari ímóti. Tað merkir, at allir tingmenn, ið vóru til steðar, atkvøddu fyri nýggju ferðslulógini. Rættarnevndin, sum samd mælti løgtinginum til at samtykkja uppskot landsstýrisins, brúkti bert nakrar dagar til viðgerðina. Orsøkina til skjótu viðgerðina segði formaðurin í rættarnevndini vera, at forarbeiðið var sera væl úr hondum greitt, at limirnir í rættarnevndini frammanundan vóru sera væl inni í málinum, og at ferðslulógin als ikki var eitt flokspolitiskt mál. -------------------------------------------------------------------------------- Ein "sjafør" lóg! Hóast formaðurin í rættarnevndini fegnast um nýggju ferðslulógina, so heldur hann hana tó ikki vera tíðarhóskandi. Hon er í veruleikanum bert ein rúgva av ásetingum fyri bilførararnar. - Um ein ferðslulóg skal hanga saman og hava eina sál, sum tikið verður til, so má hon verða munandi meira gjøgnumførd og fevna um allar tættir í ferðsluni. Men henda ferðslulógin er tó eitt risastig framá, sum tað ber hjá myndugleikunum at byggja víðari á, sigur Sámal Petur í Grund, formaður í løgtingsins rættarnevnd. Rættarnevndin heldur, at broytingarnar, sum eru í nýggju lógini, eru alneyðugar og eiga at verða framdar. Tó heldur nevndin, at lóggávan, sum broytingarnar verða framdar í, er ikki tíðarhóskandi sum ferðslulóggáva, og at arbeitt eigur at verða fram ímóti einari nýggjari ferðslulóggávu, sum fevnir um allar tættir í ferðsluni, so sum t.d. fólk til gongu, børn, kríatúr o.a. í sambandi við ferðslu. Ein part av hesum er landsstýrismanninum longu heimilað at broyta og áseta við kunngerðum. Men formaðurin í rættarnevndini heldur, at arbeitt skal verða fram ímóti eini nýggjari, umfatandi og væl skipaðari ferðslulóg, sum umfatar allar áður nevndu tættirnar. -------------------------------------------------------------------------------- Royndarkoyrikort møguliga í gildi Fleiri ferðir í seinastuni hevur verið spurt eftir einum royndarkoyrikorti til teirra, sum júst hava tikið koyrikortið. Ikki hevur verið frítt heldur, at tey ungu sjálv hava hildið, at fyrsta koyrikortið skuldi verið eitt royndarkoyrikort, sum var galdandi í eitt ár ella tvey. Tá ið ferðslulógin var til viðgerðar, segði rættarnevndin í álitinum, at nevndin vil gera vart við, at spurningurin um eitt royndarkoyrikort er umrøddur í nevndini. Og rættarnevndin sigur eisini, at verandi lóggáva heimilar landsstýrismanninum í samferðslumálum at gera reglur hesum viðvíkjandi, og heldur nevndin, at landsstýrismaðurin eigur at brúka hesa heimildina. Tað stendur sostatt upp til landsstýrismannin, og óhugsandi hevði ikki verið við tílíkari áseting, nú Bileftirlitið fer undir arbeiðið við nýgjari reglugerð fyri koyrikort. -------------------------------------------------------------------------------- Løgreglan út í bók! Føroya Politistafelag hevði sín 50. ársaðalfund fríggjadagin 5. mai. Føroya Politistafelag var stovnað ólavsøkudag 1950. Men hóast at aðalfundurin fyrr plagdi at vera á ólavsøku - tá allir løgreglumenninir kortini vóru í Havn - so er hetta ikki møguligt longur, og tí varð 50 ára veitslan hildin fríggjakvøldið. Men á ólavsøku er so ætlanin at hátíðarhalda føðingardagin við stásiligari bókaútgávu. Tað er fráfarni løgreglumaðurin Hjartvard Skálagarð, sum hevur skrivað stórt verk um løgregluna í Føroyum. -------------------------------------------------------------------------------- Grein 13-kanningar Eru píkarnir framvegis ikki komnir av í góðveðrinum, so er at fáa teir av beinanvegin. Løgreglan ger nú fleiri grein 13-kanningar um alt landið umframt tær ferðkanningarnar, ið vanliga verða gjørdar. Nú standa tær fyrstu stevnurnar fyri durum, og tí eigur serliga at verða ansað eftir, at bilarnir eru í lagi! -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:03-06-00 webmaster Nr. 12. Mikudagur 17 - 05 - 2000 - vika 20 Mælir til royndarkoyrikort Yvirlæknin á B8 - Intensivu Deild - á Landssjúkrahúsinum, Høgni Djurhuus, sum eisini er nevndarlimur í Ráðnum fyri Ferðslutrygd, mælir nú myndugleikunum til at áseta avmarkingar í koyrikortinum tey fyrstu árini. Serliga leggur hann dent á, at myndugleikarnir eiga at treyta nýggju koyrikortini so, at tey, sum júst hava fingið koyrikort, ikki koyra um náttina tey fyrstu árini. Í beinleiðis ferðslusendingini "Breytini" á Rás 2 fríggjadagin vísti Høgni Djurhuus á, at tað ikki er rúsdrekka, sum er stórsti vandin hjá teimum ungu, tí tey ansa rættiliga væl eftir ikki at missa koyrikortið, tey júst hava fingið. Men stórsti vandin er náttarkoyringin. Bæði ein uppgerð frá Landslæknanum og royndirnar á sjúkrahúsinum prógva, at so er. Ræðandi hagtølini vísa, at aldursbólkurin millum 15 og 25 ár verður harðast raktur - hægsti tindurin á strikumyndunum svarar til tey 18 ára gomlu! Høgni Djurhuus metir, at hetta ikki bert er meiningsleyst, men eisini óneyðugt. Hetta er óneyðugt spill av ungum monnum og kvinnum, sum eigur at kunna fyribyrgjast betur enn í dag. Hann nevndi tað hjálparloysi, hann mangan kennir, tá hann sum viðgeri stendur við teimum avvarðandi at ungum fólkum, sum júst eru deyð eftir ferðsluvanlukku. Tað er trupult at ugga, segði hann, tí eingin meining er í hesum tilburðum. Og harnæst kemur, at tað ber til at gera nakað við hetta uttan stórvegis kostnað, men bert við lógarásetingum. Hann mælir tí til avmarking í koyrikortinum fyrstu árini, og at tey, sum júst hava fingið koyrtikort, ikki fáa loyvi at koyra um næturnar fyrstu tíðina. Hann vísir á, at hetta er roynt aðrastaðni við góðum úrsliti. Tað ber ikki til, at vit sum ábyrgdarfull vaksin í einari mentaðari tjóð kunnu lata so nógv lív og so nógvar lagnur fara fyri skeyti. -------------------------------------------------------------------------------- Rættarnevndin ummælt royndarkoyrikort Tá ferðslulógin herfyri kom til 3. viðgerð á Løgtingi, viðmerkti Løgtingins Rættarnevnd í endaliga álitinum, at spurningurin um eitt royndarkoyrikort var umrøddur í nevndini. Nærri var ikki komið inn á hetta í álitinum. Men í sendingini "Breytini" á Rás 2 segði Sámal Petur í Grund, formaður í Løgtingsins Rættarnevnd, at óneyðugt var at koma við uppskoti um lógarbroyting til 3. viðgerð av ferðslulógini, tí landsstýrismanninum er longu frammanundan heimilað at gera slíkar ásetingar. Harnæst vísti hann á, at Bileftirlitinum er álagt at gera nýggja koyrikortarreglugerð, og at tað tá er møguligt hjá landsstýrismanninum at gera slíkar ásetingar. -------------------------------------------------------------------------------- Royndarkoyrikort í nýggja reglugerð Bileftirlitið hevur tikið spurningin um royndarkoyrikortið upp í sambandi við fyreireikandi arbeiðið til nýggja koyrikortarreglugerð. Jákup Jacobsen, stjóri á Bileftirlitinum, sigur, at spurningurin um avmarkaða gildistíð, nýggjar koyriroyndir, eykafrálæru, myrkakoyring og aldursmørk í hesum sambandi er tikin upp í sambandi við fyreireikandi arbeiðið. Hvat úrslitið verður, er ov tíðliga at meta um enn, men Jákup Jacobsen roknar við, at uppskotið til nýggja reglugerð fer út til hoyringar í heyst. Tá reglugerðin er endaliga avgreidd er tað upp til landsstýrið at kunngerða hana. Í Sjónarhorninum í komandi viku greiðir Jákup Jacobsen m.a. nærri frá hesum viðurskiftum. -------------------------------------------------------------------------------- Rulluskoytur skulu vera á gongubreytini Í grannalondunum er stórt stríð um nýggjastu ítróttardilluna, rulluskoytur. Trý sløg av rulluskoytum eru: vanligar rulluskoytur við fýra hjólum, "rollerblades", ið hava 3 til 5 hjól uppá longs, og "roller-ball", ið eingi hjól hava, men tvær rullandi kúlur ístaðin. Fólk nýta hesar til ítrótt og at renna til og frá arbeiði við - ferðin kemur lættliga uppá einar 50 km/t. Men stríðið stendst um, hvar rennast kann á rulluskoytum, á vegnum, á súkklubreyt ella á gongubreyt. Bilførararnir vilja ikki hava hesar rennararnar á koyribreytini, súkklararnir vilja ikki hava teir á súkklubreytini, tí teir nýta alla breiddina á breytini, og gongufólkið vil avgjørt ikki hava teir á gongubreytini. Í Føroyum er einfaldari, tí galdandi ferðslulóg sigur heilt einfalt, at fólk á rulluskoytum eru at rokna sum gangandi, og tí skulu tey halda seg á gongubreytini. Hóast eingin lóg enn ásetir hesum, so verður viðmælt ikki bert at brúka fallhjálm, men eisini knæ- og albogaverju. -------------------------------------------------------------------------------- Koyrilærarafelagið í upploysn Ósemjan í Koyrilærarafelagnum er so stór, at fleiri rokna við, at felagið verður avtikið ella fer í tvíningar. Sitandi formaður, Manne Høgnesen, segði við Rás 2 fríggjadagin, at í løtuni eru tað bert krónurnar, ið telja. Fer felagið í tvíningar, metir hann, at kappingin millum koyrilærarar harðnar, og tað kann føra til dumping av prísunum, og talan verður tí um kvantitet og ikki kvalitet, sum hann tekur til. Landsstýrið er vitandi um trupulleikarnar, og Manne Høgnesen hevur einki ímóti, at tað almenna blandar seg uppí og t.d. ásetir eina fastgjaldsskipan fyri koyrilærarar, og samstundis ásetir frálærustøðið við lóg. Á tann hátt gerst frálæran tann sama fyri allar næmingar uttan órógvandi prískapping á økinum, metir hann. Enn er óvist, hvat hendir við Koyrilærarafelagnum. -------------------------------------------------------------------------------- Prestur fær ikki bót Sjúkrahúspresturin Sverri Steinhólm gjørdi í sendingini "Breytini" á Rás 2 í január mánaða vart við, at hann eftir nýggju ferðslulógini ikki kundi hava síni 4 børn og konuna lógliga í sínum annars stóra bili, tá nýggja ferðslulógin kemur í gildi. Hetta tí, at ferðslulógin ásetir, at øll skulu sita forsvarliga í trygdarbelti. Hann mælti til lækking av innflutningsgjaldinum á sokallaðar MPV-bilar, (Multi Purpose Vehicle), so barnaríkar familjur ikki gjørdust fyri vanbýti. Men hetta hevði Vinnumálastýrið ongar ætlanir um. Nú nýggja ferðslulógin er komin upplýsir løgreglan, at prestur fær ikki bót, um hann hevur síni 4 børn á baksetrinum. Tað er lógligt, men tey, sum kunnu, skula sita í trygdarbelti. -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:03-06-00 webmaster Nr. 16. Mikudagur 14 - 06 - 2000 - vika 24 Noreg eisini niður á 0.2 promillu Tá løgtingið herfyri samtykti nýggja ferðslulóg, vórðu fleiri samanberingar gjørdar við Noreg, serliga tá talan var um rúsdrekkakoyring. Svøríki hevur havt strangastu reglur á hesum øki við einum promillumarki uppá 0,2. Men í farnu viku hava norðmenn avgjørt at fylgja svium og seta markið niður á 0,2 promillu. Sostatt hava sviar og norðmenn nú strangastu lóg í Evropa um rúsdrekkakoyring og harvið er sostatt tann í Noregi nógv umrøddi "koyripilsnarin" avtikin við lóg. -------------------------------------------------------------------------------- Bøturnar hækka fleirfalt 1. juli Nýggja ferðslulógin, sum kemur í gildi nú 1. juli, førir m.a. við sær, at bøturnar fyri brot á ferðslulógina fara at hækka so tað rættiliga merkist. Í veruleikanum eru bøturnar nú tær somu sum í Danmark. Hækkingin er serliga galdandi fyri brot á ferðmørkini. Har føroyingar frammanundan vóru vanir við bøtur, sum lógu millum 3 og 400 krónur, so tátta einstaku bøturnar nú í tveir túsundkrónuseðlar. So hetta kemur veruliga at merkjast. -------------------------------------------------------------------------------- Alment løntir koyrilærarar? Manne Høgnesen frá Koyrilærarafelagnum metir, at tíðin er farin frá prískapping og ósemjum annars um koyrifrálæru og koyrikort. Hann metir, at ein fastur prísur eigur at verða ásettur fyri koyrikort, at frálærustøðið eigur at verða ásett av tí almenna, og at koyrilærarar eiga at verða alment starvssettir við almennari løn. Hann metir, at bert á henda hátt tryggja vit eitt høgt og eins frálærustøði, og at eitt koyrikort kostar tað sama, uttan mun til aldur. -------------------------------------------------------------------------------- Lumpnar ferðkanningar Mong kenna tað. Tey verða tikin einaferð á ferð millum bygda, fáa kanska eina ávaring ella eina bót. Síðani kenna tey seg tryggan, tí hetta hendir ikki aftur. Halda tey. Men nakrar kilometrar longri frammi er løgreglan aftur á ferð, og hamarin fellur. Løgreglan ger meira og meira við at gera fleiri tílík tiltøk á sama strekki, og meira enn so kemur fyri, at somu fólk verða tikin meira enn eina ferð sama dag. Og sum nevnt, so verður kostnaðurin fyri at koyra ov skjótt fleirfaldaður eftir 1. juli 2000! -------------------------------------------------------------------------------- Nett máting av radaranum Fleiri tykjast at hava hildið, at tað ber til at vinna eitt sakarmál ímóti løgregluni við einum pástandi um skeiva máting við radaranum. Fleiri søgur hava gingið í seinastuni um, at fólk eru fríkend, hóast radarin hevur mett tey at koyra ov skjótt. Hetta eru bert søgur - Føroya Rættur hevur enn ongan fríkent, har radarin hevur mált viðkomandi at koyra ov skjótt. Radarin mátar ferðina fullkomiliga nett og dregur ein kilometur frá. Og mátingarnar halda í rættinum. -------------------------------------------------------------------------------- Radarávaring ólóglig! Eitt ótal av útlendskum bløðum og faldarum koma hvønn dag til landið, sum snúgva seg um nýggjastu tøkni á marknaðinum. Í fleiri av hesum bløðum, serliga týskum, eru tilboð uppá sokallaðar "radardetektorar" til bilar. Hetta eru smá tól, sum siga frá, tá ein nærkast einum radara og soleiðis kunnu gera, at ein kann snúgva sær undan løgreglukanningum. Men hesi tól eru ólóglig, ikki bara at nýta, men tey eru eisini ólóglig at innflyta til Føroya. Bíleggur ein kortini, kann tólið verða tikið í tollinum, og tann, ið bíleggur, kann fáa bót fyri ólógligan innflutning og missa tólið og peningin, sum var goldin fyri tað. -------------------------------------------------------------------------------- Kilometurvísarin vegleiðandi Verður ein tikin og løgreglan pástendur, at ein koyrdi 90 km/t, men ein sjálvur pástendur, at kilometurvísarin vísti 80 km/t, hvat so? Um nú ein eftirfylgjandi kanning vísir, at kilometurvísarin vísti skeivt, og veruliga vísti, at bilurin koyrdi 80, hóast hann koyrdi 90 km/t, hvat so? Bótin er kortini vís. Kilometurvísarin í bilinum er bara vegleiðandi, og tað er upp til eigaran av bilinum at tryggja, at hann vísur rætt. Verður ein tikin í ferðkanning, og radarin vísti, at ein koyrdi 90 km/t, so fær ein bót hareftir, uttan mun til, hvat kilometurvísarin vísti. -------------------------------------------------------------------------------- Minnist til tryggingina Nú er tíðin komin at føroyingar fara uttanlands við bili. Vert er tí einaferð enn at minna á reyða kortið frá tryggingarfeløgunum. Kortið fæst ókeypis og umfatar altjóða SOS-tryggingina, sum m.a. umfatar hjálp kring alt Evropa og eitt nú ókeypis leigubil, um ein kemur heilt illa fyri. -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:14-06-00 webmaster Nr. 15. Mikudagur 07 - 06 - 2000 - vika 23 Løgreglan út við saksinum Í farnu viku gjørdi løgreglan fleiri ferðir vart við, at um fólk ikki høvdu goldið vegskatt, so varð farið undir at klippa nummarspjøldur av bilunum. Seinast var gjørt vart við hetta í ferðslusendingini Breytini á Rás 2 fríggjadagin. Mánadag fekk so bæði ferðsluløgreglan og teir løgreglumenn, sum koyra vanliga patruljukoyring, boð um at byrja at klippa spjøldur av. Mong nýttu høvið at gjalda falnan vegskatt mánadagin, upplýsir løgreglan. -------------------------------------------------------------------------------- Væleydnað ferðsluátak Tað stóra ferðsluátakið hjá ferðsluløgregluni, sum byrjaði 20. mai, endaði nú 3. juni. Sera nógvar grein 13-kanningar og ferðkanningar eru gjørdar. Men hóast hetta átakið er endað, so verða nógvar kanningar gjørdar alt summarið. T.d. er vanligt, at ferðsluløgreglan er til allar stevnurnar, umframt at regluligar ferðkanningar verða gjørdar um alt landið. -------------------------------------------------------------------------------- Úr at gera at ansa eftir drottningini Løgreglan fær úr at gera við at ansa eftir Margrethu drotning við fylgi um hvítusunnuna. Tað verða sera stór trygdarkrøv sett í sambandi við vitjanina. Løgreglan skal skipa eitt vápnað løgreglulið, útvega bilførarar og motorsúkkluførarar, syrgja fyri, at drotningin trygt sleppur framat alla staðir, hon vitjar, og løgreglan skal eisini syrgja fyri eini rúgvu av øðrum praktiskum fyriskipanum. -------------------------------------------------------------------------------- Einstaklings treytir fyri leigu av bili Útleigufeløgini Hertz og Avis seta líknandi treytir til teirra, ið ynskja at leiga bil. Vanliga verður kravt, at leigari hevur koyrikort og er 25 ár; men ein einstaklings meting verður gjørd í hvørjum einstøkum føri. Hetta verður serliga gjørt, so sloppið kann verða undan, at bilar verða leigaðir til sonevnda rukkukoyring. Tað eru mest útlendsk handilsfólk, sum leiga hesar bilar, og tínæst føroyingar, sum t.d. hava sín egna bil á verkstaði ella siglandi føroyingar. Feløgini halda, at útlendingar fara munandi betur um bilarnar enn føroyingar. Aðrastaðni er vanligt, at tryggingin er dýrari, tess yngri leigarin er; men í Føroyum verður latið vanligt tryggingargjald fyri allar aldursbólkar. -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:07-06-00 webmaster Nr. 14. Mikudagur 31 - 05 - 2000 - vika 22 Ferðsluløgreglan landsfevnandi Arbeitt verður við at broyta bygnaðin á sokallaðu ferðsluløgregluni. Ferðsluløgreglan er nú ein eind, sum hoyrir undir Politistøðina í Havn. Skipanin virkar í høvuðsheitum soleiðis, at tær ymsu politistøðirnar boðsenda ferðsluløgregluni at gera kanningar, sum tørvur og tíð er. Sum frá líður verður ferðsluløgreglan ein sjálvstøðugari eind, sum frítt kann virka um alt landið, skilst á nøkrum teirra, sum dagliga arbeiða innan eindina. Annars er skipanin soleiðis, at um fólk ynskja ferðsluløgregluna á staðið, ber til at seta seg í samband við sýslumann ella politistøð á staðnum, sum síðani setir seg í samband við ferðsluløgregluna. -------------------------------------------------------------------------------- Fíggjarnevndarformaðurin vil hava avgjøldini niður Formaðurin í Løgtingsins fíggjarnevnd, Bjarni Djurholm, metir, at prísmunurin millum diesel og bensin í Føroyum er vorðin alt ov stórur. Og serliga orsakað av almenna avgjaldspolitikkinum er munurin vaksandi og veksur, hvørja ferð prísurin á altjóða marknaðinum fer upp. Bjarni Djurholm vil kortini ikki hava dieselprísin upp, men heldur bensinprísin niður. Prísøkingin nú 29. mai stóðst av dollarkursinum og øðrum viðurskiftum á altjóða marknaðinum, sum vit onga ávirkan hava á. Eisini heldur Bjarni Djurholm, at vinningurin hjá oljufeløgunum øktist lítið í mun til prísøkingina, sum stendst av almennu avgjøldunum, sum lutvíst hækka prosentuelt í mun til søluprísin. Gongdin er vitleys, sigur Bjarni Djurholm, tí landskassin fær kortini minni inn í avgjøldum, tí alt fleiri keypa dieselbilar, og tá hugsað verður um umhvørvisdálking, so er hetta ein skeiv leið at ganga. -------------------------------------------------------------------------------- Eingin lóg til liðbussin hjá SL Herfyri varð kunngjørt, at Strandferðslan hevði fingið ein nýggjan og stóran liðbuss. Harmonikubuss, sum onkur hevur valt at kalla hann. Sagt varð í fjølmiðlunum, at hann var at rokna sum "trailari við kerru", og at førarin mátti hava tilsvarandi koyrikort. Men hetta fekk fólk at hugsa um, at "trailari við kerru" hevur ikki loyvi at koyra skjótari enn 50 km/t, og at hesin bussur tí avgjørt ikki kláraði at halda rutuna, hann var settur til at røkja. Trupulleikin er, at hugtakið "liðbussur" finst ikki í galdandi ferðslulóg - men tað finst í nýggju ferðslulógini, sum kemur í gildi 1. juli. Tí hevur Bileftirlitið í samráð við fútan sum undantak góðkent liðbussin sum liðbuss samsvarandi nýggju ferðslulógini. Hann er sostatt fult lógligur á vegunum og kann eftir nýggju reglunum koyra 70 km/t. -------------------------------------------------------------------------------- Følsk trygd í razzia.dk Razzia.dk er ein internettænasta, sum sigur seg til eina og hvørja tíð kunna upplýsa, hvar og nær danska løgreglan ger ferðkanningar. Nærum 7000 ferðir sigst henda tænasta at hava forpurrað ferðmátingar hjá donsku løgregluni fyrstu tríggjar mánaðirnar í ár. Skipanin er nú so væl útbygd, at bilførarar fyri nakrar krónur kunnu melda seg til telefontænastuna hjá razzia.dk og gjøgnum GSM-fartelefonir støðugt fáa upplýst, hvar løgreglan ger kanningar. Men Jan Fossaberg, løgreglumaður í ferðsluløgregluni, segði við Breytina á Rás 2 fríggjadagin, at føroyingar ikki áttu at lata seg lokka av hesum, um teir nýttu tænastuna í Danmark, tí talan er um eina falska trygd. Løgreglan var kortini eitt fet frammanfyri alla tíðina, og skjótt var at blíva snýttur, hóast ein helt væl til standa. Hann sammetir hetta við, at løgreglan ger ferðmátingar fleiri staðir á sama strekki, og fólk halda seg vera undansloppin, tá tey eru komin gjøgnum fyrstu ferðmátingina - bara fyri at renna seg inn í ta næstu! Tænastan hjá razzia.dk er annars ikki ólóglig, og danska løgmálaráðið ætlar einki at gera fyri at steðga tænastuni. -------------------------------------------------------------------------------- Løgreglan meira at gera í ferðsluni Nýggja ferðslulógin fer at økja um arbeiðsbyrðuna hjá løgregluni, í øllum førum í fyrstani. T.d. fer helst at ganga eitt langt tíðarskeið, áðrenn øll hava vant seg av við at tosa í handhildnari fartelefon í bili. Eisini skulu øll nú sita í trygdarbelti, eisini tey smæstu, og her verður helst nógv at kanna og hyggja eftir hjá løgregluni. Harnæst eru ferðásetingarnar í ávísum førum broyttar. Men ferðsluløgreglan roknar við, at talan bert verður um eitt "tillagingartíðarskeið", til fólk hava vant seg við nýggju reglurnar. -------------------------------------------------------------------------------- Nógv fara at falla fyri promilluni Tann 1. juli verður promillumarkið 0.5 og markið fyri rúsdrekkakoyring 0.8. Í sendingini Breytini á Rás 2 fríggjadagin segði Jan Fossaberg frá ferðsluløgregluni, at fleiri kunnu væntast at fara at falla fyri promillumarkinum eftir 1. juli. Hann metti, at talan her eisini fór at verða um eitt tillagingartíðarskeið, har fólk máttu venja seg við, at nú var altso talan um onga øl - ella í mesta lagi eina og ikki meira - so fall ein fyri promillumarkinum. Sjálvur roknaði hann við fleiri frádømingum enn vanligt. -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:04-06-00 webmaster Nr. 13. Mikudagur 23 - 05 - 2000 - vika 21 Ferðslulógin í gildi tann 1. juli 2000 Seinasta vikuskiftið bar Útvarp Føroya, at nýggja ferðslulógin longu var komin í gildi. Orsøkin var, at Kunngerðarblaðið var útkomið, og at Anfinn Kallsberg, løgmaður, hevði undirskrivað kunngerð nr. 68 tann 10. mai. Sostatt hildu fleiri, at nú var ferðslulógin kunngjørd og komin í gildi. Men í grein 59g stk. 2. stendur kortini sami tekstur, sum Løgtingið samtykti herfyri, nevniliga at ferðslulógin kemur í gildi 1. juli ár 2000. -------------------------------------------------------------------------------- Handhildin fartelefon bannað í bili Í nýggju ferðslulógini eru nakrar størri broytingar í mun til ta gomlu. T.d. er ikki eftir 1. juli loyvt at brúka handhildna fartelefon, meðan koyrt verður. Hetta merkir, at bileigarin má útvega sær sokallaða "hands-free"-útgerð innan 1. juli. Eisini er í lógini heimilað landsstýrismanninum í ferðslumálum at gera aðrar ásetingar um teleútbúnaða í bilum. -------------------------------------------------------------------------------- Promillu- og rúsdrekkamørkini broytt Ásetingarnar í ferðslulógini um promillu- og rúsdrekkakoyring eru gjørdar munandi strangari. Promillumarkið er lækkað frá 0,8 promillu niður á 0,5 meðan markið fyri rúsdrekkakoyring er lækkað frá 1,2 til 0,8 promillu. Eisini eru revsireglurnar broyttar í hesum sambandi, nevnast kann t.d. tann treytaða frádømingin av koyrikortinum. Verður persónur frádømdur koyrirættin treytað, skal hann innan eina freist, sum Bileftirlitið ásetur, til eina eftiransandi koyriroynd. Men møtir hann ikki ella ikki stendur royndina, so verður koyrirætturin tikin. Fær ein treytaða frádøming, skal ein í 3 ár ikki koyra akfar undir slíkum umstøðum, at koyrirætturin verður frádømdur. Ger ein so stórt misbrot kortini, ásetir rætturin eina felags frádøming fyri henda tilburð og tað áður framda lógarbrotið. -------------------------------------------------------------------------------- Hald leggjast á akfarið Sambært nýggju ferðslulógina, so kann eitt akfar inndragast, um tað verður mett neyðugt, fyri at forða fyri fleiri brotum. Grein 58b sigur beinleiðis, at tá serliga grov ella endurtakandi brot verða framd á ferðslulógina, so kann hald leggjast á akfarið, sum verður nýtt til brotið, um so er, at tað verður mett neyðugt fyri at forða fyri fleiri brotum á ferðslulógina, og um inndrátturin ikki verður mettur órímiligur. Annars eru reglurnar í borgarligu revsilógini um inndrátt eisini galdandi. Er brotið framt av einum útlendingi, so kann løgreglan afturhalda akfarið, til allar skyldugar sektir eru goldnar. -------------------------------------------------------------------------------- Hámarksferðin broytt fyri ymisk akfør Nýggja ferðslulógin ásetir, at fyri eitt vegastrekki kann ásetast ein hægri hámarksferð enn vanliga hægstamarkið fyri ferð, um so er at umstøðurnar loyva tí. Fyri bussar yvir 3.500 kg má ferðin kortini ongantíð fara upp um 70 km/t, og í fjølbygdum øki má ferðin ikki fara uppum 50 km/t, sjálvt um ein hægri staðbundin hámarksferð er sett. Lastbilar mugu ongantíð fara uppum 70 km/t, ávíkavist 50 km/t í bygdum øki. -------------------------------------------------------------------------------- Nýggjar ásetingar um trygdarbelti Øll ferðandi í bili skulu í útgangspunktinum sita í trygdarbelti. Men ásetingin í nýggju ferðslulógini sigur kortini, at um setur við trygdarbelti er tøkt á baksetrinum, so skal trygdarbeltið nýtast. Børn skulu hereftir sita í trygdarbelti, ella í barnastóli ella líknandi útgerð, um tey eru undir 7 ár. Bilførarin hevur hereftir ábyrgd av, at øll undir 15 ár sita forsvarliga í trygdarbelti. -------------------------------------------------------------------------------- [ Sjónarhorn, savn ] [ Sjónarhorn, nýtt ] [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:04-06-00 webmaster Nr. 12. Mikudagur 17 - 05 - 2000 - vika 20 Mælir til royndarkoyrikort Yvirlæknin á B8 - Intensivu Deild - á Landssjúkrahúsinum, Høgni Djurhuus, sum eisini er nevndarlimur í Ráðnum fyri Ferðslutrygd, mælir nú myndugleikunum til at áseta avmarkingar í koyrikortinum tey fyrstu árini. Serliga leggur hann dent á, at myndugleikarnir eiga at treyta nýggju koyrikortini so, at tey, sum júst hava fingið koyrikort, ikki koyra um náttina tey fyrstu árini. Í beinleiðis ferðslusendingini "Breytini" á Rás 2 fríggjadagin vísti Høgni Djurhuus á, at tað ikki er rúsdrekka, sum er stórsti vandin hjá teimum ungu, tí tey ansa rættiliga væl eftir ikki at missa koyrikortið, tey júst hava fingið. Men stórsti vandin er náttarkoyringin. Bæði ein uppgerð frá Landslæknanum og royndirnar á sjúkrahúsinum prógva, at so er. Ræðandi hagtølini vísa, at aldursbólkurin millum 15 og 25 ár verður harðast raktur - hægsti tindurin á strikumyndunum svarar til tey 18 ára gomlu! Høgni Djurhuus metir, at hetta ikki bert er meiningsleyst, men eisini óneyðugt. Hetta er óneyðugt spill av ungum monnum og kvinnum, sum eigur at kunna fyribyrgjast betur enn í dag. Hann nevndi tað hjálparloysi, hann mangan kennir, tá hann sum viðgeri stendur við teimum avvarðandi at ungum fólkum, sum júst eru deyð eftir ferðsluvanlukku. Tað er trupult at ugga, segði hann, tí eingin meining er í hesum tilburðum. Og harnæst kemur, at tað ber til at gera nakað við hetta uttan stórvegis kostnað, men bert við lógarásetingum. Hann mælir tí til avmarking í koyrikortinum fyrstu árini, og at tey, sum júst hava fingið koyrtikort, ikki fáa loyvi at koyra um næturnar fyrstu tíðina. Hann vísir á, at hetta er roynt aðrastaðni við góðum úrsliti. Tað ber ikki til, at vit sum ábyrgdarfull vaksin í einari mentaðari tjóð kunnu lata so nógv lív og so nógvar lagnur fara fyri skeyti. -------------------------------------------------------------------------------- Rættarnevndin ummælt royndarkoyrikort Tá ferðslulógin herfyri kom til 3. viðgerð á Løgtingi, viðmerkti Løgtingins Rættarnevnd í endaliga álitinum, at spurningurin um eitt royndarkoyrikort var umrøddur í nevndini. Nærri var ikki komið inn á hetta í álitinum. Men í sendingini "Breytini" á Rás 2 segði Sámal Petur í Grund, formaður í Løgtingsins Rættarnevnd, at óneyðugt var at koma við uppskoti um lógarbroyting til 3. viðgerð av ferðslulógini, tí landsstýrismanninum er longu frammanundan heimilað at gera slíkar ásetingar. Harnæst vísti hann á, at Bileftirlitinum er álagt at gera nýggja koyrikortarreglugerð, og at tað tá er møguligt hjá landsstýrismanninum at gera slíkar ásetingar. -------------------------------------------------------------------------------- Royndarkoyrikort í nýggja reglugerð Bileftirlitið hevur tikið spurningin um royndarkoyrikortið upp í sambandi við fyreireikandi arbeiðið til nýggja koyrikortarreglugerð. Jákup Jacobsen, stjóri á Bileftirlitinum, sigur, at spurningurin um avmarkaða gildistíð, nýggjar koyriroyndir, eykafrálæru, myrkakoyring og aldursmørk í hesum sambandi er tikin upp í sambandi við fyreireikandi arbeiðið. Hvat úrslitið verður, er ov tíðliga at meta um enn, men Jákup Jacobsen roknar við, at uppskotið til nýggja reglugerð fer út til hoyringar í heyst. Tá reglugerðin er endaliga avgreidd er tað upp til landsstýrið at kunngerða hana. Í Sjónarhorninum í komandi viku greiðir Jákup Jacobsen m.a. nærri frá hesum viðurskiftum. -------------------------------------------------------------------------------- Rulluskoytur skulu vera á gongubreytini Í grannalondunum er stórt stríð um nýggjastu ítróttardilluna, rulluskoytur. Trý sløg av rulluskoytum eru: vanligar rulluskoytur við fýra hjólum, "rollerblades", ið hava 3 til 5 hjól uppá longs, og "roller-ball", ið eingi hjól hava, men tvær rullandi kúlur ístaðin. Fólk nýta hesar til ítrótt og at renna til og frá arbeiði við - ferðin kemur lættliga uppá einar 50 km/t. Men stríðið stendst um, hvar rennast kann á rulluskoytum, á vegnum, á súkklubreyt ella á gongubreyt. Bilførararnir vilja ikki hava hesar rennararnar á koyribreytini, súkklararnir vilja ikki hava teir á súkklubreytini, tí teir nýta alla breiddina á breytini, og gongufólkið vil avgjørt ikki hava teir á gongubreytini. Í Føroyum er einfaldari, tí galdandi ferðslulóg sigur heilt einfalt, at fólk á rulluskoytum eru at rokna sum gangandi, og tí skulu tey halda seg á gongubreytini. Hóast eingin lóg enn ásetir hesum, so verður viðmælt ikki bert at brúka fallhjálm, men eisini knæ- og albogaverju. -------------------------------------------------------------------------------- Koyrilærarafelagið í upploysn Ósemjan í Koyrilærarafelagnum er so stór, at fleiri rokna við, at felagið verður avtikið ella fer í tvíningar. Sitandi formaður, Manne Høgnesen, segði við Rás 2 fríggjadagin, at í løtuni eru tað bert krónurnar, ið telja. Fer felagið í tvíningar, metir hann, at kappingin millum koyrilærarar harðnar, og tað kann føra til dumping av prísunum, og talan verður tí um kvantitet og ikki kvalitet, sum hann tekur til. Landsstýrið er vitandi um trupulleikarnar, og Manne Høgnesen hevur einki ímóti, at tað almenna blandar seg uppí og t.d. ásetir eina fastgjaldsskipan fyri koyrilærarar, og samstundis ásetir frálærustøðið við lóg. Á tann hátt gerst frálæran tann sama fyri allar næmingar uttan órógvandi prískapping á økinum, metir hann. Enn er óvist, hvat hendir við Koyrilærarafelagnum. -------------------------------------------------------------------------------- Prestur fær ikki bót Sjúkrahúspresturin Sverri Steinhólm gjørdi í sendingini "Breytini" á Rás 2 í január mánaða vart við, at hann eftir nýggju ferðslulógini ikki kundi hava síni 4 børn og konuna lógliga í sínum annars stóra bili, tá nýggja ferðslulógin kemur í gildi. Hetta tí, at ferðslulógin ásetir, at øll skulu sita forsvarliga í trygdarbelti. Hann mælti til lækking av innflutningsgjaldinum á sokallaðar MPV-bilar, (Multi Purpose Vehicle), so barnaríkar familjur ikki gjørdust fyri vanbýti. Men hetta hevði Vinnumálastýrið ongar ætlanir um. Nú nýggja ferðslulógin er komin upplýsir løgreglan, at prestur fær ikki bót, um hann hevur síni 4 børn á baksetrinum. Tað er lógligt, men tey, sum kunnu, skula sita í trygdarbelti. -------------------------------------------------------------------------------- [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:03-06-00 webmaster [ Tíðindi, savn ] [ Tíðindi, nýggj ] Sjónarhornið er fastur táttur í Ferðslutíðindum. Hvønn mándag verður nýtt "Sjónarhorn" lagt á internetið. Tey sum skriva í Sjónarhornið eru fólk, sum vara av í ferðslumálum - ella fólk, sum hava áhuga - ella serkunnleika, tá talan er um ferð og ferðslu. Fyrsta innleggið skrivaði Finnbogi Arge, landsstýrismaður í ferðslumálum, 17 apríl í ár. Nýggj ferðslulóg Finnbogi Arge, landsstýrismaður, skrivar: Upplýsing og kjak um ferðslutryggleika er av avgerandi týdningi fyri atburðin hjá fólki í ferðsluni. Eingin ivi er t.d. um, at serliga Ráðið fyri Ferðslutrygd við upplýsing hevur megnað at ávirka hugburðin hjá fólki, tá tað snýr seg um koyring og rúsdrekka. Hagtølini vísa greitt, at talið á óhappum, har rúsdrekka hevur verið uppi í leikinum, er í støðugari minking. Les meira Lars Egemose, bilstjóri, skrivar: Nýggja internetblaðið Tað var við stórari gleði, at vit í Aksturvinnufelagnum Samfylking fingu áheitan frá RFF um at koma við einum innleggi til Sjónarhornið, og vit fara virkin at taka lut í kjakinum um ferð og ferðslu. Tað er tí av týdningi, at ferðslumyndin verður lýst úr ymsum síðum, og tað er áhugavert, at man loksins hevur fingið upp í lag at broyta ferðslulógina. Les meira Chr. C. Nielsen, stjóri í P/F TRYGD, skrivar: Hví henda óhappini ? Talið av bilum økist hvørt ár, og av hesum økist ferðslutættleikin. Tað verður alt meira vanligt, at bústaðurin er á einum staði og arbeitt verður á einum øðrum staði. Koyrt verður eisini meir og meir í frítíðini, ikki bert her í landinum, men eisini í útlondum. Ein fylgja av teirri øktu ferðsluni er tíverri fleiri óhapp, har bilar eru við. Óhapp, ið bera við sær menniskjansligar líðingar og miss av stórum virðum. Les meira Gunnar Dahl Olsen skrivar: Tann "bleyti" í ferðsluni Eg vil í mínum fyrsta innleggi í Sjónarhornið siga eitt sindur um, hvussu tað er at vera tann "bleyti maðurin" t.e. tann, sum súkklar í ferðsluni í Føroyum.Tað skal vera pláss fyri øllum - eisini teimum, ið ikki vilja flyta seg við bili. Hesi kunnu vera tey, ið ganga sær ein túr, tey ið renna nakrar kilometrar, ella tey ið vilja seta seg á súkkluna og njóta ta vøkru náttúruna, ið vit føroyingar hava allastaðni, hvar enn vit venda okkum. Les meira Boði Haraldson, býarverkfrøðingur í Havn, skrivar: Ferðsluviðurskiftinin í Havn Tekniska umsiting hjá Tórshavnar Kommunu fær ofta viðmerkingar frá fólki um, at einki verður gjørt við teir ymsu vegirnir í Havnini, ja tíðindafólk hava stórar sensatioónsyvirskriftir - so sum 'deyðsfellur'. Slíkar yvirskriftir bera, eftir okkara meting, ikki brá av objektivum journalistikki, tí í roynd og verðu verður arbeitt av kraft við ferðslumálum í allari Havnini. Les meira Kristian Dahl, løgreglumaður, skrivar: Álvaratos, hava tit ikki annað at gera ? Vit hava, sum bilførarar, hug at halda, at tað, sum eg geri, er rætt ella hevur einki uppá seg. Vit síggja bara feilirnar hjá hinum, men hygg at tær sjálvum og spyr: Hvat við mær, eri eg ein so góður bilførari, sum eg haldi meg vera ? Hvat kann eg gera betri, tá eg seti meg í bilin í dag ? Eingin ivi er um, at vit tá kundu komið fram á okkurt, ið vit sjálvi kundu bøtt um. Les meira Jákup Jacobsen, stjóri á Bileftirliti Føroya, skrivar: Fáa vit eitt betri koyrikort í framtíðini ? Hesin spurningur kann verða reistur, nú Føroya Løgting endaliga samtykti ferðslulógarbroytingina. Nakrar av lógarbroytingunum høvdu samband við koyrikortið, m.a.: 1) Nýggjar ásetingar um heilsulig krøv fyri útvegan og endurnýggjan av koyrikortum, 2) Koyring við lítlari motorsúkklu (ferð max. 45 km/t og slagvolumen max. 50 cm við vanligum koyrikorti til persónbil, 3) Eftiransandi koyriroynd í samband við treytaða og treytaleysa frádøming av koyrirættindunum. Les meira Óla-Svenn Nolsøe, formaður í Bilhandlarafelagnum, skrivar: Vilja politikarar, at ferðslulógin skal verða hildin? Eg havi altíð undrast á, at, tá ið tosað verður um ferðslu, og serliga um ferðina í ferðsluni, so eru flest á einum máli um, at koyrt skal verða við skili - og ikki ov skjótt. Men tá ið ein so setir seg við róðrið, so verður ferðslulógin hildin at verða ein forðing - ein lóg, ið kann verða brotin, um "eingin sær" - og sum ikki rættliliga er galdandi fyri tann, sum situr við róðrið. Les meira [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] [ Sjónarhornið, nýtt ] [ Sjónarhornið, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:06-06-00 webmaster Nýggj ferðslulóg Finnbogi Arge, landsstýrismaður, skrivar: Ráðið fyri Ferðslutrygd hevur heitt á meg sum landsstýrismann í ferðslumálum at skriva fyrstu greinina til teigin "Sjónarhornið", og havi eg sjálvandi játtað hesum. Upplýsing og kjak um ferðslutryggleika er av avgerandi týdningi fyri atburðin hjá fólki í ferðsluni. Eingin ivi er t.d. um, at serliga Ráðið fyri Ferðslutrygd við upplýsing hevur megnað at ávirka hugburðin hjá fólki, tá tað snýr seg um koyring og rúsdrekka. Hagtølini vísa greitt, at talið á óhappum, har rúsdrekka hevur verið uppi í leikinum, er í støðugari minking. Hóast upplýsing hevur ein týðandi leiklut í ferðslutrygdini, eigur tó samstundis at verða tryggjað, at lógarkarmarnir stuðla uppundir góðu ferðslumentanina. Uppskotið til broyting av ferðslulógini, sum ein nevnd av serfrøðingum á ferðsluøkinum hevur tilevnað, var loksins lagt fyri løgtingið í februar mánað í ár, góð 20 ár aftaná, at arbeiðið upp á broytingaruppskotið av fyrstan tíð byrjaði. Hóast langa bíðitíð er væntandi, at fleiri av broytingunum, sum eru í uppskoti, fara at bøta um ferðslutrygdina. Skotið verður m.a. upp, at lyktatendringartíðin verður longd, at nýtsla av handhildnari fartelefon verður bannlýst, og krav verður sett um, at børn í bilinum skulu nýta tøka trygdarútgerð. Uppskotið hjá nevndini er eisini broytt soleiðis, at markið fyri promillu- og rúsdrekkakoyring ávíkavist lækkar úr 0,8 niður í 0,5 promillu, og úr 1,2 niður í 0,8 promillu. Um allar hesar broytingar verða samtyktar, fara tær vónandi at bøta um ferðslutrygdina, so talið á ferðsluóhappum við persónsskaða verður í støðugari minking. Eingin ivi er tó um, at ferðslulógin hevur aðrar tillagingar og dagføringar fyri neyðini. Eg havi tí avgjørt at taka stig til at seta fastan bólk við umboðum úr stovnum og feløgum, sum virka innan ferðsluøkið, at ráðgeva landsstýrismanninum í ferðslumálum um, hvørjar broytingar í ferðslulógini eiga at verða gjørdar. Við støði í tilráðingum frá bólkinum kann umsitingin í Vinnumálastýrinum tilevna uppskot til lógarbroytingar so hvørt, sum tørvur er á tí, so ferðslulógin altíð er lagað til teknisku menningina og nýggjastu vitanina um ferðslu og ferðslutryggleika. Eg vóni, at øll tey umboð, sum fáa eina áheitan um at luttaka í bólkinum, fara at játta at luttaka í einum slíkum arbeiði. Lat meg at enda rósa RFF fyri eina góða og sera áhugaverda heimasíðu, sum óivað fer at fáa ein stóran leiklut, tá ið almenningurin skal kunnast um tær broytingar í ferðslulógini, sum vónandi fara at verða gjørdar við jøvnum millumbilum í framtíðini. Finnbogi Arge, landsstýrismaður. 17. apríl 2000 [Til Sjónarhorn, savn] [Til Sjónarhorn, nýtt] [far upp] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Nýggja internetblaðið & Sjónarhornið Lars Egemose, næstformaður í Aksturvinnufelagnum Samfylking, skrivar: Tað var við stórari gleði, at vit í Aksturvinnufelagnum Samfylking fingu áheitan frá RFF um at koma við einum innleggi til Sjónarhornið, og vit fara virkin at taka lut í kjakinum um ferð og ferðslu. Tað er greitt, at RFF hevur eina stóra og torføra uppgávu , at royna at broyta hugburðin hjá teimum ferðandi. Tað er tí av týdningi, at ferðslumyndin verður lýst úr ymsum síðum, og tað er áhugavert, at man loksins hevur fingið upp í lag at broyta ferðslulógina soleiðis, at hon hóskar betur, sæð í mun til ferðslulógirnar í londum, sum vit vanliga samanbera okkum við. Ferðslumentan er eitt orð, sum ofta er nýtt, men tá ið sannleikan skal sigast, so hava vit í Føroyum ikki nakra serliga ferðslumentan at reypa av. Flestu fólk, sum koma á vitjan her, eru ovfarin av, at vit halda aftur fyri fótgangarum, tá ið tey skulu yvir um vegin, og tað er sjálvandi eisini ein góð gerð, men so er alt sagt. Eg skal ikki her reksa upp, hvat fólk gera av ónáðum í ferðsluni, men eg havi tó eitt hjartasuff, sum eg ikki kann lata vera við at koma við her. Tað snýr seg um bilførarar, ið ikki hava nakað ítøkiligt endamál við at vera í ferðsluni, til dømis fólk, ið eru ein biltúr uttan mál ella mið. Tey koyra ofta seint og hyggja seg um. Hesi fólkini eru til ampa fyri ferðsluna. Tá ið man hevur til livibreyð at ferðast í Havnar býi hvønn dag og ofta skal skunda sær eitt sindur, so er ikki heppið at noyðast koyra aftan fyri ein sovorðnan bil. Boðskapurin er, at tey ferðandi mugu hugsa um, at tey ikki eru einsamøll á gøtuni, og at tað eiga at vera tikin fyrilit fyri øðrum í ferðsluni. Tað er gleðiligt at lesa í innlegginum hjá Finnboga Arge, landsstýrismanni, at ætlanin er at seta ein bólk at ráðgeva Vinnumálastýrinum í ferðslumálum, og lat tað vera sligið fast beinanvegin, at skuldi tað hent, at Aksturvinnufelagið fekk áheitan um at vera við í bólkinum, so høvdu vit tikið av beinanvegin. At enda fari eg at ynskja RFF til lukku við heimasíðuni, og vit fara at ynskja RFF góðan byr frameftir. Lars Egemose, næstformaður í Aksturvinnufelagnum Samfylking, 24. apríl 2000. [Til Sjónarhorn, savn] [Til Sjónarhorn, nýtt] [far upp] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Hví henda óhappini ? Chr. C. Nielsen, stjóri í P/F TRYGD, skrivar: Tað eru tey fæstu, sum kundu hugsað sær at verið bilin fyri uttan. Hann er eitt hent brúksamboð hjá okkum. Fyri nøkur er hann nakað meir. Givið er tað, at bilurin á ein skjótan og hóskandi hátt loysir okkara flutningstørv. Talið av bilum økist hvørt ár, og av hesum økist ferðslutættleikin. Tað verður alt meira vanligt, at bústaðurin er á einum staði og arbeitt verður á einum øðrum staði. Koyrt verður eisini meir og meir í frítíðini, ikki bert her í landinum, men eisini í útlondum. Hetta setur krøv til okkum bilførarar. Ov nógv óhapp Ein fylgja av teirri øktu ferðsluni er tíverri fleiri óhapp, har bilar eru við. Óhappini eru alt frá parkeringsskaðum til tað álvarsliga ferðsluóhappið, sum førir við sær deyða og álvarsligar skaðar. Óhapp, ið bera við sær menniskjansligar líðingar og miss av stórum virðum. Tað henda alt ov nógv óhapp. Bilkoyring er eitt álvarsmál Tá ið tað er sagt, so kann verða spurt: Hví henda hesi óhapp? Verða bilarnir ikki betri og tryggari? Verða vegirnir ikki betri og tryggari? Verða bilførararnir ikki betur útbúnir? Jú, bilarnir verða betri, vegirnir verða eisini betri, og útbúgvingin av teimum nýggju bilførarunum er ivaleyst eisini betri enn fyrr. Men kortini er ikki sagt, at bilførararnir verða betur førir fyri at koyra bil, tí tað veika liðið í allari bilkoyring er førarin. Tað eru ógvuliga fá óhapp, sum ikki henda av mannaávum. Orsøkirnar til óhappini eru nógvar; men við støði í teimum skaðafrágreiðingum, vit hava fingið, og við teimum royndunum, sum eg gjøgnum fleiri ár havi fingið innan tryggingarøkið, kunnu vit staðfesta, at orsøkirnar til óhappini kunnu bólkast soleiðis: Skilaleys bilkoyring Tað er ein stór ábyrgd, bilførari tekur á seg, tá ið hann setur seg við róðrið í einum bili. Og henda ábyrgd má verða tikin í mesta álvara! Tann, ið koyrir bil, skal hyggja eftir hinum bilførarunum, vegnum og bilinum. Vit síggja alt ov nógv óhapp, ið standast av, at bilførarin skuldi : seta á útvarpið festa í eina sigarett tosa í fartelefon Parkeringsskaðar Parkeringsskaðar standast ofta av líkasælu vánaligari koyring tí hugsað verður ikki um sjálva parkeringina. Alt ov ofta verður hurðin brostin í annan bil, ella skaði verður gjørdur á egnan bil, tí hugsað verður ikki um, at tað er vindur. Yvirmeta sjálvsevnini Alt ov nógv óhapp standast av, at førarin hevur yvirmett síni egnu evni. Orsøkirnar í hesum bólki eru oftast: ov nógv ferð vantandi venjing rúsdrekkakoyring koyring, tá ein er ávirkaður av heilivági/øðrum niðursett viðbragdsevni v.m. av aldri. Ein og hvør veit, at ferð kann drepa. Jú færri royndir bilførari hevur, tess minni skal til, áður enn ferðin er ov nógv. Men rúsdrekkakoyring er eisini ein yvirmetan av sínum egnu evnum. Rúsdrekka ger, at viðbragdsevnini verða verri, og tann ávirkaði dólskari, og tí er rúsdrekka og bilkoyring ein vandamikil samanseting. Verður so tann vantandi venjingin og tann høga ferðin løgd afturat, so hava vit tað álvarsliga óhappið. Nøkur sløg av heilivági hava somu ávirkan sum rúsdrekka, og tískil skal ein vera varin at koyra bil, samstundis sum hetta slagið av heilivági verður tikið. Tá ið ein eldist, verða versna viðbragdsevnini, eins og sjónin og hoyrnin kanska ikki eru tað sama sum fyrr. Við teirri nútíðar ferðslu er ikki so nógv tíð at hugsa seg um og "reagera", áðrenn tað er ov seint. Tí er aldurin ein trupulleiki hjá nøkrum bilførarum. Eginleikarnir hjá bilinum er yvirmettir Nýggir bilar eru aloftast tryggir og hava góðar koyrieginleikar. Men hóast tað kann ein bilførari skjótt yvirmeta eginleikarnar hjá bilinum. Fleiri viðurskifti hava stóran týdning fyri koyrieginleikarnar hjá bilinum sum t.d.: slitin dekk, slitnir stoytdoyvarar, slitnar bremsur. Sjálvt um bilurin er nýggjur, og alt er í lagi, so er eitt mark, og verður farið um markið við t.d. ov nógvari ferð í eina sneiðing, so hava vit óhappið - og tíverri eisini ofta eitt álvarslig óhapp! Vantandi umhugsni viðvíkjandi veðri og geingi Ein og hvør veit, at tað er hált á vegnum, tá ið kavi er. Men kortini eru tað ikki ikki øll, ið hugsa nóg nógv um hetta. Ferðin økist spakuliga, frástøðan til bilin, sum koyrir frammanfyri, er ikki nóg stór, sum hon skuldi verið o.s.fr. Sjálvt um hetta er eyðsýnt, so eru kortini góðar grundir at verða serliga varin og minka ferðina, tá ið tað er kavi svarthálka ella tekin um tað regn mjørki nógvur vindur Tað henda tíverri alt ov nógv óhapp, sum kundu verið sloppin undan, um koyrt hevði verið eftir umstøðunum. Er tað hált, mjørki ella nógvur vindur, er kanska eitt hugskot at umhugsa, um tað er neyðugt at koyra ella at bíða, til veðrið er batnað. Vantandi ferðslufatan Vit eru ikki einsamøll á vegnum. Vit eru øll bundin av, at ferðslan glíður í samanspæli við hini í ferðsluni, sum t.d. bilførarar, fótgangarar og djór, sum eisini kunnu vera á vegnum. Vísa vit góðsemi og virðing fyri hvørjum øðrum, gongur tað lættari, og vit fáa eina positiva uppliving av at vera í ferðsluni. Ofta kann eygnasamband millum tveir bilførarar ella millum fótgangara og bilførara fyribyrgja einum óhappi. Nøkur av óhappunum skyldast vantandi ferðslufatan - tær sokallaðu víkiskyldurnar. Tað vil siga, at óhapp henda, orsakað av at víkiskyldurnar ikki verða yvirhildnar, at t.d. koyrt verður yvir gult/reytt ljós. Brot á víkiskyldurnar eru í veruleikanum eitt álvarssamt ferðslubrot, sum lættliga kann verða atvoldin til eitt óhapp. Bilkoyring við umhugsan Frammanfyri eru nevnd nøkur av teimum viðurskiftum, sum oftast føra til óhapp. Hugsa vit nærri um hesi viðurskifti - ofta samansett av fleiri orsøkum - sum føra til óhapp, kunnu vit sleppa undan menniskjansligari líðing og stórum fíggjarligum tapum. Tað er jú vert at leggja sær í geyma. Vit skulu framvegis koyra bil - tað er stór nytta í hesum flutningstóli - vit skulu bara gera tað við umhugsan. 1. mai 2000 Chr. C. Nielsen P/F TRYGD [far upp] [Til Sjónarhorn, nýtt] [Til Sjónarhorn, savn] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Tann "bleyti" í ferðsluni Gunnar Dahl Olsen skrivar í Sjónarhorninum: Eg vil í mínum fyrsta innleggi í Sjónarhornið siga eitt sindur um, hvussu tað er at vera tann "bleyti maðurin" t.e. tann, sum súkklar í ferðsluni í Føroyum. Tað skal vera pláss fyri øllum - eisini teimum, ið ikki vilja flyta seg við bili. Hesi kunnu vera tey, ið ganga sær ein túr, tey ið renna nakrar kilometrar, ella tey ið vilja seta seg á súkkluna og njóta ta vøkru náttúruna, ið vit føroyingar hava allastaðni, hvar enn vit venda okkum. Vit, ið búgva í høvuðsstaðarøkinum, hava fleiri møguleikar, tá ið tað snýr seg um súkklutúrar. Vit kunnu fara vesturum til Kirkjubøar ella til Syðradals, vit kunnu fara ein túr norðureftir og leggja leiðina gjøgnum bergholið við Signabø. Vit kunnu eisini súkkla ein túr niðan á Oyggjarvegin. Tungt er at koma niðan; men jú meir, tú súkklar, tess lættari verður, og jú skjótari megnar tú at súkkla teir 45 kilometrarnar eftir Oyggjarvegnum, gjøgnum bergholið og so aftur til Havnar. Túrurin er ikki einans eitt vakurt náttúruupplivilsi, nei, tú sleppur eisini undan at stúra fyri teimum mongu bilunum í føroysku ferðsluni - eisini teimum bilførarum, ið kunnu finna uppá at yvirhála uttan at hyggja nóg væl eftir seyði og súkklarum. Nei, sum eg skrivaði omanfyri, so skal vera pláss fyri øllum. Øll kunnu mistaka seg, og øll hava vit roynt at gera okkurt býtt aftan fyri bilrattið. Men hetta kann sjálvandi fáa álvarsligar fylgjur, og tað er hetta, sum vit súkklarar eru so bangnir fyri, tá ið vit koyra teinin inn ímóti Kaldbaksbotni, ella tá ið vit koma koyrandi heim eftir sama vegi - eftir ein strævnan túr norður til brúnna við Streymin. Nógvir bilar koyra kanska í langari røð til húsa eftir arbeiðistíð, og hjá onkrum kann tað ikki ganga ov skjótt. Førarin tekur tí avgerð um at yvirhála fýra ella fimm bilar; men gevur sær ikki far um súkklararnar í "mótkoyrandi" breytini. Hesin súkklarin kanska ikki nóg sjónligur. Lyktir eru, men tær lýsa ikki so mikið, at tær kunnu fáa henda bilføraran at rakna við. Kanska eru klæðini eisini í so myrk, og ger tað hesa støðuna ikki minni vandamikla. Um súkklarin ikki alla tíðina hevur eygu og oyru opin og súkklar langt úti í høgru síðu, ja so kann túrurin verða sera vandamikil, og onkuntíð hendir tað, at súkklarin verður noyddur at fara út um "síðulinjuna". Jú, øll kunnu mistaka seg, men sum orðtakið sigur: "Fram kemur tann, ið hóvliga fer". Vit súkklarar varnast, at jú betri veðrið verður, og jú meira summarið nærkast, jú meira ansnir verða eisini teir føroysku bilførararnir. Hetta sigur seg sjálvt. Um veturin eru jú hvørki seyður ella súkklur á vegunum, og tann nógvi kavin og ísur er sjáldan til tann stóra ampan. Kavin liggur sjáldan leingi, og tí ber væl til at koyra við rættiligari nógvari ferð á veg til arbeiðis, ella á veg heim aftur eftir loknan arbeiðs- og skúladag. Tá ið vit nærkast teimum ljósu tíðunum , venja bilførararnir seg meir og meir við, at fleiri og fleiri súkklur eru at síggja á vegnum. Fleiri súkklur verða tiknar úr kjallarunum, og fleiri fólk njóta føroysku náttúruna á einum hjólhesti. Verður hugsað um kappsúkkling og súkklarar við nógvari ferð, ja, so kann hetta eisini hava álvarsligar fylgjur við sær. Oman eftir Oyggjarvegnum kann ferðin verða rættiliga nógv, kanska 80 km/t, og tá skal súkklarin hava tunguna mitt í munninum! Verður súkklað eftir sløttum teini, ja, so kemur ferðin sjáldan upp um teir loyvdu 50 km/t (hetta ber bert til í undanvindi!). Men trupulleikin kann verða, at bilførararnir helst ikki eru greiðir um, hvussu skjótt ein kappsúkklari megnar at súkkla. Sum dømi kann nevnast, tá ið bilførari skal út á ein høvuðsveg: Jú, hann sær ein súkklara einar 100 metrar frá síðugøtuni og hugsar helst, at hann hevur góðar stundir og koyrir tí út á høvuðsvegin. Men súkklarin hevur so mikið nógva ferð, at áðrenn nakar varnast, møtast bæði súkklan og bilurin, og við eitt sindur av eiðum og góðum bremsum eydnast tað teimum at sleppa undan einari ferðsluvanlukku - hesa ferð! 09.05.200 Gunnar Dahl Olsen [far upp] [Til Sjónarhorn, nýtt] [Til Sjónarhorn, savn] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Ferðsluviðurskiftini í Havn Boði Haraldson, býarverkfrøðingur í Havn, skrivar: Mangan verður tikið til, at øll tosa um veðrið, men eingin ger nakað við tað. Verður haraftur ímóti tosað um ferðsluna í Havnini, so so kann ikki annað enn sigast, at Tórshavnar Kommuna ger nakað við hana. Vælnøgdir borgarar í kommununi. Hvørt ár verða stórar íløgur gjørdar at betra um ferðslukervið hjá kommununi, og í løtuni verður m.a. arbeitt við at breiðka Marknagilsvegin. Hetta arbeiðið er sera kostnaðarmikið, og tað tekur drúgva tíð at koma ígjøgnum bygt øki við einum slíkum vegaarbeiði. Men flest øll eru á einum máli um, at hetta fer at bøta munandi um ferðslutrygdina tá vegurin einaferð verður liðugur. Og grundin til at 'einans' flest øll eru samd um hetta er, at tað næstan er ógjørligt at gera øllum tilvildar. Tekniska umsiting hjá Tórshavnar Kommunu, ið m.a. umsitir vegakervið hjá kommununi, fær ofta viðmerkingar frá fólki um, at einki verður gjørt við teir ymsu vegirnir í Havnini, ja tíðindafólk hava stórar sensatioónsyvirskriftir - so sum 'deyðsfellur'. Slíkar yvirskriftir bera, eftir okkara meting í umsitingini, ikki brá av objektivum journalistikki, tí í roynd og verðu verður arbeitt av kraft við ferðslumálum í allari Havnini. Spurningurin kann sjálvandi setast við í hvussu stóran mun arbeitt verður við teimum ymsu málunum. Sjálvandi er vandi altíð til staðar í ferðsluni - og besta amboðið er reglulig kunning um vandan. Ofta er tað hugburðurin hjá bilførarunum, ið treingir til endurskoðan, tí tað er bilførarin, ið hevur endaligu ábyrdina í ferðsluni. Tórshavnar Kommuna, ið er vegmynduleikin, skal sjálvandi virka fyri, at vegakervið verður gjørt tekniskt rætt. Og tað er ofta í slíkum føri, at spurningarnir stinga seg upp, um tað nú var tann rætta avgerðin, ið vegamynduleikin hevur tikið í ávísum føri. Hugsað verður eisini um O-hugsiónina, tá ið vegaarbeiði liggja á tekniborðinum, men vegmynduleikin kann ikki átaka sær ábyrdina hjá hvørjum einstøkum bilførara. Hvat er at gera við vegir, ið verða nevndir "deyðsfellur" ? Sum dømi kann verða nevnt, at Tórshavnar Kommuna stóð fyri breiðkanini av ringvegnum Yviri við Strond fyri uml. 10 árum síðan. Vit minnast, hvussu vegurin sá út áðrenn breiðkanina - vegurin var smalur og útsýnið var ikki nøktandi. Nú ringvegurin Yviri við Strond stendur liðugur eru viðurskiftini viðvíkjandi útsýni munandi betrað- vegurin er breiðkaður, og gongubreytir eru á báðum síðum. Áheitaninar, sum umsitingin nú fær frá fólki er, at ferðin hjá bilførarum er alt ov nógv og Tórshavnar Kommuna má gera nakað við hesa 'deyðsfellu'. Og so kann ein spyrja seg sjálvan - skal kommunan nú brúka stórar íløgur fyri at smalka vegin aftur við m.a. at gera nógvar miðoyggjar ella 'miðvulst'. Var tað so ikki betri, at vegurin ongantíð var breiðkaður?? Áheitanir og spurningar av tílíkum slag kunnu vit í umsitingini ikki svara upp á, tí hetta eru politiskir spurningar. Eru politisk ynski um at breiða ella leingja vegir í Havnini, so hava vit í umsitingini uppgávuna at føra arbeiðið út í verki. Arbeiðsgongdin av ferðslumálum. Arbeitt verður við ferðsluviðurskiftum á ymsum vegum í Havnini. Tá ið borgarar koma við áheitanum ella kærum um ymisk viðurskifti, verða málini kannað við m.a. at ferðsluteljingar verða gjørdar. Teljingarnar vísa, hvussu nógv ferðsla er á einum ávísum stað, og ferðin verður eisini skrásett. Umsitingin hjá Tórshavnar Kommunu ger síðan uppskot til loysn saman við umboðum frá politimynduleikanum. Málið verður síðan lagt fyri ferðslunevndina, ið er mannað av umboðum frá vega- og politimyndugleikanum. Henda nevndin er ráðgevandi og ger m.a. tilmæli til teknisku nevnd hjá Tórshavnar Býráð. Eru prinsippiellar avgerðir at taka støðu til, verður málið reist í teknisku nevnd, og her verða endaligar avgerðir tiknar. Eru fíggjarligar avgerðir knýttar at málinum, skal málið leggjast fyri fíggjarnevndina. Vegarbeiði í Havnini í dag. Vit eru vitandi um, at ferðslutrýstið á vegastrekkjunum í Havnini er í hægra lagi. Orsøkirnar eru nógvar, m.a. er staðfest stórur vøkstur av bilum, og at størri vegarbeiði loyva ikki gjøgnumkoyrandi ferðslu. Marknagilsvegurin er eitt gott dømi um hetta. Og trupuleikan kenna vit øll á J. Paturssonargøtu, Steinatúni og Bøkjarabrekku á morgni kl. 5 minuttir í átta. Í R. C. Effersøesgøtu við SMS verður í løtuni arbeitt við at gera eina rundkoyring, hetta samstundis sum gongubreyt verður gjørd á eystaru síðu frá Egholmstrøð niðan til Húsagøtu. Gonguteigarnir, 4 í tali, verða m.a. gjørdir í samráð við umboð fyri RFF og Blindastovnin. Umráðandi er jú at hoyra allar partar í slíkum málum. Farið verður undir liðuggerðina av rundkoyringin á Hálsi. Hetta merkir, at verandi innkoyring til Stadionøkið framyvir bert verður frá rundkoyringini. Annars kann upplýsast, at arbeitt verður við fleiri uppskotum við rundkoyringum ymsa staðni í býnum. Eg farið ikki her at upplýsa um hvørji vegamót talan er um - hetta eru polittiskar ferðsluætlannir, ið politikararnir skulu hava møguleikan at kunna um. Boði Haraldson, býarverkfrøðingur í Havn 17 - 05 - 2000 -------------------------------------------------------------------------------- [Til Tíðindasavn] [far upp] [Til Sjónarhorn, savn] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Álvaratos, hava tit ikki annað at gera? Kristian Dahl, løgreglumaður, skrivar í Sjónarhorninum: Omanfyrinevndu orð segði ein bilførari við meg eitt kvøldið, tá eg átalaði, at hann stóð parkeraður fram við gongubreytini á Landavegnum í Havn við ljósunum tendraðum, soleiðis at hann blendaði mótkoyrandi bilunum. Hetta at bilar standa við tendraðum ljósum, er ikki ókent fyri tey flestu. Vit vita øll, hvussu irriterandi tað er at verða blendaður av ljósunum frá einum slíkum parkeraðum bili. Vandi kann standast av hesum, tí vit verða ørkymlað og síggja illa og verða kanska óansin ta løtuna, vit koyra fram við blendandi bilinum. Altso ein vandamikil støða. Eingin ivi um tað. Sostatt var tað fyri at gera gott og við ferðslutrygdini í huga, at eg átalaði bilføraran fyri tendraðu ljósuni. Men reaktiónin hjá honum var ikki, sum man kanska kundi væntað, - at hann tók átaluna til eftirtektar. Nei, hann tók sær tað nær, at løgreglan átalaði hann fyri at hava gjørt nakað skeivt. Hann bagatelliseraði sítt lógarbrot og sítt óumhugsni og leyp á, við at siga: "Álvaratos, hava tit ikki annað at gera?" Reaktiónin er als ikki óvanlig. Faktiskt hoyra vit í løgregluarbeiðinum ofta slíkt sum: Hvat við øllum hinum ? Hví taka tit ikki tey ? Vit hava, sum bilførarar, hug at halda, at tað, sum eg geri, er rætt ella hevur einki uppá seg. Vit vilja ikki viðurkenna, at vit kanska gera okkurt ferðslulógarbrot ella okkurt, sum kann vera til vanda fyri ferðslutrygdina. Vit síggja bara feilirnar hjá hinum og eru klár at døma hini og vilja treyðugt taka í egnan barm. Um vit nú hugsa eitt sindur nærri um støðuna hjá okkum sjálvum, sum bilførarar, og lata okkum læra av feilum hjá okkum sjálvum og øðrum, so høvdu vit komið eitt stórt stig víðari við ferðslutrygdini. Ilskast ikki bara um, hvat hini gera skeivt í ferðsluni, men hygg at tær sjálvum í speglinum og sig; Hvat við mær ? Eri eg ein so góður bilførari, sum eg haldi meg vera ? Hvat kann eg gera betri, tá eg seti meg í bilin í dag ? Eingin ivi er um, at vit tá kundu komið fram á okkurt, ið vit sjálvi kundu bøtt um. Sjálvviðurkenning kann vera trupul. Vit gera tó okkum sjálvum og øðrum í ferðsluni ein stóran beina við at gera okkara fyri, at bøta um ferðslutrygdina, tá vit koyra. Vit sjálvi og hini verða tryggari. Ikki verður neyðugt at hava at hinum og løgreglan sleppur undan at noyðast at átala bilførarar fyri óneyðug lógarbrot. Við null-hugsjónini hjá Ráðnum fyri Ferðslutrygd í huga, er vón mín, sum løgreglumaður og bilførari, at tú vil gera títt til, at eingin skal vera fyri ferðsluvanlukku. Bert tí tú í gáloysni ella av óumhugsni til dømis ikki sløkti høvuðssljósini, tá tú parkeraði bilin. Tí jú, álvaratos, løgreglan hevur eisini nógv annað at gera. Vit vilja fegin sleppa undan at brúka óneyðuga orku uppá bilførarar, sum annars sjálvir, við einum sindri av umhugsni, kundu verið ein góð fyrimynd í ferðsluni. Kristian Dahl, løgreglumaður 23 - 05 - 2000 -------------------------------------------------------------------------------- [Til Tíðindasavn] [far upp] [Til Sjónarhorn, savn] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:04-06-00 webmaster Fáa vit eitt betri koyrikort í framtíðini ? Jákup Jacobsen, stjóri á Bileftirliti Føroya, skrivar: Hesin spurningur kann verða reistur millum aðrar, nú Føroya Løgting tann 4. mai 2000 endaliga samtykti ferðslulógarbroytingina við gildi frá 1. juli 2000. Nakrar av lógarbroytingunum høvdu samband við koyrikortið, m.a.: Nýggjar ásetingar um heilsulig krøv fyri útvegan og endurnýggjan av koyrikortum, Koyring við lítlari motorsúkklu (ferð max. 45 km/t og slagvolumen max. 50 cm3) við vanligum koyrikorti til persónbil, Eftiransandi koyriroynd í samband við treytaða og treytaleysa frádøming av koyrirættindunum. Nú lógarbroytingin endaliga er samtykt, fer Bileftirlitið saman við Vinnumálastýrinum, undir arbeiði at gera eina nýggja kunngerð um koyrikort, sum m.a. inniheldur ásetingar um omanfyrinevndu lógarbroytingar og m.a. ætlandi harumframt nýggjar ásetingar um: Nýggja frálæruætlan Minstu krøv til tímatal fyri koyrifrálæruna Royndarkoyrikort Verandi kunngerð er frá 1966 við einum uppískoyti frá 1968 og er seinastu ferð broytt í 1992, og má tí metast at vera ótíðarhóskandi og ikki í tráð við altjóða reglur um eitt tíðarhóskandi koyrikort. Heilsulig krøv Meginreglan í lógini er, at koyrikort kann verða latið persóni, ið hevur nóg góð eygu og oyru og annars neyðugan andligan og likamligan førleika. Ætlandi verða heilsuligu krøvini herd fyri koyrikort til stóran bil og koyrikort til vinnuligan fólkaflutning, soleiðis at tey svara til krøvini í grannalondum okkara. Meginreglan er, at koyrikort til vanligan persónbil verður útgivið við gildi til viðkomandi fyllir 70 ár, um ongi heilsulig krøv forða hesum. Ætlanin er, at koyrikort til lastbil, buss og viðfestivogn verða útgivin við gildi til viðkomandi fyllir 50 ár og hereftir verður endurnýggja fimta hvørt ár, har læknalig støða verður tikin til heilsuliga førleikan í hvørjum einstøkum føri. Koyrikort til vinnuligan fólkaflutning skal undir øllum umstøðum endurnýggjast fimta hvørt ár, har læknalig støða eisini verður tikin til heilsuliga førleikan í hvørjum einstøkum føri. Ætlandi verða reglurnar um sjón herdar. Um persónur er blindur í øðrum eyganum ella sær dupult, kann koyrikort ikki verða útgivið ella endurnýggja til lastbil, buss, viðfestivogn ella vinnuligan fólkaflutning. Sama ger seg galdandi, um persónur hevur ella hevur havt epilepsi. Tá talan er um persónar við hjartasjúkum, verður læknalig meting gjørd í hvørjum einstøkum føri. Lítil motorsúkkla Lítlar motorsúkklur, sum hava motor við eini slagvolumen, sum er minni enn 50 cm3, men kunnu koyra 45 km/t og eru skrásettar sum motorsúkklur, hava higartil bert kunna verið koyrdar av persónum, sum hava koyrikort til motorsúkklu. Hesar súkklur eru væl dámdar og eru komnar til landið í stórum tali seinnu árini. Broytingin í ferðslulógini førir við sær, at lítlar motorsúkklur aftaná 1. juli 2000 kunnu koyrast av persónum, sum hava fingið koyrikort til bil ella motorsúkklu. Í grundgevingini til lógaruppskotið varð mett at lítlar motorsúkklur kundu førast av persónum, ið høvdu koyrikort til bil og at tað ikki var neyðugt, at seta somu krøv við koyring við lítlari motorsúkklu viðvíkjandi koyridugnaskapi, sum sett vórðu við koyring við teimum stóru og sera skjóttkoyrandi motorsúkklunum. Eftiransandi koyriroynd Tað sum áður æt leiðbeinandi koyriroynd, eitur nú eftiransandi koyriroynd. Ein eftiransandi koyriroynd er sett saman av eini ástøðiligari og eini verkligari roynd. Ein eftiransandi roynd verður hildin sum eitt eftirlit av koyridugnaskapinum hjá føraranum í sambandi við eina frádøming av førararættinum og ætlanin er, at førarin av røttum kennir ta eftiransandi royndina sum eitt eftirlitstiltak. Broytingin í lógini fyriskrivar eftiransandi koyriroynd fyri treytaleysa og treytaða frádøming í hesum førum: 1. Treytaleys frádøming. a) Rúsdrekka- & promillukoyring Tá frádømutíðin er umliðin, kann viðkomandi vinna aftur koyrirættindini aftaná nýggja koyrifrálæru og tá eftiransandi koyriroynd er staðin. b) Onnur ferðslulógarbrot Tá frádømutíðin er umliðin, kann viðkomandi vinna aftur koyrirættindini, tá eftiransandi roynd er staðin. 2. Treytað frádøming vegna: a) promillukoyring b) ov nógva ferð c) koyrimistak o.l. Innan eina freist, sum verður ásett av Bileftirlitinum, skal viðkomandi til eina eftiransandi koyriroynd. Stendur viðkomandi ikki royndina ella letur vera við at fara til royndina, verður koyrirætturin tikin. Higartil hevur ikki verið neyðugt við nýggjari koyrifrálæru til eftiransandi roynd, um royndin varð staðin innanfyri 3 ár aftaná frádøming. Sambært nýggju reglunum, skal viðkomandi hava fingið nýggja koyrifrálæru, um hann er frádømdur koyrirættindini treytaleyst vegna rúsdrekka- ella promillukoyring. Nýggj frálæruætlan Verandi frálæruætlan er frá 1989 og treingir til ábøtur, av tí at hon ikki longur er tíðarhóskandi og menningin á økinum fer fram allatíðina. Í staðin fyri sjálvir at uppfinna tann djúpa tallerkin eina ferð afturat, vil Bileftirlitið skjóta upp yvirfyri Vinnumálastýrinum, at seta í gildi donsku frálæruætlanirnar fyri teir ymsu koyrikortsbólkarnar. Hesar frálæruætlanir eru frá 1995, men verða leypandi dagførdar við menningina á økinum. Føroysk og donsk ferðslulóggáva líkjast rættiliga nógv, og tí kunnu frálæruætlanirnar við smávegis broytingum, setast í gildi í Føroyum. Frálæruætlanirnar skilmarka greitt, hvørjum evnum koyrilærarin skal undirvísa næmingunum í hvat næmingurin í smálutum skal kunna til eina ástøðis- og verkliga koyriroynd og hvussu próvdómarin skal døma koyriroyndina og hvat næmingurin kann hoyrast um. Minsta tímatal fyri koyrifrálæru Tað hevur leingi verið ein umrøða av, hvørvítt tað skuldi setast í verk eitt minsta tímatal fyri koyrifrálæru. Bileftirlitið hevur nýliga sett eitt krav um minsta tímatal fyri koyrifrálæru til vanligan persónbil. Hetta er eisini í tráð við rákið uttan um okkum og seinast hava donsku myndugleikarnir í fjørvár sett fram krav um minsta tímatal fyri koyrifrálæru fyri allar koyrikortsbólkar. Vit halda hetta vera eitt gott tiltak fyri at fáa frálæruna uppá eitt so einsháttað støði sum møguligt og vilja í eini nýggjari koyrikortskunngerð arbeiða fyri, at seta fram krav um minsta tímatal. Royndarkoyrikort Rættarnevndin hjá løgtinginum reisti spurningin um royndarkoyrikort, tá nevndin til endurskoðan av ferðslulógini var á fundi við Rættarnevndina. Galdandi ferðslulóggáva § 18b, stk. 2, heimilar landsstýrinum at gera av, at koyrikort til bil ella motorsúkklu, fyrstu ferð, tað verður tikið, verður útgivið við 2 ára gildistíð, og at eigarin, áðrenn gildistíðin er farin, skal fáa eykalæru og taka nýggja roynd í serstøkum aksturførleika sum treyt fyri, at koyrikort við gildistíð sum ásett í stk. 1, 1. pkt., (til 70 ára aldur) kann verða latið. Fleiri onnur, sum hava áhugað fyri ferðslutrygd, hava tikið undir við hugsanini um eitt royndarkoyrikort og sambært heimasíðuni hjá Løgtinginum, fekk Rættarnevndin áheitan frá læraranum í Mikladali, sum hevur búð nøkur ár í Luxembourg, um at virka fyri einum 2-ára royndarkoyrikorti, á sama hátt sum gjørt var t.d. í Luxembourg. Mær vitandi hava íslendingar somuleiðis hesa skipan og norðmenn geva eitt 2-ára royndarkoyrikort til tey, sum ikki enn hava staðið myrkakoyring. Spurningarnir, sum eg meti hava týdning í hesum sambandi eru: skal nakað aldursmark vera fyri at geva eitt royndarkoyrikort, t.d. 25 ella 30 ára aldur, hvørji metingarstøði skulu liggja til grund fyri eykafrálæru og nýggjari koyriroynd, t.d. -eitt av teimum brotum, sum sambært broyttu ferðslulógini, høvdu ført við sær treytaða frádøming av koyrirættindunum (promillukoyring, ferð og koyrimistak). Tey sum enn ikki hava tikið skeið í myrkakoyring, tá koyrikort fyrstu ferð verður útgivið, skulu harumframt mótvegis Bileftirlitinum skjalprógva skeið í myrkakoyring, áðrenn koyrikort verður útskrivað til 70 ára aldur. Samanumtøka Eg byrjaði við spurninginum, um vit í framtíðini fáa eitt betri koyrikort? Tey teknisku tiltøk, sum ætlanin er fremja í nýggju koyrikortskunngerðini, eru eitt gott stig á vegnum, men tað er ongin ivi um, at skal 0-hugsjónin hava ein møguleika fyri at eydnast, so sleppast kann undan meiningsleysu vanlukkunum í ferðsluni, so mugu vit øll, sum á ein ella annan hátt eru partar av tilgongdini, taka í egnan barm og tora at rannsaka okkum sjálvi, um vit kunnu gera okkara arbeiði øðrvísi og betur, fyri at røkka málsetninginum. Fyrrenn unga fólkið hevur fingið ein sunnan hugburð um ferðslutrygd og um hvussu ein eigur at bera seg at í ferðsluni og úrslitið er 0 deyður í ferðsluni, er málið ikki rokkið. Tórshavn, hin 27. mai 2000 Jákup Jacobsen, stjóri Bileftirlit Føroya -------------------------------------------------------------------------------- [ Sjónarhorn, nýtt ] [ Sjónarhorn, savn ] [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:03-06-00 webmaster Vilja politikarar, at ferðslulógin skal verða hildin? Óla-Svenn Nolsøe, formaður í Bilhandlarafelag Føroya, skrivar: Seinastu árini er ein hópur av trygdarútgerð bygd inn í nýggju bilarnar. Nevnast kunnu: ABS-bremsur ESP-skipan (elektrónisk stabiliseringsskrá). T.e. skipan, ið ger, at um koyrt verður við ov nógvari ferð í eini sneiðing, so bremsar skipanin einum ella fleiri hjólum, so at møguleiki er fyri at koma heilskapað/ur úr aftur sneiðingini. Trygdarkabina Sjálvur bilurin er nú á døgum gjørdur úr nógv betri plátum og bukkaðum plátu-bygningshátti, sum taka ímóti (absorbera) samanbrestin Og so eru stólpar settir ymsastaðni sum t.d. í hurðarnar at minka um stoytin frá síðuni. Stoytkoddi "Airbag" og setur, sonevnt antidykksetur, sum gera, at um rent verður á beint frammanífrá, so glíður kroppurin ikki inn undir trygdarbeltið, men hann kemur ístaðin inn í setursbygnaðin. Trygdarselar Talan er ikki bert um selar, men stálfjaðrar, ið tátta selarnar, um eitt óhapp skuldi verið. Og tað koma óivað fleiri skipanir í framtíðini, sum tryggja fólkini sum mest í akfarinum. Hildið verður, at øll henda nýggja trygdarútgerðin skuldi gjørt, at ólukkurnar við fólkaskaða minkaðu burtur í lítið og einki. Men hetta er tíverri ikki so. Kanska fáa fólk ein "falskan" tryggleika, av tí at tey vita, at bilurin nú hevur hópin av trygdarskipanum, og at teimum tí ikki longur tørvar, at koyrt verður eftir umstøðunum. Men her eigur at verða gjørt vart við, at tað ongantíð er nóg mikið við trygdarskipanum, og tí er tað førarin, ið alla tíðina hevur ábyrgdina einsamallur! Mest loyvda ferðin Ein orsøk til allar ólukkur er, sum kunnugt, tann nógva ferðin, tí ein bilur, sum stendur stillur, ger ikki nógv óhapp. Tað er helst tøkniliga møguligt at fáa fólk at halda mest loyvdu ferð. Tað ber kanska ikki til, so sum tann tekniska støðan er í dag. Men um so er, at okkara politikarar hava dirvi til tess, so fer tað at bera til! Eg havi altíð undrast á, at, tá ið tosað verður um ferðslu, og serliga um ferðina í ferðsluni, so eru flest á einum máli um, at koyrt skal verða við skili - og ikki ov skjótt. Men tá ið ein so setir seg við róðrið, so verður ferðslulógin hildin at verða ein forðing - ein lóg, ið kann verða brotin, um "eingin sær" - og sum ikki rættliliga er galdandi fyri tann, sum situr við róðrið. Spurt verður: hví skal mest loyvda ferðin eftir t.d Kaldbaksvegnum bert vera 80 km/t, og ikki 100 km/t, tí tey halda ta ferðina vera mest hóskandi? Ferðslulógin ásetur loyvdu ferðina; men tað munnu vera nógv, sum ikki fylgja lógini. Og løgreglan kann jú ikki vera allar staðir ísenn. Eingin man vera í iva um, at ferðsluskaðar og viðgerð teirra kosta samfelagnum ómetaliga nógv fíggjarliga - fyri ikki at tala um menniskjalagnur. Áhugavert hevði tí verið at sæð eina fíggjarliga meting um, hvat ferðsluskaðar kosta samfelagnum. Ein tílk fíggjarlig meting átti at verið gjørd av serfrøðingum, bæði innan RFF, Sjúkrahúsverkið, Landsverkfrøðingin, tryggingarnar, o.o. Hvat kann so verða gjørt ? Úti í heimi verður nógv nýtt eitt fjalt radartól - saman við fototóli, ið avmyndar bæði bil og førara, tá ið ferðin er ov nógv. Ein háttur, sum óivað fer at koma, er at nýta tøknina í nýggju bilunum. Teir flestu nýggju bilarnir hava elektróniskan ferðmátara, og møguligt er sjálvandi at binda ein datasavnara í hetta tólið, so ferðin fyri hvørt sekund í t.d. 3 mánaðir verður skrásett har. Annar møguleiki er at nýta GPS-tøknina. Bæði skip og bátar nú á døgum hava hesi tól, og kosta tey bíligastu um 3000 kr. Tólið vísir vanliga bæði knattstøðuna og ferðina. Henda útgerð er nú ávegis sum standardútgerð til bilar. Men enn er hon væl dýrari enn 3000 krónur. Men so hevur hon nógv fleiri møguleikar: hon kann t.d. leiðbeina bilføraran við talu á veg í einum býi. Tólið, sum skuldi verið nýtt í bilinum í sambandi við hetta hugskotið, kundi so eisini havt kunnleika til tey ávísu vegastrekkini í Føroyum, so til bar hjá tí at mála ferðina í samanburði við vegastrekkið og skráseta hana í datusavnaran! Hugskot kundi verið, at Bileftirlitið, við fígging frá tí almenna, læt øllum bilum eitt tílíkt tól heilt ókeypis, men við ábyrgd. Tólið kostar nakað at framleiða. Men av tí at stórframleiðsla er bílig, og um sparingarnar á øðrum samfelagsøkjum verða tiknar við í metingina, so ivist eg ikki í, at tað hevði loyst seg. So kundi ein úrskrift av teirri ferð, sum bilurin hevur nýtt eitt ávíst tíðarskeið, verið sjálvt grundarlagið undir eini møguligari bót og kanska frádøming av koyrikorti. Eitt er heilt vist, at visti førarin, at tað kostaði hvørja ferð, hann fór upp um loyvdu ferðina - og koyrikortið møguliga reyk - so gjørdi hann ikki hetta. Kanska onkur føroyskur IT-serfrøðingur kann "uppfinna" eitt tól, sum allir bilar kundu nýtt! Tað kundi so verið sett í seriuframleiðslu í Føroyum og møguliga eisini til útflutnings. Tað er einki at ivast í, at ein tílik skipan hevði fingið nógva útlendska umtalu, og hevði hon óivað helst verið positiv. Eingin nýtist í byrjanini at vera ímóti hesi skipan, tí samstundis, sum flestøll fóru at verða lóglýðin, so kundi mest loyvda ferðin verið skipað skilabetri um alt landið - ikki bert 50 og 80, men "eftir umstøðunum", so sum fersðlulógin longu sigur. Alt møguligt kundi verið bygt í tólið. Ávaringartala um ov nógva ferð ella tala til fólk, ið koyra ov seint, at seta ferðina upp, so tey ikki órógva ferðsluna. Tað er bert hugflogið, ið setur markið. Framtíðarhugsan - ið helst skjótt verður teknisk møgulig. Føroyar eru eitt lítið samfelag, og eg haldi, at vit kundu verið eitt sindur "liðiligari"og gjørt fleiri royndir at betra ferðslutryggleikan. Vit áttu at roynt skipanir úr øðrum londum sum t.d. at avmarka koyrikort fyri nýggjar førarar, at seta upp fjaldar radarar, o.s.fr. Kanska tryggingarfeløgini kundu verið virknari við hugskotum - og ikki minst pengum til royndir sum t.d. at stuðla nøkrum lesandi at bygt upp skipanina við GPS. - Ein spard bukla hevði kunnað rindað rættiliga nógv til hetta. Spurningurin er tí bert: Vilja fólk og politikarar hava tílíkar skipanir? Tað er kanska ov nógv "Big brother watching You"? Áhugavert hevði tí verið at hoyrt frá politikarum, hvørja støðu teir hava til henda spurning. Tí eru teir ímóti slíkum skipanum, so er eingin orsøk at arbeiða meira við málinum - men bert lata standa til! Óla Sven Nolsøe 06 - 06 - 2000 -------------------------------------------------------------------------------- [ Sjónarhorn, nýtt ] [ Sjónarhorn, savn ] [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:06-06-00 webmaster Ungfólk, foreldur, tryggingarfeløg og bilkoyring Høgni í Stórustovu: Deildarstjóri hjá Tryggingarfelagnum Føroyar. Tað er í skaðastøðuni, at tryggingarfeløgini koma inn í myndina. Bilar hava eina lógarskylduga ábyrgdartrygging og umframt hesa er fyri nýggjari bilar oftast teknað ein skrokktrygging aftrat. Um tú hevur tryggjað bil tín, og hann fær skaða, so rindar ein biltrygging skaðan. Møguliga hækkar trygging tín ella tú skalt av við eina sjálvsábyrgd orsakað av hesum, men tað liggur sum høvuðsregla fast, at ein tryggingin rindar skaðan. Kapping millum tvey tryggingarfeløg hevur givið kundunum betri og bíligari tryggingar. Hetta saman við uppgangstíðunum, vit hava havt í nøkur ár eftirhondini, hevur gjørt at bilurin aftur hevur vunnið seg fram í samfelagsmyndini. Ikki bara sum akfar, nei, nei. Merki, litur, snið o.a. er saman við motormegi inni í myndini, tá ið avgerð skal takast um, hvønn bil húskið skal keypa. Á útboðnum hjá tryggingarfeløgunum sæst hetta aftur við tað, at tú nú fært bjóðað trygging móti bilsakni, virðisminking, nývirðisendurgjaldi o.s.fr. Hetta stórbara akfar, ið ein hevur keypt í dýrum dómum, skal sjálvandi tryggjast á besta hátt. Her er eitt at gera hjá bileigaranum, og tað er at tekna sær eina trygging, ið fevnir um tað vanliga umframt virðisminking, bilsakn, frískaða, nývirðirsendurgjald og hvat alt nú eitir. "Bilsaknur" ? Kanska eitt í so kensluborið heiti at nýta, tá ið talan er um ein bil. Kanska sigur hetta nakað um leiklutin bilurin hevur hjá eini familju. Saknurin er so stórur, at tá ið bilurin "kemur til skaða", at neyðugt er við einum fíggjarligum endurgjaldi, fyri at koma yvir tann ringasta saknin. Nývirðisendurgjald kann teknast fyri bilar, sum eru 1 ár og yngri. Henda merkir, at um bilurin fær ein stóran skaða (størri enn 50 % av nývirðinum), kann bileigarin keypa sær ein spildurnýggjan bil, sum tryggingin rindar fyri. Sum leiðari av eini skaðadeild, er ein av mínum uppgávum at avgreiða mál og undirskriva flytingar, ið eru yvir eina ávísa upphædd. Tað var júst tað eg sat og gjørdi nakað herfyri. "209.000 krónur, 154.000 krónur, 139.000 krónur, 172.000 krónur .... stór tøl .... Hmm ...ongin persónskaði .... Nývirðisendurgjøld ". Eg fór at hyggja eitt sindur nærri at málunum, og vísti tað seg, at í 3 av 4 førum var bilførarin millum 18 og 20 ár, og foreldrini áttu bilin. Eina viku seinni var enn ein flyting - 160.000 - og sama mynstur - 19 ára gamal bilførari og foreldrini áttu bilin (ella rættari sagt syndarligu restirnar av bilinum.) Vert er at leggja til merkis, at fyri at nývirðisendurgjald kann verða útgoldið, er tað ein teyt at kostnaðurin fyri at umvæla bilin er hægri enn 50 % av nývirðinum á bilinum. Ella sagt við øðrum orðum, bilurin skal vera í knúsi. Um vit brúka nevndu mál sum grundarlag, sæst ein týðiligur tendensur fyri skaðagongdina í málum um nývirðisendurgjald. Í stóran mun eru tað ungfólk millum 18-20 ár, sum gera skaðarnar við bilum, sum foreldur teirra eiga. Í øllum nevndu málum, var til alla lukku bert talan um materiellan skaða, men sambært hagtølunum er tað í slíkum førum einans ein spurningur um tíð til næstu ferð, tá ið eisini persónskaði er inni í myndini. Í Danmark ber ikki til hjá ungum bileigarum at tekna sær eina bíliga biltrygging. Hetta av teirri einføldu orsøk, at tryggingarfeløgini vita, at ungfólk+bilur=stórur váði, sum aftur merkir nógvir og stórir skaðar. Tí ert tú sum ungur bileigari noyddur at gjalda eina dýra trygging við stórari sjálvsábyrgd. Foreldur, ið tekna eina biltrygging í Danmark, verða spurd um, hvørjir aðrir fastir brúkarar eru av bilinum. Er svarið t.d., at sonur okkara, sum er 18 ár ára gamal, er fastur brúkari av bilinum, verður biltryggingin dýrari. Hetta kann viðføra, at árliga tryggingargjaldið, orsakað av hesum, verður kr. 13.000 í staðin fyri kr. 4.500. Um foreldrini standa sum tryggingartakari fyri bilinum fyri at børn teirra kunnu fáa eina bíligari trygging, og skaði hendur, kann tað fáa álvarsligar fíggjarligar avleiðingar. Vísir tað seg seinni, at tað í veruleikanum ikki vóru foreldrini, men t.d. at sonurin átti bilin, so fær tað ávirkan á skaðaendurgjaldið, og møguliga verður einki endurgjald latið yvirhøvur. Í Føroyum hava tryggingarfeløgini enn ikki havt hetta inni í myndini, tá ið biltryggingar verða teknaðar. Men spurningurin er um tíðin ikki er búgvin til hetta nú. Slíkur politikkur frá tryggingarfeløgunum hevði havt fyribyrgjandi ávirkan á "stuttleikakoyring" hjá ungfólki við mammu ella babbasa bili. Um avleiðingin fyri foreldrini av at lata børnini verða fastar brúkarar av bilinum, var ein dýrari trygging ella ein stór sjálvsábyrgd, hevði billykilin í nógvum førum ikki verið so atkomiligur hjá børnunum. Samanbera vit ein nýggjan bil við eina byrsu. So kunnu vit siga, at í hondunum á einum kønum skjútta verður byrsan nýtt til sítt rætta endamál og verður nýtt við skili uttan vanda fyri alt og øll. Tey ábyrgdarfullu foreldrini høvdu sjálvandi goymt lóður og byrsu á hvør sínum stað - helst niðurlæst. So er ikki við bili og billykli. Bilurin stendur í túninum og billyklarnir eru ikki niðurlæstir - tvørturímóti. "Babba, hvar eru lyklarnir? Eg læni líka bilin", verður sagt á veg út gjøgnum hurðina. Og rópt verður aftur: Koyr nú ikki ov skjótt, góði !" Men í hondini hjá einum drongi, sum hevur bensin í æðrunum, kann billykilin lættliga gerast lóður og bilurin byrsan, og vantandi koyriroyndir og yvirmetan av egnum evnum kann fáa tær álvarsligastu avleiðingar fyri drong, vinfólk og onnur í ferðsluni. So álvarligar at skaðin uppá bilin einans gerst sekunderur í mun til vanlukkuna. Kanska kunnu tryggingarfeløgini, við at nýta ein varnari politikk á biltryggingarøkinum verða við til at ávirka viðurskiftini millum foreldur, børn teirra og bilkoyringina, so at boðskapurin verður, at bilkoyring altíð má fara fram við skili. Slíkur politikkur hevði eisini ávirka skaðatalið/ skaðaendurgjøldini soleiðis, at hesi lækka, eins og vandin fyri bilvanlukkum, har persónskaðar eru uppi í, minka. Høgni í Stórustovu Deildarstjóri á skaðadeidini hjá Tryggingarfelagnum Føroyar. 15.06.2000. -------------------------------------------------------------------------------- [ Sjónarhorn, nýtt ] [ Sjónarhorn, savn ] [ Tíðindi, nýggj ] [ far upp ] [ Tíðindi, savn ] Bergur Godtfred, umboðsráðslimur í FDM skrivar: FDM er størsta brúkarafelag í Danmark. Meira enn 211.000 familjur eru limir í samtakinum nú. Í Føroyum eru uml. 500 limir. FDM er helst einasta brúkarasamtak í Føroyum. Tit kunnu gerast limir fyri bert 455 kr. um árið, og her kemur nakað av tí, tit kunnu fáa fyri pengarnar: Blaðið "Motor" Motorblaðið "Motor" hevur fleiri enn 100 síður við tilfari um bilar og ferðing hvørja ferð. Tú kanst lesa tað nýggjasta um bilformlist (design) og teknik og finna djúptgangandi greinir um ferðslupolitikk, løgfrøði og bilbúskap. Í stóru ferðagreinunum kanst tú ferðast úr Noregi til Nepal. Tú fært eina rúgvu av góðum ráðum í brøvkøssum og nógv góð limatilboð. Tøknilig og løgfrøðilig ráðgeving Um tú ikki ert limur í FDM og skalt hava løgfrøðiliga ráðgeving í samband við umvælingar- og tryggingarsakir, kann tað kosta upp ímótið 1.200 kr. um tíman. Fyri limir í FDM er tað ein ókeypis tænasta. Løgfrøðingar FDM's eru til reiðar at hjálpa limunum við t.d. at fáa endurgjald, niðursett gjald o.s.fr. Tað er ein treyt, at tú ert limur, tá ið trupulleikin stingur seg upp. Tøkniliga tænastan hjálpir við mongum upplýsingum - alt frá at velja rætta bilin til góð ráð til teirra, ið sjálv væla um bilin. Royndarstøðir (testcenter) Tað loysir seg væl at fáa bilin kannaðan á eini royndarstøð. Ein kanning vísir, at 96% av brúktu bilunum, ið verða kannaðir, hava ymist brek og lýti, sum tað lutfalsliga kostaði seljaranum 6.300 kr. at bøta um. Vónandi fer tað einaferð í framtíðini at bera til at fáa royndirnar gjørdar í Føroyum. Men væl ber til í Danmark, har fleiri støðir eru. Tú mást biðja um kanningina í góðari tíð, tí summartíð er eisini summarfrítíð í Danmark. Prísirnir eru alt eftir, hvørja kanning og hvørt bilmerki talan er um. Feriutænasta Hjá FDM's feriutænastu fært tú øll ráð og alla leiðbeining til frítíðina, sum tú kanst ynskja tær. Limirnir hava høvi at keypa frálíka góðar og nógv umhildnar "feriupakkar", og kunnu fáa einstaklings koyrivegleiðingar og allar møguligar upplýsingar um ferð og frítíð í øllum Europa. Limirnir fáa fastan avsláttur og tilboð hjá FDM travel, ið er størsta ferðavinnustova í Danmark. Tora Tourist í Tórshavn er umboð hjá FDM í Føroyum. Veghjálp Ert tú limur í FDM, kanst tú fáa veghjálp gjøgnum Dansk Autohjælp bæði í Danmark og í Europa.Tað kostar bert 250 kr fyri árið. Um hjálpin er framkomin innan ein tíma, skalt tú ikki gjalda sjálvsábyrgd, sum annars er 100 kr. Avsláttur Enn hevur ikki eydnast at fáa í lag avtalur um avsláttur í Føroyum. Men fert tú til Danmarkar, kanst tú rættiliga skjótt spara so nógv, at tú fært limagjaldið aftur. Tú kanst t.d. fáa avsláttur og bónus fyri bensin, rustverju, dekk, billutir, brillur, vørur í FDM-handlinum o.a. Stór upplivilsi Sum limur í FDM kanst tú vera við í mongum spennandi og forvitnisligum tiltøkum, skeiðum, ferðum o.ø. Bergur Godtfred Umboðsráðslimur í FDM 15.05.2000 -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:30-06-00 webmaster [ Til nýggj tíðindi ] [ Til Tíðindasavn ] -------------------------------------------------------------------------------- Teldupost adressa: rff@post.olivant.fo -------------------------------------------------------------------------------- Ferðsluóhapp og Ferðsluvanlukkur Ein lesari hevur sent okkum teldubræv og eina mynd, sum vísir at ferðsluóhappini, ella ferðsluvanlukkurnar í Danmark eru í stórari minking. Lesarin sigur, at hann hevur funnið myndina á internetinum. Í viðmerking til myndina skiltist at danska politiið, metir at orsøkin til niðurgongdina er tað sjálvvirkandi fotoeftirlitið, sum er sett upp mangastaðni í Danmark. Lesarin sigur, at hetta fær hann at seta hesar spurningar: 1) Er myndin eftirfarandi ? 2) Á internetinum sigur politiið at tað er tað sjálvirkandi fotoeftirlitið, sum hevur fingið fólk at seta ferðina niður, og tí eru óhappini og vanlukkurnar minkaðar í tali. Er tað rætt ? 3) Hvussu er gongdin í Føroyum, tá talan er um ferðsluóhapp og vanlukkur ? 4) Nær er talan um ferðsluvanlukku, og nær er talan um ferðsluóhapp ? 5) Hvør avgerð hvat er vanlukka og hvat er óhapp, og hvussu verður hetta gjørt ? 6) Hvussu virkar sjálvirkandi fotoeftirlit ? 7) Hvørja ávirkan hevur fotoeftirlit ? 8) Ber til at brúka sjálvirkandi fotoeftirlit í Føroyum 9) Hvørja støðu hevur føroyska politiið til fotoeftirlit og hevur føroyska politiið nakrar ætlanir á hesum øki ? -------------------------------------------------------------------------------- Vit kanna spurningarnar, og fara í komandi bløðum at viðgerða evnið nágreiniliga. Niðanfyri síggja vit, hvussu nógv eru deyð í ferðsluni í Danmark seinnu árini. Niðanfyri síggja vit, hvussu nógv eru álvarsliga skadd í ferðsluni í Danmark seinnu árini. Spurningar kunnu sendast til: Ferðslutíðindi Yviri við Strond 21, 100 Tórshavn Teldupostur: rff@post.olivant.fo Fax: 310979 Er okkurt ivamál, so ber til at ringja til okkara á telefon: 310204. Ein treyt fyri, at spurningar fáa innivist í Spurnarkassanum er, at vit vita hvør setur spurningin. Loddrætt: Tal av bilførarum, sum eru deyðir ella álvarsliga skaddir í Vejle Amt. Vatnrætt: Aldurin hjá bilførarunum Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:20-06-00 webmaster Gestabókin hjá Ferðslutrygd Guestbook by TheGuestBook.com Skriva í gestabókinaVís: 433. Innskrivin: 41. Síðst víst: Mon Jul 17 00:23:50 2000 . Síðst skrivað: Mon Jul 17 00:23:47 2000 . ------------------------------------------------------------------------------ Navn: Jákup (Heimasíða) Land: Dagur: Mon Jul 17 00:23:47 2000 Skriva her:: Hey tit á Ferðslutrygd, hetta var bara ein lítil heilsan - tit gera eitt gott arbeiði Heilsan Jákup, úr Eysturoydni Navn: Pætur (Heimasíða) Land: Dagur: Tue Jun 20 15:34:07 2000 Skriva her:: Hey Ferðslutrygd, hetta hjá tykkum er bara óført Bestu heilsur Pætur NB Fái nøkur ung við eisini Navn: Páll (Heimasíða) Land: Dagur: Mon May 8 23:49:03 2000 Skriva her:: Eg lá bara og "surfaði" og so rendi eg meg í Ferðslutíðindi, men hví hevur man onki hoyrt um at hetta er til. Hetta er jú eitt fínt blað Navn: Peter Jensen (Heimasíða) Land: Dagur: Wed May 3 00:19:02 2000 Skriva her:: Lat okkum endiliga fáa ein minningardag, tað er eitt gott arbeiði hasin maðurin ger Heilsan Peter Jensen Navn: Aaron (Heimasíða) Land: Dagur: Sun Apr 30 20:17:32 2000 Skriva her:: Check out the hot gay twink action pics at www.HardTwinks.com... I recommend them ! Navn: Petur Olsen (Heimasíða) Land: Dagur: Sat Apr 29 15:06:58 2000 Skriva her:: Hetta er fyrstu fer eg eri inni hja Ferðslutíðindum, so fyrst helt eg tað vera løgi at eg ikki havi hoyrt um hetta fyrr. Hví gera tit vart við at tit eru til. Hetta internetblaðið eru áhugavert haldi eg. men eg forstandi ikki at tit ikki reklamera við blaðnum Navn: Kári Olsen (Heimasíða) Land: Dagur: Tue Apr 18 09:24:31 2000 Skriva her:: Eg eri eisini samdur við Inga Gunnarssyni og vil fegin verða við til at stuðla einum minningardegi. Navn: Jákup (Heimasíða) Land: Dagur: Tue Apr 18 09:23:33 2000 Skriva her:: Hatta við holinum í framrútium varð tugt ígjøgnum tvær ferðir av løgreglumanninum Fossaberg í Breytini á Rás2. Løggan skrivar bøtur út hvønn morgun, kavi er lagstur í Havn. Navn: Helgi (Heimasíða) Land: FO Dagur: Mon Apr 17 11:52:47 2000 Skriva her:: Ein fín heimasíða, sum batnar støðugt. Sakni annars eitt kjaktorg, har vit kunnu tjakast um ferðsluviðurskifti. Nú kavi var lagstur í nátt, sóust nógvir bilar, sum bara høvdu gjørt sær eini 2 hol í kavan á bilrútunum. Hetta er fullkomiliga ábyrgdarleyst, og eigur løgreglan at steðga hesum bilum og geva hesum bilførarum ta bót, teir hava heimild at geva fyri hetta. Eg veit, at hetta verður gjørt í DK fyri at virka fyribyrgjandi. Eitt annað evni sum ikki var tikið upp í samband við fimmara Navn: Petur Olsen (Heimasíða) Land: FO Dagur: Sun Apr 16 00:40:20 2000 Skriva her:: Ferðslutíðindi eru sera áhugaverd og sum tað sær út verður blaðið uppaftir betur. Tað verður spennandi at frætta hvat Finnbogi Arge - landsstýrismaður - fer at skriva. Eg kundi gott hugsað mær at frætt hvørji onnur fara at skriva sjónarhorn < 1 2 3 4 > Back to www.rff.fo -------------------------------------------------------------------------------- [ Get your own FREE GuestBook ] - [ Get your own FREE Counter ] Current time is: Tue Jul 18 12:36:29 2000 Ráðið fyri ferðslutrygd gevur út Ferðslutíðindi. Eitt av høvuðsendamálunum hjá Ráðnum fyri Ferðslutrygd er at betra ferðsluvanarnar við upplýsing og fjølbroyttum fyritakssemi. Tí er tað eisini sjálvtsagt at troyta teir møguleikar, sum uppi eru í tíðini, og ikki minst teir møguleikar, sum liggja í framkomnum margmiðlum. Vit meta tað hava stóran týdning at bera haldgóð og upplýsandi tíðindi um alt, sum hevur við ferð og ferðslu á sjógvi og á landi at gera. Serligan dent fara vit sjálvsagt at leggja á føroysk viðurskifti, og taka upp ferðsluvandamál her á landi. Tá hetta er sagt, so mugu vit samstundis taka undir við teimum, sum siga - at heimurin seinnu árini er vorðin nógv minni enn hann nakrantíð áður hevur verið. Tí fara vit sjálvsagt eisini í ávísan mun at taka upp relevant evni uttan úr heimi. Tað er kortini einki at taka seg aftur í, at tað er ein stór avbjóðing at fara undir útgávuna av fyrsta føroyska ikki prentaða tíðindablaðnum. Av hesi orsøk er tí eisini ætlanin at byrja í smáum, og sum frálíður, at bøta munandi um vavið, bæði tá talan er um dygd, mongd og fjølbroytni. Vit fara ikki alt fyri eitt at taka tey heilt stóru tøkini, men heldur lata Ferðslutíðindi vaksa við uppgávuni. Tiðindi, sum mett vera at hava serligan týdning og serligan áhuga verða dagliga løgd á internetið. Í fyrstani verður kortini høvuðsinnihaldið í blaðnum ávísir teigar, sum heimildarfólk taka sær av, og sum avtala er gjød um í góðari tíð frammanundan. Loyvt er at endurgeva úr blaðnum, tá keldan samstundis verður upplýst. Ferðslutíðindi Ábyrgdarblaðstjóri: Jón Kragesteen Blaðmaður: Óla Jákup Rólantstson Blaðmaður: Snæbjørn í Dali Samskifti Yviri við Strond 21 - 100 Tórshavn Teldupostur: rff@post.olivant.fo Fax: +298 310979 Telefon: +298 310204 Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster J -------------------------------------------------------------------------------- Hvør var Murphy ? Murphy er helst best kendur fyri at hava sagt, at tað sum kann ganga "galið", tað vil - fyrr ella seinri - ganga "galið". Niðanfyri verða aðrar sonevndar Murphy lógir sagdar. -------------------------------------------------------------------------------- Trygdarbelti Eitt uppfinnilsi, sum forðar føraranum at røkka handskarúminum og at rulla rútin niður høgrumegin. Eitt uppfinnilsi, sum tryggjar at førarin ikki loypir út ella stingur av frá eini ferðsluvanlukku. Eitt uppfinnilsi, hvørs primera endamál er at leiða tankarnar hjá føraranum inn á ferðsluvanlukkur, áðrenn hann byrjar at koyra - á henda hátt gerst ferðsluvanlukkan ein sjálvuppfyllandi profeti. -------------------------------------------------------------------------------- Vána veður Veðrið er ikki konstant. Veðrið lagar seg altíð til umstøðurnar og gevur altíð bilføraranum tað mest útspekuleraða mótspælið. Í gomlum døgum dansaðu tey regndans fyri at skunda undir glopraregn - í dag kann ein bara royna at steðga upp við bilinum! -------------------------------------------------------------------------------- Vegkort Eitt uppfinnilsi, sum útfoldað fyllir meira enn inniarealið á bilinum. Eitt uppfinnilsi, sum bara kann breiðast út, men ikki leggjast saman. Eitt uppfinnilsi, sum líkist einum gomlum lummaturriklæði, um ein kortini roynir at leggja tað saman. Eitt uppfinnilsi, sum kortini er ov gamalt til at vísa júst tann vegin, ein leitar eftir. -------------------------------------------------------------------------------- Grønt ferðsluljós Tendrar altíð, um tú finnur okkurt áhugavert í einum handilsvindeyga. Tendrar altíð, um tú akkurát hevur funnið okkurt spennandi í nøsini. -------------------------------------------------------------------------------- Eitt sekund Tann tíðin, ið gongur, frá tí at ferðsluljósini skifta til grønt, til bilurin aftanfyri floytar. -------------------------------------------------------------------------------- Airbag Uppfinning, sum ger tað møguligt at blíva fastkroystur í einum bili uttan at oyðileggja bilin. -------------------------------------------------------------------------------- Dupultir airbags Uppfinning, sum ger tað møguligt at blíva fastkroystur hond í hond við konuni uttan at oyðileggja bilin. -------------------------------------------------------------------------------- Fartelefon Uppfinning, sum ger tað møguligt at tosa við vinir og familju undir eini ferðsluvanlukku. -------------------------------------------------------------------------------- Harmonikasamanstoytur Ein ómetaliga dýrur, men ikki serliga plásskrevjandi koyristílur, sum í mun til traditionallan koyristíl viðvirkar til at føra menniskju tættari saman. -------------------------------------------------------------------------------- Handskarúm Eitt rúm sum er ov lítið. Eitt rúm, sum aldri inniheldur nakað relevant. Eitt rúm, sum ongantíð verður nýtt til handskar. Eitt rúm, har hurðin antin er farin í baklás, ella als ikki kann latast aftur. -------------------------------------------------------------------------------- Leita í tekstasavni okkara - royn knappin niðanfyri dagført:17-07-00 webmaster [ Til nýggj tíðindi ] [ Til Tíðindasavn ] Skúlaárið 1998-1999 vóru allir næmingar í Føroyum, sum gingu í 9. flokki á sonevndum dagskeiði hjá Ferðslutrygd. Tiltakið varð skipað soleiðis, at ein heilur skúladagur var settur av til hvønn einstakan flokk. Í staðin fyri vanliga undirvísing á skúlanum, komu næmingarnir á Ferðslutrygd til dagsskeið. Í heyst varð farið undir sama undirvísingarátak fyri teimum, sum í verandi skúlaári ganga í 9. flokki. Eftir lokið dagsskeið verður mynd tikin av næmingunum. Niðanfyri eru nakrar myndir av næmingunum í Eysturskúlanum. Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:02-06-00 webmaster Sera nógvur tekstur er lagdur í databasan hjá Ferðslutíðindum. Sum dømi kunnu vit nevna at øll ferðslulógin er í databasanum, og við leitorðum er sjálvandi møguligt at leita í øllum teksti, sum dagliga verður lagdur á heimasíðu okkara. Skal full nytta fáast úr blaðnum er umráðandi at duga at brúka teir leitimøguleikar, sum eru. Niðanfyri verður greitt frá trimum møguleikum. -------------------------------------------------------------------------------- Leitiháttur nr 1. Leitiháttur nr. 1 er ein knappur, sum stendur og blinkar "Search". Hesin knappur er lagdur inn niðast á øllum síðunum hjá Ferðslutíðindum. Tá ið leitast skal við leitihátti nr. 1, skal man fyrst klikkja á knappin "Search". Tá ið tað er gjørt kemur ein nýggj mynd á skermin. Tá skrivar man leitorðið og trýstir á "Enter". Leitiháttur nr. 2. Leitiháttur nr. 2 er ikki stórt odrvísi enn 1. Í leitihátti nr. 2 kanst tú skriva leitorðið fyrst og síðani klikkja á knappin "Leita". Leitiháttur 3. Leitiháttur nr. 3 er meira fjølbroyttur. Leita á okkara heimasíðu ella Leita á øðrum heimasíðum Leita hjá okkum Leita um allan heim Síðu leiting Hvat er nýggjast? Leita nú -------------------------------------------------------------------------------- Tekstasavn og leitimøguleikar Allur teksturin, sum hevur verið í blaðnum verður lagdur í eitt tekstasavn, sum lætt og skjótt er at leita í. Sum dømi kundi verðið nevnt, at øll ferðslulógin er løgd í tekstasavnið. Í tekstasavninum verður leitað við leitorðum, men møguleikarnir eru fleiri. Royn ein teirra. Skriva t.d. bil* í boksina niðanfyri, og vita um ikki okkurt er at finna um bilar. Leita í tekstasavni okkara - klikk á knappin SEARCH niðanfyri dagført seinast:03-06-00 Løgtingið Tinghúsvegur 1 100 Tórshavn Argir, tann 06-04-2000 Løgtingsmál nr. 101-7/1999: Frágreiðing sambært grein 51, stk. 4, í tingskipanini frá Karsteni Hansen, landsstýrismanni, um fíggjarpolitikk í 2001 og framyvir. Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum leggur við hesum fram upplegg um fíggjarpolitikk í 2001 og framyvir til tingsins viðgerð. Argir tann 06.04.2000 Karsten Hansen landsstýrismaður Innihaldsyvirlit TOC \o "1-3" INNGANGUR PAGEREF _Toc479683916 \h 3 BÚSKAPARPOLITIKKUR PAGEREF _Toc479683917 \h 4 Búskaparpolitisku málini PAGEREF _Toc479683918 \h 5 Konjunkturjavnan PAGEREF _Toc479683919 \h 5 FØROYSKI BÚSKAPURIN PAGEREF _Toc479683920 \h 6 Almenna skuldin PAGEREF _Toc479683921 \h 7 Fyrivarni í føroysku búskaparstýringini PAGEREF _Toc479683922 \h 8 BÚSKAPARSTØÐAN OG ÚTLIT PAGEREF _Toc479683923 \h 9 Viðmerkingar til tilmæli Búskaparráðsins PAGEREF _Toc479683924 \h 10 Bundin samansparing PAGEREF _Toc479683925 \h 16 SKATTAPOLITISK TILTØK PAGEREF _Toc479683926 \h 17 VINNUSKATTAREFORMURIN PAGEREF _Toc479683927 \h 18 LØGUR 2001 PAGEREF _Toc479683928 \h 21 Løguútreiðslur landskassans PAGEREF _Toc479683929 \h 22 Almenna løguávirkanin á virksemið PAGEREF _Toc479683930 \h 23 Løgurnar býttar landafrøðiliga PAGEREF _Toc479683931 \h 24 RAKSTURIN PAGEREF _Toc479683932 \h 24 FRAMTÍÐARVÆLFERÐARSAMFELAGIÐ PAGEREF _Toc479683933 \h 26 Almanna og heilsuútreiðslur av teimum eldru PAGEREF _Toc479683934 \h 26 Pensjónsinngjaldingin má byrja sum skjótast PAGEREF _Toc479683935 \h 27 ÚTGANGUR PAGEREF _Toc479683936 \h 27 Fíggjarpolitikkur 2001 og tilmæli PAGEREF _Toc479683937 \h 27 INNGANGUR Í Hvítubók verður mælt til, at gjørdar verða ábøtur á mannagongdina, sum er viðvíkjandi fíggjarlógararbeiðnum og fíggjarpolitikkinum. Mælt verður til eitt orðaskifti um yvirskipaða fíggjarpolitikkin, áðrenn fíggjarlógaruppskotið fyri næsta ár verður lagt til rættis. Íblásturin til hetta orðaskiftið kemur sostatt úr Hvítubók. Tilmælið í Hvítubók er tó meira umfatandi enn hetta orðaskiftið. Eitt av endamálunum við orðaskiftinum er at skapa størri gjøgnumskygni og meiri opinleika um fíggjarpolitikkin. Allir tinglimir fáa nú høvi at koma við síni meining um, hvussu fíggjarpolitikkurin skal leggjast til rættis, áðrenn arbeiðið við fíggjarlógaruppskotið 2001 er komið í gongd. Karmarnir um fíggjarlógaruppskotið eiga tí ikki at koma óvart á nakran tá tað í heyst verður lagt fyri løgtingið. Umframt at koma við tilmælum um fíggjarpolitikkin næsta ár verður eisini víst á langtíðar tiltøk. Í sambandi við orðaskiftið verður víst til ymiskar frágreiðingar um búskapargongdina og um føroyskan búskap sum heild. Víst verður til várfrágreiðingina 2000 hjá Búskaparráðnum, Det Rådgivende Udvalg vedrørende Færøerne, december 1999, Caragata-álitið, búskaparfrágreiðing Landsbankans 1999, Hvítubók, fylgibind 1, fíggjarlógina 2000 og frágreiðingina til fíggjarlógaruppskotið 2000. Endamálið er tó fram um alt eitt kjak um, hvør fíggjarpolitikkur skal rekast næsta ár, og um tey tiltøk, landsstýrið arbeiðir við á fíggjarpolitiska økinum. BÚSKAPARPOLITIKKUR Í dagligari talu eru nógv politikksløg, sum vera roknað sum búskaparpolitikkur Til eru nógv sløg av politikki, sum kunnu sigast at vera týdningarmikil fyri búskapargongdina, og sum í dagligari talu vera roknað sum búskaparpolitikkur. Hetta geldur t.d. vinnupolitikk, sosialpolitikk, skattapolitikk, veðhaldspolitikk, rentuskattapolitikk, bygdamenningarpolitikk, almennan íløgupolitikk o.s.fr. Men her er talan um politikkøki, sum hvørt sær ikki eru ætlað at stýra allari búskapargongdini. So ella so kunnu tó øll, ella flestu av hesum politikksløgum metast sum undirgreinir í fíggjar- ella pengapolitikki. "Generellur búskaparpolitikkur" er fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans Fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans ganga í búskaparfrøðini undir heitinum "generellur búskaparpolitikkur". Fyri hini politikksløgini omanfyri er talan um raðfestingar, bæði í hvørjum politikkslagi sær og tvørtur um politikksløgini, sum í longri áramál skulu tryggja eina javna og støðuga búskapargongd. Stjórnin hevur fíggjarpolitisku amboðini Fíggjarpolitikkurin verður rikin við atgerðum, sum ávirka gjaldingar til tað almenna og frá tí almenna, og umfata soleiðis bæði broytingar á inntøkusíðuni hjá tí almenna eins og á útreiðslusíðuni. Á inntøkusíðuni er t.d. talan um broytingar í stigum viðvíkjandi skatti og avgjøldum, men broytingar á útreiðslusíðuni fata í høvuðsheitunum um veitingar og útreiðslur av almennari nýtslu og íløgur. Endamálið við pengapolitikkinum er tað sama sum við fíggjarpolitikkinum Í fyrimyndarligum samanhangi er endamálið við pengapolitikkinum tað sama sum fyri fíggjarpolitikkin, tí eisini her verður roynt at røkka makro-málstevnum, sum myndugleikarnir hava sett sær fyri. Við pengapolitikkinum verður roynt at røkka hesum málum við at ávirka samfelagsgjaldførið, rentustigið og sum heild, um tað skal vera lætt og bíligt ella trupult og dýrt at lána pening. Sentralbankin hevur pengapolitisku amboðini, men Føroyar hava ongan sentralbanka Í søguligum samanhangi hevur henda skipan verið við til at stýra fíggjarpolitikkinum, m.a. at stjórnin (fíggjarmálaráðharrin) hevur havt avmarkaðar møguleikar at fíggja hall í ríkiskassanum. Føroyar hava í hesum viðfangi verið í serstøðu, tí Føroyar eru ein lítil partur av danska gjaldoyraøkinum, og danski tjóðbankin er sentralbanki fyri alt gjaldoyraøkið. Tjóðbankin hevur tí ikki verið beinleiðis virkin í konjunkturstýringini í Føroyum. Føroyar hava tí ongan sentralbanka havt at stýra pengapolitikkinum. Seinastu árini hevur dentur verið lagdur á at styrkja tey fíggjarpolitisku amboðini Liberaliseringar á altjóða fíggjarmarknaðunum og størri felags gjaldoyraøki hava minkað munandi um møguleikarnar at brúka pengapolitisk amboð í einstøku londunum. Ístaðin verður dentur lagdur á at styrkja tey fíggjarpolitisku amboðini og ymisk onnur úrveljandi búskaparpolitisk amboð. Hetta er ikki nýtt fyri Føroyar, ið sum sagt ongan sentralbanka hava. Í Føroyum ger fíggjarpolitikkurin sostatt av alt. Búskaparpolitisku málini Búskaparpolitisku málini verða til fíggjarpolitisku málini Búskapar- ella fíggjarpolitisku málini eru Sum longu nevnt omanfyri, so er tað fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans, ið ganga undir heitinum "generellur búskaparpolitikkur". Pengapolitikkurin hevur fingið minni og minni týdning, men dentur verður lagdur á at styrkja fíggjarpolitikkin. Í Føroyum hava vit so at siga bert fíggjarpolitikkin til at stýra búskapargongdini. Búskapar- ella fíggjarpolitisku málini eru: Búskaparvøkstur - so stóran stutttíðar- og langtíðarbúskaparvøkstur sum gjørligt. Innanhýsis javnvág - her verður serliga hugsað um javnvág á arbeiðsmarknaðinum, t.e., lítið og einki arbeiðsloysi, og at yvireftirspurningur eftir arbeiðskraft tekur seg ikki upp. Uttanhýsis javnvág - meginreglan er her javnvág á leypandi postum á gjaldsjavna. Lítlan prísvøkstur (inflatión). Sosial- og økispolitisk atlit, soleiðis at øllum verður tryggjað lut í virðinum og tænastunum í samfelagnum. Búskaparpolitisku málini standa í andsøgn hvørt við annað Búskaparpolitisku málini standa í andsøgn hvørt við annað, og sannroynd er, at búskaparpolitisku myndugleikarnir í at kalla øllum londum dragast við trupulleikar, sum standast av hesum mótstríðandi málum. Trupulleikarnir síggjast t.d. í tí, at stórur búskaparvøkstur og lítið arbeiðsloysi ber í sær inflatión og størri hall (ella minni avlop) á gjaldsjavnanum, og lítil ella negativur búskaparvøkstur ber í sær arbeiðsloysi, prísfall og avlop á gjaldsjavnanum. Høvuðsendamálið er búskaparvøkstur Høvuðsendamálið við búskaparpolitikkinum er tó so stórur og støðugur búskaparvøkstur sum gjørligt leingi. Konjunkturjavnan ...altíð verða tíðir við hákonjunkturi og tíðir við lágkonjunkturi... Altíð fara at verða tíðir í Føroyum sum í øllum øðrum londum við hákonjunkturum og tíðir við lágkonjunkturum. Altíð verða altjóða viðurskifti, ið ávirka konjunkturarnar í einstøku londunum, sum londini ikki kunnu ávirka. Tað eru tó viðurskifti, alt eftir hvørji búskaparpolitisk amboð eru til taks, sum tey einstøku londini kunnu ávirka, soleiðis at konjunktursveiggini ikki gerast ov ógvislig. ...minni sveiggj í stutta tíð geva størri búskaparvøkstur leingi... Í langt áramál fara vit altíð at hava ein búskaparvøkstur, royndirnar vísa tó, at jú ógvisligari búskaparsveiggini eru í stutt áramál, minni verður búskaparvøksturin í longri áramál. Jú ógvisligari ein hákonjunkturur er, tess djúpari verður eisini lágkonjunktururin, ið aftaná kemur. Ein djúpur lágkonjunkturur hevur bæði nógvar búskaparligar og menniskjaligar avleiðingar við sær. ...ein javnur og støðugur búskaparvøkstur gagnar øllum samfelagnum. Ráðgevandi nevndin um konjunkturjavnan. Megna vit harafturímóti at javna konjunkturarnir, fara vit ikki at merkja so nógv til sveiggini, og vit fáa ein javnan og støðugan búskaparvøkstur til gagns fyri alt samfelagið. "Um búskapargongdin gerst javnari, kunnu vit vænta at fáa meira burtur úr tilfeinginum, størri miðal nýtslu og størri miðal vælferð um konjunkturarnar. Hetta kemst m.a. av fyrimununum av, at óvissan um framtíðin verður minni, deils tí at kostnaðurin av at tillaga flotan og fráflytingin verður minni. Ein konjunkturjavnandi búskaparpolitikkur fer eisini at gera tað møguligt, at fremja størri almennar løgur í tíðum við arbeiðsloysi. Hetta fer vónandi at minka um almenna løgukostnaðin." FØROYSKI BÚSKAPURIN Sereyðkenni við búskapinum eru týdningarmikil tá ið fíggjarpolitikkurin verður lagdur til rættis Tá ið fíggjarpolitikkurin verður lagdur til rættis, er tað týdningarmikið at gera sær greitt, hvørji sereyðkenni búskapurin hevur og hvørji viðurskifti ávirka og eru týdningarmikil fyri konjunkturgongdina. Lívsgrundarlagið í Føroyum er líka gott sum lívsgrundarlagið í flest øllum framkomnum ídnaðarlondum. Føroyski búskapurin er tó øðrvísi samansettur og hevur nøkur heilt onnur sereyðkenni, samanborið við framkomin ídnaðarlond. Í talvu 1 vera føroyski og danski búskapurin bornir saman. Danski búskapurin umboðar í hesum sambandi búskap í einum framkomnum ídnaðarlandi. Talva 1: Danski búskapurin og føroyski búskapurin bornir saman Føroyar Danmørk Vinnumynstur Einstreingjað Fleirstreingja Framleiðsla Fiskivinna høvuðsvinna Ídnaðarframleiðsla høvuðsvinna Útflutningskvota (útflutn. í % av BTÚ) Umleið 42% Umleið 30% Útflutningur Fiskavørur uml. 98% Ídnaðarvørur Innflutningur Ídnaðarvørur Ídnaðarvørur uml. 70-75% Vinnur, ið kappast við innflutning Fáar Nakrar Innflutningskvota (innflutn. í % av BTÚ) Umleið 38% Umleið 28% Heimamarknaður Lítil Hevur ein ávísan týdning Altjóða konjunkturar Lítlan týdning Stóran týdning Nattúruviðurskifti Stóran týdning Lítlan týdning Almenn skuld í % av BTÚ: -1996 -1997 -1998 -1999 138,7 127,9 98,9 85,6 65,0 61,3 55,6 52,8 Kelda: Hagstovan, Landsbankin og Danmarks Statistik, Statistisk tiársoversigt 1999, síða 132. Føroyski búskapurin er einstreingjaður við lítlum heimamarknaði Føroyski búskapurin er sermerktur við einum einstreingjaðum vinnumynstri, har fiskivinnan stendur fyri nógv tí stórsta partinum av framleiðsluni. Danmørk hevur fjølbroytta framleiðslu av ídnaðarvørum. Hetta er sereyðkenni fyri framkomin ídnaðarlond. Tey framleiða vanliga fjølbroytt úrval av hátøkniligum vørum og einki ávíst vøruslag, t.d. bilar, hvítvørur, el-vørur og heilivágur, er høvuðsframleiðsla. Føroyski heimamarknaðurin er eisini lítil, tí eru fáar føroyskar fyritøkur, ið framleiða vørur, sum kappast við innfluttar vørur á heimamarknaðinum. Uttanlandshandilin sera týdningarmikil fyri Føroyar Innflutnings- og útflutningskvoturnar vísa týdningin av inn- og útflutninginum fyri eitt land. Kvoturnar vísa inn- og útflutningin í prosentum av BTÚ. Føroysku kvoturnar eru væl størri enn tær donsku. Tað merkir, at uttanlandshandilin er týdningarmeiri fyri Føroyar. Tað er vert at viðmerkja, at í altjóða samanhangi er Danmørk eitt lítið land við stórum uttanlandshandli. Donsku kvoturnar eru tí eisini stórar í altjóða samanhangi. Ídnaðarlond flyta út og inn ídnaðarvørur Ein annar týdningarmikil munur millum Føroyar og onnur framkomin ídnaðarlond er samansetingin av uttanlandshandlinum. Ídnaðarlondini flyta inn og út ídnaðarvørur, t.e. flyta inn og út sama slag av vørum. Týskarar selja t.d. bilar, teldur og el-vørur til Fraklands, Italia, Japan o.s.fr., men teir keypa eisini somu vørur frá somu londum. Hetta sereyðkennir ídnaðarlondini og verður kallað intra-handil. Føroyska handilsmynstrið best kent í menningarlondum Í Føroyum er myndin øðrvísi. Nógv tann størtsi parturin av útflutningsvørunum er óviðgjørdar og lítið viðgjørdar fiskavørur, men innflutningurin er ídnaðarvørur. Hetta handilsmynstrið er vanligast í menningarlondunum. Náttúruviðurskifti eru tí týdningarmikil fyri føroyska búskapin, men altjóða konjunkturarnir hava minni týdning. Tað er tí, at eftirspurningurin eftir matvørum verður lítið ávirkaður av altjóða konjunkturunum. Í ídnaðarlondunum er tað øvugt, har hava nattúruviðurskifti minni upp á seg, men altjóða konjunkturarnir eru týdningarmiklir. Almenna skuldin Almenna skuldin er enn ov stór Talva 1 vísir, at almenna skuldin er minkað nógv frá 1996 til 1999. Almenna skuldin er í hesum føri bruttoskuldin hjá landskassanum og kommununum samanløgd. Sjálvt um almenna skuldin er minkað nógv hesi árini, so er hon enn alt ov stór. Stevnumiðið hjá teimum 15 ES londunum er, at almenna skuldin skal vera um 60% av BTÚ. Ráðgevandi nevndin mælir til at gjalda aftur bruttoskuldina í stutt áramál... ...og at almenni sektorurin verður betur konsolideraður enn í Danmørk. "Ráðgevandi nevndin leggur dent á, at búskaparpolitikkurin verður lagdur soleiðis til rættis, at almenna skuldin eisini minkar skjótt komandi árini. Tá ein partur av gjaldførinum hjá almenna sektorinum ikki er tøkur, eigur málið at vera hægri enn bert at minka nettoskuldina." "Søguliga hava stór sveiggj verið í fiskiskapinum um konjunkturarnar. Tað hevur tí heilt avgerandi týdning, at almenni sektorurin er sera vælkonsolideraður. Saman við ætlanunum um at gerast minni bundin at Danmørk, eru grundgevingar fyri, at málið viðvíkjandi skuldini eigur at vera hægri enn t.d. í Danmørk." Størtsti parturin av almennu skuldini er uttanlandsskuld Í flestum øðrum londum fíggjar tað almenna sína lántøku innlendis. Hetta er ikki so í Føroyum, nógv tann størsti parturin av almennu skuldini í Føroyum er uttanlandsskuld. Umframt at leggja byrðar á landshúsarhaldið, so fer størsti parturin av almennu rentugjaldingunum av landinum. Fyrivarni í føroysku búskaparstýringini Heilt serlig viðurskifti í føroysku búskaparstýringini Tað eru sostatt nøkur heilt serlig viðurskifti, ið gera um seg, tá føroyski fíggjarpolitikkurin skal leggjast til rættis. Fyrilit skulu tí takast fyri teimum mekanismum, ið gera um seg í føroyska búskapinum. Fiskaprísirnir á heimsmarknaðinum kunnu broytast nógv og brádliga, samstundis sum fiskiskapurin kann vera svikaligur. Stóru avlopini seinastu árini stava millum annað frá høgum fiskaprísum og góðum fiskiskapi. At tað er torført at spáa um inntøkurnar frá fiskivinnuni, er væl lýst í seinastu búskaparfrágreiðingini frá Búskaparráðnum. Búskaparráðið um fiskaprísirnar í 2000: "Viðvíkjandi fiskaprísunum, so er metingin, at teir methøgu prísirnir væl kunnu halda sær í 2000. Lønargjaldingarnar í fiskiskapi kunnu tískil hugsast at gerast eins stórar í 2000 og í 1999. At tær gerast størri kann heldur ikki útilokast. Myndin kann tó koppa á, um so er at prísirnir kortini falla ella nøgdirnar minka." Óvissa inntøkugrundarlagið er nóg góð grundgeving fyri at reka ein varnan fíggjarpolitikk Slíka forsøgn hoyra vit ongantíð um inntøkuna í einum framkomnum ídnaðarlandi. Marknaðarútlitini fyri t.d. bilar verða ongantíð so óviss. Tað er serliga galdandi fyri búskapir sum tann føroyska, at samfelagsbúskapurin byggir á so ótrygt inntøkugrundarlag. Hetta er nóg góð grundgeving fyri at reka ein varnan fíggjarpolitikk. Stórur partur av úrslitinum á fíggjarlógini kann tí stava frá viðurskiftum, ið vit ikki ráða yvir sjálvi. Tað er tí ikki vert at leypa framav, sjálvt um landskassaavlopið hevur verið stórt í nøkur ár. Ein partur av avlopinum stavar eisini frá, at Føroya Banki seinastu árini hevur útgoldið óvanliga stórt vinningsbýti. Fíggingargrunnurin frá 1992, ið eigur mestsum allan partapeningin í P/F Føroya Banka, er ogn landskassans. Vinningsbýti kemur sostatt umvegis Fíggingargrunnin í landskassan. Orsøkin til stóra vinningsbýti seinastu árini er, at Føroya Banki seinastu árini hevur inntøkuført stórar upphæddir, ið áður hava verið settar av fyri tap av skuldarum. Roknað verður ikki við líka stórum inntøkuføringum framyvir, tá vinningsbýti aftur fer at svara til veruliga avlop bankans. Stóra almenna skuldin krevur gott gjaldføri... ...skuldin er tó ov stór. Almenna skuldin var ovurstór í kreppuárunum. Hon er minkað nógv síðani kreppuna, men er enn alt ov stór. Tað er tí neyðugt, at landskassin í løtuni hevur ógvuliga gott gjaldføri at standa ímóti við. Ein afturgongd í búskapinum má undir ongum umstøðum elva til, at almennar útreiðslur verða fíggjaðar við almennari lántøku. "Sjálvt um gjaldføri landskassans er umleið 20% av BTI, so er hetta ein stór skuld, tá hugsað verður um stóru sveiggini, ið søguliga hava víst seg í føroyska búskapinum." BÚSKAPARSTØÐAN OG ÚTLIT Í summum vinnum eru tekin um fløskuhálsar Búskaparráðið sigur í seinastu frágreiðing síni, at hóast afturgongd í lønargjaldingunum í fiskivinnuni, og hóast minni fiskur kom upp á land, so helt búskaparvøksturin samanlagt fram sætta árið á rað. Arbeiðsloysið minkar framvegis, og í summum vinnum eru tekin um fløskuhálsar. Hetta sæst t.d. aftur í húsaprísunum, sum eru hækkaðir nógv seinasta árið. Búskaparráðið mælir til tiltøk um vøksturin heldur fram Búskaparráðið setur spurnartekin við, um búskapurin er mestur nú, og um tað nú fer at ganga afturá, ella ikki. Heldur búskaparvøksturin fram, so mælir Búskaparráðið til tiltøk longu tíðliga í vár. Orsøkin er fram um alt trýstið á arbeiðsmarknaðin. Landskassaavlopið er stórt, gjaldsjavnaavlopið tykist at verða óbroytt, og arbeiðsloysið er næstan burtur. Hetta er sjálvandi at fegnast um, men vandi er fyri, at fløskuhálsar eru um at taka seg upp. Avleiðingarnar kunnu verða lønartrýst, meiri prísvøkstur og verri kappingarføri. Mælt verður til at bíða við og toyggja almennar løgur Stendur búskaparvøksturin við, so mælir Búskaparráðið til at bíða við og toyggja almennar løgur. Ein kravd pensjónsskipan hevur eisini tálmandi ávirkan. Mælt verður harafturímóti frá at nýta skatta- og avgjaldshækkingar til at tálma nýtsluna. Hetta er heldur ikki eitt amboð, sum landsstýrið ætlar at brúka. Tað almenna eigur eisini at skerja sín eftirspurning Um vøksturin í búskapinum stendur við ella ikki, so vísir gongdin tað farna árið, at sjálvt við lutfalsliga smáum privatum og almennum íløgum kemur føroyski arbeiðsmarknaðurin undir trýst. Neyðugt er tí at arbeiða miðvíst við at skapa rúm í búskapinum. Tað almenna kann skerja sín eftirspurning við beinleiðis skerjingum ella við effektiviseringum. Hetta má gerast á skipaðan hátt, t.e. ikki við tí vælkenda "plenuklipparaháttinum". Búskaparráðið kemur eisini við tilmælum til búskaparpolitikkin Bygnaðarlig tiltøk. Bráðneyðug tiltøk, um vøksturin stendur við. Umframt at Búskaparráðið mælir til at fylgja væl við og at seta tiltøk í verk um ferðin ikki gerst minni á búskapinum, so kemur Búskaparráðið við nøkrum tilmælum um búskaparpolitikkin næstu tíðina. Tilmælini eru hesi: Tað er umráðandi, at fíggjarlógin fyri 2000 heldur alt árið. Strukturel tiltøk við tálmandi ávirkan, sum í øllum førum eiga at verða sett í verk. Hesi tiltøk eiga at verða framskundað, um vøksturin stendur við: Mvg-lógin eigur at verða endurskoðað fyri at taka burtur undantøkini í lógini. Skatta- og avgjaldspolitikkurin eigur at verða broyttur, so hann ikki stuðlar arbeiðsmegi í at flyta av landinum í eini tíð, tá ið henda arbeiðsmegin er ov lítil í Føroyum. Skattalættin hjá fiskimonnum eigur at verða avtikin, samstundis sum forboðið fyri at framleiða umborð á skipunum eigur at verða avtikin. Arbeitt eigur at verða meiri við at lækka rentustuðulin. Neyðugt er at fara undir miðvíst at effektivisera og møguliga skerja almenna raksturin fyri at geva rúm í búskapinum fyri privatum virksemi og bæði almennum og privatum íløgum. Onnur tiltøk um vøksturin stendur við: Toyggja og seinka almennar íløgur á byggiøkinum í longri áramál. Skatta- og avgjaldshækkingar (Ráðið heldur tó, at landsstýrið alt at tað er gjørligt, ikki skal nýta hetta amboð). Arbeitt verður longu við bygnaðarligum tiltøkum Viðmerkingar til tilmæli Búskaparráðsins Fíggjarmálastýrið tekur undir við ráðunum um, at tað er umráðandi, at fíggjarlógin heldur alt árið. Hesin trupulleikin eigur at fáast í rættlag komandi árini. Hetta krevur, at hvørt einstakt stýri leggur stóra orku í at gera sínar fíggjarætlanir og hevur eftirlit við, at játtanirnar verða hildnar. Annars verður longu arbeitt við nøkrum av tilmælunum frá Búskaparráðnum. Gjøllari verður greitt frá hesum niðanfyri. Mvg-lógin verður endurskoðað í ár Ad. 1) Um tilmæli um mvg-lógina hevur Fíggjarmálastýrið hesar viðmerkingar. Ein mvg-skipan byggir á eina "neutralitetsreglu". Hetta merkir, at skipanin: ikki skal ávirka bygnaðin í vinnuni ikki skal ávirka nýtsluvalið ikki skal ávirka uttanlandshandilin. Undantøk merkja brot á neutralitetsgrundregluna og virka soleiðis búskaparliga avlagandi. Tá ið mvg-skipanin varð sett í gildi 1. januar 1993, vóru ógvuliga fá undantøk í lógini. Síðani tá er komin ein hópur av undantøkum. Eitt týdningarmikið dømi er frítøkan fyri at gjalda mvg av lønarpartinum av útreiðslum at byggja og umvæla sethús. Frítøkan varð gjørd fyri at stuðla føroyskum handverki. Trupulleikarnir nú eru, at skipanin nú leggur enn meiri trýst á byggivinnuna. Hon virkar avlagandi og er ikki til at umsita hvørki hjá vinnu ella umsiting. Hetta kann verða lýst við einum dømi. Ætlar ein húsaeigari at fáa eina trappu gjørda í húsum sínum, kann hann t.d. velja ímillum at fáa handverkarar at gera trappuna í húsunum, fáa trappuna gjørda á einum føroyskum snikkaravirki ella keypa eina lidna trappu uttanlands. Verður trappan gjørd í húsunum, er arbeiðslønin frítikin fyri mvg, verður trappan gjørd á snikkaravirki, er lønarparturin á snikkaravirkinum ikki frítikin fyri mvg, og soleiðis er eisini um trappan verður keypt uttanlands. Hetta undantakið er sostatt kappingaravlagandi. Fíggjarmálastýrið endurskoðar mvg-lógina. Ætlanin er at gera arbeiðið í samráð við vinnuna. Vinnan hevur fyrr víst á, at hon tekur undir við eini mvg skipan við so fáum undantøkum sum gjørligt. Broytingarnar í mvg-lógini eru fram um alt bygnaðarbroytingar. Lógaruppskot verður vónandi lagt fyri tingið seinni í ár. Skattalógin hevur stuðlað arbeiðsmegi í at flyta av landinum, men er tað so nú? Ad. 2) Skatta- og avgjaldspolitikkurin eigur sjálvandi ikki at stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum í eini tíð, tá ið henda sama arbeiðsmegin er ov lítil í Føroyum. Tað er tó ein spurningur, um tað er so í løtuni. Tíðirnar eru nógv broyttar síðani 1994, tá ið tað í skattalógini gjørdist møguligt at draga útreiðslur í sambandi við arbeiði í útlondum frá í skattskyldugu inntøkuni. Hetta varð gjørt í eini tíð, tá ið ógvuliga lítið arbeiði var í Føroyum. Tað er lítið at ivast í, at skattalóggávan við høgu frádráttarstigunum, sum vóru galdandi frá 1994 til 1998, stuðlaði arbeiðsmegi at flyta av landinum. Positiva gongdin og økta virksemið í seinnu helvt í 1990-árunum vaks eisini eftirspurningin eftir arbeiðsmegi. Partar av byggivinnuni gjørdu longu í 1997 vart við, at tað tørvaði arbeiðsmegi í hesari vinnu. Trupulleikin gjørdist størri, tá ið lønarparturin at byggja og umvæla sethús varð frítikin fyri mvg. Tað var tí ikki ráðiligt framhaldandi at stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum. Tí vórðu frádráttirnir í 1999 minkaðir niður í næstan helvtina av tí, sum teir vóru fyri 1999. Frádrátturin er nú 300 kr. um dagin fyri teir, sum arbeiða í Danmørk, Noregi, Svøríki, Íslandi ella Finnlandi, og 400 kr. í øðrum londum. Hetta er treytað av, at fólkið er uttanlands í 2 mánaðir í einum, ella 100 dagar í 12 mánaðir. Av tí at talan er um ein frádrátt í inntøkuni, so er veruligi frádrátturin eftir skatt umleið helvtina. Av hesum skulu útreiðslur til ferðing, uppihald, mat o.s.fr. fíggjast. Tað er tí neyvan bara frádráttirnir, sum teir eru nú, ið stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum. Tað hevði óivað hjálpt nakað um trupulleikarnar nú við tørvandi arbeiðsmegi í byggivinnuni, um frádráttirnir vórðu minkaðir ella strikaðir, men tað hevði eisini havt aðrar avleiðingar. Tað eru eisini fyrimunir við frádráttunum. Byggivinnan er sum heild ein ógvuliga viðbrekin vinna, og tí er tað neyðugt, at handverkarar hava aðrar møguleikar, um lítið er at gera í Føroyum. Føroyskir handverkarar hava eisini bygt upp virksemi í øðrum londum. Eru eingir frádráttir, er vandi fyri, at hesir handverkarar flyta av landinum, tí teir fáa tá meiri burtur úr at búgva uttanlands. Tað skal eisini viðmerkjast, at frádráttirnir fyri at arbeiða uttanlands eru hægri í londunum uttan um okkum, enn teir eru í Føroyum. Í løtuni er tað bert í meginøkinum, at tað síggjast trupulleikar við fløskuhálsum á arbeiðsmarknaðinum. Í Suðuroynni og í Norðuroyggjum er t.d. ikki so stórur eftirspurningur eftir handverkarum. Trupulleikin við fløskuhálsum er tí minst líka nógv ein landafrøðiligur trupulleiki. Hetta sæst í mynd 1, sum umframt at vísa umsetningin hjá byggivirkjum í øllum landinum, eisini vísir gongdina í umsetninginum í Suðurstreymoy samanborin við umsetningin í hinum partinum av landinum frá 1985-1998. Myndin vísir heilt týðiliga, at nógv tann størsti parturin av framgongdini í byggivinnuni seinastu árini hevur verið í Suðurstreymoy. Fyrivarni skal takast fyri, at umsetningurin er skrásettur har, sum virkið er skrásett, t.e. um eitt virki í Havn ger arbeiði í Klaksvík, so sæst hetta í umsetninginum í Suðurstreymoy. Mynd 1: Umsetningur hjá byggivirkjum Kelda: Hagstova Føroya Tað skal í hesum sambandi viðmerkjast, at vøksturin frá 1998-1999 eisini var stórur. Vøksturin seinastu tíðina hevur verið serstakliga høgur. Hetta sæst í talvu 2, sum vísir lønarvøksturin í ymsum vinnugreinum frá 1998-1999 og lønarvøksturin seinastu 3 mánaðirnar, borin saman við í fjør. Tað er vert at leggja til merkis, at vøksturin í byggivinnuni hevur verið serliga stórur, sjálvt um hetta er ringasta árstíð hjá byggivinnuni. Talva 2: Vøksturin í lønútgjaldingum í ymsum vinnugreinum. 1998/1999 1998-1999/1999-2000 alt árið desember-februar Fiskivinna og aling 1 11 Onnur vøruframleiðsla, bygging, orkuveiting o.l. 13 19 Tænastuvinna 10 11 Almennar tænastur, mentan, ótilskilað o.a. 9 12 Allar vinnugreinir 7 12 Kelda: Hagstova Føroya. Skattalættin hjá fiskimonnum Ad. 3) Í várfrágreiðing síni mælir Búskaparráðið eisini til, at skattalættin hjá sjómonnum eigur at verða avtikin, samstundis sum forboðið fyri at framleiða fiskin umborð á skipum eigur at verða avtikið. Búskaparráðið vísir á, at stórar íløgur í fiskivinnuna bera í sær, at útboðið av arbeiðsmegi verður lítið í øðrum pørtum í vinnuni, og elvir hetta til økt lønartrýst. Samfelagsbúskaparliga kann tað eisini vera óheppið, at nógv arbeiðsmegi verður hildin í fiskiflotanum, og samtíðis er ov lítil arbeiðsmegi á landi. Samstundis er tað stór undirtøka fyri, at fiskivinnan skal verða lagað til og megna at fíggja og renta seg sjálva, og ikki fáa stuðul. Skattalættin hjá fiskimonnum er eitt dømi um eitt tiltak, sum í síni tíð varð sett í gildi við stórari politiskari undirtøku. Fyri at minka um eftirspurningin, kundi skattalógin sjálvandi verið broytt. Verður skattalógin broytt soleiðis, at fiskimenn aftur verða skattaðir sum aðrir borgarar, hevði hetta í fyrsta umfari givið almennu kassunum 60-65 mió. kr. meiri í inntøku um árið, samstundis sum hetta hevði havt eina avmarkandi ávirkan á innlendska eftirspurningin. Av tí at norðurlendsku grannalond okkara serskatta fiskimenn, og nógvir føroyskir fiskimenn sigla við fiskiskipum hjá grannalondum, hevði ein hækking aftur í føroyska fiskimannaskattinum óivað merkt, at fleiri av hesum fiskimonnum, sum frá líður, høvdu búsett seg í grannalondunum. Norðurlendska skattaavtalan ásetur sum kunnugt, at viðvíkjandi fiskivinnu er tað bústaðarlandið, sum eigur rættin at skatta fólk. Hetta merkir so aftur, at skatturin frá teimum, ið flyta bústað, endar í almennu kassunum hjá hesum londum og ikki í føroyska landskassanum og føroysku kommunukassunum. Talan verður í seinasta føri eisini um familjur, sum flyta av landinum. Tað eru ongar ætlanir um at broyta skattingina av fiskimonnum. Tað eru tó ætlanir um at seta hámark á frádráttirnar hjá hvørjum einstøkum fiskimanni. Tað er longu avgjørt at minka rentustuðulin stigvíst Ad. 4) Í núgaldandi lóg um stuðul til rentuútreiðslur av lánum er ásett, at stuðulin, sum er 48%, stigvíst verður minkaður niður í 40% í 2003 og seinni. Eftirspurningurin eftir arbeiðsmegi í byggivinnuni hevði skjótt minkað, hevði hetta verið framskundað, sum Búskaparráðið mælir til. Hetta hevði eisini hjálpt um trupulleikarnar við fløskuhálsunum, sum eru um at stinga seg upp, men trupulleikarnir eru, sum sagt í meginøkinum, og at framskunda rakar alt landið. Fíggjarmálastýrið mælir tí til at fylgja tí kós, sum longu er sett viðvíkjandi at minka rentustuðulin. At rentustuðulin fer at minka ger, at vøksturin í húsaprísunum fer at minka. Hetta er ein positiv gongd fyri alt samfelagið. At framskunda at rentustuðlin minkar, hevur eisini óhepnar fylgjur við sær. Í fyrsta lagi er tað óheppið at brúka bygnaðarlig tiltøk at javna konjunkturarnar. Í øðrum lagi gongur tað út yvir álitið á politisku myndugleikarnar, um slík tiltøk verða framskundað. Flestu familjur hava sett seg í búgv eftir fortreytunum, sum eru. Tær vita væl, hvussu ætlanirnar eru um stigvíst at minka rentustuðulin í eitt longri áramál. Tað er eisini vert at viðmerkja, at rentustuðulin ikki skal síggjast sum ein partur av skatta- og avgjaldspolitikkinum, men sum ein partur av íbúðarpolitikkinum. Í Føroyum verður størsti parturin av samansparingini settur í sethús. Verður rentustuðulin minkaður skjótari, verður tað uppaftur truplari hjá ungum familjum at seta seg í búgv. Rationalisera og effektivisera almenna sektorin Ad. 5) Búskaparráðið vísir á, at tað at effektivisera og skerja almenna sektorin ikki eigur at gerast við "plenuklipparanum", men eftir gjølligum metingum av almenna bygnaðinum, og um hvat virksemið kann effektiviserast, og hvat virksemið er neyðugt, ella ikki er neyðugt. Hetta eru júst tiltøk, ið Fíggjarmálastýrið hevur víst á sum neyðug at fremja. Hetta krevur aftur, at øll stýrini endavenda og kanna alt virksemi á sínum øki. Tað skal tó viðmerkjast, at her er talan um bygnaðarbroytingar, sum fáa búskaparligar avleiðingar, sum frá líður. Í hesum sambandi kann eisini nevnast, at Caragata-álitið eisini vísir á týdningin av eftirliti við almennum útreiðslum og inntøkum. Sipað verður ikki til spurningin um at halda játtanirnar, men til eftirlit við, um játtanirnar verða effektivt nýttar. Fíggjarmálastýrið ætlar at taka stig til at fáa sett í verk eina rationaliserings- og effektiviseringstilgongd, og styrkja almennu fíggjarstýringina. Ad. 6 & 7) Stendur búskaparvøksturin við, mælir Búskaparráðið til, at tiltøkini 1 - 5 verða framskundað, umframt at tiltøkini 6 og 7 eisini verða sett í verk. Tikið verður undir við tilmælinum um at toyggja og seinka almennu løgurnar. Sum tað gongur fram av viðmerkingunum omanfyri, so verður arbeitt við nøkrum av bygnaðarligu tiltøkunum, sum Búskaparráðið mælir til. Stórur vøkstur er í búskapinum í løtuni, men mælt verður ikki til at framskunda bygnaðartiltøkini ella at fylgja tilmæli 7 um skatta- og avgjaldshækkingar. Mælt verður harafturímóti til at fylgja kósini, sum longu er sett m.a. skynsamliga at langtíðarraðfesta løgurnar. Tikið verður tí undir við tilmæli 6 hjá Búskaparráðnum um at toyggja og seinka almennu løgurnar í longri áramál. Hóast nógv húsabygging fer fram í løtuni, so er nakað av skuld hjá húsaeigarum enn niðurfryst. Avtalurnar um niðurfrystu húsaskuldina eru av í ár. Í kreppuárunum varð avtala gjørd millum Húsalánsgrunnin og peningastovnarnar - og húsaeigararnar um at niðurfrysta skuld. Hesar avtalur eru av í ár. Hetta verður tó eingin skelkur fyri búskapin. Húsalánsgrunnurin og peningastovnarnir hava upplýst, at ein stórur partur av skuldini longu er afturgoldin. Stovnarnir hava tikið einstøku avtalurnar til viðgerðar á hvøjum ári, síðan avtalurnar vórðu gjørdar. Nakað av skuld er enn niðurfryst Í Húsalánsgrunninum verður upplýst, at enn eru góðar 28 mió. kr. niðurfrystar. Tað eru umleið 140 húsaeigarar, sum so at siga allir eru aðrastaðni enn í Havnini. Tølini skulu verða tikin við fyrivarni. Hetta verður tó neyvan nakar búskaparligur skelkur. Mælt verður til at tálma vøkstrinum í rakstrarútreiðslunum Mælt verður eisini til eina pensjónsuppsparing fyri allar borgarar í landinum Á rakstrarsíðuni verður mælt til at tálma vøkstrinum. Prísvøksturin var í 1999 góð 3% og er í vøkstri. Mælt verður tí til, at vøksturin í rakstrarútreiðslunum í 2001 verður minni enn prísvøksturin. Hetta er ein kontraktivur fíggjarpolitikkur, sum verður fráboðaður í góðari tíð, næstan eitt ár áðrenn fíggjarlógin kemur í gildi. At hetta verður fráboðað í góðari tíð, skapar eisini meiri tryggleika um framtíðina, og er ein liður í ætlanum landsstýrisins um at tillaga almenna sektorin til restina av búskapinum. Tað er tí góð tíð at arbeiða við fíggjarlógaruppskotinum 2001 og at gera neyðugar effektiviseringar og rationaliseringar fyri at fáa tølini at ganga upp. Mælt verður eisini til, at ein pensjónssamansparing fyri allar borgarar í landinum fer í gongd sum skjótast. Hetta er sjálvandi eitt bygnaðarligt tiltak, men fer í fyrsta umfari at hava kontraktiva ávirkan á búskapin. Hetta er sostatt eitt bygnaðarligt tiltak, sum hevði hóskað væl at sett í verk nú. Bundin samansparing er skjót at seta í verk Bundin samansparing er markað til einstaka borgaran Bundna samansparingin byrjanin til nýggja pensjónsskipan Bundin samansparing Bundin samansparing er eitt møguligt tiltak, sum Búskaparráðið ikki nevnir í sínum tilmælum. Bundin samansparing hevur teir fyrimunir, at hon er skjót at seta í verk. Hetta er roynt fyrr í Føroyum, og vit hava tí neyðugu royndirnar hesum viðvíkjandi. Fólk vita tí eisini av royndum, at talan er ikki um skatt. Síðstu ferð fingu fólk samansparingina afturgoldna í ringastu kreppuárunum. Hetta kom væl við hjá nógvum húsarhaldum. Var talan um eina skattahækking, fór peningurin í almennu kassarnar (landskassa og kommunukassar). Við eini bundnari samansparing verður peningurin markaður til tann einstaka borgaran. Tað ber tí væl til at lata bundnu samansparingina verða grundarlagið undir einari eftirlønarskipan. Hetta skal skiljast á tann hátt, at tá ið semja er fingin um eina nýggja eftirlønarskipan og hon er sett í verk, kann tann peningur, ið goldin er inn sum bundin samansparing, verða fluttur inn í nýggju pensjónsskipanina. Um bráneyðug tiltøk verða sett í verk, verður tað tí bundin samansparing, sum tingið skal taka støðu til. Búskaparráðið mælir, alt at tað er gjørligt, frá at nýta skattaamboðið... SKATTAPOLITISK TILTØK Stendur vøksturin við, mælir Búskaparráðið til at nýta skatta- og avgjaldshækkingar. Ráðið leggur tó dent á, at landsstýrið, alt at tað er gjørligt, ikki skal nýta hetta amboð. ...og landsstýrið fer heldur ikki at nýta hetta amboð Tað er heilt greitt, at landsstýrið fer ikki at nýta hetta amboð. Við búskapargongdini, sum er, verður heldur ikki talan um størri skattalættar, sjálvt um landskassin triðja árið á rað hevur stórt avlop. Tað er tó eingin ivi um, at vit eiga at arbeiða fram ímóti at minka skattatrýstið so nógv sum gjørligt í longri áramál, og tað verða teir lægru skattabólkarnir, ið koma fyrst í raðfestingini. At minka skattatrýstið er ikki eitt mál í sjálvum sær At minka skattatrýstið er tó ikki eitt mál í sjálvum sær. Endamáli at krevja skattir og avgjøld er fram um alt at útvega fígging til tær uppgávur, sum samfelagið vil fáa loystar. Skattatrýstið avmyndar sostatt eisini, hvussu vit vilja laga okkum. At minka skattatrýstið fer tí eisini at bera í sær, at vit mugu laga okkum øðrvísi enn nú. Í hesi tilgongd kann tað verða gagnligt, at seta sum mál at minka skattatrýstið. Á henda hátt áleggja vit okkum at endurskoða, hvussu tilfeingið verður nýtt, og eigur hetta at síggjast aftur sum ein minni almennur sektorur. Verður t.d. arbeitt fram ímóti eini einfaldari lóggávu, eiga vit at kunna rationalisera og effektivisera almenna sektorin. Skattalættar seta enn meri ferð á búskapin Tað er, sum nevnt, nógv ferð á búskapinum í løtuni. Størri skattalættar seta enn meiri ferð á búskapin. Vandin fyri, at búskapurin verður yvirupphitaður, gerst størri og samstundis eisini vandin fyri ógvisligum inntrivum seinni. Seinastu árini eru givnir skattalættar fyri góðar 100 mió. kr. Seinastu tvey árini er givið so mikið í skattalættum, sum tað samfelagsbúskaparliga hevur verið forsvarligt. Tað eru givnir skattalættar fyri góðar 100 mió. kr. Her er roknað upp í uppskotini frá landsstýrismanninum í fíggjarmálum, sum enn ikki eru viðtikin, m.a. uppskotið um at partafelagsskatturin verður lækkaður úr 27% niður í 20%. Hetta verður lýst gjøllari longri frammi. Minni ALS-gjald svarar til skattalætta Eisini minkaði ALS-gjaldið úr 2% niður í 1,75% 1. januar 2000, og 1. juli 2000 minkar tað niður í 1,5%. Hetta kann samanlíknast við ein skattalætta og svarar til, at keypiorkan veksur umleið 15 mió. kr. Skattalættar eiga at vera miðvísir Um tað skulu gevast fleiri og størri skattalættar, so skal tað gerast við stórum varsemi og eftir gjølligari umhugsan og útrokning. Skattalættar eiga at vera miðvísir og brúktir sum amboð til at náa ymiskum stevnumiðum, stevnumiðum, sum eru gjølliga fastløgd frammanundan. Hetta eru t.d. sosialpolitisk stevnumið, ið tryggja øllum lut í virðum og tænastum samfelagsins. Tað er ikki bert skattastigið, ið er týdningarmikið Tað er ikki bert skattastigið, ið er týdningarmikið, tá ið langtíðarbúskapurin verður lagdur til rættis. Hetta er galdandi bæði fyri einstaka borgaran, vinnulívið og almenna sektorin. Í fyrsta lagi er týdningarmikið hvussu skattir og avgjøld eru samansett... Í fyrsta lagi er sjálv skattasamansetingin og avgjøldini týdningarmikil. Tað er týdningarmikið, at tað er ein ávís javnvág millum ymsu skattakeldurnar, her uppi í lutfallið millum beinleiðis og óbeinleiðis skatt, við atliti at røkka settu stevnumiðunum. Stevnumiðini kunnu t.d. vera størri útboð við arbeiðsmegi, størri samansparing, umskipan ella sosial-, heilsu- og umhvørvisatlit. ...og í øðrum lagi er tað týdningarmikið, at karmarnir liggja fastir Tað er eisini týdningarmikið, at karmarnir liggja fastir. Ov stór sveiggj í búskapinum saman við skiftandi skattastigum og skattareglum gera meiri ótryggleika um íløgur og vinning sum frálíður. Av tí verður íløgustigið og sostatt eisini samfelagsbúskaparligi vinningurin minni enn annars, sum frálíður. Vinnuskattingin verður í løtuni endurskoðað VINNUSKATTAREFORMURIN Fíggjarmálastýrið og Toll- og Skattstovu Føroya eru í holt við at endurskoða, hvussu vinnan skal verða skattað. Hetta verður gjørt í neyvum samstarvi við vinnuna. Á heysti 1999 var fyrsti fundurin við umboð fyri Vinnuhúsið, Menningarstovuna, grannskoðaravirki og Vinnumálastýrið. Síðan tá hevur ein arbeiðsbólkur arbeitt við skatti og kapitalvinningi, og ein arbeiðsbólkur fer fyrsta dagin í holt við at endurskoða avgjaldslóggávuna. Grundarlagið undir arbeiðnum er, at skatta- og avgjaldsskipanirnar skulu vera við til at skapa góðar og støðugar karmar um eitt burðardygt og sunt vinnulív, tað er, at skatta- og avgjaldskipanirnar skulu virka eggjandi fyri vinnuligt virksemi, uttan tó at stuðulskipanir verða bygdar inn í skipanina skatta- og avgjaldsskipanirnar mugu ikki virka vinnuliga avlagandi skipanirnar skulu verða lættar at umsita hjá vinnu og umsiting atlit skal takast at tilgongdum uttanlands á skattaøkinum atlit skal takast at einari komandi oljuvinnu Mynd 2: Formligir partafelagsskattir í ymsum londum í ár 2000 Lægsti partafelagsskatturin í Føroyum og hægsti í Fraklandi og Týsklandi, har hann er tvær ferðir so nógv sum her Mynd 2 vísir formliga partafelagsskattin í 10 ymiskum londum í ár 2000. Lægsti formligi partafelagsskatturin er í Føroyum, hann er 20%, hægsti partafelagsskatturin er í Fraklandi og Týsklandi, har er hann 40%, ella tvær ferðir so nógv sum í Føroyum. Eitt slíkt yvirlit skal altíð takast við einum ávísum fyrivarni. Tað eru serligar reglur í ymsu londunum, sum gera, at veruligi partafelagsskatturin ikki er tann sami sum tann formligi. Reglurnar fyri avskriving kunnu vera ymiskar, tað kunnu vera serreglur fyri ymiskar vinnugreinir, og tað kunnu vera serliga lagaligar gjaldstreytir fyri partafelagsskattin o.s.fr. Fleiri viðmerkingar verða tí knýttar til mynd 2 niðanfyri. Írland sum føroysk fyrimynd Í teimum ymisku orðaskiftunum um Caragata-álitið er ofta víst á, at Írland er ein fyrimynd, sum Føroyar eiga at fylgja, um vit skulu byggja upp og menna føroyska vinnulívið. Reglurnar í Írlandi verða tí lýstar gjølligari niðanfyri. Í Írlandi verður skilt ímillum inntøku í sambandi við partafelagsskattin Í Írlandi var vanligi partafelagsskatturin 28% í 1999, men varð lækkaður niður í 24% í ár. Skilt verður ímillum "non-trading income" og "trading income". "Non trading income" verður frá í ár skattað 24%. Talan er sostatt ikki um ein generellan lágan írskan partafelagsskatt, sum skal vera 12,5%, ið orðaskiftini um Caragata-álitið hava givið fatan av. Fyri "trading income" verður partafelagsskatturin 24% í ár, men hann verður stigvíst minkaður niður í 12,5% í 2003. Í hesum sambandi verða serligu lágskattaøkini, har partafelagsskatturin higartil hevur verið 10%, avtikin. Tað eru eisini lokalir vinnuskattir Í USA er ein føderalur partafelagsskattur, sum er 35%. Afturat hesum kemur ríkisskatturin, so tann veruligi partafelagsskatturin er í miðal um 40%. Týskland hevur eisini lokalar vinnuskattir, 40% er tí ikki veruligi partafelagsskatturin í Týsklandi, hann er eitt sindur hægri. Týskland hevur nýliga lækkað partafelagsskattin úr 45% niður í 40%, og ætlanir eru um at lækka hann heilt niður í 25%. Í flestum londum gongur rákið móti lægri partafelagsskatti Rákið gongur eisini móti lægri partafelagsskatti í øðrum londum. Í Danmørk eru ætlanir um at lækka partafelagsskattin úr 32% niður í 28%. Inntøkumissurin av at lækka partafelagsskattin er ikki altíð so stórur, sum lækkingin bendir á. Ofta verður lækkingin fíggjað við, at aðrar serreglur og annar stuðul verða avtikin. Henda gongd skal síggjast aftur í hesum Gongdin, sum er lýst omanfyri, skal síggjast aftur í eini vaksandi fatan av, at lægri skattastigin er, minni verður tilstuðlað til skattaspekulatión og handilsligar avgerðir, ið byggja á skattlig viðurskifti at lægri partafelagsskattur ger konsolideringarmøguleikarnar betri og minkar um tørvin at lánsfíggja vinnuligar íløgur at við neutralum reglum verður einstaka virkið eggjað til at fremja íløgur og virksemi, ið ikki bert geva nakað av sær í privata búskapinum, men eisini í samfelagsbúskapinum at fleiri og fleiri lond hava ásannað, at ein lágur formligur partafelagsskattur hevur stórt signalvirði til útlendskar íleggjarar. at vinnan kann átaka sær størri skyldir í sambandi við penjónum, umhvørvi, gransking og útbúgving. Stór stig eru tikin í samband við føroyska vinnuskattin Við vinnuskattareforminum og at lækka partafelagsskattin niður í 20% eru tikin stór stig fram ímóti at nýtíðargera føroyska vinnuskattin. Skattapolitikkurin skal eggja vinnuni at tryggja fíggjarstøðu sína Verður partafelagsskatturin lækkaður, verður allur felagsskatturin og skatturin av vinningsbýti minkaður úr 52,55% niður í 48%. Orsøkin, at lækkingin bert verður gjørd í sjálvum partafelagsskattinum og ikki í vinningsbýtisavgjaldinum, er grundað á, at partafeløg skulu konsolidera seg, heldur enn at luta avlopið út sum vinningsbýti. Tað er sostatt við atliti at vinnulívinum, at vinningsbýtisavgjaldið verður óbroytt 35%, tá ið skattapolitikkurin verður lagdur til rættis. Skattamunurin av skatting á ymiskum inntøkum eigur ikki at vera ov stórur Við atltiti at allari skattaskipanini er tað týdningarmikið, at munurin millum at skatta felagsinntøku og vinningsbýti í øðrum partinum (48%), og skatta vanliga lønarinntøku í hinum partinum (í miðal er hægsti marginalskattasatsurin 58%), ikki gerst størri. Ein munur, sum er 10%, verður vanliga mettur at vera í meira lagi. Verður munurin størri, fer tað at eggja til, at avlopið verður útlutað sum vinningsbýti heldur enn sum løn. Eisini kann hugsast, at virkiseigarir heldur fara at taka avlopið úr virkinum enn at lata avlopið verða í virkinum, við atliti til konsolidering. Úrslitið kann verða, at skattainntøkurnar minka og at vinnulívið gerst verri fyri at taka ímóti avbjóðingum, sum frálíður. Vinnuskattareformurin er drúgvur at gera Ein víðfevndur vinnuskattareformur kann ikki gerast eftir stuttari tíð. Nakað er longu gjørt, men tað mesta er enn eftir. Einaferð í heyst verður tann mest grundleggjandi parturin av vinnuskattareforminum liðugur. Hetta er tann parturin, ið snýr seg um at skatta kapitalvinning. Arbeiðið verður tó ikki liðugt tá. Tað verður alla tíðina neyðugt at broyta og nútíðargera skattalóggávuna, soleiðis at hon lýkur bæði okkara og altjóða krøv. Ein oljuvinna fer møguliga bert at økja krøvini. Skattaskipanin týdningarmikil partur av búskapinum Skattaskipanin, t.e. skattastigar og samansetingin av teimum ymisku sløgunum av skattum og avgjøldum, er ein so týdningarmikil partur av grundarlagnum undir búskapargongdini, og hvussu samfelagið er skipað, at tað er týdningarmikið, at skattaskipanarmenningin verður raðfest ovarlaga. Skattaskipanin skal leggja upp fyri nógv og ymisk viðurskifti. Tí er tað týdningarmikið at menna skattaskipanina við skili. LØGUR 2001 Allar almennar løgur skulu lagast til íløguvirksemið í landinum Landsstýrið hevur ætlanir um at raðfesta allar almennar løgur, so tær hóska inn í alt íløguvirksemið í landinum. Samstarv er longu fingið í lag við kommunurnar um felags løgukarm. Ætlanir eru eisini um at fáa aðrar almennar stovnar og kommunalir felagsskapir, t.d. SEV og IRF, við í samstarvið. Verkætlanin hjá P/F Vágatunnilinum eigur tó longu at verða tikin við næsta ár. Undirsjóvartunnilin er løga á tilsamans 240 mió. kr. Metingin fyri byggiætlanina hjá P/F Vágatunnilinum eigur í løtuni at verða tikin við fyrivarni, men alt arbeiðið er mett at kosta umleið 240 mió. kr. Byggitíðin er mett til 3-4 ár. Lønarparturin av útreiðslunum kann metast til umleið 35-40%. Verður roknað við miðaltølum, verður hetta um 26 mió. kr. um árið í lønarútreiðslum. Talið má takast við fyrivarni. Endaliga kostnaðarbýtið í byggitíðini og hvussu stórur partur av kostnaðinum, ið er lønir, veldst um, hvussu byggiharrin leggur arbeiðið til rættis. Ávirkanin á virksemið í føroyska búskapinum veldst eisini um løntakararnir búgva og verða skattaðir í Føroyum. Langtíðarraðfestingarnar verða endurskoðaðar á hvørjum ári Sjálvt um raðfestingarnar verða gjørdar um eitt longri áramál, so verða raðfestingarnar endurskoðaðar á hvørjum ári, við atliti at øllum virkseminum í landinum. Hetta er eisini eitt stig, sum m.a. Búskaparráðið tekur væl ímóti. Ætlanin er at løgukarmur landskassans skal liggja á sama støðið sum nú næstu 10 árini. Búskaparráðið um raðfestingarnar "Tað er eitt stig á rættari leið, at landsstýrið hevur ætlanir um at raðfesta løgurnar í eitt áramál framyvir. Neyðugt er, at henda raðfesting verður endurskoðað hvørt ár, so hædd kann verða tikin fyri gongdini, soleiðis at møguligar umprioteringar kunnu fara fram í góðari tíð. Tí eigur ein raðfesting av løgunum at gerast hvørt ár, soleiðis at løguhorisonturin altíð er hin sami. Hetta kann eisini vera við til at linka trýstið á løgurnar hjá landskassanum, um politikarar síggja, at tær løgur, sum teir halda eiga at fremjast, eiga tørn um nøkur ár". Løgukarmurin skal fram um alt leggjast til rættis eftir virkseminum í landinum Løgutørvurin er stórur á næstan øllum økjum í løtuni, so tað skuldi ikki verið so trupult at gjørt skilagóðar raðfestingar. Tað kann harafturímóti verða beinleiðis skaðiligt fyri búskapin, um raðfestingarnar verða gjørdar fyrilitaleyst. Tað er eingin grundgeving, at løgutørvurin skal nøktast nú beinanvegin, tí landskassin í nøkur ár hevur spart pening saman og tí í løtuni hevur gott gjaldføri. Løgukarmurin skal fram um alt leggjast til rættis eftir virkseminum í landinum. Løgukarmur landskassans næsta ár eigur ikki at stimbra virksemið í landinum. Tá ið løgukarmurin fyri næsta ár verður lagdur til rættis, eiga fyrilit at verða tikin fyri: Løguútreiðslum landskassans Almennu løguávirkanini á virksemið Løgunum býttar landafrøðiliga Løguútreiðslur landskassans Løguútreiðslur landskassans Sum longu nevnt, so eru nøkur serstøk viðurskifti í føroyska búskapinum, sum gera, at inntøkurnar kunnu broytast nógv og brádliga. Stóru avlopini hjá landskassanum seinastu árini kunnu tí skjótt gerast minni. Landskassaskuldin er enn stór, og tí kann tað ikki koma upp á tal, at landskassin tekur lán at fíggja útreiðslur við. Tað er tí neyðugt, at landskassin hevur eitt rættiliga stórt avlop (ella stóra samansparing) at taka av, tá ið konjunkturarnir venda. Mælt verður tí til, at løgukarmurin verður tann sami í 2001 sum í 2000. Talva 3 vísir løgukarmin í 2000. Talva 3 vísir harafturímóti ikki beinleiðis, hvussu løgurnar ávirka virksemið í landinum. Íleggingin 20 mió. kr. í P/F Vágatunnilin sigur t.d. einki um, hvussu henda verkætlanin ávirkar virksemið í landinum. Talva 3: Løgur (1000 kr.) 2000 § 1 Løgtingið 6.0 Løgtingshús 6.0 § 5 Fiskivinna 59.0 Nýtt vaktarskip 58.8 Trygdarmiðstøð 0.2 § 6 Vinnumál 88.3 Strandfaraskip Landsins: Sandoyarskip 36.7 Suðuroyarskip 0.4 Ternan, nýggjar motorar 4.0 Nýggir landsvegir: Leiðsla og hjálparhættir 2.5 Vágur, -Lopra- Sumba 1.4 Øravík-Hov 0.8 Tjørnuvík 0.4 Gamlarætt-Tórshavn 3.6 Gásadalstunnilin 1.0 Skálafjørður-Gøtueiði 2.1 Oyrareingir 0.4 Skálabotnur-Strendur 1.0 Kalsoy 1.7 Ábøtur at taka til 0.3 Havnir: Skopunar havn 5.2 Ferjulegur: Skopun, Gamlarætt og Hestur 6.4 Kalsoy ferjulega 0.4 Flogferðsla-tyrlupallar: Tyrlupallur í Gásadali 0.1 P/F Vágatunnilin: Ílegging 20.0 § 7 Útbúgving og gransking o.a. 9.3 Undirvísingar og mentamálastýrið 2.1 Føroya Sjómansskúli 6.2 Kirkjubømúrurin 1.0 § 8 Almanna og heilsumál o.a. 19.5 Landssjúkrahúsið 10.0 Bústovnur serforsorg 2.4 Eldrasambýli/bústað 3.2 Tól, medicoteknisk 3.9 Løgukarmur tilsamans 182.1 Undirsjóvartunnilin svarar í veruleikanum til eina almenna løgu upp á umleið 80 mió. kr. í 2001 Gott hevði verið at kunna gjørt allan almenna løgukarmin longu nú Løguraðfestingin eigur at ávirka virksemið í landinum minst møguligt í 2001 Almenna løguávirkanin á virksemið P/F Vágatunnilin fer at bora tunnil undir Vestmannasund í summar. Henda verkætlan er størsta løga nakrantíð í Føroyum. Í løguætlanini á fíggjarlógini fyri 2001 fara at standa 20 mió. kr. til P/F Vágatunnilin í 2001, men í veruleikanum fer P/F Vágatunnilin at brúka umleið 80 mió. kr., av hesum eru umleið 28 mió. kr. beinleiðis lønir, til hesa verkætlan í 2001. Hetta svarar sostatt til eina almenna løgu her í landinum, sum er 80 mió. kr. í 2001. Hetta er tí talið, sum er týdningarmikið, tá ið vit tosa um hvussu almennu løgurnar ávirka virksemið í 2001. Gott hevði eisini verið at havt almenn feløg sum SEV og IRF við í løguætlanini longu nú, men tað er ikki gjørt enn. Seinni í ár verður gjørdur ein løgukarmur fyri kommunurnar í 2001. Tað hevði eisini verið gott at havt henda karm við longu nú. Løgutørvurin er enn stórur, men tilmæli er, at løgurnar í 2001 verða raðfestar soleiðis, at tær ávirka virksemið í landinum minst møguligt. Um hugt verður í talvu 3, so eru løgur sum vaktarskip, sandoyarferja, medicoteknisk tól og tílíkt, løgur, ið lítið og einki ávirka virksemið í landinum. Tað eru tílíkíkar løgur, sum eiga at verða raðfestar fyrst í 2001. Undantikið undirsjóvartunnilin eigur lítið alment byggivirksemi at vera sett í gongd í meginøkinum Løgurnar býttar landafrøðiliga Sjálvt um alt virksemið í landinum er nógv, so er tað ójavnt býtt landafrøðiliga. Bæði í privata og almenna sektorinum er nógv tað mesta íløgu- og løguvirksemið miðsavnað í meginøkinum, serstakliga í Suðurstreymoy. Hetta dregur arbeiðsmegi og fólk úr útjaðaranum, og er tí sera óheppið fyri útjaðaran. Mælt verður tí til, at almennu løgurnar lítið annað byggivirksemi seta í gongd í meginøkinum í 2001. Útreiðsluvøksturin eigur at vera minni enn búskaparvøksturin RAKSTURIN Í Føroyum hevur verið vanligt at framskriva fíggjarlógina á hvørjum ári, men hetta er avgjørt eingin náttúrulóg. Sum tað sæst á mynd 3, so hevur búskaparvøksturin verið væl størri enn útreiðsluvøkstur landskassans seinastu árini. Hetta er ein positiv gongd, sum ætlanin er at halda fast við. Almenni lønarparturin samanborin við allar lønútgjaldinarnar vaks nógv undir kreppuni, men er nú minkandi aftur. Lætt at vaksa almennu útreiðslurnar í góðum tíðum Raksturin er nógv tann størsti parturin av fíggjarlógini og fylgjast má tí serliga væl við gongdini í rakstrinum. Tað vísir seg at vera ógvuliga stórt politiskt trýst og ógvuliga lætt at vaksa almennu rakstrarútreiðslurnar í góðum tíðum. Tað vísir seg harafturímóti altíð at vera trupult at venda gongdini og minka rakstrarútreiðslurnar. Mynd 3: BTÚ og útreiðslur landskassans 1991-1999 Tað er avmarkað, hvussu stór tillaging kann gerast við einari fíggjarlóg... Fíggjarlógin verður løgd fyri eitt ár í senn, og tað er tí rættiliga avmarkað, hvussu stór tillaging kann gerast í almenna sektorinum í einari fíggjarlóg. Tað er tí týdningarmikið, at tað longu nú verða sett nøkur langtíðarmál, samstundis sum tað longu nú fæst semja um, hvør fíggjarpolitikkur eigur at verða rikin í 2001. Hetta gevur politiska myndugleikanum og teimum ymisku stýrunum góða tíð til at fáa karmarnar at ganga upp. Tilmælið er, at útreiðsluvøksturin verður hildin niðan fyri prísvøksturin, sum í løtuni er mettur til 3-4%. Tað skal eisini viðmerkjast, at lønarsamráðingar aftur verða í 2001 á almenna arbeiðsmarknaðinum, og at eingin lønarkompensatión er við í hesum tilmælinum. Talva 4 vísir gongdina í nettorakstrarútreiðslum landskassans, 1997-2000. Talva 4: Nettorakstrarútreiðslur landskassans, 1997-2000 mió. kr. 1997 1998 1999 2000 § 1 Løgtingið 18,1 20,4 22,5 27,6 § 2 Løgmansfyrisitingin o.a. 35,7 33,6 49,7 24,3 § 3 Fíggjarmál o.a. 157,4 179,2 180,9 178,9 § 4 Mentan og samskifti o.a. 167,7 185,4 - - § 5 Fiskivinna 223,6 132,6 208,2 163,9 § 6 Vinnumál 50,1 63,8 198,4 202,5 § 7 Útbúgving og gransking o.a. 406,0 417,0 494,5 532,4 § 8 Almanna og heilsumál o.a. 1.193,4 1.249,9 1.302,9 1.389,3 § 9 Oljumál o.a. - - 9,8 15,4 § 10 Sjálvstýrismál o.a. - - 8,4 8,1 Nettorakstrarútreiðslur tilsamans =SUM(c2:c11) 2.252,0 =SUM(d2:d11) 2.281,9 =SUM(e2:e11) 2.475,3 2.542,4 Viðm: Tølini fyri 1999 eru fyribils metingar, og tølini fyri 2000 eru úr fíggjarlógini. ...tí eiga langtíðarmál at vera sett út í kortið longu nú Fyri at tillaga almenna sektorin eigur landsstýrið longu nú at seta langtíðarmál út í kortið. Eitt mál er ein nýggj pensjónsskipan ella pensjónssamansparing, har øll á arbeiðsmarknaðinum spara saman til sína egnu pensjón. Neyðugt verður at fíggja pensjónirnar øðrvísi framyvir FRAMTÍÐARVÆLFERÐARSAMFELAGIÐ Í øllum londum og vælferðarsamfeløgum uttan um okkum hevur seinastu árini verið arbeitt við at gera nýggjar pensjónsskipanir, sum skulu avloysa skipanina, ið nú er fíggjað um skattin. Orsøkin er tann, at tey gomlu gerast fleiri og fleiri, samstundis sum tað vera lutfalsliga færri í góðum árum á arbeiðsmarknaðinum. Skulu pensjónistar hava rímilig livikor, og nýtslumøguleikarnir ikki skulu minka ov nógv tá ið fólk verða pensjónerað, verður neyðugt at fíggja pensjónirnar øðrvísi enn nú. Talva 5: Gongdin í fólkatalinum 65 ár og eldri, 2000-2037 2000 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037 Fólk 65 ár og eldri í tali 6.200 6.562 7.231 8.074 8.675 9.279 9.975 10.179 Indeks 100 106 117 130 140 150 161 164 Gongdin verður tann sama í Føroyum, men trupulleikarnir fara at vísa seg seinni enn aðrastaðni. Í talvu 5 er gjørd ein meting, hvussu gongdin verður í fólkatalinum eldri enn 65 ár frá 2000 til 2037. Skattainntøkurnar minka og eftirspurningurin eftir almennum tænastum veksur Skattainntøkurnar minka lutfalsliga, og eftirspurningurin eftir almennum tænastum veksur, um gongdin verður soleiðis, at tað gerast lutfalsliga fleiri 65 ár og eldri og lutfalsliga færri á arbeiðsmarknaðinum. Umframt at gera eina nýggja pensjónsskipan kann ein partur av trupulleikanum eisini loysast, við at fólk verða longur á arbeiðsmarknaðinum. Mælt verður tó til at gera eina nýggja pensjónsskipan sum skjótast. Sum er, er tjóðaruppsparingin í Føroyum rættiliga lítil afturímóti í londunum uttan um okkum. Ein pensjónssamansparing fyri øll á arbeiðsmarknaðinum fer eisini at loysa henda trupulleikan, sum frá líður. Metingar um almanna- og heilsuútreiðslur Almanna og heilsuútreiðslur av teimum eldru Í Fíggjarmálastýrinum eru á vári 1999 gjørdar nakrar metingar, hvussu gongdin verður í ymiskum heilsu- og almannaútreiðslum til fólk sum eru 65 ár og eldri. Tølini byggja á býtið av heilsu- og almannaútreiðslunum, sum tær eru nú, og eru framroknað við vøkstrinum í fólkatalinum viðvíkjandi teimum, sum eru 65 ár og eldri (sí talvu 5). Metingarnar skulu takast við fyrivarni Metingarnar í talvu 6 skulu sjálvandi takast við fyrivarni. Hetta er bert býtið framroknað, sum tað er nú. Fyritreytirnar fyri framrokningunum eru: Útreiðslur til sjúkraviðgerð, ið standast av fólki eldri enn 65 ár eru mettar til 45% av øllum útreiðslunum. Sjúkraviðgerðarútreiðslurnar í 1999 eru 410 mió. kr. Sjúkraviðgerðarútreiðslur, ið standast av fólki eldri enn 65 ár verða sostatt 184,5 mió. kr. í 1999. Útreiðslur til heilivág útskrivaður við læknaávísing til fólk eldri enn 65 ár verða mettar til 40% av øllum útreiðslunum. Aðrar útreiðslur hjá sjúkrakassum, t.d. hjálpitól o.a. verða býttar eftir sama leisti. Allar útreiðslurnar hjá sjúkrakassum eru 80 mió. kr. Útreiðslur hjá sjúkrakassum, ið standast av fólki eldri enn 65 ár verða sostatt 32 mió. kr. Fólkapensjónin hækkar 40 mió. kr. í 2000, úr 285 mió. kr. í 1999 upp í 325 mió. kr. í 2000. Talva 6: Almanna- og heilsuútreiðslur til fólk eldri enn 65 ár Mió. kr. 2000 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037 Heilsuúteiðslur: Sjúkraviðgerð 184,5 195,3 215,2 240,3 258,2 276,1 296,8 302,9 Sjúkrakassar 32,0 33,9 37,3 41,7 44,8 47,9 51,5 52,5 Heilsuútreiðslur tils. 216,5 229,1 252,5 281,9 302,9 324,0 348,3 355,4 Almannaútreiðslur: Røktarheim 92,2 97,5 107,5 120,0 129,0 137,9 148,3 151,3 Ellisrøkt í Sandoynni 8,2 8,7 9,5 10,7 11,5 12,3 13,2 13,4 Heimarøkt 66,6 70,5 77,6 86,7 93,1 99,6 107,1 109,3 Fólkapensjón 325,0 344,0 379,0 423,2 454,7 486,4 522,9 533,6 Viðbøtur til pensjonistar 12,2 12,9 14,2 15,9 17,1 18,3 19,6 20,0 AMEG 36,3 38,4 42,3 47,3 50,8 54,3 58,4 59,6 Bjálvingarstuðul 4,0 4,2 4,7 5,2 5,6 6,0 6,4 6,6 Ansingarsamsýning 6,4 6,8 7,5 8,4 9,0 9,6 10,3 10,5 Almannaútreiðslur tils. 550,8 583,0 642,4 717,3 770,7 824,4 886,2 904,3 Alm. og heilsuútr. tils. 767,3 812,1 894,9 999,3 1.073,6 1.148,4 1.234,5 1.259,8 Tað verður neyvan møguligt at tryggja pensjónistum rímilig livikor um skattin sum frálíður Inntøkan minkar nógv hjá fólki, ið onga samansparing hava, tá ið tey verða pensjonerað. Tað er tí ongantíð ov skjótt at gera eina nýggja pensjónskipan, ið kann tryggja fólki rímilig livikor á gamalsaldrinum. Tað verður neyvan møguligt at fíggja hetta um skattin, sum frá líður, um vit eisini skulu tryggja góða tænastu í aðrar mátar frá tí almenna. Stóru árgangirnir av pensjónistum hava bert 25 ár at spara saman í Pensjónsinngjaldingin má byrja sum skjótast Pensjónsinngjaldingar verða vanliga roknaðar eftir einum arbeiðslívi, sum er 40 ár, t.e. fólkið kann gjalda inn til eina pensjónskipan, frá tí tað er umleið 25 ár, til tað er umleið 67 ár. Pensjónistarnir verða umleið 9000 í tali í 2027, tí hava teir stóru árgangirnir av pensjonistum bert umleið 25 ár at spara saman í. Skal eginpensjónin muna nakað, so er ongantíð ov skjótt at fara at gjalda inn til eina slíka skipan. ÚTGANGUR Fíggjarpolitikkur 2001 og tilmæli Sostatt verður mælt til, at tað veður rikin ein strammur fíggjarpolitikkur í 2001. Tilmælini eru: Viðvíkjandi løgum landskassans verður mælt til, at løgukarmurin verður tann sami í 2001 sum í 2000. Harafturat verður mælt til, at løgurnar ávirka virksemið í landinum minst møguligt, serstakliga í Suðurstreymoy. Viðvíkjandi rakstrinum verður mælt til, at vøksturin í rakstrarútreiðslunum verður minni enn prísvøksturin, sum verður mettur til 3-4% í løtuni. Harafturat verður mælt til, at nýggj pensjónsskipan verður sett í verk sum skjótast. Hetta eigur at verða gjørt í samráð við partarnar á arbeiðsmarknaðinum. Samansparingin kann t.d. vera 2-3% av lønini í fyrstuni og síðan hækka stigvíst upp í 10% av lønini um nøkur fá ár. Vælkomin á heimasíðuna hjá Fiskamarknaði Føroya Kunningarskriv !! Fiskamarknaður Føroya hevur uppboðssølu av fiski Vit hava høvuðssæti á Toftum, men vit eru eisini í Klaksvík, í Vági og í Sørvági FO-650 Toftir Tel.: +298 44 99 99 Fax: +298 44 98 99 ( Best viewed with 1024*768 ) Vitjandi síðan 13-04-1999 Click here to bookmark us! Hettar er 1 ferð tygum eru her. Kunningarskriv 1. juni 2000 koma broytingar at verða í reglugerð og gjøldum á FMF. Í hesum sambandi er sent út kunningarskriv: Kunningarskriv mai 2000 Nýggir prísir Reglugerð fyri landing og avgreiðslu av bátum Reglugerð fyri uppboðssøluna hjá Fiskamarknaði Føroya (FMF) Kunningarskriv mai 2000 Broytingar á Fiskamarknaði Føroya Uppboðssølan Síðani Fiskamarknaðurin byrjaði sítt virksemið eru stórar broytingar farnar fram í vinnuni. Hetta ger at skipanir, sum vóru góðar, nú eru óliðiligar og beinleiðis órættvísar. Eitt nú er ein av treytunum fyri at fáa selt fisk á gólvuppboðssøluni, at fiskurin fysiskt er til staðar á einari av deildunum hjá FMF. Hesin sami fiskur kann tó verða seldur um telefonuppboðssøluna uttan at hann kemur í kontakt við nakra av deildunum á FMF. Trupuleikin við hesum er, at treytirnar fyri telefonuppboðssølu og gólvuppboðssølu eru ymiskar. Fyri at gera skipanina so liðiliga og rættvísa sum gjørligt, hava vit avgjørt at broyta hugtakið fyri gólvuppboðssøluna og telefonuppboðssøluna soleiðis, at vit frá 1. juni bert hava uppboðssølu. Hetta kemur í fyrsta umfari ikki at merkjast í dagligu mannagongduni fyri søluna, men kemur hetta at merkja broytingar í gjøldunum. Gjaldið fyri uppboðssøluna verður frá 1. juni soleiðis, at seljarar og keyparar gjalda hvør 0,9 % av søluvirðinum í søluprovitión. Avgreiðslugjaldið fyri søluna uppá ávíkavist 0,04 og 0,02 kr/kg fellur burtur. Landingarmiðsstøðir Frá at landa og avgreiða størsta partin av tí sum selt var um FMF, hevur FMF í dag bert ein lítlan part av landingunum. Henda broyting kemur av, at fleiri og fleiri bjóða seg fram til at landa og avgreiða skip, og at skipini helst landa á heimplássinum. Hetta hevur ført við sær at tað eru ymisk gjøld fyri landingar á teimun ymisku plássunum. Tá bátar hava selt á uppboðssøluni fáa vit boð frá landingarmiðstøðini um, hvat vit skulu trekkja frá í avrokningini. Gjørt verður vart við, at landingarmiðstøðirnar eisini krevja eitt avgreiðslugjald frá keyparunum fyri ísing, merking og útflýggjan av fiskinum. Landingarmiðstøðinar hjá FMF á Toftum og í Klaksvík hava frá 1. juni 2000 broytt landingargjøldini samsvarandi viðlagda skjali. Reglugerðir Í samband við hesar broytingar, eru broytingar eisini gjørdar í reglugerðini fyri uppboðssøluna hjá FMF. Eisini er gjørd reglugerð fyri landingarmiðstøðir. Hesar reglugerðir kunnu heintast á alnótini, ella við at venda tykkum til okkum. Gjøld á FMF - 1. juni 2000 Gjald Uppboðssølan: Søluprovitión 1,80% Keyparar og seljarar gjalda 50% av provitiónini í part. Minsta provitión fyri eina sølu er kr. 50,-. Bátar sum royna uppboðssøluna, men ikki selja gjalda kr. 1.000,- Landingarmiðstøðin: Landing: Leysur fiskur - landa og støddarskilt kr 0,40 Fiskur í kassum - stakroynd kr 0,30 Fiskur í kassum - landa og støddarskilt kr 0,40 Fiskur í kørum - stakroynd kr 0,20 Fiskur í kørum - landa og støddarskilt kr 0,30 Bátar við smáum lastalúkum verða at gjalda 0,05 kr/kg meir. Ein lastalúka verður rokna sum lítil, um tað ikki ber til at nýta eitt 660 l kar til at landa leysan fisk við, ella bert ein rekkja av kassum kann hivast í senn. Fyri hvørja landing verður skipið at gjalda kr. 800,- í byrjunargjald. kr 800 Mestagjald fyri eina landing er 0,60 kr/kg við byrjunargjaldið. Landing er at fáa fiskin upp, reingera last/skottir, skotta upp og koyra kassar umborð. Agn og ísur verða levera eftir rokning. Útróðrarfiskur - landa og støddarskilt kr 0,60 Aðrar tænastur Støddarskiljing av fiski kr 0,20 Pakka fisk í kassar og fylla í bingju kr 0,50 Fylla kassar í bingju kr 0,20 Keyparar kunnu fáa fiskin, sum teir hava keypt, skildan eftir teirra ynski. Útflýggjan av fiski Í avgreiðslugjald kr 0,10 Kassafiskur verður merktur, viklaður í foliu og yvirísaður. Fiskur í kørum verður ísaður og merktur. Gjaldið fyri ís fellur burtur. Reglugerð fyri landing og avgreiðslu av bátum Allýsingar: Landing: landa fiskin, vaska lastina, kassar/kør umborð, skotta upp. Støddarflokking: sambært skjali um støddarflokking. Ísing: allur fiskur ísast sambært kunngerð nr. 161 frá 18. des.1995. Merking: sambært § 7, stk 3 í hesi reglugerð. Aldursbólkur: 1-3, 4-6, 7-9 og hvør aldursbólkur ein lit. § 1. Endamálið við reglugerðini Stk. 1. Endamálið við reglugerðini er at tryggja, at somu mannagongdir verða brúktar til innviging, støddarskiljing, ísing, goymslu, merking, vikling v.m. á øllum landingarmiðstøðum, tá ið fiskur verður keyptur og seldur. § 2. Hvat og hvønn fevnir reglugerðin um Stk. 1. Reglugerðin fevnir um allar landingarmiðstøðir, sum landa skip fyri onnur. Stk. 2. Ein landingarmiðstøð er eitt felag ella ein persónur við einari av fiskiveiðueftirlitinum góðkendari innvigingarskipan, sum landar skip fyri uppboðssølu, skip ella fiskakeyparar. § 3. Ábyrgd hjá landingarmiðstøðini Stk. 1. Landingarmiðstøðin ber ábyrgd fyri, at henda reglugerð verður hildin. Stk. 2. Landingarmiðstøðin ber ábyrgd fyri, at góðskustøðið og aldursfrámerkingin verða varðveitt undir landingini. Stk. 3. Landingarmiðstøðin ber ábyrgd fyri, at tann fiskur, sum er seldur um uppboðssøluna hjá FMF, verður útflýggjaður keyparum samsvarandi reglugerð um uppboðssøluna hjá FMF, annars sum avtalað millum landingarmiðstøð og keypara. § 4. Avtala um landing Stk. 1. Báturin ger avtalu við landingarmiðstøðina um landing. § 5. Innvigan og støddarskiljing Stk. 1. Fiskurin verður skildur í fiskasløg, aldursbólkar, og evt. støddir, samsvarandi teimum fráboðanum, sum verða givnar frá seljara ella uppboðssøluni. Stk. 2. Vigað verður soleiðis, at fiskurin, sum verður støddarskildur, skal vigast. Verður fiskaslag selt samlað í kassum, verður stakroynd tikin av fiskinum. Stakroyndin skal vísa miðalvekt í kassunum, og støddarbýtið á fiskaslagnum. Stk. 3. Stakroynd verður tikin soleiðis: · Partí størri enn 10 tons - 10% til stakroynd · Partí millum 5 - 10 tons - 15 % til stakroynd · Partí minni enn 5 tons - 20 % til stakroynd · Minsta stakroynd er 10 kassar, ella 2 kør. Eru fleiri keyparar, sum hava keypt meira enn 5 tons av sama partíði, skal stakroynd takast av fiskinum hjá hvørjum keypara sær. § 6. Uppgerð av landingum Stk. 1. Tá bátur er landaður, skal uppgerð yvir landingina sendast keypara / seljara / uppboðssølu. Hetta verður gjørt beinanvegin báturin er liðugt landaður. Stk. 2. Uppgerðin skal vísa vekt, aldursbólkar og støddarbýtið av hvørjum partíði. Eisini skal uppgerðin vísa, hvussu nógv hvør einkultur keypari hevur fingið útflýggjað av fiski, kassum/kørum og plattum. Stk. 3. Allar útreiðslur viðv. landingini, sum uppboðssølan krevur inn, skulu eisini standa á uppgerðini. § 7. Fráboðan og avskipan Stk. 1. Tá báturin er liðugt landaður, og fiskurin er klárur at avskipa, skal keyparin hava fráboðan um vekt, støddarbýtið, og um hvussu nógvir kassar / kør og plattar fylgja við fiskinum. Stk. 2. Áðrenn fiskurin verður avskipaður, skal hann ísast væl. Kassar skulu viklast í plast og frámerking skal setast á hvørt einkult partí. Stk. 3. Frámerkingin av fiskinum skal innihalda fylgjandi upplýsingar um partíðið: · Keypari · Seljari · Fiskaslag og stødd · Aldursbólkur · Veiðubyrjan · Landingarstað og dagfesting § 8. Rigga skipið til Stk. 1. Tá báturin er liðugt landaður, skal fiskalastin vaskast væl. Hevur báturin hylla last, verður skotta uppaftur. Hevur báturin kassar ella kør, skulu hesi vaskast og flíggjast skipinum umborðaftur. Stk. 2. Skal landingarmiðstøðin útvega bátinum ís ella agn umborð á bátin, verður hetta gjørt uppá rokning. §9 Endurgjaldskrøv Brot á reglugerðina kunnu viðføra endurgjaldkrøv mótvegis landingarmiðstøðini. Reglugerð fyri uppboðssøluna hjá P/F Fiskamarknaði Føroya (FMF) § 1. Uppboðssølan hjá FMF. Stk. 1. Fiskamarknaðurin hevur uppboðssølu av fiski. Uppboðssøla verður hildin tvær ferðir um dagin. Tíðin fyri sølurnar verður lýst fyri seg. § 2. Aðrar tænastur, sum FMF veitir Stk. 1. FMF hevur um hendið allar tær tænastur, sum vanliga koma undir virksemið hjá einari uppboðssølu. Virksemið fevnir um landing og avgreiðslu av skipum, innviging og støddarskiljing av fiski v.m. § 3. Viðskiftafólk hjá FMF Stk. 1. Felag ella persónar, útlendsk ella føroysk, sum hava fisk ella skeljadýr at selja, kunnu selja hetta á uppboðssøluni hjá FMF. Stk. 2. Føroysk skrásett feløg ella persónar kunnu keypa á uppboðssøluni hjá FMF. Fyri at verða skrásettur sum keypari, skal trygd setast fyri ta upphædd, sum keypast skal fyri. § 4. Ábyrgd hjá FMF. Stk. 1. FMF er millumlið millum keyparar og seljarar. Stk. 2. Fiskurin er ogn seljarans til keyparin hevur yvirtikið fiskin. Stk. 3. Keyparin yvirtekur ábyrgdina av fiskinum, tá fiskurin er klárur at útflýggja. § 5. Hvat kann verða selt á uppboðssøluna Stk. 1. Fiskur og skeljadýr, sum fara yvir eina av Fiskiveiðueftirlitinum góðkendu vektum, kann verða seldur á uppboðssøluni. Stk. 2. Møguleiki er at selja fiskin, tá ið hann er vigaður, ella at forhonds selja fiskin, áðrenn báturin avreiðir. Fiskurin verður tá seldur eftir einari meting um vekt og støddarbýtið. Stk. 3. Møguleiki er at selja fiskin støddarskildan ella allar støddir av einum fiskaslagið í einum. Møguligt er eisini at selja hvønn aldursbólk fyri seg ella allir aldursbólkar í einum. § 6. Fráboðan til FMF um eina forhondssølu Stk. 1. Bátar, sum skulu selja fiskin á uppboðssøluni, skulu boða FMF frá í seinasta lagi 2 tímar áðrenn søluna. Stk. 2. Tá fráboðað verður, skal umboð fyri bátin upplýsa uppboðssøluhaldaranum: 1. Metta nøgd av hvørjum fiskaslagi 2. Metta støddarbýtið av fiskasløgunum. 3. Aldurin á fiskinum - lastaplan 4. Hvar fiskurin er fiskaður 5. Nær báturin landar 6. Hvar báturin landar 7. Annað, sum kann ávirkað útfallið av søluni. Stk. 3. Umboð fyri bátin avgera, hvussu fiskurin verður bjóðaður út: · Skal allur fiskurin støddarskiljast ella skal fiskur í kassum seljast saman · Skal stakroynd takast fyri at fáa støddarbýtið · Skal hvør aldursbólkur bjóðast út fyri seg, ella skulu allir aldursbólkar bjóðast út saman. Stk. 4. Umboð fyri bátin avgera, hvar báturin skal landa. Báturin hevur skyldu til at fáa "landingarmiðstøð" til at landa fiskin. Ein treyt fyri søluni er, at "landingarmiðstøðin" ger arbeiðið, soleiðis sum fyriskrivað av FMF. Stk. 5. Í ávísum førum, kann báturin boða frá opnari landing, ella landing har mest verður selt. Tað fiskaslagið, sum mest er av, ella tað fiskaslagið, sum av seljarin undan søluni hevur ásett, avgerð hvar báturin landar. Stk. 6. Báturin kann seta ein minstaprís á fiskin. Fyri at landa skal umboð fyri bátin upplýsa uppboðssøluhaldaranum hvat ein nøktandi miðalprísur er. § 7. Fráboðan um sølur til keyparar og fráboðan um luttøku. Stk. 1. FMF boðar øllum keyparum frá, hvat er til sølu. Fráboðan um eina uppboðssølu, skal verða sent til keyparin, so skjótt sum tilber, eftir at klárt at selja. Fráboðaninar um sølurnar verða eisini lagdar út á alnótina. Stk. 2. Keyparar, sum ætla at luttaka á søluni, skulu boða FMF frá í seinasta lagi 30 min. áðrenn sølan byrjar. Boðað verður frá við, at keyparin ringir inn og meldar til. Keyparin fær tá eitt telefonnummar, sum ringjast skal til, tá sølan byrjar. Stk. 3. Ætlar ein keypari at verða við til søluna, men hevur ikki peningaviðurskiftini við FMF í lagi, kann hann ikki luttaka í søluni. § 8. Uppboðssøla Stk. 1. Uppboðssølan verður skipað soleiðis: Tá uppboðssølan skal til at byrja, ringja keyparnir á eitt av FMF ávíst telefonnummar. Keyparnir verða tá knýttir til søluanleggið hjá FMF og uoppboðssølan byrjar. Keyparnir kunnu eisini verða við á søluni frá einum av sølurúmunum hjá FMF, ella við at binda teldu í teldukervið á FMF. Stk. 2. Uppboðssøluhaldarin byrjar at selja fiskin frá bátum, sum hava minstaprís, soleiðis at avgerðast kann um báturin landar ella ikki. Síðani verður fiskurin frá teimum bátum, sum hava opnað landing, seldir soleiðis at avgerðast kann, hvar báturin landar. Síðani verður fiskurin bjóðaður út, soleiðis at fiskaslag fyri fiskaslag verður selt. Stk. 3. Uppboðssøluhaldarin byrjar at selja fiskin, við at hann skjótir upp ein prís bjóðast skal frá. Tá keypari meldar seg áhugaðan, byrjar uppboðsøluhaldarin at telja prísin uppeftir, til bert ein keypari er eftir, og eigur tá viðkomandi keypari boðið. Keyparin kann tá velja, um hann tekur alla nøgdina ella eina ávísa nøgd. Hildið verður fram soleiðis, til allur fiskur er seldur. Stk. 4. Minsta nøgd, sum kann verða tikin burturav tí útbjóðaða, er eitt partí, 1 tons ella 20 ks, ella tann av uppboðssøluhaldaranum frammanundan upplýstu nøgd. § 9. Nær er sølan bindandi Stk. 1. Er endaligi miðalprísurin fyri tað útbjóðaða hægri enn ásetti minstiprísur, er sølan at rokna sum endalig og bindandi, fyri tann partin, har minstiprísur er uppnáddur. Stk. 2. Tann parturin av tí útbjóðaða, har hægsta boð er lægrið enn minstiprísur er at roknað sum ikki seldur. § 10. Innviging og skeivir søluupplýsingar Stk. 1. Tá fiskurin verður landaður, eigur, um annað ikki verður fráboðað, tann keypari, sum átti tað fyrsta boðið, tann yngsta fiskin, og tann keyparin sum átti seinasta boðið tann elsta fiskin. Stk. 2. Um nøgdin av einari stødd er øðrvísið, tá ið landað verður, enn tann selda nøgdin, fær tann sum eigur fyrsta boðið, sína nøgd, tann sum eigur næsta boðið sína nøgd, soleiðis til einki er eftir av einari stødd. Er nøgdin minni enn tann selda nøgdin, verður tað tikið av nøgdini hjá tí keyparanum sum átti seinasta boði. Stk. 3. Er nøgdin av einari stødd størri enn tann selda nøgdin, eigur tann keyparin, sum átti seinasta boði, fiskin. § 11. Skeivir útbóðingarupplýsingar / reklamatiónir Stk. 1. Av tí, at tað ikki er møguligt at kenna góðskuna og støddarbýtið á fiski, sum ikki er landaður, verða tað útbjóðingarupplýsingarnar, sum verða lagdar til grund fyri góðsku og støddarbýtið. Stk. 2. Um fiskurin ikki stendur mát við útbjóðingartreytirnar, er møguligt hjá keypara at ógilda keypið. Hetta skal fara fram áðrenn keyparin ferð avstað við fiskinum frá landingarmiðstøðini. Stk. 3. Ógildar ein keypari handilin av einum partíði, grunda á góðsku ella støddarbýtið, skal umboð fyri skipið verða boðsent. Umboðið fyri FMF skal royna at fáa seljara og keypara at avtala ein møguligan prísavsláttur. Er tað ikki møguligt at fáa semju um ein avsláttur, kann fiskurin verða boðin út av nýggjum. -------------------------------------------------------------------------------- Uppboðssølan FMF - Listi 2. Søla nr. 42 - 18-07-00 - kl. 10.30.00 -------------------------------------------------------------------------------- Toskur 1 Aldur Goymt í % Nøgd MP Kr -------------------------------------------------------------------------------- Thomas Nygaard - FD 580 - (127) Veiðubyrjan .......: 7/7/00 - Lína á Bill Bailey Landa ............: Toftir - 19.07. Kl. 06:00 0 - % 676 22,00 14.872,00 Fugltúgvan - FD588 - (96) Veiðubyrjan .......: 7/7/00 - Lína norðanfyri F.B. Landa ............: Toftir - 19.07. Kl. 05:00 0 - % 387 22,00 8.514,00 Jógvan Norði - FD 9 - (133) Veiðubyrjan .......: 7/5/00 - Lína við Ísland Landa ............: Toftir - 18.07. Kl. 10:00 0 - % 1.900 22,00 41.800,00 -------------------------------------------------------------------------------- Toskur 1 - Samantalt......................... 2.963 22,00 65.186,00 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna -------------------------------------------------------------------------------- Uppboðssølan FMF - Listi 2. Søla nr. 42 - 18-07-00 - kl. 10.30.00 -------------------------------------------------------------------------------- Toskur - Stikka Aldur Goymt í % Nøgd MP Kr -------------------------------------------------------------------------------- Sæborg - FD 464 - (64) Veiðubyrjan .......: 7/14/00 - Trol við Føroyar Landa ............: Klaksvík - 18.07. Kl. 13:00 0 75 l. kassar % 12.300 15,62 192.126,00 -------------------------------------------------------------------------------- Toskur - Stikka - Samantalt......................... 12.300 15,62 192.126,00 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna -------------------------------------------------------------------------------- Uppboðssølan FMF - Listi 2. Søla nr. 42 - 18-07-00 - kl. 10.30.00 -------------------------------------------------------------------------------- Hýsa 2 Aldur Goymt í % Nøgd MP Kr -------------------------------------------------------------------------------- Jógvan Norði - FD 9 - (133) Veiðubyrjan .......: 7/5/00 - Lína við Ísland Landa ............: Toftir - 18.07. Kl. 10:00 0 - % 300 12,00 3.600,00 -------------------------------------------------------------------------------- Hýsa 2 - Samantalt......................... 300 12,00 3.600,00 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna Sølur á Fiskamarknaðinum - Listi 2 Sølur á Fiskamarknaðinum - hin: 18-07-00 Fiskaslag Nøgd/Kg MP TLS -------------------------------------------------------------------------------- Toskur 1 2.963,00 22,00 65.186,00 Toskur 2 6.078,00 21,67 131.689,59 Toskur 3 9.774,00 16,67 162.899,35 Toskur 4 1.956,00 13,25 25.917,00 Toskur - Stikka 12.300,00 15,62 192.126,00 Hýsa 2 300,00 12,00 3.600,00 Hýsa 3 300,00 11,00 3.300,00 Hýsa - Stikka 11.904,00 12,20 145.228,80 Hvítingur 0 500,00 8,00 4.000,00 Brosma 1 8.477,00 8,88 75.233,38 Brosma 2 27.479,00 8,88 243.876,13 Brosma 3 20.433,00 7,88 160.909,88 Brosma 4 6.145,00 4,33 26.628,13 Longa 0 150,00 10,00 1.500,00 Longa 1 4.000,00 13,00 52.000,00 Longa 2 11.333,00 13,00 147.329,00 Longa 3 18.376,00 12,00 220.512,00 Longa 4 4.369,00 9,67 42.233,38 Blálonga 0 400,00 7,00 2.800,00 Blálonga 1 200,00 8,00 1.600,00 Blálonga 2 200,00 8,00 1.600,00 Blálonga 3 200,00 6,00 1.200,00 Blálonga 4 200,00 4,00 800,00 Kongafiskur 0 60,00 6,00 360,00 Kongafiskur 1 2.600,00 8,00 20.800,00 Kongafiskur 2 2.400,00 9,00 21.600,00 Kongafiskur 3 100,00 8,00 800,00 Kongafiskur 4 50,00 4,00 200,00 Steinbítur 1.500,00 8,00 12.000,00 Liri 1.500,00 4,00 6.000,00 Havtaska 0 5.375,00 34,00 182.750,00 Havtaskuhalar 60,00 55,00 3.300,00 Kalvi 1 409,00 56,67 23.176,64 Kalvi 2 2.670,00 53,33 142.399,91 Kalvi 3 1.283,00 38,33 49.181,62 Kalvi 4 63,00 30,00 1.890,00 Reyðsprøka 450,00 20,00 9.000,00 Tunga 1.700,00 19,00 32.300,00 Skøta 1.800,00 3,00 5.400,00 Hemari 150,00 20,00 3.000,00 -------------------------------------------------------------------------------- Íalt fyri hesa sølu 170.207,00 13,30 2.263.068,72 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna -------------------------------------------------------------------------------- Uppboðssølan FMF - Listi 2. Søla nr. 42 - 18-07-00 - kl. 10.30.00 -------------------------------------------------------------------------------- Kalvi 1 Aldur Goymt í % Nøgd MP Kr -------------------------------------------------------------------------------- Nim - TG 1 - (580) Veiðubyrjan .......: 7/11/00 - Gørn við Føroyar Landa ............: Toftir - 18.07. Kl. 10:00 0 90 l. kassar % 150 50,00 7.500,00 Thomas Nygaard - FD 580 - (127) Veiðubyrjan .......: 7/7/00 - Lína á Bill Bailey Landa ............: Toftir - 19.07. Kl. 06:00 0 - % 175 60,00 10.500,00 Fugltúgvan - FD588 - (96) Veiðubyrjan .......: 7/7/00 - Lína norðanfyri F.B. Landa ............: Toftir - 19.07. Kl. 05:00 0 - % 84 60,00 5.040,00 -------------------------------------------------------------------------------- Kalvi 1 - Samantalt......................... 409 56,33 23.040,00 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna -------------------------------------------------------------------------------- Uppboðssølan FMF - Listi 2. Søla nr. 42 - 18-07-00 - kl. 10.30.00 -------------------------------------------------------------------------------- Kongafiskur 3 Aldur Goymt í % Nøgd MP Kr -------------------------------------------------------------------------------- Jógvan Norði - FD 9 - (133) Veiðubyrjan .......: 7/5/00 - Lína við Ísland Landa ............: Toftir - 18.07. Kl. 10:00 0 - % 100 8,00 800,00 -------------------------------------------------------------------------------- Kongafiskur 3 - Samantalt......................... 100 8,00 800,00 -------------------------------------------------------------------------------- P/F Fiskamarknaður Føroya * FO-650 Toftir * Faroe Island * tlf +298 449999 * fax +298 449899 * URL: www.fmf.fo * E-mail: fmf@fmf.fo webmaster - Útskriva síðuna Gjøld á FMF - 1. juni 2000 Gjald Uppboðssølan: Søluprovitión 1,80% Keyparar og seljarar gjalda 50% av provitiónini í part. Minsta provitión fyri eina sølu er kr. 50,-. Bátar sum royna uppboðssøluna, men ikki selja gjalda kr. 1.000,- Landingarmiðstøðin: Landing: Leysur fiskur - landa og støddarskilt kr 0,40 Fiskur í kassum - stakroynd kr 0,30 Fiskur í kassum - landa og støddarskilt kr 0,40 Fiskur í kørum - stakroynd kr 0,20 Fiskur í kørum - landa og støddarskilt kr 0,30 Bátar við smáum lastalúkum verða at gjalda 0,05 kr/kg meir. Ein lastalúka verður rokna sum lítil, um tað ikki ber til at nýta eitt 660 l kar til at landa leysan fisk við, ella bert ein rekkja av kassum kann hivast í senn. Fyri hvørja landing verður skipið at gjalda kr. 800,- í byrjunargjald. kr 800 Mestagjald fyri eina landing er 0,60 kr/kg við byrjunargjaldið. Landing er at fáa fiskin upp, reingera last/skottir, skotta upp og koyra kassar umborð. Agn og ísur verða levera eftir rokning. Útróðrarfiskur - landa og støddarskilt kr 0,60 Aðrar tænastur Støddarskiljing av fiski kr 0,20 Pakka fisk í kassar og fylla í bingju kr 0,50 Fylla kassar í bingju kr 0,20 Keyparar kunnu fáa fiskin, sum teir hava keypt, skildan eftir teirra ynski. Útflýggjan av fiski Í avgreiðslugjald kr 0,10 Kassafiskur verður merktur, viklaður í foliu og yvirísaður. Fiskur í kørum verður ísaður og merktur. Gjaldið fyri ís fellur burtur. Um Fiskamarknað Føroya Fiskamarknaður Føroya hevur Gólv- og Telefonuppboðssølu av fiski. Gólvuppboðssølan er: Fríggjad. kl. 11.00 Mán. - Hósd. kl. 13.30 Telefonuppboðssølan er: Mánad. - Fríggjad. kl. 10.30 og kl. 14.30 Inni á Fjørð - 350 VESTMANNA -------------------------------------------------------------------------------- Tlf. 424573 E-mail: Fiskvest@fiskvest.fo Fax. 424428 Praktikkleiðarin: 424496 Næmingar: 424502 -------------------------------------------------------------------------------- Stutt um Fiskivinnuskúlan Teir fyrstu næmingarnir byrjaðu á Fiskivinnuskúlanum í Vestmanna á sumri 1989, og tey fyrstu prógvini vórðu handað tvey ár seinni. 85 næmingar hava higartil fingið endaligt prógv á skúlanum aftan á 2 ella 3-ára skúlagongd. Skúlin er ein av teimum smáu í landinum, og næmingatalið hevur ligið ímillum 30 og 40 næmingar. Hetta ger, at umhvørvið á skúlanum virkar rættuliga heimligt, og skúlin er betur førur fyri at fylgja og hjálpa tí einstaka næminginum. Lærararnir eru í flestu førum tímalærarar, og fleiri teirra hava verið á skúlanum, síðan hann byrjaði. Endamálið við útbúgvingunum er at gera næmingarnar førar fyri at fara undir framhaldandi og hægri útbúgvingar. Lidnu næmingarnir kunnu eisini arbeiða á millumleiðarastigi innan fiski- og alivinnuna sum t.d. deildarleiðari, atstøðingur (assistentur), góðskuleiðari, á starvsstovu o.l. Nakrir lidnir næmingar eru settir í leiðandi størv á flakavirkjunum, og onkrir hava sett egið virki á stovn. Upptøkutreytir Fyri at kunna byrja á skúlanum skal næmingur í minsta lagi hava staðið 9. floks prógv við nóg góðum úrsliti. Skúlin kann tó í undantaksføri víkja frá hesi reglu, um hildið verður, at næmingurin á annan hátt hevur útvegað sær neyðugan kunnleika, so hann er førur fyri at klára útbúgvingina. Umsóknir Undirvísingar- og mentamálastýrið samskipar allar upptøkur til miðnámsskúlarnar. Áhugaðir næmingar kunnu raðfesta síni útbúgvingarynski á eitt felags umsóknarblað. Umsóknarfreistin er vanliga um hálvan mars. -------------------------------------------------------------------------------- Bygnaðurin í fiskivinnuútbúgvingini Á Fiskivinnuskúlanum kanst tú velja ímillum hesar útbúgvingarmøguleikar: Taka eina 2-ára atstøðisútbúgving innan fiskivinnu (stytt AIF) Taka ein 3-ára hægri útbúgving innan fiskivinnu á yrkisgymnasialum stigi (stytt HIF) Fyrsta árið í báðum útbúgvingargreinunum er eitt felags støðisár. Útbúgvingin er skipað soleiðis, at hon bæði nøktar tørvin hjá teimum, sum vilja hava eina 2-ára vinnulívsútbúgving, og teimum, sum vilja hava eina yrkisgymnasiala útbúgving. Burtursæð frá teimum vinnurættaðu lærugreinunum eru allar lærugreinir býttar í C, B og A-stig, har A er hægsta stigið. Fyri at standa HIF-prógv skulu næmingar taka tvær lærugreinir á A-stigi umframt lærugreinina føroyskt. Felags støðisárið: Fyrsta skúlaárið er skipað í ein yrkisblokk, umframt at undirvíst verður í 6 almennum lærugreinum á C-stigi. Farið verður til próvtøku í øllum lærugreinum í endanum av hesum árinum, og næmingarnir fáa skúlaprógv. Atstøðisútbúgvingin (AIF): Aftaná støðisárið kunnu næmingar halda fram á skúlanum eitt ár afturat og taka atstøðisútbúgvingina eftir samanlagt tveimum árum. Tað seinna árið verður undirvíst í seks ástøðiligum lærugreinum, sum serliga eru vendar móti einum framtíðar arbeiði í fiskivinnuni. Umleið 30% av hesum árinum verður tó skipað fyri beinleiðis upplæring úti á fiskavirkjum ella alivinnuni eftir eini ávísari ætlan. Avtalur eru gjørdar við flaka- og onnur virki, sum skipa fyri upplæringini í samstarvi við skúlan. Í samband við upplæringina fáa næmingarnir undirvísing á skúlanum. Farið verður til endaliga próvtøku í teimum ástøðiligu lærugreinunum 2. árið, og í samband við ta praktisku upplæringina skulu næmingarnir skriva eina yrkisfrágreiðing, sum verður próvdømd. Yrkisgymnasial útbúgving (HIF): Tey, sum velja hesa greinina, ganga tvey ár á skúlanum, eftir at tey eru liðug við støðisárið. 2. og 3. árið er undirvísingin skipað sum vanlig skúlagongd við ástøðiligum lærugreinum. Harumframt arbeiða næmingarnir triðja árið við eini sjálvvaldari verkætlan, sum teir kunnu velja eftir áhuga og ætlanum fyri framtíðini. -------------------------------------------------------------------------------- Møguleikar eftir lokna útbúgving Tá fiskivinnuútbúgvingin varð sett á stovn í Føroyum, var høvuðsendamálið at útbúgva fólk til fiskaídnaðin og til alivinnuna, og hetta er sjálvsagt eitt av fremstu endamálunum hjá skúlanum. Næmingarnir, sum hava staðið endaliga próvtøku á Fiskivinnuskúlanum, eru spjaddir í allar ættir. Fleiri av útbúnu næmingunum eru í dag í leiðandi størvum á føroyskum og útlendskum virkjum sum t.d. virkis- og góðskuleiðarar. Onkur er sjálvstøðugur, meðan onnur eru farin undir framhaldandi útbúgving í útlandinum. Framhaldandi útbúgving Útbúgvingarskipananin fyri skúlan er býtt sundur í tvinnar greinar - eina vinnuliga atstøðisgrein og eina yrkisgymnasiala grein. At ein útbúgving er yrkisgymnasial merkir, at hon gevur atgongd til hægri lestur. Yrkisgymnasiala útbúgvingin gevur teimum, sum ætla sær at lesa víðari, atgongd til hægri lestur. Fyri at sleppa inn á flestu av hægri útbúgvingunum, sum krevja gymnasialt ella yrkisgymnasialt grundarlag, eru ávís krøv til miðalúrslitið í próvnum hjá umsøkjaranum. Harumframt eru oftast krøv til ávíst stig í ávísum lærugreinum eftir A, B, C-stiganum. Lærugreinirnar í yrkisgymnasialu útbúgvingini á Fiskivinnuskúlanum eru stigmettar eftir hesum stiganum. Um útbúgvingin ikki nøktar krøvini til stigið í ávísari lærugrein, ber til, sum hjá hinum gymnasialu útbúgvingunum í landinum, at taka eykaskeið í lærugreinini, áðrenn farið verður undir víðari lestur. Tey, sum velja yrkisgymnasialu útbúgvingina, kunnu sjálvsagt eisini velja at fara beinleiðis út í vinnulívið. Ætlanin við atstøðisútbúgvingini er serliga at útbúgva fólk við serkunnleika, sum eru før fyri at menna ta føroysku fiskivinnuna. Útbúgvingin kann tí brúkast sum grundarlag fyri at finna leiðandi/sjálvstøðugt starv í fiskivinnuni ella geva atgongd til framhaldandi tøkniligar útbúgvingar sum t.d. matvørutøkning á donskum skúlum. Fyri at sleppa inn á summar av hesum útbúgvingum krevst tó eyka starvsvenjing. Arbeiðsmøguleikar í framtíðini Ásmundur Guðjónsson, deildarleiðari á fiskivinnudeildini á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni, sigur: "Myndugleikarnir seta størri og størri krøv til stýringina á virkjunum. Fiskavirkini hava longu fingið álagt at byggja upp innaneftirlit, og framtíðin býður upp á umhvørvisstýring. Alt hetta setir krøv til bókligan førleika hjá leiðslunum. Skulu vit hugsa um menning av fiskivinnuni og ídnaðinum (vørumenning, marknaðarmenning, tøkniliga menning o.s. fr.), tosa vit um ein heilt annan fakligan førleika hjá leiðsluhópinum á fiskavirkjunum enn tann, vit kenna í dag. Eisini her verður neyðugt at dúva meira upp á útbúgvið fólk. Onkur hevur sagt, at "brainpower" hevur líka stóran týdning sum eginkapitalur í framtíðar fiskaframleiðslu. Framtíðin setir størri krøv til bókligan førleika á fiskavirkjunum enn í dag. Tørvur er á at útbúgva fólk bæði alment og til lyklastørv og leiðarar". Tískil kann roknast við, at fiskivinnunæmingar hava góðar vinnumøguleikar í framtíðini. -------------------------------------------------------------------------------- Næmingar á Fiskivinnuskúlanum: Europameistarar í 1999 Fyri aðru ferð í trý ár vunnu næmingar á Fiskivinnuskúlanum fleirtjóða European Business Game-kappingina (EBG), har teir bestu skúlarnir úr 8 europeiskum londum dystaðust um ta bestu vinnulívsverkætlanina. Kappingin var í norðuritalska býnum Pavullo 6. juli. Tey trý: Johild Joensen, Jan Mortensen og Sólbjørn Kjærbæk vunnu kappingina við eini nýhugsandi ætlan um at útvinna evnið kollagen burtur úr fiskaskræðu, sum annars verður koyrd burtur. Kollagen verður m.a. nýtt í andlitssmyrsli, fyri at elastisku evnini í húðini skulu halda sær við árunum. Ein dómari var úr hvørjum av teimum 8 londunum, men teir kundu ikki atkvøða fyri næmingunum úr teirra egna landi. Hvør verkætlan varð dømd eftir eini skipan, har dentur m.a. verður á marknaðarføring, samstarvsavtalur, framløgu av verkætlanini o.s.fr. Føroysku næmingarnir fingu 532 stig av teimum 600, sum tað bar til at fáa. Nummar tvey vóru næmingarnir úr Skotlandi við 516 stigum, og nummar trý vóru donsku næmingarnir. Føroyska verkætlanin vakti ikki sørt ans í Italia og tað vóru fleiri vinnulívsmenn, sum vóru áhugaðir at arbeiða víðari við ætlanini. M.a. vóru bæði danski og italski dómarin sera áhugaðir í ætlanini, og onkur stór vinnulívsfyritøka lá eisini framvið. Landsstýrismaðurin í skúlamálum, Signar á Brúnni, segði við Dimmalætting aftan á kappingina, at Fiskivinnuskúlin skal mennast, og at skúlin fer at liggja frammarlaga, tá hann skal mæla til raðfestingar í framtíðini. -------------------------------------------------------------------------------- Bestir í øllum Europa Næmingar á Fiskivinnuskúlanum vunnu á sumri 1997 fleirtjóðakappingina European Business Game í Ravenna í Italia Tað var onki minni enn eitt bragd, tá teir fýra, Áki Olsen, Jákup Oluf Hansen, Øssur Hansen og Erland Jacobsen á sumri 1997 tóku tey stóru evropeisku londini á bóli, og gjørdust evropameistarar í tí stóru EBG-kappingini millum miðnámsskúlar. Teir gjørdust bestir av vinnandi skúlunum í 7 ymsum londum, eftir at teir frammanundan høvdu vunnið føroysku endakappingina um at koma víðari. Í kappingini skulu næmingarnir vísa, at teir eru førir fyri at seta eitt burðardygt virki á stovn. Í hesum sambandi skulu teir m.a. eisini duga at meta um møguleikarnar á marknaðinum og at finna sær samstarvsfelagar í útlandinum. Vinnulívsætlanin skal kunna setast í verk í dagsins samfelag, og fiskivinnunæmingarnir vunnu við eini verkætlan um at selja bretsku yvirstættini fesk, kryddrað toskafløk, sum vórðu pakkað í serligan pakning. EBG-kappingin millum evropeiskar miðnámsskúlar hevur nøkur ár á baki, men hetta var fyrstu ferð, at føroyskir skúlar vóru umboðaðir. 3 næmingar á Fiskivinnuskúlanum vera aftur við í EBG-kappingini í ár saman við næmingum frá øðrum føroyskum miðnámsskúlum. Føroysku vinnararnir sleppa við til evropeisku endakappingina, sum verður í Tjekkia næsta summar. -------------------------------------------------------------------------------- Gamlir matvanar og matsiðir í Føroyum Næmingarnir í 2. flokki hava í vár savnað inn tilfar um gamlar matvanar og -siðir í Føroyum. Tilfarið varð lagt fram í fyrilestri fyri umboðum úr Noregi, Íslandi, Stóra Bretlandi og úr Føroyum í samband við verkætlanina Traditionsmat, sum var í Havn 15. og 16. apríl. Verkætlanin í hesum 4 londunum er gjørd fyri at savna vitan um, hvønn mat fólkini í hesum londum hava etið fyrr, hvussu tey hava gjørt hann til, hvussu maturin er goymdur o.s.v. Vit halda ofta, at føroyingar fyrr gjørdu lítið burtur úr matinum, at teir bara ótu fyri at liva. Tað passar ikki. Føroyingar hava dugað væl at gjørt fjølbroyttar rættir, siga næmingarnir í 2. flokki á Fiskivinnuskúlanum. Í lærugreinini føroyskt hava næmingarnir savnað saman bókligt tilfar, men tey hava eisini verið runt og tosað við eldri fólk, ymsa staðni í landinum, tí siðirnir hava ikki verið teir somu á øllum oyggjum. M.a. hava tey tosað við fólk úr Mykinesi, Hvalba, Gjógv og Vestmanna. Teir 7 næmingarnir siga, at tey í hesum arbeiði hava fingið nógv at vita, sum frammanundan var teimum ókent. T.d mátarnir at goyma mat, við at salta og niðursjóða. Og so mátin at fáa salt. Tey gomlu brendu tara, og øskan, sum lá eftir, var salt. Næmingarnir halda, at tey gomlu dugdu sera væl at gera matin fjølbroyttan og at fáa burtur úr øllum. Rávøran var ikki so fjølbroytt, men tey dugdu at gera matin ymiskt til. Og samstundis dugdu tey eisini at samanseta matin rætt við vitaminum og proteinum. Tað var sunnur kostur, fiskur, fuglur, grind og grón. Vitan um gamlar matvanar og -siðir kann koma okkum til góðar í t.d. ferðavinnuni, men neyðugt er at skráseta hesa vitan, tí annars kann hon fara fyri skeytið, halda næmingarnir. Fyrilesturin hjá næmingunum hevur fingið góð ummæli. M.a. skrivaði Ásmundur Guðjónsson, deildarleiðari á fiskivinnudeildini á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni, í bløðunum, at hetta var ein áhugaverdur fyrilestur. Eisini mælti hann til, at stuðla Fiskivinnuskúlanum at halda fram við hesum siðsøguliga arbeiði. -------------------------------------------------------------------------------- Næmingauppgávur: Í yrkisgymnasialu útbúgvingini arbeiða næmingarnir triðja skúlaárið við eini høvuðsritgerð, sum teir kunnu velja eftir áhuga og ætlanum fyri framtíðini. Skúlin setir tó sum treyt, at evnið er innan fiskaídnað og havbúnað. Hálvur annar dagur um vikuna er settur av á tímatalvuni til hetta arbeiði. Høvuðsritgerðir, sum næmingar higartil hava skrivað, fevna víða, og vit kunnu nevna hesi dømi: Teldutøkni og skráseting annan fiskavirki, meirviðgerð av feskum fløkum, rækjuframleiðsla, føroyska kynbótaarbeiðið, meirviðgerð av kalva og laksi, innaneftirlitsskipan á fiskavirki, meirviðgerð av saltfiski, gagnnýtsla av toskahøvdum o.s.v. Niðanfyri er ein samandráttur av nøkrum høvuðsritgerðum, sum næmingar hava arbeitt við. Tey, sum eru áhugað í at lesa allan tekstin í onkrari av ritgerðunum, kunnu venda sær beinleiðis til næmingarnar. Meirviðgerð av saltfiski Gagnnýtsla av fiski Dupultfrystur triðjalandsfiskur Kynbótaarbeiði -------------------------------------------------------------------------------- Meirviðgerð av saltfiski Skrivað hevur: Arnbjørn Johannesen, skúlaárið 1995/96 Samandráttur Nógv hevur verið tosað um meirviðgerð av fiskavørum, men her hevur næstan bara verið hugsað um frystar vørur. Hugskotið við hesari verkætlanini er at kanna um tað loysir seg at framleiða saltfisk til verðar (portiónir) í Føroyum. Kanningin er avmarkað til at snúgva seg um verðar úr flaktum toski og longu til spanska marknaðin. Nýhugsan innan sølu í Spania tykist at hava betrað sølumøguleikarnar fyri saltfiskaverðum. Rávøran, ið er ætlað til hesa framleiðslu, skal í mest møguligan mun vera íligin nr. 3 saltfiskur. Støddirnar yvir 1,25 kg eru best egnaðar. Í staðin fyri at selja nr. 3 saltfisk sum bíliga vøru, verður hann sagaður sundur í verðar við ymiskum sniðum og støddum eftir ynski keyparans. Tey góðu stykkini verða seld sum fyrstafloksvøra og tey minni góðu sum bíligari vøra. Framleiðsluútrokningar eru gjørdar eins og eitt hugsað dømi um eitt virki, sum skal keypa "rávøruna" frá føroyskum saltfiskaframleiðarum at meirviðgera til verðar. Framleiðslan er einføld og tørvur er ikki á kostnaðarmiklum tólum. Útrokningarnar vísa, at eitt tílíkt virki væl kann bera seg. Men tað er ein avgjørd treyt, at ikki fleiri fara undir at framleiða tað sama, tí rávørugrundarlagið er avmarkað. Arnbjørn Johannesen Reynsgøta 55 160 Argir Tlf. 321015 -------------------------------------------------------------------------------- Gagnnýtsla av fiski Skrivað hava: Martin Olsen og Høgni Arnbjarnarson, skúlaárið 1997/98 Samandráttur Ein lýsing verður gjørd av tí, sum antin fer burtur ella verður framleitt til djórafóður í dag. Greitt verður frá, hvussu hetta kann meirviðgerast og harvið geva eitt størri søluvirði. Støðið verður tikið í marknaðarkanningum og framleiðsluútrokningum. Lýsing verður gjørd av marknaðum, sum eru áhugaverdir. Útlitini eru góð, tí vøkstur er í eftirspurninginum eftir meirviðgjørdum vørum, so fyritreytirnar fyri sølu og framleiðslu av slíkum vørum eru góðar. Úrslit av egnum royndum verða viðgjørd, og mett verður um tekniskar møguleikar og forðingar. Ritgerðin er í høvuðheitum avmarkað til at snúgva seg um, hvussu slógvið av toski kann virðisøkjast. Tó verður eisini víst á møguleikar við øðrum fiskasløgum. Av toskaslógvi kunnu m.a. framleiðast vørur sum t.d. klovin høvd, beinfríir kjálkar, lippur, ryggjasneiðir og sundmagar. Útrokningar vísa, at hesir vørubólkar kunnu geva í miðal kr. 2,97 pr. kg. rávøru í skiftisavlopi. Í løtuni verða fiskað umleið 40.000 tons av toski. Um sagt verður, at 30.000 tons av hesum eru egnað til hesar framleiðslur, so gevur hetta 8.400 tons av "rávøru". Samlaða skiftisavlopið er tá upp á knappar 25 mió. kr.. So her eru stór virði at heinta. Martin Olsen Høgni Arnbjarnarson Kálvagerði 3 Bergsvegur 6 100 Tórshavn 100 Tórshavn Tlf. 319109 Tlf. 312098 -------------------------------------------------------------------------------- Dupultfrystur triðjalandsfiskur Skrivað hava: Súsanna Poulsen og Háldan Haldansen, skúlaárið 1994/95 Samandráttur Tann frysti triðjalandsfiskurin kemur okkum føroyingum til gagns við m.a. at lætta trýstið á okkara egnu fiskastovnar, hann skapar arbeiði og hann økir um útflutningsvirðið. Í hesi ritgerðini verður dentur lagdur á tey viðurskifti, ið eru serlig viðvíkjandi frystum triðjalandsfiski, í mun til feskan føroyskan fisk. Talan er um m.a. hesi viðurskifti: Áðrenn frysting Frysting og goymsla Tiðning Innkeyp, framleiðsla og frysting aðruferð Sølu- og marknaðarviðurskifti Búskapur Fyrimunir við framleiðslu úr frystum triðjalandsfiski eru m.a., at góðskan er betri enn á tí feska føroyska fiskinum - framleiðslan er landsbúskaparliga lønandi - stórt innkeyp gevur betri møguleikar fyri at stýra framleiðsluni - tann einfaldi tiðningarhátturin ger, at tiðningin er løtt at stýra, og skiljingin eftir vekt ger, at framleiðslan er betri stýrd og úrtøkan hægri. Vansar við framleiðslu úr frystum triðjalandsfiski eru m.a., at triðjalandstollur ger okkum verri kappingarfør - góðskustýring og arbeiðsgongdin við neyvari skiljing í støddir og merking av fiski er ikki nóg góð umborð á skipunum, sum frysta heilan fisk - lønsemið er nær tengt at broytingum í gjaldoyraviðurskiftunum - hendan framleiðslan bindur nógvan kapital og neyðugt er við studningi eina tíð enn. Niðurstøðan, sum ritgerðin kemur til er, at tá tað snýr seg um sjálva framleiðsluna eru vit komin rættuliga langt, meðan nakað er eftir á mál, har tað snýr seg um marknaðarviðurskifti. Súsanna Poulsen Háldan Haldansen Blákollugøta 12 Miðalsbrekka 100 Tórshavn 350 Vestmanna Tlf. 311472 Tlf. 424790 ella 283582 -------------------------------------------------------------------------------- Kynbótaarbeiði Skrivað hava: Tórhallur Arnbjarnarson og Jana Hansen, skúlaárið 1996/97 Samandráttur Ritgerðin snýr seg um føroyska kynbótaarbeiði hjá p/f Fiskaaling. Hon viðger m.a. kynbótaarbeiðið í Føroyum, teir eginleikar, ið Fiskaaling velur alilaks eftir, og nýggjar møguleikar at varðveita arvaeginleikarnar hjá teimum bestu alilaksunum og gera royndir við hesum. Ritgerðin er í høvuðsheitum býtt í tveir partar. Fyrri parturin er um verandi kynbótaarbeiði, har m.a. hesi evni verða viðgjørd: alisøgan, endamálið við kynbótaarbeiðinum, arvalæra, ringrásin hjá alilaksinum og eginleikar, ið dentur verður lagdur á, fyri at fáa góðan alifisk. Annar partur er um egnar royndir, sum eru gjørdar á Fiskaaling við Áir og á lívfiskastøðini í Skopun. Royndirnar eru: niðurfrysting av sili frá serliga útvaldum hannum, viðgerð móti soppi í rognabakkunum við evninum GPDR02 og litkanning av laksaflaki. Fleiri viðurskifti hava serliga stóran leiklut í kynbótaarbeiðinum. Eginleikar sum t.d. sjúkumótstøðuføri og litur á flaki hava nógv at týða. Er sjúkumótstøðuførið ikki í lagi, kann Fiskaaling ikki bjóða vinnuni frískan fisk ella fáa ein nóg góðan kynbótaalilaks, ið skal føra arbeiðið hjá Fiskaaling víðari. Reyði liturin á flakinum hevur týdning, tí tað er vorðið eitt tekin, ið keyparar seta sum krav fyri at keypa laks. Við at fáa tann rætta reyða litin sum ein størri part av arvaeginleikunum hjá laksi, gerst tað bíligari at framleiða, tí sparast kann upp á litevni í fóðrinum. Royndin við niðurfrysting av silum varð gjørd saman við norðmonnum. Okkara gav ikki nakað gott úrslit, men teirra gav harafturímóti eitt hampuligt úrslit. So niðurstøðan er, at tað ber til at niðurfrysta sil. Sopparoyndin vísti, at ov nógv rogn doyðu, so her má okkurt gerast við evnið GPDR02, um tað skal nýtast. Litkanningin vísti, at liturin í flakinum er tengdur at, hvussu fiskurin er arvaliga fyri at upptaka litevni. Jana Hansen Tórhallur Arnbjarnarson 430 Hvalvík Bergsvegur 6 Tlf. 422460 100 Tórshavn Tlf. 312098 Næmingauppgávur: Í yrkisgymnasialu útbúgvingini arbeiða næmingarnir triðja skúlaárið við eini høvuðsritgerð, sum teir kunnu velja eftir áhuga og ætlanum fyri framtíðini. Skúlin setir tó sum treyt, at evnið er innan fiskaídnað og havbúnað. Hálvur annar dagur um vikuna er settur av á tímatalvuni til hetta arbeiði. Høvuðsritgerðir, sum næmingar higartil hava skrivað, fevna víða, og vit kunnu nevna hesi dømi: Teldutøkni og skráseting annan fiskavirki, meirviðgerð av feskum fløkum, rækjuframleiðsla, føroyska kynbótaarbeiðið, meirviðgerð av kalva og laksi, innaneftirlitsskipan á fiskavirki, meirviðgerð av saltfiski, gagnnýtsla av toskahøvdum o.s.v. Niðanfyri er ein samandráttur av nøkrum høvuðsritgerðum, sum næmingar hava arbeitt við. Tey, sum eru áhugað í at lesa allan tekstin í onkrari av ritgerðunum, kunnu venda sær beinleiðis til næmingarnar. Meirviðgerð av saltfiski Gagnnýtsla av fiski Dupultfrystur triðjalandsfiskur Kynbótaarbeiði -------------------------------------------------------------------------------- Meirviðgerð av saltfiski Skrivað hevur: Arnbjørn Johannesen, skúlaárið 1995/96 Samandráttur Nógv hevur verið tosað um meirviðgerð av fiskavørum, men her hevur næstan bara verið hugsað um frystar vørur. Hugskotið við hesari verkætlanini er at kanna um tað loysir seg at framleiða saltfisk til verðar (portiónir) í Føroyum. Kanningin er avmarkað til at snúgva seg um verðar úr flaktum toski og longu til spanska marknaðin. Nýhugsan innan sølu í Spania tykist at hava betrað sølumøguleikarnar fyri saltfiskaverðum. Rávøran, ið er ætlað til hesa framleiðslu, skal í mest møguligan mun vera íligin nr. 3 saltfiskur. Støddirnar yvir 1,25 kg eru best egnaðar. Í staðin fyri at selja nr. 3 saltfisk sum bíliga vøru, verður hann sagaður sundur í verðar við ymiskum sniðum og støddum eftir ynski keyparans. Tey góðu stykkini verða seld sum fyrstafloksvøra og tey minni góðu sum bíligari vøra. Framleiðsluútrokningar eru gjørdar eins og eitt hugsað dømi um eitt virki, sum skal keypa "rávøruna" frá føroyskum saltfiskaframleiðarum at meirviðgera til verðar. Framleiðslan er einføld og tørvur er ikki á kostnaðarmiklum tólum. Útrokningarnar vísa, at eitt tílíkt virki væl kann bera seg. Men tað er ein avgjørd treyt, at ikki fleiri fara undir at framleiða tað sama, tí rávørugrundarlagið er avmarkað. Arnbjørn Johannesen Reynsgøta 55 160 Argir Tlf. 321015 -------------------------------------------------------------------------------- Gagnnýtsla av fiski Skrivað hava: Martin Olsen og Høgni Arnbjarnarson, skúlaárið 1997/98 Samandráttur Ein lýsing verður gjørd av tí, sum antin fer burtur ella verður framleitt til djórafóður í dag. Greitt verður frá, hvussu hetta kann meirviðgerast og harvið geva eitt størri søluvirði. Støðið verður tikið í marknaðarkanningum og framleiðsluútrokningum. Lýsing verður gjørd av marknaðum, sum eru áhugaverdir. Útlitini eru góð, tí vøkstur er í eftirspurninginum eftir meirviðgjørdum vørum, so fyritreytirnar fyri sølu og framleiðslu av slíkum vørum eru góðar. Úrslit av egnum royndum verða viðgjørd, og mett verður um tekniskar møguleikar og forðingar. Ritgerðin er í høvuðheitum avmarkað til at snúgva seg um, hvussu slógvið av toski kann virðisøkjast. Tó verður eisini víst á møguleikar við øðrum fiskasløgum. Av toskaslógvi kunnu m.a. framleiðast vørur sum t.d. klovin høvd, beinfríir kjálkar, lippur, ryggjasneiðir og sundmagar. Útrokningar vísa, at hesir vørubólkar kunnu geva í miðal kr. 2,97 pr. kg. rávøru í skiftisavlopi. Í løtuni verða fiskað umleið 40.000 tons av toski. Um sagt verður, at 30.000 tons av hesum eru egnað til hesar framleiðslur, so gevur hetta 8.400 tons av "rávøru". Samlaða skiftisavlopið er tá upp á knappar 25 mió. kr.. So her eru stór virði at heinta. Martin Olsen Høgni Arnbjarnarson Kálvagerði 3 Bergsvegur 6 100 Tórshavn 100 Tórshavn Tlf. 319109 Tlf. 312098 -------------------------------------------------------------------------------- Dupultfrystur triðjalandsfiskur Skrivað hava: Súsanna Poulsen og Háldan Haldansen, skúlaárið 1994/95 Samandráttur Tann frysti triðjalandsfiskurin kemur okkum føroyingum til gagns við m.a. at lætta trýstið á okkara egnu fiskastovnar, hann skapar arbeiði og hann økir um útflutningsvirðið. Í hesi ritgerðini verður dentur lagdur á tey viðurskifti, ið eru serlig viðvíkjandi frystum triðjalandsfiski, í mun til feskan føroyskan fisk. Talan er um m.a. hesi viðurskifti: Áðrenn frysting Frysting og goymsla Tiðning Innkeyp, framleiðsla og frysting aðruferð Sølu- og marknaðarviðurskifti Búskapur Fyrimunir við framleiðslu úr frystum triðjalandsfiski eru m.a., at góðskan er betri enn á tí feska føroyska fiskinum - framleiðslan er landsbúskaparliga lønandi - stórt innkeyp gevur betri møguleikar fyri at stýra framleiðsluni - tann einfaldi tiðningarhátturin ger, at tiðningin er løtt at stýra, og skiljingin eftir vekt ger, at framleiðslan er betri stýrd og úrtøkan hægri. Vansar við framleiðslu úr frystum triðjalandsfiski eru m.a., at triðjalandstollur ger okkum verri kappingarfør - góðskustýring og arbeiðsgongdin við neyvari skiljing í støddir og merking av fiski er ikki nóg góð umborð á skipunum, sum frysta heilan fisk - lønsemið er nær tengt at broytingum í gjaldoyraviðurskiftunum - hendan framleiðslan bindur nógvan kapital og neyðugt er við studningi eina tíð enn. Niðurstøðan, sum ritgerðin kemur til er, at tá tað snýr seg um sjálva framleiðsluna eru vit komin rættuliga langt, meðan nakað er eftir á mál, har tað snýr seg um marknaðarviðurskifti. Súsanna Poulsen Háldan Haldansen Blákollugøta 12 Miðalsbrekka 100 Tórshavn 350 Vestmanna Tlf. 311472 Tlf. 424790 ella 283582 -------------------------------------------------------------------------------- Kynbótaarbeiði Skrivað hava: Tórhallur Arnbjarnarson og Jana Hansen, skúlaárið 1996/97 Samandráttur Ritgerðin snýr seg um føroyska kynbótaarbeiði hjá p/f Fiskaaling. Hon viðger m.a. kynbótaarbeiðið í Føroyum, teir eginleikar, ið Fiskaaling velur alilaks eftir, og nýggjar møguleikar at varðveita arvaeginleikarnar hjá teimum bestu alilaksunum og gera royndir við hesum. Ritgerðin er í høvuðsheitum býtt í tveir partar. Fyrri parturin er um verandi kynbótaarbeiði, har m.a. hesi evni verða viðgjørd: alisøgan, endamálið við kynbótaarbeiðinum, arvalæra, ringrásin hjá alilaksinum og eginleikar, ið dentur verður lagdur á, fyri at fáa góðan alifisk. Annar partur er um egnar royndir, sum eru gjørdar á Fiskaaling við Áir og á lívfiskastøðini í Skopun. Royndirnar eru: niðurfrysting av sili frá serliga útvaldum hannum, viðgerð móti soppi í rognabakkunum við evninum GPDR02 og litkanning av laksaflaki. Fleiri viðurskifti hava serliga stóran leiklut í kynbótaarbeiðinum. Eginleikar sum t.d. sjúkumótstøðuføri og litur á flaki hava nógv at týða. Er sjúkumótstøðuførið ikki í lagi, kann Fiskaaling ikki bjóða vinnuni frískan fisk ella fáa ein nóg góðan kynbótaalilaks, ið skal føra arbeiðið hjá Fiskaaling víðari. Reyði liturin á flakinum hevur týdning, tí tað er vorðið eitt tekin, ið keyparar seta sum krav fyri at keypa laks. Við at fáa tann rætta reyða litin sum ein størri part av arvaeginleikunum hjá laksi, gerst tað bíligari at framleiða, tí sparast kann upp á litevni í fóðrinum. Royndin við niðurfrysting av silum varð gjørd saman við norðmonnum. Okkara gav ikki nakað gott úrslit, men teirra gav harafturímóti eitt hampuligt úrslit. So niðurstøðan er, at tað ber til at niðurfrysta sil. Sopparoyndin vísti, at ov nógv rogn doyðu, so her má okkurt gerast við evnið GPDR02, um tað skal nýtast. Litkanningin vísti, at liturin í flakinum er tengdur at, hvussu fiskurin er arvaliga fyri at upptaka litevni. Jana Hansen Tórhallur Arnbjarnarson 430 Hvalvík Bergsvegur 6 Tlf. 422460 100 Tórshavn Tlf. 312098 Nøkur av teimum, sum hava fingið prógv á Fiskivinnuskúlanum: -------------------------------------------------------------------------------- Asbjørg Durita Drós Martin Sámal Jákup Súsanna Óluva Arnbjørn -------------------------------------------------------------------------------- Asbjørg Jacobsen: Eg eiti Asbjørg Jacobsen og tók hægri prógv innan fiskivinnu á Fiskivinnuskúlanum í 1998. Tá eg var liðug við útbúgvingina, varð mær boðið starv á Hagstovu Føroya í sambandi við eitt fiskivinnuprojekt. Starvið fekk eg, júst tí eg hevði eina fiskivinnuútbúgving. Áðrenn eg fór á Fiskivinnuskúlan, hevði eg arbeitt góð trý ár á fiskavirkjum. Síðan avgjørdi eg, at eg vildi hava eina útbúgving, sum skuldi vera innan fiskivinnuna. Eg ætlaði mær av landinum, men tá vit nú høvdu ein vælvirkandi Fiskivinnuskúla í landinum, valdi eg fara á skúlan í Vestmanna. Lærdómurin á Fiskivinnuskúlanum hevur verið mær sera hentur. Útbúgvingin er breið, og við góðum sambandi við vinnuna fært tú eina rúgvu av vitan, sum altíð er ein góð barlast - ikki bara, um tú skalt út í vinnuna, men eisini til víðari lestur. Eg haldi, at Fiskivinnuskúlin bjóðar næmingunum eina góða útbúgving við nógvum møguleikum í einum sera heimligum umhvørvi. Tí kann eg avgjørt mæla øðrum at gera tað sama sum eg. -------------------------------------------------------------------------------- Durita á Heygum: Eg eiti Durita á Heygum, eri vestmenningur og tók prógv á Fiskivinnuskúlanum í 1995. Eftir at eg var liðug í 10. flokki, arbeiddi eg 2 ár á Vestmanna Fiskavirki. Tá gjørdi eg av at søkja inn á Fiskivinnuskúlan. Eg helt, at útbúgvingin ljóðaði áhugaverd við nógvum spennandi fakum. Eisini kendi eg nøkur, sum høvdu fingið áhugaverd størv eftir lokna útbúgving. Tá eg var liðug við útbúgvingina, varð eg sett sum góðskuleiðari hjá Føroya Fiskavirking í Vestmanna, og eg eri framvegis í hesum starvi. Eg havi havt stórt gagn av bæði tí praktiska og teoretiska partinum av lærdóminum. Eisini føli eg meg betur føra fyri at taka avgerðir. Við eini útbúgving er tað lættari at koma sær fram í vinnulívinum, og eisini at átaka sær leiðandi starv ella at fara undir hægri lestur. Tí kann eg geva skúlanum mítt besta viðmæli. -------------------------------------------------------------------------------- Drós í Ólavsstovu: Eg eiti Drós í Ólavsstovu. Eri úr Havn, og tók prógv á Fiskivinnuskúlanum á sumri 1993. Síðan januar 1994 havi eg starvast innan góðskudeildina hjá Royal Greenland í Nuuk í Grønlandi. Eg havi rækjutrolararnar hjá felagnum sum mítt serliga arbeiðsøki, sum m.a. fevnir um góðskustýring og góðskumeting. Eg tók studentsprógv í Hoydølum í 1989, og fekst við fyrifallandi arbeiði, til eg byrjaði á Fiskivinnuskúlanum í 1991. Upprunaliga hevði eg ætlað mær at fara undir útbúgving innan fiskivinnu í útlandinum, men hugurin at fara av landinum var ikki tann stóri. Tí valdi eg at fara á skúlan í Vestmanna. Eg havi havt stóra gleði av míni útbúgving, tí útbúgvingin fevnir um so nógvar lærugreinir og bjóðar góðar praktiskar arbeiðsroyndir í útbúgvingartíðini. Hetta hevur havt stóran týdning í mínum dagliga arbeiði í vinnuni. Kappingin millum londini á fiskivinnuøkinum er stór, og tí er alneyðugt at vera kappingarførur. Her er útbúgving eitt av lyklaorðunum. Fiskivinnan er okkara høvuðsvinna og skal tí geva størst møguligt avkast. Tí vil eg mæla øðrum til at útbúgva seg innan fiskivinnuna. -------------------------------------------------------------------------------- Martin Olsen: Eg eiti Martin Olsen. Eri havnarmaður, men síðan eg var liðugur á Fiskivinnuskúlanum á sumri í 1998, havi eg starvast sum arbeiðsformaður hjá Sandoy Seafood í Skopun. Síðan eg var 15 ára gamal, havi eg siglt við fiskiskipi. Í 1988 tók eg skiparaprógv, og sigldi aftur til 1995, tá eg valdi at søkja inn á Fiskivinnuskúlan. Eg søkti, tí at høvuðsvinnan altíð hevur havt mín stóra áhuga, og tí at útbúgvingin bøtir um møguleikan at fáa eitt spennandi arbeiði á landi ella at fara undir víðari lestur. Ongin ivi er um, at útbúgvingin á Fiskivinnuskúlanum - og mínar royndir sum fiskimaður - eru beinleiðis grundin til, at eg eri í mínum núverandi starvi. Uttan neyðuga útbúgving kann tað vera sera trupult at loysa trupulleikar, sum stinga seg upp í dagliga arbeiðnum, umframt at útbúgvingin lættir um í arbeiðnum, tí hon er so viðkomandi. Krøvini til framleiðsluvirki økjast í hvørjum, og tí verður tørvur á fólki við fiskivinnuútbúgving í framtíðini. -------------------------------------------------------------------------------- Sámal Jákup Olsen Eg eiti Sámal Jákup Olsen. Eri ættaður úr Vestmanna og starvist í løtuni innan framleiðsluvegleiðing og vørumenning á høvuðsskrivstovuni hjá Faroe Seafodd Prime í Havn. Eg byrjaði í hesum starvinum á sumri 1997. Frammanundan starvaðist eg sum tekniskur leiðari og seljari hjá Faroe Seafood í Preston í Onglandi. Eg fór á Fiskivinnuskúlan beinleiðis úr 10. flokki, og var ímillum teir fyrstu næmingarnar, sum byrjaðu í 1989. Eg valdi Fiskivinnuskúlan, tí eg havi altíð havt áhuga fyri lívfrøði og fiskivinnu, og tí var hetta vegurin at fara. Á Fiskivinnuskúlanum fekk eg kunnleika til allar tættir innan føroysku høvuðsvinnuna sum t.d. krøv til reinføri og hagreiðing av matvørum. Eisini fekk eg ein meira positivan hugburð til eitt framtíðar arbeiði við fiski. Tá eg var liðugur á Fiskivinnuskúlanum tók eg nakrar stakar lærugreinir á HF í eitt ár. Hetta vóru serliga almennar lærugreinir, sum ikki vóru nóg væl umboðaðar í fiskivinnuútbúgvingini tey fyrstu árini. Síðan fór eg í arbeiði á Vestmanna Fiskavirki - seinni Føroya Fiskavirking - har eg størsta partin av tíðini var leiðari á frysti- og pakkitilfarsgoymsluni. Í mínum arbeiðslívi havi eg havt stórt gagn av fiskivinnuútbúgvingini. Tí kann eg mæla øðrum til at gera tað sama. -------------------------------------------------------------------------------- Súsanna Poulsen Eg eiti Súsanna Poulsen. Eri 23 ára gomul, og var liðug við 3-ára útbúgvingina á Fiskivinnuskúlanum á sumri 1995. Eg valdi Fiskivinnuskúlan, tí eg havi altíð havt stóran áhuga fyri fiskivinnu, fiskaframleiðslu og -útflutningi, og tá eg seinni hevði ætlanir um at útbúgva meg víðari innan fiskaútflutning ella -framleiðslu, helt eg fiskivinnuútbúgvingina vera eitt frálíkt grundarlag at byggja á. Hetta havi eg ikki angrað síðani. Eftir at hava fingið prógv á Fiskivinnuskúlanum var eg eitt stutt skifti virkisleiðari á saltfiskavirkinum Pesca Faroe í Havn til eg fór niður til Danmarkar at útbúgva meg sum eksportteknikara. Tað breiða frálærugrundarlagið og tær praktisku royndirnar á Fiskivinnuskúlanum hava avgjørt komið mær tilgóðar í mínum víðari lestri. Serliga hevur hetta gjørt tað møguligt at arbeiða við nógvum ymsum arbeiðsuppgávum í míni núverandi útbúgving. Tí kann eg ráða øðrum til at søkja inn á Fiskivinnuskúlan í Vestmanna. -------------------------------------------------------------------------------- Óluva N. Djurhuus Eg eiti Óluva N. Djurhuus. Eri 39 ára gomul og búgvi í Kollafirði. Eftir at hava lokið HF-prógv í 1978, arbeiddi eg á Veiðihagtalsstovuni í 7 ár og síðan í Føroya Banka í góð 3 ár. Sum yngri hevði eg ætlanir um at fara á fiskivinnuskúla í Noregi, men fekk ikki í lag at fara av landinum. Tá so Fiskivinnuskúlin byrjaði í Føroyum, gjørdi eg av, at nú skuldi tað vera, og eg byrjaði saman við teimum fyrstu næmingunum í Vestmanna í 1989. Læraralisti skúlaárið 1999/2000 Lærari/lærugrein Bústaður Tlf. Guðrun Gudmundsen (1. og 2. fl) Yrkislærari, fiskaídnaður og framleiðslutøkni 360 Sandavágur 333493 Súsanna Debes (1. , 2. og 3. fl) Enskt og týskt Torfinsgøta 7 100 Tórshavn 314465 Gulakur Zachariasen (2. fl) Teldurøkil 350 Vestmanna 424520 Magnus Pauli Magnussen (1. og 2. fl) Alis-/evnafrøði og evnafrøði Djúpagilsvegur 22 188 Hoyvík 317504 Ingvard Fjallstein (1. fl) Aling 460 Norðskáli 422447 Jákup Andreasen (1. og 3. fl) Lívfrøði og Fiskivinna 350 Vestmanna 424573 Jákup P. Strøm (1. fl) Samfelagsfrøði Niðaragøta 15 188 Hoyvík 314122 Jákup Magnussen (2. fl) Smáverulívfrøði Reynsgøta 17 160 Argir 317982 Oyvindur Brimnes (1. og 2. fl) Støddfrøði Oman Viðarlund 23 t.v. 100 Tórshavn 320118 Kaj Johannesen (2. fl) Roknskaparlæra/virkisbúskapur 180 Kaldbak 316367 Magni Laksáfoss (2. fl) Informatiónsviðgerð 435 Streymnes 422594 Ingunn Winther Olsen (1.,2. og 3. fl) Føroyskt, lestrar- og projektvegleiðing 350 Vestmanna 424322 Marita Rasmussen (3. fl) Fyriskipan og marknaðarførsla Villingardalsvegur 41 100 Tórshavn 312503 Hertha Olsen (2. og 3. fl) Matvørulæra 600 Saltangará 448453 Eyðun Leo Praktikkleiðari og projektvegleiðing 350 Vestmanna 424714 -------------------------------------------------------------------------------- Stuðulsmøguleikar Næmingar kunnu søkja um stuðul eftir vanligu reglunum hjá Stuðulsstovninum. Í løtuni verður stuðul latin eftir hesum reglum: Heimabúgvandi (undir 18 ár) kr. 7.303 um árið kr. 609 um mánaðin Heimabúgvandi (yvir 18 ár) kr.17.343 um árið kr. 1.445 um mánaðin Útibúgvandi (undir 18 ár) kr. 16.430 um árið kr. 1.369 um mánaðin Útibúgvandi (yvir 18 ár) kr. 26.471 um árið kr. 2.206 um mánaðin Næmingar, sum eru eldri enn 18 ár, ella fylla 18 ár í stuðulsárinum, kunnu afturat stuðlinum søkja um í mesta lagi kr.13.692 í láni um árið. Skúlin útvegar næmingum umsóknarbløð til stuðul og lán, og til ber at fáa nærri upplýsingar við at ringja til Stuðulsstovnin á tlf. 19680. Næmingar, sum hava váttan frá skúlanum, kunnu ferðast fyri hálvan prís við skipunum hjá Strandferðsluni og fáa 20% í avsláttri við bussunum hjá Bygdaleiðum. -------------------------------------------------------------------------------- Hentar upplýsingar Upptøka: Søkt verður vanliga eftir næmingum í mars mánaði saman við hinum miðnámsskúlunum. Skúlaárið: Byrjar vanliga um hálvan august og varir til seinast í juni mánaði árið eftir. Frítíðir: Í høvuðsheitum eru frítíðirnar samsvarandi øðrum skúlum. Próvtøka: Vanliga próvtøkuskeiðið er í mai/juni og sjúkra- og umroyndir verða hildnar í august/september. Møtiskylda: Næmingarnir hava møtiskyldu í øllum lærugreinum og í starvsvenjing. Uppgávur: Skylda er at lata inn skrivligar uppgávur í fleiri lærugreinum. Telduútgerð: Um næmingar hava tørv á at skriva uppgávur ella gera bólkaarbeiði o. líkn., ber til at brúka teldurnar eftir skúlatíð. Frálærutilfar: Bøkur og annað tilfar mugu næmingarnir sjálvir keypa. Starvsvenjing: Skúlin ber útreiðslurnar, tá næmingar eru í starvsvenjing 1. skúlaárið. Studningur: Stuðulsmøguleikar og upphæddir finnast aðrastaðni á síðuni. Bústaður: Ongar næmingaíbúðir eru knýttar at skúlanum, men fólk plaga at venda sær til skúlan við tilboði um at leiga út. Skúlin letur síðani boðini til áhugaðar næmingar. Matur: Ongin matgerð er á skúlanum. Næmingar kunnu bíleggja døgurða frá matstovu í bygdini, og maturin verður koyrdur til skúlan. Vegleiðing: Næmingar kunnu søkja sær ráð hjá lestrarvegleiðaranum á skúlanum, sum hevur fastar skrivstovutíðir. -------------------------------------------------------------------------------- Umsóknarblað Trýst á brævið og send okkum títt navn og tín bústað, so senda vit tær eitt umsóknarblað við postinum. -------------------------------------------------------------------------------- SAMBAND YNSKIST... ...vit søkja eftir 20 ungum kvinnum og monnum, ið skulu mynda føroyska fiskivinnu komandi árini. Eitt sindur um teg Tú ert púra vitandi um, at Føroyar hava brúk fyri tær. Tað sæst ikki á skræðuni, men tú hevur eitt brennandi ynski um at taka lut í at ávirka framtíð- ina í Føroyum. Tú hevur lokið 9. flokk við góðum úrsliti og kundi hugsað tær eina øðrvísi útbúgving enn ta, ið hini velja. Helst sást tú, at tú vann millión í morgin, men fólk kenna teg ikki sum bláoygdan. Tú kundi hugsað tær eitt útbúgvingarligt útgangs- støði, ið byggir á bæði bókligan og verkligan part. Tú ynskir at gera mun - at skapa tær eina framtíð. Eitt sindur um okkum Vit eru ein lítil útbúgvingarstovnur, ið klekir skilafólk til fiskivinnuna og hægri útbúgvingarstovnar. Vit bjóða eina spennandi útbúgving, ið tekur støði í veruleikanum. Tað, ið tú lærir, kanst tú brúka, og tey, ið undirvísa, eru fólk í lyklastørvum í føroysku fiskivinnuni. Útlitini fyri at fáa arbeiði eftir lokna útbúgving eru sera góð, tí fiskivinnan tráar eftir at fáa ung skila- fólk til at mynda vinnuna komandi árini. Vit fáa bert tikið 20 næmingar inn um árið og hjá okkum rokna vit við, at tey fyrstu 20, ið tekna seg, meina tað í álvara. Ring 424573 og bið um umsóknarblað Læraralisti skúlaárið 1999/2000 Lærari/lærugrein Bústaður Tlf. Guðrun Gudmundsen (1. og 2. fl) Yrkislærari, fiskaídnaður og framleiðslutøkni 360 Sandavágur 333493 Súsanna Debes (1. , 2. og 3. fl) Enskt og týskt Torfinsgøta 7 100 Tórshavn 314465 Gulakur Zachariasen (2. fl) Teldurøkil 350 Vestmanna 424520 Magnus Pauli Magnussen (1. og 2. fl) Alis-/evnafrøði og evnafrøði Djúpagilsvegur 22 188 Hoyvík 317504 Ingvard Fjallstein (1. fl) Aling 460 Norðskáli 422447 Jákup Andreasen (1. og 3. fl) Lívfrøði og Fiskivinna 350 Vestmanna 424573 Jákup P. Strøm (1. fl) Samfelagsfrøði Niðaragøta 15 188 Hoyvík 314122 Jákup Magnussen (2. fl) Smáverulívfrøði Reynsgøta 17 160 Argir 317982 Oyvindur Brimnes (1. og 2. fl) Støddfrøði Oman Viðarlund 23 t.v. 100 Tórshavn 320118 Kaj Johannesen (2. fl) Roknskaparlæra/virkisbúskapur 180 Kaldbak 316367 Magni Laksáfoss (2. fl) Informatiónsviðgerð 435 Streymnes 422594 Ingunn Winther Olsen (1.,2. og 3. fl) Føroyskt, lestrar- og projektvegleiðing 350 Vestmanna 424322 Marita Rasmussen (3. fl) Fyriskipan og marknaðarførsla Villingardalsvegur 41 100 Tórshavn 312503 Hertha Olsen (2. og 3. fl) Matvørulæra 600 Saltangará 448453 Eyðun Leo Praktikkleiðari og projektvegleiðing 350 Vestmanna 424714 -------------------------------------------------------------------------------- Stuðulsmøguleikar Næmingar kunnu søkja um stuðul eftir vanligu reglunum hjá Stuðulsstovninum. Í løtuni verður stuðul latin eftir hesum reglum: Heimabúgvandi (undir 18 ár) kr. 7.303 um árið kr. 609 um mánaðin Heimabúgvandi (yvir 18 ár) kr.17.343 um árið kr. 1.445 um mánaðin Útibúgvandi (undir 18 ár) kr. 16.430 um árið kr. 1.369 um mánaðin Útibúgvandi (yvir 18 ár) kr. 26.471 um árið kr. 2.206 um mánaðin Næmingar, sum eru eldri enn 18 ár, ella fylla 18 ár í stuðulsárinum, kunnu afturat stuðlinum søkja um í mesta lagi kr.13.692 í láni um árið. Skúlin útvegar næmingum umsóknarbløð til stuðul og lán, og til ber at fáa nærri upplýsingar við at ringja til Stuðulsstovnin á tlf. 19680. Næmingar, sum hava váttan frá skúlanum, kunnu ferðast fyri hálvan prís við skipunum hjá Strandferðsluni og fáa 20% í avsláttri við bussunum hjá Bygdaleiðum. -------------------------------------------------------------------------------- Hentar upplýsingar Upptøka: Søkt verður vanliga eftir næmingum í mars mánaði saman við hinum miðnámsskúlunum. Skúlaárið: Byrjar vanliga um hálvan august og varir til seinast í juni mánaði árið eftir. Frítíðir: Í høvuðsheitum eru frítíðirnar samsvarandi øðrum skúlum. Próvtøka: Vanliga próvtøkuskeiðið er í mai/juni og sjúkra- og umroyndir verða hildnar í august/september. Møtiskylda: Næmingarnir hava møtiskyldu í øllum lærugreinum og í starvsvenjing. Uppgávur: Skylda er at lata inn skrivligar uppgávur í fleiri lærugreinum. Telduútgerð: Um næmingar hava tørv á at skriva uppgávur ella gera bólkaarbeiði o. líkn., ber til at brúka teldurnar eftir skúlatíð. Frálærutilfar: Bøkur og annað tilfar mugu næmingarnir sjálvir keypa. Starvsvenjing: Skúlin ber útreiðslurnar, tá næmingar eru í starvsvenjing 1. skúlaárið. Studningur: Stuðulsmøguleikar og upphæddir finnast aðrastaðni á síðuni. Bústaður: Ongar næmingaíbúðir eru knýttar at skúlanum, men fólk plaga at venda sær til skúlan við tilboði um at leiga út. Skúlin letur síðani boðini til áhugaðar næmingar. Matur: Ongin matgerð er á skúlanum. Næmingar kunnu bíleggja døgurða frá matstovu í bygdini, og maturin verður koyrdur til skúlan. Vegleiðing: Næmingar kunnu søkja sær ráð hjá lestrarvegleiðaranum á skúlanum, sum hevur fastar skrivstovutíðir. -------------------------------------------------------------------------------- Umsóknarblað Trýst á brævið og send okkum títt navn og tín bústað, so senda vit tær eitt umsóknarblað við postinum. -------------------------------------------------------------------------------- Eg var liðug við 2-ára útbúgvingina á Fiskivinnuskúlanum í 1991 og byrjaði at arbeiða hjá P/F Fiskaaling við Áir í 1992, har mítt arbeiðsøki serliga hevur verið "Royndir innan havbúnað". Sjálv haldi eg, at útbúgvingin á Fiskivinnuskúlanum hevur verið eitt gott grundarlag í mínum núverandi arbeiði, sum mær dámar sera væl. Eg haldi, at ein fiskivinnuútbúgving eisini er eitt gott tilboð til teirra, sum vilja hava eina vinnuútbúgving, men sum ikki ætla sær undir víðari lestur. -------------------------------------------------------------------------------- Arnbjørn Johannesen Eg eiti Arnbjørn Johannesen og búgvi í Fuglafirði. Eftir at hava arbeitt nøkur ár í flakavinnuni, hugsaði eg um at útbúgva meg innan fiskivinnuna og søkti inn á Fiskivinnuskúlan í Vestmanna. Eg varð liðugur sum fiskivinnutøkningur í 1996. Á skúlanum vóru sera nógv áhugaverd fak, sum eg helt meg fáa brúk fyri, tá eg skuldi út í vinnuna aftur. Millum annað dámdi mær væl, at fleiri av lærarunum vóru fólk, sum annars arbeiddu úti í vinnuni, og tí varð undirvísingin rættuliga praktisk. Hetta var sera gott afturat tí teoretisku læruni. Tá eg hevði fingið prógv, varð eg settur virkisleiðari á nýggja virkinum Atlantic Sea í Fuglafirði. Síðan starvaðist eg eitt skifti sum góðskuleiðari á kósavirkinum í Klaksvík, og á vári 1998 varð eg settur virkisleiðari á flakavirkinum Norðís á Eiði. Tað, sum eg havi fingið burturúr á skúlanum, hevði eg ikki kunnað verið fyri uttan í hesum starvinum. Til dømis hevði eg ikki arbeitt við teldu frammanundan, og tað havi eg sera nógv brúk fyri í tí dagliga arbeiðnum. Eisini kann eg nevna vitan innan virkisbúskap, marknaðarlæru, fiskivinnu, framleiðslustýring, smáverulívfrøði, innaneftirlit og á øðrum økjum, sum kemur mær tilgóðar í tí dagliga arbeiðnum. Eg vil avgjørt ráða øðrum til at útbúgva seg innan fiskivinnuna, tí krøv um góðsku og effektivitet seta størri krøv til tey, sum arbeiða í vinnuni, og hava tey eina útbúgving er størri tjansur at fáa eitt gott arbeiði. -------------------------------------------------------------------------------- - Tú hevur eisini møguleikan! Trýst á brævið og send okkum títt navn og tín bústað, so senda vit tær eitt umsóknarblað við postinum. Nr. 79 23. mei Løgtingslóg um fjarskifti Samsvarandi samtykt Føroya løgtings staðfestir og kunnger løgmaður hesa løgtingslóg: Kapitul I. Endamál og allýsingar Endamál § 1. Endamál lógarinnar er at fremja: a) at fjarskiftistørvurin í Føroyum verður nøktaður og eina skilagóða nýtslu av tilfeinginum. b) at javngóð fjarskiftistænasta verður veitt um alt landið til somu treytir. c) tøkniliga góðsku og tryggleika. d) ótálmaða atgongd til almen fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. e) samskipan av fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. f) at fjarskiftistænasta verður lagað eftir tørvi. g) at áhugamál brúkaranna verða havd í huga. h) persónsvernd. i) at skapa fortreytir fyri frælsari kapping á fjarskiftisøkinum. Allýsingar § 2. Í hesi lóg merkir: fjarskifti: flyting, sending ella móttøka av tekni, signali, skrift, mynd, ljóði ella onnur boð av hvørjum slagi, við hjálp av ljósi, radiosignali ella øðrum elektromagnetiskum signali í einum samskiftiskervi. fjarskiftiskervi: kervi til flutning og sundurskifti av signalum millum skilgreinaðar kervisendar gjøgnum kaðal, radio, ljós ella á aðrari elektromagnetiskari rás. kervisendin: heildin av evnisligum sambindingum og tøkniligum lýsingum um atgongd, sum hoyrir til almenna fjarskiftiskervið, og sum neyðugt er til tess at tengja seg til og virki samskifta um almenna fjarskiftiskervi. alment fjarskiftiskervi: fjarskiftiskervi, sum millum annað verður nýtt til at veita almenninginum fjarskiftistænastu. innanhýsis fjarskiftiskervi: fjarskiftiskervi, sum er lagt innan fyri marki á fastari ogn ella millum fleiri fastar ognir, sum annað hvørt hoyra til ein og sama eigara ella sum hoyra til eitt og sama virki, alt undir tí treyt at kervið burturav er til nýtslu eigarans. fjarskiftistænasta: tænasta innan fjarskifti, sum heilt ella partvíst er við flutningi í fjarskiftiskervi. almenn fjarskiftistænasta: fjarskiftistænasta, sum almenningurin hevur atgongd til ella sum er ætlað til nýtslu hjá almenninginum. kervisveitari: eigarin ella tann, sum hevur ræði á almennum fjarskiftiskervi. tænastuveitari: tann, sum bjóðar fram fjarskiftistænastu á almennum fjarskiftiskervi. fjarskiftisútbúnaður: tól, sum beinleiðis ella óbeinleiðis eru tengd ella kunnu tengjast til kervisendan á almennum fjarskiftiskervi við atliti til fjarskifti. Kapittul II. Lógarøkið v.m. Sakliga virkisøkið § 3. Lógin er galdandi fyri fjarskifti. Stk. 2. Landið hevur einkarrætt til fjarskifti, herundir at leggja, hava í hendi og reka alment fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Staðarliga virkisøkið § 4. Lógin er galdandi á føroyskum land- og sjóøki. Stk. 2. Lógin er eisini galdandi fyri føroysk skrásett skip og flogfør, umframt fyri frálandsvirki innan kolvetnisvinnu á landgrunninum. Undantøk § 5. Undantikin einkarrætti landsins eru innanhýsis fjarskiftiskervi og fjarskiftistænasta á hesum kervi. Kapittul III. Umsiting, fræls øki og konsessiónsøki Umsiting § 6. Einkarrætturin til fjarskifti verður umsitin av Føroya Landsstýri, sum tryggjar, at endamál lógarinnar verður framt. Stk. 2. Umsiting Landsstýrisins av einkarrættinum sambært § 3 verður framd við deils at undantaka ávísar partar av fjarskiftinum frá einkarrættinum (fræls øki) og deils at veita konsessiónir til ávísar partar av fjarskiftinum. Fræls øki § 7. Landsstýrismanninum er heimilað at undantaka ávís øki av fjarskiftinum frá einkarrættinum. Verður slík avgerð tikin, verður hon sett í verk við kunngerð. Er konsessión veitt á økinum, kann økið bert undantakast við loyvi frá honum, ið konsessiónina hevur. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur fyri tað fjarskiftið, sum avgerð verður tikin um at gera frælst. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri krøv til fjarskiftiskervi ella fjarskiftistænastu. Herundir eisini krøv til: a) rakstrartryggleikan á tí almenna fjarskiftisnetinum og heilskapi tess, rakstrarsambæri millum tænastur og dátuvernd. b) trygging av samfelagsliga týðandi málum, herundir ávaringar- og tilbúgvingarskipanir. c) trygging av algongd fyri samfelagsliga umráðandi fjarskifti. d) at dylja fjarskifti. e) at nøkta tann serliga tørv, sum ávísir brúkarar hava, herundir tey menningartarnaðu. f) at lata upplýsingar til brúkararnar av almennu fjarskiftistænastuni um treytirnar fyri tænastunum, herundir kostnað, góðsku v.m. g) áseta gjald fyri umsiting landsstýrisins av fjarskiftisøkinum, herundir rakstur av fjarskiftiseftirliti og kærunevnd. Konsessiónir § 8. Landsstýrismanninum er heimilað at veita konsessión til fjarskifti. Stk. 2. Verður konsessión veitt, skulu treytir leggjast á viðkomandi um: a) sakliga og staðarliga økið fyri fjarskiftiskervið ella fjarskiftistænastuna, sum konsessiónin fevnir um. b) at hann gevur seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. c) tað tíðarskeið, sum konsessiónin er galdandi fyri. d) at hann skal tola, at konsessión eisini verður veitt øðrum á sama øki, í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir. e) at hann gevur seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. f) gjald fyri konsessiónina. g) viðskiftatreytir herundir eisini ásetan av gjøldum. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann, tá konsessión verður veitt, leggja aðrar treytir við, herundir eisini: a) at samfelagsligt týðandi fjarskifti verður tryggjað og hildið viðlíka uttan útreiðslur fyri tað almenna, tá serlig viðurskifti ráða í landinum. b) at hann luttekur og ber kostnaðin av luttøkuni í altjóða samstarvsfelagsskapum og í specifikatiónsarbeiði innan fjarskifti. c) at hann tekur á seg serligar uppgávur, sum hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. d) áseta gjald sum skila til undir § 7, stk. 3. lit. g. Kapittul IV. Uppsetan, upptøka og vernd av kervi Uppsetan, upptøka o.l. av kervi § 9. Hvør tann, ið eigur ella ræður yvir fastari ogn, má tola, at almenna fjarskiftiskervið verður lagt á, í, undir, yvir ella ígjøgnum ognina. Eisini má hann tola, at hann, sum í kervisveitarans tænastu fæst við at leggja, viðlíkahalda, flyta, umvæla ella upptaka kervið, hevur atgongd til ognina, um so er, at tað er neyðugt at útinna arbeiðið. Stk. 2. Kervisveitarin skal í samráð við viðkomandi eigara ella ræðishavara áseta, hvar kervið skal leggjast, ella hvussu annað arbeiði á ognini eftir stk. 1 skal leggjast til rættis. Arbeiðið má ikki verða eigara ella ræðishavara til ampa, uttan so at hetta er alneyðugt. Um semja ikki fæst, verður fjarskiftiseftirlitið at taka støðu í málinum. Stk. 3. Hevur arbeiðið eftir hesi grein ampa við sær, skal hann bøtast. Stendst skaði, verður tað av skaðanum elvda tap at endurgjalda. Vernd av kervi § 10. Arbeiði og onnur tiltøk, sum kunnu skaða ella á annan hátt órógva fjarskiftiskervið, mugu ikki setast í verk, uttan at viðkomandi frammanundan hevur útvegað sær upplýsingar um kervið og lagt arbeiðið til rættis saman við kervisveitaranum. Stk. 2. Hevur arbeiðið ella tiltakið eftir stk. 1 elvt skaða ella órógv á fjarskiftiskervið, liggur tað á viðkomandi at avmarka skaðan ella órógvið og uttan drál at boða kervisveitaranum frá. Stk. 3. Hann, sum hevur ábyrgdina av skaða ella órógv, skal endurgjalda tap ið stóðst av skaðanum ella órógvanini. Er skaðin ella órógvin elvd av grovum óansni, verður hann, ið ábyrgdina hevur, sektaður við bót. Ognartøka § 11. Um so er, at tað er alneyðugt fyri at tryggja eitt gott og tíðarhóskandi alment fjarskiftiskervi, og semja um keyp annars ikki fæst, kann landsstýrið ognartaka fremmanda ogn, við tí fyri eyga, at lata tað ognartiknað til kervisveitaran til ognar ella brúks. Ognartøkan skal bert fevna um tað øki, ið er alneyðugt fyri at náa endamálinum í pkt.1. Stk. 2. Annars fer ognartøkan fram eftir reglunum í L.nr.69 af 7. maj. 1881 om forpligtelse til jords afgivelse til offentlige veje, havne og landingssteder samt til offentlige skoler på Færøerne. Kapittul V. Fjarskiftiseftirlitið § 12. Fjarskiftiseftirlitið er stovnur, sum hevur eftirlit við, at krøvini, sum sett eru í hesi 1óg ella við heimild í henni, verða hildin, og at kervis- og tænastuveitarar halda skyldur sínar. Stk. 2. Eftirlitið fevnir um tey øki, sum eftir § 7 gerast fræls, og tey øki, sum konsessión verður veitt til eftir § 8. Stk. 3. Landsstýrismaðurin setir nærri reglur fyri virki stovnsins, herundir gjøld fyri eftirlit og tænastur, sum stovnurin veitir. Stk. 4. Landsstýrismaðurin kann, í samráð við fjarskiftiseftirlitið, áseta nærri reglur fyri hvar kervisendin er. Mátingar, upplýsingar v.m. § 13. Fjarskiftiseftirlitið kann gera stakroyndir og mátingar og kann seta upp mátitól og aðra útgerð, sum tørvur er á. Eftirlit kann, um neyðugt, verða framt, uttan at boðað er frá frammanundan. Stk. 2. Fjarskiftiseftirlitið hevur heimild til at útvega sær allar upplýsingar, sum tørvur er á, til tess at útinna eftirlitið, herundir roknaskapartilfar v.m. Stk. 3. Fjarskiftiseftirlitið hevur ótarnaða atgongd til fjarskiftiskervi, fjarskiftistænastu ella annan fjarskiftisútbúnað. Stk. 4. Fjarskiftisbúnaður, sum ikki er góðkendur til nýtslu í Danmark, kann ikki uttan loyvi fjarskiftiseftirlitsins, innflytast, seljast ella nýtast í Føroyum. Bøting av breki v.m. § 14. Fjarskiftiseftirlitið kann geva boð um bøting av breki á fjarskiftiskervi, -tænastu ella -útgerð, og at viðurskifti annars, fáast í rættlag. Tann, ið fær slík boð, hevur skyldu til at akta tey innan freistin, sum eftirlitið setir, er runnin. Stk. 2. Verða tey boð, sum nevnd eru í 1. stk., ikki fylgd, kann eftirlitið steingja fjarskiftiskervi, -tænastu og -útgerð. Eftirlitið kann, um neyðugt, gera av at taka niður fjarskiftiskervi og -útgerð. Stk. 3. Fjarskiftiseftirlitið kann útvega sær hjálp fra 1øgregluni, um tað er neyðugt, til tess at útinna eftirlitið sambært §§ 12 og 13, og tá talan er um at fremja tey tiltøk, sum nevnd eru í hesi grein. Dagbøtur § 15. Fyri at tryggja, at avgerðir, tiknar sambært hesi lóg, verða fylgdar, kann fjarskiftiseftirlitið ella landsstýrismaðurin gera av, at tann, sum avgerðin viðvíkir, skal rinda dagbøtur so leingi viðkomandi ikki aktar avgerðina. Kaptittul VI. Kæra, Kærunevnd v.m. Kæra. § 16. Kærast kann til fjarskiftiseftirlitið um virksemið hjá tænastu- og kervisveitarum, eftir hesi lóg. Stk. 2. Kærufreistin er 4 vikur frá tí degi, kærarin fekk ella átti at hava fingið kunnleika til tey viðurskifti, sum kært verður um. § 17. Avgerðir hjá fjarskiftiseftirlitinum kunnu skjótast inn fyri kærunevndina í fjarskiftismálum, sum tekur endaliga umsitingarliga avgerð í málinum. Kærufreistin er 4 vikur frá tí degi, kærarin fekk kunnleika til avgerð fjarskiftiseftirlitsins. Stk. 2. Kæra er ikki steðgandi uttan so, at kærunevndin tekur avgerð um hetta. Stk. 3. Í serstøkum førum skal kærarin, um hann biður um tað, hava høvi til munnliga at greiða kærunevndini frá málinum. Stk. 4. Kærur um brot á konsessiónstreytirnar og um virksemi hjá fjarskiftiseftirlitinum skulu leggjast fyri landsstýrismannin. Kærufreistin er tann sama sum í §16, 2. stk. Kærunevnd § 18. Kærunevndin hevur 3 limir og verður skipað við einum serkønum í fjarskiftistøkni, einum roknskaparkønum og einum løgfrøðingi, sum skal vera formaður í nevndini. Stk. 2. Nevndini er heimilað at søkja sær aðra serkøna hjálp. § 19. Kærunevndin skal hava allar upplýsingar hjá fjarskiftiseftirlitinum, sum vóru grundarlag undir tí kærdu avgerðini, og kann áleggja eftirlitinum at seta nærri kanningar í verk. Stk. 2. Landsstýrismaðurin ásetir í kunngerð nærri reglur um val og virki nevndarinnar, herundir ásetan av gjøldum fyri viðgerð av kærum. Tagnarskylda § 20. Kervisveitarar, tænastuveitarar, umframt fólk í tænastu teirra, hava skyldu til at tiga um innihaldið í fjarskiftinum og um nýtslu av fjarskifti. Tað liggur eisini á teimum at seta neyðug tiltøk í verk til tess at fyribyrgja, at óviðkomandi fáa atgongd til upplýsingar um innihald ella nýtslu av fjarskifti. Heldur ikki er teimum loyvt at nýta slíkar upplýsingar til óviðkomandi endamál. Stk. 2. Tagnarskyldan eftir stk. 1 fevnir eisini um fjarskiftiseftirlitið og kærunevndina. Tagnarskyldan er galdandi eisini eftir, at viðkomandi ikki longur er í tí starvi, har hann næm sær upplýsningarnar. Stk. 3. Reglurnar í borgarligu revsilógini § 152 og §§ 152d-152f eru at galda tilsvarandi. Stk. 4. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um tagnarskyldu. Undantaksstøður § 21. Í neyðstøðu, sum hóttir heilsu, trygd ella almennan ordan, kann landsstýrismaðurin seta neyðug tiltøk í verk fyri heilt ella partvíst at steðga nýtsluni av fjarskiftiskervinum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann avmarka nýtslurættin, tá tað er neyðugt fyri at tryggja fjarskiftiskervið. Hesar avmarkingar í nýtslurættindum skulu fráboðast viðkomandi beinavegin. Harumframt skal eisini fjarskiftiseftirlitið hava fráboðan um avmarkingarnar. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um avmarkingar í nýtslurættinum. Revsing § 22. Brot a hesa lóg ella reglur, sum ásettar eru við heimild í lógini, verða revsað við bót ella hefti. Gildiskoma § 23. Henda lóg kemur í gildi 1. juli 1997, og samstundis fara úr gildi fyri Føroyar "L. nr. 111 af 30.05.1927 om telefoner på Færørne", sum seinast broytt við Ll. nr. 73 frá 24.09.1970, "L.nr 84 af 11.05.1897 om telegrafer og telefoner", sum broytt við "L. nr. 127 af 15.04.1930", Ll. nr. 28 frá 22.05.1969 um áseting av telefongjøldum. Tær kunngerðir sum søkja sær heimild í teimum í hesi grein nevndu lógum, verða framvegis galdandi, til annað verður ásett. Tórshavn, 13. mai 1997 Edmund Joensen (sign) løgmaður Reglugerð fyri Fjarskiftiseftirlitið frá 9. juli 1999 Við heimild í § 12, stk. 3 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um Fjarskifti, hevur landsstýriðmaðurin fyri virki Fjarskiftiseftirlitsins ásett: § 1 Fjarskiftiseftirlitið er stovnur undir Vinnumálastýrinum, sum m.a. umsitur tær í stk. 2 nevndu uppgávur á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Uppgávurnar hjá Fjarskiftiseftirlitinum eru m.a. Áhaldandi virka fyri at fremja kapping innan fjarskifti, við tí fyri eyga, at geva brúkararunum, vinnulívi v.m. atgongd til eitt fjøltáttað og breitt útboð av fjarskiftisveitingum til lágar prísir og við høgari góðsku, sambært endamálið lógarinnar. Eftirlit við og taka avgerðir á fjarskiftisøkinum, í tann mun hetta er stovninum lagt til. Eftirlit við at fjarskiftisveitarir halda og uppfylla teirra skyldur sambært koncessiónum og galdandi reglum annars. Áseta fyrisitingarligar reglur á økjum har heimildin til tess, er løgd til Fjarskiftiseftirlitið. Veita ráðgeving um galdandi lóggávu og um onnur viðurskifti á fjarskiftisøkinum. Ráðgeva landstýrismanninum og miðfyrisitingini annars um faklig viðurskifti á fjarskiftisøkinum og harvið eisini tryggja áhaldandi eftirmeting og kunning um royndirnar viðvíkjandi galdandi lóggávu á fjarskiftisøkinum. Ráðgeva landstýrismanninum um møguligan tørv á broytingum ella víðkan av galdandi lóggávu fyri fjarskiftisøkið, orsaka av t.d. vinnuligum, bygnaðarligum ella tøkniligum broytingum. Fylgja teirri tøkniligu og búskaparligu menningini innan fjarskifti og kunningartøkni. Fjarskiftiseftirlitið luttekur, í samráð við landsstýrismannin og eftir førimuni, í norðurlendskum, evropeiskum og altjóða samstarvi innan fjarskifti og virkar fyri at tryggja áhugamálini hjá Føroyum innan fjarskifti. Fjarskiftiseftirlitið móttekur, viðgerð og ummælir umsóknir um koncessión til fjarskifti og ger tilmæli til landsstýrismannin. Eftirlit við, at fjarskiftisútbúnaður líkur galdandi reglur. Fáa semju í lag millum koncessiónhavar í sambandi við sambinding av almennum fjarskiftiskervum. Umsitir einkarætt landsins sambært fjarskiftislógini § 3, stk. 2 til nummartilfongi eftir fyrisitingarsiðvenju, á hædd við grannatjóðir Føroya t.d. Ísland og skal tryggja, eitt nú, eina skilagóða nýtslu av tilfonginum, tøkniligan tryggleika, persónsvernd og at fjarskiftistænasta verður lagað eftir tørvi. Eftirlit við prís og -tænastumenningin. Savna saman og almannakunngerða hagfrøðiligar upplýsingar um viðurskifti innan fjarskiftisøkið, sum verða mett neyðug fyri at tryggja skynsamiliga nýtslu av tilfonginum og kapping á fjarskiftisøkinum. § 2. Fjarskiftiseftirlitið skal á hvørum ári innan 15. mars leggja fyri landsstýrismannin frágreiðing, um virksemi stovnsins og gongdina á fjarskiftismarknaðinum. Vinnumálastýrið tann 9. juli 1999 Finnbogi Arge, Landsstýrismaður Arne Poulsen, Aðalstjóri Jógvan Thomsen, stjóri, cand.polyt, HD-R, 39 ár, jt@fse.fo Karl Guttesen, starvsmaður, elektrikari, 66 ár. Farin á eftirløn 1.feb. 2000. Sigurð Ó. Vang, fulltrúi, cand.merc.jur, d.e.u.f, 26 ár, sv@fse.fo Eiler Johannesen, bókhaldari, skrivstovuútbúgving, 44 ár, ej@fse.fo Don Petersen, samskipari, fjarritari, 62 ár, dp@fse.fo Kai G. Vágfjall, eftirlitsmaður, fjarritari, WO, 51 ár, kv@fse.fo 6.38.3.17. Fjarskiftiseftirlitið (Rakstrarjáttan) Fjarskiftiseftirlitið er stovnur undir Vinnumálastýrinum. Eftirlitið er sett á stovn sambært løgtingslóg nr. 79. frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við fjarskifti og fjarskiftistænastum og tekur eisini støðu til spurningar um konsessiónsavtalur, Open Network Provision og interconnectavtalur. Eftirlitið er ráðgevi hjá landsstýrinum á fjarskiftisøkinum, bæði tá tað snýr seg um lógir og kunngerðir, liberaliseringar og fræls øki. Radioóljóðtænastan varð pr. 1/1-1998 løgd undir Fjarskiftiseftirlitið. Radioeftirlitið verður rikið smb. driftsavtalu (frá 1/1-99) ímillum Fjarskiftiseftirlitið og Telestyrelsen. Eftir ætlan skal Radioeftirlitið leggjast saman við Fjarskiftiseftirlitinum 1. januar 2000. Radioeftirlitið er eins og Fjarskiftiseftirlitið inntøkufíggjaður stovnur. Hendan samanlegging hevur ongan týdning fyri nettoúrslitið hjá Fjarskiftiseftirlitinum, tí at inntøkur og útreiðslurnar vaksa samsvarandi. Landsstýrismaðurin hevur í Reglugerð, dagfest 17.02.1998, lagt skrivstovuna hjá Kappingarráðnum saman við Fjarskiftiseftirlitinum, og samstundis er stjórin á Fjarskiftiseftirlitinum vorðin stjóri mótvegis Kappingarráðnum. Virksemið hjá Fjarskiftiseftirlitinum verður fíggjað við konsessiónsavtalum og eftirlitsgjøldum. Hartil koma leiguinntøkur frá Føroya Kærustovni og Radioeftirlitinum við tað, at partur av hølunum, sum Fjarskiftiseftirlitið leigar, verður framleigaður til Kærustovnin og til Radioeftirlitið, umframt inntøkur fyri tænastur til Kappingaráðið. Sundurgreinað ætlan Koncessión til P/F Telefonverkið Skrásetingarnummar 2697 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin í samskiftismálum frá 1.januar 1999 veitt P/F Telefonverkinum sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1 P/F Telefonverkið (Føroya Tele: hereftir nevnt FT ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2 Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 4 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (ad.1 í fylgiskjali 4) Tekst- og dátasamskiftistænastur Uttanlanda telefonitænastur Fylgisveinatænastur Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu NMT450 og NMT900 farfjarskiftistænastur GSM900 farfjarskiftistænastur Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi Sjómobilar tænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Møguligar samansetingar av pkt. 1- 9 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3 Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Veitingarskyldan hjá FT er lýst í fylgiskjali 3. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4 Fjarskiftiseftirlitið kann krevja at FT tilevnar viðskiftatreytir, soleiðis at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5 Koncessiónin er galdandi frá 1999-01-01 til 2009-01-01, sí tó § 14. Útdelegering § 6 FT kann ikki, lata øðrum, rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7 FT skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8 Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagtýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarkað atgongdina til fjarskiftiskervi. FT luttekur somuleiðis í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísáseting og prísásetingarmeginreglur § 9 Meginreglur fyri ásetan av takstum hjá FT, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Fylgiskjal 1 verður at endurskoða í seinasta lagi medio oktobur 1999. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10 FT skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervi hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá FT, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. FT leggur seg eftir at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervir, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11 Gjald, sum FT leggur á tænastu fyri at lata annan koncessiónhava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit skal FT fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálið í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12 Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmynduleiki § 13 Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14 Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta viðtøkurnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. FT hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15 FT ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Stk. 2. Konsessiónsgjaldið verður ásett árliga á Løgtingsfíggjarlógini. Ætlanin er tó, at henda upphædd verður strikað av Løgtingsfíggjarlógini komandi árini, soleiðis at FT bert skal gjalda fyri raksturin av Fjarskiftiseftirlitinum. Vinnumálastýrið tann 15. apríl 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður í samskiftismálum /Arne Poulsen aðalstjóri í Vinnumálastýrinum Fylgiskjal 1 - Meginreglur fyri prísáseting Allir takstir í skjalinum eru roknaðir í kr. pr. minutt og við MVG. ("Verandi takstir"/"núverðandi takstir" eru at skilja sum takstirnir pr. 1.1.1999.) Takstirnir verða at endurskoða í seinasta lagi medio oktobur 1999, við grundarlagi í øllum viðkomandi ferðsluhagtølum, ið FT skal veita Samskiftisdeildini í Vinnumálastýrinum og Fjarskiftiseftirlitinum í seinasta lagi 4. oktobur 1999. Endamálið við ferðsluhagtølunum, skal verða at takstirnir verða tillagaðir soleiðis, at fjarskiftistørvurin í Føroyum verður nøktaður og ein skilagóð nýtslu av tilfeinginum fer fram. Innanoyggja fastnetstelefoni - PSTN Hesir fylgjandi prísir skulu verða í gildi frá nevnda degi. FT kann fremja eina skjótari tilgongd, niðanfyri nevndu prísir eru at skilja sum hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingar". 1. juni 1999 Mánadag - Leygardag kl: 08:00 - 18:00 0,70 Aðrar tíðir 0,35 Uppkallsavgjald fyri b-svar 0,30 Uttanlanda samskifti við fastnettelefonum og fartelefonum Verandi takstir hjá FT verða hámarksprísir fyri sjálvvaldar uttanlandasamrøður. Soleiðis at skilja at núverandi prísirnir eru hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". Frá 1.juni 1999 Allir takstir Minus 3,0%. Uppkallsavgjald fyri b-svar 0,30 Fyri ringing uttanlanda við fartelefonum verður prísurin fyri fartelefonsamskifti at leggja afturat uttanlandaprísinum. Stovningargjøld Viðvíkjandi stovningargjøld fyri allar veitingar, eru núverandi gjøld at skilja sum hámarksprísir, sí nærri undir "Alment um veitingar". NMT450 og NMT900 Til og frá NMT Frá 1. juni 1999 Mánadag - Leygardag kl. 08:00 - 22:00 1,90 Aðrar tíðir 0,95 Uppkallsavgjald við b-svar 0,30 Er at skilja sum hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingar". GSM900 Til og frá GSM900 1. juni 1999 Mánadag - Leygardag kl: 08:00 - 22:00 3,30 Aðrar tíðir 1,65 Uppkallsavgjald við b-svar 0,30 At skilja sum hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingar". Sertænastuprísir, internet, ISDN, og leigulinjur Núverandi prísir eru hámarksprísir, sí nærri undir "Alment um veitingar". Tó uppkallsavgjald við b-svar internet 0,30 Nummarkall, telefonvakt og internetsupport: Mánadag - Leygardag kl: 08:00 - 18:00 3,50 Aðrar tíðir 7,00 Uppkallsavgjald við b-svar 3,50 Alment um veitingarnar Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við at meginreglurnar verða fylgdar. Takstirnir mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá FT, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. Takstir skulu verða gjøgnumskoðiligir og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligan vinning í tann mun kapping er á økinum (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). FT skal hava alment tilgongiligar listaprísir. FT fær loyvi til at fremja avsláttraskipanir við almennum treytum. Hesar avsláttarskipanir verða sendar Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 FT skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapar fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við FT av í hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 4) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgisveinatænastum Útboð av virðirskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligir rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framd, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis sambæriligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býti av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskaparnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokning av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísáseting fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapunum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: Ger av byrjunarfíggjarstøðum og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 FT skal innsenda ársroknskapar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki umframt ársroknskapar við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðara um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Tillaging § 4 FT setir sær sum mál í seinasta lagi tann 1. januar 2001, at hava framt neyðugar tillagingar av roknskapunum, sum ásett í § 1, stk. 1, 1-10. FT sendir Fjarskiftiseftirlitinum hálvárliga - fyrstu ferð tann 1. juli 1999 - fráboðan yvir tillagingargongdina. Fylgiskjal 3 - Ásetingar um veitingarskyldu Endamálið við veitingarskylduni § 1. Høvuðsendamálið við veitingarskylduni er at tryggja eina javnvág millum marknaðin, sum møguliga ferð at verða opnaður fyri kapping (við koncessiónum og /ella frælsum økjum) øðrumegin og tørvin á at halda megintáttum í fjarskiftistænastuni í einari rímiligari príslegu. Veitingarskylda merkir at lágmarkstænasta á einum tilskilaðum góðskustigi verður øllum felagum tilgongd uttan mun til, hvar teir eru búsettir og móti einum gjaldi, sum er rímiligt eftir umstøðunum. Hvat er umfatað av veitingarskylduni § 2 Veitingarskyldan fevnir um veiting av teimun fylgjandi fjarskiftistænastunum til teir ásettu hámarksprísirnar í fylgiskjali 1, til allar brúkarir, ið biðja veitingarskylduútbjóðaran um tað: Telefoninet og tilhoyrandi telefonitænastur. Við í almenna telefontænastu er tann møguleikin eisini roknaður at kunna senda og taka ímóti faxum og atgongd til lágorkuskjalaflutning t.d uppringt internetsamband gjøgnum mótald. ISDN net og tilhoyrandi ISDN tænastur innan 2001-12-31 (tó við tí fortreyt at í minsta lagi 10 hava umbiðið tænastuna í ávísari bygd innan fyri 6 mánaðir). Rætt til veitingar § 3. Allir borgarar hava rætt til veitingarnar í veitingarskylduni uttan mun til, hvar teir eru búsettir í landinum, sí tó seinni ásetingar. FT skal ganga umsóknum um telefon á møti, um linja er løgd har, sum biðið verður um at fáa telefon. FT skal eisini ganga umsóknum á møti um telefon, hóast nýggj linja má leggjast, um ein av eftirtaldu treytum er uppfylt: Umsøkjarin, ið biður um heimatelefon, hevur sannað, at hann hevur fastan bústað har, sum biðið verður um at fáa telefon, og hevur givið fráboðan um, at hann ætlar at vera búgvandi har í minst eitt ár eftir at søkt var um telefon Umsøkjarin, ið biður um telefon til vinnuligt endamál, hevur sannað, at fyritøka hansara er lógliga skrásett har, sum biðið er um at fáa telefon, og hevur givið fráboðan um, at fyritøkan starvar í minst eitt ár. Hóast hesar ásetingarnar kann FT kortini havna einari umsókn um telefon, um fjarstøðan frá meginlinju í fjarskiftaneti hansara til umsøkjaran er longri enn 1 km ella um kostnaðurin verður mettur at vera serliga høgur. Um FT ikki sær seg føran fyri at veita einum og hvørjum veitingarnar eitt nú orsakað av fjarstøðu, kostnaði ella øðrum forðingum, kann viðkomandi leggja ósemju um slíka noktan fyri Fjarskiftiseftirlitið, sum síðani ger úrskurð. Stovnurin skal meta umsóknina við atliti til almannagagns og kann gera av at áleggja rakstrarloyvsihavanum at ganga umsóknini á møti. Almennar gjaldstelefonir § 4. FT skipar fyri og strembar ímóti at kortgjaldstelefonir verða á ymsum støðum, har tað verður mett at tað loysir seg búskaparliga. Fylgiskjal 4 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum, soleiðis sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : 1. Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur Felagalinja Flutningstransmissión (Transportkervi) Millum lokalstøðir og transitstøðir Millum transitstøðir og til millumlandastøðir Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata ma. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) Sjókaðalar Landkaðalar Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: - "Local Area Networks" - LAN Ethernet (CSMA/CD) Token Ring - "Metropolitan Area Networks" MAN - WLAN (wireless local area network) - WMAN(wireless metropolitan area network) - Multimedia wireless LAN og ATM - ATM - "Public Intranet" 1.e Telefonstøðir · Støðir, ið umfata, lokalstøðir, transitstøðir og millumlandastøðir, har týdningur verður lagdur í støðutakan til kapasitet og ymiskar signaleringsskipanir, t.d.: Analogar POTS (Plain Old Telephone Service) ella PSTN (Public Switched Telephone Networks) Digitalar POTS ella PSTN N-ISDN: 2x64 kb/s + 16 kb/s H0: 384 kb/s B-ISDN: 30x64 kb/s + 16 kb/s H12: 2Mb/s Intelligent net (IN) "YVPN (Virtual Private Network) "YBVPN (Broadband Virtual Private Network) 2. Koblað tráðleyst mobilt farfjarskiftiskervi: Analogt FDMA (NMT-450, NMT-900) Digitalt TDMA (GSM-900) Sjómobil kervi ( VHF og MB netið hjá Tórshavn radio) Fylgjusveina mobil kervi (IRIDIUM o.o.) 3. Internet-kervi, 4. Almenn kringvarpskervi Útvarpskervi, radioborið Sjónvarpskervi, radioborið Kaðal kringvarpskervi (CATV) Digitalar ljósleiðaraskipanir Analogar koparkaðalskipanir Hybridskipanir Kringvarpskervi við POTS (Plain Old Telephone Services) og ISDN Ískoyti til fylgiskjal 3 í konsessiónini hjá Føroya Tele Fylgjandi punkt eru hereftir ein partur av veitingarskylduni hjá Føroya Tele: FT veitir núverandi skrivitelefontænastu til 1. desember 1999. FT veitir frá 1. desember 1999 teldugrundaðu tekstelefonskipanina, ið Deyvafelagið, FT og FSE eru komin ásamt um. Samskifti millum deyv og/ella onnur við tólbúnaði skal framhaldandi verða fyri sama kostnað sum vanliga PSTN, GSM, ISDN gjaldi ella annað. FT veitir framhaldandi 1880 tænastuna allan sólarkringin, alt árið, gjøgnum tænastumiðstøðina hjá FT. Samskifti til og frá deyv skal framhaldandi verða fyri sama kostnað sum vanliga PSTN, GSM, ISDN gjaldi ella annað. FT veitir avtalað forritið ókeypis til deyv og selur annars forritið til onnur fyri kostprís + rímiligan vinning, og fyriskipar uppseting. FT tryggjar at tað er gjørligt hjá deyvum at koma í samband við Alarmsentralin á 112 allan sólarkringin. FSE hevur eftirlit við at FT heldur veitingarskylduna av tænastum til deyv. Omanfyrinevndu dagfestingar kunnu broytast í samráð við FSE. Finnbogi Arge Landsstýrismaður /Arne Poulsen Aðalstjóri Fylgiskjal 1 -Meginreglur fyri prísáseting Ásetingarnar í hesum fylgiskjali eru galdandi frá 1. feb. 2000 og til og við 1. nov. 2000. Fylgiskjal 1 í koncessiónini hjá FT frá 15. apríl 1999 verður galdandi til og við 31. januar. Endurskoðanin av fylgiskjali 1 verður millum FSE og FT, eftir at FT 9. okt. 2000 hevur latið FSE viðkomandi hagtøl og roknskapar upplýsingar, umframt eina meting av kappingarviðurskiftunum innan ávísu økini. Allir prísir og øll gjøld í skjalinum eru við MVG. Á økjum, ið ikki eru nevnd í fylgiskjalinum stendur FT frítt at prísáseta, innan fyri karmarnar av prísásetingarmeginreglunum og aðrari viðkomandi lóggávu. Partur A Stovningargjøld og mánaðargjøld Viðvíkjandi stovningargjøldum fyri øki nevnd í fylgiskjalinum, undantikið leigulinjur, eru núverandi gjøld at skilja sum hámarksgjøld. 1. feb. 2000 Mánaðargjald PSTN, GSM900, NMT450 og NMT900 115,00.kr Mánaðargjald ISDN 175,00.kr Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". Partur B Uttanlanda samskifti frá PSTN, ISDN, NMT450, NMT900 og GSM900 Frá PSTN og ISDN Prísir hjá FT pr. 1. des. 1999 verða hámarksprísir fyri sjálvvaldar uttanlandasamrøður. Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". 1. feb. 2000 Uppkallsavgjald við b-svar 0,40 Frá NMT450, NMT900 og GSM900 Galdandi prísurin fyri samskifti frá NMT450, NMT900 og GSM900 verður at leggja afturat prísinum fyri uttanlandasamskifti frá PSTN og ISDN. NMT450 og NMT900 Frá NMT450 og NMT900 til NMT450, NMT900, PSTN og ISDN 1.feb. 2000 Mánadag - Leygardag kl. 08:00 - 18:00 1,70 Aðrar tíðir 0,90 Uppkallsavgjald við b-svar 0,40 Frá NMT450 og NMT900 til GSM900 Galdandi GSM900 prís Frá PSTN og ISDN til NMT450 og NMT900 Galdandi NMT450 og NMT900 prís Talan er um hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". GSM900 Frá GSM900 til NMT450, NMT900, GSM900, PSTN og ISDN 1. feb. 2000 Mánadag - Leygardag kl: 08:00 - 18:00 2,40 Aðrar tíðir 1,40 Uppkallsavgjald við b-svar 0,40 Frá NMT450, NMT900, PSTN og ISDN til GSM900 Galdandi GSM900 prís Talan er um hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". Innanlanda fastnetstelefoni - PSTN og ISDN Talan er um hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingar". 1. feb. 2000 Mánadag - Leygardag kl: 08:00 - 18:00 0,38 Aðrar tíðir 0,24 Uppkallsavgjald fyri b-svar 0,40 Internet Uppringt internet 1. feb. 2000 Mánadag-Leygardag kl: 08:00 - 18:00 0,30 Aðrar tíðir 0,15 Uppkallsavgjald við b-svar 0,40 Partur C feb. 2000 Føst gjøld um árið. Millumstøð. Access Kpbs Mótald um árið x faktor einkult, um árið. 2T 3.344 4T 6.688 64 V35 12.500 5.844 128 V35 17.750 9.188 64 HDSL 12.500 9.469 128 HDSL 17.750 12.813 256 HDSL 25.205 15.375 512 HDSL 35.791 18.450 1024 HDSL 50.824 22.140 2048 HDSL 72.169 26.568 Kostnaðurin á størri sambondum verður ásettur í hvørjum einstaka føri. Føroya Tele skilar sær rætt til at nokta at veita tænastuna til ávís øki. Stovning: 1/2 ársgjald tó min. 2.500,- kr. Faktortøl Tórshavn Kollafj. Nesvík Eiði Vestm. Nólsoy Velbast. Vágar Søldfj. Leirvík Fuglafj. Viðareiði Norðdepli Klaksvík Sandoy Sumba Tvøroyri Vágur Hvalba Runavík Tórshavn Kollafjørður 1,30 Nesvík 1,50 1,30 Eiði 1,80 1,70 1,50 Vestmanna 1,60 1,50 1,40 1,70 Nólsoy 1,40 1,70 1,80 1,80 1,80 Velbastaður 1,50 1,70 1,80 1,80 1,80 1,70 Vágar 1,50 1,50 1,50 1,70 1,40 1,70 1,60 Søldarfj. 1,50 1,50 1,40 1,70 1,50 1,80 1,80 1,60 Leirvík 1,80 1,70 1,60 1,70 1,60 1,90 1,90 1,80 1,50 Fuglafjørður 1,80 1,80 1,70 1,70 1,70 1,90 1,90 1,90 1,60 1,50 Viðareiði 1,90 1,90 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,70 1,80 1,80 Norðdepli 1,90 1,90 1,80 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,80 1,80 1,80 1,50 Klaksvík 1,60 1,60 1,50 1,80 1,60 1,90 1,90 1,60 1,40 1,60 1,60 1,60 1,50 Sandoy 1,60 1,70 1,80 1,80 1,80 1,70 1,60 1,70 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 Sumba 1,80 1,80 1,80 1,90 1,80 1,80 1,80 1,80 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,70 Tvøroyri 1,70 1,80 1,80 1,80 1,80 1,80 1,80 1,80 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,80 1,80 1,60 Vágur 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 2,00 2,00 1,90 1,90 1,60 1,60 Hvalba 1,80 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 1,90 2,00 2,00 1,90 1,90 1,70 1,70 1,70 Runavík 1,60 1,60 1,60 1,70 1,70 1,60 1,60 1,70 1,50 1,60 1,60 1,70 1,70 1,70 1,70 1,90 1,90 1,90 1,90 Talan er um hámarksprísir. Sí nærri undir "Alment um veitingarnar". Alment um veitingarnar Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Prísir og gjøld mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá FT, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Prísir og gjøld skulu verða gjøgnumskoðiligir og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligan vinning í tann mun kapping er á økinum (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). FT skal hava alment tilgongiligar listaprísir. 3. FT fær loyvi til at fremja avsláttraskipanir við almennum treytum. Hesar avsláttarskipanir verða sendar Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Vinnumálastýrið tann 5. januar 2000 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Koncessión til Sp/f Atlantic Radio Skrásetingarnummar 2842 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin í samskiftismálum frá 28. apríl 1999 veitt Sp/f Atlantic Radio sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sp/f Atlantic Radio (hereftir nevnt: AR ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka tey undir § 2, pkt. 1 og 2 nevndu kervi og tænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um: Frambering av útvarpssendingum felagsins á teimum undir pkt. 2 nevndu kervi Tey transmissiónskervi, ið eru neyðug fyri kringvarpsvirksemi felagsins Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um økið ikki verða nýtt til fulnar. Stk. 3. Koncessiónin tekur á ongan hátt støðu til frekvens og kringsvarpsviðurskifti, ið mugu greiðast við viðkomandi myndugleikar Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki. Tíðarhøpi og endurskoðan § 4. Koncessiónin er galdandi frá 1999-01-01 til 2004-01-01, sí tó § 10. Útdelegering § 5. AR kann ikki, lata øðrum, rættindinum sambært § 2, pkt. 1 og 2, til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 6. AR skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 7. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagtýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarkað atgongdina til fjarskiftiskervi. AR luttekur somuleiðis í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 8. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Eftirlitsmyndugleiki § 9. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 10. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta viðtøkurnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. AR hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 11. AR ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000. kr árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Vinnumálastýrið tann 28. apríl 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður í samskiftismálum /Arne Poulsen aðalstjóri í Vinnumálastýrinum Koncessión til Rás Tórshavn v/Tórshavnar Býráð Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin í samskiftismálum frá 28. apríl 1999 veitt Rás Tórshavn sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Rás Tórshavn v/Tórshavnar Býráð (hereftir nevnt: RT) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment tey undir § 2, pkt. 1 og 2 nevndu kervi og tænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um: Frambering av sjónvarpssendingum á teimumn undir pkt. 2 nevndu kervi Tey transmissiónskervi, ið eru neyðug fyri kringvarpsvirksemi hjá Tórshavnar Býráð Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um økið ikki verða nýtt til fulnar. Stk. 3. Koncessiónin tekur á ongan hátt støðu til frekvens og kringsvarpsviðurskifti, ið mugu greiðast við viðkomandi myndugleikar Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki. Tíðarhøpi og endurskoðan § 4. Koncessiónin er galdandi frá 1999-01-01 til 2004-01-01, sí tó § 10. Útdelegering § 5. RT kann ikki, lata øðrum, rættindinum sambært § 2, pkt. 1 og 2, til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 6. RT skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 7. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagtýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarkað atgongdina til fjarskiftiskervi. RT luttekur somuleiðis í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 8. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Eftirlitsmyndugleiki § 9. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 10. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta viðtøkurnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóða sáttmálar krevja tað. RT hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 11. RT ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000.kr árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Vinnumálastýrið tann 28. apríl 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður í samskiftismálum /Arne Poulsen aðalstjóri í Vinnumálastýrinum Koncessión til Sp/f MET Skrásetingarnummar 1334 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sp/f MET sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sp/f MET (hereftir nevnt: MET ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 3 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: 1. Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (Sí fylgiskjal 3) 2. Tekst- og dátasamskiftistænastur 3. Fylgisveinatænastur 4. Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu 5. Møguligar samansetingar av pkt. 1- 4 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Gerst MET ein týðandi fjarskiftisveitari kann landsstýrismaðurin áleggja MET eina nærri ásetta veitingarskyldu. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja at MET tilevnar viðskiftatreytir, soleiðis at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5. Koncessiónin er galdandi frá 1999-06-01 til 2009-06-01, sí tó § 14. Útdelegering § 6. MET kann ikki, lata øðrum, rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7. MET skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. MET luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísásetingarmeginreglur § 9. Meginreglur fyri prísáseting hjá MET, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10. MET skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervi hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá MET, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. MET leggur seg eftir at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervi, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11. Gjald, sum MET leggur á tænastu fyri at lata annan koncessiónhava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit skal MET fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálið í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmynduleiki § 13. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. MET hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15. MET ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000.kr árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Vinnumálastýrið tann 25. mai 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Fylgiskjal 1 - Prísásetingarmeginreglur Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Gjøldini mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá MET, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Gjøld skulu verða gjøgnumskoðilig og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligan vinning (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). MET skal hava alment tilgongiligar gjaldslistar. 3. MET fær loyvi til at fremja avsláttraskipanir við almennum treytum, ið skulu sendast Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 MET skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapar fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við MET av í hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 4) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgisveinatænastum Útboð av virðirskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligir rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framd, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: 1) Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. 2) Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. 3) Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis sambæriligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). 4) Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býti av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. 5) Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. 6) Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskaparnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokning av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísáseting fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapunum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: 1) Ger av byrjunarfíggjarstøðum og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. 2) Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. 3) Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 MET skal innsenda ársroknskapar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki umframt ársroknskapar við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðara um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum, soleiðis sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : 1. Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur · Felagalinja · Flutningstransmissión (Transportkervi) · Millum lokalstøðir og transitstøðir · Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata ma. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) · Landkaðalar · Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: · "Local Area Networks" - LAN · Ethernet (CSMA/CD) · Token Ring · "Metropolitan Area Networks" MAN · WLAN (wireless local area network) · WMAN(wireless Metropolitan area network) · Multimedia wireless LAN og ATM · ATM · "Public Intranet" 2. Internet-kervi, Koncessión til Sp/f Ravmagn Skrásetingarnummar 2716 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sp/f Ravmagn sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sp/f Ravmagn (hereftir nevnt: El&Tele ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 3 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: 1. Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (sí fylgiskjal 3) 2. Tekst- og dátasamskiftistænastur 3. Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu 4. Møguligar samansetingar av pkt. 1- 3 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Gerst El&Tele ein týðandi fjarskiftisveitari, kann landsstýrismaðurin áleggja El&Tele eina nærri ásetta veitingarskyldu. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at El&Tele tilevnar viðskiftatreytir soleiðis, at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5. Koncessiónin er galdandi frá 1999-06-08 til 2009-06-08, sí tó § 14. Útdelegering § 6. El&Tele kann ikki lata øðrum rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7. El&Tele skal tola, at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. El&Tele luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísásetingarmeginreglur § 9. Meginreglur fyri prísáseting hjá El&Tele, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10. El&Tele skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervið hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá El&Tele, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. El&Tele leggur seg eftir, at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavarnar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær, biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervi, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11. Gjald, sum El&Tele leggur á tænastu, fyri at lata annan koncessiónhava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit, skal El&Tele fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt, seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálinum í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmyndugleiki § 13. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllir treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum, og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. El&Tele hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15. El&Tele ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000,- kr. árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug. sama ár. Vinnumálastýrið tann 8. juni 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Fylgiskjal 1 - Prísásetingarmeginreglur Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við, at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Gjøldini mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá El&Tele, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Gjøld skulu verða gjøgnumskoðilig og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligum vinning (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). El&Tele skal hava alment tilgongiligar gjaldslistar. 3. El&Tele fær loyvi til at fremja avsláttarskipanir við almennum treytum, ið skulu sendast Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 El&Tele skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapir fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við El&Tele av, hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 4) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgissveinatænastum Útboð av virðisskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligar rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framdar, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: 1) Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. 2) Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. 3) Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis samberiligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). 4) Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býtið av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. 5) Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. 6) Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskapirnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi, bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokningini av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísásetingini fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapinum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: 1) Ger av byrjunarfíggjarstøðuna og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, sum skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. 2) Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. 3) Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 El&Tele skal innsenda ársroknskapirnar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki, umframt ársroknskapir við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðaranum um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum soleiðis, sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur · Felagslinja · Flutningstransmissión (Transportkervi) · Millum lokalstøðir og transitstøðir · Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata m.a. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) · Landkaðalar · Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: · "Local Area Networks" - LAN · Ethernet (CSMA/CD) · Token Ring · "Metropolitan Area Networks" MAN · WLAN (wireless local area network) · WMAN(wireless Metropolitan area network) · Multimedia wireless LAN og ATM · ATM · "Public Intranet" 2. Internet-kervi, Koncessión til Sp/f Vitanet (hjánavn hjá Sp/f Vita) Skrásetingarnummar 2868 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sp/f Vitanet sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sp/f Vitanet (hereftir nevnt: Vitanet ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 3 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: 1. Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (sí fylgiskjal 3) 2. Tekst- og dátasamskiftistænastur 3. Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu 4. Møguligar samansetingar av pkt. 1- 3 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Gerst Vitanet ein týðandi fjarskiftisveitari, kann landsstýrismaðurin áleggja Vitanet eina nærri ásetta veitingarskyldu. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at Vitanet tilevnar viðskiftatreytir soleiðis, at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5. Koncessiónin er galdandi frá 1999-07-08 til 2009-07-08, sí tó § 14. Útdelegering § 6. Vitanet kann ikki lata øðrum rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7. Vitanet skal tola, at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. Vitanet luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísásetingarmeginreglur § 9. Meginreglur fyri prísáseting hjá Vitanet, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10. Vitanet skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervið hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá Vitanet, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. Vitanet leggur seg eftir, at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavarnar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær, biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervi, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11. Gjald, sum Vitanet leggur á tænastu fyri at lata annan koncessiónshava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit, skal Vitanet fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt, seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálinum í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmyndugleiki § 13. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllir treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum, og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. Vitanet hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15. Vitanet ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000,- kr. árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug. sama ár. Vinnumálastýrið tann 8. juli 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Fylgiskjal 1 - Prísásetingarmeginreglur Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við, at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Gjøldini mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá Vitanet, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Gjøld skulu verða gjøgnumskoðilig og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligum vinningi (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). Vitanet skal hava alment tilgongiligar gjaldslistar. 3. Vitanet fær loyvi til at fremja avsláttarskipanir við almennum treytum, ið skulu sendast Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 Vitanet skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapir fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við Vitanet av, í hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 3) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgissveinatænastum Útboð av virðisskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligar rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framd, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: 1) Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. 2) Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. 3) Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis samberiligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). 4) Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býtið av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. 5) Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. 6) Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskapirnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi, bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokningini av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísásetingini fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapinum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: 1) Ger av byrjunarfíggjarstøðuni og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, sum skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. 2) Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. 3) Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 Vitanet skal innsenda ársroknskapirnar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki, umframt ársroknskapir við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðaranum um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum soleiðis, sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : 1. Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur · Felagslinja · Flutningstransmissión (Transportkervi) · Millum lokalstøðir og transitstøðir · Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata m.a. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) · Landkaðalar · Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: · "Local Area Networks" - LAN · Ethernet (CSMA/CD) · Token Ring · "Metropolitan Area Networks" MAN · WLAN (wireless local area network) · WMAN(wireless Metropolitan area network) · Multimedia wireless LAN og ATM · ATM · "Public Intranet" 2. Internet-kervi, Víðkan av Koncessión til Sp/f Alnót Skrásetingarnummar Sp/f-2868 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, ger landsstýrismaðurin fylgjandi broytingar í koncessiónini til Sp/f Alnót frá 8. juli 1999 (fyrrverandi Sp/f Vitanet) Í § 2, stk. 1. verður innsett sum pkt.: 4. Uttanlanda telefonitænastur 5. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi og verandi pkt. nr. 4. broytt til "6. Møguligar samansetingar av pkt. 1-5" Í fylgiskjali 3 verður fylgjandi at legga afturat - sí hjálagda víðkan av fylgiskjali 3. Vinnumálastýrið tann 25. feburar 2000 Finnbogi Arge Landsstýrismaður /Arne Poulsen Aðalstjóri Víðkan av Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Undir Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur Verður innsett · Millum transitstøðir og til millumlandastøðir eftir 1. d verður innsett 1.e Telefonstøðir · Støðir, ið umfata, lokalstøðir, transitstøðir og millumlandastøðir, har týdningur verður lagdur í støðutakan til kapasitet og ymiskar signaleringsskipanir, t.d.: · Digitalar POTS ella PSTN · N-ISDN: 2x64 kb/s + 16 kb/s · H0: 384 kb/s · B-ISDN: 30x64 kb/s + 16 kb/s · H12: 2Mb/s · Intelligent net (IN) "YVPN (Virtual Private Network) "YBVPN (Broadband Virtual Private Network) eftir 2. verður innsett 3. Almenn kringvarpskervi · Útvarpskervi, radioborið · Sjónvarpskervi, radioborið · Kaðal kringvarpskervi (CATV) - Digitalar ljósleiðaraskipanir - Analogar koparkaðalskipanir - Hybridskipanir - Kringvarpskervi við POTS (Plain Old Telephone Services) og ISDN Koncessión til Iridium Italia S.p.A Skrásetingarnummar: Registro delle Imprese: n. 5492297/96 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Iridium Italia S.p.A sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Iridium Italia S.p.A (hereftir nevnt: IRIDIUM) verður veitt koncessión til at reka almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um veitan av tænastum á fylgjandi øki: Fylgisveinatænastur, íroknað telefoni-, tekst- og dátasamskiftistænastur um fylgisvein Uttanlanda telefonitænastur um fylgisvein Reikingartænastur Aðrar virðisskapandi tænastur um fylgisvein Møguligar samansetingar av pkt. 1- 4 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Avgreiðslustað § 3. IRIDIUM skal hava tænastustað, um tað ber seg fíggjarliga. Annars skal IRIDIUM gera avtalu við umboðsmann á staðnum, fyri at marknaðarføra tænasturnar. Staðarøki § 4. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 5. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja at IRIDIUM tilevnar viðskiftatreytir, soleiðis at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 6. Koncessiónin er galdandi frá 1999-09-01 til 2005-12-31, sí tó § 13. Útdelegering § 7. IRIDIUM kann ikki, lata øðrum, rættin til at reka almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 8. IRIDIUM skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 9. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað fyri tað almenna, at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. Stk. 2. Í sambandi við tænastuveitingina skal IRIDIUM bjóða og tryggja at neyðaruppkall frá fylgisveinafartelefonum verður leitt til Alarmsentralin, uttan kostnað fyri felagan. Prísásetingarmeginreglur § 10. Gjøldini skulu verða gjøgnumskoðilig og mugu ikki verða kappingaravlagandi Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 11. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmyndugleiki § 12. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 13. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. IRIDIUM hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 14. IRIDIUM ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi DKK1000 árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Varnarting § 15. Varnarting fyri hesa koncesssión er Føroya Rættur, Tórshavn. Vinnumálastýrið tann 31. august 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Koncessión til Sjálvsognarstovnin Lindin -Kristiligt Kringvarp Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sjálvsognarstovninum Lindini sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sjálvsognarstovnurin Lindin (hereftir nevnt: LINDIN ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka tey undir § 2, pkt. 1. og 2. nevndu kervi og tænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um: Frambering av útvarpssendingum felagsins á teimum undir pkt. 2 nevndu kervi. Tey transmissiónskervi, ið eru neyðug fyri kringvarpsvirksemi felagsins. Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Stk. 3. Koncessiónin tekur á ongan hátt støðu til týddar- og kringsvarpsviðurskifti, ið mugu greiðast við viðkomandi myndugleikar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki. Tíðarhøpi og endurskoðan § 4. Koncessiónin er galdandi frá 1999-10-01 til 2004-01-01, sí tó § 10. Útdelegering § 5. LINDIN kann ikki, lata øðrum, rættindinum sambært § 2, pkt. 1 og 2. til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 6. LINDIN skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 7. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. LINDIN luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 8. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Eftirlitsmyndugleiki § 9. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 10. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. LINDIN hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 11. LINDIN ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000.kr árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Vinnumálastýrið tann 30. september 1999 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Koncessión til Sp/f Teletænastuna Skrásetingarnummar 2902 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sp/f Teletænastuni (hereftir: TT) sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. TT verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 3 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (sí fylgiskjali 3) Tekst- og dátasamskiftistænastur Uttanlanda telefonitænastur Fylgisveinatænastur Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi Møguligar samansetingar av pkt. 1-6 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Gerst TT ein týðandi fjarskiftisveitari, kann landsstýrismaðurin áleggja TT eina nærri ásetta veitingarskyldu. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at TT tilevnar viðskiftatreytir soleiðis, at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5. Koncessiónin er galdandi frá 1999-10-25 til 2009-07-01, sí tó § 14. Útdelegering § 6. TT kann ikki lata øðrum rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7. TT skal tola, at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. TT luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísásetingarmeginreglur § 9. Meginreglur fyri prísáseting hjá TT, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10. TT skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervið hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá TT, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. TT leggur seg eftir, at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavarnar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær, biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervi, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11. Gjald, sum TT leggur á tænastu, fyri at lata annan koncessiónhava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit, skal TT fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt, seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálinum í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmyndugleiki § 13. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllir treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum, og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. TT hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15. TT ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000,- kr. árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug. sama ár. Vinnumálastýrið tann 25. oktober 1999 Finnbogi Arge Landsstýrismaður /Arne Poulsen Aðalstjóri Fylgiskjal 1 - Prísásetingarmeginreglur Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við, at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Gjøldini mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá TT, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Gjøld skulu verða gjøgnumskoðilig og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligum vinning (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). TT skal hava alment tilgongiligar gjaldslistar. 3. TT fær loyvi til at fremja avsláttarskipanir við almennum treytum, ið skulu sendast Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 TT skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapir fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við TT av, í hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 4) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgissveinatænastum Útboð av virðisskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligar rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framdar, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: 1) Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. 2) Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. 3) Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis samberiligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). 4) Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býtið av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. 5) Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. 6) Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskapirnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi, bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokningini av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísásetingini fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapinum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: 1) Ger av byrjunarfíggjarstøðuna og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, sum skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. 2) Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. 3) Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 TT skal innsenda ársroknskapirnar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki, umframt ársroknskapir við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðaranum um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum soleiðis, sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur · Felagalinja · Flutningstransmissión (Transportkervi) · Millum lokalstøðir og transitstøðir · Millum transitstøðir og til millumlandastøðir · Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata ma. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) · Sjókaðalar · Landkaðalar · Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: · "Local Area Networks" - LAN · Ethernet (CSMA/CD) · Token Ring · "Metropolitan Area Networks" MAN · WLAN (wireless local area network) · WMAN(wireless metropolitan area network) · Multimedia wireless LAN og ATM · ATM · "Public Intranet" 1.e Telefonstøðir · Støðir, ið umfata, lokalstøðir, transitstøðir og millumlandastøðir, har týdningur verður lagdur í støðutakan til kapasitet og ymiskar signaleringsskipanir, t.d.: · Digitalar POTS ella PSTN · N-ISDN: 2x64 kb/s + 16 kb/s · H0: 384 kb/s · B-ISDN: 30x64 kb/s + 16 kb/s · H12: 2Mb/s · Intelligent net (IN) "YVPN (Virtual Private Network) "YBVPN (Broadband Virtual Private Network) Internet-kervi, 3. Almenn kringvarpskervi · Útvarpskervi, radioborið · Sjónvarpskervi, radioborið · Kaðal kringvarpskervi (CATV) - Digitalar ljósleiðaraskipanir - Analogar koparkaðalskipanir - Hybridskipanir - Kringvarpskervi við POTS (Plain Old Telephone Services) og ISDN Koncessión til P/F Farodane Skrásetingarnummar P/F-49 Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt P/F Farodane sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. P/F Farodane (hereftir nevnt: Farodane ) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka alment radio og tráðborið fjarskiftiskervi og almenna fjarskiftistænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um øll tey í fylgiskjali 3 nevndu kervi og veitan av tænastum á fylgjandi øki: Innanlanda telefonitænastur (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur] ), v.m. veittar á føstum telefonkervi (sí fylgiskjal 3) Tekst- og dátasamskiftistænastur Allar virðisskapandi tænastur, íroknað internettænastu Møguligar samansetingar av pkt. 1- 3 Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki, fyri skip og flogfør skrásett í Føroyum og frálandavirksemi á landgrunninum. Gerst Farodane ein týðandi fjarskiftisveitari, kann landsstýrismaðurin áleggja Farodane eina nærri ásetta veitingarskyldu. Felagafyrilit og atgongd til tænastu § 4. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at Farodane tilevnar viðskiftatreytir soleiðis, at til dømis ein og hvør felagi undir somu treytum fær atgongd til koncessiónshavans fjarskiftiskervi og fjarskiftistænastu. Harumframt kann Fjarskiftiseftirlitið krevja broytingar í hesum treytum. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann áleggja koncessiónshavanum at átaka sær serligar uppgávur, sum kunna hava við sær, at vanligur vinningur ikki fæst burturúr, ella tap stendst av hesum. Tíðarhøpi og endurskoðan § 5. Koncessiónin er galdandi frá 2000-02-25 til 2009-06-01, sí tó § 14. Útdelegering § 6. Farodane kann ikki lata øðrum rættin til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 7. Farodane skal tola, at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 8. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. Farodane luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Prísásetingarmeginreglur § 9. Meginreglur fyri prísáseting hjá Farodane, umframt broytingar í teimum, eru ásettar í fylgiskjali 1. Almennar treytir fyri sambinding, kervisatgongd § 10. Farodane skal geva seg undir ótálmaða sambinding og samskipan av almennum fjarskiftiskervi og almennari fjarskiftistænastu. Um annar koncessiónshavi vil binda fjarskiftiskervið hjá sær saman við fjarskiftiskervi hjá Farodane, skulu partarnir gera sáttmála um samanbindingina og treytirnar fyri henni. Farodane leggur seg eftir, at sáttmálin uppfyllir krøvini til tílíkar sáttmálar (t.d ONPCOM98-11bis). Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónshavarnar innan rímiligt tíðarmark, ið ikki kann vera longur enn 3 mánaðir, um at binda kervir saman, kann hvør teirra sær, biðja Fjarskiftiseftirlitið fáa semju í lag millum partarnar. Stk. 3. Metur Fjarskiftiseftirlitið, at samanbinding kann hava við sær ólag á viðkomandi fjarskiftiskervi ella samanbundin fjarskiftiskervi, kann stovnurin geva boð um, at fjarskiftiskervini ikki verða samanbundin, eftir at partarnir eru hoyrdir. Príseftirlit í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum o.a. § 11. Gjald, sum Farodane leggur á tænastu, fyri at lata annan koncessiónhava nýta fjarskiftiskervi, skal miða eftir, hvør tann veruligi kostnaðurin er, ið tann ber, sum viðkomandi fjarskiftiskervi rekur, rímiligur vinningur íroknaður. Fjarskiftiseftirlitið skal hava teir sáttmálar, sum koncessiónshavar gera sínámillum um sambinding av fjarskiftiskervum til góðkenningar. Fyri at kunna fremja hetta eftirlit, skal Farodane fylgja roknskaparreglunum í fylgiskjali 2. Stk. 2. Fæst eingin avtala millum koncessiónhavarnar um gjald og aðrar sáttmálatreytir í sambandi við samanbinding av fjarskiftiskervum, skal Fjarskiftiseftirlitið við millumgongu (seming) áseta sáttmálatreytirnar millum partarnar. Stovnurin kann í slíkum førum leggja fram semingsuppskot ella á annan hátt, seta fram uppskot um semju. Stk. 3. Fæst eingin avtala, hóast semingsroyndir hava verið gjørdar, ið ikki eiga at taka meiri enn 8 vikur, skal Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, áseta treytirnar fyri samanbinding. Tá ið treytirnar verða ásettar, skal miðast eftir viðtøkunum í stk. 1 og endamálinum í fjarskiftislógini. Tá ið serligar umstøður eru, kann Fjarskiftiseftirlitið, um annar av pørtunum krevur tað, gera broytingar í sáttmálum um samanbinding av kervum ella avgerðum sínum tí viðvíkjandi. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 12. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Stk. 2. Koncessiónshavin skal taka lut í og ber sjálvur kostnaðin av egnari luttøku í altjóða samstarvsfelagskapum og specifikationsarbeiði innan fjarskifti. Eftirlitsmyndugleiki § 13. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllir treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 14. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum, og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. Farodane hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 15. Farodane ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000,- kr. árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug. sama ár. Vinnumálastýrið tann 25. feburar 2000 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Fylgiskjal 1 - Prísásetingarmeginreglur Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við, at meginreglurnar verða fylgdar. 1. Gjøldini mugu ikki verða kappingaravlagandi og mugu ikki avlaga heildar útreiðslu- og inntøkubygnaðin hjá Farodane, tvs. ikki er loyvi til at krosssubsidiera til, frá og millum økir við kapping. 2. Gjøld skulu verða gjøgnumskoðilig og miðast skal eftir veruligum kostnaði + rímuligum vinning (hetta skal útroknast útfrá ásetingunum í fylgiskjali 2). Farodane skal hava alment tilgongiligar gjaldslistar. 3. Farodane fær loyvi til at fremja avsláttarskipanir við almennum treytum, ið skulu sendast Fjarskiftiseftirlitinum til ummælis og góðkenningar. Fylgiskjal 2 - Ásetingar um roknskap Roknskaparreglur § 1 Farodane skal roknskaparliga skilja sundur allan sín ársroknskap í innanhýsis roknskapir fyri virkisøkir, sum tilskilað er í stk 2. Fjarskiftiseftirlitið ger í samráð við Farodane av, í hvussu stóran mun upplýsingar í innanhýsis roknskapunum eru alment atkomuligir. Stk. 2 Fylgjandi økir skulu í minsta lagi skiljast sundur roknskaparliga: Útboð av innanlanda telefonitænastum (íroknað veitan av føstum linjum [leigulinjur], veittar á føstum telefonkervi (ad. 1 í fylgiskjali 4) Útboð av tekst- og dátafjarskiftistænastum Útboð av uttanlanda telefonitænastum. Útboð av fylgissveinatænastum Útboð av virðisskapandi tænastum, íroknað internetkervi og -tænastu. NMT-kervi og hartil hoyrandi tænastur. GSM-kervi og hartil hoyrandi tænastur. Frambering av útvarps- og sjónvarpssendingum á fjarskiftiskervi. Sjómobilartænastur (sum ikki eru umfataðar av pkt. 4, 6 og 7.) Annað televirksemi, herundir útboð av teimum undir pkt. 1 og 2 nevndu, har handilsligar rabattir verða nýttir. Onnur virkisøki, sum verða løgd saman í ein roknskap. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja, at hesi øki verða roknskaparliga skild sundur eftir reglum, sum Fjarskiftiseftirlitið setur. Stk. 3 Roknskapur fyri tey í stk. 2 nevndu øki skal gerast sambært meginreglunum í ársroknskaparlógini, og byrjunarfíggjarstøða skal gerast fyri hvørt serskilda øki. Stk. 4 Tá roknskaparlig sundurskiljing av virkisøkjum verður framdar, skulu fylgjandi býtisreglur nýtast: 1) Beinleiðis útreiðslur viðvíkjandi stovnseting (etablering), rakstri og viðlíkahaldi av viðkomandi virksemi, umframt marknaðarføring og fakturering av hesum, verða førdar til økið beinleiðis. 2) Felagsútreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki eintýddar kunnu førast til eitt ávíst virksemi, verða býttar til tey einstøku økini so vítt gjørligt grundað á eina analysu av upprunanum til útreiðslurnar. 3) Er tann í nr. 2 nevnda analysa ikki gjørlig, skulu felagsútreiðslur býtast við støði í óbeinleiðis tilknýti millum hesar og eitt annað útreiðluslag ella bólk av útreiðslusløgum, har eitt beinleiðis tilknýti millum nevnda útreiðsluslag ella bólk av útreiðslusløgum til ávísar aktivitetir er gjørligt. Eitt slíkt óbeinleiðis tilknýti verður grundað á innanhýsis samberiligar útreiðslubygnaðir (omkostningsstrukturer). 4) Kann hvørki verða funnið fram til beinleiðis ella óbeinleiðis grundarlag fyri býtið av felagsútreiðslunum, verða hesar býttar eftir einum býtislykli, sum er roknaður við støði í lutfallinum millum allar útreiðslurnar, ið beinleiðis ella óbeinleiðis hava sín uppruna í ella verða tillutaðar deils viðkomandi virksemi og deils øðrum virksemi. 5) Inntøkur, sum fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan ávís fjarskiftisøkir, verða býttar eftir teimum í punkt 1-4 nevndu meginreglum fyri býti av útreiðslum. 6) Inntøkur, sum ikki fáast til vega við, at ein veitari rekur virksemi innan eitt ávíst fjarskiftisøki, kunnu ikki verða tiknar við í roknskapin fyri hetta virkisøkið. Stk. 5 Upplýsingar um møguligar broytingar í innanhýsis mannagongdum og meginreglum fyri býti av útreiðslum og inntøkum millum tey einstøku sjálvstøðugu virkisøkini innan karmarnar av ásetingunum í stk. 3, skulu framganga av ársroknskapunum, sum árliga verða innsendir Fjarskiftiseftirlitinum eftir § 3. Stk. 6 Roknskapirnir fyri tey einstøku virkisøkini skulu harumframt setast upp soleiðis, at hesir geva møguleika fyri at eftirkanna, hvørt útreiðslurnar í sambandi við tey ymsu sløgini av virksemi, bert umfata útreiðslur, sum kunnu takast við í útrokningini av prísum fyri hesi sløgini av virksemi. Um útreiðslur verða tiknar við, sum ikki kunnu roknast við í prísásetingini fyri viðkomandi virksemi, skulu hesar framganga serskilt í økisroknskapi við frágreiðing um, hví hesar ikki kunnu takast við í prísásetingina. Stk. 7 Um inntøkur og/ella útreiðslur verða fluttar millum virkisøkini (innanhýsis avrokning), skal framganga av økisroknskapinum, hvussu stórur partur av ávikavist inntøkum og útreiðslum viðvíkur útfakturering, og hvussu mikið viðvíkur egnari nýtslu. Fjarskiftiseftirlitið kann krevja útflýggjað skjalprógv fyri, hvussu slík innanhýsis avrokning er roknað. § 2 Til tess at seta í verk tiltøk mótvegis kappingaravmarkingum, verða fylgjandi reglur at galda: 1) Ger av byrjunarfíggjarstøðuna og yvirføring av miðlum, herundir peningaflutningur og veitan av tøkum kapitali ella útgerð millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni, sum skal fara fram eftir marknaðarbúskaparligum treytum og verða grundað á eina rímuliga renting av tí ílagda kapitalinum. 2) Innnanhýsis avrokning av tænastum millum eitt sjálvstøðugt virkisøki og restina av fyritøkuni skal fara fram til marknaðarprísir. Um ongin marknaðarprísur er, skal útrokning gerast av teimum útreiðslum, íroknað marknaðarliga renting, sum stavast av framleiðslu av viðkomandi tænastu. Tænastur skulu veitast triðjamanni til somu treytir og til somu prísir sum tað, ið nýtt verður til veitarans innanhýsis avrokning av slíkum ella líknandi tænastum. 3) Har felags framleiðslutól (produktionsfaciliteter) verða nýtt, skal prísásett verða til marknaðarprís. Stk. 2 Óansæð stk. 1 skulu tænastur, sum eru umfataðar av avtalum um samflutning, verða avroknaðar til teir prísir, sum avtalaðir eru. § 3 Farodane skal innsenda ársroknskapirnar fyri hvørt sjálvstøðuga virkisøki, umframt ársroknskapir við møguligum konsernroknskapi og ársfrágreiðing fyri alla fyritøkuna til Fjarskiftiseftirlitið í seinasta lagi 6 mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Roknskaparnir skulu verða grannskoðaðir av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Saman við roknskapunum skal fylgja við ein váttan frá grannskoðaranum um, at reglurnar í hesum fylgiskjali eru hildnar. Stk. 2 Saman við ársroknskapi veitarans skal vera ein avstemman av øllum økisroknskapunum soleiðis, at bæði rakstrarroknskapur og fíggjarstøða í ársroknskapi veitarans lætt kann setast saman av økisroknskapunum. Somuleiðis skal saman við ársroknskapi veitarans vera eitt yvirlit í skemaformi (matrisa) yvir allar innanhýsis avrokningar millum virkisøkir. Avstemman av økisroknskapum og yvirlit yvir innanhýsis avrokningar skulu vera umfataðar av tí í stk. 1 nevndu grannskoðaraváttan. Fylgiskjal 3 - Hvørji kervi umfatar konsessiónin. Fjarskiftiskervi eiga at fylgja altjóða tekniskum standardum soleiðis, sum ásett er av ITU og ETSI. Hetta er serliga týdningarmikið fyri allar samankomingar (interface) í skipanunum til tess, at tær skulu kunna bindast saman í størri samanhangandi kervi við allar relevantar fjarskiftisskipanir. Uppbýti av fjarskiftiskervi : Almenna koblaða fasta fjarskiftisskipanin: 1a. Transmissiónslinjur · Felagslinja · Flutningstransmissión (Transportkervi) · Millum lokalstøðir og transitstøðir · Millumlanda transmissión Hesar transmissiónir umfata m.a. transmissiónsstandardirnar PDH (Plesiosynchronous Digital Hierarchi) (tann gamli standardurin) og SDH (Synchronous Digital Hierarchi), ið skulu kunna bera allar viðkomandi informatiónskanalir "innpakkaðar" í fyrst og fremst STM (Synchronous Transfer Mode) og ATM (Asynchronous Transfer Mode) · Landkaðalar · Fylgjusveina samband Radiosamband 1b. Fast uppkoblaðar linjur Fysiskar linjur Kapasitetsásettar linjur (T.d. 64 kb/s, 384 kb/s, 2 Mb/s, 8 Mb/s etc.) 1.c Dátukervi Pakkakoblað datanet (t.d. Faropak) Linjukoblað datanet (t.d. Datex) 1.d Transmissiónskervi til avmarkaði øki, ið eru so víttfevnandi, at tey gerast partur av almenna føroyska fjarskiftiskervinum, til dømis: · "Local Area Networks" - LAN · Ethernet (CSMA/CD) · Token Ring · "Metropolitan Area Networks" MAN · WLAN (wireless local area network) · WMAN(wireless Metropolitan area network) · Multimedia wireless LAN og ATM · ATM · "Public Intranet" 2. Internet-kervi, Koncessión til Sjálvsognarstovnin Berøa Við heimild í § 8 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti, hevur landsstýrismaðurin veitt Sjálvsognarstovninum Berøa, Saltangará, sum koncessiónshava hesa koncessión: Øki § 1. Sjálvsognarstovnurin Berøa (hereftir nevnt: Berøa) verður veitt koncessión til at leggja, hava í hendi og reka tey undir § 2, pkt. 1. og 2. nevndu kervi og tænastu. Koncessión er her at skilja sum eitt loyvi og ikki sum ein einkarrættur. § 2. Koncessiónin fevnir um: Frambering av sjónvarpssendingum stovnsins á teimum undir pkt. 2 nevndu kervi. Tey transmissiónskervi, ið eru neyðug fyri kringvarpsvirksemi stovnsins. Stk. 2. Partar av økjunum í koncessiónini kunnu seinni avmarkast, um øki ikki verða nýtt til fulnar. Stk. 3. Koncessiónin tekur á ongan hátt støðu til týddar- og kringsvarpsviðurskifti, ið mugu greiðast við viðkomandi myndugleikar. Staðarøki § 3. Koncessiónin er galdandi fyri føroyskt land- og sjóøki. Tíðarhøpi og endurskoðan § 4. Koncessiónin er galdandi frá 2000-04-18 til 2001-12-31, sí tó § 10. Útdelegering § 5. Berøa kann ikki, lata øðrum, rættindinum sambært § 2, pkt. 1 og 2. til at leggja, hava í hendi ella reka alment fjarskiftiskervi ella almenna fjarskiftistænastu á koncessiónsøkjum, uttan loyvi frá landsstýrismanninum í samskiftismálum. Aðrar koncessiónir og framtíðar frælsgering § 6. Berøa skal tola at koncessión á einum ella fleiri økjum eisini verður veitt øðrum á sama øki, sum nevnt undir § 2 í sama tíðarskeiði og uppá somu treytir, samb. § 8, stk. 2, litra d í Ll. nr. 79 frá 23. mai 1997 um fjarskifti. Alment fyrilit og neyðstøða § 7. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum kann, tá ið serlig viðurskifti ráða í landinum, áleggja koncessiónshavanum uttan kostnað, at tryggja og halda viðlíka samfelagstýðandi fjarskifti, og um neyðugt at avmarka atgongdina til fjarskiftiskervi. Berøa luttekur somuleiðis - eftir áheitan frá landsstýrismanninum - í teirri almennu tilbúgvingarskipanini. Altjóða samtyktir, samstarv og fjarskiftismenning § 8. Koncessiónshavin skal geva seg undir at halda tær samtyktir, sum verða gjørdar innan altjóða samarbeiði á fjarskiftisøkinum. Eftirlitsmyndugleiki § 9. Fjarskiftiseftirlitið hevur eftirlit við øllum viðurskiftum koncessiónshavans á tí koncessióneraða økinum og kann áleggja koncessiónshavanum neyðugu boðini fyri, at hesin uppfyllur treytirnar í koncessiónini og lóggávuni annars. Koncessiónshavin skal eftir áheitan geva Fjarskiftiseftirlitinum allar viðkomandi upplýsingar um síni viðurskifti. Broytingar í koncessiónini § 10. Landsstýrismaðurin í samskiftismálum hevur heimild til at broyta treytirnar í koncessiónini í samsvari við broytingar í lógum og tá ið altjóðasáttmálar krevja tað. Berøa hevur ikki rætt til endurgjald fyri tílíkar broytingar. Gjald § 11. Berøa ber kostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum í mun til marknaðarpart av føroyska fjarskiftismarknaðinum (koncessionerað + fræls øki í fjarskiftislógini). Fjarskiftiseftirlitið sendur 1. feb. í eftirfylgjandi ári eina fyribils uppgerð til gjaldingar, grundað á rakstrarkostnaðin av Fjarskiftiseftirlitinum, tó í minsta lagi 1000.kr árliga. Endalig uppgerð skal fyriliggja í seinasta lagi 1. aug sama ár. Vinnumálastýrið tann 18. apríl 2000 Finnbogi Arge landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Avgerð Fjarskiftiseftirlitsins frá 18. mars 1999 viðv. kæru um NMT 450 fartelefonskipanina Dato: 18-03-99 Viðvíkjandi: Kæra um NMT 450 fartelefonskipanini Fjarskiftiseftirlitið fekk 10. des 1999 kæru um tænastuna á NMT450 fartelefonskipanina á ávísum strekkjum í Suðuroynni. Fjarskiftiseftirlitið virkar sambært § 12 í Løgtingslóg nr. 79 frá 23. mei 1997 um Fjarskifti (hereftir: fjarskiftislógin) og hevur m.a. eftirlit við at kervisveitarar halda skyldur sínar. Talan er um dækkning á stekkinum frá "Hovs-egg og inn í dalin, frá dalinum og suður móti Hálsinum í Porkeri, í dalinum í Porkeri, frá keiini í Vági og vestur á Eiði." Borið verður fram at tænastan/ samskiftismøguleikarnir versnaðu mundandi, fyri umleið 2 árum síðani, ísambandi við at antennan bleiv snarað eitt sindur fyri at gera nyttu á øðrum øki. Føroya Tele hevur haft til viðmerkingar og kom 5. feb. 1999 við einum svari. Fjarskiftiseftirlitið hevur viðgjørt málið og metir at frágreiðingin hjá Føroya Tele verandi í samsvari við ásetingarnar í fjarskiftislógini og treytirnar annars í koncessiónini hjá Føroya Tele. Føroya Tele er ikki álagt í koncessiónini at veita NTM450 til áðurnevnda øki. Sambært fjarskiftislógini § 17, stk. 1, kunnu avgerðir hjá Fjarskiftiseftirlitinum kærast inn fyri kærunevndina í fjarskiftismálum 4 vikur frá tí degi, kærarin fekk kunnleika til avgerð fjarskiftiseftirlitsins. Kærunevndin í fjarskiftismálum c/o Samskiftisdeildin Vinnumálastýrið Postboks 377 FO-110 Tórshavn Vegna Fjarskiftiseftirlitið Jógvan Thomsen, stjóri /Sigurð Ó. Vang, fulltrúi /Hjálagt: Hoyringssvar frá Føroya Tele Viðvíkjandi sáttmála millum Føroya Tele(FT) og Føroyska Skúlaverkið við Undirvísingar- og mentamálastýrið(UMMS) og KT-deplinum frá 17. juni 1999 Dato: 30-08-99 Undirvísingar og mentamálastýrið Boks 3279 FO-110 Tórshavn Attn.: Petur Petersen, aðalstjóri Málsnr.: 99F265-0002 Viðvíkjandi sáttmála millum Føroya Tele(FT) og Føroyska Skúlaverkið við Undirvísingar- og mentamálastýrið(UMMS) og KT-deplinum frá 17. juni 1999 Heimild hjá Fjarskiftiseftirlitinum Virksemi hjá Fjarskiftiseftirlitinum(FSE) er ásett í Ll. nr. 79 frá 23. mei 1997 um Fjarskifti (hereftir: Fsl) og fór at virka í desembur 1997. Uppgávan hjá Fjarskiftiseftirlitinum er sambært Fsl § 12 at hava eftirlit við, at krøvini, sum eru sett í lógini ella við heimild í henni, verða hildin, og at kervis- og tænastuveitarar halda skyldur sínar. Millum krøvini, ið eru sett við heimild í lógini eru ásetingarnar í Koncessión til Føroya Tele frá 15. apríl 1999(K-FT-'99). Sambært fylgiskjali 1 í K-FT-'99 "Alment um veitingarnar" hevur FSE eftirlit við at meginreglurnar fyri prísáseting verða hildnar. Í tí sambandi hevur FSE fingið avtalu millum FT og UMMS til ummælis og góðkenningar sambært pkt. 3 í fylgiskjali 1 í K-FT-'99 "Alment um veitingarnar". Framtíðar fjarskifti í Føroyum Fsl leggur upp til munandi broytingar í fjarskiftisviðurskiftunum í Føroyum. Farið verður frá eini landsfyritøku við einkarrætti, til at fjarskiftistænastur við tíðini verða veittar av fleiri fyritøkum, ið hava meiri ella minni umfatandi koncessiónir, ið skulu tryggjað eina trygga og haldgóða menning av fjarskiftistænastum, ið skal koma brúkarunum til góða, sum so seinni kann viðføra at atgondin til ávís marknaðarøki verður frælsgjørd. Mett verður at tað er sannlíkt at avmarkað kapping ferð at koma á fjarskiftisøkinum í 1999-2000. Alheimsrákið innan fjarskifti er, at gott og bílligt fjarskifti ikki er nakar marglætiságóði, men heldur ein av grundfyritreytunum fyri menning av vinnu, mentan og samfelagnum sum heild. Harav er skúlaverki ein týðandi lutur. Prísásetingarmeginreglurnar í koncessiónini hjá FT Fyri ein munandi part av fjarskiftisvirkseminum hjá FT, eru lagdar meginreglur fyri prísáseting, ið geva FT stórt frælsi at áseta prísirnar fyri tænastur, við teirri avmarking at núverandi prísir eru at skilja sum hámarksprísir og at prísirnir ikki mugu fara niður um veruligan kostnað + ein rímuligan vinning, harumfatað er eisini internetveiting og fastar linjur. Somuleiðis skulu prísirnir verða gjøgnumskoðiligir og ikki avlagað heildar inntøku- og útreiðslubygnaðin hjá FT. Harafturat hevur FT loyvi til at fremja avsláttraskipanir við almennum treytum, ið Fjarskiftiseftirlitið fær til ummælis og góðkenningar. Grundarlagið fyri hesum ummæli og góðkenning vil verða endamál lógarinnar og ásetingarnar annars í lógini og í K-FT-'99. Á teimum økjum har FT hevur fingið munandi frælsi í sambandi við prísáseting, er ætlanin at latast skal fyrst upp fyri kapping og tískil er avbjóðingin hjá FT at virka alsamt meiri sum ein sonn vinnurekandi fyritøka á marknaðarbúskaparligum grundarlagi til frama fyri prísleguna og góðskuna á fjarskiftistænastum í Føroyum. Avleiðingin verður óiva betri og bílligari tænastuveitingar. FT-UMMS avtalan Í innleiðingini til avtaluna verður víst til ritið "Kunningartøkni í fólkaskúlanum", ið lýsir nakrar av avbjóðingunum og krøvunum, ið skúlin og samfelagið sum heild standa yvirfyri og týdningin av at seta mið, ið kunnu tryggja, at KT menningin alsamt verður hildin viðlíka og tíðarførd, so Føroyar kann hava ein leiklut á høgum vitanarstøði í rákinum innan kunningartøkni í heiminum, innan útbúgving, mentan og vinnu. FSE metir, at ein tílík avtala, ið leggur karmarnar fyri, í mun til umstøðurnar, góðum samskiftismøguleikum, kann verða góðtikin fram til 1. juli 2000 (2000-07-01), av tí at ikki ber til at staðfesta veruligan kostnað, av ávikavist føstum linjum og internettænstu, av tí at Føroya Tele nýliga varð umlagt til partafelag og virksemi hjá felagnum er í ferð við, sambært K-FT-'99, at verða umskipað soleiðis, meiri gjøgnumskygni og greiði fæst á kostnaðarútrokningini fyri ymisku virkisøkini. Umframt við tí grundgeving, at tað kann góðtakast at serstakt fyrilit verður tikið til skúlaverkið (sum t.d. í Stóra Bretlandi), ið kann verða við til at leggja grundarsteinar fyri menningina hjá skúlaungdóminum í Føroyum innan kunningartøkni. Ein onnur av grundunum fyri góðkenningini er, at UMMS hevur á fundi 1999-04-29 greitt frá týdninginum av hesari avtaluni og teirra nøgdsemi við ásetingarnar og treytirnar í henni, ið vil verða eitt munandi framstig í mun til núverandi møguleikar og ger tað gjørligt fyri skúlarnar á ein tryggan hátt at legga fíggjarætlan. Niðurstøða og góðkenning Við hesum viðmerkingum og fyrivarnum verður avtalan millum FT og UMMS frá 17. juni 1999 góðkend. Vegna Fjarskiftiseftirlitið Jógvan Thomsen, stjóri / Sigurð Ó. Vang, fulltrúi Her kanst tú melda teg til tíðindabrøv, ið Fjarskiftiseftirlitið fer at senda út. Tað einasta tú skal gera, er at seta tína e-post addressu í felti niðanfyri og trýsta á "Melda til tíðindabræv". Um tú vil melda teg frá at fáa tíðindabrøv sendandi skal tú seta e-post addressu tína í felti niðanfyri og trýsta á "Melda meg frá tíðindbrævið" HER ER við kunning og tilboðum Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 311974 Spurningar til FK Spurningar til FK kunnu sendast til: fkhoyvik@post.olivant.fo Spurningur: Hví er ostur viðhvørt merktur + og viðhvørt %? Svar: Meginparturin av ostinum, sum verður seldur her, er framleiddur í Danmark. Mjólkarvirkini skulu merkja ostin við, hvussu nógv fitievni er í turrevninum. Turrevnið í ostinum er protein, feitt, kolhydrat og ymisk føðslusølt, t.d. calsium. Restin er vatn. Osturin verður merktur 45+ feitur, 30+ feitur o.s.fr. Alt eftir hvussu stórur partur er vatn og hvussu stórur partur er turrevni, verður ostur bólkaður í m.a. fastan ost t.d. Danbo, hálvfastan ost t.d. Havarti, og bleytan ost t.d. Danskan Cammenbert. Nú er vanligt at síggja ost merktan við prosent (%), t.d. 27%, 18% o.s.fr. Ofta verða hesir ostar nevndir slankiostar, men teir eru ikki soltnari enn teir fyrru. Munurin er bara, at her verður víst til fitiinnihaldið í øllum ostinum, t.v.s. í turrevni og vatni tilsaman. Tølini standa í vørulýsingini á ostinum ella eru at finna í einihvørjari føðsluevnistalvu. Trupulleikin er, at tey, sum her heima taka sær av at skera sundur og pakka ost, ikki altíð merkja hann á rættan hátt. Ein vanligur Danbo ostur er ikki 45% ffeitur, tí 100 g av honum innihalda ikki 45 g av feitti. Tað er gjørt vart við hetta, so vónandi verður feilurin rættaður alt fyri eitt. Brúkarin skal kunna líta á, at tað, sum stendur á vøruni hann keypir, er rætt. Nøkur dømi: 100 g av einum 45+ Danbo osti innihalda uml. 27 g. av feitti, t.v.s. hann er 27% feitur. 100 g av einum 45+ Havarti osti innihalda uml. 23 g av feitti, t.v.s. hann er 23% feitur. 100 g av einum 45+ Donskum Cammenbert osti innihalda uml. 18 g av feitti, t.v.s. hann er 18% feitur. Spurningur: Hví dagfesta matvørur? Svar: Í Kunngerðarblaðnum 30. mars 1996 stendur Kunngerð um at merkja liðugt pakkaðar matvørur. §5 er soljóðandi: >>Tíðarfesting fyri haldføri á einari matvøru er seinasti dagurin/mánaðurin/árið matvøran varðveitir sínar eginleikar, um hon verður goymd sum fyriskrivað<<. §12, stk. 2, er soljóðandi: >>Tá talan er um serliga viðbreknar matvørur, sum av mikrobiologiskum orsøkum spillast skjótt, og tí kunnu verða vandamiklar sum fólkamatur, skal tíðarfestingin fyri haldføri tilskilast við Seinasti nýtsludagur<<. Ein ikki óvanligur spurningur er, um tað er vandamikið at eta mat, sum er farin um seinasta søludag. Uttan mun til, hvussu matur verður goymdur, so broytist smakkur, útsjónd og virðið sum frá líður. Longri hann verður goymdur, størri verður broytingin. Tíðarfestingin fyri haldføri nýtist ikki at merkja, at maturin er vandamikil at eta aftaná seinasta søludag/heldur sær í minsta lagi til, men nú kann brúkarin ikki vænta at fáa ta dygd, sum hann rindar fyri. Malið kjøt, kjøtdeiggj, fiskadeiggj, smáttskorið kjøt, ymiskt sildakonserves o.s.fr., sum liggur í kølidiskinum er harafturímóti viðbrekin vøra. Her er talan um vørur sum kunnu spillast av mikrobiologiskum orsøkum. Hesar matvørur skulu brúkast í seinasta lagi seinasta nýtsludag. Hetta er matur, sum kann verða vandamikil at eta, um hann verður goymdur ov leingi. Sigrid Dalsgaard Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 311974 Dagførd 20/09/99 Hvar er FK? FK Klaksvík FO 700 Klaksvík N. Pálsg. 455102 fax 457671 FK Fuglafjørður FO 530 Fuglafirði Toftavegi 444095 fax 444895 FK Skálafjørður FO 600 Saltangará 448815 fax 448816 FK Hoyvík FO 188 Hoyvík Brekkutún 9 314149 fax 310811 FK Tórshavn FO 100 Tórshavn Dr. Jakobsensg. 6 311320 fax 318471 FK Vágar FO 370 Miðvági 332950 fax 332335 FK Suðuroy FO 800 Tvøroyri 371780 fax 372011 Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 328057 Dagførd 25/03/99 Nær er opið í FK? FK Klaksvík FK Fuglafjørður FK Skálafjørður FK Hoyvík FK Tórshavn FK Vágar FK Suðuroy FK Matstovan FK Klaksvík Mánad.-Hósd. Kl. 8.00-17.30 Fríggjadag Kl. 8.00-19.00 Leygardag Kl. 8.00-14.00 FK Fuglafjørður Mánad.-Hósd. Kl. 9.00-17.30 Fríggjadag Kl. 9.00-19.00 Leygardag Kl. 9.00-14.00 FK Skálafjørður Mánad.-Hósd. Kl. 8.45-17.30 Fríggjadag Kl. 8.45-19.00 Leygardag Kl. 9.00-14.00 FK Hoyvík Mánad.-Hósd. Kl. 9.00-18.30 Fríggjadag Kl. 9.00-19.00 Leygardag Kl. 8.00-14.00 FK Tórshavn Mánad.-Hósd. Kl. 7.00-18.30 Fríggjadag Kl. 7.00-19.00 Leygardag Kl. 7.00-14.00 FK Vágar Mánad.-Hósd. Kl. 9.00-17.30 Fríggjadag Kl. 9.00-19.00 Leygardag Kl. 9.00-14.00 FK Suðuroy Mánad.-Hósd. Kl. 9.00-17.30 Fríggjadag Kl. 9.00-19.00 Leygardag Kl. 9.00-13.00 FK Matstovan Mánad.-Hósd. Kl. 9.00-16.00 Fríggjadag Kl. 9.00-18.00 Leygardag Kl. 9.00-13.30 Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 328057 Dagførd 25/03/99 FK felagsskapurin -------------------------------------------------------------------------------- Um bygnaðin í Keypssamtøkuni Føroya Keypssamtøka hevur 7 deildir ymsastaðni í landinum. Aftan fyri tær sjey deildirnar eru 5 limafeløg: eitt fyri handlarnar í Eysturoy, eitt fyri handlarnar í Havn og í Hoyvík, eitt fyri handilin í Klaksvík, eitt fyri handilin í Vágum og eitt fyri handilin í Suðuroy. Ársfundirnir Á hvørjum ári boða limafeløgini limum sínum til ársfundar. Á ársfundunum verða limirnir kunnaðir um støðuna hjá FK, og mál, sum stjórnin ætlar at viðgera á aðalfundinum verða løgd fyri limirnar at taka støðu til. Fyrst og fremst eru tað tey lokalu málini, sum verða viðgjørd á ársfundunum. Limanevnd Á ársfundunum verða 7 fólk vald í eina limanevnd. Tað eina fólkið er stjórnarumboð. Limanevndin er bindilið millum stjórn og limir. Limanevndin skipar seg við formanni, næstformanni og skrivara. Aðalfundurin Á hvørjum ári í apríl verður aðalfundur hildin. Á aðalfundinum møta umboðini í teimum 5 limanevndunum, umframt tey, sum eru vald stjórnarumboð. Íalt er talan um 38 fólk. Aðalfundurin er hægsti myndugleiki. Aðalfundurin skal m.a. góðkenna valini av stjórnarumboðum. Stjórnin Stjórnin telur 8 fólk. Tey verða vald av limafeløgunum. Limafeløgini eru umboðað við einum limi hvørt, undantikið felagið í Havn, sum hevur 3 stjórnarumboð, og felagið í Eystyroy, sum hevur 2 stjórnarumboð. Stjórnin, sum skipar seg sjálv við formanni og næstformanni, hevur leiðsluna av FK um hendur, og formaðurin myndar FK úteftir. At taka sær av skrivaraarbeiðinum er settur ein felagsskrivari. Fyristøðumaður og deildarleiðarar At stíla fyri handilsliga rakstrinum í FK setir stjórnin ein fyristøðumann (stjóra). Í samráð við stjóran setir stjórnin deildarleiðarar, sum við ábyrgd fyri stjórn og stjóra skulu standa fyri dagliga rakstrinum av deildunum. Deildarleiðararnir seta sjálvir starvsfólkini. Starvsfólkið í FK hevur rætt til at velja umboð til stjórn og limanevndir. Hesi umboð hava uppskots- og talurætt, men ikki rætt at atkvøða. Til valskránna -------------------------------------------------------------------------------- Design: Gramar 328057 Síðan er dagførd 28/02/99 -------------------------------------------------------------------------------- FK brúkaratátturin Finn Nielsen, fyristøðumaður Keypssamtøkan og ár 2000 Vit eru nú farin inn í eitt nýtt ártúsund. Nógv hevur verið skrivað og tosað um allar teir trupulleikar, sum fóru at taka seg upp í sambandi við túsundáraskiftið. Tíbetur kann tykjast, at allir teir døpru spádómar um avleiðingarnar av ár 2000 ikki gingu út. Orsøkin til at trupulleikarnir ikki gjørdust størri, er sjálvandi tann, at nakað varð gjørt fyri at loysa vandamálini. Eisini Keypssamtøkan hevur brúkt fitt av peningi til tess at binda um heilan fingur, at allar okkara skipanir skuldu rigga eftir aldaskiftið. Fíggjarliga gongdin Nú er eisini tíðin, at vit taka samanum og hyggja eftir, hvussu undanfarna árið hevur roynst. Søluna kenna vit og kunnu siga, at vit eru nøgd við gongdina. Keypssamtøkan hevur í fleiri ár havt vøkstur í søluni og sær tað nú út til, at nýtslan er vorðin meira jøvn. Enn er nakað tíðliga at siga hvussu tað í aðrar mátar hevur roynst á tí fíggjarliga økinum, men líkt er til, at vit kunu vera nøgd við gongdina. Útlit eru til at vit fara at røkka teimum ætlanum, sum lagdar vórðu við ársbyrjan í fjør. Annars verður, sum vant, tað endaliga úrslitið lagt fyri ársfundirnar og aðalfundin tá hesir verða til várs. Ein spennandi tíð Eingin ivi er um at nógvar avbjóðingar eru fyri framman. Vit vilja leggja okkum eftir at gera tað dagliga innkeypið so spennandi sum gjørligt, samstundis sum vit fara at fylgja væl við menningini á tí tøkniliga økinum. At nýggir møguleikar eru til staðar man neyvan nógvur ivi vera um. Vælkomin í Keypssamtøkuna Finn Nielsen Brúkarakanning: BLUECARE COLOR vaskievnið klárt á odda! Umhvørvisvinarliga vaskievnið BLUECARE COLOR er besta vaskievnið á danska marknaðinum vísir kanning hjá danska Forbrugerstyrelsen. Henda vøran fæst eisini í FK, og bert har! Ein av størstu fyrimununum hjá okkum við samstarvinum og limaskapinum í FDB eru tær dygdarvørurnar, sum tey framleiða og selja, og sum vit sostatt eisini fáa ágóðan av. Vit hava áður nevnt framhaldandi góðskukanningina, sum rannsóknarstovan hjá teimum alla tíðina hevur, soleiðis at vørudygdin og vørugóðskan er í hásæti. Herfyri gjørdi danska brúkarastýrið, Forbrugerstyrelsen, eina kanning av mest kendu klædnavaskievnunum, bæði tá talan var um vaskidygd, umhvørvisárin og prís. Talan var um 17 av mest kendu evnunum. Hendan kanning vísti, at BLUECARE COLOR vaskievnið liggur klárt á odda í tí samlaðu dømingini, t.v.s. at vaskievnið BLUECARE COLOR bæði vaskar best, fer best við umhvørvinum, og er harafturat bíligt fyri hvørt vaskið. Kanningin varð kunngjørd í blaðnum >>Råd og Resultater<<, sum er rættuliga kent her á landi. FDB framleiðir sjálvt BLUECARE vørurnar. Kanningin vísir samstundis, at tey mest kendu vaskievnini eru tey, sum dálka umhvørvið mest, sjálvt um tey eisini vaska væl. Her er sum sagt talan um eina vøru, sum uppfyllir øll krøv: dygd, umhvørvisvinarlig og bílig í nýtslu. Allar BLUECARE vørurnar fáast bert í FK. Húsarhaldið og umhvørvið Tá vit fara til handils at keypa tað, vit skulu eta, vilja vit hava góðar og >>reinar<< vørur, sum ikki innihalda evni, ið kunnu vera skaðilig fyri heilsuna. Viðhvørt kenna vit okkum ótrygg, tí: eru nú øll tey evni, sum eru latin í, vandaleys, ella hvussu? Í tí sambandi ber til sum oftast at velja ta alternativu vøruna. Í tí vanliga húsarhaldinum brúka vit ymisk evni til reingerð, klædnavask, uppvask o.s.fr., sum síðan verður skolað út í náttúruna. Hvørji krøv seta vit til hesi evni? Skulu tey fyrst og fremst vera effektiv, vaska væl, vera drúgv, og ikki ov kostnaðarmikil, ella hyggja vit eftir, hvørji av hesum evnum gera seg minst inn á umhvørvið. Eitt er vist: Tað vanliga húsar haldið eigur sín stóra part í umhvørvisdálkingini. Danska >>Forbrugerstyrelsen<< hevur kannað ymisk vaskievni og vísti tað seg, at vørurnar við Bluecare Color merkinum frá FDB vóru tær mest umhvørvisvinarligu, samstundis sum tær vaskaðu best. Lesið um hetta í grein omanfyri. Hesar vørur eru einans at fáa í Keypssamtøkuni, og av søluni sæst, at nógv longu hava lagt merki til kanningina hjá >>Forbrugerstyrelsen<<. Skal takast samanum, so ræður tað ikki endiliga um at vera einsamallur á marknaðinum, men at øll framleiðsla av tílíkum slag, sum frá líður, verður umhvørvisvinarlig. Sigrid Dalsgaard, forkvinna Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 311974 Dagførd 20/02/00 Størv í FK -------------------------------------------------------------------------------- Í FK arbeiða uml. 100 fólk, í 7 ymsum handlum. Av og á søkir FK eftir fólki. Hygg inn á hesa síðuna framyvir, og kunna teg um, hvørji størv eru leys hjá FK! Til valskránna -------------------------------------------------------------------------------- Design: Gramar, tlf. 31 19 74 -------------------------------------------------------------------------------- Hví FK? Ein demokratiskur felagsskapur Ofta spyrja fólk, um nakar munur er á Keypssamtøkuni og einum vanligum handli. Tann størsti munurin er tann, at tú kanst gerast limur í Keypssamtøkuni, og soleiðis vera við til eitt nú at ávirka raksturin av handlunum. Sum limur hevur tú medavgerðarrætt í øllum viðurskiftum. Limirnir avgera so at siga sjálvir, hvussu nógva ávirkan, teir vilja hava. Fyri nøkur er tað nóg mikið at velja fólk at umboða seg, meðan onnur eru virknari í felagsarbeiðinum. Sum limur hevur tú sostatt góðan møguleika at gera tína ávirkan galdandi í sambandi við vøruúrval og t.d. hvussu eitt møguligt yvirskot skal brúkast. Allir limir hava somu rættindi. Limir hefta ikki fyri skuld FK - tað ger FK sjálvt við sínum egnu ognum. Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 328057 Dagførd 30/03/99 -------------------------------------------------------------------------------- Matskráin í Hoyvík Matstovan er opin: Má-hó 9.00-16.00 Fríggjadag 9.00-18.00 Leygardag 9.00-13.30 Hósdagin 13. juli Bankikjøt Fríggjadagin 14. juli Entrecote Leygardagin 15. juli Fleskasteik Mánadagin 17. juli Gjørd hara Týsdagin 18. juli Bollar í karri Mikudagin 19. juli Saltkjøt Kostnaður 32,- kr. -------------------------------------------------------------------------------- Design: Gramar, tlf. 31 19 74 -------------------------------------------------------------------------------- FK álitisfólk 2000/01 STJÓRNARLIMIR TILTAKSLIMIR Sigrid Dalsgaard, form Boðanesgøtu 188 Hoyvík, tlf. 31 54 78 Petur J. Eliasen, næstform. 530 Fuglafirði, tlf. 44 41 42 Karin Johansen 960 Hov, tlf. 37 33 26 Gunnvør Eriksen Bóndabrekku 12 100 Tórshavn, tlf. 314449 Gullberg Gullfoss Mannbrekku 6 188 Hoyvík, tlf. 31 37 60 Sørin Danielsen 780 Kunoy, tlf. 45 68 13 Inna Nattestad 370 Miðvági, tlf. 33 31 33 Karin Kastalag Dalavegi 625 Glyvrum, tlf. 44 92 14 Petur Skeel Jacobsen 100 Tórshavn Heini Beder 530 Fuglafirði Guðrun Petersen 800 Tvøroyri Rókur Dalsgaard 100 Tórshavn Anna Egholm 100 Tórshavn Otto Samuelsen 700 Klaksvík Jórun Thomassen 380 Sørvági Hallbjørn Nielsen 620 Runavík FYRISTØÐUMAÐUR FELAGSSKRIVARI Finn Nielsen tlf. 31 41 49 el. 31 54 42, telefax 31 08 11 Gunnleivur Dalsgarð Varðabú 32, 100 Tórshavn tlf. 31 12 10 GRANNSKOÐARAR TILTAKSGRANNSKOÐARAR Guttormur Djurhuus, Kaldbak Petur Skeel Jacobsen, Tórshavn Kjartan Hoydal, Tórshavn Jógvan Hansen, Kollafjørður Til valskránna Dagførd 11/07/00 Ársfundirnir 2000 Arsfundirnir 2000 verða hildnir soleiðis Tórshavn: 14. mars á Sjómansheiminum, kl. 1900 Vágum: 15. mars í Handverkarafelagnum í Miðvági, kl. 2000. Suðuroy: 15. mars í kantinuni í skúlanum í Trongisvági, kl. 2000. Klaksvík: 15. mars á Sjómansheiminum, kl. 2000 Eysturoy: 16. mars á Muntra í Fuglafirði, kl. 2000 Umframt vanligu skránna ­ val av limanevnd, frágreiðing um gongdina í deildini, er ætlanin at hava okkurt annað á skránni. Lýst verður nærri í handlunum og í útvarpinum fyri hvørja deild sær. Limanevndirnar bjóða øllum limunum vælkomnum til ársfundirnar. Skrá sbr. §14. Møgulig uppskot mugu verða viðkomandi nevndum í hendi 5 dagar undan hvørjum fundi. Lýst verður eisini í handlunum og í útvarpinum undan hvørjum fundi. Ársfundirnir nærkast Nú nærkast aftur tíðin til at ársfundirnir verða hildnir í øllum deildunum. Nær og hvar er lýst aðrastaðni á hesi síðu. Fundirnir verða eisini lýstir í handlunum og í útvarpinum. Á ársfundinum verða viðurskiftini í avvarandi deild viðgjørd og kunnað verður um støðuna hjá FK sum heild síðani seinasta ársfund. Á ársfundinum skal limanevnd veljast og stjórnarumboð. Umframt aðalfundin, har limanevndirnar umboða deildirnar, eru jólafundirnir og ársfundirnir limatiltøkini, sum eru afturvendandi á hvørjum ári. Jólafundirnir, sum meira eru ein hugnaløta, uttan beinleiðis "álvarsmál" á skránni, savna hóp av limum, og eru øll samd um, at hetta er eitt gott tiltak. Ársfundirnir eru tíverri ikki líka væl vitjaðir, men vónandi fara limir okkara at møta fjølmentir til eitt gott og mennandi orðaskifti á fyrsta ársfundinum síðani aldarskiftið. Sigrid Dalsgaard, formaður 2. Ársfundirnir § 14 Hvørt limafelag boðar limum sínum til ársfund í februar/mars á hvørjum ári. Fundirnir skulu lýsast í fjølmiðlunum og handlunum við minst 14 daga freist. Í lýsingini skal standa nær uppskot til ársfundin skulu verða limanevndini í hendi. Fundarskráin er henda: 1. val av fundarstjóra 2. val av fundarskrivara 3. frágreiðing um viðurskiftini hjá limafelagnum og øllum FK í farna ári, m.a. fíggjarstøðuni hjá handlinum (deildini) og FK sum heild 4. uppskot frá stjórn, nevnd ella limum 5. orðaskifti um pkt. 3 og 4 6. val av stjórnarlimi/limum 7. val av limanevnd og tiltakslimum 8. val av stjórnartiltakslimi/limum, valdir millum valdu limirnar í limanevndini 9. fráboðan um nær og hvar aðalfundurin verður hildin 10. ymiskt Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 311974 Dagførd 20/02/00 Felagsligt virksemi Jólafundirnir í Keypssamtøkuni eru eitt sera vælumtókt afturvendandi tiltak, sum eisini hevur sín uppruna frá fyrsta degi. Samanlagt møttu fleiri hundrað fólk, bæði ung og eldri, og serstakliga hugnaligt er, at alt fleiri børn nú møta saman við vaksnum. Men eisini annað felagsligt virksemi er í Keypssamtøkuni. Ársfundirnir standa nú eisini fyri durum. Sambært lógini verða hesir hildnir í februar ella mars. Á hesum fundum verða limanevndir og stjórnarumboð vald, eins og viðurskiftini á teimum ymsu deildunum verða viðgjørd. Ætlanin er eisini á hesum fundum at skipa fyri onkrum meira løttum tiltøkum. Aðalfundurin verður 29. apríl í Havn. Á hesum fundi møta limanevndir og handilsliga leiðslan. Aðalfundurin góðkennur endaliga valdu stjórnarumboðini. Frá aðalfundinum á Runavíkar Sjómansheimi í fjør. Til valskránna Design: GRAMAR, tel. 311974 Dagførd 20/02/00 FK vistfrøðivørur Nakrar vistfrøðiligar vørur frá FK Smør 250 g 14,50 Futtucine naturel 250 g 11,95 Brie kornblomst 150 g 17,95 Vaniljuísur 0,75 l 24,95 Rundstykkir 12 12,95 Pitabreyð 420 g 14,95 Skorpur 250 g 17,95 Cirkel kaffi 400 g 34,95 Sólbersaft 25 cl. 16,95 Jarðberja súltutoy 310 g 19,95 Hunangur 450 g 29,95 Reyðkál 560 g 16,95 Malnar tomatir 400 g 7,95 Ketsjupp 300 g 24,95 Sólblómu olja 500 ml 29,95 Hveitimjøl 2 kg 16,95 Rugbreyð bland 1 kg 14,95 Mysli 750 g 29,95 Havragrýn 1 kg 16,95 Rís natura 1 kg 22,95 Pastaskrúvur 500 g 13,95 Spagetti 500 g 13,95 Til valskránna -------------------------------------------------------------------------------- Lendis- og náttúrulýsingar. Ráðgeving og tænastuveiting. Søla av kortum og dáta. Lendislýsingar- og tekniforrit. Kort og dáta, sum lýsa landslag, bygt og óbygt lendi, lutir í lendinum, nýtsluna av tí og onnur viðurskifti, bundin at ella bindandi fyri lendið. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Yvirlit yvir kommunalar býarskipanirnar og byggisamtyktirnar. Skráin er í gerð og verður gjørd í samarbeiði við býarskipanarnevndina. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Gøtunøvn og adressur. Leita fram gøtu og húsanummar og fáa adressuna vísta á korti. Adressur eru á Argjum, í Havn, í Hoyvík, á Hvítanesi og í Klaksvík. Gøtunøvn eru í Fuglafirði, á Glyvrum, í Kaldbak, í Runavík og í Saltangará. Staðarnøvn. Her ber til at leita fram staðarnøvn og fáa tey víst á korti. Hetta eru staðarnøvnini, sum annars eru á sonevndu máliborðsbløðunum. Tey eru her endurgivin við loyvi frá -------------------------------------------------------------------------------- Til FK tilboð Design: GRAMAR, tel. 328057 Dagførd 25/03/99 -------------------------------------------------------------------------------- GEM samtakið hevur sett sær fyri at kanna og lýsa náttúruviðurskiftini og umhvørvið í síni heild á Føroyska landgrunninum. GEMdb. Ment er ein skipan við upplýsingum um tær granskingarverkætlanir, frágreiðingar og mátingar, sum gjørdar verða í hesum sambandi. Føroya DátuSavn hýsir hesum dátustovni. -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- WEB matrikulin. Her fer at bera til at heinta upplýsingar úr matrikli og matrikulkorti beinleiðis úr dátugrunninum á FDS. Tú skalt verða skrásettur sum brúkari, og brúksgjøld verða tikin fyri tænastuna. Tað krevst at sonevndur JAVAplugin verdur lagdur á telduna. Kostnaður: (Tilmeldingargjald / Uppslag) -------------------------------------------------------------------------------- Broytt afturkeypsvirðið á Navision Navision Software Danmark lækkar afturkeypsvirðið á gamla Navision frá 80% til 50% í sambandi við konvertering til Navision Financials. Navision Web Shop Navision Web Shop er bæði ein upplýsingarskipan og ein e-handilsloysn, sum kann setast upp og røkjast beinleiðis frá Navision Financials. Doculive WWW væntandi í ár Nú er so endiliga komin boð um, at DocuLive WWW er á veg. Í løtuni sita fólk hjá Siemens í Norra og arbeiða fyri at fáa Anja Andersen á vitjan í Føroyum Anja Andersen var og vitjaði í Føroyum tann 19. og 20. mai. Góð 600 fólk vóru og hugdu at síðuni hjá okkum, har vit løgdu myndir út av ferð hennara í Føroyum FX-micro verður til 3'aran Electronics 3'arin Electronics. Handilin er vorðin til í einum spennandi samstarvi millum tvær føroyskar fyritøkur, ið báðar eru førandi innan hvør sítt øki. KT-fyritøkan Formula.fo og detailhandilin 3'arin hava saman stovnað 3'aran Electronics Formula.fo stuðlar Føroya sterkasta manni Víðfevnt ítróttarvirksemi fer fram í Føroyum, sum hevur ómetaligan týdning fyri menningina av føroyskum ungdómi, og Formula.fo stuðlar hesum virksemi fíggjarliga á hvørjum ári. Fiskivinnutøkni Føroyingar og íslendingar saman um at menna fiskivinnutøkni Lesið meira Virus! 7 góð ráð um virus Lesið meira Anja Andersen - vitjan Formula og Fujitsu- Siemens bjóðaði Lesið meira her Teldupostyvirlit Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Navision Web Shop Navision Web Shop er bæði ein upplýsingarskipan og ein e-handilsloysn, sum kann setast upp og røkjast beinleiðis frá Navision Financials. Møguleikar Upplýsingarskipan: Øll data, sum eru í Navision Financials kunnu vísast í Navision Web Shop. Til ber eitt nú at geva kundunum møguleikar fyri at síggja teirra kreditnotur, fakturar og kontouppgerð, og at lata kundarnir fylgja støðuni av bíleggingini. Lætt at røkja: Navision Web Shop røkir sjálvt web-handilin. Um tað eitt nú eru broytingar í prísum og lýsingunum av vørunum, so verða hesar broytingarnar eisini vístar í web-handilinum. Tú skalt tí bert røkja eina skipan, Navision Financials. Til ber at seta skipanina upp soleiðis, at hon sjálv skrásetir web-bíleggingarnar sum ordrar í Navision Financials Navision Financials setir sjálvt upplýsingarnar upp, sum tað fær gjøgnum web-handilin. Debitorbókhaldið fær automatiskt boð við telduposti um, at tað eru skrásettir nýggir kundar Lætt at læra Við Navision Web Shop sleppur tú undan at læra fólk at brúka nýggj forrit, tí tað er tann sama brúkaraflata, sum er í Navision Financials og øllum Microsoft forritum. Hetta merkir sjálvandi, at fleiri av teimum útreiðslunum, sum vanliga standast av at fara at brúka nýggj forrit, ikki koma fyri. Workflow stýring Navision Web Shop arbeiðir sjálvandi eftir teimum vanligu mannagongdunum, sum eru í tínari fyritøku. Webstað ætlað til kundan: Til ber at gera fleiri web-handlar, sum venda sær til ymiskar kundar. Til ber eisini at geva kundanum ein vinarligari web-handil, við at webhandilin verður gjørdur til hvønn einstakan kunda. Eitt nú við hvat fyri máli og hvønn valuta kundin ynskir at brúka. Her kann talan verða um eina enska síðu við Euro sum gjaldoyra. Ein trygg og skjót skipan: Skipanin stuðlar undir einum skjótum online samskifti, og at teir stóru kundarnir fáa ein hægri prioritet. Til ber sjálvur at avgera hvør av teimum stóru gjaldsháttunum skal nýtast. Tað ber til fyri hvønn einstakan kunda at avgera, um web-bíleggingin skal góðkenast, áðrenn bíleggingin fer víðari í skipanini. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Dato: Tíðindi: 25/05/2000 DocuLive WWW væntandi í ár Doculive verður í framtíðini ein málsviðgerðarskipan, sum fullkomiliga er bygd upp á WWW. Hetta er heilt einfalt gongdin í heiminum, og tað er eisini eitt krav frá brúkarunum. Eingin ivi er um, at flestu brúkarar kenna mest til internetið av øllum tí, tey arbeiða við á einari teldu. Eisini gevur WWW møguleikar fyri, at fólk arbeiða heima, uttan nakað annað installerað enn sambandi við internetið og officepakkan frá Microsoft. Hetta gevur jú møguleikar fyri nógv størri fleksibiliteti bæði fyri stovnar og starvfólk. Hugskotið við at fara út á webbin við øllum er, at tað hevur einki at siga, hvar í heiminum tú ert fyri at gera arbeiði, og júst málsviðgerðararbeiði krevur mangan, at tú ert uttanfyri arbeiðsplássi. Við nýggju útgávuni av DocuLive WWW fer at bera til at sita á fundi í Bruxelle og arbeiða upp móti databasuni í Føroyum, meðan samstarvsfelagin situr uppi í Tromsø og fundast. Sjálvandi er hetta tað, sum flestu starvsfólk á stovnunum í landinum hava droymt um, og sum tað gongur nú, verður hetta veruleiki við ársendan ella fyrst í komandi ári. Trýst her fyri at heinta eina Powerpoint framvísing 18/04/2000 DocuLive 5.1 Patch B. Tvær fílur við lýsing av rættingum og nýggjum møguleikum í DocuLive 5.1 Patch B. Lesið meira her 16/12/1999 DocuLive 5.1 er komin! Nú er nýggjasta útgávan av DocuLive komin til Føroyar. Lesið meira her Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 14:42 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Úr Sosialinum 24.05.2000 Hondbóltur skal verða stuttligari Hetta tykist verða aðalsetningurin hjá leikaranum, sum kanska meira enn nakar annar stóð fyri undirhaldi og spæligleði, tá hon var á vøllinum. Talan er sjálvsagt um Anju Andersen, sum um vikuskiftið vitjaði í Føroyum JÁKUP MØRK Mitt í øllum rokanum av venjingum, autografskrivingum og øðrum, eydnaðist eisini Anju Andersen at fáa stundir til eitt stutt prát við tykkara útsenda. Hóast skrá hennara var ógvuliga strævin á at líta, so so tóktist hon vera sera væl uppløgd, tá vit sessaðust uppi á Hotel Føroyum. Eisini var stuttligt at síggja, at hóast hon á vøllinum ofta hevur sýnt tað, ein kallar primadonnanykkur, so var einki slíkt at hóma, tá vit fingu orðið á hana. Fólk, sum av tilvild komu framvið, fingu eitt smíl og autografar, og ikki eina einastu løtu gav hon til kennar, at hon gott kundi hugsað sær at verið í frið eina løtu. Brennur fyri hondbóltinum Vit byrjaðu prátið við at tosa um yrkisleið hennara sum hondbóltsleikari. Hon taldist jú millum heimsins fremstu, tá hon av heilsuávum varð noydd at gevast, men hví hevur hon nú valt sær ein leiklut hinumegin borðið, so at siga. Spurd um hon kanska kendi tað soleiðis, at hon nú vildi geva hondbóltinum nakað aftur, svaraði hon, at henni altíð hevur dámt at havt við hondbólt at gera. - Eg havi nú í fleiri ár havt hondbóltsskúlar í summarfrítíðini, og higartil er tað blivið til 35 slíkir skúlar, sum eg havi startað upp í Danmark og Noreg. Hetta havi eg gjørt, tí eg brenni veruliga fyri at økja um áhugan fyri hondbóltinum. Hornasteinurin í hesum er eftir mínum tykki, at hondbólturin skal gerast stuttligari, bæði fyri leikarar og áskoðarar. Tá tú nevnir, at hondbólturin skal vera stuttligari, so rokni eg við, at eitt nú teknikkur og spæligleði eru evni, sum tú leggur stóra vekt á undir teimum venjingum, sum tú fyriskipar. Ja, avgjørt. Gaman í er hondbóltur eitt liðspæl, men eg haldi sjálv, at tað skal ansast eftir, at ikki alt ov stórt fokus verður rættað móti liðinum sum ein eind. Heldur haldi eg tað vera av alstórum týdningi, at menna einstøku spælararnar, tí betri spælarar merkja eisini, at liðið verður betri, og fleiri individualistar geva stuttligari hondbólt. Fólkið skal undirhaldast Nú ert tú so sett sum ítróttarstjóri Slagelse. Hvørjar eru ætlanir tínar í felagnum? Í stuttum kann sigast, at ætlanin er at skapa eitt lið, sum spælir hondbólt á sama hátt, sum vit gjørdu, tá vit til stuttleikar settu "Dream Team" saman. Sjálvandi vil eg eisini vera við til at vinna hondbóltsdystir, men samstundis sum hetta verður gjørt, skulu áskoðararnir fáa eina uppliving fyri pengarnar. Tekur tú til dømis ein dyst, sum endar við einum tíggju máls sigri til annað liðið, so vilja flestu áskoðararnir í dag siga, at talan hevur verið um ein keðiligan dyst. Um tey hinvegin síggja fintur av øllum hugsandi slag, og royndir at gera nógvar flottar tekniskar detaljur, so halda tey brádliga, at talan hevur verið um ein sera undirhaldandi dyst, hóast spenningurin í dystinum var lítil og eingin. Tí haldi eg, at skal vera rúmd fyri "show" í spælinum. Ikki bara tá støðan er 30-20, men eisini um tað stendur á jøvnum móti endanum av dystinum. Tá er tað veruliga ein fragd at síggja ein leikara, sum knappliga finnur upp á at spæla bóltin millum beinini. Umframt sjálvt spælið á vøllinum, so royna vit í Slagelse eisini at gera hondbóltsdystin til eina "totaluppliving". Nakað á sama hátt sum amerikanar gera í eitt nú NBA. Á tann hátt fáa viðhaldsfólkini ein nógv meira aktivan leiklut í dystinum, ístaðin fyri at tey bara seta seg niður og hyggja at dystinum. Higartil hevur hetta riggað øgiliga væl, og eg rokni í øllum førum ikki við, at tað eru nógv onnur lið í aðru deild, sum fleiri ferðir í saman kappingarárið hava spælt í eini stúgvandi fullari høll. Av alstórum týdningi við sponsorum Nú ert tú í Føroyum sum liður í marknaðarføringini hjá høvuðsstuðuli tykkara, Fujitsu/Siemens. Hvussu stóran leiklut eiga sponsorar í ítróttarligu menningini? Teir hava alt at siga, tí tað eru jú teir, sum eru við til at bera allari ítróttini uppi, so uttan teir kundi vit als ikki virka á verandi støði. Í Slagelse hava vit valt, at gera eitt sokallað koncept, har vit greitt hava boðað frá, hvørjar ætlanir vit hava við felagnum, hvussu vit ætla at røkka hesum málum og hvønn leiklut vit meta, at sponsorarnir eiga at hava í hesum. Síðani tosaðu vit við tey virki, sum sýndu áhuga í ætlanum okkara, so tað var ikki soleiðis, at vit bara tóku tann sponsorin, sum hevði størsta pengapungin, men heldur ein, sum passaði inn í okkkara koncept, og her hava vit so samstarvið við KT-risan at vera tað, sum gagnar pørtunum best. Sinnalagið skal ikki stýrast Tað , sum ofta verður sett í samband við Anju Andersen, er sinnalagið. Á hvønn hátt roynir tú at stýra hesum, og er nøkur uppskrift til, hvussu tú sum leikari kann nýta sinnalagið á ein positivan hátt? Sinnalagið skal slettis ikki stýrast. Ein av stóru orsøkunum til, at ítróttur hóast alt hevur eitt stórt undirhaldsvirði er júst tað, at leikarar sýna kenslur sínar. Í løtuni er áhugin fyri hondbólti fallandi, og hetta kemst eisini í stóran mun av, at leikarar eru farnir at uppføra seg sum maskinur, ístaðin fyri sum menniskjur. Øll vilja vit gjarna síggja eitt nú David Beckham øsa seg, og tað skal hann so sannilga eisini hava loyvi til. At tað er komið so stórt fokus á mín persón í hesum sambandi, kemst helst einamest av, at eg eri konufólk, og tað er kanska ikki eins vanligt hjá konufólki at sýna kenslur sínar á ítróttavøllum. Vit hava jú kenslur øll somul, og um eg t.d. sjálv spæli í einum dysti, har alt gongur av skriðjuni til, og ein áskoðari á fremstu røð oman á alt byrjar at spilla meg út, so kann eg ikki bara ignorera hetta. Nei, so skal eg pína doy vísa viðkomandi, at dugur hóast alt er í mær. Ein glotti fyri framman Sostatt endaði samrøðan at kalla á sama hátt, sum hon byrjaði. Fólki skal undirhaldast, kenslurnar skulu fram og einstøku leikararnir skulu hava møguleika vísa síni kynstur. Hetta kann helst sigast at vera niðurstøðan vit fingu, burturúr samrøðuni við heimsstjørnuna, og megnar hon veruliga at fremja ætlanir sínar í verki, so boðar hetta frá góðum fyri framtíðina hjá hondbóltinum. Nei, keðilig hevur hon ongantíð verið, Anja Andersen. 20.05.2000 klokkan 1400 Autografar í SMS Fyrrapartin leygardagin var Anja Andersen og vandi U20 landsliðið, og eftir venjingina fór hon oman í SMS, har hon skrivaði autografar í ein góðan tíma. Ein rúgva av fólki var samankomið til at fáa ein autograf frá hesari kendu hondbóltsstjørnuni. Ikki var frítt, at hon hugnaði sær í SMS, tí sum hon segði, so vóru børnini so ómetaliga hampulig. Eisini ein rúgva av vaksnum fólki vóru komin í SMS at hyggja at, men tey hildu seg aftur og bóðu ikki um autograf. Men nøkur teirra dugdu væl og sendu bara eitt barn fyri seg. Soleiðis ber eisini til at ogna sær ein autograf frá hesari miklu hondbóltsstjørnu. Seinnapartin leygardagin fór Anja aftur til Danmarkar. Túrur undir Nólsoynna Fríggjakvøldi varð farið ein túr eystur um Nólsoynna. Siglt varð inn í holurnar, sum eru har, og sigast má, at tað var eitt ótrúligt upplivilsi at síggja, hvussu vakurt tað var. Góða veðrið hevði sjálvandi eisini sína ávirkan, og fólk hugnaðu sær óført á túrinum. Siglt varð inn í holurnar við tveimum gummibátum, sum tóku ávíkavist 8 og 10 fólk. Hvør persónur hevði bjargingarbelti og uppi á høvdinum høvdu tey hjálm. Hetta sá kanska eitt sindur stuttligt út, men tá ið siglt varð inn í holurnar, so sást hví hetta var neyðugt. Klettar líkasum hingu niður úr loftinum, soleiðis at tú lættliga kundi sligið høvdið í. Men vakurt var at síggja. Hetta eru so KT-risarnir í Danska kongaríkinum Birgin Enni greiðir Anju Andersen frá um ymisk, hann hevur upplivað 19.05.2000 klokkan 16:00 Tíðindafundur og venjing Umboðini fyri miðlarnar í Føroyum vóru og tosaðu við Anju Andersen uppi á Hotel Føroyum. Skilligt var, at hetta var ikki fyrstu ferð, at Anja Andersen hevði tosað við miðlafólk. Trýst her fyri at hoyra Anju tosa á fundinum Jónheðin H. Tróndheim Tað var ikki fullsett í hølunum, har tíðindafundurin hjá Anju Andersen skuldi vera. Men treyðugt so, tí her er ikki tann øgiliga pressa. Vit eiga bert trý útvørp, fýra bløð og eittans sjónvarp, so her eri ikki so øgiliga nógv at taka av. Tað var bert sjónvarpið og tvey tey smærru bløðini, sum ikki vóru umboðað á fundinum. Pressan var heldur friðarlig, men Anja er ikki ókend við pressuna, so hon setti seg millum tíðindafólkini, og so var leyst og liðugt. Spurningar og prát og eisini skemt var tað, sum eyðkendi tíðindafundin hjá Anju. Hon gav sær góðar stundir til at tosa við tíðindamenninar. Tíðindafundurin vardi ikki serliga leingi, men onkur fekk tó eina langa samrøðu við hana. Eisini sást umboð Dimmalættingar standa og klemmast við Anju eina løtu, meðan myndir skuldu takast. Venjing saman við børnunum Undir tíðindafundinum tosaði Anja um, at henni dámdi ómetaliga væl at arbeiða við børnum, og aftan á tíðindafundin fór Anja oman í Gundadalshøllina, har ein rúgva av ungum vóru savnað til hondbóltskúla. Hesi ungu fingu so ta uppliving at blíva vand av Anju Andersen, sum er heimsins besti hondbóltspælari. Børnini fegnaðust um at hava Anju har, tí skilligt var, at hon var stjørnan hjá fleiri teirra. Hon byrjaði við at gera nakrar venjingar, har børnini kundu "spæla" hondbólt, tí hetta er júst hennara tankagongd við hondbóltinum, at læran skal koma gjøgnum spæl. Hetta er eisini staðfest ferð eftir ferð av granskarum, og tað hevur Anja eisini tikið at sær og roynir at fáa fram undir hennara venjingum. 19.05.2000 klokkan 12:00 Anja Andersen komin Í fínasta veðri við einum kavafølvi kom Anja Andersen til Vágarnar. Fólk frá formula.fo vóru vesturi í Vágunum og tóki ímóti. Jónheðin H. Tróndheim Hóast tað kavaði eitt lítið sindur, so var veðrið sera gott, tá flogfarið við Anju Andersen lendi í Vágunum í morgun. Fólk frá formula.fo vóru og tóku móti henni og fóru við henni til Havnar, har hon skal gista á Hotel Føroyum. Seinnapartin fer Anja at svara spurningum á einum tíðindafundi, og síðan fer hon at vitja kring býin. Í kvøld fer so ferðalagið við Norðlýsinum til Nólsoyar, har fólk fara at vísa teimum runt í bygdini. Eisini verður ein døgurði umborð á sluppini. Ferðalagið verður ikki á Havnini fyrr enn á miðnátt. Í morgin fara tey í SMS, har Anja fer at skriva autografar og práta við fólk. Seinnapartin fer ferðalagið til Eiðis, har Edvard Joensen fer at vísa fólki kring í bygdini. Um kvøldið verður so vitjað aðrastaðni í Havnini, og síðan verður borðreitt fyri innbodnum gestum í Kirkjubø. Úr Dimmalætting: Anja Andersen kemur til Føroya Heimskenda hondbóltsstjørnan, Anja Andersen, kemur í næstum til Føroya á vitjan. Ferðin er komin í lag í samtarvið millum teldufyritøkurnar Formula.fo í Føroyum og Fujitsu Siemens í Danmark ið er høvuðsstuðul hjá Slagelse Forenede Håndboldklub, har Anja Andersen er venjari og ítróttarligur leiðari Anja Andersen, tók í august mánaði í fjør avgerð um at gevast at spæla hondbólt á høgum støði, hon hevur hóast hetta ikki slept hondbóltinum heilt, soleiðis er hon í dag venjari og ítróttarligur leiðari hjá danska 1. Deildar felagnum Slagelse Forenede Håndboldklub, felagið vann sær uppflyting í ár. Anja Andersen hevur í donskum fjølmiðlum fleiri ferðir sagt, at hon hevur stórar ætlanir við felagnum og við uppflytingini er hon longu væl ávegis. Líkt er eisini til, at fólk taka undir við hennara ætlanum.Í hvussu so er hevur áskoðaratalið til dystirnar hjá felagnum verið alsamt vaksandi seinastu tíðina, fjølmiðlarnir hava sjálvandi fingið ríkiligt í sín part, síðani Anja Andersen kom heim aftur til Danmarkar. Tað eru tó ikki bara fjølmiðlarnir, ið hava havt eyguni opin fyri ætlanunum hjá heimskendu hondbóltsstjørnuni. Eisini tær stóru fyritøkurnar, ið gera sponsoravtalur ella sum stuðla á annan hátt, hava givið sær far um ætlaninar. Ein av hesum fyritøkum er Fujitsu Siemens, ið er høvuðsstuðul hjá Slagelse Forenede Håndboldklub. Tað er gjøgnum júst hesa stóru fyritøku og samstarvsfelaga teirra í Føroyum Formula.fo at ferðin hjá Anju Andersen til Føroya er komin í lag. Karsten Madsen, sum er adm. stjóri á Fujitsu Siemens, hevur annars tætt tilknýttið til Føroyar (konan er føroysk), sigur við Dimmalætting, at umboð fyri fyritøkuna í Danmark samanvið umboðum fyri Formula.fo skulu framleiða nakrar lýsingar á ferðin, og at teir sum høvuðsstuðlar hava rætt til at nýta Anju Andersen í lýsingunum. Tað at Anja Andersen kemur til Føroya er í sær sjálvum áhugavet. Endaliga skráin fyri ferðina er ikki endaliga fastløgd enn, men talan verður í øllum førðum um ein mini hondbóltsskúla soleiðis at børn fáa møguleika at hitta heimstjørnuna. Karsten Madsen sigur annars, at bæði hann og Anja Andersen gleða seg at koma hendan vegin. Hettar er fyrsta ferðin hjá Anju Andersen til Føroya. Ætlandi koma tey til Føroya fríggjadagin, Dýrabiðju dag, hin 19 mai. Seinast dagførd: fríggjadagur, 19 mai 2000 16:51 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur FX-micro verður til 3'aran Electronics Mikudagin 17. mai lat nýggjur telduhandil upp í SMS í Havn: 3'arin Electronics. Handilin er vorðin til í einum spennandi samstarvi millum tvær føroyskar fyritøkur, ið báðar eru førandi innan hvør sítt øki. KT-fyritøkan Formula.fo og detailhandilin 3'arin hava saman stovnað 3'aran Electronics og sum ein náttúrligur partur í hesi ætlan hevur Formula.fo niðurlagt smásøluna FX-micro. Tað hevur ígjøgnum fleiri ár verið eitt vaksandi ynski hjá Formula.fo at kunna røkja privatar kundar og vinnuligar kundar við hvør sínari atskiltari deild. Tí hóast vøruútboðið til kundabólkarnar báðar í ávísan mun er samanfallandi, er tað ógvuliga ymiskt, hvørji krøv, teir seta til tænastuveiting og samstarv. Fyri privatkundar er tað ofta ein spurningur um at fáa holla ráðgeving innan keyp av t.d. eini teldu, sum hann fær við sær beinanvegin og síðani hava trygd fyri hjálp um tørvur verður á tí seinni. Vinnuligir kundar hava hinvegin í flestu førum eitt áralangt, tætt samstarv við Formula.fo sum KT-heildarveitara, umfatandi Net, Tól- og ritbúnað. Við upplatingini av 3'aranum Electronics í SMS eru fyritreytirnar, fyri at kunna røkta privatkundarnar enn betri, so góðir sum hugsast kann. Bara tað, at vera har, sum kundarnir frammanundan hava sína dagligu gongd er ein stórur fyrimunur fyri allar partar. 19.05.2000 klokkan 16:00 Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Formula.fo stuðlar Føroya sterkasta manni Víðfevnt ítróttarvirksemi fer fram í Føroyum, sum hevur ómetaligan týdning fyri menningina av føroyskum ungdómi, og Formula.fo stuðlar hesum virksemi fíggjarliga á hvørjum ári. Eingin - hvørki innan vinnulív ella ítrótt - kemur fram í fremstu røð uttan samstarv við onnur. Formula.fo hevur gjørt av at stuðla eitt av okkara allarfremstu ítróttarfólkum, Føroya sterkasta manni, Regin Vágadal. Hann hevur sett sær sera høg altjóða mál, men er kendur sum ein ítróttar­maður, ið tekur sína ítrótt í stórum álvara. Eins og Formula.fo vónar, at stuðulin fer at muna hjá Regini, so væntar Formula.fo at fáa nakað burtur úr hesi avtaluni. Regin Vágadal er - saman við fótbóltsleikarum okkara - okkara sjónligasta ítróttarfólk, bæði her heima og uttanlands. Ikki minst hetta seinasta hevur týdning. Eins og føroyskur ítróttur náttúrliga setir sær mál, mennir sín førleika og tekur við størri og størri avbjóðingum, so ger vinnulívið tað eisini. Seinastu árini hevur Formula.fo alt meiri lagt seg eftir at gera forrit til útflutnings. Fyri okkum hevur tað sera stóran týdning at vit eru ein sjónlig fyritøka uttanlands. Tað er okkara vón, at stuðul okkara til Regin Vágadal kann skapa fortreytir fyri at hann røkkur sínum málum uttanlands og skapar virðing fyri føroyskum avrikum uttanlands. Tess betri úrslitini, tess sjónligari verða Føroyar, Regin Vágadal og Formula.fo. Fyri okkum er tað tí ein væl umhugsað avgerð, at Formula.fo og Føroya sterkasti maður gera eina samstarvsavtalu. Vinarliga Óli Hansen, Stjóri Úr Sosialinum: Regin nýggjan høvuðsstuðul Formula.fo er nýggjur høvuðsstuðul hjá Regini Vágadal. Avtalan varð undirskrivað týsdagin og er galdandi fyribils eitt ár við møguleika fyri leingjan (Edvard Joensen/Sosialurin) Formula.fo og Regin Vágadal hava gjørt nýggja høvuðsstuðulsavtalu. Regin Vágadal og Óli Hansen, stjóri á Formula.fo, skrivaðu týsdagin undir avtaluna, sum ber í sær, at Formula.fo verður høvuðsstuðul hjá Regini Vágadal hetta fram til 1. mai komandi. Møguleiki er tó fyri at leingja avtaluna, um partarnir verða samdir um tað. Formula.fo hevur forrætt til at samráðast um nýggja høvuðsavtalu. Partarnir eru ikki sinnaðir at nevna nøkur tøl í sambandi við ta nýggju høvuðsstuðulsavtaluna. Nýggja avtalan hevur við sær, at Regin Vágadal fer at kappast við búmerkinum hjá Formula.fo á búnanum. Eisini á venjingarbúnunum fer at standa Formula,fo. Og tað kann føra Formula.fo rímiliga víða, tí Regin er kendur úti í heimi millum aðrar ítróttarmenn í heimsflokki. Saman við fótbóltslandsliðnum er Regin okkara kendasti ítróttarmaður úti í heimi. Til dømis kan nevnast, at bara við Atlantic Giant var Regin Vágadal í 1998 heilar 15 ferðir í Eurosport, meðan hann gavst at telja, tá hann var komin til níggju ferðir í fjør. Í ár er Regin í ferð við at venja til serliga tvær stórar kappingar. Í juni mánaða skal hann til Hollands at kappast um at gerast sterkasti maður í Europa, og í august er heimsmeistarakappingin í Sun City í Suðurafrika. Regin Vágadal hevur fyrr nevnt, at hann ætlar at verða heimsin sterkasti maður í ár. Nú er møguleikin, og hann sigur, at hann kennir seg betri fyri, enn tá hann gjørdist nummar tvey í Atlantic Giant kappingini. Um ta kappingina sigur Regin, at tað verður framvegis arbeitt við at fáa hana aftur í ár. Men Sjónvarp Føroya fer ikki at keypa nøkur rættindi til hana. Tó hevur SvF játtað at taka hana upp. Hendan nýggja avtalan, sum nú er gjørd, gevur eisini Formula.fo møguleika til at nýta Regin Vágadl í lýsingarhøpi. Formula.fo umboðar millum annað samtakið Fujitsu Siemens, sum teir nevna nýggja KT-risan. Og júst hetta hevur givið íblástur til at gera avtalu við Regin Vágadal, sum jú eisini er ein risi á mangan hátt. Aðrir stuðlar hjá Regini eru Føroya Fiskasøla, Atlantsflog og Mjólkarvirki Búnaðarmanna. Annars hevur Regin Vágadal gjørt sær nýggja heimasíðu, sum verður klár fyrsta dagin. Hon hevur bara bíðað eftir, at allar stuðulsavtalurnar eru komnar upp á pláss. Adressan verður: www.regin-vagadal.com Seinast dagførd: týsdagur, 16 mai 2000 17:51 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Vøruskrá Vøruskráin hjá Formula.fo er sera fjølbroytt. Talan er bæði um forrit og skipanir sum eru gjørd á Formula.fo, og skipanum sum stava frá viður- kendum útlendskum fyritøkum. Haraftrat kemur telduútgerð, bæði til vinnu og privatfólk, hátøkifrøðilig útgerð til fiski- vinnuna, og ein rúgva av tænastuveitingum innan KT. Umframt hetta er Formula.fo eisini útvegari av aðrari tøknifrøðiligari skriv- stovuútgerð, serliga kopimaskinum. Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 14:57 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Patsec er eitt IT-amboð til skráseting, dokumentering og til góðskueftirlit av tekniskum tólum. Skipanin er útviklað á Føroya Landssjúkrahús síðani 1983 av Torbein Rein, og er leypandi testað og dagført. Patsec verður í dag nýtt á sjúrkahúsunum í Slagelse, Holbæk, Kalundborg og Ringsted, umframt á Dr.Ingrids Hospital í Nuuk. Skipanin er viðurkent av sínum marknaði og var fylgjandi at lesa: Computer World, 30. juli 1999 "Succes for færøsk IT-værktøj til hospitaler. Systemet bruges allerede af fire danske hospitaler og er på en række punkter to-tre år foran i udviklingen i forhold til andre systemer, vurderer ansvarlig medico-ingeniøer" Berlingske Tidende, 16. august 1999 "Det færøske IT-firma Formula.fo er godt på vej til at bide sig fast i en givtig nieche med at fremstille software til kontrol af medico-teknisk udstyr, som f.eks. hospitalers røntgenapparater og respiratorer" Patsec skipanin verður marknaðarførd av Moss Software ApS. Vit satsa stórt uppá Patsec, tí at tað er ein góðsku-skipan, sum er roynd út í æsir í tí relevanta umhvørvinum av útviklarnum eftir einum langum tíðarskeiði; hetta setur skipanina í eina serstøðu. Formula.fo setur neyðugt tilfeingi viðvíkjandi support og víðariútvikling av Patsec. Hetta arbeiði fer fram í útviklingsdeildini í Tórshavn. Torbein Rein vil frammyvir hjálpa við sínum serkunnleika innan øki. Meira kann fáast at vita við at venda sær til leverandør ella forhandlara. Seinast dagførd: hósdagur, 04 mai 2000 14:00 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Dato: Tíðindi: 25/05/2000 DocuLive WWW væntandi í ár Doculive verður í framtíðini ein málsviðgerðarskipan, sum fullkomiliga er bygd upp á WWW. Hetta er heilt einfalt gongdin í heiminum, og tað er eisini eitt krav frá brúkarunum. Eingin ivi er um, at flestu brúkarar kenna mest til internetið av øllum tí, tey arbeiða við á einari teldu. Eisini gevur WWW møguleikar fyri, at fólk arbeiða heima, uttan nakað annað installerað enn sambandi við internetið og officepakkan frá Microsoft. Hetta gevur jú møguleikar fyri nógv størri fleksibiliteti bæði fyri stovnar og starvfólk. Hugskotið við at fara út á webbin við øllum er, at tað hevur einki at siga, hvar í heiminum tú ert fyri at gera arbeiði, og júst málsviðgerðararbeiði krevur mangan, at tú ert uttanfyri arbeiðsplássi. Við nýggju útgávuni av DocuLive WWW fer at bera til at sita á fundi í Bruxelle og arbeiða upp móti databasuni í Føroyum, meðan samstarvsfelagin situr uppi í Tromsø og fundast. Sjálvandi er hetta tað, sum flestu starvsfólk á stovnunum í landinum hava droymt um, og sum tað gongur nú, verður hetta veruleiki við ársendan ella fyrst í komandi ári. Trýst her fyri at heinta eina Powerpoint framvísing 18/04/2000 DocuLive 5.1 Patch B. Tvær fílur við lýsing av rættingum og nýggjum møguleikum í DocuLive 5.1 Patch B. Lesið meira her 16/12/1999 DocuLive 5.1 er komin! Nú er nýggjasta útgávan av DocuLive komin til Føroyar. Lesið meira her Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 14:42 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo TRC - Time and Ressource Control Skipan til tíðar- og tilfeingis stýring: Tað, sum hevur mest at siga fyri eina fyritøku, eru kundarnir. Men hvussu upplivir kundin sambandið við fyritøkuna, tá sambandið oftast gongur gjøgnum telefonina? Við øðrum orðum, hvussu tæna vit kundunum? Ein annar spurningur er, hvussu nýta og útbyggja vit samstarvið millum starvsfólkini. Eitt er víst, og tað er, at tað á nógvum økjum er neyðugt at vita, hvussu orkan verður brúkt, og um tað eru møguleikar fyri at betra um hana o.s.fr. Og serliga á tí menniskjaligu síðuni er hetta neyðugt í framtíðini, tí vitan í vaksandi mun fer at vera veruligi kjarnuførleikin hjá fyritøkuni. Tí verður her skipanin TRC - Time and Resource Control bjóðað fram, sum er eitt amboð til at økja kappingarførið hjá fyritøkuni. Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 15:01 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Formula Toll Tollingaráheitanin er ein skipan, ið lættir um hagreiðing av tollpappírum. Tað er møguligt at sláa beinleiðis upp í tariffnumrum og leita uppá nummar, nøvn vm. Soleiðis sleppa tygum undan at sláa upp í tarrifhondbókina. Tygum kunnu eisini seta vørunummur hjá útvegara tygara inn í skipanina. Hetta merkir, at tá tygum fáa ein faktura so sláa tygum bert útvegara nummur inn, skipanin finnur so sjálv tariffnummur v.m. Eru trupulleikar við eini tollingaráheitan og tygum fáa hana aftur frá tollstovuni, er tað einfalt at blaða aftur á hesa og rætta feilin fyri síðan at skriva hana út aftur. Soleiðis er henda skipan við til at lætta nógv um mannagongdina í sambandi við tolling av vørum. Seinast dagførd: hósdagur, 04 mai 2000 14:08 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Formula Journal Farskráin er ein skipan, ið kann brúkast til journalisering. Hetta er hent, tá ið tygum arbeiða við sakum. Í hesum sambandi er neyðugt at halda skil á, hvørji skjøl verða send og móttikin, sum viðvíkja sakini. Soleiðis er skipanin við til at tryggja at einki skjal hvørvur. Skipanin er eisini við til at lætta um, tá ið leitast skal eftir skjølum, ið viðvíkja eini sak. Landsskjalasavnið hevur góðkent skipanina og nýtir somuleiðis skipanin Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 15:22 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Formula Prísbók Prísbókin er skipanin, tá ið tygum hava viðskiftafólk, ið fáa príslistar ella hava brúk fyri prísum frá tygum. Hetta kunnu vera hondverkarar, ið skula brúka prísir í sambandi við tilboð og líknandi. Fyrimunurin er til dømis, at teir kunnu sita um kvøldarnar og framvegis fáa prísir tygara. Eisini er ein bílleggingar listi lagdur inn, so viðskiftafólk tygara bert skula skriva henda út. Skipanin lættir ikki bert um arbeiðið hjá viðskiftafólki tygara, men tygum fáa eisini fleiri fyrimunir. Vit kunna nevna færri uppringingar, ið bert snúgva seg um prísir Á henda hátt fær starvsfólk tygara meira tíð til at avgreiða aðrar og meiri krevjandi fyrispurningar. Tá tað er lætt og einfalt á bílleggja frá tygum samstundis sum viðskiftafólk tygara kunna sláa upp eftir arbeiðstíð, so kunna tygum rokna við eini meirsølu, sum fylgju av skipanini. Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 15:23 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Damgaard Axapta er nýggjasta fíggjarstýringsskipanin frá Damgaard. Allur funktionalitetur byggir á royndirnar, Damgaard hevur fingið sum framleiðari av vælkendu fíggjarstýringsskipanunum Concorde í næstan 20 ár. Hendan vitan sæst skilliga aftur í Axapta og hentleikunum í skipanini. Sjálva hugskotið aftanfyri Damgaard Axapta er, at nýta hesa stóru vitan um tørvin hjá brúkarum og leiðarum av fíggjarstýringsskipanum saman við teimum nýggjastu tøkniligu møguleikunum. Frá botninum er Damgaard Axapta designað til at kunna lúka krøvini frá stórum altjóða fyritøkum, har hædd skal vera tikin fyri mongum krøvum á bæði funktiónssíðuni og á tøkniligu síðuni, t.d.: Á funktiónssíðuni: · Moduluppbygd skipan - kann útbyggjast eftir tørvi · Tillaging eftir tørvi kundans møgulig · Fylgir Windows standardir - brúkaravinarligt brúkaramarkamót · Útbygd Online hjálp - spyrjast kann beinleiðis uppá hvønn teig · Rapportwizard - brúkarin kann sjálvur gera rapportir stig fyri stig · Persónlig uppseting - brúkarin kann sjálvur tilrætta skermmyndir eftir egnum tørvi · Sortering - brúkarin kann sjálvur avgera hvussu data skulu sorterast · Filtrering - brúkarin kann sjálvur avgera hvussu stóran part av data hann vil síggja · Leiting - útbygdir møguleikar fyri at leita eftir ávísum upplýsingum · Featurekeys - Løtt stýring av brúkaraatgongd · Multilanguage - valfrí nýtsla av fleiri málum · Valutastýring - herundir full EURO handfaring · Virtuellar roknskapir - felags stamupplýsingar tvørtur um roknskapir Á tøkniligu síðuni: · Objektorienterað forritsmál X++ · COM tøkni til lætta internet integratión · 2- ella 3-tier konfiguratión · Databasurnar Native, SQL ella Oracle kunnu nýtast Ikki bert til teir stóru Av tí, at flestu av omanfyri nevndu hentleikum og møguleikum eisini eru sera áhugaverd hjá smærri og miðalstórum fyritøkum, hevur Damgaard innført ein tríbýttan prísbygnað, sum ger tað møguligt eisini hjá hesum fyritøkum at fáa gleði av Damgaard Axapta. Eisini her fylgir Damgaard Microsoftstandardinum - teir 3 bólkarnir eru hesir: · Enterprise · Professional · Standard Hetta er orsøkin til, at Damgaard Axapta í dag helst er heimsins mest nýmótans fíggjarstýringsskipan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo DAMGAARD XAL er ein skipan til meðal fyritøkuna. DAMGAARD XAL er uppbygt í modulum, og skipanin kann víðkast eftir tørvi. Skipanin er eitt sterkt amboð til leiðslustýring. Skipanin er løtt at brúka, og er hetta ein styrki í sær sjálvum. Umráðandi er, at brúkarin skilir sítt amboð, og hetta er tryggjað við logiska bygnaðinum í DAMGAARD XAL, saman við einari on-line hjálp, sum brúkarin altíð kann venda sær til. Møguleiki er fyri at tillaga skipanina til tann tørv, sum er. Til hetta bjóðar Formula.fo sín serkunnleika og ráðgeving. DAMGAARD XAL koyrir undir 32-bit Windows (Windows 95, Windows 98 og Windows NT) umframt teknbaseraða brúkaramarkamótinum á Windows NT og á ymsum UNIX-platformum. Møguleiki er fyri at brúka ymisk amboð til at implementera DAMGAARD XAL í Client/Serverneti, bæði PC-baseraði Client/Servernet og meira komplex net koplað saman við mini- og Mainframe CPU. Umframt innbygdu databasuna (Native) kann DAMGAARD XAL eisini integrerast við Microsoft SQL Server 7.0 og Oracle 8. DAMGAARD XAL er ein skipan sum hevur verið á marknaðinum síðani 1991 og verður í dag útboðið í 26 londum á 19 ymsum málum. Teir 8.000 kundarnir og 150.000 dagligu brúkararnir yvir allan heimin skapa eitt sterkt referancu- og royndargrundarlag, og eru við til at tryggja víðari menning av skipani. Damgaard metir DAMGAARD XAL at vera eina týdningarmikla skipan í produktlinjum sínum, sum bæði tøkniliga og funktionelt gongur tørv núverandi og framtíðarinnar kunda á møti. Seinast dagførd: sunnudagur, 14 mai 2000 09:46 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Fíggjarskipanin Damgaard C5 er ein skipan, ið er uppbygd av standardmodulum. Hendan uppbygging ger tað møguligt hjá brúkaranum, at fáa eina skipan, sum júst er til hansara tørv. Damgaard C5 er vælegnað smærri fyritøkum so sum, handverkarum, tænastuveitarum, handilsfyritøkum ella smáídnaði. Damgaard C5 er ein flexibul skipan, sum kann setast upp júst eftir tínum tørvi, um hesin er einfaldur, ella ein størri uppsetan. Skipanin kann eisini hava fleiri roknskapir, og tað gevur vatntøtt skott millum data. Skipanin er fult integrerað, ið merkir at data sum eru í hvørjum moduli, kunnu lesast frá øðrum modulum. Byrja í smáum - útbygg tá neyðugt er Damgaard C5 er sum nevnt uppbygt í modulum. Hetta merkir, at um ivamál er um hvørjir partar av skipani tørvur er á, kann verða byrja við grundmodulinum, og síðani leggja fleiri víðkanir afturat seinni, eftir hvat tørvurin er. Um ynski er til tess, kann Formula.fo hjálpa við at fastleggja tørvin. Lætt at tillaga - til tína fyritøku Við Damgaard C5 fylgja útviklingsamboð, ið geva møguleikar fyri at broyta í skipani, leggja nýggjar tilagingar afturat, alt eftir tørvi. Hetta ger at skipanin betur passar inn í fyritøkuna. Lesið meira her hjá Damgaard. Seinast dagførd: sunnudagur, 14 mai 2000 09:46 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Damgaard C5 Light for Windows Ein minni útgáva av Damgaard C5 finnst, og er hendan ætlað smærri fyritøkum, ið vilja hava ódýrar loysnir, sum ikki seta stór krøv til fíggjarstýringina. Damgaard C5 Light for Windows er tann "lætta" loysnin, bygd á eina størri loysn (Damgaard C5). Møguleiki er eisini seinni at víðka Damgaard C5 Light for Windows til Damgaard C5. Seinast dagførd: sunnudagur, 14 mai 2000 09:46 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Navision er ein viskisskipan, sum er ætlað og skipað til ein heim, sum alla tíðina broytir seg. Navision nøktar tørvin á virkisstýring hjá teimum miðalstóru fyritøkunum, bæði tørvinum í dag og tørvinum, sum kemur í framtíðini. Navision er ta trygga valið hjá einari fyritøku, sum vil hava fleiri møguleikar, samankoyringar og eina skipan, sum er løtt at brúka til stýringina av fíggjarviðurskiftum, framleiðslu, marketing, personale og mangt annað. Fleiri enn 34000 fyritøkur kring allan heimin hava tikið Navision til sín. Seinast dagførd: mikudagur, 10 mai 2000 16:14 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Teldukoyrikort Hvat umfatar Teldukoyrikort? Teldukoyrikortið umfatar sjey ymisk skeið. Tey kunnu til innihalds aftur býtast í tríggjar partar. A. Teldukoyrikortið er partvís ein grundskúli í kunningartøkni (KT), ið gevur tær eina grundleggjandi fatan av, hvat kunningartøkni er og hvørjar møguleikar, hon gevur. Tá ið forrit verða broytt ella skift út, so stendur tú ikki á berum, men hevur fortreytir fyri at taka við umskiftingunum. B. Teldukoyrikortið gevur tær eisini ein verkligan førleika til at nýta fýra tey mest brúktu forritssløgini: Tekstviðgerð, rokniark, dátugrunn og framløguforrit. C. Teldukoyrikortið ger teg eisini føran fyri at nýta teir møguleikar, sum eru fyri samskifti millum teldur, og sum vindur alt meiri uppá seg, t.d. Internet og e-postur. Eitt Teldukoyrikort brynjar teg til at brúka teir møguleikar, sum kunningartøknin gevur (bæði heima og til arbeiðis), og hon brynjar teg til at taka við teimum avbjóðingum, sum menningin í kunningartøknini hevur við sær. SKEIÐÆTLAN A. Grundleiggjandi kunningartøkni 1. Kunningartøkni yvirhøvir 12. tímar 2. Stýriskipanin í eini teldu? 12. tímar B. Vanligastu forritini 3. Tekstviðgerð/Word 16. tímar 4. Rokniark/Excel 16. tímar 5. Dátugrunnur/Access 16. tímar 6. Framløga/Power Point 8. tímar C. Samskifti 7. Samskifti (e-postur, Internet v.m.) 12. tímar Undirvísingin v.m. Tað krevst eingin forkunnleiki fyri at ganga til undirvísing í Teldukoyrikorti.Undirvísingartilfar okkara er gjørt í samstarvi við bestu kreftir uttanlands og lýkur øll altjóða krøv. Tað er eisini galdandi fyri undirvísarar okkara, ið hava holla útbúgving og drúgvar royndir. Undirvísingin fer fram í stóru og ljósu hølum okk- ara í Stiðjagøtu við Velbastaðvegin. Høli okkara eru útgjørd við øllum teimum hentleikum, sum krevjast til undirvísing í kunningartøkni. 92 undirvísingartímar krevjast til at taka Teldukoyrikort. Tú møtir eina ferð um vikuna til fýra undirvísingartímar (tríggjar klokkutímar), t.v.s. 23 ferðir tilsamans. Hvørt skeiðið endar við eini roynd, og altjóða Teldukoyrikortið verður útskrivað, tá ið tú hevur staðið allar sjey royndirnar. Nær gongur undirvísingin fyri seg? Tú kanst velja ímillum at ganga til undirvísing fyrrapart (F), seinnapart (S) ella kvøldi (K), sí talvuna niðanfyri. Tú velur teg inn á ein av flokkunum, og skilar hann til á tilmeldingar- skjalinum. Kl./Dagur Mán Týs Mik Hós Frí 09.00-12.00 F1 F2 13.00-16.00 S1 S2 16.30-19.30 K1 K2 K3 K4 K5 Hvat kostar Teldukoyrikortið? Kostnaðurin fyri øll skeiðini er kr. 11.000,00, íroknað undirvísing, skeiðtilfar og ábit/drekka. Harumframt kostar hvør royndin kr. 350,00, (umroynd tó kr. 150,00). Seinast dagførd: mikudagur, 03 mai 2000 19:57 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Kunningartøkni SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna fatan og vitan næmingsins innan vanliga nýtslu av kunningartøkni. Næmingurin skal vísa, at hann/hon hevur almenna vitan um telduna og leiklut hennara í samfelagnum. INNIHALD 1. táttur: Grundleggjandi hugtøk Næmingurin skal · kenna einstøku partarnar av telduni · skilja, hvat ein stýriskipan er · skilja, hvussu eitt telduforrit virkar · skilja hugtøkini minni og goyming av data · skilja hugtøkini bit, byte, felt, postur og fíl og sambandið teirra millum · vita, hvussu ein telduskipan er sett saman · skilja, hvat ein grafisk brúkaraflata er · skilja, hvat ein margmiðil (multi-medie) er 2. táttur: Nýtsla av teldum Næmingur skal · skilja týdniningin av teirri alsamt vaksandi teldunýtsluni · kenna tær telduskipanir, sum verða nýttar í handilsvinnuni, íðnaðinum og útbúgvingarverkinum · kenna tey forrit, ið verða nýtt heima - til frítíðarvirksemi, fíggjarætlaninr og til heimaarbeiði · kenna tey forrit, ið hann møtir dagliga, antin tað so er til handils, á bókasavninum ella hjá læknanum, og hann skal kenna nýtsluna av sokallaðum smartcard · kenna munin millum skipanarsoftware og forritssoftware 3. táttur: Kunningarsamfelagið Næmingurin skal · skilja týdningin av teirri vaksandi nýtsluni av teldum · skilja hugtakið 'kunningarsamfelagið · skilja í hvønn mun teldan kann avloysa menniskjuna: Í hvørjum førum er teldan betri enn menniskjan og øvugt · duga at fáa sær góðar vanar í sambandi teldunýtslu og -viðlíkahald av telduútbúnaði · vita, hvat er til ráða at taka, um teldan ikki virkar · kenna møguligar vandar fyri heilsu og trygd í sambandi við nýtslu av teldum 4. táttur: Ásetingar, lóggáva og datatrygd Næmingurin skal · skilja týdningin av software-rættindum og av trygdar- og lóggávuspurningum í sambandi við margfalding, sundurbýting og útláni av disklum · skilja týdningin av ábyrgdarhugburði í sambandi verju av data-upplýsingum, sum hann hevur atgongd til, og hava kunnleika til lógliga nýtslu av slíkum upplýsingum · kenna innihaldið í lógini um skráir · skilja týdningin av trygd: Verja av útbúnaði, data-upplýsingum og loyniorðum eins og back up · skilja hugtøkini virus og anti-virus · vita, hvussu virus kann sleppa á í telduskipanina, hvat virus kann elva og hvat ið gerast kann fyri at sleppa undan virus · skilja, hvat hendir við telduni, tá ið streymurin fer 5. táttur: Hardware, software og arbeiðsumstøður Næmingurin skal · skilja munin millum hardware og software · kenna munin millum ymisk sløg av telduminnum, t.d. RAM og ROM, og duga at greiða frá hvørjar uppgávur tey hava · skilja tað neyðuga í at goyma, duga goymslumannagongdina og skilja hugtakið um goymslu[kapasitet] · kenna hugtakið um input/output-eindir, kenna nakrar av eindunum, skilja hvønn týdning eindirnar hava og hvussu tær skulu brúkast · kenna tey ymisku prentarasløgini og vita, hvussu prentarar skulu brúkast · greiða frá, hvønn týdning skjótleiki og orka hava í telduhøpi, herundir CPU-skjótleiki, minni og goyming · skilja teir heilsuligu o.a. trupulleikar, ið kunnu standast av at sita frammanfyri einum telduskíggja og vita, hvat gerst fyri at fyribyrgja teimum 6. táttur: Data-kervi Næmingurin skal · skilja hugtakið um data-samskifti og leiklut tess í framkomnum kunningarskipanum · greiða frá, hví T-postur er hentur · greiða frá, hvat krevst til at brúka T-post · greiða frá, hvat krevst fyri at seta egin-teldu til datakervi · greiða frá, hvat Internet er og í hvørjum førum tað kann vera hent · at greiða frá, hvønn týdning telefon-kervið hevur í sambandi við teldu-nýtslu og greiða frá, hvussu telefon- og telduskipanir vera køktar Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:07 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Stýriskipanin SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna kunnleika næmingsins til grundleggjandi teldufunktiónir, sum krevst til munadygga nýtslu av telduni. Næmingurin skal í verki vísa, at hann/hon dugir at gera grundleggjandi uppgávur innan teldunýtslu. INNIHALD Næmingurin skal duga · at tendra telduna · at gera eina mappu (katalog/faldara/directory) og eitt undirsavn eins og hann skal skilja savnsbygnaðin til fulnar · at flyta og margfalda fílur · at beina fyri fílum í einum ella fleiri søvnum · at gera eina fílu við at brúka eitt redigerings-forrit og goyma fíluna í einum savni. Redigerings-forriti kann vera eitt tekstviðgerðar-forrit ella ein einfaldur teksteditor · at geva fílum nýtt navn · at kanna innihaldið í einnum faldara, duga at lesa av talið av fílum í faldaranum eins og hann skal duga · at lesa stødd og dagfesting á gerð ella broyting av fílunum · at formatera ein diskil · at gera back up av data - margfalda fílur til ein annan diskil ella ein annan faldara á sama diskli · at goyma fílur á disklum · at velja millum fleiri installeraðar prentarar · at skriva út á einum installeraðum prentara · at sløkkja telduna sum rættast Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:07 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tekstviðgerð SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna førleikan hjá næminginum í verki, tá ið tað kemur til tekstviðgerð. Næmingurin skal vísa, at hann/hon dugir at brúka eitt tekstviðgerðar-forrit (Microsoft Word) og tess møguleikar. INNIHALD Grundleggjandi funktioner Næmingur skal vera førur fyri sjálvstøðugt: · at koma inn á tekstviðgerðar-forritið · at lata upp eitt skjal og at tasta inn tekst, at seta inn tekst og at beina fyri teksti · at goyma eitt skjal á einum diskli · at brúka tær funktiónir, sum eitt standard tekstviðgerðarforrit hevur, t.v.s. at flyta tekst í einum skjali, margfalda tekst í einum skjali ella yvir í eitt annað skjal · at seta inn orð í staðin fyri onnur orð · at broyta útsjóndina og uppsetingina av einum teksti, t.v.s. at brúka og broyta skriftslag og -stødd, at seta og broyta reglumillumrúm og at áseta tekstkantar · at brúka rættstavara og rætta møguligar villur · at skriva út eitt skjal ella partar av tí · at seta inn síðuhøvd og síðufót · at seta inn sjálvvirkandi síðutalsáseting og at broyta hana · at brúka 'hjálp'-møguleikan Framkomnar uppgávur: Næmingur skal vera førur fyri sjálvstøðugt: · at flyta tekst inn á síðuna · at tvinna ein datalista, t.d. adressulista, og eitt skjal · at taka inn talvur og strikumyndir · at gera eina talvu í einum skjali · at brúka tabulatorar · at seta upp eitt skjal til vanliga vinnunýtslu · at brúka sjálvvirkandi orðabýti · at brúka skabelónir · at brúka integrerað software Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:08 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Rokniark SETNINGUR Endmálið við hesum partinum er at royna førleikan hjá næminginum í verki, tá ið tað kemur til nýtslu av rokniarki. Næmingurin skal vísa, at hann/hon dugir at lata upp og brúka eitt rokniark (Microsoft Ecxel) og tess grundleggjandi møguleikar. INNIHALD Grundleggjandi uppgávur Næmingurin skal duga: · at lata upp eitt rokniark, broyta røðir og rokna út nýggj virði · at seta upp røðir og kolonnir og at gera nýggjar røðir og kolonnir ávís støð · at gera eitt rokniark og at tasta inn data: Tøl, tekst og formlar · at formatera klivar, t.d. tal av kommatølum, skiljitekn, gjaldoyra v.m. · at tillaga kollonubreidd og at formatera kolonnir og røðir · at sortera virðir o.a. í rokniarkinum í avísari raðfylgju · at seta inn síðuhøvd og síðufót · at brúka 'hjálp'-møguleikan Framkomnar uppgávur. Næmingurin skal duga: · at brúka absoluttar og relativar klivatilvísingar í formlum · at gera strikumyndir og myndlar grundað á data í rokniarkinum · at taka inn strikumyndir frá diskli · at skriva út strikumyndir við titlum og etikettum · at flyta kunning millum rokniørk · at brúka integrerað software Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:08 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Dátugrunnur SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna førleikan hjá næminginum at seta upp ein lítlan dátugrunn við einum standard dátugruns-amboði (Microsoft Access) eins og hann skal duga at seta einfaldar fyrispurningar og at gera einfaldar frásagnir í einum dátugrunni. INNIHALD At seta upp ein dátugrunn. Næmingurin skal duga sjálvstøðugt: · at seta upp ein einfaldan dátugrunn · at gera ein bygnað fyri postarnar · at tasta inn data · at redigera data · at leggja inn nýggjar postar · at strika postar · at definera lyklar · at goyma ein dátugrunn á diski · at leita, velja og raðseta data eftir ávísari raðsetingartreyt · at vísa vísa fram úrvald data í einum ávísum sekvensi á skíggjanum ella í frágreiðingum · at brúka 'hjálp'-møguleikan At brúka ein verandi dátugrunn: · at lata upp ein verandi dátugrunn · at tasta inn data í dátugrunnin · at redigera data · at leggja nýggjar postar aftrat · at leita, velja og raðseta eftir ávísari raðsetingartreyt · at vísa fram úrvald data í einum ávísum sekvensi á skíggjanum ella í frágreiðingum · at broyta dátugrunsbygnað · at brúka 'hjálp'-møguleikan Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:08 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Framløga SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna førleikan hjá næminginum, tá ið tað kemur til at gera eina framløgu við einum standard framløguforriti (Microsoft PowerPoint). INNIHALD Næmingurin skal duga · at brúka punkttekn til at gera hvørt einstakt punktið sjónligt · at taka myndir úr ClipArt og at seta tekningarnar inn í framløguna · at tekna einfaldar tekningar, t.d. kassar, rundingar og strikur · at brúka litir, skuggar og rammur · at brúka ávís skriftsløg og at broyta skriftsløg · at miðsavnað tekst og at gera tekst ásýniligan · at margfalda og broyta stødd á tekningum · at brúka fyrisipanar-myndlar · at seta inn skifti millum myndir · at brúka 'hjálp'-møguleikan Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:09 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Samskifti SETNINGUR Endamálið við hesum partinum er at royna fatanina hjá næmninginum av, hvat eitt dátukervi er. Næmingurin skal vísa, at hann/hon dugir at senda teldupost og at leita á einum kunningarkervi. Innihald 1: T-postur Næmingurin skal duga: · at senda eini boð · at krøkja eina fílu í T-postin · at goyma eini boð · at senda eini boð víðari Innihald 2: Netverk Næmingurin skal duga at koma inn á Internetið Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 11:09 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Hentar upplýsingar Tað er sjálvsagt, at eitt virki sum okkara, ið leggur høvuðsdentin á tænastuveiting, metir skeiðvirksemi at verða eitt týdningarmikið tilboð til viðskiftafólk okkara. Í rúmligu og væl útgjørdu skúlastovu okkara fáa øll luttakandi egna teldu at ráða yvir. Frálæran er skipað av serkønum soleiðus, at hóskandi lutfall er millum ástøði og praktiskar royndir. Fyri at tryggja hvørjum einstøkum møguleikan at seta spurningar og at fáa holla vegleiðing, er luttakaratalið avmarkað til í mesta lagi 10. Skeiðini eru 1 ella 2 dagar til longdar. Skeiðdagurin byrjar kl. 09:00 og endar kl. 16:00 Vit bjóða: Morgunkaffi við breyði, ein góðan bita á middegi og kaffi við onkrum góðum aftirvið seinnapartin. Frálæran verður givin av starvsfólki frá edv-, forrits- & tænastudeild okkara. Hetta er tryggjar holla og dagførda vitan um evnið. Á flestu skeiðunum fær hvør luttakari frálærutilfar við vegleiðandi loysnum. Hetta kann seinni brúkast sum hondbók ella til umlestur. Skeiðprógv verður latið á øllum skeiðum okkara. Onnur skeið verða hildin eftir áheitan. Til dømis: MS Power Point 97, Windows NT, Office Intergratión o.a., send ein teldu-post til skeid@formula.fo fyri at fáa fleiri upplýsingar um hetta. Seinast dagførd: sunnudagur, 16 apríl 2000 12:06 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Windows 98 grundskeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakaranum eitt gott innlit í teld og stýriskipanina Windows 98. Tú fært royndir í amboðunum í Windows 98. Innihald Skeiðið viðger m.a. hesi evni: at avrita, flyta og sletta fílar at brúka mús at brúka valmyndir at taka trygdaravrit at brúka fílskipanir "stifinder" at útskriva at fáa góðar teldusiðir Luttakarar Skeiðið er ætla brúkarum av forritum undir Windows 98 og teimum, ið ynskja sær eitt teldukoyrikort. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:06 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Word 97 grundskeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum vegleiðing í nýtslu av tekstviðgerðini Word 97. Luttakarin fær innlit í hvørjir møguleikar og fyrimunir eru við Word 97. Arbeitt verður við uppgávum. Innihald Skeiðið viðgerð m.a. hesi evni: at skriva, rætta, goyma og heinta tekst at brúka ymisk stavsnið, orðabýting, rættstavara og síðutøl at brúka tabulator at broyta breidda at flyta tekst at brúka skema at seta myndir í tekst at flætta brøv at skriva út tekst Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið hava brúk fyri einum profesjonellum tekstviðgerðarforriti og teimum, ið ynskja sær eitt teldukoyrikort. Kunnleiki til teldu og Windows grundskeið er ein treyt. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:03 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Excel 97 grundskeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum vegleiðing í brúki av Excel 97 rokniarki. Dentur verður lagdur á ta grundleggjandi innlæringina í sambandi við at sláa inn, ritstýra og brúka mús. Arbeitt verður við uppgávum. Tilfarið er lagt til rættis soleiðis, at luttakararnir fáa eina breiða fatan av teimum møguleikum og fyrimunum, ið rokniarkið hevur. Innihald Skeiðið viðger m.a. hesi evni: at brúka valmyndir og dialogboksir at brúka skiljingarfunktiónir at leggja inn tekst og tøl at brúka formlarat upprætta eina databasu at gera og brúka makro at brúka snarknappar at flyta og kopiera data at goyma, heinta og skriva út eitt rokniark relativ og absolutt tilvísing Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið hava brúk fyri at arbeiða við rokniarki og teimum, ið ynskja sær eitt teldukoyrikort. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:05 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Excel 97 víðkað skeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at læra luttakararnar at nýta rokniarkið á ein skynsaman hátt og at byggja víðari á ta vitan, ið luttakararnir hava nomið sær á Excel grundskeiði. Arbeitt verður við uppgávum, ið eru ætlaðar teimum, ið vanliga arbeiða við Excel. Innihald Forsniðan av heitum og navnaseðlum Heiti á umráðum Konsolidering av dátum Framkomnar HVIS-funktiónir Listar og dátugrunnar Ritstýring í diagrammi Filtrering og treytað leiting At býta sundur í gluggar Síðuuppseting, síðuhøvd og síðufótur Luttakarar Tað er ein treyt, at luttakarin hevur royndir í at arbeiða við Excel og/ella hevur luttikið á Excel-grundskeiði. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:06 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Access 97 grundskeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at læra luttakararnar at gera egna databasu. Innihald Skeiðið viðger m.a. hesi evni: at upprætta og arbeiða við talvum til data at leggja inn data at gera forskriftir at skriva út data at sortera og leita í talvum uppbygging av databasu Arbeitt verður við sjálvvaldum uppgávum. Luttakarar Skeiðið er ætlað persónum, ið frammanundan arbeiða við Windows, og teimum, ið ynskja sær eitt teldukoyrikort. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:04 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo MS Access 97 víðkað skeið Endamál Endamálið við skeiðinum er at læra luttakararnar at nýta rokniarkið á ein skynsaman hátt og at byggja víðari á ta vitan, ið luttakararnir hava nomið sær á Excel grundskeiði. Arbeitt verður við uppgávum, ið eru ætlaðar teimum, ið vanliga arbeiða við Excel. Innihald Forsniðan av heitum og navnaseðlum Heiti á umráðum Konsolidering av dátum Framkomnar HVIS-funktiónir Listar og dátugrunnar Ritstýring í diagrammi Filtrering og treytað leiting At býta sundur í gluggar Síðuuppseting, síðuhøvd og síðufótur Luttakarar Tað er ein treyt, at luttakarin hevur royndir í at arbeiða við Excel og/ella hevur luttikið á Excel-grundskeiði. Seinast dagførd: fríggjadagur, 07 apríl 2000 12:04 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tænasta Yvirlit Aftur 7 góð ráð um virus 1. Øll ókend forrit kunnu vera ein vandi. Nýt ikki forrit uttan at vita, hvat tey gera og hvaðani tey koma. 2. Útvega tær eitt antivirusforrit og brúka tað. 3. Minst til, at eitt antivirusforrit bert er virkandi, um tað regluligaverður dagført við upplýsingum um nýggjar virusar. Vanliga kunnu hesi virusdata heintast niður av internetinum. 4. Antivirusforritið eigur at verða sett til sjálvvirkandi at kanna fílur, sum verða heintaðar, broyttar ella sendir. Líkamikið um tey koma frá telduposti, internetinum, diskettum ella øðrum keldum. 5. Hin sjálvvirkandi kanningin er vanliga ikki so umfatandi sum tann kanning, ið verður gjørd, tá ið sjálva antivirusforritið verður sett í gongd. Set forritið í gongd, tá ið tú hevur heintað ókend forrit ella skjøl. 6. Tak kopi (backup) av týdningarmiklum skjølum, so tey ikki fara fyri skeytið, um tey verða smittað við virus ella slettað av einum sonevndum trojanskum hesti. 7. Um forrit ella skjøl á eini diskettu ikki skulu broytast, eigur tú at skriviverja diskettuna. Hetta gerst við at opna hin lítla skjótiknøttin, sum er fyri holinum vinstrumegin. Harvið verður virus forðað fyri at smitta ella sletta nakað á diskettuni. Antivirus útvegarar: NAI (McAfee) download-síða Symantic download-síða Datafellows download-síða Panda Software download-síða Thunderbyte download-síða Kelda: Forbrugerrådet Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 14:48 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tænasta Yvirlit Aftur Føroyskir stavir til Windows Her kanst tú heinta fílin: Download (627 kb) -------------------------------------------------------------------------------- Leiðbeining: 1. Goym fílin á harðdiskurin. 2. Dupult klikk á fílin, og vel so "Åbn den", trýst so á OK. 3. Tá ið henda myndin kemur fram, trýst "ja": 4. Síðani skal man bara klikka seg fram til teldan biður um at verða endurtendrað, tað má gerast áðrenn innleggingin verður sett endaliga í verk. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftur dato Aftur Vit hava fingi nýtt navn! Í mong ár hevur fyritøka okkara nýtt navnið Formula Xerox úteftir, men soleiðis verður ikki framyvir. Frá 1. januar 2000 rópa vit okkum Formula.fo. Formula Xerox-navnið hevur sína søgu og orsøk. Tað hevur verið nýtt í marknaðarføringini fyri tey bæði partafeløgini í fyritøkuni, Pf. Formula Føroyar, ið mest hevur fingist við kunningartøkni, og Pf. Petersen & Guttesen, ið upprunaliga mest seldi Xerox-skrivstovuútgerð, tískil marknaðarførings-navnið Formula Xerox. Aftan fyri nýggja navnið eru framvegis tvey partafeløg: Formula-felagið, ið nú hevur fingið navnabroyting til P/f Formula.fo, og so P/f Petersen & Guttesen, ið eins og áður er eitt dóttirfelag hjá tí fyrra. Men frá ársskiftinum komandi verður ætlandi fullur samleiki millum feløg og marknaðarføring, tí tá verða feløgini løgd saman undir navninum P/f Formula.fo. Nýggja navnið formula.fo skal m.a. benda á, at vit nú burturav eru ein fyritøka innan kunningartøkni, og samstundis halda vit eftirskoytið .fo vera hent, nú vit alt meiri eru ein føroysk fyritøka, ið virkar á altjóða marknaðinum. Navnið spillir ongan eins lítið og navnið einsamalt ger nakrar skreytir. Men vit vóna, at navnabroytingin - saman við vørum, tænastum og samskifti annars - meitlar okkum greiðari inn í tilvitskuna hjá kundum okkara heima og uttanlands sum ein framkomin, førleikadygg føroysk KT-fyritøka. Gott nýggjár og takk fyri tað farna! Vinarlig heilsan Torkil Holm Petersen Óli Hansen stjóri stjóri Seinast dagførd: fríggjadagur, 05 mai 2000 15:35 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Torkil Holm Petersen stjóri í Formula.fo skrivar: Føroyingar og íslendingar saman um at menna fiskivinnutøkni Fara vit 10 ár ella longur aftur í tíðina vóru Føroyar eitt undangonguland innan nýtslu av tøkni í fiski-vinnuni. Útlendingar komu til Føroyar fyri at samanbera teirra tøkni við okkara, og niðurstøðan varð aloftast at tær føroysku loysnirnar vóru millum tær bestu. Sum dømi um virkir sum gingu undan við at menna loysnir, kunna nevnast Com-Data, OilWind og Datronik. Síðan kemur eitt tíðarskeið - í byrjani av 90-unum - har fiskivinnan ikki gongur so væl, har vit missa undangongustøðu okkara. Virkir og skip fara á húsagang og sera lítlar íløgur verða gjørdar innan framleiðsluídnaðin yvirhøvur. Millum annað av hesi orsøk mistu vit oddin innan áðurnevndu framleiðslutøkni. Tey seinastu trý árini eru menn aftur farnir at gera íløgur innan framleiðslu-vinnuna. Tá virkir, skip og alivinnan í dag gera íløgur innan framleiðslutøkni, verður hetta gjørt við stórum varsemi, og gera menn eitt drúgt og gott kanningararbeiði áðrenn íløgan verður gjørd. Hetta er skilagott og tryggjar at mest fæst burtur úr íløguni. Tá hugsað verður um nýggja framleiðslutøkni er ein stór broyting hend. Í dag gerst KT ein alt størri og meira týðandi partur av framleiðsluloysnini. Hyggja vit eftir hvat KT verður brúkt til, er hetta serliga innan umráði sum: stýring av framleiðslu, rávørugoymslu, vøru undir framleiðslu og liðugtvørugoymslu, mátingar av tildømis úrtøku og góðsku, sporing og vøruváttanir, at skapa eitt samlað yvir-lit, ið verður brúkt sum amboð til innkeyp og sølu Formula.fo og Petersen & Guttesen hava saman við Marel ment týðandi partar innan hetta øki. Sum dømi kunna nevnast, at hesi feløg í felag hava ment flokkara, flowlinjur og sundirskerarar sum eru væl skjótari og neyvari enn teir undanfarnu. Hetta kemur millum annað av, at vit eru farnir frá mekaniskari stýring til edv-stýring og intelligens. Umframt fyrimunir innan sjálva framleiðsluna, kunna fleiri fyrimunir fást við at knýta framleiðslustýringina saman við fíggjarstýrings-skipanini (bókhaldinum). Á henda hátt fáast - alla tíðina - neyvar upplýsingar yvir raksturin (bæði rakstrarúrslit og fíggjarstøðu) tá goymslur og framleiðsla vm. kunna lesast beinleiðis í fíggjarstýringsskipanini. Marel og Formula fegnast um gongdina innan fiski- og alivinnuna í Føroyum, og tað er neyvan nakað at taka seg aftur í, at partanir í felag eru størsti útvegari av KT til áðurnevndu vinnur í dag. Partarnir hava góðar vónir um framtíðina, tí í løtuni verður arbeitt við fleiri spennandi verkætlanum. Nevnast kann til dømis ein nýggjur flokkari til laks, sum góðskumetur, flokkar og pakkar alt í einari arbeiðsgongd. Hesin er longu royndarkoyrdur í Føroyum, við sera góðum úrsliti. Eisini verður ein nýggjur liðugtvøruflokkari til fløk og sundurskorin stykkir royndur í hesum døgum. Hesin byggir á heilt nýggja hugsan og tøkni, og er bæði skjótur og neyvari enn teir undanfarnu. Innan fyrisitingarliga partin eru eisini nýhugsan farin fram. Loysnir eru gjørdar har tað er møguligt at spora hvønn sáttmála og ordra fyri seg, og ávísa allar inntøkur og útreiðslur sum standast av hesum. Her verður til dømis eisini tikin hædd fyri møguligum skeivleikum, sum kunnu standast av at vøra verður tikin aftur og seld øðrum. Formula hevur lagt seg eftir at so nógvar arbeiðsgongdir sum gjørligt verða sjálvvirkandi. Uppýsingar verða bert inntøppaðir einaferð, síðan verður alt endurbrúkt av sær sjálvum. Sum dømi kunnu vit nevna útflutningspappír, heilsuváttanir vm. Frammanfyri nevnda loysn verður í løtuni innkoyrd hjá einum kunda í Føroyum. Tað er av stórum týdningi at vit brúka tað tilfeingi sum er í Føroyum og stuðla við at keypa tað føroysku loysnina. Á henda hátt tryggja vit, ikki bert at framleiðsluídnaðurin sjálvur áhaldandi verður á odda, men at hann eisini fær tað røttu tænastuna. Eisini birtir hetta undir at nýggj útflutningsvinnan hevur møguleika at menna seg. Hetta hevur Formula longu prógva sum saman við Noma-Tek, og við hjálp frá Fiskavirking, hava selt fleiri loysnir til Norra, Ísland og Danmark. Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Hans Pauli Petersen, Leiðari á fiskivinnudeildini, skrivar: Tænasta og framleiðslukervi í fiskivinnuni. Fer ein eini fimtan ár aftur í tíðina, og hyggur at krøvunum til tænastuna til fiskivinnu- framleiðsluskipaninar, ið tá vóru nýttar, so eru krøvini til tænastu í dag heilt nógv broytt. Hetta kemur serliga av, at ein í dag hevur tikið í nýtslu sokallaðar fløðiskipanir ið verða teldustýrdar, og har rættiliga framkomnar EDV- skipanir verða nýttar til stýring av framleiðslukervinum. Formula.fo hevur, seinastu trý árini, brúkt stóra orku til útbúgving av starvsfólki sínum, soleiðis at tey eru væl fyri at geva viðskiftafólki okkara í fiski- og alivinnuni so góða tænastu sum gjørligt. Við gomlu skipanunum kundi ein gera "frákoblingar" soleiðis, at um eitt lið í framleiðsluni ikki virkaði til fullnar, so kundi ein kobla ein part av framleiðslueindini burturúr, og soleiðis fara rundanum har trupuleikin var. Tað var lagdur stórur dentur á, at ein kundi frákobla framleiðslueindirnar í so nógvum liðum sum gjørligt, og at hava møguleika fyri sokallaðum "buffarum" ymsastaðni í framleiðsluni. Hettar førdi sjálvandi til størri tryggleika ímóti at framleiðslan heilt støðgaði upp, men førdi eisini til at skjóttleikin og lønsemi í framleiðsluni varð nógv minni, serstakliga um frammanfyri umrøddi frákoblingarmøguleiki/ háttur var nýttur. Í dag hanga framleiðslueindirnar saman á ein heilt øðrvísi hátt. Miða verður ímóti at hava eina so fullkomna fløðing í framleiðsluni sum gjørligt. Hetta merkir í stuttum, at tað eru fáar ella ongar frákoblingar/buffarar í framleiðsluskipanini. Stórt sæð kann sigast, at tað er ynskiligt at bert tvær rúgvur/buffarar eru í framleiðslukervinum, nevniliga rávøran (á bryggjuni), og liðugvøran (í lidnum pakningi). Tá ið ein framleiður við einari slíkari fløðiskipan, krevur skipanin eina sera góða, skjóta og ikki minst fullkøna tænastu, í hevur tann neyðuga førleikan. Hetta er galdandi tá útgerðin verður uppsett og royndarkoyrd, og ikki minst tá útgerðin er tikin í nýtslu og er í fullari framleiðslu. Tað sigur seg sjálvt, at slík fløðiframleiðsla ikki tolir at standa og verða í ólagi, men helst má verða í allar besta standi og optimera til framleiðslu alla tíðina, fyri at besta úrtøkan kan fáast. Øll framleiðsluliðini hanga saman, og steðgar upp í einum liði, so er øll framleiðslan steðga. Tá ið nú øll framleiðslan verður EDV-stýrd, kan ein ímynda sær, at ikki nógv skal til av skeivleikum í EDV-kervinum, uttan at hetta vil hava ávirkan á framleiðsluna. Øvugt kan sigast, at tað kunnu fáast sera nógvir fyrimunir burtur úr EDV-stýringini, serstakliga tá ið ein hugsar um at optimera, samankoyra og yvirskoða framleiðsluna. Samanum kann sigast, at um EDV-kervið er rætt skriva og sett upp sum tað skal, eru ovurstórir fyrimunir við at nýta EDV til at stýra hesum nýggju fløðiskipanum. Tænastutøkningarnir, sum skulu syrgja fyri at fløðiskipanin virkar optimalt, hava eisini stórar fyrimunir í sambandi við viðlíkahald, og tá ið finnast skulu villur í skipanini. T.d. kan tøkningurin, uttan at fara á staðið, umvegis telduforrit og telefonlinju ella allnótina, finna brek, gera royndir og umvælingar og leiðbeina brúkaran, soleiðis at brek o.a. kunnu verða rættað uppá styttstu tíð. Hetta ger at tíðin sum fløðiskipanin stendur still, er so stutt sum yvirhøvur tilber, og at framleiðslan kan fara ígongd aftur sum skjótast, um óhapp skuldi kemur fyri. Formula.fo luttekur støðugt í stórum og smáum verkætlanum til betran av framleiðslukervinum og vil framyvir, støðugt arbeiða við at betra tænastuna til gagns fyri kundar okkara. Formula.fo vil eisini nýta høvi til at ynskja skipum og virkum, sum hava fingið fiskivinnuútgerð frá okkum, hjartaliga við útgerðini við vón um gott samstarv í framtíðini. Hans Pauli Petersen Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Grein í Sosialurin, 04-05-2000: Gera skeið eftir ynski Edvard Joensen, blaðmaður Formula.fo ger skeið, sum brúkarin ynskir at fáa tey. Tíðin við standard telduskeiðum har í húsinum er farin , sigur útbúgvingarleiðarin Formula.fo hevur slept standard skeiðunum og er farið undir at halda skræddaraseymað skeið, gjørd soleiðis sum kundin ynskir tey. Jens Godik Højen, útbúgvingarleiðari, sigur, at eitt tað fyrsta hann gjørdi, tá hann kom á Formula.fo í vár, var at kollvelta allan skeiðpolitikkin. Sjálvandi eru tað kundar, sum ynskja vanligu skeiðini, sum allir kappingarneytarnir eisini hava, men sjálvur hevur hann tann málsetning, at tú skalt fáa eitt upplivilsi gjøgnum tína útbúgving. So hví ikki gera útbúgvingina soleiðis, sum kundin vil hava hana, og so fáa nøgdar kundar? Jens Godik Højen sigur, at tað hevur verið ein stuttlig uppliving at gera skeiðini til tørvin hjá kundanum. Tá ber til at fáa nógv størri úrtøku úr einum skeiði, sigur hann. Og tað grundar hann á, at tá kundin bara kemur at læra tað, hann veit, at hann hevur brúk fyri, verður áhugin eisini størri av tí sama. Tað er hóast alt munur á at hava kundar, sum fara avstað við 100% úrtøku í mun til tað vanliga, tá tey kanska dugdu tey 50%, áðrenn tey komu. Sum skeiðlærari í edv gjøgnum fleiri ár hevur Jens Højen lært, at fólk ofta vita, hvat tey vilja hava, áðrenn tey koma á skeið. Ásannandi hetta hevur nýggi útbúgvingarleiðarin valt bara at hava skeið, sum eru umbiðin eftir ynski. Skeiðini verða skipað eftir ynski. Ein dag, fleiri dagar, hálvan dag, um tað ber til, og so framvegis. Tó sigur Jens Højen, at hann plagar at ráðgeva fólki, um hann heldur, at ynski teirra eru órealistisk. Tað ber tó framvegis til at fáa teldukoyrikortini frá Formula.fo, sigur hann. Eisini tað stóra koyrikortið. Fólk vilja nevniliga hava eitthvørt skriftligt prógv upp á sína vitan, sigur hann. Og tá tú skal byggja eitthvørt, eisini eitt telduskeið, er tað skilagott at hava grundina í lagi fyrst. Í heyst verður farið undir Mous skeiðini. Tað vil siga at geva certificat í Office pakkanum. Hesi skeiðini er hann sera spentur uppá, sigur Jens Godik Højen, útbúgvingarleiðari hjá Formula.fo. Hesi skeiðini byggja nógv upp á egin avrik og ikki bara >>tangapassarapedagogikkin<<, sum hann nevnir tað, har veitarin bara fyllir á, og kundin tekur ímóti. Tað gongur meira út uppá, at tann, sum undirvístur verður, sjálvur undirvísir. Tað skuldi helst endað við, at fyritøkurnar ikki skulu hava fyri neyðini at fara út aðrastaðni eftir serkunnleikanum, men hava superbrúkaran heima hjá sær sjálvum, sigur Jens Højen. Í heyst verður eisini farið undir sonevnd >>ole<< skeið, sum Jens Højen er sera spentur uppá. Tað eru skeið, har undirvíst verður upp á tvørs av súlunum, sum skeiðini vanliga byggja á. Skeið har tú rætt og slætt lærir at brúka tær skipanir, sum maskinan goymir, í sambandi hvør við aðra. Til dømis Word, Exel og Acces. Undirvísingin hjá Formula.fo fer fram í fleiri støðum. Bæði úti við Velbastaðvegin í Havn, har Formula.fo hevur høvuðsstøð, og við Tinghúsvegin, har telducaféein er. Og júst í hesum døgum verður gjørd nýggj skúlastova í kjallaranum við Tinghúsvegin. Í Rokkjallaranum, sigur Jens Godik Højen. Eisini hevur Formula.fo eina skúlastovu á Sjómansheiminum í Runavík, har vanliga fólk haðani av leiðini koma. Uttan at nevna nakað tal, letur útbúgvingarleiðarin væl at undirtøkuni. Og kundagrundarlagið er breitt, sigur hann. Jens Godik Højen sigur, at hann veit ikki um nakran av kappingarneytunum, sum rekur skeiðvirksemi á hendan hátt við individuellum skeiðum. Um kapping sigur hann annars, at hana dámar honum væl. Hon gevur íblástur til at fara undir okkurt nýtt, sum eingin annar enn hevur funnið uppá. Tað verður nógv vanligari við eftirútbúgvingum í Føroyum í framtíðini, enn tað er í dag, er Jens Højen ivaleysur í. Edv broytist dagliga, so tað er rætt og slætt neyðugt við endurútbúgving, sigur hann. Og hann metir eisini, at føroyingar eru við at broyta hugburð tann vegin, at teir síggja, at tað er neyðugt. Fyrr hevur tað verið soleiðis, at tá tú ert liðugur við eina útbúgving, so er bara liðugt. Men soleiðis er tað ikki meira. Tey ungu í dag hava aðra uppfatan. Menningin gongur eisini alt meira burtur frá standardisering til individualismu, sigur Jens Godik Højen, útbúgvingarleiðari hjá Formula.fo. Seinast dagførd: fríggjadagur, 05 mai 2000 16:06 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Formula.fo góðkent til stóra teldukoyrikortið Galdandi frá 1. mai, er Formula.fo góðkent av Dansk Dataforening sum royndarmiðdepil til hitt stóra teldukoyrikortið. Sostatt er nú gjørligt at tekna seg til at taka stóra teldukoyrikortið hjá formula.fo. Hitt stóra koyrikortið er fyri fólk, sum ynskja sær ein meiri framkomnan teldukunnleika. Eins og hitt vanliga teldukoyrikortið er tað altjóða viðurkent sum prógv um ávíst kunnleikastig. Stóra teldukoyrikortið inniheldur nógv evni, sum als ikki ella bert heilt stutt, verður viðgjørt í vanliga 'koyrikortinum'. Eitt nú kann nevnast DTP, heimasíðugerð og vitan um netverk. Fleiri upplýsingar um stóra teldukoyrikortið fæst á heimasíðuna hjá Dansk Dataforening. Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Fróði Magnussen, projektleiðari, skrivar: Formula til reiðar við e-handilsloysn Í seinastuni hevur tann sonevndi e-handilin verið nógv umrøddur. Hendan greinin skal í stuttum lýsa hetta hugtak, og geva ítøkiligu dømi, hvussu Formula.fo kann veita loysnir á hesum umráði. Gjøgnum tíðirnar er nógv handlað millum ymisar partar. Vørur eru keyptar millum fleiri partar og millum lond.Sum sagt, verður í hesum døgum, eitt hugtak nevnt e-handil nógv umrøtt. Hvat er so nýtt í hesum? Lýsa vit hugtakið handil í hesum samanhangi, muga vit býta hetta í partar. Hesir kunna verða flutningur av vørum, upplýsingum, peningi vm. Tað nýggja í e-handli er hvussu ein flytur upplýsingar millum partarnar.Taka vit flutningin av vørum úr td. Føroyum, so hava vit á nærum sama hátt flutt vøru sjóvegis í nógv harrans ár. Her eru ikki tær heilt stóru broytingarnar. Flutningurin av upplýsingum er hinvegin nógv broyttur tey seinastu árini. Fara vit aftur í tíðina, kundi ein keypmaður bíleggja vørur úr td. Keypmannahavn við at senda bræv til útvegaran. Brævið tók umleið somu tíð at koma vegin fram, sum sjálv vøran brúkti um at koma henda vegin.Nógv er hent á hesum øki. Vit hava td. fingið telefon, fax og síðan edv-loysnir har partar eftir avtalu skifta upplýsingar sína millum. Tað, sum er nýtt og slóðbrótandi við e-handli, er, at nú kann kundin sjálvur via internetið fara beinleiðis inn í td. goymsluna. Her kann kundin síggja hvussu nógv vøra er á goymslu, og um tað hevur áhuga og eisini síggja td. myndir og vørulýsingar. Bert keyparin hevur atgongd til internetið, kann viðkomandi brúka hetta amboð. Hetta merkir at samskiftið millum partarnar verður grundleggjandi broytt. Nú skal útvegarin ikki senda upplýsingar til keyparan. Keyparin kann sjálvur fáa sær upplýsingar, og hann fær teir í stundini. Tað er ikki avgerandi hvar kundin ella útvegarin geografiskt eru staddir. Møguligt er td. at bíleggja sær fløgur og annað beinleiðis út fjarskotnum londum, og hesar verða sendar beinleiðis til keyparan. Keyparin kann fylgja við støðuni á ordra sínum vm. Er talan um partar, sum hava eitt regluligt samarbeiði, er eisini møguleiki at útbyggja hetta so aðrir upplýsingar so sum kontoavrit, faktura, kreditnotur vm. verða atgongilig yvir internetið. Niðurstøðan er, at hugtaki e-handil grundleggjandi broytir háttin upplýsingar verða fluttir millum partanar uppá. Keyparin hevur nú í nógv størri mun møguleika sjálvur at útvega sær upplýsingar, uttan at útvegarin aktivt skal hjálpa til. Útvegarin skal gera undirstøðukervið, sum letur upp fyri hesum møguleikum. Dømi upp á fyrimunir er at útvegarin hevur møguleika at spara útreiðslur, tá td. allir ordrar verða skrásettir beinleiðis í fíggjarstýringsskipanini, heldur enn at starvsfólk skula handfara hesar. Viðskiftafólk hava møguleika alt samdøgri at heinta upplýsingar, sum tey hava brúk fyri heldur enn at bíða, til útvegarin kann útvega hesar. Kunning til viðskiftafólkini kann koma skjótari út, og útvegarin hevur møguleika at røkka fleiri kundum á henda hátt.Í Føroyum innan vinnur har ójavni er í framleiðsluni vegna skiftandi rávørutilgongd, kann hetta hava sínar fyrimunir við at tey, sum vit arbeiða saman við, støðugt hava møguleika at fylgja gongdini. Sum við øllum er eisini váði. Her kann nevnast, at vit muga rokna við harðari kapping fyri vørur og tænastur, sum muga metast at verða homogenar ella "standard vørur". Tað verður lættari hjá keyparanum at kanna prísir í ymsum londum og hjá ymsum útvegarum. Hetta ger somuleiðis, at tað er lættari at samanbera prísir. Samanumtikið kunna vit rokna við, at keyparar í størri mun fara at keypa beinleiðis frá framleiðarunum heldur enn at keypa frá "lokalum" keypmonnum. Hetta kann í ávísan mun ávirka teir millumhandlarar vit hava. Hinvegin kann hetta verða ein fyrimunur, um ein er framleiðari og vil selja beinleiðis. Formula.fo hevur í dag vælvirkandi deildir, sum kunna stuðla undir slíkar loysnir. Millum annað hava vit eina netdeild, har fleiri persónar við MCSE (Micorsoft Certified System Engineer)* starvast. Formula.fo er í dag einasta føroyska virkið, sum kann kalla seg Microsoft Certified Solution Provider**. Formula.fo er eisini Solution Center til fíggjastýringsloysnir, sum veita grundupplýsingarnar, ið verða leiddar út at internetið. Formula.fo kann veita eina e-handilsloysn. Loysnin virkar á tann hátt, at allir upplýsingar, sum eru av týdningi fyri e-handil, verða vístir uttan nakað eykaviðgerð á internetinum. Her kann td. vera eitt yvirlit við teimum vørum, útvegarin ynskir at bjóða fram. Møguligt er at síggja myndir og prís á vøruni, um hesar eru lagdar í fíggjarstýringsdatabasan. Møguligt er at tilpassa skipanina soleiðis, at alt eftir hvør keyparin er, so verða skermmyndirnar at laða seg eftir hesum. Umframt hetta kann tann vísti prísurin hanga saman við hvør keyparin er. Keyparin kann eisini fáa upplýsingar um td. saldo, kontoavrit, síggja gamlar faktura/kreditnotur. Alt hetta uttan at útvegarin skal gera nakað. Ein má eisini leggja til merkis, at keyparin kann gera hetta, tá ið viðkomandi hevur brúk fyri hesum, og ikki bert meðan útvegarin hevur opið. Loysnin virka á tann hátt, at allir upplýsingar koma beinleiðis úr fíggjarstýringsskipanini og kunna heintast av internetinum. Hetta uttan at útvegarin sjálvur skal gera nakað eyka í tí dagliga rakstrinum. Hetta merkir eisini, at upplýsingar, ið verða vístir, altíð eru rættir, td. mongd av vøru á goymslu, møguligt kontoavrit vm. Undirstøðukervið undir loysnini verður gjørt av netdeildini á Formula.fo. Hesi taka sær av at seta maskinur upp við Microsoft Windows NT 4.0, Microsoft SQL Server 7.0 og Microsoft Site Server. Umframt taka forritarar frá fíggjarstýringsdeildini sær av at leggja fíggjarstýringsskipanina soleiðis til rættis, at teir loyvdu upplýsingarnir eru tøkir á internetinum. Hetta kann Formula.fo samskipa og loysa, tí vit hava tann neyðuga førleikan í húsinum. Formula.fo tekur eisini hædd fyri, at kundarnir hjá okkum ynskja teirra egna snið á internetsíðunum. Soleiðis kann Formula.fo formgeva síðurnar eftir ynski ella við hjálp frá einum triðja parti, sum kundin sjálvur velur. Tað er av størsta týdningi at loysnin byggir á trygga tøkni. Við Microsoft Windows NT, Microsoft SQL Server, Microsoft Site Server meta vit, at kundin fær ein haldgóða loysn og trygd. Tá trygd altíð skal takast í álvara, serliga á internetinum, mæla vit til, at hesin parturin verður lýstur og loystur í hvørjum einstøkum føri sær. Við at fáa sær eina loysn, sum byggir á Microsoft Windows NT, Microsoft SQL Server, Microsoft Site Server, tryggjar kundin sær, at møguligt er til ein og hvørja tíð at dagføra loysnina. Hetta merkir, at loysnin altíð líkur tær treytir, ein kann seta til tíðarhóskandi loysnir á hesum øki. *Starvsfólk ið hava tikið Microsoft útbúgvin og hava staðið minst 6 próvtøkur innan teirra økir. ** Virkir har eitt ávíst tal av starvsfólki við MCSE starvast, umframt at virkið líkur tær upptøkutreytir innan virkisprofil, sum Microsoft krevur. Virkið skal certificerast av Microsoft. ***Virkir ið eru ceritificerað til at seta upp og viðlíkahalda ávísar fíggjarstýringskipanir. Fróði Magnussen Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Sosialurin skrivar: Pappírleysa skrivstovu Hetta ljóðar sum ein dreymaverð, men er í dag møguligt. Fleiri og fleiri virkir uttanlanda arbeiða í dag við at fáa alt pappír vekk frá skrivaraborðinum. Í dag finnst ongin undanførsla. Allur útbúnaður er tøkur til at gera skrivstovuna pappírleysa. Í seinastu viku hevði Formula.fo serligt tiltak har fólk úr Danmark greiddu áhugaðum keyparum frá, hvussu farast skal fram um virkir og stovnar vilja av við øll pappír á arbeiðsplássinum. Mátin hetta verður gjørt uppá er, at so hvørt posturin, sum kemur við vanliga postboðnum (á teldumáli kalla snail-mail) kemur inn á skrivstovuna, verða øll brøv ljóslisin (skanna) inn á eina skipan í kallast Orbit. Tá tey eru ljóslisin inn í Orbit, kunnu pappírbrøvini gott koyrast ígjøgnum makrolatorin ella í pappírspannina. Við Orbit hevur tú møguleikan at senda innkomna postin víðari - nú er hann bert í telduni í staðin fyri sum pappír. Hvat við pappírinum, kann tú spyrja. Ja, her skal helst ein hugburðsbroyting til fyri at kunna taka avgerð um bert at koyra við elektroniskum dokumentum. Men hugsa vit um tað, so ferð ein stórur partur av øllum samskifti í dag um teldupost, sum er elektroniskur, so avgerðin burdi ikki verið so torfør. Hvat skal til? Hvat skal til fyri at fáa eina pappírleysa skrivstovu? Svarið er ikki so einfalt, tí tað velst um virkið/stovnin og hvat man ætlar at byrja við. Men í høvuðsheitum kunnu vit siga at tað krevst ein ljóslesari (skannari), ein skipan, sum til dømis Orbit, har øll innlisin skjøl kunnu skipast í og til seinast er tað tann endaliga skipanin í skjalið skal goymast í. Ljóslesarin Í dag ber til at ljóslesa (skanna) við fleiri ymiskum tólum. Vit kunnu nevna at ein kopimaskina kann útbyggjast til ljóslesara, faksmaskinan og so ljóslesarar sum serliga eru gjørdir til endamálið. Á framsýningin hjá Formula.fo vístu teir ein Xerox ljóslesara sum klárar at ljóslesa um 60 síður í eitt minutt. Orbit Orbit er ein skipan til ljóslesing, skráseting og raðfestin (indeksering). Umframt at standa fyri sjálvari ljóslesingini, kann Orbit eisini tillagast til eitt slag av datagrunni, har skjøl og til dømis postur kunnu skipast og goymast í. Í Føroyum hevur tekniskadeild á Landssjúkrahúsinum fingið sær hesa skipan til at halda skil á tólum og tekningum av ymiskum slag. Onnur dømi um hvat Orbit verður brúkt til eru produktionsstyring, og úti á Formula.fo eru teir í ferð við at leggja vitunardatagrunnin hjá tekniskudeild inn á Orbit. Aðrar skipanir Um vit til dømis hugsa um eina bókhaldsskipan sum til dømis Navision ella Concorde, so er møguleiki at ljóslesa øll bókingarskjøl inn í bókhaldskipanina og har bóka skjølini, fyri síðan at leggja tað elektroniska skjalið inn á sjálva bókingina. Tá ein seinni til dømis hyggur at einari ávísari bóking, kann man taka tað elektroniska skjalið fram á skermin í staðin fyri at leita upp og niður í ymiskum brævordnarum. Á størri virkjum er tørvur á at ábyrgdarpersónur váttar bókingarskjalið áðrenn tað verður bókað. Hetta er als ongin trupuleiki hjá Orbit at taka sær av. EDI Hetta við elektroniskum dokumentum verður vanliga stytt EDI (Electronic Document Interchange). Í framtíðini verður tað alt meira vanligt við elektroniskum dokumentum, so sum ordrar og fakturar. Her eru nógvir pengar at spara, ikki minst í almennu umsitingini. Hugsa vit um hvussu nógv pappír skal avgreiðast tá vørur verða innfluttar ella útfluttar, so er tað undrunarvert at tað almenna ikki gongur fremst. Tað vísir seg ofta at tað er har fløskuhálsurin er. Nú er so enn ein møguleiki at byrja við og tað er Orbit, sum er ein donskframleidd skipan og sum nú kann keypast frá Formula.fo. Seinast dagførd: sunnudagur, 14 mai 2000 10:17 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Formula Loysn til Navision Financials: Kreditorgjalding til heimagreiðsluna Í sambandi við, at peningastovnarnir frá 1. mai 2000 taka ómaksgjald á 3,- kr fyri hvørja manuella flyting, er øktur tørvur á eini loysn, sum kann flyta kreditorgjaldingar úr Navision Financials automatiskt til heimagreiðsluna. Tí hevur Formula ment eina tílíka loysn, sum er sera einføld at taka í nýtslu og at nýta í dagliga arbeiðinum hjá bókhaldinum. Loysnin er bygd á verandi standard møguleika í Navision Financials til at heinta forfalnar kreditorfakturar inn í eina útgjaldskladdu. Á knøttin Betaling er sett eitt nýtt punkt, Útgjalding til Heimagreiðsluna. Tá ið brúkarin er nøgdur við teir fakturarnar, ið liggja í kladduni, trýstur hann á hetta punkt, og ein fíla verður gjørd, sum er klár at innlesa í heimagreiðslu skipanina. Við hesi loysn slepst sostatt undan einari støðugari útreiðslu til ómaksgjald og brúkarin kann nýta tíðina til onnur endamál enn at inntøppa upplýsingar úr einari skipan í aðra. Prísur fyri loysnina: 3.800,- krónur. Loyvt er bert at endurgeva tilfar, um viðkomandi frammanundan fær skrivliga loyvi til hetta, og somuleiðis upplýsir at www.Formula.fo er keldan. Seinast dagførd: (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Tíðindi Tíðindi eftir dato Aftur Detailskipan til Navision Financials Formula hevur gjørt eina detailskipan til Navision Financials. Henda skipan er gjørd á tann hátt, at ein og hvør kundavitjan kann avgreiðast sum skjótast. Talan er bert um at nýta tvær myndir Fyrst ein mynd, har tú kanst skanna ella tøppa vørur inn, og síðan góðteka avgreiðsluna Síðan ein nýggj mynd har tú kanst avgreiða gjaldið, ið antin er kontant ella skal skrivast Skipanin er sera einføld at brúka, og er gjørd sum eitt modul til Navision Financials. Á henda hátt er møguligt at brúka detailskipanina sum ein integreraður partur av Navision Financials t.d. goymslustýring, herundir at brúka EAN-kotur til skanning, vanligt bókhald og mangt annað. Avgreiðsluskipanin hevur hesar møguleikar: Sera einføld at brúka (tú sleppur frá at brúka mús) og tí eisini skjót at læra. Skjótar avgreiðslur. Tú kanst nýta strikukotulesara. Fleiri ymisk gjaldsløg. Hædd verður tikin fyri, at tú sjálvur kanst innseta nýggj. Pr. gjaldslag fært tú ásett, hvussu avrundast skal, soleiðis at kontant verður avrundað til 25 oyra, kort ikki avrundaði o.s.fr. Tú kanst skuldskriva viðskiftafólk í eini handavending. Tá so dagurin er liðugur, verða allar skuldskrivingar gjørdar til ordrar. Ein ordri pr. debitor. Verður viðskiftafólk skuldskrivað, so verður umframt vanligu bon'ina eisini bon útskrivað, har keypið verður váttað. Á ordranum sæst, hvørjari bon vøran er av. Bon-journal, sum vísir hvat er hent við ymsu kassunum í ávísum tíðarskeiði. Tú kanst velja pr. avgreiðslu, um bon skal útskrivast. Hevur viðskiftafólk mist bon'ina burtur, so kanst tú altíð finna hana aftur. Seinasta bon kann útskrivast við at trýsta á ein knøtt. Allar upplýsingar vera goymdar. Kemur eitt nú eitt viðskiftafólk aftur við einari vøru, sum viðkomandi sigur seg hava keypt frá tær mikudagin í næstseinastu viku, so fært tú hugt í avgreiðsluskipanina, um so er. Av tí, at alt verður goymt, er tað bara spurningur um hugflog, hvørjar upplýsingar tú vilt hava út úr skipanini. Útskrift, sum vísir hvussu tal av avgreiðslum og søla er býtt út á dagin. Hetta ger teg betri føran fyri at síggja, nær tað loysir seg at hava opið. Eisini sært tú, um grundarlag er fyri at spara ein kassa burtur ávís tíðarbil. Avgreiðsluskipanin er løtt at tillaga, um tú skuldi havt serlig ynski. Seinast dagførd: týsdagur, 16 mai 2000 11:17 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Kunning Teldupostyvirlit Vangamynd (Company Profile) Aftur Teldupostyvirlit Áki Johansen ajo@formula.fo Anna Maria Kjærbæk amk@formula.fo Annfinnur Hovgaard rd@formula.fo Arne Jacobsen aj@formula.fo Atli Hentze ahe@formula.fo Barbara Jónsdóttir bj@formula.fo Edvard S. Remberg esr@formula.fo Esmar Joensen ej@formula.fo Esmar Olsen eo@formula.fo Eyðun Thorsvig et@formula.fo Flemming Raben fr@formula.fo Fróði Magnussen fm@formula.fo Gert Joensen gj@formula.fo Hans Pauli Petersen hpp@formula.fo Heri Joensen hpj@formula.fo Høgni Hammer hha@formula.fo Høgni Johannesen hjn@formula.fo Ian D. Jacobsen idj@formula.fo Jari í Hjøllum jih@formula.fo Jens Højen jhn@formula.fo Jógvan Hansen jh@formula.fo Jógvan Juel Rasmussen jjr@formula.fo John Mikkelsen jm@formula.fo Jón Sand Davidsen jsd@formula.fo Jónheðin H. Tróndheim jht@formula.fo Jónsvein Petersen jpn@formula.fo Justin Philbrow jp@formula.fo Kim Ejdesgaard ke@formula.fo Lasse Carlsen lc@formula.fo Lasse Jensen lj@formula.fo Magni Reinert mr@formula.fo Marit Holm Petersen mhp@formula.fo Odd Dam odd@formula.fo Óli Hansen oh@formula.fo Páll Dam pd@formula.fo Pauli Jacobsen pj@formula.fo Petur Olsen (Piddi) po@formula.fo Pól Frits Høj pfh@formula.fo Poul Pøhlsgaard pp@formula.fo Regin Joensen rj@formula.fo Silvia Lauritsen sl@formula.fo Snæbjørn Jacobsen sbj@formula.fo Súni Slættanes suni@formula.fo Susie Bech sb@formula.fo Tina Abildgaard ta@formula.fo Torkil Holm Petersen thp@formula.fo Torkil Strøm ts@formula.fo Trygvi Lauritsen tl@formula.fo Zacharias Nielsen zn@formula.fo Seinast dagførd: hósdagur, 11 mai 2000 16:35 (c) 2000 P/F Formula.fo webmaster@formula.fo Kirkjur Kirkjuráðini Prestagjøld Fígging Kirkjutíðinði Gudstænastur Navnalisti 1000 ár Bíblian Sálmabók Webdesign by Formula.fo Norðoyggjar Viðareiði Hattarvík Kirkja Svínoy Kallsoy Hvannasund Árnafjørður Christianskirkjan Kunoy Eysturoy Fuglafjørður Leirvík Gøta Glyvra Rituvík Nes Sjógv Selatrað Skáli Norðskáli Eiði Gjógv Funningur Elduvík Oyndarfjørður Streymoy Tjørnuvík Saksun Haldórsvík Hvalvík Hósvík Kollafjørður Kvívík Vestmanna Kaldbak Dómkirkjan Vesturkirkjan Argir Kirkjubø Vágar Bøur Sørvágur Miðvágur Sandavágur Sandoy Skopun Sandur Skálavík Húsavík Dalur Suðuroy Sandvík Hvalba Tvøroyri Fámjin Hov Porkeri Vágur Á Leiti Sumba Smáoyggjar Nolsoy Hestur Skúvoy Mykines VIÐAREIÐIS KIRKJA 750 Viðareiði Formaður Daniel Viðoy, 750 Viðareiði, tlf. 451044 Jonhild Viderø, 750 Viðareiði, tlf. 451012 Ninna Andreasen, 750 Viðareiði, tlf. 451170 Johannes Jacobsen, 750 Viðareiði, tlf. 451091 Jóan Jacob Heinesen, 750 Viðareiði, tlf. 451070 Gudrid Dahl Sørensen, 750 Viðareiði, tlf. 451210 HATTARVÍKAR KIRKJA 767 Hattarvík Formaður Hanus Súni Hansen, 767 Hattarvík, tlf. 451149 Eivind D. Jacobsen, 767 Hattarvík, tlf. 451076 Símun Gullaksen, 767 Hattarvík, tlf. 451150 Elias Zachariasen Jacobsen, 767 Hattarvík, tlf. 451152 Mikkjal P. Kerlok, 767 Hattarvík, tlf. 451153 Ólavur Sjúrður Gullaksen, 767 Hattarvík, tlf. 451246 KIRKJAN Á KIRKJU 766 Kirkja Formaður Hans David Matras, 766 Kirkja, tlf. 451242 Marit Christiansen, 766 Kirkja, tlf. 451135 Ole Jacobsen, 766 Kirkja, tlf. 451136 Jóannes Christiansen, 766 Kirkja, tlf. 451137 Absalon Lydersen, 766 Kirkja, tlf. 451139 Pól Sørensen, 100 Tórshavn, tlf. 317758 SVíNOYAR KIRKJA 765 Svínoy Formaður Heini Joensen, 765 Svínoy, tlf. 451113 Símun Hansen, 765 Svínoy, tlf. 451106 Regin Justinussen, 765 Svínoy, tlf. 451219 Petur E. Danielsen, 765 Svínoy, tlf. 451108 Ólavur Hansen, 765 Svínoy, tlf. xxxxxx Kjartan Stenberg, 765 Svínoy, tlf. 451102 HVANNASUNDS KIRKJA 740 Hvannasund Formaður Justinus S. Poulsen, 740 Hvannasund, tlf. 452035 Andras í Frammistovu, 740 Hvannasund, tlf. 452124 Debes Christiansen, 730 Norðdepil, tlf. 452046 Andrias Nýggjagarð, 740 Hvannasund, tlf. 452085 Pól Johannes Johannesen, 740 Hvannasund, tlf. 452180 Olivar Olsen, 740 Hvannasund, tlf. 452002 ÁRNAFJØRÐUR KIRKJA 727 Árnarfjørður Formaður: Sigrid Jógvansdóttir, 727 Árnafjørður, tlf. 456904 Jógvan S. Joensen, 727 Árnafjørður, tlf. 456910 Esmar Justinussen, 727 Árnafjørður, tlf. 456907 Levi Justinussen, 727 Árnafjørður, tlf. 456902 Theodor A. Olsen, 727 Árnafjørður, tlf. 456941 Hans Andrias Olsen, 727 Árnafjørður, tlf. 456917 CHRISTIANSKIRKJAN 700 Klaksvík Formaður: Karl Gudmund Henriksen, Sornhúsgøta 6, 700 Klaksvík, tlf. 455614 Hjalmar Waag Høgnesen, Nýggjavegur, 700 Klaksvík, tlf. 455440 Ólavur í Mittuni Christiansen, Garðsendi 21, 700 Klaksvík, tlf. 456340 Josvein Østerø, Geilin 9, 700 Klaksvík, tlf. 456175 Jabjørt Thomsen, Túvuvegur, 700 Klaksvík, tlf. 456102 Jóhann Henriksen, undir Hálsi 14, 700 Klaksvík, tlf. 457795 Anna á Hædd Stampe, Nýggjavegur, 700 Klaksvík, tlf. 455115 Joen Jacob Hansen, Kráargøta, 700 Klaksvík, tlf. 45547 KUNOYAR KIRKJA 780 Kunoy Formaður Atli Vilhelm, 780 Kunoy, tlf. 456811 Eyðbjørg Hansen, 785 Haraldssund, tlf. 457419 Eghild Poulsen, 780 Kunoy, tlf. 457727 Óli Langgaard, 780 Kunoy, tlf. 457090 Georg Klode, 785 Haraldssund, tlf. 456797 Hanna Magnusson, 785 Haraldssund, tlf. 457991 FUGLAFJARÐUR KIRKJA 530 Fuglafjørður Formaður Gordon M. Petersen, 530 Fuglafjørður, tlf. 444255 Jonna Larsen, 530 Fuglafjørður, tlf. 444234 Kaja Toftegaard, 530 Fuglafjørður, tlf. 444429 Kristian Petersen, 530 Fuglafjørður, tlf. 444700 Edmund Abrahamsen, 530 Fuglafjørður, tlf. 444149 Heini Beder, 530 Fuglafjørður, tlf. 444789 Eyðbjørn Petersen, 530 Fuglafjørður, tlf. 444353 LEIRVÍKAR KIRKJA 520 Leirvík Formaður Edvin Joensen, 520 Leirvík, tlf. 443266 Ólavur Heinesen, 520 Leirvík, tlf. 443235 Regin Høgnesen, 520 Leirvík, tlf. 443122 Amý Eliasen, 520 Leirvík, tlf. 443252 Tórfinn Hansen, 520 Leirvík, tlf. 443218 Hallgerð Lervig, 520 Leirvík, tlf. 443226 GØTU KIRKJA 510 Gøta Formaður: Peter O.K. Olofson, 530 Fuglafjørður, tlf. 444013 J. Atli Hansen, 512 Norðagøta, tlf. 444384 Marjun Paulina Biskopstø, 513 Syðragøta, tlf. 441212 Petur Joensen, 512 Norðagøta, tlf. 441414 Leif Petersen, 513 Syðragøta, tlf. 441083 Alexandra Gleðisheygg, 513 Syðragøta, tlf. 441437 Dagbjørt Ólavsdóttir Hansen, 512 Norðagøta, tlf. 441076 GLYVRA KIRKJA 625 Glyvrar Formaður: Hans J. Lamhauge, 627 Lamba, tlf. 447694 Havstein Klein, 600 Saltangará, tlf. 447844 Páll Rasmussen, 620 Runavík, tlf. 447444 Asla i Højgaard, 620 Runavík, tlf. 447414 Sigmar Davidsen, 620 Runavík, tlf. 448394 Símun Mittún, 600 Saltangará, tlf. 448408 Ingvard J. Olsen, 625 Glyvrar, tlf. 447031 RITUVÍKAR KIRKJA 640 Rituvík Formaður Arnholdt Olsen, 640 Rituvík, tlf. 447479 Sørin J. Lamhauge, 640 Rituvík, tlf. 447378 Frithiof Olsen, 640 Rituvík, tlf. 447774 Marin F. Højgaard, 640 Rituvík, tlf. 447296 Jórun Hansen, 640 Rituvík, tlf. 447622 Johan J. Olsen, 640 Rituvík, tlf. 447843 NES KIRKJA 655 Nes Formaður Niklas Foldbo, 650 Toftir, tlf. 447492 Ólavur Magnussen, 655 Nes, tlf. 448476 Hans J. Hansen, 655 Nes, tlf. 448175 Súni í Hjøllum, 650 Toftir, tlf. 448400 Niclas Davidsen, 650 Toftir, tlf. 448220 Arni Højgaard, 650 Toftir, tlf. 447323 SJÓVAR KIRKJA 490 Strendur Formaður Sandur Danielsen, 490 Strendur, tlf. 447437 Fanny R. Djurhuus, 494 Innan Glyvur, tlf. 447373 Johanna Bertelsen, 490 Strendur, tlf. 447166 Hansa Petersen, 490 Strendur, tlf. 447257 Simona Frederiksberg, 490 Strendur, tlf. 447326 Kristian Johansen, 490 Strendur, tlf. 447086 SELATRAÐAR KIRKJA 497 Selatrað Formaður Gerhard Zachariassen, 496 Morskranes, tlf. 447934 Axel Frederik Jacobsen, 497 Selatrað, tlf. 447673 Egil Mittún Petersen, 497 Selatrað, tlf. 448514 Maria Andreasen, 497 Selatrað, tlf. 447660 Josva Anthoniussen, 496 Morskranes, tlf. 447796 Jarngrím Poulsen, 497 Selatrað, tlf. 447474 SKÁLA KIRKJA 480 Skáli Formaður , 480 Skáli, tlf. Sigvald Kristiansen, 480 Skáli, tlf. 441517 Katrina Olsen, 480 Skáli, tlf. 441641 Dánjal Jákup Joensen, 480 Skáli, tlf. 441311 Sonja Hansen, 480 Skáli, tlf. 441188 Ingvard Poulsen, 480 Skáli, tlf. 441224 NORÐSK`ALA KIRKJA 460 Norðskáli Formaður Elseba Dahl, 450 Oyri, tlf. 422129 Eli Johannesen, 450 Oyri, tlf. 422133 Jórun Johannesen, 460 Norðskáli, tlf. 422326 Edfríð Joensen, 450 Oyri, tlf. 422071 Eyðgerð við Streym, 460 Norðskáli, tlf. 422171 Brynjolvur Ellingsgaard, 460 Norðskáli, tlf. 422396 EIÐIS KIRKJA 470 Eiði Formaður: Jensina Eidesgaard, 470 Eiði, tlf. 423104 Jóhanna Vesturdal, 470 Eiði, tlf. 423284 Hans E. Høghamar, 470 Eiði, tlf. 423045 Knút Vesturdal, 470 Eiði, tlf. 423014 Poul Jóhannes Jacobsen, 470 Eiði, tlf. 423289 Jákup A. Joensen, 470 Eiði, tlf. 423078 GJÁAR KIRKJA 476 Gjógv Formaður Kristian Jacob Joensen, 476 Gjógv, tlf. 423325 Hans Edvard Joensen, 476 Gjógv, tlf. 423144 Sofus Johannesen, 476 Gjógv, tlf. 423142 Svend Joensen, 476 Gjógv, tlf. 423169 Óli Debes, 476 Gjógv, tlf. 4233147 Hannalina Joensen, 476 Gjógv, tlf. 423147 FUNNINGS KIRKJA 475 Funningur Formaður Sámal Petur Petersen, 475 Funningur, tlf. 423211 Hilda Joan Mackay, 475 Funningur, tlf. 423242 Óli A. Johannesen, 475 Funningur, tlf. 423212 Óluva F. Johannesen, 475 Funningur, tlf. 423235 John C. Reynbú, 475 Funningur, tlf. 423233 Andrass F. Dahl, 475 Funningur, tlf. 423239 ELDUVÍKAR KIRKJA 478 Elduvík Formaður Jóhan Hammer, 478 Elduvík, tlf. 444559 Heinina Haraldsen, 478 Elduvík, tlf. 444564 Katrina Clementsen, 478 Elduvík, tlf. 444558 Malvinus Reyná, 478 Elduvík, tlf. 444554 Andrias Hammer, 477 Funningsfjørður, tlf. 441342 Jóhanna P. Samuelsen, 478 Elduvík, tlf. 444343 OYNDARFJARÐAR KIRKJA 690 Oyndarfjørður Formaður Eivind Petersen, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444501 Heini Gaard, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444528 Erika L. Petersen, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444783 Signy Joensen, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444516 Hallur Ellingsgaard, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444673 Hervør Rasmussen, 690 Oyndarfjørður, tlf. 444654 Føroyingar tóku við kristnari trúgv um ár 1000. Í Føroyingasøgu verður sagt frá, at Sigmundur Brestisson læt byggja kirkju í Skúvoy, og tað kann væl vera, at høvdingar og bøndur lótu byggja egnar kirkjur við garðar sínar. Men nøkur felags føroysk kirkjuskipan hevur neyvan verið fyrr enn eftir 1100. Um leið ár 1100 varð biskupssetur sett á stovn í Kirkjubø, og kom tað undir erkisetrið í Nidarósi í Noregi, tá hetta varð stovnsett í árinum 1153. Og fram til siðaskiftið vóru Føroyar eitt av teimum ellivu biskupsdømunum í erkibiskupsdøminum Nidarósi. Vit kenna nøvnini á 33 katólskum biskupum í Føroyum, og vit vita um leið, nær fleiri teirra virkaðu. Ein teirra var Erlendur, sum í 1268 varð vígdur til biskup í Føroyum, og sum doyði í 1308. Erlendur fór undir at byggja dómkirkjuna, Múrin, í Kirkjubø, og trúligt er, at bygningurin varð liðugur, og at føroyingar fingu sín katedral. Um leið 1538 fór siðaskiftið fram, og í 1540 varð Jens Gregersøn Riber tilnevndur biskupur - fyrsti lutherski biskupur í Føroyum. Hann virkaði til januar 1557, tá hann varð tilnevndur biskupur í Stavanger. Føroyar gjørdust tá próstadømi undir Bergens stifti til um leið 1620, síðani komu tær undir Sjællands stift, og við býtið í 1923 undir Keypmannahavnar stifti. Í 1963 vórðu Føroyar gjørdar til varabiskupsdømi. Oyggjarnar tykjast tíðliga í tíðini at hava verið býttar sundur í 7 prestagjøld, sum hvørt hevði sín sóknarprest. Hetta býti stóð við til 1913, tá Suðuroyggin varð býtt sundur í 2 prestagjøld. Í 1928 varð Eysturoy býtt sundur í Nes prestagjald og Fuglafjarðar prestagjald, og í 1934 varð Norðoya prestagjald býtt sundur í Norðoya eystara og vestara prestagjald. Í 1947 varð Eiðis prestagjald sett á stovn og í 1973 Sjóvar prestagjald. Í 1976 varð Suðurstreymoyar prestagjald býtt sundur í tvey, Suðurstreymoyar eystara og Suðurstreymoyar vestara prestagjald. Upprunaliga fingu prestarnir løn sína frá kallinum. Presturin hevði ein garð ókeypis, og frá 1632 eisini náðinsgarðin (einkjugarðin). Aðrar inntøkur vóru offur, høgtíðsoffur, presttal og tíggjundi. Presttal og tíggjundi vóru avtikin við lóg nr. 62 frá 1. apríl 1908. Aftur at hesum hevði presturin rætt til ókeypis flutning (skjúts). Við fyriskipan nr. 34 frá 6. februar 1936 varð skjútsskipanin avtikin. Síðani hava Føroya Løgting (kirkjugrunnurin) og Kirkjumálaráðið (fællesfonden) í felag goldið ferðaútreiðslurnar, hvør sína helvt. Kirkjufólkið í bygdunum bygdu sjálv sínar kirkjur, og kirkjuverjarnir høvdu eftirlit við teimum. Føroya Amt hevði saman við próstaembætinum yvirumsjón við kirkjunum. Kirkjurnar vórðu eins og partur av prestalønunum fíggjaðar við tíggjundi, og ríkastar vóru tær, ið fingu nógvan grindatíggjund. Sum aðrastaðini var kirkjumálið í Føroyum undan trúbótini mest latín. Við trúbótini gjørdist danskt kirkjumál, og soleiðis var tað til nakað upp í 20. øld. Men tá ið komið var nakað upp í 19. øld birtist millum manna áhugi fyri at nýta føroyskt sum kirkjumál. Í 1823 gav Danska Bíbliufelagið út týðing Schrøters av St. Matthæi Evangelium, í 1930 kom ritualbókin, í 1937 Nýggja Testamenti og í 1939 altarbókin, allar í týðing Jákup Dahls. Men ikki fyrr enn í 1939 varð við kgl. fyriskipan givið loyvi til við vanligar gudstænastur at nýta føroyskt mál. Í hesum viðfangi kann kanska verða mint á, at í 1929 varð kirkjan við Gjógv, heimbygdin hjá biskupinum, vígd, og var hon fyrsta kirkja, ið vígd varð á føroyskum. Í 1956 kom fyrsta føroyska sálmabókin, og í 1961 kom út Bíblian á føroyskum í týðingini hjá J. Dahl og K.O. Viderø. V. Danielsen hevði longu í 1949 givið út sína fyrstu týðing til føroyskt av Bíbliuni. Um seinasta aldaskifti vóru flest allir føroyingar limir í luthersku fólkakirkjuni - í dag eru um leið 85 % av fólkinum limir. B. Verandi rættarstøða. Hægri fyrisiting og stjórn fólkakirkjunnar. Bygnaðurin í føroysku kirkjuni er ein tvítáttað skipan. Annar tátturin er kirkjuráðini - Kirkju-stjórnin - Løgtingið/Landsstýrið. Hesin tátturin umsitur føroyska peningin, veitir stuðul til við-líkahald av kirkjum, ásetur hvussu stóra upphædd kirkjuráðini kunnu nýta sum tiltøkupening (rådighedsbeløb) v. m. og hevur umsjón við kirkjum og kirkjugørðum. Biskupurin hevur einki við henda part av bygnaðinum at gera, hóast hann av røttum verður mettur at vera ovasti leiðari kirkjunnar. Í lóg nr. 109 frá 29. mars 1924 fyri Føroyar um stjórn kirkjunnar v.m., sum er broytt við lóg nr. 192 frá 11. mai 1935, eru ásettar nærri reglur fyri, hvussu Kirkjustjórnin útinnir virksemi sítt. Hin tátturin er kirkjuráðini - Stiftsstjórnin - Kirkjumálaráðið. Hesin táttur hevur um hendur prestaumsitingina, eitt nú løn og tænastumannahús, og virksemið hjá kirkjuráðunum. Nærri reglur fyri, hvussu Stiftsstjórnin útinnir virksemi sítt, eru ásettar í lóg nr. 729 frá 6. december 1990. Við hesi lóg varð hin 15. november 1990 aftur stovnsett biskupsdømi í Føroyum við egnum biskupi, og Havnar kirkja gjørdist dómkirkja. Sett varð á stovn Stiftsstjórn, hvørs limir eru biskupurin, ríkisumboðsmaðurin og landsstýrismaðurin í kirkjumálum ella ein persónur, sum landsstýrismaðurin tilnevnir. Í kunngerð Kirkjumálaráðsins nr. 262 frá 21. apríl 1992 verða í 7 greinum ásettar nærri reglur fyri peninganýtslu, fyri endurgjøldum til prestarnar og fyri tænastumannahúsum - á sama hátt sum fyri kirkjurnar, sb. 1924-lógina. Tað er eisini dómprósturin, sum saman við einum byggiserkønum sýnar tænastumannahúsini. Annars hendi einki nýtt innan kirkjulóggávuna um hetta mundið. Inntil 15. november 1990 vóru Føroyar eitt próstadømi í Keypmannhavnar stifti. Síðani eru tær sum nevnt vorðnar eitt sjálvstøðugt stift, men framvegis er bara eitt próstadømi og ein dómpróstur við sæti í Tórshavn, sb. lóg um biskupsdømi Føroya § 3. Við í uppskotinum til lóg um peningaviðurskifti fólkakirkjunnar er eitt ynski um at fáa býtt Føroyar sundur í 2, kanska 3 próstadømi. Spurt kann verða, hví hetta er neyðugt, og vil eg her fyrst og fremst vísa til umrøðu mína av 1924-lógini, hvørs fyrisitingarligu ásetingar valla kunnu lúkast av bara einum prósti, men eg loyvi mær eisini at vísa til hesa søguligu hugleiðing. Upp til 1913 vóru Føroyar býttar sundur í 7 prestagjøld við einum sóknarpresti í hvørjum. Í dag eru tað 13 prestagjøld og 20 prestar. Hetta er næstan ein tvífaldan sammett við støðuna um aldarskiftið - tann tíðin, ið galdandi kirkjulóggáva stavar frá. Sjálvur haldi eg, at vert er at umhugsa, hví teir um hetta mundið fóru undir at býta oyggjarnar sundur í fleiri prestagjøld, men ikki broyttu talið av próstadømum. Í 1916 búðu 19.656 fólk í Føroyum, og í dag búgva meir enn dupult so nógv. Ein av týndningarmiklastu kirkjulógunum er lóg nr. 109 frá 29. mars 1924 um stjórn kirkjunnar v.m., sum er broytt við lóg nr. 192 frá 11. mai 1935. Henda lóg snýr seg í ein vissan mun eisini um fíggjarviðurskifti fólkakirkjurnar, og tað sigur seg sjálvt, at ein lóg, sum sá dagsins ljós langt undan heimastýrislógini frá 1948, á mongum økjum er avoldað. Sambært 1924-lógini § 1 er Løgtingið ovasta stjórn kirkjanna. Tað er sjálvsagt í stríði við nyggju stýrisskipanarlógina, at eitt lógávuting kan vera ovasti fyrisitingarligi myndugleiki hjá kirkjuni. Sum tíðin er liðin hevur Kirkjustjórnin so lýðandi tolkað Løgtingið sum Landsstýrið, men hetta er eingin haldgóð støða. Kirkjuráðið stýrir kirkjuni á staðnum undir eftirliti frá kirkjustjórnini, hvørs limir eru amt-maðurin (nú: ríkisumboðsmaðurin), prósturin og trý fólk, sum Løgtingið velur við lutfalsvali, sb. § 2. Við at halda fast við henda gamla bygnað er støðan nú tann, at ríkisumboðsmaðurin situr bæði í Stiftsstjórnini og Kirkjustjórnini. Hetta svarar til, at stiftsamtmaðurin í einum donskum stifti hevði sitið í stiftsstjórnini og einum sentralum próstadømisráði. Annars er tað ikki sørt løgið, at ein danskur embætismaður (ríkisumboðsmaðurin) er formaður í eini nevnd, sum føroyska Løgtingið er hægsti myndugleiki fyri (Kirkjustjórnin). Kirkjuráðini syrgja fyri viðlíkahaldi innan av kirkjunum antin við innsavnaðum peningi ella peningi, sum fingin er til vegar við kirkjuskatti frá limunum (u.l. 60 % av kirkjusóknunum hava kirkjuskatt, og 89 % av limunum rinda kirkjuskatt). Lægsta kirkjuskattaprosent er 0,15, og hægsta er 1,2; miðalprosentið er 0,27. (Í Danmark er miðalprosentið 0,88). Kirkjustjórnin hevur í hondum Føroya kirkjugrunn. 1924-lógin heimilar at krevja inn lokalan kirkjuskatt og lands-kirkjuskatt. Tó kann landskirkjuskattur einans verða innkravdur, um kirkjugrunnurin ikki er førur fyri at gera skyldur sínar, sb. § 11, stk. 3 í lógini. Henda heimild hevur ongantíð verið nýtt, men Landsstýrið/Løgtingið letur í staðin hvørt ár á fíggjarlógini eina ávísa upphædd til Føroya Kirkjugrunn. Men í lógini stendur einki um hetta. Seinastu árini hevur játtanin til kirkjugrunnin verið upp á 3 milliónir krónur. Peningurin í kirkjugrunninum verður nýttur til viðlíkahald av kirkjunum uttan og at byggja nýggjar kirkjur fyri. Í 1924-lógini verður einki sagt um, hvør ið skal góðkenna, at nýggj kirkja verður bygd - tað er tí ivasamt, hvør ið hevur givið hesi loyvi, men ivaleyst er tað Løgtingið/Landsstýrið, sum hava henda myndugleika. Kirkjustjórnin hevur í onkrum føri noktað eitt tílíkt loyvi, og Landsstýrið hevur í onkrum føri givið loyvi. Áðrenn heimastýrislógin kom, man tað tó hava verið Løgtingið, sum givið hevur loyvi til kirkjubygging. Í uppskotinum til nýggja lóg um kirkjubygningar verður ásett, at myndugleikin at góðkenna kirkjubygging er hjá landsstýrismanninum í kirkjumálum. Í roynd og veru heimilar 1924-lógin bara at nýta pening til vanligan rakstur og viðlíkahald av kirkjunum, sb. § 3 í lógini, og galdandi reglur um setan í starv í fólkakirkjuni í Føroyum snúgva seg bara um at seta prestar. Kortini hava einstøk kirkjuráð sett skrivstovufólk fyri at lætta um hjá prestinum, og summi gjalda "løn" til urguleikara o.o.! Ivaleyst er tørvur á hesum - serstakliga har nógv fólk býr, men heimildin vantar. Í Danmark verður hetta heimilað bæði í lóg um fíggjar-viðurskifti fólkakirkjunnar og í kunngerð, sum er send út við heimild í lóg um starvssetanir í fólkakirkjuni v.m. Hetta er enn eitt dømi um, at føroyska kirkjulóggávan er ótíðarhóskandi. Kirkjuráðini skulu sambært 1924-lógini senda inn fíggjarætlan til Kirkjustjórnina til góð-kenningar, men tá eg í síni tíð gjørdi vart við hetta, var svarið, at eingin mintist nakað slíkt vera farið fram. Vit eru nú í ferð við at fáa skil á hesum, og seinastu árini hava rættiliga mong kirkjuráð sent Kirkjustjórnini fíggjarætlan til góðkenningar, so sum lógin ásetur. 1924-lógin fyriskipar, at fíggjarætlan kirkjanna í seinasta lagi 30. september skal sendast Kirkjustjórnini, sum staðfestir fíggjarætlanina. Men vit hava eina nýggja skattalóg, løgtingslóg nr. 86 frá 1. september 1983 um landsskatt og kommunuskatt, sum í § 47, stk. 1, næstseinasta punktum sigur: "Bygdarráðið ásetur líkningarprosentið fyri kommunu- og kirkjuskatt í seinnu helvt av september mánaði, sum galdandi fyri álmanakkaárið eftir." Tað er í roynd og veru ikki gjørligt hjá kirkjustjórnini sakliga at viðgera fíggjarætlanirnar, tá ið kommunurnar eftir nýggju skattalógini longu hava ásett kirkjuskattaprosentið samstundis sum fíggjarætlanirnar verða sendar Kirkjustjórnini. Í uppskotinum til lóg um fíggjarviðurskifti fólkakirkjunnar, sum lagt er fyri Løgtingið, er tað latið upp í hendurnar á landsstýrismanninum í kirkjumálum at áseta nærri freistir fyri, nær fíggjarætlanir v.m. skulu latast inn, og freistirnar skulu tí ásetast við kunngerð. Tað verður tí lættari at fáa freistirnar at ríma við freistirnar í øðrum lógum. Kirkjurnar senda roknskapir sínar til Kirkjustjórnina, sum tekur støðu til teirra. Avgreiðslu-skrivstovan hjá Kirkjustjórnini var hjá Ríkisumboðnum, til hon í ápríl mánaði í 1992 varð flutt til bispaskrivstovuna í J. Paturssonargøtu. Reglur, sum hava tydning fyri barna- og ungdómsarbeiði. Bispur hevur lagt stóran dent á ikki at nerta við tað sjálvboðna arbeiði í føroysku kirkjuni. Løgtingið hevur tó gjørt tað broyting, at tað skal vera møguligt at seta skrivara hjá presti, organist og kirkjutænara í størv, um so er at fleiri enn 2000 fólk hoyra til kirkjuna. Annars eru tað ikki stórar broytingar í mun til verandi kirkjulógir, tá ið talan er um tað sjálvboðna arbeiði. Fíggjarliga er møguleiki fyri at fáa stuðul frá tiltøkupeninginum. Í dag er tað soleiðis, at tað er Kirkjustjórnin, sum ásetur, hvussu stórur tiltøkupeningurin (rådighedsbeløbet) skal vera, og hvat hesin penigurin skal nýtast til. Hetta stendur í § 13 stk. 2 í verandi kirkjuráðslóg. Í dag kunnu kirkjuráð í bygdum, har minni enn 500 fólk búgva, brúka í mesta lagi 25.000 krónur. Hevur bygdin millum 500 og 1000 fólk, kann kirkjuráðið brúka í mesta lagi 50.000 krónur og fyri pláss, sum hava flerir enn 1000 fólk, kann kirkjuráðið brúka í mesta lagi 80.000 krónur. Kirkjustjórnin hevur fleiri ferðir givið loyvi til, at kirkjuráðini kunnu stuðla KFUM og K yvir tiltøkupeningin. Framyvir verður tað soleiðis, at tað er landsstýrismaðurin, sum skal áseta upphæddina, sum kann brúkast, og hann kann eisini laga upphæddina eftir støddini hjá kirkjuráðnum. Í Danmark hevur man tulkað nýggju lóggávuna meiri lagaligt enn gomlu lóggávuna, soleiðis at ikki longur er so nógvar avmarkingar, hvat kann stuðlast og ikki, men vit vita sjálvandi ikki, hvussu landsstýrismaðurin fer at tulka lógina, og heldur ikki, um hann ger broytingar í upphæddunum. Einki annað er at gera enn at senda umsóknir inn til kirkjurnar og biðja um stuðul til arbeiðið hjá KFUM og K. Livst so spyrst. Møguleiki verður framvegis fyri at lata talvuna ganga og savna inn til arbeiðið hjá KFUM og K. Samanumtikið kann verða sagt, at galdandi kirkjurættur í Føroyum í stóran mun byggir á ymiskar ofta sera gamlar lógir og kunngerðir/rundskriv, sum ikki altíð samsvara so væl hvør við aðra. Oftani eru ongar kunngerðir/rundskriv. Lógirnar eru ofta fáorðaðar og svara ikki teimum spurningum, sum stinga seg upp í einum 1998-samfelag. Summar lógir eru ógvuliga spjaddar og ósamanhangandi, og í fleiri førum sita vit við lógum, sum í Danmark fyri nógvum árum síðan vórðu býttar sundur og skipaðar av nýggjum. Støðan hevur leingi verið tann, at nógvar av teimum gomlu lógunum als ikki verða fylgdar. Kanska kann her verða víst til desvetudo, t.v.s. at ein lóg ella rættarregla dettur burtur, verður hon ikki nýtt í longri tíð samstundis sum ein nýggj og øvugtbeint siðvenja hevur tikið seg upp. Men hetta styrkir ikki rættarkensluna í samfelagnum og kann hava við sær, at ein óskrivaður siðvenjurættur, sum kann verða torførur at umsita, fær fótin fastan. Møgulig framtíðar rættarstøða. Hans J. Joensen gjørdist biskupur í 1990, og hevur hann síðani fleiri ferðir vent sær til Kirkju-málaráðið fyri at fáa kirkjuligu lóggávuna og kirkjuliga bygnaðin endurskoðaðan. Hann tosaði við Finn Langager Larsen, skrivstovustjóra í Kirkjumálaráðnum, um málið, og fyrsta skrivið varð sent Kirkjumálaráðnum 21. juni 1992. Í oktober sama ár setti Kirkjumálaráðið eina nevnd, mannað við einum fulltrúa frá hvørji deild í Kirkjumálaráðnum. Eftir at hava verið ígjøgnum føroysku kirkjulóggávuna, gjørdi nevndin eina frágreiðing. Frágreiðingin er dagfest 5. mars 1993 og er undirskrivað av Marjuni Egholm, Pernille Esdahl og Merete Kjær. Har verður millum annað sagt: "Af hensyn til den fremtidige administration i såvel departement som stiftsøvrighed må arbejds- gruppen imidlertid anbefale, at der nu tages initiativ til en omfattande gennemgang af den færøske lovgivning. Et sådant arbejde må på baggrund af de hidtidige erfaringer antages at kræve betydelige ressourcer, og bør efter arbejdsgruppens opfattelse henlægges til de enkelte kontorer samt konsulentfunktionen i departementet." Meðan arbeiðsbólkurin arbeiddi, sendi biskupurin Kirkjumálaráðnum uppskot við teimum broytingum, sum hann helt serligu føroysku viðurskiftini kravdu í donsku kirkjulógunum. Biskupurin skeyt upp at býta Føroyar sundur í 3 próstadømi. Í Føroyum eru 60 kirkjur og kirkjuráð og 20 prestar. Verða Føroyar býttar sundur í 3 próstadømi (sí uppskotið, sum er lagt við), verða millum 19 og 21 kirkjur og kirkjuráð í hvørjum próstadømi, millum 5,5 og 8,5 prestar, og fólkatalið verður umleið millum 14.000 og 21.000. Sammeta vit við Bornholm, sum hevur 23 kirkjur og 21 prestar, er oyggin býtt sundur í 2 próstadømi. Fólkatalið er nakað tað sama sum hjá okkum, men Føroyar eru umleið 1 1/2 ferð so stórar, og leiðin millum einstøku bygdirnar er munandi longri, og tað er nógv torførari at ferðast her. Tað er ætlanin at seta í gildi fyri Føroyar meginpartin av verandi kirkjulóggávuni í Danmark við teimum broytingum, sum tey føroysku viðurskifti tilskila. Fleiri danskar kirkjulógir eru í seinastuni endurskoðaðar (teirra millum kirkjuráðslógin, lóg um kirkjuráðsval, lóg um fíggjar-viðurskifti fólkakirkjunnar v.m.). Arbeitt verður við at enduskoða aðrar, og bispur hevur hugsað sær at bíða við hesum lógum til endurskoðannararbeiðið er liðugt, so nýggja kirkjulóggávan í Føroyum verður so tíðarhóskandi sum gjørligt. Einstakar lógir, eitt nú lóg um kirkjubygningar og lóg um fíggjarviðurskifti fólkakirkjunnar, høvdu onga áseting um, at tær við kongaligari fyriskipan kundu setast í gildi fyri Føroyar við teimum broytingum, sum serlig føroysk viðurskifti tilskila, men hetta er síðani fingið í lag. Fleiri smærri kirkjuráð í Danmark hava funnist at nýggju donsku kirkjuráðslógini, serstakliga at fundirnir skulu vera almennir. Í Føroyum eru nógv smá kirkjuráð, og tey eru av somu áskoðan, hvat almennum fundum viðvíkur. Í svari sínum til Landstýrið mótmælir Felagið fyri kirkjuráðslimir, sum varð stovnað í 1994, at kirkjuráðsfundirnir skulu vera almennir. Tí hevur Landsstýrið skotið upp, at kirkjuráðið sjálvt avger, um fundirnir skulu vera almennir ella ikki. Tað er sermerkt føroyskt, at kommunurnar gera og reka kirkjugarðarnar, og at ikki verður goldið fyri leiðið (sb. § 14 í 1924-lógini). Tað hevur ikki verið ætlanin at broyta hetta, og tí eru kirkjugarðarnir ikki tiknir við í føroysku útgávuna av lóg nr. 454 frá 11. juni 1992 um kirkju-bygningar og kirkjugarðar. Í Danmark eiga kirkjuráðini prestagarðarnar og halda teir viðlíka. Í Føroyum hevur Stiftsstjórnin prestagarðarnar um hendur sambært kunngerð um Stiftsstjórn Føroya, og peningurin til keyp og viðlíkahald av prestagørðum kemur úr felagsgrunninum (fællesfonden), hvørs peningur stavar frá landsskirkjuskattinum í Danmark. Eisini á øðrum økjum er føroyska lóggávan ørðvísi enn tann danska. Sambært donsku lógini um kommunuval, lóg nr. 140 frá 8. mars 1989, skulu valkort sendast út, men hetta stendur ikki í løgtingslóg nr. 44 frá 29. juli 1972 um kommunuval. Har hugsi eg um møguligt uppskot til lóg um kirkjuráðsval. Landskirkjuskattur verður ikki álíknaður í Føroyum, hóast 1924-lógin undir ávísum treytum heimilar tí. Biskupur hevur onga ætlan um at áseta landskirkjuskatt í Føroyum. Tosað hevur verið um at hava eina grein um landskirkjuskat standandi í lógini um fíggjarviðurskifti fólka-kirkjunnar, sum kanska kundi verið hent onkuntíð seinni (dormant stipulation). Kirkjumálaráðið helt hetta ikki vera møguligt, men sum nevnt er ein tílík fyriskipan í 1924-lógini. Í staðin fyri landskirkjuskat fær kirkjugrunnurin 3 milliónir krónur á Løgtingsins fíggjarlóg. Tað merkir, at allir føroyingar - eisini tey 15 % av fólkinum, sum ikki eru limir í fólkakirkjuni - í ein ávísan minni mun gjalda til fólkakirkjuna. Bispur hugsar sær, at hesin peningurin verður býttur ímillum tey 3 próstadømini. Sum áður sagt, verður kirkjuskattur ikki álíknaður í øllum kirkju-sóknum. Tað er eisini misjavnt, hvussu stóra peningaliga orku tær einstøku kirkjusóknirnar hava. Nógvar eru ógvuliga smáar, og tí varð hildið, at brúk var fyri einum grunni, sum kundi lætta um hjá teimum, ið ikki vóru so væl fyri, og hvørs kirkjuskattur annars hevði verið órímiliga stórur. Tað kundi so kanska verið ein treyt fyri at fingið pening úr hesum grunninum, at kirkjusóknin við kirkjuskatti útvegaði tann pening, hon kundi. Kirkjuráðini gera sjálvi av, um tey vilja hava kirkjuskatt ella ikki. Men hava tey ikki kirkjuskatt, kunnu trupulleikarnir standast av at útvega neyðuga peningin til tær uppgávur, sum kirkjuniráðini røkja. Og hjá summum verður tað sera trupult, sjálvt um tey hava kirkjuskatt, tí skattagrundarlagi er so veikt. Við atliti til serliga hesar trupulleikar, skeyt Kirkjumálaráðið upp at gera Føroyar til eitt líkning-arøki. Hetta merkir, at kirkjuskattaprosentið um alt landið og í øllum kirkjusóknum verður hitt sama. Henda skipan hevur tað fram um allar aðrar, at hon tryggjar øllum kirkjum neyðugan pening, og tey minni mentu noyðast ikki at fara við biddaraposa hvørki til nakran grunn ella nakað kirkjuráð, ið fíggjarliga er betur fyri. Øll tey, sum Landsstýrið bað siga sína hugsan um uppskotið til nýggja kirkjulóggávu, tóku undir við, at Føroyar vórðu eitt líkningarøki við sama kirkjuskattaprosenti. Landsstýrismaðurin í mentamálum sigur tó, at hann heldur ikki undirtøku vera í Løgtinginum fyri eini slíkari skipan. Tí hevur Landsstýrið í viðmerkingum til uppskotið til lóg um fíggjarviðurskifti fólkakirkjunnar skotið upp at strika felags kirkjuskattaskipanina og í staðin seta skipanina við kommunalum kirkjuskatti. Tá ið lógaruppskotið varð viðgjørt í Løgtinginum kom tó fram, at meiriluti var fyri uppskotið við felags kirkjuskattiprosenti fyri alt landið, og hetta var samtykt við 3. viðgerð. Tó skal viðmerkjast, at Løgtingið hevur sett eitt ovasta mark uppá 0,3%, sum felags kirkjuskatturin ikki kann fara uppum. Hetta kann gera tað eitt sindur trupult hjá kirkjuráðunum, tí longu nú liggur kirkjuskatturin í meðal um alt landið uppá umleið 0,28, og har eru tey smáu plássini ikki við, tí tey hava ikki kirkjuskatt sum er. Tá ið tey skulu við í roknistykkið, fer tað óivað at merkja, at kirkjuskattaprosentið fer upp, tí sera fáa fólk búgva har, men tey hava alíkavæl eina kirkju at reka. Tískil skal man ikki rokna við, at føroysku kirkjan fær fleiri pengar at brúka í árini framyvir enn hon hevur í dag, um so er, at markið uppá 0,3% verður verandi. Satt at siga er vandi fyri, at kirkjan fær minni inn, enn hon fær í dag. Heimastýrislógin hevur reglur um, hvussu lógir kunnu setast í gildi fyri Føroyar (sí lóg nr. 137 frá 23. mars 1948 um heimastýrið í Føroyum). Sambært § 15 stk. 2 í nýggju stýriskipanarlógini (løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya) og § 45 í tingskipanini fyri Føroya Løgting skulu lógaruppskot - eisini ríkislógartilmæli - viðgerast 3 ferðir í løgtinginum, áðrenn tey verða sett í gildi. Uppskot til ríkislógartilmæli, ið Løgtingið hevur samtykt, fær gildi, tá ið tað í seinasta lagi 30 dagar eftir endaliga samtykt er staðfest av løgmanni og sent ríkismyndugleikunum. Ríkisumboðsmaðurin skal síggja til, at tað verður kunngjørt við titli og dagfesting í Kunngerðablaðnum. Kgl. fyri-skipanin/lógin fyri Føroyar fær tá aloftast gildi 4 vikur eftir kunngerðingina. Eftir samráðingar millum biskup, Stiftsstjórn, Kirkjumálaráð og Landsstýri og við atliti til viðmæli frá kirkjuligum felagsskapum hevur kirkjulóggávan fingið sítt endaliga skap. Á stifts-stjórnarfundi 19. apríl 1994 varð samtykt at bjóða Kirkjumálaráðnum til Føroyar fyri at tosa um eina endurskoðan av føroysku kirkjulógávuni. Ein sendinevnd frá Kirkjumálaráðnum kom til Føroyar í november 1994. Sendinevndin var í Føroyum í eina viku, og við sær aftur til Danmarkar hevði hon eitt uppskot til kirkjulóggávu fyri Føroyar, sum samráts hevði verið um hesar dagar. Kirkjumálaráðið sendi gjøgnum ríkisumboðið Landsstýrinum lógaruppskotið í november 1995, og bóðu teir um viðmerkingar frá landsstýrinum innan 1. februar 1996. Í hesum millumbili hevði Løgtingið fingið nýggja tingskipan, ið kravdi, at øll lógaruppskot og allar viðmerkingar skuldu vera á føroyskum, og at viðmerkingar skuldu vera til hvørja einstaka grein í lógar-uppskotinum. Hetta seinkaði arbeiðinum, og gjørt varð av at bíða við at leggja fram lógarupp-skotið. Síðani er tingskipanin broytt. Kirkjumálaráðið sendi einaferð enn Landsstýrinum lógaruppskotið í juli 1996. Landsstýrið gjørdi av í fyrstu syftu at leggja tríggjar av lógunum fyri tingið - lóg um fíggjarviðurskifti, setarnarlógina og lóg um kirkjubygningar. Lógirnar vóru til 1. viðgerð í mars 1997, men Løgtingið náddi ikki at viðgera lógirnar, áðrenn tingið fór heim. Tá tingið var komið saman aftur, legði landsstýrismaðurin fram uppskot við 7 kirkjulógum, sum var til 1. viðgerð 7. oktober 1997. Uppskotið hevur verið lagt fyri Stiftsstjórnina, Kirkjustjórnina, Felagið fyri kirkjuráðs-limir og Prestafelagið, og lógin um fíggjarviðurskifti hevur eisini verið løgd fyri Toll- og Skattstovu Føroya. Lógaruppskotini hava síðani verið til 2. viðgerð. 3 viðgerðin var hin 20. januar 1998, og øll lógaruppskotini vóru samtykt. Føroyar hava í mong ár verið eftirbátur, hvat kirkjulógávu viðvíkur. Tí er neyðugt við hesi endurskoðan og endurnýggjan av kirkjulógunum. Fyrireikandi arbeiðið hevur verið umfatandi og hevur kravt nógva orku. Serliga stóran týdning hava vit lagt í, at úrslitið skuldi verða ein heildarloysn, og at nýggja kirkjulóggávan ikki skuldi merkja nógv øktar útreiðslur hvørki fyri Danmark ella Føroyar. Hin vegin er tað umráðandi, at lógirnar í størstan mun nøkta tey krøv, ið nútíðin setur. Nýggja lóggávan ikki bara skal verða, men verður munandi lættari at umsita enn tann gamla. Endamálið er at fáa eina lóggávu, sum hongur saman og er tíðarhóskandi, og sum fólk fara at halda. Einans ein slík lóggáva kann tryggja, at øll verða viðgjørd á sama hátt. Lóg nr. 109 frá 29. mai 1924 fyri Føroyar um stjórn kirkjanna, sum hon er broytt við lóg nr. 192 frá 11. mai 1935. Lóg nr. 62 frá 1. apríl 1908 fyri Føroyar um avloysing av tíggjundi og broyting av ymiskum skattum og avgjøldum. Lóg nr. 729 frá 6. november 1990 um biskupsdømi Føroya. Kunngerð nr. 262 frá 21. apríl 1992 um Føroya Stiftsstjórn. Lóg nr. 225 frá 31. mai 1968 um fráboðan um føðing og andlát, sum er sett í gildi við fyriskipan nr. 115 frá 20. februar 1989. Kunngerð nr. 76 frá 17. juli 1989 um fráboðan um føðing og andlát. Fyrisskipan frá 30. mai 1828 um dóp, sum er sett í gildi við konungsskipan frá 28. apríl 1832 og seinast broytt við fyriskipan nr. 115 frá 20. februar 1989. Fyriskipan nr. 12 frá 1. februar 1909 um konfirmatión. Fyriskipan nr. 544 frá 22. desember 1922 um kirkjuliga vígslu innan fólkakirkjuna v.m., sum er sett í gildi við fyriskipan nr. 237 frá 23. mai 1923. Lóg nr. 100 frá 19. apríl 1907 um ymisk viðurskifti í samband við jarðarferðir, sum er sett í gildi við fyriskipan nr. 9 frá 17. januar 1908. Kunngerð nr. 119 frá 8. september 1898 um løggilding av nýggjum rituali til vígslu av biskup-um. Kunngerð nr. 120 frá 8. september 1898 um løggilding av nýggjum rituali til vígslu av prestum. Fyriskipan nr. 441 frá 21. november 1923, sum setur í gildi fyri Føroyar lóg nr. 353 frá 7. august 1922 um, at almennur friður skal vera á heiligdøgum fólkakirkjunnar og grundlógardegnum. Fyriskipan nr. 232 frá 25. mai 1981, sum setur í gildi fyri Føroyar lóg um kirkjuráð. Lóg nr. 195 frá 16. apríl 1941 um atgongd til prestastørv innan fólkakirkjuna, sum er broytt við lóg nr. 173 frá 4. juni 1947. Fyriskipan nr. 34 frá 6. februar 1936 viðvíkjandi avtøku av prestaskjútsi í Føroyum og rindan av ferðaendurgjaldi til prestarnar samastaðni. NAVNANEVNDIN Føroyamálsdeildin * V.U. Hammershaimbs gøtu 16 * 100 Tórshavn * telefon 315304 * telefax 318448 Ískoyti til navnalistan Konufólkanøvn Berit (Berit, Berit, Beritar) Emilia (Emiliu, Emiliu, Emiliu) Laurina (Laurinu, Laurinu, Laurinu) Marit (Marit, Marit, Maritar) Sesilia (sesiliu, Sesiliu, Sesiliu) FÓLKANØVN Her verður settur upp tann fólkanavnalistin - konufólkanøvn fyri seg og mann­fólka­nøvn fyri seg - sum navnanevndin evnaði sambært 15. grein í løgtingslóg um fólkanøvn, ið varð samtykt 3. juni 1992 og lýst 15. oktober sama ár. Nøvnini standa øll í hvørfalli, og í ( ) verður sýnt, hvussu navnið bend­ist í hvønn­falli, hvørjumfalli og hvørsfalli. Framburður er vístur í [ ]. ' merkir herð­ing. / stendur ímillum loyvdar síðuformar. Sambært 6. grein 3. stk. í lógini kann eftirnavn vera fornavn faðirs ella móð­ur í hvørsfalli við -son ella -dóttir aftrat í samsvari við kyn barnsins. Tá ið stovn­ur í faðirsnavni endar við -s, kann verða valt ímillum navn við fyrra liði í hvørs­falli (-ar) ella ongari ending (-s í endanum á stovninum er tá at skilja sum hvørs­fall), t.d. Magnusarson ella Magnusson, Tummasarson ella Tummasson, Niklasar­dóttir ella Niklasdóttir, Hanusardóttir ella Hanusdóttir o.s.fr. Styttru sniðini hava eldri hevd. Tey nøvn, ið merkt eru við * á navnalistanum, koma undir hesa reglu. Konufólkanøvn A Aðalbjørg (Aðalbjørg, Aðalbjørg, Aðalbjargar) Aðalborg (Aðalborg, Aðalborg, Aðalborgar) Aðalgunn (Aðalgunn, Aðalgunn, Aðalgunnar) Aðalheiður (Aðalheiður/Aðalheiði, Aðalheiður/Aðalheiði, Aðalheiðar) Aðallín (Aðallín, Aðallín, Aðallínar) Agda (Agdu, Agdu, Agdu) Agnas (Agnas, Agnas, Agnasar) Alberta [-'b-] (Albertu, Albertu, Albertu) Albjørg (Albjørg, Albjørg, Albjargar) Alborg (Alborg, Alborg, Alborgar) Alda (Aldu, Aldu, Aldu) Aldis (Aldis, Aldis, Aldisar) Aleksandra [-'s-] (Aleksandru, Aleksandru, Aleksandru) Alfríð (Alfríð, Alfríð, Alfríðar) Alisa [-'l-] (Alisu, Alisu, Alisu) Alma (Almu, Almu, Almu) Amalja [-'m-] (Amalju, Amalju, Amalju) Amanda [-'m-] (Amandu, Amandu, Amandu) Andrea [-'d-] (Andreu, Andreu, Andreu) Angela (Angelu, Angelu, Angelu) Angelika [-'g-] (Angeliku, Angeliku, Angeliku) Anita [-'n-] (Anitu, Anitu, Anitu) Anja (Anju, Anju, Anju) Anna (Onnu/Annu, Onnu/Annu, Onnu/Annu) Annika (Anniku, Anniku, Anniku) Anný (Anný, Anný, Annýar) Antonia [-'t-] (Antoniu, Antoniu, Antoniu) Apollonia [-'n-] (Apolloniu, Apolloniu, Apolloniu) Armgarð (Armgarð, Armgarð, Armgarðar) Arna [arna] (Arnu, Arnu, Arnu) Arnbjørg [am-] (Arnbjørg, Arnbjørg, Arnbjargar) Arnborg [am-/arn-] (Arnborg, Arnborg, Arnborgar) Arndis [an-/arn-] (Arndis, Arndis, Arndisar) Arnfríð [an-/arn-] (Arnfríð, Arnfríð, Arnfríðar) Arngerð [an-/arn-] (Arngerð, Arngerð, Arngerðar) Arngunn [an-/arn-] (Arngunn, Arngunn, Arngunnar) Arnheiður [arn-] (Arnheiður/Arnheiði, Arnheiður/Arnheiði, Arnheiðar) Arnhild [arn-] (Arnhild, Arnhild, Arnhildar) Arnina [ar'n-] (Arninu, Arninu, Arninu) Arnleyg [an-/arn-] (Arnleyg, Arnleyg, Arnleygar) Arnljót [an-/arn-] (Arnljót, Arnljót, Arnljótar) Arnóra [arn-] (Arnóru, Arnóru, Arnóru) Arnvør [an-] (Arnvør, Arnvør, Arnvarar) Asta (Astu, Astu, Astu) Astrið (Astrið, Astrið, Astriðar) Ata (Atu, Atu, Atu) Augusta [-'g-] (Augustu, Augustu, Augustu) Á Álvdis (Álvdis, Álvdis, Álvdisar) Álvgerð (Álvgerð, Álvgerð, Álvgerðar) Álvheiður (Álvheiður/Álvheiði, Álvheiður/Álvheiði, Álvheiðar) Álvhild (Álvhild, Álvhild, Álvhildar) Árna (Árnu, Árnu, Árnu) Ása (Ásu, Ásu, Ásu) Ásbera [os-] (Ásberu, Ásberu, Ásberu) Ásbjørg [os-] (Ásbjørg, Ásbjørg, Ásbjargar) Ásdis [os-] (Ásdis, Ásdis, Ásdisar) Ásfríð [os-] (Ásfríð, Ásfríð, Ásfríðar) Ásgerð [os-] (Ásgerð, Ásgerð, Ásgerðar) Áshild (Áshild, Áshild, Áshildar) Ásla [osla] (Áslu, Áslu, Áslu) Ásleyg [os-] (Ásleyg, Ásleyg, Ásleygar) Ásta [osta] (Ástu, Ástu, Ástu) Ásthild [ost-] (Ásthild, Ásthild, Ásthildar) Ástrið [ost-] (Ástrið, Ástrið, Ástriðar) Ásvør [os-] (Ásvør, Ásvør, Ásvarar) B Barba (Barbu, Barbu, Barbu) Barbara (Barbaru, Barbaru, Barbaru) Bára (Báru, Báru, Báru) Beata [be'a:ta] (Beatu, Beatu, Beatu) Bedda (Beddu, Beddu, Beddu) Beinta (Beintu, Beintu, Beintu) Benadikta [-'d-] (Benadiktu, Benadiktu, Benadiktu) Benita [-'n-] (Benitu, Benitu, Benitu) Bera (Beru, Beru, Beru) Bergdis (Bergdis, Bergdis, Bergdisar) Bergfríð (Bergfríð, Bergfríð, Bergfríðar) Berghild (Berghild, Berghild, Berghildar) Bergitta [-'g-] (Bergittu, Bergittu, Bergittu) Bergljót (Bergljót, Bergljót, Bergljótar) Bergný (Bergný, Bergný, Bergnýar) Bergtóra (Bergtóru, Bergtóru, Bergtóru) Bergunn (Bergunn, Bergunn, Bergunnar) Berta (Bertu, Bertu, Bertu) Betta (Bettu, Bettu, Bettu) Bettý (Bettý, Bettý, Bettýar) Billa [-dl-] (Billu, Billu, Billu) Bina (Binu, Binu, Binu) Birgit [-gIt] (Birgit, Birgit, Birgitar) Birgitta [-'g-] (Birgittu, Birgittu, Birgittu) Birita (Biritu, Biritu, Biritu) Birna (Birnu, Birnu, Birnu) Birta (Birtu, Birtu, Birtu) Bjalla [-dl-] (Bjallu, Bjallu, Bjallu) Bjarma (Bjarmu, Bjarmu, Bjarmu) Bjarndis [bjan-] (Bjarndis, Bjarndis, Bjarndisar) Bjarnfríð [bjan-] (Bjarnfríð, Bjarnfríð, Bjarnfríðar) Bjarnhild (Bjarnhild, Bjarnhild, Bjarnhildar) Bjarta (Bjartu, Bjartu, Bjartu) Bjørg (Bjørg, Bjørg, Bjargar) Bjørgfríð (Bjørgfríð, Bjørgfríð, Bjørgfríðar) Bjørghild (Bjørghild, Bjørghild, Bjørghildar) Bjørk (Bjørk, Bjørk, Bjarkar) Bjørt (Bjørt, Bjørt, Bjartar) Borgfríð (Borgfríð, Borgfríð, Borgfríðar) Borghild (Borghild, Borghild, Borghildar) Borgný (Borgný, Borgný, Borgnýar) Bóthild (Bóthild, Bóthild, Bóthildar) Brita (Britu, Britu, Britu) Britt (Britt, Britt, Brittar) Bryndis (Bryndis, Bryndis, Bryndisar) Bryngerð (Bryngerð, Bryngerð, Bryngerðar) Brynhild (Brynhild, Brynhild, Brynhildar) Brynja (Brynju, Brynju, Brynju) Bænadikta (Bænadiktu, Bænadiktu, Bænadiktu) D Dagbjørg [dag-] (Dagbjørg, Dagbjørg, Dagbjargar) Dagbjørt [dag-] (Dagbjørt, Dagbjørt, Dagbjartar) Dagfríð [dag-] (Dagfríð, Dagfríð, Dagfríðar) Dagmar [dag-] (Dagmar, Dagmar, Dagmarar) Dagný [dag-] (Dagný, Dagný, Dagnýar) Dagrún [dag-] (Dagrún, Dagrún, Dagrúnar) Dagunn (Dagunn, Dagunn, Dagunnar) Dania (da:n-] (Daniu, Daniu, Daniu) Daniella [-'el:a] (Daniellu, Daniellu, Daniellu) Danvør (Danvør, Danvør, Danvarar) Diana [-'a:-] (Dianu, Dianu, Dianu) Dina (Dinu, Dinu, Dinu) Dinna (Dinnu, Dinnu, Dinnu) Dís (Dís, Dís, Dísar) Dora (Doru, Doru, Doru) Doris (Doris, Doris, Dorisar) Dorotea [-'t-] (Doroteu, Doroteu, Doroteu) Dortea [-'t-] (Dorteu, Dorteu, Dorteu) Dóra (Dóru, Dóru, Dóru) Dropleyg (Dropleyg, Dropleyg, Dropleygar) Drós (Drós, Drós, Drósar) Durið (Durið, Durið, Duriðar) Durita (Duritu, Duritu, Duritu) Duruta (Durutu, Durutu, Durutu) Døgg (Døgg, Døgg, Døggar) E Ebba (Ebbu, Ebbu, Ebbu) Edda (Eddu, Eddu, Eddu) Edit (Edit, Edit, Editar) Edna (Ednu, Ednu, Ednu) Eik (Eik, Eik, Eikar) Eilin (Eilin, Eilin, Eilinar) Eina (Einu, Einu, Einu) Eir (Eir, Eir, Eirar) Eirika (Eiriku, Eiriku, Eiriku) Eldbjørg (Eldbjørg, Eldbjørg, Eldbjargar) Eldrið (Eldrið, Eldrið, Eldriðar) Eleonora [-'n-] (Eleonoru, Eleonoru, Eleonoru) Elia (Eliu, Eliu, Eliu) Elin (Elina, Elini, Elinar) Elinbjørg (Elinbjørg, Elinbjørg, Elinbjargar) Elinborg (Elinborg, Elinborg, Elinborgar) Elisa [-'l-] (Elisu, Elisu, Elisu) Elisabet [-'l-] (Elisabet, Elisabet, Elisabetar) Ella [-l:-] (Ellu, Ellu, Ellu) Elma (Elmu, Elmu, Elmu) Elna (Elnu, Elnu, Elnu) Elsa (Elsu, Elsu, Elsu) Elsba (Elsbu, Elsbu, Elsbu) Elsbet (Elsbet, Elsbet, Elsbetar) Elspa (Elspu, Elspu, Elspu) Elsuba (Elsubu, Elsubu, Elsubu) Elsubet (Elsubet, Elsubet, Elsubetar) Elvina [-'v-] (Elvinu, Elvinu, Elvinu) Elvira [-'v-] (Elviru, Elviru, Elviru) Emilý (Emilý, Emilý, Emilýar) Emma (Emmu, Emmu, Emmu) Enna (Ennu, Ennu, Ennu) Erika (Eriku, Eriku, Eriku) Erla (Erlu, Erlu, Erlu) Erna [-rn-] (Ernu, Ernu, Ernu) Esta (Estu, Estu, Estu) Ester (Ester, Ester, Esterar) Estrið (Estrið, Estrið, Estriðar) Estur (Estur, Estur, Esturar) Eva (Evu, Evu, Evu) Eydna (Eydnu, Eydnu, Eydnu) Eyð (Eyð, Eyð, Eyðar) Eyðbjørg (Eyðbjørg, Eyðbjørg, Eyðbjargar) Eyðbjørt (Eyðbjørt, Eyðbjørt, Eyðbjartar) Eyðdis (Eyðdis, Eyðdis, Eyðdisar) Eyðfríð (Eyðfríð, Eyðfríð, Eyðfríðar) Eyðgerð (Eyðgerð, Eyðgerð, Eyðgerðar) Eyðgunn (Eyðgunn, Eyðgunn, Eyðgunnar) Eyðhild (Eyðhild, Eyðhild, Eyðhildar) Eyðleyg (Eyðleyg, Eyðleyg, Eyðleygar) Eyðrið (Eyðrið, Eyðrið, Eyðriðar) Eyðrun (Eyðrun, Eyðrun, Eyðrunar) Eyður (Eyður/Eyði, Eyður/Eyði, Eyðar) Eyðvør (Eyðvør, Eyðvør, Eyðvarar) F Fanný (Fanný, Fanný, Fannýar) Femja (Femju, Femju, Femju) Fía (Fíu, Fíu, Fíu) Finnbjørg (Finnbjørg, Finnbjørg, Finnbjargar) Finngerð (Finngerð, Finngerð, Finngerðar) Finnleyg (Finnleyg, Finnleyg, Finnleygar) Fípa (Fípu, Fípu, Fípu) Fjóla (Fjólu, Fjólu, Fjólu) Frida (Fridu, Fridu, Fridu) Friðgerð (Friðgerð, Friðgerð, Friðgerðar) Fríða (Fríðu, Fríðu, Fríðu) Fríðbjørg (Fríðbjørg, Fríðbjørg, Fríðbjargar) Fríðborg (Fríðborg, Fríðborg, Fríðborgar) Fríðgerð (Fríðgerð, Fríðgerð, Fríðgerðar) Fríðhild (Fríðhild, Fríðhild, Fríðhildar) Fríðrika (Fríðriku, Fríðriku, Fríðriku) Fríðrun (Fríðruna, Fríðruni, Fríðrunar) Fríðrún (Fríðrún, Fríðrún, Fríðrúnar) Fríðunn (Fríðunn, Fríðunn, Fríðunnar) Fríðvør (Fríðvør, Fríðvør, Fríðvarar) Fróða (Fróðu, Fróðu, Fróðu) Froydis (Froydis, Froydis, Froydisar) Froygerð (Froygerð, Froygerð, Froygerðar) G Geirhild (Geirhild, Geirhild, Geirhildar) Geirtrúð (Geirtrúð, Geirtrúð, Geirtrúðar) Gerð (Gerð, Gerð, Gerðar) Gerda [ge-] (Gerdu, Gerdu, Gerdu) Geythild (Geythild, Geythild, Geythildar) Giljanna ['dj-] (Giljonnu/Giljannu, Giljonnu/Giljannu, Giljonnu/Giljannu) Gisleyg (Gisleyg, Gisleyg, Gisleygar) Gísleyg (Gísleyg, Gísleyg, Gísleygar) Gortra (Gortru, Gortru, Gortru) Greta (Gretu, Gretu, Gretu) Grimhild (Grimhild, Grimhild, Grimhildar) Gróa (Gróu, Gróu, Gróu) Gudbjørg (Gudbjørg, Gudbjørg, Gudbjargar) Gudfinna (Gudfinnu, Gudfinnu, Gudfinnu) Gudleyg (Gudleyg, Gudleyg, Gudleygar) Gudný (Gudný, Gudný, Gudnýar) Gudrun (Gudruna, Gudruni, Gudrunar) Gudvør (Gudvør, Gudvør, Gudvarar) Guðbjørg (Guðbjørg, Guðbjørg, Guðbjargar) Guðrið (Guðrið, Guðrið, Guðriðar) Guðrun (Guðruna, Guðruni, Guðrunar) Gullbjørg [gul:-] (Gullbjørg, Gullbjørg, Gullbjargar) Gullborg [gul:-] (Gullborg, Gullborg, Gullborgar) Gunn (Gunn, Gunn, Gunnar) Gunna (Gunnu, Gunnu, Gunnu) Gunnbjørg (Gunnbjørg, Gunnbjørg, Gunnbjargar) Gunnbrit (Gunnbrit, Gunnbrit, Gunnbritar) Gunnfríð (Gunnfríð, Gunnfríð, Gunnfríðar) Gunngerð (Gunngerð, Gunngerð, Gunngerðar) Gunnhild (Gunnhild, Gunnhild, Gunnhildar) Gunnleyg (Gunnleyg, Gunnleyg, Gunnleygar) Gunnrið (Gunnrið, Gunnrið, Gunnriðar) Gunnvá (Gunnvá, Gunnvá, Gunnváar) Gunnvør (Gunnvør, Gunnvør, Gunnvarar) Gurli (Gurli, Gurli, Gurliar) Gyða (Gyðu, Gyðu, Gyðu) H Halda (Haldu, Haldu, Haldu) Halla (Hallu, Hallu, Hallu) Hallbera [hal-] (Hallberu, Hallberu, Hallberu) Hallbjørg [hal-] (Hallbjørg, Hallbjørg, Hallbjargar) Halldis [hal-] (Halldis, Halldis, Halldisar) Halldóra [hal-] (Halldóru, Halldóru, Halldóru) Hallfríð [hal-] (Hallfríð, Hallfríð, Hallfríðar) Hallgerð [hal-] (Hallgerð, Hallgerð, Hallgerðar) Hallgunn [hal-] (Hallgunn, Hallgunn, Hallgunnar) Hallveig [hal-] (Hallveig, Hallveig, Hallveigar) Hallvør [hal-] (Hallvør, Hallvør, Hallvarar) Hanna (Honnu/Hannu, Honnu/Hannu, Honnu/Hannu) Hansa (Hansu, Hansu, Hansu) Hansina [-'s-] (Hansinu, Hansinu, Hansinu) Havdis [hau-] (Havdis, Havdis, Havdisar) Havgerð [hau-] (Havgerð, Havgerð, Havgerðar) Heidi (Heidi, Heidi, Heidiar) Heiða (Heiðu, Heiðu, Heiðu) Heiðdis (Heiðdis, Heiðdis, Heiðdisar) Heiðrun (Heiðruna, Heiðruni, Heiðrunar) Heiðrún (Heiðrún, Heiðrún, Heiðrúnar) Heiðveig (Heiðveig, Heiðveig, Heiðveigar) Heiðvík (Heiðvík, Heiðvík, Heiðvíkar) Heiðvør (Heiðvør, Heiðvør, Heiðvarar) Helena (Helenu, Helenu, Helenu) Helga (Helgu, Helgu, Helgu) Helma (Helmu, Helmu, Helmu) Henný (Henný, Henný, Hennýar) Henrietta [-'e-] (Henriettu, Henriettu, Henriettu) Henrikka [-'r-] (Henrikku, Henrikku, Henrikku) Herbjørg (Herbjørg, Herbjørg, Herbjargar) Herborg (Herborg, Herborg, Herborgar) Herdis (Herdis, Herdis, Herdisar) Herfríð (Herfríð, Herfríð, Herfríðar) Hergerð (Hergerð, Hergerð, Hergerðar) Herrið (Herrið, Herrið, Herriðar) Herta (Hertu, Hertu, Hertu) Hervør (Hervør, Hervør, Hervarar) Hilda (Hildu, Hildu, Hildu) Hildibjørg (Hildibjørg, Hildibørg, Hildibjargar) Hildibjørt (Hildibjørt, Hildibjørt, Hildibjartar) Hildigarð (Hildigarð, Hildigarð, Hildigarðar) Hildigerð (Hildigerð, Hildigerð, Hildigerðar) Hildigunn (Hildigunn, Hildigunn, Hildigunnar) Hildur (Hildur/Hildi, Hildur/Hildi, Hildar) Hilma (Hilmu, Hilmu, Hilmu) Hjalma [jal-] (Hjalmu, Hjalmu, Hjalmu) Hjartvør [jart-] (Hjartvør, Hjartvør, Hjartvarar) Hjørdis [jør-] (Hjørdis, Hjørdis, Hjørdisar) Hulda (Huldu, Huldu, Huldu) Húngerð (Húngerð, Húngerð, Húngerðar) Húngunn (Húngunn, Húngunn, Húngunnar) I Ida (Idu, Idu, Idu) Iðunn (Iðunn, Iðunn, Iðunnar) Ina (Inu, Inu, Inu) Inga (Ingu, Ingu, Ingu) Ingibjørg (Ingibjørg, Ingibjørg, Ingibjargar) Ingigerð (Ingigerð, Ingigerð, Ingigerðar) Ingileyg (Ingileyg, Ingileyg, Ingileygar) Ingilín (Ingilín, Ingilín, Ingilínar) Ingirið (Ingirið, Ingirið, Ingiriðar) Ingrið (Ingrið, Ingrið, Ingriðar) Ingunn (Ingunn, Ingunn, Ingunnar) Ingvør (Ingvør, Ingvør, Ingvarar) Inna (Innu, Innu, Innu) Irena [-'r-] (Irenu, Irenu, Irenu) Iris (Iris, Iris, Irisar) Irma (Irmu, Irmu, Irmu) Isabella [-'b-] (Isabellu, Isabellu, Isabellu) Í Íðunn (Íðunn, Íðunn, Íðunnar) J Jakoba [-'k-] (Jakobu, Jakobu, Jakobu) Jakobina [-'b-] (Jakobinu, Jakobinu, Jakobinu) Jana [ja:-] (Janu, Janu, Janu) Janita [-'n-] (Janitu, Janitu, Janitu) Janna (Jannu, Jannu, Jannu) Jansý (Jansý, Jansý, Jansýar) Jastrið (Jastrið, Jastrið, Jastriðar) Jenný (Jenný, Jenný, Jennýar) Jensa (Jensu, Jensu, Jensu) Jensia (Jensiu, Jensiu, Jensiu) Jetta (Jettu, Jettu, Jettu) Jona (Jonu, Jonu, Jonu) Jonna (Jonnu, Jonnu, Jonnu) Josefina [-'f-] (Josefinu, Josefinu, Josefinu) Jovina [-'v-] (Jovinu, Jovinu, Jovinu) Jóanna (Jóonnu/Jóannu, Jóonnu/Jóannu, Jóonnu/Jóannu) Jódis (Jódis, Jódis, Jódisar) Jófríð (Jófríð, Jófríð, Jófríðar) Jóhanna (Jóhonnu/Jóhannu, Jóhonnu/Jóhannu, Jóhonnu/Jóhannu) Jóhild (Jóhild, Jóhild, Jóhildar) Jóna (Jónu, Jónu, Jónu) Jónbjørg (Jónbjørg, Jónbjørg, Jónbjargar) Jónfríð (Jónfríð, Jónfríð, Jónfríðar) Jóngerð (Jóngerð, Jóngerð, Jóngerðar) Jónhild (Jónhild, Jónhild, Jónhildar) Jónleyg (Jónleyg, Jónleyg, Jónleygar) Jónrið (Jónrið, Jónrið, Jónriðar) Jónvá (Jónvá, Jónvá, Jónváar) Jónvár (Jónvár, Jónvár, Jónvárar) Jónveig (Jónveig, Jónveig, Jónveigar) Jónvør (Jónvør, Jónvør, Jónvarar) Jórunn (Jórunn, Jórunn, Jórunnar) Jóvør (Jóvør, Jóvør, Jóvarar) Judit (Judit, Judit, Juditar) Julia (Juliu, Juliu, Juliu) Julianna [-'a-] (Julionnu/Juliannu, Julionnu/Juliannu, Julionnu/Juliannu) Justa (Justu, Justu, Justu) Jutta (Juttu, Juttu, Juttu) Júlia (Júliu, Júliu, Júliu) Jústa (Jústu, Jústu, Jústu) Jútta (Júttu, Júttu, Júttu) K Kaia (Kaiu, Kaiu, Kaiu) Kamilla [ka'mil:a] (Kamillu, Kamillu, Kamillu) Kamma (Kammu, Kammu, Kammu) Karin (Karina, Karini, Karinar) Karina [-'r-] (Karinu, Karinu, Karinu) Karla (Karlu, Karlu, Karlu) Karlina (Karlinu, Karlinu, Karlinu) Karolina [-'l-] (Karolinu, Karolinu, Karolinu) Katarina [-'r-] (Katarinu, Katarinu, Katarinu) Katla (Katlu, Katlu, Katlu) Katrin (Katrina, Katrini, Katrinar) Katrina [-'t-] (Katrinu, Katrinu, Katrinu) Kára (Káru, Káru, Káru) Kárunn (Kárunn, Kárunn, Kárunnar) Kirstin (Kirstina, Kirstini, Kirstinar) Klára (Kláru, Kláru, Kláru) Kolbrún (Kolbrún, Kolbrún, Kolbrúnar) Kolfinna (Kolfinnu, Kolfinnu, Kolfinnu) Krista (Kristu, Kristu, Kristu) Kristbjørg (Kristbjørg, Kristbjørg, Kristbjargar) Kristfríð (Kristfríð, Kristfríð, Kristfríðar) Kristianna [-'a-] (Kristionnu/Kristiannu, Kristionnu/Kristiannu, Kristi­onnu/­Kristi­annu) Kristin (Kristina, Kristini, Kristinar) Kristina [-'t-] (Kristinu, Kristinu, Kristinu) Kristinbjørg (Kristinbjørg, Kristinbjørg, Kristinbjargar) Kristjanna (Kristjonnu/Kristjannu, Kristjonnu/Kristjannu, Kristjonnu/Kristjannu) Kristrun (Kristruna, Kristruni, Kristrunar) Kristrún (Kristrún, Kristrún, Kristrúnar) Kristvør (Kristvør, Kristvør, Kristvarar) L Laila (Lailu, Lailu, Lailu) Laura (Lauru, Lauru, Lauru) Lea (Leu, Leu, Leu) Lena (Lenu, Lenu, Lenu) Leyvoy (Leyvoy, Leyvoy, Leyvoyar) Lilja (Lilju, Lilju, Lilju) Lina (Linu, Linu, Linu) Lind (Lind, Lind, Lindar) Linda (Lindu, Lindu, Lindu) Lisa (Lisu, Lisu, Lisu) Lisabet (Lisabet, Lisabet, Lisabetar) Lisbet (Lisbet, Lisbet, Lisbetar) Liss (Liss, Liss, Lissar) Lín (Lín, Lín, Línar) Lísbita (Lísbitu, Lísbitu, Lísbitu) Lív (Lív, Lív, Lívar) Lona (Lonu, Lonu, Lonu) Lotta (Lottu, Lottu, Lottu) Lovisa [-'v-] (Lovisu, Lovisu, Lovisu) Lóa (Lóu, Lóu, Lóu) Lula (Lulu, Lulu, Lulu) Lusia (Lusiu, Lusiu, Lusiu) Lý (Lý, Lý, Lýar) Lýdia (Lýdiu, Lýdiu, Lýdiu) M Magda (Magdu, Magdu, Magdu) Magdalena [-'l-] (Magdalenu, Magdalenu, Magdalenu) Magga (Maggu/Møggu, Maggu/Møggu, Maggu/Møggu) Magna (Magnu, Magnu, Magnu) Magnhild (Magnhild, Magnhild, Magnhildar) Maia (Maiu, Maiu, Maiu) Maibrit (Maibrit, Maibrit, Maibritar) Malan (Maluna, Maluni, Malunar) Malena [-'l-] (Malenu, Malenu, Malenu) Malfríð (Malfríð, Malfríð, Malfríðar) Malja (Malju, Malju, Malju) Malla [-l:-] (Mallu, Mallu, Mallu) Malvina [-'v-] (Malvinu, Malvinu, Malvinu) Margit ['margIt] (Margit, Margit, Margitar) Margret (Margret, Margret, Margretar) Margreta (Margretu, Margretu, Margretu) Margunn (Margunn, Margunn, Margunnar) Maria ['mar:ija] (Mariu, Mariu, Mariu) Marianna [-'a-] (Marionnu/Mariannu, Marionnu/Mariannu, Marionnu/Mariannu) Marið (Marið, Marið, Mariðar) Marin (Marina, Marini, Marinar) Marita (Maritu, Maritu, Maritu) Marja (Marju, Marju, Marju) Marjun (Marjuna, Marjuni, Marjunar) Marna [-rn-] (Marnu, Marnu, Marnu) Marnhild [-rn-] (Marnhild, Marnhild, Marnhildar) Marta (Martu, Martu, Martu) Martina [-'t-] (Martinu, Martinu, Martinu) Marý (Marý, Marý, Marýar) Masa [-a:-] (Masu, Masu, Masu) Matilda [-'t-] (Matildu, Matildu, Matildu) Matthild (Matthild, Matthild, Matthildar) Málfríð (Málfríð, Málfríð, Málfríðar) Merrý (Merrý, Merrý, Merrýar) Metta (Mettu, Mettu, Mettu) Mia (Miu, Miu, Miu) Mikala [-'k-] (Mikalu, Mikalu, Mikalu) Mildrið (Mildrið, Mildrið, Mildriðar) Milja (Milju, Milju, Milju) Mina (Minu, Minu, Minu) Minna (Minnu, Minnu, Minnu) Miriam (Miriam, Miriam, Miriamar) Mirja (Mirju, Mirju, Mirju) Mirjam (Mirjam, Mirjam, Mirjamar) Mona (Monu, Monu, Monu) Monika (Moniku, Moniku, Moniku) Morið (Morið, Morið, Moriðar) Myrna [-rn-] (Myrnu, Myrnu, Myrnu) N Nanna (Nannu, Nannu, Nannu) Nanný (Nanný, Nanný, Nannýar) Nansý (Nansý, Nansý, Nansýar) Naomi (Naomi, Naomi, Naomiar) Natalia [-'ta:-] (Nataliu, Nataliu, Nataliu) Nikolina [-'l-] (Nikolinu, Nikolinu, Nikolinu) Nina (Ninu, Ninu, Ninu) Ninna (Ninnu, Ninnu, Ninnu) Nita (Nitu, Nitu, Nitu) Nomi (Nomi, Nomi, Nomi) Noomi (Noomi, Noomi, Noomiar) Nora (Noru, Noru, Noru) Norðbjørt (Norðbjørt, Norðbjørt, Norðbjartar) Norma (Normu, Normu, Normu) O Oda (Odu, Odu, Odu) Oddbjørg (Oddbjørg, Oddbjørg, Oddbjargar) Oddfríð (Oddfríð, Oddfríð, Oddfríðar) Oddgerð (Oddgerð, Oddgerð, Oddgerðar) Oddleyg (Oddleyg, Oddleyg, Oddleygar) Oddný (Oddný, Oddný, Oddnýar) Oddrún (Oddrún, Oddrún, Oddrúnar) Oddvá (Oddvá, Oddvá, Oddváar) Oddveig (Oddveig, Oddveig, Oddveigar) Oddvør (Oddvør, Oddvør, Oddvarar) Olga (Olgu, Olgu, Olgu) Olivia [-'l-] (Oliviu, Oliviu, Oliviu) Olivina [-'v-] (Olivinu, Olivinu, Olivinu) Oluffa [-'l-] (Oluffu, Oluffu, Oluffu) Oydis (Oydis, Oydis, Oydisar) Oygerð (Oygerð, Oygerð, Oygerðar) Oygló (Oygló, Oygló, Oyglóar) Oyleyg (Oyleyg, Oyleyg, Oyleygar) Oyvør (Oyvør, Oyvør, Oyvarar) Ó Óluva (Óluvu, Óluvu, Óluvu) P Palma (Palmu, Palmu, Palmu) Paula (Paulu, Paulu, Paulu) Paulina [-'l-] Paulinu, Paulinu, Paulinu Pavla (Pavlu, Pavlu, Pavlu) Pálma (Pálmu, Pálmu, Pálmu) Petra (Petru, Petru, Petru) Petrina [-'t-] (Petrinu, Petrinu, Petrinu) Píl (Píl, Píl, Pílar) Poula (Poulu, Poulu, Poulu) Poulina [-'l-] (Poulinu, Poulinu, Poulinu) Póla (Pólu, Pólu, Pólu) Pólina [-'l-] (Pólinu, Pólinu, Pólinu) R Ragna (Ragnu, Ragnu, Ragnu) Ragnfríð (Ragnfríð, Ragnfríð, Ragnfríðar) Ragnheiður (Ragnheiður/Ragnheiði, Ragnheiður/Ragnheiði, Ragnheiðar) Ragnhild (Ragnhild, Ragnhild, Ragnhildar) Rakul (Rakul, Rakul, Rakular) Randarsól (Randarsól, Randarsól, Randarsólar) Randfríð (Randfríð, Randfríð, Randfríðar) Randi (Randi, Randi, Randiar) Randið (Randið, Randið, Randiðar) Rannfríð (Rannfríð, Rannfríð, Rannfríðar) Rannvá (Rannvá, Rannvá, Rannváar) Rannveig (Rannveig, Rannveig, Rannveigar) Rannvør (Rannvør, Rannvør, Rannvarar) Ravnhild (Ravnhild, Ravnhild, Ravnhildar) Rebekka [-'b-] (Rebekku, Rebekku, Rebekku) Reiðgunn (Reiðgunn, Reiðgunn, Reiðgunnar) Reiðunn (Reiðunn, Reiðunn, Reiðunnar) Renata [-'na:-] (Renatu, Renatu, Renatu) Revna (Revnu, Revnu, Revnu) Rikka (Rikku, Rikku, Rikku) Rita (Ritu, Ritu, Ritu) Ritva (Ritvu, Ritvu, Ritvu) Roda (Rodu, Rodu, Rodu) Ronja (Ronju, Ronju, Ronju) Ró (Ró, Ró, Róar) Róa (Róu, Róu, Róu) Róða (Róðu, Róðu, Róðu) Róhild (Róhild, Róhild, Róhildar) Rósa (Rósu, Rósu, Rósu) Rut [rutt] (Rut, Rut, Rutar) Rutt [rvt:] (Rutt, Rutt, Ruttar) Rúna (Rúnu, Rúnu, Rúnu) Røskva (Røskvu, Røskvu, Røskvu) S Salbjørg (Salbjørg, Salbjørg, Salbjargar) Saldis (Saldis, Saldis, Saldisar) Salgerð (Salgerð, Salgerð, Salgerðar) Salný (Salný, Salný, Salnýar) Saloma [-'l-] (Salomu, Salomu, Salomu) Salvør (Salvør, Salvør, Salvarar) Sandra (Sandru, Sandru, Sandru) Sanna (Sonnu/Sannu, Sonnu/Sannu, Sonnu/Sannu) Sarita [-'r-] (Saritu, Saritu, Saritu) Sára (Sáru, Sáru, Sáru) Selinda [-'l-] (Selindu, Selindu, Selindu) Selma (Selmu, Selmu, Selmu) Senita [-'n-] (Senitu, Senitu, Senitu) Sigbjørg (Sigbjørg, Sigbjørg, Sigbjargar) Sigborg (Sigborg, Sigborg, Sigborgar) Sigbrit (Sigbrit, Sigbrit, Sigbritar) Sigfríð (Sigfríð, Sigfríð, Sigfríðar) Sigga (Siggu, Siggu, Siggu) Signa (Signu, Signu, Signu) Signhild (Signhild, Signhild, Signhildar) Signild (Signild, Signild, Signildar) Signuva (Signuvu, Signuvu, Signuvu) Signý (Signý, Signý, Signýar) Sigrið (Sigrið, Sigrið, Sigriðar) Sigrun [sIg-] (Sigrun, Sigrun, Sigrunar) Sigurbjørg (Sigurbjørg, Sigurbjørg, Sigurbjargar) Sigurgunn (Sigurgunn, Sigurgunn, Sigurgunnar) Sigurleyg (Sigurleyg, Sigurleyg, Sigurleygar) Sigvør [sIg-] (Sigvør, Sigvør, Sigvarar) Silja (Silju, Silju, Silju) Silrið (Silrið, Silrið, Silriðar) Silvia (Silviu, Silviu, Silviu) Silvurlín (Silvurlín, Silvurlín, Silvurlínar) Simona [-'m-] (Simonu, Simonu, Simonu) Sirið (Sirið, Sirið, Siriðar) Sissal (Sissal, Sissal, Sissalar) Siv (Siv, Siv, Sivjar) Snjófríð (Snjófríð, Snjófríð, Snjófríðar) Snæbjørg (Snæbjørg, Snæbjørg, Snæbjargar) Snæfríð (Snæfríð, Snæfríð, Snæfríðar) Snæleyg (Snæleyg, Snæleyg, Snæleygar) Sofía [-'f-] (Sofíu, Sofíu, Sofíu) Solveig (Solveig, Solveig, Solveigar) Sonja (Sonju, Sonju, Sonju) Sólbjørg (Sólbjørg, Sólbjørg, Sólbjargar) Sólbjørt (Sólbjørt, Sólbjørt, Sólbjartar) Sólborg (Sólborg, Sólborg, Sólborgar) Sólbrit (Sólbrit, Sólbrit, Sólbritar) Sólbrún (Sólbrún, Sólbrún, Sólbrúnar) Sóldís (Sóldís, Sóldís, Sóldísar) Sóley (Sóley, Sóley, Sóleyar) Sólfríð (Sólfríð, Sólfríð, Sólfríðar) Sólgerð (Sólgerð, Sólgerð, Sólgerðar) Sólja (Sólju, Sólju, Sólju) Sólrið (Sólrið, Sólrið, Sólriðar) Sólrun (Sólrun, Sólrun, Sólrunar) Sólvá (Sólvá, Sólvá, Sólváar) Sólveig (Sólveig, Sólveig, Sólveigar) Sólvør (Sólvør, Sólvør, Sólvarar) Steinbjarta (Steinbjartu, Steinbjartu, Steinbjartu) Steingerð (Steingerð, Steingerð, Steingerðar) Steintóra (Steintóru, Steintóru, Steintóru) Steinunn (Steinunn, Steinunn, Steinunnar) Steinvør (Steinvør, Steinvør, Steinvarar) Stina (Stinu, Stinu, Stinu) Suffía (Suffíu, Suffíu, Suffíu) Sunnbjørg (Sunnbjørg, Sunnbjørg, Sunnbjargar) Sunnfríð (Sunnfríð, Sunnfríð, Sunnfríðar) Sunnhild (Sunnhild, Sunnhild, Sunnhildar) Sunniva (Sunnivu, Sunnivu, Sunnivu) Sunnleyg (Sunnleyg, Sunnleyg, Sunnleygar) Sunnrið (Sunnrið, Sunnrið, Sunnriðar) Sunnvá (Sunnvá, Sunnvá, Sunnváar) Sunnvør (Sunnvør, Sunnvør, Sunnvarar) Súna (Súnu, Súnu, Súnu) Súnfríð (Súnfríð, Súnfríð, Súnfríðar) Súnhild (Súnhild, Súnhild, Súnhildar) Súsanna (Súsonnu/Súsannu, Súsonnu/Súsannu, Súsonnu/Súsannu) Svanbjørg (Svanbjørg, Svanbjørg, Svanbjargar) Svanfríð (Svanfríð, Svanfríð, Svanfríðar) Svanhild (Svanhild, Svanhild, Svanhildar) Svanleyg (Svanleyg, Svanleyg, Svanleygar) Svanna (Svannu, Svannu, Svannu) Sváva (Svávu, Svávu, Svávu) Sylvia (Sylviu, Sylviu, Sylviu) Sæbjørg (Sæbjørg, Sæbjørg, Sæbjargar) Sædis (Sædis, Sædis, Sædisar) Sæfríð (Sæfríð, Sæfríð, Sæfríðar) Sæunn (Sæunn, Sæunn, Sæunnar) Sølva (Sølvu, Sølvu, Sølvu) Sølvá (Sølvá, Sølvá, Sølváar) Sølvør (Sølvør, Sølvør, Sølvarar) T Tabita [-'b-] (Tabitu, Tabitu, Tabitu) Tanja (Tanju, Tanju, Tanju) Tea (Teu, Teu, Teu) Teitrun (Teitrun, Teitrun, Teitrunar) Teresa [-'r-] (Teresu, Teresu, Teresu) Tina (Tinu, Tinu, Tinu) Tinna [-dn-] (Tinnu, Tinnu, Tinnu) Tjóðhild (Tjóðhild, Tjóðhild, Tjóðhildar) Torbera (Torberu, Torberu, Torberu) Torbjørg (Torbjørg, Torbjørg, Torbjargar) Torborg (Torborg, Torborg, Torborgar) Tordis (Tordis, Tordis, Tordisar) Torfinna (Torfinnu, Torfinnu, Torfinnu) Torfríð (Torfríð, Torfríð, Torfríðar) Torgerð (Torgerð, Torgerð, Torgerðar) Torgunn (Torgunn, Torgunn, Torgunnar) Torgunna (Torgunnu, Torgunnu, Torgunnu) Torleyg (Torleyg, Torleyg, Torleygar) Torný [-rn-] (Torný, Torný, Tornýar) Torvør (Torvør, Torvør, Torvarar) Tova (Tovu, Tovu, Tovu) Tóna (Tónu, Tónu, Tónu) Tóra (Tóru, Tóru, Tóru) Tórhalla (Tórhallu, Tórhallu, Tórhallu) Tórhild (Tórhild, Tórhild, Tórhildar) Tórunn (Tórunn, Tórunn, Tórunnar) Tóta (Tótu, Tótu, Tótu) Tóva (Tóvu, Tóvu, Tóvu) Trina (Trinu, Trinu, Trinu) Turið (Turið, Turið, Turiðar) U Ulla [-l:-] (Ullu, Ullu, Ullu) Una (Unu, Unu, Unu) Unn (Unn, Unn, Unnar) Unna (Unnu, Unnu, Unnu) Unnur (Unnur/Unni, Unnur/Unni, Unnar) Urð (Urð, Urð, Urðar) Urða (Urðu, Urðu, Urðu) Ú Úlvhild (Úlvhild, Úlvhild, Úlvhildar) V Vagna (Vagnu, Vagnu, Vagnu) Valbjørg (Valbjørg, Valbjørg, Valbjargar) Valborg (Valborg, Valborg, Valborgar) Valdis (Valdis, Valdis, Valdisar) Valgerð (Valgerð, Valgerð, Valgerðar) Vár (Vár, Vár, Várar) Várdis (Várdis, Várdis, Várdisar) Váreyð (Váreyð, Váreyð, Váreyðar) Vera (Veru, Veru, Veru) Vigdis (Vigdis, Vigdis, Vigdisar) Viktoria [-'t-] (Viktoriu, Viktoriu, Viktoriu) Vilbjørg (Vilbjørg, Vilbjørg, Vilbjargar) Vilbjørt (Vilbjørt, Vilbjørt, Vilbjartar) Vilborg (Vilborg, Vilborg, Vilborgar) Vilgerð (Vilgerð, Vilgerð, Vilgerðar) Vinný (Vinný, Vinný, Vinnýar) Vivia (Viviu, Viviu, Viviu) Vígdis (Vígdis, Vígdis, Vígdisar) Vónbjørt (Vónbjørt, Vónbjørt, Vónbjartar) Y Yngvild (Yngvild, Yngvild, Yngvildar) Yrsa (Yrsu, Yrsu, Yrsu) Yvonna [-'v-] (Yvonnu, Yvonnu, Yvonnu) Æ Æsa (Æsu, Æsu, Æsu,) Mannfólkanøvn A Absalon (Absalon, Absaloni, Absalons) Adolf [a:d-] (Adolf, Adolfi, Adolfs) Adrian [a:d-] (Adrian, Adriani, Adrians) Aðalgeir (Aðalgeir, Aðalgeiri, Aðalgeirs) Aðalstein (Aðalstein, Aðalsteini, Aðalsteins) Aggusteinus (Aggusteinus, Aggusteinusi, Aggusteinusar*) Agnar (Agnar, Agnari, Agnars) Aksal (Aksal, Aksali, Aksals) Aksel (Aksel, Akseli, Aksels) Albert (Albert, Alberti, Alberts) Albin (Albin, Albini, Albins) Aleks [a:l-] (Aleks, Aleksi, Aleks) Aleksandur [-'s-] (Aleksandur, Aleksanduri, Aleksandurs) Alfred (Alfred, Alfredi, Alfreds) Allan [-l:-] (Allan, Allani, Allans) Alvi (Alva, Alva, Alva) Amadeus [-'d-] (Amadeus, Amadeusi, Amadeusar*) Andras (Andras, Andrasi, Andrasar*) Andri (Andra, Andra, Andra) Andrias (Andrias, Andriasi, Andriasar*) Ansgar (Ansgar, Ansgari, Ansgars) Antines (Antines, Antinesi, Antinesar*) Antinis (Antinis, Antinisi, Antinisar*) Anton (Anton, Antoni, Antons) Ari [earI] (Ara, Ara, Ara) Arinbjørn [earIn-] (Arinbjørn, Arinbjørn/Arinbirni, Arinbjarnar/Arinbjørns) Arnaldur [arn-] (Arnald, Arnaldi, Arnalds) Arnar [arnar] (Arnar, Arnari, Arnars) Arnbjørn [am-/arn-] (Arnbjørn, Arnbjørn/Arnbirni, Arnbjarnar/Arnbjørns) Arndór [an-] (Arndór, Arndóri, Arndórs) Arnfinnur [an-/arn-] (Arnfinn, Arnfinni, Arnfins) Arnfríður [an-/arn-] (Arnfríð, Arnfríði, Arnfríðs) Arngrímur [an-/arn-] (Arngrím, Arngrími, Arngríms) Arni [arni] (Arna, Arna, Arna) Arnleygur [an-/arn-] (Arnleyg, Arnleygi, Arnleygs) Arnljótur [an-/arn-] (Arnljót, Arnljóti, Arnljóts) Arnoddur [arn-] (Arnodd, Arnoddi, Arnods) Arnold [arn-] (Arnold, Arnoldi, Arnolds) Arnór [arn-] (Arnór, Arnóri, Arnórs) Arnstein [arn-] (Arnstein, Arnsteini, Arnsteins) Arnsvein [an-/arn-] (Arnsvein, Arnsveini, Arnsveins) Aron (Aron, Aroni, Arons) Artan (Artan, Artani, Artans) Artur (Artur, Arturi, Arturs) Askur (Ask, Aski, Asks) Atli (Atla, Atla, Atla) August (August, Augusti, Augusts) Augustinus (Augustinus, Augustinusi, Augustinusar*) Á Ábal (Ábal, Ábali, Ábals) Ábraham (Ábraham, Ábrahami, Ábrahams) Ábram (Ábram, Ábrami, Ábrams) Ádam (Ádam, Ádami, Ádams) Áki (Áka, Áka, Áka) Álvfinnur [ol-] (Álvfinn, Álvfinni, Álvfins) Álvgeir [ol-] (Álvgeir, Álvgeiri, Álvgeirs) Álvheðin (Álvheðin, Álvheðini, Álvheðins) Álvur (Álv, Álvi, Álvs) Ámundur (Ámund, Ámundi, Ámundar/Ámunds) Ánanias (Ánanias, Ánaniasi, Ánaniasar*) Ánias (Ánias, Ániasi, Ániasar*) Ápraham (Ápraham, Áprahami, Áprahams) Ápram (Ápram, Áprami, Áprams) Árant (Árant, Áranti, Árants) Ári (Ára, Ára, Ára) Árni (Árna, Árna, Árna) Áron (Áron, Ároni, Árons) Ásar (Ásar, Ásari, Ásars) Ásbergur [os-] (Ásberg, Ásbergi, Ásbergs) Ásbjørn [os-] (Ásbjørn, Ásbjørn/Ásbirni, Ásbjarnar/Ásbjørns) Ásbrandur [os-] (Ásbrand, Ásbrandi, Ásbrands) Ásfinnur [os-] (Ásfinn, Ásfinni, Ásfins) Ásgeir [os-] (Ásgeir, Ásgeiri, Ásgeirs) Ásgrímur [os-] (Ásgrím, Ásgrími, Ásgríms) Ási (Ása, Ása, Ása) Áskil [os-] (Áskil, Áskili, Áskils) Áslakur [os-] (Áslak, Áslaki, Áslaks) Ásleivur [os-] (Ásleiv, Ásleivi, Ásleivs) Ásmóður [os-] (Ásmóð, Ásmóði, Ásmóðs/Ásmóðar) Ásmundur [os-] (Ásmund, Ásmundi, Ásmundar/Ásmunds) Ássvein [os-] (Ássvein, Ássveini, Ássveins) Ásvaldur [os-] (Ásvald, Ásvaldi, Ásvalds) Ásvar [os-] (Ásvar, Ásvari, Ásvars) Ásvarður [os-] (Ásvarð, Ásvarði, Ásvarðar*) Ávaldur (Ávald, Ávaldi, Ávalds) B Baldur (Baldur, Balduri, Baldurs) Baldvin (Baldvin, Baldvini, Baldvins) Baltasar (Baltasar, Baltasari, Baltasars) Baraldur (Barald, Baraldi, Baralds) Bartal (Bartal, Bartali, Bartals) Bastian (Bastian, Bastiani, Bastians) Báraldur (Bárald, Báraldi, Báralds) Bárður (Bárð, Bárði, Bárðar) Beinar (Beinar, Beinari, Beinars) Beini (Beina, Beina, Beina) Beinir (Beinir, Beini, Beinis) Benadikt (Benadikt, Benadikti, Benadikts) Benjamin (Benjamin, Benjamini, Benjamins) Bergar (Bergar, Bergari, Bergars) Bergfinnur (Bergfinn, Bergfinni, Bergfins) Bergfríður (Bergfríð, Bergfríði, Bergfríðs) Bergleivur (Bergleiv, Bergleivi, Bergleivs) Bergsvein (Bergsvein, Bergsveini, Bergsveins) Bergtór (Bergtór, Bergtóri, Bergtórs) Bergur (Berg, Bergi, Bergs) Berint (Berint, Berinti, Berints) Bernar [-rn-] (Bernar, Bernari, Bernars) Bernhard [-rn-] (Bernhard, Bernhardi, Bernhards) Bersi (Bersa, Bersa, Bersa) Bessi (Bessa, Bessa, Bessa) Betuel (Betuel, Betueli, Betuels) Birgar (Birgar, Birgari, Birgars) Birgir (Birgir, Birgi, Birgis) Birni [-dn-] (Birna, Birna, Birna) Bjarki (Bjarka, Bjarka, Bjarka) Bjarngrímur [bjan-] (Bjarngrím, Bjarngrími, Bjarngríms) Bjarnheðin [-dn-] (Bjarnheðin, Bjarnheðini, Bjarnheðins) Bjarni (Bjarna, Bjarna, Bjarna) Bjarnvarður [bjan-] (Bjarnvarð, Bjarnvarði, Bjarnvarðs/Bjarnvarðar) Bjarti (Bjarta, Bjarta, Bjarta) Bjartmar (Bjartmar, Bjartmari, Bjartmars) Bjartur (Bjart, Bjarti, Bjarts) Bjørgfinnur (Bjørgfinn, Bjørgfinni, Bjørgfins) Bjørgheðin (Bjørgheðin, Bjørgheðini, Bjørgheðins) Bjørgolvur (Bjørgolv, Bjørgolvi, Bjørgolvs) Bjørgúlvur (Bjørgúlv, Bjørgúlvi, Bjørgúlvs) Bjørn (Bjørn, Bjørn/Birni, Bjarnar/Bjørns) Blásius Blásius, Blásiusi, Blásiusar*) Boas (Boas, Boasi, Boasar*) Bogi (Boga, Boga, Boga) Borgar (Borgar, Borgari, Borgars) Bóas (Bóas, Bóasi, Bóasar*) Bótolvur (Bótolv, Bótolvi, Bótolvs) Bragi (Braga, Braga, Braga) Brandar (Brandar, Brandari, Brandars) Brandur (Brand, Brandi, Brands) Bresti (Bresta, Bresta, Bresta) Brestir (Brestir, Bresti, Brestis) Brialdur (Briald, Brialdi, Brialds) Brian (Brian, Briani, Brians) Broddi (Brodda, Brodda, Brodda) Broddur (Brodd, Broddi, Brods) Brúsi (Brúsa, Brúsa, Brúsa) Brynjar (Brynjar, Brynjari, Brynjars) Brynjolvur (Brynjolv, Brynjolvi, Brynjolvs) Brynleivur (Brynleiv, Brynleivi, Brynleivs) Bursi (Bursa, Bursa, Bursa) Búgvi (Búgva, Búgva, Búgva) Búi (Búa, Búa, Búa) Bænadikt (Bænadikt, Bænadikti, Bænadikts) Bødvar (Bødvar, Bødvari, Bødvars) D Dagbjartur [dag-] (Dagbjart, Dagbjarti, Dagbjarts) Dagbjørn [dag-] (Dagbjørn, Dagbjørn/Dagbirni, Dagbjarnar/Dagbjørns) Dagfinnur [dag-] (Dagfinn, Dagfinni, Dagfins) Dagur (Dag, Degi, Dags) Dan [dan:] (Dan, Dani, Dans) Danjal (Danjal, Danjali, Danjals) Dann (Dann, Danni, Dans) Dánial (Dánial, Dániali, Dánials) Dánjal (Dánjal, Dánjali, Dánjals) Dávi (Dáva, Dáva, Dáva) Dávid (Dávid, Dávidi, Dávids) Dávið (Dávið, Dáviði, Dáviðs) Dávur (Dáva, Dáva, Dáva) Demmus (Demmus, Demmusi, Demmusar*) Dion (Dion, Dioni, Dions) Ditleivur (Ditleiv, Ditleivi, Ditleivs) Díðrikur (Díðrik, Díðriki, Díðriks) Djóni (Djóna, Djóna, Djóna) Dunaldur (Dunald, Dunaldi, Dunalds) E Ebbi (Ebba, Ebba, Ebba) Edmundur (Edmund, Edmundi, Edmundar/Edmunds) Edvard (Edvard, Edvardi, Edvards) Edvin (Edvin, Edvini, Edvins) Egi (Ega, Ega, Ega) Egil (Egil, Egili, Egils) Egin (Egin, Egini, Egins) Eilívur (Eilív, Eilívi, Eilívs) Einar (Einar, Einari, Einars) Eindri (Eindra, Eindra, Eindra) Eiri (Eira, Eira, Eira) Eirikur (Eirik, Eiriki, Eiriks) Eivindur (Eivind, Eivindi, Eivindar) Eldbjørn (Eldbjørn, Eldbjørn/Eldbirni, Eldbjarnar/Eldbjørns) Eli (Eli, Eli, Elis) Elias ['l-] (Elias, Eliasi, Eliasar*) Eliesar ['e:] (Eliesar, Eliesari, Eliesars) Elis (Elis, Elisi, Elisar*) Ellindur (Ellind, Ellindi, Ellinds) Elmar (Elmar, Elmari, Elmars) Elvar (Elvar, Elvari, Elvars) Emil (Emil, Emili, Emils) Enokur (Enok, Enoki, Enoks) Erhard (Erhard, Erhardi, Erhards) Erlendur (Erlend, Erlendi, Erlends) Erlingur (Erling, Erlingi, Erlings) Ernst [-rn-] (Ernst, Ernsti, Ernsts) Esbern [-rn] (Esbern, Esberni, Esberns) Eskil (Eskil, Eskili, Eskils) Esmar (Esmar, Esmari, Esmars) Esmundur (Esmund, Esmundi, Esmundar/Esmunds) Evald (Evald, Evaldi, Evalds) Eyðálvur (Eyðálv, Eyðálvi, Eyðálvs) Eyðbjartur (Eyðbjart, Eyðbjarti, Eyðbjarts) Eyðbjørn (Eyðbjørn, Eyðbjørn/Eyðbirni, Eyðbjarnar/Eyðbjørns) Eyðfinnur (Eyðfinn, Eyðfinni, Eyðfins) Eyðgrímur (Eyðgrím, Eyðgrími, Eyðgríms) Eyði (Eyða, Eyða, Eyða) Eyðleivur (Eyðleiv, Eyðleivi, Eyðleivs) Eyðmundur (Eyðmund, Eyðmundi, Eyðmundar/Eyðmunds) Eyðolvur (Eyðolv, Eyðolvi, Eyðolvs) Eyðstein (Eyðstein, Eyðsteini, Eyðsteins) Eyðsvein (Eyðsvein, Eyðsveini, Eyðsveins) Eyðtór (Eyðtór, Eyðtóri, Eyðtórs) Eyðun (Eyðun, Eyðuni, Eyðunar/Eyðuns) Eyðvarður (Eyðvarð, Eyðvarði, Eyðvarðs/Eyðvarðar) F Fálgeir (Fálgeir, Fálgeiri, Fálgeirs) Filip (Filip, Filipi, Filips) Filippus (Filippus, Filippusi, Filippusar*) Finnbjørn (Finnbjørn, Finnbjørn/Finnbirni, Finnbjarnar/Finnbjørns) Finnbogi (Finnboga, Finnboga, Finnboga) Finngeir (Finngeir, Finngeiri, Finngeirs) Finnleivur (Finnleiv, Finnleivi, Finnleivs) Finnur (Finn, Finni, Fins) Flemmingur (Flemming, Flemmingi, Flemmings) Flosi (Flosa, Flosa, Flosa) Flóki (Flóka, Flóka, Flóka) Flóvin (Flóvin, Flóvini, Flóvins) Flæmingur (Flæming, Flæmingi, Flæmings) Frank (Frank, Frank, Franks) Frans (Frans, Fransi, Frans) Fridleivur (Fridleiv, Fridleivi, Fridleivs) Frits (Frits, Fritsi, Frits) Fríðálvur (Fríðálv, Fríðálvi, Fríðálvs) Fríðbjartur (Fríðbjart, Fríðbjarti, Fríðbjarts) Fríðbjørn (Fríðbjørn, Fríðbjørn/Fríðbirni, Fríðbjarnar/Fríðbjørns) Fríðfinnur (Fríðfinn, Fríðfinni, Fríðfins) Fríði (Fríða, Fríða, Fríða) Fríðmundur (Fríðmund, Fríðmundi, Fríðmundar/Fríðmunds) Fríðolvur (Fríðolv, Fríðolvi, Fríðolvs) Fríðrikur (Fríðrik, Fríðriki, Fríðriks) Fríður (Fríð, Fríði, Fríðs) Frímann (Frímann, Frímanni, Frímans) Fróðar (Fróðar, Fróðari, Fróðars) Fróði (Fróða, Fróða, Fróða) G Gabrial [gea-] (Gabrial, Gabriali, Gabrials) Gaprial [gea-] (Gaprial, Gapriali, Gaprials) Garðar (Garðar, Garðari, Garðars) Geir (Geir, Geiri, Geirs) Geirbjørn (Geirbjørn, Geirbjørn/Geirbirni, Geirbjarnar/Geirbjørns) Geirbrandur (Geirbrand, Geirbrandi, Geirbrands) Geirfinnur (Geirfinn, Geirfinni, Geirfins) Geiri (Geira, Geira, Geira) Geirmundur (Geirmund, Geirmundi, Geirmundar/Geirmunds) Geirolvur (Geirolv, Geirolvi, Geirolvs) Geirur (Geir, Geiri, Geirs) Georg ['ge:org] (Georg, Georg(i), Georgs) Gestur (Gest, Gesti, Gests) Geyti (Geyta, Geyta, Geyta) Gilbert [djil-] (Gilbert, Gilberti, Gilberts) Gilli (Gilla, Gilla, Gilla) Gilstein (Gilstein, Gilsteini, Gilsteins) Gissur (Gissur, Gissuri, Gissurs) Gíslar (Gíslar, Gíslari, Gíslars) Gísli (Gísla, Gisla, Gísla) Glúmur (Glúm, Glúmi, Glúms) Gormundur (Gormund, Gormundi, Gormundar/Gormunds) Gormur (Gorm, Gormi, Gorms) Greipur (Greip, Greipi, Greips) Grettir (Grettir, Gretti, Grettis) Grias (Grias, Griasi, Griasar*) Gripur (Grip, Gripi, Grips) Grímolvur (Grímolv, Grímolvi, Grímolvs) Grímur (Grím, Grími, Gríms) Grækaris (Grækaris, Grækarisi, Grækarisar*) Gudfinnur (Gudfinn, Gudfinni, Gudfins) Gudjón (Gudjón, Gudjóni, Gudjóns) Gudleygur (Gudleyg, Gudleygi, Gudleygs) Gudmar (Gudmar, Gudmari, Gudmars) Gudmundur Gudmund, Gudmundi, Gudmunds) Guðbjartur [gub-] (Guðbjart, Guðbjarti, Guðbjarts) Guðbrandur [gub-] (Guðbrand, Guðbrandi, Guðbrands) Guðlakur [gul-] (Guðlak, Guðlaki, Guðlaks) Gulakur [gu:l-] (Gulak, Gulaki, Gulaks) Gullbrandur [gul-] (Gullbrand, Gullbrandi, Gullbrands) Gundur (Gund, Gundi, Gundar) Gunnar (Gunnar, Gunnari, Gunnars) Gunnálvur (Gunnálv, Gunnálvi, Gunnálvs) Gunnbjørn (Gunnbjørn, Gunnbjørn/Gunnbirni, Gunnbjarnar/Gunnbjørns) Gunni (Gunna, Gunna, Gunna) Gunnleikur (Gunnleik, Gunnleiki, Gunnleiks) Gunnleivur (Gunnleiv, Gunnleivi, Gunnleivs) Gunnleygur (Gunnleyg, Gunnleygi, Gunnleygs) Gunnolvur (Gunnolv, Gunnolvi, Gunnolvs) Gunnstein (Gunnstein, Gunnsteini, Gunnsteins) Gunnvaldur (Gunnvald, Gunnvaldi, Gunnvalds) Gustav (Gustav, Gustavi, Gustavs) Gusti (Gusta, Gusta, Gusta) Gutti (Gutta, Gutta, Gutta) Guttormur (Guttorm, Guttormi, Guttorms) Gylvi [dji-] (Gylva, Gylva, Gylva) H Hagbarður (Hagbarð, Hagbarði, Hagbarðs) Halgir (Halgir, Halgiri, Halgirs) Hallbergur [hal-] (Hallberg, Hallbergi, Hallbergs) Hallbjørn [hal-] (Hallbjørm, Hallbjørn/Hallbirni, Hallbjarnar/Hallbjørns) Halldór [hal-] (Halldór, Halldóri, Halldórs) Hallgeir [hal-] (Hallgeir, Hallgeiri, Hallgeirs) Hallgrímur [hal-] (Hallgrím, Hallgrími, Hallgríms) Hallmar [hal-] (Hallmar, Hallmari, Hallmars) Hallmundur [hal-] (Hallmund, Hallmundi, Hallmundar/Hallmunds) Hallormur [hadl-] (Hallorm, Hallormi, Hallorms) Hallstein [hal-] (Hallstein, Hallsteini, Hallsteins) Hallur (Hall, Halli, Hals) Hallvarður [hal-] (Hallvarð, Hallvarði, Hallvarðs/Hallvarðar) Hannes (Hannes, Hannesi, Hannesar*) Hannis (Hannis, Hannisi, Hannisar*) Hannus (Hannus, Hannusi, Hannusar*) Hans (Hans, Hansi, Hans) Hanus (Hanus, Hanusi, Hanusar*) Haraldur (Harald, Haraldi, Haralds) Havgrímur (Havgrím, Havgrími, Havgríms) Havliði (Havliða, Havliða, Havliða) Havstein (Havstein, Havsteini, Havsteins) Hábarður (Hábarð, Hábarði, Hábarðs) Hákun (Hákun, Hákuni, Hákunar) Hálvdan (Hálvdan, Hálvdani, Hálvdanar/Hálvdans) Hámundur (Hámund, Hámundi, Hámundar/Hámunds) Hárikur (Hárik, Háriki, Háriks) Hástein (Hástein, Hásteini, Hásteins) Hávar (Hávar, Hávari, Hávars) Hávarður (Hávarð, Hávarði, Hávarðs/Hávarðar) Heðin (Heðin, Heðini, Heðins) Heiðrikur (Heiðrik, Heiðriki, Heiðriks) Heimir (Heimir, Heimi, Heimis) Heindrikur (Heindrik, Heindriki, Heindriks) Heini (Heina, Heina, Heina) Heinrikur (Heinrik, Heinriki, Heinriks) Helgi (Helga, Helga, Helga) Hemingur (Heming, Hemingi, Hemings) Hemmingur (Hemming, Hemmingi, Hemmings) Hendrikur (Hendrik, Hendriki, Hendriks) Henningur (Henning, Henningi, Hennings) Hensar (Hensar, Hensari, Hensars) Herálvur (Herálv, Herálvi, Herálvs) Herbert (Herbert, Herberti, Herberts) Herbjartur (Herbjart, Herbjarti, Herbjarts) Herbjørn (Herbjørn, Herbjørn/Herbirni, Herbjarnar/Herbjørns) Herbrandur (Herbrand, Herbrandi, Herbrands) Herfinnur (Herfinn, Herfinni, Herfins) Herfríður (Herfríð, Herfríði, Herfríðs) Hergeir (Hergeir, Hergeiri, Hergeirs) Hergrímur (Hergrím, Hergrími, Hergríms) Heri (Hera, Hera, Hera) Herjolvur (Herjolv, Herjolvi, Herjolvs) Herleivur (Herleivur, Herleivi, Herleivs) Herleygur (Herleyg, Herleygi, Herleygs) Hermann (Hermann, Hermanni, Hermans) Hermóður (Hermóð, Hermóði, Hermóðs/Hermóðar) Hermundur (Hermund, Hermundi, Hermundar/Hermunds) Herningur [-rn-] (Herning, Herningi, Hernings) Herolvur (Herolv, Herolvi, Herolvs) Herstein (Herstein, Hersteini, Hersteins) Hervarður (Hervarð, Hervarði, Hervarðs/Hervarðar) Hilbert (Hilbert, Hilberti, Hilberts) Hildibjartur (Hildibjart, Hildibjarti, Hildibjarts) Hildibjørn (Hildibjørn, Hildibjørn/Hildibirni, Hildibjarnar/Hildibjørns) Hildibrandur (Hildibrand, Hildibrandi, Hildibrands) Hilmar (Hilmar, Hilmari, Hilmars) Hjalgrímur [jal-] (Hjalgrím, Hjalgrími, Hjalgríms) Hjalmar [jal-] (Hjalmar, Hjalmari, Hjalmars) Hjalti [jal-] (Hjalta, Hjalta, Hjalta) Hjarnar [kj-] (Hjarnar, Hjarnari, Hjarnars) Hjartvar [jart-] (Hjartvar, Hjartvari, Hjartvars) Hjálmar [kjol-] (Hjálmar, Hjálmari, Hjálmars) Hjørgrímur [jør-] (Hjørgrím, Hjørgrími, Hjørgríms) Hjørleivur [jør-] (Hjørleiv, Hjørleivi, Hjørleivs) Hjørmundur [jør-] (Hjørmund, Hjørmundi, Hjørmundar/Hjørmunds) Hjørtur [jør-] (Hjørt, Hjørti, Hjartar) Holgar (Holgar, Holgari, Holgars) Hóraldur (Hórald, Hóraldi, Hóralds) Hórður (Hórð, Hórði, Hórðar) Hóri (Hóra, Hóra, Hóra) Hugi (Huga, Huga, Huga) Hugin (Hugin, Hugini, Hugins) Húnbogi (Húnboga, Húnboga, Húnboga) Húni (Húna, Húna, Húna) Høgnar (Høgnar, Høgnari, Høgnars) Høgni (Høgna, Høgna, Høgna) Hørður (Hørð, Hørði, Harðar) Høskuldur (Høskuld, Høskuldi, Høskulds) I Immanuel (Immanuel, Immanueli, Immanuels) Ingálvur (Ingálv, Ingálvi, Ingálvs) Ingi (Inga, Inga, Inga) Ingibjartur (Ingibjart, Ingibjarti, Ingibjarts) Ingibjørn (Ingibjørn, Ingibjørn/Ingibirni, Ingibjarnar/Ingibjørns) Ingileivur (Ingileiv, Ingileivi, Ingileivs) Ingimar (Ingimar, Ingimari, Ingimars) Ingimundur (Ingimund, Ingimundi, Ingimundar/Ingimunds) Ingivaldur (Ingivald, Ingivaldi, Ingivalds) Ingjaldur (Ingjald, Ingjaldi, Ingjalds) Ingmar (Ingmar, Ingmari, Ingmars) Ingolvur (Ingolv, Ingolvi, Ingolvs) Ingvaldur (Ingvald, Ingvaldi, Ingvalds) Ingvar (Ingvar, Ingvari, Ingvars) Ivan (Ivan, Ivani, Ivans) Í Ímundur (Ímund, Ímundi, Ímundar/Ímunds) Ísakur (Ísak, Ísaki, Ísaks) Ísleivur (Ísleiv, Ísleivi, Ísleivs) Ísmal (Ísmal, Ísmali, Ísmals) Ívar (Ívar, Ívari, Ívars) J Jafet (Jafet, Jafeti, Jafets) Jallgrímur [jal-] (Jallgrím, Jallgrími, Jallgríms) Jan [jan:] (Jan, Jani, Jans) Jann (Jann, Janni, Jans) Janus (Janus, Janusi, Janusar*) Jarleivur (Jarleiv, Jarleivi, Jarleivs) Jarmundur (Jarmund, Jarmundi, Jarmundar/Jarmunds) Jason [-a:-] (Jason, Jasoni, Jasonar/Jasons) Jaspur (Jaspur, Jaspuri, Jaspurs) Jatmundur (Jatmund, Jatmundi, Jatmundar/Jatmunds) Jatvarður (Jatvarð, Jatvarði, Jatvarðs/Jatvarðar) Jákup (Jákup, Jákupi, Jákups) Játmundur (Játmund, Játmundi, Játmundar/Játmunds) Jenis (Jenis, Jenisi, Jenisar*) Jens (Jens, Jensi, Jens) Jesar (Jesar, Jesari, Jesars) John [jon:] (John, Johni, Johns) Jonn (Jonn, Jonni, Jons) Josva (Josva, Josva, Josva) Jóal (Jóal, Jóali, Jóals) Jóan (Jóan, Jóani, Jóans) Jóanes (Jóanes, Jóanesi, Jóanesar*) Jóanis (Jóanis, Jóanisi, Jóanisar*) Jóannes (Jóannes, Jóannesi, Jóannesar*) Jóannis (Jóannis, Jóannisi, Jóannisar*) Jófríður (Jófríð, Jófríði, Jófríðs) Jógvan (Jógvan, Jógvani, Jógvans) Jóhan (Jóhan, Jóhani, Jóhans) Jóhann (Jóhann, Jóhanni, Jóhans) Jóhannes (Jóhannes, Jóhannesi, Jóhannesar*) Jóhannis (Jóhannis, Jóhannisi, Jóhannisar*) Jóhannus (Jóhannus, Jóhannusi, Jóhannusar*) Jón (Jón, Jóni, Jóns) Jónar (Jónar, Jónari, Jónars) Jónas (Jónas, Jónasi, Jónasar*) Jónatan (Jónatan, Jónatani, Jónatans) Jónfinnur (Jónfinn, Jónfinni, Jónfins) Jónhard (Jónhard, Jónhardi, Jónhards) Jónheðin (Jónheðin, Jónheðini, Jónheðins) Jóni (Jóna, Jóna, Jóna) Jónleivur (Jónleiv, Jónleivi, Jónleivs) Jónstein (Jónstein, Jónsteini, Jónsteins) Jónsvein (Jónsvein, Jónsveini, Jónsveins) Jósef (Jósef, Jósefi, Jósefs) Jóstein (Jóstein, Jósteini, Jósteins) Jósup (Jósup, Jósupi, Jósups) Jósvein (Jósvein, Jósveini, Jósveins) Julian (Julian, Juliani, Julians) Julius (Julius, Juliusi, Juliusar*) Justi (Justa, Justa, Justa) Júlian (Júlian, Júliani, Júlians) Július (Július, Júliusi, Júliusar*) Júst (Júst, Jústi, Jústs) Jústi (Jústa, Jústa, Jústa) Jústines (Jústines, Jústinesi, Jústinesar*) Jústinis (Jústinis, Jústinisi, Jústinisar*) Jústinus (Jústinus, Jústinusi, Jústinusar*) Jøkil (Jøkil, Jøkli, Jøkils) Jøkul (Jøkul, Jøkli, Jøkuls) Jørgun (Jørgun, Jørguni, Jørguns) Jørmundur (Jørmund, Jørmundi, Jørmundar/Jørmunds) Jørundur (Jørund, Jørundi, Jørundar/Jørunds) K Kai (Kai, Kai, Kais) Karl (Karl, Karli, Karls) Karstin (Karstin, Karstini, Karstins) Kartni (Kartna, Kartna, Kartna) Kaspar (Kaspar, Kaspari, Kaspars) Kálvur (Kálv, Kálvi, Kálvs) Kári (Kára, Kára, Kára) Ketil (Ketil, Ketli, Ketils) Kjartan (Kjartan, Kjartani, Kjartans) Kláus (Kláus, Kláusi, Kláusar*) Klæmint (Klæmint, Klæminti, Klæmints) Knútur (Knút, Knúti, Knúts) Kolbein (Kolbein, Kolbeini, Kolbeins) Kolbjørn (Kolbjørn, Kolbjørn/Kolbirni, Kolbjarnar/Kolbjørns Kolfinnur (Kolfinn, Kolfinni, Kolfins) Kolgrímur (Kolgrím, Kolgrími, Kolgríms) Kolmundur (Kolmund, Kolmundi, Kolmundar/Kolmunds) Konrad (Konrad, Konradi, Konrads) Koraldur (Korald, Koraldi, Koralds) Kornelius [-r'n-] (Kornelius, Korneliusi, Korneliusar*) Kornus [-rn-] (Kornus, Kornusi, Kornusar*) Kristafár (Kristafár, Kristafári, Kristafárs) Kristian (Kristian, Kristiani, Kristians) Kristin (Kristin, Kristini, Kristins) Kristjan (Kristjan, Kristjani, Kristjans) Kristleivur (Kristleiv, Kristleivi, Kristleivs) Kristmar (Kristmar, Kristmari, Kristmars) Kristmundur (Kristmund, Kristmundi, Kristmundar/Kristmunds) Kristoffur (Kristoffur, Kristoffuri, Kristoffurs) Kurt (Kurt, Kurti, Kurts) Kyrri (Kyrra, Kyrra, Kyrra) L Laars (Laars, Laarsi, Laars) Lars (Lars, Larsi, Lars) Larvas (Larvas, Larvasi, Larvasar*) Lassi (Lassa, Lassa, Lassa) Laurus (Laurus, Laurusi, Laurusar*) Lavars (Lavars, Lavarsi, Lavars) Lavrans (Lavrans, Lavransi, Lavrans) Lávus (Lávus, Lávusi, Lávusar*) Leiki (Leika, Leika, Leika) Leivur (Leiv, Leivi, Leivs) Leo (Leo, Leo, Leos) Leon (Leon, Leoni, Leons) Levi (Levi, Levi, Levis) Líggjas (Líggjas, Líggjasi, Líggjasar*) Loðin (Loðin, Loðini, Loðins) Loftur (Loft, Lofti, Lofts) Ludvík (Ludvík, Ludvíki, Ludvíks) Lukas [-k:-] (Lukas, Lukasi, Lukasar*) Lykkir (Lykkir, Lykkiri, Lykkirs) Lýðar (Lýðar, Lýðari, Lýðars) Lýður (Lýður, Lýðuri, Lýðurs) Løðar (Løðar, Løðari, Løðars) M Magnar (Magnar, Magnari, Magnars) Magni (Magna, Magna, Magna) Magnus (Magnus, Magnusi, Magnusar*) Maks (Maks, Maksi, Maks) Mannbjørn (Mannbjørn, Mannbjørn/Mannbirni, Mannbjarnar/Mannbjørns) Manni (Manna, Manna, Manna) Margeir (Margeir, Margeiri, Margeirs) Marius [ma:-] (Marius, Mariusi, Mariusar*) Marjus (Marjus, Marjusi, Marjusar*) Markus (Markus, Markusi, Markusar*) Marnar [-rn-] (Marnar, Marnari, Marnars) Marni [-rn-] (Marna, Marna, Marna) Martin (Martin, Martini, Martins) Mass (Mass, Massi, Mass) Mats [mas:] (Mats, Matsi, Mats) Mattas (Mattas, Mattasi, Mattasar*) Matteus (Matteus, Matteusi, Matteusar*) Mattias (Mattias, Mattiasi, Mattiasar*) Máur (Má, Mái, Más) Meinar (Meinar, Meinari, Meinars) Meinhard (Meinhard, Meinhardi, Meinhards) Melkir (Melkir, Melkiri, Melkirs) Mikal [mi'keal] (Mikal, Mikali, Mikals) Mikkjal (Mikkjal, Mikkjali, Mikkjals) Mortan (Mortan, Mortani, Mortans) Mórits (Mórits, Móritsi, Móritsar*) Mórus (Mórus, Mórusi, Mórusar*) Mækir (Mækir, Mæki, Mækis) N Naddoddur (Naddodd, Naddoddi, Naddods) Napoleon [-'p-] (Napoleon, Napoleoni, Napoleons) Narvi (Narva, Narva, Narva) Nemus (Nemus, Nemusi, Nemusar*) Niels [nIls] (Niels, Nielsi, Niels) Niklái [-'k-] (Nikláa, Nikláa, Nikláa) Niklas (Niklas, Niklasi, Niklasar*) Nikodemus [-'d-] (Nikodemus, Nikodemusi, Nikodemusar*) Nils (Nils, Nilsi, Nils) Njál (Njál, Njáli, Njáls) Njálur (Njál, Njáli, Njáls) Norðleivur (Norðleiv, Norðleivi, Norðleivs) O Oddbjørn (Oddbjørn, Oddbjørn/Oddbirni, Oddbjarnar/Oddbjørns) Oddfinnur (Oddfinn, Oddfinni, Oddfins) Oddfríður (Oddfríð, Oddfríði, Oddfríðs) Oddgeir (Oddgeir, Oddgeiri, Oddgeirs) Oddleivur (Oddleiv, Oddleivi, Oddleivs) Oddmar (Oddmar, Oddmari, Oddmars) Oddmundur (Oddmund, Oddmundi, Oddmundar/Oddmunds) Oddur (Odd, Oddi, Ods) Oddvaldur (Oddvald, Oddvaldi, Oddvalds) Oddvar (Oddvar, Oddvari, Oddvars) Olgar (Olgar, Olgari, Olgars) Olivur [-'l-] (Olivur, Olivuri, Olivurs) Onundur (Onund, Onundi, Onundar) Ormar (Ormar, Ormari, Ormars) Ormstein (Ormstein, Ormsteini, Ormsteins) Ormur (Orm, Ormi, Orms) Orri (Orra, Orra, Orra) Oskar (Oskar, Oskari, Oskars) Ottar (Ottar, Ottari, Ottars) Otto (Otto, Otto, Ottos) Ovi (Ova, Ova, Ova) Oygrímur (Oygrím, Oygrími, Oygríms) Oyleivur (Oyleiv, Oyleivi, Oyleivs) Oymundur (Oymund, Oymundi, Oymundar/Oymunds) Oyolvur (Oyolv, Oyolvi, Oyolvs) Oystein (Oystein, Oysteini, Oysteins) Oyvindur (Oyvind, Oyvindi, Oyvindar) Ó Óla*) (Óla, Óla, Óla) [*) bert sum fyrra navn í tvínevni, t.d. Óla Jákup, Óla Hans o.s.fr.] Ólavur (Ólav, Ólavi, Ólavs) Óli (Óla, Óla, Óla) Ólivar [ou-] (Ólivar, Ólivari, Ólivars) Óttar (Óttar, Óttari, Óttars) P Pauli (Paula, Paula, Paula) Palli [-l:-] (Palla, Palla, Palla) Pál (Pál, Páli, Páls) Páll (Páll, Pálli, Páls) Pátrikur (Pátrik, Pátriki, Pátriks) Per (Per, Peri, Pers) Petur (Petur, Peturi, Peturs) Poli (Pola, Pola, Pola) Poul (Poul, Pouli, Pouls) Pól (Pól, Póli, Póls) Pætur (Pætur, Pæturi, Pæturs) R Ragnar (Ragnar, Ragnari, Ragnars) Ragnvaldur (Ragnvald, Ragnvaldi, Ragnvalds) Randver (Randver, Randveri, Randvers) Rani (Rana, Rana, Rana) Rasmus (Rasmus, Rasmusi, Rasmusar*) Ravnur (Ravn, Ravni, Ravns) Regin (Regin, Regini, Regins) Reiðar (Reiðar, Reiðari, Reiðars) Reimar (Reimar, Reimari, Reimars) Reinaldur (Reinald, Reinaldi, Reinalds) Reinar (Reinar, Reinari, Reinars) Rikard [-k:-] (Rikard, Rikardi, Rikards) Ríkaldur (Ríkald, Ríkaldi, Ríkalds) Ríkin (Ríkin, Ríkini, Ríkins) Robert (Robert, Roberti, Roberts) Rodleivur (Rodleiv, Rodleivi, Rodleivs) Rodmar (Rodmar, Rodmari, Rodmars) Rodmundur (Rodmund, Rodmundi, Rodmundar/Rodmunds) Ronni (Ronna, Ronna, Ronna) Róaldur (Róald, Róaldi, Róalds) Róar (Róar, Róari, Róars) Róðbjartur (Róðbjart, Róðbjarti, Róðbjarts) Róðolvur (Róðolv, Róðolvi, Róðolvs) Rógvi (Rógva, Rógva, Rógva) Rói (Róa, Róa, Róa) Rókur (Rók, Róki, Róks) Róland (Róland, Rólandi, Rólands) Rólant (Rólant, Rólanti, Rólants) Rólvur (Rólv, Rólvi, Rólvs) Rómundur (Rómund, Rómundi, Rómundar/Rómunds) Rósingur (Rósing, Rósingi, Rósings) Rubekur [rub:ek:ur] (Rubek, Rubeki, Rubeks) Rúnar (Rúnar, Rúnari, Rúnars) Rúni (Rúna, Rúna, Rúna) Rúnolvur (Rúnolv, Rúnolvi, Rúnolvs) Røgnvaldur (Røgnvald, Røgnvaldi, Røgnvalds) S Sakarias [-'r-] (Sakarias, Sakariasi, Sakariasar*) Sakaris (Sakaris, Sakarisi, Sakarisar*) Sakir (Sakir, Sakiri, Sakirs) Saksi (Saksa, Saksa, Saksa) Salmundur (Salmund, Salmundi, Salmundar/Salmunds) Samson (Samson, Samsoni, Samsons) Sandur (Sandur, Sanduri, Sandurs) Sálamon (Sálamon, Sálamoni, Sálamons) Sálomon (Sálomon, Sálomoni, Sálomons) Sámal (Sámal, Sámali, Sámals) Sámuel (Sámuel, Sámueli, Sámuels) Sámur (Sám, Sámi, Sáms) Selmar (Selmar, Selmari, Selmars) Servin (Servin, Servini, Servinar) Sevrin (Sevrin, Sevrini, Sevrinar) Sigbjartur (Sigbjart, Sigbjarti, Sigbjarts) Sigbjørn (Sigbjørn, Sigbjørn/Sigbirni, Sigbjarnar/Sigbjørns) Sigbrandur (Sigbrand, Sigbrandi, Sigbrands) Sigfríður (Sigfríð, Sigfríði, Sigfríðs) Sigfús (Sigfús, Sigfúsi, Sigfús) Sighvatur [sigvat:ur] (Sighvat, Sighvati, Sighvats) Sigmar (Sigmar, Sigmari, Sigmars) Sigmundur (Sigmund, Sigmundi, Sigmundar/Sigmunds) Signar (Signar, Signari, Signars) Signhard (Signhard, Signhardi, Signhards) Signheðin (Signheðin, Signheðini, Signheðins) Sigtór (Sigtór, Sigtóri, Sigtórs) Sigvaldur (Sigvald, Sigvaldi, Sigvalds) Sigvar (Sigvar, Sigvari, Sigvars) Sigurd [-g-] (Sigurd, Sigurdi, Sigurdar/Sigurds) Sigurð [-g-] (Sigurð, Sigurði, Sigurðar/Sigurðs) Silas (Silas, Silasi, Silasar*) Símeon (Símeon, Símeoni, Símeons) Símun (Símun, Símuni, Símunar) Sívar (Sívar, Sívari, Sívars) Sjúrði (Sjúrða, Sjúrða, Sjúrða) Sjúrður (Sjúrð, Sjúrði, Sjúrðar) Skeggi (Skeggja, Skeggja, Skeggja) Skofti (Skofta, Skofta, Skofta) Skúvur (Skúv, Skúvi, Skúvs) Sniolvur (Sniolv, Sniolvi, Sniolvs) Snorri (Snorra, Snorra, Snorra) Snæbjørn (Snæbjørn, Snæbjørn/Snæbirni, Snæbjarnar/Snæbjørns) Snæúlvur (Snæúlv, Snæúlvi, Snæúlvs) Snævar (Snævar, Snævari, Snævars) Sofus (Sofus, Sofusi, Sofusar*) Sonni (Sonna, Sonna, Sonna) Sólbjartur (Sólbjart, Sólbjarti, Sólbjarts) Sólbjørn (Sólbjørn, Sólbjørn/Sólbirni, Sólbjarnar/Sólbjørns) Sólfinnur (Sólfinn, Sólfinni, Sólfins) Sólmundur (Sólmund, Sólmundi, Sólmundar/Sólmunds) Stefan (Stefan, Stefani, Stefans) Steffan (Steffan, Steffani, Steffans) Steinar (Steinar, Steinari, Steinars) Steinbjørn (Steinbjørn, Steinbjørn/Steinbirni, Steinbjarnar/Steinbjørns) Steinfinnur (Steinfinn, Steinfinni, Steinfins) Steingrímur (Steingrím, Steingrími, Steingríms) Steinmundur (Steinmund, Steinmundi, Steinmundar/Steinmunds) Steinoddur (Steinodd, Steinoddi, Steinods) Steinolvur (Steinolv, Steinolvi, Steinolvs) Steintór (Steintór, Steintóri, Steintórs) Steinur (Stein, Steini, Steins) Stígur (Stíg, Stígi, Stígs) Summaldur (Summald, Summaldi, Summalds) Summarliði (Summarliða, Summarliða, Summarliða) Suni (Suna, Suna, Suna) Sunnleivur (Sunnleiv, Sunnleivi, Sunnleivs) Sunnvar (Sunnvar, Sunnvari, Sunnvars) Súni (Súna, Súna, Súna) Súnmundur (Súnmund, Súnmundi, Súnmundar/Súnmunds) Svávar (Svávar, Svávari, Svávars) Sveinbjørn (Sveinbjørn, Sveinbjørn/Sveinbirni, Sveinbjarnar/Sveinbjørns) Sveinungur (Sveinung, Sveinungi, Sveinungs) Sveinur (Svein, Sveini, Sveins) Svenningur (Svenning, Svenningi, Svennings) Sverri (Sverra, Sverra, Sverra) [Í eftirnøvnum við -son, -dóttir kann gamla hvørsfalssniðið Sverris- verða nýtt] Syftun (Syftun, Syftuni, Syftuns) Sæbjørn (Sæbjørn, Sæbjørn/Sæbirni, Sæbjarnar/Sæbjørns) Sæfinnur (Sæfinn, Sæfinni, Sæfins) Sæmundur (Sæmund, Sæmundi, Sæmundar/Sæmunds) Sævar (Sævar, Sævari, Sævars) Sølmundur (Sølmund, Sølmundi, Sølmundar/Sølmunds) Sølvar (Sølvar, Sølvari, Sølvars) Sølvi (Sølva, Sølva, Sølva) Sørin (Sørin, Sørini, Sørinar) Sørkvi (Sørkva, Sørkva, Sørkva) Sørli (Sørla, Sørla, Sørla) T Teinar (Teinar, Teinari, Teinars) Teitur (Teit, Teiti, Teits) Teodor (Teodor, Teodori, Teodors) Terji (Terja, Terja, Terja) Tíðrikur (Tíðrik, Tíðriki, Tíðriks) Tístram (Tístram, Tístrami, Tístrams) Tjálvi (Tjálva, Tjálva, Tjálva) Tjóðolvur (Tjóðolv, Tjóðolvi, Tjóðolvs) Tobias [-'b-] (Tobias, Tobiasi, Tobiasar*) Tollakur (Tollak, Tollaki, Tollaks) Tonni (Tonna, Tonna, Tonna) Torbergur (Torberg, Torbergi, Torbergs) Torbjørn (Torbjørn, Torbjørn/Torbirni, Torbjarnar/Torbjørns) Torbrandur (Torbrand, Torbrandi, Torbrands) Torfinnur (Torfinn, Torfinni, Torfins) Torfríður (Torfríð, Torfríði, Torfríðs) Torgeir (Torgeir, Torgeiri, Torgeirs) Torgestur (Torgest, Torgesti, Torgests) Torgrímur (Torgrím, Torgrími, Torgríms) Torkil (Torkil, Torkili, Torkils) Torleivur (Torleiv, Torleivi, Torleivs) Torleygur (Torleyg, Torleygi, Torleygs) Tormann (Tormann, Tormanni, Tormans) Tormar (Tormar, Tormari, Tormars) Tormóður (Tormóð, Tormóði, Tormóðs/Tormóðar) Tormundur (Tormund, Tormundi, Tormundar/Tormunds) Torri (Torra, Torra, Torra) Torstein (Torstein, Torsteini, Torsteins) Torvaldur (Torvald, Torvaldi, Torvalds) Tóki (Tóka, Tóka, Tóka) Tóraldur (Tórald, Tóraldi, Tóralds) Tórarin (Tórarin, Tórarini, Tórarins) Tórálvur (Tórálv, Tórálvi, Tórálvs) Tórður (Tórð, Tórði, Tórðar) Tórhallur (Tórhall, Tórhalli, Tórhals) Tórheðin (Tórheðin, Tórheðini, Tórheðins) Tóri (Tóra, Tóra, Tóra) Tórir (Tórir, Tóri, Tóris) Tóroddur (Tórodd, Tóroddi, Tórods) Tórolvur (Tórolv, Tórolvi, Tórolvs) Tórur (Tór, Tóri, Tórs) Tóti (Tóta, Tóta, Tóta) Tráin (Tráin, Tráini, Tráins) Tróndur (Trónd, Tróndi, Tróndar) Trygvi (Trygva, Trygva, Trygva) Trøstur (Trøst, Trøsti, Trastar) Tummas (Tummas, Tummasi, Tummasar*) Tyrni [-rn-] (Tyrna, Tyrna, Tyrna) Tyrnir [-rn-] (Tyrnir, Tyrni, Tyrnis) U Uggi (Ugga, Ugga, Ugga) Uni (Una, Una, Una) Unnar (Unnar, Unnari, Unnars) Urbanus [-'b-] (Urbanus, Urbanusi, Urbanusar*) Ú Úlvar (Úlvar, Úlvari, Úlvars) Úlvheðin (Úlvheðin, Úlvheðini, Úlvheðins) Úlvur (Úlv, Úlvi, Úlvs) V Vagnar (Vagnar, Vagnari, Vagnars) Vagnur (Vagn, Vagni, Vagns) Valbergur (Valberg, Valbergi, Valbergs) Valbjørn (Valbjørn, Valbjørn/Valbirni, Valbjarnar/Valbjørns) Valbrandur (Valbrand, Valbrandi, Valbrands) Valdi (Valda, Valda, Valda) Valdimar (Valdimar, Valdimari, Valdimars) Vensil (Vensil, Vensili, Vensils) Vermundur (Vermund, Vermundi, Vermundar/Vermunds) Vernar [-rn-] (Vernar, Vernari, Vernars) Vestar (Vestar, Vestari, Vestars) Veturliði (Veturliða, Veturliða, Veturliða) Vigfús (Vigfús, Vigfúsi, Vigfús) Viggo (Viggo, Viggo, Viggos) Viktor (Viktor, Viktori, Viktors) Vilbergur (Vilberg, Vilbergi, Vilbergs) Vilhelm (Vilhelm, Vilhelmi, Vilhelms) Vilhjálmur (Vilhjálm, Vilhjálmi, Vilhjálms) Viljam (Viljam, Viljami, Viljams) Viljormur (Viljorm, Viljormi, Viljorms) Villi [-l:-] (Villa, Villa, Villa) Villiam (Villiam, Villiami, Villiams) Vilmar (Vilmar, Vilmari, Vilmars) Vilmundur (Vilmund, Vilmundi, Vilmundar/Vilmunds) Vinjar (Vinjar, Vinjari, Vinjars) Vinsi (Vinsa, Vinsa, Vinsa) Virgar (Virgar, Virgari, Virgars) Vitus [-t:-] (Vitus, Vitusi, Vitusar*) Vígbaldur [vuig-] (Vígbald, Vígbaldi, Vígbalds) Vígbrandur [vui-] (Vígbrand, Vígbrandi, Vígbrands) Víggrímur [vuig-] (Víggrím, Víggrími, Víggríms) Vígúlvur [vuiúlvur] (Vígúlv, Vígúlvi, Vígúlvs) Vívil (Vívil, Vívili, Vívils) Volmar (Volmar, Volmari, Volmars) Vøggur (Vøgg, Vøggi, Vøgs) Vølundur (Vølund, Vølundi, Vølundar/Vølunds) Y Yngvar (Yngvar, Yngvari, Yngvars) Yngvi (Yngva, Yngva, Yngva) Ø Øgmundur (Øgmund, Øgmundi, Øgmundar/Øgmunds) Øgvaldur (Øgvald, Øgvaldi, Øgvalds) Øksur (Øksur, Øksuri, Øksurs) Ørnolvur [ørn-] (Ørnolv, Ørnolvi, Ørnolvs) Ørvar (Ørvar, Ørvari, Ørvars) Ørvur (Ørv, Ørvi, Ørvs) Øssur (Øssur, Ø 09.05.2000 Mál: Ungdómsvenjaraskeið, 01.- 04.06.2000 Útbúgvingarnevnd FSF's skipar fyri ungdómsvenjaraskeiðið á Tryggingini í Runavík, 1.- 4. juni 2000, og er hetta skeið fyri luttakarar, ið hava staði grundútbúgvingina. Í mesta lagi 24 luttakarar kunnu luttaka á skeiðnum. Skeiðleiðarar verða: Jens Tang Olesen frá DBU, Jógvan Martin Olsen og Petur Simonsen frá FSF. Byrja verður hósdagin, 1. juni 2000, kl. 09.00 og er skráin henda: Hósdagur, 1 juni 09.00-19.00 Fríggjadagur, 2. juni 08.30-19.00 Leygardagur, 3. juni 08.30-19.00 Sunnudagur, 4. juni 08.30-18.00 Skeiðluttakarar, ið ætla at luttaka, verða bidnir um at taka frí frá arbeiði/skúla fríggjadagin 2. juni 2000. Teir luttakarar, ið hava brúk fyri gisting, kunnu gista á Tryggingini og verða annars bidnir um at hava innan- og uttanduraklæðir við. Tilmelding - gjald Bindandi tilmelding skal vera send/faxað skrivstovu FSF's í seinasta lagi, týsdagin, 23. mai 2000, Tilmeldingarbløð kunnu fáast frá feløgunum ella frá FSF. Tilmeldingargjaldið kr. 400,- fyri hvønn, írokna kost og møguliga gisting, skal samstundis við tilmeldingini verða goldið á konto: 9181 2634572. Avrit av kvittanini fyri gjaldið skal sendast FSF saman við tilmeldingini. BACK 15.05.2000 Mál: Føroya Fótbóltsskúli 2000 Dentur verður lagdur á at hava tað stuttligt, samstundis sum lært verður, og at tað gerst ein uppliving fyri lívið við nógvum nýggjum vinarbondum. Skúlin verður í ár skipaður soleiðis: Tórshavn: 30.06.00 10.00-16.00 01.07.00 10.00-16.00 Høvuðsvenjarar: Petur Simonsen og Mathias Davidsen Luttakaratal í mesta lagi: 400 Vágar: 23.06.00 10.00-16.00 24.06.00 10.00-16.00 Høvuðsvenjari: Albert Ellefsen Luttakaratal í mesta lagi: 144 Toftir: 30.06.00 10.00-16.00 01.07.00 10.00-16.00 Høvuðsvenjarar: Jógvan Martin Olsen, Johannus Danielsen Luttakaratal í mesta lagi: 208 Vágur: 30.06.00 10.00-16.00 01.07.00 10.00-15.00 Høvuðsvenjari: Bjørn Krog Luttakaratal í mesta lagi: 144 Klakksvík: 07.07.00 10.00-16.00 08.07.00 10.00-16.00 Høguðsvenjarar: William "Bill" Jacobsen, Annfinn Danielsen Luttakaratal í mesta lagi: 144 Yvirsamskipari: Jógvan Martin Olsen, 221663 Tilmeldingarskjøl verða send feløgunum, skúlunum og løgd á Posthúsini: 24. mai 2000. Tilmeldingarfreistin er sett til 9. juni 2000. BACK 15.05.2000 Mál: Kvinnudeildin - broyting í leikdøgum Kappingarstjórin fyri kvinnudeildina, hevur í samráð við avvarandi feløg, avgjørt at 2. hálvfinalan hjá Kvinnum, VB-HB verður leikt sunnudagin 28. mai 2000. Orsaka av hesum verða hesir dystir í landskappingini fluttir at leika soleiðis: Frá: Til: Lið: 28.05. 26.05. SKÁLA - HB 28.05. 26.05. SUMBA - VB BACK 15.05.2000 Mál: FS Vágar-HB, 1. deild menn FS Vágar-AB, 3. deild menn Kappingarstjórin hevur avgjørt at útsettu dystirnir FS Vágar-HB, 1. deild menn og FS Vágar-AB, 3. deild menn, skulu leikast soleiðis: 21.05.2000 FS Vágar - AB 3. deild menn 07.06.2000 FS Vágar - HB 1. deild menn BACK 17.05.2000 Mál: Broyting í leikdøgum hjá dreingjum og smádreingjum Í sambandi við at ungdómsvenjaraskeið verður hildi í Runavík, 1.- 4 juni 2000, hevur kappingarstjórin fyri yngru deildirnar avgjørt at flyta nakrar dystir í dreingja- og smádreingjadeildini. Av hesi orsøk verður skipanin nú henda: Dreingir, meistarabólkur: frá: til: NSÍa-HBb 01.06.00 31.05.00 LÍF-NSÍa 03.06.00 07.06.00 Smádreingir, økisbólkur 2: frá: til: NSÍ-KÍa 03.06.00 31.05.00 BACK 17.05.2000 Rundskriv: KN13 34.00 Mál: Úr- og tilmeldingar ÚRMELDINGAR: Unglingar 4. deild Dreingir Ø Gentur Gentur Gentur Unglingar Unglingar Dreingir Dreingir Unglingar Smágentur Gentur Smágentur Dreingir Piltar 1/2 v KÍb VB TB SÍ SÍF B68 EB/STR B68 B36b HBb VB B71b NSÍ NSÍa NSÍb NSÍc 09.02.2000 02.03.2000 08.03.2000 17.03.2000 22.03.2000 31.03.2000 14.04.2000 17.04.2000 17.04.2000 03.05.2000 03.05.2000 03.05.2000 17.05.2000 17.05.2000 17.05.2000 17.05.2000 TILMELDINGAR: 4. deild 4. deild 4 deild Old Boys G.10-12 Smáge. MØ Unglingar Old Boys Piltar 1/2 v HBb HBc ABb HBb SUMBA HBb U16 NSÍ B68b 29.02.2000 05.04.2000 03.03.2000 13.03.2000 22.03.2000 05.04.2000 14.04.2000 01.04.2000 27.04.2000 HBc leikar móti yvirsitaranum í bólki A. U16 leikar dystirnar hjá EB/STR. VIÐMERKINGAR: Smádr. Ø MB Rættast til 1/2 vøll Piltar M MB Rættast til 1/2 vøll 2 lið Smádreingir 1/2 v hjá EB/STR, broytast til 1 lið í økisbólk. BACK 17.05.2000 Rundskriv: KN14 35.00 Mál: Broyttir leikdagar í smágentu- og smádreingjadeildini Vit skulu hervið boða frá at kappingarstjórin fyri yngru deildirnar hevur avgjørt, eftir áheitan frá VB, at hesir dystir verða broyttir soleiðis: SM`AGENTUR, Suðurøki: Vikuskiftiskappingin í Vági 20.05 verður flutt til 03.06 og leikast skal í Sumba, saman við tí kappingini sum er í Skipanini ásett í Sumba. SM`ADREINGIR, Meistarabólkur 1: Dysturin 20.05 VB-B36a verður fluttur til 01.06.2000 Dysturin 27.05 B71-VB verður fluttur til 05.06.2000 25.05.2000 Mál: Úttøkuvenjing hjá U18 kvinnulandsliðnum Sagt verður frá, at Álvur Hansen, landsliðvenjari hjá U18 kvinnulandsliðnum, í sambandi við úttøku av leikarum til U18 kvinnulandsliðið 2000, hevur avgjørt at hava venjing á Argjum, mánadagin 29. mai 2000, kl. 16.30. Venjingin varar til kl. 18.00. Til hópin Annars er venjingarætlanin fyri U18 kvinnulandsliðið 2000 hendan: Mánadagur 29. mei kl. 16.30 - 18.00 Argir Venjing Mánadagur 5. juni kl. 17.00 - 19.00 Skála Dystur Fríggjadagur 9. juni kl. 18.00 - Runavík Venjingarlega/dysturU14 Leygardagur 10. juni kl. - 16.00 Runavík Venjingarlega Sunnudagur 18. juni kl. 13.00 - 15.00 Gundadalur Dystur Týsdagur 20. juni kl. 17.00 - 19.00 Argir Dystur Sunnudagur 25. juni kl. 13.00 - 15.00 Gundadalur Dystur blanda lið/A-lands. Mánadagur 3. juli kl. 17.00 - 19.00 Skála Venjing Týsdagur 4. juli kl. 17.00 - 18.00. Gundadalur Dystur Mikudagur 5. juli kl. 16.00 - 18.00 Gundadalur Venjing Leygardagin, 7.juli Samling til EM-undankapping í Føroyum, 09.-15.07.2000, Sweits, Skotland, Ukraine og Føroyar. Hópur 26.05.2000 Avlýsing av Ungdómsvenjaraskeiði Vit skulu hervið boða frá, at orsaka av ov lítlari undirtøku, verður Ungdómsvenjaraskeiði í Runavík, 01.-04.06.2000, avlýst. Ætlanin er at hava eitt Ungdómsvenjaraskeið í mars 2001. BACK Mál: Úr- og tilmeldingar ÚRMELDINGAR: Unglingar KÍb 09.02.2000 4. deild VB 02.03.2000 Dreingir Ø TB 08.03.2000 Gentur SÍ 17.03.2000 Gentur SÍF 22.03.2000 Gentur B68 31.03.2000 Unglingar EB/STR 14.04.2000 Unglingar B68 17.04.2000 Dreingir B36b 17.04.2000 Dreingir HBb 03.05.2000 Unglingar VB 03.05.2000 Smágentur B71b 03.05.2000 Gentur NSÍ 17.05.2000 Smágentur NSÍa 17.05.2000 Dreingir NSÍb 17.05.2000 Piltar 1/2 v NSÍc 17.05.2000 Smágentur SUMBA 20.05.2000 Smápiltar SUMBA 20.05.2000 4. deild HBc 22.05.2000 Piltar 1/2 v HBc 26.05.2000 TILMELDINGAR: 4. deild HBb 29.02.2000 4. deild HBc 05.04.2000 HBc leikar móti yvirsitaranum í bólki A. 4 deild ABb 03.03.2000 Old Boys HBb 13.03.2000 G.10-12 SUMBA 22.03.2000 Smáge. MØ HBb 05.04.2000 Unglingar U16 14.04.2000 U16 leikar dystirnar hjá EB/STR. Old Boys NSÍ 01.04.2000 Piltar 1/2 v B68b 27.04.2000 31.05.00 Dómarayvirlit 11/00 CADBURYSTEYPIÐ, smádreingir: FINALA: Dato: Nr.: Kl.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 506 15 17.00 HBa-B36 Tórshavn Kim Ejdesgaard FRAM STEYPAKAPPINGIN KVINNUR: 2. hálvfinala: Dato: Nr.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 706 10 KÍ-B36 Klaksvík Petur Hansen LÍF NIELS L. ARGE STEYPIÐ, smágentur: FINALA: Dato: Nr.: Kl.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 506 17 17.00 HB-B36a Argir Hans Eivind Olsen AB LANDSKAPPINGIN: 1. DEILD MENN: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1006 FS V-GÍ Vágar Petur Reinert Petur S./Lars M. 1006 B68-VB Toftir Kim Ejdesgaard Ólavur W./Tommy O. J. 1006 B36-HB Tórshavn Lassin Isaksen Tummas P. O./Jón Kári F. 1006 SUM-NSÍ Sumba Niklas á Líðarenda Palli G./Jens A. S. 1006 B71-KÍ Sandur Jens Petur Brattalíð Eiler R./Páll A. 1806 KÍ-FS V Klaksvík Niklas á Líðarenda Palli G./Eiler R. 1806 GÍ-B68 Gøta Birgir Sondum Regin E./Jógvan N. 1806 VB-B36 Vágur Suni Johansen Hans F. H./Jens A. S. 1806 HB-SUM Tórshavn Petur Hansen Petur S./Petur R. 1806 NSÍ-B71 Runavík Oddmar Andreasen Arni G./Erling E. 2406 FS V-B68 Vágar Jens Petur Brattalíð Eiler R./Eirikur J. 2506 GÍ-B36 Gøta Petur Hansen Petur S./Petur R. 2506 VB-SUM Vágur Kim Ejdesgaard Ólavur W./Tommy O. J. 2106 HB-B71 Tórshavn Lassin Isaksen Petur Hans J./Jón Kári F. 2506 NSÍ-KÍ Runavík Birgir Sondum Regin E./Jógvan N. 2. DEILD MENN: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1006 NSÍ-TB Runavík Arni Gunnarsson HB 1006 HB-GÍ Tórshavn Regin Egholm B36 1006 EB/S-B36 Eiði Petur Hansen LÍF 1006 ROYN-ÍF Hvalba Hans F. Hansen B71 1006 LÍF-KÍ Leirvík Jákup Martin Kjeld NSÍ 1706 TB-KÍ Tvøroyri Tommy O. Jensen FRAM 1706 GÍ-LÍF Gøta Erling Eysturoy HB 1706 B36-HB Tórshavn Eiler Rasmussen SKÁLA 1706 ÍF-EB/S Fuglafjørð Petur Reinert LÍF 1706 NSÍ-ROYN Runavík Regin Egholm B36 2406 ROYN-TB Hvalba Tummas Pauli Olsen GÍ 2406 KÍ-GÍ Klaksvík Jákup Martin Kjeld NSÍ 2406 LÍF-B36 Leirvík Jón Kári Frederiksen KÍ 2406 HB-ÍF Tórshavn Hans F. Hansen B71 2406 EB/S-NSÍ Eiði Sjúrður Norðbúð B36 3. DEILD: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1006 FS V-ÍF Vágar Suni Johansen SÍF 1006 B68-VB Toftir Kristian Joensen KÍ 1006 B36-AB Tórshavn Sunleif Álaberg EB/ST 1006 TB-SKÁ Tvøroyri Zoran Mancic ROYN 1006 B71-KÍ Sandur Eiler Rasmussen SKÁLA 1806 KÍ-FS V Klaksvík Hjalti Gleðisheygg GÍ 1806 ÍF-B68 Fuglafjørð Dagfinn Olsen NSÍ 1806 VB-B36 Vágur Zoran Mancic ROYN 1806 AB-TB Argir Ólavur Weihe FRAM 1806 SKÁ-B71 Skáli Aron Olsen B68 2406 FS V-B68 Vágar Jonhard Hansen NSÍ 2506 ÍF-B36 Fuglafjørð Kristian Joensen KÍ 2506 VB-TB Vágur Frits Poulsen SUMBA 2506 AB-B71 Argir Sunleif Álaberg EB/ST 2506 SKÁ-KÍ Skáli Ransin N. Djurhuus HB UNGLINGAR: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1306 B36-HB Tórshavn Lars Müller ROYN 1306 U16-ÍF Toftir Petur Hansen LÍF 1306 FS V-GÍ Vágar Suni Johansen SÍF 1306 NSÍ-KÍ Runavík Jákup Martin Kjeld NSÍ 1906 KÍ-B36 Klaksvík Kristian Joensen KÍ 1906 HB-U16 Tórshavn Birgir Sondum B36 1906 ÍF-FS V Fuglafjørð Niklas á Líðarenda GÍ 1906 GÍ-NSÍ Gøta Eiler Rasmussen SKÁLA 2606 NSÍ-B36 Runavík Tummas Pauli Olsen GÍ 2606 U16-KÍ Toftir Dagfinn Olsen NSÍ 2606 HB-FS V Tórshavn Oddmar Andreasen HB 2606 ÍF-GÍ Fuglafjørð Petur Reinert LÍF KVINNUDEILDIN: Bólkur A: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1206 GÍ-VB Gøta Páll Rói Poulsen GÍ 1206 AB-HB Argir Laurits í Króki HB 1206 SUM-SKÁ Sumba Frits Poulsen SUMBA 1706 HB-SUM Tórshavn Georg Rasmussen B36 1706 VB-AB Vágur Páll Augustinussen VB 1706 SKÁ-GÍ Skáli Dia Lamhauge NSÍ Bólkur B: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1206 B71-NSÍ Sandur Hans F. Hansen B71 1206 B36-KÍ Tórshavn Ransin N. Djurhuus HB 1706 KÍ-EB/S Klaksvík Allan Joensen KÍ 1706 NSÍ-B36 Runavík Rúni Gaardbo B68 BACK 31.05.2000 Tilburður í sambandi við landskappingardystin KÍ-B68 1. deild menn, leiktur 19.05.2000 Kappingarnevndin hevur á fundi 30. mai 2000, viðgjørt tilburðin í sambandi við omanfyri nevnda dyst, frágreiðing frá dómaranum og KÍ fyrilógu í málinum. Vísandi til grein 20 í kappingarreglunum fyri fótbólt, átalar kappingarnevndin harliga tilburðin, sum tók seg upp í sambandi við dómaratríbólkin í hálvleikssteðginum, og er samd um, at sekta Klaksvíkar Ítróttarfelag við bót kr. 10.000,00 somuleiðis verður gjørt greitt, at um líknandi hendingar endurtaka seg í framtíðini, kemur tað at fáa álvarsligari avleiðingar. 2. hálvfinala í steypakappingini hjá unglingum KÍ-HB, sum skuldi leikast 17.05.00 KÍ ynskti ikki at leika dystin. Kappingarnevndin hevur á fundi 30. mai 2000, viðgjørt støðuna í sambandi við, at Klaksvíkar Ítróttarfelag ikki ynskti at leika omanfyri nevnda dyst og er kappingarnevndin samd um, harliga at átala framferðina hjá Klaksvíkar Ítróttarfelag og at sekta felagið við bót kr. 5.000,00. Kæra frá NSÍ í sambandi við unglingadystin U16-NSÍ leiktur 22.05.00 Úrslitið var 2-0, kært verður um, at U16 gjørdi brúk av ólógligum leikara. Fótbóltssambandið hevur tikið kæruna frá Nes Sóknar Ítróttarfelag til eftirtektar og avgjørt at NSÍ vinnur dystin við málmuninum 0-0. 02.06.2000 Ásetanir a. Finalan í steypakappingini í unglingadeildini millum HB og NSÍ verður leikt á Eiði b. Finalan í steypakappingini hjá kvinnum verður flutt frá 01.07.00 til 02.07.00 c. Finalan í kappingini um Løgmanssteypið verður leikt á Tórsvølli 2. juli 2000 02.06.2000 Ymiskt Dómarabroyting VB-AB, 1. deild kvinnur 17-06.2000: Sagt verður frá at Jens Petur Brattalíð, VB dømir omanfyrinevnda dyst ístaðin fyri Páll Augustinussen Mótasteypið, Gentur: Kappingarstjórin hevur avgjørt at tað verður bert leikt ein hálvfinala millum MB og ÍF og verður hon leikt soleiðis: 0506 KL. 15.00 MB-ÍF í Runavík NSÍ dømir Piltar, FM-bólkur 3: Sagt verður frá, at vikuskiftiskappingin 03.06.00 í Hvalba er flutt til 10.06.00 og skal leikast á Tvøroyri Smágentur, suðurøki: Sagt verður frá, at vikuskiftiskappingin 03.06.00 í Sumba er flutt til 10.06.00 og skal leikast í Vági G. 10-12, suðurøki: Sagt verður frá, at vikuskiftiskappingin 03.06.00 í Sumba er flutt til 10.06.00 og skal leikast á Sumba 02.06.2000 TÍÐINDASKRIV Fótbóltsdómarafelag Føroya og Fótbóltssamband Føroya hava í dag viðgjørt støðuna sum er íkomin aftaná limafund í Fótbóltsdómarafelagnum Kristihimmalfaradag og er niðurstøða okkara henda: Nevndin í Fótbóltsdómarafelagnum harmast um samtyktina, sum meiriluti av uppmøttu limunum í felagnum gjørdi á limafundinum, og kann nevndin tíverri ikki taka undir við samtyktini. Semja er, millum leiðsluna í Fótbóltsdómarafelagnum og Fótbóltssambandi Føroya um, at bestu úrslitini fyri framburði fáast við samráðingum og er tí avtalaður fundur partanna millum, mánadagin 5. juni 2000, kl. 16.00, fyri at fáa greiðu á samstarvinum framyvir. Vísandi til omanfyri standandi verður heitt á dómarar- og hjálpardómarar um, at avgreiða dystirnar sum ásettir eru at døma. Fótbóltsdómarafelag Føroya Fótbóltssamband Føroya Sign. Hans Falkvard Hansen, Sign. Torleif Sigurðsson, formaður formaður 06.06.2000 Rundskriv "KN16 41.00" Mál: Ábyrgdarfólk og Trygdarfólk í sambandi við avgreiðslu av dystum í 1. deild hjá monnum í framtíðini. Fótbóltssamband Føroya hevur síðstu tíðina viðgjørt viðurskiftini í sambandi við avgreiðslu av dystum í 1. deild hjá monnum og er saman við Fótbóltsdómarafelag Føroya komi ásamt um neyðugar útgreiningar av arbeiðsuppgávum í hesum sambandi. Ábyrgdarfólk Sum ásett í stevnuni, hevur heimafelagið skyldu til at hava eitt ábyrgdarfólk, at taka sær av og ganga dómaratríbólkinum til handa undan, undir og eftir dyst. Umráðandi er millum annað: a) at ábyrgdarfólki møtir við vøllin ein tíma áðrenn dystarbyrjan og tekur ímóti dómaratríbólkinum og er tøkur hjá dómaranum frá móttøku til dómaratríbólkurin er farin av aftur ítróttarøkinum. b) at ábyrgdarfólki ikki er liðleiðari hjá leikandi heimaliði c) at ábyrgdarfólki ikki heldur til millum eykaleikarar og leiðarar ella situr á útskiftisbonkinum hjá heimaliðnum. d) at ábyrgdarfólki undir dysti, er tøkt á miðum vølli við síðulinjuna, soleiðis at tað ikki skal vera neyðugt hjá dómaranum at geva boð ella ynskir til annað fólk, eisini tá talan er um møguligt sjónband áftaná dyst. e) Ábyrgdarfólki hevur umsjón við, at vøllurin er uppmerktur sum hann skal og at linjurnar eru týðuligar, eisini skal ábyrgdarfólki hava umsjón við at málini eru í lagi, um hetta ikki er í lagi skal ábyrgdarfólki fráboða hetta til tey, sum hava hetta um hendi í felagnum, seinast 4 tímar áðrenn dystarbyrjan og skal hetta verða í lagi 1 tíma áðrenn dystarbyrjan. Viðurskiftini í sambandi við Ábyrgdarfólki skulu verða í lagi til komandi vikuskifti. Heitt verður tí staðiliga á tey feløg sum enn ikki hava fráboða Fótbóltssambandinum navn, bústað og telefon nr. á ábyrgdarfólkinum, um at gera hetta sum skjótast, soleiðis at hetta kann fáast í rættlag áðrenn Hvítusunnu. Trygdarfólk Sum nakað nýtt, verður heitt á feløgini um at skipað soleiðis fyri, at útnevnt verður eitt "Trygdarfólk" í felagnum, sum skal hava evstu ábyrgd av trygdini hjá leikarum og dómarum í sambandi við avgreiðslu av dystum í 1. deild hjá monnum. Trygdarfólki saman við leiðslu felagsins fáa síðani til vega neyðugu hjálparfólkini afturat Trygdarfólkinum, fyri at hava umsjón við millum øðrum: a) at leikarar og dómarar ótarna kunnu koma á ítróttarøki til dyst, ganga frá umklæðingarrúmi á vøllin, av vøllinum til umklæðingarrúmini í hálvleikssteðginum, frá umklæðingarúmunum á vøllin eftir hálvleikssteðg, av vøllinum til umklæðingarúmini aftaná loknan dyst og av ítróttarøkinum. b) Leggjast skal soleiðis til rættis, at ein geiri umleið 3 metur breiður, verður skipaður við ketu/bandi ella líknandi, frá girðingini um vøllin til ítróttarhúsið/umklæðingarrúmini. c) Tá leikarar/dómarar ferðast til og frá vøllinum má einki óviðkomandi fólk verða í hesum geiranum, heldur ikki í húsinum, har leikarar og dómarar ferðast. d) Trygdarfólki hevur ábyrgd av, at eingi óviðkomandi fólk eru innanfyri girðingina meðan dystur verður leiktur e) Trygdarfólki hevur ábyrgd av vælferðini hjá leikarum, sum eru vístir av vøllinum og skal fylgja teimum til umklæðingarrúmini v.m., eisini hevur trygdarfólki ábyrgd av vælferðini hjá møguliga byrturvístum venjarum/leiðarum f) Trygdarfólki hevur ábyrgd av, at børa er tøk við vøllin og at fólk er tøkt at bera børuna. Heit verður staðiliga á feløgini um, at útnevna "Trygdarfólkið", senda Fótbóltssambandinum navn, bústað og telefon nr. á Trygdarfólkinum og annars at hava nevndu viðurskifti í lagi í seinasta lagi 1. august 2000. Sum eina byrjan verður álagt Klaksvíkar Ítróttarfelag, at hava nevndu viðurskifti í lagi til komandi heimadyst hjá felagnum 18. juni 2000. Gjørt verður vart við, at Ábyrgdarfólkið og Trygdarfólkið ikki má verða sami persónur. 07.06.2000 TÍÐINDASKRIV Mál: Føroya Fótbóltsskúli 2000 Fótbóltssamband Føroya fer aftur í ár eins og undanfarin ár at skipa fyri Fótbóltsskúlum kring landi í summar. Í ár er ein Fótbóltsskúli komin afturat, og er hann í Vágum. Fótbóltsskúlarnir í ár vera hildnir soleiðis: í Vágum 23. til 24. juni í Tórshavn 30. juni til 01. juli í Vági 30. juni til 01. juli á Toftum 30. juni til 01. juli í Klaksvík 07. til 08. juli Tilmeldingarfreistin er 09. juni. 07.06.2000 DÓMARAYVIRLIT 12/00 STEYPAKAPPINGIN: Kappingin um LØGMANSSTEYPIÐ: 2. hálvfinala: Dato: Nr.: Kl.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1206 49 15.00 FSV-GÍ Vágar Lassin Isaksen Tummas Pauli Olsen/Jón Kári Frederiksen 1206 50 14.30 VB-HB Vágur Kim Ejdesgaard Tommy O. J./Ólavur W. KOYRISKÚLASTEYPIÐ, dreingir: FINALA: Dato: Nr.: Kl.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1506 15 17.00 B36a-HBa Tórshavn Kim Ejdesgaard FRAM MÓTASTEYPIÐ, gentur: FINALA: Dato: Nr.: Kl.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 1606 13 17.00 MB-B71 Tórshavn Johan Krogh B36 Broyting av dómaraásetingum: 2. DEILD: 1006 NSÍ-TB Suni Johansen dømur ístaðin fyri Arna Gunnarsson 3. DEILD: 1006 FS V-ÍF Petur Reinert dømir ístaðin fyri Suna Johansen 09.06.2000 Rundskriv:KN18 43.00 Mál: 1. deild menn HB-SUMBA 18.06.00. Finalan í steypakappingini hjá Unglingum og dreingjum. Dómarabroytingar 1. deild menn HB-SUMBA 18.06.00: Vegna luttøku hjá HB í Intertoto Cup, verður dysturin HB-SUMBA fluttur til 15.06.00, dómari er Petur Hansen. Thomas Dam & Co. Steypið, unglingar: FINALA: Dato: Kl.: Nr.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 2906 19.00 11 HB-NSÍ Eiði Niklas á Líðarenda GÍ Koyriskúlasteypið, dreingir: Vit skulu boða frá at finalan hjá dreingjunum, 1506 B36a-HBa í Tórshavn, er flutt frá kl. 17.00 til kl. 18.00. Dómarabroytingar: 1. DEILD KVINNUR: 1206 GÍ-VB Jonhard Hansen, NSÍ er settur at døma ístaðin fyri Páll Rói Poulsen, GÍ. Ábyrgdarpersónar av 1. deildardómaratríbólkum B36 Halgeir í Dali Bjarnoyarvegur 14, Thn. 317605 B68 Toftir Rúni Gaardbo 447106 B71 Poul Klementsen Sandur 361641 FS V Jonhard Joensen Sandavágur 333187 HB Sigurð Hansen Brekkugøta 6 kj.,Thn 281010 KÍ Heri Olsen Uppsalagøta, Klaksvík 457895 NSÍ Jonhard Hansen Runavík 222252/447591 SUMBA Jacob Poulsen Sumba 370216 Trygdarpersónur KÍ Allan Joensen Geilin 5, Klaksvík 457809/216676 19.06.2000 Mál:Broyting av leikdegi, 2. hálvfinala hjá kvinnum Vit skulu hervið boða frá, at 2. hálvfinala í steypakappingini hjá kvinnum: KÍ-B36, er flutt frá 24.06.2000 til 20.06.2000, kl. 18.00 í Klaksvík, Niklas á Líðarenda er dómari. 20.06.2000 DÓMARAYVIRLIT og Dómarabroytingar 13/00 STEYPAKAPPINGIN: STEYPAKAPPINGIN KVINNUR: FINALA: Dato: Kl.: Nr.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 0207 12.30 12 KÍ-HB Ovari vøllur Gundadalur Kim Ejdesgaard Ólavur Weihe Tommy O. Jensen 4. dómari: Regin Egholm LANDSKAPPINGIN: 1. DEILD KVINNUR: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 2406 B36-GÍ/SKÁ Tórshavn Ransin N. Djurhuus HB 2406 VB-NSÍ Vágur Zoran Mancic ROYN 2406 KÍ-HB Klaksvík Petur Hansen LÍF DÓMARABROYTINGAR: Deild: Dato: Lið: Staður: Fyrrv.dómari: Ný ásettur dómari: 2. deild 2406 EB/S-NSÍ Eiði Sjúrður Norðbúð Eiler Rasmussen, SKÁLA 3. deild 2506 SKÁ-KÍ Skáli Ransin Djurhuus Rúni Gaardbo, B68 3. deild 2506 ÍF-B36 Fuglafjørð Kristian Joensen Hjalti Gleðisheygg, GÍ 3. deild 2406 FSV-B68 Vágar Jonhard Hansen Suni Johansen, FS V Ungl. 2606 HB-FS V Tórshavn Oddmar Andreasen Regin Egholm, B36 Gomul dómarayvirlit 20.06.2000 Mál:Endaumfør í landskappingini hjá kvinnum og dómara- og leikdagabroytingar SKÁLA-AB skulu leika ein útsettan dyst 22.06.2000, Eiler Rasmussen verður dómari, og kunnu vit tá síggja hvør verður nr. 3 og 4 í A-bólkinum, SKÁLA ella GÍ. DÓMARA- og LEIKDAGABROYTINGAR: 1. deild menn: Ný ásettur dómari: Hjálpardómarar: 2406 FS V-B68 Niklas á Líðarenda GÍ 2. deild menn: lið: frá dato: til dato: Ný ásettur dómari: Hjálpardómarar: Royn-TB 2406 2306 Jens Petur Brattalíð VB 21.06.2000 Mál:Steypafinalur KAPPINGIN UM LØGMANSSTEYPIÐ, menn: GÍ-HB02. julikl. 15.00á Tórsvølli Handan av Løgmanssteypinum: Annfinn Kalsberg, Løgmaður Handan av Heiðursmerkjum:Børge B. Hansen, varaformaður FSF?s Í sambandi við løgmansfinaluna spælir Havnar Hornorkestur á Tórsvølli KAPPINGIN UM TH. DAM & CO. STEYPIÐ, unglingar: HB-NSÍ 29. juni kl.19.00 á Eiði Steypa- og heiðursmerkjahandan av: Dánjal Andreasen, nevndarlimur FSF?s STEYPAKAPPINGIN KVINNUR: KÍ-HB 02. juli kl.12.30 á ovara vølli í Gundadali Handan av Steypi: Leivur Hansen, býráðsformaður Handan av Heiðursmerkjum: Óli Holm, nevndarlimur FSF?s Leika og lær er ein lærubók til Føroya fótbóltsskúla og er gjørd til føroysk viðurskifti. Bókin er ætla venjarum og fyriskiparum av fótbóltsvenjing, við serligum atliti at fótbóltsskúlanum. Meiningin er eisini at senda bókina til skúlarnar kring landið. Lagt til rættis hava Hans Mourits Foldbo og Jógvan Martin Olsen Lutakast hevur í dag 23. juni 2000, verið í Geneve og varð úrsliti hetta: UEFA Champions League 12.07.2000 KÍ - FK Crvena Zvezda (Reyða Stjørna) Jugoslavia 19.07.2000 FK Crvena Zvezdva - KÍ UEFA Cup 10.08.2000 GÍ - IFK Norrkøping, Svøríki 10.08.2000 AB, Danmark - B36 24.08.2000 B36 - AB, Danmark 24.08.2000 IFK Norrkøping, Svøríki - GÍ U18 í Leipzig U18 dreingjalandsliðið er hesa vikuna við í kapping í Leipzig í Týsklandi. Higartil hava teir spælt tríggjar dystir: Føroyar vs. FSV Tapfer 1990 Leipzig (D) 11-0 Føroyar vs. Yurdumspor (TUR) 4-0 The A.P.J. Football Club (SCO) vs. Føroyar 1-3 Liðið U-18 í Leipzig Føroyar 11-0 FSV Tapfer 1990 Leipzig 10' 1-0 Elfinn Ørvarodd 15' 2-0 Bjarni Jørgensen 35' 3-0 Bjarni Jørgensen 36' 4-0 Bjarni Jørgensen 40' 5-0 Bjarni Jørgensen 42' 6-0 Gilli Haraldsen 43' 7-0 Hanus Eliasen 45' 8-0 Vagnur Mortensen 47' 9-0 Hanus Eliasen 52' 10-0 Fróði Jóanesarson 55' 11-0 Jón Rói Jacobsen Pól Næs Joensen, Jann Ingi Petersen, Vagnur Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Áki Hansen (45'), Gilli Haraldsen, Hjalgrím Elttør (36'), Símun Joensen, Elfinn Ørvarodd, Bjarni Jørgensen (36') , Fróði Jóanesarson, Atli Danielsen (36'), Hanus Eliasen (36'), Frank Poulsen (45') Føroyar 4-0 Yurdumspor (TUR) 20' 1-0 Símun Joensen 23' 2-0 Gilli Haraldsen 25' 3-0 Bjarni Jørgensen 28' 4-0 Símun Joensen Pól Næs Joensen (30'), Jann Ingi Petersen (30'), Vagnur Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Áki Hansen , Gilli Haraldsen(45') , Hjalgrím Elttør , Símun Joensen, Elfinn Ørvarodd, Bjarni Jørgensen , Fróði Jóanesarson, Arnfinn í Bartalsstovu (30') Bárður Christiansen (30'), Frank Poulsen (45') ABJ Football 1-3 Føroyar 12' 0-1 Gilli Haraldsen 18' 0-2 Símun Joensen 18' 1-2 * 53' 1-3 Hanus Eliasen Pól Næs Joensen , Jann Ingi Petersen , Vagnur Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Áki Hansen (31'), Gilli Haraldsen , Hjalgrím Elttør , Símun Joensen (36'), Elfinn Ørvarodd (39'), Hanus Eliasen, Fróði Jóanesarson, Atli Danielsen (36') Bárður Christiansen (31'), Frank Poulsen (39') Føroyar 4-0 Kustosija (CRO) 10' 1-0 Áki Hansen 25' 2-0 Hjalgrím Elttør 37' 3-0 Fróði Jóanesarson 40' 4-0 Bjarni Jørgensen (br.) Pól Næs Joensen (43'), Jann Ingi Petersen, Vagnur Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Áki Hansen , Gilli Haraldsen, Hjalgrím Elttør , Símun Joensen(40'), Elfinn Ørvarodd, Bjarni Jørgensen, Fróði Jóanesarson (45'), Atli Danielsen (40'), Arnfinn í Bartalsstovu (43'),Hanus Eliasen (45')) Føroyar 2-0 NK Celik Zenica (BOS) 10' 1-0 Bjarni Jørgensen (br.) 57' 2-0 Bjarni Jørgensen Pól Næs Joensen, Jann Ingi Petersen, Vagnur Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Áki Hansen (52'), Gilli Haraldsen, Hjalgrím Elttør, Símun Joensen, Elfinn Ørvarodd (50'), Bjarni Jørgensen (55'), Fróði Jóanesarson, Atli Danielsen (50'), Bárður Christiansen (52'),Hanus Eliasen (55') Føroyar 5-6 BSK-Bardejov (SLO) (0-0) 1-0 Hjalgrím Elttør (br.) 1-1 2-1 Vagnur Mortensen (br.) 2-2 3-2 Símun Joensen (br.) 3-3 4-3 Hanus Eliasen (br.) 4-4 5-4 Bjarni Jørgensen (br.) 5-5 5-6 Liðið Vælkomin til heimasíðu Fótbóltssambandsins Styrkja um kunningina Vit eru á veg inn í eitt nýtt samfelag. Soleiðis verður ofta tikið til. Nýggja samfelagið hevur fleiri heiti. Vit hoyra t.d. um tænastusamfelagið og kunningarsamfelagið. Hjá summum okkara er tað kanska eitt sindur torført at fyrihalda okkum til hesi hugtøkini. Umhvørvið hjá so nógvum føroyingum - í hvussu so er teimum, sum búgva á bygd - er framvegis eyðkent av, at ein stórur partur av fólkinum livir av fiskarínum ella av fiskiídnaðinum. Men tølini siga tað, og dagligdagurin minnir okkum á tað, at tað snýr seg støðugt meiri um tænastur - eisini tá tað hevur við fisk at gera. Møguleikin fyri at kunna og tørvurin á at kunna og kanska trongdin at kunna og at verða kunnaður eru so nógvar ferðir størri í dag, enn hetta var fyri heilt fáum árum síðani, tá bløðini komu tríggjar ferðir um vikuna. Fótbóltssamband Føroya veit av hesum. Vit hava tikið nýggju tøknina til okkara, og tað verður alla tíðina arbeitt við, hvussu FSF kann gerast betri til at kunna og til at hækka tænastustøðið. Heimasíðan Tá hesar reglurnar ella henda lítla heilsanin verður lisin, tá verður heimasíðan hjá FSF tikin í nýtslu. Vit halda, at heimasíðani ber nógvar møguleikar í sær, og vit ætla at brúka møguleikarnar, sum eru so sera margfaldir. Bæði tá tað snýr seg um einvegis kunning frá okkum og til onnur, tá tað snýr sum um kunning frá øðrum og til okkara og ikki minst, tá tað snýr seg um samskifti. Nú er sjøtul settur á. Men vit ætla ikki at leypa framav. FSF hevur í níti árunum bøtt munandi um kunningina av feløgunum um tað, sum gongur fyri seg, og sum verður mett at hava áhuga í limafeløgunum hjá FSF. Hetta hava vit gjørt umvegis postverkið og umvegis telefaksið, samstundis sum vit hava kent nyttu í, at fjølmiðlarnir hava mett fótbóltstilfar at vera gott tilfar. Talið á limafeløgunum, sum nú eru og fara at verða knýtt í teldupostkervið økist. Hetta hevur bæði FSF og limafeløgini nyttu av, og sjálvsagt fara vit eisini at gera nýtslu av møguleikanum umvegis heimasíðuna at kunna um tiltøk og annað, sum er av felags áhuga. Miðlarnir meiri virknir Tey seinnu árini er umrøðan av ítrótti í fjølmiðlunum økt ógvuliga nógv. Eins og aðra staðni í heiminum, so er tað eisini her hjá okkum serliga fótbólturin, sum tað er stórur áhugi fyri, og tí er tað heilt nátúrligt, at fótbólturin eigur mesta plássið í bløðunum og mestu tíðina, tá tey í elektronisku miðlunum umrøða ítróttin. Í FSF fegnast vit um gongdina á fjølmiðlaøkinum. Tað kann væl vera, at miðlarnir fáa eitt sindur burturúr at viðgera ítróttin og fótbóltin. Vit í FSF eru heilt greið yvir, at vit fáa stórt gagn av, at miðlarnir brúka so nógva tíð og orku uppá okkara ítrótt, og tað er m.a. tí, at vit kenna tað sum eina ábyrgd og skyldu at røkja henda partin av fótbóltsarbeiðnum so væl, sum tað ber til. Tí sigur tað seg sjálvt, at vit ætla okkum ikki at kappast við miðlarnar. Tað vil við øðrum orðum siga, at vit hava ongar ætlanir um at vera boðberar, sum spleysa bløðini, útvarpið og sjónvarpið av, tá tað ræður um at siga frá úrslitum, støðum, málskjúttum osv. Vit ætla okkum heldur at vera eitt ískoyti og ein stuðul til tað, sum miðlarnir bera og veita av tænastum. Tað er ein royndur lutur, at tað verður mest gjørt burtur úr kappingunum á hægsta stigi á mannfólkasíðuni og burturúr a-landsliðnum hjá monnum. Í fyrstu atløgu ætla vit okkum ikki her á heimasíðuni at gera so nógv við hetta. Vit vísa til bløðini, til landsliðsbókina, sum fyri tveimum árum síðani kom út á føroyskum og sum í fjør kom út á enskum, og vit vísa til fótbóltsárbøkurnar, sum eru komnar á hvørjum ári síðani 1992. Samstarva við miðlarnar Í staðin fyri at kappast við fjølmiðlarnar ætla vit - umframt at veita feløgunum tænastur á internetinum - at veita úrslitatænastu í deildunum, sum tað annars ikki verður gjørt so nógv burturúr. Vit halda, at á hesum økinum er talan um ein akuttan tørv - ikki minst fyri tey, sum taka lut. At miðlarnir ikki gera so nógv burturúr eitt nú kvinnudeildunum og yngru deildunum halda vit ikki kemst av illvilja. Heldur er talan um ov lítla manning og harvið um raðfesting. Vit ætla okkum at raðfesta eitt sindur øðrvísi, enn miðlarnir plaga at gera. Harvið rokna vit við, at vit eisini kunnu veita miðlunum eina tænastu, sum teir eru hjartaliga væl komnir at gera nyttu burturúr. At heimasíðan ber veldugar møguleikar í sær fyri tey, sum búgva uttanfyri Føroyar, er sera kærkomið. Fótbóltssambandið fær ofta fyrispurningar frá útlendingum, sum eru áhugaðir í føroyskum fótbólti. Vit hava roynt at veitt tær tænastur, sum vit hava verið førir fyri, men vit hava ásannað, at hetta hevur ikki verið nøktandi. At vit nú hava fingið eina heimasíðu vóna vit eisini fer at betra um henda partin av kunningini um føroyskan fótbólt og harvið alt tað føroyska samfelagið. Torleif Sigurðsson, formaður í Fótbóltssambandi Føroya LÓGIR FYRI FÓTBÓLTSSAMBAND FØROYA GREIN 1. Fótbóltssamband Føroya (F.S.F.) er ein samgonga av øllum feløgum innan Í.S.F., sum íðka fótbólt. F.S.F. hevur við formanni tess sæti í stjórn Ítróttasambandsins. F.S.F. hevur hægsta myndugleika í øllum fótbóltsviðurskiftum. GREIN 2. Fótbóltssamband Føroya hevur til endamál at menna og skapa áhuga fyri fótbólti og vera stuðul hjá feløgum í samarbeiðinum sín ámillum umframt at umboða fótbólt á alheims stigi og í alheims millumlanda fótbóltssamgongum, t.d. F.I.F.A. og U.E.F.A. GREIN 3. Ítróttarfelag, ið er limur í Í.S.F., og sum íðkar fótbólt, skal gerast limur í F.S.F. Umsókn um limaskap verður at senda F.S.F., ið avgerð, um felagið kann gerast limur. Tekur felag seg burturúr, verður fráboðanin send F.S.F. GREIN 4. Hægsta vald í F.S.F. er aðalfundurin, sum verður hildin í januar ella februar mánaða, og hann skal verða fráboðaður feløgunum skrivliga og verða lýstur í bløðunum ein mánað frammanundan, við hesi dagsskrá: 1. Formaðurin greiðir frá virki F.S.F.'s í farna ári 2. Kassameistarin/formaðurin leggur fram grannskoðaðan roknskap 3. Innkomin mál 4. Velja nevndir og varalimir 5. Velja grannskoðara, ið skal vera ríkisviðurkendur 6. Ymiskt GREIN 5. Til at møta á aðalfundinum, kann hvørt felag senda trý umboð. Eingin kann á aðalfundi umboða fótbóltsfelag, sum ikki hevur verið limur í felagnum í minsta lagi ein mánað og hevur limagjalds- og onnur limaviðurskifti síni í lagi. GREIN 6. Atkvøðurætt á aðalfundinum við einari atkvøðu hava feløgini og nevnd F.S.F.'s. Bert feløg, sum hava síni fíggjarviðurskifti í lagi við F.S.F. hava atkvøðurætt. Fyri at hava atkvøðurætt, skal felag hava luttikið í fótbóltskappingini, við minst einum liði í undanfarna kappingarári. Nevndin, dómsnevndin, fótbóltsdómarafelagið, fótbóltsvenjarafelagið, grannskoðarin og starvsnevnd Í.S.F.'s hava talurætt og rætt at seta fram uppskot. GREIN 7. Á aðalfundinum kunnu lógaruppskot ikki verða viðgjørt ella lógarbroytingar gjørdar, uttan tær standa á fundarskránni, ið saman við uppskotinum skulu verða F.S.F. í hendi í seinasta lagi 14 dagar og feløgunum í hendi í seinasta lagi 7 dagar frammanundan aðalfundinum. Uppskot um val til nevndina skulu vera F.S.F. í hendi 10 dagar fyri aðalfund. Tó kunnu onnur mál, ið ikki standa á skránni, verða tikin til viðgerðar og avgjørd, um 2/3 av umboðsfólkunum játta. Fyri at uppskot skal vinna sømdir á aðalfundi, skal meira enn helmingurin av teimum møttu, sum hava atkvøðurætt, atkvøða fyri. Stendur á jøvnum, er atkvøða formansins avgerandi. Eykaaðalfundur kann verða hildin, um nevndin ynskir tað, ella um helvtin av feløgunum ynskir tað. Eykaaðalfundur skal verða lýstur við dagsskrá, og annars eftir reglunum um vanligan aðalfund. GREIN 8. Hægsti myndugleiki felagsins er aðalfundurin. Dagligu leiðsluna av F.S.F. hevur nevndin. Í nevndini sita formaðurin, nærtformaðurin og 5 nevndarlimir. Formaðurin og næstformaðurin verða valdir einsæris á aðalfundinum til at sita tvey ár, soleiðis, at teir verða valdir annaðhvørt ár. Valdir verða 2 og 3 nevndarlimir hvørt ár at sita í tvey ár. Valdir verða 2 varalimir at sita í eitt ár. Nevndin er í dagliga virkinum hægsta vald F.S.F. Nevndin velur eina trýmannanevnd, formaður F.S.F.'s er fastur formaður í fíggjarnevndini, sum hevur øll fíggjarlig viðurskifti um hendi. Nevndin hevur heimild til at seta undirnevndir, um neyðugt við limum uttanfyri F.S.F. Reglugerð um virksemi hjá undirnevndum skal gerast av nevndini. Nevndin hevur heimild til at broyta avgerðir, ið eru tiknar av undirnevnd. Nevndin setur kappingarnevnd at hava leiðsluna av lands- og steypakappingum um hendi. Nevndarlimir fáa onga løn fyri starv síni. Nevndin kann seta kassameistara. Nevndin skal útinna viðtøkur gjørdar á aðalfundinum og altíð ansa eftir, at leikreglur og lógir eru í neyðugum samsvari við altjóða reglur. Nevndin sendir Í.S.F. eina ferð árliga frágreiðing um virksemi F.S.F.'s. F.S.F. skal kunna onnur sersambond/deildir undir Í.S.F. og Í.S.F. um altjóða stevnur, sum skulu vera í Føroyum. GREIN 9. Fótbóltssamband Føroya er uttanveltað í politiskum-, sosialum- og trúarspurningum. GREIN 10. Fíggjarliga grundarlagið er inntøka av steypa- og landsdystum o.t., umframt luttøkugjald, og partur tillutaður frá stjórn Í.S.F.'s av landskassastudningi. Til tess at binda felagið krevst undirskrivt av formanninum og einum nevndarlimi. Skal føst ogn verða keypt ella seld, skal aðalfundurin hava samtykt keypið ella søluna. Nevndin kann geva fulltrúarumboð. GREIN 11. Luttaka í lands- og steypakappingunum og somuleiðis landsliði, kunnu teir, ið lúka tær til eina og hvørja tíð hjá F.S.F., Í.S.F. og F.I.F.A. galdandi reglur. GREIN 12. Uppskot at avtaka F.S.F. kann bert verða lagt fram á aðalfundi, og skal tá, um hetta skal vinna sømdir, samtykkjast við í minsta lagi 3/4 av teim, ið møttir eru, og skulu í minsta lagi 3/4 av limunum vera til staðar. Eru ognir, skulu tær falla fótbóltinum í landinum til, ella á annan hátt verða nýttar ítróttinum at gagni. Soleiðis samtykt á aðalfundi F.S.F.'s 19. februar 2000 Reglugerð fyri ÁHUGALEIKARAR Grein 1 Henda reglugerð inniheldur ásetingar í sambandi við, at áhugaleikari flytur frá felagi til annað felag, víst verður til grein 15, stk. 1 í kappingarreglunum fyri fótbólt. Grein 2 Áhugaleikari er leikari, sum onga peningaliga samsýning fær fyri at spæla fótbólt. Áhugaleikari kann hava leikarasáttmála við felag, men skal tá einki fíggjarligt gjald ella samsýning verða latið, undantikin er tó ítróttarútgerð og trygging. Grein 3 Áhugaleikari, sum ikki er fyltur 15 ár og sum hevur limaviðurskifti síni í lagi, kann skifta felag sambært niðanfyristandandi. a) ótarna, um felagið hann leikar fyri, ikki fær manna lið b) ótarna, um leikarin flytur bústað vegna skúla ella líknandi umstøður c) ótarna, um familjan og harvið leikarin flyta bústað d) felagið hevur rætt til kr. 3.000,00 fyri at leysgeva spæliloyvi e) felagið hevur rætt til størri upphædd enn nevnt í stk. d, um serstakar útreiðslur kunnu ávísast. f) felagið kann leysgeva spæliloyvi uttan gjaldskrav g) leikari, sum er leysgivin uttan gjald, kann koma ótarna aftur til felagið, uttan so at aðrar bindingar eru. h) um leikari gerst avtaluleikari áðrenn trý ár eru umligin eftir leysgeving, hevur tað felagið hann fyrst var leysgivin frá, rætt til samsýning eftir nærri avtalu partanna millum. Grein 4 Áhugaleikari, sum er fyltur 15 ár og sum hevur limaviðurskifti síni í lagi, kann skifta felag sambært niðanfyristandandi. a) ótarna, um felagið hann leikar fyri, ikki fær manna lið b) ótarna, um leikarin flytur bústað vegna skúla, giftu ella líknandi umstøður c) ótarna, um familjan og harvið leikarin flyta bústað d) felagið hevur rætt til kr. 3.000,00 fyri at leysgeva spæliloyvi, um leikari ikki leikar við fremsta liði felagsins. e) felagið hevur rætt til størri upphædd enn nevnt í stk. d, um serstakar útreiðslur kunnu ávísast og leikari ikki hevur luttikið á fremsta liði felagsins. f) felagið hevur rætt til kr. 10.000,00 fyri at leysgeva spæliloyvi til annað felag í Føroyum, um leikarin spælir við fremsta liði felagsins g) felagið hevur rætt til størri upphædd enn nevnt í stk. f, um spæliloyvi verður flutt til annað felag í Føroyum og leikarin spælir við fremsta liði felagsins, um serstakar útreiðslur kunnu ávísast. h) felagið hevur rætt til kr. 20.000,00 fyri at leysgeva spæliloyvi til útlandi, um leikarin spælir við fremsta liði felagsins. Og hetta er í samsvari við ásetingar hjá UEFA og FIFA. i) felagið kann leysgeva spæliloyvi uttan gjaldskrav j) leikari, sum er leysgivin uttan gjald, kann koma ótarna aftur til felagið, uttan so at aðrar bindingar eru k) um leikari gerst avtaluleikari áðrenn trý ár eru umligin eftir leysgeving, hevur tað felagið hann fyrst var leysgivin frá, rætt til samsýning eftir nærri avtalu millum feløgini Grein 5 Felag, sum fær leikara frá øðrum felagi uttan gjaldskrav, og sum leysgevur leikaran til annað felag ella til útlandi móti gjaldskravi áðrenn fimm ár eru umligin, skal rinda gomlu feløgunum samsýning eftir nærri avtalu millum feløgini. Grein 6 Brúkast skal serstakt oyðiblað í samband við flytan av leikara millum felag, kappingarnevndin letur gera oyðibløð til endamáli, at senda feløgunum. Grein 7 Álagt verður felagi, sum ynskr leikara frá øðrum felagi, at seta seg í samband við avvarandi felag, fyri at fáa viðurskiftini avgreidd. Grein 8 Bæði felagið og leikarin hava skyldu at fylgja teimum reglum, sum FIFA og UEFA áseta viðvíkjandi leysgeving av spælara. Grein 9 Um partarnir ikki kunnu semjast, kann kærast til Kappingarnevndina, sum ger úrskurð í málinum. Soleiðis samtykt á fundi í Kappingarnevndini, 29. januar 1999, og staðfest av Nevnd F.S.F.'s 29. januar 1999. LOYVISBRØV Útlendskur leikari til Føroya Fyri at útlendskur leikari skal fáa loyvisbræv at leika fyri føroyskt felag krevst: at viðkomandi felag í Føroyum biður FSF um loyvisbræv til viðkomandi, í umbønini skal upplýsast, navn, føðingardagur, bústaður í útlandinum, navn á útlendska felagnum og landinum, eins og váttan frá leikaranum og felagnum hann leikar við, um ætlaðu flytingina. FSF søkir síðan avvarandi fótbóltssamband um leysgeving. Tá leysgeving frá útlendska fótbóltssambandinum fyriliggur hjá FSF og avvarandi felag í Føroyum hevur sent FSF váttan frá føroyska fólkayvirlitinum um, at viðkomandi leikari er búsitandi í Føroyum, verður loyvisbræv útskrivað. Víst verður annars til kapittul 5, í kappingarreglunum. Leikari við føroyskum borgararætti til útlandi Fyri at leysgeva føroyskan leikara til útlandi krevst: at leysgeving frá føroyska felagnum fyriliggur hjá FSF, við upplýsing um navn, føðingardag, bústað í Føroyum, og um gjørligt við upplýsing um navn á útlendska felagnum leikarin skal til, og landinum. Heitt verður á feløgini um bert at lata leysgeving til FSF. Og at umbøn frá útlendska fótbóltssambandinum, um leysgeving av leikaranum, fyriliggur hjá FSF. Leikari við føroyskum borgararætti til Føroya Fyri at útskriva loyvisbræv krevst: at viðkomandi felag í Føroyum biður FSF um loyvisbræv til viðkomandi, við umbønini skal upplýsast, navn, føðingardagur, bústaður í útlandinum, navn á útlendska felagnum og landinum,víst verður eisini til grein 17, stk. 2. viðv. avtaluleikarum. FSF søkir síðan avvarandi fótbóltssamband um leysgeving. Tá leysgeving frá útlendska fótbóltssambandinum fyriliggur hjá FSF, verður loyvisbræv útskrivað. Avgreiðslugjald Spæliloyvir til leikara - frá einum felagið til annað - verða sum heild ikki avgreidd í vikuskiftinum, t.v.s. eftir kl. 16.00 fríggjadag til mánamorgun kl. 09.00. Er tað so at felag ynskir spæliloyvi til leikara avgreitt í nevnda tíðarskeiði, verður felagið at rinda kr. 500,00 í avgreiðslugjaldi til Fótbóltssamband Føroya. REGLUGERÐ fyri góðkenning av leikarasáttmálum GREIN 1. Sambært kappingarreglunum fyri fótbólt grein 15 stk. 3 skulu bindandi avtalur millum leikara og felag altíð góðkennast av F.S.F. Stk. 2. Henda reglugerð ásetir mannagongdina í sambandi við góðkenning av leikarasáttmálum og generellu fyritreytirnar fyri, at slíkir sáttmálar kunnu góðkennast av F.S.F. GREIN 2. F.S.F. setir eina sáttmálanevnd, sum fær heimild at umsita og góðkenna allar leikarasáttmálar og øll viðurskifti í hesum sambandi. Í sáttmálanevndini skulu sita ein løgfrøðingur, ein løggildur grannskoðari og tann til hvørja tíð verandi formaður í F.S.F. Stk. 2. Sáttmálanevndin viðger allar umsóknir um góðkenningar av leikarasáttmála í trúnaði. GREIN 3. Tá leikarasáttmáli verður gjørdur millum leikara og felag skal verða nýttur ein standardsáttmáli, sum er góðkendur av F.S.F. Stk. 2. Tann í grein 2 nevnda sáttmálanevnd kann í ávísum førum loyva frávik frá ásetingini í stk. 1, men fyritreytin fyri hesum er, at sáttmálin millum viðkomandi leikara og felag inniheldur ásetingar um øll týðandi viðurskifti, sum framganga av tí standardsáttmála, sum F.S.F. hevur góðkent. GREIN 4. Eingin leikarasáttmáli er bindandi millum leikara og felag, fyrrenn sáttmálin er góðkendur av sáttmálanevnd F.S.F.'s. Stk. 2. Felagið hevur skyldu at senda leikarasáttmálan til góðkenningar í seinasta lagi 7 dagar eftir, at sáttmálin er undirskrivaður. Verður henda freist ikki hildin, er leikarin frígjørdur frá skyldum sínum sambært leikarasáttmálanum. GREIN 5. Leikari kann sjálvur senda leikarasáttmála inn til góðkenningar hjá sáttmálanevnd F.S.F.'s. GREIN 6. Leikari og felag eru tó bundin av leikarasáttmálanum, tá hann er sendur til góðkenningar og til endalig avgerð hjá sáttmálanevnd F.S.F.'s fyriliggur. GREIN 7. Sáttmálanevnd F.S.F.'s boðar pørtunum frá, um sáttmálin er góðkendur ella um broytingar skulu gerast. Um sáttmálanevnd F.S.F.'s ikki vil góðkenna sáttmálan, skal nevndin senda báðum pørtum skrivliga grundgeving fyri hesum. GREIN 8. Møguligar broytingar í gjørdum leikarasáttmála eru ikki bindandi fyri partarnar fyrrenn broytingarnar eru niðurskrivaðar og sendar sáttmálanevnd F.S.F.'s til góðkenningar. Sama er galdandi fyri avtalaða uppsøgn av gjørdum leikarasáttmála í avtalutíðarskeiðinum. GREIN 9. Einki felag kann gera leikarasáttmála uttan so, at viðkomandi felag hevur latið sáttmálanevnd F.S.F.'s grannskoðaðan roknskap fyri farna roknskaparár, góðkendur á aðalfundi felagsins. Stk. 2. Eisini skal nevnd felagsins vátta mótvegis sáttmálanevnd F.S.F.'s at felagið hevur fíggjarliga orku til at uppfylla sínar skyldur sambært sáttmálan antin við, at víst verður til seinasta ársroknskap ella til eina av nevnd felagsins góðkendari fíggjarætlan fyri tíðarskeiðið, sum leikarasáttmálin er galdandi. GREIN 10. Góðkenning frá sáttmálanevnd F.S.F.'s er bert ein formlig góðkenning av avtaluviðurskiftunum millum viðkomandi leikara og felag, og góðkenningin hevur ikki við sær nakra løgfrøðisliga ella fíggjarliga skyldu hjá F.S.F. mótvegis viðkomandi felag ella leikara. GREIN 11. Um eitt felag gjøgnum ein annan løgfrøðisligan persón ella felagsskap ger leikarasáttmála við leikara, skulu viðurskiftini millum viðkomandi felag og henda løgfrøðisliga persón ella felagsskap góðkennast av sáttmálanevnd F.S.F.'s. Stk. 2. Sáttmálanevnd F.S.F.'s skal tá hava upplýsingar um fíggjarligu viðurskiftini hjá hesum løgfrøðisliga persóni ella felagsskapi, sum annars verður undirgivin allar ásetingar í hesi reglugerð. Stk. 3. Ein slíkur sjálvstøðugur løgfrøðisligur persónur ella felagsskapur frítekur ikki á nakran hátt viðkomandi felag fyri skyldur sínar ímóti Fótbóltssambandi Føroya í síni heild. GREIN 12. Avgerðir hjá sáttmálanevnd F.S.F.'s kunnu samsvarandi grein 41 í Kappingarreglum fyri fótbólt kærast til dómsnevnd F.S.F.'s. GREIN 13. Henda reglugerð er góðkend á aðalfundi í Fótbóltssambandi Føroya tann 31. januar 1998 og fær gildi frá og við kappingarárinum 1998. Standard LEIKARASÁTTMÁLI Millum undirritaða: , FO hereftir nevndur (leikari) og medundirritaða: Ítróttarfelag, FO hereftir nevnt (felagið) er í dag gjørd henda avtala um, at leikarin skal leika fyri felagið í kappingarárinum . Henda leikaraavtala er gjørd undir hesum treytum: GREIN 1. Leikarin bindur seg til at leika fyri felagið í kappingarárinum , og henda avtala hevur við sær, at leikarin í hesum kappingarári ikki kann skifta felag samsvarandi kappingarreglunum fyri fótbólt hjá F.S.F, grein 13 til 15. Stk. 2. Viðvíkjandi skiftan av felagi verður annars víst til grein 15. Venjari, venjingartíðir og frítíð GREIN 2. Henda avtala er ikki til hindurs fyri, at leikarin átekur sær annað arbeiði, treytað av, at leikarin annars kann lúkað treytirnar í hesi avtalu. Stk. 2. Leikliga uppgávan hjá leikaranum umfatar allar dystir hjá felagnum í føroysku lands- og steypakappingini fyri menn, herundir eisini vinardystir og møguligar uttanlandadystir hjá felagnum, kappingarárið . Leikarin hevur skyldu at luttaka í venjingarlegum, sum felagið fyriskipar, og leikarin skal í allar mátar luttaka í venjingini, sum ásett av felagnum ella venjara felagsins, tó í mesta lagi tímar um vikuna. Stk. 3. Venjingartíðirnar skulu í størst møguligan mun leggjast uttanfyri vanliga arbeiðstíð, t.v.s. eftir kl. 17.00. Verður venjingin løgd innanfyri vanliga arbeiðstíð, hevur leikarin, uttan so at annað er avtalað, rætt til at fáa endurgoldið møguliga mista arbeiðsinntøku, orsakað av venjingini. Stk. 4. Leikarin hevur tó skyldu at luttaka í venjingarlegu í minsta lagi 1 viku fyri hvørt kappingarár, uttan at hann av hesi orsøk hevur rætt til at fáa endurgoldið møguliga mista arbeiðsinntøku. GREIN 3. Leikarin hevur rætt til frítíðarløn og frítíð eftir reglunum um løgtingslóg um frítíð við løn. Stk. 2. Frítíð skal leggjast uttanfyri tíðarskeiðið, tá føroyska lands- og steypakappingin fyri menn verður leikt, og annars verður frítíðin at leggja í samráð við felagið. Skyldur leikarans GREIN 4. Leikarin hevur skyldu at vera limur í felagnum í avtalutíðarskeiðinum og má ikki mótarbeiða áhugamálum felagsins. GREIN 5. Um leikarin hevur forfall til venjingar ella dystir, skal leikarin beinanvegin geva formanni og venjara felagsins fráboðan um hetta. Stk. 2. Leikarin hevur skyldu at leika við tí liði, sum hann verður tikin út til, sjálvt um dysturin er ein landskappingar- ella steypadystur ella ein venjingardystur, og leikarin hevur eisini skyldu til at luttaka í møguligum uttanlandadystum hjá felagnum. Stk. 3. Leikarin hevur skyldu at fylgja øllum reglum um møguliga kanning fyri doping í sambandi við venjing og dystir. Stk. 4. Leikarin kann ikki uttan loyvi frá felagnum luttaka í innandura- ella uttandura fótbóltsdystum, har felagið ikki luttekur, uttan so, at dystirnir eru fyriskipaðir av Fótbóltssambandi Føroya. GREIN 6. Felagið letur klæðir og skógvar til allar dystir, herundir eisini venjingardystir, og leikarin hevur skyldu til at nýta henda búna. Stk. 2. Leikarin hevur somuleiðis skyldu at nýta klæðir, sum felagið nýtir í sambandi við lýsingar, tað veri seg undir transporti til og frá dystum, luttøka í tíðindafundum og undir møguligum sjónvarpssamrøðum. Stk. 3. Leikarin má ongantíð vera í búna, sum við navni ella búmerki umboðar onnur merki enn tey, sum felagið møguliga hevur sponsoravtalu við. GREIN 7. Leikarin hevur skyldu til at samarbeiða við møguligar sponsorar hjá felagnum, og felagið hevur rætt til uttan viðurlag at geva felagsins sponsorum loyvi til at nýta myndir av leikaranum í lýsingum, herundir eisini at nýta navn leikarans. Felagið hevur tó ikki rætt til at nýta myndir av spælaranum, sum møguliga stríða ímóti skyldum hansara mótvegis øðrum arbeiðsgevara. Skyldur felagsins GREIN 8. Felagið hevur skyldu at rinda allar ferða- og uppihaldsútreiðslur hjá leikaranum í sambandi við útidystir, venjingarlegur ella dystir uttanlanda. GREIN 9. Henda leikaraavtala er ikki til hindurs fyri, at leikarin verður tikin út til føroyska landsliðið, og at hann luttekur í venjingum og dystum, sum verða fyriskipaðir av Fótbóltssambandi Føroya. Stk. 2. Í sambandi við landsdystir hava bæði felagið og leikarin skyldu at fylgja teimum reglum, sum ásettar verða av FIFA og UEFA um leysgeving av spælara og treytum annars fyri at luttaka í landsdystum. GREIN 10. Felagið veitir í størst møguligan mun leikaranum ókeypis læknahjálp ella aðra neyðuga viðgerð í sambandi við møguligar skaðar, sum leikarin fær undir luttøku av dystum og venjingum fyri felagið, tó við frádrátti av teirri upphædd, sum leikarin til hvørja tíð hevur rætt til frá tí almenna, herundir sjúkrakassaskipanini. Stk. 2. Leikarin hevur skyldu til at lata seg viðgera av einum av felagnum ávístum lækna/fysioterapeuti/kiropraktor, treytað av, at felagið rindar allar útreiðslur í hesum sambandi, tó við frádrátti av tí, sum leikarin hevur rætt til frá tí almenna. Stk. 3. Leikarin hevur altíð rætt til at søkja egnan lækna og avvísa viðgerðartilboð felagsins, um leikarin við læknaváttan kann prógva, at viðgerðin, sum felagið fyriskipar, ikki er læknaliga røtt ella forsvarlig. GREIN 11. Leikarin hevur rætt til løn undir sjúku, treytað av at leikarin heldur reglurnar í grein 5. Felagið hevur rætt til at krevja læknaváttan. GREIN 12. Felagið hevur skyldu at tekna allar lógarkravdar tryggingar fyri leikaran. Stk. 2. Felagið teknar herumframt frítíðarvanlukkutrygging fyri leikaran, hareftir leikarin hevur rætt til ávíst endurgjald fyri mista arbeiðsinntøku og ávíst gjald í sambandi við møguligt avlamni ella deyða. Víst verður til tær til hvørja tíð galdandi tryggingartreytir, sum leikarin fær eitt avrit av. Samsýningar GREIN 13. Leikarin hevur rætt til, uttan so at annað er avtalað, at gera persónligar lýsingaravtalur, men hesar mugu ikki stríða ímóti reglunum í grein 6 og 7. Felagið skal hava fráboðan um slíkar avtalur, og leikarin má ikki lýsa fyri feløg, handilsketur ella vørumerkir, sum kappast við felagsins høvuðssponsor. Stk. 2. Felagið hevur skyldu til, áðrenn kappingin byrjar, at boða leikaranum frá, hvørjar sponsorar, felagið hevur, og hvør er høvuðssponsor. Felagið skal somuleiðis geva leikaranum fráboðan um møguligar nýggjar sponsorar. GREIN 14. Sum samsýning fyri skyldurnar sambært hesi avtalu rindar felagið leikaranum kr. um mánaðin, fyrstu ferð 1. , og seinastu ferð 1. , . Samlaða fasta samsýningin er sostatt kr. . Stk. 2. Um 1. deildarliðið hjá felagnum vinnur antin landskappingina ella steypakappingina, fær leikarin eina samsýning áljóðandi kr. , sum verður útgoldin, tá viðkomandi kapping er lokin. Stk. 3. Vinnur liðið báðar kappingarnar í , verður eykasamsýningin kr. . Skiftan av felag GREIN 15. Henda leikaraavtala kemur í gildi 1. , og er bindandi fyri báðar partar til endan av kappingarárinum , sum er, tá føroyska lands- og steypakappingin er liðug, samsvarandi teirri kappingarskrá, sum F.S.F. ásetir. Stk. 2. Leikarin má ikki fyrrenn tan 1. . gera nýggja leikaraavtalu við annað felag. Stk. 3. Leikarin og felagið hava rætt til at gera avtalu um, at leikarin í sáttmálaskeiðinum kann skifta felag og gera nýggjan leikarasáttmála við annað felag. Stk. 4. Felagið hevur rætt til at treyta frítøku av skyldum leikarans sambært hesi avtalu við, at nýggja felagið rindar felagnum eina upphædd, sum í minsta lagi svarar til higartil útgoldnu samsýningina í avtalutíðarskeiðinum, umframt eina upphædd, sum svarar til tær positivu útreiðslurnar, felagið hevur havt av leikaranum í avtalutíðarskeiðinum. Stk. 5. Um skiftan av felagi eru reglurnar í grein 13- 15 í kappingarreglunum fyri fótbólt galdandi, og allar avtalur millum leikara og felag og nýggja felagið skulu góðkennast av F.S.F. Stk. 6. Um leikarin í avtalutíðarskeiðinum skiftir til eitt útlendskt felag, eru somu reglur galdandi, sum omanfyri í stk. 2. Stk. 7. Um leikarin ger yrkisleikaraavtalu við eitt útlendskt felag, kann felagið krevja samsýning frá útlendska felagnum samsvarandi teimum til hvørja tíð galdandi reglu hjá FIFA og UEFA. Vanligar reglur GREIN 16. Henda avtalan kann hvørki av leikara ella felag sigast upp í avtalutíðarskeiðinum, sí tó grein 15, stk. 3 um avtalaða uppsøgn. Stk. 2. Um annar parturin munandi misheldur sínar skyldur sambært hesi avtalu, kann hin parturin hóast ásetingina frammanfyri, skrivliga siga avtaluna at fara úr gildi beinanvegin, og krevja endur gjald eftir vanligum reglum. Stk. 3. Leikarin hevur ikki krav uppá at fáa útflýggjað sítt spæliloyvi, áðrenn leikarin hevur avgreitt alt sítt fíggjarliga millumverandi við felagið sambært hesi avtalu, herundir eisini møguligt limagjald til felagið. Ósemjur GREIN 17. Allar ósemjur millum leikara og felagið, herundir ósemjur um tulking av hesi avtalu, ella um annar parturin hevur mishildið hesa avtalu, verða at leggja fyri ein gerðarrætt, har hvør parturin útnevnir sín gerðardómara. F.S.F. útnevnir ein ástøðumann, ið er formaður gerðarrættarins. Formaðurin skal vera løgfrøðingur. Stk. 2. Um annar parturin ynskir mál lagt fyri gerðarrætt, skal hann skrivliga boða hinum partinum frá hesum við upplýsing um grundgeving og hvønn lim, hann hevur valt í gerðarrættin. Hin parturin skal í seinasta lagi 14 dagar eftir hesa fráboðan upplýsa, hvønn lim hann hevur valt í gerðarrættin. Ger hann ikki tað, verður hesin gerðarrættardómari somuleiðis útnevndur av F.S.F. Stk. 3. Úrskurður gerðarrættarins er endaligur og bindandi fyri báðar partar og kann ikki leggjast fyri dómstólarnar. Góðkenning GREIN 18. Henda avtala er ikki bindandi fyri partarnar, fyrrenn hon er góðtikin av Sáttmálanevnd F.S.F.'s. Stk. 2. Felagið hevur skyldu til at senda avtaluna til góðkenningar í seinasta lagi 7 dagar eftir, at avtalan er undirskrivað. Verður henda freist ikki hildin, er leikarin frígjørdur frá skyldum sínum sambært hesi avtalu. Stk. 3. Leikarin kann tó velja sjálvur at senda hesa avtalu inn til Sáttmálanevnd F.S.F.'s til góðkenningar. Stk. 4. Bæði leikari og felag eru tó bundin av hesi avtalu, tá hon er send til góðkenningar og til endalig avgerð hjá Sáttmálanevnd F.S.F. fyriliggur. Stk. 5. Fótbóltssamband Føroya boðar pørtunum frá, um avtalan er góðtikin, ella um broytingar skulu gerast. Um Sáttmálanevnd F.S.F.'s ikki vil góðkenna hesa avtalu, skal Sáttmálanevndin senda pørtunum grundgevingina fyri hesum. Stk. 6. Møguligar broytingar av hesi avtalu eri ikki bindandi, fyrrenn hesar eru niðurskrivaðar og sendar til Sáttmálanevnd F.S.F.'s til góðkenningar. Sama er galdandi fyri avtalu um uppsøgn av hesi avtalu í avtalutíðarskeiðinum. GREIN 19. Henda leikaraavtala verður at undirskriva í trimum, harav hvør parturin fær sítt eintakið og Sáttmálanevnd F.S.F.'s eitt. , tann / , Felagið: Leikarin: Henda avtala er við hesum góðkend av Sáttmálanevnd F.S.F.'s. Tórshavn, tann / , Rundskriv 1: dagf. 04.05.98 Mál: Leikarasáttmálar Sáttmálanevnd Sum kunnugt góðkendi aðalfundurin í FSF tann 31. januar 1998 eina reglugerð fyri góðkenning av leikarasáttmálum, og á sama aðalfundi varð ein standardleikarasáttmáli fyrilagdur Fótbóltssambandið hevur í hesum sambandi sett eina sáttmálanevnd við hesum limum: Torleif Sigurðsson, formaður, Jógvan Amonsson, grannskoðari og Christian Andreasen, advokatur. Tagnarskylda Serstakliga er at viðmerkja, at nevndin hevur tagnarskyldu viðvíkjandi øllum upplýsingum, sum koma til nevndina í sambandi við góðkenning av leikarasáttmála. Nevndin hevur havt sín fyrsta fund, har nakrir sáttmálar vóru til viðgerðat. Nevndin avgjørdi á hesum fundi at senda eitt kunningarskriv út til feløgini við upplýsingum um, hvørjar upplýsingar skulu fyriliggja, tá sáttmálar skulu góðkennast. Fíggjarviðurskifti Sambært reglugerðini kann einki felag fáa góðkent leikarasáttmála uttan so, at viðkomandi felag hevur latið sáttmálanevndini ein revideraðan roknskap fyri farna roknskaparár, sum er góðkendur á aðalfundi felagsins. Somuleiðis skal nevnd felagsins vátta, at felagið hevur fíggjarliga orku til at uppfylla sínar skyldur sambært sáttmálan, antin við at víst verður til seinasta ársroknskap ella til eina av nevnd felagsins góðkendari fíggjarætlan fyri tíðarskeiðið, sum leikarasáttmálin er galdandi. Av hesum framgongur, at feløgini skulu senda inn roknskapir til sáttmálanevndina, og um hesir av serligum orsøkum ikki fyriliggja, so skal nevnd felagsins senda inn eina rakstrarætlan, sum vísir, at felagið er ført fyri at halda sínar skyldur mótvegis leikara. Av hesum framgongur eisini, at feløgini hava skyldu at upplýsa støddina á øllum samsýningum, sum framganga av leikarasáttmálum, tí sáttmálanevndin hevur sjálvsagt ongan møguleika at meta um sáttmálan, uttan at hesar upplýsingar fyriliggja. Feløgini kunnu óttaleyst lata sáttmálanevndini hesar upplýsingar, tí sjálvsagt hevur nevndin tagnarskyldu í øllum spurningum hesum viðvíkjandi. Tíðarskeið v.m. Í reglugerðini er einki ásett um, hvussu langt tíðarskeið ein leikarasáttmáli kann umfata, sjálvtum Fótbóltssambandið í fyrsta umfari hevur hugsað sær, at sáttmálarnir verða avmarkaðir í eitt stytri tíðarskeið, kanska í mesta lagi upp til 2 ár. Greitt er, at gera feløgini leikarasáttmálar yvir fleiri ár, setir hetta størri krøv til ta dokumentatión, sum feløgini skulu lata nevndini, sum vísir, at felagið er ført fyri at halda skyldur sínar. Sáttmálabinding Av reglugerðini framgongur eisini, at eingin leikarasáttmáli er bindandi millum leikara og felag, fyrrenn sáttmálin er góðkendur av sáttmálanevndini. Somuleiðis framgongur, at felagið hevur skyldu at senda sáttmálan til góðkenningar í seinasta lagi 7 dagar eftir, at sáttmálin er undirskrivaður. Verður henda freist ikki hildin, er leikarin frígjørdur frá skyldum sínum sambært leikarasáttmálanum. Av hesum framgongur, eisini við tilvísing til grein 15 stk. 3 í kappingarreglunum fyri fótbólt, at einki felag kann gera avtalu galdandi mótvegis leikara, sum ikki er send inn til sáttmálanevndina til góðkenningar. Við øðrum orðum kann einki felag handheva ein leikarasáttmála, sum ikki er góðkendur, og tí verður heitt á øll feløg um skjótast gjørligt at fáa hesi viðurskifti í rættlag. Hinvegin framgongur eisini av reglugerðini, at tá sáttmálin er sendur til góðkenningar, er hann bindandi millum partarnar, til endaligt svar frá sáttmálanevndini fyriliggur. Originaleintøk Tá sáttmálanevndin skal átekna sáttmálan, er neyðugt at originaleintøkini verða send inn til góðkenningar. Leikarasáttmálin skal sum kunnugt annars undirskrivast í tveimum eintøkum, harav hvør parturin skal hava sítt eintakið. Tá leikarasáttmálin verður sendur aftur til leikara og felag, tekur sáttmálanevndin avrit av sáttmálanum, sum verður liggjandi hjá nevndini. Standardsáttmálin Fótbóltssambandið ætlar at prenta standardsáttmálan til feløgini at nýta, og her er at viðmerkja, at sjálvsagt er ikki neyðugt hjá øllum feløgunum at nýta tær ásetingar, sum framganga av standard-sáttmálanum. Tá sáttmáli verður gjørdur er eisini gjørligt at strika tær greinar út, sum ikki skulu nýtast. Av umsitingarligum grundum verður heitt á øll feløg um at nýta standardsáttmálan. Sambært reglugerðini skal eisini sum høvuðsregla standardsáttmálin verða nýttur. Tað er bert í serligum førum, at feløgini kunnu gera sínar egnu orðingar, men tá er treytin, at sáttmálin inniheldur ásetingar um øll týðandi viðurskifti, sum framganga av tí standardsáttmála, sum Fótbóltssambandið hevur góðkent. Góðkenning av sáttmálum Sáttmálanevndin skal gera vart við, at reglurnar um góðkenning av leikarasáttmálum eru galdandi fyri allar avtalur millum feløg og leikara, herundir eisini verandi sáttmálar, sum hava verið í gildi í farna kappingarári, og reglurnar eru eisini fyri leikarasáttmálar við útlendskar leikarar. Kostnaður Sum kunnugt kemur Fótbóltssambandið at hava útreiðslur av at góðkenna sáttmálar, herundir eisini útreiðslur til prenting av standardsáttmála, og tí hevur sáttmálanevndin avgjørt, at kostnaðurin fyri at fáa sáttmálan góðkendan, verður kr. 500,00. Rundskriv 2: dagf. 25.09.98 Mál: Leikarasáttmálar Gjørt verður vart við, at allir sáttmálar sumv erða sendir sáttmálanevndini í framtíðini skulu verða skrivaðir á forprentaða leikarasáttmálan. Loyvt er, at strika út tað sum ikki skal vera galdandi, men sum meginregla eiga øll høvuðsmál at verða galdandi. Hjáløgd eru eintøk av forprentaða leikarasáttmálanum og avrit av skrivi okkara til feløgini dagf. 04.05.98. Reglugerðin fyri góðkenning av leikarasáttmálum er at finna í kappingarskipanini fyri 1998. Rundskriv 3: dagf. 10.11.98 Mál: Leikarasáttmálar Sáttmálanevndin hevur á fundi 6. november 1998, samtykt fylgjandi í sambandi við innlatan av leikarasáttmálum til góðkenningar. a) Saman við umbøn um góðkenning av leikarasáttmála, skal felagi viðleggja fíggjarliga váttan. b) Saman við umbøn um góðkenning av leikarasáttmála, skal felagi viðleggja roknskap fyri undanfarna árið, fíggjarætlan fyri inniverandi ár go fíggjarætlan eitt ár fram. c) Á leikarasáttmálanum skal framganga: fult navn, bústaður, býur/bygd og føðingardagur. d) Í framtíðini verða bert forprentaðir leikarasáttmálar góðkendir Víst verður annars til skriv dagfest 4.5.98 og 25.09.98 viðv. leikarasáttmálum. Rundskriv 4: dagf. 21.11.98 Mál: Leikarasáttmálar Á fundi við feløgini 21. november 1998, varð kunngjørt, at leikarasáttmáli, sum ikki innihaldur fíggjarligt gjald ella samsýning, sleppa undan avgreiðslugjaldi kr. 500,00. Reglur fyri dómsnevndir innan ÍSF og viðgerð av kærum grein 1. Hvørt sersamband og hvør deild innan Í.S.F, ið hevur kappingarítrótt á skránni, hevur rætt at hava egnu dómsnevnd. grein 2. Dómsnevndin hevur tríggjar limir, ið verða valdir á aðalfundinum hjá sersambandi ella deild. Teir sita tvey ár í senn, soleiðis at tveir verða valdir eitt ár og ein árið eftir. Fyri hvønn av nevndarlimunum verður valdur varalimur at sita sama tíðarskeið sum nevndarlimurin. Nevndin skipar seg sjálv. Rætt at skjóta upp nevndarlim hava feløgini, ið eru umboðað á aðalfundinum, og nevnd sersambandsins ella deildarinna. Um so er, at eingin ársfundur hevur verið, ella at ítróttargreinin ikki hevur sjálvstøðuga deild, velur starvsnevnd Í.S.F. dómsnevndini grein 3. Ein hvør luttakari ella eitt hvørt felag, ið beinleiðis ella óbeinleiðis verður rakt av onkrum tilburði ella avgerð í sambandi við kapping ella annað innan virkið hjá sersambandinum ella deildini, kann kæra tilburðin ella avgerðina. grein 4. Kæran verður skrivliga at senda saman við kr. 500,- til sersambandið ella deildina innan tvey samdøgur eftir, at avgerðin ella tilburðurin er komin til kunnleika hjá viðkomandi. Um so er, at eingin sjálvstøðug deild er, verður kæran at senda til starvsnevnd Í.S.F. Vinnur kæran sømdir, verða kr. 500,- afturgoldnar. Sersamband og deild kunnu eisini av egnum ávum taka eina avgerð ella tilburð upp til viðgerðar, og skulu partarnir í málinum tá hava boð um hetta, áðrenn nøkur avgerð verður tikin. grein 5. Í sambandi við viðgerð av kærum skal sersambandið/deildin, áðrenn hon ger úrskurð, skrivliga biðja um frágreiðing frá feløgum ella einstaklingum, sum kært er um. Henda frágreiðing, sum skal vera skrivlig, skal vera sersambandinum/deildini í hendi í seinasta lagi fimm dagar eftir umbønina. Sersambandið/deildin skal, tá biðið verður um slíka skrivliga frágreiðing, leggja við avrit av kæruskrivinum. grein 6. Sersambandið ella deildin skulu skjótast til ber, og í seinasta lagi eina viku aftaná, at alt neyðugt tilfar í málinum er útvega, gera úrskurð og gera partarnar kunnugar við hann í innskrivaðum brævi. grein 7. Úrskurður sersambandsins/deildarinna kann av pørtunum kærast til dómsnevndina, og skal hetta verða gjørt í seinasta lagi sjey samdøgur eftir, at partarnir hava fingið kunnleika um úrskurðin. grein 8. Tá ið kæra er komin til dómsnevndina, skal hon, áðrenn kæran verður viðgjørd, avgera, um limur ella limir nevndarinnar eru luttøkuførir. Kemur nevndin til tað úrslit, at onkur av limum hennara ikki er luttøkuførur, taka varalimirnir sæti í nevndini, meðan málið verður viðgjørt. Í sambandi við viðgerðina av kærum kann dómsnevndin biðja um skrivliga frágreiðing frá pørtunum, dómara ella øðrum. Eisini kann dómsnevndin um neyðugt biðja um sakkøna hjálp, t.d. frá metingarmonnum, løgfrøðingum e.ø. Í seinasta lagi tvær vikur aftaná, at dómsnevndin hevur móttikið kæruna, skal hon gera úrskurð og kunna partarnar um hann í innskrivaðum brævi. grein 9. Sersambond, deildir ella dómsnevndin kunnu gera úrskurð viðvíkjandi øllum virksemi og leiki innan sersambandið/deildina. íroknað tulking av lógum og samtyktum, frátikið tó: 1. at strika meistaraheiti 2. at broyta meting dómarans í kapping 3. dómarans góðkenning ella ikki góðkenning av kappinarvølli og umstøðum. grein 10. Avgerðir hjá dómsnevndini eru endaligar og kunnu ikki broytast av øðrum myndugleika, t.d. aðalfundi, tó undantikið avgerðir, ið reka feløg ella einstaklingar úr Í.S.F. grein 11. Dómsnevndin stílar fyri, at úrskurðurin í stuttum verður endurgivin og festur á blað til brúk fyri seinni líknandi mál. grein 12. Tá tað omanfyri nevnda verður samtykt, fara allar reglur, ið stríða ímóti frammanfyri standandi viðv. dómsnevndum og kærum annars, úr gildi. Samtykt á aðalfundi Í.S.F.'s 22. mai 1991. BYRJUNARSKEIÐ A Endamálið við byrjunarskeið A er millum annað: at: geva skeiðluttakarunum eina stutta starvslæru og ástøðiligt innlit í tey mongu sjónarmiðini innan venjarastarvi. at: skikka skeiðluttakararnar til frálæru og leiðslu innan fótbóltsvenjing. at: eggja til víðari útbúgving. Skeiðið er annars væl egnað fyri foreldur og leiðarar annars, sum ikki hava ítøkiliga ætlan um víðari útbúgving, fyri víðari útbúgving krevst tó, at luttakari hevur A-skeiðið. Mannagongd fyri haldan av byrjunarskeiði í feløgunum: 01. Luttakaratalið skal í minsta lagi verða 10 og í mesta lagi 24. 02. Skeiðið kann haldast sum dag ella kvøldskeið og varar samanlagt í 12 tímar. 03. Felagið rindar FSF luttøkugjald kr. 100,- pr. luttakara. 04. Felagið ger avtalu við tveir venjarainstruktørar um frálæru, stað og skrá fyri skeiðið v.m. Instruktørar eru: Annfinn Danielsen, Hans Mourits Foldbo, Eli Hentze, Bjørn Krog, Trygvi Mortensen, Johan Nielsen, Jógvan Martin Olsen og Petur Simonsen. 05. Felagið setir hølir til, hevur vøll ella høll tøka, eftir avtalu við instruktørarnar. 06. Felagið skal hava tøkt til skeiðið: Frálærutalvu, OH- projektor, lørift, bóltar, keylur og vestar 07. Felagið rindar møguligar útreiðslur í sambandi við punkt 5 og 6. 08. Felagið hevur leikarar tøkar til praktisku frálæruna, eftir avtalu við instruktørarnar. 09. So skjótt avtala er gjørd við instruktørar, verður hetta fráboða FSF skrivstovuni, og í seinasta lagi 14 dagar áðrenn skeiðið skal haldast. 10. Luttakari fær prógv, um lagda skráin fyri skeiðið verður fylgd. 11. FSF rindar instruktørunum samsýning, endurgjald fyri ferðaútreiðslur og um neyðugt fyri gisting eftir nærri avtalu millum FSF og venjarainstruktørarnar. 12. Feløg kunnu gera sínamillum avtalu um haldan av byrjunarskeiði. Fyri at kunna luttaka á grundskeiðunum, er annars neyðugt at hava A-skeiðið. Reglugerð fyri FØROYA FÓTBÓLTSSKÚLA Fótbóltssamband Føroya: a) Fótbóltssamband Føroya, Útbúgvingarnevndin, skipar fyri Føroya Fótbóltsskúla og er hægsti myndugleiki skúlans og umsitir fylgjandi b) umsitingin hjá Fótbóltssambandinum hevur umsitingarligu ábyrgduna av skúlanum. c) góðkenning av fótbóltsskúlum, umstøður - tal av luttakarum og tal av venjarum/hjálparfólkum d) kunngerð av skúlanum e) áseting av luttøkugjaldi, í løtuni kr. 300,00 f) tilmeldingar til skúlarnar og býti av luttakarum millum skúlarnar g) at seta høvuðsvenjarar til skúlarnar h) bólkabýti og áseting av venjarum og hjálparfólkum i) innihaldstilfar - frálærutilfar v.m. j) at luttakararnir fáa t.d. sodavatn- bólt- T-shirt- prógv o.l. k) at gera avtalu, um mat til luttakararnar í samráð við feløgini l) samsýna feløgunum, sum standa fyri skúlunum, kr. 500,00 fyri hvønn venjara/hjálparfólk tey fáa til vega Feløgini a) at fráboða FSF hvør í felagnum hevur ábyrgd av skúlanum b) at fráboða FSF hvørjir venjarar og hjálparfólk verða tøk, og sum skulu hava neyðugan førleika. c) at ábyrgdarfólk frá felagnum altíð er tøkt á staðnum d) at ásetta talið av venjarum eru tøkir e) at ásetta talið av hjálparfólkum er tókt f) at venjarar og hjálparfólk fáa morgunmat, og til eftirmeting kaffi v.m. g) at skiftirúm og onnur hølir eru tøk h) at valli eru tøkir og hallir eisini i) at neyðug útgerð er tøk, herundir: mál, vestar, keylir j) at hátalaraanlegg við leysari mikrofon er tøkt Fótbóltsskúlar 2000 Tíðarskeið: Staður: Høvuðsvenjarar: 23.06. 10.00-16.00 Tórshavn Petur Simonsen, 24.06. 10.00-16.00 Mathias Davidsen 23.06. 10.00-16.00 Vágar Albert Ellefsen 24.06. 10.00-16.00 30.06. 10.00-16.00 Toftir Jógvan Martin Olsen, 01.07. 10.00-16.00 Johannus Danielsen 30.06. 10.00-16.00 Vágur Bjørn Krog 01.07. 10.00-15.00 07.07. 10.00-16.00 Klakksvík William "Bill" Jacobsen, 08.07. 10.00-16.00 Anfinn Danielsen Normering v.m. av skúlunum: bólkar: luttakarar: venjarar: hjálparfólk: Tórshavn 25 400 25 25 Toftir 12+3 192+16 15 12 Klakksvík 10 160 10 10 Vágur 9 144 9 9 Vágar 9 144 9 9 Árgangir: 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92 gentir og dreingir, luttakararnir tilmelda soleiðis, at teir velja skúla, nr. 1,2,3,4 og 5 Útgerð: Standardútgerð pr. bólk á 16 luttakarar: 1 bólt pr. luttakara, 8 vestar, 12 keylir ella hattar, 2 mál. Læknataska skal vera tøk, skiftingarrúm, dreigir, gentir, kunningardiskur, borðplanur + kostur Útgerð: Tórshavn Klakksvík Toftir Vágur Vágar vestar 200 80 112 80 80 keylir/hat 300 120 160 100 100 mál 25 10 20 10 10 S T E V N A 2 0 0 0 Endamál: Endamálið við stevnuni er at tryggja so einstáttaða avgreiðslu av teim einstøku dystunum sum gjørligt, so bæði tryggleikin hjá leikarunum, undirhaldsvirði í dystunum og andin í fótbóltslógini verða havd fremst í huga. A. GONGDIN Í LEIKI 1. Óloyviligur leikháttur og ósømulig framferð. a. Tað er skylda dómarans at verja leikararnar móti fyri-litarleysum leiki og leiki, ið kann verða mótleikara at skaða. Tá fyrilit fyri mótleikara verður skúgvað til viks, verður hetta beinanvegin at sekta. b. Tað er ósømilig framferð, at leikari roynir at fáa órættiligan fyrimun, ella roynir at erta mótleikara at bróta reglurnar um óloyviligan leikhátt. c. Nærdystarbrot, ið hevur við sær, at mótleikari missir bóltin ella ikki sleppur fram at bóltinum, verður ikki roknað sum smávegis, men verður at revsa eftir lógini. Leikarar, sum í nærdysti nýta armar ella hendur at halda mótleikara, verða beinanvegin revsaðir. Um leikari uttan fyrilit loypir ímóti bólti og mótleikara t.d. við at koma glíðandi við ferð móti mótleikara, verður tað sektað við beinleiðis frísparki, um hann nertir við mótleikaran, hóast bólturin verður spældur. Um leikari við vilja nýtir albogarnar í nærdysti, skal tað alt eftir umstøðunum metast sum skump ella slag og skal revsast hareftir. d. Dómarin skal ansa serliga væl eftir teimum nærdystum, og støðudystum, ið fara fram við tí fyri eyga at vinna fyrimun í næsta leikskifti ("spæl uttan bólt") og her taka í nýtslu teir givnu revsumøguleikarnar. e. Glíðandi takling á einum ella báðum beinum er loyvd, um hetta eftir meting dómarans ikki er vandamikið. Um leikarin, sum ger taklingina, ikki rakar bóltin, men spennir bein fyri mótleikaranum, skal dómarin døma beinleiðis fríspark og geva leikaranum ávaring. Ógvuslig takling aftanífrá, við avmarkaðum møguleika at røkka bóltin, verður revsað við beinleiðis frísparki og vísing av vølli. Ógvuslig takling, har dómarin metir leikaran ongan møguleika hava at spæla bóltin, verður revsað við beinleiðis frísparki og vísing av vølli. 2. Skemdargerð móti leikinum. Fyri at fremja undirhaldandi leik, verður roynt at sleppa undan tíðarspelli, og at dysturin byrjar aftur skjótast gjørligt. Sostatt skal leikari, ið á einhvønn hátt roynir at seinka mótstøðuliðinum at sparka fríspark, t.d. við at stilla seg beint frammanfyri bóltin, taka bóltin við sær ella sparka bóltin burtur v.m., revsast við ávaring. Somuleiðis skal leikari, sum í úrtíð fer úr "leikara-múrinum" fram móti bóltinum, áðrenn frísparkið er sparka, revsast við ávaring. 3. Skaddur leikari. Tá leikari er skaddur, skal dómarin spyrja leikaran, um hann hevur hjálp fyri neyðini. Um svarið er ja, skal dómarin loyva tveimum leiðarum at koma inn á vøllin at meta um skaðan og um neyðugt hjálpa leikaranum út av vøllinum til viðgerðar. Leikarin má ikki koma inn aftur á vøllin, fyrr enn dysturin er uppafturtikin, og skal hann tá eftir at hava fingið loyvið frá dómaranum koma inn í leikin aftur frá síðulinjuni. Um dysturin er steðgaður aftur, kann hann koma inn aftur á vøllin frá síðu- ella mállinju. Viðgerð av skaddum útileikara verður ikki loyvd á vøllinum. Undantøk skulu tó gevast, tá tað snýr seg um illa skaddan leikara. Heimafelagið hevur ábyrgd av, at sjúkrabøra er tøk við vøllin. Heitt verður á ábyrgdarmann heimafelagsins um at hava fólk tøkt til at bera børina, um neyðugt skuldi verið. 4. Viðurskifti við dómaratríbólkin. Leikarar, ið við orðum ella í verki sýna ósemju við dómaratríbólkin, skulu hava ávaring. Um leikari - við vitandi og vilja - skumpar, skúgvar, heldur og/ella slær nakran úr dómaratríbólkinum, skal leikarin beinanvegin verða vístur av vølli. 5. Persónlig revsing. Tá persónlig revsing verður givin, skal dómarin vissa sær at rætti persónurin verður revsaður, og at hetta verður framt á skilabesta hátt. 6. Fyrimunsreglan. Dentur verður lagdur á, at møguleikarnir í fyrimuns-regluni verða nýttir. Tá dómarin nýtir fyrimunsregluna og væntaði fyri-munurin verður av ongum (ikki uppstendur), verður dómarin at revsa tað upprunaliga brotið. 7. Útbúnaður Ikki er loyvt leikara at vera ílatin nakað/ hava nakað hangandi uppi á sær, ið kann vera vandamikið fyri hann sjálvan ella nakran annan leikara. B. FYRISITINGARLIG VIÐURSKIFTI. 1. Dómaratríbólkurin møtir við vøllin í seinasta lagi 1 tíma áðrenn dystarbyrjan. Heimafelagið hevur skyldu til at hava eitt ábyrgdarfólk (hesin skal ikki vera liðleiðarin) at taka sær av og ganga dómaratríbólkinum til handa undan, undir og eftir dysti. Ábyrgdarfólki møtir við vøllin í seinasta lagi 1 tíma áðrenn dystarbyrjan. 2. Dómaraseðilin verður latin dómaranum seinast 20 minuttir áðrenn dystarbyrjan. Undir leiðslu dómarans fylgjast liðini inn á vøllin. 3. Dómarin skal skoða leikútgerðina hjá øllum leikarunum, so sum skógvar, beinverjur v.m. Hann skal vissa sær útbúnaðin at vera eftir galdandi reglum. 4. Tá persónlig revsing verður givin, skulu hjálpar-dómararnir vera til hjálpar, fyri at allir neyðugir upplýsingar verða rætt skrásettir. 5. Tíð, mist í dysti av útskifting av leikarum, flyting av skaddum leikarum, drál ella av aðrari orsøk, verður eftir meting dómarans at leggja afturat vanligu leiktíðini hvønn hálvleik sær. Sum eina roynd skulu dómararnir í 1. deild í teim seinastu minuttunum í ávíkavíst fyrra og seinna hálvleiki kunngera fyri ábyrgdarmanninum, hvussu nógva tíð, teir hava lagt afturat. Síðan skal ábyrgdarmaðurin við skelti við tølum á vísa øllum pørtum á vøllinum og áskoðarunum, hvussu nógvar minuttir, dómarin hevur lagt afturat. Heitt verður á feløgini at syrgja fyri, at neyðug skelti eru tøk til hetta tiltakið og at ábyrgdarmaður altíð er tøkur at taka sær av hesum tiltaki. 6. Heimafelagið hevur skyldu at hava 5 bóltar tøkar til dyst í 1.- 2.- 3.- 4. og unglingadeildunum. Ein á vøllinum, ein við hvørt málið, og ein við hvørja síðulinju. Allir bóltarnir skulu góðkennast av dómaranum undan dystinum. Heimafelagið útvegar hóskandi tal av "bóltdreingjum/-gentum" at syrgja fyri, at bóltur altíð er tøkur í leiki. Hesi hjálparfólk mugu ikki koma inn um girðingina. 7. Útskifting av leikara fer fram við miðstrikuna. Eftirlitið hevur hjálpardómari ella dómari. Eykaleikarar kunnu, meðan leikur fer fram, bert hita upp aftanvert egið mál ella á økinum aftanvert hjálpardómaran. Ikki er loyvt at nýta bólt í slíkari upphiting. 8. Tað er ein treyt, at dystir verða leiktir eftir galdandi kappingarreglum. Dómarin fráboðar Fótbólts-sambandinum um møguligt óreglusemi. Er eygleiðari settur at eygleiða dystin, fráboðar eisini hann tilburðin. 9. Venjarar, leiðarar, massørur, lækni, navngivnir eykaleikarar og útskiftir leikarar skulu halda til í leikarabúrinum ella á útskiftingarbonkinum. Tað er tó loyvt venjaranum ella einum øðrum liðumboðsmanni at vera á "tekniska økinum", um slíkt tekniskt øki er merkt. Hini fólkini í nevnda persónsbólki - í mesta lagi tilsamans 10 fólk - skulu halda til í leikarabúrinum ella á útskiftingarbonkinum, ella í leikarabúrinum ið er økt við útskiftingarbonki. Í dysti, har tekniskt øki ikki er merkt, er loyvt venjaranum at standa við síðuna av leikarabúrinum ella útskiftingarbonkinum. Meðan dystur verður leiktur, er loyvt venjaranum at geva leikarunum taktiska vegleiðing. 10. Um heimafelagið tekur dystin upp á sjónband, verður víst til umrøðu á aðalfundi FSF í januar 1999 um, at heimafelagið fyri rokning FSF's skal lata dómarunum eitt eintak av sjónbandinum. NB: "Fyri rokning FSF" merkir, at FSF skal gjalda keypskostnaðin av bandinum, ið dómarin fær frá felagnum. KAPPINGARREGLUR FYRI FÓTBÓLT 1. Inngangur. GREIN 1. Allir dystir í føroysku lands- og steypakappingini verða leiktir eftir teimum reglum, ið henda lóg ásetur, og teimum alheimsreglunum fyri fótbólt, ið eru galdandi. Hægsta myndugleika í øllum fótbóltsviðurskiftum hevur Fótbóltssamband Føroya (F.S.F.). Stk. 3. Kappingarnevnd F.S.F.'s umsitur allar spurningar í samband við lands- og steypakappingina, heruppií kappingarskrá og møguligar broytingar í skránni. GREIN 2. Kappingarárið er frá 01. januar til 31. desember. GREIN 3. F.S.F. hevur fyrsta rættin til vøllirnar, tá landskappingar- og steypadystir og aðrir dystir, skipaðir av F.S.F., verða leiktir. 2. Skipan av kappingum. GREIN 4. Landskappingin í fótbólti verður skipað soleiðis: A: Vaksnamannadeildin. 1. deild, 2. deild, 3. deild, 4. deild, Fyri at luttaka í vaksnamannadeildini, skal leikari vera fyltur 16 ár. B: Unglingadeildin Fyri at kunna luttaka í unglingadeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 19 ár, men vera fyltur 15 ár 01. januar í kappingarárinum. C: Dreingjadeildin Fyri at kunna luttaka í dreingjadeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 16 ár 01. januar í kappingarárinum. D: Smádreingjadeildin Fyri at kunna luttaka í smádreingjadeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 14 ár 01. januar í kappingarárinum. E: Piltadeildin Fyri at kunna luttaka í piltadeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 12 ár 01. januar í kappingarárinum. F: Smápiltadeildin Fyri at kunna luttaka í smápiltadeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 10 ár 1. januar í kappingarárinum. G: Kvinnudeildin a) 1. og 2. deild: 1. deild 2. deild Fyri at kunna luttaka í kvinnudeildini, skal leikari vera fyltur 15 ár. b) Gentudeildin: Fyri at kunna luttaka í gentudeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 17 ár 01. januar í kappingarárinum. c) Smágentudeildin: Fyri at kunna luttaka í smágentudeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 14 ár 01. januar í kappingarárinum. d) Gentur 10-12 ár Fyri at kunna luttaka í deildini gentur 10-12 ár, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 12 ár 1. januar í kappingarárinum. e) Pinkudeildin Fyri at kunna luttaka í pinkudeildini, skal viðkomandi leikari ikki vera fyltur 10 ár 1. januar í kappingarárinum. GREIN 5. Í lands- og steypakappingum er leiktíðin henda: 1., 2., 3. og 4. deild. Unglingadeildin . Dreingjadeildin Smádreingjadeildin Piltadeildin Smápiltadeildin Kvinnur 1. og 2. deild Gentudeildin Smágentudeildin Gentur 10-12 ár Pinkudeildin 2 x 45 min 2 x 45 min 2 x 40 min. 2 x 35 min. 2 x 25 min. 2 x 20 min. 2 x 45 min. 2 x 30 min. 2 x 20 min. 2 x 20 min. 2 x 20 min. Stk. 2. Stendur eftir vanliga leiktíð á jøvnum í finaludysti í landskappingini, verður umdystur leiktur, og er leiktíðin tá henda: 1., 2., 3. og 4. deild Unglingadeildin Dreingjadeildin . Smádreingjadeildin Piltadeildin Kvinnudeildin Gentudeildin 2 x 15 min. 2 x 10 min. 2 x 10 min 2 x 10 min. 2 x 10 min. 2 x 10 min. 2 x 10 min. Stk. 3. Er talan um, at leiktir verða tveir finaludystir í lands- ella steypakapping, tveir semifinaludystir í lands- ella steypakapping, tveir upp- og niðurflytingardystir í landskapping, og tað stendur á jøvnum, telja mál vunnin á útivølli dupult. Er framvegis javnstøða, verður farið fram eftir grein 5, stk. 4 og 5. Stk. 4. Er talan um, at leiktir verða tveir finaludystir í lands- ella steypakapping, tveir semifinaludystir í lands- ella steypakapping, tveir upp- og niðurflytingardystir í landskapping, og tað framvegis stendur á jøvnum, eftir at grein 5, stk. 3 er brúkt, verður umdystur leiktur, og er leiktíðin tá tann sama, sum í grein 5, stk. 2. Stk. 5. Er støðan framvegis javnleikur eftir umdyst, verður sektarsparks-kapping, soleiðis at hvørt liðið fær 5 brotsspørk, sum fimm ymiskir leikarar sparka. Gjørt verður av við lutakasti, hvat liðið skal byrja. Stendur framvegis á jøvnum, heldur sektarsparkskappingin fram á sama hátt, til vinnarin er funnin. GREIN 6 Vinnarin í teimum ymisku deildunum fær hetta heitið: 1. deild 2. deild 3. deild 4. deild Unglingadeildin Dreingjadeildin Smádreingjadeildin Piltadeildin Piltadeildin hálvan vøll Smápiltadeildin Kvinnudeildin: 1. deild 2. deild Gentudeildin Smágentudeildin Gentur 10-12 ár Pinkudeildin Føroyameistari Vinnari í 2. deild Vinnari í 3. deild Vinnari í 4. deild Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Vinnari í 2. deild Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari Føroyameistari GREIN 7. Tað lið, sum aftan á kappingarárslok er nr. 10 í 1. deild, flytur niður í 2. deild. Nr. 1 í 2. deild flytur upp í 1. deild. Tað lið sum er nr. 9 í 1. deild og tað lið sum er nr. 2 í 2. deild, leika um rættin til umboðan í 1. deild. Liðini leika tveir dystir móti hvørjum øðrum, ein heima og ein úti. Stendur á jøvnum eftir seinna dystin, verður umdystur leiktur, sambært gr. 5, stk. 2. Er støðan framvegis javnleikur eftir umdyst, verður fari fram sambært gr. 5. stk. 5. Eru hesi feløg frammanundan umboðaði í 1. deild, verður nr. 3 ella nr. 4 at leika um uppflyting. Eru hesi feløg eisini frammanundan umboðaði í 1. deild, verður eingin flyting hetta árið. Stk. 2. Nr. 10 í 2. deild flytur niður í 3. deild. Nr. 1 í 3. deild flytur upp í 2. deild. Nr. 9 í 2. deild og nr. 2 í 3. deild, leika um rættin til umboðan í 2. deild. Liðini leika tveir dystir móti hvørjum øðrum, ein heima og ein úti. Stendur á jøvnum eftir seinna dystin, verður umdystur leiktur, sambært gr. 5, stk. 2. Er støðan framvegis javnleikur eftir umdyst, verður fari fram sambært gr. 5. stk. 5. Eru hesi feløg frammanundan umboðaði í 2. deild, verða nr. 3 ella nr. 4 at leika um uppflyting. Eru hesi feløg eisini umboðaði í 2. deild, verður eingin flyting hetta árið. Stk. 3. Nr. 10 í 3. deild flytur niður í 4. deild. Nr. 1 í 4. deild flytur upp í 3. deild. Nr. 9 í 3. deild og nr. 2 í 4 deild, leika um rættin til umboðan í 3. deild. Liðini leika tveir dystir móti hvørjum øðrum, ein heima og ein úti. Stendur á jøvnum eftir seinna dystin, verður umdystur leiktur, sambært gr. 5, stk. 2. Er støðan framvegis javnleikur eftir umdyst, verður fari fram sambært gr. 5. stk. 5. Eru hesi feløg frammanundan umboðaði í 3. deild, verða nr. 3 ella nr. 4 at leika um uppflyting. Eru hesi feløg eisini umboðaði í 3. deild, verður eingin flyting hetta árið. Stk. 4. Kappingarnevnd F.S.F.'s kann geva loyvi til, at leikast kann 1 (ein) upp- og niðurflytingardystur á uttanveltaðum vølli, um avvarandi feløg semjast um tað. Stk. 5. Feløg, ið flyta úr 1. deild niður í 2. deild og frammanundan eru umboðaði í 2. deild, skulu flyta annað av liðunum niður í 3. deild, og verður tá einki ella eitt lið at flyta niður í 3. deild hetta árið. Stk. 6. Feløg, ið flyta úr 2. deild niður í 3. deild og frammanundan eru umboðaði í 3. deild, skulu flyta annað av liðunum niður í 4. deild, og verður tá einki ella eitt lið at flyta niður í 4. deild hetta árið. GREIN 8. Eingin leikari, sum hevur luttikið í landskappingini í eini deild, kann sama kappingarár luttaka í landskappingardysti í eini lægri deild, uttan at felag hansara í millumbilinum ella sama dag, hevur leikt lands-kappingardyst, sum hesin ikki luttók í, í hægru deildini. Tá felag leikar í fleiri deildum, roknast hægsta deildin at hava leikt fyrst. Leikarar í unglingadeildini, ið lúka treytirnar fyri at luttaka í vaksnamannadeildini, koma tó ikki undir hesa reglu. Ikki er loyvt unglingi at leika tveir dystir í vaksnamannadeildini sama leikdag. Leikarar í dreingjadeildini, ið lúka treytirnar fyri at luttaka í unglingadeildini, koma tó ikki undir hesa reglu. Ikki er loyvt dreingi at leika bæði í unglinga- og dreingjadeildini sama leikdag. Stk. 2. Luttekur felag við meira enn einum liði innan somu deild, verður flyting at fara fram á sama hátt sum millum hægri og lægri deild. Lið-ini skulu tá nevnast í bókstavarøð, soleiðis at A-liðið verður at rokna sum tann hægra deildin og B-liðið sum tann lægra deildin, og verður hildið soleiðis fram alt eftir, hvussu nógv lið luttaka í somu deild. Stk. 3. Eykamaður, sum kemur inn í fótbóltsdysti, verður, hvat ið niður-flyting viðvíkur, at rokna sum annar leikari á viðkomandi liði. Stk. 4. Tað er bert loyvt leikara at leika ein dyst hvønn leikdag. Tó er loyvt málmanni í lægri vaksnamannadeild, at verða eykamálmaður í hægri vaksnamannadeild sama leikdag. Leygardagur og sunnudagur verða roknaðir sum ein leikdagur. Í teimum yngru deildunum kann Kappingarnevndin gera frávik í hesi reglu. Stk. 5. Niðurflyting frá hægri deild til lægri deild er ikki loyvd eftir at fjórðseinasti dystur í kappingarárinum er leiktur. Tó er tað loyvt leikara, ið einans hevur leikt 3 landskappingardystir í eini hægri deild, at flyta niður í lægri deild. Stk. 6. Í unglingadeildini er loyvt, at allir leikarar kunnu skiftast út allan dystin. (Sonevnd "flúgvandi útskifting"). GREIN 9. Eingin landskappingar- ella steypadystur má verða leiktur undir almennari guðstænastu, og um møguligt heldur ikki byrja fyrr enn ein tíma aftaná at slík guðstænasta er lokin. 3. Luttøka í lands- og steypakappingum. GREIN 10. Kappingarnevndin ásetur gjøllari reglur viðvíkjandi tilmelding til luttøku í lands- og steypakappingunum. Stk. 2. Tá feløgini hava boðað frá luttøku, leggur Kappingarnevndin kappingina til rættis og kann gera av, at kappingin í 4. deild og í teimum lægru deildunum og kvinnudeildini skal vera einkult ella dupult, og hvussu liðini skulu verða skift sundur í deildir og bólkar. Stk. 3. Feløgini gjalda luttøkupening til F.S.F. fyri hvørt luttakandi liðið soleiðis: 1., 2., 3. og 4. deild Hinar deildirnar kr. 500,00 kr. 300,00 Stk. 4. Luttøkugjaldið skal vera skrivstovu F.S.F.'s í hendi ein mánað áðrenn kappingarárið byrjar, og felag sleppur ikki at luttaka í kappingini, fyrr enn peningurin er goldin. GREIN 11. Kappingarnevndin kann loyva felagi at taka lið úr kappingini. Umsókn um hetta skal sendast skrivliga til F.S.F. Góðtekur Kappingarnevndin umsóknina, verða teir dystir, hetta lið hevur leikað, ikki stig- og málroknaðir. 4. Loyvisbrøv v.m. GREIN 12. Fyri at leikari kann luttaka í lands- og steypakappingini, skal viðkomandi hava loyvisbræv frá F.S.F. Stk. 2. Feløgini hava ábyrgdina av at melda allar leikarar sínar til F.S.F. við upplýsingum um navn, bústað og føðingardag. F.S.F. skrásetur allar leikarar og flýggjar loyvisbræv út. Stk. 3. Tá leikari hevur fingið loyvisbræv, er hann at meta sum lógligur leikari. GREIN 13. Skráseting og loyvisbræv eru gyldug, til felag gevur kappingar-nevndini skrivliga fráboðan um, at viðkomandi leikari ikki longur leikar fyri felagið. Um leikari flytur úr Føroyum og tekur sær bústað uttanlanda, fer loyvisbrævið úr gildi, samanber tó grein 17, stk. 2. Stk. 2. Sigur leikari seg úr tí felagi, hann leikar við, kann hann leika við øðrum føroyskum felagi, 1 (ein) mánaða eftir seinasta leikdag hansara. Kappingarnevndin ásetur dagin fyri, nær nýggja loyvisbrævið kemur í gildi. Stk. 3. Verður avtaluleikari leysgivin frá tí felagi hann leikar við, kann hann leika við øðrum føroyskum felag, tá skrivlig umsókn um nýtt loyvisbræv er komin Kappingarnevndini í hendi. Kappingarnevndin ásetur dagin fyri, nær nýggja loyvisbrævið kemur í gildi. Stk. 4. Kappingarnevndin kann í serligum førum gera frávik í stk. 2. GREIN 14. Saman við umsóknini um at skifta felag, verður galdandi loyvisbræv latið Kappingarnevndini við átekning frá felagnum um, at leikari er leysgivin frá felagnum. Stk. 2. Flyting frá felagi til annað felag er ikki loyvt leikara eftir 28. juli í kappingarárinum. Stk. 3. Flyting frá felagi til annað felag er ikki loyvt avtaluleikara eftir 28. juli í kappingarárinum. Stk. 4. Feløgum er bert loyvt at seta seg í samband við leikara í øðrum felagi í Føroyum, frá kappingarársenda til kappingarársbyrjan. Samstundis skal felagið kunna avvarandi felag um hetta. Stk. 5. Um leikari flytur frá einum felagið til annað millum 2 kappingarár, skal viðkomandi hava nýtt loyvisbræv áðrenn lands- og steypa-kappingin byrjar. GREIN 15. Felagið, leikari hevur leikað fyri, kann nokta leikara at flyta til annað felag sama kappingarár, um so er, at felagið metir, at peningalig ella onnur felagslig áhugamál binda leikaran. Stk. 2. Felagið skal lata sítt mótmæli til Kappingarnevndina, sum ger úrskurð í málinum. Stk. 3. Um felag noktar leikara at leika fyri annað felag, kann leikari kæra til Kappingarnevndina, sum ger úrskurð í málinum. Bindandi avtalur millum leikara og felag skulu annars altíð góðkennast af F.S.F. 5. Útlendskir leikarar. GREIN 16. Útlendskur fótbóltsleikari skal hava loyvisbræv frá F.S.F. fyri at kunna luttaka í føroysku lands- og steypakappingini. Stk. 2. Útlendskur fótbóltsleikari kann bert fáa loyvisbræv til at leika í kappingini í 1., 2., 3., og 4. deild menn og 1. deild kvinnur fyri kappingarárið, um umsókn um hetta verður latin Kappingarnevndini í seinasta lagi 28. juli í kappingarárinum. Við umsóknini skal fyriliggja skrivlig váttan frá útlendska leikaranum og felagnum hann leikar við, um ætlaðu flytingina. Í hinum deildunum kann útlendskur leikari fáa loyvisbræv, tá hann er skrásettur sum fluttur til Føroya. Stk. 3. Fyri at fáa spæliloyvi, skal útlendskur leikari lata Kappingarnevndini váttan frá fótbóltssambandinum í viðkomandi landi um, at hann er leysgivin frá útlendska felagnum. Stk. 4. Lið, ið luttekur í føroysku lands- og steypakappingini, hevur loyvi til at nýta í mesta lagi fýra útlendskar leikarar í einum dysti. GREIN 17 Sum útlendskur fótbóltsleikari verður roknaður persónur, ið ikki hevur føroyskan borgararætt, og sum ikki hevur havt fastan bústað í Føroyum seinastu trý árini frammanundan, at umsókn um loyvisbræv verður latin Kappingarnevndini. Stk. 2. Føroyingur, sum hevur havt ella hevur fastan bústað í útlondum, kann fáa loyvisbræv til at leika í Føroyum, tá hann er leysgivin eftir regluni í grein 16, stk. 3. Føroyskur avtaluleikari uttanlands kann bert fáa loyvisbræv til at leika í Føroyum um umsókn um hetta verður latin Kappingarnevndini í seinasta lagi 28. juli í kappingarárinum. Við umsóknini skal fyriliggja skrivlig váttan, frá avtaluleikaranum og felagnum hann er avtalubundin við, um ætlaðu flytingina. 6. Vøllurin GREIN 18 Allir fótbóltsvøllir, ið verða nýttir í føroysku lands- og steypa-kappingini, skulu vera góðkendir av F.S.F. Stk. 2. F.S.F. ásetur nærri reglur um vøllirnar og kann undir serligum umstøðum gera frávik. Stk. 3. Felagið, sum leikar á heimavølli, skal merkja vøllin væl av og girða hann soleiðis, at áskoðarar hvørki sleppa til síðu- ella endamerki. 7. Dómarar og linjuverjar. GREIN 19. Dómaradeild F.S.F.'s, ið verður vald av F.S.F. og Dómarafelagi Føroya í felag, hevur hægsta myndugleika í øllum spurningum um at tilnevna dómarar og linjuverjar. Stk. 2. Í dómaradeildini eru 4 limir. Av teimum velur F.S.F. 2 limir og Dómarafelag Føroya 2 limir. Nevndin skipar seg sjálv. GREIN 20. Tað liðið, ið leikar á heimavølli, hevur ábyrgdina av vælferð dómar-anna og linjuverjanna bæði undan, undir dystinum og eftir dystin. Stk. 2. Heimaliðið eigur altíð at ansa eftir, at eingin áskoðari órógvar ella sýnir óhøviskan atburð móti dómara, linjuverjum ella leikara. Stk. 3. Tá ið dystur verður leiktur, má eingin koma inn á vøllin uttan við serligum loyvi frá dómaranum. GREIN 21. Dómaradeild F.S.F.'s setur dómarar og linjuverjar til dystir í 1., 2., 3. og 4. deild, unglingadeildini og 1. deild kvinnur. Í øðrum deildum er tað heimaliðið, ið setur dómarar og linjuverjar at døma dystin. Stk. 2. Í steypakappingini kann víkjast frá regluni í stk. 1, og skipar dómara-deild F.S.F. tá fyri, hvussu dómarar og linjuverjar skulu tilnevnast. GREIN 22. Heimaliðið skal seta seg í samband við tann tilnevnda dómaran og við útiliðið í seinasta lagi 3 dagar undan dystinum og upplýsa, hvønn klokkutíma, dysturin skal leikast, og annars skal heimaliðið vissa sær, at alt er í lagi til dystin. GREIN 23. Dómarin kannar eftir, um alt er í lagi, áðrenn dystur byrjar. Stk. 2. Um dómarin heldur, at vøllurin er í slíkum standi, at spælið kann vera vandamikið, kann hann gera av, at dysturin ikki skal verða leiktur. Dómarin kann, í samráð við liðskipara, steðga dysti, ið verður leiktur, orsakað av vánaligum líkindum. Dysturin kann í mesta lagi verða útsettur í ein tíma. Fráboðan um hetta skal beinanvegin gevast Kappingarnevndini, sum ásetur nýggjan dyst. Stk. 3. Dómarin kann somuleiðis nokta at seta dyst í gongd ella steðga dysti, ið verður spældur, um so er, at vøllurin ikki er merktur, málnetini ikki eru heil v.m. og at vøllurin annars ikki lýkur tey krøv, sum nevnd eru í reglugerðini fyri vøllir, sbr. grein 18, stk. 2. Stk. 4. Heimaliðið hevur ábyrgdina av, at vøllurin lýkur krøv F.S.F.'s. GREIN 24. Samsýning til dómaratríbólkin, fyri døming og allar aðrar útreiðslur eru hesar: 1. deild 2. deild 3. deild 4. deild Unglingadeildin 1. deild kvinnur 2. deild kvinnur Aðrar deildir kr. 1.600,00 kr. 1.200,00 kr. 550,00 kr. 300,00 kr. 500,00 kr. 700,00 kr. 300,00 kr. 130,00 Steypakappingin hjá monnum: Innleiðandi- 1. umfar- kr. 1.200,00 2. umfar (bólkaumfar), fjórðings- finala, 1. og 2. hálvfinala kr. 1.600,00 Finala- kr. 2.200,00 Steypakappingin Kvinnur kr. 700,00 Stk. 2. Heimaliðið skal rinda fyri samsýning til dómaratríbólkin, og skal samsýningin rindast áðrenn dystarbyrjan. Fótbóltssambandið rindar fyri møguliga gisting, eftir nærri avtalu millum dómaratríbólkin og Fótbóltssambandið. GREIN 25. Tveir linjuverjar verða tilnevndir. Hesir skulu undir avgerð dómarans gera vart við, tá ið bólturin er úti av vøllinum, og hvør eigur innkast, hornaspark ella málspark. Linjuverjarnir skulu somuleiðis hjálpa dómaranum at kanna eftir, at spælið gongur eftir reglunum. Stk. 2. Um linjuverji í ótíð leggur seg út í avgerðir dómarans ella sýnir óhóskandi atburð, skal dómarin loysa hann úr starvinum og fáa annan í staðin. Tílíkar hendingar verða at leggja fyri F.S.F. Heimaliðið letur linjuverjar fáa fløgg til nýtslu, og skulu hesi vera gul ella reyð. GREIN 26. Møtir dómarin ikki upp til ásettan dyst í 1., 2., 3. deild, unglinga-deildini og 1. deild kvinnur, ásetur Kappingarnevndin nýggjan dyst. Stk. 2. Boð um hetta verða beinanvegin at geva Kappingarnevndini, sum ger úrskurð um, hvørja avleiðing hetta skal hava fyri dómara og tað felag, hann umboðar. Stk. 3. Í hinum deildunum ásetur heimaliðið nýggjan dyst, um dómarin ikki er møttur. Fráboðan um hetta skal beinanvegin gevast Kappingar-nevndini, sum undir serligum umstøðum kann nokta at flyta dystin sum ásett av heimaliðinum. 8. Dómaraseðilin. GREIN 27. Dómaraseðilin skal vera í trimum eintøkum við báðum liðum á, eitt til heimaliðið, eitt til útiliðið og eitt til dómara. Seðilin skal handast dómaranum, áðrenn dystur byrjar. Á dómara-seðlinum skulu standa allir leikararnir, tó í mesta lagi 16 tilsamans fyri hvørt felag. Stk. 2. Eftir leikbyrjan er bert loyvt at seta skotin mál, úrslit, skiftingar, ávaringar, útvísingar, dómarans viðmerkingar og undirskrift dómarans á dómaraseðilin. Stk. 3. Eftir dystin skal dómaraseðilin sendast til Kappingarnevndina í seinasta lagi 2 dagar eftir dystin. Stk. 4. Dómaraseðilin verður fyltur út undir ábyrgd av liðformanni og dóm-ara. Liðformaðurin skrivar undir við ábyrgd, meðan dómarin er hjá. Stk. 5. Kæra um møguligan skeivleika á dómaraseðili skal vera Kappingar-nevndini í hendi seinast 5 dagar eftir at dystur er leiktur, kæran skal vera skrivlig og frá felag/dómara sum er partur í málinum. 9. Bólturin. GREIN 28. Bólturin skal hava hesar støddir: 1., 2., 3. og 4. deild og unglingadeildin, bólt nr. 5. Dreingja-, smádreingja-, piltadeildin og kvinnudeildin bólt nr. 4. Tó kann bóltur nr. 5 nýtast í hesum deildum, um so er, at bæði feløgini og dómari eru samd um hetta. Tað liðið, sum leikar á heimavølli, skal útvega bólt og tiltaksbólt. 10. Búnar. GREIN 29. Hvørt liðið skal hava serligan, samlittan búna. Eru litbúnarnir so líkir, at dómarin heldur tað vera ringt at skilja teirra millum, skal útiliðið skifta búna. Leika bæði liðini á útivølli, skal tað liðið, ið er fremri í bókstavarøð skifta búna. Stk. 2. Dómarin og linjuverjar skulu vera í búna, sum líkist frá búnum leikaranna. Stk. 3. Hvør leikari skal hava nummar á rygginum, og skal hetta í hædd ikki vera minni enn 25 cm. Í yngru deildunum kann nummari verða minni, tó ongantíð minni enn 16 cm í hædd. Stk. 4. Um leik- ella venjingarbúni hevur lýsing, skulu hesar lúka treytir, F.S.F. ásetir í kunngerð. Tað er ikki loyvt dómara ella linjuverja at hava lýsing á búnanum. 11. Heimavøllur - útivøllur. GREIN 30. Í lands- og steypakappingini hevur fyrst trekta liðið heimavøll. Stk. 2. Møtast tvey lið í lands- og steypakappingini, og talan er um semifinalu- ella finaludyst, har annað hevur vunnið á heimavølli og hitt á útivølli, eigur tað liðið heimavøll, ið hevur vunnið á útivølli. Stk. 3. Um bæði liðini hava vunnið á heimavølli ella útivølli, verður lutakast og eigur fyrst trekta liðið heimavøll. 12. Dysturin. GREIN 31. Eingin fótbóltsdystur má byrja við færri enn átta leikarum í lógligum búna á hvørjum liðið, og eru liðini ikki fullmannað 15. min. aftan á leikbyrjan, kann dómarin slíta dystin. Um dysturin verður slitin, skal dómarin beinanvegin geva Kappingar-nevndini skriftliga fráboðan um hetta. Kappingarnevndin ger úrskurð í málinum og kann avgera, at tað liðið, ið ikki var fullmannað, skal tapa dystin. GREIN 32. Allir dystir skulu byrja til ásettu tíðina. Kappingarnevndin kann undir serligum umstøðum áseta hvønn klokkutíma, dysturin skal byrja, hóast heimaliðið hevur ásett aðra tíð samb. grein 22. Kappingarnevndin skal geva báum liðunum og dómaranum boð um hetta. Stk. 2. Liðini kunnu samráðast um, nær ásettur dystur skal leikast. Koma liðini til eina aðra tíð enn tann upprunaliga ætlaða, skal dómarin fáa fráboðan um hetta, og skal hann góðkenna hetta. Um liðini ikki koma ásamt, er reglan í grein 22 galdandi. Stk. 3. Um lið ikki uttan haldgóða orsøk møtir til tíðina, ella í seinasta lagi 15 min. eftir, at dysturin skuldi byrja, tapir viðkomandi lið dystin, soleiðis at møtta liðið fær 3 stig við málmuninum 0-0. Í piltadeildini, smápiltadeildini, smágentudeildini, deildini gentur 10-12 og pinkudeildini, er tó reglan tann at møtta liðið fær 2 stig við málmuninum 0-0. Dómarin skal beinanvegin geva Kappingarnevndini fráboðan um hetta, og hon ger úrskurð í málinum. Stk. 4. Sama er galdandi um lið við leikbyrjan noktar at leika uttan haldgóða grund ella noktar at halda fram, til leikur er lógliga lokin. Stk. 5. Lið, sum ikki møtir upp til annan semifinalu- ella finaludystin, tapir báðar dystirnar við málmuninum 0-0. GREIN 33. Vunnin dystur gevur 3 stig. Javnleikur 1 stig. Í piltadeildini, smápiltadeildini, smágentudeildini, deildini gentur 10-12 og pinkudeildini, er tó reglan tann at vunnin dystur gevur 2 stig og javnleikur 1 stig. Stk. 2. Standa tvey ella fleiri lið á jøvnum í stigum, eru innanhýsis dystir avgerandi fyri raðfylgjuna. Stendur framvegis á jøvnum, er málmunurin avgerandi fyri raðfylgjuna. Er málmunurin hin sami, er tað liðið fremst, ið hevur flest vunnin mál. Stendur framvegis á jøvnum, verður nýggjur dystur ásettur at leika á uttanveltaðum vølli. Stendur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður umdystur leiktur samsvarandi grein 5, stk. 2. Er støðan framvegis javnleikur, verður sektarsparkskapping samsvarandi grein 5, stk. 5. GREIN 34. Ber leikari seg so ósømiliga at á leikvølli, at dómarin má reka hann úr leiki, skal dómarin skrivliga siga Kappingarnevndini frá hesum, og skal Kappingarnevndin nokta slíkum leikara at luttaka í kapping í ásetta tíð. Er talan um leikara, ið leikar í bæði unglinga- og vaksna- mannadeild, fær viðkomandi leikbann frá fyrstkomandi leikdegi at rokna. Stk. 2. Dómarin skal eisini skrivliga boða Kappingarnevndini frá teimum ávaringum, ið givnar verða. Tá leikari hevur fingið 3 gul kort, 1 dag leikbann. Tá leikari harnæst hevur fingið 2 gul kort, 1 dag leikbann. Tá leikari harnæst hevur fingið 1 gult kort, 1 dag leikbann Tá leikari harnæst hevur fingið 1 gult kort, 2 dagar leikbann. Fyri hvørt gult kort afturat, skal Kappingarnevndin taka støðu til leikbann, minst 2 dagar. Ávaringar givnar í steypakappingum eru bert galdandi í steypakappingunum. Ávaringar givnar í unglingadeildini eru bert galdandi fyri hesa deild. GREIN 35. Nýtir dómari rætt sín til at slíta leik ella reka leikara úr leiki, skal hann beint eftir dystin skrivliga siga Kappingarnevndini frá hesum og greiða frá, hví hann gjørdi so. GREIN 36. Heldur liðformaðurin, at dómarin misnýtir vald sítt, skal hann sámuliga mótmæla tí á leikvøllinum. Tekur dómarin ikki mótmæli hansara fyri fult, kann liðformaðurin ella felag hansara senda kæru til Kappingarnevndina í seinasta lagi 2 samdøgur eftir dystin, og ger Kappingarnevndin úrskurð í málinum. GREIN 37. Møtir lið uttan haldgóða orsøk ikki til dyst, kann liðið verða koyrt úr kappingini. Kappingarnevndin ger annars úrskurð um, hvørjar av-leiðingar hetta skal hava fyri viðkomandi liðið og kappingina í viðkomandi deild. Kappingarnevndin tekur eisini avgerð um, hvussu skal verða við málum og stigum, ið eru vunnin ímóti hesum liðið. Kappingarnevndin kann í hesum sambandi skipa fyri umdystum. 13. Steypakappingar. GREIN 38. Reglur fyri steyp, ið givin eru til kappingar millum feløg, ella broytingar av slíkum reglum, skulu í seinasta lagi 10 dagar áðrenn slíkur dystur verður leiktur, latast F.S.F. til kanningar. Heldur F.S.F. slíkar reglur vera F.S.F. til bága, skulu tær broytast, áðrenn kappast verður um steypið. Stk. 2. Brýtur felag hesa grein við vilja, sleppur tað ikki at luttaka í almennari kapping innan F.S.F., fyrr enn tað lýkur tær treytir, ið F.S.F. hevur ásett. 14. Brot og kærur. GREIN 39. Kærur um brot á hesar reglur skulu sendast Fótbóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar eftir, at brotið er framt. Saman við kæruni skulu sendast kr. 500,-, ið verða afturgoldnar, um kæran vinnur sømdir. Stk. 2. Í kæruni, ið skal vera skrivlig, skal gjølliga verða greitt frá, hvat farið er fram, og hvat kært verður um. Stk. 3. F.S.F. kann eisini í serligum førum sjálvt taka eitt mál til viðgerðar, um illgruni er um, at eitt ávíst felag hevur framt brot á hesar reglur. F.S.F. skal tá geva felagnum boð um hetta, áðrenn nøkur avgerð verður tikin. GREIN 40. Brot á hesar kappingarreglur verða viðgjørd av Kappingarnevndini, sum kann gera úrskurð um, at felag, ið hevur framt brot á hesar reglur, skal revsast við: a. ávaring, b. bót, c. at tapa dyst, d. at felagið verður dømt at missa heimavøll í ein ella fleiri dystir. e. at felagið verður koyrt úr kappingini. Stk. 2. Kappingarnevndin ger eisini úrskurð um, hvussu verða skal við vunnum málum og stigum mótvegis liði, ið verður koyrt úr kapping-ini. Verður lið dømt at tapa dyst, verður málmunurin 0-0 roknaður. Stk. 3. Í sambandi við viðgerð av kærum skal kappingarnevndin, áðrenn hon ger úrskurð smb. stk. 1, skrivliga biðja frágreiðing frá feløgum ella einstaklingum, sum kært er um. Hendan frágreiðing, sum skal vera skrivlig, skal vera kappingarnevndini í hendi í seinasta lagi 5 dagar eftir umbønina. Stk. 4. Kappingarnevndin skal, tá hon biður feløg ella einstaklingar um skrivliga frágreiðing smb. stk. 3, samstundis leggja við avrit av kæruskrivinum. GREIN 41. Avgerðir hjá Kappingarnevndini um brot á hesar reglur kunnu kærast til dómsnevndina. Stk. 2. Kæran verður send dómsnevndini skrivliga í seinasta lagi 7 dagar eftir at viðkomandi felag hevur frætt um avgerðina. Stk. 3. Saman við kæruni skulu sendast kr. 300,-, ið verða afturgoldnar, um kæran vinnur sømdir. GREIN 42. Allar avgerðir hjá dómsnevndini eftir hesum reglum eru endaligar og kunnu ikki kærast til aðrar myndugleikar ella leggjast fyri dóm-stólarnar. 15. Serreglur. GREIN 43. F.S.F. kann gera serreglur og frávik í kappingarreglunum fyri kvinnu-deildina og tær yngru deildirnar upp til unglingadeildina. Stk. 2. Kappingin í 5. deild, smápiltadeildini, smágentudeildini og lægri deildum, verður skipað sum økiskappingar. F.S.F. skipar fyri kappingunum kappingarárið 1988. Reglurnar í hesum kappingarreglum fyri fótbólt eru galdandi fyri økiskappingarnar í tann mun tær eru nýtiligar og til serstakar reglur eru gjørdar fyri hesar kappingar. 16. Broytingar. GREIN 44. Hesar kappingarreglur kunnu bert broytast á aðalfundi í F.S.F. Upp-skot um at broyta hesar reglur kunnu bert samtykkjast, um so er, at uppskotið er latið F.S.F. og feløgunum í seinasta lagi 1 mánaða undan aðalfundinum, og at lógarnevnd F.S.F.'s hevur givið sítt ummæli. GREIN 45. Hesar kappingarreglur koma í gildi kappingarárið 1987. Frávik í reglunum um útflýggjan av loyvisbrøvum til føroyskar leikarar kunnu gerast í kappingarárinum 1987. Soleiðis samtykt á aðalfundi Fótbóltssambandsins tann, 19. februar 2000 ÚTGREININGAR GREIN 8, stk. 3 Heitt verður staðiliga á feløgini, um at geva gætur, at somu reglur fyri upp- og niðurflyting av leikarum er galdandi í yngru deildunum sum hjá teimum eldru. Tað vil siga tá flutt verður frá hægri til lægri lið í somu deild, til dømis frá a til d, b til f, a til b, o.s.v. GREIN 8, stk. 5 Vísandi til siðvenju, er niðurflyting frá vaksnamannadeild til unglingadeild/gentudeild eisini loyvd tey seinastu umførini í landskappingini. Hetta er eisini galdandi fyri teir leikarar í dreingjadeildini, sum hava aldur at leika við unglingadeildini. Víst verður annars til Grein 8, stk. 5. GREIN 34, stk. 1 Um so er at unglinga/gentuleikari, sum leikar bæði í unglingadeild/gentudeild- og vaksnamannadeild, fær reytt kort í unglinga/gentudysti, til dømis ein mánadag ella mikudag, - fær viðkomandi leikari leikbann frá fyrstkomandi leikdegi at rokna - til dømis leygardag/sunnudag, eisini um talan er um vaksnamannadeild. GREIN 34, stk. 2 Fær leikari tvey gul kort í sama dysti, "fyri misgerðir sum telja til gult kort" verða hesi sektað við yvirsiting sum reytt kort og telja ikki við sum gul kort. Fær leikari fyrst eitt gult kort "fyri misgerð sum telur til gult kort" og síðan eitt reytt kort "fyri misgerð sum telur til reytt kort" í sama dysti, verður tað gula kortið at telja við, sum gult kort. GREIN 34, stk. 2 Ávaringar í landskappingini Vísandi til aðalfundarsamtykt 22. februar 1997, í sambandi við ávaringar givnar í steypakappingum "Gr. 34, stk. 2. .. Ávaringar givnar í steypakappingum eru bert galdandi í steypakappingum" var ætlanin at gera skott millum steypakappingar og landskappingar viðvíkjandi ávaringum. Út frá hesum tulkar Fótbóltssambandið ásetingina eisini soleiðis, at ávaringar í landskapping eru bert galdandi í landskappingini. Reytt kort - leikbann Gjørt verður vart við, at ikki er loyvt persóni við reyðum korti ella leikbanni, at verða innanfyri girðingina undir leiki, hetta er galdandi í tíðini viðkomandi hevur leikbann. KUNNGERÐ UM LÝSING Á LEIK- OG VENJINGARBÚNUM Við heimild í grein 29, stk. 4 í Kappingarreglunum fyri Fótbólt ásetur Fótbóltssamband Føroya hesar reglur fyri lýsing á leik- og venjingarbúnum: Grein 1. Loyvt er at hava lýsingar á leik- og venjingarbúnum. Grein 2. Í høvuðsheitinum verða mørkini sett í avtalum millum felag og lýsara. Tað skal tó altíð takast hædd fyri, at nummari á leikbúnanum leiktroyggju/brókum ikki verður órógva av lýsing, til ampa fyri dómara, hjálpardómara og fjølmiðlar. Grein 3. Lýsingar mega ikki vera ørkymlandi fyri dómarar ella mótleikarar. Grein 4. Nummar á leikbúna. Er lýsing og ella navn á leikara á leikbúna aftan, er ynskiligt at hæddin á nummarinum í minsta lagi er 28 cm, víst verður tó til grein 29, stk. 3 í kappingarreglunum fyri fótbólt. Grein 5. Lýsingar av politiskum- átrúnaðarligum- og ósømuligum slag eru ikki loyvdar. Grein 6. Vist verður eisini til "Regulations govering hit worn by players, referees and team officials for UEFA club and representative team competions 1997" og annars tær til einhvørja tí av UEFA, FIFA galdandi ásetingar. Grein 7. Kunngerð nr. 1, frá 25. januar 1992, er við hesum farin úr gildið. Henda kunngerð kemur í gildi tann 19. mai 1998. YMISKAR ÁSETANIR KVINNUFÓTBÓLTUR Leikt verður eftir somu kappingarreglum sum 1., 2., 3. og 4. deild menn. Leikarar í gentudeildini koma undir somu treytir sum unglingar. PILTADEILDIN Meistarabólkurin leikar á heilum vølli, meðan hini liðini leika á hálvum vølli. Bæði liðini, sum leika á heilum vølli og tey, sum leika á hálvum vølli, leika um føroyameistaraheiti í hvør sínum bólki. ÚTBÚNAÐUR VIÐ LEIKVØLLIN Heimaliðið hevur ábyrgd av, at sjúkrabøra er tøk við leikvøllin. Vísandi til fyriskipanir í stevnuni fyri 1999 B6 hevur heimaliðið ábyrgd av, at hóskandi tal av "bóltdreingjum/-gentum eru tøk, at syrgja fyri, at bóltur altíð er tøkur í leiki. ÁBYRGDARFÓLK VIÐ LEIKVØLLIN Heimaliðið hevur ábyrgd av, at hava ábyrgdarfólk á staðnum, við felagshúsið/leikvøllin, í minsta lagi ein tíma áðrenn dystarbyrjan, at taka sær av, og hava umsjón við, at dómarar og útilið sleppa inn at skifta, at vøllur, bóltar og annar útbúnaður er tøkur og í lagi. FERÐASTEYP Í LANDSKAPPINGINI Ferðasteyp í landskappingini ognast tí felag, ið vinnur avvarandi kapping trý fylgjandi ár, ella fimm ár samanlagt. ATGONGUGJØLD Hámarksprísurin fyri lands- og steypakappingardyst/ir í vaksna-mannadeildini sama dag er kr. 50,-. FÍGGJARVIÐURSKIFTI Fíggjarviðurskiftini í sambandi við dystirnar, sum leiktir verða í bólkum í 2. umfari í steypakappingini hjá monnum, verður eins og tá leikt verður í landskappingini, sama er galdandi, um steypakappingin hjá kvinnum verður leikt í bólkum. BØTUR Umframt møguliga aðra sekt, eru ásettar fylgjandi bøtur: Fyri at taka lið úr kappingini Fyri at lið ikki møtir til dyst í 2. deild, menn Fyri at lið ikki møtir til dyst í 3. deild, menn Fyri at lið ikki møtir til dyst á heimavølli í 3.d.menn Fyri at ásettur dómari ikki møtir til dyst Fyri ikki at halda tilmeldingarfreist Fyri ikki at lat dómaraseðil inn ALDUR Old Boys Fyri at kunna luttaka í Old Boys, skal viðkomandi leikari vera fyltur 35 ár 01. januar í kappingarárinum. Old Girls Fyri at kunna luttaka í Old Girls, skal viðkomandi leikari vera fyltur 30 ár 01. januar í kappingarárinum. HORNA Í smádreingjadeildini verður horna skotið heilt úti frá hornablettinum, meðan í piltadeildini verður horna tikið frá mállinjuni við 16 metur hornið, mótstøðuleikararnir skulu verða minst 9,5 metrar frá bóltinum. MÁLSPARK Málspark verður skotið inni í málteiginum. Viðleikari kann spæla málmannin, hetta er galdandi í pilta- smápilta- deildini, gentur 10-12 ár og pinkudeildini. SKIFTISLEIKARAR Í YNGRU DEILDUNUM Í dreingja-, smádreingja-, pilta- og gentudeildini er loyvt at hava fimm skiftisleikarar, ella tilsamans sekstan leikarar á sama dómaraseðli, og hava allir loyvi at koma inn í sama dysti, t.v.s. leikarar kunnu skiftast út allan dystin. (Sonevnd "flúgvandi útskifting"). Dómaranum skal boðast frá, tá nýggjur leikari kemur inn á vøllin. Í smápilta-, smágentudeildini, deildini gentur 10-12 og pinkudeildini er loyvt at hava seks skiftisleikarar, ella tilsamans trettan leikarar á sama dómaraseðli, og hava allir loyvi at koma inn í sama dysti, t.v.s. at leikarar kunnu skiftast út allan dystin. (Sonevnd "flúgvandi útskifting"). Dómaranum skal boðast frá, tá nýggjur leikari kemur inn á vøllin. GUL og REYÐ KORT Vísandi til siðvenju, halda feløgini sjálvi skil á teim kortum, sum givin verða. VALLARSTØDD, UMSTØÐUR V.M. Fyri at vøllur kann góðkennast av F.S.F., at leika á, í hægri deild: 1.- 2.- 3. og 4. deild og unglingum, skal longdin á vøllinum verða, hægst 110 metrar og minst 100 metrar og breiddin, hægst 75 metrar og minst 64 metrar, + 2 metrar til hvørja síðu og 3 metrar við endarnar. Fyri at vøllur kann góðkennast av F.S.F., at leika á, hjá deild, ið ikki eru nevndar omanfyri, skal longdin verða minst 90 metrar og breiddin minst 45 metrar, + 2 metrar til hvørja síðu og 3 metrar við endarnar. Allir vallir skulu verða girdir, girðingin skal vera tøtt, úr tilfari, sum ikki er til ampa fyri leikarar og áskoðarar, undir girðingini má ikki vera so stórt glopp at fótur ella fløska ella líknandi sleppur inn undir. Áðrenn loyvt verður at leika landskappingardyst ella steypadyst í kapping, sum F.S.F. fyriskipar, skal vøllurin verða góðkendur av Fótbóltssambandi Føroya. DÓMARAR / EYGLEIÐARAR Heitt verður á felag, dómara og eygleiðara um strangliga at fylgja reglunum í STEVNUNI 2000. Fyri at flyta dyst, sum er ásettur í kappingarskipanini ella av kappingarnevndini, skal góðkenning frá kappingarstjóranum tlf. 211979 fyriliggja, semja skal vera millum leikandi feløgini og dómara um ætlaðu flyting, áðrenn áheitan um góðkenning verður send kappingarstjóranum. Dómari, sum er settur at døma dyst, skal nýta góðkendar hjálpardómarar. Um reytt kort verður givið í dysti, skal frágreiðing sendast saman við dómaraseðlinum til Fótbóltssambandið. ÓRÓGV Í SAMBAND VIÐ DYSTIR Heitt verður á feløgini, um at ansa eftir, at óviðkomandi børn v.m. ikki órógva - tarna spælinum við bóltspæli tætt upp at vølli, har ásettur dystur verður leiktur, ella á annan hátt verða til ampa innanfyri girðingina v.m. Heimafelagið hevur ábyrgd av, at fáa hesi viðurskifti í rættlag, uttan at neyðugt skal vera hjá dómara at gera vart við hesi viðurskifti. SMÁPILTADEILDIN SMÁGENTUDEILDIN DEILDIN GENTUR 10-12 ÁR PINKUDEILDIN Serligar kappingarreglur fyri smápilta- smágentudeildina, deildina gentur 10-12 og pinkudeildina. Aldur: Smápiltadeildin: Fyri at kunna luttaka í smápiltadeildini skal leikari ikki vera fyltur 10 ár 01. januar í kappingar-árinum. Smágentudeildin: Fyri at kunna luttaka í smágentu-deildini, skal leikari ikki vera fyltur 14 ár 01. januar í kappingarárinum. Gentur 10-12 ár: Fyri at kunna luttaka í deildini fyri gentur 10-12 ár, skal leikari ikki verða fyltur 12 ár 01. januar í kappingarárinum. Pinkudeildin: Fyri at kunna luttaka í pinkudeildini, skal leikari ikki vera fyltur 10 ár 01. januar í kappingar-árinum. a,b,c,d lið o.s.v. Heitt verður á feløgini um, at lata tey elstu leika á a-liðnum o.s.v. Leikaratal: Á hvørjum liðið leika sjey leikarar, ein teirra er málverji. Upp til 13 leikarar kunnu leika í hvørjum dysti, t.v.s. at leikarar kunnu skiftast út allan dystin. Dómaranum skal boðast frá, tá nýggjur leikari kemur inn á vøllin. Í minsta lagi 5 leikarar úr hvørjum liðið skulu vera á vøllinum, áðrenn dystur byrjar. Leiktíðin: Leiktíðin er 2 ferðir 20 minuttir Byrjan: Dysturin verður byrjaður á miðvøllinum. Sama verður gjørt tá ið mál er skotið. Fríspark: Fríspark verður dømt fyri brot, gjørd eins og í vanligum dysti. Øll fríspørk kunnu skjótast beint í mál. Brotspark: Brotsspark verður dømt fyri brot, gjørd inni í málteiginum eins og í vanligum dysti, og verður skotið 8 m. út frá miðjuni á málinum. Allir leikarar, uttan hann, ið skal skjóta brotssparkið og málverjin, skulu vera uttan fyri málteigin, tá ið skotið verður. Innkast: Innkast verður dømt og kastað sum í vanligum dysti. Málspark: Málspark verður skotið inni í málteiginum. Viðleikari kann spæla málmannin, hetta er galdandi í pilta- smápilta, deildini gentur 10-12 ár og pinkudeildini. Horna: Hornaspark verður skoti av mállinjuni 10 m. frá næstu málstong. Mótstøðuleikarar skulu vera minst 8 m. frá bóltinum Rangstøða: Reglurnar um rangstøðu vera ikki nýttar í dysti í smápilta- smágentudeildini, deildini gentur 10-12 ár og pinkudeildini. Málmans- Málmansreglurnar eru ikki í gildi í smápilta- smágentu- reglur: deildini, deildini gentur 10-12 ár og pinkudeildini. Bólturin: Í smágentudeildini, deildini gentur 10-12 ár eigur bóltur nr. 4 at brúkast og í smápilta- og pinkudeildini avgerð heimaliðið hvat bóltur verður brúktur, nr. 3 ella góður 4 bóltur. Javnstøða: Um so er, at lið standa á jøvnum, er avgerðandi hvør hevur: a) flest stig b) málúrtøka c) flest vunnin mál Um so er, at "hol eru í kappingini", eru sínamillum dystirnir avgerðandi fyri hvat lið liggur á odda. (mál á útivølli telja dupult). Møguliga umdystur. Uppmøting: a) Lið, ið ikki uttan haldgóða orsøk møtir til dyst, tapur bæði heima og útidystin, umframt bót. b) Lið kann altíð verða koyrt úr kappingini vegna tvørrandi uppmøting. Útvísing: Tíðaravmarkað útvísing í økiskappingum. GULT kort: 10 minuttir útvísin REYTT kort: útvísing og yvirsita Vøllurin: Í smágentudeildini og deildini gentur 10-12 ár skal leikvøllurin og uppmerking av vøllinum verða sum viðlagda strikumynd vísir. Teir seks krossarnir, ið vísa báðar málteigarnar, verða avmerktir við kálki ella líknandi tilfari. Í smápiltadeildini og pinkudeildini verður leikt á fjórðingsvølli. Loyvt er at leiktir verða fýra dystir samstundis og at málini á miðjuni venda við bakinum mót hvørjum øðrum. Serstøk uppmerking verður ikki fravd, við undantak av nýtslu av spray og keylum v.m. Ungdómsnevndin kann áseta hvørjir bólkar møguliga skulu leika á hálvum vølli og verður hetta tá sett undir sjálva skipanina. Dómarakort: Í smápiltadeildini og pinkudeildini verða brúkt dómarakort. Málini: Málini skulu verða 5 metrar long og 2 metrar høg. Annars verður víst til "Kappingarreglurnar fyri fótbólt". Kappingarreglur fyri STEYPAKAPPINGIN KVINNUR grein 1. Í kappingini luttaka lið úr 1. og 2. deild. Tó kann felag, ið hevur fleiri av nevndu deildum, bert luttaka við sínum 1. liði. grein 2. Tey leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi er fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leikt verður í fimm umførum: 1. 1. umfar 2. fjórðingsfinala 3. 1. hálvfinala 4. 2. hálvfinala 5. finala, í Tórshavn F.S.F. avgerð við lutakasti, og um mett verður neyðugt, eftir styrkimetan, hvørji feløg skulu leika móti hvørjum øðrum. Lið ið tapir dyst í 1. og 1/4 finaluumfari, fer úr kappingini. grein 4. Stendur dystur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður leiktur umdystur 2 x 10 min. Er framvegis javnleiktur, verður sektarsparkskapping til vinnarin er funnin. Stendur finaludystur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður leiktur umdystur 2 x 10 min. Er framvegis javnleikur, verður sektarsparks-kapping til vinnarin er funnin. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikað í 1998, og heldur fram komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2007. Steypið ognast tí felag, ið hevur vunnið tað flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum eftir hesum tíðarskeiði, verður kappingin hildin fram so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftan á ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast gripin, verður givist. grein 7. Fótbóltssamband Føroya skipar fyri kappingini, og býta feløgini javnt millum sín inntøkur og útreiðslur, tó undantikin finalan. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Fótbóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumálið ikki vinnur sømdir, verður peningurin ikki goldin aftur. Kappingarreglur fyri LØGMANSSTEYPIÐ grein 1. Í kappingini luttaka lið úr 1., 2., 3., 4. og 5. deild. Tó kann felag, ið hevur fleiri av nevndu deildum, bert luttaka við sínum 1. liði. grein 2. Teir leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leikt verður soleiðis: 1. innleiðandi umfør (um neyðugt) 2. 1. umfar 3. 2. umfar (kann leikast í bólkum) 4. Fjórðingsfinala 5. 1. hálvfinala 6. 2. hálvfinala 7. Finala F.S.F. avgerð við lutakasti, eftir styrkimetan, hvørji feløg skulu leika móti hvørjum øðrum. Lið ið tapir dyst í innleiðandi-, 1., 2. og fjórð-ingsfinaluumfari, fer úr kappingini. Um 2. umfar verður leikt í bólkum, halda nr. 1 og nr. 2 í hvørjum bólki áfram í kappingini og møguliga bestu 3-ararnir. grein 4. Stendur dystur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður leiktur umdystur 2 x 15 min. Er framvegis javnleikur, verður sektarsparkskapping til vinnarin er funnin. Stendur finaludystur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður leiktur umdystur 2 x 15 min. Er framvegir javnleikur, verður sektarsparks-kapping til vinnarin er funnin. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tað tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s ið eru galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikað í 1999 og heldur fram komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2008. Steypið ognast tí felag, ið hevur vunnið tað flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum eftir hesum tíðarskeiði, verður kappingin hildin fram so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast gripin, verður givist. grein 7. Fótbóltssamband Føroya skipar fyri kappingini, og býta feløgini javnt millum sín inntøkur og útreiðslur, tó undantikið fjórðingsfinalum, hálvfinalum og finalu. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Fótbóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumálið ikki vinnur sømdir, verður peningurin ikki goldin aftur. Kappingarreglur fyri TH. DAM & CO. STEYPIÐ grein 1. Bert unglingalið F.S.F.'s kunnu luttaka. grein 2. Teir leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leikað verður soleiðis, at tá ið lið tapir dyst, fer tað úr kappingini. Kappingarnevndin avgerð (við lutakasti), hvørji lið skulu leika móti hvørjum øðrum, og fyrst drigna liðið fær heimavøll. Leiktir verða tveir semifinaludystir ein heima og ein úti. Finalan verður leikt á uttanveltaðum vølli. grein 4. Um dystur stendur á jøvnum aftan á vanliga leiktíð, verður leikur aftan á lutakast hildin fram 2 x 10 min. Er dystur støðugt ikki gjørdur av, verður kapping í sektarspørkum til dysturin er avgjørdur á henda hátt, við øðrum partinum sum vinnari. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s ið eru galdandi. gein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikt í 1997 og heldur fram tey komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2006. Steypið ognast tí felag, ið vunnið hevur flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum, tá ið hetta tíðarskeið er farið, verður hildið fram við kappingini so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast steypið, verður givist við kappingini, og fær tá viðkomandi felag gripin til ognar. grein 7. Kappingarnevndin skipar fyri kappingini. Feløgini bera javnt millum sín inntøkur og útreiðslur. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Kappingarnevnd F.S.F.'s í seinasta lagi 2 samdøgur aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumálið ikki vinnur sømdir, verður peningurin ikki goldin aftur. Kappingarreglur fyri KOYRISKÚLASTEYPIÐ grein 1. Bert dreingjalið F.S.F.'s kunnu luttaka. grein 2. Teir leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leikað verður soleiðis, at tá ið lið tapir dyst, fer tað úr kappingini. Kappingarnevndin avgerð (við lutakasti), hvørji lið skulu leika móti hvørjum øðrum. og fyrst drigna liðið fær heimavøll. Leiktir verður tveir semifinaludystir ein heima og ein úti. Finalan verður leikt á uttanveltaðum vølli. grein 4. Um dystur stendur á jøvnum aftan á vanliga leiktíð, verður leikur aftan á lutakast hildin fram í 2 x 10 min. afturat. Er dystur støðugt ikki gjørdur av, verður kapping í sektarspørkum til dysturin er avgjørdur á henda hátt, við øðrum partinum sum vinnara. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tað tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s, ið eru galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikt í 1995 og heldur fram tey komandi 10 árini, t.e. til og við 2004. Steypið ognast tí felag, ið vunnið hevur flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum, tá ið hetta tíðarskeiðið er farið, verður hildið fram við kappingini so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika at ognast steypið, verður givist við kappingini, og fær tá viðkomandi felag gripin til ognar. grein 7. Kappingarnevndin skipar fyri kappingini. Feløgini býta javnt millum sín inntøkur og útreiðslur. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Kappingarnevnd F.S.F.'s í seinasta lagi 2 samdøgur aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumálið ikki vinnur sømdir, verður peningurin ikki goldin aftur. Kappingarreglur fyri CADBURY STEYPIÐ grein 1. Bert smádreingjalið F.S.F.'s kunnu luttaka. grein 2. Tey leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leikað verður soleiðis, at tá ið lið tapir dyst, fer tað úr kappingini. Kappingarnevndin, avgerð við lutakasti, um neyðugt eftir styrkimetan, hvørji feløg skulu leika móti hvørjum øðrum, og fyrst drigna liðið fær heimavøll. Leiktir verða tveir semifinaludystir. Finalan verður leikt á uttanveltaðum vølli. grein 4. Stendur dystur á jøvnum eftir vanliga leiktíð, verður leikur aftan á lutakast hildin fram í 2 x 10 min. Er dystur støðugt ikki gjørdur av, verður kapping í sektarspørkum til dysturin er avgjørdur á henda hátt, við øðrum partinum sum vinnara. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s ið eru galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikt í 1993, og heldur fram komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2002. Steypið ognast tí felag, ið hevur vunnið tað flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum eftir hesum tíðarskeiði, verður kappingin hildin fram so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast steypið, verður givist, og fær tá viðkomandi felag gripin til ognar. grein 7. Kappingarnevndin skipar fyri kappingini, og býta feløgini javnt millum sín inntøkur og útreiðslur. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Fótbóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumálið ikki vinnur sømdir, verður peningurin ikki goldin aftur. Kappingarreglur fyri MÓTASTEYPIÐ grein 1. Bert lið úr gentudeildini (14-17 ár) kunnu luttaka. grein 2. Tey leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leika verður soleiðis, at tá ið lið tapir dyst, fer tað úr kappingini. Kappingarnevndin avgerð (við lutakasti), hvørji lið skulu leika móti hvørjum øðrum, og fyrst drigna liðið fær heimavøll. Leiktir verða tveir semifinaludystir ein heima og ein úti. Leiktur verður ein finaludystur á uttanveltaðum vølli. grein 4. Um dystur stendur á jøvnum aftan á vanliga leiktíð, verður leikur aftan á lutakast hildin fram í 2 x 10 minuttir afturat. Er dystur støðugt ikki gjørdur av, verður kapping í sektarspørkum til dysturin er avgjørdur á henda hátt, við øðrum partinum sum vinnara. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tað tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s ið eru galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikt í 1995, og heldur fram komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2004. Steypið ognast tí felag, ið hevur vunnið tað flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum eftir hesum tíðarskeiði, verður kappingin hildin fram so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast steypið, verður givist, og fær tá viðkomandi felag gripin til ognar. grein 7. Kappingarnevndin skipar fyri kappingini, og býta feløgini javnt millum sín inntøkur og útreiðslur. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Fót-bóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumál vinnur sømdir, verður peningurin goldin aftur. Kappingarreglur fyri NIELS L. ARGE steypið grein 1. Bert lið úr smágentudeildini (12-14 ár) kunnu luttaka. grein 2. Tey leikandi mugu lúka somu treytir, sum galdandi eru fyri luttøku í landskappingini. grein 3. Leika verður soleiðis, at tá ið lið tapir dyst, fer tað úr kappingini. Kappingarnevndin avgerð (við lutakasti), hvørji lið skulu leika móti hvørjum øðrum, og fyrst drigna liðið fær heimavøll. Leiktir verða tveir semifinaludystir en heima og ein úti. Leiktur verður ein finaludystur á uttanveltaðum vølli. grein 4. Um dystur stendur á jøvnum aftan á vanliga leiktíð, verður leikur aftan á lutakast hildin fram í 2 x 10 minuttir afturat. Er dystur støðugt ikki gjørdur av, verður kapping í sektarspørkum til dysturin er avgjørdur á henda hátt, við øðrum partinum sum vinnara. grein 5. Hvar onki annað er tilskilað, eru tað tær til einhvørja tíð galdandi kappingarreglur F.S.F.'s ið eru galdandi. grein 6. Steypakappingin verður á fyrsta sinni leikt í 1996, og heldur fram komandi 10 árini, t.e. til og við árinum 2005. Steypið ognast tí felag, ið hevur vunnið tað flestu ferðirnar hesi árini. Standa feløg á jøvnum eftir hesum tíðarskeiði, verður kappingin hildin fram so nógv ár, til felag hevur vunnið steypið fleiri ferðir enn nakað annað felag. Er aftaná ávíst áramál støðan tann, at einki uttan ávíst felag hevur møguleika fyri at ognast steypið, verður givist, og fær tá viðkomandi felag gripin til ognar. grein 7. Kappingarnevndin skipar fyri kappingini, og býta feløgini javnt millum sín inntøkur og útreiðslur. grein 8. Møgulig kærumál kappingini viðvíkjandi verða skrivliga at senda Fót-bóltssambandi Føroya í seinasta lagi 2 dagar aftaná dystin, saman við kr. 500,-. Um kærumál vinnur sømdir, verður peningurin goldin aftur. FÓTBÓLTSSAMBAND FØROYA (FSF) Gundadalur, Postrúm 30 FO-110 Tórshavn Stovnað: 13.01.1979 Telefon: +298 316707 & +298 457607 Telefax: +298 319079 Heimasíða: www.football.fo E-mail: fsf@football.fo NEVND: Tlf. Torleif Sigurðsson, form., Stangavegur 142, Klaksvík 21 78 78 Børge B. Hansen, varaform., Ægishædd 7, Thn. 21 19 84 Dánjal Andreasen, Leirvík 21 19 79 Óli Holm, Vágur 21 19 85 Jens Erik Magnussen, Miðvágur 21 19 80 Jákup Simonsen, Korkagøta 18, Tórshavn 21 19 83 Karl Vidtfeldt, Sandur 21 19 86 FÍGGJARNEVND: Torleif Sigurðsson, form., Stangavegur 142, Klaksvík 21 78 78 Dánjal Andreasen, Leirvík 21 19 79 Børge B. Hansen, Ægishædd 7, Tórshavn 21 19 84 KAPPINGARNEVND: Børge B. Hansen, form., Ægishædd 7, Thn. 21 19 84 Óli Holm, varaform., Vágur 21 19 85 Jens Erik Magnussen, Miðvágur 21 19 80 Karl Vidtfeldt, Sandur 21 19 86 Sveinbjørn Danielsson, Hvalba 28 29 79 Kappingarstjórin fyri vaksnu deildirnar 21 19 84 Kappingarstjórin fyri kvinnudeildina 28 29 79 Kappingarstjórin fyri yngru deildirnar 21 19 86 UNGDÓMSNEVND: Karl Vidtfeldt, form., Sandur 21 19 86 William (Bill) Jacobsen, Undir Fossum 37, Klaksvík 21 80 22 Mathias Davidsen, Runavík 21 97 10 Sveinbjørn Danielsson, Hvalba 28 29 79 LANDSLIÐSNEVND: Jens Erik Magnussen, form. Miðvágur 21 19 80 Jákup Simonsen, varaform., Korkagøta 18, Thn. 21 19 83 Óli Holm, Vágur 21 19 85 Mortan Poulsen, Lýðarsvegur 4, Hoyvík 21 14 70 Dánjal Andreasen, Leirvík 21 19 79 Dánjal Andreasen, Leirvík 21 19 79 Óli Holm, Vágur 21 19 85 Høgni Høgnesen, Javnagøta 12, Thn. 31 49 77 ÚTBÚGVINGARNEVND: Jákup Simonsen, form., Korkagøta 18, Thn. 21 19 83 Jens Erik Magnussen, varaform., Miðvágur 21 19 80 Johan Nielsen, Landavegur 8, Tórshavn 31 74 47 Niklas á Líðarenda, Norðragøta 44 17 44 Kári Purkhús, Helnabrekka 13, Klaksvík 45 78 40 DÓMARANEVND: Óli Holm, form., Vágur 21 19 85 Karl Vidtfeldt, varaform, Sandur 21 19 86 Øssur Mohr, Fuglafjørður 44 47 77 Jákup Frits Joensen, Norðragøta 44 11 06 DÓMSNEVND: Páll Nielsen, Mýrusnípuvegur 21, Tórshavn 31 60 57 Christian Andreasen, Høvdagøta 6, Argir 31 58 49 Jegvan M. Eliasen, Fuglafjørður 44 40 52 SÁTTMÁLANEVND: Torleif Sigurðsson, form., Stangavegur 142, Klaksvík 21 78 78 Christian Andreasen, Høvdagøta 6, Argir 31 58 49 Jógvan Amonsson, Oman Stóragarð 7, Tórshavn 31 23 05 SKRIVSTOVAN: Tórshavn: Gundadalur, Postrúm 3028 31 67 07 Telefax 31 90 79 Klaksvík: Nólsoyar Pálsgøta 12 45 76 07 Ísak Mikladal, aðalskrivari, Garðavegur 20, Klaksvík 21 19 88 Guðrið Joensen, starvsfólk, Skúlagøta 4, Tórshavn 21 19 81 LIMASKAPUR: Ítróttarsamband Føroya, Í. S. F. Olympiska Nevnd Føroya, O. N. F. Union des Associations Européennes de Football, U. E. F. A. Féderation Internationale de Football Association, F. I. F. A. YMISKIR UPPLÝSINGAR: A-landsliðið: Allan Simonsen, venjari, Tirsbjergvej 20, 7120 Vejle + 45 75 81 63 90 Jógvan Martin Olsen, hjálparvenjari, Toftir 22 16 63 Petur Elias Petersen, liðleiðari, Mýrusnípuvegur, Tórshavn 21 02 99 Heðin Askham, liðleiðari, Fjalsgøta 29b, Tórshavn 21 19 87 U18 landsliðið: Jógvan Martin Olsen, venjari, Toftir 22 16 63 Mathias Davidsen, hjálparvenjari, Runavík 21 97 10 Heðin Askham, liðleiðari, Fjalsgøta 29b, Tórshavn 21 19 87 U16 landsliðið: Mathias Davidsen, venjari, Runavík 21 97 10 Albert Ellefsen, hjálparvenjari, Miðvágur 33 31 12/33 26 11 Heðin Askham, liðleiðari, Fjalsgøta 29b, Tórshavn 21 19 87 U14 landsliðið: William(Bill)Jacobsen, venjari, Undir Fossum 37, Kl. 21 80 22 Pætur Clementsen, hjálparvenjari, Mýrusnípuv. 5, Thn. 31 56 16 Heðin Askham, liðleiðari, Fjalsgøta 29b, Tórshavn 21 19 87 U18 kvinnulandsliðið: Álvur Hansen, venjari, Skáli 21 16 02 Jón Harald Poulsen, hjálparvenjari, Klaksvíksv. 55, Kl. 45 74 29 Landsliðslæknar: Jákup Midjord, Tollefsrødskogen 27, N-1560 Larkollen + 47 692 68492 Jens Pauli Marstein, Asterhavn 33, DK-2765 Smørum +45 44 60 70 79 Landsliðsfysioterapeutur: John-Reid Skoralíð, Leirvík 28 32 49 Venjarainstruktørar: Annfinn Danielsen, Bøgøta 14, Klaksvík 28 31 84 Hans Mourits Foldbo, Norðragøta 44 19 83 Jógvan Martin Olsen, Toftir 22 16 63 Petur Simonsen, Dalakrókur 14, Tórshavn 31 42 68 Eli Hentze, Sandur 36 15 66 Trygvi Mortensen, Runavík 44 87 06 Bjørn Krog, Leirvík 44 33 78 Dómaralógtulkarar: Jógvan Jensen, Heygskrókur 4, Tórshavn 31 19 85 Niklas á Líðarenda, Norðragøta 44 17 44 FIFA dómari: Lassin Isaksen, Helnabrekka 1, Klaksvík 22 03 07 FIFA hjálpardómarar: Jón Kári Frederiksen, Víkavegur 17, Klaksvík 45 57 38 Tummas Pauli Olsen, Syðrugøta 44 17 95 Jens Albert Simonsen, Bókbindaragøta 15, Tórshavn 31 58 38 Dómaraeygleiðarar: Ruben Andresen, Mýrusnípuvegur 32, Tórshavn 31 52 35 Baldvin Baldvinsson, Mýrusnípuvegur 18, Tórshavn 31 12 39 Nemus N. Djurhuus, Dr. Jacobsensg. 23, Tórshavn 31 73 79 Magnus Fuglø, Tórsbyrgi 9, Tórshavn 31 46 37/28 84 84 Jógvan Jensen, Heygskrókur 4, Tórshavn 31 19 85 Martin á Mýrini, Tórugøta 29, Tórshavn 31 29 36 Dómaralógtulkarar: Jógvan Jensen, Heygskrókur 4, Tórshavn 31 19 85 Niklas á Líðarenda, Norðragøta 44 17 44 FIFA dómari: Lassin Isaksen, Helnabrekka 1, Klaksvík 22 03 07 FIFA hjálpardómarar: Jón Kári Frederiksen, Víkavegur 17, Klaksvík 45 57 38 Tummas Pauli Olsen, Syðrugøta 44 17 95 Jens Albert Simonsen, Bókbindaragøta 15, Tórshavn 31 58 38 Dómaraeygleiðarar: Ruben Andresen, Mýrusnípuvegur 32, Tórshavn 31 52 35 Baldvin Baldvinsson, Mýrusnípuvegur 18, Tórshavn 31 12 39 Nemus N. Djurhuus, Dr. Jacobsensg. 23, Tórshavn 31 73 79 Magnus Fuglø, Tórsbyrgi 9, Tórshavn 31 46 37/28 84 84 Jógvan Jensen, Heygskrókur 4, Tórshavn 31 19 85 Martin á Mýrini, Tórugøta 29, Tórshavn 31 29 36 Dómarar/hjálpardómarar: Christian Eli Andersen, Tjóðhildargøta 9, Tórshavn 31 14 27 Eyðbjørn Andreasen, Undir Fossum 54, Klaksvík 45 64 23 Oddmar Andreasen, Faksagøta 2a, Tórshavn 28 33 46 Bjarni Arnason, Lambagerði 9, Tórshavn 31 55 70 Jens Petur Brattalíð, Vágur 37 38 56 Martin Brekká, Hvalvík 42 21 12 Pætur Clementsen, Mýrusnípuvegur 5, Tórshavn 31 56 16 Búi Dahl, Vágur 37 33 69 Ransin N. Djurhuus, Dr. Jacobsensg. 23, Tórshavn 31 73 79 Regin Egholm, Rasmusargøta 7, Tórshavn 31 94 40/28 22 12 Kim Ejdesgaard, Spógvavegur 44, Tórshavn 31 64 48 John Eystberg, Vágur 37 30 15 Eyðfinn Fjalsbak, Miðvágur 33 23 09 Janus Fossdalsá, Nes 44 81 32 Jón Kári Frederiksen, Víkavegur 17, Klaksvík 45 57 38 Palli Gregersen, Syðrugøta 44 13 98 Steinolvur Gudmundsen, Norðragøta 44 21 41 Arni Gunnarsson, Lambagerði 9, Tórshavn 31 55 70 Andreas Petur Hansen, Skáli Evan Hansen, Sørvágur 33 33 72 Hans Falkvard Hansen, Sandur 36 15 92 Jens Christian Hansen, Toftir 44 75 45 Jonhard Hansen, Runavík 44 75 91 Magni Hansen, Fuglafjørður Petur Hansen, Leirvík 44 33 05 Jákup Holm, Argir 31 98 58 Tórur Holm, Tvøroyri 37 22 81 Andrias Højgaard, Saltnes 44 81 08 Dan Højgaard, Rituvík 44 76 31 Edvard Højgaard, Rituvík 44 76 31 Bogi Isaksen, Undir Klakki 19, Klaksvík 45 65 15 Lassin Isaksen, Helnabrekka 1, Klaksvík 45 72 27 Sámal Ímundarson, Landavegur 117, Tórshavn 31 90 17 Amaliel Jacobsen, Klaksvík Herman Jacobsen, Toftir 44 86 51 Jógvan Arnfinn Jacobsen, Fuglafjørður 44 43 77 Leif Hákun Jacobsen, Fr. Petersensgøta 3, Tórshavn 31 07 80 Ólavur Jacobsen, Klaksvík Poul Erik Jacobsen, Sumba 37 05 62 Tommy O. Jensen, Lavagøta 4, Tórshavn 31 77 14 Bogi Joensen, Klaksvík Eirikur Joensen, Skáli Jákup Joensen, Sandavágur 33 28 67 Kristian Joensen, Torvgøta 22, Klaksvík 45 64 28 Marner Joensen, Oyri Petur Hans Joensen, Á Eiðinum 4, Klaksvík 45 51 70 Jonhard Johannesen, Sandur 36 19 66 Bjarni Johansen, Vágur 37 37 69 Suni Johansen, Sandavágur 33 32 08 Ingi Kirke, Kalbak 31 49 88 Jákup Martin Kjeld, Toftir 44 85 47 Janus Kjærbo, Vágur 37 34 50 John Klein, Postrúm 1161, Tórshavn 31 29 23 Johan Krogh, Postrúm 40, Tórshavn 31 98 00 Laurits í Króki, Postrúm 40, Tórshavn 31 98 00 Dia Lamhauge, Saltangará 44 78 55 Høgni Lamhauge, Lamba 44 76 94 Jón Láadal, Hvalvík 42 20 85 Niklas á Líðarenda, Norðragøta 44 17 44 Bergur Magnussen, Hvalvík 42 22 23 Hans Andrias Midjord, Perskonugøta 12, Tórshavn Aksel Mikkelsen, Syðrugøta 44 16 13 Jóannes M. Mikkelsen, Syðrugøta 44 21 22 Sigurd H. Mikladal, Garðavegur 20, Klaksvík 45 52 63 Lars Müller, Brattabrekka 14, Tórshavn 32 17 64 Hákun Niclasen, Hoyvíksvegur 19, Tórshavn 31 84 88 Christian B. Nielsen, Viðargøta 21, Argir 31 72 61 Sjúrður Norðbúð, Purkugerði 6, Tórshavn 31 20 03 Jógvan Næs, Postrúm 3270, Tórshavn 31 44 82 Alfred Olsen, Fuglafjørður Aron Olsen, Toftir Dagfinn Olsen, Rituvík 44 79 62 Hans Eivind Olsen, Argir 31 55 43 Jónfinn Olsen, Postrúm 3189, Tórshavn 28 37 18 Osvald Olsen, Tjarnarlág 17, Tórshavn 31 43 77 Tummas Pauli Olsen, Syðrugøta 44 17 95 Helgi L. Petersen, Rituvík 44 81 94 Njál Petersen, Fuglafjørður 44 49 94 Petur Petersen, Sandur 36 15 16 Andreas Poulsen, Syðrugøta 44 17 20 Frits Poulsen, Sumba 37 01 50 Fróði Poulsen, Miðvágur 33 23 82 Georg Poulsen, Toftir 44 72 91 Hansmar Poulsen, Toftir 44 79 10 Páll Rói Poulsen, Syðrugøta 44 17 20 Eiler Rasmussen, Skáli 44 11 91 Petur Reinert, Leirvík 44 23 15 Jens A. Simonsen, Bókbindaragøta 15, Tórshavn 31 58 38 Petur Sjúrðaberg, Leirvík 44 31 92 Birgir Sondum, Brekkugøta 5, Tórshavn 31 02 98/28 93 89 Bjarni í Stórustovu, Argjavegur 46, Argir 31 68 27 Poul Kjartan Thomsen, Miðvágur 33 27 04 Árni Vang, Fuglafjørður 44 42 25 Bergur Viderø, Hákunargøta 13, Hoyvík 31 48 65 Rúni Vilhelm, Tórshavn Ólavur Weihe, Undir Heygnum 39, Tórshavn Christian Eli Zachariasen, Pætursgøta 27, Hoyvík FÓTBÓLTSVENJARAFELAG FØROYA Dalakrókur 14, FO-100 Tórshavn NEVND: Hans Mourits Foldbo, Norðragøta 44 19 83 Albert Ellefsen, Miðvágur 33 31 12 Mathias Davidsen, Runavík 21 97 10 31 11 90 Venjarainstruktørar: Annfinn Danielsen, Bøgøta 14, Klaksvík 28 31 84 Hans Mourits Foldbo, Norðragøta 44 19 83 Jógvan Martin Olsen, Toftir 22 16 63 Petur Simonsen, Dalakrókur 14, Tórshavn 31 42 68 Eli Hentze, Sandur 36 15 66 Trygvi Mortensen, Runavík 44 87 06 Bjørn Krog, Leirvík 44 33 78 Hesi hava pr. 06.02.2000 tikið venjaraútbúgving innan FSF: G = Grundskeiðini U = Ungdómsvenjaraskeið S = Seniorvenjaraskeið E = Elituvenjaraskeið Navn: Felag: G: U: S: E: Hans J. Andreasen SKÁLA X X X Jørgen Andreasen LÍF X X X Sigrid Andreasen KÍ X X Hanna Anthoniussen ÍF X X Heðin Askham HB X Heðin Augustinussen FRAM X X Páll Augustinussen VB X X X Hans Leo í Bartalsstovu GÍ X X X Harry Benjaminsen B68 X X X Marian á Borg B36 X X Birgir Christiansen HB X Gunnar Christiansen X X Ninna Christiansen LÍF X Solveig K. Christiansen KÍ X Bjarni Clementsen HB X X X Gunvør Clementsen B71 X Pætur Clementsen HB X X Róin Clementsen B71 X Meinhardt Dalbúð SKÁ X X X Beinta Dalsgarð AB X Johan Carl Dam HB X Álvur Danielsen FRAM X X X Annfinn Danielsen KÍ X X X X Beinta Danielsen AB X Danny Danielsen B36 X Jóhannus Danielsen B68 X X X Bárður Davidsen STR X Eyðfinn Davidsen SÍ X Mathias Davidsen NSÍ X X X X Niclas Davidsen B68 X Eyðvør úr Dímun HB X Durita Djurhuus ÍF X X Marjun Djurhuus ÍF X X Nemus Djurhuus HB X X X Ransin Djurhuus HB X X Karl Arni Egholm B36 X Petur Eiriksson SÍ X X Albert Ellefsen MB X X X Jóhannes Ellefsen MB X Johannes A Ellingsgaard HB X Ólavur Ellingsgaard ÍF X Magni Kjærbo Eystan Á SUM X X X John Eystberg VB X X Sólvá Eystberg KÍ X Erling Eysturoy HB X X John Eysturoy HB X X Øssur Eysturoy HB X Hans Mourits Foldbo LÍF X X X X Jákup H. Foldbo LÍF X Rógvi Fossádal STR X X Jón Kári Fredriksen KÍ X Gudmundur Gislason VB X X Páll Guðlaugsson EB X X X Randi M. Gunnarsdóttir ÍF X Arni Gunnarsson HB X Hjalmar Guttesen B36 X Ingemar Guttesen B36 X X X Harda Gøthe GÍ X Abraham Hansen X X Andrew Hansen ÍF X Álvur Hansen ÍF X Dánjal Petur Hansen SÍF X Høgni Hansen HB X X X Jens Hansen AB X Jens Chr. Hansen B68 X X Jonhard Hansen NSÍ X Leivur Hansen GÍ X Linda Hansen GÍ X Óla Hans Hansen B36 X Ólavur Hansen B68 X Petur Hansen LÍF X Petur Martin Hansen KÍ X Ovi Heinesen LÍF X X X Finnur Helmsdal X X Rói Henriksen SÍ X Eli Hentze B71 X X X X Eyðgerð Hentze B71 X Hans Pauli Hentze B36 X Thomas Herde GÍ X Daniel Hofgaard TB X X X Hallur Holm B36 X Hans Pauli Holm TB X Bárður Huusgaard HB X X Kristian S. Høgnesen KÍ X Manne Høgnesen KÍ X X Ólavur Høgnesen B36 X Hanus Højgaard HB X X Kim Iburg B36 X X X Lassin Isaksen KÍ X Páll Isholm HB X Ann Jacobsen NSÍ X Annika Jacobsen ÍF X Bill Jacobsen KÍ X X Eivind Jacobsen SKÁ X Emil Jacobsen SKÁLA X X X Hermann Jacobsen B68 X X Ingi Jacobsen B36 X Jóan Pauli Jacobsen KÍ X X X Jóanes Jacobsen HB X Jón Chr. Jacobsen B36 X X Magnus F. Jacobsen FRAM X X Markus T. Jacobsen KÍ X Per Jacobsen KÍ X Steinbjørn Jacobsen KÍ X X Súni Jacobsen STR X Suni Jacobsen HB X Sverri Jacobsen HB X X Henning Jarnskor GÍ X X Magni Jarnskor GÍ X X Unn Jarnskor GÍ X Agnar Jensen ÍF X X X Jógvan Jensen HB X X Jørgen Jensen AB X Sonni Jensen ÍF X X X Liljan Jespersen HB X Dánjal Jákup Joensen KÍ X X X Djóni N. Joensen NSÍ X X X Esbern Joensen SÍ X Gunleiv Joensen KÍ X Hans Jacob Joensen SÍF X Jákup B. Joensen HB X X Jastrid S. Joensen KÍ X John Sigurd Joensen KÍ X Jonhard Joensen SÍF X X Jógvan A. Joensen KÍ X X X Kristian Joensen KÍ X Meinhardt P. Joensen KÍ X Oddbjørn Joensen KÍ X X Palli Joensen AB X Páll Joensen LÍF X Páll F. Joensen SÍF X X Petur Hans Joensen KÍ X X Sóleyð Joensen SÍF X X Karin Johannesen MB X Magni Johannesen B68 X Dánjal Petur Johansen B36 X Hans J. Johansen STR X Símun P. Justinussen GÍ X X X Tórhallur Justinussen LÍF X X Birgir Jørgensen MB X Sámal Jákup Jørgensen MB X Marlon Kjærbo SUM X Marius Kjærbæk VB X John Klein HB X X X Sissal Kristiansen B36 X X Jóhann Krogh B36 X Martin Kúrberg EB X X Páll Kúrberg FRAM X X Steinbjørn Lambanum ÍF X Guðny Langgaard LÍF X Bogi Lervig ÍF X X Sjúrður Ludvig VB X X Ann-Silja á B. Madsen AB X Johan Petur Michelsen HB X Dia Midjord HB X Jákup Mikkelsen KÍ X X X Jóannes M. Mikkelsen GÍ X X X Gunnar Mohr HB X Kjartan Mohr B36 X Malan Mohr HB X X Petur H. Mohr NSÍ X X X X Bárður Mortensen HB X X Jákup Páll Mortensen HB X Sólbjørn Mortensen HB X X X Trygvi Mortensen NSÍ X X X X Jákup Mørk B36 X Áslakkur Nesá GÍ X Kirstin Nesá GÍ X Tormóð Nesá B68 X X X ÓlaJákup Neshamar HB X Jenny Niclasen ÍF X Hans Nielsen B36 X X X Johan Nielsen B36 X X X X Kristian Nielsen B71 X Nikkel Nielsen EB X Bjartur Nolsøe HB X X X Osmund Nolsø TB X X X Regin Nolsøe HB X X X Tróndur Nolsøe TB X X X Jógvan Norðbúð B36 X X X Sjúrður Norðbúð FRAM X X X Hans Eivind Olsen AB X Helgi Olsen HB X Herfinn Olsen SÍ X Jacob Eli Olsen B68 X Jógvan Martin Olsen B68 X X X X Leif Olsen HB X X Rúni Olsen B36 X Steinbjørn Olsen AB X Wenzel Olsen B68 X Ingolf Petersen B68 X X X Janus Petersen ÍF X John Petersen SKÁLA X Jónstein Petersen NSÍ X X X Niels Petersen STR X Thorvald Petersen AB X Urd Potts GÍ X Hans Jacob Poulsen MB X Ingibjørg Poulsen NSÍ X X X Jón Harald Poulsen KÍ X X X Páll Rói Poulsen GÍ X Tórður Poulsen VB X Mai Halla Prior MB X Kári Purkhús KÍ X Eiler Rasmussen SKÁ X Magnus Rasmussen NSÍ X Anja Rein B36 X Petur Reinert LÍF X Signar á Reynatrøð LÍF X Kári Reynheim B36 X X X Fróði við Rætt NSÍ X Marin Sigvardsen NSÍ X Eyðstein Simonsen MB X Petur S. Simonsen ÍF X X X X Bára Skaale KÍ X X Eyðstein Skipanes NSÍ X X Ole Skoubo GÍ X Birgir Sondum HB X X X Hanna Sólbjørg LÍF X Fróði Stenberg AB X Jóhan Stenberg AB X X Tórálvur Stenberg AB X X X Magnus á Stongum EB X X Jákup í Stórustovu B36 X X X Ole Sørensen MB X X X Eyðvør Thomsen HB X Jacob Thomsen B36 X John Thomsen B36 X X Sára Thomsen AB X Bogi Vang B36 X Arni Vatnhamar LÍF X X X Elin Vesturdal EB X Karl Vidtfeldt B71 X X X Kristoffur Vidtfeldt B71 X Símun Pauli Viðbjørg HB X Jens Petur Weihe SÍ X Martin Wennerstrøm HB X G=Grundskeiðini U=Ungdómsvenjaraskeið S=Seniorvenjaraskeið E=Elituvenjaraskeið SKRIVSTOVAN: E-mail: Tlf: Tórshavn: Gundadalur, Postrúm 3028 fsf@football.fo 31 67 07 Telefax 31 90 79 Klaksvík: Nólsoyar Pálsgøta 12 fsf@football.fo 45 76 07 Aðalskrivari: Ísak Mikladal Garðavegur 20 Klaksvík isak@football.fo 21 19 88 Skrivstovufólk: Guðrið Joensen Skúlagøta 4 Tórshavn gudrid@football.fo 21 19 81 20.06.2000 DÓMARAYVIRLIT og Dómarabroytingar 13/00 STEYPAKAPPINGIN: STEYPAKAPPINGIN KVINNUR: FINALA: Dato: Kl.: Nr.: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 0207 12.30 12 KÍ-HB Ovari vøllur Gundadalur Kim Ejdesgaard Ólavur Weihe Tommy O. Jensen 4. dómari: Regin Egholm LANDSKAPPINGIN: 1. DEILD KVINNUR: Dato: Lið: Staður: Dómari: Hjálpardómarar: 2406 B36-GÍ/SKÁ Tórshavn Ransin N. Djurhuus HB 2406 VB-NSÍ Vágur Zoran Mancic ROYN 2406 KÍ-HB Klaksvík Petur Hansen LÍF DÓMARABROYTINGAR: Deild: Dato: Lið: Staður: Fyrrv.dómari: Ný ásettur dómari: 2. deild 2406 EB/S-NSÍ Eiði Sjúrður Norðbúð Eiler Rasmussen, SKÁLA 3. deild 2506 SKÁ-KÍ Skáli Ransin Djurhuus Rúni Gaardbo, B68 3. deild 2506 ÍF-B36 Fuglafjørð Kristian Joensen Hjalti Gleðisheygg, GÍ 3. deild 2406 FSV-B68 Vágar Jonhard Hansen Suni Johansen, FS V Ungl. 2606 HB-FS V Tórshavn Oddmar Andreasen Regin Egholm, B36 Gomul dómarayvirlit Vælkomin í okkara Internet handil. Her kunna tygum keypa vørur beinleiðis av netinum. Gjaldshættirnir eru: - Uppkrav (keyp minni enn kr. 10.000) - Bankaflyting. (T.d. heimagreiðslan).Okkara kontonr. í FSP. (9181) 1227469 Um keypt verður fyri meira enn kr. 200, gjalda vit fyri sendingina. Vit hava flest allar vanligar vørur á lagri. Vørur við "+" út fyri eru á lagri. Hinar vørurnar kunnu vit fáa heim innan 14 dagar. Vinarliga uppgevi e-post adressu soleiðis at vit kunnu senda eina ordraváttan ordrin er viðgjørdur. Royn nethandilin, og skuldu trupuleikar stungið seg upp, so set teg í samband við okkum beinanvegin. Vørur: Fototól: Vit hava eitt úrvæl av fototólum, mest Olympus, men kunnu eisini skaffa flestu onnur merkir. Videotól: Hava nøkur á lagri, men kunna skaffa nærum øll sløg til sámuligar prísir. Filmar: Hava allar vanligar filmar, og hava eisini ymiskar serfilmar. Videobond: Hava bond til videotól. Tilhoyri: Hava fotostativ, taskur og fotoprintarar. Kikarar: Hava nakrar kikarar, og kunnu skaffa flest øll sløg. Battaríir: Hava stórt úrval av battaríum; vanlig, til fototól og til videotól Rammur: Hava stórt úrvæl av rammum. Album: Hava stórt úrvæl av fotoalbummum. Projectorar: Selja teir vælumtóktu og ljóðleysu Philips projectorarnar. Fløgur: Hava fløgur til teldur. Annað: Av øðrum vørum, sum vit skaffa heim eru videokanónir, specialpapír til inkjet/laser-printarar og diktafonir. Myndaviðgerð: Vit gera alla myndaviðgerð bæði skjótt og væl. Framkallan, førstørran og passmyndir. Eisini kunnu vit bjóða digitala viðgerð av myndum, og fáa lagt myndir á diskil ella fløgu. Hava tygum ringa tíð, so fáa tygum myndirnar aftur innan ein tíma, og um tygum ynskja tað, so kunnu vit senda myndirnar við postinum uttan meirkostnað. Tilboð: Beint nú hava vit tilboð uppá Konica filmar, sum verða seldir fyri hálvan prís. Um okkum: FOTOSHOP er nýggjur fotohandil og liggur í Dr. Jacobsensgøtu har Tímamyndir vóru fyrr. Málið er at hava høgt tænastustøði, og syrgja fyri, at kundin ongantíð følir seg snýttan. Vit ásanna at teldutøknin eisini er komin inn í fotoverðina, og vilja vit ikki verða eftirbátar. Okkara prísir koma altíð at liggja á einum rímiligum støði, og ætlað vit at okkara føstu kundar skulu fáa sersømdir. Í handlinum arbeiða Maibritt og Súsanna. Tær hava báðar drúgvar royndir í fotoverðini. Sp/f Myndir (Reg. nr. 1630) eigur FOTOSHOP. FOTOSHOP Dr. Jakobsensgøta 12, Boks 82, FO-110 Tórshavn Faroe Islands Tlf: +298 310515 Fax: +298 319050 e-post: fotoshop@fotoshop.fo Fragd & Fimi byrjaði í 1985 og er í dag eitt partafelag. Jana Thomsen er stjóri og rekur felagið dagliga. Móttøkan hjá Fragd & Fimi Eg havi starvast í Fragd & Fimi síðani 1986 og eri útbúgvin økonoma. Eg havi hollan kunnleika í venjing og matvanum. Venjingartólini í Fragd & Fimi eru m.a. frá Technogym, David, Tunturi, World-Class og Spinning Fitness-bike. Kostnaður: 25,- Royndartími (skal avtala tíð) 45,- 1 ferð 375,- 1 mánað 325,- 1 mánað (næmingar, skal prógvast) 875,- 3 mánaðar 1.500,- 6 mánaðar Upplatingartíðir Útskriva upplatingartíðirnar... Mánadag, mikudag og fríggjadag 12.00 - 21.00 Týsdag og hósdag 09.00 - 21.00 Leygardag: 10.00 - 17.00 Summartíðir Frá 15. juni til 31. august hava vit summartið Mánadag til fríggjadag 15.00 - 21.00 Leygardag: STONGT Okkara vælumtøkta klænkiskeið byrjar aftur 31. januar og halda vit fram til 14. apríl (11 vikur). Tíðirnar verða hesar: Klokkan Mánadag Týsdag Mikudag Hósdag Fríggjadag 16.00 2 17.30 3 2 3 1 19.00 1 Trýst her, fyri at testa um tú vigar ov nógv (útrokna títt BMI-tal) Broytingar kunna koma fyri. *: Er fultl tekna 1: Byrjarir 2: Vand 3: Hava verið á skeið 1 og 2 Kostnaður: 469,- 1 ferð um vikuna 699,- 2 ferð um vikuna Tú fært ein kostplan og eina feittest Um tú vilt hoyra nærri, ring 31 71 00 ella 31 88 19 og spyr eftir Janu. Íðka mest møguligan ítrótt - helst hvønn dag Ver varin við fitievnunum Njót ikki "flótandi" kaloriur, sum eru í sodavatn, øli ella spiritussi Et soltið kjøt og soltnan ost Et øll sløg av fiski Et heldur fleiri smáar máltíðir enn fáar stórar Drekk nógv vatn, 2 - 3 litrar hvønn dag Halt magan í gongd við at drekka nógv vatn, eta frugt, grønmeti og groft breyð Drekk ikki nógv kaffi - tað gevur harðan maga Tygg matin væl og et spakuliga og et ikki ov nógv Viga tygum eina ferð um vikuna og skriva upp Skriva møg. upp, hvat tú etur gjøgnum dagin (dagbók). Tað hjálpir ofta um tú ert ein av teimun, sum hevur hug at "snýta" Nógv kend andlit eru at síggja í Fragd & Fimi. Her er tað okkara Regin Vágadal og Janne Kolling, sum er ein av "Guld-pigerne" í handbólti. Altantsrisin Joku Ahola føldi seg heima á teimum finsk framleiddu Tunturi tólini í Fragd og Fimi Fragd & Fimi hevur 5 súklir og 3 step-maskinur av slagnum Tunturi. Nýtt renniband frá Technogym Hetta er ein nýggj maskina har tú venur tann innara partin av lørunum. Hetta er ein nýggj maskina har tú venur tann uttara partin av lørunum. Eitt úrval av venjingartólum av slagnum DAVID. Hesar David-maskinurnar eru sera væl umtøktar og lættar at brúka. Nýggjur ryggstrekkjari. Fragd & Fimi hevur renniband, stepmaskinur og súklur av slagnum Techogym. Vit hava júst keypt tvær nýggjar sólir av merkinum, UltraSun 5000. Allar sólirnar eru útgjørdar við myntboksum sum taka kr. Tær gomlu sólirnar eru útskiftar við nýggjar. Vit hava nú 3 UltraSun 5000 Turbo sólir. 20,- 10,- 5,- 2,- Eisini er møguleiki fyri einum brúsibaði, aftaná tú hevur sólað tær. Bøkjarabrekka 9 Postboks 3157 110 Tórshavn Tlf. +298 31 59 66 Fax +298 31 91 39 E-postur: framtak@framtak.fo Design: Stephanssons Hús Framtaksgrunnur Føroya er ein vinnurekandi grunnur, ið hevur sum endamál, at gera íløgur í nýggj ella víðkað vinnutiltøk í Føroyum. Íløgurnar skulu hava eitt langsiktað kapitalavkast, ið stendur mát við váðan. Eisini leggur Framtaksgrunnurin dent á verkætlanir við høgum vitanarinnihaldi. Íløgan hjá Framtaksgrunninum kann latast sum innskot í eginogn ella sum ábyrgdarlán. Tá íløgan verður latin sum innskot í eginogn, skal Framtaksgrunnurin avhenda síni partabrøv tá rakstur og felag metast at hvíla á einum burðardyggum grundarlag. Við at fíggja við eginpeningi fær fyritøkan fleiri fyrimunir: Likviditet Tann tilflutti peningurin betrar likviditetin og skal ikki gjaldast aftur. Kreditvirði Kredittvirðið økist, tá eginpeningurin er stórur, og betri møguleikar verða fyri víðari fígging. Álit At Framtaksgrunnurin tekur lut er álitisvekjandi, tá investorar eru áhugaðir at gera íløgur í fyritøkuna, og vil hetta vanliga verða mett positivt av peningastovnum, ognarum, kundum og leverandørum. Framtaksgrunnur Føroya virkar soleiðis sum íblástur og samstarvsfelagi hjá tí einstaka virkinum. Nevndin í Framtaksgrunninum er 5-mannanevnd, harav teir 4 verða valdir av Føroya Landsstýri. 5. nevndarlimurin verður valdur av teimum sitandi limunum. Nevndarlimir skulu hava innlit í vinnu- og búskaparlig viðurskifti og kunnu ikki vera limir í Føroya Løgtingi ella Landsstýri. Í nevndini sita: Wilhelm Petersen, formaður Jóannes á Váli Niels Christian Nolsøe, næstformaður Gunvør Balle Karin Toftegaard Stjórn: Jens Kári Vilhelm Tá tú vendir tær til Framtaksgrunn Føroya, er tað kanska í fyrsta lagi fyri at útvega kapital til títt framtak og tína verkætlan. Tær tørvar t.d. fígging til: Nýggja fyritøku Tú hevur eina verkætlan, men kanst ikki útvega nóg mikið av eginpeningi til, at fyritøkan kann fáa eina góða byrjan. Víðkan av virksemi Tú hevur ikki møguleika at útvega nóg mikið av eginpeningi og tú metir, at tað er neyðugt at víðka um virksemi fyri at røkka málinum. Umskipan av felag Tað gekk ikki sum ætlað, men við einari umskipan av felagnum áttu møguleikarnir at verið til staðar. Annað enn kapitalur Framtaksgrunnur Føroya er eisini annað enn kapitalur og vit kenna okkum ikki nøgd við bert at lata fígging. Vit vilja fegin, at títt framtak røkkur so góðum úrsliti sum gjørligt. Sum partaeigari í felagnum, velur Framtaksgrunnur Føroya limir í nevndina. Her kunnu vit, við dugnaligum nevndarlimum, gera okkara til, at felagið eisini fær atgongd til nýggja vitan og royndir. Tá ið søkt verður um fígging úr Framtaksgrunninum eigur umsóknin at innihalda fylgjandi partar: Frágreiðing um verkætlanina Fyri verandi feløg, grannskoðaðar roknskapir fyri 3 tey seinastu árini Rakstrar-, fíggjarstøðu- og likividitetsætlan hjá felagnum, ið søkir Fíggingarætlan Yvirlit yvir eigaraviðurskifti, nevnd og stjórn hjá felagnum Allar umsóknir og innsent tilfar verður viðgjørdt í trúnaði av leiðslu og nevnd í Framtaksgrunninum. Framtaksgrunnurin er undirlagdur lógina fyri vinnurekandi grunnar. Íløgur, ið verða gjørdar, skulu sostatt vera grundaðar á eitt handilsligt grundarlag, har útlitini fyri stórum vøkstri eru til staðar. Verkætlanir, Framtaksgrunnurin ger íløgur í, skulu vera komnar so væl áleiðis, at klárt er at gjørnumføra verkætlanina. Framtaksgrunnurin hevur sum aðalmál at íløgurnar verða so fjøltáttaðar sum møguligt, og miðja verður ímóti at verkætlaninar hava eitt so høgt vitanarinnihald sum gjørligt. Framtaksgrunnur Føroya hevur higartil gjørt íløgur í: P/F Bergfrost P/F Deep Sea Ltd. P/F Driftin P/F Faroe Seafood Prime P/F Føroya Fiskavirking P/F Strandamáling P/F Ting Form P/F Tøting Arsfrágreiðing fyri roknskaparárið 1998 Frágreiðing leiðslunar Rakstrarroknskapur Fíggjarstøða Stovnan og endamál Framtaksgrunnur Føroya var stovnaður av donsku stjórnini og Føroya Landsstýri sambært Felagslýsing frá 17. november 1994. Endamál grunnsins er at gera íløgur í nýggjar verkætlanir ella í víðkað vinnuvirksemi í fyritøkum, herundir fyritøkum, sum hava verið fyri týðandi umskipan ella skuldarumlegging. Tá hesar vísa seg at vera burðardyggar og søluligar, skal grunnurin selja framdar íløgur. Íløgurnar kunnu vera sum innskot av partapeningi ella ábyrgdar lánspeningin. Ein treyt er, at ein ella fleiri peningastovnar út frá egnum kreditmetingum samstundis veita lán upp á í minsta lagi somu upphædd, og ella at aðrir gera íløgu við eginpeningi ella ábyrgdar lánspeningi við somu upphædd. Formlig viðurskifti Sambært avtalu millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri tann 10. juni 1998, stendur um Framtaksgrunn Føroya í petti 5 í avtaluni: "Den Danske Regering og Færøernes Landsstyre er enige om, at Den Danske Stat afvikler sit engagement i Færøernes Erhvervsudviklingsinstitut inden udgangen af 1998. Statens lån til Erhvervsudviklingsinstituttet, som er et 10 årigt rente- og afdragsfrit lån, og som pr. 1. juni 1998 udgør 99 mio. kr., konverteres forud herfor til indskudskapital. Erhvervsudviklingsinstituttets vedtægter ændres i overensstemmelse hermed. Erhvervsudviklingsinstituttet undergives det almindelige fondstilsyn." Føroya Landsstýri (Vinnumálaráðharrin) velur 4 nevndarlimir í nevndina fyri Framtaksgrunnin. Hesir 4 velja so fimta nevndarlimin. Nevndin er vald fyri eitt ár í senn frá 1. apríl til 31. mars árið eftir, tó situr núverandi nevnd frá 1. januar 1999 til 31. mars 2000. Stovnspeningurin er nú 101 mió. kr., ið stava frá kontantum inngjaldi uppá 1 mió. kr. frá donsku stjórnini og 1 mió. kr. frá føroyskari síðu, harumframt eru 99 mió. kr. av lánspeninginum frá donsku stjórnini umlagdar til stovnspening sambært avtaluni millum stjórnina og landsstýrið frá 10. juni 1998. Harumframt hevur landsstýrið veitt grunninum lán uppá 93 mió. kr. Lánið er rentu- og avdráttarfrítt í 10 ár frá stovnan grunnsins. Arbeiði grunnsins Grunnurin hevur, síðan hann varð stovnaður, gjørt íløgur í 9 verkætlanir fyri 119,8 mió. kr. Av hesum er ein íløga seld í 1998. Í mun til tá Grunnurin var nýggjur, er talið av umsóknum fallið munandi. Í hesum sambandi skal havast í huga, at Grunnurin nú sjáldan fær umsóknir um stuðul, ið mugu vísast aftur av orsøkum, ið eru at finna í viðtøkunum. Tvær umsóknir vóru játtaðar og avgreiddar í 1999. Fýra aðrar umsóknir vóru somuleiðis játtaðar í 1999. Vónandi verða tær avgreiddar í ár. Umframt hetta var Framtaksgrunnurin við til, at ein verkætlan innan kunningartøkni varð sett í verk, tó uttan at Framtaksgrunnurin gjørdist íleggjari. Grunnurin hevur gjøgnum árið fingið fyrispurningar viðvíkjandi ætlanum. Tað er sannlíkt, at nakrir av hesum fyrispurningum seinni verða til umsóknir. Íløgur Grunnurin hevur havt stutta tíð í føroyska vinnulívinum, men hevur verið við til at loysa stórar uppgávur. Sambært Felagslýsingini frá samráðingunum millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri tann 17. november 1994 er ein av orsøkunum til stovnanina av grunninum, at føroyskar vinnufyritøkur, verandi eins og nýggjar, hava stórar trupulleikar at fáa eigarar av peningi, bæði í Føroyum og uttanlands, aktivt at gera íløgur í vinnulívið. Árini við stóru konjukturniðurgongdini hava ført við sær, at investorar meta vandan við íløgum at vera ov høgan, hóast talan er um verkætlanir, sum kunnu metast at geva eitt positivt skiftisavlop. Í sambandi við umsóknir er týdningarmikið við eini greiðari frágreiðing um verkætlanina og endamálið við henni, umframt ætlanir og uppskot til fígging. Nevnd grunnsins er av tí fatan, at tað besta fyri verkætlanir er at hava ein hóskandi partapening, og at fremmandapeningurin og rentutrýstið eru so lítil sum gjørligt. Grunnurin vil í sambandi við íløgur gera partaeigarasáttmálar við aðrar eigarar, soleiðis at grunnurin fær ávirkan í felagnum, m.a. við nevndarlimum. Framtaksgrunnurin hevur í 1999 gjørt íløgu í P/F Stranda Máling og P/F Driftin. P/F Stranda Máling hevur sum endamál at framleiða og selja máling í Føroyum. Íløgan er gjørd í samband við víðkan av virkseminum. P/F Driftin keypi nýggjan M/S "Jupiter" í 1999, og tað var í tí sambandinum, at Framtaksgrunnurin gjørdi íløgu í felagið. Hendingar eftir árslok Eftir roknskaparárslok eru ikki farnar fram hendingar, sum hava týdning fyri metingina av ársroknskapinum. Ársúrslitið Ársúrslitið aftaná skatt er eitt avlop upp á 15.014 tkr. Ársúrslitið er ávirkað av, at P/F Føroya Fiskavirking hevur eitt avlop upp á 10.172 tkr., og somuleiðis av at P/F Faroe Seafood Prime hevur eitt avlop upp á 6.604 tkr. Býtið av ársúrslitinum Ársins úrslit upp á 15.014 tkr. verður flutt til næsta ár. Framtíðin Framtaksgrunnur Føroya hevur, við kapitali sínum, møguleika at luttaka í verkætlanum við partapeningi, og harvið hjálpa til við at styrkja kapitalgrundarlagið í feløgum. Tann tøki peningurin hjá Grunninum er góðar 90 mió. kr. Dótturfeløgini hjá grunninum, P/F Føroya Fiskavirking og P/F Faroe Seafood Prime, vænta yvirskot í 2000. Saman við teimum góðu úrslitinum, ið feløgini høvdu í 1999, metir nevndin í Framtaksgrunninum, at tað er rætt at fara at arbeiða víðari við møguleikanum at privatisera feløgini. Framtaksgrunnurin setir sær sum mál í framtíðini at taka lut í verkætlanum við høgum vitanarinnihaldi. Hetta merkir tó ikki, at vanliga vinnilívið, serliga fiskivinnan, verður við skerdan lut. Tær stóru uppgávurnar, ið Framtaksgrunnurin hevði við byrjan, eru nú at meta sum loystar, og uppgávurnar framyvir verða meira at menna vinnulívið, serliga á tí tøknifrøðiliga økinum. TOP Rakstarúrslit fyri tíðarskeiðið 1. januar til 31. desember 1999 1999 1998 Rentuinntøkur 3.033.665 3.878.786 Inntøkur av kapitalpørtum 16.775.756 34.228.684 Vinningur av sølu av kapitalpørtum 0 1.650.000 Niðurskriving av kapitalpørtum (216.000) 0 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- 19.593.421 (39.757.470) Aðrar uttanhýsis útreiðslur (747.834) (979.770) Starvsfólkaútreiðslur (860.702) (939.096) -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- 17.984.885 37.838.604 Avskrivingar (35.118) (62.302) -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Úrslit áðrenn skatt 17.949.767 37.776.302 Skattur av ársúrslitinum (2.935.643) (3.918.198) -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Ársúrslitið / Profit for the year 15.014.124 (33.858.104) -------------------------------------------------------------------------------- TOP Fíggjarstøða hin 31. desember 1999 31/12 1999 31/12 1998 OGN Støðisogn Materiell støðisogn Rakstrartól og innbúgv 53.069 83.237 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Fíggjarlig støðisogn Kapitalpartar í dótturfeløgum 137.803.199 120.958.920 Kapitalpartar í assosieraðum feløgum 5.479.650 2.545.650 Ábyrgdarlán í assosieraðum feløgum 2.000.000 0 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- 145.282.849 123.504.570 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Støðisogn í alt 145.335.918 123.587.807 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Ogn í umferð Áogn, onnur 571.494 0 Áogn hjá assosieraðum fyritøkum 0 0 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Tøkur peningur 92.325.864 99.202.649 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Ogn í umferð í alt 92.897.358 99.202.649 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- OGN í alt 238.233.276 222.790.456 -------------------------------------------------------------------------------- Fíggjarstøða hin 31. desember 1999 31/12 1999 31/12 1998 SKULD Eginpeningur og skuld Eginpeningur Stovnspeningur 101.000.000 101.000.000 Uppskrivingarburturleggingar 22.242.559 0 Fluttur vinningur 15.934.603 23.094.515 Eginpeningur íalt 139.177.162 124.094.515 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Avsetingar Útsettur skattur 5.513.830 2.954.729 Skuld Langfreistað skuld Danski Staturin og Landskassi Føroya 93.000.000 93.000.000 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Stuttfreistað skuld Vøru- og tænastuskuld 101.078 103.823 Skattur 376.542 2.583.469 Skuld til atknytt virki 0 0 Onnur skuld 64.664 53.920 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- 542.284 2.741.212 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Skuld í alt 93.542.284 95.741.212 -------------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------------------------------------------------- Eginpeningur og skuld í alt 238.233.276 222.790.456 -------------------------------------------------------------------------------- TOP 14. januar 1999 Føroya Landsstyri valdi tann 30. desember 1998 Karin Toftegaard, Wilhelm Petersen, Jóannes á Váli og Niels Christian Nolsøe í nevndina fyri Framtaksgrunn Føroya. Hesi fýra skuldu síðan í semju velja fimta limin í nevndina. Sum fimti nevndarlimur er vald Gunvør Balle, Argir. Á nevndarfundi hevur nevndin skipa seg við Wilhelm Petersen sum formanni og Niels Christian Nolsøe sum næstformanni. Niels Dann West, stjóri Tórshavn tann 29. januar 1999 Sambært avtalu millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri frá 10. juni 1998 er Framtaksgrunnur Føroya frá 1. januar 1999 føroyskur burturav. Føroya Landsstýri velur fýra nevndarlimir í grunnin. Hesir fyra velja so fimta nevndarlimin. Sum fráboðað í tíðindaskrivi tann 14. januar 1999, so er nevndin í Framtaksgrunninum manna soleiðis: Wilhelm Petersen, formaður; Niels Chr. Nolsøe, næstformaður; Karin Toftegaard, Jóanes á Váli og Gunvør Balle, nevndarlimir. Framtaksgrunnur Føroya er tilmeldaður Skráseting Føroya til skrásetingar sum vinnurekandi grunnur sambært Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om erhvervsdrivende fonde, nr. 247 af 3. mai 1993. Endamál grunnsins, smb. §2, stk.1 í viðtøkunum, er á marknaðarbúskaparligum treytum at gera íløgur í nýggjar ella víðkaðar verkætlanir og feløg, og í feløg, ið hava verið gjøgnum munandi broytingar ella skuldarumlegging. Høvuðsendamálið er at gera íløgur á marknaðarbúskaparligum treytum, men eisini at íløgurnar skulu seljast aftur tá hesar hava víst seg lívførar og salgbarar. Hetta er eisini nevnt í endamálsgrein grunnsins, §2, stk.3. Framtaksgrunnur Føroya eigur 100% av partapeninginum í P/F Føroya Fiskavirking og í P/F Faroe Seafood Prime. Bæði feløgini hava góð úrslit fyri 1998, og er eginognin í báðum feløgum størri enn nominelli partapeningurin. Grunnurin er greiður yvir, at eitt einstakt gott ár er eitt veikt grundarlag hjá øðrum íleggjarum at taka støðu til at keypa partabrøv í feløgunum. Framtaksgrunnsins meting er tó, at árið í fjør ikki var ein einlig svala, men at komandi ár eisini fara at vísa nøktandi avlop. Tað er út frá hesi meting, at nevndin nú tekur stig til á hvønn hátt partabrøvini í feløgunum kunnu avhendast. Framtaksgrunnurin er eisini minnilutapartaeigari í nøkrum smærri vinnuvirkjum. Framtaksgrunnur Føroya varð stovnaður í eini krepputíð, og hevði tá sera stórar og truplar uppgávur at taka støðu til. Grunnurin metir nú, at hesar uppgávur eru loystar, og at vit eru við eitt markaskjal og hava nú brúk fyri eini framtíðarstrategi. Framtaksgrunnurin hevur tørv á, at íløgurnar framyvir verða so fjøltáttaðar sum møguligt. Føroyska samfelagið hevur somuleiðis tørv á at hava fleiri bein at standa á, og vónir okkara eru, at Framtaksgrunnurin kann vera við at menna nýggjar vinnumøguleikar, serliga vinnumøguleikar við stórum vitanarinnihaldi. Okkara verandi høvuðsvinna vil eisini í framtíðini verða áhugaverd hjá Framtaksgrunninum at gera íløgur í. Ein høvuðstreyt frá Framtaksgrunninum vil eisini framyvir verða, at íløgan verður mett lívfør og mett at kunna seljast aftur við vinningi. Tórshavn tann 29. januar 1999 Wilhelm Petersen, nevndarformaður Niels Chr. Nolsøe, nevndarnæstformaður TOP Tórshavn tann 28. juni 1999 Ársroknskapurin liðugur Ársroknskapur Framtaksgrunnsins vísir eitt avlop uppá 37,8 mio. kr. áðrenn skatt og 33,9 mio. kr. eftir skatt, ið grunnurin metir sum nøktandi. Eginpeningurin hjá Framtaksgrunninum er pr. 31.12.1998 uppá 124 mio. kr., tá er íroknað umlegging av lánspeningi, frá danska statinum uppá 99 mio. kr., til stovnspening. Framtaksgrunnurin hevur í 1998 selt eina av íløgum sínum við vinningi. Íløgan var uppá 2,15 mio. kr. og varð seld fyri 3,8 mio. kr. Framtaksgrunnurin metir vinningin fyri hesa íløgu sum nøktandi. íløgan var bert knappliga tvey ára gomul, tá hon var seld. Annars er úrslitið fyri 1998 nógv merkt av, at P/F Faroe Seafood Prime og P/F Føroya Fiskavirking høvdu eitt samanlagt avlop uppá 34,2 mio. kr. P/F Føroya Fiskavirking hevði eitt avlop uppá 18,2 mio.kr. harav avlopið frá sjálvum rakstrinum var 16,3 mio. kr. P/F Faroe Seafood Prime hevði eitt avlop uppá 16,0 mio. kr., harav 11 mio. kr. stava frá søluni av skrivstovubygninginum Yviri við Strond. Rakstrarúrslitini fyri Framtaksgrunnsins dótturfeløg higartil í ár eru nøktandi, tá havt verður í huga, at marknaðurin er fallandi. Formlig viðurskifti. Formligu viðurskifti Framtaksgrunnsins broyttist munandi í 1999. Í sambandi við avtaluna millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnini tann 10. juni 1998 vóru Framtaksgrunnsins viðurskifti broytt m.a. soleiðis, at Føroya Landsstýri (landsstýrismaðurin í vinnumálum) velur fyra av nevndarlimunum í Framtaksgrunninum, meðan hesi fyra í felag velja fimta limin. Eisini varð lánspeningurin frá donsku stjórnini, 99 mio. kr., umlagdur til stovnspening, ið nú er 101 mio. kr. Framtaksgrunnurin er skrásettur hjá Skráseting Føroya sum ein vinnurekandi grunnur sambært lóg um vinnurekandi grunnar nr. 247 frá 3. mai 1993. Búmerki. Framtaksgrunnur Føroya hevur fingið búmerki. Búmerkið hevur ikki nakran symbolskan týdning, men er eitt liggjandi F, har flata síðan hevur sama lit sum restin av arkinum, og einans kanturin hevur annan lit. Eisini verður gjørdur faldari, ið lysir Framtaksgrunnin og virksemi hansara. Framtíðin. Framtaksgrunnurin er undirlagdur lógina fyri vinnurekandi grunnar. Íløgurnar skulu tí verða gjørdar á handilsligum grundarlagi, har útlitini fyri stórum vøkstri eru til staðar. Verkætlanir, ið Framtaksgrunnurin ger íløgur í, skulu verða komnar so langt áleiðis, at klárt er at seta tær í verk. Framtaksgrunnurin hevur sum aðalmál at íløgurnar verða so fjøltáttaðar sum møguligt og hava eitt so høgt vitanarinnihald sum gjørligt. Vit hava áður boða frá, at Framtaksgrunnurin er sinnaður at selja út av sínum partabrævaognum, tá íløgan hevur víst seg lívfør og salgbar. Framtaksgrunnurin sær tí fram til at ein virðisbrævamarknaður verður skipaður innan rímuliga tíð, soleiðis at eisini á tann hátt skapast karmar fyri virðisbrævahandli í Føroyum. Tórshavn tann 28. juni 1999 Wilhelm Petersen, nevndarformaður Niels Dann West, stjóri TOP e-mail: Tíðindi hvønn mánamorgun: Vegna summarfrítíð eru eingi tíðindi. Vit byrja aftur í viku 34. Vinnuhúsið ynskir øllum eitt gott summar. Vinnutíðindi úr øllum donskum dagbløðum, hvønn dag! Forsíða Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Hvønn mánamorgun kl. 9.00 eru nýggj tíðindi úr Vinnuhúsinum - tíðindini niðanfyri eru frá mánadegi / -2000. (c): Um týðindini verða endurgivin, skal upplýsast, at tey eru av heimasíðuni hjá Vinnuhúsinum. Tøkuhagtøl fyri laks og síl, verða dagførd hvørja viku. Ovast Tíðindi frá vikunum framanundan -------------------------------------------------------------------------------- Forsíða Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Forsíða Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Samfelagsgongdin sum heild Búskaparráðið staðfestir í frágreiðing síni fyrst í 2000, at samanumtikið helt framgongdin í føroyska búskapinum fram, sætta árið á rað. Hóast lønarútgjaldingarnar í fiskiskapinum eru faldnar góð 7%, eru tær øktar so mikið í hinum vinnugreinunum, at samlaðu lønargjaldingarnar eru øktar góð 7% sammett við 1998. Serliga innan aling og fiskavirking sæst vøkstur, hóast minni av fiski er komið upp á land, hetta m.a. tí meira verður tilvirkað. Arbeiðsloysið minkar framvegis, og í summum vinnum eru nú tekin um fløskuhálsar. Í byggivinnuni er til dømis nógv virksemi. Handilsjavnin var minus 42 mió. fyri 1999, meðan hann seinastu árini hevur liðið millum 200 og gott 300 mió. Orsøkin er stóri innflutningurin av skipum í 1999. Avlopið á gjaldsjavnanum sær ikki út til at minka í mun til í fjør. Prísirnir øktust við 3,4% í 1999 móti 2,6% í 1998 og inflatiónin er sostatt í vøkstri . Fiskiskapurin er í niðurgongd, og fiskasjúkan ILA kann merkja, at støðgur kemur í stóra vøksturin innan alingina. Hetta kann benda á, at búskapurin nú er komin upp á toppin. Um tað nú fer at ganga niðureftir valdast í hvønn mun restin av búskapinum lagar seg til gongdina í fiski- og alivinnuni. Viðmerkjast skal, at falli í fiskiskapinum við Føroyar í ár væntandi verður minni enn í 1999, og at góðir árgangir av toski eru á veg. Føroya Arbeiðsgevarafelag er samt við Búskaparráðnum í, at ongin grund er til at tátta í búskaparliga, men at neyðugt er at fylgja væl við, serliga við atliti at trýstiðnum á arbeiðsmarknaðin. Uttan mun til um vøksturin í búskapinum stendur við ella ikki, so vísir gongdin tað farna árið, at sjálvt við lutfalsliga smáum privatum og almennum íløgum kemur føroyski arbeiðsmarknaðurin undir trýst. Neyðugt er tí at arbeiða miðvíst við at skapa pláss í búskapinum. Hetta kann gerast annaðhvørt við at skerja eftirspurningin eftir arbeiðsmegi innan almenna raksturin og/ella vinnu-liga framleiðslu. Um ikki produktiviteturin hækkar verður úrslitið fløskuhálsar á arbeiðsmarknaðinum, lønartrýst, hækkandi prísvøkstur og versnandi kappingarføri. Vinnan hevur effektivisera sína framleiðslu nógv undir kreppuni, og gongdin seinastu árini vísir, at vinnan áhaldandi tillaðar og effektiviserar framleiðsluna. Tí er m.a. føroyska alivinnan kappingarfør í mun til størru eindirnar í grannalondunum. Føroya Arbeiðsgevarafelag heldur sum Búskaparráðið, at tíðin er nú komin til, at tað almenna vísir vilja til at skerja sín eftirspurning við beinleiðis skerjingum ella við effektiviseringum - á skipaðan hátt og ikki við tí vælkenda "plenuklipparaháttinum". -------------------------------------------------------------------------------- Heim Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Forsíða Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Nøkur ítøkilig vinnupolitisk tilmæli Útbjóðing av almennum uppgávum Útbjóðing vil vera við til at skapa vøkstur og fleiri arbeiðspláss. Hetta tí, at uppgávurnar í størri mun laga seg eftir marknaðarumstøðunum, og at møguleiki verður fyri stórrakstri innan privata vinnulívið. Hetta vil eisini geva betri og einfaldari stýring innan tað almenna og merkja, at arbeiðsorkan verður brúkt meira effektivt. Virkini høvdu fingið nýggja vitan og øktan førleika, soleiðis at ein føroysk tænastuvinna veruliga kom fyri seg, og tænastur gjørdust ein útflutningsvøra. Í grannalondunum sum t.d. Danmark hevur stjørnin gjørt greiðar reglur sum áleggja øllum stýrum og stovnum at útbjóða allar uppgávur, ið hóska til hetta. Og royndirnar vísa, at sparast kann 15 til 30% av rakstrarútreiðslunum. Føroya Arbeiðsgevarafelag vil mæla til, at líknandi reglur verða settar í verk í Føroyum. Ein yvirskipaður fiskivinnupolitikkur Vinnumálastýrið hevur orðað yvirskipaða politikkin sum stýrt verður eftir innan vinnugreinir sum t.d. havbúnaðin. Hetta ger tað nógv einfaldari hjá vinnuni, og karmarnir eru kendir og støðugir. Eisini merkir hetta, at polittikarar og umsiting ikki uttan víðari kunnu bróta við tær meginreglur, ið settar eru, og sum vinnan hevur góðkent. Nú oljuvinnan er við at taka seg upp, er eitt stórt arbeiði gjørt við at leggja greiðar karmar um hesa nýggju vinnu. Fiskivinnan er og verður okkara høvuðsvinna. Tí heldur Arbeiðsgevarafelagið, at tørvur kundi verið á at orða ein yvirskipaðan politik fyri fiskivinnuna, ið skapar greiðar karmar bæði á sjógvi og landi. Nógvar ábendingar hava verið um, at ávís tilvild ræður innan umsitingina av fiskivinnuni, t.d. viðvíkjandi útskriving av fiskiloyvum. Áhugavert er at samanbera loyvispolitikkin í komandi oljuvinnuni, við tær kendu vinnurnar sum troyta náttúruríkidømi okkara. Fyri at fáa eitt loyvi til leiting eftir olju, skulu virkir prógva dugnaskap, royndir og sínar ætlanir. Ilt er at síggja, at hugt verður eftir slíkum innan fiskivinnuna. Barnaansing - ein fløskuhálsur Gongd er av álvara er komin aftur í føroyska samfelagið, og innan vinnuna eru fleiri virkir sum merkja fløskuhálsar viðvíkjandi arbeiðsmegi. Handverksvinnan manglar fólk, partvís tí at fleiri handverkarar enn eru uttanlanda. Ein annar stórur trupuleiki sínist at vera ov lítið av teldukønum fólki. Bæði teldufyritøkurnar og onnur virkir, sum tørva teldukøna arbeiðsmegi, mangla fólk. Eisini innan onnur øki sær tað út til at vera trupult at fáa væl útbúgvna arbeiðsmegi. Fitt av vælútbúgvnum føroyingum eru uttanlands, t.d. fólk við útbúgvingum innan kunningartøkni. Tað vísir seg hinvegin at vera trupult at fáa fólk heimaftur. Umsitingin í Vinnuhúsinum hevur tosað við fleiri virkir sum siga, at ein av størstu størstu forðingunum fyri at umrøddu fólk vilja flyta heimaftur, er vónleysa støðan viðvíkjandi barnaansing, serliga í Tórshavn. Trupuleikarnir av væntandi barnaansing merkjast ikki bara, tá talan er um at fáa útbúgvi fólk at flyta heimaftur. Øll sløg av virkjum - fiskavirkir, handlar o.o. - klaga um henda trupuleika. Føroya Arbeiðsgevarafelag heldur tí at tað er neyðugt, at bæði lands- og komunalpolitikarar taka henda trupuleika í álvara. Lætti um fyrisitingarligu byrðurnar Tær fyrisitingarligu byrðarnar, ið tað almenna á ymiskan hátt leggur á vinnuna, kann tyngja um støðuna hjá smáu føroysku virkjunum Føroya Arbeiðsgevarafelag heldur, at hesi stig eiga at verða tikin: Lógir, kunngerðir og reglugerðir eiga at verða endurskoðaðar við tí í huga, at tær verða einfaldari at umsita. Aðalstýrini skulu altíð hava gjørt gjølligar metingar av fyrisitingarligu avleiðingunum, áðrenn eitt lógaruppskot ella ein kunngerð verður løgd fram. Bæði avleiðingar fyri almenna umsiting og fyri vinnuna. Samskipan av skjølum/frágreiðingum, ið tað almenna skal hava, soleiðis at einhvør upplýsing bara skal latast eina ferð. Og tað skal vera møguligt at lata hetta um EDI ella internetið. Innaneftirlit eigur í størst møguligan mun at setast í staðin fyri alment eftirlit. Møguleiki fyri inntøkujavning í skatti Havbúnaðarfelagið hevur fleiri ferðir víst á, at skattareglurnar eru munandi lagaligari í grannalondunum, t.d. í Noregi. Á hesum økið er kappingin tí ikki á jøvnum føti. Vísandi til nevndu kanning, vilja vit mæla til, at: carry back reglur koma inn í føroysku skattalógina, á sama hátt sum í Noregi, t.v.s. at skattur goldin eitt ár kann í tvey ár verða goldin felagnum aftur, um tað vísir seg, at felagið fær undirskot innanfyri hetta tíðarbil. tíðarbilið, har hall kann førast fram og dragast frá skattliga úrslitinum, verður longt upp í 10 ár. Her er vert at viðmerkja, at Endurreisingarnevnd landsstýrisins í áliti sínum í 1994 vísti á hesi viðurskiftir. Skattalóg okkara tekur í hesum viðurskiftum støði í tí donsku, ið er tillagað donskum samfelagsviðurskiftum og ikki einum samfelag, sum tað føroyska. Bæði ali- og fiskivinnan eru tengdar at náttúruviðurskiftum og kunnu tí hava stórar og óvæntaðar broytingar frá ári til árs. Og hetta eigur skattalógin at leggja upp fyri. Føroyar sum kunningarsamfelag Stórir møguleikar liggja í, at nýggja tøknin burturbeinir trupuleikarnar sum standast av okkara støðu sum eitt fjarskoti samfelag. Og hesar møguleikar eiga Føroyar at gagnnýta. Tað almenna eigur, eins og vinnan, í nógv størri mun at gera KT til eitt menningarøki. Innan vinnuna er tørvurin á KT-starvsfólki størsti trupuleikin. Teldustøðinga útbúgvingin á Handilsskúlanum er eitt framstig, men verulig menning innan KT-vinnu kemur neyvan uttan hægri útbúgvingar. Ætlanir eru frammi um eina útbúgving á Bachelor-støði á Fróðskaparsetrinum. Hetta merkir at fólk fara uttanlands at lesa víðari. Arbeiðsgevarafelagið er av teirri áskoðan at vit heldur áttu at lagt okkum upp at einari líknandi loysn sum nýggja KT-universitetið í Keypmannahavn, soleiðis at endalesturin á master-støði, lá í Føroyum. Harvið gjørdu tey lesandi sína útbúgving lidna í Føroyum, og vit fingu betri umstøður at menna gransking innan KT. Føroya Tele átti at verið privatisera, og tøki kapitalurin átti at veri oyramerktur til menning av KT- og telesamskifti. -------------------------------------------------------------------------------- Forsíða Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Viðv. útreiðslur í sambandi við AMU-skeið. Føroyingar kunnu luttaka ókeypis á AMU-skeiðum í Danmark. Somuleiðis kann virkið ella skeiðluttakarin fáa endurgoldið mista inntøku, samstundis sum skeiðluttakarin fær uppihald og mat ókeypis. Undantiknir eru tó akademikarir, har serligar reglar gera seg galdandi. Stórt sæð so fáa akademikarar ikki hesar sømdir við undantak av, at skeiðini ofta eru bíligari enn skeið aðrastaðni. Upplýsingar um ymisk skeið eru at finna á: www.efteruddannelse.dk Mannagongdin er henda: 1. Virkið meldar starvsfólk til AMU-skeið. Frá útbúgvingarstaðnum fær virkið sendandi 2 umsóknarbløð, eitt nevnt "Ansøgning om adgang til arbejdsmarkedsuddannelse" og eitt um endurrindan av mistari inntøku (godtgørelse, eisini nevnt løntabsrefusion). 2. Umsókn um atgongd til skeiðið verður send útfylt aftur til útbúgvingarstaðið. Tað eigur at verða gjørt vart við, um útbúgvingarstaðið skal skipað fyri mati og uppihaldi. Útbúgvingarstaðið rindar fyri hetta. 3. Tað seinna umsóknarblaðið um endurrindan av mistari inntøku og møguliga eisini fyri ferðing, verður sent til tað lokalu arbeiðsávísingina (Arbejdsformidling). Umsóknarblaðið skal vera váttað av útbúgvingarstaðnum. Virkið eigur at gera vart við, at skeiðluttakarin er úr Føroyum, og tí gera serlig viðurskiftir seg galdandi. Er dani limur í A-kassa, er tað A-kassin, sum endurrindar mista inntøku. Er hann ikki limur, rindar Arbeiðsávísingin. Støðan hjá einum føroyskum arbeiðsgevara ella skeiðluttakara skal skiljast soleiðis, at hann ikki er limur í A-kassa, sjálvt um hann er limur í ALS. Reglurnar fevna bara um A-kassar í Danmark. Endurrindan av mistari inntøku er í mesta lagi kr. 552,- um dagin, sum virkið ella skeiðluttakarin fær, alt eftir um skeiðluttakarin fær løn undir skeiðluttøkuni. 4. Skeiðluttakarin kann eisini fáa ferðing aftur og fram frá bústaði til útbúgvingarstaðið endurgoldnað frá Arbeiðsávísingini, um viðkomandi býr meira enn 24 km burtur frá útbúgvingarstaðnum. Hetta er ikki galdandi fyri ferðina Føroyar - Danmark og retur. 5. Virkir, sum rinda fyri ferðina Føroyar - Danmark, kunnu fáa hana endurgoldnað frá Yrkisútbúgvingarráðnum í Undirvísingar- og mentamálastýrið. Umsókn skal sendast Yrkisútbúgvingarráðnum. Gjørt verður vart við, at játtanin fyri 1999 er brúkt. Virkir eru vælkomin at seta seg í samband við Vinnuhúsið, um trupulleikar eru. Formæli Eftir fyrispurningi frá Føroya Arbeiðsgevarafelag (FAG) gevur hetta tilmæli eina lýsing av hvørjir møguleikar, føroyskar fyritøkur hava fyri skráseting í veitaragrunnum í samband við útbjóðing av vørum og tænastum innan oljuvinnuna. Føroya Oljuídnaðarfelag hevur áður gjørt eina lýsing av hvørji krøv verða sett til veitarar innan oljuvinnuna. Harumframt gjøgnumførdi Saga Petroleum í 1998 eina veitarakanning & skráseting av føroyska vinnulívinum. Virkisráðgeving Sp/f hevur kanna hvørjir møguleikar føroyskar fyritøkur hava fyri skráseting í útlendskum veitaragrunnum. Vit hava í hesum sambandi verið í samband við Achilles og 1stPoint Assessment, og hava fingið útgreinað hvørjar treytir føroyskar fyritøkur kunnu blíva skrásettar undir. Her verður m.a. víst á tann møguleikan, at føroyskar fyritøkur, áðrenn tær lúka krøvini til skráseting, kunnu kunnu fáa ein "status", sum tær so kunnu byggja víðari á, fyri at uppnáa fulla veitaragóðkenning. Ein føroyskur veitaragrunnur er ein annar møguleiki. Vit geva í hesum tilmæli nakrar viðmerkingar til teir fyrimunir og vansar, sum eftir okkara metan liggja í einum serligum føroyskum veitaragrunni. Eisini geva vit eitt tilmæli um tey minstukrøv ein føroyskur veitargrunnur eigur at lúka. Møguleikar hjá fyritøkum við skráseting í veitaragrunnum Hvussu ein veitaragrunnur virkar Ein veitaragrunnur er ein skrásetingarskipan har fyritøkur, ið ynskja at bjóða fram eina tænastu, hava møguleika til at verða skrásettar á ein ella annan hátt. Endamálið er at brúkararnir (t.d. oljufeløg) av hesum grunni, lætt skulu kunna fáa yvirlit yvir møguligar veitarar í samband við útbjóðing av tænastum. Innan oljuvinnu og aðrar vinnur er tað blivið eitt krav til ein veitaragrunn, at hesin skal verða kostnaðareffektivur. Hetta merkir fyri brúkaran, at hann 1) er skjótur at leita í, 2) er lætt fatiligur og 3) bert gevur yvirlit yvir teir veitarar, ið eru førir fyri at veita ta eftirspurdu vøruna/tænastuna. Útlendskir veitaragrunnar Fyri føroyskar fyritøkur ið ynskja at bjóða seg fram í føroyska økinum, norðsjónum og atlantsmótinum, eru tað serliga 2 veitaraskráir, ið eru áhugaverdar. Hesar eru tann norska Achilles og tann bretska 1stPoint assessment. Felags fyri báðar omanfyrinevndu veitaraskráir, serliga Achilles er, at tær seta umfatandi krøv til eina góðkenning mótvegis oljuoperatørum. Generelt kann sigast, at hesar skráir fyrst og fremst eru til fyri brúkararnar, og krøvini til góðkenning í hesum skráum eru tí tengd upp móti krøvunum hjá brúkarunum (t.e. oljufeløg o.l.). Achilles Achilles og 1stPoint Assessment seta ikki krøv til góðkenning á sama hátt. Tá ið ein veitari søkir um góðkenning í Achilles, fær hann eitt elektroniskt oyðiblað í skal svarast nøktandi (t.e. a alt skal sum spurt verður um skal svarst uppá). Veitarin má lúka krøvini á 4 økjum fyri at fáa støði sum "góðkendur" í veitaragrunninum. Krøvini, ið lúkast skulu, verða lýst niðanfyri. Krøv til góðskukervi i Veitarin skal skjalprógva sítt góðskukervi við at stjórin ella annar ábyrgdarpersónur váttar at fyritøkan hevur eitt skjalprógva góðskukervi, sum er á sama støði sum EN-ISO 9000 skipanin, ella líknandi, og at tað kann prógvast, at skipanin inniheldur góðskupolitikk, lýsing av góðskukervi og ætlan fyri skoðan, og at hesi skjøl verða nýtt dagliga. Fyritøkan skal sum prógv hava hjálagt eitt avrit av einari akkreditering, sum váttan uppá, at góðskukervi er sett í verk. Ein veitari sum ikki hevur eitt góðkent góðskukervi, men sum er byrjaður at uppbyggja hetta, og harvið hevur eitt samstarv við t.d. ein góðkennandi stovn, hevur eisini møguleika til at upplýsa um hetta. Váttan av góðskukervi, skal ikki verað eldri enn 30 dagar, tá ið fyritøkan søkir um góðkenning. Krøv til stýring innan heilsu, umhvørvi og tryggleika Veitarin skal skjalprógva sítt góðskukervi við at stjórin ella annar ábyrgdarpersónur váttar at fyritøkan hevur sett í verk og skjalprógva eina formella skipan fyri at tryggja krøvini til heilsu, umhvørvi og tryggleika, ella vátta at hetta verður gjørt innan 12 mánaðir. Sum eitt minsta krav, skal hendan skipan lúka krøvini frá almennum myndugleikum til heilsu, umhvørvi og tryggleika. Harumframt skal stjórin vátta at upplýsingar givnir í tí elektroniska oyðiblaðnum eru rættir. Hendan váttan frá stjóranum skal ikki verða eldri enn 30 dagar tá ið Achilles móttekur umsóknina. Handilslig krøv Kravt verður at fylgjandi punktir verða váttað í tí elektroniska oyðiblaðnum: Skrásetingarnummar hjá fyritøkuni í partafelagsskráseting e.l. Avrit av skrásetingarváttan má verða hjálagt. Um skrásetingarváttan ikki er viðkomandi, verður onnur váttan um skráseting og løggildi frá almennum myndugleikum hjáløgd. Váttan um at fyritøkan er skrásett í einari meirvirðisavgjaldsskipan (í Føroyum hjá Toll- & Skatt). Fyritøkan skal verða ajour viðv. inngjaldan av áløgdum skattum og avgjøldum. Roknskapir fyri síðsta roknskaparár skulu verða lætnir inn til viðkomandi myndugleikar sambært almennum lógarreglum. Fyritøkan skal ikki verða í skuldartingingum, ella á annan hátt verða sett undir umsiting. Stjórin skal vátta at omanfyristandandi upplýsingar eru rættir Krøv til nágreiniliga útfylling av elektroniskum oyðiblaði Oyðiblaðið skal útfyllast neyvt og rætt. Ófullfíggjað útfylling vil føra til at veitarin ikki verður góðkendur. Veitarin eigur at skráseta allar sínar vørur og tænastur í oyðiblaðnum, soleiðis at allar hesar verða skrásettar í veitargrunninum hjá Achilles. Tær vørur og tænastur sum veitarin søkir góðkenning um, verða tilskilaðar á serligt blað frá Achilles. Svarfreistir og afturboðan Veitarin vil innan 4 vikur eftir innsendan av oyðiblaði fáa eina afturboðan frá Achilles um hvørji økir hann er góðkendur innan fyri. Um veitarin ikki verður góðkendur, vil ein grundgeving frá Achilles fyriliggja, og veitarin kann rætta upp møguligar feilir og síðani senda eina nýggja umsókn. Skráseting í Achilles uttan góðkenning Virkisráðgeving Sp/f hevur verið í samband við Pernille Morken hjá Achilles, og fingið upplýst, at allar fyritøkur, eisini føroyskar, kunnu blíva skrásettar, sjálvt um hesar ikki fáa støði sum "góðkendar". Í praksis merkir hetta, at føroyskar fyritøkur útfylla tað elektroniska oyðiblaði, sum nevnt omanfyri undir pkt. 2.1.1. - 2.1.5. Um fyritøkan ikki verður gókend sum veitari í veitaragrunninum, kann fyritøkan tó velja at blíva skrásett. Hetta vil m.a. hava tann fyrimun við sær, at um eitt oljufelag (ella annar útbjóðari) leitar eftir føroyskum fyritøkum í veitaragrunninum, t.d. við at leita uppá land, uttan at krevja góðkenning, vil hann fáa fram allar føroyskar fyritøkur sum eru í skránni. 1stPoint Assessment Í mótsetning til Achilles er 1stPoint Assessment fyrst og fremst ein skrásetandi veitaragrunnur. Hetta merkir, at allar fyritøkur sum søkja um skráseting, verða skrásettar, og skulu tí ikki uppnáa støði sum "góðkendar" fyri at verða skrásettar í veitaraskránni. Omanfyrinevnda merkir tó ikki, at tað er lættari hjá fyritøkum, at blíva góðkendir sum veitarar til oljuvinnuna gjøgnum eina skráseting í 1stPoint Assessment. 1stPoint Assessment er uppbygdur á nakað sama hátt sum Achilles. Her kann eisini nevnast, at Achilles í ein ávísan mun er við í viðlíkahald av 1stPoint Assessment veitaragrunninum, ið nevnist FPAL. Tað sum 1stPoint Assessment ger, er at teir innsavna kunning um fyritøkuna á sama hátt sum Achilles - gjøgnum eitt elektroniskt oyðiblað. Spurningarnir ið stillaðir verða, eru í stóran mun teir somu, sum teir hjá Achilles. 1stPoint Assessment krevur tó ikki at fyritøkan verður góðkend, men ger út frá tí innsenda tilfarinum ein profil av fyritøkuni, ið vísir hvussu fyritøkan lúkar ymisk krøv til vørur og tænastur. Hesin profilur verður gjørdur grafiskt, soleiðis at tað er lætt hjá einum brúkara av veitaragrunninum (t.d. einum oljufelag) at síggja, hvussu fyritøkan lúkar krøvini í mun til tær bestu (á enskum nevnist hetta hugtakið "benchmarking"). Dagføring av referansum í veitaragrunninum Ein fyritøka ið skrásetir seg í 1stPoint Assessment, hevur møguleika fyri at senda dagførdar upplýsingar inn til skráseting. Slíkir upplýsingar kunnu m.a. koma frá referansum eftir arbeiðir innan oljuvinnuna. Um ein fyritøka t.d. hevur havt eina týðandi uppgávu sum veitari innan oljuvinnuna, kann hon senda hetta inn til 1stPoint Assessment og fáa tað skrásett. Hetta vil viðføra, at fyritøkan so við og við fær ein nøktandi status mótvegis oljufeløgunum. Kostnaður í samband við skráseting Ein fyritøka, ið søkir um at blíva skrásett í Achilles ella 1stPoint assessment skal av við uml. kr. 4.000 árliga í skrásetingargjaldi. Bert tað at søkja um upptøku kostar uml. kr. 4.000,- sjálvt um úrslitið skuldi blivi tað, at fyritøkan ikki verður skrásett sum góðkend (í Achilles). Fyrimunir og vansar við skráseting í útlendskum veitaragrunnum Sum áður nevnt seta teir útlendsku veitaragrunnarnir nøkur ávís krøv til veitarar, ið fáa status sum góðkendir. Tær skrásetingarskipanir, ið her fyrst og fremst verður hugsað um, eru tær áðurnevndu Achilles og 1stPoint assessment. Ein generellur fyrimunur er, at veitarar við skráseting í Achilles og/ella 1stPoint kunnu søkja um góðkenning, sum veitarar til operatørfeløg sum samanlagt umboða ein marknað uppá yvir 100 milliardir krónur. Teir eyðsýndu fyrimunirnir við einari slíkari skráseting eru m.a., at tann føroyska fyritøkan tá er komin uppá eitt góðkenningarstøði, sum er eins fyri allar góðkendar veitarar í skránni. Gjøgnum hesa góðkenning og skráseting vil fyritøkan tí eisini hava ein eyðsýndan fyrimun, tá talan er um at bjóða seg út á øðrum marknaðum enn tí føroyska. Føroyskar fyritøkur og krøv til góðkenning í Achilles og/ella 1stPoint Krøvini í útlendsku veitaragrunnunum lúka flestu føroysku fyritøkur í ávísan mun, men ofta undir óformligun viðurskiftum. Avbjóðingin hjá einari føroyskari fyritøku, ið ynskir skráseting í Achilles ella 1stPoint assessment, er tí fyrst og fremst, at fáa skjalprógva tey krøv ið skulu lúkast. Tað er tí ymiskt sum bendir á, at føroyskar fyritøkur hava nakað eftir á mál enn um ein hugsar um eina fulla góðkenning í Achilles og/ella 1stPoint assessment. Sum dømi uppá hetta kann nevnast at tað pr. 01.10.1999 bert eru 3 føroyskar fyritøkur ið t.d. hava eina ISO-9000 góðkenning. Til samanbering kann nevnast, at í Noreg eru uml. 1.000 fyritøkur ISO-9000 góðkendar, meðan tali í Danmark er næstan 2.000 fyritøkur. Ein ISO-9000 góðkenning er tó ikki nakað beinleiðis krav til góðkenning í Achilles og/ella 1stPoint assessment, men kravið er tó, at fyritøkan hevur innført eitt skjalprógvað góðskukervi, um hon skal gera seg galdandi. Góðskukervið skal verða á einum slíkum støði, at oljufeløg og aðrir útbjóðarar finna hetta nøktandi. Umframt krøvini til góðsku eru sum áður nevnt krøv til heilsu, umhvørvi og tryggleika. Fyri hesi krøv er tað sama galdandi viðv. kravinum til skjalprógvan. Út frá tí sum vit hava víst á omanfyri, kann tað hugsast at nakrir fyrimunir og vansar fyri føroyskar fyritøkur verða sum víst niðanfyri: Fyrimunir Vansar Fyritøkan hevur møguleika til at fáa eina góðkenning, sum er á einum støði ið er sett av operatørfeløgum. Achilles og/ella 1stPoint assessment eru sjálvsagdir dátagrunnar har ein operatørur leitar, tá ið honum nýtist tænastur frá einum veitara. Marknaðurin hjá føroysku fyritøkunum gerst størri. Møguleikin fyri at verða við í útbjóðingum á útlendskum marknaðum økist Føroysku fyritøkurnar venja seg til tann veruleikan, sum ræður í samband við útbjóðing innan oljuvinnuna. Skráseting sjálvt um fyritøkan ikki verður góðkend (bert Achilles). Hetta gevur oljufeløgum o.ø. møguleika til at fáa atgongd til umfatandi upplýsingar um fyritøkuna. Um fyritøkan virkar áhugaverd, kunnu teir seta seg í samband við hana. Fáar føroyskar fyritøkur ið fáa góðkenning í eini byrjunarfasu. Hetta kan m.a. viðføra, at føroyskar fyritøkur generelt verða funnar ov lættar, og tí lætt verða skildar burtur úr úrvalinum, m.a. orsakað av væntandi tilvísingum (referansum). Føroyskar fyritøkur vilja uppliva krøvini sum so møtmikil, at tær ikki koma í gongd við prosessina, sum skal føra til góðkenning (uppliva avmakt). Hetta kann so aftur føra til at fyritøkur í staðin fyri at draga í felag - verða noyddar til at draga hvør í sínum lagi. Upprættan av og kravfesting til ein føroyskan veitaragrunn. Í hesum partinum vilja vit lýsa møguleikan fyri at upprætta ein egnan føroyskan veitaragrunn við atliti til eina komandi oljuvinnu. Víðari gera vit nakrar metingar av, um hetta er ein gongd leið - og um so er - hvørji minstukrøv eiga at verða sett til ein slíkan veitaragrunn. Eitt endamál við upprættan av einum føroyskum veitaragrunni kann eisini verða at skapa ein øðrvísi hugburð sum heild, í sambandi við keyp av vørum og tænastum á føroyska marknaðinum. Vit vilja tí í næsta partinum geva eina lýsing av ymiskum innkeypsmannagongdum. Lýsing av innkeypsmannagongdum Í samband við innkeyp av vørum og tænastum halda vit tað verða ráðiligt at nýta uppsetingina í mynd 1 niðanfyri. Mynd 1: Lýsing av ymiskum møguleikum í samband við innkeyp av vørum/tænastum. Mynd 1 omanfyri lýsir hvussu ymisk ein innkeypsmannagongd kann verða. Innkeypsmannagongdir innan oljuvinnuna fylgja vanliga tí røttu linjuni, t.e. pk.t. 1 Õ 2 Õ 3b Õ 4 Õ 5. Fyri føroyskar veitarar hava tó ymiskir veruleikar verið galdandi. Nógvar fyritøkur hava uppbygt sín egna kundaskara, sum bæði kann verða vaksandi ella minkandi. Fyritøkur ið eru vanar til at virka undir slíkum umstøðum, uppliva vanliga eina innkeypsmannagongd, sum fylgir høgru síðu á mynd 1, t.e. pkt. 1 Õ 2 Õ 3c Õ 5. Ein vansi í hesum veruleika er m.a., at fyritøkur tá ikki í nóg stóran mun eru vanar við ta kapping, sum er sermerkt fyri ta røttu linjuna í mynd 5. Hetta kann so aftur hava við sær, at motivatiónin hjá hesum fyritøkum ikki er nóg stór fyri at fáa ein góðkenningar status í einum útlendskum veitaragrunni. Sum heild kann tað tí hugsast, at ein føroyskur veitaragrunnur kann føra við sær, at hugburðurin í samband við innkeyp verður broyttur, so at fyritøkur eisini á vanliga føroyska innkeyps-marknaðinum venja seg við mannagongdir, ið náttúrliga hava við sær kapping um útveljing. Minstukrøv til ein føroyskan veitaragrunn Um ein velur at upprætta ein føroyskan veitaragrunn við atlitið til eina komandi oljuvinnu, meta vit tað verða týdningarmikið, at hesin grunnur ikki er so lætt atkomiligur hvat skráseting viðvíkur, at hann fyri oljufeløgini gerst uttan áhuga. Samstundis eiga krøvini tó at liggja nakað undir tí støði, sum nevnt er viðvíkjandi Achilles og 1stPoint assessment. Ein gongd leið kann tí hugsast at verða, at føroyska skrásetingin setur somu høvuðstreytir sum tær útlendsku, men á einum lægrum støði. Hugsast kann t.d. at grunnurin verður uppbygdur í tíðarfestum modulum, har krøvini hækka nakað fyri hvørt modul (tíðarskeið). Fyrimunurin við einari slíkari uppbygging er, at krøvini til skráseting ikki verða hørð í einari byrjunarfasu. Vansin harafturímóti er m.a., at grunnurin gerst so lítið áhugaverdur hjá t.d. oljufeløgum, at hann ikki verður nýttur í samband við innkeyp. Krøv til virkisupplýsingar Um ein føroysk veitaraskráseting skal uppbyggjast kann ein gongd leið m.a. verð at nýta niðanfyristandandi kravfesting til virkisupplýsingar: Krøv til góðskulýsing (innanhýsis og uttanhýsis) Í staðin fyri at fyritøkan skal hava eitt góðkent góðskukervi, kann kravið verða at fyritøkan gevur eina lýsing av hvørji krøv hon setur til góðsku, og hvussu hesi verða nøktað. Krøv til stýring innan heilsu, umhvørvi og tryggleika Upplýsingar sum m.a. innihalda lýsing av hvussu fyritøkan fylgir ásettum lógum um heilsu, umhvørvi og tryggleika. Hvussu fyritøkan tryggjar hesi krøv kann m.a. gevast í einari lýsing av førleikanum hjá starvsfólkunum. Handilslig krøv. Hetta kravið kann t.d. verða avmarkað til at fyritøkan er ajour viðv. innsendan av rokniskapi til Skráseting Føroya, at hon ikki skyldar mvg., og einari váttan um at fyritøkan ikki er insolvent e.l. Krøv til nágreiniliga lýsing av fyritøkuni gjøgnum útfylling av elektroniskum oyðiblaði Kravið her eigur at verða á væl lagri støði enn hjá útlendsku veitaragrunnunum. Tó eigur eitt oyðiblað at verða gjørt, og kravið eigur at verða, at hetta skal verða nøktandi útfylt. Ein føroyskur veitargrunnur, sum nøktar omanfyrinevndu kravfesting, eigur eisini at kunna vekja áhuga hjá innkeyparum uttanfyri oljuvinnuna - t.d. hjá almennu umsitingini. Í samand við uppbygging av einum slíkum grunni, er tað tó týdningarmikið, at hesin verður so kostnaðareffektivur sum gjørligt. Í hesum sambandi merkir hetta at hann skal verað lættur at umsita, og lætt atkomuligur. Tað mest nærliggjandi er tí at hugsa sær, at hendan skráseiting verður atkomulig gjøgnum Internetið. Um ein ikki ynskir at almenningurin skal kunna leita í grunninum, kann ein t.d. innføra eitt haldaragjald e.l., sum krevur at ein noyðist at skráseta seg við brúkaranavni og loyniorði fyri at kunna nýta grunnin. Krøv til veitaragrunnin Uppbygging av einum føroyskum veitaragrunni eigur eftir okkara metan at lúka fylgjandi tøkniligar treytir: Virkisupplýsingarnar mugu verað uppdeildar í greinar. Hetta kann m.a. gerast við at nýta altjóða NACE-kodur e.l. skipanir. Hædd má takast fyri at uppbýtið eigur at líkjast uppbýtinum í útlendsku skráunum, soleiðis at møguligir útlendskir brúkarar av veitaragrunninum "kenna seg aftur" hvat nýtslu viðvíkur. Grunnurin eigur á sama hátt sum útlendsku grunnarnir at verða kostnaðareffektivur. Hetta merkir m.a. at skrásetingin verður gjørd elektroniskt, soleiðis at hon kann yvirførast beinleiðis í veitaragrunnin, uttan óneyðuga umsiting. Skrásetingin eigur at verða fjølbroytt, og innihalda nógvar leitimøguleikar. Tey virkir ið velja at skráseta seg í veitargrunninum eiga at føla at veitaragrunnurin nøktar teirra tørv. Á sama hátt eigur brúkarin eisini at føla, at veitargrunnurin nøktar hansara tørv við atlitið til leitimøguleikar. Tilmæli viðvíkjandi kravfesting Um ein velur at uppbyggja ein føroyskan veitaragrunn, vilja vit tilmæla at settur verður ein arbeiðsbólkur, ið m.a. fær ábyrgd av at seta eina neyva kravfesting upp. Hetta fyri at tryggja eina so breiða støðutakan sum gjørligt. Um skeivt verður borið at í einari byrjunarfasu, vilja broytingar seinni gerast umfatandi og kostnaðarmiklar. Arbeiðsbólkurin kann t.d. verða partar av tí núverðandi oljubólkinum, ið eisini leitar sær uttanhýsis hjálp um hetta verður neyðugt. Aftast í hesum tilmæli er hjálagt eitt dømi uppá hvørjar skráseting verða gjørdar í 1stPoint Assessment. Samandráttur Virkisráðgeving Sp/f hevur eftir besta førimuni roynt uppá stutta tíð at kanna viðurskifti í samband við skráseting av føroyskum veitarum til oljuvinnuna. Okkum kunnugt eru fyribils ongar føroyskar fyritøkur skrásettar í útlendskum veitaraskráum. Niðurstøða Útlendsku veitaraskránnar eru kendar og eitt náttúrligt arbeiðsamboð hjá flest øllum oljufeløgum í samband við veitaratænastur. Ein komandi føroysk oljuvinna vil tí neyvan hava við sær, at oljufeløgini á føroyska landgrunninum fara at gera stórvegis broytingar í mannagongdunum í samband við útveljing av veitarum. Krøvini hjá oljufeløgunum til veitarar eru ment út frá teimum royndum, sum hesi hava gjørt upp í gjøgnum fleiri ár. Endamálið er m.a. at tryggja seg í mest møguligan mun ímóti óvæntaðum hendingum. Ein partur av teirra yvirorðnaðu krøvum til ein veitara er tí m.a., at hesin kann tryggja: Ongar feilir í veittum vørum/tænastum 100% yvirhaldan av tíðarfreistum 100% yvirhaldan av prístilboði Tey krøv, ið útlendsku veitaraskráirnar seta, fyri at gerast góðkendur sum veitari, taka tí støði í teimum krøvum sum oljufeløgini seta. Ein góðkenning í Achilles ella ein skráseting í 1stPoint assessment er tí ein rættuliga góð vegleiðing hjá oljufeløgunum um, hvussu viðkomandi veitari lúkar tey krøv, ið sett verða veitarum innan oljuvinnuna. Í samband við okkara arbeiði hava vit fingið staðfest, at føroyskar fyritøkur kunnu skrásetast í bæði Achilles og 1stPoint Assessment sjálvt um tær ikki lúka treytirnar, ið m.a. oljufeløg seta til veitaragóðkenning. Av hesi orsøk er tað við atlitið til eina komandi oljuvinnu ikki neyðugt at uppbyggja ein føroyskan veitaragrunn. Hugskotið við einum føroyskum veitaragrunni við atlitið til oljuvinnuna hevur verið at skráseta føroyskir veitarar á ein slíkan hátt, at tað er lætt hjá oljufeløgunum at síggja hvørji føroysk virkir ynskja at veita vørur/tænastur til oljuvinnuna. Hetta endamálið meta vit verður tryggjað gjøgnum eina skráseting í Achilles og/ella 1stPoint Assessment, sjálvt um fyritøkan ikki fær støði sum góðkendur veitari. Tá ið støða skal takast til um ein eigur at uppbyggja ein føroyskan veitaragrunn, ella velja at lata føroyskar fyritøkur sjálva skráseta seg í útlendskum veitaragrunnum er tíðarperspektivi eisini av týdningi. Ein føroysk fyritøka ið ynskir at lúka krøvini sum veitari í Achilles og 1stPoint assessment noyðist at gera eina tíðarætlan fyri hvussu skjótt hon ynskir at nøkta hesi krøv. At uppbyggja ein føroyskan veitaragrunn vil taka tíð. Ein spurningur til støðutakan eigur tí eisini at verða, um ein kann hugsa sær at uppbygging av einum føroyskum veitaragrunni vil taka nærum líka langa tíð, sum fyritøkur annars nýta til at fyrireika seg uppá krøvini til útlendsku veitaragrunnarnir. Til síðst kann tað eisini hugsast at ein samanseting av báðum er ein møguleiki. Ein kann t.d. hugsa sær, at føroyski veitaragrunnurin kann verða eitt stig á leiðini móti einari skráseting í útlendsku veitaragrunnunum. Víðari kann langtíðarmálið fyri føroyska veitaragrunnin verða, at uppnáa sama støði til góðkennandi skráseting, sum útlendsku veitaragrunnarnir. Tørvurin á einum føroyskum veitaragrunni Av okkara niðurstøðu omanfyri sæst, at ikki er neyðugt við einum føroyskum veitaragrunni, fyri at tryggja føroyskum fyritøkum skráseting - tað kunnu tær fáa longu nú. Um ein hóast hetta skal uppbyggja ein føroyskan veitaragrunn, verður tað tí við atliti til onnur áhugamál. Føroyskar fyritøkur eru á nógvar mátar øðrvísi samansettar enn útlendsku kappingarneytarnir. Hetta serliga við atlitið til stødd og møguliga eisini fíggjarliga styrki. Tað kann tí kanska hugsast at føroyskar fyritøkur føla at teirra dygd betur kemur til sjóndar í einum veitaragrunni, ið eisini tekur hædd fyri serligum føroyskum viðurskiftum. Hugsast kann tó eisini, at tali á føroyskum veitarum til oljuvinnuna ikki verður serliga høgt. Vit meta at tað fyribils eru uml. 100 føroyskar fyritøkur, ið hava hendan áhuga. Ein føroyskur veitaragrunnur við 100 fyritøkum, verður tí lætt ov kostnaðarmikil í mun til ta nyttu hann gevur. Um ein føroyskur veitaragrunnur skal uppbyggjast vilja vit tí tilmæla at øll føroysk virkir fáa møguleika fyri at skráseta seg har, soleiðis at hesin umframt oljvinnu eisini gerst eitt dagligt amboð fyri føroyska vinnulívið og almennar stovnar í samband við innkeyp av vørum/tænastum. Fyri at nøkta tørvin til oljufeløg o.l. kann grunnurin verða uppdeildur soleiðis at hann hevur eina serliga grein við atlitið til oljuvinnu - kravfestingin innan hesa grein má tí eisini verða á øðrum støði enn innan aðrar vinnur. Nevnast kann til seinast, at veitaragrunnurin hjá Achilles er deildur upp í uml. 600 ymiskar greinar, ið allar eru við atltitið til oljuvinnuna. Hetta tryggjar m.a. ein selektiva leiting, sum gevur oljufeløgum eitt betri grundarlag í samband við støðutakan. Skrá fyri vinnudagin: Kl. 13.00-13.15 - Formaðurin í Føroya Arbeiðsgevarafelag bjóðar vælkomin Wilhelm M. Johannesen Kl. 13.15-15.00 - Framløgur um føroyska vinnu og framtíðina: 13.15-13.35 Fiskivinnan - framtíðar gongdin innan høvuðsvinnuna Meinhard Jacobsen 13.35-13.55 Hava smáðar og fjarskotnar fyritøkur eina framtíð ? Magni Arge 13.55-14.15 Kunningartøknin - rembingar, ið ávirka vinnuna Niels Chr. Nolsøe 14.15-14.35 Ein framtíð uttan heimamarknað Kjartan Kristiansen 14.35-14.55 Útvegan av eginkapitali Vilhelm Petersen Kl. 15.00 Steðgur - kaffi o.a. Kl. 15.40-16.00 Vinnulív, vinnupolitikkur og framtíðin Anfinn Kallsberg, løgmaður Kl. 16.00-16.40 Framtíðarsamfelagið og krøv til vinnuna Asger Aamund Kl. 16.40-17.15 Ársins virki: Hví velja ársins virki Jan Mortensen Umboð fyri dómsnevndina greiðir frá arbeiðinum Framløga - ein lýsing av útvalda virkinum Landsstýrismaðurin í Vinnumálum handar ársins virki virðisløn Kl. 19.00-24.00 Døgurði fyri luttakarum á Vinnudegnum á Hotel Føroyum Tíðindaskriv um skeið í Produktivitet Týsdagin 21. mars skipar TK-Stovan fyri skeiði um produktivitet á Hotel Føroyum. Heitið produktivitetur er lutfalsliga nýtt í føroyskum virkisbúskapi. Tá talan er um produktivitet og mátingar av hesum, eru tað onnur lyklatøl, enn tey mest vanligu roknskaparligu, ein skal hava fatur á. Tá tosað hevur verið um at bøta um effektivitet/produktivitet, hevur ofta verið fokuserað uppá lækking av lønarútreiðslum. Hetta er sjálvandi framvegis áhugavert, men tá talan er um heildarproduktivitet, verður fokus sett á allar tær ressursur, ið verða nýttar í fyritøkum. Á hesum fundi fer Símun Hammer frá Virkisráðgeving Spf at vísa, hvussu ein miðvíst kann arbeiða við at máta produktivitet í einari fyritøku. Hann kemur at gjøgnumganga bæði hvussu ein kann máta produktivitetin av pørtum í einari fyritøku, men dentur verður lagdur á at vísa tey ymisku mátini fyri produktivitet, og hvussu hesi kunnu setast saman og harvið geva eitt mát fyri heildarproduktivi-tetin hjá fyritøkuni. Eftir fundin skulu luttakararnir verða førir fyri at gjøgnumføra nakrar einfaldar produktivitetsmátingar, m.a. við hjálp av einum produktivitetsdiskli, ið verður útflýggjaður. Samstarv við lesandi. Á hesi síðuni er ein linkur til heimasíðuna hjá teimum lesandi. Á heimasíðuni hjá teimum lesandi er ein linkur til heimasíðuna hjá Vinnuhúsinum. Ætlanin er at heimasíðunar skulu verða sambindingarlið millum tey lesandi og føroykst vinnulív og stovnar. Føroysk lesandi eru áhugað í at lýsa føroysk viðurskifti, í samstarv við føroyskar fyritøkur og stovnar, í teimum serritum og størri uppgávum, ið eru partur av lesnaðinum, um eitt hvørt, ið fyritøkan hevur brúk fyri at vita meira um. Hetta átti at givið føroyskum virkjum ein møguleika at fáa gjørt kanningar ella smærri granskingar-uppgávur, uttan at brúka stórvegis av peningi. Virkir, sum vilja hava serliga uppgávu loysta, eru vælkomin at seta seg í samband við Vinnuhúsið. Vinnuhúsið vil síðani verða við til at fáa í lag samband til tey lesandi. Adressan til heimasíðuna hjá teimum lesandi er: http://www.mfs.fo/vinnuhusid/vinnuhusid.htm Dømi um evni, ið kundi verið áhugaverd at fingið lýst Evni Verkætlanir í gongd Marknaðarkanningar av ymiskum vørum Kanningar av kostnaðarstøðnum í Føroyum og aðrastaðni Flutningsmøguleikar innanoyggja og millum lond Vørumenning Búskaparligar metingar Aling av ymiskum djórum Kannað møguleikarnir fyri aling av kræklingi í Føroyum. Fiskivinna - samfelagsligt - vinnuligt - lívfrøðiligt - o.s.frv. Menning av tøkni Í umsitingini í Vinnuhúsinum eru 4 starvsfólk: Jan Mortensen, stjóri: jan@industry.fo Vinnupolitik og vinnumennandi tiltøk/prosjektir tekur Jan sær av, og hann hevur annars ábyrgd av virkseminum í húsinum. Jan hevur starvast hjá Føroya Arbeiðsgevarafelag síðan fyrst í 1997. Jan er sivilverkfrøðingur og kom úr starvi sum stjóri á Ferðaráð Føroya. Áðrenn hetta starvaðist hann 8 ár sum ráðgevi í virkisleiðslu hjá felagnum Peter Matthiesen A/S í Keypmannahavn. Bjørgfríð Ludvig: bjl@industry.fo Bjørgríð tekur sær av sáttmálaviðurskiftum, øllum innan handverksvinnuna og útbúgvingarmálum. Bjørgfríð var sett í starv í Vinnuhúsinum 1. sept. 1999. Hon hevur innan hetta starvast á Landsskrivstovuni í 5 ár og eitt stytri skeið í Føroya Sparikassa. Bjørgfríð hevur kandidatprógv innan fyrisiting (cand. scient adm.). Í starvinum í landsumsitingini fekst Bjørgfríð við lønar- og sáttmálaviðurskiftir. Mikkjal Mohr Joensen: mikkjal@industry.fo Mikkjal hevur øll limaviðurskiftir um hendir, tekur sær av bókhaldinum, og svarar sáttmálaspurningum. Mikkjal Mohr Joensen varð settur í starv 1. august 1998. Mikkjal hevur bankaútbúgving og hægri handilskúla. Hann hevur annars starvast 4 ár í Føroya Banka, 5 ár hjá Farodane, 5 ár hjá hjá Formula Xerox og 7 ár hjá Flogfelag Føroya. Elsebeth Joensen: Elsebeth@industry.fo Elsebeth tekur sær samskiftinum, sáttmálaspurningum og skrivarauppgávum. Hon kann altíð fáa spurningar tínar víðari til rætta viðkomandi. Elsebeth Joensen hevur starvast hjá Arbeiðsgevarafelagnum í gott 2 ár. Eftir hægri handilsskúla hevur hon tikið skrivstovulæru í Vinnuhúsinum. Feløgini í Vinnuhúsinum eru ofta við í ymiskum verkætlanum saman við almennum stovnum, sum t.d. Menningarstovuni. Hetta merkir, at fólk, ið vera sett at taka sær av slíkum verkætlanum, starvast í húsinum í styttri ella longri tíð. -------------------------------------------------------------------------------- Heim Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Gongdin í samfelag okkara er tann sama sum rundan um okkum. Samfelagið gerst alt meira fløkjasligt, eitt hav av lógum og reglum, sum skulu haldast og livast eftir. Limir í feløgunum kunnu venda sær til Vinnuhúsið við truplum málum. Umsitingin í Vinnuhúsinum kann sjálvandi ikki svara øllum spurningum, men vit hava fingurin á pulsinum hvat vinnuni viðvíkur og kunnu leiðbeina við, hvør møguliga kann hjálpa. Allir spurningar, sum hava prinsipiellan týdning fyri vinnuna ella ávísar vinnubólkar, verða viðgjørdir. Og koma virkir út í trætur við myndugleikar ella fakfeløg um mál, ið hava almennan áhuga fyri vinnuna, tekur Arbeiðsgevarafelagið um endan og fer um neyðugt í rættin vegna virkið. Les meira um hvat vit gera fyri teg undir: Hvat takast vit við? -------------------------------------------------------------------------------- Heim Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Sum meginfelag fyri vinnuna tekur Føroya Arbeiðsgevarafelag sær av nógvum ymiskum uppgávum: 1. Politiska ávirkan: Vinnunar vegna verður arbeitt við at ávirka allar tær lógir og reglugerðir, sum landsstýrið, løgting, umsiting, stovnar og kommunur seta í verk, soleiðis at hesar tæna og ikki darva vinnuna. Vinnufeløgini eru m.a. umboðað í nógvum ymiskum nevndum, ið seta karmar fyri føroyska samfelagið og framtíð okkara, og gera her sína ávirkan galdandi, so vinnusjónarmið vinna frama. Hettar tryggjar limum okkara, at tað eisini framyvir gerst liviligt fyri fólkið við fyritakssemi og hugskotum. Felagið roynir sostatt at seta sín dám á skipanir, sum ávirka vinnuna og vinnuligar útbúgvingar. 2. Felags sáttmálar fyri vinnuna: Vegna vinnuna ger Arbeiðsgevarafelagið sáttmálar við løntakarafeløgini, ið tryggja støðug viðurskifti á arbeiðsmarknaðinum og tálma lønarvøkstur í mestan mun. 3. Kunning: Arbeiðsgevarafelagið veitur kunning um privatu vinnuna, vinnulig viðurskiftir og tann týdning vinnan hevur fyri samfelagið, bæði úteftir og gjøgnum føroyskar miðlar. 4. Ráðgeving og tænasta: Felagið veitir limum sínum holla ráðgeving og tænastu á ymiskum økjum: Starvsfólkaviðurskiftir og leiðsla, sáttmálar, lógir og reglugerðir á vinnuøkinum. Umsitingin í Vinnuhúsinum virkar sum sambindingarlið við vinnu í øðrum londum, partvís gjøgnum samstarv okkara við vinnufeløg í grannalondunum og partvís tí, at útlendsk feløg, sum vilja samstarva við føroyska vinnu, ofta venda sær higar. Felagið skipar, ið samstarvi við m.a. Menningarstovuna og Føroya Handilsskúla, fyri skeiðum innan leiðslumenning. 5. Fundir og orðaskifti fyri leiðslunar innan vinnuna: Vinnuhúsið er miðdepil fyri vinnuligum og vinnupolitiskum orðaskifti, og har verða bond knýtt millum leiðarar í privatu vinnunu - eisini tá húsið er karmur um vitjanir uttaneftir. Arbeiðsgevarafelagið setur eisini eftir tørvi arbeiðsbólkar at greina mál og stevnur fyri føroyska vinnu - mál og stevnur, sum ofta gerast hornasteinar í almenna vinnupolitikkinum. -------------------------------------------------------------------------------- Heim Tíðindi Tema Tiltøk Sáttmálaviðurskifti Kunningartilfar Um Vinnuhúsið Feløgini í Vinnuhúsinum Arbeiðsgevarafelagið Havbúnaðarfelagið Føroya Handverksmeistarafelag -------------------------------------------------------------------------------- Alment um feløgini. Í dag eru 10 vinnufeløg undir sama taki, og kann húsið sostatt við røttum kallast Vinnuhúsið. Føroya Arbeiðsgevarafelag keypti húsið í R. C. Effersøesgøtu í 1982, og um sama mundi varð avtala gjørd við Føroya Reiðarafelag um, at feløgini skuldu hava felags umsiting. Í nøkur ár vóru bert hesi bæði feløgini í húsinum, men so við og við løgdust onnur feløg afturat. Seinasta árið hava 2 nýggj feløg fingið tilhald í húsinum. Talan er um Arbeiðsgevarafelagi hjá Fíggjarstovnunum í Føroyum, ið hevur gjørt avtalu við Føroya Arbeiðsgevarafelag um skrivstovufelagsskap, og Reiðarafelagið fyri Farmaskip, ið byrjaði við skrivstovufelagsskapi, men sum frá 01.01.99 er vorðið limur í Føroya Arbeiðsgevarafelag. Føroya Reiðarafelag valdi í 1998 at royna seg við egnari umsiting, uttanfyri Vinnuhúsið. Støddin á feløgunum og hvør myndar tey. Í yvirlitinum niðanfyri sæst limatali í einstøku feløgunum og hvør er formaður. Eisini er eitt frámerki (4 ) sett við tey feløg, ið hava sáttmálar við løntakarafeløg. Felag Formaður Limatal Føroya Arbeiðsgevarafelag, incl. Havnar Arbeiðsgevarafelag Vilhelm M. Johannesen 170 4 Føroya Handverksmeistarafelag Vilhelm M. Johannesen 277 4 Føroya Ídnaðarfelag Ólavur Gregersen 51 Arbeiðsgevarafelagið hjá Fíggjarstovnunum Jørn Astrup Hansen 6 4 Føroya Havbúnaðarfelag Hans Jacobsen 26 Føroya Ráfiskakeyparafelag Páll Gregersen 24 Føroya Keypmannafelag Tummas H. Dam 70 Føroya Prentsmiðjufelag Jon Hestoy 14 4 Reiðarafelagið fyri Farmaskip Árni Joensen 6 4 Felagið Laksaskip Jaspur Kruse 14 Rentubroytingar í Føroya Banka frá 1. juli 2000 Av tí at danski Tjóð- bankin hevur hækkað renturnar tann 9. juni 2000, broytir Føroya Banki rentuna. Við gildi frá 1. juli 2000 hækka rentustigini á innláni og útláni við millum 0,25-0,75% p.a. Meiri um rentubroytingina her Ferðapeningur Fert tú uttanlands, eigur tú at hugsa um, hvør gjaldingarháttur hóskar best til ferðina. Møguleikarnir eru fleiri, eitt nú FR/VISA-kort, ferðakekkar og fremmant gjaldoyra. Støkk inn á gólvið og fá eitt ferðapeningaprát við tín ráðgeva. Les meira her. Sethúsafígging í Føroya Banka Ynskir tú at seta føtur undir egið borð? Føroya Banki kann gera dreym- in til veruleika - og samstundis geva tær eina holla ráðgeving. Les meira og heinta eitt forrit her. Forritið er í Acrobat Reader. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kanst tú heinta forritið her. Um tú ynskir at rokn út, hvat sethúsafíggingin kemur at kosta tær, kannst tú rokna her. Seinast dagførd 18-07-2000 Føroya Banki, Húsagøta 3, Postboks 3048, FO-110 Tórshavn Ferðapeningur - veljið rætta gjaldingarháttin til ferðina -------------------------------------------------------------------------------- Fara tygum uttanlands at ferðast, eiga tygum at hugsa um, hvør gjaldingarháttur hóskar best til ferðina. Møguleikarnir eru nógvir og fyrimunir og vansar eru ymiskar, í mun til, hvar tú fert, og á hvønn hátt tú ynskir at gjalda á ferðini. Føroya Banki avgreiðir ferðapening dagliga og hevur góð ráð at veita viðskiftafólki sínum, áðrenn tey fara at ferðast, millum annað innan fylgjandi økir: Reiðupening Ferðakekkar FR-kort FR/VISA-kort Sperring av kortum Eurocard Ferðatryggingar Reiðupening Tá ið farið verður í útheimin, er altíð gott at hava eitt sindur av reiðupeningi við sær. Men tað kann verða vandamikið at hava ov nógv við, tí vanliga verður reiðupeningur ikki tryggjaður, og kursurin fyri reiðupening er ikki eins góður sum fyri annan gjaldingarhátt. Bankin liggur inni við reiðupeningi í flestu vesturlenskum gjaldoyrum. Ferðakekkar Ferðakekkar verða nógv nýttir kring allan heim. Hesir eru tryggir móti misnýtslu, og um rætt verður borið at, verða stolnir ferðakekkar afturgoldnir. Tað hevur týdning, at keypsnotan og kekkarnir verða goymd hvør sær. Bankin hevur ferðakekkar í hesum gjaldoyrum: D-Markum Pesetas Enskum pundum US-dollarum Fronskum frankum Sveitsiskum frankum Hollendskum-gyllin CAN-dollarum Japanskum-YEN Tá ið ferðakekkar verða innloystir í banka, á gistingarhúsi ella á veksliskrivstovu, verður vanliga tikin ein lítil upphædd fyri avgreiðsluna. FR-kort FR-kortið er eitt sera hent kort at hava við á ferðini, tá ið ferðast verður í Føroyum, Danmark og Grønlandi. Tí nýtist tær ikki at hava reiðan pening uppi á tær. Kortið er lætt at brúka, og tær nýtist bara at lata undirskriftina ella nýta loynitalið, sum tú fekst saman við kortinum. Umframt persónliga loynitalið er eisini mynd og undirskrift á kortinum, soleiðis at kortið ikki er lætt at misnýta, um tað verður stolið. Kortið kann nýtast sum gjaldingarkort í flest øllum handlum, matstovum og gistingarhúsum. Eisini kann tann ferðandi taka pening út í peningastovnum og sjálvtøkum. Upp til 2.000 kr. kunnu takast út í reiðum peningi um samdøgrið. FR/VISA-kort FR/VISA-kortið er eitt samansett kort. Fyri tað fyrsta kann tað nýtast í Føroyum, Danmark og Grønlandi á sama hátt sum FR-kortið. Harafturat er FR/VISA-kortið eitt úttøku- og gjaldingarkort, sum verður nýtt um allan heim í VISA-skipanini. Upp til 2.000 kr. kunnu takast út um samdøgrið, og samlaða nýtslan kann verða upp til 15.000 fyri hvørjar 30 dagar. Gjaldingar og úttøkur í útheiminum verða avroknaðar eftir dagsins kursi við einum ískoyti, sum er 1,00 til 1,50%. Verður reiðupeningur tikin út uttanlands í peningastovni ella sjálvtøku, verður goldið 1% í gjaldi, tó í minsta lagi 30,- kr. fyri hvørt útgjald. Sperring av FR- og FR/VISA-kortum Um kortið verður burturmist ella stolið, skulu tygum siga frá so skjótt sum gjørligt. Í vanligari avgreiðslutíð bankans verður boðað frá til: Føroya Banka, telefon 31 13 50 Uttanfyri avgreiðslutíð bankans verður boðað frá til PBS í Danmark. á telefon +45 44 89 29 29. Tá boðað verður frá til PBS, skal navn, bústaður og kort- ella kontonummar upplýsast, umframt í hvørjari bankadeild kontoin er. Kortið verður síðani sperrað og kann ikki nýtast - ella misnýtast. Eurocard er eitt altjóða kredittkort, sum kann brúkast um allan heimin. Eurocard er best egnað til teirra, sum ferðast nógv og sum hava stórar ferða- og umboðsútreiðslur. Hetta er bæði galdandi fyri privatpersónar og virkir. Orsøkin til hetta er millum annað tann árligi kostnaðurin sum verður kravdur frá Eurocard. Kortið kann nýtast til at gjalda við á hotellum, matstøðum, bensinstøðum o.ø. Reiður peningur kann takast út í sjálvtøkum og peningastovnum, sum eru limir í Eurocard/Mastercard. Verður reiðupeningur tikin út uttanlands í peningastovni ella sjálvtøku, verður goldið 2% í gjaldi, tó minimum 50,- kr. fyri hvørt útgjald. Avmarkað er, hvussu nógv kann takast út í reiðum peningi. Fyri vanligt Eurocard er upphæddin svarandi til 3.000 kr. um samdøgrið, men tó ikki meira enn 15.000 kr. fyri leypandi 30 dagar. Verður kortið stolið ella mist burtur, skal Eurocard Danmark beinanvegin hava fráboðan á telefon +45 44 89 25 00. Ferðatryggingar Tá farið verður út at ferðast er eisini neyðugt at hugsa um ferðatrygging. Vit í Føroya Banka kunnu eisini bjóða tær fleiri ymisk sløg av tryggingum, alt eftir hvar tú fert. Meira fæst at vita um ferðatryggingar á heimasíðuni hjá Trygd og tú ert sjálvsagt eisini vælkomin at venda tær til okkara um tú hevur spurningar hesum viðvíkjandi. Uppaftur V&T ella fastar flytingar -------------------------------------------------------------------------------- V&T ella fastar flytingar Vinnu- og Tænastuflytingar - stytt V&T - er ein skipan, sum sjálvvirkandi avgreiðir afturvendandi flytingum í Føroya Banka. Tú hevur fult ræði á teimum flytingum, ið eru stovnaðar í V&T. Ætlar tú til dømis at steðga eini rokning, sum tú hevur fingið fráboðan sendandi um, hevur tú møguleika til sjálvan gjaldingardagin á middegi at steðga henni. Til eina og hvørja tíð kanst tú uppsiga eitt gjaldingarloyvi í V&T, sum tú hevur stovnað. Hetta verður gjørt við at boða bankanum frá innan gjaldingardagin. Fastar flytingar millum konti í Føroyum kunnu stovnast í bankanum sum sjálvvirkandi at verða avgreiddar ein ávísan dag. Uppaftur - Nýtslulán -------------------------------------------------------------------------------- Eitt sindur um nýtslulán Um tú hevur tørv á einum nýtsluláni, t.d. til eina vaskimaskinu, loysir tað seg at tosa við Føroya Banka fyrst. Vit bjóða tær eina góða tænastu og holla ráðgeving um, hvat skilabest er at gera. Vit ráðgeva um, hvussu lánið ávirkar tína fíggjarstøðu, og vit kunnu eisini bjóða tær eitt lán fyri eina kappingarføra rentu. Saman við tær koma vit fram til, hvussu nógv tú vilt gjalda um mánaðin, og yvir hvussu langa tíð fíggingin skal ganga. Rentan Rentan á nýtslulánum verður ásett eftir, hvat peningurin skal nýtast til, tó í mesta lagi 12,25% p.a. Lánikostnaður Lánikostnaðurin er 1% av lánsupphæddini, tó minst 250 kr. Niðanfyri hevur tú møguleika at rokna út, hvat eitt nýtslulán kemur at kosta tær um mánaðin. Legg til merkis, at útrokningin er leiðbeinandi. Lánsupplýsningar: Ynskt lánsupphædd kr. Kostnaður kr. Rentustig p.a. % Áramál ár Úrslit: Lánsupphædd kr. Gjøld tilsamans At gjalda um mánaðin kr. Uppaftur - Billán í Føroya Banka -------------------------------------------------------------------------------- Eitt sindur um bilfígging Hugsar tú um at keypa nýggjan bil, loysir tað seg at tosa við Føroya Banka fyrst. Vit bjóða tær eina góða tænastu og holla ráðgeving um, hvat skilabest er at gera. Vit ráðgeva um, hvussu bilkeypið ávirkar tína fíggjarstøðu, so tú ikki bert hevur ráð til bilin, men eisini hevur ráð at koyra í honum. Saman við tær koma vit fram til, hvussu nógv tú vilt gjalda um mánaðin, og yvir hvussu langa tíð fíggingin skal ganga. Afturgjaldingartíðin er vanliga millum 2 og 5 ár. Rentan Rentan á billáninum verður ásett eftir útgjaldi: Útgjald 50% 7,50% Útgjald 40% 8,25% Útgjald 30% 9,25% Niðanfyri hevur tú møguleika fyri at rokna út, hvussu nógv mánaðargjaldið fyri eitt billán kemur at kosta tær. Legg til merkis, at útrokningin er leiðbeinandi. Lánsupplýsningar: Keypsprísur kr. Eginpeningur kr. Lánikostnaður 1200.00 kr. Rentustig p.a. % Áramál ár Úrslit: Lánsupphædd kr. Gjøld tilsamans At gjalda um mánaðin kr. Uppaftur Sethúsafígging -------------------------------------------------------------------------------- Eitt sindur um sethúsafígging Føroya Banki kann bjóða eina heildarfígging, sum í størst møguliga mun er lagað til tín tørv. Vit tilmæla viðskiftafólki okkara at seta fíggingina saman við bæði seriuláni og annuitetsláni yvir 15-25 ár. Tó royna vit at taka støði í fíggjarligu støðu hjá tí einstaka kundanum, og kunnu vit tí ikki her siga, hvussu stórur partur av fíggingini av tínum húsum skal vera seriulán og hvussu stórur partur annuitetslán. Rentan pr. 1. juli 2000: 1. veðrættur hevur eina árliga rentu uppá 6,50% 2. veðrættur hevur eina árliga rentu uppá 8,25 - 9,25% Soleiðis kann samansetingin av sethúsafígging síggja út Húsaprísur 1.000.000,00 kr. Eginpeningur 10% 100.000,00 kr. 1. veðrættur 60% Annuitetslán yvir 20 ár 600.000,00 kr. 2. veðrættur 30% Seriulán yvir 20 ár 300.000 kr. Her kanst tú rokna: Húsið kostar: Útgjald: Áramál: 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Rentusatsur 1. veðrættur: % Rentusatsur 2. veðrættur: % 1. veðrættur Annuitetslán: % 2. veðrættur Seriulán: % Flytið heimanífrá... ...tá ið best liggur fyri -------------------------------------------------------------------------------- Møguleiki er at avgreiða vanligar bankaavgreiðslur heima við hús á egnari teldu. HeimaBankin gevur møguleika at avgreiða bankaørindi á kvøldi og í vikuskiftinum, ella tá ið best liggur fyri. Við skipanini kanst tú við tíðarhóskandi tøkni gjalda rokningar, stovna fastar flytingar, flyta pening millum konti og fáa upplýsingar um tínar konti. HeimaBankin er tó meira enn hetta. Í skipanini er eisini ein tænasta, har tú kanst gera egna fíggjarætlan og lánsútrokningar. Harumframt er møguleiki at fáa upplýsingar um fremmant gjaldoyra. Trygdin í skipanini er bygd upp við loyniorði, loynitali og undirskriftarmerki. Loynitølini og merkini hevur bara tú kunnleika til, og ger hetta skipanina trygga ímóti misnýtslu av óviðkomandi persónum. Heinta ein faldara um HeimaBankan ella vend tær til onkra av deildum okkara. Trygdin Til tíðir hevur nógv verið tosað um trygdina við at nýta HeimaBankan. Fyri at nýta skipanina er neyðugt hjá kundunum at hava kunnleika til tríggjar ymiskar kotur - loyniorð, loynital og undirskriftarmerki - umframt at neyðugt er at vera tilmeldaður HeimaBanka-skipanina hjá bankanum. Viðkomandi skal sostatt vera kundi í Føroya Banka og hava ognað sær HeimaBankan. Roynt verður alla tíðina at tryggja, at eingin ivi er um trygdina í HeimaBanka-skipanini. Vandin Fyri at virus ikki skal koma inn á tína teldu, eigur tú at hava fylgjandi í huga: Royn so vítt møguligt ikki at opna fílur, sum eru hjálagdar T-postinum. Heinta niður (downloada) so lítið sum møguligt frá internetinum. Nýtið altíð virusscan forritið fyri at kanna hjálagdar fílur. Haldið eyga við rørslum á konti tygara. Kundar kunnu sjálvir kanna egna teldu fyri kend sløg av virus, sum t.d. BackOrifice og Netbus. Hetta kann gerast á heimasíðuna hjá SDC - fyritøkan, sum hevur forritað HeimaBanka-skipanina: http://www.it-support.dk/check_virus.htm Uppaftur Nósasangir -------------------------------------------------------------------------------- Hey Nósi Hey Nósi! um vit býta um tú spælir millum húsini og eg á havinum - ...tá góðar kópafitjur skvampla mitt í eini á ímillum hinar nósarnar eg fríur svimji tá. Hey Nósi! hvat sigur tú til tað tú fært mína lesibók og rokniark aja Var eg í tínum feldi fór eg har mín hugur stóð eg kendi hval og brugdu og eg skilti havsins ljóð. Hey Nósi! um vit fylgjast at á sjógvi og á landi kunnu gera mangt og hvat í tínum djóraríki í míni barnaverð og við hesar strendur tað gerst gott at búgva her. Tað er gott at vera nósi Í gjónni er eitt látur har er eitt kópaheim og har býr lítli Nósi ein fittur klókur ein. Og nósaomman sigur mong kynstur kópur kann ein góður tónasmiður sum abbin verður hann. la, la, la, la, la, la, la, lai Tað er gott at vera Nósi har ið nógvur fiskur er og bólta sær á firðunum og svimja frítt á ferð at spæla sær á nesunum og sóla sær á flesjunum ein lítil gløggur Nósi hoyrir heima her. Eg fór á flot við pápa og gita hvat eg sá jú tað var lítli Nósi ið fylgdi aftaná. Eg tveitti honum smáfisk og bríkslaði eitt lag við gjónna hvarv tó Nósi inn í sítt goymistað. Í gjónni er eitt lítið látur og millum onnur trín har býr ein fittur Nósi sum nú er vinur mín. Uppaftur Nósakonto - Nósi byrjar barnasamansparingina Tað er spennandi at spara saman. Nósi vil eisini verða við til at menna tín sparihug við ymiskum tiltøkum, sum eru ætlaði børnum. Hann ynskir sjálvur at stuðla samansparingini við 100 krónum. Eisini fáa nýføðingar eina gávu frá Nósa. Nósakontoin er ein bundin barnasamansparing, til tú ert 14 ár. Tá ið kontoin er stovnað, ert tú vorðin Nósavinur og fært sendandi eitt føðingardagskort, tá ið tú fyllur. Eisini kanst tú koma inn í bankan at fáa innbjóðingarkort at senda vinum tínum. Tá ið Nósi heldur føðingardag í september mánaði, ert tú vælkomin í bankan at seta pening inn og fáa gávu. Við at stovna eina Nósakonto, fæst ein góð renta fyri samansparda peningin. Saman við inngjaldinum veksur samansparingin skjótari, enn tú trýrt. Heinta ein faldara um Nósakonto her Uppaftur Um Nósa -------------------------------------------------------------------------------- Nósi er ein fittur lítil kópahvølpur, eitt súgdjór, sum svimur runt oyggjar okkara. Kópur er ofta at síggja liggjandi á kópalátrum, har hann heldur til, tá ið hann ikki er úti og svimur og finnur sær føði, sum í høvuðsheitum er smáfiskur. Kópur er ein góður svimjari, og kann svimja við heilt upp til 35 km. ferð. Eisini kann kópur vera í vatni upp til 20 minuttir, áðrenn hann aftur noyðist upp at anda. Kópur svevur á havsins botni, á landi ella bara frítt flótandi í vatninum. Tá ið Nósi svevur í vatninum, kemur hann sovandi upp til vatnskorpuna hvønn 5-6 minutt at anda og kavar síðani niður aftur. Kópur er ógvuliga forvitin, tá ið hann er úti í vatni, men sera bangin av sær, tá ið hann er á landi. Serliga í juni og juli mánað, tá ið kópur hevur fingið hvølpar, er hann ógvuliga varin, tá ið fremmand koma ov nær. Hvølpur vigar umleið 10 kilo, tá ið hann verður føddur, og hevur ikki alt tað spikið, sum tann vaksni kópurin hevur. Tí tekur hvølpur umleið 900 gram uppá um dagin tær fyrstu 3-4 vikurnar, meðan hann sýgur mammuna. Hetta ljóðar av nógvum, men av tí, at kópamjólkin inniheldur 48% feitt ímóti teimum einans 4-5%, ið eru í kúgvamjólk, er hetta møguligt. Missur hvølpur mammuna burtur, leggur hann seg upp á land at láta, soleiðis at mamman finnur hann aftur. Síggja vit ein hvølp liggja soleiðis og leingjast eftir mammu síni, skulu vit lata hann fáa frið, tí at sær mamman onkran fremmandan vera hjá hvølpinum, kann hon rýma frá honum. Hetta førir við sær, at hvølpurin kemur at liggja kaldur og svangur. Uppaftur Nýggjar nósagávur -------------------------------------------------------------------------------- Frá 1. november 1999 er bankin byrjaður við nýggjari mannagongd. Tá ið tú kemur inn í bankan at tøma Nósan, fær tú eitt stempul aftast í bankabókina fyri hvørjar heilar 50 kr., tú setur inn. Tá ið tú hevur samlað tær 10 ella 20 stempul í bókina, hevur tú møguleika at velja tær eina Nósagávu. -------------------------------------------------------------------------------- 10 stempul geva tær møguleika at velja millum hesar gávur: Fittar bamsur Ítróttarposi eitt pennahús ella pengamappu í litunum blátt, grønt ella violett -------------------------------------------------------------------------------- 20 stempul geva tær møguleika at velja millum hesar gávur: Nósabamsa Ryggsekkur í litunum blátt, grønt ella violett Uppaftur - gevur tær góð kort í hondina -------------------------------------------------------------------------------- Ert tú millum 13 og 25 ár og hevur tørv á eini konto við nógvum møguleikum, er KontoIN tann rætta. Tú kanst velja millum eina nýtslu- og eina uppsparingarkonto. Nýtslu-KontoIN Sum ungur hevur tú brúk fyri at spara saman, samstundis sum nógvur peningur verður brúktur til tað dagliga, skúlabøkur og tílíkt. Nýtslu-KontoIN kann nýtast sum lønarkonto, til uppsparing ella tað, tú nú hevur hug til. Tá ið tú skalt nýta pening, kanst tú frítt taka pening út - tí her er eingin uppsagnartíð. Til Nýtslu-KontoIN hevur tú møguleika at fáa 2 ymisk kontokort við mynd og undirskrift, sum eisini kunnu nýtast sum samleikaprógv. Tá ið tú verður 18 ár, hevur tú møguleika at søkja um eitt FR- ella FR/VISA-kort til kontoina. Stovningar- gávan er ein lekkur ryggsekkur Uppsparingar-KontoIN Hevur tú ynski um at fáa eina samansparing, sum tú vilt brúka seinni til t.d. koyrikort, teldu ella líknandi, er Uppsparingar-KontoIN gjørd júst til tín tørv. Kontoin hevur 12 mðr. uppsagnartíð, og møguleiki er eisini fyri at sperra kontoina eitt ávíst tíðarskeið, t.d. til tú ert 18 ár. Til Uppsparingar-KontoIN er ikki nøkur bankabók, men eitt kontoprógv. Bílegg ein faldara um teldupost og skriva navn og bústað. Uppaftur - tosa fyrst við Føroya Banka! -------------------------------------------------------------------------------- Bilurin er sum aðrir brúkslutir - hann eldist, slítist og má skiftast út sum frálíður. Tí hevur tað týdning at vita, hvar ein møgulig fígging skal fáast til vega. Hugsar tú um at keypa nýggjan bil, loysir tað seg at tosa við Føroya Banka fyrst. Vit bjóða tær eina góða tænastu og holla ráðgeving um, hvat skilabest er at gera. Vit ráðgeva um, hvussu bilkeypið ávirkar tína fíggjarstøðu, so tú ikki bert hevur ráð til bilin, men eisini hevur ráð at koyra í honum. Rentan verður ásett eftir útgjaldi. Bankin krevur tó eitt minsta útgjald uppá 30% av keypsprísinum - býtisbilur verður roknaður sum útgjald. Saman við tær koma vit fram til, hvussu nógv tú vilt gjalda um mánaðin, og yvir hvussu langa tíð bilfíggingin skal ganga. Eisini hevur tú møguleika at rokna út, hvat eitt billán kemur at kosta tær um mánaðin, soleiðis at tú ikki kemur at hava tađ ov tungt fíggjarliga. Tú kanst eisini tekna biltryggingar hjá okkum! Meiri fæst at vita um biltrygging á heimasíðuni hjá Trygd. Kom inn á eina av deildum okkara og fá meiri at vita ella bílegg ein faldara um teldupostin Uppaftur Hvør hevur ikki ynski um at hava møguleika at lívbjarga sær og sínum - at seta føtur undir egið borð? -------------------------------------------------------------------------------- At seta búgv er ikki bara sum at siga tað, tí í flestu førum merkir hetta, at tú bindur teg í mong ár. Tí er neyðugt, at tú ert greiður yvir tær avleiðingar, ið hetta fær, og at tú eisini hevur ráð at búgva og liva, eftir at tú hevur keypt ella bygt. Í Føroya Banka ynskja vit at ráðgeva tær um tínar møguleikar um fígging av sethúsum ella íbúð. Vit leggja okkum eftir, at tú fært møguleikan at hava fíggjarligar tænastur á einum stað. Tí hava vit, millum annað, møguleika at bjóða tær: Góðar samansparingarmøguleikar Eina kappingarføra fígging av keypi ella bygging av bústaði. Heinta nýggja faldaran "Tí valdu vit Føroya Banka" her. Faldarin liggur í Acrobat fromati. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kannst tú heinta tað niður her. Stýriamboð til útreiðslurnar Trygging av bæði sethúsum, innbúgvi og lánum í sambandi við deyða BústaðarKonto (samansparing) Byrja húsadreym um egnan bústað hjá okkum. Avgerðin um at keypa ella byggja hús er ein av teimum størstu avgerðum, sum vit taka gjøgnum lívi. Føroya Banki hevur sera góða samanparingarkonto, sum er gjørd til tín, sum í framtíðini ætlar at seta búgv í egnum húsi ella íbúð. Setast kann upp til 30.000 kr. inn í einum álmanakkaári. Við eini BústaðarKonto fært tú hægstu innlánsrentu bankans, og afturat hesum letur landskassin 3% p.a. í studningi. Byrjar tú í góðari tíð, verður lánsparturin minni, og kann tú ístaðin gjalda ein part kontant, tá ið tú fert í holt við at byggja ella keypa. Peningurin á BústaðarKonto skal nýtast til: at keypa ella byggja hús at keypa ella byggja íbúð at keypa grundstykki Peningurin eigur at verða nýttur innan 8 ár. Tó kann hetta tíðarskeið leingjast, um tú søkir um skáa vegna útbúgving. Skáin kann í mesta lagi vera 8 ár! BústaðarKonto kann stovnast av øllum, sum eru fylt 16 ár og sum eru undir fullari skattskyldu í Føroyum. Tó kann ein slík konto bert stovnast eina ferð av sama persóni! Heinta ein faldara. Faldarin liggur í Acrobat formati. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kanst tú heinta tað niður her. -------------------------------------------------------------------------------- Byggikredittur (fyribils fígging) Fyri tey flestu er tað ein avgerandi lutur at hava fígging tøka, áðrenn fyrsti spakin skal setast í til húsabygging. Byggikreditturin kann, við einari sera kappingarførari rentu, fíggja byggingina, so hvørt sum arbeiðið gongur framá. Eftir at byggingin er lokin, skal byggikreditturin umfíggjast til ta endaligu fíggingina. Áðrenn tú fert undir bygging, tosa við bankan og fá tær leiðbeining og fíggjarliga ráðgeving. -------------------------------------------------------------------------------- Sethúsafígging Bankin hevur møguleika fyri at bjóða tær eina heildarfígging, sum í størst møguliga mun er lagað til tín tørv. Vanliga verður sethúsafíggingin í Føroya Banka veitt yvir 20 ár, bæði sum annuitetslán (við eins stórum lánsgjøldum) og sum seriulán (við minkandi lánsgjøldum). Hevur tú tørv á ráðgeving um fígging og vilt vita meiri um tínar møguleikar - ert tú vælkomin at venda tær til eina av deildum okkara. -------------------------------------------------------------------------------- Fíggjarkonto - kontoin, sum hjálpir at halda skil á fíggjarviðurskiftunum Við eini Fíggjarkonto verða útreiðslurnar javnaðar út yvir alt árið. Fíggjarkonto er ætlað til fastar afturvendandi flytingar. Inngjaldið á Fíggjarkontoina er eitt miðalgjald, sum verður roknað samsvarandi føstu árligu útreiðslunum. Við kontoini: - sleppur tú undan at standa í bíðirøð - er peningur altíð tøkur á kontoini - verða flytingarnar avgreiddar til tíðina Kom inn á eina av deildum okkara og fá meira at vita ella bílegg ein faldara um teldupost og skriva navn og bústað. Uppaftur Hvør ynskir ikki at hava sama livifót, tá ið farið verður frá við eftirløn? -------------------------------------------------------------------------------- Hetta er einans gjørligt við eini góðari eftirlønarskipan. Føroya Banki kann bjóða tær eina eftirlønarsamansparing, sum kann gerast ein munadygg inntøka, tá ið eftirlønaraldurin kemur. 60-ára konto - fíggjarlig trygd og skattalætti Tað er júst tað, sum Føroya Banki við 60 ára kontoini ynskir at bjóða viðskiftafólkinum - eina konto, sum kann bøta um fíggjarútlitini, tá ið aldurin forðar fyri framhaldandi lønandi inntøkugrundarlagi. Kontoin, sum er gjørd eftir eini lógarkunngerð, gevur skattafyrimun beinanvegin og sera góða rentu frá bankanum. Iinngjaldið kann beinleiðis dragast frá skattskyldugu inntøkuni. Tó er mark fyri, hvussu nógv kann setast inn hvørt ár. Hægst loyvdi frádrátturin verður prístalsviðgjørdur og er fyri álmanakkaárið 1999 ásettur til 37.800 kr. Øll, sum ikki hava fylt 60 ár, og sum eru fult skattaskyldug í Føroyum, kunnu fáa eina 60-ára konto. Uppsparda upphæddin kann gjaldast út, tá kontoánarin er fyltur 60 ár. Útgjaldið fer fram í einum og gjaldast skal tá 35% í avgjaldi til landið. Jú fyrr byrjað verður at spara saman á 60-ára konto, tess betur kanst tú halda sama livifót við pensiónsaldur. Kom inn á eina av deildum okkara og fá meira at vita ella bílegg ein faldara um teldupost og skriva navn og bústað. Ratukonto er eisini ein bundin eftirlønarsamansparing, ætlað persónum, sum kundu hugsað sær at spart meira saman til eftirløn enn tað, 60-ára kontoin loyvir. Einki hámark er fyri, hvussu nógv inngjaldið og frádrátturin kann verða á Ratukonto, men frádrátturhátturin er øðrvísi. Útgjald av kontoini fer fram yvir 10 ár og upphæddin verður tá skattað sum vanlig A-inntøka. Øll sum eru í lønandi arbeiði og sum eru fult skattskyldug í Føroyum, kunnu stovna eina Ratukonto. Lívstrygging Eftirlønarsamansparingar eru eisini eitt slag af lívstryggingum. Um kontoánarin doyr, verður samansparda upphæddin útgoldin til næstu avvarandi. Um stór lán eru í húsini er tó ikki vist, at samansparingin røkkur nóg langt. Í Føroya Banka hevur tú møguleika at tekna eina Lánstrygging og/ella eina Samlagstrygging, sum tú kanst lesa meira um undir Tryggingar. Uppaftur Ferðapeningur - veljið rætta gjaldingarháttin til ferðina -------------------------------------------------------------------------------- Fara tygum uttanlands at ferðast, eiga tygum at hugsa um, hvør gjaldingarháttur hóskar best til ferðina. Møguleikarnir eru nógvir og fyrimunir og vansar eru ymiskar, í mun til, hvar tú fert, og á hvønn hátt tú ynskir at gjalda á ferðini. Føroya Banki avgreiðir ferðapening dagliga og hevur góð ráð at veita viðskiftafólki sínum, áðrenn tey fara at ferðast, millum annað innan fylgjandi økir: Reiðupening Ferðakekkar FR-kort FR/VISA-kort Sperring av kortum Eurocard Ferðatryggingar Reiðupening Tá ið farið verður í útheimin, er altíð gott at hava eitt sindur av reiðupeningi við sær. Men tað kann verða vandamikið at hava ov nógv við, tí vanliga verður reiðupeningur ikki tryggjaður, og kursurin fyri reiðupening er ikki eins góður sum fyri annan gjaldingarhátt. Bankin liggur inni við reiðupeningi í flestu vesturlenskum gjaldoyrum. Ferðakekkar Ferðakekkar verða nógv nýttir kring allan heim. Hesir eru tryggir móti misnýtslu, og um rætt verður borið at, verða stolnir ferðakekkar afturgoldnir. Tað hevur týdning, at keypsnotan og kekkarnir verða goymd hvør sær. Bankin hevur ferðakekkar í hesum gjaldoyrum: D-Markum Pesetas Enskum pundum US-dollarum Fronskum frankum Sveitsiskum frankum Hollendskum-gyllin CAN-dollarum Japanskum-YEN Tá ið ferðakekkar verða innloystir í banka, á gistingarhúsi ella á veksliskrivstovu, verður vanliga tikin ein lítil upphædd fyri avgreiðsluna. FR-kort FR-kortið er eitt sera hent kort at hava við á ferðini, tá ið ferðast verður í Føroyum, Danmark og Grønlandi. Tí nýtist tær ikki at hava reiðan pening uppi á tær. Kortið er lætt at brúka, og tær nýtist bara at lata undirskriftina ella nýta loynitalið, sum tú fekst saman við kortinum. Umframt persónliga loynitalið er eisini mynd og undirskrift á kortinum, soleiðis at kortið ikki er lætt at misnýta, um tað verður stolið. Kortið kann nýtast sum gjaldingarkort í flest øllum handlum, matstovum og gistingarhúsum. Eisini kann tann ferðandi taka pening út í peningastovnum og sjálvtøkum. Upp til 2.000 kr. kunnu takast út í reiðum peningi um samdøgrið. FR/VISA-kort FR/VISA-kortið er eitt samansett kort. Fyri tað fyrsta kann tað nýtast í Føroyum, Danmark og Grønlandi á sama hátt sum FR-kortið. Harafturat er FR/VISA-kortið eitt úttøku- og gjaldingarkort, sum verður nýtt um allan heim í VISA-skipanini. Upp til 2.000 kr. kunnu takast út um samdøgrið, og samlaða nýtslan kann verða upp til 15.000 fyri hvørjar 30 dagar. Gjaldingar og úttøkur í útheiminum verða avroknaðar eftir dagsins kursi við einum ískoyti, sum er 1,00 til 1,50%. Verður reiðupeningur tikin út uttanlands í peningastovni ella sjálvtøku, verður goldið 1% í gjaldi, tó í minsta lagi 30,- kr. fyri hvørt útgjald. Sperring av FR- og FR/VISA-kortum Um kortið verður burturmist ella stolið, skulu tygum siga frá so skjótt sum gjørligt. Í vanligari avgreiðslutíð bankans verður boðað frá til: Føroya Banka, telefon 31 13 50 Uttanfyri avgreiðslutíð bankans verður boðað frá til PBS í Danmark. á telefon +45 44 89 29 29. Tá boðað verður frá til PBS, skal navn, bústaður og kort- ella kontonummar upplýsast, umframt í hvørjari bankadeild kontoin er. Kortið verður síðani sperrað og kann ikki nýtast - ella misnýtast. Eurocard er eitt altjóða kredittkort, sum kann brúkast um allan heimin. Eurocard er best egnað til teirra, sum ferðast nógv og sum hava stórar ferða- og umboðsútreiðslur. Hetta er bæði galdandi fyri privatpersónar og virkir. Orsøkin til hetta er millum annað tann árligi kostnaðurin sum verður kravdur frá Eurocard. Kortið kann nýtast til at gjalda við á hotellum, matstøðum, bensinstøðum o.ø. Reiður peningur kann takast út í sjálvtøkum og peningastovnum, sum eru limir í Eurocard/Mastercard. Verður reiðupeningur tikin út uttanlands í peningastovni ella sjálvtøku, verður goldið 2% í gjaldi, tó minimum 50,- kr. fyri hvørt útgjald. Avmarkað er, hvussu nógv kann takast út í reiðum peningi. Fyri vanligt Eurocard er upphæddin svarandi til 3.000 kr. um samdøgrið, men tó ikki meira enn 15.000 kr. fyri leypandi 30 dagar. Verður kortið stolið ella mist burtur, skal Eurocard Danmark beinanvegin hava fráboðan á telefon +45 44 89 25 00. Ferðatryggingar Tá farið verður út at ferðast er eisini neyðugt at hugsa um ferðatrygging. Vit í Føroya Banka kunnu eisini bjóða tær fleiri ymisk sløg av tryggingum, alt eftir hvar tú fert. Meira fæst at vita um ferðatryggingar á heimasíðuni hjá Trygd og tú ert sjálvsagt eisini vælkomin at venda tær til okkara um tú hevur spurningar hesum viðvíkjandi. Uppaftur Tænastur Serligar kundatænastur -------------------------------------------------------------------------------- Føroya Banki hevur fleiri ymiskar teletænastur at bjóða kundunum. Hesar eru fyri tað mesta elektróniskar tænastur, ið gera tað lættari og ómaksleysari at vera kundi. Av serligum kundatænastum kunnu vit millum annað bjóða: Telefon- og Telefaxtænastan Vinnu- & Tænastuflytingar HeimaBankin Telefon- og Telefaxtænastan Telefontænastan gevur viðskiftafólkum møguleika at ringja inn alt samdøgrið og fáa upplýsingar um t.d. saldo og bókingar á sínum konti. Við Telefaxtænastuni er møguleiki at fáa kontoavrit við yvirliti yvir nýggjastu bókingarnar sendar til eitt telefax, sum verður avtalað við stovnan av tænastuni. Tú fært eitt loynital til tænastuna, sum er trygd fyri, at einans tey, sum hava loynitalið, kunnu ringja og spyrja um saldo. Tað einasta tú skalt gera, er at seta teg í samband við bankan, soleiðis at vit kunnu knýta teg til Telefon- og/ella Telefaxtænastuna. Vinnu- & Tænastuflytingar V&T, sum skipanin ofta verður stytt til, er ein skipan, sum sjálvvirkandi avgreiðir afturvendandi flytingar, so sum SEV, olju og tryggingar, á ein sjálvvirkandi og lættan hátt. V&T-skipanin virkar á tann hátt, at skuldarin gevur sínum ognara loyvi at ávísa gjøldini av konto síni. Tú kanst til dømis stovna eitt gjaldingarloyvi til Trygd. Hetta merkir, at tú loyvir Trygd eftirat flyta gjaldið av tínari konto, tá ið gjalddagurin er komin. Tú sleppur sostatt undan at fara í bankan at gjalda. Áðrenn gjaldingardagin fært tú boð frá Trygd um gjaldið og tú hevur møguleika at steðga rokningini, við at boða bankanum frá, innan gjaldingardagin. Við V&T er tað tú, sum stýrir rokningunum - vit bara flyta tær! Heinta faldaran um V&T-flytingar niður á tína teldu. Faldarin liggur í Acrobat formati. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kanst tú heinta tað niður her Uppaftur Tryggingar -------------------------------------------------------------------------------- Føroya Banki kann ikki bert ráðgeva og hjálpa tær við at avgreiða tíni fíggjarviðurskifti so sum útlán, innlán, gjaldingar o.s.fr. Tú kanst eisini fáa ráðgeving um trygging og tekna nærum øll sløg av tryggingum í bankanum. Felagslívstryggingar Føroya Banki hevur, umframt tryggingarnar hjá Trygd, tvinnar tryggingartænastur at bjóða. Tær eru: Lán við trygging Samlagstrygging Tryggingarnar eru felagslívstryggingar, sum gera, at tær eru bíligari, enn um ein ynskir at tekna somu upphæddir hjá einum tryggingarfelag sum einstaklingur. Heinta ein faldara her. Faldarin liggur í Acrobat formati. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kanst tú heinta tað niður her Lán við trygging er ein tænasta, sum Føroya Banki kann veita viðskiftafólki, sum hava sethúsalán í bankanum. Tryggingin kann teknast til øll sethúsalán, uttan mun til veðrættarstøðu. Lánsupphæddin, sum kann tryggjast er í mesta lagi 450.000 kr. Kemur tryggingin til útgjaldingar verður hon nýtt til at afturgjalda sethúsalán, ið er tryggjað. Samlagstrygging verður boðin til viðskiftafólk, sum hava sethúsalán og sum hava 60-ára konto í bankanum. Tryggingarupphæddin, sum fellur til gjaldingar, um tryggjaði doyr, er 150.000 kr. Upphæddin verður útgoldin til næsta avvarandi, um ikki onnur skrivlig avtala er gjørd frammanundan. Felagstreytir fyri felagslívstryggingar Treytin fyri at tekna ein felagslívstrygging er, at tú ert fullkomiliga arbeiðsfør/ur og undir 50 ár. Eitt oyðublað um heilsustøðu verður útfylt og bankin avgreiðar tað víðari til góðkenningar hjá Føroya Lívstrygging. Tryggingin heldur uppat tá lánið er afturgoldið, ella tá tryggjaði skrivliga sigur seg út tryggingarskipanini. Tryggingin kann halda fram til tryggingartakarin fyllir 67 ár. Tryggingarnar hjá Trygd Vit hava eitt tætt samstarv við tryggingarfelagið Trygd og kanst tú sjálvsagt tekna allar teirra tryggingar hjá okkum. Hesar eru: Sethúsatrygging Familjutrygging Ferðatrygging Biltrygging Tú kanst lesa meira um hesar tryggingar á heimasíðuni hjá Trygd, men tú ert sjálvsagt eisini vælkomin at venda tær til okkara fyri at hoyra nærri. Uppaftur Vit bjóða til samstarv... Føroya Banki er størsti veitari av fíggjarligum tænastum til føroyska vinnulívið, og vit fíggja bæði størri og smærri virki innan so at siga allar vinnugreinar. Fjølbroyttar tænastur Vit leggja okkum eftir at laga tænastur okkara eftir tørvinum hjá tí einstaka vinnuvirkinum og kunnu bjóða flest øll sløg av fíggjarligum tænastum, so sum rakstrar- og íløgufígging, gjalds- og arbeiðsábyrgdir. Eisini eru vit vinnulívinum til tænastu við framkomnum gjaldsskipanum og vælútbygda deildarneti okkara. Ráðgeving At veita eina holla og dygdargóða ráðgeving, sum er lagað støðuni og tørvinum hjá tí einstaka vinnuvirkinum, er ein av høvuðssetningum okkara. Hvør vinnukundi í Føroya Banka hevur tí sín egna ráðgeva, sum nágreiniliga hevur sett seg inn í viðurskiftini hjá vinnuvirkinum. Tað er eitt sermerki fyri ráðgevarar okkara, at teir hava royndir og hollan kunnleika til tær ymisku vinnugreinarnar. Tú ert vælkomin í Føroya Banka at tosa um samstarv. uppaftur Fígging -------------------------------------------------------------------------------- Føroya Banki er størsti vinnulívsbanki í Føroyum og hevur drúgvar royndir, tá ið tað snýr seg um at veita vinnulívinum fígging. Íløgulán Íløgulán er eitt lán, sum verður afturgoldið yvir eitt frammanundan avtala áramál. Við einum íløguláni kunnu tygum til dømis fíggja keyp, umbygging ella nýbygging av vinnubygningum og/ella skipum og fíggja íløgur í vinnutól og akfør. Afturgjaldingartíðin verður ásett við atliti til mettu rakstrarligu lívstíðina hjá íløguni, sum verður fíggjað. Tær nærri lánstreytirnar, so sum trygdir o.a., verða avtalaðar í hvørjum einstøkum føri. Við fígging frá Føroya Banka, kunnu burðardyggar ætlanir gerast til veruleika. Rakstrarfígging Rakstrarfígging er ein stuttfreista fígging av teimum umsetiligu íløgunum. Eitt nú fígging av vørugoymslu og skuldarum. Tørvurin á tøkum rakstrarpeningi er aloftast sera skiftandi. Tað velst millum annað um hvussu stór vørugoymslan er, og hvussu nógv vinnuvirkið eigur á hjá skuldarum sínum. Við einum rakstrarkreditti, har gjørligt er at trekkja upp til eina nærri avtalaða upphædd, er møguligt at fáa henda gjaldføristørv nøktaðan, soleiðis at virksemið hjá vinnuvirki tínum ikki verður tarnað. Skuldarrenta verður bert roknað tá - og í tann mun - nýtsla verður gjørd av lánsmøguleikanum. Tær nærri treytirnar fyri einum rakstrarkreditti, so sum trygdir, afturgjaldsfreist o.s.fr., verða avtalaðar í hvørjum einstøkum føri. Uppaftur Íløgur av tøkum gjaldføri -------------------------------------------------------------------------------- Um tygum hava tøkt gjaldføri í eitt styttri ella longri tíðarskeið, so tosa við okkum um møguleikarnar fyri tí besta rentuvinninginum. Avtaluinnlán Virðisbrøv Innlán við uppsøgn Avtaluinnlán Avtaluinnlán er fastrentuinnlán, sum er bundið í eitt avtalað tíðarskeið. Rentan fyri avtaluinnlán er tengd at rentuni á peningamarknaðinum. Tá ið rentan verður avtalað, er hon føst fyri tað avtalaða tíðarskeiðið. Tíðarskeiðið fyri innlánið kann ásetast eftir tygara tørvi. Hetta slag av innláni hóskar best til størri upphæddir (helst yvir 1 mió. kr.) -------------------------------------------------------------------------------- Virðisbrøv Føroya Banki er virkin luttakari á virðisbrævamarknaðinum. Í Fíggjardeild bankans eru fólk, sum burturav taka sær av handli og ráðgeving innan virðisbrævahandil. Vit kunnu tí bjóða tygum eina virkna ráðgeving og at avgreiða handlar við virðisbrøvum, fyri á tann hátt at arbeiða fyri einum góðum vinningi - eisini eftir skatt - av gjaldføri tygara. Hetta kann gerast sum: ein avtala, har bankin tygara vegna røkir tygara virðisbrævagoymslu við høgum vinningi fyri eygað. handil og ráðgeving, tá tygum hava tørv á hesum. Tygum eru eisini vælkomin at venda tygum til Fíggjardeildina fyri at hoyra um gongdina á virðisbrævamarknaðunum, fáa atgongd til marknaðin ella fyri at fáa kursir á lánsbrøvum ella partabrøvum. -------------------------------------------------------------------------------- Innlán við uppsøgn Vit kunnu bjóða tygum innlán við 3 og 12 mánaða uppsøgn. Uppsøgn merkir, at tygum skulu siga okkum frá ávíkavist 3 og 12 mánaðir, áðrenn tygum skulu nýta peningin. Fyri innlán við 3 og 12 mánaðar uppsøgn fáa tygum eina hægri rentu av gjaldførinum, enn um peningurin stóð á eini vanligari konto uttan uppsøgn. Rentan er skiftandi og verður vanliga broytt, tá ið bankin broytir síni rentustig. Uppaftur Váðastýring -------------------------------------------------------------------------------- Eitt vinnuvirkið hevur oftast ynski um at stýra teimum ymisku fíggjarváðunum, til dømis váðin í, at sølupeningur kemur til høldar, og at ein ætlaður vinningur ikki gleppur av hondum orsakað av broyting í gjaldoyrakursunum. Niðanfyri hava vit nevnt tænastur, sum Føroya Banki kann bjóða, sum kann vera ein hjálp til at stýra fíggjarváðunum: Gjaldsábyrgdir Arbeiðsábyrgdir Kurstryggingar Rembursar Soliditetsupplýsingar -------------------------------------------------------------------------------- Gjaldsábyrgdir Ein gjaldsábyrgd er ein váttan um, at gjaldsábyrgdarstillarin (sum oftast er ein banki) kundans vegna vil gjalda eina ávísa upphædd. Ein ábyrgd tryggjar tá, at seljarin fær pening fyri latna vøru. Áðrenn vøran ella tænastan tí verður latin, er ofta best at verða fyrivarin og biðja um bankatrygd fyri, at peningurin verður rindaður. Ein vinningur kann lætt hvørva, um peningurin fyri sølu ikki verður goldin, orsakað av at keyparin ikki er førur, ella vil, gjalda keypsupphæddina. Føroya Banki kann ráðgeva vinnuvirki tínum hesum viðvíkjandi. Somuleiðis hevur Føroya Banki møguleika at veita bankaábyrgd fyri rindan av vøru, um so er, at tygum hava bílagt frá aðrari fyritøku. Tær nærri treytirnar fyri at seta tílíkar bankatrygdir verða avtalaðar í hvørjum einstøkum føri. -------------------------------------------------------------------------------- Arbeiðsábyrgdir Ein arbeiðsábyrgd er ein trygd til arbeiðsgevaran fyri, at arbeiðstakarin heldur gjørdar avtalur, sum gjørdar eru um ávís arbeiði, t.d. nýbygging. Tygum eru vælkomin at koma inn til okkara og frætta meiri um henda møguleika. -------------------------------------------------------------------------------- Kurstryggingar Kurstrygging er ein trygd fyri, at tygum kunnu keypa ella selja eina ávísa upphædd í fremmandum gjaldoyra til ein frammanundan avtalaðan kurs. Talan kann verða um: Terminstryggingar, har kursurin í fremmanda gjaldoyranum longu frammanundan verður avtalaður við bankan Optiónir, har ein kursur í fremmanda gjaldoyranum verður avtalaður við bankan, men her hava tygum møguleikan at nýta dagskursin, tá ið upphæddin í fremmandum gjaldoyra skal keypast ella seljast - um hetta loysir seg betur fyri tygum. Gjaldoyrakonto, sum er ein vanlig konto í einum ávísum gjaldoyra. Á eini gjaldoyrakonto kunnu upphæddir í fremmandum gjaldoyra standa í eitt styttri ella longri tíðarskeið. Ein kurstrygging kann soleiðis forða fyri, at ein ætlaður vinningur við sølu ella keypi av vøru í fremmandum gjaldoyra svinnur, tá virðið á fremmanda gjaldoyranum broytist. Á Fíggjardeild bankans fáa tygum neyva ráðgeving um nýtsluna av kurstryggingum. -------------------------------------------------------------------------------- Rembursar Rembursur er ein gjaldingarháttur, ið ofta verður nýttur um so er, at keypari og seljari ikki hava handla saman áður, og talan er um samhandil við eitt útlendskt felag. Endamálið er í stuttum at tryggja keyparan, at hann fær vøruna, tá ið hann hevur goldið fyri hana, og at tryggja seljaran, at hann fær peningin, tá vøran er latin. Rúmir møguleikar eru at laga rembursir til tygara tørv. Vilja tygum vita nærri, kunnu tygum venda tygum til okkara. -------------------------------------------------------------------------------- Soliditetsupplýsingar Um so er, at tygum ynskja at handla við eina útlendska fyritøku, kunnu vit senda ein soliditets fyrispurning til bankasambandið hjá útlendsku fyritøkuni. Fyrispurningurin kann vera um fíggjarstøðuna hjá útlendsku fyritøkuni, og um hvussu stórur váðin er at lata henni vørur og tænastur uppá borg. Í sjálvum sær er ein tílík kunnan um útlendsku fyritøkuna tí ikki nøkur trygd fyri, at henda - tá samanum kemur - rindar fyri tær vørur og tænastur, sum vinnuvirki títt hevur í hyggju at lata, men bert ein ábending og meting um gjaldsførleikan hjá hesum felagi. Ofta kunnu bestu ráðini tí verða, at útlendska fyritøkan fær peningastovn sín at veita tygum trygd fyri gjaldingini ella, at handilin verður greiddur við einum rembursi. Uppaftur Gjaldmidling -------------------------------------------------------------------------------- Føroya Banki leggur seg eftir og arbeiðir støðugt við at gera gjaldmidlingina bæði lættari og skjótari. HeimaBankin Flytingar til og frá útheimunum HeimaBankin HeimaBankin kann leggjast inn á egna teldu við hús ella á arbeiðsplássinum. Við HeimaBankanum kunnu tygum: fyrispyrja gjaldoyrakursir og saldo/bókingar á øllum konto tygara í Føroya Banka flyta pening millum egnar konti og á konto hjá øðrum, bæði í Føroyum og Danmark gjalda V&T-gjaldskort stovna fastar flytingar flyta lønir til starvsfólkið heilt ókeypis flyta upplýsingar frá egnari bókhaldsskipan útskriva kvittanir fyri flytingar og lønarflytingar beinanvegin HeimaBankin virkar saman við teimum mest vanligu bókhaldsskipanum. Fyrimunurin er, at vanligar flytingar og lønarflytingar kunnu stovnast í egnari bókhaldsskipan, og hereftir flytast inn beinleiðis í HeimaBankan, uttan stórvegis hóvasták. Við HeimaBankanum gerst tað sostatt skjótari og lættari at avgreiða bankaørindi, og tygum kunnu avgreiða bankaørindir eisini uttanfyri vanliga skrivstovutíð. Trygdin í skipanini er bygd upp við loyniorðum, sum bara tygum kenna til. Hetta ger skipanina trygga ímóti misnýtslu av óviðkomandi persónum. Tygum kunnu eisini geva starvsfólkunum heimild, antin eina ella fleiri í felag, til at nýta skipanina. Fyri at kunna nýta HeimaBankan, skal ein HeimaBanka-avtala millum Føroya Banka og tygum gerast eitt forrit leggjast inn á teldu tygara Fyri at kunna koyra HeimaBankan, mæla vit til, at tygum í minsta lagi hava: IBM sambæra teldu við 486 prosessor og 8 MB RAM 30 MB frítt pláss á harðdiskinum SVGA-skýggja Windows 95 Hayes-sambærligt mótald (modem), minst 14.400 baud Allar deildir í Føroya Banka kunnu leiðbeina tygum í HeimaBankanum. Tygum kunnu eisini heinta niður ein faldara um HeimaBankan her. Faldarin liggur í Acrobat formati. Hevur tú ikki Acrobat Reader, kanst tú heinta tað niður her. -------------------------------------------------------------------------------- Flytingar til og frá útheiminum Flytingar til og frá útheiminum kunnu bæði vera flytingar í fremmandum gjaldoyra og flytingar í donskum krónum frá londum uttanfyri danska kongaríkið. Føroya Banki avgreiðir lætt nevndu flytingar. Hetta verður gjørt gjøgnum SWIFT-skipanina, sum Føroya Banki hevur nýtt í nógv ár, og eitt umfevnandi net av samskiftisbankum, sum Føroya Banki gjøgnum nógv ár hevur uppbygt. Í sambandi við, at evran er vorið eitt av heimsins størstu gjaldoyrum, luttekur Føroya Banki í TARGET, sum er eitt europeiskt samstarv, sum ger tað lættari og skjótari at flyta upphæddir í evru. Uppaftur Rentu- og lánsbrævamarknaðurin Niðanfyri er yvirlit yvir rentustig og kursir frá danska peninga- og lánsbrævamarknaðinum. Kursirnir eru vegleiðandi miðalkursir á middegi. Um tygum hava spurningar hesum viðvíkjandi, er Fíggjardeild okkara fús við ráðum og leiðbeining. Ongin ábyrgd verður tikin fyri møguligum villum. Peningamarknaðurin Renta 18.07.2000 Renta fyri viku síðani Broyting 1 ár síðani Diskonto 4,250 4,250 0,000 2,750 1 mðr. Cibor 5,200 5,340 -0,140 3,037 3 mðr. Cibor 5,820 5,870 -0,050 3,150 6 mðr. Cibor 6,233 6,253 -0,020 3,318 Lánsbrøv Danske Stat Miðalkursir á middegi 18.07.2000 Eff. Renta Endakursir fyri viku síðani Broyting 7% STAT 2024 113,77 5,91 114,30 -0,53 6% STAT 2009 101,21 5,82 101,68 -0,47 7% STAT 2007 106,75 5,83 107,16 -0,41 8% STAT 2006 109,92 5,88 110,25 -0,33 5% STAT 2005 96,15 5,90 96,40 -0,25 7% STAT 2004 103,95 5,94 104,23 -0,28 8% STAT 2003 105,11 5,96 105,20 -0,09 6% STAT 2002 100,06 5,95 100,06 0,00 4% STAT 2002 97,04 5,92 96,96 0,08 8% STAT 2001 102,37 6,04 102,31 0,06 4% STAT 2001 98,82 6,14 98,73 0,08 9% STAT 2000 100,87 5,98 100,87 -0,01 Lánsbrøv Realkredit Miðalkursir á middegi 18.07.2000 Eff. Renta Endakursir fyri viku síðani Broyting 8% REALKR. 2032 99,53 8,30 99,40 0,12 8% REALKR. 2026 101,50 8,06 101,44 0,05 8% REALKR. 2016 103,10 7,71 102,75 0,35 7% REALKR. 2032 96,45 7,56 95,80 0,65 7% REALKR. 2022 96,85 7,62 97,15 -0,30 7% REALKR. 2019 98,27 7,45 98,27 0,00 6% REALKR. 2029 91,69 7,05 91,74 -0,05 6% REALKR. 2026 93,18 6,98 93,19 -0,01 6% REALKR. 2019 94,13 7,01 94,06 0,06 5% REALKR. 2029 85,38 6,68 85,32 0,06 5% REALKR. 2019 88,97 6,70 88,85 0,12 Forsíða Gjaldoyramarknaður Niðanfyri er yvirlit yvir miðalkursir fyri tey mest vanligu gjaldoyruni í heiminum. Miðalkursirnir eru ásettur av danska Tjóðbankanum út frá handilskursunum á gjaldoyramarknaðinum. Hava tygum spurningar hesum viðvíkjandi, er Fíggjardeild okkara fús við ráðum og leiðbeining. Ongin ábyrgd verður tikin fyri møguligum villum. Gjaldoyrakursir Miðalkursir á middegi 18.07.2000 Miðalkursir fyri viku síðani USD 796,4700 782,1600 GBP 1190,8300 1183,2900 DEM 381,2100 381,6400 SEK 88,9300 88,4000 NOK 91,0500 91,3300 FRF 113,6600 113,7900 BEF 18,4820 18,5030 CHF 481,1700 480,9400 NLG 338,3300 338,7100 ITL 0,3851 0,3855 FIM 125,4000 125,5400 ISK 10,0600 10,1900 ATS 54,1830 54,2440 ESP 4,4810 4,4860 PTE 3,7190 3,7230 CAD 537,7400 529,3800 GRD 2,2150 2,2160 JPY 7,3842 7,3293 EUR 745,5800 746,4200 Forsíða Tíðindi frá fíggjar- og gjaldoyramarknaðinum -------------------------------------------------------------------------------- Vit eru farin í summarfrí. Marknaðartíðindi verða aftur á netinum í august mánaði 2000. 27.06. 2000: Virðisbrævamarknaðurin: Týska inflatiónin hækkar Gjaldoyramarknaðurin: Japanska kreditvirði møguliga niðursett 20.06. 2000: Virðisbrævamarknaðurin: Inflatiónin á evru-økinum Gjaldoyramarknaðurin: Enska pundið lækkar væntandi meira 13.06. 2000: Virðisbrævamarknaðurin: Evrurentan hækkað meira enn væntað Gjaldoyramarknaðurin: Evran styrknað 06.06. 2000: Virðisbrævamarknaðurin: Minni trýst á amerikanska arbeiðsmarknaðinum Gjaldoyramarknaðurin: Enska pundið 30.05. 2000: Virðisbrævamarknaðurin: Lánsbrævamarknaðirnir hækka aftur Gjaldoyramarknaðurin: Evran styrknar Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Lánsbrævamarknaðirnir hækka aftur Fallandi partabrævamarknaðir í USA í síðstu viku høvdu við sær, at amerikonsku lánsbrævamarknaðirnir hækkaðu. Hetta hevði beinanvegin ávirkan á evropeisku marknaðirnar, har serliga lánsbrævamarknaðirnir fylgdu amerikonsku gongdini. Stóri áhugin hesa vikuna verður knýttur at amerikanskum arbeiðsmarknaðartølum, sum verða almannakunngjørd fríggjadagin.Væntandi fara tey enn einaferð at vísa vøkstur í amerikanska búskapinum, og tí kann væntast, at amerikonsku renturnar halda sær á verandi stigi til eftir at tølini eru komin fríggjadagin. Um tølini vísa, at arbeiðsloysið er minni enn væntað, kann væntast, at renturnar í USA hækka. Evropeiski miðbankin hevur sagt, at hann brúkar M3 pengamongdina at stýra eftir, og at hann ikki ynskir pengamongdina at vaksa meiri enn 4,5%. Seinasta mána vaks hon 6,5% hóast at miðbankin hevur hækka rentuna við 0,75% síðani ársskifti. Í morgun komu tøl úr Týsklandi, sum prógvaðu, at vøksturin í ár væntandi verður 3,3%. Hetta vóru góð tíðindi fyri lánsbrævamarknaðirnar, sum hækkaðu, og kann hetta vera við til, at marknaðurin væntar eina hækking av rentunum í summar. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.30.05.2000 pr. 22.05.2000 pr. 01.05.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4 % Dansk statslán 15.02.02 97,31 5,62 97,09 5,73 97,76 5,29 6 % Danskt Statslán 15.11.09 102,33 5,67 101,34 5,81 102,38 5,66 6 % Nykredit 01.10.29 92,25 6,97 91,50 7,07 94,20 6,76 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Evran styrknar Evran hevur seinastu vikuna klárað seg væl mótvegis hinum altjóða gjaldoyrunum. Hetta kemur í stóran mun av, at evropearar hava tosað virðið á evruni upp. Høvuðsbúskaparfrøðingurin hjá evropeiska miðbankanum Otmar Issing hevur sagt, at miðbankin vil gera alt, hann kann, fyri at fyribyrgja, at evran lækkar ov nógv, og at Evropa á tann hátt fær ov høga inflatión. Síðani hevur franski forsætisráðharrin sagt, at Frankaríki vil stuðla øllum neyðugum tiltøkum hjá evropeiska miðbankanum fyri at hava eina sterka og støðuga evru. Ein orsøk til at evran er styrknað, er eisini, at stórir amerikanskir íleggjarar hava keypt evrur av ótta fyri, at evran styrknar og teir á tann hátt verða ov seinir á sjóarfallinum at keypa. Evran er seinastu vikuna styrknað frá 90,17 til 94,09 í dag mótvegis amerikanska dollaranum, og er hetta meira enn 4 %. Uppaftur Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Lánsbrævamarknaðirnir hækka aftur Fallandi partabrævamarknaðir í USA í síðstu viku høvdu við sær, at amerikonsku lánsbrævamarknaðirnir hækkaðu. Hetta hevði beinanvegin ávirkan á evropeisku marknaðirnar, har serliga lánsbrævamarknaðirnir fylgdu amerikonsku gongdini. Stóri áhugin hesa vikuna verður knýttur at amerikanskum arbeiðsmarknaðartølum, sum verða almannakunngjørd fríggjadagin.Væntandi fara tey enn einaferð at vísa vøkstur í amerikanska búskapinum, og tí kann væntast, at amerikonsku renturnar halda sær á verandi stigi til eftir at tølini eru komin fríggjadagin. Um tølini vísa, at arbeiðsloysið er minni enn væntað, kann væntast, at renturnar í USA hækka. Evropeiski miðbankin hevur sagt, at hann brúkar M3 pengamongdina at stýra eftir, og at hann ikki ynskir pengamongdina at vaksa meiri enn 4,5%. Seinasta mána vaks hon 6,5% hóast at miðbankin hevur hækka rentuna við 0,75% síðani ársskifti. Í morgun komu tøl úr Týsklandi, sum prógvaðu, at vøksturin í ár væntandi verður 3,3%. Hetta vóru góð tíðindi fyri lánsbrævamarknaðirnar, sum hækkaðu, og kann hetta vera við til, at marknaðurin væntar eina hækking av rentunum í summar. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.30.05.2000 pr. 22.05.2000 pr. 01.05.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4 % Dansk statslán 15.02.02 97,31 5,62 97,09 5,73 97,76 5,29 6 % Danskt Statslán 15.11.09 102,33 5,67 101,34 5,81 102,38 5,66 6 % Nykredit 01.10.29 92,25 6,97 91,50 7,07 94,20 6,76 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Evran styrknar Evran hevur seinastu vikuna klárað seg væl mótvegis hinum altjóða gjaldoyrunum. Hetta kemur í stóran mun av, at evropearar hava tosað virðið á evruni upp. Høvuðsbúskaparfrøðingurin hjá evropeiska miðbankanum Otmar Issing hevur sagt, at miðbankin vil gera alt, hann kann, fyri at fyribyrgja, at evran lækkar ov nógv, og at Evropa á tann hátt fær ov høga inflatión. Síðani hevur franski forsætisráðharrin sagt, at Frankaríki vil stuðla øllum neyðugum tiltøkum hjá evropeiska miðbankanum fyri at hava eina sterka og støðuga evru. Ein orsøk til at evran er styrknað, er eisini, at stórir amerikanskir íleggjarar hava keypt evrur av ótta fyri, at evran styrknar og teir á tann hátt verða ov seinir á sjóarfallinum at keypa. Evran er seinastu vikuna styrknað frá 90,17 til 94,09 í dag mótvegis amerikanska dollaranum, og er hetta meira enn 4 %. Uppaftur Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Enska pundið Pundið er seinasta mánaðin lækkað 8% mótvegis donsku krónuni. Hetta er ein stór lækking, men havast skal eisini í huga, at pundið hevur ikki verið so høgt í 14 ár. Seinastu tølini úr Englandi vísa, at framleiðslan er fallin og tí er ikki so neyðugt nú at hækka rentuna sum fyrr. Hetta hevur havt við sær, at íleggjarar hava ikki so stóran áhuga í pundum til at gera íløgur. Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Minni trýst á amerikanska arbeiðsmarknaðin enn væntað Fríggjadagin komu tøl fyri amerikanska arbeiðsmarknaðin. Hesi vístu minni vøkstur enn væntað. Væntað varð, at 350.000 nýggj arbeiðspláss vóru komin seinasta mánaðin, men talan var bert um 231.000. Lønarhækkingarnar vóru bert 0,1 % móti væntaðum 0,4 %. Hetta vísur, at trýstið á amerikanska arbeiðsmarknaðin er minni enn væntað, og tí er meira ivasamt, um rentan verður hækkað seinni í hesum mánaðinum. At evran nú tykist hava fingið fótafesti aftur mótvegis m.a. amerikanska dollaranum hevur havt positiva ávirkan á evropeisku lánsbrøvini, sum seinastu dagarnar hava klárað seg heldur frægari. Donsku lánsbrøvini hava tó ikki heilt megnað at fylt við hinum evropeisku marknaðunum, og sæst hetta aftur í, at spennið millum týsku og donsku 10-ára-obligatiónina nú farið frá 46 til 51 bp í dag. Størsta orsøkin til hetta er helst, at seinastu meiningarmálingarnar í Danmark gera tað meira óvist, um meiriluti verður fyri donskum limaskapi í ØMU samstarvinum. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.06.06.2000 pr. 30.05.2000 pr. 23.05.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4 % Dansk statslán 15.02.02 97,22 5,68 97,26 5,65 97,14 5,70 6 % Danskt Statslán 15.11.09 102,74 5,61 102,05 5,71 101,52 5,78 6 % Nykredit 01.10.29 92,80 6,93 92,08 7,00 91,60 7,05 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Enska pundið Pundið er seinasta mánaðin lækkað 8% mótvegis donsku krónuni. Hetta er ein stór lækking, men havast skal eisini í huga, at pundið hevur ikki verið so høgt í 14 ár. Seinastu tølini úr Englandi vísa, at framleiðslan er fallin og tí er ikki so neyðugt nú at hækka rentuna sum fyrr. Hetta hevur havt við sær, at íleggjarar hava ikki so stóran áhuga í pundum til at gera íløgur. Uppaftur Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Evrurentan hækkað meiri enn væntað Evropeiski miðbankin hækkaði hósdagin í farnu viku rentuna við 0,50% til 4,25%. Marknaðurin hevði væntað eina hækking uppá 0,25%, so hækkingin kom ikki heilt óvæntað, men varð heldur størri, enn væntað. Miðbankin gjørdi harafturat ta broyting, at rentan í framtíðini verður variabul, tó soleiðis, at rentan verður minst 4,25%, men einki loft er sett á, hvussu høg rentan kann vera. Marknaðurin væntar, at hetta fer at hava við sær, at rentan gjøgnum summarið fer at hækka nakað. Grundgevingin hjá miðbankanum fyri at hækka rentuna vóru stórar hækkingar í pengamongdini og útlit fyri hægri vøkstri og inflatión í evru økinum. Miðbankin duldi heldur ikki fyri, at veika evran ger, at vandin fyri inflatión økist. Danski Tjóðbankin gjørdi eins og miðbankin og hækkaði diskonto rentuna við 0,50%. Útlánsrentan hjá Tjóðbankanum hækkaði harafturímóti 0,60%. At hendan rentan hækkaði meiri enn innlánsrentan kemst av, at nationalbankin seinastu mánaðirnar hevur verið noyddur at selt fremmant gjaldoyra fyri at styðja krónuna, og hann á henda hátt væntar at kunna styrkja nakað um krónuna fyri fólkaatkvøðuna í september. Fleiri marknaðarluttakar vænta, at tjóðbankin helst verður noyddur einsæris at hækka rentuna nakað fram til fólkaatkvøðuna fyri at fyribyrgja, at ov nógv spekulatión verður móti donsku krónuni. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.13.06.2000 pr. 06.06.2000 pr. 30.05.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4% Dansk statslán 15.02.02 96,94 5,88 97,27 5,66 97,26 5,65 6% Danskt Statslán 15.11.09 102,16 5,69 102,64 5,63 102,05 5,71 6% Nykredit 01.10.29 91,80 6,93 92,75 6,92 92,25 6,98 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Evran styrknað Útlit til rentuhækkingina, sum kom í síðstu viku, hevur havt positiva ávirkan á evruna seinastu umleið 14 dagarnar. At rentuhækkingin bleiv hægri enn væntað, hevði harafturat havt við sær, at nógvir íleggjarar, sum høvdu lænt evrur fyri at gera íløgur í øðrum gjaldoyrum, skundaðu sær at minka um skuldina, áðrenn evran styrknaði ov nógv, og teir harvið kundu fáa stór kurstap. Evran kom tó rættiliga skjótt í eina meiri støðugu legu. Japanska rentan óbroytt Japanski tjóðbankin hækkaði ikki rentuna á fundinum í gjár. BT`U tølini fyri 1. ársfjórðing í ár vístu, at 0-rentu politikkurin hevur borið ávøkstur, og at íløgurnar og privata nýtslan eru veksandi. Seinastu tølini eru soleiðis góð tíðindi fyri sitandi stjórnina í valstríðininum til tjóðartingið. Væntandi heldur stjórnin fram eftir valið og tí verður væntað, at rentan ikki verður hækkað fyrr enn eftir valið. Fær sitandi stjórn eitt vánaligt úrslit, kann tó væntast, at rentuhækkingin ikki kemur fyrr enn seinni í heyst. Uppaftur Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Inflatiónin á evru-økinum Inflatiónin í evru-økinum í mai mánaði var 0,1% og fyri árið 1,9%. Hetta er lægri enn málið hjá evropeiska miðbankanum, sum er, at inflatiónin skal verða lægri enn 2,0%. Marknaðurin hevði væntað, at inflatiónin varð hægri enn 2,0% árliga, av tí at inflatiónin varð almannakunngjørd fyri fleiri av limalondunum frammanundan, og 8 av 11 limalondunum vóru omanfyri hámarkið hjá miðbankanum, sum eisini ávarar ímóti yvirupphitan av búskapinum t.d. í Írlandi. Serliga var tað hækkandi orkuprísir sum væntað var fóru at økja um inflatiónina, men eitt óvæntað fall í týsku brúkaraprísunum hevði við sær, at samlaða inflatiónina var niðanfyri hámarkið hjá miðbankanum. Hetta hevur so verið enn ein grundgeving fyri at miðbankin hækkar rentuna aftur seinni í ár, tá ávirkanin frá seinasta rentuhækkingin hava víst seg. Lánsbrævamarknaðurin hevur seinastu vikuna verið rættiliga friðarligur. Effektiva rentan á teimum longru lánsbrøvunum er fallin nakað samanborið við síðstu viku, men er tó framvegis hægri enn fyri tveimum vikum síðani. Miðallongu renturnar eru tó ikki broyttar so nógv og styttru renturnar eru lækkaðar. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.20.06.2000 pr.13.06.2000 pr. 06.06.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4% Dansk statslán 15.02.02 97,20 5,73 96,94 5,88 97,27 5,66 6% Danskt Statslán 15.11.09 102,73 5,61 102,16 5,69 102,64 5,63 6% Nykredit 01.10.29 92,42 6,96 91,80 6,93 92,75 6,92 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Enska pundið fer væntandi at lækka meiri Ferðin á enska búskapinum er minkandi. Hetta ger, at enska rentan helst ikki hækkar meiri í hesum umfari. Samstundis kann væntast, at rentan í evru-økinum hækkar meiri, og sama ger seg helst eisini galdandi fyri amerikonsku rentuna. Hetta merkir, at íløgur í Onglandi gerast minni áhugaverdar, og tí minkar eftirspurningurin eftir pundum. Hetta hevur fingið pundið at lækka, og sambært enska tjóðbankanum er pundið nú tað lægsta í 9 mánaðir mótvegis einum vektaðum yvirliti yvir størstu samhandilslondunum hjá Onglandi. Eitt lægri pund ger hinvegin enska vinnulívið meira kappingarført, og kann tí verða við til at seta fer á enska búskapin aftur og harvið økja um møguleikarnar fyri einari rentuhækking. Uppaftur Virðisbrævamarknaðurin: -------------------------------------------------------------------------------- Týska inflatiónin hækkar Undanfarna vika hevur verið rættiliga friðarlig á lánsbrævamarknaðinum. Avtalan millum oljuframleiðandi londini í OPEC-felagskapinum um at hækka oljuframleiðsluna skuffaði marknaðin. Vøksturin í framleiðsluni varð ov lítil og kom eisini ov seint. Hetta hevði við sær hækkandi oljuprísir dagarnar eftir, men oljuprísurin er tó lækkaður nakað aftur. Inflatiónstølini fyri týsku deilstatirnar hava undarfarnu viku verið hægri enn væntað, og kom hetta óvart á marknaðirnar. Ídnaðarframleiðslan í evrulandi hevur eisini havt ein vøkstur uppá 6,5%. Hægsta vøksturin hevði Italia við 8,3%, og vísir hetta, at vøksturin nú eisini er komin til Italiu. Hetta prógvar, at veruligur vøkstur er í evropeiska búskapinum. Væntandi kann evropeiski eftirspurningurin taka yvir, tá ið væntaða evru-styrkinging kemur at hava lægri kappingarføri við sær. Við tí í huga at boðini frá miðbankanum hava verið, at ein steðgur verður í rentuhækkingunum, hava tølini undanfarnu vikuna við sær, at meira sannlíkt er við evropeiskum rentuhækkingum seinni í ár. Kursir og renta fyri útvald lánsbrøv: pr.27.06.2000 pr.20.06.2000 pr.13.06.2000 Kurs Renta Kurs Renta Kurs Renta 4% Dansk statslán 15.02.02 97,11 5,81 97,20 5,73 97,04 5,82 6% Danskt Statslán 15.11.09 101,88 5,73 102,73 5,61 102,54 5,64 6% Nykredit 01.10.29 91,46 7,07 92,42 6,96 92,07 7,00 Gjaldoyramarknaðurin -------------------------------------------------------------------------------- Japanska kredittvirðið møguliga niðursett Seinasta vikuskiftið var val í Japan. Sitandi stjórn hevur framvegis meiriluta, men er tó viknað nakað eftir valið. Hetta varð sum veljarakanningarnar høvdu víst, og sum fíggjarmarknaðirnir høvdu vónað, so verandi fíggjarpolitikkur heldur fram. Nú verður ístaðin bíðað eftir sonevndu Tankan-frágreiðingini. Tankan-frágreiðingin sigur, hvussu japanska vinnulívið metir útlitini fyri framtíðina. Seinasta frágreiðingin kom í mars mánaði, og var hon rættiliga positiv, men ikki er víst, at tann, sum kemur í juli, verður eins góð, tí talið av trotabúgvum hevur verið størri enn væntað. Hetta kann eisini verða við til, at útlitini fyri rentuhækking verða útsett til seinni í ár: Harvið minkar møguleikin hjá yenninum at styrkna móti hinum gjaldoyrunum. Úttalilsini frá japonskum embætismonnum og gongdin seinastu tíðina gera eisini, at fáir íleggjarar tora at keypa yenn sum íløgu, tí vandin fyri uppílegging á gjaldoyramarknaðinum frá japanska tjóðbankanum verður mettur at verða stórur. Fíggjarpolitikkurin hjá sitandi stjórn við stórari almennari nýtslu fyri at fáa gongd í búskapin aftur hevur havt við sær, at altjóða kredittmetingarfeløg umhugsa aftur at hyggja nærri at japanska kredittvirðinum. Stóra nýtslan, ið lutvíst verður fíggjað við størri lánsbrævasøla og størri skuld, hevur fyrr í ár havt við sær, at japanska kredittvirðið varð niðursett. Uppaftur Søga -------------------------------------------------------------------------------- P/F Føroya Banki 1906-1994 Í 1906 sá tann fyrsti føroyski bankin dagsins ljós, og føroyingar fóru fyri fyrstu ferð undir regluligt bankayrki. P/F Sjóvinnubankin 1932-1994 Ringar tíðir og vánaligar umstøður at reka fiskivinnu, tí lánimøguleikarnir vóru ov trongir, vóru orsøkirnar til, at Sjóvinnubankin varð settur á stovn í 1932. Fíggingargrunnurin frá 1992 Í november 1993 gjørdist Fíggingargrunnurin frá 1992 einasti partaeigari í teimum báðum bankunum, og ein samanlegging var sostatt ein náttúrulig avleiðing. P/F Føroya Banki 1994 Á aðalfundi í P/F Føroya Banka og P/F Sjóvinnubankanum 11. apríl 1994 varð avgjørt, at bankarnir skuldu leggjast saman frá 1. januar 1994 at rokna. Aðalfundurin samtykti eisini, at navnið á framhaldandi bankanum skuldi vera Føroya Banki, við P/F Sjóvinnubankanum sum framhaldandi felagnum. Eftir samanleggingina er Føroya Banki einasti banki í Føroyum. Lógarbroyting Føroysku bankanir og sparikassarnir virkaðu fram til 1994 undir ymiskum lógum, sum hevði við sær, at kappingarstøðið ikki var tað sama. Broytingar í skattalógini, partafelagslógin og gildiskoman av nýggju banka- og sparikassilógini hava ført við sær, at føroyskir bankar og sparikassar nú kunnu virka undir somu treytum. Uppaftur Leiðsla og nevnd -------------------------------------------------------------------------------- Nevnd bankans kann hava í minsta lagi 7 limir og hægst 10 limir við starvsfólkaumboðum og almennum umboðum. Nevnd bankans er í dag: Jóhan Páll Joensen, stjóri formaður 1993 Jákup Jacobsen, reiðari næstformaður 1999 Rúni M. Hansen 1999 Høgni Hansen, stjóri 1998 Jógvan Jespersen, útvarpsstjóri alment umboð 1994 Ragnar S. Olsen starvsfólkaumboð 1994 Niclas Joensen starvsfólkaumboð 1994 Stjórarnir í Føroya Banka eru: Jørn Astrup Hansen forstjóri 1993 Janus Petersen stjóri 1994 Uppaftur Gongdin seinastu 5 árini -------------------------------------------------------------------------------- Høvuðstøl (mió. kr.) 1995 1996 1997 1998 1999 Rakstrarroknskapur Netto rentu- og kostnaðarinntøkur 262 245 234 236 230 Virðisjavnan 46 10 -16 16 -26 Aðrar vanligar inntøkur 12 9 9 17 8 Úrslit av fíggjarpostum 320 264 227 269 212 Kostnaður 169 133 120 126 121 Avskrivingar og burturleggingar fyri skuldarar 2 -161 -265 -222 -161 Virðisjavnan av kapitaláhugamálum 1 3 0 -5 0 Úrslit undan skatti 150 295 372 360 252 Skattir og gjøld 0 0 29 53 34 Ársúrslit 150 295 343 307 218 Fíggjarstøða Kassapeningur og ogn hjá kredittstovnum 482 205 390 269 426 Útlán 1.906 2.035 2.264 2.534 2.715 Láns- og partabrøv og kapitalpartar 1.134 1.479 1.640 1.544 1.452 Onnur ogn 139 119 109 90 89 Ogn tilsamans 3.661 3.838 4.403 4.437 4.682 Skuld til kredittstovnar 23 29 153 59 31 Innlán 3.022 2.968 3.133 3.138 3.404 Onnur skuld 158 188 288 279 168 Eginpeningur við ársenda 458 653 829 961 1.079 Skuld tilsamans 3.661 3.838 4.403 4.437 4.682 Tøl, sum ikki eru við í javna 385 165 226 197 Lyklatøl Grundrakstur í mun til hvørja kostnaðarkrónu 2,02 2,02 2,00 2,01 Úrslit undan skatti í pst. av eginogn primo 43,8 64,4 57,0 43,4 Útlánsprosent 63,1 68,6 72,3 80,8 Solvensprosent 21,7 32,2 33,5 34,4 37,1 Kapitalútluting og vinningsbýti í pst. av ársúrsliti 23,3 33,9 48,8 57,1 45,8 Tal av starvsfólkum 31.12 umroknað til fulla tíð 260 242 201 201 193 Uppaftur Hálvársúrslit á 115 mió. kr. í Føroya Banka -------------------------------------------------------------------------------- Á eykaaðalfundi í P/F Føroya Banka týsdagin 28. september 1999 valdi Fíggjargrunnurin frá 1992 Rúna M. Hansen, Saltangará, í nevnd bankans í staðin fyri næstformannin Jógvan Djurhuus, stjóra, Hirtshals, sum hevði ynskt at fara úr nevndini av persónligum orsøkum. Sum framhald av aðalfundinum skipaði nevndin seg við Jóhan Páll Joensen, Klaksvík, sum formanni og Jákupi Jacobsen, Gøtu, sum næstformanni. Nevndin í Føroya Banka hevur góðkent roknskap bankans fyri fyrra hálvár 1999. Bankin hevði fyrra hálvár 1999 eitt avlop fyri skatt á 115,0 mió. kr. móti 124,7 mió. kr. í sama tíðarskeiði seinasta ár. Lægri rentuinntøkur og lægri útreiðslur Bankin hevur eitt stórt gjaldføri, sum er plaserað á peninga- og virðisbrævamarknaðinum fyri eina sera lága rentu. Nettorentuinntøkur bankans eru falnar við 4,5 mió. kr. Harafturat verður hálvársúrslit bankans 1999 ávirkað av, at tað hava verið 3,5 mió. kr. í kurstapi fyri virðisbrøv í mun til ein kursvinning av somu stødd í fjør. Útreiðslur bankans eru lækkaðar. Úr 62,9 mió. kr. í fyrra hálvári 1998 til 60,5 mió. kr. í 1999. Framhaldandi afturføringar av burturleggingum Úrslitið er í stóran mun ávirkað av, at bankin aftur í fyrra hálvári hevur kunnað afturført burturleggingar. Avskrivingar og burturleggingar fyri skuldarar hækka sostatt úrslitið við 62,4 mió. kr. móti 63,0 mió. kr. í fjør. Størri inn- og útlán Innlán bankans vóru við endan av fyrra hálvári 1999 3,3 mia. kr. móti 3,2 mia. kr. somu tíð í fjør. Í sama tíðarskeiði eru bókaðu útlán bankans vaksin úr 2,3 mia. kr. til 2,5 mia. kr. Samlaði fíggjarjavni bankans var við endan av fyrra hálvári 1999 4,5 mia. kr. móti 4,4 mia. kr. somu tíð í fjør. Eginpeningur bankans er 961 mió. kr.; afturat hesum kemur eitt óskattað hálvársúrslit á 115 mió. kr. Tórshavn, tann 20. august 1999 FØROYA BANKI Jørn Astrup Hansen, forstjóri Uppaftur Føroyski feskfiskaflotin - góð útlit fyri 1999 -------------------------------------------------------------------------------- Samandráttur Seinastu árini hava verið góð fyri føroyska feskfiskaflotan við góðum fiskiskapi og góðum prísum. Árið 1998 var eitt metár, og mestsum øll skip høvdu góð avlop. Umframt góðan fiskiskap og høgar prísir gekk eisini væl á annan hátt. Rakstrarkostnaðirnir fullu m.a. orsakað av lægri oljuprísum og fallandi rentustigi. Nógv bendir á, at 1999 eisini verður eitt rímuliga gott ár fyri størsta partin av feskfiskavinnuni. Fiskiskapurin hevur sum heild verið á góðari leið, og nógv bendir á, at høgu fiskaprísirnir á "hvíta fiskinum" fara at halda sær í eina tíð afturat. Fiskiveiðan í 1999 Fyrra hálvár 1999 hevur hildnast væl hjá feskfiskaflotanum, og samlaða virðið á veiðuni er á leið tað sama sum fyrra hálvár í fjør. Ein lækking á umleið 5% hevur verið í fiskaðu nøgdini, men hetta hevur verið vigað upp av hækkaðum miðalkiloprísum - umleið 70 oyru - fyrra hálvár í 1999 í mun til sama tíðarskeið seinasta ár. Verður hugt nærri at veiðunøgdini í fyrra hálvári 1999, er toskaveiðan minkað munandi, meðan upsaveiðan er vaksin so mikið, at hetta hevur uppvigað minkandi toskaveiðuna. Veiðan av hýsu hevur hinvegin verið á leið hin sama sum í fjør. Stórur vøkstur hevur verið í prísum á toski og hýsu, meðan upsaprísurin er lækkaður. Broytingin í veiðusamansetingini hevur havt við sær, at ymiskt hevur verið, hvussu hildnast hevur hjá veiðubólkunum. Smærru útróðrarbátarnir hava t.d. verið raktir av minkandi toskaveiðuni. Marknaðarútlit Marknaðurin fyri tosk og hýsu er enn avbera góður fyri allar vørubólkar: Ísaður fiskur til Bretlands, fryst fløk til Bretlands/USA og saltaðir toskaúrdráttir til Suðurevropa. Lítið útboð er av hesum fiski á serstakliga evropeiska marknaðinum. Við framhaldandi lítlari veiðu úr m.a. Barentshavinum er væntandi, at høgi prísurin kemur at halda sær í heyst og vetur. Prísurin hevur seinnu tíðina verið væl stuðlaður av høgum kursum á enskum pundi og US-dollara. Upsamarknaðurin hevur hættað sær øðrvísi seinastu tíðina. Størsti parturin av upsanum fer vanliga í blokk, sum verður sagaður sundur til lidnar vørur niðri á meginlandinum, serstakliga í Týsklandi. Upsi er ein bíligari vøra, sum verður seld í kapping við sjófryst fiskasløg úr Kyrrahavinum, t.d. Alaskaupsa. Støðug tilgongd og rættur prísur avgerð, í hvønn mun týsku góðskingarvirkini vilja nýta atlantiska rávøru ella ikki. Í 1998 fingu góðskingarvirkini ikki nóg mikið av upsarávøru og vórðu noydd at hækka prísin á blokki. Í fjør heyst setti upsaprísurin eisini met við 8-9 kr./kg. fyri ráfiskin. Í ár er støðan ein onnur. Stóru handilsketurnar vilja hava bíligari rávøru, og hava í størri mun valt at seta fisk aðrastaðni frá á matvøruhillar sínar. Sjálvt um aðrir vørubólkar eru úr upsa - eitt nú portiónir og saltfiskur - eru allir marknaðarprísir lækkaðir. Harvið er eisini ráfiskurin lækkaður til 4-5 kr./kg. Ætlandi kemur prísurin á upsa at halda sær á hesi lágu leguni restina av árinum, tó møguliga við eini lítlari hækking, tá ið feski marknaðurin vanliga kemur fyri seg seinni í heyst. Útlitini fyri restina av 1999 Fiskimenn halda upsastovnin verða væl betri fyri, enn fiskifrøðingarnir spáa. Trolveiðan eftir upsa hevur verið góð í summar. Upsi er at fáa yvir størri øki, góð tilgongd er av smærri fiski, og verður hetta mett at vera positiv tekin. Harafturímóti er meira ivasamt við toski og hýsu. Veiðan í summar hevur verið minni, serstakliga hjá línu- og útróðrarflotanum. Oktober mánaði er nú hálvrunnin, og enn hevur ikki bragdað í hesu veiðu. Fleiri línumenn vænta minni veiðu í vetur enn undanfarnu ár, serstakliga av toski. Hóast líkindi eru fyri einum hampuliga góðum ári sum heild í 1999, so verður mett, at samlaða veiðuvirðið, orsakað av m.a. lágum upsaprísum og minkandi nøgd av toski, verður lægri í '99 enn '98. Harafturat føra hækkaðir oljuprísir við sær, at eisini rakstrarúrslitið hjá feskfiskaflotanum sum heild lækkar nakað í ár í mun til undanfarna ár. Sammett við hini árini í 90-unum verður raksturin hjá feskfiskaflotanum tó væl yvir miðal. Møguligir spurningar kunnu stílast Leivi Mohr Uppaftur Eykaaðalfundur í P/F Føroya Banka -------------------------------------------------------------------------------- Á eykaaðalfundi í P/F Føroya Banka týsdagin 28. september 1999 valdi Fíggjargrunnurin frá 1992 Rúna M. Hansen, Saltangará, í nevnd bankans í staðin fyri næstformannin Jógvan Djurhuus, stjóra, Hirtshals, sum hevði ynskt at fara úr nevndini av persónligum orsøkum. Sum framhald av aðalfundinum skipaði nevndin seg við Jóhan Páll Joensen, Klaksvík, sum formanni og Jákupi Jacobsen, Gøtu, sum næstformanni. Tórshavn, tann 29. september 1999 FØROYA BANKI uppaftur Føroysk fiskavirki í framgongd -------------------------------------------------------------------------------- Eftir at nærum øll fiskavirkini fóru av knóranum fyrst í 90'unum, hava vit havt lyndi til at halda, at føroysk fiskavirki eru ikki kappingarfør í mun til kappingar- neytarnar í londunum kring okkum. Tey seinastu árini hava víst, at hetta er ikki so longur. Serliga í 1998 og 1999 hava virkini víst, at dugur er í teimum. Samanbera vit hagtøl frá Fiskimarknaði Føroya við útlendsk hagtøl, hava føroysk virki eftir øllum at døma givið somu og fyri einstøk fiskasløg hægri prísir, enn feskfiska- marknaðir í grannalondunum í meðal hava bjóðað. Høga príslegan hevur havt við sær, at ein alt størri partur av feskfiskaveiðuni, serliga av toski og hýsu, er komin til virkingar á føroysku virkjunum - frá 60.000 tonsum í 1996, svarandi til 67% av veiðuni, til 74.000 tons í 1999, svarandi til 81% av veiðuni - meðan útflutning- urin av rundum fiski, sambært almennu hagtølunum, er minkaður úr 30.000 tonsum niður í umleið 17.000 tons. Gulllaksur er ikki tikin við í tølunum omanfyri. Mynd 1: Býtið av feskfiskaveiðuni til virkingar í Føroyum og uttanlands. Gulllaksur er ikki tikin við. Í sær sjálvum er tað merkisvert, at virkini hava verið før fyri at bjóðað eins góðan ella betri prís enn útlendingar. Men tað, sum er enn meiri merkisvert, er, at virkini - samanumtikið - eisini hava megnað at framt eina munandi størri virðisøking og at fingið væl betri úrslit burturúr enn fyrr. Størri virðisøking enn nakrantíð Helst ongantíð áður hava føroysku virkini lagt eitt so stórt virði afturat hvørjum kilo av ráfiski sum í 1999. Virðisøkingin hjá virkjunum, sum er munurin millum søluprísin fyri lidnu vøruna og útreiðslurnar til rávørukeyp, var eftir ávegis metingum okkara umleið kr. 4,60 fyri hvørt virkað kilo av rávøru í 1999 ímóti kr. 3,60 í 1996. Hetta, saman við at ein størri partur av veiðuni er komin til virkingar á føroysku virkjunum, hevur havt eina gagnliga samfelagsbúskaparliga ávirkan við sær, bæði til føroyska útflutningin og vøkstur í búskapinum sum heild. Fyribils meting okkara er, at føroysku fiskavirkini løgdu umleið 340 mió. kr. afturat sjálvum veiðuvirðinum í 1999. Samanborið við 1996 svarar hetta til eina hækking av virðisøkingini uppá umleið 125 mió. kr. Mynd 2: Virðisøkingin á virkjunum av føroyska botnfiskinum. Tølini fyri 1999 byggja á fyribilstøl. Betri úrslit Ein partur av hækkaðu virðisøkingini sæst aftur á samanløgdu botnlinjuni hjá virkjunum - sum eitt økt rakstraravlop. Í 1998 var samlaða úrslitið hjá virkjunum umleið 20 mió. kr., og mett verður, at úrslitið fyri 1999 liggur á sama støði ella er heldur betri. Hetta er nógv í mun til árini frammanundan, har tað mest vanliga var, at meðalúrslitini fyri fiskavirkini vístu hall ella í besta føri bert eitt lítið avlop. Henda gongd er sera hugalig, men vert er tó at leggja til merkis, at nettoavlopið bert svarar til umleið 40 oyru pr. kg. ráfisk, og bert til umleið 3% av samlaðu søluni hjá virkjunum. Eisini mugu vit minnast til, at kapitalkostnaðirnir hjá fleiri føroysku virkjunum eru sera lágir, orsakað av at flestu virkini fyrst í 1990'unum fingu skuld strikaða. Nakrar orsøkir til framburðin Rásarúmið fyri eini hægri virðisøking - og øktum vinningi - er helst størri, tá ið prísirnir eru so høgir sum nú. Marknaðarviðurskiftini hava sum heild eisini verið til vildar fyri meira virkaðum vørum. Høvuðsorsøkin til framburðin og betraða kappingarførið er tó at finna á virkjunum sjálvum. Virkini hava lagt seg eftir ávísum framleiðslum. Hepnar tøkniligar íløgur eru gjørdar, og marknaðar- kunningin á virkjunum sum heild er vorðin betri. Førleikin at fremja skjótar broytingar í rávøruinnkeypi, framleiðslu og sølu, tá marknaðarviðurskiftini broytast, hava ikki minst havt ávirkan á betraðu úrslitini hjá virkjunum. Uppaftur Rentustig bankans galdandi frá 1. juli Innlán % p.a. Vanlig konto 0,50 Fíggjarkonto 0,50 3 mðr. uppsøgn: - saldo undir kr. 100.000 3,25* - saldo kr. 100.000 - 300.000 3,75* - saldo kr. 300.000 - 1.000.000 4,25* - saldo yvir kr. 1.000.000 4,50* * Sama renta verður roknað av allari saldoini. 12 mðr. uppsøgn: - saldo undir kr. 100.000 3,75* - saldo kr. 100.000 - 300.000 4,25* - saldo kr. 300.000 - 1.000.000 4,50* - saldo yvir kr. 1.000.000 4,75* * Sama renta verður roknað av allari saldoini. Nósakonto (bundin til 14 ár) 4,75 Nýtslu-KontoIN (13 til 25 ár) 3,25 Uppsparingar-KontoIN (13 til 25 ár) 4,75 Bústaðarkonto (+ 3% í stuðli) 3,75 60-ára konto (eingin rentuskattur) 5,50 Ratukonto (eingin rentuskattur) 5,50 Útlán % p.a. Bústaðarlán, 1. veðr. 6,50 Onnur bústaðarlán. 8,25-9,25 Billán - útgjald 50% 7,50 Billán - útgjald 40% 8,25 Billán - útgjald 30% 9,25 26. juni 2000 Uppaftur Her eru vit -------------------------------------------------------------------------------- Kring Føroyar hava vit 24 avgreiðsludeildir, har starvsfólk bankans fegin veita tær persónliga ráðgeving. Um tú ert uttanlands ella til skips, hevur tú eisini møguleika at senda okkum boð - eisini uttan fyri vanliga avgreiðslutíð. Deild E-post-adressa Telefax Telefon Høvuðsdeildin fbk@post.olivant.fo 31 58 50 31 13 50 Deild Tórshavn fbktorsh@post.olivant.fo 31 69 50 31 13 50 Vinnulívsdeildin fbkvinnu@post.olivant.fo 31 58 50 31 13 50 Fíggjardeildin fbkfiggj@post.olivant.fo 31 90 55 31 13 50 Klaksvík fbkklaks@post.olivant.fo 45 63 39 45 63 77 Saltangará fbksalta@post.olivant.fo 44 85 11 44 74 10 Fuglafjørður fbkfugla@post.olivant.fo 44 47 91 44 40 64 Vestmanna fbkvestm@post.olivant.fo 42 44 47 42 41 47 Sandur fbksand@post.olivant.fo 36 17 90 36 10 42 Tvøroyri fbktvor@post.olivant.fo 37 18 76 37 10 32 Vágur fbkvagur@post.olivant.fo 37 37 79 37 34 44 Stjórnarskrivstovan fbkstjor@post.olivant.fo 31 99 36 31 13 50 Marknaðardeildin fbkmarkn@post.olivant.fo 31 89 50 31 13 50 Edv-deildin fbkedv@post.olivant.fo 31 88 81 31 13 50 Roknskapardeildin fbkrokn@post.olivant.fo 31 94 23 31 13 50 Grannskoðanardeild fbkgrann@post.olivant.fo 31 88 71 31 13 50 Miðvágur fbkmidv@post.olivant.fo 33 25 55 33 25 50 Uppaftur Nýtt frá okkum Föroya Bjór FO-700 Klaksvík o Faroe Islands o tel (+298) 455454 o fax (+298) 456544 e-mail: fb@foroya-bjor.fo Besta bjór av bjóri Tá Símun í Vági longu í 1888 fór undir at bryggja öl, mundi fáur mundi roknað við, at Föroya Bjór fór at teljast millum allarbestu bryggjaríini í heiminum. Símun F. Hansen, sum var hansara borgarliga navn, var abbi teir núverandi oddamenninar á Föroya Bjór, bröðurnar Einar og Heina Waag. Líka frá byrjan av valdi hann veðrin at mynda bryggjaríið, og nú -111 ár seinni- er veðrurin framvegis sjálv ímyndin av Föroya Bjór. Veðrurin er bæði sterkur og smakkar væl. Júst sum ölið hjá Föroya Bjór. Við meiri enn hundrað árum á baki er Föroya Bjór ein av teimum elstu fyritökunum í Föroyum. Tá Símun í Vági fór til Danmarkar í 1883 at læra til bakara, lærdi hann samstundis at bryggja öl. Fimm ár seinni var hann aftur í Föroyum og byrjaði sína egnu fyritöku. Eftir at hava arbeitt sum bakari, bryggjari, bóndi og reiðari í næstan 50 ár doyði hann 72 ára gamal í 1935. Sonurin, Einar Waag eldri, sum eitt skifti var lögtingsmaður, tók yvir og bygdi út fleiri ferðir, áðrenn hann fyri skjótt 30 árum síðani lat triðja ættarlið koma til. Föroya Bjór leggur största dentin á góðskuna. Bryggjaríið sendir alla tíðina öl til kanningar á starvsstovu og eisini til uttanveltaðar smakkroyndir hjá ölser-fröðingum á Alfred Jørgensen Gæringsfysiologisk Labora-torium. Hesir siga, at ølið roynist væl millum bestu öl slög í heiminum. Föroya Bjór rökir umleið 70 prosent av föroyska marknaðinum fyri pilsnaröl og 60 prosent av gullöli. Men Föroya Bjór er ikki bert öl. Sodavatnið er eisini vælumtókt. Serliga Jolly selir væl. Meiri enn onnur hvör sodavatn, ið verður drukkin í Föroyum, kemur frá Föroya Bjór. Umleið 35 fólk arbeiða á Föroya Bjór, harav 19 á skrivstovuni og bryggjarínum í Klakksvík. Her kann Føroya Bjór fáast... Tórshavn Café Natúr Áarvegur 7 FO-100 Tórshavn Club 20 Tinghúsvegur 8 FO-100 Tórshavn Flyvestation Thorshavn Mjørkadalur FO-100 Tórshavn Færøernes Kommando Hoyvíksvegur 58 FO-100 Tórshavn Havnar Klubbi Tinghúsvegur 8 FO-100 Tórshavn Hotel Føroyar Við Oyggjavegin FO-100 Tórshavn Hotel Hafnia Áarvegur 4-10 FO-100 Tórshavn Kaggin Dalavegur 1 FO-100 Tórshavn Marco Polo / Cleopatra Sverrisgota 12 FO-100 Tórshavn Mimir Varðagøta 2 FO-100 Tórshavn Nan Tong Tinghúsvegur 8 FO-100 Tórshavn Rio Bravo - Casablanca Tórsgøta 11 FO-100 Tórshavn Tórshøll Sverrisgøta 22 FO-100 Tórshavn Klaksvík Klaksvíkar Klubbi Uppsalagøta 23 FO-700 Klaksvík Roykstovan Klaksvíksvegur FO-700 Klaksvík Shanghai Klaksvíksvegur FO-700 Klaksvík Hereford Klaksvíksvegur FO-700 Klaksvík Onnur støð kring landið Hotel Bakkin FO-900 Vágur Hotel Eiði FO-470 Eiði Hotel Norð FO-750 Viðareiði Hotel Tvøroyri FO-800 Tvøroyri Hotel Vágar FO-380 Sørvágur Hotel Øravík FO-827 Øravík Kaffistovan FO-270 Nólsoy Kristianshús FO-388 Mykines La Carreta Á Bakka FO-350 Vestmanna Muntra FO-530 Fuglafjørður Roykstovan í Kirkjubø FO-175 Kirkjubø Tvøroyrar Klubbi FO-800 Tvøroyri Keypmannahavn Føroyahúsið Vesterbrogade 17a Keypmannahavn V Skarv Pilestræde Keypmannahavn K Jamm kl. 1, pilsnari 4,6% abv. Jamm er ein løtt øl, bryggjað av pilsnarmalti og hallertau humlu og eitt sindur av sukur sum ráfrukt. Styrkin er kl 1 sum Veðr. Smakkurin liggur ímillum Veðr og tað lætta ølið Millennium vit høvdu á nýggjárinum. Vit roknað við at hetta ølið verður væl móttikið av tí yngra ættarliðnum. Tað er lætt at bera, fløskan vigar bert 48 g , hevur skrúupropp, og fløskan brotnar ikki, sostatt er tað vælegnað at hava við á stevnur. Veðraöl kl. 1, pilsnari 4,6% abv. Pilsnaröl, tá ið tað er best, passaligan humlusmakk, lætt at drekka. Hóskar til allan mat Gull öl (export) kl. 2, 5,8% abv. Sterkt öl við góðum smakki av humlu og malti. Gott afturvið röstum ella kryddraðum mati Sluppöl kl.2, 5,8% abv. Myrkt öl við góðum humlusmakki Black Sheep kl. 2, 5,8% abv. Myrkt sterkt öl, bert bryggjað úr malt og humlu. Til tey, sum eru troytt av pilsnaröli, ein öl við meira smakki. Portari (stout) kl. 2, 5,8% abv. Myrkt öl við smakki av brendum malti og nógvari humlu. Vælhóskandi til sterkan mat. Ljóst Pilsnar 2,7% abv. vælsmakkandi lætt öl, vælhóskandi til tostadrykk ella aftur við mati Malt-öl søtur styrkjandi drykkur, gott at hava við á flot , til fjalls ella til at styrkja seg við undir dystinum. Alt eftir árstíðini fáast harumframt: Páska bryggj kl. 2, 5,8% abv. Myrkari enn Gull öl, við meira maltsmakki. Jólabryggj kl. 2, 5,8% abv. Myrkari enn Gull öl, við meira maltsmakki. Gott afturvið øllum jólamati Jólaöl 1/2 liturs fløska Søtur styrkjandi drykkur, gott at hava við á flot , til fjalls ella til at styrkja seg við undir dystinum. Hövuðsskrivstova og avgreiðsla ... Postboks 4 700 Klaksvík Telefon ... 45 54 54 Telefax ... 45 64 44 Meyl ...... fb@foroya-bjor.fo Öl-avgreiðslan hevur opið ... mánadag - hósdag .... 10-12 & 14-17 fríggjadag .......... 10-12 & 14-17.30 Avgreiðsla ... Akranesgöta 10 100 Tórshavn Telefon ... 31 34 34 Telefax ... 31 09 34 Öl-avgreiðslan hevur opið ... mánadag - hósdag .... 10-17.30 fríggjadag .......... 10-19 Avgreiðsla ... Telefon ... 44 30 38 Öl-avgreiðslan hevur opið ... mánadag & mikudag ... 10-12 & 14-17 týsdag & hósdag ..... 14-17 fríggjadag .......... 10-12 & 14-18 Avgreiðsla ... Telefon ... 36 12 31 Telefax ... 36 17 31 Öl-avgreiðslan hevur opið ... mánadag - fríggjadag .... 14-17 tó hósdag .... 14-19 Tvöroyri ... Avgreiðsla ... Telefon ... 37 24 54 / 38 94 54 Telefax ... 37 25 55 Öl-avgreiðslan hevur opið ... mánadag, týsdag og tórsdag .... 10-17.30 ónsdag ........................ 10-12 fríggjadag .................... 10-12 & 14-19 Gjadstreytur: Bert gjald frammanundan, send check ella flyt peningin í ein føroyskan peningastovn, viðmerkji hvat goldið verður fyri í peningastovninum. Tel saman og legg 30 kr. í post og avgreiðslugjald afturat. Pakkin verður sendur beinanvegin vit hava fingið peningin. Set merki í feltið "Keyp" fyri ynsktu vørurnar og skriva ta ynsktu nøgdina. 0.33 L ölglas Fæst bert til keyps á okkara avgreiðslum. Pr. stk.: 10,- 0.5 L ölkrúss Fæst bert til keyps á okkara avgreiðslum. Pr. stk.: 13,- Pubb-glas Fæst bert til keyps á okkara avgreiðslum. - 28 cl.: 9,- - 56 cl.: 11,- Keppar kr. 12,50 stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Taska kr. 45,- Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Handklæði ... er útselt í løtuni kr. 45,- Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 T-Shirt kr. 39,- stk. Keyp: Prent Nøgd Vel ... Prent á lumma Prent á bringu Vel ... 1 2 3 4 5 small Vel ... Prent á lumma Prent á bringu Vel ... 1 2 3 4 5 medium Vel ... Prent á lumma Prent á bringu Vel ... 1 2 3 4 5 x-large Vel ... Prent á lumma Prent á bringu Vel ... 1 2 3 4 5 xx-large T-Shirt (Black Sheep) kr. 50,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 small Vel ... 1 2 3 4 5 medium Vel ... 1 2 3 4 5 x-large Vel ... 1 2 3 4 5 xx-large Café-skjúrta kr. 60,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 medium Vel ... 1 2 3 4 5 x-large Vel ... 1 2 3 4 5 xx-large Fyriklæði kr. 80,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Serveringsbakki (rustfríur) kr. 200,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Tunnubotnur (veggprýði) kr. 100,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Øskubikar kr. 12,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Undirløg Krossa her og tú fært 10 stk. við ordranum Keyp: Spælikort kr. 22,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Upptrekkjarar Forkromaðir 2.50,- Rustfríir 10.00,- Keyp: Slag: Vel ... Forkromaðir Rustfríir Jolly - køliskáp kr. 499,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Jolly - Taska kr. 120,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Jolly - T-Shirt kr. 39,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 small Vel ... 1 2 3 4 5 medium Vel ... 1 2 3 4 5 x-large Vel ... 1 2 3 4 5 xx-large Jolly - Handklæði ... er útselt í løtuni kr. 89,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Jolly - Keppur kr. 20,- stk. Keyp: Nøgd Vel ... 1 2 3 4 5 Sendast til Uppaftur Navn: Bústaður: Postnr.: Bygd/Býur: Tel: Gjaldsháttur: (skal útfyllast) Bankaflyting Kekk (ikki broyta) Nú er nakað fráliði, síðani Diabetesfelag Føroya, sum fyrsta føroyska sjúklingafelag kom á internetið við eini heimasíðu. Við hesum vóru lunnar lagdir undir enn ein hátt at bøta um kor teirra sukursjúku í Føroyum. Myndin: Tórshavn, vestara vág, í dýrdarveðri. Ætlanin við at Diabetesfelagið nú er á netinum, er at økja kunnleikan og vitanina um sjúkuna. Ein av málsetningunum, er at næstringar teirra og onnur áhugaði kunnu finna svar á spurningum sum kunnu gera, at tey betur eru før fyri at veita tað hjálp sum krevst. Í øldir hevur diabetes verið ein gáta. Longu 1500 ár áðrenn Krists føðing skriva egyptar um sjúkuna. Størsta frambrot í viðgerðini av sjúkuni kom í 1923, tá ið insulinið varð "funnið", og sjúkraavgerðin DIABETES ikki longur var ein deyðadómur. Tað er nógv hent síðan 1923, og viðgerðin kann ikki samanberast. Fylgisjúkurnar eru nógv minkaðar og diabetikarar verða ikki longur "settir í bás", men luttaka á jøvnum føti við onnur í samfelagnum. Í 1986 tóku fólk stig til at stovna Diabetesfelag Føroya. Endamálið var at stuðla og hjálpa føroyskum diabetikarum - ella sum tað stendur skrivað: "Bøta um kor teirra sukursjúku i Føroyum". Beinanvegin fekk felagið góða undirtøku, og hevði longu í 1988 uml. 310 limir. Felagið var sera virkið tey fyrstu 10 árini, skipaði fyri fundum og skeiðum og hevði gott samband við limir - serliga foreldur, sum áttu børn við diabetes. Í 1989 varð farið undir blaðútgávu, sum nevnt bleiv: "Diabetes tíðindi". Upp til 4 bløð eru komin út um ári, men sigast skal, at tey seinnu árini eru bløðini fækkaði - í 1997 komu 2 bløð og í 1998 1. Harafturat hevur diabetesfelagið útgivið fleiri smárit s.s. "Blóðsukurmáting", "Tað ið vinir og kenningar hjá sukusjúkum eiga at vita um insulinkrevjandi diabetes"og "Sjúkur Diabetikari". Tygum eru vitjandi nr. síðani 31-05-1999 Diabetesstuðlar Diabetesfelag Føroya Diabetesfelagið varð stovnað tann 25. februar 1986. Tað vóru diabetikarar sjálvir, saman við teirra nærmastu ið tóku stig til at stovnað felagið. Heilt frá byrjan varð sórur áhugi fyri felagnum, sum fekk undirtøku úr at kalla øllum oyggjum. Limatalið tvey tey fyrstu árini lá um eini 100-130, men longu í 1989 vóru 410 limir í felagnum. Ringu tíðirnar í 90'unum hava síðan elvt til at hetta tal er lækkað nakað. Hermedico kemur á vitjan !!! Les meira um hetta undir: "tiltøk" Ársaðalfundurin 2000 Regluligi ársaðalfundurin hjá diabetesfelagnum var á Hotel Hafnia. Sunnudagin 19. mars kl. 14.00 Les meira um fundin her Nevndin er nú: Kristianna Rein, formaður Símun Jákup Hansen, næstformaður Allan Skaalum, skrivari Valborg Jespersen, nevndarlimur Páll Poulsen, nevndfarlimur Kassameistari er Malena í Lambanum Tiltakslimir eru nú: Petur Páll Mikkelsen og Birgir Samuelsen Nevndin í dag sær soleiðis út: -------------------------------------------------------------------------------- Øll kunnu gerast limir í Diabetesfelag Føroya. Limagjaldið er kr. 100,- um árið fyri einstaklingar. Diabetesfelag Føroya gevur út blaðið "Diabetestíðindi" og her er møguleiki fyri at lesa greinar úr teim ymsu útgávunum. -------------------------------------------------------------------------------- Nýggjasta "Diabetestíðindi nr 1 - 1999" kom út 02. juni. "Formansfrágreiðing 2000", Frá ársaðalfundi hin 19. mars 2000 "MediJector", Nú kunnu tey, sum líða av "nálaræðslu", fáa hjálp. "Røktið húðina væl !", týtt úr norskum hevur Annfinnur Johansen "Brot úr Diabetessøguni", eftir Jógvan Róin, yvirlækna og nevndarlimi í Diabetesfelagnum "Kann diabetesfarsóttin steðgast ?", eftir Jógvan Róin, yvirlækna og nevndarlimi í Diabetesfelagnum NIDDM - ikki insulin krevjandi diabetes - er ein álvarslig sjúka, har eftiransing er alneyðug. Tað verður mett, at uml 65.000 danir hava fingið staðfest NIDDM (týpa 2 diabetes ella "gamlamanna-sukursjúka". Hetta svarar til umleið: 1% í aldrinum undir 60 ár + 5% í aldrinum 60 - 70 ár + 10% í aldrinum yvir 70 ár. Tað verður hildið, at í Danmark eru uml. 25.000 fólk, sum uttan at hava fingið tað staðfest, hava NIDDM. Harav 50% er yngri enn 65 ár. Jógvan Róin (nevndarlimur) skrivar: -------------------------------------------------------------------------------- Kann diabetes farsóttin steðgast? Eg las fyri stuttum sera áhugaverda grein í norska læknatíðarritinum skrivað av Geir Joner. Greinin hevur boð til okkum øll, sum arbeiða við diabetes, og skal eg tí endurgeva hana: Meðan talið á diabetikarum í heiminum í 1990 varð mett til 100 milliónir, kunnu vit rokna við at røkka 200 milliónir innan ár 2010. Orsøkin til hetta er hækkandi livialdur og broyting av matvanunum til ein ósunnan kost ("cola og hamburgara") í stórum pørtum av heiminum. Hetta vil bera við sær eina heimsdiabetesfarsótt, tað vil siga eitt skjótt vaksandi tal av typu 2 diabetikarum. Tað hevur víst seg, at í londum har ikki insulin-krevjandi diabetes er vanligt, tykist sjúkan at gerast títtari eisini í yngri aldursbólkum, millum annað hjá kvinnum í burðaførum aldri og kann tí soleiðis gerast ein hóttan fyri bæði móður og barn. Í fleiri av hesum londum doyggja diabetikararnir av væntandi kunnleika, tilfeingi og insulini. Vanliga býta vit diabetes í tvinnanda bólkar, insulin- og ikki insulinkrevjandi. Orsøkin til hendan seinna er fjøltáttaður. Bæði sløgini eru ættarbundin, men uppkoman av sjúkuni er helst tengd at ymiskum umhvør-visfaktorum. Í londum har ikki insulinkrevjandi diabetes er vanligur, tykist sjúkan at gerast týttari eisini í yngri aldursbólkum, millum annað hjá kvinnum í burðarførum aldri og kann soleiðis gerast ein hóttan fyri bæði móður og barn Við typu 1 diabetes er tað helst longu í móðurlívinum grundalagið verður lagt, og so verður sjúkan útloyst av kostfaktorum ella umfarssjúkum, meðan typu 2 diabetes stendst av yvirvekt og ov lítlari rørslu. Hóast stór framstig í viðgerðini er diabetes framvegis ein sjúka, sum førir til pínu, lívshóttandi fylgisjúkur og styttri livialdur. Tað sær nú út til, at fylgissjúkurnar sum heild og serliga tær lívshóttandi nýrasjúkurnar eru mink-aðar munandi í Noregi, meðan æðra- og hjart-asjúkurnar framvegis gera nógv um seg. Tað besta úrslitið av neyvari blóðsukureftirliti hesi seinastu 10 árini í Noregi er at barnadeyðin í móðurlívi hjá kvinnum við diabetes nú er á sama støði sum hjá kvinnum uttan diabetes. Sjálvt um tað ikki sæst á fólki, at tey hava diabetes, er hetta brek sera kostnaðarmikið fyri samfelagið. Metingar í USA og Stóra Bretlandi vísa, at 5 - 8 % av samlaðu útreiðslunum hjá heilsuverkinum eru tengd at diabetes, av hesum eru bert 10 % nýtt til sjálva við- gerðina meðan 90 % fer til viðgerð av fylgissjúkum (æðra- og hjartasjúkum, diabetiskum nýraskaða og sjóntrupulleikum). Í Noregi er títtleikin av typu 1 diabetes hjá børnum og ungum tvífaldaður hesi seinastu 20 - 30 árini, og alt bendir á, at títtleikin av typu 2 diabetes er øktur enn meira. Vøksturin av insulinkrevjandi diabetes kann neyvan skyldast ættarbregði, men heldur umhvørvisárini ella broyttum viðkvæmi hjá børnum. Nýggjar granskingar benda á, at kostfaktorar, sum til dømis neytamjólk ella onnur fremmand eggjahvítaevni, teir fyrstu livimánaðirnar ella brunasjúkur í móðurlívi, hava skuldina.Tað, sum vit stúra fyri samfelagsliga og heilsu-fíggjarliga, er tann nógv økti títtleikin av ikki insulinkrevjandi diabetes. Eitt heimssamtak ímillum WHO og alheimsdiabetes felagið og onnur sjálvboðin feløg, er farið at stríðast fyri størri kunnleika, sum vápn ímóti eini diabetes farsótt. Tá vit hugsa um typu 2 diabetes, hava vit nóg góðan kunnleika til bestu fyribyrgjandi tiltøkini (fyribyrgjan av ovurvekt, stuðla øktari rørslu) millum manna, men eitt tiltak, sum stuðlar slíkum alheimsstríði fyri at broyta lívshátt, er ómetaliga trupult. Ein annar máti er at taka sær av vandabólkinum (feit fólk við høgum blóðtrýsti og har tilburðir av typu 2 diabetes eru í familjuni) við at stimbra øktari kropsligari rørslu. Eitt slíkt tiltak kann bert fremjast í framkomnum londum, men er eisini her torført at fremja. Vit kunnu soleiðis í dag gera virkin tiltøk ímóti ikki insulinkrevjandi diabetes. Minkandi glukosutolsemi er fyrsta tekin um hóttandi typu 2 diabetes. Hetta tolsemi minkar við árunum, og um 25 % av 70 ára gomlum hava hetta brek. Kanningar vísa at vit kunnu minka títtleikan av ikki insulinkrevjandi diabetes við 50 % hjá teimum sum hava niðursett glokusu tolsemi við kost- og rørsluviðgerð. Kunna hesar kanningar váttast, so er gjørligt at minka munandi tær álvarsomu diabetesfylgisjúkurnar við at ávísa minni glukosutolsemi og byrja viðgerð so tíðliga sum møguligt. Viðvíkjandi insulinkrevj-andi diabetes verða í løtuni gjørdar stórar kanningar, sum skulu vísa, um til ber at seinka ella fyribyrgja diabetes í hávandabólki. Nýggjar kanningar geva okkum møguleika at siga, hvør er í størri vanda fyri at gerast typu 1 diabetikari. Farsóttafrøðisligar familjukanningar hava víst samband ímillum betakyknuantievni (betakyknurnar í brisinum eru tær susm framleiða insulin) og møguleikan fyri at fáa insulinkrevjandi diabetes. Við djóraroyndum hevur tað víst seg, at B-vitaminið, nikotinamid sær út til at seinka ella steðga menningini frá prædiabetes til diabetes. Amerikanarar gera eina stóra kanning, har teir royna at fyribyrgja diabetes í diabetesfamiljum. Ein bólkur av hesum fáa insulin við kostinum, ein annar við prædiabetes fær insulininnspræningar bæði undir húðina og í æðrarnar. Skal ein fyribyrgja insulinkrevjandi diabetes er neyðugt at finna teir umhvørvisfaktorar sum útloysa diabetes og beina fyri teimum. Ein slík herferð kann nýtast til teirra, sum eru í størsta vanda fyri at fáa diabetes ella kanska til fólkið sum heild. Noreg tekur lut í eini stórari ES stuðlaðari fleirlandakanning fyri at finna upprunan til insulinkrevjandi diabetes. Tað sær út til at verða langt á mál til funnir verða fyribyrgjandi umhvørvisfaktorar, sum kunnu minka um vandan fyri at barnið í móðurlívi, ella pinkubarnið seinni fær insulinkrevjandi diabetes. Vit hava tørv á frameftirlítandi kanningum á hesum øki, og ein slík er nú í umbúna í samstarvi millum norsku fólkaheilsu- og medisinska burðaryvirlitið og hesa kunnu vit gleðast um, tí hendan kanning, sum er einastandandi, vil geva okkum kunnleika til sambandið ímillum ættar- og umhvørvisbundnar faktorar, sum kunna geva insulinkrevjandi diabetes. J. Róin framhald Brot úr diabetessøguni Í øldir hevur diabetes verið ein gáta. Longu 1500 ár áðrenn føðing Krists skriva egyptar um sjúkuna. Nú 75 ár eru liðin síðan insulinið kom, verður greitt frá søguligu gongdini. Jógvan Róin, yvirlækni, skrivar: Tá eg sum lækni havi viðgjørt diabetessjúklingar, sum eru innlagdir í "coma diabeticum", havi eg mangan hugsað: Hevði tú ikki insulinið, hvat skuldi tú so gjørt? Eg hevði staðið hjálparleysur, hóast eg kundi givið vætu í æðrarnar og rættað sýrueitranina, so varð hetta ikki nóg mikið til at bjarga lívinum. Soleiðis stóðu læknarnir hjálparleysir til insulinið varð funnið fyri 75 árum síðani. Seinast í 60unum hitti eg í Svendborg ein lærara, sum var 83 ára gamal. Hann greiddið mær frá, hvussu hann í 1923 varð bjargaður á deyðans gátt inni á Komunusjúkrahúsinum í Keypmannahavn, har hann fekk insulin sum nr. 2 ella 3 í Danmark, og hevði fingið insulin síðani og havt eitt gott lív. Turkiski læknin Aretaios, sum livdi um ár 200 eftir føðing Krists og hevði sítt virki í Rom er tann fyrsti, sum hevur givið eina gjølla frágreiðing um sjúkraeyðkennini við hesi sjúku, sum hann gav navnið diabetes. Navnið merkir: Renna ígjøgnum sum var tað eitt vatnrør. Aretaios skrivar soleiðis um sjúkraeyðkennini: Kjøt og bein smelta saman í landinum. Vætan rennur tó sum vanligt ígjøgnum nýru og bløðru, og hon rennur uttan íhald, sum var tað ígjøgnum vatnleiðing. Sjúkan byrjar spakuliga og er langdrigin; men tá sjúkan er fullment, livir sjúklingurin ikki leingi, tí likamið forferst skjótt, og deyðin ger enda á einum syrgiligum og pínufullum lívi. Hin víðagitni rómverski læknin Galen, sum livir og virkar um somu tíð sum Aretaios, sigur at hendan sjúkan er sjáldsom, hann nevnir hana eisini diabetes og sigur, at hann bert hevur sæð 2 tilburðir av hesi sjúku. Ta fyrsta vit vita um diabetes er frá papyrus, sum varð funnið í Luxor í Egyptalandi í 1972 og sum stavar frá tíðini 1500 ár áðrenn Kristi føðing. Har er skrivað um ráð fyri at støðga stórum landmongdum, og óivað er hetta hjá diabetikarum. Í Kina finnst eitt stórt vísindaligt verk nevnt "Nei-Chang", sum er skrivað umleið 200 ár áðrenn okkara tíðarrokning og hevur frágreiðing um eina sjúku, sum gevur nógv land, og landið er søtt og dregur hundar til sín. Úr Indiu er gjøllig frágreiðing um diabetes um ár 500, har eyðkennini fyri sjúkuna eru: Nógv land. tosti, turkur, spýggja og svullir. Meyrur og smákykt leita sær fram til landið hjá tí sjúka. Tað er ikki vist, at teir vistu at landið var søtt, men gamla indiska heitið á sukursjúkuni er "hunangs-land". Henda sjúkan rakar serliga ríkfólk og orsøkin er, at tey eta nógvan rís- og mjølmat og sukur. Eru soleiðis gjøgnum árini nógvar frágreiðingar um diabetes, so eru umtalur av orsøk og viðgerð á einum vánaligum stigi. Allir heiluvágir vórðu royndir, skurðviðgerðir, blóðtøka, koppseting, spýggju- og opningsevnir vórðu roynd til fánýtis. Hunangssøtt Í 1674 fann enski læknin Thomas Willis, at landið hjá diabetikarum smakkaði søtt, og hann gav sjúkuni navnið diabetes mellitus, hetta seinna orið merkir: hunangssøtt, og soleiðis hevur sjúkan itið síðan. Willis kannaði landið, og út frá hesum kanningum fann hann fram til, at um diabetikarar ótu minni av kolhydratum ella sukurevnum fingu teir tað betur. Henda kostviðgerð við kolhydratfátækum og proteinuríkum kosti hevur, við smábroytingum, livað heilt upp til okkara tíð. Onglendingurin Matthew Dobson vísti 100 ár seinni á, at tað var sukur, sum gjørdi at landið smakkaði søtt, og var hann eisini tann fyrsti, sum vísti á at diabetikarin hevði ov nógv sukur í blóðinum. Út frá hesum helt Dobson, at máttloysi og vekttap kom av at diabetikarin misti so nógva orku ígjøgnum landrásina, og fleiri læknar byrjaðu tí at viðgera við sukurríkum kosti, fyri at viga upp ímóti stóra sukurmissinum. Tann fyrsti, sum vísindaliga vísti á hvussu diabetikarar skuldu viðgerðast, var onglendingurin John Rollo, sum í 1776 viðgjørdi ein 34 ára gamlan mann við klassiskum diabeteseyðkennum og nógvum sukri í landinum. Hesum sjúklingi gav hann ein kost við fáum kolhydratum, og hann sá at sukrið minkaði burtur í landinum, og maðurin kendi seg væl betur. Rollo og Bristowe Rollo'sa kostviðgerð sá soleiðis út: 1 litur av mjók, smør og breyð á morgni, á middegi blóðbuding, á kvøldi, eitt kjøtmál og áðrenn songartíð tað sama sum á morgni. So við og við legði Rollo grønmeti og frukt omaná. Hann fann eisini, at opium og hjartameddisinið "digitalis" gav ein bata. Í lærubókini "Theory and practice of medicine" frá 1882, skrivað av professaranum John Syer Bristowe eru sjey síður um diabetes. Har stendur m.a., at tað sum sermerkir hesa sjúku, er tann stóra landmongdin, og at sukur er í landinum, at mest sukur er í aftaná máltíðir, og at tað versta er tann ósløkkiligi tostin. Fleiri vilja fyribyrgja, at hesir sjúklingar drekka so nógv, men sigur hann: "Tað er ljótt at nokta einum tystum vatn." Sjúkratekin Onnur sjúkratekin er øktur ella vánaligur matarlystur og illsinni. Hetta seinasta er tekin um at endin er nær. Muður og tunga eru turr við roða og tennirnar losna. Húðin gerst turr og leys, skriði og eksem plága tann sjúka, sum kann hava svullir og missa hárið. Tann sjúki og land hansara lukta illa. Kolbrand av fingrum og táum sær ein ofta. Tann sjúki er verjuleysur móti brunasjúkum og helvtin av teimum doyggja av tuberklum. Hjá ungum kemur diabetescoma ofta knappliga. Tey gerast ófriðarlig og dølsk við djúpum andadrátti, hjartaklappan, lágum kropshita, limirnir eru kaldir og skjótt hvørvur vit, og comasjúklingurin doyr innan 10 til 48 tímar. Birstowe ger mun á diabetes hjá ungum og eldri. Hjá teimum eldru er sjúkan nógv mildari, og bert sukrið í landinum vísir, at tey hava diabetes. Onnur sjúkratekin vanta í mongum førum. Viðgerð Um viðgerð skrivar hann, at neyðugt er at ansa væl eftir húðini, taka bað og nýta heit klæðir, ikki pøsa seg og liva eitt lív sum vanliga gevur góða heilsu. Um kostin sigur Bristowe, at sukur er bannlýst, somuleiðis grønmeti sum er ríkt uppá stívilsi - til dømis breyð, epli, ertrar, bønir og flest allar fruktir. Alkahol er skaðiligt. Loyvt er at eta grønt grønmeti, kjøt, mjólk, egg, ost og smør og at drekka kaffi og te. Bristowe leggur aftrat, at tað er torført at verða breyð fyri uttan, so eitt sindur av breyði ella líknandi er neyðugt. Eingin av umrøddu læknum kendu orsøkina til diabetes. Summir hildu hetta vera magasjúka, aðrir nýrasjúka, ella at tað stavaði frá heilasnuddi. Tann fyrsti, sum fekk illgruna um at sjúkan stavaði frá brisinum, var onglendingurin Thomas Cowley, sum í 1788, tá ið hann kannaði deyðan diabetessjúkling, fann stórar broytingar í brisinum. Berthold, Schiff og Murrey Týskararnir Arnhold Berthold og Moritz Schiff vístu á at til bar at taka hormonframleiðandi kertlar frá djórum, og fáa sjúkueyðkenni, sum hvurvu, tá ið nýggjir kertlar vóru transplanteraðir til hesi djór. Enski læknin George Murrey var tann fyrsti, sum í 1891 vísti á, at tað bar til at taka kertlavevna frá djórum og geva hann til menniskju. Hann hevði skurðviðgjørt eina kvinnu og tikið skjoldkertilin burtur. Hendan kvinna fekk myxodem ella lágt evnisskifti. Murray fór til sláturvirki og bað um at fáa skjoldkertlar frá seyði, sum hann mól í kjøtmaskinu, og so gav han hesi kvinnu sevju av deigginum 2 ferðir um vikuna. Hon gjørdist frísk eftir viðgerð nakrar mánaðar. Hetta var grundarlagið undir arbeiðinum hjá flestu diabetesgranskarum komandi árini, og hetta gav úrslit 30 ár seinni, tá ið Banting og Best framleiddu insulin úr brisum av hundum. Diabetes í Føroyum Hvussu støðan hevur verið í Føroyum áðrenn insulini kom, veit eg lítið um. Eg spurdi kenda Eiðislæknan R. K. Rasmussen - tað var hann sum í 30'num vísti á smittuvegin við havhestasjúkuni, og sum seinni gjørdist heiðursdoktari fyri hetta avrik - um diabetes, tá hann kom til Føroyar í juni 1920. Rasmussen doktari, sum sjálvur fekk diabetes í eldri árum, segði, at tá ið hann kom til Føroyar hoyrdi hann bert um 2 brøður har norðuri, sum helst høvdu diabetes. Fólk søgdu, at har sum teir fóru útum at pissa, var húsaveggurin hvítur av krystalliseraðum sukri. Av hesum kann sigast, at ungdómsdiabetes hevur verið ein sjáldsom sjúka í Føroyum áðrenn insulinið kom. Røktið húðina væl Turr húð, sum skriðar, og sár á langleggjum, eru eyðkendir trupuleikar, ið nógvir diabetikarar dragast við. Húðin gerst tunn, støkkur lættliga sundur, og ígerðarsjúkur koma í. Mild sápa og gott vætukrem hjálpa væl, so at húðin ikki tornar, og tey verja samstundis húðina. Tíbetur hava teir flestu diabetikarar ikki fleiri trupulleikar við húðini enn tey, ið ikki hava diabetes. At diabetikarar fáa húðtrupulleikar hevur ofta samband við vánaligt blóðrensl. Gerst blóðrenslið í teimum smáu æðrunum vánaligt, hevur tað húðarbroytingar við sær. Tær síggjast sum smá sár á langleggjunum. Skruvur koma á sárini, men gróðrarlíkindini eru vánalig. Húðin á leggjunum gerst tynri og tynri, og rivur koma í. At enda síggjast brúnir blettir, sum eyðkenna hesa sjúku. Hon verður tí av serfrøðingum eisini kallað "brúnir blettir á langleggjunum". Nevropati Ole Fyrand, professari á húðdeildini á ríkissjúkrahúsinum í Oslo, sigur, at beinini eru oftast tey, ið geva diabetikarum størstu trupulleikarnar: - Nervarnar uttast í húðini kunnu verða løstaðar, og evnini at fáa ilt í leggirnar og føturnar eru nógv skerd. Hetta kallast nevropati. Tey, sum eru frísk, merkja beinanvegin, um tey hava fingið ein stein í skógvin, men ein diabetikari, sum hevur fingið nevropati, merkir tað ikki! Steinurin kann tí fara inn í fótin og elva til sár og bakteriusjúkur. Verður ikki skjótt rakt við tær, kann tað í ringasta føri hava so álvarsliga ígerðarsjúku við sær, at partur av beininum má takast av. Bæði harðleðrað húð og líktorn kunnu verða ígjørd, og tí er tað so umráðandi at kanna leggir, føtur og iljar fyri at fyribyrga, at smá sár og skeinur fáa ment seg. Soppasjúkur Ole Fyrand vísir á, at diabetikarar ofta fáa soppasjúkur: - Vanliga gera bakteriur seg ikki inn á heila og fríska húð, men ein ígerðarsjúka kann taka seg upp í skeinum ella skøvum í húðini. Ígerðarsjúkur hava eisini lyndi til at taka seg upp, um ein í heilum kl&o> -------------------------------------------------------------------------------- Transfer interrupted! e;kur taka seg ofta upp í lærkreppingini og í rukkum í húðini. Fyrst rodnar húðin, og tað kann svíða og skríða í henni, tað vætir úr henni, og ígerðarsjúkan er íkomin. Ráðini hjá Fyrand til teirra, sum plágast av hesi soppasjúku (candida), eru at leggja turt og mjúkt klæði á. Harafturat skal ein nýta soppudrepandi krem, sum fæst á apotekinum uttan resept. Vitiligo Ein onnur húðsjúka, sum diabetikarar kunnu fáa, er vitiligo. Hetta er sjúka, har kyknurnar í húðini, sum gera litevni (pigment), eru oyðulagdar. Litevnið hvørvur, og eftir verða hvítir ella ljósareyðir blettir. Men Fyrand kann ugga við, at tað fáast nógv fríðkanarevnir, sum kunnu fjala hesar blettir. Gloymið ikki at smyrja hesar hvítu blettir við einum kremslagi, sum hevur ein høgan vald (faktor), tá tú sólar tær! Nýtið milda sápu. Fyrand mælir øllum teim-um, sum eru plágað av turrari húð, til at nýta milda sápu og milt krem. Tað mýkir ta turru og skriðandi húðina, so at hon ikki støkkur og gerst sjúk. Nýtið altíð flótandi baðsápu og smyrjið altíð allan kroppin eftir at hava verið í bað. Tað gagnar at nýta gott vætukrem til andlitið - serstakliga í kulda og vindi. Tað verjir eisini húðina. Tá tað ræður um smáar skeinur og sár, er umráðandi at viðgera tey væl og virðiliga, so at bakteriur ikki sleppa framat. Reinsið sárið og økið uttan um við sápu, vatni ella Pyrisept. Leggið síðan plástur ella gasibind á. Roynið ikki at nýta sóttreinskandi evni sum alkohol ella jod, tí tey ørkymla húðina. Tað sama er galdandi fyri spray og salvur, sum innihalda doyvandi evni. Tey kunnu elva til ovurviðkvæm útbrot. Og latið bløðrur torna upp av sær sjálvum. Kemur kortini hol á tær, ber til at smyrja salvu upp á og binda eitt sindur av gasibindi um. Hevur eitt sár kortini tikið ilt fyri seg, eigur ein ikki at viðgera tað sjálvur, men fara til lækna. Álvarsom sár ella brunasár eiga beinanvegin at verða viðgjørd, so tey ikki taka ilt fyri seg. Kortison Stundum kann læknin nýta salvu, sum inniheldur kortison. Slík viðgerð, ið yvirhøvur varir stutt, hevur aloftast eingi hjáárin við sær. Verður kortison nýtt í tablettum, kann tað hava við sær, at trupult er at hava eitt gott og støðugt blóðsukur. Necrobiosis lipidica Vanliga hava bert tey, sum hava ella fara at fáa diabetes, hesa sjúku. Sjúkan er ógvuliga sjáldsom, og sjúkueyðkenni eru reyð útbrot á langleggjunum. Eftir eina tíð hvørvur ørkymlanin og eftir eru flatir, skínandi blettir við arrum. Tað kann vera ein ella fleiri blettir, sum menna seg eftir fleiri árum. Orsøkin til hesa sjúku er ikki staðfest, ei heldur hví hon er so vanlig hjá diabetikarum. Eingin munagóð viðgerð finst í dag, og læknin nýtir kortikosteroidir í krem ella í staðbundnari innspræning. Útbrot Insulin kann elva til útbrot sum líkjast bitum av mýggjabitum. Útbrotið sæst oftast nakrar vikur eftir, at insulinviðgerðin er byrjað. Nú er insulinið vorðið so gott og reint, at tílík útbrot, síggjast sjáldan. Tolir tú ikki eitt slag av insulini, tolir tú ivaleyst okkurt annað slag. Ein annar bági við at nýta insulin er trupulleikin við staðnum, har ein sproytar seg. Tíbetur eru tílík útbrot ikki ring, og sjáldan skriðar í teimum. Tey hvørva av sær sjálvum eftir einari tíð. Tað ber til at byrgja fyri hesum við at nýta eitt betri atburðarlag, tá ið ein sproytar seg við insulini, og ikki altíð sproyta seg í sama stað, men lata ávísa tíð ganga ímillum. Røktið húðina væl Diabetikarar fáa oftari ígerðarsjúkur í húðina enn onnur. Tí er tað altumráðandi at taka til onnur ráð, eitt nú at hava eitt gott og støðugt blóðsukur og síggja til, at trupulleikar við húð og beinum ikki koma fyri seg. Húðin verjir teg - ansað tí væl eftir henni. Hyggjuráð um føturnar - Farið regluliga til lækna at kanna, um alt er í lagi. - Vaskið føturnar dagliga við mildari sápu. Nýtið ikki ov heitt vatn og turkið væl og virðiliga millum tærnar. - Kannið beinini dagliga og nýtið gjarna ein spegil fyri at síggja undir iljarnar. - Nýtið góðar og hóskiligar skógvar, og røkið teir væl. - Skiftið hosur ella sokkar hvønn dag. Gangið ongantíð berføtt. - Skýggið stórar hitabroytingar. Havið føtur og bein heit bæði innan- og uttandura. Nýtið ikki varmasólar ella varmadunk. - Klippið neglurnar beint við naglaklippara. Harðleðrað húð og líktorn eigur tú at lata ein fótarøktara taka sær av. Minst til at SIGA, at tú ert diabetikari. (Týtt úr norska blaðnum "diabetikeren", 3/91 ,Annfinnur Johansen) framhald MediJector !! Kanningar í útheiminum vísa tað sum øll vita. Tað eru nógv - børn og vaksin - sum hava tað ringt tá ið tey skulu sproyta seg. At stinga seg við nál fleiri ferðir um dagin kann gerast ein trupulleiki, og hjá summum, serliga børnum, kann "nálaræðslan" gerast tyngjandi, og kann elva til vánaliga regulering av blóðsukrinum. Av teimum umleið 1100 føroyingum, sum hava sukursjúkuna ella diabetes, skulu 200-250 hvønn einasta dag upp til 4-5 ferðir, hava insulin. Einasti higartil kendi hátturin at fáa insulin er við sproytu ella insulinpenni.. Gaman í eru pennarnir í dag sera snøggir, og nálirnar hartil klænar og stuttar, men tað slepst tó ikki undan, at tær skulu sting-ast inn undir húðina, - og tað eru ikki øll, sum halda tað vera so lætt. Longu í 1953 gjørdu amerikumenn eina roynd at spræna insulin uttan nál. Hetta tólið nevndu teir fyri "Atomsproytan" (hypospray) men hetta kom tó ikki víðari. Fyrst í 1990- unum kom so eitt líknandi tól, "MediJector" fram í USA, og fekk hetta sera góð ummælir. Men tað tekur sína tíð, til vit á okkara leiðum fáa fatur á slíkum nýggjum, men tað skulu vit heldur ikki leggja so nógv í. Síðan MediJector kom fram á fyrsta sinni, eru fleiri broytingar gjørdar til tað betra, og nú, vit í Føroyum fáa "vøruna", er einki at fílast á, og tó. Eins og í "gomlum døgum" má ein kóka (sterilisera) partar av MediJektor, men hetta er tó bert 14. hvønn dag. MediJektor er ein insulinpennur, sum hevur eina sera sterka fjøður. Við at snara ovaru helvtini spennir ein fjøðurina, síðani verður insulinfløskan sett upp á endan og snarað verður hinvegin, til ætlaða insulinnøgdin sæst í rútinum. Nú verður fløskan tikin av, og ein stillar trykkið við at snara við pílinum (sama veg sum tá fjøðurin varð spent). Nú er so klárt at "sproytað". Við vanligu insulinpennunum skal ein altíð taka í húðina og lyfta hana upp tá ið ein sproytar seg. Hetta krevur, at ein brúkar báðar hendur og ger, at ikki er lætt at røkka til dømis afturum. Við "Medijector" er lættari. Endin, spíðsurin, verður settur vinkulrætt á staðið og trýst verður við fremsafingri á knøttin í hinum endanum, og insulinið verður sprænt inn undir húðina, uttan at tað merkist. Við MediJector.verður insulinið í einum brotparti av einum sekundi sprænt inn bert við trykkið. Strálan, ella strálurnar, eru helvtina klænri enn tann fínasta nálin, og so verður strálan viggvaksin, keyluskapað, soleiðis at insulinið kemur í eitt størri umáði og verður betur upptikið og virkar skjótari. Men MediJector er ikki ókeypis. Roknast skal við, at vit í Føroyum mugu gjalda umleið kr. 6.000,- fyri hvønn MediJector. Sum eina roynd hevur felagið fingið fatur á einum slíkum úr Noregi, og er fyrsti føroyski diabetikarin nú í viðgerð við MediJector. Fyribils royndirnar vísa góð úrslit. Fyrst og fremst at sloppið er burtur úr nálaræðsluni, og við tí er nógv vunnið. Hvussu er við gjaldinum, er enn ikki avgjørt, men roknast kann við, at har trupulleikarnir eru so stórir, at læknin metir tað verða ein fyrimun at brúka MediJector, verður tað eisini goldið av tí almenna. Men hetta er enn nakað, sum diabetesfelagið arbeiðir við og vil stríðast fyri. Les meira um : "MediJector" á enskum "MediJector" á norskum Formansfrágreiðing á aðalfundi 19. mars 2000 Á hvørjum ári, nú tey seinastu mongu, havi eg skriva frágreiðing til ársaðalfundin. Mangan havi eg hugsa, tá vit hava siti - nevndin einsamøll, kanska eini 5-6 aftrat, at tað slett ikki hevði verið neyðugt við nakrari frágreiðing. Men so gongur eitt ár, og so roknar ein við, at hesuferð verður ørvísi, at tað kemur nógv fólk, og tað ræður um at verða fyrreikaður. Aftaná Seinasta aðalfund, sum var her á Parnassinum hin 17. apríl 1999, skipaði nevndin seg við Steinbjørn sum formanni, Kristbjørg sum næstformanni og skrivara, Valborg, Páll og Símun Jákup sum nevndarlimir. Malena í Lambanum bleiv biðin um at verða kassameistari, og tað gjørdi hon eisini. Aðalfundurin tá var eisini aftaná ein limafund. Tað ferðini vóru 2 danir frá Eli Lilly og greiddu frá um Human insulin. Tað fyrsta sum síðan farið varð undir, var fundur fyri foreldur við børnum, sum hava diabetes, og fyri ungum upp til 30 ár. Tað vóru 2 danir, ein lækni og ein sjúkrasystir, sum saman við einum sjálvbodnum normanni, stóðu fyri undirvísingini. Annars vóru tey ungu úti á internetcafé, har tey lærdu nakað um hvussu ein finnur tilfar um diabetes. Tiltakið, sum var á Hotel Føroyum ein leygardag, varð skipa soleiðis, at foreldrini og tey smáu vóru fyrrapartin, meðan tey ungu vóru seinnapartin, og alt eydnaðist sera væl. Merkjasølan gav fitt av peningi seinasta summar; tað komu inn kr. 58.785, sum er nakað meira enn árið frammanundan. Hvussu verður við merkjasølu framyvir, er nakað sum ein evnt. nýggj nevnd má taka støðu til heilt skjótt. Nógv er sum talar fyri, at vit ístaðin fyri merkir eiga fara yvir til skrubbur, eins og danska felagið nú ger. Eitt tiltak/fundur var í september, í samband við eldraárið. Fundurin var á Hotel Hafnia saman við tveimum normonnum og eini 100 luttakarum. Tað varð sera spennandi og gevandi, men tað kostaði eisini nógv. Diabetes World Day - hin 14. nov. vóru ein 35 fólk í MBF-húsinum, har fólk frá Apotekinum vístu blóðsukurtól, Beinta Augustinesen, kostrágevi, greiddið frá um tað sum vit ótu, og undurhald varð fyri børnini bæði við Hjørdis Johansen og Magni Poulsen. Hæddarpunktið mundi tó vera, tá ein brandbilur kom í túnið, og øll børnini slupp uppí at síggja og ein langan biltúr. Bert eitt føroyskt diabetesblað kom út í 1999, men okkurt annað, t.d. faldarin "Hvat vinir og keningar" bleiv rættaður til og endurprentaður. Haraftrat bleiv hann lagdur á internetið, har vit jú hava eina heimasíðu. Ein tann størsti sigurin í 1999 mundi verða tað, at nú er lættari at fáa blóðsukurtól. Ein avtala bleiv gjørd við fleiri partar í heilsuverkinum og Apotekið, sum vit eru ógvulga glað fyri. Umframt tað sum er nevnt, hava vit, kanska serliga formaðurin og kasameistarin fleiri ferðir verði úti á skúlum o.ø, og tosa um diabetes og okkara erfaringar við sjúkuni. Eg havi á onkrum aðalfundi fyrr sagt, at tey árini tá roknskapurin hevur víst eitt avlop, at tað er tekin um lítlan aktivitet. Er ein samanhangur í hesum, so vóru vit ófør seinasta ár. Hetta sigi eg, tí roknskapurin hevur ongantíð verið so ljótur fyrr, heilar 62.889,- í halli. Sum nevnt kostaði eldraárið nógv, men eisini onnur tiltøk eru orsøkin til vánliga úrslitið. Men hóast alt, so er felagið ikki so illa fyri kortini. Tað liggja nógvar spennandi avbjóðingar fyri framman, ein eru teir nørrønu fundirnir, sum í august skulu verða her í Havn. Seinasta summar vóru fundirnir í Danmark, og har luttók Steinbjørn einsamallur. Steinbjørn í Lambanum 18.03.2000 Hvat er diabeteskostur ? Spyrst tú ein kostrágeva ella annað fakfólk um diabeteskost, so fært tú sama svar: Diabeteskostur er vanligur fjøllbroyttur góður kostur. Í kostinum skal verða minst møguligt av feitti og sukri, men harafturímóti tægrar (fibur) o.a. groft. Tey seinastu árini eru nógvar góðar bøkur um diabeteskost komar út. Danska Diabetesfelagið hevur t.d. givið út fleiri smárit - seinast, tað sum kallast: "Kager der smager" Felags fyri hesar rættir, eisini tær á fylgjandi síðunum, er, at teir ikki verða roknaðar sum serliga sunnir. Harfaturímóti sum ein stórur bati, soleiðis at diabetikarar, sum eitt undantak, kunnu eta við góðari samvitsku. Uppskriftir:(trýst her) Peruterta Sukurfrí blóðpylsa Góðar smákøkur Mandlurís v/ kirsuberja- og jarberjasós Vanligir Gularótabollar Ananaskøkur Dunna ella gás Ræst kjøt Hevur tú eina góða uppskrift at lata okum, kann tú senda hana her: diabetes@post.olivant.fo Peruterta 3/4 dl. mjólk 1/2 ts. bakipulvur 45 gr. havragrýn 1 egg 30 gr. hakkaðar mandlir 15 gr. hveitimjøl 15 gr. Atwel 2 - 3 perur. (ella súreplir) uml. 300 gr Soleiðis ger tú: Helst skal søtevni sum svarar til 20 gr av sukri aftrat stroyast yvir perurnar. Eru perurnar í søtari sevju, minka so um søtevnið. Mjólkin (lunkað) skal latast yvir havragrýnini. Lat tey blotna einar 30 min. Meðan eggini verða pískað, verður Atwel siktað í. Bloyttu havragrýnini og eggjamassin rørast saman, meðan hveiti, mandlir, bakipulvur og søtevni verða latin í. Flys perurnar, sker í bátar og stoyt deiggið javnt yvir perurnar í einum tertuformi.. Tertan sum skal í heitan ovn, verður bakað í uml. 30 min við 180 stigum. -------------------------------------------------------------------------------- Sukurfrí blóðpylsa 1 litur blóð, 250 gr. rosinur 100 gr. farin, 100 gr. havrag 500 gr. Atwel, 100 gr. hveiti 1/2 ts. natron, 500 gr. rugmjøl 4 ts. kanel, 200 gr. tálg 3 ts. nelikar, 1 dl. mjólk 1 ts. pipar, 1 ts. ingifer 1 ts. salt Soleiðis ger tú: Pylsan verður gjørd sum vanligt, men, fyri at sleppa undan klumpum, er best at Atwel-søtievnið verður blandað uppí rugmjøli áðrenn tað verður latið í blóðið. Deiggið kann tykjast heldur bleytt, men tað skal tað vera. Tálgin skal verða ein stórur klumpur, sum verður tikin burtur áðrenn etið verður. -------------------------------------------------------------------------------- Góðar smákøkur 250 gr. plantumargarin 6 dl mjøl 2 dl Atwel 1 ts. kanel 3 ts. ingifer 2 ts. nelikar 6 ts. kaffifløta 2 ts. natron 3 ts. kardamummur Soleiðis ger tú: Blanda Atwel, mjøl og kryddaríir saman í einum bolla. Elt síðan margarin og fløta uppí. Deiggið skal helst "hvíla" 1 tíma í t.d. køliskápinum. Rulla deiggið í kúlur, trýst eina valnøt í hvørja køku og bakað í 10-12 min. (ella meira) við 175 stigum. -------------------------------------------------------------------------------- Mandlurís v/ kirsuberja- og jarberjasós Rísgreytur verður kókaður sum vanligt, helst av hálvskúmaðari mjólk. "Husblas", ið er bloytt, verður latið í tann heita greytin, sum síðan verður settur at kølna. Mandlur, sum eru skornar smátt sundur, vaniljukorn ella vaniljudropar, søtevni og kanska sjerry verður blandað uppí, tá ið greyturin er kølnaður. Kirsuber fáast antin súltaði í glasi við ongum sukri ella fryst. Soðið í glasinum verður javnað við eplamjøli og smakkað til við søtevni, og síðan verða berini latin útí. Fryst kirsuber ella jarðber verða kókaði í saft og vatni, javnað verður við eplamjøli og smakkað til við søtevni. -------------------------------------------------------------------------------- Vanligir Gularótabollar 50 g av pressuger 1/2 l av flógvum vatni 1/2 tesk. av salti 2 súpisk. av olivinolju 4 grovt rivnar gularøtur 2 súpisk. av hunangi 150 g av sólbl.kjarnum uml. 500 g av fínum fullkornshveitimjøli uml. 400 g av hveitimjøli Soleiðis ger tú: Stoyt tað flógva vatnið í eitt fat og loys tað upp. So verða sjósalt, olja, gularøtur, hunangur, sólblommukjarnur og fullkorns-hveitimjøl elt í. Síðani so mikið av hveitimjøli, at deiggið sleppur hondunum. Set deiggið at ganga í einum flógvum staði uml. 1/2 tíma. Knoða tað niður aftur, áðrenn rullað verður út til bollar. Lat bollarnar ganga í 1/2 tíma. Baka teir við 190 stigum í uml. 15 min. -------------------------------------------------------------------------------- Ananaskøkur 1 dl. av skúm. mjólk 75 g kokusmjøli 3 egg 200 g av mjøli 100 g av Atwel 2 tesk. av bakipulvur 1 tesk. av vaniljusukur 50 g av myrkari sjokulátu 100 g av ananasi í egnari saft - væl avrunnin 75 g av smeltaðum avkøld-um plantumargarini Soleiðis ger tú: Tann kókaða mjólkin verður latin yvir kokusmjølið, sum skal standa í 10 min. Síðani verða eggini pískað í og somuleiðis tað avkølda margarini. Mjøl, Atwel, bakipulvur og vaniljisukur verða blandað væl saman og rørd í. Ananas í smáðum tern-ingum og hakkað, myrk sjokuláta verður rørd í. Deil sundur í 24 smáar "muffins" formar, og baka við 225 stigum í 15 - 20 min. mitt í ovninum. -------------------------------------------------------------------------------- Dunna ella gás Tað ber væl til at eta dunnu og gás hóast ein hevur diabetes. Treytin er kortini, at ein letur tað feita liggja. Sósin verður gjørd av soðnum, men tak sjálvandi fyrst fitina omanav og hav mjøljavning útá. Afturvið er gott við kókaðum eplum, kókaðum gularótum og ella reyðkáli. -------------------------------------------------------------------------------- Ræst kjøt Ræst kjøt er eisini gott. Her eigur ein eisini at lata tað feita liggja. Afturvið tí ræsta kjøtinum er gott við kókaðum eplum, kókaðum rótum og gularótum. Súpanin er eisini sera góð, tá ið fitin er tikin omanav, og nógv grønmeti og rís eru í. Tilfar til 4 fólk. 45 g av greytrísi 3 dl. av hálvskúmaðari mjólk 1 blað av "husblas" 10 flustar mandlur kanska 3-4 tsk. av sjerry 3 súpusk. av pískaðum róma vaniljukorn, úr vaniljustong ella vaniljudropar Fyri hvønn er hetta uml. 500 Kj (120 kcal) og 9 g av kolhydrati Um áhugi er fyri tí, so fara vit her at svara spurningum um diabetes. -------------------------------------------------------------------------------- Á hesari síðu fer Diabetesfelag Føroya at svara spurningum, ið verða settir um ymisk viðurskiftir, ið fólk ynskja at nema kunnleika um. Hevur tú ein spurning ella okkurt áhugavert at greiða frá, vinarliga send ein teldupost til okkara við at trýsta á frímerkini og vit vilja so viðgerða og svara honum her. Ætlanin er eisini at síðan skal gerast eitt forum fyri royndir og kanska heldur kensluborin evnir. Tað at fáa staðfest at ein er diabetikari, hevur ikki bert ávirkan á sjúklingin. Øll rundan um hann, hava eins nógv fyri neyðuni at kenna til sjúkana og tørvin hjá tí, ið hevur sjúkuna. Diabetesfelag Føroya hevur framleitt ein faldara, ið gevur innlit og kunnleika til tey grundleggjandi evnini, fólk rundanum ein diabetikari hava tørv á at vita. Faldarin ber heitið: "Tað, ið vinir og kenningar hjá sukursjúkum eiga at vita um insulinkrevjandi diabetes" TAÐ, ið VINIR og kenningar hjá sukursjúkum, eiga at VITA um insulinkrevjandi diabetes -------------------------------------------------------------------------------- Stutt um Diabetes Mellitus: Tað eru tvey sløg av diabetes. Í flokki 1 eru sum oftast tey, ið eru børn ella ung, tá ið tey fáa sjúkuna. Í flokki 2 eru sum oftast talan um tilkomin og eldri fólk. Av teim útvið 1000 føroyingum, sum hava diabetes (sukursjúku), eru uml. 300 í flokki 1 , og tað er hesin bólkur, sum her verður viðgjørdur. -------------------------------------------------------------------------------- Orsøkin til at fólk fáa diabetes er, at kroppurin framleiðir ov lítið ella einki insulin. Insulin er eitt hormon, sum kemur frá brisinum. Hetta hormon er neyðugt, fyri at sukurtilfarið (kolhydratimar) í kostinum kunnu forbrennast. Tá ið insulin manglar, so hækkar sukurinnihaldið í blóðinum (blóðsukrið er høgt). Sjúkraeyðkennið er tosti, og ein kastar sær títt av vatninum. Ein verður troyttur og lætnar sum frálíður. Um einki verður gjørt, so kann ein falla í óvit (coma) av eitran. Flestu sum fáa diabetes sum børn ella ung verða viðgjørd við insulin, sum verður sproytað inn undir húðina. Harafturat skal ein lúka ávísar kostreglur. Insulinføling og insulintilburður Insulininnsproyting kann eisini hava við sær, at blóðsukrið viðhvørt kann blíva ov lágt. Orsøkin kann vera: Ov nógv rørsla Ov lítið av mati Ov nógv insulin Insulinføling er, tá diabetikarin sjálvur kann merkja at blóðsukrið er ov lágt og kann fáa sær eta. Tað ein merkjir er oftast: Sveitti Ristan á hondunum Veikleika Sjónarsvik Svongd Tey sum eru hjá einum diabetikara, ið hevur insulinføling, síggja oftast at viðkomandi er bleikur, hevur sveitta á pannuni og ofta er atburðurin óvanligur. Viðgerð av føling og tilburði Tey tekin, sum nevnd eru í samband við insulinføling og tilburð, eiga alt fyri eitt at ávara diabetikaran og hjástødd, um at NAKAÐ MÁ GERAST. Diabetikarin skal sum skjótaast hava kolhydratir, og takast má til tað sum er fyri hondina, t.d. 4-6 stk. av drúusukurtablettum (eini 10 gram), sum diabetikarar eiga at hava uppi á sær. 1 glas súreplamost, juice, søta saft ella mjólk. Sum oftast blívur diabetikarin betur fyri, og sjúkraeyðkenni fara burtur einar 5-10 minuttir eftir at hann hevur drukkið hesar skjótt virkandi kolhydratirnar. Um so er, at tað ikki er betur aftaná at hendan tíðin er farin, skal viðkomandi hava somu nøgd av kolhydratum einaferð afturat. Fyri at forða fyri at blóðsukrið aftur lækkar og somu eyðkennir koma aftur seinni, so eigur diabetikarin eisini at eta breyð ella frugt. Bert í onkrum eistøkum førum kann tað henda, at hesi tiltøk ikki hjlpa, og um so er, so eiga boð at verða send eftir lækna alt fyri eitt. Um ikki verður gjørt, sum greitt er frá omanfyri, við tey tekin sum vísa seg við lágt blóðsukur, kann hetta elva til insulinskjálvta, og diabetikarin verður í ørviti og um illa vil til missir vitið og kroppurin fer at ristast. Hetta kann henda av tí at nervaskipanin (heilin) sum skal hava sukur, ikki fær tað; tí blóðsukrið er so lágt. Um so er, so skal alt gerast fyri at diabetikarin so skjótt sum gjørligt kemur undir læknahond. Ein eigur ongantíð at royna at stoyta sukurvatn, saft ella aðra vætu í fólk, sum hava mist vitið. Tað kann jú fara rangt og í lunguni. Allir insulinviðgjørdir diabetikarar eru upplærdir á sjúkrahúsum o.a. hvussu teir sjálvir viðgera insulinføling og tilburð, men í einstøkum førum er neyðugt at fáa hjálp frá hjástøddum fólki. Kostreglur Allir diabetikarar skulu halda ávísar matvanar, sum í stóran mun banna sukri og feitti. Tað vil siga, at diabetikarar ikki eiga at eta vanlig bomm, ongar køkur ella desertir har sukur er í, og bert smár nøgdir av mjólkaúrdráttum og frukt. Ein eigur eisini at verða varin við sokallaðum "sukurfríum" vørum, tí ikki er alt so sukurfrítt kortini. Harafturímóti skulu diabetikarar eta nógv av grønmeti og grovum breyði, og annats fiburríkan kost, sum er góður fyri heilsuna, og sum øll eiga at eta. Ítróttur Diabetikarar kunnu eins væl og onnur luttaka í ítrótti. Ein skal bert minnast til, at nógv rørsla fær blóðsukrið at lækka (sí orsøkinar fyri insulinføling og tilburð). Fyri ikki at fáa insulintilburð í samband við ítrótt og annað kroppsligt virksemi, so skal ein eta eyka breyð ella frukt. Vit vita, at við at íðka ítrótt í 1 tíma, nýtast umleið so mikið av kolhydratum, ið samsvara við 1 1/2 - 2 1/2 breyðstykki ella 3 - 5 súreplir (t.e. 30 - 50 g kolhydrat). Okkurt søtt eigur sjálvandi at verða við hondina, um so er at ein hevur etið ov lítið frammanundan. Kanningar Fyri at vera vísur í at sukursjúkan er vælregulerað og at blóðsukrið er á rætta støði, so er tað av stórum týdningi at diabetikarar gera regluligar kanningar. Tær vanligu royndirnar er diabetikarin sjálvur upplærdir til at gera, men øll sum hava sukursjúku eiga at koma til ambulanta kanning á ambulatoriunum á Landssjúkrahúsinum til ávísar tíðir. Tað verður heitt á øll, sum hava við diabetikarar at gera, um at skilja teir vansar, sum tað hevur við sær. Talan er um 1/2 - 1 dag um einar 2 - 3 ferðir um árið. Ein vælreguleraður diabetikari kann og eigur at liva eitt fullkomiliga normalt og gott lív, um bert øll hava í huga nevndu viðurskiftir. Diabetesteamið og Diabetesfelag Føroya eru altíð tilreiðar at koma við ráðum og rættleiðingum um tað ynskist. (Umsett frá "Hvad diabetikernes omgivelser bør vide om insulinkrævende diabetes", útgivið av Niels Steensens Hospital og Diabetesforeningen) Limaskapur Øll kunnu gerast limir í felagum. Tað kostar kr. 80,- um árið fyri einstøk. Allir limir fáa sendandi "Diabetestíðindi" 4 ferðir um árið og eisini danska blaðið "Diabetes", sum kemur út 5 ferðir árliga. Ynskir tú at gerast limur, kanst tú her senda ein teldupost, senda bræv ella ringja til : Diabetesfelag Føroya Mørkin 26 FR-530 Fuglafjørður Tlf + 298 444 478 Nýtt: HERMEDICO á vitjan !! Medicinfyritøkan HERMEDICO, sum í nógv ár hevur verið ein tann fremsta fyritøkan við útgerð til diabetikarar, kemur nú til Føroyar. Fleiri góð tilboð uppá m.a. blóðsukurtól verða á skránnið, nú vitja verður á ymsu apotekunum. Tað er Apoteksverkið, sum vegna diabetikarar í Føroyum hevur fingið HERMEDICO hendavegin. Endamálinini hjá Apotekinum og HERMEDICO eru sjálvandi at kunna um, hvørjar vørur nú eru á marknaðinum, hvussu tær virka og hvør kann hava gleði av teimum. Fyrst og fremst er talan um blóðsukurtól, pennar, prikkarar o.t. men okkurt annað spennandi er eisini á skránnið. Í samband vil vitjanina hjá HERMEDICO verður vitja á fleiri plássum, har møguligt er at fáa blóðtrýst og blóðsukur kannað. Fyri HERMEDICO er tað danska Anne Andersen, sum kemur at greiða frá og gera royndir, meðan tað fyri Apotekini er Petur Oluf, sum samskipar tiltakið. Skráin henda: Týsdagin 06.06. Tjaldurs Apotek Mikudagin 07.06. Klaksvíkar Apotek Hósdagin 08.06. Tvøroyrar Apotek ------------------------------------------------------------- Hevur verið: Ársaðalfundur 2000 Ársaðalfundur felagsins var á Hotel Hafnia sunnudagin 19. mars kl. 15.30. Meira enn 50 fólk møttu upp. Tiltakið byrjaði kl. 14.00, har Gurði Dam Andreassen frá Almannastovuni greiddi frá reglum í samband við diabetes. Hon vísti m.a. á møguleikan at søkja um kosttilskot, um reglurnar fyri ókeypis fótarøkt, hon nam við egingjaldið eftir grein 151, og endaði við at greiða frá mannagongdini, tá ið blóðsukurtól skulu útvegast. Ætlanin er at skriva meira um evnið seinni. Síðani komu tær báðar, Ingun Hansen og Kaja Lamhauge, frá Apotekinum og vísti á hvat Apotekið kann bjóða diabetikarum, spurnigar vóru svaraðir os.fr. Ársaðalfundurin: Fundurin byrjaði við, at Anfinnur Johansen varð valdur til fundarstjóra. Síðani fekk formaðurin orðið, til at greiða frá hvat var farið fram hetta seinast árið. Í síni formansfrágreiðing les her greiddið Steinbjørn frá teimum tiltøkum sum høvdu verið, hann nevndi, at merkjasølan helst verður broytt til "Skrubbusølu" og at norrønir diabetesfundir verða í Føroyum komand summar. Síðan varð roknskapurin framlagdur, og vísti hesin eitt hall upp á kr. 62.889,- ímóti einum avlopi í 1999 upp á kr. 41.330,- Tað stóðu 3 nevndarlimir fyri vali. Hesir vóru: Valborg Jespersen, Kristbjørg Zachariassen og Steinbjørn í Lambanum. Kristbjørg og Steinbjørn høvdu boða frá, at tey ikki ynsktu at halda fram. Nevndin hevði fyrireika seg væl, og ikki minni enn 5 fólk vóru í uppskoti. Hesi vóru: Valborg Jespersen, Allan Skaalum, Petur Páll Mikkelsen, Birgir Samuelsen og Kristianna Rein. Tað gjørdist ein sera spennandi og jøvn atkvøðugreiðsla, og tá avtornaði vóru Valborg, Allan og Kristianna vald í nevndina nevndina . Teir báðir Birgir og Petur Páll gjørdust sostatt tiltakslimir. Onnur mál á skránnið vóru skjótt avgreidd. Limagjaldið og grannskoðarar verða tað sama nevnliga kr. 100 og grannskoðaravirkið INPACT. Sum vanligt varð nógv gott at fáa frá Hotel Hafnia, og vísir tað seg, at tey altíð eru væl fyrireikaði at taka ímóti nógv fleiri gestum enn vit hava bílagt til. Takk fyri tað. ----------------------------------------------------------------- Hevur verið: Diabetes Wooorld Day 1999: Tiltak í MBF-húsinum hin 14. nov. Tað var rokan í MBF-húsinum, henda leygardagin - tann dagin vit kalla "Diabetes World Day" ella altjóða diabetesdagur. Eini 20 børn, um helvtin hevði diabetes, saman við foreldrum o.ø. luttóku, og varð dagurin sera væl eydnaður. Til at greiða frá um blóðsukurtól o.a. vóru fólk frá Apotekinum komin. Kostrágevin Beinta Augustinessen gav góð ráð um kost, meðan bæði Magni Poulsen av Skipanesi og familjan Johansen gjørdu dagin til eina ógloymandi hending. Fundur fyri ung og foreldur/avvarandi. Leygardagin hin 19, juni var fundur fyri ung. Á skránni var nógv nógv áhugavert s.s. vitjan úr Danmark og Noreg, "surfing" á internetinum og annað. Á fundinum, sum var á Hotel Føroyum, luttóku læknin, Jette Vibe Petersen og sjúkrasystirin, Dorrit Røien, frá tí kenda, Bispebjerg Hospital, diabetesambulatoriinum, og normaðurin, Kato Jarnang, sum sjálvur hevur eitt diabetessentur, og sum selur alskins hjálpitól til diabetikarar. Fyrrapartin leygardagin vóru um 16 foreldur ella avvarandi, og seinnapartin sama dag vóru líka nógv ung. Tiltakið eydnaðist væl, og fólk vóru væl nøgd við temadagin um diabetes, har tosað bleiv um nógv sera viðkomani evnir, sum børn, ung og foreldur ella avvarandi eiga at vita nakað um. ******************** Útvið 95 fólk møttu til væleydnaðan fund um diabetes á Hotel Hafnia Fundurin var hin 17. apríl 1999 Á fundinum luttóku fólk frá einum av heimsins størstu insulin- framleiðaranum Eli Lilly Fundur um diabetes var á Hotel Hafnia leygardagin 17. apríl kl. 15.00. Tey sum luttóku vóru med. yvirlæknin Jørgin Rungby úr Silkeborg og Inge Bergh Svendsen, sum er sølufólk hjá Eli Lilly. Læknin tosaði um nýggjastu viðgerð av diabetes typ 1 og 2, meðan Inge segði nakað um insulinproduktir og tað nýggjasta um hetta. Jørgin Rungby og Inge Bergh Svendsen frá Eli Lilly Tað gjørdist ikki sørt trongligt, tá ið fundurin skuldið byrja. Ein stór "bufé", sum stó mitt á gólvinum á parnassinum, mátti í skundi flytast útum, so pláss fekst til teir nógvu luttakararnar. Og tað vóru nógv fólk - líka úr Sørvági, Sandoynni, Skálafjørðinum og heilt úr Trøllanesi. Frá nevndini skal ljóða ein stór tøkk til MC Restorff og hansara fólk á Hotel Hafnia, fyri teirra stóra áhuga í at fáa alt at bera til. Tá ið fundurin endaði, bað Kristbjørg, skrivarin í nevndini, um orið. Hon gjørdið vart við, at formaðurin í Diabetesfelagnum, Steinbjørn í Lambanum, tann 20. apríl hevur verið formaður í 10 ár. Hetta vildið nevndin siga takk fyri, og sum sæst á myndini niðanfyri, so fekk Steinbjørn handaða gáva frá felagnum. Kristbjørg Zachariassen og Valborg Jespersen úr nevndini handa her, Steinbjørn í Lambanum blómur og gávu í samb. við 10 ára dagin. Aftaná varð eykaársaðalfundur Les um tað hetta á síðuni um "Felagið" Hevur tú hug at gerast limur í Diabetesfelag Føroya, so ert tú hjartaliga vælkomin. -------------------------------------------------------------------------------- Merkjasøla felagsins 1999 fer fram í døgunum frá 1. mai til 10. juni Hvørt ár verða seld merkir til frama fyri Diabetesfelag Føroya. Merkini verða seld av børnum og ungdómi, ið ganga hús úr hús og selja hesi merki. Í hesum døgum eru 60.000 merkir send út á flestu skúlar í landinum, sum lærarar, við stórari vælvild, henda komandi mánaðan fara at deila út til skúlanæmingar í 13-14 árs aldrinum at selja. Hesir skúlaklassar eru vælkomnir at søkja felagið um stuðul til eitthvørt tiltak eftir lokna merkjasølu. Er tað onkur, sum hevur áhuga fyri at stuðla okkara arbeiði til frama fyri føroyskar diabetikarar, frætta vit gjarna og stuðulsmátarnir kunnu vera so mangir - nógv praktiskt er at gera, onkur kann selja merkir, onnur lata eina gávu o.s.fr. Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Alment kjak! Hyggið eisini undir teiginum Kunning/tíðindi Endamál Føroya Lærarafelags er: at røkja starvsligu, lønarligu og uppalingarligu áhugamálini hjá fólkaskúlalærarum í Føroyum, at styrkja og stimbra samanhaldið, at arbeiða fyri menning fólkaskúlans og at fremja vælskipaðan skúlaskap á kristnum grundarlagi í Føroyum. Úr viðtøkum felagsins, ið eru seinast broyttar á aðalfundi 1999. Felagshúsið hjá FL í Pedda við Steingøtu 9 Vælkomin á heimasíðuna hjá Føroya Lærarafelag. Á hesi heimasíðuni fara vit á ymsan hátt at kunna um felagið, og vit vóna, at síðan kann verða brúkt av limum og álitisfólkum, umframt øðrum, sum hava áhuga fyri skúlaviðurskiftum og fakfelagsarbeiði. Knøtturin er óvirkin Bókaklubbin Í bókaklubbanum eru 3 bólkar fyri børn og ein bólkur fyri ung. Teknið tykkum sum lim í bókaklubbanum hjá: Bókamiðsøluni. Bókadeild Føroya Lærarafelags Tygum eru vitjandi nr. síðan apríl 2000. Árið undan høvdu umleið 11.650 vitjað síðuna! Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Felagið FØROYA LÆRARAFELAG er eitt av elstu yrkisfeløgunum í landinum; stovnað 29. juli 1898. (Lesið stutta umrøðu av søgu Føroya Lærarafelags her.) Føroya Lærarafelag hevur samráðingarrættin fyri allar fólkaskúlalærarar innan skúlaverkið. Føroya Lærarafelag hevur 840 limir. Hesir eru býttir í fýra flokkar: Tænastumannasettir lærarar 498 limir Sáttmálasettir lærarar 205 limir Eftirløntir lærarar 88 limir Serligir limir (lærarar uttanfyri skúlaverkið) 49 limir Limirnir velja, á øðrum hvørjum aðalfundi, eina 5-manna nevnd at stjórna felagnum. Serligir limir hava ikki atkvøðurætt og valbæri. Nevndin skipar seg við formanni, næstformanni, kassameistara og skrivara. Formaðurin arbeiðir fulla tíð. Føroya Lærarafelag hevur eina álitisfólkaskipan. Álitisfólkaskipanin telur 32 lærarar, sum hvør umboðar sítt øki. Økini telja úr einum upp til fimm skúlar. Býtið av skúlum eftir tali av lærarum: Tal av skúlum við yvir 30 lærarum 5 Tal av skúlum við 20 - 29 lærarum 6 Tal av skúlum við 10 - 19 lærarum 8 Tal av skúlum við 2 - 9 lærarum 23 Tal av skúlum við einum lærara 19 Fólkaskúlar íalt 61 Talið av børnum og ungum í fólkaskúlanum er uml. 7000. Viðtøkur (seinast broyttar á aðalfundi 28. oktober 1995) Aðalfundurin | Áhugafeløg | Álitisfólkaskipanin | Felagsins endamál og virki | | Felagsnevndin | Felagsslit | Limagjald | Limaskapur | Roknskaparárið | | Siga seg úr Føroya Lærarafelag | Umbøn um limaskap | Viðtøkubroytingar | Felagsins endamál og virki § 1 Endamál Føroya Lærarafelags er at røkja starvsligu, lønarligu og uppalingarligu áhugamálini hjá fólkaskúlalærarum í Føroyum, at styrkja og stimbra samanhaldið, at arbeiða fyri menning fólkaskúlans og at fremja vælskipaðan skúlaskap á kristnum grundarlagi í Føroyum. § 2 Roynt verður at fremja hetta endamál m.a.: nýta samráðingarrættin við ríkismyndugleikar, landsstýri, landsskúlafyrisitingina og aðrar skúla- og tænastumyndugleikar, ansa eftir, at avgerðir millum myndugleikarnar og lærarar um lønarviðurskifti og arbeiðskor verða hildnar, røkja viðurskifti limanna og myndugleikanna millum, arbeiða fyri, at arbeiðslíkindini hjá tí einstaka liminum eru góð og trygg, veita limum sakkøna hjálp, sum teir í lærarayrki sínum hava tørv á, og sum felagsnevndin heldur seg kunna stuðla, at felagið altíð hevur eina dagførda skúlastevnu, halda lærarafundir og læraraskeið, arbeiða fyri, at lærarar fáa holla eftirútbúgving, arbeiða fyri, at føroyska læraraútbúgvingin er líka góð sum læraraútbúgvingin í grannalondum okkara, geva út Skúlablaðið, geva út skúla- og barnabøkur og aðrar fakligar upplýsandi og mentanarligar bøkur og rit, samarbeiða við onnur lærara- og tænastumannafeløg og stovnar við upplýsandi og menningarligum endamáli innanlendis og uttanlendis. 2. stk. Felagsnevnd Føroya Lærarafelags umboðar limirnar í øllum lutum, sum hava við endamál og virksemi felagsins at gera, og kann arbeiðsrættarliga binda limir tess í øllum lutum. 3. stk. Øll sáttmálaviðurskifti og allar avtalur, sum Føroya Lærarafelag ger við avvarðandi myndugleikar, kunnu eftir avgerð nevndarinnar setast undir frumatkvøðu. Um 1/3 av limum Føroya Lærarafelags biður um frumatkvøðu um omanfyri nevndu viðurskifti, skal hon fara fram. Reglugerð verður gjørd fyri hesum. Limaskapur § 3 Í felagnum eru vanligir og serligir limir. 2. stk. Rætt til at gerast vanligur limur hevur hvør og ein, sum hevur prógv sum fólkaskúlalærari, og a. sum er settur í skipað starv í føroyska fólkaskúlanum, b. sum er farin úr slíkum starvi við eftirløn ella bíðipeningi, og sum vanligur limur, tá ið hann fór frá, c. sum søkir starv í fólkaskúlanum, d. sum er settur í starv á undirvísingarstovni ella í skúla, e. sum arbeiðir á stovni, ið hevur tilknýti til undirvísing í fólkaskúlanum. 3. stk. Felagsnevndin kann taka avgerð um, at fólk, ið hava fólkaskúlalæraraprógv, men ikki lúka tær treytir undir 2. stk., petti a-e, gerast vanligir limir. 4. stk. Sum serligir limir kunnu gerast: a. Læraraskúlanæmingar í 2. lestrarári. b. Læraralærd, sum ikki arbeiða sum lærarar. 5. stk. Serligir limir hava ikki atkvøðurætt og valbæri. Teir hava rætt til at fáa Skúlablaðið og eintak av viðtøkum felagsins. Serligir limir gerast vanligir limir, tá ið teir søkja ella fara í starv, sum tilskilað í grein 3, 2. stk. 6. stk. Tey, sum eru limir eftir avtalum ella samtyktum, tá ið hesar viðtøkur koma í gildi, eru framvegis limir, hóast tey ikki lúka treytirnar í hesari grein. Umbøn um limaskap § 4 Umbøn um limaskap kann altíð verða send felagnum antin beinleiðis til skrivstovu felagsins ella um álitisfólk felagsins. Allar slíkar umbønir verða tiknar við tí fyrivarni, at felagsnevndin góðkennir tær. 2. stk. Nýinnlimaðir limir lata limagjald av fyrstu mánaðarlønini eftir innlimanina, sí tó grein 7, 2. stk. Limaskapurin skal galda frá innlimingardegnum. Limirnir fáa Skúlablaðið og viðtøkur felagsins sendar. 3. stk. Gerst lærari vanligur limur seinni enn 6 mánaðir eftir, at hann hevur fingið rætt til limaskap, eftir grein 3, fæst møguleiki at fáa sakkøna og fíggjarliga hjálp frá felagnum ikki, fyrr enn eftir 6 mánaðir óslitnan limaskap. 4. stk. Somu reglur, sum í 3. stk., galda, tá ið limur, sum er farin úr felagnum, aftur gerst vanligur limur. Siga seg úr Føroya Lærarafelag § 5 Sigur limur seg úr Føroya Lærarafelag, skal hann skrivliga boða skrivstovu felagsins frá minst ein mánað fyri 1. januar ella 1. august. 2. stk. Limur, hvørs limagjaldsseftirstøða er eldri enn 6 mánaðir, missir limaskapin. Slíkur limur kann bara sleppa aftur í felagið, tá ið eftirstøðan er goldin, og annars verður farið fram, sum tilskilað í grein 4. 3. stk. Heldur felagsnevndin, at ein limur hevur sýnt slíkan atburð, so at hann skaðar felagsins endamál og mannvirðing, kann hon koyra hann úr felagnum, somuleiðis kann hon á sama grundarlagi nokta lærara at gerast limur í Føroya Lærarafelag. Ein slík útkoyring ella noktaður limaskapur skal, eftir kravi frá hesum lærara, verða lagdur fyri fyrsta aðalfundin eftir hetta. Hesin aðalfundur tekur ta endaligu avgerðina í málinum. § 6 Á hvørjum ári verður limalistin prentaður í ársfrágreiðingini. Limagjald § 7 Limirnir - vanligir og serligir limir - gjalda mánaðarligt limagjald, sum aðalfundurin, eftir tilmæli frá nevndini, ásetur fyri næsta roknskaparár. 2. stk. Limir, ið eru farnir frá við eftirløn ella sjúkraløn, gjalda ikki limagjald. Læraraskúlanæmingar gjalda ikki limagjald fyrr enn hálvt ár eftir lokið prógv. 3. stk. Felagsnevndin kann sleppa limi heilt ella partvís at gjalda limagjald, tá ið hann er arbeiðsleysur, ella tá ið hann lønarleyst søkir sær meiri útbúgving. Álitisfólkaskipanin § 8 Føroya Lærarafelag hevur álitisfólkaskipan, sum felagsnevndin ger virkisskrá fyri. Broytingar í virkisskránni skulu verða góðkendar á aðalfundi. Áhugafeløg § 9 Limir Føroya Lærarafelags kunnu stovna áhugafeløg við tí treyt, at viðtøkur áhugafelagsins greitt tilskila, at umboðanin og samráðingarrætturin við allar myndugleikar, og sáttmálaviðurskifti annars eru hjá Føroya Lærarafelag. 2. stk. Felagsnevndin skal góðkenna viðtøkur áhugafelagsins, áðrenn tær koma í gildi. Heimilað verður felagsnevndini at gera samvinnusáttmálar við áhugafeløgini. Aðalfundurin § 9 Aðalfundurin er hægsti myndugleiki felagsins. 2. stk. Felagsnevndin boðar til regluligan ársaðalfund á hvørjum vári. Aðalfundurin verður lýstur í fjølmiðlunum í minsta lagi 6 vikur frammanundan. Fundarskrá verður send limunum 8 dagar fyri aðalfundin. 3. stk. Ársaðalfundurin hevur hesa fundarskrá: Setan. Velja fundarstjórn. Ársfrágreiðing. Frágreiðing frá Bókadeild Føroya Lærarafelags. Leggja fram grannskoðaðan roknskap. Áseta limagjald. Velja løggildan grannskoðara. Innkomin mál. Nevndarval. Ymist. 4. stk. Møttu limirnir velja fundarstjórn: tveir orðstýrarar, tveir skrivarar og atkvøðunevnd. 5. stk. Innkomin mál skulu skrivliga vera komin til nevndina 3 vikur fyri aðalfundin. Málini verða send limunum saman við fundarskránni. 6. stk. Aðalfundurin er viðtøkuførur, tá ið hann er lógliga lýstur. 7. stk. Á aðalfundi kann bara avgerð verða tikin í málum, ið standa á fundarskránni og broytingaruppskot, ið standast av slíkum. Ársfrágreiðing um virksemi í farna ári verður løgd fram á aðalfundi. 8. stk. Allar avgerðir verða samtyktar, tá ið meirilutin av greiddum atkvøðum er fyri uppskotinum, sí tó grein 17 um felagsslit. Atkvøður, sum eru fyri ella ímóti uppskoti, eru greiddar atkvøður. Blankar og ógildar atkvøður telja ikki við. 9. stk. Eykaaðalfundur verður, tá ið felagsnevndin heldur tað vera neyðugt, ella tá ið í minsta lagi ein fimtingur av vanligu limunum krevur tað og boðar frá, hvørji mál, ið skulu verða viðgjørd. Í hesum føri skal fundurin vera 1-3 vikur eftir, at áheitanin er komin til nevndina. Felagsnevndin § 11 Á 2. hvørjum aðalfundi verður vald felagsnevnd við 5 nevndarlimum og 3 tiltakslimum. Nývalda nevndin tekur við 1. viku eftir valið. Henda valskipan verður nýtt fyrstu ferð á vári 1997. Til tá sita nevndar- og tiltakslimir, ið nú eru. 2. stk. Uppskot til valevni sum nevndarlimur skulu vera komin til nevndina í seinasta lagi 14 dagar fyri aðalfundin. Valevnini skulu verða kunngjørd limunum saman við aðalfundarskránni. 3. stk. Felagsnevndin verður vald við atkvøðuseðlum. Hvør limur - við atkvøðurætti - sum er møttur á aðalfundinum, hevur rætt til at velja 5 nevndarlimir. Á atkvøðuseðlinum verða skrivað í mesta lagi 5 ymisk nøvn. Tey, sum hava fingið flestar atkvøður, eru vald í nevndina, og tey trý, sum koma teimum næst í atkvøðutali, eru tiltakslimir. Stendur á jøvnum, verður lutakast. 4. stk. Á aðalfundi, tá ið nevndarval er, verður løggildur grannskoðari valdur. 5. stk. Serligir limir hava ikki valbæri og valrætt. § 12 Nevndin skipar seg við formanni, næstformanni, kassameistara og skrivara. 2. stk. Nevndin velur limir í tær nevndir, har Føroya Lærarafelag er umboðað. 3. stk. Felagsnevndin er blaðnevnd og setur blaðstjóra. 4. stk. Heimilað verður felagsnevndini at veita løn, samsýning og endurgjald í samband við virksemi Føroya Lærarafelags. Formaður og nevndarlimir missa ikki løn o.t. skúlaárið at enda, verða teir ikki afturvaldir. § 13 Felagsnevndin hevur ábyrgdina av dagligu umsiting felagsins. At taka sær av hesum kann hon seta starvsfólk. Nevndin er bundin av felagsins lógum og aðalfundarviðtøkum, men hevur annars fullan myndugleika at umboða felagið í øllum fíggjarligum viðurskiftum t.d. keypa/selja leysafæ/fasta ogn, veðseta, borga o.s.fr. 2. stk. Felagsnevndin kann seta undirnevndir við ávísum arbeiðssetningi. Felagsnevndin ger reglugerð fyri undirnevndirnar. Reglugerðin skal verða góðkend á aðalfundi. 3. stk. Felagsnevndin hevur ábyrgd av felagsins ognum. 4. stk. Felagið er bundið við undirskriftini hjá formanninum og einum nevndarlimi. At selja ella keypa fasta ogn, veðseta og borga, krevst undirskrift frá formanni og 2 nevndarlimum. § 14 Felagsnevndin heldur fund, tá ið formaðurin heldur tað vera neyðugt, ella tá ið í minsta lagi 2 nevndarlimir krevja tað og boða frá, hvørji mál, ið teir vilja hava viðgjørd. Í hesum føri skal fundurin verða hildin seinast 1 viku eftir, at áheitanin er komin. Formaðurin stýrir nevndarfundunum, og berst honum frá, so næstformaðurin. 2. stk. Felagsnevndin er viðtøkufør, tá ið 3 limir eru á fundi. Eingin avgerð kann verða tikin, uttan í minsta lagi 3 limir atkvøða fyri. Berst einum nevndarlimi frá at møta, tekur felagsnevndin við atkvøðugreiðslu avgerð um, nær fyrsti tiltakslimur skal møta. Stendur á jøvnum, er formansins atkvøða í meirilutanum. 3. stk. Ber nevndarlimi ikki til at møta longur enn í ein mánað, skal fyrsti tiltakslimur møta. 4. stk. Allar avgerðir verða førdar í gerðabók. Nevndarlimirnir, ið vóru á fundi, skriva undir hana. 5. stk. Avrit av umsóknum, bønarbrøvum og øðrum týdningarmiklum brøvum, sum felagið sendir, verða goymd í skjalasavni felagsins. 6. stk. Við teimum, í hesi grein ásettu avmarkingum, ger felagsnevndin sjálv sína fundarskipan. § 15 Kassameistarin røkir fíggjarviðurskiftini. Á hvørjum aðalfundi leggur hann fram grannskoðaðan roknskap fyri árið, sum fór. Roknskaparárið § 16 Roknskaparár felagsins er álmanakkaárið. 2. stk. Grannskoðaður roknskapur verður lagdur fram á aðalfundinum. Felagsslit § 17 Felagið kann verða slitið á regluligum aðalfundi, tá ið tað frammanundan er gjørt limunum kunnugt, og bara tá ið 2/3 av limum felagsins atkvøða fyri. Eru ikki nóg nógvir limir á fundi, má verða lýst til nýggjan fund við 2 mánaða ávaring, og ræður har meirilutin av greiddum atkvøðum. Á hesum aðalfundi verður tikin avgerð um, hvat ið gjørt skal verða við ognir felagsins, og ræður her aftur meirilutin av greiddum atkvøðum. Viðtøkubroytingar § 18 Hesar viðtøkur kunnu bara verða broyttar á regluligum aðalfundi ella eykaaðalfundi, og bara tá ið 2/3 av teimum møttu limunum, ið atkvøðurætt hava, atkvøða fyri; tó er ikki neyðugt við meira enn vanligum meiriluta av greiddum atkvøðum til tess at broyta skúlastevnu felagsins (smbr. grein 2, stk. 1, nr. 6) Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Nevndin Elsa Birgitta Petersen, formaður Petur S. Rasmussen, næstformaður Andras L. Samuelsen, kassameistari Martin S. Eidesgaard, skrivari Emmy Joensen, nevndarlimur Skrivstovukvinna: Elin Lambaa Skrivstovutíðir: Mánadag-hósdag kl. 9-12 og 13-16. Fríggjadag kl. 9-12 og 13-15. Formaðurin er at hitta í telefonini: Hvønn dag frá kl. 10-15. Tó ikki mánadagar, tá ið nevndarfundur er. Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Álitisfólk Álitisfólk Álitisfólkið Álitisfólkið Januar 1999 Álitisfólkið Oktober 1998 Álitisfólkið September 1998 Álitisfólkið Mai 1998 Álitisfólkið Mars 1998 Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Álitisfólk Álitisfólkaval Økið fevnir um Álitisfólk Telefon Varaálitisfólk Telefon 1. Vágur Sumba, Leiti, Porkeri, Hov Hergeir Nielsen, á Gjógvarábø, 900 Vágur 373530 214530 Lars Djurhuus, 950 Porkeri 373745 2. Tvøroyri Fámjin Sofus Strøm, 826 Trongisvágur 371363 Judi Schrøter, Sevmýri, 800 Tvøroyri 371710 3. Hvalba Sandvík John Berg, 850 Hvalba 375291 Jón Gulak Jacobsen, 850 Hvalba 375317 4. Sandoyar Meginskúli Alexandur Jespersen, 210 Sandur 361274 Eli Hentze, 210 Sandur 361655 5. Sandur Skopun, Dalur, Húsavík, Skúvoy Lilian Clementsen, 210 Sandur 361655 Ingun Simonsen, 240 Skopun 361782 6. Nólsoy Kaldbak, Velbastaður, Hestur Hilmar Joensen, 270 Nólsoy 327119 Dorthe Gyldenkærne, 176 Velbastaður 328090 7. Argir Bjørg A. Poulsen, Óðinshædd 26, 100 Tórshavn 318440 Oddmar Danielsen, Jóan Karlsgøta 4, 100 Tórshavn 314674 8. Venjingarskúlin Fríhildur Didriksen, Skemmings- gøta 8, 100 Tórshavn 315023 Katrin Gullbein, Heiðavegur 3, 100 Tórshavn 319080 9. Sankta Frans Maja Sørensen, Niðaragøta 48, 188 Hoyvík 318657 Óli Mortensen, Grønlandsv. 36, 100 Tórshavn 315026 10. Tórshavnar Kommunuskúli Eyðun Bech, Støðlagøta 8, 160 Argir 314180 Jacob Thomsen, Berjabrekka 67, 100 Tórshavn 316229 11. Eysturskúlin Øssur Dam Jacobsen, Tjarnalág 16, 100 Tórshavn 315503 Símun Joensen, Norðurstíggjur 9, 160 Argir 314830 12. Hoyvík Hvítanes Ólavur Skipagøta, Mannbrekka 4, 188 Hoyvík 317654 Sára Weihe, Mannbrekka 9, 188 Hoyvík 318425 13. Kollafjørður Jákup Dam, 410 Kollafjørður 421568 Petur Ove Petersen, Skákið 5, 100 Tórshavn 312686 14. Hvalvík Hósvík, Haldórsvík, Tjørnuvík Bjørgheðin Jacobsen, 438 Langasandur 422089 15. Vestmanna Kvívík, Leynar, Válur Gyðja H. Didriksen, 350 Vestmanna 424044 Kári Bæk, 340 Kvívík 421214 16. Giljanes Miðvág, Sandavág Tórhallur Simonsen, 360 Sandavágur 333216 Árni Frederiksen, 370 Miðvágur 332968 17. Sørvágur Gásadalur, Mykines Andrass Henriksen, 380 Sørvágur 332810 Aimé Jacobsen, 380 Sørvágur 333354 18. Toftir Solveig Debes, undir Nesinum, 650 Toftir 448587 Beinta Dahl, 650 Toftir 447114 19. Runavik Rituvík, Søldarfjørður, Glyvrar Sólgerð Sigvardsen, Gerðisvegur, 620 Runavík 447554 Jóhan Mortensen, 665 Skipanes 441533 20. Gøta KarI A. Thomsen, 513 Syðrugøta 441484 Harald Hammer, 513 Syðrugøta 441436 21. Leirvík Dánjal Eysturstein, 520 Leirvík 443204 Joan Kannuberg, 520 Leirvík 443315 22. Fuglafjørður Oyndarfjørður Jónsvein Poulsen, 530 Fuglafjørður 444738 23. Eiði Gjógv, Funningur Bergliót Reinert, 470 Eiði 423427 Heðin Olsen, 440 Haldórsvík 433350 24. Felagsskúlin á Oyrabakka Norðskála, Oyri Tom Joensen, 470 Eiði 423274 Tordis Dahl Hansen, 450 Oyri 422158 25. Skála Elduvík Hallgrim Johannesen, 480 Skáli 441331 Emil Jacobsen, 480 Skáli 441804 26. Strendur Ólavur Christiansen, 490 Strendur 447783 Poula Poulsen, 480 Skáli 441648 27. Skúlin á Fossanesi Viðareiði, Kalsoy, Kunoy, Fugloy, Svínoy Simona Johannesen, Skáltavegur 42, 700 Klaksvík 456684 Nancy Kallsberg, 750 Viðareiði 451202 28. Ósa-skúlin Jógvan F. Poulsen, Bjarnavegur 6, 530 Fuglafjørður 445165 Jórun K. Høgnesen, Garðsendi 23, 700 Klaksvík 455450 29. Skúlin á Ziskatrøð Sjúrður á Kósini, Stengarvegur, 700 Klaksvík 456540 Jensa Heinesen, Bøgøta 21, 700 Klaksvík 455462 30. Undirvísingar- og Menta- málastýrið Egon Hansen, Fútalág 14, 100 Tórshavn 315383 Edny Poulsen, Varðagøta 27, 100 Tórshavn 318364 31. Sernáms- depilin Jákup E. Gullbein, Grásteinsgøta 1, 100 Tórshavn 317542 32. Bókadeildin & Skúlabóka- grunnurin Niels Petersen, 430 Hvalvík 422268 Eydna Magnussen, Óðinshædd 28, 100 Tórshavn 319764 Vinarliga boðið frá, um skeivleikar eru, ella um okkurt væntar. Listin seinast broyttur 11. apríl 2000. FØROYA LÆRARAFELAG Til allar limir felagsins Januar 1999 Sáttmáli og semja Sáttmálin og semjan kunnu í fyrsta lagi sigast upp til 30. juni við 3 mánaða freist. Føroya Lærarafelag fer at siga sáttmálan og semjuna upp seinast í mars mánað. Samráðingarnar um nýggjan sáttmála skulu byrja sum skjótast, eftir at sáttmálin er sagdur upp, tó í seinasta lagi ein mánað eftir. Samstundis sum sáttmálin verður sagdur upp, skulu krøvini handast, og ikki ber til at seta nýggj krøv, eftir at samráðingarnar eru byrjaðar. Aðalfundur Nevndin hevur sett aðalfundin at verða leygardagin hin 10. apríl. Á aðalfundinum verður nevndarval, og tí er dagurin lagdur soleiðis, at tann nývalda nevndin fær høvi til at seta seg væl inn í sáttmálakrøvini, áðrenn samráðingarnar byrja. Eftirlønarskipanin Nevndin hevur havt samráðingar um eftirlønarskipan til sáttmálasettu lærararnar við Føroya Lívstrygging og Føroya Banka. Samráðingarnar eru nú komnar í seinasta skifti. Nevndin metir, at hóast skipanin ikki er liðug enn, er tíðin givin væl út. Tilboðini hjá báðum pørtunum eru vorðin betri enn teirra fyrsta útspæl. Munurin ímillum 13,75% og 9% er tað, sum landsstýrið tekur fyri at gjalda tryggingarpartin í eftirlønini, til endaliga skipanin er liðug; hetta hevði ikki verið bíligari nakra aðra staðni. Harafturat hevur nevndin fingið betri grundarlag at taka støðu til eina góða eftirlønarskipan. Føroya Lærarafelag fer ein av komandi døgunum at bjóða sáttmálasettum lærarum til kunnandi fund um eftirlønarskipanina. Lýst verður í ÚF við stuttum skotbrá. Lærarar, sum ikki enn eru umflokkaðir Tað eru nakrir lærarar, sum enn ikki eru umflokkaðir. Føroya Lærarafelag hevur langt síðani givið Lønardeildini í Fíggjarmálastýrinum tilmæli um hetta. Felagið hevur fleiri ferðir verið í samband við Lønardeildina og rykt eftir svari. Felagið hevur eisini tryggjað sær, at Lønardeildin ikki fer at blanda hesa umflokkanina saman við komandi lønarsamráðingum, og at talan er um umflokking frá 1. august 1998. 1999/2000 Føroya Lærarafelag verður, sum øll onnur við gomlum teldum, rakt av trupulleikanum um ársskiftið 1999/2000. Boð eru komin frá grannskoðaranum, at bókhaldsskipanin ikki kann nýtast tá. Nevndin hevur tí avgjørt at keypa nýggja bókhaldsskipan nú, soleiðis at 1999 verður bókað í eina skipan, sum klárar ársskiftið. Í hesum sambandi er eisini neyðugt at keypa nýggja teldu og prentara. Telduskipanin hjá felagnum er um 10 ára gomul, so hetta treingir ivaleyst til. Heimasíða Nevndin hevur avgjørt at fáa felagnum eina heimasíðu. Hendan er í gerð. Ætlanin er at hava ein part bert fyri álitisfólk og limir, og ein part har øll hava atgongd. Væntandi ganga meiri enn tveir mánaðar, áðrenn heimasíðan er klár at nýta. Lærarasetanir Onkur hevur ivast í sínum tænastumannaheiti, tá ið hann søkir nýtt starv. Í "Protokollat millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið um skiftisskipan í samband við, at lærarar verða sáttmálasettir", dagfest 4. juni 1998, er staðfest undir punkti 1: "Nýggj størv verða sett sum sáttmálasett størv, uttan so, at tann sum settur verður, er tænastumannasettur lærari frammanundan." Sostatt skuldi ikki nakar ivi verið um, at ein tænastumannasettur lærari kann søkja eitthvørt lærarastarv, samstundis sum hann varðveitir sína tænastumannasetan. Álitisfólkafundur Ætlanin er at hava ein álitisfólka-fund í mars mánað. Høvuðsmálið á fundinum verður krøv til komandi lønarsamráðingar. Eitt annað mál verður tann nýggja álitisfólkaskipanin, sum varð send út í fjør. Eisini verður eitt rundskriv um rúsevnispolitikk viðgjørt, sum UMMS hevur sent út. Nevndin fer at senda skriv til álitisfólkini um hesi mál at viðgera í lærararáðunum. Arbeiðstíðin Arbeiðsnevndin, sum skuldi kanna hvør arbeiðstíðarskipan er best hóskandi fyri fólkaskúlan, er ikki farin til verka enn. Arbeiðsnevndin skuldi verða liðug við tilmælið 1. desember 1998. Landsstýrismaðurin setti nevndina 27. november. Hetta var umleið 1/2 ár eftir, at avtalan millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag varð gjørd. Føroya Lærarafelag noktaði limum sínum beinanvegin at luttaka í arbeiðnum. Orsøkin til hetta eru fleiri, m.a.: Landsstýrismaðurin hevur einvegis broytt tíðarfreistina at lata tilmæli, úr hálvum ári til góðan mánað. Landsstýrismaðurin blandar seg upp í, hvørjar limir Føroya Lærarafelag velir í arbeiðsnevndina. Landsstýrismaðurin heldur ikki samansetingina í arbeiðsnevndini, sum avtalað er í protokollatinum. Samráðingar hava verið millum Undirvísingar- og mentamálastýrið og Føroya Lærarafelag fyri at loysa trupulleikan, tó uttan at nakað spurdist burturúr. Landsstýrið kann tó ikki áleggja lærarum meiri arbeiði uttan við avtalu við Føroya Lærarafelag. NEVNDIN FØROYA LÆRARAFELAG Til allar limir felagsins Oktober 1998 Setanarbrævið hjá sáttmálasettum lærarum Nú setanarbrøvini loksins eru send lærarum, eru onkrir skeivleikar komnir í ljósmála. Fyrrverandi ársvikarar Í setanarbrævinum hava t.d. allir fyrrverandi ársvikarar og tímalærarar 3 mánaðar royndartíð og 14 daga uppsagnarfreist. Hetta er sjálvandi ikki í lagi. Føroya Lærarafelag hevur vent sær til setanarmyndugleikan fyri at fáa hesi viðurskifti í rættlag. Setanarmyndugleikin gongur við til at broyta hetta, tó uttan at setanarskrivini verða broytt. Dagfestingin, 1. august, fyri setanini er í lagi, men uppsagnartíðin hjá fyrrverandi ársvikarum er nú hendan: Uppsagnartíðin verður at roknað frá tí degi, teir óbrotið hava verið í starvi á skúlanum. Hjálagt hesum skrivi er brævið frá Lønardeildini í landsstýrinum, sum staðfestir ta nýggju uppsagnartíðina. Fyrrverandi ársvikarar eiga at taka avrit av hesum brævi, dagfest 5.10.98, J.nr.: 8312-15-7/98 og varðveita tað saman við setanarbrævinum. Teir, sum enn ikki hava undirskrivað setanarbrævið, kunnu nú gera hetta. Teir fyrrverandi ársvikarar, sum luku treytirnar fyri at fáa fasta setan 1.august, men ikki fingu hesa, varðveita hesi rættindi til komandi skúlaár. Fyrrverandi tímalærarar Fyrrverandi tímalærarar fáa nýtt setanarbræv sendandi, eisini teir, sum longu hava skrivað undir. Í hesum verður dagfestingin fyri setanini sum tímalærari galdandi. Lærarar, sum settir eru tíðaravmarkað Hesir skulu eisini hava setanarskriv, men hava enn ikki fingið hetta. Framyvir verður tað soleiðis, at skal lærari setast tíðaravmarkað, skal grundgeving vera fyri, hví setanin er tíðaravmarkað. T.d. fyri lærara sum er í barnsburðarorlovi ella øðrum orlovi. Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið gjørdu eitt protokollat, dagfest 4. juni 1998, um skiftisskipan í samband við, at lærarar vórðu sáttmálasettir. Hetta protokollat loyvir, í serstøkum føri í hesum skúlaárinum, setanarmyndugleikanum at seta lærarar í tíðaravmarkað starv, hóast tað ikki kann staðfestast, hvønn viðkomandi er fyri. Undirnevndir Føroya Lærarafelag hevur sett hesar undirnevndir: Ein undirnevnd skal fyrireika uppskot til komandi lønarsamráðingar. Ætlanin er eisini at draga limirnar við í hesa viðgerð. Tað stendur sjálvandi altíð limum frítt í boði at koma við uppskotum. Ein undirnevnd skal ráðgeva okkara umboðum í arbeiðsnevndini, sum skal gera uppskot um arbeiðstíð. Ein undirnevnd skal vera blaðnevnd hjá Skúlablaðnum. Undirnevndin, sum tekur sær av eftirlønarspurningum, heldur áfram. Arbeiðstíðin Arbeiðsnevndin, sum skuldi gera uppskot til nýggja arbeiðstíð, er ikki vald enn. Sum kunnugt gjørdi Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag eitt protokollat í summar, sum m.a. segði, at ein arbeiðsnevnd skuldi gera uppskot til nýggja arbeiðstíð. Eisini gjørdi Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag eina semju um, at rundskrivið um tænastutíð hjá tænastumonnum skuldi endurskoðast, soleiðis at arbeiðstíðin hjá tænastumonnum og sáttmálasettum skuldi verða so lík sum gjørligt. Tilráðing frá arbeiðsnevndini skal verða liðug 1. desember. Eitt tilmæli frá hesari nevndini um hóskandi tímatal til felags ráðlegging, felags fyrireiking og felags eftirmeting skal gevast innan 1.november. Við tað at arbeiðsnevndin enn ikki er sett, er eingin vón um, at hesar freistir fara at halda. Hvør skal gera læriætlan(lesiætlan) Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur sent skriv til skúlaleiðararnar um at skipa so fyri, at ítøkiligar læriætlanir verða gjørdar í enskum, kvæðamentan, kvøðing/føroyskur dansur og handaverk og list. Læriætlan(lesiætlan) er ein partur av undirvísingarætlanini. Fyrisitingarlógin er galdandi á hesum øki og § 10, stk 5 sigur, at skúlanevndin ger uppskot til undirvísingarætlanir og broytingar í hesar fyri skúlarnar í kommununi. Skúlanevndin kann smb. §29, 2. stk biðja lærararáðið um ummæli av sínum uppskoti. Skúlaleiðarin eigur at boða skúlanevndini frá hesum. Tá ið um breytir ræður, er sama tímagjald galdandi, sum fyri undirvísingar- og læriætlanararbeiði. Eftirlønarskipan Nevndin hevur samráðingar við Føroya Lívstrygging og við Føroya Banka um eftirlønarskipanina. Samráðingarnar eru positivar og partarnir vita av hvørjum øðrum. Aðalfundar- frásøgnin Nevndin hevur nú fingið aðalfundarfrágreiðingina frá skrivarunum. Teir limir, ið vilja hava frásøgnina frá aðalfundi felagsins 1998, kunnu venda sær til felagið. NEVNDIN FØROYA LÆRARAFELAG Til allar limir felagsins September 1998 100 ára kantatan 3. oktober verður kantatan, sum Føroya Lærarafelag bað Aleksander Kristiansen gera, framførd í Læraraskúlahøllini. Tað er Pauli í Sandagerði, sum hevur gjørt lag til og sum stjórnar kóri og tónleikarum. Umframt at kantatan verður framførd, verður tónleikur og felagssangur. Røður verða hildnar av varaløgmanni, skúlastjórum, lærarum og fyrrverandi formonnum. Eisini fer Føroya Lærarafelag at nýta høvi til at heiðra nakrar limir. Allir limir felagsins eru bodnir við. Skráin er lýst í Skúlablaðnum. Broyting í felagsnevndini Jenny Lydersen hevur boðað frá, at hon tekur seg úr felagsnevndini frá 1. oktober 1998. Jenny varð vald í nevndina 24. september 1988, og hevur sostatt verið í nevndini í 10 ár. Frá 1. oktober 1998 kemur næsti tiltakslimur, Elsa Birgitta Poulsdóttir Petersen, í nevndina. Gjald fyri arbeiði við læriætlan Tá ið lærarar fyri nøkrum árum síðani vóru bidnir at gera undirvísingar- og læriætlanir fyri skúlan, var ein tímaløn ásett fyri tílíkt arbeiði, sum svarar til ta flokking, sum lærugreinaráðgevar eru í. Í samband við at heitt hevur verið á lærarar um at gera nýggjar læriætlanir, mælir Føroya Lærarafelag til at nýta sama frymil í dag við ávísum dagføringum. Hetta førir við sær, at tímalønin fyri tílíkt arbeiði er 181,21 kr. Eftirlønargjaldið Sáttmálin frá 10. juli 1998 sigur, at eftirlønin hjá sáttmálasettum lærarum er 13,75%, og at arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Av tí at samráðingarnar um ta serstøku semjuna um eftirlønarskipanina ikki eru lidnar, hevur nevndin gjørt eina fyribils avtalu um eftirløn við landsstýrið, sum er galdandi til 31. desember 1998. Hendan avtalan ger, at sáttmálasettir lærarar eru tryggjaðir á sama hátt, sum tænastumenn eru í samband við óarbeiðsføri, løst í starvinum og deyða, sjálvt um avtala um eftirlønarskipan ikki er gjørd enn. Í eini eftirlønarskipan fer vanliga umleið ein triðingur av eftirlønargjaldinum til at tryggja tryggingartakaran við óarbeiðsføri, løst í starvinum og deyða, og tveir triðingar til uppsparing. Tí er avtalan, at eftirlønargjaldið á lønarseðlinum hesa tíðina verður 9% í staðin fyri 13,75%. Hetta vil siga, at landsstýrið umsitur henda part av eftirlønini fyri 4,75%. Av tí at Undirvísingar- og Mentamálastýrið longu hevur goldið 13,75% fyri august, t.v.s. 13,75% - 9% = 4,75% ov nógv, verður eftirlønargjaldið fyri september 9% - 4,75% = 4,25%. Gjøldini fyri oktober, november og desember verða 9%. Hesa tíðina, áðrenn eftirlønarskipanin kemur í gildi, fer eftirlønargjaldið fyribils inn á eina konto hjá Lærarafelagnum. Setanarbræv Sambært sáttmálanum, skulu lærarar hava setanarbræv í seinasta lagi 14 dagar eftir setanina. Føroya Lærarafelag hevur skrivliga heitt á skúlamyndugleikarnar at senda setanarbrøvini til lærararnar í seinasta lagi 23. september, so vónandi hava allir lærarar fingið sítt setanarbræv nú. Bøkurnar "100 ára søga felagsins" og "Føroyskir fólkaskúlalærarar" Flestu limum kunnugt hevur felagsnevndin avgjørt, at allir limir felagsins skulu fáa báðar bøkurnar í 100 ára føðingardagsgávu. Bókin "100 ára søga felagsins" verður til sølu í bókabúðunum fyri 295 kr. Bókin "Føroyskir fólkaskúlalærarar" verður ikki seld í fríðari sølu, men kunnu lærarar sum eru í bókini og fólk sum vara av lærarum, fáa hana til keyps frá skrivstovu felagsins fyri 395 kr. Tað eydnaðist at fáa nøkur eintøk út til 100 ára haldið á ólavsøku, soleiðis at teir lærarar sum stukku inn á gólvið í Lærarafelagnum fingu hvør sítt eintak. Nú er alt upplagið komið, so nú er klárt at útvega øllum limunum hesa gávu. Teir limir, sum eru komnir í húsið, hava sjálvandi fingið bøkurnar, men fyri at spara postgjald og arbeiðsorku heita vit á álitisfólkini at gera avtalu við skrivstovu felagsins um besta háttin at útvega limunum í teirra øki bøkurnar. NEVNDIN FØROYA LÆRARAFELAG Til allar limir felagsins Mai 1998 Boð til limir felagsins! Dýra biðidag sendi nevndin í Føroya Lærarafelag um Útvarp Føroya soljóðandi kunngerð:i> "Føroya Lærarafelag noktar limum sínum at søkja størv í fólkaskúlanum, til sáttmáli er gjørdur fyri nýggjari setan av fólkaskúlalærarum". Boð til skúlaleiðarar! Hin 12. mai varð kunngerðin víðkað til at ljóða soleiðis: "Føroya Lærarafelag noktar limum sínum at søkja størv í fólkaskúlanum, til sáttmáli er gjørdur fyri nýggjari setan av fólkaskúlalærarum. Samstundis verður álagt skúlaleiðarum ikki at mæla til nakra setan, fyrr enn loysn er fingin á setanarviðurskiftunum hjá ársvikarum og tímalærarum". Lærarasetanir Sum fráboðað, eru Føroya Lærarafelag og Føroya landsstýrið enn ikki komin ásamt um ein sáttmála fyri ta nýggju lærarasetanina. Hóast samráðingarnar hava gingið væl, eru enn álvarsmál, ið skilja partarnar. Í løtuni er støðan tann, at nevndin metir ikki, at hon hevur fingið ein nøktandi sáttmála. Tí hevur nevndin tikið ta álvarsomu støðu at nokta limum sínum at søkja starv í fólkaskúlanum, til semja er fingin um sáttmálan. Um Skúlaleiðarafelagið hevur felagsnevndin sent tey boð, at viðvíkjandi starvssetanum næsta skúlaár, skulu skúlaleiðarar taka støði í tí vikar- og tímalærarahøpi, sum longu er á skúlanum. Nýggja fólkaskúlalógin Í semjuni, sum felagsnevndin gjørdi við Fíggjarmálastýrið í fjør, var í § 4 ásett ein upphædd, til at seta í verk nýggju fólkaskúlalógina. Upphæddin, sum var í prosentum við støði í lønarútgjaldingunum í 1997, varð greinað út soleiðis: a) 0.5% til leiðarmenning (hetta svarar til 657.090 kr í skúlaárinum 1998/99) b) 1% til lønarumflokkingar í 1998 (hetta svarar til 1.314.130 kr. í árinum 1998) og 2% til lønarumflokkingar í 1999 (hetta svarar til 2.628.360 kr. í árinum 1999) Ósemja hevur tikið seg upp um upphæddirnar til lønarumflokkingarnar, ætlaðar vóru at seta nýggju fólkaskúlalógina í verk. Tað eru m.a. hesi viðurskifti, ið hava gjørt sáttmálasamráðingarnar truplar. Aðalfundurin Aðalfundur felagsins verður í ár hildin á Føroya Læraraskúla, fríggjadagin hin 5. juni 1998 klokkan 10. Ársfrágreiðing um virksemi felagsins verður sum vanligt send limunum, eins og fundarskrá, sum sambært lógum felagsins, skal verða limum felagsins í hendi 8 dagar fyri fundin. Veitslan Eftir aðalfundin verður veitsla fyri limum við maka í samkomuhøllini í Føroya Studentaskúla. Hetta verður 100 ára veitsla felagsins. Umframt veitsludøgurða verður skipað fyri undirhaldi og dansi. Veitslugjaldið er sett til 150 krónur fyri hvønn. Tekningarlisti verður sendur saman við hesum skrivi. NEVNDIN FØROYA LÆRARAFELAG Til allar limir felagsins Mars 1998 Ófriðarlig ársbyrjan Landsstýrið hevur ikki ráð at gjalda okkum lønarniðurskurðin aftur enn, samstundis sum tað gevur ávísum yrkisbólki skattalætta. Hetta var m. a. orsøkin til, at Føroya Lærarafelag tann 7. og 10. desember 1997 og 7. januar 1998, saman við 20 øðrum fakfeløgum, var við í eini yvirlýsing til fjølmiðlarnar, at mótmæla uppskotið um skattalætta. Eisini vóru vit við í mótmælistiltakinum í Tórshavn fríggjadagin hin 9. januar. Sum flestu vita eru lærarar tænastumenn. Tímalærarar og ársvikarar eru settir í tænastumannalíknandi størv; t.d. hava teir somu løn, eftirløn og arbeiðstíð sum tænastumenn. Føroya Lærarafelag hevur ikki heimild at koyra limirnar út í ein arbeiðssteðg. Fer ein lærari í arbeiðssteðg, er tað tænastubrot, og er hetta uppsagnargrund. Fyrispurningur hevur verið, um Stuðulsgrunnur Lima Føroya Lærarafelag kundi rinda fyri persónligan frídag, um hesin varð nýttur til at vísa samhuga. Við tað at nevndin ikki fekk lønarhækkan í staðin fyri hesar frídagarnar undir táverandi samráðingum, metir nevndin ikki at kunna seta gjald á hesar frídagarnar. Hinvegin kunnu limirnir fáa pening burtur úr døgunum, verða teir nýttir ístaðin fyri karensdagar. Nevnast kann, at bert eitt av yrkisfeløgunum, sum fóru í arbeiðssteðg, rindaðu limum sínum lønarendurgjald fyri dagin! Verkfallið hjá YF 7. januar sendi Føroya Lærarafelag samhugaskriv til fjølmiðlar og Føroya landsstýri, har vit vístu okkara stuðul til Yrkislærarafelagið í teirra stríði við Undirvísingar og mentamálastýrið. Í hesum varð m. a. heitt á UM at síggja til, at avtalan verður hildin og at samráðingar við Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara verða tiknar upp í stundini, øllum til sóma. 27. januar var verkfallið enn ikki av, tí sendi Føroya Lærarafelag aftur út tíðindaskriv og fráboðan til landsstýrið, við hóttan um at umhugsa at seta tiltøk í verk, var málið viðvíkjandi næmingatalinum ikki loyst á midnátt tann 29. januar. Ráðstevnur Ráðstevnur hava verið hildnar í Klaksvík og á Viðareiði um nýggju fólkaskúlalógina. Føroya Lærarafelag hevur verið við, og er eisini boðið við til ráðstevnur í Fuglafiðri og í Tórshavn. Sáttmálin Nevndin hevur hesar dagarnar drúgvar samráðingar við Fíggjarmálastýrið. Partarnir hava staðið langt frá hvørjum øðrum, men við at viðgera og mýkja málini er komið langt ávegis. Í løtuni sær tað út sum, tað fer at eydnast at koma ásamt um ein skilagóðan sáttmála fyri komandi lærarasetanir. Hinvegin er spurningurin um at royndarkoyra eitt tillagað ársverk, sum t. d. danir hava, fyribils sleptur. Nevndin hevur ætlanir at hava álitisfólkafund um sáttmálan, men enn meta vit ikki at sáttmálin er búgvin til at viðgera. Vit fara tó, so skjótt vit meta sáttmálan at vera á leið, at kalla til fundar. Arbeiðið við sáttmálanum er ætlað at verða liðugt um 1. apríl. Nýggja fólkaskúlalógin Tann nýggja fólkaskúlalógin kemur í gildi 1. august í ár. Tað eru tó nakrar ásetingar, sum ikki koma í gildi henda dag: Kapittul 5, um undirvísingarskyldu, inn- og útskriving úr fólkaskúlanum, komu longu í gildi 1. januar 1998 Lærugreinin náttúra/tøkni kemur í gildi 1. august 1999. Kravda verkætlanaruppgávan í 9. og 10. flokki fær gildi 1. august 2000. Teir næmingar, sum byrja í 9. og 10. flokki skúlaárið 98/99, fara til fráfaringarroynd fólkaskúlans og víðkaða fráfaringarroynd fólkaskúlans eftir ásetingunum í tí gomlu lógini. Tær reglur, (verandi rundskriv og kunngerðir ), sum eru gjørdar við heimild í tí gomlu lógini, eru í gildi, til tær verða loystar av nýggjum reglum, sum verða gjørdar við heimild í tí nýggju lógini. Skúlamyndugleikin á staðnum er til 1. januar 2001 tann sami, nevniliga býgdaráð/býráð og skúlanevnd. Eftir henda dag, eitur skúlamyndugleikin kommunustýrið og skúlastýrið. Lærararáðið og felagslærararáðið skulu veljast 3 ferðir afturat. Skúlaárini 1998/99, 1999/2000 og 2000/01, tó situr tað seinast valda lærararáðið bert til 1. januar 2001. KT - nevndin KT-nevndin, sum landsstýrismaðurin í skúlamálum setti í fjør, verður liðug við álitið mánadagin hin 9. mars. Næmingatalið Undir verkfallinum hjá Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara fekk FL at vita frá nøkrum skúlum at næmingatalið í summum flokkum var farið upp um 24. § 20 í nýggju fólkaskúlalógini sigur: Við skúlaársbyrjan eigur næmingatalið tey 7 fyrstu skúla árini vanliga ikki at fara upp um 24 í hvørjum flokki. Hetta merkir, at við hvørja skúlaársbyrjan skal metast um floksstøddina, og bert í heilt serstøkum førum kann næmingatalið fara upp um 24. Eftir meginreglunum um floksbýti, § 13, 3. stk, skulu næmingarnir býtast í flokkar, tá ið næmingatalið fer upp um eitt ávíst tal. Hetta gevur eitt meðaltal í flokkunum úr 7 til 19 næmingar, alt eftir hvussu stórur skúlin er. Hetta sigur nakað um, at lógarsmiðirnir meta, at eitt næmingatal undir 20 er hóskandi. Høvuðsreglan eigur tí at vera: Fer næmingatalið upp um 20, eigur at verða umhugsað at býta flokkin í tvey. Fer næmingatalið upp um 24, skal flokkurin býtast. Tað er skúlans leiðsla, sum avger talið á flokkum við hvønn skúla og harvið næmingatalið í flokkunum. Tað átti at verið vanlig mannagongd hjá skúlaleiðslunum at tikið lærararáðið við upp á ráð, tá ið næmingatal í flokkinum umræður. NEVNDIN Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Skúlablaðið Blaðstjórn: Hanus T. Bærentsen, ritstjóri og Nevnd Føroya Lærarafelags. Blaðbólkurin: Hanus T. Bærentsen Geilin 30, 700 Klaksvík. Tlf. 45 72 70, 45 55 25 (Skúlin á Ziskatrøð), Fax. 45 79 30 Jón Ingi Ejdesgaard 690 Oyndarfjørður. Tlf. 44 46 51, 44 46 72 (Oyndarfjarðar Skúli), E-mail: joningi@skulin.fo Lýsingar: Petur S. Rasmussen Djúpagilsvegur 30, 188 Hoyvík. Tlf. 31 12 09 Ætlanin er seinni at leggja Skúlablaðið ella tær týdningarmestu greinarnar í blaðnum út á Internetið. Skúlablaðið nr. 5, juni 1999 67. árg. Úr innihaldinum: Skúlaárslok Aðalfundurin 1999 í bakspeglinum Jóhannes Enni - minningarorð Internetavtala Barnakórstevna Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Bókadeildin - forlagið hjá Føroya Lærarafelag - er stovnað á aðalfundi felagsins 1956. Longu á aðalfundi felagsins í 1950 stóð bókaútgáva á skránni. Jákup M. Kjeld bar málið fram. Hann sat tá í stjórn felagsins og var ógvuliga íðin at fáa bókaútgávu í lag. Hann gjørdi vart við, hvussu illa var statt við bókum, og at serliga tey smáu høvdu lítið og onki at lesa á okkara máli. Á aðalfundinum 1956 varð samtykt at: A) Felagsstjórnin søkir løgtingið um árligan studning til bókaútgávu og B) Felagið letur árligan studning til bókaútgávu, sum ráðini eru til. Í fyrstu bókanevndina vórðu valdir Niels Winther Poulsen, Christian Høj og Jákup M. Kjeld. Jákup M. Kjeld var valdur at umboða bókanevndina. Tær fyrstu bøkurnar, sum Bókadeildin gav út, hevði Jóhannes Enni týtt. Tær vóru "Palo í Grønlandi", sum Knud Hermansen skrivaði og "Nalagaggur", sum Daniel Drastrup skrivaði. Í 1958 varð nevndin í Bókadeildini víðkað til 5 mans. Jens Pauli Heinesen og Svenning Tausen, báðir lærarar í Havn, vórðu tá valdir í nevndina. Svenning Tausen tók við sum formaður í Bókanevndini í 1965 og Jóhannes Enni í 1972. Í januar 1959 kemur Barnablaðið út á fyrsta sinni, og síðani er blaðið komið út uttan slit. Blaðstjóri á Barnablaðnum er Niels Jákup Thomsen. Í 1985 skipaði Lærarafelagið Bókadeildina sum eitt yrkisforlag. Hetta árið var Ingrið Sondum sett sum leiðari á Bókadeildini, og tá ið hon legði frá sær í 1996, var Niels Jákup Thomsen settur sum leiðari á Bókadeildini. Bókadeild Føroya Lærarafelags hevur fingið væl av skafti, síðan forlagið varð stovnað í 1956. Mín Jólabók og Barnablaðið eru komin út at kalla uttan slit øll hesi árini, og harumframt hevur BFL givið út myndabøkur, tekstbøkur til yngri og eldri børn, teknisøgur, alfrøði, klassikarar, ævintýr, ungdómsbøkur, yrkisbøkur og sangbøkur. Bøkurnar eru í tali farnar væl upp um 500. Og vert er at nevna, at seinastu árini er talið av føroyskum upprunabókum vaksið munandi. Bókadeildin Pedda við Stein gøta 9 100 Tórshavn Tlf. 31 76 44, Fax. 31 96 44 E-mail: bfl@bfl.fo Heimasíða: Bókadeildin Dagligur leiðari: Niels Jákup Thomsen Forlagsfólk: Eyðna Magnussen Nevndin: Magnus Hansen, formaður Elsa Birgitta Petersen, næstform. Svenning Tausen Alexandur Kristiansen Martin S. Eidesgaard Jenny Lydersen, eykalimur Skrivstovutíðir: Mánadag-fríggjadag frá kl. 9 til 16. Bókadeildin gevur út: Barna- og ungdómsbøkur, men eisini skaldsøgur og yrkisbókmentir til vaksin Barnablaðið. 8 bløð um árið. Haldaragjald 120 kr. um árið. Mín Jólabók Bókadeildin rekur eisini Bókaklubban. Í klubbanum eru 3 bólkar fyri børn og ein bólkur fyri ung. Til ber at tekna seg sum lim í Bókaklubbanum á Bókamiðsøluni, sum eisini avgreiðir alla søluna hjá Bókadeildini. Pedda við Stein gøtu 9 - FO-100 Tórshavn Tlf. +298 31 68 63, +298 21 68 63 - Fax. +298 31 96 44 - Teldupostur: larfelag@post.olivant.fo Aðalfundurin útsettur! Aðalfundur Føroya Lærarafelags og árligi limafundur hjá Stuðulsgrunni Lima Føroya Lærarafelags, ið var ásettur at verða leygardagin 27, mai 2000 kl. 1000 á Føroya Læraraskúla, verður í staðin leygardagin 17. juni 2000 kl. 1000 á Føroya Læraraskúla Nevndin 30. apríl 2000: Semja undirskrivað Semja millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið 1. mars 2000 hækkar lønin 3,5 % á 01.01.2000 stigi. 1. mars 2001 hækkar lønin 3,0 % á 01.03.2000 stigi. 1. mars 2002 hækkar lønin 2,5 % á 01.03.2001 stigi. Hetta umfatar eisini viðbøturnar, sum ásettar eru í avtalu um viðbøtur, sum kom í gildi 1. august 1998. Við í lønarhækkingini, sum er avtalað omanfyri, eru hesar umflokkingar o.a.: Hesar eru galdandi frá 1. august 2000: 26.04 til 27.04. 13.04 verður strikaður. Leiðarin á Landsmiðstøðini fyri Undirvísingaramboð verður umflokkaður til 35. lønarflokk. Leiðarin á Skúlabókagrunninum verður flokkaður í 34. lønarflokki og limir Føroya Lærarafelags á Skúlabókagrunninum hækka eitt lønarstig. Størvini sum tali- og hoyrilærari verða umflokkað frá 26.4 til 30.3. Serráðgevarastørvini verða flokkað soleiðis: 30-1, 30-2, 30-3 og 32-2. "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um hvussu lærarastørv verða flokkað", sum partarnir avtalaðu at koma í gildi 1. august 1998, verður dagførd samsvarandi hesum. Viðbótin hjá skúlaleiðarum í skúlum við 250-299 næmingum verður hækkað frá kr. 325,73 til kr. 745,73 (01.01.2000 stig). "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um viðbøtur", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, verður dagførd samsvarandi hesum. Hesar eru galdandi frá 1. mars 2001: Innan 1. november 2000 endurskoða partarnir lønarviðurskiftini hjá skúlastjórum, varaskúlastjórum, deildarleiðarum, fyrstilærarum og einalærarum, so tey samsvara við næmingatal, læraratal o.a. Fyrsta punkt í § 1 í "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um arbeiðstíð", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, verður broytt soleiðis við gildi frá 1. august 2000: "§ 1. Vanliga skylduga undirvísingartímatalið er 1.069 tímar árliga, og samsvarar tað við 27 vikutímar á 45 min. í 39,6 vikur. Hjá teimum, sum hava felags ráðlegging, verður ein undirvísingartími settur av til felags ráðlegging. Uppí ráðleggingartíman verður ikki roknað fyrireiking. Hetta ber í sær, at hálvur tími í niðurskurði verður tikin av fyrireikingartíðini. Egin tíð íroknað fyrireikingartíð er 540 tímar um árið". Nevnda avtala verður dagførd samsvarandi hesum. Partarnir eru samdir um, at við gildi frá 1. august 2002 er árliga arbeiðstíðin hjá fólkaskúlalærarum, soleiðis, sum víst er í hjálagda skjali: "Avtala um áseting av árligu arbeiðstíðini hjá fólkaskúlalærarum". Vísandi til § 6 í "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um arbeiðstíð", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, verður niðurskurður fyri flokslærarar I og II frá 1. august 2000 settur at verða 0,035. Vísandi til § 7 í "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um arbeiðstíð", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, verður niðurskurður fyri leiðslu í tíðarskeiðnum 1. januar til 31. juli 2001 settur at verða: Skúlaslag Niðurskurður Grundniðurskurður (1.-7. fl.) 3 tímar um vikuna Grundniðurskurður (1.-7. fl. og meiri enn 300 næmingar) 5 tímar um vikuna Grundniðurskurður (1.-9. fl.) 6 tímar um vikuna Grundniðurskurður (1.-10. fl.) 8 tímar um vikuna Grundniðurskurður framhaldsskúli (8.-10. fl.) 8 tímar um vikuna Grundniðurskurður (1.-10. fl. v/fleiri deildum) 9 tímar um vikuna Fyri hvønn næming 0,06 tími um vikuna Niðurskurður fyri leiðslu til fyrstilærarar: Næmingatal Niðurskurður 1-13 1 tíma um vikuna 14-30 3 tímar um vikuna 31-48 5 tímar um vikuna 49-68 6 tímar um vikuna 69-90 9 tímar um vikuna 91-114 10 tímar um vikuna 115-149 11 tímar um vikuna Frá 1. august 2001 verður niðurskurðurin soleiðis: Grundniðurskurður (7. fl. skúlar) 1 tíma um vikuna Grundniðurskurður (framhaldssk.) 2 tímar um vikuna Grundniðurskurður (Felagssk. Oy) 3 tímar um vikuna Fyri hvønn næming 0,02 tíma Fyri hvønn lærara 0,3 tímar Fyri hvønn pultstíma 0,025 tímar Lærararáðsformaðurin 1 tíma Tímaniðurskurðurin skal tó ongantíð verða minni enn 1 tími. Í sambandi við at arbeiðstíðin hjá leiðarunum í fólkaskúlanum verður umløgd, verður arbeiðstíðin endurskoðað og regulerað í eini nýggjari avtalu. Henda avtala skal galda frá 1. august 2002. Niðurskurðurin fyri skúlavegleiðing verður frá 1. august 2000 roknaður soleiðis: 7.-10. fl.: Næmingatalið í skúlanum 1. september x 0,025. Harumframt verður latin 0,03 tímar/næming fyri teir næmingar í 8.-10. flokki, sum fara í starvspraktikk. Niðurskurðurin fyri skúlavegleiðaraskipanina verður galdandi fyri skúlaøki soleiðis, at niðurskurðurin í hvørjum einstøkum føri verður hóskandi. Minsti tímaniðurskurður fyri skúlavegleiðarar verður 2 tímar. Niðurskurðurin fyri at røkja teldur verður frá 1. august til 31. desember 2000 roknaður soleiðis: Næmingatalið í skúlanum 1. september x 0,015 + talið av teldum í skúlanum 1. september x 0,05. Frá 1. januar 2001 verður lagt afturat: + talið av lærarum x 0,02. Fyri 1. august 2000 verður settur bólkur við umboðum fyri leiðslu, telduvørðir og myndugleikan at endurskoða tørv til niðurskurð innan skúlaárið 2001/2002. Føroya Lærarafelag velur umboðið fyri telduvørðirnar og Undirvísingar- og Mentamálastýrið velur umboðið fyri skúlaleiðsluna. Frá 1. august 2001 fáa skúlar, sum hava skúlabókasavn, 0,06 tímar í niðurskurði fyri hvønn næming, ið skúlin hevur yvir 20. "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um arbeiðstíð", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, verður dagførd samsvarandi punktunum 4-8. Uttan fyri avtalu Undirvísingar- og Mentamálastýrið tryggjar, at tímaniðurskurðurin til skúlabókavørðir verður nýttur til at røkja skúlabókasavnið. Settur verður arbeiðsbólkur við umboðum fyri Føroya Lærarafelag, skúlamyndug-leikarnar og kommunur at orða tilmæli um viðlíkahald av søvnum o.ø. Tilmælið skal vera liðugt 1. juli 2000. Miðað verður ímóti, at hetta verður gjørt við støði í næmingatali, hølum og tímanýtslu. Vísandi til § 13 í sáttmálanum millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið, dagfestur 10. juli 1998, tekur Føroya Lærarafelag stig til, at partarnir fara undir at gera eina reglugerð fyri eina álitisfólkaskipan í mai 2000. Reglugerðin skal vera liðug fyri 1. august 2000, tá hon skal setast í gildi. Partarnir eru samdir um at arbeiða fram ímóti at gera tað, teir hava heimild til, fyri at arbeiðs- og lønarviðurskiftini hjá limum Føroya Lærarafelags, ið starvast á Sernámsdeplinum, verða fingin í rættlag áðrenn 1. desember 2000. Fíggjarmálastýrið letur Føroya Lærarafelag uppskot til viðmerkingar til sáttmálan millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag, dagf. 10. juli 1998, til ummælis áðrenn 1. juli 2000. Semjan, sáttmálin og avtalur, sum Føroya Lærarafelag í skrivi, dagf. 23. november 1999 segði upp at fara úr gildi 1. mars 2000, verða longd til 1. mars 2003 við teim broytingum, sum partarnir eru samdir um sambært hesi semju. Tó fer "Avtala millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag um arbeiðstíð", sum er sett at koma í gildi 1. august 1998, úr gildi 1. august 2002. Sáttmálin, avtalur o.a. verða dagførd samsvarandi omanfyri standandi. Nevndararbeiði, sum nevnd eru í hesi avtalu, verða samsýnt eftir galdandi reglum. Argir, 30. apríl 2000 Fíggjarmálastýrið Føroya Lærarafelag Avtala um tænastumannasettar lærarar Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið avtala við hesum, at arbeiðstíðin, sum er avtalað millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið at galda fyri sáttmálasettar lærarar, eisini verður sett at galda fyri tænastumannasettar lærarar. Pkt. 1 til 13 og 15 til 16 í semju millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið, dagfest 30. apríl 2000, er eisini galdandi fyri tænastumannasettar lærarar. Argir, 30. apríl 2000 Fíggjarmálastýrið Føroya Lærarafelag Avtala um áseting av árligu arbeiðstíðini hjá fólkaskúlalærarum Árliga arbeiðstíðin er 2080 tímar fyri hvønn lærara í fullum starvi, íroknað frítíð, halgidagar og fastar frídagar. Tá ið frítíð, halgidagar og fastir frídagar eru drignir frá, er árliga arbeiðstíðin 1800 klokkutímar. Er mattíðin fastløgd, verður hon ikki roknað við í arbeiðstíðina. Ber ikki til at fastleggja mattíðina, verður hon roknað sum arbeiðstíð og skal verða hildin, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan kann vera upp til 1/2 tíma, og skal lærarin vera til taks, um brúk er fyri tí. Arbeiðsnevnd verður sett at gera uppskot um nýggja skipan fyri arbeiðstíð hjá fólkaskúlalærarum. Partarnir velja 2 limir hvør í arbeiðsnevndina. Nevndin skal vera liðug áðrenn 1. januar 2001. Limir í Føroya Lærarafelag skulu hava høvi til at ummæla uppskotið. Letur arbeiðsbólkurin ikki sítt tilmæli úr hondum til tíðina ella semja ikki fæst, kann landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum áseta arbeiðstíðina. Royndarskipan kann verða sett í verk á ávísum skúlum frá 1. august 2001. Skipanin fær endaliga gildi frá 1. august 2002 og samstundis fer úr gildi avtala um arbeiðstíð, sum kom í gildi 1. august 1998. Avtalan kann verða søgd upp við 6 mánaða freist til endan av einum skúlaári, tó í fyrsta lagi til 31. juli 2005. Argir, 30. april 2000 Fíggjarmálastýrið Føroya Lærarafelag Protokollat um at seta nýggju fólkaskúlalógina í verk. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum setur skjótast til ber ein arbeiðsbólk, ið fær til uppgávu innan 1. januar 2001 at greina út, gera metingar og tilmæli til landsstýrismannin um: Hvussu tættirnir í nýggju fólkaskúlalógini skilabest kunnu setast í verk, soleiðis at hon kann fáast at virka til fulnar eftir teimum málum, sum eru sett í lógini Hvørja ávirkan hetta fær fyri læraran og arbeiðstíðina Hvussu mest fæst burturúr fíggjarligu kørmunum Í arbeiðsbólkin velur Føroya Lærarafelag tvey umboð, harav annað er skúlaleiðari. Fíggjarmálastýrið (Lønardeildin) velur eitt umboð. Undirvísingar- og Mentamálastýrið velur tvey umboð. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum velur eitt umboð fyri skúlanevndir/skúlastýri. Hesi seks velja 7. umboðið, ið verður formaður. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum hevur í hesum sambandi váttað fyri sáttmálapørtunum, at nýggjar uppgávur ikki verða álagdar lærarum uttan so, at støði verður tikið í útgreiningum, metingum og tilráðingum frá arbeiðsbólkinum. Í sambandi við, at landsstýrismaðurin skal orða nýggjar reglur um flokslæraravirksemið, skal kompensatión fyri meira álagt arbeiði takast uppaftur. Argir, 30. apríl 2000. Undirvísingar- og mentamálastýrið Føroya Lærarafelag Innihaldsyvirlit Nýggjasta greinin liggur niðast!!! Roynd Roynd 15-03-00 Re: Roynd Royndarsvar 15-03-00 Lærarafelagið 12-04-00 Re: Lærarafelagið Símun 19-04-00 Re: Lærarafelagið Símun 19-04-00 Vælkomin Martin S. Eidesgaard 15-03-00 Re: Vælkomin Tórhallur 16-03-00 strejka ikki staðfest 17-03-00 Re: strejka ónevndur 18-03-00 Re: strejka ónevndur 18-03-00 Re: strejka Gyðja 19-03-00 verkfallið endar ikki o.s. 20-03-00 verkfallið endar ikki o.s. 20-03-00 Article 11 26-03-00 Tjak um arbeiðssteðgin? Jákup av Skarði, sáttmálasettur lærari 27-03-00 Re: Tjak um arbeiðssteðgin? foreldur 27-03-00 Re: Tjak um arbeiðssteðgin? 27-03-00 Re: Tjak um arbeiðssteðgin? 28-03-00 Re: Tjak um arbeiðssteðgin? Eyðólv 31-03-00 hetta er for galið!! 28-03-00 FÁ EIN ENDA Á HESUM! 28-03-00 FÁ EIN ENDA Á HESUM! 28-03-00 hvordan kommer vi/I videre Lene Rauff Nielsen 31-03-00 Vekfall ``sjálvandi'' 17-04-00 Fundur og parkering Helgi 18-04-00 Re: Fundur og parkering Símun 19-04-00 Re: Fundur og parkering Símun 19-04-00 Arbeiðishugur Jonhard 28-04-00 verkfallið 30-04-00 Deydligasta kjakið í verðini! 02-05-00Lærarafelagið hevur sjálvt meginpartin av skuldini fyri arbeiðssteðgin. Tað er sjálvsagt at felagið ikki kann samráðast um játtan á fíggjarlógini. Tað næsta verður so at Starvsmannafelagið, Sjúkrasystrafelagið og onnur eisini fara at samráðast um játtan á fíggjarlógini, altso eitt reint anarki. Er tað hetta ið lærarafelagið vil ??? Næmingur !! Set teg fyrst inn í málið, ger so tínar viðmerkingar? Legg til merkis, hatta er útleggingingin hjá mótpartinum. Ert tú hin ógegnigi, ið koma skal? Vælkomin til almennu kjak-síðuna hjá Føroya Lærarafelag. Eg takki fyri tað er super at hava strejku í skúlanum tað eru so fáðir tímar sum vit hava undirvísing í og tað er bara super duper og bæði suverent og superrent Ein vansi við at kunna skrivað undir dulnevni er, at nógvar óseriøsar viðmerkingar fara at síggjast. Nú skal hetta roynast. Gleði meg at síggja viðmerkingar her. Dulnevnd ella ikki. Tað er jú ikki hvørt ball man skal fara til og ikki hvørt orð, man skal svara til Hey tit í lærarafelagnum! Nú mugu tit taka tykkum saman, annars endar verkfallið ikki, tað ber ikki til at fólk, sum er í verkfalli skal liggja heima, meðan hini eru í skúla sum um einki var hent. Her merkist einki í samfelagnum. Er hetta til kjak ella fjas? Allarhelst eru nógv, ið atgongd hava á alnótina, ið okkurt gott hava at leggja til kjakið - gevið teimum pláss, t.v.s., strikið okkurt av hasum evnunum inn eru komin. Hvussu við foreldrunum? Tit munnu hava onkra hugsan um hesa støðu vit nú eru komin í, vinarliga setið nøkur orð á, t.d. á hesi síðu. Sum er haldi eg, at lítið hoyrist til tey óseku, rakt eru. Tó skulu tit bæði, ið vóru í Degi og Viku hava rós fyri tykkara leiklut, tit dugdu væl. Eisini var stuttligt at síggja at næmingar av sínum eintingum, luttóku í mótmælisgonguni. Við vón um, at vit eftir arbeiðssteðgin, eiga karmar um ein góðan skúla; við møguleikum hjá børnunum at læra seg almikið og lærarum í tíð hava at fylgja nýggju fólkaskúlalógini. JavS Hurra fyri Kollafjarðar skúlanevnd. Skúlanevndin er umboð foreldranna, hvussu kunnu tey tað, um tey ikki eru virkin nú eingin skúlagongd er. Kollafjarðar skúlanevnd roynir, hvar eru hinar skúlanevndirnar kring landið. Nær fanin endar hesin arbeiðsstegurin.Eg havi fingið at vita at allir næmingarnir skulu møta á mentarmálastýrinum í morgin kl. 7.00, púra ørt í høvdi.Eg ætlaði bara at spyrja um tað passar,at vit skulu møta har. Hetta er ovboðið. Hví hoyrast eingi tíðindi frá lærarafelagnum. Skulu næmingarnir út á barrikadurnar fyri lærarafelagið ella hvat? Nú hevur verið tøgn í fleiri dagar, er ikki tíð uppá at reisa seg upp og halda á? heilsan ein ónøgdur Hetta er ovboðið. Hví hoyrast eingi tíðindi frá lærarafelagnum. Skulu næmingarnir út á barrikadurnar fyri lærarafelagið ella hvat? Nú hevur verið tøgn í fleiri dagar, er ikki tíð uppá at reisa seg upp og halda á? heilsan ein ónøgdur hetta er alt for galið.... eg eri ein næmimgur í 'fólkaskúlanum, og vit hava krav uppá undirvísing....so eg vil bara siga við carstin hansen,signar á brúnni, ella hvør so bestemmar.... tit vistu væl at tann nýggja skúlalógin fór at kosta meiri pengar, so nú kunnu tit also ikki bara siga at tit ikki vilja betala! hetta er farið alt for vítt...vit skulu upp í roynd, og við ongun prógvi sleppa vit ikki víðari í student! er okkara framtíð ikki vigtigari enn pengarnir?? tað eru hóast alt VIT sum skulu stýra landinum um møkur fá ár...men hvat skal henda við okkum um vit ikki læra nakað?? vinarligast fái ein enda á arbeiðssteggin SKJÓTT! vit vilja ikki ganga í skúla í summarfrítíðini! heilsan ein í stúrir fyri framtíðini! hetta líkist ongun! hetta er totalt langt úti! tað virkar sum um at vit(næmingar!) eru tey einastu sum gera nakað við hendan lorta arbeiðssteggin! nógv geva lærarafelagnum skyldini....men tað vil eg ikki gera... trúgvi nú at tað eru politikkarinir sum hava skyldina..men tað skulu also " 2 to tango!" hvat við at gera sum í hoyvíkarskúla? har eru 2-3 lærarir um ein flokk....og ikki sum í øllum øðrum skúlanum.Har hevur man næstan ein lærara til hvørt fagið....og uppá tann mátan fær man einki forhold itl lærarnir....sum er ógvuliga vigtigt..haldi eg! heilsan b.b tað er ótrúliga roti at verkfalli er um at vera liðugt, men verkfalli vísur bara hvussu líti forldur tola av bara teir fyrstu dagarnar søgdu fólk: Hetta líkist svarta ongum, tað er nú tey skulu siga tað ikki tá verkfalli byrja. Nú lærararnir høvdu fund í Norðurlandahúsinum allan seinnapartin í gjár sløddust teir (í mun til "vánaligu" lønina ótrúliga flottu) bilarnir hjá tykkum rundan um NLH. Ásannast skal, at í mun til onnnur stór tiltøk, var parkeringin á góðari leið, men tó vóru nógvir bilar bara settir sum best bar til m.a. allan vegin í svinginum millum ringvegin og Gundadalsvegin. Harmuligt, at tey sum skulu geva nýggju ættarliðunum gott í beinið, ikki hava størri virðing fyri lóg og rætti. Hvar er fyrimyndin? Hvar hevði tú sett bilin? Hvat høvdu tit sagt um tit skuldu stempla inn kl 8 og stempla út kl 17 so fingu tit løn 8 tímar hvønn dag.So høvdu tit 2-3 tímar hvønn dag til ta arbeiði sum skal gerast aftan á skúlatíð.Tá høvdu tit nokk øll sagt upp tí hvussu skal man forlanga at tit skulla arbeiða 8 tímar hvønn dag.Gamalt er at minni ein arbeiðir minni tímir ein at gera. Og so er ta hendan blokkadan,var og hugdi á giljanesi og har sótu tveir lærarir í einum bili og bíndu eingin lærari var og royndi at sleppa inn í skúlan tí teir vóru glaðir at fáa frí so ikki kan sigast at tit hugsa um børnini nei bert um tykkum sjálvar. Hetta skal verða deydligasta kjaksíða í verðini. Man skuldi trúð at tit hövdu tíð, nú tít hava verið í verkfallið í næstan 2 mðr. Og hví skuldi limirnir ikki atkvöða hesuferð? Hetta var tað. Vælkomin á vevsíður Føroya Løgtings Viðmerkingar ella spurningar kunnu sendast til vevstjóran. Síðurnar eru snikkaðar til 800 x 600. Eru trupulleikar av Java forritanini, ber til at síggja síðurnar uttan Java við at trýsta her. Oplysninger på dansk (1 Mb pdf) Information in English (1 Mb pdf) hava sæð vevsíðurnar síðan 28. juni 1998. Dagsskrá fyri munnligar og ófráboðaðar fyrispurningar Munnligir og ófráboðaðir fyrispurningar verða eftir ætlan hesar dagar: Eingir dagar ásettir Fyrispurningar eru á skránni kl. 13.30 allar dagarnar. Munnligir fyrispurningar skula vera umsitingini í hendi í seinasta lagi á middegi dagin fyri. Dagsskrá fyri Løgtingið Skrá Munnligir og ófráboðaðir fyrispurningar Eingin komandi fundur ásettur Løgtingsmál 2000 NB ! Tingsetan 2000 byrjar ikki fyrr enn á ólavsøku 2000 og endar á ólavsøku 2001. Løgtingsmálsyvirlit 1979 Løgtingsmálsyvirlit 1980-1989 Løgtingsmálsyvirlit 1990-1997 Løgtingsmál 1998 Løgtingsmál 1999 Vanlig tingmál Skrivligir fyrispurningar Munnligir fyrispurningar Frágreiðingar Serligar fráboðanir Ymiskt tilfar latið tingmonnum Yvirlit yvir støðuna í tingmálum (tinglisti) Innkomin skriv til tingið Útgreining av atkvøðugreiðslum Vanlig løgtingsmál 2000 Vanlig tingmál 2000 1 Løgtingsfíggjarlógaruppskot 1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2001 2 Uppskot til eykajáttanarløgtingslóg fyri 2001 2 Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Munnligir fyrispurningar 2000 Spyrjari Spurdi Spyrjidato Evni Rúna Sivertsen Helena Dam á Neystabø, lstm. 22.09.1999 Arbeiðsbólkurin viðv. lógini um dagpening vegna sjúku og barnsburð Frágreiðingar 2000 101 Frágreiðingar 2000 1 Løgmansrøðan á ólavsøku 2000 2 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4 í tingskipanini frá , landsstýrismanni um Tinglisti 2000 A. Fíggjarlógaruppskot B. Vanlig tingmál C. Fyrispurningar D. Frágreiðingar Tingmál Framlagt Av 1. viðgerð Nevnd Álit 2.viðgerð 3.viðgerð Atkvøðu- greiðsla Avgreitt Lóg nr. 1 Fíggjarlógir 1. Uppskot til fíggjarløgtingslóg 30.09.99 F.L. K.H. 18.-20.10.99 fíggjarnevnd 14.12.99 16.12.99 20.12.99 16 br.- uppsk. 32-0-0 29.12.99 111/1999 29.12.99 2. Uppskot til eykajáttanarløgtingslóg fyri september 1999 16.09.99 F.L. K.H. 23.09.99 fíggjarnevnd 08.10.99 18.10.99 a.í.n.8-1-19 br.§§1,6,8 25-3-1 21.10.99 23-4-1 22.10.99 87/1999 28/10-99 Vanlig tingmál 2 Uppskot til ll. um br. í ll. um vinnuligan fiskiskap 29.07.99 F.L. J.N. 03.08.99 vinnunevnd 04.08.99 06.08.99 26-0-0 10.08.99 22-0-0 12.08.99 Ll. nr. 80 17.08.1999 100 Fyrispurningar Fráboðaður Atkvøðugreiðsla Atkvøðuúrslit Fyrispurningur svaraður Avgreiddur 1. Til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðv arvagransking (Jenis av Rana) 04.08.99 06.08.99 svarast uttan atkvøðugreiðslu 07.09.99 22.09.99 101 § 51 frágreiðingar 101-1 Ólavsøkufrágreiðing løgmans 29.07.1999 Løgmaður Orðaskifti 3.-4. aug. 99 Løgtingsfíggjarlóg 2000 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 A. Upprunauppskot B. 1. viðgerð C. Nevndarskjøl fíggjarnevndin D. Nevndarskjøl í sernevndarummælum sbr. § 24, stk. 3 í tingskipanini E. Álit F. 2. viðgerð G. 3. viðgerð Ár 1999, 30. september, legði Karsten Hansen, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 1. viðgerð 18.-20. oktober 1999. Málið beint í fíggjarnevndina, sum tann 14. december 1999 legði fram soljóðandi álit. Á tingfundi 16. december 1999 løgdu tingmenninir Hergeir Nielsen, Jógvan við Keldu, Jenis av Rana, Marjus Dam, Kári P. Højgaard og Jóannes Eidesgaard fram soljóðandi broytingaruppskot 2. viðgerð 16. december 1999. Broytingaruppskot minnilutans til § 1 varð tikið aftur. Broytingaruppskot minnilutans til § 5.5.34.2.05 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 5.5.34.4.34 varð tikið aftur. Broytingaruppskot minnilutans til § 5.5.35.1.04 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 6.6.37.5.04 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 6.6.38.1.07 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 6.6.38.1.14 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 6.6.38.2.01 fall 15-0-17. Broytingaruppskot minnilutans til § 6.6.38.2.02 fall 14-0-18. Broytingaruppskot frá Hergeir Nielsen, Jenis av Rana, Kára P. Højgaard, Jógvan við Keldu, Marjus Dam og Jóannes Eidesgaard til § 7 samtykt 23-5-4. Broytingaruppskot minnilutans til § 7.7.23.1.04 fall 14-1-17. Broytingaruppskot minnilutans til § 7.7.23.3.01 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 7.7.23.3.25. fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 7.7.24.3.24 samtykt 17-0-15. Broytingaruppskot minnilutans til § 7.7.24.4.01 fall 15-0-17. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.20.3.15 fall 15-0-17. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.20.3.04 og § 8.8.20.3.10 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.20.4.01 fall 16-0-16. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.1.19 fall 14-1-17. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.1.22 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.6.01 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.6.07 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.7.07 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 8.8.21.8.01 fall 14-0-18. Broytingaruppskot minnilutans til § 10.10.11.1.01 fall 13-0-19. Broytingaruppskot minnilutans til § 20 fall 13-1-18. Broytingaruppskot meirilutans til §§ 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10 og 20 samtykt 19-13-0. Broytingaruppskot frá samdari nevnd til §§ 3, 5, 6, 7, 8 og 20 samtykt 32-0-0. Uppskotið soleiðis broytt samtykt 20-12-0. Uppskotið fer soleiðis samtykt til 3. viðgerð. Á tingfundi 20. december 1999 løgdu tingmenninir Jenis av Rana,Hans Pauli Strøm, Kristian Magnussen, Henrik old, Katrin D. Jakobsen, Jóannes Eidesgaard, Lisbeth L. Petersen, Alfred Olsen og Marjus Dam fram soljóðandi broytingaruppskot til § 2 (Menningarhjálp) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Bjarni Djurholm, Jógvan Durhuus, Heini O. Heinesen, Jákup Sverri Kass, Torleif Sigurðsson, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 6 (Føroya Lívstrygging) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Bjarni Djurholm, Heini O. Heinesen, Jógvan Durhuus, Jákup Sverri Kass, Henrik Old, Lisbeth L. Petersen og Flemming Mikkelsen fram soljóðandi broytingaruppskot til §§ 6 og 9 (Heilsufrøðiliga Starvsstovan Oljufyrisitingin - flyting umhvørvisdeild) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Kristian Magnussen, Flemming Mikkelsen, Henrik Old og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 6 (Heilsufrøðiliga Starvsstovan) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Flemming Mikkelsen, Henrik Old, Lisbeth L. Petersen og Hans Pauli Strøm fram soljóðandi broytingaruppskot til § 6 (Vegir og havnir) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Kristian Magnussen, Flemming Mikkelsen, Henrik Old og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 6 (Strandfaraskip Landsins) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Jóanis Nielsen, Páll á Reynatúgvu, Eyðun Viderø og Hergeir Nielsen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 6 (Strandfaraskip Landsins) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Jógvan Durhuus, Bjarni Djurholm, Heini O. Heinesen, Jákup Sverri Kass, Torleif Sigurðsson, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 7 (Brandskúlin) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Kristian Magnussen, Flemming Mikkelsen, Henrik Old og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 7 (Brandskúlin) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Jóannes Eidesgaard, Jákup Suni Joensen, Dan R. Petersen og Óli Breckmann fram soljóðandi broytingaruppskot til § 7 (Politisk upplýsing) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Finnur Helmsdal, Jákup Sverri Kass, Jenis av Rana og Jóanis Nielsen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 upplýsing og ráðgeving Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Katrin D. Jakobsen, Kristian Magnusssen, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (Landssjúkrahúsið) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Katrin D. Jakobsen, Kristian Magnusssen, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (Suðuroyar Sjúrkahús) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Kristian Magnusssen , Flemming Mikkelsen, Henrik Old og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu) Á sama tingfundi Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Katrin D. Jakobsen, Kristian Magnusssen, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (Ráðgeving fyri føroyingar í Danmark) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Katrin D. Jakobsen, Kristian Magnusssen, Flemming Mikkelsen og Lisbeth L. Petersen fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (Kreppumiðstøð) Á sama tingfundi løgdu tingmenninir Marjus Dam, Jóannes Eidesgaard, Kristian Magnusssen, Flemming Mikkelsen, Lisbeth L. Petersen og Torleif Sigurðsson fram soljóðandi broytingaruppskot til § 8 (serforsorg) 3. viðgerð 20. december 1999. Atkvøðugreiðsla um niðanfyristandandi broytingaruppskot: § 2. Broytingaruppskot frá Jenis av Rana o.fl. til 2.13.3. (Menningarhjálp). Fallið 13-2-17 § 6. Broytingaruppskot frá Bjarni Djurholm o. fl. til 6.37.1. (Partapeningur til Føroya Lívstrygging). Samtykt 25-7-0 § 6 og § 9. Broytingarusspskot frá Bjarna Djurholm o.fl. flyta umhvørvisdeildina hjá Heilsufrøðiligu starvsstovuna til Oljumálastýrið. Samtykt 32-0-0. § 6. Broytingaruppskot frá Lisbeth L. Petersen o.fl. til 6.37.5.04. Heilsufrøðiliga Starvsstovan. Fallið 14-0-18 § 6. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o.fl. til 6.38.1.07. Nýggir landsvegir. Fallið 14-0-18 § 6. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o.fl. til 6.38.2.01. Strandfaraskip landsins.Fallið 14-0-18 § 6. Broytingaruppskot frá Jóanis Nielsen o.fl. til 6.38.2.01. Strandfaraskip landsins. Samtykt 23-7-2 § 7. Broytingaruppskot frá Lisbeth L. Petersen o.fl. til 7.23.3.25. Føroya brandskúli. Tikið aftur § 7. Broytingaruppskot frá Jógvan Durhuus o.fl. til 7.23.3.25. Føroya brandskúli. Samtykt 32-0-0 § 7. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o. fl. til 7.24.7.01. Studningur til politiska upplýsing. Fallið 7-7-18 § 8. Broytingaruppskot frá Finnur Helmsdal o.fl. til 8.20.1.04. Upplýsing og ráðgeving. Samtykt 15-11-6 § 8. Broytingaruppskot frá Lisbeth L. Petersen o.fl. 8.20.3.04. Landssjúkrahúsið. Fallið 14-0-18 § 8. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o.fl til 8.20.3.15. Suðuroyar sjúkrahús. Fallið 15-0-17 § 8. Broytingaruppskot frá Lisbeth L. Petersen o.fl. til 8.20.4.01. Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu. Samtykt 18-2-12 § 8. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o.fl til 8.21.1.19. Ráðgeving fyri Føroyingar í Danmark. Samtykt 24-0-8 § 8. Broytingaruppskot frá Lisbeth L. Petersen o.fl. til 8.21.1.22. Stuðul til feløg (Kreppumistøðin). Fallið 16-0-16 § 8. Broytingaruppskot frá Jóannes Eidesgaard o.fl til 8.21.21.6.01. Serforsorg, rakstur autistar og brekaðí Klaksvík. Samtykt 16-3-13 Uppskotið soleiðis broytt samtykt 32-0-0. Málið avgreitt. Ll. nr. 111/1999 frá 29.12.1999 Løgtingsfíggjarlóg 2000 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri ár 2000 Skjalabók stavur Skjaladagf. Frá Viðvíkjandi Latið nevndini Viðmerkingar A 30.09.1999 Vágs kommunu Suðuroyarsigling 2 túrar pr. dag 21.10.1999 B 30.09.1999 Altjóða Barnalegum Stuðli til C.I.S.V. barnalegur ár 2000 21.10.1999 C 12.10.1999 Tvøroyrar kommunu Suðuroyarsigling 2 túrar pr. dag 21.10.1999 D 19.07.1999 Føroya Handverksmeistarafelag Teknisku skúlunum 21.10.1999 E 28.08.1999 Nevndini fyri Norrøna Eftirskúlan umsókn um stuðul til skúlan 21.10.1999 F 21.10.1999 Fíggjarnevndini til til sernevndirnar ummæli frá nevndunum viðv. løgtingsfíggjarlógini 2000 21.10.1999 G 21.10.1999 Forlagnum SPROTANUM Uppskot um stuðul til undirvísingar- tilfar, sum privat forløg geva út 27.10.1999 H 22.10.1999 Starvsmannafelagnum lønarútreiðslum ár 2000 - framrokningar av lønarkarminum 27.10.1999 I 01.11.1999 Frá nevndini Til løgtingsformannin § 1. Løgtingið 01.11.1999 J 29.10.1999 Frá Helenu Dam á Neystabø til nevndina Innbjóðing til Klaksvíkar sjúkrahús 03.11.1999 K. 01.11.1999 Frá landsstýrismálanevndini til nevndina Ummæli til § 1 03.11.1999 L 03.11.1999 Frá Tekniska Skúla í Tórshavn fíggjarætlan skúlans 2000 04.11.1999 M. 02.11.1999 Frá uttanlandsnevndini ummæli § 2 og § 10 04.11.1999 N 04.11.1999 Frá rættarnevndini ummæli § 2 og 10 05.11.1999 O 03.11.1999 Frá mentanarnevndini ummæli § 7 05.11.1999 P 05.11.1999 Frá trivnaðarnevndini ummæli § 8 05.11.1999 R 05.11.1999 Frá vinnunevndini ummæli § 5, 6 og 9 05.11.1999 S 09.11.1999 Landsbankanum Viðmerkingar viðv. ávirkan á búskapargongd av fíggjarlógini fyri 2000 09.11.1999 T 05.11.1999 Búskaparráðnum Fundarfrásøgn frá fundi við fíggjarnevndina 29.10.1999 09.11.1999 U 08.11.1999 Bláa Krossi Føroya konto nr. 8.20.1.07 Tiltøk móti rúsdrekkamisnýtslu 15.11.1999 V 08.11.1999 Føroya Studentaskúla, Føroya Handilsskúla, Tekniska Skúla Tórshavn játtan á konto 7.23.3.03 ár 2000 15.11.1999 W 09.11.1999 Føroyahúsinum játtanini til Føroyahúsið í Keypmannahavn ár 2000 15.11.1999 X 12.10.1999 Ítróttasambandi Føroya játtanini til ÍSF 18.11.1999 Y 16.11.1999 Fíggjarmálastýrinum Føroya Kærustovni 18.11.1999 Z okt. 1997 Landsskúlafyrisitingini Upprit um sernámsdepilin 22.11.1999 Æ 18.11.1999 Tekniska Skúla í Tórshavn til Undirvísingar- og Mentamálastýrið umsókn um fígging av bilmekanikaralærligaflokki 22.11.1999 Ø 19.11.1999 Fíggjarmálastýrinum broyting av játtanarslagi fyri játtanina til Hvíldarheimið Naina 22.11.1999 AA 12.11.1999 Vinnumálastýrinum Frágreiðing § 6 30.11.1999 AB ódagfest Løgmansskrivstovuni Viðv. §§ 2 og 10 30.11.1999 AC ódagfest Fiskimálastýrinum Viðv. § 5 30.11.1999 AD 24.11.1999 Fíggjarmálastýrinum Viðv. § 3 30.11.1999 AE 16.11.1999 UMMS Viðv. § 7 30.11.1999 AF 23.11.1999 AHS Viðv. § 8 30.11.1999 AG 22.11.1999 Klaksvíkar Sjúkrahúsi Viðv. vitjan á Klaksvíkar sjúkrahúsi 30.11.1999 AH 23.11.1999 Sluppin Johanna Viðv. skuld til landskassan 30.11.1999 Ikki teldutøkt AI 23.11.1999 Formansskapinum Viðv. § 1 30.11.1999 AJ 19.11.1999 Nevndini til Vinnuhúsið Stuðli til vinnu 07.12.1999 AK 26.11.1999 Sumbiar Kommunu Bakkaverju 07.12.1999 AL 12.11.1999 Spastikarafelagnum Uppvenjing 07.12.1999 AM 15.11.1999 Ráðg. f. før. í DK Játtanini 2000 07.12.1999 AN 25.11.1999 Føroya Sparikassa Viðv. fundinum 5/11-99 07.12.1999 AO 07.12.1999 UMMS Føroya Brandskúla 07.12.1999 AP 26.11.1999 Føroya Arbeiðsgevaraf. Vinnustuðli 08.12.1999 AQ 05.11.1999 Karolinu Petersen ALV 08.12.1999 AR 08.12.1999 Formansskapinum § 1 08.12.1999 AS 08.12.1999 Fíggjarmálastýrinum Inntøkumeting 08.12.1999 AT 08.12.1999 Fíggjarmálastýrinum Framskrivingar av konto 08.12.1999 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Latið nevndini 21.10.1999 Skjal A VÁGS KOMMUNA FO-900 Vágur . Tlf. 373024 . Telefax 373539 . Føroyar (Faroe Islands) Vágur,tann 30.september Løgtingsskrivstovan Att:Fíggjamevndin E. Jalsgt. 6 110 Tórshavn Vágs býráð heitir hervið á Føroya Løgting (Figgarnevndina) i samband við figgjarætlanina fyri ár 2000, at so mikið av peningi verður settur av til Suðuroyarsigling, at tað verða i minsta lagið 2 túrar pr. dag til Suðuroy í komandi ári. Vit meta ikki, at tað er ov nógv at krevja minst tveir túrar pr. dag alt árið, og tað er avgjørt neyðugt. Suðuroyarsiglingin kann eftir okkara meting ikki samanberast við aðrar farleiðir i landinum, hon kemur altíð at kosta pening, samanberingin eigur at verða gjørd við samlaða vegakervið í landinum, surn endar suðuri í Akrabergi. Virðiliga b.v. sign. Jógvan Krosslá Býráðsformaður Viðm.: Sama skriv vcrður sent til Løgtingið. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Latið nevndini 21.10.1999 Skjal B ALTJÓÐA BARNALEGUR Reg. Ch- 1004273 AN INDEPENDANT, NON-POLITICAL, VOLUNTEER ORGANISATION PROMOTING PEACE EDUCATION AND CROSS CULTURAL FRIENDSHIP Tórshavn tann. 30. september 1999 Føroya Løgting Fíggjarnevndin Aarvegur 100 Tórshavn Att.: Bjarni Djurholm, form. Umsókn um løgtingsstuðul fyri árið 2000. C. I. S. V., Altjóða Barnalegur takkar fyri stuðulin eftir §15 á løgtingsfíggjarlógini, kr. 20.000, sum er veittur felagnum fyri árið 1999. Hesin stuðul er eisini við til at tryggja virksemi felagsins og tað, at Altjóða Barnalega kann fyriskipast í Føroyum. Í juli mánaði seinasta ár, var hildin Åltjóða Barnalega "Camp of Mabye 1998 " á Tvøroyri í 28 dagar, har 11 -ára gomul børn og leiðarir úr 12 ymiskum londum hittust. Luttakarnir vóru 78 í tali, umframt føroysku hjálparfólkini. Legan var væl fyriskipað, børnini og leiðarnir sóu eisini nógv av Suðuroynni, og luttakarnir vóru sera fegnir fyri vitjanina i Føroyum. Upplýsast kann, at í 1999 luttóku aftur 20 føroysk 11-ára gomul børn á 5 legum. í útlondum saman við 1 leiðara fyri hvørjari legu. Fyri at tryggja leiðarar í komandi árum, hevur felagið í ár sent 3 ungfólk til venjingar uttanlands. C. I. S. V. hevur árliga fleiri ymisk tiltøk fyri at savna inn pening til felagið og til Altjóða Barnalegur, sum hildnar verða í Føroyum. Víst kann verða á, at Løgtingsstuðulin verður nýttur til leguendarnál og til komandi Altjóða Barnalegu, sum hildin verður í Føroyum í juli mánaði ár 2001. Søkt verður tí um stuðul. Um eitt ella annað er ógreitt, ella um spurningar eru, so vinarliga latið okkum frætta. Vinarligar heilsanir C. I. S. V. Føroyar Altjóða Barnalegur -110 Tórshavn sign. Olaf á Stongunum, tilf. arb. 315160 - heima 314691 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Latið nevndini 21.10.1999 Skjal C Tvøroyrar kommuna Býráðsskrivstovan . telefon 3 71 085 - telefax 3 71 814 - postboks 80 - FO 800 Tvøroyri Hin, 12. oktober 1999 Løgtingsins figgjarnevnd Tinghósvegur 1 100 Tórshavn. Tvøroyrar býráð hevur á fundi hin 30. september 1999 samtykt at heita á Løgtingið/fíggjarnevndina um at seta neyðuga upphædd á fíggjarlógina fyri ár 2000 fyri Suðuroyarleiðina - Smyril -, soleiðis at tveir túrar verða silgdir dagliga frá 1. januar 2000 og alt árið. Vit, Suðringar, kunnu ikki longur góðtaka at verða viðfarnir sum 3. floksborgarar i hesum landi. Við heilsan Tvøroyrar Býráð sign. Páll Vang, býráðsformaður Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Latið nevndini 21.10.1999 Skjal D Føroya Handverksmeistarafelag Faroe Trade Masters Association Undirvísingar- og mentamálastýrið Tórshavn 19, juli l 999 Postsmoga 64 Okkara tilv.: EJ/L2/UNDIR002.DOC 110 Tórshavn Att.: Signar á Brúnni Viðv. Teknisku Skúlunum Síðani Teknisku skúlanir vóru settir á stovn, eru stórar broytingar farnar frarn innan handverkaraútbúgvingarnar í Føroyum. Broytingarnar i samfelagnum hava kravt áhaldandi menning av skúlunum og útbúgvingunum. Ásannast má, at títtleikin av broytingunum er í dag so stórur, at tað krevur stóra orku og hegni at halda føroysku útbúgvingunum dagførdar, so tær nøkta tørvin sum føroyska virman krevur. Samstundis er neyðugt, at útbúgvingarnar á einhvønn hátt kunnu javnmetast við útbúgvingarnar í okkara grannalondum. Hugburðurin innan føroysku handverksvinnuna er broyttur nógv hetta tíðarskeiðið, um hvussu tøkniligu ~útbúgvingarnar skulu/kunnu skipast. Hetta er m.a. S.I.T. eitt dømið um. Neyðugt er framhaldandi, at vinnan saman við myndugleikunum skipar fyri, at vinnulívið í Føroyum hevur væl útbúgbið fólk innan allar tættir í vinnuni, og sjálvandi eisini innan handverksvinnuna. Væl útbúgvið fólk er ein partur av kappingarførið okkara við útheimin. Føroya Handverksmeistarafelag hevur ta fatan, at teknisku skúlanir í dag á ávísum økjum hava ilt við at geva tað kravdu dygdina, í teimum útbúgvingum, sum har fara fram. Skulu úitbúgvingarnar lúka tey lógarásettu krøvini, vera lagaðar til framtíðar tørv og tryggja okkum kappingarføra arbeiðsmegi, fult á hædd við grannalondini, er tað neyðugt at skúlunum gevast umstøður fyri hesum. Føroya Handverksmeistarafelag vil við hesum heita á landsstýrismannin í skúlamálum, um at arbeiða fyri, at teknisku skúlanir fáa møguleika fyri, at geva tað kravdu dygdina í útbúgvingunum. Føroya handverksmeistarafelag Vilhelm Johannesen, form. Avrit av hesum brævi er sent til: Anfinn Kalsberg, løgmaður Jógvan á Lakjuní, form. í mentamálanevndini Bjarni Djurholm, form. í figgjarmálanevndini Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Latið nevndini 21.10.1999 Skjal E Nes 28.08.99 Figgjamevndarformaður Bjarni Djurholm, Millum Gilja 121, Hoyvik Sambært avtalu við Andreas Andreassen, skúlastjóra á Norrøna Eftirskúlanum í Hygum, sendi eg avrit av umsókn. okkara til Undirvísingar- og Mentamálastýrið, dagfest tann 20.5.99 og 30.6.99. Fíggjarætlanin fyri 1999, 2000, 2001 er júst endurskoðað. Hendan vísir greitt tørvin á eini hækkan av núverandi stuðulsveiting, um skúlanum skal verða lív lagað i framtíðini. Vónandi verður umsókn okkara viðgjørd við vælvild i fíggjarnevndini. Vegna nevndina fyri Norrøna Eftirskúlan Marjan Nielsen 655 Nes Tlf. 448321 Nes tann 30.06.1999 Til Undirvísingar-og mentamálastýrið v/ Sígnar á Brúnni FO 100 Tórshavn Viðv.: Útgreinan av framtíðini hjá Norrøna Eftirskúlanum Visandi til umsókn okkara frá 20.05.99 og avtalu á fundi tann 29.06.1999 verður hervið send nærri lýsing av eftirskúlanum. Av ti at nýggj nevnd og leiðsla fyri skúlan, ikki var sett fyrr enn 1. mai í ár, hevur tað verið sera torført at marknaðarføra skúlan til komandi skúlaár. Tíðarfreistin hevur verið ov stutt og vit hava av góðum grundum. ikki havt møguleikar at kappast við aðrar danskar eftirskúlar um nærningar, komandi skúlaár. Teir nýggju stuðulslimirnir, hava heldur ikki fingið tíð til at seta seg inn i eftirskúlaskipanina, fyri at fáa innlit í hvat og hvøjar broytingar og stuðul tey kunnu verða við til at veita. Miða verður eftir, at skúlin í framtíðini hevur eitt hóskandi býti ímillum teir "tungu" næmingarnar og so teir, sum eru væl fyri. Á tann hátt verður mett, at størri orka er til at veita tí einstaka næminginum eina hjálpandi hond, bæði bókliga og menniskjaliga. Til tygara kunnleika, hava vit tikið stig til, at fáa í lag eitt samskiftið innan kunningartøkni, ímillum Norrøna Eftirskúlan og framheildsdeild á einurn føroyskum skúla. Harafturat er ætlanin at fáa samskiftið við teir føroysku skúilarnar fyri útisetum sum eru m.a. í Keypmannahavn og Århus. Heimamissiónin stuðlar eftirskúlanum, mentunarliga, átrúnaðarliga og partvís fíggjarliga. Tørvur er á einum føroyskum eftirskúla. Hvørt ár fara nógvir føroyingar niður á danskar eftirskúlar, men tað er bara tann. Norrøni eftirskúlin, sum kann bjóða fráfaringarroynd fólkaskúlans i føroyskum, sum gevur atgongd til víðari lestna heima i Føroyum. Vónandi verður umsókn okkara viðgjørd við vælvild. Ein hækkan av stuðlinum frá 200.000 - 500.000 bøtir munandi um umstøðurnar til at byggja skiúlan uppaftur av nýggjum. Vegna nevndina fyri Norrøna Eftirskúlan Marjan Nielsen 655 Nes Tlf 448321 Norrøni Eftirskúlin Påkjærvej 3 Hygum DK 7620 Lemvig Nes 20.5.99 Føroya Landsstýri Undirvisingar- og Mentamálastýrið Att. Signar á Brúnni, Landsstýrismaður Umsókn um stuðul til Norrøna Eftirskúlan. Norrøni Eftirskúlin, sum hevur 13 ár á baki, verður m.a. stuðlaður av føroysku myndugleikunum og stuðulslimun í Føroyum. Eftirskúlin er eitt alternativ til næmingar, foreldur og tað føroyska skúlaverkið sum vit meta, kann verða við til at menna báðar skúlar. Til tygara kunnleika, arbeiðir Norrøni Eftirskúlin við eini ætlan, har kunningartøkni kann verða við til at styrkja og menna sanskiftið ímillum skúlar, landanna millum. Vísandi tíl vánaligu figgjarstøðuna hjá Eftirskúlanum i løtuni, loyva vit okkurn við hesurn, at senda umsókn inn um hækkan av studningi frá kr. 200.000 til kr. 500.000 árliga. Skal skúlanum verða liv lagað í framtíðini, eru umfatandi ábøtur bráðneyðugar. Hesar ábøtur umfata bæði sjálvan skúlabygningin, undirvísingaramboð og -tilfar. Á aðalfundi á Norrøna Eftirskúilanum í Hygum 29. april, var nýggj nevnd vald. Nevndin, saman við nýggja stjóranum Andreas Andreasen úr Klaksvik, hevur endurskoðað støðuna á skúlanum. Vit mugu ásanna, at skúlanurn tørvar pening fyri at kunna betra karmarnar um skúlans virkið, um vit skulu megna at lyfta skúlan á eitt slíkt støðið, at næmingatalið økist og trivnaðurin á skúilanum gerst betri. Norrøni Eftirskúlin hevur broytt kós, so at sjónarmið skúlans er tann kristna læran. Hervið verður dentur lagdur á, at Norrøni Eftirskúlin er ein føroyskur kristin eftirskúili, ið kann samanberast við aðrar kristnar eftirskúlar i Danmark. Skúlin ynskir av nýggjum, at bjóða føroyingum saman við øðrum norðurlendingum, sum hava áhuga fyri at læra føroyingar og føroyska mentan at kenna, eitt spennandi, øðrvísi og læruríkt skúlaár. Nevndin ynskir, um gjørligt, at fáa ein fund við tygurn um hetta mál. Vónandi verður umsókn okkara viðgjørd við vælvild. Um so er, at tygum ynskja fleiri upplýsingar viðvikjandi roknskapi og øðrum eru tygurn vælkomin at ringja til undirritaða. NB. Avrit er sent til landsstýrismannin i Fíggjarmálum, Karsten Hansen, til kunningar. N.v. Marjan Níels 655 Nes Tlf. 448321 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal A Soljóðandi skriv hevur fíggjarnevndin tann 21. oktober 1999 sent til: 1) Vinnunevndina 2) Trivnaðarnevndina 3) Mentanarnevndina 4) Uttanlandsnevndina 5) Rættarnevndina 6) Landsstýrismálanevndina Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Vísandi á § 24, stk. 3 í tingskipanini biður fíggjarnevndin hervið landsstýrismálanevndina um at ummæla 1) § 5. Fiskivinna, § 6. Vinnumál og § 9. Oljumál o.a. 2) § 8. Almanna- og heilsumál o.a. 3) § 7. Útbúgving og gransking o.a. 4) § 2. Løgmansfyrisiting v.m. og Uttanlandsmál, § 10. Sjálvstýrismál o.a. og Felagsútreiðslur uttanlandsmál 5) § 2. Løgmansfyrisiting v.m. 2.11.1. Kommunal viðurskifti og § 10. Sjálvstýrismál o.a. og Lógarmál 6) § 1 Løgtingi, konto 1.10.1.03. Løgtingsarbeiði (Rakstrarjáttan), undirkonto 22. Eftirlitsuppgávur tingsins, og senda sítt ummæli til fíggjarnevndina í seinasta lagi 4. november 1999. § 24, stk. 3 í tingskipanini er soljóðandi: "Fíggjarnevndin vísir teim táttum í fíggjarlógaruppskotinum, sum snúgva seg um málsøki hjá aðrari nevnd, til ummælis hjá hesum nevndum. Hetta skal gerast, áðrenn ein vika er liðin frá tí, at málið er beint í fíggjarnevndina, og skulu nevndirnar senda fíggjarnevndini sítt ummæli í seinasta lagi 14 dagar eftir, at tær hava fingið málið til ummælis. Fíggjarnevndin kann eisini undir viðgerðini av eykajáttanarløgtingslógum í serligum førum senda uppskotið ella part av tí til ummælis smb.1. pkt., tó skal nevndin í slíkum føri geva sítt ummæli í seinasta lagi eina viku eftir, at hon hevur fingið málið til ummælis." Í viðmerkinginum í tingmáli nr. 122/1998: Uppskot til broyting í tingskipan Føroya løgtings, stendur um hesa broyting: "Hetta er ein av teimum grundleggjandi broytingunum, sum skotið verður upp at gera í tingskipanini á hesum sinni.Tá tingskipanin var til viðgerðar í 1995, var í arbeiðsuppskotinum skotið upp at hava eina slíka skipan, sum hevur fyrimynd í íslendsku tingskipanini. Hetta fekk ikki undirtøku í løgtingsformansnevndini. Seinasta heyst heittu 6 løgtingsmenn á formansskapin um at skipa fyri, at reglan kemur í gildi. Nevndin tekur undir við hesum. Sambært uppskotinum skal fíggjarnevndin senda tær einstøku greinarnar til ummælis hjá sernevndunum. Talan er bert um ummælisrætt, og kunnu tær einstøku nevndirnar ikki gera uppskot til broytingar í teim uphæddum, sum ásettar eru. Reglan er sum høvuðsregla bara galdandi fyri ta árligu løgtingsfíggjarlógina, men kann fíggjarnevndin eisini í serligum føri senda uppskot um eykafíggjarløgtingslóg til ummælis. Tað verður í hesum føri serliga hugsað um, at landsstýrið fer undir nýggj tiltøk, sum ikki hava verið til viðgerðar í løgtinginum áður, og sum ikki krevja lógarheimild fyri at verða sett í verk, men bert ein fíggjarkarm." N. v. Marius Rein skrivari Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 ódagfest, komið til fíggjarnevndina 21. oktober 1999 Latið nevndini 27.10.1999 Skjal G Bjarni Djurholm, formaður i løgtingsins fíggjarnevnd Millum Gilja 121 FR-188 Hoyvík Uppskot um stuðul til undirvísingartilfar, sum privat forløg geva út Privat forløg hava í nøkur ár verið við til at nøkta ein part av tí tørvi, skúlin hevur á føroyskum undirvísingartilfari. Privatu forløgini fáa ikki almennan útgávustuðul til bøkurnar - peningur fæst hvørki úr Mentunnargrunninum ella Skúlabókagrunninum. Skúlabøkur eru ikki mentan, og privat forløg fáa einki úr alment fíggjaða Skúlabókagrunninum. Til tess at bøta um umstøðurnar hjá hesum forløgum og eggja teimum til at vera uppaftur meira við, eigur tað almenna. at skerja útreiðslurnar, forløgini hava, so útsøluprísurin á bókunum kann samsvara vid tað, sum næmingurin hevur ráð til at gjalda - eins og gjørt verður á almenna Skúlabókagrunninum. Hetta fer at gera, at nógv meira. undirvísingartilfar fer at koma á marknaðin. Almenna forlagið Skúlabókagrunnurin setur prís á bøkurnar, sum er prísur, rímiligur hjá næmingunum at rinda. Tann prísurin er ikki veruligi prísurin, sum forlagið skuldi kravt, um forlagið skuldi havt útreiðslur sínar afturgoldnar vid sølu. Við fastari játtan á figgjarlógini ber til hjá Skúlabókagrunninum at skerja prísin - tað kunnu tey privatu ikki. Kanska átti at verið hugt at Skúlabókagrunninum - við dentiá orðið grunnur, sum fíggjar skúlabókaútgávu sum heild. Grunnurin hevur sitt egna forlag, sum virkar undir hesum nevndu serligu treytum, og tað virksemi kann saktans halda fram, men privat forløg, sum gera undirvísingartilfar, eiga eisini at fáa ein part av sinum útreiðslum aftur úr Skúlabókagrunninum, so bøkurnar kunnu verða á marknaðinum fyri ein rímiligan prís hjá næmingum. V. ø. o. Skúlabókagrunnurin heldur fram við sínum virksemi, men figgjar samstundis ein part av útreiðslunum hjá teimum privatu, ið gera undirvísingartilfar, so uppaftur meira tilfar kemur á marknaðin vid ongum meirkostnaði fyri landið. Tað kann verða gjørt soleiðis: Munurin ímillum tann prís, sum privatu forløgini verða noydd at seta á, skulu tey verða før fyri at rinda útreiðslurnar, og kostnaðin, sum næmingurin hevur ráð til at rinda fyri bókina, verður goldin úr játtanini til Skúlabókagrunnin. Einans soleiðis kunnu privatu forløgini verða við) á marknaðinum á jøvnum føti við alment figgjaðu forløgini (Bókadeild Føroya Lærarafelags fær eisini sína. millión) Bók hjá Skúlabókagrunninum, sum søla skuldi golðið aftur, hevði ikki verið keypandi. Prisurin á bókum frá Skúlabókagrunninum er rímiligur, tí at til ber vid almennu játtanini at gjalda útreiðslurnar. Tær veruligu útreiðslurnar til eina bók hjá Skúlabókagrunninum ávirka sostatt ikki útsøluprísin. Sum er, avgera tær veruligu útreiðslurnar hjá privatum forløgum útsøluprísin. Hetta er kappingaravlagandi mannagongd. Til tess at beina henda kappingarójavna burtur skjóta vit upp, at farið verður soleiðis fram nú: Privat forlag, sum gevur út skúlabók, letur - saman vid eintaki av prentaðari bók - avrit av skjølum, ið prógva útreiðslur til prentgerð og prent. Hesi skjøl staðfesta, hvat bókin i royndum eigur at kosta. á marknaðinum, og síðan verður mett um, hvat ið rímiligt er, at slík bók kostar nærningi. Munurin ímillum hesar báðar prísir verður landið at rinda úr Skúlabókagrunninum. Fólk á Undirvisingar - og Mentamáladeildini eftirkanna skjølini og taka støðu til útrokningarnar hjá forløgunum. Til tess at royna skipanina i verki skjótast til ber eigur ávís upphædd - kanska 400.000 kr - av játtanini til Skúlabókagrunnin at verða sett av til aðrar skúlabókaútgávur enn tær almennu. Henda roynd økir ikki um almennu játtanina til skúlabókagerð fer at fáa meira burtur úr sornu játtan tekur ivaleyst part av arbeiðstrýstinum av almenna forlagnum fer at eggja virknum skúla- og forlagsfólkum at arbeiða meira Skúlanum tørvar nógv tilfar, og kappingin, ið stendst av at fleiri forløg sleppa framat, fer betur enn nakað annað tiltak at nøkta tann tørv, ið skúlarnir hava. Fyri Forlagið SPROTAN sign. Jonhard Mikkelsen FR-350 Vestrnanna Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Bræv við skjølum frá Starvsmannafelagnum, dagfest 22. oktober 1999 Latið nevndini 27.10.1999 Skjal H Føroya Løgting Fíggjarnevndin Áarvegur 100 Tórshavn att.: (fíggjarnevndarlimir) Tórshavn 22.10.1999 Viðvíkjandi fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000- lønarútreiðslurnar. Tá fakfeløgini á almenna arbeiðsmarknaðinum í 1993 gingu við til lønarniðurskurð og soleiðis vístu samfelagsinni at vera við til at bjarga samfelagnum, sum var farið av knóranum av ml.a. vánaligari politiskari handfaring og stýring, vardi tað okkum ikki, at politiska valdið vísti okkum so lítlan sóma og virðing, sum gjørt er upp gjøgnum øll 90ini, og sum nú, í framlagda fíggarlógaruppskotinum beinleiðis leggur upp til sáttmálabrot, við ikki at seta av fullan lønarbata, sum feløgini undirskrivaðu við Fíggjarmálastýrið í vár. Lønarniðurskurðurin, sum kom í gildi í 1993, skuldi bert varða í knapt ár, men ikki fyrrenn aftaná drúgt verfall í 1995, kom helvtin aftur av "láninum", samstundis sum vit sjálvi noyddust at gjalda milliónaupphæddir í lønum til limir okkara . Og reallønarfallið vaks við risafetum! Í samráðingunum í 1997 varð avtalað gjørd um hina helvtina av "láninum", soleiðis at 1. januar 1999 var slætt borð viðvíkjandi "láninum" (burtursæð frá karensdøgunum), men reallønarfallið helt áfram og vant meira uppá seg. Tá farið varð undir samráðingarnar seinasta heyst, høvdu vit fyrireika okkum væl, og gjørdu vit neyvar og umfatandi kanningar av, hvørjar fíggjarligu og lønarligu avleiðingarnar av lønarniðurskurðinum høvdu verið. Nevnast kann at lønarniðurskurðurin beinleiðis hevur kostað okkara limum uml. kr.90mill. og reallønarfallið í 90unum hevur verið uml. 26%. Við tí postitivu búskaparligu gongd í samfelagnum seinna partin av 90unum, sóu vit tað sum eina sjálvfylgju, at samfelagið nú fór at vísa sín góða vilja og postivt fór undir, at samsýna okkum fyri bakkastið, ið vit høvdu verið fyri í hesum tíggjuára skeiðnum. Men landsstýrismaðurin í fíggjarmálum og lønardeildin, spældi út við einum beinleiðis negativum boðskapi, um at her hava tit onki at gera,- vit sita tungt á kassanum,- bert eitt stórt 0 (null) kunnu vit bjóða tykkum. Og samstundis royndu tey at kroysta eina høvuðsavtalu niðuryvir okkum, men sum sjálvsagt ikki bar til,- tann boðskapin høvdu myndugleikarnir fingið greitt og týðuliga at vita frá flest øllum fakfeløgum í landinum,- bæði á privata og almenna økinum. Hetta kravið um at trýsta eina høvuðsavtalu niðuryvir fakfeløgini, hevur verið ein av høvuðsorsøkunum til at tað ikki enn hevur eydnast lønardeildini at fáa sáttmála í lag við øll feløgini, og hevur hetta tískil eisini skapt eina ómetaliga stóra og óneyðuga útreiðslu fyri samfelagið. Men hetta var tøkkin og boðskapurin, sum starvsfólk í almennu umsitingini fingu frá fremstu politikkarum okkara,- hesi starvsfólk, sum høvdu knugga og knossast undir mangan óstespiligum umstøðum og beinleiðis lønarniðurskurði, fyri samfelagið hóast alt so dánt kundi virka og yvirliva. Og ikki minst við teirra hjálp og stuðuli eydnaðist at venda gongdini. Men aftur einaferð vórðu vit tveitt út ein drúgvan og dýran arbeiðssteðg, sum eisini hesaferð kostaði felagnum milliónaupphæddir, men sum tó endaði við, at partarnir hóast alt undirskrivaðu semingsuppskot, sum gav okkum uml. 6.5% í lønarábót í einum tvey ára skeiði. Hetta var so dánt, at reallønarfallið steðgaði, men framvegis liggur stóra "eftirsleipið" frá 90unum eftir. At hendan avtalan eisini átti at binda og havt stóran týdning fyri fíggjarmálaráðaharran, var tann seinasta samráðingarnáttin eitt dømi um,- ikki minni enn tveir landsstýrismenn luttóku sum "bakland" hjá landsstýrismanninum, fyri at "trýsta" ein semju ígjøgnum. Og satt at siga væntaðu vit nú eisini, at tann væntandi positivi andin hjá landsstýrimanninum nú fór at koma til sjóndar, og at teir - sjálvsagt- fóru at halda seg til gjørdar avtalur og sáttmálar. Eitt avlop uppá uml. kr. 500mill. vísir, at her er ikki peningamangul orsøkin! Men, sum kunnugt vísir framlagda fíggjarlógaruppskotið, at fíggjarmálaráðharrin beinleiðis fremur sáttmálabrot, við ikki at seta fullu lønarupphæddina av, sum semjan í vár ásetti. Tað einasta landsstýrimaðurn veit ella átti at vita, er at lønarvøksturin, sum varð undirskrivaður og avtalaður í semingsuppskotinum, skal uppá lønirnar í 2000. Boðskapurin, ið fíggjarmálastýrið altíð hevur til stovnar, er at ikki ber til at flyta íløgujáttan til lønir, men bert umvent ,- t.v.s. at lønarjáttan kann flytast til íløgurakstur. Við øðrum orðum, leggur landsstýrismaðurin upp til uppsagnir í seinasta enda, tí eftir uppskotinum eru ikki pengar avsettir, sum nøktar lønarvøksturin, ið avtalaður er. Her skal so eisini leggjast afturat, at flestu starvsfólk hava langa uppsagnartíð, so skal hetta fáa fulla fíggjarliga ávirkan í ár 2000, er talan um at dupulta talið av starvsfólkum er í vanda fyri uppsøgn. Men ikki so frægur stirðil er í, at man leggur greitt fram, hvat tað er sum skal sparast burtur.Her sær út sum at tilvildin skal ráða ! Hetta kann ongantíð verða skynsamur fíggjarpolitikkur! Og samstundis verður appelerað til hesi somu starvsfólk, um at vísa vilja og áræði til at menna føroysku umsitingina ! Máti skal vera við hvat tú kannst bjóða fólki ! Her er talan um so grovt sáttmálabrot, at tað eigur, um nøkur verulig rættartrygd skal finnast her á landi, at fáa álvarsligar avleiðingar fyri landsstýrismannin. At landsstýrismaðurin fremur grovt sáttmálabrot er ávíst omanfyri, men løgtingið, sum ovasta politiska vald, kann ikki góðtaka at sáttmálabrot verða legaliseraði, og er tað tí eitt krav frá okkum, at løgtingið setur av fullu lønarhækkingarnar á fíggjarlógini. Eitt so álvarsligt sáttmálabrot kann ikki fara aftur við borðinum. Ger tað tað, fær hetta ógvusligar avleiðingar fyri samfelagið,- tað eiga allir partar at leggja sær í geyma ! Starvsmannafelagið hevur fingið serkøn fólk, at útgreina avleiðingarnar av, at fullt endurgjald av lønarhækkingini, sambært sáttmálan í vár, ikki verður sett av á fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000. Hendan útrokning og niðurstøða er viðløgd. Vit fara at endurtaka, at vit fara at krevja at fíggjarnevndin og síðani løgtingið taka avleiðingarnar av teimum sáttmálum, sum Fíggjarmálaráðið hevur gjørt við almennu fakfeløgini. Ongin kann liva við, at landsins lóggávuvald fer at legalisera eitt sáttmálabrot hjá einum landsstýrismanni . Vinarliga f.v. Gunnleivur Dalsgarð, formaður Starvsmannafelagið J. H. Schrøtersgøta 9 Fo-100 Tórshavn Hjálagt er framrokningar av lønarkarmum hjá 66 stovnum, ið eru á uppskoti til løgtingsinsfíggjarlóg fyri árið 2000, ið varð løgd fyri løgtingið 30. september 1999. Framrokningarnar av hesum 66 stovnum viðvíkja uml. 3.822 lønarstørvum. Endamál við framrokningunum: Ætlanin við framrokningunum av lønarkarminum hjá aftanfyri nevndu stovnum, er at ávísa at játtanin á fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000, ikki er nøktandi um nýggi lønarsáttmálin, ið kom í gildi í verandi fíggjarári, skal kunna haldast. Grundalag: Grundarlagið undir framrokningunum er játtaður lønarkarmur á løgtings fíggjarlóg fyri 1999. Eftir almennari útsøgn frá fíggjarmálastýrinum er ikki ætlanin at fólk skulu sigast úr starvi í ár 2000 fyri at játtanin til lønir skal kunna haldast. Tó eru ymsar umflokkingar og náttúrlig frágongd í ymsum størvum, soleiðis at starvsfólkatalið 1999, fyri teir stovnar framrokningin umfatar, broytist frá 3.893 til 3.822 í ár 2000. Fyri at taka hædd fyri hesi broyting í starvsfólkatalinum, er játtanin 1999 umroknað til starvsfólkatalið 2000 og síðani nýtt til samanberingargrundarlag. Síðani er umroknaði lønarkarmurin fyri 1999 hækkaður við 6,5% samsvarandi nýggja lønarsáttmálanum. Hesin er síðan samanborin við játtanina á fíggjarlógini fyri ár 2000 og frávikini roknað. Henda framrokningin vísur at netto eru játtaðar kr.10.583.785 ov lítið svarandi til uml. 39 lønarstørv. Einstakir stovnar hava fingið játtað meira pening til lønir enn ein 6,5% hækkað framrokning vísur. Í alt kr. 10.704.474,-. Verður hesar meir játtanir frároknaðar í nettouppgerðini eru kr. 21.288.258 ov lítið játtað til lønir fyri eftirverandi stovnar. Hetta svarar til uml. 77 heiltíðarstørv ella 2,3% av starvsfólkatalin- um. Óvissur: Tá grundalagið undir framroknigini er játtanin til lønir á fíggjarlógini fyri 1999 og ikki veruligu lønarkost- naðurin hetta árið, má metast at framrokningin er tengd við eini ávísari óvissu. Óvissan er einamest um, hvussu játtanir 1999 til lønir samsvara teim veruligu tølunum. Heldur ikki sæst á játtani fyri 1999, um ein partur av lønarhækkingini er íroknaður hetta árið. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Bræv við til løgtingsformannin frá nevndini, dagfest 1. november 1999 Skjal I Harra Finnbogi Ísakson, løgtingsformaður Løgtingið h e r Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 § 1 Løgtingið Í samband við viðgerðina av uppskoti til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 vil fíggjarnevndin hava hesar spurningar nærri lýstar: 1.10.1.02. Eftirløn og bíðiløn til løgtingsmenn (Lógarbundin játtan) Er nøkur bíðiløn til tingmenn? Frágreiðing. 1.10.1.03 Løgtingsarbeiði (Rakstrarjáttan). Undirkonto 21. Stuðul til parlamentariska arbeiðið (floksskrivarar). Nýggj konto. Frágreiðing um ætlanina 1.10.1.10 Nýggjur bygningur til Føroya Løgtings (Løgujáttan). Frágreiðing um ætlanina. Viðvíkjandi 1.10.1.03 Løgtingsarbeiði (Rakstrarjáttan), undirkonto 22. Eftirlitsuppgávur. Landsstýrismálanevndin hevur hesa konto til ummælis og hevur fíggjarnevndin ikki fingið ummæli aftur frá nevndini. Møguliga kemur fíggjarnevndin eisini at seta fram spurningar viðvíkjandi hesi konto. Fíggjarnevndin fer at heita á løgtingsformannin um at koma á fund við nevndina mikudagin tann 3. november 1998, kl. 10.45. N. v. Marius Rein skrivari Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Bræv frá Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismanni til nevndina, dagfest 29. oktober 1999, J.nr. 0.14-990074/14 Skjal J Løgtingsins fíggjarnevnd att: Bjarni Djurholm Løgtingsskrivstovan E. Jalsgøta 6 100 Tórshavn Eftir áheitan frá Sjúkrahúsráðnum fyri Klaksvíkar Sjúkrahús skal verða sagt frá, at Sjúkrahúsráðið hevur viðgjørt spurningin um at bjóða Løgtingsins fíggjarnevnd norður á Klaksvíkar Sjúkrahús fyri at kunna um støðuna á sjúkrahúsinum í løtuni og framyvir. Undirritaða vil við hesum heita á fíggjarnevndina um at siga frá skjótast til ber, um hetta hevði borið til, og nær hetta skuldi verið. Vinarliga sign. vegna Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann Helena Skaalum, skrivari Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Ummæli frá landsstýrismálanevndini til § 1. Skjal K Ummæli frá landsstýrismálanevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið landsstýrismálanevndina um at ummæla §§ 1 Løgtingi, konto 1.10.1.03. Løgtingsarbeiði (Rakstrarjáttan), undirkonto 22. Eftirlitsuppgávur tingsins, á fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundi 28. oktober 1999. Landsstýrismálanevndin skal viðmerkja, at hon tekur ikki undir við ætlanunum um, at landsstýrismálanevndin skal virka sum ein umboðsmaður. Tá viðmerkingar vóru gjørdar til uppskotið til § 38 í stýrisskipanini, var umboðsmaðurin ikki komin upp á tal og viðmerkingarnar til hesa grein skulu tí síggjast í ljósinum av, at ásetingin um umboðsmannin seinni er komin at standa í endaliga samtyktu stýrisskipanarlógini. Landsstýrismálanevndin mælir tí til, at arbeitt verður víðari við ætlanunum um at seta á stovn ein umboðsmann. Tað skal tó verða upplýst, at landsstýrismálanevndin hevur heitt á formansskapin um at sett verður av størri orka til landsstýrismálanevndina til at røkja tær uppgávur, sum liggja á nevndini sambært § 38 í stýrisskipanarlógini. Landsstýrismálanevndin tekur tí undir við, at hædd er tikin fyri hesi áheitan í uppskotinum til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000. Landsstýrismálanevndin, 1. november 1999 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skriv frá Tekniska Skúla Tórshavn við Fíggjarætlan Skjal L Tórshavn, hin 08-11-99 Fíggjarnevnd løgtingsins att: Bjarni Djurholm, formaður P.o.b. 208 FO 110 Tórshavn Viðvíkjandi fíggjarætlan fyri ár 2000 hjá Tekniska Skúlanum í Tórshavn. Sambært avtalu við Bjarna Djurholm, form. verður fylgjandi sent fíggjarnevndini. Skriv til Undirvísingar og Mentamálastýrið, dagf. 27.08.99. Kontobýtt fíggjarætlan (broytt uppseting) Hagtøl 1997- 2000 (talva) Maskinteknikaraútbúgvingin Byggiteknikaraútbúgvingin Hetta er sama tilfar, sum er sent Undirvísingar og Mentamálastýrinum. Fyri betur at lýsa viðurskiftini sum vóru viðgjørd í tlf. samrøðu millum Egon Øregaard, skúlastjóra og Bjarna Djurholm, form., er uppsetingin í "kontobýtt fíggjarætlan" tó broytt nakað. Verður hugt at "Hagtøl 1997-2000" (er ikki sent til UMMS) sæst, at næmingatímatalið er vaksið í stóran mun, meðan stuðulin nærum stendur í stað. Eisini sæst at næmingatilfar minkar, og er hetta beinleiðis í andsøgn við náttúrliga gongd. Hetta hevur tó verið gjørt fyri at skúlin skal verða førur fyri, at halda sínar skyldur mótvegis starvsfólki og viðskiftafólki. Sum eg nevndi í tlf. samrøðuni við Bjarna Djurholm, er ein av stóru trupulleikunum, at ov lítið verður sett av til viðlíkahald av rakstrargøgnum og bygningum. Bygningarnir í Smiðjugerði, var ein fyribilsloysn í 5 ár. Bygningarnir eru nú 20 ár. Teir eru í dag ógvuliga nógv niðurslitnir og er neyðugt m.a. at skifta øll tøkini út. Í 1998 var umsókn send til Føroya Landsstýrið, um stuðul til hetta arbeiði og at hetta varð fíggjað av kontoini til viðlíkahald av gomlum bygningum. Arbeiðið var mett at kosta góðar 800.000 kr. Umsóknin var ikki gingin á møti. Seinnu árini er Skúlaheimið umvælt fyri rættuliga stórar upphæddir, og stendur hetta í dag sum eitt prýði. Tó má sigast, at innbúgvið stendur í "skríggjandi" mótsetningi til stásuligu karmarnar. Vegna sparingar í nógv ár, hevur ikki verði gjørligt at seta pening av til útskifting av innbúgvi í kømurunum, innbúgvi til dagligu nýtsluna á skúlaheiminum, og til rakstrargøgn. Innbúgvið, sum varð keypt tá Skúlaheimið varð tikið í nýtslu í 1975, er framhaldandi í nýtslu. Aftaná at hava verði í brúk í 24 ár er hetta nú so niðurslitið, at ikki er forsvarligt at bjóða næmingunum hetta. Rakstrargøgnini eru eisini niðurslitin, og standa vit frammanfyri eini útskifting av 3 elektrodu-grýtum til køkin. Hetta verður mett at kosta uml. kr.175.000 Nevnast kann í hesum sambandi, at í 1988 var raksturin av Skúlaheiminum á eini fíggjarjáttan fyri seg, og var upphæddin 2.46 mill. kr. Í 1989 var raksturin fyri skúlan og skúlaheimið lagdur saman. Í 1998 javnvigaði raksturin fyri Skúlaheimið við 1.35 mill kr. Í lóg um yrkisskúlar stendur ! § 11 stk.2. Landstýrismaðurin útvegar góðkendum sjálvsognar-stovni sambært hesi lóg stuðul til rakstur av skúlaheimi. Hetta vóru bert nakrar fáar viðmerkingar, sum vísa á, at skúlin hevur tørv fyri eini munandi størri játtan. Víst verður eisini á skriv til Fíggjarnevnd løgtingsins frá Tekniska Skúlanum í Tórshavn, dagf. 30.06.99. Blíðar heilsanir sign. Egon Øregaard, skúlastjóri. TEKNISKI SKÚLIN Í TÓRSHAVN Marknagilsvegur 75 - P.o.& 239 - FO-110 Tórshavn Tlf.- +299 3119 57 - Fax.- +298 3166 21 Undirvísingar og Mentamálastýrið Falkavegur 6, P.ob 32 FO 100 Tórshavn Tórshavn, hin 27-08-99 Í samband vió figgjarætlanina 2000, er umsókn 2000 í súlu fyri seg. Meirkostnaðurin av hesum partinum stavar i stóran mun frá at: S.I.T. og Atstøðisútbúgvingarnar verða førdar í skúlaárinum 2000/2001. Tørvur og ynskir eru um at seta Byggiteknikaraútbúgvingina á stovn aftur á Tekniska Skúlanum í Tórshavn. (ætlan viðløgd) Tørvur og ynski eru um at seta Maskinteknikaraútbúgvingina á stovn á Tekniska Skúlanum í Tórshavn. (ætlan viðløgd) Ætlanin er at seta 2 "økisleiðarar" (inspektørar), komandi ár. Harafturat má viðmerkjast at verður eingin meirjáttan fyri figgjarárið 2000, í mun til figgjarárið 1999 verður skúlin so nógv skerdur, at virksemið á fleiri økjum ikki longur er forsvarligt. Skúlin søkir við hesum um, at játtanin fyri ár 2000 verður hækkað við kr. 3.076.904 í mun til játtanina fyri 1999. Viðmerking: Stýrið skúlans samtykti á stýrisfundi at hava fund við Signar á Brúnni, landsstýrismann, áðrenn figgjarætlanin var send. Hesin fundur var tíverri av ongum. Eftir boðum frá UMMS skal figgjarætlanin latast inn í dag. Av tí at stýrið ikki hevur viðgjørt málið av nýggjum, og av tí at eg ikki havið fingið tilsøgn frá stýrinum, er tað við tí fyrivarni hon verður send. S.v. Egon Øregaard skúlastjóri Stovnur: Tekniski Skúlin í Tórshavn Stovnsnummar: Skúlin & Skúlin & Skúlin & Talva 1: Kontobýtt fíggjarætlan Skúlaheim Skúlaheim Skúlaheim Játtan Fíggjarætlan Umsókn StRk Konto heiti 1999 2000 2000 11 Lønir v.m. 11.058.006 12.005.428 13.551.994 1110 Mánaðarlønt 9.401.518 10.255.148 11.699.010 1111 Tænastumenn 0 0 0 1112 Tímalønt 1.172.688 1.224.829 1.342.481 1140 Samsýningar, viðbøtur o.a. 52.200 0 50.000 1150 Sjálvbodnar fráfaringarskipanir 0 0 1160 Arbeiðsmarknaðargjøld 281.600 304.219 323.763 1170 Eftirlønir 150.000 221.232 136.740 1180 Endurgjøld í sambandi við lønir/periodiseringar 0 0 0 1190 Ymiskt 0 14 Keyp av vørum og tænastum 3.975.127 3.531.564 3.797.643 1410 Ferðing og flutningur, alment sett - innanlands 20.000 20.000 20.000 1411 Ferðing og flutningur, alment sett - utanlands(stýrið) 0 0 0 1412 Ferðing og flutningur, alment sett - uttanlands 300.000 300.000 300.000 1420 Umboðan 5.000 10.000 10.000 1430 Matur og drykkjuvørur 0 0 1441 Orkukeyp til hiting, el 600.000 600.000 500.000 1442 Orkukeyp til hiting, olja og orka annars 0 0 0 1443 Orkukeyp, maskinur, flutningsútbúnaður o.a. 0 0 0 1450 Keyp av vørum/tilfari til víðari sølu 950.000 650.000 550.000 1451 Keyp av vørum/tilfari til víðari sølu - punktgjøld v.m. 0 0 1460 Keyp av pappíri og prentlutum 24.000 24.000 24.000 1469 Keyp av vørum annars 1.491.127 1.363.564 1.793.643 1470 Telefon/lýsingar 130.000 108.000 108.000 1471 Postgjøld 20.000 20.000 31.000 1472 Grannskoðanar-, roknskapa- og løgfrøðiligar tænastur 55.000 55.000 55.000 1473 Trygging 280.000 281.000 281.000 1474 Keyp av vørum og tænastum (EDV) 0 0 1479 Keyp av tanastuveitingum annars 100.000 100.000 125.000 1480 Keyp av vørum og tænastum frá kommunum 0 0 15 Keyp av útbúnaði, netto 765.000 665.000 755.000 1510 Flutningsútbúnaður 0 0 1520 Telduútbúnaður og EDV-menning 0 0 1530 Skrivstovuútbúnaður 0 0 1540 Innbúgv, maskinur og útbúnaður annars 765.000 665.000 755.000 1570 Søla av brúktum flutningsútbúnaði 0 0 0 1580 Søla av brúktum rakstrargøgnum 0 0 0 16 Leiga, viðlíkahald og skattur 1.739.212 1.620.385 1.845.000 1610 Húsaleiga 1.284.000 1.245.000 1.245.000 1620 Leiga av økjum og útreiðslur fyri rættindi 0 0 0 1630 Langtíðarleiga og leiga annars Uttanlandsnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal E.a. Ummæli frá uttanlandsnevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið uttanlandsnevndina um at ummæla § 2 Løgmansfyrisitingin v.m., Uttanlandsmál og § 10 Sjálvstýrismál o.a., Felagsútreiðslur og uttanlandsmál í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 26. oktober og 2. november 1999. Uppá fyrispurning frá uttanlandsnevndini hevur formaðurin í fíggjarnevndini upplýst, at eisini § 2 Fyrisiting, Løgmansskrivstovan, Hernaðarkanning átti at verða ummæld av uttanlandsnevndini. Nevndin hevur gjøgnumgingið tær omanfyrinevndu greinarnar og hevur hesar viðmerkingar: Í sambandi við gjøgnumgongdina av § 2.13.1. hevur nevndin sett løgmanni ávísar spurningar viðvíkjandi verkætlanini "Nord Atlantisk Brygge", og hevur løgmaður eisini svarað hesum spurningunum. Nevndin tekur undir við, at kr. 500.000,- verða settar av sum føroyski parturin av fíggjarligu trygdini í fyrireikingartíðarskeiðnum í sambandi við hesa verkætlan. Løgmaður upplýsir, at um farið verður undir ætlanina, skal Føroyar eftir núverandi ætlan nýta 4,0 mió. kr. umframt omanfyri nevndu kr. 500.000 til ábøtur og nýinnrætting. Afturat hesum kemur so eisini rakstrarpeningur. Nevndin gongur út frá, at áðrenn endalig avgerð verður tikin, um farast skal undir tiltakið, verður spurningurin lagdur fyri Løgtingið til støðutakan. Nevndin ynskir harumframt at gera fíggjarnevndina varuga við, at upphæddirnar, sum settar eru av til viðskiftastovur § 2.13.1., ikki eru reguleraðar fyri lønar- og prísvøkstur. Við hesum viðmerkingum tekur ein samd nevnd undir við uppskotinum til fíggjarlóg fyri ár 2000, hvat viðvíkur teimum greinunum, sum sendar eru uttanlandsnevndini til ummælis. Viðlagt ummælinum eru hesi nevndarskjøl: Statusuppgerð yvir nýtsluna pr. 30. september 1999 á teimum høvuðskonti á fíggjarlógini, sum eru til ummælis í uttanlandsnevndini. E-postur, dagfestur 26. oktober 1999, við spurningum, sum nevndin hevur sett løgmanni viðvíkjandi verkætlanini "Nord Atlantisk Brygge". E-postur, dagfestur 27. oktober 1999, við upplýsingum frá løgmansskrivstovuni um verkætlanina "Nord Atlantisk Brygge". Skriv, dagfest 20. oktober 1999, við upplýsingum frá løgmanni um verkætlanina "Nord Atlantisk Brygge". Uttanlandsnevndin, 2. november 1999 sign. Hergeir Nielsen, formaður sign. Heðin Mortensen, næstformaður sign. Jógvan við Keldu sign. Edmund Joensen sign. Jóannes Eidesgaard sign. Sámal Petur í Grund sign. Jenis av Rana Rættarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal D.d. Ummæli frá rættarnevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið rættarnevndina um at ummæla § 2. Løgmansfyrisiting v.m. 2.11.1. Kommunal viðurskifti og § 10. Sjálvstýrismál o.a. og Lógarmál í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 28. oktober og 4. november 1999. Nevndin hevur gjøgnumgingið tær omanfyrinevndu greinarnar og hevur hesar viðmerkingar: Á konto 10.14.1.01.23, útreiðslur av vali, eru settar av kr. 50.000 fyri 2000. Hetta er ov lítið um landsstýrið skal skipa fyri eini (kannska tveimum) fólkaatkvøðum í 2000. Aðrar viðmerkingar hevur nevndin ikki. Rættarnevndin, 4. november 1999 Sámal P. í Grund formaður Finnur Helmsdal Annita á Fríðriksmørk Rúna Sivertsen Eyðun Viderø Lisbeth L. Petersen Hans Pauli Strøm SKJØL: Skjaladagf. Til/Frá Viðvíkjandi 28.10.1999 Frá nevndini til Løgmansskrivstovuna § 2 og § 10 Apríl 1999 Happadrátturin Ársroknskapurin 1998 03.11.1999 Løgmansskrivstovuni Fólkatkvøðum 04.11.1999 Ummæli frá nevndini til fíggjarnevndina § 2 og § 10 Rættarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal D.a. Fra: Sjúrður Rasmussen Sendt: 28. oktober 1999 12.21 Til: 'Runi Joensen' Cc: 'Høgni Hoydal' Emne: Rættanevndin hevur á fundi í dag havt til viðgerðar ummæli sbr. tingskipanini § 24 stk. 3 av løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000, greinirnar § 2. Løgmansfyrisiting v.m. 2.11.1. Kommunal viðurskifti og § 10. Sjálvstýrismál o.a. og Lógarmál. Í hesum sambandi loyvir nevndin sær at biðja landsstýrið um at senda nevndini avrit av seinasta góðkenda roknskapinum fyri happadráttin og at greiða nevndini frá, hvørjar fólkaatkvøður ætlast hildnar í ár 2000, hvør kostnaður stendst av teimum, og av hvørji konto hesar útreiðslur ætlast at rindast av á fíggjarlógini. Sjúrður Rasmussen, nevndarskrivari Rættarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal D.b. HAPPADRÁTTURIN ÁRSROKNSKAPUR 1998 INNIHALDSYVIRLIT Roknskaparátekning Grannskoðanarátekning Rakstrarroknskapur 1998 Fíggjarstøða pr. 31. desember 1998 ROKNSKAPARÁTEKNING Fylgjandi ársroknskapur fyri 1998 verður framlagdur til góðkenningar. Tórshavn, hin 1. mars 1999 Happadrátturin Eyðbjørg Mikkelsen Nevndin: Jalgrim Hilduberg Tórbjørn Mikkelsen Jona Henriksen Jákup Nielsen Ann-Mari Dam GRANNSKOÐANARÁTEKNING Vit hava grannskoðað ársroknskapin hjá Happadráttinum fyri árið 1998, sum leiðslan hevur sett upp. Útinningin av grannskoðanini Í samsvari við alment viðurkendar grannskoðanarmeginreglur hava vit lagt til rættis og útint grannskoðanina við atliti til at fáa grundaða sannføring um, at í ársroknskapinum eru ikki týðandi skeivleikar ella brek. Undir grannskoðanini hava vit, eftir meting um týdning og risiko, kannað grundarlagið og sannanina viðvíkjandi teimum upphæddum og øðrum upplýsingum, sum standa í ársroknskapinum. Vit hava samstundis tikið støðu til tann roknskaparhátt og tær roknskaparligu metingarnar, sum leiðslan hevur valt. Eisini hava vit mett um, hvørt upplýsingarnar í roknskapinum sum heild eru nøktandi. Grannskoðanin hevur ikki givið orsøk til nakað fyrivarni. Niðurstøða Tað er okkara fatan, at ársroknskapurin er greiddur í samsvari við tey krøv, ið lóggávan setur roknskaparhaldi, og at hann gevur rætta mynd av stovnsins ognum og skyldum, fíggjarligu støðuni og rakstrarúrslitinum. Tórshavn, hin 27. apríl 1999 P/F Grannskoðaravirkið INPACT statsaut. revisorar Jógvan Amonsson Birgir Árting statsaut. revisor Rakstrarroknskapur fyri tíðina 1. januar til 31. desember 1998 INNTØKUR Í útboði 5.600.000 - Óselt 1.356.650 4.243.350 Drignir vinningar 3.920.000 - Vinningar landskassans 882.113 3.037.887 1.205.463 Forfallnir ikki útgoldnir vinningar 36.800 1.242.263 ÚTREIÐSLUR 10% samsýning til seljarar 424.335 Eftirlit og roknskaparhjálp 254.877 Lýsingar 82.114 Prentlutir 28.436 Arbeiðsmarknaðargjøld 7.323 MVG 36.287 Samsýning til grannskoðan 26.000 Samsýning til nevnd 9.687 Elektron 8.900 Skrivstovutilfar 1.771 Porto v.m. 6.072 885.802 Rakstrarvinningur 356.461 Ið skal býtast soleiðis: 1/3 til Í. S. F. 118.820 2/3 í grunn ætlaður brekaðum 237.641 356.461 Fíggjarstøða pr. 31. desember 1998 AKTIV Millumrokning við Føroya Gjaldstovu 868.151 Millumrokning við seljarar 685 AKTIV TILSAMANS 868.836 PASSIV 10% vinningar landskassans 392.000 Skyldugir vinningar 120.375 Rakstrarvinningur at útgjalda: Í. S. F. 118.820 Í grunn ætlaður brekaðum 237.641 356.461 PASSIV TILSAMANS 868.836 Rættarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal D.b. Fra: Rúni Joensen [mailto:ruj@fl.fo] Sendt: 3. november 1999 10.46 Til: 'Sjúrður Rasmussen' Emne: SV: Til Sjurð Rasmussen, Ætlanin er at skipa fyri fólkaatkvøðu í 2000 um sáttmálan, ið landsstýrið fer at gera við ríkisstjórnina ríkisrættarligu støðu Føroya. Mest sannlíkt er at uppskotið til grundlóg ikki verður búgvið at leggja til fólkaatkvøðu í 2000. Peningur er settur av til upplýsing í samband við fólkaatkvøður á grein 10 í fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000, og ikki til fólkaatkvøðurnar sjálvar. Umframt fólkaatkvøðuna um sáttmálan í 2000 verður eisini kommunuval. Heilsan Rúni Rættarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal D.d. Ummæli frá rættarnevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið rættarnevndina um at ummæla § 2. Løgmansfyrisiting v.m. 2.11.1. Kommunal viðurskifti og § 10. Sjálvstýrismál o.a. og Lógarmál í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 28. oktober og 4. november 1999. Nevndin hevur gjøgnumgingið tær omanfyrinevndu greinarnar og hevur hesar viðmerkingar: Á konto 10.14.1.01.23, útreiðslur av vali, eru settar av kr. 50.000 fyri 2000. Hetta er ov lítið um landsstýrið skal skipa fyri eini (kannska tveimum) fólkaatkvøðum í 2000. Aðrar viðmerkingar hevur nevndin ikki. Rættarnevndin, 4. november 1999 Sámal P. í Grund formaður Finnur Helmsdal Annita á Fríðriksmørk Rúna Sivertsen Eyðun Viderø Lisbeth L. Petersen Hans Pauli Strøm SKJØL: Skjaladagf. Til/Frá Viðvíkjandi 28.10.1999 Frá nevndini til Løgmansskrivstovuna § 2 og § 10 Apríl 1999 Happadrátturin Ársroknskapurin 1998 03.11.1999 Løgmansskrivstovuni Fólkatkvøðum 04.11.1999 Ummæli frá nevndini til fíggjarnevndina § 2 og § 10 Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.j Ummæli frá mentanarnevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið mentanarnevndina um at ummæla § 7 í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 27. og 29. oktober og 1. og 3. november 1999. Nevndin hevur gjøgnumgingið tær omanfyrinevndu greinarnar og hevur hesar viðmerkingar: Nevndin heldur ikki, at uppsetti fíggjarkarmurin fyri fólkaskúlan fer at halda, eisini um sæð verður burtur frá møguligari hækking, sum stavar frá samráðingum við Føroya Lærarafelag í mars 2000. Her verður eitt nú hugsað um forskúlaflokkar, skúlavegleiðaraskipan og læraraeftirlønir. Sjónvarp Føroya roknar í fíggjarætlan síni við, at inntøkurnar fara at hækka við góðum 5,5 mió kr. í mun til roknskapin 1998. Hetta er ein hækking uppá góð 25 %, og ger nevndin vart við, at henda metta hækking kemur ikki at halda, og henda uppseting fer at hava við sær, at Sjónvarpið í komandi ári skal fremja munandi skerjingar, ella at landskassin má veita studningsupphædd við eykajáttan, fyri at virksemi sjónvarpsins kann halda á óbroytt. Nevndin mælir fíggjarnevndini til at strika C átekningar til § 7 nr. 1, 3, 5, 6 og 7. Fíggjarlógin skal vísa eina sanna mynd av øllum inntøkum og útreiðslum landsins í 2000. Spurningurin um at nýta avlop/hall komandi árið er spurnignur um at seta meiri/minni á fíggjarlógina ár 2001. Nevndin vísir á, at frítíðarfeløg og onnur feløg, sum fáa ávísar studningsupphæddir, eru fyri reellari lækking ígjøgnum fleiri ár, av tí at upphæddirnar ikki eru dagførdar samsvarandi príshækkingum, og mælir til, at upphæddirnar verða dagførdar. Ein óheppin gongd er í útreiðslubýtinum millum skúlamáls- og mentamálsøkið. Mentanarøkið fer niður við 3,3 mió. kr., meðan skúlamálsøkið hækkar við 33,8 mió. kr. Her átti betri javnvág at verið. Harumframt er ein umfordeiling farin fram innan mentanarøkið, sum nevndin als ikki kann ganga undir, har serliga ÍSF hevur verið fyri vanbýti. Heðin Mortensen vísir á, at sera hugstoytt og ørkymlandi kennist tað, at stuðulin til Ítróttarsambandið Føroya minkar við heili 75% - úr 2,0 milliónum niður í kr. 560.000,-. Konstanterast kann, at stuðulin, sum her verður tikin frá Ítróttarsambandinum, verður nýttur til at hækka aðrar konti til mentan og útbúgving og gransking. Fyri at gera greitt fyri fíggjarnevndini, er niðanfyri er sett upp í konti, sum kunnu javnast, soleiðis at hetta vanbýtið kann rættast, áðrenn ov seint er: 7.23.1. Útbúgving og gransking hækkað við 2.264.000 kr. 7.23.2. Fólkaskúlin - - 16.370.000 kr. 7.23.3. Miðnámsútnúgving - - 1.434.000 kr. 7.23.5. Fólkaupplýsing - - 710.000 kr. 7.23.6. Hægri útbúgving og gransking - - 2.430.000 kr. 7.23.7. Lestrarstuðul - - 10.200.000 kr 7.24.1. Ymiskar útreiðslur - - 522.000 kr. 7.24.2. Skapandi og útinnandi virksemi - - 300.000 kr. 7.24.3. Mentanaravrik - - 1.033.000 kr. 7.24.6.11. Graslíkivøllir og grasvøllir - - 302.000 kr. 7.11.1. Fyrisiting - - 1.213.000 kr. Mentanarnevndin, 3. november 1999 Katrin Dahl Jakobsen næstformaður Kjartan I. Joensen Annita á Fríðriksmørk Finnur Helmsdal Jóanis Nielsen Heðin Mortensen Jenis av Rana. Skjaladagf. Til/Frá Viðvíkjandi 30.06.1999 Frá Tekniska Skúla í Tórshavn Til mentanarnevndina, Jógvan á Lakjuni Fíggjarviðurskiftum skúlans 19.07.1999 Føroya Handverksmeistarafelag Til UMMS Teknisku skúlunum 13.10.1999 Til mentanarnevndina frá Nevndini fyri Norrøna Eftirskúlan Fíggjarviðurskiftum skúlans 22.10.1999 Frá Sprotanum til mentanarnevndina Uppskot um stuðul til undirvísingartilfar, sum privat forløg geva út 27.10.1999 Spurningar frá 1. nevndarfundi § 7 01.11.1999 Svar frá UMMS uppá spurningar frá 1. nevndarfundi § 7 29.10.1999 Spurningar frá 2. nevndarfundi § 7 01.11.1999 Svar frá UMMS uppá spurningar frá 2. nevndarfundi § 7 03.11.1999 Svar frá UMMS uppá spurningar frá 3. nevndarfundi § 7 03.11.1999 Frá Føroya lærarafelag til nevndina Fíggjarlóg - lønarkarmi 03.11.1999 Rætting og fyrivarni frá UMMS Svf og Skjalasavninum Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.a. TEKNISKI SKÚLIN Í TÓRSHAVN Marknagilsvegur 75 - P.o.b. 239 - FR-110 Tórshavn Tlf- +298 11957 - Fax: +298 16621 E-mail: tst@post. olivant.fo t@post olivant.fo Harra Jógvan á Lakjuni, formaður í Mentamálanevnd Løgtingsins P.o.b. 208 FO-110 Tórshavn Tórshavn, 30.06.99 Seinasta árið, er vorðið alt meira greitt, at figgjarviðurskifti skiúlans ikki eru nøktandi. Grundgevingarnar fyri hesum eru sjálvsagt drúgvar, men verður her i stutturn nøkur viðurskifti tikin frarn, sum lýsa hetta. Skúlin húsast i hølum bygd av Tórshavnar Kommunu, og var hettar ein fyribilsloysn i 5 ár. Nú eru 20 ár runnin, og eru bygningar og rakstrargøgn nú so niðurslitin, at stórur tørvur er á umfatandi ábótum. Fyrst í 90unum var SIT sett á stovn. Hóast stóra mótstøðu tey fyrstu árini, hevur SIT nú funnið sitt pláss í føroyska vinnulívinum/samfelagnum. Í dag er SIT skipanin fult út góðtikin og brúkt av føroysku vinnuni. Útbúgvingin hevur ment seg, og er Atstøðisútbúgvingin eitt neyðugt framhald av SIT. Tiðliga í 90unum vóru útbúgvingarnar, Tekniskur hjálpari og Byggiteknikari niðurlagdar á skúlanurn. Samstundis gjørdi figgjarliga kreppan í 90unum álvarsliga vart við seg í samband við lærlingatilgongdina. Fyrisiting skúlans hevur gjørt eitt yvirlit yvir árliga landskassastuðulin til Tekniska Skiúlan í Tórshavn (viðlagt). Sjálvsagt eru viðurskifti, sum ikki eru tikin við í hesum yvirlitinum. Tó gongur greitt fram, at samanborið við figgjarárið 1987, er ikki samsvar millum virksemið og játtan fram til 1998. Sum víst verður á omanfyri, er skúlin farin gjøgnum. ógvusligar broytingar. Somuleiðis er ikki verulig hædd tikin fyri vistu prístalsbroytingarnar seinastu 12 árini. Sostatt er grundarlagið, fyri støðutakan um, hvussu peningur verður játtaður til skúilan, eisini broytt íf stóran mun. Loysnirnar hava oftast verið, at søkt var um eykajáttan og má sigast at myndugleikarnir hava skilt tann tørv skúlin hevur havt. Nevnast kann at periodiseringar av lønum og vørulagrum uppá uml. kr. 800 000 vóru gjørdar fyri figgjarárið 1998. Hetta gjørdi at rakstrarroknskapin javnvigaði við uml. kr. 0 Tó hava hesar og líknandi loysnir gjøgnum árini ikki tikið útgangsstøði í teimum grundleggjandi tørvunum fyri figgjarligari játtan til skúlan. Mælt verður til at ein grundleggjandi analysa verður gjørd av figgjartørvi skúlans. Vísandi til omanfyrinevnda, er tað skúlans meting, at tørvur er á eini meirjáttan uppá uml. 2 mió. kr. komandi figgjarár, skal skúlin veita lógarásettu undirvísingina. Í hesi metan er meirútreiðslan, orsakað av úrslitinum av lønarsamráðingunum í vár, ikki íroknaðar. Annar trupulleiki sum er ikomin seinasta árið er, at virksemisætlanin fyri skúlan hevur verið álvarsliga undirmett. KPMG statsaut. revisorar Sp/f, hava eftir áheitan frá skúlastjóranum gjørt eina gjøgnumgongd og kanning i samband við hesi viðurskiftini. Samanlagt er teirra metan at uml. kr. 600.000 er ov lítið i skúlans virksemisætlan fyri 1999. Hesi viðurskiftini hava fingið avleiðingar, innanhýsis á stovninum. Niðurstøða: Út frá nevndu viðurskiftum verður heitt á formannin í mentamálanevndini um at taka stig til at lýstu viðurskiftini verða viðgjørd á einum sunnum. grundarlagið. Vegna tey viðurskiftini sum eru íkomin innanhýsis á stovninurn í sambandi við ger av fíggjarætlan fyri 1999, er ógjørligt at taka rætta útgangsstøðið fyri fíggjarætlanini komandi fíggjarár. Fíggjarætlanin fyri ár 2000 eigur at verða Undirvísingar og Mentamálastýrinum í hendi í seinasta lagið mánadagin 5. juli 1999. Tað er tí av stórum týdningi at hesi viðurskiftini verða viðgjørd so skjótt tað er gjørligt. Eisini er neyðugt at fáa játtan frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, um at tíðarfreistin fyri innlating av fíggjarætlanini verður longd í mun til viðgerðina av lýstu viðurskiftunum. S. v. sign. Tummas H. Sørensen, stýrisforrnaður Egon Øregaard skúlastjóri Sama bræv er sent til: Bjarni Djurholm, Figgjamevnd Løgtingsins Anfinn Kallsberg, løgmaður Signar á Brúnni, landsstýrismaður Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.b. Føroya Handverksmeistarafelag Faroe Trade Masters Association Tórshavn 19, juli l 999 Okkara tilv.: J/L2/UNDIR002.DOC Undirvísingar- og mentamálastýrið Postsmoga 64 110 Tórshavn Att.: Signar á Brúnni Viðv. Teknisku Skúlunum Síðani Teknisku skúlanir vóru settir á stovn, eru stórar broytingar farnar frarn innan handverkaraútbúgvingarnar í Føroyum. Broytingarnar i samfelagnum hava kravt áhaldandi menning av skúlunum og útbúgvingunum. Ásannast má, at títtleikin av broytingunum er í dag so stórur, at tað krevur stóra orku og hegni at halda føroysku útbúgvingunum dagførdar, so tær nøkta tørvin sum føroyska virman krevur. Samstundis er neyðugt, at útbúgvingarnar á einhvønn hátt kunnu javnmetast við útbúgvingarnar í okkara grannalondum. Hugburðurin innan føroysku handverksvinnuna er broyttur nógv hetta tíðarskeiðið, um hvussu tøkniligu ~útbúgvingarnar skulu/kunnu skipast. Hetta er m.a. S.I.T. eitt dømið um. Neyðugt er framhaldandi, at vinnan saman við myndugleikunum skipar fyri, at vinnulívið í Føroyum hevur væl útbúgbið fólk innan allar tættir í vinnuni, og sjálvandi eisini innan handverksvinnuna. Væl útbúgvið fólk er ein partur av kappingarførið okkara við útheimin. Føroya Handverksmeistarafelag hevur ta fatan, at teknisku skúlanir í dag á ávísum økjum hava ilt við at geva tað kravdu dygdina, í teimum útbúgvingum, sum har fara fram. Skulu úitbúgvingarnar lúka tey lógarásettu krøvini, vera lagaðar til framtíðar tørv og tryggja okkum kappingarføra arbeiðsmegi, fult á hædd við grannalondini, er tað neyðugt at skúlunum gevast umstøður fyri hesum. Føroya Handverksmeistarafelag vil við hesum heita á landsstýrismannin í skúlamálum, um at arbeiða fyri, at teknisku skúlanir fáa møguleika fyri, at geva tað kravdu dygdina í útbúgvingunum. Føroya handverksmeistarafelag Vilhelm Johannesen, form. Avrit av hesum brævi er sent til: Anfinn Kalsberg, løgmaður Jógvan á Lakjuní, form. í mentamálanevndini Bjarni Djurholm, form. í figgjarmálanevndini Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.c. Nes 13.10.99 Mentunarnevnd Løgtingsins att: Jógvan á Lakjuni Sambært samrøðu við Signar á Brúnni, landsstýrismann, 12.10.1999, er leiðslan fyri Norrøna Eftirskúlan munnliga kunnað um, at pengar ikki eru til eina eykajáttan innan karmarnar hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Umbøn okkara er tískil ikki við í fíggjarlógaruppskotinum. Signar á Brúnni mælti tí til, at umsókn okkara um eina eykajáttan verður stílað beinleiðis til Løgtingsins fíggjarnevnd. Bjarni Djurholm, formaður í fíggjarnevndini, vísir fyrst til mentunarnevndina til ummælis. Dentur verður lagdur á, at skúlin í løtuni er í einari sera álvarsamari fíggjarligari kreppu, sum førir við sær, at skúlin má steingja við árslok, um eingin loysn fæst í málinum. Leiðslan fyri Norrøna Eftirskúlan loyvir sær tí hervið, enn einaferð, at søkja um eina eykajáttan, eina hækkan av verandi játtan, frá 200-500.000 kr. um árið. Vónandi verður umbøn okkara møtt við vælvild saman við einari skjótari viðgerð, um greiða skal fáast á, um skúlanum er lív lagað eftir árslok ár 2000. Avrit av hesum brævi er sendt Signari á Brúnni, landsstýrismanni, og Bjarna Djurholm, formanni í fíggjarnevndini Vinarliga Vegna nevndina fyri Norrøna Eftirskúlan Marjan Nielsen 655 Nes Tlf. 448321 Nes tann 30.06.1999 Til Undirvísingar-og mentamálastýrið v/ Sígnar á Brúnni FO 100 Tórshavn Viðv.: Útgreinan av framtíðini hjá Norrøna Eftirskúlanum Visandi til umsókn okkara frá 20.05.99 og avtalu á fundi tann 29.06.1999 verður hervið send nærri lýsing av eftirskúlanum. Av ti at nýggj nevnd og leiðsla fyri skúlan, ikki var sett fyrr enn 1. mai í ár, hevur tað verið sera torført at marknaðarføra skúlan til komandi skúlaár. Tíðarfreistin hevur verið ov stutt og vit hava av góðum grundum. ikki havt møguleikar at kappast við aðrar danskar eftirskúlar um nærningar, komandi skúlaár. Teir nýggju stuðulslimirnir, hava heldur ikki fingið tíð til at seta seg inn i eftirskúlaskipanina, fyri at fáa innlit í hvat og hvøjar broytingar og stuðul tey kunnu verða við til at veita. Miða verður eftir, at skúlin í framtíðini hevur eitt hóskandi býti ímillum teir "tungu" næmingarnar og so teir, sum eru væl fyri. Á tann hátt verður mett, at størri orka er til at veita tí einstaka næminginum eina hjálpandi hond, bæði bókliga og menniskjaliga. Til tygara kunnleika, hava vit tikið stig til, at fáa í lag eitt samskiftið innan kunningartøkni, ímillum Norrøna Eftirskúlan og framheildsdeild á einurn føroyskum skúla. Harafturat er ætlanin at fáa samskiftið við teir føroysku skúilarnar fyri útisetum sum eru m.a. í Keypmannahavn og Århus. Heimamissiónin stuðlar eftirskúlanum, mentunarliga, átrúnaðarliga og partvís fíggjarliga. Tørvur er á einum føroyskum eftirskúla. Hvørt ár fara nógvir føroyingar niður á danskar eftirskúlar, men tað er bara tann. Norrøni eftirskúlin, sum kann bjóða fráfaringarroynd fólkaskúlans i føroyskum, sum gevur atgongd til víðari lestna heima i Føroyum. Vónandi verður umsókn okkara viðgjørd við vælvild. Ein hækkan av stuðlinum frá 200.000 - 500.000 bøtir munandi um umstøðurnar til at byggja skiúlan uppaftur av nýggjum. Vegna nevndina fyri Norrøna Eftirskúlan Marjan Nielsen 655 Nes Tlf 448321 Norrøni Eftirskúlin Påkjærvej 3 Hygum DK 7620 Lemvig Nes 20.5.99 Føroya Landsstýri Undirvisingar- og Mentamálastýrið Att. Signar á Brúnni, Landsstýrismaður Umsókn um stuðul til Norrøna Eftirskúlan. Norrøni Eftirskúlin, sum hevur 13 ár á baki, verður m.a. stuðlaður av føroysku myndugleikunum og stuðulslimun í Føroyum. Eftirskúlin er eitt alternativ til næmingar, foreldur og tað føroyska skúlaverkið sum vit meta, kann verða við til at menna báðar skúlar. Til tygara kunnleika, arbeiðir Norrøni Eftirskúlin við eini ætlan, har kunningartøkni kann verða við til at styrkja og menna sanskiftið ímillum skúlar, landanna millum. Vísandi tíl vánaligu figgjarstøðuna hjá Eftirskúlanum i løtuni, loyva vit okkurn við hesurn, at senda umsókn inn um hækkan av studningi frá kr. 200.000 til kr. 500.000 árliga. Skal skúlanum verða liv lagað í framtíðini, eru umfatandi ábøtur bráðneyðugar. Hesar ábøtur umfata bæði sjálvan skúlabygningin, undirvísingaramboð og -tilfar. Á aðalfundi á Norrøna Eftirskúilanum í Hygum 29. april, var nýggj nevnd vald. Nevndin, saman við nýggja stjóranum Andreas Andreasen úr Klaksvik, hevur endurskoðað støðuna á skúlanum. Vit mugu ásanna, at skúlanurn tørvar pening fyri at kunna betra karmarnar um skúlans virkið, um vit skulu megna at lyfta skúlan á eitt slíkt støðið, at næmingatalið økist og trivnaðurin á skúilanum gerst betri. Norrøni Eftirskúlin hevur broytt kós, so at sjónarmið skúlans er tann kristna læran. Hervið verður dentur lagdur á, at Norrøni Eftirskúlin er ein føroyskur kristin eftirskúili, ið kann samanberast við aðrar kristnar eftirskúlar i Danmark. Skúlin ynskir av nýggjum, at bjóða føroyingum saman við øðrum norðurlendingum, sum hava áhuga fyri at læra føroyingar og føroyska mentan at kenna, eitt spennandi, øðrvísi og læruríkt skúlaár. Nevndin ynskir, um gjørligt, at fáa ein fund við tygurn um hetta mál. Vónandi verður umsókn okkara viðgjørd við vælvild. Um so er, at tygum ynskja fleiri upplýsingar viðvikjandi roknskapi og øðrum eru tygurn vælkomin at ringja til undirritaða. NB. Avrit er sent til landsstýrismannin i Fíggjarmálum, Karsten Hansen, til kunningar. N.v. Marjan Níelsen 655 Nes Tlf. 448321 Nes tann 31.08.1999 Til Undirvísingar- og Mentamálastýrið v/Signar á Brúnni FO-199 Tórshavn Til tygara kunnleika viðvíkjandi Norrøna Eftirskúlanum. Fíggjarætlanin fyri árini 1999, 2000, 2001 er júst endurskoðað. Hjálagt senda vit roknskapin, sum greitt vísir tørvin á einari hækkan av stuðulsveitanini, um skúlanum skal verða lív lagað í framtíðini. Sum áður nevnt, hevur tann nýggja nevndin og leiðslan fyri skúlan havt ov stutta tíðarfreist til at marknaðarføra skúlan til verandi skúlaár. Men nevnast kann, at fleiri fyrispurningar eru um skúlan og longu nú er tilmeldan av næmingum til komandi skúlaár byrjað. So vónandi fer næmingatalið aftur at vaksa. Tað verður sera tungt fíggjarliga at reka skúlan tey næstu árini, og tí vilja vit enn einaferð heita á tygum um at viðmæla umsókn okkara. Sambært avtalu ímillum Andreas Andreassen, skúlastjóra á Norrøna Eftirskúlanum og Bjarna Djurholm, fíggjarnevndarformann, er avrit av teimum báðum fyrru umsóknunim, dagf. 20.5.99 og 30.6.99 sendar Óla Breckmann og Jóannes Eidesgaard, fólkatingslimum og Bjarna Djurholm til kunningar Vegna nevndina fyri Norrøna Eftirskúlan Marjan Nielsen 655 Nes Tlf. 448321 Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.e1. Spurningar reistir á 1. mentanarnevndarfundi 27. oktober 1999 undir gjøgnumgongdini av: MENTAN, hesar konti 7.24.1. Ymsar útreiðslur 7.24.2. Skapandi og útinnandi virksemi 7.24.3. Mentanararvur 7.24.4. Fjølmiðlar 7.24.5. Kirkjan 7.24.6. Ítróttur 7.24.7. Studningur til politiska upplýsing 7.24.8. Útlán Bls. 138: 7.11.1.19, Ymsar rakstrarútreiðslur. Hvat skulu tær 200.000 krónurnar brúkast til Bls. 139 og 140. Hví verður so lítið av peningi sett av til viðlíkahald. Bls. 141: 7.1.1.27: Útgreining ynskist, hví brúktir skulu verða fleiri pengar uppá bygningin við Hoyvíksvegin Bls. 196: Hví verður upphæddin til tey virknu feløgini ikki dagførd? Bls. 202: Ein útgreining ynskist av framtíðarætlanunum viðvíkjandi skjalasavninum. Bls. XXVIII: C átekningin viðvíkjandi Fornminnissavninum. Er hetta fíggjarlógartekniskt ein rættur máti at gera hetta uppá. Er hetta ikki ein spurningur um eina grundgeving fyri at hækka útreiðslujáttanina komandi ár, av tí at inntøkur vóru árið frammanundan. Bls. 209: Ein listi yvir verandi bygdasøvn ynskist. Bls. 212: Hvør er itøkiliga ætlanin viðvíkjandi Kirkjubømúrinum, og hví verður arbeiðið ikki gjørt undir einum. Bls. XXVIII: C átekningin viðvíkjandi sjónvarpinum og Útvarpinum. (Sama viðmerking sum omanfyri) Bls. 213: Hvørjar hugsanir hevur landsstýrismaðurin um spælifíggjað sjónvarp. Hví heldur man, at sjónvarpið fær eykainntøkur uppá 5,3 mió. í mun til roknskapin 1998. Bls. 215: 7.24.4.04: Er tað realistiskt, at ongar løgur eru hjá sjónvarpinum í 2000. Veddingarpeningurin, sum verður latin heimastýrinum at býta sbr. § 6a í tipslógini, hvar verður hann inntøkusettur á fíggjarlógini, og hvar eru útreiðslurnar settar. 27. oktober 1999 Sjúrður Rasmussen Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.e. Oprindelig meddelelse Fra: Sjúrður Rasmussen [mailto:sjuras@logting.fo] Sendt: 27. oktober 1999 15.54 Til: 'bjarni@umms.fo' Cc: 'Signar á Brúnni'; 'Petur Petersen' Emne: Niðanfyri nevndu spurningar vóru reistir á mentanarnevndarfundi í dag. Fleiri koma fríggjadagin. Nevndin hevði fegin vilja fingið eitt skrivligt svar innan fund nevndarinnar 1. november 1999. Við heilsu Sjúrður Spurningar reistir á 1. mentanarnevndarfundi 27. oktober 1999 undir gjøgnumgongdini av MENTAN, hesar konti 7.24.1. Ymsar útreiðslur 7.24.2. Skapandi og útinnandi virksemi 7.24.3. Mentanararvur 7.24.4. Fjølmiðlar 7.24.5. Kirkjan 7.24.6. Ítróttur 7.24.7. Studningur til politiska upplýsing 7.24.8. Útlán Bls. 138: 7.11.1.19, Ymsar rakstrarútreiðslur, Hvat skulu tær 200.000 krónurnar skulu brúkast til ? Talan er um konto landsstýrismannins at ráða yvir til umboðan, ferðing, nevndararbeiði, útgávu av nevndarálitum, ymisk kanningarvirksemi og aðrar felagsútreiðslur hjá landstýrismanninum á mentanarøkinum. Konto'in, ið upprunaliga var 187.000 kr., var av misgávum niðurløgd á fíggjarløgtingslógini 1998. Bls. 139 og 140. Hví verður so lítið av peningi sett av til viðlíkahald. Konto'ini svarar til tey viðlíkahaldsarbeiði, ætlanin er at gera í ár 2000. Henda konto fer ivaleyst at hækka aftur í ár 2001 og fylgjandi árini. Bls. 141: 7.1.1.27: Útgreining ynskist hví brúktir skulu verða fleiri pengar uppá bygningin við Hoyvíksvegin Samlað er ikki ætlanin at nýta meira pening til bygningin (innrættan av óinnrættaðum parti, umbygging o.a.). Tað, sum er nýtt í 1998, er nýtt til sjálvt keypið og ikki til umbygging o.a. Upprunaliga var ætlanin at halda sjálvt keypið uttan fyri løgujáttanina, tí ætlan var frammi um at yvirtaka verandi lán í bygninginum. Men henda ætlan varð seinni slept. Bls. 196: Hví verður upphæddin til tey virknu feløgini ikki dagførd ? Hetta kemst av tí, at talan ikki er um lønir, men um stuðul til tey einstøku feløgini. Bls. 202: Ein útgreining ynskist av framtíðarætlanunum viðvíkjandi skjalasavninum. Ætlanin er at savnið framvegis skal virka sum landsskjalasavn. Savnið hevur higartil virkað sambært løgtingslóg og kunngerð. Dagliga virksemið er ásett í fimm ára verkætlan, ið gongur út ár 2000. Tá verður nýggj fimm ára verkætlan orðað, við m.a. digitalisering av mest nýttu savnindunum. Hvat løgum viðvíkur, so er ætlanin at fáa stovnin inn í langtíðarløguætlanina. Vónandi kann so farast undir projektering í 2001 og bygging í 2002. Bls. XXVIII: C átekningin viðvíkjadi fornminnisavninum. Er hetta fíggjarlógartekniskur ein rættur máti, at gera hetta uppá. Er hetta ikki ein spurningur um eina grundgeving fyri at hækka útreiðslujáttanina komandi ár, av tí at inntøkur vóru árið frammanundan. Tað er soleiðis, at Fornminnissavni hevur eina søla av myndum, kortum v.m. í framsýningarhøllini. Søluupphæddin verður goymd um ársskiftini fyri at eiga fyri at gera nýtt upplag, tá neyðugt er. Bls. 209: Ein listi yvir verðandi bygdasøvn ynskist. Bygdasøvnini Bydasavnið í Nes kommunu Bygdasavnið Forni Eiðis Bygdasavn Gøtu Forngripafelag Kollafjarar Bygdasavn Miðvágs Bygdasavn Nólsoyar Bygdasavn Norðoya Fornminnasavn Porskeris Bygdasavn Sands Bygdasavn Sørvágs Bygdasavn Tórshavnar Býarsavn Tvøroyar Bygda- og Sjósavn Vestmanna Bygdasavn Bls. 212: Hvør er ítøkiliga ætlanin viðvíkjandi Kirkjubømúrurin, og hví verður arbeiðið ikki gjørt undir einum. Ítøkiliga ætlanin er hendan: Farið verður umleið 1. mai 2000 undir at gera klimaskermarnar rundan um Múrin. Talan er um eitt sera átroðkandi forarbeiðið. Men gjørt verður vart við, at skermarnarir verða tiknir burtur aftur, tá teir hava tænt sínum endamáli eftir 3-5 ár. Endamálið við skermunum er at turka Múrin og verja hann móti veðri og vindi. Klimaskermarnir verða samstundis nýttir sum arbeiðspallar fyri neyðturviligum vísindaligum rannsóknum av múrverkinum. Úrslitið av hesum rannsóknum skal mynda støðið undir eini varandi varðveitingarloysn. Hetta arbeiðið verður mett at taka millumn 3 og 5 ár. Arbeiðast kann bert um summarið við nevndu rannsóknum. Samstundis sum arbeitt verður við rannsóknunum verður fyrireikað ein hugskotskapping við tí endamáli at finna fram til ta bestu varðandi varðveitingarloysnina. Umfram hesi viðurslkifti verður arbeitt við spurninginum um at fáa Múrin tiknan upp á altjóða World Heritage List. Hetta er ein listi undir ábyrgd av UNESCO og fevnir hann um fornminni, ið hava so stóran siðsøguligan og mentanarligan týdning, at tey mugu metast at hoyra til Heimsins felags mentanararv. Tað er tí sera umráðandi, at einhvør varðveitingarætlan tryggjar Múrin, samstundis sum hann verður varðveittur í sínum núverandi líki. Undirvísingar- og Mentamálastýrið ætlar sostatt ikki, at Múrurin skal verða innilokaður og nýttur til ávís endamál.Hinvegin er ætlan stýrisins at byggja eitt savn í Kirkjubø at hýsa teimum fornlutum, eitt nu Kirkjubøstólunum, ið sambært avtalu við Danmark verða frætt aftur til Føroya í komandi árum. Hetta savn verður sett á langtíðaríløgætttlanina. Tað skuldi gingið fram av hesi stuttu frágreiðing, hví arbeiðið ikki kann verða gjørt undir einum, sum spurt verður um. Bls. XXVIII: C átekningin viðvíkjandi sjónvarpinum og Útvarpinum. (Sama viðmerking sum omanfyri) Tað kann vera sera trupult at fáa eina árliga játtan at balansera við kr. 0,00 við árslok hjá ÚF og SvF í mun til aðrar vanliga stovnar, tí hesir stovnar hava eina nógv størri óvissi í sínum rakstri. At ein partur av játtini er spæliinntøkur ger eisini óvisuna størri. Tí vildi UMMS helst havt eina slíka formulering av hesi C-átekning fyri báðar stovnarnar: Loyvt verður Útvarpi Føroya at flyta eitt møguligt hall ella yvirskot til næsta ár, tó hægst 5% av árliga lurtaragjaldinum. Bls. 213: Hvørjar hugsanir hevur landsstýrismaðurin um spælifíggjað Sjónvarp. Hví heldur man, at sjónvarpið fær eykainntøkur uppá 5,3 mió í mun til roknskapin 1998. Landsstýrismaðurin heldur, at tað er óheppi, at sjónvarpið í so stóran mun, sum nú má líta á inntøkur frá eydnuspølum. Landsstýrismaðurin heldur, at Sjónvarp Føroya umframt inntøkur frá spølum, lýsingum og hyggjaragjaldi átti at fingið rakstrarstuðul yvir løgtingsfíggjarlógina, men hetta hevur higartil ikki verið politiskt møguligt. Landssstýrismaðurin fer at venda aftur til spurningin, tá hann væntar, at tað er politiskt møguligt at finna eina loysn. Viðv. spurningin um eykainntøkur uppá 5.3 mió. kr. í mun til roknskapin 1998, so er hetta meting sjónvarpinsins, og byggir hon á væntandi øktar inntøkur frá innkreving av hyggjaragjaldi, fleiri lýsingum og spølum. Bls. 215: 7.24.4.04: Er tað realistiskt at ongar løgur eru hjá Sjónvarpinum í 2000. Sjónvarp Føroya hevur stóran tørv á íløgum, serstakliga til digitalisering. Tørvurin er mettur til tilsamans 12 mió. kr. uttan MVG yvir trý ár. Mett verður, at tað í seinasta lagi ár 2001 eigur at verða byrjað at leggja um frá analogari til digitala tøkni. Sjónvarp Føroya hevur gjørt ætlan fyri umleggingina og hevur landsstýrismaðurin sett íløguna á tíggjuára løgunuætlanina, árini 2001, 2002 og 2003. Veddingarpeningurin sum verður latin heimastýrinum at býta sbr. § 6a í tipslógini, hvar verður hann inntøkusetur á fíggjarlógini, og hvar eru útreiðslurnar settar. Veddingarpeningurin er settur upp undir málsøkinum lógarmál §10 (á siðu 310 í uppskotinum til FL 2000). Tá upphæddin til mentamál verður útgoldin aftaná aðalfund í P/f Ítrottarvedding í ár 2000, verður ein eyka játtan gjørd, ið vísir hvussu upphæddin verður nýtt. Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.f1. Spurningar reistir á 2. mentanarnevndarfundi 29. oktober 1999 undir gjøgnumgongdini av: 7.23.1.Ymsar útreiðslur 7.23.3 Miðnámsútbúgvingar 7.23.5 Fólkaupplýsing 7.23.6 Hægri útbúgving og gransking 7.23.7 Lestrarstuðul Bls. 143: 7.23.1.04: Altjóðða skrivstovan, hvør er neyvari ætlanin við henni Bls. 143: Hví hækkar upphæddin lønir v.m. so munandi í mun til hækkingina á starvsfólkatalinum á bls. 144. Bls. 144: Hví er lønarhækkingin so stór, hvussu nógv starvsfólk koma afturat, og hvørji. Bls. 146: Ein útgreining ynskist yvir, hvat fyri útbúnaður ynskist keypur fyri játtanina 3.010. Bls. 147: Hvussu sæst, hvussu nógv er lønir, og hvussu nógv er til privat feløg at søkja av. Bls. 148: Ein meting ynskist av, um C átekningin um at flyta avlop/hall til komandi ár hjá Skúlabókagrunninum samsvarar við rættan hátt at seta fíggjarlógina upp. Bls. 149 og 150: Hví verður upphæddin til barnabløð ikki dagførd við vanliga prísvøkstrinum, og eisini aðrar fastar játtanir Bls. 161: Hvussu kann samlaða lønarjáttanin at kalla standa í stað, samstundis sum starvsfólkatalið stendur í stað, og lønarhækking eisini er. Bls. 163: Starvsfólkayvirlit yvir studentaskúlan í Eysturoy. Lønarparturin minkar við 100.000 krónum, meðan størvini eru tey somu. Bls. 164: Starvsfólkatalið fer niður, meðan lønarparturin hækkar við 1 mió kr. Hví so. Bls. 168: Fiskivinnuskúlin. Er 1.671 ein prentvilla ? Bls. 173: Hví er lønarparturin á Brandskúlanum, Háskúlanum og Húsarhaldsskúlanum ikki útgreinaður ? Bls. 175: Hvat er munurin á serstakari og almennari frítíðarundirvísing ? Viðvíkjandi 7.23.6: Hví er sjúkrasystraskúlin ikki undir hesari konto. Bls. 178: Pkt. A Pkt. 1 Hví hækkar kontoin so munandi Bls. 187: Ein útgreining ynskist, hví endurmeting ynskist av granskingardeplinum í Klakksvík og ikki av granskingarvirksemi á Fróðskaparsetri Føroya. 29. oktober 1999 Sjúrður Rasmussen Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.f. Viðmerkingar frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, dagfestir 01.11.1999 til Spurningar reistir á 2. mentanarnevndarfundi 29. oktober 1999 undir gjøgnumgongdini av: 7.23.1 Ymsar útreiðslur 7.23.3 Miðnámsútbúgvingar 7.23.5.Fólkaupplýsing 7.23.6 Hægri útbúgving og gransking 7.23.7 Lestrarstuðul Bls. 143: 7.23.1.04: Altjóða skrivstovan, hvør er neyvari ætlanin við henni. Frágreiðing um ætlanini við Altjóða skrivstovuni Altjóðagerðin á útbúgvingarøkinum ger, at størri tørvur er á vitan um útbúgvingar, stuðulsmøguleikar og liviumstøður í øðrum londum, soleiðis at vit eru før fyri at geva lesandi nøktandi leiðbeining. Tørvur er eisini á øktum samskifti við útlendskar lærustovnar, og á at vit kunnu fylgja við í og umsita millumlanda avtalur og skipanir. Soleiðis orðar útbúgvingarnevndin seg, tá tey lýsa tørvin á einari altjóða skrivstovu í Føroyum. Menningin innan útbúgvingarøki og serliga altjóðagerðin hevur við sær, at tað her á landi verður sett ein skrivstova á stovn, sum burturav tekur sær av hesum uppgávum. Endamálið hjá einari altjóða skrivstovu eigur fyrst og fremst at vera, at hon er savningarstað fyri vitan um útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar uttan fyri Føroyar. Eftir at skrivstovan er sett á stovn, og hevur savnað sær vitan og serkunnleika innan hetta øki, eigur skrivstovan harumframt at verða sambindingarlið millum lesandi og lærustovnar úti og heima og verður savningarstað fyri vitan um útbúgving og gransking, sum hevur áhuga fyri føroyingar og Føroyar. Skrivstovan eigur at hava ítøkiligar uppgávur í sambandi við lestrarvegleiðing og -ráðgeving, umsiting av millumlanda avtalum og skipanum, umframt samskipan av samstarvi við útlendskar lærustovnar. Uppgávurnar hjá einari altjóða skrivstovu eru at: savnað vitan um hægri útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar gera kunningartilfar um útlendskar útbúgvingar- og granskingarstovnar veita lesandi beinleiðis ráðgeving og praktiska hjálp ráðgeva viðvíkjandi góðskriving (meritering) virka sum upplýsingardepil fyri lestrarvegleiðarar og skal veita teimum servegleiðing styrkja samskiftið við lærustovnar uttanlands virka fyri umbýti av lesandi millum Føroyar og útlendskar lærustovnar gera kunningartilfar til útlendskar studentar umsita netverksavtalur ráðgeva lærustovnum í spurningum um útbúgvingar og viðkomandi viðurskifti annars í útlondum fáa sambond við leiðarar á øðrum altjóða skrivstovum Tá løgtingsfíggjarlógin er samtykt, verður fari undir fyrireikingarnar av at seta á stovn skrivstovuna. Bls. 143: Hví hækkar upphæddin lønir v.m. so munandi í mun til hækkingina á starvsfólkatalinum á bls. 144. Hetta skyldast, at tveir skrivstovunæmingar eru útlærdir og at stuðulsstovnurin fær ein 1/1 tíðarleiðara í mun til at ein 1/4 tíðarleiðari var áður. Eisini er útreiðslan til starvsfólk til altjóða skrivstovuna tikin við her. Bls. 144: Hví er lønarhækkingin so stór, hvussu nógv starvsfólk koma afturat, og hvørji. Hetta er svarað omanfyri. Bls. 146: Ein útgreining ynskist yvir, hvat fyri útbúnaður ynskist keypur fyri játtanina 3.010. Játtanin verður brúkt at útvega ymisk tól hjá skúlunum, serliga til teldir og aðra útgerð hjá tekniskuskúlunum.Skúlarnir senda umsókn inn beint eftir árskifti, síðani verður ein raðfesting gjørd. Bls. 147: Hvussu sæst, hvussu nógv er lønir, og hvussu nógv er til privat feløg at søkja av. kr. 451.000,- hava verið nýttar til løn til lærarar, sum hava skrivað skúlabøkur, og at fyrireika undirvísingarmiðlar. Ætlanin er at brúka part av játtanini sum stuðul til forløg, men tá ikki ber til at siga hvussu stórur hesin partur er, er alt sett upp sum løn. Bls. 148: Ein meting ynskist av, um C átekningin um at flyta avlop/hall til komandi ár hjá Skúlabókagrunninum samsvarar við rættan hátt at seta fíggjarlógina upp. Tað hevur alstóran týdning framvegis at hava umrødda møguleika í fíggjarløgtingslógini, av tí at søla og framleiðsla ikki altíð fylgjast um árskiftið. Bls. 149 og 150: Hví verður upphæddin til barnabløð ikki dagførd við vanliga prísvøkstrinum, og eisini aðrar fastar játtanir Bókadeild Føroya Lærarafelags umsitur játtanina til barnabløð. Upphæddin til barnabløð snýr seg ikki um lønir sambært sáttmála, men samsýningar, sum verða latnar fólkum sum ómaksløn fyri t. d. at senda blaðnum skrivligt tilfar. Bls. 161: Hvussu kann samlaða lønarjáttanin at kalla standa í stað, samstundis sum starvsfólkatalið stendur í stað, og lønarhækking eisini er?. Tað eru broytingar í stava frá einum nýggjum flokki í Klaksvík. Lærararnir flyta ímillum og eru lønarútreiðslurnar tí í ein vissan mun fluttar úr Eysturoyi til Klaksvíkar. Lærararnir eru settir í Eysturoydni, men arbeiða í báðum støðum Bls. 163: Starvsfólkayvirlit yvir studentaskúlan í Eysturoy. Lønarparturin minkar við 100.000 krónum, meðan størvini eru tey somu? sí omanfyri standandi Bls. 164: Starvsfólkatalið fer niður, meðan lønarparturin hækkar við 1 mió kr. Hví so? sí omanfyri standandi Bls. 168: Fiskivinnuskúlin. Er 1.671 ein prentvilla ? ja tað er. Bls. 173: Hví er lønarparturin á Brandskúlanum, Háskúlanum og Húsarhaldsskúlanum ikki útgreinaður ? Talan er um stuðulsjáttan til hesar skúlar. Bls. 175: Hvat er munurin á serstakari og almennari frítíðarundirvísing ? Til almenna frítíðarundirvísing (vanlig kvøldskúlaundirvísing) verða 50% av útreiðslunum til læraløn rindaðar úr landskassanum. Til serstaka frítíðarundirvísing, sum fatar um royndarfyrireikandi undirvísing, serundirvísing og yrkiskenda undirvísing, rindar landskassin 100% av útreiðslunum til læraraløn. Viðvíkjandi 7.23.6: Hví er sjúkrasystraskúlin ikki undir hesari konto. Sjúkrasystraskúlin er á grein 8 á fíggjarløgtingslógini, og samráðingar eru millum Almanna- og Heilsumálastýrið og Undirvísingar- og Mentamálastýrið, men enn er eingin endarlig avgerð í málinum. Bls. 178: Pkt. A Pkt. 1 Hví hækkar kontoin so munandi? Fyrst er at siga, at villur eru í tølunum undir pkt. A pkt. 1.. Talið fyri 1999 eigur at vera tkr. 2.694 og fyri 2000 tkr. 4.333. Hækkanin stavar frá øðrvísi uppgerð. Í 1999 var "ikki floksbýtt virksemi" og "kraft skeiðvirksemi" býtt út á tær tríggjar útbúgvingarnar, í 2000 er hesar útreiðslur ístaðin tiknar við undir pkt. A pkt.1. Lønarparturin til tær tríggjar útbúgvingarnar eru tí tilsvarandi lækkaðar. Hækkanin undir punkt A er tkr. 186. Bls. 187: Ein útgreining ynskist, hví endurmeting ynskist av granskingardeplinum í Klakksvík og ikki av granskingarvirksemi á Fróðskaparsetri Føroya. Talan er um eitt projekt fíggjað av konto 7.23.6.19 nevnd "Granskingarætlanir". Eftirmetingin skal mynda støðið undir avgerð um møguliga stovnseting av depli í ár 2002. Ætlanin er sambært útúgvingarpolitikkálitinum, ið verður lagt fram í næstum, leypandi at eftirmeta allar granskingarstovnar í Føroyum. Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.g. Viðmerkingar frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, dagfestir 03.11.1999 til spurningar reistir á 3. mentanarnevndarfundi 1. november 1999 undir gjøgnumgongdini av: Kt. nr. 7.23.2 Fólkaskúlin v.m. Bls. 154: Hví væntar lanndsstýrismaðurin, at játtanin til fólkaskúlan fer at halda, tá ið lønin hækkar, forskúlar skulu setast á stovn, skúlavegleiðaraskipan fáast at virka, umframt at lærarafelagið hevur sett fram onnur krøv, sum tingast skal um í mars 1999. Bls. 154: Hóast umbønir og frágreiðingar í sambandi við økta virksemið á fólkaskúlaøkinum við nýggjari løgtingslóg um fólkaskúlan umframt lønarvøkstur, so fekk landsstýrismaðurin ikki lagað fíggjarkarmin fyri ár 2000 í nóg stóran mun til økta virksemið, sum ætlað í fólkaskúlanum. Enn er ikki greitt um forskúlaflokkarnir verða eitt komunalt málsøki ella ikki. Vanligt er ikki, í sambandi við áseting av karmum á fíggjarlógini, at seta upphæddir av til virksemi áðrenn tingingar hava verið. Bls. 160: Hvussu ber tað til, at talið av læraraeftirlønum er konstant. Eru ætlanir um at seta pengar av árliga til tænastumannapensjónir, sum ikki eru falnar til gjaldingar. Grundin til at upphæddin, avsett til læraraeftirlønir, er sett til sama tal ár 2000 sum fyri 1999, er, at okkara metingar, tá uppskotið til fíggjarløgtingslóg varð gjørt, ikki týddu á at upphæddin fór at verða størri. Tó vísa okkara metingar nú í heyst, at upphæddin verður nakað størri enn mett varð. Hvørjar viðmerkingar hevur landsstýrismaðurin til skriv frá Føroya Handverksmeistarafelag 19.07.1999 og Tekniska skúla í Havn 30.06.1999. Skrivið viðvíkjandi Tekniska Skúla umhandlar partvíst fíggjarætlanina fyri 1999. Henda varð viðgjørd á nógvum fundum og var frá skúlans síðu ikki endalig fyrr enn í mai 1999. Á fundi í september 1999 varð fíggjarætlanin fyri 2000 avtalað ímillum leiðsluna og Undirvísingar- og Mentamálastýrið. Við tí fíggjarliga tilfeingi sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur til taks, er tað ikki gjørligt at ganga øllum ynskjum fult á møti, men stýrið er noytt til at leggja játtanir til rættis í samsvari við játtanina og í samráði við skúlarnar/stovnarnar. Hvørja støðu hevur landsstýrismaðurin til ódagfest skriv frá forlagnum Sprotanum um undirvísingartilfar, sum privat feløg geva út. Umrødda skriv frá Sprotanum er sent landsstýrismanninum um telefaks 16. juni 1999. Landsstýrismaðurin hevur gjørt av at skjóta upp at hækka játtanina til skúlabókagerð, so at møguleiki eisini verður at veita privatum forløgum, ið geva út skúlabøkur, stuðul til handrit o.a. Annars er greitt frá hesum í viðm. til fíggjarlógaruppskotið fyri 2000. Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Bræv frá Føroya Lærarafelag til nevndina, dagfest 03.11.1999 Skjal C.h. Mentanar- og skúlanevnd Føroya Løgtings Tá Føroya Løgting í 1997 viðgjørdi og síðan samtykti nýggju fólkaskúlalógina, gjørdu m.a. Føroya Lærarafelag, Tórshavnar Skúlaráð, løgtingslimir o.o. vart við, at meirútreiðslurnar at fylla nýggja lógarkarmin út fóru at verða nógv størri enn tær, ið nevndar vóru. Og soleiðis gjørdist eisini. Lógin áleggur lærarum og skúlaleiðarum nógv arbeiði afturat tí arbeiði, teir hava havt frammanundan. Um teir skulu fáa stundir til hetta økta arbeiðið, má undirvísingartímatalið niður. Føroya Lærarafelag hevur í samráðingum við Fíggjarmálastýrið og á fundi við landsstýrismannin í undirvísingarmálum, Signar á Brúnni, fleiri ferðir greitt frá, hvat nýggja lógin inniber. Øll ynskja vit ein betri skúla. Ein skúla, ið altíð stendur mát við hann, londini rundan um okkum hava. Tí biðja vit við hesum mentanarnevndina gera sítt til, at so verður, og loyva vit tí okkum at senda tykkum okkara útreiðslumetingar fyri tí, ið fyrst og fremst er neyðugt fyri skúlan. Vit kunnu leggja afturat, at vit hava boðið Fíggjarmálastýrinum at vera lagalig, soleiðis at ynski/krøv okkara kunnu býtast út yvir 2 - 3 ár. T.v.s. í fyrsta lagi frá 1. august 2000. Fíggjarmálastýrið tosar bert um lønarhækkingina, sum øll hini fakfeløgini hava fingið. Tað er fyri so vítt í lagi. Men vit vilja ikki ganga við til, at henda hækking skal nýtast at gjalda meirkostnaðin fyri nýggju fólkaskúlalógina. Vit eru altíð tilreiðar at geva nevndini ella nevndarlimum tær upplýsingar, ið biðið verður um. Leggjast skal afturat, at hetta er lógarbundið arbeiði, og tí álgt lærarum at seta í verk. Hesi eru tey vegleiðandi tølini, sum standast av broytingum í nýggju fólkaskúlalógini. Niðurskurður fyri leiðslu gevur arbeiði til 10,4 heil lærarastørv - útreiðslur íalt 2.016.000 kr. Niðurskurður fyri ráðlegging gevur arbeiði til 44,5 heil lærarastørv - útreiðslur íalt 8.544.000 kr. Skúlavegleiðarar (7.-10. fl.) pr. ár gevur 4,2 heil lærarastørv afturat - útreiðslur íalt 1.021.608 kr. Telduvørðar pr. ár gevur arbeiði til 10 heil lærarastørv - útreiðslur íalt 1.920.000 kr. Niðurskurður fyri flokslæraraarbeiði gevur arbeiði til 11,4 heil lærarastørv - útreiðslur íalt 2.190.000 kr. Niðurskurður fyri skúlabókasøvn gevur arbeiði til 13,3 heil lærarastørv - útreiðslur íalt 2.600.000 kr. Savnsrøkt fyribilsútreiðslur hjá landinum - kommunurnar eiga at gjalda - gevur arbeiði til 6 størv 1.100.000 kr. Samlað upphædd 18,3 mill. kr. Sett stigvíst í verk yvir 2 ár 10,6 mill. kr. pr. ár Sett stigvíst í verk yvir 3 ár 6,1 mill. kr. pr. ár Heilsan v/Føroya Lærarafelag sign. fyri Elsu Birgittu P. Petersen, formann Elin Lambaa Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.i. Oprindelig meddelelse Fra: Jóannes Dalsgaard [mailto:joannesd@umms.fo] Sendt: 3. november 1999 14.01 Til: 'sjuras@logting.fo' Emne: løgur Viðv.løgum hjá Landsskjalasavninum og SvF: Gjørt verður vart við, at tað, sum vit hava upplýst er ætlanirnar hjá umms í løtuni.Endaloiga myndin verður fyrst greið, tá 10 ára løguætlanin er avgreidd poltiskt. Nær taðverður vita vit ikki her. Vit taka tí fyrivarni fyri upplýsingum okkara á hesum øki. vinarliga Jóannes Dalsgaard Trivnaðarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal B.q. Ummæli frá trivnaðarnevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið trivnaðarnevndina um at ummæla § 8 í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 22., 25., 26. og 29. oktober og 1. og 2 november 1999. Nevndin hevur gjøgnumgingið omanfyrinevndu grein og hevur undir viðgerðini býtt seg í ein meiriluta og ein minniluta. Ein meiriluti (Páll á Reynatúgvu, Finnur Helmsdal, Rúna Sivertsen og Jóanis Nielsen) hevur hesar viðmerkingar. Eftir at hava viðgjørt § 8, sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini, metir meirilutin, at avsetingarnar á fleiri økjum eru ógreiðar, og at ógvusligar rættingar og dagføringar eru neyðugar á økinum. Meirilutin mælir tí fíggjarnevndini til at hyggja nærri at § 8 í uppskotinum til løgtingsfíggjarlóg 2000. Vísandi til spurningar trivnaðarnevndarinnar og svar uppá hesar frá Almanna- og Heilsumálastýrinum fær fíggjarnevndin vónandi fatan av niðurstøðu okkara. Hjálagt er avrit av samskifti millum trivnaðarnevndina og Almanna- og Heilsumálastýrið. Somuleiðis eru hjáløgd avrit av skjølum, send trivnaðarnevndini undir viðgerðini. Meirilutin nýtir eisini her høvi at viðmerkja, at arbeiðslagið hjá Almanna- og Heilsumálastýrinum í sambandi við avgreiðsluna av hesum máli ikki hevur verið nøktandi. Rúna Sivertsen hevur hesar viðmerkingar til svarini upp á fyrispurningar viðvíkjandi kt. 8.20.3.10, Klaksvíkar Sjúkrahús: Sjúkrahúsráðið hevur í skrivi, dagfest 2. nov. 99, upplýst fyri trivnaðarnevndini, at tey ikki hava fingið fíggjarætlanina fyri ár 2000 til viðgerðar. Tá tað frá Almanna- og Heilsumálastýrinum, Helenu Dam á Neystabø og Høgna Joensen, verður upplýst, at orsøkin til ógvusliga niðurskurðin í játtanini til Klaksvíkar Sjúkrahús er, at fólkagrundarlagið er á leið tað sama, sum fyri Suðuroyðar Sjúkrahús, so er hetta ikki rætt: Tað búgva gott 800 fólk fleiri í Norðuroyggjum enn í Suðuroy. Hartil kemur, at KS í fleiri ár hevur verið upptøkuøki fyri alt landið á einum serøki, nevniliga innan ortopædkirurgi. Tá mett verður um virksemi á teimun trimun sjúkrahúsunum, mugu øll tøl nýtast, t.d. slag av viðgerðum, hvussu nógvar viðgerðir o.s.fr.v. Víðari verður sagt, at um KS ikki megnar at taka ímóti øllum teimum sjúklingum, ið vístir verða til KS, mugu hesir sjúklingar fara til onnur sjúkrahús í Føroyum: Helena Dam á Neystabø tosar móti betri vitan, tá hon sigur slíkt, tí í árunum frá 1988 - 1997, bæði ár íroknað, vórðu gjørdar 296 aloplastikkir á KS, í 1998 55 og í 1999 58. Eisini verður sagt, at eitt árið vórðu ongar aloplastikkir gjørdar á KS, og at tær ístaðin vórðu gjørdar í Havn: Síðani í 1988 hava alloplastikkir verið gjørdar á KS hvørt ár. Fæst vórðu gjørdar í 1992 og 1993 og flest í 1999, tó ongantíð færri enn 15. Hvørki av hinum báðum sjúkrahúsunum hava umstøður til at gera hesar skurðviðgerðir. Landstýrismaðurin vísir á, at aktiviteturin á KS, í høvuðsheitum stendst av arbeiði, ið yvirlæknar á Landssjúkrahúsinum gera á KS: Grundin til hetta er, at fysisku karmarnir á LS ikki eru til staðar, tá tað kemur til knø- og mjadnaútskiftingar, og at tað eftir øllum at døma ikki er arbeiðsfriður á LS. At eingin ortopædiskur yvirlækni í løtuni er á KS kemst av tí ótryggleika, ið starvsfólkið har kennir, orsakað av hvørt einasta ár at fáa boð um stórar skerjingar í játtani. Grundgevingarnar hjá landstýrismanninum fyri at gera hesa skerjing er púra burturvið og eigur at verða gjøllað kannað av fíggjarnevdini. Tað er harmiligt at staðfesta, at svarini frá Almanna- og Heilsumálastýrinum ikki eru røtt og ei heldur samsvara við tey tøl, ið fyriliggja. Ein minniluti (Hans Pauli Strøm, Kristian Magnussen og Marjus Dam) vísir fíggjarnevndini samanfatandi á fylgjandi viðvíkjandi grein 8, Almanna- og heilsumál: Tørvandi gjøgnumskygni og vantandi upplýsingar: a) Uppsetingin av tølunum bæði fyri 1998 (roknskapur), 1999 (játtan) og 2000 (ætlan) er í nógvum førum villeiðandi og ger tað trupult at gera rættar samanberingar millum ymiskar konti og millum ymisk ár. Í summum førum er talan um nettotøl og í øðrum førum um bruttotøl. Í summum førum skal takast hædd fyri, at mvg er tikið úr, og í øðrum er tað ikki. b) Tøl á løgtingsfíggjarlógini innan somu konti sama ár verða broytt uttan frágreiðing frá eini løgtingsfíggjarlóg til aðra. Tað ger uppgávuna at samanlíkna tær ymisku kontoirnar torførar, fyri ikki at siga ómøguligar í einstøkum førum. c) Tá trivnaðarnevndin hevur spurt Almanna- og Heilsumálastýrið um ymisk viðurskiftir og ivaspurningar, hava vit í fleiri førum ikki fingið svar uppá spurningarnar (víst verður til skriv frá Almanna- og Heilsumálastýrinum 2. nov. 1999, t.d. svar bls. 278 viðvíkjandi 8.21.6.07). Í flestu førum er í 2000-játtanini ikki tikin hædd fyri fullu lønarhækkingini. Tvs. at tað er ein innbygdur niðurskurður ella ein skerjing av evt. hækking í játtanini. Samstundis er starvsfólkatalið ikki skert samsvarandi. Tískil verður á henda hátt við játtanini óbeinleiðis álagt stovnunum í virksemi teirra at spara eina upphædd svarandi til tann partin av øktu lønarútreiðslunum, sum ikki er dekkaðar av játtanini. Hetta kann so gerast á ymiskan hátt sum t.d.: skerja starvsfólkatalið, skerja virksemið, gjøgnumføra rationaliseringar. Hetta eru vit ótrygg við, tí vit ikki vita, hvussu nógv og á hvønn hátt virksemið hjá stovnunum verður ávirkað. Í nógvum førum koma játtanartølini yvirhøvur ikki at halda, tí játtanin rætt og slætt er sett ov lágt. Tað er í stóran mun talan um eina generella undirbudgettering. Í talvuyvirliti niðanfyri vísa vit á, at ein partur av hesi undirbudgettering kemur av, at ov lág játtanartøl fyri 1999 eru brúkt sum grundarlag fyri 2000-játtanini. Her vísa okkara framrokningar av rakstrartølunum fyri nøkur høvuðskonti fyri 1999, at framroknaða ársnýtslan fer langt upp um játtanina. Av hesi grund koma so 2000-játtanartølini als ikki at halda. Yvirlit yvir nakrar høvuðskonti í grein 8 (alm. og heilsumál) - tølini eru nettotøl Korrigerað játtan 1999 Munur millum Munur millum (játtan 1999 framroknaðan ætlan 2000 pluss væntað Framroknað rakstur 1999 og eykajáttan rakstrartøl og Fíggjar- framroknaðan vegna lønar- 1999 korrigerað ætlan rakstur Høvuðskonto hækking 1999) (út frá 09.99) játtan 1999 2000 fyri 1999 20304 Landssjúkrahúsið 231,6 237,2 -5,6 232,2 -5,0 20310 Klaksv. Sjúkrah. 41,4 42,8 -1,4 38,1 -4,7 20315 Suðuroyar Sjúkrah. 29,4 30,8 -1,4 29,0 -1,8 21604 Eldrarøkt 154,0 171,9 -17,9 158,1 -13,8 21701 Vanlig forsorg 82,7 99,2 -16,5 83,0 -16,2 Tils. 539,1 581,9 -42,8 540,4 -41,5 21801 Fólkapensjón 265,3 288,4 -23,1 278,6 -9,8 21804 Avlamispensjón 134,0 142,8 -8,8 138,9 -3,9 21807 Einkjupensjón 2,3 2,5 -0,2 21816 Nýggjar pensjónir 26,2 26,2 Tils. 401,6 433,7 -32,1 443,7 12,5 Sambært landsstýrismanninum eru 40 mió.kr. á løgtingsfíggjarlógini fyri ár 2000 merktar til nýggjar veitingar, sum ikki vóru í 1999 - nevnliga til nýggja pensjónslóggávu, herí javning og hækking av pensjónum. Nettotali av 40 mió.kr. er 37,3 mió.kr. (tá inntøka frá kommunum 6,75% er frároknað) -37,3 Útfrá hesum fyritreytum manglar sostatt í ætlanunum hjá landsstýrinum á hesum nevndu høvuðskonti fyri ár 2000: -66,3 Henda talva er viðløgd meira útgreinað Viðvíkjandi pensjónunum: Sí rættleiðing Viðmerking viðvíkjandi ætlanum landsstýrisins um at hækka fólkapensjónina komandi ár: Sum ávíst er í talvuni omanfyri, kunnu vit staðfesta, at ikki er pláss fyri nakrari veruligari pensjónshækking yvirhøvur, um samgongan ikki vil vera við til at hækka játtanina til pensjónsøkið munandi komandi ár. Umframt tað sum er nevnt omanfyri, hava vit hesar viðmerkingar til serstakar konti: Viðv. 8.21.7.08. Tiltøk fyri ung: Nógv verður gjørt burturúr, at í sambandi við nýggja forsorgarlóg er ætlanin at "menna arbeiðsmarknaðarøkið á Almannastovuni". Tað einasta ítøkiliga, vit duga at síggja, er, at høvuðskontoin "Tiltøk fyri ung", vanliga nevnd "Ung í arbeiði", verður niðurløgd, og tær umleið 5 mió.kr., sum hava verið brúktar til hesa skipan, verða spardar burtur. Samstundis verður sagt, at í staðin fyri hesa skipan, ið var markað til ung millum 16 og 26 ár, skal koma ein nýggj aktiveringsskipan fyri øll á arbeiðsmarknaðinum, uttan aldursmark. Hetta tykist okkum løgið, at ein økt og víðkað aktiveringsskipan skal kunna gerast samstundis sum tær 5 mió.kr. til ta meira avmarkaðu aktiveringsskipanina til ung undir 26 ár verða spardar burtur. Ella sum tað verður sagt (bls. 281): "Uppskotið fer eftir ætlan at hava við sær sparingar uppá 5 mió.kr." Sosialpolitiskt er tað burturvið at niðurleggja eina vælvirkandi desentrala (kommunala) skipan, ið ikki er klientskapandi í sama mun, sum tá fólk koma undir forsorg vegna arbeiðsloysi. Hetta gongur eisini beint ímóti tí fráboðaða politikkinum um at leggja fleiri uppgávur út til kommunurnar. Nevnast kann eisini, at tann ekspertisan, sum er bygd upp úti í kommununum gjøgnum árini til at umsita "Ung í arbeiði", verður blakað burtur. At enda - men ikki av minsta týdningi - er at nevna, at við hesi ætlanini verður sostatt eingin skipan fyri tey, sum eru undir 18 ár. Tey verða slept uppá fjall. Tí mæla vit staðiliga til, at "Ung í arbeiði" ikki verður tikið av, og at tær 5 mió.kr verða aftur settar á játtanina. Viðv. 8.21.6.04: Eldrarøkt: Rakstur: Til rakstur av Ellis og Røktareheimum fer játtanin ikki at røkka. Víst verður m.a. á skriv sent inn frá stýrum á Ellis- og Røktarheimum, at raksturin á LF er ov lágt settur, og at tað tørvar 70 kr / íbúgva /døgn. Hetta orsakað av at eindarkostnaðurin, sum er brúktur sum útrokningargrundarlag í fíggjarætlanini, nevnliga 976 kr/døgn, er ov lágt settur, og at heldur skuldi verið 1046 kr. Eftir okkara hugsan er vandi fyri, at peningur, ið skuldi verið nýttur til t.d. viðlíkahald, fer til raksturin, um heimini koyra við ov lítlari játtan. Og úrslitið av hesum verður, at heimini forfella uppaftur meira, enn longu nú er staðfest. Viðlíkahald: Ivingarsamt er eisini, hvussu nógv í veruleikanum verður játtað til viðlíkahald. Trivnaðarnevndin hevur m.a. fingið skriv frá Ellis og Røktarheiminum í Vágum, har víst verður á, at viðlíkahaldstørvurin til bara hetta eina heimið verður mettur til 60% av øllum tí, ið verður játtað til viðlíkahaldið av øllum heimum í landinum. Tí mæla vit fíggjarnevndini til at tryggja sær, at neyðug játtan verður á FL til komandi ár, soleiðis at heimini kunnu verða hildin á forsvarligum støði. Heimarøkt: Við tí játtan, sum verður ætlað heimarøktini komandi ár, verður ikki hugsingur um at fremja ætlaðar betringar av skipanini, fyri ikki at tala um nýskipanir sum t.d. kvøld- og døgnrøkt. Tvørturímóti sær út til, at skipanin sum partur av eldrarøktini komandi ár noyðist at fremja sparingar, tí at ætlaða játtanin fyri eldrarøktina fyri ár 2000 er munandi lægri enn framroknaðu tølini fyri 1999 (sí viðløgdu talvu). Viðv. 8.21.9.01 Dagstovnar: Eftir galdandi lóg skal landsins partur av rakstrinum upp aftur á 40% frá 1.jan. ár 2000. Hetta viðførir eina útreiðsluøking hjá landskassanum uppá 10 mió.kr. Vit vísa á, at hesar 10 mió.kr. ikki eru settar á játtanina fyri 2000 (sí skjal við svari frá AHS). Haraftrat vísa vit á, at kommunurnar eru farnar undir fleiri nýggj tiltøk, sum landið ikki ber sín kostnað av, hóast kommunurnar hava rættarkrav mótvegis landsstýrinum sambært barnaforsorgarlógini (bæði viðv. rakstri og íløgum). Viðv. 8.20.3. Sjúkrahúsverkið: a) Viðlíkahald: Innan sjúkrahúsverkið er mangt, sum bendir á, at ov lítið er sett av til viðlíkahald av bygningunum. Serliga ring tykist støðan at vera á Landssjúkrahúsinum, ið fevnir um heilar 40.000 m2. Í tí sambandi verður heitt á fíggjarnevndina um at kanna, hvussu stórar upphæddir eru settar av til viðlíkahald, og um hesar upphæddir eru nøktandi ella um bygningarnir framhaldandi skulu fella í misrøkt. b) Rakstur: Mett eftir framroknaða rakstrinum fyri 1999 fyri øll 3 sjúkrahúsini (sí viðløgdu talvu), tykist játtanin fyri ár 2000 at vera lægri enn raksturin fyri 1999, og skulu tí enn størri sparingar fremjast í rakstrinum á øllum trimum sjúkrahúsum enn ætlað í uppskotinum fyri næsta ár. c) Útbygging: Vit kunnu staðfesta, at ætlaða útbyggingin av landssjúkrahúsinum í ár 2000 verður av ongum, og at allur tann játtaði peningurin fer til víðari projektering. d) Medicoteknisk tól: Hóast meting frá Medicoteknisku deildini í sjúkrahúsverkinum sigur, at tað er akuttur tørvur á íløgum til tólbúnað fyri í hvussu er 15 mió.kr., serliga til landssjúkrahúsið, og hóast landsstýrismaðurin sjálvur í fíggjarlógaruppskotinum sigur, at árligi tørvurin til tólbúnaðin hjá landssjúkrahúsinum er uml. 10 mió. kr., so verður - við orðum landsstýrismansins - "eingin serstøk játtan til endamálið". Og hon skoytir uppí: "Ei heldur eru pengar settir av til játtan til tól á Klaksvíkar Sjúkrahúsi og Suðuroyar Sjúkrahúsi". Tvs. hóast staðfesta tørvin er 0,0 kr settar á játtanina til komandi ár. 8.21.6.01. Serforsorg: Hóast landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum hevur havt nógv føgur orð og lyftir um betraðar møguleikar hjá menningartarnaðum og sálarsjúkum, so kunnu vit staðfesta, at eingin króna er játtað til nýtt virksemi ella til betran av korunum hjá teimum, sum hava hesar tænastur fyri neyðini. Av teimum 4,9 mió.kr., sum játtanin til serforsorg skal hækka við, fara 2,2 mió. til virksemi, sum er flutt aðrastaðni frá, og restin, 2,7 mió., fer til lønarhækkingar. Annars er ein rúgva av smærri upphæddum, sum eru avsettar til ymisk sosialpolitisk tiltøk og feløg, harí eisini viðgerðarstøð. Øll hesi verða fyri antin eini beinleiðis ella eina lutfalsligari lækking í játtanini fyri ár 2000. Tað snýr seg t.d. um upplýsing um rúsdrekka og viðgerð, stuðul til feløg hjá brekaðum og øðrum stuðulsfeløgum sum t.d. Kreppumiðstøð, Reyði Krossur, Pro Vita o.n.a. At enda kunnu vit staðfesta, at tá landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum verjir avgerð sína um lægri játtanir til Sjúkrahúsverkið, serliga Klaksvíkar Sjúkrahús, við tí grundgeving, at "hesa ferð verða onnur øki raðfest hægri innan almanna- og heilsuverkið", so sæst tað ikki aftur í ætlaðu játtanunum innan nakað øki í almanna- og heilsuverkinum komandi ár. Trivnaðarnevndin, 5 november 1999 Páll á Reynatúgvu formaður Marjus Dam næstformaður Hans Pauli Strøm Kristian Magnussen Rúna Sivertsen Finnur Helmsdal Jóanis Nielsen Yvirlit yvir hjáløgd skjøl: Skjaladagf. Frá Viðvíkjandi 20.05.1999 Sjúkrahúsleiðaranum á Landssjúkrahúsinum til Almanna- og heilsumálastýrið Viðv. játtanini fyri ár 2000. 12.10.1999 Landssjúkrahúsinum, fyrisitingini, til Almanna- og heilsumálastýrið Viðvíkjandi játtanini fyri ár 2000. 19.10.1999. Frá Gjaldstovuni Roknskapar- og játtanaryvirlit viðvíkjandi Grein 8, dagført til 19.10.1999 20.10.1999 Sjúkrahúsráðnum fyri Landssjúkrahúsið til Almanna- og heilsumálastýrið Viðv. játtanini til Landssjúkrahúsið ár 2000. 21.10.1999 Ambulansutænastuni hjá Vága Bjargingarfelag til nevndina Viðvíkjandi sjúkraflutningi í Vágum 22.10.1999 Spurningar frá 6. nevndarfundi 22.10.1999 Viðvíkjandi § 8 25.10.1999 Sjúkrahúsráðnum fyri Klaksvíkar Sjúkrahús til Helenu Dam á Neystbø, landsstýrismann, Viðvíkjandi fíggjarligu viðurskiftunum á sjúkrahúsinum 25.10.1999 Spurningar frá 7. nevndarfundi 25.10.1999 Viðvíkjandi § 8 26.10.1999 Ellisheiminum í Vágum til nevndina Fíggjarviðurskifti stovnsins 26.10.1999 Føroya Gjaldstovu Fsl- játtanarroknskapur - viðvíkjandi ymsum almannakonti. 26.10.1999 Spurningar frá 8. nevndarfundi 26.10.1999 Viðvíkjandi § 8 29.10.1999 Spurningar frá 9. nevndarfundi 29.10.1999 Viðvíkjandi § 8 02.11.1999 Svar frá AHS uppá spurningar frá 6., 7., 8 og 9. trivnaðarnevndarfundi Viðvíkjandi § 8 02.11.1999 Skriv frá Sjúkrahúsráðnum fyri Klaksvíkar Sjúkrahús til nevndina Ummæli fíggjarlóg 02.11.1999 Skriv frá stuðulsbólkinum hjá Javna í Vágum Umsókn játtan 05.11.1999 Frá minnilutanum í trivnaðarnevndini Útgreining av tí sum restar í á fíggjarlógini Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal A.c. Ummæli frá vinnunevndini sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini í løgtingsmáli nr. 1-1/1999: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 Við skrivi, dagfest 21. oktober 1999, hevur fíggjarnevndin biðið vinnunevndina um at ummæla § 5 Fiskivinna, § 6 Vinnumál og § 9 Oljumál o.a. í fíggjarlógini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 25., 28. og 29. oktober og 4. november 1999. Nevndin hevur gjøgnumgingið tær omanfyrinevndu greinarnar og hevur hesar viðmerkingar: Til § 5 Fiskivinna hevur nevndin hesar viðmerkingar: 5.11.1.05. Fiskimálastýrið. Samlaðu útreiðslurnar gera eitt lop frá 7.685 til 10.296 tús. kr. Vinnunevndin setir spurnartekin við hetta. 5.34.2.05. Fiskiveiðieftirlitið. Vinnunevndin setir spurnartekin við, um tær 8. mió. eru nøktandi í sambandi við sáttmálan við Atlantic Airways um tyrlutænastu. Henrik Old og Dan R. Petersen mæla til at strika játtanina upp á tær 8 mió. og viðmerkja, at ætlanin hjá landsstýrismanninum um at gera sáttmála við Atlantic Airways um 24 tíma vaktarskipan við tveimum tyrlum til bjarging og vaktarhald fyri 8-10 mió.kr. um árið líkist mest dreingjalótum. Hendan ætlan er hvat trygd viðvíkir so langt úti, at tað finnast ikki orð fyri tí. Vit kunnu undir ongum umstøðum standa "model" til slíkt. Henrik Old og Dan R. Petersen vísa á, at sum øllum kunnugt, so hava vit 200 fjórðinga fiskimark, harumframt royna fiskiskip eisini uttan fyri 200 sm. Tað, sum landsstýrismaðurin og stjórin á Atlantic Airways fáast við, virkar amatørkent og boðar frá vantandi kunnleika til, hvat skal til fyri at fremja eina bjarging langt til havs, tá umstøðurnar eru av tí ringasta við stormi, myrkri, regni og sjóroki samanblandað. Henrik Old og Dan R. Petersen nevna eisini, at harumframt er vakthavandi lækni als ikki nevndur í hesi amatørætlan. Vónandi sær fíggjarnevndin álvaran í hesum. Henrik Old og Dan Petersen viðmerkja, at skal talan verða um eina føroyska bjargingarskipan, sum politiski myndugleikin skal standa "model" til, verður talan um heilt aðrar peningaupphæddir, og eisini neyðugt við fólki, sum skilir álvaran í hesum. 5.35.1.04. Bjargingarfeløg. Alfred Olsen, Henrik Old og Dan R. Petersen vísa á, at tey tíggju bjargingarfeløgini gera eitt stórt ókeypis arbeiði, og at greitt er, at kr. 18.000 pr. felag røkka ikki langt. Tí skjóta teir upp at hækka hesa játtan við kr. 100.000, so hvørt felag fær 10.000 í meirjáttan. 5.35.1.10. Trygdarmiðstøð. Vinnunevndin setir spurning við, um ikki konto 7.23.3.25 Føroya Brandskúli átti at verið undir sama stýri sum Trygdarmiðstøðin. Fyri vinnunevndina er tað óskiljandi, at Føroya Brandskúli skal steingjast, og mælir tí fíggjarnevndini til at hækka játtanina soleiðis, at skúlin kann virka smb. galdandi krøvum. Til § 6 vinnumál hevur nevndin hesar viðmerkingar: 6.11.1. Fyrisiting. Vinnunevndin heldur, at bygnaðarbroytingar, har funktiónir verða fluttar t.d. til Vinnumálastýrið, eiga at hava sparingar sum úrslit aðrastaðni, um flytingarnar yvirhøvur skulu verða. Funktiónir viðvíkjandi havnum og vegum eiga t.d. ikki at verða fluttar frá Landsverkfrøðinginum til Vinnumálastýrið. Vinnunevndin ger fíggjarnevndina varuga við ta dupultfunksjón, sum er við at taka seg upp, síðani skipanin við aðalstýrum var sett á stovn. Tað, sum vinnunevndin serliga vil gera vart við, er, at Vinnumálastýrið er farið at umsita tey mál, sum Landsverkfrøðingurin hevur umsitið seinastu 50 árini. Sjálvandi so hvørt hesi mál eru komin fram. Nevndin vil hava fíggjarnevndina at kanna ta stóru øking í starvfólkatalinum í Vinnumálastýrinum. Heini O. Heinesen, Alfred Olsen, Henrik Old og Dan R. Petersen viðmerkja eisini, at sum dømi kann nevnast, at í lønarflokki 36 ella hægri eru 4 størv, og onnur eru 10 í tali. Tað vil siga 14 størv í mun til 1997, tá vóru 7,3 størv í Vinnumálastýrinum. Heini O. Heinesen, Alfred Olsen, Henrik Old og Dan R. Petersen hava varhugan av, at hetta kemst av, at Vinnumálstýrið er farið at umsita ein stóran part av tí, sum Landsverkfrøðingsstovnurin hevur umsitið og eisini umsitur í dag. Játtanin er eisini hækkað frá 3,1 millión í 1997 til 6,1 millión ár 2000. Ætlanin er, at játtanin skal hækka til 6,5 milliónir ár 2002. Tað vil siga, at Vinnumálastýrið longu nú kostar tað sama sum Lansverkfrøðingsstovnurin. Hóast har eru 21 fulltíðarstørv. Heini O. Heinesen, Alfred Olsen, Henrik Old og Dan R. Petersen átala tann ruðuleika, sum er uppstaðin av hesum dupultfunksjónum. Fyri tað fyrsta so kostar hetta nógvan pening, harafturat kemur, at hetta skapar ótryggleika á Landsverkfrøðingsstovninum. Tað kann eisini tykjast løgið, at roynt verður at niðurbróta tann einasta almenna stovn, sum situr inni við allari tekniskari vitan um tunnil og vegagerð, herundir havnaútbygging. Harafturat kemur, at stovnurin hevur drúgvar royndir av tunnilbygging og er í høgum metum í grannalondum okkara. Teir standa í hvussu er spyrjandi, hvat tað er, sum gongur fyri seg í Føroyum, nú farast skal undir tað størsta prosjekti nakrantíð, er Landsverkfrøðingurin uppsagdur, og stovnurin settur í skammikrók. 6.11.1.16. Viðlíkahald. Í sambandi við ta játtan, sum er sett av til Bryggjubakka (A3), vísir nevndin á, at játtanaráheitan til tað sama áður er feld í tinginum. Vinnunevndin heldur, at tað eigur at verða kannað, hvør munur er á hesi játtanini í mun til ta feldu játtanaráheitanina. 6.33.2.04. Skógrøkt landsins. Vinnunevndin vísir á, at kontoin til Ung í arbeiðið er strikað. Hetta harmast nevndin um. 6.36.1.04. Havbúnaðarroyndir. Vinnunevndin vísir á, at játtanin her er á kr. 14,6 mió.kr. Fyri nøkrum árum síðan varð bygd lívfiskastøð í Skopun, tí neyðugt var at fara úr Sundalagnum orsakað av smittuvanda. Nú byggir Fiskaaling nýggja kalvaroyndarstøð so at siga á sama øki. Hetta er óskiljandi og krevur eina nærri frágreiðing. 6.37.1.13. TK-Stovan. Vinnunevndin ger vart við, at hækkingin her er meira enn úr 1/3 til 1/2 , og setir spurnartekin við, um tað er neyðugt at hava bæði TK-Stovuna og Menningarstovuna. Eisini heitir vinnunevndin á fíggjarnevndina um at kanna, hvat er hent við útflutningsráðnum. 6.37.2.13. Kappingartillagandi tiltøk. Vinnunevndin mælir til, at játtanin verður strikað. 6.38.1.07. Nýggir landsvegir. Vinnunevndin heitir á fíggjarnevndina um at hækka játtanina til nýggjar vegir. Vinnunevndin dugir m.a. ikki at skilja talið 0,3 mió. kr., sum eru settar av til ábøtur. Vinnunevndin mælir til, at játtanin til ábøtur verður tann sama sum í ár. Ein hækkað játtan til nýggjar vegir kundi t.d. verið tikin frá konto 6.37.2.13. 6.38.2.01. Strandfaraskip Landsins. Alfred Olsen, Henrik Old og Dan R. Petersen taka ikki undir við, at ferðaseðlaprísirnir hækka, sum upplýst av landsstýrismanninum í skrivi til nevndina (viðlagt). Hesir mæla til, at játtanin á fíggjarlógini til Strandfaraskip Landsins verður hækkað samsvarandi. Teir vísa á, at ein hækking í ferðaseðlaprísunum kemur at raka útjaðaran. 6.38.5.01. Ferðaráð Føroya. Vinnunevndin vísir á, at henda konto er hækkað við 300 túsund og setir spurnartekin við, um pengarnir, sum vera játtaðir á hesi konto, eru rætt býttir, javnt yvir alt landið. Til § 9 Oljumál o.a. hevur nevndin hesar viðmerkingar: Hóast Oljumálastýrið er vorðið sjálvstøðugt stýri, so er umsiting ikki flutt við Oljumálastýrinum frá Vinnumálastýrinum, við tað at játtanin til bæði hesi stýrini er hækkað. Sum eina almenna viðmerking vil vinnunevndin eisini vísa á, at sambært statusuppgerð, sum nevndin hevur fingið yvir nýtsluna pr. 30. september 1999 á teimum høvuðskonti á fíggjarlógini, sum eru til ummælis í vinnunevndini (viðløgd), so er ein røð av játtanum yvirtrektar munandi. Vinnunevndin heitir á fíggjarnevndina um at kanna hesi yvirtrek og í hesum sambandi eisini at fáa upplýst, um talan er um, at undirbudgetteringar verða gjørdar, har tað ikki er neyðugt við eykajáttan. Viðlagt ummælinum eru hesi nevndarskjøl: Statusuppgerð yvir nýtsluna pr. 30. september 1999 á teimum høvuðskonti á fíggjarlógini, sum eru til ummælis í uttanlandsnevndini. Uppskot til eykajáttan fyri oktober 1998, konto nr. 6.11.1.08 Flyting av Vinnumálastýrinum. Fyrispurningur frá vinnunevndini til Vinnumálastýrið, dagfestur 26. oktober 1999, viðvíkjandi hækkingum í ferðaseðlaprísunum hjá Strandfaraskipum Landsins. Svar frá Finnboga Arge, landsstýrismanni í vinnumálum, upp á fyrispurning viðvíkjandi hækkingum í ferðaseðlaprísunum hjá Strandfaraskipum Landsins. Fyrispurningur frá Vinnunevndini til Fiskimálastýri, dagfestur 2. november 1999, viðvíkjandi játtanini til fiskivinnuroyndir. Svar frá Fiskimálastýrinum, dagfest 3. november 1999, upp á fyrispurning viðvíkjandi játtanini til fiskivinnuroyndir. Telefonnotat frá samrøðu við Fiskimálastýrið tann 3. november 1999 í sambandi við fyrispurning viðvíkjandi játtanini til fiskivinnuroyndir. Vinnunevndin, 4. november 1999 Heini O. Heinesen formaður Alfred Olsen næstformaður Kjartan I. Joensen Jákup Suni Joensen Henrik Old Dan R. Petersen Ronald Poulsen Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal 2 6.11.1.08. Flyting av Vinnumálastýrinum (Løgujáttan) Vegna umbygging/flyting í samband við nýskipan. Vinnumálastýrið hevur kannað hølini á Bryggjbakka og neyðugt er at gera ávísar ábøtur og íløgur áðrenn flytast kann inn. Gerast skal móttøka og nýggjar skrivstovur Neyðugt er at mála bygningin bæði innan og uttan. Trupulleikar er við kloakk-skipan og venilatiónskipan. Íløgan til el-arbeiði er rúgvismikil og umfatar eittnú innlegging av nýggjum veik- og sterkstreymskaðalum, nobreakanleggið og keyp av armaturum. Kostnaðarmeting fyri nýggj høli á Bryggjubakka er: Timbur&Snikkaraarbeiði 450.000 Málaraarbeiði 270.000 Gólválegging 50.000 HVS 25.000 Ventilatiónsarbeiði 110.000 EL-arbeiði 900.000 Telefonskipan & ETV útgerð 600.000 Innbúgv 1.100.000 Ráðgeving 225.000 Ókendar útreiðslur 510.000 MVG 25% 1.060.000 Samanlagt 5.300.000 Ætlanin er at nýta umleið 3,3 mió. kr. í 1998 og í uppskoti til fíggjarlóg fyri 1999 eru avsettar 2 mió. kr. til ætlanina. Sundurgreinað ætlan tús. Kr. J EYJ J+EYJ Útreiðslujáttan 2.000 1.000 3.000 20. Vanligt virksemi Útreiðslur 2.000 1.000 3.000 31. Bygging og løguframleiðsla 1.600 800 2.400 75. Skráseting av keyps-MVG 400 200 600 Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal A.a. Oprindelig meddelelse Fra: Kristina Samuelsen Sendt: 26. oktober 1999 08.55 Til: 'arp@vms.fo' Cc: 'vms@vms.fo' Emne: Spurningar frá vinnunevndini til landsstýrismannin í vinnumálum Vinnumálastýrið Vinnunevndin heitir á landsstýrismannin í vinnumálum um at svara niðanfyristandandi spurningar áðrenn næsta vinnunevndarfund sum verður tórsdagin 28. oktober, kl. 9.30, og har framhaldandi viðgerð av fíggjarlógini er á skránni. 1. Sambært landsstýrismanninum dýrka ferðaseðlarnar við 10 kr. Er tað generelt fyri bussar og skip á øllum leiðum? 2. Hvussu nógv fólk ferðast á teim ymisku leiðunum við bussi og skipi 1998? 3. Meirinntøkan upp á 8.9 mill stavar hon frá hækkandi prísum/fleiri fólkum? Vegna vinnunevndina Kristina Samuelsen nevndarskrivari Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal A.b. Oprindelig meddelelse Fra: Hákun Steingrímsson [SMTP:has@vms.fo] Sendt: 27. oktober 1999 16.47 Til: 'kris@logting.fo' Emne: upplýsingar frá SL um hækkandi prísir Hjálagt upplýsing um hækkandi prísirnir hjá SL Hákun Til vinnunevndina um hækkingar av ferðaseðlaprísum 1. SL hevur ætlanir um at kostnaðurin fyri ein vanligan ferðaseðil á oyggjaleiðum skal hækka 10 kr. Ferðaseðilin fyri bilar hækkar 20. kr. Hækkanin innan Bygdaleiðir krevur eina gjøllari analysu av verandi ferðaseðlakostnaði, við tað at skalain millum teir ymsu prísirnir skulu broytast. (t.d kostar ein vanligur ferðaseðil 10 kr um avstandurin er minni en 8 km.) Tvs. at vit mugu hyggja eftir hvørji gjøld skulu verða galdandi til hvørjir avstandir. Hetta má gerast fyri at halda fast í prinsippinum um at ferða seðlaprísirnir skulu kunna avrundast til t.d. heilar 5 kr.(ella heilar 10. kr), samstundis sum tann generella príshækkingin er umleið 10%. 2. Hagtølini fyri 1998 fyri Oyggjaleiðir eru ikki tøk enn. Oyggjaleiðir Ferðafólk(97) Bilar(97) Suðuroyarleiðin 108.209 27.334 Leirvíksfjarðaleiðin 264.834 79.228 Vesturleiðin 289.518 79.570 Sandoyarleiðin 96.799 24.613 Skálafjarðaleiðin Nólsoyarleiðin 31.671 0 Skúvoyarleiðin 2.745 0 Fugloyarleiðin 7.260 0 Kallsoyarleiðin 15.607 0 Mykinesleiðin 3.231 0 Tilsamans 819.874 210.745 Hagtøl fyri Bygdaleiðir 1998 (skal takast við fyrivarni, samlaði talið er hægri við tað at skúlabørn og mánaðarkort ofta ikki verða skrásett): Bygdaleiðir Ferðafólk (98) Tórshavn - Vestmanna 36.923 Bøur - Oyragjógv 21.036 Tórshavn - Kirkjubøur 26.945 Tórshavn - Kaldbak 4.388 Eiði - Oyrarbakki 19.059 Tjørnuvík 13.452 Gjógv - Oyrarbakki 568 Tórshavn - Fuglafjørður 157.486 Fuglafjørður - Toftir 39.558 Selatrað - Skálabotn 50.784 Oyndarfjørður - Skálabotnur 2.169 Klaksvík - Viðareiði 21.068 Klaksvík - Kunoy 3.846 Trøllanes - Húsar 8.366 Skálavík - Skopun 26.193 Dalur - Skopun 12.579 Tvøroyri - Vágur 22.369 Tvøroyri - Sandvík 13.990 Fámjin - Froðba 2.198 Tilsamans 482.977 3. Rokna verður ikki við at talið av ferðafólkum og bilum ella aktiviteturin sum heild verður størri í 2000 enn í 1998 og 1999. T.v.s at meirinntøkan hjá SL fyri ár 2000 bert stavar frá hækkandi prísum. Finnbogi Arge Landsstýrismaður Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal 6 Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen [SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 3. november 1999 13.02 Til: Kristina Samuelsen (E-mail) Emne: VS: VS: Uppskot til lxgtingsfmggjarlsg 2000 Halló Kristina, Tað vóru 3 og ikki 2 teldupostar, sum umrøða tín fyrispurning - hervið er hesin eisini sendir til tín. Vh. Mortan Oprindelig meddelelse Fra: Kjartan Kristiansen [mailto:kjkr@ms.olivant.fo] Sendt: 2. november 1999 22.31 Til: Mortan Carlsen Cc: Asmundzr Gupjsnsson (E-mail); Hjalti m Jakupsstovu (E-mail); Thomsen Bjarti (E-mail); Andras Kristiansen Emne: Re: VS: Uppskot til lxgtingsfmggjarlsg 2000 02.11.1999 Góði Mortan, Eg eri ikki førur fyri at svara tær upp á hesar spurningar. Sum tú veit hevur Menningarstovan ikki beinleiðis ábyrgd av nakrari av teimum verkætlanum, sum í 1999 eru játtaðar um konto 5.34.3.07 Fiskivinnuroyndir. Verkætlanirnar verða undir verandi skipan stýrdar fakliga og fíggjarliga um einstøku stovnarnar og Fiskimálastýrið. Eg kann tó siga tær hetta: 28. oktober 1999 høvdu stovnarnir felags uppfylgingarfund. Á hesum fundi varð greitt, at allar verkætlanirnar eru í gongd, og um ikki nakað óvæntað hendir, fer ætlað framdrift at verða rokkin, tá árið er liðugt, tó møguliga fyri onkra verkætlan, sum er eitt sindur seinkað. Í einstøkum føri verða smærri partar av verkætlan ikki framdir, eitt nú tí at vit ikki megna at fremja tað. Í hesum føri fer tað ikki at ganga út yvir fakliga úrslitið. Sum tú annars er kunnigur við, standa stovnarnir fyri verkætlanum uppá 6.907.000 kr. Vit høvdu biðið um at sloppið í gongd við fleiri verkætlanir, men tá avgerð varð tikin í Fiskimálastýrinum, vórðu nakrar verkætlanir útsettir til støðutakan seinni í ár. Sum tú eisini ert kunnugir við, hevur tann skipan, sum Fiskivinnuroyndir virka undir tað við sær, at vit ongantíð kunnu koma at brúka alla játtanina. Við hvørja játtan sær frá Fiskimálastýrinum verður sett avmarking, og tí vil altíð verða eitt avlop, við hvørt størri, við hvørt minni. Fundurin 28. oktober 1999 avdúkaði, at avlopið í 1999 valla verður størri enn nakrar hundrað túsund krónur, um ikki okkurt nú óvæntað hendir. Hjalti er burturstaddur, og eg veit ikki um Bjarti er innafturkomin av fiskivinnuroynd, men eg veit frá Ásmundi, at Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur skrásett nýtslu av sínum verkætlanum upp á 1.440.000 kr. higartil. Tølini, sum Vinnunevndin hevur, benda á, at seinkingar eru í skrásetingini. Hvørjar hesar eru, veit eg ikki, men vit vita, at tað kann taka tíð við skráseting, tá tað snýr seg um verkætlanir. Í summum førum kann tað taka tíð at fáa rokningar inn, men eg eri ikki førur við givna skotbránum at geva tær nóg greitt svar. Tað hjálpir tær ikki nógv í hesum sambandinum, at eg kann siga tær, at vit aftur hava uppfylgingarfund 11. november, tá vit skulu gera ávegisfrágreiðing lidna til Fiskimálastýrið, bæði hvat viðvíkir fíggjarligu støðuni nú og mett við árslok, men eisini hvat viðvíkir tí fakliga innihaldinum, hvørjar frágreiðingar fara at koma frá stovnunum um einstøku verkætlanirnar. Annars haldi eg, at vinnunevndin óavvarað er leidd út í eina misskiljing. Talan er ikki um eina hækking av játtanini til Fiskivinnuroyndir. Hyggur tú eftir í uppskotinum til løgtingsfíggjarlóg fyri 1999 sært tú, at játtanin er brutto sett til 8,0 mió. kr., harav 400.000 kr. eru mettar at fara til mvg-gjald. Tí er á fíggjarløgtingslógini bert sett ein nettojáttan uppá 7,6 mió. kr. Men hyggur tú víðari í uppskotinum fyri 1999 sært tú, at í 1997 vóru av einari samlaðari nýtslu upp á 6,2 mió. kr. bert nýttar 28.000 kr. til gjald av mvg. Eg giti, at Fíggjarmálastýrið hevur varnast henda skeivleika (ella eru tað tit í Fiskimálastýrinum?), og tí er nettojáttanin fyri 2000 sett til 8,0 mió. kr. Varð hildið fast um 7,6 mió. kr. hevði talan í veruleikanum verið um lækking av játtanini við í minsta lagi 350.000 kr. Vísandi til frammanfyristandandi haldi eg sostatt ikki tíðina vera til at minka um játtanina til Fiskivinnuroyndir. Á fundinum 28. oktober kom fram, at stovnarnir høvdu fleiri áhugaverdar og viðkomandi verkætlanir í fyrireiking, og vit eru í felag farnir undir at orða eina verkætlan, sum tykist hava stóran áhuga í vinnuni, kanska serliga millum fiskasølufólk. At hon harumframt kann hava stóran týdning fyri monitoring arbeiði sum heild hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni og Fiskirannsóknarstovuni ger hana ikki minni áhugaverda. Vert er eisini at minnast til, at summar av verkætlanunum, sum eru í ár, eru verkætlanir, sum ganga um tvey ella trý ár. Verður skorið niður í játtanini, fær hetta týdning fyri, hvørjar verkætlanir kunnu verða settar í gongd, og sum skipanin er, fer minking í samlaðu játtanini ikki at minka um tað avlop, sum eyðvitað má verða. Eg fari burtur í morgin áðrenn, so eg kann ikki hjálpa tær meira nú. Um tað er okkurt, sum tú ikki skilir, kanst tú ringja á fartelefonina 21 61 17. Vinarliga Kjartan Mortan Carlsen skrev: Halló, Vinarliga læt meg fáa tykkara viðmerkingar, sum vónandi kunnu stuðla upp > undir eitt so haldgott svar sum gjørligt - helst áðrenn kl 12.00 í morgin Vinarlig heilsan, Mortan Oprindelig meddelelse Fra: Kristina Samuelsen [mailto:kris@logting.fo] Sendt: 2. november 1999 13.32 Til: 'Mortanc@fisk.fl.fo' Emne: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Mortan Carlsen Smb. avtalu vil eg heita á teg um at fáa til vega svar til Vinnunevndina upp á hendan spurningin: Viðv. ktn. 5.34.3.07. Spurningur verður settur við hvat 7,6 mió. í 1999 til keyp av vørum og tænastum skal brúkast til og hví bara 1,767 mió. eru brúktar higartil og hvat orsøkin so er til at hækka játtanina fyri 2000. Vinnunevndin hevur sín seinasta fund til viðgerð av fíggjarlógini, tórsdagin 4. november kl. 9.30. Kristina Samuelsen, nevndarskrivari Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen [SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 3. november 1999 12.56 Til: Kristina Samuelsen (E-mail) Emne: fyrispurningur vegna vinnunevndina Góða Kristina, Vísande til samrøðu okkara millum sendi eg tær 2 teldupostar sum vantandi skuldu sværa tínum spurningum. Vinarliga set teg í samband við meg um hettar ikki er nøktandi. Vh. Mortan Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen [SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 3. november 1999 12.56 Til: Kristina Samuelsen (E-mail) Emne: VS: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Oprindelig meddelelse Fra: Ásmundur Guðjónsson [mailto:asmundg@hfs.fo] Sendt: 2. november 1999 15.36 Til: 'Mortan Carlsen' Cc: 'Bardur Enni' Emne: SV: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 HALLÓ MORTAN HS hevur enn ikki sent FMS nakra rokning fyri projektini í 1999. Vit hava júst verið inni í FSL og kunna okkum um støðuna. Vit hava brúkt hesar pengar pr dags dato: Hjáframleiðsla: 347.000 Hávabrósk: 268.000 Vatn í Fiskiídnaðinum: 427.000 Vandamálsgreining: 235.000 Bakteriur í farsi: 163.000 Overhead (20 %av løn) 222.000 í alt 1.662.000 Rokningin sum Bárður fer at senda tykkum við ársenda er sostatt dags dato komin uppá kr. 1.662.000 Annars havi eg sent FMS eina statusrapport, har greitt er frá støðuni í hvørjum einstakum projektið og hvat vit forvænta at brúka restina av projekttíðini (ár 1999). Hetta er knýtt í mailið. Tað tykist sum um Vatnprojektið og Farsprojektið og kanska hávabróski við verða sindur bíligari enn av fyrstan tíð mett (vit spara kanska eina 200.000 - 300.000). Hetta eigur tó at takast við fyrivarni enn. Viðv. spurninginum um hvat tær 7.6 milliónirnar skulu brúkast til kannst tú bert vísa til projektkatalogið HS, FRS og Menningarstovan sendu tykkum í januar. Eg rokni við at hækkingin tey tosa um hevur nakað við at gera at MVG nú ikki skal inn í fiskivinnuroyndir komandi ár, men skal gjaldast aðrar vegir. Játtanin til fiskivinnuroyndir er faktiskt ikki minka tilsvarandi men er enn á 8 milliónum. Hetta kan verða uppfata sum ein hækking, men er kanska heldur eitt fíggjarlógartekniskt frávik, sum kemur granskingini til góðar. Nevndin fyri Fiskivinnuroyndir hevur ikki verið í politiksum tjakið um støddina á játtanini. Fra: Mortan Carlsen[SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 2. november 1999 14.35 Til: Ásmundúr Guðjónsson (E-mail); Kjartan Kristjansen (E-mail); Hjalti í Jákupsstovu (E-mail); Thomsen Bjarti (E-mail) Cc: Andras Kristiansen Emne: VS: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Halló, Vinarliga læt meg fáa tykkara viðmerkingar, sum vónandi kunnu stuðla upp undir eitt so haldgott svar sum gjørligt - helst áðrenn kl 12.00 í morgin. Vinarlig heilsan, Mortan Oprindelig meddelelse Fra: Kristina Samuelsen [mailto:kris@logting.fo] Sendt: 2. november 1999 13.32 Til: 'Mortanc@fisk.fl.fo' Emne: Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Mortan Carlsen Smb. avtalu vil eg heita á teg um at fáa til vega svar til Vinnunevndina upp á hendan spurningin: Viðv. ktn. 5.34.3.07. Spurningur verður settur við hvat 7,6 mió. í 1999 til keyp av vørum og tænastum skal brúkast til og hví bara 1,767 mió. eru brúktar higartil og hvat orsøkin so er til at hækka játtanina fyri 2000. Vinnunevndin hevur sín seinasta fund til viðgerð av fíggjarlógini, tórsdagin 4. november kl. 9.30. Kristina Samuelsen, nevndarskrivari FISKIVINNUROYNDIR 1999. Verkætlanir á Starvsstovuni navn játtað 99 brúkt pr 2. nov. 1999 Væntað nýtsla 99 status i projektinum viðmerkingar Vandamáls-greining Risk assesment 330.000 235.000 330.000 Leitað hevur verið í altjóða litteraturdatabasum eftir vísindaligum tilfari sum er skriva um evni. Tilfarið er nú útvega, og arbeitt verður framhaldandi við at lesa/greina og savnað hetta tilfar í ein samandrátt. Henda frágreiðing verður liðug innan 2 mánaðir. Frágreiðingin lýsir meginreglurnar í mikrobiellari risiko metan (assesment) . Eisini verður dentur lagdur á útgreinan á tørvinum á mikrobiellum data, sum grundarlag fyri einum effectivum risiko baseraðum matvørueftirlitið. Lýsast skal neyvt hví, hvørji og hvussu vit innsavna, greina og nýta mikrobiell data bæði í einum risiko baseraðum eftirliti og í vinnuni. Knýtt at NORDSAFETY heldur fram til 31.12.2000 Hjáframleiðsla. 537.000 347.000 537.000 Kanningar eru gjørdar av hjáframleiðslunøgdunum innan føroyska fiskivinnu, og hvussu framleiðslan verður gagnnýtt í dag. Á eini ferð til Íslands var tosað við umboð fyri fyri RF um hvat verður gjørt innan hjáframleiðslur í Íslandi. Somuleiðis var tosað við fólk innan vinnuna við kunnleika um hjáframleiðlu-møguleikar. Kanningar eru gjørdar av ymiskum framleiðslumøguleikum, sum vera nýttir aðrastaðni, og frágreiðingar eru gjørdar um teir møguleikarnir sum kunnu hava áhugað. Eftir at gera: Ferð til Noregs til at vitja virkir, sum arbeiða við ymiskum hjáframleiðslum, og aðrar stovnar við vitan innan økið. Skriva frágreiðing liðna. projektið endar 31.12.998 Hávabrósk og lýsi 480.000 268.000 480.000 (?) Arbeitt verður við at samla ymiskar rapportir og publikatiónir, gjørdar higartil, í eina endaliga frágreiðing. Heldur uppat pr. 31.12.1999 kanska loypur nakað av peningi av (?) Vatn í fiski `idnauðinum 650.000 427.000 500.000 Grundin til at ikki allir pengarnir verða brúktir er at lab kapaciteturin hjá HS ikki røkkur til Gulllaksafars 400.000 163.000 (?) Higartil er gulllaksaframleiðslan gjógnumgingin frá tí at fiskurin kemur til kai fram til farsi verður fryst. Sýnir eru tikin av fiski beinleiðis frá skipinum, eftir vektar og støddareftirlit, áðrenn fiskurin er farin í framleiðslu á virkinum, av farsi frá farsmaskinu og av farsi beint áðrenn innfrysting. Á skipunum er reinhaldi eftirhugt og royndir tiknar av vatni og ísi sum skipini hava tikið. Á kajøkunum sýni tikið av fuglaskvøttum og á virkinum er reinhaldið eftirhugt og desinfektiónin eftirkanna við sýnum av framleiðsluútgerðini áðrenn arbeiði er byrja. Av øðrum farsi er innsavnað sýnir savnaði saman og kannað. Eftir: typebestemmelse av E. coli samanlíknandi kanningar av farsi (gulllaksur - annað fars) rapportering Verkætlanin endar 31.12.99 Roknað verður við at 4 ella 5 av rapportunum koma út í HS seriuni Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen [SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 3. november 1999 12.57 Til: Kristina Samuelsen (E-mail) Emne: VS: Fiskivinnuroyndir 1999/2000 Oprindelig meddelelse Fra: Bjarti Thomsen [mailto:BJARTIT@frs.fo] Sendt: 3. november 1999 11.40 Til: MortanC@fisk.fl.fo Cc: asmundg@hfs.fo; kjkr@ms.olivant.fo; HjaltiJ@frs.fo Emne: Fiskivinnuroyndir 1999/2000 Hey Mortan Hjalagt er ein síða (word) viðv. peninganýtslu á fiskivinnuroyndum sum FRS stendur fyri 1999. Eisini eru viðmerkingar hesum viðv. heilsan Bjarti Fiskivinnuroyndir 1999, játtaðar av Fiskimálastýrinum 11-03-99 Framhaldandi kanningar Stovnur Upphædd Brúkt 3/11 Avlop 1 Rækjuroyndir á Fl. Cap FRS 860.000 322.082 537.918 2 Rist í flatfiskatroli FRS 150.000 89.209 60.791 3 Dyrging eftir makreli FRS 400.000 247.985 152.015 4 Kubatrolarar FRS 250.000 14.313 235.688 5 Skel norðanfyri FRS 300.000 206.024 93.976 6 Stovnsuppbýti av kongafiski FRS 370.000 100.886 269.114 7 Nakkalýsi í kongafiski FRS 250.000 61.228 188.772 8 KT í fiskivinnuni FMS 500.000 9 Framíhjáframleiðsla HS 537.000 10 Vandamálsgreining HS 330.000 11 Vatn í fiskiídnaðinum HS 650.000 12 Havabrósk og lýsi HS 480.000 Nýggjar kanningar Stovnur Upphædd 13 Høgguslokkur á Føroya Banka FRS 200.000 108.583 91.417 14 Langasporl á Reykjanesrygginum FRS 800.000 1.316 798.684 15 Hjáveiða FRS 300.000 96.094 203.906 16 Tilgongd av toski og upsa FRS 430.000 71.254 358.746 17 Seismikkur og fiskiskapur FRS 200.000 178.357 21.643 18 Gullaksafars HS 400.000 Tilsamans 7.407.000 1.497.331 3.012.669 Játtan á fíggjalóg 1999 8.000.000 Viðmerkingar Flestu royndir sum FRS stendur fyri eru ikki lidnar enn. Td. eru í løtuni trý fólk við rækjubáti á Fl. Cap. Royndirnar eftir langasporli vóru ikki gjørdar fyrr enn í oktober. Rokningar (meginparturin fyri leigu av skipi) eru ikki komnar enn, men verða umleið 600.000 kr. Ein onnur orsøk til at lítið er brúkt á fleiri játtanum er, at í fleiri førum verður ein stórur partur av lønarútreiðslum fyribils goldnar av FRS og verða endurrindaðar seint í árinum. Tískil verður meginparturin av játtanum brúktar í 1999 - nakarar royndir koma at geva eitt lítið avlop, men á einstakari er játtanin ov lítil. Uppskot um játtan fyri ár 2000 er tað sama sum í 1999, tvs. 8 mill. kr. Tá sagt verður, at talan er um eina hækking frá 7,6 til 8 mill kr, er hetta ein misskiljing orsakað av MVG-partinum. Viðv. MVG kann annars sigast, at meginparturin av játtanin verður brúktur til tílíkt, har MVG ikki skal roknast, td. lønir og leigu av skipi. Tá uppskotini til royndir í 1999 vóru viðgjørd, vóru fleiri uppskot, sum vóru slept, tí samlaða játtanin upp á 8 mill. kr ikki rakk til. Árini frammanundan hava verið á sama hátt, te. nógv fleiri uppskot til royndir enn peningur var til. Sostatt kann ikki sigast, at játtanin hevur verið ov stór. At avlop hevur verið flestu árini kemur av, at fiskiroyndir ofta geva inntøku av veiðu, sum illa kann roknast við, meðan royndirnar fara fram. Orsakað av hesum hevur onkur roynd okkurt árið givið inntøkur, umframt at játtanin stóð órørd. FRS 03.11.1999 Bjarti Thomsen Vinnunevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal 7 Telefonnotat frá samrøðu við Mortan Carlsen í fiskimálastýrinum, tann 3. november 1999, í sambandi við spurningar frá vinnunevndini til kt. 5.34.3.07. Eg setti spurning við, hví játtanin til fiskivinnuroyndir ikki varð fordeild upp á tær vanligu kontiirnar, men øll sett av til keyp av vørum og tænastum og vísti í hesum sambandi á ,at ikki er loyvt at flyta frá øðrum konti til lønir. Mortan greiddi frá, at orsøkin var, at tað var so ringt at gera metingar um, hvussu nýtslan á teimum ymisku kontiinum fór at verða, og fyri ikki at koma við einum tilfeldugum skoti, høvdu teir gjørt av at seta alla upphæddina á kontoina fyri keyp av vørum og tænastum, við tað at hendan konto higartil hevur verið tann størsta. Fordeilingin verður tó gjørd, um hetta er eitt krav. Um nevndin ynskir nærri frágreiðing hesum viðvíkjandi, er eisini møguleiki fyri at fáa munnliga frágreiðing á nevndarfundi. Kristina Samuelsen Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Viðmerkingar frá Landsbankanum Skjal S Landsbanki Føroya Müllers Hús - Gongin Tórshavn, 09-11-99 Jnr. 98-32-175 001-01.99 skjal S doc Fíggjarnevndin att. Bjarna Djurholm Viðmerkingar viðv. ávirkan á búskapargongd av fíggjarlógini fyri 2000 Inngangur Á fundi í fíggjarnevndini 1. nov. 99 løgdu umboð fyri landsbankan fram ymiskt taltilfar, sum lýsti búskapargongdina og búskaparútlitini. Í hesum sambandi hevði landsbankin gjørt eina meting av fíggjarpolitiska virknaðinum av fyriliggjandi fíggjarlógaruppskoti. Metingin var m.a. grundað á serliga bólking av útreiðslum landskassans, har dentur var lagdur á at lýsa tær útreiðslur, sum høvdu ávirkan á búskaparliga virksemið og prísgongdina. Á fundinum bað formaðurin í fíggjarnevdini um nærri frágreiðing um, hvussu útreiðslubólkingin var gjørd. Endamálið við hesum skrivi er at lýsa hesi viðurskifti. Meting av inntøkusíðu Inntøkusíðan verður mett av vera neutral í mun til 1999; møguliga kann talan vera um eina lítla kontraktiva effekt við tað, at stóri inntøkuvøksturin í samfelagnum ger, at fleiri skattgjaldarar koma nakað hægri upp á marginalskattastiganum. Her er so talan um sokallaða "automatiska fíggjarpolitiska stabilisering", sum innbygd er í progressiva skattastigan. Metingin viðvíkjandi inntøkusíðuni á fíggjarlógini er grundað á, at fíggjarlógaruppskotið ikki boðar frá broytingum fyri ár 2000 í skatta- og avgjaldssatsum í mun til 1999. Meting av útreiðslusíðu Fyri at gera okkum meting av, í hvønn mun útreiðslujáttanin ávirkar búskaparferðina - herundir framleiðslu, gjaldsjavna og inflatión - verður roynt at gera serliga bólking av ymsu útreiðslusløgunum á fíggjarlógini. Standardkontoskipanin, ið nær tengd at tí kontoskipan, sum nýtt verður í tjóðarroknskapinum, er hent amboð í hesum sambandi. Fyri at gera meting av fíggjarpolitiska virknaðinum av útreiðslusíðuni á fíggjarlógini, hevur landsbankin greinað útreiðslukonti í standardkontoplaninum á hendan hátt: útreiðslur, sum beinleiðis ávirka innlendska eftirpurningin útreiðslur, sum óbeinleiðis ávirka innlendska eftirspurningin útreiðslur, sum so at siga onga ávirkan hava á innlendska eftirspurningin Fyri at siga nakað um kontraktiva ella ekspansiva ávirkan av útreiðslunum á fíggjarlógini verður í fyrsta umfari roynt at seta upp útreiðslugongdina, reinsaða fyri tær útreiðslur, sum so at siga ikki koma í umfarð í Føroyum (kontobólk c). Bólking av útreiðslu-standardkonti er fylgjandi: Talva 1. Bólking av útreiðslu-standardkonti eftir eftirpurningsávirkan Høvuðsslag Standardkonto Eftirspurningsávirkan 1 Rakstrarútreiðslur 11 Lønir v.m. a 14 Keyp av vørum og tænastum a 15 Keyp av útbúnaði, netto a 16 Leiga, viðlíkahald og skattur a 17 Avskrivingar o.a. c 19 Ymsar rakstrarútreiðslur a 3 Løguútreiðslur 31 Bygging og løguframleiðsla a 32 Útvegan av løgu o.ø. a 5 Flytingarútreiðslur 51 Tilskot til útlandið o.a. c 52 Tilskot til einstaklingar b 53 Stuðul til vinnu b 54 Stuðul til annað virksemi b 55 Íløgustuðul o.a. b 57 Rentuútreiðslur o.a. c 58 Roknað renta c 8 Fíggjarpostar 82 Útlán v.m. b Talva 2. Útreiðslur: Roknskapar- og játtanartøl Bólkur nr Standardkonto R97 R98 J99 J00 a. Lønir og tilfarsnýtsla 11 Lønir 952 1.042 1.192 1.277 14 Keyp av vørum og tænastum 361 417 458 552 15 Keyp av útbúnaði, netto 44 44 52 54 16 Leiga, viðlíkahald og skattur 45 79 69 78 19 Ymsar rakstrarútreiðslur -1 2 7 9 31 Bygging og løguframleiðsla 45 54 92 87 32 Útvegan av løgu o.ø. 17 23 32 61 b. Veitingar, studningar og nýútlán 52 Tilskot til einstaklingar 849 848 915 965 53 Stuðul til vinnu 156 303 142 130 54 Stuðul til annað virksemi 142 102 77 93 55 Íløgustuðul o.a. 14 9 4 3 82 Útlán v.m. 16 35 9 4 c. Lítlan eftirspurningsvirkning í FR 17 Avskrivingar o.a. 0 1 1 0 51 Tilskot til útlandið o.a. 18 18 19 19 57 Rentuútreiðslur o.a. 409 323 240 214 58 Roknað renta 0 0 Talva 3. Útreiðslur: Høvuðsbólking av standardkonti 1997 1998 1999 2000 a. Lønir og tilfarskeyp 1.463 1.660 1.902 2.119 b. Veitingar, studningar og nýútlán 1.177 1.297 1.148 1.196 c. Útreiðslur, sum lítlan og ongan eftirspurningsvirkning hava 427 342 259 234 Útreiðslur 3.067 3.299 3.309 3.549 Talva 4. Útreiðslur: Høvuðsbólking av standardkonti; vøkstur í % í mun til undanfarið ár 1997 1998 1999 2000 a. Lønir og tilfarskeyp 13 15 11 b. Veitingar, studningar og nýútlán 10 -11 4 c. Útreiðslur, sum lítlan og ongan eftirspurningsvirkning hava -20 -24 -10 Útreiðslur 8 0 7 Talva 5. Eftirspurningsdrívandi útreiðslur og BTÚ 1997 1998 1999 2000 Eftirspurningsdrívandi útreiðslur (a+b) 2.640 2.957 3.050 3.315 Vøkstur í mió kr 317 93 265 Vøkstur í % 12 3 9 BTÚ 6.161 6.873 7.625 8.145 BTÚ-vøkstur í % 12 11 7 Gongdin viðv. útreiðslum, soleiðis, sum hendan er lýst í talvunum omanfyri, er ávirkað av, at roknskapir hjá almennum stovnum eru tyknir við í landskassaroknskapin. Sí viðmerking sí. 24 í frágreiðing til fíggjarlógaruppskotið 2000, hjá fíggjarmálastýrinum. Við í tølunum fyri 2000 eru løguútreiðslur, sum ikki ávirka innlendis virksemi/infaltiónsgongd, svarandi til umleið 60 mió kr. Talan er her um útreiðslur til vaktarskip, sum verður bygt uttanlands. Útreiðslan hevur tó sjálvandi ávirkan á handilsjavna Føroya. Við atliti til hesi viðurskifti, metir landsbankin, at útreiðslusíðan á fíggjarlógini fyri árini 1998 og 1999 fíggjarpolitiskt hevur virkað nøkulunda neutralt. Fíggjarpolitiski virknaðurin av útreiðslunum á fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000 kann metast at verða nakað ekspansivur. Talva 5 vísir, at BTÚ verður mett at vaksa við 7%, meðan eftirspurningsdrívandi útreiðslurnar vaksa við 9% í mun til 1999. Útreiðsluvøksturin frádrigið løguútreiðslur til útlond er 7%. Niðurstøða Samanumtykið kann sigast um verandi fíggjalógaruppskot fyri ár 2000, at tað sær út til at virka soleiðis, at búskaparferðin økist nakað. Landsbankin mælir til, at fleiri ekspansivt virkandi tiltøk ikki verða sett á fíggjarlógina fyri ár 2000. Jonhard Eliasen Landsbanki Føroya Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal T Búskaparráðið Tórshavn, tann 05-11-99 Fundur millum Búskaparráðið og Løgtingsins Fíggjarnevnd Hetta skriv er ein redigerað útgáva av einum uppleggi til ein fund Búskaparráðið hevði við Løgtingsins Fíggjarnevnd fríggjadagin 29. oktober 1999. Sum heild er Búskaparráðið samt við metingini hjá Fíggjarmálastýrinum av búskapargongdini higartil í ár. Henda meting liggur samstundis nær metingini í Várfrágreiðing Búskaparráðsins. Tey nýggjastu tølini, ið eru til taks broyta ikki myndina, sum Várfrágreiðingin lýsir av føroyska búskapinum. Vøkstur er enn í búskapinum, men samlaði vøksturin hevur higartil í ár ikki verið tann sami sum sama tíðarskeið í fjør. Hetta sæst av at samlaðu lønargjaldingarnar vuksu 10% januar til september síðsta ár, meðan tær higartil í ár eru øktar góð 7%. Hetta stavar fyrst og fremst frá eini niðurgongd í fiskivinnuni, meðan stórur vøkstur er í hinum høvuðsbólkunum í búskapinum. Næsta ár fer niðurgongdin í fiskivinnuni væntandi at halda fram, og tí fer búskapurin ikki at vaksa so skjótt, sum hann higartil hevur gjørt. Niðurgongd er í fiskivinnuni. Nøgdirnar minka, serliga av toski, men eisini av hýsu. Nøgdin av upsa veksur, men ikki nokk til at kompensera fyri niðurgongdina í toska- og hýsufiskiskapinum. Prísirnir á hýsu og upsa væntast at halda sær á nøkulunda sama støði, kanska fer upsaprísurin eitt sindur upp, meðan hýsuprísurin fer eitt sindur niður. Toskaprísurin væntast harafturímóti at lækka. Henda niðurgongd í fiskivinnuni fer væntandi at sláa ígjøgnum í heimaframleiðsluni skjótt, sjálvt um hetta ikki er hent enn. Heimaframleiðslan, sum stórt sæð er privata vinnan á landi, veksur í løtuni skjótari, enn hon hevur gjørt, og tað gevur stórt press á arbeiðsmarknaðin. Arbeiðsloysið er nú lítið og einki, og fløskuhálsar eru við at gera um seg í summum vinnum. Ov stórur eftirspurningur í mun til, hvat arbeiðsmarknaðurin kann klára, skapar prís- og lønartrýst, og hetta máar støðið undan kappingarførinum. Hetta er konjukturtrupulleikin í føroyska búskapinum, tí avlop er jú á gjaldsjavna og almennu kassunum. Pressið á arbeiðsmarknaðin verður avhjálpt eitt sindur, við at enn er rímuliga stór nettotilflyting til landi. Mett verður, at nettotilflytingin í ár verður 365 fólk ímóti 297 síðsta ár. Oftast eru hetta fólk í arbeiðsførum aldri, sum koma beinleiðis í arbeiðsmegina. Treytað av at útlán peningastovnanna ikki økjast meira enn higartil í ár (12%), og av at almennu útreiðslurnar ikki økjast ov nógv, fer minkingin í fiskiskapinum væntandi at hava við sær, at heimaframleiðslan fer at minka um ikki so langa tíð. Haraftrat er oljuprísurin uppfarin, og europeiska rentustøðið fer sannlíkt at hækka um stutta tíð, av tí at ov nógv fer er um at koma á enska búskapin, og inflatiónin er farin at vaksa í Týsklandi. Hækkandi rentustøðið virkar tálmandi upp á búskaparliga virksemi av tveimum orsøkum. Fyrsta orsøkin er, at hetta fer at minka um eftirspurningin, serliga eftir íløgum, tí tað fer at loysa seg betur at spara upp, meðan nýggjar íløgur skulu geva størri avkast fyri at bera seg. Seinna orsøkin er, at hon umfordeilir soleiðis, at lánveitarar, so sum peningastovnarnir til dømis, fáa størri inntøku, meðan lántakarar, so sum húsaeigarar, fara at hava minni eftir, tá rentur og avgjøld eru goldin. Av tí at lántakarar oftast hava størri nýtslukvotu enn lánveitarar, virkar ein rentuhækking tálmandi upp á búskapin við tað, at nýtslan hjá lántakarunum minkar meira, enn nýtslan hjá lánveitarunum økist. Í sambandi við eina rentuhækking er eisini vert at nevna, at Føroyar sum eind nú eru nettoánarar mótvegis útlandinum, og tað merkir, at ein rentuhækking bøtir um eksternu balansuna, t.e. gjaldsjavnan. Tað almenna veksur skjótari í ár enn í fjør, vøksturin hevur verið 9% higartil í ár í mun til 6% sama tíðarskeið í fjør. Men neyðugt er at taka hædd fyri, at lønarhækkingar í almenna sektorinum í ár vóru størri enn lønarhækkingarnar síðsta ár. Tá hædd verður tikin fyri muninum í lønarhækkingunum, veksur tað almenna ikki nakað serligt skjótari í ár enn í fjør. Tað vil siga, at talið av størvum hjá tí almenna økist ikki nógv skjótari í ár enn í fjør. Útflutningsvirðið veksur heldur minni í ár enn í fjør, kanska eini 10%. Niðurgongdin í fiskivinnuni verður uppvigað av einum stórum vøkstri í alivinnuni. Alivinnan hevur tó ikki eins stóran týdning fyri arbeiðsmarknaðin og til dømis fiskivinnan, tí ikki so nógv arbeiðspláss eru í alivinnuni. Innflutningurin veksur á leið líka nógv sum útflutningurin, og tí batnar handilsjavnin ikki. Í innflutningstølunum eru tað serliga bilar og innflutningur til framleiðslu, sum vaksa rættiliga nógv, ávikavist 37 og 40%, meðan innflutningur til beinleiðis nýtslu ikki veksur naka serligt, kanska eini 3-4%. Gjaldsjavnin sýnir enn stórt avlop og verður avlopið sannlíkt líka stórt sum síðsta ár, t.e. um eina milliard krónur. Fíggjarpolitikkurin hevur avgerandi týdning fyri konjukturgongdina og eigur tí at lagast soleiðis, at hann er útjavnandi, t.e. at avlop eigur at vera, tá nógv ferð er á búskapinum, soleiðis at landskassin sýgur likviditet úr búskapinum og á henda hátt er við til at minka um ferðina. Er ov lítil ferð á, eigur fíggjarpolitikkurin hinvegin at vera útgjarandi fyri at fáa gongd á búskapin aftur. Í einum hákonjukturi, sum føroyski búskapurin hevur verið í seinastu árini, er neyðugt, at landskassin hevur eitt ávíst avlop, bæði fyri at javna konjukturin og fyri at hava nakað at standa ímóti við, tá tíðirnar aftur gerast verri. Fíggjarmálastýrið væntar eitt avlop uppá 500 mill. krónur í ár. Búskaparráðið metir, at tað við trýstinum á arbeiðsmarknaðin í huga ikki eigur at vera minni. Fíggjarpolitikkurin eigur ikki at metast út frá støddini á landskassaavlopinum, men út frá, hvussu hann ávirkar virksemið í landinum. Til hetta endamál kann nýtast eitt yvirlit yvir realbúskaparliga býti av fíggjarlógini. Á fíggjarlógaruppskotinum fyri næsta ár sæst, at ætlanin er at reka á leið sama fíggjarpolitikk næsta ár sum í ár. Útreiðslurnar hækka umleið 220 mill. kr., meðan skatta- og avgjaldsinntøkurnar økjast nakað væl meira. Ongar skatta- og avgjaldslækkingar eru ætlaðar næsta ár, og almennu íløgurnar verða hildnar á umleið sama lága støði sum í ár. Tá er arbeiðið upp á Vágatunnillin, 40 mill. kr., ikki talt við. Verður tað talt við, er talan um eina fitta hækking í íløgunum. Niðurstøðan av hesi gjøgnumgongd er ein endurtøka av tí, Búskaparráðið hevur sagt fyrr. Stór framgongd hevur verið í føroyska búskapinum í ár, men tekin eru um at vøksturin fer at minka, soleiðis at búskapargongdin verður meira "náttúrlig". Verður hetta ikki gongdin, til dømis um fiskiskapurin aftur fer at vaksa, ella um lántøkan økist ov nógv, er grundarlag fyri inntrivum í búskapin. Tí er neyðugt støðugt at halda eyga við búskapinum, men í løtuni eigur landstýrið hvørki at gjara út ella tátta í. Búskaparráðið ásannar tó, at tað er ein trupulleiki, at fíggjarpolitikkurin er so afturhaldandi, samstundis sum tørvur er á nógvum almennum íløgum. Tað er tó av alstórum týdningi, at búskapurin ikki verður yvirupphitaður. Samlaða aktivitetsskapanin má ikki gerast størri og tí kunnu íløgurnar bert økjast, um spart verður á øðrum økjum soleiðis, at virksemið í landinum ikki økist. Í hesum sambandi er tað positivt, at Fíggjarmálastýrið hevur ætlanir um at raðfesta allar almennu íløgurnar yvir eitt longri áramál. Haraftrat er tað týdningarmikið, at tað eydnast at fáa skil uppá kommunala fíggjarpolitikkin. Í eini heildarmeting av aktivitetsskapanini hjá tí almenna eiga kommunulu kassarnir at takast við. Tað hjálpir einki at fíggjarpolitikkurin hjá landskassanum er afturhaldandi, um kommunurnar gjara út. Ein annar spurningur er so, hvat skal gerast í fall stóri vøksturin heldur fram. Tað mest nærliggjandi er sjálvsagt at hækka skattin, men hetta skal gerast við umhugsni, tí ein skattahækking rakar breitt og kann gera líka stóran skaða sum gagn. Tá er ofta betur at íløgurnar verða toygdar yvir eitt longri tíðarskeið. Í heila tikið er best at nýta íløgurnar til konjukturjavnan, meðan skattahækkingar kunnu brúkast, um íløguamboðið ikki er nóg mikið til at tryggja ímóti einari ógvusligari upphiting. Nakað, sum kann og eigur at gerast nú, er at burturbeina teir strukturtrupulleikar, sum eru í føroyska búskapinum. Hetta hevði givið betur úrslit uppá longri sikt og eigur at gerast, meðan tíðirnar eru góðar, tí tað hevur víst seg at vera sera trupult at gera nakað við strukturtrupulleikar í ringum tíðum. Økini sum eiga at fáast í rættlag eru millum annað: MVG-lóggávan. Alt ov nógv undantøk eru í lógini. Hesi eiga at avtakast. Uttanlandsfrádrátturin. Tað er sera óheppið, at landið gevur studning til at arbeiða uttanlands, tá brúk er fyri júst hesari arbeiðsmegi í Føroyum. Haraftrat skapar frádrátturin lønarglíðing í tí partinum av privatu vinnuni, sum ikki hevur henda frádrátt. Til dømis fáa handverkarar í dag umleið 10% oman á sáttmálasettu lønirnar. Uttanlandsfrádrátturin verður nú partvís avtrappaður, men hann eigur heilt at avtakast. Rentustuðulin til húsabygging. Sjálvt um rentustuðulin møguliga var eitt gott hugskot í sínari tíð, er tað óheppið, at rentustuðulin er so høgur og tí er við til at økja um eftirspurningin eftir vørum og tænastum. Ætlanir eru tó um at seta rentustuðulin niður. Tað síðsta og kanska mest álvarsliga er skattalættin hjá fiskimonnum. Hesin skattalætti kostar landskassanum pening og skapar haraftrat lønarglíðing á landi, sum so aftur er við til at avskepla arbeiðsmarknaðin. Tað er mangul uppá arbeiðsmegi á landi, og yvirkapasitetur á sjónum, og í eini tílíkari støðu er ikki rætt at geva skattalætta til arbeiði á sjógvi. Skatta- og avgjaldslættar eiga so vítt gjørligt at vera almennir lættar og eiga at vera ein fylgja av at almenni sektorurin er vorðin minni ella effektivari og eiga ikki at vera selektivir lættar til ávísar fakbólkar. Viðvíkjandi øðrum viðurskiftum, sum kunnu hava áhuga Nýggj pensiónslóggáva: Landsstýrið arbeiðir í løtuni við at gera eina nýggja lóg um tvungna pensiónsuppsparing fyri arbeiðsmarknaðin. Hetta uppskot byggir á eina individuella skipan, har hvør løntakari skal gjalda til sína egnu pensión. Føroya Arbeiðarafelag hevur sum mótuppskot at byggjast skal víðari upp á verandi skipan og samhaldsfasta arbeiðsmarknaðareftirlønargrunnin. Tær týdningarmestu niðurstøðurnar, ið kunnu gerast burturúr einum lesnaði av litteraturinum um hetta evnið eru, at ein pensiónsskipan eigur at vera uppsparingsfíggjað við einum skattafíggjaðum trygdarneti. Haraftrat eigur skipanin at vera ein lívrentuskipan fyri at sleppa undan "moral hazard" trupulleikum, t.e. at fólk við til dømis eini kapitalpensión brúka alla uppsparingina beinanvegin tey verða 67 ár, fyri síðan at fella aftur á tað almennu skattafíggjaðu skipanina. Kjakast kann um, hvørt skipanin eigur at vera individuell ella samhaldsføst; fyrimunir og vansar eru við báðum skipanum, men hetta er í siðsta enda ein ideologiskur spurningur. Ein tvungin eftirlønaruppsparing fer at økja eftirlønaruppsparingina úr teim verandi 120 mió. kr. árliga upp í 400-500 mió. kr. Tvungna uppsparingin fer tó ikki at økja samlaðu uppsparingina líka nógv. Heldur broytist uppsparingsmynstrið soleiðis, at skipanin førir til eina umlegging av verandi fríu uppsparing (annað enn eftirlønaruppsparing). Talan verður tá um eina lækking av innlánum og frívirði í egnum húsi. Hvussu nógv fría uppsparingin lækkar, er tó ilt at meta um. Verður eftirlønaruppsparingin, sum vanligt er aðrastaðni, løgd í virðisbrøv, t.e. lánsbrøv og partabrøv, versnar gjaldføri hjá Føroyum munandi. Orsøkin er, at eingin virðisbrævamarknaður er í Føroyum, og tí verður peningurin plaseraður uttanlands. Av hesum fylgir, at tað er av stórum týdningi at ein føroyskur virðisbrævamarknaður verður uppbygdur skjótast gjørligt, um tvungin eftirlønaruppsparing verður sett í verk. Vert er eisini at leggja merki til, at tað vanliga bara eru størru virkini og stovnarnir, ið hava atgongd til gjaldføri gjøgnum ein virðisbrævamarknað. Tí fer ein tvungin eftirlønaruppsparing helst at føra til, at torførari verður hjá smáum virkjum at tryggja sær gjaldføri. Íløgustuðul: Búskaparráðið heldur, at vinnan eigur at endurnýggja seg sjálv. Ráðið metir, at ein kvotuskipan við stórari umsetiligheit hevði givið møguleika hjá teim effektivastu eindunum at keypt tær minni effektivu eindirnar úr flotanum. Á henda hátt hevði meira verið til hvønn, og hevði hetta so aftur ført við sær, at avlopið vaks. Harvið hevði flotin laga seg eftir marknaðarkreftunum og samstundis blivið førur fyri at endurnýggja seg sjálvan. Eitt evni, sum ikki hevur verið nógv viðgjørt, men sum hevur týdning fyri lønsemið í fiskivinnuni, er býtið millum skip og manning. Broytingar í hesum býti, sum tað til dømis er gjørt hjá nøkrum av nýggjastu skipunum í flotanum, eru ein møguleiki at gera flotan betur føran fyri at endurnýggja seg sjálvan. Jóannes Jacobsen skrivari Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal U Løgtingsins fíggjarnevnd Postsmoga 208 110 Tórshavn 8. november 1999 Viðvíkjandi konto nr. 8.20.1.07 "Tiltøk móti rúsdrekkamisnýtslu" Undirritaði vil hervið vegna Bláa Kross Føroya gera ávísar viðmerkingar til nevndu konto. Fyrst av øllum vilja vit boða frá, at játtanin til hesa konto í ár (1999) ljóðar uppá kr. 600.000,-. Men í upp-skotinum til fíggjarlóg fyri komandi ár, er upphæddin skorin við einum triðingi ella niður á kr. 400.000,-, ið vit meta vera sera óheppið. 400.000,- kr. at deila út til 3 ella fleiri privatar felagsskapir til upplýsing og fyribyrging móti rúsdrekkamisnýtslu er ikki nógv. Vit meta, at 600.000,- kr. er eitt avgjørt minstamark fyri hesa konto. Helst átti hon at verið munandi hægri, tí rúsdrekkasølan og rúsdrekkamisnýtslan er ikki minka seinastu árini, tvørturímóti. Vit vilja tí hervið heita á løgtingsins fíggjarnevnd um at bera so í bandi, at upphæddin á nevndu konto í hvussu er ikki verður skerd, men at hon eisini komandi ár ljóðar uppá minst kr. 600.000,-. Ónøgd við stuðulsviðgerðina Vit í Bláa Krossi vilja fara eitt stig víðari og vísa okkara ónøgd við stuðulsviðgerðina fyri hesa nevndu konto. Tí sum partur av eini felags pulju er tað sera ótrygt og óvist, hvussu verður við stuðuli framyvir og nær hann verður útgoldin. Puljan "Tiltøk móti rúsdrekkamisnýtslu" hevur seinastu árini av landsstýrismanninum verið býtt sundur til 3 felagsskapir. Í ár fekk Blái Krossur Føroya 250.000,- kr. burturav, meðan Felagslosjan og Glottin í Klaksvík fingu restina. Hvussu nógv tey fingu, vita vit ikki og umsitingin í Almanna og Heilsumálastýrinum hevur noktað okkum alment innlit. Heldur ikki vita vit um øll puljan er býtt út. Blái Krossur Føroya (BKF) sendi tann 25. juni í 1998 umsókn til A&H málastýrið um stuðul fyri 1999. Fíggjarlógin varð samtykt seint hetta sama árið og puljan ljóðaði uppá kr. 600.000,-. Men sjálvt um rokn-skapur frá BKF varð latin inn í góðari tíð, kom einki svar úr A&H málastýrinum fyrr enn 16. juni í 1999, sjálvt um vit høvdu rykt óteljandi ferðir eftir svarið. Í hesum svarið stóð, at BKF í ár fekk kr. 250.000,-. Men sjálvt um vit máttu bíða í næstan eitt ár eftir svari, so gingu tað enn 2 mánaðir, áðrenn upphæddin varð útgoldin í august mánaða! Vit meta, at henda játtanargongd er sera ótrygg og óviss hjá okkum. Tað gongur alt ov long tíð, áðrenn vit vita nakað og í prinsippingum kunnu vit risikera einki at fáa, tá svarið einaferð kemur. Hvussu svarið verður, velst um tilmæli frá umsitingini á hvørjum ári og um hjarta hjá sitandi landsstýrismanni. Núverandi játtanargongd er, at løgtingið í ár samtykkir eina felags pulju fyri konto 8.20.1.07. BKF skal síðan lata inn roknskap fyri 1999 í góðari tíð (innan 1. mars 2000). Fíggjardeildin í A&H málastýrinum skal síðan góðkenna roknskapin. Málið verður síðan latið einum fulltrúða, sum so ger eitt tilmæli um, hvussu puljan skal býtast í ár 2000. Og so tekur landsstýrismaðurin eina avgerð og peningurin verður játtaður. Uppskot um broytingar í játtanargongdini Blái Krossur vil hervið heita á løgtingsins fíggjarnevnd um at broyta játtanargongdina fyri hesa nevndu konto, soleiðis at puljan verður útgreinað longu í uppskotinum til fíggjarlóg fyri komandi ár. Í fíggjarlógini eru fleiri dømi um kontoir, ið eru útgreinaðar undir felags puljuni. Hetta ger tað lættari og tryggari, bæði fyri privatu felagsskapirnar og fyri landsstýrismannin. Hetta hevði gjørt tað møguligt hjá BKF longu í ár, tá fíggjarlógin varð samtykt, at vitað hvat vit kundu væntað at fingið í stuðuli komandi ár og framyvir (sjálvandi hevði einki verið útgoldið fyrr enn roknskapur fyrilá osfr.). Eisini hevði hetta lætt um hjá bæði umsitingini í A&H málastýrinum og hjá landsstýrismanninum, sum høvdu sloppið undan stríðnum at viðgerða og avgreiða býti av hesari pulju á hvørjum ári. Dømið um puljur til feløg, ið longu eru útgreinaðar á fíggjarlógini eru: 8. 21. 1. 22 "Stuðul til ymisk feløg" - har m.a. herbergið hjá Frelsunarherinum stendur fyri seg og Pro Vita eisini stendur fyri seg (sett á av fíggjarnevnd áður). 8. 21. 5. 01 "Stuðul til feløg hjá brekaðum" - har alt er útgreinað 8. 21. 5. 04 "Stuðul til feløg hjá eldri" - har alt er útgreinað Tá vit hava nevnt hesar puljur, ið eru útgreinaðar á fíggjarlógini, so kundi kanska eisini verið eitt hugskot at broytt heiti á konto 8.20.1.07, soleiðis at hon samsvaraði við heiti á omanfyri nevndu kontoum. Hon kundi heldur verið nevnd: "Stuðul til feløg móti rúsdrekkamisnýtslu". Blái Krossur Føroya hevur í umsókn frá 17. august 1999 søkt um 400.000,- kr. í stuðuli fyri ár 2000 til upplýsing og fyribyrging. Hetta eru 22% av fíggjarætlanini hjá Bláa Krossi til upplýsing og fyribyrging, ið næsta ár javnvigar við uml. 1.850.000,-kr. Í hesum ári fekk Blái Krossur 250.000,- kr. til upplýsing og fyribyrging av eini fíggjarætlan uppá 1.780,000,- ella 14%. Hetta meta vit vera ov lítið, sí annars viðløgdu umsókn. Við vón um positiva viðgerð og svar Blái Krossur Føroya Kristian á Reynatrøð, fíggjarleiðari P.S. Um tit ynskja tað eru vit í Bláa Krossi altíð sinnaði at koma á fund við tykkum í fíggjarnevndini. Almanna- og heilsumálastýrið att: Helena Dam á Neystabø Eirargarður 2 100 Tórshavn 17. august 1999 Umsókn um stuðul fyri 2000 Undirritaði vil hervið søkja Almanna- og heilsumálastýrið um fíggjarligan stuðul fyri ár 2000. Í hesum sambandi loyva vit okkum at biðja um at hækka árliga fasta stuðulin til Bláa Kross Føroya upp til kr. 400.000,-. Orsøkin til at vit søkja um hesa hækkan er fyrst og fremst tann, at vit meta núverandi stuðul á kr. 250.000,- árliga, vera alt ov lítlan til alt tað fjølbroytta virksemið, ið Blái Krossur hevur gjørt, ger og hevur ætlanir um at gera í framtíðini, til tess at upplýsa og fyri-byrgja um rúsdrekka og rúsevnir. Blái Krossur Føroya er ein felagsskapur í menning! Í dag eru skrásettir uml. 1.100 limir kring alt landið. Tað eru 8 virkin blákrossfeløg runt landið. Vit reka Blákrossbúðina og Kafé Blákrossstovuna í Tórshavn. Vit geva út Blákrossblaðið 4 ferðir um árið. Vit hava sjálvhjálparbólkar í Havn, Klaksvík og á Glyvrum. Vit hava eina BKU nevnd, ið serliga tekur sær av børnum og ungum. Og vit arbeiða við fleiri verkætlanum, ið hava til enda-máls at upplýsa og fyribyrgja, serliga børn og ung, um vandan við nýtslu og misnýtslu av rúsdrekka og rúsevnum. Blái Krossur Føroya hevur í løtuni fýra fulltíðarlønt fólk í starvi. Trý av hesum eru fastlønt, meðan hitt fjórða er eitt hjálparfólk, ið serliga tekur sær av verkætlanini "Rúsfrí Avtala". Henda verkætlan, ið tit óivað hava hoyrt um, hevur veruliga verið ein stór "succes" í inni-verandi ári. Viðmerkjast kann, at frá januar til juli, hava ikki færri enn uml. 370 ungdómar í aldrinum 13-16 ár skrivað undir eina rúsfría avtalu við Bláa Kross, har tey játtað ikki at drekka rúsdrekka og/ella njóta onnur rúsandi evni í eitt ár. Tá eitt ár er farið, ber til at end-urnýggja avtaluna. Endamálið er fyrst og fremst at fáa tey ungu at útseta fyrsta glasið, tí vit vita at "debutaldurin" er alsamt lækkaður seinastu árini og kanningar hava víst, at tess yngri fólk eru tá tey byrja at njóta rúsdrekka, tess størri er vandin fyri misnýtslu. Tá tey ungu hava skrivað undir eina rúsfría avtalu, fáa tey afturfyri ymisk spennandi tilboð og fyrimunir. Umframt hesa verkætlan, ger Blái Krossur eisini nógv við at upplýsa um rúsdrekka og rúsevni á skúlum, legum, ungdómsmøtum, fyri konfirmantum o.a. har ung savnast. Alt hetta við tí fyri eyga at fyribyrgja rúsdrekka og rúsevnismisnýtslu millum børn og ung. Okkara vón er, at vit framhaldandi kunnu hava fíggjarliga orku til at varðveita verandi starvsfólkatal. Tað besta hevði tó verið at sett fleiri fólk í starv, ið skulu arbeiða við ymsum verkætlanum, ið hava til endamáls at upplýsa og fyribyrgja. Tørvur er í hvussu er á hes-um. Tað er annars sera neyðugt at tað vit gera, verður gjørt væl og professionelt, tí gera vit ikki tað, detta verkætlanir okkara bara burturímillum í dagsins professionella samfelagið og einki kemur burturúr. Blái Krossur er ein sterkur felagsskapur í menning og tí arbeiða vit allatíðina við at seta nýggjar verkætlanir og tiltøk í gongd - sjálvandi alt eftir fíggjarligari orku, ið skulu verða við til at fáa boðskap okkara enn longur út. T.d. kann stutt nevnast, at vit í løtuni mest ar-beiða við at seta á stovn eina rúslinju, har øll, ið á ein ella annan hátt hava trupulleikar við rúsdrekka/rúsevnum, kunnu ringja inn anonymt, til tess at fáa hjálp og vegleiðing. At enda vil undirritaði bert taka samanum og siga, at Blái Krossur er ein felagsskapur, ið veruliga ynskir at hjálpa teimum, ið á ein ella annan hátt hava trupulleikar við rúsdrekka-/rúsevnum. Serligan dent leggja vit á upplýsing/fyribyrging, tí øll kunnu skjótt vera á ein-um máli um, at besti háttur at hjálpa, er at fyribyrgja at skaðin nakrantíð hendir. Soleiðis eru vit fús til at rætta út hendur okkara í felagsskapi við tykkum, soleiðis at vit saman kunnu "reka ein rúsevnispolitikk, sum hevur til endamáls at fyribyrgja og minka um rús-evnismisnýtsluna í Føroyum". Soleiðis sum tað so væl er orðað í samgonguskjalinum hjá verandi samgongu (undir pkt. 8). Men alt virksemið, sum vit longu hava sett í verk og tað sum vit hava ætlanir um framyvir, kostar nógvan pening og í hesum sambandi røkkur núverandi stuðul ikki nóg langt. Harafturat er inflatión komin í prís og lønarviðurskiftini her á landi, ið tyngja raksturin enn meira. Tí vilja vit at enda inniliga heita á Almanna- og heilsumálastýrið um at hækka fasta stuðulin til Bláa Kross Føroya upp til kr. 400.000,-. Vit ynskja at fyribyrgja og hjálpa, ja vit seta alla okkara tíð og orku av til tess, men uttan góðan fíggjarligan stuðul frá almennu myndugleikunum, er tað sera trupult at røkka einum nøktandi úrsliti fyri tey oftast ringast støddu menniskjuni í okkara samfelagi. Við tøkk fyri gott samstarv og vón um positiva viðgerð, ynskja vit Guðs signing yvir tykkara arbeiðið. Blíðar heilsanir Blái Krossur Føroya Kristian á Reynatrøð, fíggjarleiðari Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal V Tórshavn 08-11-99 Til: Undirvísingar- og Mentarnálastýrið Hoyvíksvegur 72 100 Tórshavn Att.: Signar á Brúnni, Landssstýrismaður Viðvikiandi: Játtan á konto 7.23.3.03 fíggjarárið 2000. Undirritaðu skúlastjórar, ið eru limir í bygginevndini fyri nýggjum skúladepli við Marknagilsvegin, vilja við hesum, sum skúlastjórar, heita á Undirvísingar- og Mentamálastýrið um at endurskoða játtanina til omanfyri nevndu konto, áðrenn figgjarlógin 2000 verður samtykt. Á figgjarlógini fyri 1999 vóru 1,2 milj. kr. játtaðar, og tá var ætlanin at tey næstu, árini fóru rættiliga stórar upphæddir at verða játtaðar. Seinni í figgjarárinum er játtanin lækkað. Útreiðslurnar til arkitektakappingina, sum júst nú er i gongd, verða goldnar av hesi konto. Sambært figgjarlógaruppskotinum fyri ár 2000, sum liggur á heimasíðuni hjá Løgtinginum, er hetta, púra broytt, og ikki ein króna verður játtað til frarnhaldandi arbeiðið við projektinum í árinum 2000. Í árinum 2001 er ætlanin at nýta 8 milj. kr. til bygging og løguframleiðs1u, og í 2002 12 milj. kr. til tað sama. Vit skilja væl at við stóra íIøgutørvinum í landinum má prioriterast, hvat skal setast í gongd, men vit meta at við at leggja prejektið púra stilt i 2000 verða signal send út um at projektið verður prioriterað so lágt, at tað næstan er deyðføtt frammanundan. Arkitektakappingin er ein hugskotskapping, og tá vinnandi projektið er funnið má eitt stórt konkretiseringsarbeiði fara fram, áðrenn nakar spaki kann setast í jørðina. Verður als einki gjørt ár 2000, er tað heilt órealistiskt at hugsa sær at byggja fyri 8 milj. kr. í 2001. Vit skjóta upp, at kr. 400.000 verða játtaðar fíggjarárið 2000. Tá kunnu samráðingar takast upp við vinnaran, so fyrireikandi skitsuprojekteringin i ein ávísan mun kann fara i gongd. Á tann hátt verður áhugin hjá øllum pørtum varðveittur, og byggingin kann fara fyrr í gongd. Annars bera vit ótta fyri, at verandi projekt fær somu. lagnu sum vinnaraprojektið frá kappingini 1994 um nýggjan studentaskúla. Tá varð játtanin eisini skarvað av, og projektið ongantíð tikið uppaftur. Verður einki bygt innanfyri eitt stutt áramál, noyðast skúlamir hvør í sínum lagi at hugsa, um at gera íløgur í bráfengis ábøtur á verandi bygningar og/ella fyribilsútbyggingar fyri at nøkta ein akuttan hølistørv. Hesar útreiðslurnar eru óneyðugar, um tað innanfyri eitt stutt áramál. er útlit til, at nýggjur skúladepil verður bygdur. Tað má ikki gerðast soleiðis, at arkitektakappingar verða hildnar bert fyri at útseta neyðugar avgerðir ella iløgur. Tað kunnu hvørki kappingarluttakararnir ella skúlarnir vera nøgdir við. Tað má vera eitt vist útlit til, at onkur av teimum almennu arkitektakappingunum verður framd i verki. Við vón um eina skjóta og sakliga viðgerð. Skúlanna vegna Mads A. Winther Føroya Studentaskúli og EF-skeið Ragnar Magnussen Føroya Handilsskúli Egon Øregaard Tekniski Skúli i Tórshavn Avrit til: Fíggjarnevnd løgtingsins. Mentanarnevndin - Grein 24, stk. 3-skjøl 1999 1-1 Uppskot til løgtingsfíggjarlóg 2000 Skjal C.k FØROYAHÚSIÐ Vesterbrogade 17A, 1620 København V Tlf. 33 23 15 87, Info. 33 23 15 86, Fax 33 23 15 88, Mobiltlf. 28 11 85 95 Keypmannahavn, tann 09.nov. 1999 Mentanarnevnd Føroya Løgtings Løgtingið FO-100 Tórshavn Viðv. játtanini til Føroyahúsið í Keypmannahavn ár 2000 Í fíggjarlógaruppskotinum fyri ár 2000 er hvørki hækkan ella framskriving gjørd í ætlaðu játtanini til Føroyahúsið í Keypmannahavn. Verður játtanin fyri ár 2000 ikki hækkað, er hetta at skilja sum eitt afturstig við út við kr. 50.000. Hetta er sera óheppið í so lítlum stovni, har nakar túsund kr. meira ella minni gera stóran mun. Føroya Landsstýri góðkendi í 1993 sáttmálan, sum tá varð gjørdur. Og var kunnugt við tann innbygda húsaleiguvøksturin ár av ári. Húsaleigan fyri 1999 er kr. 562.852. Men 1. januar 2000 verður lagt kr. 8.800 afturat, tí umhvørvið uttan um okkum verður sett í stand undir "Byfornylesen". Sostatt verður húsaleigan kr. 571.655 frá 1. januar 2000. Harafturat skal hon hækkast eftir sáttmálanum frá 1993 við 4%, sum svarar til kr. 22.866. Húsaleigan fyri 2000 kr. verður tí 594.520. Einki gerst við húsaleiguna, og vit eru sáttmálabundin fram til 2004. Afturat húsaleiguni kemur so varmi, ljós, viðlíkahald og lønir o. a. Føroyahúsið í Keypmannahavn hevur nógv ár á baki. So við og við er hetta vorðin ein stovnur, sum útisetar og føroyingar á ferð hava í huganum og vitja. Føroyahúsið er okkara mentanarpallur niðri. Mong ung og tilkomin fáa høvi á fyrsta sinni at royna seg innan tónleik, list, sjónleik, fjølmiðlar o. a. í hesum húsi. Húsið er sambindingarlið millum føroyingar niðri. Her hittast fólk til gamans og álvara. Um dagarnar nøkur til ein kaffimunn og at lesa bløðini. Um kvøldarnar til talv, kórsang, føroyskan dans, fyrilestur, orðaskifti, matborð, veitslur o. m. a. Føroyahúsið er ein stovnur, sum er við til at stimbra meðvitið um, hvørji vit eru. Her hava føroyingar høvi at hittast í hugnaligum hølum við føroyskum bókasavni, bløðum, tíðarritum, tónleiki og list. Húsið er eisini eitt føroyskt andlit herniðri. Donsku fjølmiðlar sum útvarp, sjónvarp og bløðini vita um okkum, ringja okkum upp, koma inn á gólvið og biðja um upplýsingar um føroysk viðurskifti frá okkum, biðja um vegleiðing og ráð í ymsum. Einstaklingar, feløg og skúlar biðja somuleiðis um kunningartilfar, vegleiðing og stundum undirvísing um føroysk viðurskifti. Føroyahúsið hevur tí ein virknan leiklut til frama fyri Føroyar, okkara umdømi millum dana og okkara samstarv við teir. Eru umstøður til tess, kann leiðslan saman við sjálvbodnum náa rættiliga fitt av slíkum, sum er til frama fyri Føroyar. Heitt verður tí við hesum skrivi á Mentanarnevnd Løgtingsins um at taka játtanina til Føroyahúsið upp til viðgerðar við tí í hyggju at meta um møguleikarnar fyri at hækka játtanina fyri ár 2000 við kr. 150.000 - 200.000. Við hávirðing Martin Fjallstein Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal X Skriv frá Ítróttasambandi Føroya Tórshavn 12.10.1999 J.nr. -U. JK Sera hugstoytt og ørkymlandi kendist tað tá uppskotið til fíggjarløgtingslóg fyri komandi árini varð lagt fram. Sambært hesum minkar stuðulin til Ítróttasamband Føroya við umleið 75% - úr 2,3 milliónum niður í 560.000. Tó verða tær 300.000, ið eru ætlaðar til bóltvenjarastuðul, fluttar beinleiðis til Fótbóltssamband Føroya. Sambært viðmerkingunum er orsøkin til at Undirvísingar og Mentamálastýrið (UMMS) vil skerja stuðulin til føroyska ítrótt við so stórari upphædd hon, at Ítróttsamband Føroya fær part av veddingarpeninginum, ið, sambært avtalu við Dansk TipsTjeneste, verður veittur Føroyum. Peningurin, ið veittur verður nú, stavar frá tveimum árum, nevnliga 1998 og 1999. Samstarvið við donsku tips-tænastuna Upprunaliga er tað Ítróttasamband Føroya, ið hevur fingið samstarvið við donsku tips-tænastuna í lag. Hetta var sera drúgført og krevjandi arbeiði, men vónin var, at tann peningur, ið kundi vinnast burtur úr einum aktivum samstarvi, vildi koma bæði ítrótti og samfelag til góða. Og so varð eisini - mettu vit - tí peningurin, ið kom til Føroya, skuldi býtast millum ítróttina, annað ungdómsarbeiði og UMMS. Men nú, tá arbeiðið hjá ÍSF, ið m.a. hevur havt við sær, at UMMS beinleiðis av veddingarpeninginum fær umleið 1,3 millión eyka um árið at ráða yvir, verður ÍSF revsað fyri stríð sítt. Sambært Undirvísingar- og Mentamálastýrinum er rættast at stuðulin til føroyska ítrótt verður minkaður við 1,5 millión tí at felagsskapurin hevur megnað at útvega annan pening til Føroya!!! Hóast hesin veddingarpeningur í fyrsta umfari óiva vil hava við sær eina meirinntøku til føroyska ítrótt, so er eingin trygd fyri, at henda veiting heldur fram. Longu nú er greitt, at inntøkurnar hjá donsku tips-tænastuni í Føroyum eru minni enn framman undan mett, og at grundarlagið, ið nýtt er sum samráðingarstøði, tí ikki er haldbart. Avtalan, ið gjørd er, gongur til ár 2001 og samráðingar um nýggja avtalu byrja væntandi komandi ár. Sostatt er sera óvist hvussu verður við hesi inntøku eftir ár 2001. Skerdar ætlanir At stuðulin til føroyska ítrótt verður skerdur við so stórari upphædd vil hava við sær, at ætlanir og tiltøk, ið hava bíðað í fleiri ár, ikki kunnu setast í verk. Hesi tiltøk, ið millum annað fevna um útbúgvingarætlanir av leiðarum og venjarum, um millumtjóða tiltøk í Føroyum, luttøku í kappingum og ráðstevnum, øktum fyribyrgjandi sosialum arbeiði umframt øðrum, mugu tí steðga enn longur. Óvist er tí um nøkur av hesum tiltøkum nakrantíð verða veruleiki, tí hjá fleiri av ítróttagreinunum, ið hava stríðst við hesum, er markið nú nátt. Orka er ikki til at halda fram og vandi er fyri at felagsskapurin ÍSF syndrast. Støðan er sera álvarslig og vandi er fyri óbótaligum skaða. Torført at venda aftur ÍSF hevur fyrr verið fyri stórum niðurskurði og royndirnar vísa, at torført - fyri ikki at siga ógjørligt - er at fáa upphædd á fíggjarløgtingslógina, um hon fyrst er skorin burtur. Fíggjarkarmarnir, sum UMMS virkar undir, verða neyvan víðkaðir komandi árini, og verður stuðulin til ÍSF minkaður nú, eru útlitini fyri at hann nakrantíð skal økjast aftur, nærum eingir. Og tá kemur tað, ið tykist at vera sparing nú, í veruleikanum at hava stórar eyka útreiðslur við sær umframt at samfelagsligir trupulleikar kunnu standast av hesum. Ítróttasamband Føroya, ið umboðar alla ítrótt í Føroyum, vil tí harðliga mótmæla, at stuðulin verður skorin, sum skotið upp av UMMS, og vil í staðin mæla til, at upphæddin verður í minsta lagi tann sama sum á inniverandi fíggjarlóg. Viðlagt hesum skrivi eru stutt yvirlit, ið m.a. vísa arbeiðið, ið ítróttafeløg og -felagsskapir gera í Føroyum. Á hesum sæst m.a., at ólønta arbeiði, sum leiðarar, venjarar og onnur innan ítróttarørsluna gera, sparir føroyska samfelagnum umleið 18 milliónir í lønarútreiðslum um árið, men at landskassastuðulin samstundis hevur verið í støðugari minking gjøgnum níti-árini Fylgiskjøl: Um ítróttasamband Føroya og føroyska samfelagið Yvirlit yvir landskassastuðul 1989 - 1997 Yvirlit yvir útreiðslur 1989 - 1996 Yvirlit yvir inntøkur 1989 - 1996 Yvirlit yvir hvat inntøkurnar verða nýttar til Yvirlit yvir virði av óløntum ítróttararbeiði kring oyggjarnar Yvirlit yvir limatal í ítróttafeløgunum kring oyggjarnar Grannskoðarayvirlit yvir hvat nøkur tilvildarliga vald ítróttafeløg gjalda til føroyska samfelagið í 1996 (Bert skjal a var hjálagt her) Samstundis vil ÍSF eisini biðja um fund við allar politisku flokkarnar um hetta fyri okkum týdningarmikla mál, og bíða vit eftir fundarboðum. Við ítróttarkvøðu Ítróttasamband Føroya Heðin Mortensen, formaður Sverre Midjord, næstform. Petur Elias Petersen, skrivari Fótbóltssamband Føroya Torleif Sigurðsson Hondbóltssamband Føroya Petur Ove Petersen Flogbóltssamband Føroya Niclas Joensen Róðrarsamband Føroya Johannes Joensen Badmintonsamband Føroya Heðin Joensen Borðtennissamband Føroya Leo Poulsen Svimjisamband Føroya Sunrid Traðará Føroya Fimleikasamband Andrias Lamhuage Judosamband Føroya Sofus Johannesen Ítróttasambandið fyri Brekað Jógvan Jensen Deildarsambandið fyri Súkkling og frælsum Ítrótti Hjalti Gunnarstein Ríðisamband Føroya Hjalmar Petersen Skjótisamband Føroya (byrsu- og bogaskjóting) Schandorff Vang Deildarsambandið fyri Nýstovnaðum Ítrótti (tennis, Tae-Kwon Do, karate, kurvabóltur, golf, froskmenn, billiard) Edvard Olsen Fylgiskjal a) Ítróttarørslan og arbeiði í almenna høpinum Ítróttasamband Føroya og føroyska samfelagið: Ítróttsamband Føroya er meginfelagsskapur hjá allari ítrótt í Føroyum. Í felagsskapinum eru 23 ítróttagreinar umboðaðar av 14 ser- og deildarsambondum, ið aftur umboða 13.000 ítróttafólk í meira enn 100 feløgum. Øll hesi eru sera aktiv innan nógv øki og í gerandisdegnum frættist nógv frá ymsum kappingum og tiltøkum. Hóast tað kann tykjast sera nógv, tá fjølmiðlarnir umrøða og siga frá ítrótti, so er hetta í veruleikanum eins og ísfjallið - bert toppurin kemur undan, meðan størri parurin liggur fjaldur. Tað er nevnliga so, at ítrótt og ítróttarrørsla í virki sínum dagliga røkja týðandi samfelagsligar uppgávur. Nógv er at tríva í, men her verður bert nortið við partar av ti nógva, ið ítróttin hevur átikið sær sum part av uppgávu sínu. Í stuttum verður komið inn á uppaling kriminalfyribyrgjan heilsu og heilsurøkt ferðamannavinnu umboðan rúsevni Uppaling Týðandi partur av uppgávuni hjá ítróttarørsluni er uppaling av ungdómi. Gjøgnum ymiskt virksemi lærir tann einstaki at hava virðing fyri øðrum menniskjum, bæði í ringum og góðum løtum hava virðing fyri ognum hjá felagsskapum og harvið eisini almennum ognum hava álit á egnan mátt og á onnur hava ábyrgdarkenslu, bæði móti sær sjálvum og mótvegis øðrum leggja virki sítt til rættis, so at hetta kann geva sum mest burtur úr vinna á forðingum arbeiða miðvíst, bæði sum limur í einum hópi og sum einstaklingur Gjøgnum spæl og álvara mennist tann einstaki, sjálvdissiplin gerst partur av lívinum og gjøgnum ítrótttina fær einstaklingurin førning, ið ger hann betri føran fyri at røkja skúla og/ella arbeiði. Í uppalingarvirksemi sínum bjóðar ítróttin eisini fram fleiri mennandi skeið - eitt nú innan leiðslu, umsiting, samskifti, heilsu, sálarfrøði o.a. Sjálvandi eru skeiðini fyrst og fremst ætlaði ítróttaviðurskiftum, men øll teirra eru tó so breið, at hvør einstakur, ið hevur verið á onkrum av hesum skeiðum, kann nýta hóp av tí, ið lært verður, í samband við eitt nú arbeiðsviðurskifti. Hóast skeiðini enn ikki eru kompetansugevandi á almenna arbeiðsmarknaðinum, so er eingin ivi um, at fólk, ið hava fylgt slíkum skeiðum, eru betri før fyri at røkja størv síni. Kriminalfyribyrgjan Tað er ein sannroynd, at ítrótt hevur mennandi týdning fyri tann einstaka og at hetta eisini virkar fyribyrgjandi tá umræður eitt nú kriminaliteti. Royndir vísa, at ítróttaungdómur gjøgnum virki sítt innan ítróttarørsluna fær so stóran part av sosiala tørvi sínum nøktaðan, at hetta, saman við uppalingartættunum, ið nevndir eru framman fyri, hevur við sær at virðingin fyri øðrum og samfelagsliga samábyrgdin eru so stór, at hesir ungdómar ikki koma sær upp í kriminalitet av nøkrum slag. Heilsa og heilsurøkt Ítrótt hevur sera stóra týdning fyri heilsuna - bæði ta likamligu og sálarligu. Rørsla styrkir likamligu verjuskipaninar og ítróttaíðkan hevur sera stóran týdning í samband við sonevndu vælferðarsjúkurnar. Sjúkur í eitt nú hjarta og blóðrensli, og sjúkur, ið stava frá hesum, eru ikki eins vanligar hjá fólki, ið regluliga íðka ítrótt - eisini um hetta er á lágum motinsstøði. Ítróttarørslan er greið yvir, at her røkir ítróttin stóra samfelagsliga uppgávu. Jú fleiri, ið eru við í ítrótti, jú betri møguleikar eru fyri at minka um útreiðslur til sjúkrarøkt - ella at umleggja hesar útreiðslur, so at tær í størri mun kunnu nýtast á átrokandi økjum. Sum er skipa feløg og sambond soleiðis fyri, at tilboð eru til bæði roynd og óroynd, tá umræður motión og ítrótt, og feløg innan heilsurøkt og ítróttasamskipanir hava gjøgnum fleiri ár samstarva á ymsum økjum fyri at betra um møguleikanar at røkka øllum. Jú fleiri, ið íðka einhvørja ítrótt, jú betri eru møguleikarnir fyri einum heilsugóðum lívi og samstundis betrast møguleikarnir fyri einum virknum lívi á ellisárum. Gjøgnum fleiri ár tóktist vanliga mannahugsanin at vera, at fólk skuldu gevast at íðka ítrótt tá tey komu upp móti teimum tríati, men her er tíbetur komin vend í. Seinnu árini eru fleiri ítróttagreinar komnar, ið geva fólki tilboð - og møguleikar - at vera við í ítrótti líka mikið hvør aldurin so er. Fyribyrgjan er altíð betri enn viðgerð. Ítróttin hevur her stóra uppgávu, sum hon roynir at loysa á besta hátt. Eingin fær nakað burtur úr einum sjúkum samfelag - hvørki so ella so!! Ferðamannavinna Avmarkað er hvørjir inntøkumøguleikar eru í føroyska samfelagnum. Náttúruviðurskifti og tilfeingið seta avmarkingar og í stóra mun hevur búskapurin verið einstreingjaður - ein sonevndur "mono-økonomiur". Tó eru broytingar hendar. Ferðamannavinnan vinnur fram og talið av vitjandi økist í hvørjum. Her hevur ítróttin havt - og hevur framvegis - ein stóran leiklut. Samskiftið við útlendsk ítróttafólk er økt nógv seinnu árini. Bond eru knýtt við felagsskapir kring allan heim og fremmand ítróttalið vitja javnan henda vegin umframt at ráðstevnur og fundir verða hildin í Føroyum. Við hesum ítróttafólki koma eisini nógv viðhaldsfólk og stuðlar umframt hópur av fjølmiðlafólki til Føroya. Reklaman, ið kemur burtur úr hesum er stór og røkkur í dag nógv longri enn fyri bert tíggju árum síðani. Umboð Føroysk ítróttafólk virka mangan sum sendimenn fyri Føroyar. Í samband við øktu luttøkuna í altjóða og millumtjóða ítrótti er neyðugt at føroyingar eisini leita sær út. Á slíkum ferðum koma umboðini fyri ítróttina oftast í samband við umboð fyri bæði tað almenna og vinnulív á tí staði, ið vitja verður. Á slíkum ferðum gera bæði feløg og einstaklingar eitt stórt arbeiði fyri at kunna um Føroyar og føroysk viðurskifti - bæði í skrift og talu. Lítil ivi er um, at slík umboðan er sera virðismikil fyri alt tað føroyska samfelagið, tí hvat vit so enn halda um okkum sjálvi, so slepst ikki uttan um, at fá eru tey, ið vita nakað um okkum og færri eru tey, ið kenna nakað veruligt til Føroyar og føroysk samfelags- og vinnuviðurskifti. Hetta roynir ítróttarrørslan at bøta um m.a. við altíð at hava hóp av kunnandi tilfari við sær, tá vitjað verður á fremmandum støðum. Rúsevni Ítróttarørslan arbeiðir ímóti rúsevnanýtslu í samband við ítrótt. Øll, sum íðka ítrótt, skulu trygt kunna koma til venjingar og kappingar í einum rúsfríum umhvørvi. Venjarar, leiðarar og ítróttafólk annars skulu vera ein góð fyrimynd fyri onnur. Arbeitt verður fyri, at áskoðaramentanin í so stóran mun sum til ber skal vera trygg og familjuvinarlig og øll, ið eru við í ÍSF, skulu fylgja landsins lógum um rúsdrekka. Lýsingar á leikvøllum, í hallum, felagshølum og á ítróttabúnum skulu fylgja somu reglum. Allir limir í ítróttafeløgum verða kunnaðir um tey skaðaárin, sum rúsdrekka og onnur rúsevni hava á ítróttaravrikini, trygdina og felagsandan innan ítróttina. Ítróttin skal hava ein tálmandi hugburð í samstarvinum við feløg og virki, sum hava týðandi part av sínum virksemi knýtt at rúsdrekka. Bannað er øllum ítróttafólki undir átjan ár at nýta lýsingar frá virkjum ella feløgum, sum lýsa við rúsandi evnum - eisini um hetta ikki er í stríð við galdandi lógir. Ítróttasamband F'øroya fylgir altjóða reglum tá talan er um rúsevnispolitikk og er í støðugum og tøttum samstarvi hesum viðvíkjandi við hini norðurlendsku ítróttasambondini hesum viiðvíkjandi. Annað Trivið kundi verið í nógv annað, tí á nógvum øðrum samfelagsøkjum ger ítróttin eitt stórt og gagnligt arbeiði. Í fyrsta umfari verður tó ikki gjørt meira burtur úr, men vónin er, at henda stutta gjøgnumgongd kann geva eitt ávíst innlit í uppgávurnar, ið ítróttin hevur átikið sær at fremja. Umsókn til játtan til Ítróttasamband Føroya á løgtingsfíggjarlógini fyri 2000 Ítróttasamband Føroya (ÍSF) er savnandi felagsskapur fyri alla ítrótt í Føroyum, umboðandi tilsamans uml. 15.000 virkin ítróttafólk. Hesi eru savnað í 14 sersambond - tilsamans í 120 ítróttafeløgum kring alt landið. Við øðrum orðum verða tilsamans 23 ítróttagreinar íðkaðar í Føroyum undir skipaðum viðurskiftum. Aftur at hesum koma so nakrar ítróttagreinar, sum í løtuni ikki eru skipaðar, tí hesar eru nýggjar og enn lítlar. Her verða nevnd nøkur av teimum økjum, ÍSF hevur við í ætlanunum fyri virksemið í 2000. Fyrst og fremst er talan um arbeiðið í Føroyum: Kappingar innanlands (fyrst og fremst FM- og steypakappingar) Landsliðsarbeiði innan allar ítróttagreinar Umframt eru eisini hesi øki: Børn og ung Útbúgving og skeiðvirksemi (leiðsla, nevndararbeiði, fíggjarstýring og skráseting) Altjóða viðurkenning (ítróttagreinar, ið enn ikki hava fingið viðurkenning/limaskap) Føroyskur limaskapur í IOC, altjóða olympisku nevndini Internet Ítróttaráðgevi Oyggjaleikir á Gotlandi Doping-eftirlit Fyribyrging móti rúsdrekkka- og rúsevnismisnýtslu Aftur at hesum kemur so sjálvt arbeiðið í Føroyum: Sera trongar fíggjarligar karmar Endamálið hjá ÍSF er at bera so í bandi, at ítróttin kann vera fyri øll. Sum yvirorðnað mál fyri komandi árini eigur at vera, at fyrst og fremst børn og ung eiga at fáa eitt breitt ítróttatilboð og harvið samstundis trygg og góð kor í uppvøkstrinum. Grundvirðini í ítróttini í Føroyum - eins og tey alla aðra staðni eru tað - eiga at vera gleði, felagsskapur, góð og sunn heilsa og "fair play". Sum nú er, hevur føroysk ítrótt sera trongar fíggjarligar karmar at virka undir, og tí er vandi fyri, at torført verður hjá ÍSF at fylgja endamálinum og halda fram við tí menning, lunnar eru lagdir undir gjøgnum tey mongu undanfarnu árini, nú ÍSF fer um tey seksti. Síðstu árini er játtanin til ítróttina minkað við l,5 mió. krónum, og hendan minking merkist kring alt landið. Meðan virksemið er vaksið, er játtanin minkað so mikið nógv, at talan ikki kann vera um nakað viðlíkahald - og als ongar íløgur. Hetta merkir afturgongd, meðan vit í besta føri standa í stað. Hesi støðu kann føroysk ítrótt ikki liva viðð, tí tíðin krevur menning. Seinnu árini eru bæði ítróttagreinar og -feløg vorðin fleiri í tali, og hetta merkir samstundis, at minni verður í part hjá teimum, sum íðka. Verður játtanin ikki økt nú, kemur hetta at merkja eina munandu afturgongd innan alla føroyska ítrótt, tí verri verður at fáa endarnar at røkka saman á teimum ymsu økjunum, verður ikki vælvild sýnd frá almennari síðu nú! Ólønt og sjálvboðið arbeiði Fær ítróttin í Føroyum ikki størri játtan, er vandi fyri stórari afturgongd. Nógv av tí, sum er bygt upp gjøgnum árini, dettur niðurfyri. Innanlands eru karmarnir alt ov trongir, sum er, og úteftir gerast vit ikki før fyri at kappast við onnur á jøvnum føti, fæst ikki størri játtan. Nógv tann størsti parturin av øllum tí arbeiði, gjørt verður innan fyri føroyska ítrótt er sjálvboðið og ólønt arbeiði. Og tey fáu, ið gera eitt lønt og partvíst lønt arbeiði, gjalda nógvan skatt, tí talan í flestøllum førum er um síðst forvunnu krónurnar. Hevur eitt felag eitt nú ein venjara, ið vil hava X krónur eftir aftan á skatt, skal felagið útvega tríggjar ferðir X krónur, skal hetta lata seg gera. Óneyðugt er at nevna, at ítróttin sparir tað almenna fyri nógvan pening, júst tí alt arbeiðið verður gjørt sjálvboðið og ólønt. Ítróttin er ikki - sum nógv annað frítíðarítriv - undir frítíðarlógini. Ein kundi bert hugsað sær, hvussu stóra játtan, talan hevði verið um, um so var. ÍSF hevur gjørt eina kanning av, hvat føroyska ítróttin hevði kostað í krónum og oyrum, um talan ikki var um sjálvboðið arbeiði, sum tað er nú. Tá venjarar og onnur lønt fólk innan ítróttina ikki eru tald við, er talan um eina upphædd upp á 18 milliónir krónur. Verða hesar 18 milliónir krónurnar samanbornan við tær 2,36 milliónur krónurnar, ÍSF fær um árið frá tí almenna, sæst týðiliga, at samsvar als ikki er millum tørvin og ta játtan, ítróttin fær á fíggjarlógini. Enn hava politikarar ikki skilt hetta, men vónandi hava vit okkurt betri í væntu í framtíðini, tí virksemið økist at kalla hvønn einasta dag, meðan játtanin ár um ár stendur í stað. Av omanfyri nevndu orsøkum er av alstórum týdningi, at játtanin til føroyska ítrótt verður økt nú. Við verandi játtan ber ikki til at halda verandi virksemi í gongd, uttan at talan samstundis verður um stór afturstig. Hinvegin kann ein økt játtan vera við til at loysa samfelagstrupulleikar, og føroysk ítrótt kann gerast kappingarfør og halda seg á einum sømiligum støði. Hvat skal økt játtan brúkast til? Niðanfyri verða nevnd nøkur av teimum økjum, ið krevja innspræning, so tað skal vera gjørligt hjá ÍSF at halda fram við virkseminum. Uttan økta játtan letur lítið og einki av hesum seg gera, meðan ein økt játtan kann hjálpa ÍSF at halda fast við verandi karmar og skapa betri fyritreytir innan fyri hesar karmar. Ítróttaráðgevi Í eitt tíggju ára skeið frá 1940 til 1950 hevðí ÍSF ein ítróttaráðgeva, men síðani hevur eingin verið, eitt nú orsakað av ov lítlari játtan á løgtingsfíggjarlógini. Øll ítróttasambond uttan um okkum hava upp til fleiri ítróttaráðgevar, meðan vit í Føroyum ongan hava. Sostatt eru Føroyar at meta sum eftirbátar í mun til grannar okkara - og verri fyri enn í 1940, tá vit høvdu ítróttaráðgeva. Ætlanin við føroyskum ítróttaráðgeva er, at hann skal vegleiða og hjálpa lokalfeløgunum, ið eru hjartað í øllum føroyskum ítróttaarbeiði. Sera tungt er at reka feløgini, har alt arbeiði verður gjørt ólønt, so tí er ítróttaráðgevin ein kærkomin møguleiki hjá flestu feløgunum at seta í verk virksemi, ið annars ikki hevði latið seg gjørt. Oyggjaleikir Annaðhvørt ár eru oyggjaleikir, og í 1999 var Gotland vertur. Hetta er størsta kapping, føroysk ítrótt er við í við fleiri ítróttagreinum, og hevur luttøka í hesi kapping sera stóran týdning - ikki minst fyri smærru ítróttagreinarnar. Nevnast kann, at Føroyar hvørja ferð eru umboðaðar við umleið 150 ítróttafólkum. Arbeitt verður við at fáa hesar leikir til Føroya í 2005. Føroyar hava markerað seg og vunnið mong heiðursmerki við Oyggjaleikirnar, og hetta er eitt gott høvi at umboða Føroyar uttanlands. Hesaferð vóru vit nr. 7 av 22. Mong lond eru við hvørja ferð, og hetta er eitt ítróttatiltak, ið verður væl lýst av fjølmiðlum - bæði bløðum, út- og sjónvarpi úr hesum londum og øðrum við. Av tí at Føroyar liggja framvið at gerast vertir í 2005, verður serliga neyðugt at markera hetta á komandi Oyggjaleikunum, og hetta krevur enn størri fíggjarliga og aðra orku - ikki minst, tí yvir 2.000 útlendskir gestir tá kunnu væntast at koma hendavegin. Skulu vit framvegis gera okkum vónir um at vera við og gera okkum galdandi á Oyggjaleikunum komandi árini, verður eisini neyðugt, at ein árlig játtan verður latin júst hesum arbeiði á fíggjarlógini, so Føroyar ikki detta niðurímillum og gerast eftirbátur, eftir at hava verið millum undangongulondini á hesum øki frá byrjan. Ferðing við Strandferðsluni og Bygdaleiðum Sum er, fer stórur partur av játtanini til ÍSF beinleiðis til ítróttaferðing millum oyggjar og bygdir/býir við skipum hjá Strandferðsluni og bussum hjá Bygdaleiðum.Síðstu árini hevur hesin partur av játtanini staðið í stað, hóast størri virksemi hevur verið, so sum kappingar og annað. Onkuntíð hevur nýtslan av hesi ferðing eisini verið størri enn játtanin, og tí verður søkt um, at hesin partur av játtanini verður hækkaður. Mælt verður til at hækka henda partin upp í l,7 milliónir krónur, sum sambært bæði ÍSF og Strandferðsluni er hóskandi upphædd, so sleppast skal undan at fara út um játtanina hvørt ár. ÍSF-húsið ÍSF-húsið er sendistovan hjá føroyskari ítrótt, og her koma ítróttaleiðarar og íðkandi úr øllum heiminum - eisin fjølmiðlafólk úr øllum heiminum hava sína gongd her. Eftirhondini hevur húsið mong ár á baki, og síðani tað var umvælt afturi í 1982, hevur einki verið gjørt innan. Nógv virksemi er í húsinum, og tí eru ábøtur av ymsum slag tiltrongdar - serliga innan. Eitt nú eru gólvini slitin og gomul, innbúgvið ótíðarhóskandi og sum heild tørvur á vanligum viðlíkahaldi. Teirra millum, ið halda til í húsinum, er Ítróttasamband fyri Brekað, men kortini er eingin lift til brekað í húsinum. Húsið er tyngjandi fyri dagliga raksturin hjá ÍSF, og tí kundi verið ynskiligt, at tað almenna yvirtók raksturin v húsinum, sum sostatt virkaði sum almennur bygningur - umboðandi bæði føroyska ítrótt og Føroyar úteftir. Ítróttin á Internetinum Í hesum døgum, har tøknifrøðin alsamt setur stór krøv, er av stórum týdningi at fylgja við og at hava so gott samskifti úteftir sum gjørligt. Tí er ætlanin hjá ÍSF at leggja linjurnar viðvíkjandi nýtslu av Internetinum, so hon verður samskipað og opin fyri øll - og at ikki øll hvør í sínum lagi fara á netið. Øll í norðurlondum og annars uttanlands, ið vit samstarva við, eru á Internetinum, og tí er av alstórum týdningi, at vit í Føroyum eisini fáa fylgt við á hesum øki. Eitt nú so at øll skjótt og lætt kunnu fáa upplýsingar um bestu føroysku úrslitini og upplýsingar av ymsum sambandi - bæði viðvíkjandi sersambondum og lokalfeløgum. ÍSF hevur møguleika at koma við í norðurlendska samstarvið á Internetinum, og harvið fáa góða atgongd til nógv av tí, ið er alneyðugt í dagliga ítróttaarbeiðinum í Føroyum. Samstundis gevur Internetið møguleika fyri góðari føroyskari umboðnan úteftir. Teknisk innlegging í ÍSF-húsinum Tørvur er á ljóð- og ljósútgerð í sambandi við skeiðvirksemi í ÍSF-húsinum. Javnan verða skeið av ymsum slag hildin fyri ítróttafólkum úr øllum landinum, men illa ber til at halda hesi skeið á nøktandi støði, tí útgerð ikki er til tað. Somuleiðis er tørvur á einari innanhýsis netskipan, so teldur hjá ÍSF, sersambondum og deildum kunnu standa í samband við hvørja aðra. Hetta kann vera við til at lætta arbeiðsgongdina munandi. Nógv av teirri útgerð, sum finst í húsinum, er ov gomul, ótíðarhóskandi og seinfør, so tí er neyðugt við nýggjari telduútgerð sum heild. Norðurlendskir ítrótta- og mentunardagar Norðurlendsku ítróttasambondini eru farin undir at skipa fyri tiltøkum fyri ungdóm úr øllum norðurlondum í londunum í útnorði, tað vil siga Føroyum, Íslandi og Grønlandi. Í juli mánað 1999 vóru hesir dagar í Nuuk í Grønlandi. Stórur dentur verður lagdur á mentan og sosiala samveru, og í Grønlandi verður sostatt serligur dentur lagdur á at kunna um grønlendsk viðurskifti og grønlendska mentan - ungdóminum til gagns og upplæring. Slíkir dagar verða í Føroyum í 2000, so tað verður gott høvi at økja um reklamuvirðið fyri Føroyar - einamest í fjølmiðlunum í grannalondum okkara, sum fylgja væl við hesum tiltaki. Altjóða viðurkenning ÍSF leggur stóran dent á, at arbeiðið at Føroyar fáa olympiska viðurkenning, verður tikið uppaftur. Hetta arbeiði hevur ligið lamið síðstu árini, tí tað er bæði ein tíðarkrevjandi og fíggjarliga stór uppgáva. Men nú metir ÍSF, at tíðin er komin, at full segl verða sett til og at málið - um neyðugt - verður reist gjøgnum Føroya løgmann, sum er verji fyri allari ítrótt í Føroyum og hevur uttanríkismál undir sær, eins og gjøgnum landsstýrismanninn við mentamálum. Somuleiðis er enn onkur ítróttagreinn, ið enn ikki hevur fingið altjóða viðurkenning og møguleika fyri umboðan uttanlands, so tí verður eisini stór orka løgd í tað arbeiðið. Dopingeftirlit Ein vansi, ið ger alt meira um seg, er doping. Tíbetur tykist hetta ikki vera eitt fyribrigdi, Føroyingar hava verið raktir av, men ilt er at siga nakað um tað, tí vit hava einki dopingeftirlit her á landi. Tað kann darva møguleikum okkara at gerast vertir fyri millumlandakappingum, meðan øll hini norðurlondini hava slíkt eftirlit. Sostatt eru Føroyar eisini á hesum øki eftirbátar, júst tí vit ikki hava ráð at seta eitt dopingeftirlit á stovn. Neyðugt er at fáa hetta eftirlit í gongd, og tað kann ongantíð gerast ov skjótt, men tað letur seg ikki gera uttan eina størri játtan. Játtan til ítróttina rindar seg sjálva aftur Sum víst á omanfyri, er so at siga alt ítróttaarbeiði sjálvboðið og ólønt. Kortini er hetta arbeiði avgjørt ikki uttan útreiðslur - tvørturímóti og sjálvsagt, tá hugsað verður um, hvussu umfatandi hetta virksemi er, umfatandi umleið 15.000 virkin ítróttafólk í øllum landinum. Samstundis sum játtanin síðstu árini er skerd við l,5 mió. krónum, eru eyka útreiðslur lagdar oman á ta útreiðslubyrðu, ítróttin frammanundan hevur at dragast við. Serliga er meirvirðisgjaldið tyngjandi fyri lokalfeløgini, ið gjalda mvg av flestu útreiðslum tey hava, so sum olju, streymi, allari útgerð, vinningum í sambandi við bingo, lutaseðlar og eydnuhjól, lýsingum og øðrum. Tey feløg, ið hava løntar venjarar, skulu leggja nógv størri orku í síni inntøkutiltøk, skal roknistykkið ganga upp. Harumframt hava øll feløg, ið nýta hallir, stórar útreiðslur av hesum, so sum leigu og aðrar útreiðslur. Eiga tey húsini sjálv, hava tey hita, streym, rentur og avdráttir og aðrar útreiðslur at dragast við. Eisini eru summi feløg eigarar av vøllum og øðrum ognum, ið nýttar verða í sambandi við ítróttaarbeiði. Alt hetta- umframt vanligi raksturin fyri at halda arbeiðið gangandi - tyngir lokalfeløgini í stóran mun, samstundis sum talan framvegis mestsum bert er um sjálvboðið og ólønt arbeiði. Men hóast alt hetta, er ítróttin ikki bert ein útreiðsla fyri landið. Ein munandi økt játtan til ÍSF, ið samstundis kemur sersambondum, deildum og lokalfeløgum til góðar, rindar seg sjálva aftur. Fyri at taka eitt dømi, so er ítróttin ein sera stórur partur av teirri ferðamannavinnu, alt verður gjørt fyri at menna her á landi. Umframt at føroyingar ferðast uttanlands til millum- og altjóða kappingar, venjingarlegur, skeið, fundir og annað, kemur hópin av fólki eisini hendanveg í somu ørindum. Hesi leggja nógvan pening eftir seg við hotelluppihaldi, mati og drekka, keypi av tinganesti og øðrum, umframt ferðaavgjald til tað almenna. Runt roknað ferðast árliga umleið 3.000 fólk til Føroya ella úr Føroyum í sambandi við ítrótt, og falda vit hetta tal við ferðaavgjaldinum, ið er 120 krónur av hvørjum ferðaseðli, gevur bara henda ferðing landskassanum 360.000 krónur í beinleiðis inntøku um árið. Niðurstøðan hjá ÍSF er tí tann, at meðan føroyska ítróttin ikki kann liva við verðandi játtan, men heilt avgjørt hevur eina øking fyri neyðini, skal av álvara ikki koma stígur í arbeiðið, eigur ein ikki at stara seg blindan í hesum, men eisini hava í huga, at játtanin til ítróttina rindar seg sjálva aftur. Ikki bert í krónum og oyrum, sum omanfyri nevnt, men eisini í tí stóra frítíðararbeiði, gjørt verður innan ítróttina um alt landið. Tað hevur stóran sosialan týdning, at ítróttini verður givin livilig kor, og ein kann bara hugsa sær, hvat ungdómurin kanska hevði gjørt, var eingin ítrótt. Við øðrum orðum er ein økt játtan til føroyska ítrótt ein íløga í sunnan og góðan ungdóm og framtíðina. Við vón um sýnda vælvild, nú løgtingsfíggjarlógin fyri 2000 kemur til viðgerðar. Ítróttasamband Føroya Heðin Mortensen, forseti Petur Elias Petersen, skrivari Umsókn um játtan til Ítróttasamband Føroya fyri 2000 INNTØKUR Uppskot Fíggjarætlan 2000 Uppskot 2001 Uppskot 2002 Uppskot 2003 Rakstur 1998 Landskassastudningur 5.100.000 5.200.000 5.200.000 5.200.000 2.360 Peningur frá Ítróttavedding ? ? ? ? Studningur FSF ? ? ? ? 700 Studningur ferðing innanoyggja 1.800.000 1.950.000 1.950.000 1.950.000 1.350 Limagjøld 100.000 100.000 100.000 100.000 153 Endurrindan av MVG 250.000 250.000 250.000 250.000 0 Útvarp & Sjónvarp 185.000 185.000 185.000 185.000 185 Happadráttargrunnurin 50.000 50.000 50.000 50.000 105 Aðrar inntøkur 0 0 0 0 51 Íalt kr. 7.485.000 7.735.000 7.735.000 7.735.000 4.904 ÚTREIÐSLUR Sersambondini 3.410.000 3.510.000 3.660.000 3.510.000 1.848 Innanoyggjaferðing 1.800.000 1.950.000 1.950.000 1.950.000 1.350 Beinleiðis stuðul til FSF ? ? ? ? 700 Trygging av ítróttafólki 50.000 50.000 50.000 50.000 33 Fyrisiting 450.000 475.000 475.000 475.000 145 Felagskostnaður 200.000 200.000 200.000 200.000 202 Umsiting av bygningi 150.000 150.000 150.000 150.000 95 Oyggjaleikir 100.000 250.000 100.000 250.000 0 Altjóða viðurkenning 75.000 75.000 75.000 75.000 0 Ítrótta- og mentunarstevna 300.000 150.000 150.000 150.000 73 Ítróttaráðgevi 200.000 225.000 225.000 225.000 0 Rentur og avdráttir 250.000 250.000 250.000 250.000 262 Íløgur 500.000 400.000 400.000 400.000 0 Aðrar útreiðslur 0 0 0 0 231 Íalt kr 7.485.000 7.685.000 7.685.000 7.685.000 4.939 Úrslit kr 0 50.000 50.000 50.000 - 35 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal Y FÍGGJARMÁLASTÝ'RIÐ Argir, tann 16-11-99 J.Nr.: (at tilskila i svart) Viðgjørt: PAL/BK Tygara skriv Figgjarnevnd Løgtingsins Løgtingsskrivstovan E. Jarlsgøta FO- 100 Tórshavn Viðvíkiandi Føroya Kærustovni. Føroya Kærustovnur hevur nú virkað í knapt eitt ár. Stovnurin sum er skrivstova hjá Landsskattanevndini, Tollkærunevndini, MVG-kærunevndini og Kærunevndini í almannamálum varð settur á stovn við tí aðalmáli, at betra um viðgerðina av kærum innan nevndu økir. Áðrenn Føroya Kærustovnur varð skipaður, høvdu omanfyri nevndu nevndir onga verunliga fyrisiting, og merkti hetta, at kæruviðgerðin ofta bleiv tilvildarlig. Bíðitíðin eftir eini avgerð var ofta sera long, og tá eingin verunlig fyrisiting var til taks, endaði tað ofta við, at avgerðirnar vórðu grundaðar á tilmæli frá tí almenna stovninum, ið kærdur varð. Fíggjarmálastýrið hevur fingið ta fatan, bæði frá borgarum, og avvarðandi myndugleikum og nevndum, at skipanin við Føroya Kærustovni virkar væl, og roynt eigur tí at verða at fáa skipanina at fevna viðari enn í dag. Orsakað av, at ein sera stórur partur av teim kærum, sum stovnurin viðgerð, eru viðvíkjandi skatti og mvg, kundi tað givið størri rættarkenslu hjá borgarunum, um stovnurin ikki stóð á § 3 á fíggjarlógini. Løgmaður og fliggjarmálaráðharrin eru tí samdir um at flyta stovnin frá § 3 til § 2 á figgjarlógini. Figgjarnevndin verður tí hervið biðin um at taka hædd fyri hesum i álitinum til figgjarlógina fyri ár 2000. Figgjarmálastýrið Karsten Hansen landsstýrismaður / Petur A1berg Lamhauge figgjarmálastjóri TRADAGØTA39 - POSTSMOGA2039 - FO-165 ARGIR TELEFON 35 20 20 - T-ELEFAX 35 20 30 - E-mAIL: FINANS@FMS-FL.FO Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal Z Upprit um Sernámsdepilin Landsskúlafyrisitingin oktober 1997 Yvirlit 1 Formæli 2 Høvuðsendamálini við sernámsdepilinum. 2.1 Forsøga. 2.2 Sernámsdepilin. 2.3 Endamálið við Sernámsdeplinum. 3 Við hvørjum virksemi verða endamálini hjá sernámsdeplinum rokkin og hvussu kann virksemið á bestan hátt skipast? 3.1 Stovnsbygnaður fyri Sernámsdepilin 3.2 Leiðsla 3.3 Fyrisiting 3.3.1 Skrivstovan: 3.3.2 Húsavørður og vaskikonur: 3.4 Skúlapsykologisk og sernámsfrøðilig kanningar og ráðgevadeild. 3.4.1 Skúlapsykologisk ráðgeving 3.4.2 Sernámsfrøðiligt virksemi og serundirvísing uttan fyri Sernámsdepilin. 3.5 Skúla-, kanningar- og ráðgevingardeild 3.5.1 Skúlin 3.5.2 Eygleiðing og serbarnagarður 3.5.3 Leikasavn, hugskots- og vitansdepil. 3.5.4 Tali- hoyrideild 3.5.5 Fysiurgisk deild. 3.5.6 Næmingaheimið. 3.5.7 Næmingaflutningur: 4 Fíggjarætlan fyri Sernámsdepilin 5 Regluverkið undir Sernámsdeplinum. 5.1 Nýtt regluverk? 6 Setanarviðurskifti hjá starvsfólkunum í Sernámsdeplinum v.m. 1 Formæli Av tí at bæði skúlastjórin og inspektørurin í Skúlanum á Trøðni á vári 1997 høvdu sagt frá, at teir við skúlaársenda í 1997 ætlaðu sær úr størvum teirra í Skúlanum á Trøðni, gjørdi landsskúlastjórin av at taka upp aftur spurningin um at skipa alt tað sernámsfrøðiliga virksemið í undirvísingarverkinum í eina eind, har Skúlin á Trøðni var ein liður í eindini. Nakrir fundir vóru hildnir saman við undirvísingarleiðaranum fyri Sernámsfrøðiligu ráðgevingina, skúlastjóranum í Skúlanum á Trøðni og fíggjarfulltrúanum í Landsskúlafyrisitingini. Við støði í hesum fundum gjørdi landsskúlastjórin eitt upprit, dagfest 22. apríl 1997, ætlað landsstýrismanninum, har lagt var upp til, at alt tað sernámsfrøðiliga virksemið í Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og alt virksemið hjá Skúlanum á Trøðni skuldi skipast í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind. Sum ein avleiðing av hesum uppriti var fundur við landsstýrismannin, Eilif Samuelsen, mikudagin 14. mai 1997, har niðurstøða var gjørd um, at lata undirritaða gera eitt upprit, um hvussu tað sernámsfrøðiliga ráðgevavirksemið saman við virkseminum í Skúlanum á Trøðni kundi verða skipað í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind. Undirritaði hevur síðani arbeitt við hesum uppriti, sum er eitt ítøkiligt uppskot um, hvussu alt tað sernámsfrøðiliga virksemið í undirvísingarverkinum kann verða skipað í ein stovn - í hesum uppriti nevndur Sernámsdepilin. Vegna tað at undirritaði ikki hevur neyðuga fagliga førleika til sjálvur at gera eitt slíkt upprit, hevur undirritaði í arbeiðinum brúkt søguligar upplýsingar, sum eru til skjals, eins og persónar við innliti í viðurskiftini. Hesir hava verið: Hensar Ellingsgaard, landsskúlastjóri, Marita Petersen, undirvísingarleiðari og Ása Ellefsen, skúlaleiðari í Skúlanum á Trøðni. Við vón um, at hetta upprit má vera tí føroyska skúlaverkinum og næmingum tess við serligum tørvi at gagni. John Rajani 2 Høvuðsendamálini við sernámsdeplinum. 2.1 Forsøga. Í fólkaskúlalógini, sum vit fingu í 1962, verður ásett, at fyri tey børn, sum vegna ymsar trupulleikar ikki eru før fyri at fylgja við í vanligari undirvísing, skal so vítt gjørligt skipast serundirvísing. Henda lógaráseting hevði við sær, at farið varð undir miðvísa serundirvísing í fólkaskúlanum, og undir skúlastjórnini varð settur serundirvísingarráðgevi at vegleiða í sambandi við hesa serundirvísing, sum fyrst og fremst var fyri næmingar við lesi-, skrivi- og roknitrupulleikum. Tey børn, sum høvdu størri brek og álvarsligar trupulleikar, t.d. blind, deyv ella evnaveik, og tí ikki vóru før fyri at luttaka í vanligu undirvísingini, komu ikki í fólkaskúlan, men vórðu send á serskúlar ella serstovnar í Danmark. Tó sama ár, sum vit fáa nýggja fólkaskúlalóg, um heystið 1962, setti deyvaskúlin í Keypmannahavn eina deild á stovn í Tórshavn. Hesin skúlin fór skjótt eisini at veita øðrum brekaðum enn tali- og hoyribrekaðum undirvísing. Har komu rørslubrekað, blind og eisini lesiveikir næmingar at ganga, og seinni eisini evnaveik. Skjótt skifti skúlin navn til at eita Statens Specialskole. Í l969 varð skúlin skipaður sum sjálvsognarstovnur undir danska Sosialmálaráðnum, og í l976 fekk skúlin nýtt navn Føroya Specialskúli - Skúlin á Trøðni, og tók skúlin sær av at undirvísa næmingum við øllum ymiskum brekum. Í fólkaskúlanum mentist í seksti- og sjeytiárunum serundirvísingin soleiðis, at fólkaskúlin so við og við gjørdist førur fyri at undirvísa og stuðla næmingum við ymiskum brekum. Á Skúlanum á Trøðni mentist virksemið eisini, og kundi skúlin bjóða børnum og vaksnum við stórt sæð øllum sløgum av brekum og trupulleikum nøktandi undirvísing, og brekað børn úr øllum Føroyum komu á skúlan. Henda gongdin í seksti- og sjeytiárunum hevði við sær, at vit í Føroyum fingu tvær skipanir, sum tóku sær av serundirvísing og sernámsfrøðiligum stuðli, og samstarvið og sambandið ímillum hesar báðar skipanir var ógvuliga lítið, fyri ikki at siga einki. Í 1979 fingu vit aftur nýggja fólkaskúlalóg, og í hesi lóg er einki fyrivarni viðvíkjandi serundirvísing til tey børn, sum ikki kunnu fylgja vanligu undirvísingini, og í lógini verður ásett, at øll børn hava rætt til skúlagongd í heimaskúlanum. Nýggja lógin saman við broyttum hugburði hjá foreldrum at brekaðum børnum, har tey ynskja, at barn teirra hóast serliga tørvin fær møguleika at ganga í heimaskúlan, førdi við sær, at illa brekaðir næmingar byrjaðu at ganga í vanligu fólkaskúlunum. Gongdin síðani hevur verið, at seinastu 10 - 15 árini hava flest øll børn stóran part av skúlatíðini gingið í skúla í heimbygdini, hóast tey hava ymisk brek at stríðast við. Henda gongdin sæst eisini aftur í fallandi næmingatalinum á Skúlanum á Trøðni, og serstakliga í aldrinum hjá teimum næmingum, sum ganga á skúlanum. 1. januar l988 varð fíggjarligi stuðulin, sum Føroyar fáa frá danska statinum, broyttur frá eini refusjónsskipan til eina blokkstuðulskipan. Í hesum sambandi varð Skúlin á Trøðni lagdur undir Føroya Landsstýri, og peningurin, sum danski staturin veitti til rakstur av skúlanum, varð lagdur inn í blokkin. Í 1989 gjørdi landsstýrið av, at Skúlin á Trøðni skuldi leggjast undir Landsskúlafyrisitingina, og at skúlin skuldi virka sum ein tænastustovnur hjá fólkaskúlanum. Samstundis heitti landsstýrið á landsskúlastjóran um at gera uppskot til nýggjar viðtøkur og reglugerðir fyri Skúlan á Trøðni, sum m.a. ásettu, at Skúlin á Trøðni ikki helt fram sum sjálvsognarstovnur, og sum tryggjaðu økt samstarv millum Skúlan á Trøðni og hinar skúlarnar í Føroyum. Landsskúlastjórin setti nevnd at gera hetta arbeiðið, og í tilnevningarskrivinum verður sagt, at ''eisini verður álagt nevndini at lýsa, hvussu Skúlin á Trøðni verður ein sjálvsagdur liður í teirri sernámsfrøðiligu ráðgevingini, sum Landsskúlafyrisitingin skipar fyri''. Nevndin viðgjørdi gjølla spurningin, og kom til ta niðurstøðu, at skuldi skúlin gerast fastur og natúrligur liður í sernámsfrøðiliga virkseminum hjá undirvísingarverkinum, ''er neyðugt við formligum reglum, sum áseta eina ávísa mannagongd, antin í lógarformi ella øðrum bindandi reglum, sostatt at eingin ivi verður um, hvussu farast skal fram, tá ið tilboð verða givin á sernámsfrøðiliga økinum''. Nevndin metti tað ikki vera rætt ella neyðugt at gera serstaka lóg fyri hetta virksemið, men heldur at nýta tær heimildir, sum eru í skúlalógum, og gjørdi tí uppskot til kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving. Við støði í hesum uppskoti samtykti landsstýrið kunngerðina frá 17.10.90 um sernámsfrøðiliga ráðgeving, og her verður m.a. ásett, hvørjar arbeiðsuppgávurnar hjá Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini eru. Hóast kunngerðin frá 17.10.90 ikki ásetir, at alt sernámsfrøðiligt virksemi hjá undirvísingarverkinum skal vera ein skipan, so hevur tó alla tíðina verið arbeitt fram ímóti hesum máli. Í l991 flutti Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin av Landsskúlafyrisitingini út á Skúlan á Trøðni. Hetta skuldi skapa betri grundarlag fyri samstarvi millum tey sum starvast innan sernámsfrøðiliga økið, og hóast tað hevur gingið seint at menna hetta samstarv, so hevur alla tíðina gingið rætta vegin, og í dag er á fleiri økjum eitt skipað og gott samstarv millum starvsfólkini á Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og starvsfólk á Skúlanum á Trøðni. 2.2 Sernámsdepilin. Í sambandi við, at bæði skúlastjórin og inspektørurin á Skúlanum á Trøðni høvdu sagt frá, at teir ætlaðu at fara frá á sumri 1997 við eftirløn, varð spurningurin veruliga um samskipan av sernámsfrøðiliga virkseminum í eina eind tikin uppaftur, og m.a. hevur arbeiðsbólkur við umboðum frá Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini, leiðsluni á Skúlanum á Trøðni og Landsskúlafyrisitingina viðgjørt málið. Semja var í arbeiðsbólkinum um, at ein nýggjur bygnaður, har alt tað sernámsfrøðiliga virksemið er skipað í eina eind, hevði bøtt munandi um tænasturnar til viðskiftafólkini og um arbeiðsviðurskiftini hjá teimum, sum starvast innan økið. Hesi sjónarmið hava verið førd fram fyri landsstýrismanninum m.a. á fundi 29. apríl l997. Í skrivi, dagfest 9. mai 1997, heitir landsskúlastjórin á landsstýrismannin um, "at fremja ætlanina um at skipa sernámsfrøðiliga virksemið í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind." Landsstýrismaðurin tók undir við uppskotinum frá landsskúlastjóranum um at skipa sernámsfrøðiliga virksemi í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind og heitti á skúlafyrisitingina um at gera uppskot til, hvussu virksemið innan hetta økið kann skipast. Skúlafyrisitingin mælir til, sum fyrsta stigið fyri endaligari samanlegging av virkseminum innan hetta økið, at seta á stovn ein Sernámsdepil. 2.3 Endamálið við Sernámsdeplinum. Sernámsdepilin fevnir um alt sernámsfrøðiligt virksemi hjá undirvísingarverkinum og Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin á Landsskúlafyrisitingini og Skúlin á Trøðni verða løgd til henda stovn. Sernámsdepilinum skal tryggja, at lógarbundnu sernámsfrøðiligu uppgávurnar verða framdar. Sernámsdepilin eigur at taka sær av arbeiðsuppgávum, sum hava samband við og týdning fyri fremjanina av teimum lógarásettu arbeiðsuppgávunum, so sum víðari ráðgeving til foreldur, familjur, skúlar, stovnar og supervisión til starvsfólk, sum arbeiða við ella hava samband við tey børn og ung, sum hava sernámsfrøðiligan tørv. Sernámsdepilin eigur eisini at hava ráðgeving, har børn, ung og eldri kunnu venda sær uttan at verða skrásett. Sernámsdepilin eigur at hava neyvt og regluligt samstarv við Almanna- og Heilsuverkið um felags áhugamál og felags viðskiftafólk, og eigur at luttaka í SSP-samstarvinum. Sernámsdepilin skal vera felags starvsstað hjá øllum teimum, sum virka innan sernámsfrøðiligu ráðgevingina bæði centralt og lokalt, og skal Sernámsdepilin tryggja starvsfólkunum nøktandi eftirútbúgving. 3 Við hvørjum virksemi verða endamálini hjá sernámsdeplinum rokkin, og hvussu kann virksemið á besta hátt skipast? 3.1 Stovnsbygnaður fyri Sernámsdepilin Í sambandi við skipanina av virkseminum hjá Sernámsdeplinum eigur at havast í huga, at virksemið hjá Sernámsdeplinum er nógv, fjølltáttað og rættuliga óhomogent. Havast skal eisini í huga, at Sernámsdepilin eisini hevur ábyrgdina av sernámsfrøðiligum virksemi (ráðgeving og taliundirvísing), sum fer fram kring landið. Harafturat kemur, at sernámsfrøðiliga virksemið, sum Skúlin á Trøðni hevur staðið fyri, og tað, sum Landsskúlafyrisitingin hevur staðið fyri, hava verið tvær sundurskildar eindir, sum lítið samstarv hevur verið ímillum, hóast miðvíst hevur verið arbeitt fyri at betra samstarvið. Sernámsdepilin hevur avmarkað tilfeingi, bæði hvat viðvíkur peningajáttan og kvalifiseraðum starvsfólkum. Skal Sernámsdepilin kunna røkja allar uppgávur, sum eru settar sum mál fyri stovnin, eigur Sernámsdepilin at skipast sum ein eind, har øll starvsfólkini hava felags mál. Skal hetta eydnast, er neyðugt, at leiðslan fyri depilin er ein væl samanskipað eind. Av tí at virksemið hjá Sernámsdeplinum er so nógv og fjøltáttað, verður sjálvsagt neyðugt at býta hetta í deildir. Áðrenn hetta uppskotið til stovnsbygnað var gjørt, hevur verið hugt at m.a., hvat virksemi kann sigast at vera høvuðsvirksemi, hvat virksemi er sjálvstøðugt, hvat virksemi hoyrir natúrliga saman, eins og hvat virksemi er felags. Eisini hevur verið hugt eftir, hvørji fólk eru í skipanini, og hvussu hesi á besta hátt framhaldandi kunnu virka í stovninum. Niðanfyri er uppskot til stovnsbygnað fyri Sernámsdepilin teknað. Í tí eftirfylgjandi tekstinum er bygnaðurin nærri útgreinaður. Sum myndin vísir, verður mælt til, at Sernámsdepilin verður skipaður sum ein tvídeildur stovnur við eini felags fyrisiting og leiðslu. Deildirnar vera: skúlapsykologisk og sernámsfrøðilig kanningar- og ráðgevingardeild skúla-, kanningar- og ráðgevingardeild Í myndini niðanfyri er víst, hvørji virksiøki verða skipað undir hvørja deild. 3.2 Leiðsla Virksemi: Tað er av týdningi, at tað í Sernámsdeplinum verður ein vælvirkandi leiðsla. Á stovninum koma at arbeiða uml. 60 starvsfólk, sum saman við tí fjølbroytta virkseminum seta stór krøv til leiðsluvirksemi. Harumframt arbeiða uml. 20 starvsfólk við sernámsfrøðiligum virksemi kring landið. Leiðslan eigur umframt at hava ovastu dagligu ábyrgdina fyri Sernámsdeplinum, eisini at hava ábyrgdina fyri tí langtíðarmenningini, sum eigur at fara fram innan tað sernámsfrøðiliga økið í Føroyum. Lagt verður upp til, at Sernámsdepilin verður leiddur av einum leiðara. Hesin vil saman við tveimum deildarleiðarum hava um hendi dagligu leiðsluna av stovninum. Tað er umráðandi, at virksemi leiðslunar á skynsaman hátt verður býtt sundur millum hesar tríggjar persónar, soleiðis at leiðslutilfeingið kann verða brúkt best møguligt. Starvsfólk: 1 leiðari (2 deildarleiðarar) 3.3 Fyrisiting Fyrisitingin í Sernámsdeplinum er tænastudeild hjá leiðsluni og tekur sær av uppgávum, sum fata um allan stovnin. 3.3.1 Skrivstovan: Virksemi: Skrivstovan tekur sær av skráseting av umsitingar- og persónsmálum. Harumframt umsitur skrivstovan lønarmál hjá teimum, sum starvast í Sernámsdeplinum, eins og bókhaldið av dagliga rakstrinum hjá Sernámsdeplinum. Skrivstovan hevur eisini hond um telefon og aðra avgreiðslu, herundir samskifti við tey, sum venda sær til Sernámsdepilin. Umframt hetta tekur hon sær av skrivaraarbeiði fyri leiðsluna í umsitingarligum málum, fyri starvsfólkini í Sernámsdeplinum í sambandi við kanning og viðgerð, eins og í samstarvinum við tey starvsfólk, sum starvast uttan fyri Sernámsdepilin. Starvsfólk: 4 skrivstovufólk 3.3.2 Húsavørður og vaskikonur: Virksemi: Røkt av ognunum hjá Sernámsdeplinum Starvsfólk: 1 húsavørur fulla tíð. 4 vaskikonur fulla tíð. 3.4 Skúlapsykologisk og sernámsfrøðilig kanningar- og ráðgevingardeild. Høvuðsvirksemið hjá deildini er psykologisk og pedagogisk kanning og viðgerð til børn og ung, og ráðgeving til tey, sum varða av hesum børnum og ungum. Henda deild kemur í stóran mun at virka á sama hátt sum skúlapsykologiskar ráðgevara-skrivstovur í Danmark, serstakliga viðvíkjandi pedagogiskari/psykologiskari kanning og ráðgeving. Hetta merkir, at starvsfólkini hava eitt neyvt og regluligt samstarv við ráðgevarnar kring landið. Eisini hava starvsfólkini nógv samstarv við deildina fyri kanning, eygleiðing, ráðgeving og viðgerð, umframt at tey sjálvsagt eisini koma at samstarva við skúla-, kanningar- og ráðgevingardeildina í tann mun, tørvur er á tí. Fyri at tryggja regluliga og skjóta ráðgeving og fyri at tryggja, at neyðug tiltøk verða sett í verk skjótt, og í nærumhvørvinum hjá barninum starvast lærarar/pedagogar við serútbúgving/royndum sum ráðgevarar kring landið. Hesir ráðgevarar hava neyvt og regluligt samstarv við starvsfólkini í skúlapsykologisku deildini. Deildin verður skipað í tvey virkisøki: Skúlapsykologisk ráðgeving Sernámsfrøðiligt virksemi og serundirvísing uttan fyri Sernámsdepilin 3.4.1 Skúlapsykologisk ráðgeving Virksemi: Skúlapsykologiska ráðgevingin skal taka ímóti áheitanum og tilmeldingum frá foreldrum, dagstovnum, heilsusystrum í fólkaskúlum, skúlasjúkrasystrum, miðnámsskúlum, læknum og øðrum avvarðandi hjá børnum og ungum við serligum tørvi og vegleiðing í sambandi við næmingar við serligum tørvi. Í samstarvi við onnur starvsfólk í Sernámsdeplinum og ráðgevarnar kring landið fáa til vega neyðuga vitan til ráðgeving og vegleiðing til foreldur, lærarar, starvsfólk á stovnum og onnur í sambandi við børn/ung við serligum tørvi. Gera pedagogiskar/psykologiskar metingar og kanningar av ávístum børnum/ungum. Veita viðgerð og ráðgeva í opnu ráðgevingini. Veita stovnum og skúlum ráðgeving í sambandi við sernámsfrøðiligar spurningar. Starvsfólk: 4 psykologar - cand.pæd. psyk. ella cand. psyk. (ein av hesum deildarleiðari) 2 pedagogiskir ráðgevar - lærari/pedagogur við eftirútbúgving. Sjón-, talu-, lesiráðgevar. 1/2 teknmálsráðgevi/lærari 3.4.2 Sernámsfrøðiligt virksemi og serundirvísing uttan fyri Sernámsdepilin. Virksemi - Ráðgeving kring landið: Umframt ta ráðgeving, sum verður veitt av starvsfólki í Sernámsdeplinum, verða ráðgevatímar tillutaðir ymsu pørtunum av landinum í mun til talið av børnum og ungum í økinum. Starvsfólk: Skúlaárið 1997/98 verða nýttir umleið 120 tímar/vikuna (5 ársverk) til hesa ráðgeving. 19 lærarar og 1 pedagogur, flestøll við serútbúgving, fáa tillutað nakrar tímar um vikuna til ráðgeving. Virksemi - Taliundirvísing til børn undir skúlaaldur og í skúlaaldri: Eftir tilmelding og talipedagogiska meting verður veitt børnum í og undir skúlaaldur taliundirvísing. Skúlaárið 1997/98 fáa 185 børn og ung taliundirvísing, og er uppbýtið hetta: Undir skúlaaldur: 56 dreingir og 27 gentur. Í skúlaaldri: 83 dreingir og 19 gentur. Starvsfólk: Skúlaárið 1997/98 verða nýttir umleið 156 tímar/vikuna (6 1/2 ársverk) til taliundirvísing. 15 lærarar og 1 pedagogur við serútbúgving sum talilærarar røkja taliundirvísingina, sum fer fram í skúla, á stovni ella heima. Virksemi - Tímar vegna serligan tørv til næmingar í fólkaskúlanum: Tímar til vanliga serundirvísing verða tillutaðir skúlunum í mun til næmingatalið og miðfirraðir saman við pultstímunum. Men á fleiri skúlum ganga næmingar, ið hava brúk fyri so nógvum stuðli, at miðfirraðu tímarnir ikki røkka til, og eftir sernámsfrøðiligari meting í hvørjum einstøkum føri verða tímar játtaðir hesum næmingum. Starvsfólk: Skúlaárið 1997/98 eru settir umleið 1300 tímar/vikuna (54 ársverk) til umleið 200 næmingar við serligum tørvi. Lærararnir virka undir ábyrgd skúlaleiðarans. 3.5 Skúla-, kanningar- og ráðgevingardeild Henda deild kemur at fevna um rættiliga nógv ymisk virksemi, ymsar starvsfólkabólkar, og eisini viðskiftafólkini verða nógv og ymisk. Mælt verður til at skipa skúla, eygleiðing og barnagarð, tali- og hoyrivirksemi, næmingaheim, hugskotsdepil og leikasavn og fysiurgiska virksemið í eina deild, tí teir ymsu starvsfólkabólkarnar í Sernámsdeplinum hava nógv samstarv í sambandi við hetta virksemið. Høvuðsvirksemið í hesi deild er: 1) undirvísing av børnum og ungum, sum ikki kunnu fáa nøktandi undirvísingartilboð í fólkaskúlanum, 2) eygleiðing og sernámsfrøðilig tiltøk til børn undir skúlaaldur, og 3) virksemi í samband við tali- og hoyritrupulleikar. Men skulu hesi høvuðsarbeiði gerast nøktandi, er neyðugt við ymsum hjálparvirksemi, m.a. tað, sum fysiurgiska deildin veitir, næmingaheimið, skúlabarnakoyring og virksemið hjá leika- hugskots- og vitansdeplinum. Tá børn koma til eygleiðing, luttaka fysioterapeutar fast í hesum arbeiði, og tali- og hoyrideildin og sjónráðgevin eru ofta við í kanning av hesum børnum. Tí verður mælt til, at fysioterapiin og tali- hoyrideildin verður samskipað við eygleiðingina. Hoyrideildin arbeiðir fyrst og fremst fyri eldri fólk, og henda deild kundi verið fyri seg sjálva, men av tí at ikki ber til at býta sundur virksemið hjá teimum, sum starvast við hoyritólum og tali- og hoyrideildina, verður mælt til, at hesi eisini vera í somu deild. 3.5.1 Skúlin Virksemi: Í byrjanini av skúlaárinum l997/98 ganga 41 næmingar í aldrinum 7-22 ár í skúladeildini. Næmingarnir eru býttir upp í 9 flokkar, og er uppbýtingin fyrst og fremst gjørd eftir, hvørjar trupulleikar, næmingarnir hava. Talvan niðanfyri vísir, hvussu næmingarnir ídag eru flokkaðir, aldur og tal. Flokkur Slag Næmingatal Aldur A Innlæringar- og aðrar trupulleikar 9 14 - 22 ár F Innlæringar- og aðrar trupulleikar 5 14 - 21 ár H Seinment 7 13 - 22 ár D Innlæringar- og atferðartrupulleikar 4 10 - 14 ár G Innlæring, atferð o.a. 2 12 ár E Innskúling, forskúli 2 7 ár I Fleiri brek 5 7 - 17 ár J Menningartarnað 2 15 - 21 ár B Deyvir 5 10 - 14 ár Fólkaskúlalógin fevnir um undirvísing frá 7 - 18 ár, sum tó verður longt við einum ári. Vanligt hevur verið á Skúlanum á Trøðni at loyva seinmentum næmingum at ganga í skúla, til teir eru 21 ára gamlir, og er hetta helst orsøkin til, at fleiri næmingar eldri enn 18 ár komandi ár vera í skúlanum. Næmingarnir hava fingið boð um, at teir komandi ár kunnu sleppa at ganga í skúlanum her, hóast teir eru farnir upp um 18 ára aldur, sum ásett er í fólkaskúlalógini, og lærararnir í skúlanum hava fingið at vita, hvussu teirra skema sær út komandi ár. Tað verður tí trupult at gera broytingar hesum viðvíkjandi nú, men roknast má við, at í hvussu so er øll tey, sum eru meira enn 18 ár í dag, 8 í tali, ikki vera í skúlanum, tá ið skúlaárið 1998/99 byrjar. Nøkur av teimum fara kanska longu í hesum skúlaárinum, men neyðugt er, at tey verða hjálpt ávegis, og tí verður mælt til, at onkur av lærarunum fær sum uppgávu at vera skúlavegleiðari ella koratur í samband við útskúling hjá hesum ungu fólkunum. Nevnast skal, at í ár fara teir deyvu næmingarnir at hava ávísar lærugreinir á Venjingarskúlanum, og um henda flytingin eydnast væl, kann roknast við, at deyvir næmingar vera ikki á skúladeildini, tá ið skúlaárið 1998/99 byrjar. Flokkur E er ein innskúlingarflokkur, og eru her 2 næmingar, sum ætlandi er skulu flytast yvir í ein 1. flokk í ein av kommunalu skúlunum komandi skúlaár, so hesir næmingar vera heldur ikki frá skúlaárinum 1998/99. Starvsfólk: 17 lærarafólk í fullum starvi taka sær av undirvísingini í skúladeildini. 3.5.2 Eygleiðing og serbarnagarður Virksemið komandi ár vita vit ikki so nógv um enn, men kann seinasta skúlaár 1996/97 nýtast sum grundarlag fyri meting av virkseminum. Virksemið kann býtast sundur í: børn sum ganga fast, eygleiðing ávísa tíð og eygleiðing/kanning 1 dag. Virksemi - Børn, sum ganga fast: Ein stova, sum er opin frá kl. 08.00 til kl. 14.00. Her ganga 7 illa brekað børn, øll eru frá kl. 9.00 - 13.00, men nøkur byrja kl. 08.00 og onnur fara kl. 14.00. Øll 7 halda fram næsta skúlaár. Starvsfólk: 2 pedagogar fulla tíð. Virksemi - Eygleiðing ávísa tíð: Børn, sum koma til eygleiðing og kanning í meira enn 1 dag. Vanliga hvønn dag í 2 til 3 vikur, tó í mesta lagi 3 mánaðar, ella 2 dagar um vikuna 3 til 5 mánaðar. Seinasta skúlaár vóru 60 børn í aldrinum 1 til 7 ár til hesa eygleiðing. Starvsfólk: 3 pedagogar fulla tíð. Virksemi - Eygleiðing/ kanning 1 dag: Henda eygleiðing og kanning er ofta fyrsta stigið, tá støða skal takast til, hvussu víðari skal farast fram við smábørnum, sum verða tilmeldað vegna serligan tørv. Børnini verða eygleidd og verða, alt eftir hvør trupulleikin er, kannað fyri hoyrn, talu, sjón og rørslu. Seinasta skúlaár vóru 220 børn til 1 dags eygleiðing/kanning. Starvsfólk: 1 pedagogur fulla tíð. 1 tali/hoyrilærari fulla tíð. sjónráðgevi eftir tørvi. Umframt tey starvsfólkini, sum her eru nevnd, er í komandi skúlaár settur av 1 talilærari og 1 pedagogur við serlæraraútbúgving at taka sær av taliundirvísing til børn undir skúlaaldur. 3.5.3 Leikasavn, hugskots- og vitansdepil. Í 1995 játtaði Happadráttargrunnurin 50.000 kr. og MBF 5.000 kr. til at fara undir at seta á stovn ein ''hugskotsdepil'' viðvíkjandi brekum hjá børnum, og á Skúlanum á Trøðni vóru hóskandi høli til taks. 1 pedagogur og 1 fysioterapeutur vóru loystir frá vanligu arbeiðsuppgávum sínum í 4 1/2 mánaða fyri at fara undir hetta arbeiðið. Í 1996 varð Leikasavnið á Skúlanum á Trøðni gjørt til ein part av ''hugskotsdeplinum''. Síðan januar 1996 hevur ikki ávís arbeiðstíð verið sett av til hetta virksemið, men tær báðar, sum byrjaðu, hava tó tikið sær tíð til hetta umframt vanligu arbeiðsuppgávurnar. Tað er ein sjálvsøgd uppgáva hjá Sernámsdeplinum at nøkta tørvin hjá avvarðandi at børnum við serligum tørvi, so at tey kunnu fáa vegleiðing, verða víst á lesnað, tilfar, mennandi leikur og kunnu fáa praktisk uppskot. Sernámsdepilin eigur tí at hava ein væl skipaðan hugskotsdepil og leikasavn, og í fíggjarætlanini hjá Sernámsdeplinum er sett av ávís peningaupphædd at keypa tilfar fyri, og starvsfólkatíð má setast av til at taka sær av hugskotsdeplinum og leikasavninum og at ráðgeva teimum, sum venda sær higar. Viðskiftafólkini eru nógv ymisk, tað kunnu vera foreldur, stuðulsfólk, serlærarar, pedagogar, lærarar, fysioterapeutur og onnur, sum hava samband við og áhuga fyri børnum við serligum tørvi. Starvsfólk: 2 starvsfólk 2 dagar um vikuna. 3.5.4 Tali- hoyrideild Eitt ávíst samband og samstarv hevur verið millum tali/hoyriráðgevan hjá Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og starvsfólkið á tali/hoyrideildini á Skúlanum á Trøðni, men ikki ber til at siga, at virksemið á hesum báðum økjunum hevur verið veruliga samskipað. Skal Sernámsdepilin hava eitt nøktandi virksemið á hesum øki, verður neyðugt at skipa eina tali/hoyrideild, sum fevnir um alt virksemið, sum viðvíkur taluni og hoyrnini, bæði tí virksemi, sum fer fram kring landi, og tí virksemi, sum fer fram inni á Sernámsdeplinum. Virksemið: Kanning av tali- og hoyritrupulleikum hjá børnum, ungum og vaksnum, kanning í samband við børn, sum koma til eygleiðing, taliviðgerð, undirvísing til afasi og ferðslurakt, virksemið í samband við gómaráðið, virksemið í samband við hoyritekniska økið og pedagogisk uppfylging í sambandi við nýtslu av hoyritólum, vegleiðing og ráðgeving til starvsfelagar og foreldur og onnur avvarandi. Virksemið seinasta skúlaár: Ambulant/kanning, tali/hoyrideildin 1996/97: Hoyrn 45 persónar, rødd 38 persónar, tala 25 persónar, varra/góma 34 persónar, afasi 23 persónar, staming 13 persónur. Hesi fólk hava fingið eina ella fleiri viðgerðir. Ymisk er, hvussu ofta fólk eru komin, men fleiri eru, sum hava fingið upp til 20 viðgerðir. Farið er undir samstarv við talilærararnar í Suðurstreymoy, og skipað er fyri taliundirvísing í bólkum inni á Sernámsdeplinum. Starvsfólk: 3 talilærarar fulla tíð. 1 teknikari (verkfrøðingur) fulla tíð. 1 audiologassistentur fulla tíð. 1 oyraproppteknikari fulla tíð. 3.5.5 Fysiurgisk deild. Virksemið: Virksemið hjá ráðgevandi fysioterapeutinum í skúlaverkinum og hjá fysioterapeutinum á Skúlanum á Trøðni hevur ikki verið samskipað, hesi starvsfólk hava havt hvør sítt heilt greiða arbeiðsøki. Í framtíðini verður neyðugt at fáa eina samskipan her, og tí verður skotið upp at gera eina fysiurgiska deild, sum skal nøkta tann fysiurgiska tørvin í føroyska undirvísingarverkinum. Umframt at átaka sær kanningar og ráðgevauppgávur í undirvísingarverkinum og ávísa viðgerð á skúladeildini á Sernámsdeplinum verður eisini skipað fyri SI-bólkum til børn undir skúlaaldur. Starvsfólk: 3 fysioterapeutar fulla tíð. 3.5.6 Næmingaheimið. Virksemi: Á næmingaheiminum kunnu næmingar av bygd fáa innivist, og eisini ber til, at børn, sum koma til eygleiðing, kunnu búgva har saman við avvarðandi. Á skúlaheiminum eru pláss hjá einum 15 næmingum at búgva, men best er, um nøkur pláss eru eftir at taka til til tey, sum koma til eygleiðing. Starvsfólk: 4 pedagogar fulla tíð, 1 av hesum er leiðari. 3 hjálparfólk. 3.5.7 Næmingaflutningur: Virksemi: Spesialskúlin, og seinni Skúlin á Trøðni, hava næstan alla teirra tíð havt eina næmingaflutningsskipan, har næmingar verða avheintaðir heimanífrá ella frá stovni og koyrdir heimaftur, tá skúladagurin er liðugur. Til hetta virksemið eigur skúlin ein bil. Sjálvt um tann størri parturin av næmingunum í skúladeildini sjálvur er førur fyri at koma aftur og fram í skúla, so verður tó mett, at neyðugt er framhaldandi at hava eina flutningsskipan, tí nakrir av næmingunum eru so illa fyri, at trupult verður at fáa teir í skúla við almennum bussum ella til gongu. Starvsfólk: 1 bilførari fulla tíð. 4 Fíggjarætlan fyri Sernámsdepilin Sernámsdepilin er í høvuðsheitum ein samanlegging av Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini í Landsskúlafyrisitingini og Skúlanum á Trøðni. Útreiðslurnar av Sernámsdeplinum vera lønarútreiðslurnar til ráðgevarnar í Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini umframt útreiðslurnar av Skúlanum á Trøðni. Niðanfyri er gjørd ein fíggjarætlan fyri virksemið hjá Sernámsdeplinum í 1998. Fíggjarætlanin, sum tekur støði í ætlanini fyri 1997, vísir, at neyðugt er við eini nettojáttan upp á kr. 13.787.000. Havast skal í huga, at í uppritinum er starvsfólkatørvurin á nøkrum virkisøkjum mettur hægri enn verandi. Tá ið niðanfyri standandi fíggjarætlan ikki er hækkað samsvarandi metingunum í uppritinum, verður neyðugt við umskipanum av størvunum innan Sernámsdeplinum, um ætlanin skal halda. Øll tøl eru í 1.000 kr. Sk. á T. Ætlan 1997 Lsf /SR Ætlan 1997 Sk. á T. + Lsf/SR Ser.depil Ætlan 1998 Nettoútreiðslujáttan 12.200 1.300 13.500 13.787 Útreiðslur 12.900 1.300 14.200 14.587 Inntøkur 700 0 700 800 Lønir o.a. 10.800 1.300 12.100 12.287 Keyp av vørum og tænastum 1.600 - 1.600 1.715 Keyp av útbúnaði, netto 100 - 100 100 Leiga, viðlíkahald og skattir 200 - 200 200 Ymiskar rakstrarútreiðslur 50 Skráseting av keyps-MVG 200 - 200 235 Søla av vørum og tænastum 700 - 700 800 Umframt útreiðslurnar av sjálvum Sernámsdeplinum kemur játtanin til Sernámsfrøðiligt virksemi í Fólkaskúlanum eisini at verða umsitin av stovninum. Henda játtanin er í fíggjarløgtingslógini fyri 1997 sett til kr. 13.612.000. Í uppskotinum til játtan fyri 1998 verður lagt upp til, at játtanin verður kr. 14.497.000. Hetta er ein hækking uppá kr. 885.000, men tekniskt verður ikki talan um nakra reella hækking, tí hækkingin í høvuðsheitum stavar frá tí niðurskurði í undirvísingini, sum lærararnir fáa fyri at undirvísa næmingum við serligum tørvi. Hesin niðurskurður hevur fyrr ligið í játtanini til "Fólkaskúlan", men er nú tikin við í játtanina til "Sernámsfrøðiligt virksemi í Fólkaskúlanum". 5 Regluverkið undir Sernámsdeplinum. Tað er ikki í nakrari lóg ásett, at skipast skal ein serligur stovnur at røkja tað sernámsfrøðiliga virksemið, og sostatt heldur ikki er tað lógarásett at skipa ein sernámsdepil. Men tað sernámsfrøðiliga virksemið, sum fer fram, hevur sítt regluverk at virka eftir. Lógargrundarlagið fyri sernámsfrøðiliga virksemið er fyrst og fremst í løgtingslóg nr. 21, frá 22. mars l979 um fólkaskúlan við broytingum í løgtingslóg nr. 101 frá 23. juni l992, grein 3, 4 og 4 stk. og grein 27. Í kunngerð nr. 132 frá 17. oktober l990 um sernámsfrøðiliga ráðgeving verður nærri ásett, hvørjar arbeiðsuppgávurnar hjá Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini eru. Sernámsfrøðiligt virksemi er eisini heimilað í løgtingslóg nr. 70 frá 30. juni 1983 um frítíðarundirvísing v.m., grein 6, 1. stk nr. 3, og fevnir hetta virksemið um ung og vaksin frá 14 árum og eldri. Í nýggju fólkaskúlalógini, sum varð samtykt í ár, og sum kemur í gildi 1. august næsta ár, er í grein 4 ásett, hvørjar lógarreglur eru galdandi fyri sernámsfrøðiliga ráðgeving og sernámsfrøðiligan stuðul til børn frá 0 til 18 ár, og er munurin á verandi lóg og komandi lóg tann, at meðan tann gamla lógin bert snúði seg um tann einstaka næmingin ella tað einstaka barnið, so ásetur tann nýggja lógin, at skúlin og flokkurin eisini skulu hava sernámsfrøðiliga ráðgeving, og fyri minni børn, at ráðgeving eisini verður veitt foreldrum og øðrum, sum varða av hesum børnum. Í grein 12 í nýggju lógini, sum viðvíkur miðfirraðu serundirvísingini, eru reglurnar tær somu, sum í galdandi lóg. 5.1 Nýtt regluverk? Tá ið Skúlin á Trøðni í 1989 varð lagdur undir Landsskúlafyrisitingina, varð hildið, at ikki varð neyðugt ella rætt at gera serstaka lóg fyri sernámsfrøðiligt virksemi. Mett verður framvegis, at tað ikki er neyðugt ella rætt at gera serstaka lóg fyri sernámsfrøðiliga virksemi, men nýggj kunngerð má gerast á hesum øki. Verandi kunngerð er heimilað í løgtingslóg nr. 58 frá 2. oktober l978, um fyrisiting í undirvísingarverkinum, og henda lóg fór úr gildi 1. august l996. Nýggj fólkaskúlalóg kemur í gildi 1. august l998, og ásetingarnar sambært hesi lóg seta nógv størri krøv enn verandi lóg, afturat hesum kemur so, at landsstýrið hevur gjørt av, at sernámsfrøðiliga virksemið skal skipast í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind. Uppskot til nýggja kunngerð eigur at verða gjørt skjótast gjørligt, helst í summar. 6 Setanarviðurskifti hjá starvsfólkunum í Sernámsdeplinum v.m. Helst verður brúk fyri teimum fólkum, sum í dag starvast innan sernámsfrøðiliga virksemið, men møguliga mugu nøkur av verandi størvum broytast/umskipast til onnur, sum meira brúk er fyri. Fleiri psykologar mugu setast sum skjótast, og bøtast má eisini um starvsfólkatørvin á hoyritólaøkinum. Í sambandi við eina bygnaðarbroyting sum hesa, har tveir stovnar verða lagdir saman í ein, eru nógv formlig starvsfólkaviðurskifti, sum hugsast má um. Starvsfólkabólkarnir eru fleiri, og starvsfólkini, eisini innan ymsu fakbólkarnar, eru sett við ymsum treytum. Starvsfólkabólkarnir eru: Tænastumenn hjá landinum. Undirvísingarleiðari, 3 ráðgevar, 1 teknmálsráðgevi, skúlaleiðarin Statstænastumenn, sum hava Socialministeriet sum arbeiðsgevara. Inspektørur, 5 lærarar, 3 undirvísandi pedagogar, 1 starvsfólk á Næmingaheiminum Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal Æ TEKNISKI SKÚLIN Í TÓRSHAVN Marknagilsvegur 75 · P.o.b. 239 · FO-110 Tórshavn Tlf: +298 31 19 57 · Fax: +298 31 66 21 E-mail:tst@post.olivant.fo Tórshavn 18.11.99 Undirvísingar og Mentamálastýri att: Rúna Hilduberg, deildarstjóri. Falkavegur 6, P.o.b. 3279 FO-110 Tórshavn Viðvíkjandi umsókn um fígging av bilmekanikaralærlingaflokki Í fíggjarætlan 2000 sum er send UMMS verður mett, at næmingagrundarlag er fyri at ein flokkur verður upptikin á bildeildini í 2000. Metingin var gjørd út frá undanfarnum royndum og teimum tá, fyriliggjandi avritum av lærusáttmálum. Skúlin hevur síðani fingið avrit av fleiri sáttmálum, og eru higartil í ár 15 sáttmálar undirskrivaðir. Skúlin hevur munnliga fingið at vita, at ein lærlingur aftrat er byrjaður í læru sum bilmekanikari, og eru sostatt 16 lærlingar sum skulu í skúla í januar 2000. Væntast kann, at fleiri sáttmálar verða skrivaðir í ár og fyrst í komandi ári. Skúlin kann sum kunnugt, í mesta lagi hava 12 næmingar í einum flokki á bildeildini. Lærlingar skulu á fyrsta skúlaskeið í byrjanini av lærutíðini.Um bert tann eini flokkurin verður førdur í ár, er uml. 1 1/2 ár gingið áðrenn teir lærlingar sum ikki koma í skúlan í január 2000, komnir gjøgnum fyrsta skúlaskeiðið. Hetta førir við sær, at restin av skúlagongdini má treingjast saman í teimum 2 1/2 árunum sum tá eru eftir av lærutíðini. Hetta er í stríð við kunngerðina fyri bilmekanikaraútbúgvingina, kap. 2 §3 . Ein annar trupuleiki er, at við við verandi lærarum, og tí útgerðini sum í dag er á skúlanum, verður torført at gjøgnumføra útbúgvingina fyri allar flokkarnar sum eru í skipanini. Eisini kann væntast at meistarar/virkir hjá viðkomandi lærlingum ikki góðtaka hetta, tá vanliga hugsanin er, at virkini fáa størsta útbýtið av lærlingunum í seinna partinum av lærutíðini. Hetta málið er tengt at trupuleikum í sambandi við valið hjá SIT næmingunum. Um tveir flokkar verða førdir í 2000, kunnu partar av hesum trupuleikunum loysast. Við atliti til sístnevnda trupuleikan, verður heitt á Undirvísingar og Mentamálastýrið um at geva okkum svar so skjótt tað á nakran hátt er gjørligt. Skúlin søkir um játtan at taka ein flokk av bilmekanikaralærlingum í august 2000. Søkt verður um: lønir, og §6, §7 tímarkr. 230.992 námstilfar v.m.kr. 12.000 aðrar útreiðslurkr. 1.000 Í alt kr. 243.992 Vinarliga Egon Øregaard skúlastjóri Starvsfólk sett eftir sáttmála millum landsstýrið og avvarandi fakfelag. 3 fysioterapeutar, 1 verkfrøðingur, 1 psykologur, 2 pedagogar, 1 hjálparfólk, 4 skrivstovufólk Sáttmálasett eftir avtalu millum S 81 og landsstýri. Flestu eru limir í Føroya Lærarafelag, men lærarafelagið hevur ikki sáttmála um hesi. 14 lærarafólk, 3 undirvísandi pedagogar, leiðarin og 3 pedagogar á Næmingaheiminum Starvsfólk, sett av landsstýrinum. Sett eftir 1991. Ógreið viðurskifti. 1 lærari og 1 pedagogur Starvsfólk, sum eru mánaðarlønt ella tímalønt. Hesi eru sett av leiðslu skúlans eftir sáttmálanum hjá H.H., H.A., H.A.K. 1 umsjónarmaður, 1 bilstjóri, 4 vaskikonur Nú Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin og Skúlin á Trøðni skulu samskipast í nýggjan Sernámsdepil, stinga nógvir spurningar seg upp í sambandi við setanarviðurskiftini hjá teimum starvsfólkunum, sum starvast á báðum stovnunum. Fyri at fáa greiði á øllum viðurskiftum verður helst neyðugt at taka starvsfólkaviðurskiftini hjá øllum starvsfólkunum í Sernámsdeplinum upp til viðgerð. Uppskot skal gerast fyri, hvørji størv skulu vera, og starvslýsing eigur at verða gjørd fyri hvørt einstakt starv. Uppskot má gerast til nýggju setanartreytirnar. Tá hetta er gjørt, eiga starvsfólkini at verða kunnað, og samráðingar mugu takast upp við fakfeløgini hjá ymsu starvsfólkabólkunum. Umframt omanfyri nevndu starvsfólk starvast ráðgevar og talilærarar kring landið. Flestu av hesum, eru sett sum vanligir lærarar, og starvast undir skúlaleiðaranum á teirra skúla, men í arbeiðinum sum ráðgevar og talilærarar arbeiða teir í Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini. Við nýggju skipanini verður ikki neyðugt at broyta setanarviðurskiftini hjá hesum ráðgevum. Tó ikki øll eru sett á henda hátt. Í fólkaskúlanum eru 5 fólk sett sum talilærarar í ávísum øki í landinum. Hesir talilærarar hava nakrar fáar undirvísingartímar á einum av skúlunum í økinum, men sum talilærarar arbeiða teir við ábyrgd mótvegis undirvísingarleiðaranum. 3 av hesum talilærarum virka eisini sum ráðgevar. Støða má takast til, hvussu talilærararnir skulu ganga inn í nýggju skipanina, og avgerð skal takast um, um hesir formliga skulu setast undir Sernámsdeplinum, og greitt má vera, hvørjum teir arbeiða undir. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal Ø FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ Argir, tann 19-11-99 J.Nr.: 2500-31/99 (at tilskila í svari) Viðgjørt: RH Tygara skriv Fíggjamevnd Løgtingsins Att. Bjarni Djurholm, formaður Broyting av játtanarslagi fyri játtanina til Hvíldarheimið Naina Í uppskotinum til Løgtingsfíggjarlóg 2000 stendur høvuðskonto "8.20.3.30. Hvíldarheimið Naina" í viðmerkingunum at vera Onnur játtan, samstundis sum at rakstrarúteiðslur/inntøkur (standardkonti 11, 14, 15, 19, 21, o.s.f.) eru settar til 0 meðan standardkonto 54. Stuðul til annað virkserni er komin inn, við 1.471 tús. kr. Hetta er heilt einfalt eitt mistak. Av tí at so langt leið út móti endanum av september áðrenn uppskot til figgjarlóg komu inn frá aðalstýrunum var tað ikki Figgjarmálastýrinum greitt, at ein slík broyting av játtanarslagi varð gjørd. Hetta sæst eisini í sjálvum lógartekstinum i FL-uppskotinum har Naina enn, stendur at vera Rakstrarjáttan. Eftir øllum at dørna. er Almanna- og Heilsumálastýrið ikki av tí fatan, at talan er um eitt mistak, tí í svari uppá fyrispurning frá 6.-9. Fíggjarnevndarfundi dagfest 02.11.1999 sigur Almanna- og Heilsumálastýrið: "Hvildarheimið Naina er ein sjálvsognarstovnur og sambært lóg er ásett, at: "landskassin letur árliga studning við játtan á fíggjarlógini". Tað hevur alla tíð verið ynski Almanna- og heilsumálastýrisins, at henda áseting i Iógini skuldi framganga í figgjarlógini, at játtanin er ein stuðu1 og ikki ein rakstrarjáttan. Figgjarmálastýrið hevur higartil sett seg imóti hesum, men hevur nú góðtikið hetta, soleiðis at samsvar er millum figgjarlógina og 1ógargrundarlagið. " Figgjarmálastýrið metir ikki, at tað at Naina er sjálvsognarstovnur er nøkur orsøk fyri hví játtanin til stovnin skal latast sum stuðul. Onnur dømi um sjálvsognarstovnar eru Handilsskúlin, Teknisku skúlarnir og Fróðskaparsetrið har játtanin verður latin sum rakstur. Reint tekniskt ber heldur ikki til at broyta játtanarslag á eini konto uttan víðari (víst verður til hjálagda skriv frá Føroya Gjaldstovu dagfest 17.11.1999). Vist verður á hetta við tí vón at Fíggjarnevnd Løgtingsins í broytingaruppskoti sínum fer at taka hædd fyri at játtanarslagið til høvuðskonto "8.20.3.30. Hvíldarheimið Naina" enn er rakstrarjáttan, og at Almanna- og Heilsumálastýrið má útvega røtt játtanartøl niður á standardkonto. T.v.s. at ikki skal nýtast standardkonto, 54, men vanligu standardkonturnar fyri rakstrarjáttanir, t.e. 11, 14, 15, o.s.f. Vinarliga Karsten Hansen landsstýrismaður /Petur Alberg Lamhauge figgjarmálastjóri C.c. Almanna- og Heilsumálastýrið TRAÐAGØTA 39 - POSTSMOGA2039 FO-165 ARGIR TELEFON 35 20 20 - TELEFAX 35 20 30 - E-MAIL: FINANS@FMS-FL.Fo Fíggjarmálastýrið Føroya Gjaldstova Argir:17. okt. 99 FGj. J.Nr.: (at tilskila í svari) Tygara J.Nr. Fíggjarmálastýrið Almanna- og Heilsustýrið Broyting av játtanarslagi fyri játtanina til Hvíldarheimið Naina Á seinasta "budgettforumfundi" 7. oktober '99 upplýsti A&H, at játtanin til Hvíldarheimið Naina var broytt í uppskoti til játtan fyri ár 2000 frá at verða rakstrarjáttan til at verða studningsjáttan (onnur játtan). Gjaldstovan kundi bert staðfesta, at hetta kendi gjaldstovan einki til, og hetta av góðum grundum, tí gjaldstovan ikki hevur havt málið til viðgerðar, hóast hetta er eitt krav sambært roknskaparkunngerðini. Givið, at hetta verður tað, sum verður galdandi, so skal gjaldstovan viðmerkja: At neyðugt er at upprætta nýggja høvuðskonto, tá ið játtanarslagið verður broytt Um játtanarslagið verður broytt, so má okkurt formligt fyriliggja, sum kann grundgeva eina tílíka broyting. Tað ber ikki til at broyta eitt játtanarslag - so uttan víðari - yvir fyri tinginum frá ári til árs, bara tí, at tað kann tykjast "praktiskt". Hvussu kann tingið fata eina slíka broyting? Ein slík broyting kundi verið grundgivin í broytingum í lógargrundarlagi, útlicitering ella at uppgávan varð flutt til kommunurnar at umsita. At tað skal ætlast, hvussu fíggjarstøðan t.d. rokningar, sum liggja inni í FSL-debitor, undir høvuðskontoini verður flutt til stovnin Nainu. Ætlast skal saman við A&H, hvussu vit bóka útleggið fyri kommunur og afturrindanina av hesum. Eisini hvør skal umsita hetta. Tí sum A&H kunnugt, hevur hetta fyri nøkrum árum síðan ikki verið uttan trupulleikar. Lønirnar skulu viðgerast rætt um ársskiftið t.d. steðging og frítíðarískoyti. Gjaldstovan heldur, at hetta má ætlast í góðari tíð. A&H má taka støðu til hesi mál og siga gjaldstovuni frá, hvussu víðari skal verða farið fram. Nú kennir gjaldstovan ikki, hvussu arbeitt er ítøkiligt í hesum máli, men gongur út frá, at lønarkarmurin til A&H er lækkaður við uml. 3 mió. kr. samsvarandi lønarpartinum hjá hvíldarheiminum, av tí at talan nú er um eina studningsjáttan! Leif Abrahamsen C.c: Grannskoðanardeild landskassans Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AA Vinnumálastýrið Tórshavn, tann 12-11-99 J.Nr.:1105-69/99 (at tilskila i svart) Viðgjørt: BAB/- Tygara skriv Figgjarnevndin Stílað: Marius Rein Løgtingið Sambært avtalu við teg, sendi eg tær skjøl okkara í samband við viðgerð í fíggjarnevndini. Fylgjandi skjøl eru hjáløgd. Innanhýsis upprit 12. november 1999 Vinnumálastýrið Skógrøkt landsins - 11. november 1999 Pf. Fiskaaling - 12. november 1999 TK-stovan - Ársfrágreiðing 1998 Menningarstovan - Ársfrágreiðing 1998 Uppgerð yvir stuðul til ídnaðarfremjandi endamál - Minst til at talan er um játtan úr grunninum, og sostatt er talið ikki eins og tað, sum verður játtað í grunnin á hvørjum ári. Strandfaraskip Landsins - bræv til Vinnumálastýrið 28. oktober 1999 Postverk Føroya - bræv til Vinnumálastýrið 12. november 1999 Yvirlit yvir stuðul til vinnu á grein 6 fyri ár 2000 Annars eri er burturstaddur næstu viiku. Um tú ynskir at spyrja um nakað, kanst tú leggja boð á skrivstovu okkara Bestu heilsanir Bjarni Askham Bjarnason Vinnumálastýrið INNANHÝSIS UPPRIT Fyrispurningar til Finnboga Arge, landsstýrismann Í samband við fundin í fíggjarnevndini fríggjadagin, kl. 13.30 viðvíkjandi § 6 Vinnumál. 6.11.1.06. Vinnumálastýrið (Rakstrarjáttan) 1) Generelt um viðmerkingarnar. Víst verður á lógir og reglur, hví verður einki upplýst í viðmerkingum um broytingar sum verða gjørdar í játtanum? Smb. játtanarskipanini - so skulu viðmerkingarnar verða soleiðis greiddar at tað framgongur hvat játtanin verður nýtt til. Í summum førum er lógarheimild fyri játtanum. Á konti Vinnumálastýrisins er t.d fylgjandi har ein hevur hildið tað verið neyðugt at geva eina frágreiðing í broyting til játtanina. 6.11.1.0.6 Vinnumálastýrið - eitt starv verður flutt til Vinnumálastýrið frá Menningarstovuni. 6.37.1.01. Menningarstovan - Greitt verður frá at kontoin til Útflutningsráð er løgd saman við Menningarstovuni. 6.37.2.10. Nýggjar vinnur - lógin fer úr gildi, og sostatt var 1999 síðsta árið goldið varð. Hetta stóð eisini at lesa í galdandi fíggjarlóg 1999 og fíggjarlógum frammanundan. 6.37.2.13. Kappingartillagandi tiltøk - sagt verður frá at játtanin minkar uttan at hetta rakar vinnufyritøkurnar. 6.38.2.01. Strandferðslan - í viðmerkingunum verður fráboðað at útreiðslurnar hækka við 14 mió.kr., og hvørji tiltøk verða sett í verk. 2) Játtanin til stýrið hækkar úr 5,6 mió.kr. í 1999 til 6,15 mió.kr. í 2000. Talið av fulltíðarstørvum hækkar til 14, harav eru 4 í lønarflokki 36 ella hægri. Frágreiðing.! Játtanin hækkar úr 5,6 mió.kr uppí 6,15 mió.kr. ella ein hækking uppá 550 tús.kr. svarandi til góð 10%. Fyrst og fremst hækkar játtanin samsvarandi loyvdum lønarhækkingum stavandi frá síðstu lønarsamráðingum, tvs. 6 % (av lønarkarminum) ella uml. 250 tús.kr. Harumframt verður skotið upp at hækka játtanina svarandi til eina hækking í lønarkarminum uppá 350.000 kr. Hendan hækkingin stavar frá, at ætlanin er at leggja ymiska stuðulsumsiting á eitt stað og fíggjað á hendan hátt. Her verður hugsað um umsitingina av Menningargrunninum, Ídnaðargrunninum, Ábyrgdargrunninum og Grunninum til ídnaðarfremjandi endamál. Landsstýrismaðurin hevur í hyggju at leggja uppskot fyri løgtingið um at avtaka nevndu grunnar og savna eginognina hjá grunnunum í ein grunn, sum kemur at virka á líknandi hátt sum Grunnurin til ídnaðarfremjandi endamál. Hetta skuldi givið eina bíligari og smidligari umsiting, umframt at Menningarstovan ikki bæði kemur at veita ráðgeving um Grunnin til ídnaðarfremjandi endamál, samstundis sum hon ger tilmæli um umsóknir til sama grunn. Vinnumálastýrið varð stovnað í 1997 og er bygt upp til verandi støði. Vinnumálastýrið umsitur hesi málsøkir: Samskiftis-, Post-, Fjarskiftis-, Kunningartøkni-, Samferðslu-,Vega-, Havna-, Brunaumsjónar-, Tilbúgvingar-, Ferðavinnu-, Ferðslu-, Flog-, Landbúnaðar-, Jarðar-, Skógrøktar-, Matrikulerings-, Útskiftingar-, Ali-, Handils-, Vinnu-, Ídnaðar-, Menningar-, Kappingar-,Orku-, Rúsdrekka, Matvøru-, Veteriner- og Arbeiðsmarknaðarmál. Umsitingarøkið hjá Vinnumálastýrinum er fjølbroytt og stórt, og havandi hetta í huga verður ikki hildið, at umsitingin í Vinnumálastýrinum er ov stór. Tvørtur ímóti eru stórar avbjóðingar fyri framman við at ajourføra og bøta um verandi lóggávu umframt stóru uppgávuna at skapa neyðugu karmarnar fyri at fjølbroyta føroysku vinnuna. Vinnumálastýrið er skipað við trimum deildum - Samskiftisdeildin, Vinnumáladeildin og Aðalskrivstovan - við hvør sínum deildarleiðara. Heldur ikki fara fram óneyðugar dupultumsitingar, men verður tó alla tíðina hildið eyga við hesum fyribrygdinum. Teir trupulleikar, sum hava verið millum Landverkfrøðingsstovnin eru ella eru við at verða beindir av vegnum, soleiðis at tann førleiki og orka, sum har er, kann koma til sín fulla rætt. 3) Eru starvsfólk flutt úr Vinnumálastýrinum til Oljumálastýrið? Olju- og umhvørvismál lógu til fyri kortum í Vinnumálastýrinum. Umsitingin á oljumáladeildini var tá ein partur av umsitingini í Vinnumálastýrinum. Tá Oljumálastýrið varð skipað, misti Vinnumálastýrið hesa umsitingarligu orkuna, men var tá ikki starvsfólk flutt frá Oljumálastýrinum til Vinnumálastýrið. Í ár varð gjørd tann avtalan, at umhvørvisdeildin í Heilsufrøðiligu Starvsstovuni skuldi taka sær av umhvørvismálum vegna landsstýrismannin, men skuldi tó fulltrúin í Vinnumálastýrinum, sum m.a. hevði við umhvørvismál at gera, brúka tveir dagar um vikuna til umhvørvismál. 6.11.1.16. Viðlíkahald (Rakstrarjáttan) 1) Hækkar úr 0,-kr. í 1999 til 1,5 mió.kr. í 2000. Frágreiðing. Játtanin er ætlað til tvey tiltøk í 2000. Nýggja tekju á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni, sum kemur at kosta uml. 1 mió.kr. Harumframt er neyðugt at gera ávísar aðrar ábøtir á HS, ventilatión o.l. 200 tús.kr. eru ætlaðar til at viðlíkahalda bygningin á Bryggjubakka. Hetta er t.d. máling uttanveggja og umvæling av tekju, umframt møguligar aðrar smávegis umvælingar. Talan er í báðum førum um vanligt viðlíkahaldsarbeiði, sum smb. siðvenju skal samskipast á felags játtan undir stýrinum. Viðlíkahaldið á Bryggjubakka hevur onkið við umbyggingina, sum var ætlað í 1998, at gera. 6.33.2.04. Skógrøkt landsins (Rakstrarjáttan) 1) Hvussu við "Ung í Arbeiði"? Sí skjal frá Skógrøkt landsins. 6.33.2.07. Føroya Jarðarráð 1) Hvussu er við uppskotinum um at eftirgeva skuld til jarðargunnin? Við endan av síðstu tingsetu legði Landsstýrið tvey lógaruppskot fyri Løgtingið, har annað skuldi heimila landsstýrismanninum at eftirgeva skuld hjá festarum til Jarðargrunnin eftir nærri av landsstýrismanninum ásettum reglum. Hitt uppskotið var, at stýrið fyri Jarðarráðið, sum umsitur Jarðargrunnin, skuldi verða mannað við limum, ið hava útbúgving og hollan fakligan førleika innan búskap, løgfrøði, landbúnað og kunnleika til vinnuligt virksemi sum heild. Fyrra lógaruppskotið varð eftir áheitan frá meirilutanum í Fíggjarnevndini afturtikið, meðan hitt seinna varð samtykt. Stýrið fyri Jarðarráðið er valt, og fer nú Vinnumálastýrið saman við nýggja stýrinum at arbeiða við at fyrireika uppskot um, hvussu farast skal fram viðvíkjandi lánum úr Jarðargrunninum, sum ikki verða afturgoldin á vanligan hátt. 6.33.2.10. Landbúnaðarstuðul 1) Hvussu nógvur stuðul verður latin pr. litur mjólk? Stuðulin til - fyrsta floks - mjólk er 90 oyru/l + flutningsstuðul 46 oyru/l. 2) Útgreinað hvussu nógvur stuðul verður latin til neytahald Stuðulin til neytakjøt er 9 kr/kg í meginøkinum og annars 25 kr/kg. 6.36.1.04. Havbúnaðarroyndir 1) Frágreiðing um kalvaalistøðina Sí skjal frá Fiskaaling um kalvaalistøðina. 2) Hvussu nógvan stuðul letur Vinnumálastýrið til vinnuna sum heild? Býtið í 1999 er millum endamálini eru hesi: Kynbøtur 5,4 mió. kr. Royndir við nýggjum fiskasløgum 4,2 mió. kr. Aliráðgeving 0,4 mió. kr. Royndir við nýggjum aliøkjum 1,0 mió. kr. Sjúkufyribyrging: 3,6 mió. kr Fiskasjúkutænasta: 1,1 mió. kr. Vinnumálastýrið metir, at omanfyri nevndi stuðul í høvuðsheitinum er mennandi fyri vinnuna og sjúkufyribyrgjandi. 3) Hvussu nógv kann hesin stuðul lækka sambært vinnuna sjálva? Uppá fyrispurning í Vinnuhúsinum verður sagt hagani, at stuðul, sum ikki er í tráð við almenna vinnupolitikkin, tekur vinnan ikki undir við. 6.37.1.01. Menningarstovan 1) Frágreiðing um virksemi hjá Menningarstovuni og TK-stovuni. Sí skjøl frá TK-stovuni og Menningarstovuni. Umboðsmannaráð TK Stovunar hevur heitt á Vinnumálastýrið um at endurnýggja núverandi samstarvsavtalu við Erhvervsfremmestyrelsen/TIC Danmark um TK Stovuna í eitt 3 ára skeið. Í hesum sambandi verður víst á, at neyðugt er at broyta fíggjarligu skyldurnar hjá samstarvspørtunum, soleiðis at TK Stovan verður fíggjað 50% av Vinnumálastýrinum og 50% av Erhvervsfremmestyrelsen. Ætlanin er samstundis at víðka um virksemið hjá TK Stovuni. Umboðsmannaráðið hevur eisini samtykt at miðjast skal í móti, at TK Stovan flytir í somu hølir, sum Menningarstovan heldur til í, tó treytað av at hølisviðurskiftini ikki versna í mun til tey núverandi. Mælt verður til at leingja verandi avtalu við Erhvervsfremmestyrelsen, meðan kannað verður um virksemið hjá TK Stovuni kann leggjast til Menningarstovuna. Landsstýrismaðurin hevur í hyggju at leggja fyri løgtingið uppskot um broyting í løgtingslóg fyri Menningarstovuna, soleiðis at størri dentur verður lagdur á útflutningsarbeiðið hjá Menningarstovuni. Lógaruppskotið er gjørt við støði í arbeiði, sum arbeiðsbólkur við umboðum frá vinnuni, Løgmansskrivstovuni, Fiskimálastýrinum og Vinnumálastýrinum hevur gjørt, hvussu arbeiði hjá einum útflutningsráði skal skipast. Til løgtingið møguliga samtykkir umrødda uppskot, verður arbeitt eftir reglugerð fyri Útflutningsstovuna (Útflutningsráðið). 6.37.2.01. Stuðul til ídnaðarfremjandi endamál 1) Biðið verður um útgreining av stuðuli, latin í 1999. Sí skjal frá Menningarstovuni 6.37.2.07. Framtak fyri útlendskar íløgur (Rakstrarjáttan) 1) Einki verður játtað í 2000. Er eftirmeting gjørd? Sí skjal "Eftirmetingin hjá Menningarstovuni" og Caragata frágreiðingin. 6.37.5.04. Heilsufrøðiliga Starvsstovan (Rakstrarjáttan) 1) Einki starvsfólkayvirlit fyri 2001 og 2002. Frágreiðing um virksemi. Talan er um eitt mistak. Tølini eru óbroytt frá 2000 til 2001 og 2002. 6.38.1.01. Landsverkfrøðingsstovnurin (Rakstrarjáttan) 1) 11. Lønir o.a. hækkar úr 4,6 mió.kr í 1999 til 5,4 mió.kr. í 2000. Starvsfólkatalið óbroytt. Frágreiðing. Orsøkin til at lønir hækka við 800 tús.kr. í mun til 1999 er, at nýtt er roknskapartølini fyri 1998 sum grundarlag, t.e. 5,246 mió.kr. + 3 %. 6.38.1.07. Nýggir landsvegir (Løgujáttan) 1) A. Høvuðsendamál. 15. Ábøtir/ at taka til lækkar úr 2,4 mió.kr í 1999 til 300.000,-kr. í 2000. Frágreiðing: At játtanin til "størri ábøtur" næstan er burtur er sjálvandi óheppi, tí talan er í stóran mun um trygdartiltøk. Peningurin skuldi nýtast til: keyp og uppseting av vegastokki uml. 800.000,-kr. ábøtir á vegin Skála - Strendur uml. 800.000,-kr. trygging av loftinum í Norðskálatunlinum uml. 800.000,-kr. Trygging av vegnum fram til Brunaenda í Fuglafirði uml. 800.000,-kr. Buss-stegðipláss o.a. við Gøtugjógv uml. 650.000,-kr. 2 buss-stegðipláss í Kollafirði, uml. 600.000,-kr. Gongutunnil á Hvítanes, uml. 800.000,-kr. Samanlagt: 5.250.000,-kr. Hetta var uppskot Vinnumálastýrisins. Í sambandi við semju um íløgukarmin varð játtanin munandi skerd. Samanlagt var ætlanin at nýta góðar 24 mió.kr. til nýggjar landsvegir komandi ár. Hetta varð til 13 mió.kr. tá landsstýrið var liðugt at viðgera løgukarmin. Tí kunnu ikki nógvar "ábøtir" gerast komandi ár, tí til endamálið eru bert 300 tús.kr. 6.38.1.14. Havnir (Løgujáttan) 1) Frágreiðing um játtanina til Skopun, Gomlu Rætt og Hest, samanborið við eykajáttanina, latin í eykajáttanarlógini í oktober 1999. Talan verður um at breiðka legurnar í Skopun og á Gomlu Rætt, umframt at útskifta rampan í Skopun. Mett verður at tað kostar 4 mió.kr. á Gomlu Rætt og 6 mió.kr. í Skopun. Uttan MVG eru hesir kostnaðir ávíkavíst 3,2 mió.kr. og 4,8 mió.kr. Talan er um mett tøl. Í Hesti er stórur ivi um, hvat skal gerast, og har er kommunan byggimyndugleiki. Tríggir møguleikar verða nevndir, og mett verður at hetta kostar millum 6 til 10 mió.kr. við MVG ella millum 4,8 og 8 mió.kr. uttan MVG. Nýggjastu metingarnar eru, at kostnaðurin verður nærri teim 10 mió. kr. Samlaði kostnaðurin væntast sostatt at verða umleið 16 mió.kr. uttan MVG. Verður samanborið við fíggjarlógaruppskotið, so sæst at samlaða játtanin er ætlað at verða 4,8 + 6,4 mió.kr. ella 11,2 mió.kr. Sostatt mangla millum 1,6 og 4,8 mió.kr. Her hevur FMS gjørt ein feil í sínum uppskoti, soleiðis at talið í uppruna uppskotinum var 8 mió.kr. fyri 2000. Hetta tal var u/ MVG. Fíggjarmálastýrið hevur drigið MVG frá hesum talið, og givið Vinnumálastýrinum einans 6,4 mió.kr. í 2000. Hetta eigur at verða rætta í broytingaruppskotinum til fíggjarlógina fyri 2000. Annað er so tað, at orsaka av at komið er longt út á árið, verða ætlandi bert brúktar umleið 1,8 mió. kr til umrøddu ætlanir í ár. Neyðugt verður tí at biðja um eykajáttan í ár 2000 til tað arbeiðið, sum ikki verður gjørt í 1999. 6.38.2.01. Strandfaraskip Landsins (Landsfyritøka) 1) Frágreiðing um virksemi sum heild. Í samband við fíggjarætlanararbeiðið ger SL á hvørjum árið eina frágreiðing um virksemið hjá fyritøkuni sum heild. Í løtuni verður síðsta hond løgd á frágreiðingina fyri 2000, og vænar VMS at fáa hana týsdagin ella mikudagin í komandi viku. 2) Hvussu við hækkanini av ferðaseðla-prísunum? Tá arbeiðið at gera fíggjarætlanina fyri 2000 var liðugt, vísti henda, at nettojáttanin til SL skuldi verða 53,6 mió.kr., sum er munandi meiri enn játtanin fyri 1999. Orsøkin til hesa øking er m.a. lønarhækkingar á almenna arbeiðsmarknaðinum, klassaterminir, økt havnagjøld o.s.fr. Víst verður annars til frágreiðingina fyri 2000. Undir viðgerðini í Vinnumálastýrinum verður játtanin hækkað 2 mió.kr. til tess, at Smyril kann sigla 2 túrar meiri um vikuna til Suðuroyar. Um mánaðarskifti okt/nov er Strandferðslan komin eftir, at neyðugt verður at keypa nýggjar motarar til Ternuna II. Henda útreiðsla væntast at kosta 4 mió.kr sí bræv dagfest 28. oktober . Sostatt skal leggjast 6 mió.kr. afturat 53,6 mió.kr. og er játtanartørvurin 59,6 mió.kr. ella 14,4 mió.kr. hægri enn játtað. Fyri at halda játtanina á einum lægri støði, var tí mett, at tað var rímuligt at hækkaferðaseðlaprísirnar hjá Oyggjaleiðum og Bygdaleiðum. Ætlanin er at hækka ferðaseðlaprísirnar á Oyggjaleiðum við 10 kr. fyri persónar og við 20 kr. fyri akfør. Á Bygdaleiðum koma ferðaseðlaprísirnir at hækka við í mesta lagi 10 kr., men annars í mun til fjarstøðu/koyrilongd, soleiðis at hækkingin í meðal kanska verður einar 5 kr. Hækkingin í ferðaseðlaprísunum kemur væntandi at geva SL eina meirinntøku uppá góðar 10 mió.kr. Í metingini av meirinntøkum er hædd ikki tikin fyri m.a. príselasticiteti og broytingum í flutningsmynstrinum annars. Sostatt vanta framvegis góðar 4,4 mió.kr. í til at nøkta játtanartørvin hjá Strandferðsluni. 6.38.3.01. Postverk Føroya (Landsfyritøka) 1) Frágreiðing um ætlanirnar við postverkinum. 2) Hvussu nógv verður goldið fyri flutning av posti til smáplássinum? 3) Talið av starvsfólkum lækkar úr 261,5 í 1999 til 236,5 í 2000. 4) 11. Lønir vm. lækkar úr 65,9 mió.kr. í 1999 til 63,68 mió.kr. í 2000. Frágreiðing. Sí skjal. 6.38.5.01. Ferðaráð Føroya (Rakstrarjáttan) 1) Verður peningurin býttur javnt út um alt landið? Ferðaráðið nýtir játtanina soleiðis, at hon kemur øllum økjum í landinum til góðar við at stuðla ferðavinnuna beinleiðis ella óbeinleiðis. Beinleiðis stuðul: Økisferðavinnufeløgini fáa 500 tús. kr., sum m.a. fer til rakstur av kunningarstovum. Harumframt verður stuðul veittur til kunningarstøð í Sandoy. Umleið 100 tús. kr. fara til lokalar verkætlanir. Óbeinleiðis stuðul: Uml. 3,1 mió. fara til marknaðarføring av Føroyum, sum ferðamannaland, sum ein heild. Uml. 1,3 mió. kr. fara til kunning, hvørs høvuðsendamál er at spjaða ferðafólk um alt landið, við at vísa teimum á ferðamannatilboð, kunningarstovur ymsastaðni í landinum, og m.a. at senda faldarar frá lokalfeløgunum, sum lýsir allar partar av ferðavinnuni, út í heimin. Beinleiðis stuðulin fellur rættiliga javnt um alt landið. Óbeinleiðis stuðulin - marknaðarføring og kunning - gagnar teimum vinnum, kommunum og øðrum, sum kunnu bjóða ferðafólki dygdargóðar vørur og tænastur. Nýggjur Barnsburðargrunnur 1) Frágreiðing um ætlanina Landsstýrismaðurin í vinnumálum hevur gjørt av at seta nevnd at gera uppskot um, hvussu ein barnsburðargrunnur kann skipast. Barnsburðargrunnurin hugsast at verða skipaður soleiðis, at skipanin fyri grunnin verður staðfest við lóg grunnurin skal fíggja munin millum goldnan dagpening og upp til lønina hjá teimum, sum fara í farloyvi - alternativt alla lønina hjá teimum sum fara í farloyvi arbeiðsgevarin skal uttan meirkostnað kunna seta avloysara grunnurin verður fíggjaður við líka stórum gjaldi frá arbeiðsgevarum og løntakarum grunnurin skal virka fyri bæði foreldrini umstøðurnar í samband við barnsburð verða so eins fyri øll sum møguligt grunnurin skal fevna um allan arbeiðsmarknaðin Nevndin er verður skipað við tveimum løntakaraumboðum - ein fyri privata arbeiðsmarknaðin og ein fyri almenna arbeiðsmarknaðin - og tveimum arbeiðsgevaraumboðum - ein fyri privata arbeiðsmarknaðin og ein fyri almenna arbeiðsmarknaðin, umframt ein formaður. Eisini verður veitt skrivara hjálp. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AA 6 STRANDFARASKIP LANDSiNS Vinnumálastýrið att.: Bjarni A. Bjarnason Tinganes 100 Tórshavn Høvuðsskrivstovan Yviri við Strond 4 Postboks 88 FO-110 Tórshavn Faroe Islands Tel 34 30 00 Fax 34 30 01 E-post: ssl@ssl.fo SL J. nr.: 96-12-4/4 SL áv.: MM/HN Tyg. J. nr.: Tyg. áv.: Staður: Tórshavn Dagf: 28. okt. 1999 Viðv.: Játtan fyri ár 2000 Strandfaraskip Landsins fer við hesum at heita. á Vinnumálastýrið um at skipa so fyri, at játtanin til SL fyri ár 2000 verður hækkað undir viðgerðini i Løgtingsins figgjarnevnd. Neyðugt verður at hækka játtanina við 4 mió.kr., sum er kostnaðurin av at skifta høvuðsmotorarnar á M/F Ternuni út. Í samband við at høvuðsmotorarnir standa fyri klassing komandi ár, vórðu fyrst í árinum gjørdar kanningar av motorunum og vóru hesar positivar. Út frá hesum. kanningum varð mett, at neyðugt fór at verða at renovera motorarnar ár 2001. Í summar og í heyst er standurin nógv versnaður. Tí eru nú aftur gjørdar kanningar av standinum á motorunum. Eftir at umboð fyri leverandørin av motorunum í hesari vikuni var umborð og sýnaði hesar, varð staðfest, at tekniski standurin er so mikið vánaligur, at urnvælingin má framskundast til fyrst í komandi ári. Nevnast kann at klassin (DNV) er samdur i hesi meting. Møguligt er, at skifta motorarnar út ella at renovera verandi motorar. Kostnaðarmeting (tús.kr): Nýggjar motorar Renovering Munur Keyp av motorum 3.800 0 3.800 Arbeiðsløn (montering/umvæling) 800 2.500 1.700 Søla av brúktum motorurn -600 0 600 Tilsarnans 4.000 2.500 1.500 Mælt verður til at seta nýggjar motorar í heldur enn at renovera, av tí at munurin millum. eina, umfatandi urnvæling av verandi motorum í mun til ísetan av nýggjum og størri motorum er ikki so stórur samanborið við nyttuna uppá longri sikt. Harafturat er boðið uppá teir gornlu motorarnar 300 tús.kr. pr. stk. og er óvist, um hetta. stendur við, um vit bíða við at skifta motorarnar. Uppá longri sikt er tað eisini ein fyrimunur at skifta motorarnar við tað, at Teman røkir týdningarmiklu farleiðina um Vestmannasund og framhaldandi kemur at røkja hesa í hvussu so er fleiri ár afturat. Ætlanin er eisini at nýta, Ternuna sum eykaskip í framtiðini, av tí at standurin á skipinum annars er góður (Ternan er 19 ár, meðan miðalaldurin á flotanum hjá SL er 32 ár). Sambært manningini umborð eru verandi motorar ov lítlir til skipið, og kann hetta vera ein orsøk til at motorarnir eru niðurslitnir. Harafturat tørvar skipinum størri kraft, nú tað siglir mest sum alt árið um Vestmannasund (serliga við Oyragjógv). Samanumtikið má sigast, at tað er av alstórum týdiningi, at okkurt verður gjørt við motorarnar sum skjótast, soleiðis at Ternan ikki brádliga verður løgd vegna tekniskt brek, sum við hesum kann fyribyrgjast. Av tí at peningur ikki er settur av til arbeiðið, er neyðugt at játtanin tíl SL fyri ár 2000 verður hækkað sambært omanfyri standandi. Vinarliga Strandfaraskip Landsins Reidar Nónfjall stjóri Helgi Nielsen roknskaparleiðari ROKNSKAPARDEILDIN Yviri við Strond 4 Postboks 88 FO-1 10 Tórshavn Faroe Islands Tel (+298) 34 30 00 9 Fax (+298) 34 30 02E-post: hen@ssi.fo Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AA 4 MENN1NGARSTOVAN Tórshavn, 11. november 1999. Sak nr.: 02016-01 KK/- Viðv. Ársfrágreðing 1998 Menningarstovan er stovnur undir landsstýrinum, settur á stovn við løgtingslóg nr. 46 frá 5. mai 1987, við tí endamáli at menna ídnað, handverk og tænastuvirksemi. Við kunngerð nr. 27 frá 7. mars 1990 um reglugerð fyri Menningarstovu landsins eru uppgávur, fyrisiting v.m. av stovuni nærri lýst. Virksemi stovunar í 1998 Í mongum víkti virksemið hjá Menningarstovuni í 1998 ikki frá virkseminum í árunum framman undan, hvørki í vavi ella i fjølbroytni. Umframt vanliga ummælisgerð av umsóknum um stubul úr grunninum, til ídnaðarfremjandi endamál. og eftir lógini um menning av fiskivinnuni á landi, dagliga tænastu. við ráðgeving og upplýsing, tá føroyskar og útlendskar fyritøkur, føroyskir stovnar og myndugleikar, biðja um hesar og samband við føroysk og útlendsk sambond, ið er vaksandi, økti Menningarstovan í 1998 sínar tænastur til vinnuna, og tað almenna. Framsýningar og marknaðarføringstiltøk. Uttanlands stóð Menningarstovan fyri samskipan av føroyskari luttøku á Fishing '98 og Aquaculture International '98, ið vórðu hildnar at kalla saman í framsýningardeplinum i Glasgow, á European Seafood Exposition '98 i Brússel og á Offshore Northern Seas ONS '98 í Stavanger. Hesar luttøkur vórðu væl eydnaðar, 16 fyritøkur, 9 fyritøkur og 19 fyritøkur luttóku beinleiðis sum framsýnarar á ávikavist Fishing '98 og Aquaculture International '98, European Scafood Exposition '98 og ONS '98. Herumframt gjørdi ein hópur av smærri fyritøkum, havnum og stovnum við góðum. hepni eisini vart við sínar tænastur á ONS '98. Í Føroyum samskipaði og stóð Menningarstovan saman við Føroya Heimavirkisfelag aftur i 1998 fyri søluframsýningini Hendur og Hugflog. Henda franisýng, ætlað listhandverki og heimavirking, virðir teir stóru menningarmøguleikar, sum liggja í hesum vinnum, ið hava djúpar mentanarligar røtur, samstundis sum tær í dag umboða ta nýhugsan og nýskapan, sum nýggj vinnuvirki spretta úr. Tiltakið varð væl eydnað við fleiri enn 80 einstøkum franisýnarum, á 49 básum og við u. 2.500 vitjandi. Av øðrum tiltøkum at gera Føroyar og føroyska vinnu sjónliga og áhugaverda heima og uttanlands eydnaðist at gera aðru útgávu av Faroe Islands Business Environment lidna at leggja fram á ONS '98. Onnur útgávan av hesum lættlisna upplýsingartilfari á enskum um føroyskar vinnuligar karmar og umstøður, ætlað áhugaðum, innan oljuvinnu, varð partvíst fíggjað við gjøldum og partvíst sum partur av ONS '98 framsýningini. Royndarframtakið at fáa útlendskar íløgur til Føroya varð gjørt liðugt við skrivligari frágreðing til Føroya landsstýri um framtakið, og tilmæli varð somuleiðis gjørt um framhald og fígging av einum. støðugum arbeiði at fáa útlendskar íløgur til Føroya. Millum, útlendskar íløguráðgevar hevði framtakið fingið nógv rós fyri sín professionella form, og positivtu afturmeldingarnar høvdu uppá seg verið fleiri, enn tilsvarandi framtøk í øðrum londum fáa. Brochyrur gjørdar til framtakið vórðu framlagdar á framsýningum uttanlands og í mongum øðrum høpi, men tilmælið um framhald varð ikki fylgt. Umframt at virka við til at skapa størri fjølbroytni og nýhugsan í føroyskt vinnuliv, kunnu báðar verkætlanimar verða við til at avdúka, hvøjar broytingar í vinnuligum karmum mugu haldast neyðugar fyri at økja un lønsemi og framburð i føroyskum. vinnulívi sum heild. Føroyskir fiskimenn á norskum. skipum og føroyingar, sum virka í leiðslum í norskari fiskavirking, eru yvirhøvur bestu fyrisprákarar fyri føroyska fiskivinnuútgerð og -tænastu, sum i mongum hava víst seg meira enn kappingarførar í mun til ta, sum annars stendur norskum fyritøkum i boði. Menningarstovan. medvirkaði til sera aktivt at fáa eitt temablað gjørt til norska fiskivinnublaðið Fiskaren, sum er mest lisna. fiskivinnublaðið i Noregi. Temablaðið, sum lýsir Føroyar og føroyska fiskivinnu, varð upp á 28 blaðsíður og hevur ligið frammi i messum á skipum og á virkjum sum beinleiðis marknaðarføring fyri føroyskar fyritøkur. Tó at úrslit ikki síggjast so beinleiðis av einum slíkum tiltaki, ivast Menningarstovan ikki um, at hon frameftir skal gera meira. burtur úr at gera vart við føroyska vinnu i temabløðum i fakbløðum. Annað virksemi. Menningarstovan byrjaði longu. i 1989 at byggja upp førleika í góðskustýring, herundir í innaneftirlitsskipanum. Hesin førleiki hevur verið brúk fyri í uppbygging av tørvandi undirvísing vm. í innaneftirliti, og í 1997 varførleikin í vinnuni og hjá privatum ráðgevingarfyritøkum vorðin so dyggur, at Menningarstovan kundi gevast við sínum virksemi, tá tað ræður um innaneftirlit. Í 1997 varð aftur skipað fyri skeiði fyri virkis- og stovnsleiðslum i góðskuleiðslu, og úr hesum spurdist: verkætlan, har 3 fyritøkur í felagsskapi arbeiða fram ímóti ISO 9001 góðkenning. Arbeiðið hevur gingið eftir ætlan, og roknað verður við, at tær verða allar ISO-góðkendar í 1999. Í 1998 eru fleiri fyritøkur farnar undir skipað góðskustýringararbeiði, og privatar føroyskar ráðgevingarfyritøkur eru nú eisini førar fyri at veita neyðugu ráðgevingina. Menningarstovan er fegin um, at tað nú tykist at verða komin gongd á málrættað góðskustýringararbeiði hjá fleiri fyritøkum í Føroyum. Tað fer at bera í sær, at stovan kann taka aðrar tættir upp innan góðsku og leiðslu. Menningarstovan er annars framhaldandi við i Leiðslumenningarbólkinum, í ráðgevandi nevndini fyri ÚSUN-skipanini og við i skipanarbólkinum fyri fiskivinnuroyndir (fyrr nevnt praktiskar fiskiroyndir), og úteftir er stovan við i felagsnevndini sbrt. sáttmálan millum Føroyar og EF, samráðingarnevndum við eysturevropeisku londini og um heilsufrøðilig viðurskifti og í Nordisk Arbeidsgruppe for Fiskeriforskning v.m. Broytingartíð. Arið 1998 merktist annars sum ein stór broytingartíð fyri stovuna. Við umskipan av landsstýri og skipan av stýrum kundi sera fjølbroytna virksemið hjá Menningarstovuni gerast meira málrættað. Hugsanir vóru frammi um, at Menningarstovan átti at verða niðurløgd, og virksemið lagt undir nýggja Vinnumálastýrið. Í 1997 varð Menningarráðsfundur hildin, og nýggir ráðslimir fyri teir, sum fóru út, valdir, eins og nýggir limir vórðu valdir inn í stýrið fyri teir, sum fóru útt. Á sama. fundi legði Olaf Olsen, sum hevði verið stýrisformaður siðan 1991, frá sær, og Arne Poulsen, virmumálastjóri, tók við sum stýrisformaður. Heystið 1997 og várið 1998 viðgjørdi nýggja stýrið uppskot um nýggjan bygnað fyri Menningarstovuna og hvat hennara framtíðar virksemi skuldi verða. Á sumri 1998 var uppskot liðugt at leggja fyri stýri og menningarráð til endaliga viðgerð. Í samgonguskjalinum eftir løgtingsvalið í 1998 varð tá ásett, at skipast skuldi útflutningsráð, og tveir arbeiðsbólkar vórðu seint i 1998 settir, annar at kanna skipan av útflutningsráði og hin at viðgera annað virksemi hjá Menningarstovuni. Óvissan um framtíðina hjá arbeiðsplássinum skapti ótryggleika, millum starvsfólkið, ið tó mátti virka, á ein slíkan hátt, at tænasturnar hjá stovuni kundu halda átarnað fram í møguligari nýggjari skipan. Um somu tið tók Menningarstovan á seg samskipandi arbeiðið at orða uppskot um framtíðar føroyskan vinnupolitikk. Hetta arbeiðið varð liðugt at leggja fram i mars 1999, og nakrar mánaðir seinni varð álitið frá arbeiðsbólkinum at viðgera útflutningsráð liðugt. Nýggjur stýrisformaður, Martin Jakobsen, er valdur fyri Arne Poulsen, og stýrið hevur lagt sítt uppskot fyri politisku myndugleikarnar. Roknskaparviðurskifti Í reglugerðini er m.a. ásett, at Menningarstovan stendur sjálv fyri sínum bókhaldi, og at stjórin hevur ábygdina, av ti, eins og av fíggjarligu stýringini av verkætlanum, sum landsstýrið ella grunnar hava, litið stovuni til at stýra. Roknskapurin skal grannskoðast av løggildum grannskoðara og góðkennast: av landsstýrinum. Út frá hesum hevur Mennmigarstovan á hvøjum ári latið Føroya landsstýri grannskoðaðan roknskap við viðmerkingum grannskoðarans til roknskapin eins og um bókhaldsskipan stovunar sum heild. Sum heild hevur tað borið til at hildið freistina, 15. mars, fyri framløgu av grannskoðaðum roknskapi fyri árið frammanundan. Við kunngerð nr. 116 frá 22. august 1996 varð roknskaparskipanin hjá Menningarstovuni avtikin pr. I. januar 1997, og alt bókhald, útgjalding v.m. varð hereftir skipað gjøgnum Føroya Gjaldstovu. Tó at reglugerðin fyri Menningarstovuna ikki varð broytt samsvarandi, hevur stovan valt loyalt at ganga undir nýggju roknskaparskipanina. Vart varð gjørt við teir trupulleikar, ið máttu standast av slíkari umskipan. Ávaringarnar vístu seg tíverri rættar, tí umframt at byrjunartrupulleikar vilja vera við so stórari og kompleksari skipan, sum FSL-roknskaparskipanin er, er virksemið hjá Menningarstovuni øðrvísi enn hjá vanligu umsitingarligu stovnum landsins, ið nýggja roknskaparskipanin fyrst og fremst er ætlað. Við dyggum samstarvi við Føroya Gjaldstovu og Landsgrannskoðaran hava grannskoðari stovunar og stovan nú fingið tamarhald á byrjunartrupulleikunum, tó at hetta hevur seinkað liðuggerð fyrst og fremst av roknskapinum fyri 1997, men harvið eisini hesum. Miðfirringin av bókhaldi, útgjalding vm. er nú byrjað, og Mennmigarstovan vónar, at hon i 2000 aftur sum aðrir stovnar kann skipa fyri sínum egna. bókhaldi á Føroya Gjaldstovu um modem-samband, soleiðis sum Menningarstovan hevur biðið um. Hetta er neyðugt, um tað skal verða gjørligt at ansa eftir, at játtaðu útreiðslukarmarnir verða hildnir. Ársroknskapurin 1998 Verandi ársroknskapur vísir sum heild ikki stórvegis frávik. í mun til árini frammanundan, annað enn at avlopið er alt ov stórt í mun til tann játtanarkarm, sum løgtingsfíggjarlógin hevur givið Menningarstovuni. Tað ber tó ikki heilt til at samanbera roknskapin við roknskapirnar fyri árini frammanundan, tá neyvt kundi verða fylgt við gongdini i einstøkum útreiðslum. Í sínari vanligu útreiðslustýring hevur Menningarstovan øll árini lagt dent á at hava, tøkar einar 100-150.000 kr., ið kunnu fíggja tiltøk og verkætlanir, sum ikki vórðu kend, tá biðið varð um fíggjarliga játtan. Henda mannagongd hevur komið virkseminum á Menningarstovuni sera væl við, tí gjørligt hevur verið saman við vinnuni at taka nýggjar tættir upp, tá hesir óvæntað hava, víst seg møguligar, uttan at neyðugt hevur verið at biðið um eykajáttanir. Vanliga hevur tøkið peningurin tó staðið eftir ónýttur og økt um avlop landskassans. óvanliga økta úrslitið i 1998 kemst fyrst og fremst av, at tað hevur gingist enn betri í 1997 enn í 1998 at meta um útreiðslurnar av framsýningum, og at luttøkan frá vinnuni hevur verið dyggari enn tann varna metingin, sum varð løgd frammanundan, vísti. Tað gerst ikki eitt ár frammanundan at fáa fyritøkur at binda seg fíggjarliga til luttøku á framsýning. Verður luttøkan av ongum, noyðist Menningarstovan at bera útreiðslur av fyrireikingunum. Hetta varsemi gjørdi, at meðan stovan í 1997 hevði eitt hall av verkætlanum upp á góðar 55.000 kr., hevði hon í 1998 eitt avlop upp á knappar 100.000 kr. Men eisini raksturin hevur verið merktur av varsemi og hevur gjørt, at avlopið er vaksið í mun til árini frammanundan, og óætlað hevur Menningarstovan í 1997 goldið útreiðslur, sum hoyrdu til 1998. Framtíðin Higartil hevur árið 1999, sum væntað, ikki víst seg minni kravmikið til orku og innsats hjá stovuni og starvsfó1ki hennara. Menningarstovan hevur staðið fyri fyrireiking av føroyskari virkisluttøku á fýra stórum framsýningum uttanlands umframt skipað fyri stórari føroyskari serframsýning í Íslandi. Stór Hendur og Hugflog framsýning var aftur her i Føroyum í 1999 og eydnaðist enn betur enn tær báðar fyrru. Ætlanin um endurtøku av framsýningini Ídnaður er Vitan í oktober 1999 verður av ongum. Orkan hevur ikki verið til hetta tak, og nú tykjast privatir framsýningarfyrireikarar megna so væl at standa fyri slíkum framsýningum, at samstarv eigur heldur at verða tikið upp við teir um hesa framsýning, enn at almennur stovnur fyrireikar hana. Higartil hevur Menningarstovan bert teknað føroyska fyritøkuluttøku á trimum framsýningum uttanlands, nevniliga fiski- og alivinnuframsýning i Glasgow, fiskasøluframsýning i Brússel Og frálandavinnuframsýning i Stavanger. Eisini her fer Menningarstovan at royna at fáa privatar fyritøkur at yvirtaka størri part og ábyrgd, av fyrireikingunum. Verður nýggi bygnaðurin hjá Menningarstovuni tann av stýrinum nú uppskotni, fær stovan beinleiðis álagt víðkaðar uppgávur innan útflutningsframa, og orka verður tí ikki í sama mun til at fyrireika framsýningarnar út í smálutir. Privatar fyritøkur eru eisini í dag førar fyri at átaka sær munandi part av hesum. Broyttur bygnaður fer eisini at føra við sær nýggjar uppgávur, sum stýri og stova mugu semjast um, herundir hvussu hin tátturin at menna føroyskar fyritøkur og fyritaksemi til at verða sterkt og kappingarført i altjóða høpi, við øktari góðsku og dagførdari leiðslu og tøkni, eigur at verða tikin upp í framtíðar virkseminum. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AA 3 TK-stovan Ársfrágreiðing 1998. Til farna, ár vórðu sett rættuliga stórar vónir til tiltøk og umfatandi arbeiði við at koma út á virkir og í aðrar mátar koma á tal við vinnuna. Við árssenda mugu vit tíverri ásanna, at tað als ikki eydnaðist okkum at røkka teimum málum, vit høvdu sett okkum - í øllum førum tá tað snýr seg um kvantitativ mál. Orsøkin er eyðsýnd - TK-Stovan var undirmannað í eitt hálvt ár í 1998. Hetta sæst væl aftur í virkisvitjanum og kontaktum, sí diagrammir. Hinvegin hevur okkum eydnast at savna væl av fyritøkum/fólki til felagstiltøkini, sum vit hava skipað fyri. Í apríl/mei - 98 skipaðu. vit fyri einum, tiltaki við felagsheitinum "logistik". Talan var um trý skeið og møttu tá 114 fólk úr 20 ymiskum fyritøkum. Í juni hildu vit skeið í keyp/sølu á internetinum, og fekk hetta góða undirtøku - 54 fólk frá 28 ymiskum virkjum. Í september var kunningarskeið um ár 2000 trupulleikan hildið. Til hetta møttu 57 fólk úr 40 ymiskum fyritøkum. Harafturat skipaðu vit saman við etableringsráðgevanum fyri kunningarfundi í Suðuroynni um hjálp/ráðgeving til íverksetarar. Í juni mánað skipaði TK-Stovan fyri íblástrardegi fyri nevndini, nevndarformanni TIC-DK, landstýrismanninum í vinnumálum og vinnumálastjóranum. Vit høvdu boðið íslendskum fyrilestrarhaldara higar at siga eitt sindur um íslendskan vinnuframa. Hafturat segði ein føroyskur vinnulívsmaður eitt sindur um hvat vinnulívið væntar sær av TK-Stovuni og øðrum vimuframatiltøkum í Føroyum. Framtíðin. Sambart avtaluni millum. Landsstýrið og TIC Danmark skal TK-Stovan eftirmetast tá royndartíðin, t. e. 3 ár, er runnin. Nevndin og leiðslan í TK-Stovuni halda at skilabest er at eftirmeta TK-Stovuna longu á vári í 1999. Eftirmetingin verður avgerandi fyri um TK-Stovan skal halda áfram ella ikki, tær ábendingar vit hava fingið frá vinnulívinum peika allar á at brúk er fyri stovnum sum TK-Stovuni. Tað er líkt til at poltikarnir eisini halda at skipanir, sum hendan, kunnu gagna vinnulívinum og harvið samfelagnum. Eitt tekin um hetta er ítøkiligu ætlanimar at seta á stovn eitt útflutningsráð, sun skal veita útflutningsfyritøkum okkara ráð, stuðul og vegleiðing. Vit eru ikki í yva um at TK-Stovan og eitt komandi útflutningsráð koma at hava, nógv at samstarva um og síggja fram til at henda vinnuframaskipan fer at at virka. TK-Stovan fer í dagliga arbeiðinum meir at leggja dent á at vitja smærri virkir og fyritøkur. Flestu av hesum fyritøkum eru eyðkendar av at tær framleiða og veita tænastur til heimamarknaðin. Hóast so er, eru tær av allarstørsta týdningi fyri vinnulívið og búskapin sum heild og tí hava vit sett okkum, fyri at Iýsa henda partin av vinnulívinum rættuliga gjølla við atlitið til hvønn serstakan tørv hesar fyritøkurnar hava. Vit vænta at hetta arbeiðið er rættuliga umfatandi og neyvan kann røkkast eftir einum ári. Lítið er gjørt á hesum øki frammanundan so fyri TK-Stovuna er hetta ein avbjóðing. Nógv av arbeiðinum skal loysast úr lagdi. Á heysti 1997 varð danska vinnuframaskipanin "etableringsvejleder" veruleiki í Føroyum. Vit hava tí avgjørt at troyta hesa nýggju skipanina og so brúka kreftir okkara á øðrum økjum. Vit síggja fram til eitt spennandi 1999, við nýggjum og mennandi tiltøkum á vinnuøkinum. Lítið er at yvast í at hetta verður eitt broytingarár fyri TK-Stovuna. Eitt nýtt útflutningsráð skal fáast at virka og vónandi verður lagt upp til at hetta far ein smiðligan og dyggan bygnað, so tað gerst ein sunnur og livandi stovnur, sum vinnulívið kann gagnnýta. Fyri TK-Stovuna verður tað ein avbjóðing at sleppa at virka saman við einum vónandi framtakshugaðum útflutningsráðið. Treytin fyri at slíkt samstarv skal virka til fulnar er, at nýggja útflutningsráðið og TK-Stovan taka støðið í tørvi vinnunar - tað er fyrsta og fremsta mál hjá einum vinnuframastovni!! Vónandi fara, mynduleikarnir at lata, ein tílíkan nýggjan stovn verða stýrdan og skipaðan av vinnuni og hava tilsvarandi ábyrgd mótvegis vinnulívinum. Martin Jakobsen leiðari Ólavur Gregersen formaður Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AA 1 Skógrøkt Landsins Tórshavn 11. november 1999 Vinnumálastýrið Arne Poulsen, aða1stjóri Tinganes Postrúm 377 I 10 Tórshavn Viðv.: Telefaksi frá Vinnumálastýrinum í dag um upplýsingar til tess at svara spurningum frá fíggjarnevndini/vinnunevndini um uppskotið til fíggjarlógarjáttan 2000 fyri § 6.33.2.04. Fíggjarnevndin spyr í sínum skrivi til landsstýrismannin. Hvussu við "Ung í arbeiði", og í fylgiskjalinum frá Vinnunevndini verður sagt: "Vinnunevndin vísir á, at kontoin til Ung i arbeði er strikað. Hetta harmast nrvndin um". Til hesar spumingar kann upplýsast: Skógrøkt landsins vísti í 1991 landsstýrinumn á inøguleikan til at nýta viðarlundarlendini í landinum sum arbeidsvenjing fyri arbeiðsleysan ungdóm. Hetta stig gjørdist í 1992 til verkætlanina "Arbeiðsskapandi tiltøk fyri ung", við egnari játtan á løgtingsfiggjar1ógini, ið varð latin Skógrøktini at umsita. Hóast stovnurin kundi vísa til eina avgiørt kostnaðareffektiva og úrslitagóða umsiting av nevndu játtan, valdu myndugleikarnir frá ársbyrjan 1993 ikki at veita stovninurn framhaldandi lut í játtnunum til tað virksemi, ið síðan fekk heitið "Ung í arbeði". Síðan 1993 hevur Skógrøktin sostatt bert samstarva við "Ung í arbeiði" í tann mun, surn viðkomandi kommuna hevur havt áhuga í hesum. Í verki hevur nakað av arbeiði verði gjørt í viðarlundarlendunum í Klaksvík og á Tvørøyri hesi árini, men meira samanhangandi samstarv ár um ár hevur bert verið við Tórshavnar kommunu. Til viðarlundarlendini, og serliga á Gróðurstøðini, í Havnar kommunu hava vit javnan átikið okkum at taka ímóti ungdómi frá "Ung í arbeiði", og ofta hevur talan verið um ungdóm við "trupuleikum", sokal1aði "tung tilfeldi". Mong av teimum, ið hava verið hjá okkum eitt skifti, hava fingið áræði at fara undir aðrar avbjóðingar. Í heyst hava t.d. 3 - 4 ungdómar frá "Ung í arbeiði" í Havnar kommunu verið hjá Skógrøktini. Samanumtikið kann tí sigast, at síðan 1993 hevur Skógrøktin bert sett umstøðurnar til dispositión fyri almannaverkið, umvegis kommunurnar, tó uttan at hava nakra ávirkan. Ein beinleiðis arbeiðságóða meta vit okkum heldur ikki at hava havt av samstarvinum við "Ung í arbeiði". Á stovninum hava vit eina greiða áskoðan á, hvussu skipanin átti at verði broytt. Um myndugleikarnir ynskja tað, eru vit altið fúsir at greiða nærri frá hesum. Royndimar higartil vísa greitt, at arbeðsuppgávurnar í viðarlundunum eru av sovorðnum slagi, at mongum ungdómi líkar hetta eina tíð. Samstundis grípa vit í lítlan mun inn í virkisøkið hjá vanliga arbejðsmarknaðinum. Virðiliga, Tróndur Leivsson, landsskógarvørður SKÓGRØKT LANDSINS Hvitanesvegur 3 Hoyvík Posrúm 1174 FO-110 Tórshavn Føroyar - Tlf. + 298 3109 22 - Faks + 298 3109 44 e-mail: skogrokt@skogrokt.vms.fo Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AB Ódagfest skriv frá Løgmansskrivstovuni viðv. § 2 og 10. Latið nevndini 30.11.1999 Niðanfyri eru broytingar okkara til fl 2000. Har tað á síðu 19 í starvsfólkayvirlitinum stendur 30,3 fulltíðarstørv, skal standa 28,0 (fyri 2000-2002) Har tað á síðu 20 undir konto 2.11.1.21. Stendur ein tekstur, sum byrjar við: Á fíggjarlógini fyri ..... Tá eingin játtan verður skal teksturin strikast. Á síðu 24 undir virksemisyvirlitinum skulu hesi tøl broytast: 2000 2001 2002 Høvuðsendamál (1.000 kr.) 4.487 4.187 4.187 Annað 387 587 587 Á síðu 307 undir 10.14.1.01. Ymsar útreiðslur eru ymiskar samanteljingar skeivar. Rættingar eru hesar (røttu tølini standa niðanfyri): 2000 2001 2002 Nettoútreiðslujáttan 1.130 950 950 Útreiðslur 1.210 1.030 1.030 Undirkonto 21 Nettoútreiðslur 490 Útreiðslur 320 320 Har tað á síðu 309 í starvsfólkayvirlitinum stendur 2,25 fulltíðarstørv: skal standa 1,5 (fyri 2000-2002). Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AC Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen [SMTP:MortanC@fisk.fl.fo] Sendt: 19. november 1999 12.25 Til: Løgtingi (E-mail); Regin Hammer (E-mail); Atli Leo (E-mail) Cc: Jørgen Niclasen; Kaj P. Mortensen Emne: VS: Fíggjarlóg 2000 > Oprindelig meddelelse Fra: Jørgen Niclasen Sendt: 19. november 1999 11.55 Til: Mortan Carlsen Emne: SV: Fíggjarlóg 2000 Oprindelig meddelelse Fra: Mortan Carlsen Sendt: 19. november 1999 11.31 Til: Jørgen Niclasen Emne: Fíggjarlóg 2000 Halló Marius - (Atli & Regin), Hervið einstakar broytingar/rættingar til fíggjarlógina fyri 2000, sum avtalað á fundi við fíggjarnevndina: 1) 5.34.1.07 Limagjald í altjóða felagskapun, ár 2002 : talið skal verða 1.200 . 2) 5.34.1.04 Upplýsing um grind, ár 2002 : talið skal verða 400. 3) 5.34.2.05 Fiskiveiðieftirlitið (Tyrlutænastan ) : Fyri øll trý árini er galdandi at talið skal verða kr. 10 mio., uttan mvg. ! . tvs játtanin skal hækkast við 2 mió, kr netto. Landstýrismaðurin hevur boða frá, at talið er komið skeivt fyri.10 mió. framganga eisini í viðmerkingunum í fíggjarlógaruppskotinum !! 4) 5.35.1.10 ( Løgujáttan). Vegna ymiska tvørran í hesum málið, er ætlanin at fáa eina løgujáttan uppá kr. 193.500,- í ár 2000. Hesin eyka kostnaður kemur fram í samband við seinkan av liðugtgerð av trygdarmiðstøðini. M.a. er seinkanin íkoman av, at neyðugt hevur verið at skifta høvuðsarbeistakara. Ætlanin var at støðin skuldi verða liðug í ár, men hesar seinkingar hava gjørt at arbeiðið verður liðugt í feb. 2000 Samlaði kostnaðurin av byggjan av støðini verður sostatt: 1998 476.000 kr. 1999 1.699.000 kr. 2000 193.000 kr. Tilsamans 2.368.000 kr. 5) 5.34.3..07 Fiskivinnuroyndir : Fyri árini 2001 og 2002 skulu tølini verða 8.000 6) 5.34.4.34 Nýggja lóggáva : Fyri 2000, 2001 og 2002 skal talið verða 0 (nul) (contoin strikast ?) !! Í hesum sambandi verður víst til avtalu > millum samgonguflokkarnar. Landstýrismaðurin vísir á, at avtala er, at hesin peningur skal nýtast til ein skattalætta, eisini sæð í ljósinum av at vit skulu hava eina nýggja pensiónsskipan. Vónandi kann fíggjarnevndin fremja hesar broytingar. Vinarlig heilsan, Fiskimálastýrið, Mortan A. Carlsen Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AD Fíggjarmálastýrið Argir 24-11-1999 J.nr. 2500-30/99 (At tilskila í svari) Svar uppá fyrispurningar frá fíggjarnevndini til uppskot til FL 2000. §3 Fíggjarmál o.a. Meirvirðisgjald Spurningur: Í almennu viðmerkingunum verður m.a. sagt, at ein teknisk broyting er gjørd í hesum fíggjarlógaruppskotinum, soleiðis at meirvirðisgjaldið er tikið út úr øllum høvuðskonti fyri teir einstøku stovnarnar og sett á serliga konto §20. Fyri at tryggja sambærligheit er tað sama gjørt við roknskapartølini á fíggjarlógaruppskotunum fyri 1997 og 1998 og játtanina fyri 1999. Er henda broyting gjørd á øllum rakstrarstøðum? Svar: Broytingin viðv. MVG er framd á øllum høvuðskonti á fíggjarlógini fyri 2000, og fyri sambærligheit eisini framd fyri undanfarin ár. Men møguliga er onkur villa, soleiðis at skilja, at av misgáum eru ikki øll onnur tøl rættaði til, tá MVG varð tikið burturúr. Lønir Spurningur: Viðvíkjandi lønum: Nærri frágreiðing um lønir sum heild. Hvussu stórur partur av lønarhækkingini er tikin við í uppskotinum? Svar: Tað verður ikki beinleiðis sagt í fíggjarlógaruppskotinum, men í frágreiðingini til fíggjarlógaruppskotið stendur á síðu 15, at lønarkarmurin tilsamans veksur 4,6%. Sostatt verður ikki full lønarhækking fíggjað av útreiðslum landskassans, men stovnar verða noyddir at spara 1,5% á lønarútreiðslum sínum. Hetta merkir sjálvsagt ikki, at lønarkarmurin hjá hvørjum einstøkum stovni veksur nágreiniliga 4,6%. Aðalstýrini hava frælsi til at flyta størv millum stovnar, spara á onkrum stovnum og nýta meiri á onkrum stovnum. Undirkonti 71 og 76 Spurningur: Undirkonto 71: Innanhýsis flytingar millum almennar stovnar, útreiðslur. Undirkonto 76. Innanhýsis flytingar millum almennar stovnar, inntøkur. Frágreiðing sum heild um hesar konti. Svar: Í Kontoskipan Landsins stendur: 71 Innanhýsis flytingar millum almennar stovnar, útreiðslur Undir hesa standardkonto verða bókaðar útreiðslur fyri uppgávur, sum verða loystar av einum øðrum almennum stovni, t.v.s. talan er um flytingar millum høvuðskonti. Bókingin av útreiðsluni skal altíð hava eitt mótsvar á standardkonto 76, soleiðis at gjørligt verður at javna hesar flytingar. Verður flutt millum undirkonti, kann henda konto eisini nýtast. Er talan um avrokningar undir somu undirkonto, so má hesin spurningur loysast í innanvirkisroknskapinum. Skráseting undir 71 og 76 skal í hvørjum einstøkum føri avtalast millum partarnar, so at vissa kann fáast fyri, at skrásetingarnar undir 71 og 76 verða eins stórar. Mannagongdin skal avtalast við Gjaldstovuna. Undir hesa konto verður bókað t.d.: gjald frá sjúkrahúsunum fyri sjúkrahússtjóraembætið umsar flytingar millum sjúkrahús- og almannaverkið, har t.d. sjúkrahúsverkið loysir uppgávuna, og almannaverkið ber byrðarnar ella part av byrðunum. ymsar flytingar millum skúla- og almannaverkið, har t.d. almannaverkið loysir uppgávuna, og skúlaverkið ber byrðarnar ella part av byrðunum. Dømi um hetta er endurrindan yvir útbúgvningarstuðulsskipanina fyri persónar, sum eru undir endurútbúgvingarskipanini. ymsar gjaldingar t.d. fyri húsleigu, ljóstøku, el, hita og vask, sum Landsskúlafyrisitingin hevur hildið, og sum Stuðulsstovnurin skal endurrinda. sundurliðing av felagsútreiðslum millum undirkonti. Sum meginregla skal henda konto nýtast, tá ið meir enn ein konto skal bera felagsútreiðslur. Sama stendur fyri standardkonto 76. 3.11.1.13. Viðlíkahald (Rakstrarjáttan) Spurningur: Í viðmerkingunum verður sagt, at játtanin er til viðlíkahald av bygningum og ognum, sum landsstýrismaðurin í fíggjarmálum varðar av. Hvørjir eru hesir bygningar og hesar ognir? Svar: Bygningurin á Argjum sum Fíggjarmálastýrið, Toll- og Skattstova Føroya, Føroya Gjaldstova og Hagstovan húsast í. Toll- og Skattstova Føroya, Klaksvík Bygningurin á keiini har Tollbúðin heldur til. Bygningurin er undir 25-ára leigumáli, har FMS rindar fyri viðlíkahald. Bygningur á flogvøllinum 3.15.1.04. Toll- og Skattstova Føroya Spurningur: Í viðmerkingunum á bls. 33 verða tær lógir nevndar, sum geva Toll- og Skattstovu Føroya sjálvstøðugar heimildir. Eru allar hesar lógir í gildi? Er allur teksturin í viðmerkingunum í uppskotinum til løgtings-fíggjarlóg fyri 2000 sum heild dagførdir? Svar: Viðvíkjandi spurninginum um allar lógirnar eru í gildi har Toll- og skattstovan hevur sjálvstøðugar heimildir, so er svarið ja. Lógin um stuðul til telefonútreiðslur hjá langfarasjómonnum eigur ikki at standa har, tí hon verður umsitin av lønjavningargrunninum. Viðvíkjandi spurninginum um teksturin er dagførdur, so er svarið ja, men ein viðmerking til játtanina kann skoytast uppí: "Lønarkarmurin átti at hækka við 2.456.675 kr., men er bert hækkaður við 1.084.000 kr., ið kemur fram soleiðis: 6,5% hækking av lønunum 2.456.675 kr. - játtað 1.738.000 kr. ein lækking uppá 718.675.kr. + kravdar sparingar av FMS 654.000 kr. T&S hevur sostatt ein trengri lønarkarm uppá 1.372.675 kr. Hækking av lønum sambært sáttmálar 2.456.675 kr. - Sparingar 1.372.675 kr. Rest 1.084.000 kr." Spurningur: Á bls. 34 verður "stjórnin" nevnd. Hvør er "stjórnin" á Toll- og Skattstovu Føroya? Svar: Tá Tollstovan og Líkningarráð Føroya vóru løgd saman í ein stovn í 1993 varð bygnaðurin settur saman soleiðis: Eitt stýri og 6 økisskrivstovur (nú 7 økisskrivstovur). Bygnaðurin fyri stýrið gjørdist ein stjórn og 4 deildir nevniliga Lógar- Menningar- Eftirlits og Umsitingardeild. Í stjórnini var Petur Alberg Lamhauge, forstjóri og Tórbjørn Mikkelsen, stjóri. Í dag er Tórbjørn Mikkelsen, settur forstjóri og Óli Heinesen, settur stjóri. Hjáløgd er ískoytisfrágreiðing. 3.18.3.04. Lønarforskot Spurningur: Hvat er hetta? Frágreiðing um hesa konto? Svar: Lærarar hava altíð fingið lønarforskot, heilt frá skúlastjórnartíðini av. Við heimild í § 38 í Lóg nr. 65 frá 8. mars 1972 høvdu tænastumannasettu lærararnir"...under ganske særliga og påtrængende omstændigheder..." rætt til lønarforskot. Í greini verður eisini nevnt Regler herom fastsættes af undervisningsministeren efter forhandling med Færøernes landsstyre. Hesar reglur eru mær kunnugt ongantíð gjørdar, men í Danmark eru ásettar reglur í rundskrivi, nær tænastumaður kann fáa lønarforskot. Hesar reglur hava ikki verið nýttar í Føroyum. Sum kunnugt, so var Lóg nr. 65 frá 8. mars 1972 avtikin við danskari fólkatingslóg nr. 474 frá 10. juni sí Kunngerðarblaðið B hefti 5 1997 og sambært § 2 í hesi lóg vóru allir tænastumannasetti lærararnir yvirtiknir og settir efter lovgivningen om landets tjenestemænd. Í § 41 í Ll. nr. 31 frá 5. juli 1971 stendur: Tænastumaður kann í heilt serligum førum, tá ið á stendur, fáa lønarforskot uttan trygd. Landsstýrið ásetir reglur um hetta. Ongar reglur eru gjørdar um hetta. Trygdin fyri at peningurin fæst aftur er tann, at doyr tænastumaður, so verður restin av lønarforskotinum afturgoldin við eftirsitilønini, og lønarforskotið hevur sambært avtalu við Føroya Lærarafelag ongantíð verið hægri enn 12000 kr uttan rentur, rentan hevur verið 6 % p.a., so tað hevur altíð verið trygd fyri láninum. Sigur tænastumaður seg úr starvið er uppsagnartíðin vanliga 3 mðr., so her er eisini møguleiki at fáa pengarnar aftur. Í Protokollati millum Tænastumannafelag Landsins og Føroya Landsstýri frá 23. oktober 1987 stendur undir pkt. 6. Broyting av reglum um lønarforskot og lønarskuldbinding, at partarnir skulu taka upp samráðingar um hetta. Føroya Lærarafelag og Føroya Landsstýri hava í viðlagdu avtalu frá 3. februar 1988 avtalað, at lønarforskotið verður hækkað til 12000 kr og avdráttartíðin er 6 ár og rentan 8 % p.a. Tað eru 50 lærarar, sum í dag hava tikið lønarforskot. Í ár er bert ein tænastumaður landsins, sum hevur fingið lønarforskot. §20 Inntøkur 20.52.1.01. Vanligur landsskattur Spurningur: Avlopsskattur og írestandi skattur. Frágreiðing ynskist. Svar: Umlegging til øktan bruttoskatt og økta automatisering av sjálvuppgávuni frá inntøkuárinum 1997 hava havt við sær eina neyvari skatting. Neyvt á tann hátt, at man í fyrstu roynd/tann leypandi skattgjaldingin kemur nærri tí endaliga og rætta skattinum. Hetta er eitt úrslit sum í stórstan mun skyldast, at tað ikki longur eru so nógvir frádráttir í skattaskipanini. Harafturat er A-skattaskipanin leypandi gjørd betri, so hon t.d. betri tekur hædd fyri broytingum í lønargjaldingum í árinum. Tann besta myndin yvir positivu gongdina fæst við at hyggja nærri at teim veruligu tølunum. Ein uppgerð yvir avlopsskatt, írestandi skatt og ov nógv innkravdan skatt fyri inntøkuárini 1994-1998 er hjáløgd. Tað framgongur av hjáløgdu uppgerð, at frá 1996 til 1997 er avlopsskatturin næstan komin niður í helvt. Nú var avlopsskatturin óvanliga høgur í 1996, men sjálvt um hetta árið ikki verður talt við, so var í 1998 talan um eina munandi minking í avlopsskatti í mun til undanfarin ár. Man skal tó neyvan vænta enn eina minking komandi ár. Teir frádráttir, sum enn eru í skattaskipanini, verða ikki allir automatiskt fluttir frá einum ári til tað næsta - skattgjaldarin má sjálvur á hvørjum ári fráboða hesar frádráttir. Av tí sama eru tað nógv sum ikki fráboða inngjaldingar til kapitalpensjón fyrr enn árið er úti, og sjálvuppgávan skal latast inn. Tað eru nógv sum nýta frádráttin fyri eftirlønargjald, sum eitt slag av uppsparing. Henda praksis verður ofta tikin fram eina automatiska flyting av øllum frádráttum frá ári til ár, tí ein automatisk flyting oftani hevur við sær ein ov lítlan kravdan skatt og afturgjalding av skatti, um frádrátturin fellur burtur ella verður minkaður í mun til undanfarin ár. Írestandi skattur hevur víst eitt javnt fall yvir árini. Frágreiðingin her er eisini ein betri skattaskipan við færri frádráttum. 20.52.1.02. Avseting móti tapi av eftirstøðum í skatti o.t. Spurningur: Í viðmerking verður m.a. sagt, at eingin upphædd verður sett á hesa høvuðskonto framyvir. Frágreiðing ynskist. Svar: Henda høvuðskonto var upprunaliga bert ætlað til gamlan skatt/avskrivaðan skatt frá frammanundan 1. apríl 1984 - tvs. skatt frá tíðini innan "samtíðarskatturin" varð innførdur. Tann avskrivaði skatturin varð koyrdur á undirkonto 02. Sum tað framgongur av fíggjarlógaruppskotinum fyri 2000 er tað talan um lutfallsliga lítla upphædd, sum við tíðini verður enn minni. Enn er einki avskrivað í 1999, og tað verður talan sera lítlar upphæddir framyvir, um yvirhøvur nakar gamal skattur verður avskrivaður. Síðani er undirkonto 10 komin. Henda undirkonto inniheldur avskrivaðan skatt frá 1. apríl 1984 og framyvir, og harumframt avskriving av avgjøldum. Her verður mett um avskrivingarnar fyri hvørt árið, men sum tað eisini stendur í viðmerkingunum til høvuðskonto, so er vandi fyri, at metingarnar ikki eru eftirfarandi. Harafturat er spurningurin, um avskrivaður skattur frá undanfarnum árum yvirhøvur skal takast við í ein landskassaroknskap, sum tað eisini er nevnt í viðmerkingunum til hesa høvuðskonto. Tað er eisini ein grund til, at eingin upphædd er sett til hesa konto framyvir. Tað er eisini ein onnur grund til, at eingin upphædd verður sett á hesa høvuðskonto framyvir. Tað er nú soleiðis, at avskrivingar og eftirgivin skattur (skattur eftir 1. apríl 1984) - og tað sama er galdandi fyri avgjøld - í landskassaroknskapinum verða koyrd undir viðkomandi slag: avskrivaður landsskattur undir landsskatt, avskrivaður felagsskattur undir felagsskatt, avskrivað MVG undir MVG o.s.v. Tað skal viðmerkjast, at tað oftast er talan um roknskaparligar avskrivingar. Persónurin heftir enn fyri skattinum (uttan so hann er eftirgivin) og um skatturin verður goldin í einum komandi ári, verður hann inntøkuførdur tað árið. Avskrivingarnar av skatti og avgjøldum hava verið rættiliga stórar tey seinnu árini. Tað er fyrst og fremst tí, at Gjaldstovan hevur gjørt nógv fyri at rudda upp í gomlum árum. Tað hevur so havt við sær, at avskrivingar av skatti og avgjøldum, sum í veruleikanum hoyra til eldri ár, hava ávirkað úrslit landskassans munandi tey seinnu árini. Tað er sera óheppi, at farin ár á henda hátt hava ávirkan á úrslit fyri eitt seinni ár. Toll- og Skattstovan hevur nú yvirtikið innkrevjingina frá Gjaldstovuni. Betri møguleikar fyri samskipan og eftirliti skuldi í framtíðini minka um skattaeftirstøðurnar og harvið avskrivingunum. 20.52.1.07. Felagsskattur Spurningur: Nevndin ynskir eina útgreining av hvussu felagsskatturin er býttur á tær ymsu vinnugreinirnar. Svar: Niðanfyri er uppsett ein talva við útgreining av, hvussu felagsskatturin er býttur á tær ymsu vinnugreinirnar fyri tíðarskeiðið 1993 - 1998 (inntøkuár). Talan er um álíknaðan skatt - ikki um goldnan skatt. Talva 1: P/F-skattur býttur á vinnugreinir og í alt 1993-1998 Vinnugrein 1993 Til kunnleika verður hjáløgd ein uppgerð yvir álíknaða felagsskattin fyri inntøkuárið 1998 býtt út á kommunur. Upphæddininar fyri samlaða felagsskattin fyri 1998 í talvuni omanfyri og í uppgerðini eru ikki heilt samsvarandi. Grundin til hetta er, at tað leypandi verður rættað í skattaálíkningini og uppgerðin er ikki gjørd samstundis. 20.52.1.10. Vinningsbýtisskattur Spurningur: Í viðmerkingunum verður m.a. sagt, at vinningsbýtisskatturin hækkar til 75 mió. kr í 1999 og í 2000 verður hann væntandi uml. 40 mió. kr. Í sundurgreinaðu ætlanini stendur játtanin fyri 1999 at vera 22,5 mió. kr. Frágreiðing ynskist. Svar: Inntøkurnar av vinningsbýtisskattinum eru í stóran mun treytaðar av útgoldnum vinningsbýti frá Føroya Banka. Síðan 1997 er hesin vinningsbýtisskattur goldin av útgoldnum vinningsbýti frá Føroya Banka og av vinningsbýti tilsamans: Ár Vinningsbýtisskattur Føroya Banki Vinningsbýtisskattur tils. 1997 8,750 mió.kr. 17,437 mió. kr. 1998 32,375 mió.kr. 50,643 mió. kr. 1999 61,250 (samb. roknskapi) 75,000 mió. kr. (mett) I 1999 verða 175 mio. kr. útgoldnar í vinningsbýti av Føroya Banka. Av hesi upphædd fær landskassin 61,25 mio. kr. (35% av 175 mio. kr.) í vinningsbýtisskatti. Metingin av vinningsbýtisskattinum uppá 22,5 mio. kr., sum víst í sundurgreinaðari ætlan fyri 1999, var grundað á væntandi vinningsbýti frá Føroya Banka uppá 50 mio. kr. Seinni hevur tað víst seg, at henda meting, sum tað sæst av omanfyristandandi, er alt ov lágt sett og viðmerkingarnar til 20.52.1.10 eru lagaðar núverandi upplýsingum. Roknað verður við, at fyri 2000 verða 75 mio. kr. útgoldnar í vinningsbýti av Føroya Banka. Hetta gevur ein vinningsbýtisskatt uppá 26,25 mio. kr. Aftrat hesum kemur vinningsbýtisskattur frá øðrum enn Føroya Banka. Væntandi kemur vinningsbýtisskatturin fyri 2000 at geva tilsamans 40 mio. kr. 20.52.2.13. Brennioljugjald Spurningur: Heldur játtanin fyri 2000? Frágreiðing um brennioljugjaldið. Svar: Í fíggjarlógini fyri 1999 er játtanin (75-10) = 65 mió. kr. á hesi konto. Seinastu metingarnar fyri 1999 vísa tó, at samlaða inntøkan verður góðar 70 mió. kr. Roknað verður við, at játtanin fyri ár 2000 (81-11) = 70 mió. kr. fer at halda, t.v.s. at inntøkan í 2000 verður tann sama sum í 1999. Brennioljugjald er eitt avgjald til landskassan, ið verður lagt á vanliga gassolju, sambart løgtingslóg nr. 179 frá 18. desember 1992. Avgjaldið er 0,95 kr./liturin, men verður regulerað eftir um søluprísurin á gassolju er oman fyri ella niðan fyri 2,45 kr./liturin, íroknað oljuavgjald. Fyri hvørt oyra søluprísurin fer upp um 2,45 kr./liturin lækkar avgjaldið við 0,5 oyrum/liturin, og fyri hvørt oyra søluprísurin fer niður um 2,45 kr./liturin hækkar avgjaldið við 0,5 oyrum/liturin. Avgjaldið kann ikki vera negativt og lægsti og hægsti góðkendi søluprísurin á gassolju er er sambart lógini ásettur av prísráðnum. Trupulleikin er, at prísráðið er avtikið við lóg og prísráðið, ið skal áseta lægsta og hægsta góðkenda søluprís á gassolju er tí ikki til. Hetta má fáast í rættlag beinanvegin, og neyðugt verður tí at broyta lógina. Sum støðan er í løtuni eru tað oljufeløgini (Shell og Statoil) sjálvi, ið áseta góðkenda søluprisin á gassolju og tí eisini oljuavgjaldið. Rættast er eisini, at tað verður ásett eitt fast avgjald, ið ikki verður regulerað eftir søluprísinum á gassolju. Hetta ger lógina bæði einklari og lættari at umsita. Oljufeløgini krevja avgjaldið inn, og avroknað við Toll- og Skattstovu Føroya eina ferð um mánaðin. Skip yvir 20 GT skulu ikki rinda avgjald, meðan skip og bátar undir 20 GT, ið eru mvg-skrásett hava rætt til at fáa avgjaldið endurrindað. Hesi meirvirðisgjaldskrásettu virki hava eisini rætt til at fáa avgjaldið endurrindað: Garðyrki og plantuskúlar Fiskaaling Ídnaður Gistingarhús Vallaraheim Farmaflutningsvirki 20.52.3.10. Aðrar inntøkur 05 Bøtur Spurningur: Í viåmerkingunum verður sagt, at inntøkur eru m.a. parkeringsbøtur. Hvørjar inntøkur av parkeringsbótum fær landskassin? Frágreiðing um inntøkur av bótum sum heild ynskist. Svar: Ein lítil partur av inntøkunum á hesi konto eru parkeringsbøtur, ella parkeringsgjøld sambart fútaskrivstovuni. Hetta eru gjøld fyri ólogliga parkering, sambart kunngerð nr. 83 frá 6. november 1979, á økjum uttan fyri Tórshavnar Kommunu. Gjøld fyri ólógliga parkering í Havn fara umvegis fútan í kassan hjá Tórshavnar Kommunu. Tórshavnar Kommuna hevur egna kommunala lóggávu á hesum øki. Føroya Landfúti umsitur parkeringslógina fyri Tórshavnar Kommunu og parkeringsvørðarnir í Havn eru settir og løntir av Føroya Landfúta. Áðrenn Føroya Landfúti avroknar parkeringsgjøldini til havnar kommunu verður lønin hjá parkeringsvørðunum drigin frá. Í nøkrum heilt fáum førum skrivar løgreglan parkeringsgjøld uttan fyri Havnina. Um gjaldið er útskriva sum brot á kunngerð nr. 83. frá 6. november 1979 fer gjaldið í landskassan. Í 1998 vóru inngoldnar 4.000,- kr. og í 1999 eru inngoldnar 3.720,- kr. fyri brot á kunngerð nr. 83 frá 6. november 1979 um ólógliga steðg og parkering. Hvørt parkeringsgjaldið er 200,- kr., t.v.s. at í miðal parkera ella steðga 20 bilar ólógliga uttan fyri Havnina árliga. Um ólogligi steðgurin ella parkeringin hararfturímóti er brot á ferðslulógina, fer avgjaldið í ríkiskassan. Spurningurin er so, nær er talan um brot á ferðslulógina og nær er talan um brot á kunngerð nr. 83 frá 6. november 1979 um ólógligan steðg og parkering. Nógv tann stórsti parturin av inntøkunum í samband við bøtur eru inntøkur av fiskaríbótum. Sambart avtalu millum donsku stjørnina og landsstýri frá 1982 fáa landskassin og ríkiskassin hvør sína helvt av teimum fiskaríbótum, ið verða útskrivaðar við Føroyar. Avtalan er soljóðandi: AFTALE mellem statsministeriet og Færøernes lands- styre om fordeling af provenuet af vis- se bøder og konfikationsindtægter. Aftalen omfatter provenuet af bøder samt konfiskationsindtægter, der hidrører fra overtrædelse af gældende love og bestemmelser om fiskeri på fiskeriterritoriet ved Færøerne, eller som hidrører fra overtrædelser af bestemmelser udstedt i medfør af lagtingslov nr. 55 af 22. september 1978. Fra 1. januar 1981 at regne deles provenuet af de i pkt. 1 nævnte bøder samt kofikationsindtægter mellem statskassen og Færøernes landskasse med halvdelen ti hver. Avtalan er undirskrivað av donsku stjórnini 17. august 1981 og av Føroya Landsstýri 10. mai 1982. Í 1998 var inntøkan á hesi konto 656 tús. kr. Her stava 652 tús. kr. frá tveimum fiskaríbótum (500 tús. kr. frá einum fronskum trolara, M/S Bruix, ið fekk eina bót uppá 1 mió. kr.), meðan restin uppá fýra túsund krónur eru parkeringsgjøld. Í 1999 eru 3.720,- kr. komnar inn á hesa konto fyri parkeringsgjøld fyri ólógliga parkering á økjum uttan fyri Tórshavnar Kommunu. Tað er tí sera trupult at siga nakað við vissu um inntøkuna á hesi konto. Fiskaríbøtur eru sera stórar og geva tí stórar inntøkur á hesi konto, men tað er harafturímóti heldur ikki ofta, at skip verða tikin fyri at fiska ólógliga. Inntøkur frá øðrum bótum og gjøldum á hesi konto, t.d. parkeringsgjøldum, eru sera lítlar og hava tí ongan stórvegis týdning. Tað er tí sera trupult, at gera nakrar metingar um hvussu inntøkan (játtanin) á hesi konto verður. 20.52.5.01. Endurrindan av keyps-MVG Spurningur: Hví lækkar upphæddin frá 1999 til 2000? Svar: Tá avgjørt varð, at MVG skuldi takast burtur úr øllum høvuðskonti og savnast á eina ístaðin, skuldi onkur uppgerðarháttur nýtast. Avgjørt varð at nýta roknskapartøl fyri 1997 og 1998 at halda seg til, og annars viga hetta upp ímóti nýggjum og broyttum virksemi í FL 1999 og í uppskotinum til FL 2000. Av tí hetta skuldi nýtast til karmasamráðingarnar løgdu aðalstýrini seg tískil betur eftir í mun til undanfarin ár at kanna hvussu nógv fer til MVG. Eisini samansetingin av løguútreiðslunum kann elva til mun í árligu mvg-upphæddinibroytingar. Fyri 2000 fellur ein størri partur av løguútreiðslunum uttanfyri Føroyar, har einki MVG skal latast. Samanumtikið er metingin, at upphæddin til keyps-MVG er lægri í 2000 enn í 1999. §25 Gjaldføri 25.60.1.01. Broytingar í "virði" og "skuld v.m." Spurningur: Frágreiðing um sundurgreinaðu ætlanina. Hví er so stórur munur millum 1999 og 2000? Svar: Henda høvuðskonto lýsir úrslitið fyri tøka pening landskassans fyri árið. Tað sum verður tikið við afturat úrslitinum eftir rakstar, løgu- og útlánsútreiðslur (RLÚ) eru broytingar í skuld, tvs. afturgjald av skuld og nýggj lántøka. Fyri 1999 er talan um eitt trekk ella minking í tøka peningi landskassans á 176 mió. kr., meðan tað fyri 2000 verður ein vøkstur í tøka peningi landskassans á 321 mió. kr. Frægast er lýsa hesa gongdina við eini talvu, sí niðanfyri. Tús. kr. 1999 2000 RLÚ-úrslit 245.198 449.076 Upptikin lán 270.000 0 Afturgjald av lánum -691.682 -127.766 Broyting í tøkum peningi -176.484 321.309 Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AE Undirvísingar- og Mentamálastýrið INNANHÝSIS Dagur: 16.11.1999 Skrátal: 02101 Máltal: 9900457/3/BW Harra Signar á Brúnni, landsstýrismaður, verður biðin um at koma á fund í fíggjarnevndini týsdagin 16. november 1999, kl. 9.30 í samband við § 7 Útbúgving og gransking. Spurningar, ið fíggjarnevndin vil hava nærri lýstar: 7.11.1.14. Viðlíkahald - Mentan (Rakstrarjáttan). Lækkar úr 1,44 mió kr. í 1999 til 800.000 kr. í 2000. Frágreiðing. Konto'in svarar til tey viðlíkahaldsarbeiði, ætlanin er at gera í ár 2000. Henda konto fer ivaleyst at hækka aftur í ár 2001 og fylgjandi árini. 7.11.1.17. Viðlíkahald - Undirvísing (Rakstrarjáttan). Hví er Tekniski skúlin í Tórshavn ikki tikin við í A. Høvuðsendamál? Tórshavnar Kommuna eigur bygningarnar. 7.23.1.04. Stuðulsstovnurin (Rakstrarjáttan). 11. Lønir v.m. hækkar úr 972.000 kr. í 1999 til 1,847 mió. kr. í 2000, talið av fulltíðarstørvum hækkar úr 5,3 í 1999 til 6,0 í 2000. Frágreiðing. Hetta skyldast, at tveir skrivstovunæmingar eru útlærdir og at stuðulsstovnurin fær ein 1/1 tíðarleiðara í mun til, at ein 1/4 tíðarleiðari var áður. Eisini er útreiðslan til starvsfólk til altjóða skrivstovuna tikin við her. Frágreiðing um altjóða skrivstovu. Altjóðagerðin á útbúgvingarøkinum ger, at størri tørvur er á vitan um útbúgvingar, stuðulsmøguleikar og liviumstøður í øðrum londum, soleiðis at vit eru før fyri at geva lesandi nøktandi leiðbeining. Tørvur er eisini á øktum samskifti við útlendskar lærustovnar, og á at vit kunnu fylgja við í og umsita millumlanda avtalur og skipanir. Soleiðis orðar útbúgvingarnevndin seg, tá tey lýsa tørvin á einari altjóða skrivstovu í Føroyum. Menningin innan útbúgvingarøkið og serliga altjóðagerðin hevur við sær, at tað her á landi verður sett ein skrivstova á stovn, sum burturav tekur sær av hesum uppgávum. Endamálið hjá einari altjóða skrivstovu eigur fyrst og fremst at vera, at hon er savningarstað fyri vitan um útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar uttan fyri Føroyar. Tá ið skrivstovan er sett á stovn, og hevur savnað sær vitan og serkunnleika innan hetta øki, eigur skrivstovan harumframt at verða sambindingarlið millum lesandi og lærustovnar úti og heima og verður savningarstað fyri vitan um útbúgving og gransking, sum hevur áhuga fyri føroyingar og Føroyar. Skrivstovan eigur at hava ítøkiligar uppgávur í sambandi við lestrarvegleiðing og -ráðgeving, umsiting av millumlanda avtalum og skipanum, umframt samskipan av samstarvi við útlendskar lærustovnar. Uppgávurnar hjá einari altjóða skrivstovu eru at: savna vitan um hægri útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar gera kunningartilfar um útlendskar útbúgvingar- og granskingarstovnar veita lesandi beinleiðis ráðgeving og praktiska hjálp ráðgeva viðvíkjandi góðskriving (meritering) virka sum upplýsingardepil fyri lestrarvegleiðarar og skal veita teimum servegleiðing styrkja samskiftið við lærustovnar uttanlands virka fyri umbýti av lesandi millum Føroyar og útlendskar lærustovnar gera kunningartilfar til útlendskar studentar umsita netverksavtalur ráðgeva lærustovnum í spurningum um útbúgvingar og viðkomandi viðurskifti annars í útlondum fáa sambond við leiðarar á øðrum altjóða skrivstovum Tá ið løgtingsfíggjarlógin er samtykt, verður farið undir fyrireikingarnar av at seta á stovn skrivstovuna. Frágreiðing um broytingarnar í stuðulsveitingunum. Høvuðsorsøkin til vøksturin í stuðlinum ár 2000 er, at í nýggju lógini frá 23. apríl 1999 hækkaðu fleiri stuðulsupphæddir munandi. Í álitinum um nýggja útbúgvingarskipan frá desember 1997, verður kostnaðurin av broytingunum mettur til umleið 9 mió. kr. árliga. Vøksturin stendst serliga av, at tey, ið eru 18 ár ella eldri fáa munandi størri upphæddir í stuðli. Hesi eru eisini uml. 80 % av samlaða næmingatalinum. Eftir gomlu lógini fingu heimabúgvandi yvir 18 ár kr. 17.343 um árið, í dag fáa hesi kr. 22.000, ein vøkstur uppá 27%. Tey útibúgvandi fingu eftir gomlu lógini kr. 26.471, í dag fáa hesi kr. 33.000, ein vøkstur uppá 25%. Verður hetta umroknað til verulig tøl, sær myndin soleiðis út: Heimabúgvandi > 18 ár Útibúgvandi> 18 ár Samlaði vøksturin til tey, ið eru 18 ára gomul ella eldri er uppá kr. 9.229.140. Vøksturin í uppskotinum til fíggjarløgtingslóg fyri ár 2000, er av okkum mettur at verða 10,2 mill kr. t.v.s umleið 1,2 mill. hægri enn nevndin metti í 1997. Høvuðsorsøkin til henda mun er, at vit í stuðulsárinum 1999/2000 hava eina skiftisskipan fyri næmingar undir 18 ár. Tey fáa fram til skúlaárslok 1999/2000 tann gamla mánaðarliga stuðulin, sum fyrst tá verður avloystur av eini minni útreiðslukrevjandi skipan við bókastuðli, ferðastuðli og vistarhaldsstuðli. Í útrokningunum í álitinum, verður sjálvandi ikki roknað við mánaðarligum stuðli til tey, ið eru undir 18 ár, í eitt 1/2 ár. 7.23.1.07. Ymsar felagsútreiðslur (Rakstrarjáttan). Hækkar úr 1,096 mió. kr. í 1999 til 1,884 mió. kr. í 2000. 11. Lønir v.m. hækka úr 819.000 kr. í 1999 til 1,35 mió. kr í 2000. Einki starvsfólkayvirlit. Frágreiðing. Trupult er at gera eitt starvsfólkayvirlit, tá ið ætlanin verður gjørd. Í fleiri førum ber ikki til frammanundan at siga neyvt, hvussu og av hvørjum uppgávan verður loyst. Tí vil eitt starvsfólkayvirlit verða misvísandi. Av nýggjum tiltøkum kann nevnast: Oljuútbúgvingartiltøk, fyrisitingarforrit til skúlar og skúlaverkið og EBG (European Business Game)endakapping í Føroyum. 7.23.1.13. Skúlabókagerð (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um stuðul til privat forløg. Í játtanini fyri 1999 eru kr. 451.000,- avsettar til løn til lærarar, sum skriva skúlabøkur og at fyrireika undirvísingarmiðlar. Ætlanin er at brúka part av játtanini í 2000 sum stuðul til forløg, men tá tað ikki ber til at siga, hvussu stórur hesin partur er, er alt sett upp sum løn. 7.23.2.01 Fólkaskúlin (Rakstrarjáttan). Fer fíggjarkarmurin at halda? Hóast umbønir og frágreiðingar í sambandi við økt virksemi á fólkaskúlaøkinum við nýggjari løgtingslóg um fólkaskúlan umframt lønarvøkstur, so fekk landsstýrismaðurin ikki lagað fíggjarkarmin fyri ár 2000 til økta virksemið í nóg stóran mun, sum ætlað í fólkaskúlanum. Tí er fólkaskúlin noyddur at seta sítt virksemi hareftir. Við teimum fortreytum sum liggja til grund fyri fíggjarætlanini, fer játtanin ætlandi at halda. Frágreiðing um forskúlar, skúlavegleiðaraskipan og læraraeftirlønir. Forskúlar: Sambært § 4, stk. 2 í løgtingslógini um fólkaskúlan, so kann kommunum verða loyvt at seta 1 árs forskúlaflokk/-ar á stovn eftir gjøllari reglum, sum landsstýrismaðurin setur. Álit er skrivað um forskúlaflokkaskipan, men enn eru gjøllari reglur um forskúlaflokk/-flokkar ikk gjørdar. Forskúlaflokkar eru einans í Sankta Frans Skúla, sum hevur havt forskúlaflokk frá teirri tíðini, hann var privatskúli, og forskúlaflokkarnir í nevnda skúla hava hildið fram sum privatskúli, hóast Sankta Frans Skúli nú er kommunuskúli. Avgjørt er, at eingin nýggjur forskúlaflokkur verður settur á stovn, fyrr enn gjørdar eru gjøllari reglur um forskúlaflokk/-ar. Í løtuni verður í landsstýrinum røtt um í hvønn mun hetta eigur at verða eitt komunalt mál burturav ella ikki. Skúlavegleiðaraskipan: Av tí at samráðingar millum Lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum og Føroya Lærarafelag um tímaniðurskurð fyri skúlavegleiðarauppgávur í fólkaskúlanum ikki eru loknar á økinum, er ilt at siga um útreiðslurnar til endamálið, men skúlavegleiðarar eru lidnir við sína útbúgving, og farið kann verða undir skúlavegleiðaraskipanina í august ár 2000. Meðan Lønardeildin hevur roknað við einari upphædd, ið svarar til uml. kr. 600.000,- um árið, hevur Føroya Lærarafelag kravt eina upphædd, ið svarar til uml. kr. 1.000.000,-. Læraraeftirlønir: Lærarar verða ikki settir longur sum tænastumenn. Hetta var broytt 1. august 1998, so fyri lærar, settir eftir henda dag, rindar arbeiðsgevarin eftirlønargjaldið, 13,75%. 7.23.2.02. Sernámsdepilin (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um sernámsdeplin sum heild. Serlig frágreiðing verður handað nevndini. 7.23.2.03 Stuðul til fólkaskúlar. Landsstýrismaðurin hevur boðað frá, at ætlanin er at seta á stovn eftirskúla í Føroyum. Er nøkur játtan til endamálið? Sum er, er eingin serlig játtan til endamálið, annað enn tann upphædd, sum hevur verið nýtt til hetta endamál í Danmark (Norrøni eftirskúlin í Hygum). Annars er nevnd sett at gera lógaruppskot um eftirskúlar og, hvussu teir skulu stovnsetast. 7.23.3.01 Studentaskúlar og hf-skeið (Rakstrarjáttan). Í viðmerkingunum verður greitt frá lógargrundarlagnum undir greinini. Hetta er gjørt sum heild í øllum viðmerkingum. Hví verður einki upplýst um hvørjar broytingar eru gjørdar í mun til verandi fíggjarár? Viðmerkingarnar eru bert ætlaðar at virka sum kunning um, hvørja lóg viðkomandi skúli virkar undir. Mett verður, at tað ikki er rætt at lýsa allar lógarbroytingar her. 20. Eysturoyar Studentakskúli og HF-skeið, lønarparturin lækkar, 22. Klaksvíkar HF-skeið, lønarparturin hækkar. Frágreiðing. Tað eru broytingar, ið stava frá einum nýggjum flokki í Klaksvík. Lærararnir flyta ímillum og eru lønarútreiðslurnar tí í ein vissan mun fluttar úr Eysturoy til Klaksvíkar. Lærararnir eru settir í Eysturoynni, men arbeiða í báðum støðum. Hví er so stórur munur á eindarkostnaðinum á teimum ymisku skúlunum? Eindarkostnaðurin verður roknaður sum (beinleiðis løn/ tal av næmingum). Viðurskifti so sum tal av næmingum í hvørjum flokki og lønarstøði hjá lærarunum slær sostatt út í eindarkostnaðinum. Rættast hevði verið eisini at rokna kostnað pr. næming á hvørjum skúla. Útreiðslur so sum rakstrarútreiðlsur og ikki floksbýtt virksemi er torført at býta út á tær ymisku útbúgvingarnar. 7.23.3.14. Studningur til lærupláss (Lógarbundin játtan). Sundurgreiðað ætlan: 53. Stuðul til vinnu í 1999 er sett til 6.00. Frágreiðing. Sambært viðmerking í fíggjarlógini fyri 1999: Viðmerkingar: Lærlingatilgongdin er í menning, skúlagongdin verður sum oftast longd, hvørja ferð útbúgvingarnar verða dagførdar. Lærlingalønirnar eru farnar upp pr. 1. apríl 1998. Størsta økingin kemur tó av, at løgtingið við lóg nr. 25 frá 6. mars 1998 ásetti, at lønarendurgjaldið til lærupláss frá 1. januar 1998 er hækkað úr 75% til 100% av minstulønini hjá handverkslærlingum. Hesi viðurskifti gera, at neyðugt verður at leggja upp fyri, so lógarfestu skyldur landskassans mótvegis læruplássunum kunnu haldast. "6.00" eigur at verða "6.000" 7.23.3.25. Føroya brandskúli Frágreiðing um viðurskifti skúlans. Føroya Brandskúli hevur søkt um kr. 600.000 í stuðul til keyp av gassanleggi og kr. 300.000 til setan av einum instruktøri afturat. Eisini hevur Føroya Brandskúli gjørt vart við, at inntøkugrundarlagið hjá skúlanum lækkar komandi ár, tí Trygdarmiðstøðin framyvir ikki ætlar at lata sjómenninar, sum taka trygdarskeið í Klaksvík, taka eldsløkkingarpartin á Føroya Brandskúla. Í fíggjarkarminum hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum fyri ár 2000 er ikki rúm fyri at hækka stuðulin. Arbeiðsbólkur við umboðum úr Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, Fiskimálastýrinum og Vinnumálastýrinum er settur at gera tilmæli um, hvussu útbúgving og eftirútbúgving við atliti at eldsløkking best kann fremjast. Viðurskiftini hjá Føroya Brandskúla verða eisini viðgjørd í hesum sambandi, og verður arbeiðsbólkurin liðugur við arbeiði sítt fyrst í desember. 7.23.6.01. Føroya sjómansskúli (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um eindarkostnaðin og munin í eindarkostnaðinum millum Føroya sjómansskúla og Klaksvíkar sjómansskúla. Munurin á eindarkostnaðinum fyri heimaskiparar er kr. 4.200 og orsøkin er, at tað eru hægri tímasatsir fyri lærarar í Tórshavn. 7.23.6.07. Maskinmeistaraskúlin (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um starvsfólkayvirlitið, í 1999 er talið onnur starvsfólk 20,í 2000 14,9. Talið fyri 2000 er fulltíðarstørv, meðan talið fyri 1999 er tal av starvsfólkum. 7.23.6.11. Almanna- og heilsuskúli Føroya (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um kostnaðarmetingina. Í samband við at uppskotið til løgtingslóg um almanna- og heilsuútbúgvingar var lagt fram í februar í ár, var eisini ein kostnaðarmeting gjørd fyri skúlan, har roknað var við, at skúlin kostaði kr.1.825.000,- at reka, íroknað mvg. Uttan mvg verður tað til kr. 1.750.000,- 7.23.6.13. Læraraskúlin (Rakstrarjáttan). Í samband við viðgerð um eykajáttan til Læraraskúlan upplýsti landsstýrismaðurin, at ein kanning varð gjørd um virksemi skúlans, og at fíggjarnevndin skuldi fáa úrslitið av kanningini. Landsstýrismaðurin hevur síðani upplýst í nevndini, at kanningin er liðug, og biður nevndin um at fáa úrslitið av kanningini. Talan er um ein samandrátt í notatformi av fýra ymiskum kanningum. Notatið verður handað figgjarnevndini 16.11.99. 7.23.6.19. Granskingarætlanir. Frágreiðing um granskingarverkætlanina fyri økismenning ynskist. Talan er um eitt projekt fíggjað av konto 7.23.6.19 nevnd "Granskingarætlanir". "Granskingarverkætlanini fyri Økismenning" er óheft samfelagsfrøðilig verkætlan innan økismenningargransking við arbeiðsstaði í Klaksvík. Endamálið við "Granskingarverkætlanin fyri Økismenning" er: at fremja og menna samfelagsvísindaliga gransking við serligum atliti at økismenning og at menna vitan og førleika í Føroyum innan økismenning. ". Í seinasta lagið í 2002 verður eftirmeting gjørd av verkætlanini, sum skal mynda støðið undir avgerð um møguliga stovnseting av depli. 7.23.6.22. Stovnarnir á Debesartrøð (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um starvsfólkatal og lønarútreiðslur. Manningin er tveir húsavørðar fyri allar stovnarnar á Debesartrøð. Harumframt er ein netumsitari. Ynski hevur verið at víðka um netumsitingina, men higartil hevur tað ikki verið møguligt. 7.24.1.10. Orðabókagerð Hvussu verður játtanin umsitin? Stuðul verður latin eftir umsókn stílað til Undirvísingar- og Mentamálastýrið. Mentamáladeildin viðger umsóknina og ger tilmæli til landsstýrismannin, sum tekur avgerð, um verkætlanin eigur at verða stuðla. 7.24.2.10. Norðurlandahúsið. Er upphæddin fyri játtanina til 2000 røtt? Í eykajáttanarløgtingslóg fyri september 1999 varð givin eykajáttan uppá kr. 105.000,- sum restaði í av landskassans parti av rakstrinum, men talið fyri 2000 er tað sama sum fyri 1999. Frágreiðing. Av misgávum er játtanin sett til kr. 776.000,- skal vera 876.000,-. 7.24.3.01. Bókasøvn (Rakstrarjáttan). 21. Fólkabókasøvn. 72. Flyting til kommunur. Hækkar kr. 500.000. Frágreiðing. Hetta er ein dagføring av studninginum til fólkabókasøvnini sambært Ll 9/6 1988. 400.000 kr. eru ætlaðar til beinleiðis studning, og 100.000 eru ætlaðar til framleiðslu av føroyskum ljóðbókum at lána út til blind og sjónveik í kommununum kring landið. Stórur tørvur er á ljóðbókum, og arbeitt hevur verið leingi við málinum. 7.24.3.10. Føroya fornminnisavn (Rakstrarjáttan). 11. Lønir v.m. Hækkar úr 4,183 mió. kr. í 1999 til 4,907 mió. kr. í 2000. Starvsfólkatalið óbroytt. Frágreiðing. Hækkingin er til at fíggja føroyska partin av donsk-føroysku avtaluni frá juni í ár um flyting av Kirkjubøstólunum og hópin av føroyskum forngripum í Danmark aftur til Føroya. Hetta er ein verkætlan, ið fevnir um vísindaliga skráseting og fornfrøðiliga lýsing av øllum føroyskum forngripum í Danmark. Ætlanin endar við eini frágreiðing og við uppskoti um, hvørjir forngripir umframt Kirkjubøstólarnar, ið eiga at verða fluttir aftur til Føroya. Nationalmuseet ber umleið 2/3 og Føroya Fornminnissavn ber 1/3 av kostnaðinum av verkætlanini. 7.24.3.13. Føroya náttúrugripasavn (Rakstrarjáttan). Frágreiðing um 20. vanligt virksemi og 21. Verkætlan, vanligt virksemi. Í 1997 var alt virksemið hjá Føroya náttúrugripasavni(Rakstrarjáttan)skrásett undir 20, tó var ein verkætlan skrásett undir 21. Seinri verður virksemið býtt upp í 23 Náttúrugripasavnið og 24 Jarðfrøðissavnið. Ongar útgreiningar eru, hví? Talan er um eina misskiljing, sum verður rættað í næstum. Fíggjarnevndin kann vænta sær svar í hesu vikuni. 7.24.4.01. Sjónvarp Føroya (Landsfyritøka) Roknað verður við, at inntøkurnar hækka 5,5 mió. kr. í mun til roknskapin 1998. Frágreiðing. Henda nakrar broytingar í sjónvarpinum? Frágreiðing. Undirvísingar- og Mentamálastýrið bíðjar endurskoðaða fíggjarætlan fyri 2000 frá SvF. 7.24.6.04. ÍSF Frágreiðing um játtanina til ÍSF. Hví stendur ÍSF ikki fremst av rakstrarstøðunum undir 7.24.6. Ítróttur? Orsakað av veddingarpeninginum hevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið hildið tað vera forsvarligt at lækka játtanina. Tað er av tilvild, at ÍSF ikki stendur fremst, og tað hevur verið so í mong ár. 7.24.6.11. Graslíkisvøllir og grasvallir. Hvussu við játtanini til "Tórsvøll"? Grunnurin fyri Tórsvøll hevur fingið tilsøgn um stuðul til byggingina, sum er 30% av metta byggikostaðan, ella 7.650.000 yvir trý ár, ávíkavist 1999, 2000 og 2001, við tí fyrivarni, at peningur verður játtaður á fíggjarløgtingslógini, og at hann likur tey krøv, ið sett eru. Undirvísingar- og mentamálastýrið Rættingar til FL 2000 - skjal 3 Blaðsíða 159 og 160: Rætting, skúlin í Hygum er hildin uppat. 7.23.2.03. Stuðul til fólkaskúlar Játtanin fer til at stuðla umbygging á skúlum til rørslutarnaðar næmingar, til skúlabarnaflutning, privatar skúlar og føroyskar skúlar uttanlands. Undirkonto 7.23.2.03.01 Stuðul til fólkaskúlar. Játtaðar verða kr. 150.000 í studningi til kommunur, ið skulu gera neyðugar umbyggingar, soleiðis at rørslutarnaðir næmingar kunnu vera í skúlunum. Undirkonto 7.23.2.03.02. Skúlabarnaflutningur. Sambært § 34 í Ll. nr. 121 frá 21. mai 1993 um broyting í løgtingslóg um fólkaskúlan, hava kommunur rætt til at fáa endurgjald fyri helvtina av útreiðslunum av góðkendum skúlabarnaflutningi uttan fyri kommunumark. Undirkonto 7.23.2.03.03. Privatir skúlar. Sambært §27 í Ll. nr. 58 frá 2.10.78 um skúlafyrisiting kunnu privatir skúlar, sum undirvísa í samsvari við undirvísingina í fólkaskúlanum, verða góðkendir til at fáa stuðul, um rímiligur tørvur er á hesum undirvísingartilboðnum. Bert Adventistaskúlin fær stuðul eftir hesi skipan. Stuðul verður veittur til 85% av góðkendum læraralønunum. Undirkonto 7.23.2.03.04. Føroyskir skúlar uttanlands. Endamálið er at geva eitt ískoyti til at reka føroyskar skúlar uttanlands. Føroysku skúlarnir í Danmark fáa tilsamans 60 tús. kr. Hesir skúlar eru, fyri at læra føroysk børn móðurmálið og um føroysku mentanina. Skúlar eru í løtuni í Keypmannahavn og Århus. Harumframt verða 40 tús. kr. játtaðar til føroyingar, sum taka lut í ymiskari frítíðarundirvísing í Danmark. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. Blaðsíða 199: Játtanin fyri 2000 er hækkað við kr. 100.000,-: 7.24.2.10. Norðurlandahúsið Norðurlandahúsið í Føroyum er mentanarstovnur, sum virkar fyri norðurlendskari mentan í Føroyum, fremur føroysk mentanartiltøk í Norðurlondum og stuðlar og fremur føroysk tiltøk í Føroyum. Raksturin verður fíggjaður samb. avtalu millum Nordisk Ministerråd og Føroya Landsstýri. Avtalan kom í gildi 1. mai 1983, og eftir henni letur NMR 92 % og FL 8 %. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. Blað síða 197: Játtanin fyri 2000 er lækkað við kr. 100.000,-: 7.24.1.25. Ungdóms- og bygdarhús Studningur verður í flestu førum veittur til áður játtaðar umsóknir. Studningurin svarar til í mesta lagi 30% av kostnaðinum. Fleiri av umsóknunum eru játtaðar fyri nøkrum árum síðani, men eru byggiætlanirnar útsettar, m.a. vegna broytt fíggjarviðurskifti. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. Blað síða 213: Teksturin fyri 2000 er broyttur: 7.24.4.01. Sjónvarp Føroya (Landsfyritøka) Sjónvarp Føroya varð sett á stovn við løgtingslóg frá 21. mai 1982, men virkar í dag sambært løgtingslóg nr. 22 frá 20. februar 1998 um kringvarp v.m. og kunngerð frá 17. juni 1998 um reglur fyri Sjónvarp Føroya. Sambært lógini er Sjónvarp Føroya "ein sjálvstøðugur stovnur undir landinum, sum mótvegis borgarunum hevur skyldu til at útvarpa sjónvarpssendingar, ið fevna um tíðindi, upplýsing, mentan og undirhald. Sjónvarp Føroya skal í programmvirkseminum leggja dent á upplýsingar- og talufrælsið, sakliga og óhefta upplýsing og veita eitt fjøltáttað tilboð, sum varðveitir og fjálgar um mál, mentan, átrúnað og siðalæru føroyinga." Sum almennur tænastustovnur hevur SvF serligar skyldur at røkja áhugamál hjá øllum borgarum landsins. Sjónvarp Føroya er ein landsfyritøka, og sambært játtanarreglunum kann fyritøkan í einum fíggjarári hava størri inntøkur og útreiðslur, enn mettar eru frammanundan. Stovnurin kann flyta eitt møguligt yvirskot til árið eftir. Mettu inntøkurnar í 2000 fevna um hyggjaragjald og gjald fyri sjónvarpslýsingar, umframt um inntøkur av eydnuspølum og øðrum tiltøkum. Mestu útreiðslurnar eru av at gera føroyskt sjónvarpstilfar. Harumframt standast útreiðslur av at keypa útlendskt tilfar og nakað av fyrisiting og at røkja tøkni. Eisini hevur Sjónvarp Føroya fyri neyðini støðugt at skifta út nógva tøkni. Allar íløgur í tøkni av fíggjarætlanini verða avskrivaðar alt fyri eitt. Nettotølini niðanfyri vísa gjaldsførisstreymin hjá Sjónvarpinum. Uppgerð av nettotølum tús. kr. Rakstrarnettotølini vísa fyritøkuna frá einum rakstrarsjónarmiði. ) Hallið fyri 1999 stavar frá einum restgjaldi upp á kr. 1.232.000 fyri íløgu í bygning, sum stovninum er álagt at taka yvir raksturin. Sundurgreining av rakstrarnettotølum tús. kr. Spøl o.a. 5.156 6.000 3.500 3.500 3.500 3.500 Margmiðlar - 400 700 1.000 1.250 1.500 Aðrar inntøkur 307 160 Undirvísingar- og mentamálastýrið Rættingar til FL 2000 - skjal 4 Rættingar til fíggjarlógaruppskotið fyri 2000. 7.23.6 Hægri útbúgving og gransking Maskinmeistaraskúlin: Konto 7.23.6.07.11: skal hækkast við tkr. 153 til tkr. 5.521 Hækkanin stavar frá tí nýggja sáttmálanum. Millum annað eru tímar til "ikki floksbýtt virksemi" hækkaðir sambært sáttmálanum § 25, stk. 3. Føroya Sjómansskúli : Konto 7.23.6.01.11: skal lækkast við tkr. 200 til tkr. 6.388 Ymiskar broytingar eru gjørdar í útrokningarháttinum. Miðaltímasatsurin var ov høgur, og tímar til "ikki floksbýtt virksemi" er sett niður. Konto 7.23.6.01.14: skal hækkast við tkr. 47 til tkr. 980 Skúlin er útbygdur og tí eisini dýrari at reka Sjómansskúlin í Klaksvík: Konto 7.23.6.24.11 skal hækkast við tkr. 80 til tkr. 2.022 Klaksvíkar Sjómansskúli hevur ikki haft tímar til "ikki floksbýtt virksemi". Sambært tí nýggja sáttmálanum hava Føroy Sjómansskúli og Maskinmeistaraskúlin 25 tímar um vikuna til hetta virksemi. Sambært punkt 7 í semju, ið vísir til § 25, stk.3 í sáttmálanum skal skúlin gera avtalu við Undirvísingar- og Mentarmálastýrið viðvíkjandi tímum til "ikki floksbýtt virksemi". Miðjað verður ímóti, at fáa eina avtalu ílag, har skúlin í Klaksvík fær 5-6 tímar um vikuna. 7.23.3 Miðnámsútbúgvingar: Miðnámsskúlin í Suðuroy: Konto 7.12.3.01.23.11 skal hækkast við tkr. 344 til 5.540 Her var ein misskiljing komin í. Tað vórðu skornir tímar niður, ið ikki kundi skerast. Føroya Studentaskúli: Konto 7.12.3.01.21.11 skal lækkast við tkr. 80 til 22.954 Skúlin skal spara tkr. 80, ið skal nýtast til at dekka nakað av meirútreiðslunum í Suðuroy 7.23.1 Ymsar útreiðslur: Eftirútbúgving og skeið: Konto 9.23.1.34.11 skal lækkast við tkr. 327 til tkr. 1.612 Vit hava valt at raðfesta neyðugu upphæddinar til beinleiðis útbúgving fram um játtan til efturútbúgving og skeið. Nettomeirnýtslan er tí bókað á hesi konto. Løgtingsfíggjarlóg 2000 Viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-1 /1999 Skjal AF Almanna- og heilsumálastýrið Fíggjardeildin Tórshavn, tann 23/11-99 J.Nr.: 031-9901389/3 (at tilskila í svari) Viðgjørt: ehb/sd Tygara skriv Viðvíkjandi broytingaruppskoti til fíggjarlógina fyri ár 2000 Víst verður til hjálagda broytingaruppskot til fíggjarlógina fyri ár 2000. Sum avtalað á fundi við Fíggjarnevndina tann 18. november 1999, verður broytingaruppskotið sent Fíggjarnevndini. Nevndin bað um, at broytingar, sum viðføra meirjáttan, verða sendar nevndini, meðan teknisku broytingarnar verða sendar Fíggjarmálastýrinum. Uppskotið til broytingar, har søkt verður um meirjáttan, er viðvíkjandi Serforsorgini, við eini meirjáttan uppá 1 mió kr. og viðvíkjandi Vanligari forsorg við eini meirjáttan uppá uml. kr. 4,8 mió (netto). Tó skal gerast vart við, at í fíggjarlógaruppskotinum er ein feilur viðvíkjandi dagpeningaskipanini. Tí verður fíggjarætlanin nú uml. kr. 3,2 mió (netto) lægri enn í fíggjarlógaruppskotinum. Allar broytingar og skriv til Fíggjarmálastýrið verða sendar nevndini til kunningar. Helena Dam á Neystabø landsstýrismaður / Høgni Joensen aðalstjóri Almanna- og heilsumálastýrið Fíggjardeildin Tórshavn, tann 02-11-99 J.Nr.: 9901389/2 (at tilskila í svari) Viðgjørt: MíG/sd Tygara skriv Fíggjarmálastýrið Postmoga 2039 165 Argir Landsstýrimaðurin í Almanna- og heilsumálum sendir hervið, sambært viðløgdu skjølum, uppskot til broytingar til fíggjarlógaruppskot fyri ár 2000. Tá ið fíggjarlógaruppskotið varð sent Fíggjarmálastýrinum, vóru nakrar tekniskar broytingar gjørdar. Millum annað varð høvuðskonto 8.20.3.30 Hvíldarheimið Naina broytt frá at vera rakstrarjáttan til stuðulsjáttan. Føroya Gjaldstova hevur síðani sent skriv til Almanna- og heilsumálastýrið um, at stýrið átti at gera Gjaldstovuna varuga við broytingina. Almanna- og heilsumálastýrið var av tí fatan, at samskifti viðvíkjandi fíggjarlógararbeiðinum gongur gjøgnum Fíggjarmálastýrið, og tað tískil má vera Fíggjarmálstýrið sum gevur Føroya Gjaldstovu boð, um ynskini um tekniskar broytingar. Á fundi við fíggjarnevndina í síðstu viku gjørdi Fíggjarnevndin vart við, at nevndin skal hava broytingar viðvíkjandi meirjáttanum. Fíggjarnevndin hevur tí fingið eitt eintak av broytingaruppskotinum. Niðanfyri er broytingarnar lýstar nágreiniliga: Undir høvuðskonto 8.11.1.08 Almanna- og heilsumálastýrið, er ein talva sett inn, við upplýsingum sum vísa frá hvørjum høvuðskonti pengarnir eru fluttir frá. Undir høvuðskonto 8.20.1.04 Upplýsing og ráðgeving á undirkonto 20 verða gjørdar hesar broytingar, kr. 24.000 verða fluttar frá konto 14 til konto 71, soleiðis at hetta stemmar við konto 76 undir høvuðskonto 8.20.3.25 Deildin fyri arbeiðs- og almannaheilsu. Undir høvuðskonto 8.20.3.04 Landssjúkrahúsið (rakstrarjáttan), eru kr. 500.000 tiknar út og fluttar til høvuðskonto 8.20.3.20 Serviðgerð uttanlands, undirkonto 21. Hesar kr. 500.000 hava ligið inni í rakstrarjáttanini hjá Landssjúkrahúsinum í 1999, men vóru tá oyramerktar til viðlíkahald av Hotel Tórshavn. Landssjúkrahúsið hevur inntil fíggjarárið 1999 lagt út fyri og fíggjað meginpartin av rakstrinum av Hotel Tórshavn. Í 1999 varð játtanin flutt út av øllum trimum sjúkrahúsunum og løgd undir serviðgerð uttanlands, undirkonto 21. Kappingarráðið hevur sagt at virksemið á vaskarínum á Landssjúkrahúsinum er kappingaravlagandi og hevur biðið Landssjúkrahúsið skilja hetta virksemi út í roknskapinum. Skotið verður tí upp í broytingaruppskotinum, at skipa virksemið á vaskarínum á Landssjúkrahúsinum undir undirkonto 22, sum inntøkufíggjað virksemi. Í mun til fíggjarlógaruppskotið eru kr. 400.000 lagdar afturat nettojáttanini fyri MVG. Sum áður fráboðað Fíggjarmálastýrinum, hevur Almanna- og heilsumálastýrið ynski um at broyta uppsetingina viðvíkjandi umbygging og útbygging á Landssjúkrahúsinum soleiðis at høvuðskonto 8.20.3.07 ikki verður nýtt longur. Skotið verður upp at hendan játtanin verður løgd undir høvuðskonto 8.20.3.08, útbygging og at teksturin so verður broyttur til, Landssjúkrahúsið, út- og umbygging (Løgujáttan). Í tekstinum til hesa høvuðskonto framgongur, at talan er um fleiri verkætlanir sum ætlanin er at fara undir, og tí verður biðið um at fáa upprættað fleiri undirkontoir, soleiðis: - undirkonto 10 útbygging, - undirkonto 20 umbygging - undirkonto 30 umvæling. Undir undirkonto 30 umvæling eru so í ætlanarárinum 2001 og 2002 settar av upphæddir ávíkavist kr. 10,31 mió. og kr. 7,145 mió. Í eykafíggjarlógini fyri nov. 1999 er upprættað høvuðskonto fyri medico-teknisk tól og biðið verður um, at hendan kemur við á fíggjarlógina fyri ár 2000, soleiðis sum framgongur av broytingaruppskotinum. Tað framgongur av tekstinum at eingin játtan er sett av í ár 2000, men í ætlanarárunum 2001 og 2002 eru ávikavist kr. 22.140 mió og kr 13,825 mió avsettar . Undir høvuðskonto 8.20.3.20 Serviðgerð uttanlands verður biðið um at fáa upprættað eina nýggja undirkonto 22, soleiðis at núverandi undirkonto 21, verður deild upp í tvey. Grundgevingin fyri hesum er, at nú farið verður undir eitt nýtt Hotel Tórshavn og sjúkrahúsini ikki longur gjalda partar av hotellinum, verður alt lagt út sum ein rakstrarjáttan. Tí verður hildið rættast at skilja flutningin av sjúklingum og avvarðandi frá rakstrinum av sjálvum Hotel Tórshavn. Ein onnur orsøk er, at flutningurin er ein konto á sama hátt sum undirkonto 20 vanligt virksemi, har tað er sera torført er at stýra nýtsluni. Við at skilja Hotel Tórshavn út og gera tað til eina rakstrarjáttan á fíggjarlógini, verður neyðugt at skilja lønarpartin á Hotel Tórshavn út og tí hækkar lønarkarmurin í broytingaruppskotinum við kr. 4,3 mió. Hendan upphædd hevur einki tó einki við almenn starvsfólk í Føroyum at gera, men er ein partur av virkseminum, sum Almanna- og heilsumálastýrið hevur havt í í Keypmannahavn í nógv ár, og sum nú sæst aftur á fíggjarlógini í nýggjum høpi. Útreiðslukarmurin tilsamans er hin sami, burtursæð frá at kr. 500.000 eru fluttar frá Landssjúkrahúsinum inn á hesa høvuðskonto, sum áður nevnt. Undir høvuðskonto 8.20.3.25 Deildin fyri arbeiðs- og almannaheilsu eru frá konto 11 fluttar kr. 8.000 til konto 15 og frá konto 14 eru fluttar kr. 2.000 til konto 15. Harumframt er starvsfólkayvirlit sett inn. Undir høvuðskonto 8.21.1.13 Vanlukkutryggingarráðið eru gjørdar broytingar í tekstinum, sí viðlagda skjal, og frá standardkonto 11 eru fluttar kr. 9.000 til standardkonto 15. Undir høvuðskonto 8.21.3.01 Barnaforsorg er teksturin undir undirkonto 02 broyttur til "tilmæli frá barnaverndarnevndum v.m." Undir hesi somu undirkonto 02, eru fluttar netto kr. 121.000 í ár 2000, 2001 og 2002 til høvuðskonto 8.21.6.01 Serforsorg. Grundgevingin fyri hesum er, at Almanna- og heilsumálastýrið ynskir at gera eina fyribilsloysn fyri autistar í Klaksvík, meðan bíðað verður eftir at nýggji autista stovnurin verður bygdur. Soleiðis verður flutt frá lógarbundnum til rakstur, til útreiðslur til stuðlar hjá teimum persónum, tað snýr seg um. Undir høvuðskonto 8.21.4.01 Dagpengaskipanin eru gjørdar broytingar í tekstinum, sí viðlagda tilfar. Harafturat er av misgávum gjørd fíggjarætlan við ov stórari játtan til ALS fyri árini 2000, 2001 og 2002. Hendan útreiðsla fer av á øllum undirkontoum burtursæð frá 03. Ættleiðingarhvíld sí viðlagda skjal. Hetta ávirkar eisini virksemisyvirlitið: A. Høvuðsendamál og C. Eindarkostnaður, har broytingar eisini eru gjørdar. Undir høvuðskonto 8.21.6.01 Serforsorg verður søkt um, at hækka lønarkarmin við kr. 535.000 soleiðis at konto 11 verður hesa upphæddina størri. Hetta merkir, at kr. 105.000 verða fluttar av konto 14 og kr. 100.000 av konto 16, konto 21 økist við kr. 224.000 og konto 77 økist við kr. 106.000. Nettoútreiðslujáttanin verður av hesum tann sama sum áður. Grundgevingin fyri hesi umbøn er, at tað ikki hevur verið samsvar millum lønarpartin og rakstrarpartin í nýtsluni, hóast endatølini hava samsvarað. Hetta hevur verið galdandi bæði í 1997 og 1998 og roknað verður við tí sama í nýtsluni í 1999. Hesin munur er millum annað komin í, í sambandi við, at stovnsdeildin á Almannastovuni hevur flutt játtan frá millum annað stovnsuppihaldi í Danmark til rakstur í Føroyum, uttan at hava broytt tølini frá rakstrarjáttan til lønarjáttan. Sama hevur gjørt seg galdandi, tá bústovnar eru gjørdir um til sambýlir. Fyri at hesin ójavni ikki framhaldandi skal gera seg galdandi, fara vit tí at heita á Fíggjarmálastýrið um at justera tølini samsvarandi lønarbrúkinum. Harumframt eru gjørdar aðrar broytingar í viðføra meirjáttan og hesar verða eftir áheitan Fíggjarnevndarinnar fyrilagdar hesari týsdagin tann 23. november 1999. Teknisku broytingarnar eru hesar: Frá Barnaforsorg eru fluttar kr. 121.000 netto inn á konto 11 og frá vanligari forsorg eru fluttar kr. 435.000 netto inn á konto 11. Harumframt er løgd kr. 1,0 mió. omaná og sum hækkar rakstrarkarmin tilsvarandi. Her Sí Hvítubók, fylgibind 1, partur II, síðu 160. Stórur partur av gjøgnumgongdini byggir á Hvítubók, fylgibind 1, parti II. Sí búskaparfrágreiðingina hjá Landsbankanum 1999, síðu 30-31. Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 5. Tað er næstan bert gongdin í altjóða rentuni, ið ávirkar føroyska búskapin. Hon er t.d. týdningarmikil fyri alivinnuna, sum er rættiliga kapitalintensiv. Í Caragata álitinum verður víst á, at um kredittvirði Føroya skal verða nøktandi í altjóða samanhangi, so er hámarkið fyri almennu bruttoskuldini 50% av BTÚ. Tað er eitt lógarkrav, at landskassin skal hava 15% av BTÚ standandi í landsbankanum. Hetta svarar í løtuni til 960 mió. kr. Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 41. Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 18. Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 4. Talan er um fløskuhálsar, tá ávísum vinnum tørvar skikkaða arbeiðsmegi í einum búskapi, ið annars er merktur av arbeiðsloysi. Fløskuhálsar síggjast vanliga í búskapum, sum eru á veg uppeftir í konjunkturumferðini. Fløskuhálsar síggjast mest í konjunkturviðbreknum vinnum. Við "plenuklipparaháttinum" verða allar almennu útreiðslurnar minkaðar líka nógv. Byggivirki eru timburmeistarar, múrarar o.s.fr. Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 2. Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 23. Sí frágreiðing hjá Fíggjarmálastýrinum, oktober 1999, síðu 18. Landskassaroknskapurin fyri 1999 er nú um at vera liðugur, og seinastu metingarnar vísa, at avlopið í 1999 verður umleið 580 mió. kr. Givnir skattalættar eru: hækking av barnafrádráttinum (11 mió. kr.), hækking av aldursmarkinum fyri barnafrádrátt úr 16 upp í 18 ár (9 mió. kr.), hækking av pensjónistafrádráttinum o.a. (30 mió. kr.), lækking av partafelagsskattinum úr 27% niður í 20% (umleið 53 mió. kr.). ALS-gjaldið verður tikið við, tá alt skatta- og avgjaldstrýstið verður roknað. "Non trading income" er rentuinntøka, kursvinningur, royalties, inntøka av fastari ogn og allari inntøku úr útlondum. "Trading income" er inntøka, sum ikki er "non trading income", t.e. inntøka, sum er meiri beinleiðis tengd at framleiðsluni. Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 24. Sí eisini Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 35. Lønirnar eru tó størri enn 28 mió. kr., tí P/F Vágatunnilin keypir tænastur frá undirentreprenørum, sum eisini útgjalda lønir. Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 7. -------------------------------------------------------------------------------- F0-385 Vatnsoyrar tel. 33 21 77 fax. 33 31 66 E-post: vs-fg@h-window.fo Seinast dagførd: 18. juni 2000 Hetta er eitt "demo" vindeyga. Ramman til vinstru opnar sum eitt vanligt toppsving H-vindeygað. Ramman til høgru vísir tað nýggja H-vindeygað síðusving. Hvussu vilja tygum hava tygara vindeygu? Ein stórur partur av vindeygum okkara, verða gjørd eftir máti. Tað eru óteljandi møguleikar, antin tygum skulu skifta vindeygu í einum gomlum húsum, ella byggja nýggj. Tygum fáa vindeyguni, júst sum tygum vilja hava tey, so at tey hóska til byggilistina og byggisiðin á staðnum. Áðrenn tygum bíleggja: Tá ið bílagt verður, er umráðandi at mátini eru røtt, so at einki er at miskilja. Spyr endiliga um tygum ivast. Mát: Øll mát verða uppgivin í breidd x hædd. Altíð breiddina fyrst og síðani hæddina. Viðmerkt eigur at verða, um mátið er á karmi (størsta mát á sjálvum vindeyganum) ella á holi (mátið á holinum í vegginum). Best er um geriktini verða tikin frá innan ella uttan. Karmurin er tann parturin, sum er fastur, og ramman er tann parturin sum verður latin upp. Høgra/vinstra: Tá ið greitt verður frá, um nakað, sum hevur við høgru ella vinstru at gera, skal tað verða gjørt uttanfrá. Far útum, lít ímóti húsunum og ger eina einfalda tekning. Møguleikarnir eru óteljandi OrkuSpariGlas U-1,5 er nú standard Frá 1. mei bjóð vit OrkuSpariGlas sum standard á øllum okkara vindeygum - uttan meirkostna. Við OrkuSpariGlasi fáa tygum eina betri vøru enn við vanligum termorúti Oljurokningin verður minni, tí tygum spara 10-12 litrar pr. m2 glasflatu um árið í mun til ein vanligan ermorút. Samstundis minkar kuldaniðurfallið munandi - tað, sum kann merkjast sum trekkur frá einum annars heilt tøttum vindeygað. Tygum kunnu eisini nýta rúmið betur við t.d. at seta møblarnar tættari at vindeyganum enn annars. Og ikki at gloyma døggi, sum verður munandi minni við OrkuSpariGlasi. Tú hevur nógvar ymiskar glas møguleikar um tú velur H-vindeygað. Vit hava altíð nýtt termorútar í okkara vindeygum. Í nógvum førum er hetta nóg gott, men vit nýta orkuSpariGlas U-1,5 sum standard. Tó eru nógvir aðrir møguleikar at velja sær glas - eftir tørvi. Vanligur 2-lag termorútur 2. ferðir 4mm glas, sum er skilt sundur við og límað til avstandslistar úr aluminium. 15mm luftrúm millum gløsini gevur eitt U-virði uppá 2,75 W/m2 k. 2-lag OrkuSpariGlas við betri hitabjálving Skilir seg frá 2-lag termorúti við einum tunnum metaloksyd filmi á tí innara glasinum og Argon gassið ímillum gløsini ístaðin fyri luft. Sólljós og hiti frá útsíðuni sleppa ígjøgnum, men strálingarnar út úr rúminum minka. U-virði er 1,5 W/m2 k. 2-lag OrkuSpariGlas minkar nógv um døgg vandan. Vanligur 3-lag termorútur 3 ferðir 4mm glas, og 2 ferðir 12 mm bjálvandi luftrúm. U-virði er 2,0 W/m2 k. 3-lag OrkuSpariGlas gevur U-virði á uml 1.1 Ljóðdoyvandi termorútur Ljóðdoyving gjøgnum sjálva glasflætuna kann fáast uppá fleiri mátar. Hvør sær ella samasett: - størri glasavstand, (tvs. størri luftrúm) - fleiri gløs við ymsum tjúgdum - gassfylling som minkar minkar svingtali á ljóðinum - laminering Aðrir rútar H-vindeygað kann eisini veitast við serligum rútum um tú ynskir tað av fagurfrøðiligum ella trygdar áðum: - stop sól glas - tónað glas - sandblást glass - tráð glas - blýggj glas - branddoyvandi glas - laminerað trygdar glas H-úthurð Hurðin er andlitið á heiminum Við Kömmerling hava tygum møguleika at fáa júst tað hurðina, sum tygum ynskja og sum hóskar til tygara heim. Hurðin kann gerast sum einkult- ella dupult hurð, við síðupartíi ella yvirljósi. Nógvir møguleikar eru við sprossum og fyllingum. Okkara hurðar hóska bæði til sethús, virkisbygningar, skúlar v.m. Tekniskir upplýsingar: Hurðarnar verða gjørdar úr tveimum ymiskum profilum - Eurodur 3S við stál armering ella Combidur AV við kraftigari aluminiums armering sum profilkjarna. Felags fyri báðar profilarnar er, at teir eru úr Kömalit Z, sum er ment av Kömmerling og, sum væl klárar sjálvt tey hægstu krøvini. Profilarnir eru slagfastir, ljósektaðir og tola harført veðurlag. Tætting: Hurðarnar hava dupulta tætting (innv. og útv.) Hetta gerð hurðarnar fløskutættar. Trygd: Innvendigir glaslistar og fýrapunktslæsing økir trygdina móti innbroti. Hurðamát: Allar hurðar verða gjørdar eftir máti, so tær passa júst til tygara heim. Eyka: Trygdarlás, sylindari við lykli á báðum síðum, brævsprekka, hurðapumpa v.m. -------------------------------------------------------------------------------- H-altanhurð Altahurðin verður gjørd sum út- ella inngangandi. Hon fæst eisini sum síðu- og botnhongd (inng.) Tað eru óteljandi samansetingarmøguleikar, soleiðis at persónlig ynski lættliga kunnu verða gingin á møti. Hurðin kann gerast sum einkult- ella dupult hurð, við síðupartíi, yvirljósi ella líknandi. Nógvir møguleikar eru við sprossum og fyllingum o.ø. so útsjóndin hóskar til júst tygara heim. Tekniskir upplýsingar: Hurðarnar verða gjørdar úr armeraðum Kömalit Z, sum er ment av Kömmerling og, sum væl klárar sjálvt tey hægstu krøvini. Profilarnir eru slagfastir, ljósektaðir og tola harført veðurlag. Tætting: Hurðarnar hava dupulta tætting (innv. og útv.) Hetta gerð hurðarnar fløskutættar. Trygd: Innvendigir glaslistar og fýrapunktslæsing økir trygdina móti innbroti. Glas: Termorútur 4-15-4 er standard, men vit mæla til at nýta OrkuSpariGlas. Møguleiki er eisini fyri ráglasi, ljódoyvdum glasi v.m. Kömmerling hevur endurnýstluskipan! Hanus málar Petru. H-vindeygað kann veitast liðugt málað. Tí sjálvt tann besti viðurin tørvar góða træverju H-vindeygu úr límtræ eru øll dyppaði í litleysa træverju, áðrenn stykkini verða samlaði og besligin. Hetta er ein grundviðgerð, sum er góð, men vindeyguni eiga at málast liðug áðrenn tey vera ísett. Øll, ið hava málað eitt vindeyga ella tvey, vita at tað fer við nógvari tíð. Hjá okkum verður tað gjørt við nútímans tólum, áðrenn stykkini verða samlaði og besligin. Á henda hátt fáa vit viðgjørt øll tey støðini, sum eru fjald á einum lidnum vindeyga. Vel sjálv/ur lit, tí H-vindeyguni kunnu tygum fáa júst í tí liti tygum ynskja. Tygum spara bæði tíð og arbeiði, og tað verður ikki so nógv dýrari enn um tygum skuldu mála sjálv/ur. Ynskja tygum máling útvendiga og klárt- ella klárt lakk innvendiga, fáa tygum eisini tað. Úrslitið verður bæði vakrari og meiri haldbart. Tað skal gerast væl fyri at ein "frítíðarmálari" skal fáa sama úrslit, sum vit fáa, við okkara nútímans sproyti útgerð. Tygum kunnu rokna við at eitt liðugt viðgjørt vindeyga skal klára seg í 4-5 ár á einum útsettum veggi, og 6-7 ár á læsíðuni. Velja tygum liðugt málaði vindeygu, eru tygum óbundin av veðri og vindi. Ísetanin kann eins væl vera um veturin sum um summari. 10 ára trygdin er einans galdandi móti roti um vit hava liðugt viðgjørt vindeyga. Veðurlagið í Føroyum er harbart, og av tí at mong av okkum ikki gera so nógv við viðlíkahaldsarbeiði, bjóða vit eisnini H-vindeygað í nærum viðlíkahaldsfríum; límtræ klætt við aluminium, og vinyl. Til vindeygu og altanhurðar við termorútum veita vit 10 ára trygd móti: · døgg millum rútarnar. · rot skaðum (treyta av at vit liðugt viðgera) · at viðurin skjýtur seg og fer sundu í límingini. · funktiónsfeilum á besløgunum. Síðani 1. januar 1999 hava vit veitt 10 ára trygd uppá okkara H-vindeygu og H-altanhurðar úr límtræ. Trygdarskjalið verður veitt saman við fakturanum. Keypir tú vindeygu gjøgnum timburhandil, eigur tú at fáa skjali frá timburhandlinum. Virksemi hjá Vatnsoyra Snikkaravirki byrjaði í 1968. Hans Elmar Poulsen gjørdi vindeygu, hurðar o.a. snikkaravørur. Í 1972 varð fyrsta "Husmorvinduet" keypt úr Noregi. Nógv varð selt og fleiri royndu seg sum søluumboð, men í 1975 fingu vit licens uppá framleiðsluna. Gongdin síðani vísti ein støðugan vøkstur. Apr. 1990 byrjaðu vit sjálvir at framleiða termorútar. Seinni sama ár varð Føroya Gluggi í Miðvági keyptur. Har verður kenda H-vindeygað framleitt úr vinyli, umframt H-úthurðar og H-altanhurðar úr plasti. Í ár hava vit útvega okkum útgerð at sproyta vindeyguni við. Hetta gerð at úrslitið verður bæði vakrari og meiri haldbært. Vit hava víðkað um tilfars úrvæl soleiðis at vit nú eisini framleiða træ/alu vindeygu. Hetta er vanliga H-vindeyga úr ímtræi, sum er klætt við aluminiumi útv. Hetta gevur framúr viðlíkahalds fyrimunir. Eisini gera vit H-vindeygað í síðusving, sum er ein nýggjur og spennandi máti at opna vindeyguni uppá. Ísambandi við at vit hava ment vørur okkara, skipa vit fyri einum temadegi 22-24 februar. Í 1999 framleiddu vit 4700 vindeygu og 360 hurðar. -------------------------------------------------------------------------------- Ert tú áhugaður í ellisakførum - so hygg her Vatnsoyra Bilsavn H-vindeyga í nýggjum búna Vit hava ment H-vindeygað á fleiri økjum, so at vit nú kunnu siga at vit hava eitt H-vindeygað í nýggjum búna. Hetta gevur fleiri fyrimunir: · Límtræ úr furu - áður nýttu vit furu og grann · Djúpri glasfalsur - avmarkar døggvandan · Ramma og karmur hava sama snið/profil · Postur og sprossi hava sama snið/profil · H-vindeygað og H-altanhurðin hava sama snið/profil · Ramman er 'yvirfalsað' - fjalir tetningslistan/er vakrari · Aluminiums klæðing - gevur framúr viðlíkahalds fyrimunir · Síðusving - svingar heilt runt (um vertikalan aksa) · Síðu- og topphongd · Lakkerað - sproyting ístaðin fyri at mála við hond · Fuga í falsin í neðra - bæði tettir og verjir móti roti · Vindeygað og karmur hava somu rútatjúgd, 4-15-4 H-altanhurð úr límtræð Ein góður og vakur skilnaður ímillum trivna inni og úti H-altanhurðin verður gjørd sum einkul ella dupult, við ymsum fyllingshæddum. Hurðin er merkt av somu dygd og vakur- leika, sum finst á H-vindeyganum. H-altanhurðin hevur límtræ karm og hurða- blað fyri at tryggja stívleika, og trý sterk hongsul og gáttin er úr harðviði við slitplátu. STANDARD · Trinleysa luftstøðu sum læsist við hondtakinum · Verður latin upp við bara einum hondtaki · Læsist í trimum støðum · Tettilistan ber til at taka úr táið málað verður · Termorútur er standard, men vit mæla til orkurút · Hondtak við læsing innan Sylindaralás fæst um biði verður um tað · Hóskar væl saman við H-vindeygað · ella H-karmi H-vindeyga úr vinyl Arkitekturin: - Veruliga eitt vindeyga við møguleikum. Nú kann eg mæla til ótraditionellar uppdeilingar, so sum bogar v.m. og vísa á, at tað kostar ikki nógv eyka. Og so ger tað meg tryggan at vita, at tað er eitt H-vindeyga. Brúkarin: - Hetta er og verður eitt H-vindeyga, tíbrtur. Fyrimunurin við at kunna svinga tað runt og pussa útsíðuna innanfrá, vil eg ikki vera fyri uttan. Um vindeyga ber dám av plasti? Nei, tað havi eg ikki hugsað um, heldur virkar tað, sum um tað er málað hvítt av einum málara, sum vruliga kann sítt arbeiði. Eldri Brúkarin - Eg havi ongantíð upplivað eitt vindeyga, har hondtøkini ganga so væl og lætt, sum á okkara nýggju vindeygum. Sum tú veitst, eri eg ikki so handasterk nú, sum tá eg var ung. Timburmeistarin: - Eg havi monterað H-vindeyga úr vinyli við góðum royndum. H-vindeyga úr vinyli verður monterað eins og H-vindeyga úr timbri, við skrúum, men kann eisini monterast við karm ankørum, sum eisini er ein løtt og góð loysn. H-vindeyga úr límtræ/aluminium Samansetingin av træi og aluminiumi gevur spennandi møguleikar H-vindeygað úr límtræi klætt við aluminium á útsíðuni gevur framúr viðlíkahalds fyrimunir, samstundis sum umhvørvi og trivnaður innandura verður gingin á møti. Hetta er eitt vanligt H-vindeygað úr límtræ. Tað verður liðugt viðgjørt (sproyta) bæði innv. og útv., síðani verður tað klætt við aluminium. Aluminiums profilarnir verða anodiseraðir ella pulvurlakkeraðir í tí liti, tygum ynskja. Klæðingin verður gjørd soleiðis at luft trekkjur millum aluminiumi og træi Ynskja tygum at sleppa undan at mála, men vilja hava træ innvendiga, so er hetta rætta loysnin. H-vindeyga úr límtræð Hygg eftir hvørjum einstøkum luti, tá tygum velja vindeyga Hvør lutur er gjørdur við umhugsni. Her sýna vit nakrar lutir og eginleikar teirra, sum tygum verða fegin um. 1. Karmur og ramma eru úr límtræi, sum er ógvuliga sterkt og skjýtur seg ikki. Hetta ger vindeyguni varandi og løtt at fáa upp, sjálvt í okkara veðurlagið. 4. Eitt hondtak ger tað lætt at opna og lata aftur. 6. Opnar úteftir Jú meiri vindur er, jú fastari verður ramman trýst inn móti karminum. Hetta gerð vindeygað fløskutætt. 8. Termorútur 4-15-4mm termorútur er standard. Vit mæla til at nýta orkurútar. Fleiri møguleikar eru at velja rútar eftir ynski. 2. Tey snildu besløgini úr elsinkaðum stáli eru sterk og varandi. Vindeyga kann svingast heilt runt og líka lætt allan vegin - uttan at órógva urtapottar ella gardinur. 3. Er barnatryggja Øll H-vindeygu eru barnatryggja. Barnasikringin situr í høgru síðu (innanífrá) og verður loyst við at trýsta tann svarta hakan upp. Hesin ferð sjálvirkandi aftur í lás tá vindeyga verður latið aftur. Táið rúturin og ramman skulu vaskast á útsíðuni, svinga tygum vindeyganum heilt runt til barnasikringin læsir rammuna. Tá virkar hon eisini sum vaskitrygging. Børnini fáa ikki latið vindeyga longri upp enn uml. 10cm. 9. Tappingin er serliga neyv. Stykkini falla fullkomiliga saman. Serstakt lím og seymur gera, at tappingin verður sterk og tøtt. 10. Luftsperra Í tveimum støðum ber til at seta opið at lufta út. Við hondtakinum verður sett eitt sindur opið. Við eini læsing á vinstru síðu (innanífrá) á karminum, ber eisini til at seta meira opið. Ramman verður latin upp, til hon steðgar móti barnatryggingini, tann svarti plastkílin verður trýstur upp so, at hann sperrar hongslið. Hann má trýstast niður aftur áðrenn tilber at læsa vindeygað. 5. Tettilistin millum karm og rammu er av bestu dygd. Væl ber til at taka hann úr táið mála verður. 7. Ventilur verður ísettur um biðið verður um tað. Ventilurin ger, at luftin verður reinsað og køld lufti kemur inn í rúmið, og forðar fyri at døgg kemur á rútin. Ventilurin er tættur, tá hann er afturlatin. 11. Stýring úr plasti Stýringarnar, sum halda læsistengrunum uppi og stýra teimum, eru úr plasti. Hetta ger, at læsingin verður ikki trek. Føroya KommunufelagPostboks 198 600 Saltangará Telefon 44 76 00 Telefax E-postur fkf@post.olivant.fo Stýrið Limakommunur Tíðindi Stýrið Navn: Gøta/Box Pnr Bygd Tlf Fax Jógvan K. Mørkøre FO-470 Eiði (+298) 423021 (+298) 423502 Oskar Joensen FO-650 Toftir (+298) 447863 Tórur Johannesen FO-210 Sandur (+298) 361616 (+298) 361214 Marnar á Skúr FO-270 Nólsoy (+298) 327003 (+298) 327003 Hervør Guttesen FO-386 Bø (+298) 332380 (+298) 332380 Jógvan E. á Geilini FO-765 Svínoy (+298) 451276 (+298) 451276 Jacob Vestergaard FO-927 Akrar (+298) 373534 (+298) 373534 Marjun S. Olsen Uppi í Brekku FO-350 Vestmanna (+298) 424398 (+298) 424398 Limir Lógir Tíðindi Umsiting Navn Starv Gøta/Box Postadressa Tlf E-mail Sveiney Sverrisdóttir Skrivari P.o.Box 198 600 Saltangará (+298) 44 80 22 fkf@post.olivant.fo Limakommunur Kommuna Gøta/Box Pnr Adressa Tlf Fax E-mail Kirkjubøar Kommuna 176 Velbastað 328006 328156 kirkkmm@post.olivant.fo Sands Kommuna 210 Sandur 361034 361734 kom_sand@post.olivant.fo Skálavíkar Kommuna 220 Skálavík 361221 361221 Húsavíkar Kommuna 230 Húsavík 361483 361490 Skopunar Kommuna 240 Skopun 361349 361795 Skúvoyar Kommuna 260 Skúvoy 361444 361459 Nólsoyar Kommuna 270 Nólsoy 327038 327138 Hests Kommuna 280 Hestur 328042 328042 Kvívíkar Kommuna P.o.Box 30 340 Kvívík 421294 421498 kvivik@post.olivant.fo Vestmanna Kommuna P.o.Box 91 350 Vestmanna 424103 424290 vestkomm@post.olivant.fo Sandavágs Kommuna 360 Sandavágur 332470 333470 sak@post.olivant.fo Miðvágs Kommuna á Tormansbø 370 Miðvágur 332429 333429 midv-kom@post.olivant.fo Sørvágs Kommuna 380 Seyrvágur 332004 332952 sokomm@post.olivant.fo Bíggjar Kommuna 386 Bø 332380 332380 Hvalvíkar Kommuna 430 Hvalvík 422350 422010 Saksunar Kommuna 436 Saksun 422522 Haldarsvíkar Kommuna 440 Haldarsvík 423304 423335 Eiðis Kommuna 470 Eiði 423012 423477 Funnings Kommuna 475 Funningur 423222 423222 Gjáar Kommuna 476 Gjógv 423163 423163 gjogv-kom@post.olivant.fo Elduvíkar Kommuna 477 Funningsfjørður 443215 443215 Skála Kommuna 480 Skáli 441179 441692 skalakom@post.olivant.fo Sjóar Kommuna 490 Strendur 447158 448523 sjk@post.olivant.fo Gøtu Kommuna 510 Gøta 441012 441874 gotu-kom@post.olivant.fo Leirvíkar Kommuna P.o.Box 42 520 Leirvík 443006 443374 leikom@post.olivant.fo Nes Kommuna 650 Toftir 447586 448313 Oyndafjarðar Kommuna 690 Oyndafjørður 444545 444545 Hvannasunds Kommuna 740 Hvannasund 452007 452007 Viðareiðis Kommuna 750 Viðareiði 451093 451094 Svínoyar Kommuna 765 Svínoy 451214 451276 Fugloyar Kommuna 767 Hattarvík 451145 Kunoyar Kommuna 780 Kunoy 456810 456810 Húsar Kommuna 796 Húsar 456616 457099 Mikladals Kommuna 797 Mikladalur 456647 456647 Hvalbiar Kommuna 850 Hvalba 375033 375385 Fámjins Kommuna 870 Fámjin 371595 371595 Porkeris Kommuna 950 Porkeri 373603 374603 Hovs Kommuna 860 Hov 373942 372650 Sumbiar Kommuna P.o.Box 72 900 Vágur 370344 370114 Stýrið Lógir Tíðindi Viðmerkingar § 8 Almanna- og heilsumál o.a. Yvirlit TOC \T "OVERSKRIFT 1;2;OVERSKRIFT 2;3;OVERSKRIFT 01;1" FELAGSÚTREIÐSLUR PAGEREF _TOC475268840 \H 15 8.11.1. Fyrisiting PAGEREF _Toc475268841 \h 15 8.11.1.08. Almanna- og heilsumálastýrið (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268842 \h 15 8.11.1.10. Flyting av Almanna- og heilsumálastýrinum (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268843 \h 17 8.11.1.18. Viðlíkahald (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268844 \h 18 8.11.1.22. Javnstøðunevndin (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268845 \h 18 HEILSUMÁL PAGEREF _TOC475268846 \H 19 8.20.1. Fyribyrging PAGEREF _Toc475268847 \h 19 8.20.1.04. Upplýsing og ráðgeving (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268848 \h 19 8.20.1.07. Tiltøk móti rúsdrekkamisnýtslu PAGEREF _Toc475268849 \h 20 8.20.1.10. Koppsetingar (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268850 \h 21 8.20.1.13. Upplýsing um gitnaðarfyribyrging (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268851 \h 21 8.20.1.16. Heilsukanningar av barnakonum (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268852 \h 22 8.20.1.19. Læknakanningar av børnum (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268853 \h 23 8.20.2. Heilsutænastur PAGEREF _Toc475268854 \h 23 8.20.2.01. Sjúkrakassar PAGEREF _Toc475268855 \h 23 8.20.2.04. Kommunulæknaskipanin (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268856 \h 24 8.20.2.07. Skúlalæknaskipanin (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268857 \h 24 8.20.2.08. Apoteksverkið (Landsfyritøka) PAGEREF _Toc475268858 \h 25 8.20.3. Sjúkrahúsverkið v.m. PAGEREF _Toc475268859 \h 26 8.20.3.01. Sjúkrahússtjórin (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268860 \h 26 8.20.3.04. Landssjúkrahúsið (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268861 \h 27 8.20.3.06. Medicoteknisk tól (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268862 \h 27 8.20.3.07. Landssjúkrahúsið, umbygging (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268863 \h 28 8.20.3.08. Landssjúkrahúsið, útbygging (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268864 \h 28 8.20.3.10. Klaksvíkar Sjúkrahús (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268865 \h 29 8.20.3.15. Suðuroyar Sjúkrahús (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268866 \h 30 8.20.3.16. Suðuroyar Sjúkrahús (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268867 \h 31 8.20.3.17. Eftirlønir innan heilsuverkið (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268868 \h 31 8.20.3.20. Serviðgerð uttanlands (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268869 \h 31 8.20.3.25. Deildin fyri arbeiðs- og almannaheilsu (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268870 \h 32 8.20.3.30. Hvíldarheimið Naina (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268871 \h 32 8.20.4. Viðgerðarstovnar PAGEREF _Toc475268872 \h 33 8.20.4.01. Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu PAGEREF _Toc475268873 \h 33 8.20.5. Útlán PAGEREF _Toc475268874 \h 34 8.20.5.01. Lánsafturgjald PAGEREF _Toc475268875 \h 34 ALMANNAMÁL PAGEREF _TOC475268876 \H 34 8.21.1. Fyrisiting PAGEREF _Toc475268877 \h 34 8.21.1.01. Kærunevnd og umsiting (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268878 \h 34 8.21.1.04. Almannastovan (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268879 \h 34 8.21.1.07. Hjálpartólamiðstøðin (Rakstarjáttan) PAGEREF _Toc475268880 \h 36 8.21.1.10. Teknmálsmiðstøð PAGEREF _Toc475268881 \h 37 8.21.1.13. Vanlukkutryggingarráðið (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268882 \h 37 8.21.1.16. Verkstaðið Vón (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268883 \h 38 8.21.1.19. Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark PAGEREF _Toc475268884 \h 38 8.21.1.22. Stuðul til feløg PAGEREF _Toc475268885 \h 39 8.21.1.25. Studningur annars PAGEREF _Toc475268886 \h 39 8.21.3. Barnastuðul PAGEREF _Toc475268887 \h 39 8.21.3.01. Barnaforsorg (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268888 \h 39 8.21.3.04. Barnapeningur veittur í forskoti (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268889 \h 40 8.21.3.05. Stuðul til uppihaldspening (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268890 \h 41 8.21.3.07. Føroya barnaheim (Rakstarjáttan) PAGEREF _Toc475268891 \h 41 8.21.3.10. Børn og ung við atferðartrupulleikum (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268892 \h 42 8.21.3.13. Ættleiðingarstuðul (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268893 \h 43 8.21.3.16. Felagið Barnabati PAGEREF _Toc475268894 \h 43 8.21.4. Dagpeningur PAGEREF _Toc475268895 \h 44 8.21.4.01. Dagpeningaskipanin (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268896 \h 44 8.21.5. Studningur til eldri og brekað PAGEREF _Toc475268897 \h 46 8.21.5.01. Stuðul til feløg hjá brekaðum PAGEREF _Toc475268898 \h 46 8.21.5.04. Stuðul til feløg hjá eldri PAGEREF _Toc475268899 \h 47 8.21.6. Eldri og brekað PAGEREF _Toc475268900 \h 47 8.21.6.01. Serforsorg (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268901 \h 47 8.21.6.02. Bústovnur, serforsorg (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268902 \h 49 8.21.6.03. Eldarøkt á Sandi (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268903 \h 49 8.21.6.04. Eldrarøkt (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268904 \h 50 8.21.6.07. Bjálvingarstuðul, hús hjá pensjónistum PAGEREF _Toc475268905 \h 54 8.21.6.10. Ansingarsamsýning (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268906 \h 55 8.21.6.13. Vardar íbúðir, rakstrarstudningur PAGEREF _Toc475268907 \h 55 8.21.6.16. Eldrasambýli (Løgujáttan) PAGEREF _Toc475268908 \h 56 8.21.6.17. Serflutningsskipan landsins PAGEREF _Toc475268909 \h 56 8.21.7. Sosialar skipanir PAGEREF _Toc475268910 \h 56 8.21.7.01. Vanlig forsorg (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268911 \h 56 8.21.7.07 Tiltøk fyri ung PAGEREF _Toc475268912 \h 60 8.21.8. Sosialar pensjónir PAGEREF _Toc475268913 \h 61 8.21.8.01. Fólkapensjón (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268914 \h 61 8.21.8.04. Avlamispensjón (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268915 \h 61 8.21.8.07. Einkjupensjón (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268916 \h 63 8.21.8.10. Einkjubarnastyrkur (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268917 \h 63 8.21.8.13. Viðbót til ávísar pensjónistar (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268918 \h 64 8.21.8.16. Nýggj pensjónsskipan (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268919 \h 65 8.21.9. Dagstovnar PAGEREF _Toc475268920 \h 66 8.21.9.01. Dagstovnar PAGEREF _Toc475268921 \h 66 8.21.9.04. Námsfrøðingar í framhaldsútbúgving (Rakstrarjáttan) PAGEREF _Toc475268922 \h 67 ÍBÚÐARMÁL PAGEREF _TOC475268923 \H 67 8.22.1. Ymsar útreiðslur PAGEREF _Toc475268924 \h 67 8.22.1.01. Rentustudningur til húsabygging (Lógarbundin játtan) PAGEREF _Toc475268925 \h 67 8.22.1.05. Íbúðargrunnurin, stovnsfæ PAGEREF _Toc475268926 \h 68 8.22.5. Lán, effektiv veðhald o.t. PAGEREF _Toc475268927 \h 68 8.22.5.01. Lán til Húsalánsgrunnin PAGEREF _Toc475268928 \h 68 FELAGSÚTREIÐSLUR 8.11.1. Fyrisiting 8.11.1.08. Almanna- og heilsumálastýrið (Rakstrarjáttan) Almanna- og heilsumálastýrið fyrisitur almannamál, heilsumál, íbúðarmál og javnstøðumál. Uppgávan hjá Almanna- og heilsumálastýrinum er: at ráðgeva landsstýrismanninum í almanna-, heilsu-, íbúðar- og javnstøðumálum, herundir at kanna, fyrireika og gera tilmælir, at tilevna lógaruppskot, kunngerðir og aðrar reglur, at veita stovnum og øðrum undir stýrinum ráð og vegleiðing at røkja umsitingarligar uppgávur fyri stovnar, sum ikki hava sjálvstøðuga umsiting, sum t.d. Almannastovuna, Landssjúkrahúsið, Serforsorgini og Heimarøktini. Vegna bygnaðarbroytingar har arbeitt verður við at minka um dupultfunktiónir, verða uppgávur og starvsfólk flutt úr Heimarøktini, Serforsorgini og Landssjúkrahúsinum í Almanna-og heilsumálastýrið. Ein partur av hesum uppgávum hava áður verið røktar av Føroya Gjaldstovu. Hetta merkir ein øking uppá 1.436 tkr. og ein tilsvarandi lækking fyri Heimarøktina/Serforsorgina og á Landssjúkrahúsinum uppá ávikavist 1.036 tkr. og 400 tkr. PRIVATEFrá Høvuðskonto kr. til Høvuðskonto 8.21.6.04.25. Heimarøktin 736.000 8.11.1.08 AHS 8.21.6.01. Serforsorgin 300.000 8.11.1.08 AHS 8.20.3.04. Landssjúkrahúsið 400.000 8.11.1.08 AHS Tilsamans1.436.000 Sundurgreinað ætlan Tús. Kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 2.677 4.041 14.549 19.152 16.152 16.152 Útreiðslur 2.677 4.131 14.549 19.152 16.152 16.152 Inntøkur - 90 - - - - 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 2.677 4.024 13.459 15.382 15.382 15.382 Útreiðslur 2.677 4.114 13.459 15.382 15.382 15.382 11. Lønir v.m. 2.164 2.916 10.595 12.271 12.271 12.271 14. Keyp av vørum og tænastum 371 768 2.821 3.068 3.068 3.608 15. Keyp av útbúnaði, netto 119 427 43 43 43 43 16. Leiga, viðlíkahald og skattir 12 - - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 3 2 - - - 54. Stuðul til annað virksemi 8 - - - - - Inntøkur - 90 - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. - 90 - - - - 21. Ráðgeving í sambandi við krígssiglara endurgj. Nettoútreiðsla - 2 - - - - Útreiðslur - 2 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 2 - - - - 22. Ráð og nevndir Nettoútreiðsla - - 290 370 370 370 Útreiðslur - - 290 370 370 370 54. Stuðul til annað virksemi - - 290 370 370 370 23. Granskingarætlanir Nettoútreiðsla - 15 - 400 400 400 Útreiðslur - 15 - 400 400 400 14. Keyp av vørum og tænastum - 15 - 400 400 400 24. Lønarskipan Nettoútreiðsla - - 800 3.000 - - Útreiðslur - - 800 3.000 - - 14. Keyp av vørum og tænastum - - 800 1.000 - - 15. Keyp av útbúnaði, netto - - - 2.000 - - Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 2 4 4 4 4 4 Onnur 5,0 8,0 30,25 35,75 35,75 35,75 Tal av fulltíðarstørvum 7,0 12,0 34,25 39,75 39,75 39,75 Lønarpartur (mió.kr.) 2,2 2,9 10,6 12,3 12,3 12,3 22. Ráð og nevndir Ráðið fyri Brekað Ráðið fyri Brekað, sum er ráðgevandi hjá landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum í viðurskiftum hjá brekaðum, verður valt fjórða hvørt ár, ella eftir at løgtingsval hevur verið. Ráðið hevur fimm limir, har fýra verða valdir eftir tilmæli frá MBF og ein eftir tilmæli frá Føroya Kommunufelag. Eldraráðið Eldraráðið er landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum ráðgevandi í málum viðvíkjandi eldri. Ráðið hevur m.a. til uppgávu at geva landsstýrismanninum ráð í øllum almennum málum, sum hava týdning fyri viðurskiftini hjá eldri borgarum í Føroyum. Landsstýrismaðurin velur fimm limir í ráðið. Fýra limir verða valdir eftir tilmæli frá Landsfelag Pensjónistanna og 1 limur verður valdur eftir tilmæli frá Føroya Kommunufelag. Ráðið verður valt fjórða hvørt ár, ella eftir at løgtingsval hevur verið. Sjúkrahúsráð Fyri hvørt sjúkrahús velur landsstýrismaðurin í heilsumálum eitt fimm-manna sjúkrahúsráð, at ráðgeva sær í sjúkrahúsmálum, (kunngerð nr. 124 frá 23. oktober 1996). Teir fimm limirnir verða valdir m.a. eftir uppskoti frá feløgum og áhugabólkum. Sjúkrahúsráðini verða tilnevnd fjórða hvørt ár ella eftir hvørt løgtingsval. Vísindasiðsemisnevndin Í 1986 varð sett á stovn ein Siðsemisnevnd. Landsstýrið valdi í hesa nevnd tríggjar limir og Læknafelagið valdi tríggjar limir. Uppgávan hjá nevndini er, at meta um og geva loyvi til at seta granskingarverkætlanir í verk í Føroyum. Nevndararbeiðið hevur verið ólønt, men aftaná at lóg um Vísindasiðsemisnevnd, sí niðanfyri, varð samtykt í løgtinginum í seinastu tingsetu, avgjørdi landsstýrismaðurin at geva nevndarlimunum samsýning. Upphæddin verður givin til fundarpening til Siðsemisnevndina, skrivara, tilfar til arbeiði nevndarinnar og luttøku á fundum við høvuðsvísindasiðsemisnevndina í Danmark o.a. nevndarvirksemi. Lógargrundarlagið fyri Vísindasiðsemisnevndini er "Helsinki deklaratióninin II" og "Lov om videnskabsetisk komitésystem og behandling af biomedicinske forskningsprojekter", sum varð samtykt í løgtinginum í tingsetuni 1998/99. Væntandi verður lógin sett í gildi fyri Føroyar av donsku myndugleikunum í 1999. Tá ið nýggja lógin verður sett í gildi verður neyðugt at velja nevndina av nýggjum. Sambært lógini skal landsstýrismaðurin velja fýra limir í nevndina, og Læknafelagið skal velja tríggjar limir. Nevndin verður vald fyri 4 ár í senn, svarandi til løgtingstíðarskeiðið. 23. Granskingarætlan Í sambandi við viðgerð av umsókn um gengransking hevur Siðsemisnevndin mælt til, at um verkætlanin skal setast í verk í Føroyum, er tað neyðugt við eini molekylærbiologiskari starvsstovu, ið kann nýtast í sambandi við allar granskingarætlanir, ið eru góðkendar av Siðsemisnevndini, einum biobanka til tess at loyva goymslu av øllum blóði og vevnaðarroyndum undir hóskiliga skipaðum viðurskiftum og einari databasu við persónligum upplýsingum. Fyri at byrja uppá hesa ætlan verður ein minni játtan svarandi til 400.000 kr. sett av. Landsstýrismaðurin metir at tað er umráðandi, at vísindalig gransking kann fara fram innan heilsuverkið, undir so tryggum karmum sum møguligt 24. Lønarverkætlan Føroya Gjaldstova er farin undir eina lønarverkætlan við tí endamáli, at allar almennar lønir skulu útgjaldast gjøgnum eina sentrala lønarskipan, ið Føroya Gjaldstova skal umsita. Tí desentrala partinum skal Almanna- og heilsumálastýrið sjálvt standa fyri at gera og umsita. Skipaninar innan almanna- og heilsuverkið eru rættiliga kompliseraðar, tí bróðurparturin av teimum, ið fáa løn, arbeiða í skiftandi vaktum. Lønarskipanin umfatar tí umframt lønarútrokning í samband við útgjalding eisini skipanir til arbeiðstilrættalegging, vaktarskráseting, tímafráboðan, avspákingarforsagnir og játtanareftirlit. Nýggja skipanin skal ætlandi viðføra eina neyvari fíggjarstýring á lønútgjaldingunum. Almanna- og heilsumálastýrið hevur kannað eina slíka skipan, og verkætlanin fer at kosta umleið 6 mió. kr. Tað eru umleið 2.500 fólk í almanna- og heilsuverkinum, ið fáa løn útgoldna gjøgnum hesar skipanir eftir umleið 25 sáttmálum. 8.11.1.10. Flyting av Almanna- og heilsumálastýrinum (Løgujáttan) Umvælingin av bygningi B75 er ikki liðug, men ongin játtan verður sett av ár 2000. Neyðugt verður í nærmastu framtíð at skifta elevatorin út vegna myndugleikakrøv. Somuleiðis treingir bygningurin til at verða klæddur uttan. Harumframt verður neyðugt at ístandseta tær hæddir, ið eftir eru og sum verandi játtanir ikki hava strekt til. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan - 3.616 2.800 - 2.800 2.800 10. Flyting Útreiðslur - 3.616 2.800 - 2.800 2.800 14. Keyp av vørum og tænastum - 185 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto - 181 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - 3.250 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla - - 2.800 - 2.800 2.800 8.11.1.18. Viðlíkahald (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. Kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 5.951 7.589 - - - - Útreiðslur 5.951 7.589 - - - - 20. Viðlíkahald Nettoútreiðsla 5.951 7.589 - - - - Útreiðslur 5.951 7.589 14. Keyp av vørum og tænastum 1.341 52 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 234 - - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 4.155 -63 - - - - 71. Innannh. flyt. millum almennar stovnar 222 7.600 - - - - 8.11.1.22. Javnstøðunevndin (Rakstrarjáttan) Lógin um javnstøðu millum kvinnur og menn kom í gildið í 1994. Sambært lógini skal ein javnstøðunevnd veljast, sum hevur 5 limir. Nevndin: hevur eftirlit við, at lógin verður hildin, er ráðgevi hjá myndugleikum, stovnum, feløgum og einstaklingum í javnstøðuspurningum, gevur tilmæli í javnstøðumálum. Javnstøðunevndin verður vald fjórða hvørt ár ella eftir løgtingsval hevur verið. Javnstøðunevndin hevur fram til ár 1999 havt sína egnu skrivstovu, men frá 1. mai 1999 tók Almanna- og heilsumálastýrið skrivstovuuppgávurnar inn í stýrið, sum eina eitt ára royndarskipan. Avgjørt er, at royndarskipanin skal halda áfram eitt ár afturat, áðrenn endalig støða verður tikin; tí enn er ov stutt tíð fráliðin til at kunna meta um, hvussu royndarskipanin virkar. Í hesum sambandi er eitt skrivstovufólk sett í hálvtíðarstarv at taka sær av umsitingarligu uppgávunum hjá javnstøðunevndini, so endamálið sambært lógini verður rokkið. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 139 180 250 265 265 265 Útreiðslur 139 180 250 265 265 265 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 139 180 250 265 265 265 Útreiðslur 139 180 250 265 265 265 11. Lønir v.m. 49 47 200 208 208 208 14. Keyp av vørum og tænastum 71 121 50 57 57 57 15. Keyp av útbúnaði, netto 7 - - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 12 12 - - - - HEILSUMÁL 8.20.1. Fyribyrging 8.20.1.04. Upplýsing og ráðgeving (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 1.077 910 1.097 1.205 1.205 1.205 Útreiðslur 1.053 910 1.097 1.205 1.205 1.205 Inntøkur -24 - - - - - 20. Rúsdrekka- og narkotikaráðið Nettoútreiðsla 101 103 87 48 48 48 Útreiðslur 77 103 87 48 48 48 14. Keyp av vørum og tænastum 69 83 51 13 13 13 15. Keyp av útbúnaði, netto - - 35 10 10 10 16. Leiga, viðlíkahald og skattir 1 - 1 1 1 1 54. Stuðul til annað virksemi 7 20 - - - - 71. Innanh. flyt.millum almennar stovn. - - - 24 24 24 Inntøkur -24 - - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovnar -24 - - - - - 21. Upplýsing móti rúsdrekkamisnýtslu Nettoútreiðsla 380 405 415 436 436 436 Útreiðslur 380 405 415 436 436 436 11. Lønir v.m. 26 22 50 50 50 50 14. Keyp av vørum og tænastum 302 311 340 360 360 360 15. Keyp av útbúnaði, netto 3 39 25 26 26 26 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 13 17 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 35 16 - - - - 22. Ráðgeving í rúsdrekkaspurningum Nettoútreiðsla 355 311 308 316 316 316 Útreiðslur 355 311 308 316 316 316 11. Lønir v.m. 258 250 263 274 274 274 14. Keyp av vørum og tænastum 62 20 7 7 7 7 15. Keyp av útbúnaði, netto 1 - - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 35 41 38 35 35 35 23. Tubbaksráðið Nettoútreiðsla 50 49 45 165 165 165 Útreiðsla 50 49 45 165 165 165 11. Lønir v.m. 0 - 10 40 40 40 14. Keyp av vørum og tænastum 50 49 35 125 125 125 24. AIDS-ráðið Nettoútreiðsla 191 42 242 240 240 240 Útreiðslur 191 42 242 240 240 240 11. Lønir v.m. 55 27 10 21 21 21 14. Keyp av vørum og tænastum 74 7 232 219 219 219 15. Keyp av útbúnaði, netto 2 - - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 14 14 - - -- - 54. Stuðul til annað virksemi 46 -6 - - - - Játtanin umfatar trý ráð. Tey eru Rúsdrekka- og Narkotikaráðið, Tubbaksráðið og AIDS-ráðið. Hesi ráð eru øll ráðgevandi hjá landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum og verða vald fyri eitt fýra ára skeið í senn. 20. Rúsdrekka- og Narkotikaráðið Rúsdrekka- og Narkotikaráðið virkar fyri at fyribyrgja rúsdrekka- og narkotikamisnýtslu. Útreiðslur í sambandi við virksemi ráðsins verða nýttar sambært kunngerð nr. 133 frá 25.10.90 um Rúsdrekka- og Narkotikaráðið. Ráðið varð stovnað í 1990, og í ráðnum eru átta limir, sum landsstýrismaðurin velur. 21. Upplýsing móti rúsdrekkamisnýtslu Upphæddin er til upplýsandi virksemi hjá Rúsdrekka- og Narkotikaráðnum. 22. Ráðgeving í rúsevnisspurningum Játtanin er til lønarútreiðslur og skrivstovurakstur til ráðgevan hjá Rúsdrekka- og Narkotikaráðnum. 23. Tubbaksráð Sambært Ll. nr. 94 frá 04.10.84 um tiltøk til at minka um tubbaksnýtsluna, tilnevnir landsstýrismaðurin eitt ráð við trimum limum til at geva sær ráð og tilmæli í tubbaksnýtsluspurningum. 24. AIDS-ráðið Upphæddin til AIDS-ráðið er til at reka ráðsarbeiðið. Uppgávan hjá AIDS-ráðnum er at upplýsa um fyribyrging av HIV-smittu og sjúkuni AIDS. Landsstýrismaðurin tilnevnir 5 limir í AIDS-ráðið. Framtíðarætlan Almanna- og heilsumálastýrið arbeiðir við einum uppskoti til lóg um fyribyrgingarráð, sum skal leggjast fyri løgtingið á heysti 1999. Ætlanin er at hava eitt fyribyrgingarráð heldur enn fleiri fyribyrgingarráð, sum nú er. Á hendan hátt skuldi verið lættari at raðfest tær fyribyrgingaruppgávur, sum liggja fyri framman. Við einum ráði er lættari at umstilla virksemi, um so er, at tørvurin á fyribyrging er størri á einum øki enn á øðrum. Og við einum fyribyrgingarráði ber til at leggja eina miðvísa ætlan til tað at bøta um fólkaheilsuna yvirhøvur. Ætlanin er at skipa hetta ráð, sum eitt fakráð, tvs. at tað bert sita fakfólk í hesum ráði. Hetta er gjørt út frá tí hugsan, at eitt tílíkt ráð í størri mun vil vera ført fyri at meta um, hvar tørvurin á fyribyrging er størstur. Ætlanin er, at 7 limir skulu vera í ráðnum. 8.20.1.07. Tiltøk móti rúsdrekkamisnýtslu Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum játtar á hvørjum ári feløgum stuðul til upplýsandi og fyribyrgjandi virksemi ímóti rúsdrekkamisnýtslu. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 400 510 600 600 600 600 01. Stuðul Útreiðslur 400 510 600 600 600 600 54. Stuðul til annað virksemi 400 510 600 600 600 600 8.20.1.10. Koppsetingar (Lógarbundin játtan) Eftir hesum reglum fáa øll, sum eru umfatað av lógini, tilboð um ókeypis koppseting ímóti ávísum sjúkum. Talan er fyrst og fremst um børn og ung undir 18 ár. Haraftrat kunnu allar kvinnur yvir 12 ár verða koppsettar ímóti reydlingum. Tær sjúkur, sum koppsett verður ímóti, eru kikhosti, difteri, stívkrampi, polio, meslingar, reydlingar og fárasjúka. Børn undir 6 ár kunnu harafturat verða koppsett ímóti Hæmophilus influensu, typu b. Lógargrundarlagið fyri koppsetingum er A. nr. 17 frá 16. jan. 1981 um "ikrafttræden på Færøerne af lov om tilbud om gratis vaccination mod visse sygdomme" sum broytt við A. nr. 845 frá 18. des. 1987; B. nr. 634 frá 5. juli 1994 um "gratis vaccination mod visse smitsomme sygdomme" og "vejledning om gratis vaccination mod visse sygdomme m.v.", sum var sett í gildi í Føroyum 31. jan. 1997. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.534 1.391 1.650 1.600 1.600 1.600 01. Koppsetingar Útreiðslur 1.534 1.391 1.650 1.600 1.600 1.600 14. Keyp av vørum og tænastum 1.144 828 1.200 1.000 1.000 1.000 52. Tilskot til einstaklingar 390 563 450 600 600 600 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Koppsetingar 1.391 1.650 1.600 1.600 1.600 B: Virksemi (tal) 1.1 Koppsetingar (fólk) 9.663 9.663 9.663 9.663 9.663 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.2 Koppsetingar (miðalkostnaður) 144 171 166 166 166 8.20.1.13. Upplýsing um gitnaðarfyribyrging (Lógarbundin játtan) Eftir hesari skipanini ber landskassin útreiðslurnar av, at ókeypis vegleiðing um gitnaðarfyribyrging kann verða givin hjá kommunulæknunum. Játtanin verður nýtt til samsýningar til kommunulæknarnar fyri, at hesir skulu geva fólki ókeypis upplýsingar um ymiskar hættir til gitnaðarfyribyrging. Samsýningarnar verða javnaðar eftir donskum reglum. Lógargrundarlagið fyri gitnaðarfyribyrging er A. nr. 643 frá 9. des. 1982 um "ikrafttræden på Færøerne af lov om svangerskabshygiejne og fødselshjælp" sum broytt við A. nr. 845 frá 18. des. 1987 og A. nr. 543 frá 30. jun. 1993; kunngerð nr. 96 frá 26. nov. 1987 um "Vejledende retningslinier for oplysningsvirksomhed om svangerskabsforebyggende metoder". Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 323 266 400 300 300 300 01. Gitnaðarfyribyrging Útreiðslur 323 266 400 300 300 300 52. Tilskot til einstaklingar 323 266 400 300 300 300 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 323 266 400 300 300 300 1. Framhald. fyrib. - 164 250 175 175 175 2. 1. Fyribyrgjandi - 75 100 75 75 75 3. Gitnaðarfyribyrging - 27 50 50 50 50 B: Virksemi (tal) - 1.985 1.985 1.985 1.985 1.985 1. Framhald. fyrib. - 1.383 1.383 1.383 1.383 1.383 2. 1. Fyribyrgjandi - 486 486 486 486 486 3. Gitnaðarfyribyrging - 116 116 116 116 116 C: Eindarkostnaður (kr.) - 134 202 151 151 151 1. Framhald. fyrib (miðalkostnaður) - 119 181 127 127 127 2. 1. Fyribyrgjandi (miðalkostnaður) - 154 206 154 154 154 3. Gitnaðarfyribyrging (miðalkostnaður) - 233 431 431 431 431 8.20.1.16. Heilsukanningar av barnakonum (Lógarbundin játtan) Eftir hesi skipan hava kvinnur, sum eru við barn rætt til eitt ávíst tal av ókeypis læknakanningum í sambandi við viðgongutíðina. Henda játtan verður nýtt til keyp av ymiskum vørum og tænastum (uml. 20 %) og annars til samsýningar til kommunulæknar fyri at veita barnakonunum hesar kanningar ókeypis. Hesar samsýningar verða javnaðar eftir donskum reglum. Lógargrundarlagið fyri heilsukanningum av barnakonum finst í A. nr. 643 frá 9. des. 1982 um "ikrafttræden på Færøerne af lov om svangerskabshygiejne og fødselshjælp" við seinni broytingum. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 461 452 540 500 500 500 01. Heilsukanning Útreiðslur 461 452 540 500 500 500 14. Keyp av vørum og tænastum 116 131 120 150 150 150 52. Tilskot til einstaklingar 344 321 420 350 350 350 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Heilsukanningar 452 540 500 500 500 B: Virksemi (tal) 1.1 Heilsukanningar (tal) 2.249 2.249 2.249 2.249 2.249 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.2 Heilsukanningar (miðalkostnaður) 201 240 222 222 222 8.20.1.19. Læknakanningar av børnum (Lógarbundin játtan) Eftir hesari skipanini hava øll børn undir skúlaaldri rætt til eitt ávíst tal av ókeypis barnakanningum. Kanningarnar verða gjørdar av kommunulæknunum. Talan er um eina lógarbundna játtan. Av samlaðu upphæddini rinda kommununar helvtina aftur til landskassan, sum leggur peningin út fyri kommununar part. Væntast kann, at fíggjarligi tørvurin til hesa tænastuna veksur komandi árini, nú tá ið tilflytingin til landið og harvið eisini barnatalið aftur er farið at vaksa. Mest sum øll henda játtanin verður nýtt til samsýningar til kommunulæknarnar fyri at veita hesa tænastu til børnini. Hesar samsýningar verða javnaðar eftir donskum reglum. Lógargrundarlagið fyri læknakanningunum av børnum finst í L. nr. 236 frá 30. apr. 1946 um "Lægeundersøgelser af børn", B. nr. 576 frá 10. des. 1981 og "vejledning i forebyggende helbredsundersøgelse for børn" sum var sett í gildi í Føroyum 31. jan. 1997. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 698 720 800 800 800 800 Inntøkujáttan 698 361 400 400 400 400 01. Læknakanning av børnum Útreiðslur 698 720 800 800 800 800 14. Keyp av vørum og tænastum 3 82 5 100 100 100 52. Tilskot til einstaklingar 694 638 795 700 700 700 Inntøkur 698 361 400 400 400 400 77. Flyting frá kommunum 698 361 400 400 400 400 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Læknakanningar 720 800 800 800 800 B: Virksemi (tal) 1.1 Læknakanningar (tal) 4.279 4.279 4.279 4.279 4.279 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.2 Læknakanningar (miðalkostnaður) 168 187 187 187 187 8.20.2. Heilsutænastur 8.20.2.01. Sjúkrakassar Sjúkrakassarnir hava um hendi sjúkratrygging, (í sambandi við læknaviðgerð, heilivág o.t.). Almannastovan hevur eftirlit við sjúkrakassunum. Landskassastudningurin verður veittur við heimild í Lbkg. nr. 514 frá 21. juli 1989 um almenna sjúkratrygging í Føroyum, seinast broytt við Ll. nr. 153 frá 4. desember 1997, og Ll. nr. 115 frá 21. mai 1993 um útreiðslur sjúkrakassanna til heilivág og afturbering landskassans við seinni broytingum. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 15.002 16.446 17.190 19.981 19.981 19.981 01. Stuðul Útreiðslur 15.002 16.446 17.190 19.981 19.981 19.981 52. Tilskot til einstaklingar - - 17.190 19.981 19.981 19.981 54. Stuðul til annað virksemi 15.002 16.446 - - - - Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Stuðul til sjúkrakassar 16.446 17.190 19.981 19.981 19.981 B: Virksemi (tal) 1.1 Limir 32.281 32.281 32.281 32.281 32.281 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.2 Miðalstudningur úr landskassanum til hvønn limin 509 533 619 619 619 8.20.2.04. Kommunulæknaskipanin (Rakstrarjáttan) Í Føroyum eru 11 læknadømi og 28 kommunulæknastørv. Arbeiðsuppgávan hjá einum kommunulækna er vanlig læknahjálp í starvsøkinum og aðrar almennar, lógarbundnar uppgávur, so sum at koppseta børn og at kanna heilsustøðuna hjá teimum. Játtanin verður so gott sum øll nýtt til lønir. Talan er um eina fasta grundløn, sum verður goldin kommunulæknunum. Lógargrundarlagið undir kommunulæknaskipanini er Ll. nr. 28 frá 23. apríl 1999. Hendan nýggja lógin broytir skipanina nakað, og væntast má, at kommunulæknaskipanin gerst eitt sindur dýrari enn frammanundan. Eftir nýggju skipanini er eitt ráð ( Ráðið fyri kommunulæknaskipanina ) sett, sum skal taka sær av ymiskum uppgávum. T.d. skal ráðið gera tilmæli til landsstýrismannin viðvíkjandi setan av kommunulæknum, tilmæli til reglur um støði á viðtaluhølum og tólum, eins og tilmæli um reglur fyri rakstur og viðlíkahald av hølum og tólum. Haraftrat skal ráðið eisini gera tilmæli um møguligar broytingar av skipanini. Landsstýrismaðurin kann eisini áleggja ráðnum aðrar uppgávur. Hetta ráðið er mannað við trimum umboðum fyri kommunulæknarnar, tveimum fyri kommunurnar, einum fyri sjúkrakassarnar og einum umboði fyri Almanna- og heilsumálastýrið. Limirnir verða valdir fyri fýra ár í senn. Sambært Ll. nr. 56 frá 17. des. 1952 um "býti av Føroya parti av løn kommunulækna" rindar landskassin 75 % av lønini av føstu grundlønini hjá kommunulæknunum, og kommunurnar rinda hini 25 %. Setanarsáttmálar skulu gerast millum kommunulæknarnar og Almanna- og heilsumálastýrið. Nýggjar samráðingar um lønarviðurskifti o.a. skulu vera á heysti 1999. Trupult hevur verið at fáa sett læknar í øll størvini. Skipanin við avloysarum hevur víst seg at vera so mikið dýr, at hon svarar til uml. tvey føst størv. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 2.891 2.872 3.092 4.324 4.324 4.324 Útreiðslur 3.763 3.747 4.050 5.634 5.634 5.634 Inntøkur 872 874 958 1.310 1.310 1.310 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 2.891 2.872 3.092 4.324 4.324 4.324 Útreiðslur 3.763 3.747 4.050 5.634 5.634 5.634 11. Lønir v.m. 3.481 3.496 3.750 5.238 5.238 5.238 14. Keyp av vørum og tænastum 282 230 300 396 396 396 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 0 20 - - - - Inntøkur 872 874 958 1.310 1.310 1.310 77. Flyting frá kommunum 872 874 958 1.310 1.310 1.310 8.20.2.07. Skúlalæknaskipanin (Rakstrarjáttan) Í Føroyum eru 11 læknadømi. Ein skúlalækni eigur at vera í hvørjum læknadømi, og røkja kommunulæknarnir hesi størv. Harumframt eru heilsusystrar og skúlaheilsusystrar. Arbeiðsuppgávan hjá einum skúlalækna er fyribyrgjandi heilsukanning av øllum børnum í 1. - 9. flokki umframt at hava eftirlit við heilsustøðuni í skúlunum. Kommunan útvegar hølir til skúlalæknaskipanina. Lógargrundarlagið fyri skúlalæknaskipanini er A. nr. 16 frá 16. jan. 1981 um "ikrafttræden på Færøerne af lov om skolelægeordning" við seinni broytingum og B.nr. 240 frá 30. apr. 1986 um "skolelægeordning på Færøerne" við seinni broytingum. Sum er, eru bert fá av skúlalæknastørvunum sett. Setanarviðurskiftini eru ógreið. Spurningurin um setanarviðurskiftini verður tikin upp, tá setanarsáttmálarnir ímillum kommunulæknar og Almanna- og heilsumálastýrið eru komnir uppá pláss. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 183 110 300 314 314 314 Útreiðslur 183 110 300 314 314 314 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 183 110 300 314 314 314 Útreiðslur 183 110 300 314 314 314 11. Lønir v.m. 176 110 300 314 314 314 14. Keyp av vørum og tænastum 7 - - - - - 8.20.2.08. Apoteksverkið (Landsfyritøka) Apoteksverkið er stovnur undir Almanna- og heilsumálastýrinum, og fevnir um Tjaldurs Apotek, Norðoya Apotek, Suðuroyar Apotek, Landsapotekaraembætið og Apoteksgrunnin. Apoteksverk Føroya hevur einkarætt at framleiða, flyta inn, flýggja út, hava á goymslu, handla við og pakka heilivág, uttan so at annað er ásett í apotekslógini ella reglum við heimild í apotekslógini. Apoteksgrunnurin, landsapotekarin og apotekini eru sambært apotekslógini ein "búskaparlig eind". Høvuðsuppgávan hjá landsapotekaranum er at hava eftirlit við tí heilivági v.m., sum verður innfluttur, seldur ella framleiddur í Føroyum. Apoteksgrunnurin, sum sambært apotekslógini eigur vørugoymslurnar, innbúgv og føstu ognir apoteksverksins, hevur til endamáls at fíggja apoteksverkið, og avlop frá apoteksrakstrinum fellur til grunnin. Lógargrundarlagið undir Apoteksverkinum er "Ll. nr. 104 frá 5. september 1988 um apoteksverkið og heilivág" við seinni broytingum (apotekslógin), umframt kunngerðir givnar við heimild í apotekslógini. Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum viðgerð í løtuni spurningin um fíggjar- og rættarstøðu apoteksverksins, sum almennur stovnur, við serligum atliti til Apoteksgrunnin. Miðað verður eftir sum skjótast at fáa formligu viðurskiftini hesum viðvíkjandi í fasta legu. Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum hevur eisini sett sær fyri at kanna fyrimunir og vansar við at umskipa Apoteksverk Føroya til alment partafelag ella heilt at privatisera tað. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan - - - 0 0 0 Útreiðslur - - - 102.736 102.736 102.736 Inntøkur - - - 102.736 102.736 102.736 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla - - - 0 0 0 Útreiðslur - - - 102.736 102.736 102.336 11. Lønir v.m. - - - 19.634 19.634 19.634 14. Keyp av vørum og tænastum - - - 74.367 74.367 74.367 15. Keyp av útbúnaði, netto - - - 6.642 6.642 6.642 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - - - 2.093 2.093 2.093 17. Avskrivingar o.a. - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur - - - Inntøkur - - - 102.736 102.736 102.736 21. Søla av vørum og tænastum - - - 101.000 101.000 101.000 29. Ymsar rakstrarinntøkur - - - 93 93 93 67. Rentuinntøkur og vinningsbýti - - - 1.643 1.643 1.643 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 61 61 62 62 62 62 Tal av fulltíðarstørvum 61 61 62 62 62 62 Lønarpartur (mió. kr.) 15,9 16,6 17,4 19,6 19,6 19,6 8.20.3. Sjúkrahúsverkið v.m. Sjúkrahúsverkið fevnir um: Landssjúkrahúsið, Klaksvíkar Sjúkrahús, Suðuroyar Sjúkrahús, Hotel Tórshavn, Deildin fyri Arbeiðs- og almannaheilsu og annað. Rakstrarútreiðslurnar fevna eisini um útreiðslur til serviðgerð uttanlands, serliga á Ríkissjúkrahúsinum. Lógargrundarlagið fyri sjúkrahúsverkinum er Ll. nr. 89 frá 4. juni 1996, "um Sjúkrahúsverk Føroya". Uppgávurnar hjá sjúkrahúsverkinum eru ikki neyvt ásettar í sjúkrahúslógini, men sjúkrahúsverkið átekur sær serkanningar, viðgerðir og røkt av bæði likamliga og sálarliga sjúkum fólki. 8.20.3.01. Sjúkrahússtjórin (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan -43 -57 - - - - Útreiðslur 1.168 1.217 - - - - Inntøkur 1.210 1.274 - - - - 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla -43 -56 - - - - Útreiðslur 1.168 1.217 - - - - 11. Lønir v.m. 856 890 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 269 283 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 43 41 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 0 4 - - - - Inntøkur 1.210 1.274 - - - - 76 Innanh. flyt. millum almennar stovn. 1.210 1.274 - - - - 8.20.3.04. Landssjúkrahúsið (Rakstrarjáttan) Landssjúkrahúsið hevur 235 seingjarpláss. Á sjúkrahúsinum eru: skurðdeild, heiliráðdeild, psykiatrisk deild og røntgendeild, eygnadeild, oyrnadeild, patologisk deild og tannlæknadeild. Konsulentavtala er gjørd í onkologi, patologi, nefrologi, mikrobiologi, kliniskari kemi, barnapsykiatri, barnaneurologi, barnaortopedkirurgi, neurologi og dermatologi. Umframt at veita tænastur til sjúklingar, hevur Landssjúkrahúsið eisini eina útbúgvingaruppgávu at røkja, serliga av sjúkrasystralesandi og sum útbúgvingarstað fyri læknar eftir loknan lestur. Í játtanini til Landssjúkrahúsið liggur raksturin av Sjúkrasystraskúla Føroya. Ætlanin er at flyta Sjúkrasystraskúla Føroya til Undirvísingar- og mentamálastýrið. Løgtingið heitti í farnu tingsetu á landsstýrismannin í heilsumálum um at uppprioritera serkøna ráðgeving til kvinnur í samband við fosturtøku. Landsstýrismaðurin hevur tikið avgerð um, at kvinnur sum av kommunulækna verða vístar til fosturtøku á sjúkrahúsinum, skulu hava møguleika fyri at fáa vegleiðing frá sosialráðgeva, psykologi, serlækna og presti. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 213.334 221.882 219.877 232.176 232.176 232.176 Útreiðslur 229.657 237.796 235.075 247.425 247.425 247.425 Inntøkur 16.323 15.914 15.198 15.249 15.249 15.249 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 213.334 221.882 215.077 232.176 232.176 232.176 Útreiðslur 229.657 237.796 230.275 247.425 247.425 247.425 11. Lønir v.m. 166.318 171.177 179.837 193.863 193.863 193.863 14. Keyp av vørum og tænastum 52.321 54.437 41.425 44.369 44.369 44.369 15. Keyp av útbúnaði, netto 4.212 3.984 3.555 3.626 3.626 3.626 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 947 2.001 4.670 4.763 4.763 4.763 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 702 617 763 778 778 778 52. Tilskot til einstaklingar 4.187 4.559 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 25 25 25 26 26 26 57. Rentuútreiðslur o.a. 13 4 - - - - 71. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 932 992 - - - - Inntøkur 16.323 15.914 15.198 15.249 15.249 15.249 21. Søla av vørum og tænastum 11.016 11.601 11.529 11.529 11.529 11.529 29. Ymsar rakstrarútreiðslur 1.388 298 158 158 158 158 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 3.919 4.015 3.511 3.562 3.562 3.562 21. Eldrarøkt, eldrabústaðir Nettoútreiðsla - - 4.800 - - - Útreiðslur - - 4.800 - - - 11. Lønir v.m. - - 4.000 - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - - 800 - - - Viðmerking: undirkonto 21 eldrarøkt, eldrabústaðir eru lagdar undir konto 20 vanligt virksemi frá ár 2000. Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 33,9 33,9 34,4 34,4 34,4 34,4 Onnur 610,8 652,9 652,9 647,9 647,9 647,9 Tal av fulltíðarstørvum 644,7 686,8 687,3 682,3 682,3 682,3 Lønarpartur (mió.kr.) 166,3 171,3 183,8 193,9 193,9 193,9 Medicoteknisk tól (Løgujáttan) Endurnýgging av tólum Tólútbúnaðurin hjá Landssjúkrahúsinum er gamal og niðurslitin, og treingir harðliga til at verða endurnýggjaður. Í ætlanini er mett, at neyðugt verður at nýta 10,0 mió.kr. v. mvg og 8,0 miókr. u. mvg um árið til endamálið. Miðað verður ímóti at samskipa íløgurnar til tól á øllum trimum sjúkrahúsum. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan - - - 3.900 3.900 3.900 10. Løgujáttan Útreiðslur - - - 3.900 3.900 3.900 32. Útvegan av løgu v.m. - - - 3.900 3.900 3.900 8.20.3.07. Landssjúkrahúsið, umbygging (Løgujáttan) Játtanin er frá ár 2000 løgd saman við játtanini til Landssjúkrahúsið útbygging undir 8.20.3.08. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 4.048 6.089 3.200 - - - Inntøkujáttan - 5.000 - - - - 10. Landssjúkrahúsið Útreiðslur 4.048 6.089 3.200 - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 35 497 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 106 872 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 129 4.720 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla 3.778 - 3.200 - - - Inntøkur - 5.000 - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. - 5.000 - - - - 8.20.3.08. Landssjúkrahúsið, útbygging (Løgujáttan) Íløguætlan fram til ár 2010 Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum hevur sett fram ynski um at fáa eina ætlan fyri tær neyðugu íløgurnar á Landssjúkrahúsinum tey komandi árini. Kostnaðarmetingar eru gjørdar fyri útbyggingina og umbyggingina í verandi bygningum, ið er ein avleiðing av útbyggingarætlanini. Út-og umbyggingin av Landssjúkrahúsinum Kostnaðurin fyri samlaðu útbyggingina og samanbyggingina við verandi sjúkrahús er mettur til 153,6 mió. kr. v. mvg og 122,9 mió. kr. u.mvg. Fyri at geva rúm fyri neyðugum íløgum, er roknað við, at arbeiðið verður liðugt ultimo ár 2003, hóast ynskiligt hevði verið at stytt byggitíðina við hálvum øðrum ári, soleiðis at arbeiðið varð liðugt medio ár 2002. Kostnaðurin fyri umbyggingina í verandi bygningum er mett til 55,0 mió. kr. v. mvg. og 44,0 mió.kr. u.mvg. Roknað verður við, at tað arbeiði er liðugt í seinasta lagi ultimo ár 2006. Tilsamans er mett, at samlaða byggiætlanin fyri Landssjúkrahúsið fer at kosta 208,6 mió.kr. v. mvg og 166,9 mió.kr. u. mvg. Umvæling av B-bygninginum Tað hevur leingi verið kent, og grundaður mistanki hevur verið um, at bygningarnir, ið hoyra til Landssjúkrahúsið, eru í ringum standi. Byrjað varð at umvæla nakað fyri 13 árum síðani, men hetta arbeiðið steðgaði upp vegna væntandi pening. Ein kanning varð sett í verk í fjør av B-bygninginum, og úrslitið av hesi kanning váttaði henda mistanka. Bæði sjálvur bygningurin og installatiónirnar krevja stórar ábøtur, nakrar so álvarsligar, at okkurt má gerast heilt skjótt. Ætlanin var at byrja í ár 2000, og hildið áfram øll árini fram til ár 2006, tá alt arbeiðið skuldi verði liðugt. Umvælingin av B-bygninginum er mett til íalt 55,0 mió. kr. v. mvg. og 44,0 mió.kr. u.mvg. Eingin játtan er sett av til endamálið fyri ár 2000. Umvæling av øðrum bygningum Allir hinir bygningarnir verða í løtuni kannaðir, og áðrenn nakað úrslit fyriliggur, er trupult at meta um kostnaðin av at seta teir í stand. Leysliga mett, verður samlaði kostnaðurin um 167,0 mió. kr. v. mvg. og 133, 6 mió.kr. u.mvg. Roknast má við, at nakrar av umvælingunum eru rættiliga átrokandi, og tí má ikki ov long tíð ganga, áðrenn farið verður undir hetta arbeiðið. Eftir ætlanini verður byrjað í ár 2003, og hildið verður áfram øll árini fram til ár 2010, tá alt arbeiðið er liðugt. Viðlíkahald Roknast má við einum munandi viðlíkahaldsarbeiði, so bygningarnir ikki forfella uppaftur meira. Eisini má roknast við einum vælskipaðum viðlíkahaldsarbeiði, eftir at bygningarnir eru umvældir, soleiðis at tað ikki aftur verður komið í somu støðu, sum nú. Leysliga mett kann roknast við, at viðlíkahaldsarbeiðið tey komandi árini kemur at kosta umleið 12,0 mió. kr. v. mvg. og 9,6 mió.kr. v. mvg. um árið. Ongin serstøk játtan er sett av til endamálið. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan - 4.107 11.200 10.000 46.000 36.000 10. Landssjúkrahúsið Útreiðslur - 4.107 11.200 10.000 46.000 36.000 14. Keyp av vørum og tænastum - 86 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto - 234 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - 47 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur - -16 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla - 3.755 11.200 10.000 46.000 36.000 8.20.3.10. Klaksvíkar Sjúkrahús (Rakstrarjáttan) Klaksvíkar Sjúkrahús er eitt blandað sjúkrahús við eini skurð- og eini heiliráðdeild. Á Klaksvíkar Sjúkrahúsi er settur ein medisinskur yvirlækni, eingin kirurgiskur yvirlækni er settur. Sjúkrahúsið hevur 38 seingjarpláss. Á skurðdeildini eru 26 sengur og á heiliráðdeildini eru 12 sengur. Klaksvíkar Sjúkrahús hevur felags rakstur við Norðoya Røktarheim. Á røktarheiminum er pláss til 36 búfólk. Í 1998 fekk sjúkrahúsið telemedicinska útgerð til yvirvaking og er on-line skipan beinleiðis við B.8 á Landssjúkrahúsinum. Tann kirurgiska tænastan á Klaksvíkar Sjúkrahúsi verður í høvuðsheitum røkt av skurðlæknum frá Landssjúkrahúsinum. Harumframt kemur konsulentvitjan av røntgenlækna, sálarlækna, eygnalækna, oyrna-nasa- og hálslækna. Av og á eru serlæknavitjanir innanfyri aðrar greinar á sjúkrahúsinum, so sum urologi. Sjúkrahúsið hevur laboratoriuvirksemi í Gøtudali, har opið er 1 ferð um vikuna. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 37.076 40.459 38.845 40.671 40.671 40.671 Útreiðslur 50.338 54.721 52.186 54.196 54.196 54.196 Inntøkur 13.262 14.262 13.341 13.525 13.525 13.525 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 37.076 40.459 38.845 40.671 40.671 40.671 Útreiðslur 50.338 54.721 52.186 54.196 54.196 54.196 11. Lønir v.m. 37.524 38.732 40.171 41.908 41.908 41.908 14. Keyp av vørum og tænastum 10.125 11.561 9.900 9.947 9.947 9.947 15. Keyp av útbúnaði, netto 600 1.538 765 780 780 780 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 152 884 1.200 1.224 1.224 1.224 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 52 56 150 337 337 337 52. Tilskot til einstaklingur 1.348 1.284 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi - 4 - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 18 50 - - - - 71. Innanh. flyt. millum almennar stovn.- 520 611 - - - - Inntøkur 13.262 14.262 13.341 13.525 13.525 13.525 21. Søla av vørum og tænastum 675 832 700 700 700 700 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 12.587 13.430 12.641 12.825 12.825 12.825 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 3 2 2 2 2 2 Onnur 138,0 138,7 138,7 135,7 135,7 135,7 Tal av fulltíðarstørvum 141,0 140,7 140,7 137,7 137,7 137,7 Lønarpartur (mió.kr.) 37,5 38,7 40,2 41,9 41,9 41,9 8.20.3.15. Suðuroyar Sjúkrahús (Rakstrarjáttan) Suðuroyar Sjúkrahús er eitt blandað sjúkrahús við felags skurð- og heiliráðsdeild. Á Suðuroyar Sjúkrahúsi eru settir 2 kirurgiskir yvirlæknar. Suðuroyar Sjúkrahús er normerað til 30 seingjarpláss. Sjúkrahúsið hevur felags rakstur við Suðuroyar Ellis- & Røktarheim, ið hevur 30 búfólkapláss. Sjúkrahúsið hevur konsulenttænastu við oyrna-, eygna- og røntgendeildina á Landssjúkrahúsinum. Í 1997 fekk sjúkrahúsið telemedicinska útgerð til yvirvaking og er on-line skipan beinleiðis við B.8 á Landssjúkrahúsinum. Sjúkrahúsið hevur eisini laboratoriið í læknamiðstøðini í Vági, ið er opið 2 ferðir um vikuna, har møguleiki er hjá ambulantum sjúklingum at fáa tikið blóðroyndir v.m.. Arbeitt verður framímóti at fáa nýggja digitalskipan til røntgendeildina, so samband kann fáast beinleiðis millum tey 3 sjúkrahúsini. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 26.642 27.813 27.448 29.020 29.020 29.020 Útreiðslujáttan 37.249 39.208 38.382 40.107 40.107 40.107 Inntøkujáttan 10.607 11.395 10.934 11.087 11.087 11.087 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 26.642 27.813 27.448 29.020 29.020 29.020 Útreiðslur 37.249 39.208 38.382 40.107 40.107 40.107 11. Lønir o.a. 28.084 29.077 29.860 31.248 31.248 31,248 14. Keyp av vørum og tænastum 6.672 6.934 5.955 6.088 6.088 6.088 15. Keyp av útbúnaði, netto 919 1.385 1.165 1.188 1.188 1.188 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 787 837 1.135 1.158 1.158 1.158 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 35 36 267 425 425 425 52. Tilskot til einstaklingar 443 446 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 2 2 - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 1 0 - - - - 71. Innanh. flyt millum almennar stovn. 306 490 - - - - Inntøkur 10.607 11.395 10.934 11.087 11.087 11.087 21. Søla av vørum og tænastum 396 450 350 350 350 350 29. Ymsar rakstrarinntøkur 16 365 50 50 50 50 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 10.194 10.580 10.534 10.687 10.687 10.687 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 2 2 2 2 2 2 Onnur 106,5 106,5 106,5 103,5 103,5 103,5 Tal av fulltíðarstørvum 108,5 108,5 108,5 105,5 105,5 105,5 Lønarpartur (mió.kr.) 28,1 29,1 29,9 31,2 31,2 31,2 8.20.3.16. Suðuroyar Sjúkrahús (Løgujáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 5.602 1.690 800 - - - 10. Suðuroyar Sjúkrahús Útreiðslur 5.602 1.690 800 - - - 31. Bygging og løguframleiðsla 5.602 1.690 800 - - - 8.20.3.17. Eftirlønir innan heilsuverkið (Lógarbundin játtan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan - - 7.035 7.513 7.513 7.513 20. Eftirløn Útreiðslur - - 7.035 7.513 7.513 7.513 52. Tilskot til einstaklingar - - 7.035 7.513 7.513 7.513 8.20.3.20. Serviðgerð uttanlands (Rakstrarjáttan) Ávís serviðgerð fer fram á sjúkrahúsum uttanlands. Sambært sjúkrahúslógini hava yvirlæknar í føroyska sjúkrahúsverkinum rætt til at senda sjúklingar til Danmarkar til viðgerðar. Ferðaútreiðslur fyri sjúkling og møguligan fylgjara eru íroknað í játtanini. Hotel Tórshavn Almanna- og heilsumálastýrið hevur undirskrivað leigusáttmála um nýggj høli til Hotel Tórshavn, sum hava umleið 40 kømur umframt felagshøli. Hølini eru munandi betri enn í verandi hotelli. Ætlandi verður flutt í nýggju hølini um ársskiftið. Arbeitt verður í løtuni við avhendingini av verandi hølum. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 37.479 36.950 49.946 53.196 53.196 53.196 Útreiðslur 37.479 36.950 49.946 53.196 53.196 53.196 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 37.479 36.950 37.500 37.500 37.500 37.500 Útreiðslur 37.479 36.950 37.500 37.500 37.500 37.500 14. Keyp av vørum og tænastum 37.479 36.948 37.500 37.500 37.500 37.500 52. Tilskot til einstaklingar - 1 - - - - 21. Uppihald Nettoútreiðsla - - 12.446 15.696 15.696 15.696 Útreiðslur - - 12.446 15.696 15.696 15.696 14. Keyp av vørum og tænastum - - 12.446 15.696 15.696 15.696 8.20.3.25. Deildin fyri arbeiðs- og almannaheilsu (Rakstrarjáttan) Deildin fyri arbeiðs- og almannaheilsu er deild innan sjúkrahúsverkið. Arbeiðsuppgávurnar hjá deildini eru at kanna einstaklingar fyri sjúku ella mein av arbeiðsávum, at meta um arbeiðsførleika, serliga í samband við fyritíðarpensjón, endurbúgving og yrkisráðgeving, at ráðgeva Arbeiðseftirlitinum og Skipasýninum í arbeiðsmedisinskum spurningum, at skipa fyri sjúkufyribyrgjandi arbeiði og at fremja granskingarvirksemi innan arbeiðs- og almannaheilsu. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 894 814 964 973 973 973 Útreiðslur 918 968 988 997 997 997 Inntøkur 24 154 24 24 24 24 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 894 814 964 973 973 973 Útreiðslur 918 968 988 997 997 997 11. Lønir o.a. 821 808 830 865 865 865 14. Keyp av vørum og tænastum 84 82 138 112 112 112 15. Keyp av útbúnaði, netto 3 64 20 20 20 20 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 10 12 - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. - 1 - - - - Inntøkur 24 154 24 24 24 24 21. Søla av vørum og tænastum. - 130 - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 24 24 24 24 24 24 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Tal av fulltíðarstørvum - - 2,1 2,1 2,1 2,1 Lønarpartur (mió.kr.) - - 0,8 0,9 0,9 0,9 8.20.3.30. Hvíldarheimið Naina (Rakstrarjáttan) Lógargrundarlagið fyri hvíldarheiminum Naina er Ll. nr. 18 frá 9. apríl 1964 um raksturin av Hvíldarheiminum Naina, ið ásetur, at "landskassin letur árliga studning við játtan á fíggjarlógini". Írestandi útreiðslur (66%) verður goldið av kommunum og sjúkrakassum. Á hvíldarheiminum er pláss fyri 25 sjúklingum. Heimið er ætlað sum hvíldar- og eftirbataheim. Innleggingartíðin er í mesta lagi fýra vikur í senn. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 1.814 1.213 1.251 1.471 1.471 1.471 Útreiðslur 4.266 4.022 4.226 4.595 4.595 4.595 Inntøkur 2.452 2.809 2.975 3.124 3.124 3.124 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 1.814 1.213 1.251 1.471 1.471 1.471 Útreiðslur 4.266 4.022 4.226 4.595 4.595 4.595 11. Lønir o.a. 2.833 3.100 3.171 3.430 3.430 3.430 14. Keyp av vørum og tænastum 721 759 730 820 820 820 15. Keyp av útbúnaði, netto 60 20 195 195 195 195 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 64 137 100 120 120 120 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 0 2 30 30 30 30 54. Stuðul til annað virksemi 585 - - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 2 2 - - - - Inntøkur 2.452 2.809 2.975 3.124 3.124 3.124 21. Søla av vørum og tænastum 791 758 - - - - 63. Vanligar flytingarinntøkur. - - 750 750 750 750 77. Flyting frá kommunum 1.661 2.050 2.225 2.374 2.374 2.374 8.20.4. Viðgerðarstovnar 8.20.4.01. Viðgerð móti rúsevnismisnýtslu Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 8.400 8.600 8.800 8.930 8.930 8.930 01. Heilbrigdið Útreiðslur 4.400 4.400 4.400 4.465 4.465 4.465 54. Stuðul til annað virksemi 4.400 4.400 4.400 4.465 4.465 4.465 02. Blákrossheimið Útreiðslur 4.000 4.200 4.400 4.465 4.465 4.465 54. Stuðul til annað virksemi 4.000 4.200 4.400 4.465 4.465 4.465 01. Heilbrigdið Viðgerðarheimið á Velbastað hevur til endamáls at virka sum viðgerðarstað fyri misnýtarar av rúsdrekka. o.ø.. Heilbrigdið hevur 20 viðgerðarpláss. 02. Blákrossheimið Blákrossheimið hevur til endamáls at virka sum viðgerðar- og avrúsingarstaður, búfelagsskapur, familju- og ambulantur viðgerðarstaður. Á heiminum eru 15 pláss. 8.20.5. Útlán 8.20.5.01. Lánsafturgjald Kommunur gjalda aftur lán, sum tær hava fingið í samband við bygging av heilsumiðstøðum. Føroya Gjaldstova umsitur lánsafturgjaldi. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 111 76 - - - - Inntøkujáttan 446 472 800 800 800 800 01. Afturgjald av lánum Útreiðslujáttan 111 76 - - - - 82. Útlán v.m. 111 76 - - - - Inntøkujáttan 446 472 800 800 800 800 86. Afturgjald av útlánum v.m. 446 472 800 800 800 800 ALMANNAMÁL 8.21.1. Fyrisiting 8.21.1.01. Kærunevnd og umsiting (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 733 492 - - - - Útreiðslur 733 1.981 - - - - Inntøkur - 1.489 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 733 492 - - - - Útreiðslur 733 1.981 - - - - 11. Lønir v.m. 175 802 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 558 751 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto - 260 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - 169 - - - - Inntøkur - 1.489 76. Innanh.flyt. millum almannar stovn - innt. - 1.489 8.21.1.04. Almannastovan (Rakstrarjáttan) Almannastovan fevnir um sosiala ráðgeving og leiðbeining til einstaklingar. Almannastovan fyrisitur flestu sosialu útgjaldsskipanir. Almannastovan umsitur saman við øðrum hesar fólkatingslógir: Lóg um almenna forsorg Lóg um dagpening við sjúku og barnsburð Lóg um barnaforsorg Lóg um útlegging av serforsorgini v.m. í Føroyum Lóg um almenna sjúkratrygging Somuleiðis umsitur Almannastovan fylgjandi løgtingslógir: Lóg um ískoytisveiting til einkjur Lóg um almannapensjónir o.a. Lóg um samsýning fyri at ansa eldri og óhjálpnum heima Lóg um viðbót til ávísar pensjónistar Lóg um eykaviðbót til ávísar avlamispensjónistar Lóg um dagpening vegna ættleiðing Lóg um útreiðslur sjúkrakassana til heilivág og afturbering landskassans Lóg um ásetan av almannaveitingum Lóg um barnagjald til einsamallar uppihaldarar v.fl. Lóg um stuðul til uppihaldspening Harumframt umsitar Almannastovan "Konvention om Social Sikring" frá 15. juni 1992, og sum kom í gildi í Føroyum tann 4. juli 1994. Koventiónin umfatar m.a. partspensjónir, dagpening v.m. og høvuðssetningurin í konventiónini er, at allir norðurlendskir borgarir verða javnsettir í mun til nationalu lóggávuna. Eisini "Konvention om Social Bistand og Sociale Tjenester" frá 14. juni 1994 er sett í gildi í Føroyum, og hevur sum høvuðssetning at javnstilla allar norðurlendskar borgarar, her í mun til forsorgarøkið. Framtíðarætlan Almannastovan hevur ætlanir um at menna arbeiðsmarknaðarøkið á Almannastovuni. Høvuðssjónarmiðið og høvuðsendamálið er at samskipa og betra tann partin av arbeiðinum á Almannastovuni, sum hevur til endamáls at fáa viðskiftafólk hjá Almannastovuni virkið út aftur á arbeiðsmarknaðin. Virksemið skal bæði fevna um endurbúgving, arbeiðsroyndir, aktivering og vard størv. Ein kunngerð um aktivering kom í 1996, og hevur til endamáls at fáa tey í bólkinum 18 til 26 ár virkisgjørd (aktiveraði). Almanna- og heilsumálastýrið er í løtuni við at broyta hesa kunngerð, soleiðis at fólk yvir 26 ár, eisini verða fevnd av kunngerðini. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 21.153 24.424 22.147 23.411 21.526 21.526 Útreiðslur 21.860 25.681 22.147 24.211 22.326 22.326 Inntøkur 707 1.257 - 800 800 800 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 20.675 21.886 19.302 21.526 21.526 21.526 Útreiðslur 21.382 23.143 19.302 22.326 22.326 22.326 11. Lønir v.m. 16.137 17.484 15.496 17.325 17.325 17.325 14. Keyp av vørum og tænastum 3.646 3.746 2.356 3.521 3.521 3.521 15. Keyp av útbúnaði, netto 573 830 675 689 689 689 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 1.026 1.082 775 791 791 791 57. Rentuútreiðslur o.a. - 1 - - - - Inntøkur 707 1.257 - 800 800 800 67. Rentuinntøkur og vinningsbýti - 53 - - - - 77. Flyting frá kommunu 707 1.204 - 800 800 800 21. Nýgerð av EDV Nettoútreiðsla 478 2.539 2.845 1.885 - - Útreiðslur 478 2.539 2.845 1.885 - - 11. Lønir v.m. - 290 1.000 319 - - 14. Keyp av vørum og tænastum 104 332 1.845 1.566 - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 374 1.917 - - - - Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 1 1 1 1 1 1 Onnur 66 72 63 65 65 65 Tal av fulltíðarstørvum 67 73 64 66 66 66 Lønarpartur (mió.kr.) 16,1 17,5 15,5 17,3 17,3 17,3 8.21.1.07. Hjálpartólamiðstøðin (Rakstarjáttan) Hjálpartólamiðstøðin umsitur: Hjálpartól Avlamisakfør Húsaumbyggingar hjá fólkum, ið eru avlamin, ella hava onnur varandi brek, annan stuðul, ið verður veittur, tá ið hildið verður, at stuðulin er neyðugur fyri at viðkomandi kann vera í vinnu, ella stuðulin hevur við sær, at bøtt verður munandi um sjúkuna/brekið, ella stuðulin hevur við sær, at munandi verður lætt um gerandisdagin hjá viðkomandi heima Hjálpartólamiðstøðin (HTM) er stovnur, sum veitur persónlig hjálpitól til einstaklingar. Hetta kann verða alt frá avlamisbili, rullistóli, ymisk sløg av protesum til bústaðarbroytingar. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 2.325 2.740 2.657 2.988 2.988 2.988 Útreiðslur 2.325 2.740 2.657 2.988 2.988 2.988 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 2.125 2.740 2.657 2.988 2.988 2.988 Útreiðslur 2.325 2.740 2.657 2.988 2.988 2.988 11. Lønir v.m. 1.446 1.811 1.782 2.055 2.055 2.055 14. Keyp av vørum og tænastum 315 299 315 321 321 321 15. Keyp av útbúnaði, netto 153 212 132 176 176 176 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 407 403 423 431 431 431 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 4 8 5 5 5 5 52. Tilskot til einstaklingar - 8 - - - - Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 7,0 7,5 7,5 8,0 8,0 8,0 Tal av fulltíðarstørvum 7,0 7,5 7,5 8,0 8,0 8,0 Lønarpartur (mió.kr.) 1,4 1,8 1,8 2,1 2,1 2,1 8.21.1.10. Teknmálsmiðstøð Játtanin verður latin til rakstur av Teknmálsmiðstøðini. Á Teknmálsmiðstøðini er ein tulkatænasta, sum skal taka sær av: tulkabíleggingum vegleiðing til óútbúnar tulkar vegleiðing til tulkabrúkarar telefontulkingar Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 300 300 300 300 300 300 01. Stuðul Útreiðslur 300 300 300 300 300 300 54. Stuðul til annað virksemi 300 300 300 300 300 300 8.21.1.13. Vanlukkutryggingarráðið (Rakstrarjáttan) "Anordning for Færøerne nr. 389 af 15.11.1966 om forsikring mod følger af ulykkestilfælde" hevur til endamáls at tryggja m.a. arbeiðstakarar og ávís sjálvstøðugt vinnurekandi móti avleiðingunum av vanlukkutilburði elvdur av arbeiðsávum. Á sama hátt fáa eftirsitandi endurgjald, um ein tryggjaður persónur doyr orsakað av tilburðinum. Somuleiðis eru ávísar sjálvbodnar vanlukkutryggingar fevndar av lógini. Vanlukkutryggingarráðið/FærøernesUlykkesforsikringsråd (FUR), ið er mannað við m.ø. dómaranum í Føroyum og landslæknanum, umsitur vanlukkutryggingarskipanina og tekur avgerð sum 1. instansur, meðan Den Sociale Ankestyrelse er kærumyndugleiki. Harumframt avgreiðir FUR mál, sum eru nevnd í lógini um almannapensjón o.a.. Størsti parturin av lønarútreiðslunum hjá FUR eru samsýningar til limirnar í ráðnum. Føroya Vanlukkutrygging ber í høvuðsheitum útreiðslurnar til veitingarnar sambært vanlukku-tryggingarlóggávuni, meðan landskassin ber útreiðslurnar til málsviðgerð o.a. hjá FUR. Arbeitt verður í løtuni við at broyta vanlukkutryggingarskipanina, og væntandi verður uppskot til løgtingslóg um arbeiðsskaðatrygging lagt fyri løgtingið á vári 2000. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 266 642 301 350 350 350 Útreiðslur 732 642 701 750 750 750 Inntøkur 466 - 400 400 400 400 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 266 642 301 350 350 350 Útreiðslur 732 642 701 750 750 750 11. Lønir o.a. 346 290 520 553 553 553 14. Keyp av vørum og tænastum 371 332 151 166 166 166 15. Keyp av útbúnaði, netto 14 16 30 31 31 31 52. Tilskot til einstaklingar - 4 - - - - Inntøkur 466 - 400 400 400 400 21. Søla av vørum og tænastum 466 - - - - - 29. Ymsar rakstrarinntøkur - - 400 400 400 400 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 Tal av fulltíðarstørvum 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 0,75 Lønarpartur (mió.kr.) 0,3 0,3 0,5 0,6 0,6 0,6 8.21.1.16. Verkstaðið Vón (Løgujáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan -1.022 -1.466 - - - - 10. Verkstaðið Vón Útreiðslur -1.022 -1.466 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla -1.022 -1.466 - - - - 8.21.1.19. Ráðgevingin fyri føroyingar í Danmark Endamálið við Ráðgevingini fyri føroyingar í Danmark er m.a.: At veita føroyingum í Danmark hjálp og vegleiðing í sosialum, persónligum og lestraligum spurningum. At reka upplýsandi arbeiðið á nevndu økjum mótvegis einstaklingum, myndugleikum og stovnum í Danmark. At virka sum millumlið millum føroyingar í Danmark og myndugleikar og stovnar í Danmark og í Føroyum innan nevndu økir. Upphæddin verður latin til at reka skrivstovuna hjá Ráðgevingini, sum hevur tveir fastløntar sosialráðgevar í starvi. Virksemið hjá Ráðgevingini heldur til í Føroyahúsinum í Keypmannahavn. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 658 693 693 803 803 803 01. Stuðul Útreiðslur 658 693 693 803 803 803 54. Stuðul til annað virksemi 658 693 693 803 803 803 8.21.1.22. Stuðul til feløg Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 550 800 1.050 1.050 1.050 1.050 01. Kreppumiðstøð Útreiðslur 500 650 650 650 650 650 54. Stuðul til annað virksemi 500 650 650 650 650 650 02. Reyði Krossur Útreiðslur 50 50 50 50 50 50 54. Stuðul til annað virksemi 50 50 50 50 50 50 03. PRO VITA Útreiðslur - 100 100 100 100 100 54. Stuðul til annað virksemi - 100 100 100 100 100 04. Herberg Útreiðslur - - 250 250 250 250 54. Stuðul til annað virksemi - - 250 250 250 250 01. Kreppumiðstøð Stuðulin verður latin til at reka Kreppumiðstøðina. Kreppumiðstøðin veitir kvinnum, ið hava verið fyri harðskapi, innivist og gevur teimum sosiala, løgfrøðiliga og sálarliga hjálp og vegleiðing. 02. Reyði Krossur Stuðulin verður latin Reyða Krossi til virksemið hjá felagskapinum. 03. Pro Vita 04. Herberg Frelsunarherurin Herbergið, ið er fyri heimleys, byrjaði sítt virksemi í 1997, við m.a. stuðul frá Happadráttagrunninum. 8.21.1.25. Studningur annars Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum kann stuðla ymsum tiltøkum á málsøkjunum í § 8, til dømis studning til feløg og einstaklingar í sambandi við ítøkilig tiltøk. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 104 311 650 300 300 300 01. Stuðul Útreiðslur 104 311 650 300 300 300 11. Lønir v.m. 1 40 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 40 - 50 75 75 75 54. Stuðul til annað virksemi 63 270 600 225 225 225 8.21.3. Barnastuðul 8.21.3.01. Barnaforsorg (Lógarbundin játtan) Barnaforsorgarútreiðslur verða goldnar við heimild í lógarkunngerð nr. 104 frá 2. mars 1988 um barnaforsorg í Føroyum við seinni broytingum. Barnaforsorgarlógin áleggur hvørjari kommunu sær at seta eina barnaverndarnevnd, sum skal syrgja fyri almennari barnavernd, ið fatar um: - eftirlit við børnum, - fyribyrgjandi fyriskipanir, - at geva børnum uppihald og uppaling, tá ið tey ikki kunnu vera heima, - umsjón við korunum, børnini í kommununi hava. Til tess at fremja endamálsorðingina í barnaforsorgarlógini, heimilar lógin, at ymisk tiltøk kunnu setast í verk fyri familjuni/barninum. Aftan á tilmæli frá barnaverndini tekur Almannastovan avgerð fyri kommunur við minni enn 2.000 íbúgvum, men fyri kommunur við meira enn 2.000 íbúgvum taka býráðini ella nevnd, sum býráðini hava sett, avgerð. Almanna- og heilsumálastýrið arbeiðir við at gera nýggja lóg á hesum øki og ætlanin er, at hetta uppskot verður lagt fyri tingið í hesari tingsetu. Ætlan er, at uppskotið skal føra við sær sparing upp á 1 mió. kr. Harumframt er játtanin lækkað við 1 mió. kr. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 21.065 25.534 21.679 22.507 23.680 24.912 Inntøkujáttan 1.418 1.724 1.463 1.586 1.666 1.749 01. Frípláss Útreiðslur 4.546 5.189 5.072 5.326 5.592 5.872 52. Tilskot til einstaklingar 4.546 5.189 5.072 5.326 5.592 5.872 Inntøkur 307 350 342 359 377 396 77. Flyting frá kommunum 307 350 342 359 377 396 02. Tilmæli frá barnaverndarfelagnum v.m. Útreiðslur 16.519 20.306 16.582 17.140 18.047 18.999 11. Lønir v.m. 3.599 2.508 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 27 36 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 113 63 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 12.780 17.699 16.582 17.140 18.047 18.999 Inntøkur 1.111 1.371 1.119 1.224 1.286 1.350 77. Flyting frá kommunum 1.111 1.371 1.119 1.224 1.286 1.350 03. Tilnevndi løgfrøðingurin Útreiðslur - 39 25 41 41 41 11. Lønir v.m. - 36 25 41 41 41 14. Keyp av vørum og tænastum - 3 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar - - - - - - Inntøkur - 3 2 3 3 3 77. Flyting frá kommunum - 3 2 3 3 3 8.21.3.04. Barnapeningur veittur í forskoti (Lógarbundin játtan) Barnapeningur verður veittur í forskoti við heimild í løgtingslóg nr. 71 frá 20. mai 1996 um barnagjald til einsamallar uppihaldarar v.m. við seinni broytingum. Um barnagjald (alimentatión), ið er ásett eftir lóggávuni um rættarstøðuna hjá børnum, ikki verður goldið rættstundis (gjaldsdagin) av gjaldsskylduga, kann tað almenna forskotsvís gjalda honum/henni út, sum hevur rætt til gjaldið. Barnagjald kann verða útgoldið, til barnið fyllir 18 ár. Umframt barnagjaldið, sum vanliga verður rindað hálvárliga, í ávísum førum tó mánaðarliga, kunnu eisini serlig gjøld, eftir omanfyri nevndu lógum, verða útgoldin forskotsvís, t.d. uppihaldspeningur til mammuna í sambandi við barnsburð og dóps- og fermingargjøld. Almannastovan krevur -um Føroya Gjaldstovu- peningin innaftur frá gjaldsskylduga. Gjøld pr. 1. februar 1999 Vanligt barnagjald 8.400,- um árið Serligt barnagjald 16.812,- um árið Barnagjald í sambandi við føðing 504,- eina ferð Barnagjald til uppihald hjá mammuni fyri og eftir føðing 836,- um mánaðin Gjald fyri dóp 700,- eina ferð Gjald fyri ferming 2.100,- eina ferð Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan -847 -562 8.390 8.764 8.764 8.764 Inntøkujáttan -57 -38 8.530 9.288 9.288 9.288 01. Forskotsrindan Útreiðslur -847 -562 8.390 8.764 8.764 8.764 52. Tilskot til einstaklingar -847 -562 7.850 8.174 8.174 8.174 72. Flyting til kommunur - - 540 590 590 590 Inntøkur -57 -38 8.530 9.288 9.288 9.288 62. Kravd gjøld, bøtur o.a. - - 8.000 8.736 8.736 8.736 77. Flyting frá kommunum -57 -38 530 552 552 552 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Barnapeningur 7.715 7.936 7.850 8.174 8.174 8.174 B: Virksemi (tal) 1.1 Barnapeningur (tal av persónum) 1.028 1.074 1.074 1.074 1.074 1.074 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.1 Barnapeningur (miðalveiting) 7.505 7.389 7.309 7.611 7.611 7.611 8.21.3.05. Stuðul til uppihaldspening (Lógarbundin játtan) Stuðulin verður veittur sambært Ll. nr. 90 frá 6. juni 1997 við seinni broytingum. Rætt til stuðul eftir hesi lóg hava persónar, sum av tí almenna eru álagdir at gjalda uppihaldspening til hjúnarfelaga, skild ella sundurlisin og til børn yngri enn 18 ár og sum ikki búgva hjá uppihaldsskylduga. Stuðulin er 50% av upphæddini. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.830 3.427 2.000 3.300 3.300 3.300 01. Stuðul til uppihaldspening Útreiðslur 1.830 3.427 2.000 3.300 3.300 3.300 52. Tilskot til einstaklingar 1.830 3.427 2.000 3.300 3.300 3.300 8.21.3.07. Føroya barnaheim (Rakstarjáttan) Føroya Barnaheim er ein samdøgursstovnur fyri ung, sum er settur á stovn við heimild í § 32, stk. 1 í lógarkunngerð nr. 104 frá 2. mars 1988, um barnaforsorg í Føroyum, við seinni broytingum. Á Føroya Barnaheimi er pláss fyri 20 børnum. Ein partur av virkseminum hjá Føroya Barnheimi verður fluttur til Serforsorgina. Tí verður játtanin til Føroya Barnaheim í ár 2000 lækkað 1,1 mió. kr., og flutt til Serforsorgina. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 6.397 6.672 6.816 5.910 5.910 5.910 Útreiðslur 6.903 7.198 7.324 6.353 6.353 6.353 Inntøkur 506 526 508 443 443 443 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 6.397 6.672 6.816 5.910 5.910 5.910 Útreiðslur 6.903 7.198 7.324 6.353 6.353 6.353 11. Lønir v.m. 5.353 5.941 6.155 5.161 5.161 5.161 14. Keyp av vørum og tænastum 787 744 787 802 802 802 15. Keyp av útbúnaði, netto 229 112 32 33 33 33 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 473 353 286 292 292 292 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 48 38 45 46 46 46 54. Stuðul til annað virksemi 5 - - - - - 55. Íløgustuðul o.a. 3 3 - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 5 7 19 19 19 19 Inntøkur 506 526 508 443 443 443 29. Ymsar rakstrar inntøkur - 3 - - - - 67. Rentuinntøkur og vinnigsbýti 22 22 - - - - 77. Flyting frá kommunum 485 501 508 443 443 443 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 19 21,5 21,5 17,5 17,5 17,5 Tal av fulltíðarstørvum 19 22 22 18 18 18 Lønarpartur (mió.kr.) 5,4 5,9 6,2 5,2 5,2 5,2 8.21.3.10. Børn og ung við atferðartrupulleikum (Rakstrarjáttan) Rókin er ein samdøgurstovnur fyri børn og ung, sum er settur á stovn við heimild í § 32, stk. 1, í lógarkunngerð nr. 104 frá 2. mars 1988, um barnaforsorg í Føroyum við seinni broytingum. Samdøgursstovnurin er fyri børn og ung við umfatandi atferðartrupulleikum. Í løtuni hevur stovnurin pláss fyri 5 børnum. Avgerð um upptøku verður tikin av upptøkunevndini, sum er sett saman av leiðaranum fyri stovnin sum formanni, einum umboði útnevnt av Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og einum umboði útnevnt av Almannastovuni. Avvarðandi barnaverndarnevnd skal góðkenna inn- og útskriving í hvørjum einstøkum føri. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 1.819 2.124 3.066 3.189 3.189 3.189 Útreiðslur 1.959 2.299 3.293 3.425 3.425 3.425 Inntøkur 140 175 227 236 236 236 20. Vanligt virksemi Nettoútreiðsla 1.819 2.124 3.066 3.189 3.189 3.189 Útreiðslur 1.959 2.299 3.293 3.425 3.425 3.425 11. Lønir v.m. 1.305 1.807 2.737 2.850 2.850 2.850 14. Keyp av vørum og tænastum 265 331 377 392 392 392 15. Keyp av útbúnaði, netto 315 46 40 41 41 41 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 68 109 87 89 89 89 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 4 6 52 53 53 53 57. Rentuútreiðslur o.a. 1 - - - - - Inntøkur 140 175 227 236 236 236 21. Søla av vørum og tænastum - 17 - - - - 67. Rentuinntøkur og vinnigsbýti 1 - - - - - 77. Flyting frá kommunum 140 158 227 236 236 236 Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 5 8 10 10 10 10 Tal av fulltíðarstørvum 5 8 10 10 10 10 Lønarpartur (mió.kr.) 1,3 1,8 2,7 2,9 2,9 2,9 8.21.3.13. Ættleiðingarstuðul (Lógarbundin játtan) Lógargrundarlagið fyri ættleiðingarstuðlinum er løgtingslóg nr. 51 frá 3. mai 1994 um ættleiðingarstuðul. Veitingin er 15.000 kr. til hvørja einstaka familju. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 75 60 105 105 105 105 01. Ættleiðingarstuðul Útreiðslur 75 60 105 105 105 105 52. Tilskot til einstaklingar 75 60 105 105 105 105 8.21.3.16. Felagið Barnabati Barnabati rekur eina skrivstovu og letur stuðul til endamál, ið tæna børnum og ungdómum. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 50 50 50 50 50 50 01. Stuðul Útreiðslur 50 50 50 50 50 50 54. Stuðul til annað virksemi 50 50 50 50 50 50 8.21.4. Dagpeningur 8.21.4.01. Dagpeningaskipanin (Lógarbundin játtan) Dagpeningur verður veittur við heimild í Lov for Færøerne om dagpenge ved sygdom eller fødsel (lbkg. nr. 102 af 2. mars 1988) við seinni broytingum, og Ll. nr. 77 frá 17 mai 1994 um dagpening vegna ættleiðing. Dagpeningur verður veittur: løntakarum, sum ikki hava rætt til fulla ella partvísa løn í sambandi við sjúku v.m. sambært lóg ella setanartreytum annars fólkum við aðrari inntøku enn lønarinntøku, sum hava teknað sjálvbodna trygging fólkum, sum í egnum heimi átaka sær húsarhald fyri minst 1 persón - umframt seg sjálvan, og sum hava teknað sjálvbodna trygging. Rætturin til dagpening er sum høvuðsregla treytaður av uppihaldi í Føroyum seinastu 6 vikurnar frammanundan at ein gerst óarbeiðsførur. Harumframt skulu løntakarar hava verið í løntum starvi í minsta lagi 20 tímar seinastu 5 vikurnar frammanundan óarbeiðsførinum. Dagpeningur verður veittur frá 3. fráverudegi og verður sum høvuðsregla roknaður út frá grundarlagnum av tí inntøku, viðkomandi hevur havt í miðal tær síðstu 5 vikurnar, áðrenn viðkomandi gjørdist óarbeiðsførur, tó í mesta lagi 80% av einari ófaklærdari arbeiðsmannaløn. Hægst loyvda dagpeningaupphæddin er pr. 1. mai 1999 kr. 2.873,- um vikuna. Tey, sum hava tryggjað seg sjálvi og húsarhaldsfólk, hava rætt til dagpening 4 vikur eftir áheitan um upptøku í skipanini, og eftir at tryggingargjaldið er goldið. Eftir hetta, kunnu tey sum hava teknað sjálvbodna dagpeningatrygging uppá antin hægst loyvdu dagpeningaupphædd sambært lógini, ella helmingin av hesi upphædd, fáa dagpening útgoldnan frá 3. fráverudegi. Húsarhaldsfólk kunnu somuleiðis tekna antin fulla ella hálva dagpeningatrygging, men hesi fáa ikki dagpeningin útgoldnan fyrr enn 1. dagin eftir, at tey hava verið óarbeiðsfør í 1 viku. Dagpeningur til løntakarar og sjálvboðin tryggjaði vegna sjúku, kann í mesta lagi verða veittur í 20 vikur í einum 6 mánaða skeiði. Til pensjonistar kann dagpeningur verða veittur í 13 vikur í einum 12 mánaða skeiði. Í sambandi við barnsburð hava kvinnur, ið eru løntakarar, sum høvuðsregla rætt til dagpening í 6 vikur frammanundan væntaðari føðing, og í 24 vikur eftir føðingina. Treytirnar fyri rættindunum til dagpening vegna ættleiðing, eru sum áður nevnt ásettar í serstakari lóg, men hendan vísir í høvuðsheitum til "vanligu" dagpeningalógina viðvíkjandi dagpeningatíðarskeiðnum, útrokning v.m. Dagpeningaskipanin er undir endurskoðan, og væntandi verður eitt uppskot til nýggja dagpeningalóg lagt fyri løgtingið á heysti 2000. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 43.096 46.662 48.270 48.995 51.444 54.018 Inntøkujáttan 1.336 1.295 1.350 1.360 1.428 1.499 01. Løntakarar Útreiðslur 39.511 43.267 44.460 45.430 47.702 50.087 52. Tilskot til einstaklingar 39.511 43.267 44.460 45.430 47.702 50.087 02. Sjálvstøðug og húshaldsfólk Útreiðslur 3.128 3.037 3.262 3.189 3.348 3.516 52. Tilskot til einstaklingar 3.128 3.037 3.262 3.189 3.348 3.516 Inntøkur 1.336 1.295 1.350 1.360 1.428 1.499 63. Vanligar flytingarinntøkur 1.336 1.295 1.350 1.360 1.428 1.499 03. Ættleiðingarhvíld Útreiðslur 63 62 128 65 68 72 52. Tilskot til einstaklingar 63 62 128 65 68 72 04. Gjald fyri læknaváttanir Útreiðslur 395 296 420 311 326 343 52. Tilskot til einstaklingar 395 296 420 311 326 343 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 43.096 46.662 48.270 48.995 51.444 54.018 1. Løntakarar, sjúkradagpeningur 24.121 24.679 26.036 25.922 27.218 28.579 2. Løntakarar, barnsburðarpeningur 15.389 14.638 18.424 15.370 16.139 16.945 3. Sjálvstøðug vinnurekandi, sjúkradagpeningur 1.863 2.181 2.467 2.184 2.293 2.408 4. Sjálvstøðug vinnurekandi,barnsburðardagpeningur 610 325 278 341 358 376 5. Húshaldsfólk, sjúkradagpeningur 335 337 346 354 372 390 6. Húshaldsfólk, barnsburðardagpeningur 320 194 171 204 214 225 7. Ættleiðingarhvíld 63 62 128 65 68 72 8. Læknaváttanir 395 296 420 424 445 467 9. ALS - 3950 - 4.131 4.337 4.555 B: Virksemi (tal av persónum) 2.634 2.693 2.848 2.828 2.969 3.117 1.1 Løntakarar, sjúkradagpeningur 2.043 2.127 2.157 2.233 2.345 2.462 2.1 Løntakarar, barnsburðarpeningur 428 413 501 434 455 478 3.1 Sjálvstøðug vinnurekandi, sjúkradagpeningur 124 130 160 137 143 150 4.1 Sjálvstøðug vinnurekandi, barnsburðardagpeningur 14 6 6 6 7 7 5.1 Húshaldsfólk, sjúkradagpeningur 16 11 16 12 12 13 6.1 Húshaldsfólk, barnsburðardagpeningur 7 4 4 4 4 5 7.1 Ættleiðingarstuðul 2 2 4 2 2 2 8.1 Læknaváttanir 2.634 2.693 2.848 2.828 2.969 3.117 C: Eindarkostnaður (kr. í miðal) 16.361 17.327 16.949 17.327 17.327 17.327 1.2 Løntakarar, sjúkradagpeningur 11.807 11.607 12.070 11.607 11.607 11.607 2.2 Løntakarar, barnsburðarpeningur 35.956 35.443 36.774 35.443 35.443 35.443 3.2 Sjálvstøðug vinnurekandi, sjúkradagpeningur 15.024 16.777 15.421 16.000 16.000 16.000 4.2 Sjálvstøðug vinnurekandi, barnsburðardagpeningur 43.571 54.167 46.353 54.127 54.127 54.127 5.2 Húshaldsfólk, sjúkradagpeningur 20.938 30.636 21.600 30.649 30.649 30.649 6.2 Húshaldsfólk, barnsburðardagpeningur 45.714 48.500 42.689 48.571 48.571 48.571 7.2 Ættleiðingarstuðul 45.714 48.500 42.689 48.571 48.571 48.571 8.2 Læknaváttanir 150 110 147 150 150 150 8.21.5. Studningur til eldri og brekað 8.21.5.01. Stuðul til feløg hjá brekaðum Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 5.840 5.966 5.941 5.941 5.941 5.941 01. Deyvahúsið Útreiðslur 630 632 630 630 630 630 52. Tilskot til einstaklingar - 2 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 630 630 630 630 630 630 02. Blindastovnurin Útreiðslur 3.461 3.461 3.461 3.461 3.461 3.461 54. Stuðul til annað virksemi 3.461 3.461 3.461 3.461 3.461 3.461 03. Feløg teirra brekaðu Útreiðslur 800 900 900 900 900 900 54. Stuðul til annað virksemi 800 900 900 900 900 900 04. ALV Útreiðslur 340 340 350 350 350 350 54. Stuðul til annað virksemi 340 340 350 350 350 350 05. Hjálpargrunnur fyri óarbeiðsførar fiskimenn Útreiðslur 300 300 300 300 300 300 54. Stuðul til annað virksemi 300 300 300 300 300 300 06. Ráð fyri brekað Útreiðslur 4 34 - - - - 11. Lønir v.m. 0 6 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 9 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 4 19 - - - - 07. Javni Útreiðslur 305 300 300 300 300 300 54. Stuðul til annað virksemi 305 300 300 300 300 300 01. Deyvahúsið Deyvafelagið byrjaði sítt virksemi í Deyvahúsinum í 1983. Her skipar felagið fyri tiltøkum og skeiðum fyri deyvum. Meginparturin av játtanini frá landinum fer til húsaútreiðslurnar t.v.s. rentur og avdrøg. 02. Blindastovnur Stovnurin er skipaður sum sjálvsognarstovnur, og at kalla alt virksemi stovnsins verður fíggjað úr landskassanum. Blindastovnurin byrjaði sítt virksemi seinnu helvt í 1980'unum. Á Blindastovninum verður skipað fyri aktivitetum fyri blind og sjónveik, undirvísing av blindum og vegleiðing í hjálpartólum. 03. Feløg teirra brekaðu Meginfelag teirra brekaðu, MBF, er eitt meginfelag fyri 21 feløg, ið umboða brekað og sjúk. Stuðulin, ið verður givin, er til at reka skrivstovuna hjá MBF og stuðul til feløgini. 04. ALV ALV er ein sjálvsognarstovnur. ALV hevur fyritíðarpensjónistar í arbeiði, og rekur eina sølubúð og annað. Ein partur av virkseminum er harumframt at reka skúlan við Áir. Stýrið fyri ALV hevur gjørt uppskot um nýggja reglugerð fyri stovnin, har ætlanin er at Vanlukkutryggingarráðið ikki longur skal vera umboðað í stýrinum, ístaðin skal Almanna- og heilsumálastýrið velja 2 limir í stýrið. 05. Hjálpargrunnur fyri óarbeiðsførar fiskimenn Stuðulin verður latin Hálpargrunninum fyri óarbeiðsførar fiskimenn, sum er grunnur hjá Føroya Fiskimannafelag. Grunnurin hevur til endamáls at veita sjómonnum, ið eru vorðnir óarbeiðsførir av sjúku ella skaða á sjónum, ein stuðul. 07. Javni Felagið Javni er landsfelag menningartarnaðum at bata, og er eitt av feløgunum undir MBF. 8.21.5.04. Stuðul til feløg hjá eldri Landsfelag Pensjonistanna Stuðulin verður latin til at reka skrivstovuna hjá Landsfelag Pensjonistanna. Felagið hevur 14 lokalfeløg kring oyggjarnar, og hesi kunnu fáa stuðul frá landsfelagnum. Somuleiðis stuðlar felagið vitjanartænastuna og skipar fyri aktivitetum fyri pensjonistar. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 253 265 200 200 200 200 01. Eldraráð Útreiðslur 53 65 - - - - 11. Lønir v.m. 21 25 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 36 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - 2 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi 32 2 - - - - 02. Landsfelag Pensjónistanna Útreiðslur 200 200 200 200 200 200 54. Stuðul til annað virksemi 200 200 200 200 200 200 8.21.6. Eldri og brekað 8.21.6.01. Serforsorg (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 63.121 62.714 67.929 73.939 73.939 73.939 Útreiðslur 65.981 66.832 70.157 76.196 76.196 76.196 Inntøkur 2.770 4.118 2.228 2.257 2.257 2.257 20. Serforsorg Nettoútreiðsla 46.029 46.567 50.617 57.006 57.006 57.006 Útreiðslur 48.799 50.685 52.845 59.263 59.263 59.263 11. Lønir v.m. 38.680 40.102 41.580 47.623 47.623 47.623 14. Keyp av vørum og tænastum 5.389 5.611 5.714 5.978 5.978 5.978 15. Keyp av útbúnaði, netto 895 669 614 626 626 626 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 1.875 2.776 2.967 3.026 3.026 3.026 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 1.618 1.250 1.426 1.455 1.455 1.455 52. Tilskot til einstaklingar - 4 - - - - 54. Stuðul til annað virksemi - -75 - - - - 55. Íløgustuðul o.a. 38 26 - - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 11 16 - - - - 71. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 292 306 544 555 555 555 Inntøkur 2.770 4.118 2.228 2.257 2.257 2.257 21. Søla av vørum og tænastum 1.417 1.677 1.438 1.467 1.467 1.467 29. Ymsar rakstrarinntøkur 577 259 - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. -5 1.300 - - - - 77. Flyting frá kommunum 782 882 790 790 790 790 21. Stovnsuppihald o.a. í Danmark Nettoútreiðsla 15.110 13.189 14.912 15.018 15.018 15.018 Útreiðslur 15.110 13.189 14.912 15.018 15.018 15.018 51. Tilskot til útlandið o.a. 15.110 13.189 14.912 15.018 15.018 15.018 22. Endurgj. av pens. til føroyingar í Danmark Nettoútreiðsla 1.557 2.532 2.000 1.512 1.512 1.512 Útreiðslur 1.557 2.532 2.000 1.512 1.512 1.512 52. Tilskot til einstaklingar 1.557 2.532 2.000 1.512 1.512 1.512 23. Ferðaútreiðslur til klientar og avvarðandi Nettoútreiðsla 89 99 75 100 100 100 Útreiðslur 89 99 75 100 100 100 51. Tilskot til útlandið o.a. 89 96 75 - - - 52. Tilskot til einstaklingar - 3 - 100 100 100 24. Viðbót til uttanhýsis viðskiftafólk Nettoútreiðsla 336 326 325 303 303 303 Útreiðslur 336 326 325 303 303 303 51. Tilskot til útlandið o.a. - - 325 - - - 52. Tilskot til einstaklingar 336 326 - 303 303 303 Lógargrundarlagið er fyri Serforsorgina § 32 í Lbkg. nr. 100 frá 2. mars 1988 um almenna forsorg í Føroyum við seinni broytingum. Rakstrarstaðið fevnir um útreiðslur til: 6 verkstøð við 126 fólkum 7 bústovnar íroknað 2 deildir á Eirargarði við íalt 50 búfólkum 8 sambýli við 48 búfólkum 2 frítíðarheim og umlættingarheim við plássi fyri 10 búfólkum til døgnumlætting, og 20 brúkarar til dagítriv og umlætting í Sørvági annað hvørt vikuskifti til 5 brúkarar. Sambært skjali A L. nr. 717 frá 18 november 1987 um heildarveiting til føroyska almannaøkið rindar landskassin útreiðslur og ferðaútreiðslur fyri føroyingar á stovni í Danmark, og ferðaútreiðslur til avvarðandi. Somuleiðis rindar landskassin eykaútreiðslur til heimabúgvandi viðskiftafólk í Føroyum. Sambært viðmerkingunum til lóg nr. 315 frá 17 mai 1995 um almannaveitingar í Føroyum (rammulóg) endurrindar landskassin donskum kommunum pensjónsútreiðslurnar fyri føroyingar á stovni í Danmark. Serforsorgin og Heimarøktin eru løgd saman í ein stovn. Stuðulspedagogar leggjast saman við Serforsorgina. Almannastovan umsitur í dag eina skipan við stuðulspedagogum. Skipanin kann býtast í tveir partar. Tann parturin, har stuðulspedagogur verður settur í mun til eitt fysiskt brek (avlamispensjonistur ella brekað barn). Fyritíðarpensjonisturin fær tað játtað, sum persónligt ískoyti eftir almannapensiónslógini, meðan tað í mun til brekað barn verður játtað eftir grein 17 í forsorgarlógini. Hin parturin av skipanini er tann, har stuðulspedagogar verða settir í mun til eitt fyribyrgjandi arbeiðið. Her er sum oftast talan um stuðulspedagogar, sum verða játtaðir smb. barnaforsorgarlógini, og sum skulu forða fyri at ein hóttandi støða hjá eini familju við børnum versnar. Talan er í dag um einar 120 stuðulspedagogar til samans. Orsøkin til ætlanina at leggja hesa skipan undir Serforsorgina er fyrst og fremst, at fáa eina betri samskipan á økinum, og fyri at stimbra og menna eitt fakligt umhvørvi. Játtanin til Serforsorgina er hækkað við 1,1 mió. kr., ið er flutt frá Føroya Barnaheimi, og við 1,1 mió kr. frá almannapensjónslógini, harumframt er játtanin hækkað við 1/2 mió. kr. til at fara undir nýtt virksemi. Endamálið við at hækka játtanina er at bøta um búðmøguleikarnar hjá menningartarnaðum, sálarsjúkum og evnaveikum. Harumframt er játtanin hækkað við 1 mió kr. til at gera eina fyribils loysn í Klaksvík fyri autistar. Starvsfólkayvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 170,0 154,0 162,1 171,1 171,1 171,1 Tal av fulltíðarstørvum 170,0 154,0 162,1 171,1 171,1 171,1 Lønarpartur (mió.kr.) 38,7 40,1 41,6 47,6 47,6 47,6 8.21.6.02. Bústovnur, serforsorg (Løgujáttan) Til bygging av stovni í Klaksvík til autistar og onnur menningartarnaði eru settar av 3,0 mió. kr. v. mvg og 2,4 mió. kr. u.mvg fyri ár 2000. Roknað verður við, at stovnurin fer at kosta 7,0 mió. kr. tilsamans v. mvg. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.200 3.969 3.840 2.400 2.800 4.000 10. Bústovnur Útreiðslur 1.200 3.969 3.840 2.400 2.800 4.000 11. Lønir v.m. - 3 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 66 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla 1.200 - 640 2.400 2.800 4.000 32. Útvegan av løgu o.ø. - - 3.200 - - - 54. Stuðul til annað virksemi - 3.900 - - - - 8.21.6.03. Eldarøkt á Sandi (Løgujáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 857 465 - - - - Inntøkujáttan 408 271 - - - - 10. Eldrarøkt í Sandoynni Útreiðslur 857 465 - - - - 11. Lønir v.m. - 7 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 0 3 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 512 - - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur - -9 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla 344 446 - - - - Inntøkujáttan 408 271 - - - - 77. Flyting frá kommunum 408 271 - - - - 8.21.6.04. Eldrarøkt (Rakstrarjáttan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan 139.832 139.996 147.724 158.467 158.467 158.467 Útreiðslur 165.585 167.035 175.567 187.358 187.358 187.358 Inntøkur 25.754 27.039 27.843 28.891 28.891 28.891 20. Røktarheim Nettoútreiðsla 66.662 67.898 69.865 75.247 75.247 75.247 Útreiðslur 86.567 87.980 90.024 96.127 96.127 96.127 11. Lønir v.m. 50.362 52.245 52.496 48.352 48.352 48.352 14. Keyp av vørum og tænastum 8.404 8.514 8.502 7.359 7.359 7.359 15. Keyp av útbúnaði, netto 590 415 358 253 253 253 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 1.058 687 1.714 2.130 2.130 2.130 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 75 73 153 103 103 103 55. Íløgustuðul o.a. - - 115 115 115 115 57. Rentuútreiðslur o.a. 1 1 - - - - 71. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 26.076 26.046 26.686 27.074 27.074 27.074 72. Flyting til kommunur - - - 10.741 10.741 10.741 Inntøkur 19.904 20.082 20.159 20.880 20.880 20.880 21. Søla av vørum og tænastum 1.745 1.496 1.835 1.965 1.965 1.965 29. Ymsar rakstrarinntøkur 202 537 - - - - 67. Rentuinntøkur og vinningsbýti 27 4 - - - - 76. Innanh. flyt. millum almennar stovn. 222 - - - - - 77. Flyting frá kommunum 17.709 18.045 18.324 18.915 18.915 18.915 21. Vistarheim Nettoútreiðsla 4.267 4.180 5.232 4.548 4.548 4.548 Útreiðslur 4.644 4.628 5.626 4.886 4.886 4.886 11. Lønir v.m. 3.088 3.103 3.779 4.006 4.006 4.006 14. Keyp av vørum og tænastum 573 516 696 671 671 671 15. Keyp av útbúnaði, netto 62 103 60 75 75 75 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 65 48 140 90 90 90 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 45 80 51 44 44 44 55. Íløgustuðul o.a. 810 769 900 - - - 57. Rentuútreiðslur o.a. 0 9 - - - - Inntøkur 377 447 394 338 338 338 21. Søla av vørum og tænastum 61 137 - - - - 77. Flyting frá kommunum 316 310 394 338 338 338 23. Eldrarøkt í Sandoynni Nettoútreiðsla 4.322 4.648 6.150 6.553 6.553 6.553 Útreiðslur 4.557 6.012 8.020 8.462 8.462 8.462 11. Lønir v.m. 3.937 5.231 6.919 7.358 7.358 7.358 14. Keyp av vørum og tænastum 223 591 948 967 967 967 15. Keyp av útbúnaði, netto 173 40 - 57 57 57 16. Leiga, viðlíkahald og skattur - 65 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 223 86 153 80 80 80 Inntøkur 235 1.364 1.870 1.909 1.909 1.909 21. Søla av vørum og tænastum - 398 600 612 612 612 77. Flyting frá kommunum 235 966 1.270 1.297 1.297 1.297 25. Heimarøktin Nettoútreiðsla 64.580 58.223 61.047 66.339 66.339 66.339 Útreiðslur 69.818 63.095 66.170 71.789 71.789 71.789 11. Lønir v.m. 63.388 58.027 61.661 65.984 65.984 65.984 14. Keyp av vørum og tænastum 2.220 2.125 1.821 3.063 3.063 3.063 15. Keyp av útbúnaði 331 58 62 63 63 63 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 874 394 400 408 408 408 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 3.005 2.491 2.226 2.271 2.271 2.271 Inntøkur 5.238 4.871 5.123 5.450 5.450 5.450 21. Søla av vørum og tænastum 1.724 1.701 1.800 1.836 1.836 1.836 77. Flyting frá kommunum 3.514 3.170 3.323 3.614 3.614 3.614 26. Heilsusystrar Nettoútreiðsla - 5.043 5.430 5.780 5.780 5.780 Útreiðslur - 5.318 5.727 6.094 6.094 6.094 11. Lønir v.m. - 4.583 5.154 5.481 5.481 5.481 14. Keyp av vørum og tænastum - 349 213 245 245 245 15. Keyp av útbúnaði, netto - 66 20 20 20 20 16. Leiga, viðlíkahald - 100 100 102 102 102 19. Ymsar rakstrarútreiðslur - 220 240 246 246 246 Inntøkur - 275 297 314 314 314 77. Flyting frá kommunum - 275 297 314 314 314 20. Ellis- og røktarheim Ellis- og røktarheim verða sett á stovn við heimild í § 32, stk. 4, í Lbkg. nr. 100 frá 2. mars 1988 um almenna forsorg í Føroyum við seinni broytingum. 21. Vistarheim Vistarheim verða sett á stovn við heimild í § 32, stk. 1, í Lbkg. nr. 100 frá 2. mars 1988 um almenna forsorg í Føroyum við seinni broytingum. Talan er um Tórshavnar Privata Vistarheim og Vistarheimið við Toftavatn, har pláss er fyri 20 búfólkum. 25. Heimarøktin Heimahjálpararaskipanin, heimasjúkrasystraskipanin og heilsusystraskipanin eru lagdar saman í ein felagsstovn, nevndur Heimarøktin, sum er lagdur saman við Serforsorgini. Heimahjálp verður veitt við heimild í § 32 A í Lbkg. nr. 100 frá 2. mars 1988 um almenna forsorg í Føroyum við seinni broytingum. Heimahjálp kann verða veitt eftir trimum háttum: bráðfeingis heimahjálp kann verða veitt í styttri tíðarbili, tá húsmóðurini (húsfaðirinum) berst frá fyri sjúku, barnsburð ella eftirbata (hvíld). Hjálpin kann vanliga ikki verða veitt meira enn 3 vikur, í serligum føri 6 vikur. Tá heilt serligar umstøður eru, kann hjálpin verða veitt longri enn 6 vikur, tá ið vissa verður hildin at vera fyri, at tørvurin á hjálp heldur uppat, tá ið ein stutt tíð er umliðin. Uppgávan hjá heimahjálparanum er at gera tað, sum húsmóðurin (húsfaðirin) vanliga ger í einum heimi. varandi heimahjálp kann í óavmarkaða tíð verða veitt avlamis- og fólkapensjonistum, ið tørva hjálp heima. heimahjálp kann verða veitt av og á fyri at lætta um hjá fólki, ið heima taka sær av brekaðum barni ella vaksnum. Í karmunum fyri heimarøktina er tikið hædd fyri, at fleiri sambýli lata upp í ár 2000. Umleið 1,1 mió. kr. eru settar av til hetta endamál. Harumframt eru umleið 1,3 mió. kr. fluttar frá vanligari forsorg til heimarøktina til nýtslu vørur. Heimasjúkrasystrar Lógargrundarlagið undir arbeiðinum hjá heimasjúkrasystrunum er Ll. nr. 88 frá 6. juni 1997 um heimasjúkrasystratænastuna. Endamálið er at ganga tørvinum á heilsu-og sjúkrarøkt í heiminum á møti í sambandi við sjúkraviðgerð og uppvenjing, so at sjúklingurin kann vera heima, um tað er læknaliga og samfelagsliga ráðiligt. Heimasjúkrasystrarnar skulu vegleiða og hjálpa og skulu verða uppsøkjandi í sínum arbeiði, og tær skulu røkta mammur í eftirburðartíðini. Harumframt skulu tær fremja sjúkrafyribyrgjandi arbeiðið. 26. Heilsusystrar Lógargrundarlagið undir arbeiðinum hjá heilsusystrini er Ll. nr. 87 frá 6. juni 1997 um heilsusystratænastuna. Fyri heilsusystrar er endamálið at fremja heilsufremjandi vegleiðing og stuðul viðvíkjandi heilsustøðuni hjá børnum undir undirvísingarásetta aldrinum og sum ikki ganga í skúla ella forskúla. Lógargrundarlagið undir arbeiðinum hjá skúlaheilsusystrini er "Anordning nr. 16 af 16. januar 1981 om ikrafttræden på Færøerne af lov om skolelægeordning, og Anordning nr. 241 af 1. mai 1986 om ændring af anordning om ikrafttræden på Færøerne af lov om skolelægeordning". Endamálið er at tryggja børnunum og teim ungu ein heilsugóðan uppvøkstur og leggja grundarlag undir einum heilsugóðum vaksnamannalívi. Hetta verður gjørt í einum tvørfakligum samarbeiði við almennum, heilsufremjandi og sjúkufyribyrgjandi tiltøkum og við heilsuni hjá tí einstaka barninum sum grundarlag. 23. Eldrarøkt í Sandoynni Við heimild í Ll. nr. 63 frá 20. mai 1996 er royndarskipan innan eldrarøkt sett í verk í Sandoynni. Endamálið við royndartiltakinum er at royna eina skipan, sum sameinir røktarheimsrakstur og heimarøkt. Pláss er fyri 19 fólkum. Royndartíðin er sett til 51/2 ár og er galdandi frá 1. juli 1996 til 31. desember 2001. Tiltøkini innan eldrarøktina í Sandoynni, røktarheim, eldrasambýli og heimarøktin, eru skipað í eitt øki við einum leiðara, sum hevur dagligu ábyrgdina av at reka eldrarøktina í oynni. Royndartiltakið er skipað soleiðis, at røktarheim er heima á Sandi, meðan eindin í Skálavík verður nýtt til eldrasambýli. Eindin í Skopun er latin upp sum sambýli í 1999. Búfólkini á røktarheiminum og í eldrasambýlunum varðveita fólkapensjónina og rinda eina ávísa upphædd fyri at búgva á heiminum. Virksemisyvirlit: 20. Røktarheim 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 86.567 87.980 90.024 96.127 96.127 96.127 1. Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður 16.909 17.902 15.594 18.590 18.590 18.590 2. Ellis- og umlættingarheimið í Tórshavn 9.756 9.426 9.664 10.741 10.741 10.741 3. Ellis- og avlamisheimið í Vágum 12.156 11.855 12.111 12.663 12.663 12.663 4. Eysturoyar ellis- og røktarheim 17.291 18.360 18.486 19.427 19.427 19.427 5. Suðuroyar røktar- og ellisheim 10.195 10.280 10.534 10.687 10.687 10.687 6. Norðoya røktarheim 12.483 12.338 12.641 12.825 12.825 12.825 7. Norðoya ellis- og vistarheim 3.730 3.738 3.808 3.989 3.989 3.989 8. Landssjúkrahúsið - røktarsjúklingar 3.398 3.427 3.511 3.562 3.562 3.562 9. Dagstovnurin á Lágargarði 649 655 675 715 715 715 10. Viðlíkahald - - 1.000 1.428 1.428 1.428 11. Menning av skipanini - - - 1.500 1.500 1.500 B: Virksemi (tal) 255 257 257 257 257 257 1.1 Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður 48 48 48 48 48 48 2.1 Ellis- og umlættingarheimið í Tórshavn 33 33 33 33 33 33 3.1 Ellis- og avlamisheimið í Vágum 35 35 35 35 35 35 4.1 Eysturoyar ellis- og røktarheim 52 54 54 54 54 54 5.1 Suðuroyar røktar- og ellisheim 30 30 30 30 30 30 6.1 Norðoya røktarheim 36 36 36 36 36 36 7.1 Norðoya ellis- og vistarheim 11 11 11 11 11 11 8.1 Landssjúkrahúsið - røktarsjúklingar 10 10 10 10 10 10 9.1 Dagstovnurin á Lágargarði 30 30 30 30 30 30 C: Eindarkostnaður (kr.) Bruttokostnaður pr. búfólk pr. dag 930 938 960 1.025 1.025 1.025 1.2 Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður 965 1.022 1.004 1.061 1.061 1.061 2.2 Ellis- og umlættingarheimið í Tórshavn 810 783 802 892 892 892 3.2 Ellis- og avlamisheimið í Vágum 952 928 948 991 991 991 4.2 Eysturoyar ellis- og røktarheim 911 932 938 986 986 986 5.2 Suðuroyar røktar- og ellisheim 931 939 962 976 976 976 6.2 Norðoya røktarheim 950 939 962 976 976 976 7.2 Norðoya ellis- og vistarheim 929 931 948 994 994 994 8.2 Landssjúkrahúsið - røktarsjúklingar 931 939 962 976 976 976 9.2 Dagstovnurin á Lágargarði 59 60 62 65 65 65 D: Tørvur (tal) - 728 860 903 948 996 1.3 Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður - 189 199 209 219 230 2.3 Ellis- og umlættingarheimið í Tórshavn - 175 213 224 235 247 3.3 Ellis- og avlamisheimið í Vágum - 75 75 79 83 87 4.3 Eysturoyar ellis- og røktarheim - 104 154 162 170 178 5.3 Suðuroyar røktar- og ellisheim - 70 92 97 101 107 6.3 Norðoya røktarheim - 87 81 85 89 94 7.3 Norðoya ellis- og vistarheim - 28 46 48 51 53 E: Tørvsfulnaður (í %) 35 30 28 27 26 1.4 Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður - 25 24 23 22 21 2.4 Ellis- og umlættingarheimið í Tórshavn - 19 15 15 14 13 3.4 Ellis- og avlamisheimið í Vágum - 47 47 44 42 40 4.4 Eysturoyar ellis- og røktarheim - 52 35 33 32 30 5.4 Suðuroyar røktar- og ellisheim - 43 33 31 30 28 6.4 Norðoya røktarheim - 41 44 42 40 38 7.4 Norðoya ellis- og vistarheim - 39 24 23 22 21 Nettoeindarprísin fyri fíggjarárið 2000 verður kr. 976,00 um dagin fyri hvørt búfólk. Virksemisyvirlit: 21. Vistarheim 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (kr. 1000) 4.644 4.627 5.626 4.886 4.886 4.886 B: Virksemi (tal) 1. Búfólk 20 20 20 20 20 20 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.1 Búfólk (miðalkostnað. fyri hvørt búfólkið um árið) 232 231 281 244 244 244 Virksemisyvirlit: 25. Heimarøktin 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (kr. 1000) 69.818 63.094 66.170 71.789 71.789 71.789 B: Virksemi (tal) 1. Tal av fólki, ið fáa heimarøkt 1.162 1.085 1.085 1.085 1.085 1.085 2. Tal av fólki, ið fáa heimasjúkrarøkt 9.020 9.493 9.493 9.493 9.493 9.493 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.1.2.Heimasjúkrarøkt & Heimahjálp (miðalkostnaðurin) 6.857 5.965 6.255 6.787 6.787 6.787 Starvsfólkayvirlit: 20 Røktarheim 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 196 196 196 172 172 172 Tal av fulltíðarstørvum 196 196 196 172 172 172 Lønarpartur (mió.kr.) 50,4 52,2 52,5 48,4 48,4 48,4 Starvsfólkayvirlit: 21 Vistarheim 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 14,0 14,0 14,0 14,0 14,0 14,0 Tal av fulltíðarstørvum 14,0 14,0 14,0 14,0 14,0 14,0 Lønarpartur (mió.kr.) 3,1 3,1 3,8 4,0 4,0 4,0 Starvsfólkayvirlit: 23 Eldrarøkt í Sandoynni 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 Tal av fulltíðarstørvum 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 31,0 Lønarpartur (mió.kr.) 3,9 5,2 6,9 7,4 7,4 7,4 Starvsfólkayvirlit: 25 Heimarøktin 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri 1 1 1 1 1 1 Onnur 279,0 259,0 269,0 273,0 273,0 273,0 Tal av fulltíðarstørvum 280,0 260,0 270,0 274,0 274,0 274,0 Lønarpartur (mió.kr.) 63,4 58,0 61,7 66,0 66,0 66,0 Starvsfólkayvirlit: 26 Heilsusystrar 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Lønarflokkur 36 ella hægri - - - - - - Onnur - 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 Tal av fulltíðarstørvum - 20,0 20,0 20,0 20,0 20,0 Lønarpartur (mió.kr.) - 4,6 5,2 5,5 5,5 5,5 8.21.6.07. Bjálvingarstuðul, hús hjá pensjónistum Bjálvingar- og orkustudningur verður givin pensjonistum sum eitt lán, ið er rentu- og avdráttarfrítt. Hesin stuðul verður givin eftir lóg nr. 118 frá 18. juni 1997. Upphæddin ein kann fáa er kr. 110.000, býtt sundur soleiðis, at til sjálvt bjálvingartiltakið kann veitast upp í kr. 80.000 og til orkusparandi tiltøk upp í kr. 30.000. Almannastovan hevur veitt pensjonistum fíggjarligan stuðul sum persónligt ískoyti til orkusparandi tiltøk. Nú hevur Bjálvingarstuðulslánsgrunnurin hetta um hendi og verður játtanin til persónligt ískoyti tí minni. Húsalánsgrunnurin umsitur Bjálvingarstuðulslánsgrunnin. Játtanin er lækkað við 1 1/2 mió. kr. við tí grundgeving, at tørvurin at fáa stuðul til bjálving ikki er tann sami, sum tá skipanin var sett í gond. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.997 11.450 4.000 2.500 2.500 2.500 01. Bjálvingarstuðul Útreiðslur 1.997 11.250 2.000 500 500 500 52. Tilskot til einstaklingar 1.997 11.250 2.000 500 500 500 02. Orkusparandi tiltøk Útreiðslur - 200 2.000 2.000 2.000 2.000 52. Tilskot til einstaklingar - 200 2.000 2.000 2.000 2.000 8.21.6.10. Ansingarsamsýning (Lógarbundin játtan) Samsýning fyri at ansa eldri og óhjálpnum heima verður veitt við heimild í Ll. nr. 64 frá 5. juni 1984 um samsýning fyri at ansa eldri og óhjálpnum heima við seinni broytingum. Við at veita avvarðandi eina samsýning fyri at vera um ein ansingarkrevjandi persón er ætlanin, at gera tað møguligt hjá likamliga- ella sálarliga brekaðum fólki at verða verandi heima ístaðin fyri at fara á stovn. Samsýningin er ætlað í førum, har talan er um tungar røktarsjúklingar ella persónar, sum krevja støðugt eftirlit og hjáveru. Samsýningin er treytað av, at móttakarin ikki átekur sær annað stórvegis lønandi arbeiði. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 5.142 6.315 6.422 7.310 7.676 8.059 01. Samsýning Útreiðslur 5.142 6.315 6.422 7.310 7.676 8.059 52. Tilskot til einstaklingar 5.142 6.315 6.422 7.310 7.676 8.059 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1. Samsýning fyri at ansa eldri og óhjálpnum 5.142 6.315 6.422 7.310 7.676 8.059 B: Virksemi (tal) 1.1 Samsýning (fólk) 95 110 110 116 121 127 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.2 Samsýning (miðalveiting) 54.126 57.409 58.382 63.290 63.294 63.288 8.21.6.13. Vardar íbúðir, rakstrarstudningur Sambært Ll. nr. 111 frá 3. november 1988, eru vardar íbúðir ætlaðar at hýsa avlamisfólki, eldri fólki og fólki annars, sum mugu búgva á vardum støðum. Endamálið er at tryggja hesum eitt gott og hóskandi tilhald. Studningur verður latin til stovnar, sum hava til endamáls at byggja (stovnseta) og reka vardar íbúðir. Stovnurin skal verða sjálvsognarstovnur og hava viðtøkur, sum eru góðkendar av landsstýrinum. Rakstrarstuðulin verður smb. § 5 í heimildarlógini bert veittur til útreiðslur, sum stava frá rentum og avdráttum av upprunaligu prioritetslánunum (upp í 50%). Í løtuni eru vardar íbúðir í Havn og í Vági. Hesar kunnu hýsa tilsamans 11 búfólkum - 8 í Havn og 3 í Vági. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 329 379 200 200 200 200 01. Stuðul Útreiðslur 329 379 200 200 200 200 54. Stuðul til annað virksemi 329 379 200 200 200 200 8.21.6.16. Eldrasambýli (Løgujáttan) Játtaðar verða kr. 3.2 mió. kr. u. mvg. til keyp, umbygging og nýbygging av húsum til eldrabýlir og aðrar eldrabústaðir so sum røktarheim v.m. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.367 742 5.800 3.200 11.450 23.100 Inntøkujáttan 277 175 - - - - 10. Eldrasambýli Útreiðslur 1.367 742 5.800 3.200 11.450 23.100 14. Keyp av vørum og tænastum 74 26 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto 417 67 - - - - 16. Leiga, viðlíkahald og skattur 446 31 - - - - 31. Bygging og løguframleiðsla 430 0 4.000 1.700 11.450 23.100 32. Útvegan av løgu o.ø. - - 1.800 - - - 72. Flyting til kommunur - 618 - 1.500 - - Inntøkur 277 175 - - - - 64. Aðrar flytingarinntøkur 277 175 - - - - 8.21.6.17. Serflutningsskipan landsins Serflutningsskipan landsins er sambært reglugerð ein flutningsskipan fyri brekað, ið hava tørv á serflutningi. Hetta eru fólk, sum: sita í koyristóli ella nýta hjálpitól, sum líkast av likamligum ella sálarligum breki støðugt hava brúk fyri hjálp í avmarkaða tíð fyri sjúku ella skaða hava hendan tørv Skipanin verður fíggjað við 45 prosentum úr landskassanum, 45 prosentum frá avvarðandi kommunu og 10 prosentum frá brúkarunum. Skipanin virkar í Tórshavn og í Klaksvík. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 380 162 400 400 400 400 01. Stuðul Útreiðslur 380 162 400 400 400 400 54. Stuðul til annað virksemi - 36 - - - - 72. Flyting til kommunur 380 125 400 400 400 400 8.21.7. Sosialar skipanir 8.21.7.01. Vanlig forsorg (Lógarbundin játtan) Vanlig forsorg verður veitt við heimild í Lbkg. nr. 100 frá 2. mars 1988 um almenna forsorg í Føroyum við seinni broytingum. Játtanir eftir forsorgarlógini eru bygdar á metingar. Tó er tað so, at lógin ásetir, nær ið hvør skal hava stuðul. T.e., at berst okkurt á, t.d. sjúka, hjúnaskilnaður ella eyka útreiðslur av breki, so hevur umsøkjarin rætt til veiting, ið ikki í øllum lutum er lógarásett, men sum lógin setir rættiliga neyvar rammur fyri saman við góðkendari niðurskrivaðari siðvenju. Almanna- og heilsumálastýrið arbeiðir við at gera nýggja forsorgarlóg og ætlanin er leggja uppskot fyri tingið í hesari tingsetuni. Ætlanin er at gera neyvari reglur á hesum øki, serliga tá talan er um hjálpitól og stakútreiðslur. Eitt dømi um hetta er, at serforsorgin hevur fingið til uppgávu at samskipa stuðulsfólkaskipanina. Ætlanin er eisini at brúka meira orku á Almannastovuni til at avmarka talið av arbeiðsleysum, sum koma í skipanina, mest møguligt, og at fáa tey sum eru komin inn í skipanina út aftur á arbeiðsmarknaðin. Uppskotið fer eftir ætlan at hava við sær sparingar uppá 5 mió.kr. Fyribils hjálp eftir § 9 av sjúkrávum o.a. Hjálpin eftir § 9 er ætlað sum ein fyribils hjálp undir sjúku, ella sum ein umskiftishjálp um t.d. hjúnafelagin doyr. Lógin ásetir ikki fasta upphædd, men gevur bert ábendingar um, hvussu stór hjálpin skal vera. Tó er ásett eitt hægstamark, sum samsvarar mesta dagpeningi, sum kann verða veitt eftir lógini um dagpening fyri sjúku og barnsburð. Hjálpin verður givin neyvt eftir, hvussu tørvurin verður hildin at vera. Stuðul til arbeiðsleys, eftir § 9, 2 Rætt til arbeiðsloysisforsorg/ískoyti hava arbeiðsleys, sum eitt skifti ikki eru før fyri at vinna sær og sínum til uppihalds. Varandi hjálp eftir § 13: Um so er, at tað ikki tykist at vera møguligt hjá onkrum at gerast fíggjarliga sjálvbjargin á nakran hátt, og fólk heldur ikki hevur rætt til fyritíðarpensjón, verður hjálpin veitt eftir § 13 í forsorgarlógini. Henda grein verður bert nýtt í undantaksførum, tá ongin møguleiki tykist at vera fyri, at fólk fer at bjarga sær, um tað almenna ikki hjálpir. Hjálp til stakútreiðslur eftir § 15: Treytin fyri veiting - undantikið hjálp til sjúkraútreiðslur - er hin sama sum eftir § 9, at okkurt hevur borist á (sjúka e.a.) , so at fólk ikki klára seg fíggjarliga. Stuðul kann verða veittur til rímiligar stakútreiðslur. Rímiligar stakútreiðslur eru vanligar og neyðugar útreiðslur hjá einum fólki ella húski. Einki er ásett nágreiniliga hvørjar stakútreiðslur fólk kunnu fáa hjálp til. Hjálp til foreldur at brekaðum børnum eftir § 17: Treytin fyri at fáa stuðul eftir hesari lógargrein er, at barnið hevur varandi brek ella varandi sjúku, at barnið býr heima og ikki á stovni - og at serkunnleiki kann vísa á ella vátta meirútreiðslur, sum eru av brekinum ella sjúkuni. Sum dømi um stuðul til meirkostnað til foreldur at brekaðum/varandi sjúkum børnum, kunnu verða nevnd: endurgjald fyri inntøkumiss, stuðul til umlætting á stovni (til stuðulsfólk), endurgjald fyri heilivág, meirútreiðslur av serkosti, endurgjald fyri meirkostnað av klæðum og skóm, tí at tey eru slitin á óvanligan hátt. Hjálp til endurútbúgving eftir § 18: Treytin fyri at fáa stuðul til endurútbúgving, t.e. upplæring, útbúgving, umskúling, egið virki, arbeiðsamboð og maskinur, er, at fólk síggja sær eingi ráð, av tí at tey hava fingið sálarligt ella likamligt brek, ella av umstøðunum sum heild. Herumframt er treytin, at hildið verður, at fólk megnar ætlaðu endurbúgvingina, bæði fakliga og fíggjarliga, og at endurbúgvingin hevur við sær, at fólk fara at bjarga sær fíggjarliga, ella at tey í minsta lagi gerast munandi leysari av almennum stuðli. Hjálp til hjálparamboð og heilivág v.m. eftir § 18: Møguleiki er eisini fyri, at stuðul verður veittur til heilivág, serkost, serklæðir (stuðulshosur, v.m.), at stuðul verður veittur til at læna hjálpartól, til tannviðgerð o.s.fr.. Við kunngerð nr. 151 frá 24. november 1997 vórðu avmarkingar settar fyri fíggjarligan stuðul til heilivág til persónar, ið eru avlamnir, varandi sjúkir ella ellisbrekaðir, har Almannanstovan eftir umsókn veitir stuðul til ávísan heilivág. Almannastovan kann veita stuðul til útreiðslur omanfyri kr. 400,- um ársfjórðingin. Til pensjonistar kann veitast stuðul til útreiðslur omanfyri ávíkavist kr. 200, 400 og 600 um ársfjórðingin, alt eftir hvussu stóra inntøku pensjonisturin hevur. Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 90.866 99.965 88.661 93.814 97.810 101.610 Inntøkujáttan 6.177 6.801 5.986 6.332 6.602 6.858 01. Fyribils hjálp § 9 Útreiðslur 9.952 11.625 12.000 12.892 13.537 14.213 52. Tilskot til einstaklingar 9.952 11.625 12.000 12.892 13.537 14.213 Inntøkur 672 785 810 870 914 959 77. Flyting frá kommunum 672 785 810 870 914 959 02. Varandi veiting § 13 Útreiðslur 1.392 1.360 1.361 1.557 1.635 1.717 52. Tilskot til einstaklingar 1.392 1.360 1.361 1.557 1.635 1.717 Inntøkur 94 92 92 105 110 116 77. Flyting frá kommunum 94 92 92 105 110 116 03. Stakútreiðslur § 15 Útreiðslur 2.170 2.510 2.500 2.472 2.596 2.725 52. Tilskot til einstaklingar 2.170 2.510 2.500 2.472 2.596 2.725 Inntøkur 147 169 169 167 175 184 77. Flyting frá kommunum 147 169 169 167 175 184 04. Meirútreiðslur brekað barn § 17 Útreiðslur 11.823 15.667 12.000 17.999 18.899 19.844 11. Lønir v.m. 4.098 6.547 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 4 10 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 116 210 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 7.605 8.901 12.000 17.999 18.899 19.844 Inntøkur 798 1.058 810 1.215 1.276 1.339 77. Flyting frá kommunum 798 1.058 810 1.215 1.276 1.339 05. Endurbúgving § 18 Útreiðslur 15.325 14.550 13.000 16.042 16.844 17.686 11. Lønir v.m. 96 127 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 1 - - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 15.228 14.423 13.000 16.042 16.844 17.686 Inntøkur 1.035 982 878 1.083 1.137 1.194 77. Flyting frá kommunum 1.035 982 878 1.083 1.137 1.194 06. Hjálparamboð v.m. § 18 Útreiðslur 21.644 25.923 19.800 21.456 22.529 23.655 52. Tilskot til einstaklingar 21.642 25.923 19.800 21.456 22.529 23.655 71. Innanh. Flyt. millum almennar stovn. 2 - - - - - Inntøkur 1.504 1.803 1.337 1.448 1.521 1.597 77. Flyting frá kommunum 1.504 1.803 1.337 1.448 1.521 1.597 07. Arbeiðsloysisforsorg § 9,2 Útreiðslur 28.560 28.329 28.000 21.396 21.770 21.770 52. Tilskot til einstaklingar 28.560 28.329 28.000 21.396 21.770 21.770 Inntøkur 1.928 1.912 1.890 1.444 1.469 1.469 77. Flyting frá kommunum 1.928 1.912 1.890 1.444 1.469 1.469 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 90.866 99.965 88.661 93.814 97.810 101.610 1. Fyribils hjálp § 9 9.952 11.625 12.000 12.892 13.537 14.213 2. Varandi veiting § 13 1.392 1.360 1.361 1.557 1.635 1.717 3. Stakútreiðslur § 15 2.170 2.510 2.500 2.472 2.596 2.725 4. Meirútreiðslur brekað barn § 17 11.823 15.667 12.000 17.999 18.899 19.844 5. Endurútbúgving § 18 15.325 14.550 13.000 16.042 16.844 17.686 6. Hjálparamboð, heilivág v.m. § 18 21.644 25.924 19.800 21.456 22.529 23.655 7. Arbeiðsloysisforsorg § 9,2 28.560 28.329 28.000 21.396 21.770 21.770 B: Virksemi (tal) 4.346 4.717 4.921 4.957 5.141 5.334 1.1 Fyribils hjálp § 9 605 625 715 730 767 805 2.1 Varandi veiting § 13 29 29 27 28 29 31 3.1 Stakútreiðslur § 15 447 429 415 423 444 466 4.1 Meirútreiðslur brekað barn § 17 418 472 426 434 456 478 5.1 Endurútbúgving § 18 248 269 195 199 209 219 6.1 Hjálpartól § 18 1.294 1.774 1.863 1.863 1.956 2.054 7.1 Arbeiðsloysisforsorg § 9,2 1.305 1.119 1.280 1.280 1.280 1.280 C: Eindarkostnaður (kr.) 20.908 21.192 18.017 18.926 19.026 19.026 1.2 Fyribils hjálp § 9 16.450 18.600 16.783 17.660 17.660 17.660 2.2 Varandi veiting § 13 48.000 46.897 50.407 55.607 55.607 55.607 3.2 Stakútreiðslur § 15 4.855 5.851 6.024 5.844 5.844 5.844 4.2 Meirútreiðslur brekað barn § 17 28.285 33.193 28.169 41.472 41.472 41.472 5.2 Endurútbúgving § 18 61.794 54.089 66.667 80.613 80.613 80.613 6.2 Hjálpartól § 18 16.726 14.613 10.628 11.517 11.517 11.517 7.2 Arbeiðsloysisforsorg § 9,2 21.885 25.316 21.875 16.716 17.008 17.008 8.21.7.07 Tiltøk fyri ung Stuðulin hevur higartil verður veittur til kommunurnar til løn til ung, og frá 1999 er ein partur av játtanini nýttur til verkætlan, har ung fólk, sum fáa forsorgarveiting, fáa boðið arbeiði, og har forsorgarveitingin er treytað av, at tikið verður av arbeiðstilboðnum. Mett verður, at ístaðin at veita stuðul til kommunurnar, skal Almannastovan nýta peningin til at fáa allar persónar, sum fáa forsorgarveiting vegna arbeiðsloysi, út aftur á arbeiðsmarknaðin. Ein partur av hesi játtan er tí fluttur til Almannastovuna og stuðulin til kommunurnar minkar. Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 5.737 4.946 5.000 1.500 - - 01. Arbeiðsskapandi tiltøk Útreiðslur 5.737 4.946 5.000 1.500 - - 11. Lønir v.m. - 213 300 - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 187 - - - - 15. Keyp av útbúnaði, netto - 28 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 874 - 4.700 1.500 - - 54. Stuðul til annað virksemi 74 - - - - - 72. Flyting til kommunur 4.788 4.519 - - - - 8.21.8. Sosialar pensjónir 8.21.8.01. Fólkapensjón (Lógarbundin játtan) Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 264.376 270.199 284.549 298.785 304.732 310.795 Inntøkujáttan 17.846 18.238 19.208 20.168 20.569 20.979 10. Fólkapensjón Útreiðslur 260.335 262.414 276.489 290.331 296.139 302.061 11. Lønir v.m. 1 1 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 260.334 262.412 276.489 290.331 296.139 302.061 Inntøkur 17.573 17.713 18.663 19.597 19.989 20.389 77. Flyting frá kommunum 17.573 17.713 18.663 19.597 19.989 20.389 20. Persónligt ískoyti Útreiðslur 1.538 5.258 5.000 5.364 5.471 5.581 52. Tilskot til einstaklingar 1.538 5.258 5.000 5.364 5.471 5.581 Inntøkur 104 355 338 362 369 377 77. Flyting frá kommunum 104 355 338 362 369 377 30. Umsorganararbeiði Útreiðslur 2.502 2.528 3.060 3.090 3.122 3.153 11. Lønir v.m. 31 200 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum - 13 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur - 18 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 2.471 2.297 3.060 3.090 3.122 3.153 Inntøkur 169 171 207 209 211 213 77. Flyting frá kommunum 169 171 207 209 211 213 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 264.375 270.199 284.549 1. Vanlig pensjón 260.335 262.414 276.489 2. Persónligt ískoyti 1.538 5.258 5.000 3. Umsorganararbeiði 2.502 2.528 3.060 B: Virksemi (tal av persónum) 6.314 6.337 6.377 1.1 Vanlig pensjón 6.314 6.337 6.377 2.1 Persónligt ískoyti 6.314 6.337 6.377 3.1 Umsorganararbeiði 6.314 6.337 6.377 C: Eindarkostnaður (kr.) 41.871 42.638 44.621 1.2 Vanlig pensjón 41.231 41.410 43.357 2.2 Persónligt ískoyti 244 830 784 3.2 Umsorganararbeiði 396 399 480 8.21.8.04. Avlamispensjón (Lógarbundin játtan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 130.619 133.067 143.747 148.908 150.397 151.901 Inntøkujáttan 8.819 8.982 9.702 10.051 10.152 10.253 01. Vanlig avlamispensjón Útreiðslur 125.919 125.278 136.421 143.792 145.230 146.682 14. Keyp av vørum og tænastum 0 1 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 125.919 125.278 136.421 143.792 145.230 146.682 Inntøkur 8.501 8.456 9.208 9.706 9.803 9.901 77. Flyting frá kommunum 8.501 8.456 9.208 9.706 9.803 9.901 02. Avlamisveiting Útreiðslur 1.528 1.655 1.706 - - - 52. Tilskot til einstaklingar 1.528 1.655 1.706 - - - Inntøkur 103 112 115 - - - 77. Flyting frá kommunum 103 112 115 - - - 03. Persónligt ískoyti Útreiðslur 3.171 6.133 5.620 5.116 5.167 5.219 11. Lønir v.m. 2.528 3479 - - - - 14. Keyp av vørum og tænastum 7 4 - - - - 19. Ymsar rakstrarútreiðslur 95 70 - - - - 52. Tilskot til einstaklingar 541 2.580 5.620 5.116 5.167 5.219 Inntøkur 215 414 379 345 349 352 77. Flyting frá kommunum 215 414 379 345 349 352 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 130.619 133.067 143.747 1. Minsta avlamispensjón 4.922 5.885 5.333 2. Miðal avlamispensjón 57.819 57.459 62.614 3. Størsta avlamispensjón 63.179 61.935 68.473 4. Avlamisveiting 1.528 1.655 1.706 5. Persónligt ískoyti 3.171 6.133 5.620 B: Virksemi (tal av persónum) 2.238 2.243 2.318 1.1 Minsta avlamispensjón 285 328 295 2.1 Miðal avlamispensjón 1.145 1.120 1.185 3.1 Størsta avlamispensjón 734 714 760 4.1 Avlamisveiting 74 81 79 5.1 Persónligt ískoyti 116 - 2.240 C: Eindarkostnaður (kr.) 58.364 59.325 62.005 1.2 Minsta avlamispensjón (miðalveiting) 17.720 17.942 18.084 2.2 Miðal avlamispensjón (miðalveiting) 50.497 51.303 52.846 3.2 Størsta avlamispensjón (miðalveiting) 86.075 86.744 90.150 4.2 Avlamisveiting (miðalveiting) 20.649 20.432 21.595 5.2 Persónligt ískoyti (miðalveiting) 27.336 - 2.509 8.21.8.07. Einkjupensjón (Lógarbundin játtan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 2.569 2.329 2.458 2.635 2.766 2.905 Inntøkujáttan 135 119 127 178 186 197 10. Einkjupensjón Útreiðslur 1.973 1.727 1.846 2.588 2.717 2.853 52. Tilskot til einstaklingar 1.973 1.727 1.846 2.588 2.717 2.853 Inntøkur 133 117 125 175 183 193 77. Flyting frá kommunum 133 117 125 175 183 193 20. Persónligt ískoyti Útreiðslur 30 42 27 47 49 52 52. Tilskot til einstaklingar 30 42 27 47 49 52 Inntøkur 2 3 2 3 3 4 77. Flyting frá kommunum 2 3 2 3 3 4 30. Uppískoytisveiting Útreiðslur 566 560 585 - - - 52. Tilskot til einstaklingar 566 560 585 - - - Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 2.569 2.329 2.458 1. Einkjupensjón 1.973 1.727 1.846 2. Persónligt ískoyti 30 42 27 3. Uppískoytisveiting 566 560 585 B: Virksemi (tal av persónum) 90 95 84 1.1 Einkjupensjón 56 60 50 2.1 Persónligt ískoyti 4 3 4 3.1 Uppískoytisveiting 30 32 30 C: Eindarkostnaður (kr.) 28.544 24.516 29.262 1.2 Einkjupensjón (miðalveiting) 35.232 28.783 36.920 2.2 Persónligt ískoyti (miðalveiting) 8 14 7 3.2 Uppískoytisveiting (miðalveiting) 18.867 17.500 19.500 8.21.8.10. Einkjubarnastyrkur (Lógarbundin játtan) Einkjubarnastyrkur verður veittur við heimild í Ll. nr. 71 frá 20. mai 1996 um barnagjald til einsamallar uppihaldarar v.fl., við seinni broytingum. Rætt til gjald hava børn, um bara annað av foreldrum barnsins er á lívi, børn fødd uttanfyri hjúnalag, tá faðirskapurin ikki er staðfestur, og eingin sostatt er gjaldsskyldugur, umframt faðir- og móðirleys børn. Harumframt kann Almannastovan veita stuðul til útreiðslur í sambandi við barnsins dóp, ferming, sjúku og jarðarferð ella av øðrum serstøkum orsøkum. Vanligt barnagjald kr. 8.400 um árið Serligt barnagjald kr. 16.812 um árið Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 1.751 1.719 1.868 1.890 1.928 1.966 Inntøkujáttan 118 116 126 128 130 133 01. Einkjubarnastyrkur Útreiðslur 1.751 1.719 1.868 1.890 1.928 1.966 52. Tilskot til einstaklingar 1.751 1.719 1.868 1.890 1.928 1.966 Inntøkur 118 116 126 128 130 133 77. Flyting frá kommunum 118 116 126 128 130 133 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 1.751 1.719 1.868 1.890 1.928 1.966 1. Barnastyrkur 1.751 1.719 1.868 1.890 1.928 1.966 B: Virksemi (tal av persónum) 1.1 Barnastyrkur 239 327 217 334 334 221 C: Eindarkostnaður (kr.) miðalveiting 1.2 Barnastyrkur 7.326 5.257 8.608 5.666 5.780 8.882 8.21.8.13. Viðbót til ávísar pensjónistar (Lógarbundin játtan) Viðbót til ávísar pensjonistar verður veitt sambært Ll. nr. 35 frá 16. apríl 1997 um viðbót til ávísar pensjonistar. Stuðulin er ætlaður sum ískoyti til olju-, sjónvarp- og útvarpsgjald. Giftir pensjonistar eiga eina viðbót í felag. Viðbótin verður latin fólki, sum áðrenn ávikavist 1. apríl, 1. juli og 1. desember hava fingið játtað fólkapensjón, avlamispensjón ella einkjupensjón ella hava latið inn umsókn um slíka pensjón. Treytin fyri at fáa viðbótina er, at pensjonisturin ikki hevði størri ársinntøku afturat pensjónini enn 80.000 kr. fyri hjún og 60.000 kr. fyri støk. Viðbótin verður roknað eftir tí tali sum pensjónin er roknað eftir úgjaldingardagin. Viðbótin verður eisini veitt til fólk, sum fær stuðul sambært § 13 í forsorgarlógini, undir somu treytum. Viðbótin er ikki skattskyldug. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan 11.652 12.226 12.200 12.200 12.200 12.200 01. Viðbót Útreiðslur 11.652 12.226 12.200 12.200 12.200 12.200 52. Tilskot til einstaklingar 11.652 12.226 12.200 12.200 12.200 12.200 Virksemisyvirlit 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál (1000 kr.) 11.652 12.226 12.200 12.200 12.200 12.200 1. Viðbót 11.652 12.226 12.200 12.200 12.200 12.200 B: Virksemi (tal) 1.1 Viðbót (tal av persónum) 3.780 3.829 3.829 3.829 3.829 3.829 C: Eindarkostnaður (kr.) 1.1 Barnapeningur (miðalveiting) 3.083 3.193 3.186 3.186 3.186 3.186 8.21.8.16. Nýggj pensjónsskipan (Lógarbundin játtan) Sundurgreinað ætlan Tús. kr. 1997 1998 1999 2000 2001 2002 R R J F Æ Æ Útreiðslujáttan - - - 28.097 28.097 28.097 Inntøkujáttan - - - 1.897 1.897 1.897 01. Nýggj pensjónsskipan Kári Olsen "Vit skulu gera tær broytingar, sum gagna fólkinum best", sigur Edmund aftur og aftur. "Broytingar skulu gerast, fyri at staðfesta, og fyri at varðveita ríkisfelagsskapin", sigur hansara trúgvi lærusveinur, Hanus Petersen. Eg sigi bara: Sambandsmenn eru bara stuttligir. Gódir at grína at. Men teir eru altso ikki gódir til nógv annad enn tad. Eitt nú mugu so rádaleysir og hugsjónarleysir menn ikki fáa valdid í okkara landi! 23. mai 2000 Hanus Petersen Nú er hann komin fram til 1930. Hann nærkast. 23. mai 2000 fridtjof christiansen Fonetikarin Poul Joensen hugsar danskar tankar á gøtudonskum í einum donskum heysi. Hann átti at farið í skúla og lært seg málburð og stavseting og harvið lært seg at hugsað føroyskar tankar á føroyskum í einum føroyskum og føroyskaðum heysi. Hans Birgir Hansen Orkukubbin hjá Flach er nógv meira verdur enn nakað fullveldi. Hann kann loysa øll heimsins orkumál. 23. mai 2000 Hanus Petersen Poul Joensen Eru hatta nøkur "loysunarorð?" 23. mai 2000 Poul Joensen Vit sambandsmenn vita at føringar eru bíttir ta hava vit bevist nogvar ferð. Um vit 'faá loysing so vita vit at teir vilja tvinga okkum at ganga í ullintum føriskum hosum og undirbuksum og ta skríðir so illa. Nej sláði ring um okkara elskaða forman Edmund og lat okkun konstaterað at moder Danmark er best 23. mai 2000 Hanus Petersen Kári Og hví kallar tú fullveldisætlanina fyri so væl fyrireikaða? Har hava nakrir akademikarar sitið omaná hvørjum øðrum, og skriva "speciale". Men aðalspurningarnir: Teir búskaparligu, sum fólk síggja sum teir mest umráðandi, eru ikki svaraðir. Tí liggja tit á knøum fyri dønum, og tosa um skiftistíð. Men hvat er ein skiftistíð í einum søguligum høpi, tá man ikki ánar hvat í gerast skal eftir at skiftistíðin er av?? Hatta er at loypa av 10 metur vippuni, og byrja at fylla hylin aftaná at lopið er. Nøkur síggja frægd í tí. Men tey flestu meta tað vera óðamannaverk. 23. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Sambandsflokkurin vil, eins og flestu føringar, arbeiða innan karmarnar av ríkisfelagsskapinum. Men broytinar skulu gerast, fyri at staðfesta, og fyri at varðveita ríkisfelagsskapin. Tað er góður gamalur politikkur, at broyta fyri at varðveita. At broyta fyri at betra "det bestående". Annars sær sambandsflokkurin ongan trupulleika í, at yvirtaka td. Kirkjumál - Skúlamál - almannamál - heilsumál v.m. Men sambandsflokkurin setur sum treyt, at: Onki verður yvirtikið, um vit ikki yvirtaka rokningarnar samstundis. Ella er talan ikki um nakara veruliga yvirtøku. Kári, minst til, at: Tað ikki eru allar broytingar, sum føra til bata. 23. mai 2000 Hans Pæturson Til Kára Olsen Val verður um 2 ár. Um tað hendir at samgongan kemur í minniluta, so ímyndi eg mær at sessurin hjá Høgna Hoydal verður gjørdur um til heimastýrismál ella niðurlagdur. 23. mai 2000 Kári Olsen Til Kjakluttakararnar: Hevur nakar nakad bod uppá hvat fer at henda í sjálvstýrismálinum, um Edmund og Eidesgaard sleppa í landsstýrid? Eg havi lisid bædi teirra "uppskot" - og eg síggi ongan felagsnevnara. NB Tad er for lítid at siga, at "teir fara at fremja tær broytingar, sum gagna fólkinum best." 23. mai 2000 Kári Olsen Framvegis, Hanus (fyri fjórdu ferd): HVAT er tad, tit vilja broyta? Tú tosar sum Edmund: Vit vilja gera tær broytingar, sum gagna fólkinum best Tad er jú deiligt hjá veljarunum at sleppa at taka stødu til so konkretar ætlanir. Deiliga trygt at sleppa fullveldisætlanini - best fyrireikadu ætlan í Føroya søgu - í stadin fáa Edmund at gera "tad, sum gagnar fólkinum best" Saman vid Eidesgaard, sum heldur ikki hevur ánilsi fyri hvat hann vil Teir vita bara, at teir eru ímóti. Men tad ber ikki til bara at vera ímóti, Hanus. Man má eisini hava okkurt alternativ sjálvur. Minst til Verkamannafylkingina. Tey vóru bara samd um at vera ímóti - og tad var for lítid, tá politikkurin skuldi fremjast. 23. mai 2000 Hans Poulsen Kári. Sambandsflokkinum nýtist ikki broyta nakað. Nú er gongd sett á, og tað ber ikki til at venda henni. Eg eri samdur við Steen: nú fáa vit eina stutta skiftistíð, fullveldi ella ei. Broytingin kemur av sær sjálvum. 23. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Sambandsflokkurin vil við nýskipanaruppskotin nýmótansgera heimastýrislógina, og staðfesta nøkur viðurskifti, sum tit liva uppá, eru ógreið. Eini góð ráð. Les uppskotið. Tú hevur fingið tað sendandi. 23. mai 2000 Hans Poulsen Demos. Lond sum Aruba og Bermuda hava valt at vera verandi í teirra respektivu ríkjum. Vil tað siga at tey ongan stoltleika hava? Hvussu kanst tú generalisera soleiðis? Hans 23. mai 2000 Kári Olsen Eftir at eg havi spurt hann fleiri ferdir hvør munurin er millum "nýskipanaruppskotid" hjá Sambandsflokkinum og heimastýrislógina, svarar Hanus Petersen nú, at sambandid vil "broyta fyri at varðveita". So eg má spyrja aftur: Hvat er tad, Sambandsflokkurin vil broyta? 23. mai 2000 Hans Poulsen Annars er tað í lagi at sensurera "ósømiligan málburð" 23. mai 2000 Hans Poulsen Eg tími ikki meir um eg skal sensurerast her. Tað líkist ongum. Tað stendur ongastaðni at man verður sensureraður um webmaster ikki líkar tað ið skrivað verður! Tað einasta eg skrivaði var at giraffar eru stoltir, tí teir bera høvdið høgt. Tað var ironiskt meint sum eitt svar til Demos uppá um "sambandsmenn" ongan stoltleika høvdu. Eg helt at tað var líka relevant sum spurningurin. Hans Hanus Petersen Demos Tað er munur á, at vera stoltur og býttstoltur! Tað er munur á, at byggja sín stoltleika á skynsemi, og undirlutakenslur! Men tað krevur eina grundleggjandi fatan av, hvussu dagsins vælferðarsamfeløg eru skrúva saman í dag, bæðí í "interkommunalt", og "tvørlandaliga". Skilir man tað, ber til at bera høvdið høgt sum føringur, og dyrka sín samleika. Annars leggið eg ikki bara nakað positivt í orðið stoltleika. í 90% av førunum, byggir stoltleiki á býttleika. 23. mai 2000 Demos Hansen Og hvussu við plikt yvirfyri forfedrum og eftirkomarum?? 23. mai 2000 Demos Hansen Ein lítil spurningur. Er stoltleiki totalt irrelevantur hjá sambandsfólki, ella hvussu?? Vinarliga, Demos 23. mai 2000 Jóan Jakku Bærentsen Ja, eggini eru føroysk framleiðsla, tøðini eru donsk. Carl Johan skrivar góðar bøkur og tað rætta er, at Leif Berg byggir ríðihøll til íslendsk ross og Brekkstein innflytir kylling. 23. mai 2000 Páll Poulsen Sonevndar skavihønur og íslendingar við vemmiligum feittutum brúllukremshári ganga her í býnum, umboðandi virðisbrøv. Sigst teir fara at fíggja hattin hjá Carl Johan. 22. mai 2000 Páll Poulsen Leif Berg byggir ríðihøll til íslendsk ross, meðan Brekkstein innflytir danskar hønur, ið verpa føroysk egg. Eg skilji púrt einki. 22. mai 2000 Hans Pæturson Tað sær út til at semja er um, at fullveldi ikki ávirkar føroya støðu mótvegis umheiminum. Um tað verður betri ella verri eftir henda dag eru tað aðrir faktorar sum avgerða. Somuleiðis er semja um at ávisir fíggjarligir trupuleikar stinga seg upp, tá blokkstuðulin skal avtakast. Til seinast er eisini semja um, at heimastýrislógin ikke hevur verði við til at skapt "kreppuna" frá 89 til 93. Tískil er einasta samráðingarevni næstu ferð, um hvussu farast skal fram tá blokkurin skal avtakast. Alt hitt er semja um. 22. mai 2000 Hanna Poulsen "At taka fullveldi er at lata upp fyri nýggjum MØGULEIKUM. Nýggjum SAMSTARVI", sigur ein á her á síðuni. Mín spurningur er tí: Hvørji nýggj samstarv innan t.d. sjúkraviðgerð og útbúgvingarmøguleikar ? Vit hava í dag allar møguleikar at fara til onnur norðurlond í útbúgvingar ørindum, hóast vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi. So hví skal hetta broytast ? Hvat verður betri eftir fullveldi ? Ásannast má, at eingin veit, heldur ikki samgonguflokkarnir sær út til ! Ongar nærri fyrireikingar eru gjørdar hesum viðvíkjandi. Einki ítøkiligt fær ein at vita, hvørki so ella so, uttan: "Hetta skulu vit samráðast um" siga okkara samgonguflokkar. Bert luftkastellir eftir mínum tykki. "Norðurlendsk samstarv" hava okkara samgonguflokkar prátað umaftur og umaftur um. M.a hava teir sagt, at vit fáa somu sømdir sum íslendingar fáa, t.v.s. ókeypis skúlagongd í øðrum norðurlandi. MEN TAÐ SUM ER VERT AT LEGGJA TIL MERKIS ER, at íslendingar hava hægri lærustovnar, t.d. kann ein læra guðfrøði, løgfrøði, verkfrøði, tannlækna, lækna o.a. í Íslandi, eitt nú á Háskóla Íslands. AÐRIR NORÐURLANDABÚGVAR FÁA TÍ EISINI ÓKEYPIS SKÚLAGONGD Í ÍSLANDI ! So tað er ikki heilt rætt at einans íslendingar - ("tí teir eru so smáir") - av øllum norðurlandabúgvum fáa ókeypis skúlagongd í øðrum norðurlandi, tað er altso eisini øvugt. VIT FØROYINGAR MUGU ÁSANNA, AT VIT EIGA ONGAN HÆGRI LÆRUSTOVN, soleiðis at vit á jøvnum fóti kunnu bjóða øðrum norðurlandabúgva ókeypis hægri útbúgving her á landi - Vit hava sum er als einki at bjóða á hesum øki, heldur ikki á serlækna- og sjúkrahúsøkinum. Tí seti eg hendan spurning: Skulu vit taka loysing og so trúgva uppá, at vit skulu fáa útbúgvingarmøguleikar og sjúkraviðgerð fyri púrt einki í øðrum norðurlondum - Vit kunna einki bjóða aftur fyri, sum nú er ? Hví skulu vit einki gjalda ? Eru tað ikki VIT sum hava "so stórt yvirskot landskassans" ? Eftir mínum tykki hava okkara samgonguflokkar als onga hóming av, hvat hesi mál kosta ! Føroyingar gjalda, sum er, einki til hesi øki í dag, heldur ikki SU ! Ein stórur partur av ríkisveitingini fer til sjúkraviðgerð; tað vita vit so í øllum førum. Eg havi tikið mína støðu - Eg atkvøðið NEI til loysing. Um vit vita ov lítið um 3. samráðingarúrslit enn, so kann úrslitið gera mær akkurát tað sama. Okkara inntøkugrundarlag klárar ikki einsamalt at bera allan føroyska búskapin, hvørki um 4 ella um 15 ár, so "Skiftistíð 4 ella 15 ár" hevur als ongan týdning fyri okkum. Góða nátt. 22. mai 2000 Jógvan L. Alt hetta tosið um at koma á landkortið, tá fullveldið gerst veruleiki og vinnuhugurin hjá fólki fer at blomstra, sum ongantíð áður, er líkaso fantastiskur, sum øll fullveldissætlanin - tað er ikki automatikkur millum stjórnarlag, vinnulig úrslit og fólksins liviumstøður - hygg eftir Gibraltar t.d., sum hevur ein hin stórsta búskaparvøkstur í heiminum - 98% av Gibraltarbúgvum vildu varðveita sambandið við Bretland, aftaná eina vegleiðandi fólkaatkvøðu fyri fáum árum síðani, og har gongur tað strúkandi, ja eina best í heiminum! Jørgen er bara heilt stuttligur - Jørgen Lama og Dali Úlvsá 22. mai 2000 Jóan Jakku Bærentsen Til Kaj Vágfjall So eydnaðist enn einaferð tær at detta millum stólarnar. Fyrst roynir tú at grundgeva fyri at javnaðarflokkurin roynir at gera karaktermorð á Høgna Hoydal og so byrjar tú at karakterdrepa navngivnar persónar og allan javnaðarflokkin. Tú burdi roynt at skriva um eitt evni í senn. So fall alt trúvirðið úr greinini. Les greinina hjá Dan R ístaðin, hon var munandi betur. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Og annars hava javnaðarflokkurin og sambandsflokkurin samstarva sera væl ígjøgnum tíðirnar, burtursæð frá 80 árunum, tá Javnaðurin leyp a bláman fíggjarliga, og kastaði allan politiskan og búskaparligan moral fyri borð. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Ríkisfelagsskapin skal man ikki taka fyri givið, soleiðis sum gjørt er higartil. Har skulu ábøtur til. Allar mannagongdir skulu eftirkannast, og har kinkur kann koma í, skulu ábøtur gerast. Eitt komandi Landstýrið eigur at velja ein landstýrismann í samríkismálum, sum arbeiðir burtuav við at gera ábøtur. Men rætt er, at endamálið við nýskipanaruppskotinum, er at varðveita ríkisfelagsskapin. Ella við øðrum orðum Endamálið við nýskipanaruppskotinum er at "broyta fyri at varðveita". Samstundis er ætlanin, at leggja lunnar undir ein sjálvberandi búskap. Og við einum politikki, sum skapar grundarlag undir einum sjálvberandi búskapi, skuldi tjóðveldisflokkurin kunna verið ein góður stuðul í andstøðu. Tit hava jú ein annan politikk. Fyrst ætla tit at loypa út av 10 metra vippuni, og síðani ætla tit at fara at fylla hylin. So samanumtikið, hevur tú rætt. Har skal ikki nakar øgiligur munur vera at síggja, burtursæð frá, at Føroyar verða staðfestar sum sjálvstøðugt land innan ríkisfelagsskapin v.m. Ríkisfelagsskapurin er eitt fantastiskt amboð fyri at menna hetta samfelagið. Eitt amboð sum mong smátjóð í heiminum kann missunna okkum av heilum hjarta. Jógvan Joensen Føroyar, eitt av heimsins ríkastu londum. World Bank hevur gjørt eitt yvirlit yvir londini í heiminum og hvussu stórt BTÚ var pr. íbúgva í 1998. Her er eitt brot úr listanum: 1 Luxembourg 36.703 4. USA 29.240 6 Schweiz 26.876 7. Norra 26.196 11 Ísland 24.774 12. Danmark 23.855 19 Týskaland 22.026 41. New Zealand 16.084 43. Spanien 15.960 83. Russland 6.180 Fyri Føroyar eru tølini hesi, eg veit tíverri ikki hvør $ kursur er brúktur, men eg brúki 6 kr. 6.539.000.000/44.800 = 146.000 kr/fólk Í dollarum 146.000/6 = 24326 $/fólk Tað vil siga at Føroyar leggur seg millum Ísland og Danmark á einum 11,5 plássi. Um vit taka 2 mia frá, og siga at tað er bloksins ískot til búðskapin, so sær roknistykki soleiðis út. 4.500.000.000/44.800 = 100.446 kr/fólk Í dollarum 100.446/6 = 16.741 $/fólk Vit liggja tá millum nr 33 Írland og 31 Teir sameindu Arabisku Emirater. Áhugavert, halda tit ikki tað. 22. mai 2000 Jógvan Joensen Bara teir halda fast uppá skipanana sum er á heilsuøkinum nú , eru vit ikki øll samd um tað. 22. mai 2000 Kári Olsen Hanus - góda kanst tú ikki siga okkum hvør munurin er millum heimastýrislógina og "nýskipanaruppskotid" hjá Sambandsflokkinum. Tí fyri mær at síggja er eingin munur. Sig okkum eisini hvat tad er, tit og javnadurin skulu semjast um. Tí fyri mær at síggja hava tit einki til felags. 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Fyrigev mær Hanus. Men tað tú skrivar kundi eins væl komið frá einum inkaneraðum javnaðarmanni. 22. mai 2000 Hanus Petersen Jørgin At kalla meg fyri javnaðarmann, er beinleiðis injuriir. Teir høvdu verið verri enn tit, sluppu teir uppí samgongu seinast. 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hasin javnaðarmaðurin, Hanus Peterssen, endurtekur fornermaðu og súru javnaðarmenninar. Skuldsetingarnar um nasistiskar metordur verða endurtiknar. Nú kundi hann greitt okkum frá, hvørjir "hesir" eru. Skuldsetingarnar eru annars so langt úti, at tær eru revsiverdar. 22. mai 2000 Jógvan Joensen Gott Kári so eru vit samdir. Føroyingar kunnu ikki fáa eitt betri sjúkrahúsverk uttan at tað er í samstarvi við danir. Tú hevur helst hugsa um tað góða flogsambandi sum er millum Føroyar og Danmark. Tað er nevniliga ein av grundunum til at vit ikki kunnu samstarva eins væl við Norra, Ísland ella Skotland. Tað er eisini í Keypmannahavn at "Patienthotellet" liggur, har uml. 75 føroyingar altíð búgva. Eisini hugsar tú um at allir føroyingar tosa og skilja danskt væl, so kommunikationstrupulleikar sleppa vit eisini undan. Ná ja, famuljubondini, tað er gott at hava familju í Danmark sum kann koma á vitjan á Ríkissjúkrahúsinum. Jú, jú Landsstýrið hevur eisini víst á vegin, fullveldi er treyta av at tað núverandi samstarvi heldur framm, so vit framvegis kunnu teljast millum tey framkomnu londini. 22. mai 2000 Petra Hansen Kári Olsen. Interessant at tú nevnir hatta um smáríki sum fáa fullveldið. Hatta er ein av teimum mongu villleiðandi upplýsingunum í Hvítubók, sum ikki er skeivur! Einki verður nevnt um hvat útgangspunktið hjá hesum nýggju fullveldum var tá hesin stóri búskaparvøkstur byrjaði. Tað er sjálvsagt, at tá eitt niðurpínt samfelag fær frælsi verður latið upp fyri nøkrum dynamiskum kraftum, sum skapa handa vøksturin. Lítið bendir á at føroyska samfelagið (nr. 15 í heiminum) hevur hetta stóra potentiali fyri vøkstri. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Kanst tú koma við onkrum ítøkiligum dømi um, hvar í tað ikki ber til at samstarva innan karmarnar av núverandi ríkisfelagsskapi? Og sjálvandi fáa øll sjúraviðgerð. Men sjúkraviðgerð valdast. 22. mai 2000 Kári Olsen Gódi Jógvan! Heldur tú at fólk í San Marino Liktinstein, Malta, Íslandi, Monaco, Andorra og ødrum smáríkjum ikki fáa nakra sjúkrahjálp? Og heldur tú, Hanus, at tey ikki fáa nakran lærdóm? At taka fullveldi er at lata upp fyri nýggjum MØGULEIKUM. Nýggjum SAMSTARVI. At taka fullveldi at at lata dyr upp - ikki at steingja dyr. Tad eru óteljandi dømi um lond sum sukku nidur, medan tey vóru undir valdinum hjá ødrum londum, men blómadu, tá tey gjørdust fræls. ØLL smáríki um okkara stødd hava havt framgongd sídani tey tóku ábyrgdina fyri sær sjálvum. Tey eru hvørki sokkin í jordina ella isolerad. Tey eru komin á heimskortid - og tey samstarva vid allar sínar grannar. 22. mai 2000 Petra Hansen Jørgin, tú dróg Dalai Lama uppí her. So má tað vera relevant hvør hansara stevna er. Hann er nevniliga ikki ekstremist og vil bara hava Tibet viðurkent sum ein sjálvstýrandi part av Kina. So nevnir tú Tibetanar í útlegd. Fólk í útlegd hava tað við at gerast ekstremistar. Høgni og Esmar eru føroysk dømi um, at øll leggja tað ikki av sær tá tey koma heim aftur. 22. mai 2000 Hanus Petersen Jørgin M Nú tosi eg ikki dagliga við Tibetanar, sum tú, so eg má lurta eftir Dalai Lama, tá hann sigur, at hann vil vera ein sjálvstýrandi partur í kinverska ríkinum. Og mær vitandi, síggja flestu føringar teir opinlýsu fyrimunir, sum eitt lítið land, at hoyra til eitt annað lítið land, Danmark. Fyrimunirnir eru so eyðsýndir, at flestu føringar hava betri rættindi á fleiri økjum í Danmark, enn danir sjálvir hava. Og sum eitt lítið land, hava vit hesar fyrimnunir fyri neyðini, skulu vit styrkja okkara samleika,víðka okkara sjónarring, og gera okkum galdandi úti í heimi. Tá enda vit ikki sum almannaklientar í einum umvendum fullveldi, men sum virðiligir borgarar, undir donsku grundlógini, men við einum førooyskum samleika, sum er grundaður á okkara egnu mentanarligu fyritreytir. Men vit hava eina skyldu. Nevniliga, so líðandi, at skapa grundarlag fyri einum sjálvberandi búskapi. 22. mai 2000 Jógvan Joensen Kári, vilt tú siga at vit uttan víðari, á heilsuøkinum, kunnu tryggja føroyingum somu góðu kor, sum vit hava í dag. Altso við at samstarva við onnur lond. Tað letur seg nevniliga ikki gerða sum heimurin sær út í løtuni. Gaman í at samstarva, men tað er altso ein dreymur at vit bara senda sjúklingarnar til eitt annað land. Tað krevur nógva ferðir 4 ár at fyrireika. 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hanus Petersen, spyr tú útlagnar tibetanar, um teir vilja liva undir kinverskum fullveldi? Flestu føroyingar vilja ikki liva undir donskum fullveldi, og mær vitandi siga allir tibetanar korta nei til at liva undir kinverskum fullveldi. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Eitt aftrat: 1) Føroyskir reiðarar tosa um "føroyskar standardir" umborð á skipunum o.sfr., tí altjóða krøvini eru "alt ov strong og óføroysk". Tú hevur nøkulunda somu hugsan á skúlaøkinum. Minst til, at vit kunnu ikki hava ein serføroyskan skúla, men ein altjóða viðurkendan skúla. At vit skipa fyri nøkrum skeiðum at binda tveingir, og fáa eyka stripúr í lithúgvurnar, er so ein onnur søk. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Nú skammrósar tú mær. Eg meini ikki, at vit eru ov býtt og dovin, o.sfr. Men staðfestast kann, at vit eru 45.000 sálir, og har liggur ein náttúrlig avmarking. Tað kann vera, at vit rinda sjálvi fyri sjúkrahúsverkið, men hevur tú nakrantíð hugsa um, hvaðani teir pengarnir koma???? 22. mai 2000 Hanus Petersen Jørin Fullveldi er loysing. Dalai Lama stríðist fyri at fáa Tibet viðurkent, sum ein sjálvstýrandi part av Kina. Er tað nú blivið fullveldi??????? 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Dalai Lama stríðist fyri Tibetskum FULLVELDI. Tibetanar fara eins og vit føroyingar ongantíð at góðtaka eina heimastýrislóg. Danski forsætisráðharrin hevur gjørt Tibetanum eina skarnsgerð. Men hetta at hjálpa og ráðgeva hjálandaveldum er ikki nakað nýtt danskt fyribrigdi. Meg minnist, at Dimmalætting skrivaði fyri einum 15 árum síðani, at estlendingar komu til Føroya at kanna "heimastýrislógina", tí danir hildu, at hon kundi vera teimum til fyrimyndar! Kommunistarnir vórðu uttan iva glaðir, men hvat mundu estlendingar halda? Hyggið hinvegin at Estlandi í dag: Eitt sjálvstøðugt land í Evropa við limaskapi í ST og øðrum altjóða felagsskapum. Búskapurin í øgiligari menning og við stórum mentarnarligum framlopum. 22. mai 2000 Jógvan Joensen Kári, í dag er samstarvi í gongd, men tað sum eg vildi vita er um vit skulu gerða okkara egnu stovnar, tá vit skulu samstarva við onnur. Fyri at Føroyar skal kunna samstarva, skal ein samstarvsskrivistova vera í Føroyum, og hon krevur fólk og pening. Hansus, Patentspurningurin er bara ein lítil spurningur, men ein partur av heilduni. Annars er tað ongin sum hevur naka boð, enn at einasta leiðin framm á sjúkrahúsverkinum er við framhaldandi samstarvi við Danmark. 22. mai 2000 Kári Olsen Hanus Petersen Eitt má man siga: Tú ert ein ektadur sambandsmadur! Púra trúfastur móti hugsanini um, at einki ber til, tí vit eru for fá og for býtt og for dovin. Okkara heilakapasitetur er for lítil!!! Onki fólkaslag í verdini hugsar so um seg sjálvt, sum sambandsmenn hugsa um føroyingar!!! Sum dømi um ting sum vit ikki kunnu taka okkum av, nevnir tú: Sjúkrahúsverk, Skúlaverk, skipaeftirlit og uttanríkistænastu. Sjúkrahúsverkid rinda vit fyri í dag - eisini fyri teir sjúklingarnar, sum fáa vidgerd í Danmark. Og lóggávan á økinum er altjóda lóggáva um standardir osv. Skúlin verdur nógv betur fyri tá vit hava fingid fullveldi. Sum er verda allir føroyingar slúsadir gjøgnum ta donsku skipanina vid tí úrslitid, at tey als ikki verda útbúgvin til ein føroyskan, men ein danskan tørv. Tá vit fáa fullveldi mugu vit orda ein nógv virknari útb. politikk. Og tad er longu byrjad. Tad var ikki av tilvild, at álitid um útb. politikk bar fullveldisbúmerkid og var fíggjad av fullveldiskontoini. Vidv. atgongd til lestur adrastadni verdur tad EINGIN trupulleiki, tí sum fullveldi sleppa vit at vera vid í nordurlendskum avtalum. Skipaeftirlitid eru vit í ferd vid at yvirtaka undir øllum umstødum. Og so uttanríkispolitikkurin. At tú torir at nevna hann. Sum er hava vit ONGAN uttanríkispolitikk. Okkara land kann brúkast til alt tad, sum danskar stjórnir finna fyri gott. Og tad verdur id hvussu er ikki verri vid fullveldi! PS. Eg haldi nú kortini at tit sambandsmenn eru frægari enn javnadarmenn. Tykkum veit man hvar man hevur. Hasar súru gronirnar í javnadarflokkinum sum hvørki meina eitt ella annad - tær eru nú tad ringasta! Heldur tú ikki eisini tad? 22. mai 2000 Hanus Petersen Eg havi ígjárkvøldið og ímorgun gjørt eina beinleiðis samanbering ímillum, á hvørjum økjum Kollveltingin í `Hitlertýsklandi Og Føroyska fullveldisætlanin. Líkjast til fulnar. Hetta er ikki nøkur persónlig samanbering á nakran hátt, men meira ein generell samanbering. Men, hetta verður sensurera allatíðina. Eg kundi hugsa mær, at fingið at vita hví? Tað eru prinsippini, og metodurnar eg samanberi. Ikki konkretar handlingar av nøkrum slagi. Tí tað vildi jú verið undir alt lágmark. Kundi hugsa mær, at Esmar Webmaster,kom við einari grundgeving. 22. mai 2000 Hans Poulsen Men áh eg gloymdi eitt: Danir skulu jú gjalda fyri fullveldið! 22. mai 2000 Hans Poulsen Jørgin. Tak teg saman maður! Vit kunnu melda okkum úr ríkinum í morgin um vit vilja! 22. mai 2000 Hanus Petersen Jørgin M. Tú ert meira víðgongdur en Dalai Lama. Dalai Lama vil hava Tibet viðurkent, sum ein sjálvstýrandi part av Kina. Og hvar kemur alt hatta hatri frá, sum tú ber innan í tær, til alt og øll? 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Nei eg skemti als ikki. Kina legði hald á Tibet fyri fimmti árum síðan. Nærum allur heimurin mótmælti hesi beistagerð. Men nú kemur danski javnaðarleiðarin og viðurkennir kinverska fullveldi yvir Tibet. Hetta er fúlt, ein háðan mógvegis tibetsku tjóðini og øllum teimum sum stríðast fyri frælsi í heiminum. Motivið fyri stuðulin til Kina er eyðvitað at fáa Kina at stuðla Danmark í teirra hjálandapolitikki í Norðuratlantshavi. Tað er kortini ein uggi, at partur av donsku andstøðuni er ímóti donsku niðringini av tibetska fólkinum. Vit føroyingar harmast um, at vit við okkara "heimastýrislóg" eru partur av hesum fúla danska uttanríkispolitikki. Tað er kortini ein uggi, at meinigi danin als ikki tekur undir við hesum politikki, tíansheldur haturspolitikkinum mótvegis føroyingum. 22. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Alt hatta ljóðar gott. Men tú mást minnast til, at tað eru mørk fyri, hvussu nógvar inntøkur og vitan, 43.000 sálir kunnu akkumulera. Hugsa eisini um, at tað er óvanliga kostnaðarmikið at reka samfelagið, soleiðis sum vit búgva demografiskt. Og hatta patenti tú nevnir har, er dømi um eina bagatell, sum tú gert alt ov nógv burturúr. Tað eru só nógv onnur umráði, sum krevja øtiliga mongdir av peningi og vitan. Sjúkrahúsverk, Skúlaverk, skipaeftirlit, uttanríkistænasta, um hon skal líkjast nøkrum v.m. 22. mai 2000 Kári Olsen Jógvan Joensen! Tad er IKKI neydugt at hava nakad "patentdirektorat" vid 30 fólkum í einum sjálvstødugum Føroyum. Patent er eitt altjóda fyribrigdi - og vit kunnu saktans samstarva vid onnur lond um nøkur patentrættindi. Tad tykist sum um at summi halda, at øll fullveldisríki í heiminum eru fullkomiliga avbyrgd hvørt frá ødrum og hava allar funktiónir sjálvi. Soleidis er tad ikki. Øll lond vid minni enn 1 mió. íbúgvum keypa eina rúgvu av tekniskum tænastum frá ødrum londum - á øllum økjum. Og tey gera heldur ikki sínar egnu lógir á øllum teimum teknisku økjunum. Tad ger Danmark heldur ikki. Tak t.d. lóggávuna um bilar sum dømmi. Tad er ein sera umfatandi lóggáva sum sigur, at ein bilur skal vera soleidis og soleidis. Blinkuljósini har, bremsurnar soleidis - og 1.000 onnur smáting. Lóggávan um hetta í Danmark er sjálvsagt donsk - men hon verdur ikki gjørd í Danmark. Tad er altjóda lóggáva, sum verdur sett í gildi í Danmark sum donsk lóg. Soleidis er tad á sera nógvum økjum - ikki minst innan sjúkrahúsumrádid. Fullveldi merkir ikki isolatión. Fullveldi merkir at tú kanst samstarva vid onnur sum tín egni harri. Vid heimastýrinum eru vit tvungin inn í eitt forhold. Sum fullveldi fara vit sjálvi at velja tey lond, vit skulu vera saman vid. Og sjálvandi verdur Danmark eitt teirra. 22. mai 2000 Jógvan Joensen Tá støðan millim Kina og Tibet skal minna um støðuna millum Føroyar og Danmark, hvør er so okkara Lama? Eg gangi annars út frá at Jørgen skemtar 22. mai 2000 Hanus Petersen Dalai Lama vil hava Tibet at vera ein viðurkendan part av Kina, men við víðkaðum sjálvstýri. Tí er hann sera fegin um, at Nyrup vil taka málið upp, tá hann vitjar í Kina. 22. mai 2000 P. M. Jespersen Eg havi hoyrt at pípan hjá J. E. er blivin fullveldis sinnad, og hon er byrja at gera fortre. Og hettar er grundin til at J. E. hevur konstantan Eidesgaard. 22. mai 2000 P. M. Jespersen Tad er øgiligt sum jógva L. og Hanus Petersen skrála upp. Tad sær fyri mær út sum um jógva L. og Hanus Petersen hava ein fúlan Eidesgaard. Jógva L. Handan samanberingin millum Tibet og Føroyar, hjá harra Jørgini, hon má bert takast, sum tað skemtið hon er - at líkna DK og bøðlarnar í Pekling, sum hava trælkað og pínt tibetanska fólkið í eini 40 ár undir ringasta jarnhæli,sum er sæddur í nýggjari tíð, ja, tað kemur undir skemt (ella tvætl!). Og vísir hetta á ófatuligt hatur frá Jørginisa síðu móti øllum tí , ið danskt er - ger skálkinum tað gott, hann lønar tær aftur við háð og spott!! 22. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Undir leiðslu Poul Nyrup Rasmussen viðurkennir Danmark IKKI Tibet. Tibet er partur av Kina, siga danskir javnaðamenn, sum eru ørkymlaðir av vitjan Dalai Lamas í Keypmannahavn. Hetta er bert eitt dømi um, at imperialistarnir samstarva. Vit at hjálpa Kina at halda um Tibet fer Kina at hjálpa Danmark at varðveita fullveldið yvir Føroyum og Grønlandi. Eitt skitið samstarv, kann sigast! 21. mai 2000 Hanus Petersen Fullveldisætlanin er fullkomiliga skeivt útgreina. 1) Bagatellir eru gjørdar til høvðusmál 2) Og høvuðsmálini eru gjørd til bagatellir, sum loysnir skulu finnast á aftaná. 21. mai 2000 Jóan Jakku Bærentsen Hví brúkar Andrias Hansen og fullveldisvongurin so nógva orku uppá Javnaðarflokkin og Sambandsflokkin. Skulu tit ikki fyrireika næsta fund við donsku stjórnina har P.N. Rasmussen so fyri 21. ferð endurtekur 3-4 år og ellers go as you please 21. mai 2000 Jóan Jakku Bærentsen Tað er ótrúligt fullveldissíðan hevur tað trupult við Ejdesgaard. Tað er nú einaferð soleiðis at um tann vøran sum ein roynir at selja er góð nokk, so rína atfinningar ikki við. Men við fullveldismálinum er ein so eymur um atfinningar at bara tað eigur at fáa okkurt í erva at lýsa varskó. Roynir Tjóðveldisflokkurin at vaska sínar hendur og senda svartaper yvir til Javnaðarflokkin. Tí er sannleikin ikki tann at har er onki at samráðast um, desverri! 21. mai 2000 fridtjof christiansen Petra. Blað nr. 96, leygardag 20. mai 2000, síða 17 undir HYGG OG HOYR. 21. mai 2000 Petra Hansen Fridtjof, er greinin eisini í Internet-Sosialinum? Nær? 21. mai 2000 fridtjof christiansen Annars haldi eg, at greinin hjá Marnu Jacobsen, útvarps- og sjónvarpsummælara í Sosialinum, átti at givið teimum hugsandi javnaðarmonnunum, ið eftir eru, nakað at hugsa um. Tað er ein ógvuliga álvarsamur parlamentariskur spurningur, hon reisir undir yvirskriftini "Valdsnýtsla og -misnýtsla". Ringja ongar klokkur í javnaðarknokkum? 20. mai 2000 Hans Pæturson Hvat er problemið. Læt Landsstýrið samráðast seg um rygg. Danir hava lagt øll kort á borðið, nú eru bara snøklar eftir og so atkvøða vit. 20. mai 2000 Jógvan Joensen Lív, "hvor der er vilje er der vej", siga danir, og sjálvur meini eg at alt ber til, bert viljin er tilstaðar. Eg loyvi mær tó at seta spurningar fyri at fáa ein sterkari vilja av einum vælargumenteraðun svari. Tíverri er svari sum oftast at "tað gongur nok" ella "ikki mótarbeiða tí landsstýri gerð". Slík svar kann ikki brúkast til nakað, tí har liggja kenslur og ikki sun fornuft aftanfyri. Eg søknist eftir loysnum tá eg vísi á veikleikar, men realiteturin er tann, at ongin kemvur við nøkrum loysnum, uttan generelum flosklum um at "fullveldi loysir allar trupulleikar, tí vit ráða sjálvi" Tað er ein heimur uttanfyri bøggarðarnar, sum vit liva í/av, um vit vilja tað ella ikki. 20. mai 2000 Lív Petersen Góði Jógvan Joensen Tað sær ikki mætari út, enn at tú ert farin at skilja eitt sindur av tú heila, tú sigur jú sjálvir at tú ert farin at brúka heilan!! Nú manglar tú bara at leggja "tað ber ikki til" hugsanarháttin frá tær Hugsa tær um vit í Føroyum brúktu alla okkara orku at fáa tað at bera til og ikki sóðu forðingar og avmarkingar allastaðni vit vendu okkum Men tíverri er tað also føroyingar sum hava sett tað sum sítt hægsta mál her í lívinum, at í Føroyum skulu føroyingar also ikki ráða Teir velja at leggja dent á okkara veikleikar sum eitt lítið land og ein fáment tjóð. Og stara seg blindan í øllum tí sum teir hava billa sær ikki ber til Vit hava sum føroyingar møguleikan at velja um vit vilja leggja dent á møguleikar og loysnir í staðin fyri veikleikar og avmarkingar Kann ikki ímynda mær at spjaðinarlyndi og "tað ber ikki til" hugsanarhátturin fer at vinna á savningarlyndinum og "tað ber til" hugsarnarháttinum 20. mai 2000 Jógvan Joensen H. P. Justinussen sjálvandi kunnu føroyingar samstarva við onnur lond en Danmark, eins og vit gera í dag, men á nøkrum økjum er tað bert ein teoretiskur møguleiki. Eitt nú á heilsuøkinum. Annars haldi eg at tey fullveldissinnaðu skjótt mugu fara at brúka heilan, og ikki bara hjarta eins og tú gerð. Tað rætta er at heilin lurtar eftir hjartanum, men fylgir logiki og sunnum skili annars. Landsstýri hevur gjørt sær nakrar tankar um hvørji øki danir skulu reka fyri okkum undir fullveldinum. Eg havi hugt víðari (brúgt heilan) og síggji fleiri ting, sum í dag verða avgeidd pr. automatik tá vit í dag brúka ríkisstovanarnar. Alternativir til hesar mannagongdir mugu finnast. Eg havi sagt tað 18 ferðir fyrr, og lat meg endurtaka. Fyri at fáa tey sum eru yvasom yvir á ja-síðuna, so skulu teir flestu at teimum mest elementeru spurningunum til samfelagsins víðari rakstur hava eina brúkbara loysn. Tað er ikki nok at skúgva spurningar til viks tá onki alternativ er, og so kalla tey sum brúka heilan "niðurbrótandi fyri Føroyar". Lat meg so koma við enn einum dømi uppá ein uppgávu sum skal loystast tá fullveldi er: Tað kemur fyri at føroyingar fáa eitt ljóst hugskot og søkja patent. Hvar hendur tað, hjá "patentdirektoratet". Skal ein slíkur stovnur setast á stovn í Føroyum við 30 fólkum til at avgreiða 2 patentir um árið ella skulu vit hava meira samstarv við Danmark. Nei, tað krevur ein mann at brúka heilan og vísa á uppgávur/trupulleikar við fullveldisætlanini. Lættari er at seta kikaran fyri tað blinda eyga, og so spæla við menniskjalagnurnar. Kanska gongur tað kanska ikki, men vit eru summu sum hugsa longri enn til næsta samráðingarumfarð. 20. mai 2000 Jógvan Joensen fridtjof hevur verði so vinarligur at seta stevnu tjóðveldisfloksins inn niðanfyri, men hon treingir til ein uppstrammara, við at gjøgnumganga brot úr teimum fyrstu paragrafunum, loyvi eg mær at koma við hesum viðmerkingum. 1. Einki útlendskt vald eigur nakran rætt til ræði og ognir í landinum. Føroyar verða loystar úr øllum útlendskum bondum. Skulu vit ikki hava danska rætarskipanin (hægstarætt) undir fullveldinum? 2. Valdið er fólksins, og teir sum røkja størv í umboði fólksins, skulu í øllum lutum standa fólkinum til svars fyri gerðir sínar í hesum størvum. Hví er hetta ikki víst í verki? (ikki bert galdandi fyri tjóðveldisflokkin) 3. peninga-, banka- og gjaldoyrismál, verða heilt at koma undir eftirlit og umsjón samfelagsins. Ikki sambart fullveldisætlanini, her skulu danir hava eftirlit. Restuna av stevnuskráðini er so at siga í lagi og framt í verki tann dag í dag. Um stevnuskráðin er sett uppá tann hátt at tey tídningamiklastu tingini standa fyrst, so kann ikki annað konkluderast enn at tjóðveldisflokkurnin ikki livur upp til sína egnu skrá. 20. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof christiasen Er ein "typiskur" tjóðveldismaður. Liggur og rótar afturi í gablatíðin, og hevur Bergen sáttmálan undir høvdapútuni. Skal framtíð føroya byggja á slíkan førning, koma flestu ungdómar okkara at velja danskan ríkisborgararætt. Og tað verður ein óheppin gongd. 20. mai 2000 Hans Pæturson Tað sum undrar er at sjálvt Sambandsríkið Amerika hevur havt búskaparliga kreppu, og sjálvt um Sambandsríkið er sjálvt hugtakið fyri fullveldi. Kanska hava tey kroniska dúkkarasjúku over there 19. mai 2000 fridtjof christiansen Feðgarnir von Gabel læntu einaferð land okkara frá kongi, hóast kongur einki átti í tí. Vit mugu ongantíð svølgja ta lygn, at land okkara hevur verið ein natúrligur partur av Danmark. Gjøgnum tíðina hava ymiskir valdsharrar skiftst um at pína skatt burtur úr okkum. Tað byrjaði við Sigmundi Brestisyni. Men landið hevur altíð verið fólksins ogn. Tó ikki á pappírinum. Tað er rætt og slætt hesa viðurkenning, hetta festibræv, vit nú krevja at fáa. Er tað órímiligt? Næsta stig er at skipa so fyri, at vit byggja upp ein burðardyggan og sjálvberandi búskap. Modellini eru óteljandi. Tað verður stórur dagur, tá ið vit fáa hetta festibrævið, tí tá fyrstani kunnu vit taka upp samvinnu á jøvnum føti við allar heimsins tjóðir uttan um danskar handilsumboðsmenn og politikarar. Men einki forðar okkum tó at keypa frá dønum, um teir eru kappingarførir. Í løtuni eru teir sambært yvirliti, sum stóð í Berlingske Tidende nú ein dagin, DÝRASTA land í ES búgva í. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Við Dan R. Petersen á odda hava tit nú sáldað øll tjóðveldisfólk burtur úr útvarps- og sjónvarpsnevnini. Skulu tit nú forbjóða forbjóða tjóðveldisfólki at luttaka í hesum almenna kjaki? Er tað demokratiskt? Mítt svar er nei. Tann útvarps- og sjónvarpsnevnd, sum var vald, var politiskt óheft. Nú hava vit harafturímóti fingið eina flokspolitiskt valda nevnd bæði fyri útvarp og sjónvarp. Tað tykir mær ógvuliga eintáttað og ódemokratiskt. Meir at siga primitivt. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Til Jógvan. Eitt afturat. Henda síðan er mær vitandi fyri øll, bæði viðhaldsmenn og mótstøðumenn. Kom tú bara við tínum. Vilt tú veruliga hava landsstýrið til at censurera? 19. mai 2000 fridtjof christiansen Jógvan skuldi takkað landsstýrinum fyri hesa kjaksíðuna. Eg havi einki forboð sæð fyri, at ein og hvør kann bera hugsanir og sjónarmið síni fram, eisini tey hugmyndaligu sjónarmið, sum politikkur byggir á. Stevnuskrá tjóðveldisfloksins kann ein og hvør taka niður av heimasíðu floksins. Tað var eisini fyri at svara sambandsmonnum aftur, sum hava skírt flokkin høgravendan afturhaldsflokk. Stevnuskráin er ikki propaganda, men tann hugmyndaliga stevna, sum flokkurin byggir á. Hvar er hugmyndafrøðiliga tilfarið hjá tær og tínum sambands- og samríkismonnum? 19. mai 2000 fridtjof christiansen Á, Hans, Hans. Í Noregi eru eingir vinstrasosialistar eftir. Og hann stillar ikki upp fyri teir. Tú sigur, at mótstøðumenn hansara rópa hann afturhaldsmann. Sambandsmenn róptu Jóannes bónda brennivínsmann og tað, ið verri var. Brox er høgt virdur fyri tað, hann hevur skrivað um norska útróðrar- og bóndasamfelagið í Norðurnoregi. Øll hesi spjøldrini eru virðisleys. 19. mai 2000 Hans Poulsen fridtjof Tú lesur ikki tað eg skrivi! Eg segði ikki at Gyldendal var sosialistisk, men at Brox var: Hann stillar upp fyri VS, vinstrasosialistarnar. Tað var heldur ikki EG sum kallaði hann afturhaldsmann, men mótstøðumenn hansara. Vinarliga Hans 19. mai 2000 Jógvan L. Fridtjof! Skuldi hetta ikki vera ein tjaksíða - at skriva skrá tjóðveldisfloksins á hesa síðuna tað er væl óneyðugt - eg vænti mær at fáa hana við postinum ein av fyrstu døgunum og avsendarin verður væl Landsstýrið- ja, eg spyrji bara, hvar enda vit, hetta er jú statspropaganda í besta sovjetstíli, tá hon er fúlast. Og beint her á síðuni til vinstru heitir sama landsstýrið á fólk um at nýta sømiligan málburð o.s.fr. Hvat billa tey sær inn?? Eg frábiði mær at fáa slíkt "rusk" aftur inn um dyrnar - og sum eg sjálvur havi verið við til at fíggja yvir skattin. Eg sum vanligur borgari í hesum landi rokni við sømiligari atburði í framtíðini - hava tit í Landsstýrinum skilt hetta?? Hetta er álvarsamt, og hvar er hitt nógv umtalaða fólkaræði bæði fyri Loka og Tór?? 19. mai 2000 fridtjof christiansen Rætting til stubba mín til Hans. Tíverri havi eg skrivað 'jobb nummar 2'. Har skal eyðvitað standa: 'jobb nummer 1". 19. mai 2000 fridtjof christiansen Til Hans. Eg visti ikki, at Gyldendal Norsk Forlag var eitt radikalt sosialistiskt forlag. [ "Denne boka konkluderer med noen forslag til hvordan vi i vårt land kan komme i gang med 'jobb nr.2', altså ARBEID FOR ALLE Aksepterer vi langtidsledighet på 10 prosent-nivået, risikerer vi utvikling av en fattig, manginalisert underklasse, og da kan vi bare glemme alle de høyverdige nasjonale mål som vi setter øverst i parti- og langtidsprogrammer." ] Og forlagið skrivar: "Dette er utgangspunktet for Ottar Brox. Han argumenterer overbevisende for dette synet - og tar samtidig et sviende oppgjør med den politiske maktelitens vanetenkning - såvel blant statsministerens krets av rådgivere som på den politiske høyresida. Men boka er også ett oppgjør med 'de konvensjonelle venstre språkene, som stenger oss ute fra virkeligheten.' " "En viktig bok om det norske samfunns utvikling og framtid. Kritisk - og konstruktiv. Vi må ikke akseptere at arbeidsledighet er en forutsetning for fortsatt økonomisk vekst. Det finnes alternativer. Vi kan finne norske svar på våre problemer." Ja, norske svar på norske problemer. Á sama hátt skulu vit loysa føroyskar trupulleikar við føroyskum loysnum. Men norska bygdasamfelagið (bønur og fiskimenn) líkist nógv okkara. Hatta nyttar einki at seta hann á ein bás og rópa hann sosialist. Hann er fyrst og fremst norðmaður av bóndaætt og uppvaksin millum útróðrarmenn. Var hann ikki høgt virdur, var hann ikki professari og 'forskningsleder ved Norsk institut for by- og regionforskning'. Men eg skilji á tær, Hans, at tú heldur hann umboða afturhaldið í Noregi. Nú skilji eg einki petti. Fyri tí um maðurin ikki dansar eftir ES-pípuni, so er hann ikki afturhaldsmaður. 19. mai 2000 Hans Poulsen Til fridtjof Fyrst vil eg siga at síggi ikki meg sjálvan sum góðan og gamlan, men sera nýmótans. Hatta har við sjarmuni, tað lata vit liggja. Nei eg haldi ikki at eg fari at lesa bókina hjá Ottar Brox (tað eitur hann), maðurin er radikalur sosialist, og tað er nóg mikið fyri meg. Sosialistar hava ongantíð havt svarið uppá tað idella samfelagið, og haraftrat verður hann skýrdur óseriøsur tí hann sum akademikari ikki undirbyggir sínar pástandir sum hann sleingir út í langar banar fyri at mótarbeiða es-tilhengarunum. Annars stuttligt at tú nevnir hann, tí av móstøðumonnum sínum verður hann sagdur at umboða "afturhaldið" í Noregi :) Men tá tað er sagt at sosialistarnir ikki hava svarið, hvør hevur so? Er tað fólkaflokkurin? Svarið er ja! Sjálvandi! Tað er tann einasti flokkurin, sum fær nakað serligt burturúr fullveldinum. Fullveldið Føroyar má neyðvendigvís byggjast upp eftir einum liberalum modelli. Tjóðveldis- og Sambandsflokkurin blíva upploystir og eftir hava vit tað angelsaksiska "Tory"/Labour samfelagið har tann sterkasti verður sterkari og tann veikasti veikari (eg veit at hatta ljóðar sosialistiskt). Annars so haldi eg ikki at tað liggur nakað "afturhald" í at vilja landi sínum tað besta. Tað er meiri afturhald í at bumba seg sjálvan aftur í fortíðina. Vinarliga Hans 19. mai 2000 Gudmundur Joensen Tað sum er bæði synd og skomm við fullveldisætlanini hjá landsstýrinum er, at tað førir ikki Føroyar ein tumma longri á sjálvsstýrisleið. Tað er spilt tíð, spiltar kreftir og spiltir pengar. Høvdu teir hugsa bara eitt lítið sindur meiri um samarbeiði millum flokkarnar á tingi, lurtað eitt lítið sindur meiri eftir, hvat meirilutin av fólkinum ynskir, hevði um ikki annað so ein avtala um at samráðast við donsku stjørnina um meiri sjálvræði til Føroyar kunna komið undir land. Sum útlitini eru nú, fer EINKI at spyrjast burturúr samráðingunum við donsku stjørnina. Óseriøst og stór skomm! 19. mai 2000 Hanus Petersen Tú kanst bert virka innanfyri karmarnar í eini skipan, sum tú trýrt uppá sum politikari. Ella ert tú vandamikil fyri skipanina, og tað fólk, sum virkar undir henni. Tí er tað sum henda samgonga er við at fremja ímóti Føroya fólki, ímóti tess vilja, sera vandamikið. Teir hava ongan sum helst meiriluta aftanfyri seg í fólkinum, og onga aðra ítøkiliga loysn, enn at fara biddaraferðir til Danmarkar, samstundis sum teir onki vilja hava við danir og tað sum danskt er, at gera. Tað førir til ruðulleika. Men, ljós er fyri stavn. Samgongan er rokin áðrenn summarið er av, og so kanst farast aftur til arbeiðis. 19. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Tosa verður um skipanir í einum demokratiskum vælferðarsamfelag. Og, sum tú sjálvur sigur. Til ber ikki, at samanbera við apartheid og aðrar totaliterar skipanir. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Tað vóru IKKI tjóðveldismenn, sum læntu føroyingar út á sjógv, men sambands- og samríkismenn, sum trúgva meira upp á Grauballemannin enn á Føroyar og føroyingar. Vóru tað tjóðveldisflokkurin ella Pauli Ellefsen, ið buðu okkum at læna frá donsku Kredittforeiningunum. Ja ella Nei. 19. mai 2000 Kári Olsen "Skipanin hevur ongantíd skyldina" sigur Hanus nú. Tad er ein generalisering, sum ikki heldur. Allir teir fremstu strídsmenninir í søguni hava strídst móti skipanum. Mandela, Havel, Soltsjenitsyn, Gandhi - you name it. Skuldi Mandela bara "trúd uppá skipanina" ? Vit kunnu IKKI samanbera okkara skipan vid sovjet og apartheid - men at siga at skipanir onki hava at siga er nakad himmalrópandi tvætl - sum tad mesta av tí, Hanus kroystir úr sær. Skipanir skapa kor, skipanir skapa fólk, skipanir skapa lagnur. Tad er ein sannroynd at heimastýrisskipanin elvdi til ábyrgdarloysi. Tad er ein sannroynd at strídid fyri ábyrgd er eitt stríd fyri eini skipan, sum gevur okkum fulla ábyrgd. Strídid ímóti 80'ara vitloysinum er eitt stríd fyri at vit skulu taka ábyrgd. At vit skulu taka fullveldi. 19. mai 2000 Hanus Petersen Ongin politisk skipan førir í sjálvum sær til ábyrgdarloysi. Fyritreytin fyri at tað ikki hendir, er, at tey fólk sum virka í skipanini, trúgva uppá skipanina. Gera tey ikki tað, kunnu tey vera vandamikil fyri politisku skipanina, og tey fólk sum liva og virka undir skipanini. Ein skipari kann ikki standa á brúnni, um hann ikki trýr uppá at hann fiska nakað, og prógvar tað í verki eftir loknan túr. Ger hann ikki tað, so er hann vandamikil, bæði fyri reiðarí og manning,og í síðsta enda samfelagið sum heild. Tí er neyðugt, at bygt verður á fastan hellubotn. Sitandi samgonga á tingið, trýr ikki uppá ríkisfelagsskapin í sínum núverandi líki. Teir sita stórt sæð hendir í favn, og bíða eftir, at ein "heilt nýggj Skipan" skal koma ístaðin. Hvøjaferð, okkurt er, sum ikki riggar, so siga teir allir við ein munn við peikifingrinum á lofti. Har síggja tit. "Skipanin virkar ikki". Og so seta teir seg aftur hendir í favn. Vit, sum trúgva uppá, og vilja virka innanfyri ríkisfelagsskapin, hava eina heilt aðra áskoðan. Vit vita, at onki er fullkomið. Heldur ikki heimastýrislógin. Tí er tað eitt fulltíðarstarv hjá einum landstýrismanni við sínum tænastumonnum, at rætta og tillaga skipanina allatíðina. Rætta mistøk og brek, og gera ymiskt betri. Hetta samstundis við, at man skapar eitt inntøkugrundarlag til samfelagið, sum byggir á hellubotn, soleiðis at blokkurin kann minkast niður í onki, sum frálíður. Hetta nýkomna fyribrigdi, at draga skipanina til svars, heldur enn teir persóar sum hava virka undir henni, er ein tilætla gongd. Aktørarnir í Føroyum, sum koyrdu samfelagið av knóranum, hava staði fremstir og rópt samanvið fullveldiskórinum. Har síggja tit. Tað vóru ikki vit sum snýttu og bedrógu. Tað var galið við skipanini. Og tað er so blivið brúkt politiskt, so at eg havi fingið vaml. Borghild Hansen Hví grína útlendingar eftir okkum. Forbiði frekt. Vit eru ikki Grozny. Vit biða bara um loysing og at Danmark framyvir skal betala fyri okkum. Hetta er ikki dykkarasjúka. Útlendingar forstanda onki. Seti krossin við loysing, góðu menn og kvinnur. Ikki vera bangin. Vit eiga nokk, reina luft, vatn, fisk, seyð (ull), neyt og olju. Vit behøvast ikki meir. Blíðar heilsur Borghild 19. mai 2000 Kári Olsen Hanus - jamen "andstødan" hevur einki uppskot! Sambandid hevur eina avskrift av heimastýrislógini, og javnadurin hevur eitt ella annad løgid sum teir ikki sjálvir vita hvat er, og sum skiftir innihald annad hvønn dag. Men tad er so ikki tad sama sum sambandid. Í løtuni eru fýra flokkar samdir um eina ætlan. Tad er breidasta semja, id nakrantíd hevur verid um hetta mál. Hon er eisini so nógv tann best fyrireikada og mest realistiska. Tad ber ikki til at gera nakra adra semju. Fellur hetta, fellur alt á gólvid. Kann nakar ímynda sær at óskudólgarnir bádir, Edmund og Eidesgaard, fara at semjast? Teir hata jú hvønnannan. Tad sóu vit tá teir sóru í samgongu. Nei teir eru bara samdir um eitt: At vera ímóti! 19. mai 2000 Hanus Petersen Tað ber ikki til at umsita ein skipan, sum man ikki vil virka inanfyri. Tað førir til ábyrgdarloysi. Tí lænti tjóðveldismenn landið út á sjógv. `Abyrgd, er tí, at taka avleiðingarnar, og vera ein fólkarørsla, sum eitur hesaferð, ella hinuferð, og ganga í fórformaðum uppiá oyggjarvegnum Latið so teir flokkar, sum trúgva uppá ríkisfelagsskapin, taka ábyrgd. Tí teir kenna fulla ábyrgd. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Stevna Tjóðveldisfloksins Samtykt á stovningarfundi floksins 22. og 23. mai 1948 1. Føroyska tjóðveldið verður stovnsett við fólkaræði í politiska, vinnuliga, sosiala og mentanarliga lívi landsins. Einki útlendskt vald eigur nakran rætt til ræði og ognir í landinum. Føroyar verða loystar úr øllum útlendskum bondum, soleiðis sum føroyska tjóðin avgjørdi á fólkaatkvøðuni 14. september 1946. Heldur ikki eigur nakar einstaklingur ella nøkur serstøk statt frammíhjárætt til vald landsins og ognir. Føroyingar allir eiga somu samfelagsrættindi og hava somu samfelagsskyldir. 2. Politiska lív landsins verður grundað á sonnum fólkaræði. Valdið er fólksins, og teir sum røkja størv í umboði fólksins, skulu í øllum lutum standa fólkinum til svars fyri gerðir sínar í hesum størvum. Tað verður at menna fólkið og vekja ans tess og áhuga fyri landsviðurskiftum og landsmálum. 3. Til tess at tryggja og økja inntøkur fólksins sum heild, verður at leggja ætlan fyri uppbygging framleiðsluútbúnaðarins og uppdyrking landsins, at samskipa vinnulívsstarv einstaklinga og hins almenna, at bøta um og fremja yrkiskunnleika og vinnulívssermentan, at nýta bestu og fullkomnastu amboð og framleiðsluhættir og framleiðsluhættir, at troyta vinnulívsmøguleikar, sum enn liggja á láni í fiskiskapi, landbúnaði, ídnaði, fossamegi og sigling. Uttanlandshandilin allur, inn- og útflutningur, eins og peninga-, banka- og gjaldoyrismál, verða heilt at koma undir eftirlit og umsjón samfelagsins. 4. Fólkið, sum starvar í framleiðsluni, jarðamenn, fiskimenn og verkamenn, eins og tænastufólk, eiga rættvísa løn fyri starv sítt. 5. Í skattamálum - beinleiðis og óbeinleiðis - verður hitt almenna at leggja rættvísan skatt á samfelagslimirnar. Tað almenna stendur til svars fyri at skattauppgávan verður bein. 6. Øllum teimum, sum av sjúku, elli, óhappi ella vinnuloysi, eru ikki før fyri at bjarga sær og sínum, verður veitt fullkomin hjálp og stuðul. Eingin eigur at koma í neyð ella undir vánalig kor av hesum orsøkum. 7. Grundarlagið undir mentan fólksins er bøttur barnaskúli. Øll børn hava rætt og skyldu til ókeypis framhaldslærdóm, annað hvørt almennan lærdóm ella serstakan yrkislærdóm. Hægri skúlar, studentaskúli og lærdur háskúli, søvn og aðrar mentstovnanir, kostaðar av samfelagnum, bera hægri mentan landsins og vísindi. Fátækt og fjarbýli eigur ikki at forða evnaligum ungfólki lærdóm og mentan. Menta-, vísinda- og listamonnum tjóðarinnar verða trygd sømilig kor og líkindi at røkja starv síni. 8. Sum tjóð í frælsum landi taka føroyingar lut í altjóðasamstarvi um slík mál, sum týdning hava fyri tjóðina. 9. Tað verður at fara undir dyggiligt endurreisingar- og uppbyggingarstarv á øllum økjum samfelagsins, so at fólkið alt, sum her veksur upp, fær líkindi at liva við sømd í føðilandi sínum. Hetta er tann gamla, trygga stevna, sum vit tjóðveldisfólk bjóða fólki at taka undir við. 19. mai 2000 Hanus Petersen Mangt er í neyðini nýtt, er ein onnur vending. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Burtur úr mikla orðtakasavni okkara loyvi eg mær at taka hetta:"Tað er ikki hvørt orð, tú skalt svara til, og ikki hvørt gildi, tú skalt fara til." 19. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof Ongin skipan fært teg at kenna ábyrgd. Tað er loysingarætlanin hjá samgonguni besta dømi um. Ætlanin byggir á fullkomið ábyrgdarloysi. Ætlanin hjá andstøðuni, er hinvegin ein demokratisk ætlan, har tann sum tekur avgerðir, merkir avleiðingar. 19. mai 2000 Kári Olsen Ivan hevur púra rætt - og gongdin er tann sama allastadni: Frælsi og ábyrgd loysa úr lagdi, og hava vid sær framburd bædi búskaparliga og mentanarliga. Men til tey sum samanbera Sovjetsamveldid vid ríkisfelagsskapin - latid vera vid tí. Tad er vitleyst at samanbera kúgingina í Sovjet vid nakad í Danmark. Latid javnadar- og sambandsmenninar rópa og skrála um Hitler og propagandaministarar og kommunistiskar diktatorar. Tad rakar - sum ein vísir á í Dimmu í dag - fyrst og fremst teir sjálvar. Latid okkum sjálvstýrisfólk vera saklig. Latid afturhaldid - Strøm Eidesgaard, Dam og adrar fanatikarar - eiga ósakligheitina. 19. mai 2000 fridtjof christiasen Ivan! Syng ein góðan. Jóhan er fornermaður sum allir í hansara flokki. Og Grundtvig var ongantíð javnaðarmaður. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Heimabeitislógin gjørdi føroyskar politikarar ábyrgdarleysar. Ein nýggj skipan, sum leggur alla ábyrgd á føroyskar politikarar, ger teir til frælsar og gevur teimum um somu tíð fulla ábyrgd. Teir kunnu ikki aftur skjóta seg inn undir Heimabeitislógina, tí hennara leiklutur er uppspældur. 19. mai 2000 Johan Samuelsen Ivan! Havi altíð dámt væl at hoyrt teg greiða frá, enntá á góðum føroyskum máli, um viðurskifti í gamla Sovjetsamveldinum v.m., men at tú nú skuldi fara og líkna saman ríkisfelagsskapin við "óndskaparins imperium", sum Reagan nevndi Sovjetsamveldið á sinni, tað er at skjóta so langt við síðuna av, at eg havi ikki orð fyri tí - at tú so fert inn á hesa skeivu samanbering við hjálp frá harra Jørgen, tað sigur ikki so lítið, og skal tær tí verða fyrigivið. Sum tað so mangan er sagt, er tað lætt at hava stóran framburð vinnuliga, sosialt o.s.fr., hjá Estlandi t.d.,tá ið landið liggur fleiri "bátslongdir" aftan fyri Føroyar, sum liggja í løtuni á einum 15 plássi í livifóti í heimshøpi av væl yvir 200 londum! Stutt og greitt, vit liva í einum sosialdemokratiskum vælferðarsamfelagi, sum, tíverri, er fáum tjóðum unt í hesum heimi, og sum verður roknað sum eitt mynstursamfelag at vera, "har fá hava ov nógv, og færri ov lítið". Vælkomin okkara millum Ivan, her er gott at vera, sum er, men um fullveldið gerst veruleiki so .??? 19. mai 2000 fridtjof christiansen Tey orð frá Osho, vísmanni:"For meg er alvor en sykdom, og sans for humor gjør deg mer menneskelig, mer ydmyk. Sans for humor er - slik jeg ser det - noe av det viktigste i religiøsitet." Og: "Frihet gjør deg ganske enkelt absolutt ansvarlig for alt det du er, og alt det du kommer til å bli." Voilá! 19. mai 2000 fridtjof christiansen Til Hans. Tú tykist vera ein av hesum góðu, gomlu sambandsmonnunum, sum við "sjarmu" sínari eru eitt ríkidømi í fólki okkara. Eg fari at mæla tær til at lesa bókina hjá Ottar Brix, professara: "Norge mot tusenårsskiftet. Arbeid for alle - eller flere rike og ny fattighdom?" Har vísir hann á, hvussu gamla norðurlendska samfelagsfyrimyndin er vorðin ein "Mercedes", sum er rustaður, men eingin tímir at geva honum neyðugu umvælingina. Í staðin leita Norðurlond inn í ES, har tað er fult lógligt at loyva arbeiðsloysi - á tann hátt skúgva norðurlanda sosialdemokratar ábyrgdina frá sær inn undir ES-sjúrtufaldin. Eg kundi ikki droymt um at givið føroyska javnaðarflokkinum somu stjørnu sum hinum sosialdemokratisku flokkunum í Norðurlondum, men loyvi mær bara at vísa á, at hesir gomlu flokkarnir, ið bygt hava upp "den nordiske modellen" eru eisini komnir á eitt vegamót. "Hvørt stendur ferðin tín? Hvørt ríður tú fram?" 19. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof Eina nýggja skipan, ja. Men innanfyri ríkisfelagsskapin. Uppskotið hjá landstýrinum hevur onki við áræði at gera. Men ábyrgdarloysi. 19. mai 2000 Hanus Petersen fritjof Allir sambandsmenn søgdu. Eru vit ikki nakað langt av leið í løtuni. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Eg kenni bæði skilafólk við áræði og fávitskut fólk við áræði. Eg kenni eisini skilafólk við ongum áræði og býttlingar við ongum áræði. Øll tey fýra sløgini eru næstar mínir. Men eg falli ikki í fátt av tí. Eg veit innast inni, at vit eiga at endrunýggja skipan okkara við Danmark, sum skapar ábyrgd um alt samfelag okkara. Vit hava einki alternativ. Tað var heimabeitisskipanin, sum við innbygda ábyrgdarloysi sínum, ið gjørdi, at samfelagið fór á bólt. Eitt kunnu vit takka skaparanum fyri, og tað er, at hann spardi okkum fyri at seta sambandsflokkin og javnaðarflokkin út aftur í Tinganes. Sum Høgni vísiliga sigur: Vit eru ikki slopnir burtur úr kreppuni enn, men sleppa vit undan sambandsflokkinum og javnaðarflokkinum næstu 10 árini, so er sloppið. Og eingin skal á nakran hátt líða neyð. Seraliga ikki børn og gomul. 19. mai 2000 Hans Pæturson Nú er tíð at gevast Fridtjof. Eg vil meina at Tjóðveldisflokkurin hevur stórsta trupuleikan í dag. Tí har svimur ein flokkur av tigandi hvølum eftir sínum leiðara og teir siga onki fyrr enn teir liggja á turrum sandi, uttan møguleika at koma av aftur. Og so hatta tvætlið um at sambandsmenn eru ikki stoltir av sínum landið og at Heðin Brú skal hava sagt, her býr ein ikki av praktiskum orsøkum (tað var egentliga rós og nationalromantikkur so tað brakar). Hvat við at koma við onkrum konkretum sum ikki er bygt á undirlutakenslur og øvund. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Hvat vildi eg so við at nevna Símun av Skarði og orðið "mynd"? Jú, eg vildi vísa á, at tað eru tey djørvu fólkini, sum føra landið fram á leið. Allir sambandsmenn søgdu við Símun, at tað bar ikki til at læra børnini orðið mynd. Tey kendu bílæt. Men Símun trúði á málið og á fólkið og á børnini. Fyrst reisti hann teimum skúla, Føroya Fólkaháskúla, og so útvegaði hann teimum tilfar á móðurmálinum og gav Føroya Fólkaháskúla føroyskt innihald. Eitt langt skifti var hann eisini føroyski skúli í Føroyum. Har byrjaði tann stórfingna upplýsing, sum mentist og mentist og gjørdi, at føroyskur ungdómur í dag eg í minsta lagi á sama upplýsingarstøði sum annar norðurlendskum. Og tað haldi eg vera eina góða fortreyt fyri, at vit taka upp samvinnu á JØVNUM føti við øll norðurlond og øll onnur lond eisini. Vit hava túsundtals møguleikar, men ilt sambandseyga skal einki gott sjá! 19. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof Er tað ikki strævið at liva í einum landi,har øll "hini" eru so fávitskut. Nú verður sovjet nevnt í øðrumhvørjum setningi. Kundi bent á, at teir gomlu føroysku kommunistarnir, sum sóu loysingina sum eina fyritreyt fyri einum sosialistiskum stati og búskapi, eru byrjaðir at síggja vón fyri stavn. Tí, við einari loysing uttan ein sjálvberandi búskap,skramblar alt saman. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Í 1907greiðir Símun av Skarði Føroya børnum frá í UNGU FØROYUM, at blaðið nú fer at brúka eitt nýtt orð, sum eg gamalt norrønt. Orðið er "mynd", sum merkir tað sama sum bílæt. Fleiri tíggju ár seinni siga javnaðarmenn, at "Føroyar eru eitt land fyri havhestar", og at "eingin býr í Føroyum at praktiskum orsøkum" (sambært skaldinum Jóanesi Nielsen). Trúgvin er avgerandi. Trúgv kann flyta fjøll. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Tað næsta verður helst, at Jógvan L fer at fortelja okkum, at Eva Braun var rómakiska Hans Andriasar. Í Føroyum er í dag eitt blint lið, ein blindur flokkur við einum førara, og tað er javnaðarflokkurin. Har fer ein heilur flokkur svimjandi við einum ørvitisfiski á odda. Í hansara heysti melur bara eitt: Hvussu kann eg best níva teimum tað aftur, at teir ikki vrakaðu meg sum løgmansevni!? Og blinda liðið eltir vegin langa. 19. mai 2000 Hans Poulsen Tá spurningar verða settir, ið ein ikki kennir svarið til, so eru tvey ting at gera. Antin kanst tú bluffa, ella kanst tú bara kalla spyrjaran býttan. Wau! Ein genial loysn! Well, um tað er støðið, so hevði eg ikki tora atkvøtt ja. Og sum Abe Lincoln einaferð segði: "You can fool all the people some of the time, and some of the people all the time, but you cannot fool all the people all the time." 19. mai 2000 Hans Pæturson Góð grein hjá Høgna Hoydal í Sosialinum í dag. Hann dugur so væl at fáa orðið heimastýrið inn í hvønn setning. Onkur vil verða við at Høgni minnir ikki sørt um hin tiltikna hondverkarin sum visti so nógv líknilsir. Tað seinasta er at vit mugu ansa eftir dúkkarasjúkuni. Høgni heldur at tað besta er bara at verða niðri á botninum, tí sambært hvítubók so verður niðurgongd um 1 milliard verður tikin úr búskapinum eftir 4 árum. 19. mai 2000 fridtjof christiansen Tað var frískandi at fáa eina viðmerking frá Ivani! Nýtt blóð er altíð gott. Tað kann vera, at gamla danska imperiið er farið í søguna, men nú er Danmark uppi í einum samveldi, sum miðar ímóti at gerast eitt nýtt samveldi ella samveldisríki, har alt er felags: valuta, verja, løgregla, handil. At hetta samveldi, ES kallað, veksur, boðar ikki frá góðum. Spurningurin er ikki, um tað heldur, men hvussu leingi tað heldur, áðrenn tað skrædnar. Har hava vit einki at gera annað enn at selja teimum dýrt. Vit selja eisini eystureftir. 19. mai 2000 Jógvan L. Kaj Munk vardi "sterka mannin" í Europa næstan líka til hann fekk at føla snertin av honum, H.A.Djurhuus (og flestu fólkafloksføroyingar við honum!) vóru eisini hugtiknir av Hitleri og hansara harkaliði og stuðlaðu honum (hygg bara í Dagbløðini frá teirri tíðini),tí teir vóru so "NATIONALIR", og H.A.Djurhuus var á norðurlendskum- týskum "aria"fundi í Kiel í 1937, men tað veitst tú kanska ikki? Fólk kunnu blindast, bara propagandamaskinan er effiktiv nokk - samanber fullveldisørskapin, sum fleiri føroyingar ætla sær út í av fríum vilja, úr einum felagsskapi, sum bert hevur verið til fyrimunar á allan hátt fyri okkara oyggjar - men fólkaforførarnir hava verið so mangir gjøgnum tíðirnar, og vit hava so EIN í løtuni, sum vil forkoma allari tjóðini búskaparliga,fíggjarliga og ikki minst mentunarliga - men slagorðini ljóða enn sum áður hvøll: ein Führer, wir folgen! 19. mai 2000 Hans Poulsen Ivan, Eg haldi eisini tað var frálíkt tá tað óhugnaliga sovjet-samveldið varð upployst, men eg haldi ikki at tú kanst sammeta eitt ræðslu-regime við eitt undangongusamfelag sum tað danska. Tað er neyvan at rokna sum eit imperium í dag. Tað er í lagi at tú kemur við tínari meining, men tað má vera upp til føroyingar hvør tann "rætta" avgerðin er. 19. mai 2000 Mannie Pierson Beiggi Páll Poulsen fær ein hálvan blokk úr danska statskassanum. Hygga síggj! 19. mai 2000 fridtjof christiansen Tit sambandsmenn, sum leggja so lítið í Føroyar, at tit ikki vilja skriva tær sum fleirtalsorð, men skriva "Føroyar skuldi" og "Føroyar vildi", hví vilja tit ikki umtala oyggjarnar í fleirtali? Ikki Føroyar er, men Føroyar eru. "Føroyar eru fagrar við fjøllum og firðum " 19. mai 2000 H. P. Justinussen Ein einfaldur máti, at koma nógvum av trupuleikunum frá áttati árunum "og komandi" til lívs er, at loysa bløðini frá teimum polittisku flokkunum og lata vera fult innlit í ALT ALMENT OG POLITTISKT ARBEIðI. Tað kann óiva ikki gerast uttan eitt ískoyti, men fáa teir ikki tað sum er? Misskilji meg rætt, kæru landsmenn og kvinnur, tað undanfarna snøftið var adresserað til Páll og ikki til tykkum. 19. mai 2000 karl Adolf Heinrich Porno Vit bíða spent eftir, at hattamaðurin (tann andaliga elitan) og pípumaðurin (tann materiella elitan) koma til valdið og bjarga tí lítla manninum frá fullveldisis klørn. 19. mai 2000 Hans Pæturson Vísdómsorð frá Pálli (hvørjumfall). Er tað nakar sum hevur misrøkt starv sítt, so er tað Óli Breckman, tí hann hevur sitið og blomstra niðri á Christiansborg og skula umboða Føroyar. Men tað einasta hann hevur gjørt er at roykja sigar. H. P. Justinussen Páll Poulsen Oy oy, hvat havi eg gjørt, at mín stavseting skuldi beina fyri øllum sjálvstýrisætlanum, hevði eg forsvorið. Hettar verður tung byrða at berða. Hettar er so ein umbering til alt føroya fólk, haldi mær til góðar viðv. mínari stavseting "tað var -snøft- ikki við vilja" At tann, ið býttur er letur seg snýta, merkir væl ikki, hann skal finna seg í tí, ha? 19. mai 2000 Hanus Petersen Um Føroyar skuldi loyst, vildi føroyska samfelagið verið kasta upp til skutils. Fremmadar íløgur ota seg so spaukuliga inn í samfelagið, og taka ræðið í tí stilla. Caragata álitið, og onnur álit liggja klár, sum neyðvápn í skuffunum, tí peningarensli hevði minka í stórum. Tað viðgongur fólkaflokkurin jú erliga. Og tann veruleika kan hvørki tjóðveldisflokkurin ella nakar annar broyta politiskt. So, teir sum meintu tað so væl, og í eini politiskari skipan við yvirflóð av peningi tosaðu um akademisk fyribrigdi sum frælsi og sjálvræði, fara at sita fløktir í tað nót, teir sjálvur spunnu. Uttan at vilja staðfesta avleiðingarnar. Eg havi eina greiða fatan av, at flestu loysingarfólk, ikki ganga inn fyri tí samfelag, sum spyrst burturúr eftir loysing. Soleingi vit liva í einum demokratiskum peningasamfelag, eru avleiðingarnar av eini loysing jú púra greiðar. Tá ber jú ikki til at droyma víðari,óansæð hvat í ein ungur og grønur landstýrismaðurin sum hevur lisið informatión (demagogi) sigur. Tí, hann ánar tað jú minst av øllum. 19. mai 2000 Hanus Petersen Hvat sigur Páll til teir føringar, sum koma á donsku fíggjarlógina? 19. mai 2000 Kjølur Patursson Tað er av allrastórum týdningi at føroyingar, íslendingar og grønlendigar standa saman ímóti trýsti sambandsmanna, ið vilja lirka okkum inn í EEC. Tað var javnaðarflokkurin ið kom við Nato, so javnaðarflokkurin hevur eitt problem. 19. mai 2000 Páll Poulsen "Býttur", stavast við seinna ý, vit fáa einki fullveldi um vit ikki vanda okkum um málið. Annars dugi eg ikki at síggja hví vit skulu vera so fornermaðir inná danir, tann býttari letur seg snýta. Those are the rules of the game. Og showið frá áttatiárunum heldur áfram inntil limirnir í grein.18 nevndini eru farnir frá vegna elli. 18. mai 2000 H. P. Justinussen Sum kakið fer fram her á síðuni, far man tað fatan at danska ríki er einasta land, ið føringar kunnu samstarva við. Sjálvandi vildi tað verði best at havt eitt tætt samstarv við danir, tí tað er har vit eru tættast knýtt, men um danir ikki vilja tað sum vit vilja, hvat vil siga at vit standa á egnum beinum, mega vit finna aðrar samstarvsfelagaðir og tá verður skommin á dana hondum og tað vilja teir neppa hava sitandi á sær. Eg veit tað at um ein vinmaður gav mær tað viðferð í danir hava givið føringinum, var hann ikki mín vinmaður. Eg veit eisini at tað er rættast at venda hin kjálkan til, men man hevur jú bara tveir, og skuldi vit havt kjálkar til allan tann ágang vit hava fingi frá dønum er ikki til at siga hvussu nógv høvd føroyingar vildi havt "í part". Til tykkum loysingarsinnaðu, fullveldissinnaðu e.a. nú veit eg skjótt ikki hvat eg skal kalla tað, ikki flúgva lika lágt sum hasi sambandssinnaðu, tí tey teinka ikki við hjartanum, har er tað mammon í ræður. Tað einasta man hoyrir frá teimum er, "hvat skullu vit gera, hvar skullu pengarnir koma frá, hvør skal reisa okkum upp aftur tá vit detta, sjeljasorði, grátur og tannagrísl" Høvdu tey lagt líka stóra orku í at ment okkara land, sum tey royna at bróta tað niður, vildi tað verði tvifalt lættari at rokki einasta rætta máli, at verða egin í egnum landi. Eg siti ikki inni við svørum uppá allir spurningarnir tit sambandsinnaða hava, men eg hoyrdi ein vísan mann taka til "at ein bíttur kan spyrja meir enn tíggju klókir kunnu svara" 18. mai 2000 Jógvan Joensen Kári Olsen: Væl skriva hasi orðini hjá tær, men hvar gongur markið millum at avgerða alt sjálvi, samstarva og vera í ríkisfelagsskapi? Vit hava seinastu dagarnar hoyrt dømi (Vígdis) um har heimastýrislógin kanska er mannminkandi móti føroyingum, men hvønn dag, so er meira samband millum Føroyar og Danmark enn Havnina og Suðuroynna. Eg havi nevnt fleri dømir fyrr har vit ikki (uttan víðari) kunnu klára okkum, men lat meg taka 2 nýggj. Føroyskar fyritøkur eru ISO X000 góðkendar, hvør stendur aftanfyri Dansk Standard. Fyri at selja eltól í føroyum skulu tey vera góðkend á stovni í Danmark. Skulu vit seta slíkar stovnar á stovn í Føroym, ella samstarva? Samstarva svara øll, men hvat við teimum tungu økjunum, har hava danir um tann langa endan (um loysingarmáli kemur til skarpskerðingar). Tá vit ikki megna alt sjálvi, er tá talan um eitt fullveldi? (danskan hægstarætt). 18. mai 2000 Ivan E. Moskalenko Góði Jørgin, Eg eri púra samdur við tær. Eg kann eisini viðmerkja, at nógv flest lond í fyrrverandi Sovjet (burtursæð kanska frá Russlandi sjálvum) klára seg nógv betri fíggjaliga. Tess minni land er, tess betri møguleikar ein og hvør einstaklingur hevur. ESTLAND (tann allarminsti sovjetiski staturin) er nú tað ríkasta landið í Eustureuropa við bestu vælferð. Fyrr hevði Estland einki at siga í altjóða hópi (sum Litava, Latvia, Ukraina, osfr.). Nú eru øll hesi londini javnbjóðistjóðir í Europa, og teirra røddir hoyrast líka hart, sum tær hjá Póllandi, Kekkia, Rumenia. Eg eri føddir og uppvaksin í Moskva, men tú kanst ikki ímynda tær, hvussu glaður eg var, tá ið øll hesi londini fingu FRÆLSI og fóru burtur úr imperiji. Eingin imperija kann eksistera meir enn eina ávísa tíð. Tíðarskeiðið hjá tí donsku er loksins komin til enda. Nú er tað bara upp til føroyingar at taka rætta avgerð. 18. mai 2000 Hanus Petersen Stødd skal valdast. Tað er munur á at hava lítlan murt, og ongan murt at hava. 18. mai 2000 Hanus Petersen So tóku teir patent uppá lívið eisini. 18. mai 2000 Petra Hansen Jørgin. Tað er grovt at samanbera Sovjetsamveldið og ríkisfelagsskapin. Harumframt eri eg ikki samdur við tær í at Sovjettríki hevði kunnað átt nøkur ár aftrat. Teirra búskaparskipan var ov lítið dynamisk, og tað var teirra bani. 18. mai 2000 Áki Poulsen Hvussu er og ikki, so verður ikki livandi í føroyum, fullveldi ella ei, um Jørgen, Kári, Fridtjof og ikki minst Hanus, skulu liva her leingi aftrat. 18. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá "Ríkisfelagsskapurin" er eitt genialt fyribrigdi sæddur frá einum imperialistiskum sjónarhorni. Høvdu gubbarnir í Kreml lært av dønum, hevði velduga imperialistiska Sovjettríki kanska átt nøkur ár eftir enn. Men nú er ov seint hjá dønum at fara út í heimin at marknaðarføra "heimastýrislógina", tí hon er so dyggiliga avdúkað av føroyingum. Men tað gekk hóast alt í góð fimmti ár við hasum fubbinum. 18. mai 2000 Kári Olsen Nei, fridtjof ikki bara - hann hevur eisini oddagreinirnar hjá Beate! 18. mai 2000 fridtjof christiansen Á, orsaka meg. Tú kundi sjálvandi sett teg at klipt óvitagreinirnar hjá rokskiparanum Andras Miðskar! 18. mai 2000 fridtjof christiansen Ja, Kári og eg báðir kundu sett okkum at klipt tað ið eftir er av árinum, tí vit hava nakað at taka av. Hvat eigur tú at klippa? "Knækprosa" hjá G.L.Samuelsen? 18. mai 2000 Hanus Petersen fritdjof Allir føringar liva upp til hasi orðini hjá HAD. Uttan mun til hvørjari búskaparligari skipan teir virka undir. Og uttan mun til, um teir búgva her ella uttalands. Ps: Eru tú og Kári aftur byrjaðir at klippa 18. mai 2000 Hanus Petersen Hvat verður nú so øgiliga nógv betri og øðrvísi um Føroyar taka loysing frá Danmark????? Annars blíva samanberingarnar hjá Kára bara meira og meira merkiligar. Bera Føroyar seg skilaott at, so kann Føroyar vera eitt mynstursamfelag í góðum ríkisfelagsskapi við Danmark. Hvat er galið við ríkisfelagsskapinum. Hann er jú heimsins besta skipan ímillum tvey lond, verður hann stýrdur av flokkum, sum trúgva uppá ríkisfelagsskapin. 18. mai 2000 fridtjof christiansen Munurin er stórur at tokka til sín egna land og so hesum fremmanda fyribrigdinum "nationalism". Átti Albert Einstein nakað føðiland? Ella við øðrum orðum: Hans Andrias Djurhuus í Barnabókini, 1927: "Tú skalt æra faðir tín og móður tína, tí tey eru foreldur tíni. Eisini skalt tú æra tað land, tú býrt í; tí tað er føðiland títt. Her hava foreldur tíni livað og virkað. Og tað mál, ið móðir tín og faðir tín tala, skalt tú eisini æra, tí tað er móðurmál títt, og tað er ein dýrur arvur, sum tú hevur fingið frá fedrum tínum. Summi fólk eru fødd í stórum og ríkum landi, onnur í fátækum og lítlum landi; tó tað ger ongan mun á kærleikanum: tí tú elskar ikki land títt av tí, at tað er stórt og ríkt, heldur ikki av tí, at tað er lítið og fætækt; men tú elskar landið, tí at tað er føðiland títt. Somuleiðis elskar tú móður tína ikki fyri tað, at hon er rík ella fátæk, men fyri tað, at hon er móðir tín. Hon hevur borið teg á arminum, tá ið tú vart lítil, og hon hevur lært teg at takka Gudi fyri góðu gávur hans. Og hon hevur sungið fyri tær um alt tað vakra og góða, sum er bæði í himni og á jørð. Føðiland títt eitur Føroyar, og føroyskt mál er móðurmál títt. Føroyar eru eitt lítið land, og tær liggja langt burtur frá øðrum londum mitt úti í stórhavinum. Og tær eru eisini eitt berligt land; mest klettar, berg og eyrvikur. - Men tú elskar kortini hetta landið, og tú elskar tað mál, ið hevur verður talað. Um tað hendir tær, at tú fert burtur í onnur lond, so leingist tær heim aftur, tí tú heldur, at ongastaðni er so gott og hugnaligt sum her heima. Og veitst tú, hví tú gert tað? Jú, skal eg siga tær: Tað er av tí, at Føroyar eru føðiland títt. Og veitst tú, hví tú verður glaður, tá ið tú úti í stóru verð kemur at hoyra føroyskt mál? Tað er av somu grund. Føroyskt mál er móðurmál títt. Gud signi mítt føðiland Føroyar. " H. A. Djurhuus var hvørki sambandsmaður ella sosialdemokratiskur samríkismaður. Hví? 18. mai 2000 ÁKI ANDREASEN HANUS PETERSEN TAð ER EINGIN YVI UM HVØR TORIR OG IKKI, BARNAGARðSMENTININA SKULU VIT LATA VERðA HAR HON ER, MEN KOM VIð TYKKARA BOðI UPPÁ EINAR FRAMTÍðAR, FØROYAR. VIð TEIMUM BROYTINGUM SUM AFTURHALDIð YNSKIR, UM TIT YNSKJA NAKRAR BROYTINGAR. ANNARS ER AT SIGA AT VIT MUGU FÁA UNDIRTØKU FYRI FULLVELDISÆTLAN LANDSTÝRIðSINS, TÍ ALTERNATIVI ER EINKI, OG EINAFERð ENN VER FYRI EINAFERð SKYLD ÍTØKJULIGUR VIð UPPSKOTIM SUM KOMA ÚR SÁLINI HJÁ AFTIRHALDINUM, OG SLEPPI UNDIRBROTLIGHEITINI, OG KOPIERINGINI AV DONSKUM ÚTTALILSUM. HVAT ER HEIMASTÝRIðSPOLITIKKUR?? 18. mai 2000 Kári Olsen Jógvan Joensen! Argumentini fyri fullveldi eru ikki hvat sambandsmenn hava gjørt fyrr. Tad verdur bert víst á tad fyri at fólk skulu síggja, at tad slagid altíd hevur stadid fyri tí sama: Fanatiskum afturhaldi og rædslu fyri at ganga sínar egnu leidir. Argumentini eru, at vit mugu hava nøkur ambod í hondina. Vit mugu kunna gera avtalur beinleidis vid onnur lond og felagsskapir. Vid mugu kunnu vera vid í EBS-líknandi skipanum. Vit mugu hava fulla ábyrgd av okkara egna búskapi, fyri at tvinga politikararnar at vera ábyrgdarfullar. Vit mugu kunna vera vid sum lond millum onnur lond. Vit mugu taka ábyrgd. At siga at vit ikki skulu taka ábyrgd fyrr enn vit eru heilt óheft búskaparliga er sum at siga at tey fátæku ikki skulu hava atkvødurætt. Verda vit verandi undir Danmark enda vit, sum Høgni Hoydal einaferd segdi, sum ein tódnad hálvhosa í norduratlantshavi. Vit enda í ongamannalandi. Harafturat eru vit ikki danir mentanarliga. Men úti í heimi verda vit roknad sum danir, tí vit ikki eksistera sum sjálvstødug tjód. Tad mugu vit rætta. Vit skulu nokk klára tad. Hygg at alivinnuni. Hygg at oljuvinnuni - uttan mun til um olja verdur funnin, verdur hetta virksemid ein stór inntøka. Og hygg at fiskivinnuni - hygg hvussu væl hon klárar seg uttan studning! Soleidis fer eisini at gangast hjá Føroyum. Studningur drepur! Og hvussu vid sambandsmonnum? Hvørjar ætlanir hava teir fyri framtídina? Hevur tú lisid teirra "nýskipanaruppskot"? Har er einki - absolutt einki - nýtt. Tad er ein avskrift av tí, sum vit hava nú. Tad er tí man kann siga, at sambandsmenn eru teir somu í dag, sum teir vóru fyri 50 árum sídani. 18. mai 2000 Hanus Petersen Tað fært tú onki boð uppá við innihaldi, Jógvan. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Um bestu argumentini fyri fullveldi er at sambansmenn fyri 50 árum síðani gjørdi tað og tað ella at "neyðin skal læra nakna konu at spinna" argumenti so hongur fullveldisætlanin í einum klønum tráð (holaðum fallskýggja). Vit mugu hava nakrar tankar um hvat vit vilja hava og hvat vit vilja sleppa. Er tað bert landsstýri sum hevur eitt boð uppá hvussu samfelagið skal skipast í frammtíðuni, hava loysingarfólk onki hugflog, og er tað bert søgan sum skal bróta uppúr nýggjum (um tað kann lata seg gerða). Tað eru nógv evnir at tosa um SL, postverk FØ, Føroya Tele, AAirways o.s.fr. hvussu gerða vit samfelagið betri? 18. mai 2000 Hans Poulsen Generalisering: Loysingarmenn skriva bøkur, yrkja, tekna og mála. Sambandsmenn arbeiða. 18. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Sambandsmenn hava so dyggiliga prógva, at teir ikki standa aftanfyri teg og tínar líkar. 18. mai 2000 Albert Einstein Nationalism is an infantile sickness. It is the measles of the human race. 18. mai 2000 Kári Olsen Sambandsflokkurin hevur altíd verid ein eplasekkur, sum teir framtakssinnadu hava verid noyddir at drigid aftaná sær. Nú er sekkurin vordin tyngri, tí Jóannes Eidesgaard eisini er farin nidur í hann. Men teir frægu skulu nokk klára at draga hann kortini! Bert spell at tad finnast menn sum Hanus id halda, at tad eru menninir í sekkinum, sum byggja land 18. mai 2000 Kári Olsen Sambandsflokkurin hevur gjørt eitt "nýskipanaruppskot". Tad er í 10 punktum. Og tey 10 punktini eru ein avskrift av heimastýrislógini. Har er eingin munur. Tad er pínligt, so lítid hugflogid er. Sambandsmenn gera ongan fallskýggja. Teir ætla sær slett ikki á flog! 18. mai 2000 Hans Poulsen Lýsing í teimum gulu eftir loysinginga: Fallskýggi til sølu. Bert brúktur eina ferð. Ongantíð opnaður! 18. mai 2000 Kári Olsen Vit vilja hava STUÐILIN BURTUR, Hanus. - Men á ein skipadan hátt, sjálvandi. Føroyar skulu klára seg sjálvar. Tad er virdiligt. At liva av donskum pengum er ikki virdiligt. Stevnan hjá Edmundi og Eidesgaard er ikki virdilig. Hon er ússalig og mannminkandi. Og blív nú ikki vid vid hasum tvætlinum um atkvøduna. Einki verdur sett í gildi uttan fólkaatkvødu. Men sáttmálin verdur ikki lagdur til fólkaatkvødu fyrr enn hann er nóg gódur. Og hann verdur nóg gódur - hóast tínir partamenn studla stjórnini í hennara royndum at ræda føroyingar frá at taka vid valdinum í egnum landi. 18. mai 2000 Hanus Petersen Jógvan Joensen Púra rætt Jógvan. Sambandsmenn vilja rigga fallskýggjan til, áðrenn teir loypa í leysum lofti. Loysingarmenn ætla at byrja at rigga fallskýggjan til aftaná at teir hava lopið úr flogfarinum. Tað er aðalmunurin. fridtjof christiansen Tað hevur so lítið upp á seg, hvussu sambandsmenn hugsa. Teir eru og hava altíð verið eltibløðrur. At holde på det bestående - best man vera sum er - vit vita hvat vit hava, men ikki hvat vit fáa - kutterflåden bør bevares Vit kenna sambandsflokkin. Men javnaðarflokkurin er ikki til at kenna aftur, og tað harmar mong av okkum. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Ja, sambandsmennirnir vilja hava greitt at vita hvussu fíggjingin af samfelagnum skal verða eftir loysingina. Teir vilja ikki at bíða inntil "neyðin lærir nakna konu at spinna", men hava ein ábending av framtíðar búðskapinum. Hendan ábending má koma áðrenn fólkaatkvøðan, tí annars fellur uppskoti. Fullveldi Føroyar fær 4 ár við hjálp úr DK og so skal gjaldast fyri tær tænastur danir veita okkum. Soleiðis liggur landið, og enn er _onki_ boð komi uppá hvussu samfelagið skal rekast. Vøkur orð, góðar meiningar, visiónir, kenslur og felagssangur setur ikki smør á borði. Um ein vil leypa út við fallskýgga so er tað sera hent at vita hvussu hann skal brúkast, og um ein ikki dámar tann reyð/hvíta litin skermurin hevur, so skal ein tryggja sær at ein er fastspentur í tí hvít/bláa áðrenn tann fyrri verður sleptur. 18. mai 2000 Hanus Petersen Áki Andreasen Nei, tit tora ikki at fremja tykkara ætlan í verki, uttan at Danmark skal fíggja í høvur og reyv. Tað er lítið føroyskt. Og so eru tit so demokratiskir at siga, at um undirtøka ikki er frammanundan, verður ongin fólkaatkvøða. Nær fer samgongan at siga, at um vit ikki vinna næsta væl, so verður onki løgtingsval í bræði???????? Tendensirnir og grundhugsanina, kennist aftur. 18. mai 2000 ÁKI ANDREASEN KARL JOENSEN UM TÚ HYGGUR EITT SINDUR AFTUR Í TÍðINA, SO VÆRNAST TÚ SKJÓTT AT AFTURHALDSSINNAðI FÓLK SUM TÚ OG MONG VIð TÆR ONGANTÍð HAVA HIMPRAST VIð AT KALLA OKKUM FRAMTAKSHUGAðU FYRI RUKKUR, MENN SUM HØVDU SOMU ÁSKOðAN SUM TÚ HAVA GJØGNUM ALLA SÍNA TÍð VERIð ÍMÓTI FRAMBROTUM Í SAMFELAGNUM SUM HAVA FØRT VIð SÆR AT FØROYINGAR ERU KOMNIR MEIRA VIð BÆðI VIðVÍKJANDI FLAGGINUM OG MÁLINUM, OG NÚ HALDA TIT FRAM, TAð BURDI GIVI NAKAð TIL EFTIRTANKA ATY SETT SEG NIðUR OG KANNA HVAT SØGAN SIGUR OKKUM, OG TRÚGV MÆR TÁ OKKARA EFTIRKOMARAR OKKARA FARA AT LESA Í SØGUBÓKUNUM, TÁ VERðA TAð VIT FRAMTAKSSINNAðU SUM VERðA HETJURNAR OG TIT RUKKURNAR. ANNARS TORA VIT VÆL AT SAMRÁðAST UNDIR TEIMUM TREYTUM SUM GIVNAR VERðA, TAð LIGGUR IKKI TIL OKKUM AT ELTA SUM FYRI ER SLÓðA, MEN VIT VILJA FRÁ NÚ AV EIINI VERðA VIð AT SETA NAKRAR TREYTIR VIðVÍKJANDI OKKARA LANDI, OG TAð HAVA VIT ALLAN RÆTT TIL, ROYN OG SET TÆR SPURNINGIN HVÍ DANSKA STJØRNIN SO FEGIN VIL VERðA Í RÍKISFELAGSSKAPIð VIð FØROYAR??? HELDUR TÚ AT TAð ER REIN OLMUSSA. ANNARS VIL EG ENN EINAFERð HEITA Á ALLAR AFTURHALDSSINNAðU FØROYINGAR UM AT SLEPPA SÆR AV VIð UNDIRBROTLIGHEITINA, OG FØRA FØROYSKAN AFTURHALDSPOLITIKK OG IKKI UMSETA DANSKAR GRUNDGEVINGAR FYRI HVÍ VIT IKKI SKULU TAKA ÁBYRGD AV OKKUM SJÁLVUM, OG HÓTTANUM KUNNU TIT FARA TIL MIðEYSTURS VIð 18. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Ivist ikki í, at allir føroyingar NÚ Á DØGUM vilja verja Føroya mál og mentan. Soleiðis var tað bara ikki áður. "Samríkismenn" bardust sum úlvur á skóg ÍMÓTI øllum málsligum og mentanarligum frambrotum her á landi. Tað er bert at fegnast um, at teir nú hava hálsað um( m.a. fagna teir nú flagginum við mergjaðum røðum!!!). Í sjálvstýrismálinum er sama galdandi: Teir berjast av øllum alvi ÍMÓTI. Um nøkur ára fara teir uttan iva at hátíðarhalda fullveldið. 18. mai 2000 fridtjof christiansen Tað er eingin skomm at stinga fliður. Ei heldur at egna, men okkurt skulu tómar hendur gera. 18. mai 2000 Hanus Petersen Kundi verið orðini hjá einumhvørjum fanatikara,soleiðis sum søgan hevur sagt frá teimum igjøgnum tíðina. 18. mai 2000 fridtjof christiansen Sannleikin er altíð illa lýddur. "Sannheten. Ikke bestittelsen av sannheten, men den fortsatte streben mot sannhet er det høyeste et menneske kan nå," segði Lessing, og heldur fram:"Hvis Gud gav meg valget mellom sin høyre hånd, som inneholdt all sannhet, og den venstre, som inneholdt den evige streben mot sannheten - med den tilføyelse, at jeg i min streben alltid skulle vare vill - så ville jeg velge venstre hånd." Men sannleikin kemur fyri ein dag. 18. mai 2000 Hanus Petersen Av løgtingsskrivstovuni siga tey ídag við Dimmalætting, at tey hava onki sum helst hava við orðingina at gera, sum skal vera grundarlag undir kanningini av Signari av Brúnni og hansara longu fingrum niður í landskassan eftir peningi uttan heimild. Tvs at Høgni Hoydal og Signar á Brúnni sjálvir hava orða spurningarnar soleiðis sum teir vilja hava svar. Leingi livið rættartrygdin. 18. mai 2000 Hanus Petersen Ævigi (absolutti) sannleikin finst bert í hugaheimi fridtjofs og hansara líkum. 18. mai 2000 Hans Pæturson Býttur spurningur, tí vit hava longu sum er fullveldi. Tað sæst best við at nú er bert eitt forkølað gummistyvlaskald eftir. Og hann skrivar um paring og troling. Tí tað er jú so, at eitt kúða fólk protesterar við yrkingum, sjónleiki og skaldskapi. Og so haldi eg tá mátti borið til at komi við onkrum meira struktureraðum enn at geva Ejdesgaard skyldina fyri alt. 18. mai 2000 Pædo hjá Rastinum Ikki koma her við persónligum álopum Kári Olsen, tað sømir seg ikki. 18. mai 2000 fridtjof christiansen Til lukku! Hatta visti eg ikki, at William trúði upp á ein ófullkomnan sannleika. Áhugaverdur heimspekispurningur. Hevði Jóanes Nielsen hoyrt teg. 18. mai 2000 Hanus Petersen Munnu Kári og fridtjof sita í somu stovu og klippa jødastjørnur????????? 18. mai 2000 Hanus Petersen Skal líka minna á orðini hjá okkara størsta skaldi nakrantíð, Williami Heinesen. Hann trúði ikki uppá nakran "fullkomnan sannleika." Tað gera hinvegin Kári og Fridjof, og teir eru nú farnir í holt við at hongja spjøldur um hálsin á okkara bóklærdu. Hvør mundi duga betri at skriva. Serbar, kroatar ella albanar?????? 18. mai 2000 Jógvan Joensen Lat meg koma við einum simplum ja/nei spurningi, fyri at fáa kjaki inn aftur á fullveldi. Um rættarskipanin, eftir loysingina, framvegis er donsk (danir administrera) hava vit tá eitt fullveldi? 18. mai 2000 fridtjof christiansen Til Hans. Áhugaverdar viðmerkingar. Eyðvitað ræður fólkið. Men tað er spell, at vit bara hava tvey verulig dagbløð í landinum, og bæði umboða andstøðuna. Treytin fyri at kunna taka støðu á einari fólkaatkvøðu er, at fólkið er UPPLÝST og fyrimunir og vansar. Tey bæði bløðini tosa ikki um annað enn vansar og mála hin grábeinta fyri okkum. Eg haldi, tað er onkur løgin ræðsla, sum vit hava í okkum, sum ger, at vit ræðast at fara á flog (sum ørnarungin, sum Sjúrður Poulsen skrivaði um.) Eg fari somuleiðis at ynskja sambandsmonnum til lukku við nýggja danska tjóðsonginum: "Fly on the Wings of love". 18. mai 2000 Hanus Petersen Leingi livi fordómarnir.Treytin fyri at vera ein rættur føringur, er nú, at man hevur skriva eina bók. 18. mai 2000 fridtjof christiansen At skriva, at Janus og Hans Andr. Djurhuus ikki vóru loysingarmenn, er at falsa søguna. Báðir vóru á fólkaatkvøðuni í 1946? Hvat halda tit teir valdu? Tann, sum ivast, kann fara á bókasavnið og hyggja í Tingakross og Dagblaðið. Meira ikki um tað at siga. 18. mai 2000 Kári Olsen Fridtjof! Nei - eingin sambandsmadur hevur nakrantíd skrivad nakra bók. Teirra stórsta bókmentaliga begávilsi eitur Beate L. Samuelsen - tú kanst lesa hennara perlur í oddagreinini í dimmu hvønn dag! 18. mai 2000 Kári Olsen Hanus! Anfinn hevur sagt at hann leggur einki til fólkaatkvødu sum ikki gott. So gott, at føroya fólk tekur undir vid tí. Samrádingarnar halda fram, til sáttmálin er nóg gódur. So einfalt er tad. Men tad hevdi sjálvandi gingid bædi betur og skjótari, um ikki Eidesgaard, í stadin fyri at studla, jubladi hvørja ferd Nyrup bodadi frá hørdum treytum. Eidesgaard ger, at vit fáa ein verri sáttmála, enn vit kundu fingid. Hann hevur helst longu nú kostad okkum milliardir! 18. mai 2000 Hanus Petersen Hvussu ber tað til, at samgongan ikki torir at leggja málið um loysing út til fólkaatkvøðu, um teir ikki frammanundan vita, at teir fáa "sín vilja" ígjøgnum. Er tað demokratiskt? Teir siga seg hava fólkið afanfyri seg. Men teir tora ikki at lata tað standa sína roynd. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Eg dugi bara ikki at sýggja hvussu ein yrking skal fáa samfelagshjólini at mæla. Tað er stuttligt at sýngja og lesa søgu, men ikki er nok at liva av sangi og dreymum eina. 18. mai 2000 H. Poulsen Legg merki til hvat eg júst skrivaði: FÓLKIÐ ræður. Ikki danir! Nå! 18. mai 2000 John Simonsen Fulveldi 18. mai 2000 Hanus Petersen Hans Andrias,Janus og fleiri við teimum vóru sjálvstýrismenn, men teir vóru ikki loysingarmenn. 18. mai 2000 H. Poulsen Tað ber ikki til at liva uppá søguna einans. Ein veruleiki er í dag sum eitur nútíðin. Framtíðin kemur í morgin. Tað sum eg vildi siga við málinum var at tað var ALT fólkið ið átti æruna av at tí var lív lagað. Ikki nøkrum fáum "hetjum" sum vunnu á nøkrum fáum "svíkjarum". Tað kann gott vera at politikkurin í einum landi verður gjørdur av nøkrum fáum, og í millum teirra vilja altíð vera nakrir sum gera okkurt sum fyri eftirtíðina sýnist høpisleyst og tápuligt. Soleiðis sýnist tað fyri ALLAR føroyingar at tað var tápuligt at berjast ímóti føroyska málinum. Niðurstøða: Tað er FÓLKIÐ, ikki tingið, ið ræður. Tað sum FÓLKIÐ vil vinnur frama (harímillum málið). Tí verður tað tíbetur FÓLKIÐ sum kemur avgera okkara framtíðar lagnu, og ikki hvørki ting, landsstýri ella henda kjaksíða. Eg fari at respektera avgerðina líka mikið hvønn veg tað fer. Tí fólkið ræður. Hans 18. mai 2000 fridtjof christiansen Spell, at eingin trýr á vølvur longur. Tær dugdu at spáa og líta inn í framtíðina. Jógvan trýr ikki søgunum um, at vit skjótt fara at hoyra "drypp, drypp" upp úr undirgrundini? Og at øll fíggjarskipanin skal umskipast. (?) 18. mai 2000 Jógvan Joensen Synd at allir teir rættu mennirnir eru farnir í grøvuna og úrsliti er at 50% av teimum sum liva nú eru idiotar. (Til tann seina, fyrr hvødu vit hetjurnar sum bardist fyri øllum tí rætta, í dag hava vit 50% svíkjarar sum vilja beina fyri landinum) (Til tann sera seina, omanfyristandandi er ein parodi uppá at framtíð Føroyar skal byggjast sum samfelagið í 1800 talinum) 18. mai 2000 fridtjof christiansen Hans Andrias var sum allir rættir menn sjálvstýrismaður. Vit duga perlur hansara uttanat. Hvussu nógv yrktu og skrivaðu sambandsmenn, sum vit minnast í dag? Og hava teir yrkt og skrivað nakað? Vóru tað sambandsmenn, sum lærdu okkum at lesa og skriva? NEI! Teir vildu og vilja hava danskt. 18. mai 2000 fridtjof christiansen Gler er í á og skalvur í brekku; rínur og hvínur í hvørjari sprekku; Óli er grammur í huga, situr og hugsar um summar og gleði, fuglur var kátur, og lambið var fegið; nú hómast ikki ein fluga. fridtjof christiansen Sambandsmenn hava ongantíð verið kritiskir ella atfinningarsamir. Teir hava altíð virkað ímóti øllum, sum bara hevði feril av sjálvbjargni. Men nú eru teir vorðnir sum tongul í brimi og reka bara eftir ánni, tí teir síggja, at alt stríð teirra var til fánýtis. Allur logikkur og øll skynsemi er við føroyskum sjálvstýrisfólki. Voilá! 18. mai 2000 Hanus Petersen Jørgin M TJOÐSKAPUR OG TJ`OÐVELDI ER SUM DAGUR OG N`ATT. Allir føringar standa saman um at verja føroyskt mál, og føroyska mentan. Júst soleiðis sum teir gjørdu tað fyri meira enn 100 árum síðani. Mær lystir síggja tann sum ikki ger tað. Men, tað eru menn sum tú, sum vilja politisera mentanina, og tengja mentan og búskaparligar skipanir saman, sum sáa split, og sum kunnu gera, at føringar ikki fara at standa sum ein maður í øllum mentamálum. Og tað vilja hvørki tú ella eg, skal henda. 18. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Eg hevði ikki funnið uppá at lasta teg fyri tær syndir abbi tín møguliga hevði framt, um hann hevði tað. Tað sama átti tú at gjørt, tá tú tosar politikk. Edmund fekk gongd á. Við at seta Árna Olafsson til viks, og lyfta samráðingarnar uppá eitt politiskt støði, kom gongd á. Málið bleiv loyst. Tín útlegging av sambandsflokkinum, kann bet skiljast soleiðis, at øll framstig eru røtt, og at øll sum seta spurnartekin, og eru positivt atfinningarsom, eru afturhaldssinnaði. Somu argument blivu førd fram, tá ið svartkjaftaævintýrið skuldi setast í verk. Tann sum dittaði sær at siga, byrjið varisliga við einum skipi, bleiv skræddur sundur av monnum við tínum hugsunarhátti um tey, sum ikki meina sum tú. 18. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Nei, eingin politiskur flokkur kann taka sær ábyrgdina av, at vit hava varðveitt móðurmálið, men nakrir "samríksipolitikkarar" saman við donskum embætismonnum mundu forkomið føroysku tunguni. Veruleikin er tó tann, at áttu vit ikki fólk, ið virkaðu FYRI Føroyum og føroyskleikanum, so var støðan ein heilt onnur í dag. Eins og í dag vóru fyri 100 árum síðani fólk, ið vóru FYRI framburði og broytingum og fólk, ið vóru ÍMÓTI framburði og broytingum. Gævi, at vit í dag kundu havt sagt, at ALLIR føroyingar stóðu sameindir um at verja Føroya mál og mentan! 18. mai 2000 fridtjof christiansen Til Hans. Tveir flokkar kunnu so ikki taka sær æruna av, at føroyingar sleppu at læra seg føroyskt í Føroya skúla. Tað eru sambands- og javnaðarflokkurin. Tá ið Rasmus og Símun stovnaðu Føroya fyrsta skúla, við undirvísing í og á føroyskum, gjørdi Frederik Petersen alt fyri at taka studningin frá skúlanum! Tað stendur rimmarfast! Og soleiðis hildu teir fram til 1937, tá ið móðurmálið umsíðir slapp undir liðina á donskum í Føroya skúla. Hví hottu teir Louis Zachariasen, og hví hóttu teir Jákup Dahl? Ella er hetta bara nakað, eg havi funnið uppá? 18. mai 2000 Kári Olsen SAMBANDID HEVUR ALTÍD VERID ÍMÓTI ØLLUM FRANMSTIGUM! H. Poulsen! Les søgubøkurnar. So sært tú hvussu sambandsflokkurin stríddist ímóti rættinum hjá føroyskum máli. Teir tosadu danskt í tinginum, og teir skrivadu á donskum heilt upp í sjeytiárini! Sambandsflokkurin var eisini ímóti at løgtingid fekk nakad sum helst lóggávuvald. Hann var ímóti at vit høvdu egna stødu til EF. Hann royndi at sabotera strídid fyri fiskimarkinum. Hann var ímóti at vit yvirtóku undirgrundina - hon skuldu vera verandi undir donskum valdi. Hann saboteradi samrádingarnar um markid vid Bretland - m.a. tá Edmund knappliga ein dagin tók uppgávuna frá Árna Olafson og segdi at bara danir skulde forhandla. - Hevdi Anfinn ikki komid til, var tad málid ikki loyst enn. Men aftaná hava sambandsmenn fegnast um alt hetta! Nú er hann ímóti at vit fáa fullveldi. Nú er tad ikki føroyskt mál - nú er tad ein føroysk grundlóg, sum er tann stóra grýlan. Men tad skal nokk ganga kortini - hóast javnadarflokkurin nú eisini er í hansara parti. Og tá vit hava fingid fullveldi, fara bádir svíkarnir, Edmund og Eidesgaard, at fegnast um tad. Saman vid øllum teirra. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Jørgen tú skrivar um teir sonevndu "trendirnar" sum taka seg upp úti í heimi. Gamalt var at siga at ein nýggjur "trendur" tók seg upp í California, ári eftir kom hann til Europa og 10 - 15 ár seinni til Føroyar. Í dag er støðan tann at Føroyar fylgir við tí sum hendir í Europa, og hvørki fullveldi, samband ella naka har ímillum kan broyta tað, vit "tilpassa" okkum restina av heiminum. 18. mai 2000 H. Poulsen Onkur heldur at tað var harmiligt at írar mistu málið(!) Teir mistu málið tí teir sjálvir valdu at læra børnini enskt, tí tá gjørdist tað lættari at koma til USA Um tað er nakað ALLIR føroyingar hava vunnið frama saman, so er tað málið. Eg haldi ikki nakar politiskur flokkur kann taka sær æruna av tí! Hans 18. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Sum danskur landslutur og tískil óbeinleiðis partur av ES fer ávirkanin suðri at gerast ógvuslig í framtíðini. Moralur og kristindómur hevur fæst tak á føroyinginum. Fólk streyma til missjónshús, kirkjur og samkomuhús. Mótstøðan móti rúsevnum og pornografii er veldug. Í Føroyum hava vit havt ein restriktivan politikk á hesum øki, men sum framhaldandi danskur landslutur og óbeinleiðis partur av ES fer øgiligt trýst at verða lagt á okkum um liberaliseringar. Flestu føroyingar vilja ikki hoyra talan um skrásett parlag millum samkynd og eiheldur um fría fosturtøku. T.v.s., at munurin millum Danmarkar og Føroya á hesum øki eisini er ovurhonds stórur. Sum partur av Danmark fara vit eisini at missa avgerðarrættin á hesum øki. Hinvegin gevur fullveldi okkum sjálvum møguleikar at evna okkara samfelag, sum vit sjálvi vilja hava tað. e.s. Annars havi eg stóra virðing fyri frælslynta hugburði dana. Teir nógv at læra okkum. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Kári, tað gleðir meg at tú viðurkennur at virði á blokkinum svarar til uml. útflutningin. Dugir tú at síggja hvør króna er donsk og hvør føroysk? Alt er tann sami kassin, og sum sagt so er tað fullkomiliga líkamikið um ein sigur at blokkkrónurnar verða settar á bók ella ikki. Blokkurnin er felagsnavni fyri tað sum danir goldu fyrr til ávís øki. Tað kjaki skal verða um er hvussu virði á blokkinum kann skapast á ein annan hátt. 18. mai 2000 Hanus Petersen Kári Olsen Passmálið er besta dømi um teir fyrimunur Føroyar hava í ríkisfelagsskapinum. Eu kravdi Eu pass til yvirmenn á Skipan innan EU. Føringar fingu bara reytt pass, so var tað í lagi, sjálvt um vit ikki eru limir í EU. Føringar kunnu frítt fara at nýta Evruna, um Danir fara at nýta hana. Sjálvt um Føroyar eru ikki limir av EU. Tað kunnu Íslendingar ikki, uttan at melda seg inn í EU. Føroyar teljast millum tey 16 vælferðarsamfeløgini í heiminum, við sera góðum møgulleikum fyri lestri hjá Arbeiðarabørnum undir liðini á stjóraungum. Og so útflyta og innflyta føringar tað teir vilja, orsaka ríkisfelaggsskapinum, sjálvt um endamálið við øllum handli innan Eu, er Sínaámillum handil, og at halda triðjulond uttanfyri. Í løtuni samráðast føringar um loysing - men alt skal vera sum frammanundan. Sjálvt peningaveitingin, sum ikki er nøkur heilag kúgv hjá nøkrum føroyskum flokk, og har allir standa lið um lið at minka hesa, um møgulleikar eru fyri tíð. Uttan henda samgongan. Ongantíð áður er biðið um so høgar veitingar úr Dk, sum nú. Til at seta inn á bók, reypa teir sær av. Og tað er neyvan lógligt. 18. mai 2000 Kári Olsen FULLVELDI ER FRAMTÍDARPOLITIKKUR Tad er ikki at standa í fortídini at vilja hava fullveldi. Tad er framtídin, tad snýr seg um. Eina framtíd, har vit t.d. eru uttanfyri og DK innanfyri ES. Eina framtíd, har Danmark og Føroyar oftari og oftari fara at vera í hvør sínum parti, og hava hvør síni - mótstrídandi - áhugamál. Eina framtíd, har Føroyar MUGU sleppa at tala vid síni egnu rødd í uttanríkisvidurskiftum. Longu sum er hava Føroyar og Danmark mótstrídandi áhugamál - eitt vidv. útflutningi av ymiskum til ES. Veit nakar hvørjari rødd danska ríkid talar vid? Teirri føroysku ella teirri donsku? Sum eru kunnu vit ikki gerast ES limir uttan sum partur av Danmark. Og vit sleppa hvørki vid í EFTA ella EBS. Vit liva í ongamannalandi. Vit liva í Edmund og Eidesgaars'sa landi. Og vit eru nøkur, sum vilja meira enn tad!!! 18. mai 2000 Kári Olsen Jógvan Joensen! Les fíggjarlógina - so sært tú hvat blokkurin verdur nýttur til, og hvussu nógv av honum verdur nýtt. Tad eru nógv ár sídani at hann var oyramerktur til ávís málsøki. Sum er brúka vit bert gódar 300 mió. av honum. 18. mai 2000 Jógvan Joensen Er tað av tilvild at argumentini fyri fullveldi eru eldri enn hundurin hjá mær, ella skulu vit leita upp øll gomul dømi frá søguni og brúka tey sum "beslutningsgrundlag". Eg kenni ein mann, hann bleiv bjargaður av danskari tyrlu í føroyskum sjógvi, hann bleiv viðgjørdur av donskum lakna í Føroyum og sendur við donskum flogfari til ríkissjúkrahúsið har danir bjargaðu lívi á honum, einum føroyingi, eg minnist ikki um hann segði takk. Skulu vit verðuliga fara at kjakast um gamlar søgur, og siga hvussu býttir ella fittir danir eru? At løgmaður má biða um "loyvi" at fáa vitjan, tann uppgávan má loysast, hvør dugir at siga nær næsti ríkisovasti kemur á vitjan? 18. mai 2000 D.J. Mortensen Tú Hanna, Vígdis Finnbogadóttir skilir væl føroyskt. 18. mai 2000 Demos hjá Kritinum Teir megnaðu ikki at varveita mál teirra. 17. mai 2000 Hans Pæturson Tjaa, tíðirnar broytast. Og við tí broytist eisini politikkurin. Gloym heldur ikki leiklutin hjá Danmark við trælahandli. Men tað er eftirhondini nógv ár síðani. Eftir seinna kríggj broyttist so mangt, og m.a. útbreiðsla av síni egnu mentan helt uppat. Nú er tað so at upprunamentan verður sett í hásæti. Írar, Walisar og Hetlendingar kláraðu ikki at varðveita mál sítt og tað er harmiligt. 17. mai 2000 Jen Olsen Nei vit kunnu ikki geva dønum skuldina fyri allt. Men hvussu bar tað til at vit ikki fingu lov at brúka okkara egna mál í skúla, Kirkjuni og ei heldur á tingi í sínari tíð. Tað var neyðugt við einum bardaga so at siga fyri at sleppa at brúka sítt egna mál í egna landi? Hví kundu vit ikki sleppa at brúka okkar tjóðar merki tá vit vildu? Hví skuldu vit berjast fyri at sleppa at brúka okkara egna merki í egna landi? Hví kundu vit ikki sleppa at brúka okkara egna má at syngja við í kirkjuni. Hví skuldi sálmabókin liggja klár í ca. 30 ár áðrin vit fingu lov at syngja á okkara egna máli í kirkjuni. Hví slapp okkara ítróttar fólk og skótar ikki at bera okkar merki fyrr en seinast í seksti og sjeyti árunum? Var tað neyðugt hjá dønum at nokta okkum allt hetta. Undur krígnum tá goldu vit allt sjálvi presta, sjúkrahús og allt, ja sjálvt amtmaðurinn fekk pengar frá føroyska skattgjaldarinum tí eingir vóru at fáa úr Danmark. Og vilja danir heldur stuðla Eystanlondunum en okkum sum hava plávast av NATO og mongum øðrum fyri at teir skuldu sleppa bíligari. Stórsti spurningurinn er hvar Føroyingar fara at seta pengarnar inn hjá sær tá oljan fer at streyma upp av okkar ognum. Er tað hatta sum telur hjá gamla Mærk sum hevur Nyrup á knøðunum hjá sær annan hvønn dag? Livst so spyrst 17. mai 2000 fridtjof christiansen Eg haldi nú, at tað er stórur munur á hyljum á vegnum og so tjóðhátíð, sum fagnar heimsins elsta parlamenti. Tað var eftir mínum tykki bæði smáligt (og ikki hásinnað) og óhøviskt av danska forsætisráðharranum at spýta á flagg okkara og harvið parlamentarismuna. Men Stauning var sokallaður "stórdani". Tað var at vísa vanvirðing fyri unga flaggi okkara. Hevði tú nú viljað sloppið aftur at flaggað við donskum flaggi? 17. mai 2000 Hans Pæturson Minst til Fridtjof, at ein danskur ferðamaður var einaferð so óhøviskur at koyra í eitt av teimum mongu holunum sum vegakervið i Havn hevur so nógv av, og tað spruttaði uppá meg. Tá var tað eg fór at velja tjóðveldisflokkin. 17. mai 2000 Hanna Poulsen Til Jógvan J. Eg kundi komi við onkrum øðrum dømi, men eg haldi ikki tað sømir seg. Úlvsá og hansara líkar liva ivaleyst í fortíðini; teir vita ivaleyst ikki, at ein lærir av sínum mistøkum. Illa hevði stað til hjá teimum - um eingin Javnaðar- og Sambandsflokkur var, tí hvør skuldi so havt skuldina fyri "ótangagerðirnar" ? 17. mai 2000 fridtjof christiansen Á, bara tað hevði verið eg, sum var sovnaður í fanginum á Vígdis føgru. Men viðvíkjandi flaggi, so eiga við eisini at minnast til, hvussu óhøviskur danski forsætisráðharrin Stauning var á 1000 árahaldi íslendska Alþingsins í 1930. Tá ið føroyska flaggið kom upp, reistist hesin danski kventilin og rópti:"Fjern den klud!" Var tað virðiligt? 17. mai 2000 Jógvan Joensen Hattað við Vígdis visti eg ikki, kom við meira slíkum dømum. 17. mai 2000 Hanna Poulsen Úlvsa Hví nevnir tú einki um tað skammiliga sum hendi á vitjan Vígdísar Finnbogadótturs ? Eg minnist væl, tá Vígdís fekk handa ein málning frá Føroya Landsstýri í tingsalinum. Løgtingsmaðurin (umboðandi Tjóðveldisflokkin), ið handaði henni málningin, bleiv við og bleiv við at tosa FØROYSKT við hana um málningin, hóast Vígdis fleiri ferðir royndi at samskifta á donskum máli. Okkara menn kundi víst henni tann heiður, at samskift við hana á einum málið, sum hon skilir uttan trupuleika. Seinni á ferðini "sovnaði" sami løgtingsmaður í føvningi Vígdísar við døgurðaborði í Kirkjubø. Hetta er enn eitt dømi um, hvussu óverdugt tað er. Var tað ikki tú sum segði, at allir føroyingar skilja íslendskt ? 17. mai 2000 Petra Hansen Jørgin MÁvÚ: Er tað tí at Atli Dam heldur seg til javnaðarflokkin at tú leggur størri dent á at leggja eftir honum og vísa til formalia heldur enn eisini at vera firtin um at flaggað varð við Dannebrog fyri honum í India? 17. mai 2000 Jógvan Joensen Kári Olsen. Í 98 var útflutningurin umleið 3 mia og blokkurn umleið 1. Ársøkin til at eg sigi at blokkurin er umleið tað sama verdur sum útflutningurin er tann at blokkurin er netto krónur, t.v.s. at har skal ikki arbeiðsløn, olja, skip o.s.fr. trekkjast av eins og við útflutninginum. At siga at vit brúka bert 300 mio av blokkinum er nakað fjas. Tað stendur hvat tær donsku krónurnar skulu brúkast til, og sjálvur blokkurnin skal til skúla og heilsuverki v.m. (sjá síðu 41 í Búskaparbókini). At onkur so roynur at siga at tann og tann krónan er ein føroysk og hin ein donsk, tað er ein onnur søga. 17. mai 2000 Kári Jensen Hatta er enn eitt dømi um, hvuus neyugt tað er við einum nýggjum landstýrismanni í samríkjamálum. Ríkisfelagsskapurin skal dyrkast, pussast og pleygast. Einum ríkisfelagsskapi, har man arbeiðir við at loysa slíkt smáputl sum Jørgin M vísir á niðanfyri. Hvussu skulu Indar kenna Føroyar og Atla Dam. Tíðin er farin frá einum landstýrismanni í sjálvstýrismálum, sum dyrkar ónøgd og misskiljingar, og sum brúkar alla sína tíð at sáa split. Higartil hava vit tikið ríkisfelagsskapin fyri givið. 17. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Tá ið Vígdis Finnbogadóttir miðskeiðis í 80-árunum skuldi koma til Føroya á almenna vitjan, legði danska ríkisstjórnin seg út í spuringin. Grundgevingin var, at almennir ríkisovastar kunnu bert vera gestir hjá ríkisstjórnini og drotningini. Málið varð loyst á tann hátt, at Vígdis forseti kom at vitja Føroya Landsstýri og løgtingið. Sostætt kom hon ikki á veruliga almenna vitjan, tí tað settu danir seg ímóti. Eyðvitað høvdu danir rættin á síni síðu, tí Føroyar eru bert ein danskur landspartur. Hetta er enn eitt dømi um, hvussu óverdugt tað er, at vera undir donsku grundlógini. Hetta lagið fer at halda fram undir eini dagførdari heimastýrislóg. e.s. Forestin, tá ið Atli Dam var á "almennari" vitjan í India, gjørdist hann firtin, tí indverjar flaggaðu við Danabrók! (Løgið, at hann veit ikki, at Dannebrog er ríkisflaggið!) 17. mai 2000 Hans Pæturson So upplivdi ein tað aftur. Fridtjof sigur meg verða hálvan og hann er heilur. Eg eri onki hálvur. Men fullkomiliga heilur. Harafturímóti eru tað nøkur sum hava ymsar trupuleikar av sínum samleika og vónandi kann henda síðan verða við til at loysa tann trupuleikan 17. mai 2000 Kári Jensen Fridtjof Okkurt má koma ístaðinfyri blokki, sigur tú. Farið til arbeiðis. Brótið uppum armar, og syrgið fyri at inntøkugrundarlagið verður skapt. So vinna tit virðing millum føringar og danir. At sita sum grátikonur í kýsa niðri á Christiansborg, og bidda um pening, og alt skal vera sum fyrr, men Loysast skal, er mannminkandi. Tað er stórsta ómegd av verðini. Men hvat er at vænta frá fólki, sum eru fødd við almennum peningi frá vøggu til krøv. Fyri teimum er inntøkur, og skiftadi inntøkugrundarlag, jú ein býur í Russlandi. 17. mai 2000 Kári Olsen Tiln Jógvan J.: Virdi av tí partinum av blokkinum sum verdur brúktur í Føroyum svarar ikki nær námind til tad, sum Føroyar útflyta. Vit brúka bara gódar 300 milliónir av blokkinum. Restin er yvirskot. Og restin hevur verid yvirskot í nógv ár. So lítil er okkara útflutningur hóast alt ikki. Vit eru í veruleikanum so nær vid at vera búskaparliga sjálvbjargin sum vit ikki hava verid í 50 ár. Nú kunnu vit velja millum antin at leysgera okkum heilt, ella aftur fara at slúsa danskar pengar inn í skipanina, og harvid binda okkum nidur aftur, pumpa tad almenna enn meira upp, og køva tad privata. Tú fært aldrin neyvt svar uppá hvar hvør króna skal koma frá í framtídini - hvørki undir heimastýri ella fullveldi. Men alivinnan og oljuvinnan eru id hvussu er tvær inntøkukeldur, sum vid rættiliga stórari vissu fara at vaksa í framtídini. fridtjof christiansen Ja, Jógvan. Fólk hava longu gloymt kreppuna og siga sum so: Hava vit tað ikki gott? Men lívið meira enn matur og klæði, sum teir skriftklóku siga. Lat okkum nú síggja, hvussu næsta samráðingarumfar eydnast. At tosa um at føroyingar hava gjørt sær fyri skommum er heilt burturvið. Tvørturímóti hava bæði løgmaður og Høgni vunnið virðing millum danir. Hetta er nakað annað, enn tá ið sambandsfólkatingsmaðurin stóð og græt á fólkatingsins talarastóli og Edmund Joensen spældi "lagmand". Komiskt, heldur mangur. Málið gongur sína gongd, og øll skilafólk vita, at okkurt má koma í staðin fyri blokkin. Eyðvitað tað. 17. mai 2000 Jógvan Joensen fridtjof: Vit eru helst samdir um at tað ikki eru danir sum skulu gjalda fyri føroyingar, men so mugu vit sjálvi. Virði á blokkinum svarar umleið til tað sum Føroyar útflyta, og tí stúra fólk, tá hettað annahvørt verður gloymt ella goymt til seinni. Tann dagin atkvøðast skal hugsa flest fólk um framtíðina hjá sær sjálvum, og um alternativi til "tað vit kenna í dag" er "tað finna vit útav", so verður úrsliti eitt rungandi nei. Eg havi stóra virðing fyri tí (lat meg vera perónligan einaferð) Høgni gerð, og haldi tað er gott við kjaki, eins og eg ongan trupulleika síggji í at Lansstýri arbeiðir við at loysa, teir eru jú valdir av fólkinum, og tað er tað sum telur. Tað eg vil framm til er at tað ikki er nok hjá Landsstýrinum at spæla uppá "kenslustreingin", eitt uppskot til "eitt Føroyar leyst frá Danmark" skal eisini vera til taks 17. mai 2000 Kári Jensen Kai Vágfjall Vígdis Finnbogadóttir segði eisini í Svf í gjárkvøldið, at øll norðurlondini hava sín egna samleika, sereyðkenni, og tjóðskap, óansæð hóast ymsar búskaparligar skipanir. Tað er tað sum skal sýnast fram í Keypmannahavn undir einum taki. Viðvíkjandi grindamálum o.sfr, er tað ein fulltime uppgáva fyri ein landstýrismann í samríkjamálum, at skipa soleiðis fyri, at øll slík mál vera arbeitt uppá pláss. Grindamálið, hava onnur lond enn Danmark, sína hugsan um. Tað er tað sum er trupulleikin. Og ikki tað, at Danmark og Føroyar samarbeiða. Kai Vágfjall Vígdis Finnbogatóttir segði einaferð í eini hoyring, sum var í Danmarks Radio, at ikki fyrr enn Ísland fekk fullveldi, tástani vóru teir virdir úti í heimi og kundu samráðast við hvønn teir vildu og vóru eisini virdir sum tjóð. Fyrr skuldi alt ganga gjøgnum Danmark. Nú eg nevni Vígdis. Hon var einaferð her og ferðaðist eftir innbjóðing frá Føroya Landsstýri, men F.L. mátti biða donsku stjórnina um loyvi, er tað virðilig støða at vera í, í sínum egna landi??? Í mongum føri situr danska stjórnin báðu megin borðið, tá teir skulu samráðast fyri okkum uttanlanda, t.d. í grindamálinum. Er hetta tað sum sambands/javnaðarmenn ynskja??? 17. mai 2000 Kai Vágfjall Vígdis Finnbogatóttir segði einaferð í eini hoyring, sum var í Danmarks Radio, at ikki fyrr enn Ísland fekk fullveldi, tástani vóru teir virdir úti í heimi og kundu samráðast við hvønn teir vildu og vóru eisini virdir sum tjóð. Fyrr skuldi alt ganga gjøgnum Danmark. Nú eg nevni Vígdis. Hon var einaferð her og ferðaðist eftir innbjóðing frá Føroya Landsstýri, men F.L. mátti biða donsku stjórnina um loyvi, er tað virðilig støða at vera í, í sínum egna landi??? Í mongum føri situr danska stjórnin báðu megin borðið, tá teir skulu samráðast fyri okkum uttanlanda, t.d. í grindamálinum. Er hetta tað sum sambands/javnaðarmenn ynskja??? 17. mai 2000 fridtjof christiansen Hans, eg hugsaði bara, at "bekentir" er so inngrógvið, at tað bara hesa einu ferðina kundi sleppa við, tí eyðvitað eitur tað, at vit kunnu ikki loyva okkum tað, ella at tað er ósømiligt. Eg haldi enn sum áður, at vit skulu vanda okkum um "amboð" okkara 17. mai 2000 fridtjof christiansen Tá ið tit nú hava lisið greinina hjá Mass Andrias Fitjar í Dimmalætting í dag, kunnu tit leita greinina hjá Tóru Hjørleifsdóttir fram aftur. Hon hevur skrivað bestu persónlýsing, sum nakrantíð hevur staðið á prenti í Føroyum. Vónandi raknar onkur í javnaðarflokkinum við, áðrenn ov seint er, tí eingin grund er til, at góðar kreftir ikki verða brúktar til frama fyri land og fólk. Tá mugu persónspurningar víkja. 17. mai 2000 H. Poulsen fridtjof: Nei, vit kunnu ikki vera "bekentir" (var tað "forrestin" ikki tú sum gramdi teg um stavseting her á síðuni?:-), at danir skulu gjalda fyri okkum. Tað skulu vit sjálvandi eisini burtur frá! Hans 17. mai 2000 fridtjof christiansen Ja, hans Pæturson. Tú stendur á søguligari grund. Men gloym ikki, at tú ert ikki einsamallur. Tú svimur í frælsi og andar fríska luft, tí her hava verið onnur framman undan tær og slóðað og røkt og dyrkað landið. Hetta hevur einki við danaræðslu at gera. Men støðan er óvirðilig. Tú vilt vera hálvur, men eg vil vera heilur. Tað er munurin. 17. mai 2000 Kári Jensen Fridtjof christiansen Nú gert tú tann klassiska feilin. At blanda tjóðskap og tjóðveldi saman í ein ellubita. Føringar hava givið føroyska skúlanum føroyskt innihald, og føringar hava somuleiðis givið føroysku heimastýrisskipanini føroyskt innihald. Tað hevur onki sum helst við eina búskaparliga skipan, um hon eitur fullveldi, tjóðveldi, ella okkurt triðja at gera.Onki sum helst. Til spurningin um teir í Landstýrinum eru svakir við síni ætlan, er svarið einfalt, ja. Teir gera sum tú. Hugsa við kenslunum, og byggja alt uppleggið á gamlar klassiskarn niðurstøður, uttan at hyggja eftir, hvussu heimurin er broyttur til tað betra, og hvussu peningur og samskifti, hevur knýtt okkum óloysiliga saman. Og í heimssamfelagnum, koma føringar at standa sera einsamallir á stórutá. Tí er ætlanin í eygunum á øllum modernaðum føringum, ein ætlan, sum ikki á nakran hátt er burðardygg. Politikkurin byggir a farnar klassiskar isolatiónsteoriir. 17. mai 2000 Hans Pæturson Fridtjof, hevur onkur dani arga teg tá tú vart smádrongur. Nei, Lykketoft hevur onga rækju funnið og er tað ikki deiligt at framtakshugur er í føroyum. Ikki eru tað tey ungu sum ganga ørindir, heldur eru tað tit gomlu sum hava sovorðnar undirlutakenslir og danofobi at tað hálva kundi verði nokk. Hvønn dag andi eg fleiri milliónir litrar av fríari luft í meg. Eg svimji í frælsi og so skula hoyra uppá títt grenj. Hevði Heilsufrøðiliga Starvsstovan sæð teg, so vart tú bannaður. 17. mai 2000 fridtjof christiansen Jógvan Joensen. Eg skal geva tær rætt í tí, at tað er ikki undarligt, um mangur stúrur, tá ið vit hugsa um bakkastið, sum nógv fólk kendu av kreppuni. Men heldur tú veruliga, at menninir í Tinganesi eru svakir? Heldur tú ikki, teir vita, hvat teir gera? Teir fara ikki at avreiða Føroya fólk. Hetta eru somu ræðumyndirnar, sum vit kunnu lesa um í Dimmalætting, tá ið Dahl próstur vildi sleppa at undirvísa nakrar fáa tímar á føroyskum. Hvør ræðist sovorðið í dag? Nú flenna øll at tí - ella gráta. Skúling og heilsusøkt og arbeiði til øll - tað er loysnin! Danski skattgjaldarin hevur nóg mikið at brúka sínar pengar til. Heldur tú ikki tað? Kunnu vit vera bekentir at biðja hann gjalda fyri okkum? 17. mai 2000 fridtjof christiansen Ja, góðseigarin røkir skyldur, tí hann vil ikki missa bóndan. Les somuleiðis um bátsbandið. Tann myndin heldur eisini. Annars er tað sum "dødens pølse" at tosa við sambandsfólk. Nyttuleyst. Sambandsfólk ganga og dreiva í einari oyðimørk. Spyr teg sjálvan: Hvør hevur givið føroyska skúlanum føroyskt innihald? Hvør hevur ríkað bókaheim okkara? Hvør veiddi tær stóru lastirnar uttan av havi, sum breyðføða okkum øll? Var tað Lykketoft, sum gav okkum fyrstu skúlabøkurnar? Vóru tað Nyrup ella Krag, sum fann rækjurnar við Grønland? Størsti fyrimunur hjá hjá dønum er, at føroyingar trætast og illsemjast innanhýsis, og tað vita teir. Men at vit eisini skulu hava ung fólk her á landi enn, sum ganga ørindi fyri hesar útlendingar í staðin fyri at taka undir við okkara bestu fólkum, sum ganga í teirri slóð, sum undangongumenninir ruddu fyri meir enn 100 árum síðan og góvu okkum føroyska skúling, egið mál, egnan samleika (identitet), tað er meir enn løgið. Tíðin er við teimum, sum vilja fremja frælsisviljan í verki. Hon er ikki við teimum, sum vilja hava onnur at gjalda fyri seg og ráða sær. Velja vit ikki søguliga møguleikan nú, so kemur tað okkum aftur um brekku í ólukkumáta. 17. mai 2000 Kári Jensen Fritjof Góðseigaramyndin hjá tær stendur eisini á høvdinum. Eru vit bóndin, so rindar góðseigarin okkum pening fyri nakara skyldur sum vera røktar fyri góðseigaran á hesum klettum. Og eg havi ikki hoyrt um aðrar góðseigarar, sum rinda bóndum sínum. 17. mai 2000 Jógvan Joensen. fridtjof ja, hvítabók hevur ein langan lista yvir øki, har vit hava brúk fyri danskari hjálp fyri at "klára" okkum sjálvi. Um nú danir vilja hava gjald fyri tað teir gerða so er ikki nok bara at hava ein dreym, hann skal eisini fíggjast. Tú hevur helst lagt til merkis at tað bert kan loysast um danir vilja gjalda og ikki valda. Eg havi roynt at tiki dømi fram, og spurt hvussu tey kunnu loysast, tað eru sera fá sum eina hóming um hvussu tað kann gerðast. Minst til at tað eru menniskjalagnur sum eru uppá spæl. Tann seinasta kreppan sum var í Føroyum vísti hvussu leikur ferð um tann búðskaparligi ikki er uppá plás tá loyst verður. Vit kunnu ikki liva av visiónum eina. 17. mai 2000 Hans Pæturson Hvørjari verð livir tú í, Kári Olsen, segði eg ikki eisini at man vildi/dugdi ikki at brúka tað støðu sum man nú einaferð er í. Annars sigur Thøger jú bara landsstýrið veit ikki hvat tað vil og er ófyrireikað og hartil er onkur av landsstýrismonnunum beinleiðis frekur og óhøfligur. Thøger Seidenfaden ger ikki gjøldur burturúr føroyingum, men kanska eru føroyingar við at spotta seg sjálvan. Tá er tað fullgjørt. 17. mai 2000 Kári Jensen Jørgin M Tøger Seidenfaden ger ikki gjøldur burturúr nøkrum. Tað kennir hann seg ov góðan til, sum tann skilamaður hann er. Verri er við demagogunum okkara megin borðið. Teir hava so dyggiliga gjørt okkum føringum fyri skommum, sum vilja vera føringar í føroyum. 17. mai 2000 H. Poulsen fridtjof Góður spurningur! Men bóndin sum góðseigarin "átti" skuldi framvísa eitt avkast til góðseigaran. Øll hansara produktión hevði bert eitt endamál, at ríka góðseigaran upp. Kláraði hann ikki hetta, ja so var helst ein annar settur at passa jørðina í staðin. Heldur tú at tað kann samanlíknast við okkara støðu í ríkinum? Heldur tú ikki at vit ráða okkum sjálvum í øllum viðurskiftum sum hava við bert okkum at gera? Hans 17. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Nakrir danir hava til frægd at gera gjøldur burtur úr føroyingur. Thøger Seidenfaden er ein av teimum. Tá ið ein javnaðarmaður her á síðuni dyggiliga tekur undir við útspillingini av sínum egnu landsmonnum og sigur at 75% av føroyingum standa aftan fyri niðrandi sjónarmiðini hjá áðurnevnda speirekara, sigur hetta nógv um hansara flokk - javnaðarflokkin. 17. mai 2000 Kári Jensen fridjof Føroyska samfelagið er eitt peningasamfelag.Og hvør í hevur ræðið í peningasmafeløgum er nógv meira áhugavert fyri vanliga føringin, enn títt evstatvass. 17. mai 2000 fridtjof christiansen Til Jógvan Joensen. Tú kanst byrja við at lesa Stevnuskrá tjóðveldisfloksins - hon fæst á skrivstovuni. Síðan kanst tú hyggja í allar bøkurnar, sum landsstýrið hevur givið okkum. 17. mai 2000 fridtjof christiansen Eftir fyrsta samráðingarfundin millum landsstýrið og donsku ríkisstjórnina segði Svend Auken í sjónvarpinum: "Færinger er helt euforiske for de lugter olje i undergrunden. Det synes jeg er meget charmerende." Hvat mundi Auken meina við? 17. mai 2000 fridtjof christiansen Til H. Poulsen Hvussu kundi t.d. ein danskur bóndi fáa skil á sínum fíggjarviðurskiftum og viðurskiftum annars, so leingi góðseigarin ráddi fyri øllum lívi hansara? 17. mai 2000 H. Poulsen fridtjof Tú mótsigur tær sjálvum tá tú sigur at trá og logikkur er tað sama. Tað er tað so langt frá. Trá er at tit vilja loysa fyri ein og hvønn prís. Logikkur er at vit vilja hava skil á landið áðrenn vit tosa um loysing. Hans 17. mai 2000 Jógvan Joensen fritjof hvar lýsir søgan svarini til tað sum hesir freku persónarnir eftirlýsa. Um onki svar er, so sig tað, ikki tosa uttanum. Spurt verður hvat og hvussu samfelagið skal skipast í framtíðuni og ikki hvussu leikur fór í 1948. 17. mai 2000 fridtjof christiansen H. Poulsen og onnur eftirlýsa og eftirlýsa. Tey, sum hildu seg hava funnið allan sannleikan í sambandsmøsni, sum Dimmalætting og nú seinni Sosialurin hava fylt føroyingar við í meir enn eina øld. Millum lærisveinarnar var eisini ein, sum ikki vildi trúgva, fyrr enn hann hevði sæð. Ein og hvør føroyingur, sum veit til sín søguliga og tjóðskaparliga, ivast onga løtu í, hvat ið er rangt, og hvat ið er rætt. Tjóðarfrælsi er ein íborin trá og náttúrulóg. Tann, sum er ímóti tjóðarfrælsi, stríðist ímóti náttúruni og øllum logikki. Rætt og slætt. 17. mai 2000 Kári Olsen Hans Pæturson! Nú hjaldi eg at tú tvætlar. Eru Føroyar ein javnbjódis partur av danska ríkinum? Hvørji verd livir tú í? Hvør umbodar føroyskt øki úti í heimi? Hvør avgerd um útlendingar sleppa til Føroya? Hvør avgerd uttanríkispolitikkin hjá Danmark (og harvid Føroyum)? Eru tad føroyingar? Nei, vit hava onga sum helst ávirkan. Tad er bert um tú hugsar, at føroyingar eru danir sum allir adrir danir, at vit eru javnsettir. Men gert tú tad, ert líka sambandskur sum sambandsmenn vóru fyrst í øldini, tá teir kendu seg "fuldstændig som danske". Sjálvt ikki Edmund so so langt úti. Um tú hugsar so, er tad ein andsøgn at tú skrivar á føroyskum! Og landsstýrid vil ikki hava loysing. Landsstýrid vil hava fullveldi, og ein felagsskap, har Føroyar ikki eru undir- men síduskipadar Danmark. Um tú heldur at hetta er stødan nú - hví hevur tú so nakad ímóti at hon eisini verdur formalisera og stadfest? 17. mai 2000 Hans Pæturson Fyri tað fyrsta Demos, so er Føroyar ein partur av danska kongaríkinum, og tað er ein javnbjóðis partur. At so føroyingar ikki vilja brúka sín rætt tað er nakað heilt annað. Tí er ein og hvør føroyingur frælsur og tí er spurningurin um vit eru menn ella mýs, frakkavelhaldarir ella nikkidukkur jú lættur at svara. Vit eru menn sum eru fræls, men tit sjálvkúgaðu eru ei. Annars lýsir tað so nógv ígjøgnum at titi vilja ikki fullveldi, men tað reinu loysing, hví siga tit so ikki tað, ístaðin fyri at grugga málið. 17. mai 2000 Jógvan Joensen Demos, kan tað hugsast at danir eisini umseta skjølini, so føroyingar sleppa frá at hava tulkar? Eg hoyrdi bert í ÚF at Løgmaður hevði gjørt semju við Russland. Hvussu við marknaðartrætuni millim FØ og UK, er hon ikki eitt skúladømi um gott samstarv millum FØ og DK. At føroyingar ikki berjast fyri fullveldi við sveitta, tárum og blóði kemst av at landið er deilt í 2 líka stórar bólkar við hvør sínum ynski um framtíðarstøðuna hjá landinum. Spurningurin er tí um støðan heldur skal samanberðast við norður Írland ístaðin fyri tey londini sum tú nevnir. Annars er ein treyt fyri fullveldi at ein stórur partur av teimum spurningunum sum eru settir her á síðuni fáa eitt gott boð uppá eina loysn, og svari "tað gongur nok" kann ikki brúkast. Um tú annars saknar argumentir frá mínari síðu so sig endiliga frá, so skulu tey koma. 17. mai 2000 Kári Jensen Fyrsta dømi um, hvussu tann føroyska rættartrygdin kemur at síggja út, um ein loysing gjørdist verulleiki undir leiðslu av hesum landstýrinum, er nú komin undan kavi. Høgni Hoydal hevur sett ein vinmann, Petur Even Djurhuus,advokat, at leita eftir mistøkum í teirri fyrimyndarligu frágreiðingini frá Landsgrannskoðaranum. Endamálið við kanningini, er at reinsa ein annan partapolitiskan vinmann, Signar á Brúnni. Sjálvur sigur hann seg skula "rudda upp" á sínum egna gamla arbeiðsplássið, Sjónvarpi Føroya, sum lyfti hann uppum gáttina, inn í løgtingið. Sig so at tann komandi føroyska rættarskipanin ikki verður habil, og objektiv. Forsmakkurin er so komin undan kavi. H. Poulsen Hey Demos Eg haldi ikki at øll vilja láturliggera frælsisynski føroyinga. Tað, summi (tey praktisku) eftirlýsa er: Meiri ítøkiligar ætlanir fyri hvussu vit økja um inntøkurnar og minka um útreiðslurnar hjá landinum ÁÐRENN vit fara at hugsa um at loysa. Júst hetta fær ov lítlan ans frá samgonguni eftir mínari meining. Sjálvt eg kundi atkvøtt fyri loysing tá og bert tá vit hava ein sjálvberandi búskap. Og sigur tú nei, tað ber ikki til við verandi skipan, so sigi eg jú: Alt er møguligt bert viljin er til staðar. 17. mai 2000 Kári Jensen Demos Hansen Tín trupulleiki er, at tú ikki skilir hvat í veruligt frælsi er. 17. mai 2000 Demos Hansen Eisini haldi eg, at tað er groft at láturliggera ynski føroyinga um frælsi. Hvat høvdu vit sagt, um onkur fór og gjørdi gjøldur burtur úr frælsisynski teirra svørtu í suðurafrika, kosovo albanara, ella hvørjum sum helst. Merkiligt, at tað skal vera ein heil rørsla í føroyum, sum roynir at bagatelisera og láturliggera frælsisynski okkara her á landi. Eg skilji tað ikki. 17. mai 2000 Demos Hansen Hetta kjakið snýr seg ikki um at hata danir, ella ikki - heldur ikki um ávísar familjur í føroyum hava havt tað ov gott, ella ikki. Kjakið snýr seg heldur ikki um, hvørt landsstýrið nýtir ov nógvan pening til kunning, ella ov lítlan til SSL, landssjúkrahúsið osfr. Hetta snýr seg um - vilja vit, føroyska fólkið, taka okkara frumburðarrætt til landið og ræði yvir tí. Vilja vit og tora vit at átaka okkum lívið, leggja lagnuna í okkara egnu hendur,. Tora vit at blíva vaksin, við tí ábyrgd í fylgir við. Vilja vit lata eitt annað fólk, búsett aðrastaðni, hava hægsta myndugleikan í okkara landi og yvir okkum og okkara børnum, ella ynksja vit at átaka okkum hetta á okkara egnu herðar. Tað ber eisini til at spyrja, eru vit menn og kvinnur, ella eru vit cirkusmýs og heimalomb, ið hvørki vilja ella duga at klára seg sjálvan. Onnur fólk lata hvønn blóðdropa fyri at fáa tjóðarfrælsi (hugsað m.a. um Tjetjnia, tjóðirnar í fyrrverandi Jugoslavia, Palestina, Jødarnir og so mong onnur fólkasløg). Ætla vit veruliga av mageligheits-grundum at venda føðilandinum bakið, og handa aðrari tjóð tað at hava yvirvaldið yvir. Eg nokti at trúgva, at tað er so illa statt í Føroyum. Tí havi eg enn vónina um fullveldi og eina frælsa føroyska tjóð. "I have a dream" segði Martin Luther King, tað havi eg eisini, og skjótt verður hann veruleiki. Vinarliga, Demos. 16. mai 2000 fridtjof christiansen Danir vildu hava okkum í tjóðri á heimabeiti sínum - tí fingu teir í lag heimabeitislógina - saman við sambands- og samríkismonnum úr Lítladanmark. Og nú hava vit verið so leingi á donskum heimabeiti, at nógv tora ikki burtur úr hesum tjóðri aftur. Frælsur fuglur flýgur, hann situr ikki í búri. "Tað grør um gangandi fót, men svøltin verður sitandi kráka" (ella heima situr svøltandi kráka). 16. mai 2000 Demos hjá Kritinum Tú navnin einki eitur:" eg haldi persónlig.a" Antin heldur tú tað ella heldur tú tað ikki. Málspilla er tað eisini, tá ið ungdómur í Spice Girls Boogie Woogie skóm sigur:"Meinar tú tað". Tá ið tey meina:"Halda tygum tað." 16. mai 2000 Demos Hansen Eg haldi persónliga ikki at allir trupulleikar hjá okkum eru loystir bert vit fáa fullveldi - tað havi eg heldur ongantíð sagt. Men eg haldi tað tó vera umráðandi at vit fáa fullveldi. Vit eiga hetta landið, sum forfedrarnir bygdu, og handaðu okkum víðari. Vit hava plikt til at vísa ábyrgd og taka okkum av tí. Og hví skuldu eitt nú danir havt fullveldi yvir okkara landi og fólki. Tað eru ikki teir, ið bygdu landið og aldu fram fólkið. Tað er ikki verri enn so. Vit eiga landið, sjálvandi skulu vit eisini hava fullan suverenitet/fullveldi í landinum. Eiga ikki øll fólk at hava fullan avgerarrætt í sínum landi?? (fullan avgerarrætt er sjálvandi við nøkrum treytum sum fylgja við í internationala samfelagnum, ein og ein myndigur persónur má innrætta seg eftir tí samfelagi hann einaferð livir í). Vinarliga, Demos 16. mai 2000 Demos Hansen Fyrst enn ein áheitan um at kjakast sakliga við argumentum, og ikki bara útsøgnum uttan grundgevingar. Annars er tað at siga, at eitt sum vit kunnu eftir fullveldi er staðfest, og sum vit ikki kunnu gera nú, er altjóða avtalur uttan at tær skula umvegis doonsku ríkismynduleikarnar. So sum eg havi skilt tað, mugu allar avtalur vit føroyingar gera við aðrar tjóðír í løuni ganga ígjøgnum danska uttanríkismálaráði. Tað vil siga at øll brøv landstýrið sendir til eitt nú Russland, skulu fyrst til DK at lesast og góðkennast, síðani senda danir tey til Russar, sum so senda aftur til DK, sum síðan lesur alt ígjøgnum og sendir okkum. Hetta er tvørligt og ópraktiskt, og kann vera hættisligt tá vit og danir ikki hava somu áhugamál. Eg minnist eisini eitt prát við ein virkisleiðara í Gøtu í sosialinum einaferð eftir ella beint áðrenn valið. Hann segði at teir merktu hvønn tann einasta dag tvørleikar í sambandi við at skula selja fisk, at føroyingar ikki vóru ein tjóð við fullveldi. Hetta er ikki fyri at siga at alt verður lív og glaðir dagar eftir fullveldi, men bara ein partur av allari myndini. Í hesum førinum er tað betri at hava fullveldi. Vinarliga, Demos. 16. mai 2000 Jógvan Joensen Eftir at hava lisið her á síðuni í longir tíð má eg koma til tað niðurstøðu at fullveldisætlanin minnir sera nógv um eina fatamorganu. Sær og ljóðar gott tá ein er langt burtur frá, menn tættari ein kemur, minni ítøkuligt er at sjá. Allir trupulleikar loysa seg sjálvan bara fullveldi kemur, so eru vit fræls og avgerða alt sjálvi. Fræls í mun til hvønn, og hvørjar avgerðir kunnu vit taka sum vit ikki kunnu taka í dag? Hví er ein skilagóð leiðsla av landinum treyta av at loyst verður? Hví er bert gjørlit at fáa vinnulívið at blóma um fullveldi verður framt? Er tað neyðin sum skal læra nakna kvinnu at spinna? 16. mai 2000 Borghild Hansen Ikki vera bangin fyri fullveldinum. Okkra háttvirdi løgtingsmaður Finnur Helmsdal sigur við Dimmu í dag, at samgongan fer ikki undir at stovna fullveldi fyri at koma landi og fólki í óføri. Men tí vit vita, at samfelagið kann skipast betur og til størri gagns fyri okkum øll, hava vit ræði á og ábyrgd fyri egnum viðurskiftum. Vit vilja sleppa at eiga egna land okkara, verja stóra ríkidømið, sum mál mentan og siðvenjur eru, umboða land og fólk og annars kenna okkum sum fræls fólk, ið stevna inn í framtíðina við ríkum vónum. Finnur er ein raskur maður. Hygg eg havi skriva um ríkidømi: eitt vakurt land, reina luft, fisk, seyð, neyt og olju, so vit eiga nokk av mati, klæði og hita. Tey flestu sum gerast sjúk roykja og drekka sigur okkra háttvirdi fólkatingsmaður Óli Breckmann. Vit banna sigarettur og brennivíni so behøvast vit ikki sjúkrahús og blokkurin skal burtur. Síðani blokkurin kom hava føroyingar bara gingið í skúla, veri ússaligir og arbeiðsletingar. Alt hevur gingið niður á bakka síðani. Vit tillaða skúlagongdina, sjúkum og vinnumegi eftir okkara treytum og ikki útlendingar. Vit eru eitt stolt, flott og raskt fólkaslag og vilja hava frælsi tonkja sjálvi og vera viðurkend sum fólk. Vit klára okkum í Føroyum bert vit fáa fullveldi. Atkvøðið ja fyri fullveldinum, vælsignaðir menn og kvinnur. Blíðar heilsur Borghild 16. mai 2000 fridtjof christiansen Góða Petra. Mussa málið í staðin fyri at spýta á tað og avskepla tað. 16. mai 2000 Petra Hansen Fyrst tóku teir rætt okkara at tosa frítt. So tóku teir eisini málið frá okkum. 16. mai 2000 fridtjof christiansen Kunnu tit samríkisfólk ikki skriva á danska móðurmáli tykkara? Tað er grøtuligt at lesa viðmerkingar tykkara á "føroyskum". Tit duga hvørki at málbera tykkum ella stavseta móðurmál okkara. 16. mai 2000 Kári Jensen Jørgin M í hvørjum landi, peningasamfelag, hevur fólkið FULT OG `OAVMARKA RÆÐI Í S`INUM LANDI, sum tú kallar tað. `Islandi???? Hjálondunum hjá Onglandi. Eg haldi, at tit eftirhondini, mugu royna at finna eina aðra definintión uppá hvat í frælsi merkir, so Føroyar ikki endar sum ein veruliga ófræls tjóð aftana eina loysing, sum ein MEIRILUTI uppá 25% stendur aftanfyri. 16. mai 2000 Hans Pæturson Til Úlvsá. Eg veit tað ikki. Ert tú ikki eitt sindur langt úti og eitt sindur við síðunar av, tá tú sigur at tilveran hjá summum politikkarum er treytað av at tað gongur illa. Hvat meinar tú við 16. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Halda vit fram við at fáa pening úr Danmark fyri einki kollsiglir hetta samfelagið rættuliga skjótt - hetta vita øll. Men tilveran hjá summum politikkarum er treytað av, at tað skal ganga illa í Føroyum. Teir vita, at heldur peningastreymurin úr Danmark fram, fara lívsumstøðurnar í Føroyum at versna: vinnulívið kødnar og vinnuloysið fer at vaksa. Tá er teirra politiski tilverurættur tryggjaður! Tá ið laksasjúkan herjaði í Fuglafirði fyri stuttum, var stórfagnaður millum nýafturhaldið. Meinfýsnir vóru teir: "Har síggja tit, hvat skulu vit gera uttan danskan studning!!" Men tíbetur eiga vit dugnaligt og lært fólk, so eingin vandi var á fer. Eyðvitað eru tað bara vit føroyingar, ið kunnu tryggja okkara egnu framtíð. Vit skulu bert geva vinnuni góðar umstøður at skapa virðini og trúgva áÐokkum sjálvar. OG SJÁLVANDI MEGA VIT HAVA FULT ÓAVMARKAð RÆÐI Í HESUM LANDI, SUM MEIRLUTIN AV FØROYA FÓLKI KREVUR. 16. mai 2000 Kári Jensen Kári Olsen Hvaðani skal peningurin at reka samfelagið koma frá, tá tað er altavgerandi fyri sitandi samgongu, at alt stendur og fellur við framhaldandi peningaligari hjálp úr Danmark????? 16. mai 2000 Kári Olsen Ókey - um tú kennir teg sum dana, og hevur ta fatan, at Føroyar eru ein integreradur partur av Danmark líkasum Roskilde og Stubbekøbing, so er tad klárt: so hava vit fullveldi - sum danir! Men vit eru summi sum hugsa, at føroyska tjódin er ein serstøk tjód. Egid mál, egna mentan egna søgu, egid samfelag, egid land. Og henda tjódin - tann føroyska tjódin - hevur ikki fullveldi. Hon er undirgivin Danmark, og hennara myndugleikar fáa t.d. einki at vita um, hvat Danmark brúkar hennara øki til í hernadarmálum. Tad er ikki danskarahatur at siga hetta. Dønum hevdi heldur ikki dámt, um fullveldi yvir Danmark lá í Týsklandi. - Uttan so, at teir kendu seg sum týskarar. 16. mai 2000 Benny Petersen Tá Føroyar fáa fullveldi tá verður alt so gott. Føringar fara at standa saman sum ein maður. Vit fara at vísa ábyrgd. Eingin fer at tosa um samband & loysing. Bara tað er positivt. Politikarar fara at samstarvast um fáa borgaranum so góðar umstøður sum tilberð. Øll vera glað. Hví ikki ? 16. mai 2000 Hans Pæturson Føroyar er umboðað í danska ríkisvaldinum, so hevur Føroyar fullveldi. Næsta evni 16. mai 2000 Kári Olsen Fullveldi: Einkarættur at skipa lóggevandi vald, útinnandi vald og dømandi vald í einum umveldi, og einkarrættur at umboda umveldid í altjóda høpi. Tad er fullveldi. Og fullveldi Føroya er hjá danska ríkisvaldinum. 16. mai 2000 Petra Hansen Jógvan. Ógvuliga pedagogisk dømi. Avbyrgd lond. 16. mai 2000 Petra Hansen Hvat skulu tit brúka fullveldið til? 16. mai 2000 Jógvan Joensen Petra, kanska Iraq og Cuba :-) 16. mai 2000 Petra Hansenq Einki land í heiminum hevur fullveldi eftir hasi definitiónini hjá orðabókini. Ella øll. Tað veldst um tulking av fult ræði. 16. mai 2000 Jógvan Joensen Hvørjar avtalur kann fullveldi Føroyar gerða sum vit ikki kunnu ídag? 16. mai 2000 Hans Pæturson Nú tú hevur ómakað tær eftir móðurmálsorðabókini, so dugi eg ikki annað enn at síggja at man hevur fult ræði á viðurskiftum sínum. Also Demos, fullveldi er her. 16. mai 2000 Demos Hansen Ein áheitan til kjakluttakararnar: Kunnu vit royna at hava hetta á einum sakligum støði, við nøkurlunda logiskt galdandi argumentum osfr. Annars er eingin meining í at kjakast, og vit kunnu ístaðin fara út at berjast við gassum. Og eitt annað: Eg eri sera harmur um, at kjakið allatíðina skal gerast persónlig útspilling av ávísum familjum í Føroyum. Tað hevði verið gott at sloppi undan hesum. Lat okkum ístaðin kjakast um princippini enn persónarnar. Tað verður aldri eitt fruktagott kjak, ið snýr um persónar. Tað haldi eg heldur ikki endamálið við hesi síðu er. Vinarliga, Demos Hansen. Demos Hansen Úr móðurmálsorðabókini: "Fullveldi - tað at hava fult ræði á viðurskiftum sínum, fullræði, sjálvræði, politiskt fullveldi; Ísland fekk fullveldi í 1918 [da. suverænitet]" Also, Hans - vit hava ikki fullveldi í Føroyum. Tað kann vera, tú heldur at vit hava nóg mikið av sjálvsavgerarrætti, men tað er ikki tað sama sum at vit hava fullveldi. Vinarliga, Demos. 16. mai 2000 Kári Jensen Høgni Hoydal sigur aftur og aftur og aftur''''''''''''''''át heimsastýrisskipanin er orsøk til allar kreppur. Soleiðis krýpur man undan ábyrgd. Honum nýtist ikki at fara so víða í familjuni, áðrenn nøvnini á aktørunum sum stóðu fyri svartkjaftaflota o.ø. góðum (sum ikki koyrdi samfelagið av knóranum). Tað er líkasum so lætt, bara at síga. Heimastýrisskipanin hevur skyldina. Kann samanberast við tann kriminella, sum pástendur, at orsøkin til at hann framdi harðskap og neyðtók, var at hann var latin "í reyðar stuttar buksur sum smádrongur". ístaðinfyri tær bláu. Fekk hann tær bláu, so var øðrvísi. Heimastýrsisskipanin jvf buksurnar bera alla skyldina. Hvørki hann sjálvur, ella tann sum lat hann í buksurnar. 16. mai 2000 Hans Pæturson Álvaratos, nær eri eg spurdur um fiskiveiðuavtalurnar. Og sig mær eitt, nær er nakar Roskildeíbúgvið spurdur. Harra Kári Olsen, tú vísir at tú hevur Danofobi. "Danir keypa fullveldi Føroya" Hvat er hetta fyri roks, vit eru øll við í felagsskapinum og so renna pengar báðar vegir. Tit Danofobar hava ilt í reyvina av at pengar renna inn og minst líka so ilt av at pengar renna út. Vit onnur kalla tað fyri búskap. Vit eru nøkur sum eru myndug, rinda fyri tað og taka ábyrgd, bæði av okkum sjálvum, men eisini av samfelagnum. 16. mai 2000 Demos Hansen Til Hans Pæturson. Vinarliga far og kanna hvat orðini merkja áðrenn tú sleingir um teg við teimum. Fullveldi er eitt definera orð í hesum samanhanginum, annars var tað meiningsleyst at prátað um. Vinarliga, Demos. 16. mai 2000 Kári Olsen "Vit hava í dag fullveldi", skrivar Hans Pæturson. Álvaratos - hvussu langt úti kann man enda? Nær er harra Pæturson spurdur um sína meining um nakad verjupoliskt mál? Ella uttanríkispolitiskt mál? Veit madurin hvat fullveldi merkir? Stødan er, at danski staturin hvørt ár keypir fullveldi Føroya fyri 1,3 milliard. Og so eru nøkur sum vilja, at tad skal vera til sølu - medan onnur siga nei. Nøkur vilja gerast myndug og rinda fyri tad. Onnur vilja vera verandi ómyndug - og fáa pengar afturfyri. 16. mai 2000 Jógvan Joensen Tað er ein bílig undanførðsla at geva skipanini skuldina. Soleingi føroyingar ikki hava gjørt sítt til at stýra forsvarligt, so er tað ikki bara skipanin sum hevur skuldina. Nógv dáma so væl at fara aftur í søguna. Tá Sjóvinnubankin fór á heysin fyrstu ferð (hvør bjargaði) tá var ongin blokkur 16. mai 2000 Hans Pæturson Takk Benny at tú leggir mær tulkingar í munn sum onki hava við veruleikan at gera. Hvør tók ábyrgdina av fiskaloysi og vitleysum studningspolitikki. Nei, ikki danir, men vit. Skattahækkingar, tvungin uppsparing, arbeiðsloysi og fólkafráflyting. MVG kom eisini og hartil ein rúgva av avgjøldum. At tað so vísti seg at verða allermest týdningarmikið at lækka avgjøld á bilum og nú eisini bensini, ja tað er ein onnur søga. Vit hava í dag fullveldi. At nøkur so líða av Danofobi, tað skal sgu ikki oyðileggja samfelagið. 16. mai 2000 Benny Petersen Hans Pæturson. Vit hava ídag ikki fullveldið. Tað tú meinar við er at vit hava handla uttan ábyrd. Tað kanst tú takka skipani fyri. Frælsi er ikki at sleppa at atkvøða á fólkatingi. Frælsi er at taka ábyrd. 16. mai 2000 Jógvan Joensen fridtjof: Greiddi Helena eisini frá at tað sum fyrr var gjald fyri sjúkrahúsverkið nú liggur í einum blokki eins og gjaldi til skúlaverkið. Nú verður sagt at blokkurin verður settur á bók, men hygg í hvítubók, einaferð skifti sjúkrahúsgjaldi navn til Blokk. Kært barn har mange navne. 16. mai 2000 S. Ibbi Vid pijøvast ittkji ad genga ui skyuvla. Tea reagar ittkji yutlendingar kvussi vit steava. 16. mai 2000 fridtjof christiansen Nú kom aftur lív í eina gamla lygn, at føroyingar fáa ókeyipis sjúkraviðgerð í Danmrk. Ólukksáligt, sum fólk minnast stutt. Fyri hálvum ári ella so greiddi Helena frá, hvat hetta kostar. Tað var ikki smávegis. 16. mai 2000 Páll Poulsen Orsøkin til at javnaðarmenn enda á Ríkissjúkrahúsinum er tann, at teir altíð eru sjúkir. Øvundsjúkir, dovnir, keðiligir sum Hans Pauli Hattagrenj, Virgar Løgmansverji, Jóanes sum í dag pástendur at hann ikki brúkar pening úr landskassanum, (t.d. til fiktiva ferðing til Suðuroyar). Fyri at minka um javnaðarflokkin skulu vit lata Rhombus sigla á Vág og Pride til Tvøroyrar. So veksur vinnulívið í Suðuroynni og tey smáborgarligu sleppa ikki til Havnar at keypa gekkar frá Hans Mortensen. Tað undrar meg eisini at suðringar koyra runt í 2.0 motori, vegakervið er líka stórt sum tað úti á Argjum. 16. mai 2000 Jógvan Joensen Benny onki er skeivt við at ynskja frælsi, men tað skal vera meira enn ein fasada, har onki er aftanfyri. Tá tú vil ráða í egnum landi, so mást tú einini hava gjørt tær nakrar tankar um hvussu landsins inntøkur skulu brúkast, so tann bjarta framtíðin kemur. Vinarliga greið okkum frá 16. mai 2000 Hans Pæturson Er støðan ikki júst tann at ongin er meira frælsur enn føroyingar. Her á landið er tað føroyingar sum ráða og enntá hava føroyingar 2 atkvøður á Fólkatingið. So tað er ongin trupuleiki Benny, tí tað eru vit sjálvið sum tryggja okkum eina bjarta framtíð. Føroyar hevur longu sum er fullveldið. 16. mai 2000 Benny Petersen Hvat er skeivt við at vilja vera frælsur ??? Eg havi í øllum førum skomm av teimun kreftum sum ikki vilja ráða í egnum landi. Tað kann gott vera at tað kemur at kosta sveitta og tár. Spurningurin um fullveldi hevur einki at gera við um man dámar danskarar ella ikki, danskarar eru av fittastu fólkum. Trupuleikin er at sannføra teir ábyrdaleysu & óttafullu føringarnar um at tað má vera vit sjálv sum tryggja okkum eina bjarta framtíð og ikki danir. 16. mai 2000 H. Poulsen Jógvan Joensen: Ja, tað er júst tað kjakið - ikki bara her, men í samfelagnum - átti at snúð seg um. Hvussu økja vit okkara útflutning. Hvussu fáa vit fleiri bein at standa á. Hvussu minka vit um útreiðslurnar í umsitingini. Hvussu fáa vit eitt samfelag ið kann klára seg uttan stuðul. Men hetta eru bert smáar "detaljur" sum drukna í einum meldri av ófatiligum minnilutakenslum mótvegis dønum. Come on! Tað passar ikki at danir vilja okkum tað ringasta. Tey ið siga tað eru bert blindaði av kompleksum og órealistiskum, romantiskum dreymum um "frælsi". Hvat er so tað? Er tað, at vit sjálvi kunnu koyra okkum á húsagang - so hava vit ongan annan skylda uppá! Ella er tað, at vit sjálvi kunnu avgera hvør ræður í landinum - ja vit kunnu velja at nýnasistar skulu ráða. Hygg hvussu tað gekk Eysturríki. Tú hevur ongantíð meira frælsi enn umheimurin loyvir tær. Ella er tað, at vit kunnu veittra við merkinum uttan fyri S.T.? - hvønn praktiskan týdning hevur tað? Ongland, Skotland, Wales og N. Írland hava valt at veittra við einum felags flaggi. Men tað kunnu vit ikki, nei. Tí tað er eitt "fornermilsi" ímóti okkara kenslu sum "frælst" fólk at hava dannebrog veittrandi fyri okkum, puha. Ella er tað, at vit kunnu sita einsamallir mitt í Atlantshavinum og siga við hvønn annan: "Nú eru vit endiliga fræls". Men hvat skulu vit brúka tað til? Á jú! Vit skulu út at gera eina ørgrynnu av avtalum um ymisk rættindi, sum vit mistu saman við heimastýrinum. Men tær avtalurnar hava VIT gjørt og ongin koloniharri fyri okkum! Ella er tað, at vit sum tjóð kunnu hava okkara EGNU ambassadur úti í heimi? - har er ein rúgva av umsiting. Er umsitingin ikki nóg dýr sum er? Ella er tað um krígsstøða verður aftur um okkara leiðir: VIT kunnu biðja nato verja okkum, danir tíma sikkurt ikki! Well, har eru nógvir spurningar. EG skilji teir ikki. Gera tit? 16. mai 2000 Hans Pæturson Churchill segði nógv vís orð. M.a. um tú ikki ert kommunistur sum ungur, so hevur tú onki hjarta, men ert tú tað sum eldri, hevur tú ongan heila. So niðurstøðan er, at Eidesgaard, Dam, Strøm, Guttesen, Petersen hava hjarta og heila. Høgni harafturímóti, tjaa hann hevur bara arbeitt??? 16. mai 2000 Jógvan L. Hevði eg bara sloppið líka lætt í Sparikassanum, sum hasin Kári Olsen á Ríkissjúkrahúsinum - fyrst fáa vit danska peningin í hondina (blokkin), so betala vit aftur til danska Ríkissjúkrahúsið, snilt ha, so hav vit betalt, verður sagt? - Hasa forrætningina hevði eg í hvussu er fingið væl at gingið upp. Allir útlendingar (men ikki føroyingar ENN) mugu gjalda í dýra dóma, umleið 4 - 5000,- kr um dagin fyri hesa professionellu hjálp tú fært har - men hetta vilja so fullveldisfólkini oyðileggja fyri okkara sjúka, sum hava hjálp fyri neyðuni - minnist til hetta fólkaatkvøðudagin!! 16. mai 2000 Kári Olsen Heldur Jógvan Jensen at vit fáa ókeypis viðgerð á ríkissjúkrahúsinum? Tað gera vit altso ikki. Vit betala fyri tað í dýrum dómum. Tað er forrætning - ikki olmussa. Annars er tað for langt út at hesir javnaðarmenninir - Eidesgaard, Dam, Strøm, Guttesen, Petersen - ganga og rópa nazist og fasist ella øllum teimum, sum gera eitt veruligt politiskt arbeiði her í landinum. Ohg hvussu er tað - eru ikki bæði Strøm, Guttesen og Magnussen gamlir, organiseraðir stalinistar? Høgni hevur so ongantíð hoyrt til nakra slíka sekt. Hann hevur bara arbeitt. Og tað er tað, teir hata hann fyri! 16. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Ja, nú fær Høgni nøkur sannleikans orð frá Eidesgaard: Frá at skýra hann nasjonalfasit verður hann nú útnevndur sum Tirana, Peking kommunistur!! Tað er óluksáligt hasir nýkonservativu javnaðarmenninir eru langt úti! 16. mai 2000 Kári Jensen Nú tað endiliga sá út til, at føringar við nýggju stýrisskipanarlógini kundi fáa eitt reinari samfelag, er vónin brostin. Høgni Hoydal hevur sett ein vinmann, Petur Even Djurhuus, advokat, at kanna viðurskiftini hjá einum øðrum partapolitiskum vinmanni, Signari á Brúnni.Hann hevur sjálvur tilevna arbeiðssetningin. Orsøkin er, at Almenna umsitingin - landsgrannskoðarin - hevur gjørt eitt rætt og sannførandi arbeiði vegna skattaborgaran. Nevniliga at finnast at, at 80'arin Signar á Brúnni, tók av kassanum til SVF uttan heimildir. Tað ætlaði hann so at "snúgva sær burturúr". Alt føroya fólk eru samd við landsgrannskoðaranum.Nú skal landsgrannskoðarin setast í vánaligt ljós av einum tiltiknum tendensisøsum og fanatiskum advokati. Niðurstøan er gjørd frammanundan.Og advokaturin scorar kassan. Ímeðan situr Høgni Hoydal, og skal eitast at "rudda upp" á sínum gamla arbeiðsplássi. Eg meini tað. Rættvísi og rættartrygdin í teimum nýggju Føroum stingur hógvarnar fram. 16. mai 2000 Kári Jensen Stay Flexible - droppa fullveldi! 16. mai 2000 Jógvan Joensen Eg saknist eftir boðum uppá hvussu vit gerða tá blokkurin hvørvur (sjá innleg frá 15. mai). Skulu vit skerða niður, økja útflutningin ella bæði. Hvat og hvussu skal hesin trpulleikin loysast. Hendan loysnin er ein treyt fyri fullveldinum, so tað mugu verða nógv góð boð uppá hvat ein kann gerða. 16. mai 2000 Jógvan Jensen Á "patienthotellet" í Danmark búgva til ein og hvørja tíð umleið 75 føroyingar sum eru til viðgerð og teirra avvarðandi. Royn og tosa við onkran av hesum óhepnu sjúklingunum hvat tað hevur at siga at fáa hjálp á _RÍKISSJÚKRAHÚSINUM_. Vit kunnu saktans klára okkum sjálvi á nøkrum/nógvum økjum, men vit verða í sera nógv ár framyvir tengd at danskari vælvild á sjúkrahúsøkinum. 16. mai 2000 fridtjof christiansen Nei, Petra góða. Handa greinin er eitt av mongum politiskum neyðareggjum frá Eidesgaard. Tannleyst kroyst. 16. mai 2000 Petra Hansen Í Sosialinum í dag fær Høgni Hoydal nøkur sannleiks orð frá Jóannesi Ejdesgaard. 15. mai 2000 fridtjof christiansen Bókin hjá Jóannesi er frálík. Tá vóru oddafiskarnir hjá javnaðarflokkinum MENN og ikki vøttir sum í dag. Sjúkrabilar, sjúkrahús, strandferðsla hava einki sum helst við fullveldisætlanina at gera. Púrt einki. Men alt hetta kemur í rættlag innan fyri eitt ár. Hvat skulu samríkisfólk so rópa upp um? 15. mai 2000 Jógvan L. Niðurslitnir sjúkrabilar, sjúkrahús, strandferðsla o.s.fr. hevur nógv við fullveldið (og misrøkt tess av samfelagnum at gera!!),harra Fridtjof C. Hatta kemur kanska undir somu víðakendu grundgeving sum handan við Skipasýninum, um at yvirtaka tað sum skjótast, tí danska Skipasýnið var ov strangt í krøvum sínum!!?? Eg spyrji, hvat er tað fyri samfelag vit hava í væntu? P.S. Nær hevur verið nøkur neyð á stórsta garði í Føroyum - hetta hevur verið tað nærmasta vit koma eini góðseigarastætt í FR - og Hoydalsfólkini hava tey nakrantíð ligið nakra neyð í hesum landi? 15. mai 2000 Hans Pæturson Tað vóru skotar sum søgdu "Gud fri os fra denne vånde" í vísunu um Sinklar. Annars er greinin hjá Ejdesgaard fín. Inntil víðari hevur Høgni bara havt fagurskriving um fullveldi og annars gramt seg um mótpartin. Nær kemur hann til sakina. Og til Fridtjof, hvat skal tað líkast at tosa um farnar dagar og um hvør hevði tað gott tá. Les frálíku bókina hjá Jóanes Dalsgarð um Fylking. 15. mai 2000 fridtjof christiansen Lesa tit ikki donsk bløð? Síggja tit ikki danskt sjónvarp? Vita tit ikki, at umstøðurnar á sjúkrahúsunum í øllum Norðurlondum eru hart spentar? At fólk ongantíð fyrr hava bíðað so leingi eftir at sleppa framat? Hvat hevur tað við fullveldið at gera? Slutur. 15. mai 2000 fridtjof christiansen Og nú kemur sosialdemokratiska øvundin aftur. Hvørji sótu í árabátinum? Bæði Patursonættin og Hoydalsættin hevur strítt sítt stríð til frama fyri Føroyar. Oddafiskarnir í javnaðarflokkinum hava ognantíð liðið nakra neyð. Tjóðveldisflokkurin var tann fyrsti, sum tók við í stevnuskrá sína, at sosialar umstøður skuldu ikki forða børnum í at fáa skúlagongd. Neyðars ungdómur, sum er vandur upp við hesum vitleysa og fruktaleysa hatri til frægastu undangongufólk okkara. Les bara síðstu greinina hjá Jóannesi Eidesgaard í Sosialinum í dag. Tað er eitur. Men so hjálparleys er henda grein, hetta politiska neyðaregg, at ein óviti hevði gjørt tað líka frægt. Bíligt. Bíligt. Einki veiggj, eingin stirðil í penninum. Hvar eru verkafólkini, sum einaferð settu kósina í javnaðarflokkinum? Eigur javnaðarflokkurin ongan annan at manna tingflokkin við enn súrar lærarar? Kári Jensen So nú skulu føringar aftur til tað skúlasamfelagið, tá bert børnini við eftirnøvnum sum Hoydal og Patursson sótu á ovastu rókunum, meðan hini sótu í árabátunum. Tá verður framburður sum passar til okkara Borghildska samfelag. 15. mai 2000 Jógvan L. Ja, mangt skal man hoyra, nú er skúlaskapur eisini vorðin av tí ónda, sambært Borghild Hansen - veitst tú ikki, at útbúgving er lykilin til alla menning og framgongd hjá einum og hvørjum samfelagi, líkamikið um talan er um Japan ella Føroyar. Tey londini við teimum bestu útbúgvingarmøguleikum hava hægsta livifótin, so einfalt er tað - men tú heldur kanska, at um vit seta okkum við hvør sínum ullarlagdi og nappa av kraft + ein seiðabergstúr av og á, so eru vit bjargaði í fullveldinum Føroyar - hatta er nationaltromantikkur, tá hann er allarringast, og hann byggir so sanniliga heldur onki land í framtíðini. Nei, lat okkum fyri alt í verðini hava møguleikarnar at geva okkara unga fólki teir bestu útbúgvingarmøguleikarnar, tí tað er sjálvsagt besta barlastin, vit kunnu geva teimum ungu á sigling teirra um lívsins hav. Eisini tær útbúgvingar, sum vit ENN eiga rættin til í Danmark bæði við SU, Føroyafrádrátti o.s.fr. Hvat hevði Borghild sagt, um vit t.d. ongar læknar høvdu - tað verður kanska so, um ikki so langa tíð, hatta við niðurslitnu sjúkrabilunum er kanska forsmakkurin uppá fullveldi hjá Borghild og Co.?? "Gud fri os fra denne vånde", sum tikið verður til í Grindavísuni. 15. mai 2000 Borghild Hansen Børnini ganga skúla í Føroyum. Tað varveita vit. Veri ikki bangin. Vit skulu bara tillaða hægri skúlagongd í Føroyum eftir okkra treytum og eftir okkra tilfeingi og ikki útlendingar. Atkvøðið ja fyri fullveldinum, vælsignaðir menn og kvinnur. Blíðar heilsur Borghild 15. mai 2000 fridtjof christiansen Ótilvitað halda fólk, at himmiríki er í Keypmannahavn - vit eru vaksin upp við teirri trúnni, at alt danskt er gott. Alt føroyskt er av tí illa og triðjafloks aftur ímóti øllum donskum. Nú er synd í Ejdesgaard, illa fór hann. Skrivar í Sosialinum í dag sum ein 11 ára gamal óviti. Nei, nú er lítið veiggj í samríkismonnum. Og teir verða enn linari í kongunum, tí teir hava eina ringa sak, sláa mestsum út í tóma luft. 15. mai 2000 Demos Hansen Borghild, tað er ikki dønum fyri at takka at vit hava skúlar. Tvørturímóti hava teir altíð mótarbeitt føroyskum skúlaskapi. Far og les føroya søgu! Vinarliga, Demos. 15. mai 2000 Kári Jensen Loysingarfólk eru fólk uttan búskaparligt hønuvit. Tí kunnu tey ikki ákærast fyri landsskaðiligt virksemi. 15. mai 2000 Demos Hansen Petra .jamen tað er tað sama fyri mongum - Gud og heimastýrisskipanin. 15. mai 2000 Borghild Hansen Hví ræðast tit. Tit behøvast ikki vera ræðslusligin. Danmark gevur okkum bara ein lítlan mola (skúla og blokk), bara fyri at binda okkum um fótin so vit einki kunnu. Teir taka alt ræði av okkum. Fyrr gingu flestu føroyingar í barnaskúla og tað gekk fínt. Teir vóru raskir og klókir menn, so skúlagongd kann tálmast og tillaðast føroyskum viðurskiftum. Vit hava sæð skili, nokk av akademikarum og kontórfólkið sum lúgva. Tey siga at okkara livikor fer niður. Tað passar ikki. Nú bróta vit upp ermar og fara til verka. Vit skulu minka um almennu umsitingina. Vit gangnýta okkara ríka tilfeingi, reina luft, vatn, fisk, seyð, neyt, hønur, dunnur, epli og olju, og so skúlast vit efitr okkra tilfeingi í Føroyum. Soðleiðis stirkja um vinnulívi til okkum. Seinni selja vit burturav okkra tilfeingi uttanlands tá øll kenna okkum sum sjálvstøðug tjóð, Føroyar. Vit byggja land soðleiðis sum vit ynskja tað og ikki útlendingar. Gloymi SU- og aðra súgving í Danmark. Vit eru føroyingar. Vit eru eitt stolt, flott og raskt fólkaslag. Vit skulu tillaða okkara lív eftir føroyskum viðurskiftum. Vit taka fulla ábyrgd og skulu hava evstavald í Føroyum. Vit klára okkum í Føroyum bert vit fáa fullveldi. Atkvøðið ja fyri fullveldinum, vælsignaðir menn og kvinnur. Blíðar heilsur Borghild 15. mai 2000 Jákup Petersen Fly on the wings of "fullveldi" fly "føroyar" fly. Eg haldi bara at hesin sangurin er soooo góður. 15. mai 2000 Petra Hansen Demos Hansen: Tað er ikki bert Gudi at takka fyri góðan skúlaskap. Heimastýrisskipanin eigur sín stóra lut. 15. mai 2000 Kári Jensen Stay flexible - droppa fullveldi. 15. mai 2000 Demos Hansen Til Borghild. Hevði tú ikki havt gingið i skúla, so hevði tú ikki verið før fyri at givið til kennar tínar meiningar og sjónarmiðher á síðuni, heldur ikki kunnað lisið sjónarmiðini hjá hinum. Heldur ikki heðvi teldan verið at skriva hetta við. Og fyri tað næsta hevði nokk heldur eingin tjóðskaparrørsla verið uttan skúlar og lærdóm. So tak tú bert og takka Gudi fyri góðan skúlaskap. Vinarliga, Demos. 15. mai 2000 Petra Hansen Vit kunnu investera í IT-aktiur. 15. mai 2000 Jógvan Joensen Skuldin til DK er 4.4 mia, hvat við at gjalda eitt sindur aftur, so tað verða minni rentuútreiðslur í framtíðuni. Vit fáa jú minni pening í rentum enn tað láni til statin kostar (5,5%), og tí er eitt sindur at spara har, men er ein onnur ætlan? 15. mai 2000 Hans Pæturson So eftirlýsi eg eina ætlan við øllum teimum pengunum sum standa á bók. Tað er skjótt at onkur sleppur framat at geva studning. 15. mai 2000 Jógvan Joensen Ja, tað krevur skil og vit at brúka pening rætt, men hvat so tá blokkurin er vekk, rentan høg, oljuprísurin á hæddini og fiskaprísurin í botni. Tá er brúk fyri teimum krónumum sum eru settar á bók. 15. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hundraðtals milliónir av donsku heildarveitingini vera settar inn á bók. Varð hesin peningur brúktur, so syndraðist føroyski búskapurin eftir fáum árum. T.v.s., at fellur danski blokkurin sum frálíður ikki burtur, so endurtekur heimastýris búskaparkreppan seg, áðrenn vit varnast. 15. mai 2000 Jógvan Joensen Allir flokkar eru "samdir" um at blokkurin skal minkast, summi siga tí at hann spillur samfelagið, onnur tí at danir ikki skulu gjalda fyri okkum. Hvat skal til fyri at ein mistur blokkur ikki merkis alt ov nógv. Blokkurin er um 1 mia, og svarar tað til ein útflutning uppá 3 - 4 mia. Útfluningurin í 1998 var uml. 3 mia t.v.s. at vit bara skulu økja okkara útflutning eini 100%, so kunnu vit framhaldandi hava tað samfelagið sum vit hava nú. Sjálvandi er eisini møguligt at lækka útreiðslurnar, men hvat er lættari. Umframt blokkin eru "ríkisútreiðslurnar" umleið 400 mio, og við loysing, so skulu vit gjalda fyri hesar tænastur, ella skulu tær skerðast burtur. Spurningurin er so, hvussu økja vit útflutningin soleiðis at blokkurin v.m. kan avtakast? 15. mai 2000 fridtjof christiansen Jørgen við Úlvsá undrast á javnaðarflokkin, sum ikki rekur politikk samsvarandi landsfundarsamtykt. Men nær hevur demokrati valdað innanhýsis í javnaðarflokkinum? Hava teir ikki altíð havt ein "keisara", sum einsamallur hevur avgjørt politikkin? Annars við hetta mótmæli móti at lesa. "Lærdómur er lættur at bera" - tað er gott, gamalt føroyskt orðafelli. Vit skulu sameina tað bókliga við tað verkliga og hvør leggja annan eftir í royndunum at menna okkara samfelag til tey, ið eftir okkum koma. 15. mai 2000 Petra Hansen Hans Pouslen. Tú mást skilja, at Borghild og hini ekstremu fullveldisfólkini ikki meina tað ironiskt, tí fullveldið er viktigast, og so kemur skúling, heilsa og demokrati í aðru røð. 15. mai 2000 Hans Poulsen Eg meini tað. Okkum nýtist ikki ganga í skúla bara vit læra at bora olju! Hvat verður tað næsta? Vónandi var tað ironiskt meint. 15. mai 2000 Petra Hansen Hetta slapp ikki at standa, tí einki navn var, so eg endurtaki tað: Olsen beiggarinr hava sett síðsta seymin í fullveldislíkkistuna. Samráðingarnar 15. juni eru avlýstar. 15. mai 2000 Hans Pæturson Nú haldi eg Borghild er óseriøs. Uttan blokkin og tað miðvísu útbúgving av okkara unga fólkið hevði ikki borðið til at bygt eitt samfelag upp sum í dag er 15. ríkast í heiminum. Vit ræðast ikki at blokkurin verður strikaður, hvørki í morgin ella um 15 ella 85 ár. Vit ræðast hetta at fólk gerast heilt blind í fullveldinum, ja nærmast forelskaði og als ikki vilja síggja at nakrir trupuleikar stinga seg upp. Eitt dømi er at føroyingar vilja yvirtaka skipasýnið, ikki av nationalum orsøkum ella nakað líknandi, men tí at tað danska skipasýnið er so strangt???? Tá ein nú skal yvirtaka rættarskipanina so skal tað ikki verða við tí grundgeving at danski hægstirættur er so strangur. 15. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hetta vil Javnaðarflokkurin sambært landsfundarsamtykt: Javnaðarflokkurin ynskir eina nýggja skipan , har tað við altjóðarættarligum sáttmála millum Føroyar og Danmark verður staðfest: at ríkisfelagsskapurin er grundaður á sáttmála ímillum tvær sjálvstøðugar tjóðir og er galdandi, til annar parturin sigur hann upp. at tað er Føroya Løgting, sum umboð fyri Føroya fólk, sum er evsta vald á øllum teimum málsøkjum, sum eru yvirtikin. at eingin avmarking er fyri, hvørji mál og málsøki kunnu koma undir føroyskt ræði. Men hví gongur leiðsla floksins ímóti landsfundarsamtyktini? Landsfundurin krevur, at Føroyar gerast sjálvstøðug tjóð í einum altjóðarrættarligum felagsskapi við Danmark. Hetta er júst tað samgongan virkar fyri og hetta er júst tað landsfundur javnaðarmanna virkar fyri. Men stívrenda, nýkonservativa leiðslan virkar sjálvt ÍMÓTI sínum egna flokki. Leiðslan stendur fyri einum óseriøsum ANTIpolitikki, sum hevur eittans endamál: at ganga Poul Nyrup Rasmussen til handa. 15. mai 2000 Demos Hansen Til Borghild. Eg kundi ikki verið meir ósamdur!! (uttan tað, at eg eisini vil fullveldi, men tað er ein 100 % onnur filosofi enn tú leggur fyri dagin). Vinariga 14. mai 2000 Petra Hansen Eg rokni við at fólk fara at vera minni sjúk í fullveldinum Føroyar. Góða veðrið sum tá verður er jú heilsugott. 14. mai 2000 Petra Hansen Kanska verða fólk so glað tá vit fáa fullveldið at óneyðugt verður við dómsvaldið. Og um fólkið velur fullveldið er tað tí tey eru so klók og hava ikki brúk fyri skúla. 14. mai 2000 Borghild Hansen Hans Pætursson Síðan blokkurin kom hava føroyingar bara gingið í skúla og alt hevur gingið niður á bakka síðani. Blokkurn skal burtur. Vit mugu hava fólk sum duga hagræða okkara tilfeingi, fisk, seyð (ullina), neyt og oljuna. Tað kunnu vit føroyingar gera og ikki útlendingar, útlendskir pengar og útlendskur skúli. Ikki ræðast. Vit duga og mugu hava fulla ábyrgd fyri okkara landi. Atkvøð ja fyri fullveldinum. Blíðar heilsur Borghild 14. mai 2000 Hans Pæturson Tað er nú løgið sum samanhengur tykist at verða millum ríkidømi í einum landi og skúling. Tak til dømis Sveits, ríkasta land í verðini. Har velur man at útbúgva fólk sítt. Hygg so eftir Nigeria, har hava tey onga útbúgvning, men tey duga at velta korn. Og viðv. hægstarætt, jú mín sann um tað ikki er neyðugt. Soleiðis sum tú ætlar tað, so minnir tað meira um diktatur enn um samfelag og tað er júst tað vit ræðast. 14. mai 2000 Borghild Hansen Hans Pætursson Skúlagongdin má tálmast og tillaðast eftir føroyskum viðurskiftum. Vit hava sæð skili. Vit duga at hagræða okkra tilfeingi, fisk, seyð, neyt og oljuna. Og tillaðingina kunnu bert vit føroyingar gera og ikki útlendingar. Vit áttu at skikka okkum væl, so vit behøvast ikki hægsta rætt. Blíðar heilsur Borghild 14. mai 2000 Hans Pæturson Tað er greitt at um ein loysir so skulu ávísar tillagingar til. Eitt nú skal ein hægstirættur byggjast upp. Skipasýnið skal yvirtakast og í heila tikið eru nógv mál at loysa. So har er nógv at tríva í. Hví hyggja øll bara eftir samhandilsviðurskiftunum. Ja fiskurin svimur í sjónum og oljan liggur undir, ferðamenn koma flúgvandi og so eru so nógvir aðrir møguleikar. Har hendir ikki tað stóra, vit vilja framvegis fiska fiskin og olja oljuna Sig tína hugsan Her ber til at siga sína hugsan um fullveldis-ætlanina. Treytirnar fyri at luttaka í kjakinum eru hesar: - Málburðurin skal vera sømiligur. - Í teiginum omanfyri skal bæði standa navn og bygd ella býur (t.d. Jákup Olsen, Runavík). - Undir brævinum skal standa e-post adressa hjá tí, sum skrivar. Kravið um bústað og e-post adressu verður sett fyri at landsstýrið kann tryggja sær, at talan ikki er um falskt navn. E-post adressan verður kortini strikað áðrenn brøvini verða almannakunngjørd. Brøv, sum lúka treytirnar, verða løgd út minst eina ferð dagin. Spurningar kunnu sendast til sjs@fl.fo Títt navn: Tín viðmerking: 14. mai 2000 Petra Hansen Borghild Eg kenni eins nógv sum ein rættan føring sum tú!! Vit hava ymiska fatan av felagsskapinum við Danmark. Tað mást tú respektera. Eg lurti tó eftir argumentum, men ikki slíkum romantiskum forvirraðum tvassi. 14. mai 2000 Borghild Hansen Tit eru ræðuskítar. Vit klára okkum væl uttan Danmark. Síðan blokkurin kom hava føroyingar gingið í skúla og alt hevur gingið niður á bakka síðani. Fáur hevur gingið á heimabeiti og røkta okkara fagra móðurland. Vit mugu ráða okkum sjálv og ikki Danmark og vit skulu heldur ikki hava norðurlendskt samstarv um skúlagongd, tí so noyðast vit eisini at hava eina ella naka av stóru útbúgvingarmøguleikum her (útveksling), og tað behøvast vit ikki, tí fyrr gingu flestu føroyingar í barnaskúla og tað gekk fínt. Teir vóru raskir menn, so skúlagongd má tálmast. Vit eiga eitt vakurt land, reina luft, fisk, seyð, neyt og olju, so vit eiga nokk av mati, klæði og hita. Hygg vit hava fleiri møguleikar at útvikla okkara tilfeingi, so vit behøvast ikki at kontakta onnur lond um samstarv og vit behøvast ikki út- og innflutning av matvørum og klæði. Tilfeingið er stórt og tað brúka vit til okkum sjálvi. Vit hava ongan kriminalitet í Føroyum, bara brennivínskoyrarar. Vit eiga bryggjarar her, so vit noyðast at forbjóða bilunum, so vit ikki behøvast politi og Føroya rætt. Fyrr gingu føroyingar um fjøll og tað bar til at sleppa í bát. Útlendingar skulu ikki blandast uppí, hvussu vit skulu gera, so vit behøvast ikki eitt uttanlandsstýri her ella í Danmark. Og so víðari kundi eg hildi fram við øðrum málum, sum tit ræðast. Vit eru eitt av heimsins ríkastu londum, men tað krevur nýhugsan og at sleppa undirbrotliga uppgávulyndi okkara upp á fjall. Hví tosa tit um búskap, vísindi og skúlagongd, tað behøvist ikki. Vit klára okkum í Føroyum bert vit fáa fullveldi. Vaknið nú. Tað er einki at ræðast. Vísi tykkum sum rættir føroyingar. Atkvøðið ja fyri fullveldinum. Blíðar heilsur Borghild 14. mai 2000 Petra Hansen Tápulig eftirgerð. 14. mai 2000 Jákup Petersen Fly on the wings of "fullveldi" fly "føroyar" fly. 14. mai 2000 Borghild D. Hansen Hans Pætursson Eg eri samd við tær, tá tú sigur "vit elska jú at samanbera okkum við øll møgulig". Eisini Helena Dam á Neystabø samanber okkum við onnur. Hon sigur undir Tíðindi Man kender i dag 3 eksempler på suveræne stater, der er forbundet med en anden stat ved en associeret statsforbindelse. Disse er stillehavsstaterne Marshall-øerne, Palau og Den Føderale Republik Mikronesien, der alle har en sådan ordning med USA. Statsforbundet mellem Danmark og Island fra 1918, der varede til Islands udtrædelse i 1944, var egentlig en ordning af samme type. Landsstyrets traktatudkast er inspireret af disse kendte ordninger - i særdeleshed den dansk-islandske forbundsmodel af 1918. Eg sigi sum tú: Man loysir pr. principp ! So hvat man Helena meina við ? Á, Á, hvat meinar tú við og so orðnar man hitt aftaná ? Vit nýtast einki at gera aftaná. Vit eiga eitt vakurt land, reint vatn, fisk, seyð og olju. Blíðar heilsur Borghild 14. mai 2000 Dánial J. Jakobsen Stremba vit eftir tí sum okkara er, og ikki tí sum tilhoyrir teimun, tá vil frælsi vera okkara. Tann íð ikki vil, hoyrir ikki til. 14. mai 2000 Bjølgur Brimsker Ja, tá tað nú eru reyð pass vit fáa útflýggjað frá Danska yvirvaldinum í Føroyum, so eru vit nokk danir innaní. Ikki so galið hóast alt at fáa útflýggjað pass. Vorðið sum kolonivald sum valdar 14. mai 2000 Petra Hansen "Man bliver helt national" 14. mai 2000 Petra Hansen Í kvøld føli eg meg ganska sum ein danskara. 13. mai 2000 Dánial J. Jakobsen. Hann íð onganít gerð ein feil, gerð for líti til nittu. Mínir herðar eru breiðir nokk til at at berða 1,2, ella 3 feilir. 13. mai 2000 Petra Hansen Tað má takkast nú. Fáa Føroyar fullveldi, verður ikki nógv at siga tøkk fyri! 13. mai 2000 Petur Jensen Eitt má man siga, og tað er, at Hanna dugir væl at takka fyri! Hon hevur ikki annað enn takka Demos fyri eitt gott kjak, mær vitandi eru tey neyvan liðug enn. Men takk fyri tíni innlegg. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Sannleiksorð, Dánial J. Jakobsen! Nógvir føroyingar duga ikki so væl at stava, tí alt ov stórur partur av skúlatíðini fer til at læra eitt fremmant mál, DANSKT, væl og virðiliga, sum heimastýrislógin krevur! 12. mai 2000 Hanna Poulsen Til Demos Eg vil geva tær rætt í, at vera "Umyndiggjort i personlig/formueretlig henseende" er ikki nakað, ið er haldbart fyri eitt vaksi fólk. Vit mugu fáa okkara samgonguflokkar at skilja, at teir í fyrstu atløgu mugu "feia fyrst her heima hjá okkum", og ikki tað, sum teir júst gera "feia fyrst í Danmark". Eg vil takka tær fyri eitt hugnaligt kjak. Vinarliga Hanna 12. mai 2000 Dánial J. Jakobsen. J&s:merkir Javnavarf.& Sambandsf. `I krígsárðinum frá 1939 til 1945 silgdu Føroyingar alla tíðina við fiski millum `Island, Føroyar og so til Bretlands, sum tey flestu vita,har fórst mangt mannalív. Tá vistu Føroyngar hvørjir teir vórðu.Soleiðis hildu tei hungurin frá durðum. Uppbygdu eima formuðu í krígsárðinum uppá ca. 90mio. sterlings pund, tað hevði haft eit stórt virði í dag.Pengarnar tóku danskarnir frá okkum uttan at blinka, tað kan man uttan at blinka kalla fyri blóðpening. Var ein baktankið við hesu gerð. Nú uppliva Føroyingar íð vilja tonkja sum Føroyngar, tað samma- Hvissi tit Føroyngar ikki uppførða tykkum orduligt, tæka vit (danir) blokkstuðulin sum sjótast frá tykkum.Nú skullu, teir Føroyngar sum vilja hava høðusábird knekkast, men teir siga tað ikki hart (danir), her hava teir fullan stuðul frá J.& S. Ja ørvísið var sagt við Estursióðarlondini. So nú renna J.& s. runt og siga- nú hava teir (landastýrði) fornerma danskarar, tað vórðu ikki vit, tað vórðu teir, vit (J.& S.) vilja hava tykkum (danskarar) her at ráða yvur okkum. Er kolonitankin ikki deyður,nei so er ikki. Noyður man eitt fólk á knæ má tann íð noyður, sjálvur liggja á knøðum. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Viðvíkjandi viðurkenning sum tjóð. Hví stendur tað í heimastýrislógini, at danskt mál skal lærast væl og virðiliga, men IKKI, at føroyskt mál skal lærast væl og virðiliga? 12. mai 2000 Demos Hansen Til Hannu. Tað eg meini við, er bert ein rættarlig viðurkenning í altjóða høpi. Tað er ikki tí, at eg havi undirluta kenslur, als ikki. Men eg síggi tað á sama hátt sum í einum samfelag av borgarum, at ein persónur gerst myndigur. At hann verður skrásettur sum ein slíkur, hevur møguleika at taka avgerðir á egnan háls, fyri at siga tað so. Um hann so ikki er fluttur heimanífrá enn, ella gongur í skúla framvegis, tað er so ein onnur søk. Tað sum staðfestast skal, er at hesin persónur er ein myndigur persónur, við sjálvsavgerarrætti. Tað er sum so bara tað eg meini við. Vinarliga, Demos. 12. mai 2000 Hanna Poulsen Til Demos Eg vil geva tær rætt í, at vit annars ikki eru so ósamd, tá tað til stykkis kemur í mongum førum. Eitt eru vit so púra samd um, t.e. at vit saktans kunnu liva gott í Føroyum uttan at livifóturin skal vera so luksuri'øsur. Eg eri komin fleiri ferðir á orðini: "Viðurkenning sum tjóð og fólk". Eg havi ilt við skilja meiningina við hesum orðum - og uttan at hugsa nærri um hetta - havi eg tikið hesi orð fyri eitt slag av "undanlutakenslu" - men nú sigur tú nakað tað sama, m.a.: "Eg haldi tað vera altumráðandi, at føroyingar fáa eina avtalu við danir, sum byggir á eitt fólkaræðiligt grundarlag, at vit vera viðurkend sum tjóð og fólk, tað eru vit ikki í løtuni." Vilt tú greiða mær nærri frá um meiningina við hesum setingini ? og um hvørjar fyrimunir og vansar eru av hesum eftir tínum tykki ? Annars haldi eg tað vera gott, at vit kunnu kjakast sakliga, hóast vit "politiskt" ikki eru so samd í øllum. Vinarliga Hanna 12. mai 2000 fridtjof christansen Je havi fingið nýggjan hatt. Hann er strømlinaður! 12. mai 2000 fridtjof christiansen Hugdi inn á in.fo í áðni á fyrsta sinni. Duga fólk yvirhøvur so illa at skriva føroyskt mál, sum tey vísa, sum skriva síðurnar á in.fo, so eru vit kanska als ikki búgvin til fullveldið. Gud náði okkum. 12. mai 2000 Petra Hansen Tað var 600 starvsfólk AFTRAT! 12. mai 2000 Petra Hansen Sami Strøm avdúkaði eisini øgiliga vøksturin í almennum lønum tá Fólkaflokkurin og Sambandsflokkurin sótu í stjórn saman seinast, mai 96-apríl 98. 600 starvsfólk í almanna og heilsumálum. Og teir borgarligu skuldu vera fíggjarliga ábyrgdarfullir. Spell fyri Strøm at tað vísti seg at vera roknivilla. Og fyri búskaparráðið sum ávaraði í síni frágreiðing. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Kann nakar siga mær, um hasin Strøm á tingi er sami statistiskari, sum metti um avleiðingarnar av kreppuni fyri 10 árum síðan - at øll ung fóru at rýma og at tey gomlu fóru at sita eftir við kaldar steinar um ár 2000? Er hann líka beinrakin nú í spádómum sínum um avleiðingar av fullveldinum, so fari eg at taka hann upp á orðið og atkvøða beint øvugt (saman við Petru). 12. mai 2000 Petra Hansen fridtjof, har lumpaði eg teg vist. So lætt er tað. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Ja, Petra góða. Vit bæði eri so moderat. Vit fara ikki fram eftir fummum, men taka undir við okkara bestu fólkum, tá ið samráðingarúrslitið er fingið til vega. Hini skeldast um eitt samráðingarútslit, sum eingin kennir enn. Tá fara vit bæði á valstaðin og velja okkara rætt til at ráða okkum sjálvum í egnum heimlandi. 12. mai 2000 Petra Hansen fridtjof, eg las hvat tú skrivaði fyrst! Til Eyvind havi eg hug at sapyrja aftur ímóti: Er eingin skilagóður (t.d. moderatur) fullveldismaður eftir? 12. mai 2000 Eyvind Joensen Er tað virkuliga bara ein skilagóður javnaðarmaður eftir,(Mørkøre). Tí tað kann væl ikki vera so gali, at allur javnaðar er so samdir, sum tað letur til.Eisini mugu tit lesa greinina hjá Tóru Hjørleifsdóttir um hví "HANN altíð hevur gron". Sera góð grein. Annars havi eg fer eftir fer hoyrt ikki fullveldisfólk argumentera ímóti fullveldium, við at spilla familjuna hjá ávísum landsstírismanni út??? Tað kann so bara vera mangul uppá haldgóðar grundgevingar, fyri at vera ímóti fullveldinum. Nei, sanleikin er tann, at um tú ikki tímir at arbeiða skalt tú atkvøða nei, vilt tú hava at onnur skulu gjalda fyri teg skalt tú atkvøða nei, ella hevur tú tað allar minstu viring fyri tær sjálvum og tínum børnum, so tak fulla ábyrgd og rætt av hesum landi og atkvøð JA við eina komandi fólkaatkvøðu. Vinarliga ein, sum hevur tiki støðu. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Eg segði ikki, at Ejdesgaard hevði GJØRT nakað fyri pensjónistar og tey gomlu - men at hann bara tosar og hugsar og hugsar og tosar, tí armóð og neyðarstøða eru hjá javnaðarflokkinum sum bensin hjá einum bilmotori. 12. mai 2000 Petra Hansen Púra rætt, fridtjof! 12. mai 2000 Hans Pæturson Hetta má verða fyrstu ferð at eitt fólk berjist um frælsið við "rem og seler". Aðrastaðni loysir man pr. principp og so orðnar man hitt aftaná. Og vit elska jú at samanbera okkum við øll møgulig. 12. mai 2000 fridtjof christiansen Tað er einki løgið, um Eidesgaard tykist hugtungur. Hann gongur við øllum heimsins byrðum á bakinum. Tað fyrsta hann hugsar um, tá ið hann vaknar, eru tey gomlu, tey sjúku, tey eftirløntu, og tað síðsta, hann hugsar um, tá ið hann sovnar, eru tey gomlu, tey avlamnu, tey eftirløtnu. Tí høvdu vit ikki havt Eidesgaard at hugsað um tey, so hevði eingin hugsað um tey, tí tjóðveldisfólk og fólkaflokkurin og gamla sjálvstýrið eru so harðhjartað, at tey hugsa als ikki um tey. At hetta landsstýrið hevur hækkað pensjónirnar meira enn nakað annað landsstýri nakrantíð, tað er nakað annað. Men Eidesgaard hugsar nógv um pensjónistar og pensjónir og eftirløn og bíðipengar Hann er tungur í huga <> Sig tína hugsan Her ber til at siga sína hugsan um fullveldis-ætlanina. Treytirnar fyri at luttaka í kjakinum eru hesar: - Málburðurin skal vera sømiligur. - Í teiginum omanfyri skal bæði standa navn og bygd ella býur (t.d. Jákup Olsen, Runavík). - Undir brævinum skal standa e-post adressa hjá tí, sum skrivar. Kravið um bústað og e-post adressu verður sett fyri at landsstýrið kann tryggja sær, at talan ikki er um falskt navn. E-post adressan verður kortini strikað áðrenn brøvini verða almannakunngjørd. Brøv, sum lúka treytirnar, verða løgd út minst eina ferð dagin. Spurningar kunnu sendast til sjs@fl.fo Títt navn: Tín viðmerking: 12. mai 2000 Lars Larsen Kári Olsen Lesið greinina um Eidesgaard í Dimmu í dag - hon er eitt plettskot! 12. mai 2000 Demos Hansen Til Hannu. Eg eri í stóran mun samdur við tær. Eg haldi eisini at sjálvnadi skulu vit allatíðina stremba eftir at byggja eitt sjálvberandi samfelag upp, eisini undir núverandi skipan. Og um tað skuldi hent, at vit ikki fáa fullveldi í hesu syftu, so mugu vit for hundanar royna at minka blokkin burtur eftir einum áramáli undir øllum umstøðum. Tá varaløgmaður hevur tosað um íslendskan livifót sum ræðumynd, haldi eg, at hann meinar við at tað verður nýtt sum ræðumynd av m.a. andstøðuni, ikki at tað er tað - tað er so tann fatanin eg havi fingið. Í samband við stig fyri stig loysnina, so kann eg saktans ganga við eina slíka, tó við tí treyt, at tað verður á einum fólkarættarligum grundarlagi. Tvs. at danir viðurkenna, at føroyingar eiga landið, men danir umsita ymiskt fyri okkum - til vit eru før fyri at átaka okkum hesar skyldur. Eg haldi tað vera altumráðandi, at føroyingar fáa eina avtalu við danir, sum byggir á eitt fólkaræðiligt grundarlag, at vit vera viðurkend sm tjóð og fólk, tað eru vit ikki í løtuni. Eg haldi at vit skulu seta eina rúgvu av tiltøkum í verk, til tess at menna okkum fram ímóti 100% sjálvbjargni. Seta fólk í útbúgvingar innan uttanríkismál, rættarmál, verjumál og alt annað, sum vit ikki hava traditión fyri. Hetta er umráðandi undir øllum umstøðum. eg vænti annars slett ikki at vit eru so ósamd tá tað kemur til stykkið. Vinarliga, Demos 12. mai 2000 Demos Hansen Til Petru: TILLUKKU, HURRÁ FALLERA OG LEINGI LIVI!!!!! Tú ríkar veruliga um kjakið her inni. Gott at síggja, at fólk nú á døgum eru so upplýst og undirbyggja sínar meiningar so væl sum tú. Høvdu vit havt meir av tínum kaliburi í Føroyum, so hevði staðið væl til!!!! Við hávirðing, Demos. 11. mai 2000 Hanna Poulsen Til Demos Spurningurin er, hvørji virði vit hava í lívinum ? Sjálvsagt er tað ikki ta "materiella" man hugsar um, tvørturímóti. Eg havi fleiri ferðir víst á ta "íslendska modelli", t.v.s. at vit gera sum íslendingar: Raðfesta barnaansing, skúlaverk, heilsuverk, brekað- og eldrahjálp - langt frammum, t.d. høgar lønir, fínar vegir o.l. At hesi mál eru ógvuliga dýr vita allir íslendingar og føroyingar, men púra óskiljandi hevur samgongan skýrt "íslendskan livistand" sum "ræðumynd" - uttan at hon er komin nærri inn á málið. Varaløgmaður sigur bara, at vit fáa ein "føroyskan livistand" ? Hvussu ein "føroyskur livistandur" fer at síggja út, er ilt hjá mær at meta um, og legg til merkis: Eingin veit, hvat ein "føroyskur livistandur" verður, heldur ikki samgonguflokkarnir - Teir siga bara: "Bíða eftir samráðingarúrslitinum" ! Hví eg sigi, at tað virðiligari at yvirtaka í smáum enn alt í einum ? Mær hevur altíð dámt væl politikkin: "Sjálvstøðug stig fyri stig" - og havi altíð verið ein trúgvur Sjálvstýrisfloksveljari, men sum kunnugt, havi eg í dag vent hesum flokki bakið. Eg skilji als ikki, hví vit ikki kunnu byrja fullveldi her heima, sum t.d. fyrst og fremst minka um ríkisveitingina, og miða eftir sjálvstýri - bygt á haldgóða grund og við skilagóðum loysnum her á landi. - Um so er, at vit bert kunnu yvirtaka B-mál ? Ja, so yvirtaka vit fyrst B-mál og síðani hini málini, um ráðini eru til tess. Og hví mær ikki dámar "politikkin" hjá sitandi samgongu ? Teir hava fyrst og fremst økt um ríkisveitingina, t.v.s. teir hava als ikki minka um veitingina. Samstundis vilja teir hava fullan suverænitet, men tó soleiðis, at Danmark skal umsita og gjalda tey tungu málini, eitt nú nevna teir "fyrisitingarligt samstarv". "Skiftistíð 15 ár" neyðhalda okkara samgongumenn fast um, hóast allir føroyingar vita, at okkara inntøkugrundarlag ikki einsamalt hevur orku at bera allan føroyska búskapin - heldur ikki um 15 ár. Fyri tað næsta hevur eingin suverænur statur felags kong/forseta við annað land. Samgonguflokkarnir vilja stutt sagt hava allar fortreytir í Danmark, sum í dag er ein sjálvfylgja, men teir vilja í framtíðini skal eita: "Ein avtala" - Teir vilja ivaleyst bert hava fyrimunir og ongar vansar. Og so skýra teir m.a. "vanligu dagligu umstøðurnar" sum "ræðumyndir" - og vísa síðan til teirra "Hvítu bók". Eftir mínum tykki er politikkur samgonguflokkanna púra barnsligur, at eg havi ikki orð fyri hesum veruleika. Eg síggi "politikkin" soleiðis - fyri at taka eitt dømi: "Hanna flytir frá mammu síni. Hanna sigur, at mamma skal gjalda mær eina "skiftisskipan" í 15 ár. Mamman heldur, at 3-4 ár eru nóg mikið, tí Hanna eigur nógvan pening á bók (Hon eigur meiri pening á bók enn mamman). Hetta vil Hanna ikki góðtaka og breggjar sær síðan av, at mamman ikki vil, at hon flytir, tí mamman hevur fyrimun av, at hava hana heima hjá sær". Til hetta vil eg siga, at Hanna skilir ikki, at fyri at hon kann seta egið búgv (verða suveræn) má hon hava eitt inntøkugrundarlag, soleiðis at hon fær møguleika at átaka sær, t.d. eitt sethúsalán og serstakliga bera raksturin av sínum húsarhaldið. "Føroyar hevur ein av heimsins hægstu livistandardum, so landið liggur ikki í sori" sigur tú. Góði Demos, tú ert ungur og raskur, men um so er, at sjúka/avlammi skuldi ráma teg, hevði tú sæð eina aðra verð, og als ikki hugsa um materiell ting, men um menniskjansligan rætt. Í Sosialinum í morgin sigur varaløgmaður: "Tað sum vendir niður, vendir upp", og rósar sær nærmast av, at samgongan m.a. hevur gjørt: "At fakfeløgini hava fingið lønarhækkingar og aðrar betringar, sum eru tær frægastu í 10-15 ár" - " AT allar pensiónir eru hækkaðar munandi" o.s.fr. - MEN TAÐ, SUM ER VERT AT LEGGJA TIL MERKIS ER: AT fakfeløgini vóru í langtíðar verkfalli fyri at fáa síni rættindi ! og AT avlamispensiónin (m.a. til koyristólsbrúkarar) varð skorin niður við 1/3, orsaka av nýggju pensiónslóggávu samgonguflokkanna. OG SO rósar varaløgmaður sær eisini av øðrum málum, sum samgongan hevur gjørt, men her er eisini vert at leggja til merkis, at fleiri av hesum málum hava undanfarnu samgongur sett hol á, og ikki núsitandi samgonga. "At vit hava livað gott, er ikki nakað argument" sigur tú. Eg havi so ongantíð havt "identitets trupulleikar" av, at vera føroyingur, hóast vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi, og eg havi als ikki havt kenslu av, at vera "Ein trælur hjá dønum", tvørturímóti. Eg havi harafturímóti fingið góða sjúkraviðgerð og útbúgving í Danmark - uttan nakran sum helst trupulleika. Føroyingar eru vit øll - uttan mun til okkara politisku hugsjón og tjóðskaparkenslu. Góði Demos. Kanst tú koma við einum góðum argumenti fyri: Hvat verður betri á Føroya landi eftir fullveldi ? Vinarliga Hanna 11. mai 2000 Petra Joensen Takk fyri eitt ógvuliga skaligt innlegg. 11. mai 2000 Siegfried Jensen Grundgevingar eru onki í sær sjálvum. Tað tykist, sum grundgeva fólk bert, tá tey ikki vita, hvussu nakað í roynd og veru er. Eg kundi grundgivið í fleiri ár fyri, at tá fullveldi gerst veruleiki, so fer fólkið automatiskt at virka alt tey eru ment, fyri at menna og halda landinum uppi. Men sum nú er, veit eg tað ikki, tí vit hava ikki fullveldi. Tað einasta eg kann byggja mínar grundir (ikki lesa grundgevingar), er tað sum eg síggi henda í dag. Føroyingar tosa í dag um allar teir fyrimunir vit hava, við at vera í ríkisfelagsskapinum, men hesir fyrimunir eru lítið og onki annað eg grov útnyttan. Tað, sum í veruleikanum verður sagt er, at latið okkum súgva alt vit kunnu úr danska ríkinum. Og skal hetta vera stoltleiki okkara, so ynski eg ikki at kenna meg stoltan. Og lat tá grundgevingar vera tað, tær eru. Við virðing. Siegfried. 11. mai 2000 Petra Joensen Fullveldismenn látast at grundgeva. Men teir eru líka sørir. 11. mai 2000 Siegfried Jensen Eg skilji væl, hví ongin grundgeving verður givin. Ein fer jú ikki at grundgeva nøkrum, sum onki grundarlag hevur. Við virðing. Siegfried. 11. mai 2000 Petra Hansen Demos. Tú fær onga grundgeving! 11. mai 2000 Demos Hansen Til Petru. Ja, goebbels, ella hvat 'navn henn nú hevði vill-leiddi týska fólki, men hvat hevur tað við Føroya Landsstýri at gera, roynir tú at seta = millum landstýrið og Hitler regimið?? Tað haldi eg er langt úti, og kundi hugsað mær eina góða grundgeving fyri. Vinarliga, Demos 11. mai 2000 Siegfried Jensen Til Petru Hansen. Eg kundi hugsað mær at vitað, hvat tað er, tú sipar til, tá tú tosar um einsíðuga kunning, um tað er landstýrisins samráðingarætlan, sum kom út í húsini, ella tað er andstøðunnar dómadagsprofetiir, sum vit hoyra dag og dagliga, og sum verða bornar inn í næstan hvørt hús dag og dagliga via sosial og dimmur. Við virðing. Siegfried. 11. mai 2000 Petra Hansen Ja, landsins stýri hevur sjálvandi skyldu at kunna fólkið áðrenn tað tekur støðu. Men vit hava fyrr sæð, at við einsíðugari kunning fekk ráðharrin fyri fólkaupplýsing týska fólkið at svara rungandi ja, amen og Heil Hitler til "totalen krieg". 11. mai 2000 Siegfried Jensen Eitt, sum undrar meg stórliga er, hvussu fólk tykjast at hava glúpt øllum rátt, sum kemur av munni andstøðunnar. Vit sóu uppundir valið ein av størstu fólkaforførarum, hetta land nakrantíð hevur fostrað, við uppbrotnum ermum, eins og var hann til reiðar at byggja okkurt upp, men alt hesir menn hava gjørt seinastu tvey árini, er at niðurbróta og niðurgera arbeiði, sum landstýrið, ið varð valt, hevur roynt at gjørt. "Politikkurin", sum andstøðan hevur rikið, hevur verið destruktivur, og hevur sum so bara gingið út uppá, at siga nei og skomm og fallit til alt, sum landstýrið hevur gjørt. Eg dugi ikki at síggja, hvar tað sámiliga liggur í at royna at skapa spjaðing í sítt egna fólk, bert tí man ikki sleppur at stýra bilinum. Hartil verður sagt nei, tá teir fáa møguleikan at beinleiðis vera við til samráðingar við danir, tí, sum teir siga, "duga tit ikki at síggja at hetta hevur spælt fallit". Er hetta tann positivi andi, og tann "serføroyski stoltleikin", ið ræður? Lat okkum heldur royna at byggja hetta land, í staðin fyri at kappast um at koyra tað í øskuna. Við virðing. Siegfried. 11. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Landsstýrið hevur skyldu til at upplýsa Føroya fólk um fullveldisætlanina. Hesa skyldan er rikin til fulnar. Ongantíð í Føroya søgu eru føroyingar so væl kunnaðir um eitt mál, og ongantíð hevur fólkaræðið havt so góða vælvild frá landsins stýri. Við síni ósakligu ræðuherferð er andstøðan (sambands- og javnaðarflokkurin) við til at máa støðið undan demokratinum, sum vit kenna tað í dag. 11. mai 2000 fridtjof christiansen Javnaðarflokkurin og Sosialurin royna at skúma og gjara við uppslitnum sjúkrabilum og niðurslitnum landssjúkrahúsi. Sannleikin í øllum hesum máli um sjúkrarøkt og umstøður er tann, at Danmark liggur niðri millum tey ringastu londini, tá ið tað t.d. snýr seg um positiv úrslit av viðgerð fyri krabbasjúku. Svøríki liggur ovast við bestu úrslitum. Tí noyðast danir at rýma annaðhvørt til Svøríkis ella Týsklands ella Onglands at leita sær viðgerð. Og bíðilistarnir við sjúkum fólki hava ongantíð verið longri í Danmark enn júst nú - hóast teir har hava eina javnaðarstjórn. Gevist við hesum møsninum um luxusproblem. 11. mai 2000 Demos Hansen til Jógvan L. Tað er øgiligt summi fólk hava ilt við at viðurkenna landsins myndugleikar. Tá javanðar og sambandsflokkurin sendu sítt uppskot út, var tað flokkspolitisk reklama, fyri at blíva valdur inn og tílíkt. Nú sendur Føroya Landstýri ein faldara út, við kunning um tað verkætlan hetta landstýri er í holt við. tað er ikki fólkaflokkurin ella tjóðveldis ella sjálvstýrisflokkurin, sum sendir hetta út, men Føroya Landstýri, føroyska stjórnin. Hatta er ikki so ringt at skilja, bara man vil. Vinarliga, Demos. 11. mai 2000 Demos Hansen Til Hannu. At vit hava livað gott, er ikki nakað argument. Trælirnir í amerika høvdu tað í nógvum førum gott hjá harrum sínum, materielt og tílíkt also. Tað gevur tú ikki frælsi ella positiva sjálvkenslu og trúgv á egnan mátt. Spurningurin er, hvørji virði vit hava í lívinum. Materiel fyrst og fremst, ella andlig/immateriel/sálarlig ella hvat vit skulu kalla tað. Vilja vit byggja okkara lív á eitt reint materialistiskt grundarlag, er samband fínt. So havi eg eisini ein spurning: Hví sigur tú at tað er virðiligari at yvirtaka í smáum enn í einum, tað kundi eg hugsað mær at tú komst nærri inn á. Annars er "ríkisfelagskapur" eitt sera vill-leiðandi orð. Tað er ikki ein felagskapur við javnsettum pørtum. Men hetta er víst á fyrr, so eg komi ikki nærri inn á tað. Og eitt annað, eg haldi ikki føroyar liggja í sori, bara tí at sosialurin roynir at píska ein stemning upp. Einki fólkaslag í verðini hevur tað so gott materielt sum vit, so slett ikki danskarar. teirra sjúkrahúsverk standa nógv verri til enn okkara osfr. Føroyar hevur ein av heimsins hægstu livistandardum, so landið liggur ikki í sori. Vinarliga, Demos 11. mai 2000 Jógvan L. Javnaðarflokkurin og sambandsflokkurin, teir vóru so frægir, tá teir sendu teirra uppskot um framtíð Føroya út í hvørt hús í Føroyum, at teir í minsta lagi hava goldið hetta uppskot sjálvir! Men hvat eru vit ikki vitni til í hesum døgum, jú alment fíggjaða landsstýrispropagandu borna í hvørt hús í Føroyum fyri skattaborgarans pening!! Hvar er markið fyri, hvat ein kann bjóða føroyska veljaranum, hvar er javnvágin í hesum, sum verður kallað "upplýsing" - er demokrtatiið sett til viks av fyrrverandi "Hoydalsstalinistum"? Í Zimbabve hava teir Mogabu og hvønn hava vit??!! 11. mai 2000 Helgi Abrahamsen Í faldaranum, sum landsstýrið í hesum døgum hevur sent til øll húski í Føroyum stendur millum annað, at búskaparvøksturin hevur seinastu 5 árini verið umleið 6% í meðal. Í tíðindaskrivinum, sum landsstýrið sendi donsku fjølmiðlunum aftaná fyrra samráðingarfundin í Keypmannahavn stendur: "Væksten i den færøske økonomi har de sidste 6 år været 9,8% i gennemsnit". Tað vil siga, at við at fara eitt ár longur aftur í tíðina, økist miðaltalið fyri øll hesi árini heili 3,8%. Um hetta passar, so hava Føroyar hetta eina árið havt ein búskaparvøkstur uppá ikki minni enn 28,8%. Hetta má vera nýtt heimsmet - um vit skulu trúgva tí. 11. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Ráddu Gudmundsa menn fyri borgum, so var ikki ein króna í landskassanum til at keypa sjúkrabilar fyri. Tað fyrikemur mær, at endamál teira er at oyða virðini burtur, til tess at hava prógrundir ímóti fullveldinum 11. mai 2000 Siegfried Jensen Lat meg bara siga beinanveg, at eg eri fyri loysing. Eg haldi fyri tað fyrsta, at tað er absurd at royna at pástanda, at vit kunnu argumentera - bæði fyri ella ímóti - til Honnu Poulsen og onnur .tað er fullkomiliga burturvið at royna at fáa kjakið at snúgva seg um "í hvussu stóran mun, eg fái argumentera fyri tær, hvat verður betri ella ikki, tá vit fáa fullveldi", tí óansæð hvørjum eg vildi komið við, hevði tú allarhelst fordømt, ella avnokta tað, sum ørvitisprát. Tað er í veruleikanum spill av orku. Tað kann væl vera, at vit hava havt tað so og so gott í ríkisfelagsskapi við Danmark, og tað kann væl vera, at livistøðið kanska lækkar eitt sindur, tá fullveldi gerst veruleiki. Men tað er ikki tann veruligi spurningurin. Tann veruligi spurningurin er, um vit ynskja at ráða sjálv. Á sama hátt, sum ein maður, ið byggir sær hús, og er komin so mikið langt, at hann kann hyggja eftir húsunum og siga, at "hesi húsini eigi eg, og ikki bert tí eg búgvi her, men eg havi bygt tey, og nú havi eg eisini goldið tey, so tey eru míni". Eg trúgvi valla, at nakar maður ella kvinnu, tá onkur kom á gátt og segði "inni her bestemmi eg, og eg leggi líka í, um tit búgva her", vildi boðið honum vælkomnum við einum stórum smíli og kanska pannukøkum. Soleiðis er tað í Føroyum í dag. Vit búgva á oynnum, ja, men danir kunnu til eina og hvørja tíð koma her og siga, "hatta sleppa tit ikki, tí her bestemma vit". Hatta er tað, sum eg haldi vera sjúkt. Og í mínum sinni (so skirvisligt tað enn er), skilji eg ikki, at føroyingar eru so undirbrotligir, at teir frøðast og ynskja hesa skipan. Allar kreppur, sum vit hava verið í, tað veri seg sjúkrahús, almenn umsiting, ella hvar tað er, kann væl vera okkara egna skyld, men heldur ikki ríkisfelagsskapurin kundi forðað nøkrum. Danir hava víst, at teir sum so onki leggja í okkum, og tað fær meg at hugsa um eina bukaða konu, sum - hóast maðurin næstan dag og dagliga misnýtir hana, antin kropsliga ella andaliga (les mentalt) - allatíðina vendir aftur til hann, eins og ynskir hon lúsingarnar. Hetta land og hetta fólk MÁ eiga meiri stoltleika og sjálvkenslu enn so At seta seg at keglast um meiningar, argumentir og støður, ið tykjast so avgjørdar frammanundan, sum tær eru millum partarnir her, hevur so lítið við sakina at gera. Um vit ikki royna at finna eitt felagsgrundarlag, so er onki at gera ein tjóð, ið er spjadd kann aldri yvirliva, um enn tað veri seg í ríkisfelagsskapi ella í fullveldi. Hetta er - so sum eg síggi tað - tann veruligi spuningurin. Við virðing. Siegfried Jensen. 11. mai 2000 Petur Joensen Ja Hanna tú hevur rætt í, at vit høvdu skuldina av kreppuni, men skyldina høvdu vit ikki, les "Mýten om rigsfælleskapet"! At vit hava allar møguleikar til at yvirtakað máæsøkir er ikki rætt, tað er nakað, ið eitur B-mál. B-mál kunnu bert verða yvirtikin, um bæði danska stjórnin og føroyska heimstýrið vilja tað. Hvat meinar tú við tá tú sigur Føroya land er í skelja sorlið? Tú sigur nei til loysing undir sitandi samgongu. Sigur tú ja um so er, at vit fáa eina javnaðar og sambands samgongu? Eitt gott argument fyri fullveldi má verða, at vit koma at ráða yvir okkara egna búskapið. 10. mai 2000 Hanna Poulsen Demos Hansen Hví danir skulu ráða í Føroyum ? Vit hava livað gott á Føroya landi í minst 52 ár í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi, burtursæð frá kreppuni, ið einans vit sjálvi (føroyingar) høvdu skuldina av. Vit hava allar møguleikar at yvirtaka málsøki, um ráðini eru til tess ! At yvirtaka so við og við er nógv virðiligari, enn "útspælið" sitandi samgonga kemur við; hetta útspæl er sera barnsligt, skilaleyst, mannminkandi og niðurgeran av sær sjálvum. Føroya land er í dag í sorlið, og ivaleyst ber ikki til at gera ábøtur nú, meðan vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi. Eg sigi NEI til loysing, soleingi sitandi samgonga situr. Samgongan hevur sanniliga víst í verkið, hvussu illa hon dugir at stýra, so hví skal eg ynskja at teir skulu ráða, og ikki danir ? Góði Demos. Kanst tú koma við einum góðum argumenti fyri: Hvat verður betri á Føroya landi eftir fullveldi ? og Hví í allari víðu verð hevur sitandi samgonga økt um ríkisveitingina í hesum valskeiði, tá ríkisveitingin eftir teirra tykki bert ger ilt ? 10. mai 2000 Demos Hansen Kan onkur koma við einum góðum argumenti fyri at danir skulu hava evsta vald í Føroyum. Eg havi ikki hoyrt eitt einasta gott argument hesum viðvíkjandi enn! Sagt verður at fullveldis fólkini byggja á upp-pískaðar kenslur o.a., tað er eingin ivi um, at hetta hevur nógv við kenslur at gera, men samstundis haldi eg, at sambands-sjónarmiði í nógv størri mun er bygt á kenslur - totalt irrationellar kenslur enntá. Ein merkiligur mótvilji móti at vit føroyingar skulu klára okkum sjálvar. einki gott argument hevur verið frammi enn, men bara útspilling og vónloyssis-prædikkur. Hetta er løgið, eisini tí tað er søguligt. Hetta gongur langt aftur í tíðina - ein rúgva av føroyingum vóru ímóti at nýta føroyskt mál, flagg og alt annað, ið var føroyskt - stutt sagt: einki sum er føroyskt er gott. eg veit ikki hvar hasin andin kemur frá, og eg skilji hann heldur ikki. Hann er fyri tað fyrsta totalt irreationellur, og so er hann niðurbrótandi. Eg veit ikki hvat tit halda, men tey sambandshugaðu á hesi síðu kunnu kanska broyta mína uppfatan, og koma við onkrum góðum argumentum, eg haldi meg ikki hava sæð tey enn. Tað er spell tá alt endar í persónligari útspilling og tílíkum. Tað haldi eg tað hevur gjørt fleiri ferðir undir kjakinum. M.a. í svf, tá Edmund í einari sending ákærir Høgna fyri at hava nýtt fjølmiðlaheimin sum eina lopfjøl inn í politiska lívið hvat so, Edmund hevur brúkt rækjuvirkið ella vinnulívið til lopfjøl, Bjarni Djurholm hevur nýtt lærarastarvið ella okkurt, øll hava eina bakgrund .tað er óseriøst at nýta tað sum argument í einum kjaki um framtíðarstøðu føroya. Eisini hevur Edmund líkasum lagt upp til (í krosskast) at Høgnasa einasta motiv er at hann skal fáa eina standmynd av sær sjálvum er tað seriøst. Og tá Jóanes bleiv spurdur um okkurt, segði hann bara, nei tað er ikki so, og so skifti hann evni eitt ella annað við, at tað var vánaligt av løgmanni ikki at kunna savna alt løgtingið incl. andstøðuna um fullveldismálið .also, hann bleiv ikki spurdur um tað, og hvør løgmaður hevur samlað alt løgtingið, serliga tá tað er so nógvur illvilji, at teir ikki ein gang vilja eygleiða næsta samráðingarumfar, tá er ikki lætt at savna løgtingið. Og so er Høgni demagog, tað hava vit fingið at vita mangan nú eftir hondini .eftir mínum tykki er hetta ikki serliga seriøst kjak .hvat halda tit? Vinarliga, Demos. 10. mai 2000 H.P. Petersen Sum tað gleðir meg at danskararnir hava givið landsstýrinum durðafjórinigin. Nú eru teir totalt til grin og skommin er fullkomin. Teir hava vassað so langt út at teir ikki grynna meir og vita ikki síni livandi ráð, hvussu komast skal burturúr teirri syndarligu støðu teir hava komið sær útí. Men enn kann eitt sindur vinnast aftur. Landsstýrið má geva skarvin yvir og lata aðrar sum hava yvirblikk og eru realistar sleppa framat og fáa viðurskiftini við Danmark aftur uppá pláss-í einum dagførdum líki. Hetta kann javnaðarflokkurin orna!!!! 10. mai 2000 Petur Hansen Hond-á-legging frá Jenis skapar onki fullveldi. Lat Miðflokkin og Jenis sigla sín egna sjógv. 10. mai 2000 Gudmundur Joensen Landsstýrið reypar av yvirskotum og sjúkrabilarninr eru í sori. Har er okkurt, sum ikki ruggar rætt . 10. mai 2000 Ivan Eginsson Ferðavinnan fer at menna seg ómetaliga nógv, tá ið fullveldi kemur. Sum nú er, so veit næstan eingin av útlendingum (møguligum ferðafólkum), at Føroyar eru til. Og tey fáu, sum vita eitt sindur (ígjøgnum fótbólt til dømis), halda bara, at í Føroyum búgva vánligir danir, sum tosa danskt osv. (sum td. á Bornholm). Eg eri føddur og uppvaksin í einum øðrum landi, og eg veit alt um tað. Og nógv flest ferðafólk eru uppá tann mátan, at tey ferðast runt og samla lond (sum frímerkir ella tílíkt). So leingi sum Føroyar ikki eru ein suverenur statur, so er tað als ikki neyðugt hjá teimum at koma hendavegin (nóg mikið at vera í Danmørk, so hevur man verið í Føroyum eisini). Eitt land sum San Marino (nógv minni enn Føroyar, 25.000 íbúgvar), hevur 3.000.000 ferðafólk um árið. Og hetta er ikki nakað tjóð við sínum máli og mentan, ein vánligur italskt-talandi býur, sum onkursvegna hevur fullveldi. Tey hava einki at bjóða ferðafólki, einans eina borg. Hví hava tey so so nógv ferðafólk? Tí at øll vita at San Marino eksisterar (ein suverenur statur altso), og vilja fáa eitt land afturat í sína samling av londum. Tey hava risastórar inntøkur burturúr ferðavinnu! Tá ið Føroyar gerast frælsar, fáa føroyngar eina ræðuliga stóra reklamu í heiminum. Føroyar verða ofta í útlendskum fjølmiðlum í ymiskum sambandi. Og er tað ikki spennandi hjá ferðafólki - TANN MINSTA VERULIGA TJÓÐIN Í EVROPA VIÐ S`INUM M`ALI, MENTAN OG SØGU, IÐ IKKI ER Í VANDA FYRI AT DOYGGJA ÚT! Og ikki minst fantastiska føroyska natúran. Ferðavinnan fer ivaleyst at gerast ein stór vinna, eftir at Føroyar fáa suverenitet. 10. mai 2000 Janus í Torlastovu Hví svarar ongin uppá hvussu man ætlar at fáa inntøkur til samfelagið, sum skulu avloysa blokkin SUM VERÐUR BURTUR UM 4 ÁR?? Er tað virkuliga so syndarligt, at ongin hevur nakað uppskot, hvagan pengarnir skulu koma frá?? Eru hesi fullveldisfólkini veruliga so tápulig og blind at hatta als ikki kemur teimum til hugs?? 10. mai 2000 Páll Poulsen Ole Krarup hevur annars eina skilagóða grein í Ekstra Blaðnum ídag. Hann sammetir støðu Føroya í Danska ríkinum við støðu Danmarkar í EEC. Føroyingar fara úr fyri at fáa frælsi, meðan danir lata seg svølgja av evropeiskari samgongu. Annars er tað ikki eitt gott hugskot at Føroyar fara uppí NATO, tí EEC ætlar at tveita USA úr NATO, fyrr ella seinni. Tá hevði verið betri við avtalu við UK, Canada ella USA hvørsæris. EEC er eitt ódjór, sum trampar alt demokrati niður. <> 10. mai 2000 Páll Poulsen Sum fakmaður síggi eg onga falsan í "Søgu Okkara II", so tit noyðast at skilgreina pástandin. Annars eru tit komin í trupulleikar. 10. mai 2000 Marjun Patursson Til Petru Hansen/Petur Joensen Spurningurin, ið eg setti um søgureingjan/falsan í "Søgu okkara 2" kann ikki svarast so. Hava tit lagt navngivin fólk og almennar stovnar undir at reingja søgubøkur okkara, mugu tit vísa á hvør falsan talan er um 10. mai 2000 Petra Hansen Tað fyrikemur mær løgið at spurningar um hví henda síða verður sensurerað verða strikaðir! 10. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Jenis av Rana hevur ført góðan andstøðupolitikk hetta valskeiðið. Hann hevur prógvað, at til ber at sita í andstøðu og kortini hava ávirkan og reka politikk. Nú er Miðflokkurin rættuliga samdur við Samgonduni í fullveldismálinum. Hetta átti samgongan at tikið til eftirtektar og bjóða Jenisi av Rana upp í samstarvið. Tað er einki loyndarmál, at Jenis av Rana og Miðflokkurin hava nøkur hartamál at stríðast fyri. Kristnu lívsvirðini hava nógv at siga fyri flokkin. Hóast flest allir føroyingar og allir politisitkir flokkar taka støði í kristnu virðunum, er hetta nakað helt serligt fyri Miðflokkin. Við at taka Miðflokkin upp í samgonguna kann samgongan fremja nøkur av hjartamálum Miðfloksins. Og flokkurin kemur samstundis at hava størri ávirkan á grundlógararbeiðið. 10. mai 2000 Hans Poulsen Demos Tú er ein av teimum, ið hevur lagt støðið. Demos er eitt undarligt navn. Torir tú at skriva bústað líka sum Úlvsá? 10. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Eg taki fult undir við Steen Sørensen: Tit, ið tora ikki at skriva tykkara veruliga navn undir, haldið tykkum burtur. Tað tykir mær, sum um onkur hevur sett í verk eina tilætlaða roynd til at forkoma fullveldiskjakinum - eisini her á síðuni. Javnaðarflokkurin og Sambandsflokkurin føra í hesum døgum sera óseriøsan politikk. Meinigi føroyingurin skilir púrt einki. Nú hevur Miðflokkurin eitt uppskot um, at andstøðan skal fáa eygleiðarastøðu í fullveldissamráðingunum. Landsstýrið er positivt sinnað. Men hvat sigur Jóannes Eidesgaard: N E I !!! Efrir mínum tykki minnir hetta um politiska sapotasju. Tað, sum verri er, er, at hesin sapotasjuandi breiðir seg um samfalagið alt. Men samgongan stendur stinn. Nú átti Miðflokkurin at komið upp í samgonguna. Allar royndir at fáa Javnaðarflokkin við eru nyttuleysar. Framburðskreftirnar í flokkinum eru neutraliseraðar. Nýafturhaldið umsitur maktina vegna Poul Nyrup Rasmussen. 10. mai 2000 Hans Poulsen Demos Hansen: Tú undrast á hví andstøðan gleðist um ta stuttu skiftistíðina, og heldur at hesi áttu heldur at luttikið konstruktivt enn at arbeitt ímóti við øllum kreftum. Tað hevur tú rætt í, men vit eru so nógv ymisk sløg av menniskjum í landinum, at ringt er at fáa øll at semjast. Summi vilja hava loysing, summi ikki. Summi vilja av við blokkstuðulin, onnur ikki. Tað sum er kjarnin í hesum er, at nógv andstøðufólk meina at tað má bera til at gera okkara egnu "skiftistíð" meðan vit framvegis í ríkisfelagsskapi við DK! Um tit hugsa "hann er bæði býttur og naivur" tá tit lesa hetta, so er tað tí at tit trúgva ikki uppá at okkara politikarar klára at "befría" fíggjarlógina fyri blokkstuðulin. Klára teir ikki tað, so klára teir heldur ikki at stýra landinum eftir eina loysing! 10. mai 2000 Steen Sørensen Danir eru nasister! Nu kammer det da helt over. Siden her har udviklet sig til et komplet useriøst medie. Trist - for det har været spændende at følge med i dialogen. Hvad med, at I der ikke tør sætte Jeres EGET navn under indlæggene, holder Jer langt væk fra disse sider! 10. mai 2000 Demos Hansen Hetta byrjar at blíva for stuttligt við øllum hesum 100% óseriøsu innleggunum her. Vinarliga tit, ið skriva inn her, royni og haldi tað á einum hampuligum støði, so meining kann vera í at kjakast. Eg haldi at henda síðan er eitt gott initiativ, tað er spell um tað skal oyðileggjast. Halda tit ikki tað?? Vinarliga, Demos. 10. mai 2000 Páll Poulsen Fridtjof, nú gloymdi tú "Fiskepigernes fagforening", og hann sjálvan Sverra "Anthon Berg", ið útskifti allar rottangarnar á Sevmýri, ókeypis. Nei, eg haldi at hendan tíðin er ein nýggja vekingartíð. Nú noyðast Føroyingar út í stóru verð at arbeiða fyri fullveldinum. Tað ber væl til og tað má gerast í álvara. Vit mugu ongantíð aftur gera landsstýrið til eitt neytastýri, eitt beljunnarhol, tað ber ikki til. 9. mai 2000 Demos Hansen Og nú vilja teir ikki ein gang vera eygleiðarar til samráðingarnar, tað haldi eg vera vánaligt. So hava teir also ongan vilja at seta seg inn í tingini, men bara halda fram at sjabba í óvitsku, ella hvat?? Eg sprji bara. Vinarligast, Demos. 9. mai 2000 Demos Hansen Til Gudmund. Eg eri ikki samdur í hesum, at landstýrið ongan møguleika hevur at fáa meiriluta fyri sínum uppskotið. Tað eg meini við, tá eg sigi "fegnast um at tað gongst illa", er m.a. hetta við skiftistíðini. Landsstýrið ætlar ikki at kubba her og nú, men at gera tað á ein skipaðan hátt yvir eini 15 ár. Tá danir ikki vilja vera við til tað, fegnast andstøðu fólk, sum eisini siga seg ganga inn fyri føroyskum sjálvræði. Tað er hetta sum undrar meg. Veljarakanningar vísa á, at 75 % av føroya fólki tekur undir við at evstavald verður lagt her á landi - tað skal bara gerast á ein skipaðan hátt. Men hvussu ber tað til at man ikki luttekur konstruktivt í hesum arbeiði, ístaðin fyri at stríðast á hond og fót ímóti?? Vit síggja bara destruktivan kritik frá samb. og javn. flokkunum. Og tá argumentini ganga undan blívur tað persónligt. Høgni er demagog, hvussu ofta segði Eidesgaard ikki tað í útvarpinum hin dagin eftir samráðingarnar. Tað burdi ikki sømt seg. Eg haldi tað er stórt spell. Vinarliga, Demos. 9. mai 2000 Janus í Torlastovu Hví kjakast ongin her um hvussu man ætlar at dríva landið, tá hasi 4 árini ( skiftistíðin ) eru farin. Dagarnir ganga og her verður vrøvlað og sjabba inni á hesi síðuni, men ongin tosar um høvusðmálið: Hvussu skal tað heila fíggjast og hvar fáa við inntøkurnar frá, tá blokkurin er burt. Taka tit av 4 árum og hvussu so??? 9. mai 2000 Gudmundur Joensen "Demos Hansen" Eg veit ikki rættuliga, hvat tað er, tú sipar til tá tú sigur, at eg og onnur við mær fegnar:" .tá tað gongst føroyingum illa " Ætlanin hjá landsstýrinum um her og ný at skipa Føroyar sum fullveldi er yvirhøvur og aldeilis ikki í trá við tað, sum meirilutin av føroyingum ynskir. Meirilutin av føroyingum tekur undir við einari skipan, har vit so við og við taka politiska og fíggjarliga ábyrgd á øllum økjum, so hvørt sum okkara búskapur tilletur tað. Tað er skammiligt, at landsstýrið vælvitandi um, at tað verður nærum ógjørligt at fáa ein meiriluta av føroyingum atkvøða fyri teirra uppskoti við eina fólkaatkvøðu, einki alternativ hevur at vísa á. Hatta er eitt ábyrgdarleyst og populistist flopp! 9. mai 2000 Jógvan Joensen Tað verður tosa um at útseta í gildiskomuna hjá fullveldinum. Hvat er tað fyri nakað løgi nakað. Er tað ikki tað sama sum tann daman sum vildi flyta frá manninum (sjá søgu fyri nøkrum døgum síðani), helst vil skiljast nú, men tað skal ikki vera í dag, men heldur um nøkur ár tá hon hevur funni ein annan. Eitt er at blása og hava mjøl í munnunum, men so at drekka vatn og eta ís samstundis, tá er tað í meira lagi. Ella hvat, eru vit ølla samd um alt og skulu bara kjakast um at "babba mín er størri enn tín". 9. mai 2000 Siegfried Jensen Hetta er ein ópersónlig viðmerking til hetta sokallaða "kjakið", ið tað skal eitast at vera. Sjálvandi verður støðið á einum kjaki lagt av teimum, ið luttaka í kjakinum, men ikki minni av evninum, kjakast verður um. Ein maður spurdi einaferð "um lívið gerst hol, lekur innihaldið so út?" .hesin spurningur er sera viðkomandi, eisini tá tað snýr seg um kjakið á hesi síðu. Tað tykist, sum hol er komið á kjakið, og allur konsistensurin er likin út, og eftir er bert grumsið og gramlið hetta er syrgiligt at síggja. At byrja við var eitt seriøst og gevandi kjak at síggja her inni, men nú tykist tað, sum hava ymisku partarnir brúkt síni argumentir og nú sita tey bert og tvætli meiningsleyst og ørkymlað. Kanska tað vóru eini ráð, at royna at stýra okkum inn aftur á tað, sum tað í veruleikanum snýr seg um, ella lata vera við at spilla pláss, tíð og orku hjá teimum, sum ynskja okkurt meiri seriøst enn tvætlið, sum hevur yvirtikið hesa síðu. Við virðing, Siegfried. 9. mai 2000 fridtjof christiansen Eftir míni meining eiga Filatelistafelagið, Búnaðarfelagið og Sílaveiðifelagið og felagið Gomul akfør eisini at fáa umboð í kringvarpsnevnini hjá Dan Petersen. 9. mai 2000 Hans Poulsen Jóannes Patursson Jákup Dahl Louis Zachariassen Thorstein Petersen Erlendur Patursson Høgni Hoydal Hesir hava tað til felags, at verða útspiltir av hjálandaveldinum og føroyska afturhaldinum: Landasvíkjarar, svindlarar, fólkaførarar, falsarar, nasjonalfasistar og onnur ókvæmisorð. Ja tað er lættari at síggja flísina í eyganum hjá hinum, ha? Tey ið hugsa øðrvísi enn teir omanfyri nevndu verða sanniliga eisini rópt landasvíkjarar og verða eisini sammett við nasistanar í DK undir krígnum. Tað er ikki lukkuligt! X( 9. mai 2000 jens chr carlsson Í tí samfelagnum, Petur og Petra ynskja, skulu tjóðveldismenn ikki skriva ella redigera lærubøkur! Tær mugu jú vera fullar av søgufalsan og tramanskapi soleiðsnar pr. defenitión, ha? Har nýtist als eingin dokumentatión - og eina slíka fáa vit so heldur ikki. Haldi meg hóma so nøkulunda, hvat tað er fyri eitt samfelag duoin droymir um .hufff! 9. mai 2000 Petra Hansen Til Marjun Patursson: Eg helt tit fullveldisfólk ræddust prógv og fakta. 9. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Jóannes Patursson Jákup Dahl Louis Zachariassen Thorsein Petersen Erlendur Patursson Høgni Hoydal Hesir hava tað til felags, at teir hava stríðst fyri okkara tjóð. Teir hava eisini tað til felags at verða útspiltir av hjálandaveldinum og føroyska afturhaldinum: Landasvíkjarar, svindlarar, fólkaførarar, falsarar, nasjonalfasistar og onnur ókvæmisorð. 9. mai 2000 Marjun Patursson Petur Joensen Kanst tú ítøkiligt vísa á søgureingjan ella -falsan í "Søga okkara 2" ? 9. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Áheitan til webbmeistarans! Tað eru fleiri persónar, sum skriva við følskum navni her á síðuni. Ein háttur at komið hesi spillu til lívs er umframt at krevja fult navn eisini at krevja bústaðin. Vit, sum verja frælsissjónarmiðini vita at tað kostar. Men tit skulu vera fullvís í, at vit eru tilreiðar at gjalda prísin. Jørgin M. Á. við Úlvsá Faksagøtu 5 100 Tórshavn 9. mai 2000 Demos Hansen Eg skal bara viðmerkja, at Heðin Mortensen bert verður nýttur sum dømi, um ein tjóðskaparligan sambandsmann. Ikki tí at eg havi nakað ímóti honum, ella ætli at gera hetta til stríð um persónar, men bert tí eg kom í tankar um hann, tá eg hugsaði um tjóðskaparligar sambandsmenn. 9. mai 2000 Demos Hansen Eitt annað undrar meg. Hvussu kann eitt nú Heðin Mortensen vera ein av ídnastu stuðlum føroya í fótbólti, og fløgan tólvti maður er skrýdd við Merkinum osfr. Hvussu kann ein slíkur maður vera ímóti at vit taka fult ræði á egnum landi. Hvat nú um hansara gomlu partamenn vaknaðu úr grøvini, og fóru at rópa um at avtaka Merkið (sum teir stríddust eitt innetið stríð ímóti), avtaka landsliðið osfr. Ynskir nakar tað, kanska onkur, men eftir at tjóðin føroyar hevur fingið mynduleika at umboða seg sjálva í øllum lutum, fara hesir heldur ikki at vilja geva tað frá sær aftur. Tað kann eg ikki hugsa mær í hvussu er!! Tað verður sum við øllum hinum vit føroyingar hava noyðst at stríðst fyri. Vinarliga, Demos. 9. mai 2000 Demos Hansen Eitt lúgvi eg ikki, tað er, at eg havi ongantíð enn møtt einum føroyingi, ið er væl inni í føroya søgu, sum var ímóti at føroyingar taka fult ræði á egnum viðurskiftum. Eg ivist ikki eitt sekund í at tey eksistera, men eg havi ikki møtt eimum enn. Tí havi eg eina teori um, at skulu vit fáa land okkara aftur á egnar hendur, er alneyðugt, at fólk eru tilvitað um sín uppruna og sína bakgrund. Okkara samleiki liggur í stóran mun í hesum. Vit standa á herðunum á teimum, ið undan fóru. Tað vil ikki siga at vit skulu gera alt akkurát sum teir, men framvegis er tað umráðandi, at vit eru tilvitandi um okkara uppruna. Vit hava verið eitt land við fullveldi, hvussu nógvir føroyingar vita tað?` Demos 9. mai 2000 Demos Hansen Ein spurningur til Gudmund, Hanus og onnur, ið kjakast her á síðuni, í bløðum og aðrastaðni: Hvussu ber tað til, at fleiri av tykkum tykjast fegnast tá tað gongst føroyingum illa? Og er ikki okkurt heilt galið við sjálvkensluni (sjálvfølilsinum), tá man ikki vil hava ræði á egnum landi, men stuðlar aðrari tjóð í at hava evsta valdi í eins fosturlandi? Eg skilji tað slettis ikki, men kanska tit kunnu varpa eitt sindur av ljósi yvir hesi viðurskifti, og kanska havi eg misskilt alt?? Vinarliga, Demos. 9. mai 2000 fridtjof christiansen "Á samráðingarfundinum varð alt samráðingaruppskotið hjá landsstýrinum gjøgnumgingið. Danska stjórnin tók nú undir við øllum kørmunum, sum Føroya landsstýri legði á borðið, og hetta merkir, at samráðingarnar snúgva seg um fullveldið og einki annað. Somuleiðis kom glið av álvara undir tey ymisku punktini í sáttmálanum, búskaparliga skiftistíðin tó undantikin Høgni Hoydal vísir á, at tað eydnaðist landsstýrinum at førka donsku stjórnina á fleiri avgerandi punktum. Til dømis viðv. rættindunum hjá føroyingum í Danmark, og viðv. umsitingarliga samstarvinum ímillum Danmark og fullveldið Føroyar", stendur í frásøgnini. Er tað hetta, sum Rolf Guttesen og aðrir sambandsmenn ræðast? 9. mai 2000 fridtjof christiansen Ilt eyga skal einki gott sjá. Sjáldan havi eg lisið nakað so negativt, dapurligt, illsint og ørkymlandi sum greinina hjá Rolf Guttesen í Sosialinum í dag. Ein vavgreytur av leysum slintrum. 8. mai 2000 Páll Poulsen Tað er nokkso stuttligt at síggja "vælmeinandi" danir gera seg upp. Hvar vóru hesir í 1993, 94 og 95. Danmark er ikki eitt rættsarsamfelag, eg havi so ongantíð meldað meg inn í nakað "rigsfællesskab", hví royna danskir politikarar ikki at verja henda "skap", heldur enn at gera seg upp í EEC. Tað var pínligt at síggja Bill Clinton venda bakið til Nyrup í Istanbul í Februar. Okkara poltikarar eru oftani smátt skornir, men teir donsku eru sanniligani ikki klókari. Sambandið hevur so altíð bygt allan politikk uppá at vit einki duga ella kunna. 8. mai 2000 fridtjof christiansen Páll hevur humoristiskan sans, og hann hevur vit. Tað sama kann ikki sigast um Petur, Petru, Jógvan, Hanus og henda dansk/føroyska vínsmakkaran og geografilæraran sum sæst í Sosialinum við sínum sambandskroysti. Ógrundað og óundirbygt illsinnisbreggj. Hava tit ikki varnast, at sólin er farin at skína, og at bøurin grønkast? S. H. Seerup Til Jógvan Joensen Det er begavede betragtninger, du gør omkring statsborgerspørgsmålet. Kan man tvangsomvende danske statsborgere fastboende på Færøerne til at skifte fra dansk til færøsk statsbogerskab? Svaret må oplagt være nej. En fremmed stat kan ikke fratage danske statsborgere deres ret i forhold til den danske stat. Spørgsmålet er imidlertid, om der reelt vil være mange færinger, der i tilfælde af løsrivelse, vil opretholde deres danske statsborgerskab? Kun færøske statsborgere vil kunne vælge og vælges til lagtingsvalg. Hvis personer med forkærlighed for rigsfællesskabet undlader at tage færøsk statsborgerskab men i stedet bevarer deres danske, vil de nuværende koalitionspartier i Landsstyret få samtlige stemmer og mandater og dermed bevare magten for altid. Dette perspektiv burde vel i sig selv kunne skræmme de fleste til at tage færøsk statsborgerskab. Men hvor relevant er det efterhånden at drøfte, hvad der skal ske i tilfælde af løsrivelse/selvstændighed/suverænitet. Det kræver ikke omfattende analytiske evner for at erkende, at selvstændighedsprojektet er ved at smuldre mellem fingrene på Landsstyret. Mødet med virkeligheden har endnu en gang vist sig som utopiens værste fjende. 8. mai 2000 Petur Joensen Onkur hevur spurt eftir sannleiksvirðinum hjá hasum har Jørgin Úlvsá. Satta at siga, so er tað so lætt. Hygg í skúlabókina Søga Okkara II, ið er ætlað til undirvísingarbrúk í komandi føroyska fullveldinum. Hann hevur ritstjórnað hana saman við einum øðrum tjóðveldismanni. So sæst hvat er ætlanin við einum komandi fullveldi, at fostra okkara børn við lygnum og tápuligheitum, stuðlað av einum landsstovni sum Føroya Skúlabókagrunni við einum øðrum tjóðveldismanni á odda. Slíkt skulu vit bjóða okkara eftirkomarum í einnum globaliseraðum heimi. Gud hann seg forbarmi fyri fólkum, ið fara so lætt um sannleikan, 8. mai 2000 Petra Hansen fridtjof: Hetta hevur ongantíð verið ein frálík síða. Manné, Jørgin, Páll og tú hava lagt støðið, faktisk oyðilagt! 8. mai 2000 fridtjof christiansen Til Tummas Joensen. Ger so væl at siga okkum ókunnugu, um tú hevur verið við uppi í samráðingarnevnini, tá ið tú veitst so væl, hvat ið fram er farið, og at samráðingarúrslitið longu er greitt. Ella er tað bara eitt javnaðarynski um alt tað ringasta, so at tit framhaldandi kunnu brúka tey gomlu og sjúku sum treyt fyri tilveru javnaðarfloksins, so at tit kunnu halda fram at gjara við donskum armóðslógum? 8. mai 2000 fridtjof christiansen Ómetaliga harmiligt, at henda annars frálíka síðan, sum kundi fingið fólk at lært seg at luttaka í vanligum kjaki, skal verða vorðin útspillingarsíða hjá spiltu sambandsbørnunum, ið tó eru trøllvaksnir menn. Ómentað skvaldur við innantómum tilsipingum í staðin fyri haldgóðum próvgrundum. Hví tíma hesi spiltu børn illa so frægt sum at kanna tær ritgerðir, sum serfrøðingar av øllum slagi hava latið okkum til kunningar? Tær standa bæði undir "Tak niður" og øllum hinum deildunum. Men at vraka samráðingarúrslitið, áðrenn vit hava fingið nakað endaligt samráðingarútslit, tað er at dansa blindan dans eftir pípuni hjá Edjesgaard, sambandsflokkinum og keypmannhavnarføringunum. Spell, spell. Tó, fleiri áhugaverd og skilagóð innlegg hava verið frá sakligum mótstøðufólkum eisini. Latum okkum fegnast um hesa frálíku kjaksíðuna og brúka hana til tað, hon skal vera: ein kjaksíða við fyri siðað, vaksin fólk. 8. mai 2000 Jógvan Joensen Jørgen er tað mín tú sipar til, um so er so ert tú vælkomin til at biða um eina nærri frágreiðing hví eg slíkar spurningar. Um tú hevur eitt gott svar so vil eg fegin hoyra tað. 8. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Heimføðisskapurin er uttan mark. Tey dansktsinnaðu fáa tað at ljóða sum um føroyingar gerast statsleysir, tá ið fullveldið er tikið. Føroyskt fullveldi fer at tryggja okkum føroyskan ríkisborgararætt. Hendan rætt hava vit ikki í dag. 8. mai 2000 Tummas Joensen Hvat er hetta fyri ein lorta síða? Heilt erligt, so er onki kjak her, og tað er vist ikki meiningin heldur. Hetta er ein síða til fullveldisfólk, sum sita og geila hvønnannan upp, og sum púra blindað vrøvla sítt loysingarsjabb uttan at vilja síggja tann veruleika vit/tey eru í. Danska stjórnin hevur givið eitt endaligt tilboð, sum ljóðar:" Skiftistíðin verður 4 ár" Tosið út frá tí og komið við nøkrum uppskotum og metingum um framtíðina út frá hesum faktum!!! 8. mai 2000 Jógvan Joensen Nú helt tað verða neyðugt at gerða eitt sindur av leiting, og eg fann. Artikel 15 1. Enhver har ret til en nationalitet 2. Ingen må vilkårligt berøves sin nationalitet eller nægtes ret til at skifte nationalitet. Eg dugi ikki heilt at siga um tað er aktuelt fyri loysing. 8. mai 2000 Hans Poulsen Til Jógvan Joensen. Svarið má nokk vera ja. Meirilutin ræður! Tað er eitt fólk sum velur tað. Um onkur mannarættindainstansur skuldi noktað, hevði tað nokk verið illa sæð. Eg havi ein annan spurning: Um fullveldið verður ein realitetur, hvat so við teimum føroyingum ið verða føroyskir borgarar, men hava es-pass? Skal passið heintast inn og skiftast út? Ein annar spurningur: Tað eru nógvir føroyingar ið eru føddir í DK t.v.s teir eru føddir við donskum cpr-nummari. Verða teir automatiskt føroyskir ríkisborgarar, ella skulu teir velja? 8. mai 2000 Jógvan Joensen Tað letur til at tørvur er á onkrun seriøsum evni at kjakast um, so lat meg koma við einum uppleggi. Kann danskur ríkisborgaraskapur takast frá einum føroyingi? Tá Føroyar ein dagin hava sagt ja til fullveldi, so skulu vit øll verða "rættir" føroyingar við føroyskum borgarskapi. Eg meini at mannarættindini siga at ein ríkisborgaraskapur ikki kann takast frá einum persóni uttan víðari, er tað galdandi her hjá okkum? 8. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Sjálvstýrisflokkurin hevur júst havt landsfund. Flokkurin tekur fult undir við fullveldispolitikkinum. T.v.s.: EIN GREIÐUR MEIRLUTI STENDUR FRAMVEGIS AFTANFYRI KRAVI UM FRÆLSI FYRI FØROYALAND. Javnaðarmenn blíva við at sáa iva um demokratiska rættin hjá føroysku tjóðini til at taka fullveldi. Teir leita eftir ósemjum í øðrum flokkum, sum als ikki eru til. Ósemjurnar eru bert javnaðarynskidreymar. Tað er júst í javnaðarflokkinum at ósemja er um fullveldi. Alsamt fleiri javnaðarmenn eru ivasamir um politikkin hjá nýafturhaldinum í flokkinum. Bygdaráðsformaðurin í Hósvík er talandi dømium hetta. Jógvan Mørkøre og aðrir framtakshugaðir javnaðarmenn eru illir um, at oddamenn floksins hava lagt seg skerflatar fyri Poul Nyrup Rasmussen og hansara hjálandapolitikki. Also: Sum støðan er, er Javnaðarflokkurin ósamdur innanhýsis. Samgongan - sum umboðar meirlutan av Føroya fólki- er samd. Og samgonguflokkarnir eru samdir innanhýsis. 7. mai 2000 Gudmundur Joensen Í røðu síni 1. mei í Føroyahúsinum segði Jákup Sverri Kass, løgtingslimur fyri Sjálvsstýrisflokkin, at hann enn ikki hevði tikið støðu til, um hann fór at atkvøða fyri ella ímóti fullveldisuppskotinum hjá landsstýrinum á einari fólkaatkvøðu. Eg skilji hetta soleiðis, at landsstýrið ikki hevur meirilutan í Løgtinginum aftanfyri seg í hesum samráðingunum. Formaðurin í Sjálvsstýrisflokkinum, landsstýriskvinnan Helena Dam á Neystabø hevur fyri danska útvarpinum sagt, at tað er umhugsunarvert møguliga at útseta eina fólkaatkvøðu í nøkur ár. So har er heldur ikki eitt samt landsstýrið aftanfyri samráðingarnar Er tíðin ikki komin til at steðga á og leita eftir eini politiskari semju í Føroyum? Tað má vera so mikið av skomm skaptari í samgonguleiðarunum, at teir ikki aftur t. 15. juni fara til Keypmannahavnar at samráðast, uttan politiskan uppbakning heimanífrá Blaðstjórin í Politiken hevur annars nøkur rámandi orð í PolitikenSøndag í dag. 7. mai 2000 Páll Poulsen Tað keðiliga við fullveldinum er at vit skulu seta krøv til alment og privat lønt fólk. Tá nyttar ikki longur at hava tann rætta babba og 'sdør. Øll hesi ónýtiligu smáborgarligu sum koyrdu bankarnar á heysin. Í dag liggur tað og sleingist innan almenna fyrisiting. Saneraðir parta-felagsindiánar. Carl Johan hevur fíggjað sær nýggjan hatt í Kaupthing. Konufólk, pedagogar, (idiotar), í ullintum undirbuksum sum professor Debes fýsti at í Oyggjatíðindum herfyri, hvat skulu tey gera? Handan skeggapan hjá Marner Simonsen, nú noyðist hon til verka. Uttan intellektuelt inventar, tað ber ikki til. Eg vil geva professaranum rætt í at eitt fullveldi krevur gehalt og intellektuelt inventar. Tórsvøllur stendur nú til skrekk og ávaringar ímóti hvat skaða tápulingar kunnu gera. 7. mai 2000 Hanna Poulsen Til Demos Vit bæði og alt føroya fólk veit, at vælferð, rættvísi og trivnaður í samfelagnum hevur við vilja og skilagóða raðfesting av okkara inntøkugrundarlag at gera. Men spurningurin er: Hvat vita okkara samgongumenn um "vilja og raðfesting" ? Nær vakna teir? - At "Føroya Gull" er Føroya fólk, bæði smá sum eldri - duga okkara samgongumenn als ikki at síggja. Men práta orðaríkt um "fulla ábyrgd" og onnur ógvuliga "vøkur orð" (luftkastellir) um Framtíðar støðu Føroya. - MEN ábyrgd fyri fólksins tørv duga teir ikki at vísa í verki - hóast peningur nú er til staðar ! - og Hví sigur varaløgmaður, at "íslendskur livistandur" er "ræðumynd" ? Teir hava so sanniliga víst í verki ein skilaleysan politikk hesi 2 árini, og nú gongur hetta "prát" ikki longur, og hvat siga teir nú, ja nú siga teir nærmast, at so hevur Danmark/Nyrup skuldina, tí teir geva bert 4 ára skiftistíð. Okkara menn vilja hava 15 ára skiftistíð. Teir vita ivaleyst ikki - sum øll vaksin fólk vita - at 15 ár ganga ógvuliga skjótt og at okkara núverandi inntøkugrundarlag als ikki veksur so mega stórt eftir 15 árum. - Nei, ásannast má, at teirra háttur til "sjálvbjargnisleið" er púra burturvið - skilaleysur, barnsligur - og úrslitið sæst hareftir - bert 25% av føroya fólki tekur undir við hesum politikki. AT Sjálvstýrisflokkurin er um at hvørva - hava teir bert sær sjálvum at takka. Eg havi í øllum førum vent flokkinum bakið. 6. mai 2000 Páll Poulsen Latið vera við at lata upp teldupostar, sum hava heitið I LOVE YOU. Í telduheiminum vera ávaringar sendar út um henda nýggja teldusníkil. Eisini í Føroyum eru fleiri, sum hava fingið hendan sníkilin. Í teldupostinum er eisini ein hjálagdur fílur sum eitur LOVE-LETTER-FOR-YOU.TXT.vbs. 6. mai 2000 Jacob Eric Joensen Ætla føroyingar at súgva donsku vælferðar buppurnar á danska svíninum í allar ævir, ella vilja vit reisa okkum sum fólk og tjóð og standa á egnum beinum?? 6. mai 2000 Jacob Eric Joensen Vit kunnu eisini spyrja okkum sjálv: Hvat fyri mentalitet vilja vit byggja lív og land okkara á, snyltara mentalitetin, ið livur av veitingum úr aðrari tjóð - ella sjálvbjargnismentalitetin, ið stendur á egnum beinum og vinnur sær sína egnu føði?? Hvat er virðiligari, og hvat gerast vit glaðari av í síðsta enda?? 6. mai 2000 Jacob Eric Joensen S.H.Seerup, du kan også forestille dig, at Danmark havde været besat af tyskerne i 550 år. At de fik forbud for at benytte det danske sprog i skoler og kirke. At tyskerne opløste folketinget. at Dannebrog blev forbudt, og hagekorset var det eneste gyldige national symbol. osv osv. Så havde der også været danskere der havde fået knækket selvtilliden så meget, at de ikke turde løsrive sig fra tyskland igen. Men nu var i så heldige, at i fik hele den frie verden til at redde jer fra den situation. 6. mai 2000 Demos Hansen Hanna Poulsen, púra samdur. Vælferð, rættvísi og trivnaður í samfelagnum hevur meir við vilja og priorotering at gera, enn bert krónur og oyru. Seta vit okkum fyri, at okkara eldru, okkara børn og tey, ið av eini ella aðrari orsøk eru illa fyri, skulu hava eitt virðiligt og fullgott lív, kann hetta vera gjørt - eisini uttan dankar pengar. Vinarliga, Demos. 6. mai 2000 Dánial Jákup.Jakobsen. Til harra Demos Hansen um kvinnuna, kan man bert siga Bingo. Problemi eru børni hjá mannuni,tí summi læta seg mudra,og restin fylgjir mammuni, tí tey elska mammu sína, og vita har hava tey tað best. Sæt ein dagin samman við 4 øðrum Føroyngum í `Islandi í 1993,har `Islenskur ministari sigur hesi orð. 375mio.kr. fáa vit fyri okkara luftrúm, so kom hann inná Føroyar, hann sigur, Føroyar vera snýttar fyri ca. 270mio.kr. fyri luftrúmi yvir Føroyar sum 1958 var yvurlæti til NATO harradømi. `Ilendingar fáa 10mio.kr. um árið fyri at røkja okkara luftrúm, frá NATO um árið. Bretland far 6mio.kr. fyri at taka ímóti endanum. 6. mai 2000 Hanna Poulsen Jan M. M. Hansen. - Í Íslandi er gott skil. Eg havi arbeitt nógv í Íslandi í "sildaverstíðini" - At tað er mikil vinna er so púra vist, men íslendingar fáa so sanniliga nakað fyri teirra skattakrónur, tá á stendur, eitt nú sjúka, avlamni v.m. - og ikki sum í Føroyum - "Far til hús - tú fært "avlamispensión" og einki annað". Íslendingar seta sær í øllum førum mál og raðfesta menniskjansligan tørv langt frammum alt annað, eitt nú høgar lønir og fínar vegir. Eg vil mæla tygum til, at fara til Íslands, so tygum kunnu síggja, hvussu íslendingar gera. Ræðsla hevur einki við fullveldi at gera, men krevur nøkur ítøkilig krøv, eitt nú hvussu Føroya land skal stýrast og hvørji mál skulu raðfestast høgt í framtíðini. Vinarliga 6. mai 2000 manne persson Tað er sera harmuligt,at ta finnast fólk, sum ikki meira álvara er, enn at tey skriva slíkt sum undanfarni viðmerkari. Manne persson torir at standa fyri tí hann hevur skriva. Óivað eru tað fólk, sum vilja hesum kjakinum til lívs. hetta eru slík, sum ikki tora at skriva egna navn sítt. 6. mai 2000 Jan M. M. Hansen Hanna: Eg vil ikki hava fullveldið tí eg eri bangin sum kirkjurottan, og rokni við vit gerast fátæk sum sein kúgv. Í Íslandi er ikki gott skil, og vit eiga tí at ræðast eld sum nakin kvinna. 6. mai 2000 Hanna Poulsen Sig mær eitt. Hvat er tað fyri prát tit luttakarar hava her á síðuni: "Býurin flaggskrýddur", "Narko" o.s.fr. ? - Alt fullamannatvætl eftir mínum tykki. Hvat siga ávikavist løgmaður og almanna- og heilsumálaráðharrin um fullveldisætlanina ? Nærum einki ítøkiligt eftir mínum tykki ! Tann einasti sum "sigur" nakað er varaløgmaður. Men hvat sigur hann ? Jú, hann sigur: "Vit hava fingið 90% av sáttmálanum" ? Men fer hann í djúpdina á málunum ? - Um hann verður spurdur um eitthvørt av hesum málum, sigur hann: "Hetta skulu vit samráðast um" - "Samráðingarnar eru ikki lidnar enn" og NÚ sigur hann: "At Nyrop skal "prógva" hvussu vit kunnu klára okkum eftir 4 ára skiftistíð" ? (hetta hóast samgonguflokkarnir vita, at vit hava yvirskot landskassans við nærum 60 milliardum eftir donskum viðurskifti - Allir føroyingar vita - eisini samgonguflokkarnir - at yvirskot landskassans er bert tí at fiskiskapur/prísir í løtuni eru góðir og ikki minst tí øktu ríkisveiting - OG FØROYINGAR vita, at tað krevjast alstórar ábøtur á, eitt nú sjúkrahúsum, strandfaraskipum landsins v.m. - og vit vita, at um henda samgonga var so fræg at gjørt nakað við ábøtur, so hevði tað als ikki verið ta stóra yvirskot landskassans.) Altso, mín spurningurin er: Hvat meinar varaløgmaður, tá hann sigur seg hava fingið 90 % av sáttmálauppskotinum - burturfrá "skiftistíðini" ? At ongar ábøtur eru gjørdar í góðum tíðum, er sera harmiligt. Til Peturbjørg Jensen Hvat eg meini við "føroyskan livistand" ? Varaløgmaður hevur sagt í Útvarp/Sjónvarp Føroya, at livistandurin í Føroyum fer ikki niður um vit taka fullveldi (egna ábyrgd) og at "íslendskur livistandur" verður brúktur sum "ræðumynd" av andstøðuni. Varaløgmaður hevur sagt klárt og greitt, at vit fáa ein føroyskan livistand, men tíverri hevur hann einki sagt um, hvat ein "føroyskur livistandur" er fyri nakað, og tað er sera harmiligt. Um eg ilkist um betri løn til løgtings-/landsstýrismenn ? Til hetta vil eg siga, at eg ynski betri løn til allar løntakarar, eisini til starvsfólk, eitt nú á Suðuroyar Sjúkrahúsi - og ikki sum nú - uppsagnir og tí onga løn. Hetta er sera harmiligt. Eftir mínum tykki er "Hvíta bók" eingin "glansimynd" - Nógv er at taka støðu til ! Eg taki als ikki undir við politikki samgonguflokkanna. Teir koma als ikki við nøkrum ítøkiligum, teirra politikkur eitur nú: "NYROP". Hvat er munurin millum 4 og 15 ára skiftistíð ? Eftir mínum tykki púrt ongin (15 ár ganga skjótt). Tíðirnar eru góðar nú (fiskiskapurin er góður), so hví skulu samgonguflokkarnir bíða í 15 ár ella útseta fullveldisætlanina ? Eitt skulu teir so eiga, t.e. at samgonguflokkarnir eru "orðaríkir", men tá tað kemur til nakað ítøkiligt, "siga" teir púrt einki og eru nærmast bebbaræddir. Eitt er so púra vist: "Tómar tunnir skrambla mest" og "lítlir hundar goyggja harðast". 6. mai 2000 Gudmundur Joensen K.H. Hevur tú ongantíð hoyrt um stempling/stigmatisering. Tað kann verða sera vandamikið at siga sína hugsan í einum so lítlum samfelag sum Føroyar. Man tað ikki vera tí, at so nógv ikki tora at seta sítt kristna navn undir innleggini ? 6. mai 2000 Jónfinn Jónfinsen Petur. Tú gloymdi Katrup. 6. mai 2000 K. H. Eysturstein Wernher, Adolf, Siegfried, Bróli og Demos .merkverdig nøvn inni her. Tað má eg siga! annars: lívið ER meir enn smør, suppa og samband! 6. mai 2000 Petur Petersen Nyrup, Dyrup, Astrup, Strrarup og nú eisini Seerup. erligt talt, hvar eru Hansen og Jensen og hvat teir annars kallast. 5. mai 2000 Gudmundur Joensen Kanska var handan kvinnan eitt sindur av einum lívslygnara. Hvørja ferð okkurt gekk gali, skyldaði hon uppá mannin. Henni dámdi væl at keypa sær okkurt gott, klæði og annað. Henni dámdi væl at síggja gott út. Men hvørja ferð pengapungurin var tómur, skyldaði hon uppá, at maðurin hevði tikið pengarnar frá henni Soleiðis kundi søgan eisini hildið áfram. Platt, haldi eg sjálvur. Men áhugavert at hoyra nýggju tónarnar frá Helenu í dag. Jan Jakobsen Hvat við uppskotinum sum nú er frammi um at bíða 6 til 8 ár at samráðast víðari. Til tað tíð eru fólk aftur vorðin troytt av Sambandsommublues og Javnaðarsuppu og velja erligar lingar á ting 5. mai 2000 Karl Joensen Heilt erligt, so ahaldi eg at fullveldisfólkini skuldi hildið uppat at tvætla og vrøvla nú. Nyrup hevur sagt 4 ár og dermed. Tað verður ikki broytt so alt annað sjabb er undirordnað. Fakt er 4 ár, haldið tykkum til tað, og latið okkum vita um tit ynskja fullveldið ella ikki. Tilboðið er 4 ár og soleiðis verður tað!!! Tora tit at taka taka við teimum úrslitum sum tykkara idiotpolitikkur í sjálvstýrissmálinum hevur er endaður í ella ikki. Tað er tað sum tað heila snýr seg um. Tora tit ikki at siga ja til hasi 4 árini, eru tit tær rukkur ,sum mong longu halda tykkum vera!!!! 5. mai 2000 Jógvan L. Handan jarðarferðin, eg meini Danmarkarferðin, hjá Óla P. í Sosialinum ígjár, hon sigur meiri enn 1000 orð - bara EIN brosar, men hvat sigur restin av bátsmanningini - tungur er tigandi róður, einaferð mugu fólkafloksmenn og sjálvstýrisfólk siga sína meining um, hvussu langt kann farast í fullveldismálinum - vit eru mong, íð bíða í spenningi at frætta frá landsfundi Sjálvstýrisfloksins um vikuskiftið t.d. ?? 5. mai 2000 H. Poulsen Ha ha D., handan var góð. Tú meinar nokk drottur (?) Vit norðanfjørðs lesa hatta sum dróttur=drøttur. Handan torutalan rínur ikki við! 5. mai 2000 D. Petersen Ýlir nú myrkursins dróttur. Beljar og gríslar tenn. saman við sínum børnum. javnaðar sambandsmenn. 5. mai 2000 Hans Poulsen Jacob Eric: Um tað er ein trupulleiki at vit hava tað ov gott, so kann tað ongantíð blíva nakað tú kanst lasta dønum fyri! Tað er bert okkum sjálvum og okkara politikkarum fyri at takka um vit hava stýrt landinum so illa at "vit hava tað ov gott materielt". 5. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Býurin er flaggskrýddur í dag. Vit hátíðarhalda frælsisdag Danmarkar. Vit fegnast um danska fullveldið. Samstundis harmast vit um, at danir hava tikið sær rætt til fullveldi yvir okkara landi. Vit vóna, at danska javnaðarstjórnin veruliga stendur inni fyri tí, hon hevur lova føroyingum. Teir sameindu hjáptu dønum at fáa fullveldið aftur, hví skuldu so danir lagt forðingar fyri okkara fullveldi? 5. mai 2000 Jacob Eric Joensen Okkara størsti trupulleiki er at vit hava tað ov gott materielt. Hetta er snildi frá danskari síðu. Heimsins fólk og tjóðir hava ilt við at taka okkara frælsiskrav og tráðan í álvara, tí vit liva í materiellari yvirflóð. Men sama argument varð eisini brúkt móti teimum svørtu í suðurafrika, m.a. av Óla B., at tey svørtu í Suðurafrika hava tað betri enn nakra aðrastaðni í afrika. Livistandurin var høgur osfr Hetta er jú teirra nýggjasti taktikkur. Men vit føroyingar lata okkum ikki bóndafanga nei, nú kemur loysingin. Føroyingar fáa, eins og onnur fólk í heiminum staðfest í ST sjálvsavgerarrættin og status sum sjálvstøðug tjóð og fólk! 5. mai 2000 Demos Hansen Ein viðmerking til J.E.Joensen. Eg eri í princippinum einigur við teimum sjónarmiðum tú førir fram her á síðunum. Men eg haldi at tónin kundi verið eitt sindur hóvligari. Slettis ikki so býtt mynd við hasari kvinnuni. Sjálvandi, nógv kundi verið lagt afturat og preciserað, men alt í alt ein fín illustrering. Mín loysn til tín trupulleika, tað er einki dulsmál, er, at kvinnan sleppur sær burt skjótast gjørligt. Hon kann sjálv, í og við at hon hon er ein sjálvstøðug menniskja, og ein borgari í samfelagnum. Hon skal nokk klára seg hópin betur einsamøll, enn saman við einum bartrogi. Hetta er tað sama sum eg havi greitt frá fyrr á hesum síðum mín greiða støða til hesi ting. Eg dugi ikki at síggja hvussu onnur argument skulu vera galdandi, men vissi onkur hevur eitt annað boð, ætli eg mær eisini við spenningi at lesa tað. Vinarliga, Demos. 5. mai 2000 Jacob Eric Joensen Her er ein lítil søga, ið kann hjálpa til við at gera støðuna upp Føroya og Danmarkar ímillum. Føroyar kann samanlíknast við eina kvinnu, ið sum ung var lívsglað og dirvismikil. Hon møtti einum manni, ið byrjaði at banka og berja hana av. Hon fekk mong blá merki og sjálvsálitið var um at verða knúst til einkis. Men tá tað brádliga bleiv politiskt ókorrekt at menn buka konur, skifti maðurin taktik. Hann fekk sær eina fitta masku uppá: Nú skuldi hann hjálpa henni at gerast sjálvbjargin, og hann skuldi vera fittur úteftir osfr. osfr. (sjálvt um hetta bert var ein glantrileikur)Hann gav enni ístaðin narko at doyva pínuna við. Nakað hon sjálvandi gjørdist bundin av. Hon fekk narkoið ókeypis frá manninum, men mátti tæna honum líðin í øllum lutum (serliga sexuelt) fyri at fáa hetta evni (narko). Hetta gekk so nøkur ár, til hon byrjar at vilja loysa seg úr hjúnarbandinum (sum hon var tvungin inní), ein partur av henni dugdi at síggja, at hetta var eitt óvirðiligt lív. Einaferð, tá máðurin var farin undir ójavnt ok við aðra kvinnu, og var heimanífrá í fleiri dagar (Hin kvinnan æt Týskaland, hetta var frá 1940 til 1945), gjørdi hon av, at hon skuldi fara frá honum. Hon hevði pakkað kufferti og gjørt upp við seg sjálva at rýma. Men hetta vildi maðurin, ið júst var afturkomin, ikki ganga við til. Hann bukaði hana uppá pláss, og lovaði at vera fittur restina av lívinum, bara hon ikki fór frá honum. Hetta gekk aftur nøkur ár. Sjálvandi var trupult hjá henni at leysgera seg frá eini tilveru, har hon gekk heima, fekk narko, og alt hennara lív úteftir gekk ígjøgnum mannin. Men hon vigaði fyri og ímóti, og kom til ta niðurstøðu, at best fyri hana og børnini, mundi vera at fara frá manninum, og fáa sær sítt egna sjálvstøðuga lív (sum hon sum borgari hevði møguleika til) (hetta var í 1998). Kvinnan, sum vit her nevna Føroyar, hevði ymsar røddir innan í sær, sum stríddust sínámillum, hvørt hon skuldi halda fram við hesum lívinum, ella hon skuldi skapa sær sína egnu tilveru. Ein sterk rødd innan í henni sigur: "Nú kann tað vera nokk, tú hevur trælkað undir hesum manni nóg leingi, nú er tíð at fara frá honum, hetta gongur útyvir teg og børn tíni, tú mást rýma". Ein onnur sigur: "Nú nú, ongin grund til at forhasta seg, tú skalt fyrst royna at spara tær pening saman (nakað sum var torført undir teimum treytum hon livdi undir) og síðan kanst tú stig fyri stig royna at frígera teg frá kúgaranum". Uppaftur ein onnur rødd segði: "Jamen, hvat skalt tú liva av, hvussu skalt fíggja narko-forbrúkið, hvar skalt tú fáa tak yvir høvdið, tú dugir einki, tú kanst einki sjálv (uttan at gera mat til mannin), tú hevur tað jú trygt og gott av narkoinum, inntøkini og húsinum hjá manninum osfr osfr. Og so er tað eg vil spyrja, hvat skal henda kvinna gera, hvat er besta loysn fyri hana og serliga børnini???? Eg vóni at onkur hevur eitt gott svar, tí eg kenni hesa kvinnu sera væl og ynski henni ein góða loysn á hennara trupulleikum!! 5. mai 2000 Jacob Eric Joensen Ein lítil viðmerking! Tað er bara gott at seta kritiskar spurningar og hugsa annaleiðis. Tað kunnu vit skjótt semjast um. MEN, tað sum eg royni at siga, er at arbeiða aktivt ímóti sínum egna landi og fólki, tað kemur ikki undir hasa kategoriina. Eg havi ikki sagt at nakar skal skjótast her á landi, eg havi bara sagt at tað ger man aðrastaðni. 4. mai 2000 Páll Poulsen Høvdu danskir javnaðarmenn um ikki annað verið erligir og definerað ein kolonipolitikk, so hevði eg skilt tað. Men alt hettar hála innpakkaða javnaðartvassið hoyrir ongastaðni heima. Belærandi vrevl. So halda teir eisini "øråd" í hasi Robinson ekspeditiónini. Horribult. 4. mai 2000 4.mai 2000 Dánial Jákup. Jakobsen Hvær er tað Føroyska fólkið og okkara mál, nevnt í Donsku grundlógini. Javnavarflokkurin og Sambandsflokkurin skuldu lagt saman í ein koloniflokk. 4. mai 2000 Jan Jakobsen Samstarv um hvat. Íløgur, (tað verður klandur), almannastovuna (sentralisering er best), fyrisiting (tað kann bara blíva dýrari). Altso, ongin orsøk at leggja saman. 4. mai 2000 Siegfried Jensen Eg vóni bara ikki, at tað vera menn, sum Joensen, Eidesgaard ella Strøm, ið skulu taka yvir. Teir hava ikki sagt eitt einasta positivt ella konstruktivt orð, meðan alt hetta hevur staðið á. Tað einasta, vit hoyra frá teimum, er vónloysi, uppgevan og undirgangsprædikur. At Føroyar fer rúkandi á djúpasta botn, og at fólk "eiga at kenna seg vónsvikin" og hvat veit eg. Eitt, sum er heilt víst er, at ongin tjóð, hvønn enn hon hoyrir til ella ikki, kann nakrantíð hava nakra framtíð av nøkrum slag, um slíkir dómadagsprædikantar stýra. Eg havi enn ONKI hoyrt, hvørki frá javnaðar- ella sambandsmonnum, ið vísir á, at teir vilja nakað annað, enn at koyra samgonguna burtur (og tað skulu teir hava lov til), samstundis sum teir royna at fáa fólkið at pipra og næstan gráta, við útlitunum til eitt neyðrikið og niðurundirkomið samfelag. Sama samfelag, hvørs vælferð teir siga seg vilja verja. Men henda vælferð, er ikki nógv verd, um hon fyrst og fremst merkir, at man noyðist at krøkja seg í skjúrtuvelið á eini mammu (ella tjóð), sum ikki leggur nakað sum helst í, um tú hevur tað gott, ella fánar burtur í vesældømi. Kalla tað óndar dreymar, kalla tað luftkastellir ella hvat tit nú vilja eg vóni enn, at einaferð síggja eitt einasta uppbyggjandi, positivt orð koma úr munni tykkara. Við virðing. Siegfried. 4. mai 2000 Karl Joensen Ófatiligt at nøkur fólk eru so blin, at tey ikki síggja at fullveldisillusiónin er endaliga deyð. Nyrup hevur talað og tað er hann sum avger alt, ikki grønskollingar sum Hoydal og co. So vaknið for sørin, gangi ikki í blindum og droymi at tað sum er hent á sámraðingarfundunum er ein óndur dreymur, sum er burtur tá man einaferð vaknar. Fullveldisævintýrið er av og tað endaði við eini totalari fiasko. Nú er tíð uppá at onnur sleppa at rudda upp eftir Hoydal og co og aftur fáa skil á tingini. Síðan kann farast at tosa um eina veruliga skipaða loysing, har man yvir langt áramál ( ikki fastásett) gert sjálvbjargin og so kann man loysa uttan trupulleikar, um tað er tað man vil.Tað er tann gongda leiðin!!! 4. mai 2000 Jógvan Joensen Jan danska loysnin er samstarv???. Men lat tað fara, vit koma ikki longur. 4. mai 2000 Per á Reyni Jan Altso er Klakvík er D kommuna? 4. mai 2000 Jan Jakobsen Ja Klaksvíkar kommuna vil so gjarna sleppa at leggja saman við Fuglafjørð, Lorvík og Gøtu. 4. mai 2000 Jan Jakobsen Vit hava longu sum er A,B og C kommunur og tað sær út til at tað eru vissar B-kommunur sum hava trupuleikar. Tað er avmarkað hvussu nógvar tænastur C-kommunurnar kunna geva, tí har búgva so fá fólk. T.d. kann tað ikki koma uppá tal at gera barnagarð í Mykinesi. Og annars, hvussu skulu tær smáu bygdirnar kunna fáa eitt orð innført í einari stórari kommunu. T.d. vil Dalur ongantíð kunna fáa gjøgnumført nakað sum helst, uttan ein studehandel við Húsavík og Skálavík og so eru vit jú lige vidt. Nú fari eg at siga sum Høgni, læt verða og innflyt danskar loysnir fyri at innflyta tær og læt so eisini verða at koma við serføroyskum loysnum bara fyri at vit ikki skulu verða so donsk/íslendsk 4. mai 2000 Fróði Poulsen Eg eri samdur við Steen Sørensen. 4. mai 2000 Hans Poulsen Til webmaster: Ber tað ikki til at fáa øll innlegg strikaði sum skjótast, sum snúgva seg um at hini eru idiotar og so víðari. Annars ber tað ikki til at taka síðuna í álvara. Annars haldi eg at tey ið leggja upp til at onnur skulu blakast av landinum, avrættast og hvat tey annars finna uppá, áttu at verið funnin framm til og ákærd eftir lógini! Eg kann ikki trúgva at hatta er heilt lógligt :-( 4. mai 2000 Steen Sørensen Kære Pall. Nu har du her på siden - siden januar - belært os om din viden om dansk kolonialhistorie og den altomfavnende stordanske imperialisme. Senest om slavehandlen i 1917 og Islands befrielseskrig fra Danmark i 1944. Mig bekendt foregik den altså i 1918. Det var den af dig så berømmede forbundslov der blev opsagt uden forhandling - men i øvrigt ganske lovligt i 1944. Men jeg kan se, at Jeres Lagmand er ved at tage ved lære af dig. Om det samme emne på den færøske og danske side hedder overskriften henholdsvis " 1946 må ikke gentages" og "vi må undgå en konflikt mellem befolkningerne". Sjovt at artiklen handler om ingen af delene ! 4. mai 2000 fridtjof christiansen Vónandi kemur landsstýrið til sættis við donsku ríkisstjórnina sum skjótast, tí sundurlyndið hevur altíð verið sterkt í okkara fólki. Tað hevur altíð verið fyrimunur dana: at føroyingar ikki sættast innanhýsis. "Stóðu vit saman, Føroyasynir sterku " 4. mai 2000 Páll Poulsen Annars skulu føroyingar gera seg galdandi í altjóða samfelagnum, má tað gerast skjótt av. Í løtuni spælir Nyrup taktiskt spæl, við vón um at føroyingar bakka útaftur. Danmark vil ikki av við Føroyar. Teir vóru ikki her undir krígnum. Men vóru skjótir aftaná. Høvdu teir verið taktiskir, gjørdu teir eina Hong Kong loysn í tjúgu ár, men sum sagt, teir vilja ikki av við Grønland heldur. Danmark hevur ongantíð verið kent fyri avkolonialisering, teir seldu jú Vesturindisku Oyggjarnar í 1917 "In the biggest slave trade world ever has seen". Umbering er ongantíð komin frá danskari síðu. Ísland fór í 1944, men danir blivu fornermaðir afturfyri. Bankasvindlið er nóg góð orsøk til at biðja teir renna og hoppa. "Velvillige dommere", ha, ha, ha. Mestsum ov. 4. mai 2000 Jógvan Joensen Øssur meiar tú at tað finnast "rættir føroyingar" sum vilja loysing og so svíkjarar sum seta spurningar ella hugsa annaleiðis? 4. mai 2000 Øssur L Hans Tú undrast hví tú tímir at svara. Kanska er tað tí "at hann er sekur, ið at sær tekur". Jógvan Joensen. Eitt paradox: Allir flokkar eru samdir um at blokkurin skal minkast, loysing ella ikki, men samstundis so verður ført framm at um føroyingar ikki taka loysing, so skulu danir gjalda í allar ævir. 4. mai 2000 Hans Poulsen Tað er landsstýrið og viðhaldsfólk, ið hava skyldu at greiða frá hvussu vit klára okkum búskaparliga aftaná eina loysing. Men hvat er at hoyra bæði her á síðuni og aðrastaðni? Vemmiligar ábreiðslur ímóti teimum ið hugsa øðrvísi og skínandi superlativir sum glorifisera tey sjálvi: "Uttan okkum einki føroyskt mál", "Uttan okkum einki sjómark", "Vit eru mergjaðir menn", "Sambandsmenn eru landasvíkjarar og svín", "Landasvíkjarar verða skotnir sum nasistar og svín". Ja eg kundi hildi áframm leingi. Men hatta er so "ómergjað" at eg fati ikki at eg tími at svara til 4. mai 2000 Jógvan Joensen Jan hvat vilja vit brúka kommunurnar til. Skal tað verða ein maður/kona sum er bygdaráðsformaður og gongur runt og heilsar uppá grannan og tosar um veður og vind, ella skal ein kommuna taka sær av barnaansing, eldrarøkt, flutningi, ítrótti v.m. Hvat ynskja vit landið skal gerða og hvat skulu kommunurnar gerða. Tær stóru megna nógv meira enn tær lítlu, og skulu tær halda seg til orkuna hjá tí lægsta felagsnevnarinum (smákomununum), ella kunnu tær byggja kommununa upp sum tær ynskja. Um tað er so, so fáa vit A, B og C kommunur, har C verður avfólka sum frálíður. 4. mai 2000 Jógvan Joensen Jacob Eric sært tú onkið positivt í tí sum er fari framm, Føroyar og Danmark millum, tey seinastu 50 árini. Tú hevur sera nógv samband við Danmark hvønn dag, hvussu vilt tú gerða tað annaleiðis. Heimurin er vorðin minni í dag, alt hongur meira saman, um vit vilja tað ella ikki. 4. mai 2000 Jógvan Joensen manne eg gangi út frá at tað er Jógvan L og ikki Jógvan Joensen tú meinar í tínari seinastu viðmerkini. Um tað ikki er so, so vinarliga boða frá tí. 4. mai 2000 Hanus Petersen Jacob Eric Joensen Um man, sum tú, sært bandittar, kúgan, og spøkilisir ganga eftir vegginum allastaðni, hevur man ein trupulleika. Hetta sný seg einfalt um, sum eitt moderna menniskja, at vera partur av einum ríkisfelagsskapi, ella sum eitt lítið land, at skapa sær so nógvar óneyðugar trupulleikar, at Føroyar enda sum almannaklientar í heimssamfelagnum. Partur av heimssamfelagnum, mugu Føroyar altíð verða, so ella so. Formurin sum etir Ríkisfelagsskapur, er tann sum gevur okkum nógv størri persónligt frælsi enn td fræslur felagsskapur, sum Biaffra hevur.Og minst til. Tað hevur onki við Tjóðskap at gera. Tjóðveldi ein ein politisk fíggjarlig skipan. Tjóðskapurin býr innaní okkum, og hann kunnu vit taka við okkum allastaðni. Spyr bara Jón Ellendersen, Carl August Arge, og aðrar útisetar. 4. mai 2000 Jacob Eric Joensen Farið og lesið føroysku søguna. Tað er ein lang søga um eitt fólk, ið altíð hevur havt nokk av einum serligum tilfeingi, svíkjarum. Sigmundur Brestirson var ein bandittur, ið fyri at fáa pengar og gullring frá norska konginum legði føroyar undir norskan skatt (sum hann fekk prosentir av) og fremmanda trúgv (eitt slag av svøkum kristindómi, sum Luther tíbetur avskaffaði, men sum, saman við landasvíkjaranum, skal hátíðarhaldast kring alt føroyaland í áravís). Síðani Sigmund hava bandittarnir verið nógvir. Eitt hava teir tó havt felags. At vilja geva valdið yvir føroyska landinum og fólkinum burtur til annað land fyri at fáa pening í egnan lumma. So siga teir, at "blokkurin og ríkisfelagskapurin er trygdin undir vælferðinini", hvat træmin billa teir sær inn, tað vóru okkara forfedrar sum bygdu landið og sum hava ábyrgdina av at vit hava tað gott. Tað er ikki nøkrum sokallaðum ríkisfelagskapi at takka. Farið og lesið søguna. Danir hava verið eitt stórt forbannilsi fyri føroyingar gjøgnum allar tíðir. Nú hesi síðstu 50 árini hava teir skift taktik, frá at knúsa fólkið niður við skattum og ognartøkum og fananskapi og mentanarimperialismu, skiftu teir yvir til "narko-taktikkin", at gera okkum avhengi av blokkstuðulinum frá teimum. (Sama taktik hava teir brúkt undir samráðingunum, fyrst harðir hundar uttan náði, so hugnagubbin, ið er góðskan sjálv og kemur við góðum ráðum og alt). Og eins og ein kvinna verður gjørd avhengi av einum stoffi, og síðani má selja sín krop og virðiligheit og stoltleika, soleiðis hava teir gjørt okkum avhengiar av blokki, og allir sambands og javnaðarmennirnir leggja seg við gleði niður at geva fremmandum tey mest intimu "ydelser", og royna síðani í samvitsku kvalinum aftaná at misteinkiliggera tey, ið siga at hetta er ikki rætt, og at støðan er óhaldbar Nei nei, Danmark eigur kívið í okkum, hvar skulu vit nú fáa blokk. Tað er einki óvirðiligt í at selja seg sjálvan. Tá vit hava ligið hjá einum fremmandum hava vit nevniliga RÆTT til at fáa pengar hetta er alt frívilligt vit kunnu gevast tá vit vilja vit behøvast ikki avtrapping av narkoinum, vissi vit vilja gevast, so gera vit tað osv osv sjabba teir alla tíðina. Nær vaknar føroya fólk????? 4. mai 2000 Jacob Eric Joensen Og so er tað tað, við at "vit sambandsfólk og afturhaldsfólk kunnu ikki siga okkara hugsan uttan at vera skýrd fyri landasvíkjarar", sum hevur verið at sæð í hvørjari avís í langa tíð. Eg havi ongan hoyrt sagt tað enn og so slettis ikki lisið tað nakrastaðni. Hinvegin hevur afturhaldið (andstøðan) goy og goy upp í saman og upp í saman, at "samgongan vil blaka land og fólk á bláman", "samgongan ætlar at ein stórreiðari skal eiga allar ognir í Fo", "samgongan vil hava neyð og elendigheit í Fo", Høgni verður nærum konsekvent kallaður demagog og tílikt, samgongan kann ikki seta eitt kunningararbeiðsfólk, uttan at Atli P. Dam skal samanlíkna við Goebbels. Og annars royna sambands og javnaðarpamparar konstant at kalla tjóðveldið fyri nazi her og nazi der. Hvat billar man sær inn. Sambandsflokkurin og Javnaðarflokkurin hava barst á hond og fót ímóti øllum framburði føroyinga. Teir hava strítt eitt tógvið stríð fyri at geva øðrum valdið yvir føroyska landinum, og at teir skulu varveita tað í allar ævir. Sum ein kjakluttakari nevndi í gjár, hevði man blivið skotin fyri slíkt alla aðra staðni í verðini, í øllum civiliseraðum londum hava teir nýtt deyðadóm fyri slíkan atburð - hann verður vannliga kallaður "landasvik". So nú er tað sagt, og tað var eisini upp á tíðina. Føroyingar mugu spyrja seg sjálvar, eru vit menn ella mús ella smálomb ella hvat! Um onkur "føler sig som danske" kunnu tey bara pilla av, ongantíð betur enn at vit sleppa av við afturhaldi. Hugsið tykkum hvussu langt vit kundu verði komin á øllum økjum, um ikki vit allatíðina høvdu tveir flokkar og næstan helvtina av fólkinum, sum stríðast aktivt ímóti øllum framburði, allari ábyrgd, sjálvræði og øllum góðum lívsvirðum, og sum bert hava eittans mát fyri øllum í lívinum, pengar pengar og aftur pengar. Lat teir endiliga doyggja í síni synd. Vit skulu nokk fáa okkara fullveldi, eins og vit fingu málið, flaggið, sjómarkið, undirgrundina og ymiskt annað. Tit stríðast og stríðast, men tapa altíð. Sjálvandi, tí tapara lyndið er tykkara lívsmál. Taparalyndi og biddara yrkið, hvat kann man annað enn tapa. Ongi hægri mál í lívinum enn pengar, og enntá danskar pengar, kunnu ikki so frægt seta tykkum fyri at vit skulu vinna okkara egnu pengar, hvussu ynkeligur kann man blíva. Nei, her er ikki neyðugt at nakkaskjóta nakran, eitt so tómt og lívleyst og ryggleyst fólkaslag forkemur sær sjálvum. Hví gevast tit ikki bara beinanveg? Tit hava tapt spælið, tit kunnu sjálvandi royna at koma við nøkrum seinastu krampatrekningum, og tað er nokk eisini tað tit gera (edmund aggresivari enn nakrantíð í kvøld), men tit eru dømdir. Bei. 4. mai 2000 Jacob Eric Joensen Og tak so innleggini hjá Hanus P. her á síðuni. Ber tað til at taka ein á hasum støðinum í álvara. Men hatta er jú tað vanliga sambands-afturhalds-ríkisfelagskapurin_er_heilagur-skvaldrið. Summi fólk eru so tápulig, at man fær seg illa at trúgva, at tey trúgva uppá tað tey sjálv siga. Antin eru tey flúgvandi idiotar, ella eru tey óerlig illameinandi svín. Ein stórur partur av sambandsflokkinum kemur undir hasa kategoriina. 4. mai 2000 Jacob Eric Joensen Eg havi ivast, men nú er ful vissa fingin: Edmund er flúgvandi IDIOT. Halga trý ikki, at duga og koma sær at føra so óseriøst kjak. Edmund sleingir um seg við tølum og pástandum, sum einki, EINKI hald hava í veruleikanum yvirhøvur. Hann skjýtir konstant onnur motiv í skógvarnar á teimum frælsissinnaðu, og so er hann pill-býtur. Sambandsmennirnir eru so mikið lá-inteligentir, at teir duga ikki at føra ein dialog (tað orðið skilja teir sikkurt ikki): Tá orðaskiftið um fullveldisuppskotið var í tinginum vistu teir ongi ráð, uttan at skræða tað sundur HARRAGUD, og í kvøld situr Edmund bara og plabrar og plabrar uttan nakað høpi, totalt imbisil og inkompitentur til at diskutera nakað sum helst. Tað er mín meinig aftan á í kvøld. Nær vakna sambandsfólk?? Nakrantíð?? 4. mai 2000 fridtjof christiansen Nú vil leiðarin í Sosialinum hava sjálvstýrisfólk at taka undir við javnaðarflokkinum og "stig-fyri-stig-sjálvstýrisuppskotinum" hjá javaðarflokkinum. Hesin stig-fyri-stig-politikkur hevur ongantíð borið frukt. Teir hava í meir enn hálva øld tosað um at taka stig á sjálvstýrisleið, men hvørja ferð hava teir verið kroystir til tey smáu stig, sum eru tikin. Nú verða verulig stig tikin á sjálvstýrisleið, nú er nóg mikið tosað. Eitt tað størsta stigið var, tá ið Dimmalætting mátti lúta fyri fólkaviljanum og læt seg úr danska amtshaminum og fór at skriva á móðurmáli føroyinga. Tað var fólksins krav. Og soleiðis verður eisini tey komandi árini: Fólkið vil sleppa at ráða sær sjálvum í øllum lutum. Tað er bara natúrligt. Men tíðin er nú farin frá at halda fast við ein kunstigan "felagsskap" saman við einum eysturnorrønum landi. Okkara framtíð liggur saman við næstu grannatjóðum okkara umframt Kanada og Stórabretlandi. Alt annað er romantikkur um "færøske fuglefangere" og "papegøjefangst i de færøske fuglefjelde". Men vit kunnu tó ferðast til teirra og teir til okkara. Tað hevur einki við spurningin hvørt vit skulu hava fullveldi ella ikki at gera. 4. mai 2000 Jan Jakobsen Til Jógvan.'Mykinesar kommuna verður væl rikin, hví skal hon leggja saman við Vágum. Meira Vágar, Miðvágur og Sandavágur fara at fáa eini 60% av stemmunum. Hvussu skeg er tað so at verða sørvingur og bíggjarskona. Støddirnar á kommununum hava onki at siga sum er. Um samanlegging skal koma uppá tal, so skal meira ábyrgd til kommunurnar, men klandri verður tað sama. 3. mai 2000 Páll Poulsen Tú Seerup apropos nepotismu, Nyrup og Lykketoft hava verið giftir somu frillu og frú Lykketoft, hon var ministari hjá ørkini í Ishøj. Arkitektoniskt er hon ein kopierað týsk brandstøð. Nei, Morten Korch hevði vent sær í holuni. danskt rættvísi er at Thorsen sleppur fríur, vegna rættargongufeil, meðan Trads, kleinfisch fer í geglið. Sjálvt um báðir snýttu fyri minni enn nakar skipapakki. Believe me, there is a lot more than rotten apples in the State of Denmark. Og meget typisk af en dansk jurist at kalde sig Moltke, for han ved næppe at der også var en Moltke på tyskernes side i 1864. 3. mai 2000 manne persson Til Jógvan, Hanus, Johan, Karl,Seerup og Hans. Tit eiga at takka Høgna fyri, at hann hevur givið tykkum hesa síðuna, sum tit kunnu nýta til lokalan Grátimúr. Tit mugu tó lova mær eitt og tað er at tit halda tykkum til ta føroysku síðuna. Lat tað ikki frættast aðrastaðni, at her finnast so lítið mergjaðir menn. 3. mai 2000 Jógvan L. Er tað ongin, íð rodnar av skomm aftaná hasa ólukku ferðina í Keypmannahavn - makan til vánaligt úrslit á teimum týdningarmiklastu politisku økjunum, skal ein leita leingi eftir. Er tað ikki uppá tíðina, at onkur fer at hugsa um at stinga í sekkin í Tinganesi?? 3. mai 2000 Johan Samuelsen "Nyrup hevur ikki givið okkum nakrar grundgevingar fyri, um tað ber til við 4 ára skiftistíð", nakað soleiðis málbar Høgni Hoydal seg í fjølmiðlunum í kvøld - er nú próvbyrðan hjá Nyrup, um tað ber til búskaparliga ella ikki? Er tað ikki landsstýrið, ið ætlar at kvetta, og avgerðin er hon ikki okkara? Skulu vit nú spyrja danir, um tað ber til? So vítt eg veit, so hava allir føroyingar fingið hetta við 4 ára skiftistíð v.m. inn við skeið, uttan samráðingarfólk okkara!! Havi eg púrasta misskilt alt hetta fullveldisprátið, ella hevur onkur fingið kaldar føtur aftaná fiaskotúrin á Cristinanborg? Her ruggar ikki alt rætt í samgonguni, livst so spyrst? 3. mai 2000 fridtjof christiansen Tað er gleðiligt, at okkara bestu fólk tóku stig til hesar samráðingar, og Róm varð ikki bygdur eftir einum degi. Ilt eyga skal einki gott sjá Meiri andstøðan øsir seg, meiri styrkist eg og mangur við mær í teirri sannføring, at landsstýrið er á rættari leið. Og sum øllum kortspælarum kunnugt, spælir eingin trumfin út fyrst. Fram kemur hann, ið hóvliga fer. Leiðin er løgd, og tað verður ikki skákað, fyrr enn vit eru komin á mál. Tá kunnu vit sum fræls tjóð í egnum landi taka upp samvinnu við øll grannalond okkara uttan um danskar umboðsmenn og aðrar kritlarar. 3. mai 2000 Karl Joensen Heilt ótrúligt, at landsstýrið enn ikki vil viðganga at teirra projekt er ein total fiasko. Bara snakka uttanum evnið, ótrúligt. Faktum er at skiftistíðin verður 4ár, men tað letur ikki til at vera sivað inn hjá teimum, hóast alt Føroya fólk hevur fangað tað. Teir kunnu vrøvla og burturforklára sum teir vilja, men 4ár er faktum so tað er tað man má fyrihalda seg til. Hvat annað danskara forbarmaðu seg yvir lansstýrið í teirra biddaraferð niðri, eru nyttuleysar detaljur, sum ikki kunnu brúkast til nakað. Tað er bara eitt hjá landsstýrinum at gera, tað er antin at gevast ella fáa javnaðarflokkin uppí og fylgja teirra skilagóða uppskoti. Tað er ein gongd leið!!! 3. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof Hatta er ein tómur pástandur. Annars minna hasi stevini tú nevnir meira um tey hjá tínum floksfeløgum. 3. mai 2000 Hanus Petersen Høgni Hoydal bleiv aftur fangaður í einari grvari lygn íkvøld. Hann pástendur, at danir ikki vilja rinda okkum blokk framyvir. Sjálvandi gera teir tað. Soleingi sum teir hava nakrar skyldur í Føroyum.Teir hava ongantíð sagt nakað annað. Løgmaður roynir at roynir at hanga eina undirskrift frá 98 út á snóratræið, í einari roynd at rættvísisgera síni krøv um skiftistíð. Biaffra hevur, sum sjálvstøðugt land, ein sjálvberandi búskap. Men hvørja vælferð hava teir?????? 3. mai 2000 Hanus Petersen Áki Andreasen Tú mást hava misskilt eitthvørt. Danir nokta okkum ikki loysing. Trupulleikin snýr seg um, at Føringar liggja á knæ niðri í forsætismálaráðnum og bidda um pening, samstundis sum teir biðja danir og Grønleindingar kissa seg. Tað svarar til, at tú fert í bankan árið eftir, og biður bankan strika alla skuld í húsinum. Men tú vilt ráða og eiga tey.Og bankin kann kissa teg. 3. mai 2000 S. H. Seerup Fridtjof Christiansen. Tillad mig at fortsætte citatet fra Lagmanden, hvor du slap: "regeringen [viser] med denne holdning [ ] , at den er indstillet på at respektere den aftale, den indgik med landsstyret den 10. juni 1998 om forhandlingerne om færøsk suverænitet. [ ]Der er dog et punkt i denne aftale, som Danmarks regering i dag ikke synes rede til at respektere. Det er det punkt der siger, at "Der er enighed om, at der (...) indledes forhandlinger om en overgangsordning, herunder en økonomisk overgangsordning, der tilstræber opbyggelsen af en selvstændig færøsk økonomi." Danmarks regerings udspil på dette punkt har været en kortere overgangsordning end landsstyrets finder nødvendigt for at opfylde intentionerne i denne aftale Landsstyret håber, at de kommende møder, hvoraf et vil være på Færøerne, vil få afklaret det økonomiske grundlag." Citatet illustrerer to ting: (1)Ved i offentlighed under et igangværende forhandlingforløb at beskylde sin forhandlingsmodpart for aftalebrud udviser Lagmanden en udsøgt mangel på diplomatisk konduite. (2)Lagmanden vil tilsyneladende ikke forstå, at længden af overgangsperioden ikke står til yderligere forhandling. Man kan være enig eller uenig i rimeligheden i den danske regerings (og det danske folketings) holdning på dette punkt; men er det udtryk for dygtig forhandling at stikke sig selv blår i øjnene? På det punkt holder jeg mere med Jørgin M. Á. við Úlvsá, når han siger: "Tá ið danska ríkisstjórnin sigur at 4 ára skiftistíð nóg mikið, eiga vit at taka tað til eftirtektar og laga politikkin eftir tí." Jeg formoder, at de to forhandlingsdelegationer snart vil nå et forhandlingsresultat, der gøres til genstand for en folkeafstemning i efteråret. Bliver det et ja til selvstændighed - hvilket ville bedrøve mig - skal man være fanatisk paranoid, hvis man tror, at Danmark vil modsætte sig færøsk selvstændighed med magt. Fregatten Thetis eksisterer ikke i dagens danske politiske virkelighed - lykkeligvis. 3. mai 2000 Hans Poulsen Eg visti tað altíð Alt arbeiðið til onga nyttu! Nú avhongur alt av skiftistíðini, tað hevði eg kunnað sagt teimum beinanvegin! Sum vit øll vita, so verður Nyrup ikki at hvørki høgga ella stinga í tá tað kemur til skiftistíðina. So lat okkum steðga allari ætlanini beinanvegin, og fáa allar føroyskar flokkar at seta seg saman og gera eina realistiska ætlan um hvussu vit kunnu gera okkara egnu skiftistíð, 4, 15 ella 50 ár(!) Tá vit so hava eina fíggjarlóg, sum javnvigar uttan danskar pengar, lat okkum so aftur tosa um, um vit skulu loysa ella ei! 3. mai 2000 Áki Andreasen Hvat tit afturhaldsinnaðu høvdu vænta av samráðingunum við danir trúði eg var gingið upp fyri tykkum, eftir at fyrst danskir politikkarar kropp á kroppi komu til Føroya, síðan er tað endurtikið upp í saman. Eitt kann eg siga tykkum, og tað er at vit sum vilja ráða í egnum landið hava í nógv ár vita at samráðingarnar við danir um at "sleppa" at ráða fyri borgum fóru at gerast sera torføra og beinharðar. Teir einastu sum hetta ikki er gingi upp fyri eru Javnaðarmonnum og Sambandsmonnum, niðurlagi er "ja hygg eg segði tað altíð .", men hvør hevur sagt nakað annað??? Eg kenni ongan, sjálvt skilamenn í landstýrðinum kunngjørdu at hetta fóru at vera sera torðførar samráðingar so skuldi tað verið fingið uppá pláss. Hvat endamálið er skulu tit heldur ikki yvast í, nevniliga eitt heilt land. Undirbrotligheitina burdi tit slopi tykkum av við, tað klæðir tykkum ikki, tosið heldur reinan politik, um so ósemjan liggur í tí hula Ríkisfelagsskapinum, mugu vit finna út av um hann er verdu eina milliard ella meir - tí um so er so skyldar statskassin okkum pengar. 3. mai 2000 fridtjof christiansen At allir sambandsformenninir frá Paula Ellefsen, Atla Dam og Edmundi Joensen til Ejdesgaard háða landsstýrið fyri samráðingarnar við danir, er besta prógv um, at teir eru á rættari leið. Allir aðrir hava tosað um at taka sjálvstýri stig fyri stig, men hetta landsstýrið tekur tey stig, sum allir hinir tosaðu um, men ongantíð tóku. Teirra stig vóru eitt fram og tvey aftur 3. mai 2000 Kim Hansen Heimsins mest sakligi Jørgin M. Á. við Úlvsá! 3. mai 2000 Hanus Petersen Fridtjof Hví samráða seg fram til nøkur rættindi, sum vit hava frammanundan? 3. mai 2000 fridtjof christiansen Ótrúligt, sum summi menniskju hava ilt við at síggja nakað gott nakrastaðni. Veit hesin Karl Joensen á Frælsinum 20 í Havn meir um innihaldið í samráðingunum enn løgmaður? Løgmaður sigur greitt frá, hvat ið hann er komin til sættis um við donsku ríkisstjórnina: Hetta eru orð løgmans m.a. í tíðindaskrivi eftir fundin í Keypmannahavn. Men hetta er ikki so lítið, tá ið vit hugsa um, hvussu stutt samráðingarnar enn eru komnar. Eg fari at ynskja landsstýrinum hjartaliga til lukku!!! Eyðvitað verður fíggjarligi spurningurin greiddur so ella so undir komandi samráðingum - men tað vita eg og Karl Joensen og øll onnur líka lítið um í dag sum nakrar annar. Landsstýrið hevur prógvað, at tað er uppgávuna vaksið - og eg takki hvønn dag Várharra fyri, at hann ikki setti ein Edmund Joensen ella ein Ejdesgaard út í Tinganes í hesum týdningarmiklu tíðum fyri land okkara. Sum Sverri kongur tók til: "Alvæl ræður harrin happi". 3. mai 2000 Hanus Petersen Ja, samanumtikið, er tað fyrstu ferð, at man beinleiðis hevur ført rukkulív á diplomatiskum stigi. 3. mai 2000 Jógvan Petersen Ja, eg má geva Karl Joensen rætt. Nú er skommin fullkomin og fullveldisfólkini eru knock-outað so tað syngur eftirí. Men hatta var væntandi. Nyrup hevur allatíðina sagt hatta, men landstýrið heldur vist at hann bara skemtar, men nú er tað vist við at renna upp fyri teimum, hvussu landið liggur. Sanniliga var lítið um Kalsberg á hasum fundinum, meðan Nyrup hevði tjekk á øllum. Tað var faktiskt synd at síggja Anfinn soleiðis. Í hesi løtu men hann angra, at hann nakrantíð hoppaði uppá vognin hjá Hoydal - harmiligt, tí Anfinn er annars ein góður politikari 3. mai 2000 Karl Joensen Frælsið 20 Tórshavn Ja, nú síggja tit hvussu tit hava gjørt tað lort. Anfinn Kalsberg sat har skammfuktaður, meðan Nyrup brillieraði. "Fegnast um at meginparturin er komin uppá pláss ella o.l Onki er hent, tit eru ongan veg komnir. Hvat hendir við sjómonnum ella bankaeftirlitið er í løtuni totalt óinteresant. Tað er skiftistíðin sum intereserar fólk og har er ONKI nýtt hent. Kalsberg kravdi í brævaskifti eitt ella annað undirordnað fyri at samráðingarnar kundu halda fram -láturligt. Hann kann "krevja" eitt. Nevniliga at fáa at vita um stjórnin kann ganga frá síni treyt um 3-4 ára skiftistíð. Tí vil hon ikki tað, so kann jú alt vera líkamikið, og tá er tað burturspilt tíð og pengar at "samráðast" um detaljur, sum tað nú verður gjørt. Nei, fullveldisskútan er søkt og Hoydal og co eru rukkur. Man vildi ikki lurta eftir andstøðuni og tí sum Nyrup allatíðina hevur sagt, nei, man visti jú alt og hevði "loysnir" - Gud forbarmi seg. So nú má man so sita sum rukka á tíðindafundi-til grin. Skomm!! Spleiðis gongur tá man ikki vil lurta eftir fólkaopiniónini, men vil skunda okkurt ígjøgnum, helst fyri at enda sum persónlig hetja-idioti Hanus Petersen Hoyrdi tit røðuna hjá Jóannesi Nielsen? Havi altíð vita, at loysingarmenn eru yvirtiknir av kenslum og materiellari hugsan (samráðingarnar við danir tala sítt týðiliga mál), men at teir vóru líka forelskaðir uppí lenistólinum, sum í damuni í lenistólinum, tað vardi meg ikki. 3. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Fyri fyrstu ferð í Føroya søgu hava vit fingið eitt landsstýrið, ið arbeiðir frameftir. Frá at vera landspartating skal løgtingið nú gerast til eitt veruligt parlament. Um stutta tíð gerst uttanríkispolitikkur viðkomandi hjá einum og hvørjum føroyingi. Framtíðin fer at krevja av okkum, at vit hava støðu til umheimin. Vit fara eisini at velja fólk á ting eftir, hvønn uttanríkispolitikk tey hava at bjóða. Tað verður ikki nóg mikið við væl kenda - og eftir hondini illagitna - friggadellupolitikkinum hjá javnaðinum. Landsstýrið hevur lagt út við, hvønn veg Føroyar eiga at ganga á verjupolitiska økinum. Spennandi verður, um breið semja kann finnast um hendan politikk ella um andstøðan framvegis kemur við einum útvatnaðum NEI-ið 3. mai 2000 Jógvan Joensen Jan, ja, hvør kommuna er bílig, men tilsamans verður goldið alt ov nógv. Tær smáu kommunurnar hava ongan møguleika at tæna sínum borgarum líka so væl sum tær stóru. Sostatt er núverandi loysn bæði vánalig og dýr og hon tændir bara fyrrnevnda bygdaklandri. 3. mai 2000 Hanus Petersen Tað er beinleiðis ódemokratiskur hugburður at siga, at " um tit ikki atkvøða sum valdsharrin vil, ja so verður ongin fólkaatkvøða." Tað er fyri meg ein prinsipiellur spurningur.Óansæð hvat atkvøtt verður um. 3. mai 2000 Jan Jakobsen Tað førir onki við sær, annað enn eina størri fyrisiting at leggja kommunur saman. Hygg at hvussu Sandoyar meginskúli liggur mitt í???. Sum nú er klandrast kommunustýrini, ella gera tey, um samanlegging verður ein realitetur, so klandrast man bara innangarðs. Tað er annars heilt ótrúliga bíligt at reka tær flestu av teimum 50 kommunum. 3. mai 2000 Jógvan Joensen Til Jan bygdaklandur, ja tað kann verða stuttligt og smáligt, men eg meini ikki tað er so charmerandi at tað er neyðugt at hava 50 eindir við hvør sínari telefondamu, kopimaskinu, stempli, ringjuklokku o.s.fr. tá 7 (+/-4) kommunur kunnu veita borgarinum tað somu ella betri tænastu. Um vit hava nakrar størri eindir, so kunnu komunurnar kappast, til gagn fyri borgaran. T.d. so kann Fugloyarkommuna í dag ikki veita tær somu tænastur sum Klaksvíkarkomuna, men um norðoyggjarnar stóðu saman, so kundi tær tiki kampin upp ímóti Suðurstreymi. 3. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Fullveldisætlanin hevur hildið higartil. Gongdin heldur áfram. Næsti fundur verður 15. juni og fólkaatkvøðan verður í heyst. 3. mai 2000 Hanus Petersen ONKI UPPSKOT SKAL LEGGJAST TIL F`OLKAATKVØÐU,UM `URSLITIÐ IKKI FYRILIGGUR FRAMMANUNDAN. DEMOKRATISKT DEMOKRATISKT. Nú nýsta teir sum stungnir grísar.Takið nú loysing sum menn, um tit veruliga meina, at ríkisfelagsskapurin er so vánaligur. Alt verður so lætt, og so rættvíst, og so serføroyskt, og ongin kreppa kemur nakrantíð aftur, um Føroyar loysa frá Danmark. Hvat bagir. Leggið nú eitt uppskot fyri Føroya fólk.Men svarið skal kanska fyriliggja frammanundan, so tann parturin sum hevur "ta røttu meiningina" vinnur. Annars, ongin fólkaatkvøða, siga allir við ein munn. 3. mai 2000 Jan Jakobsen Kommunusamanleggingar er ikki loysnin um ein vil avtaka bygdaklandur. (tað kann ikki avtakast, og skal tað heldur ikki, tí tað er so charming). Í Danmark er støðan júst tann sama, at um ein landspartur fær A, so fær ein annar partur B. Tað er bara ikki so týðiligt. Eitt nú Stórabeltsambandið sum kom ígjøgnum tí at motorvegir blivu bygdir í norðurjyllandi. TV2 kom ígjøgnum orsakað av einari føroyskari atkvøðu, hvat fekk hann afturfyri. Og hvussu heldur ein so støðan er í øðrum londum. Jørgin M. Á. við Úlvsá Tá ið danska ríkisstjórnin sigur at 4 ára skiftistíð nóg mikið, eiga vit at taka tað til eftirtektar og laga politikkin eftir tí. 3. mai 2000 Jørgin M. Á. vi Tá ið danska ríkisstjórnin sigur at 4 ára skiftistíð nóg mikið eiga vit at taka tað til eftirtektar og laga politikkinum eftir tí 3. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Tað er at fegnast um, at danska ríkisstjórnin nú endiliga er farin undir realitetssamráðingar við Føroya Landsstýri. Sum útlitini eru nú, fer ferðin fram móti lýðveldinum at ganga skjótari enn samgongan hevur ætlað. Hetta eru gleðilig tíðindi og stór avbjóðing fyri føroysku tjóðina. Jógvan Joensen 3. treyt fyri fullveldi er hugburður føroyinga. Vit mugu koma frá tí støði at um grannin hevur fingið nýggjan bil, so skal eg hava ein størri, ella um ein komuna hevur fingið A, so skal hin hava B. Vit mugu læra at samstarva hvør við hvønn annan, og kommunusamanlegjing er eitt dømi um hvussu bygdaklandur forðar fyri sunnum skili. Vit mugu viðurkenna at vit ikki kunnu hava serfrøðingar á øllum økjum, men í staðin keypa/útlicitera krevjandi/tung økir til grannarlond okkara. 3. mai 2000 Jógvan Joensen 2. treyt fyri fullveldi er ein avtala innan sjúkrahúsverkið, so at okkara sjúku kunnu sleppa til viðgerð á einum hóskandi staði. Í núverðandi løtu, er tað bert Danmark ið kann klára hettað nøgtandi. Onkur hevur nevnt Ísland, Skotland, USA og Norra, men fyri at tað kann lata seg gerða so skal fylgjandi verða uppfylt: Dagligt flogsamband, kommunikatión á norðurlendskum og støði hjá viðgerðini skal vera á leið vit tað danir hava nú. 3. mai 2000 Jógvan Joensen 1. trey fyri einum fullveldi er uppfylt. Okkara ungdómur sleppur at lesa í Danmark, og tískil er gjørligt at uppbygja eitt samfelag á einum rímuligum støði. Danir bera kostnaðin uppá 55.000 fyri hvønn. "S.U." skulu vit so sjálvi syrgja fyri, skulu vit brúka tað Íslendska modellið við at læna pening út, ella tað danska við at geva pening. Tað snýr seg um 50.000 um ári fyri tey 1000+ lesandi í Danmark. 3. mai 2000 Hanus Petersen Peturbjørg: Um skiftistíðin er 15 ár, hvat skulu vit gera ár 16???? 3. mai 2000 Hanus Petersen Danir siga við Føringar. Loysið um tit vilja. Umsiting kunnu teir eisini hjálpa til við móti gjaldi. Tit fáa norðurlendskan status í okkara samfelag, sum hini norðurlondini. Men føringar vilja ikki. Brúka alla orku til at samráða seg fram til ein støðu, sum er júst tann sama sum vit hava í dag. HVAT ER HETTA FYRI EIN SJ`ONLEIKUR?????? 3. mai 2000 Demos Hansen Álvara tos, áttu tit ikki at fingi onkran at stovna onkra máls-politiska kjaksíðu, heldur enn at nýta hesar kærkomnu fullveldis-kjaksíður til at kjakast og kjeglast um málsligar smálutir, ið sum so einki hava við aktuellu politisku støðuna at gera?? 3. mai 2000 Peturbjørg Gamla Dimma, ja, hví skal Beata ikki halda á við "gamal" táttinum - Edmund gevur ikki nýtt til tað gamla, og Poulsen á Strondum er eins og við "Dam". Komið heldur og viðgerðu skiftistíðuna. Tað er spennandi, men ikki ræðani. Gamli kanssin Einstein gav okkum formulin (minnist meg rætt í 1905)= tíð er relavtiv. Annars vil eg minna á áheitan landsstýrisins: "fólk verða biðin um at nýta sømuligan málburð". OG SO EINA STAðFESTING - føroyingar kunnu ongantíð møta við fleiri landsstýrisumboðum og embætisfólkum til samráðingar enn danska stjórnin "til ein og hvørja tíð". Tað vita sjálvandi afturhaldssinnaði fólk, men mangt er í neyðini nýtt. 3. mai 2000 Páll Poulsen Wall Street shuffle var í 1929, spanska borgarakríggið 1936. Men Danmark gav altso skarvin yvir í 1940. Professor Debes segði einaferð at kanska finna teir eisini eitt kosmiskt samband. 3. mai 2000 fridtjof christiansen Sitat: "Mánadagin fóru fimm landsstýrisumboð og ein heilur hópur av embætisfólki til Danmarkar at samráðast um nakað, sum fer at fáa so óhugnaligar fylgjur, sum vit neyvan hava sæð makan til síðani peningakrakkið í 30'unum." (Beate L. Jensen í Dimmalætting). Soleiðis upplýsir blaðstjórin á Føroya størsta blaði lesarar sínar Hann náði okkum 2. mai 2000 fridtjof christiansen Nú ilskast Beata um, hvussu dýrt tað er at senda landsstýrið til Keypmannahavnar at samráðast Hon hugsar sum Pauli Ellefsen (áðrenn hann gjørdist løgmaður), at alt kann greiðast við einum frímerki Men frøkun Joensen hevur eisini ferðast fyri seg 2. mai 2000 Páll Poulsen Tann mest andskræmiligi Sortudíkisvrevlarin er hasin Helgi Jacobsen, sum hvørki dugir danskt ella norskt. "Denne her aftale", "disse visse", tað er ikki danskt. 2. mai 2000 fridtjof christiansen Hr. Edmund Joensen mælir í kvøld landsstýrinum til at leggja frá sær Størri álitisváttan kann eingin ynskja sær. 2. mai 2000 Páll Poulsen Gg fylgjandi kræddaramentalitetinum sigur útvarpið eins og bløðini altíð "sínum" (baby language), heldur enn hansara ella hennara. Beinleiðis umsett úr donskum, amatørar. T.d. segði útvarpið einaferð at:"Hermaðurin rendi á eina landminu í bili sínum". Tað var slett ikki hansara bilur, men eitt hernaðarakfar. Soleiðis er so mangt, og bløðini versnandi í hvørjum. Tað kennist eins og Svenningur hevur livað til fánýtis. 2. mai 2000 Páll Poulsen Jógvan hatta pasar ikki. Havnamálið er nógv vakrari og nuanserað enn bygdamálið. Tak til eystringar, teir hava ongan sum helst æstetiskan sans. Klaksvíkingar tosa í infinitivi:"Eg var úti á Argir og vitjaði Sveipir". Slíkt kemur ikki fyri í Havn ella úti í Nólsoy. Bygdafólkið er forstýrað av paraboli og pylsuvognum og ungdómurin av bygd livir fyri tað mesta í pylsuvognum. Kommunalpolitikarar í provinsini sleppa eisini lætt undan at reka ungdómspolitikk, teir senda bara ungdómin til Havnar. 2. mai 2000 fridtjof christiansen Í fyrstuni var orðið og ikki "í byrjanini var orðið " Púra rætt, Páll. At byrja við ella í byrjanini er ein dansksletta, sum útvarpið er komið við á sama hátt, sum Dimmalætting og Sosialurin komu við danskslettuni "hesin " har danir siga "denne" T.d. "Den nye bil kom ud på broen før den gamle, denne var " Nei, nú lýsir í eystri og brátt kemur frælsissólin upp á luftina fridtjof christiansen Andras Samuelsen segði ein søguliga setning við fynd í: "Í Føroyum skulu føroyingar ráða og ikki danskir sosialistar". Men tað var áðrenn føroyskir javnaðarmenn fóru at siga "tað er eingin loyna" í hvørjari røðu og hvørjari grein. Tað er einki dulsmál! 2. mai 2000 Páll Poulsen Tú Carl, Jóhan Poulsen var ein góður politikari, tað var Andrass Samuelsen eisini. Minnist nú til tað. At "byrja" er ein útvarpsk málspilla, sum ger um seg allastaðni. Tað ber til at gera hol í sjógvin, ella seta skjøtil á. Ein sak byrjar ikki, hon fer í gongd. Helena segði:"Tað stutta av tí langa" í kvøld. Er tað nakað sum er ópedagogiskt, so er tað "tað stutta av tí langa", ella "tað stóra av tí heila". eg haldi at fólk eiga at vanda sær meira um málið. 2. mai 2000 Primus Wardum Fullveldi er garantur fyri kipp og hestafóðuri. Eisini haldi eg at løgverjan skal hava ross á beiti í Marknagili. 2. mai 2000 Peturbjørg Til Jógvan L. Hví ikki á Vaglið í kvøld? Tú heldur kanska tað er betur at møtast á várdegi - tá tjøldur syngja fró - og vit rópa okkum tjóð? 2. mai 2000 Jógvan L. Nú stendur á gomlum nøglum í samgonguni - ígongdsetanin av fullveldinum skal útsetast, sambært Helenu og Anfinn aftaná tíðindafundin á Christiansborg í kvøld. Kann samgongan liva við hesum? Og hvat sigur "baklandið" hjá Høgna á hesi propagandasíðuni til hesa gongdina - skulu tit kanska oman á Vaglið `i kvøld at viðgera tann brennandi spurningin!? P.S. At ivast í málkunnleikanum hjá Jóanesi Eidesgaard, ja, tað er avdúkandi í sjálvum sær - málsliga, bæði í talu og skrift kemur ongin á tingi honum nær, og hetta er eisini galdandi fyri "kunstiga" akademikara- havnarmálið hjá Høgna Hoydal. Men kanska er vanligt talumál á bygd eisini vorðið óføroyskt í hesum fullveldistíðum? Ja, fínt skal tað vera 2. mai 2000 Peturbjørg Ja, oman á Vaglið í kvøld, men hvat klokkan? Annars vóni eg øll vilja sum Høgni (seinast nevndur sum "probelemknúsarin"): Vit skulu samráðast og ikki sláa hvønn annan á høvdið. Eisini tá talan er um málburð og stavseting. Vit vita jú øll, at frálæran í skúlanum,okkara fyrstu ár, var grundarlag fyri hvussu náttúrliga "sjálv-vitandi" vit eru sum vaksin. Hetta er gladandi fyri mál, rokning/matematik o.m.m.a. Til Mikkjal innan Koll. Hoyrdi tú Jóanes Ejdesgaard eftir "dag og viku"? Hann tosar um at gera seg til reiðar at fara at læra seg at standa á egnum beinum (eg ivist um hann hevur læra at grulva). Og annars "heingir" hann seg í tað, ið sagt verður. 2. mai 2000 Hanus Petersen Danir søgdu frá fyrsta degi. Vilja tit loysing - gerð so væl. Vilja tit ein norðurlendskan sáttmála (á jøvnum føti við Noreg, Svøríki o.sfr) - gerið so væl. Tað bleiv enn einaferð staðfest í dag. Og Landstýrið brúkar allar kreftir, at forhandla seg fram til eitt úrslit, sum líkist tí vit hava ídag. Skil tað hvør í vil. Tað gerst greiðari og greiðari. Hetta eru Pseudosamráðingar um onki. Antin taka vit loysing, ella vera vit í ríkisfelagsskapi. Alt inn ímillum er nakað fjas. Og 75% vilja ríkisfelagsskap. 2. mai 2000 Beinta Um Løgmaður, Høgni, Helena og teir upfylla okkara heitasta ynski í dag, fara vit so oman á Vaglið í kvøld? 2. mai 2000 Mikkjal innan Koll Hvussu leingi skulu vit føroyingar liggja undir fremmandum valdi? Nær reisast vit og skræða av okkum danaokið? Um ikki við góðum so við illum? 2. mai 2000 Mikkjal innan Koll Eftir annan heimsbardaga vórðu allir danir í samstarvaðu við týsku yvirvøldina móti donskum áhugamálum avrættaðir. Hetta hendi í øllum londum eftir kríggið, og er annars vanlig praksis fyri landasvik. Hvat er so landasvik. Jú, tað er m.a. at arbeiða fyri at ein fremmand tjóð skal hava yvirvøldina í landinum. Tað skal eisini eitt fullkomiliga sjúkt fólkaslag til, sum vil at onnur skulu hava valdið í landinum. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Til fridtjof, takk fyri "tilkendegivelsen". Eg haldi tað er sera spennandi at tosa um framtíðarviðurskiftini hjá Føroyum, og fyri mítt viðkomandi so hvørki stúri ella ræðist eg eitt fullveldi. Umvent so vil eg siga at tann tann "uigenkaldeligt selvstyre" losnin sum annars verður, heldur ikki vil fáa meg til at grenja inná danir tey næstu 50 árini. Eg kann skriva bøkur á donskum uttan eina villu, men sjáldan fleiri setningar á føroyskum uttan villur. Tað er ikki heimastýrislógin sum hevur skuldina í hesum føri, men heldur tað at nógv at vikubløðunum, sjónvarp v.m. er á donskum, og danskt er eitt sindur lættari. At móðurmálslæra skal hava hægsta prioritet í skúlanum er ongin yvi og helt víst fjølmiðlarnir hava sera stóra ábyrd her eisini. 2. mai 2000 Carl August Arge Hanus Petersen, Lágt ríður tú sum vanligt. Men ok; tú hevur eitt lítið poeng har. Jú eg fari á val tá tað verður eftirsum eg eri í ferð við at flyta heim. Hvat eg vil sleppa at velja? Jú. at mítt land gerst frítt og at vit kunnu samstarva á jøvnum fóti við m.a DK. 2. mai 2000 fridtjof christiansen Hjálparloysið heldur fram. Í áðni skriva tíðindamenninir hjá Sosialinum sum óvitar úr Keypmannahavn: "Smálutirnir skulu viðgerðast" (viðgerast við ð) 2. mai 2000 fridtjof christiansen Til Jógvan. Víst skilji eg teg, og tú er óførur at birta upp undir kjat við nýggjum evnum. Men er tað ikki eitt sjónligt tekin um, hvussu alt føroyskt hevur verið trokað upp í ein krók - t.d. undirvísingin í móðurmálinum - meðan vit sambært heimastýrislógini skulu læra "danskt mál væl og virðiliga" - men ikki føroyskt? Tað stendur ikki í hesi somu lóg, at vit skulu læra móðurmálið "væl og virðiliga". Er stundin ikki komin, at vit fara at seta hetta sum eitt krav: at undirvísingin í og á móðurmálinum verður styrkt og gjørd betri? Er tað ikki vanvirðiligt og armóðsligt, at blaðfólk okkara ikki gera sær ómak og læra seg móðurmálið, men heldur blabba danskar setningar við gøtudanskari stavseting? Málið lýsir og avdúkar betur enn alt annað hugsanir okkara. Hví skulu vit ikki venja okkum til at hugsa tankar okkara á føroyskum? 2. mai 2000 D. Petersen Mæta skald okkara Pól F. Joensen yrkti á sinni: So trælkað er ongin tjóð í heimi, at hon ikki fult sjálvstýri krevur, hvør litføgur tjóð setur lívið í veð, um frælsi so verri kor gevur, men best undir Danimarks skjúrtufaldi, danskstýrdur føroyingur svevur. Hugsið um hetta javnaðarsambandfólk. 2. mai 2000 Hanus Petersen Marjun Patursson: Ja, hví ikki samstarva við noreg og Skotlands á læknaøkinum. Tað stendur víðopið, at byrja slíkt samstarv við ella uttan ríkisfelagsskap. 2. mai 2000 Jógvan Joensen fridtjof skilður túð hvat eð meinði. At ein ikki er so góður at stava er ikki einbetýðandi við at man er býttur, vel. 2. mai 2000 fridtjof christiansen Til Jógvan Joensen. Er tað nýggj stavingarregla, at "hetta" og "samanbera"hava ð? (hettað og samanberað)??? 2. mai 2000 fridtjof christiansen Málspillararnir á Olivantsíðuni skrivaðu "áðrenn juni mánaði er farin". Teir áttu at skrivað "áðrenn juni mánaður er farin" . 2. mai 2000 fridtjof christiansen "Gerð" hevur ð, men "gera" hevur einki ð. Somuleiðis er tað gleðiligt, at fólk umsíðir eru farin at stava "skíra" við fyrr í, sum er tað rætta. Men harmiligt er at síggja, at vit nú skulu lesa javnaðartíðindi á hálvdonskum á Olivant, sum Sosialurin stílar fyri. Teir eru longu byrjaðir. "Tað er eingin loyna" hava teir skrivað tvær ferðir, hóast henda málspilla ikki er til í málinum. Tað eitur annaðhvørt: "Tað er einki dulsmál" ella "Tað er einki loyndarmál". At loyna eitur eitt annað. Og so skriva hesir somu málspillarar fyrsta dagin á Olivantsíðuni: " áðrenn juni mánaður er farin". Mánaður stendur her í hvørfalli. Tí átti rætta málberingin at verið: " áðrenn juni mánaður er farin". Málið er týdningarmikil partur av samleika okkara sum tjóð. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Jørgen, ein kan eisini spyrja, um eitt fullveldi er treyta av danskari vælvild, hevur so hettað veldi so sítt eksistensgrunlag í lagi. At danir ikki vilja sleppa okkum, má tað ikki verða tí at teir eru so góðir við okkum, og ikki vilja sleppa okkum uppá fjall. :-) 2. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Donsku politikkararnir siga eitt og fremja annað í verki. Danmark letst vera oddaland, tá ið talan er um at verja rættindi hjá kúgaðum tjóðum. Teir eru altíð fyrstir við fremsta fingri á lofti, tá ið talan er um viðurskiftir í øðrum ríkjum. Samstundis føra teir genialan imperialistiakan politikk í Norðuratlantshavi við "heimastýrislógum". Nú meirilutin í Føroyum vil stovnseta frælst føroyskt ríki, seta teir allar møguligar forðingar í vegin til tess at tarna gongdini. Hví kunnu teir ikki geva okkum rímuliga skiftistíð? Hví vilja teir ikki frælsan felagsskap? Hví vilja teir ikki at borgarar í báðum londum skulu hava felags rættindi? Hví vilja teir ikki samstarv á skúlaøkinum? Hví vilja teir ikki samstarv á heilsuøkinum? Hví vilja teir kvetta øll bond til Føroya, tá ið vit taka fullveldi?? Hetta er mær ein gáta, tá ið onnur lond gera góðar avtalur við síni fyrrverandi hjálond. Alt prát frá danskari síðu um felags søgu, familjubond "gensidig respekt" er bert galdandi um føroyingar vilja vera danir og partur av Danmark. Til Jógvan Joensen er at siga, at gongdin hesi 81 árini síðan Ísland fekk sjálvstýri er júst tann at fleiri og fleiri lond hava fingið fullveldi. Og hendan gongd heldur fram. Hygg bert at Evropakortinum, hvussu tað er broytt seinastu 10 árini. Og næsta ár koma vit eisini á kortið. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Eg vildi bara vita um nakar var vakin. Sjálvandi skulu vit samstarva við grannalond okkara eins og vit gerða í dag, men hvat skal hettað samstarvi ganga út uppá, tað er spurningurin og hvat vilja vit hava og geva? 2. mai 2000 Jógvan Joensen 2000 - 1919 = 81 ár. Tað eru hendar nógvar broytingar tey seinastu 81 árini, so ein kann ikki samanberða samfelagið tá og í dag. Eg havi annars ikki hoyrt nakran danskan polittikara sagt at Føroyar ikki kan loysa frá Danmark. 2. mai 2000 Marjun Patursson Jógvan Joensen Hví skulu vit fara um hálvan knøttin við einum akut-sjúklingi? Hví ikki roynt samstarv við næstu grannalond okkara - Noreg, Ísland ella Skotland? 2. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Íslendingar fingu avtalu við danir í 1919, tá ið íslendingar tóku fullveldi. Í ár 2000 seta danir seg ímóti, at føroyingar kunnu ganga undir somu treytir. Teir royna at trýsta okkum undir "ríkisfelagsskapin": "Færinger skal have en vilje, og den er at de skal være danske". Hetta gongur ikki meir. Hesuferð fer ikki at eydnast at búka føroyingar upp á pláss, tí tað eru tíbetur so fáir føroyingar eftir, sum ganga ørðindi fyri donsku javnaðarimperialistarnar 2. mai 2000 Jógvan Joensen Tú hevur so rætt í at tað eru onnur lond til í heiminum en Danmark, men hvussu nógv av hesum vilja/kunnu í realitetinum gerða tað eftir teimum treytum vit skulu seta. Vit kunnu t.d. ikke senda ein "akutsjúkling" til USA. 2. mai 2000 fridtjof christiansen "Retten til at slå mønt" er gamalt hugtak, enntá lógarmál. Men vit hava ikki rætt til at sláa mynt. Evra ella ikki Okkurt gjaldoyra skulu vit hava, og í løtuni liggur evran lágt Vit hava altíð flent at íslendsku krónuni, men teir hava hana so enn Hví? 2. mai 2000 Kai Vágfjall Fyrimunir av ríkisfelagskapinum: Evran, reytt pass = læntir fjarðar = falsum. Um vit ikki kunnu svølgja donsku krøvini viðvíkjandi útdeligeringum, so eru tað onnur lond til í heiminum enn Danmark, sum helst eru hjálpsamari, eingin ivi um tað. Gud signi Føroyar og føroysku samráðingarnevndina. Lati okkum øll biðja um tað. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Nei, kenni ikki mannin. Eg royni bara at hugsa meg um, og sýggja framtíð Føroya sum ein part av/í Europa. Um eg farið skeivur, so sig hvat og hví, eg vil fegin sýggja tað. 2. mai 2000 Marjun Patursson Jógvan Joensen=Gudmund Joensen Tað sýnist mær, sum um tú frøðir teg um møguligar trumfar? Er tað so? Jógvan Joensen Um 10 ár hava vit EURO í Føroyum, loysing ella ikki. Ísland og Norra fara at hava krónur og EURO ella bara EURO. 2. mai 2000 Marjun Patursson Jógvan Joensen=Gudmund Joensen Tað sýnist mær, sum um tú frøðir teg um møguligar trumfar? Er tað so? 2. mai 2000 Øssur L Nú byrjar Hanus aftur uppá Ísland. Hevur hann longu gloymt, hvussu Manne setti hann uppá pláss seinast? 2. mai 2000 Jógvan Joensen Tað rann mær í huga, at danir hava ein trumf eftir. Tá teir skulu umsita ymisk málsøki fyri Føroyar, eftir føroyskum treytum, so kunnu teir seta mótkrøv, sum gerð "útdeligerðigina" ógjørliga at slúka fyri tað føroyska samfelagið. Hvat so? 2. mai 2000 Hanus Petersen ÍSLENDINGAR MUGU INN `I ES,UM TEIR SKULU BR`UKA EVRUNA. FØRINGAR KUNNU `OTARNAÐIR BR`UKA EVRUNA UTTAN AT VERA LIMUR `I ES. ENN EITT DØMI UM FYRIMUNIR AV AT VERA `I R`IKISFELAGSSKAPI. 2. mai 2000 Hanus Petersen Carl August Arge Hvat er tað tú vilt sleppa at taka støðu til??? og sleppur tú at taka støðu, um atkvøðast skal ímillum føringar í Føroyum????? 2. mai 2000 fridtjof christiansen Hatta er ein ómetaliga hjálparleys grein, bergur dam hevur skrivað. Hann byrjaði sum kommunistiskur kollveltingarmaður og er nú vorðin høgravendur sosialdemokratur. Sic transit gloria mundi Um fáar tímar frætta vit, um danir eru búnir politikarar ella bara gamlir harðstjórar Krøv føroyinga eru rættvís og vinna frama um allan hin upplýsta heim (uttan millum nakrar føroyingar á heimabeiti) 2. mai 2000 Carl August Arge Hanus,- um tú heldur at onkur er størsti demagogur so vil eg siga at tú er Føroya MINSTI demagogur. Títt rúgvismikla, einkisigandi møsn á hesu síðuni minnir meg mest um surri frá einari flugu: tú luttekur í onkrun áhugaverdum og so er ein fluga sum blívur við og við at flúgva runt og runt, inn og út alla tíðina við sama irriterandi surri. Í grundini hevur flugan als einki uppá seg - og tó - helst vildi man havt hana at tagt ella hon kundi jú sloppi sær burtur. Eg minnist væl hvussu Erlendur Patursson var skírdur bæði líkt og ólíkt av sambandsmonnunum. Svarta Bók sigur okkum at aftan leiktjald var orðayvirgandurin og lygnirnar um Erlend heilt markleysar. Sama hendi Jóannes bónda á sinni. Tó, hvørjar politikarar valdu føroyingar sum teir størstu, mest týðandi í farnu øld? Jú, júst teir báðar feðgarnar. Ikki var tað feðgarnir Dam og als ikki Andras Samuelsen ella Johan Poulsen (hvør minnist hann í dag?). Eg biði fyri okkara samráðingarfólkum í dag (og vil mæla øllum at gerða tað sama). Lat okkum í øllum førum standa saman um at arbeiða fyri at vit fáa eitt so gott samráðingarúrslit sum gjørligt so at vit hava naka reelt at taka støðu til tá fólkaatkvøðan verður. At føroyar fara at fáa fullveldi er fyri meg eingin ivi um. Spurningurin er: nær. Eg haldi at tað er so óneyðuga trist og beiskt at hugsa sær at vit ikki fara at fáa eitt verdugt úrslit nú og tískil ikki koma nakran veg á hesum sinni og so tey næstu árini at liva við hesum í føroyskum politikki. Har hevur andsstøðan eina stóra ábyrgd. Annars dámar mær væl at lesa innleggini um hvussu vit skulu skipa landið framyvir. Tað merkist beinanvegin ein nógv størri realisma og ábyrgdarkensla so skjótt fólk byrja at tosa um eina framtíð har føroyingar sjálvir hava ábyrgdina. Tað er rætta leiðin. 2. mai 2000 Jógvan Joensen. Ein kann meina hvat man vil um persónarnar sum vilja samband ella loysing, men lat okkum for f tosa um sakina og ikki mennirnar aftanfyri. 2. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Ein av konservatisu nýoddamonnum Javnaðarfloksins, Bergur P. Dam, kallar ræsvísiskrøv føroyinga fyri PROVOKASJÓN. Hetta, at føroyingar biða um samráðingar um sjálvstýri fyri Føroyaland er provokasjón! T.v.s., at meirturin av limalondunum í ST eru provokatørar: Londini eru so frek, at tey hava tikið sjálvsstýri. Synd fyri Berg Dam o.o. , at imperialisman stendur á fallandi fóti! 2. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Demagogur, fólkaførarin, nasjonalistur, nasjonalfasistur, danahatari, forførari, førari, provokatørur o.s.fr. Tað er eitt óhugnaligt hatur tit javnaðarmenn og sambandsmenn hava til Høgna Hoydal. 2. mai 2000 Siegfried Jensen Fúlari tokutalu havi eg neyvan hoyrt - um vit ikki rokna Edmund ella Eidesgaard við - enn ta, vit hoyrdu Nyrup bløbba á døgurða. "Vi kommer med et konstruktivt og positivt svar". Og so kevlar hann um, at man ikki sigur ja áðrenn, og at hann heldur ikki sigur nei áðrenn. Hatta er ull og uttanumtos. Danir hava langt síðani avgjørt teirra útspæl, og at - eftir Hanusi at døma - 75% av føroya fólki trýr hesum, og enn tekur undir við sabotasju-politikki andstøðunnar, er hugvekjandi og av sonnum ræðandi. Alt prinsipielt prát er farið í ommu sína, og tað einasta, sum um ræður, er at bróta niður, verða ósamdur og skíra alt deyðadømt báðir andstøðuflokkarnir eru IKKI komnir við nøkrum sum helst konstruktivum, positivum ella gagnligum til alt hetta mál. Alt hevur snúð seg um at frøðast, tá Nyrup vísir sítt sanna andlit, sum ein psykopatiskur imperialistur. Skal hetta kanska stýra okkara landi? Eg vóni veruliga ikki. Latið okkum heldur venda eygu okkara til tað góða, sum finst í hesum landi og fólki. Við virðing, Siegfried 2. mai 2000 Hanus Petersen Høgni Hoydal fer í søguna, sum størsti demagogur Føroyar hava átt. `I útvarpinum á Miðdegi, segði hann, at hann mátti fáa at vita, um danska stjørnin nú ætlaði at "kvetta øll bond" við Føroyar. Har er onki mark. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Páll, minnist tú eitt av krøvunum frá tí donsku stjørnuni á sinni. Teir (hví teir, og ikki vit?) kravdu at kommunurnar í Føroyum blivu lagdar saman í størri eindir. Hvi hava vit framvegis so nógvar kommunur. Tað skulu í mesta lagi verða 9 kommunur, helst færri. Hví bróta vit ikki uppúr nýggjum og hugsa um heildina ístaðin fyri lokalt tvass sum skaðar heildina í stóran mun? 2. mai 2000 Páll Poulsen Tú Demos vælferð er eins og alt annað ein spurningur um implementering. `i 1992 fingu vit tað vit høvdu uppiborið. skálkarnir teir ganga leysir enn. "Vælferð" merkir væl ikki at vit hava trý sjúkrahús við ongum sjúklingum, ella Tórsvøllur á hvørjum tanga. Nokkso løgið at eingin hugsar um konsekvens, tá ið tað mangla bæði vøggustovur og ellisheim. Tann upprudding sum fór í gongd við at hiva Signar út, eigur at halda áfram, soleiðis at krøv verða sett. Ikki bert innan skúlaverkið, fróðskaparsetrið, men eisini innan almenna fyrisiting skulu krøvini herðast. T.d. SVF treingir til eina rættiliga útskoling. Vælferð er ikki nakað sum veksur í Danmark, men í Føroyum verður so einki sum helst, fyrrenn fólk arbeiða í álvara. Hesin smáborgarligi naiviteturin eigur at halda uppat. At deildir á Landssjúkrahúsinum mugu steingja "at random", samstundis sum graslíkisfótbóltsvallir eru allastaðni, tað er ov langt úti. 2. mai 2000 Siegfried Jensen Hanus Petersen. Eg haldi ikki, at tú hevur rætt - ella enn minni kvalifiseraðan førning - til at meta um vit, skil og kenslur. So gott sum alt tú hevur sagt (og tá eri eg kanska dekan ov vinarligur at orða tað so) er bygt á sterkar sambandskenslur. Og hvar tín javnvág liggur, mást tú best vita sjálvur, lat meg ikki vera tann, ið skal meta um tað. Men eg haldi, at slíkar viðmerkingar eru niðurbrótandi fyri kjakið, tí at tað tekur meiningina burtur frá tí, sum veruliga verður kjakast um, og gerst heldur ein býttur orðavavstur um neyðugleika, javnvág millum vit og skil og annað fjas, sum onki hevur við trupulleikan at gera. Men tað er kanska tín taktikkur. Gud má vita, at Sambandsflokkurin og Javnaðar- flokkurin hava roynt øll kynstur seinasta hálvtannað ár, at spjaða bæði helvitisræðslu, undirgangsvisjónir, ørskap og annaði eyguni á Føroya fólki til tess at sabotera endamál landsstýrisins. Læraraverkfallið útviklaði seg til partapolitiska hetz mótvegis landsstýrinum. Hetta verkfall varð til alla lukku loyst av einum ávísum manni, sum av E. Bergittu varð skírdur ein problemknúsari. Eg fór eitt sindur frá málinum. Orsaka. Men tað, eg vil fram til er, at er einasta endamál títt at sabotera - og tað haldi eg næstan at tað má vera, tí eg havi ikki sæð eitt einasta haldbært og gott argument frá tær í langsamiliga tíð - so vil eg biða teg um at spara tína orku til okkurt annað. Við virðing, Siegfried 2. mai 2000 Jógvan Joensen Jørgen, trupulleikin við at standa saman um samráðingarnar er tann at nøkur halda at tað ikki er neyðugt at loysa, onnur eru bangin fyri úrslitinum og man tað ikki verða nøkur sum eru líkasæl. 2. mai 2000 Hanus Petersen LOYSINGARFÓLK, ERU FÓLK, HVØRS JAVNVÁG ÍMILLUM VIT, SKIL OG KENSLUR, ER FARIÐ AV LAGI. 2. mai 2000 Hanus Petersen Jørgin M Fundurin í dag í kbh er spill av tíð.Tað føringar yvirtaka, kann yvirtakast "uigendkaldeligt".Kann ikki takast aftur. TAð er evstavald. So har er ongin trupulleiki . Til Fridtjof. Tínir trupulleikar eru ongir trupulleikar. Tú skilir tað bara ikki. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Jørgen, trupulleikin við at standa saman um samráðingarnar er tann at nøkur halda at tað ikki er neyðugt at loysa, onnur eru bangin fyri úrslitinum og man tað ikki verða nøkur sum eru líkasæl. 2. mai 2000 fridtjof christiansen Nú havi eg eina tíð lisið viðmerkingarnar á hesari síðuni. Nógvar skilagóðar viðmerkingar við sjálvsøgdum próvgrundum. Men meginskrivarin, Hanus, er so grunnur, at hann minnir mest um ein gamlan sambandsgubba ella ein ungdóm, sum júst hevur fingið eyguni upp fyri nývunna frælsinum at kunna skriva til onnur á netinum. Uttan undantak hava viðmerkingar hansara verið sambands neyðaregg, har ungi ongantíð spyrst burturúr. Og kortini taka fólk sær stundir at svara til gomlu tuggur hansara, sum føroyska afturhaldið hevur gingið og jaglað og tugt í meir enn hundrað ár. Eitt stig fram og tvey aftur Nei, maðurin lítur aftur í tíðina og hómar onga framtíð Men nú rísur frælsissólin og nú vendir ikki aftur Várharra hevur altíð havt gott eyga á Føroyum. 2. mai 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hanus Petersen má vera fulkomuliga vitleysur. Hann sigur, at tað vera púrt óneyðugt at samráðast við danir um føroyskt fullveldi. Veit maðurin ikki, at tað eru danir, ið hava yvirvaldsrættin yvir Føroyum? Er hann ikki greiður yvir, at tað eru teir, sum hava veruliga valdið her í oyggjunum, og at tað bert eru Danmark, vit kunnu samráðast við um spurningin? Í dag eiga vit føroyingar at standa saman um okkara samráðingarnevnd. Minnilutin eigur at ásanna, at "ríkisfelagsskapurin" stendur als ikki á dagsskránni í dag - og kemur tað eiheldur nakrantíð aftur. Tað, sum umræður nú, er at fáa eitt gott samráðingárúrslit, so veruligur politikkur aftur kann førast í Føroyum. Samstundis er eisini týdningarmikið at fáa billbukt við eitraðu viðurskfitunum millum Føroya og Danmarkar. VIT HAVA ALLAN RÆTTIN Á OKKARA SÍÐU, OG SUM SAMEIND TJÓÐ TJÓÐ HAVA VIT MØGULEIKAN. 2. mai 2000 Jógvan Joensen Tað letur ikki til at nakar vil gerða viðmerkingar til tað í ferð framm í Keypmannahavn í dag, so lat meg koma við einum boði uppá úrsliti (1) DK heldir fast uppá eina yvirgangstíð uppá 4 - 5 ár, har blokkurin verður skorin niður til 500 mio. (2) Danmark vil framhaldandi reka teir stovnar Føroyar ikki hava orku til, men tað verður gjørt fyri kostprís. (3) Føroyingan í Fø og DK fáa rætt til at velja millum danskan og føroyska borgarskap. 2. mai 2000 Hanus Petersen `IDAG SAMR`AÐAST FØRINGAR VIÐ DANIR UM NAKAÐ SUM TAÐ ER FULLKOMILIGA `ONEYÐUGT AT SAMR`AÐAST UM. TEIR SAMR`AÐAST `A EINUM `OVIRÐILIGUM GRUNDARLAGI. SPILL AV T`IÐ, OG ALMENNUM PENINGI. 2. mai 2000 Demos Hansen (framhald) Ja, vit hava hava bæði grenjið og tað treystliga framhaldið, skuldi eg bara siga. Móses og Áron leiddu fólkið úr egyptalandi, men fólkið byrjaði straks at grenja hava føroyingar einki lært av bíbliusøguni? Tað fara vit at finna útav. Spennandi verður tað. 2. mai 2000 Demos Hansen Bert ein lítil viðmerking til veljarkanningar Tað er gott at Móses ikki valdi at leggja politikk sín eftir veljarakanningum. Hann helt treystliga fram, eisini tá tey byrjaðu at grenja og sleppa aftur til trældómin í egyptalandi. Tað gera okkara menn eisini, og tað gleðist eg um! (hetta ljóðar næstan sum ein Steinbjørn B. J. viðmerking) Vinarliga, Demos. 2. mai 2000 Hanus Hansen (beiggi demos) Var tað yvirhøvur rætt, at tey littu USA fingu borgararættindi, er vælferðin ikki í nógvum førum verri hjá teimum nú enn áðrenn. Mong av teimum høvdu trygg kor heima hjá húsbóndum og harrum sínum, hvat skuldu tey brúka javnrættindi og frælsi til?? Meira vælferð?? Og hvussu so við gomlu føroysku fæloysingunum og húskallunum? Fingu teir tað betri av at fáa rættindi?? Hvat skuldu teir sleppa at giftast til, var tað ikki ber neyð og elendigheit? Og hvat við europeisku hjálondunum, hvat skuldu tey við sjálvstýri? Høvdu tey tað ikki nógv betri áðrenn?? Høvdu tey tað ikki trygt og gott í favni móðurlandsins. Og eisini tú Nelson Mandela, hví skuldi tú stríðast so óluksáligt fyri at tey littu skuldu fáa somu rættindi sum hini hvítu. Fyri tað fyrsta var tað dreymatos í 40 ár, tú mátti inn at sita fyri tað, og livistandurin hjá teimum er ikki betri enn. Faktist var hann hægri áðrenn og tey høvdu tryggari kor. Martin Luther King, vart tú annað enn ein droymari?? Og nú hevur tú fingið føroyingar at droyma eisini. Gev mær heldur real politikk og tryggar karmar. Frælsi kann ikki brúkast, tað gevur ikki smør á breyðið og polstur á sofuna! Gakk vekk við dreymum og rættvísi og frælsi og slíkum tvætli. Tað er skaðiligt. 2. mai 2000 Demos Hansen Skal ein trælur ella húskallur uttan vanlig borgararættindi velja frælsi, hóast hetta møguliga kann kosta honum lønina frá harranum?? Hvat nú um harri hansara sigur at um hann fer og skrivar seg inn sum fullrættaðan borgara, so missir hann tak yvir høvdið, løn, mat og alt annað hann hevur notið gott av hjá hesum harra. Um nú vit siga, at hesin harri var ógvuliga harður við hendan træl at byrja við, men alt eftir at tíðirnar broyttust, bloytti harrin atburðin, og gavst við at píska trælin, og gav honum nakað betri løn. Hvat er besta loysn hjá trælinum. Skal hann uppgeva síni rættindi sum borgari í samfelagnum - og varveita síni "rættindi" í harrans húsi. Ella skal hann velja sín borgararætt, og síðan, um hann verður tveittur út, finna sær sítt egna lívsgrundarlag millum aðrar frælsar menn? Hvat er virðiligast og besta avgerðin hjá hesum træli? 1. mai 2000 Demos Hansen Eg havi hug at benda kjakið inn aftur á tað principiella í hesum málinum: Hvør skal hava evsta valdið í Føroyum. Hetta haldi eg er hin altavgerandi spurningurin á hesari síðuni. Síðan eitur eisini av somu grund, fullveldi.fo. Fyri mær er hesin spurnigur tengdur óloysiliga sman við einum øðrum spurningi, nevniliga persónliga frælsinum, ið verður staðfest í ST mannarættinda yvirlýsingini. Ein og ein og hvør einstakur persónur í einum landi eigur at hava sama rætt sum øll onnur, eitt nú atkvøðurætt, rætt til skúlagongd, sjúkrarøkt og annað, so eigur ein tjóð at hava javnrættindi við aðrar í altjóða høpi. Føroyska fólkið er ein serstøk tjóð, tað er staðfest at vit lúka øllum treytum til tess. Tí er í mínari verð einki at ivast í, at evsta valdið í Føroyum, tað skal liggja hjá føroyingum, ikki í Danmark. Hvat halda kjakluttakararnir um hetta?? Vinarliga, Demos. 1. mai 2000 Demos Hansen Ein lítil viðmerking til Flóvin Eidesgaard. Tú váttar sjálvur tað sum Ivan sigur. Danmark og Holland eru smá lond. Vinarliga, Demos 1. mai 2000 Hanus Petersen Peturbjørg Jensen Hjartaliga tillukku við føðingardegnum.Og eg eri ongantíð illur, sjálvt um Manne pásetendur eitt og annað Manniskt av og á. Og samráðingunum nýtist tær ikki at bera ótta fyri. Tað verður ongin loysing, soleingi føroya fólk ikki vil loysa. Jógvan Joensen Nú samráðingarnar nærkast, hvat er so rímiligt at vænta av treytum frá dønum. 1. mai 2000 Peturbjørg Jensen Til Hanus Petersen. Læt ikki sólina skína yvir vreiði tína. Annars er tað mín føðingardagur í dag - eg fegnist um hetta vælsignaða veðrið. Samstundis sum mín vón er, at skilagóðar samráðingar fara fram í morgin. 1. mai 2000 Manne persson Steen Vendir tú tær til Dimmalæting ella Útvarp Føroya, fært tú eina meira seriøsa vitan um spurningar og svar í samband við veljarakanningina, enn tú fær frá tí forstokkaða høgravenda Hanusi 1. mai 2000 Steen Sørensen Hanus: Tak skæbne! 1. mai 2000 Hanus Petersen Steen Sørensen Om du referer til en sidste, så er det sikkert gemt af vejen. 75% vil rigsfællesskab,mens 25% vil løsrivelse. Så den er ikke så interessant for de objektive journalister,der beskæftiger sig med spørgsmålet. 1. mai 2000 Hanus Petersen Høgni Hoydal, føddur í Danmark, og við donskum ommum í bæði borð, segði við ekstra bladet leygardagin, at gongur Nyrup ikki við til at gjalda við Kassa 1, so proklamera Føringar loysing av trappuni. Hvat billar maðurin sær inn. Við 25% av Føroya fólki aftanfyri seg. 1. mai 2000 Steen Sørensen Den netop i Danmarks Radio omtalte opinionsmåling omkring fulveldi - er der nogen af jer der ved, hvor man kan finde den. Eventuelt på nettet? Tak for hjælpen - og fortsat god første maj! 1. mai 2000 manne persson Heimsins mest "vitandi" Hanus. 1. mai 2000 Jógvan Joensen Tað gleðir meg at tá eg skrivi nakrar tankar um eitt nú hægstarætt, so koma so nógv konstruktiv svar. Eg haldi eg havi misskilt støðuna viðvíkjandi hesum rætti, tá eg havi skilt tað soleiðis at tað er bert hægstirættur (+/- landsrætturin) sum skal hoyra undir DK, meðan býarrætturin verður føroyskur. Eftir øllum at døma, so er tað øll rættarskipanin (dómsvaldi) sum skal vera danskt, (eftir okkara treytum), undir einum fullveldi. Er tað rætt skilt. 1. mai 2000 Hanus Petersen Peturbjørg Jensen .Loysingarfólk eru fólk uttan nakað sum helst vinnuligt innlit. Tað er tú besta dømi um. Tú vilt loysa her og nú, uttan at hava ánilsi um, hvar í peningurin í framtíðini skal koma frá, til at reka eitt vælferðarsamfelag. Fólk sum tú, meina tað ivaleyst væl, men ongin fer at gerast so skuffaður sum tit, um loysinging gjørdist verulleiki. Tá sóu tit nevniliga, hvat í veruligt frælsi "var", og hvussu tann kargi peningaheimurin nú einaferð er skrúvaður saman, tá samanum kemur. 1. mai 2000 Hanus Petersen Ivan Loysingarmonnum (fanatikarum)so likt, so er tað fyri tykkum onki ímillum at loysa, og so at skræða ! Liktinstein er eitt skattaskjól fyri ríkar spekulantar,og onnur fólk, sum hava ein áhuga í, at alt tey eiga er króga burtur av alfaravegi. Er tað eitt slíkt "solidariskt" samfelag, føroyar skal gerast????? 1. mai 2000 Peturbjørg Jensen Til Honnu Poulsen Tú illskast inn á 50% meiri í løn. Hví, er tað ikki rímuligt? Vil tú átaka tær arbeiðsbyrðuna fyri minni løn? Annars haldi eg meg minnast, at tað var Jóanes Ejdesgaard (tá sitandi sum landsstýrismaður), ið var heitasti talsmaður fyri galdandi pensiónsskipan. So seinasti spurningur til tín: "Hvat er ein "føroyskur livistandard"? 30. apríl 2000 Flóvin Eidesgaard Til Ivan Moskalenko Hatta er ikki rætt um hvørji lond klára seg best. Tvørturímóti eru tað lond sum Danmark og Holland sum klára seg best í Europa. 30. apríl 2000 Ivan Moskalenko Sambært logikkinum hjá Hanusi P, so er tað betri fyri rættatrygdina hjá Danmørkini at vera ein partur av Týsklandi við 80 mió íbúgvum, heldur enn at vera eitt land fyri seg við 5 mió. Sera ivasamt Tey minstu londini í Europa (Liktinstein eitt fralíkt dømi) klára seg best fíggjaliga, ikki minst tí, eitt í einum lítlum samfelagi hevur ein og hvør einstaklingur so ómetaliga nógv betri møguleikar at nýta síni evni sínum landi til gagns. 30. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Tað er betri fyru rættartrygdina, at vera ein partur av 5 mió íbúgvum, heldur enn 45.000 menniskjum. Hví.Jú, sært tú, tað er tí at øll eru mira og minniífamilju Lagkøka, føðingardagar, og rættarskipan hóska ikki rættiliga saman. At vera partur av 5 mió, er lítið í heimshøpi. Og tað hevur onki við at røkta og menna demokratiið í gernadisdegnum. Tað ber saktans til allíkavæl, um øll ikki hittast í sama neystið til alt. 30. apríl 2000 S. H. Seerup Til almindelig orientering er der, jf. listen over domstolsjurister pr. 27. juni 1999, ikke ansat nogen dommer, nogen retsassessor eller nogen dommerfuldmægtig ved de danske domstole med efternavnene Castenskiold, Moltke eller Gyldenkopf. Til gengæld har vi en dommer i Gladsaxe ved navn Poulsen(!) I øvrigt er klangen af en dommers efternavn ikke afgørende for hans faglige kvalitet. En af vore fremragende landsdommere gennem mange år havde således det i danske øren fremmedklingende navn Nolsøe. 30. apríl 2000 Hanna Poulsen "Alt síðani samgongan sá dagsins "ljós" við fullveldisætlanini hava sambands sinnaði roynt at niðurgera ta roynd, ið Landsstýrið hevur virkað til sjálvbjargnisleið" tekur onkur til. Hetta kenni eg so einki til. Síðani sitandi samgonga kom til hevur hon m.a. givið sær sjálvum uml. 50% meiri í løn og sera góð pensiónsviðurskifti. Hetta var fyri at kunna arbeiða betur, var sagt. Og hava síðani nærmast bara tosað um "Hvítu bók", sum um hon var ein "glansimynd"; hetta hóast nógv stór og dýr mál í henni eru eftir at umsita og harvið at bera kostnaðin av. Teir hava ikki so frægt givið føroya fólki eina hóming av, hvat tað er "sum verður betri " eftir fullveldi - um so onkur hevur spurt ella sagt okkurt, verður hetta skýrt sum "ræðumynd". Teir hava ikki minka um ríkisveitingina, men tvørturímóti økt hana - hóast ríkisveitingin "ber alt ilt" o.s.fr. Teir hava eftir mínum tykki ikki enn víst ábyrgdarfullan politikk. Teirra politikkur er at spæla við tjóðskaparkenslu føroyinga og geva nærmast føroyingum undarlutakenslu við m.a. at brúka orðið: "Ábyrgd", "Skulu føroyingar ráða í Føroyum" o.s.fr., men eg spyrji: Hvat meina teir við "Ábyrgd" - Loysing fyrst - hugsa aftaná ? .............................................................................................. Enn einaferð vil eg gera vart við, at eg havi virðing fyri teimum einstøku samgongulimum, t.v.s. teirra persónligu eginleikum, men teirra politikki taki eg als ikki undir við, og tí havi eg tikið mína støðu - uttan mun til hvat samráðingarúrslit - t.v.s. "skiftistíð" fyriliggur at taka støðu til. Um vit vita ov lítið um samráðingarúrslitið enn, so kann úrslitið gera mær akkurát tað sama. Vit fáa í øllum førum ein "føroyskan livistand". Okkara inntøkugrundarlag klárar so ikki einsamalt at bera føroyska búskapin, hvørki um 3-4 ella um 15 ár. Mín tjóðskaparkensla hevur einki við mína hugsjón viðvíkjandi "Fullveldi" ella "Ríkisfelagskap" at gera ! 30. apríl 2000 Páll Poulsen Trupulleikin við donsku rættarskipanini er at ein kanning vísir at alt ov fáir dómarar hava "normal" eftirnøvn. Har er ov nógv inngifta, t.d. Castenskiold, Moltke og Gyldenkopf. Grundlógina leggja teir einki í, hon er bara eitt eiti. Annars er tað løgið at danskir dómarar hava so nógv frítíðar-arbeiði við síðuna av dómarastarvinum. Tað átti ikki at borið til. `A tí løgfrøðiliga vera Føroyar so ikki eitt Wåhlin'skt eksperiment. Tað er heilt víst. Men handan danska gírigheitin í t.d. Plejebo sakini, hon kemur so ongantíð fyri í Føroyskari rættargangslóg. Vit fingu eisini at vita eitthvørt um "velvillige dommere", óivað eitt danskt fænomen. Hví er tað ikki kannað? Peturbjørg Jensen Ábyrdin er tín. Og bara tín. Alt síðani samgongan sá dagsins "ljós" við fullveldisætlanini hava sambands sinnaði roynt at niðurgera ta roynd, ið Landsstýrið hevur virkað til sjálvbjarg-nisleið. Andstøðan á tingi nýtir alla sína tíð(ístaðin fyri at gagna Føroya landi og fólki)at "uppfinna" ein fyri sínar veljari duldan nýggjan RÍKIS(EIN)FELAGSSKAP. Sær og/ella hoyrir tú fjølmiðlarnar so verður endurgivið, at allir manglar (t.d. niðurslitið Landssjúkrahús), og alt, ið er av tí ringa (t.d. verkfallið hjá Lærarafelagnum móti fólkaskúlanum)er vegna fullveldisætlanini. Hetta fær meg at minnast aftur á eina sjónvarpssending úr Rumeniu (fyrigev stavsetingina)eftir deyða Caussesco, har leiðarin fyri eitt barnaheim segði naka soleiðis: "At Caussesco og hansara stýrið var tað tað var er eingin umbering hjá okkum, ið vara av hjálparsleysum børnum, ikki at vaska teirra rumpur. Hetta er ikki sagt fyri at ákæra, men fyri at minna á ábyrgdina. 29. apríl 2000 fridtjof christiansen Beinta Patursson. Undir "Tíðindi" finnur tú fundarfrásøgnina frá fundinum 17. mars . 29. apríl 2000 Beinta Patursson Er tað nakar her sum veit um tað ber til at fáa fatur á fundarfrásøgnini frá fundinum 17. mars? Vendur man sær til OSS? 29. apríl 2000 Carl August Arge Brävid undir her eigid eg. Eg gloymdi at skriva navni hjá mär ádrenn eg sendi tad avstad. Orsaka! 29. apríl 2000 Hanna Poulsen Gott boð um "Framtíðar støðu Føroya", Jógvan J. Eg eri tó púra vís í, at títt boð beinleiðis verður skýrt sum "Ræðumynd" av samgonguflokkunum. Politikkur samgonguflokkanna eitur í dag "Atburður Poul Nyrops". Okkara samgongumenn halda seg vera illa viðfarnan og vilja hava "gensidig respekt". ! Men hvat er nú "gensidig respekt" ? Eg hugsi um tí ódokumenteraðu milliarda NATO-rokningina okkara menn (nærmast) sendu donsku stjórnu beint áðrenn samráðingarnar 17. Mars - (hvørs rokning, ið ikki skuldi brúkast at buka hvønn annan í høvdið við) - og undir samráðingunum legði danska stjórna rokning um "Hvussu nógv búsitandi føroyingar í Danmark kosta dønum", (hvørs rokning ikki skal takast fyri fult). Eftir míni tykki er talan um "gensidig respekt". Hvat halda tit ? .............................................................................................. Hóast samráðingarupprit samgonguflokkanna er ein "orðavavstur" vóni eg, at okkara menn og danska stjórna eisini nú kunnu samráðast við "gensidig respekt". - So spennandi verður, hvat teirra "realitetssamráðingar" úrslit verður hjá okkum føroyingum at taka støðu til ? 29. apríl 2000 Demos Hansen Rættartrygd er ikki óloysiliga tengd tengd at fólkatali. Danmark við einans 5 milliónum íbúgvum hevur hópin betri rættartrygd enn Kina við meir enn einari milliard íbúgvum. 29. apríl 2000 fridtjof christiansen Í dag hevur føroyavinurin Poul Erik Søe grein í www. enmandsavisen.dk/ um komandi samráðingarnar millum landsstýrið og donsku ríkisstjórnina. Sera áhugaverd grein. 29. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus P. Hvussu nógv fólk skulu til áðrenn rættarskipanin verður trygg? Hví steðga við 5 milliónum, hví ikki 5 milliardum? Eg haldi faktiskt at tað er ein stóru fyrimunur at vera fá fólk í einum landi. Møguleikin fyri ávirkan á sín egna gerandisdag er hópin størri enn í einum fólkaríkum samfelag. Hvussu stóra ávirkan hava borgarar í India á sítt umhvørvi, næstan onga. Vit, harafturímóti hava møguleikan at gera eitt satt demokrati, við eini rættvísari rættarskipan, nevniliga tí at vit eru ikki eitt fólkahav, men einans 45.000 fólk. Vinarliga, Demos 29. apríl 2000 Páll Poulsen Jógvan Joensen Eg havi ikki sagt at hægstirættur er eitt trøll. vit eru undir donsku lóg ídag, og tað er útfrá henni landsstýrið arbeiðir. Tað hevði verið óvanligt at gjørt nakað annað. T.d. hava USA, Canada og Malaysia enska rættarskipan. Men rættartrygdin í Danmark er ikki heimsins besta. Tað er ein floskul, teir sjálvur tveita um seg við. Hugsið bara um áttatiárini, ella Blekingagadebanden. Ídag halda hesir terroristar fyrilestrar um løgregluharðskap. Hvar er tá rættartrygdin hjá løgregluni? 29. apríl 2000 Hanus Petersen Tað er tryggari og betri, at vera partur av eini rættarskipan við 5 mió íbúgvum, heldur enn 45.000 íbúgvum. Hvussu nógvir politikararar høvdu blivið dømdir, um hægstarættardómarar vóru valdir av Føroya Landstýri????? 29. apríl 2000 Jógvan Joensen PP nú veit eg ikki um tú meinar at hægstarættaspurningurin er eitt trøll, men ímynda tær hesa støðu. . Vit eru komin 10 ár inn í eitt fullveldi og løgtingið hevur víst hvat tað dugir til við nógvum nýggjum lógum. Ein av teimum er at ikki er loyvt at ganga uttanfyri "varðagøturnar" tí náttúran skal verjast, tryggleiki hjá ferðafólki o.s.fr. Ein dagin verða 4 danir handtyknin langt uttanfyri "gøturnar" av teimum bláklæddu løgreglumonnunum, og teir verða dømdir 100.000 ECU í bót í býrættinum, og landsrætturin staðfestir dómin. Sakin verður skotin inn fyri hægstarætt, og nú kemur essensurin í søguni. Nú skulu vit hava ein danskan hægstarætt at seta seg inn í føroysk viðurskifti, nakað hann ikki hevur gjørt í 10 ár. Kanska ákærin tosar føroyskt í rættinum sambart tí nýggju rættarlógini og skilja hesir danski dómarinir tað. Kanska ein lóg er í Danmark sum áleggur borgarinum júst tað øvuta sum tann føroyska. Kan hesin hægstirættur døma ein av sínum egnu borgarum eftir einari lóg hann ikki er vanur við og sum møguliga krevur tað øvutta av tí hann kenur til? Hvat um tað er ein fullveldishetja, sum er frídømd í bý og landsrættinum. Hægstirættur dømir viðkomandi, so hava vit illgitingar um hevn, agg og hvat veit eg. Umvent kann tað verða við einum sambandsmanni, kanska hann verður fríkendir av "sínum vinum". Omanfyristandandi kann kennast sum vítt hugflog, men eg royni at illustrera tann trupulleikan sum vit kunnu fáa av at lata ein danskan hægstarætt arbeiða undir okkara "treytum". Tú kan ikki seta tað treyt at ein danskur hægstirættur skal virka sum ein føroyskur undir einum fullveldi. Tað letur seg ikki gerða. Eg meini tí at annahvørt er øll rættarskipanin føroysk ella sum hon er í dag. 1. 2. og 3. instansur má arbeiða undir somu lóg. Vit hava í dag internationala lóg, skandinaviska, EU lóg v.m. í tí førinum vil tað ikki verða nakar trupulleiki at lána dómarar og tolkar til eitt sakarmál. Onkur vil kanska siga "den tid den sorg" men tað meini eg ikki, slíkir spurningar mugu svarart áðrenn vit seta krossin við JA ella NEI. Jógvan Joensen Sjúkrahúsverkið: Eitt boð uppá hvussu tað kan skipast í framtíðuni. Treyt: Alt sum eitur lokalpolitikkur skal gloymast, og Føroyar skal sýggjast sum ein heild. . Endamálið við einum nýggjum bygnaði má sum minimum tryggja sama støði sum í dag. Hvussu? Her er eitt uppskot: Landssjúkrahúsið verður einasta sjúkrahúsið, hini reducerast til skaðastovur, og behanlingsstøð har fólk kunnu legjast inn til observatión í eitt døgn, fáa tiki gips av og slíkar smálutir. Altso er brúk fyri innleggjing, so er tað á LS. Harafturat verður útbjóða, í EU lisitatión, en "tyrluvagt + bussvagt" sum altíð skal verða til reiðar at flyta (akuttar) sjúklingar, bjarga á sjógvi og landi og eventuelt arbeiða fyri SEV og TLF, flúgva við turistum v.m. tá ongin vanlukka er. . Hendan loysning vil geva fleiri sjúkratransporir millum útjaðaran og Havnina. Til tess skipa vit eina bussvagt, sum so koyrir frá Klakksvík ein dag, Sørvági ein annan o.s.fr. og bussurin er gjørdur til sjúklingar við hentleikum v.m. Eisini kundi hann virka sum eitt transpotabelt (mini) sjúkrahús, við størri vanlukkum, og tá bussurin ferð avstað um morginin til Klakksvík at heinta sjúklingar, so kan t.d. ein Jarðamóðir verða við sum brúkar ein heilan dag norðanfyri til vegleiðing. . Tað omanfyristandandi er so eitt boð uppá hvussu ein kan spara pening og gerða tænastuna betri (Pástandur frá mínari síðu), men kan tað lata seg gjera? Eg veit at tað eru hol í uppskotinum, men møguliga kunnu tey lappast. 29. apríl 2000 Hans Andreasen So innuliga, tja kanska enn einaferð, far vit at royna, at tosa Nyrup og Eidesgaard til " fornuft " men eg veit t vit hava ongsn møguleika á hesum sinnið, men royna aftur ár 2050 tíðan verri, alt sum verður lagt framm á fundi í komandi viku, verður feiða . av borðinum, á gud tit Føroyingar hvat eru tit ikki vánaligir 29. apríl 2000 Páll Poulsen Jógvan Joensen. Danmark hevur skandinaviskan rætt. Teir døma allir líka, teir ganga eftir tekstinum í lógini. Í enskum rætti er tað næstan bara fordømi ið telja. Danskir dómarar kenna væl til rættin í Føroyum í dag. Minst til at tað er komið fyri í USA, at 500 ára gomul fordømi úr Bretlandi eru brúkt. Soleiðis er so mangt løgið. Men álvaratos kunnu tit ikki lata vera við at mana fleiri trøll framm og koma við onkrum intellektuellum. Pínligt at síggja Virgar Hoydalshatara í danskari avís ídag. Maðurin hevur hatað Karsten Hoydal í 43 ár. Um sjey ár verður hettar óivað feirað. Tað eru føroyingar, ið skulu finna eina føroyska loysn. Tað fáa vit ikki við smáborgarligum briksli um hendan og handan. Framtíðin skuldi gjarna verið skipað av øllum Føroya fólki, men vit koma ongan veg við innantómum illgitingum sum t.d. Heðin Mortensen fyrrv. javnaðarmaður sleingir um seg í bløðunum. Hvussu skulu Føroyar síggja út um 10 ár? Skal undirsjóartunnil gerast fyri nógvan skattapening og Vestmannasund typpast og flogvøllur byggjast á Glyvursnesi? Hvør hevur ábygdina tá tað endar galið? Hvussu kann skipanin tryggjast sum frægast viðvíkjandi uppgraderingum av eftirlitsskipanum og kanningum av almennum virksemi? Hatta har við at Atli Dam hevði alla skuldina, er dekan ov bíligt. Aðrir vóru eisini við. Men hví er eingin andstøða í Føroyum, eingin visión? Hevur andstøðan onga meining um framtíðina? Hvussu tað er í Íslandi og øðrum londum hjálpir ikki, hvussu skal tað vera í Føroyum? 28. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Demos Hygg eftir samráðingarupprit landstýrisins pkt. 7, har m.a. stendur: "Herskylda, starvssetanir í almennari fyrisiting, umframt valrættur og vælbæri við val verða tó undantikin" 28. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Manna o.o. Nei, ikki haldi eg sjálv, at tað er siðiligur máti av mær at koma við sovorðnum "skemti", tó skal sigast, at eg gjørdi hetta "prikið" orsakað av, at nógv av kjakinum spælir uppá okkara tjóðskaparkenslu - og tað haldi eg ikki er rætt. Vit eru øll føroyingar uttan mun til hvønn einstakans hugsjón til "Fullveldi" og "Ríkisfelagskap". Broytingartíðir liggja fyri framman - tað eru vit øll samd um, og tí sakni eg, hvørji mál - burtursæð frá fullveldisætlanini - okkara samgonguflokkar halda hevur týdning fyri samfelagið - uttan mun til ríkisrættarligu støðu Føroya - í framtíðini. Sjálv haldi eg at vit eiga at gera sum íslendingar - raðfesta barnaansing, skúlaverk, heilsuverk, brekað- og eldrahjálp - langt frammum t.d. "lokal politikk" í framtíðini ! Hvat halda tit ? 28. apríl 2000 Siegfried Jensen Kærasti Jógvan L. Eg eri bangin fyri, at tú hevur sett ymisk hugtøk í hálsin. At kalla "free association" fyri nassarí? Eg meini bert, er tað ikki eini nassarí støðu vit eru í sum er at súgva danska skattgjaldaran til at fíggja okkara ovurnýtslu av ovfarakætistólum og marglætisprýði, sum fánar og fer. Skal hetta verða tað, ið leggur støði undir hesum kjaki? Hetta er so óseriøst, at tað hóskar heldur heima á einum barnagarði . At fara at tosa um at "loysa sum menn", má eg siga, luktar ikki sørt av víkingadæmi - ikki tí - eg havi alla virðing fyri víkingum, og eg haldi heldur ikki, at tað tænir nøkrum endsamáli, at fara at døma um, í hvussu stóran mun teir ymisku partarnir, sum eru uppi í hesum máli, eru mansligir ella ei . Kunnu vit ikki heldur royna, at fáa skil á hesum kjaki, og teimum fyribrigdum og hugtøk, ið slongd verða inn á hesa síðu . virðingarmest, S. Jensen 28. apríl 2000 Demos Hansen Til allar kjakluttakarar! Eg haldi tað vera sera ódámligt og óseriøst og oyðileggjandi fyri kjakið, at leggja onnur motiv oman á fólk, og at nýta láturliggerðing og niðurgerðing av øðrvísihugsandi. Vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Jógvan L. Free association = Frítt nassarí í ævir allar? Nú orki eg ikki Anfinn og Co.meir - skulu vit loysa, so lat okkum gera tað sum menn heldur enn undanstøkkingar!! manne persson Hanna eg havi hildið teg verið skilagóða. Lova mær tí ikki at seta teg so lágt, sum undir liðini á Hanusi. 28. apríl 2000 Marjun Patursson Demos Hansen Nordic Statistical Yearbook hevur sambanberandi hagtøl um tað, tú sóknast eftir. Bókin fæst til læns á bókasøvnunum 28. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Jógvan Joensen - Tú hevur sett fleiri áhugaverdar spurningar her á síðuni, men tíverri havi eg einki ítøkiligt svar sæð enn uppá tínar fyrispurningar - uttan orð, ið spæla við tjóðskaparkenslu føroyinga. - Eg havi hug at siga tær og Hanus frá einum - sum ein lýddi mær spakuliga inn í oyra - men lova mær ikki at siga tað aftur "Tað verður synd í tjóðveldismonnum eftir loysingina" ...... ("Hví" ?) ....... "Tí so verða teir noyddir at arbeiða ! .... (???) ... og fáa tí ikki stundir til at hugsa um, hvør ið tað nú var - sum spóttaði, speirekaði, lumpaði og lirkaði - hvønn, men ARBEIÐA - t.v.s. standa við endanum hægst um allar aldur og ævir, og fáa tí ikki høvi at síggja, eitt nú: "Merkið" veittra uttanfyri ST-Bygningin". Hysj, hysj .... Teir trúgva uppá sínar dreymar - Hvussu teirra dreymar skulu setast í verk - hugsa teir um aftaná loysingina. - Skemt til síðis. - Ja, Jógvan, tú hevur púra rætt. Eg gloymdi teir, sum ansa farvatni føroyinga og suveræniteti ríkisfelagsins. - Eg gleði meg at síggja títt boð uppá "Framtíðar støðu Føroya" - við ella uttan "Fullveldi". 28. apríl 2000 Jógvan Joensen Hanna soleiðis sum eg skilji langrøkjut, so må tað vera eitt positivt skogbráð k.v. gevur tær. Soleingi meiningar verða undirbygdar av argumentum og/ella sjónarmiðum, so hava vit eitt gott kjak. . 28. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Demos Einki er at ivast í, at vit føroyingar duga, men eftir mínum tykki ber einki til hjá loysingarmonnum, meðan vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi - Men sjálvandi - tað vita allir føroyingar - at ber tað til, tað er sjón fyri søgn, eisini yvirtøku av ymsum málsøkjum - um fíggjarligu ráðini eru til tess. Tú sigur m.a.um "fyrisitingarsamstarv" Føroya og Danmarkar millum: "Í núverandi støðu er danski mynduleikin hægsti mynduleiki í føroyum, eisini innanfyri eitt nú uttanríkismál og dómsmál. Teimum nýtist ikki at lurta eftir okkum áðrenn teir viðtaka lógir á hsum økjum, hetta hevur víst seg at givið okkum trupulleikar til tíðir ...... Og víðari sigur tú: Tað vil siga, at vit, kanska fyri eitt ávíst gjald, fáa danir at hjálpa okkum við uttanr+ikismálum og dómsmálum, men eftir OKKARA treytum. Tað er tann grundleggjandi munurin - tá er tað vit sum seta treytirnar fyri samstarvinum, í løtuni er tað øvugt." Góði Demos, Hetta var akkurát tað eg vildi fáa ein tjóðveldismann at siga. Jú, eg skilji væl, hvat ætlanin er. Hon er: at Føroya Løgting/Føroya Landsstýri áleggur danska uttanríkismálaráðum, danska løgmálaráðum o.s.fr. at útinna lógir eftir "OKKARA treytum." Men góði Demos. Sambært traktat samgonguflokkanna stendur: "Fyrisitingarligt samstarv millum myndugleikarnar í londunum báðum verður tryggjað í sáttmálanum í tann mun tørvur er á tí. Serstakar ásetingar og skipanir verða gjørdar fyri: Uttanríkismál, Dómstólar (v.fl. sera kostnaðarmikil mál) ... VÍÐARI STENDUR: ... "Javnstøða í tjóðskapi verður ásett millum føroyingar og danir, so at rættindi og skyldur føroyinga og dana verða tryggjað í londunum báðum". (Vakurt eftir mínum tykki) ...... MEN SO STENDUR: "Starvssetanir í almennari fyrisiting verða tó undantikin" (t.v.s. í londunum báðum). Demos, Hetta sigur klárt og greitt at føroyingar ikki kunnu setast í starv, eitt nú í "OKKARA Uttanríkisstýri". Hvat siga tjóðveldismenn um hetta ? Eg haldi hetta er sera láturligt fyri ein "suverænan stat" (niðurgerandi) - Í dag ber til hjá føroyingum at arbeiða, eitt nú í Uttanríkismálaráðnum í Keypmannahavn, so hví ikki eftir fullveldi ? Vit seta karmar og lógir, men tað vanliga er, at ongir pengar eru til at útinna hesar lógir í verki. Ongantíð hevur gingið so illa og "einki" ber til í dag - Hugsa um nýggju pensiónslóggávuna - (eitt "skensil" til okkara veiku í samfelagnum - PNR og danska stjórnin høvdu so einki við, hvørki lógarsmíð ella gildiskomu av hesu lóggávu at gera, men harafturímóti hava eina og aleina okkara núverandi samgonguflokkar tí fullu ábyrgd av hesari "skensilslóg") og ikki fyri at tala um verkføllini, ið eru og hava verið, meðan sitandi samgonga arbeiðir "seriøst" ! Ikki so frægt teir hava sagt føroya fólki enn, hvørji mál hava týdning - burturfrá "fullveldisætlanini". "Hví er ríkisveitingin so ovurstór í dag ? (Samb. "Krosskasti" hevur ríkisveitingin ongantíð verið so ovurstór, sum í dag) - er sera ilt at meta um ! Hvat verður betur eftir fullveldi ? er ilt at siga. - Óhugsandi er ikki, at okkara samgongumenn t.d. rokna ein lønarniðurskurð hjá privatu/almennu settu løntakarum + øking av avgjøldum á neyðsynjaðarvørum - fyri at vinnan og almenni sektorurin kann bera seg. Vit vita einki - uttan "bíða eftir samráðingarúrslitinum" - siga samgonguflokkarnir, og so eru teir so nasadjarvir at siga: "Føroya fólk stendur aftanfyri", hetta hóast einans 25-50% av fólkinum stendur aftanfyri. Spennandi verður at síggja úrslit "realitetssamráðingar" samgonguflokkanna. Um vit vita ov lítið um samráðingarúrslitið enn, so kann úrslitið gera mær akkurát tað sama. Vit fáa í øllum førum ein "føroyskan livistand". Okkara inntøkugrundarlag klárar so ikki einsamalt at bera føroyska búskapin, hvørki um 3-4 ella um 15 ár. Vinarliga Hanna 28. apríl 2000 Jógvan Joensen Eg skilji ikki heilt hvat tú meinar við USA, DK og Ís v.m .LINJUBROT . Tað eg kann sýggja er ein løgin støða sum Føroyar koma at verða í undir einum fullveldi, har t.d. Danmark kan døma suverent í hægsta rætti. Tað vil siga at vit gerða føroyskar lógir, tær verða royndar í bý og landsrættinum og so skotnar inn fyri hægsta rætt. Tá skal ein nýggjur instansur (hægstirættur í DK) taka sær av føroyskum lógum, nakað hann onki kennur til, tá hann hoyrir til tað donsku skipanina. Hvar er rættartrygdin tá. Ein hægstirættur má hoyra til tað landi hann hoyrur til/dømur í. 28. apríl 2000 Demos Hansen Sakarmálið í Lockerby-málinum verður í sweitz ella hollandi, eftir skotskum lógum. Tað ber also til, men eg skilji væl tínar invendingar. Men hetta er eisini nakað sum er neyðugt at fáa greitt undir samráðingum, hvussu vit bera okkum at, eg eri also ikki serfrøðingur á økinum, so eg eri eins áhugaður sum tú í at finna útav slíkum. Vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Demos Hansen Til allan hansen, meinar tú hattar har alvorligt?? "rigsfællesskabet har kun været gavnligt", so byrjar hetta at blíva for langt úti! 28. apríl 2000 Jógvan Joensen Eg skilji ikki heilt hvat tú meinar við USA, DK og Ís v.m .LINJUBROT . Tað eg kann sýggja er ein løgin støða sum Føroyar koma at verða í undir einum fullveldi, har t.d. Danmark kan døma suverent í hægsta rætti. Tað vil siga at vit gerða føroyskar lógir, tær verða royndar í bý og landsrættinum og so skotnar inn fyri hægsta rætt. Tá skal ein nýggjur instansur (hægstirættur í DK) taka sær av føroyskum lógum, nakað hann onki kennur til, tá hann hoyrir til tað donsku skipanina. Hvar er rættartrygdin tá. Ein hægstirættur má hoyra til tað landi hann hoyrur til/dømur í. 28. apríl 2000 Demos Hansen Kann onkur koma við frymilinum fyri, hvussu vælferð verður roknað. Og síðani við tølum fyri Ísland, Danmark, Føroyar og okkurt annað norðurland kanska. Tað hevði vónandi greitt kjakið viðvíkjandi Íslandi. Og so er eitt annað tal , ið eisini verður nýtt í slíkum høpum, tað er livistøðið, livistandard. Til tað veit eg at nýtt verða tøl fyri miðallivialdur, barnadeyða, analfabetismu og annað. Tað er hópin meir áhugavert at nýta slík tøl, enn sum higartil at bara snakka um hvør hevur longri arbeiðsdag, og hvør tjenar meir um árið í riðum peningi. Skulu vit práta vælferð og livistandard og Ísland, so lat okkum gera tað ordiligt. Vinarliga, Demos 28. apríl 2000 Demos Hansen Til Jógvan Joensen Ein rættur, so sum hægsti rættur má altíð vera suverenur í sær sjálvum, tað er eitt av grundprincippunum í einum rættarsamfelag og demokratii. Men fyri tað at USA ella Danmark ella Ísland hava ein hægstarætt sum er suverenur, eru tey fullveldisríkið alíkavæl. Tað burdi ikki verið torført at skilt. Til Demus Hanusarson. Hasa bókina hevi eg lisið og havi hana standandi á hillini, eg kann fara at kanna hvat hann sigur um tín pástand har. 28. apríl 2000 Gudmundur Joensen Ein sera áhugaverd grein stendur at lesa í "Week-end avisen" í dag. Nógv áhugaverdari enn tann um bygdaráðsformannin í Vík 28. apríl 2000 Hanus Petersen FÓLKAFLOKSKONGAR GANGA SPENTIR OG B`IÐA eftir fullveldinum. Nakrar fáar familjur í `Islandi hava savna saman allar ognir og øll virðir bæði á sjógvi og landið. Teir stýra bankum og prísum í Íslandi. Nakrir føroyskir konslakongar við íspinnum í aðrari hondini, reyðum pylsum í hinari, og Skipadreymum, ganga spentir runt og gleða seg til eitt føroyskt fullveldi, har alt verður selt til smáar prísir. Hvar vera rættindi arbeiðarans undir slíkum umstøðum. 28. apríl 2000 Demus Hanusarson Til Demos Tað er rætt at fólkaatkvøðan í 1946 var nei. Men tað vóru føroyingar sum meldaðu seg inn aftur. Meira fæst at vita um tú lesur frálíku bókina Villinistíggir upplýstir. Flóvin Eidesgaard Góði Jørgin M. Á. við Úlvsá. Hatta er ein áhugaverd grein um veljarakanningina. Tú átti at sagt frá hvar tú hevur funnið hana. Ikki so?! 28. apríl 2000 Páll Poulsen Hanus, álvaratos, skal søgan ganga baklens, ella? Hvussu siga tit AHA í sambandinum, bøh. Annars skilji eg væl at børnini ikki sleppa í skúla. Lurtaði eftir spurnarkapping fyri 3 árum síðani, og tað var syndarligt almenna dannilsið hjá læraraskúlanæmingum var sum dottið burtur. Vit mugu seta krøv til peningin tað skúlaverkið kostar. Tað sama er við sjúkrahúsverkinum. Har má minst eitt sjúkrahús steingjast, so skil kemur á almenna raksturin. Tað kann ikki vera rætt at smápláss fáa alt tað tey peika eftir, bara tey grenja nóg leingi. Vit mugu hava meiri disiplin í samfelagnum. Jógvan Joensen KAN NETVØRðURIN KOMA AFTUR VIð LINJUBROTUNUM, ALT FYRI EITT. 28. apríl 2000 Jógvan Joensen Demos, ja tað er ótrúligt at vit klára okkum so gott nú vit eru í ríkisfelagsskapi, hví broyta nakað ið virkar væl. Tú hevur ikki eitt fullveldi tá hægsti rættur er útliciteraður. Ein kan ikki seta treytir til hægsta rætt. Skal Føroyar keypa 5 árligar dómar fyri xxkr, hvat so tá kvotan er brúgt, hevur man tá automatiska frídøming. FULLVELDISPR`OGVIÐ ER KOMIÐ `I Svf ígjárkvøldið, segði Høgni Hoydal, at hóast lærarararnir eru í verkfalli, so fáa næmingarnir eitt prógv "við støði í teirri skúlagongd teir hava havt". Tvs, slaka verður uppá krøvini - tað ger jú onki. So verður tað so gott og so føroyst. Formaðurin í reiðarafelagnum vil hava eina føroyskt sipasýnið, tí: Hasi útledsku krøvini eru alt ov strong og óføroysk. So, gleði tykkum. Tað gongur rætta vegin. Demos Tað skuldi ikki verið neyðugt at fortalt tær einaferð aftrat, at statsministarin hevur sagt, at tað sum yvirtikið verður kann vera yvirtikið "uigenkaldeligt". Við øðrum orðum. Tað kunnu teir onki gera meira við. 28. apríl 2000 Demos Hansen Enn meir til Hannu. Munurin millum ríkisfelagskapin og so fullveldi við danskari umsiting av ymsum málsøkjum er ikki so torførur at skilja. Í núverandi støðu er danski mynduleikin hægsti mynduleiki í føroyum, eisini innanfyri eitt nú uttanríkismál og dómsmál. Teimum nýtist ikki at lurta eftir okkum áðrenn teir viðtaka lógir á hsum økjum, hetta hevur víst seg at givið okkum trupulleikar til tíðir. Tað ber kanska til at sammeta tað við ein leigusáttmála, har Danmark er útleigarin og eigarin, ið eisini setur treytirnar í leigusáttmálanum. Hinvegin, eftir at føroyingar fáa staðfest í altjóða rætti, at vit hava evsta vald, fullveldi sum tað verður kallað av samgonguni, eru tað vit, ið eru eigararnir og áseta treytirnar. Tað vil siga, at vit, kanska fyri eitt ávíst gjald, fáa danir at hjálpa okkum við uttanr+ikismálum og dómsmálum, men eftir OKKARA treytum. Tað er tann grundleggjandi munurin - tá er tað vit sum seta treytirnar fyri samstarvinum, í løtuni er tað øvugt. Nú eru tað Danir, ið eiga bilin, men lata okkum koyra við honum. Teir taka sær eisini av pappírarbeiði, so sum trygging og skrásetingum o.ø. Eftir fullveldi vera tað vit sum eiga bilin, og koyra hann. Danir fara tá at gera okkurt pappírsarbeiði fyri okkum, tryggingarpappír kanska, men á tann hátt vit ynskja, og so leingi vit ynskja tað, tí vit eiga bilin. Eg veit at slíkar myndir ikki eru nøktandi, men kunnu einans tæna til tess at gera seg forstáiligari, vóni tú skilir. Vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Demos Hansen Til Demus Hanusarson Ein grundgeving fyri at vit melda okkum úr (tær eru nógvar) er: At vit hava ongantíð meldað okkum inn, men vit hava meldað okkum út (1946). Ríkisfelagskapurin (ójavni felagskapurin) er ongantíð viðtikin í Føroyum, men bleiv kroystur oman yvir okkum. Mín niðurstøða er tí, at nátúrligi tilstandurin hjá Føroyum er uttanfyri Danska ríkið. Ein kann freistast til at siga, at tað burdi verið kravt, at vit fingu eina fólkaatkvøðu við kvalifiseraðum meiriluta, fyri at vit skuldu verið innanfyri ríkisfelagskapin (ella Danska eindarríkið, sum tað eisini verður nevnt)! Vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Demos Hansen Til Demus Hanusarson Í mínari verð er eingin spurningur um vit skulu úr rikisfelagskapinum. Sjálvandi skulu vit tað. Hví skulu vit lata yvirvøldina yvir okkara landi og fólki liggja á einum øðrum stað enn hjá okkum sjálvum? Tað er absurd í mínari verð! Vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Demos Hansen Framhald til Hannu. Fyri at svara konkret uppá tín spurning, vil eg siga: Nei, tað er ikki tengt óloysiliga saman, sjálvberandi búskapur og fólkatal og rávøra. Bestu dømi eg kann geva um tað eru fyrstadømini og mikrostatirnir í europa, eitt nú Lichtenstein, Monaco og hvat tey eita. Tey hava forholdsvís høgt fólkatal í mun til stødd og næstan onga rávøru yvirhøvur. Hóast hetta hava tey ein sjálvberandi búskap. Hópin betri enn t.d. afrikansku londini, sum hava ovurstórt ríkidømi í mun til fólkatalið, men avskeplaðar búskapir, sum eru totalt avhangandi europeiskum og amerikanskum stuðli. vóni tú skilir argumentið, vinarliga, Demos. 28. apríl 2000 Demos Hansen Til Hannu. Japanar hava onga rávøru, men ein av heimsins størstu og dominerandi búskapum. Sama er t.d. við Singapore og øðrum asiatiskum londum. Danir hava ikki tað stóra av rávøru, men fínan búskap. Europa sum heild hevur ikki tað stóra av rávøru, men flyta hana inn úr suðuramerika og afrika. Og Europa hevur sera sterkan búskap. T.d. afrika, suðuramerika og russland eru heilt ófatuliga rík viðvíkjandi rávøru, men tey fáa ikki nokk burturúr henni, og hava veikan og vánaligan búskap. Niðurstøðan eg royni at koma til er, at tað avgerandi er ikki hvussu nógva rávøru vit hava, men hvussu vit gagnnýta hana. Í tí sambandinum (hvussu vit gagnnýta), er altavgerandi at hava dugnaligt og kreativt fólk. Útbúgving, gransking og hugburður millum fólkið eru lyklahugtøk (begreb) hesum viðvíkjandi. Vit føroyingar hava bæði - nógva rávøru, og dugnaligt fólk. Um tað ikki er nokk til at skapa ein sjálvberandi búskap, so er ómøguligt at skapa ein sjálvberandi búskap. (og eitt er so púra vist - blokkurin ger tað ikki) Vinarliga, Demos. 27. apríl 2000 Bolli Patursson Javnaðarmenn í samgongu liva í makrokosmos. Í andstøðu í mikrokosmos. Tað er tí teir eru vingliskøltar. Í løtuni kann hesin flokkur blíva reduseraður við 75%. Tað ber ikki til at brúka seinastu veljarakanningina til annað enn temporert høvuðbrýggj. So Jóhan og tit, leggið heldur ein sukurmola í vindeygakarmin. Kanska hjálpir tað. 27. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Demos Okkara fiskur er enn okkara einasta rávøra og er okkara høvuðsvinna ! Men til alt hitt, sum tú nevnir, so sum: trol-lemmarnar úr vági, aliljós úr fuglafirði, alibátar av eiði, flakamaskinur úr skálafjørinum, so má tilfar til hesi mál innflytast, og síðan "tilvirkast" her og seljast út aftur við einum vinningsprísi. Eg havi als ikki tosað nakað sum helst um fólksins dugnaskap, men heldur um ein sjálvberandi búskap eftir fullveldi ! Tí spyrji eg teg: Um ein sjálvberandi føroyskur búskapur - als einki hevur við fólkatal og fiskastovnar (okkara rávøru) at gera ? Vinarliga Hanna 27. apríl 2000 Demus Hanusarson Til Demos Gott at hoyra at ein kann klára seg sjálvan. Er tað so grundgevingin fyri at melda seg úr ríkjafelagsskapinum. 27. apríl 2000 Hanus Petersen Beinta Patursson Tú skalt skilja meg soleiðis,at blokkstuðulin frá Danmark til Føroya onki avgerandi endamál hevur í sær sjálvum. Hann er íkomin av einum politikki, sum hevur havt til endamáls, at yvirtaka málsøkir, meðan rokningin hevur ligið eftir í Danmark. Tað er tín og mín uppgáva, at fáa blokkin minkaðan burtur í onki.Og tað kunna bara tú og eg gera. Uttan samráðingar. Hinvegin eru vit í ríkisfelagsskapi. Ríkisfelagsskapurin merkir, at vit formelt hava somu skyldur mótvegis hvørjumøðrum, men reelt fara vit neyvan at byggja universitetir o.sfr við tí fólkagrundarlagi sum her er. 27. apríl 2000 Beinta Patursson Hanus Petersen Skal eg útgreina viðmerking tygara, svara tygum : nei. Tvs, tygum halda, at føroyingar skulu hava somu rættindi men ikki somu skyldur sum, eitt nú, bornholmarar og Skjernbúgvar. Sum eg skilji grundgeving tygara, so er tað tí, at føroyski skattgjaldarin m.a. ikki hevur sama fíggjarliga førleika sum, eitt nú, bornholmski skattgjaldarin. 27. apríl 2000 Demos Hansen Til kjakið, m.a. Hannu. Hvør sigur at vit einans skulu liva av fiski?? Um fikivinnan klárar t breyðføða 25-35.000 fólk, so stendur væl til. Nógvar nýggjar vinnur hava seinastu árini tikið seg upp í Føroyum. Vit duga sanniliga til annað enn at fiska, tað mátti verið staðfest so dyggiliga seinastu tíðina. Hygg til dømis eftir útflutningi av alifiski. Vit hava heimsins besta vinningsbýti innan aling. 80 oyru pr. kilo betri enn normenn, og 2,50 kr betri enn skotar og írar. (hetta er nakað eg havi hoyrt frá fólkið og veit ikki hvar tølini liggja, ið kunnu vátta hetta, kanska onkur annar kjakluttakari veit tað) Annar útflutningur innan útbúnað til alivinnu og fiskivinnu er í stórari framgongd. hugsa t.d. um trol-lemmarnar úr vági, aliljós úr fuglafirði, alibátar av eiði, flakamaskinur úr skálafjørinum, fyri bert at nevna nøkur fá dømi. Øll hesi virki hava serstakliga gott orð á sær fyri at framleiða dygdarvørur úti í heimi. Innan teldutøkni eru vit við at taka okkum nógv fram eisini. Vit hava hópin av vælútbúnum ungfólki, ið vísa stóran dugnaskap og uppfinningarsemi. Eisini tey', ið ganga í skúlum her á landi í løtuni vísa seg at hava gott hugflog og góðar dygdir innan vinnuvirksemi. Fleiri ymsikir føroyskir skúlar hava vunnið kappingina "european buissnes games" í kapping við skúlar úr øllum europa. hetta sigur eisini nógv. Føroyskur tónleikur tekur seg fram alsamt. Føroysku modellini vunnu í dag kapping í New York. Landsliðið í fótbólti klárar seg nógv betri enn tað átti í mun til fólkatalið. Regin Vágadal er millum 8 sterkastu mennirnar í verðini. Hetta hevur alt einki við fólkatal og fiskastovnar at gera. Men við nærlagni, dugnaskap, hugflog og tílíkt. Vit hava allar møguleikar at klára okkum sjálv á øllum økjum. Ja, eg trúgvi nógv betri enn onnur lond. Og enn einaferð, niðurstøða mín: Alt er ikki treytað av fiskistovnum. Vit hava prógvað fleiri ferðir at vit dugað alt tað onnur dugað - og hví hundanar skuldu vit ikki tað??? Vinarliga, Demos. 27. apríl 2000 Hanna Poulsen Beinta Patursson Ja, tú hevur ivaleyst rætt - Eg skilji lítið ella einki og má tí fáa eina lættfatiliga fullveldisætlan - ikki bert ein part av henni, so sum "Viðurkenning sum tjóð" - og eg má tí ivaleyst eisini fáa lættfatiligar spurningar settar viðv. hesari ætlan, og tí vil eg eisini seta tær 2 lættfatiliga spurningar: Hvat er munurin millum: Ein suverænan stat við "fyrisitingarligum samstarvi", felags kong/forseta og felags gjaldoyra við Danmark í 15 ár ? og Ríkisfelagsskap við Danmark og Grønlandi við somu rættindum sum higartil í 15 ár ? Hvussu heldur tú, at aldursbólkurin 25-67 ár (uml. 28.-30.000 íbúgvar) og fiskistovnur okkara kunnu klára at bera alla umsiting og føroyska búskapin um 15 ár ? 27. apríl 2000 Hanus Petersen Beinta Patursson Eg skilji væl spurningin.Og royni at svara.Eg haldi ikki, at man kann seta tað upp soleiðis sum tú gert. Bornholm er líka nóg vert sum Skjern,og onkur bygd norðast í Grønlandi. Ein brekaður persónur, er somuleiðis líka nógv verdur í mínari verð, um hann ikki kann liva upp til tær somu skyldurnar sum eg eigi at gera sum fullførur. Innan EU er tað eisini ymiskt hvussu íkastið hjá teimum einstøku londunum er. Tað velst um umstøður, sum fíggjarligan førleika o.sfr. 27. apríl 2000 Hanna Poulsen Eitt kann sláast so púra fast ! Allir føroyingar vilja hava broytingar, eitt nú Heimastýrislógina, minkan av ríkisveitingini, og púra vist er at allir føroyingar "vilja ráða sær sjálvum". Men hygg at politisku støðuni í dag: Fólkaflokkurin roknar sjálvberandi búskap við 20.-25.000 íbúgvum, hóast vit búleikast 45.-46.000 íbúgvar í Føroyum, og Sjálvstýrisflokkurin sigur so púrt, púrt einki. Tann einasti, ið "sigur" nakað er umboð Tjóðveldisflokksins - og hvat sigur hann ? Jú, hann sigur: "Skulu føroyingar ráða í Føroyum", "Ábyrgd", "Skiftistíð 15 ár", Strikan av skuld", "Fyrisitingarligt samstarv", "felags kong og gjaldoyra við Danmark", "Ríkisveitingin ber alt ilt" o.s.fr. Men sigur hann nakað ítøkiligt um "Framtíðar støðu Føroya" - uttan "Viðurkenning sum tjóð" ? og Hvat sigur hann um, hvussu Føroyar skulu skipast í framtíðini, t.v.s. eftir 15 árum ? Púrt einki - uttan (ella tað nærmasta): "Tað fáa vit at síggja" og "Vit fáa ein føroyskan livistand", men hvussu "ein føroyskur livistandur" fer at síggja út - hevur hann helst onga hugmynd um - ella rættari sagt: Hann veit als ikki - hevur ivaleyst sínar "dreymar". Ásannast má, at bert 25% av føroya fólki tekur undir við hesum politikki, meðan hini - t.v.s. 75% av føroya fólki - tekur als ikki undir við politikki Tjóðveldisflokksins ! Eftir mínum tykki ynskja 75% av føroya fólki: Minkan av ríkisveitingini, Heimastýrislógin skal endurskoðan og ikki minst gjalda okkara skuld ! Við vissu kann sigast, at vit hava havt møguleika til "Yvirtøku av málum" og hava síðan havt fult ræði á teimum málsøkjum - og at vit í dag eisini hava møguleika fyri og ynskja - um fíggjarligu ráðini eru til tess - at yvirtaka onnur málsøki og fáa síðani eisini fult ræði á hesum, 75% av føroya fólki ásanna, at væl ber til at droyma og væl ber til - um ráðini eru til tess - at seta dreymin í verk, 75% av føroya fólki ásanna, at fiskistovnur okkara klárar ikki einsamallur at bera føroyska búskapin, hvørki um 3-4 ella um 15 ár, 75% av føroya fólki ásanna og gloyma als ikki, at okkara vinnuføru hendur er aldursbólkurin 25-67 ár - (uml. 28.-30.000 íbúgvar ) - T.v.s.: Tað eru tey, ið bera byrðarnar her á landi, og 75% av føroya fólki ásanna tí, at illa ber til at yvirtaka alla umsiting og harvið bera allan kostnaðin av, eitt nú - Uttanríkismálum, Dómstólum, ákæruvaldi, løgverju, varðhaldi, kriminalforsorg, Fíggjareftirlit og innskjótaratrygdarskipan, Heilsuøki, Almannaøki, Flogferðslu og Skipaeftirliti v.m. - eftir 15 árum. Á næsta løgtingsvali velji eg so ongan av núverandi samgonguflokkum. Hví ? Tí at: Fólkaflokkurin roknar sjálvberandi búskap við einans 20.-25.000 íbúgvum (samb. eini útrokning, ið eg tíverri ikki minnist - nær hon var gjørd) Tjóðveldisflokkurin hevur - mær vitandi - ongar greiðar linjur fyri sett sær fyri, hvussu "Framtíðar støða Føroya" skal síggja út eftir fullveldi og Sjálvstýrisflokkurin sigur so púrt einki. Eg var ein trúgvur Sjálvstýrisflokksveljari - ("Sjálvstøðug stig fyri stig") - men hvat sigur Sjálvstýrisflokkurin í dag ? Púrt einki, og eg havi tí vent hesum flokki baki. At so 25% av føroya fólki spælir við tjóðskaparkenslu føroyinga og loyva sær at bera fram, at føroyingar eru bangnir fyri "eini stuttari skiftitíð" er eftir mínum tykki bert smábarnalótir - eitt "fullveldistvætl". 27. apríl 2000 Beinta Patursson Hanus Petersen Helt annars, at Hanna Poulsen greiddi sera lættfatiliga frá hvørjar skyldur, hon helt talan vera um. Tygum eiga at lesa viðmerkingina hjá Honnu Poulsen, 27/4-00, einaferð afturat, so fara tygum helst at skilja, hvat hon meinti við, og eru betur førur fyri at svara uppá akkurát tann spurningin, sum eg setti. 27. apríl 2000 Jógvan Joensen Appropos veljarakanningar. Her er brot frá Sosialinum um onkra veljarakanning. ER HON EFTIRFARANDI ? Áhugaverd veljarakanning Tað er áhugavert, at Tjóðveldisflokkurin ikki bara heldur støðuna, men sanniliga hevur framgongd í veljarakanningini, sum varð kunngjørd undan vikuskiftinum. Flokkurin fær meira enn ein fjórðing av øllum atkvøðunum og níggju tingfólk, um val hevði verið. Hóast tað gongur hinvegin hjá samgonguflokkunum, hevur samgongan kortini meiriluta aftan fyri seg. Tað er skilligt, at Høgni Hoydal fegnast í viðmerking um úrslitið frá kanningini. Tað góða úrslitið kann flokkurin fyrst og fremst takka honum fyri. Hann er greiður, dugir væl at grundgeva fyri floksins politikki, er sakligur og høviskur. Onkur vil kanska siga, at hann er í so demagogiskur. Eisini >>sleppur<< hann lætt enn, tí so lítið >>kjøt<< er komið á fullveldisætlanina. Afturímóti hava hvørki hinir bæaðir landsstýrismenninir hjá Tjóðveldisflokkinum, ella fvormaðurin á tingi, markerað flokkin serliga heppið. Signar á Brúnni hevur ein heilan føvning fullan av ógreiddur málum, sum bíða eftir hansara avgerð. Og tað eru nogv, sum seta spurnartekin við, hvussu væl Karsten Hansen kláraði elddóp sín í lønarsamráðingunum í vár. Men hann er jarðbundin og virkar álitisskapandi. At Sambandsflokkurin stendur seg væl er eina og aleina eini polarisering at takka. Flokkurin hevur hvørki eina greiða linju í ríkisrættarspurninginum ella í øðrum málum, og ofta tykist verandi tingmanning bara at vera eitt afturljóð frá eini farnari tingmanning, sum var meiri at sær komin. Tað man óivað tykjast svárt hjá Javnaðarflokkinum, sum størsta andstøðuflokki at hava víkjandi undirtøku - í andstøðu. Men eisini í Javnaðarflokkinum saknast ein linja. Eftir at hava tøvt, gjørdi hann fyri tveimum árum síðani støðuna greiða. Hann vildi virka fyri eini sjálvstýrislóg, og hann markeraði seg rættiliga greitt undan valinum í fjør vár. Seinni sendi flokkurin út sína sjálvstýrisstevnu, sum elvdi til orðaskifti tá, men síðani hevur flokkurin nærum tagt sín egna politikk í ríkismálinum burtur. Og orðaskiftið á tingi um dagarnar vísti, at flokkurin stendur spjaddur í hesum m'li, oghevur lítið nýjugsandi at bjóða upp á í øðrum málum, sum skuldu havt týdning fyri flokkin. Mótvegis Tjóðveldisflokkinum tykist Javnaðarflokkurin ikki trúgva upp á sín politikk og berjist ikki eldhugaður fyri honum. Floksleiðslan heldur óivað, at hon ger sítt ítarsta, men frá síðulinjuni er leikurin ikki nóg framárættaður. Liðið er ikki nóg væl samanspælt, og einstaklingaavrikini ikki nóg heppin. Her er so ein viðmeriking um eina veljarakanning: ER HON EFTIRFARANDI? 75% av føroyingum ynskja Føroyar sum sjálvstøðugt land Hetta var ein einastandandi veljarakanning. Hon kann bert tulkast sum ein søgulig undirtøka fyri, at Føroyar gerast sjálvstøðugt land: o75% av føroyingum hava sett sín kross við, at Føroyar skulu gerast sjálvstøðugt land o57% ynskja, at blokkurin skal minka burtur oBert 13% ynskja heimastýri At vera eitt sjálvstøðugt land merkir í vanligum altjóða viðurskiftum, at tú hevur suverenitet - altso fullveldi. Týdningurin er, at evsta valdið og ábyrgdin liggur hjá føroyska fólkinum og føroyskum myndugleikum. Á hesum grundarlagi kunnu vit gera ein sáttmála við Danmark um javnbjóðis samstarv í einum felagsskapi, einum samríki, ella hvat vit nú kunnu semjast um. Navnið spillir ongan Hóast 75% hava atkvøtt fyri einum sjálvstøðugum landi í kanningini, so hava færri sett kross fyri fullveldi. Tað kann bert merkja, at týdningurin av hesum misbrúkta orði er gruggaður fullkomiliga. Eftir øllum at døma er hetta orðið vorðið løtt við ræðumyndum og skrædli. Tað má undirritaði taka ábyrgdina av. Landsstýrið hevur enn ikki lagt fram tær drúgvu kanningar og tær mongu upplýsingar, sum skulu lýsa, hvussu vit kunnu fáa greiðar linjur og greitt ábyrgdarbýti millum Føroyar og Danmark. Júst hvussu ein sáttmáli skal gerast, er ongin avgerð tikin um, og hetta má eisini gerast av í eini samráðing við donsku stjórnina. Tástaðni er eitt úrslit, ið kann leggjast fyri Føroya fólk til støðutakan. Tað er ikki avgerandi fyri landsstýrið, hvussu úrslitið eitur. Bert tað gevur ræði og ábyrgd av egnum viðurskiftum. Navnið spillir sum kunnugt ongan Samgongu flokkarnir stuðul Hyggja vit at, hvussu veljarar hjá samgonguflokkunu hava raðfest framtíðarviðurskifitini við Danmark, so er veljarakanningin eisini greið: o60% av fólkafloksveljarunum ynskja antin føroyska grundlóg og egnan forseta, ella føroyska grundlóg við felags kongshúsi við Danmark. oMillum sjálvstýrisveljarar ynskja 55% annan av hesum møguleikunum. o Tá talan er um at minka blokkstuðulin burtur taka 70% av bæði sjálvstýrisveljarunum og fólkafloksveljarunum undir Javnaðarflokkurin vælkomin Hetta sigur mær, at tað er bert ein flokkur, ið hevur eitt problem. Tað er javnaðarflokkurin, ið framvegis er tvíbýttur og roynir at siga "bæði-og ella hvørki-ella" uttan at taka støðu. Tí tú kanst jú ikki vera eitt sjálvstøðugt land á jøvnum føti við onnur, uttan at taka ábyrgdina og fáa tað staðfest. Men støðan má takast einaferð, og allar hurðar eru opnar, tá Javnaðarflokkurin er til reiðar. Høgni Hoydal 27. apríl 2000 Bjarni Petersen Hvussu tulkar tú vælferðarstøði, tá at arbeiða nógvar tímar og hava minst tvey arbeiði, sum soleiðis onki hevur við tað at gera. Sum eg havi skilt, er hetta eitt av tínum argumentum til at konkludera, at vælferðin í Íslandi er verri enn tann í Føroyum. Tað hevði verið gott at fingið at vita hvussu tú kemur fram til at vælferðin er verri Íslandi enn í Føroyum. Um tú tímir at svara (eg rokni ikki við at tú kann), lat so vera við bert at siga, at hetta er tað tú ert sannførdur um! 27. apríl 2000 Jógvan Joensen Nógv eru komin við argumentum um at tá loyst er, so kunnu Føroyar stýra sín egna bústað, útbyggja landið, skapa vinnukarmar, gerða avtalur við onnur lond o.s.fr. Kann nógv av hesum ikki gjøgnumførast hóast vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark? 27. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá TIL TYKKARA, IÐ SLEPT HAVA NORÐURLENDSKA DEMOKRATINUM OG ERU FARIN AT LATA TILVILDARLIGAR VELJARAKANNINGAR AVGERÐA DAGSINS POLITIKK. LEISÐ HESA SKILVÍSU GREIN, EG HAVI FUNNIÐ Á NÓTINI, OG HUGSIÐ TYKKUM UM: Læran av veljarakanningunum Veljarakanningar eru góð tíðindi hjá fjølmiðlafólki. Tað upplivdu vit í páskavikuni, tá enn ein teirra varð almannakunngjørd. Alt fyri eitt varð kanningin tikin sum eitt avgjørt sannleiksvitni fyri, at samgongan hevði mist meirilutan á tingi og at stuðulin til fullveldisætlanina varð rættuliga ivasamur. Men hinvegin er púra greitt, at veljarakanningar eisini hava eitt ivasamt sannleikavirði. Vit minnast t.d., at allar veljarakanningar áðrenn bretska undirhúsvalið í 1992 vístu, at John Mayor fór at tapa valið. Hann vann! Somuleiðis vístu allar veljarakanningar undan danska fólkatingsvalinum í 1998, at Poul Nyrup Rasmussen fór at missa forsætisráðharrasessin. Hann vann eisini! Tá veljarakanningar vera gjørdar er eisini ógvuliga umráðandi, at spurningarnir eru greiðir. Eru teir ógreiðir, gerst úrslitið av veljarakanningini sjálvandi eisini ógreitt. Nýggjasta veljarakanningin hjá Fynd er júst eitt dømi um hetta. Hvat sigur kanningin? Tulka vit veljarakanningina á ein hátt, er hon avbera góð fyri fullveldisætlanina, tí undirtøkan fyri fullveldisætlanini er økt upp í 49,7%, meðan einans 39,7% eru ímóti. Men so kemur trupulleikin. Undirtøkan fyri fullveldinum verður tengd at eini skiftistíð við ymiskum longdum, og niðurstøðan er tann, at bert 24,9% taka undir við fullveldisætlanini við eini 4 ára skiftistíð. Men ongin veit hvat ein 4-ára skiftistíð merkir, tí veruligar samráðingar hava ikki verið um hetta. Merkir hetta, at øll skuldin hjá Føroyum verður strikað, ella hvat? Tey 3-4 árini eru einans ein útsøgn hjá Poul Nyrup Rasmussen, og hesar útsagnir mugu tí ikki vevjast saman við ein lidnan sáttmála, sum atkvøðast skal um. Sostatt hava fólk svara nøkrum spurningum, sum tey als ikki kenna avleiðingarnar av, og so er lag á manni at fáa fólk at ivast. Ræðsluherferðin heldur fram Sum vera man, hevur andstøðan verið kvik at spinna nógvar endar burturúr teim ivasomu niðurstøðunum. "Endaliga loysnin liggur nær Javnaðarflokkinum", sigur Eidesgaard, meðan Edmund Joensen sigur at: "Helmingurin av fólkinum tekur undir við ríkisfelagsskapinum". Teir báðir hava als onki veruligt grundarlag fyri hesum pástandunum, men vertin á tað, tá teir kunnu hella seg til hesa veljarakanningina. Kanningin er tí vorðin enn eitt amboð í tí miðvísu ræðsluherferðini, sum stóru andstøðuflokkarnar hava ført seinastu 2 árini. Ein herferð uttan nakran ítøkiligan politikk, og við einans einum endamáli: At steðga fullveldisætlanini fyri ein og hvønn prís! Veljarakanningar við ógreiðum spurningum steðga ikki fullveldisætlanini. Og tað ger ein óseriøsur andstøðupolitikkur heldur ikki! 27. apríl 2000 Hanus Petersen Beinta Patursson Tað velst jú um, hvørji rættindi, og hvørjar skyldur talan er um! Tit hava eisini eitt hugtak, sum eitur, at samráðast "á jøvnum føti". Hvussu kann Føroyar Samráðst á "jøvnum føti" við td Japan, Týskland, ella annað stórveldi. Tað letur seg ikki gera. So, fylg hesi meginreglu. Hugsa um, hvar vit eru plaseraði, hvørji vit eru, og síggj so verulleikan í eyguni út frá hesum. Tað hjálpir. 27. apríl 2000 Beinta Patursson Honnu Poulsen o.o. Ein spurning afturat, sum umframt er vendur til teirra sum velja sum Hanna Poulsen: - er ikki fremsta moralska og solidariska uppgáva hjá tykkum, sum vilja vera í danska ríkinum, at virka so fyri, at hesin munur hvørvur? Mangan er hugtakið, "at í ríkisfelagsskapinum hava øll somu rættindi og somu skyldur," hildið upp fyri okkum sum ein vakur sannleiki. Er nakað høpi í hesum? 27. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Nú skilir tí ivaleyst, at tað at fólk noyðast at arbeiða nógvar tímar, og hava 2 arbeiði, onki sum helst hevur við vælferðarstøði, sum soleiðis at gera. 27. apríl 2000 jens chr carlsson Við teimum innleggum, Johan higartil hevur havt her á síðuni, skilji eg væl at hann er so glæður fyri veljarakanningina .bæði hesa seinastu og fyribrigdið veljarakanning annars. Tær eru -kanska - eitt rímilgt barometur fyri fólkahugsanini júst tá tær verða gjørdar. Alt gott um tað. Men tær eru í hvussu so er ein hóttan móti tí demokratiið, eg og - vónandi - Johan annars bekenna okkum til. Og tann dagin, vit heilt fara at reka politikk sambært meiningskanningum, TANN dagin hava vit givið alt upp í hendur ráksnúvningana! Tá reka vit politikk frá einum málið til hitt næsta frá einum degi til næsta Men møguliga er tað einasta máti, Føroya Javnaðarflokkur kann "reka" politikk uppá rokni allíkavæl við, at skilamaðurin Johan dugir abstrahera frá einum fyri hansara sakir góðum úrslitið ein tilvildarligan apríldag og so líka so skilvísur sum eg, fer á val 4. hvørt ár TAÐ hevur týdning! 27. apríl 2000 manne persson Hanus Nú er synd í tær. Hetta tími eg ikki at vera við til longur. Yvir og farin. 27. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Í India byrja børn at arbeiða 5 ára gomul. Og tey arbeiða einar 10-12 tímar um dagin ífylgi BBC. So har man vera nakað gott at liva, ífylgi tín logikk. Arbeiðsloysið er lítið og onki av í íslandi. Tí ongin `islendingur, hevur ráð til at liva í sínum egna landi, gerst hann arbeiðsleysur. 27. apríl 2000 Páll Loo Til Páll P. Hví skriva Tygum ikki á føroyskum? 27. apríl 2000 manne persson Hanus Nú gjørdist tú firtin. Kanska lærir hatta teg at verða ímóti øðrum, sum tú vilt hava tey at verða ímóti tær sjálvum. Við ikki at góðtaka eitt mistak, gerst tú bara eitt nýtt mistak. Hvussu ber tað til, at so nógv arbeiði og virksemi er í Íslandi, at fólk har noyðast at arbeiða 12-14 tímar dagliga. 27. apríl 2000 Bjarni Petersen Hanus Petersen Tú kemur við nøkrum pástandum um Ísland. Yvir 80% av fólkinum býr á Reykjavíkarleigini, er tað skaðiligt? Tú sigur at miðal íslendingurin arbeiðir 12 - 14 tímar um dagin, hvat er ein miðal íslendingur? Eg kenni ikki tølini fyri arbeiðstíðina hjá íslendingum, heldur ikki kenni eg miðallivialdurin hjá teimum. Men um so var at livistøði (her hevur miðalaldur og arbeiðstíðir nógv at siga) í Íslandi var lægri enn í hinum norðurlondunum, høvdu íslendingar ikki flutt í stórum streymum, hetta verður undir øllum ikki ført fram í fjølmiðlunum. Um so er Hanus at tú kennir hesi tølini, so gev okkum eina heimasíðu har vit kunnu finnað tey, um tú ikki kennir hesi tøl, og kann geva okkum eina heimasíðu, men bert sigur at hetta er fakta, so halt tey fyri teg sjálvan. Eg skal ráða tær til ikki at siga tað í millum fólk, tí so verður flent eftir tær. 27. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá STÓRA ÓSEMJAN Nú hava oddafiskarnir í Javnaðarflokkinum júkað upp í saman, at stórar ósemjur eru í Fólkaflokkinum og Sjálvstýrisflokkinum um samgongupolitikkin. Teir hava lagt tað út soleiðis, at meirlutin í hesum báðum flokkum gongur inn fyri javnaðarpolitikki. Taktikkurin er: Sig eina lygn nóg ofta, so trúgva fólk henni! Síðani formanskiftið í Javnaðarflokkinum er flokkurin vorðin stívrendur sambandsflokkur. Kvett var framt ímóti Maritu Petersen, tí hon hevði lagt seg á eina meira semjusøkjandi sjálvstýriskós. Útlit vóru fyri semju millum Javnaðarflokkin og sjálvsstýrisflokkarnar. Við Maritu Petersen í leiðsluni hevði javnaðurin uttan iva tikið undir við fullveldinum. Hetta vistu danir, hetta visti Poul Nyrup Rasmussen. Tí var umráðandi hjá honum at fáa sín mann sum formann í føroyska systurflokkinum. Og her var Jóannes Eidesgaard funnin fressur. Av tí at Nyrup er sera illa lýddur millum føroyingar - eisini javnaðarmenn - fekk Jóannes tað at síggja út sum um, at hann var botn ósamdur við danska forsætismálaráðharran. Hetta eydnaðist og maðurin varð valdur í Fólkatingið. Og skaðin fyri føroyskt sjálvsstýri er fullgjørdur! Javnaðarflokkurin eigur nógv gott fólk. Hesi eru higartil ikki sloppin til orða. Flokkurin er jú beinhart stýrdur úr erva. Meinigi verkamaðurin verður nýttur sum plakatupphangari, meðan eitt nú akademiskir stalinistar vera bornir inn á ting. Fylgir hann - verkamaðurin - ikki leiðsluparoluni verður hann eksluderaður. Og hetta kann framburðshugaði javnaðarmaðurin í Hósvík vænta sær. Í Sosialinum í dag vísir bygdaráðsformaðurin í Hósvík heginsliga á, at Javnaðarlokkkurin undir leiðslu Jóannes Eidesgaard er vorðin alt ov sambandskur. Langt frá øll javnaðarfólk taka undir við hesum politikki. Tey sjálvstýrishugaðu møta ikki upp á landsfundi: teir nýggju sambandsmenninir í flokkinum seta kósina! Jógvan Mørkøre tekur undir við fullveldinum - og tað gera fleiri javnaðarmenn við honum. Tað fríska lotið við Maritu Petersen er køvt av svartasta afturhaldinum av Tvøroyri og úr Vestmanna. Í Hósvík situr ein vónsvikin maður og ætlar møguliga at taka støðu sína í flokkinum til umhugsunar. Tann stóra ósemjan er í Javnaðarflokkinum. Jógvan Mørkøre hevur sett hol á. Eg veit, at fleiri finnast við somu hugsan. Vælsignaðir komið fram við tykkara meiningum. Javnaðarflokkurin kann eisini geva íkast til føroyskan politikk í framtíðindi, um fólk sum Jógvan Mørkøre sleppa framat. 27. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Persson Samanber sjálvur tína viðmerking við mína viðmerking,ger so enn eina meting av hvør av teimum báðu viðmerkingunum er meira lágtsett, ella meira merkt av komplexum,sum tú sigur tað. Sig mær so, hvar mín viðmerking er minni saklig enn henda seinasta viðmerkingin frá tær. So nú bleiv Jógvan Mørkøre í Hósvík, stóra vónin hjá loysingarmonnum. Demos Hansen Til allar kjakluttakarar á síðuni. Mær dámdi sera væl greinina í sosialinum við Jógvan Mørkøre. Endiliga byrja teir frælsis-lyntu javnaðarmennirnir at traðka fram. ÁÁÁhhh hvat tað var neyðugt. Eg var byrjaður at missa alla virðing fyri flokkinum, men síggi at tað ikki bert eri eg sum undrist á kósina flokkurin heldur í løtuni. Eg visti at tað mátti framvegis veru verulig javnaðarfólk til. Fólk, ið vilja FRÆLSI, JAVNSTØÐU OG BRØÐRALAG. Takk til Jógvan Mørkøre, og eg vóni at vit fara hoyra meir av hasum sjónarmiðinum í javnaðarflokkinum framyvir, tað er tað tørvur á! 27. apríl 2000 Demos Hansen Til Gudmund Eg skilji ikki ordiliga tín máta at kjakast uppá. Eg føli tað sum tú leggur mær onnur orð í munnin enn tey eg havi sagt, og tað haldi eg er óheppi fyri álvarsemi í kjakinum. Eg havi t.d. ongantíð sagt at vit skulu loypa á bláman. Tað einasta eg royndi at vísa á var, at øll framstig byrja við tankanum ella tankaeksperimentinum, um tú vilt, fyri síðan at vera førd út í lívið. Eg eri vísur í at ein inteligentur persónur sum tú skilir sera væl argumentini. Spurningurin er bara viðhvørt um man VIL skilja. Tí vissi man roynir at leggja onnur motiv í tað sum verður sagt kann hetta altíð vera gjørt, tað er ikki serliga torført. Tað er truplari at føra ein reelan dialog, men tað er eisini tað einasta, ið kann vera konstruktivt. Tónin í tínum aftursvari er sera negativur og ókonstruktivur, tað dámar mær lítið. Eg tími væl at kjakast, men treytin er at tað kann vera opið og konstruktivt. Mær tørvar ikki at útgreina meir, tú eg veit at tú skilir akkurát hvat eg meini við. Vinarliga, Demos. 27. apríl 2000 manne persson Hanus. Tað mátti kunna borið til at kjakast sakligt, uttan altíð at komi við slíkum lágtsettum viðmerkingum. Hevur tú komplexir av arbeiði tínum ella daprar royndir frá skúlatíð tínari? Eg kenni teg ikki, og kenni heldur ongan, sum kennir teg. Eftir skrivingarlagnum haldi eg meg tó kenna slagið. Eg ivist stórliga í, um tú kennir mun á hugtøkunum vælstandur og vælferð. Hanna nevnir nakað um vælferðina, og tað er í trá við tað lítla, eg kenni til Ísland. Men eitt land, sum kann bjóða íbúgvum sínum dupult arbeiði í 10-12 tímar dagliga,(nær sova teir?) má verða eitt virki samfelag. Amanda Ver tú glað fyri at navnið spillir ongan Oda Mær hevur altíð dámt tað samhaldsføstu javnaðarlinjuna tú nevnir. Havi júst lisið samrøðuna við Jógvan Mørkøre í Sosialinum, og gleðist um, at slíkar røddir sum tykkara nú koma fram. 27. apríl 2000 Pampus hjá Pamperiusi Grúalot skijl uj flokkinøn. Ogør munja missa adlan peningjøn úr statskassanøn. Ajdergørd, hvat gert tú, er tað bíðjilønøn? 27. apríl 2000 fridtjof christiansen Tað mátti so verið, at tað glógvaði í onkrum av teimum veruligu javnaðarfólkunum! Tú kanst ætla, at tað gleðir okkum onnur, at tað framvegis eru verulig javnaðarfólk til í javnaðarflokkinum, hóast tey ikki sleppa framat í flokkinum. Hygg bara, hvat skilagóði bygdarráðsformaðurin í Hósvík sigur í samrøðu í Sosialinum í morgin. Tjóðveldisflokkurin og Javnaðarflokkurin skulu fyrst og fremst minnast til, at verkafólkið og fiskimenn eitur lívið í hesum báðum flokkunum, tað má ongantíð verða gloymt! Livikorini hjá vinnandi fólkinum eiga altíð at verða sett fremst! 27. apríl 2000 Hanus Gregersen Tað er hoyrt Oda. les greinina hjá Jógvan Mørkøre í sosialinum í morgin 27-4, hann sigur nógv sanleik orð. 27. apríl 2000 Oda Jensen Frá einum trúgvum javnaðarveljara. Nú kann tað vera nokk. Orsøkin til at man er javnaðuarmaður, er tíð man fyrst og fremst vil geva arbeiðarun og ørðun lágløntun í samfelaginum góð kor at liva undir. Men vit vilja eisini fegin hava okkara egna land og ráða okkun sjálvun. Vit eru ikki øll samd við Jóannis og hansara sambandspolitikki. 26. apríl 2000 Páll Poulsen Amanda Amore Amavit Amandus Essem Anima omnia post coitus tristus est. 26. apríl 2000 Eyðun Jensen Nei, Johan Samuelsen. Sum eg skilji tekur tú veljarakanningina í fullum álvara. Tí kanst tú ikki siga, at tað er at manipulera við tølunum, tá Zacharias Wang sigur, at ein meiriluti av veljarunum tekur undir við samráðingarupplegginum hjá landsstýrinum, sum er fullveldi Føroyar við eini rímuligari skiftistíð upp á 15 ár. Og landsstýrið hevur fullan demokratiskan rætt til framhaldandi at samráðast við donsku stjørnina. Ein tilvildarlig veljarakanning, sum í løtuni gevur sambandsflokkinum viðrák, kann ikki broyta hesa støðu. Tá landstýrið varð skipað og samgonguskjalið kunngjørt, søgdu Jóanes Eidesgaard og fleiri aðrir framstandandi javnaðarmenn alment, at teir tóku fult undir við fullveldisætlanunum hjá samgonguni. Kanst tú ella onkur annar siga mær, hví javnaðarflokkurin fullkomuliga hevur kúvent. Kann tað hugsast, at danska stjørnin við Poul Nyrup Rasmussen á odda hevur ávirka hugsanina hjá føroyska bróðurflokkinum, og hví. Danska útspælið um eina skiftistíð uppá 3-4 ár hevur eittans endamál, sum er at ræða føroyingar og fáa teir at venda sær ímóti fullveldinum. At sambandsmenn stuðla donsku stjørnini í hennara herferð móti føroyingum er einki at undrast yvir, men at teir skuldu verða so væl stuðlaðir av javnaðarmonnum, tað hevði eg nú ikki væntað. 26. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Beintu Patursson Mær vitandi hava føroyskir skattgjaldarar ongar skyldur mótvegis dønum og Grønlendskir skattgjaldarar hava heldur ongar skyldur mótvegis dønum, Men harafturímóti - sum er høvuðsmunurin - er at Danskir skattgjaldarar hava skyldur mótvegis føroyingum og grønlendingum, eitt nú ríkisveitingina. Ikki tí mær líkar hetta, men ríkisveitingin er ein skipan í ríkisfelagsskapinum, hvørs upphædd føroyskir/grønlendskir og danskir politikkarir samráðast um árliga - ella við longri millumbili. Men tað mest skammiliga er, at ríkisveitingin til Føroya ongantíð hevur verið so ovurstór sum hon er í dag - "Nú tá tað gongur so væl í Føroyum" (Legg til merkis: "Í eini fullveldistíð" ?) Hví hetta er soleiðis, er ilt hjá mær at siga. Eg seti sjálv eitt stórt spurnartekin ! Og so alt prátið um "Fullan suverænitet og ábyrgd" ? Hevur nakar suverænur statur "fyrisitingarligt samstarv", felags kong/forseta og felags gjaldoyra við annað land ? Nei, so heldur verða í ríkisfelagskapi við Danmark og Grønlandi sum higartil við ella uttan ríkisveiting. 26. apríl 2000 Beinta Patursson Honnu Poulsen Takk fyri svarið tygum góvu uppá seinna spurning mín viðvíkjandi "Somu rættindi, somu skyldur." Sum kunnugt var svarið, at vit og grønlendingar hava ikki somu skyldur mótvegis Danmark, sum danir hava mótvegis Føroyum og Grønlandi. Nú leingist mær eftir, at tygum svara fyrra spurningin. Also, hvørjar eru skyldur okkara mótvegis Danmark og Grønlandi? (og leggi nú afturat:) Hvørjar eru skyldur dana mótvegis Føroyum og Grønlandi, og hvør er høvuðsmunurin? Eg hugsi einamest um skyldur okkara sum skattgjaldarar, men lat tað ikki forða tygum í at gera frágreiðingina meira umfatandi. 26. apríl 2000 Amanda Pállsdóttir Manni, Manni og Manni!!! Nú er laga manni hjá Manna, at kjakast við monnum um mannagongdina. Man Manni hava nógv meira mansvit enn aðrir góðir menn? Nei, Manni! Einki man títt vit verða nógv skilagóðari enn hjá einum øðrum manni, Manni. Manni! Manst tú ikki skulla hugsa teg eitt lítið sindur betur um? Ella verður ikki laga manni, Manni! 26. apríl 2000 Hanna Poulsen fridtjof Nei, ikki er tað púra óhugsandi, at íslendingar vilja bjóða føroyingum burtur av sínari ódýru orku, men spurningurin er: Um íslendingar hava ráð at geva burturav sínari orku ókeypis til føroyingar ? Um teir ikki hava ráð, hvat so ? Eru teir tá óreinir við føroyingar ? Nei, tað eru teir als ikki, tvørturímóti. Um vit vita ov lítið um samráðingarúrslitið enn, so kann úrslitið gera mær akkurát tað sama. Vit fáa í øllum førum ein "føroyskan livistand". Fiskistovnur okkara klárar so ikki einsamallur at bera føroyska búskapin, hvørki um 3-4 ella um 15 ár. Mín tjóðskaparkensla hevur einki við mína hugsjón viðvíkjandi "Fullveldi" ella "Ríkisfelagskap" at gera ! Fridtjof 26. apríl 2000 Jógvan Joensen Ein lítil viðmerking til Ísland kjaki. Tá ein tosar um Ísland og búðskap er vert at leggja merki til at teir frá nátturini hava næstan ókeypis streym og hita. Soleiðis er (næstan) bert brúk fyri olju til bilar og skip. El og hiti eri tveir av teimum tungi postinum í samfelagsbúðskapinum. 26. apríl 2000 Gudmundur Joensen Góði Sigfried! Eg meini tað eg segði. Um handan kvinnan er so bangin, at hon møguliga hevur svøvnleysat nætur orsakað av, at Føroyar eru í ríkisfelagsskapi við Danmark, som vil eg ráða henni at fara til læknan. Hon hevur tørv á sálarligari viðgerð. Eg havi starvast við røkt av sálarliga sjúkum fólki og veit hvat eg tosi um. Tað letur seg nevniliga gera at øsa fólk so mikið, at tað ávirkar sinni hjá einum á ein skaðiligan hátt. Kjakið/tosið/ætlanin (kalla-ta-hvat-tú-vilt) er sera kensluborið. Tað er ikki til fornuftið, men til kenslurnar, tað verður appelerað. Og tað undrar meg ikki, at "bikarið flýtur yvir" hjá onkrum. "Demos". Tað tú skrivar órógvar meg nokk so nógv. Ikki tí, tað prógvar eisini mína meining um tað sokallaðu fullveldisætlanina hjá Høgna. Tað eru ikki annað enn tankafloymar, dreymar og so eitt sindur av maktambitiónum. Har er eingin ætlan um nakað slag av samfelag aftanfyri. "Vælferðarsamfelag" er bara okkurt javnaðar-snikk-snakk. Men eg veit ikki eru skribentarnir her á síðuni samdir við "Demosi" í, at vit eiga at leypa á bláman og luttaka í eksperimentinum: "Fullveldið/monarkiið Føroyar"? E.S. Føroyar er ikki Ísland, Kenya, Tanzania ella Ovara Volta. Føroyar eru Føroyar! Føroyingar høvdu aldrin kunna funnð uppá totalt at forboðið øli og etið súltaði veðraeistur. 26. apríl 2000 fridtjof christiansen Til Honnu. Er tað púra óhugsandi, at íslendingar vilja bjóða føroyingum burtur av sínari ódýru orku. Vit vita ov lítið um samráðingarúrslitið, men ikki vænti eg, at okkara menn fara at sleppa tjóðini upp á fjall. Eldsløkkingur og svartskygni hava allar dagar verið skjaldarmerki sambandsfólksins; tað hava altíð verið sjálvstýrisfólk, sum hava tikið stigini fram á ta menningarleið, sum kyknaði eftir jólafundin í 1888 og hava ført okkum fram til tað, vit eru í dag: ein mentað tjóð við einum væl útgjørdum vinnulívi. Nú er ikki at leggjast á boðini, men taka næstu tøkini fram á leið. Fram kemur hann, ið hóvliga fer. Líður, meðan skríður. 26. apríl 2000 fridtjof christiansen Til lítla Hanus jens chr carlsson Hanus, álvarsligur og siðiligur "snúsfornuftigur" sum altíð er nú farin undir meira persónligt bríksl. Lærarar hava so góða tíð (so góða tíð sum "navngivni" sambandsmaðurin hava vit lærarar kortini aldri havt) - og so hetta naivistiska vrøvlið um "fólk ið ikki vita betur", tveita alt á bláman ikki nýta vit og skil puha dada! Er hetta veruliga alt, sambandsvongurin hevur at bjóða uppá her á síðuni? Tað M`A vera onkur meira skilvísur sambandsmaður inni her av og á ella hvussu? Onkur, ið kann greiða okkum frá, hvussu sambandsflokkurin vil "burturforklára" tað óreingiliga faktum, at áðurnevndi flokkur aldri hevur gjørt annað enn at tvíhalda um hitt verandi/eksisterandi! Og stóð tað til Tann flokkin, so vóru vit framvegis amt! Tað er ein erlig sak at vera konservativur men tað er láturligt at látast vera framtakshugaður í andadrátti. 26. apríl 2000 Hanna Poulsen fridtjof Ja, Ísland hevur fleirfaldað so nógv ríkidømi enn Føroya land - m.a. dyrka bananir, vínber v.m. og hava nærmast ókeypis ljós og hita - sum tú so satt sigur, so hvussu kunnu vit í allari víðu verð "samanlíknað" okkum við "íslendska mynstri" ? og hví kjakast um tað ? Eftir fullveldi hava vit so bert okkara fiskistovn og "dreymar" á at líta á, so spennandi verður, hvussu okkara "føroyski livistandur" fer at síggja út í framtíðini! Ha ? 26. apríl 2000 Johan Samuelsen Skilji væl, at veljarakanningin síðsta er ring at svølgja: 25 % ja, meðan 68% svaraðu nei til fullveldið eftir 4 ára skiftistíð. Men máti skal vera við at manipulera (orðb: bruge uhæderlige, ufine kneb!) við tølum í bløðunum í dag: Zakarias Wang fær úrslitið at blíva til ein meiriluta fyri fullveldinum sum frálíður, meðan Jens Chr. Carlson setir kikaran fyri blinda eygað og heldur væl til standa við "meirilutanum"! Ongin sigur, at landsstýrið ikki hevur heimildir at samráðast við danir, men at tey ikki hava Føroya fólk aftan fyri seg, tað er ein álvarstøða, sum, tíbetur, løgmaður hevur lovað (av hart kroystum fólkafloksveljarum?) at tikið til eftirtektar onkursvegna. Og aftur er tað her, at konufólkini, sum hava størru ábyrgdarkensluna yvir fyri tí uppvaksandi ættarliðinum og sita á flestu privatu pengakassunum í fiski- og útróðrarheimum okkara, sum ikki loypa glaðbeint á bláman (bara 19% av kvinnunum svaraðu ja til fullveldið!), men gera sær sjálvandi tankar um støðuna í teirra stilla sinni, og lata seg als ikki taka av fótum av uppblástum nationalromantiskum rakstrarrópum, tí tær vita best, at meiri skal til, til dagin og vegin. Royniberini eru súr 26. apríl 2000 fridtjof christiansen Ilt eyga skal einki gott sjá. Tað næsta verður helt, at tit fara at pástanda, at íslendingar liggja og doyggja í hungri. Mær vitandi dyrka teir bæði bananir og vínber og hava mestsum ókeypis ljós og hita. Hetta prátið minnir alt ov nógv um sambandskt bindikonusnakk. 26. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Nú tvætlar tú. Eg havi ikki sagt, at íslendingar hava minni sjálvsvirði enn nakar annar. men at teir hava minni vælferð í mun til okkum, JA. At teir arbeiða fleir tímar enn vit,fyri minni løn, JA. At teir mugu hava fleiri enn eitt arbeiði, fyri at liva hampiliga væl, JA. `A grimsey, lótu teir ikki væl av. Teir livdu uppá, at ein ella annar ríkmaður hevði siglt framvið, og tveitt nakað av peningi uppá land til teir. Men, annars eru tit lærarar í hesum døgum ønøgdir við arbeiðstíðir. Annars er tað so takksamt at vera bjartskygdur, um bert man er nóg ábyrgdarleysur og naivur, um hvussu heimurin er settur saman. Tey sum onki vit um nakað sum helst, halda jú, at alt ber til. Hví ikki. Tey siga sum tú. Tveita alt vit og skil á bláman, og biðja hini undirbyggja og seta tøl á. Tey vita jú ikki betri. 26. apríl 2000 Hanna Poulsen Til "Íslandskjaki" Íslendingar eru eitt skilagott, fitt, vinarligt og serstakliga arbeiðsom fólk, men vita tit, hvussu íslendingar gera ? Vita tit, at tann vanligi íslendingurin má hava minst 2 størv ella arbeiða minst 10-12 tímar pr. dag, t.v.s. eisini í vikuskiftunum, fyri at kunna svara hvørjum sítt ? Vita tit, at íslendingar ógvuliga skilagott tí raðfesta barnaansing, skúlaverk, heilsuverk, brekað- og eldrahjálp - langt frammum lokal politikk, høgar lønir, fínar vegir o.l.? Vita tit, at íslendskt lambskjøt kostar 3 ferðir so nógv í Íslandi, enn hvat innflutt íslendskt lambskjøt kostar í Føroyum ? Vita tit, at tað í áramál er innflutningsbann av fremmandum lambskjøti í Íslandi, eitt nú skerpikjøti ? og Vita tit, at lønarlagið + skattur í Íslandi er nógv lægri enn í øðrum norðanlondum ?, men harafturímóti hava størstu avgjøld á neyðsynjaðarvørum ? Einki ítøkiligt boð er so komið frá tykkum, og tí loyvi eg mær at ivast í, hvat tit í heila tikið kenna til "íslendska mynstri", og tí vil eg mæla tykkum til at halda uppat við hesum. 26. apríl 2000 Manne Persson Hanus Spurningurin ljóðaði soleiðis. Vís okkum á hvaðani tú hevur, at íslendinguin hevur minni sjálvsvirði,vælferð og vælstand enn miðalføroyingurin. Hetta hevur tú pástaðið. Keldur tínar prógva einki. Sjálvsvirði kann ikki mátast í pengum. íslendska vælferðarsamfelagið er á sera høgum støði. At íslendingurin, eftir hvat tú sigur, arbeiðir meira enn føroyingar er ivaleyst rætt. Men man stóra idolið hjá tær Bill Gates noyðast við at arbeiða føroyska arbeiðstíð. Kanska sást tú sendingina í SVF um Grimsey. Teir vóru bjartskygdari um støðu og framtíð sína, enn tú ert um teir og okkum. Munurin er eisini, at íslendingurin livir av teimum virðum hann sjálvur hevur skapt. 26. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Hvat er tað fyri frælsi tú saknar. Er íslendingurin sum privatpersónur, meira frælsur enn føringurin. Ikki man tað vera. Tað er beint øvugt. Spyr íslendingar, sum búgva í Føroyum og Danmark. Her er so nógvar ferðir betri at liva, siga allir við ein munn. So títt "hugaheimsfrælsi" gevar teir ikki nógv fyri. 26. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Veruleikin er, at síðan Ísland gjørdist lýðveli í 1944 er Ísland vorðið eitt av heimsins fremstu londum. Vinnuliga, mentanarliga, sosialt og fólkaræðisliga ganga íslendingar á odda, hóast tjóðin er lítil og vinnumynstrið líkist okkara. Aðarmunurin millum føroyingar og íslendingar er, at íslendingar eru FRÆLSIR og tað eru vit ikki. Og so er tað tað: Í Føroyum hava vit ein javnaðarflokk, ið gongur ørindi fyri útlendska yvirvaldið í landinum. Íslendski javnaðarflokkurin hevur altíð verið lítil, og mær vitandi hevur hann ikki umboðað útlendsk áhugamál í Íslandi. 26. apríl 2000 Hanus Petersen jens chr carlsson Eg meini tað, jens chr.Álvarsprát. 26. apríl 2000 jens chr carlsson Hanus! Ísland stýrt av fáum familjum. Vinnan í Íslandi á fáum hondum - ella var tað umvent? Tú dokumenterar í hvussu so er einki í hagtølunum, tú sipar til, ber so IKKI til at generalisera uppá handan mátan. Og hvussu er forrestin í Danmark? Síðani 1945 hevur veruliga valdið har verið á fáum hondum. Á nøkrum hugmyndafrøðiligum "familjum". Sosialdemokratiska flokkinum, LO og so onkrum hissini peningastovni! Í Svøríki uppaftur meira grelt! Um tú ynskir himmiríki, skalt tú finna tær annað forum enn hetta . 26. apríl 2000 . Hví tímir eingin at kjakast á grundlógarsíðini? 26. apríl 2000 Hans Poulsen Eg havi eina viðmerking til samráðingarnar millum landsstýrið og stjórnina. Eg haldi at báðir partar hava borið seg klossut at. At landstýrið kom við hasari útrokningi av hernaðarsparingunum hjá DK áðrenn farið varð til samráðingar var ógvuliga naivt. Bæði tí at løgmaður segði áðrenn farið var til samráðingar, at útrokningarnar skuldu bara gerast - ikki brúkast(!) Og tí at danska fíggjarmálastýrið kom við einari minst líka klossutari útrokning av hvussu nógv føroyingar í DK kosta statinum(!!). Sera vánaligt av báðum pørtum, vónandi verða samráðingarnar á einum meira sømuligum støði framyvir. Annars til tykkum sum ikki skilja hørðu linjuna hjá Poul Nyrup: Eg skilji tað so sera væl! Sjálvandi vilja danir ikki av við okkum uttan nakað! Tað má hava sín prís, tí tann stjórnarleiðari sum situr við róðrið tá (um) føroyingar loysa, kemur at standa í søgubókunum sum tann ið misti ein part av ríkinum, ikki sum tann ið hjálpti einum parti av sínum egna ríki at loysa. Eingin má vera so naivur at halda at vit fáa eina langa skiftistíð, tað fáa vit ikki! Og til tykkum sum samanlíkna støðuna hjá okkum við baltisku londini: Kann als ikki samanlíknast! Vit eru partur av danska ríkinum og kunnu ikki vænta at blíva sleptir leysir uttan nakað. Baltisku londini høvdu ein politiskan týdning fyri DK sum "stødpúta" móti veldiga Sovjetsamveldinum, og danskir politikarar vildu sjálvandi gera alt fyri at tey fingu sjálvræði. Annars meini eg, at alt hetta er óneyðugt! Vit eiga ikki at loysa - vit hava tað gott í danska ríkinum, evsta vald ella ikki. Vit kunnu ráða í egnum landi, um politikararnir bara vilja vísa ábyrgd. At geva skipanini skyldina, tað er ov bíligt! 26. apríl 2000 Hanus Petersen manne persson Tú ert ótrúligur. Eg havi víst tær á hvar í tølini um Ísland eru at finna. Og eg endurtakið. 1)Fleiri enn 80% av íslendsku íbúgvunum, búgva um reykjalvíkarleiðini. - Meginpartuin av hasum stóra landinum er avtofta. 2) Fiskivinnan er savna á nøkrum fáum hondum. 3) Sama eru íslendsku ognirnar innan vinnuna á landi. Ein skipan, sum ongin føringur hevði verið glaður um. Tú fært upplýsingarnar her: 1) Fólkayvirliti `islands 2) Kvotasøla `Islands Ísland verður stýrt av nøkrum fáum familjum. Manne, handa verulleikan kanst tú ikki snakka teg burturúr. Og gongur tú inn fyri einum slíkum samfelag, so væl gagnist tær. Tí hvussu skulu vit gera tað øðvísi???? Nøkur fáa bakkøst, hava ført til kreditorloysnir í `isllendskal búskapinum, og so hava bankarnir skipa soleiðis fyri, at alt er enda í lummum teirra fáu. So, tá tú nevnir kreppuna, sum koma óansæð stýrisskipan, so kanst tú royna at hugsa tær til,um vit klára eina kreppu betri innanfyri, enn uttanfyri ríkisfelagsskapin. Fyri mær ljóðar tað, sum um tú heldur, at kreppur koma ongantíð aftur, um vit fáa fullveldi .og tað sigur mær ikki so lítið. manne persson Hanus Sjálvsagt hevði tað verið gott at vita hvussu øll viðurskifti fóru at verða í framtíðini, men tað ber neyvan til. Landstýrið hevur tó gjørt sær ómak við at kanna hvørjar avleiðingarnar kunnu verða, eins og tú gerst tær tínar hugsanir um framtíðina. Men vit vita hvat kann henda undir verandi skipan. Kreppan kom undir heimastýrislógini. Ikki bert av skipanini, men eisini av tí morali politikarar úr øllum flokkum hava ognað sær av eini ábyrgdarleysari skipan. Men ,at tú skalt hava so ilt við at svara spurningum mínum um Ísland, hevur einki við hetta at gera. Tað vóru ivaleyst bert pástandir, sum tú ikki hevði ánilsi um. Eg ivist tó ikki í, at tú verður glaður fyri fullveldið, tá vit taka tað til heystar. 26. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Persson At vilja uppbyggja eina nýggja skipan, uttan at hava ánilsi av nøkrum sum helst avleiðingum. Er tað at byggja brýr? 26. apríl 2000 Manne Persson Hanus Blaða aftur til 20.apríl, so veitst tú hvat tú skal svara uppá. Annars havi eg tað gott við alt og øll. Tú byggir ov nógvar múrar og ov fáar brýr. Tað krevur ikki nógva ábyrgd, bert at reka sum deyður fiskur við streyminum. 26. apríl 2000 Bjarni Petersen Jógvan Joensen Ja blokkurin hevur verið ringur at svølgja, hygg bara nøkur fá ár aftur í tíðina. Hví uppstóð eitt svartkjafta ævintýr? 26. apríl 2000 Bjarni Petersen Sig so tað, at tað ikki hjálpir. Páll Poulsen er blivin eitt sindur frægari, nú sigur lokalpolitkkari ístaðin fyri lokalidiot. Um so er at Hanus hevur gloymt spurningarnar, so kundi Manne roynt at sett teir einaferð aftrat, og tá fáa vit at síggja um tú kanst svara Hanus. 26. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Manne, spyr.Vil gera stórar grundleggjandi broytingar. Er ónøgdur við alt og øll.Men svar hevur hann ongi. Slíkt roynast ábyrgdarmenn í avgerandi løtum. 26. apríl 2000 manne persson Hanus Seinasta svarið hjá tær má takast sum, at tú ikki ert førur fyri at svara spurningunum. Tað sigur ikki so lítið um alt tað, tú sigur teg hava betri skil á enn øll onnur. Orð og tómar frasir. 26. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Persson Manne bíðar.Hini skulu svara. Men hann skal broyta. Sig so at ábyrgdarkenslan ikki er har. 26. apríl 2000 Páll Poulsen Bjarni Petersen Allar politiskar skipanir við ábyrgd eru repressivar, soleiðis at ábyrgd fylgir við. Um ein rampa í Gundadali dettur niður og eini hundrað fólk liggja afturá, heldur tú at nakar tekur við ábyrgd? Hvussu var tað ikki við kommununum í áttatiárunum. í 1993 visti eingin av nøkrum, hvussu galið tað var. (Tað var sum í Núrnberg í 46, eingin visti av nøkrum). Er tú vísur í at nøkur ábyrgd verður staðfest tá undirsjóarholið hevur kostað landskassanum einar 800 miljónir kr. Minst nú til at landið skyldar milliardir, í nógvum førum peningur konverteraður úr partafeløgum til almenna skuld. At Føroyar hava graslíkisgras fyri 70 milliónir, samstundis sum vit vita at 5000 fólk máttu rýma, tá haltar tað álvarsliga við búskaparliga vitinum, tilvitinum og skilinum. Lokalpolitikarar vita at um teir grenja um tað ómøguliga nóg ofta og nóg leingi, so fáa teir tað ígjøgnum. T.d. trý sjúkrahús, hettar ger at tað størsta skjótt dettur sundur. Men ábyrgd, hvat er tað? Sambandsflokkarnir hava so ikki nakran áhuga í danskari mentan. Teir vilja bert hava peningin. Hægri røkkur flogið ikki, sjón gongur fyri søgn. 25. apríl 2000 Páll Poulsen Jógvan Joensen Eg hati ikki nakran, men geri bara vart við støðuna. Býttleikin frá 1951 og 1992 eigur ikki at endurtaka seg. Javnaðarmenn eru ímóti at ætlanini hjá landsstýrinum, sjálvt um EINKI samráðingarúrslit fyriliggur. Hví? Jú tí teir altíð eru fornermaðir, um teir ikki sleppa framat sjálvir. Soleiðis er javnaðarflokkurin einaferð háttaður. Teir skilja heldur ikki skriftina á vegginum. Sjálvhátíðarligir og sjálvforherligandi og naivir. Hettar er hóttafall javnaðarmanna. Viðvíkjandi talvi kann eg fortelja tær at eg dugdi at telva fyri 30 árum síðani. Júst í hesum talvi hevur andstøðan sent bræv til Danmarkar, um hvat? Jú, Føroyar mugu ikki gerast frælsar. Hevði tað verið andstøðan í Zimbabwe ið heitta á norðanland um stuðul, so skilti eg tað. Men at andstøðan í Føroyum er sær ríðandi so niðarliga fram við Hórisgøtu, tað er sera, sera pínligt. Hví heldur tú danska andstøðan er í parti við stjórnini í hesum máli? Ikki tí teir eru so "fittir". Neyvan. Í gomlum døgum var kúgvin í kjallaranum um veturin og hønur gingu í túninum. Í mínari tíð hava alt ov nógv neyt sitið á tingi, meðan Hønan gekk á Vaglinum. 25. apríl 2000 Siegfried Jensen Eg vil bert líka sleppa at gera ein lítla viðmerking til leiðina, sum kjakið nú er um at leggja. Í roynd og veru tykist tað mær, sum eru menniskju øgiliga skjót til uttanum- og rundanumtos. Tað sær út til, at so skjótt ein maður sum eitt nú Demos kemur fram við nøkrum sjónarmiðum, so lesa fólk bert eini tvey ella trý høvuðshugtøk, so sum dreymur ella tankaeksperiment, og so verður dýkt á. Eg haldi nóg illa, at tit yvirhøvur lesa tað, ið skrivað verður, men loypa til tastaturið fyri eitt gott orð. At kalla menniskju angstneurotikarar og annað, hoyrir ongastaðni heima. Tað, sum kanska harmar meg allarmest við øllum hesum málinum, er at síggja landsmenn mínar býta seg sjálvar sundur í "tað, tit vilja" ella "tað, vit siga". Spjaðingarlyndið vísir her sítt sanna andlit. Og er spjaðing, ósemja, speirekan tey mest grundliggjandi virði, vit hava, er tað fullkomiliga líka mikið, um vit hoyra til Danmark, Liktinstein ella hava sjálvræði, ein tílík tjóð yvirlivir aldri . Tí er tað mítt ynski, at vit royna, at tosa um tey mál, ið viðkoma sjálvum kjakinum um fullveldi ella ei. Takk 25. apríl 2000 S. H. Seerup Til Demos Hansen Demos Hansen Til Gudmund Joensen. Allur framburður allastaðni í verðini hevur verið tankaeksperiment áðrenn hann er settur út í lívið. Ókeypis sjúkrarøkt var dreymatos einaferð í tíðini. Atkvøðurættur til eitt nú kvinnur, jødar og litt fólk var tankaeksperiment og dreymatos einaferð. At menniskjur kundu flúgva millum lond var luftkastel og tankaeksperiment einaferð. At tey svørtu í suðurafrika fingu valdið yvir landinum tey av røttum allatíðina høvdu átt var reint dreymatos fyri fáum árum síðani. At menniskju kundu fara upp á mánan. At vit kunnu samskifta á henda hátt gjøgnum internet, sum vit gera nú, var tankaeksperiment fyri bert heilt fáum árum síðani. Allur framburður hevur verið tankaeksperiment og dreymar áðrenn tað er ført út í lívið. Og ein stórur partur av øllum vit í dag eru so sera glað um, var lagt undir at hava goymdar ætlanir og dagsordanir innbygdar av skeptiskum fólki. Men vit skapa tað vit vilja skapa. Vilja vit skapa eitt gott og rættvíst samfelag í Føroyum, gera vit tað best sjálv. Tí sum onkur hevur nevnt her á síðuni, eru tey, ið hava størstan áhuga í at gera tað liviligt her á landi nevniliga tey í sjálv búgva her. Sjálvandi eru vit best tjent við at ráða okkum sjálvum. Jú, fullveldis ætlanin, ætlanin um at fáa avgerðarrættin yvir okkara landi, er ein dreymaætlan og eitt tankaeksperiment. Eins og hini tingini eg nevndi í fyrra innlegginum. Men vit kunnu eins og við øðrum málum gera tað til veruleika. Og tað fer at vera veruleiki! 25. apríl 2000 manne persson Hanus Nú eg bíði enn eftir svari. 25. apríl 2000 manne persson Gudmundur Hví heldur tú, at Danmark heldur so fast uppá Føroyar, tá vit so ofta hoyra at Føroyar og føroyingar bert er ein útreiðsla í ríkinum. Heldur tú ikki eisini, at tað er undarligt av manni sum tær at ynskja øðrum góðan flaggdag, tá tú ikki gongur inn fyri, at fáa Merkinum fulla viðurkenning uttanlands. Hvussu stórur skal meirilutin verða á fólkaatkvøðuni um Sjálvstýrislógina hjá javnaðarflokkinum. Eftir uppskotinum skal hon verða. 25. apríl 2000 Á. G. Jacobsen Haldi, eg fari at blanda meg uppí aftur. Kunnu tit siga mær, hvat tað eru fyri bond, ið verða slitin við loysing? Tað eru ikki vinarbond, familjubond, handilssambond og hjúnarbond, tí tey verða ikki slitin, í mesta lagið linkað, so man sjálvur kann bestemma (t.d. handilssambond). Tað kundi verið trælabond, men tey burdu ikki verið so ring at unnverið. Hvørji eru tey slitnu bondini, ið vit eiga at vera so kedd um? 25. apríl 2000 Hanus Petersen Fullveldisætlanin er svartkjaftaævintýrið umaftur. Soleiðis sum tað liggur á borðinum ídag. Allir trúðu, sóu ljóst uppá tað svarta.Ongið ráð blivu tikin til eftirtektar. Arkitektarnir aftanfyri svarttkjaftaævintýrið á embætismannastigi, eru teir somu sum ídag eru arkitektar fyri loysingini. Og úrslitið verður tað sama, fáa teir loysingina. Minnist til, at hesir arkitektar hava í ártíggjur roynt at gjørt Føroyar til ein kommunistiskt land. Við einum Cubanskum búskapi aftaná loysingina, verður dreymurin kanska verulleiki. Men føroya fólk gerast tapararnir. 25. apríl 2000 Gudmundur Joensen "Demos Hansen" Uppskotið hjá landsstýrinum um, hvussu Føroyar skal skipast sum fullveldi, er ikki annað enn eitt "tankaeksperiment" við eitt sindur av íblástri frá einum skjótt 100 ára gomlum sáttmála millum Danmark og Ísland. Hatta hevur einki við tað at gera, at Føroyar skula verða meiri sjálvbjargnar. Vilja vit yvirtaka málsøki og samtundis sjálvi gjalda, hava vit allan møguleikan við tí núverðandi heimastýrisskipanini. Men, tað tykist sum um, at allir føroyingar eru sinnaðir at taka meira ábyrgd, bæði hvat viðvíkur at ráða og gjalda. Hetta letur seg gera við við einari skipan við víðkaðum sjálvsstýri. Ikki við einum vavstri av einum "tankaeksperimenti" og einum aldargomlum sáttmála, sum í mínum eygum m.a. hevur eina fjalda ætlan innibygda um at sleppa Føroyingum burturúr einari skuld, teir av røttum hava skyldu at gjalda Danmark aftur. Latum okkum heldur koma til fornuft aftur og leggja hasar fullveldisætlaninar til viks eina tíð og so í staðin gera eina breiða politiska semju í Føroyum um víðkað sjálvsstýri, sum heilt vist fer at fáa undirtøku millum flestu føroyingar. Tað er eingin grund til at hava eina fólkaatkvøðu um eitt uppskot, sum kann føra við sær, at støðan fer at verða tann sama sum í dag. Annars góðan flagdag øll somul! 25. apríl 2000 Jógvan Joensen Til Hannu Poulsen. Nú havi eg helst verði eitt sindur ógreiður í minum spurningi. Eg meinti hvussu Føroyar skal skipast innan ríkisfelagsskapin (eg havi eina hvíta og reyða bók um hitt). Tú nevnir ikki bátin við kannón framman og tyrlupalli aftan. Eg trúgvi at ein tann størsti saknurin, verður í honum, undir einum fullveldi. Vit "liva" jú á havinum. Nógv av teimum økinum tú nevnir, er tað eg havi hugsa um, tann 23. tá eg havi skriva um "tráðir" millum londini. Eg eri annars av tí trúgv at Javnar og Sambandsmenn eru eins góðir føroyingar og onnur við tí grøna passinum. Um framtíðar Føroyar vil eg fyribils siga, at eg havi eitt boð, ella rættari sagt ein lítlan part av einum. Tá eg havi skriva tankarnar niður vil eg koma við teimum her, men ikki enn. 25. apríl 2000 Demos Hansen Her er bert eitt lítið tankaeksperiment. Hugsið tykkum um tey, ið stríddust ímóti frælsiskreftunum í Føroyum øll árini, og sum framvegis berjast á hond og fót, høvdu vunnið sítt stríð. Vit høvdu ikki verið Føroyar, men Færø Amt. Vit høvdu ikki prátað føroyskt, men danskt. Vit høvdu ikki havt nakað Merkið, men Dannebrog einanas. Vit høvdu ikki havt nakað føroyskt landslið, men møguliga ein spælara onkuntíð, kanska Toda ella Jákup, á danska landsliðnum. Føroyar hevði slettis ikki verið til sum tað landið vit kenna tað sum. Tað hevði bert á ein og hvønn hátt verið ein landspartur í DK. Tíbetur eydanðist frælsiselskandi føroyingum at stríðast og vinna rættindi fyri okkara tjóð, hóast mótstøðumennirnir vóru nógvir og argir. Vit fara heldur ikki at lata teir vinna hesuferð, tí vit hava tí góðu søkina at stríðast fyri. Og tað eru mótstøðumennirnir sum koma at standa sum skomm í søguni frameftir. Teir, ið bardust ímóti, at vit vinna okkum sjálvsøgd rættindi. Vit vinna dystin, tí vit hava eina rættvísa søk. Afturhaldskreftir tapa altíð í síðsta enda! Sí m.a. Føroya søgu! 25. apríl 2000 Hanna Poulsen Til Jógvan Joensen Hvussu Føroyar skal skipast sum suverænur statur í framtíðini ? Havi eg tíverri ongar tankar um og havi ilt við at meta um "føroyska livistandin" eftir "fullveldi"- og Legg eitt til merkis: Eingin veit - heldur ikki samgonguflokkarnir - sær út til. Ein suverænur statur (t.e. Fullveldi) við sjálvberandi búskapi um 3-4 ár ella um 15 ár? Ein suverænur statur umsitur alla ogn og fyrisiting sjálvur, og hjá okkum er enn eftir at yvirtaka: Uttanríkismál, Dómstólar, ákæruvald, løgverju, varðhald og kriminalforsorg, Fíggjareftirlit og innskjótaratrygdarskipan, Heilsuøki, Almannaøki, Flogferðslu og Skipaeftirliti. Við vissu kann sigast: at ein suverænur statur hevur ikki "fyrisitingarligt samstarv", felags kong/forseta og gjaldoyra við onnur lond ! at omanfyri nevndu mál ikki eru ókeypis at umsita ! at ein "Long ella stutt skiftistíð" (15 ár ?) hevur als ongan týdning. Vit fáa undir øllum umstøðum ein "føroyskan livistand" - og einki annað ! at "Útbúgvingarmál er norðurlendskt samstarv um" og "Væl ber til at samstarva við onnur lond, eitt nú um sjúkraviðgerð". Hetta er rætt, men samstarvi er tó heldur ikki heilt ókeypis ! at tað ikki er ókeypis at fáa oljuna upp - um olja er við øki við Føroyar ! at okkara inntøkugrundarlag er enn bert okkara fiskistovnur - og einsamallur klárar hann ikki at bera føroyska búskapin, hvørki um 3-4 ella um 15 ár ! OG at vit eru 45.-46.000 íbúgvar her á landi í dag, men vit mugu BERT IKKI GLOYMA, at okkara vinnuføru hendur er aldursbólkurin 25-67 ár - uml. 28.-30.000 íbúgvar - T.v.s. tað eru tey, ið bera byrðarnar her á landi. Ella sagt í greiðari merking: Tey, ið mugu forvinna pening fyri at kunna svara hvørjum sítt - og ikki minst hava vit ábyrgd yvir fyri hinum, ið ikki hava møguleika at lívbjarga sær sjálvum, t.v.s. okkara børnum, ungdómi, sjúkum, brekað og eldri fólki ! (Okkara fólka- og avlamispensiónistabólkur økist - sigur Føroya Landsstýri ella orð løgtingsmanna: "Ein tikkandi bumba". Mínir tankar um, at Føroyar skulu skipast í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi: Danmark umsitur/ber kostnaðin fyri tey mál - ið ikki eru yvirtikin - og vit hava somu rættindi í Danmark sum higartil. Við vissu kann sigast: at vit hava havt møguleika til "Yvirtøku av málum" og hava síðan havt fult ræði á teimum málsøkjum ! at vit í dag hava møguleika - um ráðini eru til tess - at yvirtaka onnur málsøki ! at vit í dag hava møguleika til at gera avtalur við onnur lond, eitt nú um fiskiavtalur við Ísland, Russland, Noregi o.o. ! Í dag er okkara Flaggdagur - hóast vit eru í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi ! Eftir míni bestu sannføring eigur Føroyar skipast í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi, og hví ? Vit hava havt tað gott í minst 52 ár - burtursæð frá kreppuni (sum vit føroyingar sjálvi høvdu skapt - og ongin annar), tó skal Føroyar ikki skipast við so ovurstórari ríkisveiting sum nú - Ríkisveitingin eigur at minka og verða brúkt har tørvur er á, eitt nú Heilsuverki, Ellisheim o.l., og ikki sum nú til oyðsl, so sum til "skattalækking", "tunnellir" o.l. Minnist til, at danir eru ikki ónøgdir at senda ríkisveiting til Føroya har tørvur er á. Í dag flúgva orðini um oyrini á mær: "Skulu føroyingar ráða í Føroyum", "Ábyrgd", "Skiftistíð", Strikan av skuld", "Fyrisitingarligt samstarv" o.l. Hvat merkja hesi orð í greiðari merking ? Í mínum hugaheimi týða hesi orð: "Loysing úr ríkisfelagsskapinum" - Hetta líkar mær ikki og tí havi eg tikið mína støðu - uttan mun til hvat "Samráðingarúrslit fyriliggur" at taka støðu til. Mín hugsjón viðv. "Fullveldi" og "Ríkisfelagsskapi" hevur einki við mína tjóðskaparkenslu ella við nakað "óføroyskt " at gera, so sum, at eg ikki eru góð við mítt føðiland, mál og mentan v.m. ! Tvørturímóti. Broytingartíðir eru fyri framman og hvørgin kosturin er mjúkur - Tað er púra greitt. Hevur tú nøkur boð uppá, hvussu Føroyar skal skipast í framtíðini ? 25. apríl 2000 Tóra Hjørleifsdóttir Gudmundur Joensen og aðrir sambandsmenn! Tað eru nógv við mær, sum óttast gongdina. Vit ræðast ódemokratiska mátan, ið eitt nú Javnaðarflokkurin brúkar. Teir gera avtalu við donsku stjórnina: also ein lítil minniluti gongur út um meirlutan. Hetta er ódemokratiskt og luskut. Eg ræðist hetta! At tú og aðrir halda tað vera í fínasta lagi ger meg uppaftur bangnari. 25. apríl 2000 Gudmundur Joensen Tóra! Skunda tær til læknan. Tú líður av einari herviligari angstneurosu. 25. apríl 2000 Jógvan Joensen Tóra og tú vilt loysing??? :-) 25. apríl 2000 Tóra Hjørleifsdóttir Eg ræðist, at vælferð okkara skal treytast av sambandi við Danmark. Eg ræðíst, at evsti myndugleikin yvir okkara landi skal liggja í Keypmannahavn. Eg ræðist, at útlendingar skulu stýra okkara búskapi. Eg ræðist, at danir skulu umboða okkum uttanlands. Eg ræðist, at vit ikki skulu eiga okkara egna ríkisborgararætt. Eg ræðist, at vit út í heimi ikki skulu verða viðurkend sum tjóð. Eg ræðist, at vit í allar ævir skulu vera etniskur minniluti í Danmark. Eg ræðist útspillingina, danska stjórnin skipar fyri móti føroyingum. Eg ræðist teir av okkara landsmonnum, ið samstarva við Poul Nyrup Rasmussen. Eg ræðist antinationala hugburðin. Eg ræðist undirbrotleikan. Eg ræðist donsku chauvunismuna. Eg ræðist antidemokrtatsku kreftirnar, sum sníkja seg inn í polistikar flokkar. Eg ræðist danska heimastýrið og alt , ið líkist tí. Eg ræðist teir, ið gera flagg okkara til láturs. Eg ræðist framtíðina um Sambandsflokkurin og Javnaðarflokkurin einsamallir fáa meirlutan á tingi. Tá fara teir at oyða okkara uppsparingar binda okkum og komandi ættarlið undir Danmark. 25. apríl 2000 Á. G. Jacobsen Hey, hey, vaknið menniskju! Her leikar so hart á, og ikki er at sova orrustudagin. Hann er beint um hornið! Upp á barrikadurnar, upp at verja okkara land, áðrenn blindað samverkafólk av berum ótta fyri hóttafalli leiða land okkara til fals. Tit ræddu, hvat er tað, tit óttast fyri? Eru vit bara ússalig olmussudýr øll somul? Eru vit bara lamin, blind og deyv ella smátt begávað neyðardýr, ið mugu hava onnur at leiða okkum? Hvat hava danir fram um okkum? Hvussu hevði verið statt, um t.d. týskarar skuldu stýrt í DK - hvussu hevði fyritakssemið verið har? Mundi tað ikki verið soleiðis, at so høvdu donsku bóndurnir burturav sitið og start seg blindar at kjøt- og smørfjøllunum og gramt seg um, at einasta náttúruríkidømi teirra hoyrdi einari farnnari tíð til. Mundu teir havt árræði til at byrjað nakað annað, um alt tað, teir kanska kundu hugsað sær at farið undir, endaði sínar dagar í niðastu skuffu í einari menningarstovu, hvørs fremsta endamál er at forða fyri, at nakað hendir hjá teimum, tí so verður tað minni í Das Vaterland? Forrestin, hava tit hoyrt um føroyingar, ið eru komnir við uppskotum, og veruliga hava trúð so nógv upp á tey, at teir vildu hava tey ígjøgnum, men eru noyddir at flyta av landinum, fyri at fáa teirra góðu, gevandi uppskot framd í verki, og sum nú vinna nógvan pening til sín sjálvs og - danskarar! Hava tit hoyrt um Hirtshals? Man tað ikki vera nakað um, at tað eru føroyingar, ið hava fingið ein heilan (danskan) bý at blóma? Er tað galið við føroyingunum, ella hvussu? Man tað ikki heldur vera stýrinum her á landi, galið er við? Hvør ger av, hvussu stjórn okkara sær út? Vit veljarar? rætt gitt! Tað eru VIT, ið gera av, hvat vit vilja. Latið okkum koma úr hesari naggatódnini, har øll tann politiska orkan fer til at keglast um, annaðhvørt vit ella danir skulu stýra okkum. Latið okkum koma víðari, so vit kunnu savna okkara orku um at STÝRA OKKARA ØKONOMII, okkara VINNULÍVI, okkara FISKIRÍKIDØMI. Ja, milliardir omaná milliardir í virðum av dýrum fiskasløgum svimja framvegis í reinasta havumhvørvinum í heiminum - og tað er OKKARA! Haraftrat eru vit óivað fremstu expertar, tá tað kemur til at fiska og hagreiða fiskin, men hvør er tað, ið ger av, at tað skal loysa seg best at selja fiskin óviðgjørdan av landinum - eru tað menn við hugflogi? Er tað ikki heldur vánalig ella tvørrandi stýring, ella er tað ein slík stýring, ið er skræddaraseymað til at koyra landið á húsagang? Eg kann ikki lata vera við at síggja eitt ávíst mynstur í øllum hesum. Kanska er tað paranoia, kanska geri eg onkrum órætt, men hvussu ber tað til, at tað mangan verður stýrt soleiðis, at tað IKKI skal vera Føroyum at gagni? Hvør ger av, hvussu t.d. býtið millum fiskiskip, framleiðsluvirki og fiskasølu verður skipað? Hvussu ber tað til, at einki avlop er nakrastaðni, tá tað vituliga verður fiskað góð 8 tons fyri hvønn einasta íbúgva um árið? Hvar fara pengarnir? Kundi tað ikki verið stýrt betur? Jú, tað er helst eingin ivi um tað, men orkan verður brúkt annaðhvørt til at keglast um lokalpolitikk ella samband/loysing politikk. Vit síggja jú við okkara egnu eygum, at vinstra/høgrapolitikkur næstan ikki kemur upp á tal. Socialistarnir fúka fyri hvørjum (donskum) vindi til høgru ella vinstru, alt eftir hvat teir eru staddir í løtuni; eingin hevur í áravís hoyrt, hvar tjóðveldisflokkurin flýtur í so máta; vinstra, høgra, alt er ein trunki einastaðni um miðjuna, uppeftir og niðuretir og so væl brýnt og avrundað, at alt er eins. Kanska er tað gott, men neyvan er tað ætlanin við einum demokratii. Tann uppgávan, ið politikarar skuldu tikið sær av, verður ikki røkt, tí teir hava onnur og meiri "týðandi" mál at taka sær av. Latið okkum lata vera við at keglast, men koma til eina greiða niðurstøðu, og sostatt geva teimum frið at fáast við POLITIKK. Tá skulu tit síggja framgongd. Tá verður fyritakssemi. Kanska fara fólk at standa í kø fyri at koma við øllum teirra uppskotum, sum so leingi hava bíðað eftir at koma uppúr aftur skuffum og ovastaloftum. Kanska kann bara eitt prosent brúkast, men hugsið tykkum til, hvussu stórt og týdningarmikið hetta prosentið fer at vera fyri okkum! Einaferð enn, sleppið fyritaksloysinum, sleppið álitinum á, at alt, ið ikki er føroyskt, er betri enn tað, ið føroyskt er. Hugsið eina løtu hendan tankan: Hvat fólkaslag á jørðini tekur føroyingin og Føroyar fram um øll onnur av heimsins fólkasløgum og londum. Segði tú danir? Nei, teir hugsa fyrst og fremst um seg sjálvar, sjálvandi. Rætta svarið er: Føroyingar!! Føroyingar, føroyingar, - um allan heim hugsa føroyingar um Føroyar og føroyingar, og teirra hjørtu fara upp at pipra um tað, ið stendur fyri framman. Hvat munu okkara landsmenn nú fara at gera? hugsa teir. Man hetta vera stundin, tá teir endiliga finna stevið, standa saman og verja borg? Ella finnast enn fólk, íð eru berur búkur, og sum ikki hugsa longur enn frá hondini í munnin? Spennandi verður at síggja, hvussu leikur fer! ES: Eg havi so mangan sæð her á síðuni hvussu íslendingar verða viðfarnir, hvussu teir verða háðaðir fyri, at teir noyðast at arbeiða fyri lívsins uppihaldi osv., men roynið og spyrjið íslendingin, um hann vildi býtt um við okkum - hann hevði flent tær upp í eyguni og rist við høvdinum: Neyðars føroyingar, neyðars rukkur! Annars er okkum frítt fyri at læra av mistøkunum hjá øðrum (t.d. ognarrættin til fiskileiðirnar). Tað er eingin umbering fyri tann, ið ikki ger tað! 25. apríl 2000 Jógvan Joensen HP umframt at blokkurin er "reinar krónur" t.v.s. at tað svarar til vinningin frá einum útflutningi. Soleiðis merkir milliardin eina inntøku til landskassan sum svarar til ein útflutning uppá 3 - 4 mia. Harafturat kemur multiplikatoreffektin. Ja, blokkurin er ringur at svølgja :-) 25. apríl 2000 Hans Poulsen Bolli Patursson: Um tú vilt gera tað til eitt kjak um danskar pengar, so vaks fólkatalið í Føroym heldur ikki fyrr enn fiskurin kom. Skuldu vit bert liva av tí sum jørðin gevur, kundu vit ikki verið fleiri enn eini 4000, men tað er kanska tað tú vilt? Við fiskinum kundu vit breyðføða uml. 40000 og við oljuni kanska fleiri 100 túsund! Men oljan er bert løtuvinningur, so gloym tað! Burtursæð frá øllum hesum so veit eg væl at blokkstuðulin er ein kunstigur máti at halda fólkatalinum uppi. So eg sigi: lat okkum skapa nýggjar vinnur so vit kunnu breyðføða okkum uttan stuðul. Lat okkum gera blokkstuðulin um til ein solidariskan hátt at útjavna munir í livistøðinum millum londini í ríkinum og gjalda dønum aftur meðan oljan rennur (um hon fer at renna), men lat okkum ongantíð slíta! Viva samband! 25. apríl 2000 Hans Poulsen Bolli Patursson: Um tú vilt gera tað til eitt kjak um danskar pengar, so vaks fólkatalið í Føroym heldur ikki fyrr enn fiskurin kom. Skuldu vit bert liva av tí sum jørðin gevur, kundu vit ikki verið fleiri enn eini 4000, men tað er kanska tað tú vilt? Við fiskinum kundu vit breyðføða uml. 40000 og við oljuni kanska fleiri 100 túsund! Men oljan er bert løtuvinningur, so gloym tað! Burtursæð frá øllum hesum so veit eg væl at blokkstuðulin er ein kunstigur máti at halda fólkatalinum uppi. So eg sigi: lat okkum skapa nýggjar vinnur so vit kunnu breyðføða okkum uttan stuðul. Lat okkum gera blokkstuðulin um til ein solidariskan hátt at útjavna munir í livistøðinum millum londini í ríkinum og gjalda dønum aftur meðan oljan rennur (um hon fer at renna), men lat okkum ongantíð slíta! Viva samband! 25. apríl 2000 Jógvan Joensen BP vit eru helst samdir 25. apríl 2000 Bjarni Petersen Jógvan Joensen Fullveldi gongur út uppá at vit skulu ráða í egnum húsum. Fullveldi gongur ikki út uppá at kvetta alt samband við Danmark á tí vísindaliga, vinnuliga og mentunarligaøkinum o.s.fr. Tað finst tó ein føroyingur, ið ikki ætlar at hava nakað við danskarar at gera, hann eitur Páll Poulsen, ein rustaður veðurhani, ið ikki hevur annað at gera enna at kalla fólk bæði eitt og annað. Hvørja meining Páll skal skifta er ikki gott at vita, ta fyrikemur mær sum um hann onga meining hevur, burtursæð frá at øll eru idiotar ella slíkt, ið ikki ganga inn fyri fullveldi. Fullveldi skal geva okkum eina politiska skipan, ið straffar lokalidioti? Hvat straff skal tú sjálvur hava Páll? Jú Páll fullveldismaður eri eg, men fyri tað skilji eg argumentini hjá teimum, ið ikki eru, men tað gert tú ikki, og er tað ógvuliga fátæksligt av tær. Jógvan Joensen Til Bjarna Petersen Kalla "sambandi" millum londini hvat tú vilt, men minst til at hvønn dag, so hevur tú sera nógv samband vi DK á ein ella annan hátt. Tað eg sigi er at við loysing, so má tráðurin kvettast, broytast ella leiðast onkra aðru staðnis. Teir flestu av teimum sum verða kvettur koma fólk at sakna. Vit kunnu diskutera til dómadag hvussu nógv føroyingar ráða í Føroym í dag. Summi siga nógvn, onnur onkið, sannleikin er helst har ímillum. Ísland kenni eg nógv til, men eg vil seta meg betur inní tingini áðrenn eg fari at skriva um tað evni. Viðurskiftini FØ - DK eri eg væl innií. Til Páll Poulsen Kennur tú eitt spæl í danir kalla "SKAK". Lær teg tað og set tað í samband við framtíð Føroyar. Vónani sæt tú at tað ikki er nokk at hyggja ein leik framm. Tað kemur ein dagur eftir eina fólaatkvøðu. Eg vóni ikki at ein stórur partur av føroya fólki ber so nógv hatur til hvønn annan, sum tað letur til at tú hevur til javn- og samb- menn. Tí at tað verður brúk fyri øllum góðum kreftum, tað er ongin yvi um. Sum tú sær her á síðuni, so liggur ávíst agg 50 - 100- 200 ár aftur í tíðina. Vilt tú hava at 25% av føroya fólki vaknar upp við einari kanslu av at øll tilverða teirra er farðin í sor. Eg havi ein boðskap afturat, men eg goymi hann til eg havi lisið svar títt. Til Hannu Poulsen Eg gangi út frá at tú hevur gjørt tær nakrar tankar um hvussu Føroyar skal skipast í framtíðuni. Kom við teimum, so vit kunnu sýggja um tað er nakað ið kan brúkast. Til Tóru Hjørleifsdóttir Meinar tú at sambands- og javnaðarmenn ikki eru góðir føroyingar. Hava teir ikki rætt til at dáma tað í føroyskt er ella eri ikki pláss fyri teimum í paradísi? Til Bolla Patursson Samfelagið er ikki tað sama. Í dag ert tú ikki á fólkafundi, men situr framman fyri telduna og tosar um framtíð føroyar. Fyrr var báturin í nestinum, kúgvin í fjósinum o. s. fr. fólkið var meira sjálvbjargið, tá tað tey skuldu brúka var í nánd. Í dag eru vit meira avhengi av hvørjum ørum og samfelagnum umframt grannalondum (DK). 25. apríl 2000 Páll Poulsen Bjarni Petersen Hvørja "meining" skal eg skifta? Tað minsta eg hevði roknað við vóru nøkur boð uppá framtíðina. Tað er næstan bara Carl ið sær skriftina á vegginum. Og hevur nakrar visiónir. Javnaðarmenn kundu givið nøkur boð, men ein hoyrir næstan bert briksl. Heimastýrislógin spældi totalt fallitt í 1992. Tey sum ikki hava skilt hettar, hava ikki uppiborið annað enn at sama skemtið endurtekur seg og eini 10000 fólk rýma av landinum. Tað gjørdu tey frá 1991-95. Verða ikki onnur stýrisskipanarlig viðurskifti galdandi, kann lættliga henda at t.d. undir-sjóvartunnilin einans koyrir okkum á heysin. Í berum atgerðarloysi. Tað má bera til við eini politiskari skipan, ið straffar lokalidioti. Hatta har við UFO'ini í Gundadali og Svangaskarði eru málandi dømi um idioti. Eingin liður í skipanini sanktionerar slíkt hundalív. Hví? 25. apríl 2000 Bolli Patursson Tú Hanna, hvat heldur tú fólk livdu av áðrenn heimastýrislógina. Tá kom eingin peningur úr Danmark, og hví heldur tú at alt fór í "fisk". Í 52 ár. 24. apríl 2000 Hanna Poulsen Sum mamma ynski eg, at míni børn fáa somu møguleikar, sum eg havi fingið, og tí fari eg at atkvøða NEI á fólkaatkvøðuni. Ein kann droyma um mangt og hvat - men sjálvur veruleikin er, at vit enn bert hava fiskastovnin á at líta á - og hann klárar ikki einsamallur at bera føroyska búskapin. Í minst 52 ár hava vit havt møguleikan at finna aðrar inntøkumøguleikar, men enn er eingin annar inntøkumøguleiki funnin. Um olja verður funnin, so er støðan ein heilt onnur. 24. apríl 2000 Tóra Hjørleifsdóttir Vit vilja eftirkomarum okkara væl, tí vilja vit fullveldi. Sum mamma tori eg ikki, at lagnan hjá børnum okkara skal liggja hjá útlendingum. Eg eri vís í, at flestu mammur eru samdar við mær í hesum. Tí fara vit allar at standa saman um okkara føðiland og atkvøða J A! Í morgin er flaggdagur. Spennandi verður, hvørjir røðararnir vera. Helst fara fleiri sambandshugað at teljast millum teirra. Ótrúligt!! Ja, soleiðis gongur: Teir bardust sum svakir ímóti flagginum og nú hálova teir merki okkara. Soleiðis fer gongdin eisini at vera við sjálvstýrinum: Sambands- og javnaðarmenn berjast við skitnum og ósømiligum vápnum ímóti fullveldinum: Men trúgvið mær, tá ið fullveldið er vunnið, fara teir eisini at verja borg. Bert harmiligt at so nógv orka verður brúkt til at arbeiða ímóti heldur enn at koma við positivum uppskotum, hvussu vit sjávli skulu halda hús í framtíðini. 24. apríl 2000 Hanna Poulsen Tá rokningin kemur er keyparin noyddur til at lata bilin innaftur, um viðkomandi ikki hevði inntøkugrundarlag fyri keypinum ! Stoltur og virðing fyri sær sjálvum allíkavæl ? 24. apríl 2000 Bolli Patursson Summi fólk blíva mett av at keypa sær ein nýggjan bil. Tú sært á eygnabráunum hvussu glað tey blíva. Inntil rokningin kemur. Danmark fer uppí euruna nú, hvat skulu vit so blíva mett av, euroni? Ella . 24. apríl 2000 Hanna Poulsen Sjálvandi ber til at droyma, hugsa og filosofera um mangt og hvat, men spurningurin er: Verður ein mettur av hesum ? 23. apríl 2000 Páll Poulsen ØLL heimastýrislógin hevur verið sum Katekismus hjá javnaðarflokkinum. Teir stýrdu øll árini, so at siga. Og tað endaði grúuliga galið í 1992. Hava fólk longu gloymt hettar? 23. apríl 2000 Páll Poulsen Ein meiningsleysur maður, mitt í eini meining, tað er vælsaktans ein javnaðarmaður. Tú veit aldrin hvar tú hevur hann, tað er trupulleikin. Tú kann ikki kjakast við ein veðurhana. Teir eru til vinstru, tá ið tað passar best og til høgru alt sum rákið er. Ogsotolduteir ikki at tapa valið. Tað er trupulleikin. Eg skilji bara ikki hví vit onga andstøðu hava. Tað hava onnur lond, í Føroyum sendir andstøðan brøv til donsku stjórnina. Hvat er hettar fyri nakað? Er tað ikki vanligt í øðrum londum at leggja ætlanir fyri framtíðina hjá føðilandinum? Javnaðarflokkurin hevur ikki gjørt annað í tvey ár enn at roynt at spent bein fyri Landsstýrinum. `Utvarpið hevur promoverað handan Ejdesgaard, sum um hevði hann gull í skjáttuni. Hvat er hetta, parlamentarisma? 23. apríl 2000 Hanna Poulsen Føroyingar eru eitt fólk við virðing fyri sær sjálvum og vilja svara hvørjum sítt; og sjálvsagt vilja føroyingar ráða í egnum landi, men mær dámar ikki, eitt nú - "skiftistíð", "strikan av skuld" o.l. - Hetta er í mínari verð - alt ov ómannsligt og niðurgerðing av sær sjálvum. Mær dámar betur at yvirtaka málsøki so hvørt ráðini eru til tað. 23. apríl 2000 Bjarni Petersen Páll Poulsen Eg haldi tú ert ljótur við orðunum viðhvørt. At siga at fólk, ið ikki eru einig við tær, eru ófrelst og bangin o.s.fr. er í so ljót. Hvat formaður javnaðarflokksins hevur gjørt fyri 22 árum síðani kann vera líkasmikið, vit hava øll loyv at skifta meining, men eg ivist í, um tú yvirhøvir kann loyva tær tað í framtíðini. 23. apríl 2000 Bjarni Petersen Jógvan Joensen Vit mugu konstatera at nakrir av hesum træðrum er vorðnir tungar jarnketur. Kann nakar siga mær hví vit ikki skulu ráða heima hjá okkum sjálvum? Onkur meinar at um vit ráða sjálvi so ferð at gangast sum hjá Íslandi. Hesi vilja eisini vera við at tað gongur illa hjá Íslandi. Her havi eg ikki pástaði at tað gongur illa ella gott hjá Íslandi, men vit mangla argumentir fyri at tað gongur illa hjá Íslandi. 23. apríl 2000 Páll Poulsen At byrja er ein útvarpsmálspilla. Á føroyskum ber væl til at seta skjøtil á, fara í holt við, seta á hvalin o.m.a. Heldur enn at "taka seg saman", ber til at lata vera við at sita hendur í hubb. 23. apríl 2000 Jógvan Joensen Her ganga aldurnar høgt Eg varð annars klárur til eina niðurstøðu sum segði, at her á síðuni kundi ein bara finna undanførslur og indentitetstrupulleikar, men tað letur til at AGJ vil tosa um sakina og ikki mannin, tí haldi eg fram við at seta spurningar, gerða viðmerkingar v.m. Hvar skal eg byrja? Tað verður ført framm at undir einum fullveldi vilja føroyingar "taka seg saman" og arbeiða fyri landið. Neyvan er nakar yvi um at tann sonevnda "synergieffektin" vil skapa íblástur ein ikki trúði var møguligur, men er tað nokk til skapa nøgdar íbyggjarar? Undir øllum umstøðum verður tað spennandi at sýggja. Um framtíðarspurningar mugu vit aftur brúka orðini hjá einum dana, "svært er at spå, særligt om fremtiden", men tað kemst ikki undan at avbjóðingarnar (legg til merkis: eg segði ikki "trupulleikarnir") mugu finnast, og støða takast til tær. Og hví tað? Um vit eru komin 5 - 6 ár inn í eina fullveldisskipan og tað vísir seg at dag um dag stinga nýggjir trupulleikar (tá eru avbjóðingarnar vornar trupulleikar) so vilja vit sýggja eitt mynstur sum fyrst í 90'unum og har teir núverðandi talarar fyri frælsi ikki fara at hava tað lætt, og tað kan í ringasta førði hava við sæt at Føroyar endar sum eitt verðuligt amt, county ella sogn alt eftir hvat land ein leggur seg til. Hvussu byrgir ein uppfyri einari møguligari komandi ónøgd, jú man syrgir fyri at fólkið fær sum minimum tað tey vænta, og helst eitt sindur meira. Hetta er kent innan handilsverðina/psykologiðina sum "trivnaðarfaktorurin". Føroyar eru í dag sera tætt bundin at Danmark, tað kemst ikki undan. Tað eru í túsundatalið av tráðum sum "binda" londini saman. Hesir tráðir eru av ymsari tjúgd og slagi. Summir sum t.d. familjutráðir halda á framm uttan mun til hvat hendir Fø og DK millum, meðan t.d. handilstráðir millum danskar ketur og føroyskar handlar ella fyri at taka ein av teimum tungu, heilsuverki, har skal ein burðadygg loysn finnast. Nógvir av hesum tráðum kunnu finnast og alternativar loysnir gjørdar, hetta er ein av uppgávunum sum (helst) skulu verða loystar árðrenn skipi siglur Ná, men hettað má verða nokk fyri hesu ferð. 23. apríl 2000 Páll Poulsen Eg síggi tað ikki sum eina missión at umvenda nakran. Men eg hevði í minsta lagi roknað við at fólk høvdu gjørt sær nakrar tankar um hvussu landið skal skipast í framtíðini. `Utvarpið í Sortudíki gekk á odda í fordummilsisagitatiónini við at lata Ejdesgaard serliga senditíð. Restin verður fylt upp við alisjúkum og irrelevantum óskipaðum tilfari. Eg hoyri ongan tosa um eina rættaruppgerð við fútaskipanina og øll skipini, hvørs reiðarar tømdu landskassan. Fútin sat á partafelagsskipanini har alt bar til. Tað er vanligt aðrastaðni at man ger upp við fortíðina. Eg skilji heldur ikki hví javnaðarmenn eru vorðnir líka reaksjonerir sum t.d. Dan Petersen. Tað er óhugnaligt. Í upplegginum er hægstirættur lagdur í Danmark, hvussu leingi rokna menn við at ein tílík skipan kann virka? Danmark er ikki heilt stovureint innan mannarættindi. Sambært Amnesty hevur donsk løgregla bukað ein afrikanskan turist í Kastrup fyri nøkrum árum síðani. ""Onkur" lak einaferð bræv út um "velvillige dommere". Hvat er tað"? Kunnu vit leggja høgstarættarinstansin í tílíkum landi? Eg spyrji, tí sjálvur eri eg rættiliga konsekventur. Skulu lógir ikki fylgjast? Ella skulu vit gera sum javnaðarmenn og restin av smáborgarskapinum og yppa øksl at okkara egna landi? 23. apríl 2000 Ivan Petersen Fyri hvønn dag sum gongur gerst alt týðuligari, at undirlutakenslan er tann dominerandi faktorurin í øllum fullveldiskjaki. Syngur tú ikki við í Fullveldiskórinum ert tú ein svíkjari. Halleluja fyri teir, sum rósa og siga vøkur orð um okkara land. Guð náði tann, sum setir spurningar. Romantikkur á hægsta støði, tað er siðiligt kjak. 23. apríl 2000 Carl August Arge Til kjakid um javnadarflokkin. Eg eri samdur vid metingunum av Eidesgaard. Hann rennur örindi fyri danska módurflokkin, hann er sera oppurtunistiskur, hann er ein vinglusköltur og i grundini hevur hann bert eitt í huganum: at HANN skal sita í centrum og hava alt vald. Kosta hvat tad kosta vil. Hetta er mín erliga mynd av Jóannes. Men gloymi ikki vanliga javnadarveljaran - har finnist nógv gott fólk sum vil fullveldi. Tey atkvöddu vid sísta val á ein flokk sum segdi seg vilja sjálvstýri. At tad var oppurtunisma frá flokksleidsluni hava vit jú kunna konstatera aftaná - at leidslan dansar eftir floytuni hjá Nyrup hava vit eisini säd. Men eg eri tó sannfördur um at ein stórur partur av javnadarfólkunum koma at atkvöda fyri fullveldinum. Í dag eru tey bangin og ivasom - vita ikki hvörjum tey skulu trúgva. Stygg tey ikki burtur. Fullveldisfólk nýtast ikki at prädika fyri teimum longu frelstu - tad eru bólkarnir av ivasomum sum vit skulu venda okkum til. Tad gerst eftir mínum tykki best vid bädi sakligheit og at tosa til hjarta. (Sama sum vid öllum ödrum álvarsmálum). Innast inni er sjálvt ein forherdadur sambandsmadur eisini ein rättur föroyingur sum vil alt tad besta fyri sítt land. Tad rädur um at fáa tann neistan at glógva. 23. apríl 2000 Páll Poulsen Og tá ið vit vita at formaðurin í javnaðarflokkinum mundi sloppið á ting fyri tjóðveldisflokkin í 1978, tá gerst tað sera, sera pínligt. 23. apríl 2000 fridtjof christiansen Ja, heksajagstran ella herferð hava javnaðarmenn nýtt móti hesum landsstýrinum, síðan tað kom til, serliga Høgna. Páll hevur púra rætt. Sum grýluklæddan oddafisk í hesum ljóta leiki hava teir kjósað sær hovrukku á baksíðuni á Sosialinum, sum hevur til endamáls at niðra og spotta alt, sum ber brá av føroyskum sjálvbjargni. Henda propagandaherferð hevur enntá fingið virðisløn. Keipumyndir vóru stuttligar fyrr, men hetta hevur einki við ironi og keipumyndir. Hetta er miðvís politisk herferð. 23. apríl 2000 Páll Poulsen Tað eru teir, tí teir vilja ikki taka undir við einum samráðingarúrsliti, sum ikki fyriliggur enn. Teir tvætla. Innantóm postulat um einki, og Eidesgaard hevur mótsagt sær sjálvum minst hundrað ferðir. Svass og vrevl. Eg haldi at tað er meiri realistiskt ot koma við uppskotum sum kunnu brúkast í framtíðini, heldur enn hesa ræðslukampanjuna og ljótu heksajaktina ímóti Høgna sum javnaðarmenn skipa fyri. Eg havi fylgt væl við, og tað tók mánaðir áðrenn Jóannes kom við hasum svassinum sjálvsstýrislóg. Hann vrevlar og hann er pínligur. 23. apríl 2000 Bjarni Petersen Góði Páll, fyri tað um javnaðarmenn ikki vilja takað undir við fullveldinum á sama hátt sum tú so eru teir, ræðsluslidnir? Royn og lat vera við at draga kjakið niður, royn heldur halt tað á einum støði, sum Á. G. Jacobsen og Jógvan Joensen gera. Manne kundi roynt at sett Hanus spurningarnar einaferð aftrat. 22. apríl 2000 Páll Poulsen Hevði tað ikki verið frægari at tosað um hvat vit skulu prioritera tá fullveldið er vunnið, heldur enn at diskutera við ræðsluslignar javnaðarmenn. Tað førir ikki til nakað. T.d. á útbúgvingarøkinum. Hví er eingin veðurfrøðingur á fróðskaparsetrinum? 22. apríl 2000 fridtjof christiansen Tak er sjáldsamt sum lundi á jólanátt at síggja eina so lívsjáttandi og skilagóða grein á prenti, sum Á. G. Jacobsen hevur skrivað her niðanfyri. Hjartans tøkk fyri tað. Tað er so gleðiligt at síggja so skilagóða talu í staðin fyri alt grenjið og undanførslurnar. 22. apríl 2000 Á. G. Jacobsen Til Jógvan Joensen, Við Playboy meinti eg hin trøllvaksna ungan, ið blívur við at súgva móðir júgur, tú veitst, og ikki vil gerast vaksin. Samstarv er gott, á líka føti. Tú gevur og fært. Annarleiðis við avhengigheit, tí tá ert tú bundin at gera tað, sum hin parturin ásetur. Sjálvandi eiga vit at kanna tað, ið kannast kann, men um vit ikki hava øll svarini beinanvegin (sumt kann man ikki vita frammanundan), so kunnu vit ikki sleppa øllum á bláman fyri tað. Eitt sindur av idealismu og optimismu mugu vit hava. 22. apríl 2000 Jógvan Joensen Til Á. G. Jacobsen Hvør er okkara Playboy? Mær dámar væl tað tú førir fram og eri so at siga samdur, men flest øll hava ásanna, so kemur fullveldi Føroyar at samstarva við onnur lond (DK) á sera nógvum økjum. Eg meini ikki tað er rætt at taka trupulleikarnar so hvørt teir koma, i staðin skulu vit síggja teir frammanundan so loysnin er klár. 22. apríl 2000 Jógvan Joensen Til Á. G. Jacobsen Hvør er okkara Playboy? Mær dámar væl tað tú førir fram og eri so at siga samdur, men flest øll hava ásanna, so kemur fullveldi Føroyar at samstarva við onnur lond (DK) á sera nógvum økjum. Eg meini ikki tað er rætt at taka trupulleikarnar so hvørt teir koma, i staðin skulu vit síggja teir frammanundan so loysnin er klár. 22. apríl 2000 Á. G. Jacobsen Til Jógvan Joensen Latið okkum ímynda okkum, at okkara Playboy fekk spurningin, ið tú setur. Óivað hevði hann svarað: Nei, lat gá, eg havi tað fínt, sum eg havi tað. Hví skal eg arbeiða, tá eg kann sleppa undan? Skulu vit svara soleiðis, heldur tú? Ella skulu vit siga: Vit bróta upp um armar og leggja í vaðið og tillaga okkara búskap eftir okkara egna tørvi. Persónliga haldi eg, at tað, ið er altumráðandi, er, at vit VILJA klára okkum sjálvi; so gera vit tað eisini, tí tá innrætta vit okkara umstøður eftir tí. Hóast eg ikki trúgvi upp á heldið sum meginreglu, so man kortini nakað vera í einum orðataki sum "Lykken står den kække bi", og tað skal nokk passa, tí tað er jú danskt. Ikki so? Annars er tað júst tað, okkara politikarar gera, at royna at fáa greiði á slíkum spurningum, so svørini fara helst at koma, tá tey eru klár. Latið okkum bíða so leingi. Høvuðsakin er, at vit føroyingar standa saman sum føroyingar. Vit elska okkara land, og vit verða ómetaliga errin tann dag, vit síggja, at vit veruliga megna at stýra okkum sjálvum, ha? 22. apríl 2000 Demos Hansen Ein tøkk til Sigfried! Eg eri so rørandi einigur við tí tú sigur. LAt okkum royna at halda kjakinum á einum siðiligum og seriøsum støði. Ikki sømir seg at misnýta slík hugtøk sum nevnd vera. Best er at hugsa seg um áðrenn man hættar sær út í slíkan orðadrátt! Vinarliga, Demos 22. apríl 2000 Sigfried Jensen Eg vil bara sleppa at siga, at tað sum harmar meg eitt sindur, við øllum hesum málinum, um fullveldi, evsta vald og tílíkum er, at eg síggi dagliga eina rúgvu av føgrum hugtøkum verða slongd út í luftina,ur øllum ættum . Frælsi, ábyrgda, evsta vald, javnaður, vælferð og so framvegis. Øll hesi hugtøk eru vøkur og viðkomandi, men tey verða togað í allar endar og kantar, og eru ikki annað enn torvmold, ið verður blakað í høvdið, fólkinum til mikla ørkymlan. Eg vildi bert ynskt, at menniskju lótu vera við at slongja hugtøk út soleiðis í luftina, men í staðin tosaðu opið og erliga vinarliga 22. apríl 2000 Demos Hansen Eg havi ein spurnig til kjakluttakararnar, eitt sindur í sambandi við tað sum Á.G. Jacobsen førir fram: Hevur nakar eitt gott argument fyri at føoyingar ikki skulu ráða í sínum egna landi? Jógvan Joensen Á. G. Jacobsen Sera vakurt skriva og rørandi Kom so við eitt sindur meira konkretum loysnum uppá hvussu vit loysa tær uppgávurnar sum danir klára fyri okkum í dag. So eru vit á rættu leið 22. apríl 2000 Á. G. Jacobsen Plagi viðhvørt at lesa innleggini á hesari kjaksíðuni, og má viðganga, at tað kann fáa meg at kenna eina slíka máttloysiskenslu. Tað rennur mær kalt niður eftir rygginum. Lat meg ímynda mær, at hetta er fyrstu ferð, eg raki við spurningin: Hvat er tað í veruleikanum, kjakast verður um?: Árið er 2000. Føroyingar (og einstøk onnur) kjakast um evnið: Skulu føroyingar ráða yvir føroyingum, ella skulu danir ráða yvir føroyingum. Eg spíli eyguni sundur og lesi umaftur: Jú sanniliga, tað syrgiliga og ófatiliga er, at SUMMIR FØROYINGAR HALDA, AT DANIR SKULU RÁÐA FYRI BORGUM Í FØROYUM. So er tað, at ein noyðist at spyrja: Hví? Ein so ónáttúrlig støða MÁ hava eitt ella annað náttúrligt svar - tað KREVUR hon. Um hetta verður lisið um hundrað ár, so ivist eg ikki í, at fólk fara at halda, at her hevur setursnissan spælt onkrum eitt puss - tí tað kann ikki passa! Tað er so ólogiskt! Tað er so langt frá øllum náttúrulógum. Hví skulu føroyingar ynskja sær danar at ráða sær? Hví skuldu amerikumenn t.d. ynskt eftir, at europear skuldu rátt yvir teimum? Ella øvugt? Eitt orð rennur mær í huga: Uppgávulyndi. Uppgávufólk. Mong kenna fyribrigdið, t.d. tey, ið hava lisið Heðin Brú: Ein gevur seg upp til annan, tí hann ella hon ikki longur orkar at syrgja fyri sær sjálvum. Uppgávufólkið letur allar sínar ognir til ein, t.d. bóndan at eiga, og bóndin skal so syrgja fyri, at uppgávufólkið ikki líðir neyð. Mangar eru ræðusøgurnar um, hvussu hesi fólkini verða viðfarin - liggja í sínum egna skarni, óhjálpin, tí hin hevur mist áhugan i somu løtu, hann hevur fingið gjaldið. Tá hevur uppgávufólkið einki at siga longur. Tað hevur givið seg upp. Hevur givið upp! Er tað veruliga hetta, nakrir av okkara landsmonnum ynskja sínum eftirkomarum? Er uppgávulyndið anno 17-1800 veruliga til enn? Eg fái meg ikki at trúgva tí. Har má vera ein onnur forkláring. Hvat er tað menniskja, ið ikki vil ráða sær sjálvum? Er tað óhjálpið - sjúkt ella avlamið - og tí bundið at hjálp frá øðrum, so kann tað vera tað, tað er, og ein noyðist kanska at taka við hesum møguleikanum, um eingin annar er, ella tí ein ikki veit um annan. Men kann tað veruliga vera soleiðis, at frágreiðingin er hin, sum sanniliga ikki er minni ússalig: VIL EIN HÁLV TJÓÐ VIÐ EINUM AV ELSTU PARLAMENTUNUM Í HEIMINUM, FRÍVILLIGA KASTA SEG Í ARMARNAR Á EINARI AÐRARI TJÓÐ FYRI VINNING SKULD - SUM EIN ANNAR PLAYBOY. Babba DK (Papa Doc?) sigur: "OK, so leingi tú býrt í mínum húsum, skal eg syrgja fyri tær, men so skalt tú eisini gera, sum eg sigi. Einki við at seta fram krøv; tú tekur við tí, ið eg ætli tær, og eg rindi kostnaðin. So vil eg ikki hoyra meira tvætl frá tær!" Álvaratos, er hetta ideologiin hjá sambands og javnaðarfólki - sum ómælandi ómyndingar undir veingjarbreiði danaveldisins? Hvar eru okkara gomlu virðir sum sjálvbjargni, føtur undir egið borð, maður í egnum húsi? HVAR ER TYKKARA SJÁLVSVIRÐING??? HVAT MUGU IKKI ONNUR HALDA UM TYKKUM??? Er alt hetta selt fyri mammon, so tit kunnu liggja afturá og gapa, meðan onnur stappa onkran mola, tey ikki hava brúk fyri, í gákin á tykkum? Man tað ikki vera soleiðis, at hesir óttast fyri teirra egnu úrtøku? Hvussu typiskt er tað ikki, at føroyingar, meðan teir lesa í Danmark,eru so ómetaliga frælslyntir, men tá teir so eru komnir í teirra feitu, almennu sessir at sita, so fordampar alt tað frælslynta. "Mageligheitin" er so deilig, og so hvørvur alt, sum hevur við ideologiir at gera. Tað, sum verri er: Fyri at kunna tryggja sær hendan deiliga, bleyta, mageliga, óforpliktandi sessin, fara teir sameindir í hernað móti teimum, ið ynskja sær veruligt frælsi, og fara undir at sápla bæði landið og fólkið sundur og saman. "Einki dugir til nakað, landið hevur einki virði, vit duga einki, orka einki, formáa einki. Sleppa danir okkum - og tað gera teir, um vit ikki eru skikkilig - so er deyðin í durinum". Soleiðis ræða teir tey ræddu til at syngja við í teirra máttloysiskóri og selja soleiðis sína egnu tjóð til onnur fyri sína egnu mageligheit. Hugsið tykkum: Tit kundu verið teir stoltu íbúgvararnir í einum av heimsins minstu og bestu tjóðum, men í staðin fyri selja tit tykkum fyri krónur og oyrur - so og so nógv um árið! Vælgagnist kundi eg sagt, men tað kann ikki gagnast, so eg sigi heldur: Vælsignaðir vaknið, gravið undirbrotligheitina so langt niður í jørðina, at hon ongantíð kemur fyri ein dag aftur, síggið veruleikan í eyguni og komið til fornuft! Hvat hava danir nakrantíð lagt til føroyska húsarhaldið, sum vit ikki hava goldið teimum margfalt aftur? Nei, FØROYINGAR, eingin neyð, vit kunnu saktans. Vit duga, tað hava vit roynt so mangan. Vit eru eitt rakst fólk, vit eru eitt dugnaligt fólk, vit eru eitt rakst, dugnaligt, fjølbroytt, kristið fólk, og vit hava SJÁLVAN HIN ALVALDA í okkara parti, um vit leggja okkum í Hansara hendur. Vit hava roynt tað í øldir. Trælalyndið er ókristiligt; tað hoyrir ikki heima í einari kristnari tjóð. Vit skulu byggja land, men tað skal vera eitt land, sum er bygt til at hóska til føroyingin, ein minitjóð við 45-50.000 fólkum, sum ráða sær sjálvum og innrætta seg eftir sínum egnu umstøðum, eitt land, skorið eftir egnum leisti og ikki sum eitt megahúsarhald við fimm milliónum húsfólkum og við einum yvirbygningi sum tann í USA. Vit fara at fáa okkara raska, dugnaliga fólk upp úr teirra frustrerandi, óproduktivu, stagneraðu sessum yvir í eina framleiðsluvinnu, har árræðið fer at koma undan kavi aftur eftir at hava verið sparkað niðuraftur í jørðina, hvørjaferð onkur hevur dittað sær til at koma fram við onkrum konstruktivum uppskoti. Tað ráddi jú um, at einki skuldi bera til. Tað var ein partur av strategiini. Danir kunnu ikki gera annað enn hjálpa okkum til at vinna okkara frælsi, hóast teir brúka øll kneb til at ræða okkum, tí teir ikki vilja av við okkum. Hví vilja teir forrestin ikki av við okkum?? Standa vit saman, so fáa vit okkara frælsi; lat so bara Nyrup & Co rópa "BØH", alt tað, teir orka. Danir hava við millumlandaavtalum bundið seg til at syrgja fyri, at vit duga at flúgva FRÆLSISDAGIN; alt annað hevði sent teir so logandi í svørtubók hjá øllum framkomnum veldum í allari verðini. OG ER TAÐ NAKAÐ, DANIR RÆÐAST UPPAFTUR MEIRI FYRI AT MISSA ENN FØROYAR OG FØROYINGAR, SO ER TAÐ TEIRRA GÓÐA UMDØMI ÚTEFTIR! Gleðiligar Páskir! 22. apríl 2000 Hanna Poulsen Carl August Arge Takk fyri eitt sakligt svar. Somuleiðis ynski eg tær og øllum her eini góð páskir. Vinarliga Hanna 22. apríl 2000 manne persson Hanus Vit eru óivað fleiri, sum bíða eftir svari. Hvat sigur tú annars um hetta: Vitan og virksemi er leiðin til sjálvstøðu. Tak teg nú saman. 22. apríl 2000 Bjarni Petersen Hanus Petersen Svara spurningunum frá Manna!! Nemt at koma við pástandum, royn og undirbygg teir. 22. apríl 2000 Carl August Arge Til Hannu Poulsen Hetta eru veruliga broytingatídir. Kanska tann mest umfatandi broytingartíd vit hava haft í søgu okkara. Tú hevur tikid stødi skilji eg - og tad er sjálvandi tín rættur. Eg havi eisini tikid stødu - fyri fullveldinum. Eitt annad er tó at siga vid vissu hvussu eg fari at atkvøda í heyst. Tí enn kenna vit ikki samrádingarúrsliti. Meinar tú at tú longu nú veit hvussu tú fer at atkvøda? Ella er tad "stødan beint nú vid øllum óvissum" sum tú hevur tikid stødu til? Eg haldi at tad er so týduligt at danska stjørnin og teirra menn í Føroyum gerda alt teir eru mentir at ávirka tey ivasomu vid rædumyndum og hóttanini um ovurstutta tillagingartíd. Rættuliga ironiskt at sama stjørn (og nógvar undan henni) vil hava allar hugsandi serordningar fyri DK í samband vid EU tillagingina og so leingi saum gjørligt. Eg haldi at vit skulu lurta eftir Anfinn Kallsberg. Hann hevur alla tídina sagt at vit eiga ikki at taka stødu ádrenn vit vita hvat tad er vit skulu taka stødu til. Eg haldi vit skulu royna at skilja hvør taktikkurin er frá donsku stjørnini og ikki lata okkum stýrast so lætt. Tad eru mangir leikir í longum talvi. Annars: gódar páskir øll somul. 22. apríl 2000 Hanna Poulsen Eg havi stóra virðing fyri bæði tjóðskaparkenslum og ríkisfelagsskapi. Og púra vist er: At allir føroyingar eru sera takksamir fyri okkara mál, mentan, ikki minst fyri "Merkið" og eru glað fyri okkara rættindi sum vit (vanligu føroyingar) hava í Danmark. Eisini eri eg sannførd um, at allir føroyingar virða teir menn, sum stríddust fyri hesum. Um onkur hevur tikið míni orð til samgonguflokkarnar sum briksl, so skal eg beinanvegin gera vart við, at eg havi virðing fyri okkara einstøku samgongumonnum allar sum ein, t.v.s. teirra persónligu eginleikum, men mær líkar ikki tann politikk teir føra í dag; tað er tað sum eg "briksli" ! "Hví" ? spyr kanska onkur. Til hetta vil eg svara, tí teir púrt einki hava gjørt í hesum valskeiði. "Hví hava teir púrt einki gjørt" ? verður kanska spurt um. Svarið má verða: Tí samgonguflokkarnir ivaleyst ikki eru á einum málið um, hvussu "tað" skal síggja út í framtíðini. Hygg at traktatini ? "Allir vilja hava sítt við í traktatina" og traktatin er vorðin ein "orðavavstur" eftir mínum tykki. - Ein samgongumaður sigur: "Fer blokkurin burtur kunnu vit ikki hava eitt "danskt vælferðarsamfelag" her á landi. Ein annar sigur: "Livistandurin fer ikki niður um vit taka "Egna ábyrgd av okkara egna landi" o.s.fr. siga samgonguflokkarnar. Allir føroyingar standa saman um at Heimastýrislógin skal endurskoðast - Her er ongin ivi hjá nøkrum, men spurningurin er: Hvat merkir "Evstavald" og "Skiftistíð" ? Eingin veit nágreiniliga - heldur ikki samgonguflokkarnir - eftir mínum tykki. Eftir míni sannføring standa vit á einum vegamóti: Loysing ella Ríkisfelagsskapur. Eg havi tikið mína støðu eftir mínari bestu sannføring. 22. apríl 2000 Jógvan Joensen PP tú skrivar um danskar handilsketur, hví tað? 22. apríl 2000 Kai Vágfjall Stephen E. Jensen Mange tak for dit fornuftige indlæg her på siden i går. Jeg håber at vi også får dit indlæg at se på tryk i de færøske aviser i næste uge. God påske. 22. apríl 2000 Páll Poulsen Sigurð Joensen var ikki tann einasti ið gjørdi vart við sambandið millum mál og heila. Tað er gamalt. Men at sambandsmenn bert hugsa konkret, tað er skammiligt. Javnaðarmenn eru hóast alt so mikið frægir at teir bert hugsa um seg sjálvar. (Tó uttan at vita av tí). Hyggið bara at teim stóru stavunum í Dimmu, t.d. "maður tikin av løgregluni". Genialt. Tað sama kemur fyri seg í Sosialinum. o.u. 2 vikum síðani. 22. apríl 2000 Páll Poulsen Sambandskir eysturoyingar brúka altíð orðið "fakta". Fakta er ein donsk handilsketa. 22. apríl 2000 Petur Petersen Nei Hanus, tað er fyri at sleppa undan endurtøku av svartkjaftaævintýrinum at Føroyar skulu hava fullveldi. Sambandstíðin var soleiðis háttað, at øll trúðu at tað gekk. Tað gjørdi tað ikki. Tað ger tað heldur ikki, tískil mugu vit klára tað sjálvi. Hvat annað hevði tú roknað við? At danskir politikarar hava at røkja føroysk áhugamál forever. Dekan ov naivt. Eitt sindur av briksli tænir so ikki nøkrum, heldur ikki sambandinum. Ein útdelegering merkir ongantíð at reiðarin stýrir skipinum. Ein skipari hevur altíð ábyrgdina. Sjálvt Edmund á Oyri vil hava fullveldi, tí so fáa skeljarnar fríhandilsavtalu. Trupulleikin er ikki sambandið. Trupulleikin er javnaðurin, teir hava ongan politikk. Tað hava teir ongantíð havt. Teir vilja bara hava løgmann. Tað er høvuðsorsøkin til at teir eru so fornermaðir. Løgmann fáa teir ongantíð, meðan Eidesgaard er formaður í flokkinum. Og teir eru teir seinastu at skilja hendan veruleika. 22. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Evstavald merkir loysing. Onki annað. Ein rættur reiðari, eigur og rindar fyri sítt skip. Síðani údelegaerar hann til skipara,kokk og manning, at taka sær av ymsum. Tit vilja hava eitt slag av 80'ara reiðaravirksemi aftur í Føroyum. Manningin,kokkurin, og skiparin, skulu siga reiðaranum, hvør skal við, og hvar í skápið skal standa. Fullveldismodellið hjá tykkum, er sostatt eitt svartkjaftaævintýr umaftur. Allir trúðu, og kallaði hinar fyri svartar afturhaldsmenn, men úrslitið var syndarligt, og kostaði dýrt. Men hinvegin. Hví skal man læra av roydnum, tá man kann stara seg blindan? 22. apríl 2000 Jógvan Joensen. Demos takk fyri svari, eg gangi út frá at í dag er Landsstýrið skiparin meðan reiðarin Danmark. Tú hevur so at siga svara mínum spurningum við at siga at "alt" kan keypast fyri pening, so eg vil ikki spyrja hvar hann skal koma frá. Eitt er hvat hjarta sigur og eitt annað hvat heilin sigur 22. apríl 2000 Demos Hansen Hanus Petersen og Jógvan Joensen. Fyri tað fyrsta, so snakka vit ikki um "loysing" í tann forstand, sum eg kanska haldi Hanus og Jógvan Joensen uppfata orðið. Fullveldi merkir ikki meir enn evsta vald, tað at vera suverenur. Ella at vit hava allan rættin yvir landinum. At vit, føroya fólk, hava rættin at gera av hvussu landið og øll viðurskiftið tí viðvíkjandi, verður stýrt. At ein dekkari á einum skipi fær rættin til at fáa sær nakrar stertar við heim, ella at kokkurin hevur kommandoina í messuni, ella fyri tann saks skyld, at skiparin er hægsti mynduleiki umborð, meðan skipið er í sjónum, merkir ikki at reiðarin ikki eigur skipið. Tað er reiðarin sum avger, hvør skal vera skipari osfr. Also reiðarin hevur evstavald yvir skipinum. Síðani letur hann frá sær rættin til ymiskt sum hann ikki hevur møguleika til sjálvur, eitt nú at stýra, ímeðan reiðarin fæst við onnur ting á landi. Framvegis er tað tó reiðarin sum eigur skipið og situr við valdinum. "Fullveldi" vil ikki siga, at vit føroyingar nú skulu gera hvørt einasta nikk og prikk einsamallir. Tjóðir í verðini arbeiða saman um ymiskt, og vit hava fyri neyðini at samarbeiða við onnur lond. Men hava vit fullveldi yvir landinum hjá okkum, er tað vit sum gera av, hvørjum vit samstarva við og hvussu nógv osfr. So eru vit reiðarar á skútuni Føroyar. Um so danskarar eru við í manningini ella teir arbeiða fyri okkum á reiðaríkontórinum, tað kann so gera tað sama. Vit skulu hava staðfest at tað er vit sum eiga skipið, og at vit gera hvør verður settur sum skipari og hvar vit selja fiskin. Tí tími eg ikki at fara í detaljur við spurninginum hjá tær Jógvan. Tað er óivað onkur annar sum dugir at svara tær betur uppá hasar spurningarnar, men eg dugi ikki at síggja endamálið. Hví skuldu vit ikki klára at røkt allar uppgávur sum nú vera røktar? Og um møguleiki ikki er fyri at gera tað sjálvur, so kunnu vit seta onkran til tað. Eins og í einum og hvørjum øðrum landi, ber til hjá føroyingum at keypa sær tænastur. Til Hanus er at siga, at sigling og málið og ymiskt sum eg havi nevnt, hevur tað við fullveldi at gera, at tað eru rættindi, sum hava verið okkum sýtt í fleiri hundrað ár av dønum. Vit máttu stríðast hart fyri at fáa loyvið at nýta okkara mál og fyri at sleppa at sigla, royn og les føroya søgu. Nú mangla vit bara at fáa evsta valdið yvir landi okkara. Fáa ognarrættin og avgerðarrættin fult og endaliga staðfestan av ST, og harvið heimsins tjóðum. Tað er tað fullveldi snýr seg um. Tað mugu vit eisini stríðast fyri, eisini innanhýsis í føroyska fólkinum, sum vit hava stríðst fyri øllum øðrum rættindum. Og tað er tí eg havi nýtt dømi úr søgu okkara. Tað burdi ikki verið so torført at skilt. 22. apríl 2000 Jógvan Joensen Eg havi verði so at mær komin at seta nakrar spurningar her. Tíverri dugi eg ikki at sýggja at nakað svar er komið, so eg royni aftur við somu og nýggjum spurningum. 1) Hvør eigur ognarrættin til Føroyakortini sum Kort og Matrikkelstyrelsen hevur gjørt, og hvør skal gerða føroyakortini í framtíðuni? 2) Um hægstirættur undir einum fullveldi verður lagdur til DK hevur FO so eitt fullveldi? 3) Hvør tekur sær av bumbum, gomlum neyðrakettum og spreingievni tá marinustøðin er stongd? 4) Um Danmark framvegis skal passa 90% av øllum uttanríkismálum, meðan landsstýri hevur tey løttu og vældámdu, hevur Føroyar tá eitt fullveldi við egnum avgerðarætti? 5) DMI gerð og rindar verðri í Føroyum (tað er helst tí tað regnar so ofta), hvør skal taka yvir eftir hendan stovnin, ella skal DMI framvegis verða álitið og hvør rindar? 6) Kann fiskiflotin og útoyggjarnar livað uttan danskt verjuskip, tyrlu og flogfar. Er tryggleikin til staðar tá álvarsom sjúka herjar? Omanfyristandandi spurningar kundi eg hugsa mær at fingið eitt boð uppá. 22. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen TJ`OÐVELDI= Ein Fíggjarskipan TJóÐSKAPUR= Ein EINDARKENSLA Tú ert offur fyri tíni egnu demagogi. Hvat hevur spurningurin um málið, at sigla heimshøvini o.sfr. við spurningin um loysing at gera????? 22. apríl 2000 Hanus Petersen SNAKKA UM LOYSING.OG so verður sjálvt henda heimasíða stýrd úr Keypmannahavn. Eitt er at ræðast fakta, tá tjakast verður. Annað er at stinga høvdið í sandin, og halda, at ein onnur verð sær dagsins ljós, tá man dregur høvdið uppaftur. 22. apríl 2000 manne persson Gudmund Hatta slagið av kjaki tími eg ikki at verða við til.Eg prátaði við Hanus um nøkur ítøkilig evni. Íblanding tín man vera besta dømi, um hví eingin kjakast við teg. Demos Takk fyri nøkur frálík innlegg. 22. apríl 2000 Demos Hansen Eg haldi virkiliga at vit høvdu verið betri tjent (danskt útrykk) við einum ordiligum kjaki, enn einum persón og flokka briksli! Vinarliga, Demos. 22. apríl 2000 Demos Hansen Til Gudmund og Herman Hermansen! Hvat vilja tit við hasum har? Hatta virkar mær ikki serliga konstruktivt. Vilja kjakast um fullveldis-spurningin ella vilja briksla og ákæra persónar fyri líkt og ólíkt?? Skulu vit ikki heldur royna at kjakast á einum seriøsum plan, annars er eingin meining í tí .ella hvat?? 21. apríl 2000 Kári Petersen Ein skilaleysur maður uttan skilvísi. 21. apríl 2000 Kári Petersen Eg hugsaði ikki um familjuna hjá tær, tá ið eg skrivaði hatta. 21. apríl 2000 Páll Poulsen Aftaná at fullveldið er staðfest, er tað týdningarmikið at Føroya Landsstýri fær sær umboð í strategiskum støðum í útlondum. Á tí kommerciella økinum gerst hettar ein fyrimunur. Eisini kunnu vit útbyggja sambandið við Stórabretland, Írland og lond longur burturi uttan at spyrja danir fyrst. 21. apríl 2000 Herman Hermansen Hik, færinger. Kender I , hik Finbogi, 21. apríl 2000 Gudmundur Joensen Manne! Hevur tú onga meining? Ein meiningsleysur maður mitt í eini meining Tú ert lærari, Manni. Okkurt fakta veitst tú. Hvussu gongur annars við samráðingunum við Høgna? 21. apríl 2000 manne persson Hanus Einki svar kom uppá spurningarnar. tað verður heldur ikki tú, sum avgerð hvør skal spyrja. Annars haldi eg, at tú tíverri ofta ríður niðarliga. Ja eg eri lærari, men hvat tekst tú við? Ikki tí,eg vænti mær ikki nakað svar. Tá tú sjálvur kemur við pástandum, mást tú kunna prógva teir. 21. apríl 2000 Demos Hansen Eg havi bert eina áheitan til tey, ið lesa íkastini á hesu síðu. Latið ikki afturhalds og mótloysis andan vinna á tykkara sálum. Hvussu hevði standurin verið um allir teir, ið stríddust fyri at vit sluppu aftur at sigla høvini, fyri at vit sluppu aftur at nýta okkara mál, fyri at vit sluppu at nýta merkið, og fyri at vit fingu løgtingið aftut - fyri bara at nevna nøkur fá dømi - hvat um hesir høvdu sett seg afturá, og latið sambands og mótloysisandan køva teirra edlu tankar. So hevði einki verið til í dag sum æt Føroyar. So hevði tað bara verið Færø Amt, við danskt tosandi og hugsandi fólki. Teir vóru droymarar jú, tað er Høgni Hoydal eisini, og vit sjálvbjargnishugaðu eru eisini droymarar. Men dreymar gerast veruleiki, tað er tað at eg skrivi á føroyskum eitt prógv um. Hugsið tykkum hvat verðin hevði verið um ikki onkur droymari hevði havt verið til. Vit høvdu verið á neandertalstøðinum framvegis! So at tá tit nýta orðið droymari um onkran, tá skulu tit vita, at hetta er eitt sera positivt orð. Nølsoyar Páll var ein droymari tá hann skuldi læra føroyingar aftur at sigla. Jóanes Paturson og aðrir vóru droymarar og harafturat tápugásir, tá teir vildu hava føroyska málið viðurkent í skúla og kirkju. osfr. osfr. Sjálvandi kunnu vit byggja okkara land og stýra tí. Vaknið allir føroyingar! Vinarliga Demos 21. apríl 2000 Páll Poulsen Tað eru ikki sambandsflokkar ið skapa framburð nakrastaðni í heiminum. Javnaðarmenn reypa av fólkapensjónini, fólkapensjónin kom tí amerikumenn løgdu trýst á danir, sambært svørtubók. Føroyar vóru frælsar frá 1940 til 1945, tá var Danmark á reyvini. Hjálandaskipanin fór fyrru ferð á heysin í 1951, seinnu ferð í 1992. Eingin javnaðarflokkur kann skapa nakað í Føroyum, hvørki tann danski ella føroyska filialið. Fólkaflokksmenn eru hóast alt so frægir at teir siga hvat teir meina. Javnaðarmenn pakka alt inn, og tá veruligir trupulleikar stinga seg upp, kunnu teir einki. Fullveldi merkir ikki bert eitt flagg í ST, tað merkir at vit kunnu handla frítt um allan heimin. At Heðin við Gullnálini Mortensen roynir at forskrekkja fólk, tí yvirmenn á donskum skipum skula bera danskt pass, tað er eisini bluff. Donsk reiðarí fara ikki at sekkja allar føroyingarnar eftir einum degi. Hatta er sambandsbluff, skiftistíð Nyrupsmanna er eisini bluff. Øll heimsins lond skriva søgu sína á frælsisleið, alt annað er ólogiskt. Tað ber heldur ikki til at skrúva tíðina baklens. 21. apríl 2000 Kári Olsen TAÐ FINST BARA EIN SEMJA TVØRTURUM FLOKSMØRK, OG TAð ER FULLVELDISÆTLANIN. VERÐUR HON IKKI FØRD Á MÁL, VERÐUR FULLKOMIÐ KAOS Í FØROYUM Eg má geva Jørgin rætt: Tað er nógv fyri at afturhaldið, tá teimum vanta politiskar grundgevingar, nýta alla sína orku til at royna at nokta fyri, at sjálvstýrisflokkarnir vunnu greiðan sigur á síðsta løgtingsvali. Tað er beinleiðis pínligt. Annars vísti síðsta veljarakanning, at ógvuliga greiður meiriluti er fyri stevnu landsstýrisins: Fullveldi og rímiligari skiftisskipan. Í veruleikin vísti kanningin størri meiriluta fyri hesum, enn farna løgtingsval. At veljarakanningin setti "víðka sjálvstýri" upp sum ein møguleika, er fakliga undir lágmarkið. Tí hvat merkir tað? Tað kann merkja alt frá at føroyingar yvirtaka kirkjuna til at vit yvirtaka uttanríkispolitikkin. Tá tú spyrt, mugu fólk vita, hvat tú spyrt um. Og "víðka sjálvstýri" er ikki ein greiður spurningur. Eingin veit, hvat fólkini, ið svaraðu ja til tað, í veruleikanum ynskja. Men eitt vita vit: Tað finst eingin semja millum Javnaðar- og Sambandsflokkin. Tað finst bara ein semja tvørtur um floksmørk, og tað er fullveldisætlanin. Og at fýra flokkar eru gingnir saman í hesum máli merkir, at vit í løtuni hava breiðastu semju um hendan spurning, sum nakrantíð hevur verið í Føroyum. Verður fullveldisætlanin ikki førd á mál, verður fullkomið kaos í Føroyum, tí tað er ikki semja um nakað annað. PS Tað er ikki landsstýrið, men danska stjórnin, sum hevur veljarakanningarnar ímóti sær. Skuldu veljarakanningar rátt, skuldu Føroyar fingið fullveldi, og tann sum samráddist um tað frá danskari síðu, skuldi verið Anders Fogh Rasmussen. Men tað eru altso valini, sum avgera hetta - ikki kanningarnar. 21. apríl 2000 Petur Petersen Eg skilji ikki rættiligani diskussiónina á hesari síðuni. Kunnu tit ikki halda tykkum til evnið og halda persónligum brigslið burturi. Tað hevði sømt seg betur. Hanna Poulsen tú tosar um nakað tú ikki skilir. Tú svassar, skipanin í føroyum er ein sambandsskipan og hon kann altíð broytast til okkara fyrimunar. At teir forstokkaðu sambandsskøltarnir skulu "rebootast", tað kunnu vit gera eina aðru ferð. Carl August Arge Hetta at samanbera Fø vid onnur lond vid atliti til fullveldisgongdina er nakad ein skal ansa eftir hvussu ein ger. Eg eri púra samdur vid Demos um hetta. Føroyar eru Føroyar og ikki Ísland ella Danmark - ella nakad annad land. Eg haldi at man kan siga nøkur princippiell ting vid vissu vid at samanbera. T.d. haldi eg at tad er logiskt og rætt at siga at eftirsum so nógvar adrar smátjódir hava klára at fingid fullveldi - og hava klára seg betur aftaná frígeringina (í nýggjari tíd er mest talan um oyggjaríki í Kyrrahavsøkinum) so er rímulgt at halda at hetta eisini geldur Føroyar. Eg haldi eisini at tad gevur meining at hyggja eftir fólkasløgum sum IKKI hava megna at fingid fullveldi og rokna vid at okkara lagna fer í ávísan mun at líkjast teirra um vit ikki gerast fullveldi. Men hetta at taka einstøk smádømi úr einum landi og siga at so fer at blíva í Føroyum um vit fáa fullveldi ella um vit ikki fáa fullveldi er púra burturvid. Tú kanst "prógva" alt millum himmal og jørd á tann hátt. Men tú prógvar bara einki um Føroyar. Tad er eisini ofta so lætt at finna fakta sum "mótprógvar" onkrun ødrum. T.d alt hetta tosid um vælferdina í Íslandi. Eg veit ikki nógv um Ísland. Men eg veit so at Ísland hevur ein tann hægsta midallivialdurin í verdini (kanska tann hægsta?), líkaleidis hava tey eina tad lægstu barnadeydiligheitina. Og hetta sigur mær nakad av týdningi um vælferdina har. Hinvegin so er Danmark tad einasta landid í vesturheiminum har midallivialdurin tey seinastu árini LÆKKAR. Hvat sigur tad um vælferina har? Nú, hvat hevur hetta vi"Føroyskt fullveldi at gerda? Nærum púrt einki - eg vil bara vísa hvussu lætt tad er at taka einstøk "fakta" og enda í meiningsleysum ordkleyvaríum um ommu tína og syskjinabarni mítt. Nei, lat okkum halda okkum til evni. Føroyskt fullveldi ella ikki. Samgongan sum nú er hevur fullgreitt mandat at samrádast um fullveldi. Danmark hevur lova at samrádast um hetta "med den berømte gensidige respekt" og hevur ikki liva upp til sítt lyfti. Ístadin hevur DK stjørnin givid okkum villkor sum skulu tryggja at vit gerast bangin og ikki tora at taka stigid til fullveldi. Eg haldi at man má verda bædi blindur og býttur at ikki síggja at hetta er endamálid hjá DK statinum. Og væl eydnast teimum sær tad út til. Nú er split komin ímillum føroyingar aftur. "Del og hærsk" eitur hasin vælkendi taktikkurin. Vilja vit lata okkum hetta lynda? Jens Pauli Heinesen skrivadi eina grein í Dagbladnum midskeidis í '60unum sum kalladist: "Føroyingurin - hin ævigi húskallurin". Hetta loypti ødi í mangan gódan føroying. Hví? Jú, heslt tí at sannleikin er so illa lýddur. Beint nú er hetta húskallalyndi sterkt í nógvum orsaka av útspælinum frá dønum og teirra føroysku klædssekksdreingjum. Vit skulu ikki gloyma at Danmark, sum limur í ST, hevur sáttmálabundna SKYLDU at hjálpa sínum hjálondum til fullveldi. Vit eiga ikki at smædast fyri at bida ST verda vid undir samrádingunum. Vit eiga stadiliga at minna danir á øll tey undantøk, fyrivarni og serordningar teir hava fingid í samband vid EU hóast teir hava verid limir har í 28 ár og at vit sjálvandi eiga at fáa eitt líknandi forstáilsi fyri at okkum tørvar líknandi ordningar. Tad er eingin biddaragond - tad er okkara sjálvsagdi rættur. Tonkji tykkum hvussu politiska og samfelagsliga klimadi blívur um fullveldisætlanin brestir og tad endar vid at danir diktera eina loysn ella at klandri millum føroyingar ger at vit fáa eitt úrslit sum ongin er nøgdur vid! Tonk tykkum at vit tey næstu 52 árini fara at brúka meginpartin av okkara politisku krefturm uppá kegl um hvør var svíkjari og hvat hendi í grundini aftanfyri leiktjaldini, hvítabøkur, svartabøkur, bláabøkur osv. osv. Vil tú tad? Einhvør sum hugsar seg um skilur at broytingar sum vidføra størri føroyskt frælsi og ábyrgd MUGU koma nú. Líkaleidis at eingin flokkur fer at fáa øll síni mál ígjøgnum. Vit mugu læra okkum at kompromissa. Har liggur ein øgilig ábyrgd á okkum øllum. Ikki minst flokksleidarunum. Líkamiki hvørjum flokki tú er limur í so er tad eisini tín ábyrgd at fáa tín flokk at taka hesa ábyrgd í størsta allvára. 21. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Til `islendingar og allar frændur og vinir føroyinga! Tað eru nøkur fólk her í Føroyum, sum ikki virða fólkaræðið. Til seinasta løgtingsval fyri sløkum 2 árum síðan fingu teir flokkar meirluta, ið vilja fullveldi fyri Føroyaland. Valskeiðið er nærum hálvrunnið og sostatt eru góð 2 ár til løgtingsval er aftur. Stjórnarsamgongan er sett saman av trimum flokkum við ymsum politiskum sjónarmiðum. Eitt eru teir tó samdir um: At føroyingar skulu hava evsta vald í Føroyum - fullveldið. Miðflokkurin stuðlar fullveldistilgongdini saman við samgonguni. T.v.s., at umleið 60% av løgtinginum stendur aftanfyri fullveldið. Undan valinum høvdu hesur flokkar greiðan boðskap til veljararnar um sín politikk, og teir fingu undirtøku. Føroya Javnaðarflokkur boðaði eisini frá, at hann vildi, at føroyingar skuldu hava evsta vald. Men eftir at verða bukaðir upp á pláss av móðurflokki sínum í Danmark hava javnaðarmenn hálsað um. Eftir vanligari fatan er 60% meir enn helmingur. Danska stjórnin, Føroya Javnaðarflokkur og Sambandsflokkurin burturforklára hendan veruleika. Teir nýta allar snildir til tess at leypa út í orð, at meirlutin av Føroya fólki er ímóti frælsi. Til at undirbyggja sínar pástandir nýta teir veljarakanningar. Eyðvitað kunnu hesar veljarakanningar tulkast ymiskt, eisini tann seinasta. Eftir mínum tykki gevur hon greiða ábending um, at meirlutin tekur undir við politikki samgongunar: 49,7% taka undir og 39,7% eru ímóti. Men sjálvandi vera tað ikki kanningar, sum koma at gera av a lagnu tjóðarinnar. Øllum kunnugt verður ein fólkaatkvøða í heyst, har føroyingar annaðhvørt kunnu atkvøða JA ella NEI. Einasta vit við vissu kunnu siga í dag er, at meirlutin í løgtinginum - sum jú umboðar meirlutan av Føroya fólki - vil fullveldi. 21. apríl 2000 Jógvan Joensen Demos gott enskt úttrykk. Bara allir partar løgdu sær tað í geyma, so hevði støði hækka. 21. apríl 2000 Hanna Poulsen Hallur Einarsson og önnur vinafólk Komdu sæl og blessaður, Hallur mín. Gaman að heyra í íslendingum. Það erum ekki meirihluti færeysku þjóðarinnar fyrir stjórnmálum landstýrisins. Stjórnmálamenn okkar hugsa aðeins um sjálfan sig og vórum að gefa sjálfum sér 50% meira í kaupi á mánaði og rosalega stóra eftirlaun í héðan frá, á meðan þeir alveg sýna færeyska fólkinu (sérstakliga veikum, fötluð og eldri) nízku og afskiptaleysi. Þeir erum ekki búinn gera neitt fyrir eitthvað "nýja endurskoðun" fyrir komandi tíma í rúmliga tvö ár. Ástand færeyinga er verkføll og færeysku skólar, sjúkrahúsins o.a. erum að falla, en skortur á: Leikskóla, fötlunar- og öldrunaraðstoð (Endurhæfing lamaðra finnast ekki í Færeyjum) o.a. Allt þetta þarf koma áður fullveldi, þá okkur (rúmliga 28.000 fólk á 25-67 ára aldri) þarf mikla vinnu eftir á. Okkar útflutningsafurðir er ennþó aðeins fiskurin en fiskurin gætur ekki einn bera upp færeyska búskapin. Helmingur færeyinga finnst ekki méð stjórnarmál Landsstýrisins én viljum ekki stefna að fullu sjálfstæði á þessu grundvelli. Okkur þarf meira enn falleg orð ! Við löngum til að stjórnmálamenn okkar vórum eins góð og dúgleg sem íslendskra stjórnin, og vórum méð íslendskra viðhorf til að styrkja veik, fötluð og eldri fólk. Þakkar þér kærlega fyrir áhrifamikla grein, vinur mín. Bestu kveðjur til Ísland og íslendska fólki. Fyrirgef mér staf- og málsfræðisvillur. 21. apríl 2000 Demos Hansen Um fólk eru einig í "í Føroyum skulu føroyingar ráða" princippinum. So lat okkum for hundanar arbeiða í felag fram ímóti tí, og ikki royna bert at mótarbeiða og hála niður og sáa mistreysti millum fólk. Tað førir ongantíð nakað gott við sær! Vinarliga og góðar páskir annars! 21. apríl 2000 Chr Didriksen Amanda, hasin fænin selur bara Víking. 21. apríl 2000 Demos Hansen Eg haldi annars ikki at tað sømir seg at diskutera persónar og onnur fólkasløg her á síðuni. Hetta er ikki íslands-kjak ella hoydal-kjak, men fullveldis-kjak. Skulu vit ikki royna at halda okkum til tað. Annars er eitt eingilskt úttrykk sum sigur nakað soleiðis: Fólk við stórum anda/huga (great minds)práta/kjakast um hugtøk/hugskot. Fólk við miðal anda/hugi práta um hendingar. Fólk við smáum anda/huga kjakast um onnur fólk. Lat okkum ikki diskutera íslendararnar uttan tá tað er relevant fyri kjakið um føroyskt fullveldi. Og lat persónar í føroyum og aðrastaðni fáa frið. Lat okkum heldur halda okkum til tað principiella í hesum máli: Skulu føroyingar ráða í føroyum, ella skulu danir ráða í føroyum. Hvat siga tit til tað? 21. apríl 2000 Demos Hansen Ein lítil viðmerking til Hanus Petersen Eg vil bara gera vart við eitt faktum, nú hetta orðið verður havt so nógv á lofti. Føroyingar hava ONGANTÍÐ valt seg inn í ríkisfelagskapin. Men teir HAVA valt seg úr einaferð. Umframt at vit byrjaðu sum ein fræls tjóð millum aðrar. Hetta sigur mær so mikið sum, at nátúrligi tilstandurin hjá Føroyum er UTTANFYRI ríkisfelagskapin (eindarstatin). Tí haldi faktiskt at tað eru vit sjálvbjargnishugaðu sum skulu seta spurningarnar. Vit hava rættin til endiliga at fáa landið aftur undir føroya fólksins vald. Tey ið stríðast ímóti ganga ørindi fyri fremmanda tjóð og skulu argumentera dúgliga fyri at rættvísgera tað! Vinarliga Demos. 21. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Hygg eftir: 1) fólkateljingini fyri Reykjavík 2) Yvirlitinum yvir kvotusølu Íslands Annars eru tað ikki tit sum skulu seta spurningarnar. Vit eru mong, 75% av fólkinum, sum vilja varðveita og útbyggja ríkisfelagsskapin. Eru nøgd við vælferðina og skipanina sum heild. Tit - 25% - eru ónøgd. Og so brúka tit allar kreftir til at biðja okkum dokumentera svarini. Tað eigur at vera beint øvugt. Minst til, at ein útróðrarmaður fór í rættin, og segði at fiskurin kring `Island er ogn `Islendska fólksins. Hann tapti sakina. Tað merkir, at tað vendist ikki aftur. Ognarviðurskiftini í `islandi kunnu ikki broytast av `Islendska altinginum. 75% av fólkinum vil skapa eitt grundarlag i'samfelagnum, so føroysku skattakrónurnar kunnu rinda td tína læraraløn. Tú vilt ikki taka fíggjarligu ábyrgdina av tínum egna arbeiðsøki fyrst. Tí verða samráðingar við danir 2 maj. 21. apríl 2000 manne persson Hanus Spurningar mínir standa enn ósvaraðir. Vís mær hvar tú hevur hesi fakta frá. Sum eg havi sagt áður, so sleppur tú tær undan at svara, tá tú fært veruligar spurningar. Tínar persónligu luftkastellir eri eg ikki áhugaður í. Vit tjóðveldisfólk vita hvat vit halda, tað nýtist tær ikki at hugsa um. Gudmund Gleðiligar páskir, so hevur tú okkurt at gleðast um 21. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Enn einn veljarakanning hevur staðfest, at føringar ikki taka undir við hasum biddarasamráðingunum við danir 2 maj,gjørdar í óðum verkum eftir eitt propagandaskipa løgtingsval, og bygdar á ein øsingarsáttmála ímillum nakrar flokkar, sum ikki eingang teir sjálvir taka undir við, spyrt tú teir mann til mann. Teir eru manipuleraðir út á sjógv. 21. apríl 2000 Jørgin M. Á . við Úlvsá Eg fari at fyrst at takka Stephen E. Jensen fyri sítt frálíka jaliga inlegg her á síðuni. Góðu sambands- og javnaðarmenn, lesið væl og leggið tykkum orðini í geyma. Latið hendan langa fríggjadag verða byrjanina til endaligu jarðløguna av tiltiknu rotnu heimastýrislógini. Samráðingar um føroyskt fullveldi byrja 2. mei. Landsstýrið fer á fund við donsku stjórnuna um hetta mál, OG BERT HETTA MÁL. Tí nyttar púrt einki at blíva við at tosa um "sjálvsstýrislóg" o.a. sambandsloysnir. Dagsskráin er sett av meirlutanum, og tað MÁ minnilutin taka til eftirtektar. Tí eiga vit føroyingar at vera trúgvir ímóti valdu stjórn okkara og stuðlað henni í samráðingunum. Tað er avgerðandi, at vit fáa eina so góða avtalu sum gjørligt. Standa vit saman, so eru góð útlit til góða avtalu. Hugsið ikki, at nakrar føroyingur í veruleikanum vil, at samráðingarnar skulu ganga illa. 21. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Hatta eru ikki meiningar. Hatta er faktum. Ikki blanda meiningar og staðfestar verulleikar saman. 21. apríl 2000 Anna Antonisen "Fridtjof Christiansen" Nú veit eg ikki um tað er meg tú skrivar til. Eg eiti altso Anna Antonisen og ikki Anna P.D.Um hatta skuldi verði til mín, so dugi eg ikki at skilja hví. Kanst tú svara mær uppá tað? 21. apríl 2000 Gudmundur Joensen Manne Hvat annað enn eins egnu "subjektivu meiningar" kann tað, ein sjálvur skrivar verða? Ikki tí, eg trúgvi gjarna at tit tjóðveldisfólk hava eitt slag av einari objektivari meining um fullveldi. Demagogisku talurnar hjá Hoydal hava ávirkað tykkum so mikið tey síðstu tvey árini, at tað bara eksisterar ein meining millum tykkum. Men nú eru skjótt tvey ár runnin síðani løgtingsvalið og einki er yvirtikið enn Høgni stríðist, siga tey. Luftkastellir!! Og so leingi tit draga í sjálvdrátti spyrst einki burturúr nøkrum samráðingum um fullveldi. Einasta loysnin er, at ein breiður meiriluti við í minsta lagi javnaðarflokkinum verður við, so ein avtala um eina nýggja sjálvsstýrislóg við víðkaðum sjálsstýri verður viðgjørd. Annars gleðiligar páskir øll somul. 21. apríl 2000 manne persson Hanus Hatta tók langa tíð, men eru bert tínar subjektivu metingar. 21. apríl 2000 Hansu Petersen Manne Persson Jú, `Islendingar liva eitt nógv strævnari lív enn føringar, við eini minni vælferð. Ongin ivi um tað. 3-4 familjur (reiðaríii) sita á bróðurpartinum av teimum íslendsku kvotunum. Teir keypt td fyri 4 árum síðani, at kalla allan útróðrarflotan, og seldu útróðrarbátarnar til føroya, fyri smápening. Bara fyri at keypa kvoturnar. Úrslit: Meira enn 80 av íslendska fólkinum býr um reykjavíkarleiðina, og bygdasamfeløgini eru útdeyð. Meginparturin av øllum dagligvøruhandli í `islandi, er endaður í einum stórfelag. Ein maður eigur alt hetta at kalla einsamallur. Soleiðis ber til at halda áfram. Støðan broytist onki, óansæð hvørji "akademisk" prógv tú skalt hava. Er ein íslendskur arbeiðari komin á svartalista, so verður hann skumapaður út av arbeiðsmarknaðinum fyri vell, orsaka av tvørrandi breiddini í ognarviðurskiftunum. Ongin íslendingur hevur ráð at ganga arbeiðsleysur. Teir mugu flyta av landinum. Er tað eitt slíkt samfelag, kanska verri statt, sum tjóðveldisflokkurin hungrar eftir? 21. apríl 2000 Hanus Petersen Íslendingar settu sum treyt, tá amerkiska hernaðarstøðin kom, at teir ikki skuldi senda "svartar amerikumenn" til `Islands. Tað riggaði líkasum so illa við `Islendskum nekarbørnum. Kundi ikki rættiliga sameinast við ís og svartadeyða. 21. apríl 2000 jens chr carlsson Helt at javnaðarmenn soleiðsnar sum prinsipp kundu taka undir við, at ynskið um frælsið er ikki treytað av húðaliti ella etniskum uppruna. Men javnaðarfólk hava eyðsýniliga flutt seg nógv skeiva vegin seinastu tíðina. Og ymisk javnaðarsjómarmið her á síðuni kundu bent á, at Dansk Folkeparti ikki hevur ávirka heilt einki. 21. apríl 2000 Carl August Arge Stephen E. Jensen (og öll onnur á síduni) Takk fyri títt herliga innlegg Stephen; alt tú sigur er sum tikid úr mínum egna hjarta. Tad er hesin andin eg sakni hjá so nógvum föroyingum. Tá allar adrar tjóir klára fullveldi so klára vit tad SJ`ALVANDI eisini - og so at síggja tad fantastska og spennandi í at verda vid til födingina hjá okkara egnu tjód. Ella kanska heldur ein onnur mynd. Föding er skeivt ord her. Nógv hava brúkt orid hjúnarskilnadur um tad sum er vid at henda millum DK og Fö og útfrá tí grundgivi um tad rímuliga í stuttari skiftistíd. Betri mynd er kanska ferming ella konfirmatión. Nú er föroyska tjódin komin til tad menningina at hon skal til at játta trúnna uppá seg sjálva (konfirmatión) og sjálvandi eiga foreldrini (DK) og familjan (nordurlond, partar av Europa) og slektin (allar verdsins tj`odir) at verda vid í einari GLEDISveitslu og sjálvandi skal fermingurin hava ein ávísan studl nökur ár afturat - tí menningin er enn ikki komin hartil at tjódn er fullvaksin. Hvat eg ynskji at henda mynd gerst veruleiki! Í lötuni hava vit trupuleika vid sjálvkensluni og foreldur okkara ger bara ilt verri. Tíanverri. Myndin um afroamerikonsku trälarnar er gód og sonn. Eg veit eina líknandi sanna mynd: tá tey sameindu í 1945 komu til kz legurnar í Týskalandi og opnadu grindirnar fagnadust nógvir av fangunum, men tey vóru eisini nógv sum ikki tordu at fara frá teimum räduligu deydslegunum. Tey hövdu mist alla sjálvsvirding og trúgv á egna megi at klára lívid. So rädulig sum hendan myndin er - so tak hana tó til tín at hetta er júst stödan hjá stórum parti av okkara fólki. Tad er ikki teirra skyld at tey onga trúgv hava á seg sjálvi og sítt fólk. Tad bara blívir so gjögnum öldirnar tá ein livur í einum hjálandi. Greinin í Enmandsavisen um paralellin millum Fö/DK og DK/EU haldi eg verda frammúrskarandi og eg taki fult út undir vid nidurstöduni: sjálvandi skal DK geva okkum líka rímulig villkor fyri at anpassa okkum til fullveldi sum DK krevur (og hevur fingid) frá EU fyri at anpassa seg til tilveruna sum EU land. DK gjördist limur í EEC í '72 og enn hava teir nógv undantök frá Rom-, Maastricht- og hvat nú allar hasar traktatirnar eita. Teir sleppa at koma vid/ikki koma vid í evrosamarbeidi í teirra egnu takt, líkaleidis vid hernadarsamstarvi osv. Sjálvandi sleppa teir tad og líka sjálvandi skullu teir brúka sama framferdarhátt mótvegis okkara process till fullveldi. Eisini ST sáttmálin sigur greitt at limalondini skulu HJÁLPA sínum hjálondum til fullveldi. Eg haldi at landsstýrid ella kanska betur: lögtingid nú eigur at kontakta ST og bida um sjónarmid uppá danska taktikkin móti okkum. Til öll tey í hesum kjakinum sum síggja so nógvar trupuleikar í tí fíggjarliga og eisini teir fyrisitingarligu trupuleikarnar sum fara at koma: eg skilji tykkara ótta, men síggja tit einki stórt í at gerast sjálvstögud tjód? Kunnu tit als ikki trúgva at tad adrar tjódir klára - tad klára eisini vit? Síggja tit ikki hvussu Föroyar hava ment seg meir og meir í sama mun sum vit hava tikid meir og meir ábyrgd tey seinastu 150 árini? Hvussu hevdi verid vorid í Föroyum um vit hövdu valt somu leid sum hetlendingar? Fyri öll fólkaslög kemur ein tíd tá man antin tekur fullveldi ella gerst ein sögulig parantes. Hví stríddust jödarnir fyri at stovnseta Ísrael? Hví strídast palestinar fyri at fáa fullveldi? Indianar? Inuittar? Kurdar? Tjetjenar? Samar? osv. osv. osv. osv. Listin er ógvuliga langur. Hvat hendir vid fólkaslögum sum ikki rökka málinum fullveldi? Ja eg tonkji uppá hetlendingar (eru ikki til longur!), eg tonkji eisini uppá teir neydars sigöjnarnar(romar) - kanska tad mest jagstrada og pínda fólkaslagid sum finst. Halda tit at tey hövdu fingid hesa lagnu um tey hövdu haft land vid fullveldi? Välsignadi, fari nú ikki og sigi at eg haldi at föroyingar og sigöjnarir eru eitt og tad sama. Sjálvandi eru stórir munir á flestu ökjum. Eg vil vid samnberingini royna at fáa eyguni upp hjá onkrum hvörji katastrofal vandamál ein tjód uttan fullveldi utsetir seg fyri. Eg ynskji öllum einar gódar páskir. 21. apríl 2000 Jógvan Joensen Poul P. Hugsið tykkum, hvussu langt síðan tað er, vit hoyrdu ein føroyskan javnaðarmann tosa um lívsjáttandi visiónir, møguleikar. Har er øskukalt í løtuni. Hjá sambandsflokkinum hevur altíð verið øskukalt. Teir vildu ikki trúgva, at vatn fekst at renna ímóti brekku, teir mótmæltu telefonini, vóru ímóti landsins fyrstu vegagerð, havnagerð, og teir vildu ikki hava nýggj skip, tí tey vóru ov dýr. "Kutterflåden bør bevares " 21. apríl 2000 Anna Antonisen Chr. Didriksen. Tað er torført fyri meg, at skilja tað sum tú skrivar. Hvat meinar tú við, tá ið tú sigur hattar um Karius, Baktus Paula Ellefsen, Atla Dam og Jákup Lindenskov ???. Mær vitandi hava hesi onki við fullveldiskjaksíðuna at gerða. Tað rann mær í hug, at tú kanska ikki ordiliga veit, hvat hendan síðan er rokna til, ella tú keðir teg?. Vónandi tekur tú meg ikki illa upp. Vinarliga Anna 21. apríl 2000 Amanda Pállsdóttir Páll! Tað letur seg eisini gera, at kuta millum Klaksvík og Havnina. Men hvussu fer at ganga við Keikioskini, um eingin Føroya Bjór verður til keyps? Eg stúri . 21. apríl 2000 Amanda Pállsdóttir Páll! Tað letur seg eisini gera, at kuta millum Klaksvík og Havnina. Men hvussu fer at ganga við Keikioskini, um eingin Føroya Bjór verður til keyps? Eg stúri . 20. apríl 2000 Chr. Didriksen Hvør hevur føðingardag ídag fyriuttan Paula Ellefsen? 20. apríl 2000 Páll Poulsen Samhandilin steðgar ikki upp. Men teir hava meiri at missa enn vit. Valutainntøku av 3 milliardum er eitt, men har kunnu vit nýta eina skiftisskipan. 20. apríl 2000 Jan Jakobsen Neyvan fer samhandilin við Danmark at steðga upp, bara tí fullveldi kemur. Nei, læt okkum fáa tað yvirstaðið. Ein skiftistíð uppá 52 ár man verða nokk, læt okkum loysa tað beinanvegin. Tað er onki at samráðast um, Nyrup hevur sagt ja til loysing og hartil 4 ára skiftistíð. 20. apríl 2000 Christian Didriksen Atli Dam og Jákup Lindenskov, teir kunnu samanberast við Karius og Baktus. 20. apríl 2000 Gudmundur Joensen Eg trúði, at Demos Hansen var Demmus Hentze. Men hasin Demos er kanska føddur áðrenn navnalóggávan kom í gildi. Annars skilji eg ikki rættuliga hesar ymisku samanberingarnar, ið verða gjørdar. Føroyar verða samanbornar við Tanzania, Kenya, Ísland tað næsta verður, at Høgni verður samanborin við Che ella kanska Jørund Hundadagakong. Páll Poulsen Skiftistíð er mestsum av praktiskum orsøkum. Tað ber til at kuta um eitt ár, men handan hóttanin hjá Nyrup virkar ikki. Tað eru danir ið missa á handan hátt. 80% av innflutninginum kemur úr Danmark. Vilja teir ikki avkolonialisera á ein penan hátt, koma teir heldur ikki at selja nakað serligt her í framtíðini. Talan er um logikk. Øll heimsins hjálond fingu annars sjálvstýri í tíðarskeiðnum 1948-65, tey seinastu í 1975. T.d. Djibouti. Franskmenn gjørdu tað á ein virðiligan hátt. Eg dugi bara ikki at síggja hví danir stuðlaðu Baltisku londunum, tá ið teir ikki vilja stuðla okkum. Vit blivu snýtt, ikki teir. Skipanin var næstan bara til teirra fyrimuns. Í Føroyum stýra føroyingar, hvør annar skuldi gjørt tað til lítar? 20. apríl 2000 Hanna Poulsen Góði Demos Eg taki undir við "Evstavald liggur hjá føroyingum" tann dag føroyingar sjálvir kunnu taka fulla ábyrgd av Føroyum, t.v.s. bæði fíggjarliga, mentunarliga og menniskjansliga. Og til Beintu er svarið: "Nei" og hví ? Orsøkin er, tí vit enn bert hava fiskastovnin at líta á - og sum kunnugt - klárar hann ikki einsamallur at bera "tað føroyska húsarhaldi", hvørki í dag ella um 15 ár. Men hví ber ikki til "nýhugsan" - hóast vit (enn) eru í ríkisfelagsskapi við Danmark - ? og Hví skulu vit - tá vit hava so "stórt rávørugrundarlag" sigst - hava longri "skiftistíð" enn 3-4 ár ? Eftir míni sannføring - soleiðis sum støða hevur tikið seg upp Føroya og Danmarkar millum - standa vit á einum vegamóti: Antin taka vit "loysing" - yvirtaka alla umsiting og harvið gjalda ta føroyska húsarhaldi sjálvi - og/ella vera vit í ríkisfelagskapi við Danmark og Grønlandi við "somu rættindum og skyldum". ... (sum higartil við ella uttan ríkisveiting ... Átti eg havt sagt, orsaka meg). Tað er "Framtíðar støðu Føroya" eg hugsi um, og ikki hvat íslendingar, danir, Atli, Pauli, Jógvan, Hilmar og Heini O. gjørdu fyri 5-500 árum síðani; tíðin er farin. Góðu tit her á síðuni: Minnist til at Ísland er eitt frálíkt land og eitt skilagott fólk har býr, eins og danir. Vit eru norðurlandabúgvar øll somul og eiga hava virðing fyri hvørjum øðrum. Hetta tænir okkum best. 20. apríl 2000 Páll Poulsen Tú kannst t.d. læra teg at benda sagnorð. 20. apríl 2000 Jógvan Joensen PP Tú skrivar: Skal nakar liva í Føroyum, mugu vit taka okkum sjálvi í álvara. Eg spyrji bara: Eru føroyingar deyðir? Hava føroyingar yvirliva í 600+ ár? Tekur tú ikki føroyingar í álvara? 20. apríl 2000 Jógvan Joensen Semja er gjørd við Russland um fríhandilsavtalu. Hvussu ber tað til, tað er bert danir sum mugu gerða nakað í Føroyum, ella er verðuleikin ikki bara svartur ella hvítur. Kunnu føroyingar gerða aðrar avtalur innan ríkisfelagsskapin? 20. apríl 2000 Páll Poulsen Sambandsflokkurin bleiv stovnaður fyri at føroyingar ikki skuldu fáa telefon. Í dag er hann ikki so sambandskur longur, tí leiðslan er sovnað, og tí teir skammast yvir at Pauli Spillevipp var grannskoðari hjá Føroya Banka. Men nógv vandamiklari er javnaðarflokkurin, sum er ein danskur flokkur, hvørs politikkur er at javnaðarmenn skulu vera uppisitarar hjá dønum í Føroyum. Hettar kann bara enda galið. Skal nakar liva í Føroyum, mugu vit taka okkum sjálvi í álvara. Gera vit ikki tað, kunnu vit ikki krevja at onnur gera tað. Hettar skilja javnaðarmenn ikki, tí teir hava onga støðu. Teir royna altíð at vera har tað loysir seg best. Skal kósin einans setast eftir vindinum koma vit ongantíð fram. 20. apríl 2000 Demos Hansen Til Hannu Poulsen Evstavald er tað sum orðið merkir. Eg spurdi ikki um samgonguna ella landstýrið. Eg meini principielt. Eg haldi at tað er eitt nógv vigtigari principmál enn so, at eg fari at lata eina tilfeldiga samgongu avgera mín holdning til tað. Engilsmenn hava eitt útrykk um at man ikki má kasta barnið út við vatninum. Og eg haldi eisini at man má ansa eftir ikki at forkasta okkurt gott tí talsmennirnir eru vánaligir. So dummar man seg. Tað sum eg meini er, at um hetta landstýrið ikki er góður talsmaður fyri evstavaldið til føroyingar, so gangi eg inn fyri tí framvegis. Hvussu við tykkum. So at spurningurin stendur við Hanna. Vinarliga 20. apríl 2000 manne persson Demos Púra rætt. Tað er annars ein treyt at navn stendur undir innleggunum. Demos er eitt sjáldsamt navn. Annars dámar mær væl tað tú førir fram. 20. apríl 2000 Demos Hansen Eg fari í ein vissan mun at geva Annu rætt. Eg haldi at hetta kjakið mangan er á alt ov lágum støði. Eg haldi faktist at tey sum ikki eru opin fyri øðrum sjónarmiðum enn teirra egnu, onga grund hava til at føra ein dialog her á síðuni. Skulu vit ikki royna at fáa støðið upp. Argumentera sakligt - tað vil siga, við logiskt galdandi argumentum. Tað er ikki so øgiliga ringt, tað er bara at seta sær tað fyri. Vinarliga, Demos. 20. apríl 2000 manne persson Hanus Vís okkum tey fakta tú byggir hugsan tína um Ísland og íslendingar á. Ikki bert tínar subjektivu meiningar, men verulig fakta. Íslendingurin kann bera høvdið høgt, tín hann livir av teimum virðum, hann sjálvur hevur skapt. Hvussu kemur tú fram til at íslendingurin hevur verri lívsvirði, vælferð og vælstand enn miðalføroyingurin. 20. apríl 2000 Jógvan Joensen Enn ein spurningur uttan svar. Hvør eigur ognarrættin til Føroyakortini sum Kort og Matrikkelstyrelsen hevur gjørt. Hvør stovnur skal umseta "kortøki" sum danir hava í dag? Hvør skal halda tað við líka? Er hetta tiki við í "Reyðubók". Er hetta ein eitt øki við óvissu, ella skulu vit bara siga "den tid den sorg"? 20. apríl 2000 Hanus Petersen Hilsen til Sigurður Eliassonar Leysliga umsett eftir fridtjof christiansen. Soleiðis sum eg uppfati tað. Lat onki tilfar liggja eftir á steinunum Ella kanst tú fáa skríðufót sum ljóðar Bláskelin liggur brotin ímillum kleynirnar Í bønum skumpa tey kava Míni orð surra sum ein fluga Innanfyri gluggan er flugufangarin Og sjalvt um eg ikki dugi So vildi eg fegin kitla tær. Soleiðis er við loysing og ríkisfelagsskapi. Kann skiljast so ymiskt. 20. apríl 2000 Hanus Petersen Anna Skilagott prát. Hvat er tín mailadr? 20. apríl 2000 Hanus Petersen manne Persson mær dámar bæði `Island og Íslendingar væl. Mrn tað eg nevndi um teirra livikort,ognarrætt v.m. er fakta. Teir hava sera avmarkaði væl, við einum so lítlum búskapi. Tað gongur úyvir vælferð og frælsi hin einstaka. Men tað er bara so. Tað gerst ikki við. Og eg veit, at tað praktiska úrslitið av loysingini, smakkar mongum tjóðveldismanni illa.Er slett ikki í tráð við tað tjóðveldismannapolitikk annars. So, fast takið tykkum. 20. apríl 2000 fridtjof christiansen Kveðja Sigurðar Elíassonar: Lækur tifar létt um máða steina. Lítil ljóla grær við skriðufót. Bláskel liggur brotin milli hleina. Í bænum hvílir íturvaxin snót. Ef ég væri orðin lítil fluga, ég inn um gluggann þreytti flugið mitt, og þó ég ei til annars mætti duga, ég eflaust gæti kitlað nefit þitt. 20. apríl 2000 Anna Antonisen Eg orðbær meg skeivt, við at enda at siga, at tað var onkur ,sum projekteraði. Eg meini,at kanaliserað sínar projektiónir á onnur, o.s.f.v. 20. apríl 2000 Anna Antonisen Nú er tað so, at alt sum menniskja fyritekur sær, uppstendur av einari ella aðrari meining. Ongin meining, hevur somu meining fyri meg, sum hon hevur fyri onnur. Hettar er nettup tí, at tað er tú sjálvur, sum velur, hvat tú vilt meina; men út frá tínum verðuleika. Altso, tín verðuleiki er ikki mín verðuleiki.Tað vil siga, at tað sum tú sigur her á síðuni, er subjektivt. Grundin til , at eg royni at siga sovorið banalt er, at eg ofta haldið, at hetta verður gloymt á kjak-síðuni. Ein og hvør, sum skrivar sína meining á kjak- síðuna, má minnast til, at politikkur eru ideologiir, hvar meiningin er, at danna subjekitvitet hjá landsmonnum.Tí er politikkur subjektivur, og einki annað. Altso, Høgni Hoydal hevur eina ideologi, hann kallar "loysing frá DK.". Hon er, ella virkar í løtuni uppá kenslurnar í føroyðingum, hetta bæði positivt og negativt.Tað sum her er neyðugt at leggja til merkis er: hann veit ikki sjálvur í verðuleikanum, hvat tað er hann vil; men tað virkar uppøsandi uppá flestu føroyðingar.Eitt er sikkurt, og tað er, at Høgni,(sjálvt um eg síggji við ógvuligani kritiskum eygum uppá hansara politisku debut(utopi!!!)er tíðningarmykil hjá okkum).Vit hava brúk fyri, at stilla okkum krittisk yvir, at tað eru onnur, ella eitt annað land ið gjeldir fyri okkum. Men!!! Tað er o.k. at hava sína meining. Alt ov nógv fólk sleppa at spilla onnur út her á síðuni.Tað eru nøkur, ið royna at koma við onkrum konkretum. Hví er ongin rímuliga rættsiktaður, sum torir at standa framm.Siga sína meining uttan at "krenka" onnur?? Kunnu tit, sum skriva her á síðuna ikki "projektera" í tykkara øl-klubbum. Oftani haldið eg, at tit oyðileggja alt, nevnliga tað, sum onnur royna at skriva vvið progressións-tonkum. Her er alt ov nógv fullamannatvætl. 20. apríl 2000 Páll Poulsen Ísland fer á heysin. Alt tað eg minnist hava sambandsmenn flent at íslendingum. Teir hava hildið teir fyri gjøldur. Ísland fer av knóranum og í Íslandi er verkfall. Hvør fór á heysin? Tað gjørdi sambandsskipanin 6 oktober 1992. At tosa um eina tilvildarliga veljarakanning, har nøkur fólk hava fingið nakrar populistiskar leiðandi spurningar og síðan gera hettar til landsins politikk, tað er fupp. Hønsegaard hevur allatíðina roynt at sett knyklar og brýr ímillum seg sjálvan og veruleikan. Í veruleikanum eru javnaðarmenn bert fornermaðir tí "teir" ikki fingu løgmann. Í 1989 segði undirritaði við Atla Dam at bankarnir fóru á heysin og maðurin fór í spønir av illsinni. Javnaðarmenn liva í eini aðrari verð. Tað var sambandsløgmaðurin Pauli Ellefsen sum saboteraði landsbankan og gjørdi at hann kom ov seint, Hanna Poulsen. Annars nyttar einki at nevna konkret dømi fyri konkrethugsandi fólki, tí tey hava ikki neyðuga viljan at skilja nakað sum helst. Í míni verð er tað gykl at Danmark sendir pening til Føroyar í allar ævir og av berari vælvild. Hví gjørdu teir tað so ikki fyrrenn í 1947? Løgið. Ikki hevði eg trúð at politiska uppfatanin hjá Johan Samuelsen var skipað av veljarakanningum, men man lærer så længe man lever. So kunnu vit bara "ásanna", eins og Helena altíð ger og siga at Javnaðarflokkurin hevur strukturellar trupulleikar. Teir vita ikki hvønn veg teir skula fúka. Øssur tekur eisini nógvan vind á seg. 19. apríl 2000 manne persson Hanus Tá tú tosar um Ísland, íslendingar og íslendskt,so ger vælsignaður vart við, at tað tú sigur, er tín og bert tín hugsan tú opinberar.Ikki siga føroyingar ella nógvir føroyingar halda sum tú. Vitan tín um grannarnar og grannamálið tykist so avmarka, at tað er skammiligt. Tú skrivar nógv, men snýtir tær undan viðkomandi spurningum. Orðafloymur er ikki einstýðandi við orðadygd. 19. apríl 2000 Hanus Petersen Fridtjof Tað gongur framá hjá tær.Nú eru bert 100 ár á muni ímillum okkum. 19. apríl 2000 fridtjof christiansen Som den færøske sambandsmann, Oliver Effersøe, sa for snart hundrede år siden: Vi færinger føles os aldeles som danske. Derfor er vi stadig så indskrænkede, at færøske børn hverken kan færøsk, dansk, engelsk eller islandsk til fullkommenhet. Alt for stort timetal går til danskundervisning med det resultat, at de fleste får den opfattelse, at "gadedansk" er et verdenssprog der fører til de højere videnskaber og indsigt jfr. Hanus Petersens sprog 19. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M `Islendingar eru eitt raskt fólkaslag, sum mangan hava føringum góðir í ávikum. Ongin ivi um tað. Men tað føroyska samfelagið er so nógvar ferðir betri at liva í, enn tað `Islendska. Føringar hava nógv hægfri livistøðið, arbeiða færri tímar, betri arbeiðsviðurskfti, og so eru ognirnar í føroyum spjadda á fleiri hendur einn í `islandi. Bæði á sjógvi og landi. So Jørgin. Tak eitt ár í Íslandi, og tú verður grøddur fyri "loyp á sjógv loysingina". 19. apríl 2000 Jógvan Joensen Til Jørgin M. Á við Úlvsá. Sikken noget sludder. Meinar tú ikki. Føroyingar hava ikki torført við at skilja skrivað danskt mál. Men í Føroyum er ein klika, ið hevur sæð seg ill inn á danir og alt sum danskt er. O. s. fr Hví skal ein velja millum Ísland ella Danmark. 19. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Føroyingar hava ikki torført við at skilja skrivað íslendskt mál. Men í Føroyum er ein klika, ið hevur sæð seg ill inn á íslendingar og alt sum íslendskt er. Ísland verður nýtt sum ræðumynd: "Slíta vit føroyingar frá dønum, so enda vit sum íslendingar: nógv arbeiði, stríð og strev, duga ikki danskt o.s.fr." Hetta fólkaslag finst í Føroya Javnaðarflokki og Sambandsflokkinum. Men flestu føroyingar hava stóra virðing fyri íslendingum og vilja gott vina- og grannalag við Ísland. Vit vita, at høvdu íslendingar eins og føroyingar verið undir donskum valdi, hevði skilið í Íslandi verið eins og í Føroyum. Leingi livi Ísland! 19. apríl 2000 fridtjof christiansen Hallur Einarsson. þakka þér fyrir skynsama grein! Blessaður! 19. apríl 2000 Beinta Patursson Honnu Poulsen Somu rættindi og somu skyldur, tað ljóðar vakurt. Rættindi okkara í eindarríkinum hava vit hoyrt so nógv um. Kunnu tygum sjálvur greiða okkum frá, hvørjar skyldur vit hava mótvegis Danmark og Grønlandi. Eru skyldurnar tær somu hjá einum føroyingi og grønlendingi mótvegis Danmark, sum hjá einum dana mótvegis Føroyum og Grønlandi? Jógvan Joensen Hugleiðingar Um vit hava eina skiftistíð uppá 100 ár, so eru 90% fyri loysing, sambart mínari egnu veljarikanning. Um hægstirættur undir einum fullveldi verður lagdur til DK, hvat hava vit tá: FRÆLSI og ÓFRÆLSI? Hvør tekur sær av bumbum, gomlum neyðrakettum og dynamiti tá marinustøðin er stongd? 19. apríl 2000 Hallur Einarsson, Íslandi Hanus Petersen Hanus Petersen Hallur Einarsson Næstan ongin yngri føringur, skilir tín tekst. Hanna Poulsen Góði Demos "Evstavald" er eitt vakurt orð hjá samgonguflokkunum, men hvat týðir hetta vakra orð samgonguflokkanna í verki fyri føroya fólk, Demos ? Ein spurning afturat: Er sitandi samgonga før fyri evstavald ? Hvat hava teir gjørt fyri føroya fólk í hesum valskeiði ? "Vilja Javnaðar- og Sambandsfólk at føroyingar skulu hava evstavald". Tað kemur alt annað uppá, hvat orðið "evstavald" merkir og hvat verður útinnt í verki fyri føroya fólk. Vinarliga Hanna 19. apríl 2000 Hanus Petersen OBJEKTIVA "T`IÐINDASTOVAN `I KEYPMANNAHAVN" Hasir knassarnir hava útmerka seg sum álítandi tíðindaberar. Fyrst greiddu teir frá fyrstu veljarakanningini, sum bendi á fullveldi, við stórari fynd. Síðani settu teir sjálvir eina ígongd.`I byrjanini sá út at meiriluti var fyri fullveldi, men tá munurin minkaði í stórum, og á jøvnum støð, bleiv kanningin steðga, og teir skrivaðu greinar um at meiriluti var fyri loysing. Nú er ein nýggj kanning gjørd, sum vísir, at meiriluti er ikki fyri loysing, og henda kanningin er ikki so frægt sum nevnd av føroysku tíðindastovuni. Eg vil ávara føroyskar miðlar, og Olivant at brúka slík tíðindafólk, til almennan tíðindaflutning. 19. apríl 2000 Hanus Petersen TJ`OÐVELDISFLOKKURIN RUDDAR SAMGONGUFELAGAR `UT. Onki er so ringt, at tað ikki er gott fyri okkurt. Tjóðveldisflokkurin hevur nú megna, at syrgja fyri, at bæði Sjálvstýrisflokkurin og Miðflokkurin hvørva til eitt komandi løgtingsval,meðan Fólkaflokkurin tødnar einar 4-5 undirhøkur. So tað verður rúmsátt í settorvu aftaná næsta samráðingarumfarið. Annars lesur Jørgin M veljarakanningar, sum ein ávísur harri lesur Bíbliuna. 19. apríl 2000 Demos Hansen Eg havi bara ein spurning hesuferð. Vilja javnaðarfólk at føroyingar skulu hava evstavald í Føroyum?? Og vilja sambands fólk at føroyingar skulu hava evstavald í Føroyum?? Ella vilja teir tað ikki? Vinarliga, Demos. 18. apríl 2000 Hanna Poulsen Nei, Jens Chr. !Veljarin hevur ENN IKKI talað!. Tú skilir/tolir ivaleyst ikki, at føroyingurin krevur meir enn vøkur orð frá samgonguflokkunum. Heiti: "Veljari", "føroyingur" ella "meiningskanning" er í hesum sambandi fullkomiliga óviðkomandi. Eg ynski ikki sovorðnan politikk, og havi tikið mína støðu. Góða nátt. 18. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Javnaðarmenn og aðrir sambandsmenn royna at villleiða veljaran. Teir vilja dagføra heimastýrislógina, einki annað. Júst tað sama, sum Pól Nýrupp og hansara imperialistiska stjórn. Teir kunnu ikki koma uttan um tann veruleika, at valið stendur ímillum FRÆLSI og ÓFRÆLSI, so einfalt er tað. Nú hevur aftur ein veljarakanning staðfest, at meirlutin av Føroya fólki vil frælsi og fullveldi. Sambært kanningini stuðla 49,7% samgonguni í sínum politikki, 39,7% eru ímóti. T.v.s. at alsamt fleiri føroyingar taka undir við fullveldinum. Men tað verða sjálvandi ikki veljarakanningar, sum koma at avgera, hvørja leið vit ganga, tí vit kunnu ikki koma uttan um demokratiska meirlutan. Hetta má andstøðan við javnaðarflokkinum á odda smyrja seg við! 18. apríl 2000 fridtjof christiansen At ikki allir danir hugsa stórdanskan tankar, men gera sínar metingar á norrønum grundarlagi, prógvar háskúlamaðurin Poul Erik Søe enn eina ferð. Lesið nýggju og skilagóðu grein hansara GIV Greinin er beinleiðis viðmerking til hesa margháttligu veljarakanning, sum sigur, at andstøðan í Føroyum hevur fingið meiriluta. Sjá www.enmandsavisen.dk/ 18. apríl 2000 jens chr carlsson Hanna! Veljarin hevur IKKI talað! Tað vóni eg, tú skilur .ein tilvildarlig meiningskanning er gjørd MEN veljarin talar 4. hvørt ár(onkuntíð er tó styttri ímillum) .ein slík "veljarakanning" er í mesta lagið áhugaverd og kann annars bert nýtast sum pressión móti fólkavaldu umboðum okkara. Vónandi ert tú samd við mær í, at tá ið ÚF sigur: sambandsflokkurin og javnaðarflokkurin hava nú 17 TINGLIMIR so er tað so burtur úr vón og vitið, sum tað kann verða! Ha? Ella skulu vit halda uppat at halda løgtingsval og frameftir stýra sambært veljarakanningum? Og viljanum hjá tilvildarligum pressiónsbólkum . 18. apríl 2000 fridtjof christiansen "Det er svært at spå, især om fremtiden", segði góður danskur maður. Men Hanus Petersen kennir alla framtíð sum ein føroysk útgáva av Oraklinum í Delfi. Nei, hann sjálvur, ikki er alt gull, ið glitrar, og eg lati meg ikki tøla av donskum eygnarivi. 18. apríl 2000 Hanus Petersen fridtjof christiansen Tá ið danahatri, undirlutakenslurnar, og tað sambandsmenn gjørdi fyri útvið 100 árum síðani, og sum núverandi sambandsmenn, skulu dragast til svars fyri, uttan at tíð,stað og umstøður annars flyta seg í tykkara hugaheimi, verður drigið frá, er onki sum helst boð enn komið uppá, hvat í koma skal ístaðin. Berur orðavavstur, og kagan niður í danska statskassan. 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Tað eru ikki míni orð, at donsk skúlabørn ikki duga at lesa og skriva. Orðini eigur "Dansk Industri", sum helst svarar til Føroya Ídnaðarfelag. Tað stóð m.a. at lesa í Jyllandsposten. Um danskt vinnulív hevur tað betri enn føroyskt vinnulív? Hehe 18. apríl 2000 Hanna Poulsen Álvur Kirke Samgonguflokkarnir siga í uppritinum til nýggjan sáttmála Føroya og Danmarkar millum: "Fyrisitingarligt samstarv millum myndugleikarnar í londunum báðum verður tryggjað í sáttmálanum í tann mun tørvur er á tí. Serstakar ásetingar og skipanir verða gjørdar fyri: Uttanríkismál, Dómstólar, ákæruvald, løgverju, varðhald og kriminalforsorg, Fíggjareftirlit og innskjótaratrygdarskipan, Heilsuøki, Almannaøki, Flogferðslu og Skipaeftirlit". OG AT "Javnstøða í tjóðskapi verður ásett millum føroyingar og danir, so at rættindi og skyldur føroyinga og dana verða tryggjað í londunum báðum". HETTA LJÓÐAR SO VAKURT Í MÍNUM OYRUM ! .... Men so stendur: "Starvssetanir í almennari fyrisiting verða tó undantikin" ? HVUSSU KUNNU VIT SO HAVA FYRISITINGARLIGT SAMSTARV MILLUM MYNDUGLEIKARNIR Í LONDUNUM BÁÐUM ? Samráðingaruppritið er eftir míni tykki tann reini orðavavstur. Eru teir farnir til Danmarkar við hasum samráðingaruppritinum, er ei undur í, at teir komu heimaftur sum flongdir hundar. Tað var so synd; Poul Nyrup var so illur ! Og hvat billar løgmaður sær inn at siga í útvarpinum í kvøld: "At fólki er bangin fyri stuttari skiftistíð" ? Hevur løgmaður als ikki skilt, at føroyingar eru eitt fólk við virðing fyri sær sjálvum og skoyta tí ikki um teirra longu "skiftistíð" (t.e. Vit valda, meðan danir gjalda). Nei, antin skulu vit hava "loysing", yvirtaka alla umsiting og harvið gjalda ta føroyska húsarhaldi sjálvi og/ella vera vit í ríkisfelagskapi við Danmark og Grønlandi við somu rættindum og skyldum. HETTA ER OG VERÐUR VERULEIKIN. "Samráðingarnar eru ongan veg komnar enn, og tí er eingin meining í at gera tað stóra burturúr hesum veljarakanningum.", siga tygum. Til hetta vil eg siga, at vit føroyingar krevja ivaleyst meir enn vøkur orð, og úrslitið fyriliggur: Sitandi samgonguflokkar hava púrt einki gjørt í hesum valskeiði, uttan at hava elvt til kegl, verkføll og hava bert givið sær sjálvum 50% meiri í løn og sera góð pensiónsviðurskifti, alt meðan Skúla- og Heilsuverk Føroya liggur í skeljasorið ! Líkamikið hvat samráðingarúrslit ("vøkur orð") samgonguflokkarnir koma við, so hava teir tann stóra trupulleika, at veljarin ynskir als ikki sovorðnan politikk í framtíðini. Er undur í, at veljarin vendur hesum samgonguflokkum bakið, Álvur ? 18. apríl 2000 H.P. Jensen Til Fridtjof Christiansen: Hava tit ikki frætt nýggjastu tíðindini úr Danmark, at triði hvør dani ikki dugir at lesa og skriva? Og at vinnulívið har er komið upp í haft av hesum sama? Hvat vinnulív hevur tað betur, tað Føroyska ella tað danska ? 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Nei, Hanus. Tað vóru ikki turkar og flóttafólk, men perudanskir danir, sum ikki duga at lesa og skriva til lítar. Tað kom eyðvitað sum ein skelkur. Annars havi eg eg ilt við at taka Kára Petersen í álvara, tá ið hann ikki dugir at málbera seg skilliga. Hann skrivað um búskapin í framtíðini, at hann verður "óstabilur". Óstur og bilur. Maðurin meinar eyðvitað óstøðugur. Og so nýtir hann eisini orðið "einstáttaður" um henda sama búskað. Búskapur og annað FÆR IKKI VERIÐ einstátta. Tað kann annaðhvørt vera eintáttað ella einsháttað. "Det dunkelt sagda är det dunkelt tänkta". 18. apríl 2000 Hanus Petersen Fridtjof christiansen Ikki dani - turki.Men teir eru, sum tú veitst, so tolerantir. 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Danskt, danskt, danskt. Alt skal vera danskt. Nú hevur føroyskur skúlaungdómur ikki verið í skúla í ein mánað, tí eindonsk skúlalóg ikki fæst at virka. Hava tit ikki frætt nýggjastu tíðindini úr Danmark, at triði hvør dani ikki dugir at lesa og skriva? Og at vinnulívið har er komið upp í haft av hesum sama? 18. apríl 2000 Hanus Petersen Marjun Tað er júst í DIS skipanini innanfyri EU, at tað er vorðið truplari og truplari hjá philipinarum og øðrum at gera seg galdandi. Upprunaliga kravið kom vist úr Onglandi. Tí eru 3 av 4 givnum passum í Føroyum EU-pass. Aftur eitt dømi,um ein opinlýsan og praktiskan fyrimun fyri okkum, sum ongan týdning hevur fyri teir. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Fridtjof Christiansen! Gott við eitt sindur av fordómum fra tær í tað. Eg takki fyri, at tú minnir meg á, at eg eri so trongskygdur, og onki gott vil. Marjun Patursson Eg haldi ikki at tað ger so nógv, um kravið, er, at útbúgvingin er donsk. Tað borgar fyri góðsku, og er samstundis lykilin til tann danska arbeiðsmarknaðin. So tað er eisini ein møgulleiki. Men allíkvæl, so hevði tað ikki skatt, um vit eisini útegaðu okkum nakrar aðrar góðkenningar, har vit hildu at tær manglaðu í Danmark. Og tað kunnu vit saktans innanfyri ríkisfelaggsskapin. Gloym ikki tað. 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Seinasta upplýsingin hjá Hanusi um, at tað búgva 60 milliónir menniskju í Týsklandi, er líka rong sum tað nógv, sum hann skrivar. Hvat hava tær 21 milliónirnar, sum tú ikki roknar uppí, gjørt tær til saka? 18. apríl 2000 Marjun Patursson Hanus Petersen Teir finnast fjølmentir umborð á skipum, ið er skrásett í DIS (Dansk International Skibsregister, har t.d. næstan allur danski handilsflotin er skrásettur. Tað sum er galið, er at lesturin skal vera góðkendur í Danmark. 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Hvat eyðkennir sambandfólk sum Hanus? Jú, at tey koma ongantíð burtur úr dunnuhylinum. Dunnuhylurin hevur onga havsbrúg og ongan sjónarring. Av tí at sambandsfólk ongantíð koma burtur úr hesum sama dunnuhyli, vaksa tey upp og styrkja hvør annan í trúnni á fordómar - nakað sum bindiklubbagellur. Úrslitið er eitt ómetaligt trongskygni, sum sigur, at alt skal vera, sum tað altíð hevur verið. Tey líta aftureftir og ikki frameftir. Ella sum Gamla sjálvstýrið undir Hilmari Kass: Eitt stig fram og tvey aftur. Sambandsfólk gerst einki við. Tey vilja einki nýtt, men ringast av øllum er tó, at tey halga javnaðarflokkin afturat sær, og so fer tjóðin av um tvøran. Spurningurin er so: Hvør hevur størst gagn av tí, at føroyingar ikki semjast innanhýsis? Eg haldi meg kenna svarið. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Marjun Patursson Og hvat er annars galið við treytum í sambandi við SU? 18. apríl 2000 Hanus Petesen Marjun Patursson Teir finnast at kalla ikki umborð á Skipum innanfyri EU longri. Men,sum ein reiðari segði herfyri við fjølmiðlarnar. Latum okkum yvirtaka skipasýnið.Donsku (útlendsku krøvini) eru ov strong og "óføroysk". Hinvgein finnast hesir umborð á skipum skrásett undir bananrepublikkflaggið. So Marjun - tað velst um tað støðið man velir at ferðast á, sum fólk, og sum samfelag. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Við allari virðing fyri okkum. Tað búgva 60 mió íbúgvar í Týsklandi, og einar 5 mió íbúgvar í hvørjum av hinum londunum. Biaffra kundi ivaleyst eisini gjørt eina "avtalu á jøvnum føti",men avtalan í sær sjálvum, førir ikki til nakað. 18. apríl 2000 Marjun Patursson Hanus Petersen Far inn á heimasíðuna hjá SU, so sært tú, at tú ikki treytaleyst fært SU við tær í onnur lond. Annars ivist eg stórliga í kompetansuni, - ella í hvussu so er, objektivitetium hjá tínum "lestrarvegleiðarum". Havi hoyrt eitt av umboðum teirra í Útvarpinum. Viðkomandi kundi m.a. ikki siga hvussu kollegiiviðurskiftini vóru í Noregi, men vildi heldur venda aftur til hvussu gott tað var at lesa í Danmark. Viðvíkjandi rødbedepassiunum; kanst tú svara mær uppá hvussu filippinarar, indarar o.f.fr. kunnu sigla í evropeiska flotanum. Teir hava væl einki rødbedepass? 18. apríl 2000 Hanna Poulsen Sjálvsstýrisflokkurin svevur - "Orsøkin til afturgongdina er væntandi vitan um samráðingarnar" og at "Poul Nyrup hevur forskrekt okkum sjálvstýrisveljarar við 3-4 ára "skiftistíð", sigur Almanna- og Heilsumálaráðharrin í dag við Útvarpið ? Hon skilur einki. Nei, góða, hetta er so avgjørt als ikki orsøkin, tvørturímóti. Tað sum verunliga hevur forskrekt okkum sjálvstýrisveljarir er: At tú og tínir samgonguflokkar púrt einki hava gjørt í hesum valskeiði, uttan at hava elvt til kegl og verkføll ! Fólkaflokkurin hevur greiða støðu. Hann roknar sjálvberandi búskap við 20.-25.000 íbúgvum, hóast vit í verunleikanum eru 45.-46.000 íbúgvar, Tjóðveldisflokkurin sigur: "Ábyrgd", "Skiftistíð", ið merkir: "Vit valda, meðan danir gjalda" og "Loysing fyri ein og hvønn prís" - tí so kunnu vit (nústaðni) hugsa ?. Í greiðari merking sigur flokkurin: "Hanna kann keypa sær hús, bil, bát og neyst v.m., og so skal hon síggja/hugsa aftaná "keypið", hvussu "tað" skal ganga ? Um so "tað" ikki gongur, so er Hanna ikki lumpað ? Hon verður stolt, manslig og sera glað fyri at hon er føroyingur við føroyskum passi og at Merkið veittrar uttanfyri ST-Bygningin ! Sjálvstýrisflokkurin: Hvat sigur hann ? Púrt einki ! Sjálvstýrisflokkurin skilir als ikki, at Hanna lærir av sínum mistøkum. Eru vit sjálvstýrisveljarir "so býttir", "ongan vitan" ? Ja, ivaleyst. Býtta eg, sum helt at Sjálvstýrisflokkurin hevði dirvi og áræðið til at taka við landsins leiðslu - Tað er altíð so lætt at vera bak-klókur, tíverri. 18. apríl 2000 Demos Hansen Hanus P. Jamen týskarar eru ikki í ríkisfelagskapi við danmark, teir hava somu møguleikar. Og Sviar og finnar, teir hava langsíðani loyst frá danmark. Men teir hava somu møguleikar. Kann tað vera tí at sjálvstøðugar tjóðir kunnu forhandla seg'og binda seg í avtalur sum skapa sovorðnar sømdir sum tú tosar um. Tá kunnu vit enntá gera okkara egnu avtalur sum kunnu vera tilllagaðar einum føroyskum tørvi. Vinarliga 18. apríl 2000 Hanus Petersen Marjun Patursson `Ifylgi okkara lestrarvegleiðarar, finst valla nøkur betri lestrarskipan í heiminum, enn tann vit hava í ríkisfelagsskapinum. Arbeiðarabørn, sum stjórabørn, kunnu lið um lið lesa í Danmark, sum aðrastaðni í Europu, og hava stuðulin úr Danmark við sær. Hoyrdi eina samrøðu í útvarpinum ímorgun, við ein føring, sum las í franska høvðusstaðnum, og hevði stuðulin við sær úr Danmark. Var eisini sloppin bíliga inn í EU skúlan. Somu møgulleikar hava føriskir sjómenn, takka vera reyða EU-passinum osfr. Vit hava so fantastiska nógvar persónligar menningarmøgulleikar, takka verið tí pallinum sum ríkisfelagsskapurin er fyri okkum í heimssamfelagnum. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Eg trúgvi ikki, at vit kunnu fáa tað betri undir nakrari aðrari skipan, enn innanfyri ríkisfelagsskapin. Men fyri tað, skulu vit byggja upp ein sjálvberandi búskap. Evstavald merkir Loysing. Tað gangi eg ikki inn fyri. Men eg gangi inn fyri, at vit sohvørt yvirtaka málsøki,sum ikki kunnu takast aftur. Tað ber væl til, ífylgi Nyrup og Harhoff. Og tað kunnu vit gera,so hvørt vit eru tilreiðar. 18. apríl 2000 Marjun Patursson Hanus Petersen "At vera í ríkisfelagsskapi við Danmark, hevur hinvegin stóran týdning fyri okkara persónligu menningarmøgulleikar", sigur tú. Kanst tú útdjúpa hetta nærri - serliga hvat tú meinar við persónligu? Til Hanus Petersen Jú, einigur. Minka studningin líðandi. Men mær hevði nú dámt best, um vit fingu staðfest við einum dokumenti, at vit høvdu evsta vald, also avgerarrættin á øllum viðurskiftum sum viðkoma okkara borgarum, sum skjótast. Mær dámar ikki at avgerarrætturin liggur uttan fyri føroyska fólkið. Og jú, vit hava sanniliga nógv at glaðast um her í føroyum. Har eru vit einigir. Hetta má vera eitt av teimum bestu londunum í verðini. Men tað vil ikki siga at vit ikki eisini kunnu gera tað enn betri, har ert tú sikkurt eisini einigur. Vinaliga 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Hevði tað ikki verið lættari, at minka byrja við at rinda fyri tey málsøki sum longu eru yvirtikin, áðrenn alt verður yvirtikið í einum? Til ber td at byrja við fólkaskúlanum,o.sfr, og so minka blokkin so líðandi. Annars - hava vit tað ikki alletiders. 18. apríl 2000 Demos Hansen Jú jú, at sita og rópa ella ropa og eta døgurðar skapar ikki nógv konstruktivt í sær sjálvum. Tað haldi eg meg heldur ikki hava sagt. So tað haldi eg eisini at tað má raðfestast skilagott fyri at byggja landið. Annars haldi eg at tú ert farin at nýta ein nokkso negativan tóna í kjakinum. Tað er spell, tí so blívur tað verri at halda tí á einum hampuligum støði. Eg haldi at vit eiga at byggja ein sjálvberandi búskap upp. Sjálvberandi merkir fyri mær ein búskap sum klárar seg uttan veitingar úr Danmark. Byggja upp merkir at vit ikki taka alt grundarlagið undan uppá ein gang, men yvir eina rímiliga periodu av árum, so búskapurin fær tillaga seg nýggju fortreytirnar. Annars haldi eg ikki at argumentatiónin er ordiliga reel viðvíkjandi sjúkrahúsinum og tí. Eg haldi ikki tú svarar tí sum eg segði ordiliga. Skulu vit ikki royna at práta hetta ígjøgnum so konstruktivt sum gjørligt. Eg haldi ikki at vit bara skulu kapitalisera blokkin og senda hann til ríkissjúkrahúsið, sjálvandi ikki. So hava tey meira brúk fyri honum í eitt nú Etiopia ella Sudan ella onkunstaðni. Eg meini bara at vit ikki skulu grenja so nógv tá vit í roynd í veru eru millum beststillaðu fólk í heiminum. Vinarliga. 18. apríl 2000 Demos Hansen Jú jú, at sita og rópa ella ropa og eta døgurðar skapar ikki nógv konstruktivt í sær sjálvum. Tað haldi eg meg heldur ikki hava sagt. So tað haldi eg eisini at tað má raðfestast skilagott fyri at byggja landið. Annars haldi eg at tú ert farin at nýta ein nokkso negativan tóna í kjakinum. Tað er spell, tí so blívur tað verri at halda tí á einum hampuligum støði. Eg haldi at vit eiga at byggja ein sjálvberandi búskap upp. Sjálvberandi merkir fyri mær ein búskap sum klárar seg uttan veitingar úr Danmark. Byggja upp merkir at vit ikki taka alt grundarlagið undan uppá ein gang, men yvir eina rímiliga periodu av árum, so búskapurin fær tillaga seg nýggju fortreytirnar. Annars haldi eg ikki at argumentatiónin er ordiliga reel viðvíkjandi sjúkrahúsinum og tí. Eg haldi ikki tú svarar tí sum eg segði ordiliga. Skulu vit ikki royna at práta hetta ígjøgnum so konstruktivt sum gjørligt. Eg haldi ikki at vit bara skulu kapitalisera blokkin og senda hann til ríkissjúkrahúsið, sjálvandi ikki. So hava tey meira brúk fyri honum í eitt nú Etiopia ella Sudan ella onkunstaðni. Eg meini bara at vit ikki skulu grenja so nógv tá vit í roynd í veru eru millum beststillaðu fólk í heiminum. Vinarliga. 18. apríl 2000 Demos Hansen Jú jú, at sita og rópa ella ropa og eta døgurðar skapar ikki nógv konstruktivt í sær sjálvum. Tað haldi eg meg heldur ikki hava sagt. So tað haldi eg eisini at tað má raðfestast skilagott fyri at byggja landið. Annars haldi eg at tú ert farin at nýta ein nokkso negativan tóna í kjakinum. Tað er spell, tí so blívur tað verri at halda tí á einum hampuligum støði. Eg haldi at vit eiga at byggja ein sjálvberandi búskap upp. Sjálvberandi merkir fyri mær ein búskap sum klárar seg uttan veitingar úr Danmark. Byggja upp merkir at vit ikki taka alt grundarlagið undan uppá ein gang, men yvir eina rímiliga periodu av árum, so búskapurin fær tillaga seg nýggju fortreytirnar. Annars haldi eg ikki at argumentatiónin er ordiliga reel viðvíkjandi sjúkrahúsinum og tí. Eg haldi ikki tú svarar tí sum eg segði ordiliga. Skulu vit ikki royna at práta hetta ígjøgnum so konstruktivt sum gjørligt. Eg haldi ikki at vit bara skulu kapitalisera blokkin og senda hann til ríkissjúkrahúsið, sjálvandi ikki. So hava tey meira brúk fyri honum í eitt nú Etiopia ella Sudan ella onkunstaðni. Eg meini bara at vit ikki skulu grenja so nógv tá vit í roynd í veru eru millum beststillaðu fólk í heiminum. Vinarliga. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Vinjar Havsbrún ????? 18. apríl 2000 Vinjard Havsbrún Fyri tað fyrsta, so er tað ein sjálvmótsøgn at siga, at vit skulu hava ein sjálvberandi búskap í ríkisfelagsskapinum við Danmark, tí at okkara búskapur, sum er, bestendur av veitingum frá danska valdinum, sum hartil hevur evsta avgerðarrætt yvir okkum. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Jú,mensum eitt lítið land, mugu vit raðfesta hvat í er meira týdningarmikið. At sita og ropa og eta døgurðar í New-york, ella byggja ein sjálvberandi búskap upp í ríkisfelagsskapi við Danmark. Um samvitskan nívir teg so nógv viðvíkjandi tørvinum á donsku sjúkrahúsinum, so vil eg mæla til, at ætlanin um skiftistíð verður slept, blokkurin verður kapitaliseraður, og peningurin verður fluttur ríkissjúkrahúsinum! Tað skuldu verið prinsipielt rættari fyri teg. 18. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus Petersen. Nú haldi eg at tú tekur nokkso rívan til viðvíkjandi ST. Har eru nógvir korruptir leiðarar, eingin ivi um tað, men ST er eisini meir enn tað. Teir hava nógvar sera týðandi funktiónir kring heimin, tað haldi eg ikki nakar ivi kann vera um. Og hattar við jøvnum føti, so koma vit at hava eina atkvøðu eins og øll onnur lond í slíkum felagskapum. Sjálvandi hava stórmaktir sum USA, Kina, Rusland, Bretland og onnur størri ávirkan á hvussu dagsordanin verður settur, enn tey smáu hava. Men soleiðis er tað eisini í tí vanliga lívinum. Ein skipsreiðari hevur størri ávirkan á samfelagið enn okkara góði gamli palleba. Men hóast tað, so hava báðir sama stemmurætt til løgtingsval og slíkt. Og tað má sigast at vera frægari enn at palleba ikki hevði stemmurætt og ikki slapp á val. Soleiðis kemur sikkurt altíð at vera munur á hvør hevur størri ávirkan, men grundhugsanin við demokrati er væl at geva palleba og føroyum ein møguleika at vera við at taka avgerðirnar (um vit so ongantíð koma í trygdarráðið)! Vinaliga. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hanse Fegin. ST er ein felagsskapur, har fólk koma saman at eta døgurðar og práta hvønnannan um koll. Stórir og feitir leiðarar frá fátøkum londum, ganga runt og flotta sær, meðan borgararnir í teirra heimlandi svølta. Og ikki fyri at fornerma teg. Men eitt lítið land sum Føroyar, kemur so ongantíð at samráðast á "jøvnum føti" við nakað av teimum størru londunum. 18. apríl 2000 Demos Hansen Ahemmm .eg royndi at skriva eina viðmerking til kjakið um sjúkrahúsverkið, men eg haldi ikki hon kom fram, so eg royni einaferð afturat. Sat og las eina danska avís (weekend-avisen) og sá har ógvusligan kritik av danska sjúkrahúsverkinum. Hetta er tó ikki nakað nýtt, tí tá eg búði niðri fyri eini tveimum árum síðani var sama diskussiónin nógv frammi í pressuni. Tað einasta eg vil við hesum er at siga mína hugsan um tað. Føroyska sjúkrahúsverkið hevur tørv á umfatandi íløgum, tað ivist eg ikki í. Men tað danska sjúkrahúsverkið tykist kanska at virka enn verri enn okkara, og hava nógv størri tørv á íløgum og endurnýggjan. So er tað eg hugsi sum so. Er ríkisfelagskapurin nøkur trygd fyri at okkara sjúkrahúsverk fungerar nóg væl, tá teir ikki ein gang fáa sítt egna at virka. Og harnæst um tað ikki er ómoralst av okkum at taka pengar frá donskum skattgjaldarum at brúka til okkara sjúkrahúsverk, sum kanska virkar betri enn teirra, ístaðin fyri at danskarir sjálvir sluppu at brúka pengarnir uppá síni sjúku, og givið teimum betri sømdir og kor. Vit skulu heldur ikki blíva for krevjandi. Tað er ikki bara ein spurningur um pengar. Tað er mest ein spurningur um prioritering. Um vit so fingu 20 milliardir í einum, hevði tað ikki automatiskt gjørt sjúkrahúsverkið betri. Ikki uttan vit valdu at seta pengar av til tað. So eg haldi ikki tað er bara spurningur um pengar, men um viljan, hvussu tað verður við sjúkrahúsunum. Vilja vit brúka pengar uppá tað, ella uppá onnur ting. Tað hevur sum so onki við fullveldið at gera. Mær hevði dámt væl um vit eisini royndu at skilja ímiilum hvørji argument eru principielt um fullveldi og hvørji hava onnur begrundilsi. Fyri at vera limur í ST, EU, EFTA, og øðrum felagskapum mugu vit hava fullveldi. Men fyri at gera sjúkrahúsini betri nýtist okkum hvørki ríkisfelagskap ella fullveldi, tað er sum sagt ein spurningur um at prioritera. Vianrliga. 18. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus Petersen. Jú, sjálvandi ber til at menna samfelagið uttan at vera limur í ST. Men eg haldi at vit menna tað betri ella munadyggari við sjálvstøðugum limaskapi í felagskapum sum ST. Um tað hevur týdning at vera í danska ríkinum, so vildi eg mett at tað hevur nógv størri týdning at vera við í m.a. ST. ST er sum kunnugt nógv størri, fjølbroyttari og meira umfatandi enn danska ríkið. Harafturat høvdu vit í ST verið við á jøvnum føri við aðrar tjóðir, tað eru vit ikki sum nú er í danska ríkinum. So eg eri ikki heilt samdur við tær í, at tað ongan praktiskan týdning hevur um vit eru við í ST. Kanst tú begrunda tað eitt sindur meira? vinarliga. 18. apríl 2000 Álvur Kirke Nógv hevur verið sagt og skrivað um ríkisfelagsskapin. Men eg haldi, at vit eiga at gera okkum púra greitt, at verandi "ríkisfelagsskapur" ikki er ein FELAGSSKAPUR í orðsins røttu merking. Í einum felagsskapi eru tveir ella fleiri partar, sum allir hava somu rættindi og somu skyldur. Og tað er júst tað, sum samgongan leggur upp til í samráðingunum við donsku stjórnina. Landsstýrið vil hava tætt samband og tætt samarbeiði millum ein sjálvstøðugan Føroyskan stát og Danska státin. Vit eru á einum vegamáti, har vit skulu taka støðu til hvørjar broytingar skulu gerast í viðurskiftunum millum Føroyar og Danmark. At broytingar verða gjørdar, vita vit, og allir føroyingar eru samdir í, at neyðugt er at gera broytingar. Landsstýrið er farið í samráðingar við donsku stjórnina. Veljarakanningar verða gjørdar, og fólk svara ymiskum spurningum. Samráðingarnar eru ongan veg komnar enn, og tí er eingin meining í at gera tað stóra bruturúr hesum veljarakanningum. Tá samráðingarnar eru lidnar, verður úrslitið fyrst lagt fyri løgtingið, og síðani verður tað lagt út til fólkaatkvøðu. Tað úrslitið verður kanska eitt heilt annað enn tað, sum nú hevur verið spurt um í veljarakanningini. Spurningurin verður m.a., um vit vilja vera ein partur av einum felagsskapi í tøttum samstarvi við Danmark, ella vit vilja vera stýrdir úr Danmark (og ES). 18. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus Petersen. Jú, sjálvandi ber til at menna samfelagið uttan at vera limur í ST. Men eg haldi at vit menna tað betri ella munadyggari við sjálvstøðugum limaskapi í felagskapum sum ST. Um tað hevur týdning at vera í danska ríkinum, so vildi eg mett at tað hevur nógv størri týdning at vera við í m.a. ST. ST er sum kunnugt nógv størri, fjølbroyttari og meira umfatandi enn danska ríkið. Harafturat høvdu vit í ST verið við á jøvnum føri við aðrar tjóðir, tað eru vit ikki sum nú er í danska ríkinum. So eg eri ikki heilt samdur við tær í, at tað ongan praktiskan týdning hevur um vit eru við í ST. Kanst tú begrunda tað eitt sindur meira? vinarliga. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Væl ber til at menna samfelagið her uttan at verða sjálvstøðugur limur í ST. Tað hevur ongan sum helst praktiskan týdning fyri okkum. At vera í ríkisfelagsskapi við Danmark, hevur hinvegin stóran týdning fyri okkara persónligu menningarmøgulleikar. 18. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus Petersen. Til hattar við heimssamfelagnum, haldi eg nevniliga, at tað er vandi fyri at vit drukna og missa okkum sjálv burt um vit ikki kunna luttaka sjálvstøðugt. Uttan egnan limaskap í eitt nú ST eri eg bangin fyri hasum tú nevnir. Umsitingin verður ikki 1000 ferðir minni nei, men umsitingin hjá Danmark er heldur ikki 1000 ferðir minni enn tann hjá t.d. týsklandi ella USA, so at tað ber væl til at klára seg um man er lítil. Tað er Danmark millum annað eitt prógv um. Ja faktiskt vísir tað seg at lítil lond, sum tey í norðurlondum t.d., klára seg betri enn tey stóru. Kina er ein milliard fólk og heilt fantastiska stórt øki, men teir klára seg ikki verðins best alíkavæl. Eitt nú Noreg og Ísland klára seg hópin betri enn Kina, India og Pakistan, sum eru tey fólkaríkastu londini (so vítt eg veit). Hetta sigur mær somikið sum at tað ikki kann vera støddin, ið er avgerandi - hvørki støddin í fólkatali ella areali. Hattar við vitan eri eg 100 % samdur við. Men eg meini faktiskt at hava lisið í donskum bløðum fyri eini tveimum árum síðani, at føroyingar høvdu hægsta útbúgvingarstøðið í norðanlondum. Um tað passar veit eg ikki, men tað er í øllum førum skjótt hjá okkum at broyta gongdina um vit vilja, nevniliga tí vit eru eitt so lítið samfelag. Tað er lætt at sláa ígjøgnum tí okkara system er ikki so tungt sum í teimum størru londunum. Eg haldi avgjørt at vit skulu leggja alstóran dent á útbúgvingar og gransking. Eins og Asger AAmund segði í fyrilestri herfyri. Í tí sambandinum haldi eg eisini at tað ger einki um vit ikki nýta allar pengarnar til útbúgvingarstuðul til næmingarnar. Tað ger einki um teir ikki hava so øgiligt luksus ímeðan teir studera. Lat okkum heldur geva teimum eina betri útbúgving, so skal luksusið nokk koma aftaná tá teir takkað verið eini góðari útbúgving fáa eitt gott starv. 18. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Mín meining kann samanfatast stutt. Eg haldi, at tað er ein daglig uppgáva hjá okkum, at royna at fáa ein sjálvberandi búskap upp at standa. Sjálvandi. Men,fyri tað er ongin orsøk at fara úr ríkisfelagsskapinum. 45.000 menniskjur hava av náttúrligum orsøkum, avmarkaðar møgulleikar, og tjóðin druknar fullkomiliga í heimssamfelagnum, um hon velur at standa einsamøll. Øll umsiting, og alt lóggávuarbeiði etc, verður ikki 1000 ferðir bíligari, og 1000 ferðir minni, um vit eru 1000 ferðir færri. Og sum nevnt, so eru tað vitan sum er grundaralagið undir nútíðarsamfelagnum. Og sum 45,000 fólk, er tað eitt ovlítið tilfeingisgrundarlag. 18. apríl 2000 Demos Hansen Eg havi eisini onkrar spurningar til javnaðarfólk um onkur skuldi verið við í kjakinum her á síðuni. Hvussu ber tað til at javnaðar flokkurin hevur slept hugtøkunum "javnaður, frælsi og brøðralag". Hetta er sjálvandi mín útlegging av tingunum, men eg meini hana erligt, og havi hugsað um hetta. Fyri mær tykist tað sum um at einastu kriteriini javnaðarflokkurin ger politikk útfrá fyri tíðina eru pengar. Brøðralagið millum føroyingar tykist næstan verða lagt til viks til frama brøðralag við donsku stjørnina. Frælsið tykist at hava fingið merkingina pengar og almennar tænastur. Og javnaður tykist avgjørt ikki at galda javnrættindi, ella tað, at vit føroyingar skulu hava sama rætt sum øll onnur fólkasløg í heiminum. Teir javnaðarmenn sum eg kendi fyrr, teir stóðu fyri menniskjaligum virðum. Javnrættindunum hjá øllum borgarum, frælsinum til at avgera síni egnu viðurskifti, og brøðralag, millum annað til tess at náa hesum málum. Hetta hevði við sær streykur og uppsagnir og annað, sum kostaði mongum dýrt í pengum, men teir vóru solidariskir, tí tað handlaði um at vinna hesi rættindi, ikki at hava mest møguligt av pengum í lummanum sjálvur. Men av kærleika til fólkið og tess rættindi. Hvussu ber tað tá til, at teir kunnu góðkenna, at vit ikki skulu viðurkennast sum eitt land við fullum ræði á egnum viðurskiftum? Hvussu kunnu teir góðkenna at hernaðarstøðir liggja í landinum, uttan at vit hava nakra vitan um, ella ávirkan á hvat sker í tí sambandinum? Hvussu kunnu lata vera við at vera solidariskir við Føroya søk, og ístaðin stuðla Nyrup'sa harða taktikki, og aktivt mótarbeiða einum føroyskum sjálvræði? Er tað bara eg sum harmist um hettar og undrast? Eri eg langt av leið ella er nakað í hesum eg sigi? Og eru øll javnaðarfólk samd við núverandi leiðsluni í flokkinum? Eg spyrji bara í øllum vinsemi. 18. apríl 2000 Demos Hansen Enn ein viðmerking til tað heila. Sjálvt um eg havi sagt, at líkamikið hvat sker, so skulu vit framvegis arbeiða fram ímóti einum Føroyum við fullum ræði yvir sær sjálvum, ætli eg líka at siga mína støðu um eitt principielt mál fyri mær. Eg haldi ikki tað er nakar spurningur um vit koma at klára okkum ella ikki. Sjálvandi gera vit tað. Øll onnur lond í vesturheiminum klára seg, hví skuldu vit so ikki. Vit hava nógv betri fortreytir enn nógv onnur lond. Og, eg haldi so slettis ikki at tað skal vera treytað av donskum pengum, hvussu væl vit klára okkum. Sjálvandi skulu vit taka okkúm av okkum sjálvum, tað er ikki nakar spurningur í mínari verð. Eg haldi eisini at tað er ómoralst, at vit skulu liva av bistandi úr Danmark, tá vit hava so nógv tilfeingi sum vit hava. Eg haldi eisini at tað er ómoralst at vit skulu vera í einum ríki, sum aðrir borgarar í ríkinum gjalda skatt til (statskassan), og vit ikki, og at vit síðani skulu fáa pengar frá teimum, ið gjalda í statskassan. Tað er í mínari verð ómannsligt. Hatta var bara nakrir principiellir holdningar í hesum málinum. Eg veit ikki hvat hini siga. 18. apríl 2000 Hanna Poulsen fridtjof christiansen Okkara einasta rávøra er enn bert fiskurin. Olja/gass er enn ikki funnið við øki við Føroyar. "Allar tær smáfyritøkur, sum blóma allastaðni, kunnu eins væl standa í Føroyum sum nakra aðrastaðni", gevi eg tær púra rætt í. Men hví kunnu vit føroyingar ikki byrja nú - eingin forbjóðar tí, tvørturímóti. So hví skulu vit bíða ? Eg ynski ikki at kjakast um ávísar navngivnar persónar her á síðuni, men heldur um víðkaðar inntøkur til landi, soleiðis at vit fyrst og fremst kunnu gjalda okkara skuld og royna at fáa ein sjálvberandi búskap, soleiðis at vit kunnu fáa fiskivinnuna, barnaansing, skúlaverk, heilsuverk, eldra- og handikapp-hjálp trygt koyrandi í framtíðini. (Hesi mál eru og verða neyðug í framtíðini, og er fyri mær, als ikki skemt ella nøkur "javnaðar- ella sambandshugsjón"). Samgonguflokkarnar havi eg tíverri einki álit á. Hvat hava teir gjørt í hesum valskeiði, uttan at givið sær sjálvum 50% meiri í løn og betri pensiónsviðurskifti - Púrt einki ! Annars liva teir av reinum "luftkastellum" í hesum døgum, so sum av "oljuinntøku" og "aðra" øking við 10 prosentum á bruttotjóðarinntøkuni nú (uttan at vit vita, hvørja inntøku talan er um ?). "Loysing fyri ein og hvønn prís - Hugsa/nýhugsan eftir loysingina", er allarhelst hugsjón samgonguflokkanna. Alt møsn og tvætl eftir mínum tykki. Eg ynski ikki sovorðnan "politikk" og havi tí tikið støðu í hesum álvarsmáli. Eg hugsi um míni børn. Takk fyri eitt sakligt kjak, Fridtjof. 18. apríl 2000 fridtjof christiansen Hanna, tú hevur ikki stórt álit á okkara samráðingarmonnum. Hevði tað verið frægari at sent Edmund? Hví skuldu okkara menn ikki dugað at sámráðst? Vit hava góðar møguleikar í dag, og vit fáa upp aftur betri møguleikar, tá ið vit hava fingið "festibrævið". Allar tær smáfyritøkur, sum blóma allastaðni, kunnu eins væl standa í Føroyum sum nakra aðrastaðni. Hava vit ikki júst frætt um eina nýggja útflutningsvøru? Og nógvar kundu komið afturat. Ein maður fann upp á at selja svávulpinnar, ein annar fann upp á at selja pennar, ein triði fann upp á tyggigummi - sjokuláta kann altíð seljast í ymiskari útgávu, men gullið er og verður fiskur og fiskaúrdráttir. Fer so svarta gullið at dryppa, ella gass at físa, so er tað bara upp aftur eitt tilfeingi. Men einum mugu vit øll ansa eftir, og tað er, at krámhondin úr EU ikki kemur eftir fiskinum, tað vóni eg, at vit øll somul kunnu semjast um. 18. apríl 2000 Demos Hansen Til Hanus Petersen. Tað gleðir meg at vit eru samdir nakað av vegnum í øllum førum. Men eg haldi kanska tú hevur misskilt eitt lítið sindur. Í sambandi við Bill Gates teoriina sum tú nevnir so haldi eg nevniliga (og royndi at fáa tað fram í hinum innlegginum) at hann fyri alt í verðini ikki má leggja seg afturá, tað er tann vissi undirgangur. Eg haldi nevniliga at vit, eins og hann, mugu vera vakin framhaldandi. Vit eru komin so langt áleiðis í sjálvbjargni, og nú mugu vit ikki missa tað gólvið. So eg rokni við, at vit hóast alt eru samdir. Og eg eri eisini samdur við tær, at hóast ein fólkaatkvøða um fullveldi verður feld, mugu vit halda fram við at gerast sjálvbjargin. So sjálvt um mítt ynski er at vit taka fullveldi, evstavald ella hvat vit velja at kalla tað, nú. So fegnist eg, hóast fullveldið skuldi verið felt, um at vit hava sett ting á dagskránna, sum eru alneyðug. Vit mugu ganga sjálvbjargnisvegin, um tað so verður innanfyri ríkisfelagskapin nøkur ár afturat, so eiga vit at stremba aktivt eftir at gerast fullkomiliga sjálvstøðug. 17. apríl 2000 Hanna Poulsen Skulu vit "standa á egnum beinum", so mugu Føroyar hava eitt størri inntøkugrundarlag, og enn hava vit bara fiskastovnin at líta á ! Tað er púra greitt. Klárar fiskivinna okkara at fíggja einsamalt okkara húsarhald ? Hugsa um, at enn liggur nógv á láni at "yvirtaka", so sum dóms-, ákæruvald, løgreglu v.m. "Hetta skulu vit samráðast um" siga samgonguflokkarnir. Duga teir at samráðast ? Allir føroyingar (uttan mun til teirra politisku hugsjón) gloyma ongantíð okkara vinnandi fólk, t.v.s. fyrst og fremst fiskimenn okkara, tað er so púra vist. "Speirekan, spottan, lumpan og lirkan" o.l., eru og verða orð loysingafólks. Tit kunnu ikki brúka aðra undanførslu, sær út til. 17. apríl 2000 Høgni Carlsson Men, Gudmund, hví ikki sjálvur svara uppá handan spurningin. Ætla tit at danir skulu senda peningin hendavegin í skapi av blokkstuðli, so at tit kunnu gjalda rentir og avdráttir við uppreistari pannu? Um ikki, so vælsignaði rætt okkum eina hjálpandi hond og gev okkum tað ultimativa svarið til æviga vælferð fridtjof christiansen So, tað eru bara sambands- og javnaðarflokurin, ið ásanna, at fiskiskapur er okkara einasta inntøkugrundarlag?! Vóru tað Øregaard, sáli og sambandsmenn, ið heitastir talaðu um at flyta fiskimarkið fyrst út á 50 og síðan 200 fjórðingar? Minnist tú ikki, hvussu hesir partamenn tínir speiróku og spottaðu Erlend Patursson, sum var heitasti talsmaður fyri at flyta fiskimarkið út á sinni? Meðan Ellefsen og Kass og javnaðarmenn høvdu úr at gera við at skriva avskrivingarlógir. Um eitt ár er Landssjúkrahúsið umvælt og endurnýggjað, og fyribils eru eftirlønirnar hjá fólki batnaðar munandi, og tær verða enn betri innan fyri stutta tíð. Tjóðveldisflokkurin gloymir ongantíð, hvørjir ið fyrstu stuðlar hansara vóru: landsins vinnandi fólk, t.e. fyrst og fremst fiskimenn okkara. 17. apríl 2000 Gudmundur Joensen Nú dáma tjóðveldismenn ikki at konkretir spurningar verða settir her á síðuni. Men kundi onkur so ikki filosofera eitt sindur yvir spurningin um, hvaðani á fíggjarlógini tann trísifraða milliónupphæddin, vit gjalda í rentum og avdrøgum uppá lán, vit skilda Danmark, skal finnast í framtíðini? Eg vóni ikki, at tit eru so bláoygdir at tit vænta, at skuldin verður strika 17. apríl 2000 Hanna Poulsen fridtjof christiansen Loksins var ein her á síðuni, ið nevndi nakað ítøkiligt, og ikki álop á nakað óviðkomandi, men nevnir Heimastýrislógina, og sjálvsagt eigur henda 52 ára gamla heimastýrislóg endurskoðast. Tað vilja øll, eisini Javnaðar- og Sambandsflokkurin (sí teirra heimasíðu á vevinum). Til tínir spurningar: Viðv. hækkan av pensiónum skal sigast, at í 80'unum var tann gamla pensiónslóggávan galdandi, t.v.s. avlamispensiónin var hægri, enn í dag. Sum tygum kunnugt, varð avlamispensiónin lækkað við 1/3 árskifti 1999/2000. Hetta hendi meðan allar aðrar lønir fóru upp, Í 80'unum varð Heilsuverk Føroya umvælt, m.a. vórðu Klaksvíkar og Suðuroyar Sjúkrahús umvæld munandi, eitt nú komu skurðstovur og heitir hyljar, men Landssjúkrahúsið var tíverri við sviðið soð (Um lokal politikkur var orsøkin, veit eg ikki, tíverri), og "Hví pengar eru í kassanum aftur" ? Er bert tí, at fiskiskapur og prísir í løtuni eru góðir (+ munandi økta ríkisveiting í hesari tingsetu), Fridtjof ! Fiskiskapur er enn okkara einasta inntøkugrundarlag, og hetta hava enn bert Javnaðar- og Sambandsflokkurin ásannað. Hvat hava sitandi samgonguflokkar gjørt í hesari tingsetu: Hvørjar ítøkiligar royndir eru gjørdar fyri at økja um inntøkugrundarlag føroyinga í teirra "fullveldistíð"? og hvørja "hugsan/nýhugsan" eru teir komnir við, burtursæð frá at minka avlamispensiónina ? Eftir míni tykki púrt einki. Duga ikki so frægt sum at samráðast sakliga. Týggja sær akkurát, sum smábørn, tí teir fáa ikki akkurát "ta ávísa páskaeggi", t.v.s. somu "skiftistíð", sum íslendingar fingu í 1918-1944, og tað sigur í stuttum: Samgonguflokkarnir skilja ikki at tíðirnar eru broyttar munandi síðani tá ! Ringt er at spáa um framtíðina: "Verður fólkaatkvøða um fuldveldisspurningin í heyst" ? Tora teir ? Eg verið als ikki bilsin, um tað knappliga koma vøkur orð frá samgonguflokkunum um, at "fólkaatkvøðan" verður flutt og um "hví" ? ! Ella verður kanska samgonguslit ? Nei, ikki veit eg. 17. apríl 2000 fridtjof christiansen Onkur vil hava fólk at trúgva upp heimastýrislógina, sum í royndum hevur verið ein heimabeitislóg, har føroyingar hava gingið í tjóðri. Lætt er leiða eslið at brunninum, men eingin kann noyða tað at drekka. Vit vita, at sambands- og samríkismenn trúgva, men teir trúgva ikki á sjálvan seg, land sítt, fólk sítt og møguleikar fólksins. Harafturímóti trúgva teir blint á nakað annað: GULLKÁLVIN DANSKA, men sannir føroyingar trúgva á hitt sann, íroknað trúgva teir á tað góða í mest forherðaðu sambands- og samríkisfólkum. Tí í hjørtum okkara býr frælsið! Tað er einki so vist sum tað. At trúgva á annað enn sjálvan seg, fólk sítt er at trúgva á avgudar, gullkálvar og hitt falska. Besta prógvið fingu vit fyri uml. 10 árum síðan - tað, sum skuldi bjarga øllum (heimastýrislógin), helt ikki, og vit fóru øll á bólt Harrin bjargi okkum undan sambands- og samríkismonnum nógv ár fram í tíðina! 17. apríl 2000 Øssur Hovland Hvat siga nú fullveldismenn um nýggju kanningina hjá Fynd.Einans 25% taka undir við fullveldistvætlinum. 17. apríl 2000 Hanus Petersen Jógvan Ja, sjálvandi er heimastýrisskipanin ikki fullkomin. Tað er fulltimme arbeiði hjá einum samríkimálaráðharra, at ansa eftir, at allar lógir vera eftirhugdar, nýmótansgjørdar, soleiðis at ongar ólukkur henda í framtíðini. Tað er jú tað hinir liva uppá. Misnøgd,olukkur, klandur og stríð, og at seta føringar upp ímóti dønum, og øvugt. Jógvan Joensen Kanska er tað heimastýrislógin sum er ov lin. Hon hevur skuldina tá: veðhald eru latin, ov nógvir pengar eru komnir til landið, ov fáðir pengar eru komnir til landið, føroyingar seta seg í skuld, løgtingi samtykkir vánaligar lógir, løgtingi gloymir at seta deyðarevsing úr gildið, veðrið er vánaligt umframt alt annað 17. apríl 2000 Hanus Petrsen Fridtjof Heimastýrislógini feilar onki. Tað er verri við teimum,sum hava umsitið hana, og sum ikki trúgva uppá hana. Man kann ikki umsita eina skipan sum man ikki trýr uppá. Man kann heldur ikki stýra einum virki, sum man ikki trýr uppá. 17. apríl 2000 Jan Jakobsen Hvat er problemið. Jú, at Tjóðveldisflokkurin vil ikki taka loysing, nú tá danska stjórnin hevur givið fullveldi og skiftistíð. Tað sum er neyðugt nú er at stovna ein veruligan tjóðveldisflokk. Synd at man noyðist at yvirhála innanum fyri at fáa loysing. Í Danmark er flokkurin vinstra til høgru, Skjótt verður Tjóðveldisflokkurin ein sambandsflokkur 17. apríl 2000 fridtjof christiansen Grundskaðin - sjálvur svullurin - liggur í stýrisskipanini, t.e. í heimastýrislógini. Tí kundi tað næstan gjørt tað sama, hvør ið hevði sitið í Tinganesi. Hon má loysast upp og takast av, og nýggj skipan verða sett í staðin. Men øll vita, at hon altíð hevur verið eygnasteinurin hjá sambands- og javnaðarfólkum, sum hugsa við pengapungi sínum, búkinum og leggja vertin á samfelagið sum heild. Pensjónistar eru góð atkvøðuneyt, tí hví hækkaðu teir ikki allar pensjónir, tá ið teir ráddu fyri borgum? Hví umvæltu teir ikki Landssjúkrahúsið? Hví eru pengar í kassanum aftur? Er tað javnaðarpolitikkinum fyri at takka? 17. apríl 2000 Hanna Poulsen Góðu tit ...... Hevur Javnaðarflokkurin einsamallur ábyrgdina av øllum "ótangagerðum" í 80'unum ? Eg minnist væl ymiskt, so sum "Yen-láni", "Skipapakkar", "Tyrlur og flogfar", "Billett-maskinur til Bygdaleiðir", "Yvirtøkur", "Tunnellir, vegir og havnir" (serstakliga "Gomlu Rætt"), o.s.fr. Tað gekk so væl í Føroyum fíggjarliga, at lok landskassans fekst ikki aftur, segði landsstýrismaðurin í fíggjarmálum frá 1985-88, Jóngerð Purkhús. Allir hava verið um "ótangagerðina", men mær vitandi hevur enn bert Javnaðarflokkurin átikið sær ábyrgdina (skuldina) av "ótangagerðunum", meðan hinir, t.v.s. niðanfyri nevndu flokkar, vilja - sum vera mann - renna undan ábyrgdini og geva snøgt sagt øðrum skuldina, so sum ávikavist Javnaðarflokkinum og donsku stjórnini, o.s.fr. Mær vitandi hevur Føroya Javnaðarflokkur ongantíð sitið einsamallur á tingið, men í samgongu við øðrum flokkum. Um tit góðu menn ikki eru kunna um hesi viðurskifti kann eg vísa tykkum á samgonguflokkarnar í 80'unum, og hvørjir vóru ávikavist løgmenn og landsstýrimenn í fíggjarmálum í hesum tíðarskeiði: 1981-85: Sambandsfl., fólkafl. og sjálvstýrisfl - Pauli Ellefsen, løgm., sb. -, og - Tórbjørn Poulsen, lstm., sj. (Fíggjar-, kommunu- og mentannarmál) 1985-88: Javnaðarfl., tjóðveldisfl., sjálvstýrisfl. og KrFFF) - Atli P. Dam, løgm., jv. -, og - Jóngerð Purkhús, lstm., tj. (Fíggjar-, búskapar- og umhvørvismál) 18. jan. 1989 - 22. jun. 1989: Fólkafl., tjóðveldisfl.,sjálvstýrisfl. og KrFFF - Jógvan Sundstein, løgm., ff. - og - Finnbogi Ísakson, lstm., tj. (Fíggjar- og búskaparmál) 22. juni 1989 - 15. jan. 1991: Fólkafl., sambandsfl. og tjóðveldisfl. - Jógvan Sundstein, løgm., ff. - og - Ivan Johannesen, lstm., sb. (Fíggjar- og kommunumál) Hugsi tykkum um, hóast tað ikki er "so stuttligt". Sannleikin er og verður: Illa lýddur, góðu menn. 17. apríl 2000 Hanus Hansen til. Páll Poulsen Fyrst av øllum skal tú lata vera vid at eta so nógva sukurlátu, tú sært sjálvur hvat slíkt á førir til, men sjálvandi vil tú hava fullveldid, so er best at vera væl í holdum. 17. apríl 2000 Hanus Hansen til. Páll Poulsen Fyrst av øllum skal tú lata vera vid at eta so nógva sukurlátu, tú sært sjálvur hvat slíkt á førir til, men sjálvandi vil tú hava fullveldid, so er best at vera væl í holdum. 17. apríl 2000 Jógvan Joensen. Tað er ikki tí at Páll Paturson sigur "alle gode gange tre" at eg havi sent míni boð 3 ferðir. Eg giti at síðan hevur eitt "bug" tá ein trýstur á "Opdater", so verða boðini send eina ferð afturat. 17. apríl 2000 Jógvan Joensen Hygg ovast á síðuni, har stendur Fullveldi - møguleikar (har skuldi eisini staði høttanir, men lat tað fara)tað hevur við framtíðarviðurskiftini at gerða. Hvat er best fyri føroya fólk og landið Hvat hendi fyri 8 - 11 - 52 árum kann verða líkamikið. Ein skal kenna søguna og læra av henni. At kjakast um at "mín er størri en tín" tað kann man gerða á ólavsøku. 17. apríl 2000 Jógvan Joensen Hygg ovast á síðuni, har stendur Fullveldi - møguleikar (har skuldi eisini staði høttanir, men lat tað fara)tað hevur við framtíðarviðurskiftini at gerða. Hvat er best fyri føroya fólk og landið Hvat hendi fyri 8 - 11 - 52 árum kann verða líkamikið. Ein skal kenna søguna og læra av henni. At kjakast um at "mín er størri en tín" tað kann man gerða á ólavsøku. 17. apríl 2000 Jógvan Joensen Hygg ovast á síðuni, har stendur Fullveldi - møguleikar (har skuldi eisini staði høttanir, men lat tað fara)tað hevur við framtíðarviðurskiftini at gerða. Hvat er best fyri føroya fólk og landið Hvat hendi fyri 8 - 11 - 52 árum kann verða líkamikið. Ein skal kenna søguna og læra av henni. At kjakast um at "mín er størri en tín" tað kann man gerða á ólavsøku. 17. apríl 2000 manne persson Johan Er tað altíð neyðugt hjá tykkum javnaðarmonnum at eyknevna, speireka og tala niðurlátandi um tey, sum ikki hava somu hugsan, sum tit sjálvir. Tit tosa so nógv og tykjast hava so stóra umsorgan fyri borgarans skattapeningi. Heldur tú, at tað, sum Atli Dam kallar "betroede midler"hevur havt so stóra virðing í tínum flokki.Tað vóru jú nógvir av tínum monnum,sum sótu á fremsta bonki, tá skipamálini vóru fyri.Ella hvussu var við teimum skattafríu krónunum leiðari tín stakk í lumman, tí hann segði seg búgva á Tvøroyri. Eg kenni teg annars bert sum ein skilamann og veit at tú verður ein góður stuðul tá vit hava tikið fullveldi til heystar. Arabo er ein skilamaður, og eg haldi meg duga at síggja, at hann heldur hevði vilja havt eina loysn saman við samgonguni. Dugi eg at lesa Sjálvstýrislóg tykkara rætt, so hevur hon sera lítið við ta ófrælsa sambandsuppskotið at gera. Tað hevði óivað eisini sæð ørðvísi út, um Arabo sat á tingi heldur enn tann einaferð enn konverteraði HPS. 17. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Eitt aftrat. Tú takkar Guði fyri at kreppan kom í 92. Men, hon var bestilt av Danmark, hava loysingarmenn sagt higartil. Men hinvegin, eri eg samdur við tær í,at kreppan var ikki bara av tí ónda. 17. apríl 2000 Johan Samuelsen Jens Chr. Carlson. Helt, at tú dugdi at gera mun á eini dygdargrein á fakliga høgum støði, sum greinin hjá Kára Petersen, búskaparfrøðingi, var og vanligari (landsstýris!)propaganda. Tú er kanska so forblindaður av fullveldispropagandamaskinuni hjá hasum har "Staturin eri eg", eisini á hesi síðuni, so nú er farið at mala fyri tær? Her nema vit annars við tað mest óhugnaliga í øllum hesum fullveldistjakinum: almenna einsrættingin fyri skattaborgarans pening!Bara EIN búskaparfrøðingur tordi at tala "Sólkonginum" ímóti, hann bleiv sendur til "Sibiria". Kári er staddur uttanlanda í víðkaðum lestrarørindum, og tí kann hann vága sær við objektivum eygum at ávara ímóti tí annars samda "fullveldishallejuakórinum", sum, tíverri fyri ein stóran part, hevur sett fakliga stoltleikan til viks fyri at tekkjast "kórleiðaranum"! At fyrrverandi floksformaður Sjálvstýrisfloksins í ein mansaldur ikki er samdur við egna flokk sín í hesum avgerandi spurningi,og harafturat vísir á Sjálvstýrisuppskot javnaðarmanna sum gongdu leiðina, tað kann ongin soleiðis bara síggja burtur frá uttan víðari. Hilmar umboðar dastið av veljarum Sjálvst. fl., tí tað vita øll, at tey, sum fóru á val fyri 2 árum síðani og valdu tann flokkin, tey atkvøddu ikki fyri nakrari loysing frá DK - og tí verður spennandi at fylgja gongdini, hvør vongurin fer at verða tann stinnari, fram til landsfundin hjá flokkinum í mai? At Tummas Arabo er ein av okkara frægu eygleiðarum og debatørum er vælkent millum manna, hann var ikki úti í nøkrum propagandaørindum leygardagin í Sos., men bara konstateraði fakta: Ikki fíggjarligur førleiki til loysing í dag. Men hetta sigur okkara kæri Ludvik 14. ikki, also á vestfallið við tí. Einsrætting, tá hon er "best" . 17. apríl 2000 Hanus Petersen Demos Hansen Minst til, at vinnuliga framgongdin, tú nevnir, hendir, meðan vit eru í ríkisfelagsskapi. Eitt er at fræta, men nakað annað er at skræða afturpartin, verður onkutíð tikið til. Eg eri partvíst samdur við tær. Men, tað er okkara plikt at fáa ein sjálvberandi búskap,sjálvt um vit eru í ríkisfelagsskapi. Bill Gates leggur seg jú ikki at sova, fyri tað um hann er størstur á heimamarknaðinum. Hann vil vera tann størsti. Men ífylgi tína teori, so skuldi hann lagt seg at sovið, av tí at hann hevur fyri "smør uppá breyðið". 17. apríl 2000 Demos Hansen Hetta er bert ein lítil viðmerking, sum fólk kunnu taka sum tey vilja. Eg haldi at tað er tíðiligur samanhangur millum sjálvstýris/sjálvbjargnis rákið í føroyum seinastu árini, og framgongdina á øllum økjum í smafelagnum. Vinnulívið blómar sum ongantíð fyrr. Tí vit hava ikki litið á Danmark, men hava vita at vit mugu gera tingini nóg góð sjálv og kappast á jøvnum føri við aðrar framleiðarar á heimsmarknaðinum. Hetta hevur lyft føroyskt vinnulív upp á eitt heilt annað støði. Eisini innan mentan eru vit komin hópin betur fyri eftir kreppuna. Kreppan er týdningar mikil, aj eg takki Gudi fyri at kreppan kom tá hon gjørdi. Kreppan vakti okkum úr materialistiska mageligheits-blundinum. Vit sóu at vit máttu sjálv taka okkum av okkum sjálvum, annað var ikki haldbart. At vit sóu tað hevur alla orsøk til at Føroyingar ganga fram í øllum lutum í hesum døgum. Tað einasta eg ræðist, er at viti allari materialismuni og "vælferðini" fella í tungan svøvn aftur. Lat okkum for hundan vera vakin nú, og taka ábyrgd av okkum sjálvum. Alt annað er sjúkt! Sjálvbjargnis-kenslan er grundarlagið undir at vit megna nakað sum helst. Allur framburður í Føroya landi hevur verið bygdur á progressivar verkætlanir, sum allar afturhalds kreftir hava roynt at køvt niður áðrenn tað er fari í gongd. Tað eru tað óteljandi dømi um: T.d. fríhandilin, føroyska málið, flaggið, skúlin, útvarpið, sjónvarpið, vegir, havnir og ídnaður. Skuldu vit havt lurtað eftir sambandsfólkið øll árini, høvdu vit framvegis verið eitt amt í danmark, vit høvdu prátað danskt, sæð danskt sjónvarp, danskt útvarp, bløð og alt sovorðið nakað. Og leiðslutrúgvu javnaðarmennirnir høvdu nokk einki havt ímóti tí heldur, so kundu teir nýtt allan peningin, ið harvið var spardur, til pensiónir og "vælferð", ella "reelt frælsi" ella hvat Eidesgaard plagar at nevna hesi tingini. Royn annars og les á tað sum Høgni Hoydal sigur um "sjálvbjargnis-vegin". 17. apríl 2000 Hanus Petersen Páll Poulsen Framtíð Føroya má grundast á aðra argumentatión, enn bingo,gekkakúlur og enskan sjokulátaretorikk. Og allur handil er fríur ídag.Annars heldur tú áfram, at tvætla upp í rúgvu. Prát, sum allarhægst hevur eitt undirhaldsvirði, men onki innihaldsvirði. 16. apríl 2000 fridtjof christiansen Margretha drotning - Harrin veri við henni - hevur í dag sligið einar 40 nýggjar riddarar. Mundu Bjarni Djurholm, Hilmar Kass, Arabo, Atli og Kári Petersen vera ímillum? 16. apríl 2000 Hanna Poulsen Góði Páll Nú traðkaði eg teg vist á tærnar. Tað var nú ikki meiningin, orsakað meg. Roknað enska prísin + tey íslendsku avgjøldini, ið verða sett á sukurlátuna. Roknað síðani prísmunin á sukurlátuni í Íslandi og í Føroyum, meinti eg, litli mín. Inn- og útflutningur ? Tað kann standa sína roynd, hvør skilur hetta ella ikki ! 16. apríl 2000 Páll Poulsen Í áttatiárunum yvirfíggjaðu javnaðarmenn í Føroyum. Danir vóru smartari, teir kallaðu tað 120% financiering. Tað er tað sama sum at prenta nokk av pengum, tað riggaði avbera væl. So to Seerup um "Retssikkerhed", tað man vera "frikadellernes fortvivlede flugt over plankeværket". Men rættartrygd, tað prógvaði varafútin í 1986, tá ið hann sat í rættinum og spilti felag út, hann sjálvur hevði stovnað. Tað var mitt í øllum skipaða fuppinum. Sjálvum ráninum ímóti landskassanum at fútin gjørdi tílíkt. maðurin er komplett óbrúkiligur. tað var hasin Norman Christensen eisini. Undir seinasta sambandstýrinum tvífaldaði hann almennu umsitingina. Bert fullveldið kann steðga tílíkum ørskapi. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Bingokúlur fáast í tveimum. T.e. Bingokúlur og Gekkakúlur. Eg meinti enska, ikki íslendska. the point was the export key. Hettar skilir tú ikki. Viðvíkjandi tí ensku, komu bretar av óvart at senda íslendska príslistan til føroyska umboðið. So ansa tær, tín gás. 16. apríl 2000 Hanna Poulsen Páll Poulsen At ensk sukurláta kostaði tríggjar ferðir so nógv í Føroyum, enn í Íslandi í 80'unum, so er hetta ikki rætt, Páll, tvørturímóti. Nú veit eg ikki hvar í Íslandi tú hevur keypt tær sukurlátu, men eg havi verið nógv í Ísland (Eitt frálíkt land og skilagott fólk skal sigast). Í dag (og eisini í 80'unum) kosta neyðsynjaðarvørur (kjøt, fiskur, breyð og mjólk ) 3 ferðir so nógv í Íslandi enn í Føroyum, men harafturímóti er lønarlagið nógv lægri í Íslandi enn í Føroyum. Ísland er fleirfaldað ríkari land enn Føroya land, m.a. framleiða teir sjálvir sukurlátu, so sum "Bingokúlur". Tórsvøll og undirsjóvartunnil ! hava ávikavist eisini Poul Michelsen og Jørgin Niclasen, biðið um. Tað at Poul Nyrup Rasmussen sigur: "At føroyingar ikki eru samdir í politikki samgonguflokkanna", SO ER HETTA RÆTT, og ikki sum tú sigur, skeivt. "Hvørvur milliardin, noyðist føroyingurin at brúka høvdið at teinkja við" ? sigur tú. Hvat meinar tú ? Hugsar tú ikki ? Góði Jens Chr. Carlsson Er tað veruliga so, at henda síða er gjørd fyri at tann "vanligi" føroyingurin fær høvi til at "skýra" ein og annan fyri bæði eitt og annað ? og er tað strangliga bannað, at siga sína hugsan, sína sannføring og/ella spyrja her á síðuni um boð lutakaranna uppá ymisk ting nú og í framtíðini ? Um so er, gevi eg tær rætt, so havi eg misskilt okkurt, orsakað meg, Jens Chr. Reflekterað, filosoferað og annars smápráta tú um leyst og fæst um "fuldveldisætlanina" víðari. Góða eydnu framyvir. Góða nátt. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Danamrk og Fullveldið. Meðan Danmark í 1972 fór uppí nakað, ið hagreiðir avgerðarrættin hjá dønum, fara føroyingar í dag øvugtan veg. Vit krevja avgerðarrættin í okkara egna landi. EEC er ein botnódemokratisk skipan. hon byggir á lusk og skrivstovuveldi. T.d. Hadnia Gølan, Nordisk Fjer, Thorsen og trads og Føroya Banki sambandsmanna eru málandi dømi um tvørrandi rættartrygd. Plejebo málið er eisini eitt gott dømi um tað sama og typisku gírigheit danansmanna. (22 morðákærur og 400000 í endurgjaldi). Skomm, skomm. Tað sum hendi í Oktober 1972 var landasvik ímóti Danmarkar ríki. Tískil hevur føroyingurin onga grund at óttast lagnu danans. Tá ið ríkið Føroyar verður stovnsett, vera t.d. habilitetsreglur fylgdar, serliga á rættarliga økinum. Vit skulu eisini hava veruligt universitet, ið blíva kannaði við jøvnum millumbili. ikki tílíkt hálvvánaligt "Setur", har tú hoyrir Gøg og Gokke halda fyrilestur um at danskar dunnur siga Rap, rap, rap. Meðan tær føroysku siga gvagg, gvagg og gvagg. talan er um sambandska tíðarspillu. Pínligt.Tað skal eisini kannast hví paratvitanin hjá skúlaungdómi er so vánalig. (T.d. hasin Hanus Petersen). Hettar er eitt europeiskt rák, sum hevur gjørt um seg í seinastuni. Bløðini skulu eisini kannast, um málið gerst eins vánaligt og t.d. "Krydd" í Dimmalætting. Vit eiga at krevja nakað fyri peningin, soleiðis at føroysk mentan ikki sovnar eins og tann danska. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Nú, nú Hanus Petersen. Pauli Ellefsen koyrdi SVF í Vørðsluna, hví? 16. apríl 2000 Páll Poulsen Virgar Dalsggard spurdi einaferð Isaksen hvat vit skulu við einum føroyskum skúla:"Skulu børnini læra at kasta kongar"? Tit sambandsommur eru tápuligar og forstokkaðar og halda at tíðin skal ganga baklens. 16. apríl 2000 Hanus Petersen jens chr carlsson oja men nú verður alt so deiligt skjótt. Ivleyst ein nýggj skúlalóg, sum ikki kennir sín líka í allari verðini. Børnini skulu kanska í skúla um náttina, og duga at lesa aftanífrá í bókini og frameftir. Ja fullveldi tá tað kemur, soo sleppa vit av við alt tað danska og skaðiliga árini, sum hevur oyðilgat alt, og sum bara er sooooo ringt.og keðiligt. 16. apríl 2000 jens chr carlsson til "Hanus" -! Óskiljandi viðferð. Hmmm ."Hanus", er nú farið at øra fyri tær? Vit hava her eina ósemju á arbeiðsmarknaðinum - ikki júst nakað óvanligt fyribrigdið - og í høvuðsheitinum hevur trætan verið merkt av tolsemi frá báðum síðum. Lærarar og fíggjarmálastýrið hava verið ósamd um m.a. hvussu kostnaðarmikil og hvussu tíðarkrevjandi nýggja fólksskúlalógin er. Henda nýggja lóg, ið var umsett úr donskum og síðani sett í gildið - fullkomuliga uttan konsekvensberokningar - av ja, haldið tykkum fast partamanni "Hanus'ar" skúlamálaráðharra sambandsfloksins seinasta valskeið! Nú liggur upptakið eftir sambandsflokkin eftir .sum ikki einaferð!! 16. apríl 2000 Hanus Petersen manne persson Rulla niður, og hygg, so sært tú, at títt svar er skeivt. Lat meg fyri rættlætissakir, endurtaka: Hitler gav jødunum skyldina fyri alt Høgni gevur heimsastýrislógini skyldina fyri alt. Tann viðferð tykkara samgonga hevur givið lærarunum, er so óskiljandi, at hon talar fyri sær sjálvari. So møt fattur upp í norðulandahúsinum ímorgin til uratkvøðu, og stuðla tínum fulla veldi. 16. apríl 2000 manne persson Til Hanus Eg síggi,at tú skrivar um fólkaskúlan. Hevur tú líka lítið skil á øðrum tú skrivar, sum á fólkaskúlanum, so guð náði okkum. í sama petti nevnir tú Hitler og jødarnar. Hjá tær eru jødarnir lærararnir. Hugsunarhátturin hjá tær og so hinum, sum byrjar við Hi er ikki so ólíkur. Vónandi var hatta bert ein óumhugsaður brølari, tí annars fari eg at ivast í hvør er edrúur. Danahatur er ivaleyst og vónandi bert eitt hugtak sum finst hjá samríkismonnum, sum eru tómir fyri argument. 16. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Føroya fólk vaknið! Atli Dam, Tummas Arabo, Hilmar Kass og Kári Petersen mæla ímóti fullveldinm! Øll vita, at Hilmar Kass í síni tíð á tingi var góður sambandsmaður. Tá ið hann tók seg aftur kom stevnuskráin hjá Sjálvstýrisflokkinum til æru aftur. Eitt av hinum nøvnunum er høvuðsímynd at faliteraða danska heimastýrinum og annað verður tengt at skilaleysum vinnilívspolitikki. Búskaparfrøðingurin er javnaðarmaður, og tíksil MÁ hann vera ímóti. 16. apríl 2000 Hanus Ptersen Annars fyllir drotningin hjá tykkum 60 ár ídag. Hon stendur í tykkara sáttmálauppleggið til samráðingar! Hví eru tit ikki í føðingardegi hjá henni,samanvið Finnboga Ísakssyni og Annfinni Kallsberg. Snakka um loysing. Pall Poulsen! Orsaka eg spyrji ert tú edrúur???? Hvussu nógvan pening kunnu vit klára okkum fyri minni við tínari uppskrift uppá samfelag. Eg spyrji, tí tað er bert tjóðveldisflokkurin sum hevur fylt skrivstovur og nevndir við fólki,meðan rokningin hevur ligið eftir í danmark. Fyrr orðanðu 5 fólk á ríkisumboðnum umsitingina av fólkaskúlanum. So yvirtøk tjóðveldisflokkurin málsøki, og nú sita eini 50 fólk har - mest lærarar, sum ikki tíma at vera lærarar, men sum skulu geva hinum lærarunum íblástur. Men sjálvandi danir hava skyldina heimastýrislógin hevur skyldina ikki Kjartan Hoydal, og aðrir umsitarar. Tað er so lætt, so lætt, og so einfalt. Jødarnir skaptu allar ólukkur í hugaheimi Hitlers, og heimastýrislógin hevur skapt allar ólukkur í hugaheimi Høgna Hoydals. Einfalt, einfalt. Og tað gevur danahatarum sum tær frítt slag. Men hvussu skalt tað vera í framtíðarumsitingini. Tveir seymir? 16. apríl 2000 Páll Poulsen 1000 ferðir minni umsiting av hvørjum. Sambandshugsjónum, ella. Her manglar eitthvørt. Vit skulu ikki hava nakra danska javnaðarumsiting har fólk bara sita og mýla. Orsøkin til at fólkaskúlanæmingar í dag einki duga er danska skúlalógin, sum er umsett til føroyskt. Talan er um talentloysi av tí aðru verð. Høvdu vit slitið í 1946, hevði ungdómurin verið nógv betri fyri í dag. Tað ber ikki til at kopiera onnur lond. Hettar hevur einki við tjóðskap at gera, men merkir bara at ein tjóð má sjálv hava ábyrg fyri sær sjálvari. (Hvør annar skuldi tað?)Mogens Lykketoft kanska? Talan er um eina sjálvfylgju, nevniliga at í Føroyum stýra føroyingar, og sum Andrass Samuelsen segði á sinni, IKKI danskir sosialistar. Øll diskussión annars er irrelevant, tí búskapurin er avlagaður av hesi donsku skipan, sum byggir uppá danska mergsúgving av føroyinginum. Nyrup hevur við bluffi fuppað donsku opiniónina, so tað sær út sum um hann er demokratiskur. Tað passar ikki. Hann hevur eisini bilt dønum inn at føroyingar ikki eru samdir. Tað passar heldur ikki. Danmark var við at upploysa Jugoslavia, har eru í dag 500000 fólk deyð. Teir hjálptu Týsklandi og Hálandi við hesum. Teir senda pening til Baltisku londini, og hava sent 18 milliardir til Balkan, so har er ymiskt sum luktar langan veg. Danir hava heldur ikki ruddað upp eftir sær í bankamálinum, tí bert samanleggingin bleiv kannað. Hettar prógvar fals danska javnaðarmanna. Tú kanst ikki lýta á tílíkar persónar, har er bert fals. Hønsegaard segði einaferð at fáa tygor fullvelde, so mugu tygor arbeiða. Uhadada. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Danmark er eitt hitt besta dømið um eitt hugleyst javnaðarsamfelag. tey kenna ikki søgu Danmarkar, tey kenna ikki bíbilssøguna og tað mesta tú hoyrir frá hasum kantinum er antin :"Jeg er sgu ligeglad", "En kylling skal have et godt liv", ella okkurt primitivt ódannað a la Robinson expeditionen sum fær allar Mykinesmenn at flenna í kíki. Talan er um ein ómentaðan undir-haldsídnað, sum serligani kjølfestur í smábygdum, har tað í gomlum døgum var forboðið at dansa. Úrslitið kenna vit, inngifting og býttisskapur. Nalvaskoðan. 16. apríl 2000 Hanus Petersen jens chr Carlsson Tað einasta sum er neanderthala í ár 2000, tað er at at hava ein Laissez faire holdning til tilveruna, og at halda, at man bara fyri spenningin skyld, kann fylgja ymsum rákum, og so kemur alt av sær sjálvum. Halda vit fast í ráki, so finna lond saman,avgeva suverenitet, o.sfr í stóran stíl. Eitt rák, sum eitt lítið samfelag sum okkara, fullkomiliga druknar í, stendur tað einsamalt. Fólkagrundarlagið, og vitanargrundaralgið, er ikki tókt á øllum økjum, og tað er púra nattúrligt. Tí er ríkisfelagssakpurin í eini moderneseaðari útgávu tað mesta fantatstiska amboðið at brúka, fyri at menna samfelagið, gera ein sjálvberandi búskap við o.sfr. Tað er eyðsæð, fyri einhvønn sum hevur kagað í hvítubók, at alt annað prát er jú heilt burturvið. T`u kanst ikki hava 1000 ferðir minni umsiting, og 1000 ferðir minnii ambassadur, lóggávu í miniformat o.sfr, um vit eru 1000 ferðir færri. Soleiðis er onki samfelag skrúva saman. Og alt gott um háfloygdar ideologiir. Eftir eini tíð, so stingur gerandisdagurin seg upp aftaná rúsin, og fólk innrætta seg, og hyggja seg um eftir persónligum menningarmøgulleikum. Finnast teir ikki her, so setast fólk í flúgvaran og fara hagar tey kunnu virka og brúka síni evni. Tjóðskapin,sum ikki kennir til landamørk, hava tey við sær í skjáttuni, og dyrka hann hagar tey fara. Fíggjarligi førleikin, kemur at avgera hesa gongdina.Tí er hann ikki týdningarleysur. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Um vit hyggja at sambands og javnaðarprosjektunum, so sæst við hálvum eyga at tey byggja á ørvitisskap. At Heðin Mortensen tosar um búskap, prógvar bara hvussu frekur hann er. Slíkir áttu at verið lagdir í bólt og jarn og verið tvingaðir til at gera hoppibreyt í Gundadali. Javnaðarpolitikkur er størsti hópframleiðari av smáborgarskapi í øllum heiminum. Talan er um regulert fordummilsi. Svartkjaftaflotin kostaði 4 milliardir krónur. T.e. meiri enn nokk til fólkapensjónir í 50 ár. Slíkt ábyrgdarloysi ber bara ikki til. Hans Pauli Strøm er gamal Breznev sambandsmaður. Framamenn hava ikki livað í hesu verð. Eg kenni so ongan sum hevur gjørt nakað veruligt, uttan at ganga í cowboyhatti og grenja á gamansaldri. Sambandsbúskapurin kollapsaði 6 Oktober 1992, hann kollapsaði eisini í 1951. Og danir bjargaðu sítt, og 6000 fátækir javnaðarmenn flýddu ikki av landinum. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Nei tú Hanus Petersen, Heðin Brú hevði flett kálvin, tað hevði Hønsegaard eisini. Tað var Kristian Djurhuus sum tók í afturpartin á Heðini Brú, tí føroyska Morten Korch. Skilamaðurin Kristian. Petur Mohr Dam gekk runt og forskrekti fólk. Valdu tey ikki "ujævnheden", so mistu tey fólkapensjónina. Atli P. Dam fær eina millión í pensjón, góður sjalistur. 16. apríl 2000 jens chr carlsson Havi eg skilt ætlanina við hesum forumið rætt, so er ynskiligt her á síðuni at reflekterað, filosoferað og annars smápráta verður um fullveldisætlanina. "Vanligi" føroyingurin fær høvi at siga sína meining. Búskaparligt artistaríð hoyrir heima aðrastaðni. Sambands/javnaðarhugsjónin umboðar -siðiliga og rætt sum tað eigur at vera - eitt farið tíðarskeið. Eina anakronistiska fatan av tilveruni og eitt undarligt ynskið um at venda aftur til "pre"tilstandin. Helst uppaftur í trøini. Tað slagið av konservatismu og sosialari indignatión, ið altíð vil tvíhalda um tann til einoghvørja tíð galdandi veruleikan. Feudalismuna í gjár .ríkisfelagskapin/klientsamfelagið í dag fullveldið í morgin?? ein løgin og nehandertalskur háttur at fata tingini uppá ráksnúvni sum berandi politiskt prinsipp tað eru sambandsmenn og javnaðarmenn í einum nøtuhylkið. Eg sigi sum Hanna ."bara vit ikki enda afturi í Gabrielstíð" .hugsar hon forestin um erkaeingilin ella hvat? 16. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Persson Eg skilji ikki hví tú sigur soleiðis.Eg havi onki ímóti at siga, at eg eri samdur við teimum sjónarmiðum sum hesir persónar tú nevnir, føra fram. Og tú kennir jú sera væl mína egnu og sjálvstøðugu hugsan. 16. apríl 2000 mane persson Síðstu viku helt Hanus tað sama sum Asger. Næstsíðstu viku helt hann tað sama sum Haarhof. Hesa vikuna heldur hann tað sama sum Kass,Arabo og Petersen. Stuttligt hevði verið at vit hvørja sjálstøðuga hugsan Hanus sjálvur hevur. Spennandi verður at vita hvat Hanus heldur tá Ellefsen, Dam og aðrir samfelagsjarðleggjarir taka orðið. 16. apríl 2000 Hanus Petersen Páll Poulsen T`u veitst ikki hvat tú tosar um. Tað reina lirum larum. 16. apríl 2000 Hanus Petersen Jens Chr Carlsson Eg havi nú størri álit á úttalilsum frá Kára Petersen, Hilmari Kass, og Thomasi Arabo, enn frá tær. Orsaka meg. 16. apríl 2000 Páll Poulsen L'Etat, quel Dammage. Nú Hønsegaard ikki hoyrist so títtligani ímillum alisjúkutíðindini í Sortudíki, er aftur farið at spøkja. Tað er hann sjálvur, Atli P. Dam. Pápi hansara uppfann fólkapensjónina. Atli uppfann so nógv annað. T.d. svartkjaftaflotan. Nýyrði sum "Dersum", "í og fyri sje", "murubrekaður" og onnur uppfinnilsi, sum passaðu inní revisjonistiska hugburðin hjá hesum flokki. Føroya Fólk fekk rokningina aftaná 6 Oktober 1992. Hvussu víkir og vendir er "ujævnheden" á gosi. Einaferð vóru tað gággur og krill. Ídag stinga stráini úr alskyns strámonnum innan oljuvinnuna, álvaratos, skilja tit ikki at Hønsegaard hevði flett bæði kálvin og Birthe Weiss (í einum kinverkskum vasa-Made in Japan). Man tað vera so forborgið at Várharra enn einaferð gevur "ujævnheden" enn ein søguligan møguleika. T.d. í einum dunnuhyli. 16. apríl 2000 Páll Poulsen Hvat er eitt "vælferðarsamfelag", er tað nakað sum bert fæst í Danmark. Danmark fór uppí EEC, tí politikararnir ikki trúðu uppá seg sjálvar. Finnar og Sviar blivu lumpaðir uppí. Kári Petersen er ein teoretikari, og er tann fyrsti føroyingurin sum kunngjørdi skeivan multiplikatorfaktor. Fullveldi merkir at vita skulu handla sjálvi og koma burturúr tí donsku sosialdemokratisku ostaklokkuni. At skip sigla allan teinin til Danmarkar, tá ið Skotland liggur á hálvari leið, tað er einastandandi. Donsk implementering av hjálandaveldi krevur hentar pamparar á føroyalandi. hettar kostar eina milliard um árið. Annars veit eg so frægt um handil, at ferð keypiorkan niður, lækka prísirnir tilsvarandi. hettar skilja javnaðarmenn ikki, tí teirra tilvera er statisk. Um t.d. ein ávís fyritøka vil hava vøru avsetta í Føroyum, setur hon tann prísin keyparin vil lata fyri vøruna. Allar útlendskar fyritøkur hava ein exportlykil, sum setur prísin. T.d. í áttatiárunum kostaði ensk sukurláta tríggjar ferðir so nógv í Føroum, sum í Íslandi. Innflutningur og útflutningur er ein spurningur um handilsskap. Javnaðarpolitikuur við studningi førdi t.d. við sær í áttatiárunum, at fiskur bleiv koyrdur á bláman, eftir at hann var vigaður. Slíkt ber ikki til. Svartkjaftaævintýrið er eitt annað dømi um kleyvarskap og ábyrgdarloysi. Tað er satt sum sagt, at tað kostar dønum eina milliard at keypa sær valdið í Føroyum. Teir vinna tað trífalt aftur. Hesin peningur hevur virkað sum narko á føroyskan búskap og hevur elvt til mangt svass, sum t.d. undirsjóartunnil og Tórsvøll. Ørvitisprosjekt hjá smáborgarligum dukkudreingjum, sum einki álvarsligt hava at taka sær til. Hvørvur milliardin, noyðist føroyingurin at brúka høvdið at teinkja við, og sleppur sær burturúr hesi falsku dreymaverð um at alt ber til. Tað ger tað ikki. Men tað ber altíð til at standa á egnum beinum, bert viljin er til staðar og javnaðarflokkurin heldur seg burtur. 15. apríl 2000 Hanna Poulsen Loysingarmenn og kvinnur liva í eini dreymaverð. Tey vakna við kaldan dreym, ólukkudýrini, tann morgun Føroyar og Danmark hava kvett ríkisfelagskapin. Hvat hevur sitandi fullveldissamgonga - sum við sínum slagorðið: "Fullan suverænitet og ábyrgd av Føroya landi" - og sum sigur seg hava arbeitt seriøst nú í 2 ár fyri fullveldi - Veruliga gjørt hesi tvey seinastu árini, umframt: Givið sær sjálvum 50% meiri í løn (Hetta er gjørt uttan at unna øðrum føroyingum meiri í løn - hugsa um verkføllini) Givið sær sjálvum betri pensiónsviðurskifti (Óhugnaliga stór upphædd í mun til onnur pensiónsviðurskifti føroyinga), Økt um ríkisveitingina í stóran mun (Hví ?), Tosað um "Hvítu Bók" sum um hon var ein "glansimynd" - (Hetta hóast nógv stórmál í bókini tørva víðkaðar inntøkur til Føroya land), Klandur og stríð við Danmark (Ódokumenterað milliarda NATO-rokning varð (nærmast) send til Danmarkar - Íslendingar hava so ongantíð havt so mega stóra inntøku av NATO-basanum í Keflavík, tvørturímóti), Løgmaður roknar oljuinntøku uppí bruttotjóðarinntøkuna nú (Hetta hóast olja enn ikki er funnin við øki við Føroyar ?), Varaløgmaður roknar eina "aðra" øking við 10 prosentum á bruttotjóðarinntøkuni nú (Uttan at vit vita, hvørja inntøku talan er um ?) "Skiftistíð" uppá 15 ár. (At hetta er trupulleikin hjá samgonguni, og ikki hjá dønum, duga teir als ikki at síggja, men neyðhalda um íslendska modelli frá 1918-1944, hóast tíðirnar er broyttar munandi síðani tá), Atburðin hjá Poul Nyrup Rasmussen tann 17. mars 2000. (Tí PNR hevði tíðindafund, hóast hetta ikki er "vanligt" undir samráðingum), og nú Breggja sær av, at Danmark ikki vil av Føroyar (Hetta hóast, danir hava sagt, at ynskja føroyingar loysing, so fáa teir loysing, men so mugu føroyingar eisini gjalda) Spurningur: Er hetta politikkurin Føroya fólk ynskir í framtíðini ? Ella hevur sitandi samgonga veruliga gjørt annað "ábyrgdarfult" arbeiði í hesum valskeiði ? Úrslitið fyriliggur so: Øsing millum føroyingar, (tað sæst best á verkføllunum, sum hava verið, meðan henda samgonga hevur sitið) og Føroyingar eru farin um tvøran í fullveldisspurninginum. Eftir mínum tykki týggja sitandi landsstýrismenn og kvinnur sær akkurát, sum míni børn (4-15 ár gomul), tá tey ikki fáa akkurát "ta ávísa páskaeggi". Sitandi samgonga kemur 100 % við frábærum vøkrum orðum undan atkvøðuni í heyst. Eg eri fullorðinn kona og krevji tí meiri enn vøkur orð. Eg og familjan kunnu ikki liva bert av vøkrum tjóðskaparorðum, eitt nú av orðinum "Ábyrgd". Ábyrgd er so enn ikki víst í verki í hesum valskeiði. "Vit mugu loysa fyrst" verður sagt, so er hetta bert undanførsla. Eingin forbjóðar samgonguni at vísa í verki fulla mentunarliga, menniskjansliga og fíggjarliga ábyrgd av Føroya landi og fólki, tvørturímóti. Og tit loysingarmenn og kvinnur her á síðuni hava ongin onnur argument enn: Blokkin, Stuldur, Danir hava fyrimun av Føroyum, Fupp, Hatursferð ímóti føroyingum, Landasvíkjari og so Umstøðurnar í elligamlari tíð (tit fara aftur nærmast til "Gabrielstíðina") Og tí má eg spyrja fyri at taka okkurt dømi: Hvat nú ? Um grønlendingar einans vilja hava grønlendska manning, Mærsk skipini einans vilja hava danska manning, Um íslendingar ynskja at minka um fiskikvotuna til føroyingar í íslendskum sjógvi, o.s. fr. Eru grønlendingar, danir, íslendingar o.o. tá óreinir, stjala teir, brúka teir hatursferð o.l. mótvegis føroyingum tá ? Nei, tað eru teir ikki. Álvaratos, uppføri tykkum sum vaksin fólk. Vit kunnu ikki bara hava fyrimunir, men eisinivansar, serliga tá hugsa verður um, at vit liva einans av fiskinum ! Eg ynski ikki sovorðnan politikk og havi tí tikið støðu í hesum álvarsmáli, t.v.s.: Eg seti krossin við NEI til LOYSING ! og velji ongantíð aftur nakran av sitandi samgonguflokkum. So er tað sagt ! Ríkisfelagssinnað kunnu eisini vísa fulla ábyrgd av Føroya landi og fólki. Sjálvandi skal ríkisveitingin brúkast við máta, og ikki sum nú, oyðsl, og sjálvandi ynskja ríkisfelagsinnað ein sjálvberandi búskap, í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønlandi, við ella uttan ríkisveiting. 15. apríl 2000 Gudmundur Joensen Bindið nú frið í kvøld. Dróttur vár, Margretha II hevur føðingardag i morgin. Alt Ríkið hátíðarheldur dagin og til ber at senda Hennara Hátigni kvøðu á www.tv2.dk Ætlanin er jú, at Margretha II skal halda áfram at verða dróttur okkara 15. apríl 2000 jens chr carlsson Nei, Johan hatta fær ikki nakra ávaringarklokku at ringja! At Kári Petersen í hvussu so er fyrrverandi organiseraður javnaðarmaður og valevni til løgtingsval fyri sama flokk .at Hilmar Kass, sambandskur sjálvstýrari og at herostratiskt víðagitni javnaðarmaðurin Tummas Arabo rópa varskó TAÐ undrar ongan og tað er ikki annað enn hvat kann væntast haðani! Erligt talt, hvussu tendensiøsur kann man verða! 15. apríl 2000 Hanna Poulsen Loysingarmenn og kvinnur liva í eini dreymaverð. Tey vakna við kaldan dreym, ólukkudýrini, tann morgun Føroyar og Danmark hava kvett ríkisfelagskapin. Hvat hevur sitandi fullveldissamgonga - sum við sínum slagorðið: "Fullan suverænitet og ábyrgd av Føroya landi" - og sum sigur seg hava arbeitt seriøst nú í 2 ár fyri fullveldi - Veruliga gjørt hesi tvey seinastu árini, umframt: · Givið tær sjálvum 50% meiri í løn (Hetta er gjørt uttan at unna øðrum føroyingum meiri í løn - hugsa um verkføllini) · Givið sær sjálvum betri pensiónsviðurskifti (Óhugnaliga stór upphædd í mun til onnur pensiónsviðurskifti føroyinga), · Økt um ríkisveitingina í stóran mun (Hví ?), · Tosað um "Hvítu Bók" sum um hon var ein "glansimynd" - (Hetta hóast nógv stórmál í bókini tørva víðkaðar inntøkur til Føroya land), · Klandur og stríð við Danmark (Ódokumenterað milliarda NATO-rokning varð (nærmast) send til Danmarkar - Íslendingar hava so ongantíð havt so mega stóra inntøku av NATO-basanum í Keflavík, tvørturímóti), · Løgmaður roknar oljuinntøku uppí bruttotjóðarinntøkuna nú (Hetta hóast olja enn ikki er funnin við øki við Føroyar ?), · Varaløgmaður roknar eina "aðra" øking við 10 prosentum á bruttotjóðarinntøkuni nú (Uttan at vit vita, hvørja inntøku talan er um ?) · "Skiftistíð" uppá 15 ár. (At hetta er trupulleikin hjá samgonguni, og ikki hjá dønum, duga teir als ikki at síggja, men neyðhalda um íslendska modelli frá 1918-1944, hóast tíðirnar eru broyttar munandi síðani tá), · Atburðin hjá Poul Nyrup Rasmussen tann 17. mars 2000. (Tí PNR hevði tíðindafund, hóast hetta ikki er "vanligt" undir samráðingum), og nú · Breggja sær av, at Danmark ikki vil av Føroyar (Hetta hóast, danir hava sagt, at ynskja føroyingar loysing, so fáa teir loysing, men so mugu føroyingar eisini gjalda) Spurningur: Er hetta politikkurin Føroya fólk ynskir í framtíðini ? Ella hevur sitandi samgonga veruliga gjørt annað "ábyrgdarfult" arbeiði í hesum valskeiði ? Úrslitið fyriliggur so: · Øsing millum føroyingar, (tað sæst best á verkføllunum, sum hava verið, meðan henda samgonga hevur sitið) og · Føroyingar eru farin um tvøran í fullveldisspurninginum. Eftir mínum tykki týggja sitandi landsstýrismenn og kvinnur sær akkurát, sum míni børn (4-15 ár gomul), tá tey ikki fáa akkurát "ta ávísa páskaeggi". Sitandi samgonga kemur 100 % við frábærum vøkrum orðum undan atkvøðuni í heyst. Eg eri fullorðinn kona og krevji tí meiri enn vøkur orð. Eg og familjan kunnu ikki liva bert av vøkrum tjóðskaparorðum, eitt nú av orðinum "Ábyrgd". Ábyrgd er so enn ikki víst í verki í hesum valskeiði. "Vit mugu loysa fyrst" verður sagt, so er hetta bert undanførsla. Eingin forbjóðar samgonguni at vísa í verki fulla mentunarliga, menniskjansliga og fíggjarliga ábyrgd av Føroya landi og fólki, tvørturímóti. Og tit loysingarmenn og kvinnur her á síðuni hava ongin onnur argument enn: · Blokkin, Stuldur, Danir hava fyrimun av Føroyum, Fupp, Hatursferð ímóti føroyingum, Landasvíkjari og so Umstøðurnar í elligamlari tíð (tit fara aftur nærmast til "Gabrielstíðina") Og tí má eg spyrja fyri at taka okkurt dømi: Hvat nú ? Um grønlendingar einans vilja hava grønlendska manning, Mærsk skipini einans vilja hava danska manning, Um íslendingar ynskja at minka um fiskikvotuna til føroyingar í íslendskum sjógvi, o.s. fr. Eru grønlendingar, danir, íslendingar o.o. tá óreinir, stjala teir, brúka teir hatursferð o.l. mótvegis føroyingum tá ? Nei, tað eru teir ikki. Álvaratos, uppføri tykkum sum vaksin fólk. Vit kunnu ikki bara hava fyrimunir, men eisini vansar, serliga tá hugsa verður um, at vit liva einans av fiskinum ! Eg ynski ikki sovorðnan politikk og havi tí tikið støðu í hesum álvarsmáli, t.v.s.: Eg seti krossin við NEI til LOYSING ! og velji ongantíð aftur nakran av sitandi samgonguflokkum. So er tað sagt ! Ríkisfelagssinnað kunnu eisini vísa í verki fulla ábyrgd av Føroya landi og fólki, bæði mentunarliga, menniskjansliga og fíggjarliga. Sjálvandi skal ríkisveitingin brúkast við máta, og ikki sum nú, oyðsl, og sjálvandi ynskja ríkisfelagsinnað ein sjálvberandi búskap, í ríkisfelagsskapi við Danmark og Grønland við ella uttan ríkisveiting. 15. apríl 2000 Johan Samuelsen Kári Petersen, búskaparfrøðingur: Landsstýrisuppskotið um fullveldi og avtøku av ríkisstuðlinum er ein uppskrift uppá búskaparliga stagnatión, arbeiðsloysi og fólkaflyting (Dimma í dag). Hilmar Kass, fyrrverandi floksformaður Sjálvstýrisfloksins: Samgongan er lopin á bláman (Sosialurin í dag). Tummas Arabo, fyrrverandi landsstýrismaður: Ikki fíggjarligur førleiki til loysing í dag. (Sos. í dag) FÆR HETTA IKKI NAKRAR ÁVARINGARKLOKKUR AT RINGJA HJÁ ONKRUM?? 15. apríl 2000 Jákup Fróði Djurhuus SOLEINGI MAN SKAL "BIÐJA" DANIR UM LOYSING - ER ONKI F`IGGJARLIGT GRUNDARLAG FYRI LOYSING! 15. apríl 2000 Regin Joensen Fullveldis politikkur landstýrisins er bert eitt skálkasjól fyri at knúsa Føroyska samfelagi. Børnini ganga ikki í skúla, pansjóns viðskiftini fyri okkara veikastu eru sundursora, landsjúkarahusið er við at rambla saman, sjúkrabilanir mugu togast, fyri at koma fram, vinnulívið er melda seg út úr samfelagnum, og Røkke er sloppin inn í Føroysku fiskivinnuna fyri at betala sína egnu skuld, í er størri enn tann Føroyska uttanlanda skuldin, tá hon var størst. Hetta er veruleikin um Anfinn, Høgna og Sámal Petur. Í heimsins størtu framburar tíð er Føroyska samfelagi við at rakna av missrøkt. Og møguleikanir fyri víðari menning fánast fyri hvøn dag henda samgongan situr. Og tøkini sum skullu takast verða tingri og tingri. Eitt Føroyskt Fólkaflokks samfelag hevur ongantíð verði og verður ongantíð ført fyri at beyðføga meir 20000 føroyskum sálum, og hetta er veruleikin handan fullveldi. Politikkur lansstýrisins er einki anna enn bumtúrar á Kristiansborg. Eitt frælst land er einki vert, uttan eitt frælst fólk. Tí hesin fullveldis politikk lanstýrisins, manglar tær samhaldsføstu loysninar í eru neyguar fyri menning og trivnaði, og sum skullu til fyri at skapa menning víðiri í samfelagnum. 14. apríl 2000 fridtjof christiansen Undskyld, at jeg skrev Min hjerte i stedet for Mit hjerte Jeg sad i plattyske tanker Må jeg blot udtrykke, at nu er der ingen vej tilbage. Selv Nyrup må indse, at tiderne har ændret sig. Hvilken af de mange modeller, regeringen og landsstyret bliver enige om, ved vi ikke, men jeg er overbevist om, at selv Nyrupregeringen må imødekomme et ønske fra det mest nordiske af alle nordiske lande. Kald ordningen, hvad I vil. Men en ny ordning kommer under alle omstændigheder, og nordisk samarbejde kommer til at blomstre i de kommende år. Der er ingen fare for at miste sig selv i tiden, der kommer. Tværtimod vil samarbejdet blomstre mellem ligeværdige parter i Norden. 14. apríl 2000 fridtjof christiansen Allan Hansen. Jeg vil blot udtrykke min hjertens glæde ved at læse et lødigt indlæg af sjælden karat. Min nordiske hjerte jubler og sitrer af glæde over, at det trods alt er nogle mennesker, der tænker længere end på sin egen bukselomme. Den solidaritet, som socialdemokrater gerne pryder sig med, rækker sjældent længere end til netop egen bukselomme - undtagen som agn op til et valg. 14. apríl 2000 Hanna Poulsen Jørgin M. A. við Úlvsá Ja, "Tað er ein ræðulig, ósolidarisk hugsan og ein háðan móti treingjandi medborgarum okkara at hugsa soleiðis. " Men tíverri, so er hetta ikki bert "ein hugsan" ella ein "ræðumynd", men veruleikin. Tann mest ósolidariska og sum veruliga er ein háðan móti okkara treingjandi (sjúku og veiku) medborgarum er, at onkur av teimum hava fastan bústað - sítt heim - á einum sjúkrahúsi. Tey hava bert eina song, eitt lítið borð og skáp at húsast í. Sjálvsagt búgva fleiri pensiónistar heima í egnum húsi, men heimahjálpin er sum kunnugt skorin inn á bein, og tí fáa tey ikki tí neyðugu røktina, tey hava tørv á. Eisini eru okkara fáu Ellisheim skorin inn á bein fíggjarliga, t.v.s. starvsfólk vænta, og tí sera ábyrgdarleyst. Hava okkara sjúku og veiku í samfelagnum ikki annað uppibori í ár 2000 ? Samstundis vita vit, at fólka- og avlamispensiónistabólkurin í Føroyum økist. "Ein tikkandi bumba" sigur Føroya Landsstýri. Ivaleyst eiga tygum at vita, at Heilsuverk Føroya er um at detta sundur. Hygg at Landssjúkrahúsinum - arbeiðsfólk væntar, deildir eru nærmast stongdar, serlæknar fáast ikki til Føroya, vindeygu leka, klædningurin hongur sum eitt annað lasafar og sjúkrabilar Heilsuverksins steðga upp. Hetta er ábyrgdarleyst, her mugu ábøtur gerast, t.v.s. at peningur skal til. "At tey veiku og sjúku í samfelag okkara skulu hava sømulig kor skal ikki treytast av, at danir vilja lata studning til Føroya", so er hetta púra rætt, og tí mugu tú og eg saman við føroya fólki royna at fáa sitandi samgongu at fara til verka og vísa í verki fulla ábyrgd fyri land og fólki, bæði mentanarliga, menniskjaliga og fíggjarliga. Byrjanin til hetta kundi verið ein øðrvísi raðfesting av skattaborgarans peningi og ikki minst sleppa "lokal politiska" hugburðinum á Føroya landi, (Hesin politikkur er alt ov dýrur. Vit kunnu ikki hava fiskavirki, fótbóltsvøll o.a. á hvørjum tanga). Men hví ber ikki til at brúka núverandi ríkisveiting til ábøtur á sjúkrahúsum, Ellisheimum, barnaansing o.l.; hví til "skattalækking o.l." 770 mill. kr. eru í yvirskoti landskassans. Vit mugu krevja meir enn bert vøkur orð. Veljarin er hvørki barn ella tannáringur, men eitt fólk við sjálvsvirði og stoltleika. Hetta hóast, veljarin er fullveldissinnaður ella ríkisfelagsskapsinnaður. Eitt er púra vist, at tað eru vit aldursbólkinum 25-67 ár, ið mugu bera byrðarnar, t.v.s. at tað eru vit sum mugu forvinna pening fyri at kunna svara hvørjum sítt og kunnu tí ikki samstundis eisini ansa okkara óhjálpnu børnum, sjúku, brekað og eldri næstringum heima. Vit mugu tí fáa betri virkandi røkt av hesum bólki, meðan vit við arbeiðsorku eru í vinnu. Minnist til, at tað krevst minst 2 lønir til húsahaldi í dag og møguliga krevst 3-4 lønir í framtíðini. Um einki sakligt svar fæst her á síðuni, so má veruleikin vera tann, at luttakarnir vilja ikki síggja henda trupulleika. Jógvan Joensen At tey sjúku í samfelagi okkara kunnu hava rímulig kor treytast av at danir vilja veita okkum hjálp. Innan sjúkrahúsverkið hava vit ongan møguleika at klára okkum uttan innleggjingarmøguleika og útbúgving frá Danmark. Tað skerst ikki burtur. Um vit klára at hava eina serðgrein av nógvum, so er tað gott klára. 14. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá At tey veiku og sjúku í samfelag okkara skulu hava sømulig kor skal ikki treytast av, at danir vilja lata studning til Føroya. Tað er ein ræðulig, ósolidarisk hugsan og ein háðan móti treingjandi medborgarum okkara at hugsa soleiðis. 14. apríl 2000 Hanna Poulsen Í dag havi eg verið á tí gomlu kjak-síðuni, sum er dagførd til 6. Apríl. Eg gjørdi hetta fyri at vita, um nakað ítøkiligt boð var um eitt føroyskt vælferðarfelag frá tí kjak-síðan byrjaði til í dag og í framtíðini, men tíverri var púrt einki. Tíbetur var ein megnarkvinna á síðuni, Vár í Ólavstovu. Eg má geva henni rætt í, at vit duga ómetaliga illa at kjakast sakliga og at vit hava als ikki brúk fyri niðurbrótandi kjaki í hesum álvarsmáli. Hví skulu vit føroyingar fáa ríkisveiting til "skattalætta o.l." frá dønum í ár 2000 ? Sum nú eru vit eitt einki sum liva undir veingjabreiði danaveldsins, og tað er eingin haldbar støða fyri eitt fólk við virðing fyri sær sjálvum. Vit føroyingar mugu tí fáa ríkisveitingina burtur beinanvegin og uttan nakra "skiftistíð". Vit mugu ikki vera øvundsjúk, tí íslendingar fingu longri skiftistíð, enn 3-4 ár. Vit mugu hugsa um, at tíðirnar vóru heilt øðrvísi tá, t.v.s. frá 1918-1944. Minnist til, at íslendingar og føroyingar eru vinir ! Somuleiðis er "koloniuppaling", "trælir", "stjalan av londum" o.l., heldur ikki til í norðanlondum longur, hetta er tíbetur ein farin tíð. Lat okkum liva í nútíðini, og ikki fortíðini. Hetta tænir ongum føroyingum, hetta lívgar bert um klandur, stríð og kjak. Eisini mugu vit føroyingar minnast til, at danir eisini eru menniskju. Danmark er - eins sum Føroyar - eisini ein partur av norðanlondum. Vit mugu skilja, at danir als ikki brýggja seg um, at senda ríkisveiting til Føroya einans til "skattalækking o.l." til føroyingar. "Hendan ríkisveiting" hevur skapað split og klandur føroyinga og dana millum, soleiðis sum leikur er farin fram hesi seinastu árini. Góða Vár, tú ert komin við sakligum viðmerkingum um fullveldisætlanina, hetta havi eg stóra virðing fyri. Vit eru tó ikki heilt samdar viðvíkjandi atburðinum hjá dønum, m.a. trúgvi eg ikki tí, at ein 3-4 ára "skiftistíð" hevur nakað við óreinheit frá dønum at gera, ella tí, at danir gjølla hava roknað út teir fyrimunir, sum Føroyar geva teimum í altjóða samfelagnum, men heldur er tað tann vitleysa nýtslan av ríkisveitingini, danir eru óðir um. Vit mugu eisini hugsa um, at danir sjálvir hava eitt Heilsuverk v.m., sum ikki koyrir nóg væl, og hava tí sjálvir tørv á hesum pengum ! Um vit vilja úr ríkisfelagsskapinum, so sleppa vit tað, men vit mugu bara skilja, at "skiftistíðin" verður 3-4 ár ! "Skiftistíðin" er trupulleikin hjá okkum, og ikki hjá dønum, tíverri ! Eg skilji ikki (møguliga eri eg ov gomul), tá tú sigur: "Í veruleikanum snýr fullveldi seg nógv meira um vilja og áræði enn um pengar, tí vit hava so stórt vitanarligt og rávøru grundarlag, at duga vit at brúka tað, so eru vit millum ríkastu lond í heiminum, men tað krevur nýhugsan og somuleiðis er alneyðugt at sleppa undirbrotliga uppgávulyndi okkara upp á fjall." ? Vilt tú greiða mær nærri um "nýhugsan" v.m. ? Eg eri vís í, at vit samdar um, at tað eru vit í aldursbólkinum 25-67 ár, ið bera byrðarnar her á landi, samstundis sum vit vita, at vit mugu forvinna pening fyri at kunna svara hvørjum sítt og ikki minst hava vit ábyrgd yvir fyri teimum, ið ikki hava møguleika at lívbjarga sær sjálvum, t.v.s. okkara børnum, ungdómi, sjúkum, brekað og eldri fólki ? At enda vil eg geva tær púra rætt í, at "Eitt fólk sum hevur so lítið álit á sær sjálvum, sum nógv av kjakinum á hesi síðuni bendir á, hevur veruliga okkurt at læra"! Man verður skýrdur antin sum "javnaðarfólk" ella sum "sambandsfólk" her á síðuni. Til hetta vil eg siga, at eg valdi Sjálvstýrisflokkin á seinasta vali. Eg ivist um eg valdi rætt, tíverri. Eisini ivist eg í, um eg seti krossin við "JA " ella "NEI" á fólkaatkvøðuni í heyst. Men hóast hetta, so hava vit 25-60 ára gomlu einki at vera bangin fyri. Vit kunnu flyta av landinum, um livikor okkara gerast alt ov ring ! Ringt er at spáa um framtíðina, men vit 25-60 ára gomlu kunnu sjálvsagt byrja at spara pening til ferðaseðilin nú, eingin forbjóðar tí ! Hesa uppsparing hava okkara avlamis- og fólkapensiónistar als ikki ráð til. Avlamispensiónin skuldi tillagast betur og varð skorðin niður við 1/3 beint áðrenn árskifti 1999/2000. Hetta hendi meðan allar aðrar lønir fóru upp ! Hesi fólk hava sum er, nóg mikið at gjalda. Tey kunnu tíverri heldur ikki flyta av landinum, orsakað av, at tey eingin pensiónsrættindi hava í øðrum londum ! Verða tey svong og køld í Føroyum, so verða okkara sjúku og veiku, enn meiri svong og køld, um tey flyta av klettunum, tíverri. Eiga vit ikki, at átaka okkum ábyrgd yvir fyri hesum fólkum ? 13. apríl 2000 fridtjof christiansen Eg skundi mær at viðmerkja, at eg meinti ikki, at Atli Dam var vorðin gamal, men gamaldags! Tað skilst kanska av niðastu reglu um hin meiri nútíðarliga Jóannaes! 13. apríl 2000 jens chr carlsson Góða Hanna! Á ja nú mundi eg gloymt tað eri komin so nøkulunda um hálvan miðalaldur hjá føroyskum hampamanni .soleiðsnar reint statistiskt. So skuldi tað verið fingið uppá pláss. Orsøkin til mítt "ullinta" svar til tín, er at henda síða mær vitandi snýr seg um fullveldisspurningin og ting sum hava við hann at gera. So skilji eg ikki ordiliga inniliga ynski títt um svar frá MÆR til hvussu vit framhaldandi skulu livbjarga okkum. Hava vit fingið svar frá Edmundi? Ella Jóannisi Eidesgaard? Ella ja, eg kundi hildið fram tú sóknast eftir inntøkugrundarlagið - og eg sigi tær, Hanna - einasta orsøkin til at tú gert tað á henda hátt, M`A vera - at tú sær blokkstuðulin sum evstu trygd fyri okkara "gomlu, veiku, sjúku, børnum o.s.fr."! Og eg sigi tær enn einaferð: Hann verður nú at hvørva! Við øðrum orðum henda trygdin, tú eftirlýsir, skal frameftir finnast í verkum føroysku polittikarana og ikki í einum (farnum) blokkstuðuli ella mínum avmarkaða fíggjarliga innliti og spekulatiónum ditto! Hygg beint til vinstru við rútin, har tú skrivar tíni innlegg .seinasta orðið í aðru reglu! fridtjof christiansen Harragud, sum Atli P. Dam er vorðin gamal! Í Sosialinum í morgin skrivar hann, at Høgni kundi ikki senda viðmerkingar Landsstýrisins út til røðuna hjá Poul Nyrup fyri fólkatinginum herfyri, "Høgni sat í Keypmannahavn og krivaði, meðan landsstýrisfólkini vóru farin í allar ættir " Men í sama Sosiali sigur Jóannes Eidesgaard í samrøðu, at "ein maður kundi sitið á Stóru Dímun og stjórnað øllum heiminum!" Tað sigst ikki annað, enn at Jóannes er meiri nútíðarmaður enn Atli. 13. apríl 2000 Símun A Klein Danmark breyt grundlógina í 1972, tá idvalid var fyri vegna innlimingina í EF. Men eingin taladi at, og tad sama hendi í 1992, 1993 og 1998, men eingin segdi nakad. Danska grundlógin hevdi onga heimild til at halda Føroyar uttanfyri í slíkum álvarsamum avgerdum í nøkrum av førunum, men tad var gjørt kortini. Eg meti nú, at handan grundlógin hjá dønum neyvan dugir til at skoyna sær vid. Ætla Føroyar at loysa vid at lata sum luft og tiga og einki siga??? -- Hava føroyingar eingi rættindir í egnum landi??? Men tad sum verri er: Føroyar hava ongantíd í síni egnu søgu verdi so danskar, sum tær eru nú, og um Føroyar loysa nú, so verdur tad bert ein nakin,donsk jolla id kemur at flóta einsamøll í norduratlantshavi. Tad nyttar so lítid at loysa, um nú tad id verunligani er føroyskt, ikki sleppur at grógva í Føroyum.Hví skammast føroyingar vid tad, sum verunligani er føroyskt??? Um nú alt tad id útlendskt er var floyta út av landinum vid útnyrdinginum - sum onkur tók til á sinni - Hvat hevdi so verdi eftir???? Eg havi spurt so mong hendan spurningin, men eg fái sama svar hvørja ferd: >>> Einki, púrt einki! <<< 13. apríl 2000 Símun A Klein Tad verdur altíd sagt, at Føroyar eru í ríkisfelagsskapi vid Danmark, men ongin kann siga nær hetta hendi og hvussu. Føroyingar kenna ikki sína egnu stødu, tí var sangurin yrktur á sinni: >> Latid ei søguna doyggja, goymid hana so væl. Í dreingja, syni og moyggja, hon mikid tá útrætta skal! << Tad kann prógvast, at Danmark stjól Føroyar á sinni, men hví fær hetta ikki avleidingar fyri Danmark? Tann einasti mátin Danmark kann klára seg uppá her í lívinum, er at stjala lond og ríkir, fyri ikki at gloyma at selja trælir. -- Søgan avdúkar alt hetta, men tad er so óbehagiligt og tí er tad, at vit heldur lesa SE og HØR og annad tvætl og koma harvid ongantíd at skoyta um okkara egna land. Tí fer Danmark altíd at eiga hetta land órættiliga um aldur og í allar ævir, líkamikid hvussu nógv id vit so syngja: Vit eig, vit eiga hetta land! 13. apríl 2000 Hanna Poulsen jens chr carlsson Eg spurdi ikki um blokkin ella "tvíhaldan um ríkisfelagsskapin". Eg spurdi, um tú hevði nøkur boð uppá inntøkur til Føroya land. Eg veit ikki, hvussu gamal tú ert, men óiva eigur tú at vita, · at vit føroyingar liva enn bert av fiskinum, · at føroyska vinnulívið má styrkjast munandi, · at vit eru 45.-46.000 íbúgvar í Føroyum, · at tað eru føroyingar í aldursbólkinum 25-67 ár, ið bera byrðarnar her á landi, og til seinast vóni eg, at tú veitst · at børn, ungdómur, sjúk, brekað og eldri lítlan og ongan møguleika hava at lívbjarga sær sjálvum og at fólkapensiónistar og rørslutarnað-bólkurin gerst størri í Føroyum. Olja er enn ikki funnin á økinum við Føroyar. Hvussu nógv kostar tað at finna oljuna ? Hvussu kann sitandi løgmaður rokna oljuinntøkuna uppí bruttotjóðartøkuna nú ? og Hvussu roknar varaløgmaður eina øking við 10 prosentum á bruttotjóðarinntøkuni nú ? Tú sigur:"Allar góðar kreftir her (føroyingar) verða noyddar at finna útav hvussu vit húsast í framtíðini" ? Hvat meinar tú við ? og tí hesin spurningur: · ERU BØRN, UNGDÓMUR, SJÚK, BREKAÐ OG ELDRI als ikki føroyingar ? Víðari sigur tú: "... Og tað antin vit fáa fullveldi ella ikki! Tí greitt er nú, at blokkurin hvørvur undir øllum umstøðum .TANN umberingin fyri tvíhaldan um "ríkisfelagsskapin" er fokin " Óiva veitst tú, at blokkurin einaferð var oyramerktur til hesar "føroyingar" (sjúklingar, fólka- og avlamispensionistar), men "góðar kreftir (føroyingar)" ynskti, at blokkurin var brúktur til nakað heilt annað, so sum, sum varaløgmaður so satt sigur við føroyskar og útlendskar fjølmiðlar, at blokkurin nú einans verður brúktur til "skattalækking o.l." og harvið hevur "oyðilagt føroyska samfelagið". "Ríkisveitingin ger, at ongin ábyrgd er á stýringini á Føroya landi, og at vit tí mugu taka egna ábyrgd og fáa evsta vald í Føroyum". Tíverri hevur varaløgmaður ikki sagt í útlendskum fjølmiðlum, at blokkurin ikki verður brúktur til upprunaliga endamálið, og at støðan tí hjá hesum "føroyingum" (t.v.s. óhjálpnum fólkum) er sum hon er: Heimahjálp, Heilsuverk, tey fáu Ellisheimini v.m. eru skorin inn á bein. Og um "føroyingurin" biður um hjálpandi hond frá landsins myndugleikum, so er og verður svarið: "Tað eru ongir pengar". Og tí er spurningurin: · Hví brúkar sitandi landsstýri ikki ríkisveitingina (meðan vit enn hava hana - og ongantíð so stóra sum nú) til hesar "føroyingar", tá teir fíggjarligu karmarnir til sosial mál eru so lítlir ? Tú mást minnast til, at sjúka, brek og elli kann raka ein og hvønn, eisini "góðar kreftir (føroyingar)", Jens Chr. ! Hesin bólkur av "føroyingum" økist. Vit føroyingar eru góð við okkara børn, foreldur, systkin, ommur og abbar, eisini tá um heilsa teirra fer at bila, er tað ikki so ? Tað ber ikki til - sum støðan er í dag - at sleppa hesum fólkum uppá á fjall. Teimum tørva hjálp og vit (25-67 ára gomlu) eru tey nærmastu at veita stuðulin og at ansa teimum heima og kunnu tí ikki samstundis vera á arbeiðsmarknaðum fleiri tímar dagliga, soleingi landsins myndugleikar ikki síggja trupulleikan viðvíkjandi barnaansing, sjúkraverki, Ellisheimi v.m., hetta hóast sitandi landsstýri sigur, at teir hava arbeitt seriøst nú í 2 ár fyri fullveldi. Ella er tað veruliga so, at sitandi landsstýrismenn hava sama hugburð sum Jens Chr. ?, og tí enn einaferð: Hvar er ábyrgdin hjá sitandi landsstýri og føroya fólki viðvíkjandi hesum trupulleika ? Enn einaferð Jens Chr. Eg spurdi ikki um blokkin ella "tvíhaldan um ríkisfelagsskapin" (Hví skuldi eg tað ?), men eftirlýsi meira eftir, hvørja ábyrgd "góðar kreftir (føroyingar)" skulu hava yvirfyri "føroyingum", og hvussu tað føroyska vinnulívið skal styrkjast fyri at fáa eitt føroyskt vælferðarsamfelag upp at koyra ? Vælvitandi um, at samfelagið eftir loysingina fer at ganga seinni, men tað verður tryggari, verður sagt. Men spurningurin er: Hvussu nógv seinni gangandi og hvussu verður við trygdini í samfelagnum í hesum tíðarbili ? Hví skulu vit hava "skiftistíð" ? og hvat er tað ? Hevur nakar annar her á kjak-síðuni ella nakar sitandi landsstýrismaður boð uppá, hvussu eitt føroyskt vælferðarsamfelag fyri allar føroyingar, fer at síggja út frá í dag og í framtíðini ? 13. apríl 2000 Regin Joensen Í eini tíð hvar restin av heiminum, verður meira og meira samanknýttur, skullu Føroyar velja eina leið sum vil blíva ein annróður móti restini av heiminum. Ikki tíð tað er atla, men meir tíð, vit skullu finna okkum ein nýggjan identitet. Ein identitet hvar Danskarir blíva størri reyvarhol enn teir nækrantíð hava verði. Hetta ljóðar óhunaligt, men um vit higgja eftir granna tjóðini fyri vestan. Kunnu vit ikki tosa saman longur við okkara eygnu móður málum, men vit mugu tosa saman á enskum málði. Eitt anna dømi kan síggjast í Danmark við Dansk Folkeparti, í roynur at skapa ein danskan identet í einki anna hevur við Danmark at gerða enn Danmarkar korti og dannebrog, og eg eri størliga beingin fyri at hetta verður úrsliti av fullveldinum, og at allir Føroyingar í ikki stemma ja fyri loysing verða skírdir landasvíkarir. At búgva í eygum landi er ein vakur tanki, men er Føroyska samfelagi búgvi til fyri loysingini, heyði tað ikki verði vísari at skorði blokkin niður fyrst, so kan eitt verðuligt Føroyskt fullveldi koma eftir, uttan Danskt kongahús, men heldur við einum Føroyskum forseta. 13. apríl 2000 Hanus Petersen Marjun Patursson Púra rætt. Men minst til. Øll hasi viðurskiftini eru ment og broytt til tað betra, meðan vit eru í ríkisfelagsskapi. 13. apríl 2000 Marjun Patursson Johan Samuelsen sóknast eftir mammunum í fullvelditjakinum. Eg eri ein teirra. Eg eigi tríggjar fittar synir, og saman við teimum fari eg undir føroyskt fullveldi við fullum treysti. Kreppan var ein sorgarleikur fyri land, fyri familjur og fyri einstaklingar. Men úr kreppuni spurdist hóast alt eisini nakað gott. Hon fekk samfelagið úr dvala og fann fram nakrar menningarmøguleikar í fólki og samfelag, ið ikki høvdu havt livilíkindi við teirri stuðulsvinnu, Føroyar høvdu undan kreppuni. Alivinnan broyttist frá stuðulsvinnu til yvirskotsvinnu. Tøknifrøðilig vinna við tilknýti til fiskivinnuna er í dag ein føroysk útflutningsvinna. At tað eru enn fleiri ótroyttir møguleikar, kunnu heiðursplássini í European Buisness Game vera prógv um. Framtíðin kemur ikki av sær sjálvari, segði skaldið, - nei hana skulu vit føroyingar sjálvir skapa okkum 13. apríl 2000 Marjun Patursson Johan Samuelsen sóknast eftir mammunum í fullvelditjakinum. Eg eri ein teirra. Eg eigi tríggjar fittar synir, og saman við teimum fari eg undir føroyskt fullveldi við fullum treysti. Kreppan var ein sorgarleikur fyri land, fyri familjur og fyri einstaklingar. Men úr kreppuni spurdist hóast alt eisini nakað gott. Hon fekk samfelagið úr dvala og fann fram nakrar menningarmøguleikar í fólki og samfelag, ið ikki høvdu havt livilíkindi við teirri stuðulsvinnu, Føroyar høvdu undan kreppuni. Alivinnan broyttist frá stuðulsvinnu til yvirskotsvinnu. Tøknifrøðilig vinna við tilknýti til fiskivinnuna er í dag ein føroysk útflutningsvinna. At tað eru enn fleiri ótroyttir møguleikar, kunnu heiðursplássini í European Buisness Game vera prógv um. Framtíðin kemur ikki av sær sjálvari, segði skaldið, - nei hana skulu vit føroyingar sjálvir skapa okkum 13. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Fólkatingið arbeiðir ikki ímóti fólkaviljanum. Hvørki hjá føringum ella dønum. Danir siga, at vilja føringar so endaliga út úr ríkisfelagsskapinum, so mugu teir heldur fara.Teir seta seg ikki ímóti tí. Og um tú nú setir teg í teirra stað eina løtu, og sær td Høgna Hoydal ella Annfinn Kallsberg úr Føroyum, tosa um, at her skal kvettast, og gerast má upp, so skuldi tað ikki verið so trupult at skilt, hví í danir kenna seg stoyttar. Tykkara maður hevur eisini skriva eina bók um hvussu keðiligt alt er. Henda kenslan hjá dønum, minnir kanska eitt sindur um kensluna, sum føringar sita við, nú grønlendingar boða frá, at føringar skulu í land sum yvirmenn umborð á grønlendskum skipum. Eg dugu væl at skilja, at teir kenna seg eitt sindur illa viðfarnar og stoyttar uttan at teir hava gjørt nakað sum helst fyri at hava uppiborið eina slíka viðferð. 13. apríl 2000 manne persson Hanus Hvør er tín frágreiðing uppá, hví Fólkatingið heldur so fast uppá ríkisfelagskapin ímóti viljanum hjá danska fólkinum. Hvørjar fyrimunir heldur tú, at Danmark hevur av Føroyum. 13. apríl 2000 fridtjof christiansen Hugsjónir og sambandsflokkurin eru sum nátt og dagur. Eftir mínum tykki er tað gudsspottan at tosa um eina sambandshugsjón. Sambandsflokkurin er og hevur altíð verið ein hvørvisjón. Ein niðagrísur fyri fótunum á teimum, sum ruddu slóð og bygdu upp føroyska samfelagið. Frá fyrstu løtu valdi hann at samstarva við óargadýr sum Rytter ímóti háskúlanum, háskúlamonnunum, Jákupi Dahl og øllum øðrum av fyrstu undangongumonnum okkara í farnu øld. At ringja seg sum ein snikutur ormur fyri donskum valdi var hansara lív og ideal til ampa fyri teir, sum vildu útbyggja og menna Føroyar. Tað mátti hvørt mansbarn vitað í okkara upplýsta landi árið 2000. 13. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Tað er politikkurin hjá sambandsflokkinum at minka blokkin mest møguligt!Blokkurin er onki endamál í sær sjálvum. Tað er okkara skylda mótvegis ríkisfelagsskapinum. So ynskið hjá Nyrup - um hann nú hevur tað - er í tráð við tann politikkin. Ongin hevur biðið um so stórar veitingar úr Danmark nakrantíð, sum henda samgongan. At seta inn á bók. Spurningurin er, um tað er lógligt. So hvør kraddar, tá tínar sokallaðu "hugsjónir" vera umsettar til gerandispolitikk? 13. apríl 2000 fridtjof christiansen: Orðabókin: Skíra=1.doypa. 2. eyknevna Skýra merkir nakað annað 13. apríl 2000 manne persson hanus Tit skulu út í myrkrið, sigur tú. Hvat skulu samríkismenn varta upp við, nú Nyrup hevur boðað frá at blokkurin skal burtur. Heldur ikki í ríkisrættarligu støðuni er nakað veruligt samsvar millum sambandsfl. og Javnaðarfl. Ikki um tú lesur uppskot teirra hvør sær. At tit nú tykjast standa saman er tí tit hava kraddaralyndið í felag. 13. apríl 2000 Hanus Petersen manne persson Ein sjáldsom niðurstøða hjá einum persóni, sum av av heilum huga stuðlar undir størstu biddaragongd, og knæfall fyri dønum nakrantíð, í eini roynd at gera seg "evstavald-frælsan", uttan at hava ánilsi av, hvat í skal setast ístaðin. Slíkt er menn við ábyrgd, manne. Danin sigur: Eru vit so vánaligir, og hava vit elvt til so stóran skaða, sum tit siga - so mugu tit sigla tykkara egna sjógv. Tí skulu tit út í myrkrið, so fólk, sum vilja fólki og landið væl, sleppa framat, at byggja tað góða og uppbyggjandi samskiftið aftur. Og tað verður nú ikki so leingi. Tíbetur. 13. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Nei, vanligi danin er ikki imperialistur. Danir eru frælsishugaðir av náttúru; teir ganga inn fyri frælsum og fríum samfelag uttan fordómar. Tí kemur tað als ikki óvat á, at nógv flestu fólk í Danmark vilja, at Føroyar skulu stýra sær sjálvum. Hinvegin rekur danska stjórnin imperialistiskan politikk í Norðuratlantshavi. Hon er farin undir eina ódámliga, vanvirðisliga hatursherferð mótvegis føroyingum. Tað sær út, sum um ætlanin er at venda fólkahugsanini í Danmark ímóti føroyingum. Tann, ið stendur á odda fyri harðrenda hjálandapolitikkinum er Poul Nyrup Rasmussen. Poul Nyrup Rasmussen og Føroya Javnaðarflokkur eru at síggja til samdir í danska Føroya politikkinum. Og "breiða semjan" fyri "sjálvsstýrislógini" er at finna millum Javnaðarflokkin, Sambandsflokkin og donsku stjórnuna. Men meirilutin í løgtinginum virkar fyri fyllveldi, og Løgtingið er umboðsstovnur Føroya fólks. Demokrati??? 13. apríl 2000 manne persson Danin sigur ikki, at um vit vilja hava loysing, so skulu vit fáa hana. Hann sigur seg einki vilja hava við okkum at gera. hann vil ikki lata pening til okkara, líkamikið um vit verða verandi í ríkisfelagsskapinum ella ikki. Hetta mugu tit leggja tykkum í geyma. Fólkatingið man vera einasta parlament í heiminum, sum hevur 80% av fólkinum ímóti sær í einum so týðandi málið. Danin tekur undir við føroyska fullveldinum, tí hann er troyttur av tí undirbrotliga biddaralyndinum hjá Sambandsflokkinum og Javnaðarflokkinum. 13. apríl 2000 Hanus Petersen Manne Persson Seinastu donsku veljarakanningarnar vísa, at danir ikki eru imperialsistar, sum tit skýra teir at vera. Vilja tit loysing - so farið, siga teir púra greitt. Tað eru tit sum vilja upp at ganga, áðrenn til hava slept mammuni, og eru byrjaðir at grulva. Tit vilja ganga, og hava eina mammu á hvørjari síðu. Vit vilja gera tað í rættari raðfylgju. Halda í mammuna - grulva - sleppa mammuni -ganga sjálvir, og so vilja vit ikki slíta alt samband við mammuna afturfyri. Nei, hon skal vera har. Mammur eru altíð góðar í ávikum. 13. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Eg havi ferð eftir ferð eftirýst, hvønn politikk Javnaðarflokkurin hevur at leggja framd tann dagin fullveldi er heima. Men eg fái einki svar. Tískil verði eg aftur noyddur at minna á niðurstøðuna: POLITIKKUR JAVNAÐARFLOKSINS ER TREYTAÐUR AV, AT FØROYAR ERU UNDIR DOSKUM FULLVELDI, OG AT DANSKI SKATTGJALDARIN SKAL PUMPA PENING INN Í FØROYSKA SAMFELAGIÐ TIL ÁBYRGDARLEYSAR JAVNAÐAR POLITIKKARAR AT SPÆLA VIÐ. Also: eingin danskur peningur, eingin javnaðarpolitikkur. Vit kenna heimastýri, vit vita hvørjir framherjarnir í fíggjarligu oyðingini av landinum eru , og vit minnast, hvørjir hava staðið á odda í skerjingum og lønarniðurskurðum hjá miðalløntum og lágløntum. Tað er tí samfelagnum vit vilja siga farvæl. At vit skulu hava evsta vald í Føroyum krevur, at vit hava politikkarar av formati. Eg skilji væl, at HEIMASTÝRISpolitikkarar ræðast! 12. apríl 2000 jens chr carlsson Allar góðar kreftir her(føroyingar)verða noyddar at finna útav hvussu vit húsast í framtíðini, Hanna! Og tað antin vit fáa fullveldi ella ikki! Tí greitt er nú, at blokkurin hvørvur undir øllum umstøðum .TANN umberingin fyri tvíhaldan um "ríkisfelagsskapin" er fokin 12. apríl 2000 Hanna Poulsen jens chr carlsson Hava tygum nakað annað boð enn "Tað finna vit útav tá (t.v.s. ivaleyst eftir loysinginga), í demokratiskari tilgongd" ? Hvat við inntøkum ? Hevur tú nakað boð ? 12. apríl 2000 jens chr carlsson Hvat fyri eitt samfelag Føroyar skal verða eftir loysingina .Jamen Gudmundur besti, tað finna vit útav tá, í demokratiskari tilgongd! Soleiðis at skilja, at møguliga verður rákið nøkur á javnaðarkent, meðan onnur ár fer liberalisman meira at gera seg galdandi. Efinnet sum aðrastaðni í heiminum. Ikki so innvikla, ha? Hvørgin okkara ynskir nevniliga skipað einaræði, ha? Hetta mátti ikki verið so torskilt 12. apríl 2000 Gudmundur Joensen " Javnaðarflokkurin roynir at appelera til lægsta felagsnevnaran í okkum ", sigur Jens Chr. Carlsson. Skilji ikki rættuliga, hvat tað er tú meinar. "Tjóðveldisflokkurin appelerar til kenslurnar hjá okkum", kundi eg so sagt. Eg rokni eisini við, at tað er av tí orsøk, at tit eingi svar hava til teir spurningar, ið verða settir her á síðuni. Primitivt, kensluborið orðaskvaldur. Hví torir eingin av tykkum at siga nakað konkret um, hvat tað er fyri eitt samfelag, tit ætla at Føroyar skal verða aftaná loysingina? 12. apríl 2000 Hanna Poulsen Føroya Landsstýri hevur Ísland sum fyrimynd, tá íslendingar fingu sáttmála við danir í 1918. Spurningur: · Er tað einans sáttmálin/loysingin vit kunnu brúka frá íslendingum ? Føroyingar vita: · At tann vanligi íslendingurin má hava minst 2 størv ella arbeiða minst 10-12 tímar pr. dag, t.v.s. eisini í vikuskiftunum, fyri at kunna svara hvørjum sítt ? og · At íslendingar tessvegna raðfesta barnaansing, skúlaverk, heilsuverk og ellisheim - langt framum lokal politikk, høgar lønir, fínar vegir, stóra almenna fyrisiting v.m.? Samstundis sum vit vita, · At tað eru vit í aldursbólkinum 25-67 ár, ið mugu bera byrðarnar, · At tað væntar barnaansing í stóran mun í Føroyum, · At fólkapensiónistar og rørslutarnað-bólkurin gerst alsamt størri í Føroyum, · At Heilsuverk Føroya krevur alstórar ábøtur, · At Eldrahjálpin krevur alstórar ábøtur o.s.fr. Enn havi eg einki ítøkiligt boð fingið uppá, hvussu eitt føroyskt vælferðarsamfelag skal at síggja út eftir fullveldi. Heldur ikki merkt nakað til, at sitandi landsstýrismenn vísa ábyrgd, hóast orðið "ábyrgd" verður brúkt aftur og aftur av sitandi landsstýrismonnum, og tí vil eg spyrja tykkum her á kjak-síðuni, um tykkara boð uppá eitt føroyskt vælferðarsamfelag eftir fullveldi og hvussu nógv hvør einstakur í aldursbólkinum 25-67 ár skal forvinna fyri at varðveita vælferðarsamfelagið ? Føroya Landsstýri hevur Ísland sum fyrimynd, tá íslendingar fingu sáttmála við danir í 1918. Spurningur: · Er tað einans sáttmálin/loysingin vit kunnu brúka frá íslendingum ? Føroyingar vita: · At tann vanligi íslendingurin má hava minst 2 størv ella arbeiða minst 10-12 tímar pr. dag, t.v.s. eisini í vikuskiftunum, fyri at kunna svara hvørjum sítt ? og · At íslendingar tessvegna raðfesta barnaansing, skúlaverk, heilsuverk og ellisheim - langt framum lokal politikk, høgar lønir, fínar vegir, stóra almenna fyrisiting v.m.? Samstundis sum vit vita, · At tað eru vit í aldursbólkinum 25-67 ár, ið mugu bera byrðarnar, · At tað væntar barnaansing í stóran mun í Føroyum, · At fólkapensiónistar og rørslutarnað-bólkurin gerst alsamt størri í Føroyum, · At Heilsuverk Føroya krevur alstórar ábøtur, · At Eldrahjálpin krevur alstórar ábøtur o.s.fr. Enn havi eg einki ítøkiligt boð fingið uppá, hvussu eitt føroyskt vælferðarsamfelag skal at síggja út eftir fullveldi. Heldur ikki merkt nakað til, at sitandi landsstýrismenn vísa ábyrgd, hóast orðið "ábyrgd" verður brúkt aftur og aftur av sitandi landsstýrismonnum, og tí vil eg spyrja tykkum her á kjak-síðuni, um tykkara boð uppá eitt føroyskt vælferðarsamfelag eftir fullveldi og hvussu nógv hvør einstakur í aldursbólkinum 25-67 ár skal forvinna fyri at varðveita vælferðarsamfelagið ? 12. apríl 2000 Bárður Sigurðsson Jógvan Joensen Gleðir meg at Jógvan Joensen ikki hevur tikið støðu í fullveldismálinum. Gevir mær vón um at tygum eru ein SØKJANDI. Síggji á tínum síðsta skrivið at tú LEITAR eftir einum rættum tjóveldismanni fyri at geva tær nøkur svør !!! Eingin meistaramaður eri eg - men tað harmar meg at ein, ið er søkjandi, eins og tú, krevur fullkomin svør. Tú sigur eisini í skrivi til mín at tú dugir at síggja allar fyrimunirnar vit hava nú saman við dønum, men ivast í tí vit fara at fáa. Ja, tað er jú eitt sindur ringt at spáa um framtíðina, serliga um ein er Idealist. Og tað eru tygum jú ikki - tí tað er betri um ein sum IVAST sigur hvat hann heldur fer at henda við Føroyingum eftir fullveldi. Og royn nú ikki at vera alt ov optimistiskur í spáðingini... Haldi annars at ein lítil feilur hevði sníkt seg inn í síðsta skrivið tú rættaði til mín. Eg havi ongantí kalla tygum fyri svíkjara ella Føroyahatara. Helst bara ein villa frá tínari síðu. Tað eg segði, var at tú var er ein undirleggjari. Hetta tók eg ikki úr bláari luft - tí hetta vóru tíni orð. Men vón havi eg enn tíl tín. Øll sum SØKJA skulu finna. Virðingarmest................ E.S. Góði Hanus Petersen ver ikki so illur - sømir seg ikki ein vaksnan mann at sprutta so. Kannska tygum royna at líkjast tygara "Idoli" í seinasta Krosskastið, Edmund Joensen, har hann vísti eitt ikki so sørt illsinni. Men tað sømir seg ikki góði Hanus. SISSA TEG !!! 12. apríl 2000 manne persson Tað er tín pástandur. At vera sambandsmaður hevur ongantíð kravt nakra politiska hugsjón. Hetta hevur tín skriving so staðiliga prógva. Slepp mammuni og far til gongu. grulva um ikki annað. Hvat heldur tú annars um donsku veljarakanningarnar 12. apríl 2000 Hanus Petersen Góði manne Heldur tú ikki, eins og eg, tað vera ábyrgdarleyst, at leggja upp til at kasta eitt heild fólk upp til skutils í atljóðasamfelagnum, uttan at hava nakra sum helst hóming av, hvar í inntøkugrundarlagið fyri hesi ætlan skal byggjast á, annað enn danskan pening???? Tað er markleysur frekleiki, so tað stendur eftir. Hvat grundar tú tín pástand á, at eg eri meira hugsjónarleysur enn td tú? 12. apríl 2000 manne persson Tá stundir eru, havi eg hugt at hesi kjakíðuni. Mótvegis Hanusi havi eg ikki stundir at sita við telduna dag sum nátt. ( Tú manst hava ein lagaligan arbeiðsgevara. Tað er í hvussu er ikki Asger, tí hann hevði neyvan funnið seg í tí) Viðvíkjandi Hanusi havi eg lagt merki til eina broyting í skrivingarlagnum. Fyrr argumenteraði hann, meðan hann nú heldur fer eftir manninum enn bóltinum. Kallar og setir etikettir á onnur. Hví hevur tú so nógv ímóti jólatrøðum. Er tað gingið upp fyri tær, at danski jólamaðurin nú er farin at seta krøv til tykkum samríkismenn. Gott í teg Hanus, gevst nú eina løtu og samla tankarnar. Meira tú skrivar , meira avdúkar tú teg. Torført er at vera hugsjónarleysur, og bert sum deyður fiskur reka við streyminum. 12. apríl 2000 Hanus Petersen Jens Chr Carlsson Tit vilja ta stóru broytingina, uttan at lurta eftir nøkrum øðrum. Stinga høvdið í sandin, og fornokta verulleikan. Ber sniksnakk - snikksnakk. Dittar nakar sær at biðja tykkum um at stinga høvdið uppúr sandinum, so er svarið sum títt niðanfyri. Tí er ongin vón. Tú kundi líka so væl verið leiðari i moonrørsluni, ella onkrum øðrum felagsskapi. Teir operera á hasum defacto grundarlagnum. 12. apríl 2000 jens chr carlsson Hanus Petersen hevur her á síðuni gjørt seg til talsmann fyri "fakta á borðið" politikki. Hann er tann, sum kemur við tølunum ella søknast eftir teimum og sum vísir á veruligar loysnir. Hvussu verður tað so gjørt? Jú her er okkurt dømi:"Javnaðarmenn og sambandsmenn vilja reka ein politikk í tráð við leistin hjá Asger Aamund"????(leistin fáa vit einki at vita um - uttan svass um ábyrgdarkenslu ella loysi ditto)"Tykkara loysn er ein ábyrgdarleys loysn" "Ríkisfelagsskapurin er ein frálík skipan"(spyr bara Harhoff) .og so víðari og so víðari postulatir og 'frasir og lítið áhugaverdar pseudosjálvfylgiliheitir .ei dáni í, at landið fór av knóranum. Um tit altso í 50 ár ikki hava havt annað at lagt í okkara búskaparligu stýring enn hatta slagið av "fakta" . 12. apríl 2000 Hanus Petersen jens chr carlsson Ja,tíðir broytast. Men har var aftur lítið ítøkiligt.Bert nakrar hugleiðingar, sum eins væl kundi verið ósagdar. jens chr carlsson Tíðir broytast! Fyri 40 árum síðani gingu javnaðarmenn í Evropa á odda, tá tað snúði seg um at stríðast fyri frælsi til lond í 3. heiminum. Tað var ikki spurt um fíggjarliga orku ella kompleksitet í vinnulívi. Politisk pluralisma EFTIR at hjálandaokið varð skrætt sundur - TAÐ var ikki av týdningi. Tá. Nú hálvavegna mæla teir til at endurstovna imperialismuna. Ein spyr her á síðuni: Hvat við NATO? Taka tit tjóðveldismenn undir við Fólkaflokkinum í roynd teirra at lima okkum inn í henda felagsskap? Mær vitandi hava føroyingar aldri ynskt limaskap í hesum felagsskapið! Men hann hevur kortini verið her á klettunum. Og hví? Tí nakrir føroyskir politikarar(og í serdeilisheit ein, við tøttum tilknýtið til ja, giti hvønn flokk)heldur vildu vera loyalir mótvegis donsku stjórnini enn føroyska fólkaviljanum. (Sambær dagin í dag). Sambandsmenn og javnaðarmenn her á síðuni taka Asger Aamund sum láturverja! Jaja beinhørð liberalisma kann so brúkast til okkurt, skilst. Stjórin á Hagdeildini er jú eisini farin at mæla til nýliberalistiskar loysnir - so alt ber til! Ráksnúvni verður hevja upp til at vera list meira enn politikkur. Man ger sær metingar og reflekterar yvir tingini út frá tilvildarligum veljarakanningum, og tekur tær fyri fólkavilja. F`olkaviljin í einum demokratiið kemur til sjóndar við eitt val!! Í veruleikanum eru veljarakanningar sera ódemokratiskar. Eitt pressiónsfyribrigdið, ið destabiliserar hitt týdningarmesta í einum demokratiskum samfelag: rættin at fara á val -hjá okkum í hvussu so er 4. hvørt ár! Men sum sagt í byrjanuni: tíðirnar broytast! Í dag førir javnaðarflokkurin reaktioneran politikk. Og sambandsflokkurin hevur lagt seg í skjúrutvelið í vónini um at tað er hitt besta. Javnaðarflokkurin roynir at appelera til lægsta felagsnevnaran í okkum øllum - tað er so altíð nakað- sambandsflokkurin hevur einki at siga! 12. apríl 2000 Steen Sørensen Fridtjof. Fordomme har du nok af - du får ingen løftet pegefinger af mig, bare et NÅ! 12. apríl 2000 Hanus Petersen John Dalsgarð Tak hesi orðini hjá Asger Aamund til tín. Tað er júst hetta tann tigandi meirilutin av føroya fólki eftirlýsir. Tykkara loysn er í verulleikanum ein fullkomiliga ábyrgdarleys loysn, sum kann seta okkum í eina nógv verri støðu, enn vit vóru í undir kreppuni. Og sum góði gamli Maslow sigur. Tá tú skal stríðast til dagin og vegin, er lítið hugflok eftir til at koma víðari á leið. 12. apríl 2000 Hanus Petersen UTTAN INNTØKUGRUNDARLAG -ONKI VERULIGT SJ`ALVRÆÐI Í ALTJ`OÐA SAMANHANGI. Kendi danski vinnulívsmaðurin, Asger Aamund, segði í Norðurlandahúsinum fríggjadagin. "Megna tit ikki at skapa eitt trygt inntøkugrundag, fáa tit einki veruligt sjálvræði í altjóða samanhangi.Tí er tað umráðandi, at tit seta tykkum mál og gera ætlanir um, hvussu tit røkka hesum málum." " Verður tað ikki gjørt við ÍTØKILIGUM OG OPNUM ÆTLANUM RÆTTILIGA SKJ`OTT, kunnu tit gott gloyma tankan um einaferð at kunna standa á egnum beinum" "UTTAN VERULIGT F`IGGJARLIGT FRÆLSI, VILJA TIT KORTINI VERÐA ALMANNAKLIENTAR `I ALTJ`OÐA SAMANHANGI". Kann tað sigast erligari og Greiðari. Fullveldisleiðarin, Høgni Hoydal,hevur skriva eina bók, "Myten om rigsfællesskabet", har hann sigur, at allar ólukkur eru íkomnar orsaka av ríkisfelagsskapinum, og onki gott er hent. Annars hevur hann onki annað boð uppá hvussu Føroyar skulu fáa veruligt frælsi annað enn at hesin sami ríkisfelagsskapur framvegis skal rinda ballið. Eg meini tað. Sambandsflokkurin og Javnaðarflokkurin vilja hinvegin, reka ein politikk í tráð við leistin hjá Asger Aamund. 12. apríl 2000 John Dalsgarð Tað verður spurt um ítøkiligar broytingar tann rætta vegin í sambandi við eitt komandi føroyskt fullveldi. Eitt er víst: vit fáa eitt meira veruleikakent samfelag, at føroyingar fara at semjast um ta felags politisku kósina í heimssamfelagnum, umframt eitt betri grundarlag at byggja allar okkara innlendsku, samfelagsligu avgerðir á. Eg grundi hetta á, at heimastýsisskipanin ger, at føroyingar (tilvitandi ella ótilvitandi) ikki hava nóg stórt álit á hvørjum øðrum, til tess at byggja hetta landi saman, men heldur lata útlendingum henda myndugleika upp í hendur. 12. apríl 2000 Johan Samuelsen Til Jógvan Ó. á Fríðriksmørk. Ikki havi eg profetiskar gávur, minni enn so, men tað er heldur ikki mín flokkur, Javnaðarfl.,sum hevur ætlanir um nakrar kollveltandi politiskar broytingar á skránni, sum fáa avgernadi týdning fyri hvørja einstaka føroyska familju og gerandisdag teirra. So eg haldi, at tú skuldi vent tær til tey, sum ætla at fara út í hetta ivasama fullveldiseksperimentið og kanska siga okkum, hvat tann glaskúlan sigur aftaná eina skiftistíð uppá 3 - 4 ár, og hvussu fer at gangast við at fáa eitt bein til jørðna tá? Eg tori ikki at hugsa tann tankan til endans 12. apríl 2000 Jógvan Joensen. Kundi ein rættur fullveldismaður komið við einum dømi um, hvar lívið hjá einum føroyingi er betri eftir loysingina. Tað skal ikki verða um at tá ráddu danir, og nú føroyingar, så nu er alt betri. Nei, okkurt ítøkiligt. Tað kann ikki verða so ringt. 12. apríl 2000 Jógvan Óli á Fríðriksmørk Til Jóhan (og onnur jarðbundi, umhugsin og fitt fólk.) Veit ikki um tað er ovmikið kravt av tær. Men kanska hevur tú profetiskar gávur. Veist tú at siga mær, og øðrum sum hava ilt við at fáa eitt bein til jørðina, hvat glaskúlan sigur um gerandisdagin í framtíðini, um vit velja "ríkisfelagsskapin". Her hugsi eg serliga um gerandisdagin hjá mammun við børnum -og øllum beinum á jørðuni, sjálvandi. Johan Samuelsen Er tað forboðið at vera ítøkiligur í hesum tjaki? Skal alt bara snúgva seg um vøkur tjóðskaparorð, sum skulu vera so lítið ítøkilig sum gjørligt - ongin má seta spurning við, hvussu gerandisdagur føroyinga verður í einum møguligum fullveldi? At koma inn uppá sovorðið, tað er ov jarðbundið (og lítið hugaligt!) - og tí er best at blíva við at dusa sær í einum fullveldisroyksløri, orð, orð og aftur orð. Hvar eru t.d. mammurnar at hitta í hesum tjaki, tær sum hava bæði beinini á jørðini og hugsa um framtíðina hjá børnum sínum - lat okkum hoyra frá tykkum. Roynið at fáa tjakið niður á jørðina aftur, ein gerandisdagur bíðar væl fyri framman undir øllum umstøðum. Samanberingin hjá Jens Chr. um Tanzania ( eitt av heimsins fátækastu londum) og Kenya (heimsins mest korrupta land!) hevði onki við frælsisspurningin at gera, men eg vísti á sárbari bert við tí eini vinnuni. Annars vóni eg ikki, at vit í framtíðini skulu samanbera okkum við hesi lond í Afrika, hvørki so ella so - og gudarnir skulu vita, hvussu "frælsi" hevur roynst tí vanliga fólkinum í hesum londum - eg veit, hvat Palme hevði hildið um hatta slagið av "frælsi"!! Annars hevur Johan ikki funnið uppá tiltakið "tungt er at hava hjallin í sjónum" - hetta eru lívsroyndir føroyinga gjøgnum øldir. 11. apríl 2000 Gudmundur Joensen Til Jørgin M. Á. við Úlvsá og aðrar tjóðveldismenn/kvinnur! Setti t. 6. apríl J.M.Á.v.Ú. her á síðuni spurningin, um tit eru samdir við Óla Breckman tá hann sigur, at tá Føroyar taka fullveldi, skal søkjast um sjálvstøðugan limaskap í NATO? Í stevnuskrá Fólkafloksins stendur eisini, at tá Føroyar taka fullveldi, skal Føroyar verða eitt lágskattaland líknandi kanaloyggjunum. Eru tit tjóðveldisfólk samd við Fólkaflokkinum í hesum ? 11. apríl 2000 Jógvan Joensen. Góði Bárður W. Sigurðsson. Firtin blívi eg ikki, men eg blívi eitt sindur ørðskymraður (?) tá eg ikki fáði nakað svar uppá mínar spurningar v.m. Ístaðin so verður man skýrdur svíkjari og føroyahatari. Eg dugi væl at sýggja fyrimunir við tí vit nú hava, men eg leiti leingi eftir fyrimuninum við fullveldisætlnanini. Annars hoyri eg til ein av teimum sum ikki havi tikið støðu enn. 11. apríl 2000 Bárður W. Sigurðsson. Góði Jógvan Joensen. Jú, jú nú var tað ikki royndin hjá mær at gera teg firtnan. Men heldur vísa á at tað eru Menn, ið ynskja fult vald á egnum landi og so aðrir, ið vilja undir annað land. At tú hoyrir til síðstnevndu sæst skilliga. Vónandi stendur tú við títt orð og leggur teg undir. Men minnst til at smílast og lata sum um at tað er gott. Annars rullar viðkomandi kannska av og fer aðrar vegir. Og til Hanus Petersen...Ja eg gleði meg so hjartaliga at møta tygum í einum komandi fullveldi. 11. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Ríkisfelagsskapurin er ein frálík skipan fyri føringar. Ongin onnur skipan kann geva okkum so stórt persónligt frælsi og so stóra vælferð. Spyr bara Fredrik Harhoff. Tá tað skal vera, tá skal tað vera núverandi ríkisfelagsskapur. Men hvat við at gera td kirkjubø til eitt experimentarium, aftaná at tit hava tapt eina fólkaatkvøðu seinni i Heyst. Har kundi tit roynt at skipa eitt minisamfelag, og sætt, hvør í vælferðin var, og hvat í frælsi bleiv av. Og tá kundi tit etið síðurnar við hugtøkunum um yvirvøld, kúgan, o.sfr. Vælgagnist. 11. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Lygnin um "ríkisfelagsskapin" Ferð eftir ferð koma javnaðar/sambandsmenn fram við hugtakinum "ríkisfelagsskapur". Tú hevur ikki fyri neyðuni at vera løgfrøðingur ella stjórnmálafrøðingur fyri at skilja ta sannroynd, at Danmark er EINDARRÍKI. Hetta er fleiri ferðir sligið fast í seinastuni. Men hóast hendan veruleika lúgva láturverjar Danmarkar fyri Føroya fólki. Eyðvitað ljómar hetta betur í oyrunum: "ríkisfelagsskapur". "Sovjetsamveldið" ljóðaði eisini sakleyst. Men heimurin visti, at aftanfyri heitið fjaldi seg imperialsitiska Russland. Sama er galdandi fyri "ríkisfelagsskapin". Aftan fyri heitið fjalir seg imperialistiska Danmark. Lygnin um ríkisfelagsskapin er loksins avdúkað fyri øllum føroya fólki. Vit trúgva ikki fubbinum meir, sjálvt um javnaðarmenn hava gjørt seg til høvuðstalsmenn fyri lygnini. 11. apríl 2000 fridtjof christiansen Ja, er tað ikki yndigt og vædurkvegandi við øllum hesum vøkru danskaðu staðanøvnunum sum eftir eftirnøvnum: Næstved (við Neyst), Skaalum (í Skálum), Ejdesgaard og øll hini deiliga donsku nøvnini sum Glibre og Sælletræ og Skarvenæs og Vidareide og Skelling osfr. osfr. Nei, sum hesin danski klangurin er heimligur og deiligur Glibre, Andefjord, you name it . Åhhhhh 11. apríl 2000 Jógvan Joensen Góði Bárður Wang Sigurðsson. Hví heldur tú at mín mynd av hvussu heimurin hongur saman er skeiv. Samarbeiða londini ikki hvør við hvørt annað, og tillaga tey seg ikki til tey stóru. Hví ert tú persónligur og ferð eftir manninum ístaðin fyri sakini. Hevur tú ongin mótargumentir, og er noyddur at sláa í staðin. Ert tú klárur yvir at fullveldini Norra og Ísland tillaga seg meiri til EU, enn EU londini gerða. Bárður kom út úr garðinum og sýggj verðuleikan í eyguni, alt er ikki svart ella hvítt. Um vit eru í ríkisfelagsskapi ella sum fullveldi, so skerts tað ikki burtur at vit eru noydd at undirleggja okkum onnur. At man so kallar tað at samstarva, tað er ein onnur søga. 11. apríl 2000 Jógvan Joensen Góði Bárður Wang Sigurðsson. Hví heldur tú at mín mynd av hvussu heimurin hongur saman er skeiv. Samarbeiða londini ikki hvør við hvørt annað, og tillaga tey seg ikki til tey stóru. Hví ert tú persónligur og ferð eftir manninum ístaðin fyri sakini. Hevur tú ongin mótargumentir, og er noyddur at sláa í staðin. Ert tú klárur yvir at fullveldini Norra og Ísland tillaga seg meiri til EU, enn EU londini gerða. Bárður kom út úr garðinum og sýggj verðuleikan í eyguni, alt er ikki svart ella hvítt. Um vit eru í ríkisfelagsskapi ella sum fullveldi, so skerts tað ikki burtur at vit eru noydd at undirleggja okkum onnur. At man so kallar tað at samstarva, tað er ein onnur søga. 11. apríl 2000 Jógvan Joensen Góði Bárður Wang Sigurðsson. Hví heldur tú at mín mynd av hvussu heimurin hongur saman er skeiv. Samarbeiða londini ikki hvør við hvørt annað, og tillaga tey seg ikki til tey stóru. Hví ert tú persónligur og ferð eftir manninum ístaðin fyri sakini. Hevur tú ongin mótargumentir, og er noyddur at sláa í staðin. Ert tú klárur yvir at fullveldini Norra og Ísland tillaga seg meiri til EU, enn EU londini gerða. Bárður kom út úr garðinum og sýggj verðuleikan í eyguni, alt er ikki svart ella hvítt. Um vit eru í ríkisfelagsskapi ella sum fullveldi, so skerts tað ikki burtur at vit eru noydd at undirleggja okkum onnur. At man so kallar tað at samstarva, tað er ein onnur søga. 11. apríl 2000 Hanus Petersen Beinta Patursson Ja, eg havi lisið bókina. Tann berandi boðskapurin í bókini er, at allar ólukku eru íkomnar av ríkisfelagsskapinum, og ríkisfelagsskapurin onki gott hevur ført við sær. Tað er akademiskt tvass úr enda í annan. Og Bárður Wang Sigurðsson Hvat merkir tú til hesa øgiligu "yvirvøld" í tínum gerandisdegi. Eisini akademiskt roks. Eg gleði meg at hitta tykkum í einum komandi fullveldi. Hvat hava tit hugsa "tykkum at gera"???? 11. apríl 2000 Bárður Wang Sigurðsson Viðmerking til Jógvan Joensen "Sum tað er synd EU undir USA. Týskland undir EU. Danmark undir Týskland. Føroyar undir Danmark. Klaksvík undir Havnini." cit. Jógvan Joensen Kæri Jógvan Joensen, tú hevur rætt í einum setningi "Føroyar undir Danmark", alt hitt er tað reina tvætl. Tel tú fløggini uttan fyri ST- bygningin. Har sær tú nevnliga hvussu nógv lond eru, ið hava fullveldi. Men sambandshýmum líkt roynir tú at vísa tað natúrliga í at verða undirbrotligir. "tí tað eru øll hini alíkavæl " Kundi hugsa mær at fingið at vita hvat fólk úr Klaksvík siga tíl tíni fyrrnevndu vísdómsorð. "Og Jógvan - og Jógvan hví situr tú har " Ja synd er í Jógvani at hann so bráður tveitur seg fyri føturnar á yvirveldinum. Heldur átti tú, eins og aðrir frælsisbrandar, at STAÐI fattur og verði maður Men ístaðin gremur tú teg um harmonisk koyrikort og annað tvætl. Eg loyvi mær at spyrja um ikki tað eru tygum, kæri Jógvan; sum hava eitt stórt undirlutakompleks. Yvirlutan geva tygum íhvussu í so er til Dønumørk. Vælgagnist 11. apríl 2000 Beinta Patursson Hanus Petersen Tygum ummæla bókina "Myten om Rigsfællesskabet" á hesi kjaksíðuni. Hava tygum lisið bókina, sum tygum siga kom út í dag? Tygum nevna nakað sum sær út til at vera eitt sitat: "Allar ólukkur í Føroyum eru íkomnir av Ríkisfelagssakpinum."(?) Á hvørjari ella hvørjum bls. er hetta siterað frá? 11. apríl 2000 Kai Vágfjall Góði Petur Hans! Tú sigur at eg og allir tjóðveldismenn líða av undir-lutakenslum. Hetta er vanligt at sleingja út, tá ein ikki veit nakað mót argument. Undirlutakenslir sigur tú, nei, eg kalli tað stoltleiki. Tá eitt fólk ongan stóltleika eigur í sær, kann tað eins væl leggja árarnar inn. At danir og føringar eru líkamenn eri eg samdur við teg um, tá vit síggja tað við føroyskum eygum. Við donskum eygum eru vit ikki líkamenn. Tað hava 90-árini víst okkum og ikki minst tær síðstu vikurnar. Eg haldi meg als ikki hava gjørt nakað álop á teg, bert eina viðmerking til tað tú skrivaði. Um tú fatar tað sum eitt álop, má eg biða um fyrigeving, tí tað var ikki ætlanin. Tað hevði helst hóska ávísum kreftum her á landi, at eg og mínir við-haldsmenn tagdu, men tað ætli eg mær ikki, hóast mín sannføring ikki hóvar tykkum. Annars kenni eg einki til at eg skal hava skýrt nakran føring fyri nakað ljótt. Bara spell at tú gerst firtin um mínar viðmerkingar og meiningar. Eg hevði annars vænta aðrar og fleiri viðmerkingar frá tær um ymist annað, sum eg førdi fram. LEINGI LIVIÐ EINAR FRÆLSAR FØROYAR 11. apríl 2000 Hanus Petersen Fridtjof Christiansen Mín viðmerking er ikki nøkur myta. Hvørt orð passar! Undir ps Skuldi standa. Var nakar frá sjónvarpinum og hevði beinleiðis tíðindasendig frá Formansvalinum hjá Tjóðveldisflokkinum, seinasta leygardag? Metodurnar at skapa rumbul í í hesum døgum, eru ikki skitnar - tær eru gravskitnar. 11. apríl 2000 Kai Vágfjall Góði Petur Hans! Tú sigur at eg og allir tjóðveldismenn líða av undir-lutakenslum. Hetta er vanligt at sleingja út, tá ein ikki veit nakað mót argument. Undirlutakenslir sigur tú, nei, eg kalli tað stoltleiki. Tá eitt fólk ongan stóltleika eigur í sær, kann tað eins væl leggja árarnar inn. At danir og føringar eru líkamenn eri eg samdur við teg um, tá vit síggja tað við føroyskum eygum. Við donskum eygum eru vit ikki líkamenn. Tað hava 90-árini víst okkum og ikki minst tær síðstu vikurnar. Eg haldi meg als ikki hava gjørt nakað álop á teg, bert eina viðmerking til tað tú skrivaði. Um tú fatar tað sum eitt álop, má eg biða um fyrigeving, tí tað var ikki ætlanin. Tað hevði helst hóska ávísum kreftum her á landi, at eg og mínir við-haldsmenn tagdu, men tað ætli eg mær ikki, hóast mín sannføring ikki hóvar tykkum. Annars kenni eg einki til at eg skal hava skýrt nakran føring fyri nakað ljótt. Bara spell at tú gerst firtin um mínar viðmerkingar og meiningar. Eg hevði annars vænta aðrar og fleiri viðmerkingar frá tær um ymist annað, sum eg førdi fram. LEINGI LIVIÐ EINAR FRÆLSAR FØROYAR 11. apríl 2000 fridtjof christiansen Niðanfyristandandi bókarummæli á hálvbrotnum donskum og gøtudonskum eftir Hanus Petersen er eftir mínum tykki handan fyri alt sømiligt mark, og harumframt eru ákærurnar í tí so frekar, at hesin Hanus Petersen so logandi hevði tapt í einum rættarmáli. Ótrúligt, sum sambandsmenn eru vorðnir skendskir. Er tann maður, ið skrivað hevur "Myten om fællesskabet", ikki komin til valdið á demokratiskan hátt? Annaðhvørt er Hanus Petersen óður í høvdinum, ella er hann fávitskutur. 11. apríl 2000 Hanus Petersen Myten om Rigsfællesskabet - Ummæli Ein ávísur harri í Týskalandi, slapp sær framat valdinum við at gera alt so einfalt. Orsøkir til ein kollrendan búskap vóru jødarnir. Teir bóru skuldina av øllum illum. `I dag kom ein bók út á donskum. Tjóðveldisfólki so líkt er útgávan danskt fíggja, og tann berandi boðskapurin er hesin. "Allar ólukkur í Føroyum eru íkomnir av Ríkisfelagssakpinum". Undir ríkisfelagsskapinum hava vit onki gott uppliva. Samanberið hesar metodurnar at loysa trupulleikar uppá, og hugsið um, hvussu hesin maður kom til valdið í Føroyskum politikki. So er skommin og virðingin fyri føringinum fullkomin, frá hansara síðu. Ongantíð hava so nógvir vinir og kenningar fingið arbeiði í umsiting og nevndum. So har er lítið eftir til arbeiðaran í Føroyum, tá akademikararnir uppi millum jólatrøini hava skava sítt til viks. Ps: Var nakað sjónvarp og legði oyra til formansvalið í sjónvarpinum seinasta leygardag. 11. apríl 2000 Jørgin M. `A við Úlvsá NEKATIVI POLITIKKURIN Í Fuglafirði herjar fiskasjúka í løtini. Flestu føroyingar harmast um hetta, teir ynskja vinnilívinum og teimum sum starvast har alt tað besta, væl vitandi um, at gongur vinnuni væl, gagnar tað øllum samfelagnum. Men ein ávísur pol. flokkur sermerkir seg i hesum døgum við at sáa mistreysti niður í føroyingin; hann líkasum leitar við sjóneyku eftir "prógvum" allatíðina. Tilburðin í Fuglafirði nýta teir sjálvandi eisini til neiligan politikk. Teir fáa tað at ljóða, sum um búskapurin nú stendur fyri stórum bakkasti, ja, teir mála fanan á veggin beinanvegin. Hvør skal siga, uttan Danmark er hungur í durinum: "Tit síggja, alivinnan sum eitast skal vera at stuðul undir búskapinum stendur á fallandi fóti, og tit tosa um fullveldi !!" Straks okkurt er, sum gongur ikki væl, lofta teir tí og brúka tað nekativt. At síggja til er endamálið at ræða føroyingin frá fullveldinum og soleiðis stuðla Poul Nyrup Rasmussen í herferðini mótvegis demokratiska meirlutanum í Føroyum. Leiðslan í hesum flokki átti at sæð seg ov góða til at sameint seg við antiføroysku kreftunum í Keypmannahavn. So er tað sagt!! 11. apríl 2000 jens Chr Carlsson Johan Samuelsen sigur:Sovorðin samfeløg eru at rokna sum sárbær um allan heim(samfeløg við einstreingjaðum búskapi - fiskivinnusamfeløg, kaffiframleiðarar etc etc.)og tí vánaligt grundarlag at byggja haldgott og ikki minst trygt og rættvíst samfelag uppá! Hvør skal siga: fræls samfeløg! Jamen jamen góði Johan, hvat er tað tú sigur? Nú skuffar tú meg - og hetta er ikki tann Johan, eg helt meg kenna! Meinar tú, at Tansania og fyri tann saks skuld Kenya eisini framvegis skuldu verið hjálond? Tað er jú logiski konsekvensurin av tínari argumentatión! Og lítið sambæriligt við sosialdemokratiskar frælsisvisjónir a la Palme! 11. apríl 2000 Hanus Petersen Álvur Kirke Aftur innihaldsleyst orðatvass um ríkisfelagsskapin. Legg tær orðini hjá Fredrik Harhoff í geyma, og hald uppat at endurtaka og endurtaka hasar innihaldsleysu flosklarnar. Jógvan Joensen Sum tað er synd EU undir USA. Týskland undir EU. Danmark undir Týskland. Føroyar undir Danmark. Klaksvík undir Havnini. Nær støðga undirlutakenslurnar? Vit hava størri internationalt frælsi en Danmark tá vit eru uttanfyri EU. Tann dagin Føroyar hevur fullveldi, skal alt samsvara EU direktivum. Hygg at koyrikortinum og nummarplátunum, har eru vit meiri harmoniserað enn DK. Sýggj verðuleikan í eyguni. Tað finnast 3 - 5 fullveldi í heiminum, og Føroyar verður ongantíð (tíverri) eitt av teimum. 11. apríl 2000 Álvur Kirke Orðið "ríkisfelagsskapurin" er sera missvísandi. Ein felagsskapur kann bert hava eina meining, um hann er ein avtala millum tveir javnbjóðis partar. Er annar parturin YVIR hinum, er ikki talan um (ríkis)felagsskap. Er annar parturin UNDIR hinum, er ikki talan um (ríkis)felagsskap. Nei, hugtakið "ríkisfelagsskapur" er eitt danskt uppfinnilsi, sum er gjørt fyri at rættvísgera, at Danmark framvegis hevur lond UNDIR sær, - eftir at flestu gomlu hjálandaveldini hava givið sínum hjálondum frælsi. Nøkur fá lond hava enn onnur lond UNDIR sær, m.a. Danmark, England og Russland. 11. apríl 2000 Hanus Petersen Ríkisfelagsskapurin er heimsins besta skipan ímillum 3 javnsett lond av ymsari stødd. Men sum alt annað gott og gamalt, so skal hann røkjast av fólkum, sum meta hann høgt, og hvørs høvuðsendamál er annað enn at sáa split og ónøgd ímillum londini bæði til tess at oyðileggja núverandi skipan av berari maktgirnd. 11. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Danir skulu ikki "geva" okkum loysing. Loysing og fullveldi er ein rættur vit eiga, og tí TAKA VIT FULLVELDI NÚ. Tað er kortini at fegnast um, at meirilutin av dønum eisini sær, at "ríkisfelagsskapurin" er eitt stórt fubbnummar. 11. apríl 2000 Jógvan Joensen Hava tit hoyrt 77% av dønum vilja, sambart Aktuelt, geva Føroyum loysing. Tað lýsir í eystri 11. apríl 2000 Petur Hans Dahl Góði Kai! Títt svar til mín ber brá av, at tú eins og so nógvir aðrir tjóðveldismenn líða av einum álvarsomum minnilutakompleksi yvir fyri dønum, sum tit halda, tit vinna á við einum komandi fullveldi. Vit onnur taka tað meira róligt. Vit síggja danir sum okkara líkamenn í Føroyum og í Danmark. Tú eins og eg hava siglt í tí danska handilsflotanum í fleiri ár. Meinar tú veruliga, at eg lá á knæ fyri teimum? Nei, so sanniliga ikki. Eg haldi, at tú dregur orðaskiftið niður á eitt lágt støði við teim álopum, tú hevur á meg, bert tí at mín politiska sannføring ikki júst hóvar tær. Júst hatta er felags fyri mangar tjóðveldismenn. Tit hava ein "vit aleina vita" mentalitet, sum ikki tolir aðrar hugsanir. Formaður tykkara segði einaferð í vetur, at nú mugu ávísir føroyingar finna útav, hvørjum teir halda við, dønum ella føroyingum. Haðani er jú ikki so langt at skýra sínar landsmenn tað heitið, tú plagir at geva fíggindum landsins. Nei, toleransa er eingin. Viðvíkjandi knæfalli kann tað lætt henda, at tú Kai og tínir felagar fáa brúk fyri einum slíkum, tá ið tit fara at útdelegera tey mál aftur til danir, sum tit ikki eri førir fyri at umsita. 11. apríl 2000 Petur Hans Dahl Góði Kai! Títt svar til mín ber brá av, at tú eins og so nógvir aðrir tjóðveldismenn líða av einum álvarsomum minnilutakompleksi yvir fyri dønum, sum tit halda, tit vinna á við einum komandi fullveldi. Vit onnur taka tað meira róligt. Vit síggja danir sum okkara líkamenn í Føroyum og í Danmark. Tú eins og eg hava siglt í tí danska handilsflotanum í fleiri ár. Meinar tú veruliga, at eg lá á knæ fyri teimum? Nei, so sanniliga ikki. Eg haldi, at tú dregur orðaskiftið niður á eitt lágt støði við teim álopum, tú hevur á meg, bert tí at mín politiska sannføring ikki júst hóvar tær. Júst hatta er felags fyri mangar tjóðveldismenn. Tit hava ein "vit aleina vita" mentalitet, sum ikki tolir aðrar hugsanir. Formaður tykkara segði einaferð í vetur, at nú mugu ávísir føroyingar finna útav, hvørjum teir halda við, dønum ella føroyingum. Haðani er jú ikki so langt at skýra sínar landsmenn tað heitið, tú plagir at geva fíggindum landsins. Nei, toleransa er eingin. Viðvíkjandi knæfalli kann tað lætt henda, at tú Kai og tínir felagar fáa brúk fyri einum slíkum, tá ið tit fara at útdelegera tey mál aftur til danir, sum tit ikki eri førir fyri at umsita. 10. apríl 2000 Johan Samuelsen Undarligur fullveldisrúsur, vit eru vitni til í løtuni. T.d. kemur tú við onkrum ítøkiligum dømi um, hvussu sárbart eitthvørt samfelag er, sum byggir bert á ta einu vinnugreinina, so verður tú sagdur at teljast millum tey, sum ynskja alt ilt yvir hetta landið. Henda staðfestingin av sárbari er partur av læribók fyri hvørt skúlabarn her á landi. Løgið at seta vit og skil til viks í villum og ørandi fullveldisreligiøsiteti. Og so er tað líkamikið um talan er um fisk, kaffi o.s.fr. Sovorðin samfeløg eru at rokna sum sárbar um allan heim, soleiðis er veruleikin nú einaferð, um fullveldisfólki dámar henda veruleika ella ikki! Og tí vánalig búskapargrund at byggja eitt nøktandi samfelag á, og tá allar minst eitt trygt og gott vælferðarsamfelag, sum vit kenna tað í dag, og sum eg, og fleiri við mær, meta at hava nógv størri týdning fyri einstaka borgaran enn eitt innantómt fullveldi. Hvør føroyingur kennir ikki til góð og ring fiskiár, men tað verður kanska eisini annarleiðis um fullveldi gerst veruleiki - "det grejer sig i sjøen" uppskriftin = fullveldi? 10. apríl 2000 fridtjof christiansen Tá ið av tornar, standa orðini hjá Steinbirni B. Jacobsen um "Afturhaldsliðið" eftir: 'Vit bygdu hugsjónirnar, tit eitraðu og dálkaðu tær vit sáddu og sáa nýggjar gróður, tit sáddu og sáa mistreystis illgras vit bygdu so manga lógina til bata fyri øll, tit søktu so um studningarnar vit borðreiddu, tit ótu!" 10. apríl 2000 H. Poulsen Viðmerking til Kára Vágfjall Soleiðis skrivar tú: "eftir fullveldið vera nógvur møguleikar her á landi fyri slík, samstundis sum portrini opnast til onnur lond, har føringar kunnu lesa í" Eg kann siga tær at møguleikarnir at lesa uttanfyri Danmark hava aldrin verið so góðir sum nú. Ein og hvør føryingur kann fara at lesa uttan fyri Danmark, sjálvt uttan fullveldi, spyr bara Høgna. Avtala millum SU (í Danmark) og ÚSUN (í Føroyum) ger hetta møguligt. SU stuðlar føroyingum, sum um vit vóru danir, og ÚSUN rindar gjaldið fyri skúlan. Ein góð skipan sum ER TIL. Sjálvur havi eg lisið í Stóra Bretlandi og notið gott av hesum. Tit loysingarfólk, sum eg í andanum havi stóra virðing fyri, snakka altíð um hvussi gott alt fer at verða, hví hava titt so einki gott og deiligt gjørt enn? Er tað ikki ein evarska lítil møguleiki fyri at menna land og fólk uttan fullveldi? 10. apríl 2000 Hanus Petersen Hervið er tað staðfest, at tað er heilt tápuligt at sita niðri í keypmannahavn í hesum døgum og spilla tíð burtur uppá samráðingar um Fullveldi rinda úr statskassanum. Vit kunnu yvirtaka tey umráði vit vilja "uigendkaldeligt". So nú er bara at smoyggja uppum ermar, og yvirtaka bæði málsøki og ikki minst, rokningina fyri tey, so hvørt sum ermarna vera rullaðar longri og longri upp. 10. apríl 2000 Hanus Petersen HEIMASTÝRISLÓGIN ÓNERTILIG Sigur Fredrik Harhoff, docentur og doktari í løgfrøði í viðmerking til røðuna hjá Poul Nyrup Rasmussen, í samrøðu við føroysku Tíðindastovuna. " Nú hevur forsætisráðharrin sagt frá tingsins røðarapalli, at grundlógin heimilar delegatiónum, sum ikki kunnu takast aftur",Sigur Fredrik Harhoff. Hann fer víðari og sigur, at avleiðingin av dagsins røðu má vera, at heimastýrislógin ikki kann avtakast, um meiriluti skuldi verið fyri hesum í Fólkatinginum. "Fyritreytirnar eru broyttar við tíðini, og at forsætisráðharrin nú alment hevur viðurkent tað, er ein stór broyting og eitt stórt framstig statsrættarliga, sum eg frøðist um", sigur Fredrik Harhoff, sum doktari og docentur í løgfrøði við Universitetið í Keypmannahavn. 10. apríl 2000 Hanus Petersen Seerup Jeg er helt enig i Deres kloge betragtninger omkring retssikkerheden. Nærdemokrati, og retssikkerheden, kan komme så tæt på, i et fætter og kusinesamfund, at alle retsprinsipper bliver sat ud af kraft. Jeg føler mig tryggere som en del af et retssystem med 5mio indbyggere, hellere end 43.000 indbyggere. 10. apríl 2000 Kai Vágfjall Góði Petur Hans! Eg havi altíð mett teg sum ein gløggan og skilagóðan mann. Tí harmar tað meg at lesa tað tú skrivar her á kjaksíðini, har tú næstan liggur flatur fyri donskum harraveldi. Eg veit ikki um tú hevur nakað knæfall, ella tú brúkar teppi meðan tú vendir teg í landsuður. Tú nevnir at tá fullveldi kemur, kunnu vit ongantíð seta "hjúnarbandið" á stovn aftur við Danmark. Nei, tað kunnu vit ikki, og um vit kundu tað, hevði eg ikki stuðla fullveldinum. Tú er so takksamur, tí føringar eru "slopnir" at lesa í Danmark. Tað er alt í lagi, menn vit hava bert fingið ein lítlan part heim aftur av hesum monnum og kvinnum, sum lósu niðri. Hini blivu í DK, har danska samfelagið hevur notið gott av teimum. Eftir fullveldið vera nógvur møguleikar her á landi fyri slík, samstundis sum portrini opnast til onnur lond, har føringar kunnu lesa í. So eg dugi ikki at síggja at vit skylda dønum nakað. Eisini nevnir tú um atgongd okkara til danska sjúkrahúsverkið. Her kann eg upplýsa tær, at føroyska sjúkrahús-verkið rindar danska heilsuverkinum fyri hvønn tann einasta sjúkling, sum verður sendur til DK til viðgerðar. Eisini veit eg siga tær, at eingin føroyskur sjúklingur verður viðgjørdur, fyrr enn peningurin er goldin. So aftur her snýr tað seg um pengar. Annars er danska heilsuverkið als ikki tað besta í heiminum! Víðari nevnur tú um borgaraskapin. Álvara tos, skulu føringar siga nei til fullveldi, bara tí nakrir fáir føringar vilja sleppa heim aftur at nýta sítt síðsetur? Lat teir bara koma. Teir kunnu fáa føroyskan borgarrætt tá! Vit føringar vilja hava evsta vald á landi okkara. Tað er tað sum málið snýr seg um. Eg hevði vænta annað av tær. Tú sum hevur til starv at útbúgva ungu landsmenn okkara. Hevur tú so lítið álit á hesum ungu monnum, sum eru eftir-spurdir kring allan heim, kendir fyri sín dugnaskap. Tú hittir teir kring allan knøttin, bæði umborð á skipum, boripallum, á skrivstovum o.s.fr. Tað er syndarligt at verða so armóðsligur, ikki duga at síggja annað í føringinum enn at hann dugur einki, orkar einki, slikir einki, vit eru ov smáir og skulu ikki halda okkum vera nakað, tí tað eru bert danir sum kunnu nakað. Hetta er politikkurin hjá sambands/javnaðarmonnum, annað hava teir ikki at byggja á. 10. apríl 2000 Kai Vágfjall Góði Petur Hans! Eg havi altíð mett teg sum ein gløggan og skilagóðan mann. Tí harmar tað meg at lesa tað tú skrivar her á kjaksíðini, har tú næstan liggur flatur fyri donskum harraveldi. Eg veit ikki um tú hevur nakað knæfall, ella tú brúkar teppi meðan tú vendir teg í landsuður. Tú nevnir at tá fullveldi kemur, kunnu vit ongantíð seta "hjúnarbandið" á stovn aftur við Danmark. Nei, tað kunnu vit ikki, og um vit kundu tað, hevði eg ikki stuðla fullveldinum. Tú er so takksamur, tí føringar eru "slopnir" at lesa í Danmark. Tað er alt í lagi, menn vit hava bert fingið ein lítlan part heim aftur av hesum monnum og kvinnum, sum lósu niðri. Hini blivu í DK, har danska samfelagið hevur notið gott av teimum. Eftir fullveldið vera nógvur møguleikar her á landi fyri slík, samstundis sum portrini opnast til onnur lond, har føringar kunnu lesa í. So eg dugi ikki at síggja at vit skylda dønum nakað. Eisini nevnir tú um atgongd okkara til danska sjúkrahúsverkið. Her kann eg upplýsa tær, at føroyska sjúkrahús-verkið rindar danska heilsuverkinum fyri hvønn tann einasta sjúkling, sum verður sendur til DK til viðgerðar. Eisini veit eg siga tær, at eingin føroyskur sjúklingur verður viðgjørdur, fyrr enn peningurin er goldin. So aftur her snýr tað seg um pengar. Annars er danska heilsuverkið als ikki tað besta í heiminum! Víðari nevnur tú um borgaraskapin. Álvara tos, skulu føringar siga nei til fullveldi, bara tí nakrir fáir føringar vilja sleppa heim aftur at nýta sítt síðsetur? Lat teir bara koma. Teir kunnu fáa føroyskan borgarrætt tá! Vit føringar vilja hava evsta vald á landi okkara. Tað er tað sum málið snýr seg um. Eg hevði vænta annað av tær. Tú sum hevur til starv at útbúgva ungu landsmenn okkara. Hevur tú so lítið álit á hesum ungu monnum, sum eru eftir-spurdir kring allan heim, kendir fyri sín dugnaskap. Tú hittir teir kring allan knøttin, bæði umborð á skipum, boripallum, á skrivstovum o.s.fr. Tað er syndarligt at verða so armóðsligur, ikki duga at síggja annað í føringinum enn at hann dugur einki, orkar einki, slikir einki, vit eru ov smáir og skulu ikki halda okkum vera nakað, tí tað eru bert danir sum kunnu nakað. Hetta er politikkurin hjá sambands/javnaðarmonnum, annað hava teir ikki at byggja á. 10. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Landsstýrið hevur lagt upp til, at føroyingar og danir skulu hava somu rættini hvør hjá øðrum. Fyrimyndin til hetta uppskot er sáttmálin millum Danmarkar og Íslands frá 1918. Tað tykist tó sum um danir vilja ikki geva føroyingum somu treytir eins og íslendingar. Ivaleyst gera teir hetta til tess at ræða føroyingar - fáa okkum at bakka frá rættvísiskrøvum okkara. Tá ið nú danska javnaðarstjórnin vil kvetta øll bond til Føroya, mega vit - um vit vilja tað ella ei - taka tað til eftirtektar og laga politikkin til tann veruleika. Tað samstarv sum landsstýrið hevur lagt upp til skal verða við Danmark kann eins væl skipast við annað norðurland. Føroyski borgararætturin fer at geva øllum borgarum somu rættindi og skyldur. Tann, sum ikki troystar sær at gerast føroyingur, má so liva við tí. 10. apríl 2000 Petur Hans Dahl Til Páll Poulsen. Tað nýtist ikki at gera Suðuroynna til eitt sosialt experimentarium, tí alar Føroyar eru í løtuni eitt sosialt experimentarium undir tjóðveldinum ofra á fullveldisins altari 9. apríl 2000 Páll Poulsen Vit skuldu kanska gjørt suðuroynna til eitt sambandsreservat og sosialt experimentarium. 9. apríl 2000 Petur Hans Dahl Til allar viðhaldsmenn og -kvinnur av fullveldinum. Tveir óvitar spyrja tann 6. apríl á heimasíðini hjá fullveldinum"hvat skullu vit við damark". Tað er júst spurningurin. Vit hava nú verið saman við Danmark uppá gott og ónt í nógv hundrað ár, og eins og í einum hjúmaskapi eru bæði góðar og ringar tíðir. Tit eru nú í gongd við at sundurlesa hetta hjúnaskapið, sum í mótsetning til eitt vanligt hjúnalag aldrin kann setast á stovn aftur. Tit binda okkara børn til at føla seg fremmand í einum landi, har ið foreldur teirra og eisini Høgni Hoydal hava fingið sína útbúgving á sama fóti sum danskarar og við somu møgulleikum til undirvísingarstuðul sum teir. Tit taka okkara sjáldsagda rætt at fáa viðgerð á donskum sjúkrahúsum. Tit taka okkara rætt at sigla sum skiparar við donskum skipum, tí til hetta krevst danskur statsborgararættur. Gamaní, siga tit, vit koma inn í norðurlendskt samarbeiði á hesum økjum, men tað er sanniliga ikki heilt uttan kostnaða. Meðan vit tosa um statsborgararætt, so havi eg skilt tað soleiðis, at føroyingar, sum hava búð niðri í mong ár, skulu velja millum føroyskan ella danskan statsborgararætt. Hetta er ikki lætt hjá mongum, tí kanska ætla fleiri sær at nýta sítt otium í Føroyum, men hava tá ikki somu rættindir sum aðrir føroyingar, t.d. valrætt. Hinvegin skulu danir, sum búgva í Føroyum, eisini velja, og eg veit, at nógvir av hesum ikki vilja missa sín danska statsborgararætt. Hesir vera so fremmandir í einum landi, teir kanska hava búð í í eini 40 ár. Soleiðis kann ein blíva við at reksa upp fyrimunir við at halda fast um heimastýrislógina. Væl hevur hon eisini síni brek, men hetta kann bøtast um við eini nýggjari heimastýrislóg. Øll vita. at nógv liggur á láni í Føroum í løtuni, men tað tykist mær, sum hetta málið um fullveldi hevur so mikið fastatak á tjóðveldismonnum, at teir gloyma alt annað. Høgni Hoydal segði í útvarpinum sunnudagin, at tá íð fullveldið kemur, so gera vit tað og tað, og ikki, um fullveldi kemur. Og um teir skuldu vunnið fólkaatkvøðuna, so verður uppaftur meira at gera við at seta lýðveldi á stovn, at alt annað støðugt kemur at liggja á láni. Føroya fólk er tó so mikið at saær komið, at tey fella fullveldi á eini fólkaatkvøðu í heyst. 9. apríl 2000 S. H. Seerup Til "Karnov" 9. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá "- farið bara norður til Fuglafjarðar, 70 mill. hvørva eftir einari nátt - hetta er eitt av nýggju beinunum, sum ætlanin er at byggja á í framtíðini- ja, eg meini tað " Soleiðis skrivar ein meinfýsin javnaðarmaður her á síðuni. Hetta er júst kjarnan í dagsins javnaðarpolitikki, ræðsluherferð, neyð og vesaldømi. Tú fert næstan at halda, at teir ynskja vanlukkur fyri hetta land til tess at rættvísgera sína egnu politisku tilveru. Harmuligt, at teir hóvsomu og framburðshugaðu í flokkinum ikki gretta orð. Páll Poulsen Á Lítla Seyði finnast nógv góð citat. Men sigur tú Chr. Matras úti á Sessinum, vóru allir orðakunnlar brádliga á fleygi. Eg skilji væl at William Heinesen skrivaði á donskum. Mamman tosaði danskt. Men at Carl Johan skrivar á íslendskum, tí pápin tosaði danskt, tað skilji eg ikki. Kaj joensen Páll Poulsen, mú er ein løta síðan vit hava hoyrt frá tær. Kjaksíðan manglar nakrar góðar viðmerkingar frá tær. Hanus Petersen Jørgin M Takk fyri svarið.Stutt og greitt.Sonevndi ríkiselagsskapurin er tann tú livir við hvønn tann einasta dag. So spyr ikki hvat hann er. Annars er ongin veruligur politikkur rikin síðani henda samgongan tók við. Skandala aftaná skandalu eftirfylgdar av verkføllum og uppsteðgaðum sjúkrabilum,meðan ríkisveitingar "ólógliga" verða settar inn á 'bók. Uppbyggingarpolitikkurin,sum ger munin í gerandisdegnum, fer at halda áfram, meðan arbeitt verður fram ímóti einum sjálvberandi búskapi. Og Ríkisveiting verður ikki sett inn á bók - men minka, um tørvur ikki er á henni. 7. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Hanus Petersen, veruleikin er, at danska ríkisstjórnin og Føroya Landsstýrið hava gjørt av at fara undir samráðingar um føroyskt fullveldi. Hetta er veruleikin. Tað tykir mær, at tú og tínir líkar ganga við bindi fyri eygunum, ja tit eru eins og strussar, stinga høvdið niður í sandin. Hetta gera tit uttan iva, tí at tykkum ikki dámar dagsins politiska veruleika. Eg havi eftirlýst, hvønn politikk tit hava at leggja fram, tann dagin fullveldið er heima. Men einki svar fæst. Niðurstøðan má so vera, at fellur sonevndi "ríkisfelagsskapurin", so eru tit javnaðar-/sambandsmenn liðnir í politikki. Fellur fullveldisuppskotið á fólkaatkvøðuni er greitt, at landsstýrið má leggja frá sær og løgmaður skriva út nýval. Tað kann tó henda, at teir eftir valið framvegis hava meirlutan: OG SO VERÐUR EYÐVITAÐ HILDIÐ ÁFRAM VIÐ FRÆLSISPOLITIKKINUM! 7. apríl 2000 Hanus Petersen John Dalsgarð Konkretisera hatta nærmari. Tað luktar eitt sindur av akademiskum tvassi. 7. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Har segði tú nakað áhugavert!!!!!! Meinar tú ikki, at samgongan skal taka avleiðingarnar og fara frá, um ein meiriluti av føroya fólki vrakar teirra uppskoti við eini fólkaatkvøðu???? Tað vildi einhvør onnur stjórn gjørt fyri minni enn tað í einum øðrum landi! 7. apríl 2000 John Dalsgarð Til Hanus Petersen Allastaðni í altjóða høpi, har donsk og føroysk áhugamál ikki ganga saman, eru vit avmarkaðir. Onnur fræls lond kunnu, sum er, ikki loyva sær at lurta eftir føroyskum ynskjum ella áhugamálum, tí tey donsku áhugamálini viga meira í teirri víðu verð. Taka vit við fullveldi, hava øll onnur lond skyldu til at lurta eftir okkara áhugamálum eins væl og øðrum frælsum londum. So einfalt er tað. 7. apríl 2000 Hanus Petersen Høgni Orsaka. Ætlaninar skulu byggja á okkurt meira ítøkiligt enn statskassaloysing. 7. apríl 2000 Hanus Perersen FULLVELDI = FOOLVELDI? Høgni Tað ljóðar sum um tú sigur, at tað skal ein minking á heimamarknaðinum til fyri at rudda slóð fyri eini øking á altjóða marknaðinum. Har hava tú og Bill Gates ymsar áskoðanir. Hann vil bæði vera størsur og sterkastur á heimamarknaðinum, og á altjóða marknaðinum!!!!! Men hví fara tit ikki í gongd, at ítøkiliggera møgulleikarnar, so allar ætlanir um tykkara loysing, byggja á statskassaloysing. Tær ætlanirnar skulu á borðið, fyri at fáa fólk at "trúgva" uppá loysing. Soleingi ein ætlan liggur á borðinum, verður fullveldi = foolveldi, í hugaheimi fólksins. 7. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Linjan er løgd. Landsstýrið og danska ríkisstjórnin eru samd um at samráðast um føroyskt fullveldi. Tí eigur kjakið nú at snúgva seg um føroyksa fullveldið. Sjálvsstýrislógin hjá afturhaldskreftunum er als ikki til umrøðu millum partarnar (hon er bert FANTASI). Hetta noyðist MINNILUTIN at góðtaka, um hann vil fylgja fólkaræðisligum mannagongdum. Javnaðarflokkurin og Sambandsflokkurin hava ikki meirlutan í Løgtinginum. Hesa avgerð tók føroyska tjóðin á seinasta løgtingsvali. Minnilutin kann bert gerast til meirluta, um fólkið vil. Og tann møguleikin er ikki fyrr enn um tvey ár! 7. apríl 2000 Høgni Carlsson Hanus, Púra samdir, tað verður spennandi at fáa ætlaninar fyri einum sjálvberandi Føroyskum búskapi á borði (tað veri seg um Hoydal ella Eidesgaard fáa sín vilja - blokkurin skal jú burtur undir øllum umstøðum). Persónliga beri og ongan ótta fyri, at vit ikki skulu hóra undan. Innan KT-vinnuna, har eg sjálvur arbeiði, er tað nevniliga soleiðin, at føroyski konsulent-tímaprísurin er uml. helvtina av tilsv. danska. Førleikin og kvaliteturin av arbeiðinum, hinvegin, stendur absolutt einki aftan fyri tann danska. So eg síggi fyri mær eina ávísa mynking í heimamarknaðinum - sum hinvegin ruddar slóð fyri øktum aktiviteti á altjóðamarknaðinum (við betri vinningsbyti sum fylgju). P.S. Skal viðganga, at mítt álit á donsku mynduleikarnar/finansverðina fekk eitt skot fyri bógvin, tá Straarup, Lykketoft & Co rey okkum í bankamálinum - vit eru hóast alt nøkur sum framvegis ikki hava fingið nakra kompensatión 7. apríl 2000 Hanus Petersen John Dalsgarð Á hvørjum øki eru føringar avmarkaðir frá at samráðast og røkja okkara áhugamál, og hvussu kann tað gerast nógv øðrvísi enn í dag? 7. apríl 2000 Hanus petersen Høgni Carlssen Uppleggið til stjórnina um 5, 15 ella 50 ára skiftistíð, er tí lítið akutelt fyri føringar. Áhugaverdari er at síggja ætlanina fyri ár 6, 16 ella ár 51. 7. apríl 2000 John Dalsgarð Gott tað glógvar onkustaðni. Til Hanus Petersen er at viðmerkja, at sjálvsagt er tað eisini ein akademiskur trupulleiki, men tessvegna ikki minni, at Føroyar skulu liggja undir donsku grundlógini. Sum tvær ymiskar tjóðir, eru áhugamál okkara eisini ymisk. Tað hevur stóran samfelagsligan týdning fyri okkum sum land og sjálvstýrandi búskaparligt øki, at hava fult frælsi at samráðast um alt, sum viðvíkur okkum, við aðrar tjóðir, eisini Danmark. Tað er gleðiligt, at sjálvt danir, danska stjórnin og fólkatingið, opið vísa, at hetta er tað einasta rætta. 7. apríl 2000 Hanus Petersen Høgni Carlsen Hvi illigita,misteinkja og dyrka misálit hvør á annan, ístaðinfyri at síggja í eyguni, at vit eru 45.000 menniskju,sum eins og øll onnur menniskju her á fold, hava nakrar avmarkingar, sum øll onnur hava. Tað eru mørk fyri hvussu nógvan pening, og hvussu nógva vitan,45.000 sálir kunnu akkumulera, tí heimssamfelagið hevur júst somu krøv til okkara, og okkara sjófólk runt um í heiminum hava krøv uppá sama tænastustøði. Føringar kunnu flytast.OG verri umstøður flyta føringar. Hugsa um, hvussu nógvir fluttu til Havnar í 50unum, tá børnini fóru víðari í skúla. Hvussu nógvir eru fluttir av landinum ígjøgnum tíðirnar, orsaka av væntandi arbeiði, og skiftandi tíðum. í 90 unum stakk ein heimagjørd kreppa seg upp, sum flutti einir 7000 føringar av landinum - Livifóturin lækkaði jú bara ein 25%. Og kanska 700 eru afturkomin! Hetta merkir, at tíðir skifta, sjálvt um vit eru í ríkisfelaggskapi við Danmark. Tann støðan verður ikki betri um vit fara út. Mær dámar í øllum førum betri at vera føringur í føroyum, heldur enn føroyksur útiseti. 7. apríl 2000 Høgni Carlsson Góðasti Hanus, Hasa tesuna hava vit fingið jabba oyrini full við seinastu nógvu ártýggjuni - helt tað kundi veri áhugavert, at hoyra hvussu tit vildu handfara viðvendu støðuna. Og eg trúgvi neyvan, at danin vildi veri foreintur við nøkur smáoyru til vaskikonurnar á Vesturbrúgv. Orðaskifti á Fólkatinginum herfyri gav í hvussu so er ábendingar um okkurt annað 7. apríl 2000 Hanus Petersen Høgni Carlsen Deiliga ekstremur,sum altíð. Men hví ikki lata nøkur oyru aftur til vaskikonuna á vesturbrúgv, og til tey túsundir sum hava og koma at lesa í Danmark, og sum kosta 10 tals miljónir árliga? Men tesan kundi eisini verið henda. Hvat um ongin olja var at finna - ella keldan tornaði - og dóttir útróðrarmannin, vildi hava eina hægri útbúgving, og slapp at velja ímillum føroyskan og danskan ríkisborgararætt! So mátti hon kanska velja tann danska "tí hon trúði uppá sínar møgulleikar fyri at fáa eina hægri útbúgving", men væntaði tøkan pening. TOSIÐ UM EVSTAVALD = AKADEMISKT TVASS! 7. apríl 2000 Johan Samuelsen Til Sigurð Jónson. Eg takki tær fyri skilagóða og kunnandi innlegg títt úr Íslandi. Tú vísir á aðalmunin,tá íslendingar atkvøddu fyri fullveldinum í 1918, og seinri tá lýðveldið var stovnsett í 1944, nevniliga, at har var ein samd tjóð, ein sonn fólkarørsla, um ein vil, sum atkvøddi fyri lýðveldinum. Her er tjóðin farin av um tvøran, til óbótaligan skaða fyri okkum sum fólk.Úrslitið í aðrar mátar hjá fullveldissamgonguni hevur verið syndarligt. Alt snýr seg bert um henda eina spurningin,meðan landið og lívsmøguleikar fólksins verða misrøktir, sjálvt sjúkrahúsbilarnir eru vorðnir lívshættisligir at koyra í undir hesi samgonguni! Hvat hava vit í væntu? 7. apríl 2000 Jørgin M. Á, við Úlvsá Sjálvsstýrisuppskot Javnaðarfloksins hevur "fingið vind í seglini", sigur harra Jóhann, men gloymir samstundis at siga, at tað er í danska FÓLKATINGINUM!!! 7. apríl 2000 Høgni Carlsson Tesa: Føroyar innan ríkisfelagsskapin, anno 2010: Oljuframleiðslan er veruliga komin ígongd og gevur 10 milliardir árliga í netto-inntøkum. Av hesum 10 milliardunum fara kanska 2 til at tvíhalda um høgt skattaðu vælferðina í Føroyska partinum av ríkinum. Gangi út frá at restin - í røttum ríkisfelagsskapsanda - verður býtt javnt millum ríkisins borgarar eftir flg. leisti: Danmark: 4900000/5000000 x 8 = 7,84 milliardir Føroyar: 50000/5000000 x 8 = 0,08 milliardir Grønland: 50000/5000000 x 8 = 0,08 milliardir Ak ja, Hanus & Co, tað hevði nú verið betur at átt 'fyritøkuna' heldur enn at siti sum uppsitari men sjálvandi, man yvirtekur ikki eina fyritøku, ið man ikki trýr uppá 7. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Vilja føroyingar, at vit skulu IKKI taka lut í altjóða samfelagnum, jamen so er bara at halda fram í sosialdemoktatiska "ríkisfelagsskapinum" 7. apríl 2000 Jógvan Joensen Onkur gremur seg um at føroyingar ikki hava somu viðurkenning millum tjóðir, tí vit eru danskur landslutur. Vil tað siga at Lolland, Samsø og Bornholm v.m. ikki hava nakrað viri(ng). Føroyar hava gagn av tí internationala arbeiði danir gerða, ríkisins vegna, umframt tí arbeiði vit sjálvir gerða. Okkurt kan heilt víst gerðast betri, men stórsti parturin vil ikki verða gjørt undir einum fullveldi, tá 1500 fólk ikki kunnu verða í einari Føroyskari uttanríkistænastu. Um Danmark framvegis skal passa 90% av øllum uttanríkismálum, meðan landsstýri velur tey løttu og vældámdu, hvat er eitt fullveldi tá? 7. apríl 2000 Jógvan Joensen Onkur gremur seg um at føroyingar ikki hava somu viðurkenning millum tjóðir, tí vit eru danskur landslutur. Vil tað siga at Lolland, Samsø og Bornholm v.m. ikki hava nakrað viri(ng). Føroyar hava gagn av tí internationala arbeiði danir gerða, ríkisins vegna, umframt tí arbeiði vit sjálvir gerða. Okkurt kan heilt víst gerðast betri, men stórsti parturin vil ikki verða gjørt undir einum fullveldi, tá 1500 fólk ikki kunnu verða í einari Føroyskari uttanríkistænastu. Um Danmark framvegis skal passa 90% av øllum uttanríkismálum, meðan landsstýri velur tey løttu og vældámdu, hvat er eitt fullveldi tá? 7. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Hvørjar trupulleikar hevur tú av at virka undir donsku grundlógini aðrar enn akademiskar trupulleikar? 7. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá Til S. H. Seerup & CO Meirlutin av Føroya fólki vil bert hava sama rætt og viðurkenning eins og Danmark og aðrar tjóðir. Hendan rætt hava vit ikki undir donsku grundlógini, tí tá eru vit danskur landslutur. Til tess at vinna hendan rætt krevst fullveldi, ikki so? 7. apríl 2000 Hanus Petersen Hvat fræsli mangla vit. Hvat frælsi fáa vit? Don Petersen Til Johan Samuelsen og aðrar javnaðarsambandsmenn. Føroyska/danska javnaðar svika ráðagerðin á fólkatingi í dag elvir mær at viðmerkja: Flestu føroyingar eru fullsamdir í, at móðurlandið Føroyar er land føroyinga - okkara land. Frílynda stóra fjøldin av javnaðarveljarum er eisini samd í hesum. Kunnu tit sum eru javnaðarsambandsmenn svara uppá hvat ein nevnir politikarar, sum av fullum alvi saman við útlendingum berjast fyri at annað land enn móðurlandið Føroyar skal hava evsta vald í Føroyum ?? Ikki nyttar at svara, at teir svíkja ikki Føroyar - tí tað er júst tað teir gera. Takk fyri. 6. apríl 2000 Johan Samuelsen Nú lýsnar fyri framman. Nýggj skipan, javnstøða millum tjóðirnar báðar, sjálvstýri, sum ikki kann takast aftur, løgmaður kann gera bindandi altjóða avtalur góðkendar av ST o.s.fr. Nyrup hevur lært nógv av realistiska sjálvstýrislógaruppskoti javnaðarfloksins, sum er eini 15 - 20 ára gamalt! Harra Úlvsá og Co., hetta hevur onki við danska imperialismu/kolinialismu (eg, sum trúði hasi orðini vóru farin í grøvina saman við Berlinmúrinum og øðrum arvagóðsi av somu skuffu!) at gera, heldur onki við søguliga sambandið millum javnaðarflokkin og danska sosialdemokratiið at gera, sjálvt um tit blíva við at rógva fram ímóti hesum fyri 1000 ferð, at so skal vera. Sjálvstýrisuppskot javnaðarfloksins hevur fingið vind í seglini. Og tað besta er: hetta uppskotið er, sambært flestu veljarakanningunum,tað, sum í mestan mun er í samsvar við føroyska fólkaviljan - men hann leggja tit ,sum kunnugt, lítið í, tíverri! Her skal kvettast fyri einhvønn prís, kosta hvat tað kosta vil. Høgni varð spurdur á Christiansborg, um hann tordi at fara undir hetta ivasama eksperimentið. Og svarið var hitt sama:at vit miðja fram ímóti einum tryggum, sjálvberandi búskapi o.s.fr. Einstreingjað vinnulív hongur altíð í klønum tráði - farið bara norður til Fuglafjarðar, 70 mill. hvørva eftir einari nátt - hetta er eitt av nýggju beinunum, sum ætlanin er at byggja á í framtíðini- ja, eg meini tað 6. apríl 2000 Gudmundur Joensen Jørgin M. Á við Úlvsá Partamaður tín Óli Breckman nevndi eisini einaferð, at tá Føroyar hava loyst frá Danmark, skal Føroyar søkja um upptøku sum sjálvsstøðugur limur í NATO. Ert tú eisini samdur við honum í tí, ella hevur tað kanska ikki so nógv at siga ? Eitt annað, sum eisini stendur í stevnuskránni hjá partamonnunum hjá tykkum er, at Føroyar skal verða eitt lágskattaland, líknandi kanaloyggjunum. Ert tú somuleiðis samdur við teimum í tí ? 6. apríl 2000 fridtjof christiansen Tá ið tit hava lisið torshammer.dk/enmandsavisen, kunnu tit leita inn á www.politiken.dk og klikkja á sjáldsama vøkru kronikkina, sum Gunnar Hoydal hevur skrivað. 6. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Nyrup gjørdi seg til talsmann hjá minnilutanum í løgtinginum, tá ið hann í morgun kom við einum tilboði um at dagføra Heimastýrislógina. Ikki óvæntað er hetta júst tað sama, sum Javnaðarflokkurin ynskir. Illgrunin hevur leingi hingið í luftini um, at Javnaðarflokkurin og danska stjórnin hava gjørt undirhondsavtalu í ríkisrættarliga spurninginum. Útsøgn danska forsætismálaráðharrans stryrkir enn einaferð illgrunan. "Hetta víðkaða sjálvstýri innan karmanar á ríkisfelagsskapinum er í tráð við tað, sum Javnaðarflokkurin allatíðina hevur víst á" Ja, soleiðis sigur formaður Javnaðarfloksins. Hann er so sára samdur við fremsta framherja hjálandaveldisins! Øll sum luttaka her: Fari inn á: www.torshammer.dk/ síðani: enmandsavisen 6. apríl 2000 Hanus Petersen Jørgin M Ivaðist tú nakrantíð í tí? Partar av tí formella valdinum í Dk, men tað reella valdið í Føroyum. 6. apríl 2000 Jørgin M. Á við Úlvsá "Ríkisfelagssaapurin" Í morgun er sligið púra fast, at "ríkisfelagsskapur" = Føroyar undir danskari grundlóg og donskum yvirvaldi 6. apríl 2000 Jørgin M. Á. við Úlvsá Til S. H. Seerup Óli Breckmann, fólkatingsmaður, nevndi í fólkatinginum í morgun, at uppsøgn av sáttmálanum kann leggjast til fólkaatkvøðu. Ivaleyst eru fleiri hugsanir um hetta. Men eg vænti ikki at hesin spurningur fer at skilja partarnar. 6. apríl 2000 Hanus Petersen Vár í Ólavstovu! Tað er júst tað tjakið sum tú saknar, sum fer fram í hesum døgum. Kanst tú ikki siga mær, hví tú ikki heldur tað vera skilabetri, at minka um blokkin við nøkrum 100 mió árliga,sum ikki krevur nakrar samráðingar, heldur enn at seta eitt heilt fólk, og tvær tjóðir upp hvør ímóti aðrari í einum eljustríði um nakað sum ongan møgulleika hevur fyri at fáa eina meiriluta við eina fólkaatkvðu??? Ein pínlig støða at koma í! Til N.Jón Ellendersen Tað er ikki øvundsjúka,sum fekk meg at nevna hasa jólatræssøguna. Men tað er nokk ein sannroynd, at nógvir føringar vita nærum ikki hvat tað merkir at liva sum føringur, sjálvt um Føroyar eru smáar. Tað var líka tað, sum eg vildi vísa á.Eisini, at vit enda aftur í gamla stættarsamfelagnum við einum óumhugsaðari ætlan. Verulleikin og gerandisdagurin aftaná eina loysing hvørvur ikki, um man fyri alt í verðini ikki skal nevna hann. 6. apríl 2000 Steen Sørensen Tak til Gunnar Hoydal for din flotte kronik i Politiken dags dato. Man kan være enig eller uenig med dig i dine synspunkter - men dit sprog og måden at fortælle på er helt i top: " .Det vigtigste er, at de ægte følelser og den gensidige respekt styrkes og bevares i et tillidsfuldt fremtidigt fællesskab." Jeg glæder mig til den fortsatte positive dialog om Jeres og vores fælles fremtid! 6. apríl 2000 Carl August Arge S H Seerup Eg havi havt ringar stundir í seinastuni og havi satt at siga ikki rättuliga sett meg inn í hvussu framtídar sáttmálin er hugsadur at kunna upploysast. Sum prinsipp haldi eg at allir sáttmálar skullu kunna upploysast uppá initiativ frá bádum pörtum - ikki bert frá tí eina. Tad meini eg eisini stendur í uppskotinum. Annars er tad jú upp til okkum föroyingar og danir hvussu vit duga at fáa samstarvi okkara millum at virka í framtídini. Hygg eftir commonwealth londunum. Tey hava tätt samstarv eftir nógv ár. Frakland/Monaco, Spania/Andorra eru onnur dömi. Eg vil gjarna hava eitt samstarv vid DK í prinsipp uttan nakran enda. Verdur samstarvi harafturímóti negativt fyri annan ella bádar partar eigur tad sjálvandi at kunna upploysast frá ödrum ella bádum pörtum. Soleidis upploysti Ísland jú einsidugt sáttmálan í 1944, medan DK var hersett av týskinum. Eg havi ongantíd hildi at tad var virdiligt gjört; teir hövdu kanska formligan rätt at gerda so - men virdiligt? - nei. Vóni at hetta er svar uppá tín spurning - eg eri sum sagt ikki so nógv inni í júst hasum. Spurningur: Er grundlóg danska ríkisins ikki de facto eisini okkara grundlóg? Føroyar eru jú partur av ríkinum. Svar: Serfrøðingar eru ikki samdir um, hvørt til ber at siga at danska grundlógin eisini er grundlóg Føroya, men ongin ivi er tó um, at í verandi rættarstøðu kann eisini ein føroyingur við donsku grundlógini í hondini gera krøv galdandi mótvegis myndugleikunum. Tað er landsstýrisins hugsan, at alt politiskt vald í Føroyum eigur at ganga út frá Føroya fólki. Tí eigur føroyska fólkið at viðtaka sína egnu grundlóg. Hetta er eisini neyðugt, skulu Føroyar gerast fullveldisríki. Tað er einki fordømi um, at eitt fullveldisríki nýtir grundlógina hjá einum øðrum landi sum sína egnu. Tað er eisini ivasamt, um Føroyar høvdu hildið tær mannarættindakonventiónir, sum vit hava bundið okkum til at halda, um vit høvdu fingið okkum eina grundlóg við so lítið víðgongdum orðingum, eitt nú viðvíkjandi frælsisrættindum, sum ta donsku. Rættarliga er nevniliga stórur munur á, at hava eina gamla grundlóg (sum ta donsku), sum so líðandi verður tulkað soleiðis at hon hóskar til nútíðarviðurskifti, og at seta eina lóg við júst somu orðingum í verk nú. Spurningur: Hvønn leiklut fer Fíggjareftirlitið at hava viðvíkjandi eftirliti av bankum og sparikassum eftir at Føroyar hava fingið fullveldi? Fer eitt føroyskt fíggjarefirlit at verða stovnað? Svar: Sum er, hevur danska Finanstilsynet eftirlit við føroyskum peningastovnum, íløgueiningum (investeringsforeninger) og virðisbrævameklarum. Í Danmark hevur Finanstilsynet eisini eftirlit við tryggingar- og realkredittfeløgum. Í Føroyum er fíggjareftirlit viðvíkjandi tryggingarfeløgum longu stovnað. Tað er ætlan landsstýrissins eisini at leggja ábyrgd viðvíkjandi eftirliti við peningastovnum og øðrum fíggjarfyritøkum til føroyskan eftirlitsmyndugleika. Landsstýrið hevur undir samráðingum við donsku stjórnina skotið upp, at samstarv verður millum danska og føroyska fíggjareftirlitið. Danska stjórnin hevur sagt seg vera sinnaða fyri at samráðast um slíkt samstarv. Spurningur: Takk fyri svari um (50,5%?) Hettar er akkurát tað sum eg eri ræðslusligin um. Um ikki tit hava ampa av hesum eru tit ikki uppgávuna vaksnir. Tað skuldi gjarna verði ein felags ábyrgd millum allar føroyingar, ella hvussu? Hin spurningurin um pengapolitik! Hava tit gjørt naka sum helst fyri at føroyar skulu føra pengapolitik? Nyrup hevur nevnt hettar í sambandi við "felags mynt". Eg vildi ikki hildi at tað er grund til at resignerað bara tí at tað er danskt mál. Tað er simpulten ov bíligt. "Tað er danskt mál, landi ferð á heysin, tað er heldivís ikki okkara ábyrgd. Tit eru noyddir til at vísa eitt sindur meir enn sum so. Ella hvussu? Danskt mál??????heilt erligt. "Um mín stjóri hevur vald á einum og hvørjum viðurskiftið sum eg fegin vildi broytt. Ja, so arbeiði eg við málinum, eisini í tí smáa, til tað er loyst! Kanska vit skulu læra at grulva áðrenn vit duga at ganga, ella hvussu? Svar: Landsstýrið hevur ongar ætlanir um at Føroyar skulu hava egnan penga- og gjaldoyrapolitikk. Flestu búskaparfrøðingar eru samdir um, at teir fyrimunir, ein lítil búskapur hevur av at føra sín egna peningapolitikk eru fáir og smáir í mun til teir vansar, ið kunnu standast av hesum. Hetta er serliga galdandi í einum føri sum okkara, tí at so at siga allur inn- og útflutningur okkara, eins og ogn og skuld uttanlands hevur samband við evru-økið. Tí er tað í dag ein fyrimunur fyri okkum at vera knýtt fast at donsku krónuni, sum er næstan líka so fast knýtt at evruni. Annars verður pengapolitikkurin vanliga ikki mettur sum nakað sterkt amboð í búskaparstýringini hjá einum lítlum landi . Her eru tað fíggjarpolitikkur og bygnaðarpolitikkur, sum eru avgerandi. Svar: Nær fíggjarpolitikkurin er ábyrgdarfullur er altíð ein meting. Men eftir landsstýrisins hugsan er fíggjarpolitikkurin ábyrgdarfullur, tá ið roynt verður at hava eina javna gongd í búskapinum. Tvs. at ein skal ansa eftir at ov nógv ferð ikki kemur á búskapin í góðum tíðum, og í staðin spara yvirskotið saman til at standa ímóti við í verri tíðum. Hetta ger landsstýrið. Umleið 600 milliónir eru spardar saman um árið farnu árini. Tað eru bert játtanirnar til pensiónir, heilsuverk, útbúgving og gransking, sum eru hækkaðar. Um tær 600 milliónirnar høvdu verið brúktar, hevði vandi verið fyri, at vit fingu somu gongd sum vit høvdu í 1980'unum. Tann ábyrgdarfulli fíggjarpolitikkurin verður ikki førdur eftir kravi frá donsku stjórnini. Viðvíkjandi pengapolitikki er ikki nógv at siga. Hetta er danskt málsøki, og Føroyar hava ongan pengapolitikk. Eg vil fegin vita hvussu nógv fólk skulu stemma fyri loysing, soleiðis at tað verður loysing? 50,5 %? Hettar, fyri at støða kann verða tikin til, nær ein átti at søkt "statsborgaraskap" aðrastaðni? vinarliga ein dagligur tærnakrimpari. Svar: Sum greitt verður frá í svarinum til ein spurning longur niðri, er hetta nakað sum løgtingið skal gera av. Men landsstýrisins støða er, at vit eiga at fylgja meirilutanum av teimum, sum luttaka á fólkaatkvøðuni. - Eisini, um talan er um ein tepran meiriluta. Tí hóast tað er óheppið um lítil meiriluti setir ein stóran minniluta til viks, so er tað verri um ein minniluti setir ein meiriluta til viks. Nær og hvar hevur Løgmaður sagt hetta? Hvat parlamentariskt grundarlag hevur løgmaður fyri at siga hetta? Ætlar Løgmaður at hetta skal til fólkaatkvøðu áðrenn? Um ja, hví roknar Løgmaður við at hetta verður samtykt tá hann ikki roknar við at fáa samtykt fullveldi við eini skiftistíð uppá 4 ár? Í vikuni hevur Løgmaður sagt at um skiftistíðin ikki verður 12-15 ár verður ongin fólkaatkvøða. Ætlar Løgmaður so at fremja "ensidig løsrivelse" uttan fólkaatkvøðu? og hevur hann loyvi til tað? Svar: Løgmaður segði hetta í einum brævið til forsætisráðharran í einum rættiliga hvøssum orðaskiftið upp undir fundin 2. mai. Tað varð sagt í sambandi við, at forsætisráðharrin ikki hevði vildi geva til kennar, um stjórnin yvirhøvur var sinnað at gera ein fólkarættarligan sáttmála við Føroyar. Løgmaður kravdi at fáa greiðu á hesum, og legði afturat: (Alt brævaskiftið liggur á heimasíðuni undir "tíðindi".) Hetta var sostatt um eina staðfesting av, at um danska stjórnin ikki vildi gera ein sáttmála, so fór talan at vera um "loysing", tá Føroyar gjørdust sjálvstøðugar. Hetta var ikki nakað samráðingarupplegg, men ein politisk meting og staðfesting hjá løgmanni. Tað krevst ikki parlamentariskt grundarlag til at gera eina slíka meting, og tað kemur sjálvandi heldur ikki uppá tal at leggja tað til fólkaatkvøðu uttan so, at løgtingið hevur samtykt tað. Løgmaður hevur ongar ætlanir um at fremja "ensidig løsrivelse" uttan fólkaatkvøðu. Spurningur: Um so er at danir ikki ynskja at vit fara úr ríkisfelagsskapinum og tí vilja gera alt, sum stendur í teirra makt fyri at forða hesum, er tað so ikki skilaleyst av landsstýrinum at geva dønum øll kortini í hondina við at siga at halda danir fast við 4 ára skiftistíð so verður onki fullveldi? Svar: Landsstýrið sigur ikki at einki fullveldi verður, um danir halda fast við 4 ára skiftistíð. Landsstýrið hevur ikki mandat til annað enn at virka fyri, at Føroyar fáa fullveldi. At slept hesum hevði kravt, at løgtingið gav landsstýrinum eitt nýtt mandat. Men landsstýrið sigur, at fullveldissáttmálin verður ikki lagdur til fólkaatkvøðu, fyrr enn tær búskaparligu treytirnar eru soleiðis, at vit klára at leggja um frá stuðulsbúskapi til sjálvberandi búskap uttan at samfelagið kemur í kreppu. Tað er ein greið avtala millum stjórnina og landsstýrið, at samráðingar skulu vera um eina skiftisskipan, sum "tilstræber opbyggelsen af en selvbærende færøsk økonomi". Higartil hevur stjórnin noktað at fylgt hesi avtalu, og ikki vilja samráðst um spurningin. Men landsstýrið hevur framvegis vónir um, at stjórnin fer at halda avtaluna. Spurningur: Stendur tað nakra staðni at "ein sjálvberandi føroyskur búskapur" skal verða á einum ávísum støði? Er avtalan frá 10. juni 1998 ikki eisini uppfylt, sjálvt um ein sjálvberandi føroyskur búðskapur er á einum lægri støði enn føroyski búðskapurin er í dag? Svar: Um avtalan er uppfylt við eini skiftistíð uppá 3-4 ár er sjálvsagt ein tulkingarspurningur. Avtalan um hetta er soljóðandi: At "tilstræbe" merkir sum best at royna at tryggja, at endamálið um ein sjálvberandi føroyskan búskap verður rokkið. Eftir landsstýrisins tykki kann ein so stutt tillagingartíð tvørturímóti skapa vanda fyri, at okkara búskapur verður fyri bakkasti, og at neyðugt verður við lántøku. Og tá verður ikki talan um ein sjálvberandi búskap. Harafturat stendur púra greitt, at partarnir skulu samráðast um eina skiftisskipan - og higartil hevur stjórnin nokta fyri yvirhøvur at fara undir hesar samráðingar. Tí ber illa til at siga annað enn, at stjórnin higartil ikki hevur fylgt avtaluni frá 1998. Spurningur: At útseta gildiskomuna, er tað ikki júst tað sama sum at leingja skiftistíðina? Um danska stjórnin sigur nei til tað seinna, er tað so sannlíkt at hon sigur ja til tað fyrra? Svar: Danska stjórnin hevur tann 10. juni 1998 bundið seg til at samráðast um eina skiftisskipan, sum tryggjar, at einar sjálvstøðugar Føroyar kunnu byggja upp eina sjávberandi búskap. Tað er tíðin meðan hendan skipanin er galdandi, sum verður nevnd skiftistíðin. Hon gongur frá tí at Føroyar fara úr donsku grundlógini, til allar veitingar úr Danmark eru steðgaðar. Stjórnin heldur, at 3-4 ár við linjurættari minking eru nóg mikið til at tryggja, at endamálið við avtaluni frá 10. juni verður rokkið, meðan landsstýrið heldur, at neyðugt er við 10-15 árum. At útseta gildiskomuna av sáttmálanum er ikki heilt tað sama sum at leingja skiftistíðina, tí skiftistíðin er sum nevnt tíðin frá tí at Føroyar fara úr grundlógini, til veitingarnar halda uppat. Annars er tað ikki almenna mál landsstýrisins at útseta gildiskomuna. Málið er at fáa eina skiftisskipan sum, í samsvari við avtaluna frá 10. juni 1998, gevur føroyska búskapinum møguleika fyri at fóta sær. Spurningur: Í røðu síni 1. mei í Føroyahúsinum segði Jákup Sverri Kass, løgtingslimur fyri Sjálvsstýrisflokkin, at hann enn ikki hevði tikið støðu til, um hann fór at atkvøða fyri ella ímóti fullveldisuppskotinum hjá landsstýrinum á einari fólkaatkvøðu. Eg skilji hetta soleiðis, at landsstýrið ikki hevur meirilutan í Løgtinginum aftanfyri seg í hesum samráðingunum. Formaðurin í Sjálvsstýrisflokkinum, landsstýriskvinnan Helena Dam á Neystabø hevur fyri danska útvarpinum sagt, at tað er umhugsunarvert møguliga at útseta eina fólkaatkvøðu í nøkur ár. So har er heldur ikki eitt samt landsstýrið aftanfyri samráðingarnar. Er tíðin ikki komin til at steðga á og leita eftir eini politiskari semju í Føroyum? Svar: Fleiri politikarar siga, at teir stuðla samráðingartilgongdini, men at teir ikki taka støðu til uppskotið fyrr enn tað fyriliggur. Hesum er einki løgið í. So leingi samráðingarnar ikki eru lidnar, veit eingin vissu hvat tað er, vit skulu atkvøða um - og tí ber eisini illa til at taka støðu til tað. Í samráðingartíðarskeiðinum verður roynt at gera ein so góðan sáttmála sum til ber. Tað er hesum royndum m.a. Miðflokkurin stuðlar - hóast hann ikki tekur prinsipiella støðu í spurninginum um fullveldi ella ikki. Landsstýrið er framvegis samt í fullveldismálinum, og málið hevur eisini framvegis líka stóran stuðul í løgtinginum, sum tað hevði tá farið varð undir fyrireikingarnar. T.e. 19 av 32 tingmonnum. Tað er eftir landsstýrisins tykki ikki sannlíkt, at til ber at finna eina breiðari semju í hesum máli, enn ta, sum longu er funnin - t.e. millum fýra av seks flokkum. Landsstýrið hevur ongar ætlanir um at útseta fólkaatkvøðuna nøkur ár. Men tað hevur verið nevnt sum ein møguleiki, at útseta gildiskomuna, um tað ikki eydnast at fáa eina nøktandi avtalu um skiftistíðina. Spurningur: Her eru nakrir spurningar um fullveldisfíggjarlógina: Hvussu sær ein fíggjarlóg út frá § 1 til § 25 aftaná fullveldi? Verður § 20 (inntøkurnar) tað sama sum nú? Hvar fáa vit inntøkurnar frá á § 20, tá í vit sendað blokkin aftur til Danmarkar? Koma aðrar greinar á fíggjarlógini ikki at hækkað t.d. tá í vit fáa umboðsstovur runt um í heiminum, yvirtaka kirkjuna, løgregluna og dómsvaldið? Hvussu fíggjað vit allar hesar yvirtøkur? Hækkað vit skattin ella fáa vit nýggjar inntøkur á fíggjarlógina? Og um so er, hvar koma tær frá? Tí frá oljuni fáa vit ikki tær stóru inntøkurnar áðrenn ár 2020! Svar: Krøvini til eina fíggjarlóg, sum javnvigar uttan heildarveiting hava verið minkandi seinastu árini. Hetta kemst av teimum tillagingum, sum føroyingar hava framt síðan fyrst í 90-unum á øllum týðandi búskaparøkjum. Lutfalsliga sterka støðan hjá landskassanum kemst eisini av, at føroyski búskapurin er á veg inn í hákonjunktur. Gongdin hjá landskassanum seinastu árini hevur verið hendan (mió. kr.) § Grein 1 Løgtingið 1997: 17; 1998: 20; 1999: 23 2 Løgmannsfyrisitingin 1997: 38; 1998: 36; 1999: 52 3 Fíggjarmál 1997: 177; 1998: 189; 1999: 178 5 Fiskivinna 1997: 226; 1998: 128; 1999: 177 4&6 Vinnumál, mentan, samskifti 1997: 272; 1998: 317; 1999: 281 7 Útbúgving 1997: 415; 1998: 444; 1999: 535 8 Almanna og heilsumál 1997: 1.228; 1998: 1.288; 1999: 1380 9 Oljumál 1997: 0; 1998: 0; 1999: 12 10 Sjálvstýrismál 1997: 0; 1998: 0; 1999: 13 Útreiðslur í alt 1997: 2.373; 1998: 2.422; 1999: 2.651 20 Inntøkur 1997: 2.553; 1998: 2.901; 1999: 3.228 Úrslit 1997: 180; 1998: 479; 1999: 577 Heildarveiting 1997: 886; 1998: 908; 1999: 933 Úrslit áðrenn heildarveiting. 1997: -706; 1998: -429; 1999: -356 Heildarveitingin er partur av § 20, og hevur árini 1997-99 verið ávikavist 886, 908 og 933 mió kr. Hugsa vit okkum eina stutta skiftistíð upp á 1 ár við útgangsstøði í tølunum fyri 1999, har øll heildarveitingin fellur burtur, so vil eitt undirskot upp á 356 mió kr taka seg upp í 2001. Afturat hesum skal eisini roknast við, at landskassin fær nýggjar útreiðslur, sum danski staturin í dag rindar fyri. Her er serliga talan um rakstur av ríkisstovnum og SU. Talan er - alt eftir hvussu avtalan millum Føroyar og Danmark kemur at síggja út - um millum 100-300 mió kr, sum skulu leggjast afturat verðandi útreiðslugreinum. Samanumtikið er at siga, at landskassin við 1 ára skiftistíð í 2001 fær eitt undirskot upp á 450-750 mió kr. Fyri at fíggja slíkt undirskot uttan lántøku, hevði verið neyðugt fyri øktum skatta- og avgjaldstrýsti svarandi til 5-10% av BTÚ. Gongdin síðan 1994 hevur verið, at føroyski búskapurin sjálvur fíggjar størri og størri part av útreiðslum landskassans. Hetta er gongd, sum hevur staðið við, hóast stórar skatta- avgjaldslækkingar eru framdar. Í 1994 fíggjaði føroyski búskapurin 64% av útreiðslum landskassans. Í 1997 var sjálvsfíggingin 75% og í 1999 útvið 90%. Hetta er týðiligt tekin um, at inntøkur landskassans úr føroyska búskapinum vaksa skjótari enn útreiðslur landskassans. Landsstýrið metir, at ein varin útreiðslupolitikkur saman við einari rímiligari skiftistíð fer at gera tað møguligt at sleppa undan, at stórt undirskot tekur seg upp hjá landskassanum komandi árini, og at óneyðugt verður at fremja beinleiðis sparingar á fíggjarlógini. Hinvegin er neyðugt at verðandi gongd - har útreiðslur landskassans vaksa seinni enn allur búskapurin - heldur á fram nøkur ár afturat fyri at tryggja fulla sjálvsfígging av útreiðslunum hjá landskassanum. Spurningur: Tá landsstýrið sigur, at einans 400 milliónir av blokkinum verða brúktar, hvat verður so gjørt við munin millum blokkin og 400 milliónir? Svar: Peningurin er partur av yvirskotinum hjá landskassanum, sum verður sett í landsbankan. Landsbankin setir peningin í virðisbrøv í og uttanfyri Føroyar við atliti til avkast, tapsváða og bindingartíð. Spurningur: Hví fyrireikar løgtingið/landsstýrið ikki tann føroyska búskapin til at verða sjálvstøðugur áðrenn loysingina? Svar: Landsstýrið metir, eins og ávíst í búskaparpartinum til hvítubók, at stórar politiskar og búskaparligar tillagingar eru framdar undir og síðan kreppuna. Her er talan um stór tiltøk, sum eisini undanfarin landsstýri hava sett í verk. Á løgfrøðiliga økinum kann vísast á týðandi ábøtur viðvíkjandi stýrisskipan, bankalóggávu og vinnulóggávu. Afturat hesum kann vísast á, at mótstøðuføri er bygt upp í landsbankanum og ALS til at klára eina møguliga komandi búskaparkreppu uttan at neyðugt verður at fara út at læna pening á altjóða fíggjarmarknaðum. Verandi yvirskot hjá landskassanum og á gjaldsjavnanum er eisini tekin um, at føroyski búskapurin longu nú í rættiliga stóran mun er tillagur til at klára seg uttan ríkisveitingar. Men samstundis kann yvirskotið hjá landskassanum vera ein hóttan móti føroyska búskapinum. Verður fullveldisspurningurin ikki avgreiddur, er vandi fyri, at stórt trýst fer at verða lagt á politikararnar fyri at fáa teir at brúka meiri almennan pening. Hendir tað at donsku veitingarnar aftur verða tiknar inn í raksturin av samfelagnum, verður føroyski búskapurin aftur meiri og meiri bundin av hesum veitingum, og samstundis vervur meiri ferð sett á búskapin og inflatiónina enn gott er. Við hesum er vandi fyri at líknandi gongd, sum vit upplivdu í seinnu helvt av 80-unum og fyrru helvt av 90-unum, endurtekur seg. Spurningur: Eg eri lækni og tí limur í einum donskum fakfelag. Vit eru bara uml. 15 hjálparlæknar í Føroyum og hava sjálvandi stórar fyrimunir í at verða limir í einum størri (donskum) felag - m.a við stórum sekreteriati, tilknýttari sakførara-hjálp o.s.fr. Mín spurningur er um eg og onnur, sum eru limir í einum donskum fakfelag, framvegis kunnu verða tað aftaná evt. fullveldi. Vil Landsstýrið góðtaka at skula t.d. samráðast við eitt danskt fakfelag, og er nøkur trygd fyri at komandi landsstýri fara at gera tað? Svar: Føroyskt fullveldi verður á ongan hátt at ávirka møguleikarnar fyri - beinleiðis ella umvegis lokalfelag - at vera limur í útlendskum fakfelag. At skipa seg í verka- ella onnur áhugafeløg, og at samráast um løn, eru privatrættarlig viðurskifti, sum ikki verða ávirkað av fólkarættarligum og stjórnarrættarligum viðurskiftum. Landsstýrið hevur í prinsippinum í mong ár kravt at gera føroyskar sáttmálar við føroysk feløg, men hesin politikkur er ikki settur fult í verk. T.d. er sáttmálin hjá landsstýrinum við yngri læknar gjørdur við Hjálparlæknaráð Føroya/Foreningen af Yngre Læger. Hetta er danskt felag. Tað er eingin trygd fyri, at hitt almenna sum arbeiðsgevari ikki onkuntíð seinni eisini í verki fer at krevja at samráast við føroysk feløg einans. Men fullveldisætlanin fær valla nakra ávirkan á hesa avgerð. Hon kann eins væl verða tikin og ikki verða tikin undir heimastýri og fullveldi. Hetta er v.ø.o. eitt av teimum økjum, har tað ikki ger stórvegis mun um Føroyar eru fullveldisríki ella ikki. Spurningur: Kunnu føroyingar og danir, við føstum bústaði í Føroyum, velja framhaldandi at vera danskir statsborgarar aftaná at Føroyar eru vorðnar ein suverenur statur. Svar: Eingin semja er gjørd um hetta enn, men sannlíkt er, at fólk, sum í dag eru danskir ríkisborgarar, fara at kunna søkja um at vera verandi danskir ríkisborgarar eftir at Føroyar hava fingið fullveldi - hóast teir búgva í Føroyum. Spurningur: Eftir fundin millum stjórnina og landsstýrið tann 17. mars setti Jóannes Eidesgaard Mogens Lykketoft nakrar spurningar um tær sokallaðu "etnisku útrokningarnar". Kunnu tit geva mær svarini uppá teir spurningarnar? Svar: Spurningurin hjá Jóannesi Eidesgaard varð settur fram 21. mars. Spurningur og svar vóru soljóðandi: Spurningur: Sagt verður, at tey, sum hava valrætt til løgtingsval fáa valrætt til fólkaatkvøðuna um fullveldi. Hvørji eru hesi? Fara útisetar undir útbúgving at fáa valrætt? Svar: Fyri at fáa valrætt til løgtingsval skalt tú vera danskur ríkisborgari og vera skrásettur í fólkayvirlitinum í Føroyum. Men 1991 varð ein broyting gjørd, sum hevði við sær, at føroyskir útisetar undir útbúgving eisini fingu valrætt. Treytin er, at teir, áðrenn teir eru farnir uttanlands, hava verið skrásettir í fólkayvirlitinum í Føroyum í í minsta lagi 5 ár tilsamans. Spurningur: Hví eru einans subjektiv svør til spurningarnar. Landsstýrið sigur tað og tað verður ofta sagt. Kundi tað ikki verið annarleiðis. Vit liva jú í einum demokratiskum samfelag. Svar: Hetta er almenna heimasíðan um fullveldisætlan landsstýrisins. Endamálið við hesum partinum av síðuni er, at fólk kunnu seta landsstýrinum spurningar um hesa ætlan. Tí er tað landsstýrisins hugsan, sum kemur til sjóndar í svørunum. Svar: Reglarnar fyri hesum vera á leið tær somu sum tær, ið onnur ríki - t.d. Danmark - setir. T.e. at ein persónur antin skal vera føddur í Føroyum ella hava annað tilknýti til Føroyar fyri at hava krav uppá at kunna gerast føroyskur ríkisborgari. Spurningur: Hvat verður sipað til tá sagt verður, at vit nú hava ein "søguligan" møguleika til at taka fullveldi? Hevur møguleikin ikki alla tíðina verið til tess síðan 1946 og vil hann ikki eisini verða har í framtíðini, um Føroyar ikki beint nú taka fullveldi? Svar: Sipað verður til, at føroyski búskapurin í løtuni er minni heftur at donskum veitingum, enn hann hevur verið í ártíggju. Tað almenna tekur eingi lán, og minni enn 400 milliónir av blokkstuðulinum verða brúktar. Útgangsstøðið er so gott, at hetta kann nevnast ein søguligur møguleiki. Sjálvandi hevur møguleikin fyri føroyskum fullveldi alla tíðina verið til staðar - men hann hevur ikki verið so góður sum hann er nú. Seta vit okkum ikki fyri nú at seta kós móti sjávbjargni nú, er eftir landsstýrisins tykki vandi fyri, at vit missa hendan møguleika. Tí fara vit aftur at brúka tann danska stuðulin til rakstur av samfelagnum, og harvið aftur gera okkum bundin av hesum stuðuli, verður munandi tyngri at leggja lunnar undir eitt sjálvbjargið føroyskt samfelag. Spurningur: Á fundinum millum stjórnina og landsstýrið tann 17. mars framlegði stjórnin nakrar útrokningar, sum vóru gjørdar í danska fíggjarmálaráðnum, og sum vístu, hvussu nógv føroyingar í Danmark kosta danska ríkinum. Hvussu eru hesar útrokningar gjørdar? Hvussu sær danska fíggjarmálaráðið mun á føroyingum og øðrum donskum ríkisborgarum í Danmark? Verða føroyingar skrásettir á serligan hátt í donskum yvirlitum? Er ikki ein lóg sum eitur "registerloven"? Hvat sigur hon um hetta? Svar: Tað einasta, sum danska fíggjarmálaráðið hevur upplýst um hesar útrokningar, er hetta: Danska fíggjarmálaráðið hevur ikki svarað spurningum frá tíðindafólki, sum hava spurt nærri um hetta. Í eini sending á P1 í Danmarks Radio vórðu bæði danska fólkaeftirlitið (folkeregisteret) og CPR-skrásetingin (persóntals-skrásetingin) spurd, um tað finst nøkur serlig skráseting av donskum ríkisborgarum, sum koma úr Føroyum. Svarið var nei í báðum førum. Spurningur: Um so er, at Føroyar gerast sjálstøðugar, og vit framvegis fara at hava ein danskan kong ella drottning; hvat vald fara hesi kongaligu møguliga at hava á Føroyingum? Svar: Eins og danska drotningin einki veruligt vald á donskum ríkisborgarum í dag, so fer hon einki veruligt vald at hava á føroyskum ríkisborgarum, um Føroyar gerast fullveldisríki. Kongurin/drotningin er fyrst og fremst ein ímynd. Spurningur: Men hví skal avgerðin um føroyskt fullveldið skundast so nógv ígjøgnum beint nú? Vit hava hóast alt yvirliva sum fólk uttan fullveldi í eini 1000 ár. Hava føroyingar nú knappliga gjørt nakran sannførandi vørr, sum natúrliga hevur við sær, at vit skulu hava fullveldið alt fyri eitt? Svar: Aðrastaðni á síðuni verður greitt frá orsøkini til, at meirilutin av løgtinginum heldur, at føroyingar eiga at taka við evsta valdinum í Føroyum. Men orsøkin til at løtan júst nú er lagalig er, at Føroyar eru ógvuliga nær við at standa á egnum beinum búskaparliga. Í mong ár hevur stórt yvirskot verið í landshúsarhaldinum, og í ár verða bert millum 300 og 400 milliónir av blokkstuðulinum brúktar í samfelagnum. Eftir landsstýrisins tykki hava vit tí tveir møguleikar beint nú: Antin kunnu vit fara at brúka av yvirskotinum og laga okkuara nýtslu til stuðulin úr Danmark, ella kunnu vit nýta hendan søguliga møguleikan til at royna at gera okkum leys av donskum stuðuli. Landsstýrið heldur, at gera vit tað fyrra, enda vit aftur í einum búskaparligum og politiskum bundinskapi, sum tað verður ógvuliga trupult at koma burturúr aftur. Landsstýrið heldur eisini at royndirnar púra greitt vísa, at tað ikki eggjar til búskaparliga ábyrgdarkenslu millum føroyskar politikarar, at danska ríkið hevur yvirvaldsrættin yvir Føroyum. Landsstýrið heldur, at neyvt samband er millum politiskt og búskaparligt sjálvbjargni, og at politisk ábyrgd og búskaparlig ábyrgd hanga saman. Spurningur: Hví skulu vit hava eina nýggja grundlóg? Vit hava jú eina sum hevur virkað væl í mong ár. Svar: Tað er landsstýrisins hugsan, at alt politiskt vald í Føroyum eigur at ganga út frá Føroya fólki. Grundlógin eigur tí at verða viðtikin og sett í gildi av fólkinum. Danska ríkið hevur einvíst sett sína grundlóg í gildi fyri Føroyar, og hon er ongantíð formliga viðtikin ella góðkend av Føroya fólki. Spurningur: Ístaðin fyri at hava ein kong ella drotning sum ímynd av teirri sjálvstøðugu føroysku tjóðini út í heimi, áttu vit so ikki heldur at valt ein føroying til eina slíka uppgávu? Hví skal ein danskur kongur umboða Føroyar? Eftir míni meining kunnu vit ikki nevna okkum eitt sjálvstøðugt land, um okkara fremsta ímynd úr einum øðrum landi. Svar: Ætlanin er ikki at Føroyar skulu hava danskan kong, men at danski kongurin skal vera kongur yvir tveimum sjálvstøðugum londum. Hugsanin við hesum er, sum greitt er frá aðrastaðni, at hetta skal ímynda tey søguligu bondini og tann nýggja felagsskapin millum Føroya og Danmarkar. Fyrimyndin er skipanin hjá Danmark og Íslandi frá 1918 til 1944. Tað er kortini eingin loyna, at tað ikki er full semja um hetta millum samgonguflokkarnar, og onkur teirra hevur longu boðað frá, at hann, tá fullveldisætlanin er førd á mál, fer at virka fyri, at Føroyar gerast lýðveldi við egnum forseta. Spurningur: Er ætlan landsstýrisins, at tað bert skal verða fólkaatvøða tá tann nýggi sáttmálin við Danmark skal setast í gildi? Skal fólkaatkvøða ikki vera, um sáttmálin skal uppsigast? Svar: Sáttmálin skal hava ásetingar um, hvussu hann kann uppsigast, og tað er lítil ivi um, at tað fer at verða sett sum eitt krav, at fólkaatkvøða verður hildin. Í Íslandi var fólkaatkvøða bæði tá sáttmálin varð settur í gildi í 1918, og tá hann var uppsagdur í 1944. Spurningur: Svar: Ein føroyingur verður ein, sum hevur føroyskan ríkisborgararætt, eins og ein dani er ein, ið hevur danskan ríkisborgararætt og ein íslendingur er ein, ið hevur íslendskan ríkisborgararætt. Ætlan landsstýrisins er, at føroyingar og danir - vísandi til tey søguligu bondini - skulu hava umfatandi rættindi í londunum hjá hvør øðrum. Men hetta hevur einki við ríkisborgararættin at gera. Ætlanin er ikki, at føroyingar skulu hava sonevndan "dupultan ríkisborgararætt".Spurningur: Tað verður sagt, at danski blokkstuðulin avskeplar føroyska búðskapin (hálendska sjúka osfr.), men samstundis verður sagt, at um danir ikki vilja geva okkum evsta politiska vald beinanvegin, ja so skulu teir versgóð gjalda okkum í minsta lagi núverandi upphædd við kassa eitt! Hvussu hanga hesi bæði argumentini saman? Svar: Tað er ikki eitt krav frá føroyskari síðu, at danska ríkið framyvir skal rinda til Føroya, um Føroyar ikki fáa fullveldi. Vit kunnu ikki krevja hetta, tí tað er eru danskir - ikki føroyskir - myndugleikar sum gera av, hvussu nógv Danmark rindar til Føroya. Men allar kanningar benda á, at tað eru veitingarnar úr Danmark sum gera, at føroyingar góðtaka, at danska ríkið hevur yvirvaldsrættin yvir Føroyum. Føroyingar tykjast ikki vera sinnaðir at góðtaka eina skipan, har vit rinda alt sjálvir, men danir hava valdið. Tí er lítil ivi um, at skal danska rikið varðveita yvirvaldsrættin yvir Føroyum, mugu veitingarnar halda fram. Landsstýrið hevur ta fatan, at um veitingarnar verða slúsaðar inn í føroyska búskapin hevur tað skaðilig árin. Og tað er uttan mun til, um Føroyar hava fullveldi ella ikki. Spurningur: Hví svara tit ikki spurningunum? Eg havi bíðað í eina viku. Svar: Spurningarnir verða sendir til landsstýrismenn ella embætisfólk, og tey svara so skjótt tað ber teimum til. Summir spurningar líkjast kortini so nógv øðrum spurningum sum longu eru svaraðir, at teir verða ikki svaraðir umaftur. Tað verður heldur ikki svarað, tá talan meira er um viðmerkingar enn spurningar. Viðmerkingar kunnu sendast til kjaksíðuna. Spurningur: Hvussu verður vid umboðsstovum - ambassadum - kring allan heim um Føroyar gerast fullveldisríki? Svar: Í hesum spurningi er landsstýrið sinnað at fylgja teimum tilmælum, sum givin verða í Hvítubók. Hvítabók sigur soleiðis um hetta: "Tá ið smá lond taka fullveldi, er vanligt, at tey seta á stovn umboðsstovur í fyrrverandi miðveldinum, stórveldinum í økinum, grannalondunum, teimum stóru marknaðunum, og har teir stóru, altjóða felagsskapirnir hava miðstøð. Hesum kann eisini stílast ímóti, um málið er at fáa sjálvstøðuga føroyska tænastu. Talan verður um einar sjey umboðsstovur. Hetta gerst sjálvsagt ikki frá degi til dags, men í fyrsta umfari kann miðast ímóti at fáa umboðsstovur í Keypmannahavn og New York (ST). Hesar skulu helst vera mannaðar eitt ár eftir, at Føroyar eru vorðnar fullveldisríki. Síðani kunnu trý til fýra nýggj starvsfólk setast um árið, til allar umboðsstovurnar eru farnar at virka. Tá ið komið er á mál, fara umleið 36 fólk tilsamans at vera í starvi afturat teimum, sum longu arbeiða á hesum øki. Hetta fer helst at taka eini 10 ár." Spurningur: Hvat byggir Landstýrið utsagnir um, at Føroyski búskapurin bara gerst meira og meira heftur av donskum ríkisveitingum, tá tað í hvítubók stendur at "hóast ríkisútreiðslurnar eru vaksnar síðan 1962, eru tær vorðnar ein støðugt minni partur av samanløgdu almennu útreiðslunum í Føroyum. Hetta kemst av, at føroyska eginfíggingin av almennum uppgávum er vaksin skjótari enn donsku ríkisútreiðslurnar." (Hvítabók s. 134, 3. reglubrot) Svar: Hyggja vit at hesum viðurskiftum frá 1948 til mitt í 90'árini er eingin ivi um, at føroyski búskapurin bleiv støðugt meira heftur av donskum veitingum. Rokna vit danska stuðulin út sum % av almennu útreiðslunum í Føroyum, eru tølini hesi: Í 1950 væl undir 10 %, í 1962 14,5 %, í 1972 22,4 %, í 1982 29 %, í 1992 59,7 % og í 1997 46,1 %. Men farnu árini er ein sera stór broyting hend. Fiskiskapur og fiskaprísir hava gjørt sítt, men tað mest avgerandi er, at fiskivinnan er næstan komin heilt burturúr studningsskipanini. Hon er vorðin effektivari, og kastar munandi meira av sær, enn hon hevur gjørt. Harafturat er alivinnan vorðin eitt rættiliga munadygt íkast til búskapin. Útreiðslurnar hjá landi og kommunum eru í dag umleið 4 mia. kr. tilsamans. Blokkstuðulin er 950 mió. kr., men yvirskotið er so stórt, at bert millum 300 og 400 mió. kr. av hesum studningi verður brúktur. Spurningur: Hvør er tað, ið svarar spurningunum her á síðuni? Svar: Um spurningarnir eru av politiskum slag, verða teir svaraðir av landsstýrismonnum. Eru teir fakligir, verða teir svaraðir av embætisfólki. Øll svarini eru kortini landsstýrisins ábyrgd. Spurningur: Hví skal eitt sjálvstøðugt føroyskt land hava danskan kong/drotning? Svar: Kongshúsið hevur einki veruligt politiskt vald í dag. Tað er fyrst og fremst ein ímynd. Og ætlanin við at Føroyar og Danmark skulu hava felags kongshús er júst at hetta skal ímynda tann felagsskap, sum ætlanin er at gera, eins og tey søguligu bond, sum knýta Danmark og Føroyar saman. Spurningur: Hví strembar landsstýrið ikki eftir at vit gerast fíggjarliga sjálvbjargin áðrenn vit gerast politiskt sjálvbjargin? Eiga vit ikki fyrst og fremst at vísa í verki at vit klára okkum uttan danskan stuðul? Svar: Landsstýrið hevur ta fatan, at politisk ábyrgd og búskaparlig hoyra saman. At vit taka búskaparliga ábyrgd er ein fylgja av, at vit taka politiska ábyrgd - og øvugt. Landsstýrið heldur tað ikki vera rætt, at føroyingar taka fíggjarligu ábyrgdina av Føroyum, men lata ta politisku ábyrgdina og tað politiska valdið verða verandi í Danmark. Spurningur: Finst nakað rættarligt fordømi um, at ein vanlig fólkatingslóg hevur "vunnið" á eini vanligari løgtingslóg? Svar: Áðrenn eitt løgtingslógaruppskot verður lagt fyri tingið, verður altíð kannað, um tað er í samsvari við galdandi donsku lóggávu. Fleiri løgtingslógaruppskot verða aldrin løgd fyri tingið, tí løgtingsskrivstovan boðar frá, at tey ikki eru í samsvari við onkra fólkatingslóg. Tað eru eisini fleiri dømi um, at løgtingið hevur samtykt ríkislógartilmæli, sum verða afturvíst, tí tey ikki eru í samsvari við fólkatingsins lóggávu. (Eitt ríkislógartilmæli er eitt tilmæli, har Løgtingið heitir á donsku myndugleikarnar um at seta eina ávísa lóg í gildi fyri Føroyar á einum øki, har føroyskir myndugleikar onga ábyrgd hava). Dømi um, at tílík tilmæli verða afturvíst, er eitt nú ríkislógartilmælið um fjølmiðlaábyrgdarlógina. Annað dømi var føroyska ynski um, at dómarar, sum døma við Føroya rætt, skulu duga føroyskt. Danska grundgevingin fyri at afturvísa hesum ynski var, at um ein donsk lóg var gjørd um hetta, var hon í stríð við heimastýrislógina. Landsstýrið spurdi tá, um hetta merkti, at heimastýrislógin stendur omanfyri aðrar fólkatingslógir, og kann seta tær til viks. Hesum afturvísti løgmálaráðið greitt. Heimastýrislógin stendur ikki omanfyri aðrar fólkatingslógir. Tí bar til at finna eina loysn á hesum máli. Tað eru eisini fleiri dømi um, at Fólkatingið ikki hevur fylgt løgtingssamtyktum. Tey mest umrøddu dømini um hetta eru samtyktirnar í hernaðarmálinum. Tað er tó einki dømi um, at ein løgtingslóg, øll sum hon er, er sett til viks, tí hon er í stríð við aðra fólkatingslóg enn heimastýrislógina - herundir grundlógina. Hinvegin er heldur einki dømi um, at fólkatingslóg, øll sum hon er, er sett til viks, tí hon er í andsøgn við grundlógina. Tvind-dómurin staðfesti tó, at ein ávís grein í tvind- lógini var í stríð við § 3 í grundlógini og sostatt ógyldug. Semja er í litteraturinum um, at ríkislógir ganga framum løgtingslógir, eisini á økjum, ið eru yvirtikin. Hetta kemst m.a. av, at grundlógin greitt sigur, at tað lóggevandi valdið í danska ríkinum er hjá Fólkatinginum. Løgtingið hevur onga grundlógarheimild til lógarsmíð. Einasta heimildin er heimastýrislógin - og hon er ein fólkatingslóg. Spurningur: Um Føroyar skulu loysa frá Danmark, skulu vit hava egnan landsrætt, og møguliga Hægstarætt. Sum nú er, er Eystari Landsrættur í Føroyum umleið 20 dagar um árið. Hava vit ráð til at hava 3 dómarar í fulltíðarstarvi til 20 daga arbeiði, ella verður tað mett, at talið av appelsakum økist munandi? Svar: Hvussu økið verður skipað er ein samráðingarspurningur, men í uppleggi sínum til samráðingar, sum varð latið uttanlandsnevnd løgtingsins, verður m.a. sagt soleiðis um hetta: "Skotið verður upp, at meðan rættarskipanarnevndin undir grundlógarnevndini ger uppskot til føroyska rættarskipan, heldur skipanin við dómsvaldinum fram, sum hon er nú. Verður hetta loysnin verður neyðugt at gera semjur við dómstólsstýrið um, at teir dómarar, ið hava innlit í føroysk viðurskifti, og sum í dag døma í Føroya Rætti, Eystara Landsrætti og Hægstarætti í føroyskum málum, halda fram at døma eftir at rættarskipanin er komin undir føroyskt fyrisitingar- og lóggávuvald. Ein tílík loysn eigur eisini at gerast fyri føroysku ákæruvaldsskipanina." Sí annars uppritið. Tað stendur undir "Hvussu", og kann heintast undir "Tak niður". Spurningur: Hví er ein føroysk grundlóg so avgerðandi í sambandi við fullveldisætlanina. Mær vitandi er ein grundlóg eingin fortreyt fyri at skipa eitt sjálvstøðugt ríki. T.d. hevur Bretland onga grundlóg. Svar: Bretska siðvenjan er fleiri 100 ár, og verður tí hildin at vera eitt nóg trygt grundarlag at standa á. Í Føroyum hava vit ikki so sterka siðvenju, at hon verður hildin at kunna verða grundarlag undir rættarskipanini í einum føroyskum fullveldisríki. Spurningur: Fáa føringar sum búgva í Danmark loyvi at atkvøða? Eg havi havið ikki verið búsettur í Føroyum í 2 ár. Fáði eg loyvi at stemma? Svar: Hetta er ein spurningur, sum løgtingið skal taka støðu til, og løgtingið hevur ikki viðgjørt hann enn. Men tað mest sannlíka er, at tað vera tey, sum hava valrætt til løgtingsval - tvs. tey, sum eru skrásett í Føroyum og tey sum eru uttanlands í lestrarørindum - sum sleppa at atkvøða. Spurningur: Tá sagt verður at fólkatingslógir "vinna" á løgtingslógum, kann landsstýrið so vísa á nakað rættarligt fordømi, sum stuðlar hesum úttalilsi? Um ikki, hvat byggir landsstýrið so hetta úttalilsið á? Svar: Ein løgtingslóg er ein lægri rættarkelda enn ein fólkatingslóg, tí ein løgtingslóg hevur støði í heimastýrislógini - og heimastýrislógin er ein fólkatingslóg. Í § 57 stk 1,nr 1 í Tingskipanini hjá Føroya Løgtingi, er ásett, at løgtingsformaðurin skal, eftir at hava fingið samtykki frá formansskapinum, mæla løgtinginum til at burturvísa løgtingslógaruppskotum sum ganga ímóti teirri donsku fólkatingslógini, sum eitur "Lov om Færøernes hjemmestyre" (t.e. heimastýrislógin). Ein prinsipiellur dómur um hetta varð feldur í eystara landsrætti í 1983. Tá segði landsrætturin, at viðgerð av einum ávisum skattamáli viðvíkjandi einum donskum lækna í Føroyum, sum var grundað á løgtingslóg, var brot á § 10 í heimastýrislógini. Har stendur, at tað ikki í føroyskari lóggávu kann verða gjørdur munur á føroyingum og øðrum donskum ríkisborgarum. Spurningur: Hvat er í roynd og veru "ein meirluti" í sambandi við eina komandi fólkaatkvøðu um fullveldi. Lat okkum siga, at 40% siga ja til fullveldi, 30 siga nei, og 30 % atkvøða blankt. Fellir uppskotið so hóast viðhaldsfólkini eru fleiri enn mótstøðufólkini? Eru nakrar altjóða reglur galdandi fyri fólkaatkvøður, tá lond skulu avgera sína framtíð? Svar: Ein meiriluti á eini fólkaatkvøðu er ein meiriluti av teimum, sum atkvøða. Í Íslandi í 1918 vóru tað t.d. bert 39,9 % av teimum, í høvdu atkvøðurætt, ið atkvøddu fyri sáttmálanum við Danmark. ST setur ongar treytir um fólkaatkvøðu, tá eitt land tekur fullveldi. Annars verður í 6. kapitli í Hvítubók greitt frá teimum altjóðarættarligu reglum, sum eru viðkomandi í hesum sambandi. Spurningur: Um eitt føroyskt/danskt par flytur til Føroya eftir at Føroyar eru vorðnar fullveldisríki, skal tann danski parturin so søkja um føroyskan ríkisborgaraskap? Og hvussu verður við børnunum? Svar: Tann danski hjúnarfelagin kann búgva í Føroyum og hava somu rættindi sum ein føroyingur uttan at skifta ríkisborgaraskap. Hvussu verður við børnunum veldst um tey ítøkiligu viðurskiftini, men í flestu førum fara tey at kunna velja millum danskan og føroyskan ríkisborgaraskap. Spurningur: Í fullveldiskjakinum verður hugtakið "altjóðagerð" tíðum nýtt. Hvat er "altjóðagerð"? Svar: Altjóðagerð er tað sama sum "globalisering". Tað merkir, at samskifti og samhandil millum lond gerst lættari, og at ríkismørk missa týdning. Spurningur: Lógirnar í Føroyum hava støði í grundlógini og heimastýrislógini, og um Føroyar taka fullveldi verða hesar lógir ikki galdandi her longur. Merkir tað, at allar aðrar lógir eisini fara úr gildi, og at tær mugu lýsast av nýggjum? Svar: Nei. Allar lógir sum eru galdandi fyri Føroyar verða verandi í gildi til løgtingið, sum tá verður hægsti myndugleiki í Føroyum, samtykkir at broyta tær. Spurningur: Hevur danska ríkisvaldið skyldu at fylgja úrslitinum av eini fólkaatkvøðu í Føroyum og geva føroysku tjóðini fullveldi, um ein meiriluti ynskir tað? Svar: Fólkaatkvøður í danska ríkinum eru í grundregluni bert vegleiðandi. Tí hevur ríkisvaldið ikki løgfrøðiliga skyldu at eftirlíka einum meiriluta í Føroyum. Tá fólkaatkvøðan í 1946 varð ógyldað, var tað heldur ikki brot á statsrættin. Kortini er eingin ivi um, at ríkisvaldið, sæð úr einum politiskum og moralskum sjónarhorni, hevur skyldu til at eftirlíka einum føroyskum ynski. Danska stjórnin hevur eisini fleiri ferðir boðað frá, at hon er sinnað at virða føroyska fólkaviljan. Spurningur: Hví kann eitt føroyskt p-tal ikki brúkast í Danmark, tá føroyingar eru "danir, ið hoyra heima í Føroyum"? Svar: Persónstøl verða brúkt fyri at gera samskiftið millum borgarar og myndugleikar lættari. Tá tú t.d. skalt rinda skatt ella hava studning av einumhvørjum slag frá donskum myndugleikum, mást tú nýta p-talsskipanina hjá teimum, meðan tú í Føroyum mást nýta p-talsskipanina hjá føroyskum myndugleikum. Føroyingar hava egið p-tal, tí føroyska heimastýrið hevur sínar egnu skipanir á fleiri økjum. Men nógvir føroyingar hava tvey p-tøl. Teir brúka so tað føroyska tá teir samskifta við myndugleikar í Føroyum, og tað danska tá teir samsifta við myndugleikar í Danmark. At vit hava føroyskt p-tal ávirkar ikki okkara danska ríkisborgararætt. Spurningur: Hví brúka føroyngar heitið "altjóðarættur". Hetta verdur vanliga brúkt í angulsaksiska heiminum. Týskarar og skandinavar (eisini íslendingar sí " tjóðréttur") hava altíð brúkt "fólkarættur" so hví ikki eisini vit? Svar: "Altjóðarættur" er tað heitið, sum í Hvítubók verður nýtt um tær rættarreglur, ið skipa viðurskifti millum fullveldisríki. Tað er helst orsøkin til, at hetta heitið er vorðið tað mest vanliga í orðaskiftinum. Men tað er rætt at hesar rættarreglur eisini kunnu nevnast "fólkarættur". Tær kunnu eisini nevnast "altjóða lóg". Spurningur: Fer tað í sáttmálanum millum Danmark og Føroyar at verða ásett, nær, hvussu og eftir hvørjari mannagongd sáttmálin kann sigast upp? Svar: Ja. Tað er eingin ivi um, at sáttmálin fer at hava eina áseting um, at sáttmálin kann sigast upp eftir ávísari mannagongd. Landsstýrið hevur sjálvsagt síni ynski um hvør hendan mannagongdin skal vera, men tann endaliga orðingin um hetta verður avgjørd undir samráðingunum. Spurningur: Ber til at hava ríkisborgararætt í fleiri londum? Haldi meg hava hoyrt, at ísraelskir borgarar stundum hava borgararætt í øðrum landi umframt sínum egna. Kann hugsast, at føroyingar kunnu velja at hava bæði føroyskan og danskan ríkisborgararætt, um Føroyar gerast fullveldisríki? Svar: Ætlanin er, at føroyingar og danir skulu hava full rættindi í londunum hjá hvør øðrum, eins og íslendingar og danir høvdu full rættindi í londunum hjá hvør øðrum frá 1918 til 1944. Tó verða eitt nú valbæri og valrættur helst undantikin. Føroyingar fara tí, um hetta verður úrslitið, at hava nærum somu rættindi í Danmark sum danir. Men at hava fullan ríkisborgararætt í báðum londum fer neyvan at bera til. Tað er rætt at nøkur lond góðtaka, at fólk hava ríkisborgararætt í fleiri londum. Men hetta er ikki vanligt um okkara leiðir. Spurningur: Í orðaskiftinum verður ført fram, at skal føroyska tjóðin fáa fullveldi, krevst, at ein sonevndur "kvalifiseraður meiriluti" atkvøður fyri hesum á fólkaatkvøðu. Er hetta rætt? Svar: Nei. ST góðtekur eina avgerð, um hon er tikin á demokratiskum grundarlag. ST setur eingi krøv um at fólkaatkvøður ella hvussu tær skulu skipast. Spurningur: Hvørji fara at hava valrætt á fólkatkvøðuni um tann nýggja sáttmálan millum Føroyar og Danmark? Fara lesand/sjómenn búsitandi uttanlands/og onnur við tilknýti til Føroyar at hava valrætt? Svar: Tað er ikki tikin endalig støða til hetta, men tað mest sannlíka er, at tað vera tey sum hava valrætt til løgtingsval, ið sleppa at luttaka á fólkaatkvøðuni um tann nýggja sáttmálan. Spurningur: Í politiska kjakinum hevur týðum verðið tosað um FØROYSKAN HEIMARÆTT. Hvat inniber ein møguligur føroyskur heimarættur? Hvør er munurin á heimarætti og ríksiborgararætti? Svar: Heimarættur er tað sama sum ríkisborgararættur ella ríkisborgaraskapur. Tann, ið hevur heimarætt í einum ríki, hevur rætt at búgva í ríkinum, umframt valrætt og valbæri. Vanliga kunnu bert fólk við heimarætti fáa tey hægstu tænastumannastørvini í einum landi. Orðið heimarættur verður kortini eisini stundum brúkt um serrættindini hjá einum ávísum minniluta í einum ríki. Eitt nú verður sagt, at álendingar hava heimarætt í Álandi, tí teir hava framíhjárættindi fram um aðrar finnar til eitt nú at eiga jørð. Spurningur: Sambært heimastýrislógini er ein føroyingur "en dansk statsborger, der er hjemmehørende på Færøerne". Hvussu verður við føroyingum sum búgva uttanlands, um Føroyar fáa fullveldi? Svar: Í løtuni finnist eingin sjálvstøðugur føroyskur ríkisborgararættur. Løgfrøðiliga eru føroyingar danir, sum hoyra heima í Føroyum. Ein dani, sum flytir til Føroya, verður føroyingur sama dag, og ein føroyingur sum flytir til Danmarkar, verður dani sama dag. Um Føroyar gerast fullveldisríki, fáa vit sjálvstøðugan føroyskan ríkisborgararætt. Tá verða nakrar treytir settar upp, sum skulu lúkast fyri at kunna gerast føroyskur borgari. Hesar treytir fara at líkjast teimum, sum øll onnur lond seta - tvs. at tú antin skalt vera føddur í Føroyum, ella hava annað tilknýtið til Føroyar. Treytirnar fara at minna um tær, sum í dag verða settar okkum fyri at vit kunnu verða roknað sum danir. Fáa Føroyar fullveldi fara føroyingar, sum eru staddir í Danmark ella øðrum londum, at kunna velja millum antin at verða verandi danir, ella at søkja um at fáa føroyskan ríkisborgararætt. Spurningur: Eru inntøkur frá oljuvinnuni tiknar við, tá tað í Hvítubók verður mett um møguleikarnar fyri, at Føroyar kunnu klára seg sjálvar? Svar: Nei. Spurningur: Hvussu nógv rindar danska ríkið til raksturin av tí føroyska samfelagnum? Svar: Blokkstuðulin er nú knappar 950 milliónir krónur. Av hesum eru farnu árini millum 300 og 400 milliónir brúktar til rakstur av tí føroyska samfelagnum. Havast skal kortini í huga, at bæði fiskiskapur og fiskaprísir hava verið sera góðir. Harafturat rindar danska ríkið fyri ymisk øki í Føroyum, sum tilsamans verða gjørd upp til 400 mió. kr. Men av hesum fara umleið 180 milliónir til Færøernes Kommando. Tað fiskiveiðieftirlit, sum Færøernes Kommando stendur fyri, kann sambært fiskimálastýrinum gerast fyri umleið 10 mió.kr. 100 av teimum 400 milliónunum fara til krígspensiónir og aðrar pensiónir. Ein pensión er nakað tann einstaki sjálvur hevur rindað fyri í arbeiðslívinum, og tískil nakað, føroyskir einstaklingar eiga rætt til uttan mun til stjórnarrættarligu støðu Føroya. Samanlagda upphæddin av donskum pengum sum verður brúkt til rakstur av tí føroyska samfelagnum í løtuni, er tí millum 500 og 600 milliónir. Men harafturat eru upphæddir, sum ikki eru at finna í almennum yvirlitum, og ymisk ókeypis rættindi sum føroyingar hava, so leingi teir eru danskir ríkisborgarar. Føroyingar mugu rinda fyri fleiri av hesum rættindum, um Føroyar gerast fullveldisríki. Spurningur: Sjúkarhúsini í Føroyum senda sum er sjúklingar til Danmarkar í sambandi við ymiskar serviðgerðir. Hvussu við hesum rættindum um vit stovna egið ríki? Svar: Hetta eru ikki tænastur, sum føroyingar fáa ókeypis. Føroysku sjúkrahúsini rinda fullan prís fyri bæði uppihald og viðgerð. Tí verður neyvan nøkur broyting á hesum øki. Føroyingar hava sum er ókeypis atgongd til lærustovnar í Danmark, og fáa danskan útbúgvingarstuðul. Hvussu við hesum rættindum um Føroyar fara úr ríkinum? Svar: Hetta er ein spurningur, sum verður avgjørdur undir samráðingunum millum Landsstýrið og donsku stjórnina men ætlanin er, at samveldissáttmálin skal gerast við sáttmálanum millum Ísland og Danmark frá 1918 til 1944 sum fyrimynd. Hesin sáttmáli tryggjaði dønum og íslendingum full rættindi hvør hjá øðrum. Verður ein líknandi sáttmáli gjørdur millum Føroyar og Danmark, verður tí eingin broyting á hesum øki. Spurningur: Er tann danska grundlógin ikki grundlóg Føroya? Svar: Tá ið tann danska grundlógin varð sett í gildi í Føroyum í 1850, vóru føroyingar ikki eftirspurdir. Føroyingar fingu rætt at atkvøða um grundlógarbroytingina í 1953, men tá vóru bert 7,6% á vali í Føroyum. Føroyska tjóðin hevur heldur ongantíð við fólkaræðisligari avgerð gjørt av at geva seg undir donsku grundlógina. Tí hevur hon sambært altjóðarætti fullan rætt til at stovna egið ríki og at skipa síni viðurskifti sambært egnari grundlóg. Spurningur: Kann ein tjóð missa sín sjálvsavgerðarrætt? Svar: Vanliga verður hildið, at ein tjóð, ið nýtir sjálvsavgerðarrættin til at lima seg inn í eitt annað ríki, gerst ein minniluti í tí ríkinum. Harvið missir hon sín sjálvsavgerðarrætt. Um føroyingar á fólkaatkvøðu samtykkja eina skipan sum er innan fyri donsku grundlógina, er tað fyrstu ferð nakrantíð, at føroyingar á fólkaræðisligan hátt geva seg undir Danmark. Verður tað gjørt, hevur tjóðin brúkt sín sjálvsavgerðarrætt til at gerast ein minniluti í tí danska ríkinum, og missir sjálvsavgerðarrættin. Spurningur: Sambært heimastýrislógini er ein føroyingur ein dani, sum er "hjemmehørende på Færøerne". Merkir tað, at føroyingar eru ein tjóðskaparligur minniluti í Danmark? Svar: Fyri at ein sjálvstøðug tjóð sambært altjóðarætti skal roknast sum ein minniluti í einum ríki, krevst, at tjóðin við fólkaræðisligari avgerð limar seg inn í hetta ríki. Og føroyingar hava ongantíð á tílíkan hátt limað seg inn í Danmarkar ríki. At Føroya Løgting hevur viðtikið og í verki góðtikið heimastýrisskipanina í meira enn 50 ár, merkir sambært altjóðarætti ikki, at tjóðin er vorðin ein samrunnin partur av Danmarkar ríki. Spurningur: Ber tað til at hugsa sær stovnseting av einum føroyskum fullveldisríki, um tað ikki verður gjørt í semju við Danmark? Svar: Tá ið ein ríkispartur setir fram krav um stovnan av egnum ríki, ger tað stóran mun um kravið fær stuðul frá ríkisstjórnini ella ikki. Altjóðasamfelagið setur minni krøv til góðkenningar av tí nýggja ríkinum, um gamla ríkisstjórnin viðurkennir tað, enn um hon setir seg ímóti. Tað man helst hava verið við hesum í huga, at íslendingar fingu eina reglu við í samveldissáttmálan frá 1918 sum segði, at danska stjórnin skuldi boða øðrum ríkjum frá, at hon hevði viðurkent Ísland sum "fullvalda ríki". Harafturat fara Føroyar at hava so stóran tørv á samstarvi við Danmark frameftir, at góð og vinarlig viðurskifti millum londini eru ein fortreyt. Spurningur: Er tað nøkur meining í at stovna eitt fullveldisríki sum er so lítið, at tað ikki megnar at standa fyri teimum mest grundleggjandi virkisøkjunum, sum eitt ríki vanliga hevur - eitt nú gjaldoyramálum og verjumálum? Svar: Eyðsæð er, at jú minni eitt ríki er, jú meira má tað samstarva við onnur, og jú meira verður tað heft at øðrum. Men at kalla øll heimsins lond samstarva við onnur um nógv grundleggjandi viðurskifti. Bert nøkur heilt fá lond í heiminum hava óhefta verjuskipan og óhefta gjaldoyraskipan. At eitt land hevur fullveldi merkir, at tað hevur rætt at taka allar avgerðir um egna lagnu - harímillum avgerðir um, hvønn tað skal samstarva við. Spurningur: Tosað verður um, at løgtingið skal hava fult lóggávuvald. Hevur løgtingið ikki fult lóggávuvald í flestu økjum sum er? Svar: Hóast bert fólkatingið hevur endaligt lóggávuvald í tí danska ríkinum, ger Føroya Løgting á fleiri økjum tær lógir, sum vit virka eftir í Føroyum. Hetta er galdandi fyri øll tey yvirtiknu málsøkini. Men tá ið stríð er millum eina løgtingslóg og eina fólkatingslóg er kortini eingin ivi um, at fólkatingslógin vinnur. Harafturat er greitt, at Føroya Løgting ikki hevur - og undir verandi skipan ikki kann fáa - lóggávuvald í felagsmálunum. Spurningur: Hvussu var fólkaatkvøðan um fullveldi í 1918 í Íslandi skipað, og hvussu nógv fólk atkvøddu fyri sáttmálanum? Svar: Fólkaatkvøðan var skipað sum ein vanlig fólkaatkvøða, har . 31.143 fólk høvdu valrætt. Av teimum atkvøddu 12.411 fyri sáttmálanum, og 999 ímóti. Tey, sum atkvøddu fyri, vóru 93% av teimum, ið vóru á vali, men bert 39,9% av teimum, ið høvdu valrætt. Spurningur: Hvør er munurin tá ið sagt verður, at Ísland gjørdist fullveldisríki í 1918 og lýðveldi í 1944? Svar: At Ísland gjørdist fullveldisríki í 1918 hevði við sær, at íslendingar fingu evsta valdið yvir og evstu ábyrgdina av sínum landi - t.e. fullveldi. Men tá var tann danski kongurin eisini kongur Íslands. At Ísland í 1944 gjørdist lýðveldi merkti, at Ísland fekk egnan ríkisovasta sum ikki var kongur, men ein valdur forseti. Spurningur: Hvør er tann grundleggjandi munurin millum heimastýrislógina og ein samveldissáttmála sum tann danska-íslendska, sum ætlanin er at gera? Svar: Við heimastýrislógini hevur danska ríkið givið teirri føroysku tjóðini heimild at skipa fyri á ávísum økjum, og til stigvíst at víðka um hesi øki. Skipanin er av stjórnarrættarligum slag, og tískil eitt innlendis danskt mál. Ein samveldissáttmáli sum tann danski-íslendski er ein skipan av altjóðarættarligum slag, sum staðfestir, at føroyska tjóðin hevur evsta vald yvir Føroyum. Undir eini slíkari skipan verða Føroyar og Danmark tveir sjálvstøðugir og javnsettir partar. Spurningur: Er tað ikki ein andsøgn at stíla móti at føroyingar skulu fáa fullveldi yvir Føroyum, samstundis sum ætlanin er at gera ein samveldissáttmála við Danmark um tætt og umfatandi samstarv? Svar: At hava fullveldi merkir ikki at vera óheftur av øðrum. Eins og ein persónur, ið er myndugur, hevur tørv á at samstarva við aðrar persónar, so hevur eitt land við fullveldi tørv á at samstarva við onnur lond og felagsskapir. Smá lond hava sjálvsagt størri tørv á hesum enn stór lond. Men eins og ein persónur ikki verður minni myndugur um hann er bundin at øðrum persónum, so ber ikki til at siga, at eitt land hevur nógv fullveldi um tað samstarvar lítið við onnur, og minni fullveldi, um tað samstarvar nógv við onnur. Spurningur: Hvat er tað fólkaræðisliga grundarlagið undir heimastýrisskipanini? Svar: Heimastýrislógin er ein donsk lóg, men Føroya Løgting viðtók hana eisini í 1948. Síðani hava føroyingar virkað undir henni í yvir 50 ár. Hetta kann metast sum ein fólkaræðislig viðurkenning av lógini. Men hon hevur ongantíð verið løgd til fólkaatkvøðu. Í veruleikanum minnir heimastýrislógin ógvuliga nógv um tað uppskotið, sum Føroya fólk vrakaði á fólkaatkvøðuni í 1946. Spurningur: Tá føroyskir myndugleikar hava ræðið í sermálum, merkir tað so at føroyingar hava ein part av fullveldinum yvir Føroyum? Svar: Nei. Á sama hátt sum myndugleikin hjá einum persóni ikki kann býtast millum tveir persónar, kann fullveldi yvir einum øki og einum fólki ikki býtast sundur. Tað er bert danska ríkið, sum hevur fullveldi yvir Føroyum. Spurningur: Hvør er munurin millum loysing og fullveldi? Svar: Loysing merkir, at ein ríkislutur fer úr einum ríki. Orsøkin er vanliga at tey, sum búgva í ríkislutinum, vilja hava ræðið yvir og ábyrgd fyri sær sjálvum. Fullveldi merkir at hava evsta vald. Tí ber til at siga, at tað fyrra er ein fortreyt fyri tí seinna. Skulu fólkini í einum landsluti hava fullveldi, er tað ein treyt, at teirra øki verður loyst frá fremmandum yvirvaldi. Tað vanliga er, at politiskt, mentanarligt og búskaparligt samstarv millum partarnar kortini heldur fram eftir at landsluturin hevur fingið fullveldi. Men tá er talan um samstarv millum tvey sjálvstøðug lond og harvið tveir javnsettar partar. Ger teg galdandi í kjakinum! Her er høvi at siga tína hugsan um teir mongu spurningar, grundlógarnevndin arbeiðir við Forum: Landshøvdingi Hvønn landshøvdinga ella ríkisovasta eiga Føroyar at hava? Yvirlit Nýtt evni Evni Svar Nýggjasta ER nakar fyrimunir? 5 24/2 Heimildir hjá landshøvdingi 1 1/2 Kongsfelagsskapur 0 1/2 Hvat eru fyrimuninir hjá Føroyum, og teimum sum búleikast her, at framtíðar Føroyar, har evsta vald liggur hjá tí føroyska fólkinum, at hava felags kongahús við Danmark? Spurningur: Fer grundlógin at vera eitt langt og torskilt pappír? Svar: Bólkurin 'Mentan og Ideologi' er settur at viðgera millum annað henda spurning. Avbjóðingin er at tryggja, at føroysk mentan gerst partur av grundlógini - og at grundlógin gerst partur av føroyskari mentan. Í gomlum norrønum lógum var nýtt nógv stavrím, myndamál og annað at gera málið viðkomandi og skiljandi hjá vanligum fólki. Grundlógin fer vónandi at vera lættskilt hjá øllum. Spurningur: Fer føroyska grundlógin at verða undir teirri donsku ella javnsett? Svar: Føroyar og Danmark mugu politiskt koma ásamt um tað. Til ber at hava eina grundlóg í einum fullvaldaðum føroyskum ríki. Til ber eisini at hava eina føroyska grundlóg, ið er evsta lóg í Føroyum, men at londini bæði tó eru knýtt saman í einum frælsum felagsskapi. At enda er eisini gjørligt at føroyska grundlógini er skipað undir teirri donsku - ella at verandi skipan heldur fram. Spurningur: Hvat verður av arbeiði tykkara, um onki fullveldi verður? Svar: Í grundlógarnevndini eru umboð úr øllum flokkum, umframt samfelagsfrøðingar. Arbeiðið hjá nevndini kann tí brúkast til ábøtur á stýrisskipanarlógina ella til vanligt lógarsmíð, um fullveldið verður av ongum. Spurningur: Fara Føroyar at hava ein forseta? Svar: Í samráðingunum við Danmark um fullveldi hevur uppskot verið úr Føroyum, at danska drottningin (kongurin) skal vera føroyskur ríkisovasti. Annar møguleikin er ein forseti. í báðum førum má ríkisovastin ætlast at fáa sera avmarkað vald. Spurningur: Skal lógin ikki broytast um arbeiðið ikki verður liðugt 1. juni? Svar: Løgtingið kann velja at góðtaka, at farið verður út um freistina. Tingið kann eisini velja at broyta lógina og harvið seta nevndini nýggja freist. Spurningur: Kunnu vit ikki varðveita galdandi grundlóg. Svar: Tað ber væl til. Alt veldst um, hvat fólkið í Føroyum ynskir. Verður føroyskt fullveldi stovnað, er grundlógin neyðug. Verður tað ikki, er hon bert ein møguleiki. Spurningur: Verður teknmál staðfest við nýggju grundlógini? Svar: Teknmál er nevnt í setninginum hjá nevndini og verður tí helst við. Spurningur: Hvør svarar hesum spurningum? Svar: Tað er skrivarin hjá nevndini sum í samráð við formannin og nevndarlimirnar svarar spurningunum. Spurningur: Verða rættindi teirra brekaðu vard við nýggju grundlógini? Svar: Ja, bólkurin 'Vinnulig og Sosial Rættindi' hevur mælt nevndini til at orða tíðarhóskandi ásetingar um sosial rættindi. Í donsku grundlógini er sera lítið at finna um sosial rættindi. Í teirri føroysku verður væntandi staðfest meira um skyldurnar hjá landinum mótvegis brekaðum eins og øðrum, ið hava serligan tørv. Spurningur: Fer grundlógin at siga nakað um at Rættarskipanin skal vera aktiv og ógilda lógir sum eru í stríð við Grundlógina? Svar: Nevndin hevur sera gjølla viðgjørt spurningin um eina aktiva rættarskipan. Bólkurin 'Effektivitetur/Virkni' eins og aðrir bólkar hava mælt til eina styrkta og aktivari rættarskipan. Nógv er gjørt burturúr Tvind-dóminum. Í tí dóminum avgjørdi danski hægstirættur, at ein lóg var brot á valdsbýtið millum tingið og dómsvaldið - og tessvegna ógildug. Helst fer nevndin at mæla til, at heimildin hjá dómstólunum at seta lógir til viks - um tær stríða ímóti grundlógini - verður staðfestur í føroysku grundlógini. Spurningur: Verða tit lidnir til ásettu tíð? Svar: Grundlógarnevndin gjørdist ikki liðug við arbeiði sítt innan 1. juni 2000. Nenvdin metti ikki, at tað bar til at gera arbeiðið liðugt til henda dag. í samráð við landsstýrismannin í sjálvstýrismálum verður onnur freist ásett. Spurningur: Hvussu skal grundlógin samtykkjast? Svar: Ætlanin er, at ein føroysk grundlóg skal staðfestast á fólkaatkvøðu. Spurningur: Verður ein grundlóg nakrantíð broytt? Svar: Grundlógir eru vanliga torførar at broyta, júst tí tær tryggja grundleggjandi valdsbýtið og mannarættindini. Stýrisskipanarlógin skal samtykkjast á tveimum løgtingum, um hon skal broytast. Danska grundlógin krevur bæði tvey ting og eina fólkaatkvøðu, har í minsta lagi 40 prosent av øllum veljarum skulu atkvøða ja. Í norsku grundlógini stendur um broytingar, at "Dog maa saadan Forandring aldrig modsige denne Grundlovs Principer, men alene angaa Modifikationer i enkelte Bestemmelser, der ikke forandre denne Konstitutions Aand" Valið stendur millum at loyva broytingum, ið hava demokratiska undirtøku, ella at tryggja grundleggjandi rættindi og stjórnarsið ímóti tilvildarligum broytingum. Sí annars 'kjak'Spurningur: Um einki fullveldi verður, skal so ein føroysk grundlóg samtykkjast, ella verður tann Danska enn galdandi tá? Svar: Tað ber til at hava eina grundlóg innan ríkiskarmarnar - eins og vit hava stýrisskipanarlógina í dag. Danska grundlógin verður framvegis galdandi um ikki annað verður avgjørt. Spurningur: Fer rættindi teirra varhaldsfongslaðu at verða vardur í grundlógini? Svar: Rættindini hjá skuldsettum í brotsmálum og harvið eisini rættindini hjá varðhaldsfongslaðum eru viðgjørd í nevndini. Hesi rættindi lýst og vard í grundlógini. Spurningur: Fer at standa í nýggju føroysku grundlógini at standa, hvaðani maktin útgongur? Svar: (Sí eisini 'Kjak') Grundlógarnevndin fer heilt vist at taka henda spurningin upp til viðgerðar. Í Stýrisskipanarlógini stendur onki um hetta. Í donsku grundlógini stendur: "Vi Frederik den Niende ved Vort allerhøjeste samtykke stadfæster Danmarks Riges Grundlov " Meðan í teirri amerikansku stendur: Spurningur: Skal grundlógin skrivast á føroyskum ella donskum? Svar: Grundlógarnevndin arbeiðir bert við at skriva eina grundlóg á føroyskum. Galdandi stýrisskipanarlóg er samtykt bæði á føroyskum og donskum. Løgtingið gavst tó á ólavsøku 1995 at samtykkja lógir á bæði føroyskum og donskum. Sannlíkt er tí, at ein føroysk grundlóg ella ein nýggj stýrisskipanarlóg bert verður samtykt á føroyskum. Tørvur verður tó sjálvsagt á eini danskari umseting. Eina slíka fer grundlógarnevndin helst at gera. Spurningur: Hyggja tit at øðrum grundlógum? Svar: Ja, tað gera vit. Innan tey ymsu evnisøkini verður nógv hugt eftir, hvat stendur í øðrum grundlógum. Trýst á 'Slóðir', har eru nógvar grundlógir at finna. Spurningur: Kann arbeiðið ikki gerast skjótari? Svar: Jú, tað ber sjálvsagt til. Nógvar grundlógir eru gjørdar eftir stuttari tíð. Eitt nú varð norska grundlógin í 1814 gjørd eftir einum mánaði. Løgtingið metti tó, at arbeiðið við føroysku grundlógini skuldi gerast væl og virðiliga - og tað tekur tíð! Spurningur: Ber tað til at hava fleiri grundlógir? Svar: Ja, tað ber til, um talan er um eina samveldisskipan (unión). Í USA hava bæði samveldið og teir einstøku statirnir egna grundlóg. Danmark er undir 'ES-grundlógini' (ES-traktatini) sum er felags fyri alt Europa Samveldið. Harumframt hevur Danmark eisini sína egnu grundlóg. Týsku londini hava á sama hátt tríggjar grundlógir (lands, ríkis og samveldis) Í samveldisskipanum er sera týðandi, hvussu valdið er býtt millum tær ymsu grundlógirnar. Til ber at siga, at danska grundlógin er grundlóg fyri alt ríkið, meðan stýrisskipanarlógin er grundlóg fyri Føroyar innan karmarnar í donsku grundlógini. Um Føroyar ynskja at fáa fullveldi, verður einans ein grundlóg galdandi í Føroyum. Spurningur: Hví eitur tað grundlóg? Svar: Sipað verður til, at henda lógin er grundarlagið undir stjórnarskipanini og øllum øðrum lógum. Orðið er helst komið úr týskum, "grundgesetz". Enska orðið er "constitution" Íslendska er "stjórnarskrá" Føroyar hava í dag eina "stýrisskipanarlóg" Danska ríkið eina "grundlov" Svenska ein "regeringsform" umframt tríggjar aðrar 'grundlógir' Á donskum eru eisini nýtt orðini "forfatning" og "konstitution" Føroyingar kundu valt "stjórnarlóg", "stjórnarskipanarlóg" ella kanska "Føroya lóg" ella "Føroyabrævið"Spurningur: Hvat er ein grundlóg? Svar: Ein grundlóg er ein lóg, sum er grundarlagið undir øllum øðrum lógum. Men tað ber eisini til at siga, at hon er omanfyri allar aðrar lógir! Grundlógin ásetir vanliga (1) hvørjar stovnar eitt land hevur: ting, stjórn, dómstólar, landsbanka, umboðsmann og aðrar - og valdsbýtið teirra millum; (2) hvørji viðurskiftini eru úteftir, t.d. um landið er í samveldi við onnur; (3) hvørji rættindini hjá fólkinum mótvegis landsins stovnum eru. 1. Líndal í Føroyum Sigurður Líndal er fremsti serfrøðingur í gomlum norrønum rætti og rættindum hjá smálondum í ríkissambandi. Hann var og greiddi grundlógarnevndini frá Íslendskari stjórnarsøgu og sambandi Íslands við Danmark Háskúli Íslands hevur granskað løgfrøði síðani stovnan Í døgunum 4. - 7. juni 2000 vitjaði Sigurð Líndal professari grundlógarnevndina. Á fundi í grundlógarnevndini greiddi Sigurð Líndal frá um samband Íslands við Danmark í tíðini undan og eftir samríkjalógina frá 1918. Sigurður helt eisini almennan fyrilestur undir heitinum: "Ísland undan Gamla Sáttmála - lógir og fatan". Fyrilesturin var um íslendsk stjórnarviðurskifti í tíðarskeiðinum 930-1262. Hetta var tíðarskeiðið, tá Ísland varð sameint og varð skipað við einum altingi sum hægsta politiska stovni. Sigurður Líndal viðgjørdi lógarsmíð og stjórnarskipan í Íslandi í teirri tíðini. Hvaðani fingu íslendingar fatan sína um lóg og rætt, og hvørjar politiskar hugsjónir lógu aftanfyri hesa stjórnarskipan og hesar lógir? Ísland virkaði eftir sjálvstøðugari stjórnarskipan til Gamli Sáttmáli varð gjørdur við norska kongsvaldið í 1262. Men eisini eftir hetta helt íslendska rættarskipanin fram, og summar av teimum elstu lógarásetingunum eru galdandi enn. Íslendska søgan, serliga tá ræður um stjórnarrætt, er sera lík teirri føroysku. Í íslandi eru tó varðveittar nóg fleiri skrivligar keldur um rættarsið og lógarsmíð. Íslendska politiska søgan kann tí nýtast sum óbeinleiðis kelda til føroysku stjórnarskipanina í gamlari tíð. Hesir spurningar hava sera stóran týdning, tá ræður um at gera sær eina fatan av, hvør støða Føroya er stjórnarrættarliga, og hvørja støðu Føroyar hava mótvegis danska ríkinum. Sigurður Líndal er alheimskendur granskari innan rættarsøgu, stjórnarrætt og rættarlæru. Sigurður Líndal hevur ráðgivið nógvum londum um viðurskifti millum ríkispartar, og hevur eisini skrivað upprit til Hvítubók. Sigurður Líndal var eisini við á fundi á fróðskaparsetrinum um at stovna løgfrøði sum vísund í Føroyum. Grundlógarnevndin hevur tikið stig til at kanna møguleikarnar at stovna løgfrøðiliga gransking og undirvísing í Føroyum, eins og kunnað verður um evnisøkini hjá nevndini. Lógardeildin hjá Háskóla Íslands hevur saman við øðrum universitetum boðið sær at hjálpa føroyingum hesi ætlan. 4. Við lóg skal land byggjast - grundlógarnevndin kunnar (greinin hevur áður staðið í Nýriti) Land byggja Hesi orð kenna tey flestu frá dómhúsinum í Havn og frá preamblinum hjá Jyske Lov. Nógvir norðbúgvar bretta sær ikki sørt á, tá teir hugsa um, hvussu lærdir fyndigir nørrønir menn vóru longu í 1241. Verðuleikin er tó, at danskir kirkjumenn vóru við í lógarsmíðinum tá. Hesir kendu til kanóniskan rætt (kirkjurætt), sum aftur í nógvum førum byggir á romerskan rætt. Ein varði í teirri romersku rættarskipanini vóru tær tólv talvurnar frá um 450 f.kr. Tá rómverjar fyrireikaðu hesar lógirnar, varð ein nevnd send til Grikkalands at kanna, hvussu "civitas fundaretur legibus" - hvussu býirnir (londini) kunnu byggjast á lógir! Lógarsmíð hevur sostatt altíð verið merkt av, at juristar hava skrivað av. Avbjóðingin í lógarsmíðið er at blása anda í gamlar orðingar. Henda setning hevur grundlógarnevdin fingið. Nevndin varð tilnevnd 5. mai - í álmanakkanum "Danmarks befrielse" - og hevur higartil havt tveir fundir, hartil hevur ein fundur verið í samfelagsfrøðingabólkinum. Grundlógarnevndin er mannað við tíggju tinglimum, tveir frá hvørjum stórum flokki, ein frá hvørjum minni flokki. Hartil kemur ein landsstýrislimur. Afturat teimum politisku limunum eru fimm samfelagsfrøðinar tilnevndir. Hesir umboða sín egna sakkunleika og skulu tryggja tað fakliga støðið í arbeiðinum. Formaðurin í grundlógarnevdini er Jóan Pauli Joensen, professari, dr. phil. í fólkalívsfrøði. Hann hevur lisið og granskað, bæði í Svøríki, Danmark, Norra og í Føroyum. Jóan Pauli hevur áður verið formaður í nevdini, sum gjørdi bláa ES-álitið um samband Føroya við europeiska samveldið. Jóan Pauli hevur skrivstovu undir vaðingini í Skansapakkhúsinum í Tinganesi. Har situr eisini Kári á Rógvi, cand. jur. og skrivari hjá nevndini. Hann byrjaði arbeiði sítt 16. august. Í samarbeiði við samfelagsfrøðingarnar og fromannin er uppgávan hjá Kára at finna fram tilfar og skriva upprit, at skriva fundarfrásagnir og annars at ganga formanni og nevndarlimum til handa í arbeiðnum. Ein tíðandi táttur í arbeiðnum verður at hava almennar hoyringar um grundlógararbeiðið. Ein grundlóg eigur at gerast fólkaogn. Tí er umráðandi, at nógvar ymsar hugsarnir koma fram, um hvussu vit byggja land við lóg sum grund. Skal grundlógin gerast virkin bæði sum løgfrøðilig áseting og sum ein partur av samleika og fólkafatan, má hon endurspegla fólksins virðir og tykjast at vera rættvís og tryggjandi fyri øll. Ætlanin er, at arbeiðið skal vera liðugt áðrenn fyrsta juni ár 2000. Hetta merkir, at grundlógin verður skipað innan høpi av komandi sáttmálanum millum Danmarkar og Føroya. Í henni verða tí ávísangar til henda sáttmála og til viðurskifti okkara við danska ríkið. Men samstundis kemur grundlógin í staðin fyri verandi stýrisskipanarlóg. Valds- og uppgávubýtið millum landsins ovastu stovnar er ásett í stýrisskipanarlógini, ið kom í gildi ólavsøkudag 1995. Royndirnar síðan tá fara helst at gerast støðið undir tí partinum av arbeiðnum. Størsta avbjóðingin verður helst at skriva tann partin av grundlógini, sum viðger tey grundleggjandi frælsis- og mannarættindini. Ásetingarnar í donsku grundlógini um rættindi borgaranna eru linar og ótíðarhóskandi. Europeiski mannarættindarsáttmálin og ES frælsisrættindini á teirra øki veita í dag munandi betri verju. Eisini hevur umboðsmaðurin í síni praksis tryggjað tey fyrisitingarligu rættindini, ið ikki eru nevnd í donsku grundlógini. Betri skipaði borgararættindi fara at seta fyrisitingini og mynduleikum krøv, men kunnu samstundis tryggja, at øll kenna á sær, at landsins stovnar eru til fyri borgaran og at Føroya land tryggjar øllum rætt og umstøður at virka og mennast sum einstaklingar og feløg, vinnuliga, sosialt og politiskt. Onki er at ivast í, at vit eins og aðrir undan okkum fara at finna fram fyndarorð at seta í okkara grundlóg. Tað avgerðandi verður at nevndararbeiðið og eitt breitt orðaskifti tryggja, at lógin byggir land bæði sum rættaráseting og sum hugmynd. 5. Grundlógarnevndin hevur havt tíðindafund Grundlógarnevndin bjóðaði føroysku fjølmiðlunum til tíðindafundar í Tinganesi fríggjadagin 24. mars Evnini á fundinum vóru: · Arbeiðið higartil · Mannagongd · Hoyringar · Heimasíðan Arbeiðið higartil Arbeiðið í grundlógarnevndini gongur væl, men vítt er um at fara. Nevndin hevur hildið 11 plenumfundir, har øll nevndin er við, umframt nógvar bólkafundir. Politiska floksbýtið hevur ikki órógvað arbeiðið hjá nevndini. Semja er um, at evnisøkini, sum nevndin fæst við, hava stóran týdning - óheft av ríkisrættarligu støðuni. Jóannes Eidesgaard segði í viðtalu við Dimmalætting 25. januar: " - Arbeiðið í grundlógarnevndini er undir øllum umstøðum ikki burturspilt. Viðgerðin í grundlógarnevndini hevur higartil verið rættiliga áhugaverd og prinsippiel." Samansetingin av nevndini tykist vera væleydna, bæði samfelagsfrøðingar og politikarar hava sítt at føra fram. Hetta tryggjar bæði fakliga og politiska haldbæri. Mannagongdin Við støði í arbeiðssetninginum og viðgerðini á fyrstu fundunum hevur nevndin higartil sett 18 arbeiðsbólkar at viðgera ymisk evnisøki. Í hvørjum bólki eru fimm fastir limir, bæði samfelagsfrøðingar og politikarar. Arbeiðsbólkarnir gera upprit og fyrireika viðgerðina av einstøkum evnum. Allir bólkarnir hava framløgu á grundlógarfundi, har orðaskifti síðani er um evnisøkið. Ein samandráttur av framløguni og orðaskiftinum verður at síggja á heimasíðuni hjá nevndini. Hoyringar Í lógini um grundlógararbeiðið er ásett, at nevndin skal skipa fyri almennum hoyringum um arbeiðið og seinni uppskotið hjá nevndini. Ætlanin er bæði at skipa fyri hoyringum um ymsu evnisøkini og at á annan hátt tryggja eina breiða kunning og eitt breitt orðaskifti í øllum landinum. Fleiri serfrøðingar, ið vitja nevndina, fara væntandi at halda almennar fyrilestrar um viðkomandi evni. Á heimasíðuni hjá nevndini verður eisini tilfar og kunning um arbeiðið at finna. Á síðuni er ein kjaksíða, har ymisk evni verða viðgjørd. Evnisøkini hjá nevndini fevna øllum frá fólkakirkju til fullveldi, frá talufrælsi til tingskipan. Kjaksíðan verður tí skipað í forum og evni. Vónandi fær hetta undirtøku, so nevndin áhaldandi fær havt hondina á pulsinum og sær, hvat fólk halda. Hoyringarnar byrja væntandi ikki fyrr enn nevndin sjálv hevur havt høvi at viðgera flestøll evnini. Formaðurin í nevndini, Jóan Pauli Joensen hevur tó saman við skrivaranum hjá nevndini kunnað um arbeiðið hjá nevndini á ymsum smærri fundum. Ætlanin er at fara til skúlar, áhugafeløg og politisku valfeløgini við kunning um arbeiðið, áðrenn farið verður undir sjálvar hoyringarnar. Tað er av týdningi at fólk fær høvi at koma við síni hugsan rættiliga tíðliga. At enda fer nevndin at evna til eitt uppskot til grundlóg. Eitt álit við viðmerkingum og frágreiðingum verður síðani skrivað. Eftir hetta verður tað upp til Føroya fólk at viðgera og møguliga samtykkja uppskotið. Heimasíðan Síðan er at finna á http://www.grundlog.fo/ á internetinum. Her verða upplýsingar um grundlógararbeiðið at finna, um hví, hvussu og hvør, upplýsingar um fundir og bólkaarbeiðið og annað Grundlógarnevdin arbeiðir í løtuni við teimum mongu evnisøkjunum, sum ein grundlóg vanliga umfatar. Evnisøkini verða vigjørd á síðuni. Samandráttir av uppritunum og framløgum hjá bólkunum verða lagdir á heimasíðuna. Somuleiðis verða stuttar frágreiðingar frá viðgerðini á nevndarfundunum lagdar á netið. Birt verður upp undir kjak um hesi evni á kjaksíðuni. Vónandi fer grundlógararbeiðið at vera við at svara spurninginum: hvussu vilja føroyingar í Føroyum ráða? Hvørji virði og meginreglur kann breið semja fáast um? 1. Viðgerðin á Løgtingi Álit, broytingaruppskot og samtykt á tingi. Munnliga viðgerðin av lógaruppskotinum er tíverri ikki niðurskrivað Tingið viðgjørdi og samtykti 1. Viðgerð Nevndarálit Meirilutin Minniluti I Minniluti II 2. Viðgerð Broytingaruppskot 3. Viðgerð 1. viðgerð 8. december 1998 Málið varð beint í rættarnevndina, sum tann 26. januar 1999 legði fram álit. Nevndarálit Landsstýrið hevur lagt málið fram tann 1. desember 1998, og eftir 1. viðgerð tann 8. desember 1998 er tað beint rættarnevndini. Nevndin hevur viðgjørt málið á fundum 17. desember 8.,15. og 21. januar 1999, og hevur undir viðgerðini av málinum havt fund við Høgna Hoydal, landsstýrismann Meirilutin Ein meiriluti í nevndini (Sámal Petur í Grund, Eyðun Viderø, Rúna Sivertsen, Hergeir Nielsen og Hans Tausen Olsen) mælir løgtinginum til at samtykkja uppskot landsstýrisins. Tó setir sami meiriluti fram soljóðandi broytingaruppskot til uppskot landsstýrisins Í § 2, stk. 2 verður sum nýtt 4. pkt. sett: "Fyri hvønn nevndarlim verður valdur varalimur." Minniluti I Ein minniluti (Hans Pauli Strøm) viðmerkir, at longu tá uppskotið til lóg um setan av grundlógarnevnd var til umrøðu á fyrsta fundi í rættarnevndini, boðaði Javnaðarflokkurin frá - og greiddi frá - at hann var sinnaður at royna at fáa eina semju við samgongumeirilutan, um so var, at samgongumeirilutin vildi ganga Javnaðarflokkinum á møti m.a. við at víðka arbeiðssetningin hjá grundlógarnevndini. Í hesum var ynski Javnaðarfloksins, at umframt arbeiðið við at gera eina føroyska grundlóg, skuldi grundlógarnevndin eisini kanna og vísa á, hvørjir møguleikar kundu verða fyri broytingum í galdandi ríkisgrundlóg, sum kundu tryggja føroyskt sjálstýri innan ríkisfelagsskapin. Her var fyrst og fremst hugsað um, hvussu man við broytingum í grundlógini kundi fáa ásett, at tað var Føroya Løgting - og ikki ríkismyndugleikarnir - sum var hægsti myndugleiki og hægsta lóggávuvald í Føroyum. Samgongumeirilutin sýndi áhuga fyri møguleikanum at fáa Javnaðarflokkin við í ein breiðan meiriluta í álitinum um grundlógarnevndina. Og Javnaðarflokkurin varð biðin um at koma við eini skrivligari orðing av ynski sínum til víðkaðan arbeiðssetning hjá grundlógarnevndini. Á næsta fundi legði Javnaðarflokkurin útgreinaðu sjónarmið síni fram. Tað er neyðugt í stuttum at greiða frá teimum her: Javnaðarflokkurin tykir tað vera líka so rangvørga politiska mannagongd við setanini av grundlógarnevnd sum í allari framferðini í fullveldisætlanini hjá landsstýrinum: Nevnliga at byrja at gera eina nýggja grundlóg fyri eitt føroyskt fullveldi, áðrenn Føroya fólk yvirhøvur er eftirspurt, um vit skulu hava nakað fullveldi, og áðrenn nakar hevur skil fyri, hvat hetta fullveldið er fyri nakað. Tað at fara undir at gera eina fullveldisgrundlóg longu nú - t.v.s. at byrja at seta fullveldið í verk, áðrenn fólkaatkvøðan hevur verið, um vit skulu hava nakað fullveldi - fer tí einans at hava ein einvegis propagandistiskan leiklut fyri fullveldisætlanini, líkasum fyri at fáa fólk at taka fullveldið fyri givið, áðrenn tey hava havt møguleikan at gera sína støðu greiða. Kann Javnaðarflokkurin hinvegin fáa ávirkan á, hvussu grundlógararbeiðið verður lagt til rættis, og geva tí eitt breiðari grundarlag, vil hann royna at søkja semju við samgongumeirilutan. Javnaðarflokkurin skeyt upp, at §1, stk.4 í lógaruppskotinum um, at grundlógarnevndin eisini skal "gera uppskot til eina føroyska rættarskipan", verður strikað, og at í staðin verður heitt á landsstýrismannin um at seta annað lógaruppskot fram um at seta eina serstaka rættarskipanarnevnd. Grundgeving Javnaðarfloksins er, at arbeiðið við at gera eina føroyska rættarskipan er eitt risastórt arbeiði, sum er alt ov rúgvismikið, tíðar- og orkukrevjandi, til at tað kann skoytast upp í endan á arbeiðinum hjá eini grundlógarnevnd. Haraftrat kann tað eisini av øðrum grundum verða ynskiligt at loysa arbeiðið, fyri at fáa eina sjálvstøðuga føroyska rættarskipan, frá arbeiðinum við at gera eina grundlóg - tí fellur fullveldisætlanin við komandi fólkaatkvøðu, so fellur eisini grundarlagið fyri grundlógararbeiðinum burtur. Tá kann kortini arbeiðið við eini sjálvstøðugari føroyskari rættarskipan halda fram. Javnaðarflokkurin legði fram ynski sítt um ein viðkaðan arbeiðssetning fyri grundlógarnevndina, sum eitt nýtt §1, stk. 2, ljóðandi soleiðis: "Nevndin skal í øðrum lagi gera uppskot til tær broytingar í verandi ríkisgrundlógini, sum krevjast fyri at tryggja føroyskum sjálvstýri innan fyri ríkisfelagsskapin". Grundgevingin fyri hesum broytingaruppskoti er tann, at Javnaðarflokkurin tekur ikki undir við fullveldisætlanini hjá landstýrinum. Hevði fullveldisætlanin verið samtykt við eina fólkaatkvøðu, hevði støðan sjálvandi verið ein onnur, so varð neyðugt við eini grundlóg, og so hevði Javnaðarflokkurin sjálvandi tikið undir við tí. Men fullveldisætlanin hevur ikki verið til fólkaatkvøðu, er ikki samtykt, og kann Javnaðarflokkurin tí heldur ikki taka undir við uppskotinum, so leingi sum tað bert hevur tað eina endamálið: At smíða eina fullveldisgrundlóg. Hinvegin varð víst á, at Javnaðarflokkurin tekur til eftirtektar, at ein meiriluti í løgtinginum hevur gjørt av at miða eftir at skipa Føroyar sum fullveldi, og til tess vil gera eina nýggja grundlóg. Men skal Javnaðarflokkurin taka undir við uppskotinum, skal endamálsorðingin víðkast til eisini at fevna um ynski Javnaðarfloksins at fáa kannað alternativu møguleikarnar fyri føroyskum sjálvstýri við broytingum í verandi ríkisgrundlóg. Í hesum sambandi eigur at verða nevnt, at danir hava sett sær fyri at fremja neyðugar broytingar og dagføringar av grundlógini um nøkur ár, og til tess verður "savnað saman" ynski og uppskot til broytingar. So tað eru góðir møguleikar at koma við broytingaruppskotum úr Føroyum. Víst varð eisini á tað bæði skilagóða og neyðuga í einum slíkum "tvíbreytaðum" arbeiðssetningi fyri grundlógarnevndina. Tí síðst í hesum árinum skal verða fólkaatkvøða um fullveldisætlanina. Fellur hon, dettur arbeiðið at gera fullveldisgrundlóg burtur, men so kann nevndin konsentrera seg um at fáa framt broytingar í ríkisgrundlógini fyri føroyskum sjálvræði. Verður fullveldisætlanin hinvegin samtykt, dettur uppskotið hjá Javnaðarflokkinum burtur, og nevndin kann konsentrera seg fult um at smíða føroyska grundlóg. Sostatt tekur hesin víðkaði ella "tvíbreytaði" arbeiðssetningurin, sum Javnaðarflokkurin skjýtur upp, hædd fyri báðum møguleikum !!! Tað var skilliga fráboðað, at Javnaðflokkurin stóð fast við innihaldið í hesum víðkaða arbeiðssetninginum, men at orðingin saktans kundi lagast til tað, sum semja kundi fáast um. Endiliga kundi samgongumeirilutin við støðu síni til broytingaruppskot Javnaðarfloksins vísa Føroya fólki, um Javnaðarflokkurin hevur rætt ella skeivt í sínum pástandi, at "landsstýrissamgongan hevur frá byrjanini læst seg fasta á síni egnu sjónarmið, har tað frammanundan er gjørt av, hvat úrslitið skal verða, og har allar fyrireikingar verða avmarkaðar til at miða einvíst eftir hesum úrsliti." Javnaðarflokkurin vísti haraftrat á heilt ítøkilig stór og greflig ódemokratisk lýti í lógaruppskotinum, sum øll benda á ein margháttligan einaveldisligan hugsunarhátt hjá landsstýrismanninum, sum hevur evnað lógaruppskotið til. Í uppskotinum hevur landsstýrismaðurin nevnliga givið sær sjálvum ein slíkan leiklut, at tað er ein politisk neyðtøka av grundlógararbeiðinum, longu áðrenn tað verður byrjað: * Í § 1, stk 2 stendur, at "Landsstýrismanninum verður heimilað at útgreina arbeiðssetning nevndarinnar ". Men tað er jú løgtingið, sum skal samtykkja lógina um setan av grundlógarnevnd og harvið eisini rúmliga arbeiðssetning hennara - tað er púra burturvið, at landsstýrismaðurin skal seta seg upp um løgtingið og sjálvur seta seg at stýra arbeiðinum beinleiðis við at taka grundlógarnevndina av ræði og gera seg inn á sjálvsagda rætt hennara at skipa arbeiði sítt. * Í § 2, stk 2 stendur, at "Landsstýrismaðurin velur tey fimm umboðini við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum." Við at velja seg sjálvan og hesar 5 serfrøðingarnar í nevndina, skipar landsstýrismaðurin so fyri, at hann sjálvur kemur at velja júst helvtina av limunum í grundlógarnevndini !!! * Í § 2, stk. 2 stendur um teir 5 serfrøðingarnar, hann sjálvur velur, at "Landsstýrismaðurin velur teirra millum formannin í nevndini" !!! Hetta er sama valdsmisnýtsla sum omanfyri - sjálvandi eigur grundlógarnevndin bæði at skipa arbeiði sítt og at skipa seg sjálva. * Og smb. § 2, stk. 3 skal Landsstýrismaðurin eisini seta sjálvt skrivaran í nevndini - Jú, sanniliga skal hann hava fastatøkur á grundlógarnevndini ! Landsstýrismaðurin skal gera av nágreiniliga, hvat íð grundlógarnevndin skal gera, hann skal velja helvtina av nevndini, hann skal velja formannin, og hann skal seta skrivaran !!! Tað manglar bara, at landsstýrismaðurin eisini sjálvur skrivar hesi góðu nevnd kladduna til fullveldisgrundlógina at rættlesa og reinskriva. Endaliga vísti Javnaðarflokkurin eisini á, at manningin av grundlógarnevndini átti at verið øðrvísi, enn lógaruppskotið sigur. At allir flokkar á løgtingið og landsstýrið eru umboðað, er rætt og rímiligt. Men tað er ikki neyðugt, at næstan helvtin av nevndini er nakrir løgfrøðingar o.a. serfrøðingar. Teirra fakliga serfrøði kann veitast nevndini sum ráðgeving, tá tørvur er á tí. Grundlógararbeiði er annað og meir enn jura o.o. vísindalig ekspertisa. Tað snýr seg m.a. um at koma fram til og áseta tey grundleggjandi, stýrandi virðini í samfelagnum. Og fremst av øllum snýr tað seg um at koma fram til og áseta, hvussu øll fyriskipan og øll fyristøða landsins skal vera: Út frá fólkinum og fyri fólkið. Tí er størri tørvur á bestu og breiðastu umboðan fólksins í grundlógarnevndini, so sigast kann, at hon verður úr fólkinum og fyri fólkið. Eftir uppskoti Javnaðarfloksins skuldi grundlógarnevndin, umframt politisku umboðanina, tí eisini havt eina stóra fólksliga umboðan, valda av løgtinginum. Tað kundi t.d. verið umboð fyri: Løntakarar og arbeiðsgevarar, útróðrarmenn, fiskimenn og reiðarar, kommunufelag og býarfelag, meginfelag teirra brekaðu, eldraráðið, ungdómsráðið, umboð barnanna, umboð fyri mentanarheimin, listafólkasambandið, skúlaverkið, rættarskipanina, kirkju- og trúarlívið, vísinda- og granskingarheimin, ítróttarlívið o.s.fr. Tað er eitt verk fyri hesi og ikki fyri advokatar at útgreina, hvat vit vilja leggja sum samfelagsins grundleggjandi virði. Hesi 25-30 fólkini tilsamans, sum eftir hesum uppskoti Javnaðarfloksins høvdu komið at mannað grundlógarnevndina, høvdu kunnað gjørt tað arbeiðið, sum neyðugt var. Hvørki á øðrum ella triðja fundi var nøkur verulig viðgerð av uppskoti Javnaðarfloksins til broytingar í arbeiðssetninginum hjá grundlógarnevndini ella av atfinningum okkara at lógaruppskotinum. Tá Javnaðarflokkurin á triðja fundinum til fánýtis royndi at fáa eitt útspæl ella eina avgerð frá samgongumeirilutanum, var svarið, at hetta máttu teir fundast við landsstýrismannin um, og annars fáa hann í nevndina at svara spurningum. Á fjórða fundinum møtti so landsstýrismaðurin, og tað varð hann - ikki tey umboðini sum samgongan hevur valt í rættarnevndina - sum fór í eitt orðaskifti við umboð Javnaðarfloksins. Burtursæð frá uppskotinum um at taka arbeiðið við eini føroyskari rættarskipan úr grundlógarnevndini og seta serstaka nevnd til tess, vísti landsstýrismaðurin øllum hinum aftur, bæði ítøkiliga broytingaruppskotinum um at víðka arbeiðssetningin og tær ítøkiligu atfinningarnar at lógaruppskotinum. Tað "tilboðið" Javnaðarflokkurin fekk at taka støðu til, var, at fylgjandi orðing kundi setast inn sum nýtt § 1 stk. 2 í lógaruppskotið: " Nevndin skal í áliti sínum eisini lýsa politisku og løgfrøðisligu munirnar millum øðrumegin at gera føroyska grundlóg og hinumegin at broytingar verða gjørdar í donsku grundlógini". Ein slík orðing er púra høpisleys. Og ikki vildi meirilutin ganga við til, at skoytt varð uppí orðingina, hvat hesar ynsktu broytingar skuldu miða eftir, nevnliga møguleikum fyri føroyskum sjálvstýri við broytingum í verandi ríkisgrundlóg. Skuldi verða nøkur semja, skuldi Javnaðarflokkurin taka við orðingini omanfyri. Tá hugsað verður um ynski Javnaðarfloksins og atfinningar okkara at uppskotinum annars, var sjálvsagt ógjørligt at taka til takkar við slíkum orðaklodda. Samgongumeirilutin boðaði so frá, at hann vendir aftur til landsstýrisins upprunaliga uppskot og mælir til at samtykkja tað. Út frá hesum kann niðurstøða minnilutans (Hans Pauli Strøm) tí ikki vera onnur enn, at mælt verður tinginum til ikki at samtykkja uppskot landsstýrisins til setan av grundlógarnevnd. Minniluti II Ein minniluti (Alfred Olsen) tekur als ikki undir við uppskoti landsstýrisins um at seta eina grundlógarnevnd, soleiðis sum viðurskiftini eru. Tí fyrst tá og um ein meirluti av Føroya fólki við eini fólkaatvkøðu hevur samtykt, at Føroyar skulu loysa frá Danmark, er stundin komin til at taka tað avleiðing, at sett verður ein nevnd at gera uppskot til eina grundlóg fyri Føroyar. Málið hjá landsstýrismeirilutanum er, at Føroyar skulu gerast eitt land við fullveldi, og hetta vil samgongan fremja skjótast gjørligt eftir eini skipaðari ætlan. Minnilutin hevur fingið eina greiða kenslu av, at tá ið tað verður so sterkt undirstrikað, at tað skal verða eftir eini skipaðari ætlan, skal hetta geva borgarunum eina kenslu av, at tá ið allir teir, eftir landsstýrismansins tykki, fremstu serfrøðingarnir í landinum, verða settir í hesar nevndirnar, so kann fólkið bara halda uppat at hugsa meir um tað, tí nú er alt í góðum hondum. Tá so harafturat verður sagt, at bæði uppskotið til millumlandasáttmálan millum Føroyar og Danmark og uppskotið til grundlóg skal leggjast fyri løgtingið og eisini til fólkaatkvøðu, so er heilaga grøvin væl vard, og so er bara at siga ja til sína tíð. Landsstýrismaðurin sigur eisini í viðmerkingunum um fyrireikingarnar til ríkisrættarligu broytingarnar, at hesar verða skipaðar sum ein verkætlan, har settar verða fýri nevndir, sum skulu kanna og lýsa ymisk viðurskifti. Grundlógarnevndin verður eitt slag av yvirnevnd, tí hon kann samskipa arbeiði sítt við hinar nevndirnar í verkætlanini, og hon fær fult innlit í alt arbeiðið við sjálvstýrismálum í landsstýrinum. Grundlógarnevndin skal eisini fáa samábyrgd, tí ið málsøki eftir loysingina verða latin til Danmarkar ella onnur lond at umsita. Í viðmerkingunum verður sagt, at við hesi skipan verður tryggjað øllum flokkum á tingi fult innlit og ávirkan í fyrireikingararbeiðið til ríkisættarligu broytingarnar. Aftur her kemur til sjóndar ein barnslig váttan um eina falska trygd, tí í lógaruppskotinum stendur ikki eitt orð um, at lansstýrið hevur skyldu til at lata allar upplýsingar sum eru. Minnilutin hevur ta grundleggjandi fatan, at Føroyar, sum tann fámenta tjóðin hon er, hevur bestar møguleikar fyri at menna seg á øllum økjum undir eini skipan sum henni, vit tey seinastu hálvthundrað árini hava útviklað. Heinastýrisskipanin hevur víst seg at vera ein rúmligur karmur um menningina av tí føroysku tjóðini. Hon hevur gjørt tað møguligt fyri okkum føroyingar at røkka fram til eitt slíkt stig á sjálvbjargnisleið, at vit í roynd og veru hava størri ræði og avgerðarmyndugleika yvir okkar egnu viðurskiftum enn naka annað land í Vesturevropa hevur í dag. Sambandsflokkurin ynskir, sum einasti flokkur á tingi í dag, at Føroyar vera verandi í Ríkisfelagskapi við Danmark, og heldur, at heimastýrislógin, møguliga í endurskoðanum líki, og við henni tryggja vit fólkunum stabil og mannsømilig livikor undir skiftandi búskaparligum viðurskiftum. Og tað má vera tað, sum til ein hvørja tíð hevur størsta týdning fyri fólkið í landinum. Stórheitsdreymarnir, minnisvirðiskenslan, sjálvhevjanin og ábyrgdarloysið hjá teimum, sum ganga á odda fyri í óðum verkum at leiða føroyingar út í eitt fullveldislimbus, má ikki sleppa at forða fyri eini tryggari samfelagsmenning, har føroyingar altíð vita, hvar teir flóta. Føroyska samfelagið í dag hvílir á føstum og royndum grundvølli og ikki á akademiskum teoretiskum eksperimentum. Stýrisskipanarlógin var ikki nakað fullfíggjað verk, men treingir uttan iva til at verða endurskoðað og broytt. Skotið verður eisini upp, at nevndin skal gera uppskot til eina føroyska rættarskipan. Tað kunnu bert vera glaðir amatørar, sum seta slíkt uppskot fram, tá hugsað verður um, hvussu illa vit, sum er, eru førir fyri at viðlíkahalda galdandi lógir. So er tað rættiligt fáfongd at hugsa sær, at vit skulu yvirtaka og varðveita dagførda rættargangslóg og allar aðrar lógir, sum skulu vissa okkum rættartrygdina, tá ið vit sigla okkara egna sjógv. Fyri ikki at tala um útvegan av dómarum við førleika og integriteti til teir tríggjar dómstólarnar. Í tjúgu ár hevur verið leitað eftir einum evni til at seta sum løgtingsins umboðsmann. Minnilutin (Alfred Olsen) tekur ikki undir við uppskotinum, men fer seinni at seta fram uppskot til samtyktar, har heitt verður á landsstýrið um at virka fyri, at føroyingar vera umboðaðir í tí nevndini, sum danir seta í samband við komandi broyting í grundlógini. 2. viðgerð 29. januar 1999 Broytingaruppskot frá meirilutanum í rættarnevndini til § 2 samtykt 19-7-5. Uppskotið soleiðis broytt samtykt 19-0-12. At málið soleiðis samtykt kann fara til 3. viðgerð samtykt uttan atkvøðugreiðslu. Broytingaruppskot 5. februar Á tingfundi 5. februar løgdu tingmenninir Jóannes Eidesgaard, Edmund Joensen, Hans Pauli Strøm og Alfred Olsen fram soljóðandi Broytingaruppskot § 2 stk. 1, verður soljóðandi: " Í grundlógarnevndini sita tvey umboð fyri hvønn flokk á tingi, sum hevur fýra tingmenn ella fleiri eitt umboð fyri hvønn flokk á tingi, sum hevur tríggjar tingmenn ella færri ein landsstýrismaður og fimm persónar við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum." Viðmerking: Tá tað er líkt til, at ein meiriluti fer at samtykkja uppskotið til løgtingslóg um grundlógarnevnd, so vilja uppskotsstillararnir mæla til, at teir stóru flokkarnir á tingi fáa hvør sínar tveir limir í nevndina, meðan teir smáu fáa hvør sín. Hetta vil styrkja um leiklutin hjá andstøðuni í grundlógarnevndini, umframt at parlamentariska umboðanin sum heild styrknar. 3. viðgerð 5. februar 1999 Broytingaruppskot frá tingmonnunum Jóannes Eidesgaard, Edmund Joensen, Hans Paula Strøm og Alfred Olsen til § 2 samtykt 14-1-12. Uppskotið, sum samtykt við 2. viðgerð og soleiðis broytt við 3. viðgerð, endaliga samtykt 15-0-12. (Ll. nr. 10/1999 frá 11/2-1999 J.nr. 101-3/98) 2. Uppskotið frá landsstýrismanninum 1. desember 1998 legði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, vegna landsstýrið lógaruppskot fyri tingið um eina grundlógarnevnd Høgni skeyt upp Uppskot til løgtingslóg Viðmerkingarnar Samskipan av arbeiðisnum a) Valdsbýtið b) Rættindi og Skyldur c) Rættarskipan Hoyringar Kostnaður Til §1 Til §2 Til §3 Uppskot til løgtingslóg um grundlógarnevnd § 1. Sett verður grundlógarnevnd at gera uppskot til grundlóg fyri Føroyar. Í uppskotinum skulu m.a. vera ásetingar um valdsbýtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið, ásetingar um grundleggjandi mannarættindi og ásetingar um rættindir og skyldur hjá føroyskum borgarum. Stk. 2. Landsstýrismanninum verður heimilað at útgreina arbeiðssetning nevndarinnar. Stk. 3. Nevndin skal lata landsstýrinum álit og uppskot til grundlóg í seinasta lagi 1. juni 2000. Stk. 4. Nevndin skal harumframt gera uppskot til eina føroyska rættarskipan. § 2. Í grundlógarnevndini er ein limur fyri hvønn flokk á løgtingi, ein landsstýrismaður og fimm persónar við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum. Stk. 2. Løgmaður velur umboð landsstýrisins í nevndina. Limirnir umboðandi flokkarnar á løgtingi skulu vera løgtingsmenn og verða valdir av flokkunum á løgtingi. Landstýrismaðurin velur tey fimm umboðini við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum, og teirra millum formannin í nevndini. Stk 3. Landsstýrismaðurin kann seta skrivara í nevndina, sum skal hava hægri samfelagsvísindaliga útbúgving. Stk. 4. Flokkur, sum missir umboðan sína á løgtingi, missir umboð sítt í nevndini. Kemur flokkur á ting, meðan nevndin situr, hevur flokkurin rætt til, at ein tingmaður úr flokkinum verður settur í nevndina. Fer nevndarlimur úr løgtinginum, meðan nevndin situr, fer hann úr nevndini, og flokkurin velur annan í hansara stað. Fer umboð landsstýrisins í nevndini úr landsstýrinum, fer hann úr nevndini, og løgmaður velur annan í hansara stað. § 3. Meðan nevndin arbeiðir, skipar hon fyri regluligum almennum hoyringum um grundlógararbeiðið. § 4. Landskassin rindar kostnaðin av nevndararbeiðinum. § 5. Hendan lóg kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Viðmerkingar Landsstýrissamgongan hevur sett sær fyri, at Føroyar skulu skipast sum eitt land við fullveldi eftir eini skipaðari ætlan. Formliga er henda ætlan í tveimum: At gera ein millumlandasáttmála millum Føroyar og Danmark, sum ásetir framtíðarsamstarvið millum londini, sum tvey lond við fullveldi. Uppskotið til sáttmála verður lagt fyri løgtingið, og tá løgtingið hevur samtykt tað, verður tað lagt til fólkaatkvøðu til góðkenningar. At gera eina grundlóg fyri Føroyar. Nevnd verður sett at gera uppskot til grundlóg, sum verður lagt fyri løgtingið. Tá løgtingið hevur samtykt tað, verður tað lagt til fólkaatkvøðu til góðkenningar. Í løgtingsmáli nr. 5/1998: Uppskot til samtyktar um ríkisrættarliga støðu Føroya, hevur løgtingið tann 2. oktober 1998 tikið undir við, at landsstýrið fyrireikar og tekur upp samráðingar við donsku stjórnina um ein sáttmála, og at landsstýrið leggur eina frágreiðing um fyrireikingarnar fyri tingið til aðalorðaskiftis, áðrenn farið verður til samráðingar. Í viðmerkingunum til hetta uppskot er greitt nærri frá ætlanum landsstýrisins við einum nýggjum sáttmála. Nú verður lagt fram uppskot til løgtingslóg um grundlógarnevnd. Samskipan av arbeiðinum Undir viðgerðini av løgtingsmáli nr. 5/1998 í uttanlandsnevnd løgtingsins hevur landsstýrismaðurin latið nevndini tilfar og greitt nærri frá, hvussu ætlanin er at skipa fyrireikingarnar til ríkisrættarligu broytingarnar. Hetta verður skipað sum ein verkætlan, har settar verða hesar arbeiðsnevndir: Ein sáttmálanevnd, sum skal kanna og lýsa tey løgfrøðiligu, politisku og umsitingarligu viðurskiftini millum Føroyar og Danmark, gera uppskot til skiftisskipanir og samstarvsavtalur og uppskot til ein sáttmála. Ein búskaparnevnd, sum skal kanna og lýsa tey búskaparligu og fíggjarligu viðurskiftini millum Føroyar og Danmark, gera uppskot til skiftisskipanir og lýsa krøvini til ein sjálvberandi føroyskan búskap. Grundlógarnevndin, sum skal gera uppskot til grundlóg og føroyska rættarskipan. Harumframt skulu tey einstøku stýrini í miðfyrisitingini lýsa og greina samstarvið við Danmark í dag, lýsa tørvin á samstarvsavtalum og krøvini til lóggávu, fyrisiting og fígging, um Føroyar skulu umsita øll málsøki sjálvi. Verkætlanin og skrivstovuhaldið verður skipað í fyrisitingini undir landsstýrismanninum í sjálvstýrismálum. Grundlógarnevndin kann samskipa arbeiði sítt við hinar nevndirnar í verkætlanini, og grundlógarnevndin fær fult innlit í alt arbeiði við sjálvstýrismálum í landsstýrinum. Eitt nú eigur spurningurin um skiftisskipanir, har málsøki kunnu latast til Danmarkar ella onnur lond at umsita, í eina tíð at verða viðgjørdur í grundlógarnevndini í samstarvi við hinar nevndirnar. Við hesi skipan verður eisini tryggjað øllum flokkum á tingi fult innlit og ávirkan í fyririeikingararbeiðið til ríkisrættarligu broytingarnar. Høvuðstættir í grundlógararbeiðnum Føroyska grundlógin skal m.a. áseta grundleggjandi rættindir og skyldur millum statin og borgararnar, og hvussu Føroyar skipa sítt egna lóggávuvald, útinnandi vald og rættarvald. a) Valdsbýtið Annar høvuðstátturin í grundlógararbeiðnum er sostatt at viðgera valdsbýtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið. Í sambandi við løgtingsmál nr. 190/1993: Løgtingslóg um stýrisskipan Føroya, er gjølla greitt frá stýrisskipanarviðurskiftum Føroya og søguligu fortreytunum. Eisini eru viðurskiftini í londum við fullveldi lýst í 9. kapitli í álitinum. Stýrisskipanarnevndin arbeiddi alment við spurninginum um statsrættarligu viðurskiftini í Føroyum, men var bundin av, at heimildin fyri lóggávuvaldinum í Føroyum skuldi vera Heimastýrislógin. Nevndin lýsir í kap. 8 í álitinum, hvørjar stýrisskipanarreglur eru neyðugar afturat, skulu Føroyar hava fult sjálvstýri. Nevndin heldur, at uppskotið til stýrisskipanarlóg kann nýtast sum grundarlag undir eini føroyskari grundlóg. Sostatt kann grundlógarnevndin taka støði í stýrisskipanarlógini og í forarbeiðnum til hesa lóg, tá tað snýr seg um grundleggjandi valdsbýtið millum lóggevandi og útinnandi valdið, og hon kann samstundis virðismeta tær royndirnar, sum eru gjørdar við stýrisskipanarlógini og gera uppskot til broytingar. b) Rættindir og skyldur Hin høvuðstátturin í arbeiðnum hjá grundlógarnevndini eru grundleggjandi statsrættarligar ásetingar um rættindir og skyldur millum føroyska statin og borgararnar. Eitt nú eigur nevndin at viðgera hesar spurningar: Uttanríkismál Verjuspurningar, herundir kjarnorkumál Fólkaatkvøður Reglur fyri at geva fullveldi frá sær Kirkjan og staturin Mannarættindi/frælsisrættindi - herundir trúarfrælsi, talu- og skrivifrælsi, javnstøða Rættartrygd Ognartøka Statsborgaraskapur Rættindi og skyldur hjá føroyskum borgarum - herundir rættur til almannahjálp, bústað, arbeiði, ogn, náttúrutilfeingið og samfelagstænastur Skuldarbinding hjá statinum Náttúrutilfeingi og hvussu tað skal umsitast Náttúru- og umhvørvisvernd Mentanarspurningar Reglur um ígildissetan og broyting í grundlógini Grundlógararbeiðið nemur við grundleggjandi mentanarlig virðir í føroyska samfelagnum. Tí eigur nevndin at viðgera allar spurningar við neyvum atliti til føroyska rættarsøgu, siðvenjur og mentan. c) Rættarskipan Í mun til núgaldandi stýrisskipanarlóg, sum ásetir valdsbýtið millum lóggevandi og útinnandi valdið, skal grundlógin áseta býtið millum hesi og eitt sjálvstøðugt føroyskt dømandi vald. Tí verður skotið upp, at grundlógarnevndin eisini skal gera uppskot til, hvussu føroyska rættarskipanin skal vera. Herundir hvussu ein føroyskur yvirrættur kann skipast, hvussu dómarar og fulltrúar við embætini kunnu tilnevnast óheftir av løgtingi og landsstýri, og hvussu ákæruvald, løgregla, kriminalforsorg og fongsulsverk skulu skipast. Nevndin kann velja at seta ein serligan bólk ella nevnd at arbeiða burturav við hesum. Almennar hoyringar Til tess at tryggja eina almenna viðgerð og eitt gott alment orðaskifti um grundlógina verður álagt nevndini at hava almennar hoyringar í arbeiðinum. Nevndin kann skipa hesar soleiðis, at ávís evni verða tikin upp á almennum hoyringum, har uppskot verða løgd fram og grundgivin. Nevndin kann biðja um viðmæli frá ymsum feløgum, fakfólki og áhugabólkum, sum hava serlig tilknýti til ymsu spurningarnar, og hesi kunnu leggja fyri við innleggum í almennu hoyringunum. Kostnaður av grundlógararbeiðinum Kostnaðurin av arbeiðinum at gera uppskot til grundlóg verður mettur til umleið 2 mió. kr. Her er íroknað løn til formannin og skrivaran, samsýning til serfrøðingar, fundarsamsýning til løgtingsmenn, serkøn hjálp, eitt nú responsum frá statsrættarserkønum og frágreiðingar um fremmandar stýrisskipanir og prenting av álitinum. Løgtingið hevur fyri 1998 játtað kr. 1,659 mió. kr. til sjálvstýrismál, íroknað grundlógararbeiðið. Landsstýrið hevur á fíggjarlógaruppskotinum fyri 1999 søkt um kr. 6 mió. kr. til sjálvstýrismál, og her er grundlógararbeiðið íroknað. Viðmerkingar til tær einstøku greinirnar Til § 1 Einasta avmarkingin í arbeiðssetninginum hjá nevndini er, at uppskotið til føroyska grundlóg skal innihalda ásetingar um valdsbýtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið, grundleggjandi mannarættindi og rættindi og skyldur hjá føroyskum borgarum. Tað er eyðsýnt, at Føroyar stýrisskipanarliga og rættarliga eru partur av norðurlendsku siðvenjuni. Grundlógirnar hjá hinum norðurlondunum kunnu tí nýtast sum fyrimynd, men nevndin kann viðgera aðrar stýris- og stjórnarskipanir og meta, um tættir úr hesum skipanum kunnu nýtast í føroysku grundlógini, umframt at nevndin eigur at viðgera serføroyskar spurningar. Umframt at gera uppskot til grundlóg skal nevndin gera uppskot til eina føroyska rættarskipan t.e. eina skipan fyri dømandi valdið, ákæruvaldið, løgregluna v.m. Reglurnar á hesum øki eru í dag ásettar í rættargangslógini fyri Føroyar. Rættargangslógin fyri Føroyar er ein vanlig ríkislóg, og kann hon broytast sum ein vanlig lóg. Nevndin skal gera uppskot til eina føroyska skipan, ið fevnir um øll tey viðurskifti, ið eru ásett í hesi lóg. Torført er at meta um, hvussu umfatandi arbeiðið verður at gera uppskot til føroyska rættarskipan, tí hetta veldst um, hvussu stórar broytingar, nevndin skjýtur upp í mun til núgaldandi rættargangslóg. Grundlógarnevndin kann velja at seta eina serliga undirnevnd at gera hetta arbeiðið, og nevndin kann somuleiðis velja at gera uppskotið til rættarskipan, tá uppskotið til grundlóg er liðugt. Tíðarfreistin í § 1 stk. 3 fevnir sostatt ikki um uppskotið til Føroya Rættarskipan. Landsstýrismanninum verður heimilað at útgreina arbeiðssetning nevndarinnar nærri enn gjørt er í § 1 stk. 1. Til § 2 Fyri at tryggja øllum flokkum á løgtingi og landsstýrinum innlit og ávirkan á arbeiðið verður skotið upp, at hesi eru umboðað í nevndini. Løgmaður velur umboð landsstýrisins í nevndina, og flokkarnir á løgtingi velja eitt umboð hvør í nevndina. Umboðini hjá flokkunum á løgtingi skulu vera løgtingsmenn. Arbeiðið at gera uppskot til grundlóg krevur eisini serkunnleika. Skotið verður tí upp, at fimm serfrøðingar verða settir í nevndina. Hesir serfrøðingar skulu hava hægri samfelagsvísindaliga útbúgving, og skulu virka sum fakligur arbeiðsbólkur í nevndini. Teir verða tilnevndir av landsstýrismanninum, ið eisini teirra millum velur formannin í nevndini. Mett verður at arbeiðið verður so umfatandi, at tað kann verða neyðugt at seta skrivara at taka sær av grundlógararbeiðinum burturav. Skotið verður tí upp, at landsstýrismaðurin kann seta skrivara í nevndina. Til § 3 Til tess at tryggja fólkaræðisliga ávirkan og viðgerð í grundlógararbeiðnum verður álagt grundlógarnevndini at skipa fyri almennum hoyringum um arbeiðið. Nevndin metir sjálv hvussu nógvar hoyringar skulu haldast, men hugsast kann, at 2-4 hoyringar eiga at vera um ávísar tættir í grundlógini, so sum verjuspurningar, millumtjóðaviðurskifti, frælsisrættindi, javnstøða, viðurskifti millum kirkju og stat, umhvørvisverju o.s.fr. Almennu hoyringarnar kunnu skipast soleiðis, at feløg, áhugabólkar og fakfólk fáa partar av grundlógaruppskotinum til ummælis og leggja fyri við viðmerkingum í almennu hoyringunum. Nevndin ger sjálv av, um hon vil skipa fyri almennum hoyringum um uppskotið til føroyska rættarskipan. 1. Grundlógarnevndin Virkin Arbeiðið at smíða eina grundlóg er sera víðfevnt. Nevndin skal viðgera nógv ymisk evnisøki, skipa fyri hoyringum, gera eitt uppskot og skriva eitt álit Formaðurin Grundlógarnevdin arbeiðir í løtuni við teimum mongu evnisøkjunum, sum ein grundlóg umfatar. Evnisøkini eru at finna á hesi síðu undir valmøguleikanum 'Evni'. So hvørt arbeiðsbólkarnir hjá nevndini hava viðgjørt síni evni leggja teir tey fram á nevndarfundi. Ein samandráttur av uppritunum verður lagdur á heimasíðuna. Ein samandráttur av viðgerðini á nevndarfundunum verður somuleiðis at finna á síðuni. Lagt verður upp til kjak um hesi evni. Kjaksíðan hjá grundlógarnevdini verður skipað í fleiri ymisk forum. Tey, sum eru von at kjakast á netinum kenna helst henda bygna. Nevndin fer eisini at skipa fyri almennum hoyringum um hesi evni. At enda fer nevndin at evna til eitt uppskot til grundlóg. Eitt álit við viðmerkingum og frágreiðingum verður síðani skrivað. Eftir hetta verður tað upp til Føroya fólk at viðgera og samtykkja uppskotið. 2. Endaligur arbeiðssetningur til grundlógarnevnd Sett við heimild í løgtingslóg nr. 10 frá 11. februar, 1999 Formlig viðurskifti Starvsskipan Fundarskipan Kunningarskipan Álit Rættarskipan Innihaldsligir Spurningar Tættir at viðgera Sambært løgtingslóg um grundlógarnevnd, §1, stk. 2, verður landsstýrismanninum heimilað at útgreina arbeiðssetning nevndarinnar. Hetta verður ikki tulkað sum ein heimild til at binda nevndina í sínum arbeiði, men at greina út, hvat nevndin í minsta lagi eigur at viðgera, og at áseta starvsskipan hjá nevndini. Uppskot til útgreinaðan arbeiðssetning hevur verið lagt fyri nevndina, sum hevur gjørt sínar viðmerkingar. Landsstýrismaðurin hevur tikið tær broytingar við, sum nevndin mælir til. Hervið verður endaligi arbeiðssetningurin latin nevndini. I. Formlig viðurskifti Nevndin er sett saman av tveimum ymiskum bólkum: Øðrumegin politiskum umboðum av løgtingi og úr landsstýri, sum fólkaræðisliga umboða lóggevandi og útinnandi valdið. Og hinumegin serfrøðingum, sum umboða seg sjálvar og viðkomandi faklig atlit og krøv í grundlógarsmíðinum. Starvsskipan nevndarinnar Neyðugt er sostatt at finna eina starvsskipan, sum kann tryggja eitt gott samspæl og mótspæl millum tey fakligu og politisku/fólkaræðisligu atlitini. Allir nevndarlimir eru javnsettir at seta fram uppskot og at taka støðu. Tó hava serfrøðingarnir hartil eina serliga fakliga uppgávu í nevndini. Serfrøðingarnir virka sum ein fakligur arbeiðsbólkur í nevndini, meðan politisku umboðini í høvuðsheitum virka sum eitt umboðsráð, sum viðger og tekur støðu. Starvsskipanin eigur tí at vera hendan: · Politisku umboðini viðgera og meta um ymsu spurningarnar og kunnu biðja um at fáa serlig mál á dagsskrá til viðgerðar · Serfrøðingarnir saman við skrivara savna alt neyðugt tilfar til nevndina · Serfrøðingarnir gera útkast til teir ymsu tættirnar, sum verða løgd fyri samlaðu nevndina til viðgerð og støðutakan - t.e. at serfrøðingarnir lata viðgerð og avgerðir nevndarinnar í ein formligan búna · Serfrøðingarnir kunnu hittast til fakligar arbeiðsfundir, ið ikki eru at rokna sum nevndarfundir. Skrivarin ger tó eisini frásagnir frá hesum fundum, um hvat í høvuðsheitum er viðgjørt · Serfrøðingarnir hava skyldu at umrøða tey íkast teir gera - og mál av størri týdningi annars - við varalimir sínar, soleiðis at spurningarnir verða so væl fakliga viðgjørdir sum til ber, og soleiðis at varalimirnir eru væl fyri at koma uppí arbeiðið, um føstu limunum berst frá · Serfrøðingarnir tryggja, at grundgevingar, orðaskifti og avgerðir í neyðugan mun verður endurgivið í áliti nevndarinnar · Skrivarin hevur dagligu skrivstovuuppgávurnar um hendi · Nevndin kann útvega sær serliga serkøna hjálp í Føroyum og uttanlands, um tað verður mett neyðugt Uppgávur og skyldur hjá formanninum: · At tryggja at setningurin verður viðgjørdur · At leggja fundarvirksemi nevndarinnar til rættis · At tryggja øllum nevndarlimum javnbjóðis ávirkan · At tryggja at samsvar er millum tíðarfreist, setning og uppgávur nevndarinnar · At tryggja at úrslit kemur, og helst í semju · At hava umsjón við uppgávum skrivarans · At gera fíggjarætlan og hava ábyrgd av rakstrinum hjá nevndini · At leggja arbeiðið í nevndini til rættis sambært fundarskipan Fundarskipan Mett verður, at tað er skilagott at fylgja á leið somu grundreglunum fyri fundarskipan, sum sambært tingskipan Føroya løgtings er galdandi fyri løgtingsnevndir: · Nevndarformaðurin stýrir nevndarfundunum · Nevndarformaðurin velur millum føstu serfrøðingalimirnar ein næstformann at taka við í hansara stað, um hann hevur forfall · Nevndarformaðurin boðar nevndarlimunum til fundar við í minsta lagi 36 tíma freist samstundis, sum hann sigur frá dagsskránni fyri fundin · Formaður og skrivari tryggja, at bæði nevndarlimir og varalimir fáa alt neyðugt tilfar til nevndararbeiðið í rættari tíð undan fundunum · Allir varalimir hava altíð rætt at møta á nevndarfundi, tó hava teir bert talurætt, tá teir møta fyri fasta limin · Nevndarlimir kunnu biðja um at fáa mál sett á dagsskrá · Nevndin kann bert halda fund um meira enn helmingurin av nevndarlimunum eru møttir · Skrivarin førir gerðabók fyri fundirnar. Gerðabókin skal góðkennast á fyrstkomandi fundi. Berst skrivaranum frá at møta, førir nevndarformaðurin gerðabókina Kunningarskipan Nevndini skal tryggjast bæði skipaðar arbeiðsumstøður og arbeiðsfrið, og harumframt hevur nevndin eina týdningarmikla kunningaruppgávu til almennningin (sum ásett í §3 í lógini). Til tess at fáa hesi atlit at sampakka, eigur kunningarskipan nevndarinnar at vera hendan: · Formaðurin úttalar seg vegna nevndina um nevndararbeiðið. Onnur kunning um arbeiðið í nevndini fer fram í samráði við formannin · Nevndin avtalar eina skipan fyri, hvussu almennu hoyringarnar skulu skipast, til tess at tryggja eina breiða fólksliga upplýsing, ávirkan og alment kjak um uppskotið til grundlóg · Herundir avtalar nevndin, hvønn leiklut politisku umboðini skulu hava í almennu hoyringunum, ikki minst fyri at tryggja, at partapolitiskt kjak millum politisku umboðini ikki forðar almenninginum í veruliga at koma framat · Nevndin skal eisini taka støðu til, um áhugafeløg og -bólkar skulu fáa partar av grundlógaruppskotinum til ummælis innan almennu hoyringarnar · Alt skrivligt tilfar frá nevndini - frágreiðingar, upprit o.a. - kemur undir reglurnar um alment innlit Álit nevndarinnar Nevndin skal lata úr hondum álit, sum lýsir arbeiði nevndarinnar og setir fram fullfíggjað uppskot til grundlóg fyri Føroyar. Álitið skal hava greiðar grundgevingar fyri endaliga uppskotinum til grundlóg. Harumframt skal álitið lýsa orðaskiftið í nevndini og møguligar tvístøður um týdningarmiklar spurningar, eins og gongdina í almennu hoyringunum. II. Uppskot til føroyska rættarskipan ( samb. §1, stk. 4) Í sambandi við politisku viðgerðina av uppskotinum til løgtingslóg um grundlógarnevnd stóðst ávíst kjak um, hvørt nevndin eisini skuldi gera uppskot til føroyska rættarskipan. Hetta varð kortini samtykt, og í viðmerkingunum fra landsstýrinum til lógaruppskotið stendur, at nevndin kann seta ein serligan undirbólk ella -nevnd at arbeiða burturav við hesum. Somuleiðis stendur í viðmerkingunum, at tíðarfreistin í §1, stk. 3, ikki fevnir um uppskotið til føroyska rættarskipan. Rættarskipan sum heild Greitt er, at grundlógarnevndin skal viðgera rættarskipanina sum heild - t.e. prinsippielt, við atliti til m.a.: · Býtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi vald · Samspælið millum lóggevandi, dømandi og útinnandi vald · Rættarsiðvenju og herundir sambandið millum lóggávusiðvenju og fyrisitingarlig krøv (sí nærri útgreining í arbeiðssetningi) Rættarskipanarnevnd Hinvegin er greitt, at grundlógarnevndin ikki fær stundir og orku - og er ikki rætta forumið - at gera eitt fullfíggjað tekniskt uppskot til rættarskipan - t.e. øll tey viðurskifti, sum í dag eru nevnd í rættargangslógini fyri Føroyar, umframt tað, sum er ásett í ríkislóg um dómstólastýrið o.s.fr. Tí eigur grundlógarnevndin beinanvegin at seta eina rættarskipanarnevnd at arbeiða burturav við tí tekniska uppskotinum til føroyska rættarskipan. Henda nevndin skal vísa til grundlógarnevndina við tí endamáli, at neyvt samsvar fæst millum yvirskipaðu ásetingarnar um rættarskipan í uppskotinum til grundlóg, og tað stóra tekniska arbeiðið sum má gerast í rættarskipanarnevndini. Rættarskipanarnevndini skal meta um tíðarkarm og arbeiðsorku til at gera fullfíggjað uppskot til føroyska rættarskipan, og skal mæla til, hvat kann gerast í eini skiftistíð, til eitt uppskot er klárt at seta í verk. Grundlógarnevndin og rættarskipanarnevndin kunnu hava felags fundir, tá mett verður, at tørvur er á at samskipa arbeiðið. Rættarskipanarnevndin verður mannað við 7 (møguliga 6) limum, ið verða valdir soleiðis: · Grundlógarnevndin velur ein av sínum limum í rættarskipanarnevndina · Heitt verður á Domstolsstyrelsen í Keypmannahavn um at tilnevna ein dómara við neyvum innliti í føroysk viðurskifti · Advokatráð Føroya instillar tveir limir · Løgdeild landsstýrisins innstillar ein lim · Løgtingsskrivstovan innstillar ein lim · Hesi 6 (5) velja sjálvi í felag 7. (6.) limin · Nevndin skipar seg sjálv · Rættarskipanarnevndin viðger arbeiðssetning sín saman við grundlógarnevndini og avtalar eina tíðarfreist III. Innihaldsligir spurningar Í sambandi við fyrireikingarnar til at seta grundlógarnevnd hava landsstýrismaðurin og løgdeildin hugt at núgaldandi føroysku stýrisskipanarlógini (1994), og at fleiri grundlógum (konstitutiónum) í øðrum londum, sum eru rættiliga ymiskar hvør frá aðrari. Norðurlond Hugt hevur verið at grundlógunum í teimum londum, har Føroyar søguliga hava havt tilknýti til statsskipan, lóggávu, rættarsiðvenju og fyrisiting. Hesar eru: Danska grundlógin (1849, broytt 1853, 1866, 1915, 1920 og 1953), norska grundlógin (1814, broytt ofta, m.a. 1869, 1905, 1908, 1913, 1920, 1946, 1954, 1972, 1990 og 1992), svenska grundlógin (1975), og íslendska grundlógin (1944, broytt 1984 og 1991). Onnur lond Hartil hevur verið hugt at týsku grundlógini (1949, broytt 1995), fronsku grundlógini (1958, broytt 1962) og at amerikonsku grundlógini (1787). Her er vert at nevna, at tann amerikanska grundlógin er uppbýtt í ta upprunaligu konstitutiónina frá 1787, og 26 íkast ("Amendments") sum eru samtykt frá 1790 (tey fyrstu 10) og fram til 1971. Íkastini vera undir einum nevnd "Bill Of Rights", og tey hava í fleiri førum broytt orðingarnar í sjálvari tí upprunaligu konstitutiónini. Keldur Høvuðskeldan til at hyggja at grundlógum í øðrum londum hevur verið universitetið í Wurzburg í Týsklandi, sum gjøgnum internetið bjóðar innlit í nærum allar konstitutiónir í heiminum. Heimasíðan og sambandið til hetta savn er: http://www.uni-wuerzburg.de/law/info.html Nevndin, sum gjørdi uppskot til nýggja stýrisskipan í 1993, hevur í sínum áliti í kap. 9 uppafturprentað grundlógir og stýrisskipanir í øðrum londum, m.a. fleiri av teimum, sum eru nevndar omanfyri (Álit um Stýrisskipan Føroya, Tórshavn 1993). Støðið undir arbeiðinum Grundlógarnevndin eigur at viðgera konstitutiónir í bæði norðurlondum og øðrum londum við atliti til prinsippiellar spurningar, uppbygging, innihaldslig samljóð og frávik og serlig fyribrigdi. Nevndin eigur sjálvsagt ikki at yvirtaka partar av øðrum grundlógum, men at viðgera og virðismeta tættirnar í teimum í mun til føroysk viðurskifti, tørv og til altjóða spurningar. Grundlógararbeiðið nemur við grundleggjandi mentanarlig virði í føroyska samfelagnum. Tí eigur nevndin at viðgera allar spurningar við neyvum atliti til føroyska rættarsøgu, siðvenjur og mentan. Niðanfyri standandi útgreinaði arbeiðssetningur er bygdur á íblástur frá omanfyrinevnda tilfari, og skal skiljast sum tættir og viðurskifti, sum grundlógarnevndin í minsta lagi eigur at viðgera og taka støðu til. IV. Tættir, sum grundlógarnevndin skal viðgera og taka støðu til 1. Uppbygging, formur og stílur grundlógarinnar Tað er rættiliga eyðsýnt í omanfyri nevndu grundlógunum, at jú yngri tær eru, fleiri tættir eru í teimum og betri eru tær skipaðar sum ein heild. Bæði svenska og týska grundlógin hava til dømis tey grundleggjandi, fólkaræðisligu frælsisrættindini standandi fremst, sum fyrsta kapittulin í konstitutiónini, meðan tær eldru konstitutiónirnar ikki geva hesum eins stóra rúmd, eins og tað er týðiligt, at heft er uppí seinni. Bygnaðurin, raðfestingin og orðalagið eru í sjálvum sær sera týdningarmikil tekin um, hvat slag av samfelagi og stjórnarskipan grundlógin ásetir, og hetta kann fáa stóran týdning fyri seinni tulkingar av ásetingunum í grundlógini. Í hesum sambandi kann nevndin til dømis samanbera amerikonsku grundlógina við sínum blómandi og politiskt "normativa" stíli við tær meira turrisligu grundlógirnar í gomlu monarkiunum sum Danmark og Noregi. Nevndin eigur at viðgera og taka støðu til, hvussu raðfestingin av tættunum í grundlógini, bygnaðurin og orðalagið/stílurin skal vera. Avgerðin um hetta eigur at takast við atliti at m.ø. hesum spurningum: · Hvussu stórur dentur skal leggjast á at staðfesta felags virði og rættindi í grundlógini? · Hvussu sterk "normativ" signal skulu sendast í einum grundlógaruppskoti? · Skal bygnaðurin og stílurin vera stuttur og nágreiniligur ella meira háfloygdur og blómandi? · Hvørji viðurskifti metir nevndin hava størstan týdning - bæði fyri føroyingar innanhýsis og fyri leiklut Føroya sum partur av altjóða samfelagnum? 2. Inngangur/præambul Nevndin eigur at viðgera og taka støðu til, um ein inngangur skal vera, ið staðfestir endamálsorðingar fyri føroysku samfelagsskipanina og leiklut Føroya í altjóða høpi. Metast má um, hvørt orðingar skulu gerast um, at fólk og myndugleikar skulu stremba eftir til dømis: · Frælsi, fólkaræði, javnrætti, friði, samvinnu, rættartrygd, felags skyldum og ábyrgd · At umsita landsins ríkidømi við ábyrgd til frama fyri eftirkomarar · At virka við virðing fyri øðrum mentanum í heiminum og fyri at styrkja føroyska mentan 3. Stjórnarskipan og grundleggjandi valdsbýti Viðgerast og staðfestast má, hvat slag av stjórnarskipan Føroyar skulu hava og hvørjar høvuðsásetingar eru um valdsbýtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi vald. Neyvaru ásetingarnar um lóggevandi, útinnandi og dømandi vald (sí niðanfyri) eiga at byggja á royndirnar frá øðrum londum og á royndirnar av stýrisskipanini í Føroyum undir heimastýrislógini. Serligur dentur eigur at verða lagdur á at virðismeta og endurskoða royndirnar av broytingunum í stýrtisskipanarlógini, sum vórðu settar í gildi í 1994 og frameftir. Spurningurin um mótspælið og samspælið millum valdini eigur at verða viðgjørdur í mun til, at øll málsøki og dømandi valdið koma undir føroyskt ræði. Nevndin eigur m.a. at geva hesum atlitum gætur: · Eftirlit millum valdini, hvør móti øðrum · Fordømisskapan til siðvenjur millum valdini Nevndin renir seg sjálvsagt í nakrar praktiskar trupulleikar. M.a. tá spurningurin um ríkisleiðara (monarki/lýðveldi) spurningurin um hægstarætt og um annað samstarv við Danmark ella onnur lond skal staðfestast. Landsstýrissamgongan hevur til dømis í samgonguskjalinum nevnt møguleikan fyri felags ríkisleiðara við Danmark - t.e. einum slag av "Commonwealth". Hesir spurningar verða tiknir upp í komandi samráðingum við donsku stjórnina um ríkisrættarligu støðu Føroya. Nevndin kann tí í fyrsta umfari viðgera hesar spurningar í samljóði við politisk ynski og atlit. Nevndin kann gera uppskot til ítøkiligar ásetingar, tá eitt samráðingarúrslit liggur fyri og er góðkent. Spurningin um møguligt felags kongshús eigur nevndin ikki at viðgera sum eitt val millum avmarkað monarki ella fólkaræði. Fólkaræðiliga støðið eigur at vera grundarlagið, meðan spurningurin um felags kongshús kann viðgerast sum ein praktiskur spurningur um ríkisleiðara við atliti at søguligum, mentarligum bondum millum Føroyar og Danmark. 4. Rættindi og skyldur borgaranna Nevndin má viðgera grundleggjandi javnbjóðis rætt og javnbjóðis skyldur borgaranna. Bæði við atliti at altjóða mannarættindarsáttmálanum og at øðrum viðurskiftum, har nevndin vil bróta upp úr nýggjum. Millum annað: · Treytirnar fyri statsborgaraskapi [Eisini her mugu atlit takast til møguligar avtalur við Danmark um felags rættindi hjá donskum og føroyskum ríkisborgarum] · Ásetingar um grundleggjandi mannarættindini: Talu-, skrivi- og trúarfrælsi, politiskt frælsi, anti-forfylging o.s.fr. · Ásetingar um sosial rættindi: Rætt til arbeiði, útbúgving, almannahjálp, læknahjálp, pensión/eftirløn · Áseting um rætt at skipa seg í felag, kravgongu- og mótmælisrætt · Ásetingar um verkfallsrætt, og avmarkingar til uppílegging hjá løgreglu · Ásetingar um ognar-, brúksrætt og ognartøku · Áseting um hægst loyvda mark fyri varhaldsfongsling, og fría rættvísa rættargongd · Møguligar ásetingar um talufrælsið hjá fólki í almennum starvi. [Her kann skoytast uppí, at nærri reglur um tagnarskyldu hjá fólki í almennum starvi skulu ásetast við lóg, men hesar mugu ikki avmarka grundleggjandi rættindini] · Møguligar ásetingar um skyldu at veita øðrum hjálp í neyðstøðum · Møgulig áseting um skyldur til tilbúgving í neyð- og vanlukkustøðum · Møguligar ásetingar um skyldu at verja náttúru og umhvørvi 5. Mál og mentan Nevndin eigur at viðgera ásetingar um grundleggjandi mál og mentanarspurningar. Slíkar ásetingar eiga sjálvsagt at fevna um bæði almenna málið og mentanarpoltikkin í Føroyum og rættin hjá mentanarligum minnilutum at virka frítt. Eitt nú eigur nevndin at viðgera hesar spurningar: · At føroyingar virða rættin hjá øllum fólkum at menna sítt egna mál og sína egnu mentan · Møguligar ásetingar um fólkakirkju og viðurkenning av øðrum trúarsamfeløgum · Ásetingar um, at almenna málið í Føroyum er føroyskt · At allir almennir myndugleikar hava skyldu at menna føroyskt mál og mentanararv við virðing fyri teimum serligu eyðkennum, sum ymisk pláss og økir í landinum hava ment · At allir føroyskir borgarar skulu hava undirvísing í føroyskum · At undirvísing í minst einum norðurlendskum og minst einum av størru heimsmálunum eigur at bjóðast øllum · At virkast skal fyri at menna føroyskt mál og mentan og at menna kunnleikan til og virðingina fyri øðrum mentanum · Ásetingar um javnbjóðis rættindi hjá teknmálsbrúkarum í samskiftinum við almennar myndugleikar 6. Landsins náttúrutilfeingi Nevndin eigur at viðgera spurningin um landsins felags náttúrutilfeingi, og hvussu tað skal umsitast. Alt orðaskiftið um handilskvotur bæði í Føroyum og Íslandi, spurningurin um ráevnisinntøkur, kongsjørð o.s.fr. er serliga áhugavert í hesum sambandi. Millum annað eigur nevndin at taka støðu til: · Ásetingar um ognarrætt til tilfeingið á sjógvi, landi og í undirgrund · Ásetingar um vinnuligan brúksrætt til tilfeingið · Ásetingar um ikki-vinnuligan brúksrætt til felags tilfeingi, sum fugl, fisk, grind o.a. · Ásetingar um, hvussu møguligar inntøkur frá vinnuligum brúksrætti til felags tilfeingi, skulu umsitast til felags gagn · Møguligar ásetingar um skyldu til burðardygga umsiting av tilfeinginum til frama fyri komandi ættarlið . Viðurskifti við umheimin7 Nevndin má viðgera og taka støðu til ásetingar um fólka- og altjóðarættarligu viðurskifti Føroya mótvegis øðrum statum og altjóða felagsskapum. Hetta kann m.a. umfata hesi viðurskifti: · Ásetingar um støðu Føroya í hernaðarspurningum - herundir til kjarnorkuvápn · Møguligar ásetingar um verju Føroya · Ásetingar um framferðarháttin, um Føroyar skulu taka við rættindum og skyldum í altjóða felagsskapum, so sum ST, EFTA, Norðurlandaráðið, ES o.s.fr. · Hvat kann t.d. gerast við eini stjórnarsamtykt og ávísum meiriluta á løgtingi og hvat skal leggjast til fólkaatkvøðu? · Ásetingar um, hvussu Føroyar binda seg til altjóða traktatir og konventiónir, sum t.d. mannarættindarsáttmálan, umhvørvissáttmálar, norðurlendskar sáttmálar o.a. · Ásetingar um leiklut hjá uttanlandsnevnd, tá samráðingar av fólka- og altjóðaraættarligum slagi fara fram · Møguligar ásetingar um, at viðurskiftini við Danmark eru av "serligum slag" (má eisini gerast av í mun til komandi samráðingarúrslit um samstarvið frameftir millum Føroyar og Danmark) · Ein annar spurningur, sum má avgerast er, um nakað skal standa í grundlógini um møguligt felags gjaldoyra millum Føroyar og Danmark. Her veldst eisini um nógv praktisk atlit - tildømis tilknýti Danmarkar og møguliga Føroya til Evruna. Og her má somuleiðis støða takast í samsvari við komandi samráðingarúrslit · Møguligar ásetingar um tjóðflagg og skjaldramerki Føroya 8. Lóggevandi valdið Yvirskipaðu ásetingarnar um lóggevandi valdið mugu greinast við støði í royndunum frá stýrisskipanarlógini og ásetingum í øðrum londum. Somuleiðis mugu atlit sjálvsagt takast til royndirnar av tingskipanini, sum júst er til endurskoðan. Millum annað má nevndin taka støðu til: · Ásetingar um regluligt løgtingsval, og um hvussu nýval kann útskrivast · Ásetingar um tal av tingmonnum og møguliga áseting av valdømum · Formligar ásetingar um, hvussu valið skal fara fram og hvussu atkvøðurnar skulu teljast upp · Áseting av fortreytunum fyri valrætti og valbæri (í Íslandi eru hægstarættardómarar ikki valbærir §34) · Møguligar ásetingar um valrætt og valbæri hjá útisetum · Ásetingar um skyldur og órin hjá einstaka løgtingsliminum, og hvussu órin kann verða tikið frá honum · Ásetingar um hvussu løgtingið verður kallað saman, skrúðgongu, hvar og hvussu tingið skal skipa seg, nær tingið er viðtøkuført o.s.fr. · Ásetingar um formansskap, fastar nevndir, val av nevndum, o.t. · Ásetingar um, at allir tingfundir eru almennir · Ásetingar um løgtingsgrannskoðan 9. Útinnandi valdið Nevndin eigur at viðgera og gera ásetingar um útinnandi valdið við atliti at, at øll málsøki og viðurskifitini við altjóða samfelagið koma undir føroyskt ræði. Millum annað má verða ásett: · Áseting um, hvussu landsstýrið (stjórn) skal skipast eftir eitt løgtingsval. Her eigur at verða viðgjørt um verandi skipan skal halda fram ella broytast á einhvønn annan hátt. T.d. viðvíkjandi, hvussu samráðingarleiðari til at skipa stjórn verður heimilaður · Áseting um, hvussu løgmaður skal veljast, og hvussu farast skal fram tá hann fer frá · Ásetingar um treytirnar fyri misálitisváttan frá løgtinginum, mótvegis landsstýrinum, løgmanni ella einstøkum landsstýrismanni · Áseting um ábyrgd landsstýrismanna og møgulig tilvísing til eina ráðharra-ábyrgdarlóg · Áseting um, at løgmaður skal hava ein varaløgmann. Viðgerast skal, um løgtingið eisini skal velja varaløgmann og møguliga eisini ráðharrar · Áseting um, at landsstýrið bert er ein "starvsstjórn" aftaná at løgtingsval er útskrivað. · Formligar ásetingar um landsstýrisfundir og landsstýrisarbeiðið annars, t.d. hvat skal førast í gerðabók. Í hesum sambandi eigur nevndin at viðgera, um landsstýrið (stjórnin) skal taka ávísar avgerðir í felag. Hetta má metast neyvt í mun til ráðharraábyrgd, umsitingarliga ábyrgd og umsitingarligar avleiðingar annars. · Ásetingar um staðfesting og lýsing av løgtingslógum · Møguligar yvirskipaðar ásetingar um alment innlit í fyrisitingina, kærurætt og rættartrygd annars 10. Lóggávan Nevndin eigur at viðgera ásetingar um sjálvt lóggávuarbeiðið. Miðast skal eftir at seta karmarnar um eina føroyska lóggávu-, fyrisitingar- og rættarsiðvenju, við at staðfesta leistin fyri, hvussu allar føroyskar lógir skulu gerast. Her er serliga vert at viðgera sambandið millum lóggávusiðvenju, fyrisitingarlig/umsitingarlig krøv, eftirlitskrøv og rættartrygd. Til dømis kann nevndin gera av, at krav skal setast um, at allar lógir skulu hava eina endamálsorðing í sjálvari lógini. Tað setir sjálvsagt størri krøv til greiðar politiskar semjur um ætlanir við lógunum, og tað setir krøv til greiðar tulkingar hjá bæði útinnandi og dømandi valdi og leilklut teirra sum "fordømisskaparar". Hetta má metast í mun til ta meira "positivistisku" lóggávusiðvenjuna, vit hava verið partur av, sum ásetir allar smálutir og setir stór umsitingar- og eftirlitskrøv. Lóggávukrøv eiga hartil at verða viðgjørd í mun til millum annað: · Einfaldar og gjøgnumskygdar lógir · Gjøgnumskygni í fyrisitingini · Almenna tilvitsku um rættindi og skyldur Aðrar ásetingar: · Formlig áseting um skilnaðin millum eina lóg og eina kunngerð - t.e. millum lóggávu- og útinnandi vald · Ásetingar um, hvussu altjóða- og fólkarættarligir sáttmálar, sum Føroyar hava bundið seg til, skulu staðfestast í føroyskari lóggávu. · Møguligar ásetingar um, at ávís lóggáva skal ella kann sendast til fólkaatkvøðu 11. Dømandi valdið (rættarskipan) Nevndin má viðgera og áseta yvirskipaðu krøvini til dømandi vald og rættarskipan. Praktisku trupulleikarnir eru nevndir frammanundan, og nevndin eigur at geva gætur, at til dømis hesin parturin av grundlógini kann setast í gildi seinni enn aðrir partar, ella í stigum. Her krevst sjálvsagt samskipan við rættarskipannarnevndina og við úrslitið av samráðingunum um ríkisrættarligu støðuna. Nevndin má m.a. viðgera og taka støðu til: · Hvussu nógv stig skulu vera í rættarskipanini · Møguligan kærurætt, ið bert tekur avgerðir, um eitt mál kann ganga umaftur · Ásetingar um krøv til integritet hjá dómarum · Ásetingar um, at ákæruvald skal verða sundurskilt frá løgreglu · Møguligar ásetingar um, at ovasti dómstólur av sínum eintingum kann taka eina lóg til viðgerðar við atliti at, um hon er í andsøgn til grundlógina. [Í týsku grundlógini (§93) eru ásetingar um "forfatningsdomstól", ið hevur hesa heimild]. · Møguligar ásetingar um, hvussu ein ráðharri skal kunna verða revsaður, um hann misnýtur vald sítt. - t.e. ein møguligur ríkisrættur · Møguligar ásetingar um, at serdómstólar ikki kunnu verða stovnaðir 12. Fíggjarmál landsins Nevndin eigur at viðgera ásetingar um fíggjarmál landsins. [Tey standa í løtuni í stýrisskipanarlógini §§ 41-45. Annars kann nevnast, at fíggjarmál eru sjálvstøðugur kapittul í svensku grundlógini, men ikki í teirri donsku, har tey eru umtalað í §§ 45-46]. Millum annað má nevndin taka støðu til: · Møguligar ásetingar um tjóðbanka og gjaldoyra · Ásetingar um, hvussu landsins inntøkur og gjaldføri skulu umsitast · Ásetingar um skattingarheimild · Ásetingar um fíggjarlóg og útgjaldingarheimild · Ásetingar um skuldarbinding landsins · Møguligar ásetingar um, hvussu møguligar almennar inntøkur av ráevnum í undirgrundini skulu nýtast og umsitast 13. Løgtingsins ella fólksins umboðsmaður Nevndin eigur at viðgera afturvendandi orðaskiftið og ætlanirnar um løgtingsins umboðsmann. Ásetingar um ein slíkan stovn, kunnu setast í grundlógina, sum ein styrki undir fólkaræðinum. Endamálið er at grundlógarfesta ein óheftan stovn, sum burturav skal virka fyri rættartrygd borgaranna mótvegis fyrisitingini (útinnandi valdinum), og sum skal virka fyri greiðum fyrisitingarligum og umsitingarligum siðvenjum. Skotið verður upp, at nevndin umhugsar heitið "fólksins umboðsmaður", sum helst er eitt neyvari heiti fyri hesa uppgávu. Ásetingar í grundlógini um henda stovn, eiga m.a. at fevna um: · Hvussu umboðsmaðurin verður valdur (av løgtinginum) og krøv til integritet · Ásetingar um, at umboðsmaðurin ikki kann fara frá, fyrr enn ein nýggjur er valdur, hvussu nýggjur skal veljast, um umboðsmaður fer frá ella doyr o.s.fr. · Ásetingar um heimildir umboðsmansins mótvegis fyrisitingini. [T.d. heimild til innlit í alt tilfar] · Tilvísing til serliga lóg um stovnin 14. Landsgrannskoðan Nevndin eigur at viðgera og taka støðu til, um Landsgrannskoðan skal grundlógarfestast sum óheftur stovnur. [Hetta er til dømis ásett í svensku grundlógini (kap. 12, § 7) og í íslendsku grundlógini (§ 43)]. Fyri landsgrannskoðanina kann leisturin vera tann sami sum fyri fólksins umboðsmann - t.e. at integriteturin og heimildirnar hjá landsgrannskoðanini verða tryggjað í grundlógini: · Hvussu landsgrannskoðari skal veljast (av løgtinginum) og krøv til integritet · Hvørjar skyldur og heimildir hann hevur · Hvussu landsgrannskoðari verður valdur av nýggjum · Tilvísing til serliga lóg um stovnin 15. Kommunur (lokalt fólkaræði) Grundlógarnevndin eigur at gera av, hvussu heimildir og ábyrgd hjá kommunum (ella líknandi lokalari, fólkaræðisligari umsiting) kunnu grundlógarfestast. Í stýrisskipanarlógini eru kommunurnar stutt nevndar í § 56 og harundir skuldarbinding kommunanna. Nevndin eigur at gera av, um m.a. hesi viðurskifti skulu ásetast í grundlógini: · Prinsipp um býtið millum stat og kommunur og heimildir hjá kommunum til at gera av lokal viðurskifti (hetta er t.d. ásett í svensku grundlógini (kap. 8, § 5). · Fólkaræðisligar grundreglur fyri virksemi kommununnar - herundir eftirlit, alment innlit og almennir bý- og bygdaráðsfundir · Skuldarbinding hjá kommunum 16. Ásetingar um gildiskomu og grundlógarbroytingar Nevndin má gera ásetingar, sum leggja fast mannagongdina fyri grundlógarbroytingum og gildiskomuna fyri hesa fyrstu grundlógina. Her renir nevndin seg eisini í praktiskar spurningar, tí hugsandi er, at summir partar av grundlógini koma í gildi í stigum í sambandi við samráðingarnar og avtalurnar við Danmark um ríkisrættarligu støðuna (t.d. er hugsandi at ásetingar um dómsvaldið, skulu koma í gildi nakað seinni enn hinir partarnir í grundlógini). Tí er neyðugt, at nevndin viðger hetta í samsvari við samráðingarúrslit og praktiskar avtalur við Danmark. Nevndin má eisini taka støðu til, um tað verður neyðugt at áseta, hvørja støðu núgaldandi donsk/føroysk lóggáva hevur eftir gildiskomuna av hesi grundlóg. 17. Annað Umframt omanfyrinevndu viðurskfti, sum nevndin í minsta lagi skal taka støðu til, eigur nevndin at taka aðrar tættir upp, sum hon metir vera av týdningi Í Tinganesi, 3. september 1999 Høgni Hoydal landsstýrismaður 3. Lógin um grundlógararbeiðið Tann 11. februar 1999 samtykti løgtingið hesa lógina, sum áleggur landsstýrinum at seta nevnd at gera føroyska grundlóg § 1. Sett verður grundlógarnevnd at gera uppskot til grundlóg fyri Føroyar. Í uppskotinum skulu m.a. vera ásetingar um valdsbýtið millum lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið, ásetingar um grundleggjandi mannarættindi og ásetingar um rættindir og skyldur hjá føroyskum borgarum. Stk. 2. Landsstýrismanninum verður heimilað at útgreina arbeiðssetning nevndarinnar. Stk. 3. Nevndin skal lata landsstýrinum álit og uppskot til grundlóg í seinasta lagi 1. juni 2000. Stk. 4. Nevndin skal harumframt gera uppskot til eina føroyska rættarskipan. § 2. Í grundlógarnevndini sita tvey umboð fyri hvønn flokk á tingi, sum hevur fýra tingmenn ella fleiri, eitt umboð fyri hvønn flokk á tingi, sum hevur tríggjar tingmenn ella færri, ein landsstýrismaður og fimm persónar við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum. Stk. 2. Løgmaður velur umboð landsstýrisins í nevndina. Limirnir umboðandi flokkarnar á løgtingi skulu vera løgtingsmenn og verða valdir av flokkunum á løgtingi. Landstýrismaðurin velur tey fimm umboðini við hægri samfelagsvísindaligum útbúgvingum, og teirra millum formannin í nevndini. Fyri hvønn nevndarlim verður valdur varalimur. Stk. 3. Landsstýrismaðurin kann seta skrivara í nevndina, sum skal hava hægri samfelagsvísindaliga útbúgving. Stk. 4. Flokkur, sum missir umboðan sína á løgtingi, missur umboð sítt í nevndini. Kemur flokkur á ting meðan nevndin situr, hevur flokkurin rætt til, at ein tingmaður úr flokkinum verður settur í nevndina. Fer nevndarlimur úr løgtinginum, meðan nevndin situr, fer hann úr nevndini, og flokkurin velur annan í hansara stað. Fer umboð landsstýrisins í nevndini úr landsstýrinum, fer hann úr nevndini, og løgmaður velur annan í hansara stað. § 3. Meðan nevndin arbeiðir skipar hon fyri regluligum almennum hoyringum um grundlógararbeiðið. § 4. Landskassin rindar kostnaðin av nevndararbeiðinum. § 5. Hendan lóg kemur í gildi dagin eftir at hon er kunngjørd. 1. Arbeiðsbólkarnir Grundlógarnevndin hevur sett 18 arbeiðsbólkar. Í hvørjum bólki eru fimm fastar limir, bæði samfelagsfrøðingar og politikarar. Arbeiðsbólkarnir gera upprit og fyrireika viðgerðina av einstøkum evnum. Arbeiðbólkarnir eru skipaðir kring fýra høvuðsevni: - stýriskipan úteftir - stýriskipan inneftir - mannarættindi - effektivitetur og ideologi Bólkarnir eru hesir: Stýrisskipan Úteftir - Danmark/Útlond - Millumtjóða Sáttmálar/Uttanríkismál - Landshøvdingi - Kommunur Stýrisskipan Inneftir - Tingskipanin - Valskipanin - Stjórnarvaldið - Eftirlitisvaldið - Fíggjarvaldið - Rættarskipanin - Tilfeingi - Verja Mannarættindi - Persónlig Rættindi - Politisk Rættindi - Vinnulig & Sosial Rættindi - Fyrisitingar & Procesrættindi Effektivitetur - Effektivitetur (Virkni) - Mentan & Ideologi Arbeiðslagið Ein samfelagsfrøðingur er framsøgumaður í hvørjum bólki og hevur fingið litið upp í hendi at leggja fram á fundunum. Fleiri av evnunum umskarast, men tað ger minni, tí alt verður viðgjørt á grundlógarnevndarfundinum og javnað út. Allir bólkarnir hava framløgu á grundlógarfundi, har orðaskifti verður. Ein samandráttur av framløguni og orðaskiftinum verður at síggja á heimasíðuni. 2. Evni Nevnd í Arbeiðssetninginum 1. Uppbygging, formur og stílur grundlógarinnar 2. Inngangur/præambul 3. Stjórnarskipan og grundleggjandi valdsbýti 4. Rættindi og skyldur borgaranna 5. Mál og mentan 6. Landsins náttúrutilfeingi 7. Viðurskifti við umheimin 8. Lóggevandi valdið 9. Útinnandi valdið 10. Lóggávan 11. Dømandi valdið (rættarskipan) 12. Fíggjarmál landsins 13. Løgtingsins ella fólksins umboðsmaður 14. Landsgrannskoðan 15. Kommunur (lokalt fólkaræði) 16. Ásetingar um gildiskomu og grundlógarbroytingar Danmark / Útlond `I bólkinum eru Hergeir Nielsen Jákup Sverri Kass Edmund Joensen Jóannes Eidesgaard Herálvur Joensen (framsøgumaður) Bólkurin skal viðgera, hvussu komandi sáttmáli við Danmark skal setast inn í eitt føroyskt grundlógarhøpi. Skal nakað standa í grundlógini um frælsan felagsskap, kongsfelagsskap ella aðrar felags stovnar sum hægstarætt. Ein annar spurningur er rættur einstaklingssins undir teimum nýggjum viðurskiftum. Sum er, eru føroyngar danskir statsborgarar, hvussu við hesum í framtíðini. Hvussu fara viðurskifti Føroya við ES at verða. Skal tað bera til at suvereniteturin - fullveldið - í praksis verður flutt til til ES, ella at vit útdelegera ávísar uppgávur til Danmarkar. Eisini skal spurningurin um limaskap hjá Føroyum í altjóða felagsskapum viðgerast. Effektivitetur (Virkni) Í bólkinum eru Helena Dam á Neystabø Tórbjørn Jacobsen Edmund Joensen Eyðun Viderø Rúni Joensen (framsøgumaður) Ein avgerandi spurningur, tá talan er um grundlógarsmíð, er spurningurin um effektivitetin ella virkni hjá grundlógini. Skal grundlógin hava beinleiðis týdning fyri borgaran, ella skal hon heldur vera leiðbeinandi fyri lóggevara. Skulu dómstólar og umboðsmaður og aðrir stovnar hava mynduleika at verja grundlógina, ella skal tað fólkavalda tingið sjálvt gera av, hvussu grundlógin skal tulkast. Eftirlitisvaldið Í hesum bólki eru Helena Dam á Neystabø Lisbeth L. Petersen Jóannes Eidesgaard Jógvan á Lakjuni Herluf Sigvaldsson (framsøgumaður) Bólkurin fer at viðgera eftirlitið hjá løgtinginum við landsstýrinum og fyrisitingini. Eisini hyggur bólkurin at øðrum eftirliti sum landsgrannskoðara, umboðsmanni og týdninginum av almennum innliti. Løgtingið kann seta landsstýrismonnum spurningar og kanna virksemið hjá fyrisitingini. Er tingið ónøgt, kann tað føra við sær politiska ella rættarliga ábyrgdan. Tann politiska er, um løgtingið samtykkir eina misálitisváttan. Tann rættarliga er, um reist verður ákæra eftir lóg um ábyrgd landsstýrismanna. Hugt verður at, um eftirlitisamboðini skulu styrkjast og broytast, og hvussu tey skulu skipast í grundlógini. Fyrisitingar & Procesrættindi Í bólkinum eru Helena Dam á Neystabø Hergeir Nielsen Eyðun Viderø Jóannes Ejdesgaard Gurið A. Joensen (framsøgfólk) Høvuðsspurningarnir sum arbeiðsbólkurin hevur sett sær eru : 1. Hvørjar fyrisitingar- og procesásetingar eru í dag galdandi í Grundlógini, avleiddum lógum / reglum ella sum óskrivaður fyrisitingarrættur / siðvenja ? 2. Hvat er ásett um fyrisitingar- og procesrættindi í altjóða sáttmálum, sum vit eru partar av og í øðrum viðkomandi grundlógum. ? 3. Er tørvur á, at lyfta nøkur grundleggjandi fyrisitingar- og procesrættindi, sum í dag eru ásett í vanligum lógum og í fyrisitingarrættindum sum heild, til grundlógarstøði. ? Kommunur Í bólkinum eru Hergeir Nielsen Lisbeth L. Petersen Eyðun Viderø Eyðun Andreasen Gestur Hovgaard (framsøgumaður) Bólkurin skal viðgera, hvat skal standa í grundlógini um, hvussu landið skipast í kommunur. Hvussu nógvar kommunurnar skulu vera, og hvussu uppgávubýtið skal vera millum land og kommunur verður helst viðgjørt í øðrum høpi. Grundlógarnevndin skal taka støðu til, um og hvussu tað lokala fólkaræði skal kjølfestast í grundlóg. Bólkurin skal eisini viðgera týdningin av markatalsbygdunum og sýslunum í einum grundlógarhøpi. Í Stýrisskipanarlógini stendur um kommunurnar: "§ 56. Rættur kommunanna at skipa egin viðurskifti undir eftirliti landsstýrisins verður ásettur í løgtingslóg, m.a. í hvønn mun kommunur og millumkommunufelagsskapir kunnu skuldbindast við láni, borgan o.ø.m." Landshøvdingi Í bólkinum eru Lisbeth L. Petersen Jenis av Rana Hans Pauli Strøm Jógvan á Lakjuni Jóan Pauli Joensen (framsøgumaður) Bólkurin skal viðgera, hvør formliga er hægsta umboð Føroya og hevur hægstu tign. Skal hetta vera ein kongur, ella danska drotningin, ella skulu vit kanska hava forseta ella lata tingformannin hava hægstu tign í landinum. Spurningurin er so eisini, hvønn leiklut hesin landshøvdingi skal hava í samband við staðfesting av lógum, náðan av brotsverkum og í sambandi við skipan av stjórn. Á kjaksíðuni ber til at siga tína hugsan um henda spurningin. Millumtjóða Sáttmálar / Uttanríkismál Í bólkinum eru Torbjørn Jacobsen Jákup Sverri Kass Edmund Joensen Hans Pauli Strøm Herluf Sigvaldson (framsøgumaður) Bólkurin skal viðgera, hvussu røktin av uttanríkismálum skal skipast. Hvussu skulu slík millumtjóða mál umsitast politiskt og fyrisitingarliga, og hvussu skulu landsstýrið og løgtingið samstarva kring samráðingarheimild og góðkenning. Í Stýrisskipanarlógini stendur um millumtjóðasáttmálar: § 52. Landsstýrið hevur málsræði í førum, sum heimastýrinum er heimilað at tingast við og gera avtalur við onnur lond. Stk. 2. Uttan samtykki løgtingsins kann landsstýrið tó ikki gera avtalur, sum krevja luttøku løgtingsins fyri at verða útintar, ella sum annars eru týdningarmiklar. Stk. 3. Samstundis sum slík avtala verður løgd fyri løgtingið til góðkenningar, boðar landsstýrið frá, hvørjar løgtingslógir og hvørji ríkislógartilmæli, neyðug eru, til tess at millumlandasáttmálin kann verða útintur. § 53. Landsstýrið ummælir heimastýrisins vegna teir millumtjóðasáttmálar, sum ríkismyndugleikarnir leggja fyri heimastýrið til ummælis. Stk. 2. § 52, stk. 2 og 3, galda á sama hátt í hesum førum. § 54. Løgtingið velur millum løgtingsmenn eina uttanlandsnevnd við sjey limum, sum landsstýrið ráðførir seg við, áðrenn avgerðir verða tiknar, ið hava stóran uttanlandspolitiskan týdning. Stk. 2. Somuleiðis skal landsstýrið ráðføra seg við hesa nevnd í sambandi við samráðingar við ríkismyndugleikarnar av stórum týdningi fyri viðurskiftini Føroya og Danmarkar millum. § 55. Løgtingslóg, ella partur av løgtingslóg, hevur ikki gildi, um a) hon gongur ímóti millumtjóðasáttmála, heimastýrið hevur gjørt við onnur lond, b) hon gongur ímóti millumtjóðasáttmála, Danmørk hevur gjørt við onnur lond, og sum eisini fevnir um Føroyar. Persónlig Rættindi Í bólkinum eru Jákup Sverri Kass Hergeir Nielsen Edmund Joensen Hans Pauli Strøm Jóannes Hansen (framsøgumaður) Tey persónligu rættindini hjá einstaklinginum eru slík, sum annaðhvørt ikki kunnu avmarkast ella bert kunnu avmarkast á serligan hátt. Millum mest grundleggjandi rættindini er verjan av bústaði og samskifti. Virðingin fyri einstaklinginum, familjuni og heiminum ger, at tí almenna ikki verður loyvt at gera seg inn á bústað og samskifti, uttan har serlig orsøk er til tess og serlig framferð nýtt. Politisk Rættindi Í bólkinum eru Jóannes Eidesgaard Lisbeth L. Petersen Jákup Sverri Kass Jenis av Rana Ingibjørg Berg (framsøgukvinna) Politisk mannarættindi eru tey rættindini, sum knýta seg at politiskum atburði í breiðari merking, ikki bert flokspolitikki. Millum tey politisku mannarættindini eru framsóknarfrælsi/framsøgufrælsi (ytringsfrihed), pressufrælsi, savningarfrælsi, felagsfrælsi og valrættur. Rættarskipanin Tórbjørn Jacobsen Jenis av Rana Jógvan á Lakjuni Jákup Sverri Kass Rúni Joensen (framsøgumaður) Stjórnarvaldið Í bólkinum eru Hergeir Nielsen Edmund Joensen Hans Pauli Strøm Eyðun Viderø Jóannes Hansen (framsøgumaður) Tilfeingi Í bólkinum eru Hergeir Nielsen Edmund Joensen Jóannes Eidesgaard Jógvan á Lakjuni Herálvur Joensen (framsøgumaður) 1. Fólkaræði Hugsa teg um at velja tað besta. Tað er tú sum veljari, ið bestemmar! tú kross á blað skalt festa Hvør skal sita á tingi? Skulu vit hava fullveldi? Veljarin Hetta eru spurningar, sum veljarin avger. Øll hava valrætt í Føroyum, tá tey eru 18 ár og eru heimahoyrandi í Føroyum og eru borgarar í danska ríkinum. Summi sleppa á val, sjálvt um tey eru uttanlands. Hetta kann vera, tí tey lesa ella ferðast í einum øðrum landi. Hugsa teg um at velja tað besta Veljarin í Føroyum sleppur at velja síni umboð í fleiri ymsar stovnar: fólkating, løgting og kommunustýri. Verður fólkaatkvøða um eitt mál, er tað aftur veljarin, ið ger av. Tá vit fara á val, seta vit ein kross við tann flokk og tað valevnið, vit velja. Í Føroyum sleppa fólk á val í meðal umleið eina ferð um árið. Valskeiðið hjá kommunustýrunum er altíð fýra ár, meðan løgtingið og fólkatingið kunnu veljast títtari, um val verður í ótíð. 2. Løgtingið Tað er kløkt ting at velja løgting. JA, NEI ella HVØRKI ? Løgtingið Tá veljarin hevur sett krossin hjá sær, verða allar atkvøðurnar taldar. So verða tingsessirnir býttir millum valdømini og flokkarnar. Valdømini eru sjey í tali, og á valinum seinast fingu seks flokkar umboðan á tingi. Tilsamans eru 32 tingmenn. Land byggjast Løgtingið smíðar lógir. Allir tingmenn og landsstýrismenn kunnu leggja uppskot fyri tingið. Uppskotini mugu fáa trýggjar viðgerðir, skulu tey vera endaliga samtykt. Eftir fyrstu viðgerð fara uppskotini vanliga í eina nevnd hjá løgtinginum. Meirilutin ræður Tá lógaruppskotini eru fyri, ella tá tingið skal samtykkja okkurt annað mál, atkvøða tingmenn ja ella nei - ella hvørki. Eru tað fleiri ja-atkvøður enn nei-atkvøður, so er uppskotið samtykt. Vanliga halda tingmenn saman, ikki bert í flokkum, men eisini í samgongu. Teir, sum eru í samgongu, hava avtalað at atkvøða fyri tí sama í summum málum. 3. Ólavsøka Tað er bert einaferð um árið, at ólavsøka er. Ólavsøkan er gomul tingseta. Per ella Pól ? Ólavssøka Fyrr í tíðini var løgtingið bert saman á ólavsøku. Løgtingið viðgjørdi fyri tað mesta mál, sum høvdu verið fyri á vártingunum í teimum seks sýslunum. Hetta vóru dómsmál, og løgtingið tók tá avgerð, hvør skuldi revsast fyri brotsverk. Í skrúðgongu Nú á døgum dømir løgtingið ikki. Løgtingið samtykkir lógir, millumlanda sáttmálar og velur fólk í ymisk størv, men dømir ikki. Tað gera dómstólarnir. Men løgtingið hevur framvegis fund á ólavssøku, og tá ganga bæði tingið, landsstýrið og embætisfólk skrúðgongu í dómkirkjuna, áðrenn tingsetan byrjar ólavssøkudag. Løgmaður Meðan løgtingið smíðar lógirnar, skal landsstýrið taka sær av at útinna lógirnar, at samráðast við útlond og fyrisita teimum almennu stovnunum. Ovastur í landsstýrinum er løgmaður, sum velur hinar landsstýrismenninar. Um løgmaður er farin frá, spyr tingformaðurin formenninar í tingflokkunum, hvønn teir vilja hava at vera nýggjan løgmann. Løgtingsformaðurin skjýtur síðani tann upp, sum hann heldur hava størsta undirtøku. Atkvøða tá ikki fleiri ímóti enn fyri uppskotinum, er nýggjur løgmaður valdur. 4. Grundlógin Grundlógarnevndin smíðar eina grundlóg, skal hon vera evsta lóg okkara? lógirnar liggja í løgum Grundlógin Tá almennir stovnar taka avgerðir ella siga fólki, hvat tey skulu gera, má hetta gerast í samsvar við galdandi lóg. Lógirnar samtykkir løgtingið, men lógirnar hjá tinginum mugu vera í samsvar við stýrisskipanarlógina. Danska ríkið Føroyar eru partur av danska ríkinum. Í heimastýrislógini stendur, hvørjum málsøkjum Føroyar ráða, og hvat løgtingið og landsstýrið kunnu gera. Tann hægsta lógin í Danmark eitur grundlógin. Tí ber til at siga, at allar lógir og reglur eru skipaðar í eina pyramidu. Ovast er grundlógin, so koma heimsatýrislógin og stýrisskipanarlógin, løgtingslógir og kunngerðir. Føroya Grundlóg Vit gera nú eitt uppskot til føroyska grundlóg. Allir flokkar á tingi eru við í arbeiðinum, hóast ikki allir vilja hava, at føroyska grundlógin skal vera hægsta lóg í Føroyum. Flokkarnir eru samdir um, at nógvir spurningar eru áhugaverdir í hesum arbeiðnum. Spurningar um rættindi hjá fólki í Føroyum mótvegis landi og kommunum, og spurningar um uppgávu- og valdsbýtið millum landsins stovnar, løgtingið, landsstýrið, kommunur, dómstólar og veljaran sjálvan, umframt nýggjar stovnar sum eitt nú umboðsmann. 5. Fullveldi Føroyski veljarin skal skjótt avgerða, um Føroyar skulu vera fullveldi, frælst og óheft av Danmark, ella halda fram innan ríkisfelagsskapin. Land og ríki Fullveldi Føroyingar velja bæði limir á fólkating og løgting. Fólkatingið er tingið hjá danska ríkinum, meðan løgtingið er tingið hjá landinum Føroyum. Ríkisfelagsskapur Summi halda, at hetta er ein ófør skipan, bæði at vera partur av danska ríkinum og at hava ræði á nøkrum málum sjálvi. Tey halda, at Føroyar eru í einum felagsskapi saman við Danmark og Grønlandi, ið gevur okkum trygd og møguleikar Í Føroyum ráða Onnur halda, at Føroyar skulu vera eitt fullveldi, har føroyska grundlógin og Føroya løgting eru evsta lóg og hægsta ting. Tey halda, at heimastýrið er ógreitt og elvir til ábyrgdarloysi. Fullveldi fer at geva fleiri møguleikar og sleppa okkum undan at danir ráða í Føroyum. Meirilutin á løgtingi - samgongan - og landsstýrið vilja hava fullveldi. Tí fer løgmaður at samráðast um hetta í næstum. Tá samráðingarnar eru lidnar, skal veljarin seta kross við JA ella NEI. 1. Hvussu nógvir tingmenn eru? 30 31 32 36 2. Hvør er valrættaraldurin? 16 ár 17 ár 18 ár 21 ár 3. Nær byrjar løgtingssetan? Ólavssøkudag Ólavssøkuaftan Flaggdagin Nýggjársdag 4. Hvør er samkomustaðurin hjá løgtinginum? Tinganes Gamla Apotekið Tað er ymiskt Tórshavn 5. Hvat gera løgtingsmenn á ólavssøku? Rógva kapp Samtykkja fíggjarlógina Ganga skrúðgongu í dómkirkjuna Staðfesta lógirnar 6. Hvør velur løgmann? Drottningin Veljarin beinleiðis Landsstýrið Løgtingið 7. Hvør tilnevnir landsstýrimenn? Løgmaður Løgtingið Løgtingsformaðurin Løgtingið og løgmaður í felag 8. Hvussu eitur 'grundlóg' Føroya í dag? Løgtingslógin Seyðabrævið Vallógin Stýrisskipanarlógin 9. Í hvørji lóg stendur um viðurskifti Føroya við Danmark? Donsku grundlógini Heimastýrislógini Donsku lóg Bergensáttmálanum 10. Hvat ynskir samgongan? Nýveldi Lýðveldi Fullveldi Heimastýri Løgmansskrivstovan Fíggjarmálastýrið Fiskimálastýrið Almanna- og heilsum. Undirv.- og mentam. Vinnumálastýrið Anfinn Kallsberg Høgni Hoydal Karsten Hansen Finnbogi Arge Helena D. á Neystabø Eyðun Elttør Jørgen Niclasen . Teldupostayvirlit Løgmansskrivstovan Niðanfyri síggjast teldupostnøvnini hjá starvsfólkunum á Løgmansskrivstovuni. Yvirlitið er seinast dagført 21. juni 1999. Anja Joensen anj@fl.fo Ann-Mari Dam amd@fl.fo Ann Hjaltalin anh@fl.fo Annfríð Nygaard Hellisfoss anf@fl.fo Ása S. Heinesen ash@fl.fo Barbara á Tjaldrafløtti bat@fl.fo Bergur Berg beb@fl.fo Eilin Jørgensen eij@fl.fo Elisabeth á Húsagarði elh@fl.fo Eyðbjørn Larsen ela@fl.fo Eyðun Luid eyl@fl.fo Hákun Jógvanson Djurhuus hjd@fl.fo Herluf Sigvaldsson hs@fl.fo Hilmar Høgenni hih@fl.fo Ingibjørg Berg inb@fl.fo Ingibjørg Mikkelsen inm@fl.fo Ingunn Eiriksdóttir ine@fl.fo Jan Erik Niclasen jen@fl.fo Jógvan Páll Háberg jph@fl.fo John Rajani jor@fl.fo Kate Sanderson kas@fl.fo Katrin Durhuus kad@fl.fo Kristina Háfoss krh@fl.fo Løgmansskrivstovan lms@fl.fo Maiken Poulsen map@fl.fo Marita Bech mab@fl.fo Marjun Hanusardóttir mah@fl.fo Niels á Velbastað nav@fl.fo Nora Bærentsen nob@fl.fo Paula Mohr pam@fl.fo Rúni Joensen ruj@fl.fo Sigmundur Isfeldt sii@fl.fo Sjúrður Skaale sjs@fl.fo Sofus Borðoy smb@fl.fo Suffía Eliasen sue@fl.fo Føroya Landsstýri Tinganes FO-100 Tórshavn Netvørður: lms@fl.fo Løgmansskrivstovan Fíggjarmálastýrið Fiskimálastýrið Almanna- og heilsum. Undirv.- og mentam. Vinnumálastýrið Anfinn Kallsberg Høgni Hoydal Karsten Hansen Finnbogi Arge Helena D. á Neystabø Eyðun Elttør Jørgen Niclasen . Teldupostayvirlit Fiskimálastýrið Niðanfyri síggjast teldupostnøvnini hjá starvsfólkunum á Fiskimálastýrinum. Yvirlitið er seinast dagført 1. juli 1999. Andras Kristiansen andrask@fisk.fl.fo Anna Helena Olsen annah@fisk.fl.fo Anfinnur Thorsteinsson anfinnurt@fisk.fl.fo Arthur Johansen arthurj@fisk.fl.fo Djóni Weihe djoniw@fisk.fl.fo Edith Lamhauge edithl@fisk.fl.fo Elmar Højgaard elmarh@fisk.fl.fo Eyðbjørg Nilsson eydbjorgn@fisk.fl.fo Eyðfinnur Finsson eydfinnurf@fisk.fl.fo Eyðun Berth Jacobsen eydunb@fisk.fl.fo Gunnvør Vestergaard gunnvorv@fisk.fl.fo Hanni Thomsen hannit@fisk.fl.fo Heðin Weihe hedinw@fisk.fl.fo Hildibjartur Johansen hildibjarturj@fisk.fl.fo Jenny Vilhelm jennyv@fisk.fl.fo Jens Helgi Toftum jenst@fisk.fl.fo Jóanes Johannesen joanesj@fisk.fl.fo Jógvan Glerfoss jogvang@fisk.fl.fo Jóhan Simonsen johans@fisk.fl.fo Jørgen Niclasen jorgenn@fisk.fl.fo Kaj P. Mortensen kajm@fisk.fl.fo Katrina Michelsen katrinam@fisk.fl.fo Katrina Simonsen katrinas@fisk.fl.fo Kristin Balle kristinb@fisk.fl.fo Kristina Ottosdóttir kristinao@fisk.fl.fo Lis Hansen lish@fisk.fl.fo Marianna Petersen mariannap@fisk.fl.fo Marjun Nielsen marjunn@fisk.fl.fo Martin Kruse martink@fisk.fl.fo Mia Vestergaard miav@fisk.fl.fo Mortan Carlsen mortanc@fisk.fl.fo Rúna Steensen runas@fisk.fl.fo Rúni Sørensen runis@fisk.fl.fo Saloma Joensen salomaj@fisk.fl.fo Sigrun Joensen sigrunj@fisk.fl.fo Sjúrður Heinesen sjurdurh@fisk.fl.fo Sunneva Davidsen sunnevad@fisk.fl.fo Súsan Vestergaard susanv@fisk.fl.fo Ulla Svarrer Wang ullaw@fisk.fl.fo Føroya Landsstýri Tinganes FO-100 Tórshavn Netvørður: lms@fl.fo Starvsfólk Almanna- og heilsumálastýrið - 6. hædd - TLF 30 40 50 - FAX 35 40 45 - E-Mail ahs@ahs.fo Navn: Telefon nr./lokal nr. E-mail Helena Dam á Neystabø hdn@ahs.fo Høgni Joensen 304021 hoj@ahs.fo Hansa Sørensen 304023 has@ahs.fo Helena Skaalum Mikkelsen 304006 hsm@ahs.fo Kristian Rasmussen 304027 krr@ahs.fo Bergliot Ihlen 304025 bergliot@ahs.fo Fyrisitingardeildin - 5. hædd - TLF 35 40 41 - Fax 35 40 46 - E-Mail fyrd@ahs.fo Aibritt á Plógv 304045 aip@ahs.fo Birita Petersen 304040 bep@ahs.fo Súsanna Nolsøe 304039 sun@ahs.fo Unn á Lað 304036 ual@ahs.fo Jóhanna Arge 304042 joa@ahs.fo Kristjan Árnason 304041 kra@ahs.fo Jóan Hendrik Svabo Samuelsen 304043 joanhss@ahs.fo Johnhard Klettheyggj 304038 jok@ahs.fo Ingrid Poulsen 304050 inp@ahs.fo Fíggjardeildin - 4. hædd - TLF 35 40 43 - Fax 35 40 47 - E-Mail figd@ahs.fo Mary í Garði 304061 mig@ahs.fo Gidda Vang 304004 selma@ahs.fo Birna Steingrímsdóttir 304057 bis@ahs.fo Jóanis Erik Køtlum 304056 jek@ahs.fo Rúni Rasmussen 304054 rura@ahs.fo Joan Olsson 304059 joo@ahs.fo Fíggjardeildin - 3. hædd - TLF 35 40 43 - Fax 35 40 48 - E-Mail figd@ahs.fo Turið Arge 304066 turid@ahs.fo Mikaela Højgaard 304075 mikaela@ahs.fo Jógvan Rubeksen 304074 jor@ahs.fo Jónhild Hovgaard 304070 jonhildh@ahs.fo Sólbjørg Johannesen 304071 solbjorg@ahs.fo Ragnhild Sandoy 304067 rasa@ahs.fo Alexandra Kristiansen 304077 alk@ahs.fo Randi Á. Jakobsen 304003 randi@ahs.fo Hjørdis í Líða 304078 hil@ahs.fo Ruth Jensen 304073 ruj@ahs.fo Hentzar Hammer 304069 hentzar@ahs.fo Petur Rouch 304072 peturr@ahs.fo Anna Sofía Brix 304068 anbri@ahs.fo Starvsfólkadeildin - 2. hædd - TLF 35 40 44 - Fax 35 40 49 - E-Mail stfd@ahs.fo Maria á Dul 304090 mad@ahs.fo Helgi á Fløtti 304087 haf@ahs.fo Sólvør Simonsen 304086 sos@ahs.fo Heri Joensen 304085 hej@ahs.fo Kristvør Poulsen 304002 krp@ahs.fo Fríði Nielsen 304093 fridin@ahs.fo IT-deildin - 2. hædd - TLF 35 40 44 - Fax 35 40 49 - E-Mail it@ahs.fo Hans Jacob Thomsen 304083 hjt@ahs.fo Teldupostur Skipað eftir fornavni Dagførd 16-01-00 Undirvísingar- og Mentamálastýrið aftur til høvuðssíðu Tlf. (+298) 35 50 50 · Faks (+298) 35 50 55 Teldupost umms@umms.fo Anna Kass annak@umms.fo Fíggjarfulltrúi, Aðalskrivstovan Anna Mortensen anna@umms.fo Skrivstovufólk, Lønardeildin Annika á Lag Skrivstovufólk, Føroya Musikkskúli Arnfríð Patel arnfrid@umms.fo Skrivstovufólk, Avgreiðsla Ása Hansen asah@umms.fo Skrivstovufólk, Próvstovan Birita Hansen biritah@umms.fo Skrivstovufólk, Próvstovan Bjarni Wilhelm bjarni@umms.fo Fíggjarfulltrúi Claus Reistrup claus@umms.fo Undirvísingarleiðari, Studentaskúlar og HF-skeið Frida Kunoy frida@umms.fo Skrivstovufólk, Lønardeildin Gunnvør Eriksen gunnvore@umms.fo Skrivari, Fólkaskúladeildin Gunnvør Poulsen gunnvor@umms.fo Skrivstovufólk, Próvstovan Hallgerð Hansen hallgerd@umms.fo Námsráðgevi, Fólkaskúladeildin Hanna Jacobsen hanna@umms.fo Skrivari, Mentamáladeildin Hans A. Dam Joensen hansd@umms.fo Undirvísingarleiðari, Handilsskúlar og Fiskivinnuskúlin Hensar Ellingsgaard hensar@umms.fo Deildarstjóri, Fólkaskúladeildin Herdis Lamhauge herdisl@umms.fo Skrivari / málsviðgerði, Vinnuskúla- & Miðnámsdeildin Jeanette Blåsvær jeanette@umms.fo Fulltrúi, Mentamáladeildin Janus Jensen janus@umms.fo Undirvísingarleiðari, Fólkaskúladeildin Jenny Lydersen jenny@umms.fo Undirvísingarleiðari, Fólkaskúladeildin Jákup Thorsteinsson jakupt@umms.fo Fulltrúi, Mentamáladeildin Jóannes Dalsgaard joannesd@umms.fo Deildarstjóri, Mentamáladeildin Jógvan Hammer jogvanh@umms.fo Undirvísingarleiðari, Teknisku skúlarnir og Maskinmeistaraskúlin Jóhanna Heinesen johanna@umms.fo Skrivstovufólk, Avgreiðsla Katrin Næs katrin@umms.fo Lærugreinaráðgevi fyri føroyskt í miðnámsútb. Kári D. Petersen karip@umms.fo Løgfrøðingafulltrúi Kristianna S. Jacobsen kristiannaj@umms.fo Fulltrúi Malan Joensen Skrivstovufólk, Føroya Musikkskúli Martin Mouritsen martin@umms.fo Musikkskúlaleiðari Óli Hans H. Olsen olio@umms.fo Undirvísingarleiðari Petur Oluf Hansen peturoh@umms.fo Skrivstovuleiðari, Yrkisútbúgvingarskrivstovan Petur Petersen peturp@umms.fo Aðalstjóri Poul Nolsøe pouln@umms.fo Løgfrøðingafulltrúi Randi Olsen, randio@umms.fo Skrivstovufólk, Skjalgreiðsla Rúna Hilduberg runa@umms.fo Deildarstjóri, Vinnuskúla- & Miðnámsdeildin Ruth Mørk ruth@umms.fo Skrivstovufólk, Lønardeildin Signar á Brúnni signarb@umms.fo Landsstýrismaður í Undirvísingar- og Mentanarmálum Sælvør Ellingsgaard salvore@umms.fo Skrivari Svanhild Joensen svanhild@umms.fo Skrivstovufólk, Lønardeildin Thordis Dahl Hansen thordis@umms.fo Námsráðgevi, Fólkaskúladeildin Valborg Joensen valborg@umms.fo Skrivari / málsviðgerði, Vinnuskúla- & Miðnámsdeildin dagførd 16-01-00 Løgmansskrivstovan Fíggjarmálastýrið Fiskimálastýrið Almanna- og heilsum. Undirv.- og mentam. Vinnumálastýrið Anfinn Kallsberg Høgni Hoydal Karsten Hansen Finnbogi Arge Helena D. á Neystabø Eyðun Elttør Jørgen Niclasen Teldupostayvirlit Vinnumálastýrið Niðanfyri síggjast teldupostnøvnini hjá starvsfólkunum á Vinnumálastýrinum. Yvirlitið er seinast dagført 14. apríl 1999. Ari Johanneson arj@vms.fo Arne Poulsen arp@vms.fo Atli Eiriksson ate@vms.fo Bette Johansen bej@vms.fo Bjarni Askham Bjarnason bab@vms.fo Gunnar Holm-Jacobsen ghj@vms.fo Hákun Steingrímsson has@vms.fo Maria F. Róin mfr@vms.fo Mimi Steintórsdóttir mis@vms.fo Niels Winther niw@vms.fo Súsanna Helmsdal suh@vms.fo Vinnumálastýrið vms@vms.fo Føroya Landsstýri Tinganes FO-100 Tórshavn Netvørður: HYPERLINK mailto:lms@fl.fo lms@fl.fo Føroya Løgting, tingmál AG Frágreiðing um Hvítubók og fullveldisætlan landsstýrisins - aðalorðaskifti 101-2 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um Hvítubók og fullveldisætlan landsstýrisins Ár 2000, tann 8. oktober, legði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrið leggur við hesum Hvítubók við fylgibindum til tingsins viðgerð, saman við frágreiðing til tingið um landsstýrisins niðurstøður og ætlanir í sjálvstýristilgongdini. Endamálini í ætlan landsstýrisins um sáttmála við Danmark Í samgonguskjalinum og í viðmerkingunum til løgtingssamtyktina frá 2. oktober 1998 er greitt frá, at ætlan landsstýrisins er at samráðast um ein sáttmála við Danmark, ið hevur danska-íslendska samveldissáttmálan frá 1918 til 1944 sum formliga fyrimynd. Landsstýrið miðar eftir, at ein sáttmáli skal tryggja: At evsta vald, evsta ábyrgd og ognarrætturin til Føroya land verða staðfest at liggja hjá føroyska fólkinum, og at hetta verður altjóða viðurkent. At bert fólkavaldu myndugleikarnir í Føroyum kunnu taka avgerðir um viðurskifti Føroya innanhýsis og uttanhýsis. At Føroyar verða javntsettar øðrum londum og gerast javnbjóðis og sjálvstøðugur partur í altjóða samfelagnum. At Føroyar hava fult ræði og fulla ábyrgd í búskaparviðurskiftum sínum. At semjur um felags ríkjaleiðara, felags gjaldoyra og felags rættindi hjá donskum og føroyskum ríkisborgarum hvør hjá øðrum verða staðfestar í einum altjóðarættarliga bindandi sáttmála. At samstarv verður avtalað við viðkomandi myndugleikar í Danmark og øðrum londum um útbúgving, gransking, heilsumál, fíggjarmál, løgreglumál, rættarmál og uttanríkismál. At tryggjað verður ein skiftistíð, har ið ríkisveitingin verður minkað burtur yvir eitt nærri tilskilað áramál, og møguleikar verða fyri at tillaga landsins búskaparpolitikk stigvíst til eina støðu við sjálvbjargnum búskapi og sjálvstøðugari fyrisiting á øllum málsøkjum. At ásettar verða mannagongdir fyri hvussu ein sáttmáli við Danmark kann endurskoðast, leingjast ella sigast upp. Sjálvstýrisverkætlan landsstýrisins Landsstýrið hevur sum høvuðsmál, at alt Føroya fólk kann kenna seg trygt við tey stig, ið verða tikin, og at avbjóðingarnar eru greiðar og væl upplýstar, tá endalig støða skal takast til ein sáttmála á fólkaatkvøðu í Føroyum. Við støði í samgonguskjalinum frá 9. mai 1998 er sjálvstýrisverkætlan landsstýrisins í fýra stigum: Løgtingssamtyktin um at seta føroyskt fullveldi sum mál, ið varð samtykt á løgtingi 2. oktober 1998 við atkvøðunum hjá samgonguflokkunum og Miðflokkinum. Neyðugar útgreiningar og kanningar í hesum sambandi, samsvarandi løgtingssamtyktini. Aðalorðaskifti á løgtingi um útgreiningararbeiðið, áðrenn farið verður til samráðingar við ríkisstjórnina um ein samveldissáttmála, ið skipar Føroyar sum eitt fullveldisríki í samstarvi við Danmark. (A) Góðkenning av sáttmálanum á løgtingi og fólkatingi. (B) Avgerandi fólkaatkvøða í Føroyum um sáttmálan. Hvítabók Nú eru útgreiningarnar og kanningarnar savnaðar í Hvítubók við tveimum fylgibindum. Harvið er annað stig í sjálvstýrisætlan landsstýrisins liðugt, og farast kann til triðja og fjórða stig í gongdini. Endamálið við at fara undir útgreiningar- og kanningararbeiðið, var: At geva Føroya fólki, løgtingi og landsstýri eitt álítandi grundarlag at standa á, tá ið krøv og møguleikar í sambandi við fullveldisætlanina skulu viðgerast. At lýsa møguleikar fyri og dømi um skipanir, sum geva økt sjálvstýri, tó uttan at føroyingar hava evsta vald í Føroyum. At fáa eitt álítandi støði undir arbeiðinum at gera sáttmálauppskot at leggja fyri donsku stjórnina. At fáa eitt álítandi grundarlag undir framhaldandi arbeiðinum at gera politiskar semjur um langtíðarpolitikk og langtíðarraðfestingar í einum sjálvbjargnum Føroyum. Landsstýrið heldur, at eitt dygdargott og týdningarmikið arbeiði er gjørt í Hvítubók. Tilfarið í Hvítubók er gjørt av fakfólkum, ið hava lýst viðurskiftini eftir setningum frá landsstýrinum. Tær fakligu metingarnar og lýsingarnar kunnu nýtast sum amboð til at gera politiskar niðurstøður og semjur, at leggja neyvari politiskar ætlanir, at seta sær politisk krøv í samsvari við ætlanirnar og at seta annað kanningar- og fyrireikingararbeiði í verk, ið ikki er lýst í Hvítubók. Landsstýrið vónar, at allir flokkar undir aðalorðaskiftinum við støði í Hvítubók vilja viðgera ítøkiligar møguleikar, avbjóðingar og krøv í sjálvstýristilgongdini við tí endamáli at greina ósemjur og miða eftir semjum. Eftir aðalorðaskiftið fer landsstýrið í uttanlandsnevnd løgtingsins at viðgera eitt ítøkiligt uppskot um samráðingarupplegg til sáttmála við Danmark. Høvuðsniðurstøður Landsstýrið hevur innanhýsis viðgjørt Hvítubók, og er samt um, at útgreiningarnar staðfesta, at ongar beinleiðis forðingar eru fyri ætlanini um at skipa Føroyar sum fullveldisríki í sáttmála við Danmark, sum løgtingið samtykti tann 2. oktober 1998. Útgreiningarnar staðfesta samstundis, at ætlanin setur stór krøv og stórar avbjóðingar til politisku skipanina, búskaparstýringina, fyrisitingina og samfelagið alt. Á øllum økjum krevjast greið stevnumið og politiskar semjur fyri at tillaga og byggja upp eitt sjálvstøðugt og sjálvbjargið føroyskt samfelag, so at sleppast kann undan óhepnum avleiðingum í tillagingartíðini. Fortreytin fyri at vinna á mál, er, at hildið verður fram við at viðgera avbjóðingarnar og krøvini eftir fólkaræðisligari mannagongd. Niðanfyri verða landsstýrisins niðurstøður lýstar nærri. Formlig stjórnarrættarlig viðurskifti Nógv orðaskifti hevur verið um stjórnarrættarligu støðu Føroya og møguleikarnar fyri at broyta rættarstøðuna. Sáttmálanevndin hevur í Hvítubók, gjørt hesar niðurstøður: Føroyar hava altíð verið serstakt løgdømi, og ongantíð verið fult samrunnin partur av nøkrum øðrum løgdømi. Sambært altjóðarætti lúka føroyingar allar treytir fyri at vera sjálvstøðug tjóð. Tað er einki í altjóðarætti sum forðar fyri, at Føroyar kunnu skipast sum fullveldisríki. Aðrar skipanir finnast, ið geva føroyingum størri sjálvstýri enn núverandi heimastýrislóg, men uttan at føroyingar hava evsta valdið. Tann mest víðfevnda, er ein skipan, har Føroyar fara úr dansks ríkinum og í einum altjóðarættarligum sáttmála skipa í einum sonevndum frælsum felagsskapi við Danmark Høvuðstrupulleikarnir í verandi heimastýrisskipan, ið er grundað á heimildarveiting frá danska ríkisvaldinum, kunnu neyvan loysast innan núverandi donsku grundlógina. Broytingar í donsku grundlógini eru sera truplar at fremja. Hetta liggur hjá donsku ríksimyndugleikunum og danska fólkinum at gera av, og kann sostatt ikki gerast av í Føroyum. Um ein nýggj stjórnarrættarlig støða fyri Føroyar verður avtalað innanfyri danska ríkið, er vandi fyri, at sjálvsavgerðarrættur føroyinga ferst. Sjálvsavgerðarrætturin kann sambært altjóðarætti farast, um nýggj skipan, ið liggur innanfyri danska ríkið, verður framd á fólkaræðisligan hátt. Einans um Føroyar gerast sjálvstøðugt land, ber til at fáa fult altjóðarættarligt virkisføri, heruppií viðurkenning at virka sjálvstøðugt á millumtjóða stigi og at samstarva við onnur ríki sum javnbjóðis partur. Samveldissáttmálin millum Ísland og Danmark frá 1918 til 1944 er nýtiligur sum formlig fyrimynd, tá ið sáttmáli verður gjørdur Føroya og Danmarkar millum. At Føroyar gerast fullveldisríki í einum samveldissáttmála við Danmark krevur ikki, at broytingar verða gjørdar í donsku grundlógini. Mannagongdirnar sum skulu fylgjast, tá ið samveldissáttmáli verður gjørdur við Danmark, eru greiðar sambært stýrisskipan Føroya og sambært donsku grundlógini. Lógir, sum eru í gildi í Føroyum í dag, verða verandi í gildi, um ein samveldisáttmáli verður staðfestur. Tó gerast ásetingar óvirknar, ið eru ósambærligar við nýggju stjórnarrættarligu støðu Føroya. At Føroyar stevna móti fullveldi er ikki eindømi fyri smáar tjóðir. Gongdin í heiminum, serliga eftir seinna heimsbardaga, hevur verið, at alt fleiri smátjóðir átaka sær evsta valdið í egnum landi. Hetta verður vanliga gjørt í sátt og semju og góðum samstarvi við fyrrverandi ríkismyndugleikarnar. Í høvuðsheitum eru royndirnar hjá teimum smátjóðum, sum eru vorðnar sjálvstøðug ríki, at tær hava ment seg. Tað eyka virkisføri, ið fullveldisstøðan gevur, hevur hjá flestu av hesum londum verið nýtt sum grundarlag undir búskaparmenning og meiri fjøltáttaðum samstarvi og samhandli við onnur lond. Landsstýrið hevur tikið hesar niðurstøður til eftirtektar, og leggur dent á hesar fólkaræðisligu og altjóðarættarligu spurningar í politisku viðgerðini og samráðingartilgondini. Hartil hevur landsstýrið bundið seg til, at ein fólkaatkvøða í Føroyum skal gera av, um ein sáttmáli skal setast í verk. Ein sjálvberandi búskapur Landsstýrið ásannar, at størsta avbjóðingin fyri einar sjálvstøðugar Føroyar, er at skipa karmarnar um ein sjálvberandi og tryggan føroyskan búskap. Tað ræður um, at einstaklingar, húski, vinnur og øki í landinum ikki verða fyri brádligum búskaparskelki, soleiðis sum royndirnar hava verið av føroysku búskaparkreppunum í hesi øldini. Í eini skiftis- og tillagingartíð minka inntøkurnar hjá tí almenna frá ríkisveitingum, og hetta hevur ávirkan á allan búskapin og samfelagið. Tí er neyðugt við greiðum politiskum málum til tess at fyribyrgja óhepnum avleiðingum í eini tillagingartíð. Útgreiningarnar hjá búskaparnevndini í Hvítubók kasta millum annað ljós á hesi viðurskifti: Útreiðslur ríkisins Nevndin vísir á, at útreiðslur ríkisins í Føroyum, sum eru upplýstar í almennum yvirlitum, eru tilsamans umleið 1,3 mia. kr. Góðar 900 mió kr. eru heildarveiting, 300 mió. kr. fara til rakstur av ríkisstovnum í Føroyum, harav meginparturin til Færøernes Kommando, Fiskeriinspektion og Flyvestation Thorshavn. 100 mió. kr. fara til krígspensiónir og aðrar pensiónir. Landsstýrið heldur, at við hesum hevur Búskaparnevndin lagt ríkiligt upp fyri kostnaði av at fyrisita øll málsøki. Greitt er, at tað, sum í dag fer til pensiónir, ikki eru útreiðslur, sum fella á føroyskar myndugleikar, um Føroyar sjálvstøðugt skulu fíggja somu tænastur. Sama er galdandi fyri meginpartin av útreiðslunum til Færøernes Kommando, Fiskeriinspektion og Flyvestation Thorshavn. Hinvegin koma útreiðslur til uttanríkistænastu og útbúgvingarstuðul, sum ikki eru tiknar við í yvirlitini yvir ríksiútreiðslur, men tær svara neyvan til útreiðslurnar av omanfyrinevndu økjum. Búskaparnevndin vísir somuleiðis á, at seinastu árini er meginparturin av heildarveitingini ikki brúktur í føroyska búskapinum, men er farin til rentur ella spardur saman. Nevndin heldur, at stórur vandi liggur í at "slúsa" hesa milliardina innaftur í búskapin. Týdningurin av ríkisveitingini Búskaparnevndin staðfestir, at ríksiveitingarnar hava havt ein týdningarmiklan leiklut til at fíggja uppbygging av vælferðartænastum í Føroyum og hevur havt stór árin á heildarbúskapin. Hartil hevur ríkisveitingin havt týdning sum konjunkturjavnari í ringum árum. Hinvegin sigur nevndin, at orsakað av, at so nógvur peningur, sum eingin framleiðsla liggur aftanfyri, kemur inn í samfelagið, verður trýst á at hækka kostnaðarstigið meira, enn framleiðslan loyvir. Mett verður, at hetta skapar eitt kostnaðarstøði, sum ikki samsvarar við framleiðsluna, og trupult er at halda fast við prísir og vinning í teimum vinnum, sum eru í altjóða kapping. Tískil versna okkara kappingarevni, og trupult er at stovnseta nýggjar fyritøkur í tí partinum av búskapinum, sum framleiðir til útflutnings. Ístaðin verða framleiddar vørur og tænastur, sum ikki eru í kapping við útlendskar vørur og tænastur, heruppií almennar tænastuveitingar. Vandi er fyri, at tann almenni parturin gerst ein so stórur partur av heildarbúskapinum, at samfelagið gerst tyngri at reka og harvið meira viðbrekið búskaparliga, enn tá ið javnvág er millum framleiðsluinntøkur og almenna nýtslu. Nevndin metir, at sum heild kann hetta elva til, at vit ikki fáa tað burturúr okkara tilfeingi, sum vit kundu havt fingið. Búskaparnevndin vísir á, at heildarveitingin er ein inntøka, har vit ikki sjálvi hava ræðið á gongdini, og at landsstýri og løgting kunnu ikki tryggja hesa játtan framyvir. Er t.d. yvirskot í teimum almennu kassunum í Føroyum í fleiri ár, kann tað gerast politiskt trupult at grundgeva fyri veitingini. Landsstýrið heldur, at ein sjálvberandi búskapur uttan ríkisveitingar kann gerast ein tryggari búskapur, um ein skynsamur búskapar- og fíggjarpolitikkur verður rikin, og tryggir karmar verða skaptir fyri vinnulívsmenning. Landsstýrið leggur dent á, at uttan mun til ríkisrættarligu støðuna, er neyðugt at laga seg til ein búskap uttan ríkisveitingar. Útgangsstøðið Búskaparfrágreiðingin í Hvítubók skjalprógvar, at útgangsstøðið fyri at minka ríkisveitingarnar burtur og at byggja upp ein sjálvberandi búskap er søguliga gott í løtuni. Síðani 1990 hevur nýtslu- og íløgustigið verið í miðal 7% lægri enn framleiðslan. Nettoskuld mótvegis útlondum er vend til netto-ogn, og útlit eru fyri, at føroyska samfelagið eisini frameftir kann hava rentuinntøkur mótvegis útlondum. Gjaldsjavnaavlopið táttar í 1,2 mia. kr. í 1999. Yvirskotið hjá landskassa og kommunum verður í 1999 mett til 767 mió. kr. eftir rentur. Landsstýrið leggur í hesum viðfangi dent á, at ein stór tillaging tískil longu er hend undir kreppuárunum, sum hevði við sær tungar byrðar og svárar avleiðingar fyri húski og einstaklingar. Politiska avbjóðingin er at tryggja, at útgangsstøðið verður nýtt til at byggja ein tryggan búskap upp á egnum beinum, og at føroyski búskapurin ikki aftur ger seg heftan av ríkisveitingum og vanda fyri búskaparskelki. Kortini heldur landsstýrið, at núverandi útgangsstøði ikki beinleiðis kann nýtast sum grundarlag fyri framtíðar búskapinum. Hendan søguliga støðan er bert lutvíst bygd á bygnaðarligar broytingar í føroyska vinnulívinum og búskapinum, men byggir eisini á góðar fiskaprísir, góðan fiskiskap og sum heild á ein hákonjunktur eftir kreppuna. Hartil hava íløgurnar verið á sera lágum stigi síðani 1990, og ein stórur íløgutørvur hevur hópað seg upp bæði hjá landskassa, kommunum og vinnulívi. Í tann mun hesin íløgutørvur verður nøktaður, fer hann tó at vera við til at økja um búskaparvøksturin. Her eiga vit tískil at rokna við einum øðrvísi vøkstri eina tíð í næstu framtíð. Tá ið metast skal um búskaparvøksturin frameftir er tískil neyðugt at líta at meðaltølum fyri búskaparligu gongdina yvir fleiri ár, eins og búskaparnevndin hevur gjørt í síni frágreiðing. Treytin fyri at varðveita tað góða útgangsstøðið, er, at førdur verður ein varligur búskaparpolitikkur, har miðað verður eftir at varðveita avlopið á gjaldsjavnanum, at spara saman í almenna búskapinum í góðum árum, og at tryggja, at nýtslu- og íløgustigið í samfelagnum sum heild ikki fer upp um framleiðsluvirðið í eini langtíðarjavnvág. Varisligar metingar Búskaparnevndin í Hvítubók hevur bygt sínar lýsingar og metingar á søgulig tøl og á verandi støði á føroyska búskapinum. Sostatt er ikki roknað við nýggjum inntøkumøguleikum, og roknað verður varisliga við einum árligum meðalvøkstri í útflutningsvirðinum, ið er helvtin av tí, ið Føroyar hava havt síðani 1962. Grundað á hetta metir Búskaparnevndin, at til ber við eini lutfalsliga langari skiftistíð at minka ríkisstuðulin, uttan at fremja beinleiðis skerjingar í tænastustøðinum ella hækkingar í kostnaðarstøðinum, soleiðis sum landsstýrið og samgongan hava lagt dent á. Treytin er, at útreiðslurnar hjá tí almenna vaksa seinni enn inntøkurnar í samfelagsbúskapinum sum heild. Harvið verður tað almenna so líðandi ein lutfalsliga minni partur av heildarbúskapinum. Leiðir at lækka ríkisstuðulin Búskaparnevndin vísir í síni frágreiðing á fýra høvuðsleiðir at minka ríkisstuðulin burtur: Kapitalisering av ríkisveitingini. Minking yvir fast áramál, har búskaparvøksturin verður nýttur at fíggja minking í ríkisveitingum. Minking uttan fast áramál, har búskaparvøksturin verður nýttur at fíggja minking í ríkisveitingum, so at ríkisveitingarnar bert minka, tá ið positivir vøkstur er staðfestur. Fígging við verandi yvirskoti, sparingum og/ella skattahækkingum. Nevndin vísir á, at tað ber til at seta loysnir saman innan hesar høvuðsleiðir, og endaligi leisturin skal finnast í samráðingum. Politisku endamálini hjá landsstýrinum eru tó greið: Landsstýrið heldur tað vera neyðugt, at politisku og fíggjarligu karmarnir millum londini verða greitt ásettir. Verður hetta ikki gjørt, verður ábyrgdin ógreið, og onki greitt støði verður at halda seg til, tá ið politikarar, vinnulív, stovnar, húski og einstaklingar skulu laga seg til ein sjálvberandi búskap. Skiftisskipan fyri lækking av ríkisveitingunum Samstundis leggur landsstýrið dent á, at neyðugt er við eini varligari búskaparpolitiskari tillaging, sum ásett er í samgonguskjalinum. Í avtaluni við donsku stjórnina frá 10. juni 1998 er í grein 9 ásett: "Den Danske Regering har noteret sig, at Færøernes Landsstyre i sin koalitionsaftale har som målsætning at oprette Færøerne som suveræn stat. Regeringen er indstillet på, at der på denne baggrund og på landsstyrets foranledning, indledes forhandlinger om landsstyrets ønsker om et nyt grundlag for de fremtidige bilaterale relationer mellem Danmark og Færøerne. Der er tillige enighed om, at der sideløbende indledes forhandlinger om en overgangsordning, herunder en økonomisk overgangsordning, der tilstræber opbyggelsen af en selvstændig færøsk økonomi." Miðað verður eftir, at ein skiftistíð kann tryggja: At tænasturnar til borgararnar ikki verða skerdar. At møguleiki verður fyri at tillaga umsitingina til ein búskap uttan ríksiveitingar, og at vinnulívið fær møguelikar et mennast At prís-, skatta- og avgjaldstrýst sum heild ikki elvir til lækking í reallønarlagnum ella hækkar kostnaðarstøðið fyri húski, einstaklingar og vinnur. Búskapargrunnur Landsstýrið tekur undir við tilmælinum hjá búskaparnevndini um at seta á stovn ein búskapargrunn. Landsstýrið hevur longu gjørt fyrireikingar til at umsita møguligar oljuinntøkur og hetta arbeiðið kann samskipast við at seta á stovn ein búskapargrunn til at umsita ríkisveitingar í eini skiftistíð, og til at umsita allar serinntøkur og aðrar óvanligar og ótryggar inntøkur. Tann renta, hesin grunnur kastar av sær - støðuginntøkan - kann síðani nýtast sum íkast til búskapin, alt eftir um tørvur er á at minka ella vaksa um ferðina á búskapinum. Avgerðin hjá landsstýrinum um at marka donsku heildarveitingina til fyrst og fremst at gjalda avdráttir og rentur, og at spara avlopið saman, er í samsvari við hesa ætlan. Fíggjarpolitisk stýring Landsstýrið leggur dent á niðurstøðuna hjá Búskaparnevndini um, at fíggjarpolitisku stýringsamboðini eru tey týdningarmestu fyri ein sjálvbjargnan føroyskan búskap. Búskaparnevndin mælir millum annað til, at fíggjarlógarviðgerðin skal fara fram í 4 stigum: Byrjað verður við einum heildarbúskaparligum aðalorðaskifti í januar-februar. Ein fíggjarpolitiskur karmur verður settur fyri alt virksemið hjá landi og kommunum. Samráðingar vera millum landsstýrismannin í fíggjarmálum og kommunurnar um fíggjarliga býtið millum land og kommunur. Fíggjarlógin verður løgd fram sum vanligt í oktober. At seta ein fíggjarpolitiskan karm og at samráðast millum landsstýri og kommunur, hevur landsstýrið tikið stig til, og hetta samsvarar tí væl við tilmælið frá búskaparnevndini. Hartil ger landsstýrið í ár uppskot til langtíðarkarmar og løguraðfestingar fyri landskassan, har ætlanin er at fáa eina politiska semju millum flokkarnar á løgtingi um raðfestingarnar. Gjaldoyraviðurskifti Viðvíkjandi gjaldoyraspurninginum mælir búskaparnevndin til, at vit knýta okkum í eina sonevnda currency-board skipan við evruni sum grundgjaldoyra. Landsstýrið heldur, at hetta er ein praktiskur spurningur um trygd og politiskt rásarúm. Fyrimunir og vansar fyri føroyskt vinnulív og fíggjarheim skulu greinast nærri og metast skal um, hvat Danmark og Stórabretland gera við gjaldoyraspurningin, áðrenn ein skipan verður ásett. Landsstýrið ynskir eina skipan, ið gevur best møguliga trygd fyri fíggjarogn, vinnulív, samhandil, altjóða samskifti og fíggjarpolitiskari ábyrgd hjá føroyingum. Vinnulívsmenning Greitt er, at grundarlagið undir einum sjálvberandi búskapi og trygd fyri livistøðinum hjá familjum og einstaklingum, er menning av fjøltáttaðum vinnulívi og inntøkumøguleikum í Føroyum. Landsstýrið hevur í ár lagt uppskot til ein orðaðan vinnupolitikk til tingsins viðgerð, og arbeitt verður støðugt við at útbyggja og seta neyðugu karmarnar í verk. Vinnumálastýrið hevur biðið eitt útlendskt felag um at greina karmarnar út fyri vinnulívsíløgum í Føroyum og ein frágreiðing verður liðug í heyst. Landsstýrið heldur, at tey stig, sum vinnan sjálv hevur tikið til at lýsa støðuna og at gera uppskot til betir karmar og skipanir, eru av alstórum týdningi. Hildið verður fram við at menna skipanir og karmar í samráði við vinnufeløg og yrkisfeløg í Føroyum. Fyrireikingarnar til at seta á stovn ein føroyskan partabrævamarknað eru komnar væl áleiðis, og hetta fer at bøta um fíggingarmøguleikarnar hjá føroyskum vinnulívi. Lítil ivi er um, at sambandið millum útbúgving, gransking og vinnulív er fortreytin fyri framhaldandi menning. Eitt álit um framtíðar útbúgvingarpolitikk og gransking í einum sjálvstøðugum Føroyum er liðugt og verður almannakunngjørt í næstum. Hetta kann nýtast sum grundarlag, tá ið viðurskiftini á hesum øki verða løgd til rættis. Hartil kann ein sjálvstøðugur føroyskur uttanríkispolitikkur útvega nýggj amboð til at menna útflutningsmøguleikar og samstarvsmøguleikar hjá føroyskum vinnulívi. Ein sjálvstøðug føroysk fyrisiting Fyrisitingarbólkurin hevur í Hvítubók lýst føroyska fyrisiting í dag, og tey málsøki, sum verða fyrisitin av donskum myndugleikum. Í høvuðsheitum verður staðfest: Hóast meginparturin av tí føroyska samfelagnum verður rikin eftir føroyskum lógum og fyrisitin av føroyskum myndugleikum, eru fleiri týdningarmikil øki, har lóggáva, fyrisiting og fígging eru donsk. Neyðugt er at gera føroyska lóggávu og byggja upp føroyska fyrisiting á fleiri økjum, sum í dag eru undir donskum málsræði, og hetta setur stór krøv. Við støði í frágreiðingini um sjálvstøðuga føroyska fyrisiting, ásannar landsstýrið, at ein vanligur "yvirtøkupolitikkur" ikki er skilagóður - hvørki kostnaðarliga ella fyrisitingarliga - har verandi danskar skipanir bert verða fyrisitnar við somu lóggávu og samsvarandi føroyskum stovnum og starvsfólki. Møguleikar eiga at vera fyri at fyrisita hesi nýggju øki uttan at økja munandi um almennu fyrisitingina og útreiðslurnar. Samskipanarfyrimunir, broytt lóggáva og betri troyting av fyrisitingini eiga at verða høvuðsmálið. Í eini tillagingartíð verður neyðugt at leggja orku í lógarsmíð og endurskoðan av økjunum. Landsstýrið hevur samtykt at stovna eitt sonevnt "lógarforum", har løgfrøðingar innan- og uttanfyri fyrisitingina í felag viðgera siðvenjur fyri lógarsmíði við atliti at einfaldari lóggávu og umsiting, gjøgnumskygni í fyrisitingini og rættartrygd hjá borgarunum. Sum er, hevur landsstýrið tikið stig til at fyrireika fyrisitingina av nýggjum uppgávum. Innan fleiri øki eru fyrireikingarnar byrjaðar og í summum førum um at vera lidnar til sjálvstøðuga føroyska fyrisiting, lóggávu og fígging. Talan er um: Fiskiveiðieftirlit Sjóvinnumál Tyrlutænastu Tilbúgving Flogvallarmál Kirkjumál Harumframt er neyðugt at gera skipanir fyri onnur týdningarmikil øki, og at tryggja neyðugt samstarv við danskar og altjóða myndugleikar. Fyrisitingarbólkurin vísir á hesi høvuðsmál: Fíggjar- og Búskaparmál Neyðugt verður at byggja upp eitt sjálvstøðugt fíggjareftirlit í Føroyum, sum fylgir altjóða reglum. Hetta er mett at taka eitt ár at fyrireika og mett at kosta 2,5 mió. kr. hjá landskassanum. Innsetaratrygdarskipanir mugu gerast, sum tryggja øllum innskjótarum í peningastovnunum eina upphædd, um peningastovnurin kemur í trupulleikar. Fyrisitingarbólkurin mælir til at gera eina avtalu um at halda fram sum partur av donsku skipanini. Landsstýrið heldur, at ein skipan má tryggjast á minst sama støði, sum er galdandi í dag. Landsstýrið fer at taka stig til at greina hetta nærri í samráði við føroysku peningastovnarnar. Uttanríkismál Í frágreiðingini verður staðfest, at Føroyar sum er í stóran mun umsita síni egnu áhugamál, tá ið tað snýr seg um viðurskiftini við onnur lond. Einar sjálvstøðugar Føroyar seta krøv um meiri samskifti við onnur lond og millumtjóða felagsskapir, og tørvur verður tí á at tryggja egna føroyska umboðan og aðra røkt av føroyskum áhugamálum úti í heimi. Hetta kann gerast við at seta á stovn sendistovur í útvaldum londum, at tilnevna konsular, og annars at keypa og gera semjur um tænastur frá øðrum norðurlendskum sendistovum. Hetta er tann háttur, onnur smáríki nýta. Ein nøktandi føroysk uttanríkistænasta, sum einsamøll er før fyri at røkja føroysk uttanríkismál verður mett at taka umleið 10 ár at byggja upp, og fer tá at kosta um 50 mió. kr. íroknað limagjøld til millumtjóða felagsskapir. Soleiðis verður, um valt verður at byggja hana fult út, soleiðis sum skotið er upp í frágreiðingini frá fyrisitingini. Tó verður eykakostnaðurin av uttanríkismálum ógvuliga lítil, um valt verður at nýta somu skipan, sum Ísland hevði við Danmark frá 1918 til 1944. Sambært slíkari skipan skuldi danska uttanríkistænastan røkt føroysk uttanríkismál Føroya vegna. Eisini ber til at gera eina skipan, ið liggur millum ta íslendsku frá 1918 og eina fult útbygda føroyska skipan. Landsstýrið heldur, at ein virkin føroysk uttanríkistænasta er ein týdningarmikil fortreyt fyri at menna samhandil Føroya og annað vinnuligt samstarv við onnur lond, ið kann geva samfelagnum fleiri inntøkur. Útreiðslur til uttanríkistænastu kunnu tí í stóran mun metast sum íløgur. Hetta kann gerast í stigum og raðfestast eftir fíggjarorku Um trygdarmál vísir fyrisitingarbólkurin á, at avtala má gerast um verju og trygdarpolitikk við annað land ella við NATO, og hetta kann takast upp í samráðingum. Rættarmál og løgregla Fyrisitingarálitið vísir á, at neyðugt verður at skipa eina fyrisiting fyri málsøkini rættarskipan og løgregla. Sjálv fyrisitingin av hesum kann skipast innan verandi fyrisiting í løgmálum uttan munandi eykakostnað. Lóggávan á økinum verður fyrireikað av rættarskipanarnevndini, sum er sett undir grundlógarnevndini. Roknast má við, at tað fer at taka nøkur ár at fáa eina sjálvstøðuga lóggávu og fyrisiting á økinum, og neyðugt er at samstarva við Danmark ella onnur lond um um rættar- og løgreglumál. Útreiðslurnar til rættarmál eru søguliga nærum neutralar (fíggjaðar við nýtsluavgjøldum), meðan útreiðslurnar til løgreglu kunnu metast til í hægsta lagi góðar 63 mió. kr. árliga. Útbúgving og gransking Fyrisitingarbólkurin mælir til at gera avtalur um hægri útbúgvingar við Danmark og onnur lond. Sáttmálar innan tað norðurlendska samstarvið tryggja í dag norðurlendingum fría atgongd til útbúgving í Norðurlondum. Eisini tryggjar norðurlendska samstarvið góðkenning av útbúgvingum hjá hvørjum øðrum. Landsstýrið miðar eftir, at tryggja føroyingum og dønum somu rættindi hvør hjá øðrum, heruppií eisini rættindi til útbúgving, góðkenning av útbúgvingum og útbúgvingarstuðul. Umsitingin av øllum føroyskum lestrarstuðli kann sum frá líður verða løgd til verandi Stuðulsstovn, og miðast má eftir somu stuðulsmøguleikum, sum eru galdandi í dag. Arbeitt eigur at verða fram ímóti, at gera útbúgvingaravtalur við onnur lond. Hesar kunnu umsitast av eini altjóða skrivstovu í Føroyum, ið samstundis veitir vegleiðing til føroysk lesandi um útbúgvingarmøguleikar. Heilsumál Arbeiðið hjá fyrisitingarbólkinum staðfestir, at tá ið henda tingsetan er av, er øll lóggáva viðvíkjandi heilsuveitingum til borgaran vorðin føroysk. Semjur um løggilding, útbúgving og fakligt samstarv annars við Danmark og hini norðurlondini mugu eisini tryggjast umframt aðrar tænastuveitingar til føroyingar og heilsuverkið. Í dag rindar føroyska heilsuverkið fyri tær tænastur, ið verða fingnar úr Danmark og øðrum londum og hetta kann tískil halda fram uttan eyka kostnað. Almannamál Á almannøkinum verður staðfest, at øll lóggáva og fyrisiting er fyrireikað og fult yvirtikin innan 2 ár. Landstýrið leggur dent á, at Føroyar kunnu gerast sáttmálapartur í norðurlendsku sáttmálunum um almannatrygd, har norðurlendskir borgara fáa rætt hvør hjá øðrum til almennar tænastur og veitingar. Harumframt verður longu nú virkað fyri at seta eina almannanevnd, ið skal seta málini fyri eini tryggari og gjøgnumskygdari almannaskipan, ið veitir øllum føroyingum eina fullgóða almanna trygd í Føroyum. Politisk avbjóðingar fyri at menna Føroyar sum sjálvstøðugt land Samanumtikið heldur landsstýrið, at neyðugt er at fáa semju um at greiða ríkisrættarligu støðuna, og at fara undir tær stóru avbjóðingar, ið standa fyri framman. Fyri einar sjálvstøðugar Føroyar, er neyðugt frameftir at finna politisk semjur innan hesi øki: Betri karmar fyri menning av verandi og nýggjum vinnum við haldgóðum lógarverki og skipanum. Greið búskaparlig og fíggjarpolitisk stýring, ið miðar eftir at minka um sveiggini í føroyska búskapinum og tryggja eina javna búskapargongd, m.a. við at seta ein búskapargrunn á stovn. Menning av føroyskari mentan, útbúgving og gransking sum grundarlag fyri luttøku føroyinga í altjóða samfelagnum. Eitt nøktandi alment tænastustøði við javnbjóðis rættindum hjá øllum borgarum innan almanna-, heilsu-, útbúgvingar- og mentanarøkið. At føroysk fyrisiting, lógargrundarlag og føroysk rættarskipan verða bygd upp, støðugt ment og lagað til føroysk viðurskifti. Eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti millum lands- og kommunalar myndugleikar, sum gevur ymsu økjunum í landinum javnbjóðis møguleikar at mennast. Styrktur uttanríkispolitikkur og økt luttøka í altjóða samstarvi, heruppií samhandil, marknaðaratgongd, útbúgving og gransking. Ein trygdarpolitisk samskipan við grannalondini í norðurhøvum, ið varðveitir trygdarjavnvágina í økinum. Við hesum vónar landsstýrið, at Føroya løgting fær høvi til eitt mennandi politiskt orðaskifti um fullveldisætlanina, Hvítubók og tær politisku avbjóðingar, ið liggja fyri framman. Hvítabók Langtíðarárin Tann 14. og 15. oktober 1999 var aðalorðaskifti. Málið avgreitt. Frágreiðing um útbúgvingar- og granskingarpolitikk í smb. v. sjálvstýrisverkætlanina 101-3 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um ráðlegging av útbúgvingar- og granskingarpolitikki í framtíðini í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina Ár 1999, 16. november, legði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum leggur við hesum fram álit frá Útbúgvingarpolitikknevndini, bind 1 og 2, til tingsins viðgerð, saman við frágreiðing landsstýrismansins. Føroyskur førleiki Inngangur: Vit eru ikki bara ávegis inn í eitt nýtt ártúsund, men vit eru eisini ávegis inn í eitt nýtt og annað samfelag, tað vit nevna vitanarsamfelagið. Tað eru nógvir spurningar , ið verða settir í hesari skiftistíð: hvørji krøv setur tað nýggja samfelagið, kunnu vit liva upp til tey nýggju krøvini o.s.fr. Eingin orsøk er fyri at stúra. Samfelagsmenningina eru vit sjálvi við til at mynda. Øll hava vit samábyrgd fyri framtíðarsamfelagnum, og tað er ikki minst galdandi fyri øll tey, sum fáast við at útbúgva tey næstu ættarliðini. Ein nevnd hevur latið úr hondum eitt álit um ein komandi útbúgvingarpolitikk, ið hevur til endamáls at sameina útbúgving, gransking og vinnulív. Eisini tekur álitið støði í sjálvstýris-verkætlanini. Hetta er fyrstu ferð, at vit fáa eitt slíkt álit, ið setur orð á ein útbúgvingarpolitikk. Tað, sum kanska er serstakt í hesum føri, er, at gransking og ikki minst vinnulív er tikið við. Hetta haldi eg er sera áhugavert, serliga við atliti at tí uppgávu sum skúlaverkið hevur, nevniliga at brynja næmingarnar til eitt lív uttanfyri skúlan. Álitið vísir eisini á nakrar raðfestingar innan undirvísing og gransking, ið eiga at leggja lunnar undir ein meira sjálvberandi búskap. Hetta hevur altíð áhuga, og ikki minst í hesum døgum, tá um sjálvstýrisleið ræður. Í álitinum verður endamálið hjá útbúgvingar- og granskingarverkinum lýst soleiðis: At geva øllum í Føroyum bestu møguleikar at mennast persónliga og til at liva í einum demokratiskum og livandi samfelag, sum alla tíðina er ført fyri at laga seg til broyttar umstøður og nýggjar møguleikar og samstundis styrkja føroyska samleikan At bjóða øllum møguleika at útbúgva seg og á jøvnum føti menna síni verkligu, bókligu og skapandi evni alt lívið. At skapa eitt vitanarstøði í samfelagnum, sum almenningur, myndugleikar og vinnulív kunnu nýta sum grundarlag undir skilagóðum avgerðum, sum tryggja varandi loysnir. At skipa fyri góðum sambandi millum skúlar, útbúgvingarstovnar, almenning og vinnulív. At skapa øktar møguleikar hjá vinnulívinum við at byggja upp gransking og førleika á nýggjum økjum, sum kunnu verða støði undir einum meira fjøltáttaðum føroyskum vinnulívi. Í stuttum at skapa góðar og mennandi karmar um útbúgving, menning og gransking, so vit fáa sum mest burtur úr størsta tilfeingi Føroya: viti og áræði hjá fólkinum. Hetta eru sjónarmið, sum eg taki fult undir við. Eg haldi, at hetta er tað grundarlag, sum vit mugu byggja okkara útbúgving og gransking á. Bygnaður: Vit hava arvað eina skúlaskipan, sum er lagað til eitt samfelag, sum er 100 ferðir størri enn okkara. Í dag er henda skipan ofta stirvin og óliðilig, og hon nýtir ikki í nóg stóran mun teir fyrimunir, sum eru í einum so lítlum samfelag sum okkara. Vit hava eina skipan, sum í okkara høpi ofta tykist avmarkandi, tí hon ikki er lagað eftir okkara veruligu fyrimunum. Okkara skúlaverk er ungt. Vit yvirtóku ikki fyrisitingina av skúlaverkinum fyrr enn í 1979 og búskaparliga ábyrgdin varð ein veruleiki í 1988, tá ið heildarveitingin (blokkstuðulsskipanin) kom. Ikki fyrr enn í 1988 gjørdist ábyrgd okkara verulig, t.e. fyri góðum 11 árum síðani. Samstundis sum vit stigvíst fara at laga okkara skúlaskipan við størri støði í egnum viðurskiftum, er neyðugt at tryggja teir førleikar, sum verða kravdir í vitanarsamfelagnum, og at útbúgvingarverkið livir upp til hesar. Hetta setur stór krøv til ta føroysku útbúgvingarskipanina. Okkara skúlar eru í dag spjaddir kring landið. Fólkaskúlarnir - 61 í tali - liggja so nær borgarunum sum gjørligt, meðan miðnámsskúlarnir/vinnuskúlarnir eru í Norðoyggjum (Tekniski skúli, Sjómansskúli, HF-skeið), Kambsdali (Handilsskúli, Studentaskúli og HF-skeið), Tórshavn (Studentaskúli og HF-skeið, Handilsskúli, Teknski skúli, Sjómansskúli og Maskinmeistaraskúli), Vestmanna (Fiskivinnuskúli) og Suðuroy (Studentaskúli). Skulu vit fáa skapt eitt veruligt skúlaumhvørvi, er neyðugt við eini ávísari samskipan soleiðis, at skúlarnir fáa møguleika at menna seg, bæði innan egið øki og tvørtur um skúlaslag. Tí er neyðugt at skipa hesar skúlar í økispartar, t.d. at fólkaskúlarnir uttan framhaldsdeild verða samskipaðir í størri mun runt um fólkaskúlar, sum hava framhaldsdeild. Á miðnámsskúlaøkinum kundu økini verið Norðoyggjar/Eysturoy, Miðstaðarøkið og Suðuroy. Vit hava so við og við fingið føroyska lóggávu innan flest allar útbúgvingar. Hesar lógir hava í stóran mun tikið støði í samsvarandi donskum lógum. Tíðin er komin hagar til, at vit nú laga lóggávuna uppaftur meira til okkara samfelag, so at vit fáa eitt skúlaverk sum hevur støði í okkara samfelag við teimum fyrimunum, sum eitt lítið samfelag hevur. Fyri at tryggja hvørjum skúla sær so gott grundarlag fyri menning, sum tað er gjørligt, verða stig tikin til at skipa fyri eini dygdarmenningarskipan innan øll skúlasløg. Seinni verður henda skipan bygd út til at verða ein skipan, sum eisini veitir møguleikar fyri, at skúlar kunnu menna hvønn annan. Tillaging til samfelagsins tørv Neyðugt verður í størri mun at taka støði í okkara samfelagstørvi, tá ið vit velja at seta útbúgvingar á stovn. Tær útbúgvingar vit hava í dag, serliga á miðnámsstigi, eru í stóran mun skaptar til eitt samfelg, sum er munandi størri enn okkara. Tí verður neyðugt stigvíst at laga okkara útbúgvingar soleiðis, at støðið, í størst møguligan mun, verður í okkara samfelagi. Neyðugt verður eisini at taka støðu til, hvørjar útbúgvingar vit vilja hava her á landi, og á hvørjum stigi tær skulu verða. Altjóðagering Í sambandi við, at okkara útbúgvingar í framtíðini koma at taka støði í okkara egna samfelagi og harvið eisini verða føroyskar burturav, er neyðugt at tryggja, at tær eisini verða formliga viðurkendar í øðrum londum. Talan er longu í dag um felags norðurlendskar skipanir, har londini góðkenna sínámillum útbúgvingar. Stig verða beinanvegin tikin til at tryggja luttøku í hesum skipanum. Hetta skuldi ført við sær, at okkara útbúgvingar verða góðkendar í øllum Norðurlondum og harvið eisini rokkið út um hesi lond. Fyri at tryggja okkara útbúgvingum so dygdargott støði sum gjørligt, verða stig tikin til - eftir at dygdarmenningin í skúlaverkinum hevur virkað í nøkur ár - at fáa í lag eina altjóða meting av føroyska útbúgvingar- og granskingarverkinum soleiðis, at ein altjóða samanbering kann verða framd. Fyri at tryggja okkara ungfólki undir útbúgving, verður ein altjóða skrivstova sett á stovn, ið m.a. skal virka sum savningarstaður fyri vitan um útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar uttan fyri Føroyar. Búskapur Sum støðan er í dag, ganga alt fleiri longri og longri í skúla. Hetta er at fegnast um, tí øktur kunnleiki hjá einstaka borgaranum er við at tryggja okkara samfelag í kappingini við onnur lond og harvið støðu okkara sum framkomið samfelag. Neyðugt verður eisini at bera so í bandi, at allir borgarar fáa høvi til at taka lut í lívlangari læru (læra alt lívið). Ásannast má, at politiski myndugleikin eigur at skapa fyritreytir fyri hesum og at tryggja, at henda menning alsamt sleppur at halda fram í so stóran mun sum gjørligt. Broytingarnar í skipanini fara ikki í sjálvum sær at kosta meira, men bera helst í sær, at meira fæst fyri peningin. Í tann mun tað ber til, eigur at verða bøtt um virkisførið í undirvísingarverkinum. Samanumtikið verður neyðugt at útvega skúlaverkinum eitt fíggjarligt grundarlag, sum kann tryggja, at nevndu ætlanir kunnu verða framdar. Skal menningin hjá einstaka borgaranum verða tryggjað, er neyðugt at veita undirvísingarverkinum fíggjarligar fyritreytir fyri hesum. Næmingurin í miðdeplinum Í øllum uppalingarstarvi ræður um at geva sær far um barnið at geva barnsins sjómarmiðum ljóð at lata barnið sleppa til orðanna og at vera uppií, tá ið avgerðir skulu verða tiknar Uppalingin av børnunum skal fara fram í einum høpi, har ein heildarskipan er kravd fyri eyga og har tey, sum eru virkin í uppalingarstarvinum, vita av hvørjum øðrum. Tað ræður m. a. um at tryggja barninum eitt so lagaligt skifti frá gerandisdegnum uttan fyri skúlan til tann dagin, tá ið tað fer í skúla. Samstarvið millum heim og skúla má vera komið í lag, áðrenn barnið trínur inn í skúlan. Dentur skal verða lagdur á at skipa næmingalagaðar undirvísingargongdir, har tann einstaki næmingurin er í miðdeplinum og sleppur at virka á tí undirvísingarstøði, har hann veruliga er staddur, samstundis sum lærarin skipar so fyri, at næmingurin fær nýggjar avbjóðingar so hvørt, sum læringin tekur seg fram. Næmingurin eigur at kenna seg tryggan í samveru við læraran. Ein aðaluppgáva lærarans er at skapa álit millum næming og lærara. Tá fer betur at bera til at skipa næmingalagaðar undirvísingargongdir. Skúlans leiðsla skal skipa so fyri, at øll ráðlegging um undirvísingina skal verða gjørd í einum heildarhøpi við atliti at førleika næmingsins. Dentur skal verða lagdur á, at skúlans leiðsla fær umstøður til at útinna námsføðiliga leiðslu. Undirvísingarhátturin hevur stóra ávirkan á einstaka næmingin. Hesum verður skúlin at geva ans í sínum undirvísingarstarvi. Spurningurin er, um skúlanum verða veittar umstøður til tess, og hvussu tær verða veittar honum? Ein fortreytin fyri menning næmingsins er, at skapandi evni næmingsins ikki verða darvað í stirðnaðum formum og myndlum, men at næmingurin fær høvi at venja síni evni til sjálvstøðuga meting, støðutakan og virkan, og at næmingurin búnast í treysti til sín sjálvs og teir møguleikar, sum eru í felagsskapinum. Neyðugt er at tryggja, at samsvar verður millum § 12 í heimsyvirlýsingingini, sum Føroyar hava sín lut í, um rættindi barna og uppalingarstarvið: "Barnið hevur rætt til at hava sína áskoðan, sum tann vaksni skal geva sær far um og virða"! Í løgtingslógini um fólkaskúlan eru nevndu sjónarmiðum tikin við, har tað m.a. verður sagt: "Ásetingin av arbeiðsformum, -háttum og evnisvali skal í mestan mun fara fram í samstarvi millum lærararnar og næmingarnar". Tað er eyðsæð, at barnið/næmingurin skal kenna seg í einum heildarhøpi, og at tey, sum eru um barnið(næmingin), kenna sín lut í so máta og tryggja barninum møguleika fyri slíkum læruumstøðum, at barnið veksur upp undir tryggum korum og javnt og samt fær avbjóðingar at kanna seg sjálvt og umheimin. Tað skákskrivaða er partur av uppskoti um innihaldið í virki forskúlans, sum landsstýrismaðurin við heimild í løgtingslógini um fólkaskúlan kann loyva kommununum at seta á stovn. Tá ið ráðlagt verður um undirvísingina er neyðugt, at tað verður gjørt og lagað til tørv og fortreytir hjá tí einstaka næminginum, samstundis sum lærarin gevur næminginum menningarlíkindi. Tá ið sagt verður, at hvør næmingur hevur sín tørv, verður samstundis sagt, at lærarin má í starvi sínum, umframt at hava vanligt samskifti við foreldur, eisini hava samskifti um næmingin við onnur, sum hava serligan fakligan førleika. Tað skal verða eitt samsskifti í breiðum høpi, har næmingurin er í miðdeplinum. Skúlaleiðarin hevur ta fyrisitingarligu og námsfrøðiligu leiðsluna av skúlanum og ábyrgdina av virksemi skúlans. Við alt størri krøvum um námsfrøðiliga leiðslu, mugu ráð verða funnin fyri møguleikum at geva skúlaleiðarum betri umstøður at leiða og at seta sær mál í gerandisdegnum. Skúlaleiðaranum eigur harumframt at verða givið høvi til á ymiskan hátt at menna sín leiðsluførleika. Undirvísingarhátturin hevur stóra ávirkan á undirvísingardygdina. Skúlin hevur ábyrgdina av undirvísingardygdini. Tilelving næmingsins er týðum knýtt at undirvísingarhátti lærarans. Hetta má lærarin hava í huga í sínari undirvísingarfyrireiking og saman við næmingunum gera av, hvør undirvísingarháttur er bestur til tess at fremja undirvísingina í tí ávísa førinum. Lærarin skal hava førleika til at nýta ymsar undirvísingarhættir. Í fólkaskúlanum skal møguleiki verða givin fyri at fremja royndarvirksemi og námsfrøðiligt menningararbeiði. Námsráðgevi virkar í Fólkaskúladeildini til tess at fremja nevnda virksemi. Eitt ávíst vikutímatal verður hvørt skúlaárið ásett til fremjanina. Tað er neyðugt at geva øðrum skúlum enn fólkaskúlanum møguleika til tess at fremja ymiskt royndarvirksemi og námsfrøðiligt menningararbeiði. Skúlin skal menna skapandi evni næmingsins. Í spæli og leiki sær barnið møguleikar. Hugflog og spæl/leikur eru knýtt hvørt at øðrum. Fólkaskúlin má ásanna henda veruleika í sínum gerandisdegi. Samskipan í øllum skúlaverkinum, bæði vatnrætt og lodrætt Tann einstaki skúlin arbeiðir í dag sera einsamallur og eigur í størri mun at fáa gleði av teimum møguleikum, sum liggja í samstarvi við aðrar skúlar. Samskipan vatnrætt og lodrætt merkir soleiðis í hesum høpi, at dentur verður lagdur á at menna samstarvið millum skúlar á sama støði og við skúlar og stovnar, sum næmingarnir koma frá ella fara víðari til, meðan teir eru undir útbúgving. Eitt vatnrætt samstarv tvørtur um skúlamørk kann føra við sær, at tær royndir, sum einstaki skúlin ger sær, koma øðrum skúlum til góðar og geva íblástur til menning av øllum skúlaverkinum. Samstarv millum skúlar og lærarar innan øki sum t.d. kunningartøkni - KT, felagslærugreinir og námsfrøðiligt arbeiði kann viga upp fyri teimum smáu eindunum, har lærararnir oftast hava eitt lítið fakligt og námsfrøðiligt umhvørvi. Málið er at fremja eina samstarvsmentan, har skúlaleiðslan og lærarin ikki bert samlíkast við tann einstaka skúlan, men kenna seg sum ein part av allari útbúgvingarskipanini. Ein loddrætt samskipan skal tryggja eitt lagaligt skifti millum dagstovn, fólkaskúla, miðnámsskúla og hægri útbúgving til frama fyri næmingin, foreldur og skúlan. Í tráð við málsetningin um at seta næmingin í miðdepilin, skal skifti millum stovnar og skúlar merkjast av, at tann skúlin, sum tekur við, er førur fyri at taka støði í tí vitan og teimun royndum, sum næmingurin hevur, og byggja víðari á hesar. Vit hava í dag serkunnleika innan nógv øki á undirvísingar- og granskingarstovnunum, sum ikki verður gagnnýttur í nóg stóran mun. Samskipanin av skúlaverkinum er tí ein liður í at skapa umstøður fyri undirvísingar- og granskingarstovnar til at átaka sær ta týdningarmiklu uppgávuna sum vitanardeplar í einum samfelagi í støðugari menning. Uppgávan hjá einum vitanardepili kann t.d. verða at eftirútbúgva arbeiðsmegina til broyttar umstøður í altjóða samfelagnum, har tað menniskjaliga tilfeingið kemur at hava størri og størri týdning fyri kappingarførið. Eisini kunnu tað lokala vinnulívið og einstakir persónar fáa høvi til at leita sær upplýsingar og serkunnleika innan ávís øki, sum vitanardepilin hevur tøkan. Ein týdningarmikil táttur í mentanarsamfelagnum eru feløgini og stovnarnir, ið seta sín dám á mentanarlívið á staðnum. Virksemi teirra fatar bæði um frítíðar- og arbeiðslív. Tað ræður um, at allir partar fata tann týdning, sum samveru- og virkismøgleikarnir hava tvørtur um áhugamál og aldursbólkar. Bygdaskúlin kann gerast miðdepilin í slíkum mentanarstarvi, har tað verður møguligt at samstarva um felags áhugamál uttan mun til útbúgving og aldur, at fáa eitt ávíst samband millum vinnulív, felagslív og undirvísing og ikki minst at nýta tað vitanarnet, sum er tøkt í skúlunum. Ítøkilig stig Grundarlagið fyri ta løddrættu samskipanina er eitt formligt samstarv millum pedagogar, fólkaskúlalærarar, miðnámsskúlalærarar og lærarar á hægru skúlunum, sum gjøgnum hetta samstarv fyrireika og vegleiða næmingin og hvønn annan til skiftið millum stovnarnar. Fleiri dagstovnar eru settir á stovn ymsastaðni í landinum. Til tess at tryggja eitt so lagaligt skifti millum dagstovn og fólkaskúla til frama fyri barnið (næmingin), foreldrini og skúlan/lærararnar verður mælt til, at teir pedagogar, sum eru um elstu børninini í dagstovnunum, í so góðari tíð sum gjørligt í samstarvi við teir lærarar, ið skulu vera um somu børn, tá ið tey verða næmingar í fólkaskúlanum, fyrireika tey til fólkaskúlan í samstarvi við viðkomandi lærarar. Samstarvið millum dagstovn og skúla eigur í ávísan mun at halda fram alla skúlabyrjanina. Nevnast kann eisini, at 9. flokkur formliga gevur atgongd til miðnámsútbúgving, og teir næmingarnir, sum hava førleika til at fara á miðnámsskúla, eiga at fara víðari uttan at fara í 10. flokk. 10. flokkur skal verða eitt tilboð til teir næmingar, sum ikki rættliga vita , hvat teir ynskja, og til at menna teirra serligu evni t.d. innan list, tónleik ella tøkni í tí nýggju breytaskipanini. Samskipanin av skúlaverkinum sum heild verður stuðlað av einum elektroniskum vitanarneti, har allir skúlar verða knýttir saman og fáa møguleika til at skifta um royndir, seta upp fakligar kjaksíður, elektroniskar ráðstevnur o.a. KT- verkætlanin í fólkaskúlanum er ein týdningarmikil liður í samskipanini av skúlaverkinum og bygt verður víðari á hesa verkætlan, so hon í framtíðini umfatar alt skúlaverkið. Eitt útgreiningararbeiði verður sett í verk fyri at kanna, hvussu undirvísingar- og granskingarstovnarir kunnu røkja uppgávuna sum vitanar- og mentanardeplar. Hetta arbeiði skal umfata bygnaðarlig, tøknilig og fíggjarlig viðurskifti. Allar útbúgvingar verða samanbornar við tí fyri eyga at fáa í lag størri vatnrætt samstarv og skapa møguleikar fyri góðskriving av próvtøkum tvørtur um skúlamørk. GRANSKINGARPOLITIKKUR OG HÆGRI ÚTBÚGVING Ein føroyskur granskingarpolitikkur Føroyskur granskingarpolitikkur eigur at verða myndaður á støði í egnum fortreytum, landi, fólki, mentan og náttúru. Gransking og hægri útbúgving hanga saman. Granskingarpolitikkur eigur tí í stóran mun at verða tilevnaður við atliti at hægri akademiskari útbúgving. Hugvísindi, samfelagsvísindi eins og náttúruvísindi hava stóran týdning fyri tjóðina, hennara samleika og menning. Føroya mál, mentan, bókmentir og søga eru samleikafakøki, ið hava serstakan týdning, tí hesi øki eru meira enn onnur vísindi við til halda mentan okkara uppi. Tað er tí ein sjálvsøgd fortreyt, at hesi øki verða raðfest høgt og áhaldandi verða styrkt, og at teimum verða tryggjaðir menningarmøguleikar. Gransking á høgum altjóða stigi er ein av mongum fortreytum fyri vinnuligari og samfelagsligari menning. Royndir frá okkara grannalondum vísa, at nýskapan og økt granskingarvirksemi hanga saman og tær vísa, at nýskapan og økt granskingarvirksemi hava ført til, at nýggjar vinnur, ið ikki eru knýttar at náttúrutilfeinginum, hava ment seg. Við hesum givnu fortreytum í huga verður hildið, at tað hevur alstóran tjóðskaparligan og samfelagsligan týdning, at tað nú verður tilevnaður ein føroyskur granskingarpolitikkur, ið samstundis fevnir um ein politikk fyri hægri útbúgvingar. Tað er somuleiðis við hesum í huga, at álitið frá útbúgvingarpolitikknevndini verður lagt fyri Føroya løgting til umrøðu. Umrøðan og álitið frá nevndini fara at mynda støðið undir politikkinum. Høvuðsmál fyri føroyskum granskingarpolitikki eru í fyrsta lagi at skapa eitt haldgott vitanarstøðið í samfelagnum at nýta sum grundarlag fyri skilagóðum avgerðum, sum tryggja menning og varandi loysnir, soleiðis at mest fæst burtur úr Føroya ríkasta og longst varandi tilfeingi: viti og áræði fólksins. I øðrum lagi eigur málið at vera at skapa møguleikar fyri, at lærdur háskúli (Fróðskaparsetur Føroya) til eina og hvørja tíð er førur fyri at veita teimum lesandi frálæru og ávísar útbúgvingar á altjóða akademiskum stigi. Ein týðandi fortreyt at røkka hesum málum er at reka ein granskingarpolitikk, ið skapar góðar og mennandi karmar um viðkomandi útbúgvingar á akademiskum stigi, ið skapar góðar karmar um gransking og granskingarumhvørvi og sum tryggjar menning herundir formiðling av føroyskum granskingarúrslitum. Føroysk gransking skal hækka okkara vitan um landið, fólkið, fólksins lív og mentan, treytir fyri lívi í okkara landi og fyri menning vinnulívsins. Ein miðvísur granskingarpolitikkur kann soleiðis gerast ein týðandi fortreyt fyri menning og vælferð í Føroyum - ein miðvísur granskingarpolitikkur er samstundis ein viðurkenning av tí týdningi, gransking hevur í hesum samanhangi. Ítøkilig stig Til tess at røkka hesum málum er neyðugt at orða eina ítøkiliga verksetingarætlan (strategi), ið m.a. fevnir um eina miðvísa ætlan fyri hægri útbúgving, menning og gransking. Henda ætlan eigur at byggja á nakrar givnar fortreytir. Hetta merkir eitt nú, at ætlanin skal leiða til økt granskingarvirksemi at ætlanin skal tryggja javna tilgongd av ungum granskarum at ætlanin tryggjar, at brýr verða bygdar millum vinnulív og gransking at ætlanin skundar undir, at samstarv verður skipað millum partar, ið ráða yvir førleika innan akademiska útbúgving, gransking, vitan, ráðgeving og fæfeingi at vit gera nakrar samfelagsligar raðfestingar at tryggja verður javnvág millum ymisk sløg av gransking við atliti at so væl lutfalli millum fría gransking, endamálsgransking og bílagda gransking sum atliti at javnvágini millum tey ymisku vísindini. at granskingarvirksemið á ymiskum granskingarstovnum og stovnum við granskingarskyldu verður samskipað Víðari ætli eg: at leggja fyri løgtingið uppskot um Yvirlýsing frá Føroya Landsstýri um gransking, tøkni og menning at endurskoða lógina um Granskingarráð við atliti at frammanfyristandnadi málum og tilmælum í útbúgvingarpolitikkálitinum at endurskoða lóggávuna um Fróðskaparsetur Føroya og lóggávuna um teir stovnar, ið hava granskingarskyldu við atliti at frammanfyristandandi málum og tilmælum í útbúgvingarpoltikkálitinum. Lóggávan eigur at miða ímóti at savna alla hægri undirvísing á einum staði nevniliga á Fróðskaparsetrinum. Lóggávan eigur samstundis at skapa møguleikar fyri granskingardeplum, ið eiga at virka í tøttum skipanarligum samstarvi við Fróðskaparsetrið at styrkja og menna verandi hægri úbúgvingar innan hugvísindi, samfelagsvísindi og náttúruvísindi at seta á stovn KT-útbúgvingar á universitetsstøði at seta á stovn gransking og hægri útbúgving innan biotøkni, heilsuøkið oljurelaterað vísindi at menna siðsøguligu søvnini, so keldutilfarið, ið hesi søvn goyma kann koma øllum vísindum og hægri útbúgvingum til gagns og tryggja gransking á søvnunum. Hetta krevur bygnaðarbroytingar og skipað samstarv millum søvnini og millum søvnini og Fróðskaparsetrið. Hetta krevur nútímansgerð av savnslóggávuni eins og neyðugt verður at veita søvnunum størri orku at menna bókasavnverkið, so at hetta kann veita útbúgvingini og granskingini tær tænastur, ið eru fortreytir fyri hægri útbúgving og gransking Meira ítøkiligt eigur at verða farið til verka á tann hátt, at neyðuga lóggávuarbeiðið verður sett í verk sum skjótast. Henda lóggáva eigur sum nevnt at fevna um Fróðskaparsetrið, granskingarstovnar og søvnini. Síðan eigur menningarætlan setursins at verða endurskoðað við atliti at tilmælunum í útbúgvingarpolitikkálitinum og teimum sjónarmiðum, ið fara at koma fram undir viðgerðini á løgtingi. Somuleiðis eiga menningarætlanir at verða gjørdar fyri teir stovnar og søvn, sum í dag sambært lóggávu inna gransking og sum framvegis eiga at hava skyldu at granska. Hesar menningarætlanir verða gjørdar við støði í útbúgvingarpolitikkálitinum og einum komandi áliti um mentnarpolitikk. Ætlaninar eiga at fevna um greið mál fyri virksemi stovnanna/savnanna og ítøkiligar verksetingarætlanir fyri hesi mál. Eitt amboð, ið eigur at verða umhugsað í hesum sambandi er mál og rammustýringssáttmálar. Alt hetta krevur skipað samstarv millum ymisk aðalstýri. Hetta krevur nýtt og ítøkiligt skipað samstarv millum stovnar og søvn sínamillum og stovnar/søvn og lærdan háskúla. Hetta samstarv eigur at fevna um gransking, útbúgving og formiðling av granskingarúrslitum. Hetta samsatarv eigur eisini at verða framt við atilti at mentanarpolitikkinum. Verður gingið eftir hesari leið við neyðturviligum fyriliti fyri teimum sjónarmiðum, sum fara at koma fram undir orðaskiftinum og tingviðgerðini, so skuldu góðar vónir verið um, at føroysk gransking og hægri útbúgving fara at mennast og blóma í nýggju øldini til frama fyri allar partar av samfelagnum - vinnulív, land og tað fólk, ið her búleikast. At enda Við hesum leggja eg álitið "Føroyskur førleiki", bind 1 og bind 2, fyri Løgtingið til orðaskifti. Eg vóni at vit fáa eitt breitt og veruligt orðaskifti, sum byggir á framskygni. Tað er umráðandi fyri okkum, sum fáast við útbúgvingar- og granskingarmál, at fáa eina greiða ábending um, hvat Løgtingsins sjónarmið á hesum øki er. Eg vóni, at allir tingmenn vilja gera sítt til hetta. Bygnaður og innihald Egin skipan Ætlan Miðfirring Miðsavnan á staðnum Nú Eftirgerð av tí donsku skipanini Mynd 1: Broyting í bygnaði, frá eftirgerð til egna skipan og frá miðfirring til miðsavnan á staðnum Sum støðan er í dag, tekur okkara skipan sum heild støði í donskum skipanum, samstundis sum skúlarnir liggja meira fyri seg sjálvar. Kósin er sett í móti stigvísum arbeiði fram móti egnari skipan og størri miðsavnan á staðnum. Á tingfundi 23. november 1999 var aðalorðaskifti um málið. Málið avgreitt. Frágreiðing um støðuna hjá teimum brekaðu 101-4 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um støðuna støðuna hjá teimum brekaðu Ár 1999, 3. desember, legði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum leggur við hesum fram frágreiðing um støðuna hjá teimum brekaðu, í sambandi við alheims handikappdagin 3. desember 1999. ST hevur, sum kunnugt, valt 3. desember at vera alheims handikappdag. Hetta varð gjørt fyri at lond um allan heim skulu hava møguleika at fylgja tí arbeiði upp, sum flest øll lond, eisini Føroyar, byrjaðu í 1981, ið var alheims handikappár. Endamálið við degnum er, at politikarar í øllum londum eftirmeta tað, ið gjørt er, og hvat enn liggur á láni. Til tess at tryggja at henda eftirmeting kann fara fram, og at støða teirra brekaðu regluliga verður sett á politisku dagsskránna, fær Løgtingið við hesari frágreiðing eitt høvi til at skifta orð um málið. Fyrimyndarreglur um javnlíkar møguleikar fyri brekað fólk Í sambandi við altjóða handikappdagin í 1999, hevur Ráðið fyri brekað skipað fyri at "Fyrimyndarreglur STs um at útvega javnlíkar møguleikar fyri brekað fólk" verða givnar út í bóklingi á føroyskum, og verður bóklingurin handaður landsstýrismanni og løgtinginum. Og eiga fyrimyndarreglurnar eisini at liggja til grund fyri orðaskiftinum. Alheimsfelagsskapurin Sameindu tjóða er ein felagsskapur, ið arbeiðir fyri at beina burtur mismun millum tjóðir, millum fólkasløg, millum borgarar og millum ymsar samfelagsbólkar. Felagsskapurin virkar fyri javnbjóðis rættindum fyri øll. Enn eru Føroyar ikki sjálvstøðugur limur í ST. Kortini eiga vit at leggja stóran dent á, at Føroyar fylgja altjóða leiðsreglum STs. Endamálið hjá ST at orða hesar Fyrimyndarreglur er at áseta nøkur altjóða viðurkend stevnumið, sum skulu tryggja rættindi teirra brekaðu og javnstøðu teirra. Á sama hátt sum alheims viðurkendi mannarættindasáttmálin hevur virkað í nógv ár, eru hesar fyrimyndarreglur at meta sum mannarættindi hjá brekaðum fólki. Nú ST-fyrimyndarreglurnar eru komnar á føroyskum, eru tey politisku málini um javnstøðu og javnbjóðis rættindi teirra brekaðu gjørd sjónlig og ítøkilig, og ikki minst, hvussu farast skal fram. Til dømis áseta ST-fyrimyndarreglurnar í teimum fyrstu greinunum, at vit alsamt og støðugt eiga at gera vart við tørv og rættindi hjá brekaðum, at brekað eru borgarar við somu rættindum og skyldum, sum aðrir borgarar, og sostatt hava rætt til tiltøk sum beina burtur allar forðingar sum tarna teimum at vera uppi í øllum, at brekaðum verður tryggjað viðgerð, endurbúgving og annan stuðul, soleiðis at tey kunnu luttaka í samfelagslívinum á jøvnum føti við onnur. Hesar grundleggjandi fyritreytir verða fylgdar av ítøkiligum leiðbeiningum um, hvussu vit veita øllum fullgóðan møguleika til vitan, kunning og samskifti eins væl og til útbúgving, arbeiði, inntøkutrygd og almanna trygd, familjulív, mentunarlív, frítíð, ítrótt og átrúnað. Víst verður á, at tá ið brekað fólk fáa somu rættindi sum onnur, skulu tey eisini hava somu skyldur. Tað merkir, at tá ið hesi rættindi eru vunnin, skal samfelagið vænta sær meira av brekaðum fólki. Tí, sum part av mannagongdini at vinna javnstøðu, skulu tiltøk verða sett í verk til at hjálpa brekaðum at taka við fullari ábyrgd sum samfelagsborgarar. ST-fyrimyndarreglurnar geva ítøkiliga leiðbeining, sum Løgting, Landsstýri og aðrir myndugleikar eins væl og einstaklingar og feløg beinleiðis kunnu og eiga at brúka, sum grundarlag undir meiri tilvitsku og framtakssemi í tí dagliga arbeiðinum. Yvirhøvur leggja meginreglurnar stóran dent á, at tað snýr seg um broyttan hugburð á øllum økjum í samfelagnum, og at tað er neyvt samband millum umhvørvi og hugburð hjá vanliga fólkinum og so tær avmarkingar, sum einstaklingar, ið eru brekaðir, vita um og kenna hvønn einasta dag. Og at tað eru avmarkingarnar í umhvørvinum og í teimum mongu skipaðu virksemunum í samfelagnum, t.d. upplýsing, samskifti og útbúgving, sum forðar fólki við førleikatarni at vera uppi í ymiskum á jøvnum føti við onnur, heldur enn at tað er sjálvt brekið, sum er forðingin. Hetta merkir, at tað ikki bara snýr seg um almannaviðurskifti ella heilsuviðurskifti, tá ið vit røða um at tryggja øllum borgarum, ið bera brek møguleikan fyri at fáa fulla luttøku og somu møguleikar, men um eina felags ábyrgd, sum eisini hvílur á skúlaverki, mentunarlívi, arbeiðsmarknaði, samferðslu o.s.fr. "Somu møguleikar fyri øll" merkir ein mannagongd, har allar tær ymisku skipanirnar í samfelagnum um umhvørvinum, sum til dømis tænastur, arbeiði, upplýsing og skjøl verða gjørdar atkomuligar hjá øllum, serliga brekaðum fólki. Hóast hesar reglur ikki eru bindandi, kunnu tær gerast fyrimynd um allan heim, tá ið nógvar tjóðir seta tær í verk við ætlanum um at virða tær sum reglu í altjóða lóg. Tær krevja, at hvør einstøk tjóð bindur seg bæði moralskt og politiskt, at arbeiða fyri javnrættindi fyri brekað fólk. Soleiðis eiga vit eisini at tryggja, at politikkurin, sum verður rikin í Føroyum er í samsvari við "Fyrimyndarreglurnar um javnlík rættindi hjá brekaðum". Millum annað á henda hátt lima Føroya seg inn í altjóða samfelagið. Almannanevndin sum fer til verka áðrenn jól, og sum verður sett saman av fakfólki, brúkarum, fyrisitingini og fólki við almennari vitan, skal millum annað gera tilmæli til tær tillagingar av føroysku almannalóggávuna sum krevjast, til tess at tryggja brekaðum javnbjóðis rættindi og skyldur. Stuðul á fíggjarlógini ST-meginreglurnar vísa á uppgávurnar og týdningin hjá feløgum teirra brekaðu. Í løgtingsfíggjarlógini fyri tey síðstu árini hevur Meginfelag teirra brekaðu fingið 900.000 kr. í stuðli. MBF er ein samskipanarfelagsskapur fyri nógv limafeløg. Stuðulin verður útgoldin soleiðis, at feløgini fáa eina grundupphædd umframt gjald eftir limatali. Landsstýrið hevur regluligt samskifti við MBF í spurningum sum viðvíkja støðu teirra brekaðu, og MBF skipar saman við limafeløgum sínum fyri umfevnandi fundarvirksemi, ið er við til at gera vart við støðu og tørv teirra brekaðu. Harumframt fær felagið Javni í inniverandi ári 300.000 kr., og er sama upphædd sett av á fíggjarlógini fyri ár 2000. Eisini felagið Javni rekur eitt miðvíst upplýsandi virksemi kring landið og umboðar limir sínar mótvegis landsstýri og øðrum myndugleikum. Taka vit saman um samskiftið millum landsstýrið og MBF og Ráðið fyri brekað eru tað serliga fýra høvuðsmál sum troðka á: vantandi viðgerðar- og venjingarmøguleikar hjá rørslutarnaðum og øðrum í bera brek ella sjúku vantandi atkomumøguleikar til almennar stovnar, samskiftiskervið, almennar bygningar og almenn støð endurbúgving og arbeiðstilboð til handikappaði Búmøguleikar hjá fólki, ið bera álvarsom brek Tað ber tí ikki til at siga, at vit eru komin á mál enn, men eitt økt orðaskifti og eitt betri innlit hjá øllum myndugleikum bæði hjá landi og kommunu, fer óivað at gagna framburði á økinum. Til tess krevjast ikki bert øktar játtanir, men eisini broyttur hugburður og at ábyrgd og skylda at beina burtur forðingar hjá brekaðum at vera uppi í øllum, verður løgd á allar okkara samfelagsskipanir og øll okkara aðalstýrir. Viðgerðar- og venjingarmøguleikar fyri rørslubrekaði o.o. MBF og onnur sjúklingafeløg hava fleiri ferðir gjørt vart við, at tað er ein stórur trupulleiki, at eingir samskipaðir viðgerðar- og venjingarmøguleikar eru til teir mongu føroyingar, sum bera ymisk rørslubrek. Á fundum hevur verið víst á bæði við dømum og tølum, at vit standa við einum alsamt vaksandi trupulleika, og at vantandi tilboð sum frá líður, fara at føra til eyka útreiðslur innan almanna og heilsuverkið, umframt teir mongu menniskjasligu sorgarleikir, ið standast av, at fólk ov tíðliga gerast avlamin, og missa møguleikan at lívbjarga sær sjálvum, og at viðgerð sum hevur bøtt um førleikan hjá mongum ikki verður hildin við líka. Talan er um ein samansettan spurning, ið bæði snýr seg um almannalóggávuna, barnaforsorgarlóggávuna, heilsuverkið og skúlaverkið. Og spurningurin fevnir um bæði børn, ung og gomul. Seinasta árið hevur Landssjúkrahúsið og Almanna- og heilsumálastýrið sett í verk eina royndarskipan, ið loyvir spastiskum børnum til Skotlands at fáa eitt serligt uppvenjingartilboð, ið verður kallað Petø. Henda viðgerð verður fíggjað við heimild í barnaforsorgarlógini. Kravt verður at serkønt fólk á Landssjúkrahúsinum visiterar sjúklingarnar. Ein avleiðing av tiltakinum at senda nøkur børn til Skotlands er, at onnur sjúklingafeløg hava gjørt vart við, at enn er einki tilboð til tey, sum eru eldri ella vaksin. Og víst verður á, at tað ber til at senda rættiliga nógvar sjúklingar eitt nú til ein viðgerðarstovn í Svøríki, ið verður mettur at vera framkomin. Almanna- og heilsumálastýrið hevur kortini ongan møguleika haft at ganga hesi umbøn á møti. Hvørki fíggjarliga ella fyrisitingarliga. Somuleiðis hava ymisk sjúklingafeløg, ið varða av rørslutarnaðum, eins og MBF skipað fyri fundum, har eisini skúlaverkið/Sernámsdepulin var boðið við. Á tílíkum felagsfundi í vár, varð komið ásamt um, at seta ein arbeiðsbólk at greina út tørvin og møguleikar at nøkta tørvin her í Føroyum, og at greina út, hvussu skúlaverk og almanna og heilsuverk kunnu samstarva um spurningin. Fyrireikandi fundir vóru hildnir, og í samráð við Signar á Brúnni, landsstýrismann í skúlamálum, var arbeiðsbólkurin formliga settur í heyst, og umboð vórða vald fyri Almanna og heilsumálastýrið, Undirvísingar og mentamálastýrið, MBF (rørslubólkurin) og Fysioterapeutfelagið. Heitt verður á arbeiðsbólkin at gera eina frágreiðing: Sum lýsir hvussu samansetingin er millum rørslutarnaðar føroyingar viðvíkjandi aldri, sjúkum og øðrum tilburðum, ið elva til rørslubrek millum føroyingar. Gera eina meting um, hvussu talið og samansetingin verður nøkur ár fram í tíðini. Sum lýsir á hvønn hátt vit í Føroyum kunnu nøkta tørvin á viðgerð, eftirviðgerð og venjing á besta og á mest skynsaman hátt. Sum lýsir á hvønn hátt almanna, heilsu, og skúlaverkið kunnu samstarva um at loysa henda tørv við atliti til, at bæði almanna- heilsu og skúlaverkið hava avmarkaða fíggjarorku at ráða yvir. Og at meta um, hvønn leiklut privatir terapeutar skulu hava á økinum. Miðað varð eftir at arbeiðsbólkurin skuldi vera liðugur við sína útgreining áðrenn 1. desember í ár, til tess at støða kann takast til, hvussu vit skipa eitt gott viðgerðar og venjingartilboð til rørslutarnaði í Føroyum. Aftaná at arbeiðsbólkurin hevði havt fund síðst í oktober mánaði, vendi arbeiðsbólkurin sær til landsstýrismannin um, at tað ikki var møguligt at verða liðugur við arbeiðið longu til 1. desember í ár. Arbeiðsbólkurin hevur kunnað landsstýrismannin um, at neyðugt er at gera eina kanning av, hvussu stórur tørvurin er á uppvenjing, hvør hevur tørv og hvat fyri slag av uppvenjing talan er um. Samstundis er arbeiðsbólkurin farin í holt við at kanna, hvat fyri uppvenjingarstøð/tilboð eru í Føroyum í dag. Arbeiðsbólkurin metir, at hann kann lata landsstýrismanninum eina frágreiðing á vári ár 2000. Við støði í hesari frágreiðing er ætlanin at leggja fyri samgongu og fyri Løgtingið eina heildarætlan, ið hevur til endamáls at bøta um viðgerðar- og venjingarmøguleikarnar í Føroyum. Viðvíkjandi kunngerð um atkomumøguleikar fyri brekað Løgtingið samtykti í 1997 eina broyting til løgtingslóg um býarskipanir og byggisamtyktir. Lógarbroytingin skal útvega heimild til at gera byggireglur við serligum fyriliti til fólk, sum á ein ella annan hátt eru rørslutarnað. Víst hevur verið á, serliga frá MBF, at tá bygt verður, ella tá vegir og onnur tílík anlegg verða gjørd, verður ikki í nóg stóran mun havt fyrilit fyri, at hesir bygningar og hesir samskiftisvegir skulu nýtast av fólki, sum á ein ella annan hátt eru rørslutarnaði. Tørvur er tí á reglum, sum áseta krøv um, at vegir, og líknandi anlegg, bygningar og øki uttanum bygningar, verða gjørd soleiðis, at eisini rørslutarnaðum og brekaðum verða tryggjaði góðar atkomumøguleikar. Tær fyrisitingarligu reglurnar eiga at verða gjørdar av bygdaráðnum og verða ásettar í byggisamtykt, hvørs gildisøki er geografiskt avmarkað til kommununa. Eisini kann landsstýrismaðurin í kommunumálum í einari serligari byggireglugerð áseta almennar reglur. Ráðið fyri brekað, sum er ráðgevandi hjá landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum viðvíkjandi viðurskiftum hjá brekaðum, hevur heitt á landsstýrismannin um at fáa gjørt eina kunngerð, sum skal betra um atkomumøguleikarnir hjá brekaðum og illa gongdum fólki. Og hevur Ráðið fyri brekað á samráð við Almanna og heilsumálastýrið gjørt eitt uppskot til tílíka kunngerð. Endamálið við kunngerðini er, at áleggja almennum myndugleikum, privatum fyritøkum/feløgum og bygningum har alment virksemi heldur til, at arbeiða fyri at betra ferðslu- og atkomuviðurskiftunum hjá brekaðum. Hetta skal gerast soleiðis, at: brekað skulu hava atgongd til læknastovur, tannlæknastovur, fysioterapeutar, apotek v.m. Á farstøðum, við ferjuhavnir og floghavnir skal vera atkomuligt fyri brekað. almennir bygningar skulu innrættast soleiðis at teir eru atkomuligir fyri brekað. Almen flutningstól, tvs. bussar, ferjur, flogfør, hýruvognar, eiga í so at siga næstan øllum førum at vera atkomulig fyri brekað. Serflutningsskipan Landsins skal útbyggjast, soleiðis at øll kunnu fáa nøktað koyritørvin bæði lokalt og uppá landsplan. gøtur, vegir v.m eiga at gerast á ein slíkan hátt, at ferðslan fyri allar bólkar av brekaðum verður sett í hásæti, har tað kann lata seg gera. við ráðlegging og projektering av bygningum skal ábyrgdarmyndugleikin tryggja, at byggingin er vinarlig fyri brekað. Fyri at fáa tað besta burturúr er neyðugt við góðum og tøttum samarbeiði við "Meginfelag Teirra Brekaðu (MBF)". Kunngerðin ásetur, at tá kommunalur byggimyndugleiki veitir byggiloyvi, hevur hann skyldu til at gera eina meting av øllum byggimálum og seta krøv, ið tryggja at almennar ásetingar um atkomuviðurskifti verða fylgd. Landsstýrismaðurin í almanna-og heilsumálum er kunnaður um at uppskotið til kunngerð um atkomumøguleikar hjá brekaðum er liðugt. So skjótt sum kunngerðin er handað landsstýrsmanninum í almanna og heilsumálum verður hon send til landsstyrismannin í kommunumálum við áheitan um at seta hana í gildi sum skjótast. Vard verkstøð og ALV Sjálvsognarstovnurin ALV varð stovnaður í 1956 av Vanlukkutryggingarráðnum. Hetta merkir, at Vanlukkutryggingarráðið hevur valt stýrið gjøgnum øll hesi árini, hevur góðkent reglugerðina og møguligar broytingar, og hevur eisini, sum stovnari, havt heimild til at avtaka sjálvsognarstovnin. Vanlukkutryggingarráðið ynskir saman við stýrinum fyri ALV, at landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum yvirtekur leiklutin hjá Vanlukkutryggingarráðnum. Henda umbøn er komin til landsstýrismannin fyri umleið einum ári síðani, men ymisk viðurskifti hava gjørt at onki er broytt enn. Almanna- og heilsumálastýrið hevur gjørt nýggjar viðtøkur fyri ALV, og hevur heitt á stýrið fyri ALV at fáa nøkur viðuskiftir í sjálvsognarstovninum uppá pláss, áðrenn landsstýrismaðurin yvirtekur leiklutin hjá Vanlukkutryggingarráðnum. Tað er nýggja stýrið fyri ALV sum ger av um virksemið skal økjast, men landsstýrismaðurin vil gera sítt til at hækka stuðulin frá landskassanum, um tað gerst neyðugt, til tess at menna tey verkstaðstilboð, sum tørvur er á. Tað eru fleiri verkstøð runt um í landinum til menningartarnaði. Tað nýggjasta av teimum er vesturi í Vágum. Hetta verkstað varð sett á stovn í 1998. Fyribils er hetta verkstað á royndarstøði í leigaðum hølum í skúlanum í Sørvági, men tað hevur longu víst seg at tørvurin er størri enn mett var frá fyrstani av, og tí verður skjótt neyðugt at víðka um hetta virksemi. Stuðulsfólkaskipanin Almannastovan umsitur ídag eina skipan við stuðulspedagogum. Ætlanin er at henda skipan skal leggjast saman við serforsorgina, og at skipanin skal samskipast betri enn hon er í dag. Skipanin kann býtast í tveir partar. Tann eini parturin er tann, har stuðulspedagogur verður settur í mun til eitt fysiskt brek. Hin parturin av skipanini er tann, har stuðulspedagogar verða settir í mun til eitt fyribyrgjandi arbeiðið. Her er sum oftast talan um stuðulspedagogar sum verða játtaðir smb. barnaforsorgarlógini, og sum skulu forða fyri at ein hóttandi støða hjá eini familju við børnum sleppur at vinda uppá seg. Talan er í dag um einar 120 stuðulspedagogar tilsaman. Orsøkin til ætlanina at leggja hesa skipan undir Serstovnadeildina er fyrst og fremst tann, at fáa eina betri samskipan á økinum, og fyri at stimbra og menna eitt fakligt umhvørvi, har stuðlarnir verða betri brúktir, og ein tílík samskipan ger eisini, at tað verður eitt betur yvirlit yvir skipanini, og tá er eisini størri møguleiki at fylgja við um skipanin virkar nøktandi. Bústaðartilboð Í 1998 var Serforsorgin og Heimarøktin, sum fyrr hava verið ein partur av Almannastovuni, løgd saman undir eina nýggja felags leiðslu. Hetta varð gjørt, tí mett varð, at hesi bæði økini røkja á leið somu uppgávur, og í fleiri førum somu málbólkar. Sum dømi kann nevnast tey psykisk sjúku, sum við hesi skipan kunnu fáa heilsu- og pedagogiska hjálp frá kvalifiseraðum starvsfólki innan sama stovnsøki. Hetta samskipanararbeiði er byrjað, og farið er í gongd við at skipað nakrar av teimum stovnum sum hýsa psykiskt sjúkum fólki. Talan er um tveir sjálvsognarstovnar í Havn, sum upprunaliga vórðu settir á stovn av privatum. Sjálvsognarfelagið Sjálvsognarstovnurin "Sambýlir" er settur á stovn í 1998 av landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum. Leiðslan fyri Sjálvsognarstovnin "Sambýlir" er ein 3-manna nevnd, sum landsstýrismaðurin velur, og sum skulu umboða Almanna- og heilsumálastýrið og Húsalánsgrunnin. Hesin sjálvsognarstovnurin er settur á stovn við tí endamáli at eiga og reka so bíliga sum til ber ognir, sambýlir, sum bústað til brekað. Felagið hevur higartil keypt nøkur sethús. Enn hevur tað verið soleiðis, at hesi hús hava verið nýtt til at flyta fólk, sum áðrenn búðu á stovnum, sum hildu til í leigaðum hølum. Ætlanin hjá sjálvsognastovninum er at keypa fleiri hús, tí tørvur er á tí, men neyðugt verður við hægri rakstrarjáttanum til serstovnaøkið til at reka fleiri slík sambýlir. Hjálagt er eitt yvirlit yvir tørvin á búplássum hjá brekaðum. Løgting og Landsstýri eiga at taka hetta yvirlit í stórum álvara, og so skjótt sum til ber at økja játtanina til rakstur av fleiri bústovnum. Nýggj lóggáva Nýggjar lógir á pensjónsøkinum eru samtyktar av løgtinginum í 1999. Í løtuni liggur eitt uppskot í tinginum, sum hækkar allar pensjónirnar frá ár 2000, eisini til fyritíðarpensjonistar. Í ár 2000 er ætlanin at broyta forsorgar- og barnaforsorgarlóggávuna. Serliga forsorgarlógin er tann lógin sum viðvíkur teimum brekaðu. Við støði í hesari frágreiðing eins og við støði í Fyrimyndarreglunum um javnlíkar møguleikar fyri brekað fólk, verður heitt á Føroya Løgting at hava eitt orðaskifti um viðurskifti teirra brekaðu í sambandi við alheims dag teirra brekaðu í 1999. ./. Hjálagdur tørvslisti yvir búpláss, gjørdur av Almannastovuni og Serstovnadeildini. Mikudagin 8. desember 1999 kl. 10.00 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Frágreiðing løgmans um uttanlandsmál 1999/2000 101-5 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini, um uttanlandsmál 1999/2000 Ár 2000, 26. januar, legði Anfinn Kallsberg, løgmaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis INNIHALDSYVIRLIT FORMÆLI * SÁTTMÁLASAMRÁÐINGAR VIÐ DANMARK * TRYGDARMÁL * SAMANLEGGING AV HERNAÐARMYNDUGLEIKUM * HERNAÐARKANNINGAR * MARKNAMÁL * MARKIÐ VIÐ BRETLAND * MARKIÐ VIÐ ÍSLAND * MARK UTTAN FYRI 200 FJÓRÐINGAR * TÓLV FJÓRÐINGA UMVELDISMARK * HANDILSSAMSTARV * WTO - Altjóðahandilsfelagsskapurin * HANDILSSÁTTMÁLIN VIÐ ES * Tollframíhjárættindi * Heilsufrøðiligt samstarv * Alevropiska upprunaøkið * HANDILSSÁTTMÁLAR VIÐ ONNUR LOND * FRAMTÍÐARSTØÐA FØROYA Í EVROPA * FØROYAR SUM SÁTTMÁLAPARTUR Í EFTA OG EBS * FØROYAR SUM SÁTTMÁLAPARTUR Í ES * NÝGGJ SAMSTARVSSKIPAN VIÐ ES * BURÐARDYGG MENNING * ARKTISKA RÁÐIÐ * NORÐURLENDSK FELAGSÆTLAN * LIVANDI TILFEINGI HAVSINS * MILLUMTJÓÐASAMSTARV UM FISKIVEIÐI * MILLUMTJÓÐASAMSTARV UM HVALAVEIÐI * MENNINGARHJÁLP * MENNINGARHJÁLP TIL KOSOVO * VERKÆTLAN * STAVORÐ * FYLGISKJAL * Semjur um FISKIVEIÐI fyri 2000 * FØROYAR - GRØNLAND * FØROYAR - ÍSLAND * FØROYAR - NOREG * FØROYAR - RUSSLAND * FØROYAR - BALTISKU LONDINI * FØROYAR - ES * STRANDALANDASAMRÁÐINGAR * Strandalandasamráðingar um norðhavssild í norðurhøvum * Strandalandasamráðingar um makrel í norðurhøvum * Trípartasamráðingar um felagsstovnar * FORMÆLI Føroya løgmaður leggur við hesum á fjórða sinni frágreiðing um uttanlandsmál fyri Føroya løgting. Fyrst verða tikin til umrøðu tey mál, ið vórðu framd í fjør. Síðan verður í høvuðsheitum greitt frá teimum málum, sum landsstýrið hevur ætlanir um at seta skjøtil á í ár. Nú frágreiðingin verður løgd fram, stendur Føroya fólk á einum vegamóti til avgerandi broytingar á týðandi økjum. Hesar broytingar verða framdar í tøttum samstarvi við løgtingið í fullum samsvari við stýrisskipan Føroya. Høvuðsmál landsstýrisins er at skipa rættarstøðu Føroya av nýggjum í sáttmála við Danmark. Eitt annað stórmál, ið løgmaður hevur sett sær fyri at fremja í komandi tíðum er at endurskoða leiklut Føroya í Evropu. Føroyar fara tískil í næstum at stevna Evropiska Samveldinum til samráðingar um eina nýskipan av viðurskiftum Føroya við ES. Tað verður sett sum mál, at Føroyar fáa í lag eina samstarvsskipan við ES, sum í grundregluni fevnir um samstarvsøki, ið EBS skipanin ber í sær. Sostatt verður talan um ein felagsskap millum Føroya og ES, har Føroyar fáa ein virknan lut í samstarvinum í Evropu Føroya fólki til frama. Hesi mál fara at seta stór krøv til landsstýrið á flestu økjum. Serstakliga fer tað at seta krøv til miðfyrisitingina at samstarva munandi tættari og á alt fleiri økjum. Samskipan millum aðalstýrini verður ein avgerandi fyritreyt til tess at fremja uttanlandspolitikk Føroya á ein nøktandi hátt. Tað verður tí alneyðugt, at miðfyrisitingin fær høvi til at menna sín fyrisitingarliga førleika næstu árini. Tann ráðandi alheimsgerðin, ið fer fram á okkara døgum, fer at seta stór krøv til løgtingið. Lóggávuarbeiðið fer í alt størri mun at taka støði í millumtjóðasáttmálum og -samstarvi annars. Altjóðarættarligar bindingar fara tí at seta sín dám á virksemi løgtingsins í flestu lutum tey næstu árini. Hetta er ein týdningarmikil orsøk til, at Føroyar eiga at fáa altjóðarættarligt virkisføri. At hava eina rødd og gera sjónarmið Føroya galdandi í millumtjóðasamstarvi, har ið meginreglur á fleiri týðandi økjum verða samtyktar, krevur at luttøka okkara í altjóðahøpi er bæði virkin og sjálvstøðug. Vit mega raðfesta hesa luttøku soleiðis, at vit best kunnu fylgja við á teimum økjum, sum hava størstan týdning fyri okkum sum land. Fyri Føroyar kann tað vera eins týðandi at vera við til at samráðast um ávísar meginreglur og tað er at samráðast um fiskikvotur. Løgmaður leggur frágreiðing um uttanlandsmál fyri løgtingið til aðalorðaskiftis í teirri vón, at hon verður ein íblástur til tær stóru avgerðir, ið verða at taka í næstum. Í Tinganesi á Pálsmessu ár 2000 Anfinn Kallsberg løgmaður SÁTTMÁLASAMRÁÐINGAR VIÐ DANMARK Samsvarandi løgtingssamtykt frá oktober 1998 setti landsstýrið nógva orku av í 1999 at greina stjórnarrættarlig, altjóðarættarlig, fyrisitingarlig og búskaparlig viðurskifti, ið hava stóran týdning fyri ætlanirnar at fáa føroyingum fulla ábyrgd av egnum landi. Hesar kanningar vórðu almannakunngjørdar í Hvítubók við fylgibindum. Við støði í hesum kanningararbeiði hevur landsstýrið nú fyrireikað seg til at fara undir samráðingar við donsku ríkisstjórnina um ein sáttmálafelagsskap. Dentur verður lagdur á, at uttanlandsnevnd løgtingsins verður kunnað um málið, bæði undan samráðingunum, og meðan tær fara fram, sum ásett í stýrisskipan Føroya. Upprit um samráðingar við donsku ríkisstjórnina um rættarstøðu Føroya er latið uttanlandsnevnd løgtingsins. Av tí at landsstýrið hevur tikið sær neyðuga fyrireikingartíð, er upprunaliga tíðarætlanin toygd nakað. Kortini verður arbeitt støðugt og miðvíst til tess at kunna byrja sjálvi samráðingarumførini skjótast ráðiligt. Í hesum sambandi fer landsstýrið nú at stevna donsku ríkisstjórnini til fundar í Keypmannahavn. Á fundinum verður samráðingarútspæl landsstýrisins lagt fyri ríkisstjórnina. Tá ið semja er gjørd um sáttmála landanna millum, verður sáttmálin lagdur fyri løgtingið til góðkenningar. Síðani verður hann lagdur fyri Føroya fólk til endaliga støðutakan á fólkaatkvøðu. Hesi viðurskifti fara at taka ta tíð, ið krevst fyri at røkka einum úrsliti, sum er nøktandi fyri Føroya fólk. Tær loysnir, ið samráðst verður fram til, kunnu fólk kenna seg trygg við. Tær fara at leggja lunnar undir eina menning ímóti einum sjálvstøðugum føroyskum samfelagi, har ábyrgdin verður á føroyskum hondum. Landsstýrið vónar, at samráðingar og staðfestingarmannagongdir viðvíkjandi sáttmálanum kunnu verða loknar í ár. TRYGDARMÁL Trygdarmál viðvíkjandi Føroyum eru ríkismál og verða fyrisitin í danska uttanríkismálaráðnum. Trygdarmál fevna í høvuðsheitum um stutttíðar og langtíðarætlanir til tess at varðveita sjálvræði og fullveldi ríkisins og tær skipanir, ið neyðugar eru til tess at verja hesar. Trygdarpolitikkurin hevur avleiðingar fyri tær ítøkiligu útinnandi verjuupp-gávurnar, ið danska verjumálaráðið situr fyri. Høvuðsuppgávurnar hjá donsku verjuni í Føroyum fevna um eftirlit og fullveldishevd, fiskiveiðieftirlit, leiting og bjarging. Í friðartíðum røkir danska verjan tær hernaðarligu uppgávurnar á føroyskum øki í samstarvi við sínar sameindu í NATO. Heimastýrisskipanin heimilar ikki føroyskum myndugleikum at yvirtaka málsøkið trygdarmál, av tí at hetta er beinleiðis knýtt at fullveldinum. SAMANLEGGING AV HERNAÐARMYNDUGLEIKUM Løgmaður er av danska verjumálaráðharranum kunnaður um, at teir báðir hernaðarligu myndugleikarnir í Føroyum, Færøernes Kommando og Flyvestation Torshavn, av spariávum verða lagdir saman til ein myndugleika, ið eftir ætlan fer at húsast á Mjørkadalsstøðini frá 1. apríl 2002. Ætlanin hjá donsku verjuni er at avhenda høvuðsbygningin hjá Færøernes Kommando - Marinustøðina - í Tórshavn. HERNAÐARKANNINGAR Løgmansskrivstovan hevur fyriskipað ta kanningarverkætlan, ið er vorðin almannakunngjørd við útgávuni av ávegisfrágreiðingini Føroyar í Kalda krígnum, "Svartabók" kallað, ið er skrivað av tveimum uttanhýsis søgufrøðingum. Søgufrøðingarnir hava skrivað bókina grundað á skjalatilfar, ið varð leitað fram úr skjalasøvnum í Danmark og USA. Talan er um eina ávegisfrágreiðing, tí atgeingi er fingið til fleiri skjøl síðani útgávuna av "Svørtubók". Eftir útgávuni av "Svørtubók" er tað vorðið greitt, at ymisk landsstýri og serstakliga løgmenn í fleiri førum hava verið í eini sera óhepnari tvístøðu, har trúskapur mótvegis donsku ríkisstórnini í trygdarmálum varð settur hægri enn trúskapur mótvegis Føroya løgtingi. Frágreiðingin lýsir eisini, at danskir og aðrir útlendskir politikkarar og embætisfólk í fleiri førum hava framt trygdarpolitiskar ætlanir um m.a. bygging av hernaðarstøðum og hava ikki kunnað føroyskar myndugleikar um hesar ætlanir. Greitt verður frá, at útlendskar fregnartænastur hava nýtt føroysk og donsk embætisfólk til at boða frá hugburði, lívi og levnaði hjá føroyskum politikarum. Hetta er ein sera óheppin støða at seta føroyskar politikkarar og embætisfólk í. Løgmaður hevur avgjørt at fara undir rannsóknir í skjalasøvnum eystanfyri, fyrst og fremst í fyrrverandi sovjetiskum skjalasøvnum, soleiðis at ein meira javnvigað fatan fæst av hermálsliga og trygdarpolitiska týdningi Føroya undir kalda krígnum. Tó er henda ætlan útsett í óásetta tíð, av tí at fíggjarkarmurin hjá Løgmansskrivstovuni í ár ikki gevur rúm fyri hesum. MARKNAMÁL Síðani triðju havrættarstevnu Sameindu tjóða (1974-82), sum førdi til, at havrættarsáttmáli Sameindu tjóða varð undirritaður í Montego Bay á Jamaica tann 10. desember 1982 (hann kom í gildi 16. november 1994), hava alt fleiri lond nýtt tann rætt, ið hesin sáttmáli gevur strandalondum til at kanna sær eitt sonevnt 200 fjórðinga búskaparøki (Exclusive Economic Zone, EEZ), ið fevnir um løgdømi fyri alla nýtslu av tilfeinginum í og undir sjónum og til verndar av havumhvørv-inum. Tá ið Danmark setti lóg um EEZ í gildi 1. juli 1996 varð henda lóg við atliti at marknatrætuni við Bretland ikki sett í gildi fyri Føroyar. Danmark hevur annars framvegis ikki staðfest havrættarsáttmálan, m.a. eftir ynski løgmans um, at tað skuldi ikki darva okkum í marknatrætuni við Bretland. MARKIÐ VIÐ BRETLAND Síðani seinastu frágreiðing um uttanlandsmál er tað gleðiliga hent, at tað eydnaðist at koma ásamt við bretar um markið millum Føroya og Bretlands. Tann 18. mai 1999 kundi løgmaður saman við danska uttanríkisráðharranum og einum bretskum varauttanríkisráðharra undirrita sáttmálan, og tann 21. juli 1999 varð við orðsendingaskifti í London boðað frá, at sáttmálin var komin í gildi. Hesin sáttmáli ásetur landgrunsmarkið innan fyri 200 fjórðingar og fiskimarkið, íroknað serreglur fyri tað sonevnda "serøkið", har fiskimarksmiðlinjur partanna hava umskarast, og har báðir partar framvegis hava fiskiveiðiløgdømi. MARKIÐ VIÐ ÍSLAND Móti Íslandi hava Føroyar havt miðlinjumark síðan 1977, tó hava partarnir ikki verið samdir um, hvussu miðlinjan skuldi verða roknað. Ísland roknar miðlinjuna úr skerinum Hvalsbaki. Tað halda Føroyar ikki vera rætt. Millum Føroya og Íslands er sostatt eitt øki, teprar 4.000 ferkilometrar til víddar, har báðir partar kanna sær løgdømi fiskiskapi viðvíkjandi. Tað hevur meira enn so hent seg, at skip, ið hava fiskað har við føroyskum loyvi, hava verið órógvað av íslendskum myndugleikum. Eftir at Danmark vegna Grønland í 1998 samdist við Ísland og Noreg um mørkini millum Grønland, Ísland og Jan Mayen, og vit í 1999 samdust við bretar um havmørkini innan fyri 200 fjórðingar, er ósemja okkara við Ísland tann einasta marknatræta, sum stendur eftir hjá báðum londum innan fyri 200 fjórðingar. Hugur er at loysa hetta mál, og embætismenn frá báðum síðum hava havt samrøður í heyst og í vetur til tess at kanna møguleikarnar fyri at loysa málið á ein hátt, ið báðir partar kunnu vera nøgdir við. Vónandi fæst ein slík loysn í ár. MARK UTTAN FYRI 200 FJÓRÐINGAR Marknasáttmálin við Bretland snúði seg einans um mark innan fyri 200 fjórðingar. Uttan fyri 200 fjórðingar stendur spurningurin um tey umskarandi krøvini hjá okkum, Íslandi, Bretlandi og Írlandi um landgrunn á Rockall Hatton leiðini framvegis óloystur. Føroyar halda seg betur enn onnur strandalond megna at prógva mótvegis altjóða samfelagnum, at landgrunnur Føroya røkkur út um 200 fjórðingar á hesum leiðum. TÓLV FJÓRÐINGA UMVELDISMARK Havrættarsáttmálin frá 1982 heimilar, at umveldismarkið, ið ger av, hvussu langt út vanliga løgdømi strandaríkisins røkkur, kann verða sett til tólv fjórðingar. Í løtuni er umveldismarkið um Føroyar bert tríggjar fjórðingar. Í Danmark varð lóg um tólv fjórðinga umveldismark sett í gildi tann 7. apríl 1999, soleiðis at umveldismarkið um Danmark varð flutt út á tólv fjórðingar tann 1. mai 1999. Eftir ætlan verður ríkislógartilmæli um hetta mál lagt fyri løgtingið seinni í tingsetuni. HANDILSSAMSTARV Í fjør varð gjørt av, at Føroyar skuldu verða meira virknar í altjóða høpi. Handilssamskifti millum lond økist alt meiri, og seinnu árini eru stórar búskaparligar heruppií handilsligar broytingar farnar fram. Sostatt gongur heimsrákið alsamt móti fríari handli. WTO - Altjóðahandilsfelagsskapurin WTO er altjóða karmurin um og íblásturin til hesa gongd og umsitur í altjóða høpi handilssamvinnu millum lond. Skulu føroyskar fyritøkur standa seg í kappingini við fyritøkur í øðrum londum, er greitt, at tørvur er á fyrireikingum og tillagingum til skiftandi umstøður. Sum gongdin í heimshandlinum er, eiga vit at taka virknari lut í hesum altjóða ráki. Triðja ráðharraráðstevna WTO var í Seattle í USA um mánaðarskiftið november/desember í fjør. Landsstýrið varð umboðað í donsku sendinevndini á hesi ráðstevnu. Grundað á tilknýti Danmarkar til ES er danska støðan í WTO ofta tillagað felagsstøðu ES, tá ið mál verða viðgjørd í WTO høpi. Hetta er serliga galdandi fyri tey øki, ið eru undir ES myndugleika í dag m.a. fiskivinnupolitikkur og handilspolitikkur. Ráðharrastevnurnar eru hægsti myndugleiki í WTO og verða vanliga hildnar annað hvørt ár. Ætlanin var, at ráðstevnan í Seattle skuldi vera byrjanin til eitt nýtt samráðingarumfar millum limalondini um, hvussu trupulleikarnir í altjóða handilssamskiftinum áttu at verið loystir. Hesi kunnu taka fleiri ár. Málið við ráðstevnuni var at fáa semju millum limalondini um eina dagsskrá fyri eitt slíkt samráðingarumfar. Tey mál, ið vóru í uppskoti til dagsskrá, og sum høvdu serstakan áhuga, vóru stuðul til fiskivinnuna, umhvørvi, handil, tolllækkingar á ídnaðarvørum og meiri einsháttaðar reglur í heimshandlinum, serliga við atliti at heilsufrøðiligum og tøkniligum handilsforðingum. Hesi øki hava sera stóran týdning fyri Føroyar og krevja tískil virkna føroyska luttøku. Av tí at partarnir høvdu so ymiska fatan av, hvat eitt nýtt samráðingarumfar átti at fevnt um, endaðu samráðingarnar í fyrsta umfari úrslitaleysar. Tað var serliga trupult at fáa ES, Japan og USA at semjast um mannagongdir fyri avtøku av handilsverju. Samráðingarnar halda tó fram á embætismannastigi í øðrum høpum. Landsstýrið fer at fylgja við í m.a. einum norðurlendskum millumlandabólki, sum viðger gongdina í málum, ið hava við handil og umhvørvi at gera. Tað er í hesum høpi, at studningur til fiskivinnu og handilsforðingar fyri útflutningi av hvala- og kópavørum eru á skrá. Tað hevur stóran týdning, at Føroyar, sum eru so tengdar at samskifti við umheimin, eru við í hesum arbeiði, soleiðis at vit kunnu gera vart við okkum í altjóða høpi, fylgja betur við, verða kunnað og fáa dagførd viðurskifti, ið kunnu hava týdning fyri vinnuna og samfelagið sum heild. HANDILSSÁTTMÁLIN VIÐ ES Føroyski parturin í felagsnevndini Føroyar-ES, ið hevur dagligu umsitingina av handilssáttmálanum um hendur, hevur síðani sáttmálin kom í gildi roynt at betra um føroysku atgongdina til evropiska marknaðin, bæði viðvíkjandi tollviðurskiftum og í øðrum førum, har vinna okkara ikki er fyri somu vælvild frá ES sum eitt nú vinnurnar í grannalondum okkara Íslandi og Noregi. Niðanfyri eru nevnd tey øki, ið vórðu broytt í handilssáttmálanum í fjør, og tey øki, ið verða viðgjørd í løtuni. Tollframíhjárættindi Broytingar í frumskjali 1, sum partarnir samráddust um í desember 1998, komu í gildi 1. august í fjør. Broytingarnar vóru hesar: - Vegleiðandi prísskipanin varð sett úr gildi; - Øll vegleiðandi loft strikað, fullur fríhandil fyri vørur, ið vóru undir hesi skipan; - Hagtalseftirlitið strikað, so fullur fríhandil er fyri vørur undir hesi skipan; - Haraftrat fullur fríhandil til ES marknaðin fyri laks. Broytingarnar í handilssáttmálanum høvdu við sær, at umleið 97% av verandi handli við ES ongar tollforðingar hevur. Sambært handilssáttmálanum við ES eru framvegis tveir vørubólkar, ið hava stóran handilsligan týdning fyri Føroyar, ið eru fyri tollforðingum, tað eru pilkaðar rækjur og fiskafóður. Stórur dentur verður lagdur á at fáa hesar avmarkingar burtur á komandi fundum í felagsnevndini. Heilsufrøðiligt samstarv Samráðingar vóru í farna ári Føroya og ES millum um at víðka handilssáttmálan til eisini at fevna um heilsufrøðilig viðurskifti. Ein ískoytissáttmáli millum Føroyar og ES um heilsufrøðilig viðurskifti er nú góðkendur av báðum pørtum. Ískoytissáttmálin er tó enn bert ein formligur karmur. Samráðingar við ES halda fram samsvarandi hesum ískoytissáttmála, og ein semja verður at fáa í lag skjótast gjørligt um, hvørjum ES reglum Føroyar skulu laga seg til, og hvørjar treytirnar og tíðarfreistirnar eru fyri broytingum í verandi lóggávu og mannagongdum í heilsufrøðiliga eftirlitinum í Føroyum. Hetta verður seinni ásett í einum fylgiskjali til ískoytissáttmálan, ið verður lagt fyri løgtingið til góðkenningar. Eitt slíkt heilsufrøðiligt samstarv við ES ber í sær, at heilsufrøðilig krøv og eftirlitisskipanir í Føroyum skulu samsvara teimum í ES soleiðis at ikki verður neyðugt við heilsufrøðiligum eftirliti av fiskavørum úr Føroyum á markinum til ES lond - eins og úr øðrum triðjalondum. Ætlanin er, at endaligi sáttmálin verður avmarkaður til reglur viðvíkjandi aling og fiskivinnu, tó so at møguleiki fyri at taka reglur á øðrum økjum, t.d. landbúnaði, upp til viðgerðar seinni, ikki verður útihýstur, um tørvur er á tí. Ásannast má, at tað hevur tikið ES-myndugleikunum sera langa tíð at koma so langt, at formligar samráðingar um ein heilsufrøðiligan sáttmála kunnu halda fram. Virkað verður fyri, at gongd verður á samráðingunum, soleiðis at Føroyar skjótast gjørligt verða ein viðurkendur og virkandi partur í heilsufrøðiliga samstarvinum hjá ES. Alevropiska upprunaøkið Evropiska Ráðið vísti á toppfundinum í Essen í 1994 á, at munurin á uppruna-reglum í sáttmálunum, ið ES hevur við umheimin, eru ein handilsforðing. Avgjørt varð tí at seta eina alevropiska skipan við eins upprunareglum fyri allar handilssáttmálar í gildi við tí endamáli at gera samhandilin millum serliga ES, mið- og eysturevropisku londini og EFTA londini meira einsháttaðan. Lunnar eru á henda hátt lagdir undir eitt samstarv á einum stórum øki, ið gevur eins tollframíhjárættindi til vørur við uppruna í økinum. Umframt at formligu krøvini til skjalaprógvan, toll og eftirlit verða nógv einfaldari fyri londini, ið alevropiska upprunaøkið fevnir um, hevur skipanin við sær, at til ber at virka eina vøru í fleiri av luttakandi londunum. Tað vil siga, at vóru Føroyar við í hesum samstarvi, høvdu fyritøkur í Føroyum kunnað keypt vøru úr einum av hinum londunum, virkað hana eftir ávísari mannagongd og síðani útflutt hana sum føroyska upprunavøru við føroyskum tollframíhjá-rættindum. Samstarvið fevnir eisini um handil við triðjalond, t.e. at um vøra verður keypt úr landi uttan fyri alevropiska upprunaøkið og verður virkað eftir ávísum leisti, kann hon verða seld sum upprunavøra úr viðkomandi landi. Eingin ivi er um, at luttøka í alevropiska upprunaøkinum kann fáa stóran týdning fyri vinnu okkara. Kravið til luttøku í alevropiska upprunaøkinum er, at viðkomandi land skal hava hesi viðurskifti skipað í handilssáttmála við øll luttakandi londini. Fyri Føroyar er talan um ES, mið- og eysturevropisku londini og EFTA londini. Stór orka varð í 1998/99 løgd í at virka fyri, at Føroyar kundu gerast partur í samstarvinum um alevropiska upprunaøkið. Umframt at handilssáttmálarnir við Ísland og Noreg eru um at verða dagførdir, verða ásetingar um hesi viðurskifti eisini settar í handils-sáttmálarnar, ið landsstýrið er í holt við at gera við mið- og eysturevropisku londini. Í samráðingum við ES og mið- og eysturevropisku londini verður lagdur dentur á, at Føroyar gerast partur í alevropiska upprunaøkinum. HANDILSSÁTTMÁLAR VIÐ ONNUR LOND Føroyar hava síðani 1992 havt handilssáttmálar við onnur lond. Í løtuni eru handilssáttmálar við ES, Ísland, Noreg, Sveis, Estland og Pólland. Harumframt eru samráðingar í gongd ella um at fara í gongd við Lettland, Litava, Rumenia, Bulgaria, PLO, Kroatia, Turkaland, Russland, Kanada, Kili, Brasilia, Meksiko, Marokko. ES og EFTA lond hava fráhandilssáttmálar við fleiri av hesum londum. Slíkir sáttmálar eru við til at økja um kappingarførið hjá vinnuni og tryggja henni nýggjar marknaðir. Sáttmálarnir við eysturevropisku londini kunnu harumframt tryggja vinnuni nýggjar marknaðir fyri m.a. uppisjóvarfiskasløg og Føroyum luttøku í alevropiska upprunaøkinum Til tess at tryggja føroyskum vinnulívi frægari útflutningssømdir, føroyskum brúkarum størri úrval og bíligari vørur, og føroyska búskapinum ávikavist eitt størri innflutnings- og útflutningsstøði, verður við áhaldni virkað fyri, at hesi viðurskifti verða skipað soleiðis, at tey verða vinnu og samfelagi sum heild til gagns. FRAMTÍÐARSTØÐA FØROYA Í EVROPA Altjóða samstarvið hevur eftir fáum árum ment seg til fevna um alt fleiri samfelagsøki. Tosað verður ikki longur bert um samstarv innan handil og viðurskifti knýtt at handli, men onnur øki sum mentan, harímillum gransking og útbúgving fáa alt meiri rúm í altjóða høpi. Hetta setur stór krøv til føroyska samfelagið. Fyri at ganga hesum øktu krøvum á møti er støða landsstýrisins hon, at hesi mál best kunnu røkkast í tøttum samstarvi við heimssamfelagið, har serligur dentur verður lagdur á samstarvið millum Føroyar og ES. Løgmaður hevur gjøgnum sambond úteftir kannað eftir, hvør ið best gongda leiðin í einum tættari samstarvi við ES er. Í fyrstu atløgu eru trinnir møguleikar: 1. Føroyar gerast sáttmálapartur í EFTA og EBS 2. Føroyar gerast sáttmálapartur í ES 3. Føroyar gera nýggja samstarvsskipan við ES FØROYAR SUM SÁTTMÁLAPARTUR Í EFTA OG EBS Av tí at leið 1 og 2 vórðu gjølla viðgjørdar í uttanlandsfrágreiðingini í fjør, verður ikki farið í smálutir í hesi frágreiðing. Ístaðin verður grundgivið fyri, hví landsstýrið velur hesar leiðir frá. Fríhandilsfelagsskapurin EFTA (European Free Trade Association) varð settur á stovn í 1960. EFTA er ein fríhandilsskipan, sum í høvuðsheitum hevur arbeitt fyri fríhandli fyri vørur. Tá ið sáttmálin um EFTA varð undirskrivaður, vóru 7 limalond: Danmørk, Eysturríki, Noreg, Portugal, Svøríki, Sveis og Stórabretland. Í 1967 kom danski limaskapurin at fevna um Føroyar. Finnland gjørdist limur við avmarkaðum rættindum í 1961, Ísland gjørdist fullur limur í 1970 og Liktinstein fullur limur í 1991. Flestu limalondini í EFTA eru síðani vorðin limir í ES. Føroyar fóru burturúr EFTA í 1973 saman við Danmark. Eftir í EFTA felagsskapinum í dag eru bert Ísland, Noreg, Liktinstein og Sveis. Einans fullveldisríki kunnu vera limir í EFTA. Av tí at EFTA ikki er ein tollsamgonga, kunnu limalondini føra egnan handilspolitikk mótvegis øðrum londum, ið ikki eru limir. ES er týdningarmesti handilssamstarvsfelagi EFTA. Í 1990 var farið undir at samráðast um ein nýggjan leist í samstarvinum millum ES og EFTA. Hesin leistur er róptur EBS (Evropiska Búskaparliga Samstarvið). EBS sáttmálin knýtir EFTA londini tættari at innmarknaðinum í ES. Átjan lond eru við í EBS samstarvinum, umframt tey fimtan ES londini eru Ísland, Noreg og Liktinstein við. Grundsjónarmiðið við EBS sáttmálanum er at skipa eitt virkið og einsháttað búskaparligt samstarv, ið skal fremja eins reglur og kappingartreytir millum luttøkuríkini. EBS londini EFTA megin t.e. Ísland, Noreg og Liktinstein, hava felags lóggávu við ES fyri innmarknaðin, men hava sínar egnu stovnar á politiskum og fyrisitingarligum stigi. ES og EFTA londini hava hvør sína eftirlits og dómstólsskipan. Hetta samstarv fevnir tó ikki um samstarv um fiskiveiði- og landbúnaðarpolitikk, hóast frumskjal 9 í EBS sáttmálanum fevnir um handil við fiskavørum. Sigast kann, at EBS skipanin í grundini var ætlað sum ein fyribilsskipan, sum fyri fleiri av EFTA londunum var eitt vegamót móti fullum ES limaskapi. Sumt bendir á, at EBS samstarvinum verður neyvan lív lagað. Ein av stóru trupulleikunum er tann vantandi beinleiðis atgongdin hjá EBS londunum EFTA megin til avgerðirnar. Serliga er hetta ein trupulleiki fyri eitt land sum Noreg. Lítið rúm er fyri politikki í skipanini, tó hittast ráðharrar í EBS ráðnum árliga. Sostatt gongur so at siga alt fyri seg á embætismannastigi. Øvugt evropasáttmálunum, sum ES hevur við mið og eysturevropisku londini, er eingin "dynamikkur" í EBS skipanini og verður hon tískil verandi í tí líki, hon er í, til hon fellur burtur. Áhugin fyri EBS skipanini og møguligum broytingum hesum viðvíkjandi fyri at ganga ynskjum EFTA landanna á møti, minkar so hvørt sum áhugin fyri mið- og eysturevropisku londunum veksur. Rættarstøða Føroya forðar fyri limaskapi í EFTA og EBS. Hinvegin um Føroyar gerast fullveldisríki skuldi einki verið í vegin fyri føroyskum limaskapi. EBS skipanin er kostnaðarmikil og krevur stóra fyrisitingarliga orku. Hugsandi er, at velur Noreg at gerast limur í ES, er stórur vandi fyri, at EFTA sáttmálin og EBS sáttmálin verða uppsagdir av sáttmálapørtunum. Noreg kann í dag metast sum eitt týdningarmikið bindilið í hesum høpi, av tí at Ísland, Sveis og Liktinstein hava sera ymisk áhugamál. Sum støðan er í dag, ber Noreg meginpartin av fíggjarligu byrðini hjá EFTA londunum í EBS skipanini. FØROYAR SUM SÁTTMÁLAPARTUR Í ES Føroyskur limaskapur í ES hevur tvinnar høvuðstrupulleikar. Annar er rættarstøða Føroya og hin er fiskivinnupolitikkur ES. Viðvíkjandi limaskapi eru tvinnir kostir í at velja. Antin kunnu Føroyar gerast partur av danska limaskapinum í ES ella gerast limur í ES sum fullveldisríki. Altjóðarættarliga verða Føroyar antin umfevndar av danska sáttmálapartinum í ES sáttmálanum ella av einum føroyskum sáttmálaparti í ES sáttmálanum. Við øðrum orðum luttaka Føroyar antin við danskari umboðan okkara vegna í ES ella við egnari føroyskari umboðan í ES. Tað hevði tí verið eitt politiskt val í einum orðaskifti um føroyskan ES limaskap, hvørt Føroyar sjálvar luttaka í ES avgerðartilgongdini ella lata Danmark luttaka okkara vegna í ES avgerðargongdini. Um Føroyar gjørdust limir í ES, hevði felags fiskivinnupolitikkurin í ES verið settur í verk í Føroyum. Hetta hevði verið óheppið, av tí at ræðið á fiskatilfeingi Føroya, tá hevði ligið í hondum ES myndugleikanna. Í sambandi við hesar trupulleikar metir Føroya landsstýri, at áhugamál Føroya ikki verða tryggjað nóg væl innan kamarnar av verandi fiskivinnupolitikki ES uttan mun til, um limaskapurin er beinleiðis ella umvegis Danmark. Vandi kundi verið fyri, at Føroyar í longdini høvdu mist sítt fiskatilfeingi, um Føroyar vóru við í hesi skipan. Nevnast kann m.a., at trupulleikarnir við fiskivinnupolitikki ES eru væl kendir í Bretlandi. Reiðarafeløg úr Spanialandi ogna sær bretsk fiskiskip og kvotur teirra, skifta manningarnar út við spanskar og landa síðani fiskin í øðrum londum enn Bretlandi. Í okkara føri høvdu avleiðingarnar av slíkum skjótt máað støðið undan føroyska búskapinum. Tá ið tosað verður um føroyskan ES limaskap, er fyrsta treytin, at ræðið á fiskatilfeingi Føroya er føroyskt. Hetta sær ikki út til at vera gjørligt eftir galdandi ES-reglum. NÝGGJ SAMSTARVSSKIPAN VIÐ ES Sum nevnt verður virkað fyri at fáa í lag eina nýggja samstarvsskipan við ES. Hetta kann verða gjørt sambært gein 35 í handilssáttmálanum, ið ásetir, at sáttmálapartarnir kunnu víðka samstarvið til onnur øki enn tey, sáttmálin fevnir um, verður grundgivin áheitan givin um hetta. Eftir kanningum um tættari samstarv við ES bendir alt á, at tørvur føroyinga kann verða gingin á møti í einum tílíkum leisti. Í mun til eitt nú omanfyri nevndu skipanir vil hetta í fyrstu atløgu siga, at sloppið verður undan felags fiskivinnu-politikki ES og tí tungu og kostnaðarmiklu fyrisiting, ið EBS skipanin ber í sær. Eins og í verandi handilssáttmála verður ein víðkað skipan umsitin av eini felagsnevnd vegna báðar sáttmálapartar. Nýggja samstarvsskipanin verður framd við samráðingum um nýggjar ískoytissáttmálar til verandi handilssáttmála. Líkt er til, at tað ber til at fáa fyrimunirnar í EBS samstarvinum við í eini skipan, har verandi handilssáttmáli verður víðkaður við ískoytissáttmálum. Við øðrum orðum forðar einki í grundini fyri, at tey fýra frælsini í EBS leistinum og onnur viðkomandi øki fara at ganga inn í eina nýggja samstarvsskipan. Ískoytissáttmálar kunnu gerast fyri hvørt øki. Tey fýra frælsini fevna um: Vørur Tænastur Kapital Persónar Harumframt eru hesi øki knýtt at teim fýra frælsunum: 1. Kappingarreglur 2. Reglur fyri almennum stuðuli til vinnulív 3. Sokallað vatnrætt samstarv, ið hevur týdning fyri tey fýra frælsini Vatnrætta samstarvið fevnir um: Almannapolitikk, tøkniliga menning, ferðavinnu, brúkaravernd, kunningartænastur, útvarps- og sjónvarpsmál, umhvørvi, útbúgvingar, íbúgvavernd, hagtøl, vinnuútbúgvingar, vinnulívsrætt, ungdómsviðurskifti, gransking, stuðulsskipanir fyri smáar og miðalstórar fyritøkur. Við eini samstarvsskipan har ískoytissáttmálar verða knýttir at verandi handilssáttmála, áttu føroyingar stórt sæð at fingið við allar teir fyrimunir, EBS leisturin í dag fevnir um. Hetta gevur okkum somu sømdir sum EBS londini fáa, tá ið hugsað verður um tilknýtið til ES. Við atliti at Føroyum, kann verða nevnt, at Sveis er í holt við at fáa sær eina líka samstarvsskipan við ES, sum her verður greitt frá. Verður hugsað um gongdina í Evropa í dag, víðkanina av ES eystureftir, møguligan norskan limaskap í ES, framtíðarútlitini og fyrimunir og vansar við ES og EFTA/EBS limaskapi, er frægasta leiðin til tættari samstarv við ES at víðka verandi sáttmála við ískoytissáttmálum. Virkað verður fyri at leggja lunnar undir eina nýggja samstarvsskipan við ES. BURÐARDYGG MENNING Burðardygg menning er eitt hugtak, sum er nógv brúkt í at kalla øllum millum-tjóðasamstarvi í dag. Hugtakið hevur sín uppruna í stóru umhvørvisráðstevnuni í Stokkhólmi í 1972 við fyrrverandi norska forsetismálaráðharranum Gro Harlem Brundtland á odda. Tá komu umhvørvisspurningar veruliga við á politisku skránna í altjóða høpi og flestu lond í dag hava umhvørvismál sum eitt politiskt málsøki. Brundtlands-nevndin um umhvørvi og menning legði síðan grundarlag undir ST ráðstevnuna um umhvørvi og menning (UNCED) í Rio de Janeiro í 1992, har heimssamfelagið samtykti eina felagsætlan fyri umhvørvi og menning í framtíðini, ta sokallaðu Agenda 21. Sambært Brundtlandnevndini kann hugtakið burðardygg menning best útgreinast sum evnini at nøkta nútíðarinnar tørv, uttan at minka um møguleikarnar hjá komandi ættarliðum at nøkta teirra tørv. Burðardygg menning skal viga tørvin hjá samfelagnum, búskapinum og umhvørvinum upp ímóti hvør øðrum. Gjøgnum samstarv okkara við onnur lond og millumtjóðafelagsskapir hava Føroyar høvi til at útgreina hugtakið burðardygga menning í samsvari við samtyktirnar í Agenda 21. Somuleiðis hava vit, eins og øll onnur lond, sum hava tikið undir við hesum grundreglum fyri samspæli millum umhvørvi og menning, skyldu til at fylgja upp og taka støðu til ætlanirnar og raðfestingarnar, sum samtyktar vórðu í Rio. Løgmaður leggur dent á at styrkja samskipan millum stýrini í umsitingini og almenningin til tess at finna fram til greiðar felagslinjur fyri føroysk sjónarmið og raðfestingar fyri burðardygga menning. Millum annað eiga vit at miða ímóti at vera før fyri at kunna um okkara støðu, tá ið heildaruppfylgingin av Agenda 21 verður endurskoðað í 2002 á RIO +10 fundinum hjá ST nevndini um burðardygga menning (CSD). Farna árið tóku Føroyar lut í millumlandasamstarvi, bæði í arktiskum og norður-lendskum samanhangi, har ið felagsætlanir og meginreglur verða gjørdar fyri burðardygga menning í framtíðini. Føroyska luttøkan í hesum millumtjóðasamstarvi gevur okkum høvi og íblástur at arbeiða meira miðvíst við at útgreina felagssjónarmið og raðfestingar okkara sum land. Nógv heimaarbeiði er eftir at gera, men ætlanin er at halda fram við at fylgja gongdini í millumtjóðahøpi og brúka hana sum vegleiðandi og hugmyndar-skapandi fyri egnar raðfestingar. ARKTISKA RÁÐIÐ Í farna ári hava Føroyar tikið lut í samstarvinum undir Arktiska ráðnum sum partur av donsku sendinevndini á embætismannastigi. Arktiska ráðið hevur sín uppruna í arktiska samstarvinum um umhvørvisvernd, sum varð stovnað í 1991. Ráðið varð sett á stovn í 1996 og við hesum varð undanfarna umhvørvissam-starvið broytt til eitt víðkað arktiskt samstarv á uttanríkispolitiskum stigi, við verkætlanini um burðardygga menning sum nýggjum liði. Umframt Danmark eru limaríkini Kanada, USA, Russland, Ísland, Noreg, Svøríki og Finnland. Eftir ráðharrafundin í Kanada í septembur 1998 tóku føroyingar spurningin um navnið á sendinevndini upp við donsku myndugleikarnar. Áðrenn Føroyar fóru at taka formliga lut á embætismannnastigi í Arktiska ráðnum, æt sendinevndin "Denmark/Greenland". Hetta er nú broytt á navnaskeltum í fundarhøpi til "Denmark - Greenland - Faroe Islands". Hetta vil tó ikki í sjálvum sær siga, at Føroyar hava atgongd til allar samráðingar-fundir. Tá ið tað snýr seg um formlig skjøl so sum ráðharrayvirlýsingar o.a., er bert Danmark nevnt sum ríkislimur, og flaggað verður á fundunum bert við Danabrók. Undir verandi formansskapi hjá USA til heystið 2000 er Arktiska ráðið komið í gongd við sína ætlan um at útgreina eina felagsætlan og meginreglur fyri burðardygga menning. Danmark hevur verið eitt av virknastu limalondum fyri at finna semju um eina endaliga útgreining av burðardyggari menning í Arktiska ráðnum. Higartil hevur hetta arbeiðið verið tarnað av tí, at USA hevur savnað seg um einstakar verkætlanir heldur enn at vilja tosa um eina breiðari ætlan. Vónandi verða tó greiðar meginreglur um burðardygga menning lidnar at samtykkja á næsta ráðharrafundi í Alaska í heyst. Á fundunum um burðardygga menning hava Føroyar eisini havt høvi sjálvar at gera vart við síni sjónarmið á økinum. Umhvørvissamstarvið undir Arktiska ráðnum heldur fram gjøgnum verkætlanir, har ið Føroyar eisini samstarva við hini londini um kortlegging av dálking og árini á fólkaheilsu. Samstundis verður arbeitt við at útgreina felagsætlanir fyri umhvørvisvernd og eitt meira virkið politisk samstarv við raðfestingum og tíðarætlanum fyri umhvørvsiverndartiltøk hjá limalondum. Støða landsstýrisins er, at Arktiska ráðið eigur at mennast og nýtast virknari sum ein felags miðil til frama fyri umhvørvisvernd í mun til umheimin. Hugsast kann, at Ráðið í størri mun kundi orðað felags politiskar yvirlýsingar, sum síðani kundu verið nýttar at leggja trýst á ídnaðarlond uttan fyri arktiska økið, haðani vandamesta dálkingin stavar. Danmark og onnur limalond í Arktiska ráðnum hava longu tikið stig til hetta. Sum dømi varð eftir uppskoti frá Danmark og Kanada samtykt í fjør, at Arktiska ráðið skuldi mæla til, at onnur lond staðfesta frumskjølini um POPs (persistent organic pollutants) og tungmetal, sum vórðu undirritað á einari altjóðaráðstevnu í Århus í 1998. Fyribils hava bert Kanada og Noreg staðfest frumskjølini, men tey koma ikki alment í gildi, fyrrenn tey eru staðfest av 16 londum. Frumskjølini verða endurskoðað við atliti at skjótast gjørligt at taka undir við teimum í Føroyum. NORÐURLENDSK FELAGSÆTLAN Ikki bert í arktiskum høpi, men eisini í tí norðurlendska samstarvinum, hava Føroyar høvi til at styrkja sín leiklut í arbeiðinum at samráðast um felags millumtjóðaætlanir um burðardygga menning. Landsstýrið verður umboðað í einum nýggjum samráðingarbólki hjá norðurlendsku samstarvsráðharrunum. Hesin bólkur skal samráðast um eina felags norðurlendska heildarætlan fyri burðardygga menning. Arbeiðssetningurin hjá bólkinum er uppfylging av eini yvirlýsing um sama evnið, sum norðurlendsku stjórnarleiðararnir samtyktu á ráðharrafundinum í Oslo í november 1998. Arbeiðið hjá bólkinum tekur støði í evnisútgreiningum um burðardygga menning, sum teir ymisku geirabólkarnir hjá Norðurlendska ráðharraráðnum hava gjørt, síðani yvirlýsingin varð samtykt í 1998. Føroyar hava nú fingið høvi at samstarva við Ísland um at útgreina tann partin av felagsætlanini, sum snýr seg um fiskiskap. LIVANDI TILFEINGI HAVSINS Havrættarsáttmálin UNCLOS veitir londum grundleggjandi rættindi til at gagnnýta livandi tilfeingi havsins burðardygt til tess at fáa mest burturúr. Ætlanin er í næstum at leggja ST sáttmálan um ferðandi fiskastovnar fyri løgtingið. Sáttmálin leggur dent á at styrkja millumtjóðasamstarvið gjøgnum økissamstarvsfelagsskapir fyri umsiting av fiskastovnum. Tað er tí sera umráðandi at hava ein virknan lut í øllum teimum felagsskapum, sum viðgera teir fiskastovnar, sum hava ella fara at fáa týdning fyri okkum. Umframt samstarv Føroya við onnur lond um tilfeingi havsins gjøgnum hesar millumtjóðafelagsskapir, eru eins og undanfarin ár nýggir tvítjóða- og fleirtjóðasáttmálar um fiskiveiði gjørdir. Eitt yvirlit stendur í fylgiskjalinum. MILLUMTJÓÐASAMSTARV UM FISKIVEIÐI Felagsskapurin fyri fiskiskap í Útnyrðingsatlantshavinum, NAFO, hevur í fleiri ár havt eina dygga umsiting og munagott eftirlit við fiskiskapinum eftir fiska-stovnum á økinum. Avgerðir tiknar í NAFO høpi ávirka serliga umstøðurnar hjá rækjuskipunum at fiska á Flemish Cap og annars umstøðurnar hjá føroyskum skipum at fiska svartkalva í NAFO øki. Í løtuni er toskabann á Flemish Cap, men tað hevur eydnast at víðka rækjuleiðirnar nakað. Føroyska royndarveiðan á NAFO økinum eftir rækjum hevur havt stóran týdning fyri at varðveita veiðimøguleikan á økinum og fyri at tryggja besta vísindaliga grundarlagið, tá ið avgerð verður at taka á fundum í næstum um eina heildarkvotu ístaðin fyri verandi fiskidagaskipan á økinum. Felagsskapurin fyri fiskiskap í Landnyrðingsatlantshavinum, NEAFC, hevur seinastu árini ment seg at vera ein felagsskapur, sum í samsvar við altjóða uppgávur fyri fiskiveiðifelagsskapir fer at vera miðdepilin í sambandi við umsiting og eftirlit við fiskiveiðuni eftir so týðandi fiskastovnum sum norðhavssild, kongafiski, svartkjafti og makreli í Norðuratlantshavi. Eftir nógv fundarvirksemi eru avgerðir tiknar í NEAFC, sum ávirka fiskiskapin eftir kongafiski í Irmingarhavinum og eftir svartkjafti, sild og makreli í altjóða sjógvi. Skipanir eru samtyktar, sum binda limalondini at fremja burðardygga fiskiveiði, og sum forða londum, sum ikki eru limir, at taka sær rætt á víðum havi ímóti fyriskipanum hjá NEAFC. Ein felags fráboðanarskipan og skipan um eftirlit um fylgisvein er sett í verk. Tað eydnaðist ikki Føroyum, Grønlandi og Íslandi at semjast um eina nýggja skipan fyri kongafisk í Irmingarhavinum eftir broyttum leisti, mest tí at ES, Noreg og Russland ikki vildu hava øðrvísi skipan enn higartil. Úrslitið gjørdist, at Ísland var ikki við í semjuni um kongafiskin í Irmingarhavinum í 2000. Hetta kann fáa óhepnar avleiðingar fyri umsitingina av stovninum sum heild, um Ísland ásetur sær sína egnu kvotu uttan fyri ásetingarnar frá NEAFC. Russland tók harafturímóti undir við NEAFC- skipanini fyri 2000. Sáttmálin um at varðveita laksin í Norðuratlantshavi, NASCO, kom í gildi 1. oktober 1983 og varð staðfestur av Danmark vegna Føroyar og Grønland. Í NASCO eru Føroyar limur í nevndini fyri Landnyrðingsatlantshav, og Grønland limur í nevndini fyri Vesturgrønland. Londini skiftast um formansskapin. Tað eru bara Føroyar og Grønland, sum hava kvotu á sínum havøki, men kvoturnar eru lækkaðar ár undan ári. Føroyar høvdu í 1999 eina laksakvotu uppá 330 tons, sum 10 skip kundu veiða í 150 fiskidagar í tíðarskeiðinum frá 1. januar til 30. apríl og frá 1. november til 31. desember. Føroyar hava ikki fiskað laks tey seinastu árini, men hava á ársfundinum boðað frá, at vit halda fast við rætt okkara at veiða laks og sostatt gagnnýta okkara kvotu til eina og hvørja tíð. Hetta hevur elvt til nógva øsing í ES, Noregi og Íslandi. Fiskiskapur eftir tunfiski í Atlantshavi verður umsitin av felagsskapinum fyri fiskiskap eftir tunfiski í Atlantshavi, ICCAT. Stórur áhugi tykist at vera fyri fiskiskapi eftir tunfiski í føroyskum sjógvi ein part av árinum. Í 1997 fingu japonsk skip loyvi frá føroyskum myndugleikum í samstarvi við Fiskirannsóknarstovuna til royndarveiði eftir tunfiski í føroyskum sjógvi. Hetta samstarv helt fram í 1998 og 1999, umframt at føroysk skip eisini høvdu royndarloyvi. Úrslitið av hesum royndum hevur verið gott, og fleiri vilja sleppa at halda fram í ár. Eitt skip hevur veitt uttan fyri føroyska fiskimarkið á víðum havi. Grundað á stóra áhugan, sum seinastu árini hevur verið vístur tunfiskiskapi í føroyskum sjógvi, hevur landsstýrið verið eygleiðari seinastu trý árini á ársfundum hjá ICCAT. Gjørt hevur verið vart við, at Føroyar sum strandaland hava rætt at gagnnýta tilfeingið, heruppií tunfiskin í føroyskum sjógvi. Á seinasta ársfundi gjørdi ICCAT hinvegin vart við, at Føroyar kundu ikki góðtakast sum tunaveiðitjóð uttan so, at Føroyar gerast limur í ICCAT. Føroyska støðan higartil er at samstarva við ongum limaskapi. ICCAT hevur svarað, at samstarv er ikki nóg mikið, Føroyar mugu ganga undir tær fyriskipanir og kvotaásetingar, sum felagsskapurin ásetur. Felagsskapurin fyri fiskiskapi í Suðuratlantshavi og Antarktis CCAMLR (Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources) varð stovnaður í 1982 og hevur sítt høvuðssætið í Hobart, Tasmania, Australia. Felagsskapurin umsitur 33 mió. ferkilometrar av havøkinum sunnan fyri 50 stig suður, serstakliga við atliti at dálking og at verja vistskipanina. Felagsskapurin ásetur eisini reglur um fiskiskap, MLV, kvotur, royndarfiskiskap og reglur fyri fiskiskapi eftir krill, ymiskum fiskasløgum, krabba og høgguslokki á økinum grundað á tilráðingina frá vísindaligu nevndini. Veiðimøguleikarnir eftir krill standa opnir, men flestu limalondini boða frá øktari veiði eftir krilli. Fyri tey vanligu fiskasløgini, undir einum nevnd "finfish", eru avmarkaðir veiðimøguleikar. Her galda reglur um MLV og økisfriðingar fyri tey uppbýttu CCAMLR økini, sum limalond og "acceding members" kunnu vera við í sum royndarveiði ella nýggja veiði eftir góðkenning frá nevndini. Møguleikar eru at veiða krabba, men tað hevur ikki lønt seg seinastu tíðina, og royndirnar eru smáar. Fráboðað veiða fyri tíðarskeiðið 1998/99 er 103.318 tons av krilli (Euphausia superba), 13.119 tons av tannfiski (Dissosstichus spp.), henda veiða er øll nakað hægri 17.435 tons, 267 tons av ísmakreli (Champsocephalus gunnari) og bert fýra tons av krabba (Paralomis spp.). Trettan limalond hava verið við í royndar-fiskiskapi ella nýggjum fiskiskapi. Øll limalondini boðaðu frá sínum virksemi á økinum farna tíðarskeið. Tann ófráboðaði og óskipaði fiskiskapurin á CCAMLR økinum hevur fingið drúgva viðgerð í felagsskapinum. Mett verður, at ófráboðaða veiðin eftir tannfiski var 42.000 tons í 1996/97, 33.583 tons í 1997/98 og 10.773 tons í 1998/99. CCAMLR hevur ásett reglur um fyribyrging av fugladeyða og hjáveiði av havsúgdjórum í trolfiskiskapi og línufiskiskapi. Ein trupulleiki er, at nógv skip halda ikki hesar reglur, og fiskiskip eru ofta undantikin MARPOL reglunum um burturkast. Tey skip, sum fáa loyvi at veiða á hesum øki, mugu tí verða serútgjørd og lúka øll CCAMLR og MARPOL krøv. MILLUMTJÓÐASAMSTARV UM HVALAVEIÐI Í farna ár hevur samstarvið í NAMMCO m.a. fevnt um vísindiligar metingar av nebbafiska-, hvít- og náhvalastovnunum í Norðuratlantshavinum, og um ymsar kópastovnar í Barentshavinum og eystan fyri Grønland. Eygleiðaraskipanin hjá NAMMCO hevur verið roynd í 2 ár, nú við fullari luttøku Føroya. Sostatt verður grindadráp eygleitt gjøgnum hesa skipanina, samstundis sum føroyskir serfrøðingar eru góðtiknir av NAMMCO sum millumlandaeygleiðarar í øðrum NAMMCO londum. NAMMCO skipaði fyri fundi um drápshátt í Nuuk í mars 1999, har roynd veiðifólk og aðrir serfrøðingar úr Føroyum og hinum NAMMCO londunum, Íslandi, Noregi og Grønlandi, høvdu høvi at tosa um, hvussu drápsútgerðin kann betrast tøkniliga við atliti at tryggleikanum. NAMMCO ráðið hevur síðani samtykt fleiri tilmæli at bøta um drápsháttin og tey amboð, sum verða nýtt. NAMMCO er eisini farin at viðgera sambandið millum vísindi og kunnleikan hjá veiðifólki, og hvussu henda vitan kann verða nýtt, tá ið ráðgivið verður um burðardygga gagnnýtslu. NAMMCO limalondini fara at hyggja nærri at, hvussu úrdráttir frá súgdjórum kunnu verða gagnnýttar við atliti at handli og marknaðarføring millum limalondini. Limaskapur Føroya í NAMMCO - Nevndini fyri økisbundið samstarv um gransking, umsiting og vernd av havsúgdjórum í Norðuratlantshavinum - gevur okkum besta karmin fyri at lúka krøvini í ST havrættarsáttmálanum, har ásett er, at lond skulu samstarva gjøgnum hóskandi millumtjóðafelagsskapir um umsiting av hvalastovnum. Samstarvið hevur eisini víst seg at geva møguleika fyri at viðgera ikki bert vísindaligar, men alt fleiri tøkniligar, samfelagsligar og búskaparligar spurningar, ið eru knýttir at gagnnýtsluni av súgdjórum á okkara havleiðum. Vónað verður, at Russland og Kanada gerast limir í NAMMCO. Altjóða hvalaveiðinevndin (IWC) varð stovnað í 1946 at umsita vinnuliga stórhvalaveiði. Støða landsstýrisins er, at IWC hevur ikki heimild at umsita smáhval, og tí hava vit NAMMCO til at samstarva um m.a. grind. Danmark er limur í IWC vegna allar tríggjar ríkispartarnar, men av tí at Danmark tekur lutvíst undir við altjóða rákinum ímóti stórhvalaveiði, samsvara føroysku sjónarmiðini ikki altíð við tey alment donsku í IWC. Tíverri eru útlitini eins vánalig og árið frammanundan fyri einari semju millum tey umleið 30 limalondini at taka hvalaveiðibannið av og aftur at áseta kvotur fyri vinnuliga stórhvalaveiði á einum vísindaligum, heldur enn á einum politiskum grundarlagi. Ein týðandi partur av limalondunum í IWC hevur lýst sína politisku støðu at vera ímóti allari vinnuligari hvalaveiði uttan mun til vísindi. Til tess at loyva kvotum aftur, skulu tveir triðingar av limalondunum atkvøða fyri. So sum limalondini eru samansett er hetta ikki gjørligt. Kortini er neyðugt at fylgja við í gongdini í hesum felagsskapi. Ein framtíðarmenning av stórhvalaveiði í Norðuratlantsøkinum er kortini ikki bert treytað av gongdini í IWC, sum kann vera í vanda fyri at fara í upploysn um eingin loysn fæst á verandi støðu. Eins týdningarmikið er tað, at hvalaveiðilond royna at fáa undirtøku í øðrum og størri altjóðahøpi enn IWC, tí ávísir hvala-stovnar eru væl fyri og tola at verða gagnnýttir sambært meginreglunum um burðardygga menning. Noreg og Japan fara í ár at leggja uppskot fram á limafundi hjá CITES (Sáttmálin um millumlandahandil við hóttum djóra- og plantusløgum) um at taka sildrekastovnarnar í norðurhøvum og í Suðuríshavinum av listanum yvir hótt djórasløg. Sambært CITES reglum eru í løtuni allir stórhvalastovnar á listanum yvir hótt djórasløg. Tað førir við sær, at allur millumtjóðahandil við vørum framleiddum úr hesum djórum er bannaður. Hetta hevur leingi verið ein politisk forðing í hvalaveiðimálinum yvirhøvur. Danmark er limur í CITES, men Føroyar hava ikki staðfest sáttmálan, og hann er sostatt ikki galdandi í Føroyum. Danska støðan og lóggávan í mun til CITES samtyktir fylgja í høvuðsheitum tí, sum ásett er í ES-høpi, og verður hetta samskipað av danska umhvørvismálaráðnum. ES-limalond samskipa eina felagsstøðu til málini í CITES. Hetta avmarkar møguleikan fyri, at føroysk sjónarmið, eitt nú í sambandi við hvalasløg, kunnu fáa veruliga ávirkan á henda stovn gjøgnum danska limaskapin. Kortini verðir fylgt væl við gongdini í CITES, har ikki bert hvalasløg, men eisini møgulig listing av fiskasløgum hevur verið nógv umrødd seinastu árini. Sum ein av heimsins elstu og mest royndu hvalaveiðitjóðum eiga Føroyar at halda fram við at røkja og styrkja samstarvið við onnur lond og sínámillum kunning um gransking, umsiting og politiska støðutakan í ymsum londum. Okkara gamla og enn virkna hvalaveiðimentan og royndir okkara í tí politiska kjakinum tey seinastu árini hava givið okkum ein førleika á økinum. Tað vekur vælvild í teimum londum, vit samstarva við, hóast ágangin frá víðgongdum djóravernadarfeløgum. Vit eiga tí at vísa samhuga og stuðul, tá ið onnur lond stríðast fyri at varðveita rættindi síni til at gagnnýta hval og kóp sum tilfeingi á ein burðardyggan hátt. Hvalamálið snýr seg í grundini um at halda fast við altjóðameginreglur fyri burðardyggari menning, har hvørki havsúgdjór, fiskur ella annað tilfeingi eru undantikin. MENNINGARHJÁLP MENNINGARHJÁLP TIL KOSOVO Kríggið í Kosovo í fjør og tann stóri streymur av flóttafólki úr Kosovo til grannalondini førdu við sær almiklan tørv á bráðfeingishjálp. Talan var um størsta sorgarleik í Evropa síðani seinna heimsbardaga, har hundraðtúsindtals menniskju vórðu í svárari neyð. Landsstýrið ásannaði, at almennu Føroyar áttu at vera við í hjálpararbeiðinum á Balkan. Fíggjarnevnd løgtingsins samtykti eina eykajáttan uppá 2.500.000 kr. til menningarhjálp í 1999 at nýta til hjálpararbeiðið fyri flóttafólk úr Kosovo. Frammanundan varð árliga játtanin til menningarhjálp veitt hjálpararbeiðinum í Balkan gjøgnum Reyða Kross. NATO loftálopini endaðu alment í fjør summar, eftir at semja varð fingin í lag við Serbia, har Serbia gekk undir at taka herdeildirnar aftur úr Kosovo, og at friðarvarðveitandi herdeildirnar hjá NATO fóru inn í Kosovo. Fáar vikur seinni var meira enn helmingurin av flóttafólkunum vendur heimaftur. Broyttu umstøðurnar í Kosovo førdu við sær, at hjálpararbeiðið, sum samskipað varð í grannalondunum, nú brádliga skuldi umskipast til Kosovo. VERKÆTLAN Eykajáttanin á kr. 2,5 mió.kr. varð latin felagsskapinum ADRA (Adventist Development and Relief Agency) til eina verkætlan at byggja barnaskúlar uppaftur í Kosovo. ADRA er hjálparstovnur hjá alheims Adventistasamkomuni. Játtanin verður umsitin av Sjeyndadags Adventistasamkomuni í Føroyum, sum er millumlið millum landsstýrið og felagsskapin í Danmark og hjálparfólkini hjá teimum á staðnum í Kosovo. Verkætlanin fevnir serliga um at byggja uppaftur og bøta um vatnveitingar og reinførisviðurskifti í 88 skúlum í økjunum Ferizaj, Lipjan og Malisevo í Kosovo. Verkætlanin, sum fer at gagna umleið 35.000 skúlanæmingum og 2.200 lærarum, er liður í eini heildarverkætlan hjá ADRA um at byggja skúlarnar fult og heilt uppaftur, soleiðis at gerandislívið hjá teimum ungu í Kosovo aftur kann ganga sína dagligu gongd. ADRA hevði ikki fígging til at bøta um reinførisviðurskiftini í síni heildarverkætlan, og stuðulin úr Føroyum er tískil serliga farin til at fáa hesi viðurskifti í rætt lag. Løgmaður hevur fingið eina ávegis frágreiðing um verkætlanina frá umboðinum fyri Adventistasamkomuna í Føroyum, sum í desember var í Kosovo og kannaði, hvussu gekst. Arbeiðið tykist at ganga væl í hond, og verkætlanin verður skilagott umsitin av ábyrgdafólkum á staðnum. Á teimum skúlum, har arbeiðið er liðugt, er nú vanlig skúlagongd aftur. STAVORÐ ADRA Adventist Development and Relief Agency Agenda 21 Felagsætlan fyri umhvørvi og menning, sum varð úrslit av ST-Ráðstevnuni um Umhvørvi og Menning (UNCED) í Rio de Janeiro í 1992. CCAMLR Commission for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources CITES Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora CSD Commission on Sustainable Development (hjá ST) DFG Denmark in Respect of the Faroe Islands and Greenland EBS Evropiska Búskaparliga Samstarvið EFTA European Free Trade Association FAO United Nations Food and Agriculture Organization GATT General Agreement on Trade and Tariffs GSP Generalized System of Preferences ICCAT International Commission for the Conservation of Atlantic Tuna IMO International Maritime Organisation IWC International Whaling Commission MLV Mest Loyvda Veiða NAFO Northwest Atlantic Fisheries Organization NAMMCO North Atlantic Marine Mammal Commission NASCO North Atlantic Salmon Conservation Organization NEAFC North East Atlantic Fisheries Commission UNCED United Nations Conference on Environment and Development UNCLOS United Nations Convention on the Law of the Sea WTA World Trade Agreement WTO World Trade Organization FYLGISKJAL Semjur um FISKIVEIÐI fyri 2000 Grundað á rammusáttmálar eru árligar samráðingar um sínámillum fiskiveiði landanna millum. Fiskiveiðisamráðingarnar í 1999 fyri fiskiskap í 2000 endaðu við hesum semjum: FØROYAR - GRØNLAND Rammusáttmálin millum Grønland og Føroyar áleggur pørtunum at samráðast hvørt ár um eitt kvotubýti. Í ár hava føroysk skip loyvi at veiða 4.000 tons av kongafiski í Irmingarhavinum og grønlendskum sjógvi. Sum royndarveiða í Vesturgrønlandi kunnu veiðast 130 tons av svartkalva og í Eysturgrønlandi kunnu trý føroysk skip í senn veiða tosk og onnur botnfiskasløg í tilsamans átta vikur. Kalvi og svartkalvi sum hjáveiði er avmarkað til 100 tons. Grønlendsk skip kunnu veiða 2.500 tons av norðhavssild og royndarfiska eftir brosmu og longu á ytru fiskidagaleiðini upp til 250 tons, harav í mesta lagi 30% kunnu verða toskur og hýsa. FØROYAR - ÍSLAND Fiskiveiðisamráðingarnar við Ísland verða í januar, og eingin semja er gjørd enn. Fyri 1999 vóru partarnir samdir um, at heildarkvotan í íslendskum sjógvi varð hækkað til 5.600 tons. Av hesi heildarkvotu varð toskakvotan hækkað úr 1000 tonsum upp í 1.150 tons, kalvakvotan gjørdist 150 tons, meðan nøgdin av øðrum botnfiskasløgum var óbroytt. Partarnir samdust um at halda fram við semjuni um uppsjóvarfiskasløg. Íslendsk skip kunnu veiða svartkjaft, 2000 tons av heystgýtandi sild og 1.300 tons av makreli í føroyskum sjógvi, meðan føroysk skip kunnu veiða svartkjaft og lodnu í íslendskum sjógvi. Partarnir samdust um somu lodnusemju sum fyri 1998. Føroysk skip kunnu í tíðarskeiðinum frá 1. juli 1999 til 30. apríl 2000 veiða 30.000 tons við fyrivarni fyri broytingum í MLV'num. FØROYAR - NOREG Grundað á fiskifrøðilig viðurskifti hava Noreg og Russland gjørt av at minka munandi um heildarveiðuna av toski í Barentshavinum í 2000. Heildarkvotan av toski lækkar 18,75% úr 480.000 tons í 1999 niður í 390.000 tons í 2000, av hesum er triðjalandskvotan lækkað úr 59.000 tons niður í 55.200 tons. Norski parturin av triðjalandskvotuni er 23.000 tons, og við Svalbarð er triðjalands kvotan lækkað úr 19.200 tons niður í 15.600. Heildarkvotan av hýsu lækkar úr 78.000 tonsum í 1999 niður í 62.000 tons í 2000, t.e. lækkað 20,52%. Triðjalandskvotan av hýsu er lækkað úr 4.000 tonsum í 1999 niður í 3.200 í 2000. Lodnuveiða verður loyvd í 2000 og er mest loyvda veiða sett til 435.000 tons við einum býtislykli 60% til Noreg og 40% til Russland. Av hesum eru sett 15.000 tons sett av til triðjalond. Fyri Føroyar hevur toskafiskiskapurin í Barentshavinum og makrelfiskiskapurin í norskum sjógvi stóran týdning. Føroyar løgdu stóran dent á, at lækkingin av toski ikki gjørdist so stór sum lækkingin í MLV'num, og at Føroyum varð veittur fastur partur av MLV'num, sum samsvarar til tað søguliga veiðimynstrið í Barentshavinum. Eisini hava Føroyar kravt at fáa rætt (atgongd) til at veiða burturav føroysku strandalandakvotuni av makreli í norskum sjógvi sum ein uppfylging av strandalandasemjuni, sum varð gjørd í Brússel í fjør. Haraftrat hava Føroyar lagt stóran dent á veiðirættindini eftir rækjum og toski við Svalbarð, har ásetingin av rækjufiskidøgunum ikki samsvarar søguliga rættinum, sum rækjuskipini eiga av fiskidøgum. Fleiri royndir eru gjørdar í árinum at rætta hesa áseting, tó við ongum úrsliti. Fyri Noreg hevur fiskiskapur á djúpum vatni eftir serliga brosmu og longu umframt svartkjaftafiskiskapur stóran týdning í samvinnuni við Føroyar. Noreg hevur undir samráðingunum hildið fast um, at øll botnfiskakvotan varð standandi á sama støði, og at heildarúrslitið í semjuni javnvigaði. Partarnir komu ásamt um minni lækking enn hana, sum norska sendinevndin kravdi, og sum er minni enn tann lutfalsliga minkingin í triðjalandskvotuni. Føroyska kvotan verður 1.700 tons av toski, 280 tons av hýsu, 1.550 tons av upsa, harav 150 tons norðanfyri 62 stig N. Aftur verður loyvt at yvirføra russiskan botnfisk og lodnu at fiska í norskum sjógvi. Makrelkvotan er 1.650 tons, men harumframt kunnu 6.535 tons av føroysku strandalandakvotuni fiskast í norskum sjógvi. Svartkjaftakvotan er 2500 tons, harav 500 tons við Jan Mayen, og ídnaðarkvotan er 25.000 tons. Lodnukvotan er 5.000 tons, og sildakvotan er 1.200 tons í 2000. Eisini kunnu 3.000 tons av rossamakreli og 150 tons av rækjum verða veidd við Jan Mayen. Føroyska kvotan við Svalbarð verður 808 tons av toski og 194 tons av øðrum fiskasløgum. Rækjudagatalið er óbroytt 1.317 fiskidagar. Norska botnfiskakvotan við Føroyar í ár verður 5.000 tons við avmarkingum fyri veiði á Føroya Banka. Svartkjaftakvotan hjá norðmonnum í føroyskum sjógvi í ár verður 42.000 tons og makrelkvotan 4.000 tons. Spurningurin um føroyska rækjuveiði við Svalbarð var frammi aftur. Føroyar mótmæltu norsku avgerðini at skipa fiskiskapin sambært norskari kunngerð, sum ásetir avmarkingar fyri føroyskum rækjufiskiskapi við Svalbarð. Føroyar vístu til mótmælini frá føroyskum myndugleikum og frá donskum myndugleikum vegna Føroyar og Grønland. Partarnir hava gjørt semju um betri eftirlit og eina royndarverkætlan um sjálvvirkandi fylgisveinafráboðan á skipum. Partarnir eru samdur um at loysa trupulleikarnar við tvinnanda fráboðanum á felagsøkinum millum Føroya og Bretlands. FØROYAR - RUSSLAND Fiskifrøðiligu viðurskiftini í Barentshavinum eru nevnd í brotinum um Noreg. Semjan millum partarnar hevur nú við sær, at í ár kunnu føroysk skip veiða í russiskum sjógvi: 8.200 tons av toski, 800 tons av hýsu, 1.000 tons av flatfiski og 2000 tons av rækjum. Haraftrat kunnu føroysk skip nú aftur veiða 10.000 tons av lodnu í russiskum sjógvi, harav 5.000 tons kunnu verða fiskað í norskum sjógvi. Russisk skip kunnu í ár veiða í føroyskum sjógvi 105.000 tons av svartkjafti íroknað 3 % av sild. Haraftrat kunnu russisk skip hava somu royndarveiði á djúpum vatni við 200 tonsum í kvotu. Makrelveiðin hjá russiskum skipum í føroyskum sjógvi er skorin munandi úr 18.000 tonsum niður í eina kvotu uppá 10.000 tons av makreli. Makrelspurningurin hevði frammanundan elvt til nógv stríð millum Føroyar og ES sínámillum og Føroyar og Noreg sínámillum. Eftir at strandalondini ES, Føroyar og Noreg gjørdu semju í november í ár í Brússel er partur okkara av heildarkvotuni nú 30.000 tons. NEAFC hevur ásett mest loyvdu veiðu í altjóða økinum til 50.000 tons. Russland er ikki partur í hesi semju. Føroyar og Russland hava haraftrat gjørt semju um meira samstarv um toskakeyp í Barentshavinum og Eystursjónum umframt samstarv um svartkjaft í føroyskum sjógvi. Eisini eru partarnir samdir um at kanna møguleikan fyri nærri samstarvi um rækjur í Kyrrahavinum (Kamsjatka) og á NAFO økinum (Flemish Cap). FØROYAR - BALTISKU LONDINI Á fiskiveiðisamráðingunum við tey Baltisku londini Estland, Lettland og Litava fyri 1999 var semja um at halda karmarnar á hvørjum ári tó soleiðis, at bert um báðir partar hava skip tøk, verður semja gjørd. Ongin semja varð gjørd í gjør, og ongar samráðingar hava verið um fiskiskap í ár. FØROYAR - ES Føroyar og ES samráddust um fiskirættindi hvør hjá øðrum í fjør, men komu tí ikki til nakra semju um fiskiskap í ár. Serliga fiskiskap eftir makreli kundu partarnir ikki semjast um. Føroyar meta, at eftir at strandalandasemja millum Føroya, ES og Noregs um makrel er gjørd, er grundarlag fyri at endurskoða ymisk viðurskifti í verandi sínámillum fiskirættindasáttmálunum. Dentur verður lagdur á, at strandalond eru meira opin fyri makrelfiskiskapi hjá hvør øðrum. Hetta sjónarmið var ein av fortreytunum fyri, at Føroyar kundu góðtaka makrelsemjuna. ES tóktist ikki vilja viðurkenna hesi viðurskifti, tí tað fór at órógva kvotabýtið í ES og kundi tí ikki ganga føroyska kravinum á møti. Undir hesum umstøðum boðaði føroyska samráðingarnevndin frá, at hon kundi ikki gera fiskirættinda-sáttmála við ES fyri í ár. Partarnir samdust um at finna eina loysn á ósemjuni innan 1. mai í ár. Semja varð gjørd um, at fiskirættindasáttmálin verður longdur í óbroyttum líki til 30. apríl í ár. STRANDALANDASAMRÁÐINGAR Strandalandasamráðingar um norðhavssild í norðurhøvum Samráðingarnar millum strandalondini Føroyar, Ísland, Noreg, Russland og ES um fiskiskap eftir norðhavssild í ár endaðu við, at partarnir samdust um at áseta heildarkvotuna til 1.250.000 tons. Samanborið við fjør er lækkingin 50.000 tons. Býtið av heildarkvotuni varð gjørt eftir sama býtislykli, sum er nýttur árini undan. Býtið var hetta: Føroyar 68.270 tons ES 104.800 tons Ísland 194.230 tons Noreg 712.500 tons Russland 170.200 tons Fyri at skerja heildarkvotuna varð mett, at lívfrøðiliga er ikki haldgott grundarlag at fiska eins nógv og árini undan. Fiskifrøðiliga ráðgevingin mælir til, at ikki meir enn 1 mill. tons árliga verður fiskað næstu árini. Á henda hátt verður betri trygd fyri, at líkinda góðir árgangir kunnu koma undan einstøk ár upp ímillum. Partarnir kundu ikki semjast um at fylgja fiskifrøðiligu ráðgevingini hesaferð, men bundu seg tó til, at í 2001 skal veiðitrýstið ikki fara upp um 0.125. Hetta fer óivað at føra til eina størri skerjing í veiðini. Markið er nú 0.15. Fer gýtingar-stovnurin niður um 5 mill tons, verður veiðitrýstið at skerja uppaftur meir. Fer gýtingarstovnurin niður um 2,5 mill. tons, samdust partarnir um, at allur fiskiskapur eftir norðhavssild skal steðga. Hetta er ein týðandi avgerð, har partarnir hava átikið sær eina skyldu, sum tengir fyrisitingina av sildastovninum nærri at fiskifrøðiligu ráðgevingini næstu árini. Hetta er á fyrsta sinni, at strandalond hava álagt sær sjálvum slíkar bindingar innan fyri karmin av fyrivarnisregluni um fiskiskap. Ein týðandi partur í samráðingunum eru sínámillum semjurnar. Føroyar kunnu aftur í ár fiska alla sína kvotu í íslendskum sjógvi og íslendingar í føroyskum sjógvi. Í norskum sjógvi íroknað Jan Mayen øki kunnu føroysk skip fiska 30.800 tons. Aðrar sínámillum semjur vórðu eisini gjørdar eins og árini frammanundan. Ongar munandi broytingar vórðu í sínámillum semjunum. Strandalandasamráðingar um makrel í norðurhøvum Á fjórða strandalandafundinum millum Føroya, ES og Noregs um makrel eydnaðist at semjast um eina heildarveiði (reference TAC) á 560.000 tons í ár. Føroyska strandalandakvotan er sett til 30.000 tons. Partarnir samdust um at fylgja fiskifrøðiligu ráðgevingini, og veiðitrýstið skal ikki liggja um 0,15-0,20. Fer gýtingarstovnurin niður um 2,3 mill tons, skal veiðitrýstið skerjast uppaftur meir alt fyri eitt. Makrelsemjan millum tey trý strandalondini verður løgd fyri løgtingið í hesi tingsetuni. Trípartasamráðingar um felagsstovnar Føroyar, Ísland og Grønland hava trý tey seinastu árini roynt at gera eina trílanda fiskiveiðisemju um umsitingina av kongafiskinum í Irmingarhavinum og svartkalvastovninum. Svartkalvastovnurin er ein felagsstovnur og okkurt bendir á, at ein partur av djúphavskongafiskinum (deep sea mentella) er tann sami, sum er inni á landgrunninum hjá londunum. Semjan varð greið til undirskrivingar í 1998, men ávísir trupulleikar stungu seg upp í sambandi við mannagongdir, um Føroyar og Grønland sum partur av danska ríkinum kundu gera semjur av hesum slagi, uttan at Danmark skuldi góðkenna semjuna. Við tað at Ísland ikki var við semjuni í NEAFC um kongafiskin, bendir mangt á, at trílandasemjan millum strandalondini verður av ongum. Víst verður annars til brotið í frágreiðingini um NEAFC. Á tingfundi týsdagin 1. februar 2000 kl. 10.00 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Frágreiðing um búskaparvøkstur og íløgur 101-6 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um gagnligastu fíggjar- og lógarkarmar til at fremja búskaparvøkstur og økja íløgurnar í Føroyum Ár 2000, 16. februar, legði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrismaðurin í vinnumálum leggur við hesum fram tilmæli um fíggjarligar og løgfrøðiligar karmar til at fremja búskaparligt og handilsligt umhvørvi, sum kann eggja til føroyskar og útlendskar íløgur í Føroyum, og inntøkuskapan, so Føroyar verða meira sjálvbjargnar. Tilmæli landsstýrismansins Í tilmælinum til vinnupolitikkin, sum fekk viðgerð á Løgtingi seinasta vár, varð sagt, at nú uppskot er sett fram um vinnupolitiskar meginreglur, ræður um, at vinnupolitiska tilgongdin steðgar ikki upp. Tvørturímóti varð boðað frá, at ætlanin var at halda fram - at orða ítøkiligar málsetningar, tillaga vinnukarmarnar og eftirmeta - at orðaður verður politikkur fyri einstøku vinnugreinarnar Tilmæli landsstýrismansins byggir á hesi vinnupolitisku stevnumiðini: Miðað verður eftir at skapa karmar, har vinnan megnar at mennast og fylgja altjóða rákinum, t.e. at hon er innovativ og hevur dagførda vitan og fjøltáttað samskifti, við virðing fyri okkara samfelagi. Tillagað, virkið regluverk til altjóða marknaðarsamstarv Vælvirkandi samskifti og samferðslu við útheimin Gransking og førleikamenning Vælútbygt undirstøðukervi, sum mennir kappingarfør lívskor um alt landið Góðar eginfíggingarskipanir og lagaligar skatta- og avgjaldsskipanir Varlig vinnulóggeving, fyrimyndarligt alment tænastustig Einfaldar, studningsveikar vinnuframaskipanir Málsetningurin er, at vinnukarmarnir standa mát við onnur samfeløg soleiðis, at vinnan og kapitalurin eins væl og arbeiðsmegin trívast og fjølgast í Føroyum. Gott samsvar er millum orðaða vinnupolitikkin og innihaldið í Caragata-álitinum - Búskaparlig tillaging og framburður. Men álitið fevnir um fleiri evnir og økir, enn orðaði vinnupolitikkurin, tað er meira ítøkiligt, og kann tí síggjast sum framhald av vinnupolitikkinum. Eisini er ávíst samsvar millum samgonguskjalið og Caragata-álitið. Landsstýrismaðurin ger við hesum nøkur fá tilmæli við støði í evnum og tilmælum í Caragata- álitinum. Tey eru lítið ella einki viðgjørd í teim 5 ritunum um vinnupolitikkin, men hava avgerandi týdning fyri vinnuligan framburð og fíggjarligt sjálvbjargni, herundir útlendskar íløgur í Føroyum. 1. Lagaligar skattaskipanir Farna mansaldur er skattabyrðin í framkomnum londum bara vorðin alsamt tyngri, men nú tykist, sum hon fer at lætna aftur, við tað at hugburðurin hjá politikarum og veljarum er við at broytast. Kjakið millum tey lærdu um, hvønn týdning lættari skattabyrði hevur, er harðnað farnu tíggju árini. Granskingin hjá Gerald Scully á University of Texas er ein orsøk, og bendir henda granskingin á, at jú lægri skatturin er í mun til búskapin, tess minni verður skattaundandrátturin, fleiri verða arbeiðsplássini, størri verður búskaparvøksturin, minni fer fyri einki av samfelagsorkuni, og størri verður vælferðin. Mong lond hava nú viðurkent vansarnar av høgum skattatrýsti. Breið tvørpolitisk undirtøka er fyri at lækka (serstakliga) vinnuskattin til at skunda undir vøkstur og íløguhug. Eisini í Norðurlondum, sum tykjast serstakliga viðkvom viðv. fríum flutningi av kapitali, og sum vita, at høgt skattatrýst styggir møguligar útlendskar íleggjarar. Fyrst í 90-árunum var vinnuskattaprosentið í Føroyum lækkað úr 49 niður í 22%. Tá var tað næstan 50% í Norðurlondum. Sum partur av Norðurlendska skattasamstarvinum kundu tey fata hetta stig sum at misnýta teirra skattarúm. Eftir samráðing varð føroyska vinnuskattaprosentið sett til 27%. Stutt eftir lækkaðu Norðurlond prosentið niður í nánd av tí føroyska. Eftir hetta meta Scully, Caragata og Stroombergen, at helst eingin trupulleiki hevði verðið, um Føroyar lækkaðu tað til 20%, og at 27% er ikki nóg lágt til at fáa fyritøkur at flyta higar úr Evropa. Prosentið má verða væl lægri, um fyritøkur skulu fáa áhuga fyri Føroyum av skattaávum. Slíkari tilflyting hevur Írland við 10% vinnuskatti notið stórt gagn av. Vinnuskattaprosentið eigur fyrst at verða lækkað niður í 20% longu frá 1. januar 2000. Síðan niður í 12,5%, so skjótt tað er fíggjarliga og politiskt møguligt. Fordømi er um hetta, nú ES hevur loyvt Írlandi 12,5% frá 2005. Vanligi inntøkuskatturin átti at verðið lækkaður mið- og stigvíst. Ein góður máti er at bjóða frádrátt fyri at seta pening í føroysk partabrøv - beinleiðis ella óbeinleiðis gjøgnum felagsgrunnar. Neyv útrokning eigur at verða gjørd, hvussu stórur hesin skattalætti verður, og nær hann verður settur í gildi. Eisini eiga vit at fara at hugsa um at seta í verk eina skattaskipan fyri frálandafyritøkur, har keyparar og seljarar eru uttan fyri Føroyar, sum kundi líkst t.d. teirri íslendsku við 5% skatti. Fíggjarmálastýrið hevur tikið stig til, saman við vinnuni og Vinnumálastýrinum, at endurskoða vinnuskattalóggávuna, so at hon verður meira eggjandi fyri vinnuna. Landsstýrismaðurin í vinnumálum vil stuðla Fíggjarmálastýrinum í hesum. 2. Partabrævamarknaður Vinnumálastýrið, Fíggjarmálastýrið og Landsbankin hava síðan februar 1999 arbeitt við ítøkiligum uppskoti til stovnan av virðisbrævamarknaði. Sambært uppskotinum skal virðisbrævamarknaðurin stovnast sum løggildur marknaður ("autoriseret markedsplads") sbrt. lóg um virðisbrævahandil og í samsvari við ES-lóggávu. Talan er sostatt ikki um ein fondsbørs, men um ein marknað, sum hóskar til føroysk viðurskifti. Løggildi marknaðurin er eins væl skipaður og ein fondsbørsur viðv. íleggjaratrygd. Hinvegin eru formligu krøvini til stødd á teimum fyritøkum, sum kunnu skrásetast, væl minni. Virðisbrævamarknaðurin skal sbrt. lóggávuni stovnast sum partafelag við minst 8 mió. kr. í parta- og eginpeningi. Skotið verður upp, at felagið verður stovnað við 12 mió. kr. í eginpeningi fyri at hava hóskandi mótstøðuføri fyrstu árini, meðan virksemið á marknaðinum verður bygt upp. Nevnd Landsbankans hevur afturat hesum samtykt, at Landsbankin kann røkja uppgávur hjá partafelagnum fyrstu trý árini, treytað av, at Landsbankin fær lønarútreiðslur endurgoldnar, tá fíggjarviðurskifti hjá felagnum loyva tí. Virðisbrævamarknaðurin skal lúka strong krøv, sum danska fíggjareftirlitið eftirkannar, t.d. í sambandi við handilsreglur, innanhýsis virkisgongd, EDV-skipan og eftirliti við, at handil fer fram á tryggan hátt á Marknaðinum. Til at spara tíð og pening eru stig tikin til samstarv við løggildan marknað uttan fyri Føroyar. Tað fer serliga at fevna um yvirføring av góðkenning frá Fíggjareftirlitinum, løgfrøðiliga ráðgeving og tøkni. Landsstýrið og Landsbankin eru samd um, møguliga saman við umboðum fyri onnur áhugamál, at stovna felag, sum skal standa fyri virkseminum av Virðisbrævamarknað. Áhugamálini kunnu greinast í 4 bólkar: Fyritøkur el. aðrar búskapareindir, sum ynskja partabrøv, lánsbrøv og íløguprógv1, skrásett á marknaðinum Íleggjarar, einstaklingar, fyritøkur, stovnar, útlendingar o.o. Midlarar, t.e. peningastovnar og virðisbrævameklarar Myndugleikarnir, t.e. Landsstýrið og Landsbankin Áhugamálini hjá hesum pørtum eru, sum vera man, sera ymisk og ganga mangan hvør sín veg. Hinvegin eru tað kreftirnar, sum hesir partar umboða, ið gera, at ein marknaður kann gerast virkin. Í hesum viðfangi hevur tað stóran týdning, at áhugamálini hjá øllum pørtum fáa umstøður til at gera seg galdandi. Tí er neyðugt at tryggja ávísa javnvág millum tey áhugamál, sum koma at umboða partapeningin í felagnum, sum skal reka Virðisbrævamarknaðin. Landsbankin hevur tikið stig til fyribils íleggjaraumfar, har umboð fyri nevndu partar eru blivin kunnað um løgfrøðilig, organisatorisk og teknisk krøv, sum sett verða til løggildan marknað. Somuleiðis eru fíggjarlig útlit lýst, eitt nú kapitalkrøv og íleggjaravági. Fíggjarligu útlitini eru tó enn ikki lýst út í æsir, m.a. tí at samráðingar hava ikki verið enn við útlendskan løggildan marknað um kostnað og treytir fyri samstarvi um EDV-skipanir o.a. Eftir hesar samráðingar kunnu stig takast til endaliga íleggjararundu. Væntandi ganga 9-12 mánaðir frá tí, at felagið, ið skal reka Virðisbrævamarknaðin, er stovnað, til góðkenningar frá Fíggjareftirlitinum, teknisk viðurskifti o.t. eru fingin í rættlag. Fyrireikingar verða nú gjørdar at biðja Løgtingið um neyðugar heimildir at stovna tílíkt partafelag. 3. Korporatiseringar og privatiseringar Mælt verður til - eins og gjørt verður víða um heim - at farið verður miðvíst undir, at alment, vinnuligt virksemi í fyrstu atløgu verður lagt um til partafeløg og síðan privatiserað. Privatisering eigur ikki at vera spurningur um trúgv, men um eitt amboð til at røkka ávísum málum. Heldur ikki hevur privatisering longur samband við politisku veingirnar, høgra og vinstra. Ein trupulleiki við at lata tað almenna reka vinnuvirksemi er, at ovlítið kemur burtur úr hesum ognarformi. Málini eru ofta í andsøgn hvørt við annað. Fyritøkurnar hava ofta verið undirfíggjaðar í langa tíð, og kappingarførið er mangan ringt, tí fyritøkan hevur ikki fylgt við tøkniliga, og tí at leiðslan hevur ikki virkað nóg væl. Endamálini við umlegging eiga í hvørjum føri at vera neyvt orðað, sum t.d. at bøta fíggjarstýring, virkisføri, økja kappingina, avtaka framíhjárætt, taka í nýtslu nýggja tøkni og fáa nýggja vitan inn í fyritøkuna og vinnuna. Ein almenn fyritøka, sum longu arbeiðir eftir marknaðartreytum, er lættari at privatisera, tí íleggjarar hava hug at seta pening í vælriknar fyritøkur. Marknaðargerð kann taka fleiri ár, alt eftir hvussu avlagað fyritøkan er av almennari fígging og stýring sammett við fyritøkur undir marknaðartreytum. Privatisering fevnir um: beinleiðis sølu til einstakan íleggjara uppboðssølu partabrøv verða latin almenninginum útbjóðing av partapeningi til almenningin minni parturin verður seldur hægstbjóðandi, størri parturin seldur almenninginum størri parturin seldur hægstbjóðandi, minni parturin seldur almenninginum. Umframt at náa omanfyri umrøddu málum við virkseminum hjá einstøku fyritøkunum, so fær tað almenna tilført kapital við privatiseringum. Hann kann brúkast til at fíggja annað alment virksemi ella gjalda skuld. Eisini hava privatiseringar tað við sær, at almenni parturin í vinnulívinum minkar, og at tað almenna átekur sær minni váða. Privatisering er ein tilgongd, ið tekur langa tíð, men skapar hon eisini størri virkisføri og vælferð. Tað hevur tikið londum sum Bretlandi, Ný Sælandi, Avstralia, Kanada o.ø. meira enn tíggju ár at leggja til rættis og stýra marknaðargerðini, sum m.a. fevnir um virðismeting, partvísa privatisering og fulla privatisering. Hesa tilgongd kenna vit aftur í sambandi við privatisering av almennum partafeløgum í Danmark. Eisini mugu vit rokna við, at hetta tekur tíð, sjálvt um vit kunnu læra av royndum hjá øðrum. Dømi um fyritøkur, sum eftir stuttari tíð ella eftir fáum árum kunnu privatiserast og skrásetast á møguligum føroyskum partabræavamarknaði, eru: Atlantsflog Framtaksgrunnurin Føroya Banki Føroya Fiskavirking JFK Trol Føroya Tele United Seafood Fyritøkur, sum kundu verðið settar at virka eftir marknaðartreytum heilt skjótt, men sum longri tíð skal til at privatisera, eru: Postverk Føroya, SEV, havnirnar og Strandfaraskip Landsins. 4. Útlisiteringar Hugtøkini privatisering og útlisitering verða ofta nýtt hvørt um annað, hóast stórur munur er á teimum. Við privatisering verður ábyrgdin av, at virkini verða rikin, ella at uppgávur verða loystar, heilt ella partvíst løgd til privatar fyritøkur ella einstaklingar. Við útlisitering liggur ábyrgdin fyri, at uppgávan verður loyst, fult og heilt hjá almennu myndugleikunum, hóast uppgávan verður boðin út til privatar veitarar at útinna. Endamálið við útlisiteringini er, at uppgávan verður loyst bíligari og betri, av tí at privatir veitarar í summum førum betri kunnu gagnnýta fyrimunir við stórrakstri og skjótari kunnu laga til og samskipa uppgávurnar til broyttar fyritreytir. Í grannalondum okkara verður útlisitering av almennum uppgávum í alt størri mun nýtt sum eitt av fleiri amboðum til at rationalisera og effektivisera ávísar almennar uppgávur. Spurningurin um útlisitering er vorðin minni tengdur at ideologi og meiri at praktiskum atlitum. Royndir vísa, at almennir myndugleikar kunnu spara upp í triðing av útreiðslunum av ávísum uppgávum, uttan at hetta førir til verri tænastu fyri borgaran. Sparingar upp á 10-15 % eru tó meira vanligar. Almennu starvsfólkini, ið við útlisitering skifta frá almennum til privatan arbeiðsgevara, siga seg ofta fáa meira at gera, meiri skiftandi uppgávur aftur fyri í flestu førum hægri løn. Flestu eru líka væl ella betur nøgd við starvið eftir skiftið av arbeiðsgevara. Í Føroyum er útlisitering innan tað almenna lítið roynt, hóast ávísar veitingar í dag verða røktar av privatum, eitt nú reingerð, KT-tænastur, viðlíkahald og umvæling. Partur av orsøkini til, at almennar uppgávur ikki í størri mun verða útlisiteraðar, kann vera avmarkaða kappingin innan ávísar vinnugreinar. Ofta eru bert fáar fyritøkur, ið kunnu bjóða seg fram til at loysa eina uppgávu, eisini tí at hitt almenna hevur gjørt arbeiðið. Í grannalondunum er størri kapping innan flest øki og tískil betri møguleiki fyri, at útlisitering kann føra til effektivisering. Vert er at hava í huga, at ein meiri miðvís almenn útlisitering innan ávís øki kann føra til, at privati marknaðurin mennist, og virkini verða meir kappingarfør. Útlisitering av summum almennum uppgávum kann sostatt virka við til, at føroysk virki kunnu kappast við útlendsk um uppgávur, bæði uttanlands og innanoyggja. Størri heimamarknaður kann í summum førum vera tað, sum skal til, fyri at eitt virki fær orku til eisini at bjóða seg fram uttanlands. Meir miðvís útlisitering kann geva føroyskum virkjum møguleika at bjóða upp á almennar uppgávur, sum í dag verða latnar útlendskum fyritøkum, mestsum av gomlum vana. Serliga eigur miðvís útlisitering at verða gjørd í almennari framleiðslu og tænastuveitingum. Har er frammanundan lætt at seta krøv til dygdina av teirri uppgávu, ið hin privati skal útinna, og har tað síðan ikki krevur so nógva orku at kanna, um uppgávan verður røkt, sum hon skal. Júst her ræður um, at royndir úr útlondum við útlisitering verða kannaðar gjølla fyri at sleppa undan summum av teim "barnasjúkum", ið kunnu stinga seg upp. Serliga avgerandi er, at stórt arbeiði verður lagt í at lýsa ta uppgávu, ið skal røkjast, seta krøv til privata veitaran og fylgja krøvunum upp. Royndir uttaneftir vísa, at uppgávur innan m.a. tekniska økið og KT-økið, reingerð og viðlíkahald eru serliga væl egnaðar at útlisitera. Men listin yvir uppgávur, ið tað ber til at útlisitera, er langur. Tað hevur avgerandi týdning, at í hvørjum einstøkum føri verður kannað, um privat virki eru før fyri at loysa uppgávuna, og hvussu lætt tað er at áseta krøv til tann, ið skal útinna uppgávuna. Felags almennar leiðreglur eiga at verða gjørdar fyri, hvussu farast skal fram, tá uppgávur verða útlisiteraðar, og royndirnar av útlisiteringini eiga at verða savnaðar á einum stað. 5. Gransking og útbúgving, m.a. innan KT og biotøkni Eins og uppskotið um vinnupolitikk er Caragata-álitið ikki so ítøkiligt, tá tað snýr seg um førleikamenning (gransking og útbúgving). Tó verður m.a. sagt, at størsti meinbogin fyri vøkstri í føroysku KT-vinnuni er, at serkunnleiki og gransking vanta. Til at vinna á hesum vansa er neyðugt, at landsstýrið stuðlar til muns hátøkniligum útbúgvingum - t.d. eftir sama mynstri sum í Írlandi. Aðrar tørvandi ábøtur eru stovnan og menning av váðafúsum kapitalmarknaði, størri dentur á útbúgvingar í enskum og KT-máli, og menning av eini KT-ætlan fyri Føroyar. Tey tiltøk, sum longu eru gjørd við útbúgving av datamatikarum og framhaldslestri á Setrinum, verða mett ein góð byrjan. Men meiri krevst fyri at nøkta framtíðarvøksturin í føroyskari KT- og aðrari tøknikendari vinnu. Umframt at menna KT-førleikan og -áhugan á øllum skúlastigum er neyðugt at stuðla føroyingum við serligum førleika til at søkja útbúgving á heimsins fremstu universitetum, eitt nú í USA. Umframt at KT skapar vinnuligar møguleikar innan kunningartøknina sjálva, fær KT alt vaksandi týdning í tøknikendum vinnum og framburði. Caragata-álitið leggur herðslu á, at størstu møguleikar fyri hátøkniligari vinnu í Føroyum liggja í nýggjari tekniskari útgerð og ritbúnaði til fiski-, ali- og fiskiídnaðarvinnuna. VMS hevur og fer - eitt nú við stuðli úr grunninum til ídnaðarfremjandi endamál - at vísa hesum møguleikum ans. Men VMS heldur, at tíðin er búgvin til at skunda meiri undir sonevnda sektorgransking, so vinnuliga fjølbroytni í Føroyum kann gerast størri og meiri lívført í framtíðini. Við at stuðla og menna lívtøkni (bioteknologiska) gransking, herundir matvørufrøði og fiskiídnaði, har vinnuligir møguleikar eru at fáa meir burtur úr okkara tilfeingi og gera vørurnar munin meir verdar fyri marknaðin, verður enn eitt stig tikið á leiðini at byggja upp eitt granskingarumhvørvi í Føroyum. Hesum umhvørvi sóknast Caragata-álitið eins og onnur eftir. Eyðsæð skal slík gransking í lívtøkni hava neyvt samstarv við aðrar rannsóknir, eitt nú í alivinnuni og á øðrum stovnum, sum fáast við gransking. Men tað hevur ikki minni týdning, at KT-menningin og KT-ætlanin fyri Føroyar hava ein týðandi leiklut í hesari tilgongd. Landsstýrismaðurin í vinnumálum leggur dent á, at gransking og útbúgving eru málsøki, sum liggja undir fleiri aðalstýrum, fyrst og fremst UMMS, og at VMS ætlar ikki at fremja sektorgransking, sum ikki stuðlar upp undir ta menning av gransking og útbúgving, sum fer fram undir øðrum aðalstýrum. Heldur ætlar landsstýrismaðurin, at tey stig, VMS í næstum tekur innan meiri vinnuliga gransking, fara at skunda undir tilgongdina at fáa eitt dygt granskingar- og útbúgvingarumhvørvi í Føroyum. 6. Undirstøðukervið Serliga innan farmaflutning er samferðslumynstrið í Føroyum broytt munandi. Seinnu árini er avskipanin av útflutningsvørum savnað til heilt fáar havnir, og mugu vørurnar í stóran mun flytast eftir veganetinum til hesar havnirnar. Hetta setir stór krøv til vegakervið og flutningin á sjónum. Landsstýrismaðurin ger tí miðvísa langtíðaríløguætlan fyri vegir, tunlar og ferjur. Hon verður partur av langtíðaríløguætlan landsstýrisins, og fer eisini at fevna um viðlíkahald, tí roknast kann við, at fleiri tunlasambond fara at økja um ferðsluna eftir vegunum, og krøvini til viðlíkahald vaksa samsvarandi. Fyrstu ítøkiligu, størri ætlanir, sum eru í gongd ella eru fyrireikaðar, eru sandoyar- og suðuroyarferjan og tunnilin undir Vestmannasundi. Tá hesar íløgur verða lagdar til rættis, verða atlit tikin, so føroyskar fyritøkur mest møguliga standa fyri arbeiðinum ella skjótast møguligt kunnu útvega sær førleika til hetta. Endamálið við útbyggingunum er, at so stórur partur av fólkinum sum møguligt kann taka lut í búskaparmenningini, og at vinnuni verður veitt kappingarfør kor kring alt landið. Víst verður eisini til frágreiðingar og tilráðingar í Caragata álitinum. ________________________ 1 Á donskum "investeringsforeningsbeviser". Á tingfundi týsdagin 22. februar 2000 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Frágreiðing um fíggjarpolitikk í 2001 og frameftir 101-7 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um fíggjarpolitikk í 2001 og frameftir Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, legði , Karsten Hansen, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum leggur við hesum fram upplegg um fíggjarpolitikk í 2001 og framyvir til tingsins viðgerð. Innihaldsyvirlit INNGANGUR * BÚSKAPARPOLITIKKUR * Búskaparpolitisku málini * Konjunkturjavnan * FØROYSKI BÚSKAPURIN * Almenna skuldin * Fyrivarni í føroysku búskaparstýringini * BÚSKAPARSTØÐAN OG ÚTLIT * Viðmerkingar til tilmæli Búskaparráðsins * Bundin samansparing * SKATTAPOLITISK TILTØK * VINNUSKATTAREFORMURIN * LØGUR 2001 * Løguútreiðslur landskassans * Almenna løguávirkanin á virksemið * Løgurnar býttar landafrøðiliga * RAKSTURIN * FRAMTÍÐARVÆLFERÐARSAMFELAGIÐ * Almanna og heilsuútreiðslur av teimum eldru * Pensjónsinngjaldingin má byrja sum skjótast * ÚTGANGUR * Fíggjarpolitikkur 2001 og tilmæli * INNGANGUR Í Hvítubók1 verður mælt til, at gjørdar verða ábøtur á mannagongdina, sum er viðvíkjandi fíggjarlógararbeiðnum og fíggjarpolitikkinum. Mælt verður til eitt orðaskifti um yvirskipaða fíggjarpolitikkin, áðrenn fíggjarlógaruppskotið fyri næsta ár verður lagt til rættis. Íblásturin til hetta orðaskiftið kemur sostatt úr Hvítubók. Tilmælið í Hvítubók er tó meira umfatandi enn hetta orðaskiftið. Eitt av endamálunum við orðaskiftinum er at skapa størri gjøgnumskygni og meiri opinleika um fíggjarpolitikkin. Allir tinglimir fáa nú høvi at koma við síni meining um, hvussu fíggjarpolitikkurin skal leggjast til rættis, áðrenn arbeiðið við fíggjarlógaruppskotið 2001 er komið í gongd. Karmarnir um fíggjarlógaruppskotið eiga tí ikki at koma óvart á nakran tá tað í heyst verður lagt fyri løgtingið. Umframt at koma við tilmælum um fíggjarpolitikkin næsta ár verður eisini víst á langtíðar tiltøk. Í sambandi við orðaskiftið verður víst til ymiskar frágreiðingar um búskapargongdina og um føroyskan búskap sum heild. Víst verður til várfrágreiðingina 2000 hjá Búskaparráðnum, Det Rådgivende Udvalg vedrørende Færøerne, december 1999, Caragata-álitið, búskaparfrágreiðing Landsbankans 1999, Hvítubók, fylgibind 1, fíggjarlógina 2000 og frágreiðingina til fíggjarlógaruppskotið 2000. Endamálið er tó fram um alt eitt kjak um, hvør fíggjarpolitikkur skal rekast næsta ár, og um tey tiltøk, landsstýrið arbeiðir við á fíggjarpolitiska økinum. BÚSKAPARPOLITIKKUR 2 Í dagligari talu eru nógv politikksløg, sum vera roknað sum búskaparpolitikkur Til eru nógv sløg av politikki, sum kunnu sigast at vera týdningarmikil fyri búskapargongdina, og sum í dagligari talu vera roknað sum búskaparpolitikkur. Hetta geldur t.d. vinnupolitikk, sosialpolitikk, skattapolitikk, veðhaldspolitikk, rentuskattapolitikk, bygdamenningarpolitikk, almennan íløgupolitikk o.s.fr. Men her er talan um politikkøki, sum hvørt sær ikki eru ætlað at stýra allari búskapargongdini. So ella so kunnu tó øll, ella flestu av hesum politikksløgum metast sum undirgreinir í fíggjar- ella pengapolitikki. "Generellur búskaparpolitikkur" er fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans Fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans ganga í búskaparfrøðini undir heitinum "generellur búskaparpolitikkur". Fyri hini politikksløgini omanfyri er talan um raðfestingar, bæði í hvørjum politikkslagi sær og tvørtur um politikksløgini, sum í longri áramál skulu tryggja eina javna og støðuga búskapargongd. Stjórnin hevur fíggjarpolitisku amboðini Fíggjarpolitikkurin verður rikin við atgerðum, sum ávirka gjaldingar til tað almenna og frá tí almenna, og umfata soleiðis bæði broytingar á inntøkusíðuni hjá tí almenna eins og á útreiðslusíðuni. Á inntøkusíðuni er t.d. talan um broytingar í stigum viðvíkjandi skatti og avgjøldum, men broytingar á útreiðslusíðuni fata í høvuðsheitunum um veitingar og útreiðslur av almennari nýtslu og íløgur. Endamálið við pengapolitikkinum er tað sama sum við fíggjarpolitikkinum Í fyrimyndarligum samanhangi er endamálið við pengapolitikkinum tað sama sum fyri fíggjarpolitikkin, tí eisini her verður roynt at røkka makro-málstevnum, sum myndugleikarnir hava sett sær fyri. Við pengapolitikkinum verður roynt at røkka hesum málum við at ávirka samfelagsgjaldførið, rentustigið og sum heild, um tað skal vera lætt og bíligt ella trupult og dýrt at lána pening. Sentralbankin hevur pengapolitisku amboðini, men Føroyar hava ongan sentralbanka Í søguligum samanhangi hevur henda skipan verið við til at stýra fíggjarpolitikkinum, m.a. at stjórnin (fíggjarmálaráðharrin) hevur havt avmarkaðar møguleikar at fíggja hall í ríkiskassanum. Føroyar hava í hesum viðfangi verið í serstøðu, tí Føroyar eru ein lítil partur av danska gjaldoyraøkinum, og danski tjóðbankin er sentralbanki fyri alt gjaldoyraøkið. Tjóðbankin hevur tí ikki verið beinleiðis virkin í konjunkturstýringini í Føroyum. Føroyar hava tí ongan sentralbanka havt at stýra pengapolitikkinum. Seinastu árini hevur dentur verið lagdur á at styrkja tey fíggjarpolitisku amboðini Liberaliseringar á altjóða fíggjarmarknaðunum og størri felags gjaldoyraøki hava minkað munandi um møguleikarnar at brúka pengapolitisk amboð í einstøku londunum. Ístaðin verður dentur lagdur á at styrkja tey fíggjarpolitisku amboðini og ymisk onnur úrveljandi búskaparpolitisk amboð. Hetta er ikki nýtt fyri Føroyar, ið sum sagt ongan sentralbanka hava. Í Føroyum ger fíggjarpolitikkurin sostatt av alt. Búskaparpolitisku málini Búskaparpolitisku málini verða til fíggjarpolitisku málini Búskapar- ella fíggjarpolitisku málini eru Sum longu nevnt omanfyri, so er tað fíggjar- og pengapolitikkur tilsamans, ið ganga undir heitinum "generellur búskaparpolitikkur". Pengapolitikkurin hevur fingið minni og minni týdning, men dentur verður lagdur á at styrkja fíggjarpolitikkin. Í Føroyum hava vit so at siga bert fíggjarpolitikkin til at stýra búskapargongdini. Búskapar- ella fíggjarpolitisku málini eru: Búskaparvøkstur - so stóran stutttíðar- og langtíðarbúskaparvøkstur sum gjørligt. Innanhýsis javnvág - her verður serliga hugsað um javnvág á arbeiðsmarknaðinum, t.e., lítið og einki arbeiðsloysi, og at yvireftirspurningur eftir arbeiðskraft tekur seg ikki upp. Uttanhýsis javnvág - meginreglan er her javnvág á leypandi postum á gjaldsjavna. Lítlan prísvøkstur (inflatión). Sosial- og økispolitisk atlit, soleiðis at øllum verður tryggjað lut í virðinum og tænastunum í samfelagnum. Búskaparpolitisku málini standa í andsøgn hvørt við annað Búskaparpolitisku málini standa í andsøgn hvørt við annað, og sannroynd er, at búskaparpolitisku myndugleikarnir í at kalla øllum londum dragast við trupulleikar, sum standast av hesum mótstríðandi málum. Trupulleikarnir síggjast t.d. í tí, at stórur búskaparvøkstur og lítið arbeiðsloysi ber í sær inflatión og størri hall (ella minni avlop) á gjaldsjavnanum, og lítil ella negativur búskaparvøkstur ber í sær arbeiðsloysi, prísfall og avlop á gjaldsjavnanum. Høvuðsendamálið er búskaparvøkstur Høvuðsendamálið við búskaparpolitikkinum er tó so stórur og støðugur búskaparvøkstur sum gjørligt leingi. Konjunkturjavnan ...altíð verða tíðir við hákonjunkturi og tíðir við lágkonjunkturi... Altíð fara at verða tíðir í Føroyum sum í øllum øðrum londum við hákonjunkturum og tíðir við lágkonjunkturum. Altíð verða altjóða viðurskifti, ið ávirka konjunkturarnar í einstøku londunum, sum londini ikki kunnu ávirka. Tað eru tó viðurskifti, alt eftir hvørji búskaparpolitisk amboð eru til taks, sum tey einstøku londini kunnu ávirka, soleiðis at konjunktursveiggini ikki gerast ov ógvislig. ...minni sveiggj í stutta tíð geva størri búskaparvøkstur leingi... Í langt áramál fara vit altíð at hava ein búskaparvøkstur, royndirnar vísa tó, at jú ógvisligari búskaparsveiggini eru í stutt áramál, minni verður búskaparvøksturin í longri áramál3. Jú ógvisligari ein hákonjunkturur er, tess djúpari verður eisini lágkonjunktururin, ið aftaná kemur. Ein djúpur lágkonjunkturur hevur bæði nógvar búskaparligar og menniskjaligar avleiðingar við sær. ...ein javnur og støðugur búskaparvøkstur gagnar øllum samfelagnum. Ráðgevandi nevndin um konjunkturjavnan. Megna vit harafturímóti at javna konjunkturarnir, fara vit ikki at merkja so nógv til sveiggini, og vit fáa ein javnan og støðugan búskaparvøkstur til gagns fyri alt samfelagið. "Um búskapargongdin gerst javnari, kunnu vit vænta at fáa meira burtur úr tilfeinginum, størri miðal nýtslu og størri miðal vælferð um konjunkturarnar. Hetta kemst m.a. av fyrimununum av, at óvissan um framtíðin verður minni, deils tí at kostnaðurin av at tillaga flotan og fráflytingin verður minni. Ein konjunkturjavnandi búskaparpolitikkur fer eisini at gera tað møguligt, at fremja størri almennar løgur í tíðum við arbeiðsloysi. Hetta fer vónandi at minka um almenna løgukostnaðin." 4 FØROYSKI BÚSKAPURIN Sereyðkenni við búskapinum eru týdningarmikil tá ið fíggjarpolitikkurin verður lagdur til rættis Tá ið fíggjarpolitikkurin verður lagdur til rættis, er tað týdningarmikið at gera sær greitt, hvørji sereyðkenni búskapurin hevur og hvørji viðurskifti ávirka og eru týdningarmikil fyri konjunkturgongdina. Lívsgrundarlagið í Føroyum er líka gott sum lívsgrundarlagið í flest øllum framkomnum ídnaðarlondum. Føroyski búskapurin er tó øðrvísi samansettur og hevur nøkur heilt onnur sereyðkenni, samanborið við framkomin ídnaðarlond. Í talvu 1 vera føroyski og danski búskapurin bornir saman. Danski búskapurin umboðar í hesum sambandi búskap í einum framkomnum ídnaðarlandi. Talva 1: Danski búskapurin og føroyski búskapurin bornir saman. Føroyar Danmørk Vinnumynstur Einstreingjað Fleirstreingja Framleiðsla Fiskivinna høvuðsvinna Ídnaðarframleiðsla høvuðsvinna Útflutningskvota (útflutn. í % av BTÚ) Umleið 42% Umleið 30% Útflutningur Fiskavørur uml. 98% Ídnaðarvørur Innflutningur Ídnaðarvørur Ídnaðarvørur uml. 70-75% Vinnur, ið kappast við innflutning Fáar Nakrar Innflutningskvota (innflutn. í % av BTÚ) Umleið 38% Umleið 28% Heimamarknaður Lítil Hevur ein ávísan týdning Altjóða konjunkturar Lítlan týdning Stóran týdning Nattúruviðurskifti Stóran týdning Lítlan týdning Almenn skuld í % av BTÚ: -1996 -1997 -1998 -1999 138,7 127,9 98,9 85,6 65,0 61,3 55,6 52,8 Kelda: Hagstovan, Landsbankin og Danmarks Statistik, Statistisk tiársoversigt 1999, síða 132. Føroyski búskapurin er einstreingjaður við lítlum heimamarknaði Føroyski búskapurin er sermerktur við einum einstreingjaðum vinnumynstri, har fiskivinnan stendur fyri nógv tí stórsta partinum av framleiðsluni. Danmørk hevur fjølbroytta framleiðslu av ídnaðarvørum. Hetta er sereyðkenni fyri framkomin ídnaðarlond. Tey framleiða vanliga fjølbroytt úrval av hátøkniligum vørum og einki ávíst vøruslag, t.d. bilar, hvítvørur, el-vørur og heilivágur, er høvuðsframleiðsla. Føroyski heimamarknaðurin er eisini lítil, tí eru fáar føroyskar fyritøkur, ið framleiða vørur, sum kappast við innfluttar vørur á heimamarknaðinum. Uttanlandshandilin sera týdningarmikil fyri Føroyar Innflutnings- og útflutningskvoturnar vísa týdningin av inn- og útflutninginum fyri eitt land. Kvoturnar vísa inn- og útflutningin í prosentum av BTÚ. Føroysku kvoturnar eru væl størri enn tær donsku. Tað merkir, at uttanlandshandilin er týdningarmeiri fyri Føroyar. Tað er vert at viðmerkja, at í altjóða samanhangi er Danmørk eitt lítið land við stórum uttanlandshandli. Donsku kvoturnar eru tí eisini stórar í altjóða samanhangi. Ídnaðarlond flyta út og inn ídnaðarvørur Ein annar týdningarmikil munur millum Føroyar og onnur framkomin ídnaðarlond er samansetingin av uttanlandshandlinum. Ídnaðarlondini flyta inn og út ídnaðarvørur, t.e. flyta inn og út sama slag av vørum. Týskarar selja t.d. bilar, teldur og el-vørur til Fraklands, Italia, Japan o.s.fr., men teir keypa eisini somu vørur frá somu londum. Hetta sereyðkennir ídnaðarlondini og verður kallað intra-handil. Føroyska handilsmynstrið best kent í menningarlondum Í Føroyum er myndin øðrvísi. Nógv tann størtsi parturin av útflutningsvørunum er óviðgjørdar og lítið viðgjørdar fiskavørur, men innflutningurin er ídnaðarvørur. Hetta handilsmynstrið er vanligast í menningarlondunum. Náttúruviðurskifti eru tí týdningarmikil fyri føroyska búskapin, men altjóða konjunkturarnir hava minni týdning5. Tað er tí, at eftirspurningurin eftir matvørum verður lítið ávirkaður av altjóða konjunkturunum. Í ídnaðarlondunum er tað øvugt, har hava nattúruviðurskifti minni upp á seg, men altjóða konjunkturarnir eru týdningarmiklir. Almenna skuldin Almenna skuldin er enn ov stór Talva 1 vísir, at almenna skuldin er minkað nógv frá 1996 til 1999. Almenna skuldin er í hesum føri bruttoskuldin hjá landskassanum og kommununum samanløgd. Sjálvt um almenna skuldin er minkað nógv hesi árini, so er hon enn alt ov stór6. Stevnumiðið hjá teimum 15 ES londunum er, at almenna skuldin skal vera um 60% av BTÚ. Ráðgevandi nevndin mælir til at gjalda aftur bruttoskuldina í stutt áramál... ...og at almenni sektorurin verður betur konsolideraður enn í Danmørk. "Ráðgevandi nevndin leggur dent á, at búskaparpolitikkurin verður lagdur soleiðis til rættis, at almenna skuldin eisini minkar skjótt komandi árini. Tá ein partur av gjaldførinum hjá almenna sektorinum ikki er tøkur7, eigur málið at vera hægri enn bert at minka nettoskuldina." "Søguliga hava stór sveiggj verið í fiskiskapinum um konjunkturarnar. Tað hevur tí heilt avgerandi týdning, at almenni sektorurin er sera vælkonsolideraður. Saman við ætlanunum um at gerast minni bundin at Danmørk, eru grundgevingar fyri, at málið viðvíkjandi skuldini eigur at vera hægri enn t.d. í Danmørk."8 Størtsti parturin av almennu skuldini er uttanlandsskuld Í flestum øðrum londum fíggjar tað almenna sína lántøku innlendis. Hetta er ikki so í Føroyum, nógv tann størsti parturin av almennu skuldini í Føroyum er uttanlandsskuld. Umframt at leggja byrðar á landshúsarhaldið, so fer størsti parturin av almennu rentugjaldingunum av landinum. Fyrivarni í føroysku búskaparstýringini Heilt serlig viðurskifti í føroysku búskaparstýringini Tað eru sostatt nøkur heilt serlig viðurskifti, ið gera um seg, tá føroyski fíggjarpolitikkurin skal leggjast til rættis. Fyrilit skulu tí takast fyri teimum mekanismum, ið gera um seg í føroyska búskapinum. Fiskaprísirnir á heimsmarknaðinum kunnu broytast nógv og brádliga, samstundis sum fiskiskapurin kann vera svikaligur. Stóru avlopini seinastu árini stava millum annað frá høgum fiskaprísum og góðum fiskiskapi. At tað er torført at spáa um inntøkurnar frá fiskivinnuni, er væl lýst í seinastu búskaparfrágreiðingini frá Búskaparráðnum9. Búskaparráðið um fiskaprísirnar í 2000: "Viðvíkjandi fiskaprísunum, so er metingin, at teir methøgu prísirnir væl kunnu halda sær í 2000. Lønargjaldingarnar í fiskiskapi kunnu tískil hugsast at gerast eins stórar í 2000 og í 1999. At tær gerast størri kann heldur ikki útilokast. Myndin kann tó koppa á, um so er at prísirnir kortini falla ella nøgdirnar minka." Óvissa inntøkugrundarlagið er nóg góð grundgeving fyri at reka ein varnan fíggjarpolitikk Slíka forsøgn hoyra vit ongantíð um inntøkuna í einum framkomnum ídnaðarlandi. Marknaðarútlitini fyri t.d. bilar verða ongantíð so óviss. Tað er serliga galdandi fyri búskapir sum tann føroyska, at samfelagsbúskapurin byggir á so ótrygt inntøkugrundarlag. Hetta er nóg góð grundgeving fyri at reka ein varnan fíggjarpolitikk. Stórur partur av úrslitinum á fíggjarlógini kann tí stava frá viðurskiftum, ið vit ikki ráða yvir sjálvi. Tað er tí ikki vert at leypa framav, sjálvt um landskassaavlopið hevur verið stórt í nøkur ár. Ein partur av avlopinum stavar eisini frá, at Føroya Banki seinastu árini hevur útgoldið óvanliga stórt vinningsbýti. Fíggingargrunnurin frá 1992, ið eigur mestsum allan partapeningin í P/F Føroya Banka, er ogn landskassans. Vinningsbýti kemur sostatt umvegis Fíggingargrunnin í landskassan. Orsøkin til stóra vinningsbýti seinastu árini er, at Føroya Banki seinastu árini hevur inntøkuført stórar upphæddir, ið áður hava verið settar av fyri tap av skuldarum. Roknað verður ikki við líka stórum inntøkuføringum framyvir, tá vinningsbýti aftur fer at svara til veruliga avlop bankans. Stóra almenna skuldin krevur gott gjaldføri... ...skuldin er tó ov stór. Almenna skuldin var ovurstór í kreppuárunum. Hon er minkað nógv síðani kreppuna, men er enn alt ov stór. Tað er tí neyðugt, at landskassin í løtuni hevur ógvuliga gott gjaldføri at standa ímóti við. Ein afturgongd í búskapinum má undir ongum umstøðum elva til, at almennar útreiðslur verða fíggjaðar við almennari lántøku. "Sjálvt um gjaldføri landskassans er umleið 20% av BTI, so er hetta ein stór skuld, tá hugsað verður um stóru sveiggini, ið søguliga hava víst seg í føroyska búskapinum."10 BÚSKAPARSTØÐAN OG ÚTLIT Í summum vinnum eru tekin um fløskuhálsar Búskaparráðið sigur í seinastu frágreiðing síni, at hóast afturgongd í lønargjaldingunum í fiskivinnuni, og hóast minni fiskur kom upp á land, so helt búskaparvøksturin samanlagt fram sætta árið á rað. Arbeiðsloysið minkar framvegis, og í summum vinnum eru tekin um fløskuhálsar11. Hetta sæst t.d. aftur í húsaprísunum, sum eru hækkaðir nógv seinasta árið. Búskaparráðið mælir til tiltøk um vøksturin heldur fram Búskaparráðið setur spurnartekin við, um búskapurin er mestur nú, og um tað nú fer at ganga afturá, ella ikki. Heldur búskaparvøksturin fram, so mælir Búskaparráðið til tiltøk longu tíðliga í vár. Orsøkin er fram um alt trýstið á arbeiðsmarknaðin. Landskassaavlopið er stórt, gjaldsjavnaavlopið tykist at verða óbroytt, og arbeiðsloysið er næstan burtur. Hetta er sjálvandi at fegnast um, men vandi er fyri, at fløskuhálsar eru um at taka seg upp. Avleiðingarnar kunnu verða lønartrýst, meiri prísvøkstur og verri kappingarføri. Mælt verður til at bíða við og toyggja almennar løgur Stendur búskaparvøksturin við, so mælir Búskaparráðið til at bíða við og toyggja almennar løgur. Ein kravd pensjónsskipan hevur eisini tálmandi ávirkan. Mælt verður harafturímóti frá at nýta skatta- og avgjaldshækkingar til at tálma nýtsluna. Hetta er heldur ikki eitt amboð, sum landsstýrið ætlar at brúka. Tað almenna eigur eisini at skerja sín eftirspurning Um vøksturin í búskapinum stendur við ella ikki, so vísir gongdin tað farna árið, at sjálvt við lutfalsliga smáum privatum og almennum íløgum kemur føroyski arbeiðsmarknaðurin undir trýst. Neyðugt er tí at arbeiða miðvíst við at skapa rúm í búskapinum. Tað almenna kann skerja sín eftirspurning við beinleiðis skerjingum ella við effektiviseringum. Hetta má gerast á skipaðan hátt, t.e. ikki við tí vælkenda "plenuklipparaháttinum"12. Búskaparráðið kemur eisini við tilmælum til búskaparpolitikkin Bygnaðarlig tiltøk. Bráðneyðug tiltøk, um vøksturin stendur við. Umframt at Búskaparráðið mælir til at fylgja væl við og at seta tiltøk í verk um ferðin ikki gerst minni á búskapinum, so kemur Búskaparráðið við nøkrum tilmælum um búskaparpolitikkin næstu tíðina. Tilmælini eru hesi: Tað er umráðandi, at fíggjarlógin fyri 2000 heldur alt árið. Strukturel tiltøk við tálmandi ávirkan, sum í øllum førum eiga at verða sett í verk. Hesi tiltøk eiga at verða framskundað, um vøksturin stendur við: Mvg-lógin eigur at verða endurskoðað fyri at taka burtur undantøkini í lógini. Skatta- og avgjaldspolitikkurin eigur at verða broyttur, so hann ikki stuðlar arbeiðsmegi í at flyta av landinum í eini tíð, tá ið henda arbeiðsmegin er ov lítil í Føroyum. Skattalættin hjá fiskimonnum eigur at verða avtikin, samstundis sum forboðið fyri at framleiða umborð á skipunum eigur at verða avtikin. Arbeitt eigur at verða meiri við at lækka rentustuðulin. Neyðugt er at fara undir miðvíst at effektivisera og møguliga skerja almenna raksturin fyri at geva rúm í búskapinum fyri privatum virksemi og bæði almennum og privatum íløgum. Onnur tiltøk um vøksturin stendur við: Toyggja og seinka almennar íløgur á byggiøkinum í longri áramál. Skatta- og avgjaldshækkingar (Ráðið heldur tó, at landsstýrið alt at tað er gjørligt, ikki skal nýta hetta amboð). Arbeitt verður longu við bygnaðarligum tiltøkum Viðmerkingar til tilmæli Búskaparráðsins Fíggjarmálastýrið tekur undir við ráðunum um, at tað er umráðandi, at fíggjarlógin heldur alt árið. Hesin trupulleikin eigur at fáast í rættlag komandi árini. Hetta krevur, at hvørt einstakt stýri leggur stóra orku í at gera sínar fíggjarætlanir og hevur eftirlit við, at játtanirnar verða hildnar. Annars verður longu arbeitt við nøkrum av tilmælunum frá Búskaparráðnum. Gjøllari verður greitt frá hesum niðanfyri. Mvg-lógin verður endurskoðað í ár Ad. 1) Um tilmæli um mvg-lógina hevur Fíggjarmálastýrið hesar viðmerkingar. Ein mvg-skipan byggir á eina "neutralitetsreglu". Hetta merkir, at skipanin: ikki skal ávirka bygnaðin í vinnuni ikki skal ávirka nýtsluvalið ikki skal ávirka uttanlandshandilin. Undantøk merkja brot á neutralitetsgrundregluna og virka soleiðis búskaparliga avlagandi. Tá ið mvg-skipanin varð sett í gildi 1. januar 1993, vóru ógvuliga fá undantøk í lógini. Síðani tá er komin ein hópur av undantøkum. Eitt týdningarmikið dømi er frítøkan fyri at gjalda mvg av lønarpartinum av útreiðslum at byggja og umvæla sethús. Frítøkan varð gjørd fyri at stuðla føroyskum handverki. Trupulleikarnir nú eru, at skipanin nú leggur enn meiri trýst á byggivinnuna. Hon virkar avlagandi og er ikki til at umsita hvørki hjá vinnu ella umsiting. Hetta kann verða lýst við einum dømi. Ætlar ein húsaeigari at fáa eina trappu gjørda í húsum sínum, kann hann t.d. velja ímillum at fáa handverkarar at gera trappuna í húsunum, fáa trappuna gjørda á einum føroyskum snikkaravirki ella keypa eina lidna trappu uttanlands. Verður trappan gjørd í húsunum, er arbeiðslønin frítikin fyri mvg, verður trappan gjørd á snikkaravirki, er lønarparturin á snikkaravirkinum ikki frítikin fyri mvg, og soleiðis er eisini um trappan verður keypt uttanlands. Hetta undantakið er sostatt kappingaravlagandi. Fíggjarmálastýrið endurskoðar mvg-lógina. Ætlanin er at gera arbeiðið í samráð við vinnuna. Vinnan hevur fyrr víst á, at hon tekur undir við eini mvg skipan við so fáum undantøkum sum gjørligt. Broytingarnar í mvg-lógini eru fram um alt bygnaðarbroytingar. Lógaruppskot verður vónandi lagt fyri tingið seinni í ár. Skattalógin hevur stuðlað arbeiðsmegi í at flyta av landinum, men er tað so nú? Ad. 2) Skatta- og avgjaldspolitikkurin eigur sjálvandi ikki at stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum í eini tíð, tá ið henda sama arbeiðsmegin er ov lítil í Føroyum. Tað er tó ein spurningur, um tað er so í løtuni. Tíðirnar eru nógv broyttar síðani 1994, tá ið tað í skattalógini gjørdist møguligt at draga útreiðslur í sambandi við arbeiði í útlondum frá í skattskyldugu inntøkuni. Hetta varð gjørt í eini tíð, tá ið ógvuliga lítið arbeiði var í Føroyum. Tað er lítið at ivast í, at skattalóggávan við høgu frádráttarstigunum, sum vóru galdandi frá 1994 til 1998, stuðlaði arbeiðsmegi at flyta av landinum. Positiva gongdin og økta virksemið í seinnu helvt í 1990-árunum vaks eisini eftirspurningin eftir arbeiðsmegi. Partar av byggivinnuni gjørdu longu í 1997 vart við, at tað tørvaði arbeiðsmegi í hesari vinnu. Trupulleikin gjørdist størri, tá ið lønarparturin at byggja og umvæla sethús varð frítikin fyri mvg. Tað var tí ikki ráðiligt framhaldandi at stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum. Tí vórðu frádráttirnir í 1999 minkaðir niður í næstan helvtina av tí, sum teir vóru fyri 1999. Frádrátturin er nú 300 kr. um dagin fyri teir, sum arbeiða í Danmørk, Noregi, Svøríki, Íslandi ella Finnlandi, og 400 kr. í øðrum londum. Hetta er treytað av, at fólkið er uttanlands í 2 mánaðir í einum, ella 100 dagar í 12 mánaðir. Av tí at talan er um ein frádrátt í inntøkuni, so er veruligi frádrátturin eftir skatt umleið helvtina. Av hesum skulu útreiðslur til ferðing, uppihald, mat o.s.fr. fíggjast. Tað er tí neyvan bara frádráttirnir, sum teir eru nú, ið stuðla arbeiðsmegi í at flyta av landinum. Tað hevði óivað hjálpt nakað um trupulleikarnar nú við tørvandi arbeiðsmegi í byggivinnuni, um frádráttirnir vórðu minkaðir ella strikaðir, men tað hevði eisini havt aðrar avleiðingar. Tað eru eisini fyrimunir við frádráttunum. Byggivinnan er sum heild ein ógvuliga viðbrekin vinna, og tí er tað neyðugt, at handverkarar hava aðrar møguleikar, um lítið er at gera í Føroyum. Føroyskir handverkarar hava eisini bygt upp virksemi í øðrum londum. Eru eingir frádráttir, er vandi fyri, at hesir handverkarar flyta av landinum, tí teir fáa tá meiri burtur úr at búgva uttanlands. Tað skal eisini viðmerkjast, at frádráttirnir fyri at arbeiða uttanlands eru hægri í londunum uttan um okkum, enn teir eru í Føroyum. Í løtuni er tað bert í meginøkinum, at tað síggjast trupulleikar við fløskuhálsum á arbeiðsmarknaðinum. Í Suðuroynni og í Norðuroyggjum er t.d. ikki so stórur eftirspurningur eftir handverkarum. Trupulleikin við fløskuhálsum er tí minst líka nógv ein landafrøðiligur trupulleiki. Hetta sæst í mynd 1, sum umframt at vísa umsetningin hjá byggivirkjum13 í øllum landinum, eisini vísir gongdina í umsetninginum í Suðurstreymoy samanborin við umsetningin í hinum partinum av landinum frá 1985-1998. Myndin vísir heilt týðiliga, at nógv tann størsti parturin av framgongdini í byggivinnuni seinastu árini hevur verið í Suðurstreymoy. Fyrivarni skal takast fyri, at umsetningurin er skrásettur har, sum virkið er skrásett, t.e. um eitt virki í Havn ger arbeiði í Klaksvík, so sæst hetta í umsetninginum í Suðurstreymoy. Mynd 1: Umsetningur hjá byggivirkjum Kelda: Hagstova Føroya Tað skal í hesum sambandi viðmerkjast, at vøksturin frá 1998-1999 eisini var stórur. Vøksturin seinastu tíðina hevur verið serstakliga høgur. Hetta sæst í talvu 2, sum vísir lønarvøksturin í ymsum vinnugreinum frá 1998-1999 og lønarvøksturin seinastu 3 mánaðirnar, borin saman við í fjør. Tað er vert at leggja til merkis, at vøksturin í byggivinnuni hevur verið serliga stórur, sjálvt um hetta er ringasta árstíð hjá byggivinnuni. Talva 2: Vøksturin í lønútgjaldingum í ymsum vinnugreinum. 1998/1999 1998-1999/1999-2000 alt árið desember-februar Fiskivinna og aling 1 11 Onnur vøruframleiðsla, bygging, orkuveiting o.l. 13 19 Tænastuvinna 10 11 Almennar tænastur, mentan, ótilskilað o.a. 9 12 Allar vinnugreinir 7 12 Kelda: Hagstova Føroya. Skattalættin hjá fiskimonnum Ad. 3) Í várfrágreiðing síni mælir Búskaparráðið eisini til, at skattalættin hjá sjómonnum eigur at verða avtikin, samstundis sum forboðið fyri at framleiða fiskin umborð á skipum eigur at verða avtikið. Búskaparráðið vísir á, at stórar íløgur í fiskivinnuna bera í sær, at útboðið av arbeiðsmegi verður lítið í øðrum pørtum í vinnuni, og elvir hetta til økt lønartrýst. Samfelagsbúskaparliga kann tað eisini vera óheppið, at nógv arbeiðsmegi verður hildin í fiskiflotanum, og samtíðis er ov lítil arbeiðsmegi á landi. Samstundis er tað stór undirtøka fyri, at fiskivinnan skal verða lagað til og megna at fíggja og renta seg sjálva, og ikki fáa stuðul. Skattalættin hjá fiskimonnum er eitt dømi um eitt tiltak, sum í síni tíð varð sett í gildi við stórari politiskari undirtøku. Fyri at minka um eftirspurningin, kundi skattalógin sjálvandi verið broytt. Verður skattalógin broytt soleiðis, at fiskimenn aftur verða skattaðir sum aðrir borgarar, hevði hetta í fyrsta umfari givið almennu kassunum 60-65 mió. kr. meiri í inntøku um árið, samstundis sum hetta hevði havt eina avmarkandi ávirkan á innlendska eftirspurningin. Av tí at norðurlendsku grannalond okkara serskatta fiskimenn, og nógvir føroyskir fiskimenn sigla við fiskiskipum hjá grannalondum, hevði ein hækking aftur í føroyska fiskimannaskattinum óivað merkt, at fleiri av hesum fiskimonnum, sum frá líður, høvdu búsett seg í grannalondunum. Norðurlendska skattaavtalan ásetur sum kunnugt, at viðvíkjandi fiskivinnu er tað bústaðarlandið, sum eigur rættin at skatta fólk. Hetta merkir so aftur, at skatturin frá teimum, ið flyta bústað, endar í almennu kassunum hjá hesum londum og ikki í føroyska landskassanum og føroysku kommunukassunum. Talan verður í seinasta føri eisini um familjur, sum flyta av landinum. Tað eru ongar ætlanir um at broyta skattingina av fiskimonnum. Tað eru tó ætlanir um at seta hámark á frádráttirnar hjá hvørjum einstøkum fiskimanni. Tað er longu avgjørt at minka rentustuðulin stigvíst Ad. 4) Í núgaldandi lóg um stuðul til rentuútreiðslur av lánum er ásett, at stuðulin, sum er 48%, stigvíst verður minkaður niður í 40% í 2003 og seinni. Eftirspurningurin eftir arbeiðsmegi í byggivinnuni hevði skjótt minkað, hevði hetta verið framskundað, sum Búskaparráðið mælir til. Hetta hevði eisini hjálpt um trupulleikarnar við fløskuhálsunum, sum eru um at stinga seg upp, men trupulleikarnir eru, sum sagt í meginøkinum, og at framskunda rakar alt landið. Fíggjarmálastýrið mælir tí til at fylgja tí kós, sum longu er sett viðvíkjandi at minka rentustuðulin. At rentustuðulin fer at minka ger, at vøksturin í húsaprísunum fer at minka. Hetta er ein positiv gongd fyri alt samfelagið. At framskunda at rentustuðlin minkar, hevur eisini óhepnar fylgjur við sær. Í fyrsta lagi er tað óheppið at brúka bygnaðarlig tiltøk at javna konjunkturarnar. Í øðrum lagi gongur tað út yvir álitið á politisku myndugleikarnar, um slík tiltøk verða framskundað. Flestu familjur hava sett seg í búgv eftir fortreytunum, sum eru. Tær vita væl, hvussu ætlanirnar eru um stigvíst at minka rentustuðulin í eitt longri áramál. Tað er eisini vert at viðmerkja, at rentustuðulin ikki skal síggjast sum ein partur av skatta- og avgjaldspolitikkinum, men sum ein partur av íbúðarpolitikkinum. Í Føroyum verður størsti parturin av samansparingini settur í sethús. Verður rentustuðulin minkaður skjótari, verður tað uppaftur truplari hjá ungum familjum at seta seg í búgv. Rationalisera og effektivisera almenna sektorin Ad. 5) Búskaparráðið vísir á, at tað at effektivisera og skerja almenna sektorin ikki eigur at gerast við "plenuklipparanum", men eftir gjølligum metingum av almenna bygnaðinum, og um hvat virksemið kann effektiviserast, og hvat virksemið er neyðugt, ella ikki er neyðugt. Hetta eru júst tiltøk, ið Fíggjarmálastýrið hevur víst á sum neyðug at fremja. Hetta krevur aftur, at øll stýrini endavenda og kanna alt virksemi á sínum øki. Tað skal tó viðmerkjast, at her er talan um bygnaðarbroytingar, sum fáa búskaparligar avleiðingar, sum frá líður. Í hesum sambandi kann eisini nevnast, at Caragata-álitið eisini vísir á týdningin av eftirliti við almennum útreiðslum og inntøkum. Sipað verður ikki til spurningin um at halda játtanirnar, men til eftirlit við, um játtanirnar verða effektivt nýttar. Fíggjarmálastýrið ætlar at taka stig til at fáa sett í verk eina rationaliserings- og effektiviseringstilgongd, og styrkja almennu fíggjarstýringina. Ad. 6 & 7) Stendur búskaparvøksturin við, mælir Búskaparráðið til, at tiltøkini 1 - 5 verða framskundað, umframt at tiltøkini 6 og 7 eisini verða sett í verk. Tikið verður undir við tilmælinum um at toyggja og seinka almennu løgurnar. Sum tað gongur fram av viðmerkingunum omanfyri, so verður arbeitt við nøkrum av bygnaðarligu tiltøkunum, sum Búskaparráðið mælir til. Stórur vøkstur er í búskapinum í løtuni, men mælt verður ikki til at framskunda bygnaðartiltøkini ella at fylgja tilmæli 7 um skatta- og avgjaldshækkingar. Mælt verður harafturímóti til at fylgja kósini, sum longu er sett m.a. skynsamliga at langtíðarraðfesta løgurnar. Tikið verður tí undir við tilmæli 6 hjá Búskaparráðnum um at toyggja og seinka almennu løgurnar í longri áramál. Hóast nógv húsabygging fer fram í løtuni, so er nakað av skuld hjá húsaeigarum enn niðurfryst. Avtalurnar um niðurfrystu húsaskuldina eru av í ár. Í kreppuárunum varð avtala gjørd millum Húsalánsgrunnin og peningastovnarnar - og húsaeigararnar um at niðurfrysta skuld. Hesar avtalur eru av í ár. Hetta verður tó eingin skelkur fyri búskapin. Húsalánsgrunnurin og peningastovnarnir hava upplýst, at ein stórur partur av skuldini longu er afturgoldin. Stovnarnir hava tikið einstøku avtalurnar til viðgerðar á hvøjum ári, síðan avtalurnar vórðu gjørdar. Nakað av skuld er enn niðurfryst Í Húsalánsgrunninum verður upplýst, at enn eru góðar 28 mió. kr. niðurfrystar. Tað eru umleið 140 húsaeigarar, sum so at siga allir eru aðrastaðni enn í Havnini. Tølini skulu verða tikin við fyrivarni. Hetta verður tó neyvan nakar búskaparligur skelkur. Mælt verður til at tálma vøkstrinum í rakstrarútreiðslunum Mælt verður eisini til eina pensjónsuppsparing fyri allar borgarar í landinum Á rakstrarsíðuni verður mælt til at tálma vøkstrinum. Prísvøksturin var í 1999 góð 3% og er í vøkstri14. Mælt verður tí til, at vøksturin í rakstrarútreiðslunum í 2001 verður minni enn prísvøksturin. Hetta er ein kontraktivur fíggjarpolitikkur, sum verður fráboðaður í góðari tíð, næstan eitt ár áðrenn fíggjarlógin kemur í gildi. At hetta verður fráboðað í góðari tíð, skapar eisini meiri tryggleika um framtíðina, og er ein liður í ætlanum landsstýrisins um at tillaga almenna sektorin til restina av búskapinum. Tað er tí góð tíð at arbeiða við fíggjarlógaruppskotinum 2001 og at gera neyðugar effektiviseringar og rationaliseringar fyri at fáa tølini at ganga upp. Mælt verður eisini til, at ein pensjónssamansparing fyri allar borgarar í landinum fer í gongd sum skjótast. Hetta er sjálvandi eitt bygnaðarligt tiltak, men fer í fyrsta umfari at hava kontraktiva ávirkan á búskapin. Hetta er sostatt eitt bygnaðarligt tiltak, sum hevði hóskað væl at sett í verk nú. Bundin samansparing er skjót at seta í verk Bundin samansparing er markað til einstaka borgaran Bundna samansparingin byrjanin til nýggja pensjónsskipan Bundin samansparing Bundin samansparing er eitt møguligt tiltak, sum Búskaparráðið ikki nevnir í sínum tilmælum. Bundin samansparing hevur teir fyrimunir, at hon er skjót at seta í verk. Hetta er roynt fyrr í Føroyum, og vit hava tí neyðugu royndirnar hesum viðvíkjandi. Fólk vita tí eisini av royndum, at talan er ikki um skatt. Síðstu ferð fingu fólk samansparingina afturgoldna í ringastu kreppuárunum. Hetta kom væl við hjá nógvum húsarhaldum. Var talan um eina skattahækking, fór peningurin í almennu kassarnar (landskassa og kommunukassar). Við eini bundnari samansparing verður peningurin markaður til tann einstaka borgaran. Tað ber tí væl til at lata bundnu samansparingina verða grundarlagið undir einari eftirlønarskipan. Hetta skal skiljast á tann hátt, at tá ið semja er fingin um eina nýggja eftirlønarskipan og hon er sett í verk, kann tann peningur, ið goldin er inn sum bundin samansparing, verða fluttur inn í nýggju pensjónsskipanina. Um bráneyðug tiltøk verða sett í verk, verður tað tí bundin samansparing, sum tingið skal taka støðu til. Búskaparráðið mælir, alt at tað er gjørligt, frá at nýta skattaamboðið... SKATTAPOLITISK TILTØK Stendur vøksturin við, mælir Búskaparráðið til at nýta skatta- og avgjaldshækkingar. Ráðið leggur tó dent á, at landsstýrið, alt at tað er gjørligt, ikki skal nýta hetta amboð15. ...og landsstýrið fer heldur ikki at nýta hetta amboð Tað er heilt greitt, at landsstýrið fer ikki at nýta hetta amboð. Við búskapargongdini, sum er, verður heldur ikki talan um størri skattalættar, sjálvt um landskassin triðja árið á rað hevur stórt avlop16. Tað er tó eingin ivi um, at vit eiga at arbeiða fram ímóti at minka skattatrýstið so nógv sum gjørligt í longri áramál, og tað verða teir lægru skattabólkarnir, ið koma fyrst í raðfestingini. At minka skattatrýstið er ikki eitt mál í sjálvum sær At minka skattatrýstið er tó ikki eitt mál í sjálvum sær. Endamáli at krevja skattir og avgjøld er fram um alt at útvega fígging til tær uppgávur, sum samfelagið vil fáa loystar. Skattatrýstið avmyndar sostatt eisini, hvussu vit vilja laga okkum. At minka skattatrýstið fer tí eisini at bera í sær, at vit mugu laga okkum øðrvísi enn nú. Í hesi tilgongd kann tað verða gagnligt, at seta sum mál at minka skattatrýstið. Á henda hátt áleggja vit okkum at endurskoða, hvussu tilfeingið verður nýtt, og eigur hetta at síggjast aftur sum ein minni almennur sektorur. Verður t.d. arbeitt fram ímóti eini einfaldari lóggávu, eiga vit at kunna rationalisera og effektivisera almenna sektorin. Skattalættar seta enn meri ferð á búskapin Tað er, sum nevnt, nógv ferð á búskapinum í løtuni. Størri skattalættar seta enn meiri ferð á búskapin. Vandin fyri, at búskapurin verður yvirupphitaður, gerst størri og samstundis eisini vandin fyri ógvisligum inntrivum seinni. Seinastu árini eru givnir skattalættar fyri góðar 100 mió. kr. Seinastu tvey árini er givið so mikið í skattalættum, sum tað samfelagsbúskaparliga hevur verið forsvarligt. Tað eru givnir skattalættar fyri góðar 100 mió. kr.17 Her er roknað upp í uppskotini frá landsstýrismanninum í fíggjarmálum, sum enn ikki eru viðtikin, m.a. uppskotið um at partafelagsskatturin verður lækkaður úr 27% niður í 20%. Hetta verður lýst gjøllari longri frammi. Minni ALS-gjald svarar til skattalætta Eisini minkaði ALS-gjaldið úr 2% niður í 1,75% 1. januar 2000, og 1. juli 2000 minkar tað niður í 1,5%. Hetta kann samanlíknast við ein skattalætta og svarar til, at keypiorkan veksur umleið 15 mió. kr.18 Skattalættar eiga at vera miðvísir Um tað skulu gevast fleiri og størri skattalættar, so skal tað gerast við stórum varsemi og eftir gjølligari umhugsan og útrokning. Skattalættar eiga at vera miðvísir og brúktir sum amboð til at náa ymiskum stevnumiðum, stevnumiðum, sum eru gjølliga fastløgd frammanundan. Hetta eru t.d. sosialpolitisk stevnumið, ið tryggja øllum lut í virðum og tænastum samfelagsins. Tað er ikki bert skattastigið, ið er týdningarmikið Tað er ikki bert skattastigið, ið er týdningarmikið, tá ið langtíðarbúskapurin verður lagdur til rættis. Hetta er galdandi bæði fyri einstaka borgaran, vinnulívið og almenna sektorin. Í fyrsta lagi er týdningarmikið hvussu skattir og avgjøld eru samansett... Í fyrsta lagi er sjálv skattasamansetingin og avgjøldini týdningarmikil. Tað er týdningarmikið, at tað er ein ávís javnvág millum ymsu skattakeldurnar, her uppi í lutfallið millum beinleiðis og óbeinleiðis skatt, við atliti at røkka settu stevnumiðunum. Stevnumiðini kunnu t.d. vera størri útboð við arbeiðsmegi, størri samansparing, umskipan ella sosial-, heilsu- og umhvørvisatlit. ...og í øðrum lagi er tað týdningarmikið, at karmarnir liggja fastir Tað er eisini týdningarmikið, at karmarnir liggja fastir. Ov stór sveiggj í búskapinum saman við skiftandi skattastigum og skattareglum gera meiri ótryggleika um íløgur og vinning sum frálíður. Av tí verður íløgustigið og sostatt eisini samfelagsbúskaparligi vinningurin minni enn annars, sum frálíður. Vinnuskattingin verður í løtuni endurskoðað VINNUSKATTAREFORMURIN Fíggjarmálastýrið og Toll- og Skattstovu Føroya eru í holt við at endurskoða, hvussu vinnan skal verða skattað. Hetta verður gjørt í neyvum samstarvi við vinnuna. Á heysti 1999 var fyrsti fundurin við umboð fyri Vinnuhúsið, Menningarstovuna, grannskoðaravirki og Vinnumálastýrið. Síðan tá hevur ein arbeiðsbólkur arbeitt við skatti og kapitalvinningi, og ein arbeiðsbólkur fer fyrsta dagin í holt við at endurskoða avgjaldslóggávuna. Grundarlagið undir arbeiðnum er, at skatta- og avgjaldsskipanirnar skulu vera við til at skapa góðar og støðugar karmar um eitt burðardygt og sunt vinnulív, tað er, at skatta- og avgjaldskipanirnar skulu virka eggjandi fyri vinnuligt virksemi, uttan tó at stuðulskipanir verða bygdar inn í skipanina skatta- og avgjaldsskipanirnar mugu ikki virka vinnuliga avlagandi skipanirnar skulu verða lættar at umsita hjá vinnu og umsiting atlit skal takast at tilgongdum uttanlands á skattaøkinum atlit skal takast at einari komandi oljuvinnu Mynd 2: Formligir partafelagsskattir í ymsum londum í ár 2000 Lægsti partafelagsskatturin í Føroyum og hægsti í Fraklandi og Týsklandi, har hann er tvær ferðir so nógv sum her Mynd 2 vísir formliga partafelagsskattin í 10 ymiskum londum í ár 2000. Lægsti formligi partafelagsskatturin er í Føroyum, hann er 20%, hægsti partafelagsskatturin er í Fraklandi og Týsklandi, har er hann 40%, ella tvær ferðir so nógv sum í Føroyum. Eitt slíkt yvirlit skal altíð takast við einum ávísum fyrivarni. Tað eru serligar reglur í ymsu londunum, sum gera, at veruligi partafelagsskatturin ikki er tann sami sum tann formligi. Reglurnar fyri avskriving kunnu vera ymiskar, tað kunnu vera serreglur fyri ymiskar vinnugreinir, og tað kunnu vera serliga lagaligar gjaldstreytir fyri partafelagsskattin o.s.fr. Fleiri viðmerkingar verða tí knýttar til mynd 2 niðanfyri. Írland sum føroysk fyrimynd Í teimum ymisku orðaskiftunum um Caragata-álitið er ofta víst á, at Írland er ein fyrimynd, sum Føroyar eiga at fylgja, um vit skulu byggja upp og menna føroyska vinnulívið. Reglurnar í Írlandi verða tí lýstar gjølligari niðanfyri. Í Írlandi verður skilt ímillum inntøku í sambandi við partafelagsskattin Í Írlandi var vanligi partafelagsskatturin 28% í 1999, men varð lækkaður niður í 24% í ár. Skilt verður ímillum "non-trading income"19 og "trading income"20. "Non trading income" verður frá í ár skattað 24%. Talan er sostatt ikki um ein generellan lágan írskan partafelagsskatt, sum skal vera 12,5%, ið orðaskiftini um Caragata-álitið hava givið fatan av. Fyri "trading income" verður partafelagsskatturin 24% í ár, men hann verður stigvíst minkaður niður í 12,5% í 2003. Í hesum sambandi verða serligu lágskattaøkini, har partafelagsskatturin higartil hevur verið 10%, avtikin. Tað eru eisini lokalir vinnuskattir Í USA er ein føderalur partafelagsskattur, sum er 35%. Afturat hesum kemur ríkisskatturin, so tann veruligi partafelagsskatturin er í miðal um 40%. Týskland hevur eisini lokalar vinnuskattir, 40% er tí ikki veruligi partafelagsskatturin í Týsklandi, hann er eitt sindur hægri. Týskland hevur nýliga lækkað partafelagsskattin úr 45% niður í 40%, og ætlanir eru um at lækka hann heilt niður í 25%. Í flestum londum gongur rákið móti lægri partafelagsskatti Rákið gongur eisini móti lægri partafelagsskatti í øðrum londum. Í Danmørk eru ætlanir um at lækka partafelagsskattin úr 32% niður í 28%. Inntøkumissurin av at lækka partafelagsskattin er ikki altíð so stórur, sum lækkingin bendir á. Ofta verður lækkingin fíggjað við, at aðrar serreglur og annar stuðul verða avtikin. Henda gongd skal síggjast aftur í hesum Gongdin, sum er lýst omanfyri, skal síggjast aftur í eini vaksandi fatan av, at lægri skattastigin er, minni verður tilstuðlað til skattaspekulatión og handilsligar avgerðir, ið byggja á skattlig viðurskifti at lægri partafelagsskattur ger konsolideringarmøguleikarnar betri og minkar um tørvin at lánsfíggja vinnuligar íløgur at við neutralum reglum verður einstaka virkið eggjað til at fremja íløgur og virksemi, ið ikki bert geva nakað av sær í privata búskapinum, men eisini í samfelagsbúskapinum at fleiri og fleiri lond hava ásannað, at ein lágur formligur partafelagsskattur hevur stórt signalvirði til útlendskar íleggjarar. at vinnan kann átaka sær størri skyldir í sambandi við penjónum, umhvørvi, gransking og útbúgving. Stór stig eru tikin í samband við føroyska vinnuskattin Við vinnuskattareforminum og at lækka partafelagsskattin niður í 20% eru tikin stór stig fram ímóti at nýtíðargera føroyska vinnuskattin. Skattapolitikkurin skal eggja vinnuni at tryggja fíggjarstøðu sína Verður partafelagsskatturin lækkaður, verður allur felagsskatturin og skatturin av vinningsbýti minkaður úr 52,55% niður í 48%. Orsøkin, at lækkingin bert verður gjørd í sjálvum partafelagsskattinum og ikki í vinningsbýtisavgjaldinum, er grundað á, at partafeløg skulu konsolidera seg, heldur enn at luta avlopið út sum vinningsbýti. Tað er sostatt við atliti at vinnulívinum, at vinningsbýtisavgjaldið verður óbroytt 35%, tá ið skattapolitikkurin verður lagdur til rættis. Skattamunurin av skatting á ymiskum inntøkum eigur ikki at vera ov stórur Við atltiti at allari skattaskipanini er tað týdningarmikið, at munurin millum at skatta felagsinntøku og vinningsbýti í øðrum partinum (48%), og skatta vanliga lønarinntøku í hinum partinum (í miðal er hægsti marginalskattasatsurin 58%), ikki gerst størri. Ein munur, sum er 10%, verður vanliga mettur at vera í meira lagi. Verður munurin størri, fer tað at eggja til, at avlopið verður útlutað sum vinningsbýti heldur enn sum løn. Eisini kann hugsast, at virkiseigarir heldur fara at taka avlopið úr virkinum enn at lata avlopið verða í virkinum, við atliti til konsolidering. Úrslitið kann verða, at skattainntøkurnar minka og at vinnulívið gerst verri fyri at taka ímóti avbjóðingum, sum frálíður. Vinnuskattareformurin er drúgvur at gera Ein víðfevndur vinnuskattareformur kann ikki gerast eftir stuttari tíð. Nakað er longu gjørt, men tað mesta er enn eftir. Einaferð í heyst verður tann mest grundleggjandi parturin av vinnuskattareforminum liðugur. Hetta er tann parturin, ið snýr seg um at skatta kapitalvinning. Arbeiðið verður tó ikki liðugt tá. Tað verður alla tíðina neyðugt at broyta og nútíðargera skattalóggávuna, soleiðis at hon lýkur bæði okkara og altjóða krøv. Ein oljuvinna fer møguliga bert at økja krøvini. Skattaskipanin týdningarmikil partur av búskapinum Skattaskipanin, t.e. skattastigar og samansetingin av teimum ymisku sløgunum av skattum og avgjøldum, er ein so týdningarmikil partur av grundarlagnum undir búskapargongdini, og hvussu samfelagið er skipað, at tað er týdningarmikið, at skattaskipanarmenningin verður raðfest ovarlaga. Skattaskipanin skal leggja upp fyri nógv og ymisk viðurskifti. Tí er tað týdningarmikið at menna skattaskipanina við skili. LØGUR 2001 Allar almennar løgur skulu lagast til íløguvirksemið í landinum Landsstýrið hevur ætlanir um at raðfesta allar almennar løgur, so tær hóska inn í alt íløguvirksemið í landinum. Samstarv er longu fingið í lag við kommunurnar um felags løgukarm. Ætlanir eru eisini um at fáa aðrar almennar stovnar og kommunalir felagsskapir, t.d. SEV og IRF, við í samstarvið. Verkætlanin hjá P/F Vágatunnilinum eigur tó longu at verða tikin við næsta ár. Undirsjóvartunnilin er løga á tilsamans 240 mió. kr. Metingin fyri byggiætlanina hjá P/F Vágatunnilinum eigur í løtuni at verða tikin við fyrivarni, men alt arbeiðið er mett at kosta umleið 240 mió. kr. Byggitíðin er mett til 3-4 ár. Lønarparturin av útreiðslunum kann metast til umleið 35-40%. Verður roknað við miðaltølum, verður hetta um 26 mió. kr. um árið í lønarútreiðslum. Talið má takast við fyrivarni. Endaliga kostnaðarbýtið í byggitíðini og hvussu stórur partur av kostnaðinum, ið er lønir, veldst um, hvussu byggiharrin leggur arbeiðið til rættis. Ávirkanin á virksemið í føroyska búskapinum veldst eisini um løntakararnir búgva og verða skattaðir í Føroyum. Langtíðarraðfestingarnar verða endurskoðaðar á hvørjum ári Sjálvt um raðfestingarnar verða gjørdar um eitt longri áramál, so verða raðfestingarnar endurskoðaðar á hvørjum ári, við atliti at øllum virkseminum í landinum. Hetta er eisini eitt stig, sum m.a. Búskaparráðið tekur væl ímóti. Ætlanin er, at løgukarmur landskassans skal liggja á sama støði sum nú næstu 10 árini. Búskaparráðið um raðfestingarnar "Tað er eitt stig á rættari leið, at landsstýrið hevur ætlanir um at raðfesta løgurnar í eitt áramál framyvir. Neyðugt er, at henda raðfesting verður endurskoðað hvørt ár, so hædd kann verða tikin fyri gongdini, soleiðis at møguligar umprioteringar kunnu fara fram í góðari tíð. Tí eigur ein raðfesting av løgunum at gerast hvørt ár, soleiðis at løguhorisonturin altíð er hin sami. Hetta kann eisini vera við til at linka trýstið á løgurnar hjá landskassanum, um politikarar síggja, at tær løgur, sum teir halda eiga at fremjast, eiga tørn um nøkur ár"21. Løgukarmurin skal fram um alt leggjast til rættis eftir virkseminum í landinum Løgutørvurin er stórur á næstan øllum økjum í løtuni, so tað skuldi ikki verið so trupult at gjørt skilagóðar raðfestingar. Tað kann harafturímóti verða beinleiðis skaðiligt fyri búskapin, um raðfestingarnar verða gjørdar fyrilitaleyst. Tað er eingin grundgeving, at løgutørvurin skal nøktast nú beinanvegin, tí landskassin í nøkur ár hevur spart pening saman og tí í løtuni hevur gott gjaldføri. Løgukarmurin skal fram um alt leggjast til rættis eftir virkseminum í landinum. Løgukarmur landskassans næsta ár eigur ikki at stimbra virksemið í landinum. Tá ið løgukarmurin fyri næsta ár verður lagdur til rættis, eiga fyrilit at verða tikin fyri: Løguútreiðslum landskassans Almennu løguávirkanini á virksemið Løgunum býttar landafrøðiliga Løguútreiðslur landskassans Løguútreiðslur landskassans Sum longu nevnt, so eru nøkur serstøk viðurskifti í føroyska búskapinum, sum gera, at inntøkurnar kunnu broytast nógv og brádliga. Stóru avlopini hjá landskassanum seinastu árini kunnu tí skjótt gerast minni. Landskassaskuldin er enn stór, og tí kann tað ikki koma upp á tal, at landskassin tekur lán at fíggja útreiðslur við. Tað er tí neyðugt, at landskassin hevur eitt rættiliga stórt avlop (ella stóra samansparing) at taka av, tá ið konjunkturarnir venda. Mælt verður tí til, at løgukarmurin verður tann sami í 2001 sum í 2000. Talva 3 vísir løgukarmin í 2000. Talva 3 vísir harafturímóti ikki beinleiðis, hvussu løgurnar ávirka virksemið í landinum. Íleggingin 20 mió. kr. í P/F Vágatunnilin sigur t.d. einki um, hvussu henda verkætlanin ávirkar virksemið í landinum. Talva 3: Løgur (1000 kr.) 2000 § 1 Løgtingið 6.0 Løgtingshús 6.0 § 5 Fiskivinna 59.0 Nýtt vaktarskip 58.8 Trygdarmiðstøð 0.2 § 6 Vinnumál 88.3 Strandfaraskip Landsins: Sandoyarskip 36.7 Suðuroyarskip 0.4 Ternan, nýggjar motorar 4.0 Nýggir landsvegir: Leiðsla og hjálparhættir 2.5 Vágur, -Lopra- Sumba 1.4 Øravík-Hov 0.8 Tjørnuvík 0.4 Gamlarætt-Tórshavn 3.6 Gásadalstunnilin 1.0 Skálafjørður-Gøtueiði 2.1 Oyrareingir 0.4 Skálabotnur-Strendur 1.0 Kalsoy 1.7 Ábøtur at taka til 0.3 Havnir: Skopunar havn 5.2 Ferjulegur: Skopun, Gamlarætt og Hestur 6.4 Kalsoy ferjulega 0.4 Flogferðsla-tyrlupallar: Tyrlupallur í Gásadali 0.1 P/F Vágatunnilin: Ílegging 20.0 § 7 Útbúgving og gransking o.a. 9.3 Undirvísingar og mentamálastýrið 2.1 Føroya Sjómansskúli 6.2 Kirkjubømúrurin 1.0 § 8 Almanna og heilsumál o.a. 19.5 Landssjúkrahúsið 10.0 Bústovnur serforsorg 2.4 Eldrasambýli/bústað 3.2 Tól, medicoteknisk 3.9 Løgukarmur tilsamans 182.1 Undirsjóvartunnilin svarar í veruleikanum til eina almenna løgu upp á umleið 80 mió. kr. í 2001 Gott hevði verið at kunna gjørt allan almenna løgukarmin longu nú Løguraðfestingin eigur at ávirka virksemið í landinum minst møguligt í 2001 Almenna løguávirkanin á virksemið P/F Vágatunnilin fer at bora tunnil undir Vestmannasund í summar. Henda verkætlan er størsta løga nakrantíð í Føroyum. Í løguætlanini á fíggjarlógini fyri 2001 fara at standa 20 mió. kr. til P/F Vágatunnilin í 2001, men í veruleikanum fer P/F Vágatunnilin at brúka umleið 80 mió. kr., av hesum eru umleið 28 mió. kr. beinleiðis lønir22, til hesa verkætlan í 2001. Hetta svarar sostatt til eina almenna løgu her í landinum, sum er 80 mió. kr. í 2001. Hetta er tí talið, sum er týdningarmikið, tá ið vit tosa um hvussu almennu løgurnar ávirka virksemið í 2001. Gott hevði eisini verið at havt almenn feløg sum SEV og IRF við í løguætlanini longu nú, men tað er ikki gjørt enn. Seinni í ár verður gjørdur ein løgukarmur fyri kommunurnar í 2001. Tað hevði eisini verið gott at havt henda karm við longu nú. Løgutørvurin er enn stórur, men tilmæli er, at løgurnar í 2001 verða raðfestar soleiðis, at tær ávirka virksemið í landinum minst møguligt. Um hugt verður í talvu 3, so eru løgur sum vaktarskip, sandoyarferja, medicoteknisk tól og tílíkt, løgur, ið lítið og einki ávirka virksemið í landinum. Tað eru tílíkíkar løgur, sum eiga at verða raðfestar fyrst í 2001. Undantikið undirsjóvartunnilin eigur lítið alment byggivirksemi at vera sett í gongd í meginøkinum Løgurnar býttar landafrøðiliga Sjálvt um alt virksemið í landinum er nógv, so er tað ójavnt býtt landafrøðiliga. Bæði í privata og almenna sektorinum er nógv tað mesta íløgu- og løguvirksemið miðsavnað í meginøkinum, serstakliga í Suðurstreymoy. Hetta dregur arbeiðsmegi og fólk úr útjaðaranum, og er tí sera óheppið fyri útjaðaran. Mælt verður tí til, at almennu løgurnar lítið annað byggivirksemi seta í gongd í meginøkinum í 2001. Útreiðsluvøksturin eigur at vera minni enn búskaparvøksturin RAKSTURIN Í Føroyum hevur verið vanligt at framskriva fíggjarlógina á hvørjum ári, men hetta er avgjørt eingin náttúrulóg. Sum tað sæst á mynd 3, so hevur búskaparvøksturin verið væl størri enn útreiðsluvøkstur landskassans seinastu árini. Hetta er ein positiv gongd, sum ætlanin er at halda fast við. Almenni lønarparturin samanborin við allar lønútgjaldinarnar vaks nógv undir kreppuni, men er nú minkandi aftur23. Lætt at vaksa almennu útreiðslurnar í góðum tíðum Raksturin er nógv tann størsti parturin av fíggjarlógini og fylgjast má tí serliga væl við gongdini í rakstrinum. Tað vísir seg at vera ógvuliga stórt politiskt trýst og ógvuliga lætt at vaksa almennu rakstrarútreiðslurnar í góðum tíðum. Tað vísir seg harafturímóti altíð at vera trupult at venda gongdini og minka rakstrarútreiðslurnar. Mynd 3: BTÚ og útreiðslur landskassans 1991-1999 Tað er avmarkað, hvussu stór tillaging kann gerast við einari fíggjarlóg... Fíggjarlógin verður løgd fyri eitt ár í senn, og tað er tí rættiliga avmarkað, hvussu stór tillaging kann gerast í almenna sektorinum í einari fíggjarlóg. Tað er tí týdningarmikið, at tað longu nú verða sett nøkur langtíðarmál, samstundis sum tað longu nú fæst semja um, hvør fíggjarpolitikkur eigur at verða rikin í 2001. Hetta gevur politiska myndugleikanum og teimum ymisku stýrunum góða tíð til at fáa karmarnar at ganga upp. Tilmælið er, at útreiðsluvøksturin verður hildin niðan fyri prísvøksturin, sum í løtuni er mettur til 3-4%. Tað skal eisini viðmerkjast, at lønarsamráðingar aftur verða í 2001 á almenna arbeiðsmarknaðinum, og at eingin lønarkompensatión er við í hesum tilmælinum. Talva 4 vísir gongdina í nettorakstrarútreiðslum landskassans, 1997-2000. Talva 4: Nettorakstrarútreiðslur landskassans, 1997-2000 mió. kr. 1997 1998 1999 2000 § 1 Løgtingið 18,1 20,4 22,5 27,6 § 2 Løgmansfyrisitingin o.a. 35,7 33,6 49,7 24,3 § 3 Fíggjarmál o.a. 157,4 179,2 180,9 178,9 § 4 Mentan og samskifti o.a. 167,7 185,4 - - § 5 Fiskivinna 223,6 132,6 208,2 163,9 § 6 Vinnumál 50,1 63,8 198,4 202,5 § 7 Útbúgving og gransking o.a. 406,0 417,0 494,5 532,4 § 8 Almanna og heilsumál o.a. 1.193,4 1.249,9 1.302,9 1.389,3 § 9 Oljumál o.a. - - 9,8 15,4 § 10 Sjálvstýrismál o.a. - - 8,4 8,1 Nettorakstrarútreiðslur tilsamans ,0 2.542,4 Viðm: Tølini fyri 1999 eru fyribils metingar, og tølini fyri 2000 eru úr fíggjarlógini. ...tí eiga langtíðarmál at vera sett út í kortið longu nú Fyri at tillaga almenna sektorin eigur landsstýrið longu nú at seta langtíðarmál út í kortið. Eitt mál er ein nýggj pensjónsskipan ella pensjónssamansparing, har øll á arbeiðsmarknaðinum spara saman til sína egnu pensjón. Neyðugt verður at fíggja pensjónirnar øðrvísi framyvir FRAMTÍÐARVÆLFERÐARSAMFELAGIÐ Í øllum londum og vælferðarsamfeløgum uttan um okkum hevur seinastu árini verið arbeitt við at gera nýggjar pensjónsskipanir, sum skulu avloysa skipanina, ið nú er fíggjað um skattin. Orsøkin er tann, at tey gomlu gerast fleiri og fleiri, samstundis sum tað vera lutfalsliga færri í góðum árum á arbeiðsmarknaðinum. Skulu pensjónistar hava rímilig livikor, og nýtslumøguleikarnir ikki skulu minka ov nógv tá ið fólk verða pensjónerað, verður neyðugt at fíggja pensjónirnar øðrvísi enn nú. Talva 5: Gongdin í fólkatalinum 65 ár og eldri, 2000-2037 2000 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037 Fólk 65 ár og eldri í tali 6.200 6.562 7.231 8.074 8.675 9.279 9.975 10.179 Indeks 100 106 117 130 140 150 161 164 Gongdin verður tann sama í Føroyum, men trupulleikarnir fara at vísa seg seinni enn aðrastaðni. Í talvu 5 er gjørd ein meting, hvussu gongdin verður í fólkatalinum eldri enn 65 ár frá 2000 til 2037. Skattainntøkurnar minka og eftirspurningurin eftir almennum tænastum veksur Skattainntøkurnar minka lutfalsliga, og eftirspurningurin eftir almennum tænastum veksur, um gongdin verður soleiðis, at tað gerast lutfalsliga fleiri 65 ár og eldri og lutfalsliga færri á arbeiðsmarknaðinum. Umframt at gera eina nýggja pensjónsskipan kann ein partur av trupulleikanum eisini loysast, við at fólk verða longur á arbeiðsmarknaðinum. Mælt verður tó til at gera eina nýggja pensjónsskipan sum skjótast. Sum er, er tjóðaruppsparingin í Føroyum rættiliga lítil afturímóti í londunum uttan um okkum. Ein pensjónssamansparing fyri øll á arbeiðsmarknaðinum fer eisini at loysa henda trupulleikan, sum frá líður. Metingar um almanna- og heilsuútreiðslur Almanna og heilsuútreiðslur av teimum eldru Í Fíggjarmálastýrinum eru á vári 1999 gjørdar nakrar metingar, hvussu gongdin verður í ymiskum heilsu- og almannaútreiðslum til fólk sum eru 65 ár og eldri. Tølini byggja á býtið av heilsu- og almannaútreiðslunum, sum tær eru nú, og eru framroknað við vøkstrinum í fólkatalinum viðvíkjandi teimum, sum eru 65 ár og eldri (sí talvu 5). Metingarnar skulu takast við fyrivarni Metingarnar í talvu 6 skulu sjálvandi takast við fyrivarni. Hetta er bert býtið framroknað, sum tað er nú. Fyritreytirnar fyri framrokningunum eru: Útreiðslur til sjúkraviðgerð, ið standast av fólki eldri enn 65 ár eru mettar til 45% av øllum útreiðslunum. Sjúkraviðgerðarútreiðslurnar í 1999 eru 410 mió. kr. Sjúkraviðgerðarútreiðslur, ið standast av fólki eldri enn 65 ár verða sostatt 184,5 mió. kr. í 1999. Útreiðslur til heilivág útskrivaður við læknaávísing til fólk eldri enn 65 ár verða mettar til 40% av øllum útreiðslunum. Aðrar útreiðslur hjá sjúkrakassum, t.d. hjálpitól o.a. verða býttar eftir sama leisti. Allar útreiðslurnar hjá sjúkrakassum eru 80 mió. kr. Útreiðslur hjá sjúkrakassum, ið standast av fólki eldri enn 65 ár verða sostatt 32 mió. kr. Fólkapensjónin hækkar 40 mió. kr. í 2000, úr 285 mió. kr. í 1999 upp í 325 mió. kr. í 2000. Talva 6: Almanna- og heilsuútreiðslur til fólk eldri enn 65 ár Mió. kr. 2000 2007 2012 2017 2022 2027 2032 2037 Heilsuúteiðslur: Sjúkraviðgerð 184,5 195,3 215,2 240,3 258,2 276,1 296,8 302,9 Sjúkrakassar 32,0 33,9 37,3 41,7 44,8 47,9 51,5 52,5 Heilsuútreiðslur tils. 216,5 229,1 252,5 281,9 302,9 324,0 348,3 355,4 Almannaútreiðslur: Røktarheim 92,2 97,5 107,5 120,0 129,0 137,9 148,3 151,3 Ellisrøkt í Sandoynni 8,2 8,7 9,5 10,7 11,5 12,3 13,2 13,4 Heimarøkt 66,6 70,5 77,6 86,7 93,1 99,6 107,1 109,3 Fólkapensjón 325,0 344,0 379,0 423,2 454,7 486,4 522,9 533,6 Viðbøtur til pensjonistar 12,2 12,9 14,2 15,9 17,1 18,3 19,6 20,0 AMEG 36,3 38,4 42,3 47,3 50,8 54,3 58,4 59,6 Bjálvingarstuðul 4,0 4,2 4,7 5,2 5,6 6,0 6,4 6,6 Ansingarsamsýning 6,4 6,8 7,5 8,4 9,0 9,6 10,3 10,5 Almannaútreiðslur tils. 550,8 583,0 642,4 717,3 770,7 824,4 886,2 904,3 Alm. og heilsuútr. tils. 767,3 812,1 894,9 999,3 1.073,6 1.148,4 1.234,5 1.259,8 Tað verður neyvan møguligt at tryggja pensjónistum rímilig livikor um skattin sum frálíður Inntøkan minkar nógv hjá fólki, ið onga samansparing hava, tá ið tey verða pensjonerað. Tað er tí ongantíð ov skjótt at gera eina nýggja pensjónskipan, ið kann tryggja fólki rímilig livikor á gamalsaldrinum. Tað verður neyvan møguligt at fíggja hetta um skattin, sum frá líður, um vit eisini skulu tryggja góða tænastu í aðrar mátar frá tí almenna. Stóru árgangirnir av pensjónistum hava bert 25 ár at spara saman í Pensjónsinngjaldingin má byrja sum skjótast Pensjónsinngjaldingar verða vanliga roknaðar eftir einum arbeiðslívi, sum er 40 ár, t.e. fólkið kann gjalda inn til eina pensjónskipan, frá tí tað er umleið 25 ár, til tað er umleið 67 ár. Pensjónistarnir verða umleið 9000 í tali í 2027, tí hava teir stóru árgangirnir av pensjonistum bert umleið 25 ár at spara saman í. Skal eginpensjónin muna nakað, so er ongantíð ov skjótt at fara at gjalda inn til eina slíka skipan. ÚTGANGUR Fíggjarpolitikkur 2001 og tilmæli Sostatt verður mælt til, at tað veður rikin ein strammur fíggjarpolitikkur í 2001. Tilmælini eru: Viðvíkjandi løgum landskassans verður mælt til, at løgukarmurin verður tann sami í 2001 sum í 2000. Harafturat verður mælt til, at løgurnar ávirka virksemið í landinum minst møguligt, serstakliga í Suðurstreymoy. Viðvíkjandi rakstrinum verður mælt til, at vøksturin í rakstrarútreiðslunum verður minni enn prísvøksturin, sum verður mettur til 3-4% í løtuni. Harafturat verður mælt til, at nýggj pensjónsskipan verður sett í verk sum skjótast. Hetta eigur at verða gjørt í samráð við partarnar á arbeiðsmarknaðinum. Samansparingin kann t.d. vera 2-3% av lønini í fyrstuni og síðan hækka stigvíst upp í 10% av lønini um nøkur fá ár. 1 Sí Hvítubók, fylgibind 1, partur II, síðu 160 2 Stórur partur av gjøgnumgongini byggir á Hvítubók, fylgibind 1, part II 3 Sí búskaparfrágreiðingina hjá Landsbankanum 1999, síðu 30-31 4 Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 5 5 Tað er næstan bert gongdin í altjóða rentuni, ið ávirkar føroyska búskapin. Hon er t.d. týdningarmikil fyri alivinnuna, sum er rættiliga kapitalintensiv 6 Í Caragata álitinum verður víst á, at um kredittvirði Føroya skal verða nøktandi í altjóða samanhangi, so er hámarkið fyri almennu bruttoskuldini 50% av BTÚ 7 Tað er eitt lógarkrav, at landskassin skal hava 15% av BTÚ standandi í landsbankanum. Hetta svarar í løtuni til 960 mió.kr. 8 Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 41 9 Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 18 10 Sí Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 4 11 Talan er um fløskuhálsar, tá ávísum vinnum tørvar skikkaða arbeiðsmegi í einum búskapi, ið annars er merktur av arbeiðsloysi. Fløskuhálsar síggjast vanliga í búskapum, sum eru á veg uppeftir í konjunkturumferðini. Fløskuhálsar síggjast mest í konjunkturviðbreknum vinnum 12 Við "plenuklipparaháttinum" verða allar almennu útreiðslurnar minkaðar líka nógv 13 Byggivirki eru timburmeistarar, múrarar o.s.fr. 14 Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 2 15 Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 23 16 Sí frágreiðing hjá Fíggjarmálastýrinum, oktober 1999, síðu 18. Landskassaroknskapurin fyri 1999 er nú um at vera liðugur, og seinastu metingarnar vísa, at avlopið í 1999 verður umleiði 580 mió.kr. 17 Givnir skattalættar eru: hækking av barnafrádráttinum (11 mió.kr.), hækking av aldursmarkinum fyri barnafrádrátt úr 16 upp í 18 ár (9 mió.kr.), hækking av pensjónistafrádráttinum o.a. (30 mió.kr.), lækking av partafelagsskattinum úr 27% niður í 20% (umleið 53 mió.kr.) 18 ALS-gjaldið verður tikið við, tá alt skatta- og avgjaldstrýstið verður roknað 19 "Non trading income" er rentuinntøka, kursvinningur, royalties, inntøka av fastari og og allari inntøku úr útlondum Frágreiðing um framtíðar landbúnað 101-8 Frágreiðing sambært § 51, stk. 4, í tingskipanini um framtíðar landbúnað Ár 2000, 26. apríl, legði Finnbogi Arge, landsstýrismaður í vinnumálum, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing til aðalorðaskiftis Landsstýrimaðurin í landbúnaðarmálum leggur við hesum fram tilmæli um framtíðar landbúnað. Vinnumálastýrið hevur - síðan tann yvirskipaða, vinnupolitiska kósin varð sett - arbeitt við at orða vinnugreinapolitikk fyri ymiskar vinnugreinir, og er hetta tilmæli frá landsstýrismanninum um framtíðina hjá landbúnaðinum ein partur av hesum arbeiði. Hetta tilmæli frá landsstýrismanninum er ikki at meta sum ein endaligur politikkur fyri framtíðina hjá landbúnaðinum. Tilmælið er hinvegin ætlað sum ein stevnuskrá fyri framtíðina, sum, saman við niðurstøðunum frá orðaskiftinum í Løgtinginum, verður at brúka sum grundarlag í arbeiðinum framyvir at orða ein landbúnaðarpolitikk. Samandráttur og tilmæli landsstýrismansins Sambært lógargrundarlagnum fyri landbúnaðin, er endamálið við landsjørðini, at hon í mest møguligan mun skal verða rikin sum vinnuligt jarðarbrúk, og hevur festari í hesum sambandi skyldu til at leggja tilrættis framleiðsluna í mun til marknaðarviðurskiftini, og hvat má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt. Fyrisitingin av landsjørðini er við lóg løgd til Jarðarráðið. Tað vil siga, at Jarðarráðið skal fremja útinningina av ásetingunum í galdandi lóggávu og hava eftirlit við, at hesar verða fylgdar. Sambært seinastu broyting frá 1999 í lógini um landsjørð frá 1988, er Jarðarráðið nú mannað við limum, ið hava fakligan førleika innan løgfrøði, búskap, landbúnað og aðra vinnu. Við øðrum orðum eru umstøður nú fyri at seta í verk eina professionella fyrisiting av landsjørðini, herundir at fáa til vega neyvari stýringsamboð til at fremja endamálið við lógini, tað vil siga: "at tað fyrisitingarliga skulu skapast møguleikar fyri at menna framleiðsluna av landsjørðini" og ásetingina í lógini um at "festari m.a. hevur bústaðarskyldu og skyldu at framleiða av festinum mest møguligt sæð í mun til marknaðarviðurskiftini, og hvat annars má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt". Av tí at eingin samanhangandi politikkur nakrantíð er orðaður fyri landbúnaðin, er ilt at meta um góðskuna av jarðarfyrisitingini higartil, tí einki ítøkiligt er at meta hana útfrá. Víst er á í hesum tilmæli, at amboð eru í galdandi lóggávu at stýra eftir. Áðrenn - ella um - ítøkilig stig verða tikin til møguligan broyttan bygnað í landbúnaðinum og harav fylgjandi broytingum í galdandi lóggávu, er neyðugt at hava greiðar ætlanir fyri landbúnaðin, sum verða at staðfesta í einum ítøkiligum landbúnaðarpolitikki. Hóast partar av landbúnaðarlóggávuni eru av eldri uppruna, so eru neyðugu stýringsamboðini til frama fyri vinnuligari nýtslu av landsjørðini tøk í galdandi lóggávu, og verða hesi at nýta, til annað verður sett ístaðin, t.v.s. tá ítøkiligi landbúnaðarpolitikkurin, við haravfylgjandi uppskoti til broytingar í galdandi lóggávu, er orðaður. Ætlanin er tí ikki í fyrstu atløgu at broyta verandi lógarkarmar; men heldur at fáa trygd fyri, at ásetingarnar í galdandi lóggávu verða fylgdar. Við støði í galdandi lóggávu fer Vinnumálastýrið at miða ímóti at: byggja upp eina fyrisiting, sum er væl samskipað gera greiðar og vællýstar mannagongdir virka á høgum tænastu- og vitanarstigi Mett verður, at tað á umleið 150 festum kunnu vera møguleikar og umstøður fyri vinnuligum landbúnaðarvirksemi burturav. Fyri hinar festarnar skulu betri umstøður skapast fyri at fáa eina møguliga hjávinnu við síðuna av landbúnaðarvøruframleiðsluni. Ætlanirnar fyri framtíðar landbúnaðin snúgva seg í høvuðsheitum um at tátta í útinningina av ásetingunum í galdandi lóggávu, og við heimild í hesi lóggávu at seta í verk greiðar fyrisitingarligar mannagongdir, so trygd fæst fyri, at endamálið í galdandi lóg verður rokkið. Jørðin skal, har tað ber til, nýtast til vinnuligt endamál, og fær tað avleiðingar fyri framíhjárætt festarans, tá misrøkt og skyldur mótvegis Jarðargrunninum ikki verða hildnar. Mælt verður Løgtinginum til at taka undir við ætlanunum fyri framtíðar landbúnaðin og setta stevnumiðið. Tað er, at landbúnaðurin - sum vinnugrein - skal vera fjøltáttaður, burðardyggur og so vítt gjørligt kappingarførur. Landbúnaðurin skal eisini elva til livandi útoyggjar og varðveitslu av náttúruni, og lagast til krøv brúkarans um matdygd og -tryggleika, umhvørvisvernd, djóraheilsu og vælferðina hjá húsdjórum. Við atliti at hesi fjøltáttan skulu setast í verk greiðari fyrisitingarligar mannagongdir, herundir vinnufremjandi tiltøk, ið hava til endamáls at menna landbúnaðarvinnuna. Endamálið við landsjørðini er, at jørðin - við virðing fyri omanfyrinevndu fjøltáttan - verður rikin sum vinnuligt jarðarbrúk. Eftir tilmæli frá landbúnaðarvinnuni verður eisini heitt á Føroya Løgting um at skifta orð um hjálagda úrdrag úr landbúnaðarálitinum frá 1997, har mælt verður til, annaðhvørt at selja jørðina til teirra, ið vilja brúka hana sum landbúnaðarjørð, ella at styrkja Jarðarráðið (og møguliga skipa tað sum eitt felag), soleiðis at tað hevur veruliga ávirkan á nýtsluna av landsjørðini. Tilmæli landsstýrismansins um framtíðar landbúnað Vinnumálastýrið apríl 2000 Inngangur Í samgonguskjalinum frá 9. mai 1998 (pkt. 6.2) stendur m.a., at langtíðar politikkur verður orðaður fyri tær ymisku vinnurnar, herundir landbúnaðin, og at "landbúnaðurin skal styrkjast við tí høvuðsendamáli, at Føroyar gerast mest møguligt sjálvbjargnar við landbúnaðarvørum. Virkast skal fyri, at øll landbúnaðarjørð verður gagnnýtt. Jarðarlóggávan verður endurskoðað, so hon gagnar smærri plássunum, og umstøðurnar hjá festibóndum verða greiðari." Í mars 1999 tók Løgtingið undir við orðaða vinnupolitikkinum, har hugsjónin m.a. er ein sjálvberandi, føroyskur búskapur, ið byggir á ymiskar vinnur, sum skapa avkast og framburð, og sum raðfesta trivnað og umhvørvi ovarlaga. Endamálið er at fáa gongd á eina fjøltáttan, soleiðis at samfelagið fær enn fleiri bein at standa á. Síðan tann yvirskipaða, vinnupolitiska kósin varð sett, hevur og fer Vinnumálastýrið framhaldandi at orða vinnugreinapolitikk fyri tær ymisku vinnugreinirnar, t.e. aling, ferðavinnu, kunningartøkni v.m. Hetta tilmæli frá landsstýrismanninum um framtíðina hjá landbúnaðinum er ein partur av hesum arbeiði. Vinnumálastýrið fer, tá orðaskiftið um landbúnaðin er av, at brúka møguligar niðurstøður frá orðaskiftinum sum leiðreglu í arbeiðinum framyvir at orða ein ítøkiligan landbúnaðarpolitikk. Við øðrum orðum - og sum fráboðað tann 6. mars 1999, tá uppskot um broyting í Lov om Jordbrugets Fremme varð lagt fyri Løgtingið - verður nú skjøtil settur á orðaskiftið um framtíðina hjá føroyska landbúnaðinum. Nevnda lógaruppskot, sum hevði til endamáls at heimila Jarðarráðnum at eftirgeva skuld ella part av skuld til Føroya Jarðargrunn, varð eftir 1. viðgerð í Løgtinginum beint í fíggjarnevndina. Fíggjarnevndin býtti seg undir viðgerðini av uppskotinum í ein meiriluta og ein minniluta. Meirilutin metti málið vera ógvuliga prinsipielt og viðbrekið, og mælti tí frá at samtykkja uppskotið; men heitti samstundis á landsstýrismannin um at leggja málið fram aftur í komandi tingsetu, "tá nýggja Jarðarráðið hevur havt høvi til at gera sínar tilráðingar". Meirilutin og minnilutin í fíggjarnevndini vóru á einum máli um, at ein greiðari orðing um framtíðar landbúnaðin eigur at fyriliggja, áðrenn Føroya Løgting kann taka støðu til málið. Landsstýrismaðurin í vinnumálum hevur tí fyrireikað málið og lagt tað fyri nýggja Jarðarráðið og vinnuna, t.e. Meginfelag Búnaðarmanna og Bóndafelag Føroya, til viðmerkingar. Í viðmerkingunum frá vinnuni verður m.a. borið fram, at limirnir í feløgunum ikki eru á einum máli um, hvat eigur at verða tikið við í einum tílíkum tilmæli. Tó tykist semja vera um, at m.a hesi viðurskifti eiga at verða viðgjørd í einum aðalorðaskifti, nevniliga: Ognarviðurskifti hjá festibóndum Festiviðurskiftini Skyldur festarans Tænastustøði, landbúnaðarráðgeving, fíggjarlig ráðgeving og hagtøl Grøna landbúnaðarálitið frá 1997, har mælt verður til, annahvørt at selja jørðina til teirra, ið vilja brúka hana sum landbúnaðarjørð, ella at styrkja Jarðarráðið, soleiðis at tað hevur veruliga ávirkan á nýtsluna av landsjørðini Landsstýrismaðurin í landbúnaðarmálum hevur tikið viðmerkingarnar frá vinnuni til eftirtektar og gjørt av at leggja "Úrdrag úr landbúnaðarálitinum frá 1997" saman við í hesum tilmæli. Viðmerkjast skal, at hetta tilmæli frá landsstýrismanninum bert umfatar landsjørðina, t.v.s. almennu jørðina, sum við lógarásettum rættindum og skyldum er latin festarum at umsita. Góð helvt av jørðini í Føroyum er landsjørð. Landsjørðin er skipað í eindir, og gjøgnum tíðirnar er støddin á hesum eindum nærum óbroytt. Ognarjørðin er harafturímóti í stóran mun býtt sundur í smærri eindir, orsakað av arvi og frásølu. Ognarjørðin er tí so mikið sundurbýtt, at sæð burtur frá nøkrum fáum, stórum óðalsgørðum, eru tað bert festigarðarnir, ið eru nóg stórir til at geva grundarlag fyri einari hampuligari inntøku. Lógargrundarlagið hjá landbúnaðinum Endamál við landsjørðini sbrt. galdandi lóggávu: Einki ítøkiligt endamál er orðað fyri ognarjørðina; men fyri landsjørðina, sum er at rokna sum øll almenn jørð, ið ikki verður fyrisitin av øðrum almennum stovni enn Jarðarráðnum, herundir kommunum, er endamálið í § 1 í løgtingslóg nr. 59 frá 9. juni 1988 um landsjørð lýst at vera: "at tað fyrisitingarliga skulu skapast møguleikar fyri at menna framleiðsluna av landsjørðini". Henda endamálsorðing merkir, at landsjørðin í mest møguligan mun eigur at verða rikin sum vinnuligt jarðarbrúk, tí í kunngerð nr. 122 frá 21.07.1992 um festi, sum hevur heimild í somu lóg, stendur, at festari hevur skyldu at framleiða av festinum mest møguligt, sæð í mun til marknaðarviðurskiftini, og hvat annars má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt. Í § 10, stk. 1, í lógini um landsjørð er ásett, at tá ið festi er leyst, skal Jarðarráðið fyrst av øllum taka avgerð um, hvørt tað framhaldandi skal vera sjálvstøðugt brúk, ella um tað skal leggjast saman við øðrum festi. Í viðmerkingunum til lógina stendur, at "fyri at hava møguleika fyri at fáa almennu jørðina í hóskandi brúkseindir, er neyðugt at avmarka galdandi festirættindi hjá lívsarvingum, soleiðis at samanlegging av festum kann fara fram, hvørja ferð festi verða leys, uttan mun til um lívsarvingar eru ella ikki". Jarðarráðið: Sambært nevndu lóg um landsjørð er tað Jarðarráðið, sum tekur fyrisitingarligar avgerðir í festimálum og umsitur almennu jørðina. Harumframt tekur Jarðarráðið støðu til leigu og sølu av almennari jørð. Umframt at umsita Føroya Jarðargrunn og viðgera umsóknir um fígging úr grunninum, umsitur ráðið eisini studningsskipan, sum landsstýrið hevur lagt til ráðið. Ráðnum er eisini heimilað at selja landsjørð til almenn endamál og at gera av, hvørt eitt festi skal uppihaldast sum sjálvstøðugt festi, hvør skal taka við leysum festi, sundurbýti av festum og leigu av lendi. Jarðarráðið virkar eftir kunngerð nr. 164 frá 26.08.1993 um reglur fyri Jarðarráðið. Áðrenn lógin um landsjørð frá 1988 varð sett í gildi, var fyrisiting Jarðarráðsins ásett í Lov om Jordbrugets Fremme frá 1937. Lógin frá 1937 hevði m.a. til endamáls at gera umsitingarligu mannagongdirnar smidligari, enn tær høvdu verið frammanundan. Settar vórðu tá 10 landbúnaðarnevndir runt landið, ið høvdu sum uppgávu at ráðgeva Jarðarráðnum og taka støðu í smærri málum. Landbúnaðarnevndirnar skuldu tryggja, at avgerðir vóru grundaðar á kunnleika og viðurskifti á staðnum. Tey fyrstu mongu árini eftir 1937 virkaðu landbúnaðarnevndirnar eftir ætlan; men við løgtingslóg nr. 28 frá 24. apríl 1957 vórðu tær tiknar av, og ístaðin fekk Jarðarráðið heimild til, fyri Jarðargrunsins rokning, at seta álitismenn runt landið. Hesir virkaðu fram til áttatiárini, men vórðu avtiknir við lógini um landsjørð frá 1988. Sambært seinastu broyting í lógini um landsjørð frá apríl 1999, er nýtt Jarðarráð sett, sum er mannað við limum, ið hava útbúgving og hollan, fakligan førleika innan búskap, løgfrøði, landbúnað og kunnleika til vinnuligt virksemi sum heild. Jarðargrunnurin: Jarðargrunnurin, ið er at meta sum ein búnaðarbanki, er staðfestur við Lov om Jordbrugets Fremme nr. 174 frá 24. mai 1937. Henda lóg ásetir m.a., at Jarðarráðið fyrisitur grunnin. Eisini er ásett, at festarar, ognarmenn og traðarmenn kunnu søkja lán úr grunninum. Umsøkjari skal lúka ávísar treytir fyri at fáa lán úr grunninum, m.a. skal viðkomandi: "ikke selv ved egne Midler være i stand til at gennemføre det påtænkte" og "godtgøre at være Ejer af de fornødne Midler, naar Laan ydes, at drive det paagældende Landbrug paa forsvarlig Maade." Um lánsupphæddina fyri landbúnaðarlán (tá lænt verður móti veðhaldi í ogn lántakarans) stendur m.a. í § 46: "Laanets Størrelse fastsættes af Landbrugsraadet og maa i Almindelighed ikke udgøre mere end 60%, og aldrig overstige 80% af den Laaneværdi, hvortil det paagældende Brug ansættes, naar alle af Landbrugsraadet krævede Arbejder er udført, efter Fradrag af eventuelle Forprioriteter og Grundbyrders kapitaliserede Værdi. Til Jordforbedring og Opdyrkning af raa Jord kan Laan dog gives indtil 90% af Jordens Værdiforøgelse. For Jordfondens Ejendomme fastsættes alle Laan i Forhold til Værdiforøgelsen.... Udbetaling sker, naar det paagældende Arbejde er godkendt. Til Jordforbedring og Opdyrkning af raa Jord udbetales Laan dog kun en gang aarligt...". Lógargrundarlagið undir Jarðargrunninum er ongantíð endurskoðað í síni heild ella broytt munandi síðan 1937, tá Lov om Jordbrugets Fremme varð sett í gildi. Bert smávegis broytingar eru gjørdar, tá onkur beinleiðis tørvur hevur verið á tí. Lógin hevur tí framvegis ásetingar, sum í dag tykjast meiningsleysar t.d. "Gebyret for saadan Protokollation er 2 kr. " (§ 29, 3. petti) og " ikke have en aarlig Indtægt over 3.000 kr." (§ 53, 1. petti). Láns- og stuðulsheimildirnar í Lov om Jordbrugets Fremme snúðu seg upprunaliga fyrst og fremst um lán til traðarbrúk, at velta upp úr nýggjum og til bygningar á almennari jørð. Tað er ikki fyrr enn í 60-árunum, at heimilað verður Jarðarráðnum at veita lán úr Jarðargrunninum til høsnarhald, mjólkarsølur, mjólkarvirkir, og seinni eisini til slátur- og ullavirkir. Festikonto: Í § 15 í bekendtgørelse nr. 120 af 22.03.1938 Reglement for Landbrugsraadet, nedsat i Henhold til Lov for Færøerne om Jordbrugets Fremme nr. 174 frá 24. mai 1937, sum seinast broytt við kunngerð nr. 164 frá 26.08.93 um reglur fyri Jarðarráðið, verður sagt: "For hver Fæstegaard og andet Jordbrug føres en Konto over de beløb, der indgaar i Jordfonden for Salg, Leje, Renter, Afdrag m.v. fra vedkommende Ejendom samt for Fæstegaardes vedkommende over de Ydelser, der tilflyder disse fra Jordfonden". Í praksis verður innkomin peningur fyri sølu av jørð, og fyri ávísar størri leigusáttmálar, grótbrot, smoltstøðir o.t., bókaður á festikonto hjá tí einstaka. Leigugjald fyri festini og fyri vanligar traðir verður ikki bókað á festikonto, men fer beinleiðis í grunnin. Grundhugsanin við festikontoskipanini er, at tá tiltøk verða framd, ella onnur inntriv gjørd mótvegis festinum, sum hava við sær, at festið minkar í virði, má hetta uppvigast við peningi (kompensatión), so virðið á festinum verður tað sama, sum áðrenn tiltakið varð framt. Útgjaldsreglurnar av festikonto eru ásettar í kunngerð nr. 164 frá 26.08.1993 um reglur fyri Jarðarráðið. Í § 5 í hesi reglugerð er ásett: "Peningur fyri sølu av jørð v.m. verður goldin í Jarðargrunnin og har bókaður á konto fyri hvørt festi sær. Stk. 2. Jarðarráðið kann veita fíggjarligan stuðul til íløgur á festinum við peningi av festikonto. Stk. 3. Umsóknir um fíggjarligan stuðul av festikonto verða viðgjørdar av ráðnum eftir somu reglum, sum umsóknir um lán". Orðini "til íløgur á festinum" merkja, at peningur á festikonto bert kann nýtast til íløgur í fastognirnar á festinum t.e. eitt nú á sethús, hjallar, fjós, maskinhús, neyst, seyðahús, vegir og til velting v.m. Harafturímóti kann peningur á festikonto ikki nýtast til rakstur, eitt nú lønir, leysarakstrarlutir, so sum traktorar v.m. Festikontoirnar eru 321 í tali, og upphæddinar, sum standa á teimum, eru ymiskar, frá nærum ongum peningi upp til 6,5 mió kr. Festikontoirnar hava við sær, at møguleikarnir hjá festarum at gera íløgur á festinum og reka vinnuligt virksemi sum útgangsstøði kann vera rættiliga ymiskt. Festiskipanin - rættindir og skyldur: Sambært kunngerð nr. 122 frá 21. juli 1992 um festi er ásett, at tann, sum kann taka við festi, skal hava eitt minstamark av jarðarbrúkskunnleika. Viðkomandi skal m.a. hava arbeitt í minsta lagi 2 ár á tveimum ymiskum gørðum og hava verið minst eitt hálvt ár á landbúnaðarskúla ella tílíkum skúla, sum Jarðarráðið hevur góðkent. Tann, sum situr við landsjørðini, hevur ávís rættindi og ávísar skyldur. Rættindi hjá festara eru lýst í § 12, stk. 5: "Festarin hevur rætt til at nýta festið við lunnindum, ið hoyra tí til, á ein slíkan hátt, sum samsvarar stk. 1 (eitt væl umsitið jarðarbrúk). Hann hevur veiðirættindi av festinum, rætt til at fiska í áum og vøtnum. Hann hevur torvskurðar- og kolanámsrætt til egna nýtslu. Meðan hann situr við festinum, hevur hann rætt til at leiga øðrum stykki at velta í til húsbrúk, veiðirættindi, herundir fuglabjørg og urðar, og fiskirættindi, tó í mesta lagi fyri 5 ár í senn. Hann hevur eisini rætt til at selja grót, eyr, sand og tara o.t. við loyvi Jarðarráðsins. Ráðið ásetir eisini sølutreytirnar". Festari hevur hesar skyldur: bústaðar- og framleiðsluskyldu, skyldu at gjalda festileigu og at halda innstøðuna, at røkja kríatúrini og bygningarnar, og - í teimum førum, har lán er veitt úr Jarðargrunninum - at halda afturgjaldstreytirnar. Um skyldurnar ikki verða hildnar, skal Jarðarráðið taka støðu festarans til viðgerðar og áleggja festaranum at fáa viðurskiftini í rættlag. Verður áheitanin ikki fylgd, hevur Jarðarráðið rætt til at siga festið upp. Stevnumið Landbúnaðurin eigur - sum vinnugrein - at vera fjøltáttaður, burðardyggur og so vítt gjørligt kappingarførur. Landbúnaðurin skal eisini vera mentanarberari og elva til livandi útoyggjar og varðveitslu av náttúruni, og lagast til krøv brúkarans um matdygd og -tryggleika, umhvørvisvernd, djóraheilsu og vælferðina hjá húsdjórum. Við atliti at hesi fjøltáttan skulu setast í verk greiðari fyrisitingarligar mannagongdir, herundir vinnufremjandi tiltøk, ið hava til endamáls at menna landbúnaðarvinnuna. Endamálið við landsjørðini er, at jørðin - við virðing fyri omanfyrinevndu fjøltáttan - verður rikin sum vinnuligt jarðarbrúk. Tað vil siga: at vinnuliga nýtslan, t.e framleiðslan av landbúnaðarvørum, í størri mun skal verða lagað eftir marknaðinum. Í teoriini hendir hetta skjótt og liðiliga, tí hvør einstakur er eggjaður til at síggja til, at teir faktorarnir, viðkomandi ræður yvir, kasta sum mest av sær. Havast skal tó í huga, at marknaðarskipanin ikki í sær sjálvari syrgir fyri øðrum, enn at ynski brúkaranna í stóran mun verða fylgd. Ætlanin er tí ikki dag frá degi at avtaka verandi landbúnaðarstudningar, men heldur at endurskoða galdandi skipan, við atliti til at menna vinnuna. Her verður serliga hugsað um ráðgeving, royndarvirksemi og stuðul til verkætlanir t.d. innan framleiðslu av vistfrøðiligum landbúnaðarvørum o.ø., har stovnurin "Almennar Royndir og Ráðgeving" hevur ein ráðgevandi og mennandi leiklut av týdningi fyri fremjingina av verkætlanum, at nýta tey amboð, sum eru tøk í galdandi lóggávu, at tryggja búsetingarmynstrið í útoyggjum, her verður hugsað um bústaðarskyldu festarans, og at skapa møguleikar fyri, at aðrar vinnur kunnu ganga saman við landbúnaðinum, at landbúnaðurin í størri mun fær strategiskan týdning sum eitt slag av tilbúgving í krepputíðum, tá tørvur er á at hava framleiðsluorkuna í landinum, og verður málsetningurin í hesum sambandi tí at økja um framleiðsluna av fóðri og minka samsvarandi um innflutningin. Sum tað sæst á omanfyrinevnda stevnumiði, hevur landbúnaðurin ein "multifunktionellan" leiklut av týdningi fyri vælferðina, umhvørvið og trivnaðin í føroyska samfelagnum. Málsetningurin fyri framtíðina hjá landbúnaðinum verður at eggja til, at vinnan kann verða sjálvberandi og sum frálíður skapa avkast. Hetta er fyrsta fortreytin fyri, at vinnan kann gerast búskaparliga stabil. Skal landbúnaðarvinnan skapa framburð í samfelagnum, má hon vera innovativ, hava dagførda vitan og fjøltáttað samskifti. Samstundis má hon liva upp til tey krøv, samfelagið setir henni og - við virðing fyri settum stevnumiðum - skal landbúnaðarvinnan, so vítt gjørligt sjálv skipa fyri sínum viðurskiftum. Vinnuliga nýtslan av landsjørðini: Tjak hevur verið um, hvørt tað er rætt, at landið er so stórur jarðareigari, ella um landsjørðin átti at verið á privatum hondum. Eisini hevur verið ført fram, at um jørðin varð privatiserað, hevði hon verðið umsitin betri. Summi halda, at rætturin í galdandi lóggávu til at "arva" landsjørð í ávísum førum forðar fyri, at jørðin fer til teirra, sum høvdu fingið mest burtur úr henni. Landsjørðin er stórt sæð afturlatin fyri øllum uttan teimum gott og væl fýrahundrað fólkunum, sum nú einaferð sita við jørðini. Sum nevnt frammanfyri, er góð helvt av jørðini landsjørð. Landsjørðin er skipað í eindir, og gjøgnum tíðirnar er støddin á hesum eindum nærum óbroytt. Við øðrum orðum er støddin á festunum ikki lagað eftir, hvat er búskaparliga hóskandi, tí eingin búskaparlig eggjan tykist at hava verið til at fremja slíka tillaging. Uttan mun til hvørja støðu tey ymisku hava til landsjørðina, ella um mett verður, at tað at umsita landsjørð er ein framíhjárættur ella ikki, so er torført hjá festara at sammeta seg við onnur vinnurekandi, tí teir eiga ikki framleiðslutólini og eru soleiðis eisini í eini aðrari støðu viðvíkjandi skattligum avskrivingum o.ø., enn vanlig vinnurekandi eru. Í vinnuligum høpi er tað greitt, at gagnnýtsla og røkt av jørðini í Føroyum ikki kann hugsast, uttan so, at avkastið av jarðarbrúkinum er so mikið stórt, at tey fólk, ið velja sær hesa vinnu, fáa eina sámiliga inntøku burturúr. Landbúnaðarframleiðsla í Føroyum byggir á tað, sum kann vaksa í Føroyum. Framleiðslugrundarlagið er við øðrum orðum føroyska lendið og veðurlagið. Landbúnaðarframleiðslan í Føroyum er serstakliga: mjólk, neytakjøt og seyðkjøt, harafturat eplir, grønmeti og flogfenaður. Av hesi framleiðslu er tað serliga mjólk og í minni mun neyta- og seyðakjøt, sum er vinnuligt, t.v.s. kemur í skipaða sølu. Samlaða nøgdin av mjólk var í undanfarna ári 6,6 mió. litrar. Seyðakjøtsframleiðslan verður mett til uml. 800 tons, men sambært studningsskipanini fyri seyðakjøt eru uml. 120 tons farin í skipaða sølu. Av eplum verða seld nøkur tons, men nógv epli verða velt til egna nýtslu. Ein leyslig meting er gjørd av framleiðsluvirðinum í føroyska landbúnaðinum (1994-tøl). Sambært hesi meting var framleiðsluvirði av seyðakjøti: 36.193.000,-kr. mjólk: 29.393.000,-kr. neytakjøti: 2.476.000,-kr. epli, gásum o.a.: 7.206.000,-kr. Neyvar upplýsingar um inntøkur festaranna eru ikki tøkar; men sbrt. upplýsingum frá mjólkneytahaldi, saman við seyðahaldi, verður rakstrarúrslitið, t.v.s. løn til bóndan sjálvan, mett at liggja millum kr. 150.000 og kr. 300.000, í fáum førum er tað hægri, ofta lægri. Fyritreytirnar hjá festarum fyri vinnuligari nýtslu av landsjørðini eru ymiskar, tí bæði markatal og lendisumstøður hava týdning fyri, í hvønn mun vinnuligt virksemi letur seg gera. Givið er, at umstøðurnar fyri størst møguligari virðisøking verða skaptar, tá jørðin verður umsitin, so hon búskaparliga kastar sum mest av sær. Hetta merkir ikki, at festarar, hvør í sínum lagi, miðvíst og fyri ein og hvønn prís skulu økja framleiðsluna. Áseyðatalið og reguleringar í hagalógini seta sínar natúrligu avmarkingar fyri ovurframleiðslu. Alt eftir stødd, høgleika og alternativum vinnumøguleikum, sum t.d. vistfrøðiligari framleiðslu o.a., verður tað upp til tann einstaka (í samráð við Jarðarráðið) at leggja langtíðarætlanir fyri festið. Íløgur í fjós, neyt o.a. verða ikki størri, enn framleiðslan og marknaðurin kunnu bera. Íløgur skulu ikki gerast við rakstrarstudningi sum grundarlag, tí úrslitið verður størri framleiðsla, enn marknaðurin vil keypa. Serligur dentur verður lagdur á at fylgja ásetingunum í galdandi lóggávu. Tað vil siga, at í teimum førum, har staðfest verður, at festari ikki heldur skyldur sínar viðvíkjandi gagnnýtslu og røkt av jørðini, kríatúrum, bygningum, lánunum úr Jarðargrunninum, skal Jarðarráðið taka støðu festarans til viðgerðar og áleggja festaranum at fáa viðurskiftini í rættlag. Verður áheitanin ikki fylgd, fær tað avleiðingar fyri viðkomandi festara. Samanumtikið merkir hetta, at festari, sum røkir sínar skyldur og í verki vísir dugnaskap, fær møguleika til - í størri mun enn higartil - at økja um vinnuligu nýtsluna av festinum. Hinvegin fær tað avleiðingar fyri framíhjárætt festarans, tá misrøkt og skyldur mótvegis Jarðargrunninum ikki verða hildnar. Vinnuligu karmarnir eiga at verða støðugt raðfestir, soleiðis at vinnan fær rúm, ræsur og frið at virka eftir greiðum og nærri ásettum treytum. Við støði í galdandi lóggávu fer Vinnumálastýrið at miða ímóti at byggja eina fyrisiting upp, sum er væl samskipað og gera greiðar og vællýstar mannagongdir, so fyrisitingin kann virka á høgum tænastu- og vitanarstigi. Karmar Uppgávan hjá Vinnumálastýrinum er at tryggja, at landbúnaðurin hevur góðar karmar at virka undir. Karmarnir hjá landbúnaðinum eru galdandi landbúnaðarlóggáva og tilhoyrandi kunngerðir. Fyrisitingin og fremjingin av ásetingunum í nevndu lóggávu eru við lóg løgd til Jarðarráðið, sum nú hevur neyðuga, fakliga førleikan at útinna hesa uppgávu. Partar av landbúnaðarlóggávuni eru, sum tað sæst frammanfyri, av eldri uppruna. Tørvur tykist vera á at útbyggja amboðini í verandi lóggávu, tað vil siga at fáa til vega greiðar reglur og mannagongdir fyri fremjing av lógarinnar ásetingum. Hetta tí at nógv bendir á, at soleiðis sum lógin higartil hevur verið umsitin, hevur ov lítil dentur verið lagdur á at brúka tey amboð, sum eru tøk í galdandi lóggávu - her verður serliga hugsað um, at tað ikki hevur fingið avleiðingar, tá t.d. jørðin er fallin í órøkt. Vantandi handhevjanin av lógarinnar ásetingum kann partvíst tilskrivast, at eingin politikkur hevur verið fyri landbúnaðin, og eisini at eingi krøv hava verið sett til jarðarfyrisitingina. Jarðarfyrisitingin hevur líka til 1995 verið politiskt sett, tað vil siga at krøvini til Jarðarráðið einamest hava snúð seg um at hava eina breiða politiska umboðan í ráðnum, og ikki at hava professionella fyrisiting av landsjørðini. Staðfest er, at ov lítil dentur hevur verið lagdur á at menna landbúnaðin. Skuldarbyrðan hjá festibóndum er eitt tekin um, at endamálið við landsjørðini ikki er rokkið. Ov stórar íløgur eru gjørdar í fjós, neyt v.m. Skuldin til Jarðargrunnin var pr. 31. des. 1999 156 mió. kr., harav fallin gjøld pr. 1. des. 1999 vóru 20 mió. kr. Av teirri samlaðu skuldini til Jarðargrunnin eru 38 mió. kr. ella 24% lán hjá ognarmonnum ella privatum fyritøkum (MBM o.ø.), restin er lán til festarar og felagshagar, sum eisini kunnu vera ognarhagar. Samlaða skuldin hjá festibóndum til Jarðargrunnin er d.d. góðar 98 mió. kr. Nógv størsta útlánið er til fjós, har restskuldin pr. 31. des. 1999 var 86 mió. kr. Restskuldin av seyðahúslánum var 4.8 mió. kr. og av maskinlánum 4.7 mió. kr. Stóri vøksturin í útlánsvirksemi Jarðargrunsins byrjaði fyri uml. 25 árum síðan. Politiska málið í sjeytiárunum var at gerast sjálvforsýnandi við drekkimjølk og vóru tí nýggj fjós bygd við tí fyri eyga at økja framleiðsluna av drekkimjólk. Tá móttøku- og sølukervið ikki var nøktandi ella lagað til øktu mjólkarmongdina, tóku bóndur seg saman at stovna L/F Mjólkavirkið Búnaðarmanna tann 1. apríl 1980. Mjólkarmongdin, sum tá kom í skipaða sølu, var niðanfyri 2 mió. litrar - í 1999 var hon 6.6 mió. litrar. Mjólkarstudningurin, sum varð játtaður um løgtingsfíggjarlógina, vaks mestsum á hvørjum ári og kom tann beinleiðis mjólkarstudningurin seinast í 80-árunum upp á kr. 1,63 fyri liturin. Tá samfelagsbakkastið kom nøkur ár seinni, varð studningurin eftir einum ári settur niður í kr. 0,90. Hesin inntøkumissur var ein orsøkin til, at alt fleiri bóndur ikki kundu svara sínar skyldur til Jarðargrunnin. Samanbera vit landbúnaðin og alivinnuna, er stórur munur á framleiðsluvirðinum og virðisøkingini hjá hesum vinnum. Men í nærum øllum øðrum viðurskiftum hava hesar vinnur felags eyðkenni. Grundarlagið hjá hesum vinnum er jørðin og firðirnir, sum er at meta sum "ogn" hjá tí almenna. Lóggáva á økinum ásetir rættindi og skyldur hjá tí vinnurekandi. Festari og alari fáa við ávikavist festibrævi og aliloyvi undir ávísum treytum formelt loyvisbræv frá fyrisitingarmyndugleikanum. Hesar vinnur skulu í virksemi sínum gagnnýta náttúrutilfeingið á skynsamasta hátt, og skulu atlit takast til varðveitslu av náttúru, umhvørvi, djóraheilsu, matdygd og -tryggleika. Landbúnaðarvinnan hevur í dag nakrar av teimum somu trupulleikunum at dragast við, sum alivinnan hevði miðskeiðis í 80-unum, tá kapitalgrundarlagið hjá vinnuni var ov veikt, og talið av virkjum - vegna húsagang - minkaði munandi. Einstøku festini eru í fleiri førum smá og kapitalveik. Ov lítið er gjørt burtur úr at gagnnýta royndir úr øðrum londum, og lítið og einki granskingarvirksemi er farið fram í landbúnaðarvinnuni. Støða verður ikki her tikin til, um 399 festir er ov nógv ella ikki; men tað er ein sannroynd, at fleiri festarar hava ikki megnað at hildið skyldur sínar, hvørki tá talan er um gagnnýtslu, røkt av jørðini ella skyldurnar mótvegis Jarðargrunninum. Skuldarbyrðan hjá festibóndum er at meta sum ein tann størsti trupulleikin hjá vinnuni, og samstundis ein verulig forðing fyri at náa setta endamálinum við landsjørðini, nevniliga, at tað fyrisitingarliga skulu skapast møguleikar fyri at menna framleiðsluna av landsjørðini. Tí metir Vinnumálastýrið tað vera av átrokandi týdningi at fáa greitt henda part, t.v.s. skuldina til Jarðargrunnin, skjótast til ber og samstundis fáa trygd fyri, at støðan ikki endurtekur seg. Vinnumálastýrið hevur tí í samráð við nýggja Jarðarráðið gjørt uppskot um reglur fyri, hvussu eftirgeving av skuld til Jarðargrunnin kann fara fram. Eftir umsókn kann festari fáa skuld, ella part av skuld, til Jarðargrunnin eftirgivna sbrt. hesum reglum: Gjaldsorkan verður ásett fyri hvønn garðin sær. Grundarlagið undir hesi áseting eru teir framleiðslumøguleikar, sum garðurin hevur, og teir sølumøguleikar, sum marknaðurin loyvir. Í fyrsta lagi verður tann tillutaða mjólkarkvotan, sum garðurin hevur, og áseyðatalið nýtt sum grundarlag. Aðrir framleiðslumøguleikar, sum kunnu koma uppá tal, eru neytakjøt, eplir, grønmeti og hald av flogfenaði. Hægri rakstrarútreiðslur, sum m.a. stava frá hægri flutningskostnaði, eiga eisini at takast við í metingini/ásetanini av gjaldsorku garðsins. Út frá mettu/ásettu gjaldsorkuni, verður skuldarbyrðan ásett, og skuldin til Jarðargrunnin, sum er omanfyri ásettu gjaldsorkuni, verður avskrivað. Festari, hvørs skuldarbyrða til Jarðargrunnin verður avskrivað, skal lata Jarðarráðnum allar upplýsingar, sum Jarðarráðið metir vera neyðugar fyri málsviðgerðina. Hann skal upplýsa, hvørt hann eigur fasta ogn (sethús ella aðrar bygningar, jørð v.m.), og um henda ogn er veðsett (skuldarbundin). Hann skal upplýsa, hvørt hann eigur innistandandi pening, virðisbrøv ella onnur virði. Hann skal upplýsa, hvørt hann hevur leysaskuld, eisini um hon ikki hevur samband við garðsraksturin. Jarðarráðið kann treyta sær, at privata skuldin eisini verður um- ella niðurskrivað. Í sambandi við eftirgeving av skuld, verður øll innstøða (neyt og seyður) sett ájavnt við tað, sum er, ella skal vera, á garðinum. Tá skuld er eftirgivin, skulu ongar íløgur gerast á garðinum, uttan við loyvi Jarðarráðsins. Rakstrarroknskapur skal latast Jarðarráðnum fyri hvørt hálvár. Í saneringsavtaluni, sum festarin undirskrivar, eigur at verða ásett, at um hann ikki heldur saneringsavtaluna, missir hann festið, og hevur tá eingi endurgjaldskrøv mótvegis komandi festara ella Jarðarráðnum. Fyri festarar, sum ikki svara sínar gjaldstreytir við verandi skuld, kann Jarðarráðið gera av, at hesir skulu ganga undir tær saneringstreytir, sum Jarðarráðið ásetir, sambært hesum reglum. Ger hann ikki tað, missir hann festið, uttan nakran rætt til endurgjald fyri egnar íløgur ella fyri seyð og neyt, sum eru út yvir tað, sum festibrævið ásetir (innstøða). Hagtøl og aðrar sundurgreiningar Til tess at fáa loyst skuldarbyrðuna og samstundis betra karmarnar hjá landbúnaðarvinnuni verður neyðugt at fáa til vega grundleggjandi skjalatilfar og hagtalsútgreiningar, ið lýsa m.a.: framleiðslumøguleikar og uppgerð yvir innstøðu fyri hvørt festi sær eginfíggingarumstøður rakstrarroknskapartøl og langtíðarætlanir hjá tí einstaka møguleikar fyri førleikamenning møguleikar fyri vinnufremjandi tiltøkum av ymiskum slag almennar avmarkingar og forðingar í galdandi regluverki fyri "optimalari" nýtslu av jørðini atgongd til møguligar nýggjar marknaðir framtíðin krevur eina "jørð til borð" strategi fyri framleiðslu av dygdarmatvørum Miðað verður móti at fáa neyvar hagtalsútgreiningar innan øll fyri landbúnaðarvinnuna viðkomandi øki, so at vinnan fær karmar at virka undir, sum standa mát við onnur samfeløg. Hetta stuðlar eisini upp undir einari professionellari jarðarfyrisiting, sum kann medvirka til, at vinnan og arbeiðsmegin kunnu trívast og landbúnaðurin mennast og fylgja settum stevnumiðum. Samandráttur og tilmæli landsstýrismansins Sum nevnt frammanfyri er hetta tilmæli frá landsstýrismanninum ikki at meta sum ein endaligur politikkur fyri framtíðina hjá landbúnaðinum. Hetta tilmæli er hinvegin ætlað sum ein stevnuskrá fyri framtíðina, sum, saman við niðurstøðunum frá orðaskiftinum í Løgtinginum, verður at brúka sum grundarlag í arbeiðinum framyvir at orða ein landbúnaðarpolitikk. Sambært lógargrundarlagnum fyri landbúnaðin, ið er lýst frammanfyri, er endamálið við landsjørðini, at hon í mest møguligan mun skal verða rikin sum vinnuligt jarðarbrúk, og hevur festari í hesum sambandi skyldu til at leggja tilrættis framleiðsluna í mun til marknaðarviðurskiftini, og hvat má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt. Fyrisitingin av landsjørðini er við lóg løgd til Jarðarráðið. Tað vil siga, at Jarðarráðið skal fremja útinningina av ásetingunum í galdandi lóggávu og hava eftirlit við, at hesar verða fylgdar. Sambært seinastu broyting frá 1999 í lógini um landsjørð frá 1988, er Jarðarráðið nú mannað við limum, ið hava fakligan førleika innan løgfrøði, búskap, landbúnað og aðra vinnu. Við øðrum orðum eru umstøður nú fyri at seta í verk eina professionella fyrisiting av landsjørðini, herundir at fáa til vega neyvari stýringsamboð til at fremja endamálið við lógini, tað vil siga: "at tað fyrisitingarliga skulu skapast møguleikar fyri at menna framleiðsluna av landsjørðini" og ásetingina í lógini um at "festari m.a. hevur bústaðarskyldu og skyldu at framleiða av festinum mest møguligt sæð í mun til marknaðarviðurskiftini, og hvat annars má haldast at vera fíggjarliga ráðiligt". Av tí at eingin samanhangandi politikkur nakrantíð er orðaður fyri landbúnaðin, er ilt at meta um góðskuna av jarðarfyrisitingini higartil, tí einki ítøkiligt er at meta hana útfrá. Víst er á frammanfyri, at amboð eru í galdandi lóggávu at stýra eftir. Áðrenn - ella um - ítøkilig stig verða tikin til møguligan broyttan bygnað í landbúnaðinum og harav fylgjandi broytingum í galdandi lóggávu, er neyðugt at hava greiðar ætlanir fyri landbúnaðin, sum verða at staðfesta í einum ítøkiligum landbúnaðarpolitikki. Uppgávan hjá Vinnumálastýrinum er at síggja til, at vinnan hevur góðar karmar at virka undir. Hóast partar av landbúnaðarlóggávuni eru av eldri uppruna, so eru neyðugu stýringsamboðini til frama fyri vinnuligari nýtslu av landsjørðini tøk í galdandi lóggávu, og verða hesi at nýta, til annað verður sett ístaðin, t.v.s. tá ítøkiligi landbúnaðarpolitikkurin, við haravfylgjandi uppskoti til broytingar í galdandi lóggávu, er orðaður. Ætlanin er tí ikki í fyrstu atløgu at broyta verandi lógarkarmar; men heldur at fáa trygd fyri, at ásetingarnar í galdandi lóggávu verða fylgdar. Við støði í galdandi lóggávu fer Vinnumálastýrið at miða ímóti at: byggja upp eina fyrisiting, sum er væl samskipað gera greiðar og vællýstar mannagongdir virka á høgum tænastu- og vitanarstigi Mett verður, at tað á umleið 150 festum kunnu vera møguleikar og umstøður fyri vinnuligum landbúnaðarvirksemi burturav. Fyri hinar festarnar skulu betri umstøður skapast fyri at fáa eina møguliga hjávinnu við síðuna av landbúnaðarvøruframleiðsluni. Ætlanirnar fyri framtíðar landbúnaðin snúgva seg í høvuðsheitum um at tátta í útinningina av ásetingunum í galdandi lóggávu, og við heimild í hesi lóggávu at seta í verk greiðar fyrisitingarligar mannagongdir, so trygd fæst fyri, at endamálið í galdandi lóg verður rokkið. Jørðin skal, har tað ber til, nýtast til vinnuligt endamál, og fær tað tí avleiðingar fyri framíhjárætt festarans, tá misrøkt og skyldur mótvegis Jarðargrunninum ikki verða hildnar. Mælt verður Løgtinginum til at taka undir við ætlanunum fyri framtíðar landbúnaðin og setta stevnumiðið. Tað er, at landbúnaðurin - sum vinnugrein - skal vera fjøltáttaður, burðardyggur og so vítt gjørligt kappingarførur. Landbúnaðurin skal eisini elva til livandi útoyggjar og varðveitslu av náttúruni, og lagast til krøv brúkarans um matdygd og -tryggleika, umhvørvisvernd, djóraheilsu og vælferðina hjá húsdjórum. Við atliti at hesi fjøltáttan skulu setast í verk greiðari fyrisitingarligar mannagongdir, herundir vinnufremjandi tiltøk, ið hava til endamáls at menna landbúnaðarvinnuna. Endamálið við landsjørðini er, at jørðin - við virðing fyri omanfyrinevndu fjøltáttan - verður rikin sum vinnuligt jarðarbrúk. Eftir tilmæli frá landbúnaðarvinnuni verður eisini heitt á Føroya Løgting um at skifta orð um hjálagda úrdrag úr landbúnaðarálitinum frá 1997, har mælt verður til, annaðhvørt at selja jørðina til teirra, ið vilja brúka hana sum landbúnaðarjørð, ella at styrkja Jarðarráðið (og møguliga skipa tað sum eitt felag), soleiðis at tað hevur veruliga ávirkan á nýtsluna av landsjørðini. ***** Á tingfundi hósdagin 4. mai 2000 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. 20 "Trading income" er inntøka, sum ikki er "non trading income", t.e. inntøka, sum er meiri beinleiðis tengd at framleiðsluni 21 Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 24. Sí eisini Det Rådgivende Udvalg 1999, síðu 35 22 Lønirnar eru tó størri enn 28 mió.kr., tí P/F Vágatunnilin keypir tænastur frá undirentreprenørum, sum eisini útgjalda lønir 23 Sí Búskaparráðið, várið 2000, síðu 7 Á tingfundi 14. apríl 2000 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Konjunkturfrágreiðing juli 1999 Búskaparráðið gevur við hesum út fjórðu frágreiðing sína, síðani tað varð sett tann 1. jan. 1997. Ætlanin er stutt at greiða frá konjunkturgongdini. Ráðið hevði ætlanir um at geva út eina meira víttfevnandi frágreiðing um føroyska búskapin, men hetta hevur ikki borið til í hesum umfari vegna ov lítla skrivaraorku. << << << Inngangur Høvuðstølini fyri føroyska búskapin teir fyrstu mánaðirnar í 1999 sýna framvegis rættiliga stóran vøkstur, tó at hann er minni enn í 1998: Løngjaldingarnar øktust frá januar til mai 1999 við 8% í mun til sama tíðarskeið í fjør, tá rættað er fyri, at Starvsmannafelagið var í verkfalli í mars og apríl 1999. Økingin í árinum 1998 var 10% í mun til 1997. Sambært uppgerð frá Hagstovuni vaks innflutningurin uttan skip og fisk frá januar til mai 1999 við 13% móti 10% sama tíðarskeið í 1998. Hesin vøkstur er fyrst og fremst íkomin av vøkstrinum í virðinum av innflutninginum av íløguvørum, t.e. maskinum og útgerð (+49%) og bilum (+53%). Vørur til byggivirksemi øktist 20%. Í virði fall innflutningurin av brennievni (-10%) fyrst og fremst vegna prísfall, innflutningurin av heilum frystum og feskum fiski (-58%) og av skipum (-56%). Innflutningurin av nýtsluvørum er øktur við 5%. Fyrivarni skal tó takast fyri, at uppgerðin fyri jan-mai 1999 kann vera ófullfíggjað enn, tí so stutt er fráliðið. Útflutningurin uttan skip er í virði øktur við 9% jan-mai 1999 móti 14% í 1998. Úflutta nøgdin er hinvegin minkað við 10% eftir einari minking í 1998 upp á 3%. Handilsjavnin íroknað skip og frímerki fyri 1998 var 347 mió. kr. móti 231 mió. kr. í 1997. Tølini higartil í 1999 benda á, at handilsjavnin ikki er versnaður. Avreiðingarvirðið av avreiðingum frá føroyskum skipum til føroyskar fiskakeyparar øktist 28% í 1998 og er higartil í 1999 økt við 4%, hetta hóast avreiðingarnøgdin í 1998 stóð í stað í mun til 1997 og nøgdin higartil í 1999 er knøpp 2.000 tons, ella 4% minni enn sama tíðarskeið í 1998. Veidda nøgdin av toski fiskað undir Føroyum minkar støðugt, meðan veiðan eftir upsa økist. Orsøkin til økta avreiðingarvirðið er, at prísirnir fyri tosk, hýsu og upsa - f eskum og virkaðum - eru øktir 30-40% í meðal frá 1997 til 1998. Í 1999 er tó íkomið eitt munandi fall í upsaprísinum og í prísinum á toska- og upsablokki. Útflutningurin av alifiski vaks við sløkum 5.000 tonsum, ella 82%, fyrstu fimm mánaðirnar í 1999, eftir at útflutningurin minkaði 3600 tons í 1998 (-21%). Væntað verður, at útflutta nøgdin av alifiski fer upp móti 25.000 tonsum longu í 1999; hetta svarar til eina tøku upp á uml. 33.000 tons. Harvið kemur útflutningsvirðið fyri alifisk helst upp um 700 mió. kr. Vinnuliga lønsemið var í 1998 rættiliga gott í flestu vinnum. Hetta var eisini galdandi fyri fiskivinnuna, sum tó enn ikki er før fyri at renta eina endurnýgging av kapitalútgerðini. Gongdin higartil í 1999 bendir á eitt versnandi lønsemi í fiskivinnuni. Virksemið innan sethúsabygging hevur verið vaksandi og økist framvegis, soleiðis at út móti 130 sethús kunnu væntast bygd í 1999. Í 1998 vórðu 73 sethús bygd. Í 1988, tá byggingin var upp á tað hægsta, vórðu yvir 400 sethús bygd. Henda búskapargongd hevur havt við sær beinleiðis ella óbeinleiðis at: arbeiðsloysið var 5% í apríl 1999 móti 6% í apríl 1998. sáttmálalønirnar eru hækkaðar uml. 3-4% pr. 1. apríl 1999 og hækka nakað tað sama aftur í ár 2000. meðalprísirnir fyri sethús seld teir fyrst fýra mánaðirnar av 1999 eru í ávikavist smærri bygdum, størri bygdum og Tórshavn øktir við 10%, 18% og 13% í mun til meðalprísirnir fyri alt árið 1998. nettotilflytingin til Føroya er framvegis positiv: hon verður av Hagstovuni mett til 180 í 1999 móti 305 í 1998. Útlit og niðurstøður Hesi viðurskifti eru øll tekin um eitt vaksandi virksemi og inntøkuskapan í samfelagnum, og fólk tykjast at hava rættiliga góða tiltrúgv til framtíðar inntøkur. Hetta ber t.d. vøksturin í bilainnflutninginum og húsaprísunum boð um. Avgerandi fyri gongdina í búskapinum í løtuni er hesar gongdir: Á framleiðslusíðuni: fiskiskapur og fiskaprísir fiskavirking aling Á eftirspurningssíðuni: eftirspurningurin eftir nýtsluvørum og íløgum almennar útreiðslur og inntøkur Á fíggjarsíðuni: útlán hjá peningastovnum, almenn og privat veðhald o.a. Fiskiskapurin á heimaleiðum broytist í sínari samanseting, fyrst og fremst soleiðis, at toskurin er í rættiligari stórari minking, og upsin er í vøkstri. Aðrir partar av flotanum standa heldur ikki yvir fyri einum bata í mun til 1998. Nótaflotin gav rættiliga nógv av sær í 1998, men fer helst at geva minni av sær í 1999 orsakað av prísfalli. Fiskaprísirnir tykjast at vera komnir í hæddina. Vit kunnu tískil ikki vænta ískoyti til vøksturin í búskapinum frá fiskiskapinum sum heild. Hóast óvanliga góðar umstøður hevur tað ikki eydnast at fáa lønsemi í allar partar av fiskiflotanum. Ein ávís semja tykist at vera í vinnuni um, at fiskidagaskipanin kann tryggja lívfrøðiliga burðardygga veiðu, men hon hevur í verandi líki ikki ført við sær, at veiðiliðið er vorðið lønandi. Um fiskidagaskipanin skal kunna virka sum búskaparliga ætlað, so er alneyðugt við í minsta lagi einari munandi umsetiligheit til tess at tryggja lønsemi, og at nýggjar kreftir hava møguleika at sleppa frammat, eins og dagatalið alsamt má lagast til gongdina í fiskievnunum hjá flotanum. Nógv krevst av politikarunum, tá búskapurin er fyri afturgongd, tí tær vinnugreinar, sum fáa trupulleikar, leggja trýst á fyri at fáa stuðul. Í løtuni er við at taka seg upp trýst um stuðul til flotan, nú framgongdin er um at venda til afturgongd. Eftir ráðsins tykki er tað skeivt at fara undir slíkan stuðul, tí tað eru fyrst og fremst skipanirnar í fiskivinnuni, sum skulu tryggja lønsemi, og ikki stuðul. Fiskiídnaðurin hevði eitt rættilga gott ár í 1998 eftir nógv ár við stórum trupulleikum. Hinvegin gav raksturin framvegis ikki í 1998 nóg nógv av sær til at renta nýíløgur. Nú fiskaprísirnir heldur kunnu væntast at lækka enn at hækka, verður tað helst truplari hjá virkjunum at fáa búskaparligt ískoyti til raksturin, og um nøgdirnar fara at minka, fer tað eisini at merkjast hjá virkjunum. Fiskaalingin væntast at økja nógv um sína framleiðslu longu í 1999 til uml. 30.000 tons frá uml. 20.000 tonsum í 1998, og vinnan væntar at koma upp um 45.000 tons longu í 2002. Harvið kemur útflutningsvirðið í 1999 upp móti 700 mió. kr. í 1999 og upp um 1 mia. kr. í 2002. Talið av fólki á alistøðum á sjónum var í 1998 um 120 ársverk. Um framleiðslan nærum trífaldast frá 1998 til 2002, so økist talið av fólki tó neyvan líka nógv. Harafturat koma fólk knýtt at alivirkseminum, so sum smoltstøðir, kryvjivirki og verksmiðjur. Kortini má sigast, at hóast ein sera stóran útflutningspart, kann ikki roknast við so stórari lønarskapan av alivinnuni fyri hvørja útflutningskrónu sum av fiskivinnuni. Sambært teimum nýggjastu innflutningshagtølunum fyri jan-mai 1999 er eftirspurningurin eftir nýtsluvørum vaksandi, men tó við einum heldur lágum vøkstri, nevniliga 5%. Tó eru gott 50% fleiri bilar innfluttir teir fyrstu fimm mánaðirnar í 1999 enn somu mánaðir í 1998. Fyrivarni má takast fyri, at tølini enn eru heldur fesk. Tá metast skal um eftirspurningsgongdina, skal bæði takast støða til, um vøksturin er stórur ella ikki, og til hvussu hann verður framyvir. Viðvíkjandi støddini av vøkstrinum kann sigast: Um innflutningstølini halda, so er vøksturin í nýtsluvørum upp á 5% ikki so nógv í mun til t.d. 8% vøkstur í løngjaldingum. Húsabyggingin er vaksandi, men enn er hon ikki ein triðingur av metárinum í 1988. Húsaprisirnir eru hækkandi. Meðalprísurin av handlaðum húsum í løtuni er uml. 4,5 ferðir so stórur sum ein starvsmannainntøka. Hetta er uml. sama lutfall sum í 1985 og nakað væl minni enn 1988, tá ið lutfallið lá um 6-7. Hetta kann takast sum ein ábending um, at tá ið fólk keypa hús í dag, so seta tey seg ikki eins hart fíggjarliga og fyri 10 árum síðani. Upp í hetta lutfall átti at verið roknað, at rentan í dag er væl lægri, enn hon var seinast í 80-árunum, rentufrádrátturin/rentustuðulin er 48% nú móti 42% tá, og inntøkuskattatrýstið í dag er helst eitt sindur hægri enn tá. Metast kann, at um hesi viðurskifti vórðu roknað uppí, varð lutfallið uppaftur lægri í dag enn í áttatiárunum. Hinvegin er tað eisini rætt at hugsa um, at rentan er søguliga lág, og at húsarhaldini hava ein rentuváða. Akfarsinnflutningurin higartil í ár er øktur við gott 50%. Bileftirlitið upplýsir tó, at bilasølan higartil í ár er 38% størri enn sama tíðarskeið í fjør. Heldur hesin vøkstur fyri alt árið, nærkast innflutningurin 2.300 bilum í 1999. Talan er um stóran bilainnflutning, sum táttar í at gerast líka stórur, sum tá hann var mestur í 1986, 1987 og 1988. Hinvegin má roknast við einum rættiliga stórum akfarsinnflutningi av fleiri orsøkum: lítið hevur verið innflutt í 1990-1996 av tí at samlaða talið av akførum er um 18.000, so krevst 1.500-2.000 nýggj akfør árliga, um ein hóskandi miðalaldur skal haldast (livitíðin av bilum er stytri enn í grannalondunum) og talið av akførum í mun til fólkatalið er ikki so stórt sum í grannalondunum. Avgerandi fyri útlitini fyri gongdina í eftirspurninginum er, hvussu vónirnar hjá fólki eru til framtíðar inntøkur. Og gongdin í bilainnflutningi og húsaprísum bendir á, at fólk hava rímuliga góðar vónir. Tað eru fleiri viðurskifti, sum stuðla hesum vónum. M.a. hava nýggju sáttmálarnir á arbeiðsmarknaðinum við sær eina lønarhækking upp á 1-2% um árið meira enn prísvøksturin. Alingin er í vøkstri. Og vónirnar til oljuvinnuna eru helst eisini rættiliga stórar. Hinvegin fer fiskivinnan sum nevnt helst ikki at vaksa, men heldur at hava afturgongd framyvir. Um gongdin í fiskivinnuni ikki verður mótvirkað við t.d. almennum stuðli, so ávirkast restin av búskapinum sum frá líður av gongdini í fiskivinnuni. Almennu útreiðslurnar, rentan og lánveitingarnar frá peningastovnunum hava týdning bæði fyri gongdina í fiskivinnuni og fyri vónirnar hjá fólki til framtíðar inntøkur. Almennar inntøkur eru vaksandi, tí nýtslan og skattagrundarlagið eru vaksandi. Skatta- og avgjaldssatsir eru tó ikki broyttir í 1999 í mun til 1998. Hetta er annars hent á hvørjum ári síðani 1994. Almennar útreiðslur eru undir sterkum poltiskum trýsti, bæði tá ið tað kemur til rakstur og íløgur. Higartil hevur tað tó eydnast politiskt at halda aftur á báðum hesum økjum. Gongdin í almennu útreiðslunum verður sera avgerandi fyri eftirspurningin, bæði beinleiðis og tí tær ávirka framtíðarvónirnar hjá fólki. Tað er umráðandi, at politikararnir megna at halda aftur og útseta íløgur, til ongin vøkstur ella afturgongd verður í búskapinum. Rentan er givin uttanífrá. Ongi fríhold eru longur millum føroyska og danska rentustøðið. Hetta merkir, at rentan framyvir kemur at fylgja rentustøðinum rættiliga neyvt. Rentan er í løtuni søguliga lág. Hóast vánir eru fyri einum framhaldandi lágum rentustøði, so er ongin trygd fyri, at rentan ikki fer at hækka aftur, eins og rentan til tíðir kann vera broytilig. Tað er tí sera umráðandi, at vinnulív og privat leggja somikið upp fyri, at tey eru før fyri at standa móti møguligum rentuhækkingum. Útlánini hjá peningastovnunum kunnu út frá vøkstrinum higartil í ár metast at fara at økjast uml. 14% í 1999. Talan er sostatt enn um rættiliga stóran vøkstur í mun til eitt nú mettan vøkstur í løngjaldingunum og í mun til mettan vøkstur hjá donskum peningastovnum. Hinvegin má roknast við einum ávísum vøkstri, tí íløgurnar hjá bæði vinnulívi og húsarhaldum eru vaksandi. Hóast talan er um ein rættiliga stóran vøkstur, er hann tó lítil í mun til 80-árini. Útlánini øktust í árunum 1982-1987 við millum 16% og 30% árliga. Harumframt øktust bæði veðhaldini hjá landskassanum og peningastovnunum sera nógv tey árini, eins og uttanlandslántøkan var stór. Tað er sera umráðandi, at útlánini verða grundað á sunnar verkætlanir. Upphitaður búskapur? Tað hevur verið frammi, at tann stóri vøksturin, sum verið hevur og - sum hagtølini vísa - enn er í búskapinum, fer at seta krøv til at tátta í búskaparliga. Tann mest vanliga orsøkin, sum víst verður til, tá tosað verður um at avmarka búskaparligan vøkstur, er, at tað verður eitt kostnaðartrýst (fyrst og fremst lønir og prísir) í búskapinum og harvið eitt versnandi kappingarføri, sum so aftur kann føra til gjaldsjavnatrupulleikar. Í Føroyum hevur í fleiri ár verið eitt sera stórt avlop á gjaldsjavnanum, um ein miljard krónur árliga. Væntandi verður somuleiðis eitt stórt avlop í 1999. Harvið fara Føroyar við árslok 1999 helst at hava eina nettouttanlandsogn upp á uml. eina miljard krónur. Vandi er sostatt enn ikki fyri, at hall skal koma á gjaldsjavnan. Hinvegin eru tekin um, at ávíst trýst er á arbeiðsmarknaðin. Sáttmálasamráðingarnar í vár høvdu við sær eina hækking í lønunum frá 1. apríl upp á 3-4% og nakað tað sama aftur komandi ár. Hagtøl eru ikki tøk, sum kunnu lýsa, í hvussu stóran mun lønir verða goldnar, sum eru hægri enn sáttmálalønirnar (sokallað lønarglíðing). Heldur ikki eru hagtøl fyri, hvørt tað er trupult at fáa fatur á arbeiðsmegi. Tekin eru eisini um eftirspurningstrýst á fastognamarknaðinum. Húsaprísirnir eru í 1999 farnir at vaksa munandi, eftir at teir fullu í 1998, eftir teimum tøku hagtølunum at meta. Prísirnir eru tó ikki komnir upp á støðið í 80-árunum. Tá prísirnir vóru hægstir, var meðalprísurin av teimum handlaðu húsunum um sjey ferðir árslønina av ein starvsmannaløn. Fyri tey hús, sum eru handlað higartil í ár, er meðalprísurin gott fýra ferðir eina starvsmannaløn. Inntøkuskatturin er í dag umleið tann sami sum síðst í 80-árunum, meðan rentan er væl lægri enn tá, samstundis sum at rentufrádrátturin er hægri í dag. Myndin er tó rættiliga greið: húsaprísirnir eru klárt í vøkstri, eftir at teir fullu frá 1997 til 1998. Eru tiltøk neyðug? Ávísar ábendingar kunnu sostatt vera um, at kapasitetsavmarkingar í búskapinum eru um at gera seg galdandi. Kortini metir búskaparráðið ikki, at tað er neyðugt enn at seta tiltøk í verk fyri at avmarka eftirspurningin. Henda støða er fyrst og fremst grundað á gongdina í fiskivinnuni og leiklut hennara í búskapinum. Tær nýggjastu uppgerðirnar um føroyska veiðu á føroyskum øki (avreitt í Føroyum og uttanlands) vísa, at samlaða tonsatalið var nærum uml. 5.000 tons minni fyrstu fimm mánaðirnir í 1999 enn somu mánaðir í 1998, t.e. um 40.000 tons. Herav minkaði toskur við 4.600 tons (-33%), hýsa var óbroytt, upsi vaks við 3.200 tons (+47%), kongafiskur minkaði við 300 tons (-12%), blálonga vaks við 900 tons (140%) og gulllaksur minkaði við 2.400 tons (-48%). At fiskiskapurin ikki fer at halda fram at vaksa, hevur verið væntað í longri tíð, og væntast kann møguliga eitt fall. Nøgdirnar eru umleið tær somu higartil í ár sum í fjør, men ein forskjóting er farin fram frá dýrari fiskasløgum móti bíligari fiskasløgum. Prísirnir í seinnu helvt av 1998 og byrjanini av 1999 eru framvegis høgir, tó at upsaprísurin er minkaður nógv. Prísirnir økjast neyvan í mun til í dag. Í heystfrágreiðing síni í 1998 viðgjørdi búskaparráðið spurningin um, hvørt búskaparvøksturin skuldi tálmast ella ikki. Tá varð mett, at møguleiki var fyri, at búskaparliga gongdin í sær sjálvum fór at vera tálmandi. Roknað varð við, at tað var ein spurningur um tíð, til fiskiskapurin og fiskaprísirnir fóru at versna í mun til tað sera høga støði, ið tá var galdandi. Fiskivinnan hevur ein so avgerandi týdning fyri føroyska búskapin, at gongdin í henni hevur týdning fyri allan búskapin sum heild. T.v.s. at ein afturgongd í fiskivinnuni hevur við sær eina afturgongd í samlaða eftirspurninginum í búskapinum og harvið eisini á tær vinnur, ið liva av at selja til heimamarknaðin, og eisini á skattagrundarlagið og inntøkurnar hjá tí almenna. Onnur tálmandi viðurskifti, so sum hækkandi oljuprísir og rentur, fara helst eisini at gera seg galdandi. Ført hevur verið fram, at gongdin higartil, serstakliga í 80-árunum, vísir, at ein ikki kan vænta, at gongdin í fiskivinnuni er avgerandi fyri gongdina í búskapinum sum heild. Ráðið tekur undir við, at gongdin í 80-árunum vísir, at samlaða búskapargongdin ikki fylgdi gongdini í fiskivinnuni. Ráðið metir tó, at ein høvuðsorsøk til, at hetta hendi, vóru tær umstøður, sum ráddu tá. Í áttatiárunum sóu vit t.d. bæði rakstrarstuðul til fiskivinnuna og veðhald til vinnur, ið tørvaðu fígging. Eisini hevði tað høga rentustøðið í Føroyum í mun til útheimin saman við rentuskattaskipanini við sær, at útboðið av fígging var sera stórt. Almennu útreiðslurnar bæði til rakstur og íløgur øktust í stórum, og lántøkan í øllum samfelagnum bæði til íløgur og nýtslu øktist eisini í stórum. Eftir ráðsins meting er tað av alstórum týdningi, at búskapurin lagar seg til tær broytingar, ið fara fram í teimum grundleggjandi búskaparligu fyritreytunum. Tað er tí umráðandi, at slíkar umstøður, sum ráddu í 80-árunum ikki aftur koma fyri. Ráðið væntar, at afturgongdin í fiskiskapinum eftir eina tíð fer at ávirka gongdina í øðrum vinnum og í eftirspurninginum. Ráðið mælir til, at landsstýrið fylgir neyvt við búskaparligu gongdini teir komandi mánaðirnar. Landsstýrið eigur at melda út, at tað - um neyðugt - vil taka stig til búskaparlig inntriv fyri harvið at gera borgarum og vinnulívi greitt, hvat tey kunnu grunda sínar vónir til framtíðina á. Tað er umráðandi, at almennu útreiðslurnar ikki økjast ov nógv í hesum tíðarskeiði. Um rakstrarútreiðslurnar ikki økjast meira enn generelli prísvøksturin, og íløgur verða útsettar, verður í veruleikanum talan um at tátta í búskaparliga í mun til undanfarin ár, har bæði skatturin er lækkaður, og útreiðslurnar eru øktar. Tað er eisini av týdningi, at skipanir, ið kunnu forða fyri, at tillaging fer fram, verða avtiknar. Uttanlandsfrádrátturin og mvg-frítøkan í byggivinnuni eru dømi um skipanir, sum hóska illa at hava samstundis sum, at trýst er á arbeiðsmegini í byggivinnuni. Tað sama kann sigast um, at Húsalánsgrunnurin veitir lán til undir marknaðarrentu. Myndugleikarnir eiga at vera tilreiðar við búskaparligum inntrivum, ið minka um eftirspurningin, um so er, at vøksturin í búskapinum kortini heldur fram í sama mun, og tekinini um fløskuhálsar og kostnaðarhækkingar gerast týðuligari. Vísir tað seg hinvegin, at ein møgulig framhaldandi minking í fiskiskapinum og/ella prísunum næsta hálva árið hevur við sær, at samlaði eftirspurningurin í samfelagnum minkar, soleiðis at vøksturin í inntøkuskapanini í samfelagnum verður minni enn prísvøksturin, so kann umhugsast at gera almennar íløgur, ið annars eru útsettar. Konjunkturjavnan Verður farið fram á henda hátt, kann landskassin vera við til at javna út konjunkturarnar. Tað er óivað frægari at nýta íløguvirksemi heldur enn rakstur til konjunkturútjavning. Íløgurnar eru tíðaravmarkaðar og kunnu setast í verk, tá ið tað hóskar, meðan rakstur ikki eins væl kann økjast og minkast eftir tørvi. Í hesum sambandi er neyðugt at fáa virksemið hjá kommununum við í hesa stýring. T.d. kundi landsstýrið álagt kommununum at hildið seg innan fyri ávísar íløgukarmar. Ásannast má tó, at tað er ein trupul uppgáva at meta um, hvørt ein stendur yvir fyri einari broyting í konjunkturum, ið varar eina avmarkaða tíð, ella ein stendur yvir fyri einari varandi broyting. Tað er sera umráðandi, at ein politiskt er førur fyri at minka um almenna virksemið, um so er, at tað vísir seg, at talan er um eina afturgongd, sum dregur út, og sum ein ikki kann síggja endan á. Hetta partvíst tí teir almennu kassarnar bert eru førir fyri at reka konjunkturjavnandi politikk í avmarkaðari tíð, og partvíst tí eisini tann almenni sektorin eigur at laga seg til støðuna, um hon er varandi broytt. Tað hevur verið skotið upp at seta á stovn ein konjunkturgrunn, ið fær inngjaldingar í góðum tíðum og nýtir pening í verri tíðum. Hetta er ein máti, ið kundi verið skilagóður at nýtt, eisini í sambandi við møguliga oljuvinnu. Viðmerkjast kann, at ein í longdini má rokna við, at eftirspurningurin lagar seg eftir tí, sum er tøkt í samfelagnum. Í løtuni er hann ikki lagaður til tað tøka tilfeingi. Tað ber tað stóra gjaldsjavnaavlopið boð um. T.v.s., roknast má við at gjaldsjavnaavlopið fer at hvørva so við og við, annaðhvørt vegna størri nýtslu ellar íløgur ella minking í framleiðsluni ella ríkisstuðlinum. Løngjaldingar Løngjaldingarnar øktust jan-mai 1999 við 7% í mun til somu mánaðir árið frammanundan. Verður lagt uppfyri, at løngjaldingarnar vóru nakað lágar í mars og apríl vegna verkfall hjá Starvsmannafelagnum, so kann økingin metast til 8%. Til samanburðar øktust løngjaldingarnar í 1998 við umleið 10% samanlagt í mun til árið frammanundan, og hetta er størsti vøksturin, sum hevur verið síðani kreppan hæsaði av. Hvussu stórur vøksturin verður fyri alt 1999 veldst um fleiri viðurskifti. Sáttmálasamráðingarnar førdu í sær sjálvum við sær ein vøkstur í lønunum upp á uml. 3%. Spurningurin er tó, hvussu nógv gongdin í fiskivinnuni fer at ávirka samlaðu gongdina. Tá kreppan var í hæddini í 1994, vóru løngjaldingarnar samanlagt um 3,1 miljard, men síðani hevur verið stórur vøkstur í búskapinum, so at í 1998 vóru løngjaldingarnar 1/3 størri, ella um 4,1 miljard. Hetta er vøkstur upp á 8% í meðal um árið, og tí má sigast, at búskapurin hevur komið seg rættuliga skjótt. Góður fiskiskapur, vaksandi fiskaprísir og avtalan um skuldina hjá landskassanum hava gjørt sítt til, at búskapurin er komin so væl undan síðani 1994. Haraftrat hevur lagaligi skatta- og avgjaldspolitikkurin økt munandi um rásarúmið hjá húsarhaldinum, sum hevur ført til øktan eftirspurning og størri virksemi í vinnunum, sum framleiða til innlendska marknaðin. Í ein ávísan mun undirmeta løngjaldingarnar helst eisini framgongdina í samlaðu inntøkuskapingini, tí avlopini hjá virkjunum eru økt munandi síðani 1994, so at samanlagdi navnavirðisvøksturin í bruttofaktorinntøkunum liggur omanfyri 8% í meðal fyri árið, seinastu 4 árini. Løngjaldingarnar í fiskiskapi vóru 808 miljónir í 1998, sum er besta árið síðani fyrstu uppgerðirnar í 1985, og hetta er tann vinnugreinin við størsta krónuvøkstrinum, 121 miljónir, í 1998. Teir fyrstu mánaðirnar í 1999 eru løngjaldingarnar 2% minni enn somu mánaðir í 1998. Væntandi verður minkingin uppaftur størri, tá ið árið er komið at enda. Framleiðsluvinnurnar á landi høvdu rímuliga stóran vøkstur í 1998 og eisini higartil í 1999. Løngjaldingarnar í fiskavirking øktust við 13% í 1998 og 20% higartil í 1999 (sí talvuna við %-broytingum niðanfyri). Í 1997 vóru tekin um, at løngjaldingarnar í fiskavirking á landi vóru minkandi. Men gongdin vendi í fjør vár, og samanlagda ársúrslitið er 32 miljónir betri í 1998 og er lutfalsliga uppaftur størri higartil í 1999. Løngjaldingarnar í aling øktust 9% í 1998 og heili 28% higartil í ár. Stórur vøkstur væntast í alivinnuni, men av tí at alingin ikki eigur so stóran part av samlaðu løngjaldingunum, munar hvørt prosent í hesi vinnu væl minni enn hvørt prosent í t.d. fiskiskapi og fiskavirking. Byggingin øktist við 23% í 1998 og 19% higartil í 1999. Onnur framleiðsla øktist við 7% í bæði 1998 og higartil í ár. Privatu tænastuvinnurnar hava eisini havt framgongd á 6-7% bæði í 1998 og higartil í 1999, harav stavar størsta framgongdin frá handilsvinnuni og flutningsvinnuni. Upp í tænastuvinnurnar er taldur flutningur á sjógvi og landi, hóast tað eru skip í almennari ogn, sum eiga ein part av flutninginum. Løngjaldingar í vinnum og vinnubólkum 1994 -1998 og januar-mai 1998 og 1999 Januar-Mai miljónir krónur 1994 1995 1996 1997 1998 1998 1999 Fiskiskapur 498 536 607 686 808 297 291 Fiskavirking 230 231 255 240 272 99 118 Aling 58 56 69 75 82 29 38 Bygging 102 99 112 150 185 65 77 Onnur framleiðsla 187 214 237 245 262 102 109 Framleiðsla samanlagt 577 599 673 710 801 296 342 Privatar tænastur 778 802 849 911 979 376 399 Almennar tænastur 1.271 1.283 1.358 1.439 1.524 623 666 Ótilskilað vinna 1 1 4 18 28 9 17 Tænastur samanlagt 2.050 2.086 2.211 2.369 2.530 1.008 1.082 Samanlagt 3.125 3.221 3.491 3.766 4.139 1.601 1.716 Kelda: Hagstova Føroya Løngjaldingarnar hjá tí almenna - sum fyri mesta partin eru tænastur - øktust 84 miljónir og hava ongantíð verið so stórar áður, meira enn 1,5 miljard íalt. Tann prosentvísi vøksturin er tó ájavnt við miðalvøksturin í øllum løngjaldingunum, nevniliga um 7%. Hesin vøksturin er at finna bæði í sjálvari miðfyrisitingini, almennum stovnum og hjá kommununum. Samanlagdi prosentvøksturin í løngjaldingum í 1998 var 10% og 7% jan-mai 1999. Hann stavar frá vøkstri í øllum teimum bólkum, sum her eru vístir í talvuni. Vøksturin hevur verið ymiskur í vinnubólkunum, og tað er eisini ymiskt, hvussu tungt bólkurin vigar í samanlagda vøkstrinum. Fyri at finna hvussu nógv prosentstig stava frá hvørjum vinnubólkinum, verða prosentvøkstrirnir faldaðir við tí lutfalli, sum løngjaldinarnar í viðkomandi vinnugrein eru í mun til samanløgdu løngjaldingarnar. Av samanlagda vøkstrinum upp á 7% í 1999 stavar 1 prosentstig frá fiskavirking, meðan fiskiskapur onki gevur til vøksturin, heldur øvugt. Í 1998 stavaðu 3% av teimum 10%, sum allar løngjaldingarnar øktust við, frá fiskiskapinum. Aling og bygging góvu hvør sítt lítla prosentstig til vøksturin. Privatar tænastur og almennar lønir standa fyri ávikavist knøppum 2 og góðum 2 prosentstigum av teimum 7 prosentstigunum í samanlagda vøkstrinum. Í hesum býtinum hevur støddin á vinnuni - og tí eisini bólkingin - stóran týdning. Í meðal fyri hvørt ár síðani 1994 til 1998 er prosentvøksturin størstur í høvuðsbólkinum fiskiskapur. Har eru løngjaldingarnar vaksnar við 13% í meðal síðani 1994. Tekur ein gongdina í 1999 við, er árligi meðal vøksturin 10%. Framleiðsluvinnurnar á landi hava í meðal goldið 9% meira um árið í lønum, meðan vøksturin í privatu tænastuvinnuni var 6%, og almennu løngjaldingarnar øktust við 5% í meðal um árið. Samanlagdi meðalvøksturin í løngjaldingum hesi árini var góð 7%. Tað ber illa til at hava so stóran búskaparvøkstur nógv ár á rað. Men tað er heilt natúrligt, at búskapurin tey fyrstu árini eftir eina so djúpa kreppu, veksur rættiliga nógv. Talið á fólki, sum hevur arbeiði, er økt, so at fleiri inntøkur verða skaptar um árið. Virkir, bygningar og onnur framleiðslutól eru mannað og eru antin komin í nýtslu aftur ella verða gagnnýtt meira enn áður. Eitt serligt íkast til vøksturin liggur tó í góða fiskiskapinum. Fiskurin í sjónum er ein partur av kapitalútbúnaðinum, á tann hátt, at fiskiskipini verða meira produktiv, um nógv er at fáa. Hetta hevur gjørt sítt til, at vøksturin í búskapinum var so stórur seinastu árini. Prosentbroytingar í løngjaldingum og íkast til broytingarnar frá vinnum og vinnubólkum prosentbroyting íkast til prosentbroyting 93/94 94/95 95/96 96/97 97/98 98/99 93/94 94/95 95/96 96/97 97/98 98/99 Fiskiskapur 2 8 13 13 18 -2 0 1 2 2 3 -0,4 Fiskavirking 9 1 10 -6 13 20 1 0 1 0 1 1,2 Aling -6 -5 24 9 9 28 0 0 0 0 0 0,5 Bygging -18 -4 13 35 23 19 -1 0 0 1 1 0,8 Onnur framleiðsla -6 14 11 3 7 7 0 1 1 0 0 0,4 Framleiðsla samanlagt -3 4 12 6 13 16 -1 1 2 1 2 2,9 Privatar tænastur -8 3 6 7 7 6 -2 1 1 2 2 1,4 Almennar tænastur -2 1 6 6 6 7 -1 0 2 2 2 2,7 Ótilskilað vinna -33 9 221 363 52 93 0 0 0 0 0 0,5 Tænastur samanlagt -4 2 6 7 7 7 -3 1 4 5 4 4,6 Samanlagt -3 3 8 8 10 7 -3 3 8 8 10 7,2 Kelda: Hagstova Føroya Um aðrar broytingar eru farnar fram við produktivitetinum í vinnunum, er ilt at siga. Men um tey arbeiðspláss, sum í dag verða mannað, eru meira produktiv, enn tey vóru undan kreppuni, so liggur eisini í tí ein kelda til búskaparvøkstur. Hetta kundi verið, um flakavirkini framleiða meira fyri hvønn arbeiðstíman ella fyri hvørja krónu ílagda í kapatalútbúnaðin. Ella um byggivirkini, tænastufyritøkurnar ella tað almenna framleiddu meira fyri hvørt starvsfólkið. Ongar kanningar eru gjørdar, sum kundu víst, í hvønn mun búskaparvøksturin hesi seinastu árini er komin av betri gagnnýting av framleiðslutilfeinginum ella øktum produktiviteti. Men meginparturin av vøkstrinum man vera komin av, at framleiðslutilfeingið er økt, tí at fleiri fólk eru komin í arbeiði, og tí at bygningar og vinnutól annars eru komin í nýtslu aftur. Í øðrum lagi stendst búskaparvøksturin av, at produktiviteturin er øktur hesi árini við nógvum fiski. Haraftrat kemur økta reala virðið á framleiðsluni vegna uppfarna fiskaprísin. Eitt annað serligt íkast er komið frá betri prísi á fiski á altjóða marknaðunum. Prísvøksturin á fiski í útflutningi hevur givið eitt íkast til búskaparvøksturin, við tað at vaksandi inntøkurnar í fiskiskapi føra til, at eftirspurningurin innanlands økist, sum í øðrum umfari økir um innlendska virksemið. Gongdin í fiskiskapinum og fiskaprísunum í 1999, sum niðanfyri greitt frá, ber tó boð um, at vend tykist at vera komin í. Væntast kann, at henda gongdin fer at hava við sær, at minkandi eftirspurningur eisini verður eftir framleiðsluni hjá øðrum vinnum. Hetta er tó í stóran mun treytað av m.a. førda fíggjarpolitikkinum, gongdini í oljuprísunum, gongdini í rentuni o.ø. Fiskiskapur og fiskaprísir Mett út frá avreiðingunum frá føroyskum skipum til føroyskar fiskakeyparar var fiskiskapurin við Føroyar eins góður í 1998 og árið frammanundan. Tó vóru broytingar í samansetingini av veiðini upp á sløg. Avreiðingarnar frá føroyskum skipum til føroysk fiskavirki eru eitt sindur minni teir fyrstu fimm mánaðirnar av 1999 enn sama tíðarskeið í 1998, uml. 2.000 tons ella 4% minni. Nógvar av teimum gongdunum, sum vóru í 1998 í samansetingini av veiðini upp á fiskasløg, halda fram í 1999. Serliga verður minni fiskað av toski. Eisini verður fiskað minni av kongafiski, svartkalva og longu. Meira verður fiskað av upsa, blálongu og gullaksi. Fiskiskapurin eftir hýsu, brosmu, hvítingi og havtasku hevur verið skiftandi. Toskafiskiskapurin undir Føroyum er minkaður nógv í 1998 og 1999: -26% í 1998 og -33% teir fyrstu fimm mánaðirnar í 1999. Hetta svarar til uml. 8 tús. tons minking bæði í 1998 og 1999 (roknað). Mett út frá gongdini higartil í 1999 verður árið tó neyvan heldur eitt vánaligt ár til fiskiskap, hóast toskafiskiskapurin neyvan kemur nógv upp um 15.000 tons. Meðalfiskiskapurin eftir toski síðan 1975 er um 24.000 tons, so hóast minking frá árinum fyri, var árið 1998 ikki eitt vánaligt ár, men toskurin er nú við at minka nakað niður um meðal. Hýsufiskiskapurin verður væntandi heilt góður í 1999 - um 19.000 tons ímóti meðalinum 12.000 síðan 1975. Upsaveiðan kemur væntandi upp um 30.000 tons í 1999, ið er um meðalið síðani 1975. Av øðrum fiskasløgum er tað serliga gulllaksurin, sum er vorðin eitt munandi íkast til fiskiskapin, og sum alt meira verður fiskað av. Veiðan kom upp um 7.000 tons í 1998, tí at nakrir av bátunum hava mestsum bara lagt seg eftir tí fiskinum, helst tí at veiðan er vorðin lønandi. Avreiðingar frá føroyskum førum til føroysk flakavirki (Havsbrún undantikið) Tons landað vekt %-broyting Fiskaslag Árið Jan-mai Árið Jan-mai 1996 1997 1998 1998 1999 96/97 97/98 98/99 Toskur 33.271 32.542 24.187 13.802 9.314 -2 -26 -33 Hýsa 7.204 15.175 19.179 8.735 8.676 111 26 -1 Brosma 1.874 2.221 2.083 541 647 19 -6 20 Longa 2.197 3.417 3.130 1.191 908 56 -8 -24 Upsi 17.149 19.464 24.218 6.983 10.057 13 24 44 Hvítingur 719 864 1.483 687 542 20 72 -21 Kongafiskur 10.079 7.932 7.742 3.252 2.716 -21 -2 -16 Blálonga 1.202 1.026 1.153 759 1.472 -15 12 94 Botnfiskur 73.695 82.641 83.175 35.950 34.332 12 1 -9 Svartkalvi 5.051 4.688 3.410 960 871 -7 -27 -4 Steinbítur 91 150 201 81 78 65 34 8 Kalvi 342 411 320 77 83 20 -22 -1 Havtaska 1.278 1.421 1.713 806 795 11 21 -56 Reyðsprøka 362 449 389 211 93 24 -13 -53 Tunga 189 292 408 89 42 54 40 -30 Skøta 84 142 121 56 39 69 -15 39 Langasporl 108 58 65 51 71 -46 12 54 Gullaksur 5.682 6.582 7.215 1.209 1.867 16 10 54 Annað 1.459 2.823 2.462 1.732 1.105 93 -13 -36 Samanlagt 88.341 99.657 99.479 41.222 39.376 13 0 -4 Kelda: Hagstova Føroya Tað er altíð torført at meta um, hvønn vegin tað ber í fiskiskapi, men teir fyrstu mánaðirnir kundu merkt, at nakað tað sama, ella eitt sindur minni, verður at fáa í ár í mun til í fjør. Forsagnirnar hjá fiskifrøðingum bera á sama borðið, so at samanlagt kann sigast, at útlit eru til eina ávísa minking í fiskiskapinum í 1999 í mun til 1998. Fiskiskapurin var samanlagt 10% minni seinna hálvár í 1998 enn sama tíðarskeið í 1997. Serliga er minking í toskafiskiskapinum at merkja, og sum gongdin sýnist at vera, koma valla meira enn 15-16.000 tons av toski til avreiðingar í 1999. Eftir tí sum Fiskirannsóknarstovan sigur, so hevur verið fiskað av tveimum góðum árgangum av toskinum, sum nú fara at ganga undan. Hýsufiskiskapurin kann, eftir teirra tykki, fara at halda sær á sama støði sum í 1998. Tá minni verður at fáa av toski, kann hugsast at meira orka verður løgd í at fiska upsa, og hetta er helst orsøkin til økingina í upsafiskiskapinum higartil í ár. Men eitt er, sum møguliga kann fáa veiðuna at økjast fyribils. Ein ávísur áhugi sýnist at vera fyri at keypa fiskifør og veiðuloyvi teirra fyri at seta størri og meira effektiv skip inn í staðin. Tað verður t.d. gjørt á tann hátt, at reiðarí keypa ein ella kanska fleiri bátar við veiðiloyvi, og keypa so eitt størri brúkt fiskifar uttanlands til at fiska í staðin fyri tann ella teir bátar, sum keyptir vórðu úr flotanum. Fiskivinnumyndugleikarnir geva so nýkomna skipinum loyvi at fiska og tilluta skipinum eitt dagatal, sum er ein ávísur prosentpartur av tí, sum uppkeypti báturin ella bátarnir áttu frammanundan. Til hesa flyting av døgum brúka myndugleikarnir ein umrokningarfaktor, sum er grundaður á veiðievnini hjá uppkeyptu útróðrarbátunum. Men av tí at tað eru fiskidagar, og ikki nøgd av fiski, sum verður umbýtt, er torført at halda skil á, um nýkomnu skipini í veruleikanum fiska størri nøgd enn fiskiførini, sum keypt eru úr flotanum. Í prinsippinum skuldi hetta ikki hent, um fiskidagarnir eru eitt rættvísandi mát fyri fiskaða nøgd. Men veruleikin kann saktans vera ein annar, tí tað kann vera torført at meta um veiðievnini hjá nýkomna skipinum, sum kanska kann fiska meira sínar tillutaðu dagar, enn uppiløgdu fiskiførini kundu fiska við sínum upprunaligu døgum. Um henda gongdin heldur fram og vindur upp á seg, kann hugsast, at nýggjaru skipini alíkavæl í veruleikanum hava størri samanløgd veiðievni enn teir bátar, sum eru lagdir, og samanlagda veiðan kann soleiðis økjast í fyrsta umfari. Ein slík øking í veiðuni kemur, tí at veiðitrýstið økist, og ikki tí at stovnarnir eru betri fyri. Hóast stig eru tikin til at forða fyri, at størri báta kunnu koma inn fyri bátar undir 40 tons, so kann tað omanfyri nevnda væl koma fyri millum størri bátar. Virðið av avreiðingum frá før. fiskiskipum til før. fiskakeyparar 1.000 kr. % -broyting Fiskaslag Árið Jan - mai Árið Jan-mai 1997 1998 1998 1999 1997 - 98 1998-99 Toskur 274.351 292.781 152.467 131.500 7 -14 Hýsa 109.951 195.326 76.542 100.531 78 31 Brosma 11.382 12.715 2.474 4.328 12 75 Longa 25.345 28.200 9.351 10.796 11 16 Upsi 98.886 183.683 44.811 60.884 86 36 Hvítingur 3.938 9.249 3.914 3.843 135 -2 Kongafiskur 59.266 68.807 30.464 22.763 16 -25 Blálonga 5.646 8.424 5.395 11.375 49 111 Botnfiskur 588.765 799.185 325.418 346.020 36 6 Svartkalvi 66.444 47.789 15.364 11.542 -28 -25 Steinbítur 1.119 1.359 522 558 22 7 Kalvi 15.894 11.142 3.032 3.186 -30 5 Havtaska 29.099 40.094 17.685 20.560 38 16 Reyðsprøka 5.912 5.447 2.831 970 -8 -66 Tunga 5.289 7.441 1.817 749 41 -59 Skøta 482 312 154 120 -35 -22 Svartkjaftur 0 276 275 0 - -100 Langasporl 208 242 178 187 16 5 Gullaksur 18.645 24.799 3.854 5.012 33 30 Annað 16.078 19.117 13.935 10.991 19 -21 Samanlagt 747.935 957.203 385.065 399.895 28 4 Kelda: Hagstova Føroya Samlaða veiðan við Føroyar øktist sum sagt munandi frá 1996 til 1997, stóð í stað í 1998 og sær út til eisini at standa í stað í 1999. Men av tí at fiskaprísirnir hava verið í hækking fram til inn í 1999, er avreidda virðið vaksið munandi í 1997 og 1998, men fer neyvan at vaksa í 1999. Virðið á avreiðingunum til føroyskar fiskakeyparar í 1998 var góð 30% størri enn í 1997, hóast fiskiskapurin var nakað tann sami. Tað sama sæst aftur í 1999, tí hóast eitt sindur minni veiðinøgd higartil í 1999, so er samlaða avreiðingarvirðið 4% hægri enn í 1998. Og hetta hóast toskurin er minkaður nógv í nøgd, meðan onnur bíligari fiskasløg, so sum upsi, hava vigað upp móti. Tað eru serliga fiskasløgini toskur, hýsa og upsi, sum hava fingið munandi hægri prís í meðal í 1998 í mun til 1997 og aftur í meðal jan-mai 1999 í mun til sama tíðarskeið í 1998. Tó er upsaprísurin minkaður munandi teir síðstu mánaðirnar. Prísvøksturin á hýsu og toski var 30-40% hvørt av skeiðunum, og av tí at tey eru so stórur partur av veiðuni, hevur tað stóra ávirkan á avreiðingarvirðið samanlagt. Haraftrat hevur prísurin verið vaksandi á flestu av hinum fiskasløgunum uttan svartkalva - sum nakað væl verður fiskað av - og steinbýti og skøtu, sum lítið telja í samanløgdu veiðuni. Hóast 1/4 minni varð fiskað av toski í 1998 enn í 1997, var avreiðingarvirðið samanlagt tó 7% størri, og í 1999 minkaði avreiðingarvirðið bert 14%, tó at nøgdin minkaði 33%. Og tó at veiðan av hýsu var 1/4 størri enn í 1997 og stóð í stað í 1999, var avreiðingarvirðið samanlagt næstan 80% størri í 1998 og 31% størri jan-mai 1999. Nakað tað sama var galdandi fyri upsa í 1998, men í 1999 er meðalprísurin roknaður upp á teir fyrstu fimm mánaðirnar ikki farin upp. So tað er eyðsýniligt, at fiskaprísurin hevur havt størstu ávirkanina á góða úrslitið hjá fiskiflotanum í 1998, og at hann eisini verður avgerandi fyri úrslitið hjá flotanum í 1999. Fiskaprísir Sum omanfyri nevnt hava tað í 1998 serliga verið fiskaprísirnir, sum hava økt um útflutningsinntøkurnar, og sum eisini vóru orsøkin til góðu úrslitini hjá fyritøkunum í fiskivinnuni og inntøkunum hjá fiskimonnum. Haraftrat hevur allur hesin beinleiðis inntøkuvøkstur kastað nýggjar inntøkur av sær vegna øktan eftirspurning. Soleiðis hava fiskaprísirnir eisini økt um skatta- og avgjaldsinntøkurnar hjá landi og kommunum. Meginparturin av týdningarmestu fiskavørunum hava fingið betri prís í 1998 enn í 1997 og tað hevur staðið við í 1999. Í talvuni sæst, at í 1998 var nærum eins stórur prísvøkstur á bæði feskum vørum sum á framleiddum vørum. Her er valt at vísa prísirnar á ísaðum fiski, blokkskornum flaki til ídnað og saltfiski. Flak í blokki hevði størri prísvøkstur enn annað ísað flak, so í meðal er prísvøksturin á flaki og ísaðum fiski nakað tann sami - kanska 35% í meðal, meðan saltfiskur í meðal vaks umleið 25% í prísi. Henda myndin er broytt nakað í 1999, tí nú er prísvøksturin á fyrst og fremst frystum toska- og upsaflaki væl minni enn á fesku vørunum. Meðalprísir í útflutningi 1997 - mai 1999 Ísaður fiskur, blokkskorið flak til ídnað og saltfiskur Jan-des Jan-mai Vøra 1997 1998 1998 1999 1997/98 1998/99 - - - - - - - - - - - kr/kg - - - - - - - - - - %-broyting Ísaður toskur 9,85 13,54 12,52 15,84 38 26 Ísað hýsa 9,16 12,90 11,36 15,89 41 40 Ísaður upsi 5,10 6,50 5,57 7,52 32 35 Fryst toskaflak 22,67 31,51 33,05 35,98 40 9 Fryst hýsuflak 23,77 31,26 31,03 38,70 34 25 Fryst upsaflak 13,47 19,42 18,65 19,75 46 6 Saltaður toskur 26,18 31,54 29,15 35,47 22 22 Saltað toskaflak 31,66 41,51 37,83 46,43 31 23 Kelda: Hagstova Føroya Viðmerking: %-broytingarnar eru roknaðar sum meðal prosentmunur millum prísirnar hvønn mánað í 1998 í mun til sama mánað í 1997. Tað gevur ikki heilt sama úrslit, sum tá roknaðir verða prosentmunirnir millum ársmeðalprísirnar, men munurin er ikki stórur. Rækjur, sild og makrelur høvdu eins góðan prís í 1998 og í 1997 og framhaldandi í 1999. Hinvegin eru prísirnir á svartkjafti minkaðir munandi í 1999, men væntað verður, at teir hækka nakað aftur út á heystið. Aðrir meira fleirstreingjaðir búskapir eru ikki so viðbreknir fyri prísbroytingum á einstøkum vørum. Eitt vanligt ídnaðarsamfelag útflytir nógvar ymiskar vørur, so at serligar prísgongdir á einstøkum vørum fáa ikki so umfatandi avleiðingar, tí at hvør einstøk vøra ella vørubólkur telur bara ein brotpart av samanlagda útflutninginum. Ymsar orsøkir eru til gongdina í prísunum. Um eftirspurningurin eftir fiski hevur verið størri enn vanligt, er ilt at siga, men útboðið hevur verið minni enn vanligt, tí at fiskiskapurin í kanadiskum og russiskum sjógvi hevur verið so vánaligur. Útboðið av toski úr Norðuratlantshavi hevur verið meira enn 100 túsund tons minni enn vanligt, eins og útboðið av hake, pollock og øðrum botnfiskasløgum hevur verið eini 200 túsund tons minni enn vanligt. Henda støðan batnar ikki munandi í ár, og gevur hetta grundir til at halda, at prísurin á toski og hýsu ikki fer at lækka í 1999. Upsaprísurin er minkaður munandi, tí nógvir keyparar vegna tann ótrygga fiskiskapin bygdu upp goymslur at standa ímóti við. Harvið fór prísurin upp á eina ónáttúrliga legu og fellur tí samsvarandi nógv nú. Hetta, saman við øðrum viðurskiftum, hevur trýst prísin upp bæði á feska fiskinum og á lidnu fiskavørunum til húsarhaldini. At t.d. BSE neytasjúkan, salmonellatrupulleikarnir við flogfenaði og annað eisini hevur havt ávirkan, er møguligt. Men, sum gongdin er í løtuni, kann hugsast, at tað fer at eydnast kjøtframleiðarum at fáa teirra marknað at batna, um eingir aðrir trupulleikar av slíkum slag stinga seg upp. Eftir øllum at døma hevur stóri prísvøksturin á feskum fiski minkað um vinningin hjá teimum, sum framleiða fiskavørur til húsarhaldini, tí teir hava havt ilt við at fáa nóg góðan prís fyri lidnu vørurnar. Men av tí at tað er sera umráðandi hjá teimum at varðveita marknaðarpartar í kappingini teirra millum, hava stórfyritøkurnar á hesum marknaðinum helst borið eitt ávíst tap, ella minking í avlopum, hesa seinastu tíðina. Hetta kundi ført til, at teir royna at flyta hetta tap niðureftir í framleiðsluhierarkiið, og møguleiki er tí fyri, at hetta fer at ávirka feskfiskaprísin nakað niðureftir. Burtur úr hesum eru ikki grundir til at vænta stóra lækking í prísinum á feskum fiski, men at hann tó kann kvinka nakað niðureftir. Somuleiðis er orsøk til at halda, at prísurin á lidnu vørunum kann lækka nakað - um húsarhaldini í Evropa fara at keypa meira av kjøti - men ikki nógv. Eftir prísgongdini at døma er grund til at vænta, at inntøkurnar í fiskiskapi fara kanska at halda sær ella minka eitt vet í 1999. Hinvegin eru tekin um, at fiskiskapurin hjá okkum eisini er í minking, bæði á fjarleiðum (tó ikki rækjum) og í heimasjógvi. Norsku myndugleikarnir hava fráboðað minking í kvotunum, og á okkara egnu havleiðum hevur fiskiskapurin verið versnandi seinastu mánaðirnar. Fiskifrøðingar meta, at minking verður í fiskiskapinum í heimasjógvi framyvir, men at teir árgangirnir, sum koma inn í fiskiskapin komandi árini, ikki eru so illa fyri. Samanlagt gevur hetta útlit til eina minking í fyrsta umfari, men at minkingin ikki verður álvarsliga stór. Samanumtikið eru útlitini til inntøkurnar í fiskiskapi ikki so bjørt, sum úrslitið í 1998 var, men heldur kunnu vit vænta eina ávísa minking í ár og kanska eisini í ár 2000. Lønsemið í fiskivinnuni Seinasta roknskaparárið, 1998, man vera eitt tað besta, sum verið hevur, bæði fyri manningar og reiðarí og samfelagið sum heild. Helst hevur ongantíð áður verið so nógv goldið í hýrum sum í 1998, og tað hevur skapt vaksandi eftirspurning í landinum sum heild, sum so aftur hevur kastað aðrar inntøkur av sær. Og eftir teimum roknskaparlýsingum, sum eru gjørdar seinastu árini, hava avlopini hjá fyritøkunum í fiskivinnuni ongantíð verið so stór. Og ikki síðani mitt í 70'unum, hevur so lítið verið latið í studningum til fiskivinnuna sum í 1998, so at rakstraravlopið hjá vinnuni er mestsum alt hennara egna íkast. Samanum tikið hevur fiskivinnan sum heild staðið seg avbera væl í 1998. Fortreytirnar fyri virkseminum mugu sigast at hava verið heilt góðar. Skuldin í skipum og virkjum er sera lág, bæði tí at rakstraramboðini eru gomul og væl niðurgoldin, og tí at ein stórur partur av flotanum og virkjunum hava fingið ymsar saneringsloysnir undir kreppuni, sum hava lætt um rentubyrðarnar. Haraftrat er rentan sera lág, eins og lági oljuprísurin hevur minkað um rakstrarkostnaðirnar. Fiskaprísirnir eru farnir upp við næstan 40% í einum ári, og tað er ein kostnaðarfrí hækking av umsetninginum, sum í flotanum fellur til manningar og reiðarí, alt eftir býtisprosentum. Fiskaprísurin kann tó hava aðra ávirkan á virkini enn á skipini, tí virkini skulu gjalda so mikið meira fyri rávøruna. Men alt eftir, um prísurin á liðugt framleiddu vørunum hækkar seinni ella skjótari enn rávøruprísurin, gongst verri ella betri hjá virkjunum. Prísurin á saltfiski og flaki hevur tó verið framúr góðir í 1998. Býtið millum skip og virkir var eitt sindur øðrvísi í 1998 enn í 1997. Føroya Fiskavirking hevði eitt rímuliga stórt avlop í fjør, og onnur virkir hava í fjør eisini havt eitt betri úrslit enn í 1997. Prísurin hevur havt sítt at siga, men eftir øllum at døma hava ymsar umskipanir, rasjonaliseringar og sparingar eisini havt ávirkan á úrslitið. Men tað sýnast ikki at vera nakrar serligar broytingar í marknaðarviðurskiftunum, sum hava givið virkjunum betri kappingartreytir. Tað er framvegis so, at fiskiskipini kunnu søkja besta prísin, og at virkini mugu kappast sínámillum um fiskin og eisini partvís kappast við feskfiskaútflytarar. Í so máta er prísurin her á landi tætt knýttur av prísinum á meginlandinum og serliga Bretlandi. Men eftir øllum at døma er tað vorðið meira vanligt, at skipini avreiða beinleiðis til virkini og minni um uppboðssølurnar. Eftir avreiðingartølunum at døma er avreiðingin til uppboðssølurnar minkað við 5%, ella um 2.000 tons, frá 1997 til 1998 og aftur 44% jan-mai 1999, ella um 17.000 tons, roknað fyri alt 1999, meðan avreiðingar beinleiðis til virkini eru øktar munandi í 1999. Munurin sigur frá einum broyttum samstarvi millum virki og skip. Løngjaldingarnar í fiskavirking eins og útflutningstølini vísa, at meira av fiskinum varð virkaður í Føroyum, og eisini, at minni varð flutt út sum ísaður ella óvirkaður fiskur. Hetta er galdandi bæði tá roknað er í tonsum og sum partur av samlaða føroyska fiskiskapinum. Men tað er ikki greið semja í vinnuni um orsøkirnar til at meira av fiskinum kom til virkingar í Føroyum. Ein meiningin er, at føroysku virkini eru vorðin meira kappingarfør við virkini í Bretlandi og á meginlandinum, bæði tí at lønkappingarførið er batnað, og tí, at virkini í aðrar mátar verða meiri rasjonelt rikin enn fyrr. Tí eru tey betri fyri í kappingini um rávøruna. Hinvegin er onkur, sum meinar, at tað í stóran mun var av tilvild, at meira av serliga hýsuni kom til virkingar í Føroyum, og at útflutningurin av ísaðari hýsu til Bretlands gjørdist minni í 1998 enn árið fyri. Eftir hesum sjónarmiðið var tað tí, at fiskiskapurin eftir hýsu gjørdist serliga góður summarmánaðirnar, tá bretar ikki eftirspyrja fiskin. Tí fingu føroysku virkini hýsuna til virkingar, og tað hevur so givið so mikið gott íkast til framleiðsluna, at tað sæst bæði á lønartølunum í fiskavirking og í útflutningstølunum. Hvat av hesum er rætt, fer tíðin kanska at vísa - men helst er nakað av sannleika í báðum meiningum, soleiðis at endaliga úrslitið kemst av báðum orsøkum. Marknaðarviðurskiftini her heima hava ført við sær, at rímuliga stór kapping er um fiskin - bæði millum virkir í Føroyum og við fiskakeyparar aðrastaðni. Heimsmarknaðarprísurin ávirkar tí í stóran mun prísin á okkara egna marknaði. Størri parturin av avkastinum liggur eftir í veiðiliðinum, so at inntøkurnar hjá fiskimonnum og hjá reiðaríunum eru væl størri enn inntøkur og avkast hinumegin bryggjukantin. Fiskaaling Tøkan í 1998 var minni enn væntað, og av tí sama var útflutningsvirðið ikki serliga stórt. Prísurin var heldur lágur í fjør - einar 21,50 kr. fyri kilo - so tað vóru góðar grundir hjá alifyritøkunum at útseta tøkuna, um nú prísurin skuldi farið upp. Men hóast hann kanska ikki hækkar, so fer tøkan í ár helst at liggja um 28 - 29.000 tons av kruvdum fiski, ella tað sama sum eini 35.000 tons í rundari vekt. Útflutt vórðu í 1998 13.600 tons av laksi og síli, sum góvu 310,5 miljónir í inntøku. Í nøgd taldu laksur og síl 5% av útflutninginum, meðan virðið var 11% av samanlagda útflutningsvirðinum. Í 1997 varð útflutningsvirðið av laksi og síli oman fyri 400 miljónir, ella 16% av útflutninginum samanlagt. Hóast minkingina í 1998 hava fólk innan alivinnuna góðar vónir um framtíðina. Gongst sum ætlað, veksur framleiðslan ár um ár, og sum nevnt vænta teir, at tøkan verður munandi størri í ár enn í fjør. Vøksturin verður væntandi sera stórur í ár, framleiðslan fer komandi árini væntandi upp um 40.000 tons. Koma ongi álvarslig bakkøst av náttúruávum ella marknaðarávum, so kann alifiskur fara at gerast ein av megininntøkukeldunum í útflutninginum við einum árligum útflutningsvirði upp á meira enn 1 mia. kr. Alt veldst sjálvandi um prísin, tá talan er, um hvussu inntøkan verður. Norska alivinnan veksur í stórum, og aðrar tjóðir hava eisini vaksandi framleiðslu, so at prísurin kann sjálvandi fara at lækka, um útboðið veksur nógv skjótari, enn marknaðurin er til. Fyritøkurnar í alivinnuni sýnast at klára seg væl og kappast á altjóða treytaðum marknaði, uttan at tað almenna letur studning til framleiðslu ella íløgur. Váðin, sum liggur í møguleikanum fyri oyðandi sóttum og øðrum missi av náttúruávum, er ikki so lítil, eins og fyritøkurnar krevja at vera rættuliga kapitalsterkar til at klára størri broytingar í marknaðinum. Bygging Tað ógvuliga stóra byggivirksemið, sum kom í hæddina í 1988 og sum eftirfylgjandi fall niður í umleið ein fjórðing fram til 1995, hevur síðani verið í vøkstri. Hesin vøkstur sær út til at standa við í 1999. Bæði privatir og almennir byggiharrar eru við til at skapa henda vøkstur. Av útbodnum arbeiðum stóð tað almenna fyri í virði 46 mió. kr. í 1997, 66 mió. kr. í 1998 og ikki minni en 61 mió. kr. fyrstu fimm mánaðirnar í 1999. Privatir byggiharrar stóðu fyri 4 mió. kr. í 1997, 8 mió. kr. í 1998 og 21 mió. kr. fyrstu fimm mánaðirnar í 1999. Byggivinnuhagtøl Árið Jan-mai %-broyt 1988 1989 1990 1997 1998 1998 1999 1998-99 Løngjaldingar, mió. kr. 349 326 296 150 185 65 77 18 Innflutningur av byggitilfari, mió.kr. 413 329 212 166 192 68 82 21 Tal av bygdum sethúsum 410 340 319 50 73 22 39 77 Lisitatiónir, almennar, mió.kr. 46 66 61 Lisitatiónir, privatar, mió.kr. 4 8 21 Kelda: Hagstova Føroya: løngjaldingar og innflutningur, Húsalánsgrunnurin: sethús 1988-90, SEV: tal av íbindingum til at meta um tal av bygdum sethúsum 1997-1999, Føroya Handverksmeistarafelag: lisitatiónir. Talið av lidnum húsum, sum í 1988 var omanfyri 400, var 50 í 1997, 73 í 1998 og 39 fyrstu fimm mánaðirnar av 1999 (móti 22 fyrstu fimm mánaðirnar av 1998). Sethúsaprísirnir, sum vóru hækkandi fram til 1997, hava síðani verið lutfalsliga støðugir. Skrásettu sethúsahandlarnir vísa, at í meðal, bæði fyri Suðurstreym og fyri alt landið, hevur prísurin ligið heldur lægri í 1998 enn árið fyri. Tó er vend komin í síðstu helvt av 1998, og tølini fyri fyrstu mánaðirnar av 1999 benda á framhaldandi hækking í prísunum. Viðmerkjast skal, at talan er um meðalprísir fyri allar handlar av vanligum sethúsum, og hædd er ikki tikin fyri, um talan er um gomul ella nýggj hús, sum verða seld. Á myndini niðanfyri er gongdin í húsaprísunum víst. Á myndini er eisini víst gongdin í lutfallinum millum meðalhúsaprísin og árslønina hjá starvsfólkum hjá landinum (9. lønarflokkur). Við øðrum orðum sigur strikan á myndini, hvussu nógvar árslønir prísurin á einum miðal sethúsum svarar til. Tað sæst, at enn er lutfallið nakað minni enn lutfallið, ið var síðst í 80-árunum. At døma eftir samlaða fólkatalinum átti tørvurin á sethúsum at verið minni í dag enn í 1988, tó er fólkatalið í Suðurstreymi nakað tað sama sum tá. Roknast kann tó við, at broytingar í fólkasamansetingini, bíligari lánmøguleikar, mvg-lóggávan og góðar framtíðarvánir bera framgongdina í eftirspurninginum eftir sethúsum. Ein partur av byggivirkseminum er umbyggingar og umvælingar v.m. Hóast tøku hagtølini ikki neyvt lýsa, hvussu virksemið er býtt millum ymiskar partar av byggivirkseminum og millum almennar og privatar byggiharrar, benda tey á, at tað almenna helst stendur fyri helvtini av øllum byggivirksemi í løtuni, eisini fyri einum stórum parti av vøkstrinum í løtuni. Helst er í stóran mun talan um útsettar kommunalar íløgur, sum verða settar í verk, nú kommunurnar hava fingið betri fíggjarumstøður. Talan hevur verið um, at í pørtum av landinum hevur í seinastuni verið trupult at fingið nóg mikið av lokalt búgvandi handverkarum. Fylgjast má væl við á hesum øki. Ístaðin fyri at innflyta fremmanda arbeiðsmegi eigur um neyðugt at verða gjørd tiltøk til at avmarka vøksturin við t.d. at broyta mvg-lógina og at toyggja almennar íløgur á byggiøkinum yvir eitt longri áramál. Eisini eigur at verða umhugsað at minka uttanlandsfrádráttin í skattinum. Landskassans inntøkur og útreiðslur Almenni sektorin hevur ein týðandi leiklut í búskapinum. Við at eftirspyrja og bjóða út vørur og tænastur ávirkar almenna sektorin samfelagið. Hann er so mikið stórur, at tað, sum hann ger, ávirkar samfelagið meira enn aðrir einstakir partar av samfelagnum. Umframt at eftirspyrja vørur og tænastur hevur almenni sektorin ymsar lógarheimildir, sum onnur ikki hava, og sum hava stóra ávirkan á samfelagið. Tað kann t.d. vera at áleggja skatt og avgjøld, veita vinnustudning, veitingar til húsarhald o.s.fr. Landskassin broytti roknskaparskipan í 1997. Í tí gomlu skipanini var rættiliga trupult at síggja, hvussu árinið var á búskapin av landskassaútreiðslunum. Í nýggju skipanini eru hesir møguleikarnir væl betri, tí inntøkurnar og útreiðslurnar kunnu bólkast á ymsan hátt. Til ber at gera bæði býti upp á málsøki og realøkonomisk býti. Tann realøkonomiska bólkingin kann gerast fyri hvørt málsøki sær eins og fyri allar útreiðslurnar undir einum. Tað realøkonomiska býtið bólkar útreiðslurnar í sløg, sum siga meira um árinið á samfelagsgongdina, enn tær vanligu bólkarnir gera: lønir, vøru- og tænastukeyp, keyp av útbúnaði, leiga, viðlíkahald, avskrivingar o.a. Roknast má t.d. við, at løngjaldingar hava eitt størri beinleiðis árin á búskapin enn keyp av vørum og tænastum, eitt nú tí innflutningsparturin í vøru- og tænastukeypi er so stórur. Hvør av hesum bólkum kann so liðast meira sundur. Inntøkurnar kunnu bólkast í ymisk sløg av skattum, inntøkuflytingum o.s.fr. Í talvuni niðanfyri er víst eitt realøkonomiskt býti fyri landskassan í 1997 og 1998. Av hesum yvirliti, sæst hvat tað er, sum gevur vøksturin í landskassans útreiðslum: lønirnar eru frá 1997 til 1998 øktar við 4%, vøru- og tænastukeyp eru økt við 4%, íløgurnar við 15% o.s.fr. Gongdin í landskassanum í 1998 økir virksemið minni enn árini frammanundan, tí tá vórðu m.a. latnir rættiliga stórir skattalættar. Roknskapartøl fyriliggja fyri landskassan teir fyrstu mánaðirnar í 1999. Talan er tó ikki um avsluttaðar uppgerðir til almannagerð. Tølini benda ikki á nakran serligan vøkstur í lønarútreiðslum (+1%) ella í keypi av vørum og tænastum (-4%). Hinvegin er stórur vøkstur í skatta- og avgjaldsinntøkunum (+27%). Eftir hesum at døma økist avlop landskassans, sum í 1998 var 472 mió. kr. (ikki íroknað skuldareftirgeving statskassans upp á 900 mio. kr.), munandi í 1999 við verandi gongd. Eftir teimum tølum sum eru fyri skattainntøkur hjá landskassanunum og kommununum, er vøksturin í inntøkuskattinum um 11-12% higartil í ár. Landskassin hevur harafturat ein stóran vøkstur í avgjaldsinntøkum. Hesin vøkstur elvir til eitt stórt politiskt trýst at økja útreiðslurnar bæði til almennan rakstur, íroknað lønir, og til íløgur. Rættiliga nógvar íløguverkætlanir hava verið nevndar alment: tunnil undir Vestmannasund, strandfaraskip, verjuskip, sjúkrahús, útgerð, kommunalar havnir, ítróttarhallir o.a. Tað er greitt, at við verandi ferð á búskapinum hevði tað verið sera óheppið at sett ov nógvar íløgur í gongd. Um ein íløga fult út verður innflutt, hevur hon tó lítla ávirkan á virksemið í landinum. Bíðað eigur kortini at vera við at gera íløgur, til búskaparvøksturin linkar ella verður vendur til eitt fall. Tað sama er at siga um eitt nú skattalættar, øking í rakstrarútreiðslunum og øking av stuðuli til húsarhald og vinnur. Tað kann tykjast øvugt nú avlopið er so stórt ikki at kunna nýta tað. Men verður avlopið nýtt nú, so verður førdur ein búskaparpolitikkur, sum økir um sveiggini í búskapinum. Tá ið so búskaparafturgongd verður, finst onki avlop, sum ein kann nýta til at bøta um búskapargongdina. Tvørturímóti má helst táttast í tá. Tað er greitt, at tann peningur, sum verður nýttur til íløgur nú, ikki er tøkur seinni til konjunkturjavnan. Landsroknskapurin, 1997 og 1998 Realøkonomiskt býti Roknskapur %broyting Tús. kr. 1997 1998 1997/98 Lønir v.m. 952.013 991.671 4 Keyp av vørum og tænastum 360.768 374.111 4 Keyp av útbúnaði, netto 43.844 42.427 -3 Leiga, viðlíkahald og skattur 44.781 53.592 20 Avskrivingar o.a. -12 88 -833 Ymsar rakstrarútreiðslur -1.030 1.869 -281 Rakstrarútreiðslur 1.400.364 1.463.758 5 Søla av vørum og tænastum -169.401 -174.442 3 Eftirlits- og umsjónaravgjøld -3.591 -7.834 118 Ymsar rakstrarinntøkur -5.600 -3.431 -39 Rakstrarinntøkur -178.592 -185.707 4 Bygging og løguframleiðsla 45.095 54.147 20 Útvegan av løgu o.ø. 17.051 17.286 1 Løguútreiðslur 62.146 71.433 15 Søla av løgu o.ø. -586 0 -100 Løguinntøkur -586 0 -100 Tilskot til útlandið o.a. 18.061 17.873 -1 Tilskot til einstaklingar 848.726 848.018 0 Stuðul til vinnu 155.996 303.062 94 Stuðul til annað virksemi 141.969 152.523 7 Íløgustuðul o.a. 14.411 8.932 -38 Rentuútreiðslur o.a. 409.092 322.751 -21 Flytingarútreiðslur 1.588.255 1.653.159 4 Skattur og avgjøld -1.938.977 -2.132.781 10 Kravd gjøld, bøtur o.a. -22.335 -24.363 9 Vanligar flytingarinntøkur -9.357 -6.457 -31 Aðrar flytingarinntøkur -1.666 -1.427 -14 Flytingar úr Danmark -921.578 -944.913 3 Rentuinntøkur og vinningsbýti -148.609 -201.253 35 Roknað renta 0 0 Skattir og flytingarinntøkur -3.042.522 -3.311.194 9 Innanh. flyt. millum almennar stovn. - útr 53.614 73.530 37 Flyting til kommunur 84.738 91.205 8 Keyps-MVG 54.755 63.951 17 Innanh. flyt. millum almennar stovn. - innt. -51.208 -63.355 24 Flyting frá kommunum -130.207 -134.992 4 Flytingar millum almennar myndugleikar 11.692 30.339 159 Keyp av virðisbrøvum 0 98.258 Útlán v.m. 15.655 34.865 123 Søla av virðisbrøvum -1.239 -3 -100 Afturgjaldan av útlánum v.m. -32.927 -326.408 891 Fíggjarpostar -18.511 -193.288 944 Tilsamans -177.754 -471.500 165 Kelda: Føroya Gjaldstova Viðmerkingar: 1) Tølini fyri Strandfaraskip Landsins eru gjørd upp netto bæði í 1998 og 1997. 2) Í 1998 vórðu eftirgivin lán til skip fyri uml 120 mió. kr. Hetta er posterað sum bæði vinnustuðul og afturgjalding av lánum. Inn- og útlán peningastovna Peningastovnarnir høvdu í 80-árunum sera stóran vøkstur í bæði inn- og útlánum. Hetta var ein vøkstur, sum stóðst av bæði samfelagsgongdini og serligum viðurskiftum, sum vóru ráðandi viðvíkjandi rentuskatti og veðhaldsveitingum frá landskassanum. Hartil kom, at peningastovnarnir út yvir síni egnu útlán sjálvir veittu stór veðhald til valutalántøku uttan fyri Føroyar. So hóast ein á niðanfyristandandi mynd kann síggja sera stóran vøkstur í bæði inn- og útlánum upp á meira enn 20% árliga í árunum 1982-1987, so skal oman á leggjast tey veðhald, sum peningastovnarnir veittu. Undan og eftir kreppuna, sum var upp á sítt hægsta í 1992-93 minkaðu bæði inn- og útlán. Síðani tá hevur vøksturin verið rættiliga lítil, m.a. tí íløgurnar í samfelagnum hava verið so smáar. Nú tykist tó at vera komin ein ávís vend í; sostatt væntast vøksturin í 1999 at verða um 14% bæði fyri inn- og útlán. Tá samanborið verður við 80-árini skal verða lagt til merkis, at nú verða ikki veitt stórvegis av veðhaldum, hvørki frá peningastovnunum sjálvum ella frá landsstýrinum. Inn- og útflutningur Útflutningur At fiskiskapurin hevur verið rímuliga góður og fiskaprísirnir serstakliga høgir, sæst aftur í útflutningstølunum. Útflutningsvirðið uttan skip var 9% hægri í jan-mai 1999 enn somu mánaðir í 1998. Í 1998 var útflutningsvirðið næstan 2,9 miljardir, sum er 14% meira enn árið fyri. Meginparturin av vøkstrinum higartil í ár stendst av prísvøkstri og vøkstri í útflutninginum av laksi og sílum. Vøksturin í 1998 stóðst av søluni av ísaðum og frystum fløkum. Hóast generellan prísvøkstur er útflutningsvirðið av feskum fiski minkað munandi, tí at nøgdirnar vóru so mikið minni. Útflutningurin av rækjum og skeljum var størri í 1998 enn í 1997, eins og saltfiskaútflutningurin er vaksin (eisini í 1999). Útflutningurin av aldum sílum og laksi var væl minni í 1998 enn árið fyri, men væntast rættiliga at økjast í 1999 og tey komandi árini. Mera tilgjørdar vørur øktust nakað, men hóast tann vøksturin er stórur í prosentum, so telur hesin vørubólkurin ikki nóg mikið av samanlagda virðinum til, at tað ger serliga stóran mun á samanlagda úrslitinum. Útflutningur í vørubólkum 1995 - 1998, og januar-mai 1998/1999 miljónir kr. prosentbroyting januar - mai Vøruslag 1995 1996 1997 1998 95-96 96-97 97-98 1998 1999 % Ísaður og frystur fiskur 400 575 562 443 44 -2 -21 212 153 -28% Ísað og fryst fiskaflak 715 643 712 1.080 -10 11 51 424 425 0% Saltfiskur 253 287 307 362 13 7 18 150 208 39% Rækjur og skeljar 239 245 203 276 2 -17 32 97 104 7% Laksur og síl 173 290 401 311 68 39 -23 138 244 77% Tilgjørdur fiskur 74 65 48 66 -12 -26 39 22 21 -2% Fiskavørur til ídnað 118 175 191 268 48 9 32 80 73 -9% Aðrar vørur uttan skip 18 20 17 16 10 -13 13 6 2 -73% Vørur ikki flokk. aðrastaðni 11 2 1 36% Útflutningur uttan skip 1.992 2.301 2.443 2.834 16 6 15 1.131 1.231 9% Skip 35 116 88 74 235 -24 -5 54 0 -100% Útflutningur samanlagt 2.026 2.417 2.531 2.908 19 5 14 1.184 1.231 4% Kelda: Hagstova Føroya Innflutningur Innflutningurin samanlagt vaks í 1998 góðar 260 miljónir, meðan innflutningur uttan skip til nýtslu, framleiðslu og aðrar íløgur enn skip, vaks einar 230 miljónir. Tí verður framvegis eitt gott avlop í handlinum við útlond. Gongdin teir fyrstu fimm mánaðirnar 1999 vísir, at úflutningsvøksturin framvegis stendur mát við innflutningsvøksturin. Tølini fyri 1999 eru tó enn so mikið fesk, at tey mugu nýtast við stórum fyrivarni. Innflutningur eftir nýtsluendamáli 1995 - 1998, og januar-mai 1998/99 miljónir kr. prosentbroyting Jan - mai Vøruslag eftir endamáli 1995 1996 1997 1998 95-96 96-97 97-98 1998 1999 % Fóður 103 152 182 218 47 19 20 72 78 8 Annað til landbúnað 15 18 18 20 20 -1 15 9 10 13 Til byggivirki 105 142 166 192 35 17 16 68 82 20 Til aðrar framleiðslu 349 414 417 507 19 1 22 185 206 11 Fiskur, salt o.t. 119 105 114 146 -12 9 28 55 23 -58 Til vinnuligt endamál 690 831 897 1.084 20 8 21 389 399 3 Brennievni 202 250 255 187 24 2 -27 89 79 -10 Íløguvørur 147 150 206 226 2 37 10 77 115 49 Bilar 91 133 131 161 46 -2 23 54 83 53 Til beinleiðis nýtslu 582 635 710 790 9 12 11 300 315 5 Aðrar vørur 43 44 44 45 2 1 1 17 18 2 Innfl. uttan skip og fisk 1.636 1.938 2.129 2.347 18 10 10 871 986 13 Innflutningur uttan skip 1.755 2.044 2.243 2.493 16 10 11 927 1.010 9 Skip 10 103 120 99 928 17 -18 95 42 -56 Innflutningur samanlagt 1.765 2.147 2.363 2.591 22 10 10 1.022 1.051 3 Kelda: Hagstova Føroya Størstur er vøksturin í 1998 - roknaður í krónuvirði - í innflutninginum til vinnuligt endamál. Tað er tilfar til ymsu vinnurnar - byggivinnuna, alivinnuna, landbúnaðin, fiskavirkini og aðrar framleiðslur - og vísir, at vinnuliga virksemið hevur verið nógv vaksandi. Fyrstu mánaðirnar í 1999 er tað serstakliga vøksturin í íløguvørum, t.e. maskinur og útgerð o.a.t., ið er stórur. Haraftrat er bæði árini sera stórur vøkstur í innflutninginum av bilum, nevniliga 53%. Stórur vøkstur hevur eisini verið í innflutninginum av vørum til beinleiðis nýtslu í húsarhaldinum, 11% í 1998, men tað, sum higartil er skrásett fyri 1999, vísir bert 5% vøkstur. Sum nevnt mugu hesi tøl tó nýtast við fyrivarni. Hesin vøkstur í innflutninginum av nýtsluvørum er nakað minni, enn kanska var væntandi, tí lønarinntøkurnar eru øktar 10% í 1998 og 7% higartil í 1999. Tað kundi verið rímuligt at vænta, at húsarhaldsnýtslan í prosentum vaks nakað tað sama sum lønarinntøkan, men uppgerðirnar fyri seinastu árini vísa ikki nakað regluligt samband millum prosentvøksturin í lønum og innflutningi til beinleiðis nýtslu. Hetta stendst helst av, at tað eru fleiri onnur viðurskifti, sum hava týdning fyri nýtsluna hjá húsarhaldinum og harav serliga innflutningin til vørunýtslu, enn bara sjálv samanlagda lønarinntøkan. Eitt, sum hevur merkt innflutningstølini rættuliga nógv, er, at innflutningur til íløgur er rættiliga lítil. Lítil ivi man vera um, at stóri íløgutørvurin komandi árini fer at merkja innflutningstølini. Hetta sæst longu í tølunum fyri 1999. Talan kann bæði fara at vera um almennar íløgur í strandfaraskip, verjuskip og annað, eins og privatar íløgur í fiskiskip, útgerð o.a. Hóast talan kanska ikki fer at vera um nýbygningar, so sæst í løtuni áhugi vera fyri at innflyta brúkt útlendsk fiskifør, sum leggjast aftrat flotanum, afturímóti at onnur smærri før verða tikin úr flotanum. Hóast talan á henda hátt eisini verður um útflutning av smærri fiskiførum, so má væntast, at skipainnflutningurin fer at verða tann dýrari. Í stóran mun fer gongdin í privatu íløgunum at verða ávirkað av, at vinnan bíðar eftir, um Løgtingið fer at geva fyritøkunum studning til íløgur í nýggj fiskiskip eftir lógaruppskotinum um endurnýgging av fiskiskipaflotanum. Um so verður, kann væntast, at rættulig ferð kemur á innflutningin av nýggjum fiskiskipum. Verða tey bygd í Føroyum, fer tað tó at merkjast minni á handilsjavnanum. Lønir og prísir Prísir Eftir vanligt roknaða prístalinum var inflasjónin 4,7% í 1998. Men undir sáttmálatrætuni millum Landsstýrið og Starvsmannafelagið varð roknað ein mett inflasjón, grundað á aðra samanseting av húsarhaldsnýtsluni enn ta samanseting, sum gamla prístalsgrundarlagið vísir. Tá liggur inflasjónin umleið 2,6%, sum líkist meira inflasjónini í londunum, vit hava handilssamskifti við. Eitt av úrslitunum av samráðingunum í vár hevur verið, at álitið á inflasjónsmátið - prístalið - er burtur. Báðir partar í samráðingunum millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið sýndu iva um prístalsmátið, tá teir settu eina nevnd at eftirkanna prísvøksturin. Og tað er av góðum grundum, tí prístalsútrokningin byggir á eina meting av samansetingini av húsarhaldsnýtsluni fyri skjótt 30 árum síðan. Tær stóru broytingarnar í nýtslumynstrinum, sum verið hava síðani tá, eru í dag roknaðar inn í nýggj prístalsgrundarlag í øðrum londum, meðan vit ikki hava fylgt við. Í Noregi, Danmark og aðrastaðni verður metingin av húsarhaldsnýtsluni grundað á kanningar, sum verða gjørdar hvørt ár. Í hesum báðum londunum verður nýtslusamansetingin hvørt ár broytt í mun til meðalið av seinastu trimum árunum. Men av tí, at slíkar kanningar eru kostnaðarmiklar at gera, hevur t.d. Ísland valt at gera húsarhaldskanningar hvørt 5. ár, til at broyta prístalsgrundarlagið eftir. Hetta er ein máti, sum er hugsandi her heima eisini, tí at lata 30 ár ganga ímillum, hevur bara við sær, at vit onki álítandi mát hava fyri prísvøkstrinum á húsarhaldsútreiðslunum - sum brúkaraprístalið skal eitast at máta. So mikið av iva er nú sáddur um mátið fyri prísvøksturin, at tað er illa gjørligt at siga nakað um hann, fyrr en nýggj kanning er gjørd av nýtsluni hjá húsarhaldunum. Lønir og kappingarføri Spurningurin um kappingarføri er ikki ein einfaldur spurningur. Sjálvt hugtakið hevur ikki serliga haldgóðan botn at standa á í búskaparligari teori, tí millumlanda handil byggir har meira á aðrar fortreytir enn á relativar lønarkostnaðir. Í búskaparteori verður handil millum lond fyrst og fremst grundaður á sonevndar "komparativar fyrimunir" ella ymiskan førleika at framleiða, munir í tilfeingi og munir í brúkaraynskjum. Og lønin verður tá meira ein avleiðing av handilstreytunum enn øvugt. Men vit ásanna, at framleiðslukostnaðirnir hava serligan týdning, tá talan er um meira ella minni standardiseraða framleiðslu. Skiljast kann ímillum prískapping og aðra enn prískapping. Er talan um framleiðslu av differensieraðum (ikki standardiseraðum) vørum - vørur, sum verða seldar tí tær eru kend merki, kendar fyri dygd ella av øðrum ávum enn lágum prísi - so telja kvalitetur, design, marknaðarføring, vørumenning o.a.t. nógv meira. Fiskur er ikki so standardiserað vøra sum korn ella olja, men hann er heldur ikki so differensierað vøra sum teldur, møblar ella elektronisk tól. Fiskur verður fyri stóran part seldur sum standardiserað vøra, men við møguleikum at verða kendur fyri góða góðsku. Og onnur viðurskifti, sum t.d. leveringstrygd og marknaðarføring hava eisini týdning. Men tað eru trong mark um, hvussu høgt kostnaðarstøðið kann vera, hóast fiskaframleiðsla kappast á øðrum treytum eisini. Verður kostnaðarstøðið ov høgt í framleiðsluni, so verða virkini at enda ikki før fyri at gjalda kostnaðirnar undir teimum prísviðurskiftum, sum eru galdandi. Lønarkappingarførið er bara eitt partvíst mát av kostnaðarliga kappingarførinum, og rættari hevði verið at samanborið allar framleiðslukostnaðirnar fyri at fingið eina heildarmynd av broytingunum í kostnaðum landanna millum. Prísirnir á streymi, olju, ymsum tænastum, rentur, tryggingar og so eisini prísirnir á rávørunum, sum brúktar verða í framleiðsluni, eru alt kostnaðir, sum eru kappingartreytir. Í hesum mátinum er talan um tímalønir - løn fyri arbeidda tíð. Tá samanbera vit lønina í ymsum londum uttan at taka dagar ímillum, hvussu nógv verður framleitt um tíman. Stendur lønin t.d. í stað í Føroyum, meðan hon veksur í teimum londunum, sum vit samanbera okkum við, so batnar kappingarførið hjá okkum á pappírinum. Men tá kann samstundis tað vera hent, at tøknilig framstig aðrastaðni hava ført til, at produktiviteturin aðrastaðni er vaksin meira enn tímalønin, so at tey aðrastaðni framleiða meira fyri minni kostnað, enn vit gera. Og so er framleiðslukostnaðurin aðrastaðni í veruleikanum fallin í mun til okkara, meðan mátið av kappingarføri vísir tað øviga. Og hvussu skal ein samanbering millum tímalønir lesast? Hvat merkir t.d. tað, at lønirnar hjá okkum falla í mun til lønirnar í øðrum londum? Siga vit, at ongin broyting er hend í produktivitetinum, so merkir tað, at arbeiðslønin verður dýrari fyri framleiðarar í øðrum londum í mun til kostnaðin her heima - og so batnar okkara kappingarføri. Men tað kundi verið eins relevant at sagt, at kappingarførið hjá okkum er vorðið so vánaligt, at relativu lønirnar eru farnar at falla. Tað kann vera, at tøknilig afturútsigling, vantandi vørumenning og vánalig marknaðarrøkt, vánalig flutningsviðurskifti ella onnur brek á veitingartrygdini hava skatt kappingarførið so nógv, at evnini til at gjalda lønir eru versnað. Tá er fallandi relativ tímaløn í veruleikanum tekin um versnandi kappingarføri. Ásannast má tí, at hetta mátið av lutfalsligum tímalønum ikki er eitt nøktandi mát av kappingarførinum. Men eru vit varug við veikleikarnar í mátinum, so kann tað við varisligari tulking vera ein partur av lýsingini av kappingarførinum. Virðið á føroyskum fiskaútflutningi er treytað av vørusamanseting, nøgdum og prísum. Og samanlagt eru ein hópur av ymsum ráki og ymsari gongd, sum ávirkar útflutning okkara. Sumt hava vit eina ávísa ávirkan á - og sumt ikki. Av teimum fyribrigdum, vit hava ávirkan á, eru nøkur, sum vit kunnu ávirka skjótt, meðan onnur kunnu vit bara ávirka sum frá líður. Vørusamansetingin verður partvíst avgjørd av hvussu ymsu stovnarnir eru fyri, og av kostnaðarstiginum í framleiðsluni, og partvíst av teknologisku menningini í fiskiskapi og fiskaframleiðslu. Nøgdirnar verða mest avgjørdar av hvussu stovnarnir eru fyri, men sum frá líður eisini av tøkniligari menning og kostnaðarstigi. Prísirnir á einstøku vørunum verða ásettir á stóru útlendsku marknaðunum, eftir hvussu eftirspurningurin og útboðið hátta sær. Eftirspurningurin byggir fyri stóran part á búskaparstøðuna í marknaðarlondunum, men eisini á, hvussu kappingin er frá ymsum substituttum. Útboðið samanlagt veldst um, hvussu fiskiskapur og framleiðslugongd er hjá øðrum fiskivinnutjóðum. Man kann taka samanum og siga, at prísin hava vit onga ávirkan á, og at vørusamanseting og nøgd partvíst byggja á gongd í fiskastovnunum og tøkniliga menning, sum vit her og nú hava lítla ávirkan á. Kostnaðarstigið - roknað sum arbeiðsgevaraútreiðsla til løn um tíman - er lágt í Føroyum í mun til londini kring okkum. Og tað er sera lágt í mun til londini, vit vanliga vilja verða samanborin við. Samanborið við londini, vit útflyta til, so liggja vit í lægra endanum, tá vit sammeta tímalønir í ídnaðarvinnu sum heild. Heildarlønarkostnaður um tíman í framleiðsluvinnu. Dk.kr. um tíman. 1990 1994 1997 1998 Týskland 136 Týskland 171 Týskland 187 Týskland 189 Noreg 135 Sveis 158 Sveis 160 Sveis 162 Svøríki 133 Belgia 148 Noreg 158 Noreg 160 Finnland 130 Danmark 137 Danmark 152 Danmark 158 Sveis 129 Noreg 136 Belgia 151 Belgia 155 Belgia 119 Japan 134 Svøríki 146 Svøríki 149 Danmark 114 Holland 133 Finnland 141 Finnland 144 Holland 113 Finnland 122 Holland 136 Holland 141 Italia 110 Svøríki 120 Japan 128 USA 125 Kanada 98 Frakland 108 USA 121 Frakland 122 Frakland 94 USA 107 Frakland 119 Japan 120 USA 92 Italia 102 Italia 111 Italia 113 Føroyar 85 Kanada 101 Kanada 109 Bretland 110 Japan 80 Føroyar 88 Bretland 102 Kanada 107 Bretland 79 Bretland 82 Føroyar 90 Føroyar 91 Spania 70 Spania 72 Spania 80 Spania 82 Ísland 52 Ísland 53 Ísland 65 Ísland 74 Grikkaland 42 Grikkaland 48 Grikkaland 61 Grikkaland 61 Portugal 23 Portugal 29 Portugal 35 Portugal 36 Útlond í meðal 99 114 125 131 Keldur: Svenska Arbetsgivarføreningen, Tjóðhagstofnun, Sáttmáli millum Føroya Arbeiðarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag, Føroya Arbeiðsgevarafelag, Kunngerðablaðið. Men lønarkostnaðarstigið um tíman er sum nevnt ikki einsamalt til at avgera kostnaðin av framleiddu eindunum, tí tað veldst eisini um aðrar tíðar- og eindarkostnaðir. Men eins avgerandi er, hvussu nógv verður framleitt um tíman - hvussu produktiviteturin er. Framgongd í produktiviteti stendst bert fyri ein part av, at fólk arbeiða skjótari. Ikki minst skipanin av arbeiðinum og tøkniliga stigið er í framleiðsluni hava týdning. Skulu vit økja um útflutningsvirðið er neyðugt, at vit fáa framleitt vørur, sum hava stórt avkast. Tað má vera matvøruframleiðsla á høgum tøkniligum menningarstigi, sum vit kunnu selja so nær brúkaranum sum gjørligt. Føroyar í kalda krígnum Jákup Thorsteinsson Hernaðarmál og politikkur Ávegisfrágreiðing um støðu Føroya í kalda krígnum Samandráttur Politisk bakgrund Donsk sjónarmið viðvíkjandi ríkisfelagsskapinum í 1940-árunum Heimastýrislóg, NATO, og Loranstøð í Vági í 1940-árunum Danmarkarpolitikkurin hjá USA Amerikanskar lýsingar av politikarum og øðrum týðandi monnum í Føroyum Amerikanskar lýsingar av politiskum viðurskiftum í Føroyum í 1950-árunum Amerikonsk lýsing af føroyska samfelagnum 1961 NATO radarstøð Føroyar sum partur av Norðuratlantisku verjuskipanini (a) Føroyar sum partur av Norðuratlantisku verjuskipanini (b) SAMANDRÁTTUR Gjørt verður vart við, at tað, sum her verður lagt fram undir heitinum "Hernaðarmál og Politikkur", er ein ávegis-frágreiðing um støðu Føroya undir kalda krígnum. Mælt verður tí til, at frágreiðingin verður lisin við tí fyrivarni, at kanningin av øllum tí sera stóra skjalatilfari, sum hevur við hetta evnið at gera, ikki er liðug enn. Mangt av tí, sum er skrivað í hesi frágreiðing, kann seinri verða um ikki beinleiðis broytt - so tó sæð og skilt í víðari samanhangi og úr fleiri sjónarhornum. Neyðugt verður at skriva frágreiðingina um støðu Føroya undir kalda krígnum lidna, bæði í vavi og fakligari dýpd, fyri at sjálvt evnið skal verða handfarið nóg væl, og fyri at møguliga eintáttaðar lýsingar ikki skulu vera standandi eftir av mongum teirra, ið stóðu á odda í føroyska samfelagnum tá á døgum - ella av teimum hugsjónum, sum settu teirra dám á føroyskan politikk í tíðini frá seinra heimskríggi og fram til nútíðina. Lesarin kann halda, at í so nógv er gjørt burtur úr kapitlunum "Politisk bakgrund" og "Donsk sjónarmið viðvíkjandi ríkisfelagsskapinum í 1940-árunum". Hetta hevur tvinnar orsakir. Tann fyrra er, at nevndu kapitlar vóru hugsaðir sum partar av størri verki, sum nágreiniligari skuldi lýsa støðu Føroya undir kalda krígnum, enn stundir hava verið til í hesi ávegis frágreiðing. Hin er, at heimastýrisskipanin, sum síðan 1948 hevur verið karmur um viðurskifti Føroya við Danmark, hevði so stóran týdning í sambandi við tey hernaðarligu (og onnur) mál, sum lýst eru í hesi frágreiðing, at neyðugt er at taka fram og viðgera tær hugsanir, sum menn gjørdu sær, tá henda lóg varð fyrireikað. Hetta er gjørt við higartil ókendum ella lítið kendum skjalatilfari sum grundarlagi, og eitt av høvuðsendamálunum við hesum partinum av kanningini hevur verið at gera eina so breiða lýsing, sum til ber, av nøkrum týðandi orsøkum hjá politiskum myndugleikum í Danmark til framvegis at vilja varðveita Føroyar innan karmar danska ríkisins eftir 1946. Heimastýrislógin er ikki viðgjørd í síni heild; men bert teir partar av henni, sum hava týdning fyri setningin í hesi frágreiðing, eru tiknir til viðgerðar. Um tíðarskeiðið frá krígsbyrjan og fram til 1946 er stutt at siga, at tann menning, sum fór fram í Føroyum, bæði á búskaparliga, politiska og mentanarliga økinum, saman við tí styrktu tilvitan um egnan samleika, ið føroyingum var fyri í hesi tíð, gjørdi, at ikki var vendandi aftur til gomlu amtsstøðuna. Fólkaatkvøðan í 1946 gav ein lítlan meiriluta fyri loysing Føroya og Danmarkar ímillum. Thorstein Petersen valdi at fremja loysingina á hesum grundarlagi. Danir, hinvegin, søgdu hetta vera einvegis gerð og íkki samsvarandi grundlógini. Fólkafloksmeirilutin var ikki at vika í sjónarmiðum sínum. Endin á hesum stríði varð, at Løgtingið varð sent til hús og nýval útskrivað. Eftir hetta val, tá Fólkaflokkurin bert fekk 8 tingmenn, kundi loysingin ikki fremjast, og umboðsmenn fyri føroyskar og danskar myndugleikar fóru til samráðingarborðið. Úrslitið av hesum samráðingum varð Heimastýrislógin frá 1948. Nógvar orsakir vóru til, at danir vildu varðveita politiska sambandið við Føroyar: søguligar, politiskar, mentanarligar og mangar aðrar. Men, av serligum týdningi fyri setningin/høvuðsevnið í hesi frágreiðing er, at tað ber til at skjalprógva, at strategiska støða Føroya í Atlantshavi var ein týðandi orsøk til, at danskir myndugleikar vildu hava Føroyar at verða verandi part av danska ríkinum framyvir. Í 1944 hevði Ísland einvegis uppsagt ríkissáttmálan við Danmark. USA hevði fingið herstøðir í Grønlandi, og danir vóru undir støðugum amerikonskum trýsti í hesum sambandi. Loystu Føroyar frá Danmark í hesi tíð, kundi hetta ætlandi ávirka støðu Danmarkar í Grønlandi - og sum heild gera danska ávirkan í Norðuratlantshavi veikari í eini tíð, tá stórpolitiski spenningurin millum risaveldini var støðugt vaksandi. Áðrenn danir fóru til samráðingar við føroyingar um heimastýrislógina, høvdu teir gjørt sær hetta greitt. Eisini vóru teir greiðir yvir, at vestanveldini ætlaðu sær at hava politiskt og hernaðarligt eftirlit við týðandi økjum í Atlantshavinum í komandi árum. Longu árið eftir, at heimastýrislógin varð samtykt, bæði í Løgtinginum og danska ríkisdegnum, undirritaði Danmark NATO-sáttmálan, sum ikki varð sendur Løgtinginum til góðkenningar, tí við at samtykkja heimastýrislógina, hevði Løgtingið sagt frá sær veruliga ávirkan á uttanríkis- og verjumál. Hesi vórðu løgd undir danska statin. Samtyktir, sum Løgtingið seinri gjørdi um, at Føroyar skuldu vera uttanveltaðar, og at hernaðarlig útbygging ikki skuldi fara fram í Føroyum, vóru tí mest sum bara av navni. Fyrsta støðin, sum er viðgjørd í frágreiðing, og sum hevði hernaðarligan týdning, var Loranstøðin í Vági. Upprunaliga vóru tað bretar, sum bygdu hesa støð; men eftir kríggið ætlaðu teir sær ikki at reka hana longur. Amerikumenn sýndu tá áhuga fyri at reka støðina framyvir; men hetta vildu danir ikki hava. Teir stovnaðu tí Marinestation Våg, og løgdu í tí sambandi virksemið á Loranstøðini undir seg, hóast teir vóru illa førir fyri at gera hetta - m.a. av tøkniligum orsøkum. Av tí, at Loranstøðin í Vági hevði stóran týdning bæði fyri sivila og hernaðarliga loft- og skipaferðslu í Norðuratlantshavi, høvdu ymisk lond í heiminum ávísan áhuga fyri hesum máli og fylgdu væl við í spurninginum um, hvør skuldi reka hesa støð - og við hvørjum endamáli. Beinleiðis uppi í samráðingunum hesum viðvíkjandi vóru bretar, amerikumenn og danir; men eisini sviar søgdu sína hugsan um hetta mál, sum eisini var til viðgerðar á fundi í Moskva millum danska uttanríkismálaráðharran Gustav Rasmussen og Molotov, sum tá var russiskur uttanríkismálaráðharri. Hetta hendi í juni 1946. Kapittulin um nakrar av høvuðstættunum í amerikonskum politikki mótvegis Danmark er skrivaður út frá tí sjónarmiði, at í størri samanhangi er neyðugt at skilja, at USA hevði týðandi politisk áhugamál í Danmark. Hesi miðaðu m.a. ímóti at gera danir meira virknar í verjupolitiskum høpi og at fáa teir at átaka sær størri skyldur og útreiðslur sum NATO-limaland. Undir kalda krígnum vildi USA ikki góðtaka eitt uttanveltað Danmark - ella fyri alt tað eitt uttanveltað Skandinavia. USA vildi heldur ikki góðtaka einvegis avvápnað av Norðurlondum, og amerikumenn høvdu eyguni eftir øllum rørslum, sum virkaðu fyri tiltøkum sum eitt nú "Norðurlond sum kjarnorkuleyst øki" og "Friður í Eystrasalti". Eisini kravdi USA at varðveita støðir sínar í Grønlandi og "certain facilities" í Føroyum, sum lógu í tí havøki, sum NATO hevði átikið sær at verja og ráða yvir í hernaðarligum viðurskiftum. Eins og amerikumenn høvdu politisk áhugamál í Danmark, høvdu teir tað eisini í Føroyum. Í sambandi við, at hernaðarlig útbygging skuldi fara fram í Føroyum, gjørdu amerikumenn neyvar lýsingar av føroyskum politikki, viðurskiftum Føroya við Danmark, og mentanarligum, sosialum og búskaparligum viðurskiftum her í landinum. Eisini gjørdu teir persónslýsingar av øllum týðandi politikarum, vinnulívsmonnum, blaðmonnum og øðrum føroyingum, sum teir á einhvønn hátt hildu hava ávirkan á samfelagsviðurskiftini. Eisini politisku flokkarnir í Føroyum og hugsjónarliga innihald og støða teirra varð lýst út í æsir. Alt hetta tilfar varð skrásett í Washington, og tað er ikki ov nógv gjørt av, tá sagt verður, at tað er so víðfevnandi, at til ber at skriva eina hampiliga Føroyasøgu frá seinra heimskríggi og frameftir við nevnda tilfari sum grundarlagi. Upplýsingar teirra um Føroyar, týðandi føroysk viðurskifti og persónar v.m. fingu amerikumenn m.a. frá danska ríkisumboðnum í Føroyum, donskum ráðharrastovum (serliga Uttanríkismálaráðnum) og føroyingum, sum teir hittu - ella høvdu eitt nú ávíst brævasamband við. Endamál amerikumanna við at gera lýsingar ella persónsmyndir av ávísum monnum í føroyska samfelagnum var at skráseta hesar føroyingar í amerikonskum skjalagoymslum sum álítandi ella óálítandi í viðurskiftum, sum høvdu við amerikonsk áhugamál og áhugamál NATOs í Føroyum at gera. Í hesum sambandi er nærum sjálvsagt, at amerikumenn fylgdu serliga væl við tí, sum tjóðveldismenn, og serliga Erlendur Patursson, virkaðu fyri í politiskum høpi. Tað var amerikumonnum, sum fingust við føroysk viðurskifti í hesi tíð, um at gera at kunna prógva, at Erlendur Patursson og aðrir leiðandi tjóðveldismenn vóru kommunistar, og at Tjóðveldisflokkurin og málgagn floksins "14. Septembur" vóru rikin við peningaligum stuðli frá kommunistum í øðrum londum. Lagt kann verða afturat hesum, at tá Erlendur Patursson vitjaði í øðrum londum, fylgdu bæði ríkisumboðið í Føroyum og amerikanska sendistovan í Keypmannahavn væl við í tí, hann segði og gjørdi, og frágreiðingar hesum viðvíkjandi vórðu sendar bæði til danskar og amerikanskar myndugleikar. Oddamenn Sambandsfloksins, harafturímóti, vóru lýstir sum bæði álítandi og ábyrgdarfullir. "Dimmalætting" varð lýst sum einasta blað í Føroyum, sum hevði millumtjóða dám og snið, og tað var sagt at vera av týdningi fyri USA-vinarligu skrivingina í hesum blaði, at ein av tíðindamonnum blaðsins hevði verið á NATO-tíðindafólka skeiði í USA í 1961. Omanfyri eru bert nevndir so at siga "mótpolarnir" í føroyskum politikki og samfelagsviðurskiftum; men allir flokkar og allir oddamenn flokkanna vórðu kannaðir av amerikumonnum - eingin undantikin. Omanfyri umrøddu lýsingar eru rættiliga einvísar, tí tær eru beinleiðis gjørdar til at tæna politisku endamálum amerikumanna í Føroyum. Tó at tær í sjálvum sær hava sama endamál, eru lýsingarnar av búskaparligum, sosialum, politiskum og øðrum viðurskiftum í Føroyum meira fjølbroyttar og nágreiniligar. Amerikumenn vildu hava politiskan og sosialan frið í Føroyum og haldgott samband Føroya og Danmarkar millum, tí at støðufesti á nevndu økjum tænti amerikonskum áhugamálum best í teirri tíð, tá hernaðarligu útbyggingarnar í Føroyum skuldu fara fram. Eitt nú av hesum orsøkum fylgdu teir m.a. væl við í tí, sum fór fram í Klaksvík í fimtiárunum. Klaksvíkstríðið skiltu teir sum havandi sín uppruna mest í sosialari ónøgd og órættvísari viðferð (í eygum klaksvíkinga) frá myndugleikunum í Tórshavn og Keypmannahavn. Í hesum sambandi vístu amerikumenn á, at politiskur og sosialur friður fór ikki at valda í Føroyum, fyrr enn livikor føroyinga vóru vorðin nøkulunda eins góð og livikorini hjá fólki í Danmark. Amerikumenn vóru tí nøgdir, tá teir kundu vísa á ta framgongd á nevndu økjum, sum byrjaði seinast í fimtiárunum. Eisini vóru amerikumenn nøgdir, tá teir hildu seg skilja, at føroyska mótstøðan ímóti NATO minkaði nakað (ið hvussu er fyribils), samstundis sum føroyingar byrjaðu at kenna ágóðan av nýggjum politiskum tiltøkum, sum fyrst og fremst føroyskir og danskir javnaðarmenn høvdu sett í verk til tess at betra búskaparligu, sosialu og vinnuligu viðurskiftini í Føroyum. Hetta hendi við ávísum lógum, sum samtyktar vórðu seinast í fimtiárunum og frameftir. Amerikumenn vóru tó varugir við, at nógv tann størsti parturin av føroyingum vóru ímóti hernaðarligari útbygging og fyri friði. Tí gjørdu teir nógv burtur úr teimum stóru krav- og mótmælisgongunum ímóti NATO, sum fóru fram í Havnini í 1959. Kapitlarnir um Føroyar sum part av norðuratlantisku verjuskipanini (a+b) hava serligan týdning í allari frágreiðingini, tí her eru, sambært tí higartil nýtta skjalatilfarinum, øll hernaðarlig tiltøk lýst, sum amerikanskir og danskir myndugleikar veruliga settu í verk í Føroyum - og tey tiltøk, sum nevndu myndugleikar ætlaðu at seta í verk, men sum ikki vóru farin at virka, ið hvussu er í byrjan av sekstárunum. Millum hesi tiltøk kunnu nevnast: Fyriskipanir ímóti fíggindaligum kavbátavirksemi undir Føroyum til tess at forða fyri, at nevndu kavbátar sluppu at nýta oyggjarnar sum kavbátastøðir. Skipan av heimavernd í Føroyum. Bretsk veður- og peilingarstøð í Føroyum. Ymiskar hernaðarligar og vísindaligar uppmátingar, loftmyndatøkur og astronomiskar eygleiðingar í Føroyum. Amerikonsk fylgisveinasporingarstøð í Føroyum osfrv. Hesi dømi eru tekin um, at ætlanirnar um hernaðarligar útbyggingar í Føroyum hava verið meira víttfevnandi, enn fólk tá vanliga hava ímyndað sær. Føroyskir myndugeikar høvdu ikki ávirkan á hesi viðurskifti. Ætlanirnar vórðu lagdar í NATO-sameindu londum Danmarkar og í sjálvum Danmark, sum "varetog Færøernes interesser" tílíkum viðvíkjandi. Ofta var neyðugt av hernaðarligum og trygdarorsøkum at fjala høvuðsendamálið við tiltøkunum. Sum heild kann sigast, at føroyskir myndugleikar vóru seint kunnaðir um ymisku tiltøkini - og ofta á ófullkomnan hátt. Í skjalatilfarinum kemur ofta fram, at donskum myndugleikum var greitt, at sambært heimastýrislógini vóru hesi viðurskifti løgd uttan fyri myndugleikaøkið hjá løgtingi og landsstýri. Danskir myndugleikar virkaðu út frá hesum lógarfesta veruleika. Í seinasta parti av frágreiðingini (b) er gjørt rættiliga nógv burtur úr russiska virkseminum kring Føroyar í fimti- og byrjan av sekstiárunum. Tað vóru serliga donsku herflotamyndugleikarnir, sum óttaðust fyri, at russaraflotin hevði onnur ørindi enn bert at fiska undir Føroyum. Tikið varð til í einum av donsku skjølunum: "Der er ingen tvivl om, at fiskerflådens opgave i hvert fald blandt andet er at fiske". Danir mintust í hesum sambandi 9. apríl 1940, "hvor tyske soldater gik i land (í Danmark) fra tilsyneladende uskyldige kulskibe". Danir bóru ótta fyri møguligari russiskari innrás í Føroyum, og at "det kunne være i militær russisk interesse ved en lynaktion at tilintetgøre færøske havne og andre anlæg, der kunne få betydning for vestmagterne", og teir høvdu illgruna um, at høvuðsendamálið hjá russaraflotanum undir Føroyum var at reka njósningarvirksemi í hesi tíð, tá hernaðarliga útbyggingin í oyggjunum fór fram. Tað kom tí dønum sera illa við, tá russar bóðu um at fáa Funningsfjørð sum støð hjá fiskiflota teirra. Av politiskum og trygdarorsøkum varð hetta ynski, framborið av russiskum myndugleikum, ikki gingið á møti, og samstundis hildu bæði danskir og amerikanskir hernaðarligir myndugleikar neyvt eftirlit við russiska flotanum. Amerikonsk herflogfør, sum høvdu støð í Íslandi, flugu, við loyvi frá dønum, fleiri ferðir um vikuna yvir Føroyum, fyrst og fremst fyri at halda eyga við russaraflotanum. Í hesi tíð varð eisini rættiliga nógv skrivað í russiskum bløðum um Føroyar og føroysk viðurskifti, amerikonsk hernaðarlig áhugamál í Føroyum og viðurskiftini millum USA/NATO og Danmark. Eitt av teimum sera áhugaverdu evnunum í hesi frágreiðing er málið um Skálafjørðin sum "emergency advanced submarine staging base" (NATO-kavbátahavn í krígstíð). Tað var SACLANT, sum hevði sent donskum myndugleikum fyrispurning um hetta mál. Í stuttum kann sigast um hetta, at SACLANT frammanundan hevði tryggjað sær rættin til at nýta Lerwick-fjørðin í Hetlandi til krígsendamál (herflotastøð); men skuldi tað hent, at kríggj brast á millum vestan- og eystanveldini, og at herflotastøðin í Lerwick varð oyðiløgd í hesum sambandi, so vildi SACLANT (NATO) hava rætt til at nýta Skálafjørðin til sama endamál. Hesi rættindi góvu danskir myndugleikar SACLANT. Áðrenn endalig avgerð var tikin, kunnaði ríkisumboðsmaðurin, í persónligari samrøðu, Føroya løgmann, Kristian Djurhuus, um hesi viðurskifti. Løgmaður tók undir við hesi avgerð uttan at boða hinum landsstýrismonnunum frá. Frammanundan høvdu danir gjørt greitt, at málið, ið sjálvandi var loyniligt, ikki mátti leggjast fyri Løgtingið. Í 1956 varð Skálafjørðurin oyramerktur sum "emergency advanced submarine staging base", og av donskum myndugleikum latin NATO til fría nýtslu í krígstíð. Sambært teimum skjølum, sum higartil eru viðgjørd, varð málið um Early Warning skipan í Føroyum tikið til viðgerðar av donskum myndugleikum 17. august 1956. Tað var upprunaliga SHAPE, sum í januar 1956 hevði sett fram ynski um at seta tílíkt virksemi í gongd í Føroyum. Endamálið við hesum var at verja Allied Command Europe ímóti óvæntaðum snarálopum frá langt røkkandi loftførum, sum royndu at sleppa uttan um EWR-støðirnar í Noregi og Bretlandi. Donsku myndugleikarnir høvdu einki at finnast at, at Early Warning støð varð bygd í Føroyum, og at sonevnd Forward Scatter skipan varð tikin í nýtslu í hesum sambandi. Tó vildu danir ikki átaka sær útreiðslur av nevndu tiltøkum; men teir vildu hava rætt til at manna støðina við dønum. Á fundi í Keypmannahavn 25. mai 1956 , har m.a. vóru til staðar stjórin í danska uttanríkismálaráðnum, Føroya løgmaður, Kristian Djurhuus, og ríkisumboðsmaðurin, samdust menn um, at fráboðast kundi NATO, at danskir myndugleikar góðtóku, at bygd varð Early Warning støð við tilhoyrandi kommunikatiónsskipan í Føroyum. Danskir myndugleikar tykjast ikki at hava roknað við, at trupulleikar fóru at taka seg upp í Føroyum av hesi avgerð: "Til sagens eventuelle indenrigspolitiske aspekt er der formentlig allerede taget hensyn af de ansvarlige færøske myndigheder (løgmaður), der ikke har haft noget at erindre imod projektet". Løgmaður var sostatt kunnaður um viðurskiftini uml. 4 ár, áðrenn radarstøðin á Sornfelli varð bygd. Í 1957 hevur Landsstýrið viðgjørt málið um vegagerð til nevndu radarstøð, og tað framgongur av skjølunum, at Landsstýrið hevur vitað, at støðin tænti hernaðarligum endamálum. 26. apríl 1959 samtykti Løgtingið við 17 atkvøðum móti 12 góðkenning Landsstýrisins av, at radarstøðin kundi byggjast. Um strategiska týdning Føroya fyri NATO varð í fleiri skjølum víst á, at Føroyar lógu soleiðis fyri í Norðuratlantshavi, at oyggjarnar vóru ein týðandi liður í verjuni av norðuratlantiska økinum og Stórabretlendi. Tað var tí avgerandi neyðugt fyri Vestanveldini at varðveita eftiransingina við Føroyum. Um hvussu Føroyar vóru skipaðar undir NATO, sí seinasta kapittul í Frágreiðingini, har eisini strategiski týdningur Føroya er útgreinaður. Fleiri ferðir varð vandin fyri, at USSR skuldi fáa fótin fastan í Føroyum, umrøddur, og í hesum sambandi varð eisini víst á, hvussu týðandi tað var, at NATO hevði fingið loyvi til at nýta Skálafjørðin til herflotastøð í krígstíð. Í seinasta kapitli í frágreiðingini er gjørt yvirlit yvir alt tað hernaðaðarliga virksemið, sum sambært skjølunum var í Føroyum uml. 1960, og hvusssu hetta virksemið varð fíggjað. Eisini er gjørt yvirlit yvir virksemi, sum NATO ætlaði at seta í verk, men sum tá enn ikki var framt. Av skjølum, sum danskir myndugleikar hava sent Løgmansskrivstovuni, framgongur, at Landsstýrið í desembur 1959 góðkendi, at virksemið á Loran C-støðini á Eiði kundi byrja 15. desembur 1959. Sambært somu skjølum vóru menn frá U.S.Air Force i Føroyum fyri at kanna møguleikarnar fyri, at amerikonsk kommunikatiónsstøð kundi verða bygd í Føroyum. Málið varð lagt fyri P.M.Dam, sum tá var løgmaður. Dam vildi ikki hava, at hetta mál, um (umframt NATO-støðina) at byggja eina nýggja, amerikanska, kommunikatiónsstøð í Føroyum afturat, kom alment fram. Heldur ikki vildi Dam, meðan málið enn var á fyrireikingarstigi, tosa við hinar landsstýrismenninar um tað, ella leggja tað fyri tingið. Í desembur 1960 hevði ríkisumboðsmaðurin eina samrøðu við P.M. Dam um, at umhugsað varð at byggja eina radiostøð í Føroyum, sum skuldi nýtast av flotamegini hjá NATO í Atlantshavi. Løgmaður var ikki sinnaður at kunna landsstýrismenninar um málið. Varð málið formiliga lagt fyri Landsstýrið, fór Dam ikki bert at lata vera við at taka undir við tí, hann fór beinleiðis at mótmæla tí. Ríkisumboðsmaðurin skilti av samrøðuni við løgmannin, at Dam var sinnaður til, fyrr ella seinri, at mótmæla hernaðarligu útbyggingini í Føroyum. Í februar ella mars 1961 hevði ríkisumboðsmaðurin aftur samrøðu við Dam, løgmann. Tað var amerikanska sendistovan í Keypmannahavn, sum vildi hava góðkenning fyri, at "en national amerikansk Forward Scatter station" kundi fáa innivist í Føroyum. Løgmaður vísti á, at prinsipielt var støða hansara hesum viðvíkjandi tann sama sum tann, hann fyrr hevði greitt ríkisumboðsmanninum frá. Men, skuldi tílík amerikonsk støð byggjast í Føroyum var betri, um hon fekk innivist á Sornfelli, tí tá kundi hon skiljast sum ein víðkan av virkseminum har, enn um hon varð bygd á øðrum staði í landinum (Vágar vóru ein møguleiki). Frágreiðing ríkisumboðsmansins um hetta til donsku myndugleikarnar endar við orðunum: "Lagmanden betragter sig som uvidende om stationen". Seinasta skriv, sum er viðgjørt í frágreiðingini, er bræv frá Poul Schlüter, forsætismálaráðharra, til Uffe Ellemann-Jensen, uttanríkismálaráðharra (juli 1984). Her verður m.a. komið inn á ta tvístøðu, sum føroyskur løgmaður kundi koma í, tá donsk stjórn, øðrumegin, kravdi NATO-støð bygda á Sornfelli - og føroyska loysingarrørslan, hinumegin, kundi fáa politiska framgongd, um landsstýrismyndugleikarnir alment góðtóku, at bygging av tílíkari støð skuldi fara fram - ímóti vilja meiriluta føroyska fólksins. Ávegisfrágreiðingin "Hernaðarmál og Politikkur" endar (fyribils) við viðgerð og meting um innihaldið í omanfyrinevnda skrivi. Samstundis verður gjørt vart við, at enn er ikki komið á mál við kanningini av øllum teimum skjølum, sum hava við henda part av Føroya søgu at gera. ..................... At enda skal her verða umrøtt eitt skjal, sum ikki er viðgjørt í sjálvari frágreiðingini. 24.02.1971 setti Kjær Rasmussen Hilmari Baunsgaard, forsætismálaráðharra, henda fyrispurning í Fólkatinginum: "Hvilke overvejelser har regeringen gjort sig i anledning af det færøske lagtingsresolution af august måned 1970, som gentager kravet om fjernelse af alt militær på Færøerne"? Grundgevingin var m.a. henda, at løgtingtið hevði heitt á landsstýrið um at boða ríkisstjórnini frá, at sambært løgtingsviðtøkuni frá 13. apríl 1940 skuldu Føroyar vera uttan fyri alt stríð millum tjóðirnar og allar hernaðarligar samgongur, og at løgtingið sambært tingmáli nr. 14/1960 mótmælti, at hermenn vóru knýttir at radarstøðini á Sornfelli og loranstøðini á Eiði, og at tingið ikki vildi loyva, at hernaðarlig útgerð varð goymd á føroyskum land- ella sjóøki. Serliga viðvíkjandi Loranstøðini á Eiði legði Rasmussen afturat: "Den her beliggende loranstation er en C-station, hvilket vil sige, at den betragtes som værende af stor betydning. Betydningen ligger i, at stationen står i konstant forbindelse med de velkendte Polaris u-både. Det er u-både, som er bestykkede med målsøgende brintbomberaketter, og den mekanisme, som forårsager, at én raket hedder Moskva, en anden Leningrad osv. er loran C-systemet. ... I en krigerisk situation vil NATOs modpart naturligvis være interesseret i at sætte en sådan loran C-station ud af spillet aldeles omgående og effektivt ... dette for yderligere at understrege, hvilken farlig situation Danmark har sat Færøerne i". Seinri undir politiska kjakinum segði Kjær Rasmussen: "Det er på tide, at Danmark holder op med at optræde som en kolonimagt over for Færøerne". Svarið hjá Baunsgaard var - í tann mun tað snúði seg um táverandi hernaðarliga útbúnaðin í Føroyum - ikki nøktandi. Hann legði nógv meira dent á tann sivila týdningin, støðirnar høvdu, enn tann hernaðarliga, og hann vísti til heimastýrislógina sum tað skjal, sum ásetti viðurskiftini Føroya og Danmarkar millum: "Se, i medfør af hjemmestyreordningen er forsvar et rigsanliggende og falder for så vidt uden for det færøske hjemmestyres selvstændige kompetence. En ændring i dette forhold måtte formentlig forudsætte en ændring i hjemmestyreloven og dermed en ændring af Færøernes stilling inden for riget. Man har imidlertid fra danske myndigheders side stedse været indstillet på at tage vidtgående hensyn til færøske synspunkter også på dette område, og det vil fortsat være tilfældet". Seinri í kjakinum førdi Baunsgaard fram, at Danmark ikki vildi vera hjálandaveldi Føroyum viðvíkjandi:" ... jeg har svaret Færøerne under Nordisk Råds møde, som der er svaret gentagne gange fra dansk side, at ønsker de ansvarlige myndigheder på Færøerne nogen ændring i hjemmestyreloven, kan de rette anmodning om det til Danmark, og en sådan anmodning vil aldrig blive afvist ...". (Folketingstidende, 24.02.1971, Spørgsmål til Ministrene). Hetta at vísa til, at heimastýrislógin ásetti støðu Føroya í danska ríkinum - og ábyrgdarbýtið millum heimastýris- og ríkismyndugleikarnar, samstundis sum "man fra danske myndigheders side stedse har været indstillet på at tage vidtgående hensyn til færøske synspunkter", og at, "ønsker de ansvarlige myndigheder på Færøerne nogen ændring i hjemmestyreloven, kan de rette anmodning om det til Danmark, og en sådan anmodning vil aldrig blive afvist", var greið tala frá danska forsætismálaráðharranum, og líknandi sjónarmið eru ofta førd fram av donskum stjórnarmyndugleikum. Men, hesi viðurskifti goyma í sær ein "parlamentariskan" trupulleika, sum kann taka seg upp (og sum hevur tikið seg upp) í innanhýsis politiskum viðurskiftum í Føroyum. Skjølini, sum eru viðgjørd í hesi frágreiðing, vísa, at í nøkrum førum hava danskir ríkismyndugleikar givið løgmonnum innlit í hernaðarlig viðurskifti og útbyggingar í hesum sambandi í Føroyum. Løgmenninir hava játtað fyri hesum ætlanum, og teir hava á henda hátt sýnt størri ábyrgdarkenslu yvir fyri donsku stjórnini enn føroyska tinginum, tí at ábyrgdarbýtið í heimastýrislógini ger hetta møguligt. Hetta, at løgmaður kann koma í eina tvístøðu millum løgtingið og ríkismyndugleikarnar viðvíkjandi trúskapi og ábyrgd, er ein støða, sum er ótolandi fyri Føroyar sum fólkaræðisligt samfelag. 31. august 1999 Jákup Thorsteinsson POLITISK BAKGRUND Inngangur Frágreiðingin tekur støði í politiskum viðurskiftum í Føroyum. Tí verður byrjað við kapitlunum "Politisk bakgrund" og "Donsk sjónarmið viðvíkjandi ríkisfelagsskapinum í 1940-árunum". Tann, ið ikki heldur seg hava stundir til at lesa hesar kapitlarnar, kann leypa teir um. Tó verður gjørt vart við, at heimastýrislógin - og tey politisku viðurskifti, sum elvdu til, at henda lóg varð samtykt - hevur samband við hernaðarmálini, og at danskir myndugleikar vóru greiðir yvir strategiska týdning Føroya í Norðuratlantshavi, áðrenn teir fóru at samráðast við føroyingar um nýggju støðu Føroya í ríkisfelagsskapi við Danmark, so sum henda støða varð ásett í heimastýrislógini. Kapittulin, ið hevur heitið "Politisk bakgrund", byggir í stóran mun á keldutilfar, sum er at finna í bókini hjá Annfinni í Skála: "Stjórnarskipanarmálið 1946". Sí tó heildartilvísingina seinast í kapitlinum. Kapittulin "Donsk sjónarmið viðvíkjandi ríkisfelagsskapinum í 1940-árunum" byggir á skjalatilfar, sum undirritaði hevur funnið fram í Ríkisskjalasavninum í Keypmannahavn. Fram móti fólkaatkvøðuni Undir øðrum heimsbardaga vóru Føroyar og Danmark hersett av ávikavist bretskum og týskum hermonnum. Tann politiska menning, sum fór fram í Føroyum krígsárini, førdi til tær broytingar í ríkisrættarligu støðu Føroya, sum eru ásettar í heimastýrislógini 1948. Tá tíðindini, um at Danmark var hersett av týskum herliðum 9. apríl 1940, frættust í Føroyum, kravdi Fólkaflokkurin, at løgtingið tók við teimum heimildum, sum danska ríkið higartil hevði havt í hondum. Danmark var ikki longur ført fyri at varðveita yvirvaldsrætt sín í Føroyum, var grundgeving fólkafloksmanna. Tá høvdu sambandsmenn, javnaðarmenn og sjálvstýrismenn meirilutan í tinginum, og teir tóku ikki undir við krøvum fólkafloksmanna. Teir gjørdu semju við Hilbert amtmann, og 9. mei 1940 varð "Bráðfeingisstýrisskipan fyri Føroyar" samtykt, sum ásetti, at tær lógir, fyriskipanir og rættarforskriftir, sum tá vóru galdandi, skuldu verða verandi í gildi í so stóran mun sum eftir umstøðunum gjørligt (§ 1). Síðani varð ásett í § 2, at har, ið sambært galdandi lóggávu ráðharri hevði heimild til fyrisitingarliga at geva fyriskipanir, skuldi amtmaðurin fáa hesa heimild eftir heimtaðum tilmæli frá landsnevnd løgtingsins. § 3 ásetti, at lógarforskriftir, sum viðvíktu Føroyum, skuldu samtykkjast av løgtingi ella amti og verða staðfestar og kunngjørdar av amtmanninum. Í § 4 stóð, at lógarforskriftir, sum viðvíktu fæi ríkiskassans, skuldu verða skrivaðar og kunngjørdar av amtmanni eftir heimtaðum tilmæli frá løgtingi ella avvarandi løgtingsnevnd, og § 5 hevði hesa orðing: Forskriftir verða givnar skjótast til ber viðvíkjandi praktiskum broytingum av galdandi reglum viðvíkjandi klagu og kæru í sambandi við rættaravgerðir.(Sí: Annfinnur í Skála: "Stjórnarskipanarmálið 1946" (hereftir: AS), s. 17 - 20, 46 - 47). Henda bráðfeingis stýrisskipanarlóg gav í roynd og veru løgtinginum lóggevandi vald, og hon varð verandi í gildi, til heimastýrislógin varð samtykt í 1948. Fólkafloksmenn vóru ikki nøgdir við stýrisskipanarlógina frá 9. mei 1940.Teir vildu hava eina meira víðgongda lóg. Støðutakanin hja føroysku flokkunum til sjálvstýrisspurningin sum so var í 1940 sostatt nøkulunda tann sama sum í 1948. "Bráðfeingisstýrisskipan fyri Føroyar" frá 9. mei 1940 og tað, at sambandið millum Føroya og Danmarkar var kvett undir krígnum, hevði ikki við sær, at ríkisrættarliga støða Føroya broyttist. Føroyar vóru framvegis eitt danskt amt líka til 1948. Í 1945 góðtók stjórnin hjá Buhl, ið tá var danskur forsætismálaráðharri, ásetingina um, at løgtingið hevði lóggevandi vald - til ein nýggj skipan av viðurskiftunum millum Føroya og Danmarkar kundi setast í verk. Sonevnda "Buhlsbrævið", kunngjørt í Dimmalætting 27. oktobur 1945, hevði í høvuðsheitum hetta innihald: Eftir at Danmark var fríðað, hevði ríkisstjórnin góðkent, at stýring og fyrisiting í Føroyum undir krígnum vórðu framd í samstarvi millum amtmann og løgting. Eisini hevði ríkisstjórnin góðkent, at tær ásetingar, sum vóru framdar við bráðfeingisstýrisskipanini frá 9. mei 1940, framvegis skuldu vera í gildi, til endalig skipan kundi fáast í lag. Ríkisstjórnin hevði heitt á løgtingið um at senda menn umboðandi allar flokkar at samráðast um framtíðarstøðu Føroya; men innbjóðingin til slíka heildarsamráðing hevði ikki fingið ta undirtøku, ið stjórnin hevði vónað. Síðani varð val útskrivað til løgtingið (valið 6. novembur 1946), og tað var vón ríkisstjórnarinnar, at valið fór at geva greiða ábending um, hvat Føroya fólk vildi viðvíkjandi framtíðarstøðu oyggjanna. Ríkisstjórn og ríkisdagur ynsktu inniliga, at aldagamla sambandið millum føroysku og donsku tjóðina eisini í framtíðini kundi verða varðveitt. Men um valið greitt og skilliga segði, at føroyska fólkið vildi fara burtur úr sambandinum, so fór hetta ynski at verða virt frá danskari síðu. Viðvíkjandi føroyskum ynskjum um størri tjóðskaparliga og fyrisitingarliga sjálvstøðu í viðurskiftunum við Danmark varð sagt, at ríkisstjórnin fór at geva slíkum ynskjum gætur, sum føroyska fólkið kundi semjast um. Sum prógv um hetta gav stjórnin hesa tilsøgn: 1. at føroyska málið skuldi fáa viðurkend rættindi undir liðini á donskum, 2. at føroyska flaggið skuldi verða viðurkent í tann mun, ríkiseind og viðurskiftini við umheimin gjørdu hetta møguligt, 3. at løgtingsins heimild og ávirkan varð víðkað í teimum førum, lóggávan snúði seg um føroysk viðurskifti, 4. at løgtingið í størri mun varð við í føroyskari fyrisiting. Harumframt varð játtan givin um at veita hjálp til tryggingar og útbyggingar av almannamálum í Føroyum, at styðja og fremja vinnulívið, og at fiskivinnuni vórðu tryggjaðir so góðir sølumøguleikar, sum til bar - og loyvi at royna á øðrum leiðum. Tað var felags ynski hjá ríkisstjórn og ríkisdegi, at tað í komandi tíð fór at eydnast, í opnari og fordómsleysari samráðing at røkka fram at einum støði, sum kundi festa sambandið millum bæði "fólkini", og sum kundi verða grundvøllurin undir fríari og sunnari menning, sum fór at gagna øllum tí føroyska fólkinum.(AS, 47 - 48). Gevið gætur, at ríkisstjórnin í 1945 góðkendi bráðfeingisstýrisskipanina, til onnur skipan var fingin í lag. Í hesum liggur góðkenning av lóggávuvaldi løgtingsins (innan ávísar karmar). Stjórnin vónaði, at sambandið fór at verða varðveitt; men um føroyska fólkið (greitt og skilliga) vildi fara burtur úr sambandinum, fóru danir ikki at forða fyri hesum. Tað, sum liggur í orðunum "greitt og skilliga" verður vent aftur til seinri í viðgerðini. Legg eisini til merkis, at stjórnin lovaði at geva føroyskum ynskjum um størri tjóðskaparliga og fyrisitingarliga sjálvstøðu gætur (sbr. her tilsøgnina í 4 punktum). Eisini eigur at verða bitið merki í, at stjórnin tosaði um tvey "fólk" (also: føroyska og danska "fólkið"). Neyðugt verður seinri at skriva nakað um, hvat danir hildu um føroyingar sum fólk/tjóð. Seinri verður vent aftur til hesi sjónarmið hjá donsku stjórnini (og onnur) um viðurskiftini millum Føroya og Danmarkar. Fyrst eitt sindur meira um viðurskiftini í sjálvum krígsárunum - og fram til 1946: Undir krígnum hevði danski amtmaðurin í Føroyum einki samband við stjórnina í Keypmannahavn. Hetta bar við sær, at hann, vegna stjórnina, mátti taka avgerðir í øllum málum, sum ikki kundi bíðast við. Bretska hersetingarvaldið í Føroyum hevði gjørt greitt, at hersetingin ikki var framd fyri at økja um bretskt landaøki, og at Føroyar fóru at verða latnar Danmark aftur við krígslok. Sum hersetingarvald vóru bretar fyrimyndarligir, og teir guldu sjálvir tær útreiðslur, ið stóðust av at hava hermenn í Føroyum og av at byggja verjuvirki og tílíkt. Bert í einum føri løgdu teir seg út í føroysk (og donsk) viðurskifti, og hetta hendi í sambandi við flaggspurningin. Bretar vildu ikki góðtaka, at føroysk skip flaggaðu við donskum flaggi, tí so kundu tey verða mistikin at vera donsk skip úr landi, hersett av Týsklandi. Merkið varð viðurkent 25. apríl 1940. Henda viðurkenning - saman við tí, at løgtingið de facto fekk lóggávuvald, og øðrum - gjørdi, at viðurskiftini í Føroyum hóast alt ikki vóru tey somu sum fyrr, tó at Føroyar enn vóru amt í danska ríkinum ( AS, 17 ff). Undir krígnum fór stór búskaparlig menning fram í Føroyum, og í 1945 høvdu Føroyar eina sterling-áogn, sum var meira enn 50 mill. kr. stór. Løgtingsfíggjarlógin sama ár javnvigaði við 3,6 mill. kr. Samanborið gevur hetta eina mynd av, hvussu stórt føroyska valutayvirskotið í Bretlandi var. Í 1941 vórðu Føroyar búskaparliga knýttar at sterlingblokkinum. Men politiskt gjørdust krígsárini ein tíð við nógvum og hørðum stríði. Fólkaflokkurin, sum við løgtingsvalið 24. august 1943 fekk 12 tingmenn (Sambandsflokkurin 8 og Javnaðarflokkurin 5), leyp harðliga á Hilbert, amtmann, og "samstarvspolitikkin" hjá javnaðar- og sambandsmonnum. Sjálvstýrisflokkurin fekk ikki umboðan á tingi 1943. Hetta merkti, at við krígslok var støða fólkafloksmanna sera sterk, og hvørki Fólkaflokkurin ella Javnaðarflokkurin hildu, at tað bar til at venda aftur til gomlu amtsstøðuna, tá ið fyribilsstýrisskipanin einaferð fór at verða sett úr gildi. Sum ávíst omanfyri vildi danska stjórnin fegin varðveita sambandið millum Føroya og Danmarkar, men hinvegin vildi stjórnin heldur ikki mótvirka einum greiðum føroyskum fólkavilja, sum kravdi loysing. Vent verður aftur til spurningin um, hvussu hesin "greiði føroyski fólkaviljin" varð tulkaður (sí niðanfyri). Bæði danir og føroyingar vóru greiðir yvir, at tað fór at verða neyðugt við samráðingum um støðu Føroya í ríkinum framyvir. Eftir kríggið mátti ein stýrisskipan fáast í lag, sum skuldi koma í staðin fyri ta verandi bráðfeingis stýrisskipanina. Eisini danska stjórnin segði seg hava ta áskoðan, at Føroyar ikki kundu setast aftur í gomlu amtsstøðuna. Í oktobur 1945 kravdi Fólkaflokkurin nýval til løgtingið - mong lond høvdu skipað fyri valum, eftir at heimskríggið var av. Løgtingsvalið fór fram 6. novembur 1945. Valið broytti tó ikki tingmannabýtið millum flokkarnar, og heldur ikki hesa ferð varð Sjálvstýrisflokkurin umboðaður á tingi. Javnaðar- og sambandsmenn høvdu framvegis ein tingmann í meiriluta. Í januar 1946 byrjaðu samráðingar í Keypmannahavn millum eina løgtingssendinevnd og donsku stjórnina. Fólkaflokkurin vildi hava eina politiska skipan millum Føroya og Danmarkar, sum ásetti, at Føroyar skuldu liggja uttan fyri danska grundlógarøkið, løgtingið skuldi hava fullan lóggávurætt í øllum føroyskum málum, og donsku ríkismyndugleikarnir og føroysku myndugleikarnir skuldu undirskriva ein sáttmála, har tey mál, sum skuldu vera felags fyri Føroyar og Danmark, vórðu ásett. Ein skipan sum henda var ikki sambærilig við danska kravið um, at framtíðar viðurskiftini millum Føroya og Danmarkar skuldu stovnsetast við støði í donsku grundlógini. Her verða nøkur brot úr Stjórnaruppskoti Fólkafloksins (13.03.1946) endurgivin: §1. Søguligi rættur Føroya til sjálvstøðugt at taka avgerð um fullveldi verður viðurkendur, tá og um Føroya fólk vil tað. Viðurskifti Føroya til Danmarkar ríkis verða ásett við hesum sáttmála sum grundarlagi. §2. Føroya Løgting hevur lóggávu- og játtanarvald í føroyskum málum. Gjøllari reglur verða ásettar i serstakari føroyskari stýrisskipanarlóg. §3. Fyrisitingin av føroyskum málum (sí grein 2) verður røkt av landsnevnd, vald av løgtinginum við vanligum atkvøðumeiriluta, og sum ábyrgist tí. Gjøllari reglur verða ásettar í stýrisskipanarlógini. §4. Hægstirættur Danmarkar hevur hægsta dómsvald í Føroyum. Gjøllari reglur viðvíkjandi dómsvaldinum í Føroyum verða ásettar sambært lóg. §5. Áhugamál ríkisins verða fyrisitin av einum av kongi tilnevndum fulltrúa (kongsfulltrúin). Sambært embæti hevur hann atgongd til løgtingið og at taka til máls, men tó uttan at eiga atkvøðurætt. Gjøllari reglur viðvíkjandi starvsøki hansara verða ásettar sambært lóg. §6. Áhugamál Føroya í Danmark verða fyrisitin av einum av løgtinginum tilnevndum fulltrúa (løgtingsfulltrúin). Sambært embæti hansara hevur hann atgongd til ríkisdagin og har at taka til máls í málum, sum viðvíkja Føroyum, men uttan tó at eiga atkvøðurætt. Gjøllari reglur fyri starvsøki hansara verða ásettar sambært lóg. §8. Gjaldoyrisskipanin verður framvegis tann higartil galdandi. Føroya Løgting hevur rætt til straks at seta á stovn landsbanka, sum fær einkarrætt til at geva føroyskar pengaseðlar út, og sum saman við einum valutaráði, sum er sett á stovn, at skipa fyri øllum handli við fremmandum gjaldoyra. §9. Uttanríkisskipanin verður tann higartil galdandi. Løgtingsfulltrúin (sí grein 6) virkar í uttanríkisráðnum sum embætismaður við serstøkum umboð og sum ráðgevi í føroyskum málum Millumtjóðaavtalur, sum Danmark fer at gera í framtíðini, binda ikki Føroyar uttan við samtykki frá avvarðandi føroyskum myndugleikum. §11. Rættindi og skyldur, sum higartil hava fylgt við donskum ríkisborgararætti, verða varðveitt við teimum fyrivarnum og broytingum, sum verða mett neyðturvilig m.a. viðvíkjandi lóg um skráseting av skipum, fremmandalóggávu o.m., sum kemur av rætti Føroya til egið flagg. §13. Innan 2 ár frá tí, hesin sáttmálin er dagfestur, verður eftir gjøllari samráðing ásett, hvussu fíggjarviðurskiftini Danmarkar og Føroya millum skulu verða skipað. Reglur hesum viðvíkjandi og Føroya partur av kostnaðinum í sambandi við fyrisitingina av felagsmálum verða ásettar við lóg. Undirritað av Th. Petersen, R. Long og P. Petersen. (AS, 64 - 67). Uppskot Fólkafloksins hevði, um tað varð samtykt, verið eitt stórt stig á fullveldisleið. Tað miðaði ímóti javnstøðu millum føroyskar og danskar myndugleikar. Sagt varð beinleiðis, at Føroyar sjálvstøðugt skuldu hava rætt til at taka avgerð um fullveldi. Føroyar skuldu ikki vera ein integreraður partur av danska ríkinum; men viðurskiftini millum Føroyar og ríkið skuldu ásetast við lóg. Ásetingar vórðu gjørdar um serliga føroyska stýrisskipanarlóg, lóggávu- og játtanarvald til løgtingið, og um eina serliga føroyska landsnevnd, osfrv. Í stuttum kann sigast, at tað skjalið, sum fólkafloksmenn løgdu úr hondum, var eitt uppskot um eina rammulóg, sum skuldi halda Føroyar uttan fyri danska grundlógarøkið. Hetta samsvaraði ikki við tær hugsanir, sum danir høvdu um "rigets enhed", og tey sjónarmið, sum stjórnin setti fram 25. mars 1946, har tað var treytað, at politiska loysnin skuldi finnast innan fyri karmar grundlógarinnar. Men fyrst ein stutt umrøða av sjónarmiðum Javnaðarfloksins. Hesi eru at finna í sonevnda Frælsis- og vinarsáttmálanum frá 10. marts 1946. Nøkur brot verða endurgivin her: §1. Ásannandi at føroyska fólkið er serstøk tjóð semjast føroyingar og danir, umboðaðir ávikavist av Føroya Løgtingi, av donsku ríkisstjórnini, ríkisdegi og av kongi henda sáttmála. §2. Heiti Føroya Føroyar eru í ríkisfelagsskapi við Danmark. Orðið "Føroyar" verður lagt afturat heiti kongs. §3. Borgararættindi føroyinga og dana. Føroyingar hava somu borgararættindi í Danmark sum danir, og danir hava somu borgararættindi í Føroyum sum føroyingar §5. Felags mentan og føroyskt og danskt mál javnbjóðis rættindi í Føroyum. Av tí at føroyskt er móðurmálið, er tað høvuðsmálið í Føroyum. Danskt mál fær javnbjóðis sømdir, og bæði málini skulu lærast javnsett í øllum almennum og privatum skúlum og skeiðum §6. Løgtingið fær lóggávuvald í serstøkum føroyskum málum. Løgtingið fær lóggávuvald á teimum málsøkjum, har tað hevur tikið við fullari fíggjarligari, fyrisitingarligari og mentanarligari ábyrgd, og somuleiðis á teimum økjum, har danir og føroyingar eru vorðnir samdir um at rinda útreiðslurnar í felag §7. Eingin lóg verður sett í gildi í Føroyum, sum ikki frammanundan hevur verið viðgjørd og samtykt av løgtinginum. §8. Lógir, rættarforskriftir og ásetingar, sum eru í gildi, verða framhaldandi í gildi, til tess annað verður samtykt undantikin er bráðfeingisstýrisskipanin frá 9. mei 1940, sum verður afturtikin, tá henda skipan verður kunngjørd. §9. Hvussu lógir verða kunngjørdar og staðfestar. Kongur kunnger og staðfestir bæði á føroyskum og donskum tær lógir, sum Føroya Løgting samtykkir. Í Kunngerðini skulu lógirnar vera til skjals undirskrivaðar av formanni landsstýrisins ella øðrum landsstýrismanni, um so er, at lógin serstakliga viðvíkir hansara málsøki, og harumframt einari staðfesting, sum kongur hevur undirskrivað. §10. Lóggávumalið. Har Føroya Løgting hevur lóggávu saman við kongi, er lóggávumálið føroyskt og danskt. § 11. Málsøki, har løgtingið saman við kongi straks kunnu taka við lóggávuvaldinum uttan at ríkisdagur ella ráðharri eru við (so verða nevnd mong málsøki, har løgtingið og kongur einsamøll kunnu lóggeva, har fíggjarkrøv ikki verða sett danska ríkinum). §12. Meginreglan verður, at Føroyar fáa rætt til at gjalda og taka upp á seg alla fíggjarliga ábyrgd av føroysku fyrisitingini. Føroya Løgting skal til eina og hvørja tíð eiga rætt til at taka við teirri fíggjarligu, fyrisitingarligu og moralsku ábyrgdini av einum og hvørjum málsøki í føroyska stýrinum, sum tað setir sær fyri at taka upp á seg. Tað liggur á løgtinginum at gera tað, tað er ment skjótast til ber at taka við fíggjarligu og stjórnarligu ábyrgdini og eisini at rinda Føroya lutfalsliga part av tí, ið felagsrættindi innanlands og uttanlands kosta. §13. Hvussu landsstýrið verður skipað. Formaðurin - forsetin - verður valdur av landsstýrismonnunum, aðramáta kunnu limir landsstýrisins býta arbeiðið sínámillum ella gera tað í felag. Uppskot hesum viðvíkjandi verður lagt fyri løgtingið. Tær fyriskipanir, ið verða samtyktar, verða kunngjørdar av løgtinginum. §14. Landsstýrið. Løgtingið velur landsstýrið við vanligum atkvøðumeiriluta. Landsstýrið skal fyrisita og leggja til rættis tey mál, sum sambært galdandi lóg hoyra undir landsnevndina, eisini skal tað fyrisita tær lógir og viðtøkur, sum í framtíðini møguliga verða lagdar undir tað. Landsstýrið er í øllum førum ábyrgt løgtinginum. Tá ið løgtingið ikki er saman, kann landsstýrið samtykkja lógir í serliga átrokandi málum. Í fyrstu tingsetu eftir tað, at landsstýrið hevur samtykt tílíkar lógir, skulu tær leggjast fyri løgtingið at verða samtyktar av nýggjum. §15. Rættarskipanin. Føroyar hava felags lóg og rættarskipan við Danmark, soleiðis at løgreglu- og undirrættarmál sum higartil verða viðgjørd í Føroyum, meðan mál, ið verða skotin inn fyri hægri rætt, verða viðgjørd av dómstólum í Danmark. §16. Flaggskipanin. Før, sum føroyingar, feløg og samtøkur eiga í Føroyum, og sum eru skrásett í Føroyum, skulu flagga við føroyska flagginum §17. Skipan av fíggjarmálum í Føroyum. Danska gjaldoyrisskipanin skal framhaldandi verða í gildi í Føroyum. Føroyingar skulu tó hava rætt til í samráð við danska tjóðbankan og donsku ríkisstjórnina: 1) at nýta serstakar føroyskar pengaseðlar við sama kursvirði sum danskir pengaseðlar Danski tjóðbankin prentar og tryggjar føroysku pengaseðlarnar 2) gjaldoyris- og handilsmiðstøð verður sett á stovn í Føroyum. Starvsøkið hjá hesi miðstøð verður fyriskipað av Føroya Løgtingi í samráð við tjóðbankan. 3) til tess at útvega Føroyum og vinnulívinum fremmant gjaldoyra, gevur tjóðbankin føroyingum (gjaldoyris- og handilsmiðstøðini) trygd fyri fremmandum gjaldoyra í lutfalli svarandi til fólkatalið. Harumframt fáa føroyingar vissu fyri, at teir altíð fáa fremmant gjaldoyra, sum svarar til tað gjaldoyra, teir hava vunnið. §18. Uttanríkisviðurskiftini verða umskipað soleiðis, at føroyingar sjálvir hava tær samráðingar, sum eru neyðugar fyri vinnulív og onnur áhugamál, tó soleiðis, at tey úrslit, ið fingin eru, verða góðkend av uttanríkisráðnum. Í samráð við donsku ríkisstjórnina skulu føroyingar hava rætt til: 1) at fáa sett mann (konu) í starv í danska uttanríkisráðnum, sum er kønur í føroyskum viðurskiftum, at taka sær av føroyskum málum. 2) at seta sendifulltrúar í starv, sum hava holla vitan um føroysk viðurskifti, á donskum sendistovum og konsulatstovum. 3) at tilnevna serlig føroysk handils- og vinnulívsumboð í teimum londum, har Føroyar hava stór handils- og vinnulívsáhugamál. 4) at senda serstakar samráðingarnevndir til tey lond, nevnd í stykki 3, sum Føroya vegna hava heimild at fáa í lag serligar kvotu-, handils- og vinnusáttmálar, tó soleiðis, at sáttmálarnir skulu verða góðkendir av danska uttanríkisráðnum. Keypmannahavn, 10. mars 1946, P.M.Dam og J.FR.Øregaard. (AS, 59 - 64). Stjórnarskipanaruppskot javnaðarmanna var ikki so víðgongt sum uppskot fólkafloksmanna. Javnaðarmenn hava lagt dent á, at føroyingar vóru ein serstøk tjóð, sum skuldi vera í ríkisfelagsskapi við danir. Uppskot teirra er sera positivt nevnt ein Frælsis- og vinarsáttmáli, har føroyingar og danir skuldu liva undir somu grundlóg við jøvnum borgararættindum. Teir hava lagt dent á mentanarligu og í ávísan mun eisini tjóðskaparligu rættindi føroyinga (málið og flaggið). Heldur ikki hava teir viljað latið av hondum tað lóggávuvald, sum tingið hevði fingið við bráðfeingisstýrisskipanarlógini í 1940. Javnaðarmenn høvdu rættiliga neyvar ásetingar um løgting og landsstýri, løgtingsmeiriluta aftan fyri landsstýrið og ábyrgd landsstýrismanna. Allar lógir, sum skuldu galda i Føroyum, skuldu viðgerast og samtykkjast í løgtinginum. Sum heild er at siga, at nógv av tí, sum er skotið upp av javnaðarmonnum í 1946, er at finna í heimastýrislógini frá 1948. Eitt nú P.M.Dam hevði ikki hugsað sær, at Føroyar skuldu fara út um grundlógarfelagsskapin. Undir samráðingunum í Keypmannahavn, mars 1946 segði Dam seg eisini vera vónsviknan av, at eingin felags føroysk loysn var fingin (AS, 57), og tað var sjálvandi ein veikleik Álit um skipan av føroyskum oljufelag ÁLIT Skipan av føroyskum landsoljufelag Oktober 1999 Innihaldsyvirlit 1. Inngangur 2. Samandráttur og tilmæli 2.1 Stevnumið 2.2 Luttøkustig 2.3 Skipan av landsoljufelag 2.4 Leiklutur hjá landsoljufelagnum 2.5 Uppskot til skipan av føroyskum landsoljufelagi P/F 3. Grundgeving fyri landsoljufelagi og stevnumið 3.1 Samfelagslig stevnumið við oljuvinnuni 3.2 Grundgeving fyri landsoljufelagi 3.3 Stevnumið hjá landsoljufelagi 4. Skipan av landsoljufelagi 4.1 Partafelag / landsfyritøka 4.2 Ognarviðurskifti 4.3 Stýring av landsoljufelagi 4 4 Føroysk, almenn partafeløg 4.4.1 Generelt 4.4.2 Ítøkilig parrtafeløg 4.5. Útlendsk, almenn oljufeløg 4.6. Uppskot til skipan av føroyskum landsoljufelagi P/F 5. Leiklutir hjá einum landsoljufelag 5.1 Leiklutur í mun til umsitingarligu skipanina 5.2 Leiklutur í mun til útlendsk og føroysk oljufeløg 5.3 Leiklutur í mun til føroyska vinnulívið 6. Løgtingslóg og viðtøkur fyri landsoljufelag Uppskot til løgtingslóg fyri landsoljufelag Uppskot til viðtøkur fyri landsoljufelag Fylgiskjal Dømi um verkætlan 1. Gongd í eini verkætlan 2. Møgulig luttøkustig 3. Fíggjarlig viðurskifti o.a. 1. Inngangur Í desember 1997 setti táverandi løgmaður nevnd við tí arbeiðssetningi at greiða og koma við tilmælum um, hvussu eitt føroyskt landsoljufelag eigur at verða skipað við atliti at ognarviður-skiftum, stýring, handilsligum og samfelagsligum stevnumiðum og leikparti tess í sambandi við politisku og umsitingarligu skipanina og privata føroyska vinnulívið. Limir í nevndini vóru: Arne Poulsen, aðalstjóri, Vinnumálastýrið, formaður Marjun Hanusardóttir, løgmansstjóri Malan Johansen, búskaparfrøðingur, (fór úr nevndini í juli 1998) Bjarni Olsen, stjóri, Føroya Sparikassi Jógvan E. Ellefsen, advokatur Oljumáladeildin hevur verið skrivstova hjá nevndini, og Petur Joensen hevur verið skrivari. Nevndin hevur umframt innanhýsis fundir havt fundir við og ráðført seg við myndugleikar í Noregi og Danmark og oljufeløg í Noregi, Danmark, Grønlandi og í Føroyum. Arbeiðssetningurin hjá nevndini er hin sami, sum Oljuráðleggingarnevnd Landsstýrisins í frágreið-ingini "Fyrireikingar til oljuleiting" mælir til í síni niðurstøðu um eitt føroyskt oljufelag. Tó skuldi nevndin ikki viðgera spurningin, um felagið skal stovnast, men bert hvussu felagið kann stovnast. 2. Samandráttur og tilmæli 2.1 Stevnumið Høvuðsstevnumiðið hjá Føroyum at fara upp í oljuvinnuna er at fáa samfelagnum sum mest burtur úr peningaliga og menningarliga. Hesi stevnumið kunnu røkkast á ymiskan hátt og við ymiskum amboðum. Dentur kann verða lagdur á at fáa inntøkur av avgjøldum og skattum, at skapa vinnumøguleikar og arbeiðspláss, at menna førleikastigið o.s.fr. Eitt av amboðunum at røkka nøkur av hesum málum kann vera at seta á stovn eitt føroyskt landsoljufelag, ið kann luttaka í eini møguligari oljuvinnu. Í fleiri londum - eisini í okkara grannalondum - hava myndugleikarnir valt at lata eitt landsolju-felag taka sær av handilsligu áhugamálunum fyri á hendan hátt at koma longur á leið at røkka teimum ymisku endamálunum hjá samfelagnum í samband við oljuvinnu. Hóast nevndin ikki hevur viðgjørt spurningin, hvørt eitt føroyskt landsoljufelag skal setast á stovn, eru nøkur sjónarmið fyri og ímóti endurgivin í hesum áliti. Einum landsoljufelag kann tryggjast luttøku í øllum loyvum. Landsoljufelagið kann sostatt fáa kunnleika til alt virksemi á føroyskum øki og kann tí veita myndugleikunum virðismikla vitan í samband við stýring, eftirlit og tilrættislegging. Eisini kann stovnan av einum landsoljufelag gera tað greiðari hjá útlendsku oljufeløgunum at samstarva við føroysk oljuáhugamál, og eitt landsoljufelag kann í sínum virksemi náttúrliga væntast at fara at hava fyrilit fyri almennum, føroyskum atlitum. Privat føroysk oljufeløg fara ikki at hava sama tilknýti til tað almenna og kunnu tí ikki hava sama leiklutin sum eitt landsoljufelag. Privatum oljufeløgum kann neyvan tryggjast luttøku í øllum loyvum, og tí fæst ongin vissa fyri, at tey sleppa upp í eina møguliga oljuvinnu. Vansar eru tó eisini við einum landsoljufelag. At luttaka beinleiðis í oljuvinnuni kann vera sera peningakrevjandi, og váðin er eisini stórur. Tað kann somuleiðis vera trupult at byggja upp neyðugan førleika við avmarkaða fólkatilfeinginum í Føroyum. Hesin vansin kann tó møguliga avmarkast við samstarvi millum landsoljufelagið og privatu feløgini ella við partvíst at brúka útlendska arbeiðsmegi eina tíð. Aðrir vansar kunnu vera, at eitt alment felag kann gerast minni effektivt enn eitt privat felag, og at eitt landsoljufelag kann koma at fáa ov stóra sjálvstøðuga ávirkan í samfelagnum. Landsoljufelagið eigur ikki at hava somu stevnumið sum samfelagið hevur við oljuvinnuni, tí umráðandi er, at felagið sum frálíður verður ført fyri at virka undir marknaðartreytum, og hetta krevur, at felagið verður rikið eftir handilsligum grundreglum. Til tess ikki at forða landsoljufelagnum at røkja sítt handilsliga stevnumið best møguligt má ansast eftir, at tað almenna ikki áleggur felagnum ov nógvar byrðar. Til tess at tryggja javnvág millum handilsligu og samfelagsligu stevnumiðini, hevur tað stóran týdning, at gjørdar verða reglur, sum greitt skipa viðurskifti felagsins. Eitt landsoljufelag, ið luttekur beinleiðis í vinnuni á handilsligum grundarlagi, kann væntast umvegis at røkja nøkur samfelagslig stevnumið, so sum: Við beinleiðis luttøku í vinnuni verður felagið við til at byggja upp førleikar, ið hava við hesa vinnu at gera, so sum tøkniligan førleika og leiðsluførleika í altjóða umhvørvi. Við síni møguligu luttøku í øllum loyvum fær felagið víðfevnt handilsligt og tøkniligt innlit, sum myndugleikarnir kunnu fáa gagn av. Í síni beinleiðis luttøku og samstarvi við tey ymsu samtøkini, fær landsoljufelagið møguleika fyri at gera tey varug við føroysk virki, og soleiðis økja um teirra møguleikar at sleppa framat at lata vørur og tænastur. Sum heild kann eitt landsoljufelag sum frálíður gerast ein týðandi veitari hjá almennu umsitingini, útlendsku oljufeløgunum, vinnuni og politisku skipanini av tekniskari og handilsligari vitan um oljuvinnu og vitan um føroyska samfelagið. Á henda hátt kann tað gera sítt til, at samfelagið fær sum mest gagn av eini møguligari oljuvinnu. Eisini fer tað meira nágreiniliga innlitið, sum eitt landsoljufelag fær, at hava við sær, at tað almenna og samfelagið sum heild kunnu kenna seg tryggari við tær upplýsingar, sum fáast frá oljufeløgunum og um oljuvirksemið. 2.2 Luttøkustig Eitt føroyskt landsoljufelag kann luttaka í møguligari oljuvinnu á føroyskum øki á ymiskum stigum innan up-stream virksemi.1) Harumframt er møguleiki fyri, at myndugleikarnir tilskila sær rætt (optión)2) at lata landsoljufelag fáa part í loyvum. Í fylgiskjalinum eru dømi lýst um møgulig luttøkustig, men nevndin tekur ikki støðu til, á hvørjum stigi eitt landsoljufelag eigur at virka. Luttøkustigini røkka heilt frá tí mest einfaldu luttøkuni, ið er eitt felag, sum bert umsitur felagsins partar í loyvum, til eitt fult virkið oljufelag, sum kann átaka sær fyristøðufelagsuppgávur. Skal landsoljufelagið bert umsita nøkur fá loyvi, krevst bert eitt avmarkað tal av starvsfólkum - upp í eini 5 fyrisitingarfólk. Skal felagið eisini vera ført fyri at verða við í reservoirmetingum og tilrættislegging av framleiðslu-útgerð, krevjast fleiri starvsfólk, eitt nú verkfrøðingar, alt eftir hvussu nógv loyvi talan er um. Skal felagið vera fyristøðufelag, er støðan heilt øðrvísi. Byrjast kann t.d. við, at landsoljufelagið átekur sær fyristøðufelagsuppgávur saman við øðrum felag, eins og norska felagið Saga gjørdi í byrjanini. Saga fekk fólk frá ESSO at leiðbeina seg í hesum uppgávum og gjørdist sum fráleið tøkniliga ført fyri at átaka sær allar uppgávur í eini verkætlan. Skal landsoljufelagið átaka sær fyristøðufelagsuppgávur, verður brúk fyri nógv fleiri fólkum. Kortini er ikki neyðugt, at felagið sjálvt setir øll fólkini í starv, men kunnu fólk leigast eftir tørvi, eins og danska hálvalmenna fyristøðufelagið, DANOP3), hevur gjørt. 2.3 Skipan av landsoljufelag Tá metast skal um undir hvørjum formi eitt møguligt landsoljufelag skal rekast, er neyðugt at gera hesa meting við atliti til endamál felagsins, og m.a. hava í huga løgfrøðilig, fíggjarlig og politisk viðurskifti. Virksemið kann verða rikið í partafelagsformi ella sum beinleiðis virksemi hjá landinum, t.d. sum landsfyritøka. Partafelag/landsfyritøka Eitt partafelag er ein sjálvstøðugur løgfrøðiligur persónur, hvørs virksemi er fyriskipað í partafelagslógini. Nevndin í einum partafelag hevur bæði formliga og veruliga heimild at taka avgerðir felagsins vegna. Einasti formligi møguleiki eigarans fyri beinleiðis ávirkan er at skifta nevndina út á aðalfundi felagsins. Hetta avmarkar møguleikan hjá eigaranum at ávirka leiðsluna, og verjir sostatt leiðslu felagsins ímóti politiskari stýring, har tað almenna er eigari. Er talan ikki um partafelag, men um landsfyritøku, má roknast við, at politiski myndugleikin vanliga hevur størri møguleika fyri at ávirka dagliga raksturin. Størra virkisfrælsið hjá einum partafelag ger, at tað betur enn ein landsfyritøka er ført fyri at kappast við onnur feløg innan sama virkisøki. Eisini er lættari at samanbera roknskapin hjá einum almennum partafelag við roknskapin hjá einum kappingarneyta, har partafelagsformurin verður nýttur. Í so máta verður rakstrarúrslit felagsins meira sjónligt, og hetta fer at hava við sær, at felagið verður meira kappingartilvitað. Eitt landsoljufelag eigur at verða rikið eftir handilsligum grundreglum, og virksemið sum heild eigur at verða rikið eftir meginreglunum fyri vinnuligar fyritøkur. Hetta merkir, at partafelagsform-urin er væl egnaður. Í hesum sambandi eigur at verða umhugsað, um serlig viðurskifti hjá einum landsoljufelag gera, at partafelagið eigur at verða skipað á serligan hátt við atliti til ognarviðurskifti og stýring. Ognarviðurskifti Verður roknað við, at loyvistreytirnar áseta, at eitt føroyskt landsoljufelag skal luttaka í øllum loyvum og verða borið4) - t.v.s. at hinir loyvishavararnir gjalda útreiðslurnar hjá viðkomandi felag - er mest sannlíkt, at politiska kravið er, at landsoljufelagið skal verða almenn ogn. Politiska grundsjónarmiðið verður helst, at tá Føroya fólk eigur oljuna í undirgrundini, skal alt Føroya fólk eisini eiga tað, sum kemur burturúr, at oljufeløgini bera eitt partafelag. Eisini tí at oljufeløgini neyvan bera tað ókeypis. Roknað verður ikki við beinleiðis privatari ognarluttøku fyrstu árini. Hinvegin kann hugsast, at breið politisk semja verður um, at eitt alment landsoljufelag á ein ella annan hátt skal samstarva við privat feløg. Stýring av landsoljufelagi Greiður skilnaður eigur at vera ímillum landsins myndugleikaleiklut og tess eigaraleiklut mótvegis felagnum. Ikki minst tá onnur feløg eru, bæði føroysk og útlendsk, sum mugu metast at vera kappingarneytar hjá landsoljufelagnum, er umráðandi, at felagið og teir valdu nevndarlimirnir ikki útinna myndugleikauppgávur á økinum. Tað almenna eigur, eins og aðrir eigarar av partafeløgum, at útinna sín eigaraleiklut á aðalfundi sambært partafelagslógini. Týdningarmikið er, at ábyrgdarviðurskiftini ímillum ávikavist felagið, landsstýrið og løgtingið eru greið. Sostatt má vera heilt greitt, at tað er landsstýrið, umboðað av avvarðandi landsstýrismanni, sum útinnir tann faktiska eigaramyndugleikan, og at viðkomandi landsstýrismaður síðani ábyrgist mótvegis løgtinginum fyri sína útinnan av hesum eigaramyndugleika. Nevndarlimir eiga at verða valdir eftir persónligum førleika. Nevndarformaðurin eigur ikki at starvast í almennu umsitingini, tí hann skal, um neyðugt, vera førur fyri óheftur at umboða felagið mótvegis eigaranum. Fólk, sum starvast við almenna oljuumsiting, eiga ikki at vera nevndarlimir. Tá eitt landsoljufelag og rakstur tess kann fáa ógvuliga stóra ávirkan á føroyska samfelagið, má eitt politiskt eftirlit tó metast neyðugt. Í hesum sambandi eigur at verða umhugsað, um setast skal eitt umboðsráð at hava eftirlit við leiðslu felagsins, og/ella um landsstýrismaðurin saman við nevnd og stjórn felagsins skal kunna løgtingið eftir ávísari skipan. Royndirnar hjá DONG5) hava víst, at ein slík skipan kann eggja til eitt ynskiligt samlag ímillum eitt landsoljufelag og politisku skipanina. 2.4 Leiklutur hjá landsoljufelagnum Umsiting av loyvum og eftirlit við oljuvirkseminum verða í høvuðsheitinum uppgávur, sum almennu umsitingarmyndugleikarnir fara at taka sær av, og greiður skilnaður eigur at vera ímillum oljumyndugleikaleiklutin og oljufelagsleiklutin. Viðurskiftini millum almennu umsitingina og almenna oljufelagið verða í meginregluni eins og millum almennu umsitingina og privat føroysk og útlendsk oljufeløg. Hinvegin eigur tað almenna at fáa sum mest burtur úr eini møguligari oljuvinnu á føroyskum øki, bæði sum myndugleiki og sum eigari av einum oljufelagi. Leikluturin hjá einum føroyskum landsoljufelag eigur at vera at taka sær av handilsligu áhugamálunum hjá landinum í samband við leiting eftir og framleiðslu av kolvetni við Føroyar. Um avgerð verður tikin um at stovna landsoljufelag, eigur sum skjótast at verða bygdur upp tann førleiki, sum krevst til tess, at felagið verður umsitið nóg væl, er ført fyri at gera seg galdandi í teimum ymisku samtøkunum og er ført fyri at veita eigaranum, almennu umsitingini, oljufeløgunum og føroysku vinnuni tað innlitið, sum hvør av hesum pørtum hevur fyri neyðini ella hevur gagn av. Hinvegin verður mælt til, at møguleikin fyri at samstarva antin við oljuumsitingina ella við føroysku oljufeløgini um felags arbeiðsmegi í einum byrjunartíðarskeiði, verður kannaður. Verður ein slíkur leistur valdur, má tað sjálvsagt gerast á ein hátt, sum ikki gongur áhugamálum felaganna ella umsitingini ov nær, ella kann fáa negativar avleiðingar fyri samstarvið í teimum ymisku samtøkunum og millum oljufeløgini og oljuumsitingina. 2.5 Uppskot til skipan av føroyskum landsoljufelagi P/F Skotið verður upp, at landið stovnar felagið og verður einsamallur partaeigari, og at partabrøv ikki kunnu avhendast uttan við heimild í løgtingslóg. Í parti 6 leggur nevndin fram uppkast til uppskot til løgtingslóg um stovnan av landsoljufelag og uppskot til viðtøkur. Endamál felagsins verður at reka kolvetnisvinnu og aðra vinnu, sum hevur samband við slíkt virksemi. Felagið verður rikið eftir meginreglunum fyri vinnuligar fyritøkur. Hetta er eisini galdandi, tá felagið átekur sær skyldur sambært loyvi, sambært avtalur við almennar myndugleikar v.m. Felagið skal hava eitt umboðsráð við 10-15 limum, sum skal hava eftirlit við leiðslunnar fyrisiting av viðurskiftum felagsins. Flokkarnir á løgtingi skjóta upp hvør sítt umboð, sum avvarðandi landsstýris-maður tilnevnir sum umboðsráðslimir. Hinir limirnir, sum skulu vera meirilutin av umboðsráðslim-unum, verða valdir á aðalfundi. Um samansetingina av umboðsráðnum er annars ásett, at miðað eigur at verða ímóti, at umboðsráðið fær fjølbroytta samanseting, eitt nú við atliti til vinnuligt tilknýti. Ein limur skal umboða serkunnleika innan kolvetnisvirksemi, ein løgfrøðiligan serkunnleika og ein búskaparligan serkunnleika. Aðalfundurin, t.v.s. avvarðandi landsstýrismaður, velur 3-5 limir í nevnd felagsins. Nevndin skipar seg við formanni og næstformanni. Valið av formanni og næstformanni skal góðkennast av avvarðandi landsstýrismanni. Ásett er í viðtøkunum, at nevndarlimir og stjórar eru í nevndar- og stjórnararbeiðinum óheftir av landinum, starvsfólkinum og øðrum, og skulu ikki í støkum málum taka ímóti boðum frá nøkrum. Nevndin skal sambært viðtøkunum lata landinum upplýsingar, sum eru neyðugar til tess, at landið kann meta um støðu og úrslit felagsins. Nevndin tekur avgerð um, hvussu upplýsingarnar verða latnar, og hvør nevndarlimur letur tær. Nevndarlimir ella stjórar mugu hinvegin ikki lata landinum ella øðrum upplýsingar um nevndar- ella stjóraabeiði, sum eru av trúnaðarslagi, ella har nevndin hevur avgjørt, at tær skulu handfarast í trúnaði. Eru upplýsingarnar av slíkum slagi, at eyðsæð er, at landið eigur at verða kunnað fyri at røkja áhugamál síni, eiga upplýsingarnar tó at verða latnar landinum. Tá so er, eigur hetta bert at verða gjørt á tann hátt og av honum, sum nevndin hevur tikið avgerð um, og nevndin kann í einstaka førinum sýta fyri, at upplýsingarnar verða latnar, stríðir hetta avgerandi ímóti áhugamálum felagsins, ella tað ikki er órímiligt at bíða til næsta ársaðalfund. Sambært viðtøkunum hevur nevndin á ársaðalfundi skyldu til at kunna um mál, sum verða mett at hava samfelagsligan týdning. Eisini skal kunnast um rakstrar- og íløguætlan fyri komandi árini, og um avgerðir hjá stjóra ella nevnd, sum beinleiðis ella óbeinleiðis viðvíkja uttanfelagsligum áhugamálum hjá stjóra ella nevndarlimi. Harumframt skal nevndin leggja fyri ársaðalfund ella eykaaðalfund einstøk mál, sum mugu metast at hava stóran politiskan ella prinsipiellan týdning, og/ella kunnu elva til munandi samfelagsligar avleiðingar. Hevur ikki frammanundan verið møguligt at leggja slíkt mál fram á aðalfundi, skal aðalfundurin sum skjótast kunnast um avgerð nevndarinnar. Viðmerkjast skal, at umboðsráðið sambært partafelagslógini eisini hevur heimild til at kalla inn til eykaaðalfund. Loksins skal nevnast, at felagið eina ferð um árið skal gera eina frágreiðing, har greitt verður landsstýrinum frá virksemi felagsins farna árið og ætlaða virkseminum komandi árini, og hvussu virksemið verður fíggjað. Frágreiðingin skal leggjast fyri umboðsráðið til ummælis, og frágreiðing og ummæli skulu síðani latast avvarðandi landsstýrismanni. Hendan frágreiðing kann sostatt eisini gerast íkast til ta frágreiðing, sum landsstýrið sambært løgtingslóg um kolvetnisvirksemi, § 44, í minsta lagi annað hvørt ár skal leggja fyri tingið sum grundarlag fyri einum oljupolitiskum orðaskifti. 3. Grundgeving fyri landsoljufelagi og stevnumið. 3.1 Samfelagslig stevnumið við oljuvinnuni Høvuðsendamálið hjá Føroyum at fara upp í oljuvinnu er at fáa samfelagnum sum mest burtur úr peningaliga og menningarliga. Her verður ikki hugsað um løtuvinning, men úrtøkuna hjá samfel-agnum yvirhøvur í longri framtíð. Høvuðsstevnumiðið kann býtast í undirstevnumið, so sum: Førleikamenning Tað er sjálvsagt, at okkum - einstaklingum, virkjum og myndugleikum - tørvar útbúgving og royndir, skulu vit verða før fyri at luttaka í og stýra oljuvirkseminum við Føroyar. Tann førleiki, sum fæst við at taka lut í oljuvirkseminum, kann eisini verða brúktur í øðrum virksemi. Tað er av alstórum týdningi, at vit byggja upp førleikar, sum kunnu koma okkum til góðar, eisini eftir at møgulig olja við Føroyar er uppi ella leitingin hevur verið til fánýtis. Her verður ikki minst hugsað um at menna leiðsluførleikan til tess at styrkja okkara altjóða kappingar-føri. Fáa vinnuligt virksemi í lag Tá tosað hevur verið um meinbogar fyri, at føroysk virki kunnu menna seg, hevur ofta verið víst á, at okkara heimamarknaður er lítil, og at vit liggja langt frá marknaðunum á meginlandinum. Kemur oljuvirksemi higar, verður tann marknaðurin munandi nærri, og hann verður ein partur av okkara heimamarknaði. Møguleikin fyri at veita vørur og tænastur verður harvið størri. Inntøkur til tað almenna Atkvøðugreiðslur og skrivligir fyrispurningar Um atkvøðugreiðslur og skrivligar fyrispurningar Ivi hevur verið um, hvussu atkvøðast skal um uppskot til løgtingslógir. Tveir møguleikar eru: at seta fram broytingaruppskot og/ella atkvøða um ávísar greinar, stk. o.a. fyri seg. Skal eitt broytingaruppskot verða samtykt krevst, at fleiri atkvøður eru fyri enn ímóti. Stendur á jøvnum, er uppskotið fallið. Verður atkvøtt um td. eina grein fyri seg krevst somuleiðis fyri at samtykkja greinina, at fleiri atkvøður eru fyri enn ímóti. Stendur á jøvnum, er greinin fallin. Munurin er, at um tingið ynskir at strika eina grein (ella td. eina ávísa játtan á fíggjarløgtingslóg), er tað lættari at fella greinina, um atkvøtt verður um hana fyri seg, enn um eitt broytingaruppskot verður sett fram um at strika greinina. Formansskapurin hevur umrøtt henda spurning, og løgtingsformaðurin hevur síðani ásett hesar reglur: Tá atkvøtt verður við 2. viðgerð um fíggjarløgtingslóg ella løgtingslóg um eykajáttan, kunna broytingaruppskot verða sett fram smb. § 41, stk. 3. Broytingaruppskotið skal tá setast fam, áðrenn umrøðan byrjar. Tó kann nevnd, meiriluti ella minniluti í henni seta fram broytingaruppskot undir viðgerðini, men áðrenn orðaskiftið endar.Somuleiðis er møguligt hjá tingmanni at biðja um, at atkvøtt verður um serstaka grein ella høvuðskonto fyri seg. Í hesum førum skal tingmaður lata formanninum skrivliga áheitan, áðrenn umrøðan við 2. viðgerð byrjar, um, hvørjar greinar ella høvuðskonti hann vil hava atkvøtt um fyri seg.Við 3. viðgerð verður bert atkvøtt um møgulig broytingaruppskot og um uppskotið soleiðis, sum tað varð samtykt við 2. viðgerð. Tá atkvøtt verður við 2. viðgerð um onnur uppskot til løgtingslóg, verður bert atkvøtt um broytingaruppskot og upprunauppskotið, tvs. at atkvøðast kann ikki um serstakar greinar ella stk. * Tað tykist ikki tingmonnum heilt greitt, nær biðjast kann um orðið, tá skrivligir fyrispurningar eru fyri. Tí henda frágreiðing: Spyrjarin fær fyrst 10 minuttir at seta spurningin fram og grundgeva fyri honum. Tingmenn kunna ikki gera viðmerkingar. Svararin fær 15 minuttir at svara í. Tingmenn kunna ikki gera viðmerkingar. Spyrjarin fær 5 minuttir. Tingmenn kunna ikki gera viðmerkingar. Svararin fær 5 minuttir. Tingmenn kunna ikki gera viðmerkingar. Aðrir tingmenn, løgmaður og landsstýrismenn fáa 10 minuttir, tó ikki spyrjari og svarari. Formaðurin spyr um framsøgumenn, sum tó ikki fáa longri talutíð enn aðrir tingmenn. Tingmenn og onnur kunna gera viðmerkingar, eisini spyrjari og svarari. Síðani fáa hesir somu 5 minuttir, og viðmerkingar kunna framvegis gerast. Spyrjarin fær 5 minuttir. Viðmerkingar kunna gerast. Svararin fær 5 minuttir. Viðmerkingar kunna gerast. Tingmaður, sum setir fram fyrispurning, kann ikki vera framsøgumaður fyri sín egna flokk. 26. oktober 1999 Løgtingsformaðurin Frágreiðing til aðalorðaskiftis. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum leggur við hesum fram álit frá Útbúgvingarpolitikknevndini, bind 1 og 2, til tingsins viðgerð, saman við frágreiðing landsstýrismansins. Lesið frágreiðingina ! ---Kjaktorgið er ein háttur, at geva seg til kennar! ÚTBÚGVING, GRANSKING, VINNULÍV og SJÁLVSTÝRI - Føroyskur førleiki Menningin frá ídnaðarsamfelag til vitanarsamfelag setur nýggj krøv til útbúgvingar og gransking okkara. Altjóðagerðin í framleiðslu, samskifti, handli og skjóta menningin innan tøkni bera á sama borðið og seta krøv um at vera fakliga liðilig, lívlanga læru, sjálvstøðugt og skapandi arbeiðslag og kunnleika til at nýta nýggju samskiftistøknina. Nevndin hevur roynt at kanna ónýttar møguleikar í okkara undirvísingar- og granskingarskipan fyri at vísa á broytingar og ábøtur, sum kunnu økja virkisførið og tryggja øllum líka góðar ella betri møguleikar fyri útbúgving, sum í mest framkomnu londunum, menningini í samfelagnum og vinnulívinum til frama. Nevndin er komin til ta niðurstøðu, at góðir møguleikar eru fyri at økja um virkisførið og bøta og økja um tilboðini um útbúgving. Innan núverandi fíggjarligu karmarnar í undirvísingarverkinum ber til við skilagóðum framhaldi í royndararbeiði at laga undirvísingarskipanina betur til føroysk viðurskifti og geva teimum, sum útbúgva seg, fleiri og betri møguleikar. Innan gransking hevur nevndin ítøkilig uppskot um at samskipa granskingina í Føroyum og sambond hennara úteftir, víðka um granskingarumhvørvið og gróðurseta vitan og gransking betur í samfelagnum og fáa hana at stuðla upp undir eitt meira fjøltáttað vinnulív í Føroyum. Nevndin leggur stóran dent á hugtakið lívlong læra, sum er eitt krav í nýggja vitanarsamfelagnum, men minnir samstundis á týdningin at varðveita og tryggja virðið av arbeiðsroyndunum hjá teimum, sum ikki hava formliga útbúgving. Frágreiðingin er í tveimum pørtum. Sjálv frágreiðingin og niðurstøðurnar eru í fyrra bindi við 8 kapitlum og 2 uppískoytum. Í seinna bindi eru undirskjøl, hagtøl og frágreiðingar skipað eftir í somu kapitlum. Teir einstøku kapitlarnir Í fyrsta kapitli verða sett upp yvirskipað sjónarmið og høvuðsendamál í undirvísing og gransking. Flest øll verða nærri lýst í hinum kapitlunum og tikin upp í tilmælunum í kapitli 7. Teir meira grundleggjandi spurningarnir í undirvísing verða umrøddir - spurningastýrd mótvegis lærugreinstýrdari undirvísing - undirvísingarformar, skúlabyrjan og yvirgongdin frá fólkaskúla til miðnámsútbúgvingar, frá miðnámi til hægri útbúgvingar, so at samanhangurin í undirvísingarskipanini frá bygdaskúlanum, framhaldsskúlanum, miðnámsskúlanum til Fróðskaparsetrið verður lýstur. Eisini verður skotið upp, at undirvísingarverkið út um uppgávuna at undirvísa næmingum og lesandi fær uppgávuna at standa fyri at útvega vitan til øll í sonevndum vitanardeplum. Í øðrum kapitli verður greitt frá søguligu gongdini í føroyskari undirvísing og gransking í stórum dráttum. Seinast verður ein niðurstøða gjørd um støðuna í føroyskari undirvísing og gransking júst nú. Í triðja kapitli verður sambandið millum undirvísing, gransking og vinnulív lýst. Sambandið millum gransking og nýskapan verður umrøtt og sambandið millum bókligar og vinnuligar útbúgvingar. Hvørja gransking hava vit í Føroyum í dag? Hvussu er sambandið millum grundgransking, endamálsgransking og menningararbeiði. Almenn og privat fígging av granskingini í Føroyum verður lýst og sammett við onnur lond og samskipan millum alment og privat í granskingini. Í hesum kapitli verður skotið upp at skipa eitt dygdarmenningararbeiði, góðskukervi og innanhýsiseftirlit í øllum undirvísingarverkinum. 4. kapittul gevur grundir fyri at geva uppbygging av einum granskingarumhvørvi innan samfelagvísindi eina høga raðfesting, serliga við atliti at almennari fyrisiting og leiklutinum hjá almenna sektorinum sum heild. Skotið verður upp sum skjótast at útvega játtanir til upp til 5 samfelagsgranskarar í Fróðskaparsetri Føroya. 5. kapittul lýsir altjóðasamstarv innan gransking og útbúgving. Lýst verður, hvar føroyingar lesa í dag, og møguleikarnir fyri at føroyingar betur kunnu nýta møguleikarnar at lesa í nógvum ymiskum londum verða eisini umrøddir. Í seinasta parti í kapitlinum verða samstarvsmøguleikar, serliga í norðurlendskum- og ES-høpi, innan undirvísing og gransking lýstir. Í 6. kapitli verða tilboðini til hin einstaka um útbúgving lýst - í Føroyum og uttanlands. Samanhangurin í undirvísingarskipanini og sambandið við lívlanga læru. Krøv til og raðfestingar av útbúgvingartilboðunum verða umrødd og herundir serliga møguleikan at fara undir ávís átaksøki (kunningartøkni og biotøkni) og eisini at økja um tilboðini um hægri lestur í Føroyum. Í hesum sambandi verða umrøddar møguligar bygnaðarbroytingar innan gransking, serliga at skipa granskingina í deplar og á tann hátt betur at nýta tað, sum er í Føroyum av gransking og samstundis hava møguleikan at raðfesta nýggj átaksøki. Útbúgvingartørvurin um alt landið á øllum stigum verður viðgjørdur, eisini arbeiðsmarknaðar- og vaksnamannaútbúgvingar. Seinast verða samstarvsmøguleikar við lærustovnar í øðrum londum umrøddir og í hesum sambandi er ítøkiligt uppskot um eina altjóða skrivstovu sum amboð til at tryggja samstarv millum føroyskar og útlendskar lærustovnar og tryggja føroyskum lesandi bestu møguleikar fyri útbúgving. Í 7. kapitli er drigið saman frá øllum kapitlum og uppskot til víðari mannagongdir eftir stuttari tíð (upp til 3 ár), lutfalsliga longri tíð (3 -5 ár) og langa tíð (yvir 5 ár). 8. kapittul lýsir nakrar fíggjarligar avleiðingar av at útvega tilboð til føroysk lesandi uttan fyri Føroyar. Undirvísingar- og Mentamálastýrið Falkavegi 6 o Postrúm 3279 o FO-110 Tórshavn Tlf +298 35 50 50 o Faks +298 35 50 55 umms@umms.fo ÚTBÚGVING, GRANSKING, VINNULÍV og SJÁLVSTÝRI Føroyskur førleiki Álit til landsstýrismannin í undirvísingar- og granskingarmálum og til landsstýrismannin í sjálvstýrismálum í sambandi við ráðlegging av útbúgvingar- og granskingarpolitikki í framtíðini og í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina FØROYA LANDSSTÝRI 1999 Útbúgvingarpolitikknevndin: álit til landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum í sambandi við ráðlegging av útbúgvingar- og granskingarpolitikkinum í framtíðini og álit til landsstýrismannin í sjálvstýrismálum í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina Permumynd: Stephanssons Hús Prent og prentumsiting: pf. Dimmalætting Innbinding: Helge Justinessen Álitið fæst til keyps frá bóksølunum Tórshavn, 1999 ISBN 99918-53-10-3 (Bind I) ISBN 99918-53-11-1 (Bind II) ISBN 99918-53-12-X (Bind I og bind II) Innihaldsyvirlit Yvirlit yvir talvur: Yvirlit yvir mynd: Formæli Nevndin, sum hevur skrivað hesa frágreiðing um útbúgvingar- og granskingarpolitikk, hevur hildið uppgávu sína vera at virka sum ein hugskotsgrunnur, sum landsstýrismaðurin kann oysa av. Tær til-ráðingar, sum nevndin leggur fram, eru hugskot til landsstýrismannin í undirvísingar- og granskingarmálum at arbeiða meira við. Eisini tænir frágreiðingin fyri ein part sum útgreiningar o.a. til landsstýrismannin í sjálvsstýrismálum í sambandi við sjálvsstýrisverkætlanina. Nevndin hevur í sínum arbeiði, mest møguligt, valt at hildið seg til meira verulig tilmæli, heldur enn háfloygdar framferðarhættir (strategiir), fyri í størst møguligan mun at virka fyri, at tað, sum mælt verður til, hevur møguleika at verða framt. Frágreiðingin er í tveimum. Í fyrra bindi eru tilráðingar og tilmæli, í seinna bindi eru frágreiðingar, skjøl o.tíl. Skjølini í bindi II eru skipað á sama hátt sum tættirnir í bindi I. Hetta skuldi kunnað ført við sær, at um lesarin kemur fram á eitthvørt, sum hann kundi hugsað sær at fingið meira at vita um, kann hann finna nágreiniligari tilfar í seinna bindi. Bind I er býtt í ein tilmælispart, sum vísir á, hvørji tilmæli nevndin er komin fram til. Hesin partur tekur eisini saman um. Síðani kemur sjálv frágreiðingin. Verður bert tilmælisparturin lisin, fær lesarin eina heildarmynd av frágreiðingini uttan at kenna til smálutirnar aftan fyri tilmælini. Tilmælini í kap. 7 eru løgd út á heimasíðuna hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum (www.umms.fo) saman við sjálvari frágreiðingini, soleiðis at áhugaðir lesarar kunnu gera sínar viðmerkingar til tilmælini. Í tann mun, tað ber til, vilja nevndarlimirnir svara møguligum ivamálum, spurningum o.tíl. Nevndin verður sett Í mai 1997 setti táverandi landsstýrismaður í undirvísingar- og granskingarmálum, Eilif Samuelsen, eina nevnd, sum varð nevnd útbúgvingarpolitikknevndin - stytt ÚBPN. Nevndin fekk henda arbeiðssetningin: "Landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum heitir á tygum um at gerast limur í nevnd, sum skal gera landsstýrismanninum í undirvísingar- og granskingarmálum tilráðing um, hvussu ein tíðarhóskandi útbúgvingarpolitikkur kann orðast og fremjast, sum skal fevna um øll føroysk útbúgvingartilboð (undir hesum eisini vaksnamannaútbúgvingar, hægri útbúgvingar og gransking) og samansjóða hesi tilboð við teir útbúgvingarmøguleikar, sum føroyingar hava uttanfyri Føroyar vísa á, hvørjar útbúgvingar vit eiga at leggja dent á í framtíðini lýsa sambandið millum útbúgving, gransking og vinnulív við atliti at tørvinum á vinnulívs- relateraðum útbúgvingartilboðum og granskingarøkjum, sum eru til frama fyri føroysku vinnuna og føroyska samfelagið sum heild vísa á, hvussu ein framtíðar føroysk útbúgvingarskipan í formi, innihaldi og krøvum eigur at verða skipað, so hon lýkur tey krøv, sum norðurlendsku grannalond okkara og onnur evropeisk lond seta til nútíðar útbúgvingar, og harvið eisini tryggjar mobilitetin hjá tí einstaka lesandi í einum altjóða útbúgvingarhøpi" Nevndin varð sett saman soleiðis: Petur Petersen, formaður Karin Toftegaard (Karin fór til Danmarkar og í hennara stað kom Maria Róin í sept. 1998) Jóan Pauli Joensen (Jóan Pauli fór til Noregs og í hansara stað kom Arne Nørrevang. Móti endanum av 1998 fór Arne frá sum rektari á Fróðskaparsetri Føroya og í hansara stað kom nýggi rektarin, Malan Marnersdóttir, í byrjanini av 1999) Arne Poulsen Kjartan Hoydal Ronnie Thomassen og Claus Reistrup og Ingibjørg Berg sum skrivarar. Nevndin hevði sín fyrsta fund tann 20. august 1997, har landsstýrismaðurin í undirvísingar- og granskingarmálum eisini var til staðar. Síðani hevur nevndin havt 18 nevndarfundir, seinast 4. mai 1999. Nevndin hevur í sambandi við nevndarfundirnar vitjað virkir, stovnar og skúlar fyri at fáa størri innlit í tað virkisøki, sum hesi virka undir, fyri betur at kunna røkka arbeiðssetningi nevndarinnar. Á fyrsta nevndarfundi varð nevndin býtt í tríggjar undirnevndir, ið hvør skuldi taka sær av at skriva um ávís evni í arbeiðssetninginum. Arbeiðssetningurin, ið er sera vítt orðaður, gjørdi, at nevndin við hvørt hevði trupult við at liva upp til hann í sínari heild, tí at tað hevði kravt nógva orku og hevði tikið langa tíð at komið á mál. Nevndin arbeiddi við at gera ávísar avmarkingar í arbeiðinum. Nýggjur arbeiðssetningur Í januar 1999 sendi núverandi landsstýrismaður í undirvísingar- og granskingarmálum, Signar á Brúnni, nevndini eitt skriv, har hann heitti á nevndina um at leggja upp fyri sjálvstýrisverkætlanini. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og granskingarmálum hevði, saman við landsstýrismanninum í sjálvsstýrismálum, gjørt av at heita á nevndina um at arbeiða eftir einum broyttum arbeiðssetningi. Nevndin viðgjørdi uppleggið og samtykti at broyta arbeiðssetningin samsvarandi áheitanini. Nýggi arbeiðssetningurin er soljóðandi: "1. Stutt lýsing og meting av føroyskum útbúgvingar- og granskingarpolitikki higartil: 2. Høvuðsendamál í einum framtíðar útbúgvingar- og granskingarpolitikki: Orðing av hugsjónarligum støði og høvuðsraðfesting fyri ein føroyskan útbúgvingar- og granskingarpolitikk 3. Útbúgving, gransking og vinnulív Sambandið millum bókligar og vinnuligar útbúgvingar - millum lærustovnar, vinnulív, fyritøkur og stovnar Sambandið millum grundgransking og endamálsgransking Tørvurin á óheftum granskingar- og útbúgvingarstovnum Granskingarumhvørvi í Føroyum og møguleikarnir fyri nýskapan/innovasjón Granskingarumhvørvi og samskipan millum privata og almenna sektorin Privat og almenn fígging av gransking og útbúgvingum Eftirmetingarskipan 4. Útbúgving, gransking og almenn fyrisiting Tørvurin á útbúgving og gransking í mun til almenna fyrisiting og almenna sektorin sum heild Granskingarumhvørvi og leiklutur hjá granskingini innan almenna fyrisiting og umsiting 5. Altjóða samstarv innan gransking og útbúgving Samstarv við einstøk lond, stovnar og felagsskapir Luttøka í granskingarverkætlanum Útbúgving og gransking innan norðurlendska samstarvið Samstarv millum Føroyar og aðrar smátjóðir Samstarv innan útbúgving og gransking í ES-høpi Samstarv við altjóða felagsskapir og lond uttan fyri Evropa Eftirmetingarskipan Útbúgvingarskipan og tilboð til hin einstaka Samanhangurin í útbúgvingarskipanini frá fólkaskúla um miðnáms-útbúgvingarnar til hægri lestur Lívslong útbúgving til hin einstaka Krøv og raðfestingar til útbúgvingartilboð í Føroyum - bókliga og vinnuliga Útbúgvingartilboð kring landið - nýggir útbúgvingarhættir við kunningar-tøkni Samansett útbúgving í Føroyum og uttanlands Útbúgvingartilboð uttanlands Tørvurin á altjóða skrivstovu í Føroyum, sum ger avtalur við onnur lond um útbúgving og vegleiðir hin einstaka Framferðarhættir fyri, hvussu vit byggja upp nýggjar útbúgvingar Eftirmetingarskipan 7. Ítøkilig stig: Nevndin skal lýsa, hvat krevst og kann setast í verk í samlaða útbúgvingar- og granskingarpolitikkinum: Verkseting: Eftir stuttari tíð Eftir lutfalsliga longri tíð (fáum árum) Einans eftir umfatandi umleggingum og fyrireikingum og sum tískil taka munandi longri tíð. 8. Fíggjarligar metingar: Nevndin skal ikki gera fíggjarfrøðiligt arbeiði, men gera metingar um fíggjarlig krøv til útbúgvingartilboð uttan fyri Føroyar, sum eru tilmæld. Til dømis innan: Nordplus Fría atgongd til hægri útbúgvingar í Norðurlondum ÚSUN Avtalur við ES " Ásett varð eisini í skrivinum frá landsstýrismanninum í sjálvsstýrismálum, at nevndararbeiðið skuldi verða liðugt til 10. mai 1999 fyri at kunna koma við í hvítbókina. Nevndin gjørdi beinanvegin greitt arbeiðsbýti millum limirnar í ÚBPN við føstum fundum fram til 10. mai 1999. Nevndararbeiðið hevur sum heild gingið væl, serliga tá ið hugsað verður um, at arbeiðssetningurin varð broyttur og tíðarfreistin gjørdist knøpp. Tórshavn í mai 1999 Samanumtøka Alment Menningin frá ídnaðarsamfelag til vitanarsamfelag setur nýggj krøv til útbúgvingar og gransking okkara. Altjóðagerðin í framleiðslu, samskifti, handli og skjóta menningin innan tøkni bera á sama borðið og seta krøv um at vera fakliga liðilig, lívlanga læru, sjálvstøðugt og skapandi arbeiðslag og kunnleika til at nýta nýggju samskiftistøknina. Nevndin hevur roynt at kanna ónýttar møguleikar í okkara undirvísingar- og granskingarskipan fyri at vísa á broytingar og ábøtur, sum kunnu økja virkisførið og tryggja øllum líka góðar ella betri møguleikar fyri útbúgving, sum í mest framkomnu londunum, menningini í samfelagnum og vinnulívinum til frama. Nevndin er komin til ta niðurstøðu, at góðir møguleikar eru fyri at økja um virkisførið og bøta og økja um tilboðini um útbúgving. Innan núverandi fíggjarligu karmarnar í undirvísingarverkinum ber til við skilagóðum framhaldi í royndararbeiði at laga undirvísingarskipanina betur til føroysk viðurskifti og geva teimum, sum útbúgva seg, fleiri og betri møguleikar. Innan gransking hevur nevndin ítøkilig uppskot um at samskipa granskingina í Føroyum og sambond hennara úteftir, víðka um granskingarumhvørvið og gróðurseta vitan og gransking betur í samfelagnum og fáa hana at stuðla upp undir eitt meira fjøltáttað vinnulív í Føroyum. Nevndin leggur stóran dent á hugtakið lívlong læra, sum er eitt krav í nýggja vitanarsamfelagnum, men minnir samstundis á týdningin at varðveita og tryggja virðið av arbeiðsroyndunum hjá teimum, sum ikki hava formliga útbúgving. Frágreiðingin er í tveimum pørtum. Sjálv frágreiðingin og niðurstøðurnar eru í fyrra bindi við 8 kapitlum og 2 uppískoytum. Í seinna bindi eru undirskjøl, hagtøl og frágreiðingar skipað eftir í somu kapitlum. Teir einstøku kapitlarnir Í fyrsta kapitli verða sett upp yvirskipað sjónarmið og høvuðsendamál í undirvísing og gransking. Flest øll verða nærri lýst í hinum kapitlunum og tikin upp í tilmælunum í kapitli 7. Teir meira grundleggjandi spurningarnir í undirvísing verða umrøddir - spurningastýrd mótvegis lærugreinstýrdari undirvísing - undirvísingarformar, skúlabyrjan og yvirgongdin frá fólkaskúla til miðnámsútbúgvingar, frá miðnámi til hægri útbúgvingar, so at samanhangurin í undirvísingarskipanini frá bygdaskúlanum, framhaldsskúlanum, miðnámsskúlanum til Fróðskaparsetrið verður lýstur. Eisini verður skotið upp, at undirvísingarverkið út um uppgávuna at undirvísa næmingum og lesandi fær uppgávuna at standa fyri at útvega vitan til øll í sonevndum vitanardeplum. Í øðrum kapitli verður greitt frá søguligu gongdini í føroyskari undirvísing og gransking í stórum dráttum. Seinast verður ein niðurstøða gjørd um støðuna í føroyskari undirvísing og gransking júst nú. Í triðja kapitli verður sambandið millum undirvísing, gransking og vinnulív lýst. Sambandið millum gransking og nýskapan verður umrøtt og sambandið millum bókligar og vinnuligar útbúgvingar. Hvørja gransking hava vit í Føroyum í dag? Hvussu er sambandið millum grundgransking, endamálsgransking og menningararbeiði. Almenn og privat fígging av granskingini í Føroyum verður lýst og sammett við onnur lond og samskipan millum alment og privat í granskingini. Í hesum kapitli verður skotið upp at skipa eitt dygdarmenningararbeiði, góðskukervi og innanhýsiseftirlit í øllum undirvísingarverkinum. 4. kapittul gevur grundir fyri at geva uppbygging av einum granskingarumhvørvi innan samfelagvísindi eina høga raðfesting, serliga við atliti at almennari fyrisiting og leiklutinum hjá almenna sektorinum sum heild. Skotið verður upp sum skjótast at útvega játtanir til upp til 5 samfelagsgranskarar í Fróðskaparsetri Føroya. 5. kapittul lýsir altjóðasamstarv innan gransking og útbúgving. Lýst verður, hvar føroyingar lesa í dag, og møguleikarnir fyri at føroyingar betur kunnu nýta møguleikarnar at lesa í nógvum ymiskum londum verða eisini umrøddir. Í seinasta parti í kapitlinum verða samstarvsmøguleikar, serliga í norðurlendskum- og ES-høpi, innan undirvísing og gransking lýstir. Í 6. kapitli verða tilboðini til hin einstaka um útbúgving lýst - í Føroyum og uttanlands. Samanhangurin í undirvísingarskipanini og sambandið við lívlanga læru. Krøv til og raðfestingar av útbúgvingartilboðunum verða umrødd og herundir serliga møguleikan at fara undir ávís átaksøki (kunningartøkni og biotøkni) og eisini at økja um tilboðini um hægri lestur í Føroyum. Í hesum sambandi verða umrøddar møguligar bygnaðarbroytingar innan gransking, serliga at skipa granskingina í deplar og á tann hátt betur at nýta tað, sum er í Føroyum av gransking og samstundis hava møguleikan at raðfesta nýggj átaksøki. Útbúgvingartørvurin um alt landið á øllum stigum verður viðgjørdur, eisini arbeiðsmarknaðar- og vaksnamannaútbúgvingar. Seinast verða samstarvsmøguleikar við lærustovnar í øðrum londum umrøddir og í hesum sambandi er ítøkiligt uppskot um eina altjóða skrivstovu sum amboð til at tryggja samstarv millum føroyskar og útlendskar lærustovnar og tryggja føroyskum lesandi bestu møguleikar fyri útbúgving. Í 7. kapitli er drigið saman frá øllum kapitlum og uppskot til víðari mannagongdir eftir stuttari tíð (upp til 3 ár), lutfalsliga longri tíð (3 -5 ár) og langa tíð (yvir 5 ár). 8. kapittul lýsir nakrar fíggjarligar avleiðingar av at útvega tilboð til føroysk lesandi uttan fyri Føroyar. Høvuðsendamál í einum framtíðar útbúgvingar- og granskingarpolitikki Ein sterk útbúgvingar-, menningar- og granskingarskipan er eitt av týdningamestu amboðunum til at varðveita og økja um vælferðina í Føroyum og í framtíðini at skapa eitt livandi og mennandi samfelag hjá fólki at virka í. Føroyskir myndugleikar hava bert í heilt fá ár havt fulla ábyrgd av útbúgvingar-, menningar- og granskingarmálum. Málsøkið varð yvirtikið í 1979, og í 1988 varð fulla fíggjarliga ábyrgdin yvirtikin við blokkinum. Føroyar hava arvað eina skúlaskipan, sum er lagað til eitt samfelag, sum er 100 ferðir størri enn okkara. Í dag er henda skipan ofta stirvin og óliðilig, og hon nýtir á ongan hátt teir fyrimunir, sum eru í einum so lítlum samfelag sum tí føroyska. Vit hava eina skipan, sum í okkara høpi ofta tykist vera avmarkandi, tí hon ikki er lagað eftir okkara veruligu fyrimunum. Útbúgvingarpolitikknevndin hevur sett sær fyri at gjøgnumganga alla útbúgving og gransking í Føroyum og at orða yvirskipað mál, sum gransking og undirvísing eiga at seta sær fyri at røkka eftir ávísari tíð. Endamál hjá útbúgvingar- og granskingarverkinum At geva øllum í Føroyum bestu møguleikar at mennast persónliga og til at liva í einum demokratiskum og livandi samfelag, sum alla tíðina er ført fyri at laga seg til broyttar umstøður og nýggjar møguleikar og samstundis styrkja føroyska samleikan At bjóða øllum møguleika at útbúgva seg og á jøvnum føti menna síni verkligu, bókligu og skapandi evni alt lívið. At skapa eitt vitanarstøði í samfelagnum, sum almenningur, myndugleikar og vinnulív kunnu nýta sum grundarlag undir skilagóðum avgerðum, sum tryggja varandi loysnir. At skipa fyri góðum sambandi millum skúlar, útbúgvingarstovnar, almenning og vinnulív. At skapa øktar møguleikar hjá vinnulívinum við at byggja upp gransking og førleika á nýggjum økjum, sum kunnu verða støði undir einum meira fjøltáttaðum føroyskum vinnulívi. Í stuttum at skapa góðar og mennandi karmar um útbúgving, menning og gransking, so vit fáa sum mest burtur úr størsta tilfeingi Føroya: viti og áræði hjá fólkinum. Formur: Frá floksundirvísing til fríari formar Skúlasløgini: barnaskúli, framhaldsdeild, studentaskúli, handilsskúli og tekniskur skúli eru beinleiðis yvirtikin fra donsku skúlaskipanini. Eittans undantakið er fiskivinnuskúlin. Tann danska skipanin er ein upp á seg dýr loysn, serliga fyri miðnámsskúlarnar. Góðar grundir eru fyri at leita eftir broyttari skúlaskipan og virkisførari skipanum. Í øllum skúlunum fer dastið av undirvísing fram í føstum flokkum. Teir tímatalvustýrdu flokstímarnir seta høvuðskarmarnar um undirvísingina frá 1. til 12. (13.) skúlaár. Eftir skipaðari ætlan eiga tær royndirnar, sum eru við at næmingarnir taka størri ábyrgd av undirvísingarevnum, at verða gjørdar upp. Tað eigur at verða sett sum mál at royna aðrar frálæruformar og fáa undirvísingarformarnar liðiligari. Møguleikar eiga at vera fyri at stovna skúlar uttan fyri almennu skúlanar, sum kunnu royna aðrar undirvísingarhættir. Næmingar og lesandi eiga at fáa størri og størri ábyrgd av at leggja sína leið í útbúgvingini. Skulu nóg nógv tilboð um miðnámsútbúgvingar vera um alt landið, er neyðugt at gera tað møguligt at skifta millum skúlasløgini, t.d. við modulskipanum í felags lærugreinum. Fyrilestrar, bólkaundirvísing og aðrir frálæruhættir eiga at koma aftrat floksundirvísingini. Innihald: Frá lærarastýrdari til spurningastýrda innlæring Eins og í flestøllum grannalondum okkara er ráðandi undirvísingarhátturin í Føroyum lærarastýrd undirvísing. Í miðnámsskúlunum skulu næmingarnar vera við til at velja undirvísingarevni og aðrastaðni verða royndir gjørdar at arbeiða við verkætlanum, men hóast hetta man tað vanliga vera, at lærarin tekur ábyrgdina av, hvat næmingarnir verða undirvístir í. Tann natúrligi innlæringarhugurin hjá børnum, sum byggir á forvitni og kanningar av umhvørvinum, verður í skúlanum avloystur av aðrari mannagongd. Hetta er ikki í samsvari við tey krøv, sum samfelagið annars setur. Arbeiðshátturin í útbúgvingunum líkist frá arbeiðsháttinum í samfelagnum annars. Nútímans arbeiðslív krevur fólk, sum á skilagóðan hátt duga at finna loysnir á spurningum. Hetta er hitt øvugta av tí, sum fer fram í skúlanum, har spurningarnir verða býttir upp í fak, sum skulu lærast hvørt sær. Hóast frálærugransking vísir, at lærarastýrd undirvísing ikki er dyggasti frálæruhátturin, eru bert fá dømi í undirvísingarverkunum hjá okkum og í grannalondunum um spurningastýrda undirvísing, har fakini koma inn sum hjálpartól til at svara spurningum. Skal frálæran í føroyskum skúlum veruliga styrkjast, eigur endamálið at vera, at betri samsvar fæst millum arbeiðshættirnar í skúlaverkinum og í samfelagnum annars. Harafturat eigur skúlin veruliga at eggja og byggja á tað natúrliga forvitni, sum øll eru borin við. Eftir eini skipaðari ætlan eigur lærarastýrda undirvísingin at fáa aftrat sær arbeiðshættir, sum styðja upp undir samstarv og evni at loysa spurningar, t.e. spurningastýrda undirvísing. Hetta fer at krevja, at pedagogiska leiðslan á skúlunum verður styrkt og fær betri sømdir. Vitanardeplar Umframt tær uppgávur, sum undirvísingarverkið longu hevur, fær skúlaverkið harafturat ábyrgdina av at standa fyri at breiða vitan út í alt samfelagið. Í øllum landinum fáa skúlar og granskingarstovnar - frá skúlanum í Dímun til Fróðskaparsetrið - neyðugu játtanirnar til at hýsa vitanardeplum. Arbeiðið at skipa vitanardeplarnar kann fara í gongd beinanvegin. Tað kann byggja á tað stóra arbeiðið, sum longu er gjørt at fáa kunningartøkni inn í fólkaskúlan og líkar royndir í miðnámsskúlunum. Hetta fer at festa útbúgvingarnar og granskingina betur í samfelagnum. Harafturat fer tað at slóða fyri menning og nýskapan í vinnulívinum. Orðingar fyri framtíðina Ansingar- og skúlaverkið frá vøggustovu til skúlan arbeiða saman. Skúlabyrjanin hjá børnunum verður fyrireikað gjøgnum samskipaðar atgerðir millum dagsstovnar, forskúla og skúla fyri at stimbra natúrligu innlæringarevnini hjá børnunum. Vanliga gongdin verður, at farið verður úr 9. flokki beinleiðis yvir í verkligar ella bókligar útbúgvingar. Tey, sum ikki halda seg kunna fara beinleiðis víðari, kunnu nýta 10. skúlaár til eina miðvísa fyrireiking til víðari útbúgving ella annað virksemi. Tey, sum fara burtur úr skúlanum í styttri ella longri tíð, kunnu somuleiðis nýta 10. skúlaár til at sleppa inn í skipanina aftur. Bygdarskúlar, framhaldsskúlar, miðnámsskúlar og Fróðskaparsetrið samskifta í einum vitanarneti. Fróðskaparsetrið skipar fyri vitanarnetinum saman við læraraskúlanum og øðrum stovnum á útbúgvingarøkinum. Allir útbúgvingarstovnar og undirvísarar verða eftirmettir regluliga. Ein skipan fyri innaneftirlit verður uppbygd fyri at styrkja námsfrøðiligu leiðsluna á skúlunum. Tímatalvuharðræðið og floksundirvísingarskipanin verða mýkt og miðað verður eftir spurningastýrdari undirvísing. Alment fíggjað gransking í Føroyum verður samskipað undir Fróðskaparsetrinum og granskingardeplar og granskingarumhvørvi verða knýtt aftur at setrinum. Við atliti at hesum verða tillagingar gjørdar í bygnaðinum á Fróðskaparsetrinum. Granskingarstovnar yvirhøvur ganga inn í ein depilsbygnað, og granskingarvirksemið verður sum heild samskipað við skúlaverkið, serliga við hægri útbúgvingarnar. Raðfest verður, hvussu og nær farið verður undir nýggj granskingarøki fyri at styrkja gransking, menning, vitan og frálæru í Føroyum. Bøtt verður um møguleikarnar at fáa samstarv millum gransking og menning innan vinnulívið, Fróðskaparsetrið, á granskingardeplum og í granskingarumhvørvum, sum eru knýtt at teimum. Arbeitt verður fram ímóti at privata vinnulívið er við í fíggingini av endamálsgransking og menningarætlanum. Gjøgnum altjóða skrivstovu, hóskandi stuðulsskipanir, altjóða góðskrivingarskipan og millumtjóða avtalur verður tryggjað, at føroysk lesandi kunnu fara burtur í onnur lond at fáa sær útbúgvingar ella partar av útbúgving, sum ikki kunnu takast í Føroyum. Hesi amboð - leiðbeining, stuðul, góðskriving og avtalur - verða nýtt aktivt fyri at útvega teimum lesandi teir bestu møguleikarnar og samstundis skapa net av sambondum við týdningarmikil universitet og granskingarumhvørvi í okkara parti av heiminum. Alt eftir tørvi, kostnaðarfyrimunum og politiskari raðfesting verður samstundis gjørt av, hvørji útbúgvingartilboð oman fyri miðnámsstig skulu vera í Føroyum. Stutt lýsing og meting av føroyskum útbúgvingar- og granskingarpolitikki higartil Søga Fólkaskúlin Fólkaskúlin bjóðar øllum børnum millum 7 og 16 ár ta kravdu 9 ára undirvísingina. Barnaskúlaundirvísing varð formliga sett í verk í 1854, og síðani hevur skúlaundirvísingin verið fyri stórari menning. Eftirlitið við fólkaskúlanum í Føroyum hevði Færøernes Skoledirektion, sum sambært § 30 í lóg frá 1. mars 1854 varð skipað við amtmanninum (og seinni ríkisumboðsmanninum) og próstinum í Føroyum sum føstum limum og trimum limum valdum av løgtinginum fyri eitt ár í senn. Amtmaðurin/ríkisumboðsmaðurin var formaður í Færøernes Skoledirektion. Henda skipan var galdandi fram til 1. august 1979, tá ið løgtingslóg nr. 58 frá 2. oktober 1978 um skúlafyrisiting varð sett í gildi. Við hesi lóg var Føroya landsstýri nú hægsti myndugleiki fyri skúlaskapinum í Føroyum, sum varð framdur við einum Landsskúlaráð og eini Landsskúlafyrisiting. Færøernes Skoledirektion varð avloyst av Landsskúlaráðnum, sum var politiskt valt, við tað at landsstýrið valdi formannin og løgtingið valdi 4 limir í ráðið. Umsitingarligu uppgávurnar, sum fyrr høvdu ligið hjá Ríkisumboðnum, vórðu fluttar til landsskúlafyrisitingina, sum skuldi hava dagligu umsitingina um hendi. Løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um Stýrisskipan Føroya, sum kom í gildi ólavsøkudag 1995, førdi m.a. við sær, at landsskúlaráðið varð avtikið og uppgávurnar lagdar til landsstýrismannin. Landsskúlafyrisitingin varð avtikin og dagligu fyrisitingarligu uppgávurnar lagdar í Undirvísingar- og Mentamálastýrið, sum er ráðharrastovan hjá landsstýrismanninum í undirvísing og mentan. Árið 1962 má sigast at vera ein av marknasteinunum í føroyskum skúlaskapi. august 1962 varð nýggj skúlalóg sett í gildi í Føroyum (lóg nr. 117 frá 30. mars 1962). Sama ár varð eisini nýggj lóg um læraraútbúgving sett í gildi í Føroyum (lóg nr. 36 frá 7. februar 1962). Undirvísingarleiðbeining við fyrstu lesiætlanum, sum fyri fyrstu ferð vórðu gjørdar serstakt til tann føroyska fólkaskúlan og við føroyskum viðurskiftum sum grundarlag. Nevnd varð sett at gera uppskot til umskipan av ungdóms- og kvøldskúlaundirvísingini. Tá ið sambandið bygdanna og oyggjanna millum bøttist og varð útbygt serliga seinast í fimmti- og fyrst í sekstiárunum, gjørdust møguleikarnir hjá fleiri avbygdarnæmingum munandi betri til at kunna búgva heima og ganga í realskúla/8.-10. flokk í einum av teimum størru bygdunum. Seinni tóku kommunur seg saman og bygdu í felag framhaldsskúlar til sínar næmingar. Hetta tíðarskeiðið loysti upp fyri mongum ógreiðum skúlaspurningum, fyrst og fremst tá ið hugsað verður um grundlógartryggjað rættindi: at øllum borgarum eigur at standa í boði sama rætt til útbúgving og lærdóm. Harumframt var tað ikki longur bert á stórplássunum, at framhaldsskúlarnir nú vórðu bygdir, men felagsskúlin á Giljanesi (1962), Sandoyar Meginskúli (1971) og Felagsskúlin á Oyrarbakka (1974) eru talandi dømi um úrslit, har kommunur tóku seg saman um skúlasamstarv. Eitt annað, sum helst ikki eigur at lítilsmetast í hesum sambandi, er, at næmingarnir úr ymsu bygdunum komu at kenna hvør annan, nú teir komu at ganga í skúla saman. Hesi vina- og kenningabond, sum knýtt vórðu í skúlanum, hava rokkið langt út um tað, sum nakar kann vera førur fyri at seta orð á, tá ið hugsað verður um samstarv millum kommunur, ítrótt og vinnulig viðurskifti. Samanumtikið kann stutt sigast, at 1962-lógin legði lunnar undir, at øll børn og ung fingu sama rætt til útbúgving, sama hvar í landinum tey búðu, samstundis sum fíggjarlig lóggáva varð fingin til vegar, at um so var, at næmingurin varð noyddur at flyta heimanífrá, so kundi søkjast um fíggjarligan stuðul til endurrindan av útreiðslum, ið stóðust av hesum. Við fólkatingslóg nr. 51 rammulóg frá 14. februar 1979 - Lov for Færøerne om folkeskolen - fekk føroyska heimastýrið heimild at seta í verk ávísar fyriskipanir um fólkaskúlan. Í rammulógini er ásett eitt minstamark fyri undirvísingarligum tilboði til øll børn í undirvísingarskyldugum aldri. Undirvísingarskyldan er ásett til í minsta lagi at vera 7 ár, og øllum børnum, sum hava serligt brek, eru í rammulógini tryggjaðar undirvísingarligar sømdir, um neyðugt í serligum skúlum. Við heimild í rammulógini samtykti Føroya løgting løgtingslóg um fólkaskúlan frá 22. mars 1979, sum varð sett í gildi 1. august 1979. Nevnast kann, at hóast rammulógin gav heimild til at seta barnagarðsflokkar á stovn, so fekst ikki meiriluti á Føroya løgtingi fyri at fáa hetta fest í fólkaskúlalógina frá 22. mars 1979. Henda lógarheimild er fyrstu ferð staðfest í løgtingslóg nr. 125 um Fólkaskúlan frá 20. juni 1997. Størstu broytingarnar í fólkaskúlalógini frá 22. mars 1979 vóru helst tær, at uppbýtið í realdeild/8.-10. flokk varð avtikið, og vit fingu eindarskúlan. Næmingarnir verða býttir í flokkar, ið samsvara við aldur teirra, og í hesum flokkinum skulu teir verða undirvístir saman, uttan mun til evni og dugnaskap. Realskúladeildin fór í søguna. Lærarin var ikki longur tann, sum skuldi skilja sundur, hvør er førur fyri at fara í realskúlan, og hvør er ikki førur fyri tí, men skuldi í 8.-10. flokk ístaðin. Sostatt gjørdist framhaldsskúlin óbýttur, næmingarnir skuldu hava nakrar kravdar lærugreinir í framhaldsskúlanum, og so kundu teir sjálvir velja sær tær lærugreinir, sum teir høvdu hug til. Hóast framhaldsskúlin var óbýttur, so vóru tó nakrar lærugreinir, sum vóru skeiðbýttar, t.e. at undirvísingin var á tveimum ymsum torleikastigum. Hetta var bert galdandi fyri tær 4 gomlu realskúlalærugreinirnar: rokning/støddfrøði, enskt, týskt og alis-/evnafrøði. Hugsanin við undirvísing í hesum lærugreinum á tveimum ymsum torleikastigum var óivað tann, at teir bókliga veiku næmingarnir, sum í fyrrverandi skúlabygnaði serliga vóru í 8. - 10. floks deildini, fóru í mestan mun helst at velja lærugreinir á grundskeiði, meðan teir bókliga sterku næmingarnir helst fóru at lesa hesar lærugreinir á víðkaðum skeiði. Fyrstu árini var hetta helst eisini so, men sum frá leið gjørdust grundskeiðini meir átøk serundirvísing, tey flestu valdu víðkað skeið. Orsøkin var tann, at skeiðsvalið kom at hava ávirkan á víðari útbúgvingarmøguleikarnar hjá næmingunum alt eftir, um teir høvdu grundskeið ella víðkað skeið. Hetta gjørdi so aftur tað, at fakliga spjaðingin á víðkaðum skeiði varð so stór, eins og var einki skeiðbýti í skúlanum. Fólkaskúlalógin frá 22. mars 1979 varð smávegis broytt í 1992. Høvuðsbroytingarnar vóru : allýsingin (definitiónin) av fólkaskúlanum varð broytt til nú at vera ein 7 ára grundskúli og ein trý ára framhaldsskúli serliga orðingin um, at 10. flokkur kann røkka um meira enn eitt skúlaár, varð strikað § 9 í lógini um teir 5 linjubýttu bólkarnar varð strikað. Eingin skúli hevði nakrantíð roynt hetta hugtakið grundskeið og víðkað skeið vórðu avtikin landalæra, søga og lívfrøði gjørdust kravdar lærugreinir í 8. - 10. flokki ásetingini um mest loyvda næmingatal í hvørjum flokki varð broytt til rundari orðing Sjálvt um vit í 1979 fingu nýggja fólkaskúlalóg, so var tað bert framhaldsskúlin (8.-10. skúlaár), sum fekk nýggjar leiðbeinandi lesiætlanir, meðan undirvísingin í grundskúlanum (1. - 7. skúlaár) framvegis hevði sítt støði í leiðbeinandi lesiætlanum, sum vórðu gjørdar til 1962-lógina. Fyri fyrstu ferð í føroysku skúlasøguni fekk fólkaskúlin í 1991 nýggjar leiðbeinandi lesiætlanir, sum fevndu heilt frá 1. - 10. flokk. Tá ið nú tær leiðbeinandi lesiætlanirnar vóru gjørdar, kundi farast undir at gera undirvísingarætlanir fyri hvønn skúla. Hesum arbeiði hava skúlanevndirnar ábyrgd av, og nú hava allir fólkaskúlar nútímans undirvísingarætlanir, sum eru samsvarandi lógini. Tann 20. juni 1997 samtykti Føroya løgting lóg nr. 125 um fólkaskúlan, sum lutvíst kom í gildi 1. august 1998. Ætlandi er øll lógin komin í gildi 1. januar 2001, tá ið skeiðið hjá skúlanevndunum er úti og tær verða avloystar av skúlastýrunum, sum foreldur at næmingunum í tí ávísa skúlanum velja sínámillum. Samanumtikið kann stutt sigast, at størstu broytingarnar í nýggju fólkaskúlalógini eru bæði á tí námsfrøðiliga/undirvísingarliga økinum og í stýrisliga partinum, bæði viðvíkjandi leiðslu skúlans og foreldraávirkan. Einstaki skúlin hevur nú sjálvur ábyrgdina av undirvísingarligu dygdini. Føroya Spesialskúli Í 1962 varð ein deild av "Statens skole for høre- og talelidende" sett á stovn í Føroyum. Sum frá leið varð virksemið víðkað til eisini at fevna um onnur brek enn hoyri- og talubrek. Í 1976 varð skúlin umskipaður til sjálvsognarstovn undir navninum Føroya Spesialskúli, samstundis sum skúlin flutti inn í bygningin "Skúlin á Trøðni". Stovnurin tók sær av at ráðgeva og vegleiða viðvíkjandi fólkaskúlanæmingum, sum høvdu ymisk brek ella sosialar trupulleikar. Í 1998 varð skúlin umskipaður til Sernámsdepilin, og endamálið hjá stovninum er at ráðgeva og hjálpa øllum næmingum, men eisini øðrum, sum av einari ella aðrari orsøk hava hjálp fyri neyðini í sambandi við útbúgving. Miðnámsútbúgvingarnar Allýsing av hugtakinum miðnámsútbúgving Hugtakið miðnámsútbúgving verður ofta í orðaskifti nýtt um ávísar útbúgvingar, uttan at øll eru greið um, hvat liggur í hugtakinum. Við miðnámsútbúgving skilst ein útbúgving, ið byggir á tað kunnleikastøði, sum ein næmingur hevur eftir lokna fólkaskúlaútbúgving. Hugtakið miðnámsútbúgving svarar til danska hugtakið "ungdomsuddannelse" og í vissan mun til norska hugtakið "den videregående skole". Hugtakið "miðnámsútbúgving" fevnir sostatt ikki bert um gymnasialar útbúgvingar, men eisini um ikki-gymnasialar útbúgvingar, eitt nú yrkisútbúgvingar. Stutt søgulig lýsing av miðnámsútbúgvingunum Í 1937 fingu vit ta fyrstu gymnasialu útbúgvingina í nýggjari tíð í Føroyum, nevniliga eina studentsútbúgving, ið var skipað sum studentaskeið. Í 1964 varð studentaskeiðið umskipað til eina vanliga studentaskúlaútbúgving. Lógargrundarlagið undir útbúgvingini var danskt. Í 1995 varð gjørd føroysk lóg um studentaskúlaútbúgving. Í 1974 byrjaði HF-útbúgvingin (hægri fyrireikingarpróvtøka). Lógargrundarlagið var danskt, men við smærri tillagingum til føroyskar fortreytir í einstøkum lærugreinum. Í 1995 varð gjørd føroysk lóg um hesa útbúgvingina. Í 1978 varð farið undir HH-útbúgving (hægri handilspróvtøku) við støði í danskari lóggávu, men undirvísingin var tillagað føroysk viðurskifti. Í 1993 varð gjørd føroysk lóg um HH-útbúgving. Í 1983 varð farið undir FHS-útbúgving (støðisútbúgving innan fyrisiting, handil og skrivstovu). Útbúgvingin var skipað við støði í táverandi donsku EFG-útbúgvingini, men lóggávan var føroysk. Í 1988 varð ein serlig føroysk fiskivinnuútbúgving skipað, og lógin var burturav føroysk. Í 1992 fingu vit føroyska lóg um SIT-útbúgving (støðisútbúgving innan tøkni). Lógin var í stóran mun gjørd við støði í tí donsku EFG-útbúgvingini. Í 1993 varð skipað HT-útbúgving (hægri tøknipróvtøka) við støði í føroyskari lóg. Støðið undir útbúgvingini var danska lógin um HTX-útbúgving. Útbúgvingarnar, sum nevndar eru omanfyri, vóru flestallar - undantikið fiskivinnuútbúgvingin - skipaðar við støði í samsvarandi donskum útbúgvingum, tó við størri ella minni frávikum við atliti at serligum føroyskum viðurskiftum. Ikki allar útbúgvingarnar hava tó - hóast lógin er føroysk - fingið fylt rammulógirnar út við teimum neyðugu kunngerðunum, har ítøkilig viðurskifti í útbúgvingini verða tilskilað. Yvirlit yvir miðnámsútbúgvingarnar At ein miðnámsútbúgving er gymnasial merkir, at útbúgvingin, tá ið hon er lokin, gevur atgongd til hægri framhaldsútbúgvingar, tó við teimum avmarkingum, sum hægri lærustovnar seta viðvíkjandi upptøkukrøvum. Miðnámsútbúgvingarnar kunnu býtast í hesar høvuðsbólkar: Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 1 Yvirlit yvir miðnámsútbúgvingar Handilsligar Tekniskar Yrkisútbúgvingar Yrkisligar miðnámsútbúgvingar Yrkisútbúgvingarnar skulu fyrst og fremst geva næminginum vinnuførleika, men ein lokin yrkisútbúgving gevur í Gymnasialar miðnámsútbúgvingar høvuðsheitum eisini atgongd til framhaldsútbúgvingar innan tað fakøkið, har yrkisútbúgvingin er tikin. Tær gymnasialu miðnámsútbúgvingarnar geva ikki beinleiðis vinnuførleika, men harafturímóti Yrkisgymnasialar atgongd til hægri framhaldslestur á t.d. universiteti ella handilsháskúla. Fiskivinnuútbúgvingin gevur bert í ávísan mun atgongd til hægri framhaldslestur. Miðnámsútbúgvingarnar eru ætlaðar teimum ungu, sum koma úr 9. ella 10. flokki. Eisini tilkomin, ið av onkrari orsøk ikki fingu eina miðnámsútbúgving í ungdómsárunum, hava møguleika at taka Studentaskúlaútbúgving eina miðnámsútbúgving. Serliga er HF-útbúgvingin brúkt av nógvum tilkomnum, sum seinni í Almenngymnasialar lívinum ætla sær undir hægri lestur. Studentaskúlin Í 1937 setti løgtingið Føroya Studentaskúla á stovn. Tey fyrstu árini var skúlin eitt studentaskeið, men í 1962 fór skúlin, samstundis sum flutt varð niðan í Hoydalar, yvir til at geva eina 3 ára útbúgving. Í 1974 var virksemi skúlans víðkað til eisini at fevna um hf-undirvísing, ið eisini fór fram í Klaksvík og Suðuroy undir eftirliti av Føroya Studentaskúla og HF-skeiði. Í 1970-árunum vaks talið á næmingum á Føroya Studentaskúla og HF-skeiði sera nógv, og endin varð, at Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy varð sett á stovn í 1982. Skúlin helt til við Gøtugjógv fram til 1993, tá ið hann flutti inn í nýbygning á Kambsdali. Í 1996 varð eitt samlað lógarverk, herundir eisini lærugreinakunngerðir, um studentaskúla- og hf-útbúgvingina gjørt á føroyskum. Henda føroyska miðnámsútbúgving er sostatt tann fyrsta, sum hevur fingið fullfíggjaðar føroyskar karmar at virka undir. Kravið til at vera studentaskúlalærari er, at ein hevur akademiska útbúgving. Frá fyrst í 1970-árunum komu fleiri føroyingar við akademiskari útbúgving heim at gerast lærari á Føroya Studentaskúla og HF-skeiði, og uppaftur fleiri komu heim, tá ið Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy varð sett á stovn í 1982. Ofta høvdu studentaskúlalærararnir longu í lestrartíðini viðgjørt føroysk evni í granskingarhøpi, eitt nú tá ið teir skrivaðu serritgerð til kandidatspróvtøkuna, og fleiri hildu fram við vísindaligum arbeiði eftir heimkomu. Summir studentaskúlalærarar eru - eftir at hava undirvíst nøkur ár á studentaskúlastigi - farnir at undirvísa í hægri framhaldsútbúgvingum ella farnir í granskingarstarv. Fleiri av teimum hava skrivað doktararitgerð ella ph.d.-ritgerð. Handilsútbúgvingar Í 1936 varð Tórshavnar Handilsskúli settur á stovn, í fyrstu syftu sum partur av kommunala kvøldskúlanum, og tað var eisini í 1936, at tær donsku lógirnar um handilsútbúgving vórðu settar í gildi í Føroyum. Heilt fram til 1978 fór undirvísingin at kalla bara fram um kvøldið. Á Tvøroyri varð annars longu í 1933 stílað fyri skipaðari handilsskúlaundirvísing, og í 1937 varð farið undir handilsskúlaundirvísing í Klaksvík. Í 1961 varð handilsskúlin í Tórshavn skipaður sum sjálvsognarstovnur, og í 1967 vórðu allir handilsskúlar í Føroyum lagdir saman í sjálvsognarstovnin Føroya Handilsskúla. Í 1983 flutti Føroya Handilsskúli inn í egnan bygning í Tórshavn, og í 1990 tók handilsskúlin bygningin á Kambsdali í nýtslu. Handverkslærlingaútbúgving Í 1932 varð á Tvøroyri skipað fyri tekniskari undirvísing av lærlingum, og tað var handverkarafelagið "Fylking", sum stílaði fyri. Í Tórshavn varð 10. november 1934 "Teknisk Skole" settur á stovn, og í 1956 varð hesin skúlin umskipaður til sjálvsognarstovn undir navninum Tekniski Skúlin í Tórshavn. Í 1956 fór skúlin í Tórshavn undir dagundirvísing fyri næmingum av bygd. Í 1935 stovnaði Klaksvíkar Handverkarafelag "Tekniska Skúlan í Klaksvík". Í 1954 varð ein føroysk lærlingalóg samtykt í løgtinginum, og í 1955 varð Føroya Læruráð sett á stovn. Við lógarkørmunum mitt í 1950-árunum komu handverkaraútbúgvingarnar í Føroyum endaliga í eina fasta legu, men innihaldsliga vóru útbúgvingarnar tætt knýttar at teimum samsvarandi donsku. Í desember 1998 varð ein yrkisútbúgvingarlóg samtykt. Hon kom í staðin fyri lærlingalógina frá 1954. Fiskivinnuskúlin Í 1989 varð fiskivinnuútbúgving sett á stovn í Vestmanna. Útbúgvingin skuldi fyrst og fremst geva teimum, sum ætlaðu at starvast í fiskivinnuni, eina førleikagevandi grundútbúgving. Talið á næmingum hevur tó ikki verið so høgt, sum roknað varð við, serliga tá ið hugsað verður um, at Føroyar eru ein fiskivinnutjóð. Aðrar og hægri útbúgvingar Føroya Læraraskúli Í 1870 varð Føroya Læraraskúli settur á stovn, og endamál stovnsins var at útbúgva lærarar til føroyska fólkaskúlan, so tørvurin á útbúnum fólki kundi nøktast millum annað í sambandi við at kommunuskipan varð gjørd í 1872, har álagt varð kommununum at stíla fyri neyðugari undirvísing til øll børn yvir 7 ár. Í byrjanini vardi útbúgvingin 2 ár, men í 1878 varð útbúgvingin víðkað til 3 ár. Í 1938 varð útbúgvingin víðkað til 4 ár samstundis sum upptøkukrøvini vórðu herd. Fram til 1948 var bert ein flokkur til samans á skúlanum, men ikki fyrr enn í 1973 varð ein nýggjur flokkur tikin inn hvørt ár. Frá 1976 hevur upptøkukravið verið students- , hf-prógv ella samsvarandi prógv. Í 1980 kom nýggj løgtingslóg um læraraútbúgving í gildi, samstundis sum útbúgvingin varð meiri valgreinabýtt. Í 1968 flutti skúlin inn í bygningarnar á Frælsinum, har eisini Venjingarskúlin heldur til. Í 1986 varð pedagogútbúgvingin sett á stovn á Føroya Læraraskúla. Sjóvinnuskúlarnir (Sjómansskúlin og Maskinmeistaraskúlin) Fyri meira enn 100 árum síðani tóku privatir persónar stig til at skipa fyri navigatørútbúgving í Føroyum. Tørvurin á útbúgvingini spratt úr einum alsamt vaksandi kravi til navigatørar um at hava nøktandi nautiskan førleika. So hvørt sum sluppirnar eisini fingu motorar og seinni vórðu avloystar av trolarum, vaks tørvurin á maskinfólki eisini. Í byrjanini var virksemið hjá Føroya Sjómansskúla og Maskinmeistaraskúlanum undir somu lon, og ikki fyrr enn síðst í sjeytiárinum flutti virksemi hjá Maskinmeistaraskúlanum í leigað høli í Havn. Maskinist- og motorpassaraskeið hava viðhvørt verið í Tekniska skúla í Klaksvík. Seinnu árini hava Maskinmeistaraskúlin og Tekniski skúlin í Klaksvík staðið fyri motorpassaraskeiðinum í Klaksvík. Dugnaskaparskeið í sigling og motorpassing verða hildin á sjóvinnuskúlunum og á kvøldskúlunum um landið. Sjúkrasystraskúli Føroya Tær fyrstu útbúgvingarnar av sjúkrasystrum í Føroyum byrjaðu um leið í 1910. Ta fyrstu tíðina var útbúgvingin ikki í fastari legu. Næmingarnir skuldu, har møguleiki var fyri tí, vera á ymiskum deildum, og útbúgvingin endaði við einari próvtøku. Í 1957 varð útbúgvingin einsháttað í Danmark og í Føroyum. Henda broyting hevði við sær, at Sjúkrasystraskúli Føroya varð settur á stovn 1. februar 1960. Útbúgvingin varð sett í gildi við "Anordning af 30.01.1957 om sygeplejerskeuddannelsen". Arbeiðsuppgávurnar hjá sjúkrasystrunum broytast sum frá líður soleiðis, at uppgávurnar gerast nógvar, og trot verður á sjúkrasystrum. Innan sjúkrarøktina koma nýggj røktarstarvsfólk, sum taka yvir partar av beinleiðis sjúkrarøktini, meðan sjúkrasystrar átaka sær tær meiri teknisku uppgávurnar, sum læknavísindini menna. Sjúkrasystrar fáa øktar og nýggjar uppgávur innan fyrisiting, undirvísing og samskipan. Henda menning hevur við sær, at tørvur verður á einari nýggjari sjúkrasystraútbúgving, tí tær uppgávur, sum sjúkrasystrarnar nú hava, krevja eina størri og øðrvísi vitan, enn karmarnir í verandi útbúgving hava rúm fyri. 29. januar 1979 kemur nýggj "Anordning om sygeplejerskeuddannelsen", sum Sjúkrasystraskúlin í Føroyum beinan vegin fer at útbúgva næmingarnar eftir, hóast "Anordning for Færøerne om sygeplejersekeuddanneslen" ikki kom í gildi fyrr enn 3. november 1981. Tann broytta lóggávan hevur við sær, at ástøði (teori) gerst ein nógv størri partur av útbúgvingini og tað verður sjúkulæran, sum í høvuðsheitum stýrir frálæruni. Sjúkrarøktin skiftir navn til heilsu- og sjúkrarøkt og størri dentur verður lagdur á primeru heilsutænastuna. Næmingarnir hava bæði ástøðis- og praktikkfrálæru í undirvísing, vegleiðing og fyrisiting. Í 1990 byrjar ein nýggj sjúkrasystraútbúgving í Danmark, og sama útbúgving byrjar í Føroyum 15. apríl 1991. 17. juli 1992 verður "Bekendtgørelse for Færøerne om sygeplejerskeuddannelsen" sett í gildi. Tann nýggja útbúgvingin er ein avleiðing av broytingum í samfelagnum sum heild og teirri hugsan, sum er galdandi í hesi tíð. Vit liva í einum broytingarsamfelag, og nógv ymisk krøv verða sett til tann almenna sektorin, sum millum annað hevur ávirkan á sjúkrasystrastarvið. Endamálið við útbúgvingini er nú at: "den studerende udvikler og tilegner sig personlige og faglige kvalifikationer til at udøve virksomhed som sygeplejerseke. Formålet er endvidere, at den studerende erhverver forudsætninger for at samarbejde, for at forny sig fagligt i takt med den videnskabelige og samfundsmæssige udvikling, samt for at udvikle sygeplejefaget." Útbúgvingin tekur 45 mánaðir ella 3 ár og 9 mánaðir, og tá er øll frítíð tald við. Býtið millum ástøði og praktikk er 5/4: Ástøði: 25 mánaðir, praktikk: 20 mánaðir. Tímatalið í ástøði er 3.000 tímar, av hesum tekur sjúkrarøktarfakið 1.800 tímar, náttúruvísindaligu fakini 600 tímar og samfelagsfakini 600 tímar. Dentur verður lagdur á, at tað skal vera javnvág millum kunnleika, hegni og áskoðan/persónligar eginleikar. Útbúgvingin verður nú skipað sum lesnaður, og næmingaheitið broytist til lesandi. Miðað verður eftir at geva tí lesandi førleikar at útinna heilsu- og sjúkrarøkt til menniskju í øllum lívsstøðum í mun til heilsu, sjúku, umhvørvi og samfelag. Sjúkrasystraútbúgvingin byggir á, at sjúkrarøktin er ein virkisgrein ("praksisdisiplin"), hvørs eyðkenni er, at virkið/starvið er grundað á regluliga umhugsan (reflektión), lesnað og gransking. Støðið í frálæruni er, mest møguligt, tikið í sjúkrarøktarástøðinum og í gransking hjá sjúkrasystrum, og sostatt verður miðað eftir, at tað er sjúkrarøktin, sum avger, hvat innihaldið í útbúgvingini er. At enda er ætlanin við útbúgvingini eisini, at hon skal vera á einum stigi, sum gevur sjúkrasystrum førleika til víðari útbúgving á hægri lærustovnum og soleiðis virka fyri, at sjúkrarøktin mennist. Føroya Fólkaháskúli Móti endanum av farnu øld tók tankin um ein føroyskan fólkaháskúli seg upp millum føroyingar, sum høvdu verið á fólkaháskúla í eitt nú Danmark. Sjónarmiðið var at skapa ein føroyskan skúla, har ungdómurin kundi læra um Føroyar og føroysk viðurskifti á móðurmálinum. Háskúlatankin og menninir aftan fyri komu sostatt at verða slóðbrótarar innan tjóðskaparrørsluna. Háskúlin byrjaði 1. november 1899 í Klaksvík og árið eftir flutti skúlin í Føgrulíð, men tað lá ov óhøgligt fyri, og í 1910 flutti skúlin til tað staðið í Havn, har hann enn í dag er. Føroysk skúlaumsiting verður skipað Fyri 1978 var fólkaskúlin undir eftirliti av einari "skúladirektión", meðan aðrir skúlar í Føroyum vóru undir eftirliti av ymiskum donskum ráðharrastovum. Men í 1979 yvirtók Føroya landsstýri umsitingina av skúlaskapinum í Føroyum, og Landsskúlafyrisitingin varð sett á stovn. Talan var ikki bert um yvirtøku av umsitingini av fólkaskúlanum, men eisini um aðrar skúlar, herundir vinnuskúlar. Umsitingin mentist so spakuliga til at megna fleiri uppgávur. Frá 1. januar 1998 varð Landsskúlafyrsitingin umskipað og løgd saman við Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, ið situr fyri og skipar fyri undirvísingar-, granskingar- og mentamálum. Eldri gransking um Føroyar Bókin hjá Lucas Debes "Færoæ et Færoa reserata" frá 1673 er tann fyrsta lýsingin av Føroyum. Síðani eru komin fleiri staðfrøðilig (topografisk) bókaverk. Ferðandi hava eisini latið sítt íkast, ofta ymiskt í dygd, til vísindaligar bókmentir um Føroyar. Ole Jacobsen hevur í tvíbindsverkinum "Færøerne"/"Føroyar" (København 1958) gjørt eitt gjølligt yvirlit yvir mest umráðandi bókmentirnar um Føroyar fram til 1958. Her eru m.a. tilvísingar til allar tær fyrstu vísindaligu bókmentirnar um Føroyar og føroysk viðurskifti, bæði størri samlað verk og minni íkast í tíðarritum. Nógv av hesum hevur í dag mest søguligan ella vísindasøguligan áhuga. Ein bókmentaskrá av stórum týdningi, har eisini føroysk gransking er við, er:Norbert B. Vogt/Uwe Kordeck: "Works in English from and about the Faroe Islands. An annoted Bibliography." Annales Ole Jacobsen hevur í tvíbindsverkinum "Færøerne"/"Føroyar" (København 1958) gjørt eitt gjølligt yvirlit yvir mest umráðandi bókmentirnar um Føroyar fram til 1958. Her eru m.a. tilvísingar til allar tær fyrstu vísindaligu bókmentirnar um Føroyar og føroysk viðurskifti, bæði størri samlað verk og minni íkast í tíðarritum. Nógv av hesum hevur í dag mest søguligan ella vísindasøguligan áhuga. Ein bókmentaskrá av stórum týdningi, har eisini føroysk gransking er við, er:Norbert B. Vogt/Uwe Kordeck: "Works in English from and about the Faroe Islands. An annoted Bibliography." Annales Societatis Scientiatum Færoensis. Supplementum XIX. Føroya Fróðskaparfelag, Tórshavn 1997Societatis Scientiatum Færoensis. Supplementum XIX. Føroya Fróðskaparfelag, Tórshavn 1997. Læknin P.L. Panum skrivaði í 1847 við støði í eini meslingafarsótt í Føroyum eina ritgerð, sum fekk altjóða týdning. Seinni komu fleiri medisinskar ritgerðir um empiri í Føroyum. Presturin V.U. Hammershaimb legði í síðstu helvt av farnu øld grundarlagið undir eitt framtíðar føroyskt skriftmál. Seinna helvt av farnu øld hevði dám av innsavnan av tjóðminnum. Danirnir Svend Grundtvig og Jørgen Bloch gingu á odda fyri at skjalfesta tann føroyska kvæðasiðin. Jakob Jakobsen, doktari, savnaði føroysk ævintýr og sagnir, men gjørdi eisini nógv vart við seg við at granska tað gamla norðurlendska málið norn í Hetlandi. Danin Daniel Bruun fekk við sínum breiða norðuratlantsáhuga stóran týdning fyri gransking og innsavning av skjalatilfari um føroyskan byggisið. Undan seinna heimsbardaga varð tann føroyska djórafrøðin lýst í sínari heild. Nomið er eisini við alla Føroya náttúrusøgu í ymiskum greinum og verkum. Í hesum sambandi gjørdu eisini einstakir føroyingar seg galdandi, t.d. sýslumaðurin Müller, sum skrivaði fleiri týdningarmiklar greinir um grindadráp í Føroyum. Í 1936 og 1937 eru eisini føroyskir kostvanar kannaðir. Alt hetta hevur vísindasøguligan áhuga. Gjørd verður bókmentaskrá yvir tey einstøku granskingarøkini og fleiri eru ávegis. Sjálvt um tað komu einstøk týdningarmikil íkast frá føroyingum, so vóru tað sum heild útlendingar, sum skrivaðu um Føroyar. Sostatt var talan um gransking um Føroyar, men ikki gransking í Føroyum. Hon kom ikki fyrr enn væl seinni. Danir hava ikki havt sama áhuga fyri gransking av Føroyum sum av Grønlandi. Føroyagranskingin hevur ikki verið skipað á sama hátt sum granskingin í Grønlandi. Hjá donskum granskingarstovnum hevur tað fyri tað mesta verið áhugin hjá tí einstaka granskaranum, sum hevur verið avgerandi fyri Føroyagranskingina. Longu í millumstríðsárunum varð eitt lektarastarv í norðurlendskari filologi við serligum denti á føroyskt skipað við lærda háskúlan í Keypmannahavn. Seinni gjørdist hetta eitt professarastarv, men er nú aftur eitt lektarastarv. Granskingin í Føroyum byrjar Hugskotið um egna gransking í Føroyum er ein partur av tí mentanarliga samleikanum, sum hevur røtur í tjóðskaparrørsluni og millum "háskúlafólkini". Tað vóru tey, sum settu fólkaháskúlan á stovn í 1900, og tað førdi til tankar um eitt føroyskt fornminnissavn o.a. Í 1931 varð eitt gróthús gjørt liðugt. Í hesum bygningi var umframt bókasavn eisini skjalasavn og á loftinum fornminnissavn. Við hesum varð ein virðiligur karmur skaptur fyri føroysk mentanarlig áhugamál og ein plantuskúli fyri eitt komandi vísindaligt umhvørvi. Eftir at seinni heimsbardagi var byrjaður, varð innan ávísar bólkar farið at hugsa um vísindi og gransking við støði í teimum hugskotum, ið vóru gróðursett millum føroyskar akademikarar, sum vóru strandaðir í Danmark undir seinna heimsbardaga. Við heimastýrislógini í 1948 yvirtók heimastýrið mentanarstovnar sum bókasavn, skjalasavn og fornminnissavn, ið vóru lutfalsliga ódýrir í rakstri. Men frá politiskari síðu varð einki sett í verk, ið bar á brá at vera granskingarpolitisk tiltøk. At eitt føroyskt granskingarumhvørvi hevur tikið seg upp, er fyrst og fremst grundað á viljan hjá einstøkum persónum, framtakssemi og virkishug. Tann fyrsta veruliga samskipanin av granskingini fór fram, við at Føroya Fróðskaparfelag varð sett á stovn í 1952. Felagið gav longu frá byrjan út egið vísindatíðarrit Fróðskaparrit við undirheitinum Annales Societatis Scientiarum Færoensis. Umframt at geva eitt vísindaligt tíðarrit út hevði felagið til endamáls at seta á stovn eitt vísindaligt bókasavn, sum farið varð til verka við alt fyri eitt. Næsta raðfesting var at skapa eitt netverk av føroyskum granskarum og seta á stovn ein vísindaligan stovn Fyrrverandi ríkisjarðfrøðingurin, Jóannes Rasmussen, gav longu í 1946 út "Oversigt over den geologiske Litteratur vedrørende Færøerne" í "Meddelelser fra Dansk Geologisk Forening 11:66-96, København 1946 (47)". Endurprentað í "Grót og Grund", Úrvalsgreinir eftir Jóannes Rasmussen, Føroya Fróðskaparfelag, Tórshavn 1984. Um fólkalívsfrøði og tjóðminnir, sí J.P. Joensen, "Føroysk fólkamentan, Bókmentir og gransking", Fróðskaparrit 26 bók.: 114-149, Tórshavn 1978 og botaniskar bókmentir í Um tann føroyska fólkaháskúlan, sí Ludvík Petersen: Jóhannes Jóhansen: Plantufrøðiligar bókmentir Føroyum viðvíkjandi", Fróðskaparrit 32, bók: 51-58, Tórshavn 1983. - eitt fróðskaparsetur. Tað eydnaðist í 1965, tá ið Fróðskaparsetur Føroya - Eitt yvirlit yvir menningina av Fróðskaparsetri Føroya í sambandi við aðrar stovnar sæst í Jóan Pauli Joensen: Fróðskaparsetur Føroya. Stutt søguligt yvirlit á 25 ára degnum 20. mai 1990, Tórshavn 1990; eisini í Jóan Pauli Joensen: Um ikki at flyta annan fótin fyrr enn hin stendur tryggur. Ein stutt lýsing av Føroya Fróðskaparfelag og Fróðskaparsetri Føroya, Fróðskaparit 31, bók: 9-35, Tórshavn 1984. Academia Færoensis - varð sett á stovn sum ein sjálvseigandi stovnur. Í 1967 fekk Fróðskaparsetur Føroya, saman við Fiskirannsóknarstovuni og Fiskiídnaðarstovuni, bústað í einum nýggjum, men lítillátnum bygningi. Eitt yvirlit yvir menningina av Fróðskaparsetri Føroya í sambandi við aðrar stovnar sæst í Jóan Pauli Joensen: Fróðskaparsetur Føroya. Stutt søguligt yvirlit á 25 ára degnum 20. mai 1990, Tórshavn 1990; eisini í Jóan Pauli Joensen: Um ikki at flyta annan fótin fyrr enn hin stendur Tilvísingar til tað, sum her er ført fram, finnast í bókmentaskránni hjá Ole Jacobsen (Føroyar I og II, København 1958) tryggur. Ein stutt lýsing av Føroya Fróðskaparfelag og Fróðskaparsetri Føroya, Fróðskaparit 31, bók: 9-35, Tórshavn 1984. Fyrrverandi ríkisjarðfrøðingurin, Jóannes Rasmussen, gav longu í 1946 út "Oversigt over den geologiske Litteratur vedrørende Færøerne" í "Meddelelser fra Dansk Geologisk Forening 11:66-96, København 1946 (47)". Endurprentað í "Grót og Grund", Úrvalsgreinir eftir Jóannes Rasmussen, Føroya Fróðskaparfelag, Tórshavn 1984. Um fólkalívsfrøði og tjóðminnir, sí J.P. Joensen, "Føroysk fólkamentan, Bókmentir og gransking", Fróðskaparrit 26 bók.: 114-149, Tórshavn 1978 og botaniskar bókmentir í Jóhannes Jóhansen: Plantufrøðiligar bókmentir Føroyum viðvíkjandi", Fróðskaparrit 32, bók: 51-58, Tórshavn 1983. Tilvísingar til tað, sum her er ført fram, finnast í bókmentaskránni hjá Ole Jacobsen (Føroyar I og II, København 1958) Danskir økisgranskingarstovnar sum Danmarks Geologiske Undersøgelser (DGU) og Danmarks Fiskeriundersøgelser høvdu vísindalig starvsfólk í Føroyum. At hetta vóru føroyingar við áhuga fyri viðurskiftunum á staðnum, var ein fyrimunur fyri tað spírandi føroyska granskingarumhvørvið. Av hesum stovnum er tað bert GEUS (Danmarks og Grønlands Geologiske Undersøgelser ) - fyrr DGU - sum hevur starvsfólk á lønarlistanum í Føroyum í dag. Hinir stovnarnir vóru Landsbókasavnið, Landsskjalasavnið og Fornminnissavnið. Harafturat vóru so granskingaráhugaðir privatpersónar. Hvør stovnur hevði í mesta lagi eitt vísindaligt starvsfólk. Framhaldandi vøkstur í granskingarumhvørvinum Tað var ikki fyrr enn í byrjanini av 1970-árunum, at fleiri vísindalig størv vórðu sett á stovn. Vøksturin varð fíggjaður á løgtingsins fíggjarlóg, men hetta steðgaði uml. 1990, tá ið kreppan byrjaði og kom í hæddina í 1992. Á Fróðskaparsetrinum vórðu tey vísindaligu størvini munandi skerd. Í sambandi við nýggju stýrisskipanarlógina, ið kom í gildi 1. august 1996, er undirvísing, gransking og mentan komin undir sama aðalstýri og er í dag undir sama landstýrismanni. Arbeitt verður við at samskipa ella savna stovnar, ið hava týdning fyri ella viðvíkja gransking. Í 1996 kom løgtingslógin um Granskingarráð Føroya í gildi. Granskingarráðið hevur til uppgávu at geva løgtingi og landsstýri ráð í granskingarpolitiskum spurningum og hava ein virknan leiklut í granskingarpolitikki í samfelagnum. Granskingarráðið ræður ikki sjálvt yvir granskingapeninginum, men ummælir granskingarætlanir til landsstýrismannin at taka støðu til út frá tí upphædd, ið verður sett á løgtingsins fíggjarlóg. Á talvu 2 sæst árliga játtanin. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 2 Játtan til granskingarætlanir 1996 til 1999 í ársins prísum Heimild: Árligar fíggjarløgtingslógir Granskingarráðið fær gjøgnum samstarv við hinar stovnarnar umráðandi samskipandi uppgávu. Við hesum tiltaki er við at verða skapt eitt veruligt grundarlag undir einum føroyskum granskingarpolitikki. Fleiri av teimum stovnum, ið eru nevndir omanfyri, og aðrir við hava umframt sínar dagligu arbeiðsuppgávur eisini granskingaruppgávur, sum eru ásettar í teimum lógum, hesir stovnar virka undir. Kunngerð av granskingarúrslitum Fróðskaparrit er givið út síðani 1952. Tíðarritið hevur yvirlit yvir ritgerðir, og fleiri doktararitgerðir eru eisini kunngjørdar í ritinum. Føroya Fornminnissavn stóð í fleiri ár fyri útgávu av tíðarritinum Mondli við mentanarsøguligum og fornfrøðiligum greinum. Seinni er hetta tíðarrit avloyst av tvørvísindaliga tíðarritinum Frøði. Privatir geva út tíðarritið Málting, ið er einasta tíðarritið um føroyska málgransking. Flestu av nevndu stovnunum geva eisini út ársfrágreiðingar. Eisini verða granskingarúrslit almannakunngjørd í norðurlendskum faktíðarritum og í altjóða norðurlendskum tíðarritum. Innan náttúruvísindi verður nógv givið út í alheims høpi. Fiskivinnufrøðingar leggja fram nógv úrslit sum frágreiðingar til ICES (International Council for the Exploration af the Sea). Síðani 1995 hevur Fróðskaparrit havt eitt árligt yvirlit við "Scientific publications about Faroe Islands", har ikki bert útgávur hjá føroyskum granskarum eru tiknar við, men eisini aðrar vísindaligar bókmentir um Føroyar og føroysk viðurskifti. Vísindaligar útgávur og greinar eru við í Føroyskur bókalisti, ið Føroya Landsbólkasavn gevur út hvørt ár. Hesin bókalisti lættir um at finna skjalatilfar til føroyska gransking. Granskingartilfeingi Útveganargrundarlag - tey ungu Í 1998/99 eru 7.018 næmingar í fólkaskúlanum. Ein árgangur er uml. 650 - 750 næmingar. Tey flestu enda antin 9. ella 10. flokk og fara víðari á ein miðnámsskúla (studentaskúla, hf-skeið, handilsskúla, tekniska skúla ella fiskivinnuskúla). Studentaskúlin byrjaði sína undirvísing í 1937. Síðani eru studentsútbúgvingarnar vorðnar fleiri og meira sundurbýttar. Tær kunnu takast á studentaskúla, handilsskúla, tekniska skúla og fiskivinnuskúla. Niðanfyri sæst, hvussu nógv hava tikið eina studentsútbúgving í 1995 og í 1998. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 3 Yvirlit yvir gymnasialar próvtøkur í 1995 og 1998 Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið. * Av hesum eru 13, sum hava tikið HH upp á 1 ár (studentar, hf-arar o.o.). ** HIF merkir hægri útbúgving innan fiskivinnu á yrkisgymnasialum stigi. Í 1995 stóðu 375 eina gymnasiala útbúgving og í 1998 434. Hetta er uml. helmingur av einum árgangi. Nógv tey flestu, ið byrja eina hægri útbúgving, gera tað uttan fyri Føroyar. Tey flestu fara til Danmakar og lutfalsliga fá fara til onnur lond at lesa. Tey seinastu árini eru korini munandi broytt til tað betra fyri tey, sum lesa uttan fyri Norðurlond (sí kap. REF _Ref455976407 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref455976414 \h 473). Fígging av granskingini Høvuðskeldan til granskingina kemur frá løgtingsins fíggjarlóg, har Fróðskaparsetur Føroya er at finna. Samlaða upphæddin til undirvísing, gransking o.a. er í 1996 408,4 mió. kr., harav 11,7 mió. kr. eru til gransking og hægri undirvísing. Hetta er 2,8% av samlaðu játtanina til undirvísing og gransking. Samsvarandi tøl fyri 1999 eru ávikavist 427,5 mió. kr., 15,8 mió. kr. og 3,7%. Herí eru ikki roknaðar játtanir til økisgranskingarstovnar undir øðrum aðalstýrum. Í 1996 varð mett, at tær samlaðu almennu játtanirnar til veruliga gransking vóru uml. 8 mió. kr. Harafturat kemur, at føroyingar kunnu søkja danskar granskingarpengar á jøvnum føti við danir hjá teimum donsku granskingarráðunum. Tann einasti privati grunnurin í Føroyum, sum hevur til endamáls at stuðla gransking, er "Vísindagrunnur Føroya Sparikassa" við einum grundfæi upp á slaka 1 mió. kr. Grunnurin hevur í einum 5 ára tíðarskeiði síðani 1990 stuðlað føroyskari gransking við einari upphædd upp á uml. kr. 125.000 í miðal um árið. Føroyskir peningastovnar stuðla av og á einstøkum verkætlanum. Sum dømi kann nevnast, at Pf. Sjóvinnubankin setti 1 mió. kr. av til gransking á sínum 60 ára føðingardegi í 1992. Onnur helvtin fór til fiskivinnukanningar og hin helvtin fór til ein granskingarstyrk í fiskivinnubúskapi. Tað eru bert smáar upphæddir, sum vinnan nýtir upp á gransking. Orðabókagrunnurin, hvørs inntøkur koma frá sølu av áður útgivnum orðabókum, hevur stuðlað móðurmálsorðabókini við stórari upphædd. Orðabókagrunnurin hevur eisini stuðlað øðrum orðabókum. Mentunargrunnur Føroya Løgtings hevur av og á stuðlað útgávum í smb. við útgávur av vísindaligum slagi. Samanumtikið eru uttanhýsis keldurnar til gransking kortini sera avmarkaðar. Granskingarstyrkur og at keypa granskarar leysar frá teirra dagligu uppgávum er vanliga fíggjað av teimum donsku granskingarráðunum, sum føroyskir granskarar kunnu søkja í kapping við danskar granskarar, og partvíst av norðurlenskum og evropeiskum keldum. Av tí at vit ikki eru við í ES, kunnu vit ikki taka beinleiðis lut í teimum ymsu granskingarverkætlanum, sum fara fram innan ES (víst verður annars til kap. REF _Ref455976587 \r \h \* FLETFORMAT 0á síðu PAGEREF _Ref455976632 \h 479). Tann samfelagsliga menningin er komin hagar, at tað frá politiskari síðu verður mett, at gransking er umráðandi og neyðug í einum nútímans samfelag. Gransking hevur tey seinnu árini fingið hægri raðfesting, sum stovnseting av Granskingarráð Føroya er eitt dømi um. Hækkingin á fíggjarjáttanini hjá Fróðskaparsetri Føroya í 1998 og 99 kann skiljast sum tekin um, at myndugleikarnir eru sinnaðir spakuliga at fáa føroyska universitetsvirksemið upp á tað stigið, sum tað hevði, tá ið kreppan tók seg upp. Granskingartilfeingi Verður hugt at tí menniskjansliga granskingartilfeinginum, eru tað í dag meira enn 50 fólk í størvum við fakligum og vísindaligum eyðkenni. Okkurt av hesum størvum er fíggjað uttanífrá. Verður hugt at akademiskum útbúgvingum, hava nógv teir flestu føroysku akademikararnir tikið útbúgvingina á donskum lærdum háskúlum, fá við onnur norðurlendsk fróðskaparsetur og uppaftur færri uttan fyri Norðurlond. Minstamarkið við setan í starv hevur verið kandidatsprógv ella samsvarandi útbúgving. Tá talan er um vísindalig størv við Fróðskparsetur Føroya, hevur ein metingarnevnd mett um umsøkjararnar, eins og gjørt verður við onnur universitet. Setursráðið er setanarmyndugleiki. Starvsflokkingin er adjunktur, lektari og professari. Á øðrum vísindastovnum enn Fróðskaparsetri Føroya er mannagongdin vanliga tann, at leiðslan eftir innanhýsis meting ger tilmæli til landsstýrið, sum síðani tekur endaliga avgerð um, hvør skal setast í starv. Vanliga hava fáir skikkaðir umsøkjarar verið til tey einstøku størvini, so avgerðin hevur aloftast verið sjálvsøgd. Í onkrum førum er tann setti komin beinleiðis frá próvtøkuborðinum, í øðrum føri hava teir havt arbeiðsroyndir frá øðrum stovnum. Nú, tá ið leys størv eru meira sjáldsom, er støðan vorðin ein onnur, við tað at roknað verður við - í flestum førum - at fleiri skikkaðir umsøkjarar eru. Nýggjar tíðir seta nýggj førleikakrøv. Eitt ph.d-stig er enn ikki nakað formligt krav fyri at verða settur í starv, men fleiri stovnar hava givið tekin um - yvir fyri sínum ungu starvsfólkum - at roknað verður við, at tey taka eitt ph.d-stig. Trupulleikin er tann, at uttan at meira tilfeingi kemur afturat, fer tað at hava við sær, at tey ymisku føstu ábyrgdarøkini og bindingar koma at hvíla á færri herðum. Hinvegin er tað neyðugt, at tað einstaka vísindaliga starvsfólkið fær møguleika at menna sín persónliga førleika. Stovnar og granskingarumhvørvi Útbúgvingarstovnar uttan granskingarskyldu Ávísir stovnar hava útbúgving sum einasta endamál. Av hesum er Føroya Læraraskúli tann elsti. Hann varð settur á stovn í 1870. Síðani komu sjómansskúlarnir og maskinskúlin fyrst í hesi øldini. Sjúkrasystraskúli Føroya kom í 1960. Føroya Handilsskúli, ið hevur røtur aftur til 1936, skipar í dag fyri HD-lesnaði í samstarvi við Handilsháskúlan í Århus innan ávís fakøki. Leiðsla og funktiónsøki alment Tað eyðkennir granskingarumhvørvið, at tað umfatar fleiri smáar sjálvstøðugar stovnar hvør við sínum leiðara ella stjóra, sum hevur beinleiðis tilvísing til landsstýrið. Ábyrgdin av leiðsluni á tí einstaka stovninum er hjá tí eina persóninum. Eitt undantak er tó Fróðskaparsetur Føroya, sum síðani 1987 er leitt av einum valdum rektara og valdum megindeildarformonnum. Frá myndugleikanna síðu verður arbeitt saman við ymiskum stovnum um at knýta hesar stovnar saman í størri granskingareindir. Tað ger seg galdandi fyri teir flestu av teimum eftirfylgjandi umrøddu stovnum, at myndugleikarnir hava álagt teimum ymisk og føst ábyrgdarøki og skyldur sum t.d. vísindaliga og tekniska skjalfesting, fastar innsavningar av dátum og fyri onkrar stovnar frágreiðing, ráðgeving og eftirlit. Tann tíð, ið er sett av til veruliga gransking, er sera avmarkað og sjáldan formskipað. Søvn - neyðugar fyritreytir fyri at gransking kann fara fram á granskingarstovnum Fyri gransking er sera umráðandi við søvnum, har granskarar kunnu finna fram til keldur og tilfar, ið er neyðugt fyri at kunna útinna gransking. Føroya Landsbókasavn Við heimastýrislógini varð bókasavnsmálið yvirtikið sum føroyskt sermál, og Føroya Landsbókasavn, stovnað í 1828 sum sjálvsognarstovnur, kom undir landsstýrið og virkar í dag eftir løgtingslógini frá 1952 um Føroya Landsbókasavn. Føroya Landsbókasavn hevur trý høvuðsendamál: at savna allar føroyskar bókmentir og so mikið sum gjørligt av bókmentum um Føroyar at vera meginbókasavn fyri allar Føroyar at vera vísindabókasavn Landsbókasavnið virkar m.a. sum vísindaligt bókasavn við framkomnum leitiskipanum á høgum tøkniligum stigi og við einari vælvirkandi lániskipan ímillum bókasøvn bæði innanlands og uttanlands. Sambært lógini skal Føroya Landsbókasavn fáa til vegar eitt savn av vísindaligum bókmentum. Grundarlagið undir hesum savni er tað bókabýti, sum fer fram ímillum stovnin og líknandi stovnar í grannalondunum. Føroyskir skúlar og lærustovnar hava eins og øll onnur ókeypis atgongd til alt tað tilfar, sum skrásett er á Føroya Landsbókasavni. Ein grundstuðul hjá gransking í Føroyum og gransking í føroyskum evnum er, at tilfarið, sum er til, er skrásett, og at granskarin veit, hvar hann skal fara eftir tí. Føroya Landsbókasavn skrásetur eftir altjóða leiðreglum alla tíðina alt prentað tilfar Føroyum viðvíkjandi, soleiðis at granskarar vita, hvat ið er tøkt og hvar ið tað er til skjals. Skrásetingararbeiðið verður í dag gjørt á framkomnari telduskipan, og um stutta tíð verður skrásetingin eisini atkomulig á internetinum. Føroya Landsbókasavn er eisini meginbókasavn fyri allar Føroyar, og í hesum liggur ein ávís skylda hjá stovninum - og harvið hjá landsins myndugleikum - at bera so í bandi, at allir skúlar landsins hava nøktandi skúlabókasavn, soleiðis at lunnarnir til alla útbúgving og gransking verða lagdir longu í teimum umráðandi árunum í barnaskúlanum. Tey seinnu árini er samstarv fingið í lag millum Landsbókasavnið, Fróðskaparsetur Føroya og aðrar lærustovnar og stovnar um umsjón, skráseting, tænstuveiting o.a. av teirra bókasøvnum. Hetta er ein áhugaverd uppgáva, tí í telduheiminum í dag førir ein skipan av einum bókasavni beinanvegin til samskipan av nógvum bókasøvnum; soleiðis eru telduskráirnar háttaðar. Í tí lítla føroyska granskingarheiminum fer hetta samstarvið at hava stóran týdning í framtíðini. Hetta hevur ført við sær, at eitt heildaryvirlit yvir allar vísindaligar bókmentir í Føroyum er tøkt. Landsbókasavnið er á henda hátt ein miðdepil í tænastuveiting til granskingina. Landsbókasavnið fremur ikki sjálvt gransking, men ger ymiskar bókmentaskráir og gevur út Føroyskan bókalista. Harumframt skrásetur Landsbókasavnið eisini allar bókmentir um Føroyar og allar bókmentir, ið eru skrivaðar av føroyingum, eisini vísindaligar ritgerðir, bæði sum greinir og sum bøkur. Serritgerðir og ritgerðir, ið verða skrivaðar í sambandi við akademiskan lestur eru eisini at finna á Landsbókasavninum. Hetta er eitt samstarv millum Landsbókasavnið og MFS (Meginfelag Føroyskra Studenta). Føroya Landsskjalasavn Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Landsskjalasavnið er ein mentanarstovnur, ið hevur til endamáls at varðveita almenn og privat skjalasøvn, sum hava søgulig virði og hava fyrisitingarligan og rættarligan týdning fyri myndugleikar ella borgarar. Landsskjalasavnið skal savna, skipa, varðveita, lýsa og røkja søvnini, so at tey eru til taks hjá myndugleikum, almenninginum og granskingini. Umframt landsskjalavørðin er eitt fólk við akademiskari útbúgving á stovninum. Harafturat eru starvsfólk til fyrisiting, skráseting, eftirlit, lesistovu o.a. Fólk av landsskjalasavninum undirvísa søgulesandi og fólki í almennu umsitingini í fyrisitingarsøgu og journalkunnleika. Skjalasavnsavtalan frá 1990 og skjalasavnslógin frá 1992 hava havt við sær fleiri fyrisitingarligar uppgávur. Ráðgeving og eftirlit við skjalasøvnunum hjá øllum donskum og føroyskum stovnum hava økt munandi um uppgávurnar hjá stovninum, samstundis sum játtanin til Landsskjalasavnið er lækkað munandi. Hetta sæst av talvuni niðanfyri. Játtanin til Landsskjalasavnið lækkaði við 25% frá 1989 til 1995 og er í 1999 komin upp á 1992 stigið. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 4 Árligar játtanir til Landsskjalasavnið í ársins prísum Heimild: Árligu fíggjarlógirnar. Viðmerkingar: Í 1995 eru lønirnar lækkaðar við uml. 10% í mun til 1992. Í 1998 er lønarlækkingin uml. 3% í mun til 1992, meðan lønarlækkingin er burtur í 1999, lønarlækkingin er sostatt borin fult aftur í 1999. Tí eigur hetta at verða havt í huga, tá ið samanborið verður millum tey einstøku árini. Tað vil siga, at tann parturin av lækkingini, sum er størri enn 10% í 1995 í mun til 1989, er ein reallækking. Annars eigur fyrivarni at verða tikið fyri øðrum broytingum í kostnaðarstiginum í samfelagnum, men hóast hetta geva tølini greiða ábending. Í 1993 kom meirvirðisgjalds-skipanin. Hetta hevur verið við til at hækka tann partin av rakstrarkostnaðinum, sum ikki er beinleiðis lønir. Av tí at lønarparturin er so mikið stórur, verður mett, at mvg ikki hevur ávirkað kostnaðarstigið so nógv, hóast tað hevur økt um stovnsins kostnaðarbyrðu. Landsskjalasavnið hevur savnindi aftur til 14. øld. Skjøl á Landsskjalasavninum saman við savnindum av føroyskum uppruna og týdningi á donskum skjalasøvnum eru týdningarmesta keldutilfar ikki bert til føroyska søgu, men eisini fyri t.d. náttúru- og heilsuvísindi, sæð í einari søguligari mynd. Gransking. Landsskjalasavnið hevur til endamáls at fremja gransking í tilknýti til søvnini. Mesta arbeiði fer tó fram til kanningar og ráðgeving til granskarar innan nógvar greinar, t.d. heilsu-, sið-, bygdar-, ættar- og kirkjusøgu. Í hesum sambandi eru visiónir um eina fyrisitingarliga søgukanning. Hetta er ein verkætlan, sum er fortreyt fyri skráseting, atgeingi og fullgóðari nýtslu av savnindunum og sum bæði starvs- og vísindafólk vilja fáa nyttu av. Landsskjalasavnið hevur ynski um at geva út søguligar keldur, møguliga við viðmerkingum. Uttan fyri skjalasavnsskyldur verður arbeitt við eini verkætlan í kvinnusøgu. Ein serlig ætlan í sambandi við Landsskjalasavnið er verkætlanin "Arbeiðarrørslan á Tvøroyri 1915 - 1990" sum hevur ført til eina ph.d-ritgerð. Universitet - gransking og undirvísing Fróðskaparsetur Føroya Fróðskaparsetur Føroya (Academia Færoensis) er sett á stovn í 1965 sum ein sjálvsognarstovnur við játtan á løgtingsfíggjarlógini. Tað skuldi "fremja rannsóknararbeiði og skipa fyri hægri undirvísing í Føroyum" í samstarvi við teir granskingarstovnar, sum tá vóru, t.e. søvn landsins: Landsbókasavnið, Landsskjalasavnið, Fornminnissavnið, Náttúrugripasavnið og Fiskirannsóknarstovuna. Fyrireikingarnar til Fróðskaparsetrið byrjaðu í 1952, tá ið Føroya Fróðskaparfelag varð stovnað og miðvíst fór undir at leggja lunnar undir vísindaligt virksemi í Føroyum. Setursráðið, t.e. stýrið á Fróðskaparsetrinum, fevndi um tríggjar limir, sum Fróðskaparfelagið valdi, umframt landsbókavørðin og rektaran á Føroya Studentaskúla. Í 1987 varð Fróðskaparsetrið umskipað og gjørdist universitet (Universitas Færoensis) við stýrislagi sum á universitetum í øðrum Norðurlondum. Í dag hevur Fróðskaparsetrið somu høvuðsuppgávur sum Academia Færoensis umframt skyldu til at kunna um granskingina. Í lógini er tað orðað soleiðis, at setrið hevur "til endamáls at inna gransking, geva frálæru á hægri stigi og breiða út kunnleika um vísindalig háttaløg og úrslit". Virksemið á Fróðskaparsetrinum er skipað í tríggjar megindeildir: Føroyamálsdeild, Náttúruvísindadeild og Søgu- og samfelagsdeild. Rektarin er formaður í setursráðnum, sum er mannað av formonnunum á megindeildunum. Bæði rektari og megindeildarráðslimir verða eftir ásettum reglum vald fyri trý ár í senn av teimum, sum starvast á setrinum. Í 1998 varð ein menningarætlan fyri Fróðskaparsetrið gjørd. Hon stingur út í kortið, hvussu stovnurin kann verða mentur tey næstu trý árini. UNDIRVÍSING Tá ið setrið varð stovnað, varð lagt varliga fyri við einari deild, Føroyamáls-deildini, og einum vísindastarvsfólki. Fyrsta tiltakið á Fróðskaparsetrinum var orðabókaarbeiði, síðani komu skeið í føroyskum fyri lærarar. Verulig akademisk undirvísing byrjaði í 1970 við heimspeki og skeiði til "filosofikum". Náttúruvísindalig nám Í 1972 varð farið undir 2 ára náttúruvísindaliga støðisútbúgving, og tað eru tvær støðisgreinir: stødd-/alisfrøðilig og evna-/lívfrøðilig støðisútbúgving. Í 1987 vórðu fimm BS-nám sett á stovn, tað er 1-1 1/2 ára framhaldslestur eftir støðisútbúgvingina til Bachelor of Science: alis-/jarðalisfrøði, lívfrøði, teldufrøði, ravmagnsverkfrøði og matvøruverkfrøði. Orsakað av kreppuni gjørdust tey ikki øll veruleiki. Hugvísindalig nám Føroyskt Í 1974 varð skipað fyri ársnámi í norðurlendskum, serliga føroyskum máli og bókmentum, og tað varð víðkað til tvey ára exam.art.-nám í 1976. Síðani gingu ellivu ár, til farið varð undir framhaldslestur til fult kandidatprógv (cand.phil.) í norðurlendskum, serliga føroyskum máli og bókmentum. Tann undirvísingin byrjaði í 1987. Gudfrøði og søga Árini 1978-1988 varð undirvíst í gudfrøðiligum evnum, men av ymsum grundum steðgaði tann undirvísingin. Í 1987 vórðu studentar fyrstu ferð tiknir upp til exam.art.-nám í søgu, teir fyrstu luku BA-nám í 1990 (Bachelor of Arts) og tey fyrstu høvuðsgreinarprógvini, cand.phil.-prógv, í søgu vórðu útskrivað í 1992. Lokin nám á Fróðskaparsetri Føroya Megindeildirnar taka ikki upp nýggj lesandi hvørt ár, men laga upptøkuna eftir tilfeinginum. Tað samlaða árliga talið av innskrivaðum lesandi hevur tey seinastu árini ligið millum 60 og 100. Hugvísindalig nám á Føroyamálsdeildini og Søgu- og samfelagsdeildini lokin við ársenda í 1998: 88 staðið 2 ára námið, exam.art.-prógv í norðurlendskum, serliga føroyskum máli og bókmentum, 8 staðið 4 ára cand.phil.-prógv í sama evni 29 staðið exam.art í søgu og siðsøgu 16 staðið BA í sama evni 3 staðið cand. phil. í sama evni Samfelagsfrøðilig nám Í tíðarskeiðinum 1993-95 varð skipað fyri ársnámum í ávikavist samfelagsvísindum og búskapi og í handli og máli. Til samans 20 hava staðið hesi bæði ársnámini. Náttúruvísindalig nám Náttúruvísindadeildin (náttúruvísindi og tøkni) hevur í tíðarskeiðinum 1988-98 útskrivað: 54 støðisútbúgvingarprógv 15 BS-prógv Summi av teimum, sum taka prógv í eini grundútbúgving á Fróðskaparsetrinum, hava høvuðsgreinarprógv í eini aðrari lærugrein og eru sostatt cand.mag. Nøkur teirra hava lisið báðar greinirnar í útbúgvingini á setrinum (t.d. føroyskt og søgu). Tey, sum bara taka prógv í eini - ella pørtum av eini - støðisútbúgving ella eini grundútbúgving, halda aloftast fram við víðari lestri á øðrum universitetum. Tað hevur ongantíð verið annað at frætt um, hvussu útbúgvingin á setrinum hevur vignast, enn at grund- og støðisútbúgvingarnar eru á sama støði sum aðrastaðni, og studentarnir, sum halda fram aðrastaðni, eru væl lærdir og klára seg væl. Granskaraútbúgving Eftir kunngerð frá 1996 ber til at fara undir granskaraútbúgvingina til ph.d. (Philosophy Doctor) á Fróðskaparsetrinum. Á vári 1999 eru trý granskaralesandi innskrivað á setrinum. Granskaraútbúgving umfatar lestur, undirvísing og gransking, sum skal enda við eini ph.d.-ritgerð, sum verður vard á almennari samkomu. Fyri at tryggja granskaranum altjóða royndir umfatar útbúgvingin harumframt eina vist á útlendskum universiteti. KREPPAN Tá ið kreppan gjørdi vart við seg í 1989, varð fíggjarjáttanin beinan vegin skerd á Fróðskaparsetrinum. Í talvu 5 niðanfyri sæst játtanin til Fróðskaparsetrið úrvald ár frá 1989 til 1999. Í 1995 var játtanin einans 67% av játtanini í 1989. Í 1999 er játtanin komin eitt sindur upp um 1992-støðið. Tískil eru í dag bert 60% av teimum vísindaligu størvunum, sum vóru í 1989. Hetta førdi við sær, at tær stóru ætlanirnar í álitinum frá 1986 vórðu av ongum. Í dag eru tey somu trý høvuðsøkini ella tær somu megindeildirnar sum í 1980-árunum: Føroyamálsdeildin, Søgu- og samfelagsdeildin og Náttúruvísindadeildin. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 5 Árligar játtanir til Fróðskaparsetur Føroya Heimild: Árligu fíggjarlógirnar. Sí annars viðmerkingarnar á síðu PAGEREF _Ref449795038 \h 438 ( REF _Ref445566123 \h \* FLETFORMAT Talva 4). Føroyamálsdeildin Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Føroyamálsdeildin er sett á stovn í 1965 og starvsøki hennara er gransking og undirvísing í føroyskum máli og bókmentum. Samstundis hevur deildin altjóða skyldur, tí hon er einasti stovnur í heiminum, sum burturav hevur til endamáls at granska og undirvísa í føroyskum máli og bókmentum. Tí er Føroyamálsdeildin tann natúrligi fakligi miðdepilin í slíkum virksemi. Haraftrat kemur ávíst ráðgevandi virksemi eins og upplýsing/kunning um granskingarúrslit. Røkt av orða-, staðanavna-, málføra- og kvæðasøvnum eru neyðugir partar av granskingini og undirvísingini á deildini. Til at røkja undirvísingar- og granskingaruppgávurnar hevur deildin 6 vísindastørv: 3 málfrøðistørv og 3 bókmentastørv (1 av hesum seinnu í skaldskapi av manna munni). Harafturat er í løtuni (1999) ein uttansetursfíggjaður ph.d.-studentur á deildini og deildin hýsir eini uttansetursfíggjaðari orðabókarverkætlan. Til at røkja savnsskyldur av ymiskum slag hevur deildin 3 savnshjálparar, 1 í fullum starvi, 2 í parttíðarstarvi. Til at røkja tær fyrisitingarligu uppgávurnar hevur deildin ein deildarskrivara. Føroyamálsdeildin er við í Nordplus-netverkinum Nordliks, sum skipar fyri lærara- og studentaumbýti millum móðurmálsdeildirnar á øllum universitetum í Norðurlondum. Serliga læraraumbýti kemur væl við hjá deildini. Nettojáttanin hjá deildini var í 1998 3.374 tkr. GRANSKING Granskingarøkið hjá deildini er í stórum dráttum málfrøði og bókmentafrøði, undir hetta seinna kemur gransking av skaldskapi av manna munni. Málfrøði Aðaltátturin í málvísindaliga arbeiðinum hjá deildini hevur verið orðabókaarbeiði. Fram til uml. 1990 varð høvuðsdenturin lagdur á orðtøku fyri at vaksa um og útbyggja orðasavnið, ið, síðan deildin varð stovnað, hevur verið grundarlagið undir øllum orðabókaarbeiði. Í 1989 varð farið undir verkætlanina "Móðurmálsorðabókin", ið partvíst var fíggjað uttanífrá. Henda verkætlan var liðug, tá ið Føroysk orðabók kom út í 1998. Arbeiðið við at endurskoða og fullfíggja orðabókina til seinni endurútgávur fer fram á Føroyamálsdeildini. Umfatandi staðanavnarannsóknir verða framdar á deildini. Føroyamálsdeildin, Matrikulstovan og Kort- og Matrikelstyrelsen samstarvaðu frá 1980 til 1998 um navnatilfarið á kortunum, sum er nógv økt á nýggju 37 kortbløðunum, sum vóru liðug at koma út í 1998. Harumframt verður granskað í føroyskari mállæru og málsøgu og í føroyskum fólkanøvnum. Bókmentir Bókmentafrøðiliga granskingin á Føroyamálsdeildini hevur kastað av sær monografiir um einstakar rithøvundar og ávís tíðarskeið. Givin eru út greinasøvn við bókmentaligum greiningum av støkum verkum og tekstum og við ráðstevnufyrilestrum. Á deildini er skrivað bók við bókmentaligum frøðiheitum og í umbúna er bók, sum viðger modernaðar skaldsøgur og setur tær í ástøðiligan og søguligan samanhang. Harafturat verða bókmentafrøðiligar greinir, sum eru skrivaðar á Føroyamálsdeildini, prentaðar í Fróðskaparritum og í útlendskum tíðarritum, eitt nú í tí enska Skandinavica og íslendska Tímariti máls og menningar. Hesi seinastu tíggju árini hava greinir frá deildini verið í bókunum frá bókmentaráðstevnunum hjá International Association of Scandinavian Studies, sum verður hildin á øðrumhvørjum ári. Í fjør var henda ráðstevna hildin á Fróðskaparsetrinum og ráðstevnufyrilestrarnir verða ritstjórnaðir á Føroyamálsdeildini og koma út í bók í 2000. Granskingin av skaldskapi av manna munni snýr seg um kvæðir sum tekstir og kvæðir í sosialum samanhangi, t.e. í dansinum. Tvær ráðstevnur hava verið hildnar, onnur um kvæðir og hin um vísuskaldskap í víðari merking. Báðar hesar ráðstevnur eru útgivnar í bók. Eitt hefti um føroyskan dans er gjørt á deildini, og í umbúna er útgáva av einum higartil óviðgjørdum kvæðahandriti, útgáva av kvæðaløgum í tilknýti til hetta handrit. Fjølmiðlasamskifti, munnligt samskifti í nútíðini og samtíðarmentan eru somuleiðis granskingarevni á Føroyamálsdeildini. Ymsar greinagerðir í tíðarritum, antologium á skandinaviskum og enskum máli vísa úrslit á økinum. Ein dr.phil.-ritgerð um samskifti og fólksliga mentan er skrivað á deildini, somuleiðis ein ph.d. ritgerð. Søgu- og samfelagsdeildin Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Søgudeildin er sett á stovn í 1986 og umfataði til 1988 umframt søguvísindi eisini gudfrøði. Í 1989 varð avgjørt at fara undir at byggja upp eina samfelagsvísindaliga deild, men í 1992 var samfelagsfrøði løgd saman við søgufrøði í eina nýggja megindeild: Søgu- og samfelagsdeildin. Á deildini eru 3 vísindastørv: eitt í almennari søgu, eitt í siðsøgu og eitt í samfelagsfrøði. Deildin hevur eitt hálvt deildarskrivarastarv og nettojáttanin hjá deildini var í 1998 1.589 tkr. Tann samfelagsvísindaliga granskingin, sum fer fram í Føroyum, verður framd á Søgu- og samfelagsdeildini. Hagstova Føroya hevur til uppgávu at savna tilfar, sum lýsir føroyska samfelagið úr ymsum sjónarhornum. Hesi hagtøl hava stóran týdning fyri empirisku samfelagsgranskingina, men Hagstovan fremur ikki sjálv veruliga gransking. Partar av granskingini á Søgu- og samfelagsdeildini fáa uttanseturs stuðul og tað hevur m.a. kastað eina frágreiðing av sær, sum lýsir hvussu tað ber til at forða fyri stríði millum núverandi høvuðsvinnuna, fiskivinnuna, og ta nýggju oljuvinnuna. Tvey av amboðunum tykjast vera samskifti og virðing. Søgu- og samfelagsdeildin dúvar í ávísan mun upp á útlendskar gestalærarar, og søgunámini umfata meira fólkalívsfrøði og siðsøgu enn somu nám aðrastaðni. Námini í søgufrøði roynast so mikið væl, at fleiri eru farin undir granskaraútbúgving í søgu. Í samfelagsvísindum er talan um serlig evnisskeið og um ársnám í samfelagsvísindaligum grundevnum og í búskapi, handli og máli. Hetta seinna árskeiðið er samskipað við Robert Gordon University í Aberdeen og Aalborg Universitetscenter. Tikið verður upp til námini, tá ið tilfeingið og umstøðurnar eru til tað. Harumframt er í umbúna at skipa ársnámini í samfelagsfrøði soleiðis, at tað verður gjørligt at taka BA í samfelagsfrøði. GRANSKING Granskingin á Søgu- og samfelagsdeildini fer fram í søgu, siðsøgu og samfelagsvísindum. Vísindastarvsfólk á deildini hava givið út ritgerðir um føroyska søgu, stjórnarskipanarliga søgu, kirkjusøgu, fólksliga mentan og skiftið frá bóndasamfelagi til fiskivinnusamfelag. Granskingaruppgávurnar eru fjøltáttaðar, men dentur verður lagdur á hesi øki: norðbúgvamentan, bygdasamfeløg í broyting og pinkutjóð í menning. Deildin hýsir 2 uttansetursfíggjaðum ph.d.-verkætlanum. Søgu- og samfelagsdeildin stílaði fyri altjóða vísindaligari ráðstevnu um "Microstates: Globalization and Constitutionalism. Challenges to Selfgoverment and Microstates" í apríl 1999. Náttúruvísindadeildin Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Náttúruvísindadeildin gevur hægri náttúrufrøðiligar útbúgvingar og granskar í náttúruvísindaligum og tekniskum evnum. Gransking og útbúgving eru tvær síður av somu søk: at framleiða og gagnnýta vitan og eiga at fylgjast í tí virksemi, sum fer fram á einum universiteti. Hóast Náttúruvísindadeildin hevur virkað í meir enn 25 ár, er fakliga umhvørvið framvegis lítið størri, enn tað var í byrjanini. Bert eitt fast vísindafólk er á hvørjum fakøki, og tí er virksemið hjá Náttúruvísindadeildini nógv knýtt at einstaklingum. Á náttúruvísindadeildini eru fimm full vísindastørv umframt parttíðarstørv. Harafturat eru á deildini ph.d.-lesandi, sum m.a. fíggja lesturin við studningi frá oljufeløgum. Deildin hevur ein deildarskrivara og tveir laborantar. Játtanin hjá deildini er í 1998 3.202 tkr. GRANSKING Granskingin á Náttúruvísindadeildini fer fram á hesum økjum: Føroyska veðurlagið síðan 1875. Geislavirkni og onnur dálking á sjógvi, landi og í luftini. Møguleikarnir at nýta nútímans telesamskiftisútgerð í Føroyum. Streymviðurskifti í føroyskum sjóøki. Kanningar við matematiskum modellum. Útbreiðsla, føði og vøkstur hjá fiski á Føroyabanka. Málteld og orðabókaarbeiði. Fyrsta ph.d.-ritgerðin skrivað á deildini: Elin Súsanna Jacobsen: Rúsdrekka siðir og ósiðir. Annales Societatis Scientiarum Færoensis. Supplementum XX og Rúsdrekka og Narkotikaráðið, 1995. Ph.d. ritgerð á hugvísindaligu megindeildini, Århus Universitet 1996. Í løtuni eru tveir ph.d.studentar, Erland Viberg Joensen og Andras Mortensen. Royndarspreingingar við kjarnorkuvápnum førdu í 1960 árunum til lutfalsliga høgt geislavirkni í nøkrum føroyskum matvørum. Hetta eggjaði til eina drúgva mátiætlan, ið upprunaliga serliga varð útint av RISØ kanningarstovninum. Á Náttúruvísindadeildini hevur serliga eftir Tjernobyl vanlukkuna verið arbeitt við, hvussu geislavirkni gjøgnum avfall verður flutt í gras, seyð og aðrar partar av vistskipanini til menniskjað. Arbeiðið er samskipað í norðurlendskum høpi. Orsakað av torgreiddari botnstaðfrøði (botntopografi) og samanfallandi vatnmongdum myndar føroyska havøkið eina fløkta skipan, sum er torfør at lýsa ástøðiliga. Á Náttúruvísindadeildini verður arbeitt við numeriskum havfrøðimodellum, ið kunnu økja um vitanina um havøkið við Føroyar. Í slíkum modelleringsarbeiði verða mátingar brúktar, og synergi fæst tí millum arbeiði hjá teimum, sum máta, og teimum, sum gera modell - eitt nú millum Náttúruvísindadeildina, Fiskirannsóknarstovuna og útlendskar stovnar sum Norsk Meteorologisk Institut og lærda háskúlan í Bergen. Ein onnur havfrøðilig verkætlan kannar fiskiríkidømi á Føroya Banka. Arbeitt hevur eisini verið saman við granskarum frá Danmarks Teknologiske Universitet (DTU) um menning av eini oljurakstrarætlan ("oil spill trajectory") fyri føroyska havøkið. Stóru hæddarmunirnir í landinum ávirka útbreiðsluna av elektromagnetiskum-bylgjum, og tað hevur tí týdning fyri telesamskiftið. Í samstarvi við Føroya Teleeru kanningar gjørdar av, hvussu havið og fjøllini ávirka signaldygdina í digitalum-radioskipanum. Tað er í umbúna at leggja fleiri náttúruvísindaligar granskingarstovnar og setrið saman í næstum. Í umleið eitt ár hevur verið arbeitt við at samansjóða partar av náttúruvísindaliga virkseminum í Føroyum í eitt víðkað universitetsfakultet. Talan er um Náttúruvísindadeildina, Náttúrugripasavnið og BIOFAR. Líknandi samansjóðingar kunnu eisini hugsast fyri hugvísindi. Á henda hátt verða lunnar lagdir undir eitt størri og sterkari universitetsumhvørvi, ið er betur ført fyri at fáa til vegar og gagnnýta vitan í føroyskum og altjóða høpi. Aðrir granskingarstovnar - gransking og menningarvirksemi Føroya Fornminnissavn Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Føroya Fornminnissavn er okkara siðsøguliga tjóðsavn, sum røkir siðsøguligar savnsuppgávur umframt at vera myndugleikin, sum umsitir fornminna- og bygningafriðingarlógirnar saman við almennu stuðulsskipanini til bygdasøvn. Á Føroya Fornminnissavni starvast ein landsantikvarur, tveir savnvørðir, ið eru leiðarar av ávikavist tí fornfrøðiligu deildini og tí fólkalívsfrøðiligu deildini, ein arkitektur, ein savnspedagogur og tekniskt/fyrisitingarligt starvsfólk. Uppgávur stovnsins eru lógarásettar og fevna um fornfrøðiligar og fólkalívsfrøðiligar skrásetingar og kanningar. Siðsøguligu kanningarevnini fevna m.a. um búsetingar- og landbúnaðarsøgu, bygningasøgu, sjóvinnusøgu o.a. Umsitingarligu uppgávurnar binda so nógv í einari tíð við avmarkaðum tilfeingi, at tað sjáldan verður tíð til veruliga gransking - og enn minni til veruligar verkætlanir - í arbeiðstíðini. Fornminnissavnið hevur søvn við fornfrøðiligum og fólkalívsfrøðiligum gripum, eitt stórt myndasavn, savn við frásagnum og samrøðutilfari, bæði skrivligt og sum bandupptøkur. Hetta er tilfar, ið er savnað saman í sambandi við størri fólkalívsfrøðiligar verkætlanir. Savnið hevur eisini mynda- og konserveringsverkstaðir. Í 1996 læt savnið upp eina nýggja siðsøguliga framsýning í Hoyvík. Hon var ætlað at standa uppi eitt ár ella so sum eitt fyrsta stig á leiðini at byggja upp føstu framsýningar savnsins, men vegna tilfeingistrot stendur fyribilsframsýningin uppi enn. Í talvuni niðanfyri síggjast tær árligu játtanirnar til Føroya Fornminnissavn, bygdasøvn og fornminni. Eyðfinn Magnussen granskingarverkætlan, ið hevur arbeiðsheitið: "Undersøgelse af Færø Bankens fiskefauna med særlig vægt på udbredelse, arsdiversitet, størrelsesfordeling, fødeindtagning og vækst". Verkætlanin verður framd í samstarvi millum Fiskirannsóknarstovuna og lærda háskúlan í Keypmannahavn. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 6 Árligar játtanir til Føroya Fornminnissavn o.a. Heimild: Árligu fíggjarlógirnar. Sí annars viðmerkingarnar á síðu PAGEREF _Ref449795038 \h 438 ( REF _Ref445566123 \h \* FLETFORMAT Talva 4) Føroya Fornminnissavn hevur samstarv um ávísar uppgávur við útlendsk søvn og antikvariskar stovnar, m.a. Tjóðsavnið í Danmark. Innanlands hevur stovnurin samstarv við onnur søvn og stovnar, eitt nú Landsskjalasavnið, Náttúrugripasavnið, Søgu- og samfelagsdeildina, Føroyamálsdeildina, Matrikulstovuna o.o. Gransking. Granskingarøkini eru fornfrøði og fólkalívsfrøði. Fornminnissavnið hevur síðani seinast í 1940-árunum skipað fyri øllum fornfrøðiligum rannsóknum, sum fyri ein part eru skjalfestar í frágreiðingum og fyri ein part givnar út sum greinir. Fornminnissavnið hevur veitt stórt íkast til elstu búsetingarsøguna, til bygdabúskapin og til byggisiðin. Útbygging av undirstøðukervinum (infrastrukturinum) og størri nýgerð tey seinastu 30 árini hevur ført við sær, at neyðugt hevur verið at framt nógvar fornfrøðiligar rannsóknir í tí sambandi. Neyðugt hevur verið at fingið arbeiðsmegi og útgrevstrarleiðarar uttanífrá. Hesar rannsóknir hava havt stóran týdning fyri fatanina av tí mentanarligu menningini í Føroyum og í tí norrøna økinum í Atlantshavinum. Fyribils er ein ph.d.-ritgerð komin burtur úr einum av hesum útgrevstrum, sum vísir á broyting í lívsháttinum í Føroyum í miðøldini. Fornminnissavnið byrjaði fólkalívsfrøðiligar verkætlanir um broyting frá bóndasamfelag til fiskivinnusamfelag. Hetta hevur havt við sær fleiri ritgerðir gjøgnum 1970- og 1980-árini. Verkætlanir halda fram í samstarvi við Søgu- og samfelagsdeildina á Fróðskaparsetri Føroya. Ein serlig verkætlan í hesum sambandi er ein størri kanning av tí føroyska bátinum skoðað úr tí umhvørvisliga og samfelagsliga høpinum. Innsavnan, uppmáting og tekniarbeiði er í gongd. Henda verkætlan verður framd sum ein ph.d.-verkætlan saman við Søgu- og samfelagsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya. Náttúrugripasavnið - grundgransking Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Náttúrugripasavnið varð sett á stovn í 1956 og hevur frá byrjan havt tríggjar deildir: Djórafrøði, plantufrøði og jarðfrøði. Umframt gransking hevur Náttúrugripasavnið skyldu til at savna, skráseta og formidla náttúrulutir, sum alment lýsa náttúruna. Tey seinnu árini er Jarðfrøðideildin vaksin nógv orsakað av oljurannsóknum. Talið á akademiskari arbeiðsmegi er í løtuni 7, harav 4 arbeiða á Jarðfrøðisavninum. Tey akademisku starvsfólkini samstarva við Fróðskaparsetur Føroya og Føroya Læraraskúla. Í talvuni niðanfyri síggjast tær árligu játtanirnar til Føroya Náttúrugripasavn. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 7 Árligar játtanir til Náttúrugripasavnið Heimild: Árligu fíggjarlógirnar. * Í játtanini eru íroknaðar inntøkur, ið stovnurin hevur havt. Serliga er talan um inntøkur hjá Jarðfrøðisavninum í 1998 og 1999. Sí annars viðmerkingarnar á síðu PAGEREF _Ref449795038 \h 438 ( REF _Ref445566123 \h \* FLETFORMAT Talva 4). Gransking. Djórasavnið hevur í fleiri ár granskað hval, serliga grindahval, og tekur lut í og samskipar partvís eina stóra altjóða verkætlan á hesum øki. Tey seinnu árini er ein stórur partur av arbeiðinum farin til at geva úrslitini út. Ein verkætlan, ið fevnir um at seta fylgisveinasendara á 7 grindahvalir í eini grind, sum verður slept, bíðar eftir einum hóskandi høvi. Plantusavnið hevur í fleiri ár arbeitt miðvíst við flogsáðkanningum (pollenkanningum), samstundis við eini meira grundleggjandi kortlegging av tí terrestriska føroyska gróðrinum (floruni). Jarðfrøðisavnið hevur tey seinnu árini verið nógv ávirkað av oljurannsóknum. Nógv arbeiðsmegi verður nýtt til at tryggja tað dátutilfar, sum verður savnað í almennum og privatum kanningum. Jarðfrøðisavnið hevur tætt samstarv við GEUS (Danmarks og Grønlands Geologiske Undersøgelser) um fleiri verkætlanir, sum m.a. fevna um tulking av tí savnaða geofysiska tilfarinum. Jarðfrøðisavnið er við í eini stórari norðurlendskari granskingarverkætlan um menningina í landslagnum í seinglacial- og holocæntíð á landi og í strandatøttum havøkjum. Jarðfrøðisavnið tekur virknan lut í GEM-netverkinum, ið er eitt samstarv millum oljufeløg og føroyskar granskingarstovnar um havumhvørvi. BIOFAR Royndarstøðin Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Havlívfrøðiliga royndarstøðin í Kaldbak varð sett á stovn í 1988 í sambandi við norðurlendsku granskingarverkætlanina BIOFAR. Henda verkætlan er liðug og síðani 1995 hevur verið arbeitt við tveimum nýggjum verkætlanum. Á BIOFAR starvast ein leiðari, ið er settur á Náttúrugripasavninum og Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya. Harumframt er ein akademikari í fullum starvi. Til royndarstøðina eru fleiri gestagranskarar knýttir, og fleiri lesandi frá útlendskum lærdum háskúlum gera sítt vísindaliga arbeiði á royndarstøðini og savna upplýsingar til seruppgávur og ph.d.-ritgerðir. Almannakunngering av arbeiðinum fer í høvuðsheitum fram í altjóða tíðarritum. Royndarstøðin verður fíggjað við uml. helvtini á løgtingsins fíggjarlóg og restin verður fíggjað við fremmandari fígging. Gransking. Tann upprunaliga BIOFAR verkætlanin hevði sum endamál at kortleggja og rannsaka botnfaununa á djúpum økjum í føroyskum sjóøki. Eftir at henda verkætlan endaði, er ein partur av granskingini hildin fram í verkætlanini BIOFAR 2, sum eisini viðvíkur botndýraríkidøminum, men nærri landi (út til 100 m dýpi). Samstundis verður arbeitt við eini verkætlan, ið nevnist FARCOS, sum fevnir um at kortleggja tað føroyska strandaøkið, ið skal verða grundarlag undir framtíðar metingum av umhvørvisávirkan, m.a. í sambandi við møguliga oljuvinnu. Hesar báðar verkætlanir hava eins og upprunaliga BIOFAR tætt samarbeiði við granskarar í Norðurlondum og aðrastaðni. Ítøkiligt granskingarúrslit er, at uml. 2.000 higartil ókend dýra- og plantusløg í føroyskum sjóøki eru vorðin identifiserað. Serfrøðingar, ið kunnu flokka hesi sløg, boða so við og við royndarstøðini frá úrslitunum. Fiskirannsóknarstovan Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Fiskirannsóknarstovan varð upprunaliga sett á stovn í 1954 sum ein deild undir Danmarks Fiskeri og Havundersøgelser. Fyrstu árini var stovnurin bert opin í summarhálvuni, men síðani 1959 hevur stovnurin virkað alt árið. Í byrjanini býttu landsstýrið og danska stjórnin útreiðslurnar javnt sínámillum, men so hvørt sum tørvurin á føroyskum kanningum vaks, átók Landsstýrið sær meirútreiðslurnar, og í 1988, tá Fiskirannsóknarstovan varð yvirtikin, var føroyski parturin 90% av árligu játtanini. Til nýtslu í kanningararbeiðinum hevur stovnurin havt til taks fiskirannsóknarskip. Fyrstu árini Jens Christian Svabo og frá 1981 Magnus Heinason. Fuglakanningar liggja eisini undir stovninum. Í talvuni niðanfyri síggjast tær árligu játtanirnar til Fiskirannsóknarstovuna - FSR - (íroknað Fuglakanningarstøðina) og Magnus Heinason (MH). Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 8 Árligar játtanir til Fiskirannsóknarstovuna í ársins prísum Heimild: Árligu fíggjarlógirnar. Sí annars viðmerkingarnar á síðu PAGEREF _Ref449795038 \h 438 ( REF _Ref445566123 \h \* FLETFORMAT Talva 4). *Herav 2.500 tkr. til serligar íløgur. Endamálið hjá Fiskirannsóknarstovuni er at savna tilfar um livandi tilfeingi í føroyskum sjógvi og umhvørvi teirra og út frá hesum geva ráð í burðardyggari gagnnýtslu av sjóøkinum. Harumframt eisini at ráðgeva um burðardygga gagnnýtslu av livandi tilfeinginum á øðrum økjum, har føroyskir fiskimenn fiska og at savna inn tilfar til hetta endamál. Gransking. Við Magnusi Heinasyni verða á hvørjum ári gjørdar afturvendandi yvirlitskanningar og aðrar kanningar. Tær týdningarmestu yvirlitskanningar eru: Yvirlitstrolingar á vári og heysti. Við hesum fæst vitan um støðuna í týdningarmestu botnfiskastovnunum undir Føroyum og broytingarnar frá einum ári til annað. Ekkómetingar av svartkjafti og hydrografi. Hesar kanningar fara fram í mai, tá fiskurin eftir gýting er á veg norður í Norðurhøv at leita sær føði. Yngulkanningarnar í juni-juli geva fyrstu ábendingarnar um, hvussu árligu gýtingarnar hava hilnast. Á hesum túrinum verða eisini gjørdar kanningar av æti og nøgdini av tøðevnum í sjónum. Ekkómetingar av sild og svartkjafti í Norðurhøvum í mai saman við fiskirannsóknarskipum úr Íslandi, Noregi og ES geva nøgdina av somu stovnum í kanningarøkinum. Nøgdin av kongafiski, blálongu og svartkalva verður mett á serligum yvirlitstrolingum. Standardskurðir og hydrografi. Á fýra kanningum, ið eru býttar út um árið, verða hiti og saltnøgd niður gjøgnum sjógvin kannað á føstum standardskurðum. Eisini verða salt og hiti kannað á fleiri av hinum túrunum við MH. Árliga framleiðslan av æti verður kannað á tveimum túrum. Fiskirannsóknarstovan savnar eisini inn ein hóp av tilfari frá avreiðingum av fiski í Føroyum. Endamálið við hesum er at lýsa broytingar í vekt, vøkstri og aldursbýti á avreidda fiskinum. Hetta saman við yvirlitstrolingunum og dagbókum frá fiskiskipum er høvuðsgrundarlagið undir árligu stovnsmetingunum. Fiskirannsóknarstovan er við í fleiri granskingarverkætlanum, bæði føroyskum og altjóða. M.a. kunnu nevnast: Føroyskar verkætlanir: Saman við Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum verður vistskipanin hjá fiski á Føroya Banka kannað. Undir játtanini til royndir innan fiskivinnu hevur Fiskirannsóknarstovan ábyrgdina av fleiri kanningum. M.a. kunnu nevnast Árinið av dregging eftir skel á botnin og dýralívið har. Rækjukanningar á Flemish Cap. Stovnsuppbýti av kongafiski. Kubatrolararnir hava fiskað á sama hátt undir sama reiðaríi øll árini, síðan fiskimarkið varð flutt út. Í hesum sambandi er ein kanning av, hvussu veiðan og veiðiøkini hjá teimum hava verið. Í verkætlanini "Tilgongd av fiski" verður kannað, hvussu livilíkindini eru hjá seiði og smáfiski, og hvussu hetta ávirkar yvirliving og vøkstur. Eisini eru fleiri praktiskar royndir í hesum sambandi, so sum royndir at dyrgja eftir makreli, royndir við at skilja óynskta hjáveiðu frá undir fisking við at nýta skiljiristir, skráseting av hjáveiðu, royndarfiskiskap á djúpum vatni o.s.fr. Norrønar verkætlanir: Streymgongdin fram við Føroyum verður kannað við dopler streymmátarum. Snellufiskiskapur verður kannaður við eygleiðingum við eini serligari sjónbandssnellu. Atburður og ferðing hjá toski verður kannað við at merkja fisk. Stovnurin hevur seinnu árini eisini verið uppi í fleiri kanningum framman undan eini komandi oljuvinnu. Nevnast kunnu: Teljingar av fugli til havs. Skráseting av møguligum konfliktum millum fiskiskap og eina oljuvinnu til havs. Skrásetingar og góðskumetingar av hydrografiskum dátum í økjum av áhuga fyri oljuvinnuna. Útsetan og viðlíkahald av streymmátarum. Heilsufrøðiliga Starvsstovan Bygnaður, uppgávur og tilfeingi. Heilsufrøðiliga Starvsstovan varð sett á stovn í 1975. Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur, sum frá er liðið, fingið latið upp í hendur eina røð av eftirlits- og umsitingarligum uppgávum, sum krevur mest sum alla arbeiðsorkuna á stovninum. Talið av akademiskum starvsfólkum er 14 (íroknað 5 verkætlanarsett), harav tey flestu ikki hava serligar granskingarskyldur. Í talvuni niðanfyri síggjast tær árligu játtanirnar til Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. So at siga øll gransking og menning er fíggjað við peningi uttanífrá (sí talvu 9). Hesin peningur kemur frá Nordisk Industrifond, Norðurlendska Ráðharraráðnum og Det Arktiske Miljøprogram undir Miljø- og Energiministeriet. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 9 Árligar játtanir til Heilsufrøðiligu Starvsstovuna í ársins prísum Heimild: Árligu fíggjarlógirnar og roknskapir fyri HS. Viðmerkjast skal, at í 1998 og 1999 er játtanin til landsdjóralæknaembætið íroknað, umframt at í 1999 er ein serlig játtan upp á 1.250 tkr. í sambandi við ár 2.000 tillagingar. Uttan hesa upphædd er indeksið 184. *Játtan pr. 20. apríl 1999. Gransking. Á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni hava verið og verða framdar ein røð av granskingarætlanum og kanningum, sum hava við starvsøkið hjá stovninum at gera. Endamálið hevur verið at menna vitanina og/ella at kanna møguliga vinnuliga gagnnýtslu. M.a. hevur verið kannað, um møguleiki er at nýta úrdráttir frá ymiskum hávasløgum, m.a. orsakað av innihaldi av ymiskum evnasambindingum. Verkætlanin verður framd í samstarvi við Institut for kemiteknik, DTU. Kannað verður eisini, hvussu er við innihaldinum av Listeria í sambandi við framleiðslu av royktum laksi og kalva og, hvussu hjáframleiðsla í fiskiídnaðinum kann gagnnýtast á besta hátt. Eitt annað granskingarøki er umhvørviseitur, serliga í havinum. Heilsufrøðiliga Starvsstovan er við í ymiskum verkætlanum, og framdar eru fleiri mátingar av PCB- og tungmetalinnihaldi í fiski, hvali og fugli. Heilsuvísindi Millum akademiskt útbúgvið starvsfólk eru læknar óivað ein stórur partur, men eingin stovnur er, sum hevur medisinska granskingarskyldu. Hetta og stóra arbeiðsbyrðan hjá læknum eru óivað høvuðsorsøkirnar til, at heilsuvísindalig gransking hevur verið og framvegis er knýtt at einstaklingum, fyrst av øllum læknum sum starvast á Landssjúkrahúsinum. Í Fróðskaparritum 1-40 eru nevndar 70 greinir, sum eru givnar út um læknafrøðilig og heilsufrøðilig evni og í Supplementa eru útgivnar 5 læknafrøðiligar doktararitgerðir. Niðanfyri verða nøkur granskingarevni og verkætlanir lýst. Tað hevur leingi verið kunnugt, at einstøk fólk kunnu hava sera høga eksponering av methylkviksilvuri orsakað av havføði, serliga frá hvali. Kanningar av hesum vandamálum eru síðani víðkaðar til eisini at fevna um toxisk evnir í havumhvørvinum, serliga PCB. Arbeiðsmedisinska deildin hevur tikið lut í hesum kanningum í samstarvi við Miljømedicinsk Afdeling við Odense Universitet, umframt eitt sera víðfevnt altjóða netverk. Tær aktuellu kanningarnar leggja dent á neurotoxiska ávirkan av prænatalari ekspositión og týdningin av havdálkingini fyri menningina av børnum í Føroyum. Fíggingin av hesum kanningum er komin ymsa staðni frá, íroknað ES og USA. Í 1996 hevur Det artiske Miljøprogram undir Miljø- og Energiministeriet játtað 2,7 mió. kr. til hesar kanningar. Onnur heilsuvísindalig gransking hevur serliga havt farsóttarfrøðilig eyðkenni. Ein nervaserfrøðingur (neurologur), knýttur at Landssjúkrahúsinum, hevur lýst neuroepidemiologisk eyðkenni og er í samstarvi við Neurologisk Afdeling við Odense Universitet í holt við innsavnan av dátum við tí fyri eyga at gera farsóttarfrøðiligar kanningar av einari røð av sjúkum. Á Psykiatriskari deild á Landssjúkrahúsinum eru framdar epidemiologiskar kanningar av sjálvmorði, alkoholismu og skisofreni. Farið er undir at gera arvaligar fólkakanningar í samstarvi við Institut fyri Psykiatrisk Grundforskning og Genetisk Institut við Aarhus Universitet. Vinnurættað gransking Hóast høvuðsvinna okkara er grundað á fiskiskap, er lítil og eingin gransking gjørd í hesi vinnugrein, fiskalívfrøðilig gransking og royndarfisking tó undantikin. Umframt uttanhýsis, vanliga norðurlendska, fígging hava flestu fiskivinnuligu granskingarætlanirnar verið grundaðar á játtanir frá Grunninum fyri Praktiskar Fiskiroyndir, sum í 1999 hevur eina játtan upp á 8 mió. kr. á løgtingsfíggjarlógini. Grunnurin er fyrst og fremst ætlaður til praktiskar royndir og hevur fíggjað heilt fáar verkætlanir, sum eru veruligar granskingarverkætlanir. Í 1980-árunum varð avgerð tikin um at seta á stovn eina útbúgving á bachelor-stigi í matvørutøkni, serliga við atliti at fiski, og eitt starv varð í hesum sambandi sett á Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya. Í sambandi við stóru skerjingarnar í játtanini til Fróðskaparsetur Føroya frá 1989 varð ætlanin slept. Í dag er eingin stovnur, sum hevur gransking í fiskivinnuevnum sum part av sínum lýsta arbeiðsøki, hvørki innan tað privata ella tað almenna. Havbúnaður hevur tey seinastu 20 árini ment seg sera nógv og stendur fyri einum stórum parti av samlaða útflutningsvirðinum. Á Fiskirannsóknarstovuni varð beinanvegin ein deild til kanning og gransking av hesari vinnu sett á stovn. Henda deild hevur ment seg til eitt sjálvstøðugt alment partafelag - pf. Fiskaaling - sum selur rogn, yngul, smolt o.a. til vinnuna og fæst við miðvíst aliarbeiði við laksi. Granskingin á Fiskaaling leggur seg serliga eftir at styrkja og víðka um alingina av fiski og skeljadjórum. Royndarstøðin er ein gamal stovnur, men er seinastu árini skerd nógv. Árligu játtanirnar eru lækkaðar úr góðum 7 mió. kr. í 1988 niður í 2 mió. kr. í 1996. Royndarstøðin er mannað við einum kanningarleiðara, og granskingar- og royndararbeiðið er sera nýtslukent. Tað er savnað um mjólkarframleiðslu, seyðarøkt og grønmetisframleiðslu (íroknað eplir). Fíggingin til raksturin kemur frá løgtingsfíggjarlógini, men Royndarstøðin hevur tey seinastu árini framt tríggjar granskingarverkætlanir, ið eru fíggjaðar av Vestnordensamarbejdet/Atlants-samarbejdet í samstarvi við Ísland og lutvíst Grønland. Skógrøkt landsins hevur ein vísindaliga útbúnan skógbúnaðarkandidat, sum ger royndir við nýtslumøguleikum av ymiskum træsløgum. Gransking um Føroyar aðrastaðni Sjógvurin kring Føroyar var áður ein partur av Dansk Fiskeri og Havundersøgelser, eins og undirgrundin var ein partur av Danmarks Geologiske Undersøgelser. Hesar kanningar fara nú fram í einum samskipaðum samstarvi við Fiskirannsóknarstovuna og Náttúrugripasavnið, har GEUS eisini hevur hølir. Á lærda háskúlanum í Keypmannahavn er eitt lektarastarv í føroyskum, sum hevur ein týðandi leiklut í at breiða kunnleika um føroyska samfelagið og føroyska mentan í Danmark. Við Roskilde Universitetscenter er NORS - Nordatlantiske Regionalstudier, sum arbeiðir við verkætlanum í Norðuratlantshavinum, eisini Føroyum. Í sambandi við NORS eru skrivaðar fleiri høvuðsritgerðir við evnum úr Føroyum og eisini einstakar ph.d.-ritgerðir. Í sambandi við NORS er skipað fyri vísindaligum ráðstevnum um føroysk viðurskifti, sum hevur Norðuratlantshavið, íroknað Føroyar, sum sítt áhugaøki, og tað hevur eisini sett fleiri kanningar í gongd í sambandi við høvuðsritgerðir. Harafturat koma eisini einstakar ph.d.-verkætlanir. CNS - Center for Nordatlantiske Studier ved Aarhus Universitet arbeiðir eisini við Norðuratlantshavinum. Sentrið gav út tíðarritið North Atlantic Studies, har greinar eru um Føroyar og føroysk viðurskifti. Selskabet til Udgivelse af færøske Kildeskrifter og Studier, ið hevur heimstað í Keypmannahavn, varð sett á stovn í 1943 og hevur til endamáls at almannakunngera bæði eldri verk viðvíkjandi føroyskum máli, bókmentum, søgu og fólkaminnum og nýggjari vísindaligar kanningar um hesi evnir. Selskabet hevur givið nógv høvuðsverk út. Gransking um Føroyar og føroysk viðurskifti fer fram á ymiskum lærdum háskúlum í Norðurlondum og uttan fyri Norðurlond, men vanliga stendur og fellur henda gransking við áhuganum hjá einstøkum persónum og teimum einstøku verkætlanunum. Føroya Landsbókasavn hevur sum uppgávu at finna og útvega øll útgivin granskingarúrslit. Tað hevur eydnast Føroya Landsbókasavni at fáa til vegar væl av avritum av ikki almannakunngjørdum granskingarúrslitum. Vísindalig sambond Fleiri vanligar samstarvsavtalur eru millum Fróðskaparsetur Føroya og donsk universitet og einstakar við onnur norðurlendsk universitet. Føroyskir granskarar taka dúgliga lut á ársfundum, vísindaligum ráðstevnum og øðrum fakligum fundum, mest í Norðurlondum, men eisini í altjóða sambandi, t.d. ICES (International Council for the Exploration af the Sea) og IASS (International Association for Scandinavian Studies). Hóast hetta virksemi er avgjørt neyðugt, gera frástøðan og ferðslusambondini, at hesin háttur at fáa vísindaligt samskifti og umbýti er sera orkukrevjandi. Norðurlandahúsið hevur verið karmur um fleiri ráðstevnur, seminar og vísindaligar ráðstevnur innan mentanargransking, havfrøði (oceanografi), heilsuvísindi, fiskivinnugransking, fiskisamfeløg í framtíðini, smálandasamfeløg o.a. Lærararnir á Føroyamálsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya samstarva við móðurmálsdeildirnar á hinum norðurlendsku universitetunum. NORDPLUS-skipanin er dúgliga nýtt í hesum sambandi. Landsskjalasavnið samstarvar í høvuðsheitum við donsk skjalasøvn sum Rigsarkivet, Landsarkivet og Erhvervsarkivet og hevur annars samband við onnur norðurlensk skjalasøvn. Á sama hátt hevur Fornminnissavnið - serliga fornfrøðiliga deildin - samstarv við Nationalmuseet í Danmark. Søgu- og samfelagsdeildin á Fróðskaparsetri Føroya samstarvar við donsk universitet í søgu, serliga Aarhus Universitet, og í samfelagsfaki við Aalborg Universitet og Roskilde Universitet. Samstarv er við Grønlands Universitet um eina verkætlan. Harumframt er eitt tvíliðað (bilateralt) samstarv millum Fróðskaparsetur Føroya og Háskóla Íslands, har partarnir skiftast at skipa fyri ráðstevnum ("Frændafundum"), sum higartil hava verið um víð evnir innan hugvísindi. Á hesum ráðstevnum er málið føroyskt og íslendskt. Tríggjar ráðstevnur hava verið, ein í Reykjavík í 1992, ein í Tórshavn í 1995 og ein í Reykjavík í 1998. Fróðskaparsetur Føroya tekur lut í tveimum norðurlendskum verkætlanum um fiski- og veiðimentan og er virkið í North Atlantic Fishing History Association um eina norðuratlantiska fiskivinnusøgu. Á sama hátt sum tær hugvísindaligu hava tær náttúruvísindaligu deildirnar tætt samstarv, bæði í sambandi við gransking og ráðgeving og í sambandi við verkligt umhvørvisgóðskueftirlit. Vanliga er Heilsufrøðiliga Starvsstovan annar samstarvsparturin. Landsverkfrøðingurin samstarvar um geologiska ráðgeving við streymmátingum í føroyskum havøki. Í sambandi við eftirliti av ávirkan av geislavirkni, ið er aktuelt eftir Tjernobyl vanlukkuna, samstarvar Náttúruvísindadeildin við stovnar í Norðurlondum við líknandi uppgávum, t.d. Geislavarnir Ríkisins í Íslandi og Statens Strålskyddinstitutt í Svøríki. Náttúruvísindadeildin samstarvar við Institut for Energiteknik og Havforskningsinstituttet í Bergen. Plantusavnið á Náttúrugripasavninum hevur samband við botanisk netverk, serliga gjøgnum danskar plantufrøðingar. Djórasavnið á Náttúrugripasavninum hevur regluligt samband við Aarhus Naturhistorisk Museum og er annars við í alheims netverki við Japan, USA, Avstralia, Nýsæland, Spania, Frakland og Ongland viðvíkjandi hvalakanningum. Jarðfrøðisavnið á Náttúrugripasavninum hevur fyrst og fremst samstarvsavtalur við Geologiske Undersøgelser í Danmark, GEUS, við Geologisk Museum í Keypmannahavn, við Geologisk Institut og Geografisk Institut á lærda háskúlanum í Keypmannahavn og í Aarhus, eisini við vísindalig umhvørvi í Skotlandi, Onglandi og Hollandi. Í sambandi við oljugransking er regluligt samband við altjóða oljufeløg. Fiskirannsóknarstovan hevur samband við aðrar norðurlendskar stovnar við somu uppgávum, serliga Havforskningsinstituttet í Bergen. Eins og hvalagranskingin á Náttúrugripasavninum er virksemi hjá BIOFAR altjóða. Nógvir gestagranskarar hava havt og hava framvegis samband við granskingar-verkætlanirnar, serliga norðurlendskir, men eisini granskarar úr Týsklandi, Onglandi og USA. Harumframt hevur BIOFAR nógv alheims sambond. BIOFAR hevur sostatt stór vísindalig netverk úteftir, sum verður røkt við verkskeiði (workshops), vísindaligum ráðstevnum og við at gestagranskarar koma til Føroyar. Í heilsuverkinum er tað bert deildin fyri arbeiðsmedisin, sum er við í formligari gransking av umhvørviseitri og tí er við í fakligum netverki av altjóða slagi. Í løtuni snýr tað seg um tætt samstarv við lærdu háskúlarnar í Odense, Tróndheimi, Umeå, Düsseldorf, Groningen, Siena, Boston og Tokyo. Í føroyskum havøki fer stórt altjóða granskingarvirksemi fram, sum Fiskirannsóknarstovan tekur lut í. Tann Norðurlendska Umhvørvisgranskingarverkætlanin 1993-1997 og tey norðurlensku granskingarráðini hava veitt nógva fígging til Nordic WOCE-verkætlanina, har ein stórur partur av arbeiðinum fer fram á Fiskirannsóknarstovuni. Eitt framhald og víðkan av hesari verkætlan við meira altjóða luttøku (VEINS) er nýliga fíggjað gjøgnum granskingarætlanina hjá ES. Serlig granskingarøki Tey seinastu næstan 25 árini eru fimm álit skrivað, sum nema við ella beinleiðis snúgva seg um føroyska gransking. Í 1970- og 80-árunum verður granskingin sjálv neyvan umrødd. Hon býr kortini sum ein undirskild fyritreyt undir teimum tilmælunum um útbúgvingar og nám, sum vórðu skotin upp. Tað tykist ikki at hava borið til at tala fyri gransking uttan at vísa á ítøkilig úrslit; hon skuldi vera til beinleiðis nyttu. Í 1990-árunum tykist tað so smátt at bera til at tosa um gransking, eisini grundgransking. Elsta álitið, "Tilmæli um hægri útbúgving við Fróðskaparsetur Føroya" (1975), snýr seg bara um undirvísingarsíðuna í virkseminum hjá setrinum og var upprunin til eina nýggja deild á setrinum. Árini 1976-80 arbeiddi Magnus Danielsen við eini tilráðing um at seta fleiri tøkniútbúgvingar í verk á Fróðskaparsetrinum. "Álit um Fróðskaparsetur Føroya" (1986) leggur somuleiðis dent á at menna undirvísingina á universitetsstigi. Hetta álitið førdi til, at setrið gjørdist universitet, sum hevur til endamáls at granska, veita hægri undirvísing og kunna um granskingarúrslit og háttløg. Forskning på Færøerne (1996) førdi til, at 35 mil. kr. eru játtaðar á donsku fíggjarlógini tey næstu 3 árini til gransking í føroyskum og grønlendskum viðurskiftum. Forskningspolitik og - strategi for Færøerne og Grønland. Forskningssamarbejde i Vestnorden I-II (1997) førdi til, at Norðurlandaráðið tey næstu 5 árini játtar 30 mió. kr. og hevur stovnað eina miðstøð fyri arktiska gransking við skrivstovu í Finnlandi. "Tilmæli um hægri útbúgving við Fróðskaparsetur Føroya", 1975 Tilmæli er úrslit av einum umfatandi kanningar- og ráðleggingararbeiði í tíðarskeiðinum juli 1974 - november 1975 hjá 11 nevndum, sum hvør hevur lýst og gjørt ætlanir fyri eina útbúgving. Arbeiðssetningurin hjá nevndunum var at kanna 1) tørvin á hægri lestri í Føroyum, tá ið hugsað verður um framtíðar arbeiði í føroyska samfelagnum, 2) vánirnar at fáa rikið tílíkan lestur her heima. Tilmælið raðfestir útbúgvingartørvin í tríggjar bólkar: Í fyrsta lagi verður mælt til at seta fýra nám á stovn á setrinum beinanvegin, t.e. í 1976: fiskiídnað, teld, fyrisiting og gudfrøði. Í øðrum lagi verður mælt til framvegis at kanna: samstarvsmøguleikarnar um læraraútbúgving, líkindi fyri at undirvísa í læknafrøði, ravmagnstøkni og fyri bókasavnsútbúgving á setrinum. Í triðja lagi verður fyri fyrst mælt til at útseta: framhald av sjúkrasystraútbúgvingini, útbúgving í blaðmanna-, útvarps- og sjónvarpsvirki og landbúnaðarútbúgving í samstarvi við setrið. Landsstýrið søkti um játtan til at stovna tvær nýggjar deildir á setrinum: Eina fyri fyrisiting og eina fyri gudfrøði. Einasta námið, sum gjørdist veruleiki, var gudfrøðilesturin, og tað hendi, hóast fíggjarnevndin mælti til bara at stovna fyrisitingardeildina. Hetta álitið umfatar ongar hugsanir um granskingarvirksemi. Tilráðing viðvíkjandi hægri tøkniútbúgving í Føroyum, 1978 Magnus Danielsen gjørdi í 1976 av sínum eintingum eina fullfíggjaða og nágreiniliga lestrarætlan fyri eitt ravmagnstøkniligt nám. Hann varð síðani biðin um at arbeiða meira við málinum og í 1978 varð ein "Tilráðing viðvíkjandi hægri tøkniútbúgving í Føroyum" løgd fram. Tilráðingin staðfestir, at tørvurin á verkfrøðingum í Føroyum er nóg stórur, til at tað er skilagott at skipa fyri 3-áranámum í ravmagns-, maskin- og byggiverkfrøði. Ongar verkfrøðiútbúgvingar vórðu tó skipaðar á hesum sinni. "Bláa álitið" - Álit um Fróðskaparsetur Føroya, 1986 Endamálið við hesum áliti var at skipa Fróðskaparsetrið sum eitt universitet og á tann hátt skapa ein karm, sum loyvdi vøkstri í gransking og hægri lestri í Føroyum. Samstundis metti nevndin, at tað var neyðugt, at ávís nám vórðu sett á stovn beinanvegin. Mælt varð til at skipa nýggjar grundútbúgvingar og framhaldslestrar aftur at teimum, sum vóru - tey vóru náttúruvísindaligu støðisútbúgvingarnar og norðurlendskt, serliga føroyskt mál og føroyskar bókmentir. Tey nýggju námini skuldu vera søga og siðsøga og samfelagsvísindalig grundútbúgving. Í náttúruvísindum skuldi skipast fyri B.S.-námum í matvøruverkfrøði, lívfrøði, alis- og jarðalisfrøði, teldufrøði og hagfrøði. Ætlanin var eisini at skipa eitt nám í verkfrøði. Viðvíkjandi gransking tekur álitið hugvísindini fram, tí tey "skulu granska og bera heilt sjálvstøðuga mentan". Bæði hugvísindi, samfelagsvísindi og náttúruvísindi hava "stóran og ofta ósæddan, búskaparligan týdning fyri samfelagið" (bls. 5). Álitið ber íløgurnar í gransking í Føroyum saman við somu íløgur í øðrum londum: "Ísland og Danmark nýta millum 0,6 og 0,8% av bruttotjóðarinntøkuni til granskingar- og lærustovnar, ið beinleiðis eru at sammeta við setrið. Umroknað til føroysk viðurskifti samsvarar hetta við eina ársjáttan um 30-40 milliónir". Ársjáttanin til setrið var tá ikki meiri enn 8 mió. kr. Fleiri av teimum nýggju námunum vórðu skipað, men summi, t.d. matvøruverkfrøði, vórðu orsakað av kreppuni løgd niður aftur, áðrenn nakar fór undir lesturin. Lagt kann verða afturat, at lesturin í søgu og siðsøgu kom í gongd og hevur verið síðani, somuleiðis fleiri av BS-námunum. Framhaldslesturin, høvuðsgreinarnámið í norðurlendskum, serliga føroyskum máli og bókmentum, byrjaði árið eftir at "bláa álitið" var skrivað og hevur verið endurtikið við jøvnum millumbili. Samfelagsvísindaliga grundnámið kom ongantíð, men stílað var fyri tveimum ársnámum: 1) samfelagsfrøði og 2) búskapi, handli og máli lestrarárini 1993-94 og 1994-95. Gransking í Føroyum Frágreiðingin Forskning på Færøerne er úrslit av, at landsstýrismaðurin í granskingarmálum, Eilif Samuelsen, vendi sær til danska starvsfelaga sín, Frank Jensen, granskingarmálaráðharra, við eini ætlan um at fíggja gransking í Føroyum á sama hátt sum polargranskingina. Granskingarmálaráðharrin sendi spurningin til donsku granskingarstovnarnar Statens Forskningsråd, Kommissionen for Videnskabelige Undersøgelser i Grønland og Dansk Polarcenter, sum tóku undir við ætlanini. Síðani varð ein kanningarnevnd skipað við umboðum fyri føroyska gransking og hesar donsku granskingarstovnarnar. Setningurin hjá nevndini var at meta um tørvin á og møguleikarnar fyri samfelagsligum og vísindaligum granskingartiltøkum, sum lýsa føroyska náttúru, sjóøki, umhvørvisviðurskifti, mentan, vinnumøguleikar og heilsuviðurskifti. Harafturat skuldi álitið lýsa ymiskar mátar at skipa tiltakið, t.e. hvørji ráð takast skuldi til, granskaraútbúgving, leikluturin hjá føroyskum granskarum í tiltakinum og í leiðsluni av granskingartiltøkunum. Áhugaverd er ein talva (bls. 13) sum í høvuðsheitum vísir, hvussu føroysk gransking er skift millum ymisk øki og hvussu tey eru fíggjað. Eftir henni fóru til samans 17-22 mil. kr. á løgtingsfíggjarlógini til føroyska gransking í 1996 (tá er undirvísingin sílað frá á granskingar- og undirvísingarstovnunum). Niðurstøðan í álitinum er í stuttum tann, at gransking í føroyska samfelagnum, sum frá danskari síðu er verd at gera íløgur í, samsvarar fyri ein stóran part við granskingarøki, har Føroyar umboða ein serligan granskingarmøguleika við altjóða gildi (bls. 3). Nevndin raðfestir tvey øki: Náttúra og náttúrutilfeingi. Umhvørvi og heilsuviðurskifti. Hesi bæði evni eru tikin av einum lista við seks granskingarøkjum: Norðbúgvamentan og bygdasamfeløg í broyting. Pinkutjóð og sjálvstýri í menning. Havstreymar og veðurlag. Náttúra og náttúrutilfeingi. Náttúrutilfeingi og ídnaður. Umhvørvisviðurskifti og heilsa. Tað eru við øðrum orðum evni 4) og 6), sum nevndin tekur fram um hini evnini. Frágreiðingin leggur fyri við at lýsa gransking í Føroyum, stovn fyri stovn og deild fyri deild. Hugvísindaliga granskingin verður lýst, men hon kemur bara upp á tal í tilráðingini/raðfestingunum, har tað stendur, at samfelagsfrøði og hugvísindi eiga at ganga inn í granskingartiltøkini sum tvørfakligir partar, har hetta hevur týdning (bls. 54). Granskingarpolitikkur og -framferðarháttur fyri Føroyar og Grønland Frágreiðingin fevnir um tveir bóklingar. Bd. I (sum er í A4-stødd) gevur eitt søguligt yvirlit yvir gransking í Føroyum og Grønlandi og bd. II (sum er í A5-stødd) ger granskingarstøðuna upp í Føroyum og Grønlandi. Her verða bert partarnir um føroyska gransking umrøddir. Søguliga yvirlitið í bd. I minnir fyri ein stóran part um frágreiðingina í danska álitinum Forskning på Færøerne, nevnda talvan er eisini endurprentað (bls. 51). Somuleiðis nevnir norðurlendska frágreiðingin tey somu seks granskingarøkini, sum eru skipað í tær somu tvær raðfestingarnar sum í danska álitinum. Men Forskning på Færøerne II ger eina roynd at fáa onnur granskingarøki fram. Frágreiðingin vísir á, at føroysk gransking fyrst av øllum kann fáa fram úrslit um føroyska mentan og náttúru. Eftir tær báðar raðfestingarnar og tey seks granskingarøkini í danska álitinum setur frágreiðingin í grundini eina aðra raðfesting fram, sum leggur dent á søgu-/siðsøgulig og samfelagslig granskingarevni. Í fyrsta lagi hesi søgu- og siðsøguligu evnini: Norðbúgvamentan Siðvenja og broyting í bygdasamfeløgum Mentanarligur og tjóðskaparligur samleiki. Síðani samfelagsligu evnini: Fiskur og samfelagsbroytingar Útjaðari og nútímansgerð Heimastýri Tilfeingisbundin búskapur og blokkur Fiskivinnuvend samfelagsgransking, sum umfatar gransking í sambandi við oljuleiting o.tíl. Vinnuviðurskifti eru við í summum av granskingarevnunum, serliga teimum samfelagsligu, men beinleiðis vinnugransking, t.e. nýggja gransking, er ikki talan um. Gransking í føroyskum máli og bókmentum er ikki umrødd í óbeinleiðis raðfestingini hjá frágreiðingini Forskningspolitik og -strategi for Færøerne og Grønland II. Niðurstøða Niðurstøðurnar taka støði í tí, sum er nevnt omanfyri saman við tí, sum er nevnt í fylgiskjølunum til hesa frágreiðing (bind II). Eisini taka tær støðu í tí vitan og kunnleika, sum nevndin hevur fingið við at vitja skúlar, stovnar og fyritøkur í sambandi við nevndararbeiðið. Fólkaskúlin Fólkaskúlin fekk í 1962 nýggja lóg við m.a. serstakari undirvísingarleiðbeining við fyrstu lesiætlanunum, sum fyrstu ferð vórðu gjørdar til tann føroyska fólkaskúlan og við støði í føroyskum viðurskiftum. Sama ár varð nýggj lóg um læraraútbúgving sett í gildi í Føroyum. Í 1979 loysti løgtingslógin um skúlafyrisiting lógina frá 1854 um eftirlitið við fólkaskúlanum í Føroyum (Færøernes Skoledirektion) av. Seinni í 1979 varð nýggj lóg um fólkaskúlan samtykt. Við hesum karmum vórðu betri umstøður fingnar til vegar at skipa fólkaskúlan eftir føroyskum viðurskiftum. Broytingar og tillagingar vórðu stigvíst framdar, men í 1998 kom nýggj lóg um fólkaskúlan í gildi. Hóast fólkaskúlin fekk føroyskt lógargrundarlag og føroyska fyrisiting í sínari heild í 1979, hevur fólkaskúlin ikki broytt seg so nógv frá tí danska fólkaskúlanum, sjálvt um hann - í størri mun enn áður - hevur tikið støði í føroyska samfelagnum. Hetta eru óivað fleiri orsøkir til, m.a. tann siðvenja, sum hevur verið at fylgt donskum reglum við tilknýti til danskar myndugleikar. Ein onnur orsøk hevur uttan iva verið, at tilfeingisgrundarlagið, sum skúlafyrisitingin hevur fingið í sín lut, ikki hevur rokkið longur. Annars eru fólkaskúlaskipanirnar at kalla eins í øllum Norðurlondum. Hetta vil - alt annars eins - gera sítt til, at hildið verður fast um eina skipan fram um at fremja víðgongdar broytingar. Hóast vit hava valt at broyta innihaldið í føroyska fólkaskúlanum, tá ið ein tíð er fráliðin, og eftir at danir hava framt teirra, hava vit ongantíð tikið stig til - í nóg stóran mun - at framt samsvarandi broytingar í umstøðunum at reka fólkaskúlan. Her skulu serliga nevnast umstøðurnar hjá skúlaleiðslunum at fremja teirra arbeiði, broyttar arbeiðsumstøður og arbeiðsviðurskiftini hjá føroyska fólkaskúlalæraranum og óhepna ábyrgdarbýti millum land og kommunu. Miðnámsútbúgvingarnar Sjálvt um miðnámsútbúgvingarnar hava fingið føroyskan lógarkarm, líkjast tær framvegis teimum samsvarandi donsku ómetaliga nógv. Hetta hevur sínar fyrimunir, m.a. tað at økið er vítt og nógv er at hava í huganum alla tíðina. Tá er lættari at fylgja við, hvørjar tillagingar og broytingar aðrir gera fyri síðani at taka støðu til, hvat ein sjálvur velur at fremja av tí. Verður hugsað um tær gymnasialu útbúgvingarnar, hava vit ikki færri enn 5 (student, HF, HH, HT og HIF), meðan danir hava 4 (student, HF, HH og HT). Havast má í huga, at tær 4, sum eru felags og sum taka støði í einum øðrum landi enn okkara, eru ætlaðar einum samfelag, sum er 100 ferðir størri enn okkara. Í Danmark er lítil og eingin formlig samskipan millum útbúgvingarnar. Sjálvt útbúgvingar, sum fara fram á sama skúla (student og HF), hava ikki stórvegis samskipan. Hesa skipan hava vit eisini valt at nýta í Føroyum. Verður hugt eftir yrkisútbúgvingunum, kann tað hava sín fyrimun at hava eina skipan, sum er eins og tann í t.d. Danmark. Tað eru nógv fak innan yrkisútbúgving, serliga á tí tekniska økinum. Í Danmark eru uml. 80 ymisk yrki, meðan tað í Føroyum eru fólk, sum eru avlærd innan 53 ymisk yrki seinastu 20 árini. Serliga tey seinnu árini eru fleiri yrki komin afturat, sum lært verður upp í í Føroyum. Tá ið so nógv yrki eru, kann tað verða eitt sindur trupult at fylgja við, serliga innan tey yrki, sum eru smá, av tí at tøknifrøðiliga menningin er so stór. Í smáum samfeløgum verður hildið, at skilagott er við upplæring innan ymisk fakøki, sum vit kenna tað í dag, av tí at tað er við til at tryggja, at upplæring fer fram innan tey øki, sum eru í samfelagnum, samstundis sum tilgongdin í stóran mun tekur støði í tørvinum í yrkinum. Hetta er eisini við til at gera vinnuna liðiligari, samstundis sum henni verður tryggjaður ein rímiligur førleiki. Hetta forðar tó ikki fyri, at hugt verður at okkara vinnubygnaði, eisini hvussu smá samfeløg hava loyst teirra viðurskifti á hesum øki. Hetta kundi kanska gjørt, at vit fingu onkur yrki, sum høvdu breiðari yrkissamanseting, ið kanska hóskaði betur til okkara samfelag. Í Danmark eru tey seinnu árini framdar fleiri samanleggingar av teknisku skúlunum og samanlegging av handilsskúlum og tekniskum skúlum. Hetta verður m.a. gjørt fyri fáa samstarvsfyrimunir (synergiavleiðingar), tó uttan at útbúgvingarnar á skúlunum verða við skerdan lut, kanska heldur øvugt. Samstarvsfyrimunir kunnu vera á økjum sum: dygdarmenning, betri nýtslu av fíggjarliga tilfeinginum (meira útbúgving við hægri dygd fyri minni pening), starvsfólkaøkinum, marknaðarførslu, búskapar- og fyrisitingarøkinum, bókasavn, kunningartøkni, lestrarvegleiðing o.s.fr. Í Føroyum er óivað ein menningarmøguleiki á hesum øki, ikki bert fyri nevndu skúlar, men eisini fyri aðrar. Samanleggingar eru ikki nøkur treyt fyri at røkka hesar samstarvsfyrimunir, men langt kann eisini komast við samstarvi á hesum økjum, soleiðis at meira fæst burturúr fyri allar partar og kanska eisini fyri minni. Umframt broytingum, sum framdar eru í fólkaskúlanum, hevur serliga verið hugt at tí partinum, sum hevur við innihaldið í útbúgvingunum at gera, men í ov lítlan mun hevur verið lagt upp fyri at fáa karmarnar um innihaldið við, tá ið broytingar eru framdar. Eitt nú eftirútbúgving og umstøðurnar hjá leiðslunum. Aðrar og hægri útbúgvingar Fleiri av hesum útbúgvingum hava røtur í seinastu øld, t.d. læraraútbúgvingin frá 1872 og sjóvinnuútbúgvingarnar. Hesar útbúgvingar eru sprotnar úr einum samfelagsligum tørvi innan serligar vinnugreinir. Eyðkent fyri fleiri av hesum útbúgvingum er, at tað krevst ein løggilding (autorisatión) fyri at virka. Løggildingin tekur støði í ásetingum, sum vit vanliga ikki hava ávirkan á. Hetta setir strong krøv til innihaldið í útbúgvingunum, so møguleikar fyri at gera serligar føroyskar fyriskipanir á økinum eru oftani avmarkaðar. Læraraútbúgvingin leiðir fyrst og fremst fram ímóti, at lærarin skal virka í tí føroyska fólkaskúlanum. Hetta gevur høvi til at laga útbúgvingina til okkara viðurskifti, men bindur samstundis eisini læraraútbúgvingina til at verða framda eftir teimum ásetingum, ið tann til eina og hvørja tíð galdandi fólkaskúlalóg hevur. Tí er neyðugt, at innihaldið í læraraútbúgvingini er samsvarandi endamál og ætlanir við regluverkinum fyri fólkaskúlan. Granskingartilfeingi Teir persónar, sum hava útint gransking í Føroyum, hava fyrr gjørt hetta í sambandi við arbeiði sítt soleiðis, at tað í ein ávísan mun hava verið teirra áhugamál, ið hava gjørt av, hvat granskað hevur verið í. Tað fíggjarliga tilfeingið hevur verið avmarkað. Hetta er við tíðini broytt soleiðis, at granskingin er vorðin meira skipað. Í dag tekur ein størri helmingur av einum árgangi eina gynmasiala miðnámsútbúgving. Nógv av hesum fara at lesa víðari fyri at fáa sær eina akademiska útbúgving. Tá ið útbúgvingin er lokin, eru fá størv í Føroyum innan gransking leys at søkja. Støðan er batnað nakað eftir kreppuárini í fyrru helvt av nítiárunum, men enn er langt á mál fyri at fáa eitt veruligt granskingarumhvørvi. Sum er, er persónstilfeingi til postgradualar útbúgvingar (t.d. ph.d.) til staðar í nóg stóran mun, meðan tað fíggjarliga tilfeingið vantar. Skulu vit fáa veruliga gransking í Føroyum og harvið varðveita støðuna sum eitt framkomið samfelag, er tað neyðugt, at tann fíggjarligi parturin kemur inn í granskingina í nógv størri mun enn higartil, serliga frá almennari síðu, fyri at tryggja eitt ávíst støði og vav í grundgranskingini. Gransking Gransking í Føroyum av føroyingum byrjaði ikki fyrr enn eftir 1948. Verulig gongd kom ikki á fyrr enn í 1970-árunum í sambandi við, at virksemið varð víðkað á Fróðskaparsetri Føroya. Men tær stóru ætlanirnar, sum vóru frammi í 1980-árunum, sóu ikki dagsins ljós orsakað av teimum sparingum, sum vórðu framdar seinast í áttatiárunum og fyrst í nítiárunum. Granskingin hevur annars verið knýtt at persónum, sum hava sitið í ávísum lyklastørvum í hesum sambandi. So við og við hava granskingarverkætlanir vundið meira upp á seg. Fleiri stovnar hava megnað at fingið til vegar fitt av slíkum játtanum, serliga uttanlands. Hetta er ein granskingarháttur, sum verður nýttur alsamt meira og meira. Á henda hátt kann tað verða lættari at fáa til vegar fígging til granskingina, tí granskari og stuðlari hava eyðsýnd felags áhugamál. Hetta er serliga innan endamálsgransking (sí kap. REF _Ref456367275 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref456367281 \h 459). Neyðugt er eisini at tryggja grundgranskingina, og hetta verður vanliga gjørt við játtan á fíggjarlógini til teir stovnar, sum útinna hesa gransking. Tey granskingarøki, sum hava verið tikin fram og raðfest í teimum álitum, sum eru skrivað um føroyska gransking í 1990-unum, eru fyrst av øllum náttúruvísindalig, í øðrum lagi heilsu- og samfelagsvísindi. Gransking í máli, bókmentum og søgu standa uttan fyri raðfestingarlistarnar. Vinnugransking er als ikki nevnd. Frágreiðingin "Forskning på Færøerne" (1996) var ein liður í ætlanini at fáa pening frá danskari síðu til granskingina í Føroyum. Tær raðfestingar, sum komu fram í hesi frágreiðing, hava ikki í nóg stóran mun støði í føroyskum granskingaráhugamálum, men í áhugamálum hjá øðrum. Henda frágreiðingin førdi til, at peningur varð settur av á donsku fíggjarlógini. Tað er sjálvandi gott at fáa pening til gransking í Føroyum uttanífrá, men tað er eisini týdningarmikið, at tann gransking, sum fer fram í Føroyum, hevur støði í føroyskum fyritreytum. Granskingin er ment nakað aftur tey seinastu árini, men henni eigur at verða givið størri gætur í samfelagnum sum heild, serliga fíggarliga. Fyri at fáa sum mest burtur úr granskingini hevði verið skilagott at savnað granskingina í størri eindir, soleiðis at eitt veruligt granskingarumhvørvi kundi komið at virkað, umframt at tey, sum útinna granskingina, kunnu fáa stundir og umstøður til tess. Slík savning skuldi kunnað ført við sær, at granskingin gjørdist sjónligari og tí kundi verið samfelagnum at betri gagni. Nógvir føroyingar hava áhuga fyri og førleika at granska. Fleiri eru uttanlands í granskingarstørvum. Neyðugt er at fáa skapt eitt áhugavert granskingarumhvørvi í Føroyum, soleiðis at vit í størst møguligan mun kunnu fáa lut í tí gransking, sum natúrliga kann fremjast í Føroyum. Samanumtikið Í eini meting av føroyskum útbúgvingar- og granskingarpolitikki slepst ikki undan at nevna kreppuna í fyrru helvt av nítiárunum. Flest allir skúlar/stovnar vóru fyri stórum fíggjarligum skerjingum, samstundis sum roynt varð at varðveita so nógv at virkseminum sum gjørligt. Stutt áðrenn skerjingarnar vórðu framdar, høvdu fleiri skúlar/stovnar ætlanir um økt og nýtt virksemi. Hesar ætlanir vórðu goymdar burtur, tá ið niðurkølingin av búskapinum fór fram. Nú o.u. 8 ár seinni er búskapurin tiðnaður nakað, men flest allir skúlar/stovnar hava einki merkt til tað. Nógv virksemi hevur ligið á láni, og menningin rundan um okkum hevur hildið fram óheft av okkara lækkaða menningarstigi. Hetta hevur ført við sær, at okkara skúlar og stovnar eru afturúrsigldir í mun til samsvarandi skúlar og stovnar í londunum kring okkum. Fyri at bøta um støðuna er neyðugt at fáa gongd aftur á menningarvirksemið. Fyri at tað skal gagna, er umráðandi, at raðfest verður á slíkan hátt, at so nógvir skúlar og stovnar kunnu koma upp á eitt ávíst hægri stig skjótast gjørligt, samstundis sum góð útlit eru fyri, at samstarvsfyrimunirnir (synergiavleiðingar) verða størst møguligir. Í størri londum er oftani drúgt at seta ymiskar verkætlanir í verk, tí at langt kann vera frá politiska myndugleikanum hagar ætlanirnar skulu fremjast og øvugt, sjálvt um tilfeingi er til staðar í rímiligt mát. Henda trupulleika hava vit ikki í sama mun. Eru vit samd um eina ætlan og fortreytirnar eru til staðar, er tað vanliga skjótt at fremja slíkar ætlanir í Føroyum. Útbúgving, gransking og vinnulív. Inngangur Eitt og hvørt samfelag eigur at grunda síni samfelagsligu val á ta bestu vitanina. Tey, sum ikki gera tað, tapa í altjóða kappingini. Í politiska lívinum og almenna orðaskiftinum má semja vera um eitt grundarlag av fakliga grundaðari vitan. Lýsingar av avleiðingunum av ymsum valum hava serliga stóran týdning. Leikluturin hjá tí almenna er m.a. at skapa karmar fyri tvørfakligum samstarvi millum myndugleikan, sum varðar av vinnu, og myndugleikan, sum varðar av útbúgving og gransking. Útbúgvingar- og vinnupolitikkur verða at ganga saman um eitt ella fleiri raðfest øki. Tað, sum verður ført fram í hesum kapitli, er grundað á tilfar, sum nevndin sjálv hevur fingið til vegar. Bert í summum førum vóru viðgerðir og lýsingar til frammanundan, sum bygt er á. Vit vita, hvørjar undirvísingarskipanir standa børnum og ungum frá 7 til 19 ára aldur í boði. Vit vita, hvat føroyingar lesa. Vit vita, hvørji tilboð vit hava um hægri undirvísing, og vit kunnu greiða frá, hvussu gransking okkara er skipað í høvuðsdrøgum og hvussu hon er farin fram til dagin í dag. Í skúlaverkinum hava ymiskar royndarskipanir verið framdar bæði í fólkaskúlanum og í skúlunum fyri tey 16-19 ára gomlu, men tað sæst ikki, hvussu royndirnar hava ávirkað t.d. nýggju fólkaskúlalógina og miðnámsútbúgvingarnar. Vinnulívið hevur við ymisk høvi sagt frá síni hugsan um samband millum undirvísing, gransking og vinnulív. Í seinastuni hevur Vinnumálastýrið - partvíst í samstarvi við vinnulívsumboð - eisini sett orð á hesar spurningar. Eins og í øllum londunum rundan um okkum fer eisini í Føroyum fram eitt orðaskifti um, hvussu vit skulu laga undirvísing og gransking til at møta øllum teimum nógvu avbjóðingunum, sum eru í einum heimi í støðugari broyting. Alla staðni standa hesir spurningar ovarliga á dagsskrá. Nógv kann lærast av at líta at teimum spurningum, sum verða reistir aðrastaðni. Hinvegin er tað sjáldsamt, at svarini til hesar spurningarnar, sum tey eru komin til í øðrum londum, hjálpa okkum nakað serligt, tí umstøðurnar eru so ymiskar í londunum. Tað veldst m.a. um, um tað eru nógv smá ella mest stór virki í einum landi. Um nógvur gamal ídnaður er. Um talan er um vinnulív bygt á náttúrutilfeingi. Um privata vinnulívið klárar at átaka sær størri granskingaruppgávur. Nógv annað kundi verið nevnt. Hjá okkum í Føroyum er ringt at finna fullgóðar loysnir aðrastaðni at herma eftir, tí her eru mest smáar vinnulívsfyritøkur og vinnulív, sum dúvar upp á náttúrutilfeingi og ídnaður avleiddur av tí. Undirvísingarskipanin er merkt av, at vit eru partur av øðrum landi og bert heilt stutta tíð hava havt ábyrgdina sjálv. Granskingin hevur enn ikki fingið fastan bygnað. Kortini mugu vit vera før fyri at svara somu spurningum sum grannalondini, men út frá okkara serligu fyritreytum. Krav um virkisføri Í Føroyum fer altíð at vera neyðugt, at nyttan av almennu íløgunum og rakstrinum eru optimal. Hetta kemst av, at vandi altíð er fyri, at almenna umsitingin verður lutfalsliga dýr, av tí at landið er lítið. Búskaparfrøðingar seta vanliga krøv um virkisføri. Ein króna nýtt hjá tí almenna skal nýtast soleiðis, at ikki meira nytta fæst av henni aðrastaðni. Ein norsk frágreiðing um virkisføri í almennum virksemi krevur hetta av virkisførinum: Kostnaðarvirkisføri: Almennar tænastur skulu vera so bíligar sum gjørligt Úrslitsvirkisføri: Yvirskipað politisk endamál verða rokkin ódýrari við at býta virksemið millum ymisk øki øðrvísi Nyttu/kostnaðarvirkisføri: Peningurin verður nýttur soleiðis, at hann kastar sum mest av sær til samfelagið Kanningin, sum sipað verður til omanfyri, umfatar alt alment virki í Noregi. Hon kemur til tað úrslit, at ábøtur á kostnaðarvirkisføri kunnu økja virkisføri 20%. Stóru møguleikarnir liggja í teimum báðum seinastu hugtøkunum: úrslits- og nyttu/kostnaðarbatum. Hetta merkir, at minst er at vinna við at díkja á starvsfólkið. Stóri vinningurin liggur í at broyta skipanir og at nýta peningin, har hann ger størsta nyttu, t.e. raðfesting. Henda norska frágreiðingin vísir tó á, at í skúlaverkinum hava avgerðir um floksstødd, læraratímatal og undirvísingartíð o.tíl. stóra ávirkan á kostnaðarvirksiføri. Í hægri útbúgvingunum hevur tíðin, sum verður nýtt at koma gjøgnum útbúgvingarskipanina, størstu ávirkan á virkisføri. Tað ber kanska til samanfatandi at siga, at í undirvísingarverkinum eru bestu útlit fyri at bøta um búskaparliga virkisføri við at tryggja, at fólk ikki eru longur í undirvísingarskipanini enn neyðugt. Sambandið millum bókligar og vinnuligar útbúgvingar Søguliga hevur eitt mark verið millum bókligar og handaligar útbúgvingar. Studentsprógv sum eyðkennisdømi fyri hina bókligu og meistaralæran sum eyðkennisdømi fyri hina handaligu útbúgvingina. Frálærugransking bendir á, at tað er ikki rætt at kroysta øll gjøgnum eina útbúgving við høvuðsdenti á tað bókliga. Fyri menningina hjá tí einstaka kann tann handaliga leiðin vera ein fyrimunur, men sum hon er skipað í dag, gevur hon færri valmøguleikar enn tær bókligu. Tey seinnu árini eru komnar fleiri aðrar miðnámsútbúgvingar, sum liggja millum ta reint bókligu og reint handaligu útbúgvingina: HF, HH, HT, FHS og SIT. Ein glíðandi yvirgongd millum tað bókliga og tað handaliga er nú í útbúgvingartilboðunum til tey 16 til 19 ára gomlu. Uttan fyri hesar meginsúlur eru t.d. fiskivinnuskúli, atstøðingsútbúgvingar í heilsu- og almannaverkinum. Myndin er rættuliga fløkt og velur tú at fara eftir einari rás, t.d. í studentaskúla, og tú so seinni finnur út av, at tú heldur vilt royna eina aðra rás, t.d. tøkniliga útbúgving, er væntandi, at ikki er lætt at fáa góðskrivað undirvísingina á fyrru rásini. Sjálv umsitingin av stóra talinum av javnfjarðum miðnámsrásum er tung. Framhaldsútbúgvingarnar (t.d. sjúkrasystir, sjóvinnuútbúgvingar, læraraskúli) liggja at kalla leysar av hinum pørtunum av undirvísingarverkinum og hava heldur ikki samband við granskingarumhvørvið á Fróðskaparsetrinum. Ein spurningur, sum íðuliga verður viðgjørdur í londunum rundan um okkum, er lívlong læra og eftirútbúgving, sum skulu gera fólk før fyri at møta krøvunum frá broyttari tøkni og skiftandi arbeiðsumstøðum. Kreppan í nítiárunum sýndi, at tá arbeiðsplássini fækkaðu, vóru tað fyrst tey, sum onga útbúgving høvdu, sum gjørdust arbeiðsleys. Samstundis vórðu mestsum øll lærupláss avtikin og talið á ungdómi, sum leitaði sær í miðnámsskúlarnar, øktist nógv. Í privata vinnulívinum í Føroyum hoyrist alt oftari spurningurin: Hvussu fái eg vælútbúgvið og virkisført starvsfólk í framtíðini og hvussu klári eg at halda fast um tey, sum eg havi. Høvuðsvinnurnar í Føroyum - landbúnaður og sjóvinna - hava lítla siðvenju fyri bókligari útbúgving. Talan var um upplæring við fyridømi, "learning by doing", hálvtilkomin arbeiddu á sjógvi og landi og gjørdust á tann hátt kunnug við yrkið. Í dag gevur henda vantandi siðvenja fyri bókligari útbúgving at bíta, nú ið sjóvinnan og fiskivinnan á landi eru broytt til ein hátøknimatvøruídnað. Vit hava eitt stórt tal av dugnaligum arbeiðsfólki, sum stórt sæð ongan bókligan lærdóm hevur umframt fólkaskúlan, serliga millum fólk yvir 35 ár. Tilboð um eftirútbúgving av hesum fólki og tilboð yvirhøvur til tey, sum eru á arbeiðsmarknaðinum, eru í høvuðsheitum latin upp í hendurnar á teimum einstøku virkjunum og stovnunum; tó er skeiðtænasta Handilsskúlans týðandi tilboð. Eingin heildarætlan er fyri, hvussu vit hækka førleikan og tryggja vinnulívinum varandi dugnaliga arbeiðsmegi. Menningin av fólkatilfeinginum er týdningarmesta uppgávan, um vit skulu byggja upp eitt samfelag við líka góðum livifóti, sum londini rundan um okkum hava. Menningin av menniskjansliga tilfeinginum fer fram í einum samspæli millum hin einstaka, samfelagið og vinnulívið og ávirkar arbeiðsumstøðurnar, arbeiðsleiðslu og støðið í vinnulívinum. Eitt vælvirkandi samstarv lyftir støðið upp, hjálpir vinnulívinum í kappingini við onnur lond og fyribyrgir strukturarbeiðsloysi. Sambandið millum lærustovnar, vinnulív, fyritøkur og stovnar Dømi eru í øðrum londum um, at livandi lærdómsumhvørvi kunnu samvirka við vinnulív, fyritøkur og stovnar. Skúlar, granskingarstovnar og lærdir háskúlar verða mettir sum miðdeplar fyri kunnleika, har tað er møguligt at søkja sær vitan, finna kanningar, gransking og støði undir at skapa samband við onnur í netverkum. Tøknin er til, sum loyvir undirvísingar- og granskingarstovnum - út um undirvísing og egingransking - at átaka sær ein virknari lut í menningini av føroyska samfelagnum. Í hesum føri verður serliga hugsað um samstarv við vinnulívið. Hvussu tað skal bera til at gera undirvísingar- og granskingarstovnarnar virknari í hesum leiki, og hvat krevst av umskipan og raðfesting fyri at fáa hetta gjørt, eru spurningar, sum eru tiknir upp í kapitli REF _Ref455994939 \r \h \* FLETFORMAT 0 og REF _Ref455994973 \r \h \* FLETFORMAT 0. Tá ið talan er um gransking, er vanligt at skifta hana í fleiri stig. Til samans kallast granskingarhugtøkini "granskingar- og menningarvirksemi" (G&M), sum verður lýst á henda hátt: Granskingar- og menningarvirksemi er skapandi arbeiði á skipaðum grundarlagi og hevur til endamáls at økja vísindaliga og tøkniliga kunnleikan, ella at brúka kunnleika, sum longu er til, til at vísa á praktiska nýtslu. Hugtakið granskingar- og menningarvirksemi umfatar bæði grundgransking, nýtta gransking og menningararbeiði 1) Grundgransking byggir á royndir ella er kanningar av ástøði, og hevur fyrst av øllum til endamáls at fáa nýggja vitan og fatan til vegar uttan at hava ávísa nýtslu og nyttu í hyggju. Grundgransking nevnist eisini egingransking. 2) Nýtt gransking brýtur somuleiðis upp úr nýggjum fyri at fáa nýggja vitan og fatan til vegar, men nýtt gransking er fyrst av øllum beind at ávísum veruligum miðum. 3) Menningararbeiði er skipað arbeiði, sum er grundað á kunnleika, sum er fingin til vegar gjøgnum gransking og/ella praktiskar royndir við tí fyri eyga at skapa nýtt ella bøtt tilfar, nýggjar og betri vørur, tilgongdir, skipanir ella tænastur. Ein onnur flokking av gransking er at skilja millum fría gransking og bundna (ella endamáls) gransking. Frí gransking er gransking, ið strembar eftir at svara spurningum sum: "Hvussu ber tað til at ....". Hin einstaki granskarin avmarkar og setur sjálvur slíka gransking í verk - antin einsamallur ella saman við øðrum granskarum. Frí gransking samsvarar fyri ein stóran part við grundgransking. Bundin gransking er gransking í evnum, sum eru áløgd einstaka granskaran. Tá er endamálið ofta at svara spurningum sum: "Hvussu kunnu vit gera hetta...". Bundin gransking umfatar nýtta gransking og menningararbeiði. Vinnulívsgransking er aloftast bundin gransking. Alment fíggjað gransking kann eisini vera bundin, t.d. savnsuppgávurnar á Fróðskaparsetrinum, Náttúrgripasavninum, Forngripasavninum o.a. Bæði frí og bundin gransking og G&M krevja hvør á sín hátt, at granskararnir eru skapandi og hava hugflog at sleppa vanabundnari hugsan. Býtið millum grundgransking og endamálsgransking. Gransking fíggjað uttanífrá (sum oftast nýtt gransking) og gransking fíggjað alment um játtanarlógir (aloftast grundgransking) eru javnsettir partar av tí granskingartilfeingi, eitt land hevur at ráða yvir, og neyðugt er at tryggja eina skilagóða javnvág millum hesar partar. Tað er sermerkt fyri gransking fíggjaða uttanífrá, at grundarlagið undir játtanini er, at málrættað dygdargransking fæst fyri peningin. Granskingarpeningur uttanífrá verður aloftast søktur í fríari kapping. Peningurin fer fyrst og fremst til tey evni, sum í tíðini eru tey raðfestu, og til tær verkætlanir, sum eru best lagdar til rættis. Fyri at kunna fremja slíka gransking krevst ofta, at gransking á ávísum støði og í ávísum vavi fer fram á stovninum frammanundan. Grundgransking, ið aloftast verður fíggjað um játtanarlógir, er sermerkt av, at talan er um óbundnar játtanir, ið ikki eru ætlaðar til serligar verkætlanir. Býtið millum fakøki ella stovnar er søguligt, og eingin skipað meting av góðsku ella vavi verður gjørd. Størsti parturin av grundgranskingini fer fram á hægri lærustovnum. Í Norðurlondum er grundgranskingarparturin á hægru lærustovnunum uml. 60% - eitt sindur lægri í Finnlandi og Svøríki og eitt sindur hægri í Íslandi. Í Føroyum er grundgranskingarparturin á Fróðskaparsetrinum beint omanfyri 90%. Spurningurin um dygd í grundgranskingini hevur seinastu árini verið viðgjørdur í grannalondum okkara. Tað er vert at umhugsa at skipa fyri meting av tí granskingararbeiðinum, ið fer fram, og um henda metingin skal vera grundarlag undir framtíðar játtanum. Mett kann t.d. verða um innihaldsligu dygdina í granskingarúrslitunum, útgávunøgdina og um granskingargrundaða undirvísingarvirksemið. Somuleiðis kann mett verða um, í hvønn mun tað hevur eydnast at fingið til vegar fígging uttanífrá. Fyri at tryggja menning í granskingini eiga metingar og eftirmetingar at verða gjørdar við jøvnum millumbilum. Royndir hava víst (eitt nú í Noregi, tá gransking í sambandi við oljuvinnuna av álvara tók seg upp), at umráðandi er at tryggja eina góða javnvág millum grundgransking og nýtta gransking. Bæði tí at óbundna, eksperimenterandi granskingin er av alstórum týdningi fyri dygdina í nýttu granskingini, men eisini tí tað vísir seg, at granskarar støðast ikki á stovnum, har nýtta granskingin fyllir ov nógv. Gransking økir granskingarførleikan, útvegar meira vitan um tey evni, sum granskingin fæst við. Endamálsgransking er ofta umbiðin gransking. Hetta er t.d. gransking, sum er umbiðin av einari vinnufyritøku, ella eitt samstarv millum ein granskingarstovn og vinnulívsfyritøku um at gera eitt granskingarúrslit handilsliga áhugavert. Samband er millum hugtøkini. Sleppa granskarar ikki at fremja egingransking, er førleiki teirra at gera umbidna gransking minni. Samanløgdu útreiðslurnar til gransking og menning í Føroyum á úrvaldum almennum stovnum (sí hagtølini frá granskingarráðnum á talvunum á síðu PAGEREF _Ref455995090 \h 466 og PAGEREF _Ref455995126 \h 466) eru umleið javnt býttar millum almennar føroyskar játtanir og fígging uttanífrá. Í øðrum Norðurlondum - í Svøríki og Finnlandi er privati parturin 66% og 60%, meðan hann í Íslandi er 35%. Í Føroyum er at kalla eingin privat fígging og fígging uttanífrá er at kalla øll verkætlanarstuðul í norðurlandasamstarvinum. Í OECD-londunum annars liggur privati parturin av útreiðslunum til gransking og menning á umleið sama støði sum í Norðurlondum. Í Japan er privati parturin hægstur, 70%, meðan hann í Fraklandi, Bretlandi, Hollandi og Kanada liggur beint undir 50% .5 Granskingarumhvørvi í Føroyum Føroyskur granskingarpolitikkur má hava støði í egnum fortreytum. Í tí sambandi er vert at minnast til, at bæði náttúruvísindi, søga og samfelagsvísindi, mál og bókmentavísindi hava stóran og ofta ósæddan týdning fyri samfelagið og serliga sum grundarlag fyri samleikamyndan. Tað kann bert vera ábyrgdin hjá føroyskum myndugleikum at síggja til, at gransking í teimum sokallaðu samleikafakøkjunum: í máli, bókmentum og søgu heldur fram og mennist. Hetta eru fakøki, sum skulu bera sjálvstøðugu mentanini uppi. Føroyska grundgranskingin skipar seg í trý javnsett øki, hvørt við teimum evnum, sum liggja til teirra. Granskingarevnini, sum eru nevnd, eru aktuel dømi: mál & bókmentir náttúra søga og samfelag Stovnar og deildir Stovnar og deildir: FSF/SSD FSF/FMD: Stovnar og deildir: FSF/NVD, NGS, Biofar Fiskirannsóknarstovan Heilsufrøðiliga Starvsstovan Heilsuverkið Granskingarøki: Siðvenja og broyting í bygdarsamfelagnum Mentanarligur og tjóðskaparligur samleiki Fiskur og samfelag Útjaðari og nútímansgerð Heimastýri Tilfeingisbundin búskapur og blokkur Fiskivinna og samfelag & olja o.a Granskingarøki: Geislavirkin dálking í umhvørvinum á landi og í sjónum Modell fyri mekaniskar spenningar í undirgrundini Nútímans telesamskifti í Før. Modell av streymviðurskiftum Útbreiðsla, føði & vøkstur hjá fiski á Føroyabanka Veðurmátingar síðani 1875 Náttúrugeografi og havjarðfrøði Erosión í fjalløki Plantusamfeløg í fjøllunum Havstreymar og veðurlag Náttúra og náttúrutilfeingi Menna hjáframleiðslu Listeriakanningar Umhvørvisviðurskifti og heilsa o.a. Granskingarøki: Orðabókafrøði Navnafrøði Málsøga Mállæra - málføragransking - handritarannsóknir Bókmentasøguskriving Bókmentafrøðiligar rannsóknir: skaldskapur av manna munni: kvæði, sangir, ævintýr o.a. yrkingarlist skaldsøguskriving bókmentasosiolog Rannsóknir í fjølmiðlasamskifti o.a. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 10 Tríbýti í føroyskari gransking í dag Í løtuni (mars 1999) tykjast hesi at vera kjarnaøkini á føroysku granskingarstovnunum, sum bygt má verða á. Møguleikar fyri nýskapan Hugtakið nýskapan hevur sín uppruna í latínska orðinum innovatio, ið merkir nýskapan. Nýskapanarhugtakið varð í 1912 borið fram av Joseph A. Schumpeter, búskaparfrøðingi. Sambært J. A. Scumpeter eru nýskapanir ein støðugt nýskapandi partur og samstundis eisini ein oyðandi partur í verandi búskaparskipan. Tí nýggjar fyritøkur verða skaptar, gamlar fyritøkur niðurlagdar og samfelagsbúskapurin broytist avgerandi í hesi nýskapanartilgongd. Upprunaliga varð hugtakið nýtt í búskaparfrøði. Í dag verður hugtakið nýtt á fleiri økjum og verður lýst soleiðis: At menna og seta nýggj hugskot í verk. Talan kann vera um at fáa nýggjar vørur á marknaðin, at seta í verk nýggjar tøkniligar loysnir, mannagongdir og arbeiðshættir bæði í privatum og almennum fyritøkum, eggja til nýggjar hættir at liva saman og til nýggjar siðir og nýggjan atburð í samfelagnum. Eyðkenni fyri nýskapan er, at nýggj hugskot verða tikin í nýtslu. Nýskapanartilgongdin Ein mynd frá íslendska granskingarráðnum, Rannsóknarráð Ríkisins, lýsir støðuna. Á granskingarstovnum og undirvísingarstovnum finst vitan, sum byggir á vísindaligt arbeiði. Í vinnulívinum finst handilsvitan og kapitalur. Spurningurin er, hvussu vit binda hesar báðar partar saman. Hvussu sláa vit brúgv um gjónna millum vísindi og vinnulív? Einki einfalt svar er til hesar spurningar, men tankarnir um at geva undirvísingar- og granskingarstovnum til uppgávu at venda sær til vinnulívið og í samspæli við tað finna fram til nýggjar leiðir, er ein leið at ganga. Net innanlands, sum aftur standa í sambandi við net uttanlands, eru sjálvsøgd amboð á hesi leið. (innovationproces) Vísindi Handil og og tøkni marknaður elda: RANNÍS Rannsóknarráð Ríkisins Mynd SEQ Mynd \* ARABERTAL 1 Nýskapanargongdin Kelda: RANNÍS Rannsóknarráð Ríkisins í Íslandi Nýskapanarumhvørvi og royndir út øðrum londum. Bæði í grannalondum okkara og longur burturi í t.d. USA, Japan og Taiwan eru nýskapanarumhvørvi sett á stovn. Hesi umhvørvi hava tað í felag, at tey eru bygd upp rundan um granskingarstovnar, sum hava og spjaða vitan. Gransking og vinna eru mótleikarar (sparrings partners) og samskifta í sama umhvørvi. Slík umhvørvi geva samstarvsfyrimunir (synergi) og møguleika fyri eykaframleiðslu (spin-off) í mun til verandi fyritøkur. Fleiri nýskapanarumhvørvi hava brúkt Silicon Valley í Kalifornia sum fyrimynd. Silicon Valley er stór tøknipark sunnan fyri San Fransisco. Har eru yvir 6.000 hátøkniligar fyritøkur. Hvørja viku verða 11 nýggjar fyritøkur settar á stovn (spin-off). Fyritøkur sum t.d. Hewlett-Packard, Oracle, Netscape og Yahoo eru stovnaðar í Silicon Valley. Hsinchu Sciencebased Industrial Park í Taiwan (HSIP) hevur brúkt Silicon Valley sum fyrimynd. Á okkara leiðum eru nýskapanarumhvørvi eftir hesum leisti m.a. Telecom City í Karlskrona, sum er eitt netverk, har fleiri leiðandi telesamskiftisfyritøkur samstarva við lærda háskúlan og kommununa fyri at skapa vøkstur, lønsemi, góðar útbúgvingar serliga í kunningartøkni og gransking í einum altjóða vakstrarumhvørvi, sum byggir á førleika og áhuga. Telecom City verður fyrisitin sum ein verkætlan. Á donsku fíggjarlógini eru í tíðarskeiðinum 1998-2000 settar av 310 mió. kr. til 6 nýggj nýskapanarumhvørvi. Endamálið er at fáa ein undirgróður av nýggjum nýskapandi fyritøkum, sum kunnu ganga á odda á altjóða marknaðinum ella vera undirútvegarar til stórar útlendskar fyritøkur. Møguleikar fyri nýskapan í Føroyum Royndirnar frá grannalondum okkara vísa, at nýskapan og økt granskingarvirksemi hava ført til, at nýggjar vinnur, sum ikki eru knýttar at náttúrutilfeinginum, hava ment seg. Sjálvsagt ber eisini til í Føroyum at byggja brúgv millum útbúgving/gransking og vinnu við tí endamáli, at hugskot skulu gerast til veruleika, antin sum nýggj vøra ella sum vinna. Ikki er neyðugt at seta á stovn fleiri almennar stovnar, men miðvíst samstarv má fáast í lag millum partar, sum saman ráða yvir førleika innan útbúgving, gransking, vitan, ráðgeving og kapital. Eitt samstarv, ið hevur við sær fyrimunir fyri allar partar. Tá semja er fingin um, hvussu samstarvið skal vera millum myndugleikarnar, sum varða av vinnu og útbúgving, skulu møguliga nýggjar raðfestingar og tiltøk setast í verk. Í teimum londum, vit vanliga sammeta okkum við, tykist eingin ivi vera um, at ein miðvís ætlan fyri útbúgving, menning og gransking er týdningamesta grundarlagið fyri menningina av vinnulívinum. Stjórnir, sum fyrr røktu menningarpolitikk við beinleiðis stuðli ella tílíkum, seta sær í dag fyri at skapa karmar, sum fremja menning og nýskapan í vinnulívinum. Stóru undantøkini hesum viðvíkjandi eru landbúnaðar- og fiskivinnuøki, har flestøll framkomin lond enn hava varðveitt vanabundnar stuðulskipanir. Føroyar luttaka í vísindaligum netverkum millum stovnar og í verkætlanum serliga í norðurlendskum høpi. Hetta samstarv kann vera gott íkast til at røkka nóg stórum granskingarvirksemi. Ísland kann takast sum dømi. Ísland hevur seinastu 30 árini 3 ferðir latið OECD ummæla politikk sín fyri vísindi, tøkni og nýskapan. Íslendska stjórnin legði í 1991 eina yvirlýsing fyri Alþingið, sum lýsir politiskar ætlanir hjá stjórnini fyri vísindi og tøkni (sí skjal í bind II). Serlig tiltøk vóru í Íslandi fyrst í nítiárunum við tí endamáli at skapa nýggjar vinnur. Eftir 8 árum vaks tann samlaða granskingin við 81 %, frá 0,79 % til 1,6 % av BTÚ. Hetta miðvísa arbeiðið hevur givið úrslit, tí Ísland hevur í hesum tíðarskeiði megnað at fáa til vegar nýskapanarumhvørvi og fleiri nýggjar vitanartungar vinnur innan fiskivinnutøkni, ritbúnað og gentøkni, sum standa seg í altjóða kapping. Nevnast kunnu Marel, sum er leiðandi í heiminum innan vektir og prosessstýring í matvøruídnaðinum, OZ, sum hevur fingið serkunnleika innan teldumyndagerð, og DeCode sum arbeiðir við gentøkni og hevur gjørt sáttmála um útflutning fyri virði, sum er helvtin av øllum føroyskum útflutningi. Norðurnoreg er eitt annað dømi, vit kunnu samanbera okkum við. Her hevur norska stjórnin havt ein stýrisbólk fyri sambandið við Norðurnoreg. Bólkurin hevur greinað fyrimunir og vansar í Norðurnoregi og kannað, hvussu norska stjórnin kann skapa karmar sum tryggja, at hesin landspartur ikki dragnar afturúr í mun til menningina í landinum. Ein partur av tiltøkunum er vanligur studningspolitikkur, men mestan dent leggur stýrisbólkurin á "utvikling av attraktive og dynamiske miljøer". Og her er allur denturin á útbúgving, gransking og menning. Niðurstøðan er endurgivin í skjali í bindi II. Tørvur á óheftum granskingar- og útbúgvingarstovnum So at siga einki óheft føroyskt granskingarumhvørvi hevur verið til at viðgera spurningar um rættartrygd og samfelagsligar spurningar. Vit hava ógvuliga lítið tilfar um samfelagsbúskaparligar, sosiologiskar, antropologiskar og sosialar spurningar yvirhøvur. Tí fáa tílíkir spurningar ofta eina sera skjálghenta viðgerð í politiskum og almennum orðaskifti. Tá sakliga grundarlagið er veikt, tá lítið er tøkt um avleiðingar av ymsum avgerðum, er eingin trygd fyri, at samfelagsligar avgerðir føra til tað mál, tær vóru ætlaðar. Granskingarumhvørvi og samskipan millum privata og almenna sektorin At kalla eingin samskipan er á granskingarøkinum millum verandi granskingarumhvørvið og privata og almenna sektorin. Dømi eru um gransking, sum er farin fram í samstarvi millum privatar vinnufyritøkur og granskarar, men hetta er undantakið heldur enn reglan. Talan eru um tilvildarlig tiltøk, sum eru úrslit av virkisfýsni hjá einstaklingum. Her er stórur tørvur á tiltøkum til frama fyri samstarv millum gransking og vinnu. Í hesum nevndararbeiði hevur ikki verið høvi til at fáa vinnulívsumboð upp í orðaskiftið, men í 1994 úttalaði vinnulívið seg um hendan spurning. Somuleiðis hevur samband verið við vinnulívið, tá ið Vinnumálastýrið arbeiddi við ritum sínum í 1998/99. Í 1994 verður í eini frágreiðing frá fleiri vinnufeløgum og almennum stovnum m.a. sagt soleiðis: Við teirri strategi, sum vit framman fyri hava nevnt um ... Føroyar sum frammarlagan matvøruframleiðara og ein víðkaðan heimamarknað, eru vit noydd at byggja upp granskingar- og royndarstovnar, ið kunnu vera við til støðugt at menna okkara førleika á hesum økjum. (t.e. raðfesting av serligari gransking) ....Aðrar tørvir mugu vit sum lítil tjóð, ið náttúrliga hevur og eigur at hava nógv samskifti við útheimin, tryggja okkum í góðum samstarvi við útlendskar granskingar- og undirvísingarstovnar...... Í Riti 5 frá Vinnumálastýrinum hevur Vinnumálastýrið hesa hugsan um gransking og førleika-menning: tað einasta, ið vit hava møguleika at stýra er, at karmarnir fyri kreativari og innovativari hugsan eru góðir, at upplýsingar um gongdina eru tøkar, og at hugburðurin ikki verður læstur av egnum normum. Tí eru gransking og førleikamenning lyklaorð, tá talan er um at royna at stýra vinnuni móti betri kappingarevnum og meira vitanarkrevjandi vinnu. Vinnumálastýrið mælir til, at fólk eiga at verða sett til at fylgja við gongdini uttanlands: Upplýsingar um gongdina úti og heima verða ikki tøkar, uttan so at onkur hevur tað sum sína serligu uppgávu at savna og meta um tær. Í dag liggur uppgávan spjadd og mangan ósamskipað á fleiri ymiskum stovnum við tí úrsliti, at føroyska samfelagið fær ov lítið burturúr. Harafturat heldur stýrið eins og nevndin, at tað er ikki nóg mikið hjá okkum bara at dúva upp á tað, ið onnur granska, vit mugu hava eitt umhvørvi í Føroyum, ið hevur neyðugan førleika at fylgja við og at formidla vitan. Tí eigur dentur at verða lagdur á at fáa økt um og samskipað granskingarumhvørvini í Føroyum og at víðka og útbyggja tey sambond, sum vit í dag hava við útlendskar granskingarstovnar. Serliga verd at geva gætur er metingin hjá Vinnumálastýrinum av marknaðarmøguleikunum. Vøksturin á altjóða marknaðurin fyri ítøkiligar vørur og tænastur er einki at dúva uppá. Hinvegin er marknaðurin stórur: fyri upplivingar, tí kognitiva, so sum tónleiki, list, bókmentum, søgu og kropsligum og andaligum avbjóðingum. Týdningurin av góðum umstøðum til kreativ verkevni í t.d. list eigur ikki at verða undirmettur. Rit 5 Vinnumálastýrið mars 1999 Karmar fyri føroyskari vinnu Føroya Arbeiðarafelag, Føroya Fiskimannafelag, Føroya Reiðarafelag, Føroya Arbeiðsgevarafelag og Menningarstovan 17. mai 1994 Á sama borði liggur nógv umrødda kunningartøknin. Hon er neyðugt amboð hjá øllum vinnum, um tær ætla at standa seg í kappingini. Men hon er samstundis ein altjóða vinna, tí eftirspurningurin eftir kreativum og virknum skipanum, ið kunnu loysa truplar spurningar og harvið styrkja kappingarførið hjá fyritøkum og sambondum av fyritøkum, veksur við ómetaligari ferð. ... skulu vit hava ein sjálvberandi búskap, skulu vit eisini hava útbúgvingar, sum geva øllum í landinum møguleika at menna sínar gávur og brúka tær í skapandi vinnuligum og tænastuligum virksemi. Tann leið, sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið longu er farið undir við at menna kunningartøkniligar útbúgvingar, er Vinnumálastýrið sera fegið um og vil veita tí sín fulla stuðul. Vinnumálastýrið vónar og vil eggja til, at enn størri dentur verður lagdur á slíkar útbúgvingar, ið helst skulu føra við sær, at tað skal verða gjørligt í Føroyum at taka altjóða virda útbúgving í kunningartøkni á fróðskaparstigi. At enda kann verða tikið undir við tí sjónarmiði, at tað er umráðandi: at eggja til samarbeiði um mennandi karmar fyri altjóða førleikagevandi samstarv, betri umstøður og stuðul av kreativum verkevnum og fyri fjølbroyttari stimbran av kunningartøkni og samstarvi við kunningartøkniligar deplar í øðrum londum. Í hesum samstarvi fer Stýrið eisini at leggja dent á leiðslumenning fyri at styrkja leiðsluførleikan í fyritøkum og harvið fatanina av støðugari útbúgving av starvsfólki til gagns fyri trivnaðin. Stevnumiðið hjá Vinnumálastýrinum at fáa ein sjálvberandi búskap og til at røkka honum mugu øll í landinum hava í boði at menna sínar gávur og brúkar tær í skapandi vinnuligum og tænastuligum verksemi. Tí mælir stýrið til at stimbra listarligt skapandi virksemi og hugvísindaliga gransking, økja um útbúgvingar á kunningartøkniøkinum og at leggja doyðin á at fylgja við granskingargongdini uttanlands. Hesum tekur útbúgvingarpolitikknevndin undir við av fullum huga. Privat og almenn fígging av gransking og útbúgvingum Fígging av G&M út um fígging av almennum skúlum og stovnum innan gransking og undirvísing er at finna sum verkætlanarjáttanir ymsa staðni á fíggjarlógini. T.d. eru at nevna royndir innan havbúnað og fiskivinnuroyndir. Hetta er peningur ætlaður verkætlanum, sum menna vinnurnar, herundir eisini reinar granskingarætlanir. Úr Grunninum til ídnaðarfremjandi endamál er eisini møguligt at søkja um studning til ávísar menningar- og granskingaruppgávur. Á fíggjarlógunum 1998 og 1999 hava upphæddirnar ligið um 8 mió. til praktiskar fiskiroyndir, uml. 5-6 mió. til havbúnaðarroyndir og 1-2 mió til ídnaðarfremjandi endamál. Skipanirnar fyri, hvussu hesar játtanir verða nýttar, eru ymiskar. Fyri fiskivinnuroyndirnar verður ein ætlan gjørd av umboðum fyri Menningarstovuna, Fiskirannsóknarstovuna og Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. Tey gera uppskot til verkætlanir, sum verður góðkent av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum, og tey umsita tær vanliga. Eitt yvirlit yvir verkætlanir finst í árligum frágreiðingum (sí skjal í bindi 2). Grunnurin fyri ídnaðarfremjandi endamál hevur eitt stýrið, sum ger tilmæli um játtanir, sum skulu góðkennast av landsstýrismanninum í vinnumálum. Eitt yvirlit er í skjali í bindi 2. Havbúnaðarroyndirnar vera málsviðgjørdar av vinnumálastýrinum og, skulu góðkennast av landsstýrismanninum í vinnumálum. Fyri hvørja verkætlan verður gjørdur ein umsitingarsáttmáli millum Vinnumálastýrið og tey, sum hava ábyrgd av verkætlanini. (sí skjal í bindi 2) Vanligt hevur ikki verið í Føroyum, at privat vinnufeløg seta av pening til at fíggja gransking, menning ella útbúgvingar út um ávíst skeiðvirksemi fyri starvsfólkið. Nógv dømi er um, at privat virki ella fyritøkur hava tikið lut í verkætlanum, sum fyrst og fremst eru fíggjaðar úr grunnum, norðurlandapeningi, felags fígging við fyritøkur í øðrum londum og peningi á føroysku fíggjarlógini. Serliga eru at nevna Útnorðursamstarvið og Norrønt Atlantssamstarv, sum hava stuðlað menning og gransking, har føroyskar fyritøkur og stovnar hava verið uppií. Nøkur dømi eru nevnd í skjali í bindi 2. Eisini Norðurlandafiskivinnusamstarvið hevur fíggjað verkætlanir (sí skjal í bindi 2). Seinastu árini hava verið møguleikar at søkja játtanir í donskum ætlanum, t.d. undir AMAP puljuni til umhvørviskanningar, undir Arktisk miljøprogram umframt annað. Samrøður millum vinnulívið og Granskingarráðið um møguleikar fyri at fíggja vinnulívsgransking burtur úr ymiskum donskum ella norðurlandaverkætlanum vóru fyri ári síðani, men eru ikki komnar longri. Fyrispurningar hjá vinnufyritøkum sýna, at nógv verður tosað um møguleikarnar at fremja menningar- og granskingarætlanir, men enn er tað ikki komið til, at peningur verður settur á fíggjarætlanir hjá virkjunum til gransking ella til miðvísar granskingarætlanir. P/f Fiskaaling, sum landsstýrið eigur allan partapeningin í, hevur í roknskapinum fyri 1998 sett kr. 300.000 av til gransking. Sjóvinnubankin gav í 1992 pening til gransking á Fróðskaparsetrinum og Fiskirannsóknarstovuni. Smærri upphæddir eru eisini veittar av Tryggingarsambandinum og Føroya banka gjøgnum árini, men hesir møguleikar eru ikki til longur. Síðan 1997/98 hava útlendsk oljufeløg sett av stórar peningaupphæddir til jarðfrøðiligar kanningar undir Føroyum. Hundraðtals milliónir eru settar av til hetta. Eisini hava oljufeløgini stuðlað gransking í sonevndu GEM ætlanini og peningur er eisini veittur til granskarar á Fróðskaparsetrinum. Talan er her um 12-13 mió kr. fyri árini 1997 og 1998. Tað er natúrligt at sammeta gransking í Føroyum við gransking í londum, vit skulu kappast við. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 11 Føroysk granskingarhagtøl fyri 1995, 1996 og 1997, BTÚ og fíggjarløgtingslógarjáttan, í 1.000 kr. Heimild: Granskingarráð Føroya Undirskjøl til hesa talvu eru at finna í bindi 2. Norðurlond Seta vit hesi tøl inn í eina talvu til sammetingar við onnur lond, er úrslitið hetta. Danmark Finnland Ísland Noreg Svøríki Føroyar Onnur Frakland Týskland Bretland Holland Belgia Japan USA Kanada Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 12 Samlaðar G&M útreiðslur í % av BTÚ 1995 Heimild: Granskingarráð Føroya Niðurstøðan av hesum er, at tá oljuvinnan verður undantikin, er eingin miðvís privat fígging í Føroyum. Møguleikar eru á føroysku fíggjarlógini, undir Nordisk Ministerråd og ymiskum donskum granskingarætlanum. Skal granskingin í Føroyum koma upp á hædd við tað, vit kenna í grannalondum okkara, er serliga neyðugt við einum vøkstri í privatu fíggingini. Skulu vit upp á sama stig sum Ísland, so skuldu til samans uml. 100 mió kr. verið nýttar Av hesum fíggjaðu vit 1995-97 uml. 20-25 mió. Aðrar 10-12. mió komu frá serliga Nordisk Ministerråd. Í Íslandi fíggjar vinnan 35 % av heildini og ríkið 57 %. Landsins partur skuldi eftir hesum verið øktur við uml. 30 mió og vinnunnar partur tað sama. Restin hevði so møguliga kunnað fingist aðrastaðni. Vert er tó at minna á, at tann gransking, sum fær danskar ella kanska ES játtanir sum part av fíggingini, vanliga má fylgja danskari og ES raðfesting og kanska ikki altíð miðar eftir tørvi í Føroyum. Eftirmetingarskipanir Hvat er ein eftirmetingarskipan? Eftirmetingarskipanir eru eitt rættiliga nýtt fyribrigdi, sum londini uttan um okkum hava tikið stig til frá fyrst í nítiárunum. Endamálið er at "góðskumeta útbúgvingarverkið" soleiðis, at landið kann varðveita og menna kappingarførið í einum støðugt meira altjóðagjørdum heimi. Í fyrstani vórðu serliga tær hægru útbúgvingarnar mettar, men í fleiri skandinaviskum londum hevur politiski myndugleikin verið so væl nøgdur við úrslitini, at líkt er til, at metingarskipanirnar skjótt fara at fevna um alt útbúgvingarverkið. Endamálið við eini eftirmetingarskipan Royndirnar úr Danmark og Noregi vísa, hvussu umráðandi tað er at hava eina greiða mynd av endamálinum við eftirmetingunum. Her er kjarnuspurningurin sambandið millum eftirlit við útbúgvingarverkinum og menning av útbúgvingarverkinum. Í Noregi miðar metingarskipanin fyrst og fremst eftir menning av útbúgvingarverkinum, meðan danska metingarskipanin roynir at sameina eftirlit og menning. Londini bæði hava fyri stuttum endurskoðað metingarskipanirnar og her er niðurstøðan, at bestu úrslitini fáast, um størsti denturin verður lagdur á menningararbeiðið. Orsøkin er, at metingarnar skapa ótryggleika úti á útbúgvingarstovnunum, tí endamálið við teimum eisini er at føra eftirlit. Tí verður mælt til, at ein føroysk metingarskipan skal miða eftir menning av undirvísarum og útbúgvingarverkinum, meðan uppgávurnar viðvíkjandi eftirlitinum við útbúgvingarskipanini framhaldandi verða røktar av Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Eftirmetingarskipan bygd á ISO 9002 tankagongd í tveimum stigum Góðskustýring og áhaldandi metingar eru væl kendar í vinnulívinum, t.d. ISO skipanirnar. Endamálið við teimum er at útvega leiðslunum á virkjunum eitt amboð til at stýra góðsku og menning. Hugsanarhátturin í ISO 9002 skipanini eigur at kunna flytast yvir á undirvísingarverkið. Stuðul til á skúlunum at finna fram til hóskandi skipanir kann fáast frá privatum ráðgevum ella frá almennum stovnum, t.d. Menningarstovuni sum hevur ráðgivið í hesum spurningum í nógv ár. Fyrsta stigið verður so - við tillaging av ISO skipanunum - at skipa eitt innanhýsis góðskukervi, eitt innaneftirlit, sum leiðsla og starvsfólk arbeiða saman um. Hetta er longu roynt í flestum miðnámsskúlum í "dygdarmenningar"-samstarvinum. Annað stigið er yvirskipað eftirlit, sum ikki kann vera annað enn ábyrgdin hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Tá fyrsta stigið er farið at virka, verður tað eitt eftirlit við innaneftirlitinum. Í hesum sambandi eigur ikki at verða hugsað so nógv um at fáa eina góðkenning av skúlunum, sum er ein tung og kostnaðarmikil mannagongd, tí hon krevur óhefta meting av innanhýsisskipanini. Heldur eigur at verða hugt at møguleikunum at geva myndugleikunum eitt tól at tryggja bestu úrslit úr undirvísingarverkinum. Tørvurin av landsumfatandi samanberingum av úrslitum hjá ymiskum skúlum er ein serligur spurningur, men átti í roynd og veru at kunna verið nøktaður í tvíbýttu skipanini Møguligir trupulleikar Umframt møguliga mótstøðu ímóti eftirmetingum eru spurningar heftir at sjálvum innihaldinum í metingarskipanini. Her er meginspurningurin, hvørji fyribrigdi skulu vera grundarlagið í eftirmetingini á teimum einstøku útbúgvingarstovnunum. Her finst einki einfalt svar, og hetta má í sambandi við uppbygging av innaneftirlitinum ásetast í hvørjum einstøkum føri. Skal tað gerast á haldgóðan hátt, má hetta gerast ígjøgnum eitt tætt samstarv millum ráðgevar, útbúgvingarstovnar og avvarðandi fakfeløg. Í Noregi og (serliga) Danmark hevur ein av trupulleikunum við metingunum verið vantandi uppfylging. Fleiri dømi eru um, at tilmæli frá eftirmetingum ikki eru sett í verk. Skipanin, sum skotin verður upp omanfyri, hevur ikki hesar trupulleikar. Tó er greitt, at tilmælini frá eftirmetingum í ávísum førum kunnu hava við sær hækkaðar útreiðslur. Sostatt má tann politiski og fyrisitingarligi viljin til at fylgja úrslitunum frá metingararbeiðinum vera til staðar, áðrenn talan kann verða um at seta metingarskipanina í verk. Annars gevur tað onga meining at seta skipanina á stovn. Hinvegin má eisini krevjast av stovnunum, at tilmæli eru fíggjarliga realistisk. Eftirmetingarskipan fyri útbúgvingarstovnar Settir verða metingarbólkar, sum skulu hava tætt samstarv við leiðslurnar á útbúgvingarstovnunum og ráðgevar um at seta á stovn góðskukervi. Í fyrsta umfari verður ein metingarbólkur settur fyri allar miðnámsútbúgvingar og vinnuútbúgvingar (studentaskúlar, handilsskúlar, tekniskar skúlar, sjóvinnuútbúgvingar og fiskivinnuskúlar). Hetta má byggja á dygdarmenningarsamstarv, sum longu er farið til verka. Næsta stig verður fólkaskúlin og síðani hægru útbúgvingarnar í Føroyum, (Fróðskaparsetrið, Læraraskúlin og Sjúkrasystraskúlin). Tað ber eisini til at fáa yvirskipaðar eftirmetingar uttanífrá, t.d. tær sum OECD ger í limalondum sínum. Rættindini hjá starvsfólkunum mótvegis krøvunum til avrik teirra Tá tað kemur til individuellar eftirmetingar, skulu tær metast við starvsfólkarættindini hjá tí einstaka undirvísaranum mótvegis arbeiðsgevarakravinum um eina nøktandi undirvísing, ið røkkur málsetningum og krøvum, ið verða sett til undirvísingarverkið. Tí mugu starvsfólkarættindini hjá undirvísarunum tryggjast, áðrenn skipanin verður sett í verk, eins og avvarðandi fakfeløg mugu vera við í arbeiðunum at áseta góðskukrøv til undirvísing. Individuella eftirmetingarskipanin skal tí skiljast sum eitt framhald av starvsfólkapolitikkinum hjá tí almenna. Útbúgving, gransking og almenn fyrisiting Inngangur Greitt er, at tørvurin á útbúgving og gransking veksur ájavnt við samfelagsligu menningina. Skjótari samfelagið broytist, størri gerst tørvurin á førleikamenning hjá fólkatilfeinginum. Í føroyskum høpi merkir hetta, at vit mugu tryggja okkum hetta menniskjansliga tilfeingið. Ella sagt við øðrum orðum: Vit mugu royna at minka um sonevnda "brain-drain"-trupulleikan, at vælútbúgvið fólk fær betri møguleikar aðrastaðni, sum nógv útjaðarasamfeløg kenna sviðan av. Besti hátturin at mótvirka hesum trupulleikanum er at leggja karmar um føroysku granskingar- og útbúgvingarstovnarnar, soleiðis at tann arbeiðsmegin, sum hevur besta førleikan, er áhugað at koma aftur til Føroya. Henda lýsing av útbúgving og gransking í sambandi við tann almenna sektorin í Føroyum ger mun á gransking um Føroyar og gransking í Føroyum. Granskingin um Føroyar verður nærri viðgjørd í kap. 5 (síða PAGEREF _Ref455982081 \h 473), men hetta kapitlið viðger granskingina í Føroyum við atliti at, hvussu hon kann skipast framyvir. Ein lýsing av granskingarumhvørvi og leiklutinum hjá granskingini innan almenna fyrisiting og almenna sektorin sum heild má hava støði í samfelagsvísindum, hóast bæði náttúruvísindi og hugvísindi (humaniora) eisini hava ávirkan á almenna sektorin í Føroyum. Óvist hví hava samfelagsvísindi í føroyskum høpi altíð verið lágt raðfest sammett við hini bæði størru granskingarøkini náttúruvísindi og hugvísindi. Samfelagsdeildin á Fróðskaparsetrinum hevur í fleiri ár bert havt eitt granskarastarv, og hetta hevur verið ov lítið til at skipa nakað veruligt granskingarumhvørvi. Seinasta árið hevur verið arbeitt við at stovnseta ein "granskingardepil fyri økismenning" í Klaksvík, men henda ætlanin er ikki framd enn. Samfelagsvísindi í Føroyum eru sostatt rættuliga veikt umboðað í undirvísingar- og granskingarhøpi. Ein grundleggjandi fyritreyt fyri øktari útbúgving og gransking í sambandi við almenna sektorin í Føroyum er, at føroysk samfelagsvísindi verða hægri raðfest og fáa tillutað meiri tilfeingi, fleiri vísindalig starvsfólk og betri umstøður yvirhøvur. Harvið kunnu samfelagsvísindi geva sítt íkast til eina búskaparliga, politiska og sosiala endurnýggjan av føroyska samfelagnum, sum ferð av álvara má koma á. Útbúgving og gransking í sambandi við almenna fyrisiting og almenna sektorin sum heild Í hesum sambandi fer størsti dentur at verða lagdur á samfelagsvísindi. Hetta er, tí at í verandi støðu eru samfelagsvísindi veikasti liðurin innan føroysku útbúgvingar- og granskingarskipanina. Harvið eru avbjóðingarnar størstar á hesum øki, og tí verður mest gjørt burtur úr trupulleikunum í føroyskum samfelagsvísindum. Fyri at fáa eitt haldgott grundarlag fyri viðgerðini av teimum trupulleikum, ið eru knýttir at sambandinum millum útbúgving og gransking í mun til almenna sektorin, er neyðugt stutt at líta at ávísum samfelagsligum broytingum, ið eru farnar fram seinnu árini, serliga innan almenna sektorin. Leikluturin hjá granskingini mótvegis almennu fyrisitingini Seinastu árini hevur "tað almenna" í Føroyum broytt leiklut sín frá at bert at vera ein umsiting til eisini at hava fyrisitingarligar, politikkfyrireikandi uppgávur. Hetta er ein avgerandi samfelagslig broyting, sum ábyrgdarhavarar enn ikki hava givið sær nóg nógv far um. Føroyar hava fingið eitt styrkt embætisverk, sum er í ferð við at skapa sín sjálvstøðuga leiklut í samfelagsligu endurnýggjanini. Í hesum sambandi er umráðandi at hava greiði á skilnaðinum ímillum hugtøkini fyrisiting og umsiting. Í samfelagsvísindum merkir fyrisiting tær politikkfyrireikandi uppgávurnar hjá embætisverkinum. Almenna fyrisitingin arbeiðir í tøttum tilknýti til politiska myndugleikan (við t.d. lógararbeiði og samfelagsligum raðfestingum annars). Harímóti merkir umsiting tann vanliga málsviðgerðin av ítøkiligum málum, ið bæði kann fara fram á almennum stovnum og í aðalstýrunum. Hægri raðfestingin av fyrisitingarligu uppgávunum hjá almenna sektorinum hevur broytt avgerðarbygnaðin í samfelagnum munandi. Nú er fyrisitingin nevniliga før fyri at geva politikarunum eitt fakligt mótspæl, og harvið eru fyritreytirnar til staðar fyri, at dygdin í politisku avgerðunum hækkar munandi. Men trupulleikin er bert, at einki veruligt fakligt mótspæl er til ta nýggju almennu fyrisitingina. Tað er her, at uppgávurnar hjá eini óheftari føroyskari gransking koma fram í ljósmála. Í londunum uttan um okkum er tætt samanspæl ímillum almenna sektorin og granskingina "sum so". Hetta sæst í almenna kjakinum viðvíkjandi politiskum og fyrisitingarligum avgerðum, men eisini í skipanini av ymiskum myndugleikauppgávum, ið byggja á serfrøði. Í føroyskum høpi hava vit nøkur dømi um myndugleikauppgávur, ið byggja á óhefta gransking, t.d. stovnsmetingarnar hjá Fiskirannsóknarstovuni, eftirlitsuppgávurnar hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni og eisini á Jarðfrøðisavninum. Her hava vit upplivað samanbrestir millum politisku skipanina og óheftar granskingarstovnar, ið byggja á vísindaligar kanningar. Eitt tað besta dømið er stríðið um stovnsmetingarnar hjá Fiskirannsóknarstovuni, sum ferð eftir ferð hevur stungið seg upp. Hetta er tekin um, at granskingin framvegis er veik í Føroyum, tá tað snýr seg um at veita sítt íkast til samfelagsligu spurningarnar. Við nýggja leiklutinum hjá almennu fyrisitingini er tørvur á eini óheftari samfelagsvísindaligari føroyskari gransking størri enn nakrantíð. Nýggja fyrisitingin hevur fingið møguleikar fyri at bøta munandi um fakliga støðið undir politiskum avgerðum, men samstundis eisini fyri stórum valdi í mun til áður. Tí er umráðandi at tryggja Føroyum eitt vísindaliga grundað íkast til samfelagsligu menningina, ið kann virka ájavnt við tað fakliga grundaða arbeiðið hjá nýggju fyrisitingini. Samfelagsvísindini og almenna fyrisitingin skulu tí ikki uppfatast sum mótpartar, men heldur sum tveir partar, ið kunnu menna hvør annan. Verða føroysk samfelagsvísindi munandi styrkt, hevur samfelagið eisini tryggjað sær eina óhefta ráðgeving, sum er ógvuliga týdningarmikil fyri eitt og hvørt samfelag. Hetta kann bæði síggjast aftur í einum hækkaðum støði í almenna kjakinum, men eisini í veruligum ráðleggingaruppgávum. Politikarar og embætisverk kunnu nýta granskarar til at finna loysnir á væl skilmarkaðum trupulleikum, ið t.d. fyrisitingin ella onnur áhugað vilja hava lýstar. Ein hægri raðfesting av samfelagsvísindum er sostatt ein økt útreiðsla fyri samfelagið, sum skjótt kann vinnast aftur í betur grundaðum samfelagsligum avgerðum. Skipan av eini føroyskari samfelagsvísindaligari granskingar- og útbúgvingartraditión Størsti trupulleikin í sambandi við uppbygging av einari og hvørjari granskingartraditión er, hvussu tað neyðuga fakliga og búskaparliga grundarlagið undir granskingini kann tryggjast. Higartil hevur tað verið sera trupult at skipað eina føroyska samfelagsvísindaliga gransking og útbúgving, hóast breið semja nú tykist vera um tað rætta í at gera hetta. Møguleikarnir skuldu verið góðir júst nú. Arbeiðið hjá búskapar- og sáttmálabólkinum í sambandi við fullveldisætlanina hevur fyri fyrstu ferð skapt eitt fakligt forum fyri føroysk samfelagsvísindi og tí er upplagt at tryggja framhald av hesum forum, tá arbeiðið hjá bólkunum er av. Hetta kann t.d. gerast í samstarvi við Søgu- & samfelagsdeildina á Fróðskaparsetrinum soleiðis, at persónar við royndum frá nevndu bólkum kunnu virka sum gestalærarar í sambandi við undirvísingina í samfelagsvísindum. Harvið kunnu undirvísingartilboðini á samfelagsdeildini økjast, og samstundis eigur ein greið ætlan at verða gjørd fyri, hvussu talið av føstum vísindastarvsfólki kann økjast. Eini vælvirkandi føroyskari samfelagsvísindaligari deild tørvar eitt starvsfólkatal, sum helst ikki kann vera minni enn 5 vísindalig størv. Hetta talið er eitt minstamark, um eitt "dynamiskt" granskingarumhvørvi skal skapast. Harafturat koma nakrir ph.d.-styrkir, ið kunnu tryggja eina støðuga endurnýggjan av granskingarumhvørvinum, og 2-3 skrivstovu- og hjálparfólk. Her er talan um eina munandi øking í starvsfólkatali og harvið øktur kostnaður. Fígging uttan fyri landskssan eigur tí at verða havd í huga. Hetta er serliga galdandi fyri ph.d.-styrkirnar, ið kunnu knýtast at serstøkum granskingarverkætlanum. Vísindaligu starvsfólkini á nýggju samfelagsdeildini skulu hava - sum vanligt er á Fróðskaparsetrinum - granskingarskyldu ájavnt við undirvísingarskylduna. Krøv um almannakunngerð av úrslitum verða heft at granskarastørvunum, sum vanlig siðvenja er. Tørvurin á útbúgving og gransking í sambandi við almenna fyrisiting og almenna sektorin sum heild Tað er rættuliga trupult at gera nágreiniligar metingar av tørvinum á útbúgving og gransking í sambandi við almenna fyrisiting og almenna sektorin sum heild uttan neyvari kanningar. Kortini man lítil ivi vera um, at tørvur er á eini størri samskipan millum útbúgvingarverkið og almenna sektorin, enn støðan er í dag, um tørvur samfelagsins skal nøktast. Eitt grovt uppbýti av útbúgvingartørvinum sær soleiðis út: Eftirútbúgvingar Málrættaðar ískoytisútbúgvingar til førleikamenning Hægri útbúgvingar Eftirútbúgvingar eru viðgjørdar í kap. 2, so hesum verður ikki gjørt meira burturúr her. Tó skal vísast á, at vit mugu skilja ímillum eftirútbúgvingar, sum fevna um at bjóða fólki amboðsfak (t.d. teldukoyrikortið) og beinleiðis førleikamennandi eftirútbúgvingar (t.d. eftirútbúgving av "ikki-akademikarum"). Størsta avbjóðingin liggur í, hvussu vit skipa hægri útbúgvingar eftir tørvinum hjá føroyska samfelagnum. Her er púra greitt, at vit noyðast at gera raðfestingar, ið byggja á eina ásannan av, at vit í framtíðini skulu hava fulla ábyrgd av landinum. Í hesum arbeiði verður neyðugt at sleppa vanahugsan og gera nyttu burtur úr teimum serligu fyrimunum, sum eru í Føroyum. Møgulig høgt raðfest øki innan útbúgving og gransking í sambandi við almenna sektorin Spurningurin um vit skulu hava støðisútbúgvingar ella kandidatútbúgvingar hevur verið afturvendandi í orðaskiftinum um raðfestingar av hægri útbúgvingum í Føroyum. Kortini er líkt til, at semja alla tíðina hevur verið um at raðfesta støðisútbúgvingarnar á flestum økjum, meðan granskingarøki, ið eru neyðug fyri føroyskt mál, mentan og samleika, hava verið raðferst høgt og fevna eisini um kandidatútbúgvingar. Í framtíðini eigur raðfesting millum grund- og framhaldsútbúgvingar á einum øki at vera ymisk, alt eftir hvat samfelagnum tørvar at fáa burturúr útbúgvingini. Er talan um eitt lutfalsliga breitt øki, har tørvurin á útbúnum fólki er stórur, og tørvur verður á javnari tilgongd (t.d. løgfrøði ella kunningartøkni), talar mest fyri at hava kandidatútbúgvingar her. Ella er talan um øki, har tørvur er á háspesialiseraðari vitan (t.d. biotøkni) ella serligu umstøður okkara gera, at vit í alheimshøpi mugu metast at hava serliga fortreytir - og harvið skyldu - at granska (t.d. føroyskt mál og mentan), mugu vit (eisini) hava yvirbygningsútbúgvingar, millum annað tí at tað vil vera við til at menna granskingina, virkisføri og vinnugrundarlagið í Føroyum. Innan samfelagsvísindi verður mælt til at gera tvørgangandi støðisútbúgving (bachelor-útbúgving). Hetta bæði fyri at tryggja samfelagnum útbúgvið fólk við breiðum førleika og eisini tryggja, at tað undirvísingartilfeingi, ið er til taks, verður gagnnýtt so væl sum gjørligt. Kandidatyvirbygningurin kann so verða tikin uttanlands. Hóast bachelor-útbúgvingin verður skipað tvørgangandi, eigur at vera møguligt at velja ímillum greinar, har høvuðsdenturin verður lagdur á búskap (økonomi), stjórnmálafrøði (politologi), løgfrøði (almennan rætt) ella sosiologi. Harvið verður møguligt at skipa eina bachelor-útbúgving við denti á fyrisiting, sum byggir á føroyskar fyritreytir. Føroyska embætisverkið hevur størri leiklut nú enn fyrr, og tí er sjálvsagt at tryggja okkum, at starvsfólkið hjá tí almenna verður útbúgvið eftir føroyskum fyritreytum. Verður føroyska rættarskipanin broytt í sambandi við endurskipan av viðurskiftunum við Danmark, so er alneyðugt at skipað verður fyri eini heilari føroyskari løgfrøðiligari kandidatútbúgving. Sama er, um vit skulu gera okkum nakra vón um at einfalda fyrisitingina, so kunnu vit ikki byggja á lóggávusiðvenju úr stórum londum. ALTJÓÐA SAMSTARV INNAN GRANSKING OG ÚTBÚGVING Samstarv við onnur lond, stovnar og felagsskapir innan útbúgving Innleiðandi um studentaflytføri Ein týdningarmikil liður í útbúgving er at kunna seg um ymsu rákini innan egið fakøki. Hetta kann verða gjørt gjøgnum bøkur, tíðarrit, fjarsamskifti o.s.fr., men hetta kann eisini verða gjørt við at fara út í nýggj og øðrvísi umhvørvi í styttri ella longri tíðarbil. Soleiðis, sum útbúgvingarskipanirnar eru uppbygdar í dag, er gjørligt at flyta millum lærustovnar og arbeiðspláss í ymsum londum og taka partar av útbúgvingini, so tað til samans verður ein heild. Hetta er tað, vit vanliga skilja við heitinum studentaflytføri. Sama kann nýtast um granskarar og undirvísarar, sum í styttri ella longri tíð eru á fremmandum lærustovni, bæði fyri at geva frá sær av síni vitan, men eisini fyri at vinna sær nýggjan kunnleika og nýggjar tilgongdir. Nógvar forðingar eru, sum gera tað trupult at flyta millum útbúgvingarstovnar í ymsum londum, eitt nú tí striltið er at fáa útbúgvingarstovnar at viðurkenna nám ella heilar útbúgvingar hvør hjá øðrum. Men gongdin seinastu árini hevur verið, at londini, vit vanliga samskifta við, leggja áherðslu á at bróta niður hesar forðingar, so tað gerst lættari at flyta útbúgvingarpartar millum stovnar. Útbúgvingarstovnarnir hava tí verið noyddir at hugsa um egnar útbúgvingar av nýggjum og í ávísan mun at laga seg eftir, hvussu útbúgvingar eru skipaðar í øðrum londum. Her eiga Føroyar ikki at standa uttanfyri, serstakliga ikki tá hugsað verður um avmarkaða tilfeingið, vit sjálv hava at ráða yvir. Politiskt verður hetta eisini staðfest í samgonguskjalinum, sum fólkaflokkurin, tjóðveldisflokkurin og sjálvsstýrisflokkurin undirskrivaðu 9. mai 1998. Har stendur m.a., at: "Førdur verður ein útbúgvingarpolitikkur, sum eggjar ungdómi at nema sær útbúgving eisini uttan fyri Norðurlond". Krøv í sambandi við flytføri. Útlendskir lærustovnar seta teimum, sum søkja um upptøku, ymisk krøv. Hetta eru faklig upptøkukrøv, váttan um málsligan kunnleika og ofta eisini um trygd fyri fígging. Til at lætta um hjá næmingum og lesandi, ið ynskja at flyta ímillum lærustovnar, er tað ein avgjørdur fyrimunur, at stovnarnir nýta góðkendar samskiftisskipanir, t.d. ECTS-skipanina, at greiða frá undirvísingarinnihaldinum. ECTS-skipanin lættir munandi um, tá nám og útbúgvingar skulu góðskrivast, tí farið verður burtur frá samanberingum av smálutum. Í staðin verður gjørd ein heildarlig meting av fakligum innihaldi, arbeiðsbyrðu og førleika hjá næmingunum (próvtøl). Heimauniversitetið, sum skal góðskriva lesturin burturi, skal út frá hesum góðkenna ætlanina, áðrenn hin lesandi fer burtur á onnur universitet, so hann veit frammanundan, hvat hann fær góðskrivað. Um endaligt prógv skal fáast frá útlendska lærustovninum, skal greiðast frá føroysku útbúgvingini, og tað, sum higartil er staðið, skal góðskrivast - meriterast. Her er neyðugt, at føroysku útbúgvingarstovnarnir gera kunnandi tilfar á útlendskum máli (fyrst og fremst á enskum), har greitt verður frá stovnunum og undirvísingini/granskingini á staðnum. Fyri eisini at kunna bjóða fremmandum næmingum og lesandi til Føroya at taka partar av útbúgvingum, má undirvísing vera á øðrum máli enn føroyskum, og onnur viðurskifti sum eitt nú býli, framhaldandi kunning og vegleiðing og fígging mugu fáast til vegar. Studentaflytføri í Føroyum í dag Tað er serstakliga innan hægru útbúgvingarnar, at tosað verður um studentaflytføri. Lesandi á Fróðskaparsetri Føroya kunnu t.d. taka partar av útbúgvingum á útlendskum lærustovnum, og útlendingar kunnu koma higar at taka partar av útbúgvingum. Tað vanligasta í løtuni er, at tey lesandi antin taka heilar útbúgvingar í Føroyum ella taka fyrsta part av eini útbúgving her, og so seinna part í Danmark ella í øðrum landi. Bert fá taka t.d. eina lestrarhálvu burturi, sum annars er vanliga mynstrið aðrastaðni. Lesandi á Sjúkrasystraskúlanum og Læraraskúlanum fara, sum liður í útbúgvingini, í størri mun enn tey lesandi á Fróðskaparsetrinum burtur í styttri tíðarskeið. Tað eru fleiri, sum fara út í heim í starvsvenjing, ECTS: Stendur fyri European Credit Transfer System. Hetta er ein felags evropeisk roknieind fyri arbeiðsbyrðu og próvtøl innan útbúgving. Ársverk, prosent ella vekttøl verða umroknað til ECTS-stig, so móttakarastovnurin kann meta um, á hvørjum stigi tann lesandi er. Tað er neyðugt við samstarvsavtalum millum stovnar/lond hóast hesa skipan, men hon lættir nógv um góðskrivingina. serstakliga í Norðurlondum, men eisini út um Norðurlond. Vanligast er, at hesi taka ástøðiliga partin av útbúgvingini í Føroyum, men eisini her ber til at flyta millum lond. Læraraskúlin hevur við jøvnum millumbilum útlendsk lesandi á skúlanum. Eisini er gjørligt hjá undirvísarum at skifta millum stovnar í nakrar vikur ella heilt upp í fleiri lestrarhálvur. ECTS: Stendur fyri European Credit Transfer System. Hetta er ein felags evropeisk roknieind fyri arbeiðsbyrðu og próvtøl innan útbúgving. Ársverk, prosent ella vekttøl verða umroknað til ECTS-stig, so móttakarastovnurin kann meta um, á hvørjum stigi tann lesandi er. Tað er neyðugt við samstarvsavtalum millum stovnar/lond hóast hesa skipan, men hon lættir nógv um góðskrivingina Ein annar bólkur eru ph.d.-studentarnir. Hesi eru í granskaraútbúgving, har tað beinleiðis er kravt, at tey í ávíst tíðarskeið skulu vera í fremmandum granskingarumhvørvi. Í flestum førum gongur ph.d.-studenturin til undirvísing og granskar á útlendskum universiteti í minsta lagi eina lestrarhálvu. Hvagar fara føroyingar at lesa? Flestu føroyingar velja í dag at útbúgva seg í Danmark (93%). Av teimum, ið lesa uttan fyri Norðurlond, er størsti parturin fólk, ið eru undir ÚSUN-skipanini (t.e. fáa stuðul frá Stuðulsstovninum eftir serligari skipan til lestur uttan fyri Norðurlond), og tey, sum eru við AFS. (Sí bind 2) Talvan niðanfyri vísir, hvar tey, sum ikki eru í Danmark, lesa. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 13 Føroyingar sum ikki lesa í Danmark Heimild: Stuðulsstovnurin Ymiskir hættir at samskipa útbúgvingar Útbúgvingar kunnu veitast á einum ávísum útbúgvingarstaði, ella útbúgvingar kunnu setast saman av pørtum frá fleiri ymiskum útbúgvingarstøðum. T.d. kunnu serútbúgvingar verða tiknar aðrastaðni enn grundútbúgvingar. Í høvuðsheitum eiga vit í Føroyum í øllum førum at veita so góðar grundútbúgvingar sum gjørligt. Tá tað snýr seg um serútbúgvingar og eftirútbúgvingar, má metast um, hvat loysir seg betur - at fáa avtalur í lag við útbúgvingarstovnar uttanlands, sum frammanundan veita hesar útbúgvingar, ella at gera tær í Føroyum. Fyrimunirnir við at senda næmingar út í heim at útbúgva seg eru, at teir koma út í fremmant umhvørvi at virka og læra onnur mál og aðra mentan. Hetta er mennandi fyri einstaka næmingin og ein fyritreyt fyri samfelagsligari altjóðagerð. Fyrimunir við at gera útbúgvingar á føroyskum útbúgvingarstovnum, og møguliga fáa lærarar uttaneftir at undirvísa, eru m.a., at tað virkar við til at skapa umhvørvi heima hjá okkum sjálvum og lyfta stigið á okkara egnu útbúgvingarstovnum og í samfelagnum sum heild. Í báðum førum er av avgerandi týdningi, at útbúgvingarstovnarnir eru sinnaðir at hugsa og virka altjóðaliga, knýta sær bond til útbúgvingarstovnar í øðrum londum og virka fyri, at samstarvsavtalur og samskiftisskipanir eru í lagi. Fjarundirvísing Fjarundirvísing er undirvísing, sum fer fram, tá lærari og næmingar/lesandi ikki eru í rúmi saman. Tøknilig tól/amboð verða nýtt til miðlan av frálærutilfari og til veruligt fjarsamskifti báðar vegir at stuðla lærugongdini. Ein annar háttur at samskipa útbúgvingar altjóðaliga og í Føroyum er at nýta fjarundirvísing. Fyri eitt fjarskotið land sum Føroyar er hetta ein sjálvsagdur møguleiki at samvirka við útbúgvingarstovnar uttanlands og at gagnnýta tilfeingið, vit hava, enn betur. Fjarundirvísing er sum so einki nýtt hugtak. Hesin undirvísingarháttur hevur verið kendur um okkara leiðir í mong ár, men við teirri tøkniligu menningini, serstakliga á samskiftis- og kunningarøkinum, tey seinnu árini eru møguleikarnir fyri munadyggari fjarundirvísing vorðnir so ómetaliga nógv meira umfevndandi. Nógv bendir á, at ein vaksandi partur av allari undirvísing fer at verða framdur sum fjarlestur. Altjóðagerð av útbúgvingarverkinum og støðugt broyttu samskiftishættirnir millum útbúgvingarstovnar gera møguleikan fyri fjarundirvísing serliga sjálvsagdan. Fjarundirvísing er undirvísing, sum fer fram, tá lærari og næmingar/lesandi ikki eru í rúmi saman. Tøknilig tól/amboð verða nýtt til miðlan av frálærutilfari og til veruligt fjarsamskifti báðar vegir at stuðla lærugongdini. Fjarundirvísing er sum so einki nýtt hugtak. Hesin undirvísingarháttur hevur verið kendur um okkara leiðir í mong ár, men við teirri tøkniligu menningini, serstakliga á samskiftis- og kunningarøkinum, tey seinnu árini eru møguleikarnir fyri munadyggari fjarundirvísing vorðnir so ómetaliga nógv meira umfevndandi. Lættari verður at leggja útbúgvingar til rættis í samráð og í sambandi við stovnar uttanlands, og vit verða soleiðis før fyri at fáa eitt fjølbroyttari útbúgvingarútboð eins og samstarvsfelagarnir kunnu gerast fleiri - og í teoriini vera staddir kring allan knøttin. Somuleiðis fáa vit møguleika at bjóða okkum sjálv fram innan øki, har vit eru sterk. Eisini verður gjørligt, at føroyskir útbúgvingarstovnar í størri mun samstarva sínámillum, so vit gagnnýta undirvísingartilfeingið betur. Fyri einstaka næmingin merkir hetta størri smidleika - næmingar fara betur at kunna leggja útbúgvingargongdina til rættis eftir egnum tørvi, og skift kann verða ímillum at vera til staðar á egnum lærustað/-stovni ella aðrastaðni í Føroyum, uttanlands ella heima við hús. Trupulleikarnir við fjarundirvísing eru ikki so nógv av tøkniligum slag longur, men aloftast er talan um vantandi orku til tilrættalegging av fjarundirvísingartilboðum og gerð av nøktandi undirvísingartilfari. Royndir aðrastaðni vísa, at sum heild gerst arbeiðsbyrðan hjá starvsfólki á undirvísingarstovnum, ið hava fjarundirvísing á skránni, væl tyngri. Ein av høvuðsspurningunum í sambandi við fjarundirvísing verður tí sjálv tilrættaleggingin av frálærutilfarinum. Hvør ið skal stíla fyri at gera tilfar, og í hvussu stóran mun vit vilja nýta nýggjastu tøknifrøðina. Her kundi verið hugt at øðrum londum - t.d. Noregi - sum hava royndir á økinum. Ein annar spurningur er, hvørjum málbólkum vit vilja venda fjarundirvísingar-tilboðunum ímóti, og hvørjar lærugreinir vit kunnu/eiga at bjóða og á hvørjum stigi. Hjálp til tey, sum fara út í heim. Tey, sum fara út í heim, eiga at fáa holla vegleiðing um bæði faklig og praktisk viðurskifti. Faklig ráðgeving er ein neyðugur og týdningarmikil liður, tá støða verður tikin til, hvagar ein skal fara. Vegleiðing um meira almenn viðurskifti sum samstarvsavtalur, góðskrivingar og krøv frá útlendsku lærustovnunum eru av stórum týdningi fyri tann, ið fer avstað. Óneyðug tíð eigur ikki at fara við at skula fáa greiðu á eitt nú bústaðar- og fíggjarviðurskiftum, samstundis sum byrjað verður upp á eitt stutt lestrarskeið í fremmandum landi. Hesi viðurskifti eiga tí at vera í lagi, áðrenn farið verður úr Føroyum. Í stuttum kann sigast, at trý støð eru, sum skulu hava orku til at hjálpa teimum lesandi o.ø., sum fara avstað: Ymsir hættir fyri fjarundirvísing finnast. Internetið er ein sjálvsagdur møguleiki, sum kann vera sera effektivur. Aðrir møguleikar kunnu vera brævaskifti, frálærutilfar av prentaðum slag (bøkur, bløð, faldarar, hefti, ljósrit o.tíl.), ljóðbond, sjónbond, fløgur (margmiðlar), sjónvarp, útvarp og sonevnd "tele-undirvísing". Í Noregi eru gjørdar kanningar, ið vísa, at mest nýttu fjarundirvísingarhættirnir innan miðalhøgu útbúgvingarnar eru brævaskeiðini (eini 60% av øllum teimum spurdu), telefax 47% av øllum spurdum, telefon 44%, video 44%. Innan hægru útbúgvingarnar eru vanligastu hættirnir telefon 77% av teimum spurdu, bræv, telefax, video 62% hvørt, teldu-postur ella telduráðstevnur 54% av øllum teimum spurdu Lærustovnurin, tann lesandi er innskrivaður á í Føroyum, sum skal ráðgeva fakliga. Allir skúlar hava í dag í størri ella minni mun lestrarvegleiðing og fakliga ráðgeving. Hesum eiga undirvísararnir, sum hava vitanina um og sambondini við starvsfelagar og fakøkir uttanlands, at taka sær av. Ymsir hættir fyri fjarundirvísing finnast. Internetið er ein sjálvsagdur møguleiki, sum kann vera sera effektivur. Aðrir møguleikar kunnu vera brævaskifti, frálærutilfar av prentaðum slag (bøkur, bløð, faldarar, hefti, ljósrit o.tíl.), ljóðbond, sjónbond, fløgur (margmiðlar), sjónvarp, útvarp og sonevnd "tele-undirvísing". Í Noregi eru gjørdar kanningar, ið vísa, at mest nýttu fjarundirvísingarhættirnir innan miðalhøgu útbúgvingarnar eru brævaskeiðini (eini 60% av øllum teimum spurdu), telefax 47% av øllum spurdum, telefon 44%, video 44%. Innan hægru útbúgvingarnar eru vanligastu hættirnir telefon 77% av teimum spurdu, bræv, telefax, video 62% hvørt, teldu-postur ella telduráðstevnur 54% av øllum teimum spurdu. Tøl úr Noregi vísa, at meginparturin av teimum fjarlesandi eru í aldrinum 20-39 ár. Stórur áhugi er eisini millum tey 40-59 ára gomlu, men onkur er eisini, sum er yngri enn 19 ella eldri enn 60 ár. Áhugin er størri millum kvinnur enn menn. Meginparturin av teimum lesandi hevur frammanundan eina miðal- ella hægri útbúgving Stuðulsstovnurin, sum skal veita neyðuga upplýsing um fíggingarmøguleikar í Føroyum. Tøl úr Noregi vísa, at meginparturin av teimum fjarlesandi eru í aldrinum 20-39 ár. Stórur áhugi er eisini millum tey 40-59 ára gomlu, men onkur er eisini, sum er yngri enn 19 ella eldri enn 60 ár. Áhugin er størri millum kvinnur enn menn. Meginparturin av teimum lesandi hevur frammanundan eina miðal- ella hægri útbúgving Altjóða skrivstovan, sum í samstarvi við lærustovnar í Føroyum og uttanlands skal hjálpa og vegleiða um øll viðurskifti. Víst verður til kap. REF _Ref455995743 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref455995784 \h 497. Netverk innan gransking og útbúgving Útbúgving og gransking innan norðurlendska samstarvið Norðurlond eru natúrligu samstarvsfelagar hjá Føroyum á útbúgvingarøkinum. Nógv flestu føroysku lesandi uttanlands útbúgva seg har, og somuleiðis hava verandi føroysku granskingarumhvørvini tætt tilknýti til granskingarumhvørvi í hinum Norðurlondum. Útbúgvingarsamstarvið ímillum Norðurlond er staðfest í "Nordisk Overenskomst om fri adgang til højere uddannelse", sum enn ikki er lýst at galda fyri Føroyar. Útbúgvingar- og granskingaramstarvið undir Norðurlandaráðnum er eitt slag av yvirbygningi til tær "innlendsku" skipanirnar. Samanlagda samstarvið er ikki úrslit av einum miðvísum útbúgvingar- og granskingarpolitikki, men er vorðið til so við og við. Tí eru nógvir stovnar í hesum samstarvi átøkir einum slagi av "sektor-granskingarstovnum". Hinvegin eru ávísir partar av samstarvinum undir Norðurlandaráðnum greið úrslit av miðvísum politikki. Henda lýsingin leggur tí størsta dentin á teir víðfevdastu partarnar av útbúgvingar- og granskingarsamstarvinum innan Norðurlandaráðið, sum kunnu hava føroyskan áhuga. Gransking innan norðurlendska samstarvið Granskingarsamstarvið innan karmarnar hjá Norðurlandaráðnum fevnir víða, og sumt hevur ivaleyst ikki enn stóran áhuga í Føroyum, eitt nú gransking í asiatiskum viðurskiftum (NIAS). Hinvegin fer norðurlendsk gransking fram, sum størri áherðsla átti at verið á í Føroyum. Norðurlendsk gransking í rúsevnismisnýtslu er samskipað í NAD, fjølmiðlagranskingin í NORDICOM og jarðfrøðiliga granskingin við serligum denti á eldgos í NORVOLC. Arktiska granskingarætlanin hjá Norðurlandaráðnum fevnir um arktisk og lágarktisk øki og snýr seg um skjótar náttúrubroytingar, t.e. broytingar gjøgnum ein mansaldur, sum hava avgerandi ávirkan á livilíkindini í Norðurlondum. Serliga umráðandi granskingarevni eru tær týdningarmiklu tilgongdirnar í miðdeplinum í ringrásini hjá heitum og køldum sjógvi í heimshøvunum, sum er í Norðuratlantshavi. Ætlanin leggur dent á, at dyggari luttøka úr m.ø. Føroyum hevði økt munandi um førleikan hjá norðurlendsku havgranskingini. Júst føroysk havfrøði hevur nakað serligt at bjóða fakliga og landafrøðiliga, sum ger hana áhugaverda í altjóða høpi. Aðrir partar av samstarvinum umfata samfelagslig viðurskifti. Eitt nú tvørvísindaliga granskingin á Norðurlendska stovninum fyri kvinnu- og kynjagransking (NIKK) í Oslo. Endamálið við stovninum er at seta í gongd, fremja og samskipa kynja- og kvinnugransking í Norðurlondum og gera hana sjónliga í altjóða høpi. NIKK hevur t.d. nýliga givið út bókina Likestilte demokratier - Kjønn og politikk i Norden. Nordregio varð stovnað í 1997 sum avloysari fyri gomlu skipanirnar NordREFRO, Nordplan og NORGAN. Endamálið við stovninum er at skapa eitt haldgott norðurlendskt útbúgvingar- og granskingarumhvørvi við denti á at samanbera norðurlendskt og evropeiskt perspektiv. Granskingarøkini hjá Nordregio eru hesi: Norðurlendsk samfelagsviðurskifti. (Dentur verður lagdur á styrki og sereyðkenni hjá norðurlendsku samfeløgunum, sum kunnu hava áhuga hjá øðrum londum í Evropa.). Regionalir spurningar á evropeisku dagsskránni. (Dentur verður serliga lagdur á broytingar í viðurskiftunum millum bý og bygd, á broytingar í samferðsluni og á broytingar í umhvørvinum.). Hvussu ávirka politikkur og ráðlegging regiónirnar. (Dentur verður serliga lagdur á, hvønn leiklut ráðlegging hevur í mun til t.d. marknaðarkreftir og ávirkan uttaneftir, á hvørja ávirkan integratiónin í ES hevur á Norðurlond, og á hvørja ávirkan altjóða handilsligar liberaliseringar [t.d. WTO-avtalan] hava á regiónirnar). At menna amboð til regionalar greiningar. (Dentur verður serliga lagdur á at menna amboð til greiningar av útjaðaraøkjum og amboð at samanbera data fyri búskaparliga og sosiala menning í norðurlondum og grannalondunum). Samstarvið í Nordregio kann fáa stóran týdning fyri Føroyar í framtíðini, tí føroysk áhugmál falla væl saman við øllum granskingarøkjum hjá stovninum. Í løtuni hava Føroyar eygleiðarastøðu í Nordregio. Norðurlendska granskaraútbúgvingin (Nordisk Forskerutdanningsakademi - NorFA) varð sett á stovn í 1991. NorFa hevur til endamáls at stuðla og menna gransking og samstarv ímillum norðurlendsar granskarar og granskarar úr sonevndu "nærumhvørvunum" hjá Norðurlondum. Í teimum førum, har granskingarumhvørvið er lítið, skal NorFA virka fyri at menna netverkini ímillum granskararnar. NorFA skipar fyri málrættaðum styttri skeiðum fyri granskarum ella granskaralesandi (ph.d.'arum), sum ískoyti til dagliga granskingarumhvørvið. NorFA tillutar hinvegin ikki granskingarstyrkir. Norðurlendski stovnurin fyri sjórætt (NifS) tekur sær av gransking og útbúgving innan sjórætt, flutningsrætt og olju- og gassrætt. Dentur verður lagdur á at menna norðurlendskar skipanir innan hetta øki og arbeiða fyri at staðfesta tær í altjóða høpi. Somuleiðis verður dentur lagdur á at fremja norðurlendsku sjónarmiðini innan hetta økið í ES-samstarvinum. Dentur verður eisini lagdur á at menna og styrkja netverkini ímillum stovnar og persónar, ið arbeiða innan hetta økið í Norðurlondum. Mett verður, at hetta samstarvið kann fáa stóran týdning fyri Føroyar, bæði í sambandi við eina møguliga frálandsvinnu og í sambandi við møguligar ríkisrættarligar broytingar í viðurskiftunum við Danmark. Afturat omanfyrinevndu stovnunum er norðurlendska granskingarpolitiska ráðið (FPR), sum er ráðgevi hjá Norðurlendska Ráðharraráðnum í øllum spurningum viðvíkjandi langtíðar granskingarpolitiskum spurningum. FPR tekur sær somuleiðis av at vinna frama fyri norðurlendskum samstarvi á granskingarøkinum. Í fjør avgjørdi Norðurlendska Ráðharraráðið, at FPR skuldi gera meira burtur úr arbeiðinum viðvíkjandi eftirmetingarskipanum og dygdarmenning. Føroyar eru við í hesum samstarvinum, og í 1997 gjørdi FPR tvey álit um gransking og granskingarpolitikk í Føroyum og Grønlandi. Umframt hesar stovnar fer nógv annað granskingarsamstarv fram, har Føroyar eru umboðaðar á jøvnum føti við hinar tjóðirnar. Eitt nú í NORNA, norðurlendska navnagranskarasamstarvinum, sum hevur til endamáls at skipa fyri samskifti millum navnagranskarar og at stíla fyri navnagranskararáðstevnum. Norðurlendska orðabókafelagið, Nordisk Forening for Leksikografi, sum er stovnað í 1990 og sum Norðurlandaráðið lutvíst fíggjar, heldur somuleiðis ráðstevnur annað hvørt ár og í 2001 verður hon væntandi hildin í Føroyum. Í 1995 vórðu hugvísindaligar og samfelagsfrøðiligar granskingarætlanir fyri árini 1996-2000 settar í verk, eitt nú um norðurlendskar bókmentir og lívsfatan og um politisk virði og sosialu stovnarnar. Útbúgving innan norðurlendska samstarvið Í 1996 varð avtala gjørd millum Danmark, Finnland, Ísland, Noreg og Svøríki um javnbjóðis atgongd til hægri lestur hjá fólki í nevndu londum við lærustovnarnar hjá hvør øðrum ("Nordisk overenskomst om fri adgang til højere uddannelse"). Í avtaluni binda partarnir seg til at tryggja Upprunaliga varð Baltikum definerað sum nærumhvørvi hjá Norðurlondum, men í seinastuni hava m.a. føroyskir myndugleikar funnist at, at einans verður litið eystureftir. øllum, sum ynskja at fara undir hægri lestur og búgva í einum øðrum Norðurlandi, javnbjóðis atgongd til hægru lærustovnarnar í teimum 5 londunum. Avtalan tilskilar, at Danmark, Finnland, Noreg og Svøríki skulu gjalda 22.000 dkr. um árið fyri hvønn lesandi. Gjørt verður upp árliga, hvussu nógv lesandi hvørt landið hevur í einum øðrum landi, og síðan verða netto-útreiðslurnar ella netto-inntøkurnar mótroknaðar í upphæddini sum hvørt landið rindar til Norðurlandaráðið. Ísland er undantikið frá hesi regluni, og tí rindar landið einki fyri javnbjóðis atgongdina til hægru lærustovnarnar í hinum Norðurlondunum. Føroyingar hava higartil verið partur av norðurlendsku samstarvsavtaluni ígjøgnum Danmark, sum harvið hevur goldið fyri teir føroyingar, sum lesa í hinum Norðurlondunum. Nakað av ónøgd hevur verið við avtaluna; serliga Danmark og Svøríki hava funnist at henni. Til dømis hevur verið mett, at gjaldið DKK 22.000 er ov lítið, men funnist hevur eisini verið at, at ov nógv fremmand lesandi eru komin til Danmarkar og Svøríkis fyri at taka útbúgvingar, sum eru dýrar og avmarkaðar í tali. Eitt dømi eru norsk læknalesandi í Danmark. Um ríkisrættarligu viðurskiftini við Danmark verða broytt, mugu Føroyar koma við í hesa norðurlendsku samstarvsavtaluna. Núverandi avtalan fer úr gildi 31. desember 1999, og tí er ógreitt, hvør møguligi kostnaðurin gerst fyri Føroyar. Um Ísland framvegis sleppur undan at gjalda fyri síni lesandi, skuldi hesin spurningurin ikki verið trupul. Men hóast Ísland møguliga skal rinda eitt ávíst gjald, verður mett, at møguleikin skuldi verið góður fyri, at Føroyar sleppa undan gjaldinum. Hetta er kortini ein samráðingarspurningur. Mest sannlíkt er, at verandi avtala verður longd í 2 ár í verandi líki. NORDPLUS-skipanin NORDPLUS-skipanin varð sett á stovn í 1988, og endamálið við skipanini er at økja um flytføri hjá lesandi og lærarum ímillum norðurlendskar útbúgvingarstovnar. NORDPLUS-skipanin var ætlað sum eitt norðurlendskt alternativ til ES-mobilitetsskipanirnar, og hon er sett saman av tveimum skipanum: NORDPLUS-junior (sum miðar ímóti miðnámsútbúgvingunum) og NORDPLUS (sum miðar ímóti hægri lærustovnum). NORDPLUS-junior virkar fyri næminga- og læraraumbýti, har miðnámsskúlar í Norðurlondum gera sínámillum samstarvsavtalur. Umbýtið skal í minsta lagi vara 2 vikur og í mesta lagi 2 mánaðir. Næmingarnir fáa skúlagongdina góðskrivaða sum ein part av útbúgvingini á heimaskúlanum. Søkjast kann um studning til umbýti 2 ferðir um árið, og skipanin rindar ferðaútreiðslur á bíligasta hátt og til eykaútreiðslur í sambandi við uppihaldið. Lærarar kunnu eisini fáa studning til ferð og uppihald á skúlanum, sum setanarskúlin samstarvar við. Eisini her er umbýtistíðarskeiðið í minsta lagi 2 vikur og í mesta lagi 2 mánaðir. NORDPLUS er grundað á netverkavtalur millum útbúgvingarstovnar. Netverkini søkja um studning frá Norðurlendska Ráðharrastovninum vegna limirnar. Studningur verður latin lesandi og lærarum, bæði til umbýti og uppihald á einum av stovnunum í netverkinum. Studningurin er settur saman av føstum upphæddum, sum eru ískoyti til ferða- og uppihaldsútreiðslur. Netverkini síggja eisini til, at skipað verður fyri intensivskeiðum, og ráðharraráðið letur studning til skipan av netverki og menningararbeiði. Í løtuni er eingin samlað skráseting av teimum næmingum, ið nýta NORDPLUS-skipanina. Mælt verður til, at hetta verður gjørt. Samstarv innan útbúgving og gransking í ES-høpi Gransking í ES Granskingarætlanirnar í ES-høpi eru í høvuðsheitum innan fyri sokallaðu Fimtu Rammuætlan fyri gransking og tøkniliga menning. Fimta Rammuætlan er ein av háráðfestingunum hjá ES við eini fíggjarætlan fyri tey 5 árini upp á 13,7 milliardir evrur (tað er góðar 100 mia. dkr.). Fimta Rammuætlan byrjaði í 1998 og gongur fram til ár 2002. Hon er býtt upp í hesar 8 granskingarætlanirnar: Quality of life and management of living resources (Vælferð og umsiting av livandi tilfeingi) User-friendly information society (Brúkaravinarligt kunningarsamfelag) Competitive and sustainable growth (Kappingarførur og burðardyggur vøkstur) Energy, environment and sustainable development (Orka, umhvørvi og burðardygg menning) Confirming the international role of Community research (ES gransking í altjóða høpi) Promotion of innovation and encouragement of SME participation (At fremja nýskapan og luttøku hjá smáum og miðalstórum virkjum) Improving human research potential and the socioeconomic knowledege base (At bøta um mennskjansligu granskingarmøguleikarnar og vitan um samfelagsbúskaparligar spurningar) Research and training ind the field of Nuclear Energy (Gransking og upplæring um kjarnorku) Mett verður, at punktini 1, 4 og møguliga eisini pkt. 5 og partar av punktunum 2 og 3 kunnu vera áhugaverd fyri Føroyar. Pkt. 6 miðar fyrst og fremst eftir at fáa fleiri fyritøkur upp í núverandi innovatións-netverkini í ES-limalondunum. Somuleiðis verður miðað eftir at samansjóða úrslitini frá hesi ætlan við aðrar innovatiónsætlanir innan Fimtu Rammuætlan. Tí verður ikki mett, at hetta punktið hevur áhuga fyri Føroyar. Heldur ikki verður mett, at Føroyar kunnu vera við í pkt. 7, tí tað miðar fyrst og fremst ímóti at stuðla bestu granskingarnetverkunum í ES-limalondunum, m.a. við at bøta um møguleikarnar at fáa ungar granskarar til tey. Hinvegin kunnu granskingarúrslitini frá hesi ætlan verða rættiliga áhugaverd fyri Føroyar. Pkt. 2 miðar fyrst og fremst ímóti at menna nýggja kunningartøkni. Ein partur av granskingarætlanini miðar ímóti grundgransking í ídnarligari kunningartøkni, ein annar partur miðar ímóti granskingarsamskifti (research infrastructures), meðan triði parturin miðar ímóti gransking í nýggjari brúkaravinarligari tøkni til allar partar av samfelagnum. Punktið snýr seg sostatt um hátøkniliga gransking, og tí hevur ætlanin ikki beinleiðis føroyskan áhuga, hóast tað ikki skal útilokast, at føroysk virki kanska kundu funnið onkra "nichu" í ætlanini. Hinvegin kunnu granskingarúrslitini vera serstakliga áhugaverd fyri Føroyar, um tey annars eru atkomulig. Pkt. 3 fevnir eisini fyrst og fremst um hátøkniliga vinnurættaða gransking. Ein partur av granskingarætlanini miðar ímóti at styrkja framleiðslustýringina hjá virkjum við m.ø. gransking í "mikro og nano"-tøkni, og hvussu nýggja tøknin kann virka saman við og menna verandi framleiðslufyritøkur. Somuleiðis skal granskast í menning av nýggjum hátøkniligum framleiðslutilfari. Ein annar partur av granskingarætlanini er um gransking í burðardyggum flutningsskipanum í Evropa, bæði á landi, á sjógvi og í luftini. Her snýr ein partur av ætlanini seg um menning av hátøkniligum skipum, og hetta kann sjálvandi hava føroyskan áhuga. Men annars verður ikki mett, at henda ætlanin hevur føroyskan áhuga. Undir pkt. 1 er ein granskingarætlan, ið nevnist "Sustainable agriculture, fisheries and forestry". Hugtakið "burðardyggur fiskiskapur" er við at vinna frama á altjóða støði, og tí miðar henda ætlan m.a. ímóti at menna burðardygga framleiðslutøkni. Hetta merkir bæði reiðskap, veiðutól og framleiðslutól. Hóast talan møguliga ikki verður um beinleiðis føroyska luttøku, eru granskingarúrslitini av sera stórum áhuga fyri Føroyar, tí tey kunnu gerast grundarlag fyri framtíðar ES-krøvum til fiskiútflytaralond. Pkt. 4 hevur serligan føroyskan áhuga, tí tað snýr seg m.a. um granskingar-verkætlanir sum í innihaldi eru átøkar BIOFAR-verkætlanini. Ætlanin snýr seg um gransking í veðurlagsbroytingum og hvørja ávirkan hetta hevur á samansetingina av lívinum í hav- og landumhvørvinum. Ein serstakur partur av ætlanini snýr seg um "burðardygg havumhvørvi ("sustainable marine ecosystems"). Ætlanin miðar m.a. eftir at útvega størri vitan um havumhvørvið og at menna burðardyggar ætlanir fyri, hvussu tilfeingið úr havinum kann verða gagnnýtt. Í pkt. 5 eru nakrar verkætlanir, sum møguliga kunnu hava føroyskan áhuga, tí tær snúgva seg um samstarv við triðjalond. Ætlanin miðar m.a. eftir at arbeiða fyri størri samskipan og samstarvi í felags granskingarøkjum millum ES-lond og lond uttan fyri ES - bæði í eysturheiminum, kring miðalhavið og menningarlond. Aðrir partar av ætlanini snúgva seg um at skapa betri møguleikar fyri ungar granskarar úr londum uttan fyri ES at fáa atgongd til granskarastørv innan hesa granskingarætlan. Luttøkutreytir Luttøka í granskingarverkætlanunum er ikki endiliga heft at ES-limaskapi. Sæð úr einum føroyskum sjónarhorni er tað tí umráðandi at fáa eina avtalu við ES á útbúgvingar- og granskingarøkinum ella at gerast limur í einum altjóða felagsskapi, sum hevur eina slíka avtalu við ES. Treytirnar fyri luttøku í granskingarætlanunum eru ymiskar, alt eftir hvat slag av ætlanum tað snýr seg um. Summar ætlanir eru serliga vendar ímóti ES-samstarvi við lond uttan fyri ES (sí omanfyri), meðan aðrar miða ímóti regionalum samstarvi í ES-høpi. Felags fyri allar ætlanirnar er, at luttøka ofta er treytað av, at talan er um granskingarætlanir, sum fevna um fleiri granskingarstovnar (netverk), og at fleiri ES-lond skulu vera við í hesum netverkum. Talan kann bæði verða um, at nýggir stovnar koma upp í gomul skipað netverk, og um nýggj netverk, sum verða miðlað gjøgnum kunningarskipanir undir granskingarætlanunum. Flestu verkætlanirnar fyri 1999 fara av bakkastokki í vár, og freistirnar fyri sjálvstøðugum granskingarætlanum eru fyri tað mesta úti í juni mánaði. Næsta umfar er á vári í ár 2000. Útbúgvingarsamstarv í ES Eins og Rammuætlanirnar fyri gransking hjá ES eru settar saman av ætlanum, sum eru avmarkaðar til ávís endamál, eru útbúgvingarætlanirnar eisini víðfevndar. Tær fevna um øll ES-londini, EØS-londini og nøkur lond afturat (Kýpros, Kekkia, Slovakia, Póland, Rumenia, Estland, Lettland, Litava og Ungarn). Tær størstu eru netverksætlanirnar Socrates og Leonardo da Vinci. Harumframt koma m.a. mobilitetsstyrkirnir undir Jean Monnet-ætlanini, arbeiðsmarknaðarátøkini undir Employment-ætlanini og Tempus-ætlanin, ið er vend móti Eysturevropa. Socrates, sum er størsta ætlanin, er í trimum pørtum: ERASMUS, sum er stuðul til netverkssamstarv millum hægri útbúgvingarstovnar og mobilitetsstyrkur til lesandi. COMENIUS, sum er stuðul til skúlasamstarv yvir landamørk og umbýti av lærarum. LINGUA, sum er stuðul til undirvísing í fremmandamálum. Ætlanin fevnir m.a. um stuðul til útbúgving og eftirútbúgving av mállærarum, stuðul til umbýti av komandi mállærarum, fjarundirvísing og skapan av netverkum ímillum undirvísingarstøð. Ætlanin fevnir um málini: danskt, flamskt, enskt, finskt, franskt, týskt, grikskt, italskt, portugisiskt, spanskt, svenskt, gæliskt (írskt) og letzemburgskt (luxemburgskt). Harafturat koma norrønu málini norskt og íslendskt. Serligur dentur verður lagdur á mál, ið lítið verða tosað. Leonardo da Vinci-ætlanin vendir sær serliga til arbeiðsmarknaðarútbúgvingar við serligum denti løgdum á undirvísing í nýggjari tøkni, á flytføri hjá næmingum og lærarum og á málundirvísing. Eisini er gjørligt hjá skúlum at søkja um stuðul í sambandi við skipan av nýggjum lærugreinum. Luttøkutreytir Útbúgvingarætlanirnar miða fyri tað mesta eftir útbúgvingarstovnum, men summar av teimum kunnu eisini nýtast av privatum fyritøkum. Socrates fevnir fyrst og fremst um netverkssamstarv millum útbúgvingarstovnar. Hinvegin kann stuðul eisini veitast frá Leonardo da Vinci-ætlanini til verkætlanir og privatar fyritøkur, ið arbeiða við útbúgvingarverkætlanum. Samstarv við altjóða felagsskapir Greitt er, at alt føroysk samstarv við altjóða felagsskapir á útbúgvingarøkinum má fara fram eftir eini greiðari raðfesting, alt eftir hvørjir felagsskapirnir eru og hvat slag av samstarvi talan er um. Av somu orsøkum er helst best, um valt verður at avmarka samstarvið til nakrar fáar altjóða felagsskapir við stórum og víðfevnandi virksemi. Henda avmarking er eisini gjørd í hesum tekstinum, sum bert viðger útbúgvingarfelagsskapin hjá ST (UNESCO). UNESCO Ein hin mest umráðandi altjóða felagsskapurin á útbúgvingarøkinum er útbúgvingarfelagsskapurin hjá ST - UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization). Felagsskapurin varð stovnaður í 1945, og í dag eru 186 sjálvstøðug lond limir. Harafturat hevur UNESCO fast samstarv við yvir 500 sonevndar NGO-felagsskapir (Non-Governmental Organizations). Høvuðsskrivstovan hjá UNESCO er í París. Í mun til aðrar ST-felagsskapir, har bygnaðurin kann vera rættuliga stirvin, miðar bygnaðurin í UNESCO eftir at miðfirra virksemið. Tí skulu øll limalondini hava eina sokallaða "UNESCO-limanevnd" (National Comission), ið tekur sær av samskiftinum ímillum høvuðsskrivstovuna og limalondini. Somuleiðis skulu limanevndirnar tryggja samskiftið ímillum UNESCO og teir stovnar og tey feløg í sínum egna landi, sum á einhvønn hátt hava áhuga í arbeiðnum hjá felagsskapinum. UNESCO er einasti ST-felagsskapur, ið hevur ein slíkan bygnað. Arbeiðið hjá UNESCO verður lagt til rættis í rammuætlanum, ið vara í 5 ár, har tann núverandi er fyri tíðarskeiðið 1996-2001. Rammuætlanirnar fevna um eina ørgrynnu av virksemi innan fyri karmarnar hjá felagsskapinum, og her eru granskingarætlanirnar ein týðandi partur. Umframt at fíggja granskingarætlanir er uppgávan hjá UNESCO at fáa úrslit av rannsóknum út til myndugleikar og stovnar í limalondunum. Sjálv granskingin fer fram á granskingarstovnum, ið UNESCO hevur góðkent til at umsita einstøku verkætlanirnar. UNESCO góðkennir bert uppskot, ið koma úr limalondunum, men hinvegin er einki, ið forðar londum uttan fyri felagsskapin at luttaka í verkætlanunum. Dentur verður lagdur á at stuðla granskingarætlanum, ið røkka yvir fleiri ár, heldur enn smærri verkætlanum. MOST- granskingarætlanin Ein av granskingarætlanunum í núverandi rammuætlanini hjá UNESCO er sonevnda MOST-ætlanin. MOST (Management of Social Transformation) hevur til endamáls at menna altjóða samanberandi samfelagsvísindaliga gransking. Í MOST-ætlanini verður dentur lagdur á at skapa eitt burðardygt samanspæl millum granskingina og avvarðandi myndugleikar. Somuleiðis er týdningurin av samfelagsvísindunum í sambandi við politisku tilgongdina ein týðandi partur. Ein av granskingarverkætlanunum innan MOST-ætlanina hevur føroyska luttøku. Hetta er sonevnda Circumpolar Coping Processes Project (CCPP), sum byrjaði í 1996. Endamálið við hesi granskingarverkætlan er at framleiða og menna nýggja vitan um tær avbjóðingar, menniskju í útjaðaranum á norðaru hálvkúlu hava fyri framman. Granskarar úr 9 londum eru við í verkætlanini. Úr Føroyum luttekur Fróðskaparsetur Føroya sum partur av eini samanberandi granskingarverkætlan, ið fevnir um kanningar av nøkrum bygdum í ávikavist Íslandi, Russlandi og Føroyum. Harumframt luttekur ein føroyskur granskari, ið arbeiðir á Roskilde Universiteti eisini í granskingarverkætlanini. Higartil hava tríggjar altjóða ráðstevnur verið hildnar í Danmark, Føroyum og Russlandi. Ein bók er givin út, og tann næsta er á veg. Henda verkætlan hevur fingið stuðul frá Norðurlendska Ráðharraráðnum gjøgnum NORA. Samstarv millum Føroyar og aðrar smátjóðir Síðan 1945 hevur gongdin í heiminum verið, at talið av sjálvstøðugum tjóðum er økt almikið. Hetta merkir, at sjálvstøðugu tjóðirnar alsamt gerast minni, og umleið 10 sjálvstøðugar tjóðir eru í dag á stødd við Føroyar ella enn minni. Greitt er, at smátjóðirnar hava felags áhugamál á nógvum økjum, hóast stórur munur kann vera á londunum. Eins og á nógvum øðrum økjum er netverk eisini lyklahugtakið í samstarvinum millum smátjóðirnar. Á henda hátt kunnu vitan og royndir hjá hvør øðrum forða fyri, at kostnaðarmikil mistøk verða gjørd, tá avgerðir skulu takast um, hvørjum leiðum samfelagsliga menningin skal stýrast eftir. Føroyar eru rættuliga frammarlaga í samstarvinum millum smátjóðir. Tá kreppan valdaði í byrjanini av 90'unum, gjørdust Føroyar knappliga áhugaverdar hjá granskarum úr øllum heraðshornum. Eitt av teimum positivu úrslitunum av kreppuni er sostatt nýggja samskiftið við aðrar smátjóðir, og hetta samskiftið er munandi økt seinnu árini. Serliga á granskingarøkinum er samskiftið vorðið til eitt veruligt samstarv, og fremsta úrslitið av tí er ráðstevnan Microstates 99, ið varð hildin í Tórshavn í apríl 1999. Granskingarsamstarv ímillum smátjóðir Tað fyrsta breiða granskingarsamstarvið millum smátjóðir í Norðuratlantshavi byrjaði í 1994, tá Ísland, Isle of Man, Nýfundland og Prince Edwards Island byrjaðu ta sonevndu NAIP-granskingarætlanina (The North Atlantic Island Programme). Seinni komu Áland, Grønland og Føroyar upp í samstarvið. Granskingarætlanin varð skipað undir universitetinum á Prince Edwards Island í Kanada, og hon varð m.a. stuðlað av Norðurlandaráðnum (Nordregio). Innihaldið í ætlanini var hetta: Resource-based Industries (Tilfeingisgrundaður ídnaður) Small-scale, Non-resource-based Manufacturing (Ikki-tilfeingisgrundaður smáídnaður) Tourism (Ferðavinna) Export of Knowledge-based Services (Útflutningur av vitanartænastum) Úrslit úr granskingarætlanini eru m.a. almannakunngjørd í tíðindabrøvunum "Lessons from the Edge". Umframt sjálv granskingarúrslitini hevur samstarvið eisini økt um samskiftið millum Føroyar og aðrar smátjóðir, sum vit áður ikki høvdu nakað serligt samband við (t.d. Isle of Man). Ráðstevnan Microstates 99 bygdi m.a. á netverkini frá NAIP-verkætlanini. Ráðstevnan var úrslit av einum politiskum ynski um at fáa teir fremstu serfrøðingarnar í smátjóðum til Føroya, og ráðstevnan gjørdist tann fyrsta av sínum slagi, ið einans hevði viðurskiftini hjá smátjóðum á skránni. Ráðstevnan legði størstan dentin á samfelagsfrøðina, meðan hugvísindini (humaniora) vóru veikari umboðað og náttúruvísindini ikki vóru á skránni. Talan var um eina politiska raðfesting, og tí kann ráðstevnan ikki beinleiðis nýtast sum ábending um, at størstu samstarvsmøguleikarnir millum smátjóðirnar á granskingarøkinum eru innan samfelagsfrøðina. Hinvegin er greitt, at nógvir møguleikar eru í einum meira formskipaðum samstarvi á samfelagsfrøðiliga økinum, eitt nú við at byggja víðari á tey netverk, sum eru skapt í sambandi við fyrireikingarnar av Microstates 99. Eisini eigur samstarv innan náttúruvísindaliga gransking t.d. fiski- og havfrøði, og innan hugvísindi at fáa ein størri leiklut í samstarvinum ímillum smátjóðirnar. Útbúgvingarsamstarv ímillum smátjóðir Higartil hevur smátjóðasamstarvið, har Føroyar hava luttikið, eina mest snúð seg um granskingar- og granskarasamstarv. Men sum frá líður skuldi einki forðað fyri, at samstarvið eisini kemur at fevna um ávísar útbúgvingar - fyrst og fremst útbúgvingar við serligum atliti at smátjóðum og oyggjalondum. Útbúgvingarsamstarvið kann skipast í modulum, har nakrar lestrarhálvur verða tiknar á einum stað og aðrar á øðrum stað. Eisini er sjálvsagt at nýta fjarundirvísing sum part av undirvísingini. Eitt hugskot kundi verið at fingið UNESCO til at stuðlað fyriskipan av felags útbúgvingum ímillum smátjóðir. Niðurstøða Nøkur tilvildarliga vald dømi: Innan hugvísindi (humaniora) samanberandi mentan; innan samfelagsfrøði, fyrisiting og demokrati í smátjóðum; innan náttúruvísindi stýring og varðveitsla av náttúrutilfeingi. Støðugt vaksandi altjóðagerð setur føroyska samfelagnum nýggjar avbjóðingar í framtíðini. Kunningartøkni og altjóða samstarvsavtalur bróta niður mørk og forðingar millum lond og fólk í heiminum. Persónar, vørur, tænastur og kapitalur fáa alt meira frítt at fara á heimsmarknaðinum. Um bert fá ár verður heilt vanligt, at fólk, sum søkja sær starv, skulu kunnu vísa á, at tey hava tikið part av útbúgving síni í øðrum landi enn høvuðsútbúgvingarlandinum. Tey, sum ikki hava verið úti og lært seg annað mál og kunnað seg um aðra mentan, verða verri fyri í kappingini um arbeiðsplássini. Fær føroyski arbeiðsmarknaðurin ikki eins vælútbúgvið fólk sum londini kring okkum, versnar kappingarføri okkara á tí økinum, vit annars føra fram skal verða okkara styrki, nevniliga tann vælútbúna arbeiðsstyrkin. Soleiðis sum altjóða útbúgvingarmarknaðurin sær út í dag í mun til fyri bert 10 árum síðani, er sannlíkt, at vit noyðast at taka eyka tøk heilt skjótt, skulu vit ikki gerast eftirbátar í Føroyum. Innan alt fleiri útbúgvingar er vanligt, at ein stórur partur av hvørjum árgangi fer á útlendskan lærustovn í 1-2 lestrarhálvur. Tað er umráðandi, at føroysku útbúgvingarstovnarnir seta orku av til at kunna næmingar, lesandi og lærarar um møguleikar og eggja teimum til at fara burtur í fleiri ymisk lond. Líka umráðandi er tað, at føroysku stovnarnir gera tað gjørligt hjá útlendingum at koma higar at lesa og undirvísa eina tíð, so tey kunnu kunna seg um føroyska mentan og mál, samstundis sum tey geva frá sær royndir heimanífrá. Skulu vit kappast við londini kring okkum um útbúgvingartilboð, mugu hesi tilboð vera á minst sama stigi og hava í sær somu møguleikar. Við nýggjastu fjarskiftistøknini verður lættari at leggja til rættis útbúgvingar í samráð og í sambandi við stovnar uttanlands. Hetta ger, at vit verða før fyri at fáa eitt meira fjølbroytt frálæruútboð, eins og vit fáa møguleika at bjóða okkum sjálv fram innan øki, har vit eru sterk. Tað er av stórum týdningi, at vit fáa so góðar avtalu sum gjørligt við onnur lond og felagsskapir um samstarv innan útbúgving og gransking, og størri orka má setast av til kunning um møguleikar uttan fyri okkara lítla samfelag og til at gera kunningartilfar um møguleikar í Føroyum. Tað er greitt, at alt føroyskt samstarv við altjóða felagsskapir á útbúgvingarøkinum má fara fram eftir eini greiðari raðfesting alt eftir, hvørjir felagsskapirnir eru og hvat slag av samstarvi talan er um. Av somu orsøkum er helst best, um valt verður at avmarka samstarvið til nakrar fáar altjóða felagsskapir við stórum og víðfevnandi virksemi ella felagsskapir, ið liggja okkum nær og tí eru natúrligir samstarvsfelagar. Føroyingar eru í dag við í fleiri norðurlendskum útbúgvingar- og granskingarnetverkum. Eitt teirra er Nordregio, sum kann fáa stóran týdning fyri Føroyar í framtíðini. Men eisini eru onnur granskingarøki innan norðurlendska samstarvið, sum føroyingar í størri mun eiga at luttaka í. Fleiri av granskingarøkjunum, ið ES hevur í sínum granskingarætlanum inn Fimtu Rammuætlan, eru áhugaverd fyri Føroyar. Tað er ikki neyðugt at vera limur í ES fyri at luttaka í hesum verkætlanum sum undirveitari. Men skulu vit kunna luttaka beinleiðis í granskingar- og útbúgvingarnetunum hjá ES, uttan at hetta skal kosta okkum ov nógv, er umráðandi, at vit fáa eina avtalu við ES á útbúgvingar- og granskingarøkinum ella gerast limur í einum altjóða felagsskapi, sum hevur eina slíka avtalu við ES. Onnur altjóða netverk eru eisini, sum hava stóran áhuga fyri Føroyar. Føroyska luttøkan í MOST-verkætlanini innan karmarnar av ST-felagsskapinum UNESCO er eitt dømi um hetta. Og tað spírandi samstarvið á granskingarøkinum - og kanska seinni eisini á útbúgvingarøkinum - millum heimsins smátjóðir er eitt annað dømi. Tilmæli At vit fáa so góðar avtalur sum til ber við onnur lond og felagsskapir um samstarv innan útbúgving og gransking. Hetta skal gerast við atliti at raðfesting í mun til, hvørjir felagsskapirnir eru og hvat slag av samstarvi, talan er um. Vit eiga her at avmarka okkum til altjóða felagsskapir við stórum og víðfevnandi virksemi ella felagsskapir, ið liggja okkum nær og tí eru natúrligir samstarvsfelagar. Umráðandi at vit fáa eina avtalu við ES á útbúgvingar- og granskingarøkinum, ella at vit gerast limur í einum altjóða felagsskapi, sum hevur eina tílíka avtalu við ES. Gerast Føroyar fullveldi, eiga vit at verða limur í Norðurlandaráðnum og partur av avtaluni um fría atgongd til hægri lestur í Norðurlondum. Vit eiga eisini í størri mun at fullnýta teir møguleikar, sum longu eru innan gransking og útbúgving í norðurlendska samstarvinum. Arbeitt eigur at verða fyri einum útbygdum og meira formskipaðum samstarvi ímillum smátjóðir innan gransking og útbúgving. At føroyska undirvísingarverkið setur munandi størri orku av til at eggja sínum næmingum, lesandi og lærarum at fara burtur í onnur lond at læra seg mál, mentanir og nýggjar fakligar tilgongdir. At føroyska undirvísingarverkið ger tað gjørligt hjá útlendingum at koma higar at lesa og undirvísa eina tíð, so tey kunnu kunna seg um føroyska mentan og mál, samstundis sum tey geva frá sær royndir heiman. At størri orka verður sett av til kunning um møguleikar uttan fyri okkara lítla samfelag og til at gera kunningartilfar um møguleikar í Føroyum. At vit í størri mun nýta teir møguleikar, ið liggja í nýggjastu fjarskiftistøknini og leggja útbúgvingar til rættis í samráð og í sambandi við stovnar uttanlands, soleiðis at vit verða før fyri at fáa eitt fjølbroyttari frálæruútboð, eins og vit fáa møguleika at bjóða okkum sjálv fram innan øki, har vit eru sterk. Útbúgvingarskipanin og tilboð til hin einstaka Samandráttur Í hesum parti verður givin ein longdarskurður av føroysku útbúgvingarskipanini frá fólkaskúla til hægri framhaldslestur. Útbúgvingartilboðini verða viðgjørd bæði við atliti at staðseting, støði og samanhangi við útbúgvingartilboð uttanlands. At enda verður uppskot sett fram um altjóða skrivstovu, eins og nomið verður við, hvørji sjónarmið eiga at vera grundarlag fyri avgerð um stovnseting av nýggjum útbúgvingum í Føroyum. Samanhangurin í útbúgvingarskipanini frá fólkaskúla um miðnámsútbúgvingar til hægri lestur Skiftið frá fólkaskúla til miðnámsútbúgving Nógvir fólkaskúlanæmingar skifta fólkaskúla, tá ið teir skulu í framhaldsdeild. 18 skúlar hava framhaldsdeild, meðan umleið 46 skúlar ikki hava framhaldsdeild. Til hesar skúlar við framhaldsdeild koma næmingar úr grannaskúlunum, sum mangir eru smáir og tí ikki fult árgangsbýttir. Við verandi næmingatali í fólkaskúlanum og soleiðis, sum teir eru býttir kring landið, er talan um einar 1.600 næmingar ella 22-23% av næmingunum í fólkaskúlanum, ið skulu ígjøgnum hetta skiftið fyri at koma í framhaldsdeildina. Hetta skiftið úr lítlum bygdarskúla til nýggjar fremmandar umstøður kann hjá fleiri næmingum virka ógvusligt, og tí er umráðandi, at eitt miðvíst upplýsingararbeiði, ið byggir á skúlasamstarv millum lítla bygdarskúlan og skúlan við framhaldsdeild, fer fram, so at bæði næmingar, foreldur og tann móttakandi skúlin eru so væl fyrireikað til hetta skiftið, at tað á ongan hátt fer at virka tarnandi fyri næmingin. Tað eru næmingur og foreldur saman við skúlanum, sum í felag gera av, hvørjar vallærugreinir næmingurin skal hava í framhaldsdeildini. Hetta val fer fram, áðrenn næmingurin kemur í framhaldsdeildina - oftast um jóltíðir í 7. flokki - og skal skúlin tá vegleiða næming og foreldur so væl, sum til ber. Ofta verður hetta val avgerandi fyri, hvørjir útbúgvingarmøguleikar beinleiðis koma at standa næminginum í boði eftir loknan fólkaskúla. Tí er tað ógvuliga umráðandi, at næmingurin fær alla ta vegleiðing, hann hevur brúk fyri. Í nýggju fólkaskúlalógini eru stig tikin til at menna vegleiðingina. Í § 24 í lógini er heimilað at stovna eina skúlavegleiðaraskipan, ið m.a. hevur til endamáls at ráðgeva og leiðbeina næmingarnar í sambandi við útbúgvingar- og starvsval teirra. Fyrstu skúlavegleiðararnir eru útbúnir og farnir til verka á heysti 1998. Næmingar, sum fara úr fólkaskúla í miðnámsútbúgving, halda ofta, at skiftið frá fólkaskúla til miðnámsútbúgving er stórt. Teir halda, at tað fakliga lopið er ov stórt og at arbeiðsbyrðan økist munandi. Hugt hevur verið at endamálsorðingunum í leiðbeinandi lesiætlan fyri fólkaskúlan, yrkisligan part, í lærugreinunum enskum og rokning/støddfrøði við atliti at teimum krøvunum, sum næmingarnir skulu lúka við undirvísingarlok í 9. og 10. flokki. Í hesum lesiætlanum sæst, at krøvini, sum bæði næmingar, foreldur og avtakararar natúrliga kunnu seta til fakliga støðið í fráfaringarflokkunum í fólkaskúlanum, ikki eru serliga greitt ásett. Lærarar á miðnámsútbúgvingum hava ofta gjørt vart við, at næmingar, sum verða tiknir upp á miðnámsútbúgving, ikki altíð duga tey grundleggjandi støddfrøðiligu hugtøkini, sum miðnámsútbúgvingarnar vænta, at næmingar úr fólkaskúlanum skulu duga. Tí noyðast lærararnir, tá ið næmingarnir byrja í einari miðnámsútbúgving, at brúka tíð upp á innlæring av hugtøkum og fimi, sum útbúgvingarnar í roynd og veru treyta, at næmingarnir úr fólkaskúlanum duga. Hetta merkir, at minni tíð verður til tað pensumið, sum sambært kunngerðunum skal náast. Trupult verður sostatt hjá fleiri næmingum at náa tað stigið, sum teir skulu koma á, tí tað fakliga grundarlagið ikki er í lagi. Ein gymnasial miðnámsútbúgving skal í øllum lærugreinunum røkka eitt fakligt stig, ið ger næmingarnar førar fyri at fara undir hægri framhaldslestur, og tí ber ikki til lækka fakliga stigið í miðnámsútbúgvingunum. Í enskum hava lærarar á miðnámsskúlum gjørt vart við, at støðið hjá næmingum, sum koma úr 9. og 10. flokki, er ov ymiskt. Líkt er til, at ikki allar framhaldsdeildir nýta bøkur og annað undirvísingartilfar, ið svarar til floksstigið, sum næmingarnir eru á. Eitt støðumet ella ársmet á einum ávísum flokstigi á teimum ymsu skúlunum svarar sostatt ikki til felags kunnleikastigið hjá næmingunum í lærugreinini um alt landið. Tilráðing um tiltøk at fremja við skifti frá fólkaskúla til miðnámsútbúgving Krøvini, sum næmingarnir skulu lúka við undirvísingarlok í 9. og 10. flokki, mugu gerast greiðari, so at allar miðnámsútbúgvingar hava eina greiða mynd av tí fakliga stigi, sum næmingarnir eiga at hava eftir loknan 9. og 10. flokk. Harumframt eiga næmingarnir í framhaldsdeildini miðvíst at fáa eina greiða kunning um ymsar útbúgvingar- og vinnumøguleikar eftir loknan fólkaskúla. Hetta krevur arbeiðs- og undirvísingartilfar, so skúlavegleiðararnir hava ítøkiligt tilfar at arbeiða við. Umsøkjarar til miðnámsútbúgvingarnar Í 1997 søktu 999 inn á miðnámsútbúgvingarnar, sum eru við í tí samskipaðu innskrivingini, og av hesum byrjaðu 773 útbúgvingina í august 1997. Í skúlaárinum 1996/97 gingu til samans 1234 næmingar í 9. og 10. flokki. Til samans søktu 628 næmingar á vári 1997 inn á miðnámsútbúgving við støði í 9. og 10. floks prógvi (81 við støði í 9. floks prógvi og 547 við støði í 10. floks prógvi). Hetta svarar til uml. 50% av næmingunum, sum í skúlaárinum 1996/97 gingu í 9. og 10. flokki. Fleiri av umsøkjarunum, serliga við støði í 10. floks prógvi, hava helst verið burtur frá skúlanum í minsta lagi eitt ár, áðrenn tey hava søkt inn á miðnámsútbúgving. Í 1998 søktu 1013 á miðnámsútbúgvingarnar, sum eru við í tí samskipaðu innskrivingini, og av hesum byrjaðu 751 útbúgvingina í august 1998. Tað er ikki gjørligt at fáa upplýsingar um, hvat tey nógvu gera, sum í 1998 søktu inn á miðnámsútbúgvingarnar, men ikki byrjaðu. Skúlaverkið eigur at fáa neyðug amboð, herundir hagtalstilfar, so tað ber til at kanna, hvat tey, ið ikki fóru í útbúgving, gera. Uttan Upptøka av næmingum til miðnámsútbúgvingarnar hevur tey seinastu 12 árini (útvald ár) verið, sum tilskilað er í talvuni niðanfyri: Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 14 Yvirlit yvir upptøku av næmingum til miðnámsútbúgvingarnar 1986 - 1998 Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið Tá ið fíggjarliga kreppan byrjaði um 1990, minkaði talið á læruplássum í vinnulívinum. Hetta hevði við sær avleiðingar bæði fyri ungfólk, sum nú knappliga ikki sluppu í læru, og fyri teir teknisku skúlarnar. Ein avleiðing av tí minkandi lærlingatalinum var, at fleiri deildir á teimum teknisku skúlunum vóru um at steingja, og vandi var fyri, at fakligi førleikin á skúlunum hvarv. Fyri at varðveita fakliga førleikan á teimum teknisku skúlunum, til at kunna geva ungfólki eitt útbúgvingartilboð innan handaligar yrkisútbúgvingar og at geva vinnuni møguleika fyri seinni at hava tøka arbeiðsmegi, varð í 1992 SIT-útbúgvingin sett á stovn. Samstundis sum kreppan kom, vaks umsøkjaratalið til tær bókligu miðnámsútbúgvingarnar, serliga til handilsútbúgvingarnar og hf, orsakað av teimum minkandi arbeiðsmøguleikunum hjá ungfólki og minkandi upptøku til lærlingaútbúgvingarnar. Millum annað orsakað av teimum øktu krøvunum í vinnulívinum til førleika, eitt nú viðvíkjandi málkunnleika og teldunýslu, má ásannast, at í framtíðini verður lítið av arbeiði til ungfólk, sum bert hava eina fólkaskúlaútbúgving. Fráfallið í miðnámsútbúgvingunum Fráfallið er kannað í ymiskum árgangum í studentaskúla- og hf-skipanini. Hesar útbúgvingarnar vórðu kannaðar, tí at skipað hagtøl eru til taks, samstundis sum talan er um ávikavist eina 3 ára og 2 ára samanhangandi útbúgving. Gjørt verður vart við, at tilgongdin til hesar útbúgvingarnar, ið kanningin fevndi um, var størri enn vanligt, kanska eina mest orsakað av kreppuni. Úrslitið av kanningini, sí fylgiskjal til kapittul 6 (bind II), var, at av teimum, sum í 1994 byrjaðu á Føroya Studentaskúla og HF-skeiði, fullu umleið 25% av næmingunum frá. Á Studentaskúlanum og HF-skeiðnum í Eysturoy var fráfallið minni, nevniliga umleið 11%. Eitt stórt fráfall merkir óhenta nýtslu av bæði menniskjansligum og búskaparligum tilfeingi, og tilfeingið í útbúgvingarkervinum verður ikki nóg væl gagnnýtt. Einki næmingayvirlit er til taks, og tí ber ikki til at kanna orsøkirnar til at fólk falla frá. Hví gevast næmingar, og hvat fara teir at gera, eftir at teir eru givnir í einum skúlaformi? Fara teir at arbeiða, fara teir uttanlands, eru teir arbeiðsleysir, ella hava teir fyrr roynt eina aðra miðnámsútbúgving? Stutt lýsing av miðnámsútbúgvingunum og lógargrundarlag teirra Studentaskúlaútbúgving vitan um henda bólkin ber ikki til at leggja útbúgvingar til rættis við atliti at tí serliga tørvi, hesin bólkurin hevur. Ein royndarverkætlan við eini fyrisitingarskipan verður roynd í 1999 á einum miðnámsskúla og í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Henda skipan kann fyri ein part veita nevnda hagtalstilfar. Í 1994 varð studentaskúlaskipanin broytt frá at vera ein deildarskipan við málsligari deild, sum hevði 2 greinir: eina nýmálsliga og eina samfelagsfrøðiliga grein; og við støddfrøðiligari deild, sum hevði 3 greinir: eina alisfrøðilig-støddfrøðiliga, eina lívfrøðiliga og eina samfelagsfrøðiliga grein. Í nýggju skipanini, ið er ein valskipan, eru 2 deildir: ein málslig og ein støddfrøðilig deild. 1. árið eru allar lærugreinir á báðum deildunum kravdar, meðan næmingarnir 2. árið skulu velja 1 vallærugrein, og 3. árið 3 - 4 vallærugreinir. Nýggja skipanin gevur næmingunum størri møguleikar at velja tær lærugreinir, sum teir hava áhuga fyri og tørv á. Allar lærugreinir eru stigbýttar á A-,B- og C-stigi, men allar lærugreinir eru tó ikki til á øllum stigum. Á vári 1995 varð lógin um nýggja studentaskúlaskipan samtykt í løgtinginum, og á sumri 1996 vórðu høvuðskunngerðin umframt lærugreinakunngerðirnar í øllum lærugreinunum lýstar. Síðani eru fleiri kunngerðir lýstar, soleiðis at nýggja studentaskúlaskipanin í dag hevur eitt fullfíggjað løgfrøðiligt, føroyskt grundarlag. Fyrstu studentarnir eftir nýggju skipanini vórðu lidnir á sumri 1997. Við støði í teimum royndunum, vit hava av nýggju skipanini, vórðu tillagingar gjørdar í lærugreinini støddfrøði á vári 1998 og í lærugreinini føroyskum á vári 1999, meðan størri tillagingar væntandi ikki verða framdar, fyrr enn vit hava fleiri royndir av nýggju skipanini. Hægri fyrireikingarpróvtøka (HF) Frá 1. august 1995 varð HF-útbúgvingin broytt. Í hesum sambandi vórðu lærugreinirnar dagførdar, eins og krøvini fyri at verða tikin upp á útbúgvingina og samanseting av lærugreinum vórðu broytt. Fleiri vallærugreinir gjørdust tær somu sum í nýggju studentaskúlaskipanini, og samstundis vórðu allar lærugreinirnar stigbýttar í A-, B- og C-stig, men allar lærugreinir eru tó ikki til á øllum stigum. Av tí at útbúgvingin bert tekur 2 ár, er støðið ikki tað sama sum til studentspróvtøkuna, og av tí sama sleppa hf'arar heldur ikki beinleiðis inn á tær somu útbúgvingarnar sum studentarnir. Á vári 1995 varð lógin um hf-útbúgvingina samtykt í løgtinginum, og á sumri 1996 vóru høvuðskunngerðin umframt lærugreinakunngerðirnar í øllum lærugreinunum lýstar. Síðani eru fleiri kunngerðir komnar, soleiðis at nýggja hf-skipanin í dag hevur eitt fullfíggjað løgfrøðiligt, føroyskt grundarlag. Fyrstu hf'ararnir eftir nýggju skipanini vórðu lidnir á sumri 1997. Við støði í royndunum við nýggju skipanini skulu smærri tillagingar gerast í næstum. Fyrisitingar-, handils- og skrivstovuútbúgving (FHS) Lógin um støðisútbúgving innan fyrisiting, handil og skrivstovu er frá 1983. Tilhoyrandi FHS-kunngerð, ið serliga snýr seg um viðurskifti í sambandi við próvtøku, var frá 1984, og gingið varð eftir henni til á sumri í 1997. Kunngerðin um FHS varð dagførd á vári 1998, men hon snýr seg framhaldandi at kalla bert um próvtøkuviðurskifti. Síðani lógin frá 1983 varð lýst, er nógv broytt í útbúgvingini, uttan at lógin er broytt samsvarandi. Broytingarnar í útbúgvingini eru millum annað farnar fram orsakað av tí menningini, ið er farin fram í lærugreinunum í tí donsku skipanini, eitt nú viðvíkjandi nýtslu av teldu í lærugreinunum. Veruligt samsvar hevur í fleiri førum ikki verið millum lóggávu og tað virksemi, sum er í útbúgvingini. Í desember 1998 varð lóg um yrkisskúlar samtykt í løgtinginum, og við hesari lóg fingu yrkisútbúgvingarnar tíðarhóskandi lógarkarmar at virka undir. Á vári 1999 samtykti løgtingið nýggja FHS-lóg, ið dagførir útbúgvingina. Samstundis eru arbeiðsbólkar settir, sum skulu gera uppskot til høvuðskunngerð og lærugreinakunngerðir, soleiðis at útbúgvingin fer at hvíla á einum fullfíggjaðum lógargrundarlag. Hægri handilspróvtøka (HH) Føroyska lógin um HH-útbúgvingina varð samtykt í løgtinginum í 1993, og á vári 1997 samtykti løgtingið tillagingar í lógini. Høvuðskunngerðin varð lýst á vári 1998, soleiðis at verandi virksemi kom at hvíla á løgfrøðiligum grundarlag. Á vári 1999 samtykti løgtingið nýggja HH-lóg, soleiðis at útbúgvingin verður dagførd. Samstundis eru arbeiðsbólkar settir, sum skulu gera uppskot til høvuðskunngerð fyri útbúgvingina og til lærugreinakunngerðir. Støðisútbúgving innan tøkni (SIT) Lógin um SIT-útbúgvingina varð samtykt í løgtinginum í 1992. Høvuðskunngerðin er lýst í 1994. Føroyskar lesiætlanir í teimum einstøku lærugreinunum vórðu ikki gjørdar, og aðrar kunngerðir, sum skuldu fylla lógarkarmarnar út, restaðu eisini í. Við lógini um yrkisskúlar frá desember 1998 fingu teir teknisku skúlarnir tíðarhóskandi karmar at virka undir, og á vári 1999 samtykti løgtingið nýggja SIT-lóg, ið skal dagføra útbúgvingina. Samstundis eru arbeiðsbólkar settir at gera uppskot til høvuðskunngerð og lærugreinakunngerðir, so útbúgvingin kemur at hvíla á einum løgfrøðiligum grundarlag. Hægri tøknipróvtøka (HT) Løgtingið samtykti lógina um HT-útbúgvingina í 1993. Høvuðskunngerðin varð ongantíð lýst, og tað uppfylgjandi kunngerðararbeiðið í lærugreinunum er ikki gjørt. Aðrar kunngerðir, sum skulu fylla lógarkarmarnar út, eru heldur ikki gjørdar. Á vári 1999 varð uppskot til nýggja HT-lóg, sum skal dagføra undirvísingina, samtykt í løgtinginum, og samstundis vórðu arbeiðsbólkar settir, sum skulu gera uppskot til høvuðskunngerð og lærugreinakunngerðir, soleiðis at lógarkarmarnir verða fyltir út. Fiskivinnuútbúgving Lógin um fiskivinnuútbúgving er frá 1987 og kunngerðin frá 1989. Útbúgvingin er eindømi innan miðnámstilboðini, tí skúlin ikki fyrst og fremst er lagaður til donsku skúlaskipanina. Útbúgvingin hevur ikki havt lætt við at finna sín sess í miðnáminum og vantandi siðvenjan at nýta fólk við útbúgving í fiskivinnuni hevur eisini gjørt sítt til, at skúlin ikki hevur havt somu tilgongd sum aðrir miðnámsskúlar. Tá ið tær gymnasialu yrkisútbúgvingarnar vórðu endurskoðaðar, varð ein nevnd mannað við umboðum úr vinnuni sett, sum skuldi lýsa tørvin hjá vinnuni viðvíkjandi útbúgving. Væntandi verður ein niðurstøða til taks á sumri 1999, og ætlanin er tá at endurskoða fiskivinnuútbúgvingina við støði í tí tørvinum, sum fiskivinnan hevur. Yrkisútbúgvingar Verandi lærlingaútbúgvingar fara í høvuðsheitum fram sambært lóg frá 1954, tó hevur tað fakliga innihaldið í útbúgvingunum verið dagført, so hvørt broytingar hava verið framdar í Danmark. Men ein verulig føroysk lóggáva hevur ikki verið á hesum týdningarmikla økinum. Hetta hevur ofta verið atvold til óneyðuga togan millum partarnar á arbeiðsmarknaðinum og føroyska skúlamyndugleikan. Í 1995 varð nevnd sett at gera uppskot til lóg um yrkisútbúgvingar, og álit hesum viðvíkjandi varð liðugt í januar 1997. Lógaruppskotið er gjørt í samstarvi millum partarnar á arbeiðsmarknaðinum, skúlamyndugleikarnar og skúlarnar, og semja er soleiðis millum allar partar um høvuðsinnihaldið í lóggávuni. Við lóg um yrkisskúlar, sum løgtingið samtykti í desember 1998, er skapt føroyskt lógargrundarlag fyri yrkisútbúgvingar. Arbeitt verður nú við at menna útbúgvingarnar, so at tær fakligu avbjóðingar, sum nútíðarsamfelagið setur, kunnu verða loknar. Eitt stig á leiðini er m.a. skipan av Yrkisútbúgvingarráðnum frá 1. august 1999, ið skal umsita og leggja til rættis yrkisútbúgvingarnar. Yrkisútbúgvingarnar í Føroyum eru skipaðar sum verklig upplæring á arbeiðsplássi saman við undirvísing á teimum teknisku skúlunum. Tey flestu arbeiðsplássini í Føroyum eru smá, og tí er meistaralæran vorðin vanligi læruhátturin. Tøknimenningin fer í dag fram við risafetum. Vit mugu gera okkum greitt, at vit ikki hava orku til at hava nógvar yrkisútbúgvingar í Føroyum, um vit skulu gera okkum vón um tøkniliga at halda tørn í fakunum. Tað hækkandi tøkniliga stigið krevur nógva orku bæði til íløgur og rakstur. Samstarv við yrkisskúlar í øðrum londum er av sera stórum týdningi, tá ið tað snýr seg um smá fak við fáum lærlingum. Neyðugt er tí at gera greiðar samstarvsavtalur við onnur lond um lærutíð, samlaða skúlatíð, gjald fyri skúlagongd o.a. í teimum smáu fakunum. Vegleiðing Vegleiðing av skúlanæmingum um útbúgvingarmøguleikar o.a. var so at siga eingin, fyrr enn hf-útbúgvingin varð sett á stovn í Føroyum í 1974. Við hf-útbúgvingini kom ein skipað vegleiðing inn í undirvísingarverkið, samstundis sum lestrarvegleiðararnir á hf-skeiðunum fóru undir eina skipaða útbúgving. Fyrst í 80-unum varð lestrarvegleiðing skipað fyri næmingar á studentaskúlunum og síðani eisini á hinum miðnámsútbúgvingunum. Á heysti í 1988 varð farið undir at skipa eina føroyska vegleiðaraútbúgving, sum er ætlað øllum vegleiðarum í Føroyum, sama í hvørjum høpi teir arbeiða. Í november 1991 fingu øll, sum høvdu fullført ta føroysku 5 vikur longu útbúgvingina, prógv. Eingin skipað vegleiðing er higartil farin fram í fólkaskúlanum, men á heysti 1999 fara 20 fólkaskúlalærarar at taka endaligt prógv sum skúlavegleiðarar eftir lokna vegleiðaraútbúgving. Men longu á heysti 1998 varð farið undir miðvíst at kunna næmingarnar í teimum elstu flokkunum í fólkaskúlanum um ymsar útbúgvingar- og arbeiðsmøguleikar eftir loknan fólkaskúla. Vegleiðing í skúlaverkinum er í dag væl skipað. Hon hevur í flestøllum førum fingið eina reglugerð at virka eftir, samstundis sum vit eisini hava fingið kunningartilfar á føroyskum til allar næmingar í 9. og 10. flokki, har greitt verður frá framhaldandi útbúgvingarmøguleikum eftir loknan fólkaskúla. Talan er um bóklingin "Miðnámsútbúgvingar", ið kemur út á hvørjum ári. LFÚ (Landsfelag føroyingar í útbúgving) læt fyri umleið 10 árum síðani upp eina vegleiðing í hølunum hjá sær. LFÚ-vegleiðingin var fyrst og fremst ætlað ungfólki, sum ætla sær undir lestur ella útbúgving aðrastaðni enn í Føroyum. Millum annað í sambandi við kreppuna vaks tørvurin á vegleiðing ikki bara um lestrarmøguleikar, men eisini um útbúgvingarmøguleikar í sínari heild, og málbólkurin broyttist frá mestsum bara at vera ungfólk, ið høvdu lokið eina miðnámsútbúgving, til at verða ein breiður bólkur við ymiskum og fjølbroyttum ynskjum um ráð um útbúgving og sosial viðurskifti. LFÚ-ráðgevingin átók sær soleiðis eitt størri og fjølbroyttari ráðgevingarvirksemi enn upprunaliga ætlað, uttan at arbeiðsorka samsvarandi fylgdi við. Gongdin, síðan LFÚ-ráðgevingin varð stovnað, hevur avdúkað, at stórur tørvur er á eini skipaðari ráðgeving, ið kann vera til hjálpar ikki bert viðvíkjandi útbúgvingarmøguleikum, men eisini viðvíkjandi sosialum viðurskiftum í sambandi við t.d. flyting. MFS (Meginfelag Føroyskra Studenta) hevur á hvørjum ári í februar-mars givið lestrarvegleiðing á miðnámsskúlunum. Hetta er eitt týdningarmikið íkast til aðra lestrarvegleiðing, tí lesandi hava annað grundarlag at greiða frá. Harumframt kenna tey væl til teir nógvu praktisku trupulleikar, sum eru í sambandi við lestrarbyrjanina (t.d. flyting). Lestrarvegleiðingin er skipað á tann hátt, at lesandi uttanlands fara heim og ferðast um á miðnámsskúlarnar og greiða frá. Tey seinastu mongu árini hava lestrarvegleiðararnir hjá MFS verið tvey lesandi av donskum lærustovnum. Í løtuni verður tó arbeitt við hugskotum um at gera eina breiðari lestrarvegleiðing, so eisini lesandi úr øðrum londum enn Danmark gerast partur av lestrarvegleiðingini. Umframt lestrarvegleiðingina skipar MFS fyri kunningardegi í august mánaði. Tiltakið er serliga ætlað teimum, sum eru sloppin inn á útbúgvingarstovnar uttanlands, og størsti denturin verður lagdur á kunning um praktiskar spurningar. Skipað verður fyri kunningardegi í Tórshavn, Klaksvík og í Suðuroy. Tá ALS (Arbeiðsloysisskipanin) varð stovnað, var ætlanin, at ráðgeving viðvíkjandi arbeiðsmøguleikum og eftirútbúgvingarmøguleikum skuldi skipast. Orsakað av tí nógva arbeiðnum við at skipa stovnin og avgreiða tey nógvu málini í sambandi við kreppuna, kom hesin parturin ikki at rigga. Í løtuni verður á ALS arbeitt við at skipa eina ráðgeving, ið kann veita viðskiftafólkunum hjálp viðvíkjandi útbúgving, herundir eftirútbúgving, við atliti at at bøta um arbeiðsmøguleikarnar hjá teimum. Tørvur er á útbúgving av teimum starvsfólkunum, sum skulu taka sær av vegleiðingarøkinum. Skiftið frá miðnámsútbúgving til hægri lestur Av royndum vita vit, at næmingar ofta uppliva skiftið frá fólkaskúla til miðnámsútbúgving sum eitt stórt lop, sí REF _Ref450298974 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref450298974 \h 486. Hvussu upplivir næmingurin skiftið frá miðnámsútbúgving til framhaldslestur? Skiljast má í hesum høpi ímillum, um næmingurin heldur fram við framhaldslestri í Føroyum, ella um hann fer av landinum í lestrarørindum. Í Føroyum Í Føroyum ber bara til at taka hægri framhaldslestur á Fróðskaparsetri Føroya. Skiftið frá miðnámsútbúgving til lestur á hesum stovni er helst eitt størri lop, enn hugsað verður um. Hetta sæst t.d. av, at fráfallið 1. árið á Hugvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum er rættuliga stórt. Ein møgulig frágreiðing kann tó vera, at tann lesandi ikki hevur fingið nóg greiða fatan av, at útbúgvingin á Fróðskapasetri Føroya er ein universitetsútbúgving, og hvat ein universitetsútbúgving ber í sær. Á Náttúruvísindadeildini er fráfallið minni, kanska av tí at upptøkukrøvini til náttúruvísindaligu útbúgvingina eru greiðari tilskilað. Her verður longu við upptøku gjørt greitt, at umsøkjarin skal hava eitt fakligt støði, sum tryggjar, at hann fær fylgt við. Á hinum framhaldsútbúgvingunum er tað helst serliga á Maskinmeistaraskúlanum og á Sjómansskúlanum, at trupulleikar stinga seg upp av teimum størru ástøðiligu krøvunum, ið verða sett næmingunum nú í mun til áðrenn. Eingin kanning lýsir, hvussu skiftið í Føroyum frá miðnámsútbúgving til framhaldsútbúgving upplivist hjá teimum lesandi, og heldur ikki eru hagtøl um fráfall og um orsøkina til fráfall til taks. Tað er sera umráðandi at hava tílík hagtøl, tí bert við støði í vitan ber til bæði at leggja útbúgvingarnar til rættis við atliti at fortreytum næminganna og at lofta spurningum um fakligt støði, tá ið pengarnir, sum verða brúktir til útbúgvingarnar, skulu skilnýtast. Uttan fyri Føroyar Tey flestu lesandi uttan fyri Føroyar lesa í dag í Danmark. Í 1967 varð ein kanning gjørd, hvussu viðurskiftini hjá lesandi føroyingum vóru í Danmark, herundir hvussu tey lesandi upplivdu lestrarumhvørvið. Kanningin er tó so mikið gomul, at hon ikki longur er eftirfarandi - samlaða talið á lesandi er munandi størri, sosiala bakstøðið hjá teimum lesandi er munandi broytt, fleiri og fjølbroyttari útbúgvingar eru komnar afturat, lestrarstovnarnir eru fleiri staðni í Danmark enn tá, lestrarvegleiðing í miðnámsútbúgvingunum hevur økt munandi um kunnleikan um umstøðurnar innan framhaldslestur og lestrarstuðulin er munandi øðrvísi. Ein kanning varð í 1997 gjørd av lestrarumstøðum o.ø. hjá føroyingum í Danmark. Talan er um eina spurnakanning við fáum fólkum, so grundarlagið er rættiliga lítið til at siga nakað alment um lestrarumstøðurnar. Men ein niðurstøða er, at føroyingar vanliga falla væl til í danska lestrarumhvørvinum, men at tann lesandi eftir loknan lestur ætlar sær heimaftur til Føroya. Tað skal ikki undirmetast, at skiftið frá miðnámsútbúgving í Føroyum til framhaldslestur í Danmark hevur ymsar trupulleikar við sær, eitt nú málskiftið, bústaðarskiftið og sosiala umhvørvið. Eitt, sum heilt avgjørt er við til at lætta um skiftið, er tað sosiala netverkið, sum lesandi føroyingar í dag hava í flestøllum størri útbúgvingarbýum í Danmark. Týdningurin av hesum netverki eigur ikki at verða undirmettur. Okkara ítøkiliga vitan um, hvussu skiftið upplivist, er ikki dagførd, og tað er ein sjálvsøgd uppgáva at fáa hetta kannað við atliti at tilrættalegging av framtíðar útbúgvingarpolitikki. Tey, sum lesa í øðrum landi enn Danmark, eru meira tilvitað, áðrenn tey fara, um teir spurningar, sum kunnu taka seg upp í sambandi við lesturin, m.a. tí at tey noyðast at gera eitt størri forarbeiða fyri at søkja inn til hægri framhaldslestur heldur enn at søkja inn á útbúgvingarstovn í Danmark. Eftir at hava tosað við fleiri, sum síðan fyrst í 90-unum hava verið inni í ÚSUN-skipanini, er niðurstøðan, at lesturin var eitt stórt umskifti, og at tað var strævið at fara í annað land at lesa, men hinvegin hevur tað verið mennandi sjálv/ur at stíla fyri øllum. Og tey flestu vildu ikki verið hesar avbjóðingar fyriuttan. Krøv og raðfestingar til tilboð um hægri lestur í Føroyum Sum umrøtt aðrastaðni í frágreiðingini eru øll tilboð til og við miðnámútbúgving tøk í Føroyum. Her verður spurningurin um tilboð um hægri undirvísing - serliga á akademiskum stigi - viðgjørdur. Sjóvinnuútbúgvingarnar, sjúkrasystraútbúgvingin, læraraútbúgvingin og yvirbygningar til handilsútbúgvingar eru viðgjørdar aðrastaðni í frágreiðingini. Á universitetsstigi hava vit tilboð innan hugvísindi, søgu- og samfelagvísindi og náttúruvísindi. Í kapitli REF _Ref455992006 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref455991961 \h 470 verður skotið upp at økja um tilboðini innan samfelagsvísindi. Tað er sjálvsagt, at tey granskingarøki og tað undirvísingarumhvørvi á hægsta stigi, sum eru neyðug fyri føroyskt mál, mentan, náttúru, samleika og samfelag, eru tøk í Føroyum. Herumframt eiga vit at hava allar tær hægri útbúgvingar, sum við fyrimuni kunnu vera í Føroyum - t.d. av tí at tær eru við til at menna virkisføri ella gransking, ella tí at búskaparligur vinningur fæst burturúr. Aðrastaðni í frágreiðingin verður spurningurin viðgjørdur, um tilboð um hægri undirvísing skal vera á grundstigi ella á hægri stigi. Skulu lesandi byrja lestur í Føroyum og síðani fara í onnur lond at enda lesturin ella øvugt? Svarið upp á hetta er neyvan antin ella. Tað má laga seg ítøkiliga eftir møguleikum og lestrargreinum. Ein onnur orsøk til at seta á stovn hægri lestur og skapa tað granskingarumhvørvi, sum er støði undir hægri undirvísing, kann vera eitt ynski um at økja vinnugrundarlagið í Føroyum. Tann nýskapan, sum verður umrødd í kapitli 3 krevur miðvíst tvørfakligt samstarv innan eitt ella fleiri átaksøki. Tað økið, sum dentur verður lagdur á, skal sampakka við tørvin og menningarmøguleikarnar hjá føroysku vinnuni. Møgulig átaksøki Kunningartøkni er eitt upplagt vinnuligt vakstrarøki, og skulu Føroyar vinna fram í hesum ídnaði, er rætt at bjóða bæði miðnámsútbúgving og hægri útbúgving innan hetta øki. Karmar eiga eisini at skapast fyri einum granskingarumhvørvi í kunningartøkni. Tá grundleggjandi viðurskifti eru fingin til vegar, og hægri útbúgving innan kunningartøkni er sett á stovn, eru lunnar lagdir undir at byggja upp nýskapanarumhvørvi, har gransking og vinna kunnu ganga saman, og granskingarúrslit kunnu gerast handilsliga áhugaverd. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur við teldustøðingaútbúgvingini á Føroya Handilsskúla og BS-teldufrøðináminum á Fróðskaparsetri Føroya lagt lunnar undir at menna kunningartøkniligar útbúgvingar. Biotøkni er eitt annað átaksøki. Hetta øki miðar eftir at nýta tilfeingið úr havinum til annað enn mat; at nýta tilfeingið sum ráevni til aðrar vørur, eitt nú kveikar, fitievni, ráevni til heilivágsídnað, ráevni til smyrsl- og matvøruídnað, heilivág til fiskaaling. Um hetta skal gerast grundarlag undir vinnuligum virksemi, er neyðugt at útbúgva serfrøðingar og skapa eitt granskingarumhvørvi. Hægri útbúgving og gransking innan oljuvinnu er ikki eitt átaksøki, sum føroyskir politiskir myndugleikar hava valt, men Fróðskaparsetur Føroya hevur í samtarvi við oljufeløg, sum hava áhuga í føroysku landleiðini, framt eitt menningartiltak innan útbúgving og gransking. Eisini í øðrum høpi hava oljufeløg verið við til at hækka kunnleikastigið í føroyskum útbúgvingum. Útbúgvingar við atliti at oljuvinnuni er eitt dømi um, at ein ávís vinnugrein kann vera við til at fremja útbúgvingarmenning á føroyskum útbúgvingarstovnum. Ein annar spurningur, sum enn ikki av álvara hevur verið viðgjørdur í føroyskum høpi, eru møguleikarnir at skipa fyri medisinskum útbúgvingum í Føroyum. Hesin møguleikin hevur samband við tann stóra áhugan, sum útlendskir granskingarstovnar hava í Føroyum, og stovnsetingin av medisinskum útbúgvingum er ein háttur at fáa samfelagsligan ágóða burtur úr hesum stóra útlendska áhuga. Medisinskar útbúgvingar kunnu skipast við tilknýti til ein læknafrøðiligan granskingardepil, ið kann skipast sum partur av Fróðskaparsetri Føroya. Granskingardepilin skal samstarva við Landssjúkrahúsið um partar av undirvísingini. Fíggingin av granskingardeplinum kann í prinsippinum øll vera útlendsk (sum í oljuvinnuni), men er áhugin stórur at sleppa at granska í føroyskum tilfari, er sjálvsagt, at føroyska samfelagnum verður tryggjaður ein varandi ágóði av hesum. (Sí annars bind 2, 6. kapittul) Skipan Tankar um, hvussu hægru lærustovnarnir betur kunnu gróðursetast í samfelagnum og binda saman undirvísing og gransking við restina av samfelagnum, eru ikki nýggir. Í Vesturevropa varð hesin spurningur tikin upp av álvara í sekstiárunum. Hetta var tá kanska mest tikið upp sum eitt álop á "fílabeinstornini" hjá teimum lærdu háskúlunum, men tað var eisini eitt orðaskifti um samskifti og ávirkan millum gransking og menning, vinnulív og gransking. Eitt úrslit av hesum orðaskifti var sonevnda depilshugskotið. Lærdu háskúlarnir skuldu vera deplar fyri gransking og menning í samskifti við samfelagið. Depilshugsanin var merkt av síni tíð og legði serliga í undirvísingini dent á, at hon fyri stóran part varð framd í granskingarverkætlanum, sum fingu íblástur frá samfelagnum uttanum. Tí var hesin skipanarformur serliga skikkaður til at fáa samvinnu millum gransking og vinnulív. Ein mynd úr eini bók frá 1971 lýsir henda hugsanarhátt: Samfelag Granskingardepil Grundstuðulin í vísindaliga virkseminum má vera ein kjarni av vísindafólkum, sum hava ta høvuðsuppgávu at seta grundspurningar til viðurskiftini uttan mun til nyttu í fyrstu atløgu. Síðani mugu karmarnir ella umstøðurnar verða soleiðis, at tað ber til at laga úrslitini eftir krøvum veruleikans og at seta vísindunum málvísar spurningar. Tað eigur eisini at verða lagað soleiðis, at granskingarúrslit og menningartiltøk føra til at íbirta nýggj nám, nýggjar útbúgvingar og eftirútbúgvingar bæði á universitetsstigi og lægri, samstundis sum førleikar, sum eru vunnir frammanundan, verða røktir og varðveittir. Ætlaða samanleggingin millum Fróðskaparsetur Føroya og fleiri av verandi granskingarstovnum miðar ímóti hesum, t.d. samanleggingin av Náttúruvísindadeildini á setrinum við Náttúrugripasavninum og BioFar til eina stóra náttúrufrøðiliga deild. Lívlong læra hjá tí einstaka Tøkniliga menningin hevur tey seinastu árini havt við sær, at førleikakrøvini støðugt broytast. Tann vitan, sum ein kundi dúva uppá í gjár, er ikki líka nýtilig í morgin. Skal ein løntakari varðveita sín vinnuførleika á arbeiðsmarknaðinum, er tað eitt krav, at viðkomandi støðugt dagførir sína vitan. Í altjóða høpi hevur tey seinastu 10 árini verið tosað nógv um hugtakið "lívlong læra". Við hesum verður meint, at ein og hvør borgari, sama hvørja útbúgving hann hevur, gjøgnum alt lívið má (eftir)útbúgva seg. Ein lokin úttbúgving verður sostatt bert eitt atgongumerki til eitt arbeiði á arbeiðsmarknaðinum, men fyri at útinna eitt ávíst arbeiði noyðist viðkomandi at ogna sær størri serkunnleika á sínum arbeiðsøki. Hetta hevur við sær, at fyritøkurnar í framtíðini mugu seta meira pening av til eftirútbúgving, enn vit vita um í dag, um fyritøkan skal klára seg í kappingini. Vitan verður ein avgerandi kappingar-parametur í vøruframleiðslu í framtíðini, og í hesum høpi er ein vøra ikki altíð ein fysisk vøra. Í Føroyum hava fólk yvir 40 ár í miðal helst minni útbúgving enn fólk í hinum Norðurlondum. Hetta kemst millum annað av, at undirvísingarskyldan bert var 7 ár heilt fram til 1997. Hetta hevur við sær, at ein stórur partur av arbeiðsmegini á tí føroyska arbeiðsmarknaðinum í dag ikki hevur eina útbúgving út um 7 skúlaár. Eitt samfelagsligt endamál má vera, at eingin verður kroystur burtur av arbeiðsmarknaðinum orsakað av vantandi formligari útbúgving. Í arbeiðslívinum eru nógv, sum ikki hava formlig pappír, men sum gjøgnum sítt arbeiða hava vunnið sær serkunnleika á hædd við tann, sum fæst í skúlunum. Fyri hetta hava tey einki prógv. Ein skipan eigur sum skjótast at verða sett í verk, sum ger tað møguligt at fáa eitt alment prógv fyri ta vitan og tann førleika, sum vunnin er. Í næsta parti verður nærri viðgjørt, hvørji útbúgvingartilboð talan eigur at verða um og hvussu hesi eiga at verða skipað. Útbúgvingartilboð kring landið - nýggir útbúgvingarhættir við kunningartøkni Tá ið metast skal um táttin "Útbúgvingartilboð kring landið - nýggir útbúgvingarhættir við kunningartøkni" er neyðugt at sundurgreina hesa uppgávu út frá einum tørvssjónarmiði, t.e. hvat eigur at stýra hvørjum, soleiðis at tað er tørvurin og ikki amboðið, ið verður røkt. Fyrst verður hugt eftir, hvørji útbúgvingartilboð vit - sum framkomið samfelag - eiga at veita okkara borgarum, fyri at teir bæði kunna styrkja um vinnulívsførleikan hjá sær og fyri at teir kunna mennast persónliga. Talan er í høvuðsheitum um niðanfyrinevndu útbúgvingarhættir: Fólkaupplýsing Vaksnamannaútbúgvingar Arbeiðsmaknaðarútbúgvingar Fólkaupplýsing. Í norðurlendskum høpi hevur fólkaupplýsing tey seinastu 130 árini havt stóran leiklut, bæði viðvíkjandi persónligari og fakligari menning. Fólkaupplýsing fór fram á fólkaháskúlunum og í ymiskum upplýsingarfeløgum. Stovnan av Føroya Fólkaháskúla í 1899 var eitt úrslit av tankanum í grundtvigskum anda at upplýsa tey, sum seinni í lívinum fingu hug at læra av áhuga og ikki av tvingsli. Í Føroyum hava feløg ikki havt styrki til at stíla fyri frítíðarundirvísing sum t.d. AOF og FO í Danmark, og tí kom kvøldskúlin í kommunalum líki at røkja hesa uppgávuna. Sum frá er liðið, og tað samlaða útbúgvingarstøðið er hækkað, er tørvurin á almennum lærugreinum eisini minkaður, og ítrivslærugreinirnar fylla meiri í skránni hjá kvøldskúlunum. Kvøldskúlin hevur framvegis ein leiklut viðvíkjandi útbjóðing av almennum lærugreinum á fólkaskúlastigi, men tað eigur at umhugsast, í hvussu stóran mun skúlamyndugleikarnir eiga at rinda fyri lærugreinir, ið júst verða lýstar sum ítriv. Kvøldskúlaskeið, sum geva onkran førleika, eiga harafturímóti javnan at verða boðin út, so tað ber til hjá fólki at nema sær vinnuligan ella almennupplýsandi kunnleika. Vaksnamannaútbúgvingar. Fyri nærri at lýsa hugtakið vaksnamannaútbúgving er neyðugt at greina hugtakið. Valt er at nýta hesa allýsing av hugtakinum "vaksnamannaútbúgving": Við vaksnamannaútbúgving er at skilja ein útbúgving, ið gevur einum persóni, ið er yvir 25 ár, eina førleikagevandi útbúgving ella eina uppískoytisútbúgving til eina útbúgving, sum viðkomandi hevur frammanundan, soleiðis at vinnuførleikin hjá viðkomandi økist. Tá ið 25 ár er valt sum mark, er hetta í samsvari við tað aldursmark, sum er sett í nógvum londum í Evropa. Vaksnamannaútbúgvingar kunnu býtast sundur í tvey. 1) Almenn grundútbúgving á fólkaskúlastigi og 2) útbúgvingarnar eftir fólkaskúlan. Tilboð um almenna grundútbúgving á fólkaskúlastigi var á rímiligum stigi fram til kreppuárini, tá ið játtanin til kvøldskúlaundirvísingina minkaði munandi. Neyðugt er kring um í landinum at styrkja tilboðini útbúgving/eftirútbúgving av tilkomnum, so tað verður gjørligt hjá flest møguligum at fáa førleikagevandi undirvísing á fólkaskúlastigi (fráfaringarroynd ella víðkað fráfaringarroynd fólkaskúlans). Á henda hátt kunnu vinnuveikir bólkar bøta um almennan førleika og samstundis gera seg skikkaðan til at fara í framhaldandi útbúgving, t.d. miðnámsútbúgving. Høvuðslærugreinirnar til fráfaringarroynd fólkaskúlans eru føroysk, støddfrøði og fremmandamál (serliga enskt). Vaksnamannaútbúgvingar eftir fólkaskúlan fara vanliga fram á teimum ymsu miðnámsskúlum. Síðan síðst í 1980 árunum er útboðið av lærugreinum, serliga HF-lærugreinum, minkað munandi. Serliga hevði stakgreina HF stóra undirtøku. Á yrkisskúlaøkinum er tað serliga handilsskúlin, ið hevur stórt tilboð. Handilsskúlin bjóðar vanliga FHS- og HH-lærugreinir út sum stakgreinalestur. Harumframt bjóðar handilsskúlin eisini merkonomútbúgving (3 ára útbúgving við ymiskum sergreinum), datanomútbúgving og 1. part til HD. Studentaskúli er í Suðuroy, í Tórshavn, á Kambsdali og í Klaksvík (HF-skeið). Handilsskúli er í Tórshavn og á Kambsdali og kvøldskúladeildir hjá handilsskúlanum eru í Suðuroy, Vágum og Klaksvík. Tekniskir skúlar eru í Tórshavn og í Klaksvík. Fiskivinnuskúli er í Vestmanna. Allir hesir skúlar hava almennar lærugreinir, umframt at yrkisskúlarnir hava serliga vinnurættaðar lærugreinir. Sum nevnt áður í hesari frágreiðing skuldi tað borið til við at samskipað útbúgvingartilboðini at tryggja eitt skilagott tilboð til tey tilkomnu allastaðni í landinum. Tað skuldi í størri mun enn í dag staðið teimum, sum hava hug at taka nakrar lærugreinir sum stakgreinalesandi, í boði at innskriva seg um dagin í teimum flokkum/lærugreinum, har pláss er. Skipanin er kend frá HF-skeiðunum, men ofta er tað ógjørligt hjá teimum stakgreinalesandi at verða tikin upp til kjarnulærugreinirnar, av tí at flokkarnir eru fullsettir av fulltíðarnæmingum í hesum lærugreinum. Tílík skipan er t.d. kend í Íslandi, og hon verður nógv brúkt, bæði av teimum, sum eru í vinnu og sum vilja uppskúla ella eftirútbúgva seg, og av teimum, sum ikki eru vinnuliga virkin. Tær lærugreinir, sum pláss ikki er fyri um dagin, og/ella sum eru nógv eftirspurdar, kundu verið bodnar út um kvøldið. Á henda hátt kundu fólk valt sær lærugreinir, ið styrktu teirra vinnuliga førleika. Tað kundu verið nakrar almennar og vinnuligar lærugreinir. Eisini kundu vaksin tikið størri partar av eini miðnámsútbúgving ella alla útbúgvingina, soleiðis at gjørligt varð at halda fram við víðari lestri. Miðnámsskúlarnir við sínum fjølbroyttu útbúgvingartilboðum kunnu vera ein týðandi táttur í vaksnamannaútbúgvingunum. Raksturin av slíkum tilboði hevur ikki fyri neyðini at vera so kostnaðarmikil, um vit fara at skilnýta tað útboðið, sum longu er á skúlunum. Fyri tey, sum kunnu fylgja undirvísingini um dagin, er ikki talan um nakran serliga øktan kostnað fyri undirvísingarverkið. Longu nú rinda stakgreinalesandi eitt ávíst gjald fyri hvørja lærugrein, tey fylgja. Endamálið víð slíkum útbúgvingartilboð er at geva vaksnum høvi at útbúgva seg víðari. Útbúgvingin kann soleiðis leiða til eitt nýtt stig í teirra yrki ella geva teimum møguleika fyri einum nýggjum yrki. Arbeiðsmarknaðarútbúgvingar. Í Føroyum hava vit ikki serstakar arbeiðsmarknaðarútbúgvingar annað enn tær, sum vinnuskúlarnir bjóða sum skeið ella sum skeiðsrøðir. Endamálið við slíkum útbúgvingum er at styrka um arbeiðsførleikan hjá arbeiðsmegini í sínari heild og at bøta um fakliga førleikan hjá arbeiðsleysum, so tey økja um møguleikar sínar at fáa arbeiði. Hækkan í førleika hevur eisini við sær, at einstaklingurin styrkir um sín demokratiska leiklut í samfelagnum. Mett verður, at tað skuldi verið gjørligt hjá Arbeiðsloysisskipanini (ALS) at gingið saman við pørtunum á arbeiðsmarknaðinum, møguliga eisini Almannastovuni og yrkisskúlum o.tíl., við tí fyri eyga at fáa eina skipan, sum setur arbeiðsmarknaðarútbúgvingar í fastari kamar í mun til í dag. Hesar arbeiðsmarknaðarútbúgvingar kunnu verða skipaðar sum: Útbúgving/skeið fyri ófaklærd, býtt upp í yrkis- ella tænastugreinir Eftirútbúgving av faklærdum, býtt upp í yrki Serlig skeið fyri arbeiðsleys Serlig skeið fyri øll Vanliga eru arbeiðsmarknaðarútbúgvingar ókeypis fyri tann luttakandi, men fyri at gera tað freistandi bæði hjá arbeiðsgevarum og arbeiðsmegini at nýta tílíkt skeiðsvirksemi, er tað umráðandi, at funnin verður ein hóskandi fíggingarháttur. Atkomumøguleikar Tað er ikki møguligt hjá øllum at koma fram at tí, sum er umrøtt omanfyri. Serliga eru tað tey, sum búgva í Streymoy og í Eysturoy, ið hava flestu møguleikarnar í boði. Tó má roknast við, at tey, sum búgva í Tórshavn ella sum hava møguleikar at koma hagar, eru tey, sum eru best fyri at luttaka í ymiskum skeiðvirksemi. Tá ið tað ræður um tær bókligu útbúgvingarnar, er fjarlestur ein háttur, sum vinnur alt meira fram. Fjarlestur hevði verið ein góður møguleiki hjá teimum, ið ikki kunnu koma, har skúlin er. Fjarstøða í mun til undirvísingarstaðið ella trupulleikar av at samskipa arbeiðstíð og skeiðvirksemi kunnu vera orsøkir til, at tað liggur illa fyri at luttøka í skeiðvirksemi/eftirútbúgving. Kunningartøkni er í hesum høpi eitt sera hent amboð í sambandi við fjarlestur. Tá ið kunningartøkni verður tikin í nýtslu sum amboð í sambandi við skeið/útbúgvingar, er neyðugt, at útgerðin er atkomulig. Hetta kann samskipast við KT-verkætlanina í fólkaskúlunum, har ætlanin er, at hvør skúli í landinum alt eftir næmingatali skal hava eitt ávíst tal av teldum, ið eisini hava internetsamband. Í hesari verkætlan er eisini rúmd fyri, at fólkaskúlin á staðnum verður ein kunningarmiðdepil, ið m.a. ger tað møguligt hjá øllum borgarum at nýta hesa útgerð. Hetta fer at hava við sær - tá ið ætlanin er fullførd einaferð (seint í ár 2000) - at øll fólk í landinum á skúlunum hava atgongd til internetið. Hetta kundi verið ein byrjan hjá teimum, ið enn ikki hava teldu/internet heima, at fingið innlit í nýtslu av kunningartøkni. Hugsast kann, at skúlar, sum hava stakgreinalestur í einstøkum lærugreinum, eisini fara at skipa fyri fjarlestri í hesum lærugreinum um internetið. Í sambandi við vaksnamannaútbúgving og arbeiðsmarknaðarútbúgvingar verða tað óivað útbúgvingar, sum eru so serstakar, at ikki er grundarlag ella fakligur førleiki í Føroyum til at fremja tær. Slíkar útbúgvingar kunnu verða roknaðar sum fjarlestur (t.d. um internet), ið onnur lond bjóða út. Skilagott og neyðugt verður at kunna seg meira við slíkar møguleikar og eisini at tryggja sær atgongd til á henda hátt at útbúgva seg. Tað veri seg bæði viðvíkjandi víðari útbúgving og eftirútbúgving. Samanbinding av útbúgving í Føroyum og uttanlands Møguleikarnir at byrja eina hægri útbúgving í Føroyum innan ávís øki og síðan gera hana lidna í einum øðrum landi eru rímiliga góðir. Sí meira um hetta í kapitli 5. Studentaflytføri og altjóða skrivstova Altjóðagerðin á útbúgvingarøkinum, sum greitt er frá í kapitli REF _Ref455976407 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref455976407 \h 473 ger, at størri tørvur er á vitan um útbúgvingar, stuðulsmøguleikar og liviumstøður í øðrum londum, soleiðis at vit eru før fyri at geva lesandi nøktandi leiðbeining. Tørvur er eisini á øktum samskifti við útlendskar lærustovnar og á, at vit kunnu fylgja við í og umsita millumlanda avtalur og skipanir. Flestu lærustovnar í Føroyum hava lestrarvegleiðing, men tað er avmarkað, hvat einstøku lestrarvegleiðararnir megna og hvat teir kunnu ráðgeva um. Serliga eru tað tey, sum lesa uttan fyri Norðurlond, ið eru slept upp á fjall, men eisini tey, sum lesa í Danmark og øðrum Norðurlondum, hava í ávísan mun tørv á betri leiðbeining. Ein triði bólkur - tey sum taka ein part av útbúgvingini í Føroyum og annan part uttanlands - hevur eisini serligan tørv á ráðgeving, sum ikki er nøktaður í dag. Ein øðrvísi og rættuliga nýggjur bólkur eru tey ph.d-lesandi, sum hava tørv á granskingarsambondum uttanlands - annaðhvørt tí tey skulu taka partar av granskingarútbúgving síni á útlendskum granskingarstovni ella tí tey ynskja samband við granskingarnetverk av áhuga fyri fakøki teirra. Harumframt kundu aðrar tænastur í sambandi við lestur uttanlands, t.d. umbýti av lesandi og lærarum, verið betri enn tær eru í dag. Um verandi stovnar og skipanir skulu lyfta hesa uppgávu, gerst tað bert við samanlagt nógv størri arbeiðsorku og kostnaði, enn um ein samskipan og í ávísan mun miðsavnan av arbeiðinum fer fram. Aðrastaðni er vanligt, at altjóða skrivstovur á lærustovnunum taka sær av tílíkum arbeiði. Ráðgevandi nevnd Stuðulsstovnsins hevur lagt uppskot fyri landsstýrismannin í útbúgvingarmálum at seta á stovn eina altjóða skrivstovu í Føroyum. Altjóða skrivstovan skal verða sambindingarliður millum lesandi og lærustovnar úti og heima og vera savningarstað fyri vitan um útbúgving og gransking, sum hevur áhuga fyri føroyingar og Føroyar. Harumframt skal skrivstovan hava ítøkiligar uppgávur í sambandi við lestrarvegleiðing og -ráðgeving, umsiting av millumlanda avtalum og skipanum, samskipan av samstarvi við útlendskar lærustovnar o.a. Arbeiðsuppgávur hjá føroyskari altjóða skrivstovu Nevndin sigur m.a. í uppskotinum, at ein altjóða skrivstova skal vera amboð hjá øllum føroyskum útbúgvingarstovnum, sum meta seg hava nyttu av tílíkum stovni. Fleiri hægri lærustovnar í Føroyum umframt lestrarvegleiðarafelagið hava greitt sagt seg hava eina tílíka skrivstovu fyri neyðini. Eisini metir nevndin, at allir granskingarstovnar kundu fingið gleði av tí serkunnleika, sum verður savnaður á altjóða skrivstovuni. Serliga í sambandi við ph.d.-lestur hava teir ráðgeving og hjálp fyri neyðini. Harumframt eiga allir einstaklingar, sum leita sær upplýsing um útbúgvingarmarknaðin uttanlands, at kunna venda sær til skrivstovuna fyri at fáa upplýsingar og ráðgeving. Altjóða skrivstovan hevði kunnað savnað fleiri uppgávur, sum í dag liggja spjaddar, og kundi á tann hátt bygt upp eina sterka ráðgeving til frama fyri føroyskar útbúgvingarstovnar og lesandi uttanlands. Savningarstaður fyri vitan um útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar Nevndin sigur m.a. í uppskoti sínum: Ein tann týdningarmesta uppgávan hjá altjóða skrivstovuni verður at virka sum savningarstaður fyri vitan um útbúgvingar-, granskingar- og stuðulsmøguleikar uttan fyri Føroyar. Sum er sita nógv fólk við vitan og persónligum kontaktum til útheimin - tað eru lestarvegleiðarar, lærarar, granskarar o.o. Hesi eru tó so spjadd, at tað mestsum er tilvildarligt, hvør kann fáa ágóðan av vitanini. Harafturat kemur tann vitan, føroyingar staddir uttanlands í lestrar- ella øðrum ørindum hava. Tað er av stórum týdningi at varðveita sambandið við tey, soleiðis at samfelagið kann fáa størst møguligan ágóða av teirri íløgu, sum er løgd í at útbúgva hesi fólkini. Ein altjóða skrivstova við góðum sambondum og eini heildarmynd av samskiftinum millum føroyska útbúgvingar- og granskingarumhvørvið og útheimin kundi gjørt, at hetta tilfeingi varð væl betur gagnnýtt enn í dag. Ein altjóða skrivstova kann harafturat virka sum - sambindingarliður millum stovnar og fólk úti og heima - bæði formliga og óformliga. Lestrarvegleiðing og -ráðgeving Ætlanin er ikki, at altjóða skrivstovan skal koma í staðin fyri verandi lestrarvegleiðing úti á lærustovnunum, men skrivstovan skal virka sum upplýsingardepil fyri lestrarvegleiðarar og skal veita teimum servegleiðing, Skulu vit kappast við londini kring okkum um útbúgvingartilboð, er neyðugt at hesi tilboð eru á sama støði og hava í sær somu møguleikar sum tey, sum skulu út um landoddarnar at lesa. Skrivstovan kann eisini umsita netverksavtalur og leggja lag á, tá stovnar ætla sær at gera samstarvsavtalur við útlendskar lærustovnar. Samstarv við lærustovnar uttanlands og umsiting av millumlanda avtalum og skipanum Altjóða skrivstovan kann styrkja samskiftið við lærustovnar uttanlands við at stovna og viðlíkahalda sambond við útlendsku lærustovnarnar og í hesum sambandi at veita tænastur til føroyskar lærustovnar, sum ynskja at nýta hesi sambond. Skrivstovan kann eisini virka fyri umbýti av lesandi, og herundir eisini at útlendingar koma higar at útbúgva seg. Her kundi skrivstovan møguliga verið íverksetari og ráðgevandi viðvíkjandi góðskriving (meritering), t.v.s. at hon kundi hjálpt lærustovnunum við áseting av ECTS-stigum fyri ymsu skeiðini. Altjóða skrivstovan kundi eisini gjørt kunningartilfar til útlendskar studentar, sum kundu hugsast at komið til Føroyar og kundi annars hjálpt við upplýsing til bæði føroyskar og útlendskar lærustovnar. Samband við altjóða skrivstovur í øðrum londum Altjóða skrivstovur aðrastaðni standa í nógvum førum fyri samstarvsavtalum og fyri stórum parti av samskiftinum millum hægri lærustovnar. Um vit skulu vera partur av altjóða útbúgvingarmarknaðinum, er alneyðugt at vit skipa okkum soleiðis, at vit fáa sum mest burturúr, men eisini á ein hátt, sum útlendskir lærustovnar kunnu gjøgnumskoða. Í øllum Norðurlondum og í Evropa sum heild eru altjóða skrivstovur knýttar at ella eru partur av hægri lærustovnum. Ymiskt er, hvussu tær eru skipaðar, men felags fyri tær er, at tær umsita netverksavtalur, ráðgeva innan meritering, veita lesandi beinleiðis ráðgeving og praktiska hjálp. Flest allar altjóða skrivstovur ráðgeva lærustovninum í spurningum um útbúgvingar og viðkomandi viðurskifti annars í útlondum. Nakrar skrivstovur veita tænastur til studentar burturav, meðan aðrar skrivstovur eisini veita tænastur til granskarar, serliga ph.d.-lesandi, sum fara út í heim. Tá farið verður undir at skipa eina altjóða skrivstovu í Føroyum, er neyðugt, at vit leita okkum hjálp frá øðrum, sum hava verið í gjøgnum somu tilgongd. Vit eiga millum annað at hyggja eftir, hvussu smáir og samansettir stovnar hava gjørt, sum t.d. Háskólinn á Akureyri og Handelshøjskole Syd í Danmark. Men vit eiga eisini at hyggja at størri eindum, sum hava sama spektrið av uppgávum, sum ein felags føroysk altjóða skrivstova fer at hava. Tað er eisini umráðandi at fáa sambond við leiðarar á altjóða skrivstovum, sum kunnu leggja okkum lag á arbeiðið at uppbyggja skrivstovuna. Nevnast kann, at Setursskrivstovan á Fróðskaparsetrinum í eina tíð hevur samskift við fólk frá altjóða skrivstovum og lyklapersónar úr ymsum londum, sum eru áhugað í at veita ráðgeving og at taka upp formligt samstarv, so skjótt ein altjóða skrivstova verður veruleiki. Uppbygging av skrivstovuni og stovnsligur karmur Ráðgevandi nevnd stuðulsstovnsins skjýtur upp, at altjóða skrivstovan verður á Fróðskaparsetri Føroya, men at skrivstovan fær sína egnu játtan á løgtingsfíggjarlógini og at stovan rindar Fróðskaparsetrinum fyri meirútreiðslur, ið standast av at hýsa skrivstovuni eftir sama leisti sum fyri Granskingarráðið. Við at hava skrivstovuna á Fróðskaparsetrinum verða skrivstovuútreiðslurnar so lágar, sum til ber, tí tænastur og kunnleiki, ið frammanundan finnast á stovninum, kunnu nýtast. Annar fyrimunur við at hava skrivstovuna á Fróðskaparsetrinum er, at her kann altjóða skrivstovan fáa best møguligar umstøður at virka undir, tá ræður um fakligt umhvørvi og nýtslu av verandi sambondum úteftir. Vansin við at leggja skrivstovuna á Fróðskaparsetrinum er, at sambandið við onnur enn tey, sum eru knýtt at Setrinum, kann verða truplari, enn um hon var fyri seg sjálva í einum høli aðrastaðni í býnum. Roknað verður við, at skrivstovan sbrt. hesum uppskoti við øllum fer at kosta 550.000 kr. um árið. Langtíðarætlanir fyri hvussu vit byggja upp nýggjar útbúgvingar Tá vit skulu gera langtíðarætlanir fyri, hvussu vit byggja upp nýggjar útbúgvingar, er fyrsta stigið at gera okkum greitt, hvussu vit vilja raðfesta, hvørjar útbúgvingar vit vilja hava her á landi, og á hvørjum stigi tær skulu vera. Ymisk atlit kunnu avgera, hvørjar útbúgvingar skulu vera í landinum, eitt nú hvussu stórur tørvurin er á fólki við viðkomandi útbúgving, um arbeiðsmegi við viðkomandi útbúgving væntandi (vegna serlig føroysk viðurskifti) verður minni verd, um hon er nomin uttanlands, um serlig viðurskifti við útbúgvingini onkursvegna gera, at tað í serligan mun er til gagns fyri vinnulívið ella aðrar útbúgvingar, at umhvørvið er í landinum, ella at aðrar útbúgvingar bera í sær, at tilfeingi kortini er í landinum, soleiðis at tað verður lutfalsliga bíligt og ómakaleyst at seta útbúgvingina á stovn her. Raðfestingin millum støðis- og kandidatútbúgvingar á einum øki eigur at vera ymisk, alt eftir hvat samfelagnum tørvar at fáa burtur úr útbúgvingini. Er talan um eitt lutfalsliga breitt øki, har tørvurin á útbúnum fólki er stórur, og tørvur verður á javnari tilgongd (t.d. løgfrøði ella kunningartøkni), talar mest fyri at hava kandidatútbúgvingina her. Er talan hinvegin um øki, har tørvur er á háspesialiseraðari vitan (t.d. biotøkni) ella serligu umstøður okkara gera, at vit í alheims høpi mugu metast at hava serligar fortreytir - og harvið skyldu - at granska (t.d. føroyskt mál og mentan), mugu vit eisini hava kandidatútbúgvingar. Í valinum millum, hvørjar eftirútbúgvingar vit skulu hava sjálv, eiga vit at meta um, hvørt málbólkurin er so stórur, at hann kann "bera" íløguna, ella bólkurin er so lítil og háspesialiseraður, at tað kanska bæði verður bíligari at nema eftirútbúgvingina aðrastaðni, og øvut at lítla grundarlagið ger, at vandi verður fyri, at ikki ber til at uppbyggja neyðuga førleikan í at veita eftirútbúgvingina her. Nú er tað kortini ikki so, at valini, vit skulu gera, neyðturviliga skulu vera so knívskorin: Sum sagt verður í partinum um altjóða samstarv, kunnu útbúgvingar verða veittar á einum ávísum útbúgvingarstaði, ella tær kunnu verða settar saman av pørtum frá fleiri ymiskum útbúgvingarstøðum, at serútbúgvingar t.d. kunnu verða tiknar aðrastaðni enn støðisútbúgvingar. Í hvørjum føri sær eigur at verða mett um, hvat betur loysir seg - at gera samstarvsavtalur við útbúgvingarstovnar uttanlands, sum frammanundan veita hesar útbúgvingar, ella at gera tær í Føroyum. Fyrimunir eru, sum vit eisini vísa á, við báðum skipanum: senda vit næmingar út í heim at útbúgva seg, soleiðis at teir koma í fremmant umhvørvi at virka og læra onnur mál og mentan, so er tað bæði mennandi fyri einstaka næmingin og ein fyritreyt fyri samfelagsligari altjóðagerð. Fyrimunirnir við at gera útbúgvingar á føroyskum útbúgvingarstovnum og møguliga fáa lærarar uttaneftir at undirvísa eru m.a., at tað virkar við til at skapa umhvørvi heima hjá okkum sjálvum og hækka stigið, bæði á okkara egnu útbúgvingarstovnum og í samfelagnum sum heild. Við nýggju tøkniligu møguleikunum innan fjarundirvísing verður lættari at leggja til rættis útbúgvingar í samráð við og í sambandi við stovnar uttanlands. Møguleiki verður at fáa eitt fjølbroyttari frálæruútboð, og sjálv kunnu vit bjóða okkum fram innan øki, har vit eru sterk. Eisini verður gjørligt, at føroyskir útbúgvingarstovnar í størri mun samstarva sínámillum, so vit gagnnýta undirvísingartilfeingi betur. Fyri einstaka næmingin merkir hetta størri smidleika - næmingar fara í størri mun at kunna leggja útbúgvingargongdina til rættis eftir egnum tørvi, og skift kann verða ímillum at vera til staðar á egnum lærustað/-stovni, ella aðrastaðni í Føroyum, uttanlands ella heima við hús. Fjarundirvísing hóskar seg, longri frammi ein er staddur í einari útbúgvingargongd. Men fjarundirvísingin kann ivaleyst eisini við góðum úrsliti verða tikin upp í undirvísingina í fólkaskúlanum - lærarin kann t.d. leggja uppgávur út á internetið til næmingarnar at loysa. Almennfaklig lestrartilboð, ið verða tillagað tørvinum hjá privata og almenna arbeiðsmarknaðinum, kunnu verða ment bæði sum heilar útbúgvingar og sum eftir- og framhaldsútbúgvingartilboð. Tá ið vit - grundað á omanfyrinevndu fyrilit - hava avgjørt møguliga at seta á stovn útbúgving í Føroyum, og ítøkiligu stigini skulu takast til skipan og innihald, eigur hetta at verða gjørt, soleiðis at ymisku áhugamálini sleppa at seta fram síni sjónarmið og allarhelst beinleiðis ávirka úrslitið. Hetta er serliga týdningarmikið, tá talan er um málrættaðar útbúgvingar, t.d. til vinnulívið. Meira alment eigur fyrilit eisini at verða fyri, at útbúgvingar hava størst møguligt grundfesti í samfelagnum, soleiðis at sum mest nytta fæst burtur úr teimum. Ítøkilig stig Nevndin hevur frammanfyri víst á ymisk viðurskifti í verandi skipan, ið eiga at verða broytt. Eisini er víst á nýggj tiltøk, ið nevndin metir kunnu fremjast innan eina ávísa tíð. Nevndin hevur í sínum uppbýti ikki skilað til, hvørt tilfeingisgrundarlagið er tøkt til at fremja tilráðingarnar ella ikki, men hevur bert mett um, í hvønn mun tað kann fremjast innan ávísan tíðarkarm. Tá ið gjørt verður av at fara undir at seta tiltøk í verk, er neyðugt at tryggja sær, at neyðugt tilfeingi er til taks fyri at fremja uppgávuna. Niðanfyri er víst á tær tilráðingar, sum nevndin hevur mælt til at fremja. Tilráðingarnar eru býttar upp í tríggjar bólkar: 1) eftir stuttari tíð (upp til 3 ár) 2) eftir lutfalsliga longri tíð (millum 3 til 6 ár) og 3) einans eftir umfatandi umleggingum og fyrireikingum, sum tískil taka munandi longri tíð. Tíðarflokkingin er at fata sum vegleiðandi. Eftir stuttari tíð (upp til 3 ár): Samstarvið millum pedagogar og lærarar um seinastu árini undan skúlaaldri og fyrstu árini í skúlanum. Fleiri dagstovnar verða settir á stovn ymsa staðni í landinum. Fyri at tryggja eitt so lagaligt skifti millum dagstovn og fólkaskúla til frama fyri næming, foreldur og skúla/lærarar, verður skotið upp, at pedagogarnir, sum arbeiða við teimum elstu børnunum á dagstovninum, í so góðari tíð sum gjørligt fyrireika børnini til fólkaskúlan í samstarvi við teir lærarar, sum skulu hava hesar næmingar í fólkaskúlanum. Hetta samstarv eigur eisini í ein ávísan mun at halda fram, eftir at næmingurin er komin í 1. flokk, tí pedagogar og lærarar hava fyri ein part hvør sín førleika, sum saman verða øllum at gagni. Neyðugt er at seta barnið/næmingin í hásætið. Samskipa fólkaskúlar uttan framhaldsdeild við fólkaskúla, sum hevur framhaldsdeild. 62 fólkaskúlar eru kring um í landinum. Av hesum hava 18 framhaldsdeild, meðan 44 sostatt ikki hava framhaldsdeild. Millum hesar 44 fólkaskúlar uttan framhaldsdeild eru 13 skúlar, sum ikki hava undirvísing fram til 7. flokk. 3 hava undirvísing fram til 6. flokk, 6 fram til 5. flokk og 4 fram til 4. flokk. Næmingarnir í hesum 13 skúlunum skulu skifta skúla fyri at koma í hægri flokk, áðrenn farið verður í framhaldsdeildina. Harumframt eru 31 fólkaskúlar, har næmingarnir skulu skifta skúla fyri at koma í framhaldsdeildina (8. - 10. flokk). Fyri at tryggja, at skiftið frá tí lítla bygdarskúlanum til nýggjar fremmandar umstøður gerst so ómakaleyst sum gjørligt, verður skotið upp, at eitt formligt samstarv verður fingið í lag millum teir skúlar, sum lata næmingar til teir størru skúlarnar. Samstarvið eigur at fevna um fyrireiking til skúlaskiftið fyri bæði næming og foreldur, undirvísingartilfar, leiðslu og skúlanevnd. Fyri at tryggja størst formliga samskipan kundi ein loysn verið, at skúlin við framhaldsdeild hevði sum uppgávu at virka sum økisskúli, t.e. at hesin skúli hevði eina umsjón við teimum skúlum í økinum, sum ikki hava framhaldsdeild og sum lata næmingar til skúlan. Hetta samstarv kundi verið framt við at økisskúlastjórin hevði regluligar fundir við hinar skúlaleiðararnar fyri at tryggja skilabestu samskipanina, skifta um fakligar og námsfrøðiligar royndir o.a. Samskipa (trygt) skifti frá fólkaskúla til miðnámsskúla Formliga gevur 9. flokkur atgongd til miðnámsskúlarnar og tí eigur at verða farið beint frá 9. skúlaári til miðnámsútbúgving. Fyri tey, sum ikki halda hetta vera møguligt, verður 10. skúlaár lagað til miðvísa fyrireiking til víðari útbúgving, bæði fyri tey, sum fara beinleiðis víðari, og tey, sum seinni vilja útbúgva seg víðari. Fremja roynd við 10. flokki, sum ger leiðina frá fólkaskúla til miðnámsskúla lagaligari Í nýggju fólkaskúlalógini er gjørligt at skipa fyri breytatilboðum. Hugsast kundi, at roynd varð fyriskipað við nøkrum breytatilboðum í samstarvi við miðnámsskúlar fyri at veita næmingunum møguleika at royna eina "tøknibreyt", "handilsbreyt", "fiskivinnubreyt", "studentabreyt" o.s.fr. Kannað kundi eisini verið, um gjørligt var at fáa avriksflutning fyri ein part av hesari tíð, tá ið farið verður á miðnámsskúla. Seta skipan í verk, ið veitir skúlaleiðslunum í fólkaskúlanum betri umstøður at útinna námsfrøðiliga leiðslu Leiðslan í fólkaskúlanum hevur nógvar uppgávur. Serliga hevur hon ein týðandi leiklut í at fremja ætlanirnar í fólkaskúlalógini. Neyðugt er, at leiðslan fær góðar karmar at virka undir fyri at fremja námsfrøðiliga leiðslu. Hetta eigur m.a. at fevna um leiðaraútbúgving fyri skúlaleiðslur, førleikakrøv til umsøkjarar, netverk og dagføring av leiðsluførleika. Seta á stovn netverk, samstarv og námsfrøðiligt menningararbeiði í miðnámsskúlunum Fleiri miðnámsskúlar eru, sum liggja nærhendis hvørjum øðrum. Eindirnar eru vanliga smáar. Fyri at fáa íblástur til dagliga arbeiðið og lata onnur fáa gleði av royndum hjá einstaka skúlanum, vildi eitt formligt netverk millum miðnámsskúlarnar kunnað givið hvørjum øðrum nógv, sum longu er til staðar í dag, men sum er spjatt. Samstarv millum skúlar/lærarar innan felagsøki, t.d. KT, felagslærugreinir, námsfrøðiligt arbeiði, vildi á sama hátt kunnað vigað upp fyri smáu eindunum og kunna veitt hvørjum skúla/lærara ein íblástur, sum hevði ført við sær, at skúlin/lærarin fekk lut í royndum hjá øðrum. Slíkt samstarv skuldu eisini kunnað tryggjað námsfrøðiliga menning, bæði hjá tí einstaka og skúlunum sum heild. Góðskukervi og reglulig meting í undirvísingarverkinum Farið verður undir at seta í gongd metingar av undirvísingar- og granskingarverkinum. Hetta verður bygt upp í tveimum. Hitt fyrsta er ein innanstovna góðskukervisskipan á teimum einstøku stovnunum út frá sama hugsanarhátti, sum liggur aftan fyri ISO-skipanirnar, t.d. sum dygdarmenningin í vinnuskúlunum ger. Ábyrgdina av hesum fáa stovnsleiðslurnar saman við teimum, sum starvast í undirvísingar- og granskingarverkinum við hjálp frá ráðgevum uttanífrá. Í hesum formi eru metingar eitt gott amboð at seta sær nýggj mál og heysta ónýttar menningarmøguleikar. Hin næsta er vanliga eftirlitið hjá yvirskipaðu umsitingarleiðsluni. Um tørvur er á serligum stovni ella serligari skipan í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, verður hetta kannað nærri. Styrkja undirvísingina innan KT á universitetsstigi Stig verða tikin til at styrkja undirvísingina innan KT á universitetsstigi fyri at stuðla upp undir KT sum vinnuøki og fyri at nøkta tørvin á fólki við KT førleika á hægri stigi til arbeiðsmarknaðin. Hetta átak eigur at verða samskipað við og stuðlað undir tilráðing REF _Ref451875514 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref451875514 \h 505. Seta á stovn útbúgving innan bioteknologi Fyri at nýta tilfeingið úr havinum til annað enn mat, eitt nú sum ráevni til aðra vøru, verður útbúgving innan bioteknologi sett á stovn við tí í hyggju at gerast grundarlag undir vinnuligum virksemi. Mælt verður til, at útbúgvingin fer fram á Fróðskaparsetri Føroya. Læraraskúlaútbúgvingin tillagast nýggju umstøðunum, møguliga samskipast við Fróðskaparsetur Føroya Læraraskúlaútbúgvingin verður dagførd samsvarandi nýggju krøvunum til fólkaskúlan, serliga við atliti at nýggju fólkaskúlalógini og broytingini í samfelagnum. Kannað verður, í hvønn mun eitt møguligt samstarv/samskipan kann fara fram við Fróðskaparsetur Føroya innan tað fakliga økið, hølisviðurskifti, útgerð, fyrisiting o.a. Seta í verk gransking innan námsfrøði, t.d. við ph.d. í námsfrøði Farið verður í holt við at seta á stovn gransking innan námsfrøði. Neyðugt er at fremja gransking innan hetta øki við støði í heimligu viðurskiftunum. Granskingin fer fram í samstarvi millum Fróðskaparsetur Føroya og Føroya Læraraskúla. Seta í verk eitt vitanarnet, ið bindur alt skúlaverkið saman um KT (íroknað Fróðskaparsetur Føroya) Tikin verða stig til at seta á stovn eitt vitanarnet, sum skal tæna sum eitt net, har skúlar sínámillum kunnu skifta um royndir, seta upp fakligar kjaksíður, elektoniskar ráðstevnur o.a. Allir skúlar verða bundnir í vitanarnetið soleiðis, at bæði horisontalt og verktikalt samskifti/samarbeiði fer fram í størst møguligan mun. Styrkja samfelagsvísindi á Fróðskaparsetri Føroya Samfelagsvísindi fáa neyðugt tilfeingi fyri veruliga at kunna útinna samfelagsvísindaliga gransking. Tørvurin á at styrka henda partin av granskingini veksur alsamt. Neyðugt er at fáa eina óhefta ráðgeving, sum økt gransking innan samfelagsvísindi kann virka fyri, samstundis sum stigið í almenna kjakinum kann hækkast. So hvørt sum føroyska fyrisitingin fær sínar egnu siðir, m.a. innan lógararbeiði og lóggávu yvirhøvur, verður neyðugt við gransking og undirvísing innan hesi øki. Savna hægri undirvísing og gransking á/undir Fróðskaparsetri Føroya í størst møguligan mun. Gransking í Føroyum verður - eftir hoyring hjá Granskingarráðnum - raðfest og samskipað undir Fróðskaparsetrinum í nýggjari depilsskipan. Neyðugar tillagingar, møguliga í bygnaðinum á Fróðskaparsetrinum, verða gjørdar fyri at veita størri møguleika fyri samfelagsligum raðfestingum. Granskingarstovnar yvirhøvur ganga inn í depilsbygnaðin og samskipan er eisini við skúlaverkið, serliga hægru útbúgvingarnar og við vinnulívið. Raðfest verður, hvussu og nær farið verður undir nýggja granskingarøkið fyri at styrkja gransking, menning, vitan og frálæru í Føroyum. Gransking og menning innan vinnulívið verður samskipað við granskingar-deplarnar og arbeitt verður fyri, at privata vinnulívið er við í fíggingini av endamálsgransking og menningarætlanum. Endurskoða uppgávuøkið hjá granskingarráðnum við atliti at lítla granskingar-umhvørvinum Uppgávuøkið hjá Granskingarráð Føroya verður endurskoðað við atliti at lítla granskingarumhvørvinum. Seta á stovn altjóða skrivstovu Altjóða skrivstova verður sett á stovn fyri at tryggja, at kunnleikin um útbúgvingar uttanlands fær størst møguliga útbreiðslu. Skrivstovan fær m.a. eisini til uppgávu at tryggja altjóða góðkenning av føroyskum útbúgvingum á universitetsstigi fyri at veita so dygt studentaflytføri sum gjørligt. Raðfesta granskingarnetverkið hjá smátjóðum hægri Tikin verða stig til at fáa økt um netverkið innan gransking við smátjóðum fyri at skifta um royndir við lond, sum vit hava nógv felags áhugamál við. Á ráðstevnuni "Microstates 99", ið var í apríl 1999, vórðu netverk fingin í lag. Hóskandi kundi verið at bygt víðari á tey og formskipað samstarvið. Menningarbólkur millum skúlaverkið, granskingarumhvørvið og vinnuna verður settur á stovn. Fyri at tryggja størst møguligt samstarv verður ein menningarbólkur settur á stovn við umboðan frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, granskingarumhvørvinum, Vinnumálastýrinum og vinnulívinum. Menningarbólkurin fær til uppgávu at tryggja sameining av undirvísingini, granskingini og vinnulívinum. Lutfalsliga longri tíð (millum 3 til 6 ár): Seta í verk royndirnar við 10. flokki sum bindilið ímillum fólkaskúla og miðnámsskúla Tær royndir, ið framdar eru við at gera skiftið frá fólkaskúla til miðnámsskúla (tilráðing REF _Ref455993514 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref455993521 \h 502), verða formliga settar í verk í øllum framhaldsdeildum. Fremja tvørskurð av miðnámsútbúgvingunum við størri horisontalum samstarvi fyri eyga Allar miðnámsútbúgvingar verða kannaðar og samanbornar við tí fyri eyga at fáa í lag størri horisontalt samstarv, bæði innan hvørja lærugrein sær og innan fakøkir. Útbyggja eftirmetingina við mátingum bæði innan- og uttanlands Tá ið góðskukervið og reglulig meting í undirvísingarverkinum eru komin á eitt rímiligt støði (sí tilráðing REF _Ref451874571 \r \h \* FLETFORMAT 0 á síðu PAGEREF _Ref451874571 \h 503) verða stig tikin til at seta regluligar mátingar á stovn millum skúlar/stovnar, bæði innan- og uttanlands (t.d. benchmarking). Talan kann eisini verða um at fáa eftirmetingarstovnar at fremja regluligu eftirmetingina, t.d. OECD. Fáa altjóðagerðina inn sum ein natúrligan lið í fólkaskúlanum og miðnámsútbúgvingunum Altjóðagerðin verður tikin inn í skúlan sum ein natúrligur partur av undirvísingini. Undirvísing og gransking innan KT á universitetsstigi. Gransking og tøkni í samfelagnum Av tí at hesin spurningur fevnir um øll samfelagsøki, verður skotið upp, at almennur politikkur viðvíkjandi gransking, tøkniligari menning og leikluti teirra í vitanarsamfelagnum, sum kemur afturat tí ídnaðarsamfelagi, vit hava livað í og sum ikki longur einsamalt klárar at leggja støði undir ta vælferð og menning, vit ynskja. Uppskot til eina orðing er hjáløgd sum ískoyti (sí skjal 1 á síðu 142) Seta á stovn vitanardeplar Skúlar og undirvísingar- og granskingarstovnar fáa, umframt sínar vanligu uppgávur, álagt at virka sum teir vitanardeplar, sum so stórur tørvur er á í samfelagnum. Eitt útgreiningararbeiði verður sett í gongd fyri at greina, hvussu undirvísingarverkið og granskingarumhvørvið kunnu røkja hesa uppgávu - frá fólkaskúlunum til Fróðskaparsetrið. Bygt verður á ætlanina "Kunningartøkni í fólkaskúlanum" og kunningartøkni í skúlum og granskingarstovnum yvirhøvur. Kannað verður, hvussu hendan uppgáva kann skipast og hvørjar játtanir hon krevur. Fáa í lag avtalu við ES um útbúgvingar- og granskingarskipanir Fyri at fáa lut í teimum skipanum, ið fara fram innan útbúgving og gransking í ES, verður avtalað gjørd við ES um, at Føroyar fáa lut í teimum skipanum, ið mettar verða hóskandi til okkum. Keypa ávísar tænastur frá OECD Avtala verður gjørd við OECD um at keypa ávísar tænastur til meting av undirvísing og gransking í Føroyum. Einans eftir umfatandi umleggingum og fyrireikingum og sum tískil taka munandi longri tíð Formur: Royndir við fríari undirvísingarformum Til tess at meta um møguleikarnar at royna aðrar undirvísingarformar verða tær royndir, sum eru gjørdar í fólkaskúlanum og miðnámsútbúgvingunum, samanfataðar og lagdar verða til rættis víðkaðar royndir við aðrari frálæru enn floksundirvísing. Talan eigur bæði at vera um royndir á einstøkum skúlum, royndir millum skúlar á sama stigi og royndir millum skúlar á ymiskum stigum. Serliga verður kannaður møguleikin at geva felagsundirvísing tvørtur um skúlamørk hjá miðnámsskúlunum í teimum lærugreinum, sum eru felags. Innihald: Royndir við spurningastýrdari innlæring Tær royndir, sum eru gjørdar við temaundirvísing, arbeiðsvikum o.s.fr. verða gjørdar upp og út frá hesum verða nýggjar royndir lagdar til rættis við spurningastýrdari undirvísing á øllum skúlastigum. Fyri at gera næmingar og lesandi meira virkisfør verður arbeitt ímóti at størri og størri partar av undirvísingini verða loystir frá sterku lærugreinabindingini og at lærugreinirnar í staðin verða nýttar sum amboð at finna loysnir á spurningunum. Á tann hátt nærkast arbeiðslagið í skúlanum arbeiðslagnum í samfelagnum annars. Trygg skúlabyrjan Eitt útgreiningararbeiði verður sett í gongd fyri at tryggja eina góða skúlabyrjan. Hetta skal bæði vera eitt samstarv millum dagsstovnar og skúlar á størru plássunum og møguleikarnar hjá børnunum at fáa samband við skúlarnar fyri 7 ára aldur á smáplássunum. Tilboð um hægri útbúgvingar Miðað verður eftir, at tey granskingarøki og undirvísingarumhvørvi á hægsta stigi, sum eru neyðug fyri føroyskt mál, mentan, náttúru, samleika og samfelag, eru tøk í Føroyum og annars allar tær hægru útbúgvingarnar, sum við fyrimuni (í virkisføri ella búskaparliga) kunnu vera í Føroyum. Ígjøgnum altjóða skrivstovu, hóskandi stuðulsskipanir og avtalur við onnur lond og netverk innan útbúgving verður tryggjað, at føroysk lesandi kunnu leita sær til útbúgvingarstøð í øðrum londum, sum bjóða lestur og prógv, sum ikki eru tøk í Føroyum. Hetta amboðið verður nýtt virkið fyri at útvega føroyskum lesandi bestu møguleikar og samstundis fyri at skapa net við sambondum við týdningarmikil granskingarumhvørvi í okkara parti av heiminum. FÍGGJARLIG KRØV TIL ÚTBÚGVINGARTILBOÐ UTTANLANDS Atgongd til hægri lestur í hinum Norðurlondum Í 1996 varð avtala gjørd millum Danmark, Finnland, Ísland, Noreg og Svøríki um javnbjóðis atgongd til hægri lestur hjá persónum í nevndu londum við lærustovnarnar hjá hvør øðrum (umrødd í 5. kapitli). Í avtaluni binda partarnir seg til at tryggja øllum, sum ynskja at fara undir hægri lestur og sum búgva í einum av londunum, javnbjóðis atgongd til hægru lærustovnarnar. Avtalan tilskilar, at londini Danmark, Finnland, Noreg og Svøríki skulu gjalda 22.000 danskar kr. um árið fyri hvønn lesandi. Hvørt ár verður gjørt upp, hvussu nógv lesandi, hvørt landið hevur í einum av hinum londunum, og nettoútreiðslurnar ella -inntøkurnar verða síðani mótroknaðar í upphæddini, sum londini hvørt sær rinda Norðurlendska Ráðharraráðnum. Ísland er undantikið hesi reglu og rindar einki fyri íslendsk lesandi við hægri lærustovnar í hinum Norðurlondum. Føroyingar hava higartil verið partur av hesi norðurlendsku samstarvsavtaluni sum danskir ríkisborgarar. Danir hava tískil goldið fyri teir føroyingar, sum lesa í hinum Norðurlondum. Um ríkisrættarligu viðurskiftini við Danmark verða broytt, mugu Føroyar koma við í hesa norðurlendsku samstarvsavtaluna. Verandi avtalan fer úr gildi 31. desember 1999, og tí er ógreitt, hvør kostnaðurin kann gerast fyri Føroyar. Áhugavert verður at síggja, um kostnaðurin framhaldandi verður 22.000 kr. fyri hvønn lesandi og um Ísland framvegis sleppur undan at gjalda fyri síni lesandi. Men hóast Ísland møguliga skal rinda eitt ávíst gjald, verður mett, at møguleikin skuldi verið góður fyri, at Føroyar sleppa undan gjaldinum. Hetta er kortini ein samráðingarspurningur. NORDPLUS-skipanin varð sett á stovn í 1988, og endamálið við skipanini er at økja um flytføri hjá lesandi og lærarum ímillum norðurlendskar útbúgvingarstovnar. Skipanin er sett saman av tveimum skipanum: NORDPLUS, sum miðar ímóti hægri lærustovnum og NORDPLUS-junior, sum miðar ímóti miðnámsútbúgvingunum (skipanin er viðgjørd í 5.parti). Føroyingar eru, sum omanfyri nevnt, eisini partur av NORDPLUS-skipanini, sum danskir ríkisborgarar. Gerast Føroyar fullveldi, skulu vit verða sjálvstøðugur limur í Norðurlandaráðnum og gjalda limaskap sum slíkur fyri at kunna luttaka í NORDPLUS-skipanini. Sum er í løtuni, kunnu føroyingar ikki søkja um pening frá NORDPLUS til umbýti ella uppihald í Grønlandi og Danmark, tí tað verður at rokna sum innanríkis. Verða vit sjálvstøðugir limir í Norðurlandaráðnum, eru hesar forðingar ikki longur. Luttøka í ES-verkætlanum og útbúgvingarætlanum Føroyskir granskingarstovnar kunnu óbeinleiðis taka lut í ES-gransking við at knýta seg aftur at einum "systurstovni" í Norðurlondum, sum er uppi í einum ES-granskingartiltaki. Slíkur granskingarstovnur er við í ES-verkætlan sum undirveitari. Tað merkir, at stovnurin er ikki medumsøkjari í verkætlanini, men knýttur at einum av stovnunum, sum søkja. Føroyski granskingarstovnurin býður seg fram at gera partar av verkætlanini, sum ES-verkætlanin rindar fyri. Fyritreytin fyri at hetta ber til er, at føroyski stovnurin hevur okkurt serliga dygdargott at bjóða, t.d. havfrøði (oceanografi) á Fiskirannsóknarstovuni. Harafturat hava tankar verið frammi um at keypa seg við í ES-gransking. Við at rinda 1-2 mill. kr. ber til at sleppa við í eina ES-granskingarætlan og so royna at vinna peningin innaftur gjøgnum sjálva verkætlanina. Aðrir møguleikar eru, men hetta eru sera fløkt viðurskifti og nógvar reglugerðir eru á økinum, sum eingin í Føroyum higartil dugir til lítar. Tískil er ikki neyðugt, at Føroyar eru limir í ES, fyri at føroysk gransking kann taka lut í evropeiskari gransking. Men tað er sera umráðandi at hava okkurt dygdargott at bjóða. Tað er harafturat umráðandi at vera limur í altjóða felagsskapi, sum ger granskingaravtalur við ES. Viðvíkjandi møguleikunum hjá føroyingum at fáa gagn av útbúgvingartilboðum í ES í dag verður víst til skipanina um útbúgvingarstuðul til lesandi uttan fyri Norðurlond, ÚSUN, sum greitt verður frá í næsta broti. ÚSUN (útbúgvingarstuðulsskipan til føroyingar, ið fara út um norðurlond at lesa) Sum støðan er í dag, hava føroyingar sama rætt sum aðrir danskir ríkisborgarar til lestrarstuðul frá Statens Uddannelsesstøtte, og føroyingar, sum leita sær uttanlands í lestrarørindum, fara úr føroysku lestrarstuðulsskipanini og inn í donsku skipanina, eisini um lisið verður uttan fyri Danmark. Hóast eingi heilt neyv hagtøl eru um føroyingar, sum lesa uttanlands, hevur Stuðulsstovnurin við støði í teimum, sum fáa ferðaískoyti, mett, at uml. 1500 føroyingar lesa uttanlands, og flestu teirra (93 %) velja at fara til Danmarkar. Við støði í talinum omanfyri ber til leysliga at meta um lestrarstuðulsútreiðslurnar, sum Statens Uddannelsesstøtte hevur av lesandi føroyingum. Um roknað verður við, at stuðulin er kr. 3.500 um mánaðin (hetta er umleið tað, sum fæst frá SU), verður árliga upphæddin uml. 63 mió. kr. Afturat hesum kemur parturin, sum danska stuðulsskipanin ikki røkkur í dag, men sum verður fíggjaður av ÚSUN-skipanini, t.d. tí skúlagjald ella livikostnaður eru serliga høg, eitt nú tí vit ikki eru við í altjóða netverkum og samstarvsskipanum, ið tryggja okkum atgongd til hægri útbúgvingar og gransking undir somu lagaligu treytum, sum høvdu vit hesar avtalur. Henda skipan, sum fíggjarliga javnsetur lestur uttan fyri Norðurlond við lestur í Norðurlondum, er eitt veruligt útbúgvingarpolitiskt frambrot, sum føroyska samfelagið komandi árini fer at fáa ágóðan av. Hóast ÚSUN-skipanin einans hevur virkað í sløk tvey ár, síggjast longu týðiligar broytingar í útbúgvingarmynstrinum, soleiðis at alt fleiri ung fólk fara út um Norðurlond at nema sær útbúgving. So hvørt sum hesi fólk koma heim aftur og - umframt útbúgvingina - hava lært seg mál, mentan og nýggjar hugsanarhættir, kemur eisini ferð á samfelagsligu altjóðagerðina. Tí er týdningarmikið at eggja okkara unga fólki at taka útbúgvingar í ymiskum londum við at byggja út hesa tænastu og harvið skapa røttu fortreytirnar. Tilmæli: Ynskja vit størri altjóðagerð av útbúgvingarverkinum, er neyðugt at byggja út ÚSUN-skipanina og harvið skapa fíggjarligar fortreytir. Skal fíggjarliga byrðan av hesum ikki gerast ov tung, mugu vit broyta aðrar fortreytir, m.a. við at fáa í lag samstarvsavtalur við onnur lond og felagsskapir sum eitt nú ES og Norðurlond. Men tað er eisini neyðugt, at vit í størri mun enn í dag hugsa um at fáa sum mest burtur úr tí tilfeingi, vit hava, og at vit tora at byggja upp alternativar útbúgvingarhættir, eitt nú við tættari og meira fjøltáttaðum samstarvi millum føroysku útbúgvingarstovnarnar og við útbúgvingarstovnar í øðrum londum, m.a. við at nýta møguleikarnar í nýggjastu fjarskiftistøknini. ÍSKOYTI Skjal 1: Yvirlýsing frá Føroya Landsstýri um Gransking, Tøkni og Menning Løgd fyri Løgtingið xx.xx.99 Landsstýrið lýsir hesa politisku ætlan um leiklutin hjá gransking, tøkni og menning (G&M) í føroyska samfelagnum og um, hvussu landsstýrið fer at umsita hesi øki. Grundarlag Menningin frá ídnaðarsamfelag til vitanarsamfelag hevur árin á karmar, krøv og raðfestingar á øllum samfelagsmótum. Altjóðagerðin, økt samskifti, handil og skjóta menningin innan tøkni og yvirhøvur ein heimur í broyting gera tað torførari at leggja ætlanir. Ávís almenn eyðkenni kunnu staðfestast í gongdini: Ídnaðarsamfelagið Vitanarsamfelagið Vøruframleiðsluvinna Tænastuvinna Rótfest á staðnum Altjóðagerð Hópframleiðsla Liðilig framleiðsla Tøknilig endurnýggjan Kunningartøknilig kollvelting Miðsavning Miðfirring Útbúgving í ungdómsárum Lívlong læra Undirvísingargreinaøki sundurskild Samskipan millum lærugreinir Siðvenja Broytingar og menning Framtøkini í vísindum og gransking hava størri ferð enn nakrantíð og vitan manna um sjálvan seg, um heimin og hansara livandi tilfeingi, mannamentan og samfelag veksur støðugt. Tey samfeløg, sum ikki støðugt mennast, halda ikki tørn, men eru í vanda fyri at detta burturímillum. Vísindi og tøkni eru undirstøði í nútíðarsamfelagnum, og nýggj vitan er týdningamesta keldan til framburð. Vísindalig og tøknilig vitan er meira og meira ein treyt fyri at taka skilagóðar avgerðir og fyri at skilja eitt vaksandi tal av serøkjum í búskaparligum, sosialum og mentanarligum viðurskiftum. Vísindaligt áræði á so nógvum økjum sum gjørligt er avgerandi fyri at menna og varðveita eina tjóðarmentan í Føroyum. Ein vaksandi partur av hvørjum ættarliði í Føroyum leitar sær útbúgving fram til lærdan háskúla og eitt vaksandi lið av føroyingum vinnur sær kunnleika um skapandi og vísindaligt arbeiðslag í nógvum ymiskum greinum. Hetta er týdningarmikið tilfeingi, sum skuldi komið til nyttu í mentanarligum og búskaparligum framburði í Føroyum. Arbeitt eigur at verða fyri at skapa møguleikar at nýta hesa vitan í Føroyum. Vísindi og tøkni tæna sosialum framstigum best, tá ið tey mennast í tøttum sambandi við gerandisdagin og ynskini hjá fólki í Føroyum. Men neyðugt er at útvega fígging til granskingina og loyva tí granskingarfrælsi, sum er treyt fyri vísindaligum og tøkniligum framburði. Eftirmetingar og dyggur bygnaður í granskingarverkinum skulu tryggja virkisførið í granskingini. Á henda hátt kunnu vísindi og tøkni bjóða bæði bráðfeingisloysnir og loysnir fyri framtíðina. Føroyar hava altíð nýtt minni fíggjar- og mannatilfeingi til gransking og menning enn aðrar tjóðir, sum vit samanbera okkum við. Alt bendir á, at gransking og tøknilig menning mugu styrkjast fyri at tryggja áhaldandi búskaparligan vøkstur og ein støðugari og meira fjøltáttaðan búskap í Føroyum, ikki minst tá hugsað verður um vaksandi kappingina millum lond og heimspartar í handli, tøkni og mentan. Politikkur Landsstýrið vil birta upp undir breiða samfelagsliga menning, sum byggir á vísindaliga og tøkniliga vitan, ið skal koma aftrat tí eintáttaða búskapinum, sum næstan bara byggir á at gagnnýta náttúrutilfeingið á føroyskum land- og sjóøki. Landsstýrið ætlar tí at føra ein politikk, sum víðkar um leiklutin hjá vísindum og tøkni í búskapinum við at økja um tann partin av bruttotjóðarúrtøkuni, sum fer til hetta endamál. Landsstýrið bjóðar samstundis tí endurnýggjaða vinnulívinum í Føroyum til samstarv um at økja realvirðið á tí tilfeingi, sum verður nýtt til G&M við 10 % um árið næsta 10 ára skeiðið. Um hetta eydnast, so nærkast Føroyar støðinum í hinum Norðanlondum. Hetta mál verður rokkið við at økja um játtanir á fíggjarlógini til grundgransking, endamálsgransking og menningarætlanir og at bøta um møguleikarnar hjá feløgum og einstaklingum at gera íløgur í gransking og nýskapan. Um parturin hjá G&M veksur, verður samstundis øktur tørvur á at samskipa hetta arbeiði við tørvin í samfelagnum, sum alla tíðina broytist. Samfelagslig raðfesting má ganga hond í hond við stuðlinum til at leita eftir kunnleika í grundgransking, har dygdin á granskingini má hava meira at siga enn samfelagsliga raðfestingin. Landsstýrið fer innanhýsis at samskipa hetta arbeiðið mest møguligt millum stovnar, sum liggja undir ymiskum aðalstýrum. Upplýsing um vísindi og tøkni eigur eftir skipaðum leisti at verða borin fram alment, so fleiri og fleiri skilja týdningin. Undirvísingin við hesum innihaldi eigur at verða styrkt bæði í fólkaskúla, miðnámsskúla og hægri lestri. Tey, sum eru farin beinleiðis út í arbeiðslívið, mugu eisini fáa møguleikar at vera við í hesi menning. Upplæring av granskarum eigur at verða styrkt við eftirútbúgving av granskarum og við øktum stuðli til hægri lestur. Luttøka í millumlanda og altjóða vísindaligum samstarvi verður stuðlað eftir raðfestari ætlan. Bygnaðurin í granskingarráðnum verður endurskoðaður, so ráðið verður ført fyri at loysa hesar uppgávur: Meta um støðið í vísindum og tøkni í Føroyum, nágreiniliga at fylgja við tørvinum á gransking, menning og útbúgving innan nýggjar greinir í Føroyum og at tryggja, at úrslitini av føroyskari og altjóða gransking røkka teimum røttu brúkarunum ígjøgnum vitanardeplar. Gera uppskot um, hvussu øktar játtanir skulu býtast millum verkætlanir í framtíðini innan útvald øki og eisini gera uppskot um meira bráðfeingis raðfestingar og býti av árligum játtanum. Gera uppskot um, hvussu vinnulívið og onnur uttan fyri hitt almenna kunnu bera ein størri part av fíggingini og stuðla upp undir nýskapan í føroyskum vinnulívi. Gera metingar um, hvussu fíggjar- og mannatilfeingi verður nýtt og gera uppskot til at økja um virkisførið. Fyri at geva hesum arbeiði politiska tyngd ætlar landsstýrið tvær ferðir um árið at kalla saman landsstýrið, vinnunevnd løgtingsins og granskingarráðið saman við umboðum fyri arbeiðsgevara- og arbeiðstakarafeløgini. Á tí fyrsta av hesum fundum leggur granskingaráðið fram eina støðismeting av arbeiðinum innan gransking og menning og úrslitinum av tí politikki, sum er lagdur út omanfyri. Á seinna fundinum leggur granskingaráðið fram uppskot um, hvussu játtanirnar á fíggjarlógini skulu býtast. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum kallar inn til báðar fundirnar. ÚTBÚGVING, GRANSKING, VINNULÍV og SJÁLVSTÝRI Føroyskur førleiki Álit til landsstýrismannin í undirvísingar- og granskingarmálum og til landsstýrismannin í sjálvstýrismálum í sambandi við ráðlegging av útbúgvingar- og granskingarpolitikki í framtíðini og í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina FØROYA LANDSSTÝRI 1999 Útbúgvingarpolitikknevndin: álit til landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum í sambandi við ráðlegging av útbúgvingar- og granskingarpolitikkinum í framtíðini og álit til landsstýrismannin í sjálvstýrismálum í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina Permumynd: Stephanssons Hús Prent og prentumsiting: pf. Dimmalætting Innbinding: Helge Justinussen Álitið fæst til keyps frá bókasølunum Tórshavn, 1999 ISBN 99918-53-10-3 (Bind I) ISBN 99918-53-11-1 (Bind II) ISBN 99918-53-12-X (Bind I og bind II) Formæli Frágreiðingin er í tveimum. Í fyrra bindi eru tilráðingar og tilmæli, í seinna bindi eru frágreiðingar, skjøl o.tíl. Skjølini í bindi II eru skipað á sama hátt sum tættirnir í bindi I. Hetta skuldi ført við sær, at um lesarin kemur fram á eitthvørt, sum hann kundi hugsað sær at fingið meira at vita um, kann hann í ávísan mun finna nágreiniligari tilfar, hagtøl o.a. í seinna bindi. Sum dømi um hetta kann nevnast, at ynskir ein at lesa meira um t.d. fólkaskúlan, ið er umrøddur á síðu 20 í bindi 1 (brot 2.1.1), kann ein leita fram kap. 2.1.1. í bindi 2 og lesa meira um fólkaskúlan. Í sambandi við nevndararbeiðið er nógv tilfar fingið til vegar, sum fyri ein part hevur verið við til at veitt grundarlagið fyri sjálvum álitinum (bind I) og nakað av tilfarinum er ikki nýtt so nógv, men hevur uttan iva áhuga. Nógv av tilfarinum í hesum bindi eru arbeiðspappír. Nevndin heldur, at nógv av hesum tilfari er sera áhugavert, samstundis sum tað í fleiri førum útgreinar nógv av tí, sum er ført fram í fyrra bindinum. Av tí at nógv av tilfarinum í hesum bindi ikki er viðgjørt sum tilfar, ið skal almannakunngerast av nevndini, verður tikið fyrivarni fyri tí, sum skrivað er, t.v.s. at nevndin ikki endaliga tekur undir við tí, sum skrivað er. Hóast hetta fyrivarni er tað vón nevndarinnar, at lesarin fær gleði av hesum bindi. Tórshavn í juni 1999 Innihaldsyvirlit TOC \o "1-3" \t "Overskrift 4;4;Overskrift 5;5;Overskrift 6;6;Overskrift 7;7;Overskrift 8;8;Overskrift 9;9;Titel;1;Petur4;4;Petur1;1;Petur2;2;Petur3;3;Petur5;5;Petur6;6;Petur7;7;Petur8;8;Petur9;9" Formæli PAGEREF _Toc460059011 \h 510 Innihaldsyvirlit PAGEREF _Toc460059012 \h 510 Yvirlit yvir talvur: PAGEREF _Toc460059013 \h 517 Yvirlit yvir myndir: PAGEREF _Toc460059014 \h 518 2.1.1 Fólkaskúlin PAGEREF _Toc460059015 \h 519 2.1.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059016 \h 519 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059017 \h 519 2.1.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. PAGEREF _Toc460059018 \h 519 2.1.1.4 Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) PAGEREF _Toc460059019 \h 519 2.1.1.5 Næmingagrundarlag PAGEREF _Toc460059020 \h 520 2.1.1.5.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059021 \h 520 2.1.1.5.2 Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998. PAGEREF _Toc460059022 \h 520 2.1.1.6 Undirvísing og eftirmeting PAGEREF _Toc460059023 \h 520 2.1.1.6.1 Eftirmeting av undirvísingini PAGEREF _Toc460059024 \h 520 2.1.1.7 Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059025 \h 520 2.1.1.7.1 Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) PAGEREF _Toc460059026 \h 520 2.1.1.7.2 Samstarv við skúlar uttanlands. PAGEREF _Toc460059027 \h 521 2.1.1.7.3 Samstarv við vinnulív. PAGEREF _Toc460059028 \h 521 2.1.1.7.4 Vegleiðing av næmingum PAGEREF _Toc460059029 \h 521 2.1.1.8 Framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059030 \h 521 2.1.1.8.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? PAGEREF _Toc460059031 \h 521 2.1.1.8.2 Avleiðingarnar av verandi leiðsluskipan PAGEREF _Toc460059032 \h 523 2.1.1.8.3 Samskipan av leiðslum fólkaskúlans PAGEREF _Toc460059033 \h 523 2.1.1.8.4 Tann lógartekniski spurningurin - Hvat er ein sjálvstøðugur skúli? PAGEREF _Toc460059034 \h 523 2.1.1.8.5 Nýggja leiðsla skúlans PAGEREF _Toc460059035 \h 524 2.1.1.8.6 Leiðslan sum starvsfólkaleiðari PAGEREF _Toc460059036 \h 524 2.1.1.8.7 Høvuðseyðkenni fyri nýggju skúlaleiðsluna PAGEREF _Toc460059037 \h 524 2.1.1.8.8 Foreldra- og læraraávirkan á skúlans leiðslu PAGEREF _Toc460059038 \h 525 2.1.1.8.9 Gráu økini PAGEREF _Toc460059039 \h 525 2.1.1.8.10 Heildarskúlin PAGEREF _Toc460059040 \h 526 2.1.1.8.11 Flokkurin PAGEREF _Toc460059041 \h 526 2.1.1.8.12 Fíggjarliga hugsjónin aftan fyri heildarskúlan PAGEREF _Toc460059042 \h 526 2.1.1.8.13 Undirvísingin PAGEREF _Toc460059043 \h 527 2.1.1.8.14 Seinmentu næmingarnir PAGEREF _Toc460059044 \h 528 2.1.1.8.15 1997 -lógin PAGEREF _Toc460059045 \h 528 2.1.1.8.15.1 Undirvísingardygd PAGEREF _Toc460059046 \h 529 2.1.1.8.16 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21'indu øld) PAGEREF _Toc460059047 \h 530 2.1.1.8.16.1 Privatskúlar PAGEREF _Toc460059048 \h 530 2.1.1.8.16.2 Eftirskúlar PAGEREF _Toc460059049 \h 530 2.1.2 Miðnámsútbúgvingarnar (Lýsing av lærlingaútbúgvingunum) PAGEREF _Toc460059050 \h 531 2.1.2.1 Høvuðslýsing PAGEREF _Toc460059051 \h 531 2.1.2.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059052 \h 531 2.1.2.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059053 \h 532 2.1.2.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. PAGEREF _Toc460059054 \h 532 2.1.2.1.4 Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) PAGEREF _Toc460059055 \h 532 2.1.2.2 Næmingagrundarlag PAGEREF _Toc460059056 \h 532 2.1.2.2.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059057 \h 532 2.1.2.2.2 Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 PAGEREF _Toc460059058 \h 532 2.1.2.3 Undirvísing og eftirmeting (Hvussu eftirmetingin er skipað) PAGEREF _Toc460059059 \h 533 2.1.2.3.1 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059060 \h 533 2.1.2.3.2 Fyrimunir/styrki við útbúgvingunum PAGEREF _Toc460059061 \h 534 2.1.2.3.3 Vansar/veikleikar við útbúgvingunum PAGEREF _Toc460059062 \h 534 2.1.2.4 Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059063 \h 534 2.1.2.4.1 Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) PAGEREF _Toc460059064 \h 534 2.1.2.4.2 Samstarv við vinnu PAGEREF _Toc460059065 \h 535 2.1.2.4.3 Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) PAGEREF _Toc460059066 \h 536 2.1.2.5 Framtíðarmynd (scenario) PAGEREF _Toc460059067 \h 536 2.1.2.5.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar, fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini ? PAGEREF _Toc460059068 \h 536 2.1.3 Aðrar og hægri útbúgvingar PAGEREF _Toc460059069 \h 536 2.1.3.1 Føroya Læraraskúli PAGEREF _Toc460059070 \h 536 2.1.3.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059071 \h 536 2.1.3.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059072 \h 536 2.1.3.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. PAGEREF _Toc460059073 \h 536 2.1.3.1.4 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059074 \h 537 2.1.3.1.5 Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 PAGEREF _Toc460059075 \h 537 2.1.3.1.6 Eftirmeting av undirvísingini PAGEREF _Toc460059076 \h 537 2.1.3.1.7 Eftirmeting av lærarum PAGEREF _Toc460059077 \h 537 2.1.3.1.8 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059078 \h 537 2.1.3.1.9 Fyrimunir/styrki við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059079 \h 537 2.1.3.1.10 Vansar/veikleikar við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059080 \h 537 2.1.3.1.11 Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) PAGEREF _Toc460059081 \h 538 2.1.3.1.12 Samstarv við vinnulív PAGEREF _Toc460059082 \h 538 2.1.3.1.13 Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) PAGEREF _Toc460059083 \h 538 2.1.3.1.14 Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru (vinnugreinir) PAGEREF _Toc460059084 \h 538 2.1.3.1.15 Framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059085 \h 538 2.1.3.1.16 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? PAGEREF _Toc460059086 \h 538 2.1.3.1.17 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) PAGEREF _Toc460059087 \h 539 2.1.3.1.18 Annað PAGEREF _Toc460059088 \h 539 2.1.3.2 Sjóvinnuútbúgvingarnar í Føroyum. PAGEREF _Toc460059089 \h 540 2.1.3.2.1 Høvuðslýsing PAGEREF _Toc460059090 \h 540 2.1.3.2.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059091 \h 540 2.1.3.2.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059092 \h 540 2.1.3.2.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. PAGEREF _Toc460059093 \h 540 2.1.3.2.2 Næmingagrundarlag. PAGEREF _Toc460059094 \h 540 2.1.3.2.2.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059095 \h 540 2.1.3.2.3 Undirvísing og eftirmeting PAGEREF _Toc460059096 \h 541 2.1.3.2.3.1 Eftirmeting av undirvísingini PAGEREF _Toc460059097 \h 541 2.1.3.2.3.2 Eftirmeting av lærarum PAGEREF _Toc460059098 \h 541 2.1.3.2.3.3 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059099 \h 541 2.1.3.2.3.4 Fyrimunir/styrki við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059100 \h 541 2.1.3.2.3.5 Vansar/veikleikar við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059101 \h 542 2.1.3.2.4 Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059102 \h 542 2.1.3.2.4.1 Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) PAGEREF _Toc460059103 \h 542 2.1.3.2.4.2 Samstarv við vinnulívið PAGEREF _Toc460059104 \h 542 2.1.3.2.4.3 Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) PAGEREF _Toc460059105 \h 542 2.1.3.2.5 Framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059106 \h 543 2.1.3.2.5.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? PAGEREF _Toc460059107 \h 543 2.1.3.2.5.2 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) PAGEREF _Toc460059108 \h 543 2.1.3.3 Sjúkrasystraskúli Føroya PAGEREF _Toc460059109 \h 543 2.1.3.3.1 Høvuðslýsing PAGEREF _Toc460059110 \h 543 2.1.3.3.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059111 \h 543 2.1.3.3.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059112 \h 543 2.1.3.3.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. PAGEREF _Toc460059113 \h 544 2.1.3.3.1.4 Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) PAGEREF _Toc460059114 \h 544 2.1.3.3.2 Næmingagrundarlag PAGEREF _Toc460059115 \h 544 2.1.3.3.2.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059116 \h 544 2.1.3.3.2.2 Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1995 og 1998 PAGEREF _Toc460059117 \h 545 2.1.3.3.3 Undirvísing og eftirmeting (Hvussu er eftirmetingin skipað) PAGEREF _Toc460059118 \h 545 2.1.3.3.3.1 Eftirmeting av undirvísingini PAGEREF _Toc460059119 \h 545 2.1.3.3.3.2 Eftirmeting av lærarum PAGEREF _Toc460059120 \h 545 2.1.3.3.3.3 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059121 \h 545 2.1.3.3.3.4 Fyrimunir/styrki við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059122 \h 545 2.1.3.3.3.5 Vansar/veikleikar við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059123 \h 546 2.1.3.3.4 Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059124 \h 546 2.1.3.3.4.1 Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) PAGEREF _Toc460059125 \h 546 2.1.3.3.4.2 Samstarv við vinnulív PAGEREF _Toc460059126 \h 546 2.1.3.3.4.3 Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) PAGEREF _Toc460059127 \h 546 2.1.3.3.4.4 Meting um vinnuligu møguleikar og hvat teir í høvuðsheitum eru (vinnugreinir) PAGEREF _Toc460059128 \h 546 2.1.3.3.4.5 Framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059129 \h 546 2.1.3.3.5 Framtíðarmynd (scenario) PAGEREF _Toc460059130 \h 546 2.1.3.3.5.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingini kann lúka framtíðarkrøvini? PAGEREF _Toc460059131 \h 546 2.1.3.3.5.2 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) PAGEREF _Toc460059132 \h 546 2.1.3.4 Húsarhaldsskúli Føroya PAGEREF _Toc460059133 \h 548 2.1.3.4.1 Høvuðslýsing PAGEREF _Toc460059134 \h 548 2.1.3.4.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059135 \h 548 2.1.3.4.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059136 \h 548 2.1.3.4.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. PAGEREF _Toc460059137 \h 548 2.1.3.4.2 Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) PAGEREF _Toc460059138 \h 549 2.1.3.4.3 Næmingagrundarlagið PAGEREF _Toc460059139 \h 549 2.1.3.4.3.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059140 \h 549 2.1.3.4.3.2 Næmingatal PAGEREF _Toc460059141 \h 549 2.1.3.4.4 Undirvísing og eftirmeting PAGEREF _Toc460059142 \h 550 2.1.3.4.5 Eftirmeting av lærarum PAGEREF _Toc460059143 \h 550 2.1.3.4.5.1 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059144 \h 550 2.1.3.4.5.2 Fyrimunir/styrki við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059145 \h 550 2.1.3.4.5.3 Vansar/veikleikar við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059146 \h 550 2.1.3.4.6 Samstarv, vinnu- og framhaldsútbúgvingar PAGEREF _Toc460059147 \h 550 2.1.3.4.6.1 Samstarv við aðrar skúlar PAGEREF _Toc460059148 \h 550 2.1.3.4.6.2 Samstarv við vinnulív PAGEREF _Toc460059149 \h 550 2.1.3.4.6.3 Vegleiðing av næmingum PAGEREF _Toc460059150 \h 550 2.1.3.4.6.4 Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru PAGEREF _Toc460059151 \h 551 2.1.3.4.6.5 Framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059152 \h 551 2.1.3.4.7 Framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059153 \h 551 2.1.3.4.7.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini PAGEREF _Toc460059154 \h 551 2.1.3.4.7.2 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059155 \h 551 2.1.3.5 Frítíðarundirvísing - Kvøldskúli PAGEREF _Toc460059156 \h 552 2.1.3.5.1 Høvuðslýsing PAGEREF _Toc460059157 \h 552 2.1.3.5.1.1 Søgulig lýsing PAGEREF _Toc460059158 \h 552 2.1.3.5.1.2 Lógargrundarlagið PAGEREF _Toc460059159 \h 552 2.1.3.5.1.3 Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. PAGEREF _Toc460059160 \h 553 2.1.3.5.1.4 Bygnaður, á staðnum og í landshøpi PAGEREF _Toc460059161 \h 553 2.1.3.5.2 Næmingagrundarlag PAGEREF _Toc460059162 \h 554 2.1.3.5.2.1 Fortreytir fyri upptøku PAGEREF _Toc460059163 \h 554 2.1.3.5.2.2 Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 PAGEREF _Toc460059164 \h 554 2.1.3.5.3 Undirvísing og eftirmeting. PAGEREF _Toc460059165 \h 554 2.1.3.5.3.1 Hvussu er eftirmetingin skipað? PAGEREF _Toc460059166 \h 554 2.1.3.5.3.2 Eftirmeting av lærarum PAGEREF _Toc460059167 \h 554 2.1.3.5.3.3 Eftirmeting av próvtøku PAGEREF _Toc460059168 \h 554 2.1.3.5.3.4 Fyrimunir/styrki við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059169 \h 554 2.1.3.5.3.5 Vansar/veikleikar við útbúgvingini PAGEREF _Toc460059170 \h 554 2.1.3.5.4 Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059171 \h 555 2.1.3.5.4.1 Samstarv við aðrar skúlar PAGEREF _Toc460059172 \h 555 2.1.3.5.4.2 Samstarv við vinnulív PAGEREF _Toc460059173 \h 555 2.1.3.5.4.3 Vegleiðing av næmingum PAGEREF _Toc460059174 \h 555 2.1.3.5.4.4 Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru. PAGEREF _Toc460059175 \h 555 2.1.3.5.4.5 Framhaldsmøguleikar PAGEREF _Toc460059176 \h 555 2.1.3.5.5 Framtíðarmøguleikar PAGEREF _Toc460059177 \h 555 2.1.3.5.5.1 Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar, fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? PAGEREF _Toc460059178 \h 555 2.1.3.5.5.2 Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059179 \h 555 2.1.3.6 Listahandverkaraskúli PAGEREF _Toc460059180 \h 557 2.1.3.6.1 Lista- og handverkaskúlin á Sandi PAGEREF _Toc460059181 \h 557 2.1.3.7 Føroya Handarbeiðsskúli PAGEREF _Toc460059182 \h 558 2.3.4.1 Menningarætlan fyri Fróðskaparsetur Føroya PAGEREF _Toc460059183 \h 561 2.3.4.1.1 Húsarúmd PAGEREF _Toc460059184 \h 561 2.3.4.1.2 Framhald og nýtt fólk PAGEREF _Toc460059185 \h 561 2.3.4.1.3 Undirvísing PAGEREF _Toc460059186 \h 561 2.3.4.1.4 Gransking PAGEREF _Toc460059187 \h 562 2.3.4.1.4.1 Føroyamálsdeildin PAGEREF _Toc460059188 \h 562 2.3.4.1.4.2 Søgu- og samfelagsvísindadeildin PAGEREF _Toc460059189 \h 562 2.3.4.1.4.3 Náttúruvísindadeildin PAGEREF _Toc460059190 \h 562 2.3.4.1.5 Umsitingin PAGEREF _Toc460059191 \h 563 2.3.4.1.5 Samanumtikið PAGEREF _Toc460059192 \h 563 3.6 Sambandið millum útbúgving, gransking og vinnulív. PAGEREF _Toc460059193 \h 564 3.6.1 Ísland sum dømi PAGEREF _Toc460059194 \h 564 3.6.2 Norðurnoreg sum dømi PAGEREF _Toc460059195 \h 566 3.9 Privat og almenn fígging av gransking og útbúgvingum PAGEREF _Toc460059196 \h 568 3.10 Uppskot til eina eftirmetingarskipan fyri føroyska útbúgvingarverkið PAGEREF _Toc460059197 \h 577 3.10.1 Hvat er ein eftirmetingarskipan? PAGEREF _Toc460059198 \h 577 3.10.2 Endamálið við eini eftirmetingarskipan PAGEREF _Toc460059199 \h 577 3.10.3 Hvussu kann eftirmetingarskipanin skipast? PAGEREF _Toc460059200 \h 577 3.10.4 Møgulig mótstøða ímóti at seta eftirmetingarskipanina í verk PAGEREF _Toc460059201 \h 577 3.10.5 Aðrir trupulleikar PAGEREF _Toc460059202 \h 577 3.10.6 Innihaldið í eini føroyskari eftirmetingarskipan PAGEREF _Toc460059203 \h 578 3.10.7 Eftirmetingarskipan fyri útbúgvingarstovnar PAGEREF _Toc460059204 \h 578 3.10.8 Individuella eftirmetingarskipanin PAGEREF _Toc460059205 \h 578 3.10.9 Rættindini hjá starvsfólkunum mótvegis krøvunum til avrik teirra PAGEREF _Toc460059206 \h 579 5.1.4 Hvagar fara føroyingar at lesa? PAGEREF _Toc460059207 \h 580 5.1.4.1 Útbúgvingarmøguleikar føroyinga uttan fyri Føroyar PAGEREF _Toc460059208 \h 580 5.1.4.1.1 Inngangur PAGEREF _Toc460059209 \h 580 5.1.4.1.2 Hvat lesa føroyingar? PAGEREF _Toc460059210 \h 580 5.1.4.1.3. Hagtøl PAGEREF _Toc460059211 \h 580 5.1.4.1.3.1. Fyrivarni PAGEREF _Toc460059212 \h 580 5.1.4.1.3.2. Hvussu eru hagtølini skipað? PAGEREF _Toc460059213 \h 581 5.1.4.1.4. Býtið millum útbúgvingarbólkar PAGEREF _Toc460059214 \h 581 5.1.4.1.5. Býtið millum útbúgvingarbólkar og kyn PAGEREF _Toc460059215 \h 581 5.1.4.1.6. Býtið millum lond og landslutir í Danmark PAGEREF _Toc460059216 \h 582 5.1.4.1.6.1. Býtið millum landslutir í Danmark PAGEREF _Toc460059217 \h 582 5.1.4.1.6.2. Býtið millum lond PAGEREF _Toc460059218 \h 582 5.1.4.1.7. Útgreining av hagtølum PAGEREF _Toc460059219 \h 582 5.1.4.1.7.1. Tey, ið ætla at byrja. PAGEREF _Toc460059220 \h 582 5.1.4.1.7.2. Tey, ið ætla at gerast rík PAGEREF _Toc460059221 \h 583 5.1.4.1.7.3. Tey, ið hugsa og tosa - og leita PAGEREF _Toc460059222 \h 583 5.1.4.1.7.4. Tey, ið ætla at byggja PAGEREF _Toc460059223 \h 583 5.1.4.1.7.5. Tey, sum ansa PAGEREF _Toc460059224 \h 583 5.1.4.1.7.6. Hini, sum eisini ansa PAGEREF _Toc460059225 \h 584 5.1.4.1.7.7. Matur og føðsla annars PAGEREF _Toc460059226 \h 584 5.1.4.1.7.8. Tey rokna og kanna PAGEREF _Toc460059227 \h 584 5.1.4.1.7.9. Tey flúgva, sigla, koyra og ganga PAGEREF _Toc460059228 \h 584 5.1.4.1.7.10. Tey, ið lesa okkurt annað PAGEREF _Toc460059229 \h 584 5.1.4.1.8. Framtíðarmynd PAGEREF _Toc460059230 \h 584 6.1.1.2 Umsøkjarar til miðnámsútbúgvingarnar PAGEREF _Toc460059231 \h 586 6.1.1.3 Fráfallið í miðnámsútbúgvingum PAGEREF _Toc460059232 \h 587 6.3.1 Møgulig átaksøki PAGEREF _Toc460059233 \h 588 6.3.1.1 Um møguleikar fyri læknaútbúgving og -gransking í Føroyum PAGEREF _Toc460059234 \h 588 6.3.1.1.1 Inngangur PAGEREF _Toc460059235 \h 588 6.3.1.1.2 Støðan í dag viðv. læknaútbúgving í Føroyum PAGEREF _Toc460059236 \h 588 6.3.1.1.3 Hvussu kunnu medisinskar útbúgvingar skipast í Føroyum? PAGEREF _Toc460059237 \h 588 6.3.1.1.4 Uppskot til ein føroyskan granskingarpolitikk innan læknavísindi PAGEREF _Toc460059238 \h 589 Ískoyti PAGEREF _Toc460059239 \h 591 Skjal 1 Útgreinaði hagtøl yvir hvar føroyingar lesa uttanlands og hvat teir lesa PAGEREF _Toc460059240 \h 591 Yvirlit yvir talvur: Yvirlit yvir myndir: TOC \c "Mynd" Mynd 1 Samanbering av lesandi í 1992/93 og 1997/98 PAGEREF _Toc459792805 \h 581 Mynd 2 Lesandi í Danmark býtt sundir í landslutir PAGEREF _Toc459792806 \h 582 Fólkaskúlin Søgulig lýsing Sí bind 1 (síða 20 - 23) Lógargrundarlagið Niðanfyri er settur upp ein samandráttur fyri lógargrundarlagið undir føroysku fólkaskúlaskipanini frá 1825: 1. Fyrsti fólkaskúli settur á stovn í Havn í 1825. Í "Provisorisk reglement af 28. maj 1845" verður avgjørt, at tað verður kravd undirvísing í Føroyum. 3. Nøkur fá ár seinni verður henda skylda sett úr gildi aftur. 4. Lógin frá 1. mars 1854 um skipan av skúlaskapinum í Føroyum. (Í Frágreiðing Føroya Skúli 1961 stendur á bls.5 " Annars er lógargrundarlagið undir føroysku fólkaskúlaskipanini enn framvegis lógin av 1.mars 1854 um skipan av skúlaskapinum í Føroyum og konglig kunngerð nr. 11 av 16. januar 1912 um ymisk viðurskifti viðvíkjandi fólkaskúlanum á bygd í Føroyum"). 5. Kongelig anordning nr. 11 frá 16. januar 1912. Bygdeskoleanordningen frá 1912. Her er serliga tiltikna § 7 " Undervisningen i de enkelte fag, navnlig overfor de ældre børn, skal hovedsagelig foregå på dansk ". Føroyskt sum lærugrein varð fyrstu ferð innført við hesi lógini, men í ógvuliga avmarkaðum vavi. Frálæra í skrivligum føroyskum varð fyrstu ferð kravd frá 1920. 6. Fólkaskúlalógin frá 1937. Lov nr. 160 af 18. maj 1937. 7. Lóg nr. 199 frá 12. apríl 1949. ( um løn og eftirløn til lærarar í fólkask. í Føroyum ) 8. Lov om folkeskolen på Færøerne. Lov nr. 117 af 30. marts 1962. 9. Rammulóg frá 14. februar 1979 ( lov nr. 51 - Lov for Færøerne om folkeskolen Fólkatingslóg fyri Føroyar, sum setir lóg nr. 117 frá 30. mars 1962 úr gildi. Tíðspunktið fyri nær §§ 15, stk. 8; 30, stk. 2; 31, stk. 2 og 3; 58, stk. 3 og 61, stk. 5 verður ásett av undirvísingarmálaráðharranum eftir samráðingar við Føroya landsstýri. 10. Løgtingslóg um fólkaskúlan frá 22. mars 1979. 11. Broytingarnar í lógini frá juni 1992. 12. Løgtingslóg nr. 125 frá 20. juni 1997 um fólkaskúlan. Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. Tað eru umleið 61 fólkaskúlar. Summir av hesum skúlum hava næmingar bert 4-5 tey fyrstu skúlaárini. Síðani verða teir undirvístir restina av undirvísingartíðini í størri skúlum. Sí annars yvirlit á síðu PAGEREF _Ref459308029 \h 530 ( REF _Ref459308029 \h \* FLETFORMAT Talva 16 Yvirlit yvir næmingatal í fólkaskúlanum skúlaárið 1998/99). Nakrir skúlar undirvísa næmingunum 7 tey fyrstu skúlaárini í heimbygdini, haðani tey so halda fram í framhaldsskúlunum restina av skúlatíðini. Tað eru 18 framhaldsskúlar íalt. 1 av teimum er burturav framhaldsskúli. 1 hevur grundskúlaundirvísing frá 5. flokki til og við 10. flokki. 1 hevur undirvísing frá 1. flokki til og við 9. flokki. Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) Kommunustýrið hevur skyldu til at skipa so fyri, at øll undirvísingarskyldug børn, sum búgva í øki skúlamyndugleikans, fáa undirvísing í hesum sama øki tey fyrstu 7 skúlaárini, og at tryggja undirvísingarmøguleikar í 8. - 10. flokki. Hesa skyldu kann kommunustýrið lúka antin við at byggja skúla ella gera avtalu við aðra kommunu ella privatar skúlar um at undirvísa børnunum. Skipanin av skúlaverkinum, sum nú er ímillum kommunurnar, er grundað á væl umhugsaðar sáttmálar, avtalur ella siðvenju gjøgnum mong ár, sum hildið hevur verið hóskandi og rímiligt bæði undirvísingarliga og fíggjarliga. Av hesum sama hevur løgtingið tí í nýggju fólkaskúlalógini ásett, at hóast undirvísingarskyldan nú er longd til at vera 9 ár, so heimilar hetta ikki í sjálvum sær skúlamyndugleikanum á staðnum at broyta verandi skipan av skúlaverkinum. Næmingagrundarlag Fortreytir fyri upptøku Eitt og hvørt barn, sum býr her á landi, hevur sambært § 40 í fólkaskúlalógini undirvísingarskyldu. Undirvísingarskyldan kann vera lokin við at innskriva barnið í ein fólkaskúla, góðkendan privatskúla ella um tann, ið hevur ábyrgdina fyri undirvísing barnsins, váttar skrivliga fyri skúlamyndugleikunum á staðnum, at hann sjálvur vil skipa fyri undirvísingini. Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998. Uppgivna næmingatalið frá skúlunum fyri skúlaárið 1998/99 er 1. febr. 1998 7019 næmingar, ið ganga frá 1. - 10. flokk. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 15 Næmingar, ið fóru til fráfaringarroynd (FF-roynd) og víðkaða fráfaringarroynd (VVF-roynd) Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið Her er vert at leggja til merkis, at sambært fólkaskúlalógini er tað næmingurin, sum avger, um hann meldar seg til roynd ella ikki. Tølini í klombrum vísa, hvussu nógvir næmingar vóru til ávísu royndina. Onkur tøl í klombrum eru størri enn tey frammanfyri, tí at tað eru fólk uttan fyri skúlan, sum eisini hava verið til royndina, men hesi fólk eru ikki roknað upp í næmingatalið í fólkaskúlanum. Undirvísing og eftirmeting Eftirmeting av undirvísingini Sambært § 14, stk. 2 í Fólkaskúlalógini skal úrtøka næminganna javnan eftirmetast. Tílík eftirmeting hevur til endamáls at upplýsa lærarar, næmingar og foreldur um, hvørt undirvísingarúrslitið samsvarar við tað, miðað var eftir, og hvussu tann komandi undirvísingin skal verða ráðløgd og framd í verki. Tað er við støði í hesari eftirmeting, at hvør einstakur næmingur kann verða leiðbeindur. Eisini er ásett longu í § 3 í lógini, at innan fyri settar karmar hevur tann einstaki skúlin ábyrgdina av undirvísingardygdini. Skúlastjórin er tann, sum í evstu løtu hevur ábyrgdina av virksemi skúlans. Fyri at kunna tryggja sær, at næmingarnir fáa nóg góða undirvísing, er í § 21, stk. 2 álagt skúlastjóranum at tryggja, at allir lærarar ráðleggja og fyrireika undirvísingina soleiðis, at allir næmingar kunnu fáa sínar avbjóðingar. Fyrsta stigið at tryggja hetta er, at skúlastjórin við skúlaársbyrjan útvegar sær eina ársætlan frá hvørjum lærara sær, sum greitt lýsir, hvussu viðkomandi ætlar at undirvísa, so allir næmingarnir fáa mest møguligt burtur úr undirvísingini. Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) Samstarvið innanlendis kann býtast upp í tveir partar: Teir smáu skúlarnir og samstarvið við móttakandi framhaldsskúlarnar Tað eru 18 framhaldsskúlar og til hesar skúlar koma næmingar úr grannaskúlunum, sum mangir eru smáir og tí ikki fult árgangsbýttir. Hetta umskiftið úr einum lítlum bygdarskúla og til nýggjar fremmandar umstøður kann hjá fleiri næmingum virka sum eitt ógvusligt umskifti, og tí er alneyðugt, við miðvístum upplýsingararbeiði, ið byggir á skúlasamstarv, so at bæði næmingar, foreldur og tann móttakandi skúlin eru so væl fyrireikað til hetta stóra umskiftið, at tað á ongan hátt virkar tarnandi fyri menningina hjá næminginum. Tað eru næmingur og foreldur saman við skúlanum, sum í felag gera av, hvørjar vallærugreinir, næmingurin skal verða undirvístur í í framhaldsskúlanum. Hetta val fer fram, áðrenn næmingurin kemur í framhaldsskúlan - oftast um jóltíðir í 7. árgangi - og skúlin skal tá vegleiða næming og foreldur so væl, sum til ber. Ofta verður hetta val avgerandi fyri, hvørjir útbúgvingarmøguleikar koma at standa næminginum í boði eftir lokna framhaldsskúlagongd. Tí er ógvuliga umráðandi, at hann fær alla ta vegleiðing, hann hevur brúk fyri. Stig eru tikin til at bøta mest møguligt um hetta í nýggju fólkaskúlalógini, har tað í § 24 er heimilað at stovna eina skúlavegleiðaraskipan at ráðgeva og leiðbeina næmingarnar í sambandi við útbúgvingar- og starvsval teirra. Fyrstu skúlavegleiðararnir eru útbúnir og farnir til verka. Samstarv við skúlar uttanlands. Í nøkrum kommunum er vinarbýarsamstarvið útbygt til eisini at fevna um skúlasamstarv. Hetta er bæði á leiðslustigi, lærarastigi og næminganna millum. Slíkt samstarv er týdningarmikið og fara úrslit at síggjast aftur av hesum samstarvi, tá hesir næmingarnir gerast vaksnir. Samstarv við vinnulív. Fólkaskúlin hevur sum endamál at vera ein sjálvsagdur partur av samfelagnum og ikki ein avbyrgdur stovnur í samfelagnum. Hetta samstarv við vinnulív er eisini lógarfest í § 9, stk. 3 og 4 og er ætlað at gera næmingin enn betur føran fyri at fara úr fólkaskúlanum og út í lívið/vinnulívið. Í sambandi við longdu undirvísingarskylduna er tað í § 41, stk. 3 heimilað leiðara skúlans eftir áheitan foreldra at loyva næmingum aftan á 7 ára skúlagongd heilt ella lutvíst at lúka undirvísingarskylduna (tey 2 árini) við arbeiði, vinnuligari útbúgving ella undirvísingartilboði, sum verður hildið at vera best fyri næmingin. Vegleiðing av næmingum Í 1979-lógini var eitt av kravdu undirvísingarevnunum útbúgvingar- og vinnulívskunning, sum allir næmingar skuldi upplýsast um í hóskandi lærugreinum og á hóskandi aldursstigum. Harumframt skuldi lærugreinin arbeiðskunnleiki eisini standa næmingunum í 8. - 10. flokki í boði. Í nýggju fólkaskúlalógini (nr. 125 frá 20. juni 1997) er lærugreinin arbeiðskunnleiki ein vallærugrein hjá 8. - 10. floks næmingunum og útbúgvingar- og vinnulívskunning eitt kravt undirvísingarevni hjá øllum næmingum fólkaskúlans. Framtíðarmynd Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? Fyri yvirhøvur at kunna vera førur fyri at svara hesum spurningi er neyðugt at lýsa verandi støðu og samstundis vísa á brek og neyðugar ábøtur. Verandi skipan. Við skúlafyrisitingarlógini frá 2. oktober 1978 kann sigast, at stýringin av tí einstaka skúlanum varð býtt sundur í 3 høvuðspartar: Bý-/bygdarráðið við ábyrgdini av tí fíggjarliga partinum av skúlaskapi kommununnar Skúlanevndin við ábyrgd av og eftirliti við øllum undirvísingarliga virksemi skúlans Skúlaleiðarin við tí fyrisitingarligu og námsligu leiðsluni av øllum virksemi skúlans Bý-/bygdarráðið og skúlanevndin eru hægri myndugleikin á staðnum, meðan skúlaleiðarin er tann, sum hevur dagligu fyrisitingarligu, undirvísingarligu leiðsluna og ábyrgdina av skúlans virksemi. Henda leiðsluskipan er grundað á, at ein myndugleiki uttanfyri tekur avgerðirnar, sum skúlans leiðsla síðani skal arbeiða undir - um hesar avgerðir so eru í samsvari við hugsanir leiðslunnar ella ikki. Hetta hevur í nøkrum førum víst seg at vera eitt torført uppgávubýti, men ætlanin við hesi leiðsluskipan hevur helst verið, at myndugleikin á staðnum skal áseta ytru rammurnar, og innan fyri hesar skal skúlaleiðarin so fyrisita og leiða skúlan, men vandin er bert tann, at myndugleikin aftan fyri avgerðirnar liggur ikki hjá honum/henni, sum skal seta avgerðirnar í verk og arbeiða undir teimum umstøðum, sum hesar avgerðir føra við sær. Harumframt kemur so eisini spurningurin, um myndugleikin á staðnum hevur umsitingarligan førleika at útinnan tær lóggivnu heimildirnar. Ein fyrimyndarlig leiðsla skal kunna tryggja, at: dagliga virksemið gongur, sum tað skal framhaldandi tillaging til tey skiftandi krøvini frá kringumstøðunum skal virka eftir ætlan skipanin sjálv roynir at menna seg við at broyta kringumstøðurnar, sum hon er partur av Slík leiðsluskipan má fremjast við virknari luttøku frá leiðaranum í strembanini at røkka miðvísum loysnum í samstarvi við onnur. Skúlaleiðarin hevur bæði ta fyrisitingarligu og ta undirvísingarligu leiðsluna av virkseminum í skúlanum, meðan avgerðirnar í mongum málum verða tiknar av øðrum enn leiðsluni, sum sostatt má sigast at vera ein formlig leiðsla, ið skal avgreiða tað, sum onnur hava tikið avgerð um. Tað er eingin trygd fyri, at ein formligur leiðari í veruleikanum virkin tekur lut í miðvísum loysnum í samstarvi við onnur. Hyggja vit nærri at myndugleikabýtinum, so hevur skúlanevndin ógvuliga stórar heimildir til at ávirka skúlans virksemi, meðan skúlaleiðarin so at siga ikki hevur myndugleika til at taka avgerðir, ið geva leiðsluni møguleikar til at kunna ávirka í mun til ábyrgdina, sum liggur á leiðaranum og í mun til tað, leiðarin kundi hugsað sær at framt uttan at spurt aðrar myndugleikar fyrst. Ásannast má, at skúlanevndirnar gjøgnum hesar heimildir hava fingið so stórt vald sambært galdandi skúlafyrisitingarlóg, at so at siga uttan undantak ikki ein einasta skúlanevnd er før fyri at liva upp til henda myndugleika vegna vantandi fakligt og undirvísingarligt innlit á økinum, og m. a. tí er tað, vit uppliva slíkt máttloysi frá skúlanevndum í spurninginum um t.d. undirvísingarætlanirnar. Skipanin virkar ikki sambært ætlanini hjá lóggevaranum. Verður farið nærri inn at greina leiðsluskipanina í skúlanum, so er ein annar avgerðarmyndugleiki í skúlanum, sum kallast lærararáð, ið kann taka mál upp í skúlanum, har samtyktirnar, hóast lærararáðið bert kann mæla til, kunnu áleggja skúlans leiðslu at seta nakað í verk, sum viðkomandi skúlaleiðari møguliga ikki kann taka undir við. Skúlaleiðarin er limur í lærararáðnum, men ikki formaður. Tá ið ein avgerð er tikin í lærararáðnum, hevur skúlaleiðarin átekningarrætt á málið og skyldu til at senda tað víðari til aðrar (hægri) myndugleikar. Hetta kann sjálvsagt føra óhepnar avleiðingar við sær á skúlanum seinni, um tað nú vísir seg, at skúlaleiðarin ikki vil úttala seg á fundinum í lærararáðnum, men í staðin velur at geva samtyktini misálit, tá ið avgerðin verður send víðari. Um talan bert var um yvirskipaðar avgerðir, so kundi ein møguliga kunnað livað við hesi leiðsluskipan, men her má sigast, at talan er um smálutastýring í mongum málum. Spurningurin er, um tann, sum veruliga skal leiða, ikki er ómyndug-gjørdur, og ístaðin fyri at vera virkin leiðari er gjørdur óvirkin? Miðfirringin av tilfeinginum (tímakvotuni) út til skúlarnar seinastu árini hevur eisini ført við sær, at skúlarnir hava fingið størri frælsi at skipa undirvísingina soleiðis, at tann einstaki skúlaleiðarin hevur allar møguleikar við góðkenning skúlanevndarinnar at avgera, innan lógarinnar rammur, hvussu tillutaða tímakvotan skal nýtast. Fyri skúlan merkir hetta størri sjálvræði og fyri landsmyndugleikarnar hevur hetta við sær eina effektivari nýtslu av teimum játtaðu upphæddunum enn frammanundan. Miðfirringin av tímakvotuni er sostatt eitt tilfeingi, sum er givið skúlanum, og sum leiðsla skúlans skal fáa sum frægast burtur úr undirvísingarliga. Miðfirring merkir jú, at avgerðarmyndugleikin verður lagdur út saman við uppgávunum, og hevur hetta av sær sjálvum við sær størri ábyrgd hjá tí, sum skal taka avgerðirnar og syrgja fyri, at skúlin virkar eftir ætlan. Avleiðingarnar av verandi leiðsluskipan Henda leiðsluskipan virkar: tarnandi fyri menningina stirvin sein og elvir til ábyrgdarloysi Um henda skipan heldur fram óbroytt, so fer fólkaskúlan í framtíðini at verða ein deyðsiglari, har helst einki má henda uttan so, at ráð og nevndir, fakfeløg og høvuðsfyrisiting fyrst skulu spyrjast til ráðs um hvønn smálut, og tað er skilligt, at tílíkur skúlaskapur verður neyvan nakar kveiki. Slíkur afturhaldsligur leiðsluformur er ótíðarhóskandi á okkara døgum, tá ið avgerðirnar skulu takast skjótt av teimum og saman við teimum, sum eru við í verkinum og skulu dríva verkið. Ikki minst tá ið hugsað verður um, hvussu alneyðugt tað er fyri framtíðarmenningina av skúlaskapinum, at tað eru stavnamenn, skúlanum tørvar, menn og kvinnur, sum víst verður álit at slóða fyri og eru før fyri at taka avgerðir undir egnari ábyrgd og teimum avleiðingum, ið av hesum standast. Samskipan av leiðslum fólkaskúlans Skulu leiðslurnar fáa størri ábyrgd, so er eyðsæð, at hetta fer at krevja fíggjarliga størri orku bæði í peningi og tíð. Sum er, verða uml. 20 heiltíðarstørv brúkt í niðursettari arbeiðstíð til at leiða allar fólkaskúlar í landinum, uttan at nakar skúlastjóri burturav er fulltíðarleiðari, allir hava skyldu at hava undirvísingartímar afturat. Nýggja leiðslan má fáa stundir og umstøður til at virka sum leiðari. Leiðsluskipanin eigur at verða umskipað soleiðis, at vit seta 17 skúlastjórar og 17 varastjórar til at hava leiðsluna av øllum fólkaskúlunum í landinum. Skúlastjórastarvið skuldi so verið leiðarastarv burturav. Hetta hevði námsliga tryggjað eitt størri undirvísingarligt samfesti millum smáu bygdarskúlaundirvísingina og ta undirvísing, sum næmingarnir úr smáu bygdarskúlunum koma inn í, tá ið teir fara í størru framhaldsskúlarnar. Í dag vísir hetta seg at vera heilt tilvildarligt, so at siga einki samstarv er millum smáu bygdaskúlarnar, sum lata næmingar til størru skúlarnar, og framhaldsskúlarnar, sum taka ímóti frá smáu skúlunum. Samstundis hevði slík leiðsluskipan tryggjað eina betri gagnnýting av lærarakreftunum og størri undirvísingarsmidleika hjá lærarum bæði á størru og smærru skúlunum at kunna undirvísa hvør hjá øðrum. Henda skipan hevði eisini ført við sær, at smærru bygdarskúlarnir høvdu ikki verið niðurlagdir, tí lærarakreftirnar komu frá økisskúlanum, sum skuldi verið ein av teimum 17 fyrisitingarskúlunum. Fyri næmingarnar merkir hetta eitt tryggari fakligt umhvørvi. Eitt annað, sum eisini talar fyri størri leiðslusamskipan, er læraraútbúgvingar-skipanin. Sambært galdandi lóg hevur ein persónur, sum hevur tikið læraraprógv, undirvísingarførleika til at kunna undirvísa í øllum lærugreinum í fólkaskúlanum. Støðið undir lærarapróvnum er ein grundútbúgving og linjugreinarlestur innan 3 lærugreinir í fólkaskúlanum. Munurin millum undirvísingina hjá einalærara og undirvísingina í einum stórum skúla er tann, at lærararnir á størru skúlunum undirvísa so at siga bert í teimum lærugreinum, sum teir hava serligan linjugreinarlestur í, t.v.s. frálæran verður givin við tí mest fullfíggjaða læraraútbúgvingarførleikanum. Allir lærarar, sum í framtíðini verða settir í starv, verða økissettir, so her er longu sjøtul settur á at kunna samskipa alla undirvísing í landinum frá 17 høvuðsskúlum (økisskúlum). Ein annar spurningur, sum eisini verður loystur við hesi leiðsluskipan, er, at "vánaligir" lærarar ikki koma at sita alt lívið einsamallir í eini bygd og geva fleiri ættarliðum vánaliga undirvísing. Tann lógartekniski spurningurin - Hvat er ein sjálvstøðugur skúli? Ein sjálvstøðugur skúli er ein skúli, sum í minsta lagi fatar um 3 samanhangandi floksstig sambært § 30, stk. 1. Allir teir skúlar, sum frá 1. august 1998, tá ið lógin kom í gildi, ikki lúka hesi krøvini, eru ikki sjálvstøðugir skúlar longur, men eiga at verða lagdir undir nærmasta størri skúla, sum lýkur krøvini samsvarandi § 30, stk. 1. Tað er ikki talan um at niðurleggja skúlar, tí nýggj lóg, sum lýsir ein sjálvstøðugan skúla, er komin í gildi 1. august 1998, og samstundis eru gomlu lógirnar settar úr gildi. Harumframt er landsstýrismanninum heimilað í § 57, stk. 5 at loyva, at skúlaverkið í einum øki verður roknað sum ein skúli, sjálvt um ikki øll undirvísingarhølini eru savnað á einum staði í økinum. Nýggja leiðsla skúlans Samstarvsevni, smidleiki og fyritaksemi eru alt fortreytir fyri fruktagóðum námsligum arbeiði. Hesir eginleikar eru viðfødd evni, sum tað ikki er møguligt at ogna sær úr bókum. Harumframt er ógvuliga umráðandi, at menniskju, sum virka við øðrum menniskjum, hava eina uppgjørda støðu við seg sjálvan, kenna sína avmarkan, hvat makti eg, og hvat makti eg ikki, hvussu "reageri" eg í brádligum ósemjustøðum, eri eg álitið hjá øðrum, ella eri eg tann, sum fyrstur stingur halan millum beinini, ræðist eg ósemju ella taki eg avbjóðingarnar, so hvørt tær stinga seg upp og loysi tær eina ferð "med alla", ella geri eg sum kavaplógvin, ið skumpar kavan (trupulleikarnar) frammanfyri sær? Hetta eru fyrstu krøvini, ið leiðarar mugu lúka, áðrenn ein bjóðar seg fram at leiða onnur. Ongin ivi er um, at mong vilja, men fá eru egnað. Um nøkur nýhugsan, ið munar, skal fremjast í skúlanum, so mugu tey sleppa at standa fyri, sum tora nakað annað enn tað vanabundna, og hetta kann bert fremjast við at geva hesum fólkum møguleika til at kunna virka so óheft, sum til ber. Tí verður neyðugt at umskipa fyrisitingarlógina soleiðis, at skrivstovuveldið og smálutastýring verða minkað so nógv, sum til ber, og myndugleikin lagdur út til skúlaleiðaran, ið eigur at fáa munandi størri avgerðarheimildir í peningaligum viðurskiftum skúlanum viðvíkjandi, leiðsluni av skúlanum, undirvísingarætlan skúlans og í starvsfólka- og næmingaviðurskiftum. Høvuðsendamálið hjá øllum leiðarum, sama hvat teir eru leiðarar fyri, má vera at fáa tað, sum ein er settur at leiða, at virka enn betur, skapa trivna, ið aftur kann birta undir størri virkisfýsni á arbeiðsplássinum. Leiðsluuppgávurnar í einum framtíðar fólkaskúla verða í høvuðsheitum at ráðleggja og menna og hava raksturin av skúlanum um hendi. Hetta setir nøkur sjálvsøgd krøv til leiðaran, ið m.a. má vera ein persónur, sum megnar at standa fyri, sær møguleikar í nýskipanum, virkar mennandi í broytingartíðum, samstarvshugaður og er førur fyri bæði í talu og skrift at bera sínar hugsanir fram. Skúlaleiðslan hevur ábyrgd av, at tær ætlanir, sum landsins myndugleikar hava við skúlaskapinum, verða førdar út í lívið og eigur samstundis miðvíst at virka fyri at styrkja menningina av skúlanum. Sum ein avleiðing av miðfirring má roknast við, at teir, sum leiða virksemið úti á skúlunum, fara at krevja, at samsvar verður millum ábyrgd og myndugleika. Fyri at kunna fremja tað, ein hevur ábyrgdina av, til fulnar, er neyðugt, at tey starvsfólk, ein hevur ábyrgdina av, eru útnevnd av einum sjálvum. Tí má skúlaleiðarin vera tann, sum setir lærarar í starv og loysir teir úr starvi bæði við og uttan umsókn. Hetta fer eisini at virka við til, at skúlarnir fara at menna seg ymiskt. Leiðslan sum starvsfólkaleiðari Umframt at hava fyrisitingarligu, námsligu og undirvísingarligu ábyrgdina av øllum virksemi skúlans, so er skúlaleiðarin eisini starvsfólkaleiðari bæði fyri lærarum, húsavørði og reingerðarfólki. Hetta krevur serligar, viðføddar menniskjansligar eginleikar av skúlaleiðaranum og krevur, at hann skilir teir mongu trupulleikar, sum natúrliga eisini mugu finnast í fólkaskúlanum. Umframt teir menniskjansligu eginleikarnar, so er tað mangt, sum ein kann nema sær afturat gjøgnum víðari útbúgving og eftirútbúgving, ið kann gera ein enn betur føran fyri at virka sum skúlaleiðari. Leiðslan hevur ábyrgdina av, at tær uppgávur, sum skúlin stendur fyri undirvísingarliga, verða loystar og uppfyltar sambært settum málsetningi og í samsvari við galdandi lógir og reglur á undirvísingarøkinum. Higartil er ikki nógv gjørt við henda partin av eftirútbúgving, men tað kemst ikki uttan um, at her er ein táttur, sum eigur at takast upp til viðgerðar í framtíðini. Skipast má fyri eftirútbúgvingarskeiðum fyri verandi og komandi skúlaleiðarum. Høvuðseyðkenni fyri nýggju skúlaleiðsluna Av øllum tí, sum higartil er borið fram, verður neyðugt at áseta nøkur minstakrøv til ein komandi skúlaleiðara, og eru tey m. a. hesi: Hava ásetta skrivstovutíð Leita sær ráð hjá sínum samstarvsfeløgum, áðrenn avgerðirnar verða tiknar Standa á odda fyri eini væl gjøgnumhugsaðari undirvísingarligari hugsjón Síggja til, at allar viðtøkur og reglur, sum eru galdandi fyri skúlan, verða fylgdar Hava eftirlit við skúlaskapinum á staðnum Halda seg kunnugan við allan skúlaskap bæði her heima og burturi í stóru verð Vera greiður og avgjørdur í øllum sínum úttalilsum Vera greiður um, hvat foreldur, næmingar, lærarar og myndugleikar vænta av honum/henni sum leiðara Taka lut í tí námsfrøðiliga kjakinum, sum er uppi í tíðini Standa fyri námsligum menningararbeiði Kunna nýggjar lærarar, vikarar og sergreinalærarar um skúlans arbeiði og virki Taka stig til samstarv við lærararnar um tilrættaleggingina av arbeiðsbýtinum og arbeiðsætlanini 13. Hava ábyrgd av øllum samstarvi úteftir við heimini, myndugleikar o. o. 14. Hava yvirumsjón við bygningum, innbúgvi, hjálparmiðlum og tólum 15. Vera fryntligur og fyrikomandi at tosa við 16. Vera loyalur yvir fyri samstarvsfeløgum 17. Hava eftirlit við, at starvsfólkini á skúlanum gera tað, tey eru sett til 18. Halda støðugt eftirlit við, at næmingarnir fylgja nóg væl við undirvísingini 19. Bera seg sum myndugleiki og vísa evni til fasta leiðslu 20. Fremja arbeiðsnáðir og gott skil á skúlanum 21. Menna og stuðla sosialum virksemi á skúlanum eftir skúlatíð 22. Fremja upplýsingararbeiði millum foreldur og næmingar Ansa eftir, at øll undirvísingarskyldug børn í øki skúlans verða innskrivað í skúlan 24. Taka stig til, at næmingar fáa sernámsfrøðiliga hjálp og stuðul 25. Skal syrgja fyri at gera undirvísingarætlan fyri skúlan 26. Skal syrgja fyri, at fíggjarætlan skúlans verður nýtt skúlanum at besta gagni Foreldra- og læraraávirkan á skúlans leiðslu Ein annar týdningarmikil partur av skúlanum eru foreldrini at børnunum í skúlanum. Tey eiga eisini at fáa størri avgerðarmyndugleika í øllum teimum málum, sum viðvíkja skúlanum. Tey eiga at kunna geva tilmæli til skúlans leiðslu um at seta og loysa úr starvi lærarar við skúlan, tilmæla vikarsetanir og faklærarasetanir. Fyri at tryggja, at lærararnir ikki verða við sviðusoð og uttan ávirkan á tað, sum skúlin á staðnum kemur at standa fyri, eiga teir sjálvsagt eisini at vera við til at taka avgerðir um arbeiðspláss teirra. Hugsast kann m.a, at teir saman við foreldrunum og næmingunum eru við til at geva tilmæli um setan av leiðslu skúlans. Teimum eigur eisini at kunna verða tryggjað at leiðbeina, ráðgeva og vegleiða tey, sum skulu taka avgerðirnar ella vera við til at taka avgerðirnar. Tílík skipan førir við sær, at skúlin kann broytast og lagast til teirra, sum skulu brúka skúlan, uttan at lógir og reglur skulu broytast politiskt. Undirvísingarvirksemi skúlans fær ein størri smidleika, og hetta kemur at føra við sær minni ørkymlan frá brúkarum og starvsfólki. Fyri at tryggja, at fakliga støðið í skúlunum er eins fyri alt landið, verður tað neyðugt hjá landsmyndugleikunum at seta nakrar rammur upp sum eitt felags krav til allar skúlar. Møguleikin hjá myndugleikunum at kunna fáa trygd fyri, at fakliga støði er eins fyri alt landið, er próvtøkan. Ásannandi, at undirvísingin eisini fevnir um annað og meira enn tað, sum kann mátast við eini próvtøku, so sum m.a. at læra at arbeiða, at læra at "læra", at læra at samstarva og vera saman við øðrum, og sum ikki beinleiðis kann mátast við eini próvtøku, so verður hóast hetta hildið, at próvtøkan er eitt hóskandi barometur at kanna undirvísingarliga úrslitið við. Gráu økini Í sambandi við eina einfaldan av skipanini, ið byggir á at leggja myndugleikan út til skúlan, so má hetta síggjast í ljósinum av, at tað fara helst at vera nøkur grá øki, sum mugu útgreinast nágreiniligari í reglugerðum viðvíkjandi komandi myndugleikabýtinum millum aðrar partar í skúlaskipanini, m.a. setan av skúlaleiðarum, sum liggja oman fyri myndugleikan á staðnum. Hildið verður, at hetta er ein politiskur spurningur heldur enn ein námsfrøðiligur ella undirvísingarligur, og sum tí eigur at takast til viðgerðar í einum øðrum og størri - møguliga politiskum - høpi. Heildarskúlin Við 1979-lógini var heildarskúlin gjøgnumførdur. Heildarskúlin hevur fingið navnið av sínum bygnaði. Tann óbýtti skúlin, har flokkurin er grundstøðið í undirvísingarheildini. Heildarskúlin er eisini annað, enn at næmingarnir ganga saman í sama flokki alla skúlatíðina. Heildarskúlin er m.a. eisini tann skúlin, sum hevur fult flokkabýti fyri alla skúlagongdina, og tað eru tað fleiri av okkara skúlum, sum ikki hava, m.a. tí at teir eru ov smáir til tess og av serligu viðurskiftunum oyggjanna millum og samfelagsligum raðfestingum. Heildarskúlahugsanin er sostatt ongantíð gjøgnumførd heilt í okkara skúlaskipan. Tað eru nógvir smáir skúlar, sum lata næmingarnar frá sær í aðrar skúlar frá 5., 6. ella 7. flokki. Hesir næmingar koma so ikki at ganga í einum og sama flokki alla skúlatíð sína. Hóast 9 ára undirvísingarskylda er komin í gildi frá 1. august 1998 at rokna, so er ásett í fólkaskúlalógini § 26, stk.2, at 9 ára undirvísingarskyldan heimilar ikki í sjálvum sær skúlamyndugleikanum á staðnum at broyta verandi skipan av skúlaverkinum. Flokkurin Vanliga hugsanin um heildarskúlan er, at tey børn, sum verða innskrivað saman í 1. flokki, skulu ganga í flokki saman alla skyldugu skúlatíð sína. Í galdandi fólkaskúlalóg er tað eitt lógarfest krav, at tá ið børnini við byrjan av skúlagongdini verða býtt í flokkar, eigur dentur at verða lagdur á, at tann einstaki flokkurin kann verða varðveittur samlaður teir fylgjandi árgangirnar (§ 30, stk. 3). Aðrastaðni verður eisini nevnt í sambandi við umlegging av umdømismarkum millum verandi skúlar, at hetta skal mest til ber ikki hava ávirkan á børn, ið longu eru tikin upp í skúlan, uttan so er, at flokkurin kann flytast samlaður (§ 29, stk. 4). Harafturat sigur lógin viðvíkjandi tilvísing til aðrar skúlar hjá øðrum skúlamyndugleika, at hetta vanliga bert kann umfata næmingar í 4. árgangi ella hægri (§ 27, stk. 3). Av hesum sæst, at heildarskúlahugsanin er sostatt fyrst vorðin lógarfest við 1979-lógini ella sum nevndin, ið skrivaði álitið til fólkaskúlalógina, sjálv málber seg "Fyriskipanin í 3. stk. er ein nýggj regla, og er hon ein avleiðing av tí nýggja fólkaskúlanum, har ið miðað verður ímóti, at tann einstaki flokkurin í mesta mun verður varðveittur samlaður øll skúlaárini". Tó skal viðmerkjast, at í bókini Skole på Færøerne i 1000 år sigur høvundurin, at í álitinum um nýggja fólkaskúlalóg frá februar 1960 - "Grønu Bók" - (grundarlagnum fyri 1962-lógini), at tann størsta broytingin tá var, at farið varð yvir til "enhedsskolesystemet" fyri fyrstu 7 árgangirnar. "Delingen efter 4. årgang og hermed optagelsen til mellem- og realskolen blev ophævet; men en tilsvarende deling blev flyttet til 7. årgang". Í fólkaskúlalógini, sum var framman undan 1962-lógini (Fólkaskúlalógin frá 1937. Lov nr. 160 af 18. maj 1937) var fyrsta sáldingin gjørd aftan á 5 ára skúlagongd. Tá vórðu teir bókliga stinnu næmingarnir býttir í flokk fyri seg sjálvar. Í "Degn og Direktør" verður sagt um "almúguskúlalógina" frá 1903, tá millumskúlin var til, "Ved skolens hjælp skulle begavede børn af småkårsfolk kunne springe til samfundets tinder - også uden mellemlanding." Í 1962-lógini var tann fyrsta uppbýtingin tikin burtur og flutt til 7. flokk, soleiðis at nú varð bert skilt sundur eftir 7. flokk. So við og við sum árini gingu blástu nýggir námsligir vindar inn yvir landið - eina mest úr Danmørkini - og saman við samfelagsligu broytingunum kravdi hetta eina nýhugsan um skúla og skúlaskap, og árinið uttaneftir setti alsamt sín dám á skúlaskapin her á landi. Hetta komst eina mest av tí, at føroyskir lærarar vóru á eftirútbúgvingarskeiðum á Danmarks Lærerhøjskole, og har komu teir so heimaftur við teimum tonkum og hugsanum um skúlaskap, sum rørdu seg í danska samfelagnum. Fíggjarliga hugsjónin aftan fyri heildarskúlan Viðgera vit hugsanina um heildarskúlaskipanina við galdandi fólkaskúlalóg sum grundarlagi, so er tað eyðsæð, at lógin sum so ikki leggur upp til miðvíst at fremja heildarskúlaskipanina út frá einum peningaligum sjónarmiði. Burtursæð frá útoyggjunum, so er samferðslan nútímansgjørd og bygd út soleiðis, at tað uttan stórvegis trupulleikar er møguligt at savna næmingarnar í sonevndu meginskúlunum, sum frammanundan hava fult flokkabýti, og sostatt fremja heildarskúlan út frá einum reint floksbýttum (næmingaligum) sjónarmiði um at hava rætt til at ganga í sama flokk alla skúlatíð sína, umframt tann pening, sum bæði lokalir myndugleikar og landsmyndugleikar vildu spart við tílíkari skipan. Men her er tað, at lógin leggur meinbogar í vegin, tí har stendur, at tað í roynd og veru er ómøguligt at niðurleggja skúlar fyrisitingarliga sæð. Spurningurin er, um hetta er skilagott ella ikki? Í so máta má sigast, at lógin sæð í heildarskúlahøpi er ikki reglubundin, tí hon fyrst leggur upp til ein heildarskúla, fyri síðani seinri at forða fyri samanleggingum í størri heildir. Í Skúlablaðnum fyri nov./des. 1994 hevur blaðstjórin grein um hetta, at kanska skuldu vit umhugsað at havt grundskúlan í egnum bygningi fyri seg leysan av framhaldsskúlanum. Hetta tí at næmingarnir tykjast sum er ikki at merkja nakað til umskiftið, tá ið farið verður úr grundskúlanum og upp í framhaldsskúlan. Teir kenna ikki til sjálvsaga, men halda fram at verða sum "børn". Møguliga liggur okkurt brúkiligt aftan fyri hesa hugsan, nevniliga nakrir fáir stórir framhaldsskúlar (8. - 10. fl.) fyri alt landið, men hon er so beinleiðis ímóti tí, sum í 1978 álitinum verður nevnt "nýggja fólkaskúlanum, har ið miðað verður ímóti, at tann einstaki flokkurin sum mest verður varðveittur samlaður øll skúlaárini". Undirvísingin Lesa vit allýsingina av heildarskúlanum bókstavliga, so síggja vit, at partar av hugsanini eru grundarlagið undir framhaldsskúlanum (8. - 10.fl.). Nakrar kravdar lærugreinir eru, sum allir næmingar skulu hava undirvísing í, og nakrar eru valgreinir, sum næmingarnir kunnu velja. Skeiðbýtið, sum ikki er til longur, hevur helst eisini heildarskúlahugsanina sum fyrimynd. Hyggja vit so nærri at skipanini av undirvísingini í grundskúlanum, so er skúlin býttur upp í lærugreinir (samanber § 4 í fólkaskúlalógini), sum allir næmingar skulu hava. Henda uppbýting í lærugreinir ger, at tað kann tykjast torført at fáa eyga á heildina. Sjálvandi kann sigast, at verða lærugreinirnar settar saman, so hevur tú eina undirvísingarheild, sum er undirvísingartilboð fólkaskúlans. Men so einfalt er tað neyvan í veruleikanum. Aðrastaðni verður sagt, at gjøgnum tvørfakliga undirvísing og størri heildarundirvísing kann sleppast undan næmingauppbýtinum sosialt, fakliga og persónliga. Upprunaliga sigst fakliga uppbýtið vera sprottið á lærdu skúlunum (universitetunum), har t.d. støddfrøði varð gjørd til ein lestur fyri seg, leysur av "heild og høpi" ella rættari lívinum í samfelagnum. Hetta hevur so smittað av sær niður í fólkaskúlaskipanina og føtt hugsanina um, at í skúlanum eiga næmingarnir at læra um støddfrøði sum sjálvstøðuga lærugrein. Men hetta setir so aftur tann natúrliga spurningin, um tað er møguligt at læra at rokna leyst av "heild og høpi"? Fyrst læra næmingarnir tað grundleggjandi støddfrøðiliga fimið og symbolkenning í t.d. samanlegging og frádrátti, aloftast við at vísa til nakað veruligt, sum næmingunum frammanundan longu er kent. Sostatt verður veruleikin í dagliga samfelagnum drigin inn í rokningina. Lesistykkini eru umframt at greiða ein spurdóm eisini ein venjing í móðurmálsundirvísing o.s.fr. Av hesum stuttu og einføldu dømum sæst, at móðurmálsundirvísingin er ein stórur partur av rokniundirvísingini, sum eisini kann vera partur av øðrum sjálvstøðugum lærugreinum í skúlaskipan okkara. Fakliga (lærugreinaliga) má sigast, at tað er trupult at fáa eyga á heildarskúlahugsanina serliga í grundskúlanum, um allýsingin fyri heildarskúlan skal leggjast sum grund fyri hesum. So her vantar nógv í fyri at kunna siga, at talan er um ein heildarskúla bæði í næmingauppbýti í flokkar og lærugreinasamruna til eina heildarundirvísing. Hinvegin má so eisini sigast, at sæð í námsfrøðiligum heildarhøpi, so er grundhugsanin við at hava sjálvstøðugar lærugreinir tann, at skúlin skal hækka vitanarstøðið hjá næmingunum í einstøku lærugreinunum, og at henda vitan virkar við til at evna persónmenskuna, styrkja tað, sum næmingurin er førur fyri, og menna hann sosialt. Ein annar spurningur er so, um heildarskúlahugsanin kann fremjast í einum bústaðarliga so spjaddum samfelag sum okkara, uttan so at hetta hevur við sær, at bygdarskúlarnir verða niðurlagdir og næmingarnir savnaðir í størri skúlaeindir, har tað gerst møguligt at fremja heildarskúlahugsanina við flokkabýtinum fult út. Seinmentu næmingarnir Fólkaskúlalógin byggir á ta grundhugsan, at øll børn hava krav um undirvísing uttan mun til, um tey eru før fyri at fylgja við í "vanligu undirvísingini" ella ikki. Øll vita vit, at tað eru børn, sum krevja meir og minni serligan stuðul antin í ávíst tíðarskeið ella alla skúlatíð sína. Lógin hevur eisini tikið sær av hesum, og í § 3, stk. 2. verður sagt, at "næmingar, sum eru á einum slíkum menningarstøði, at tað krevur serligt fyrilit ella serligan stuðul, fáa serundirvísing ella annan sernámsfrøðiligan stuðul". Hugsanin við hesi lógargrein var tann, "...at brekaðu næmingarnir sum mest verða eindarsavnaðir í teir vanligu flokkarnar í skúlanum". Samanumtikið kann stutt sigast um hugtakið eindarskúlin ella heildarskúlin, at tað fevnir um allar næmingar uttan mun til brek, ið fáa undirvísing í einum og sama flokki alla skúlatíð sína. Henda hugsanin um skúlans virksemi kann eisini skoðast í víðari høpi, og skuldi aðalsjónarmiðið verið at skapa eina heild í skúlaskapinum í nærsamfelagnum tvørtur um aldursmark, útbúgvingar, stovnar og aðrar felagsskapir. Undirvísingartilboðið, saman við vanligu undirvísingini í fólkaskúlanum, skal síggjast sum ein heild, har tær einstøku lærugreinirnar eru partar í eini størri eind, m.a. miðnámsútbúgvingunum. Hetta merkir eitt breiðari og størri undirvísingartilboð við øðrum undirvísingarskipanum enn higartil sum t.d. verkætlanararbeiði og breytatilboðum, har næmingarnir ástøðiliga og verkliga læra gjøgnum ásannan og sjálvsuppliving. Tann vanabundna lærugreinarundirvísingin í fólkaskúlanum skal kunna flættast saman við ítrivsundirvísingini, soleiðis at kunnleiki, dygd, virði og mentan renna saman í eina hægri liðiligari undirvísingarheild við einum fjøltáttaðum tilboði í frítíðarvirkseminum. Á henda hátt koma fólkaskúli, frítíðarvirksemi og miðnám at verða ein natúrlig heild, sum undir einum kann nevnast skúli ella undirvísing í víðastu merking. Hetta merkir, at fólkaskúlin verður grundstøðið undir miðnámunum. Tað eru altíð ymsar áskoðanir um, hvør kunnleiki er góður at hava, hvørji virði vert er at byggja á og sum nakað fast er at halda um, men menningin liggur fjald í sjálvsvirðingini hjá tí einstaka, tryggleikanum í umhvørvinum og kensluni av, at ein verður tikin við upp á ráð, har avgerðirnar um ein sjálvan verða tiknar. Heildarskúlin og skúlin sum mentanardepil eru nær knýttir hvør at øðrum og umboða í felag hugsanina um, at skúlans uppgávur og tørvur frægast verða loystar í nærumhvørvinum. Spurningurin er, um tilrættalegging, uppbygging og samstarv á øllum stigum í skúlaskipanini lúka krøvini um samfesti og heild. Tað er neyðugt at viðurkenna, at skúlar av hesum ávum vera ymiskir, tá ið ræður um mentanina á staðnum, men tað yvirskipaða endamálið skal vera eins fyri allar fólkaskúlar í landinum. Skúlin skal geva næmingunum avbjóðingar, sum kunnu menna tann einstaka mest møguligt. Skúlin skal tryggja tí einstaka dyggar og fjølbroyttar møguleikar og teimum, sum eru mest treingjandi, serligan stuðul og hjálp, soleiðis at skiftið til miðnámsútbúgvingarnar gerst lættari enn nú. Skúlin skal seta krøv og veita stuðul, so langt tað er neyðugt. Slík skúlaskipan fer at styrkja skúlans virksemi og føra við sær størri samlag millum ástøðiliga undirvísing og verkliga undirvísing í øllum skúlans virki, sum kemur at verða ein karmur um framtíðar skúlan og tey menniskju, sum skulu virka í framtíðarsamfelagnum. 1997 -lógin Undirvísingarligi munurin millum 1979 lógina og 1997-lógina er í høvuðsheitum tann, at nýggja fólkaskúlalógin leggur dent á tann einstaka næmingin í nógv størri mun enn frammanundan. Hetta er ein avleiðing av tí uppalingarligu sannføring, sum er hend seinastu 20 árini. Uppalingarligu rættindi barna eru staðfest við ST-samtykt. Hetta eru børn upplýst um í skúlanum og ung foreldur hava uppalt síni børn meiri demokratiskt enn autoritert. Børn, sum í dag møta í skúlanum á fyrsta sinni, eru ikki longur myndugleikatrúgv, soleiðis sum tey vóru fyrr. Hetta ættarliðið er samráðingarættarliðið, har avgerðirnar verða tiknar við samráðing fyrst. Flestu av hesum børnum eru uppvaksin ella hava verið á stovni, barnagørðum o.s.fr. og eru von við at liva undir skipaðum og tilrættaløgdum viðurskiftum. Einki hendir av tilvild. Hetta er eisini einstaklingsættarliðið, har tann kollektiva uppalingin er býtt um við einstaklingsuppaling. Hetta er fleirkarrieruættarliðið, sum hevur nógvar valmøguleikar, størri fleksibilitet. Hetta er tað kommersiella ættarliðið, sum er uppvaksið framman fyri sjónvarpslýsingum um bæði eitt og annað, og sum er vant við, at tingini henda skjótt. Hetta er ættarliðið, sum hevur fingið nógv av síni upplýsing gjøgnum professionellar sjónvarpsrásir, har dramatiseringin setir dám á upplivingina. Tá so hesi børn møta í skúlanum, eru tey von við heimanífrá, at avgerðirnar verða tiknar í samráð við tey og eftir teirra ynskjum. Tey eru von við, at ferð er á, tingini henda skjótt og brátt og ikki minst dramatiskt. Tí má skúlin møta barninum, har tað er statt menningarliga við sínum krøvum til uppliving, virkisfýsni og djúphugsan, soleiðis at fortreytirnar fyri menning hjá tí einstaka eru til staðar. Tí eru eisini givnir aðrir undirvísingarmøguleikar fyri tvørgreinarligum samstarvi, verkætlanararbeiði, næmingalagaðari undirvísing, drama, filmskunnleika o.s.fr. alt fyri at næmingarnir skulu kunna fáa fjøltáttaðar avbjóðingar og fjøltáttaðar menningarmøguleikar. Undirvísingardygd Sambært § 3 í galdandi fólkaskúlalóg skal skúlin tryggja undirvísingarligu dygdina. Hugtakið er nýtt í undirvísingarligum høpi og er møguliga torført at allýsa heilt neyvt. Hvat er undirvísingardygd? Hvussu lýsa vit hugtakið undirvísingardygd? Undirvísingarliga er hugtakið dygd ikki nakað endaligt, men vil vera ávirkað av tí, sum fyriferst rundan um okkum og tí, sum til eina og hvørja tíð er uppi í samfelagnum. Dygdarhugtakið er m.a. at náa teimum málum, sum eru ásett í samstarvi við politisku og fyrisitingarligu leiðsluna, starvsfelagar, brúkarar og borgarar. Ella einfalt sagt: at samsvar er millum tað, skúlin lovar at fremja, og tað, sum veruliga hendir í gerandisdegi skúlans. Skal hetta eydnast, er neyðugt at seta sær mál, leggja til rættis, fremja málsetningin og eftirmeta úrslitið. Burtursæð frá, at tað at seta sær yvirskipað mál er ein samfelagstrupulleiki, so eigur hetta at gerast í fólkaskúlanum, um talan skal verða um framtíðarmenning og ikki stillstøðu. Leiðslan hevur ábygdina av, at allir næmingar fáa mest møguligt burtur úr undirvísingini. Tað munnu vera nøkur tekin á tí einstaka skúlanum, sum vísa, at lærarar og leiðsla miðvíst virka fyri at menna og tryggja undirvísingardygdina í undirvísingarliga virksemi skúlans. Tað eru tvinnar fortreytir, sum eru avgerandi fyri, um skúlin kann tryggja undirvísingarligu dygdina: Fíggjarliga orkan, sum myndugleikarnir vilja seta av fyri at kunna geva hollastu undirvísing bæði viðvíkjandi lærarakreftum og eftirútbúgving. Um talan er um góðar ella vánaligar lærarar. Harumframt er eisini spurningurin, hvussu væl ella hvussu illa skúlin klárar at stuðla tí einstaka næminginum í fjølbroyttu persónligu menningini og at liva upp til kravið frá foreldrunum um at gera skúlans mál og undirvísingarligu dygd sjónlig. Skúlin má hava eina lýsing av, hvat hann meinar við hugtakið undirvísingardygd, tað má vera nakað tilvitað, og tað má fáast ein felags fatan millum lærararnar og undirtøka fyri hesum hugtaki frá foreldrum og avvarðandi myndugleikum. Her dugir ikki at kopiera loysnir frá øðrum, tann einstaki skúlin má sjálvur finna út av, hvat hann vil standa fyri, sálin má vera við, ikki plagiat frá øðrum. Støðan má gerast upp, hvat er eyðkent fyri mín skúla, og tað skal vera grundarlagið fyri øllum tí, sum gerast skal. Her er tað alneyðugt, at hvør skúli sær hevur møguleika at profilera seg sjálvan og tað gerst best við at leggja avgerðarmyndugleikan fyri skúlans virksemi til skúlaleiðsluna, soleiðis at ábyrgd og myndugleiki fylgjast. Undirvísingarlig dygd er ein partur av einari tilgongd, har tann einstaki skúlin fer inn í eina greining av mentanini á skúlanum: er tað ein eg-mentan, ella er tað ein vit-mentan stendur alt í stað, er tað hugsanin um tað, sum einaferð var, ið er valdandi hevur skúlin ta uppfatan av sær sjálvum, at tað er menning í virki skúlans ella er "lat bara standa til"-mentanin galdandi hvørji eru vit sterkar síður - veikar síður hvørji fjald virði, hugburðir og mátar kann byggjast víðari á Hetta kann gerast soleiðis: at øll, sum hava við skúlan at gera, kjakast um, lýsa og raðfesta felagsvirðini, ið byggjast skal víðari á lýsa og greina stuttfreistað og langfreistað mál gera virkisætlanir fyri menningararbeiði, og dentur skal leggjast á tað, ið krevst fyri at røkka málinum Í sambandi við heildarskúlahugsanina var ein av meginreglunum, at lærarin skal kunna fylgja næmingunum alla skúlagongdina. Um vit skulu kunna máta undirvísingarliga dygd, so er neyðugt at hava nakrar parametrar at mála undirvísingardygdina við. Tað er longu nevnt, at royndirnar kunnu vera ein av hesum parametrum. Ein annar ógvuliga týðandi parametur er tann sjálvvirkandi effektin í at lata lærararnar sjálvar vera ein av hesum parametrum. Hetta skal gerast á tann hátt, at eingin lærari skal kunna hava ein flokk í eini lærugrein longri enn ein undirvísingarpart, t.e. 3 ár, so skal annar lærari taka lærugreinina í flokkinum. Hetta hevur við sær, at lærarin, sum skal lata vøruna frá sær, setur alla æru í, at hesir næmingarnir, sum annar lærari nú skal yvirtaka, skulu duga alt tað, sum hann átti at havt lært teir. Móttakandi lærarin fer ikki at finna seg í, at hann fær næmingar, sum hann ikki fær arbeitt víðari við, tí teir duga ikki tað, teir skulu. Sostatt kann skúlastjórin grípa inn og steðga vánaligari undirvísing í seinasta lagi, tá ið 3 ár eru gingin, heldur enn bara at lata standa til alla skúlatíðina, og næmingarnir verða við sviðusoð. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21'indu øld) Fyrsta treytin fyri menning í fólkaskúlanum er, at vit fara undir pedagogiska gransking her á landi. Um so er, at Føroyar í framtíðini skulu gera seg galdandi vinnuliga sæð, so er neyðugt hjá "pinkulondum" at seta sær somu krøv, sum fremstu vinnulívstjóðir gera bæði útbúgvingarliga, tøkniliga og innan kunningartøknina. Neyðugt er at raðfesta vitan í skúlaskipanini hægri. Tað eiga at verða skipaðir serligir slóðbrótaraskúlar, sum verða tøkniliga so væl fyri, at lærararnir kunnu fáa bestu umstøður at arbeiða við námsligum menningartiltøkum. Vegleiðaraskipanir viðvíkjandi leiðbeining um vinnulív og útbúgving skulu í nógv størri mun enn higartil gerast natúrligur liður í undirvísingini í grundskúlanum og styrkjast munandi í framhaldsskúlanum soleiðis, at tað gerst lættari hjá næmingunum at velja seg inn á miðnámsútbúgvingarnar. Men eins neyðugt tað er at styrkja um tað fakliga, so er tað eisini ógvuliga umráðandi, at fólkaskúlin stuðlar tí einstaka næminginum í fjølbroyttu, persónligu menningini. Tað er uppgáva fólkaskúlans at útbúgva næmingarnar til lívið, sum stendur fyri framman. Privatskúlar Ein annar mennandi táttur innan øll virkisøki er kapping. Tað eigur sum skjótast at fáast lógarheimild fyri, at tey, sum vilja fara undir annarleiðis undirvísing, eiga at fáa loyvi til tess. Hetta kann gerast við privatskúlaskipan, har samfelagið veitir lutfalsligan stuðul til raksturin og læraralønirnar. Hetta fer at vera ein eggjandi faktorur til fólkaskúlaundirvísingina og fer uttan iva at gera undirvísingina munandi betri. Eftirskúlar Eins og við privatskúlunum, so eiga eisini teir næmingar og lærarar, sum ikki hava áhuga í fólkaskúlans undirvísing at fáa eitt lógarfest tilboð um undirvísing uttan fyri fólkaskúlan. Hetta kann gerast á tann hátt, sum vit kenna undir heitinum eftirskúlaskipanin. Hetta er meira neyðugt, nú 9 ára undirvísingarskyldan er komin í gildi. Tað eru nøkur, sum falla uttan fyri tilboð fólkaskúlans í framhaldsdeildini, og skulu vit á skúløkinum sammeta okkum við onnur framkomin lond, eiga hesir næmingar eisini at kunna fáa tryggjað eitt lógarfest undirvísingartilboð uttan fyri fólkaskúlan. Tað mest spennandi við øllum hesum hevði verið at kunnað gjørt slíkan dreym til veruleika: "FORSKNINGSCENTER FOR BØRN: Japaneren Asao Okawa har doneret 200 mio. kr. til bygningen af et børnenes Media Lab på MIT, Massachusetts Institute of Technology. "Børn har en særlig rolle i denne digitale tidsalder. De mestrer vor tids redskaber bedre end de voksne. Det er aldrig sket før", siger manden, der skal lede opbygningen, seniorforsker ved The Media Lab, Mitchel Resnick. (S. 2/4 - Viden Om)" Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 16 Yvirlit yvir næmingatal í fólkaskúlanum skúlaárið 1998/99 Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið Miðnámsútbúgvingarnar (Lýsing av lærlingaútbúgvingunum) Høvuðslýsing Søgulig lýsing Heitið lærlingaútbúgving verður her nýtt sum felagsheiti fyri tær umleið 70 yrkisútbúgvingar í Føroyum, ið skipaðar eru við góðkendum útbúgvingarreglum við heimild í lærlingalógini og nú yrkisútbúgvingarlógini. Orðið verður tí oftast brúkt í fleirtali. Útbúgvingarnar eru ógvuliga ymiskar í innihaldi og vavi og fevna um so at siga allar skipaðar yrkisgreinar innan handverk og ídnað og innan handil og fyrisiting. Orðið lærlingur verður nýtt um ein, ið er undir útbúgving við góðkendum lærusátmála við heimild í lærlingalógini ella yrkisútbúgvingarlógini. Øll onnur, ið nema sær eina miðnámsútbúgving, eru næmingar. Tað, sum eyðkennir og skilir lærlingaútbúgvingar út frá øðrum útbúgvingum, er, at tær eru skipaðar sum skiftisútbúgvingar. Hetta merkir, at útbúgvingin skiftir ímillum verkliga læru í einum virki og skúlagongd á einum yrkisskúla. Lutfallið millum skúlatíð og lærutíð liggur vanliga umleið 1:4. Broytingar henda tó alla tíðina, og søguliga gongdin vísir, at tá útbúgvingar verða endurskoðaðar og dagførdar, broytist lutfallið spakuliga á tann hátt, at skúlaparturin sum oftast økist í mun til lærutíðina. Eitt annað serligt eyðkenni við eini lærlingaútbúgving er, at hon er skipað í neyvum samstarvi við vinnuna, og at vinnan gjøgnum umboð síni í ráðum og nevndum í stóran mun ger av, hvussu innihaldið í útbúgvingini skal vera, og ásetur, hvørji minstukrøv ein skal lúka fyri at kunna fáa yrkisførleika. Í útbúgvingartíðini eru lærlingur og lærumeistari bundin hvør at hvørjum við lógarfestum lærusáttmála. Hesin sáttmáli tryggjar lærlingi m.a. eina minstuløn í lærutíðini og veitir honum eisini trygd fyri, at hann eftir lokna læru, um partarnir annars halda skyldur sínar hvør móti øðrum, fær eitt prógv, ið gevur yrkisførleika og verður góðtikið av vinnuni. Um lærumeistari ikki er nóg nærlagdur, og hetta er grund fyri at lærlingur, tá lærutíðin er av, ikki stendur yrkisroyndina, kann lærumeistari dragast til svars og koma undir endurgjaldsskyldu. Lærlingaskipanin er sostatt ein skipan, har ábyrgdin fyri at útbúgvingin verður framd við nóg góðum úrsliti, er tvíbýtt. Í øllum øðrum útbúgvingum er tað næmingurin, ið einsamallur hevur ábyrgdina av úrslitinum. Søguliga hava lærlingaútbúgvingarnar verið roknaðar sum vinnu- og arbeiðsmarknaðarmál og ikki sum nú sum partur av skúlaverkinum. Meðan arbeiðsmarknaðarmál og harvið lærlingaútbúgvingarnar vórðu yvirtikin sum sermál longu við heimastýrislógini í 1948, varð sjálv umsitingin av vinnuskúlunum ikki yvirtikin fyrr enn við rammulógini frá 1979. Sambært heimastýrislógini skulu yvirtikin mál skipast við føroyskari lóg. Tí var neyðugt at seta føroyska lærlingalóg í staðin fyri ta donsku, sum eisini hevði verið galdandi í Føroyum til tá. Lærlingalógin frá 1954 gjørdist sostatt fyrsta føroyska yrkisútbúgvingarlógin. Við hesi lóg varð skúlagongd og sveinaroynd gjørd kravd fyri allar lærlingar, og skal undirvísingin vera givin fyri hvørja yrkisgrein (hvørt fak) sær og á hvørjum lærustigi sær. Endamálið við hesum var, at skúlagongdin skuldi gerast meiri viðkomandi fyri tann einstaka og ta lærugrein ella tað fak, ein hevði valt at útbúgva seg í. Hetta var í sjálvum sær eitt stórt framstig. Frammanundan hesum hevði undirvísingin verið so mikið almenn og so lítið yrkisvend, at lærlingar úr øllum yrkisgreinum sum t.d. timburmenn, skraddarar, bakarar og smiðir gingu í flokki saman. Síðani tá er lógin broytt fleiri ferðir. Tann størsta broytingin hendi 1. juni 1961, tá lógin varð víðkað til eisini at fevna um handils- og skrivstovuútbúgvingar. Í byrjanini vóru tað vinnufólk, sum settu á stovn og róku tekniskar skúlar og handilsskúlar. Læruplássini rindaðu tá sjálv fyri skúlagongdina hjá lærlingum. Skúlagongdin var skipað sum kvøldskúli. Í Føroyum byrjaði dagskúlin umleið 1960. Men so við og við kom ta almenna meir og meir upp í part við rakstrarstudningi til skúlarnar og menning av útbúgvingunum, og í dag er tað so, at tað almenna rindar fyri allan rakstur og útbúnað á skúlunum. Skúlarnir bera tó framvegis heitið at vera sjálvsognarstovnar. Við seinastu broytingini av lærlingalógini frá 6. mars 1998, við gildi frá 1. januar 1998, hevur tað almenna loksins átikið sær ikki einans at gjalda fyri lærlingaundirvísingina, men eisini at endurrinda læruplássunum ta løn, lærlingur fær undir skúlagongd, tó ikki meir enn minstulønina. Sostatt er skúlagongdin hjá lærlingum ikki longur ein fíggjarlig byrði hjá læruplássum, sum ofta hevur verið sagt, og sæst hetta m.a. aftur í øktu lærlingatilgongdini. Lógargrundarlagið Lógargrundarlagið fyri lærlingaútbúgvingunum hevur síðani 1954 verið løgtingslóg nr. 29 frá 12. oktober 1954 um lærlingaviðurskifti, vanliga nevnd lærlingalógin, seinast broytt við løgtingslóg nr. 25 frá 6. mars 1998. Grundarlagið undir lærlingaútbúgvingunum eftir 1. august 1999 verður lógarparið Yrkisútbúgvingarlógin og Yrkisskúlalógin. Yrkisskúlalógin, løgtingslóg nr, 106 frá 29.12.1998, kom í gildi 1. januar 1999, og Yrkisútbúgvingarlógin, løgtingslóg nr. 94 frá 29.12.1998, verður øll galdandi frá 1. august 1999. Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. Yrkisskúlar skipaðir sum sjálvsognarstovnar eru tríggir í tali: Tekniski Skúlin í Tórshavn, Tekniski Skúlin í Klaksvík og Føroya Handilsskúli. Tekniski Skúlin í Tórshavn er útgjørdur og góðkendur til at veita fulla undirvísing og sveinaroynd í hesum yrkisgreinum: Maskinsmiðir, rørsmiðir, stálskipasmiðir, bilmekanikarar, elektrikarar, timburmenn, bygningssnikkarar og hárfríðkarar. Harumframt kann skúlin hava hesar lærlingar á fyrsta skúlaskeiði saman við lærlingum í einum av omanfyri nevndu yrkisgreinum. Hesir eru: Bilelektromekanikarar, entreprenørmaskinmekanikarar, lastbilamekanikarar, traktormekanikarar, bilplátusmiðir og fínsmiðir í rustføstum evnum. Tekniski Skúlin í Klaksvík hevur verið góðkendur til at veita fulla undirvísing og sveinaroynd í hesum yrkisgreinum: Maskinsmiðir, elektrikarar, timburmenn og bygningssnikkarar. Fyrst í 1990-árunum boðaði landsstýrið Læruráðnum og Landsskúlafyrisitingini frá, at allir handverkslærlingar í Føroyum skuldu flytast til Tekniska Skúlan í Tórshavn. Samsvarandi hesi avgerð skuldi lærlingaundirvísing einans vera á einum skúla. Hetta komst av, at tað var ikki nóg stórt lærlingagrundarlag til at hava undirvísing í somu yrkisgreinum á báðum skúlunum. Hesa avgerð tulkaði Landsskúlafyrisitingin á tann hátt, at tað bert var talan um at flyta lærlingar eftir fyrsta skúlaskeið og boðaði skúlunum frá hesum. Tískil hava báðir skúlarnir undirvíst lærlingum í omanfyri nevndu 4 yrkisgreinum á fyrsta skúlastigi. Av tí at skúlarnir ikki hava fylgt somu lesiætlan, hevur hetta í ávísum førum givið trupulleikar, tá lærlingur úr Klaksvík skuldi halda fram í Havn. Eftir donskum vegleiðandi metingum skal tað í minsta lagi vera eitt fólkagrundarlag upp á 100.000 fyri at kunna hava ein tekniskan skúla. Vit hava tveir skúlar til minni enn 50.000 fólk. Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) Bygnaðurin í lærlingaskipanini frá 1954 til 1999 er hesin: Verkliga læran: Lærlingur-lærupláss/lærimeistari-læruráðið-landsstýrið Skúlaundirvísingin: Lærlingur-lærupláss/lærimeistari-skúlin-læruráðið-landsstýrið Skúlarakstur (fígging): Skúlin-landsskúlafyrisitingin-landsstýrið-løgtingið Sambindingarlið hjá læruráðnum: yrkisfeløg, yrkisnevndir, skoðanarmeistarar Bygnaðurin samsvarandi yrkisútbúgvingarlógini: Verkliga læran: Lærlingur-lærupláss/lærimeistari-yrkisnevnd Skúlaundirvísingin: Lærlingur-lærupláss/lærimeistari-skúlin-yrkisnevnd- yrkisútbúgvingarráð-Undirvísingar- og Mentamálastýrið-landsstýrismaðurin Næmingagrundarlag Fortreytir fyri upptøku Einasta treyt fyri at kunna byrja eina lærlingaútbúgving eftir lærlingalógini er, at ein skal vera fyltur 15 ár og vera útskrivaður úr fólkaskúlanum. Handilslærlingar og skrivstovulærlingar mugu, áðrenn teir kunna byrja í læru við lærusáttmála, í minsta lagi hava tikið FHS-støðisútbúgvingina. Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 Sí hjálagda yvirlit yvir lærlingatilgongdina seinastu 20 árini ( REF _Ref459974077 \h \* FLETFORMAT Fejl! Henvisningskilde ikke fundet. á síðu PAGEREF _Ref459974094 \h Fejl! Bogmærke er ikke defineret. og REF _Ref459974120 \h \* FLETFORMAT Talva 17 Lærlingatilgongd til skrivstovu- og handilsútbúgvingarnar 1986 til 1998 á síðu PAGEREF _Ref459974133 \h 536) Undirvísing og eftirmeting (Hvussu eftirmetingin er skipað) Eftirmeting av próvtøku Ongar fastlagdar niðurskrivaðar reglur eru viðvíkjandi eftirmeting av undirvísingini ella av lærarum. Heldur ikki eru reglur viðvíkjandi eftirmeting av lærimeistarans handaligu og verkligu frálæru á læruplássinum. Læruráðið hevur higartil mett, at úrslitini av sveinaroyndunum ikki einans eru ein meting av lærlinginum sjálvum, men eisini kunnu nýtast sum eftirmeting av lærarum, undirvísingini, lærimeistaranum, arbeiðsumstøðunum á læruplássinum sum heild. Sveinaroyndirnar eru eksternar á tann hátt, at tær higartil hava verið fyriskipaðar av læruráðnum við eksternum skoðanarmeistarum (próvdómarum). Ávegisroyndir á hvørjum skúlastigi verða lagdar til grund fyri skúlans meting av lærlinginum, og verður henda meting send lærimeistaranum eftir hvørt skúlastig. Sambært nýggju yrkisútbúgvingarlógini skulu yrkisnevndir hereftir skipa fyri sveinaroyndunum. Fyrimunir/styrki við útbúgvingunum Ein tann størsti fyrimunurin við lærlingaútbúgvingunum er, at tær eru skipaðar sum skiftisútbúgvingar. Á tann hátt ber betur til at sameina ástøði og verkligar royndir. Miðað verður ímóti at fáa almennar lærugreinir við í yrkislærugreinir í tann mun, hetta kann lata seg gera. Hetta loysir ofta upp fyri stórum ástøðiligum og bókligum trupulleikum, sum lærlingur kann dragast við, og væl ber til at royna lærdu ástøðina í verki. Ein annar fyrimunur er, at skúlagongdin fellur ikki so long, tá skúlaskeiðini liggja um 10 vikur um árið. Vansar/veikleikar við útbúgvingunum Ein tann størsti vansin er, at útbúnaðurin til fleiri av útbúgvingunum er so ómetaliga kostnaðarmikil, og ringt er at útvega fígging til støðuga dagføring av útbúgvingunum. Vandi er tá fyri, at skúlarnir fyrst og síðani lærlingarnir og vinnan, verða eftirbátar í mun til londini rundan um okkum. Verður ein útbúgving ikki dagførd, kann tað so skjótt henda, at sveinabrøv okkara ikki verða góðtikin aðrastaðni. Tað hava vit dømi um. Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) Av tí at teknisku skúlarnir í Føroyum einans eru útgjørdir til at veita undirvísing í 8 av teimum 52 lærlingaútbúgvingunum, vit hava innan handverk, er tað neyðugt at samstarva við tekniskar skúlar í Danmark fyri at útvega lærlingunum ta skúlagongd, ið hoyrir til læruna. Tað sama ger seg galdandi innan handils- og skrivstovuútbúgvingarnar. Handilslærlingar og skrivstovulærlingar mugu, áðrenn teir kunna byrja í læru við lærusáttmála, í minsta lagi hava tikið FHS-støðisútbúgvingina. Í læru- og sáttmálatíðini skulu teir so allir í umleið 8-10 vikur í skúla at taka tey sergreinaskeið, ið hoyra til læruna. Undantikið "all round - skrivstovulærlingar", sum higartil hava fingið skúlan í Føroyum, eru allir handils- og skrivstovulærlingar noyddir at fara til Danmarkar at fáa sergreinaútbúgvingina. Síðani føroyska lærlingalógin kom í gildi 12. oktober 1954, og eisini áðrenn tað, hevur verið galdandi, at føroyskir lærlingar, sum ikki kunnu fáa skúlagongd í Føroyum, skulu fáa skúlagongdina á tekniskum skúlum í Danmark. Sambært Rundskrivelse nr. 446 fra Tilsynet med den tekniske Undervisning frá 4. apríl 1962 hevur verið galdandi, at - "Såfremt undervisningen for et håndværksfag i henhold til §11 i den færøske lærlingelov helt eller delvis henlægges til en teknisk skole i Danmark, vil lærlingene fra dette fag kunne få udgifterne godtgjort til de nødvendige rejser, herunder skib Torshavn-København og tilbage på 2. klasse med køje. - Spørgsmål om ydelse af befordringsgodtgørelse til andre lærlinge, hvor læremester og lærling er enige om, at lærlingen bør søge undervisning ved en teknisk skole i Danmark, og hvor det færøske lærlingeråd skriftligt anbefaler andragendet, skal i hvert enkelt tilfælde forelægges tilsynet til forudgående godkendelse." Danskir vinnuskúlar, ið taka ímóti føroyskum lærlingum, hava higartil fingið rakstrarstuðul til undirvísingina uttan mun til, um lærlingarnir høvdu danskan ella føroyskan lærusáttmála. Tað hevur sostatt ikki verið kravt gjald fyri føroyskar lærlingar á skúlum í Danmark. Heldur ikki tá tað snýr seg um uppihald. Tann parturin av uppihaldsútreiðslunum, sum lærlingur sjálvur skal rinda (uml. 500 kr. um vikuna fyri vistarhald), hevur verið tann sami fyri føroyskar lærlingar sum fyri danskar lærlingar. Føroyskir lærlingar fáa sostatt lut í teirri donsku studningsskipan, sum galdandi er fyri danskar lærlingar, ið búgva á skúlaheimi. Vit hava ikki hagtøl, sum beinleiðis vísa, hvussu nógvir lærlingar hava verið á skúla í Danmark ár um ár. Hagtøl fyri lærlingatilgongdina sum heild geva hinvegin eina góða mynd av gongdini. Í teimum omanfyri nevndu 44 handverksútbúgvingum, sum taka skúlagongdina í Danmark, hevur lærlingatilgongdin seinastu 20 árini í meðal verið 42. Størsta tilgongdin var í 1984, tá talið var 78, og minsta tilgongdin var í 1992, tá talið var 12. Skúlagongdin hjá hvørjum av hesum lærlingum er í meðal 14 vikur um árið. Í handilsútbúgvingunum (heilsølu og smásølu) ganga hagtølini frá 1986. Meðaltilgongdin í tíðarskeiðnum frá 1986 til 1997 hevur verið 22. Skúlagongdin hjá hvørjum av hesum lærlingum hevur í meðal verið 3 vikur um árið. Frá 1998 er skúlagongdin longd til í meðal 4-5 vikur um árið. Í skrivstovuútbúgvingunum hava flestu lærlingarnir til og við 1997 fingið skúlagongdina í Føroyum. Við nýggju útbúgvingarreglunum og øktu sergreinauppbýtingini frá 1998 noyðast helst fleiri av skrivstovulærlingunum at taka skúlagongdina í Danmark, um ikki Føroya Handilsskúli kemur at bjóða út fleiri sergreinaskeið enn higartil. Talið á skrivstovulærlingum, sum í árunum 1995-1997 hava verið noyddir at fáa skúlagongd í Danmark, hevur verið 6 í meðal, og hevur longdin á skúlagongdini verið um 3 vikur í meðal. Eins og í handilsútbúgvingunum er skúlagongdin í skrivstovuútbúgvingunum longd til í meðal 4-5 vikur um árið. Samanumtikið kann sigast, at út frá hagtølunum um lærlingatilgongd er talið á føroyskum lærlingum, ið noyðast til Danmarkar at fáa ta skúlagongd, sum hoyrir til læruna, í meðal um 70 um árið, og at longdin á skúlagongdini í meðal er 9,6 vikur um árið. Um ikki serlig viðurskifti gera seg galdandi, so verða flestu føroysku handils- og skrivstovulærlingarnir sendir til handilskostskúlan í Mommark ella í Odder. Teknisku skúlarnir í Føroyum eru limir í Teknisk Skoleforening og samstarva mest við skúlar í Nordregionen, har teir sjálvir eru limir. Um ikki serlig viðurskifti gera seg galdandi, so verða føroyskir lærlingar sendir til hesar skúlar: Miðlatøknimekanikarar, AV-assistentar og radiomekanikarar og skrivstovutøknimekanikarar fara til Viborg. Datamekanikarar og elektronikkmekanikarar og klædnavirkarar fara til Sønderborg. Elektromekanikarar og bilelektromekanikarar fara til Nykøbing F. Lastbilamekanikarar fara til Skjern. Traktormekanikarar og entreprenørmaskinumekanikarar fara til Års. Bilmálarar og bilplátusmiðir fara til Silkeborg. Flogmekanikarar fara til Dragør. Træskipasmiðir, bátasmiðir og plastbátasmiðir og modellsnikkarar fara til Helsingør. Maskinsnikkarar, seglmakarar og glarmeistarar fara til Skive. Bakarar, slaktarar fara til Holstebro. Kondittarar og urmakarar fara til Ringsted. Meiaristar fara til Dalum. Kokkar, tænarar, reseptionistar, smyrjibreyðsfrýr og kafeteriaassistentar fara til Aalborg, fínsmiðir, grafikarar og grafiskir prentarar fara til Kolding. Múrarar og bygningsmálarar fara til Hjørring. Fotografar, bókbindarar, tannteknikarar og gullsmiðir fara til Keypmannahavnar. Gartnarar fara til Beder. Ventilatiónsmontørar fara til Næstved o.s.fr. Samstarv við vinnu Læruráðið hevur í mong ár havt neyvt samstarv við flestu yrkisnevndirnar í Danmark. Føroyskir lærlingar, ið fáa skúlagongdina í Danmark, taka eisini sveinaroyndina í Danmark. Hetta verður gjørt eftir avtalu millum Føroya læruráð og viðkomandi yrkisnevnd. Í Danmark er tað fyri hvørt yrki sær ein yrkisnevnd, sum skipar fyri sveinaroyndunum. Læruráðið hevur samtykt, at føroyskir lærlingar skulu skoðast eftir somu reglum, sum galdandi eru í Danmark í viðkomandi faki. Metingarreglur og sveinaroyndarreglur annars eru ymiskar frá faki til fak. Tó so, at innan fyri onkur ávís høvuðsøki sum t.d. jarn og metal kunnu tað verða fleiri fak, ið hava eins metingarreglur. Læruplássið ber útreiðslurnar av sveinaroyndini. Tá føroyskir lærlingar taka sveinaroynd í Danmark, gjalda føroysku lærupláss teirra tað sveinaroyndargjald, sum galdandi er í viðkomandi faki. Innan jarn- og metalfakini er gjaldið 1560 kr. fyri hvønn. Í onkrum faki kemur gjaldið upp í t.d. 5000 kr. - alt eftir hvussu nógv tilfar skal til og hvussu ofta skoðanarmeistararnir skulu møta upp undir royndini. Gjaldið fevnir eisini um samsýning til skoðanarmeistarar. Í Føroyum hevur gjaldið síðani fyrst í 80-unum verið 200 kr. Um leið 1990 vóru meginfeløgini og læruráðið vorðin samd um, at gjaldið átti at setast upp í 2000 kr, og tey søktu landsstýrið um loyvi til tað. Landsstýrið gjørdi lógaruppskot, men uppskotið fall, tá atkvøtt varð. Avtala er gjørd við so at siga allar yrkisnevndir í Danmark, at føroysk sveinabrøv verða góðtikin í Danmark ájavnt við danskt sveinabræv. Treytirnar fyri hesum eru, at læruráðið veitir trygd fyri, at innihaldið í føroysku útbúgvingunum, tað veri seg verkliga læran á læruplássinum ella ástøðiliga og verkliga innihaldið í skúlaskeiðunum, er í minsta lagi á sama stigi, sum tilsvarandi útbúgving er í Danmark. Hetta verður m.a. tryggjað á tann hátt, at víðkaða læruráðið hevur samtykt og fyrisett, at lærupláss verða góðkend eftir somu góðkenningarkriterium, sum galdandi eru í Danmark, og at føroysku útbúgvingarreglurnar samsvara við donsku útbúgvingarkunngerðirnar, í tann mun tær ikki stríða ímóti føroyskari lóggávu. Ivamál tekur víðkaða læruráðið avgerð um í viðkomandi faki. Flestu av hesum avtalum eru óformligar. Tó eru formligar avtalur gjørdar við el-fakið, grafisku fakini, hotell- og restauratiónsfakini, jarn- og metalfakini og garðyrkisfakini. Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) Læruráðsskrivstovan veitir yrkis- og lestrarvegleiðing. Harumframt hava allir yrkisskúlarnir skipaða lestrarvegleiðing við útbúnum lestrarvegleiðarum. Framtíðarmynd (scenario) Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar, fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini ? Sum áður nevnt er tað av avgerandi týdningi fyri vinnuna, at útbúgvingarnar til eina og hvørja tíð eru tíðarhóskandi og dagførdar samsvarandi tíðarinnar krøvum og helst framman fyri flestu virkjum Fyri at skúlarnir skulu kunna nøkta hesi krøv, mugu teir vera útgjørdir samsvarandi. Hetta er ein støðug framhaldandi tilgongd, sum gongd má vera í alla tíðina. Skúlar og útbúgvingarstovnar skuldu helst verið eina tonn framman fyri flestu virkir og lærupláss. Her er tað, yrkisnevndirnar skulu gera vart við seg og rópa varskó, tá tað er neyðugt. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 17 Lærlingatilgongd til skrivstovu- og handilsútbúgvingarnar 1986 til 1998 Heimild: Føroya Læruráð (dagf. 04.05.99) Aðrar og hægri útbúgvingar Føroya Læraraskúli Søgulig lýsing Á Læraraskúlanum eru tvær útbúgvingar, læraraútbúgvingin og pedagogútbúgvingin. Læraraútbúgving hevur verið í Føroyum síðan 1870. Í høvuðsheitum hevur henda útbúgving megnað at útbúgva allar lærarar til okkara fólkaskúla. Nakrir lærarar hava kortini alla tíðina valt at taka útbúgving sína niðri í Danmark. Útbúgvingarnar í Føroyum og í Danmark eru javnsettar, men kortini við tí ískoyti, at lærari við donskum prógvi skal taka eykaprógv í føroyskum, sum í tímatali svarar til felagslærugreinina føroyskt. Søguliga gongdin er væl lýst í bók Ludvig Petersen: Skole på Færøerne i 1000 år, og í grein eftir Paula Nielsen: Læraraskúlin, í 100 ára riti Føroya Lærarafelags. Lógargrundarlagið Lógargrundarlagið er: L. nr. 52 af 14.02.1979 for Færøerne om læreruddannelsen, som sat i kraft ved B. nr. 71 af 01.03.1984 Ll. nr 69 frá 28.05.1980 um læraraútbúgving K. nr. 26 frá 07.05.1991 um læraraútbúgving K. nr. 13 frá 24.01.1990 um námsfrøðiliga útbúgving. Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. Læraraskúlin er í Havn og hevur høli saman við Venjingarskúlanum, sum er ein av kommunuskúlunum í Havnar kommunu. Fortreytir fyri upptøku Fortreytirnar fyri upptøku á læraraútbúgvingina eru: studentsprógv, hf-prógv ella prógv á líknandi stigi. Dentur verður eisini lagdur á lívsroyndir. Fortreytirnar fyri upptøku á námsfrøðiligu útbúgvingini eru: at umsøkjarin, umframt at hava gingið 9 ár í skúla, hevur staðið hf-prógv, studentsprógv, hægri handilsskúlaprógv, hevur lærlingaútbúgving ella kann prógva samsvarandi kunnleika, og harumframt er tað ein fyrimunur, at umsøkjarin hevur starvast í dag- ella bústovni í minsta lagi 1/2 ár. Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 18 Yvirlit yvir umsøkjarar á Føroya Læraraskúla útvald ár 1986 til 1998 Heimild: Føroya Læraraskúli Talið á umsøkjarum er ikki longur til skjals okkurt árið, men umsøkjararnir til læraraútbúgvingina hava ligið um tað sama, men hava tey verið eitt sindur fleiri á pedagogútbúgvingini. Eftirmeting av undirvísingini Innanhýsis eftirmeting av undirvísingini og virkseminum annars er alla tíðina á skúlanum, eitt sindur ymiskt frá einum lærara til annan. Hetta verður gjørt í sambandi við fakligu undirvísingina og eftir tey verkætlanararbeiði, eitt nú av tvørfakligum slag, sum gerast alsamt vanligari táttur í virkseminum á skúlanum. Meira formliga verður tað gjørt á lærarafundum, sum regluliga eru á skúlanum, og á skeiðum fyri lærarar skúlans, sum í høvuðsheitum hava ligið eftir nýggjár hesi seinastu árini. Harumframt verður, tá ið høvi býðst, tosað við einstakar lesandi um gongdina í útbúgvingini, bæði fyri at fáa upplýsingar um, hvussu tey halda, at útbúgvingin gongur, men eisini fyri at nýta høvi at leiðbeina tey og gera teimum greitt, hvussu sambandið er millum endamál, lesiætlanir og innihald og háttalag í undirvísingini. Eftirmeting av lærarum Eftirmeting av lærarum er ikki formliga skipað, og tað sum er, verður gjørt í samrøðum, sum rektarin av og á hevur við lærararnar, sum undirvísa á skúlanum. Eftirmeting av próvtøku Viðvíkjandi eftirmeting av próvtøku eru summir lærarar, sum hava eftirmeting saman við teimum lesandi eftir próvtøkurnar. Sum á øðrum skúlum gevur próvtøkuskipanin skúlamyndugleikunum møguleika at fáa upplýsingar um próvtøku frá próvdómarunum. Fyrimunir/styrki við útbúgvingini Viðvíkjandi fyrimunum við útbúgvingunum er fyrst av øllum at siga, at upp á seg eru fá lesandi á Læraraskúlanum, skulu vit bera okkum saman við útbúgvingarnar í londunum uttanum okkum. Tað gevur møguleika fyri at hava eitt sera tætt samband millum lærarar, lesandi og leiðslu, og hetta tætta samband gevur leiðbeiningarmøguleikar, sum onnur størri støð ikki hava. Tí kennir Læraraskúlin gongdina hjá tí einstaka lesandi. Verandi skipan hóskar í høvuðsheitum væl til hugsjónina um eindarlæraraútbúgving og eina pedagogútbúgving, sum skal síggja til alt økið, har pedagogar vanliga starvast. Vansar/veikleikar við útbúgvingini Støddin kann eisini vera ein vansi, tí fá lesandi á skúlanum merkir eisini, at lærararnir verða fáir, og at teir tí ikki fáa høvi til serfrøði, soleiðis sum lærarar á størri eindum hava líkindi til. Ein annar vansi við øllum menningarútbúgvingum, her eins væl og í øðrum londum, er trupulleikin at fáa tað til at renna saman millum hugsjónarligu og fakligu fatanina. Tað er trupult at loysa henda spurning til lítar, men loysnin liggur í strembanini eftir at bøta um útbúgvingarnar og hevur at gera við javnvágina millum skipan og opinleika og "effektivitet" og tíð at lata tilfarið sodna og at hugsa seg um. Tað støðið, sum verður lagt útbúgvingarárini, er grundvøllurin undir støðugu yrkismenningini í starvi. Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) Føroya Læraskúli hevur sjálvandi fyrst av øllum samstarv við Venjingarskúlan og við teir skúlar og stovnar, sum vanliga taka ímóti lesandi í starvsvenjing. Starvsvenjing er eisini av og á í útlondum. Umframt hetta hevur Læraraskúlin nakað av samstarvi við Náttúruvísindadeildina á Fróðskaparsetrinum. Uttanlands hevur Føroya Læraraskúli samband við tilsvarandi útbúgvingar í grannalondunum, og skúlin er við í samstarvi millum læraraútbúgvarar í Evropa gjøgnum felagsskapin ATTE, sum skipar fyri ráðstevnu um læraraútbúgvingar á hvørjum ári. Samstarv við vinnulív Einki beinleiðis samband er millum Føroya Læraraskúla og vinnulívið annað enn tað, at tey lesandi sjálvandi í høvuðsheitum hava vinnuroyndir, og at nøkur teirra hava nakað av arbeiði í ymiskari vinnu, meðan tey ganga á Føroya Læraraskúla. Harumframt verða vinna, vinnuvirki og vinnuviðurskifti ofta evni í fakliga arbeiðinum á Læraraskúlanum, og samfelagstráðurin er støðugt inni í myndini í arbeiðinum á skúlanum. Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) Eingin skipað yrkis- og lestrarvegleiðing er á skúlanum, men lærararnir í pedagogisku lærugreinunum hava á pedagogútbúgvingini nakað av tíð, sum er sett av til leiðbeining av teimum lesandi. Hetta, saman við tí tætta sambandi, sum til ber at hava við lesandi á staði við so fáum lesandi, hava lærarar skúlans hildið vera nóg mikið, men Ráð teirra lesandi heldur, at meira tíð átti at verið sett av til hetta endamál, og at tíð átti at verið ásett til leiðbeining. Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru (vinnugreinir) Tey, ið verða liðug á námsfrøðiligu útbúgvingini, hava ongar trupulleikar at fáa arbeiði, tí tørvurin á pedagogum við útbúgving er alstórur. Viðvíkjandi lærarum er støðan eitt sindur øðrvísi, tí í høvuðsheitum eru lærarar við prógvi í flest øllum størvum í fólkaskúlanum, men sum er hava so at siga allir lærarar, sum áhaldandi hava søkt starv, fingið arbeiði í fólkaskúlanum ella aðrastaðni, og soleiðis verður væntandi eisini í framtíðini við tí tilgongd av nýggjum lærarum, sum er í løtuni. Men um 10 ár fara nógvir lærarar frá á hvørjum ári, at trupult verður helst hjá Læraraskúlanum at fylgja við við einum flokki um árið. Framhaldsmøguleikar Framhaldsútbúgvingarmøguleikarnir eru nakað teir somu á báðum útbúgvingunum, og tað er umframt serlæraraútbúgving og útbúgving til at røkja ávísar uppgávur, eitt nú leiðbeining og skúlabókasøvn, kandidatprógv í pedagogikki og sálarfrøði og hjá fólkaskúlalærarum eisini í ávísum lærugreinum. Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? Báðar útbúgvingarnar eru menningarútbúgvingar. Tað merkir, at samstundis sum tær hava eitt fakligt innihald, sum ikki er tað sama hjá hvørjum einstøkum lesandi, hava tær eisini sum endamál at menna tann einstaka lesandi til fjølbroyttu menniskjansligu uppgávuna sum lærari ella pedagogur. Tí hava rúmar ræsur og rásarúm til royndir og til ymiskar undirvísingar- og arbeiðshættir avgerandi týdning fyri, at útbúgvingarnar eydnast. Endamálið er at útbúgva lærarar og pedagogar, ikki teknikarar ella instruktørar. Báðar útbúgvingarnar hava rímiliga rúmligar lógir og kunngerðarkarmar um virksemið, so til ber at røkja tær eftir tíðarinnar tørvi, men dagføring er altíð neyðug sum tíðin gongur, tí samfelagsmenningin stendur ikki í stað. Tí treingja hesir útbúgvingarkarmar eisini til aðra endurskoðan enn ta innanhýsis eftirmeting, sum alla tíðina er á Læraraskúlanum. Uttan um okkum hava allar læraraútbúgvingarnar og flestu pedagogútbúgvingarnar háskúlastøði. Undantakið er Danmark, sum hevur eina siðvenju, sum setur "lærara- og pedagogfakligheitina" í hásætið og ikki hellir til"háskúlafakligheitina", tí hon einvíst kann koma at leggja dentin á fakliga førleikan og stundum kann koma at gloyma hin partin, sum er, at "professiónin" hjá lærarum og pedagogum ikki er lærugreinafaklig, ella t.d. linjugreinarnar burturav, men eisini, og ikki minst, námsfrøðiligi førleikin. Sum dømi kann nevnast, at í januar í ár varð Fosturskóli Íslands lagdur saman við Kennaraháskóla Íslands, og harvið hevur nú eisini pedagogútbúgvingin har fingið háskúlastøði við teimum møguleikum og krøvum, sum harvið fylgja, men enn er einki hent hjá okkum á hesum øki. Aðrastaðni er "modellið" oftast ein pedagogiskur háskúli, og hetta kundi verið ein góður vegur at gingið hjá okkum. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) Tað er rímiligt, at Føroya Læraraskúli fær háskúlastøði, og soleiðis sum hann nú er settur inn í skipanina av undirvísingarverkinum hjá okkum, skuldi hetta verið sjálvsagt. Tað er neyðugt, at lærarar á stovninum fáa granskingarmøguleikar, so útbúgvingarnar standa á haldgóðum heimligum støði, soleiðis sum veruleikin er í okkara samfelag, samstundis sum tær fáa beinleiðis samband við tað, sum hendir á granskingarøkinum uttan um okkum, og henda møguleika kunnu lærarar á Læraraskúlanum vinna førleika til í samstarvi við Fróðskaparsetur Føroya og teir stovnar í londunum uttan um okkum, sum Læraraskúlin longu hevur gott samstarv við. Tað hevði givið møguleikar til pedagogiskar framhaldsútbúgvingar í Føroyum, kandidatútbúgvingar og doktaragóðkenningar. Annað Umframt verandi útbúgvingar er rímiligt, at stovnurin í framtíðini eisini tekur sær av pedagogisku útbúgvingini hjá øllum, sum starvast í undirvísingarverkinum og av eftirútbúgvingini hjá teimum, sum eru í starvi. Hetta hevði ment pedagogiska og fakliga umhvørvið og gjørt stovnin til tann pedagogiska og fakliga kraftdepilin, sum hann eigur at vera. Nevnt skal verða, at soleiðis er eisini nógvastaðni, har Læraraskúlin samstarvar við aðrar undirvísingarstovnar, eitt nú í Íslandi, í Svøríki og í Noregi. Summastaðni í Danmark hava læraraskúlarnir seinastu tíðina eisini tikið sær av tílíkari eftirútbúgving. Til tess at menna almenna partin av virkseminum á Læraraskúlanum hevði tað verið ein møguleiki at lagt eina lista- og listahandverkaútbúgving á stovninum. Listin, listahandverkið og pedagogisku útbúgvingarnar kundu havt sera mennandi ávirkan hvør á aðra, og tær kundu skapað javnvág millum fakligu krøvini annars og menniskjaliga/kropsliga menningartørvin, sum lærarar og pedagogar altíð standa mitt í. Soleiðis skipað fyri kundu vit her í Føroyum fingið góðar útbúgvingarmøguleikar og eitt kveikjandi útbúgvingarumhvørvi, men alt hetta krevur, at gjørt verður nakað við hølisumstøðurnar. Bæði Læraraskúlin og Venjingarskúlin hava tronglig hølisviðurskifti, so at møguleikarnir til menning av virkseminum á báðum skúlunum, samsvarandi tíðarinnar møguleikum og krøvum, eru avmarkaðir. Tørvur er bæði á skúlastovum og á smærri stovum (klivum) til verkætlanararbeiði o.a. Annað at nevna er, at eftir verandi skipan ber ikki til hjá lærarum, sum eru lidnir, at koma inn aftur á skúlan og taka t.d. eina linjulærugrein aftrat. Hetta hevur ikki verið gjørligt, sjálvt um tað skuldi verið ein hentur møguleiki í eftirútbúgvingarhøpi. Pláss er næstan altíð á teimum einstøku holdunum og skuldi eisini verið mennandi hjá teimum læraralesandi at havt onkran virknan lærara í fólkaskúlanum við á holdinum. Sjóvinnuútbúgvingarnar í Føroyum. Høvuðslýsing Søgulig lýsing Sí síðu 27 í bindi 1. Lógargrundarlagið Grundarlagið undir maskinmeistaraútbúgvingunum er lóg nr. 50 frá 28. apríl 1992 um maskinmeistaraútbúgving og aðrar maskin- og eltøkniútbúgvingar og kunngerðir, ið eru lýstar við støði í hesi lóg. Grundarlagið undir navigatørútbúgvingunum er lóg nr. 65 frá 5. juni 1984 um sjómansútbúgving við seinri broytingum og kunngerðir, ið eru lýstar við støði í hesi lóg. Harumframt er skúlamyndugleikunum álagt at skipa so fyri, at útbúgvingarnar lúka altjóða minstukrøv, sum eru ásett í STCW-sáttmálanum. Meira um hetta seinri. Kortini eru eingi altjóða krøv til lægru sjóvinnuútbúgvingarnar, t.e. til motorpassaraskeið og dugnaskaparskeið í sigling og motorpassing. Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. Sjómansskúlarnir eru tveir í tali, Føroya Sjómansskúli í Havn og Klaksvíkar Sjómansskúli í Klaksvík. Maskinmeistaraskúlin er í Havn. Næmingagrundarlag. Fortreytir fyri upptøku Fyri upptøku til heimaskipara, sum er fyrsti partur av skipsføraraútbúgvingini, krevst, at viðkomandi hevur ástøðiligan kunnleika, sum svarar til víðkaða fráfaringarroynd fólkaskúlans í hesum lærugreinum: føroyskum, donskum, enskum, rokning/støddfrøði og alis/evnafrøði Hartil krevst, at viðkomandi hevur siglingartíð í 36 mánaðir sum dekkari ella í 12 mánaðir sum stýrimansnæmingur (aspirantur). Tosað hevur verið um at stytta siglingartíðina sum dekkari niður 24 mánaðir. Fyri upptøku til maskinist, sum er fyrsti partur av maskinmeistaraútbúgvingini, krevst, at viðkomandi hevur ástøðiligan kunnleika, sum svarar til víðkaðu fráfaringarroynd fólkaskúlans í hesum lærugreinum: føroyskum, enskum, rokning/støddfrøði og alis/evnafrøði Hartil krevst, at viðkomandi hevur eina tøkniliga útbúgving ella eitt skeið á maskintøkniligum verkstaðarskúla, sum varir í minsta lagi 12 mánaðir. Skeið skulu góðkennast av skúlamyndugleikanum. Á talvunum niðanfyri er virksemið hjá skúlunum lýst við útvaldum árgangum. Felags fyri allar talvurnar er, at ikki ber til at draga talið undir teiginum prógv frá talinum undir teiginum upptøka fyri eina ávísa útbúgving eitt árið og á henda hátt at fáa eina ábending um fráfallið. Teir næmingar, ið vera upptiknir eitt árið, nýtast ikki at vera teir somu, ið fáa prógv sama ár. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 19 Inn- og útskrivaðir næmingar á Maskinmeistaraskúlanum útvald ár (1986 til 1998). Heimild: Maskinmeistaraskúlin Viðm.: * Mett tøl. Tølini fyri 1986 vísa gomlu maskinist- og maskinmeistaraútbúgvingina, sum vardi í ávikavist 1/2 ár og 1 1/2 ár. Síðst í áttatiárinum skifti víðkaða maskinmeistaraútbúgvingin navn til maskinmeistaraútbúgvingin, samstundis sum hon bleiv long frá 2 til 3 ár. Tey, ið halda fram til maskinmeistara eftir lokna maskinistútbúgving, søkja ikki um upptøku av nýggjum. Tí eru teigarnir upptøka/maskinmeistarar blankir fyri øll árini uttan 1986. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 20 Inn- og útskrivaðir næmingar á Føroya Sjómansskúla útvald ár (1986 til 1998) Heimild: Føroya Sjómansskúli (upptøka) og Undirvísingar- og Mentamálastýrið (prógv) Viðm.: * Fyrra hálvár. Vegna arbeiðsloysi og møguleikar í innførdu modulskipanini var tilgongdin alsamt vaksandi fyrra helming av nítiárunum. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 21 Inn- og útskrivaðir næmingar á Klaksvíkar Sjómansskúla útvald ár (1986 til 1998). Heimild: Klaksvíkar Sjómansskúli (upptøka) og Undirvísingar- og Mentamálastýrið (prógv) Viðm.: * Mett tøl. Tølini fyri Klaksvíkar Sjómansskúla eru heldur misvísandi. Skúlin tekur upp til heimaskipara og skipara triðja hvørt hálvár, soleiðis at næmingar, ið hava lokið heimaskiparaútbúgving fáa høvi at halda fram til skipara á skúlanum. Hóast eingi prógv eru latin fyri árgangirnar 1992, 1995 og 1998, so hava prógv verið latin millumliggjandi ár. Heimaskiparar Skiparar Kokkar Sjóvinnuskúlin Dugnarskap, sigling Undirvísing og eftirmeting Eftirmeting av undirvísingini Skúlamyndugleikin ger í dag onga eftirmeting av undirvísingini ella av lærarum. Uppgávunevndir, sum gera skrivligar próvtøkuuppgávur, biðja javnan um próvtalsgevingina fyri eitt uppgávusett, áðrenn farið verður undir at gera næsta uppgávusett. Ein ávís eftirmeting liggur í hesum, sum bólkarnir hvør í sínum lagi kunnu gera. Kortini eru ongar reglur ella mannagongdir fyri eftirmeting av próvtøku. Eftirmeting av lærarum Í sambandi við at skúlarnir eru farnir undir dygdarmenning, kann roknast við, at eftirmetingin av undirvísingini og lærarum verður meira skipað í framtíðini. Skúlarnir eiga í einari dygdarmenningarhandbók at hava mannagongdir fyri eftirmeting av undirvísing og lærarum. Fyri at lúka altjóða krøv skulu sjóvinnuskúlarnir hava slíkar dygdarmenningarskipanir. Eftirmeting av próvtøku Ynskiligt hevði eisini verið, um uppgávugerð og próvtøkur o.a. vórðu eftirmett sambært mannagongdum í eini dygdarmenningarhandbók hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Fyrimunir/styrki við útbúgvingini Størsti fyrimunur við sjóvinnuútbúgvingunum er, at næmingarnir, eftir lokna útbúgving, hava vinnuførleika, ið er viðurkendur um allan heim, tí at útbúgvingarnar eru grundaðar á altjóða minstukrøv. Heimaskipara-, skipara- og skipsføraraútbúgvingarnar eru samanhangandi soleiðis at skilja, at upptøka til skipara krevur heimaskiparaprógv, og upptøka til skipsførara krevur skiparaprógv. Hesar útbúgvingar vórðu í 1993 skipaðar í eina modulskipan. Modulskipanin loyvir avriksflutningi (merit) frá øðrum útbúgvingum, og nógvir heimaskiparar og skiparar við eldri útbúgvingum hava nýtt hetta høvið at fáa eftirútbúgving til skipsførara. Einki er at ivast í, at heimaskiparar og skiparar fingu einki góðskrivað í skipsføraraútbúgvingini. Tað er mín sannføring, at modulskipanin hevur eggjað nógvum til eftirútbúgving, tá arbeiðsloysið var í hæddini. Hagtølini tala fyri seg. Vansar/veikleikar við útbúgvingini Ein veikleiki við sjóvinnuútbúgvingunum er, at innihaldið í grundlærugreinunum støddfrøði, alisfrøði o.ø. ikki er tað sama sum í øðrum útbúgvingum. Við øðrum orðum eru rammurnar um grundlærugreinirnar øðrvísi. Hetta er helst tí, at sjóvinnuútbúgvingarnar í Danmark eru undir Industriministeriet, meðan restin av útbúgvingunum er undir Undervisningsministeriet. Tá ið sjóvinnuútbúgvingarnar í Føroyum hava havt eitt tætt tilknýti til maritimu útbúgvingarnar í Danmark, er hesin munur eisini arvaður inn í føroyska skúlaverkið. Tí kann vera torført at geva avriksflutning og hjá næmingum við sjóvinnuútbúgvingum at fáa loyvi til framhaldandi lestur á hægri lærustovnum. Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) Maskinmeistaraskúlin og Tekniski skúli í Klaksvík samstarva um motorpassaraútbúgvingina í Klaksvík. Føroya Sjómansskúli og Klaksvíkar Sjómansskúli samstarva soleiðis, at næmingarnir í Havn fara ein dag til Klaksvíkar á trygdarskeið, og næmingarnir í Klaksvík fara umleið eina viku til Havnar á radar- og arpasimulatorskeið. Harumframt samstarva báðir sjómansskúlarnir við Brandsskúlan við Áir, har teir í umleið eina viku fáa brand- og brandleiðaraskeið. Føroya Sjómansskúli og Maskinmeistaraskúlin samstarva við Tekniska skúla í Havn og í Klaksvík í tí so nevnda Oljuútbúgvingarsamtakinum. Gott samstarv er millum Oljuútbúgvingarsamtakið og Stavanger Maritime Skole. Bæði Maskinmeistaraskúlin og Føroya Sjómansskúli hava eitt óformligt samstarv við ávikavist maskinmeistaraskúlar og navigatiónsskúlar í Danmark. Hartil stendur skúlunum í boði at vera við í arbeiðsbólkum, sum hava til uppgávu at menna ymsar lærugreinar í donsku útbúgvingunum. Samstarv við vinnulívið Eitt útbúgvingarráð er fyri Maskinmeistaraskúlan, har vinnan er umboðað. Tíverri hevur ráðið ikki verið serliga virkið. Líknandi ráð er ikki fyri navigatørútbúgvingarnar. Vinnan hevur ikki verið serliga virkin og hevur sum heild blandað seg lítið uppí sjóvinnuútbúgvingarnar. Kanska er tað tí, at tann danski leisturin, sum útbúgvingarnar í Føroyum hava fylgt, verður hildin at vera hóskandi, ella tí at vinnufeløgini ikki hava nóg nógva orku til at blanda seg uppí. Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) Lestrarvegleiðing verður framd á skúlanum og í serligum føri av Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Lestrarvegleiðing er ikki skipað, men vón er fyri, at so verður, tá dygdarmenningin fer at virka. Ábending um starvsmøguleikar fáa nýútbúnir navigatørar og maskinmeistarar ofta frá reiðaríum og øðrum við próvtøkuhandanina. Annars er eingin skipað yrkisvegleiðing. Í Danmark verður sagt, at umleið 2/3 av maskinmeistarunum starvast á landi og 1/3 á sjónum. Í Føroyum er lutfallið helst øvugt, 2/3 á sjónum og 1/3 á landi. Stórt trot er á maskinmeistarum bæði í fiskiskipa- og farmaskipaflotanum, og á altjóða marknaðinum verður tørvurin alsamt vaksandi í framtíðini. Meginparturin av føroysku skipsførarunum hevur vanliga havt hýru í danska handilsflotanum. Myndin er broytt seinastu árini. Alsamt fleiri fáa hýru við veitinga- og atstøðuskipum, sum eru skrásett ymsa staðni um alla heimin. Heimaskiparar og skiparar hava fyri tað mesta havt hýru við føroyskum, grønlendskum, norskum, donskum og kanadiskum fiskiskipum. Seinri hava skiparar fingið hýru í coastaraflotanum (minni farmaskip) og við atstøðu- og veitingaskipum. Á altjóða marknaðinum gerst tørvurin eisini alsamt størri. Maskinmeistarar og navigatørar útbúgva seg ofta víðari innan verkfrøði og annars aðrar hægri útbúgvingar. Í nógvum londum eru hesar útbúgvingar undir hægri lærustovnum og tí ein partur av eini universitetsútbúgving. Framtíðarmynd Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? Sjóvinnuútbúgvingarnar lúka altjóða minstukrøv, sum vera ásett av IMO, International Maritime Organization, ein altjóða felagsskapur undir ST. Krøvini til farmaskip eru lýst í STCW-konventiónini, sum á fyrsta sinni varð samtykt í 1978 og seinri broytt munandi í 1995. Broytingarnar føra við sær, at møguleiki er fyri at útbúgva sama fólk til tænastur bæði í maskinrúminum og á brúnni. Hetta hevur verið nærum ógjørligt fyrr. Tí kann roknast við, at ein fjøltáttari arbeiðsmegi fer at starvast umborð á framtíðar farmaskipum. Ein onnur konventión, STCW-F, varð eisini viðtikin í 1995. Henda konventión ásetur minstukrøv til fiskiskip, og krøvini í henni eru ikki eins strong og í STCW-konventiónini. Í nógvum førum verður í hesari konventión víst á krøvini í STCW-konventiónini. Í Føroyum hevur støðið verið lagt eftir STCW-konventiónini. Á henda hátt hevur verið tryggjað, at navigatørar og maskinmeistarar kunnu skifta millum fiskiskip og farmaskip eftir tørvi. Hetta vísti seg at vera sera hent fyrst í nítiárunum, tá arbeiðsloysið í fiskivinnuni var í hæddini. Nógvir føroyingar fingu hýru í farmaskipaflotanum, tí útbúgvingin kundu brúkast her eisini. Tað er ikki neyðugt at broyta útbúgvingarnar munandi fyri at lúka altjóða minstukrøv. Nakrar smávegis tillagingar verða kanska neyðugar, her verður serliga hugsað um at dagføra innihaldið í onkrari lærugrein. Men tað verður neyðugt at innføra dygdarmenning á skúlunum og eisini hjá myndugleikum, sum hava útbúgvingarnar um hendi. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) Ein avtala við Søfartsstyrelsen um at javnseta føroyskar og danskar útbúgvingar verður helst undirskrivað í næstum. Við avtaluni fær Søfartsstyrelsen heimild til, saman við Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, at halda extern audit á skúlunum. Søfartsstyrelsen er tann myndugleikin sum vegna Danmark skal kunngera fyri IMO, at útbúgvingar lúka altjóða krøv. Føroysk uttanríkismál eru sum kunnugt umsitin av donskum myndugleikum, og tí skal Søfartsstyrelsen eisini kunngera fyri IMO, hvussu føroysku útbúgvingarnar eru skipaðar. Í eini frágreiðing, sum Søfartsstyrelsen sendi til IMO í juli í ár, verður boðað frá, at donsku og føroysku útbúgvingarnar lúka altjóða minstukrøv. Tað er altíð sunt við einum kjaki um, hvussu útbúgvingarnar eiga at verða skipaðar í framtíðini. Tveir bólkar við umboðan frá vinnuni eru settir til hetta endamál. Bólkarnir eru ikki farnir til verka enn, tí bíðað verður eftir loyvi frá javnstøðunevndini til at manna bólkarnar við ójøvnum kynsbýti. Ein orðing um endamálið við útbúgvingunum eigur at verða evnað til, og kanska fara bólkarnir at viðgera hetta, samstundis sum hugt verður eftir, hvussu útbúgvingarnar í framtíðini best verða lagaðar til føroysk viðurskifti. Sjúkrasystraskúli Føroya Høvuðslýsing Søgulig lýsing Sí síðu 27 í bindi 1. Lógargrundarlagið B. nr. 653 af 17. juli 1992 om Bekendtgørelse for Færøerne om sygeplejerskeuddannelsen. Skúlin er góðkendur av danska heilsustýrinum (Sundhedsstyrelsen). Skúlaeigarin (Almanna- og Heilsustýrið) hevur ábyrgdina av virkseminum á Sjúkrasystraskúlanum. Leiðslan á skúlanum er ein kvalifiserað sjúkrasystir, sum hevur ábygdina av samskipan av ástøðiligu og klinisku útbúgvingini í samlaðu útbúgvingarætlanini og at útbúgvingin fer fram eftir ásetingunum í útbúgvingarætlanini og við fyriliti fyri autorisatión. Undirvísingarætlan skúlans er góðkend av Undirvísingarmálarráðnum (Undervisningsministeriet). Tal av skúlum, stødd, staðseting o.a. Ein skúli. Uml. 80 lesandi. 7 fastir lærarar, sum eru sjúkrasystrar við neyðugari víðari útbúgving, umframt fyristøðukvinnan fyri skúlan. Harumframt eru fleiri tímalærarar knýttir at útbúgvingini, serliga læknar, samfelagsfrøðingar og sjúkrasystrar frá klinikkini. Býtið í løn millum fastar lærarar og tímalærarar er uml. 2. mill. kr. til fastar lærarar og 300.000 til tímalærarar. Skúlin liggur í dag á økinum hjá Landssjúkrahúsinum. Tey lesandi skulu í praktikktíðini starvast á ymsum deildum á Landssjúkrahúsinum ella á Klaksvíkar og Suðuroyar sjúkrahúsi. Harumframt skulu praktikantar starvast hjá heimarøktini, heilsusjúkrasystrunum og hvíldar- og umlættingarheimum. Í lestrartíðini fáa sjúkrasystralesandi løn, sum verður útgoldin soleiðis: Í forskúlaskeiðinum verður eingin løn givin lesandi. Tær hava rætt til uppihald og tænastubúna. Lønin er (roknað av pensiónsgevandi grundløn): 1.-12. mánað 61,0 % -24. mánað 71,5 % 25. og fylgjandi mánaðir 75 % av byrjanarlønini fyri sjúkrasystrar á lægsta stigi. Lesandi fáa útgoldið "Serliga ikki pensiónsgevandi viðbót". Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) Sundhedsstyrelsen hevur ábygdina av, at tað fakliga innihaldið í útbúgvingini lýkur tey krøv, sum sett verða til sjúkrasystraútbúgvingina og at sjúkrasystrar eftir lokna útbúgving eru skikkaðar til ta neyðugu autorisatiónina, sum er neyðug fyri at kunna arbeiða sum sjúkrasystir. Undervisningsministeriet hevur ábygdina av rammum og lógum, sum skúlin virkar eftir. Landssjúkrahússtjórin hevur ábygdina av teimum fíggjarligu viðurskiftunum. Skúlin verður stjórnaður av rektaranum og einum skúlaráð, sum Almanna- og Heilsustýrið setur í eitt fýra ára tíðarskeið. Í skúlaráðnum sita aðalstjórin, sum er formaður, fyristøðukvinnan fyri sjúkrasystraskúlan, umboð fyri lesandi, lærarar, sjúkrahúsverkið, Undirvísingar- og Mentamálastýrið, leiðarin fyri heimarøktina og fagfelagsformaðurin fyri sjúkrahjálpararnar. Skúlaleiðslan ger undirvísingarætlanina, sum verður góðkend av Sundhedsstyrelsen og síðani av skúlaráðnum. Næmingagrundarlag Fortreytir fyri upptøku Students-, HF-, HH-, HT-prógv ella líknandi og annaðhvørt 8 mðr. arbeiðsroyndir og/ella uttanlandsferðir og -uppihald háskúlauppihald ella tílíkt aðrar ikki gjøgnumførdar útbúgvingar skeið í víðkaðari fyrstuhjálp, áðrenn 1. útbúgvingarpartur er liðugur. Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar fyri árini 1986, 1989, 1995 og 1998 Umleið 80 umsøkjarar árliga, og uml. 20 verða tikin inn árliga. Í løtuni eru uml. 80 lesandi á skúlanum (4 flokkar á uml. 20 næmingar). Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 22 Umsøkjarar, inn- og útskrivaðir næmingar frá 1986 til 1998 Heimild: Sjúkrasystraskúli Føroya Viðm.: ^1eigin flokkur, spardur burtur. ^2spardur burtur í 1993 Undirvísing og eftirmeting (Hvussu er eftirmetingin skipað) Eftirmeting av undirvísingini Er ikki formliga skipað, men verður javnan eftirmett av lesandi, lærarum og kliniskum vegleiðarum. Tann danska eftirmetingarmiðstøðin undir Forskningsministeriet hevur fyri kortum eftirmett sjúkrasystraútbúgvingina í Danmark, men Sjúkrasystraskúlin í Føroyum var ikki við í hesi eftirmeting. Sjúkrasystraskúlin metir tó, at tey út frá frágreiðingini, sum varð skrivað, kunnu lesa, at tey ikki standa aftan fyri útbúgvingina í Danmark. Eftirmeting av lærarum Er ikki formliga skipað, men verður eftirmett leypandi av lærarunum sjálvum og teimum lesandi. Lærarar nema sær við jøvnum millumbili endurútbúgving og ferðast uttanlands og meta seg sjálvar at verða fult á hædd við aðrar sjúkrasystralærarar í hinum Norðanlondum. Eftirmeting av próvtøku Knýtt at danska sensorkorpsinum. Lesandi eftirmeta javnan, bæði skrivliga og munnliga. Fyrimunir/styrki við útbúgvingini At útbúgvingin er í Føroyum, høgt støði, kann nýtast í altjóða høpi, høgan status. Vansar/veikleikar við útbúgvingini Skúlin er avbyrgdur, manglandi lestrarumhvørvi, partur av Almanna- og Heilsustýrinum og ikki Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Vansi at skúlin ikki kann bjóða neyðturvilig endurútbúgvingarskeið, t.d. til praktikkvegleiðarar, sum í dag er 3 dagar umframt nakrar fundir, meðan tað í Danmark er 7 vikur undirvísing. Torført at dagføra lærarar. Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar Samstarv við aðrar skúlar (bæði innan- og uttanlands) Samstarva við Føroya Studentaskúla um lestrarvegleiðing. Samstarva við Nordplus og aðrar skúlar í Danmark. Fakliga og fyrisitingarliga, senda praktikantar til Danmarkar og til onnur lond og taka ímóti lesandi úr Norðanlondum. Samstarv við vinnulív Sum so einki samstarv við vinnulívið. Vegleiðing av næmingum (yrkis- og lestrarvegleiðing) Eingin skipað vegleiðing, men hava tó samstarvað við Føroya Studentaskúla. Óskipað lestravegleiðing verður tó javnan givin í undirvísingartíðini av lærarum til lesandi. Meting um vinnuligu møguleikar og hvat teir í høvuðsheitum eru (vinnugreinir) Trot á sjúkrasystrum, og tí góðir vinnumøguleikar. Fjøltáttaðir vinnumøguleikar, bæði innan sjúkrahúsverkið, heimarøktina og uttanlands. Framhaldsmøguleikar Góðir møguleikar fyri víðari útbúgving. Diplom frá Danmarks Sygeplejerskehøjskole. Kandidatsprógv (cand.cur.) frá Århus Universitet. BA í Stóra Bretlandi. Harumframt serútbúgvingarmøguleikar sum narkosu-, heilsu-, operatións-, psykatri- og intensivsjúkrasystir, umframt heilsusystir, lærari og leiðari. Framtíðarmynd (scenario) Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingini kann lúka framtíðarkrøvini? Sjúkrasystraútbúgvingin er í støðugari broyting. Hetta er neyðugt, tí samfelagið broytist og ymisk krøv verða sett til sjúkrasystrastarvið. Sjúkrasystraútbúgvingin er fult á hædd við somu útbúgvingar í Danmark og hinum Norðanlondum. Tó eru nakrar tillagingar neyðugar í sambandi við eftirútbúgvingar av sjúkrasystrum, sum kunnu verða betri. Skeiðvirksemið gevur sum nú er ikki førleika til sjúkrasystrar og lærarar. Serliga átrokandi er tað, at skipað verður fyri skeiði fyri praktikkleiðarum á klinisku deildunum, soleiðis at givið verður eitt 7 vikur skeið til hesar. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd (ávegis inn í 21. øld) Sjúkrasystraútbúgvingin fylgir við gongdini í Danmark. Hetta er alneyðugt, fyri at sjúkrasystrar eftir lokna útbúgving eru skikkaðar til autorisatiónina, sum Sundhedsstyrelsen gevur. Autorisatiónin er alneyðug, og tí er tað sera umráðandi, at Sjúkrasystraskúlanum verður givin tann møguleiki í framtíðin altíð at kunna fylgja við gongdini í Danmark. Tann danska autorisatiónin er týdningarmikil, eisini tá hugsað verður um, at hon er kend víða um í heiminum og ger tað møguligt hjá sjúkrasystrum at starvast úti um heim og lýkur altjóða krøv. Í sambandi við fullveldisætlan er tað alneyðugt, at hugsað verður um at bera soleiðis í bandi, at samstarvið við Sundhedsstyrelsen og Undervisingsministeriet heldur fram, soleiðis at sjúkrasystrar eftir lokna útbúgving eru skikkaðar til ta donsku autorisatiónina. Nýggj almanna- og heilsuútbúgving verður væntandi sett á stovn í Føroyum, áðrenn langt um líður. Talan er um útbúgvingar á miðnámsstigi, sum skulu koma ístaðin fyri heimahjálara, sjúkrahjálpara, røktara, røktarheimstøðing og ítrivsvegleiðara. Í álitinum, sum nevnd hevur gjørt í sambandi við lógararbeiðið til hesar útbúgvingar, stendur at lesa á síðu 21, undir yvirskriftini Skúlaskipanin, Skúla- og leiðsluviðurskifti: "Nevndin er samd um, at best er at samskipa almanna- og heilsuútbúgvingarnar við sjúkrasystraútbúgvingina í tann mun, tað ber til. Mælt verður tó ikki til at leggja skúlarnar saman, men at samskipanin skal fata um felags fyrisiting við sama skúlastjóra, felags lærarum, undirvísingarhølum og fasilitetum. Eisini verður mælt til at seta ein varaskúlastjóra. Hesin skal í høvuðsheitum taka sær av almanna- og heilsuútbúgvingunum á miðnámsstigi og annars virka sum varaskúlastjóri fyri báðar skúlarnar. Henda skipanin er á Bornholm, og sigst hon at virka væl". Tað er neyðugt at hava fyrilit fyri, at almanna- og heilsuútbúgvingarnar eru á miðnámstigi, meðan sjúkrasystraútbúgvingin er at rokna sum millumlong framhaldsútbúgving. Húsarhaldsskúli Føroya Høvuðslýsing Søgulig lýsing Húsarhaldsskúli Føroya er í Klaksvík. Skúlin byrjaði í 1974 við einum royndarskeiði, ið Føroya landsstýri gav loyvi til, og undirtøkan hevur verið so góð, at hildið hevur verið fram við hesari undirvísing síðani. Tað var Klaksvíkar Húsmøðrafelag, ið tók stig til húsarhaldsskúlan, og skúlin heldur eisini til húsunum hjá Klaksvíkar Húsmøðrafelag. Á sumri 1977 varð Húsarhaldsskúli Føroya góðkendur av Føroya landsstýri, Føroya løgtingi og Klaksvíkar býráð. Skúlin verður figgjaður soleiðis: landskassastuðul, sum í ár er 1.100.000 kr., harav næmingastudningur, ið verður goldin til skúlan, 100.000 kr. Næmingagjald er í løtuni 1200 kr um mánaðin . Lógargrundarlagið Eftir § 4 í Løgtingslóg nr. 58 frá 2. okt. 1978 um skúlafyrisiting verður fyrisitingin av málum viðvíkjandi Húsarhaldskúla Føroya á sumri 1980 løgd til Landsskúlafyrisitingina at hava um hendi. Løgtingslóg nr. 47 frá 9. mai 1976 um stuðul til húsarhaldsskúlar. Lógin ásetur, hvussu nógv verður latið í stuðli til ymsu útreiðsluøkini, bygningar, innbúgv, løn hjá skúlaleiðara og aðrar rakstraútreiðslur sum læraralønir, ljós, hita og umvælingar og hvat virksemi stuðul verður latin til, samstundis sum ásett verður, hvat virksemi skúlans skal fata um fyri at stuðul verður latin: "húsarhaldsskúlar, sum geva kvinnum og monnum kunnleika til húsarhald og matgerð, eins og skúlin annars kann leggja dent á einstaka lærugrein á hesum økinum og í samfelagshúsarhaldinum, t.d. røkt av børnum, gomlum og sjúkum, uttan tó at vera próvskúli." Eftir § 1, stk. skal stovnsetingin av einum húsarhaldsskúla góðkennast av landsstýrinum, fíggjarnevndini og avvarðandi kommunum, og góðkenningin kann verða knýtt at einum einstaklingi ella einum felag. Henda góðkenning varð framd á sumri 1977, og tá kunnu vit rokna Húsarhaldskúla Føroya fullgildugan eftir hesi lóg Løgtingslóg nr. 66 frá 13. mai 1992 um húsarhaldsskúlar Nýggja lógin, sum tekur fleiri viðurskifti við, er nærri útgreinað og staðfestir ábyrgd og avgerðir, fatar um hesi øki: endamál og góðkenning, góðkenning og eftirlit, leiðslu skúlans, uppgávur og ábyrgd hjá nevndini, fyristøðufólk og lærarar, stuðul og studningur, næmingastudningur, eftirútbúgving, royndarvirksemi og gildisreglur. Størstu broytingarnar eru í bygnaðarviðurskiftunum viðvíkjandi uppgávum og ábyrgd hjá eini 5- manna nevnd, sum hevur fyrisitingarliga og fíggjarliga eftirlitið við skúlanum, og at skúlin skal vera sjálvsognarstovnur við viðtøkum, sum Landsskúlaráðið hevur góðkent. Kunngerð nr. 80 frá 01. 08. 1991 um veiting av næmingastudningi til Húsarhaldsskúla Føroya Viðtøkur fyri Sjálvsognarstovnin Húsarhaldsskúla Føroya frá 25. 06. 1993 Viðtøkur hava verið galdandi fyri skúlan frá 6. jan. 1978. Eftir hesum viðtøkum verður skúlin stjórnaður av eini 3 manna nevnd, har nevnd Klaksvíkar Húsmøðrafelag valdi allar limirnar. Annars er meginparturin av innihaldinum í viðtøkunum frá 1978 tikin við í nýggju viðtøkunum í 1993. Umframt lóg og viðtøkur hevur skúlin lesiætlan at fremja sítt verksemi eftir. Lesiætlan hevur verið øll árini, men er broytt við millumbilum. Galdandi lesiætlan er seinast broytt í nov. 1996 Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. Ein skúli, Húsarhaldsskúli Føroya í Klaksvík, sum kann taka ímóti 20 næmingum hvørt skeiðið. Bygnaður (á staðnum og í landshøpi) Undirvísingarliga Undirvísingin á skúlanum hevur verið skipað í tvey árlig skeið, har hvørt skeiðið hevur vart í fimm mánaðir. Eisini hevur skúlin havt styttri skeið inn í millum. Í 1996 verður henda skipan broytt, soleiðis at eitt 7 mánaða skeið er árliga og fleiri styttri skeið, sum eru ymiss í vavi og venda sær til ymsar aldursbólkar. Tey stuttu skeiðini í fjør vóru: klænkiskeið feb. - juni, kostur til ítróttarfólk, tilvirkan av føroyska búnanum feb. - mars og skinn og leðurseyming, vikuskiftisskeið. Lærugreinapartur 1 Føðslulæra Kostsamanseting og dygd Vørukunnleiki Matvørureinsemi Matgerð Valgreinir, matsiðir í Føroyum fyrr og nú og grønur matur Lærugreinapartur 2 Íbúðarlæra Lit-, ljós- og tilfarslæra Reingerð og viðlíkahald Vask, klædnavask Reinsing Arbeiðsgongdir Valgreinir, læra at handfara ymisk handverksamboð og at gera smærri viðlíkahaldsarbeiði í húsinum Lærugreinapartur 3 Familjukunnleiki Samfelagslæra Heilsulæra Likamsrørsla Brúkaralæra Fíggjarlæra Umhvørvislæra Annað: brandskeið og skeið í fyrstuhjálp Valgreinir, seta upp leik - um lívið hjá eini vanligari familju, - um trupulleikar, ið standast av at verða happaður - um keyp og reklamu Lærugreinapartur 4 Seyming Endurnýtsla Brodering Binding Annað: tólvta, bregda, virka, skinn- og leðurarbeiði, kvilta, knýta og patchwork Valgrein: silkimáling Ábyrgdarbýtið Landsstýrið, nú Undirvísingar- og Mentamálastýrið góðkennir at ein húsarhaldskúli verður settur á stovn skal góðkenna undirvísingarætlanirnar fyri tey vanligu skeiðini ásetur reglur um upptøkukrøv og fráfaringarroyndir fyri onnur útbúgvingarskeið, sum skúlin stílar fyri setur fyristøðufólk og føstu lærararnar eftir tilmæli frá nevndini 5- manna nevndin fyrisitingarliga og fíggjarliga eftirlitið við skúlanum Fyristøðufólkið hevur um hendi dagligu og fyrisitingarligu leiðsluna av skúlanum avgreiðslustjóri hjá nevndini setir og loysir tímalærarar úr starvi Næmingagrundarlagið Fortreytir fyri upptøku Umsøkjari skal vera fyltur 16 ár, tá ið skeiðið byrjar, og skal helst kunna búgva á skúlanum. Tó hava undantøk verið gjørd fyri t. d. ungar mammur, ið ynskja at sleppa á húsarhaldsskúla. Næmingatal Skúlin var frá byrjan av útgjørdur til at hýsa 12 næmingum á hvørjum skeiði til miðskeiðis í áttatiárunum, tá ið útbyggingar vórðu gjørdar, men tær vórðu ikki lidnar, fyrr enn í 1992, og síðani hevur skúlin havt umstøður at hýst 21 næmingum hvørt skeiðið 1986 vóru 17 næmingar, ávikavist 7 og 10 hvørt skeiðið 1989 vóru 25 næmingar, ávikavist 12 og 13 hvørt skeiðið 1992 vóru 33 næmingar, ávikavist 15 og 18 hvørt skeiðið 1995 vóru 28 næmingar, ávikavist 12 og 16 hvørt skeiðið 1998 vóru 21 næmingar á skeiðnum, skúlaárið 1996/ 97 varð skipanin broytt til eitt árligt skeið í 7 mðr. Undirvísing og eftirmeting Eftirmeting av lærarum Tá ið skeiðið endar, leggja næmingarnir fram tað, teir hava lært, bæði skrivlig og handalig avrik 5 - manna nevndin ger í samráð við fyristøðufólkið ta árligu arbeiðsskránna fyri skúlan. Besta eftirmetingin er helst stóra næmingatilgongdin. Eftirmeting av próvtøku Skúlin er ikki próvtøkuskúli, men næmingarnir fáa eina váttan um, at teir hava fullført skeiðið. Eisini verða skrivaðar viðmerkingar um, hvussu næmingurin hevur roynst. Í sama skjali er eisini lýsing av innihaldinum í skeiðnum. Fyrimunir/styrki við útbúgvingini Størsti fyrimunurin er helst, at skúlin er vistarskúli og at undirvísingin í stóran mun skiftir millum handaligt, praktiskt og bókligt virksemi. Næmingarnir eru burturav á skúlanum eitt langt tíðarskeið, teir læra at vera felags um nógv viðurskifti, mugu samstarva og hava fyrilit hvør fyri øðrum, samstundis sum teir hava ábyrgd av at klára seg sjálvar. Skulu eisini skipa fyri ymiskum tiltøkum og skipa fyri hugnaløtum. Hetta er góður førningur at hava ognað sær. Vansar/veikleikar við útbúgvingini Tað kann vera óheppið fyri tilelvingina hjá næminginum, at próvtøka ella onnur faklig krøv ikki verða sett til partar av útbúgvingini. Eisini hevði komið væl við, um næmingurin kundi nomið grundleggjandi útbúgving, ið var førleikagevandi til aðrar útbúgvingar ella hevði havt høvi til at lisið lærugrein/ir, ið hann hevði fyri neyðini til víðari útbúgving ella læru. Samstarv, vinnu- og framhaldsútbúgvingar Samstarv við aðrar skúlar Tað átti at verið eitt natúrligt samstarv við kokkaskúla, handarbeiðsskúla og tekniska skúla. Eisini hevði verið rætt, at samstarv var við framhaldsdeild fólkaskúlans, soleiðis at serlig undirvísingartilboð kundu veitast hesum næmingum bæði viðvíkjandi breytatilboðum, verkætlanum og samskipan av verkligari og ástøðiligari undirvísing. Samstarv við vinnulív Næmingarnir skuldu havt møguleika at valt millum ymsar verkætlanir sum vikuskeið ella lestraruppgávur, har teir t. d. tóku lut í arbeiði á matstovu, hotelli, fiskavirki, matvøruvirki, barnagarði, sjúkrahúsi ella fylgdu eini heimahjálp í hennara arbeiði. Vegleiðing av næmingum Hetta skuldi verið kravdur partur í útbúgvingini, tí ofta eru tað kanska ungfólk, ið ikki rættiliga vita, hvat tey skulu fara í holt við, sum eftir 9 ella 10 ára skúlagongd leita higar. Vit hava onga ungdómsvegleiðaraskipan í Føroyum; tað einasta, sum er, er ráðgevingin hjá LFÚ. Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru Tað er ilt at siga, um húsarhaldsskúlin gevur vinnuligar møguleikar, men tað kundi komið upp á tal, at henda skúlagongd taldi við, um viðkomandi søkti sær arbeiði í matstovu, ellisheimi, hotelli/sjómansheimi, sum arbeiðsgenta, heimahjálp, hjálparfólk í barnagarði ella vøggustovu. Framhaldsmøguleikar Henda skúlagongd átti at verið eitt bindilið til kokkaskúla, bakara-, hovmeistara- ella økonomuútbúgving, men til aðrar matvøru-, heilsu- ella handarbeiðsútbúgvingar kann hon bara gera mun, um viðkomandi eisini hevur eina miðnámsútbúgving. Framtíðarmynd Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini Tá ið útbúgvingin ikki er kravd til aðrar útbúgvingar ella gevur rætt til serligt arbeiði, so verða krøvini ofta minni frá samfelagnum. Hinvegin má innihaldið í útbúgvingin altíð verða lagað til tað, ið krevst fyri at røkja heim og familju í nútíðarsamfelagnum. Tað er alsamt neyðugt at dagføra innihaldið í undirvísingini, og hetta verður gjørt við at broyta lesiætlanina. Sjálvt um tað ikki altíð eru tær stóru broytingarnar, so kemur altíð okkurt nýtt undan kavi og annað hvørvur ella er ikki rætt longur, bæði viðvíkjandi samanseting av kosti, viðgerð, veitslumati, reinsing o.s.fr. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd Uttan iva fer ikki at verða minni brúk fyri hesari útbúgving í framtíðini, um gongdin á arbeiðsmarknaðinum verður hin sama. Foreldur hava ikki nógva tíð at læra síni børn at væla um klæðir, gera mat, seyma og binda, um heilsugóðan kost ella vørukunnleika. Helst fer mannfólkið í framtíðini at hava meira tørv á hesari útbúgving, um maður og kona skulu klára at fáa bæði arbeiði, barnauppaling og heim at virka til lítar. Frítíðarundirvísing - Kvøldskúli Høvuðslýsing Søgulig lýsing Skipað kvøldskúlaundirvísing byrjaði í Føroyum í 1904, tá ið Føroya løgting og danski Ríkisdagurin játtaðu studning til kvøldskúlaundirvísing. Síðani hevur kvøldskúlaundirvísing hildið fram við almennum stuðli, sjálvt um stuðulin fyrstu árini ikki munaði stórvegis, men hevði tó avgerandi týdning fyri bygdarlívið, og hetta var helst ein av høvuðsgrundunum til, at myndugleikarnir hildu tað vera neyðugt at lóggeva á økinum. Frítíðarundirvísingin øktist nógv í áttatiárunum og kundi um hetta mundið metast við frítíðarundirvísingina í grannalondunum. Eftir fáum árum høvdu vit fingið eina tíðarhóskandi undirvísingarskipan innan frítíðarundirvísing, so stóran týdning hevur eitt væl skipað lógararbeiði. Frítíðarundirvísing var í næstan øllum kommunum, sjálvt á útoyggjunum. Á stórplássunum og á onkrum útoyggjum fóru næmingar til próvtøku í fráfaringarroyndum fólkaskúlans og stakgreinum til HF. Onkrastaðni vóru skúlar eisini farnir í holt við yrkiskenda útbúgving eisini og undirvíst varð bæði í bøtandi og fyrilitaligari serundirvísing, men so kom fíggjarliga bakkastið, og einki øki varð so nógv skorið sum frítíðarundirvísingin. Játtanin minkaði við 70%, sum ikki var so heppið, tí kreppuárini trongdu fólk meir enn nakrantíð til at fáa okkurt gagnligt burtur úr frítíðini, serliga hjá teimum sum lítið og einki arbeiði høvdu. Lógargrundarlagið Kunngerð frá kenslumálaráðnum 22. januar 1931, sum ásetur, við heimild í § 4 í lóg nr. 84 frá 19. mars 1930 om Tilskud fra Staten og Skolefondene til Ungdomsskoler og Aftenskoler og eftir at samráðingar hava verið við Føroya Løgting, hvussu nevnda lóg verður sett í gildi í Føroyum. Henda kunngerð var bara í gildi í 4 ár, tá nýggj, meira umfatandi kunngerð, varð sett í verk Kunngerð frá kenslumálaráðnum 7. okt. 1935, sum ásetur, eftir § 6 í lóg nr. 190 frá 11. mai 1935 om Tilskud fra Staten og Skolefondene til Ungdomsskoler og Aftenskoler og eftir at samráðingar hava verið við Føroya løgting, hvussu lógin verður sett í gildi í Føroyum. Henda kunngerð var karmurin um frítíðarundirvísingina í Føroyum næstu hálvu øldina. Sjálvt um skúlastjórnin í mong ár royndi at bøta um lóggávuna fyri frítíðarundirvísing, so kom ikki rættiligt glið á, fyrr enn vit fingu rammulógina, Lov for Færøerne om fritidsundervisning m. v. frá 14. 01. 1979, sum umrødd er niðanfyri L. nr. 53 frá 14. 02. 1979 for Færøerne om fritidsundervisning v.m. Hetta er rammulóg, ið ásetur eftir §9, at heimastýrið ger nærri reglur um frítíðarundirvísing, herundir stýring, vav og skipan. Tá ið henda lóg varð sett í gildi, gekk skjótt framá at fáa føroyska lóg, kunngerð og rundskriv á økinum. Løgtingslóg nr. 70 frá 30. juni 1983 um frítíðarundirvísing o.a. Lógin fatar um hesar tættir: almenna og serstaka frítíðarundirvísing, frítíðarvirksemi, hølisviðurskifti, fyrisitingarligar reglur og studningsreglur. Kunngerð nr. 6 frá 18. januar um frítíðarvirksemi. Kunngerðin hevur heimild í § 11, stk. 3 í løgtingslóg nr. 70 frá 30. juni 1983 um frítíðarundirvísing Rundskriv: Rundskriv nr. 1 frá 20. mars 1984 um avmarkingar í undirvísingarevnum til almenna frítíðarundirvísing Rundskriv nr. 3 frá 20. mars um bólkastøddir til almenna frítíðarundirvísing Rundskriv nr. 2 frá 5. september 1989 um frítíðarundirvísingarleiðara, hjálparfólk og lønir teirra Rundskriv nr. 1 frá 5. september 1989 um læraralønir o.a til tey, ið undirvísa sambært 2., 3. og 4. tátti í lóg um frítíðarundirvísing Rundskriv nr. 1 frá 6. mars 1986 um yrkiskenda undirvísing Rundskriv nr. 1 frá 17. august 1987 um royndarfyrireikandi undirvísing Rundskriv um frítíðarvirksemi frá 15. august 1989 Tal av skúlum, stødd, staðseting o. a. Í skúlaárinum 1998/99 hava 37 kvøldskúlar kring landið fingið játtan til frítíðarundirvísing. Tað eru bý/bygdaráðini, sum seta undirvísingina á stovn og útvega hóskandi høli. Sum meginregla eru tað skúlastovur, serstovur og fimleikahallir í fólkaskúlanum á staðnum, ið verða brúkt sum undirvísingarhøli. Støddin á einstaka skúlanum er í mun til fólkatalið, men avmarkingar eru, tí eingin flokkur skal hava færri enn 8 næmingar í miðal, tó kunnu undantøk gerast á smærri plássum, men tað verður ógvuliga sjáldan farið niður um 7 næmingar í bólkinum. Bygnaður, á staðnum og í landshøpi Á staðnum Bý/bygdaráðið syrgir fyri, at tað stendur borgarunum í kommununi í boði at fáa frítíðarundirvísing og - virksemi sambært lóggávuni um frítíðarundirvísing, skal útvega fígging á árligu fíggjarætlanini til virksemið og søkja um stuðul til stuðulsheimilaðu útreiðslurnar. Skúlanevndin ansar eftir, at frítíðarundirvísing og -virksemi í kommununi fer fram sambært galdandi reglum. Tað er skúlaleiðarin á staðnum, ið leiðir frítíðarundirvísingina í kommununi, tó kann eitt bygdarráð eftir tilmæli frá skúlaleiðaranum, eftir at tað hevur fingið ummæli frá skúlanevndini, seta leiðaranum hjálparfólk, sum undir eftirliti leiðarans tekur sær av teimum verkevnum, sum eru løgd á skúlaleiðaran. Á størru plássunum er tað ofta varaskúlastjórin ella ein av lærarum skúlans, ið leiðir frítíðarundirvísingina. Í Tórshavn røkir ein lærari hesa uppgávu burturav og hevur eisini fólk til hjálpar, tí virksemið er so stórt. Skúlaleiðarin hevur um hendi alt tað praktiska viðvíkjandi frítíðarundirvísingini ásetur hvørjar lærugreinir og evni undirvíst verður í leitar upp skikkaðar undirvísarar og vegleiðarar býtir játtanina til ávísu lærugreinirnar og evnini sendir inn øll umsóknarbløð til góðkenningar, sum skulu váttast av skúlanevnd, bý/bygdarráði. Í landshøpi Undirvísingar- og Mentamálastýrið umsitur játtanina til frítíðarundirvísing og játtar skúlunum studning eftir galdandi reglum og í mun til fólkatal og tørv á staðnum. Býtt verður ikki eftir einum býtislykli, men mett verður um pláss, ið eru javnstór, at tey fáa nøkulunda tað sama, men eisini um skúlar/kommunur hava brúkt ta játtan, tær hava fingið tillutaða seinastu árini. Undirvísingar- og Mentamálastýrið góðkennir øll skeið, ið hildin verða og hevur eftirlit við, at einstaki skúlin ikki brúkar meir enn játtað er, og at tað, ið loypur av á onkrum skúla, kemur øðrum til góðar. Undirvísingar- og Mentamálastýrið góðkennir allar undirvísarar og metir um teirra førleika. Undirvísingar- og Mentamálastýrið skipar fyri undirvísingarligum skeiði fyri teimum, ið undirvísa í frítíðarundirvísingini, tí nógv teirra hava eina fakliga útbúgving, men ikki stórvegis lærdóm í undirvísingarlæru og sálarfrøði. Báðir førleikar skulu vera í lagi til tess at kunna undirvísa. Frítíðarundirvísing Frítíðarundirvísingin er sambært løgtingslóg um frítíðarundirvísing skipað soleiðis: Almenn frítíðarundirvísing Sambært lógini skal tann almenna frítíðarundirvísingin tryggja íbúgvunum í eini kommunu eitt fjølbroytt tilboð um undirvísing í teimum evnum, sum íbúgvarnir yvir 14 ár ynskja undirvísing í. Undirvísingin skal standa øllum yvir 14 ár í boði. Landskassin veitir studning til almenna frítíðarundirvísing, sum er 50% av teimum studningsheimilaðu útreiðslunum til góðkenda almenna frítíðarundirvísing Serstøk frítíðarundirvísing Kommunur hava skyldu til eftir tørvi at seta á stovn serstaka frítíðarundirvísing fyri øll yvir 14 ár. Serstøk frítíðarundirvísing fatar um hesar greinar: Royndarfyrireikandi undirvísing, sum kann enda við roynd ella próvtøku t. d. fráfaringarroyndir fólkaskúlans, stakgreinaundirvísing til HF ella onnur undirvísing, ið kann enda við próvtøku Yrkiskenda undirvísing, sum miðar ímóti einum arbeiði. Serundirvísing, sum sambært § 5, stk. 3 í rammulógini skal verða givin bæði sum bøtandi og fyrilitarlig serundirvísing. Landskassin rindar 100% av teimum studningsheimilaðu útreiðslunum til góðkenda serstaka frítíðarundirvísing Frítíðarvirksemi Bý/bygdarráðini eiga at tryggja, at íbúgvunum í kommununi verður givið eitt fjølbroytt tilboð um frítíðarvirksemi fyri øll børn og ung undir 25 ár. Landskassin veitir í mesta lagi 50% í studningi av teimum studningsheimilaðu útreiðslunum til frítíðarvirksemi. Næmingagrundarlag Fortreytir fyri upptøku Treytir verða ikki í stóran mun settar til førleika, men til aldur, næmingatal í bólkinum og játtan. Øll eiga at kunna luttaka og skeið gerast til teirra, ið eru menningartarnað á einhvønn hátt, tí í frítíðarundirvísingini skulu øll hava høvi til at fáa sínar avbjóðingar. Næmingatal, yvirlit yvir umsøkjarar og útskrivaðar næmingar árini 1986, 1989, 1992, 1995 og 1998 Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 23 Yvirlit yvir næmingar og tímatal í frítíðarundirvísingini útvald skúlaár (1986/87 til 1997/98) Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið Undirvísing og eftirmeting. Hvussu er eftirmetingin skipað? Eftirmetingin er ymisk. Í royndarfyrireikandi lærugreinum verður farið til próvtøku og árligar royndir, men í handaligu lærugreinunum leggja næmingarnir fram síni avrik, so einhvør kann meta um, hvat komið er burturúr. Arbeiðsætlan/lesiætlan verður gjørd, tá ið undirvísingin í hvørjum bólki byrjar og liggur altíð frammi í flokshølinum, so mett kann verða ávegis, um undirvísingin stendur mát við ætlanina. Arbeiðsætlanin/lesiætlanin verður undirskrivað bæði av lærara og skúlaleiðara og skal verða tøk í seinasta lagi 3 vikur, eftir at undirvísingin er byrjað. Eftirmeting av lærarum Eingin skipað eftirmeting av lærarum er fyrisett, men skúlaleiðarin hevur eftirlit við allari frítíðarundirvísingini á staðnum. Besta eftirmetingin eru næmingarnir, tí í lærugreinum, har einki spyrst burturúr, er vónleyst at fáa flokkar skipaðar, tí eingin meldar seg til. Eftirmeting av próvtøku Gongur undir somu treytir, sum samsvarandi próvtøkur í fólkaskúla og hf-skeiði. Fyrimunir/styrki við útbúgvingini Størsti fyrimunurin er frælsið at velja tað, ið hevur tín áhuga, tú fært høvi at royna nýggjar leiðir og kanst taka lærugreinir, ið geva tær rættindi at fara undir miðnámsútbúgving, hægri lestur ella arbeiði. Vansar/veikleikar við útbúgvingini Vansin við skipanini er, at tá ið talan er um smáar skúlar, so verður ikki neyðugt fjølbroytni í útboðnum av lærugreinum og evnum, sum ætlanin er við frítíðarundirvísingini, tí tað er hvørki møguligt at fáa fígging ella undirvísarar. Betri hevði verið, um grannakommunur, har tað bar til, tóku seg saman og samskipaðu kvøldskúlan, so íbúgvararnir fingu eitt veruligt tilboð. Samstarv, vinnu- og framhaldsmøguleikar Samstarv við aðrar skúlar Samstarv er við fólkaskúlan og hf-skeiðið, tá ið talan er um royndarlærugreinir, eisini innan frítíðarvirksemi er samstarv við áhugafeløg og ítróttarfeløg. Samstarv við vinnulív Einki skipað samstarv er við vinnulívið, uttan at undirvíst verður í vinnuligum lærugreinum sum at knýta trol, siglingarlæru, bein-, silvur- og hornarbeiði, matgerð, bókbinding, teldulæru o. s. fr., sum meir ella minni er knýtt at vinnulívinum og sum næmingarnir seinni brúka í sínum arbeiði, part av arbeiði ella smávegis heimaídnaði. Vegleiðing av næmingum Í frítíðarundirvísingini er eingin skipað lestrarvegleiðing uttan fakliga og undirvísingarliga vegleiðing lærarans. Vit eiga sum skjótast at útbúgva ungdómsvegleiðarar og seta á stovn eina ungdómsvegleiðing, tí vit hava einki eftirlit við og fáa ikki hjálpt teimum næmingum, ið gevast miðskeiðis í eini miðnámsútbúgving, í framhaldsdeildini ella eftir loknan fólkaskúla. Nógv fara í ALS-skipanina og koma ikki burtur úr hesum aftur. Hetta vandamál eigur at verða tikið til viðgerðar sum skjótast. Vit eiga at miða eftir, at skúlavegleiðararnir í fólkaskúlanum fáa høvi at taka eitt skeið afturat verandi útbúgving í ungdómsvegleiðing. Hetta skeiðið hoyrir við í donsku skipanini og tekur 60 tímar. Meting um vinnuligar møguleikar og hvar teir í høvuðsheitum eru. Frítíðarundirvísingin gevur ikki beinleiðis vinnuligar møguleikar, men tú hevur í flestum førum ognað tær ein førleika, sum tú kanst brúka í víðari útbúgving, sum mennir tín førleika í tínum dagliga yrki ella kanst brúka í ídnaðarskapandi tiltøkum. Maritimt fyrireikingarskeið gevur t.d. beinleiðis førleika til upptøku á Sjómansskúlanum. Framhaldsmøguleikar Uttan hægri játtan til frítíðarundirvísing eru ikki nógvir møguleikar fyri stórvegis nýskapan, men tað eru tvey øki, ið fullkomiliga liggja á láni, tað eru útbúgvingarskipan fyri vaksin, øll tey, ið ikki koma víðari hvørki til útbúgving, læru ella arbeiði. Eisini kundi endurútbúgving verið í sama høpi. Vit áttu sum eina roynd at útbygt Skúlan við Áir til hetta tiltak. Tørvur er eisini á, at meira verður gjørt fyri ungdómin, bæði fyri tey, ið ikki fóta sær í fólkaskúlanum, tey, ið treingja til eina øðrvísi útbúgving enn vanligt vegna evni og áhuga og ein stór uppgáva er at geva ungdóminum innihald í frítíðini, tí tað eru ikki øll, ið eru ítróttarfólk. Framtíðarmøguleikar Eru ábøtur og/ella broytingar neyðugar, fyri at útbúgvingin kann lúka framtíðarkrøvini? Frítíðarundirvísing er meira enn aðrar útbúgvingar merkt av tí, ið er uppi í tíðini og tí sum tær tørvar fyri at koma víðari í samfelagnum antin til útbúgving ella arbeiði. Tí má skipanin vera í eini støðugari menning. Neyðugt er eisini, at vit endurskoða skipanina og galdandi reglur, sum í summum førum virka sum forðingar í arbeiðnum. Vónandi verða umstøður at endurskoða frítíðarundirvísingina, áðrenn alt ov langt líður. Útbúgvingin sæð í einari framtíðarmynd Roynt hevur verið undir ymsu pørtunum at sagt, hvat størri áherðsla eigur at verða løgd á. Frítíðarundirvísing eigur bæði at geva fólki møguleikar at verða virkin í frítíðini, men eisini at vera bindilið millum fólkaskúla, ungdóms- og miðnámsútbúgvingar, vinnulív og arbeiði. Tað er rættiligur stígur komin í viðvíkjandi stakgreinalestri til hf-útbúgvingar, og tað eigur at verða viðgjørt. Eisini hevur gongdin verið, at skúlarnir, fyri at skipa so nógvar lærugreinir sum møguligt, serliga á smærru plássunum, hava lækkað tímatalið hjá hvørjum bólki, so at tað er um reppið at vera undir lægsta mark, til tess at næmingarnir kunnu fáa nakað burtur úr undirvísingini. Listahandverkaraskúli Lista- og handverkaskúlin, sum settur varð á stovn fyri 20 árum síðani, bara andi eitt stutt bil og síðani hevur eingin veruligur listahandverkaraskúli verið, men ein roynd at hava fjølbroytta handarbeiðsundirvísing á einum stað. Talan er heldur um eina arbeiðsgongd við nøkrum royndum enn um ein veruligan skúla, og tí verður málið lýst út frá einum søguligum sjónarhorni við teimum ítøkiligu avgerðum, ið eru tiknar í hesum máli. Lista- og handverkaskúlin á Sandi Skúlaárið 1979/80 varð farið undir lista- og handverkaskúla á Sandi eftir einari fyribilsskipan. Fígging varð fingin til vegar úr landskassanum við studningi úr Menningargrunninum, Búagrunninum og næmingagjaldi. Útbúgvingin tók fýra ár, og undirvíst varð eftir eini lesiætlan, har 1. og 2. árið var ein støðisútbúgving, meðan næmingarnir í 3. skúlaári valdu sær sergrein. Næmingatalið á skúlanum øll árini var fimm. Ein lærari var fast knýttur at skúlanum, aðrar undirvísingaruppgávur røktu gestalærarar. Lærugreinir í støðisútbúgvingin 1. og 2. skúlaárið Tekning, litlæra, kompositión og formgeving. Spinning, tóliting, sum fataði um plantuliting og kemiska liting, binding við útrokningum og diagramlæru, veving, sum fataði um spjaldra-, band-, mynda- og skaftveving, tilskering, seyming, pløgg eftir egnari tekning og formgeving og klæðisdekoratión, áseyming, mosaik, klútaseyming og maskinbroderí. Sergreinir 3. og 4. skúlaárið Veving og einføld tilskering til klæði, veving til gagnlutir, rúmtekstil, myndaveving og skinnseyming. Harumframt høvdu næmingarnir hesar felagslærugreinir: listasøgu, tekning, litlæru, kompositión, formgeving, evnafrøði, maskinbinding, tekstillæra, spinning og tóliting. Aðrar lærugreinir vóru: veving, vevástøði, tilskering, skinnseyming og seyming Hvørt ár fóru næmingarnir kanningarferð at vitja virkir og stovnar. Skúlin skipaði eisini á hvørjum ári fyri framsýningum, sum vóru ymsastaðni í landinum. Útbúgvingin endaði við próvtøku, ið var skipað sum verkætlan, har næmingarnir fingu høvi til at verja tey avrik, teir høvdu latið úr hondum. Fýra næmingar løgdu fram verkætlanir, og tær vórðu allar góðkendar. Eftirmetingin var á høgum fakligum stigi við próvdómarunum Hans Krondahl frá Gøteborg Universiteti, Listaídnaðarskúlanum og Vibeke Klint, lærara á Skúlanum í Nýtslulist í Keypmannahavn. Eftir at næmingarnir høvdu tikið prógv 13. juni 1983, steðgaði undirvísingin í Lista- og handverkaskúlanum á Sandi og varð ikki uppafturtikin. Føroya Handarbeiðsskúli Í mars mánaði 1993 søkti ein áhugabólkur, settur av Klaksvíkar Húsmøðrafelag, Landskúlafyrisitingina um loyvi at seta á stovn handarbeiðsskúla í Klaksvík. Søkt varð um í fyrstu syftu at fara undir eitt royndartiltak fyri at vita, um ein slíkur skúli hevði undirtøku millum manna. Í nógv ár hava føroyskar gentur leitað til Danmarkar til at søkja sær útbúgving á donskum handarbeiðsskúlum, so hildið varð, at um handarbeiðsskúli var í Føroyum, fóru hesir næmingar heldur at nema sær útbúgving í Føroyum. Hetta var eisini júst um tað mundið, tá ið fíggjarkreppan leikaði harðast á, og nógv fólk vórðu vorðin arbeiðsleys, ung sum eldri, so hetta var eisini eitt høvið at fáa okkurt gagnligt burtur úr gerandisdegnum, sjálvt um alt tóktist høpisleyst hjá mongum føroyingi fyrru helvt av nítiárunum. Innihaldið í undirvísingini Umsøkjararnir høvdu gjørt lesiætlan og fylgiskjal til lesiætlan, har teir lýstu endamálið við undirvísingini, hvørjar lærugreinir ætlanin var at fara undir, bæði høvuðsgreinir og hjágreinir eins og stutt lýsing varð gjørd av innihaldi og vavi í hvørjari lærugrein. Høvuðslærugreinir: seyming, veving, binding og brodering. Hjálærugreinir: spinning, knipling, leðurarbeiði, patchwork o. a. Skipan Skúlin skuldi skipast eftir somu lóg sum kokkaskúlin, soleiðis at næmingarnir ikki skuldu gjalda fyri skúlan, men sjálvir gjalda fyri kost, innivist og tilfar, sum teir skuldu brúka í undirvísingini. Skúlin skuldi vera dagskúli við tveimum árligum skeiðum á 20 vikur Støða myndugleikanna Landsskúlafyrisitingin helt ætlanina vera áhugaverda, tí brúk var fyri einum handarbeiðsskúla, nú so nógv fólk vóru arbeiðsleys. Tað var eisini av stórum týdningi, at handarbeiðsnæmingar, ung sum eldri, kvinnur sum menn, fingu møguleika at fáa handarbeiðsútbúgving her á landi heldur enn at fara uttanlands, og at tey fingu umstøður at evna lutir úr okkara egna rávørutilfeingi. Hinvegin kundi Landsskúlafyrisitngin ikki taka undir við skipanini, sum søkt varð um, tí at næmingarnir á handarbeiðskúlanum kundu ikki koma undir reglurnar um útbúgvingarstuðul eins og næmingarnir á kokkaskúlanum, tí talan var ikki um ein próvtøkuskúla, ið gav førleika til framhaldandi útbúgving ella arbeiði. Trupulleikin var eisini, at fíggjarviðurskiftini vóru so vánalig, at peningur ikki var tøkur at fara undir eina nýggja útbúgving. Landsskúlafyrisitingin mælti til at kanna møguleikarnar at fara í holt við eitt royndarskeið, sum kundi skipast eftir løgtingslóg um frítíðarundirvísing, sjálvt um hetta avmarkaði undirvísingina í stóran mun, tí eingin lærugrein kann hava meir enn 100 tímar, og fíggjarumstøðurnar hjá frítíðarundirvísing vóru nógv skerdar. Framhaldandi viðgerð Áhugabólkurin tók ikki við hesum tilmæli í fyrstu atløgu, men sendi nýggja umsókn sama summarið um, at handarbeiðsútbúgving varð sett á stovn skúlaárið 1993/94 og kom á fíggjarlógina undir somu treytum sum húsarhaldsskúlin. Umsøkjararnir høvdu eisini gjørt kostnaðarætlan fyri skúlan, har útreiðslur landskassans høvdu verið umleið 700.000 kr fyri tvey skeið árliga, har roknað verður við 12 næmingum á hvørjum skeiðnum. Heldur ikki henda umsókn varð gingin á møti við tí sjónarmiði, at nýggjar útbúgvingar ikki eiga at verða settar á stovn, fyrr enn ein heildarætlan er gjørd fyri útbúgvingar í Føroyum, har handarbeiðsútbúgving møguliga verður tikin við. Umsóknin varð eisini viðgjørd í Landsskúlaráðnum. Steðgur kom í málsviðgerðina eitt skifti, men í skúlaárinum 1994/95 verður málið tikið uppaftur við tí úrsliti, at handarbeiðsskúli sum eitt royndartiltak varð stovnaður undir frítíðarundirvísingini við hesi gjaldsskipan, at landsskúlafyrisitingin rindar 70% av studningsheimilaðu útreiðslunum, meðan Klaksvíkar kommuna rindar 30%. Býtið 70 - 30 er ikki ásett í løgtingslóg um frítíðarundirvísing, men av tí at partur av undirvísingini er skipaður sum yrkiskend undirvísing, sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið skal gjalda 100%, og nakað av undirvísingini er Almenn frítíðarundirvísing, sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið skal gjalda 50%, verður studningurin umroknaður til 70%, meðan Klaksvíkar kommuna rindar restina. Harumframt játtar Klaksvíkar kommuna Handarbeiðsskúlanum at nýta vevskúlan úti í Grøv uttan at gjalda fyri nýtslu av høli og vevum. Handarbeiðsskúlin leigar sær innivist í húsunum hjá Klaksvíkar Húsmøðrafelag í Bøgøtu. Kostnaðurin er 40.000 kr árliga, tá er hiti, ljós og innbúgv íroknað leigugjaldið. Umsókn um at skúlin verður sjálvsognarstovnur Bæði í 1997 og 1998 søkti Klaksvíkar Húsmøðrafelag Landskúlafyrisitingina um, at Føroya Handarbeiðsskúli gjørdist sjálvsognarstovnur við serstakari játtan á Løgtingsins fíggjarlóg upp á 5- 600.000 kr. árliga, og at leiðari varð settur í starv á skúlanum. Umsøkjararnir vilja hava skúlan at vera sjálvsognarstovn fyri at fáa fíggjarligu viðurskiftini á skúlanum í eina fasta legu, so arbeiðið kann skipast meira miðvíst. Sum nú er hoyrir handarbeiðsundirvísingin í Føroya Handarbeiðsskúla undir frítíðarundirvísingina í Klaksvík, og hevur handarbeiðsskúlin fingið tillutaðar 80.000 kr. til handarbeiðsskeið í skúlaárinum 1997/98, men tað rakk ikki til tvey skeið. Játtanin skúlaárið 1998/99 er 100.000 kr Umsøkjararnir siga m.a. í umsóknini: "Við at skúlin blívur sjálvsognarstovnur, kann man so fara at arbeiða við, at skúlin kundi verið góðkendur sum ein forskúli til aðrar skúlar í Norðurlondum, sum hava tekstil sum høvuðsgrein. Vit halda, at vit hava prógvað, at tað er brúk fyri einum slíkum skúla í Føroyum, men av tí at skúlin arbeiðir undir frítíðarundirvísingini, er alt so ótrygt, og vit kunnu ikki svara møguligum komandi næmingum, hvussu leingi næsta skeiðið varir, og hvørjum lærugreinum undirvíst verður í." Landsskúlastjórin boðaði skrivliga Undirvísingar- og mentamálastýrinum frá hesi umsókn í 1997, har hann mælti til, at málið um at skipa handarbeiðsskúlan sum sjálvsognarstovn varð gjøllari lýst og kannað, áðrenn nøkur avgerð varð tikin. Í hesum sambandi mælti hann eisini til at seta arbeiðsbólk við arbeiðssetninginum: "at lýsa spurningin um handarbeiðsundirvísing við atliti at eini heildarætlan á økinum, sum skal fata um handaverk og list, - at gera tilmæli um eina møguliga skipan fyri undirvísingina í handaverki og list, - og um hvussu hon kann verða skipað í einum heildarhøpi." Undirvísingar- og Mentamálastýrið tekur undir við sjónarmiðunum hjá landsskúlastjóranum at seta ein arbeiðsbólk, men mælir til, at arbeiðssetningurin hjá arbeiðsbólkinum fatar um list og listahandverk, herundir handarbeiðsskúlaundirvísing við atliti at eini heildarætlan á hesum øki. Samstundis verður heitt á Landsskúlafyrisitingina at gera uppskot til arbeiðssetning, ið arbeiðsbólkurin skal arbeiða við og koma við uppskotum um, hvør kundi manna ein slíkan arbeiðsbólk. Handarbeiðsskúlin skipast sum Lista- og handverksskúli Eftir áheitanini frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum um at áseta arbeiðssetning og seta arbeiðsbólk til tess at lýsa innihaldið í einum lista- og handverksskúla hevur fólkaskúladeildin fyrireikað arbeiðið, lýst verandi virksemi á Føroya handarbeiðsskúla viðvíkjandi undirvísingini, hølum, innbúgvi, útgerð, næmingagrundarlagi og fíggjarligu viðurskiftunum og innihaldi í arbeiðssetninginum. Á handarbeiðsskúlanum er grundarlag lagt undir eina fjølbroytta handarbeiðsundirvísing, har undirvíst verður í hesum lærugreinum: seyming/tilskering binding garving litlæru patchwork spinning skinnarbeiði tilfarslæru brodering tøving leðurarbeiði tekning veving hekkling hornarbeiði ástøði myndaveving føroysk bond papparbeiði brikkveving knippling orkis/knýting Handarbeiðsskúlin heldur til í niðaru hæddini í húsunum hjá Klaksvíkar Húsmøðrafelag í Bøgøtu, har hølir og útbúnaður eru tøk til verandi virksemi, og møguleikar eru at víðka um karmarnar. Handarbeiðsskúlin rindar fyri leigu, ljós og hita 4.000 kr um mánaðin. Hølir, innbúgv og amboð: Skúlastova til 16 næmingar borð, stólar, talva, uppvørpa, amboðskurvar til næmingarnar, strúkibrettir, strúkijørn, brikkvevar, hattablokkar og útgerð til broderí og leðurarbeiði. Køkur: vanlig køksútgerð, vask, køliskáp, borð, stólar, elketil og kaffimaskina Vaskirúm: eisini brúkt, tá ið litað verður. Her eru tvey vaskikør, sentrifuga, kókiplátur og grýtur til liting Stórt arbeiðsrúm: verður mest brúkt til garving og tøving Kontór og kopirúm, sum eisini verður brúkt sum goymslurúm vesi og vask Handarbeiðsskúlin samskipar sína undirvísing við vevskúlan úti í Grøv. Har eru seytjan vevar, og Klaksvíkar býráð letur handarbeiðsskúlanum vevskúlan til láns ókeypis. Um undirvísingin fataði um aðrar lærugreinir sum myndlist ella smíð, so er møguleiki at samstarva við listafólk ella aðrar skúlar í økinum. Næmingagrundarlagið hevur verið støðugt hesi áini, men er merkt av, at tað er dýrt at ganga á handarbeiðsskúla, tí næmingarnir fáa ikki studning, men skulu sjálvir gjalda fyri innivist, skúlagongd og tilfar. Miðalnæmingatalið fyri hvørt skeiðið er 11 næmingar. Tað var ongantíð ætlanin, at handarbeiðsskúlin skuldi verða lagdur undir frítíðarundirvísingina med alla, men hetta var ein royndarskipan fyri at fáa gongd á undirvísingina. Frítíðarundirvísingin hevur heldur ikki fíggjarligar umstøður til at halda fram við hesi skipan, um játtanin ikki verður munandi økt, tí nógvar bygdir fáa als ikki skipað fyri tí frítíðarundirvísing, tørvur er á. Eingin leiðari er á skúlanum, og tað tykist vera ein trupulleiki í dagligu arbeiðsgongdini á handarbeiðskúlanum. Tørvur á einum list- og handverksskúla Tað er av alstórum týdningi, at vit menna føroyskt handverk og list við støði í okkara egna umhvørvi, tilfeingi og siðaarvi. Føroyingar hava gjøgnum øldir drúgvar royndir í handaligum virksemi av ymsum slag og í ymsum listagreinum, men ov lítið verður gjørt til tess at fáa butur úr føroyskari rávøru og at gera føroyskt listahandverk og heimaídnað til eina søluvøru. Neyðugt er at hava ein skúla, har ung sum eldri kunnu læra bæði grundleggjandi handaligt arbeiði og listahandverk og fáa høvi til at royna ymiskar greinar innan handverk og list. Samstundis eigur skúlin at skipa fyri stuttum skeiðum, evnisdøgum og framsýningum, so vit fáa styrkt førleikan til og fatanina av handaligum arbeiði millum manna. Hetta skuldi elvt til, at listahandverk, brúkslist og heimaítriv stuðlaðu hvørt øðrum bæði sum mentanargreinar, framleiðsla og søluvøra. 2.3.4.1 Menningarætlan fyri Fróðskaparsetur Føroya Fróðskaparsetur Føroya hevur til endamáls at inna gransking, geva frálæru á hægsta stigi og breiða út kunnleika um vísindalig úrslit. Fróðskaparsetrið hevur í 1998 gjørt eina menningarætlan fyri tey næstu trý árini. Í henni verður greitt frá, hvussu setrið kann verða útbygt fyri at nøkta økta tørvin á gransking og universitetsútbúgvingum, sum samfelagsgongdin hevur við sær. Endamálið er at varðveita førleika, ið er fingin til vegar, tryggja framhald og at taka nýggjar granskingartættir upp. Fíggjarjáttanin fyri 1999 gevur ikki rúm fyri at seta ætlanina í verk sum ætlað. Av teimum níggju vísindastørvunum, sum ætlanin er at stovna áðrenn 2002, verða tvey sett í ár og roynt verður at seta eitt verkætlanarstarv, sum seinni skal ganga inn í fasta vísindastarvsliðið. 2.3.4.1.1 Húsarúmd Ein tann størsta forðingin fyri menning á Fróðskaparsetrinum er hølisumstøðurnar. Undirvísingarhølini eru fá og smá, umstøðurnar at undirvísa eru viðhvørt ikki eftir forskriftunum fyri hampuligt arbeiðsumhvørvi. Deildirnar eru ikki altíð førar fyri at hýsa undirvísing síni, eitt nú fer undirvísingin hjá SSD fram á FMD, sum hevur eina heldur óhóskandi skúlastovu, men seinni í ár verður tað ikki nóg mikið. Á NVD eru umstøðurnar sum heild betri. Eingin rættiligur fyrilestrarsalur - einki auditorium - er Fróðskaparsetrinum. Heldur eingin hampuligur salur er longur, og tí eru teir vælumtóktu almennu fyrilestrarnir, sum áður vórðu fyriskipaðir, avtiknir. Ikki allir studentarnir hava góðar arbeiðsumstøður. Lesisalirnir eru ov smáir, eingi rúm eru til bólkar at arbeiða í og telduviðurskiftini eru vánalig hjá meira enn helvtini. Tað er so at siga ógjørligt at geva gestagranskarum og gestalærarar eitt arbeiðspláss, meðan teir eru á Fróðskaparsetrinum. Heldur ikki granskaralesandi, ph.d.-studentum o.ø. ber til at hýsa, uttan at hølisumstøðurnar verða bøttar. Tað besta hevði verið at savnað virksemið hjá Fróðskaparsetrinum á einum stað. Endamálið má vera at hýsa undirvísing, gransking og fyrisiting, bókasavni og lesisali, telduútbúnaði og matstovu á slíkan hátt, at studentar, granskarar og starvsfólk savnast og arbeiða í einum sonnum lestrar- og granskingarumhvørvi. 2.3.4.1.2 Framhald og nýtt fólk Ein annar meinbogi á setrinum er, at bert eitt fast vísindafólk er á flestøllum fakøkjum, og tí er virksemið á setrinum nóg so nógv knýtt at einstaklingum. Broytast starvsviðurskiftini hjá onkrum ella leggur onkur frá sær ella fer í annað starv, er eingin at halda fram. Granskingarumhvørvið og granskingin eru á henda hátt viðbrekin. Tí eigur at verða hugsað um at tryggja framhaldið, og í tí viðfangi um ella hvussu førleikin hjá teimum, ið eru farin undir granskaraútbúgving á setrinum, skal varðveitast og verða setrinum at gagni eftir loknan lestur. 2.3.4.1.3 Undirvísing Fróðskaparsetrið hevur í umbúna at økja lestrarplássini. Higartil hava deildirnar tikið nýggjar studentar upp, so hvørt sum námini enda. Tey flestu námini eru 2-ára lestrar og upptøka hevur á tann hátt verið annað og í summum førum fjórða hvørt ár. Henda upptøkuskipan hevur við sær, at nýggir studentar hitta ikki eldri studentar og kunnu ikki fáa leiðbeining og íblástur frá teimum. Hetta er óheppið fyri trivnaðin hjá studentunum. Um setrið fær betri umstøður, ber til at taka fleiri studentar upp til lestur og á tann hátt menna útbúgvingarstøðið í landinum. Føroyamálsdeildin hevur í hyggju at intensivera undirvísingina í norðurlendskum, serliga føroyskum máli og bókmentum. Ætlanin var frá 2000 at taka nýggjar studentar upp til grundútbúgving annað hvørt ár (og ikki sum nú er fjórða hvørt). Men av tí at menningarætlanin ikki er sett í verk enn er sera ivasamt, um tað ber til longu í 2000. Á Søgu- og samfelagsdeildini er ætlanin at fara undir fýra modulskipað ársnám í: 1) samfelagsfrøði, 2) búskapi, handli og máli 3) samskifti og í 4) mentan og samfelag. Væntandi verður lagt fyri við tveimum ársnámum í ár og hildið fram við hinum báðum í 2000. Burtur úr ársnámunum og við skeiðum í serligum evnum fer at bera til at seta eitt BA-nám saman. Afturat tveimum støðisútbúgvingum (stødd-/alisfrøði og lív-/evnafrøði) og fýra BS-námum (alis-/jarðalisfrøði, ravmagnsverkfrøði, teldufrøði og lívfrøði) verða á Náttúruvísindadeildini gjørdar fyrireikingar til eitt BS-nám í oljuverkfrøði í samstarvi við Høgskolen i Stavanger. Eisini náttúrvísindadeildin umhugsar at fara at taka upp studentar títtari. Men tað ber ikki til at taka fleiri studentar upp uttan bæði at økja talið á vísindastarvsfólkum, t.e. lærarum, og at fáa til vegar hóskilig høli alt fyri eitt. 2.3.4.1.4 Gransking 2.3.4.1.4.1 Føroyamálsdeildin Føroyamálsdeildin er einasti stovnur í heiminum, sum burturav hevur til endamáls at granska og undirvísa í føroyskum máli og bókmentum. Tí eigur hon at vera tann natúrligi fakligi miðdepilin í slíkum virksemi. Talið á starvsfólki røkkur langt ífrá til at røkja tær uppgávur, sum eru lagdar á hana. Hóast Føroyska orðabókin nýliga er útkomin, má beinanvegin farast undir at dagføra hana, tí málið stendur ikki í stað. Verandi orðabókaseðlasavn má gerast teldutøkt, skráseting av nýggjum orðatilfari má skipast og farið eigur at verða undir nýggja føroyska-danska orðabók - og møguliga aðrar við - sum skjótast. Hesar arbeiðsuppgávur gerast ikki við verandi manning. Deildin eigur at fáa eitt fast akademisk starv til ein orðabókafrøðing og arbeitt verður fyri at fáa fígging til vegar. Arbeitt eigur at verða miðvíst við føroyskum fólkanøvnum og staðanøvnum. Fyri at fáa eina landsumfatandi staðanavnaútgávu til vegar mugu tey søvn, sum eru gjørd, verða teldutøk og dokumentatiónin av nøvnunum verða fullfíggjað. Deildin hevur leingi strongt á at fáa eitt fast vísindastarv í navnafrøði. Orka eigur at verða løgd í at fáa gjørt eina stóra mállæru, ið til lítar lýsir bygnaðin í føroyskum nútíðarmáli, herundir bygdamálum. Harafturat eigur ein søgulig lýsing á haldgóðum fakligum støði at verða gjørd av føroyskum máli og menningini hjá tí frá fornmáli til dagin í dag. Deildin eigur at fáa ein málfrøðing við høvuðsábyrgd fyri mállæru o.tíl. Bókmentafrøðingarnir á deildini eru farnir undir at skriva eina bókmentasøgu, sum er ætlað at verða liðug í 2003. Fyri at tað skal bera til, er neyðugt at lætta um teirra part í undirvísingini á deildini. Deildin má tí fáa meira pening til lønir til leysalærarar. 2.3.4.1.4.2 Søgu- og samfelagsvísindadeildin Granskingin á deildini fevnir um søgu-, siðsøgu- og samfelagsvísindi. Granskingaruppgávurnar eru fjøltáttaðar, og dentur verður serliga lagdur á norðbúgvamentan, bygdasamfeløg í broyting og pinkutjóð í menning. Afturat hesum er tørvurin eyðsýndur á búskaparligari gransking t.d. í smátjóðabúskapi, fiskivinnubúskapi og oljubúskapi. Søkt er tí eftir einum búskaparfrøðingi at seta í starv fyrst í hesum árinum. 2.3.4.1.4.3 Náttúruvísindadeildin Fakliga umhvørvið á Náttúruvísindadeildini eigur at mennast við fleiri vísindafólkum. Granskingarevnini á deildini eru umfatandi: føroyska veðurlagið síðan 1875 geislavirkni og onnur dálking á sjógvi, landi og í luftini møguleikarnir at nýta nútímans telesamskiftisútgerð í Føroyum streymviðurskifti í føroyskum sjóøki kanningar við matematiskum modellum útbreiðsla, føði og vøkstur hjá fiski á Føroyabanka. málteld og orðabókaarbeiði. Í evnafrøði eru ætlanir um at fara undir verkætlanir, sum í ávísan mun eru tvørfakligar, tí bæði lívfrøðiligir og hagfrøðiligir spurningar eru knýttir at teimum. Talan er um P450 monooxygenasur í fiski, um DNA-fingerprinting av fiski og um føðslukanning. Til at nøkta komandi tørvin á undirvísing í teldufrøði og kunningartøkni er neyðugt við einum vísindastarvi í teldufrøði. Útrokningar við modellum og forsagnir eftir teimum eru týdningarmikil amboð í umhvørviskanningum í havinum. Slík havfrøðilig gransking við matematiskum teldumodellum hevur fingið stóran týdning seinnu árini. Higartil er gransking í Føroyum við havmodellum framd á Náttúruvísindadeildini. Fyri at fáa størri vitan og kunnleika um havið er eitt starv í havfrøði lýst leyst at søkja á setrinum. Gransking á Fróðskaparsetri Føroya í undirgrundini, olju-, gass- og frálandavinnuviðurskiftum eigur at verða ment og at snúgva seg um mátihættir, dátusavning og dátuviðgerð eins og stýri-, fjarskiftis- og telemetriska tøkni. Í hesum viðfangi er neyðugt at seta ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing. Í náttúruvísindaligum granskingarhøpi er ofta talan um at greina stórar dátunøgdir, t.d. í hav- og veðurfrøði, jarð- og jarðalisfrøði og á summum lækna- og lívfrøðiligum økjum. Torført kann vera at fáa fram alla ta vitan, ið mátingarnar goyma, og sonevnd "Data Mining" er ein týðandi háttur at vinda duldar korrelatiónir burtur úr stórum dátunøgdum. Ætlanin er at menna "Data Mining" sum vísindagrein á Náttúruvísindadeildini til stuðuls fyri hini náttúruvísindaligu fakøkini við einum støddfrøðingi í "Data Mining". 2.3.4.1.5 Umsitingin Skal virksemið á setrinum vaksa, verða fleiri mál at umsita. Tørvurin á at kunna um virksemið á setrinum fer at økjast, og harafturat hava umfatandi broytingar í landsins fyrisiting við sær, at setrið skjótt skal undir sjálvt at bóka allar útreiðslur og inntøkur. Setrið skal skjótt eisini hýsa eini altjóða granskingar- og lestrarleiðbeiningarráðgeving. Á henda hátt hevur setursskrivstovan umframt betri høli fyri neyðini at fáa eitt roknaskaparfólk og at tað 1/2 kunningarstarvið verður eitt fult starv. Í sambandi við øktu undirvísingina á Søgu- og samfelagsdeildini hevur deildin brúk fyri, at tað hálva skrivstovustarvið verður eitt fult starv. 2.3.4.1.5 Samanumtikið Til tess at menna virksemið og fakliga umhvørvið á Fróðskaparsetri Føroya verður í menningarætlanini mælt til, at komandi árini verða stig tikin til at fáa hóskandi høli til vegar og at játta 3 nýggj granskingarstørv á Føroyamálsdeildini, 1 á Søgu- og samfelagsvísindadeildini og 5 á Náttúruvísindaligu deildini og 2 starvsfólkastørv. 3.6 Sambandið millum útbúgving, gransking og vinnulív. Hugtøk: G&M (Gransking & Menning) Nýskapan (Innovasjón) Kunnleikamenning (Førleikaøking) Livandi og lokkandi umhvørvi við góðari atgongd til upplýsing og kunnleika. Broyttir karmar hjá vinnulívinum: Globalisering og altjóðagerð Fríari rørsla hjá kapitali, vørum og arbeiðsmegi Virðisskapanin ikki bundin av hvaðani rávøran kemur Kapitalur má útvegast eftir marknaðartreytum Karmar hjá vinnulívinum annars: Smáar fyritøkur Lítil almennur sektorur sterkt uppbýttur og gransking sera sundurbýtt Lítið av váðakapitali Lítil orka í vinnulívinim til at orða strategiskar ætlanir innan G&M Vánalig atgongd Løtuvinningarhugsan, lítil orka til langtíðarhugsan Mynd SEQ Mynd \* ARABERTAL 2 Nýskaparnargongdin Heimild: RANNÍS Rannsóknarráð Ríkisins í Íslandi Eingin ivi tykist vera um - í teimum londum vit vanliga sammeta okkum við - at ein miðvís ætlan fyri útbúgving, menning og gransking er týdningamesta grundarlagið fyri menningina av vinnulívinum. Har stjórnir fyrr røktu menningarpolitikk við beinleiðis stuðli ella tílíkum, royna tær í dag at skapa karmar, sum fremja menning og nýskapan í vinnulívinum. (Stóru undantøkini hesum viðvíkjandi eru landbúnaðar- og fiskivinnuøki, har flestu av framkomnu londunum enn varðveita vanabundnan stuðul). 3.6.1 Ísland sum dømi Ísland kann takast sum dømi. Ísland hevur seinastu 30 árini 3 ferðir latið OECD ummæla politikk sín innan vísindi, tøkni og nýskapan. Úr seinastu frágreiðing frá 1993 skal verða endurgivin ( á enskum ) yvirlýsing frá íslendsku stjórnini um politiska ætlan fyri vísindi og tøkni løgd fyri Altingið í 1991.: 3.6.2 Norðurnoreg sum dømi Norðurnoreg er annað dømi, vit kunnu samanbera okkum við. Her hevur norska stjórnin havt ein stýrisbólk fyri sambandið við Norðurnoreg. Hann hevur roynt at greina, hvørjir fyrimunir og hvørjir vansar eru hjá Norðurnoregi og hvussu norska stjórnin kann gera karmar, sum tryggja, at Norðurnoreg ikki dragnar afturúr í menningini í Noregi. Partur av tiltøkunum er vanabundin studningspolitikkur, men mestan dent leggur stýrisbólkurin á "utvikling av attraktive og dynamiske miljøer". Og her er allur denturin á útbúgving, gransking og menning. Niðurstøðan verður endurgivin her. Kunnu vit út frá hesum seta upp nakrar spurningar til føroyska vinnulívið viðvíkjandi krøvum tess til G&M og undirvísing? Lodda dýpið hjá vinnulívinum Hvørki stovnar, sum hava við vinnulívið at gera, vinnufeløgini ella vinnulívið sjálvt hava orku ella tíð at geva nevndini fullfíggjaðar tankar um G&M og útbúgving. Spurningurin er so, um nevndin kann fáa í lag eitt samband og eina samrøðu við vinnulívið, sum kann loysa tankar úr lagdi. Hetta kann verða gjørt við at taka upp samband við einstaklingar innan vinnulívið og vinnulívsstovnar og kanska eisini við einari spurnablaðskanning meira alment, har spurningarnir leiða inn á tey fyribrigdi, sum eru nevnd omanfyri, og svarini ikki krevja drúgvar orðingar. 3.9 Privat og almenn fígging av gransking og útbúgvingum Hagtøl frá Granskingarráð Føroya Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 24 Fíggjarlógarjáttan 1995, 1996 og 1997, harav partur til gransking og menning og fígging uttanífrá. Heimild: Granskingarráð Føroya Viðm.: A: Hvussu stór var fíggjarlógarjáttanin til stovnin 1995, 1996 og 1997? B: Hvussu stórur partur av hesi játtan varð nýttur til gransking ella menning? C: Hvat fekk stovnurin, ella granskarar á stovninum, leysliga mett av fígging uttanífrá í 1995, 1996 og 1997? Talan er bert um eina ætlaða upphædd upp á o.u. 100 tús. kr. býtt yvir hesi trý árini Tað, sum verður gjørt av gransking/menning á FLB, verður ikki skilt burtur úr samlaðu játtanini. Leysliga mett eru tvey bókavarðastørv til gransking/menning um árið. Av játtanini til FRS fer uml. ein góð helvt til rakstur av Magnusi Heinasyni, harav 20% fer til gransking, 30% til menning og 50% monitoring. 4) Í 1997 vórðu av einari eykajáttan upp á 3350 tús. kr. 1665 tús. kr. fluttar til 1998 Parturin til gransking er øll árini roknaður til 60% av játtanini. Verður tað oljujarðfrøði- liga arbeiðið ikki íroknað, skal parturin til gransking vera 30%. Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 25 Føroysk granskingarhagtøl fyri 1995, 1996 og 1997 í mun til BTÚ og fíggjarløgtingslógarjáttan Aðrar almennar FoU útreiðslur Granskingarráð Hægri lærustovnar tilsamans Alm. stovnar + hægri lærustovnar Heimild: Granskingarráð Føroya Hægri lærustovnar tilsamans Almennir stovnar Vinnulív Fíggjarlógarjáttan (roknsk.) (innlendskt gjaldoyra)Valutaumrokningarfaktorur Tilsamans Hægri lærustovnar Almennir stovnar Vinnan G&M-ársverk tils. 1995Prosent Ársverk Vøkstur 1985-1995:Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 26 Gransking og menningar (G&M) ársverk 1985 til 1995 í Norðurlondum Heimild: Granskingarráð Føroya Viðm.: ^1 U: Universitet og H: Hægri lærustovnar. Tað vil siga ársverk (fólk) við útbúgving frá á.v.v. universiteti ella hægri lærustovni Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 27 Almennu útreiðslurnar til G&M í Norðurlondum 1995 Heimild: Granskingarráð Føroya Viðm.: Mió. ECU, 100 ECU = 1.130 DKK). Almenni granskingarstuðulin til vinnuna er íroknaður umframt privatur stuðul til alment FoU-virksemi. Tað eydnaðist ikki at finna samlaðu fíggjarlógarjáttanina/-nýtsluna í Finnlandi fyri 1995. 200.000 mk er ætlað út frá tølunum í 1996 og 1997, sum vóru ávikavist 199.426 og 190.314, ætlanin fyri 1998 er 186.883, t.v.s., at rætta talið kann vera væl lægri Upphæddin fyri svenska granskingarráðið fevnir bert um tað, sum ráðið játtar universitetum og hægri lærustovnum til FoU. Afturat upphæddini skal leggjast tað, sum veitt verður vinnuligum og øðrum almennum G&M Tilboð um trygd til skip fyri at reka ávísa veiðu Búrfiskur og djúphavsfiskur annars Lína á djúpum vatni Partroling eftir sild Rækjur (meskaroyndir) Rist í ídnaðartroling Royndir við rist eftir flatfiski Fiskiroyndir tilsamans Snelluupsi Skeljar norðanfyri Krabbaroyndir Marknaðarkann. av alternativum fiskasl Marknaðarkann. av sild og makreli Listeria-kanningar Kanningar tilsamans Kanningar av botni Hávur og PCB-kanningar Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 28 Royndir innan fiskivinnu (Fiskivinnuroyndir) 1996 Heimild: Fiskimálastýrið Línuroyndir á Reykjanesrygginum Búrfiskur í Suðurhøvum Rækjur á Flemmish Cap Dýpið norð av Lúsabanka Rist í ídnaðartroli Rist í flatfiskatroli Snelluupsi Kubatrolarar Hjáveiða Snelluroynd við makreli Tilsamans Makrelur í før. sjógvi Marknaðarkanning av alt. fiskasl. Sildavørumenning Góðska á føroyskum alifiski Kveikjari í innaneftirliti Havtaska Marknaðarkanning av alt. fiskasl.Histaminkanningar í makreli og sild Listeria monocytogens Hávur Grynnur Skeljar norðanfyri Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 29 Fiskivinnuroyndir 1997 (í 1.000 kr.) Heimild: Fiskimálastýrið Viðm.: 1) Framhald av royndum í 1996 FRS: Fiskirannróknarstovan, HS: Heilsufrøðiliga Starvsstovan, MS: Menningarstovan A.H.: Anskar Hansen og Atl.con: Sp/f Atlanticon Framhaldandi kanningar Línuroyndir á Reykjanesrygginum Dyrging eftir makreli Rist í flatfiskatroli Kubatrolarar Skeljar norðanfyri Kveikjari í innaneftirliti Histaminkanningar í makreli og sild PCB-kanningar Sildavørumenning Tilsamans Eftir av játtan Játtan á fíggjarlóg 1998Uppskot til royndir Tilsamans Hávabrósk Vatn í fiskiídnaðinum Vandamálsgreining Framíhjáframleiðsla Leiting eftir sild í føroyskum sjógvi Skráseting av hjáveiði og útblaki Makrelur í føroyskum sjógvi Nýggjar kanningar Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 30 Fiskivinnuroyndir 1998 KT í fiskivinnuni Nakkalýsi í kongafiski Stovnsuppbýti av kongafiski Rækjur á Flemmish Cap Snellu survey Heimild: Fiskimálastýrið Viðm.: Gjørt upp 19. okt. 1998 FRS: Fiskirannróknarstovan, HS: Heilsufrøðiliga Starvsstovan, MS: Menningarstovan Timburelement til smáttu Játtan á fíggjarlógini Tilsamans Gulllaksafars Seismikkur og fiskiskapur Tilgongd av toski og upsa Hjáveiða Langasporl á Reykjanesrygginum Høgguslokkur á Føroya Banka Nýggjar kanningar Hávabrósk og lýsi Vatn í fiskiídnaðinum Vandamálsgreining Framíhjáframleiðsla KT í fiskivinnuni Nakkalýsi í kongafiski Stovnsuppbýti av kongafiski Skeljar norðanfyri Kubatrolarar Dyrging eftir makreli Rist í flatfiskatroli Rækjuroyndir við Flemmish Cap Framhaldandi kanningar Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 31 Fiskivinnuroyndir 1999 Heimild: Fiskimálastýrið Viðm.: Gjørt upp 11. mars 1999 FRS: Fiskirannróknarstovan, FMS: Fiskimálastýrið, HS: Heilsufrøðiliga Starvsstovan Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 32 Yvirlit yvir ymiskar vinnuligar "granskingar-, menningar-, kanningarverk-ætlanir", sum hava fingið stuðul úr grunninum til ídnaðarfremjandi endamál í tíðarskeiðnum 1993-1998. Heimild: Menningarstovan 3.10 Uppskot til eina eftirmetingarskipan fyri føroyska útbúgvingarverkið 3.10.1 Hvat er ein eftirmetingarskipan? Eftirmetingarskipanir eru eitt rættiliga nýtt fyribrigdi, sum londini uttan um okkum hava tikið stig til frá byrjanini av 90'unum. Endamálið við teimum er leypandi at "góðskumeta útbúgvingarverkið" soleiðis, at landið kann varðveita og menna kappingarførið í einum støðugt meira internationaliseraðum heimi. Frá byrjan vóru serliga tær hægru útbúgvingarnar eftirmettar, men í fleiri skandinaviskum londum hevur politiski myndugleikin verið so væl nøgdur við úrslitini, at líkt er til, at eftirmetingarskipanirnar skjótt fevna um alt útbúgvingarverkið. 3.10.2 Endamálið við eini eftirmetingarskipan Royndirnar úr Danmark og Noreg vísa, hvussu umráðandi tað er at hava eina greiða mynd av endamálinum við eftirmetingunum. Her er kjarnuspurningurin lutfallið millum eftirlit við útbúgvingarverkinum og menningina av útbúgvingarverkinum. Í Noregi miðar eftirmetingarskipanin fyrst og fremst móti menning av útbúgvingarverkinum, meðan danska eftirmetingarskipanin roynir at sameina eftirlit og menning. Londini bæði hava fyri stuttum endurskoðað eftirmetingarskipanirnar og her er niðurstøðan, at bestu úrslitini fáast, um størsti denturin verður lagdur á menningararbeiðið. Orsøkin er, at eftirmetingarnar skapa ótryggleika úti á útbúgvingarstovnunum, tí endamálið við teimum er eisini at føra eftirlit við útbúgvingarstovnunum. Tí verður mælt til, at ein føroysk eftirmetingarskipan skal miða ímóti menning av undirvísarum og útbúgvingarverkinum, meðan uppgávurnar viðvíkjandi eftirlitinum við útbúgvingarskipanini framhaldandi verða røktar av Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. 3.10.3 Hvussu kann eftirmetingarskipanin skipast? Skotið verður upp, at ein "Eftirmetingarmiðstøð" (rættasta navnið hevði verið Menningarstovan, um navnið ikki longu hevði verið nýtt) verður sett á stovn. Fyri at sleppa undan eini samanblanding av menningaruppgávum og eftirlitisuppgávum, verður mælt til at eftirmetingarmiðstøð verður skipað sum ein sjálvstøðugur stovnur, átøkt t.d. Búskaparráðnum. Tó verður borið so í bandi, at samstarvið við Undirvísingar- og Mentamálastýrið verður tryggjað, eins og samstarvið við aðrar partar av almennu fyrisitingini. M.a. er upplagt, at eftirmetingarmiðstøðin fær tætt samstarv við nýggju "Altjóða skrivstovuna", sum ætlanir eru um at seta á stovn. 3.10.4 Møgulig mótstøða ímóti at seta eftirmetingarskipanina í verk Í sambandi við nýskapan av slíkum slag fara ávísir trupulleikar uttan iva at stinga seg upp. Ein partur av hesum er tann sokallaða "traditionella mótstøðan ímóti øllum broytingum", sum uttan iva kann væntast frá skúlum og undirvísarum, sum ikki eru vanir við "uppílegging" í teirra arbeiði. Somuleiðis kann ein ávís mótstøða eisini væntast frá pørtum av Undirvísingar- og 1.1 Vørumenning: Límtræ til Íslands Hitaketil Silkiprent Hávur Saltfiskaframleiðsla og virking av vørum Øðrvísi agn Timburelement til smáttu Flaggstong við flaggkamari Nýtt bátasnið til Grønlands Garvað seyðaskinn og koyriposar Menning av nýggjum framleiðslutólum Søla/framleiðsla av lampum Menning av nýggjum leikum (menning av ritbúnaði) Stabilitetsútgerð til skip (menning av ritbúnaði) Menning av trollemmi (innovatiónstøkni) Stýringarskipan til smoltframleiðslu 1.2 Menning av nýggjum framleiðslutólum: Visiónsteknikkur Nýggj tøkni í smoltframleiðslu (recirkulering av vatni) Datatransmisjón (frá aliringi til støð) Snellur Menning av reinskeriskipan Skiljirist til ídnaðartrolarar Vektflokkari 1.3. Umlegging av framleiðslu: Uppbygging av góðskustýringarskipan ISO 9000 ISO 9001 ISO 9002 3.3 Stuðul til serliga søluútbúgving fyri ung: Luttøka á MIDE-framsýning 4.1 Granskingar- og kanningarætlanir: Royndir við eplaplógv Føroyar sum tilfeingisdepil Maskinnappað ull Framleiðsla úr flatfiski Veitingarstøð til frálandsvinnu Ullarverkætlan Loftvegis flutningur av fiski Útflutningur av feskum fiski úr Íslandi Saltfiskamenning Chitin-verkætlan 4.2. Patentumsóknir: Patentering av trollemmi Mentamálastýrinum, ið kenna menningararbeiði sítt hótt av nýggju eftirmetingarmiðstøðini. Aðalmálið má tí vera, at útbúgvingarverkið fær ávirkan á, hvussu eftirmetingararnar verða fyriskipaðar. Tað kann gerast í samstarvi millum eftirmetingarmiðstøðina, Undirvísingar- og Mentamálastýrið, leiðslurnar á skúlunum og fakfeløgini. Viðvíkjandi møguligari mótstøðu frá Undirvísingar- og Mentamálastýrið má gerast greitt, at talan ikki er um at taka uppgávur frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Tvørturímóti skal eftirmetingarmiðstøðin røkja uppgávur, sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið hvørki hevur arbeiðsorku ella ressourcir til. Trupulleikin verður ikki loystur við at geva Undirvísingar- og Mentamálastýrinum fleiri ressourcir, tí so hendur júst tann samanblandingin av eftirliti og menning, sum donsku royndirnar við eftirmetingarskipanum ávara ímóti. Mett verður tí, at trupulleikin viðvíkjandi møguligari mótstøðu frá Undirvísingar- og Mentamálastýrið kann loysast ígjøgnum støðugt samstarv og kunning. 3.10.5 Aðrir trupulleikar Umframt mótstøðuna ímóti sjálvari ætlanini eru aðrir trupulleikar heftir at sjálvum innihaldinum í eftirmetingarskipanini. Her er meginspurningurin, hvørji kriteriu skulu setast sum grundarlag fyri eftirmetingunum av teimum einstøku útbúgvingarstovnunum. Her finst einki greitt svar, og kriteriuni mugu tí ásetast í hvørjum einstøkum føri. Skal tað gerast á haldgóðan hátt, má hetta gerast ígjøgnum eitt tætt samstarv millum eftirmetingarmiðstøðina, útbúgvingarstovnarnar og avvarðandi fakfeløg. Í Noregi og (serliga) Danmark hevur ein av trupulleikunum við eftirmetingunum verið tann væntandi uppfylgingin av teimum. Fleiri dømi eru nevniliga um, at tilmælini frá eftirmetingunum ikki eru sett í verk. Í føroyskum høpi kundi verið sloppið undan hesum trupulleikanum, við at Undirvísingar- og Mentamálastýrið (eftirlitsstovnurin) tryggjar, at tilmælini verða sett í verk. Tó er greitt, at tilmælini frá eftirmetingunum í ávísum førum kunnu hava við sær hækkaðar útreiðslur. Í slíkum førum er ógvuliga umráðandi at finna konstruktivar loysnir, heldur enn bert at staðfesta, at ráð ikki eru til at fremja tilmælini. Sostatt má tann politiski og fyrisitingarligi viljin til at fylgja tilmælum frá eftirmetingarmiðstøðini vera til staðar, áðrenn talan kann verða um at seta eftirmetingarskipanina í verk. Annars gevur tað onga meining at seta skipanina á stovn. Hinvegin má eisini krevjast av eftirmetingarmiðstøðini, at tilmælini eru fíggjarliga realistisk. 3.10.6 Innihaldið í eini føroyskari eftirmetingarskipan Skotið verður upp, at eftirmetingarskipanin fyri føroyska útbúgvingarverkið verður tvíbýtt. Ein skipan verður gjørd fyri útbúgvingarstovnar (stovnsskipan) og ein onnur skipan verður gjørd fyri undirvísarar (individuel skipan). Fyri at sleppast kann undan at byggja upp ein stóran almennan stovn alt fyri eitt, verður skotið upp at byrjað verður við stovnsskipanini. Tá eftirmetingarmiðstøðin er komin í eina trygga legu (t.d. aftaná 1-2 ár), kann tann individuella skipanin setast í verk. Fyritreytin fyri tí individuellu skipanini er tó, at semja er gjørd við avvarðandi fakfeløg og skúlaleiðslur um, hvussu hon skal skipast. Eftirmetingarmiðstøðin verður mannað við 2-3 starvsfólkum - 1 samskipari við akademiskari útbúgving og 1-2 skrivstovufólkum. Møguliga kann stovnurin samstarva um hølir, skrivstovuútgerð og skrivstovufólk við nýggju altjóða skrivstovuna. Afturat starvsfólkunum á eftirmetingarmiðstøð koma útreiðslurnar til manningina av teimum ymisku eftirmetingarbólkunum (hesir vera útgeinaðir seinni í tekstinum). 3.10.7 Eftirmetingarskipan fyri útbúgvingarstovnar Eftirmetingarnar verða framdar av eftirmetingarbólkum í tøttum samstarvi við leiðslurnar á útbúgvingarstovnunum. Í fyrsta umfari verður ein eftirmetingarbólkur settur til at taka sær av miðnámsútbúgvingum (studentaskúlum, handilsskúlum og fiskivinnuskúlanum), og ein annar bólkur verður settur til teir teknisku skúlarnar. Mælt verður til, at eftirmetingarskipanin í fyrsta umfari ikki skal umfata fólkaskúlan. Eftir stendur so spurningurin um skipanina av eftirmetingini av teimum hægru útbúgvingunum í Føroyum (Fróðskaparsetrið, Sjómansskúlin, Maskinskúlin, Læraraskúlin og Sjúkrasystraskúlin). Eftirmetingin av teimum krevur eitt fakligt innlit í hvørt einstakt øki, og tí er líkt til, at neyðugt er við ymiskum "evaluatorum" til hvønn stovn sær (undantakið er Maskinskúlin og Sjómansskúlin sum møguliga kunnu evaluerast undir einum). Møguliga skal ein heilt serlig skipan eisini gerast fyri Fróðskaparsetrið orsakað av fjøltáttaðu undirvísingini har. Besta loysnin er helst at manna eftirmetingarbólkarnar við einans trimum umboðum, fyri at minka um kostnaðin (mest hóskandi bólkastødd er 5 persónar). Mælt verður til, at í mesta lagi ein føroyingur og ein dani eru í eftirmetingarbólkinum. Hetta skal bæði tryggja víðskygnið í eftirmetingini og forða fyri, at tað føroyska útbúgvingarverkið einans verður evaluerað í mun til tað danska. Triðja umboðið kann antin koma aðrastaðni úr Skandinavia ella t.d. úr UK. Tó skal verða mint á, at evropeisku útbúgvingartraditiónir eru ógvuliga ymiskar, alt eftir hvar í heimspartinum ein er staddur. Mælt verður til at "evaluatorarnir" koma úr londum, sum ikki eru alt ov ólík Føroyum. Í sama viðfangi skal verða mint á møguligar máltrupulleikar, ið mugu loysast, um persónar uttan fyri Skandinavia gerast "evaluatorar". Tann besti hátturin at byrja eftirmetingarskipanina er við at gera eina gjøgnumgangandi eftirmeting, sum t.d. kann ganga yvir 1 ár (hetta er nýtt í eftirmetingum á donskum universitetum). Slíkar gjøgnumgangandi eftirmetingar kunnu t.d. gerast við 10 ára millumbili. Tær vanligu eftirmetingarnar verða gjørdar sum ein rullandi skipan, har útbúgvingarstovnarnir t.d. verða evalueraðir 3 hvørt ár. Sera umráðandi er at tryggja teimum, ið skulu evaluerast (leiðslu og undirvísarum) ávirkan á innihaldið í eftirmetingarskipanini, soleiðis at tey kunnu gerast drívmegi í arbeiðinum, væl stuðlað av eftirmetingarmiðstøðini. 3.10.8 Individuella eftirmetingarskipanin Mælt verður til at byrja eftirmetingarskipanina við eini skipan fyri útbúgvingarstovnar og seinni at útbyggja hana við eini individuellari eftirmetingarskipan. Henda er partvís inspirerað av ásetingunum í læknalógini um støðuga fakliga endurnýgging og kann skipast sum eitt nýtt leiðsluamboð hjá útbúgvingarverkinum. Í fyrsta umfari verður individuella skipanin avmarkað til undirvísarar á miðnáms- og hægri útbúgvingum, men hon kann seinni víðkast til eisini at umfata fólkaskúlan. Mælt verður til, at individuella eftirmetingarskipanin í størst møguligan mun verður fyriskipað desentralt, tvs. av leiðslunum á skúlunum. Leikluturin hjá eftirmetingarmiðstøðini verður tí avmarkaður til at geva skúlunum ráð og vegleiðing, og annars eygleiða, hvussu skipanin virkar ("supervisión"). Skipanin skal miða ímóti at stuðla fakligu og pedagogisku menningini hjá tí einstaka undirvísaranum soleiðis, at undirvísingin verður hildin á høgum stigi. Tí eru góð og miðvís tilboð um eftirútbúgving ein hornasteinur í tí skipanini. Individuella eftirmetingarskipanin verður gjørd sum ein rullandi eftirmetingarskipan, har undirvísarar koma til starvsfólkasamrøðu eftir lokið undirvísingarskeið. Grundarlagið undir samrøðunum eru brúkarakanningar, sum leiðslan á skúlunum ger eftir hvørt lokið undirvísingarskeið. Ein háttur at skipa fyri brúkarakanningunum er við spurnabløðum, har næmingarnir eftir lokið undirvísingarskeið fáa eitt spurnablað um meting teirra av undirvísingini í hvørjari ávísari lærugrein. Síðan verða spurnabløðini skannað inn í ein desentralan databasa (tvs. einans leiðslan á skúlanum og eftirmetingarmiðstøðin hava atgongd til hann), sum greinar svarini. Ein slíkur databasi er ógvuliga einfaldur at gera (t.d. í MS-acces), og skuldi ikki kostað almikið. Úrslitini av brúkarakanningunum kunnu harumframt setast saman við úrslitum hjá næmingum, ið undirvísarin førir upp til próvtøku. Um brúkarakanningin saman við próvtøkuúrslitunum vísir markant úrslit, kann leiðslan á skúlanum leggja hana til grund fyri eini starvsfólkasamrøðu, sum t.d. kann miða ímóti at geva undirvísaranum tilboð um eftirútbúgving av hóskandi slag. Er samlaða niðurstøðan av starvsfólkasamrøðuni og brúkarakanningunum, at trupulleikarnir eru álvarsamir, má leiðsluni á skúlanum vera heimilað at taka tey neyðugu stigini fyri at loysa teir. 3.10.9 Rættindini hjá starvsfólkunum mótvegis krøvunum til avrik teirra Størsti trupulleikin við individuellu skipanini er, at hon skal avviga starvsfólkarættindini hjá tí einstaka undirvísarunum mótvegis arbeiðsgevarakravinum um eina nøktandi undirvísing, ið kann nøkta málsetningarnar og krøvini, ið verða sett til undirvísingarverkið. Tí mugu starvsfólkarættindini hjá undirvísarunum tryggjast, áðrenn skipanin verður sett í verk, eins og avvarðandi fakfeløg mugu góðtaka arbeiðsgevararættindini um at kunna áseta "góðskukrøv" til undirvísingina. Individuella eftirmetingarskipanin skal tí skiljast sum eitt framhald av starvsfólkapolitikkinum hjá tí almenna, ið leggur dent á starvsfólkasamrøður. 5.1.4 Hvagar fara føroyingar at lesa? 5.1.4.1 Útbúgvingarmøguleikar føroyinga uttan fyri Føroyar 5.1.4.1.1 Inngangur Føroyskur ungdómur, sum hevur viljað nomið sær bókligan kunnleika, hevur í stóran mun verið noyddur at fara uttanlands fyri at røkka hesum endamáli. Orsøkin til hetta er, at fólkagrundarlagið undir eini fjølbroyttari útbúgvingarskipan ikki hevur verið ella er til staðar. Stórar samfelagsligar broytingar eru hendar seinastu ártíggjuni, sum m.a. hava ført við sær, at ástøðiligu krøvini til einstaklingin eru økt munandi. Henda gongd hevur havt við sær, at tað í dag eru munandi fleiri, sum hvørt ár fara av landinum í útbúgvingarørindum. Sambært eini kanning í 50 ára minningarritinum hjá Føroya Studentaskúla fóru 605 av teimum 862, ið gjørdust studentar í tíðarskeiðinum 1939-1975, av landinum. Hetta svarar til 70%. Meginparturin fór í lestrarørindum. Hetta kundi staðfestast, við at 542 ella 90% fingu sær eina víðari útbúgving. At tíðirnar eru broyttar, sæst týðuliga. Talið á næmingum, sum ganga í miðnámsskúlum, er í dag uml. 1.450. Við skúlaársbyrjan 1998/99 vóru uml. 625 næmingar tiknir inn á miðnámsútbúgvingar. Neyv hagtøl eru ikki fyri, hvussu stórur brotpartur av teimum, sum taka miðnámsprógv, fara undir víðari lestur, men um vit hyggja eftir teimum nýggjastu hagtølunum, sum eru gjørd yvir tey, sum lesa uttanlands, síggja vit, at tey eru uml. 1.150 í tali. 5.1.4.1.2 Hvat lesa føroyingar? Verður mangan spurt, og her er so svarið fyri 1997/98. Stuðulsstovnurin hevur gjørt yvirlit yvir øll tey lesandi uttanlands, ið søktu - og fingu - ískoytisstuðul frá Stuðulsstovninum. Tørvurin á vitan um, hvat føroyingar uttanlands útbúgva seg til, er eyðsýndur, bæði tá ið hugsað verður um tey, ið ætla sær í útbúgving, arbeiðsmarknaðin og myndugleikarnar, hvørs ábyrgd tað er at skapa teir karmar, ið eru neyðugir fyri, at samfelagsins tørvur á útbúnum fólki altíð er til staðar. Hvat føroyingar lesa, er sera áhugaverdur lesnaður. Áhugavert er at síggja býtið ímillum tær ymisku útbúgvingarnar, kynsbýtið ímillum tær ymisku útbúgvingar og hvørji lond, tey ungu velja at nema sær útbúgving í. Tað er av alstórum týdningi at hava tøl, sum kunna siga okkum nakað um, hvat hesin stóri og týdningarmikli partur av føroyingum tekst við. 5.1.4.1.3. Hagtøl Hagtølini, sum eru viðgjørd í hesi frágreiðing, umfata øll, ið hava fingið ferðaískoyti frá Stuðulsstovninum í stuðulsárinum 1997/98. Hetta kann tykjast í so tepurt grundarlag fyri eina slíka kanning, men hetta er einasta taltilfar, ið finst yvir føroyingar í lestrarørindum uttanlands. Tey allar flestu (uml. 93%) velja at fara til Danmarkar í lestrarørindum, og fara tey tá úr tí føroysku inn í donsku skipanina. T.v.s. at tey eru tá als ikki skrásett sum føroyingar. Einasti møguleiki at fáa hendur á hesum bólki er sostatt, tá ið tey søkja um ferðaískoytisstuðulin, sum Stuðulsstovnurin eina ferð um árið veitir føroyingum í lestrarørindum uttanlands. Hóast hetta heldur ótrygga skrásetingargrundarlag verður mett, at hagtølini kunna geva eina rættiliga góða ábending um, hvar og hvørjar útbúgvingar ungir føroyingar velja. Fyri at geva eina so fullfíggjaða mynd sum møguligt, eru øll, ið fingu ferðaískoyti, tikin við, t.v.s. líka frá fimm mánaða málskeiðum til langar akademiskar útbúgvingar. Nøkur fyrivarni eru, ið mugu takast. 5.1.4.1.3.1. Fyrivarni Nøkur fólk vanta. Hetta eru tey, ið: a) ikki hava søkt um ískoytisstuðul, b) ikki hava lokið treytirnar fyri at fáa stuðul, t.d. hava lisið ov leingi ella hava ikki verið lestrarvirkin í stuðulsárinum. Her kann eisini viðmerkjast, at nakrar útbúgvingar, sum fyrr hava fingið ískoytisstuðul, ikki longur lúka treytirnar fyri stuðli. Hetta hevur t.d. verið galdandi fyri útbúgvingina sosial- og heilsuhjálpari. Tey, sum fáa løn í útbúgvingartíðarskeiðinum, fáa ikki ferðaískoyti og verða tískil ikki skrásett í skráum Stuðulsstovnsins. Í nøkrum førum kann feilur vera í bólkingini av útbúgvingunum, tí upplýsingarnar frá teimum lesandi hava verið ófullfíggjaða. Feilir kunnu eisini vera í sambandi við skráseting av innsendum upplýsingum. Tølini geva einans eina støðumynd av teimum, sum lesa í stuðulsárinum. Tey, ið t.d. vóru liðug í juli 1997, eru ikki við í hagtølunum, tí tey vóru liðug, áðrenn stuðulsárið byrjaði. Um onkur t.d. skiftir útbúgving ella gevst, kann ofta ganga rúm tíð, áðrenn Stuðulsstovnurin fær boð um hetta, og tað kann tá eisini føra til skeivleikar í taltilfarinum. 5.1.4.1.3.2. Hvussu eru hagtølini skipað? Tølini byggja á upplýsingar um 1) kyn, 2) útbúgving 3) land, har lisið verður. Útbúgvingarnar eru skipaðar í 10 høvuðsbólkar eftir innihaldi: Bólkur 0 Ikki vinnuligar útbúgvingar Bólkur 1 Pedagogiskar útbúgvingar Bólkur 2 Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Bólkur 3 Samfelags-, skrivstovu- og handilsútbúgvingar Bólkur 4 Náttúruvísindaligar útbúgvingar Bólkur 5 Ídnaðar- og handverkstekniskar útbúgvingar Bólkur 6 Landbúnaðar-, fiskivinnu- og matvøruútbúgvingar Bólkur 7 Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Bólkur 8 Heilsuútbúgvingar Bólkur 9 Aðrar útbúgvingar Fleiri undirbólkar eru í hvørjum høvuðsbólki, og innan fyri hesar eru endaligu heitini á útbúgvingunum og talið av persónum uppgjørd. Tølini vísa sostatt útbúgvingarnar rættiliga nágreiniliga. (sí REF _Ref460037780 \h \* FLETFORMAT Skjal 1 á síðu PAGEREF _Ref460037805 \h 591 og fylgjandi) 5.1.4.1.4. Býtið millum útbúgvingarbólkar Á myndini niðanfyri er ein samanbering gjørd millum teir ymisku útbúgvingarbólkarnar, eins og ein samanbering er gjørd millum skúlaárini 1992/93 og 1997/98. Útdýpandi viðmerkingar til talvuna eru gjørdar undir avsnit 5.1.4.1.7 á síðu 107, har viðmerkingar eru gjørdar til býtið millum útbúgvingarbólkar, kyn og land. Tulkingarnar skulu ikki metast fyri meira enn ein roynd at leggja nakrar sannleikar aftan fyri tølini. Útbúgvingarbólkur Mynd SEQ Mynd \* ARABERTAL 3 Samanbering av lesandi í 1992/93 og 1997/98 Heimild: Stuðulsstovnuri Ikki vinnuligar útbúgvingar Náttúruvísindaligar útbúgvingar Samfelags-, skrivstovu- og handilsútbúgvingar Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Pedagogiskar útbúgvingar 5.1.4.1.5. Býtið millum útbúgvingarbólkar og kyn Talva 1 niðanfyri vísir eina samanbering av lesandi føroyingum uttanlands skipaða eftir útbúgvingarbólki og kyni. Í sambandi við tulking av talvuni verður víst til avsnit 5.1.4.1.7 á síðu 107. Tilsamans Aðrar útbúgvingar Heilsuútbúgvingar Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Landbúnaðar-, fiskivinnu og matvøruútbúgvingar Ídnaðar- og handverkstøkniútbúgvingar Náttúruvísindaligar útbúgvingar Samfelags-, skrivstovu- og handilsútbúgvingar Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Pedagogiskar útbúgvingar Ikki vinnuligar útbúgvingar Útbúgvingarbólkur Tilsamans Aðrar útbúgvingar Heilsuútbúgvingar Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Landbúnaðar-, fiskivinnu og matvøruútbúgvingar Ídnaðar- og handverkstøkniútbúgvingar Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 33 Býtið millum útbúgvingarbólkar og kyn Heimild: Stuðulsstovnurin 5.1.4.1.6. Býtið millum lond og landslutir í Danmark 5.1.4.1.6.1. Býtið millum landslutir í Danmark Nýggjastu hagtølini frá Stuðulsstovninum eru ikki skipað soleiðis, at tað sæst, hvar í Danmark føroyingar lesa. Ein kanning varð tó gjørd í 1993, sum vísti hesa mynd. Mynd SEQ Mynd \* ARABERTAL 4 Lesandi í Danmark býtt sundur í landslutir Heimild: Stuðulsstovnurin Sum myndin vísir, fara føroyingar til Keypmannahavnar og til Jútlands at lesa. Í Jútlandi spjaðast teir til býirnar Århus, Ålborg, Horsens, Svendborg, Varde og aðrastaðni, har útbúgving fæst. 5.1.4.1.6.2. Býtið millum lond Í hagtalstilfarinum (sí REF _Ref460037780 \h \* FLETFORMAT Skjal 1 á síðu PAGEREF _Ref460037805 \h 591 og fylgjandi) eru bert høvuðslondini tikin við. Øll onnur lond eru sett í restbólkin "Onnur". Tey lond, ið eru tikin við, eru (landakoda frammanfyri): DK: Danmark N: Noreg S: Svøríki SF: Finnland ÍS: Ísland GB: Stóra Bretland USA: USA Flestu føroyingar velja sum nevnt Danmark sum útbúgvingarland (93%). Av teimum, sum lesa uttan fyri Norðurlond, er størsti parturin tey, ið eru undir ÚSUN-skipanini (t.e. fáa stuðul frá Stuðulsstovninum eftir serligari skipan til lestur uttan fyri Norðurlond) og tey, sum eru við AFS. Talva 13 í bindi 1 (síða 92) vísir, hvar tey, sum ikki eru í Danmark, lesa. 5.1.4.1.7. Útgreining av hagtølum 5.1.4.1.7.1. Tey, ið ætla at byrja. Næststørsti bólkurin eru tey, ið lesa ikki-vinnuligar útbúgvingar, t.e. eftirskúlar, studentaskúlar og HF, háskúlar og tílíkt. Tilsamans eru 266 í hesum bólki. Samanborið við 1992/93, tá ið talið var 360, er hetta ein stór afturgongd. Mett verður, at høvuðsorsøkin til stóru minkingina í hesum bólki, eru teir bøttu arbeiðsmøguleikarnir hjá ungum og ófaklærdum í Føroyum, nú ringasti parturin av kreppuni er avhæsaður. Umleið helvtin í hesum bólki lesa førleikagevandi útbúgvingar (Student, HF, HH o.s.fr.), og hin helvtin lesur annað. Nevnast kann, at av teimum, ið ikki lesa førleikagevandi útbúgvingar, eru 89 á eftirskúla, 27 eru á háskúla, og tað er ein stór minking frá 1992/93, tá heili 73 vóru á háskúla. 18 eru farin uttanlands við AFS. 5.1.4.1.7.2. Tey, ið ætla at gerast rík Størsti bólkurin eru tey, ið eru farin at lesa samfelagsligar og handilsligar útbúgvingar, 269 í tali. Hetta er ein minking uppá næstan 50 samanborið við 92/93, tá ið talið var uppi á 305. Serliga er tað talið á HA og cand.merc lesandi, ið er minkað við ávikavist 15 og 18 næmingum. Torført er at meta um orsøkina til hesa stóru minking. Løgfrøði sýnist framvegis at vera ein væl umtókt útbúgving. Talið á løgfrøðingum er høgt, 50 í tali, og har er eingin broyting fra 92/93. Hetta er kanska ein av teimum fáu útbúgvingunum, ið ikki var so meint rakt av kreppuni í føroyska samfelagnum. Av teimum styttru skrivstovuútbúgvingunum er tað serliga teldan, sum dregur. Heili 21 eru í løtuni farin undir útbúgving til datamatikara. Einasti bólkurin undir teimum samfelags- og handilsligu útbúgvingunum, sum er vaksin samanborið við 92/93, eru tær alment sosialhjálpandi útbúgvingarnar. Talið á sálarfrøðingum er næstan ferfaldað úr 3 í 11, og talið á sosialráðgevum er vaksið við 8. Orsøkin til henda vøkstur kann møguliga hanga saman við leivdunum frá kreppuni, tá ið tørvurin, kanska serliga á sosialráðgevum, vaks. 5.1.4.1.7.3. Tey, ið hugsa og tosa - og leita Tær humanistisku, átrúnaðarligu og estetisku útbúgvingarnar telja 172 persónar, og hetta er ein lítil vøkstur við 6 persónum. Tað er serliga bólkurin bókmentir og mál, ið tykist hava vunnið frama millum tey ungu seinastu árini. Her er ein vøkstur frá 29 persónum í 92/93 til 57 persónar í 97/98. Samstundis er ein minking farin fram í bólkinum vinnumál við heili 22 persónum. Vit kunnu út frá hesum siga, at tey ungu í dag eru farin yvir til at lesa meira akademiskar málútbúgvingar, sum kanska miða meira ímóti størvum hjá tí almenna, heldur enn hjá tí privata vinnulívinum. Áhugin fyri tónleiki og sjónleiki er framvegis stórur við einum lítlum vøkstri at hóma síðani 92/93. Tað áhugaverdasta her sýnist at vera, at hetta er ein bólkur, har stórur partur av næmingunum fara út um Danmark at nema sær útbúgving. Helvtin av teimum lesandi eru farin "út í heim", og størsti parturin er farin út um Norðurlond. 5.1.4.1.7.4. Tey, ið ætla at byggja Bólkurin av ídnaðar- og handverkstøknifrøðiligum útbúgvingum er ein bólkur, ið hevur verið fyri stórari minking. Í 92/93 var talið 246 persónar ímóti 159 persónum í 97/98, ein minking upp á heili 77 persónar. Tann eyðsýndasta orsøkin til hesa broyting er óivað tey varandi ótryggu arbeiðsviðurskiftini í byggivinnuni, sum kreppan í føroyska búskapinum førdi við sær. Meir enn helvtin, ella íalt 97 persónar, vilja verða verkfrøðingar. Hini lesa mest aðrar byggifrøðiligar greinir, serliga byggitøkni, og ein partur - 20 í tali - lesa almennar ídnaðarútbúgvingar so sum tekniskur hjálpari og HTX. Tað eyðkendasta við hesum bólkinum er býtið millum kynini. Av teimum 159 lesandi í bólkinum eru heili 125 mannfólk. Tað er lítil broyting í býtinum frá 92/93, so hóast vit nú nærkast aldaskiftinum, er framvegis stórur munur á teimum útbúgvingunum, sum menn og kvinnur velja. 5.1.4.1.7.5. Tey, sum ansa Í bólkinum heilsuútbúgvingar er ein rættiliga stórur vøkstur at síggja síðani 92/93. Tað vóru í 92/93 159 føroyingar, ið valdu at nema sær útbúgving innan almanna- og heilsurøkt ímóti heili 215 í 97/98. Og hetta hóast at bólkurin av sosial- og heilsuhjálparum, í 92/93 33 persónar, sum áður nevnt er dottin heilt burtur. Serliga eru tað sjúkrasystrarnar, ið eyðkenna henda bólk; tær eru heilar 100 í tali, og hetta gevur ein vøkstur uppá 270% síðani 92/93. Hvat orsøkin er til henda vøkstur, er torført at meta um, men kann møguliga finnast í, at donsku útbúgvingarstovnarnir hava tikið fleiri næmingar inn enn fyrr orsakað av stórum tørvi á sjúkrasystrum í Danmark. Talið á læknalesandi er eisini vaksið síðani 92/93, frá 28 til 43. Tað mest forvitnisliga hesum viðvíkjandi er, at hetta yrki, sum vanliga hevur verið eitt mannfólkayrki, í dag sýnist at vera sera væl umtókt millum tær ungu kvinnurnar. Í 97/98 eru næstan tvífalt so nógvar kvinnur sum menn, ið hava valt sær læknaútbúgvingina. 5.1.4.1.7.6. Hini, sum eisini ansa Tær pedagogisku útbúgvingarnar hava eisini verið fyri stórum vøkstri síðani 92/93. Tá vóru 100 persónar, sum valdu hesar útbúgvingar, meðan tað í 97/98 eru heili 157, ið eru farin pedagogisku leiðina - ein vøkstur uppá 57%. Tey flestu í bólkinum lesa til okkurt slag av pedagogi, meðan restin lesur til fólkaskúlalærara. Eisini hesin bólkurin er eyðkendur við at vera ein eyðkendur "kvinnubólkur" og 142 av teimum 157, ið manna bólkin, eru kvinnur. Stóri vøksturin av bæði heilsuútbúgvingum og pedagogiskum útbúgvingum hongur óivað saman við tí stóra vøkstrinum av kvinnum, sum leita sær hægri útbúgving. Í 92/93 myndaðu kvinnurnar 52% av teimum lesandi, meðan tær í 97/98 mynda heili 58% av lesandi føroyingum uttanlands. 5.1.4.1.7.7. Matur og føðsla annars Talið á teimum, ið leita sær útbúgving innan landbúnaðar-, fiskivinnu- og matvøruútbúgvingar er tað sama sum í 92/93 - 47 í tali. Størsti bólkurin eru tey, ið lesa køks- og húsarhaldsútbúgvingar, 19 persónar. Tað eru 5, ið læra ymiskt innan fiskivinnu, og er hetta ein minking upp á 9 persónar í mun til 92/93. Tann almenna fiskivinnuútbúgvingin, ið nú finst í Føroyum, tykist at hava tikið broddin av talinum á teimum, sum fara uttanlands at lesa aðrar fiskivinnuútbúgvingar. Tað kann tó tykjast eitt sindur løgið, at ikki fleiri ynskja at útbúgva seg innan hetta yrki, tá ið hugsað verður um týdningin, henda vinnugrein hevur fyri samfelagið. Eingin ivi er um, at um fiskivinnan á landi skal mennast í kappingini við onnur lond, mugu fleiri útbúgvin fólk innan økið fáast til vegar. 10 persónar læra innan landbúnaðarøkið, av hesum lesur 1 til agronom, 2 til djóralækna og 7 lesa ymiskar aðrar landbúnaðarútbúgvingar. Nevnast kann, at 10 lesa til matvørufrøðing, og kemur hetta óivað væl við í sambandi við tey støðugt strangari ES-krøvini, ið sett verða matvøruframleiðarunum. 5.1.4.1.7.8. Tey rokna og kanna Útbúgvingargreinirnar innan náttúruvísindi eru nógvar, og tað eru íalt 62 fólk, ið hava valt at taka eina útbúgving av hesum slag. Broytingin síðani 92/93 er lítil, bert 2 fólk fleiri í 97/98 hava valt at útbúgva seg innan henda bólk. Tað forvitnisligasta í hesum bólki er tað vaksandi talið av teimum, ið hava valt at lesa jarðfrøði. Tað vóru í 92/93 bert 2 fólk, ið lósu jarðfrøði, meðan talið í 97/98 er heilt uppi á 10. Hesin vøkstur hongur óivað saman við áhuganum og teimum møguleikum, ein komandi oljuvinna hevur við sær. Eisini kann nevnast, at 17 fólk lesa lívfrøði, og er hetta ein lítil øking síðani 92/93. Hóast talið ikki sigur nakað um, hvat slag av lívfrøði talan er um, kunnu vit vænta og vóna, at hetta eru fólk, ið fara at halda eyga við, hvat fer fram í havumhvørvi okkara, kanska serliga viðvíkjandi dálking. 5.1.4.1.7.9. Tey flúgva, sigla, koyra og ganga Talið á teimum, ið velja at útbúgva seg innan ferðslu og flutning, er ikki nógv broytt. Í 92/93 var talið á teimum, ið sjólívið valdu, 42, meðan talið í 97/98 var uppi á 54. Serliga eru tað maskinmeistarar, ið mynda henda bólkin. Teir eru heili 37 í tali. Talið á teimum, ið velja flogútbúgvingar, er nakað minkað samanborið við 92/93. Tað vóru í 97/98 3, ið valdu flogskipara og 3, ið valdu tyrluskipara, meðan samlaða talið í 92/93 var 11. Eingin kvinna var ímillum teirra. 5.1.4.1.7.10. Tey, ið lesa okkurt annað Í 1992/93 vóru 25 fólk, sum vóru skrásett at lesa onkra útbúgving, sum ikki ber til at bólka saman við hinum 9 bólkunum. Talan er m.a. um løgreglumenn. Í 1997/98 er talið 10 fólk. 5.1.4.1.8. Framtíðarmynd Tá metast skal um framtíðina eru serliga trý viðurskifti, sum fara at gera seg galdandi. Tey eru: Framhaldandi øktur tørvur á útbúgvingarmøguleikum Øktur tørvur á útbúgvingarmøguleikum uttan fyri Danmark Fíggjarligu avleiðingarnar av punkti 1 og 2. Her verður eisini hugsað um møguleikan, at Føroyar verða skipaðar sum fullveldi við teimum skyldum, hetta hevur við sær. Eingin ivi er um, at samfelagsmenningin fer at halda fram, og at útbúgvingarkrøvini til einstaklingin fara framhaldandi at gerast størri. Hetta hevur við sær øktan tørv á útbúgvingarmøguleikum. Metingar eiga áhaldandi at verða gjørdar, um teir útbúgvingarmøguleikar, sum standa okkum (føroyingum) í boði, til fulnar eru til gagns fyri tað føroyska samfelagið. Eingin ivi er um, at tað verður vitanartilfeingið hjá føroyingum, sum fer at gera av, hvussu Føroyar fara at fóta sær sum tjóð í framtíðini. Tað er tí sera umráðandi, at føroyingum stendur í boði at nema sær útbúgvingar, sum fyri einstaklingin og samfelagið eru tær bestu. Skipanin við útbúgvingarstuðli til lestur uttanfyri Norðurlond, sum fíggjarliga javnsetur lestur uttan fyri Norðurlond við lestur í Norðurlondum, er eitt einastandandi útbúgvingarpolitiskt frambrot, sum føroyska samfelagið næstu ártíggjuni fer at kenna ágóðan av. Ein fyritreyt fyri eini samfelagsligari altjóðagerð er ikki fylgisveinasamband ella internet, men fólk, sum fara í onnur lond at læra mál og mentan og síðani koma aftur til Føroyar. Stórar fíggjarligar avbjóðingar liggja fyri framman, tá ið hugsað verður um Føroyar sum sjálvstøðugt land og tørvin á útbúgvingarmøguleikum uttanlands. Sum støðan er í dag, hava vit gjøgnum norðurlendsku samstarvsavtaluna frítt at fara, tá talan er um lestur í Norðurlondum. At føroyingar sum danskir ríkisborgarar eisini fáa SU til lestur uttan fyri Føroyar sparir føroysku myndugleikunum fyri hópin av peningi. Framtíðar avbjóðingarnar liggja tískil eisini í at skapa fíggjarligar fortreytir fyri, at vit, tá neyðugt verður at lyfta hesa byrðu, eru til reiðar. Sí nærri útgreining av hagtølum í skjali 1 á síðu PAGEREF _Ref460037805 \h 591. 6.1.1.2 Umsøkjarar til miðnámsútbúgvingarnar Til samans var á hvørjum ári hetta tal av persónum í ferð við at taka eina miðnámsútbúgving eins og sæst í talvuni niðanfyri: Lærlingaútbúgvingar Fiskivinnuútbúgving Student (støddfr. d.) Student (málslig d.) Orsøkin til ta stóru minkingina í upptøku til yrkisútbúgvingarnar hetta árið var kreppan. Stakgreinalesandi eru ikki roknað uppí Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 34 Yvirlit yvir tal av persónum, ið eru í ferð við at taka eina miðnámsútbúgving Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið 6.1.1.3 Fráfallið í miðnámsútbúgvingum Úrslitið av kanningini er sett upp í talvuni niðanfyri: Føroya Studentaskúli og HF-skeið málslig deild Samlað næmingatal Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy málslig deild støddfrøðilig Samlað næmingatal Føroya Studentaskúli og HF-skeið Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy Talva SEQ Talva \* ARABERTAL 35 Fráfallið á studentaskúlunum og hf-skeiðunum í 1996 og 1998 Heimild: Undirvísingar- og Mentamálastýrið Føroya Studentaskúli og HF-skeið málslig deild støddfrøðilig Samlað næmingatal Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy málslig deild støddfrøðilig Samlað næmingatal Møgulig átaksøki 6.3.1.1 Um møguleikar fyri læknaútbúgving og -gransking í Føroyum 6.3.1.1.1 Inngangur Higartil hava flest allir føroyskir læknar tikið útbúgvingina í Danmark, og í løtuni eru umleið 35 føroysk læknalesandi í danska útbúgvingarverkinum. Talið hevur verið støðugt í mong ár og er tí ikki nøkur beinleiðis mynd av veruliga læknatørvinum í Føroyum. Umleið 100 læknastørv eru ásett (normerað) í Føroyum og umleið 80 av teimum eru mannað. Læknarnir eru sostatt ein stórur partur av tí samlaðu fjøldini av akademikarum í Føroyum, men kortini er einki akademiskt umhvørvi (gransking og undirvísing) í Føroyum innan læknavísindi. Læknatrot hevur valdað leingi, og hetta hevur ført við sær eitt stórt arbeiðstrýst á tann einstaka læknan og samstundis minkað um møguleikan hjá tí einstaka at granska. Hóast hetta hava einstaklingar við jøvnum millumbili fingist við gransking uttan fyri vanligar arbeiðstíðir. Ongin miðvísur politikkur hevur verið lagdur fyri, hvussu læknatørvurin í Føroyum kann nøktast í framtíðini. Harafturat tykist tað torført at motivera tey læknalesandi at koma heimaftur eftir loknan lestur. Orsøkirnar eru fleiri, t.d. er útbúgvingin long (normerað til 6 1/2 ár) og eisini er lætt at fáa starv í øllum Norðurlondum orsakað av læknatroti. Ei heldur hevur nakað læknaligt forum verið í Føroyum, ið kann stimbra og eggja ta akademisku traditiónina innan læknavísindi. Hetta hevur við sær, at serstøk føroysk viðurskifti ikki verða úttømandi granskað yvir longri tíðarskeið, t.d serføroysk sjúkueyðkenni, royndir við sjúklingum og trupulleikar ið standast av tí føroysku landafrøðini/undirstøðukervinum. Akademiski heimurin í Føroyum hevur tørv á einum fjølltáttaðum útbúgvingarumhvørvi, har virkisfús, fyritaksom lesandi kunnu koma við nýhugsan og íblástri. Kjakið millum tey "ungu" og tey "gomlu", sum ber okkum fram á nýggjar leiðir, er merkt av, at stórur partur av føroyska ungdóminum er uttanlands og ikki dagliga verður ávirkaður av og kemur við ávirkan á tað, sum fer fram í landinum. Hetta er ein fortreyt fyri at hava eitt livandi akademiskt umhvørvi í støðugari menning. Tí er tað av alstórum týdningi, at vit frá øllum síðum gera okkara til at skapa eitt føroyskt granskingarumhvørvi, ið fæst við serføroysk viðurskifti, so vit harvið finna svar upp á vísindaligar spurningar, ið bert kunnu setast í Føroyum og tí sjálvsagt eisini bert kunnu svarast í Føroyum. Uppaftur betri er tað sjálvandi, um hesir spurningar verða svaraðir av føroyingum. 6.3.1.1.2 Støðan í dag viðv. læknaútbúgving í Føroyum Landssjúkrahúsið hevur undirvísingarstøðu sum turnussjúkrahús eftir donskum fyritreytum. Her hava nýklaktir føroyskir læknar møguleika fyri at taka ta kravdu klinisku undirvísingina (turnus), ið er hálvtannað ár. Kortini hevur tað ongantíð verið møguligt at nema sær serlæknaútbúgving í Føroyum, tí einki sjúkrahús í Føroyum hevur støðu sum universitetssjúkrahús. Hóast sera væl egnað granskingarumhvørvi innan t.d. epidemiologi (tað er: læran um fólkið, tær sjúkur og sjúkueyðkenni, ið hava ávirkan á fólkið sum heild) og gengransking, er eingin granskingarskylda knýtt at sjúkrahúsum í Føroyum. Av tí at eingin læru- ella granskingarstovnur er at skipa karmarnar um hesi tiltøk, er vandi fyri, at tær samansavnaðu royndirnar og serkunnleikin innan medisinska gransking í Føroyum hvørva. Ein læru- og granskingarstovnur kundi miðsavnað royndir, serkunnleika og vitan. Hesin stovnur kann eisini tryggja karmarnar um eina miðvísa samansavning av "know-how", ið kundi útvegað eitt alternativ og eitt kvalifiserað mótspæl til vinnulig áhugamál innan t.d. gengransking. Afturat hesum kundi ein læru- og granskingarmiðdepil givið uppaftur meiri av sær ("spin-off effekt") við at økja møguleikarnar fyri samstarvi millum verandi heilsuútbúgvingar í Føroyum (t.d. sjúkrasystraskúlan) og møguligar komandi útbúgvingar sum t.d. farmaceut, laborant, radiograf, ergo- og fysioterapeut, sum vera minni orkukrevjandi at stovnseta, um ein tílíkur depil er frammanundan. 6.3.1.1.3 Hvussu kunnu medisinskar útbúgvingar skipast í Føroyum? Mælt verður til at skipa ein "Læknafrøðiligan depil" (medisinskt institut) á Fróðskaparsetri Føroya sum ein part av náttúruvísindadeildini. Náttúruvísindaliga støðisútbúgvingin inniheldur sum er fleiri av grundleggandi lærugreinunum, sum krevjast til læknaútbúgvingina t.d. lívfrøði, kyknulæru og hagfrøði. Tí er møguligt at skipa fyrsta part av læknaútbúgvingini eftir einari traditionellari skipan við ástøðiligum innihaldi og fyrilestrum. Karmarnir eru partvís til staðar longu nú, men trupulleikar standast kortini av lærugreinini anatomi, tí at eingin serkunnleiki er á undirvísingarstøði innan hetta økið í Føroyum. Hesin trupulleiki kann loysast við at stovna eina patologiska deild á Landssjúkrahúsinum, ið umframt tær uppgávur, sum patologurin hevur í dag, eisini skuldi røkt anatomifrálæruna á setrinum saman við eitt nú røntgenlæknum og ortopædkirurgum. Soleiðis kundi starvið sum patologur, ið hevur verið ómannað eina tíð, verið meira áhugavert og karrierumennandi. Mett verður, at tveir patologar kunnu røkja hesi endamál. Á Landsjúkrahúsinum kann kliniski parturin fara fram. Deildirnar á Landssjúkrahúsinum eru almennar innan medisin og kirurgi og eru tískil væl egnaðar til ta grundleggjandi klinisku útbúgvingina. Trupulleikin er talið av læknum, ið skal økjast nakað, um læknalesandi skulu verða knýtt at deildunum og útbúgvast har. Tað vil siga, at tørvurin á læknum økist nakað, men aftur fyri kann sjúkrahúsið seta lesandi í starv sum læknavikarar. Við at nýta tey lesandi kann læknatrotið tálmast nakað, og harumframt kunnu sjúkrahúsini spara pening til yvirtíð, við tað at tey lesandi heilt einfalt eru lægri lønt. Afturat hesum kundi frálæra í mikrolívfrøði (tað er: læran um bakteriur og virus) og farmakologi (tað er: læran um medisin), ið partvís eru klinisk, verið skipað partvís á Fróðskaparsetrinum og á Landssjúkrahúsinum, meðan tey læknalesandi hava kliniska praktikktíð á Landssjúkrahúsinum. Sostatt kundu umleið 8 lestrarhálvár (t.e 4 ár) verið tikin í Føroyum. Harvið fáa tey læknalesandi eftir loknan lestur í Føroyum (1. part), altjóða heitið: bachelor of medicine. Undirmetast má ikki, at um føroyska læknaútbúgvingin skal góðkennast á hægri lærustovnum í útlondum, má pensum og bygnaður skipast við neyvum atliti at samsvarandi skipanum í teimum londum, vit ynskja at samstarva við. Vanliga er læknaútbúgvingin skipað í tveir partar. Í Danmark er fyrsti partur ástøðiligur (prækliniskur) og høvuðslærugreinirnar eru anatomi, lívfrøði, fysiologi (tað er: læran um tann fríska mannakroppin), hagfrøði, epidemiologi, psykologi og sosiologi. Fyrsti partur er umleið 6 lestrarhálvur (3 ár). Annar partur er skipaður við kliniskum skeiðum á universitetssjúkrahúsi og er bæði ástøðiligur og praktiskur. Her eru høvuðslærugreinirnar medisin, kirurgi, patologi, psykiatri, farmakologi, mikrolívfrøði umframt skeið á serlæknadeildum og útbúgvingin er lokin eftir 13 lestrarhálvur (6 1/2 ár). Mælt verður til, at tann serkliniska útbúgvingin (2. partur) verður tikin í útlondum. Orsøkin er, at einki grundarlag er fyri undirvísingarserdeildum í Føroyum, samstundis sum serlæknaútbúgvingin eftir loknan lestur er tætt knýtt at útlendskum universitetssjúkrahúsum. Mett verður, at líkindini at gera avtalur við útheimin um víðari lestur (bæði præ- og postgraduat) eru betri, um føroysk læknalesandi hava heitið bachelor (fyrsti partur), meðan tað endaliga læknaprógvið er tikið á kendum universitetssjúkrahúsum uttanlands, har serlæknaútbúgvingin skal fara fram. Tí er sera umráðandi, at føroyska læknaútbúgvingin er skipað sum tær í útheiminum. Sum áður nevnt er ikki møguleiki at taka serlæknaútbúgving í Føroyum. Tað er heldur ikki hugsandi, at ein slík útbúgving kann skipast við tí avmarkaða fólkagrundarlagnum í Føroyum. Tí er greitt, at føroyingar mugu av landinum at fáa serkliniska útbúgving. Samráðingar mugu tí fara fram við universitetssjúkrahús í útheiminum, soleiðis at føroyingum kunnu tryggjast møguleikar innan eftirútbúgvingar, ið eru á einum altjóða framkomnum stigi. 6.3.1.1.4 Uppskot til ein føroyskan granskingarpolitikk innan læknavísindi Saman við stovnsetingini av læknavísindaligu útbúgvingini verður mælt til at stovnseta ein føroyskan granskingardepil innan náttúruvísindi, ið kann skipast sum ein depil undir Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum. Depilin eigur at vera tvørfakligur, umboðandi læknafrøði, lívfrøði, alisfrøði og evnafrøði. Granskingardepilin eigur at fyrireika, skipa og evaluera undirvísing og gransking innan øll náttúruvísindi í Føroyum. Endamálið skal verða at byggja upp eina føroyska "traditión" út frá føroyskum viðurskiftum og fyritreytum, umframt at granskingardepilin eisini skal vera samstarvsfelagi hjá tí almenna, tá mál, ið krevja serkunnleika, stinga seg upp. Tilfeingi til ein tílíkan depil finst longu í dag. Vit hava fleiri føroyskar granskarar á høgum stigi, men teir eru ofta staddir uttanlands. Hesir einstaklingar, ið hava verið undangongumenn innan granskingina í Føroyum, hava nærum ongar møguleikar, um teir høvdu ætlað sær heim aftur til Føroya. Tann nátturuvísindaligi granskingardepilin kann útvega fígging og vera karmur um ta gransking, ið áður hevur verið trupul at fáa í verk. Sostatt hevði eisini verið møguligt at tryggja Føroyum tað vitanartilfeingi, sum vit longu hava í granskarum, ið arbeiða uttanlands. Hesi fólk eru tí sjálvt ráevnið til at skipa ein granskingarstovn í Føroyum. Granskingardepilin eigur at útvega føroyingum, sum í løtuni taka útbúgvingar uttanlands, møguleika fyri at fáa bæði scholarstipendium og ph.d-útbúgving. Hesi fólkini kunnu samstundis nýtast sum undirvísarar og lektarar á setrinum, soleiðis at undirvísing grundað á upprunagransking kann bjóðast fram í føroyskum høpi. Til dømis kann nevnast, at Føroyar eru sera væl egnað øki til gengransking og stórar fólkakanningar, og tað er spell, um útlendskir granskarar skulu fara av landinum við hesum tilfeingi, uttan at vit fáa nakað gagn av tí (sonevnd tyrlugransking). Fjarstøðan hjá Føroyum í Norðuratlantshavi verður ofta havd frammi sum eitt haft um beinini hjá tí føroyska vinnulívinum, men nútímans tøkni loysir støðugt hesar trupulleikar. Innan læknavísindi hendir eisini nógv á hesum øki við t.d. telemedisini, ið kann loysa trupulleikar við at fáa fatur á stundisligari serlæknahjálp. Um hesir hentleikar skulu nýtast til fulnar, er neyðugt við miðvísari vitan um hetta økið, og hetta er at fata sum eitt heilt granskingarøki í sjálvum sær. Samanumtikið verður mælt til: at skipa læknafrøðiliga deild (medisinskt institutt) undir Fróðskaparsetri Føroya sum part av náttúruvísindadeildini, at stovna eina patologiska deild á Landssjúkrahúsinum, ið skal røkja anatomifrálæruna á setrinum og at seta á stovn ein føroyskan granskingarmiðdepil innan náttúruvísindi, ið kundi virkað sum akademiskt forum innan náttúruvísindi og stimbrað tær kreftir, ið eru innan hvørt náttúruvísindaøki sær. Samfelagsligir ágóðar: at tey læknalesandi í størri mun høvdu verið knýtt at Føroyum, og at fleiri eftir loknan lestur høvdu komið heim aftur, at talið av læknalesandi kundi verið skipað í mun til skiftandi tørvin á læknum í Føroyum, at vandin fyri, at læknatrot stingur seg upp, verður minkaður, at terapeutiska støðið hækkar orsakað av spin-off effekt frá læknaútbúgvingini á setrinum og náttúruvísindaliga granskingarstovninum, ið kunnu virka sum akademisk forum, at útvega ein serkunnleika innan føroyska gransking og sjúkueyðkenni (t.d. gengransking) og at bøtt munandi um fyritreytirnar at samráðast við eitt nú útlendskar medisinalfyritøkur um vinnuligar sáttmálar, og at stimbra arbeiðsumhvørvið hjá tí einstaka læknanum í Føroyum og møguleikan at verða væl kunnaður um sítt fakøki Fylgiskjal: Samansetingin av læknaútbúgvingini fyrsti partur annar partur 3 ár - 6 lestrarhálvur 3 1/2 ár - 7 lestrarhálvur Ískoyti Skjal SEQ Skjal \* ARABERTAL 1 Útgreinaði hagtøl yvir hvar føroyingar lesa uttanlands og hvat teir lesa (Heimild: Stuðulsstovnurin) Klára vit at byggja brúgv um nýskapanargjónna? Grund- gransking Framleiðsla og søla Tøkni í framleiðslu Menning Íløgur Sleppa undan vága - søkja eftir trygd Stutttíðar krav um vinning Krevur íløgukapital og fíggjarstýring Marknaðurin hálar Innovatiónsproces Ganga undir øking í vága Krevur tol Krevur vísindaligan førleika Tøknin koyrir undir Sjálvstýrisverkætlan - langtíðarárin Sjálvstýrisverkætlan landsstýrisins Búskaparnevndin Langtíðarárin av at ríkisveitingin fellur burtur - Ískoyti til fylgibind 1 um Búskap til Hvítubók - Innihald Inngangur * Um búskaparligar forsagnir * Samsvar um heildargongdina * Vælferð og kappingarføri * Skattatrýst * Arbeiði og vælferð * Statisk og dynamisk lýsing * Samandráttur * Fortreytirnar fyri myndlakanningini * Úrslitatalva - lyklatøl * Inngangur Í hesum ískoyti skal greiðast frá langtíðarútgreiningini av, at ríkisveitingin hvørvur úr búskapinum. Talan er um eitt ískoyti til tað, sum stendur í parti 10 á síðunum 140-142 í Hvítubók, og í kapitli 6 á síðunum 121-132 í fylgibindi 1 um Búskap. Orsøkin til, at úrslitini í hesum ískoyti ikki vórðu við í Hvítubók og fylgibindinum Búskapi, er tann, at útrokningarnar ikki kundu gerast lidnar til ásettu tíðina, tá Hvítbók skuldi koma út tann 1. september 1999. Hetta komst av, at ein stovnur á búskaparligu deildini á Háskóla Íslands hevur verið við í arbeiðinum, og at tað ikki bar teimum til at fylgja tíðarætlanini hjá Búskaparnevndini, tí teirra partur varð ikki avgreiddur fyrr en um miðan september 1999. Í aðrar mátar hevur hetta verið ein partur av arbeiðssetninginum hjá Búskaparnevndini í verkætlanini. Nevndin vendi sær til fleiri ymsar granskingarstovnar, fyri at fáa hjálp til henda partin av arbeiðinum. Talan var um tríggjar ymsar danskar stovnar og so henda íslendska, sum varð tann einasti, ið helt seg til. Skotbráðið var ov stutt til, at hinir stovnarnir kundu luttaka í arbeiðinum, so nevndin er takksom fyri, at Axel Hall á IoES - Institute of Economic Studies á Háskóla Íslands kundi hjálpa okkum at fáa henda partin kannaðan. Taltilfarið, sum nýtt er, er tikið úr tjóðarroknskapartilfarinum hjá Landsbanka Føroya. Íslendski stovnurin hevur framt sjálva myndlaútrokningina og lagað taltilfarið til, meðan Búskaparnevndin hevur skrivað um úrslitini av myndlaútrokningini. Í hesum ískoyti verður trivið nakað aftur í tað, sum stendur í Hvítubók um evnið. Tað er fyri at fáa heild í viðgerðina, soleiðis at alt málið um langtíðarárinini verður lýst so gott sum gjørligt á einum stað. Men haraftrat verður so greitt frá úrslitunum í langtíðarútgreiningini. ------------- Ískoyti til fylgibind 1 um Búskap í Hvítubók latið landsstýrismanninum í sjálvstýrismálum, Høgna Hoydal. Tórshavn tann 12. november 1999 Búskaparnevndin Um búskaparligar forsagnir Vanligt er, at búskaparligar forsagnir skulu takast við einum ávísum fyrivarni, tí tað hongur altíð nakað av óvissu uppi í forsagnum. Men tess meira ókend og ógvuslig broytingin er, sum forsøgn verður gjørd um, tess meira er óvissan við forsøgnini. Tað er ein heilt ókend og ógvuslig leið, sum skotin er upp: at minka almennu inntøkurnar við 30% av at ríkisveitingin heilt hvørvur. Hetta skapar eina so stóra óvissu um allar búskaparligar og aðrar samfelagsligar forsagnir, at tey fyrivarni, sum takast mugu, verða rættuliga umfatandi. So óvissan er altavgerandi at hava í huga, og sigast kann, at slík stig mugu takast við tí váða, sum óvissan hevur við sær. Óvissan er minst, tá vit lýsa nærmastu framtíð. Men óvissan økist munandi, tá vit líta longur fram í tíðina. Hetta kemst partvíst av, at vit betur kunnu gita um atburðin hjá brúkarum og framleiðarum um vit ikki fara ov langt fram í tíðina. Men partvíst kemur tað av, at tað er lættari at ávísa beinleiðis inntøkuávirkanina av at ríkisveitingin minkar, enn tað er at ávísa avleiddar ávirkanir. Eitt er at gera forsagnir um, hvussu ríkisveitingin ávirkar arbeiðsinntøkurnar, men enn verri er at gera forsagnir um, hvørja ávirkan broyttar arbeiðsinntøkur hava á t.d. sparingina, og í næsta umfari at gera forsagnir um, hvørja ávirkan broytta sparingin hevur á íløgurnar, og so aftur hvørja ávirkan íløgurnar fáa á búskaparliga vøksturin, og síðani umaftur hvørja ávirkan búskaparvøksturin fær á arbeiðsinntøkurnar o.s.fr. Eru hesar ávirkanir smáar, so eru búskaparligir myndlar betur fyri, at svara fyrispurningunum. Men eru broytingarnar stórar, eru myndlarnir ikki so væl egnaðir. Óvissan hevur fleiri góðar orsakir. Ein teirra er, at búskaparligar kanningar hava avmarkaðar møguleikar at endurspegla so umfatandi samfelagsbroytingar. Búskaparligir myndlar eru best egnaðir at kanna einstakar smærri broytingar, og ikki so umfatandi broytingar av einum samfelag, sum ætlanin er at fremja. Tað finnast eingir búskaparligir myndlar, sum eru eins og matematisker pinkuútgávur av einum serligum samfelag, har allar hugsandi broytingar kunnu lýsast í einum umfari. Eitt annað er, at myndilin, sum brúktur er til hesa kanning, er best egnaður til at lýsa "ógagnligu" árinini av at ríkisveitingin minkar burtur, meðan hann ikki er væl egnaður til at vísa tey meira "gagnligu" árinini, sum standast av at ríkisveitingin hvørvur, (hetta verður meira umtalað seinni). Hetta hevur tað við sær, at øll úrslitini liggja út í annað borðið - at øll úrslit eru meira svartskygd, enn um øll neyðug fyrilit vóru tikin. Tann útgreiningin, sum her er gjørd av teimum avleiðingum, ið koma sum frá líður av, at ríkisveitingin minkar burtur, gevur talmerkt úrslit. T.d. er eitt av úrslitunum, at samanlagda arbeiðsútboðið veksur við 3,9%. Men hvussu neyvt skal tað lesast? Merkir tað at arbeiðsútboðið fer at vaksa akkurát 3,9%? Ella merkir tað, at arbeiðsútboðið fer at vaksa umleið 4%, ella einastaðni millum 2% og 6%? Við teimum óvissum, sum longu eru umtalaðar, er heldur talan um, at 3,9% merkir eina ávísa øking í arbeiðsútboðnum - og ikki meira nágreiniligt enn tað. Tað vil siga, at tølini skulu fyrst og fremst takast sum ein ábending um, hvønn veg fyribrygdini fara - positiv tøl skulu fyrst og fremst fatast sum ein ábending um vøkstur, meðan negativ tøl eru ein ábending um minking. Tá talan er um støddina av positivu ella negativu ábendingunum, skulu tey takast við slíkum fyrivarni, sum nevnt er. Hetta er helst eitt sindur av einum vónbroti fyri lesaran. Vit vildu sjálvandi helst fingið vissu fyri framtíðar gongdini um vit velja at reka samfelagið uttan ríkisveiting úr Danmark. Men óvissan um búskaparligu gongdina í framtíðini er ein óreingiligur partur av veruleikanum, so at vit ikki kunnu annað enn liva við óvissuni. Hinvegin kundi betri lýsing fingist av gongdini, um gransking í longri tíð fekk høvi at greina møguligu gongdina meira neyvt. Hetta hevði økt vissuna nakað, tí tá høvdu sínámillum ávirkanir millum ymsu fyribrigdini kunnað verðið lýst betur. Og hetta eigur at verða gjørt, uttan mun til hvør ið politiska gongdin verður. Samsvar um heildargongdina Myndilin, sum brúktur er til at lýsa gongdina, er frægast førur fyri at lýsa beinleiðis missin av inntøkuni, men er ikki eins væl førur fyri at lýsa øll tey "gagnligu" árinini av at ríkisveitingin hvørvur. Til dømis lýsir myndilin væl hvønn skatt neyðugt er hjá borgarunum at gjalda, tá hol kemur í almennu kassarnar av tí, at ríkisveitingin hvørvur. Men myndilin er ikki førur fyri at lýsa hvørja ávirkan økingin í innlendsku íløgunum fáa á búskaparvøksturin og harvið á inntøkurnar hjá borgarunum. Av tí, at tølini ikki taka øll hjáárin við, ber einans til at lýsa ta meira bjartskygdu gongdina uttan tøl - bert sum orðaðar modifiseringar av talmerktu gongdini. Úrslitini av hesari kanningini kunnu sigast sum heild at líkjast tí, sum longu er komið fram í Hvítubók. Fyrst og fremst líkist úrslitið av kanningunum av inntøkumissinum hjá tí almenna, har búskapurin verður sendur í eina kreppu, sum hevur við sær fallandi inntøkur. Tað kann heldur ikki hugsast annað, tí 50 ár við ríkisveiting hava hildið talinum á arbeiðsplássum og samanløgdu inntøkunum uppi á einum hægri støði, enn annars hevði verið. Somuleiðis líkjast niðurstøðurnar um, at samanlagda inntøkugrundarlagið í fyrsta umfari minkar. Tað skal ikki nógv til at hugsa sær, at hetta hevur við sær, at fólk flyta av landinum - tað gekk sjón fyri søgn undir kreppuni fyrst í 1990'unum. Soleiðis minkar samanlagda inntøkan í samfelagnum, men eftir, at fráflytingin hevur verið, er ilt at siga um meðal inntøkan fyri íbúgvan verður minni, størri ella tann sama sum frammanundan. Tí er ilt at siga nakað serligt um livistøðið, hóast samanlagda inntøkan minkar. Harafturat líkjast niðurstøðurnar um, at eftir eitt fall í samanløgdu inntøkunum, fer bøtta kappingarførið at hava við sær øking í útflutninginum, sum aftur hevur við sær eina øking í inntøkunum. Eisini líkist niðurstøðan um gongdina í íløgunum innanlands. Fara tær at vaksa ella at minka? Hetta er avgerandi fyri búskaparvøksturin í framtíðini. Trúligt er, at íløgurnar fara at minka í fyrsta umfari, meðan tær so fara at vaksa sum frá líður. Í hesa grein er einki tikið við um tann týdning, sum ein rímulig avtala við donsku stjórnuna ella tann týdning, sum ein long skiftistíð kann fáa fyri gongdina. Tá talan er um statiskar javnvágslýsingar sum hesa, fáa slík viðurskifti onga ávirkan á endaliga úrslitið. Av tí, at talan er ikki um eina sonevnda dynamiska lýsing, fæst einki at vita um ymsar leiðir ella tilgongdir, men bara eina mynd av samfelagnum, sum tað eftir settu fortreytunum fer at síggja út. Vælferð og kappingarføri Í búskaparligum kanningum verða forsagnir um búskaparligar gongdir framdar á tvinnanda hátt. Er talan um fjarari framtíð, verður kanningin annaðleiðis framd, enn tá talan er um styttri skeið fram í tíð. Tí skilja vit millum stutttíðar- og langtíðargreiningar. Hvussu verða forsagnirnar um nærmastu framtíð rættast? Tað verða tær, um tú brúkar kunnleikan um hendingarnar frammanundan, til at gera forsagnir um tað, sum fer at henda skamt fram í tíðina. Men tá talan er um at meta um hendingar fjart fram í tíðina, fært tú betri úrslit, um tú grundar kanningina á kunnleikan um búskaparlæru. Myndlaroyndir kunnu gerast á ymiskan hátt, alt eftir tí, tú leggur dent á at lýsa. Í hesum føri er valt at lýsa, hvørja ávirkan tað fær, um øktur skattur skal fylla almennu kassarnar, ístaðin fyri ríkisveitingina, sum hvørvur antin heilt ella partvíst. Valt er tí at halda tað almenna á sama støði, sum í dag, og síðani at rokna, hvørja ávirkan tað fær á heildarbúskapin, tá ríkisveitingin hvørvur og skattirnir hækka tilsvarandi, (meira gjøllig frágreiðing kemur seinni). Makrobúskaparligu úrslitini úr royndini við Víkinga-myndilinum eru víst í talvuni niðanfyri. Nú skal greiðast eitt sindur frá tí búskapargongdini, sum tølini siga frá, og nakrar orsakir til gongdina skulu greinast. Í talvu 1 verða víst fýra ymisk úrslit, alt eftir, hvussu stórur partur av ríkisveitingini fellur burtur. Stabbin merktur RV-25 vísir soleiðis, hvussu gongdin er um 25% av ríkisveitingini fella burtur, og skatturin skal hækkast tilsvarandi fyri at fylla afturíaftur almennu kassarnar fyri minkingina av inntøkum frá ríkisveitingini. Víst verður í fýra førum, hvussu støðan í heildarbúskapinum ávirkast av, at antin 25%, 50%, 75% ella øll ríkisveitingin fellur burtur og skatturin hækkar tilsvarandi. Í greinini verður ikki umrøtt øll tølini, men bara teir tveir møguleikarnar, at øll ríkisveitingin felur burtur - tað sum í talvunum stendur undir RV-100 - og so møguleikan, at hálv ríkisveitingin fellur burtur - sum í talvunum eitur RV-50. Orsøkin til hetta er, at eftir verkætlan samgongunnar, skal øll ríkisveitingin felle burtur sum frá líður, og tí er rímuligt at umrøða dømið har øll ríkisveitingin hvørvur. Dømið um, at hálv ríkisveitingin fellur burtur kann verða áhugavert av tveimum orsøkum. Onnur er tann, at myndlaroyndin sjálv er heldur spøk, tá talan er um tey meira gagnligu árinini, sum standast av, at ríkisveitingin fellur burtur. Hin er, at í árinum 1997, sum støðið er tikið í, vóru avlopini hjá tí almenna minni enn tey nú eru vorðin, eins og skuldarbyrðan hjá tí almenna eftir avtaluna við donsku stjórnina frá juni 1998, gevur størri rásarúm enn frammanundan. Tað einasta henda greinin tekur støði í, er ein einstøk roynd í javnvágsmyndli, sum vísir, hvat hendir, tá einans broyting fer fram í búskapinum: at ríkisveitingin minkar og tað almenna má leggja tilsvarandi skattabyrðu á borgararnar. Almenni sektorurin verður verandi eins stórur og ongi produktivitetsfremjandi átøk verða gjørd í privata partinum ella almenna partinum av búskapinum. Hesi kunnu eisini verða heldur torfør og ivasom at gita um, og tí verður lesaranum heldur víst til at meta seg eftir einum minni álvarsligum føri enn, tá 100% av ríkisveitingini fella burtur. Tá vit so umrøða møguleikan har, ið 50% av ríkisveitingini fella burtur, so skal hetta takast sum ábending um, hvussu árinini kundu hugsast at verið, um atgerðin gongst væl, og vit fáa góðan byrð, tí at tað almenna kann nýta tilfeingið meira rasjonelt og privati parturin av búskapinum fær gagn av einum vakstrarfremjandi umhvørvi. Hetta kann tó ikki sigast at lýsa bjartaru útlitini til fulnar, men kann takst sum ein ábending um eina nakað lættari gongd. Talva 1. Makrobúskaparlig úrslit Við ymsum fortreytum Fyrst er vert at leggja merki til tvær høvuðsgongdir í tølunum. Onnur er minkandi vælferð, og hin er bøtt kappingarføri. Hetta er galdandi í øllum fýra førum, sum talvan vísir. Minkandi vælferðin sæst á, at húsarhaldsnýtslan og sparingin minka. Hvørvur ríkisveitingin heilt, minkar húsarhaldsnýtslan við einum sløkum fjórðingi, sum hóast alla óvissu, er ein ógvuslig minking. Sparingin er í myndlinum altíð ogn hjá húsarhaldinum, og tá hon minkar við einum fimtingi, er tað húsarhaldið, sum missir fíggjarogn, og harav eisini árliga avkastið av henni. Gagnið, sum borgararnir hava av almennu nýtsluni minkar ikki, tí at valt er at halda almennu nýtsluna støðuga í myndlinum, so av hesum partinum er eingin missur í vælferð. Í einum meira bjartskygdum føri har, ið vit kunnu spara hálva ríkisveitingina av almennum avlopum og tað almenna í aðrar mátar kann spara uttan at minka um gagnið av almennum tænastum, minkar húsarhaldsnýtslan eini 12% eins og sparingin minkar við góðum 10%. Bøtta kappingarførið sæst á økta útflutninginum og minkaða innflutninginum, eins og á vaksandi íløgunum. At útflutningurin veksur, kemst ikki av vøkstri í fiskiskapi ella úrdráttum úr fiskiskapi, tí í myndlinum er valt at halda virðini í fiskiskapi og fiskavirking støðug, (hetta skal greinast betur seinni). Sostatt er talan um vøkstur í útflutningi av øðrum vørum og tænastum hjá vinnum, sum fáa betri kappingarføri og harav eisini størri marknaðarpartar uttanlands. Bøtta kappingarførið sæst eisini á vaksandi íløgunum. Orsøkin til vøksturin í íløgum er bøtta kappingarførið, tá innlendsku prísirnir verða minni enn útlendskir, og lønirnar minka í mun til útlendskar lønir. Harav veksur avkastið av at gera íløgur heima heldur enn uttanlands. So hóast sparingin samanlagt minkar munandi, vaksa íløgurnar meira enn sparingin minkar. Tað merkir so, at tann sparingin, sum eftir er, í størri mun fer til íløgur heima enn til íløgur uttanlands. Útflutningurin veksur við 5% ella 10% alt eftir um hálv ríkisveitingin skal sparast ella hon øll skal sparast. Íløgurnar vaksa eini 20% um hálv ríkisveitingin skal sparast og 30% um øll ríkisveitingin skal sparast. Skattatrýst Myndlaroyndin er, sum longu sagt, gjørd soleiðis, at so hvørt sum ríkisveitingin verður minkað, verða skattirnir hækkaðir. Skattahækkingin er gjørd soleiðis, at almennu inntøkurnar samanlagt ikki gerast minni, hóast ríkisveitingin fellur burtur. Ein áhugaverd roynd kundi verið at minka støddina á tí almenna á tann hátt, at skatturin ikki hækkaði eins nógv og ríkisveitingin lækkaði. Hetta kundi verðið grundað á, at tað almenna í Føroyum er í størra lagi, sum er, og at so hvørt sum ríkisveitingin fellur burtur, verður neyðugt at minka um almenna sektorin. Ein almennur sektorur, sum fær umleið 1/3 av fíggingini uttaneftir, hevur helst lyndi til at vera meira ósmæðin at brúka pengar, eins og hann hevur lyndi til at vera minni áhugaður í at leggja skattingina neyvt til rættis. Ein almennur sektorur, sum hevur serligar inntøkur at dúva upp á - ríkiligar veitingar uttaneftir ella tilfeingisinntøkur - hevur lyndi til at vera meira gávumildur við borgarar og vinnulív, tá talan er um veitingar til borgararnar og studningar til vinnulívið, eins og hann helst er minni ansin við rakstarútreiðslum og íløguútreiðslum. Hann er soleiðis eisini meira óansin við, hvussu hann skuldarbindur seg bæði innanlands og uttanlands. Alt hetta er nóg góð orsøk til at framt eina myndlaroynd, har ríkisveitingin minkaði, samstundis sum almenni sektorurin minkaði. Tað kundi verið framt á tann hátt, at hóast ríkisveitingin hvarv heilt, so áttu skattainntøkurnar at vaksið bara 75% í mun til minkaðu ríkisveitingina. Orsøkin til, at hetta ikki er gjørt er, at tað er torført at seta neyvt upp, hvussu tað almenna skuldi minkað - um tað verður gjørt við at minka um lønarútreiðslur, vøru- og tænastukeyp, veitingar, vinnustudningar, ella aðrar útreiðslur. Av tí, at skattirnir mugu vaksa eins nógv og ríkisveitingin minkar, hevur tað við sær, at skattirnir gerast hægri enn trúligt er í veruleikanum. Men, sum við restini av hesari myndlaroynd, eru vakstrarpotensialini av bygnaðarbroytingunum ikki roknað uppí, og vit fara út um tað, sum trúligt er. Talva 2. Broyting í marginalskatti, prosentpoint fyri ymsar fortreytir RV-25 RV-50 RV-75 RV-100 Marginalskattur 5 - 6% 12 - 13% 17 - 20% 23 - 27% Tølini vísa, hvussu nógv marginalskatturin skal vaksa fyri, at almennu inntøkurnar ikki skulu minka, so hvørt sum ríkisveitingin fellur burtur. Tá ríkisveitingin er heilt horvin skal marginalskatturin vera 23 - 27 prosentpoint hægri enn nú er. Er verandi hægsti marginalskattur í dag 56% skal hann sostatt verða meira enn 80%, tá øll ríkisveitingin fallin burtur. Skal bara hálv ríkisveitingin sparast, so veksur marginali skatturin eini 12-13 prosentpoint, og kemur upp ímóti teimum 70%. Varð búskaparligi vøksturin íroknaður, øktist skattagrundarlagið, so at tørvur ikki var á at hava eins høgt skattatrýst og her víst, fyri, at tað almenna skal hava somu inntøkur sum frammanundan. Arbeiði og vælferð Í myndlaroyndini eru tøl fyri samansetingina av húsarhaldum úr Íslandi, tí at slík eru ikki tøk í føroyskum uppgerðum. Hóast vit hava rættuliga góðar upplýsingar um inntøkur, skatt og aðrar upplýsingar um persónar í Føroyum, so hava vit ongar uppgerðir, sum vísa støðuna hjá húsarhaldum. Fyri at vísa eina mynd av, hvussu ein minking í ríkisveitingini fer at ávirka ymsu sosialu bólkarnar, er útroknað, hvussu serstakar bólkingar av húsarhaldum verða rakt av broytingini í keypiorkuni. Húsarhaldini eru býtt soleiðis sum víst í talvu 3. Talva 3. Brutto mánaðarinntøka upp á fólkið (I), dk.kr. Av tí, at skatturin veksur so nógv, sum omanfyri víst í talvu 2, verður tøka inntøkan hjá húsarhaldunum minni. Hetta er meginorsøkin til at húsarhaldsnýtslan í Talvu 1 minkaði við einum sløkum fjórðingi. Men hetta hevur aðra ávirkan eisini, tí tá tøka tímalønin minkar so nógv, er neyðugt hjá húsarhaldunum at arbeiða meira fyri, at vælferðin ikki skal minka ov mikið. Hóast prísirnir eisini minka, verður keypiorkan minni enn áður, so at tøka reallønin samanlagt verður minni. Talva 4 niðanfyri vísir, at øll húsarhald noyðast at arbeiða meira, fyri at bøta um minkandi vælferðina. Talvan vísir, at samanlagda útboðið av arbeiðskraft veksur sløk 4% um øll ríkisveitingin skal sparast, meðan talan er um 2%, um hálv ríkisveitingin fellur burtur. Men býtið millum húsarhald er sera ójavnt, tí tað verða serliga húsarhaldini við minstu inntøkunum, sum noyðast at arbeiða meira, fyri at fáa endarnar at røkka sman. Hóast fólk arbeiða meira fyri, at vælferðin ikki skal minka ov nógv, bøtir hetta ikki nóg mikið um inntøkuna. Úrslitið er, at nýtslan hjá borgarunum minkar, og at vælferðin minkar tilsvarandi. Talva 4. Broyting í útboði hjá húsarhaldum av arbeiðskraft undir ymsum fortreytum Bólkur RV-25 Tað, sum her er nevnt "vælferð", er eitt samansett hugtak, og hevur eina so mikið greiða definisjón í myndlinum, at tøl kunnu setast á. At tøl verða sett á, merkir ikki, at tað er mett í krónum og oyrum. Hetta er heldur at meta sum eitt sjálvstøðugt mát av "gagni". Tað er vanligt í búskaparlæru at tosa um tað gagn - ella ógagn - vit hava av ymsum fyribrygdum. Tá roknað verður um tað loysir seg at bora ein tunnil um Vestmannasund, verður ikki bara roknað um hetta loysir seg í krónum og oyrum, men eisini um fólk hava størri ella minni "gagn" av at ferðast við bili undir sundið ella við ferju um sundið. Roknað er í hesum føri við, at fólk hava gagn av at brúka pengar til nýtslu, sum vituligt er. Men fólk hava eisini gagn av at spara - t.d. til eftirløn - tí tað gevur okkum størri nýtslumøguleikar seinni. Og at enda verður roknað við, at fólk hava gagn av frítíð, og tað merkir sjálvandi, at um neyðugt verður at arbeiða meira fyri at økja um nýtsluna, so má roknast við at "gagnið" av nýtsluni økist, men samstundis minkar "gagnið" av frítíð. Talvan niðanfyri vísir hetta eindarleysa mátið av vælferð - ella "gagni". Víst verður í hvønn mun vælferðin broytist undir teimum ymsu fortreytunum. Talva 5. Broyting í vælferð hjá húsarhaldum undir ymsum fortreytum Bólkur RV-25 Skal øll ríkisveitingin sparast verður samanlagdi missurin í vælferð her roknaður at vera sløk 17%, sum tó er minni enn minkingin í húsarhaldsnýtsluni í talvu 1, sum var sløk 24%. Hetta kemst av, at vælferð her er roknað sum meðal gagnið av bæði egnari nýtslu, okkara parti av almennu nýtsluni, sparing og frítíð. Hóast minking er í gagninum av øllum stakpørtunum (uttan almennu nýtsluni, sum er vald at vera støðug ), so er meðal minkingin í gagni minni enn minkingin í privatu nýtsluni, tí at hinir stakpartarnir ikki minka eins nógv. Skal hálv ríkisveitingin sparast, verður vælferðin góð 8% minni. Hetta mátið av vælferð er eitt vanligt hugtak í búskaparligari læru, og verður sum sagt brúkt í nógv umtalaðu "cost/benefit" útgreiningum og í útgreiningum av langtíðarárinum av búskaparbroytingum. Vælferðamátið, sum víst er í talvu 5 omanfyri, má sigast at vera meginúrslitið av kanningum sum hesari. Men minnast má á, at her er framvegis ikki roknaður uppí nakar vøkstur í sjálvum búskapinum, sum stendst av batnandi kappingarføri. Betri kappingarføri førir til meira íløgur og størri útflutning, sum geva vøkstur í BTÚ, og sum so aftur økir um inntøkurnar hjá húsarhaldum og vinnulívi. Hetta hevur einvegis gagnlig árin á omanfyri nevnda mát av vælferð. Samanlagdi missurin í vælferð hevði tí verið minni enn tað, sum víst er í talvuni omanfyri. Haraftrat skal áherðsla leggjast á, at býtið av vælferðabroytingini er treytað av, at skattaskipanir, veitingaskipanir og annar sosialpolitikkur verður verandi sum hann var í grundárinum 1997. Broytingar í skattaskipan, veitingarskipan og sosialpolitikki annars høvdu givið býtið av vælferðarbroytingini ørvísi enn tað, sum her er roknað. Statisk og dynamisk lýsing Búskaparmyndilin, sum brúktur er í hesum sambandi er ein statiskur myndil, og ikki ein dynamiskur myndil. At myndilin er statiskur merkir, at hann gevur eina støðumynd av búskapinum og ikki menningina í fleiri ár. Hetta kann partvíst líknast við munin millum eina statiska fotomynd og ein dynamiskan film. Hesin statiski myndilin er ikki førur fyri at vísa gongdina frá einari búskaparstøðu til eina aðra, ella at vísa hvørja ávirkan ymisk fyribrygdi hava, sum tíðin líður. Tí "tíðin líður" ikki í slíkum myndlum, sum hesum - hon "støkkur" heldur frá einari løtu til aðra. Vit fáa at vita, hvussu støðan trúliga verður um eini 20 ár í mun til í dag, og ikki hvussu gongdin verður komandi 20 árini. Og tað er eisini nakað nógv sagt, at vit "fáa at vita, hvussu støðan verður eisini um 20 ár". Tí vit fáa bara at vita, hvussu ymisk lutfall millum búskaparligu støddirnar verða um 20 ár, og ikki trúligar forsagnir um, hvussu búskapurin allur sær út um 20 ár. Hetta skal forklárast við einum dømi. Í talvuni verður víst, at íløgurnar verða góð 30% størri enn í dag um øll ríkisveitingin skal sparast, men tó hava øktu íløgurnar ikki fingið stundir til at ávirka vøksturin í BTÚ. Hetta er ikki trúligur veruleiki, tí um íløgurnar vaksa frá umleið 20% av BTÚ árliga til 26%, so fær tað ávirkan á búskaparvøksturin, og hann ávirkar so aftur støddina av BTÚ. Hesin vøkstur í BTÚ er ikki íroknaður, tí talan er um eitt lop í tíð, sum hendi alt hetta upp á eitt ár. Talan er tí ikki um, at vit hyggja 20 ár út í framtíðina, fyri at lúra eftir, hvussu støðan verður tá, men heldur at vit so at siga "pakka" alla hendingina niður til eitt einstakt ár. Hetta gevur okkum so eina hóming av, hvørjar avleiðingarnar verða av, at ríkisstuðulin fellur burtur heilt ella minkar. Ein slík roynd er í sjálvum sær ikki serliga upplýsandi fyri almenningin. Men í búskaparfrøði verður hetta tó hildið at vera virðismikil vitan, hóast hon er ófullfíggjað. Talan verður so heldur um at tolka úrslitini við varsemi. Soleiðis eru nú einaferð fortreytirnar, vit arbeiða undir. Vit hava ikki møguleika at spáa trúliga um sjálva framtíðina, men bara at útgreina stakpartar av gongdini við størri ella minni óvissu. Hetta er galdandi hvørt vit hyggja skamt ella fjart út í framtíðina. Tá tað í Hvítubók verða gjørdar forsagnir um búskapargongdina, sum standast av, at tað almenna sparir 100 miljónir í lønum til almenn starvsfólk, so er tað ikki ein trúlig gongd, tí tað almenna kann ikki bara spara 100 miljónir í lønum, uttan eisini at spara eina vissa upphædd í vøru- og tænastukeypi, og samstundis fáa øktar útreiðslur av veitingum til arbeiðsleys. Men sjálv myndlaroyndin gevur virðismikla vitan kortini. Hetta kann lýsast við myndini niðanfyri: Vælferð (strikumyndin vantar her) 2000 Ár Hugsa vit okkum, at vit upp eftir ásinum hava eitt ella annað mát fyri "vælferð" (tað kundi verið tøka bruttotjóðarinntøkan, tBTI, ella annað mát), og fram eftir liggjandi ásinum hava vit áramál. Grova strikan vísir gongdina í vælferðini (her er kreppan í 90'unum ikki tikin við), sum hevur verið vaksandi í meðal í nøkur ár. Lat okkum hugsa, at vit í 2000 eru stødd á punktinum A, og vit so fara undir at minka um ríkisveitingina, til hon er heilt burtur. Í myndlaroyndini, sum her verður umtalað, verður hetta víst sum fallið frá punktinum A til punktið B - og annað vísir myndlaroyndin ikki. Munurin á punktunum A og B er burturfallið av ríkisveitingini, sum varð hon skorin burtur eftir einum ári ella einum degi. Hetta punktið B liggur tó í sama ári sum punktið A, og tí ber eisini til at siga at lopið frá punktinum A til B er tað sama sum lopið frá A til B*, sum ligur 20 ár frammi í tíðini. Um vit velja at halda fram við at fáa somu ríkisveiting úr Danmark, fara vit at enda í punktinum F, tí tá heldur sami vøkstur í vælferð fram, sum var frammanundan. Myndlaroyndin, sum her verður umtalað, sigur at vælferðin minkar úr punktinum A til punktið B (ella B*) tá ríkisveitiningin hvørvur - um vit ikki taka gagnligu ávirkanirnar upp í roknisktykkið, tvs. um vit ikki rokna uppí tann búskaparvøkstur, sum stendst av økta útflutninginum og øktu íløgunum. Og tá er eisini valt at lata fiskivinnuna sum heild at vera uttan vøkstur, sum bara partvíst er rætt (hetta skal komast inn á aftur seinni), og at lata tað almenna vera eins stórt og í dag. Vøksturin í íløgum, batnandi kappingarførið og vaksandi útflutningurin, og kanska eisini vøkstur í fiskiskapi ella fiskavirking og minkandi almennur sektorur, føra okkum fram til ein búskaparvøkstur, sum kann vera annaðleiðis - lægri, eins høgur ella hægri - enn tann vit hava í dag. Alt eftir, hvussu tann búskaparvøksturin verður, enda vit í punktunum D, E ella G. Verður búskaparvøksturin tann sami, sum hann hevði verið við ríkisveiting, so fara vit framyvir at liggja eins langt niðanfyri tað vælferðastigið, vit høvdu havt við ríkisveiting (punktið E). Verður búskaparvøksturin lægri, versnar munurin í vælferð (punktið D), og verður hann hægri uttan ríkisveiting enn hann hevði verið við ríkisveiting, verður vælferðin at enda betri uttan ríkisveiting í G. Talan er um eina strikumynd við beinum strikum. Hetta er ikki av berum fákunnleika, men tí, at tað er vónleyst at gita nærri um, hvat ið fer at henda í árunum framyvir. Vit hava til dømis ikki tekna fallandi vælferðina í 90'unum inn í myndina. Og tað vil eisini siga, at um onkur heldur, at búskapurin fer at verða meira svingandi ár um ár, tá vit ikki hava ríkisveitingina at líta á, so saknar viðkomandi helst tær "buglurnar" í gongdini frá B og frameftir í myndini. Sama er um onkur væntar, at gongdin við ríkisveitingum fer at føra til fleiri kreppur av sama slag sum í 1980'unum, sum hevði givið "buglur" í strikurna frá A til F. Tað er munur á, at dynamisk útgreining hevði givið eina nógv betri lýsing av málinum, enn hendan statiska útgreiningin er før fyri at geva. Meginparturin av teimum gagnligu árinunum á búskapin, sum koma um ríkisstuðulin hvørvur ella minkar, koma sum frá líður og ikki í einum. At kappingarførið batnar, og harav, at útflutningurin veksur og at íløgurnar í føroyskum vinnulívi vaksa, kann ikki lýsast uttan dynamiska útgreining. Samandráttur Tað, sum her er umtalað, eru langtíðarárin av, at ríkisveitingin minkar ella fellur burtur heilt. Útgreiningin er grundað á eina myndlaroynd av CGE-slagnum (Computable General Equilibrium). Talan er um eina statiska útgreining - ikki eina dynamiska - og hugt verður eftir tveimum búskaparligum javnvágum. Onnur er støðan í dag, og hin er búskaparliga javnvágin, tá ríkisveitingin er minkað ella fallin burtur. Meginúrslitini kunnu samanfatast soleiðis: Talva 6. Búskaparlig úrslit - Við ymsum fortreytum Valt er at lata almennu nýtsluna verða støðuga, og fyri, at tað skal lata seg gera, noyðist tað almenna at hækka marginalskattin (aðrir møguleikar sum t.d. at skatta nýtslu og tilfeingi verða ikki umtalaðir). Hækkandi skattatrýstið fær tøku inntøkuna hjá húsarhaldunum at falla, soleiðis at fólk noyðast at arbeiða meira fyri at nýtslan ikki skal minka ov nógv. Húsarhaldsnýtslan minkar tó munandi, og hetta er mest avgerandi orsøkin til at mátið fyri vælferð hjá húsarhaldunum eisini minkar. Kappingarførið batnar av tí, at kostnaðarstøðið sum heild lækkar, og hetta førir í fyrsta umfari til størri útflutning og meira íløgur. samanlagda sparingin minkar, men av tí, at kappingarførið batnar, so verður størri partur av sparingini brúkt til íløgur í føroyska búskapin, heldur enn til íløgur uttanlands, sum verandi gjaldsjavnaavlop er tekin um. Lítli vøksturin í BTÚ kann kanska takast sum tekin um, at framleiðslan økist, og harav økist eisini inntøkan av framleiðsluni. Men vøksturin í BTÚ er so mikið lítil, at við óvissuni í huga er rættast at meta vøksturin sum null. Rættast er somuleiðis at rokna við óvissu um øll hini tølini. Øll tølini eiga at lesast við fyrivarni - ikki bara vegna óvissu, men eisini tí, at fortreytirnar fyri myndlakanningini hava serligar avleiðingar. Í fyrsta umfari skal nevnast, at valt er ikki at lata almenna sektorin minka. Hetta leggur sera stórt skattatrýst á borgararnar, og minkar munandi um vælferðina. Somuleiðis skal fyrivarni takast av tí, at talan er um óvissur í talsavninum undir myndlinum og tí, at býtislyklar og annað er tikið úr íslendsum myndli. Í øðrum umfari er valt ikki at lata fiskivinnuna vaksa. Hetta er ein rættuliga ógvuslig fortreyt, tí fiskasløg, sum í dag ikki eru rentabul at fiska, kunnu hugsast at bera seg fíggjarliga, tá kostnaðarstøðið verður lægri. Somuleiðis kann hugsast, at tað eru størri avkast at heinta í fiskavirking, tá kostnaðarstøðið verður lægri. Hesi gagnligu árin eru ikki íroknað. Viðmerkjast skal eisini, at talan er um eina statiska myndlakanning. Í myndlinum fær vøksturin í íløgum og útflutningi ikki ávirkan á vøksturin í búskapinum. Var vøkstur í búskapinum, vórðu inntøkurnar betri, skattatrýstið minni, eins og nýtslan og vælferðamátið minkaðu ikki so ógvusligt. Fylgiskjøl Fortreytirnar fyri myndlakanningini Tá talan í hesum føri er um at lýsa búskaparlig langtíðarárin í búskaparmyndli, verður bygt á búskaparteori um javnvágir, og kanningin gjørd við sonevndum CGE-myndli (Computable General Equilibrium). At talan er um ein javnvágsmyndil merkir, at avgerandi fyri búskaparstøðuna í framtíðini, sum myndilin roknar seg fram til, er hvussu relativir prísir ávirka útboð og eftirspurning. Hetta er t.d. avgerandi fyri, hvussu húsarhaldini velja at velja millum nýtslu og sparing og hvussu tey velja ímillum at keypa heimaframleiddar vørur og innfluttar vørur, eins og tað er avgerandi fyri um húsarhaldini velja at bjóða arbeiðskraft sína fram ella at hava meira frítíð. Sett verður upp ein samanhangandi roknskapur fyri búskapin, sum vísir vinnubygnaðin, inntøkur og útreiðslur hjá tí almenna, inntøkur og útreiðslur hjá húsarhaldunum og haraftrat viðskifti okkara við útheimin. Í hesum føri er mesta taltilfarið úr búskaparmyndlinum hjá Landsbanka Føroya fyri árið 1997, sum tó er lagað til, fyri at vera egnað til nýtslu í myndlinum. Støddirnar úr búskapinum eru soleiðis allar úr fyribils tjóðarroknskapum hjá Landsbankanum, men í summum førum vóru eingir upplýsingar at finna í Føroyum, og tá eru brúkt mát úr íslendskum hagtalstilfari. Talan er um tveir partar av talsavninum: samansetingina av húsarhaldsnýtsluni og inntøkum og so sonevnda input-/output talvan. Av tí, at vit ikki vita, hvussu samansetingin av nýtsluni hjá føroysku húskjunum sær út, er samanlagda nýtslan í føroyum býtt eftir íslendskari fyrimynd. Hetta ávirkar hvussu samansetingin av vørum og tænastum í húsarhaldsnýtsluni sær út, og hvussu býtið av nýtsluni millum ymsar bólkar av húsarhaldum sær út. Hetta sama er gjørt við inntøkubýtið. Heldur ikki hava vit upplýsingar um í hvønn mun ymsar vinnur selja sínámillum. T.d. í hvønn mun elektrikarar lata skipasmiðjum tilfar og tænastur, ella í hvønn mun fiskavirkir keypa frá jarnsmiðjum. Til at býta framleiðsluna hjá ymsu vinnunum á aðra vinnuliga nýtslu, eru brúktir íslendskir upplýsingar, meðan støddin á framleiðsluni eru føroyskir upplýsingar. Tøl úr hesum savni eru samanfatað í talvu aftast í hesari grein. Nevnast kann at sambært hesum talsavni var BTÚ 5,5 miljard, gjaldsjavnaavlopið 1,1 miljard og ríkisveitingin slaka 1,2 miljard. Avlopið hjá tí almenna var umleið 400 miljónir. Privatu vinnurnar eru í 12 bólkum. Fyritøkurnar brúka kapital og arbeiðsmegi í framleiðsluni, og framleiða til heimamarknað og útflutnings. Framleiðslan til heimamarknaðin er antin til beinleiðis nýtslu í húsarhaldi, hjá tí almenna ella til aðra vinnuliga nýtslu. Tað almenna (land, kommunur og parturin av danska statinum í Føroyum) famleiðir eitt sonevnt public good - almenna tænastu, sum allir borgarar hava gagn av. Tað almenna er gjølla lýst við inntøkum og útreiðslum. Húsarhaldini eru í 16 bólkum, alt eftir inntøku, hjúnarstøðu og barnatali. Inntøka, skattur og útreiðslur eru gjølla lýstar, men av tí, at føroysk tøl ikki eru tøk í hesum sambandi, er samansetingin av útreiðslum og skiftið millum húsarhald gjørd eftir íslendskum leisti, tó so, at samanlagda nýtslan er tann føroyska. Húsarhaldini hava inntøkur av arbeiði, veitingum frá tí almenna og avkasti av vinnuligari ogn. Húsarhald hava gagn av nýtslu í dag og sparing til nýtslu í framtíðini. Nýtslan hjá húsarhaldunum verður nøktað av innlendskari og innfluttari framleiðslu. Fólkaflyting er eingin í hesum kanningum. Hetta merkir, at hóast lønirnar í øðrum londum verða hægri enn okkara, hóast skatturin fer munandi upp og hóast vælferðin hjá húsarhaldinum verður minni, so flyta fólk ikki av landinum. Umframt at geva úrslit um bruttotjóðarúrtøku, íløgur, nýtslu, innflutning, útflutning og aðrar samfelagsbúskaparlig mát, so gevur myndilin eisini úrslit um vælferðabroytingina hjá húsarhaldunum av, at ríkisveitingin fellur burtur. Vælferð er í hesum myndli eitt væl avmarkað mát av tí gagnið, sum borgararnir samanlagt hava av nýtslu av vørum og tænastum frá vinnunum og frá tí almenna, sparing (sum er nýtsla í framtíðini) og frítíð. Talva í greinini vísir, hvussu hetta vælferðamátið broytist, alt eftir hvat slag av húski talan er um. Høvuðsgongdin í myndlaroyndini er fyrst og fremst treytað av, hvussu myndilin er samansettur. Sjálvsagt er myndilin settur soleiðis saman, at hann sum frægast skal lýsa væntaðu gongdina í veruleikanum, men av tí at hetta er ein rættuliga einfaldur myndil, skal úrslitið ikki fatast sum spádómur um veruligu gongdina, men sum eitt amboð hjá búskaparfrøðingum til at grunda metingar sínar á. Kemur myndlaroyndin t.d. fram til, at útflutningurin fer at vaksa við 10%, um øll ríkisveitingin fellur burtur, so eigur tað ikki at verða mett sum óreingiligur spádómur, men eigur at verða kritiskt mett. Komið verður inn á hetta í greinini. Nakað skal eisini sigast um serligu fortreytirnar í hesari kanningini. Flestu vinnurnar laga seg til viðurskiftini, tá ríkisveitingin verður tikin burtur. Hetta hevur við sær, at vinnur, sum framleiða til innlendskan eftirspurning minka, meðan tær, sum framleiða til útflutnings vaksa. Men hildið hevur verið rættast at halda fiskiskap - hóast hann er framleiðsla til útflutnings - støðugan, so at eingin vøkstur er í fiskiskapi. Fiskavirking verður tó loyvt at vaksa, tí batnandi kappingarføri hjá føroyskum fiskavirkjum kann fáa meira til virkingar herheima ella økja um framleiðslustigið. Úrslitatalva - lyklatøl Talvan vísir útgangsstøðið av ymsu samfelagsbúskaparligu støddunum í myndlaroyndini, sum í høvuðsheitum byggja á tjóðarroknskaparhagtølini í 1997, sum Landsbanki Føroya hevur gjørt upp. Haraftrat vísir talvan, hvussu hesar støddir verða í myndlaroyndini, tá ríkisveitingin minkar til 75%, 50% og 25% í mun til útgangsstøðið, og at enda, tá ríkisveitingin heilt er burtur. Fyri hvørja støðuna eru vístar støddir í miljónum krónum og prosentbroytingum í mun til útgangsstøðið. Útgangs-støðið- 75% ríkisveiting 50% ríkisveiting 25% ríkisveiting Ongin ríkisveiting 1997 Mill.kr. %-broyting Mill.kr. %-broyting Mill.kr. %-broyting Mill.kr. %-broyting Innflutningur 3.065.733 3.055.308 -0,3 Jarðfrøðisavnið o.fl. Latið tingmonnum 15. februar 2000 frá Undirvísingar- og mentamálastýrinum Tilmæli frá nevnd settari at kanna um Jarðfrøðisavnið skal gerast sjálvstøðugur kanningarstovnur og um Náttúruvísindadeildin, Náttúrugripasavnið og Biofar eiga at verða løgd saman Dagfesting 10. august 1999 Innihaldsyvirlit 1 Formæli * 1.1 Nevndarlimir * 1.2 Fundir og arbeiðssetningur * 2 Tilmæli nevndarinnar * 2.1 Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugur stovnur við tilvísing til landsstýrismannin í oljumálum * 2.2 Samanlegging av Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar * 2.3 Lógir og reglugerðir * 2.4 Uppskot til broytingar í lóg nr. 84 frá 13.06.95 fyri Fróðskaparsetur Føroya * 2.5 Umboðan í megindeildarráðnum fyri Náttúruvísindadeildina * 2.6 Uppskot um reglugerð fyri Jarðfrøðisavnið * 2.7 Jarðfrøðilig gransking og útbúgving á Fróðskaparsetrinum * 2.8 Uppskot um samstarvsavtalu millum Jarðfrøðisavnið og Náttúruvísindadeildina * 3 Fundir og grundtilfar * 3.1 Dagfestingar fyri fundir * 3.2 Tilfar, ið nevndin hevur kannað * 4 Fyrimunir og vansar við at skilja Jarðfrøðisavnið frá Føroya Náttúrugripasavni og skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan stovn * 5 Uppskot um, hvussu Jarðfrøðisavnið kann knýtast at Náttúruvísindadeildini, um Jarðfrøðisavnið verður skipað sum sjálvstøðugur stovnur * 6 Uppskot um, hvussu samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Fróðskaparsetri Føroya og Biofar eigur at fara fram og ein lýsing av fyrimunum og vansum í hesum sambandi * Fylgiskjøl I Menningarætlan fyri Náttúruvísindadeildina * II Samansjóðing av Náttúrugripasavninum, Biofar og Náttúruvísindadeildini * III Skriv frá Náttúruvísindadeildini * IV Skriv frá Granskingarráðnum * V Uppskot um lógarbroyting frá Føroya Náttúrugripasavni * VI Upprit frá Náttúruvísindadeildini * VII Viðv. framtíðarskipan fyri Jarðfrøðisavnið o.a. * VIII Skriv frá Jarðfrøðisavninum og Oljumáladeildini * IX Skriv frá Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar * Formæli Fróðskaparsetur Føroya, Føroya Náttúrugripasavn og Biofar hava lagt uppskot fyri landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum, Signar á Brúnni, at eindirnar verða lagdar saman í eina víðkaða náttúruvísundaliga megindeild á Fróðskaparsetrinum. Harumframt er uppskot komið frá Føroya Náttúrugripasavni um, at Jarðfrøðisavnið verður flutt frá landsstýrismanninum í undirvísingar- og mentamálum til landsstýrismannin í oljumálum sum málsøki. Í hesum sambandi setti landsstýrismaðurin, Signar á Brúnni, nevnd at arbeiða við uppskotunum. Nevndarlimir Í nevndini eru Jóannes Dalsgaard, Undirvísingar- og Mentamálastýrið, formaður, Hans Pauli Joensen, Fróðskaparsetur Føroya, Dorete Bloch og Martin V. Heinesen, Føroya Náttúrugripasavn, Herálvur Joensen, Oljufyrisitingin og Jan Sørensen, Biofar. Jeanette Ellefsen Blåsvær er skrivari í nevndini. Fundir og arbeiðssetningur Nevndin varð sett 8. mars 1999 og hevði sín fyrsta fund 8. apríl 1999. Nevndin hevur fingið greiðan arbeiðssetning at arbeiða eftir, sí avrit av brævinum sent 8. mars 1999 niðanfyri. Avrit av brævi, dagfest 8. mars 1999 Setan av nevnd at viðgera ávísar bygnaðarbroytingar Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur fingið uppskot um at skilja Jarðfrøðisavnið frá Náttúrugripasavninum og skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan stovn. Eisini hevur Undirvísingar- og Mentamálastýrið fingið uppskot um samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya og Biofar. Uppskotið er viðgjørt á Mentamáladeildini, ið hevur havt fundir við allar avvarðandi partar. Landsstýrismaðurin í mentamálum hevur viðgjørt málið saman við Mentamáladeildini og er landsstýrismaðurin komin til ta niðurstøðu, at nevnd eigur at verða sett at viðgera allar hesar spurningar og at geva landsstýrismanninum tilmæli, hvussu víðari eigur at verða farið fram í hesum máli. Nevndin hevur henda arbeiðssetning: Nevndin eigur at kanna fyrimunir og vansar við at skilja Jarðfrøðisavnið frá Føroya Náttúrugripasavni og skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan stovn Nevndin eigur at koma við uppskotum um, hvussu Jarðfrøðisavnið kann vera knýtt at Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum, um Jarðfrøðisavnið verður skipað sum sjálvstøðugur stovnur Nevndin skal gera uppskot um, hvussu farið eigur at vera fram við samansjóðingini av Føroya Náttúrugripasavni, Fróðskaparsetri Føroya og Biofar og lýsa fyrimunir og vansar í hesum sambandi Nevndin letur landsstýrismanninum í mentamálum álitið í seinasta lagi 1. mai 1999. Heitt verður á stovnin um at tilnevna lim í nevndina. Umboðið fyri Undirvísingar- og Mentamálastýrið er formaður í nevndini, og formaðurin kallar inn til fyrsta fundin. 2. Tilmæli nevndarinnar Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugur stovnur við tilvísing til landsstýrismannin í oljumálum Nevndin mælir landsstýrismanninum til, at Jarðfrøðisavnið verður skipað sum ein sjálvstøðugur kanningarstovnur við tilvísing til landsstýrismannin í oljumálum við gildi frá 1. januar 2000. Ein tann týdningarmesti liðurin í umsitingini av oljumálum er jarðfrøðilig vitan, og Oljumálastýrið hevur tí fyri neyðini at hava ræði yvir jarðfrøðiligum serkunnleika í umsitingini av oljutilfeinginum. Jarðfrøðisavnið røkir í dag eina røð av uppgávum, har størsti parturin er knýttur at oljuleitingarvirkseminum, meðan aðrar uppgávur eingi atlit hava at hesum virksemi. Tað er av stórum týdningi at royna at halda tað verandi fakumhvørvið á Jarðfrøðisavninum samlað eisini framyvir. Enn er hetta fakumhvørvið veikt, og tað hevði viknað munandi, um tað varð skilt sundur í smærri partar. Í staðin fyri at leggja Jarðfrøðisavnið saman við Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya - eins og mælt verður til viðvíkjandi hinum pørtunum av Náttúrugripasavninum eins og Biofar - metir nevndin eina nýtiliga loysn tí at vera at skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan kanningarstovn, ið vísir til landsstýrismannin í oljumálum, samstundis sum bond verða knýtt til Náttúruvísindadeildina í sambandi við granskingar-, undirvísingar- og framsýningaruppgávurnar har, sí 2.7 og 2.8. Samanlegging av Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar Nevndin mælir landsstýrismanninum til, at Náttúruvísindadeildin, Náttúrugripasavnið og Biofar verða løgd saman í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetri Føroya, og at samanleggingin fær gildi frá 1. januar 2000. Nevndin mælir til, at heitið fyri nýggju megindeildini verður Náttúruvísindadeildin. Søvnini, sum nú eru á Náttúrugripasavninum og Biofar, verða løgd saman sum partur av Náttúruvísindadeildini. Við samanleggingini av Biofar, Náttúrugripasavninum og Náttúruvísindadeildini verður lívfrøðiliga fakumhvørvið savnað í eina størri og sterkari eind. Við samanleggingini fæst ein bygnaðarlig rationalisering, sum tó bert gerst optimal, um alt fakumhvørvið verður savnað undir somu lon. Undirvísingar- og granskingarumhvørvið á Fróðskaparsetrinum verður styrkt við vísindaligum søvnum, og sambandið millum Fróðskaparsetrið og almenningin verður styrkt við náttúrufrøðiligum framsýningum. Lógir og reglugerðir Løgfrøðiligu fortreytirnar fyri tilmæltu broytingunum eru, at løgtingslóg nr. 26 frá 17. august 1955 fyri Føroya Náttúrugripasavn, broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 5. juni 1986 verður sett úr gildi, og at broytingar verða gjørdar í løgtingslóg nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya, broytt við løgtingslóg nr. 84 frá 13. juni 1995, soleiðis at virksemið hjá Náttúrugripasavninum verður skipað undir Fróðskaparsetri Føroya. Nevndin mælir til, at landsstýrismaðurin leggur fram uppskot til løgtingslóg sambært hjálagda uppskoti, sí 2.4. Treytað av, at løgtingið samtykkir nevndu lógarbroytingar, eigur at skipast fyri vali til megindeildarráðið fyri náttúruvísindi, sí 2.5. Uppskot til broytingar eru í fylgiskjali II. Nevndin mælir til, at í staðin fyri at gera nýggja lóg fyri Jarðfrøðisavnið, sum eftir tilmæli nevndarinnar verður sjálvstøðugur kanningarstovnur, verður reglugerð gjørd fyri stovnin, sum m.a. skal tryggja, at samstarv og samband verður millum Náttúruvísindadeildina og Jarðfrøðisavnið. Uppskot til reglugerð sí 2.6. Nevndin hevur orðað uppskot um avtalu millum Náttúruvísindardeildina og Jarðfrøðisavnið, ið fevnir um gransking, hægri útbúgvingar og jarðfrøðiligar framsýningar, sí 2.8. Avtalan skal eftir ætlan mynda karmin um framtíðar samstarvi partarnar ímillum. 2.4. Uppskot til broytingar í lóg nr. 84 frá 13.06.95 fyri Fróðskaparsetur Føroya Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Fróðskaparsetur Føroya §1. Í løgtingslóg nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya, broytt við løgtingslóg nr. 84 frá 13. juni 1995, verða hesar broytingar gjørdar: §13 verður orðað soleiðis: "§ 13. Gransking, útbúgving, savns- og framsýningarvirksemi á Fróðskaparsetrinum fer fram í megindeildum." §13, stk. 3., verður orðað soleiðis: "Stk. 3. Hvørt megindeildarráð hevur 6 limir, sum tey, ið eru knýtt at megindeildini, velja sínámillum. Fasta vísindastarvsliðið velur 3 limir sínámillum fyri 3 ár í senn. Starvsfólkið velur 1 lim sínámillum fyri 3 ár í senn. Studentarnir velja 2 limir sínámillum fyri 1 ár í senn. Tann, ið er næstur í atkvøðutali, er tiltakslimur." Í §13 verður sum nýtt stk. 5 sett: "Stk. 5. Fasta vísindastarvsliðið í eini megindeild kann skipast í fleiri valbólkar sambært serstakari reglugerð." § 2. Løgtingslóg nr. 26 frá 17. august 1955 fyri Føroya Náttúrugripasavn, broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 5. juni 1986, verður við hesum sett úr gildi. § 3. Henda lóg fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Viðmerkingar: Almennar viðmerkingar: Í sambandi við at Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetri Føroya, Føroya Náttúrugripasavn og Biofar verða løgd saman í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetri Føroya verður skotið upp at gera broytingar í løgtingslóg nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya, broytt við nr. 84 frá 13. juni 1995. Samstundis verður sett úr gildi løgtingslóg nr. 26 frá 17. august 1955 fyri Føroya Náttúrugripasavn, broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 5. juni 1986. Jarðfrøðisavnið, sum er ein deild á Náttúrugripasavninum, verður í framtíðini skipað sum sjálvstøðugur stovnur undir Oljumálastýrinum. Hetta er ein ásannan av, at ein tann týdningarmesti liðurin í umsitingini av oljumálum er jarðfrøðilig vitan. Oljumálastýrið hevur tí fyri neyðini at hava ræði á jarðfrøðiligum serkunnleika í umsitingini av oljutilfeinginum. Viðmerkingar til einstøku greinirnar: Broytingin í §13, stk. 1, er gjørd fyri at gera savns- og framsýningarvirksemið, sum nú eru á Føroya Náttúrugripasavni og á Biofar, til part av virkseminum á Náttúruvísindadeildini. Í §13, stk. 3, er skotið upp at laga lógartekstin til galdandi viðurskifti. Fróðskaparsetur Føroya er farið frá skipanini við tilnevndum uttanseturslærarum, og praktiserar nú, at fasta vísindastarvsliðið hevur 3 umboð í megindeildarráðunum. Nýggja stk. í §13, stk. 5, er fyri at skapa møguleikar fyri, at bæði tey, ið frammanundan samanleggingini eru á Náttúruvísindadeildini og tey, sum koma frá Føroya Náttúrugripasavni og Biofar, kunnu tryggjast umboð í megindeildarráðnum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið, dagfesting Signar á Brúnni (sign.) landsstýrismaður / Petur Petersen (sign.) 2.5 Umboðan í megindeildarráðnum fyri Náttúruvísindadeildina Í sambandi við at Føroya Náttúrugripasavn, Biofar og Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetri Føroya verða løgd saman, eigur reglugerðin fyri umboðan í megindeildarráðnum fyri náttúruvísindi at verða broytt soleiðis, at Náttúrugripasavninum og Biofar verður tryggjað umboðan í megindeildarráðnum, um ynski er fyri hesum. Tá ið Náttúrugripasavnið, Biofar og Náttúruvísindadeildin verða løgd saman í eina víðkaða megindeild fyri náttúruvísindi á Fróðskaparsetur Føroya, eigur at verða skipað fyri nývali av vísindastarvsfólkaumboðum í megindeildarráðnum fyri Náttúruvísindadeildina. Nýggja umboðanin eigur at hava gildi fram til næstkomandi regluliga val til megindeildarráðini á Fróðskaparsetri Føroya. Samstundis eigur reglugerð at verða gjørd um savns- og framsýningarvirksemi á Fróðskaparsetri Føroya umframt reglugerð viðvíkjandi dagligum mannagongdum um so er, at stovnarnir ikki húsast undir somu lon. Uppskot til reglugerð viðvíkjandi umboðan í megindeildarráðnum fyri náttúruvísindi er í fylgiskjali II og er treytað av, at løgtingið samtykkir broytingaruppskotið um løgtingslógina um Fróðskaparsetur Føroya. 2.6. Uppskot um reglugerð fyri Jarðfrøðisavnið Uppskot um Reglugerð fyri Jarðfrøðisavnið § 1 Stovnurin Jarðfrøðisavnið er stovnur undir Oljumálastýrinum. Stk. 2. Stjórin á Jarðfrøðisavninum hevur verkliga og fíggjarliga ábyrgd av stovninum. § 2 Endamálið Jarðfrøðisavnið hevur til endamáls at savna, varðveita, handfara og breiða út kunnleika um viðurskifti av týdningi fyri gagnnýtslu og varðveitslu av landsins jarðfrøðiligu náttúruvirðum. § 3 Uppgávurnar Uppgávurnar hjá Jarðfrøðisavninum eru at kortleggja, savna og varðveita jarðfrøðiligt tilfar umframt at granska, ráðgeva og kunna um jarðfrøðilig evni og viðurskifti. Jarðfrøðisavnið skal virka fyri, at lóggáva og umsiting av jarðfrøðiligum náttúruvirðum verður grundað á framkomna og dagførda jarðfrøðiliga vitan. § 4 Bygnaður Stjórin á Jarðfrøðisavninum ger uppskot um bygnað fyri stovnin. Bygnaðurin, herundir setanartreytir hjá starvsfólki, skal leggja upp fyri at Jarðfrøðisavnið í kolvetnisumsitingini eigur at virka sum samskipaður partur av Oljumálastýrinum, at Jarðfrøðisavnið í granskingar- og kanningarmálum er óheftur stovnur, har úrslit og tilráðingar verða grundað á sjálvstøðugar, vísindaligar metingar, at Jarðfrøðisavnið samstarvar við Fróðskaparsetur Føroya um framsýningar-, savns-, undirvísingar- og granskingaruppgávur á Náttúruvísindadeildini. Uppskotið um bygnað fyri Jarðfrøðisavnið verður lagt fyri landsstýrismannin í oljumálum til góðkenningar. § 5 Virksemið Jarðfrøðisavnið kann skipa fyri og taka lut í heimligum og altjóða granskingarætlanum. Stk. 2. Í hesum sambandi kann Jarðfrøðisavnið taka ímóti stuðli frá granskingarráðum, grunnum o.ø. umframt móti gjaldi at loysa kanningar-, granskingar-, menningar- og ráðgevingaruppgávur fyri onnur. § 6 Samstarvsavtalur Jarðfrøðisavnið kann fyri at røkka endamálinum (§ 2) og røkja uppgávurnar (§ 3) gera samstarvsavtalur við aðrar kanningar- og granskingarstovnar innan- og uttanlands. Slíkar samstarvsavtalur verða at góðkenna av Oljumálastýrinum. § 7 Reglugerðin Henda reglugerð er ásett í samráð við landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum. Oljumálastýrið, dagfesting Eyðun Elttør (sign.) landsstýrismaður / Herálvur Joensen (sign.) 2.7 Jarðfrøðilig gransking og útbúgving á Fróðskaparsetrinum Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetrinum hevur ein týðandi leiklut í vitanarskapan og vitanarkunning innan náttúruvísindi og tøkni. Á Fróðskaparsetrinum eins og á øðrum universitetum eru gransking og útbúgving tvær síður av somu søk: at framleiða og gagnnýta vitan. Í menningarætlan síni leggur Fróðskaparsetrið dent á at menna gransking og útbúgving á Náttúruvísindadeildini við atliti at føroysku undirgrundini og frálandsvinnuni. Til tess at fremja ætlanina er neyðugt, at føroyskir myndugleikar fíggja ein kjarna av vísindafólkum á Náttúruvísindadeildini. Har verður mælt til at byrja við at seta ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing. Í sambandi við umskipanina av Jarðfrøðisavninum og samanleggingina av Náttúruvísindardeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar og við atliti at menningarætlanini fyri Fróðskaparsetrið, verður mælt til: at tað á víðkaðu Náttúruvísindardeildini verður settur professari við ábyrgd av at byggja upp, samskipa og menna undirvísing og gransking innan jarðalisfrøði og jarðfrøði. Hetta verður gjørt í tøttum samstarvi við Jarðfrøðisavnið, sí uppskot um samstarvsavtalu, 2.8. at hetta virksemi verður fíggjað á tann hátt, at ein partur av verandi játtan til Jarðfrøðisavnið, umleið 1 mill. kr., frá komandi fíggjarári (2000) verður flutt til Náttúruvísindadeildina til hetta serstaka endamál, (markað játtan). Upphæddin verður at nýta til at løna professarastarvinum, ein ph.d.-styrk og til rakstur. Ein máti at hækka vitanarstøðið og menna førleikan innan gransking og útbúgving við atliti at føroysku undirgrundini og frálandsvinnuni í framtíðini í síni heild er, at partur av møguligum inntøkum frá oljuvirkseminum kemur gransking og hægri útbúgving til góðar. 2.8 Uppskot um samstarvsavtalu millum Jarðfrøðisavnið og Náttúruvísindadeildina Uppskot um Samstarvsavtalu millum ta nýggju Náttúruvísindadeildinia øðrumegin og tann nýggja stovnin, Jarðfrøðisavnið hinumegin Fyriliggjandi samstarvsavtala millum ta nýggju Náttúruvísindadeildina øðrumegin og nýstovnaða Jarðfrøðisavnið hinumegin (partarnar) hevur til endamáls at menna fakligan førleika í Føroyum innan jarðfrøði, jarðalisfrøði og kolvetnisverkfrøði (fakøkini). Samstarvið fevnir innan fakøkini m.a um: gransking universitetsútbúgvingar framsýningar Samstarvað kann verða um øll evni av felags áhuga. Gransking Partarnir kunna hvør annan um granskingarverkætlanir og kanningar, ið eru í umbúna innan fakøkini, soleiðis at bestu fortreytir verða fyri synergi millum partarnar. Til tess at fremja samstarvið miða partarnir eftir í mest møguligan mun at skipa fyri felags granskingarverkætlanum og felags kanningum innan fakøkini. Serstøk samstarvsavtala verður gjørd í hvørjum einstøkum føri. Dátutilfar hjá pørtunum, ið ikki hava loyniáskrift, kunnu verða báðum frítt til taks eftir nærri avtalu í teirra granskingarverkætlanum og kanningum. Universitetsútbúgvingar Partarnir ganga saman um at skipa og veita útbúgvingar á Fróðskaparsetri Føroya innan fakøkini. Undirvísing og fyrireiking av universitetsútbúgvingum innan fakøkini verða gjørd í vanligu arbeiðsnormeringini á stovnunum, har vísindafólkini eru í starvi, og eingin serstøk løn verður rindað fyri hetta. Á Jarðfrøðisavninum kann hetta arbeiðið tó í mesta lagi fevna um 50% av arbeiðstíðini hjá hvørjum einstøkum vísindafólki í einum hálvári, og í mesta lagi 30% í einum ári. Partarnir lata tøk dátu til seruppgávur hjá studentum innan fakøkini, og vísindafólkini virka sum fakligir vegleiðarar eftir nærri avtalu. Framsýningar og arkiv Tað jarðfrøðiliga arkivið verður framyvir savnað, varðveitt og viðgjørt av Jarðfrøðisavninum. Jarðfrøðiligu framsýningarnar verða á einum náttúrusavni undir Náttúrvísindardeildini, ið eisini átekur sær at røkja hetta í samráð við Jarðfrøðisavnið. Nýgerð av jarðfrøðiligum framsýningum verður gjørd í samráð við Náttúrusavnið eftir uppskoti frá Jarðfrøðisavninum, ið stendur fyri fakligum innihaldi, letur lutir og annað tilfar og rindar kostnaðin av hesum. Framsýning og daglig røkt av jarðfrøðiligu framsýningunum verður goldin av Jarðfrøðisavninum á tann hátt, at Jarðfrøðisavnið rindar helvtina av lønini til savnslæraran. Savnslærarin ger í samráð við Jarðfrøðisavnið undirvísingartilfar til framsýningarnar. Gildi Samstarvsavtalan fær gildi, tá ið báðir partar hava undirskrivað hana, og hon er galdandi 5 ár fram í tíðina. Verður hon ikki uppsøgd, heldur hon fram 5 ár í senn. Avtalan kann sigast upp av pørtunum við 12 mánaða freist. Tórshavn Náttúruvísindadeildin Jarðfrøðisavnið Tórshavn tann 10. august 1999 Arbeiðsbólkur: Jóannes Dalsgaard Hans Pauli Joensen Dorete Bloch Martin V. Heinesen Herálvur Joensen Jan Sørensen Við í arbeiðsbólkinum hevur verið: Jeanette Ellefsen Blåsvær, skrivari í nevndini 3 Fundir og grundtilfar Dagfestingar fyri fundir Nevndin hevur havt sjey fundir, ávikavist 8. apríl, 15. apríl, 21. apríl, 26. mai, 9. juli, 16. juli og 26. juli í 1999. Nevndararbeiðið varð ikki liðugt til ásettu tíð, men arbeitt hevur verið so skjótt sum gjørligt og tilmæli skrivað eftir 4 mánaðum. Nevndarlimirnir høvdu at byrja við ymiskar fatanir av, hvat samanleggingin eigur at fevna um, t.e. um Jarðfrøðisavnið eigur at vera við í eini víðkaðari Náttúruvísindadeild undir Fróðskaparsetrinum ella um Jarðfrøðisavnið eigur at gerast ein sjálvstøðugur kanningarstovnur við tilvísing til landsstýrismannin í oljumálum. Nú nevndin letur tilmæli til landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum, Signar á Brúnni, er tað ein samd nevnd, sum tekur undir við tilmælinum. Tilfar, ið nevndin hevur kannað Nevndin hevur í sínum arbeiði fingið útflýggjað ymisk upprit, sum eru skrivað á ávikavist Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya, Jarðfrøðisavninum og Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar í felag. Harumframt er ummæli frá Granskingarráði Føroya um samanlegging av granskingarstovnum útflýggjað nevndini. Limirnir í nevndini hava skrivað upprit og viðmerkingar, og hesi skriv eru útflýggjað nevndini. Øll skjøl eru løgd við í álitinum sum fylgiskjøl. Ein stutt lýsing av tí, sum stendur í fylgiskjølunum, er niðanfyri. Fylgiskjal I: Menningarætlan fyri Náttúruvísindadeildina Í november 1997 gjørdi Náttúruvísindadeildin eina menningarætlan fyri deildina eftir áheitan frá Setursráðnum vegna ynski úr landsstýrinum. Niðurstøðan hjá Náttúruvísindadeildini er, at neyðugt er at menna fakliga umhvørvið á deildini. Mælt verður til at seta 5 vísindafólk aftrat í tíðarskeiðnum 1999-2001. Megindeildarráðið mælir til, at granskingar- og útbúgvingarvirksemið verður ment við atliti at: Havfrøði (m.a. við at seta ein havfrøðing) Undirgrund og frálandsvinnu (m.a. við at seta ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing) "Data Mining" (m.a. við at seta ein støddfrøðing) Harumframt er mælt til at seta ein teldufrøðing. Menningarætlanin er skrivað rúma tíð, áðrenn ætlanir vóru um at leggja Náttúruvísindadeildina saman við Náttúrugripasavninum og Biofar, og tískil er einki skrivað í menningarætlanini hesum viðvíkjandi. Menningarætlanin leggur upp til, at synergi fæst millum virksemið hjá Náttúruvísindadeildini og øðrum stovnum. Fylgiskjal II: Samansjóðing av Náttúrgripasavninum, Biofar og Náttúruvísindadeildini Náttúruvísindadeildin, Náttúrugripasavnið og Biofar hava skrivað tilmæli um, at hesar tríggjar eindirnar verða samsjóðaðar í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetrinum, tvs. gerast eitt universitetsfakultet. Við eini samanlegging verða Náttúrugripasavnið og Biofar ikki longur sjálvstýrandi stovnar, men partar av eini víðkaðari megindeild á Fróðskaparsetrinum. Ovasta leiðslan á megindeildini er megindeildarráðið við megindeildarformanni á odda. Ovasta leiðslan á Fróðskaparsetrinum er setursráðið við rektaranum á odda. Fylgiskjal III: Skriv frá Náttúruvísindadeildini Megindeildarformaðurin á Náttúruvísindadeildini, Hans Pauli Joensen, varð biðin um at gera viðmerkingar m.a. til, at Jarðfrøðisavnið ikki verður við í samanleggingini. Hans Pauli Joensen sigur m.a., at ætlanirnar um, at Jarðfrøðisavnið verður sjálvstøðugur kanningarstovnur í sjálvum sær eru skilagóðar, men spyr um hetta ikki er ein skeiv leið at ganga í Føroyum. Her hugsar formaðurin um, at tað eftir ætlanunum sum frá líður verður talan um tríggjar ymiskar føroyskar stovnar, ið skulu byggjast upp og hava vitan og førleika við atliti at frálandsvinnuni: tveir stovnar sum granska og ein sum fyrisitur/umsitur. Hans Pauli Joensen er av teirri fatan, at vit mugu ikki spjaða kreftirnar, men eiga "frá byrjan" at draga eina línu, soleiðis at vit ikki koma í ta støðu, at fleiri partar kappast um at fáa somu fólk í starv. Hans Pauli Joensen heldur, at ein skilagóð loysn er at samansjóða náttúruvísindaliga gransking og hægri útbúgving við atliti at oljuvinnuni á Fróðskaparsetrinum. Á einum universiteti fylgjast gransking og útbúgving. Við slíkari bygnaðarligari loysn er alt vísindaligt arbeiði og hægri útbúgving í Føroyum við atliti at frálandsvinnuni natúrliga samskipað. Fylgiskjal IV: Skriv frá Granskingarráðnum Skrivið er frá Granskingarráði Føroya, sum hevur fingið uppskotið um samansjóðing av Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar til ummælis. Niðurstøðan hjá Granskingarráðnum er, at ráðið tekur fult og heilt undir við ætlanunum um samansjóðing av omanfyrinevndu stovnum. Tó heldur ráðið, at tað er meira ivasamt, tá tað snýr seg um at skilja Jarðfrøðisavnið frá og gera tað til ein sjálvstøðugan stovn. Granskingarráðið metir, at hetta er eitt afturstig, hvat viðvíkur gransking og hægri útbúgving. Um so er, at henda loysn verður vald, heldur Granskingarráðið, at ein møguligur nýggjur Jarðfrøðistovnur eigur at verða knýttur formliga at Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum. Meginspurningurin, sum Granskingarráðið setur, er, hvussu myndugleikaparturin á Jarðfrøðisavninum kann sameinast við tann akademiska partin, ið m.a. snýr seg um generella, ikki oljurelateraða, jarðfrøðiliga gransking og hægri akademiska undirvísing á Fróðskaparsetrinum. Allir partar í málinum eru samdir um, at hetta kann gerast ein trupulleiki, um ikki væl verður fyriskipað viðvíkjandi stýring og umsiting. Fylgiskjal V: Uppskot um lógarbroyting frá Føroya Náttúrugripasavni 12. februar 1999 sendi Føroya Náttúrgripasavn eitt uppskot til lógarbroyting av løgtingslóg um Føroya Náttúrugripasavn. Í sambandi við at ætlanir eru um at skipa Føroya Jarðfrøðisavn sum sjálvstøðugan stovn, ið skal svara til landsstýrismannin í oljumálum, verður neyðugt við broyting í løgtingslógini um Føroya Náttúrugripasavn. Í skrivinum verður m.a. víst til frágreiðingina "Fyrireikingar til oljuleiting" (1997). Oljuráðleggingarnevndin hevði í frágreiðingini á lofti møguleikan at flyta Jarðfrøðisavnið úr Føroya Náttúrugripasavni yvir í Oljufyrisitingina. Kortini varð hildið, at hetta hevði við sær fleiri vansar enn fyrimunir, serliga tí tað er ynskiligt at jarðfrøðiligi stovnurin, í granskingarhøpi, er óheftur av oljumyndugleikanum. Fyri at sleppa undan at skula byggja upp tvey jarðfrøðilig fakumhvørvi í Føroyum, eitt við tilknýti til oljumyndugleikan og eitt annað við tilknýti til tað náttúruvísindaliga granskingarumhvørvið á Føroya Náttúrugripasavni og/ella Fróðskaparsetri Føroya, er ætlanin við hesum at savna tað jarðfrøðiliga arbeiðið í ein vísindaligan, óheftan stovn. Við hesum fær Jarðfrøðisavnið ein nakað líknandi leiklut sum Fiskirannsóknarstovan, ið partvíst arbeiðir breitt við hav- og fiskifrøðiligari gransking, og partvíst veitir Fiskimálastýrinum fakliga ráðgeving í tilknýti til myndugleikaarbeiði. Fylgiskjal VI: Upprit frá Náttúruvísindadeildini Í uppritinum eru viðmerkingar til skrivið, ið Náttúrugripasavnið hevur sent landsstýrismanninum 12. februar 1999 viðvíkjandi uppskoti til broytingar í løgtingslóg nr. 26 frá 5. juni 1955 um Føroya Náttúrugripasavn. Ført verður fram, at frá byrjan eigur at verða vald ein strategi, sum kann væntast at leggja lunnar undir eina varandi haldgóða loysn fyri bæði fyrisitingarliga oljumyndugleikan og vísindaliga (herundir útbúgvingarliga) virksemið við atliti at oljuvinnu í Føroyum. Niðurstøðan í uppritinum er, at skilabest hevði verið at samansjóða vísindaliga førleikan fyri seg í universitetshøpi og fyrisitingarliga myndugleikan fyri seg, og at skipað eigur at verða soleiðis fyri, at fyrisitingarligi myndugleikin kann brúka og fáa gagn av fakliga kunnleikanum í einum víðkaðum universtetsumhvørvi. Fylgiskjal VII: Viðv. framtíðarskipan fyri Jarðfrøðisavnið o.a. Í uppritinum verða verandi endamál og uppgávur hjá Jarðfrøðisavninum lýst. Samstundis verða møguligar framtíðarskipanir av Jarðfrøðisavninum greinaðar. Niðurstøðan er, at mest nýtiliga loysnin er at skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugur kanningarstovnur, ið umvegis Oljumáladeildina (Oljumálastýrið) svarar til landsstýrismanninum í oljumálum. Harumframt verður mælt til, at eitt professarastarv verður sett á stovn á Náttúruvísindadeildini í jarðfrøði/jarðalisfrøði, soleiðis at Fróðskaparsetrið á einum hollum grundarlagi kann fara undir gransking og hægri undirvísing, uttan bindandi avmarkingar, ið standast av at hava formligt tilknýti til oljumyndugleikan. Viðv. fígging verður mælt til, at ein partur av verandi játtan til Jarðfrøðisavnið verður flutt til Náttúruvísindadeildina til jarðfrøðiliga gransking og undirvísing. Mælt verður eisini til, at samstarvsskipan verður framd millum Náttúruvísindadeildina og Jarðfrøðisavnið um gransking og undirvísing, soleiðis at Náttúruvísindadeildin kann gagnnýta stóru nøgdina av data- og fakserkunnleika, sum Jarðfrøðisavnið fer at fáa. Fylgiskjal VIII: Skriv frá Jarðfrøðisavninum og Oljumáladeildini 25. mai 1999 handaðu Martin V. Heinesen og Herálvur Joensen eitt skriv til landsstýrismannin viðvíkjandi framtíðar skipanini av Jarðfrøðisavninum. Í skrivinum verður m.a. sagt, at ein tann týdningarmesti tátturin í oljuumsitingini er at nema sær kunnleika um tey serligu oljujarðfrøðiligu viðurskiftini í undirgrundini, við tað at hesin kunnleikin er tað týdningarmesta stýringaramboðið við atliti at eini skynsamari og samfelagsgagnligari tilfeingisumsiting. Tað er alneyðugt, at oljumyndugleikin hevur ræðið yvir tí jarðfrøðiliga arbeiðinum í tilknýti til oljuumsitingina, herundir instruktiónsræði og yvirskipað fíggjarligt ræði. Ein gongd leið er at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan kanningarstovn, ið umvegis Oljumáladeildina svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Við at leggja Jarðfrøðisavnið tætt upp at Oljumáladeildini kann ein eyka synergieffekt fáast, við tað at hesin serkunnleiki tá kann setast á Jarðfrøðisavnið og á tann hátt gerast eitt virðismikið aktiv í uppbyggingini av tí samlaða fakumhvørvinum. Við eini skilagóðari samstarvsskipan millum Náttúruvísindadeildina og Jarðfrøðisavnið høvdu allir partar kunnað fingið stóra nyttu hvør av øðrum. Fylgiskjal IX : Skriv frá Náttúruvísindadeildini, Náttúrgripasavninum og Biofar 28. juni 1999 gjørdu leiðararnir á ávikavist Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar viðmerkingar til samansjóðingaruppskotið. Undirritaðu mæla til, at Náttúruvísindadeildin, Biofar og Føroya Náttúrugripasavn, undantikið Jarðfrøðisavnið, verða samansjóðað sambært uppskoti teirra frá 1. mai 1998, og at samansjóðingin fær gildi frá 1. januar 2000. Til tess er neyðugt at gera lógarbroytingar fyri Fróðskaparsetrið og Náttúrugripasavnið (sí s. 3 í samansjóðingaruppskotinum frá 1. mai 1998). Haraftrat er neyðugt at gera útgreining av fíggjarstýringini, av arbeiðsgongdum og av starvsøkjunum hjá einstøku persónunum í samansjóðaðu eindini. Hetta útgreiningararbeiðið eigur at verða gjørt sum skjótast heystið 1999. 4 Fyrimunir og vansar við at skilja Jarðfrøðisavnið frá Føroya Náttúrugripasavni og skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan stovn Ætlanir eru um at leggja Náttúrugripasavnið og Biofar saman við Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetrinum og harvið m.a. skapa eitt sterkari universitetsfakultet. Jarðfrøðisavnið er, sum er, ein partur av Náttúrugripasavninum, og tí er spurningurin um at skilja Jarðfrøðisavnið frá Náttúrugripasavninum samstundis ein spurningur, um Jarðfrøðisavnið eigur at verða skipað í universitetshøpi ella ikki. Í viðgerðini hevur nevndin tí arbeitt við tveimum modellum. Annað er at skipa Jarðfrøðisavnið sum eina jarðfrøðideild á Fróðskaparsetrinum, og hitt er at skipa Jarðfrøðisavnið sum ein sjálvstøðugan kanningarstovn, ið svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Nógv bendir á, at frægasta loysnin er framvegis at halda tað verandi fakumhvørvið samlað. Úr einum granskingar- og undirvísingarsjónarmiði kundi hetta við fyrimuni verið gjørt við at leggja Jarðfrøðisavnið saman við Náttúruvísindadeildini. Á tann hátt hevði borið til at bygt upp eitt hampuliga sterkt granskingar- og útbúgvingarumhvørvi við atliti at jarðfrøði og frálandsvinnu. Á Fróðskaparsetrinum eins og á øðrum universitetum eru gransking og útbúgving tvær síður av somu søk: at framleiða og gagnnýta vitan. Í menningarætlanini fyri Fróðskaparsetrið verður dentur lagdur á at menna Náttúruvísindadeildina fakliga til at taka ímóti avbjóðingum, ið koma til føroyska samfelagið við oljuvinnuni. Úr einum oljumyndugleikasjónarmiði er "universitetsloysnin" ein vansi, tí neyðugt er hjá oljumyndugleikanum at hava ræði á tilfeingisumsitingini, har tær jarðfrøðiligu uppgávurnar spæla ein týðandi leiklut. Út frá hesum sjónarmiði vil ein nýtilig loysn vera at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan kanningarstovn, ið umvegis Oljumálastýrið svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Oljumálastýrið má hava oljujarðfrøðiliga fakserkunnleika við hondina at taka sær av grundleggjandi myndugleikauppgávum í sambandi við útbjóðingarpolitikkin, samráðingar við oljufeløg um oljuleiti- og framleiðsluverkætlanir, eftirlit o.a. Við at leggja Jarðfrøðisavnið tætt upp at Oljumálastýrinum kann hesin serkunnleiki setast á Jarðfrøðisavninum og á tann hátt gerast eitt virðismikið aktiv í uppbyggingini av tí samlaða fakumhvørvinum. Reint funktionelt metir nevndin, at tann besta loysnin er, at oljumyndugleikin skipar sítt fyrisitingarliga oljujarðfrøðiliga virksemi fyri seg, meðan alt annað jarðfrøðiligt virksemi, eins og hinar funktiónirnar á Náttúrugripasavninum, verður lagt saman við Náttúruvísindadeildini. Men ásannandi, at høvuðsuppgávan hjá føroyskum jarðfrøðiligum serkunnleika komandi árini má verða knýtt at arbeiðnum hjá Oljumálastýrinum, og at neyðugt er hjá Oljumálastýrinum at hava ræðið yvir jarðfrøðiligum arbeiði í tilknýti til oljuumsitingina, herundir instruktiónsræði, er hinvegin ikki nøktandi at leggja hesa høvuðsuppgávuna til ein stovn, ið ikki svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Ein gongd leið er tí at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan kanningarstovn, ið umvegis Oljumálastýrið svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Stovnurin eigur at hava formligt samstarv við Náttúruvísindadeildina um gransking og hægri útbúgving, serliga við atliti at oljuvinnuni, soleiðis at best møgulig synergi fæst millum virksemið hjá Jarðfrøðisavninum og hjá Náttúruvísindadeildini. Skipað eigur at verða soleiðis fyri, at fakumhvørvini á Jarðfrøðisavninum og á Náttúruvísindadeildini ganga saman í eina fakliga heild, ið tilsamans er tað føroyska jarðfrøðiliga fakumhvørvið. 5 Uppskot um, hvussu Jarðfrøðisavnið kann knýtast at Náttúruvísindadeildini, um Jarðfrøðisavnið verður skipað sum sjálvstøðugur stovnur Nevndin hevur viðgjørt spurningin um, hvussu Jarðfrøðisavnið, eftir at tað er vorðið ein sjálvstøðugur kanningarstovnur, kann knýtast at Náttúruvísindadeildini. Nevndin er samd um, at tað er av sera stórum týdningi, at tætt samstarv er millum víðkaðu Náttúruvísindadeildina á Fróðskaparsetri Føroya og sjálvstøðuga Jarðfrøðisavnið, soleiðis at gransking og undirvísing kann gagnnýta ta stóru nøgd av dátum og fakserkunnleika, sum Jarðfrøðisavnið m.a. fær í sambandi við oljuleitingararbeiðið. Nevndin hevur í hesum sambandi gjørt uppskot um, hvussu ein samstarvssáttmáli kann verða orðaður, sí 2.8. 6 Uppskot um, hvussu samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Fróðskaparsetri Føroya og Biofar eigur at fara fram og ein lýsing av fyrimunum og vansum í hesum sambandi Mælt verður til, at Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetri Føroya, Føroya Náttúrugripasavn (undantikið Jarðfrøðisavnið) og Biofar verða løgd saman í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetrinum, t.e. verða eitt nýtt náttúruvísindarligt universitetsfakultet. Skotið verður upp, at samanleggingin fær gildi frá 1. januar 2000. Løgfrøðiligu fortreytirnar fyri samanleggingini eru, at løgtingslógin fyri Føroya Náttúrugripasavn verður sett úr gildi, og at broytingar verða gjørdar í løgtingslóg nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya, broytt við løgtingslóg nr. 84 frá 13. juni 1995, soleiðis at løgtingslógin fyri Fróðskaparsetrið gevur heimild fyri virksemi, sum nú er á Náttúrugripasavninum. Uppskot til broytingar í lógini fyri Fróðskaparsetrið er lagt við í tilmæli nevndarinnar, sí 2.4. Uppskot um umboðan í megindeildarráðnum eru eisini løgd við í tilmælinum, sí 2.5. Allir partar í málinum hava tikið undir við samansjóðingaruppskotinum í fylgiskjali II. Skotið verður upp, at nýggja megindeildin fær heitið Náttúruvísindadeildin. Status hjá nýggju Náttúruvísindadeildini verður bygnaðarliga sum hjá núverandi Náttúruvísindadeildini. Skotið verður eisini upp, at søvnini, sum nú eru á Náttúrugripasavninum og á Biofar, verða integreraður partur av Náttúruvísindadeildini. Soleiðis verða søvnini ikki bygnaðarligar eindir, og harvið fæst ein bygnaðarlig rationalisering í mun til núverandi støðuna við Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar. Skotið verður tó upp, at staðið (eigur at verða eitt stað) við søvnunum fær heitið Náttúrusavnið, og at núverandi leiðarar á søvnunum á Náttúrugripasavninum (undantikið Jarðfrøðisavninum) og á Biofar framhaldandi hava ábyrgdina av savnsvirkseminum sum part av teirra arbeiðsnormering á Náttúruvísindadeildini. Í fíggjarætlanini fyri Náttúruvísindadeildina eigur serlig kontering at verða til savnsvirksemi íroknað framsýningar. Ráðgevingarskyldur, sum nú eru hjá Náttúrugripasavninum (undantikið Jarðfrøðisavninum), kunnu flytast til Náttúruvísindadeildina í sambandi við samanleggingina. Við samanleggingini eigur ráðgevingarbólkurin hjá Biofar at verða avtikin sum formligur stovnur settur av landsstýrinum. Ráðgevingarbólkar verða settir av setrinum. Skotið verður upp, at fyrisitingin á Náttúrugripasavninum og á Biofar verða samanlagdar við fyrisitingarnar á Náttúruvísindadeildini og á Setursskrivstovuni. Skotið verður upp, at umsiting av játtanum uttan fyri løgtingsfíggjarlógina fer fram á Setursskrivstovuni, eins og frammanundan verður gjørt á Fróðskaparsetrinum. Manningin á nýggju Náttúruvísindadeildini verða tey, sum nú eru í starvi á Náttúruvísindadeildini, á Náttúrugripasavninum (undantikið Jarðfrøðisavninum) og á Biofar. Samanleggingin førir m.a. við sær, at vísindafólkini á Náttúrugripasavninum og á Biofar eiga at verða sett í starv á Náttúruvísindadeildini eftir adjunkt-, lektara- og professaraskipanini á Fróðskaparsetrinum. Í serligum føri kann verða talan um setan á annan hátt. Starvsskipanin viðvíkjandi vísindafólkum á Fróðskaparsetrinum er, at umleið helmingurin av tíðini fer til gransking og undirvísing, men hetta uppbýtið má verða øðrvísi hjá vísindafólkunum frá Náttúrugripasavninum og Biofar vegna skyldur og uppgávur, sum fylgja við í samanleggingini (t.d. lógarbundnar ráðgevingarskyldur, framsýningar- og savnsuppgávur). Um vísindafólkini á Náttúrugripasavninum og á Biofar ikki frammanundan hava sín førleika mettan eftir metingarreglunum fyri vísindastørv á Fróðskaparsetrinum, má metingin fara fram, áðrenn setan eftir adjunkt-, lektara- og professaraskipanini kann fáa gildi. Mælt verður til, at skipað verður soleiðis fyri, at Náttúruvísindadeildin hølisliga verður savnað undir somu lon. Fyrimunir við samanleggingini Samanleggingin hevur fleiri fyrimunir við sær, bæði fyrisitingarligar og fakligar. Nakrir eru nevndir niðanfyri. Virksemið á Náttúrugripasavninum og Biofar fær universitetsstatus. Eitt styrkt universitetsumhvørvi ger møguleikarnar betri at leggja strategi um granskingarverkætlanir. Universitetsumhvørvið verður fakliga styrkt innan lívfrøði, bæði terrestriskt og marint. Styrkta universitetsumhvørvið hevur stóran týdning fyri útbúgving av føroyingum, bæði tá ræður um BS-útbúgvingar á Fróðskaparsetrinum og føroyskar studentar á útlendskum universitetum, sum tørva vegleiðing til høvuðsuppgávur viðvíkjandi føroysku náttúruni. Styrkta universitetsumhvørvið gevur nýggjar møguleikar fyri PhD-verkætlanum, sum verða fíggjaðar av norðurlendskum grunnum. Náttúrugripasavnið og Biofar hava væl útbygd vísindalig søvn, bæði terrestrisk og marint, sum verða sjálvsagdur liður í gransking og undirvísing í víðkaða universitetsumhvørvinum. Framsýningarvirksemið verður styrkt við møguleikum fyri akvarium. Samskipan av teldu- og KT-viðurskiftum (kunningartøkni). Felags tólbúnaður. Rationaliseringar í sambandi við fíggjarstýring og bókhald. FSL-skipanin setur stór fyrisitingarlig krøv til almennu stovnarnar. Felags umstøður til at hýsa t.d. gestagranskarum. Felags goymsluumstøður. Felags flutningsamboð. Vansar Um Náttúruvísindadeildin ikki verður samlað hølisliga verða møguleikarnir fyri at skapa eitt gott náttúruvísindaligt fakumhvørvi (eisini fyri studentar) skerdir. Nakrir av frammanfyri nevndu fyrimununum verða somuleiðis avmarkaðir. FYLGISKJØL FYLGISKJAL I Menningarætlan fyri Náttúruvísindadeildina Náttúruvísindadeildin november 1997 Inngangur Náttúruvísindadeildin gevur hægri útbúgvingar og granskar í náttúruvísindaligum og tekniskum evnum. Gransking og útbúgving eru tvær síður av somu søk: at framleiða og gagnnýta vitan og eiga at fylgjast í tí virksemi, sum fer fram á einum universiteti. Hóast Náttúruvísindadeildin hevur virkað í meir enn 25 ár, er fakliga umhvørvið framvegis lítið størri, enn tað var í byrjanini. Bert eitt fast vísindafólk er á hvørjum fakøki, og tí er virksemið hjá Náttúruvísindadeildini nógv bundið at einstaklingum. Leggur einstaklingur frá sær ella fær broytt starvsviðurskifti, er ongin at føra arbeiðið víðari, og framhaldandi virksemi má tá byrja nærri botni, enn heppið er. Hetta ber í sær kontinuitetstrupulleikar fyri bæði granskingina og undirvísingina. Fakliga umhvørvið á Náttúruvísindadeildini eigur at mennast við fleiri vísindafólkum. Ein byrjan kann verða at uppbyggja til eitt lágmark, sum er ført fyri at yvirliva natúrligar broytingar í manningini, og sum kann virka fyri at útvega fígging til granskingarverkætlanir frá útlendskum granskingarráðum og -grunnum. Slíkir fíggingarmøguleikar kunnu eisini verða í samband við ætlanirnar um at seta pening av til gransking viðvíkjandi Føroyum á donsku fíggjarlógini fyri 1998-2002 og í samband við virksemið hjá oljufeløgum við Føroyar. Henda menningarætlanin er viðgjørd á Nátturuvísindadeildini í oktober og november 1997. Hon er skrivað eftir áheitan frá Setursráðnum vegna ynski úr landsstýrinum um eina virkisætlan fyri Fróðskaparsetrið fram til ár 2001. Kortini er høvið nýtt til at gera menningarætlanina soleiðis, at hon røkkur longur fram í tíðina. Náttúruvísindadeildin 11.11.97 Hans Pauli Joensen, megindeildarformaður 1.Tilmæli Til tess at menna virksemið og fakliga umhvørvið á Náttúruvísindadeildini er neyðugt at økja um talið av vísindafólkum, og mælt verður til, at 8 ein játtan verður á fíggjarlógini til 5 vísindafólk aftrat frá 1999 at rokna. Hetta er mett sum lágmark fyri at kunna menna virksemið hjá Náttúruvísindadeildini. Aftrat hesum eigur at verða arbeitt fyri at fáa til vegar aðra fígging til virksemið. 1.1 Gransking Mælt verður til at menna granskingarførleikan og -virksemið á hesum fakøkjum. Havfrøðilig gransking Havmodell á teldu kunnu geva úrslit fyri stór havøki, meðan mátingar geva úrslit á ávísum støðum. Rannsóknir við modellum og við mátingum kunnu tí gagna hvørjum øðrum í stóran mun. Mælt verður til, at havfrøðilig gransking við havmodellum verður ment sum granskingarøki á Náttúruvísindadeildini, og at 8 ein játtan verður á fíggjarlógini til ein havfrøðing við havmodellering sum granskingarøki. Hetta vil m.a. geva eina synergieffekt millum fakliga umhvørvið á Náttúruvísindadeildini, á Fiskirannsóknarstovuni og á Havnadeildini hjá Landsverkfrøðinginum. Verkfrøðilig/náttúrufrøðilig gransking Mælt verður til at uppbyggja granskingar- og útbúgvingarførleika við atliti at føroysku undirgrundini og frálandsvinnuni. Hetta er nýtt verkevni á Náttúruvísindadeildini, og fakøkið eigur at verða bygt upp í samráð við aðrar stovnar, m.a. Føroya Jarðfrøðisavn. Mælt verður til, at 8 ein játtan verður á fíggjarlógini til ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing, hvørs granskingarøki hava atlit at føroysku undirgrundini og til frálandsvinnuna. "Data Mining" Data Mining viðvíkur hættum at fáa sum mest av vitan burtur úr stórum dátunøgdum. Fyri at menna hetta fakøki á Náttúruvísindadeildini verður mælt til, at tað verður 8 ein játtan á fíggjarlógini til ein støddfrøðing við kunnleika til viðgerð av dátum frá m.a. jarðalisfrøðiligum mátingum. 1.2 Útbúgving Frammanfyri nevndu størvini eiga at verða partur av kjarnanum av vísindastørvum til økt útbúgvingarvirksemi á Náttúruvísindadeildini. Fyri at Náttúruvísindadeildin skal kunna taka ímóti avbjóðingunum innan teldufrøði og kunningartøkni er haraftrat tørvur á eini 8 játtan á fíggjarlógini til ein teldufrøðing. Á einum universiteti fylgjast gransking og hægri undirvísing, og tí vilja nevndu 5 størvini menna báðar hesar tættir. Við nýggju størvunum fer at bera til at taka upp studentar á hvørjum ári til stødd-/alisfrøði linjuna. 2. Útbúgving Útbúgvingarskipanin á Náttúruvísindadeildini við eini 2 ára støðisútbúgving og 1 árs og 1 1/2 ára framhaldi til BS-stig (Bachelor of Science) verður at halda fram. Hetta er ein smidlig modulskipan, ið roynist væl. BS-útbúgvingarnar enda sum kunnugt við eini verkætlan í seinastu lestrarhálvu. Verkætlanirnar verða m.a. gjørdar saman við stovnum/virkjum uttan fyri Setrið, og tær kunnu lagast til arbeiðsuppgávur, ið eru í landinum. Ein styrki við útbúgvingarskipanini er annars, at studentarnir hava góðar og fjøltáttaðar møguleikar at halda fram at útbúgva seg í útlondum aftan á at hava lisið á Setrinum. 2.1 Núverandi útbúgvingar Núverandi útbúgvingartilboð á Náttúruvísindadeildini eru hesi: Støðisútbúgving í stødd-/alisfrøði Støðisútbúgving í lív-/evnafrøði BS í alis-/jarðalisfrøði BS í teldufrøði BS í lívfrøði BS í ravmagnsverkfrøði BS í oljuverkfrøði Útbúgvingartilboðið innan oljuverkfrøði er tó enn á fyrireikingarstigi. Fyrireikingar-arbeiðið fer m.a. fram í samstarvi við Høgskolen i Stavanger, sum Fróðskaparsetrið hevur gjørt samstarvsavtalu við. Hinar útbúgvingarnar eru framvegis aktuellar, tó so at innihaldið broytist, tá nýggj vitan og nýggj evni koma til. 2.2 Nýggj útbúgvingartilboð Broyttar samfelagsligar vinnufortreytir kunnu føra við sær tørv á nýggjum útbúgvingartilboðum. Fyri Føroyar eru tekin um, at ein oljuvinna fer at taka seg upp, ið krevur nógva væl skúlaða arbeiðsmegi - eisini við universitetsútbúgving. Tí er Náttúruvísindadeildin farin at leggja eina BS-útbúgving til rættis við atliti at oljuídnaði. Hóast oljuvinnan ikki er byrjað við Føroyar, er rættast at fara undir "oljurelateraðar" útbúgvingar hesumegin aldaskiftið, heldur enn at bíða til ein føroysk oljuvinna er komin ígongd. Tað er umráðandi, at føroyingar við útbúgving eru til reiðar at átaka sær hægri størv í oljuvinnuni longu frá fyrsta degi. Í hesum sambandi verður høvi nýtt at vísa til tilmælini í "Frágreiðing til landstýrismannin í skúlamálum frá útbúgvingarnevndini innan oljuvinnu" frá januar 1996 og til "Fyrireikingar til oljuleiting, Frágreiðing frá Oljuráðleggingarnevnd landsstýrisins" frá juli 1997. BS-útbúgvingin viðvíkjandi oljuverkfrøði tekur 3 1/2 ár og verður bygd á ta útbúgvingarskipan, ið frammanundan er á Náttúruvísindadeildini. Fyrstu tvey árini er undirvísingin stórt sæð felags við støðisútbúgvingina innan stødd-/alisfrøði, og tí eru fáar eyka útreiðslur fyrstu 2 árini av nýggju útbúgvingini. Seinni 1 1/2 ára parturin inniheldur sergreinir og fer í ávísan mun at fara fram í samstarvi við m.a. Høgskolen i Stavanger sambært samstarvsavtalu, sum Fróðskaparsetur Føroya og Høgskolen í Stavanger undirskrivaðu 26. februar 1997. Men arbeitt verður eisini í løtuni við at fáa líknandi samstarv við universitet í Skotlandi um hesa útbúgving. Fyrstu studentarnir, ið fáa møguleika fyri nýggju BS-útbúgvingini, verða upptiknir í september 1998. Fyrstu tvey árini skulu teir, sum áður nevnt, ígjøgnum stødd-/alisfrøðiligu støðisútbúgvingina, sum er grundarlag undir flestu av verandi BS-útbúgvingunum. Tað merkir, at tey beinleiðis "oljurelateraðu" evnini verða á skránni fyrstu ferð á heysti ár 2000, men planlegging av hesum má vera greið langt fyri ta tíð, bæði fakliga og undirvísingarliga. 2.3 Eftirútbúgvingarskeið Modulbygnaðurin í útbúgvingunum á Náttúruvísindadeildini ger, at tað ber til hjá øðrum enn fulltíðarstudentum at fylgja og taka prógv í øllum modulum í útbúgvingum, sum eru í gongd, og hesum møguleika hava fleiri tikið av. Talan er um modul bæði á støðispartinum og á BS-partinum. Umframt henda eyðsýnda møguleika hevur Náttúruvísindadeildin ætlanir um at bjóða styttri "oljurelaterað" skeið sum eftirútbúgvingatilboð fyri føroyskar verkfrøðingar, ið ætla at arbeiða í oljuvinnuni. Hesum verður arbeitt við í løtuni, og tí er enn ov tíðliga at siga nakað ítøkilgt um ætlanirnar. 2.4 Fjarundirvísing Møguleikarnir fyri fjarundirvísing gerast alsamt betri, og internetið og teldupostur hava nógvar møguleikar við sær. Tó er enn tørvur á egnaðum undirvísingartilfari, men tað er ivaleyst mest ein tíðarspurningur, til hetta fæst nóg gott. Náttúruvísindadeildin hevur ikki arbeiðsorku at gera tílíkt undirvísingartilfar, men fjarundirvísing kann gerast partur í undirvísingini, um útlendsk universitet framleiða hóskandi tilfar. 2.5 Upptøka av studentum og studentaumhvørvið Tá ið Náttúruvísindadeildin byrjaði í 1972 og fram til fyrst í 80-unum, vórðu studentar tiknir inn til eina felags tvørfakliga 2 ára náttúruvísindaliga støðisútbúgving. Upptøka var á øðrumhvørjum ári. Fyrst í 80-unum var støðisútbúgvingin umskipað til tvær lestrarlinjur, eina stødd-/alisfrøðiliga (SA) og ein lív-/evnafrøðiliga (LE). Upptøka var til SA og LE ísenn - framvegis á øðrum hvørjum ári. At SA og LE studentar vóru tiknir upp í senn gjørdi tað í ávísan mun møguligt hjá studentunum at seta útbúgvingina saman við fakum á bæði SA- og LE-linjuni, og harvið var ein SAE-linja (stødd-/alis-/evnafrøðilig) eisini ein innbygdur møguleiki. Henda upptøkuskipanin hevði við sær, at somu studentar myndaðu studentaumhvørvið í tvey ár, og hvørja ferð eitt 2 ára skeið var runnið og nýggir studentar vóru tiknir upp, var eingin eldri studentur hjá teimum yngru at tosa við og fáa ráð frá - teir vóru lidnir og farnir til útlond at útbúgva seg víðari. Hetta var óheppið fyri trivnað og umhvørvi hjá studentunum, og ein lítil bati fekst, tá farið var til eina skipan við upptøku til SA í líka árstali og LE linjuna í ólíka árstali. Um studentar verða tiknir upp til hvørja lestrarlinju hvørt ár, kunnu teir uttan drál vegna upptøkuskipan koma á Náttúruvísindadeildina at lesa. Á tann hátt verða lestrarmøguleikarnir á Nátturuvísindadeildini fremri í huganum hjá teimum ungu, og studentaumhvørvið verður styrkt munandi. Studentarnir kunnu tá, sum á øðrum universitetum, í størri mun leggja lesturin til rættis eftir egnum førleika og viðurskiftum, og til ber at lata eldri studentar virka sum undirvísingarhjálparar ("instruktørar") hjá teimum yngru. Harvið kann partur av undirvísingini hjá føstu lærarunum minkast eitt sindur, so frægari tíð verður til granskingararbeiði. Í talvuni niðanfyri er ein samandráttur fyri útbúgvingarskráirnar í aktuella tíðarskeiðnum. Verandi og økt útbúgvingarskrá á Náttúruvísindadeildini 1999-2002 ___1999___ ___2000____ ___2001____ ___2002____ SA-støðisútbúgving V2 H3/h1 V4/v2 H1/h3 V2/v4 H3/h1 V4/v2 H1/h3 BS-ravmagnsverkfr. Her merkja SA og LE ávikavist stødd-/alisfrøði og lív-/evnafrøði. Stórir (feitir) stavir vísa til virksemið við verandi upptøkuskipan, meðan smáir stavir (h og v) vísa til meirvirksemi vegna upptøku til SA-linjuna á hvørjum ári. Í talvuni merkir t.d. H3/h1, at heyst 3. lestrarhálva og heyst 1. lestrarhálva eru í gongd í senn. Eyðkend ár frameftir vilja eftir hesum í ólíka árstølum vera sum 2001 og í líka árstølum sum 2002. Enn verður ikki umhugsað at taka studentar upp til lívfrøðilestur á hvørjum ári. Her skal viðmerkjast, at árið 1999 er serligt, tí allir SA-studentarnir, ið vórðu upptiknir í 1996, hava valt at fara uttanlands at útbúgva seg víðari frá 1998. Ólíka árstøl eru annars eins, og tað eru líka árstøl eisini (hetta kann hava við sær, at fíggjartørvurin er ymiskur í líka og í ólíka árstølum). Enn hevur ikki verið grundarlag fyri at bjóða allar BS-útbúgvingarnar út í senn, og seinnu árini hava BS-ravmagnsverkfrøði og BS-lívfrøði verið prioriterað. Nógvir fyrispurningar eru í 1996/97 komnir um møguleikarnar at taka oljurelateraðar útbúgvingar á Náttúruvísindadeildini, og eftir tí fer áhugin fyri hinum BS-útbúgvingunum at vaksa í komandi tíðum. Vert er at geva gætur, at møguleikarnir fyri at útvinna olju úr føroysku undirgrundini ikki eru kendir enn, men væntandi verður kunnleikin um hetta munandi betri um eini tvey ár, og tað fer óivað at ávirka útbúgvingarætlanirnar hjá teimum ungu. Men havast má í huga, at tað tekur tíð at fyrireika útbúgvingartilboðini, eitt nú at leggja fakliga innihaldið til rættis og at finna og gera avtalu við tær lærarakreftir uttan fyri Fróðskaparsetrið, sum skulu vera við til at undirvísa, og tí eigur fyrireikingararbeiðið ikki at bíða. 2.6 Lærarakreftir Á Náttúruvísindadeildini eru longu við verandi undirvísing og upptøkutíttleika av studentum ikki lærarakreftir til alla undirvísingina. Til tess er undirvísingararbeiðið alt ov umfatandi. Ein munandi partur av undirvísingini verður givin av fólki, ið antin arbeiða á øðrum føroyskum stovnum ella á útlendskum universitetum. Tað vilja altíð verða sergreinir, sum natúrliga kunnu verða undirvístar av uttanseturslærarum við serkunnleika í sergreinunum. Men fyri yvirhøvur at kunna hava útbúgvingarvirksemið í gongd, er neyðugt at hava ein kjarna av vísindafólkum, ið m.a. skulu hava ábyrgd av fakliga innihaldinum og av at samskipa undirvísingina á sínum fakøkjum eins og ábyrgd av at fylgja við menningini á fakøkjunum. Útbúgving og gransking hanga neyvt saman í virkseminum hjá einum og hvørjum universiteti. Á Náttúruvísindadeildini verður dentur lagdur á, at lærarar taka granskingarúrslit viðvíkjandi føroysku náttúruni við í undirvísingina; eitt nú innan lívfrøði, har støði í mest møguligan mun verður tikið í føroyska djóra- og plantulívinum í sjógvi og á landi. Granskingararbeiðið hjá lærarunum er soleiðis við til at eggja studentunum til at útvega sær vitan um føroysku náttúruna. Tað medvirkar til, at studentarnir fáa áhuga fyri at koma aftur til Føroya eftir víðari lestur í útlondum oman á lesturin á Náttúruvísindadeildini, bæði til at gera seruppgávur og til at søkja sær starv. Tá tað snýr seg um høvuðsuppgávur til cand.scient., cand.polyt. og um PhD-verkætlanir hjá føroyingum, ið lesa aðrastaðni og vilja gera uppgávuna um føroysk viðurskifti, eru avmarkaðir møguleikar at fáa vegleiðara frá lærarakreftunum á Náttúruvísindadeildini. Við at menna bólkin av vísindafólkum verður hesin tørvur, ið m.a. MFS (Meginfelag Føroyskra Studenta) hevur gjørt vart við, í størri mun nøktaður. Í løtuni er læraramanningin soleiðis: 1 støddfrøði, 1 alisfrøði, 1 ravmagnsverkfrøði, 1 evnafrøði, 1 lívfrøði (2 persónar, 40% og 60% starv hvør) og 1 teldufrøði (20% starv). Tvs íalt 5.2 vísindalig størv, har runt roknað smá 50% av arbeiðstíðini er ásett til undirvísing. Við øðrum orðum eru umleið 8 2.5 fulltíðarstørv normerað til alt verandi útbúgvingarvirksemi á Náttúruvísinda- deildini og tað er skilliga undir lágmarkinum. Fyri at økja upptøkutíttleikan av studentum og økja útbúgvingarvirksemið sum umrøtt í brotinum "Upptøka av studentum og studentaumhvørvið" er neyðugt at hava runt roknað dupult so nógvar lærarakreftir sum nú í "kjarnustabinum". Tað verður neyvan gjørligt í næstu framtíð at økja vísindaliga starvsliðið á Náttúruvísindadeildini soleiðis, at øll undirvísing kann fremjast við tí. Tað, ið her er umrøtt, er eitt minstamark fyri einum kjarnustarvsliði á Náttúruvísindadeildini, sum kann verða grundarlag undir menning av virkseminum. Samanumtikið kann sigast soleiðis um lærarakreftirnar á Náttúruvísindadeildini: 8 Við verandi útbúgvingarvirksemi er tørvur á at fáa 1 vísindastarv aftrat til ein støddfrøðing, ið eisini kann átaka sær nakað av undirvísing í teldufrøði. 8 Við lýsta økta útbúgvingarvirkseminum er neyðugt at fáa 5 vísindastørv aftrat teimum, sum eru í løtuni. Tað er til ein støddfrøðing (sami sum omanfyri nevndi), ein verkfrøðing, ein jarðalisfrøðing, ein havfrøðing og ein teldufrøðing, sum eisini kann undirvísa nakað í støddfrøði. 3. Førleikauppbygging á nýggjum fakøki Í sambandi við virksemi við atliti at oljuvinnu er ætlanin at fáa oljufeløg at sponsorera fólk við professaraførleika til Náttúruvísindadeildina eftir norsku professor-II skipanini. Ein professor-II, sum svarar til tað, sum á Setrinum nevnist uttansetursprofessari, hevur 20% arbeiðstíð á tí stovninum, sum professor-II tilknýtið er til, men hevur annars vanliga fast starv aðrastaðni. Við hesi skipan fáast vælkvalifiserað vísindafólk til stovnin, sum kunnu stuðla uppbyggingini av einum granskingar- og útbúgvingarvirksemi á Náttúruvísindadeildini við atliti at føroysku undirgrundini og oljuídnaðinum. Hetta arbeiðið eigur at verða gjørt t.d. í samráð við Føroya Jarðfrøðisavn. Við m.a. at lata hesi vísindafólkini virka sum vegleiðarar hjá PhD-studentum, kann ein føroysku vísindaligu serkunnleiki byggjast upp á hesum fakøkjum. Mongu oljufeløgini, sum seinastu tvey árini hava vitjað Náttúruvísindadeildina, hava víst góðan vilja til professor-II sponsoreringar og til at stuðla útbúgvingartiltøkum. Men 8 um virksemi, sum omanfyri lýst, skal hava gróðrarbotn, er neyðugt, at føroyskir myndugleikar fíggja eitt grundstøði fyri tí, soleiðis at oljufeløgini síggja politiskan álvara og vilja í ætlanunum um, at universitetið í Føroyum skal fara inn á hesi evni, ið ikki eru á stovninum frammanundan. 4. Gransking Granskingarevnini eru umfatandi, men orkan, ið løgd verður í tey, má, sum er, lagast eftir teirri undirvísing, sum er í gongd. Granskingararbeiðið higartil fer fram á hesum økjum: Føroyska veðurlagið síðan 1875. Geislavirkin og onnur dálking á sjógvi, landi og í luftini. Møguleikarnir at nýta nútímans telesamskiftisútgerð í Føroyum. Streymviðurskifti í føroyskum sjóøki. Kanningar við matematiskum modellum. Útbreiðsla, føði og vøkstur hjá fiski á Føroyabanka. Málteld og orðabókaarbeiði. Nærri lýsing av granskingarevnunum sæst í ársfrágreiðing Fróðskaparsetursins fyri 1996. Hetta eru langtíðar granskingarevni, ið halda fram komandi árini. Men ætlanir eru um at taka onnur evni upp eisini, sum í stuttum eru lýst niðanfyri. 4.1 Havfrøðilig gransking Havfrøðilig gransking við matematiskum teldumodellum hevur fingið stóran týdning seinnu árini. Eisini í umhvørviskanningum í havinum eru útrokningar við modellum og forsagnir við teimum týdningarmikil amboð. Fyri at fáa modellini so álítandi sum gjørligt er m.a. neyðugt at hava álítandi mátingar at samanbera við. Í Føroyum standa Fiskirannsóknarstovan og Landsverkfrøðingurin fyri slíkum mátingum, men útlendingar hava eisini ein hóp av gagnligum mátingum kring Føroyar. Higartil er gransking í Føroyum við havmodellum framd á Náttúruvísindadeildini. Menning av hesum granskingarøki á Náttúruvísindadeildini fer at hava við sær, at eitt granskingarumhvørvi fæst í landinum, har rannsóknir við matematiskum teldumodellum og rannsóknir við mátingum í havinum kunnu virka lið um lið og stuðla hvørjum øðrum. Mátingar kunnu t.d. vísa, at modellini mugu betrast, og álítandi modell kunnu geva ábendingar um, hvar tørvur er á at gera nágreiniligari mátingar. Alt í alt ein styrki fyri at fáa størri vitan og kunnleika um havið. Mælt verður tí til, at fíggjarlógarjáttanin verður økt við eini 8 játtan til ein havfrøðing á Náttúruvísindadeildini við havmodellering sum granskingarøki. 4.2 Verkfrøðilig/náttúrufrøðilig verkevni Av nýggjum evnum verður nógv hugsað um granskingarfakøki, ið hava týdning fyri olju-, gass- og frálandsvinnu. Gransking á Fróðskaparsetri Føroya hesum viðvíkjandi eigur at vera ment alment og sum eitt gott útgangsstøði at verða vend móti mátihættum, dátusavning og -viðgerð saman við stýritøkni, fjarskiftistøkni og telemetriskari tøkni. Granskingin fer at føra til hækkað støði í fakliga umhvørvinum bæði á Setrinum og í Føroyum sum heild, og hetta vil samstundis økja um møguleikan at breiða út kunnleikan og vísindaliga áhugan í Føroyum fyri evnum av týdningi fyri olju-, gass- og frálandsvinnu. Víst verður annars eisini til brotið frammanfyri um "Førleikauppbygging". Nakað av tí, sum higartil hevur verið umrøtt á Náttúruvísindadeildini, er í stuttum sett upp í punktum niðanfyri. (Ein útgreining er til skjals á Náttúruvísindadeildini í "Ískoyti til menningarætlan fyri NVD", ið Magnus Danielsen, professari, hevur skrivað). Sjøtul verður væntandi settur á um ikki so langa tíð við stuðli frá útlendingum, men tað er umráðandi, at eitt grundstøði er fíggjað gjøgnum fíggjarlógina fyri Fróðskaparsetrið. Jarðalisfrøðiligir mátihættir og -útgerð og sundurgreiningarhættir Digitalir signalsundurgreiningar- og signalviðgerðarhættir til seismiskar og aðrar kanningar við atliti at olju undir basaltundirgrundini. Magnetiskir granskingarhættir til kanning av magnetisku eginleikunum í basalti. Elektriskir og elektromagnetiskir granskingarhættir. Gravitatiónsgranskingarhættir Geislavirknis granskingarhættir Boriholsmátingar - trýst, temperatur, elektriskar, elektromagnetiskar, sonar, geislavirknar, o.s.fr. Mátiskipanir til jarðalisfrøðiligar mátingar við atliti at basaltfjaldu undirgrundini. Sensorar (følarar) til mátiútgerðina. Stýriskipanir Fjarsamskifti á havbotninum Fjarstýring av útgerðá havbotninum Akkustiskt samskifti Kaðalsamskifti Telemetri á havbotninum Fjarskifti til lands av dátum frá Sonarmátingar Mátingum í boriholi Elektromagnetiskar mátingar Framleiðsluúrslitum Navigeringshættir Við støði í hesum evnum skal ein raðfesting/avmarking og ein innleiðandi strukturering gerast av granskingarfakøkinum. Enn er hetta so mikið feskt, at smálutir og lutverkætlanir kunnu flyta seg ymsar vegir. Men væntandi fer um ikki so langa tíð at bera til at seta upp eina útgreinda granskingarverkætlan, sum tekur útgangsstøði í digitalari signalviðgerð og mátiteknikki. Samskifti um hesi mál hevur verið millum fólk á Náttúruvísindadeildini og fólk á Jarðfrøðisavninum (Oljufyrisitingini), Western Geophysical og Heriot-Watt University, umframt at fólk frá Náttúruvísindadeildini hevur luttikið í Offshore Europe 97 ráðstevnuni og einum skeiði í digitalari signalviðgerð, ið varð fyrireikað av IEE (The Institution of Electrical Engineers, UK). Hugsandi er - alt eftir fíggjar- og manningarmøguleikum - at PhD lesandi og/ella aðrir yngri granskarar eisini kunnu setast til hesar uppgávur sum frá líður. Fyri at fáa gongd á verkevni av hesum slag er neyðugt, at tað á fíggjarlógini verður 8 ein játtan til ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing, hvørs granskingarøki fevna um føroysku undirgrundina og frálandsvinnu. 4.3 Data Mining Í náttúruvísindaligum granskingarhøpi er ofta talan um at greinastórar dátunøgdir, t.d. innan hav- og veðurfrøði, jarð- og jarðalisfrøði og innan summi lækna- og lívfrøðilig øki. Torført kann vera at fáa fram alla ta vitan, ið mátingarnar goyma, og sonevnd "Data Mining" er vorðin týðandi partur, tá ræður um hættir at vinda duldar korrelatiónir burtur úr stórum dátunøgdum. Ætlanin er at menna "Data Mining" sum vísindagrein á Náttúruvísindadeildini til stuðuls fyri tey ymisku náttúruvísindaligu fakøkini. Fyri at fáa gongd á hetta virksemi er tørvur á, at tað á fíggjarlógini verður 8 ein játtan til ein støddfrøðing við kunnleika til viðgerð av dátum av omanfyri nevndu sløgum. Vísindafólk við hesum granskingarøki kann vera til stórt gagn í tvørfakligum granskingarvirksemi. Haraftrat er stórur tørvur á fleiri støddfrøðiligum lærarakreftum í útbúgvingarvirkseminum hjá Náttúruvísindadeildini. 4.4 Evnafrøðilig verkevni Innan evnafrøði eru ætlanir um at fara undir verkætlanir, sum í ávísan mun eru tvørfakligar, tí bæði lívfrøðiligir og hagfrøðiligir spurningar eru knýttir at teimum. P450 monooxygenasur í føroyskum fiski Umsókn er latin Faroe GEM, ið er ein umhvørviskanningarverkætlan hjá 22 oljufeløgum fyri havið kring Føroyar, um stuðul til at kanna P450 monooxygenasur í føroyskum fiski. P450 kveikar (enzym) eru m.a. í hægri verum partar av reinsingarskipanini, sum sleppur okkum av við fremmand evni. P450 eru serstøkum fyri bólkar av evnum, og av tí at nøgdin av kveikum veksur, tá ið nógv er at gera, kann nøgdin av einum ávísum P450 nýtast til at meta um dálking av tí evnisbólkinum, sum tann kveikin evnisbroytir. Enn er ikki greitt, um umsóknin verður gingin á møti, men hetta er eitt øki, sum eigur at mennast í Føroyum, og ein grundjáttan eigur at verða innbygd í løgtingsfíggjarlógini. Institut for Zoofysiologi á Gøteborg Universiteti verður samstarvspartur í verkætlanini. Hvat eta føroyingar? Í 1982 varð gjørd ein føðslukanning í Føroyum. Ætlanin er at fáa taltilfarið frá kanningini tillagað til "PC-format" og gera eina dátuskrá við rádátum fyri føroyskan kost, sum umframt føðslu kann nýtast til metingar um innihaldið av mongum øðrum, eitt nú PCB og tungmetallum. Til at gera eina fullfíggjaða og dagførda dátuskrá er neyðugt at supplera við nýggjum taltilfari. DNA-fingerprinting DNA-fingerprinting verður nýtt meira og meira til at meta um ættarbond, eitt nú til at meta um, hvørt fiskastovnar eru avbyrgdir ella hava samskifti við aðrar. Eitt samstarv við m.a. Fiskirannsóknarstovuna á hesum øki hevði verið hóskandi. Ætlanin er í næstum at fyrireika eina verkætlan um evnið, men enn ber ikki til at konkretisera tað nóg væl. 4.5 Málteld Náttúruvísindadeildin hevur saman við m.a. Føroyamálsdeildini ment málteld sum verkevni á Setrinum, eitt nú sum lið í orðabókaarbeiði, men eisini eru BS-verkætlanir gjørdar á Náttúruvísindadeildini um málteld. Náttúruvísindadeildin er sinnað at vera við til framhaldandi at menna málteldarbeiði á Setrinum. 5. Samandráttur Gransking og útbúgving innan náttúruvísindi og tøkni eru týðandi fyri eitthvørt nútíðar samfelag. Tað ger seg eisini galdandi fyri føroyska samfelagið. Her hevur Náttúruvísindadeildin ein týðandi leiklut í vitanarskapan og vitanarkunning, og hesin leiklutur eigur at mennast. Sum tað sæst av "Innganginum" er manningin á Náttúruvísindadeildini nú soleiðis, at tað við góðum vilja ber til at hava verandi virksemi í gongd. Við verandi manning eru ikki møguleikar fyri at menna virksemið á Náttúruvísindadeildini. Við tí er bert talan um at fremja smærri náttúrugivnar fakligar snaringar á verandi granskingarøkjum vegna broyting/menning á sjálvum fakøkinum. Av verandi granskingarvirksemi eigur granskingarførleikin innan havgransking við matematiskum teldumodellum at mennast. Til tess er neyðugt, at játtan verður á fíggjarlógini til ein havfrøðing á Náttúruvísindadeildini. Fyri at fáa gongd á gransking við atliti at føroysku undirgrundini og frálandsvinnu, sum Náttúruvísindadeildin metir sum røtt satsningsøki, er tørvur á fíggjarlógarjáttan til ein verkfrøðing og ein jarðalisfrøðing. Aftrat hesum eigur Náttúruvísindadeildin at miða eftir at fáa aðra fígging til virksemi á hesum økjum, m.a. frá oljufeløgum. Fyri at fáa gongd á verkevnið, ið nevnt er undir "Data Mining", er neyðugt at fáa játtan á fíggjarlógini til ein støddfrøðing. Hetta fakøkið verður mett at hava stóran týdning fyri vísindaliga umhvørvið í Føroyum. Nevndu størv eru avgerandi fyri at lýsa granskingarøkini og at orða umsóknir um fígging av verkætlanum. Tey skapa grundarlag fyri at útvega fígging, t.d. ígjøgnum granskingarsamstarv við útlendingar og frá granskingarráðum. Men tá er neyðugt frammanundan at hava ein "grundserkunnleika" á Náttúruvísindadeildini, sum verður fíggjað á fíggjarlógini fyri Fróðskaparsetrið. Fyri at taka upp studentar á hvørjum ári til somu linju (sí pettið "Upptøka av studentum og studentaumhvørvið") er neyðugt at hava ein vísindaligan kjarna, ið runt roknað er dupult so stórur sum í dag. Omanfyri nevndu størv eiga at hava undirvísingarskyldu og soleiðis vera partur av kjarnuni til undirvísing. Aftrat teimum er tørvur á eini játtan á fíggjarlógini til ein teldufrøðing, ið eisini kann undirvísa nakað í støddfrøði. Menningin innan teld og kunningartøkni gongur sera skjótt, og neyðugt er at hava fólk á Náttúruvísindadeildini, ið fakliga bæði tekur ímóti og kunnar um nýggja vitan og nýggj evni hesum viðvíkjandi. Náttúruvísindadeildin mælir sostatt til eina øking av vísindaliga kjarnanum upp á 5 fólk, og at løgtingsfíggjarlógin fyri Fróðskaparsetrið verður hækkað samsvarandi frá 1999 at rokna. Hetta verður mett sum minstamark fyri at kunna menna virksemið hjá Náttúruvísindadeildini. FYLGISKJAL II Samansjóðing av Náttúrugripasavninum, Biofar og Náttúruvísindadeildini 1. mai 1998 Síðan februar mánað 1998 hava Náttúruvísindadeildin (NVD), Føroya Náttúrugripasavn (NGS) og Biofar tingast um møguleikarnar fyri at samansjóða virksemi síni í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetrinum. Ein stutt lýsing av virksemi og bygnaði partanna er í fylgiskjali 1. Náttúruvísindadeildin er ein av trimum megindeildum á Fróðskaparsetrinum. NGS er ein landsstovnur, sum er skipaður í tríggjar deildir, nevniliga Jarðfrøðisavnið, Djórasavnið og Plantusavnið. Biofar er ein havlívfrøðilig kanningarstøð, har leiðarin er settur á NGS. Tilmæli og niðurstøður Mælt verður til, at NVD, NGS og Biofar verða samskipað í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetrinum, tvs. verða eitt universitetsfakultet. Við eini samansjóðing verða NGS og Biofar ikki longur sjálvstýrandi stovnar, men partar av eini víðkaðari megindeild á Fróðskaparsetrinum. Ovasta leiðslan á megindeildini er megindeildarráðið við megindeildarformanninum á odda. Ovasta leiðslan á Fróðskaparsetrinum er setursráðið við rektaranum á odda. Skotið verður upp, at víðkaða megindeildin fær heitið Náttúrustovnurin. Ymisku eindirnar eiga at fáa hvør sítt navn, t.d. Náttúrufrøðideildin, Lívfrøðideildin og Jarðfrøðideildin fyri ávikavist núverandi Náttúruvísindadeildina, núverandi Biofar saman við núverandi Djóra- og Plantusavninum á NGS, og núverandi Jarðfrøðisavnið. Um øll søvnini (arkiv og framsýning) vórðu savnað á sama stað, kundi heitið fyri ta eindina verið Náttúrusavnið. Eindirnar mugu hava hvør sín dagliga leiðara. Fyrimunir Samansjóðingin hevur fleiri fyrimunir við sær, bæði fyrisitingarligar og fakligar. Nakrir eru nevndir niðanfyri. Virksemið á NGS og Biofar fær universitetsstatus. Eitt styrkt universitetsumhvørvi ger møguleikarnar betri fyri at leggja strategi um granskingarverkætlanir. Universitetsumhvørvið verður fakliga styrkt innan lívfrøði, bæði terrestriskt og marint. Fakligi førleikin innan gransking og útbúgving í Føroyum við atliti at oljuvinnu verður savnaður í universitetshøpi, og tryggjað verður, at ein lína verður drigin í uppbygging av vísindaligum førleika á økinum. Styrkta universitetsumhvørvið hevur stóran týdning fyri útbúgving av føroyingum, bæði tá ræður um BS-útbúgvingar á Fróðskaparsetrinum og føroyskar studentar á útlendskum universitetum, sum tørva vegleiðing til høvuðsuppgávur viðvíkjandi føroysku náttúruni. Styrkta universitetsumhvørvið gevur nýggjar møguleikar fyri PhD-verkætlanum, sum verða fíggjaðar av norðurlendskum grunnum. NGS og Biofar hava væl útbygd vísindalig søvn, bæði terrestrisk og marin, sum verða sjálvsagdur liður í gransking og undirvísing í víðkaða universitetsumhvørvinum. Framsýningarvirksemið verður styrkt við møguleikum fyri akvarium. Samskipan av teldu- og KT-viðurskiftum (kunningartøkni). Felags tólbúnaður. Samskipan av bókaskrásetingum. Fróðskaparsetrið og Náttúrugripasavnið hava longu samstarv við Landsbókasavnið um skrásetingar í eini telduskipan. Rationaliseringar í sambandi við fíggjarstýring og bókhald. FSL-skipanin setur stór fyrisitingarlig krøv til almennu stovnarnar. Felags umstøður at hýsa t.d. gestagranskarum. Felags goymsluumstøður. Felags flutningsamboð. Hølisviðurskifti Besta hølisloysnin er, at alt virksemið hjá víðkaðu megindeildini verður savnað undir somu lon. Ein møgulig heildarloysn hevði verið at flutt virksemið til Hoydalar, tá ið Studentaskúlin flytir út. Verandi hølisviðurskifti eru lýst í fylgiskjali 3. Útbyggingarætlanir hjá Biofar kunnu eisini tillagast, soleiðis at ein savning fæst av lívfrøðiliga partinum. Hetta er tó knýtt at, at nýggj hóskandi framsýningarhøli verða bygd í Kaldbak. Fíggjarviðurskifti Tað hevur týdning, at savns- og framsýningararbeiði, ið nú er hjá NGS og Biofar, sæst beinleiðis aftur í rakstrinum av víðkaðu megindeildini. Uppbýti í undirkonti á játtanini til megindeildina má gera hetta sjónligt. Fróðskaparsetrið hevur heimild at útvega sær stuðul og inntøkur uttan um fíggjarlógina sambært §4, stk. 2 í løgtingslóg nr. 84 frá 13.06.95 fyri Fróðskaparsetrið. Hesir møguleikar mugu varðveitast í lógarbroytingum fyri Fróðskaparsetrið. Ráðgevingarbólkurin hjá Biofar Við samansjóðingini verður ráðgevingarbólkurin hjá Biofar tikin av sum formligur stovnur settur av landsstýrinum. Ráðgevingarbólkar verða settir av setrinum. Søvn og framsýningar Savnsskyldan hjá NGS og Biofar og lógarfestar uppgávur og framsýningar hjá NGS eru sera týðandi partur av núverandi virksemi teirra. Eftir samansjóðingina má hetta arbeiði verða líka nógv prioriterað sum frammanundan. Tey, ið nú standa fyri søvnunum á NGS og á Biofar, fara tí framvegis at hava verandi savnsskyldur sum part av sínum arbeiði, og hetta má innroknast í arbeiðsbýtið til gransking og undirvísing, sum er í setanum á Fróðskaparsetrinum. Ráðgeving hjá NGS Við samansjóðingini verður tað vísindaliga arbeiðið og hægri undirvísing bæði við atliti at oljuvinnu og jarðfrøði annars samskipað innan víðkaðu universitetsmegindeildina. NGS/Jarðfrøðisavnið veitir myndugleikunum jarðfrøðiliga ráðgeving t.d. við atliti at oljuvinnu, og slík ráðgeving fer framyvir at verða veitt av megindeildini. NGS gevur myndugleikum ráðgeving viðvíkjandi ræning (Kunngerð nr. 60 frá 16.05.1986) og um serliga fuglaveiðu (Kunngerð nr. 120 frá 21.11.1986) og um náttúrufriðing (§11 í løgtingslóg nr. 48 frá 09.07.1970). Við samansjóðingini verður Fróðskaparsetrið formliga tann stovnurin, ið fær hesar skyldur og uppgávur, og tí má ein útgreining gerast, sum ásetur, hvussu persónarnir, ið nú varða av hesum vegna NGS, skulu gera tað á víðkaðu megindeildini. Starvssetanir Samansjóðingin førir m.a. við sær, at vísindafólkini á NGS og á Biofar verða sett í starv eftir adjunkt-, lektara- og professaraskipanini á Fróðskaparsetrinum. Tað er setursráðið, ið setur vísindafólk í starv eftir tilmæli frá megindeildarráðnum. Starvsskipanin viðvíkjandi vísindafólkum ber formliga í sær, at runt roknað helvt um helvt tíð fer til gransking og undirvísing, men hetta uppbýtið má verða eitt sindur øðrvísi hjá vísindafólkunum frá NGS og Biofar vegna skyldur og uppgávur, sum fylgja við í samansjóðingini (t.d. lógarbundnar ráðgevingarskyldur, framsýningar- og savnsuppgávur). Um vísindafólkini á NGS og Biofar ikki frammanundan hava sín førleika mettan eftir metingarreglunum fyri vísindastørv á Fróðskaparsetrinum, má metingin fara fram, áðrenn setan eftir adjunkt-, lektara- og professaraskipanina kann fáa gildi. Í serligum føri kann verða talan um setan á annan hátt. Lógir, kunngerðir, valreglur Løgtingslógin fyri Fróðskaparsetrið má broytast, so tryggjað verður, at lógarheimild er fyri virkseminum hjá NGS og Biofar innan fyri karmarnar hjá Fróðskaparsetrinum. Hinvegin má løgtingslógin fyri NGS setast úr gildi, og kunngerðir, ið viðvíkja NGS, mugu tillagast umstøðunum eftir samansjóðingina. Uppskot um lógarbroytingar fyri Fróðskaparsetrið er í fylgiskjali 2. Uppskot til valreglur til megindeildarráðið eru í fylgiskjali 4. FYLGISKJAL 1 Stovnslýsingar Niðanfyri er ein stutt lýsing av galdandi formalitetum viðvíkjandi Føroya Náttúrugripasavni, Biofar, Náttúruvísindadeildini og av bygnaðinum á Fróðskaparsetri Føroya. Haraftrat er ein stutt frágreiðing viðvíkjandi fíggingarmynstrinum á stovnunum og um mannagongdir í starvsetanarmálum. Føroya Náttúrugripasavn Náttúrugripasavnið er ein stovnur undir Føroya Landsstýri við fyristøðufólki útnevndum av hesum. Løgtingslógin fyri NGS er nr. 26 frá 17. august 1955 við lógarbroyting viðv. deildarleiðarum og fyristøðufólki í løgtingslóg nr 69 frá 5. juni 1986. Lógin útgreinar virkisevnið hjá NGS og hvat er partur av tí materiella savninum. Virkisevnini eru a) at savna, varðveita og framsýna náttúrugripir, sum lýsa náttúru landsins, og b) at savna, varðveita og handfara náttúruvísindaligt tilfar. Náttúruvísindaligu søvn landsins eru í dag á NGS. Grundraksturin verður fíggjaður á løgtingsfíggjarlógini, men størri vísindaligar verkætlanir verða partvís fíggjaðar uttaneftir. Biofar Biofar - Havlívfrøðiliga kanningarstøðin í Kaldbak - byrjaði í 1988 sum ein verkætlan við endamálinum at granska og kortleggja botndjóralívið á djúpari vatni kring Føroyar. Verkætlanin hevur hildið fram sum Biofar 2, har endamálið er at gera líknandi kanningar sum í fyrru verkætlanini, men nú nærri landi og mest úr fjøruni og út á 100m dýpi. Arbeiðið hevur eisini tilknýti til FARCOS-verkætlanina (ið oljufeløg fíggja), sum skal kortleggja djóra- og plantulívið inni við land. Biofar hevur ein ráðgevingarbólk, sum landsstýrið tilnevnir. Í honum sita norðurlendskir granskarar. Arbeiðið á Biofar er lutvíst fíggjað úr landskassanum og lutvíst úr ymiskum grunnum. Umleið 40% koma úr landskassanum umframt løn til leiðaran, sum verður goldin av játtanini til Náttúrugripasavnið. Rakstrarútreiðslurnar í 1997 vóru 1.8 mill. kr. Biofar hevur fingið 3.8 mill.kr. á fíggjarlógini til nýggj høli í Kaldbak. Landsstýrið hevur keypt ognirnar hjá Marinplast í Kaldbak til endamálið. Lendið er 5000m2, og verandi gólvvíddin er uml. 900m2. Náttúruvísindadeildin Náttúruvísindadeildin er ein av trimum megindeildum (fakultetum) á Fróðskaparsetrinum. Leiðslan á Náttúruvísindadeildini er skipað við einum megindeildarráði við 6 limum, men dagliga hevur megindeildarformaðurin (dekanurin) leiðsluna. Virkisevnini eru gransking og útbúgving í náttúruvísindaligum og tøknifrøðiligum evnum. Raksturin er fíggjaður á løgtingsfíggjarlógini, men ávísar verkætlanir verða lutvíst fíggjaðar uttaneftir. FYLGISKJAL 2 Bygnaðurin á Fróðskaparsetri Føroya Fróðskaparsetrið er ein sjálvsognarstovnur, sum fær fígging av løgtingsfíggjarlógini. Galdandi løgtingslógin er nr. 84 frá 13. juni 1995. Í bygnaðinum fyri Fróðskaparsetrið er megindeildarráðið undir setursráðnum, ið er ovasti myndugleiki og mannað av teimum trimum megindeildarformonnunum og rektaranum. Rektarin er formaður í setursráðnum. Tað er megindeildarráðið fyri Náttúruvísindadeildina, ið tekur avgerðir um býtið av verkevnunum, ið liggja til megindeildina. Verkevnini eru gransking og hægri útbúgving. Megindeildarráðið hevur 6 limir: 3 vísindafólk, 1 skrivstovu-/starvsstovufólk og 2 studentar. Studentarnir verða valdir fyri eitt ár í senn, hini fyri trý ár. Eitt av vísindafólkunum verður valt til megindeildarformann fyri eitt trý ára skeið. Í øllum bólkum kunnu afturval verða. Megindeildarformaðurin er føddur limur í setursráðnum. Fígging á fíggjarlóg løgtingsins Á NGS og á Biofar eru eingi stýrandi ráð sum á Fróðskaparsetrinum. Játtanin á løgtingsfíggjarlógini verður umsitin av fyristøðufólkinum á NGS og leiðaranum á Biofar, og tey hava stjóraheimildir. Tá Fróðskaparsetrið ger fíggjarlógaruppskot, lata megindeildirnar setursráðnum uppskot fyri síni virkisøki. Setursráðið viðger uppskotini og tekur avgerð um, hvussu fíggjarlógaruppskotið fyri stovnin skal verða. Á løgtingsfíggjarlógini kemur ein samlað upphædd til Fróðskaparsetrið. Tillutan til megindeildirnar er intern á stovninum. Er fíggjarlógarjáttanin minni, enn setrið hevði biðið um, verður hon viðgjørd í setursráðnum, sum í fyrstu atløgu biður megindeildirnar endurskoða og spara í teirra uppskotum. Setursráðið kann í tí sambandi gera ein lykil at spara eftir, soleiðis at samlaða upphæddin samsvarar við tillutaðu játtanina. Endaligu avgerðina um upphæddina til hvørja megindeild tekur setursráðið. Síðan verður játtanin umsitin av megindeildarformanninum saman við megindeildarráðnum. Starvssetanir Øll vísindastørv á Náttúrugripasavninum og á Biofar verða sett av landsstýrinum eftir tilmæli frá fyristøðufólkunum. Onnur størv verða sett av fyristøðufólkunum. Landsstýrið setur eitt av vísindafólkunum sum fyristøðufólk á NGS fyri 5 ár í senn. Føst vísindastørv á Fróðskaparsetrinum verða sett sum á øðrum universitetum, soleiðis at ein metingarnevnd verður sett at meta um førleikan hjá umsøkjarunum. Megindeildirnar geva setursráðnum tilmæli um setanir av vísindastørvum, og setursráðið setur í starv. Onnur starvsfólk á megindeildunum verða sett av megindeildarráðnum. Rektarin og megindeildarformenninir verða valdir millum fasta vísindastarvsliðið. FYLGISKJAL 3 Løgfrøðilig viðurskifti Løgtingslógin fyri Fróðskaparsetur Føroya Í sambandi við samansjóðing av Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya, Føroya Náttúrugripasavni og Biofar í eina víðkaða náttúruvísindaliga megindeild á Fróðskaparsetri Føroya verður skotið upp at gera niðanfyri standandi broytingar í løgtingslóg nr. 84 frá 13.06.95 fyri Fróðskaparsetur Føroya. Samstundis verða settar úr gildi løgtingslóg nr. 26 frá 17. august 1955 og løgtingslóg nr 69 frá 5. juni 1986 fyri Føroya Náttúrugripasavn, og kunngerð má gerast um savns- og framsýningarvirksemi á Fróðskaparsetri Føroya. Reglugerð má gerast viðvíkjandi dagligum mannagongdum, um stovnarnir ikki húsast undir somu lon. Verandi lógartekstur: Uppskot til nýggjan tekst: §1. Fróðskaparsetur Føroya er sjálvsognarstovnur, ið hevur til endamáls at inna gransking, geva frálæru á hægri stigi og breiða út kunnleika um vísindalig háttaløg og úrslit. §1. Fróðskaparsetur Føroya er sjálvsognarstovnur, ið hevur til endamáls at inna gransking og geva frálæru á hægri stigi, savna, varðveita, handfara og sýna fram vísindaligt tilfar og breiða út kunnleika um vísindalig háttaløg og úrslit §13, stk. 1. Gransking og útbúgving á fróðskaparsetrinum fara fram í megindeildum. §13, stk. 1. Gransking, útbúgving, savns- og framsýningarvirksemi á fróðskaparsetrinum fara fram í megindeildum. §13, stk. 3. Hvørt megindeildarráð hevur 6 limir, sum tey, ið eru knýtt at megindeildini, velja sínámillum. Fasta vísindastarvsliðið velur 2 limir sínámillum og uttanseturslærararnir 1 lim sínámillum fyri 3 ár í senn. Starvsfólkið velur 1 lim sínámillum fyri 3 ár í senn. Studentarnir velja 2 limir sínámillum fyri 1 ár í senn. Tann, ið er næstur í atkvøðutali, er tiltakslimur. §13, stk. 3. Hvørt megindeildarráð hevur 6 limir, sum tey, ið eru knýtt at megindeildini, velja sínámillum. Fasta vísindastarvsliðið velur 3 limir sínámillum fyri 3 ár í senn. Starvsfólkið velur 1 lim sínámillum fyri 3 ár í senn. Studentarnir velja 2 limir sínámillum fyri 1 ár í senn. Tann, ið er næstur í atkvøðutali, er tiltakslimur. §13, stk. 5. Fasta vísindastarvsliðið í eini megindeild kann skipast í fleiri valbólkar sambært serstakari reglugerð. FYLGISKJAL 4 Viðmerkingar til uppskotið Broytingin í §1 er gjørd fyri at gera savns- og framsýningarvirksemið til part av endamálsgreinini hjá Fróðskaparsetri Føroya. Broytingin er gjørd við atliti at virkisevni, sum nú er á Føroya Náttúrugripasavni og á Biofar. Tilsvarandi er galdandi fyri broytingina í §13, stk 1. Í §13, stk 3, er skotið upp at laga lógartekstin til galdandi viðurskifti. Fróðskaparsetur Føroya er farið frá skipanini við tilnevndum uttanseturslærarum og praktiserar nú, at fasta vísindastarvsliðið hevur 3 umboð í megindeildarráðunum. Nýggja stk. í §13, stk. 5, er fyri at skapa møguleikar fyri, at bæði tey, ið frammanundan samansjóðingini eru á Náttúruvísindadeildini, og tey, sum koma frá Føroya Náttúrugripasavni og Biofar, fáa umboð í megindeildarráðnum. FYLGISKJAL 5 Hølisviðurskiftini í dag Føroya Náttúrugripasavn Føroya Náttúrugripasavn húsast í dag í seks ymiskum bygningum. Djóradeildin og fyristøðufólkið á Náttúrugripasavninum eru í einum sethúsum í Fútalág, meðan skrivstovan er í gomlu bátahøllini á Debesartrøð, har eisini Plantudeildin er. Jarðfrøðisavnið heldur til í "Grótbygninginum" (gamla bókasavnsbygninginum) saman við Oljufyrisitingini. Framsýningarnar eru settar upp í gomlu bátahøllini. Konservatorar og savnslærarin halda til í einum minni bygningi nærhendis bátahøllini. Vísindaligu søvnini eru í Grótbygninginum, í Fútalág, á "Bacalao", í leigaðum hølum í Djóna í Geil gøtu og í Stiðjagøtu (Demich). Virksemið hjá Náttúrugripasavninum er tí ógvuliga spjatt, og hølisviðurskiftini eru als ikki nøktandi. Biofar Biofar húsast í løtuni í leigaðum hølum í Kaldbak, men Landsstýrið hevur keypt ognirnar hjá Marinplast í Kaldbak at innrætta til virksemið hjá Biofar. Talan er um 5000m2 av lendi og tvær hallir, sum tilsamans hava eina gólvvídd upp á umleið 900m2. Í fyrstu syftu er ætlanin at innrætta aðra høllina. Góðir møguleikar eru tí fyri at fáa fleiri funktiónir inn. Virksemið setir serlig krøv til, hvar ein tílíkur stovnur kann vera. Tað er neyðugt, at tað er stutt til sjógvin, soleiðis at sjógvur kann pumpast inn í serligu saltvatnsskipanina. Eisini er sera hent at hava egna atløgubryggju. Ein havlívfrøðiligur granskingarstovnur eigur at vera við havið. Fróðskaparsetrið Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetrinum er í einum bygningi, sum landstýri eigur í Nóatúni í Havn. Í sama bygningi heldur Fiskirannsóknarstovan eisini til. Alt virksemið hjá Náttúruvísindadeildini er savnað í Nóatúni. Umstøðurnar eru rímiligar við núverandi virksemi, men ikki til víðkað virksemi. Føroyamálsdeildin er í bygningi á Debesartrøð, sum sjálvsognarstovnurin Fróðskaparsetur Føroya eigur. Alt virksemið hjá Føroyamálsdeildini er savnað har. Søgu- og samfelagsdeildin húsast í gomlu sethúsunum hjá Louis Zachariasen í J.C. Svabosgøtu. Setursskrivstovan, ið er miðfyrisitingin á Fróðskaparsetrinum, er í einum eldri sethúsum Handan Á. Har ber ikki til at hýsa øllum tí virksemi, ið hoyrir til eina universitetsmiðfyrisiting. FYLGISKJAL 6 Uppskot til reglugerð viðvíkjandi umboðan í megindeildarráðnum fyri náttúruvísindi tá Føroya Náttúrugripasavn, Biofar og Náttúruvísindadeildin á Fróðskaparsetri Føroya verða løgd saman til eina víðkaða megindeild fyri náttúruvísindi á Fróðskaparsetrinum §1. Við heimild í §13, stk. 5 í løgtingslóg nr. 65 frá 21. mai 1987 um Fróðskaparsetur Føroya, broytt við løgtingslóg nr. 84 frá 13. juni 1995, og við løgtingslóg nr. XX frá dd.mm.1999, verður skipað fyri vali av vísindastarvsfólki til megindeildarráðið fyri náttúruvísindi. §2. Valbólkarnir av vísindastarvsfólkum eru: Fasta vísindastarvsliðið á Náttúruvísindadeildini undir samanleggingini. Fasta vísindastarvsliðið á Føroya Náttúrugripasavni og á Biofar undir samanleggingini. Stk. 2. Limirnir í valbólki A og B velja sínámillum hvør sín lim. Triðja umboðið fyri vísindastarvsliðið í megindeildarráðnum verður valt millum samlaða fasta vísindastarvsliðið í valbólki A og B. FYLGISKJAL III Skriv frá Náttúruvísindadeildini 27. juli 1998 Viðvíkjandi uppskotinum frá 1. mai 1998 um samansjóðing av Náttúruvísindadeildini, Føroya Náttúrugripasavni, og BIOFAR Við hesum niðanfyri standandi viðmerkingar sambært telefonsamrøðu 22.07.98 okkara millum (Jóannes Dalsgaard og Hans Pauli Joensen), har undirritaði fekk spurningarnar: 1) hvussu er støðan, um Jarðfrøðisavnið ikki verður við í samansjóðingini og 2) hvussu er støðan viðvíkjandi Biofar, nú hesin "stovnur" hevur fingið fíggjarligar trupulleikar. Sum eg skilti, ætlar Undirvísingar- og Mentamálastýrið at viðgera samansjóðingina saman við fíggjarlógini fyri 1999. Sum heild vil eg vísa til inngangin og høvuðstekstin í samansjóðingaruppskotinum frá 1. mai 1998 og til menningarætlanina fyri Náttúruvísindadeildina (skrivað 11. nov. 1998), ið Undirvísingar- og Mentamálastýrinum hevur fingið frammanundan. AD 1) Náttúruvísindadeildin Í fyrstu grein í verandi løgtingslóg fyri Fróðskaparsetrið stendur, at stovnurin hevur til endamáls "at inna gransking, geva frálæru á hægri stigi og breiða út kunnleika um vísindalig háttaløg og úrslit." (Í samansjóðingaruppskotinum (í fylgiskjali 2) er endamálsgreinin víðkað til eisini at umfata: "savna, varðveita, handfara og sýna fram vísindaligt tilfar"). Í menningarætlanini fyri Fróðskaparsetrið verður miðað eftir, at evni viðvíkjandi oljuvinnuni/frálandsvinnuni skulu takast upp sambært endamálsgreinini (sí t.d. síðu 7 og 9 í menningarætlanini fyri Náttúruvísindadeildina). Sum er, hevur Fróðskaparsetrið ikki fólk, ið kann átaka sær beinleiðis oljurelateraða gransking og undirvísing, og neyðugt er at taka upp samstarv við útlendskar lærustovnar um hetta. Fyrsta stigið er tikið við samstarvsavtaluni við Høgskolen i Stavanger, og sjøtul er settur á við fígging frá oljusamtakinum The Atlantic Margin Group til ein professor-II og eitt PhD-stipendiat. Men um menningarætlanin skal hava gróðrarbotn og kunna fremjast í verki, má grundstøðið verða føroyskt, og ein játtan má vera á føroysku fíggjarlógini til ein kjarna av vísindafólkum, ið kann tryggja kontinuitet í arbeiðinum (sí t.d. inngangin í menningarætlanini fyri Náttúruvísindadeildina). Við hesum kjarna ber eisini til at vísa m.a. útlendskum fíggingarveitarum á føroyska eginfígging. Jarðfrøðisavnið Jarðfrøðisavnið/Náttúrugripasavnið hevur 13. februar 1998 latið landsstýrinum uppskot um at skipa Føroya Jarðfrøðisavn sum ein sjálvstøðugan kanningarstovn undir landsstýrinum, har dentur verður lagdur á granskingaruppgávur, tó uttan at savnsuppgávan verður slept. Nýggi stovnurin skal m.a. breiða út kunnleika á økjum, ið hava týdning fyri at gagnnýta føroysk jarðfrøðilig náttúruvirði. Stovnurin skal granska, geva ráð og kunna um jarðfrøðilig evni og viðurskifti og virka fyri, at lóggáva og umsiting av jarðfrøðiligum náttúruvirðum verða grunað á framkomnan og dagførdan jarðfrøðiligan kunnleika. Talan er sostatt um ein stovn, ið kann hava eitt gott samskifti við oljufyrisitingina (Oljumáladeildina). Men granskingaráhugamálini falla natúrliga saman við teimum, sum Fróðskaparsetrið leggur upp til í menningarætlanini fyri Náttúruvísindadeildina. Oljufyrisitingin Triði parturin, ið hevur tørv á serkunnleika við atliti at frálandsvinnuni, er oljufyrisitingin (Oljumáladeildin). Við uppskotinum um sjálvstøðugt Jarðfrøðisavn eru møguleikar fyri, at fyrisitingin/umsitingin kann brúka serkunnleika á nýggja Jarðfrøðisavninum. Tað hevur ikki ljóðað, at oljufyrisitingin enn skal hava egna jarðfrøðideild. Samanumtikið Omanfyri nevndu ætlanir eru í sjálvum sær skilagóðar, men spurningurin er, hvørt tað er rætt at ganga hesar leiðir í Føroyum. Meiningarnar eru eyðvitað ymiskar. Avgerðin liggur hjá politiska myndugleikanum. Eftir ætlanunum verður sum frá líður talan um tríggjar ymiskar føroyskar stovnar, ið skulu byggja upp og hava vitan og førleika við atliti at frálandsvinnuni: tveir stovanr sum granska og ein sum fyrisitur/umsitur. Vit eru - og verða - fá í Føroyum, og vit mugu virka út frá hesum fortreytum. Vit mugu ikki spjaða kreftirnar, men eiga "frá byrjan" at draga eina línu, soleiðis at vit ikki koma í ta støðu, at fleiri partar kappast um at fáa somu fólk í starv. Í Føroyum verða ikki fólk í bræði til at manna fleiri stovnar, ið skulu arbeiða við oljurelateraðari gransking og útbúgving. Vísindaligt og fyrisitingarligt virksemi áttu at verið skipað organisatoriskt á hvør sínum stovni. Heldur hava tveir stovnar enn tríggjar. Ein skilagóð loysn er at samansjóða náttúruvísindaliga gransking og hægri útbúgving við atliti at oljuvinnuni á Fróðskaparsetrinum. Á einum universiteti fylgjast gransking og útbúgving lið um lið. Við slíkari organisatoriskari loysn varð alt vísandaligt arbeiðið og hægri útbúgving í Føroyum við atliti at frálandsvinnuni natúr samskipað Tað ber til at samansjóða menningarætlanina hjá Náttúruvísindadeildini og virksemið hjá ætlaða sjálvstøðuga Jarðfrøðissavninum, soleiðis at møguleikarnir fyri ráðgeving og fakligum stuðli til oljufyrisitingina verða líka góðir frá Fróðskaparsetrinum sum frá einum sjálvstøðugum Jarðfrøðisavni. Um neyðugt kann serlig reglugerð gerast viðvíkjandi samskiftinum við oljufyrisitingina. Tað er torført at skilja, at neyðugt skal verða at stovnseta ein sjálvstøðugan náttúruvísindaligan granskingarstovn aftrat í Føroyum í sambandi við, at oljuvinnan nærkast okkum. Onnur norðurlond hava stigið um gáttina til oljuvinnuna áðrenn Føroyar. Minnast kann á, at tá Noreg fór upp í oljuvinnuna, varð játtanin til universitetini hækkað, so møguleiki varð at seta serfrøðingar - ofta eisini útlendsk vísindafólk í eitt áramál - til at styðja undir uppbygging av norskum førleika. Hetta hevur eydnast væl, og í dag eru norðmenn førir fyri at átaka sær øll størv í oljuvinnuni. Ein framtíðar granskingar- og útbúgvingarpolitikkur við atliti at oljuvinnuni má ikki fyrst og fremst leggjast eftir møguleikunum fyri at fáa fíggjarlógina fyri 1999 at ganga upp. Málið er álvarsamari enn so. Tað er umráðandi at gera eitt fyrireikingararbeiði, ið ber longur út í framtíðina. Ein samansjóðing av Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar er minni áhugaverd, um so er, at Jarðfrøðisavnið verður tikið burtur úr. AD 2) Við samansjóðingarætlanini er talan um eina samskipan av gransking og útbúgving innan lívfrøði. Hetta er fakliga skilagott og vil verða mennandi fyri fakøkið, sum m.a. lýst er í samansjóðingaruppskotinum frá 1. mai 1998. Sum skilst, hevur Biofar fingið fíggjarligar trupulleikar í ár, sum verða uppaftur størri komandi ár. Ilt er at gera viðmerkingar til hetta uttan at kenna til smálutirnar í málinum. Sum eg skilti í telefonsamrøðu okkara millum, ætlar Undirvísingar- og Mentamálastýrið at leggja upp til, at trupulleikin hjá Biofar við samansjóðingini verður fluttur til Fróðskaparsetrið, sum so má finna útvegir innan fyri sína játtan. Talan er eftir øllum at døma um fleiri hundrað túsund krónur. Fróðskaparsetrið hevur tíverri ikki møguleikar at lofta fíggjarligu trupulleikunum hjá Biofar. Hetta er væl saktans eyðsæð. Hinvegin er virksemið hjá Biofar sera týdningarmikið og eigur at tryggjast framyvir. Til tess má neyðugur peningur setast av á fíggjarlógini. Vert er at minna á, at Biofar hevur bert fingið partvísa fígging av føroysku fíggjarlógini; Biofar hevur fingið væl av útlendskum valuta til landið ígjøgnum fígging uttanlands. At enda Samansjóðingaruppskotið frá 1. mai 1998 er framvegis aktuelt. Smálutir eru eyðvitað, ið skulu takast upp í sambandi við realisering av uppskotinum. Lagt verður upp til at savna førleika innan lívfrøði og jarðfrøði/jarðalisfrøði til gagns fyri bæði vísindaligt og útbúgvingarligt virksemi í Føroyum. Við hesum verður samstundis gott grundarlag lagt fyri at byggja upp føroyskan førleika, sum kann veita myndugleikum fakligan stuðul og ráðgeving. Tað eigur ikki at verða avgerandi, at spurningarnir um samansjóðing, nýtt Jarðfrøðisavn og fígging frameftir av Biofar verða loystir í sambandi við fíggjarlógaruppskotið fyri 1999. Tað er umráðandi at mýkja støðuna, so ein góð og varandi loysn verður funnin. Hans Pauli Joensen FYLGISKJAL IV Skriv frá Granskingarráðnum 10. februar 1999 Ummæli av uppskoti um samansjóðing av granskingarstovnum Granskingarráðið hevur fingið til ummælis uppskot um samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni (NGS), Náttúruvísindadeildini (NVD) og Biofar. Ráðið hevur havt fund saman við leiðslunum á øllum hesum stovnum og skal út frá hesum og tí skrivliga tilfari, sum fyriliggur í málinum, geva hetta ummælið. Granskingarráðið tekur fult og heilt undir við ætlanunum um samansjóðing av omanfyri nevndu stovnum. Føroysk gransking fer altíð at hava tann trupulleika, at eindirnar vera smáar. Við tí stovnsbýti, vit í dag hava, hava vit minkað uppaftur meir um eindirnar og skilt sundur granskarar, sum kundu havt gagn av meiri samstarvi. Hetta uppskotið um samansjóðing av trimum, næstan óheftum stovnum má tí metast at vera eitt stórt stig rætta vegin. Eisini fer hetta at hava stóran týdning fyri útbúgvingarmøguleikarnar á universitetsstigi. Ráðið vil samstundis vísa á ummælið av ætlanunum um ein granskingardepil í Klaksvík, har víst var á júst hetta ikki at spjaða gransking í Føroyum, men skipa samstarvsformar til frama fyri allar partar. Av hesum stendst sjálvandi eisini, at Granskingarráðið er meiri ivasamt, tá tað snýr seg um at skilja Jarðfrøðisavnið frá og gera tað til ein sjálvstøðugan stovn. Hvat viðvíkur gransking og hægri útbúgving meta vit hetta at vera eitt afturstig. Um so er, at vinnuligar og fyrisitingarligar fortreytir gera, at henda loysnin verður vald, mæla vit til, at nýggi jarðfrøðisstovnurin tó á onkran hátt verður knýttur aftur at samansjóðaðu eindunum á nýggja universitetsfakultetinum. Í uppskotinum frá Jarðfrøðisavninum verður samanborið við Fiskirannsóknarstovuna. Granskingarráðið metir, at bæði Fiskirannsóknarstovan og ein møguligur nýggjur Jarðfrøðistovnur eiga at vera knýtt formliga at Náttúruvísindaligu deildini á Fróðskaparsetrinum, eitt nú sum autonom institutt. Hetta eigur at bera til uttan at forða hesum stovnum í teirra fyrisitingarligu skyldum. Meginspurningurin er, hvussu myndugleikaparturin á Jarðfrøðisøvnunum kann sameinast við tann akademiska partin, ið m.a. snýr seg um generella, ikki oljurelateraða, jarðfrøðiliga gransking og hægri akademiska undirvísing á Fróðskaparsetrinum. Allir partar í málinum eru samdir um, at hetta kann gerast ein trupulleiki, um ikki væl verður fyriskipað viðvíkjandi stýring og umsiting. Tað verður neyðugt, at allir innblandaðir partar t.e. Føroya Landsstýri / Oljumálastýrið, Fróðskaparsetrið og oljuídnaðurin kunnu góðtaka bygnaðin, fyri at ein nýggjur sjálvstøðugur Jarðfrøðistovnur skal kunna røkja tær sera ymiskligu uppgávur, hann ætlast at skula røkja. Granskingarráðið heitir tí á UMMS og Føroya Landsstýri at seta eina nevnd við umboðum frá UMMS, Fróðskaparsetrinum, Fiskirannsóknarstovuni, Jarðfrøðisavninum og Oljumálastýrinum at gera eina tílika skipan. Hetta nevndararbeiðið má tó ikki darva samansjóðingini av NGS, NVD og Biofar, sum eigur at fremjast beinanvegin. Eyðun Andreassen, formaður FYLGISKJAL V Uppskot um lógarbroyting frá Føroya Náttúrugripasavni 12. februar 1999 Uppskot um broyting í løgtingslóg um Føroya Náttúrugripasavn § 1. Í løgtingslóg nr. 26 frá 17. august 1955 um Føroya Náttúrugripasavn, broytt við løgtingslóg nr. 69 frá 5. juni 1986, verða gjørdar hesar broytingar: § 1, 2. brot verður broytt soleiðis: "Inn í savnið gongur a) tað djórasavn, sum H.A. Djurhuus og Niels á Botni hava fingið til vegar, b) plantusavnið hjá Rasmus Rasmussen (Herbarium Færoense), sum hann letur til endamálið." § 3 verður orðað soleiðis: "Savnið verður í 2 deildum: a) Djórasavnið, b) Plantusavnið, undir leiðslu hvørt av sínum deildarleiðara, sum landsstýrið setir." § 2. Lógin fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Tórshavn Signar á Brúnni landsstýrismaður (sign.) /Petur Petersen (sign.) Viðmerkingar 1. Tá ið Føroya Náttúrugripasavn varð sett á stovn í 1955, gjørdist Jarðfrøðisavnið, ið upprunaliga varð skipað í 1951, ein av trimum deildum á Náttúrugripasavninum. Tá farið varð undir at gera fyrireikingar til oljuleitingar, og Oljufyrisitingin (nú Oljumáladeildin) varð sett á stovn í november 1993, varð hon upprunaliga løgd í tøttum samstarvi við Jarðfrøðisavnið á Føroya Náttúrugripasavni. Á Náttúrugripasavninum eru í dag 17 fulltíðarstørv, harav 10 á Jarðfrøðisavninum, og hóast jarðfrøðiligu uppgávurnar eru fjøltáttaðar, er oljujarðfrøðin nú sera stórur partur av samlaða virkseminum. Lutfalsliga eru uppgávurnar hjá Jarðfrøðisavninum seinastu árini fleirfaldaðar, meðan uppgávurnar hjá hinum báðum deildunum á Náttúrugripasavninum, Plantu- og Djórasavninum ikki eru øktar í sama mun. Nú farið verður undir veruligar oljuleitingar, verður hesin munurin í virkseminum væntandi bara at vaksa komandi árini. Ætlanin er at skipa Føroya Jarðfrøðisavn sum sjálvstøðugan stovn, ið skal svara til landsstýrismannin í oljumálum. Fyrimunirnir við hesum verða lýstir í 3. broti niðanfyri. Við tað at Jarðfrøðisavnið er lógarfestur partur av Náttúrugripasavninum, verður neyðugt við hesum uppskoti um broyting í løgtingslógini um Føroya Náttúrugripasavn. Føroya Náttúrugripasavn (herundir Jarðfrøðisavnið), ið tekur fult undir við ætlanini, hevur verið við til at gera lógaruppskotið, og samskift hevur verið við Oljufyrisitingina/Oljumáladeildina og landsstýrismannin í oljumálum umframt løgmann um uppskotið. Granskingarráðið hevur havt lógaruppskotið til ummælis. 2. Uppskotið um at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan stovn hevur verið til ummælis hjá Granskingarráði Føroya í sambandi við eina aðra og styttri á leið komna ætlan, nevniliga ætlanina um at samansjóða Føroya Náttúrugripasavn, Náttúruvísindadeildina á Fróðskaparsetri Føroya og BIOFAR. Granskingarráðið er út frá einum granskingar- og undirvísingarsjónarmiði ivasamt, um tað er skilagott at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan stovn. Ráðið ger tó vart við, at um vinnuligar og fyrisitingarligar fortreytir gera, at henda loysnin verður vald, mælir Granskingarráð Føroya til, at Jarðfrøðisavnið onkursvegna verður knýtt at (samansjóðaðu) Náttúruvísindadeildini. Nevnt verður somuleiðis, at Fiskirannsóknarstovan eigur at verða skipað við líknandi tilknýti til Náttúruvísindadeildina. Viðvíkjandi ítøkiliga sambandinum millum Jarðfrøðisavnið (og møguliga Fiskirannsóknarstovuna) og Náttúruvísindadeildina á Fróðskaparsetri Føroya heitir Granskingarráðið á Undirvísingar- og Mentamálastýrið um at seta eina nevnd við umboðum fyri UMMS, Fróðskaparsetrið, Fiskrannsóknarstovuna, Jarðfrøðisavnið og Oljumálastýrið at gera uppskot til tílíka skipan. Oljuráðleggingarnevnd landsstýrisins býtir í frágreiðingini "Fyrireikingar til oljuleiting" (1997) oljujarðfrøðiligu uppgávurnar í tveir bólkar: Myndugleikaarbeiði, ið m.a. fevnir um oljujarðfrøðiligar spurningar av týdningi fyri útbjóðingarpolitikkin, samráðingar við oljufeløg um oljuleiti- og framleiðsluverkætlanir o.a. og eftirlit við jarðfrøðiliga virkseminum hjá loyvishavarunum. Harumframt krevst jarðfrøðiligt innlit í sambandi við dagliga trygdareftirlitið í tilknýti til borivirksemið. Henda "tilfeingisumsiting" kann bert gerast til lítar í tøttum samstarvi við: 2. Oljujarðfrøðiligar kanningar, t.e. jarðfrøðilig kortlegging og tulking, metingar um oljuvánir bæði í síni heild og við atliti at serstøkum økjum, útgreinandi metingum um tær ávísu oljuleiðirnar, dátuviðgerð og arkivering o.a. Eftir m.a. at hava kannað og lýst skipanina av jarðfrøðiliga arbeiðnum her heima og í okkara grannalondum staðfestir oljuráðleggingarnevndin á bls. 132 - 133 m.a.: Tað er alneyðugt fyri eina oljufyrisiting at hava jarðfrøðiligan sakkunnleika. Ynskiligt er, at tað í Føroyum framhaldandi verður ein stovnur at taka sær av jarðfrøðiligum granskingarvirksemi, og at hesin er óheftur av oljumyndugleikanum. Verandi jarðfrøðiliga fakumhvørvið er sera lítið. Oljuleiting, ið er í væntu, og møgulig seinni oljuútvinning fara at seta krøv um menning av jarðfrøðiliga sakkunnleikanum í Føroyum, serliga við atliti at myndugleikaarbeiði, men eisini við atliti at eini betri og breiðari heildarfatan av Føroya jarðfrøði. Føroyar fara neyvan at hava ráð at byggja upp tvey ymisk jarðfrøðilig fakumhvørvi tey fyrstu mongu árini. Oljuráðleggingarnevndin hevði á lofti møguleikan at flyta Jarðfrøðisavnið úr Føroya Náttúrugripasavni yvir í Oljufyrisitingina. Kortini varð hildið, at hetta hevði við sær fleiri vansar enn fyrimunir, serliga hetta at ynskiligt er við jarðfrøðiligum stovni, sum í granskingarhøpi er óheftur av oljumyndugleikanum. 3. Fyri at sleppa undan at skula byggja upp tvey jarðfrøðilig fakumhvørvi í Føroyum, eitt í tilknýti til oljumyndugleikan og eitt annað í tilknýti til tað náttúruvísindaliga granskingarumhvørvið á Føroya Náttúrugripasavni og/ella Fróðskaparsetri Føroya, er ætlanin við hesum at savna tað jarðfrøðiliga arbeiðið í ein vísindaligan, óheftan stovn. Við hesum fær Jarðfrøðisavnið ein nakað líknandi leiklut sum Fiskirannsóknarstovan, ið partvíst arbeiðir breitt við hav- og fiskifrøðiligari gransking, og partvíst veitir Fiskimálastýrinum fakliga ráðgeving í tilknýti til myndugleikaarbeiði. Harafturat gevur skipanin við einum óheftum jarðfrøðiligum kanningarstovni møguleika fyri, at stovnurin kann átaka sær verkætlanir ella partar av verkætlanum, ið verða umbidnar av almennum og privatum stovnum, fyritøkum og feløgum. V.ø.o. kann ein partur av virkseminum hjá Jarðfrøðisavninum verða fíggjaður á annan hátt enn við rakstrarjáttan á fíggjarlóg løgtingsins. Hesin møguleikin er ikki til staðar í sama mun, um Jarðfrøðisavnið verður innlimað í oljumyndugleikan, tí sannlíkt er, at oljufeløg verða millum teirra, ið fara at biðja Jarðfrøðisavnið loysa uppgávur teirra vegna. Í grannalondum okkara verða tílíkar kanningaruppgávur ikki vanliga gjørdar av oljumyndugleikunum, men av kanningarstovnum, t.d. Danmarks og Grønlands Geologiske Undersøgelse (GEUS) í Danmark og British Geological Survey (BGS) í Bretlandi. Ásannandi at høvuðsuppgávan hjá Føroya Jarðfrøðisavni komandi árini verður knýtt at arbeiðnum hjá Oljufyrisitingini er ætlanin, at Føroya Jarðfrøðisavn skal svara til landsstýrismannin í oljumálum - eins og Fiskirannsóknarstovan svarar til landsstýrismannin í fiskivinnumálum - og ikki sum nú til landsstýrismannin í mentamálum. Á henda hátt verður lættari at samskipa oljujarðfrøðiliga kanningararbeiðið við arbeiðið hjá Oljufyrisitingini, m.a. tá fíggjarætlan til hetta arbeiðið skal leggjast. Longu nú kemur partur av játtanini til oljujarðfrøðiliga arbeiðið á Jarðfrøðisavninum umvegis Oljufyrisitingina, og hesin parturin verður uttan iva at økjast alsamt komandi árini. Við hesi nýggju skipanini kann Jarðfrøðisavnið framhaldandi røkja jarðfrøðiliga myndugleikaarbeiðið hjá Oljufyrisitingini, t.d. tekur Jarðfrøðisavnið sær av samskiftinum við oljufeløg, tá um jarðfrøðiligar spurningar ræður. Á henda hátt sleppur Oljufyrisitingin undan at seta starvsfólk við jarðfrøðiligum sakkunnleika. Formliga stovnanin av Jarðfrøðisavninum verður gjørd við reglugerð, har bygnaður og uppgávur verða nærri lýst. Henda reglugerð verður gjørd í samstarvi millum landsstýrismannin í oljumálum og landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum fyri at tryggja, at bæði tann oljujarðfrøðiliga uppgávan í tilknýti til oljumyndugleikaarbeiðið og aðrar jarðfrøðiligar undirvísingar- og granskingaruppgávur verða tiknar við á skilabesta hátt. Landsstýrismenninir eru somuleiðis samdir um, samsvarandi tilmælinum frá Granskingarráðnum, at seta eina nevnd at gera uppskot um, hvussu sambandið millum Jarðfrøðisavnið og Náttúruvísindadeildina kann skipast á besta hátt, m.a. við atliti at almennari jarðfrøðiligari gransking og hægri undirvísing. Við hesi skipan verður roynt at fáa við fyrimunirnar og avmarka vansarnar, soleiðis sum teir eru lýstir frammanfyri. 4. Lógaruppskotið verður ikki hildið at fáa stórvegis fíggjarligar avleiðingar. Rakstrarjáttanin hjá Jarðfrøðisavninum er longu í verandi fíggjarári sjálvstøðug undirkonto á játtanini hjá Føroya Náttúrugripasavni. Ætlanin er í komandi uppskoti um eyka løgtingsfíggjarlóg at flyta játtanina hjá Jarðfrøðisavninum (kr. 672.000,- + kr. 3.895.000,-, konto 7.24.3.13.22 + -24) frá § 7 (Útbúgving og gransking o.a.) til § 9 (Oljumál o.a.) á fíggjarlógini. FYLGISKJAL VI Upprit frá Náttúruvísindadeildini 8. apríl 1999 Notat viðvíkjandi viðmerkingum til uppskot um broyting í løgtingslógini fyri Føroya Náttúrugripasavn, ið leggur upp til sjálvstøðugt Jarðfrøðisavn Á fundi í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum í dag var setningurin hjá nevndini, ið m.a. skal viðgera samansjóðingarætlanir av stovnum, gjøgnumgingin. Nevndin var samd um, at í setninginum er spurningurin um, hvørt Jarðfrøðisavnið eigur at verða við í eini samansjóðing av Náttúrugripasavninum, Biofar og Náttúruvísindadeildini. Á fundinum fekk undirritaði avrit av skrivi (daterað 12.02.99), ið Náttúrugripasavnið hevur sent Signari á Brúnni, landsstýrismanni, viðvíkjandi uppskoti til broytingar í løgtingslóg nr. 26 frá 5. juni 1955 um Føroya Náttúrugripasavn. Niðanfyri eru nakrar viðmerkingar til "Viðmerkingar" í lógaruppskotinum, ið snúgva seg um ætlanirnar at skipa Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan stovn. Víst verður til nummererað brot í viðmerkingunum til lógaruppskotið. Brot 2 Í hesum broti verður sagt frá, at myndugleikaarbeiði viðvíkjandi "tilfeingisumsiting" "...bert kann gerast í tøttum samstarvi við oljujarðfrøðiligar kanningar" og staðfestingar á bls. 132-133 í frágreiðingini frá Oljuráðleggingarnevndini verða settar upp. Einki av punktunum talar ímóti, at tað ber til at savna jarðfrøðiliga kompetansu í Føroyum í universitetshøpi. Eitt universitet er ein óvildugur stovnur. Í seinasta "pinni" verður sagt, at "Føroyar fara neyvan í bræði at hava ráð til at byggja upp tvey ymisk jarðfrøðilig fakumhvørvi tey fyrstu mongu árini." Her verður eyðvitað hugsað um Jarðfrøðisavnið og um Oljumáladeildina. Hetta er eftir brævhøvdinum skrivað 12.02.99, tvs vitandi um menningarætlanina fyri Náttúruvísindadeildina og um samansjóðingaruppskotið fyri Náttúrugripasavnið, Biofar og Náttúruvísindadeildina. Náttúrugripasavnið tykist síggja burtur frá, at Fróðskaparsetrið ætlar at fara inn á hetta fakøki. Verða ætlanirnar viðvíkjandi Náttúruvísindadeildini taldar við, verður talan sbrt. omanfyri standandi at royna at uppbyggja trý heldur enn tvey faklig jarðfrøðilig umhvørvi í Føroyum. Tá er meir ella minni talan um mikroeindir, og kann tað neyvan av nøkrum metast at verða skilagóð leið at ganga. Hetta er ikki í samsvari við ætlanirnar annars við samansjóðingini: at fáa størri og fakliga sterkari eindir. Vert er at geva gætur, at Granskingarráðið í ummælinum til Undirvísingar- og Mentamálastýrið 10.02.99 metir tað "at vera eitt afturstig" um ikki Jarðfrøðisavnið verður við í einum víðkaðum náttúruvísindaligum universitetsfakulteti. Eg eri samdur við tey í, at vit "neyvan í bræði fara at hava ráð til at byggja upp tvey ymisk jarðfrøðilig fakumhvørvi" - og enn minni trý. Eitt eru ráðini, men líka trupult er, tá ræður um møguleikarnar at fáa fatur á skikkaðum fólki at manna fleiri umhvørvi. Vit verða í rúma tíð frameftir heilt einfalt ov fá í tali til at manna fleiri vísindalig fakumhvørvi. Á fundinum í dag varð staðfest, at stórur tørvur er á fólki í Føroyum við fakligum kunnleika við atliti at oljuvinnuni. Hetta talar fyri at leggja dent á at útbúgva fólk. Tað eigur at verða gjørt í einum fakliga motiverandi umhvørvi, og er tað tí natúrligt at samansjóða vísindaliga jarðfrøðiliga førleikan á Fróðskaparsetrinum, har útbúgving og gransking ganga lið um lið sum tvær síður av somu søk: at framleiða og gagnnýta vitan. Við hesum fæst synergi millum gransking og útbúgving. Sama fakumhvørvið eigur at verða fakligi, jarðfrøðiligi stuðulin í Føroyum hjá oljumyndugleikanum. Brot 3 Brotið byrjar við: "Fyri at sleppa undan at skula byggja tvey jarðfrøðilig fakumhvørvi í Føroyum...". Aftur verður í hesum broti sæð burtur frá ætlanum hjá Fróðskaparsetrinum um at byggja upp eitt universitetsumhvørvi á fakøkinum. Í brotinum verður argumenterað fyri, at Jarðfrøðisavnið sum stovnur uttan fyri oljumyndugleikan hevur góðar møguleikar fyri at fáa aðra fígging enn av løgtingsfíggjarlógini. Hertil er at siga, at slíkir møguleikar eru eisini góðir í einum universitetsumhvørvi. Náttúruvísindadeildin hevur sum kunnugt t.d. longu fingið væl av fígging frá oljufeløgum til byrjaða virksemið hjá sær. Ført verður fram, at við einum sjálvstøðugum Jarðfrøðisavni kann jarðfrøðiligt myndugleikaarbeiði hjá Oljufyrisitingini framhaldandi verða røkt av Jarðfrøðisavninum. Jarðfrøðisavnið skal "taka sær av samskiftinum við oljufeløg, tá um jarðfrøðiligar spurningar ræður. Á henda hátt sleppur Oljufyrisitingin undan at seta starvsfólk við jarðfrøðiligum sakkunnleika." Hetta virkar organisatoriskt og heimildarliga eitt sindur ógreitt. Spurningurin um, hvønn landsstýrismann eitt nýtt Jarðfrøðisavn skal svara til, verður havdur á lofti, og mett verður, at Jarðfrøðisavnið skal skiljast frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum og leggjast til landsstýrismannin í oljumálum. "Á henda hátt verður lættari at samskipa oljujarðfrøðiliga kanningararbeiðið við arbeiðið hjá Oljufyrisitingini, m.a. tá fíggjarætlan til hetta arbeiðið skal leggjast." Her verður orðingin "lættari" brúkt; tað merkir, at samskipanin eisini kann fara fram undir øðrum fortreytum. Samanumtikið Vit eiga frá byrjan at velja eina strategi, sum kann væntast at leggja lunnar undir eina varandi haldgóða loysn fyri bæði fyrisitingarliga oljumyndugleikan og vísindaliga (herundir útbúgvingarliga) virksemið við atliti at oljuvinnu í Føroyum. Skilabest vildi verið at samansjóða vísindaliga førleikan fyri seg í universitetshøpi og fyrisitingarliga myndugleikan fyri seg. Hetta metti eisini Herálvur Joensen kundi hugsast skilagott í longdini, og eingin grund skuldi verið til at byrja øðrvísi enn væntast kann skilabest í framtíðini. Skipað eigur at verða soleiðis fyri, at fyrisitingarligi myndugleikin kann brúka og fáa gagn av fakliga kunnleikanum í einum víðkaðum universtetsumhvørvi. Nevndin eigur at kanna møguleikarnar fyri hesum. Hugsast kann t.d., at nøkur av vísindafólkunum sum part av sínum starvi fáa uppgávur/skyldur at røkja fyri ella saman við oljumyndugleikanum. Tað ber til at marka játtan til slíkar starvsskyldur, hóast jarðfrøðiligi sakkunnleikin organisatoriskt ikki er undir sama landsstýrismanni sum Oljumáladeildin - hetta er væl saktans ein spurningur um vilja; tað verður lutvíst longu gjørt viðvíkjandi parti av fíggingini til Jarðfrøðisavnið. Hans Pauli Joensen FYLGISKJAL VII Viðv. framtíðarskipan fyri Jarðfrøðisavnið o.a. 13. apríl 1999 Jarðfrøðisavnið (JFS) er í dag einasti almenni føroyski stovnum, ið arbeiðir við jarðfrøðiligum uppgávum. Í samsvari við uppgávurnar á Føroya Náttúrugripasavni (NGS) sum heild fevna uppgávurnar á JFS um at 1) savna inn, 2) handfara, og 3) varðveita jarðfrøðiligar lutir og vitan um føroysku undirgrundina, og harumframt 4) kunning og ráðgeving um hesi viðurskifti, herundir at hava jarðfrøðiligar framsýningar. Ad. 1: Innsavningin verður partvíst framd av JFS sjálvum, partvíst av øðrum, serliga fremmandum vísindastovnum, og í seinastuni serliga av privatum fyritøkum, herundir seismikk- og oljufeløgum. Ad. 2: Handfaringin fevnir í fyrstu atløgu um móttøku og skráseting og í tann mun, tørvur er á hesum, kortlegging og gransking og tí praktisku viðgerð, ið fylgir av hesum. Ad. 3: Varðveitingin fevnir um tann ógvuliga fjøltáttaða goymslupartin, kjarnu-, grót- og steingoymslu, seismikkrullur, magnetbond, frágreiðingar og bókmentir o.a. Ein alt størri partur av jarðfrøðiligu upplýsingunum verður sum frá líður goymdur elektroniskt. Ad. 4: Kunningar- og ráðgevingarparturin er somuleiðis ógvuliga fjøltáttaður. Her undir kemur m.a. almenn kunning um føroysk jarðfrøðilig viðurskifti, undirvísing á ymiskum støði, framsýningar og ráðgeving, serliga til okkara myndugleikar. Í dag virkar JFS sum ein sjálvstøðugur partur av NGS í flest øllum lutum. Bert framsýningarnar eru ein integreraður partur av virkseminum á NGS. Av tí at uppgávurnar og endamálini við tí samlaða jarðfrøðiliga arbeiðnum í eini hvørjari almennari skipan eru so mikið fjøltáttað, verður tað samlaða arbeiðið í flestum øðrum londum skipað og býtt millum stovnar við eitt sindur ymiskum endamálum. Vanligt er t.d., at "jarðfrøðiligir kanningastovnar" (Danmarks og Grønlands Geologiske Undersøgelse (GEUS), Norges Geologiske Undersøgelse (NGU), British Geological Survey (BGS) o.a.) taka sær av teimum "nationalu" uppgávunum, t.e. at savna inn og varðveita tilfar og vitan av nationalum týdningi og at ráðgeva teimum ymisku nationalu myndugleikunum í jarðfrøðiligum spurningum av týdningi fyri myndugleikaarbeiðið. Jarðfrøðilig kortlegging er ein týðandi partur av hesum virksemi. Jarðfrøðisøvn taka sær fyrst og fremst av at innsavna og sýna fram jarðfrøðiligar lutir (serliga úr heimlandinum, men aloftast eisini aðrastaðir frá) og at kunna almenningin um jarðfrøðilig viðurskifti av almennum áhuga. Fróðskaparsetur fremja vísindaliga gransking og undirvísing á hægri stigi og í breiðum høpi og standa fyri at útbúgva vísindafólk innan jarðfrøðilig eins og onnur fakøki. Arbeiðsuppgávurnar hjá teimum ymisku stovnsbólkunum, nevndir eru omanfyri, eru í ávísan mun meinlíkar, t.d. er jarðfrøðilig gransking ein natúrligur partur av virkseminum á flest øllum tílíkum stovnum. Vanligt er eisini, at stovnarnir samstarva um nógv ymisk viðurskifti, men endamálini, og harav primeruppgávurnar, eru ymisk. Tí vil t.d. ein "nationalur jarðfrøðiligur kanningarstovnur" ofta lata ymiskar lutir til jarðfrøðiligu søvnini, meðan fróðskaparsetrini t.d. fáa stuðul til undirvísingaruppgávurnar frá hinum stovnunum. Sum nevnt er tað vanligt aðrastaðni, at serligir "nationalir jarðfrøðiligir kanningarstovnar" fáa til uppgávu at savna inn vitan og at ráðgeva myndugleikunum í spurningum við atliti at teimum serligu jarðfrøðiligu viðurskiftum í tí einstaka landinum. Í Føroyum hevur tílík ráðgeving m.a. verið knýtt at kolagrevstri, grótbrotum, vega- og tunnilsgerðum o.ø. Tá talan er um leiting eftir og útvinning av ráevnum í undirgrundini, kunnu serlig viðurskifti gera seg galdandi. T.d. krevur leiting eftir og útvinning av olju velduga stórar íløgur eins og stóra servitan og tøkni. Vanligt er tí nógvastaðni, at tann nationali myndugleikin avmarkar sín leiklut til at stýra og hava eftirlit við virkseminum, meðan arbeiðið við at leita og framleiða o.a. verður útliciterað til serlig (oftast altjóða) feløg, ið hava tann neyðuga kapitalin og førleikan, ið krevst. Av tí at talan er um tilsvarandi ógvuliga stór peningalig virði - bæði fyri feløgini og samfelagið - verða serliga strangar treytir at galda fyri umsitingina av oljutilfeinginum eins og fyri oljuleitingarvirkseminum o.ø. hjá feløgunum. Nevndu serligu treytir verða vanliga ásettar við eini serligari kolvetnislóg, ið verður umsitin av oljumyndugleikanum. Oljumyndugleikin fær sostatt fulla ábyrgd av at umsita hetta virksemið landsins vegna. So er eisini í Føroyum. Ein tann týdningarmiklasti tátturin í oljuumsitingini verður at nema sær kunnleika um tey serligu oljujarðfrøðiligu viðurskiftini í undirgrundini, við tað at hesin kunnleikin er tað týdningarmesta stýringaramboðið við atliti at eini skynsamari og samfelagsgagnligari tilfeingisumsiting. Tískil er tað alneyðugt, at oljumyndugleikin hevur ræðið yvir tí jarðfrøðiliga arbeiðinum í tilknýti til oljuumsitingina, herundir instruktiónsræði, yvirorðnað fíggjarligt ræði o.a. Hetta ger seg í serligan mun galdandi í Føroyum, har oljuvinna - og harvið tann føroyska oljuumsitingin - kann fáa ein lutfalsliga nógv størri samfelagstýdning enn í flestum øðrum londum. Tá talan hevur verið um at finna eina hóskandi skipan fyri tað oljujarðfrøðiliga kanningararbeiðið við tilknýti til oljumyndugleikarnar í okkara grannalondum, hevur ein høvuðsspurningur í hesum sambandi tí verið, um teir "nationalu jarðfrøðiligu kanningarstovnarnir" kundu nøkta henda tørvin, ella um oljumyndugleikin hevði tørv á eini uppaftur tættari stýring av hesum arbeiði. Myndugleikarnir í Noregi valdu at leggja hesa uppgávuna beinleiðis inn undir Oljudirektoratið sum ein integreraðan part av sjálvum myndugleikaarbeiðnum, meðan Danmark valdi at leggja tað oljujarðfrøðiliga kanningararbeiðið til tann nationala kanningarstovnin GEUS (fyrr DGU) við tað, at DGU, longu áðrenn oljumyndugleikin varð endaliga skipaður, hevði tikist við hesi viðurskifti og við tað, at DGU fyrisitingarliga varð lagt undir danska orkumálaráðið. Bretland valdi eina millumloysn. Tá tosað verður við oljumyndugleikarnar í okkara grannalondum, er týðiligt, at bert í Noregi eru teir fult nøgdir við skipanina, meðan t.d. GEUS (ikki óvæntað) er munandi betur nøgt við ta donsku skipanina, enn Energistyrelsen er tað. Hvussu so við Føroyum? Hvussu skipa vit okkum nú frá byrjan, og hvussu stinga vit út í kortið við atliti at menningini framyvir viðvíkjandi teimum ymisku uppgávunum, lýstar eru frammanfyri, nevniliga: "nationalu uppgávunum" "savnsuppgávunum" "fróðskaparsetursuppgávunum" ? Ein avgerandi munur millum okkum og okkara grannalond er fólkagrundarlagið. Tí verður ein avgerandi spurningur, hvussu vit kunnu fáa mest møguligt burturúr tí fámenta jarðfrøðiliga serkunnleikanum. Semja tykist vera um, at "savnsuppgávurnar" og "fróðskaparsetursuppgávurnar" við fyrimuni kundu verið røktar saman undir eini víðkaðari Náttúruvísindadeild (NVD) á Fróðskaparsetri Føroya. Samstundis kundi tann víðkaða NVD eisini við ávísum fyrimuni fyri virksemið har røkt tær "traditionellu nationalu uppgávurnar". Viðvíkjandi teimum oljujarðfrøðiligu, myndugleikarelateraðu uppgávunum tykist tað meira ivasamt og komplicerað við fyrimunum/vansum fyri virksemið á NVD, um NVD skuldi tikið sær av hesum uppgávunum. Hinvegin tykist tað ikki bert ynskiligt, men alneyðugt fyri oljumyndugleikan at hava ræði yvir hesum virksemi saman við tí í hesum sambandi innsavnaða kanningartilfari. Reint funktionelt bendir hetta á, at tann "ideella" loysnin vil vera at býta uppgávurnar sundur á tann hátt, at oljumyndugleikin skipar sítt oljujarðfrøðiliga virksemi fyri seg, meðan alt annað jarðfrøðiligt virksemi, eins og hinar funktiónirnar á NGS, verður lagt saman við NVD. Ein tílík loysn hevur tó (í minsta lagi) tveir stórar vansar við sær: Jarðfrøðiliga fakumhvørvið á JFS er enn ógvuliga lítið og veikt og í eini uppbyggingarfasu. Enn vantar nakað í, áðrenn tann fakligi serkunnleikin hevur ta breidd og styrki, ið skal til fyri at lúka tey mest grundleggjandi krøvini í sambandi við tær ymisku uppgávurnar, nevndar eru omanfyri. T.d. verður lítið gjørt við veruliga gransking, og enn er tann oljujarðfrøðiligi serkunnleikinn ov veikur. Skal hetta fakumhvørvið býtast í tvey, verður hvørt av hesum samsvarandi minni og veikari. Í dag virkar JFS sum ein integrerað eind, m.a. á tann hátt at tær ymisku uppgávurnar verða røktar meira ella minni av teimum somu starvsfólkunum. Eingi starvsfólk arbeiða við oljumyndugleikarelateraðum ella ikki-oljumyndugleikarelateraðum uppgávum burturav, eins og goymsluskipanir o.a. eru tær somu, antin talan er um eitt ella annað slag av dátum. Tó verður tryggjað, at allar trúnaðarreglur verða fylgdar. At skilja uppgávurnar sundur fer at føra stórar trupulleikar við sær, bæði viðvíkjandi starvsfólkabýti og goymslu. Øvugta synergieffektin verður stór, og smeiturin fyri tað samlaða fakumhvørvið samsvarandi ógvusligur. "Funktionella idealloysnin", nevnd omanfyri, fer tí at hava ein høgan prís, um hon verður gjøgnumførd. Nógv bendir tí á, at frægasta loysnin er framvegis at halda tað verandi fakumhvørvið samlað. Frá einum granskingar- og undirvísingarsjónarmiði vildi verið ynskiligt, um hetta kundi verið gjørt við at leggja JFS, við øllum verandi funktiónum, saman við NVD. Frá einum oljumyndugleikasjónarmiði er tað hinvegin neyðugt at hava ræði á "teirra" jarðfrøðiligu funktiónum. Ein nýtilig loysn vil tí vera at skipa JFS sum sjálvstøðugan granskingarstovn, ið umvegis Oljumáladeildina (OMD) svarar til landsstýrismanninum í oljumálum. OMD má undir øllum umstøðum hava oljujarðfrøðiliga fakekspertisu við hondina at taka sær av nøkrum grundleggjandi myndugleikauppgávum í sambandi við útbjóðingarpolitikkin, samráðingar við oljufeløg um oljuleiti- og framleiðsluverkætlanir, eftirlit o.a. Við at leggja JFS tætt upp at OMD kann ein eyka synergieffekt fáast við tað at henda ekspertisan tá kann setast á JFS og á tann hátt gerast eitt virðismikið aktiv í uppbyggingini av tí samlaða fakumhvørvinum. Samstundis kann tað vera ein stórur fyrimunur fyri jarðfrøðiliga granskingar- og undirvísingarpartin, um tað frá byrjan verður skipað eitt professarastarv á NVD í jarðfrøði/jarðalisfrøði. Á tann hátt verður Fróðskaparsetrinum givið høvi á einum hollum grundarlagi at skipa fyri gransking og hægri undirvísing innan nevndu fakøkini uttan tær bindandi avmarkingarnar, ið standast av at hava formligt tilknýti til oljumyndugleikan. Við eini skilagóðari samstarvsskipan millum NVD og JFS høvdu allir partar kunnað fingið stóra nyttu hvør av øðrum. Við tí stóru nøgd av dáta og við síni fakekspertisu kundi JFS m.a. stuðlað NVD bæði í síni gransking og undirvísing. Ein tílík skipan hevði avgjørt sett NVD í eina sterka, óhefta støðu, har grundleggjandi gransking og undirvísing á øllum universitetsstigum hevði notið vælvild bæði frá oljuídnaðinum, OMD, JFS o.a.. Sum frá leið kundi NVD gjørst eitt stórt aktiv fyri jarðfrøðiliga fakið í Føroyum sum granskingarstovnur og ikki minst sum "framleiðari" av nýggjari ekspertisu. Ein háttur at fíggja nevnda professarastarv hevði verið at flutt ein hóskandi part av verandi JFS-játtan yvir til NVD frá næsta fíggjarári. Ein stórur partur av játtanini frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum til JFS fer í dag til oljumyndugleikarelaterað arbeiði. Tað má metast at vera rímiligt, um henda upphædd heldur varð latin Fróðskaparsetrinum til nevnda endamál, meðan játtanin til JFS framyvir verður latin umvegis avvarðandi stýri. Martin V. Heinesen FYLGISKJAL VIII Skriv frá Jarðfrøðisavninum og Oljumáladeildini 25. mai 1999 Olja og jarðgass í undirgrundini kunnu umboða ómetaliga stór virði. Samstundis krevur leiting eftir og útvinning av olju ovurstórar íløgur eins og stóra servitan og tøkni. Serliga strangar treytir verða tí at galda fyri umsitingina av oljutilfeinginum eins og fyri oljuleitingarvirkseminum o.a. hjá feløgunum. Nevndu treytir verða ásettar við heimild í kolvetnislógini, sum verður umsitin av oljumyndugleikanum, ið sostatt hevur fulla ábyrgd av at umsita oljuvirksemið landsins vegna. Ein tann týdningarmesti tátturin í oljuumsitingini er at nema sær kunnleika um tey serligu oljujarðfrøðiligu viðurskiftini í undirgrundini, við tað at hesin kunnleikin er tað týdningarmesta stýringaramboðið við atliti at eini skynsamari og samfelagsgagnligari tilfeingisumsiting. Tískil er tað alneyðugt, at oljumyndugleikin hevur ræðið yvir tí jarðfrøðiliga arbeiðinum í tilknýti til oljuumsitingina, herundir instruktiónsræði og yvirskipað fíggjarligt ræði. Í verandi stýrisskipan kunnu tveir møguleikar umhugsast, tá oljumyndugleikin skal skipa hetta virksemið. Annar møguleikin er at leggja tað jarðfrøðiliga arbeiðið inn í stýrið sum ein part av virkseminum á oljumáladeildini. Hin er at leggja arbeiðið til ein jarðfrøðistovn undir stýrinum. Tá hugsað verður um oljuumsitingarlig atlit, er tað als ikki nøktandi at leggja eitt tílíkt kjarnuøki til ein stovn, ið ikki svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Skipanin hesi fyrstu árini við fyrireikingum til komandi oljuvirksemi við Føroyar hevur styðjað seg til og framhaldandi bygt á verandi serkunnleika og goymsluskipanir o.a. á Jarðfrøðisavninum. Á henda hátt hevur borið til at skipa tað oljujarðfrøðiliga virksemið, uttan í alt ov stóran mun at gerast bundin at fremmandari hjálp. Verður fyrst nevndi møguleikin omanfyri valdur, verður tað oljujarðfrøðiliga arbeiðið framyvir samskipað við aðrar uppgávur á oljumáladeildini. Fyri oljumyndugleikan er hetta tann reinasta loysnin, við tað at hann einans fær ábyrgd av virksemi við beinleiðis tilknýti til oljuumsitingarligu uppgávuna. Hinvegin fer hetta at føra við sær (í minsta lagi) tveir stórar vansar fyri tað verandi jarðfrøðiliga fakumhvørvið: 1. Jarðfrøðiliga fakumhvørvið á Jarðfrøðisavninum er enn ógvuliga lítið og veikt og á uppbyggingarstigi. Enn vantar nakað í, áðrenn tann fakligi kunnleikin hevur ta breidd og styrki, ið skal til fyri at lúka tey mest grundleggjandi krøvini í sambandi við tær ymisku uppgávurnar. T.d. verður lítið gjørt við veruliga gransking, og enn er tann oljujarðfrøðiligi serkunnleikin ov veikur. Skal verandi fakumhvørvi býtast í tveir partar, verður hvør parturin samsvarandi minni og veikari. 2. Í dag virkar Jarðfrøðisavnið sum ein samskipað eind, m.a. á tann hátt at tær ymisku uppgávurnar verða røktar meira ella minni av teimum somu starvsfólkunum. Eingi starvsfólk arbeiða burturav við uppgávum knýttum at oljumyndugleikanum - ella øvut, eins og goymsluskipanir o.a. eru tær somu, antin talan er um eitt slag ella annað av dátum. Bert verður tryggjað, at allar trúnaðarreglur verða fylgdar. At skilja uppgávurnar sundur fer at føra stórar trupulleikar við sær, bæði viðvíkjandi starvsfólkabýti og goymslu. Øvuta synergieffektin verður stór og smeiturin fyri tað samlaða fakumhvørvið samsvarandi ógvusligur. Ein tílík loysn fer tí at hava ein høgan prís, um hon verður framd. Nógv talar sostatt fyri, at verandi fakumhvørvið á Jarðfrøðisavninum eisini framyvir verður hildið samlað. Úr einum granskingar- og undirvísingarsjónarmiði kundi tað verið ynskiligt, um hetta kundi verið gjørt við at leggja Jarðfrøðisavnið, við øllum verandi funktiónum, saman við Náttúruvísindadeildin. Ein vansi við hesum hevði tó verið, at Fróðskaparsetrið misti sína óheftu støðu mótvegis oljumyndugleikanum og - ikki minst - mótvegis oljufeløgunum. Úr einum oljumyndugleikasjónarmiði er tað hinvegin neyðugt at hava ræði á "teirra" jarðfrøðiliga virksemi. Tað er, sum nevnt, ikki nøktandi at leggja uppgávuna til ein stovn, ið ikki svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Ein gongd leið hevði verið at skipað Jarðfrøðisavnið sum sjálvstøðugan kanningarstovn, ið umvegis Oljumáladeildina svarar til landsstýrismannin í oljumálum. Oljumáladeildin má undir øllum umstøðum hava oljujarðfrøðiliga fakekspertisu við hondina at taka sær av nøkrum grundleggjandi myndugleikauppgávum í sambandi við útbjóðingarpolitikkin, samráðingar við oljufeløg um leiti- og framleiðsluverkætlanir, eftirlit o.a. Við at leggja Jarðfrøðisavnið tætt upp at Oljumáladeildini kann ein eyka synergieffekt fáast, við tað at henda ekspertisan tá kann setast á Jarðfrøðisavnið og á tann hátt gerast eitt virðismikið aktiv í uppbyggingini av tí samlaða fakumhvørvinum. Við eini skilagóðari samstarvsskipan millum Náttúruvísindadeildina og Jarðfrøðisavnið høvdu allir partar kunnað fingið stóra nyttu hvør av øðrum. Við tí stóru nøgd av dáta og við síni fakekspertisu kundi Jarðfrøðisavnið stuðlað Náttúruvísindadeildinií síni gransking og undirvísing. Ein tílík skipan vil seta Náttúruvísindadeildina í eina sterka, óhefta støðu, har grundleggjandi gransking og undirvísing á øllum universitetsstigum høvdu notið vælvild bæði frá oljufeløgum, Oljumáladeildini, Jarðfrøðisavninum og øðrum. Sum frá leið kundi Náttúruvísindadeildin gjørst serstakliga virðismikil fyri jarðfrøðiliga fakið í Føroyum sum granskingarstovnur og - ikki minst - sum "framleiðari" av nýggjum jarðfrøðiligum serkunnleika. Martin V. Heinesen og Herálvur Joensen FYLGISKJAL IX Skriv frá Náttúruvísindadeildini, Náttúrugripasavninum og Biofar 28. juni 1999 Viðvíkjandi samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Náttúruvísindadeildini og Biofar Málið um samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Náttúruvísindadeildini og Biofar hevur verið viðgjørt í ymiskum fora í meir enn eitt ár. Undirritaðu lótu úr hondum "Uppskot til samansjóðing av Føroya Náttúrugripasavni, Náttúruvísindadeildini og Biofar. Eitt nýtt univerisitetsfakultet á Fróðskaparsetri Føroya", latið Fróðskaparsetri Føroya og Undirvísingar- og Mentamálastýrinum hin 1. mai 1998. Seinni sendi Undirvísingar- og Mentamálastýrinum uppskotið til Granskingarráð Føroya, sum gav sítt ummæli 10. februar 1999. Og í mars 1999 setti landsstýrismaðurin í mentamálum eina nevnd at viðgera málið aftur. Arbeiðssetningurin er ásettur í skrivi (dagfest 8. mars 1999) frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum til avvarðandi stovnar. Allir partar hava tikið undir við uppskotinum um samansjóðing av stovnunum, tá ræður um Náttúruvísindadeildina, Biofar og Náttúrugripasavnið, undantikið Jarðfrøðisavnið. Ymiskar uppfatanir hava verið av, um Jarðfrøðisavnið eigur at verða við í samansjóðingini ella ikki. Nevndin, sum nú arbeiðir við málinum, er komin til ta niðurstøðu, at vinnuligar og fyrisitingarligar fortreytir gera, at Jarðfrøðisavnið má skipast sum ein sjálvstøðugur stovnur við eini reglugerð, sum m.a. formaliserar eitt samstarv millum nýggja jarðfrøðistovnin og nýggja samansjóðaða universitetsfakultetið. Undirritaðu mæla út frá hesum til, at Náttúruvísindadeildin, Biofar og Føroya Náttúrugripasavn, undantikið Jarðfrøðisavnið, verða samansjóðað sambært uppskoti okkara frá 1. mai 1998, og at samansjóðingin fær gildi frá 1. januar 2000. Til tess er neyðugt at gera lógarbroytingar fyri Fróðskaparsetrið og Náttúrugripasavnið (sí s. 3 í samansjóðingaruppskotinum frá 1. mai 1998). Haraftrat er neyðugt at gera útgreining av fíggjarstýringini, av arbeiðsgongdum og av starvsøkjunum hjá einstøku persónunum í samansjóðaðu eindini. Hetta útgreiningararbeiðið eigur at verða gjørt sum skjótast heystið 1999. Hans Pauli Joensen megindeildarformaður Náttúruvísindadeildin Dorete Bloch fyristøðufólk Náttúrugripasavnið Jan Sørensen leiðari Biofar Trúnaðarskjøl LØGTINGIÐ - Formansskapurin 18.02.2000 j. nr. 11-97000259 fí/sd (at tilskila í svari) Til allar tingmenn. Sum tykkum er kunnugt, hevur løgmaður vent sær til Formansskapin í tinginum í sambandi við, at hann heldur, at tingmaður hevur gjørt brot á tagnarskyldu sína. Formansskapurin fer at nýta hetta høvið at gera tingmenn varugar við, at tá tingmenn fáa upplýsingar, har ásett er, at hesar skulu viðgerast í trúnaði, so eigur henda áseting at verða vird, hetta uttan mun til, um tað snýr seg um skjal, sum er merkt í trúnaði, mál, sum nevnd ger av skal verða viðgjørt í trúnaði, ella upplýsingar annars, har tagnarskylda er áløgd ella eigur at vera vegna almenn ella privat áhugamál. Verður tagnarskyldan brotin, eigur tann, sum brýtur hana, at vera greiður yvir, at hetta kann fáa rættarligar avleiðingar fyri viðkomandi, tí brot á tagnarskyldu kann verða revsað sambært revsilógini. Revsilógin § 152 er soljóðandi: "§ 152 Den, som virker eller har virket i offentlig tjeneste eller hverv, og som uberettiget videregiver eller udnytter fortrolige oplysninger, hvortil den pågældende i den forbindelse har fået kendskab, straffes med bøde, hæfte eller fængsel indtil 6 måneder. Stk. 2. Straffen kan stige til fængsel indtil 2 år, hvis forholdet er begået med forsæt til at skaffe sig eller andre uberettiget vinding, eller der i øvrigt foreligger særlig skærpende omstændigheder. Stk. 3. En oplysning er fortrolig, når den ved lov eller anden gyldig bestemmelse er betegnet som sådan, eller når det i øvrigt er nødvendigt at hemmeligholde den for at varetage væsentlige hensyn til offentlige eller private interesser." Viðmerkjast kann, at Formansskapurin fer at senda nevndarformonnunum vegleiðing um, hvussu teir í framtíðini skulu handfara trúnaðarskjøl, sum koma nevndunum í hendi. Finnbogi Ísakson løgtingsformaður /Súsanna Danielsen stjóri Lønjavningargrunnur - yrkisráð LØGTINGIÐ - Landsstýrismálanevndin ______________________________________________________________ 25.02 2000 j. nr. 7.13-9900045ks/td (at tilskila í svari) Til allar løgtingsmenn Viðvíkjandi yrkisráðnum hjá Lønjavningargrunninum Spurningar um ymisk viðurskifti í sambandi við yrkisráðið hjá Lønjavningargrunninum hava verið umrøddir á fundum í landsstýrismálanevndini. Nevndin hevur mett, at málið leggur upp til, at støða verður tikin til tveir spurningar: Spurningur: Hevur løgmaður tilætlað ella av grovum ósketni givið Løgtinginum skeivar ella villeiðandi upplýsingar, ella tagt um upplýsingar í sambandi við viðgerðina av fyrispurningi frá Henrik Old (løgtingsmál nr. 100-4/1998) ella í sambandi við viðgerðina av uppskotinum til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um Lønjavningargrunn (løgtingsmál nr. 47/1998), tá hann úttalar seg um samsvarið millum ásetingarnar um eitt yrkisráð í lógini um lønjavningargrunn og stýrisskipanarlógina. Spurningur: Hevur landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum skúgvað skyldur sínar sambært lógini um Lønjavningargrunn til viks, við ikki at hava ásett nærri reglur fyri virkseminum hjá ráðnum, sambært lógini um lønjavningargrunn. Viðvíkjandi spurningi 1: Ført kann verða fram, at spurningurin um, hvørt yrkisráðið í lógini um lønjavningargrunn er í samsvari við stýrisskipanarlógina, er ein tulkingarspurningur. Tað er eisini ivasamt, um løgmaður úttalar seg løgfrøðiliga, tá hann sigur, at yrkisráðið er í stríð við stýrisskipanarlógina, heldur letur tað til, at hann úttalar seg um tað, sum hann sjálvur heldur vera tankarnar aftan fyri (andin og moralurin í) stýrisskipanarlógina. Rímilig grund er tí ikki á fyriliggjandi grundarlagi at halda, at brot er framt á lóggávuna í hesum sambandi. Vísandi til § 5, stk. 1, nr. 1, í starvsskipanini fyri landsstýrismálanevndina hevur nevndin tí gjørt av ikki at taka hendan spurning til viðgerðar. Viðvíkjandi spurningi 2: Ll. nr. 73, frá 23. mai 1997, um lønjavningargrunn, ásetti í § 4, stk. 2, at "Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum ásetir í kunngerð nærri reglur fyri virksemið hjá ráðnum." Hesar reglur vórðu ongantíð ásettar. Við løgtingslóg nr. 83, frá 11. desember 1998, varð § 4 í Ll. um lønjavningargrunn strikað. Nevndin heldur ikki, at tað er sannlíkt, at tað í einum máli sum hesum vil verða reist ákæra, sambært Ll. um ábyrgd landsstýrismanna, fyri brot á eina áseting, sum Løgtingið hevur tikið av. Nevndin sær tí onga grund til at taka støðu til hendan spurning. Við hesum grundgevingum hevur landsstýrismálanevndin gjørt av ikki at gera meira við málið um yrkisráðið hjá Lønjavningargrunninum. Hesa niðurstøðu hevur Føroya Fiskimannafelag fingið fráboðan um í skrivið, dagfest 8.12.1999. Við viðlagda skrivið, dagfest 7. februar 2000, hevur Føroya Fiskimannafelag heitt á landsstýrismálanevndina um at taka málið viðvíkjandi yrkisráðnum hjá Lønjavningargrunninum uppaftur. Við skrivinum frá Føroya Fiskimannafelag hevur nevndin fingið viðløgdu frágreiðing frá dr. jur. Peter Blume, professara, um, hvussu donsk siðvenja er viðvíkjandi teimum grundgevingum, sum nevndin hevur nýtt fyri at avvísa málið. Landsstýrismálanevndin hevur biðið løgfrøðing í umsiting Løgtingsins, Sjúrð Rasmussen, gera viðmerkingar til skrivið frá Føroya Fiskimannafelag, og hevur nevndin í hesum sambandi fingið viðlagda notat, dagfest 21. februar 2000, um ábyrgd løgmans at geva Løgtinginum rættar upplýsingar. Landsstýrismálanevndin hevur viðgjørt málið á fundið 25. februar2000, og er nevndin komin til ta niðurstøðu, at einki nýtt er komið fram, sum gevur nevndini grundarlag fyri at broyta støðu í málinum. Nevndin hevur tó gjørt av við hesum at kunna allar tingmenn um málið. Samstundis skal tað verða upplýst, at sambært stýrisskipanarlógini § 38, stk. 2, kunnu tveir fimtingar av løgtingsmonnunum skrivliga seta fram krav um, at løgtingsformaðurin setir ein kanningarstjóra, og sambært løgtingslógini um ábyrgd landsstýrismanna kann Løgtingið eisini gera av at reisa ákæru viðvíkjandi broti á hesa løgtingslóg. N. v. Edmund Joensen formaður Sí eisini viðm. fiskimannafelagsins til hetta skriv Kringvarpsøkið Undirvísingar- og Mentamálastýrið INNANHÝSIS Dagur: 5. mai 2000 Skrátal: 82201/2 Máltal: 9800878/67/HJ Upprit um tørvin á broytingum á kringvarpsøkinum 1. Bakstøði Aktuella støðan ógreið og trupul í mun til upprunaligu ætlanina við kringvarpslógini frá 1998 Kreppan í sjónvarpinum og ógreiða støðan viðvíkjandi roknskaparliga tilknýtinum millum almennu loftmiðlarnar og landskassaroknskapin hava avdúkað álvarsamar bygnaðarligar veikleikar við verandi kringvarpsskipan. Ein veikleiki er, at landstýrismaðurin í mentanarmálum fær virknan leiklut í trupulleikaloysnunum, so at siga í somu løtu, sum fíggjarligu trupulleikarnir stinga seg upp. Hetta er óheppið og henda gongd, sum sjálvsagt ikki er tilætlað - hvørki av landsstýrismanni ella ÚF/SvF - er ikki fremjandi fyri hugsjónina og meginregluna um krinvarp óheft av politiskum myndugleikum. Tað má tí ásannast, at tørvur er á broytingum í fíggingarskipanini hjá almennu loftmiðlunum (í fyrstu atløgu serstakliga hjá SvF) at tørvur er á grundleggjandi broytingum í staðsetingini av almennu loftmiðlunum í politisku skipanini og almenna fyrisitingarbygnaðinum at tørvur er á broytingum í leiðslubygnaðinum hjá ÚF og SvF - eitt nú við einum leiðsluliði (nevnd/stýri) millum landsstýrismann og viðkomandi stjóra 2. Fjølmiðlastøðan nú og framyvir - hvat gera grannalondini? Avbjóðingarnar frá altjóða fjølmiðlunum - norðurlendskur fjølmiðlamiðlapolitikkur Menningin uppá gott og ilt innan miðlaheimin gongur við ómetaligari ferð, og bert fáir eygleiðarar vága í dag at spáa um, hvussu hendan menning í roynd og veru sær út um bert nøkur fá ár. Internetið er um at gerast vanligur hentleiki í hvørjum húski, KT-menningin er vanligur partur av vinnulívinum, KT er innbygt í skúlaverkið bæði sum undirvísingarevni og sum nátúrligur námsfrøðiligur partur av einstøku lærugreinunum, interaktivt altjóða sjónvarp stendur um stutta tíð føroyska hyggjaranum í boði, altjóða loftmiðlar gerast alt meira sterkir kappingarneytar hjá ÚF og SvF í føroyska gerandisdegnum, og sama kann verða sagt um internetið. Við internetinum og digitaliseringini hendir ein fjølmiðlatøknilig kollvelting. Borgarin fær at kalla óavmarkað val, tá talan er um undirhald og um upplýsing. Borgarin fer við internetinum og við digitala interaktiva sjónvarpinum so at siga sjálvur at kunna seta saman sítt egna sjónvarpsprogramm - at kunna velja og vraka millum eitt sera stórt tal av programtilboðum á altjóða fjølmiðlamarknaðinum. Almennu fjølmiðlarnir fara skjótt at fáa harða kapping frá privatum og hálvalmennum fyritøkum í Føroyum. Í einum fólkaræðiligum samfelagi er hetta frælsa valið ein sjálvsagdur rættur, sum eingin setir spurnartekin við. Men tá hetta er staðfest, má samstundis ásannast, at fjølmiðlatøkniliga og kunningartøkniliga gongdin kann gerast ein hóttan móti máli og mentan hjá smátjóðunum. Av tí standandi altjóða orðaskifti, ið er um fjølmiðlatøkniligu og fjølmiðlapolitisku støðuna í heiminum, gongur fram, at eitt nú okkara norðurlendsku grannalond uppfata seg sjálv sum smátjóðir í altjóða fjølmiðlahøpi. Hesi lond óttast fyri tí ómetaliga sterku mentanarligu ávirkanini serstakliga á børn og ung frá altjóða fjølmiðlunum og hesi lond royna, meðan enn tíð er, at binda um heilan fingur. Hvussu verður hetta gjørt? Hetta verður gjørt við at norðurlendsku stjórnirnar og lóggávutingini hava ásannað, at almenni einkarrætturin ikki kann uppihaldast undir galdandi fjølmiðlaumstøðum at tað undir hesum umstøðum og við atliti at altjóða fjølmiðlamarknaðinum er av sera stórum mentanarligum og tjóðskaparligum týdningi, at nakrar ávísar heilt grundleggjandi landsfevnandi fjølmiðlauppgávur verða røktar til eina og hvørja tíð Hetta er tað vit vanliga nevna public service-uppgávur. Tað snýr seg um at tryggja øllum borgarum sakliga og politiskt óhefta upplýsing um samfelagslig og mentanarlig viðurskifti, tryggja talufrælsið, tryggja borgarunum breitt og fjøltáttað tilboð við tíðindum, upplýsing, mentan og undirhaldi o.m.ø. umframt at vera til taks undir álvarsomum vandastøðum sum partar av tilbúgvingarætlanum hjá tí almenna. at privatu fjølmiðlarnir ikki røkja hesar nevndu uppgávur, og at tað heldur ikki kann verða álagt privatu miðlunum at røkja hesar uppgávur at tað av demokratiskum orsøkum er týdningarmikið og neyðugt, at borgarunum til eina og hvørja tíð verður veittur sakligur og óheftur tíðindaflutingur at tað av mentanarpolitiskum orsøkum er týdningarmikið og neyðugt, at borgarunum til eina og hvørja tíð standa dygdargóðar mentanarsendingar á teirra egna máli og framleiddar í egnum landi í boði at landsins borgarar, uttan mun til heimland, altíð velja sendingar á móðurmálinum fram um hóp- og ídnaðarliga framleiddar rað- og undirhaldssendingar og fremmandum (enskum) máli at tað tí er av sera stórum mentanarligum og tjóðskaparligum týdningi at uppihalda eini kjarnu av sendingum á móðurmálinum at tað bert eru almennir fjølmiðlar, ið kunnu taka sær av hesum uppgávum at almennu fjølmiðlarnir eiga at verða politiskt óheftir Afturat hesum hava ávís lond ásannað, at almennu fjølmiðlarnar ikki kunnu verða riknir uttan ávísan almennan stuðul til rakstur og framleiðslu ella uttan eitt alment fíggjarligt trygdarnet. Hesi nevndu punktini eru kjarnan í norðurlendskum fjølmiðlapolitikki, ið verður mettur sum ein týðandi partur av landanna mentanarpolitikki. Tað kann ásannast, at okkara grannalondum hevur eydnast at skipa almennu loftmiðlarnar soleiðis, at almennu útvarpini og sjónvarpini í stóran mun lúka krøvini til hendan fjølmiðla- og mentanarpolitikk. Hetta hevur verðið gjørt við breiðum politiskum semjum. Hetta merkir, at breið politisk undirtøka er fyri fjølmiðlapolitikkinum. Samstundis má ásannast, at hetta bert lutvíst er eydnast í Føroyum. Hesin fjølmiðlapolitikkur hevur givið almennu út- og sjónvørpunum í Norðurlondum greið politisk signal, tryggt fíggjarligt støði og harvið tryggar og góðar arbeiðsumstøður, soleiðis, at tey kunnu uppihalda eina góða, breiða og óhefta tíðindatænastu, eins og tey kunnu nýta kreativu orkuna til at framleiða dygdargóðar undirhaldandi og upplýsandi sendingar. Hetta síðstnevnda verður ofta gjørt í norðurlenskum samstarvi ella í samstarvi við privatar framleiðarar av loftmiðlatilfari. Men bygnaðarligu loysnirnar hava verið ymiskar. Noreg og Svøríki hava skipað síni ríkiskringvarp sum almenn partafeløg við partafelagsnevndum. Í hesum førum eru tað nevnd og stjórn, ið hava alla ábyrgd av stovninum. Men statirnir tryggja ofta eitt minstamát av fíggjarligum tilfeingi, soleiðis at stovnarnir altíð vita, hvar teir flóta fíggjarliga. Danmark hevur nýtt formin "Sjálvstøðugur almennur stovnur (Selvstændig offentlig institution") til DR. TV 2 er skipað sum "Selvejende institution" og KNR er ein "Selvstændig offentlig institution". Hesir stovnar hava allir eina nevnd ella stýri, ið hevur yvirorðnaðu leiðsluna og vísa stjórarnir til hesar nevndir ella stýri. Í Íslandi verður kringvarpslóggávan endurskoðað í løtunu, og tí er óvist, hvør skipanin verður har. Øllum hesum almennu kringvørpum er, við ymiskum myndlum, tryggjað eitt haldgott fíggjarligt støði - bæði til rakstur og til íløgur. Hetta er gjørt á ein hátt, ið ikki nervar politiskt óheftu støðuna hjá viðkomandi stovni. 3. Kringvarpslógin Við tað at kringvarpslógin viðger Útvarp Føroya og Sjónvarp Føroya fyri seg í ávikavist kap. 3 og 4, sum hava sama orðaljóð, verða hesi viðgjørd undir einum. Útvarp Føroya/Sjónvarp Føroya er samsvarandi § 5/17 sjálvstøðugir stovnar undir landinum við ávísum skyldum. At talan er um sjálvstøðugarr stovnar, fæst at vita við at hyggja eftir viðmerkingunum til lógaruppskotið, har beinleiðis verður sagt, at orðið sjálvstøðugur sipar til programvirksemi, soleiðis at stovnurin skal hava sjálvstøðu frá landsstýrismanninum viðvíkjandi programpolitikkinum. Hetta kann so benda á, at tað ikki hevur verið ætlanin hjá lóggevaranum, at ÚF og SvF annars skulu hava nakra sjálvstøðu. Í § 7/19 stk. 1 verður viðgjørt inntøkugrundarlagið, nevniliga útvarpsgjald, lýsingarinntøkur, inntøkur frá eydnuspølum, ískotisveitingar o.s.fr. Tað vil siga, at stovnarnir skulu verða sjálvfíggjandi. Í stk. 2 verður tó sagt, at Útvarpið/Sjónvarpið eisini kann verða fíggjað við játtan á løgtingsfíggjarlógini og at hesin partur av fíggingini verður at seta sum sjálvstøðugur táttur á løgtingsfíggjarlógina. Viðmerkingarnar til hesa áseting eru ógreiðar. Viðmerkingarnar vísa til løgtingsmál nr. 48 og 49/1995 har Mentunarnevndin sigur soleiðis: "at vit eiga at hava eitt meginútvarp og eitt meginsjónvarp sum verða stuðlað á fíggjarlógini. Mælt verður til, at bert hesin parturin av fíggingini verður tikin við á løgtingsfíggjarlógini". Men víðari siga viðmerkingarnar, at dømi um serliga fígging á løgtingsfíggjarlógini kundi verið stuðul úr landskassanum til at føroyska útlendskt tilfar í sjónvarpinum ella stuðul til at røkja virðismiklu søvn Útvarpsins. Ætlanin við viðmerkingunum er helst tann, at Útvarpið og Sjónvarpið als ikki skulu verða á fíggjarlógini, uttan sum møguligur stuðulsmóttakari. Verður hetta skilt á henda hátt, so merkir § 7/19, at Útvarpið/Sjónvarpið er ein sjálvstøðugur sjálvfíggjandi stovnur, sum kann fáa stuðul á fíggjarlógini. Eitt annað í kringvarpslógini, sum bendir á, at ÚF og SVF eisini skulu hava fíggjarliga sjálvstøðu er stk. 4 og stk. 5 í § 7/19 viðvíkjandi ávikavist fíggjarætlan og roknskapi. Sambært stk. 4 ger útvarpsstjórin/sjónvarpsstjórin fíggjarætlan og tilráðing um áseting av útvarpsgjaldi/sjónvarpsgjaldi og sendir landsstýrismanninum í loftmiðlamálum hetta til góðkenningar. Tað er eftir hesum at døma ikki ætlanin, at Fíggjarmálastýrið ella Løgtingið skulu hava ávirkan á hesi viðurskifti. Í stk. 5 verður sagt, at ársroknskapurin verður grannskoðaður av løggildum grannskoðara og verður sendur landsstýrismanninum í loftmiðlamálum til góðkenningar sambært ásetingunum um almennar roknskapir. Tað er ilt at síggja, hvat meiningin við at siga "sambært ásetingunum um almennar roknskapir". Men í viðmerkingunum verður sagt soleiðis: " Í stk. 4 og 5 eru ásetingar um fíggjarætlan, ásetan av útvarpsgjaldi og grannskoðan. Roknskaparviðurskiftini hjá Útvarpinum og Sjónvarpinum koma annars undir lógina um landsins almenna roknskaparhald v.m. og fyrisetingar ið verða gjørdar við heimild í hesi lóg". Einasta viðmerkingin er, at tað sær út til at lóggevarin hevur ikki hugsað seg nóg væl um. Lógin um roknskaparhald landsins sigur í § 2, stk. 1, at reglurnar um roknskaparhald landsins fevna um alla landsumsitingina, allar landsstovnar og stovnar v.m. hvørs rakstrarætlan er tikin við á játtanarlóg. Tá rakstrarætlanin hjá ÚF og SVF er við á fíggjarlógini, so er eingin ivi um, at reglurnar um roknskaparhald landsins fevna um hesar stovnar. Men tað er jú landsstýrið, sum í sínum fíggjarlógaruppskoti setur SVF og ÚF á fíggjarlógina ella sagt á annan hátt, tað er tann politiski viljin at SVF og ÚF skulu verða á fíggjarlógini við rakstarætlanini. Hevði ÚF ella SVF einans staðið á fíggjarlógini sum ein stuðulsjáttan, hevði henda regla í § 2 stk 1 ikki verið galdandi. Harímóti hevði landsstýrið sambært stk. 2 í roknskaparlógini kunnað gjørt av, at roknskaparlógin og kunngerðin skuldu verið galdandi, tá stovnurin fekk stuðul frá landinum. Hetta hevði tó ikki verið galdandi sambært stk. 3 um tað í aðrari lóggávu, tvs. her kringvarpslógini, vórðu aðrar reglur um roknskaparhald, sum ikki vóru í tráð við lógina um roknskaparhald landsins. Lógin um kringvarp er eftir øllum at døma gjørd við fyrimynd í donsku lógini um radio og fjernsynsvirksomhed kap. 3 um Danmarks Radio. Nøkur frávik eru kortini. Í § 7 í donsku lógini verður sagt: "Danmarks radio er en selvstændig offentlig institution, der er forpligtet ...." meðan kringvarpslógin sigur í § 5: "Útvarp Føroya er ein sjálvstøðugur stovnur undir landinum, sum .....". Viðvíkjandi fíggjarætlan sigur § 14 í donsku lógini: "Budgettet tilsendes kulturministeren og folketinget til orientering" meðan føroyska lógin § 7, stk. 4 sigur: "Send landsstýrimanninum í loftmiðlamálum til góðkenningar". Viðvíkjandi roknskapinum sigur § 14, stk. 2 í donsku lógini, at roknskapurin skal grannskoðast av rigsrevisionen meðan føroyska lógin § 7, stk. 5 sigur at, roknskapurin skal grannskoðast av løggildum grannskoðara. § 14 stk. 2 í donsku lógini sigur, at roknskapurin skal sendast mentamálaráðharranum til góðkenningar og síðani fólkatinginum til orientering, meðan føroyska lógin § 7, stk. 5 sigur, at roknskapurin skal sendast landsstýrismanninum í loftmiðlamálum til góðkenningar sambært ásetingunum um almennar roknskapir. § 6 ásetir reglur um bygnaðin í Útvarpinum og sigur í stuttum, at landsstýrismaðurin setir stjóran, meðan stjórin setir øll starvsfólk og hevur ábyrgdina av dagligu leiðsluni eftir reglugerð, ið landsstýrismaðurin í loftmiðlamálum fyrisetir. Stjórin hevur programábyrgdina og er evsti myndugleiki í programspurningum. At ráðgeva stjóranum viðvíkjandi programvirkseminum setur landsstýrismaðurin eina 7-manna nevnd sambært § 6, stk. 3. Í álitinum til lógaruppskotið verður sagt um hesa grein, at hon ásetir bygnaðin ið er í samsvari við § 1 í Stýrisskipanarlógini. Í donsku lógini viðvíkjandi Danmarks Radio verður sagt, at Danmarks Radio verður fyrisitið av eini nevnd ella einum stýri við 11 limum, sum verða tilnevndir av mentamálaráðharranum soleiðis, at ein beinleiðis er eftir uppskoti frá mentamálaráðharranum meðan 9 eru eftir tilmæli frá fólkatinginum og 1 eftir tilmæli frá medarbeiðarunum við Danmarks Radio. Tann, sum verður tilnevndur beinleiðis av mentamálaráðharranum, er formaður og kulturministarin tilnevnir eisini næstformannin millum teir limir, sum eru tilmældir av fólkatinginum. Eftir § 10 er hetta stýrið ovasta leiðslan í Danmarks Radio og setir ein aðalstjóra og aðrar í stjórnanini av Danmarks radio. 4. Tilmæli Neyðturviligar broytingar í leiðslubygnaði og í tilknýti útvarpsins og sjónvarpsins til hitt almenna Við atliti at tí, sum frammanfyri er ávíst er ætlanin at mæla til, at gjørdar verða broytingar í galdandi lóggávu, sum kunnu leggja upp fyri teimum vandamálum, sum eru umrødd í hesum notati Endamál við møguligum lógarbroytinginum Yvirendamálið við teimum ætlaðu lógarbroytingunum eigur at vera: At tryggja Útvarpi Føroya og Sjónvarpi Føroya eina av politisku myndugleikunum eins fælsa og óhefta støðu, sum tilsvarandi stovnar í okkara grannalondum hava. At tryggja Útvarpi Føroya og Sjónvarpi Føroya eitt varandi og haldgott fíggjarligt støði, ið leggur upp fyri teimum serstøku viðurskiftum, ið galda fyri fígging av útvarpi og sjónvarpi við at bera so í bandi, at ÚF og SvF fáa ávísa játtan á løgtingsfíggjarlógini uttan tó at vera heft av teimum bindingum og skyldum, sum núverandi skipan leggur á hesar stovnar. at bera so í bandi, at ÚF og SvF gerast før fyri at virka sum public service stovnar eins og tilsvarandi stovnar teirra í okkara grannalondum og við somu rættindum og skyldum, sum hesir hava. at geva ÚF og SvF møguleikar og at mennast til mentanarstovnar, sum upprunaligta ætlað og harvið at gerast aðalhyrnissteinar í einum føroyskum mentanarpolitikki við áliti og breiðari undirtøku í fólkinum. at geva ÚF og SvF ein leiðslubygnað, ið tryggjar teirra støðu sum óheftir public servicestovnar. 5. Neyðugar fíggjarligar ábøtur á SvF og ÚF Fyri at tryggja Sónvarpi Føroya eitt haldgott fíggjarligt støði er neyðugt at við einum árligum rakstrargrundarlagi uppá 25 mió. kr. Niðanfyri er víst, hvussu raksturin kann verða settur saman: Mió. kr. Hyggjaragjald 15 Lýsingar og spøl 5 Stuðul á løgt. fíggj.lóg 5 Tilsamans 25 Tøkniliga gongdin á kringvarpsøkinum krevur, at tøknin verður digitaliserað yvir eitt ávíst tíðarskeið (3-4 ár). SvF hevur gjørt eina digitaliseringsætlan, ið er løgd sum støði undir uppskoti frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum til langtíðar løguætlan landsins. Sambært hesi ætlan skulu 4 mio. kr. játtast árliga í tíðarskeiðinum 2001- 2003. Við hesari atgerð kemur SvF at halda sama tøkniliga støði sum sjónvarpini í okkara grannalondum og verður SvF tí eisini framyvir ført fyri at samskifta og samstarva við hesi um tilfar og sendingar. Frá 2004 og framyvir er neyðugt at gera eina viðlíkahalds- og løguætlan fyri at tryggja, at digitala tøknin framhaldandi er á nøktandi støði. Men tøkniligu krøvini til Útvarp Føroya eitt nú til digitalisering av søvnunum og nútímansgerð av útgerð vera tey komandi árini so stór, at tað almenna ikki sleppur undan at játta útvarpinum stuðul til íløgur til hesar uppgávur. 6. Møguleikar at gera Útvarp og Sjónvarp veruliga óheft av politiska myndugleikanum 1.Broytingar í verandi kringvarpslóg ÚF og Svf verða skipað sum sjálvstøðugir almennir stovnar (ikki undir landinum sum nú). Ovasta leiðslan verður ein nevnd sum t. d. kundi verið vald lutvíst eftir eftir tilmæli frá løgtinginum, ella eftir ávísum fakligum kriterium e.ø. Um myndugleika nevndarinnar kundi verið sagt at nevndin hevur hægstu leiðslu yvir stovninum og hevur yvirskipaðu ábyrgdina av virkseminum hjá stovninum. Stovnurin eigur at vera heilt leysur av landskassanum og stjórnan av roknskaparhaldi landskassans, sjálvt um virksemið eisini verður fíggjað við landskassastudningi. Verður henda loysn vald er neyðugt eisini at gera ásetingar um, hvussu ognarviðurskiftini hjá stovnunum skulu vera. Eisini eru helst aðrar ásetingar neyðugar, men fyrst má finnast útav um politiskt grundarlag er fyri hesum. 2.Sjónvarp og útvarp sum sjálvsognarstovnar: Ein annar vegur at ganga er, at skipa stovnarnar sum veruligar sjálvsognarstovnar. Hetta skal gerast við løgtingslóg, sum eisini ásetir, hvat stovnsfæið er. Tá talan er um Útvarp Føroya, eru ognirnar nóg stórar til at skráseta, at Útvarpið hevur eitt stovnsfæ, meðan Sjónvarp Føroya ongar ognir hevur. Her eigur at verða gjørt tað, at bygningar o.a. sum er skrásett sum ogn hjá landinum, verða flutt sum ogn hjá Sjónvarpinum og harafturat verður helst neyðugt við ávísari peningajáttan til hetta stovnsfæ. Verða ÚF og SvF sjálvsognarstovnar (veruligir sjálvsognarstovnar) so verða teir sjálvstøðugir juridiskir persónar eru ognirnar vardar av grundlógini heftir landið ikki fyri skyldurnar er allur avgerðarættur hjá stovnunum (ella soleiðis, sum viðtøkurnar hjá stovnunum siga) Hetta er galdandi sjálvt um stovnurin fær stuðul úr landskassanum. Falkavegi 6 o Postrúm 3279 o FO-110 Tórshavn Tel. int. +298 35 50 50 o Faks int. +298 35 50 55 o E-mail: umms@umms.fo Skúlin á Trøðni Latið tingmonnum 13. juni 2000 UTTAN HEIMILD INNGANGUR Síðan Skúlin á Trøðni til fíggjarárið 1998 varð niðurlagdur sum ein sjálvstøðugur undirvísingarstovnur og gjørdur til part av ráðgevingarskipanini hjá landsskúlafyrisitingini undir felags heitinum Sernámsdepilin, hevur støðan á skúlanum verið ógvuliga ógreið. Tí samstundis sum næmingar í fólkaskúlaldri framvegis hava verið innskrivaðir at ganga í skúlanum, og starvsfólkini á "gamla" Skúlanum á Trøðni framvegis hava verið og eru tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum, so hevur fólksskúlalógin ikki verið fylgd. Eingin reglugerð hevur verið fyri Sernámsdepilin, so hann hevur higartil verið bæði undirvísingarstovnur og ráðgevingarstovnur í senn, hóast greiður munur er í fólkaskúlalógini millum hesar báðar skipanir. Starvsfólkini hava verið ógvuliga ótrygg við støðuna, og fyri einum ári síðani sendu vit út Frágreiðing um Sernámsdepilin. Vit vónaðu at fáa okkurt andsvar, so skipað viðurskifti kundu fáast. Men eingin læt við seg koma, fyrr enn Rúna Sivertsen, løgtingskvinna, fyri jól 1999 setti landsstýrismanninum í skúlamálum nakrar spurningar viðv. Sernámsdeplinum. Svarini frá landsstýrismanninum vóru ógvuliga ógreið, sama var við einum skrivi frá Hensari Ellingsgaard deildarleiðara, til nevndina í lærararáðnum á Skúlanum á Trøðni. Tá ið so uppskot til Kunngerð um sernámsfrøðiligt virksemi varð send út til hoyringar, gjørdi nevndin í lærararáðnum av at taka málið uppaftur. Vit sendu nakrar viðkomandi spurningar til Føroya Lærarafelag og heittu á felagið at biðja í minsta lagi tveir løgfrøðingar svara teimum. Her er úrslitið. Vónandi er støðan nakað greiðari viðv. Sernámsdeplinum. Skúlin á Trøðni Skúlin a Trøðni var danskur sjálvsognarstovnur, til hann kom yvir á føroyskar hendur í 1988. Í 1989 heitti Føroya Landsstýri á landsskúlastjóran um at seta niður nevnd at gera uppksot um nýggjar lógarreglur og skipan fyri Skúlan á Trøðni. Einki lógaruppskot spurdist burturúr, men úrslitið gjørdist ein ivasom kunngerð, kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving, ið varð lýst 17. okt. 1990. Í 1990 fingu "donsku" starvsfólkini á Skúlanum á Trøðni tilboð um nýggj setanarskriv frá Føroya Landsstýri. Í teimum stendur: "Føroya Landsstýri" avgjørdi á sumri 1990 at broyta støðu skúlans frá at vera ein sjálvsognarstovnur til at vera ein almennur skúli innan fólkaskúlan - og samsvarandi hesum bjóðar landsstýrið tygum at verða tænastumaður í føroyska fólkaskúlanum frá 1. avgust 1990 at rokna." Flestu starvsfólkini tóku av, men nøkur vórðu verandi - og eru framvegis - danskir tænastumenn. Fyrisitingarliga var skúlin nú komin undir landsskúlafyrisitingina eins og allir aðrir skúlar í Føroyum, og lógargrundarlagið fyri virkseminum var kap. 4 í fyrisitingarlógini frá 1978, Aðrir almennir skúlar. Í 1992 fingu starvsfólkini sendandi frá landsskúlafyrisitingini Reglugerð fyri lærararáðið á Skúlanum á Trøðni. Henda reglugerð hevði heimild í § 28 í fyrisitingarlógini (á hvørjum almennum skúla......verður skipað eitt lærararáð). Miðskeiðis í 90 árunum varð nevnd sett at lýsa stjórastarvið á Skúlanum á Trøðni. Nevndin kom til hesa niðurstøðu: "Skúlaleiðslan á Skúlanum á Trøðni hevur eins og á øðrum skúlum ta fyrisitingarligu og tað námsfrøðiligu ábyrgdina, og skúlaleiðslan hevur í hesum sambandi skyldur mótvegis foreldrum, starvsfólki og hægri myndugleika, soleiðis sum hesar eru ásettar eftir galdandi lóg, kunngerðum og rundskrivum." Hóast vantandi lógarreglur hevur skúlin tó verið ein náttúrligur partur av føroyska skúlaverkinum, og í forarbeiðinum til fólkaskúlalógina, Álit til nýggja fólkaskúlalóg, verður skúlin nevndur við navni í sambandi við tvær lógargreinar. Fyrru ferð er í sambandi við §27, 3. stk.: ".....tað er henda lógargrein, sum m.a. heimilar tilvísing av næmingum til undirvísing í Skúlanum á Trøðni, ........" Og viðmerkingar til §66 ljóða (í álitinum er hetta §70): "Nevndin heldur, at Skúlin á Trøðni er dømi um almennan undirvísingarstovn undir landinum, ......" Fólkaskúlalógin varð samtykt á Føroya Løgtingi á sumri 1997. Øll árini frá 1988 og fram til fíggjarárið 1998 hevði Skúlin á Trøðni egna játtan á fíggjarlógini, í 1989 16,5 mió. og í 1998 12,2 mió. krónur. Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin Skúlin á Trøðni hevur ikki verið einasta tilboð innan erundirvísing í Føroyum. Landsskúlafyrisitingin hevur í mong ár havt sína egnu ráðgevingarskipan innan serundirvísing, Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin kallað (SNR). Í fólkaskúlalógini frá 1997 stendur: "Kommunustýrið hevur, um foreldrini ynskja, at børn verða skrivað inn í fólkaskúlan, skyldu at skipa so fyri, at øll hesi børn, sum búgva í øki skúlamyndugleikans, fáa undirvísing í hesum øki...., og at teimum kann verða veitt sernámsfrøðilig hjálp, smb. §4, 3. og 4. stk." §4 3. stk. sigur: "Skúlum verður veitt sernámsfrøðilig ráðgeving og næmingum sernámsfrøðiligur stuðul." Føroya Løgting skilir sostatt greitt ímillum tvær skipanir: Um foreldrini ynskja, at barn teirra skal verða skrivað inn í heimliga skúlan, so skal Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin á Landsskúlafyrisitingini síggja til, at barnið fær sernámsfrøðiliga hjálp. Vilja foreldrini ikki hetta, so skal teimum standa í boði at kunna senda barn teirra á serskúla (Skúlan á Trøðni). Føroya Løgting hevur ongantíð tikið politiska avgerð um, at hetta skal gerast ein og sama skipan. Gongdin í 90 árunum Landsskúlafyrisitingin hevur tó øll hesi árini havt ætlanir um at gera Skúlan á Trøðni til ein part av ráðgevingarvirkseminum hjá fyrisitingini. Í 1991 avgjørdi landskúlastjórin, at SNR (sernámsfrøðiliga ráðgevingin á Landsskúlafyrisitingini) skuldi flyta inn í Skúlan á Trøðni at hava skrivstovur. 90 árini vóru hereftir merkt av sera ótryggum viðurskiftum á Skúlanum á Trøðni. Hesum er nærri greitt frá í Frágreiðing um Sernámsdepilin frá mai 1999. Uppritið Á heysti 1997 vórðu starvsfólkini á Skúlanum á Trøðni kallað til fundar har m.a. landsstýrismaðurin í skúlamálum og aðalstjórin í Mentamálastýrinum luttóku. Á hesum fundi fingu starvsfólkini handað Upprit um Sernámsdepilin. Hetta upprit var ein ætlan, sum Landsskúlafyrisitingin hevði gjørt. Ætlanin gekk út uppá at leggja Skúlan á Trøðni saman við Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina. Samanlagdi stovnurin skuldi eita Sernámsdepilin. Ein stjóri skuldi hereftir hava alla ábyrgd av øllum sernámsfrøðiliga virkseminum í Føroyum. Orsøkirnar til uppskotið um samanlegging síggjast á síðu 5 og 6 í Upprit um Sernámsdeplin: "Í sambandi við, at bæði skúlastjórin og inspektørurin á Skúlanum á Trøðni høvdu sagt frá, at teir ætlaðu at fara frá á sumri 1997 við eftirløn, varð spurningurin veruliga um samskipan av sernámsfrøðiliga virkseminum í eina eind tikin uppaftur, og m.a.hevur arbeiðsbólkur við umboðum frá Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini, leiðsluni á Skúlanum á Trøðni og Landsskúlafyrisitingina viðgjørt málið. Semja varð í arbeiðsbólkinum um, at ein nýggjur bygnaður, har alt tað sernámsfrøðiliga virksemið er skipað í eina eind, hevði bøtt munandi um tænasturnar til viðskiftafólkini og um arbeiðsviðurskiftini hjá teimum, sum starvast innan økið. Hesi sjónarmið hava verið førd fram fyri landsstýrismanninum m.a. á fundi 29. april 1997. Í skrivi, dagfest 9. mai 1997, heitir landsskúlastjórin á landsstýrismannin um, "at fremja ætlanina um at skipa sernámsfrøðiliga virksemið í eina fyrisitingarliga-, námsfrøðiliga- og fíggjarliga eind. Landsstýrismaðurin tók undir við uppskotinum frá landsskúlastjóranum um at skipa sernámsfrøðiliga virksemið í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind og heitti á skúlafyrisitingina um at gera uppskot til, hvussu virksemi innan hetta økið kann skipast. Skúlafyrisitingin mælir til, sum fyrsta stigið fyri endaligari samanlegging av virkseminum innan hetta økið, at seta á stovn ein Sernámsdepil." Her sæst týðuliga, at tað er ikki Føroya Løgting, men landsskúlafyrisitingin, sum rekur politikk. Uppgávan hjá fyrisitingini er annars ásett í kap. 7 í fólkaskúlalógini, har §57, stk. 1 ljóðar: "Landsstýrismaðurin (fyrisitingin) hevur ta yvirskipaðu leiðsluna og yvirumsjónina av fólkaskúlanum og ansar eftir, at galdandi reglur verða hildnar, og at ásettar fyriskipanir verða settar í verk." Í hesum føri má sigast, at fyrisitingin hevur yvirtulkað sín leiklut. Landsstýrismaðurin spurdi heldur ikki Føroya løgting, hvat tingið helt um ætlaninar. Heldur ikki foreldur, næmingar, lærarar, áhugafeløg (Javni, MBF o.o.) vórðu spurd, hvat tey hildu um ætlanina. Sum áður víst á, so er her talan um tvær heilt ymiskar skipanir, sum verða lagdar saman: Øðrumegin ein undirvísingarstovnur, sum hevur ábyrgdina av innskrivaðum børnum bæði undir og í skúlaaldri og hinumegin ein ráðgevingarstovnur, ið skal veita stuðul og ráðgeving til børn undir og í skúlaaldri, børn, sum heimligi barnagarðurin ella skúlin hevur ábyrgdina av. Eftir uppritinum skuldi "gamli" skúlin á Trøðni halda fram sum ein deild av Sernámsdeplinum við egnum deildarleiðara. Bæði skúlin og barnagarðurin vóru partar av hesi deild. So at síggja til var alt við tað gamla. Men verður lisið á síðu 6, "Endamálið við Sernámsdeplinum", so sæst, hvørjar veruligu ætlaninar eru. Har stendur: "Sernámsdepilin skal vera felags starvsstað hjá øllum teimum, sum virka innan sernámsfrøðiligu ráðgevingina bæði sentralt og lokalt, ....." Ætlaninar eru sostatt at gera Sernámsdepilin til ein ráðgevingarstovn. Og sum víst varð á í fyrra brotinum úr uppritinum, so er samanleggingin bert fyrsta stigið í hesi ætlan. Landsstýrismaðurin tók undir við ætlanini hjá fyrisitingini, og í des. 1997 fingu starvsfólkini í Skúlanum á Trøðni bræv frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, har sagt varð, at nú var starvsstarvsstaðurin broyttur frá Skúlanum á Trøðni til Skúlan í Sernámsdeplinum. Og hetta hevði skund, tí millum jóla og nýggjárs skuldi fíggjarlógin fyri 1998 samtykkjast. Og í hesa fíggjarætlan kemur fyri fyrstu ferð rakstrarjáttan til Sernámsdepilin. Lýst varð eftir stjóra til Sernámsdepilin. Ein umsøkjari var, og leiðarin fyri SNR á Landsskúlafyrisitingini fekk starvið. Í starvslýsingini stendur m.a. , at stjórin skal hava ta námsfrøðiligu, fyrisitingarligu og fíggjarligu ábyrgdina av Sernámsdeplinum og sernámsfrøðiliga virkseminum í undirvísingarverkinum. Stjórin fyri Skúlan á Trøðni, sum fram til 31. des. 1997 hevði havt fulla ábyrgd av skúlanum, gjørdist nú deildarleiðari uttan ábyrgd í Sernámsdeplinum. Tvístøðan millum undirvísingarstovn øðrumegin og ráðgeving (fyrisiting) hinumegin gerst nú beinanvegin sjónlig. Fólkaskúlalógin er sera greið, tá ið hon í §55, stk. 2 sigur, at skúlaleiðarin hevur ta fyrisitingarligu og námsfrøðiligu leiðsluna av skúlanum og ábyrgdina av virksemi skúlans mótvegis skúlamyndugleikunum á staðnum. Hetta, at ein skúlastjóri gerst ein deildarleiðari uttan ábyrgd, er tí í beinleiðis andsøgn til fólkaskúlalógina, sum Føroya Løgting samtykti á sumri 1997. Broytingar Umskipanin fram móti eini ráðgevingarskipan burturav fór beinanvegin í gongd. Einasti lærarin, ið var ikki tænastumaður, varð sagdur úr starvi, og síðani eru fleiri lærarar farnir frá, uttan at nakar er settur aftur í staðin. So taktikkurin er, at skúlin skal minka burtur í einki av sær sjálvum, uttan at almenningurin veit, hvat gongur fyri seg. Serbarnagarðurin, sum hevur verið partur av Skúlanum á Trøðni síðani einaferð í 60 árunum, varð á sumri 1998 niðurlagdur og gjørdur til ein ráðgevingar- og eygleiðingarbarnagarð. Tað er ikki longur møguligt at hava innskrivað børn í føstum stovnsplássi í serbarnagarðinum í Sernámsdeplinum. Leiðslan sigur, at heimild er ikki longur fyri hesum. Og heimildin hjá fyrisitingini umfatar jú bara stuðul og ráðgeving, so tað er rætt, at fyrisitingin ikki sjálv kann reka serbarnagarð. Men fólkaskúlalógin í sjálvum sær forðar ikki fyri hesum. Í notatið til foreldraráðið á Skúlanum á Trøðni, dagfest 15. mai 2000, sigur Sigmund Poulsen adv.: "Sjálvt um §26, stk. 1, 2. punktum ásetir, at fólkaskúlin skal hava tilboð um sernámsfrøðiliga hjálp til øll undir 18 ár, so forðar hendan áseting ikki fyri, at Sernámsdepilin skrivar inn børn undir skúlaaldur, um foreldrini ynskja tað. Sostatt er eisini heimild til at hava serbarnagarð ella líknandi á Sernámsdeplinum við heimild í fólkaskúlalógini." Barnagarðslærararnir, sum starvaðust í serbarnagarðinum, gjørdust eisini tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum, tá ið Skúlin á Trøðni gjørdist almennur skúli innan fólkaskúlan. Teir starvaðust tá sum undirvísandi barnagarðslærarar. Síðani fyrisitingin niðurlegði barnagarðin á sumri 1998, hevur teimum verið álagt eygleiðingar- og ráðgevingarvirksemi. Hevur fyrisitingin heimild at broyta grundarlagið undir teirra tænastumannastarvi, uttan at starvstreytirnar verða broyttar? Hetta at serbarnagarðurin er niðurlagdur, hevur Føroya Løgting ongartíð fingið at vita. Í fíggjarlógaruppskotinum fyri 1999 stóð undir virksemisyvirlitinum hjá Sernámsdeplinum framvegis barnagarður og eygleiðing, hóast bara seinna virksemið fór fram. Frágreiðing um Sernámsdepilin Starvsfólkini á Skúlanum á Trøðni hava verið sera ótrygg viðv. stóru broytingunum og ógreiðu viðurskiftunum, og á vári 1999 samtykti 90% av limunum í lærararáðnum at senda út eina frágreiðing um viðurskiftini á staðnum. Frágreiðingin, Frágreiðing um Sernámsdepilin, varð send øllum løgtingslimum, landsstýrismanninum í skúlamálum, MBF, Javna o.ø. við áhuga í málinum. Men eingin - hvørki politikkarar ella avvarðandi - læt við seg koma, og tí hendi ikki meira í málinum. Í Løgtingsfíggjarlógini fyri ár 2000 stóð framvegis barnagarður og eygleiðing. Spurningar á tingi Men fram ímóti jólum 1999 boðaði løgtingslimurin Rúna Sivertsen frá nøkrum spurningum til landsstýrismannin í skúlamálum viðv. Sernámsdeplinum. Svarini frá landsstýrismanninum vóru merkt av uttanumtosi, og Rúna Sivertsen góðtók tey ikki. Spurningarnir vórðu settir av nýggjum í Løgtinginum, men tá ið svarini komu, vóru tey sera ógreið og enn einaferð merkt av uttanumtosi. Rúna Sivertsen sigur í viðtalu við blaðið hjá Javna, at hon umhugsar at fara til løgmans við málinum Ein av upplýsingunum, sum landsstýrismaðurin kom við, var, at Sernámsdepilin er ein stovnur í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Viðv. hesum sendi lærararáðsnevndin fyrispurning, og vit fingu tveir mánaðar seinni eitt sera fløkt svar frá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum undirskrivað av Hensari Ellingsgaard, deildarstjóra. Um hetta mundið hoyrdist, at nú var reglugerð fyri Sernámsdepilin ávegis. Og 26. apríl varð Kunngerð um sernámsfrøðiligt virksemi send MBF til umælis. Nakrar dagar seinni fekk Føroya Lærarafelag kunngerðina. Møguligar viðmerkingar skuldu vera Undirvísingar- og Mentamálastýrinum í hendi 22. mai 2000. Vit sótu nú við fleiri skrivum, ið viðgjørdu Sernámsdepilin. Fyrst vóru tað svarini frá Signari á Brúnni til Rúnu Sivertsen, síðani svarið frá Hensari Ellingsgaard til lærararáðsnevndina, og nú eisini uppskot til kunngerð. Samanlagt góvu hesi skriv eina sera fløkta og ógreiða mynd av okkara starvsstaði. Nevndin í lærararáðnum gjørdi tí av, at nú skuldi greiða fáast á viðurskiftunum. Nakrir spurningar vórðu tí orðaðir, og nevndin bað Føroya Lærarafelag heita á í minsta lagi tveir løgfrøðingar um at koma við løgfrøðiligum niðurstøðum. Lærarafelagið bað Bjørn á Heygum og Hans Trygva Teirin gera sínar metingar. Samstundis hevði forelddraráðið á Skúlanum á Trøðni heitt á Sigmund Poulsen, og hann er eisini komin við einum notati viðv. Sernámsdeplinum. Heimildir fyri Sernámsdeplinum Viðv. spurninginum, hvørjum lógargrundarlagi Skúlin á Trøðni var undir í 90 árunum, og hvørja lógarheimild landsstýrismaðurin hevði til at gera skúlan til part av fyrisitingini (Sernámsdeplinum), svarar Signar á Brúnni í Løgtinginum: "Skúlin á Trøðni var ein fyrisitingarlig eind beinleiðis undir meginfyrisitingini og Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin var eisini ein partur av meginfyrisitingini. Tað krevst tí ikki nakað ávíst lógargrundarlag fyri at leggja hesar báðar partarnar saman í eina eind." Her villleiðir landsstýrismaðurin løgtingið, tí hann roynir at fáa tað at tykjast, eins og Skúlin á Trøðni altíð hevur verið ein partur av landsskúlafyrisitingini. Men hetta er ósatt. Um so var, hvussu ber tað tá til, at sami landsstýrismaður fyrst í 90 árunum gav starvsfólkunum á Skúlanum á Trøðni tilboð um at gerast tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum, tí landsstýrið hevði avgjørt, at Skúlin á Trøðni skuldi gerast almennur skúli innan fólkaskúlan? Um skúlin altíð hevur verið partur av fyrisitingini, hví fingu starvsfólkini ikki tilboð um starv í fyrisitingini í staðin? Hensar Ellingsgaard er ikki samdur við sín egna landsstýrismann. Hann sigur í svari til nevndina í lærararáðnum, at Skúlin á Trøðni "bert kundi koma undir reglurnar í kap. 4 í lógini um fyrisiting av skúlaverkinum sum almennur skúli." Í uppskoti til kunngerð stendur, at Sernámsdepilin er stovnur við trimum deildum. Tríggir deildarleiðarar skulu vera, men yvir teimum verður ein stjóri við allari ábyrgd. Men var nøkur heimild at niðurleggja Skúlan á Trøðni og gera hann til part av einum Sernámsdepli? Hvat siga løgfrøðingarnir? Sigmund Poulsen: "Heimildina til at umskipa skúlan til ein undirskipaðan part av einum nýggjum stovni, síggi eg ikki beinleiðis í fólkaskúlalógini ella aðrari lóg, og spurnartekin kann møguliga eisini setast við heimildargrundarlagið til yvirhøvur við tí ætlaðu kunngerðini at skipa ein nýggjan stovn sum Sernámsdepilin." Hans Trygvi Teirin: "Heimildargrundarlagið undir Sernámsdeplinum er ógreitt." Bjørn á Heygum: "Einki stendur um stovnseting av nøkrum Sernámsdepli, sum skal taka sær av hesi ráðgeving ella undirvísing og enn minni stendur nakað um ein serligan leiðslubygnað fyri henda sjálvstøðuga stovn." Heimildirnar fyri skúlanum í Sernámsdeplinum Í Skúlanum í Sernámsdeplinum eru framvegis innskrivaðir uml. 30 næmingar í fólkaskúlaaldri. Landsstýrismaðurin upplýsti í løgtinginum: "Heimildirnar til virksemi í Sernámsdeplinum eru í §4,stk.3, 4 og 5. í løgtingslógini frá 1997 um fólkaskúlan." Hetta eru sum áður nevnt heimildirnar hjá fyrisitingini at veita skúlum og næmingum ráðgeving og stuðul. Eisini segði hann: "Skúlaleiðarin og stjórin í Sernámsdeplinum eru báðir settir av landsstýrismanninum og eru partar av fyrisitingini." Har aftur at upplýsti landsstýrismaðuri: "Í skúlanum í Sernámsdeplinum er skúlaleiðari, hvørs heimildir ikki eru ásettar í lóg ella kunngerð. Starvið er tí ikki skipað á sama hátt sum eitt skúlaleiðarastarv í fólkaskúlanum." Hervið staðfestir hann, at skúlin í Sernámsdeplinum ikki er partur av fólkaskúlanum. Hensar Ellingsgaard sigur í svari til lærararáðsnevndina: "Í grannalondum okkara er tað ikki ein óvanligur fyrisitingarligur bygnaður, at stovnar og skúlar verða stýrdir beinleiðis av fyrisitingini,...." Men hvussu er so við lógarheimildum fyri hesum í Føroyum? Í uppskoti til nýggja kunngerð stendur, at skúlin í Sernámsdeplinum er deild fyri seg ( ein av trimum). Ein deildarleiðari skal hava leiðsluna av skúlanum undir ábyrgd stjórans í Sernámsdeplinum. Avgerðandi spurningurin er: Finst nøkur heimild í áðurnevndu lógargreinum fyri, at fyrisitingin kann reka ein skúla, sum har aftur at ikki fylgir fólkaskúlalógini? Hvat siga so løgfrøðingarnir? Sigmund Poulsen, advokatur: "Tað framgongur annars ikki heilt klárt, um Skúlin á Trøðni við tí ætlaðu kunngerðini í veruleikanum ikki er skúli longur í lógarinnar merking, men ein serlig deild av einum stovni, sum nevnist Sernámsdepilin. Men um so er, at ætlanin við kunngerðini er, at talan ikki longur skal vera um ein skúla, sum t.d. ikki er umfataður av skúlafyrisitingarlógini, so er tað mín fatan, at landsstýrismaðurin hevur ikki fingið heimild í teimum omanfyri nevndu ásetingum í fólkaskúlalógini at skipa Skúlan á Trøðni sum annað enn ein skúla. Tí er skúlin umfataður av skúlafyrisitingarlógini og møguligum øðrum ásetingum um skúlar yvirhøvur." Bjørn á Heygum, advokatur: "Einki stendur um at veita hesa tænastu út frá eini sjálvstøðugari fyrisitingarligari eind uttan fyri fólkaskúlan. Undir teimum fortreytum og tí samanhangi nevndu lógargreinir eru orðaðar verður niðurstøðan, at landsstýrismaðurin ikki hevur eina nóg greiða heimild til, at fyrisitingin kann fara undir at reka ein slíkan skúla. Greið heimild til slíkan rakstur finst ei heldur aðrastaðni í fólkaskúlalógini. (....) Eingin ivi er um, at skúli og lærarar skulu fylgja ásetingunum í fólkaskúlalógini, og annars skipa seg undir tann leiðslubygnað, sum fólkaskúlalógin fyriskrivar." Heimildirnar hjá skúlaleiðsluni Sum áður nevnt sigur fólkaskúlalógin (§55, stk.2), at "skúlaleiðarin hevur ta fyrisitingarligu og námsfrøðiligu leiðsluna av skúlanum og ábyrgdina av virksemi skúlans mótvegis skúlamyndugleikunum á staðnum". Men landsstýrismaðurin upplýsti í løgtinginum, at "í skúlanum í Sernámsdeplinum er skúlaleiðari, hvørs heimildir ikki eru ásettar í lóg ella kunngerð. Starvið er tí ikki skipað á sama hátt sum eitt skúlaleiðarastav í fólkaskúlanum. (...). Skúlaleiðarin hevur útint virki sítt, soleiðis at tað starvsliga sæð í mest møguligan mun samsvarar við skúlaleiðarum fólkaskúlans" Og Hensar Ellingsgaard upplýsti fyri lærararáðsnevndini, at "stovnsetingin av Sernámsdeplinum hevði við sær, at ein partur av heimildunum hjá skúlanum var fluttur til stjóran í Sernámsdeplinum. Her fara bæði landsstýrismaðurin og Hensar Ellingsgaard ógvuliga lætt um sannleikan. Sum áður nevnt í hesum skrivi varð í jan. 1998 lýst eftir stjóra til Sernámsdepilin. Og í lýsingini stóð, at stjórin fekk ta námsfrøðiligu-, fyrisitingarligu- og fíggjarligu ábyrgdina av Sernámsdeplinum. Deildarleiðarin (skúlaleiðarin) hevur í dag onga ábyrgd yvirhøvur. Hetta verður eisini staðfest í uppskoti til kunngerð, har §10, stk. 1 sigur: " Undir ábyrgd stjórans í Sernámsdeplinum hevur skúlaleiðarin leiðsluna av øllum viðurskiftum viðvíkjandi skúlanum." Men hvat siga løgfrøðingarnir? Bjørn á Heygum, advokatur: "Eingin ivi er um, at skúli og lærarar skulu fylgja ásetingunum í fólkaskúlalógini, og annars skipa seg undir tann leiðslubygnað, sum fólkaskúlalógin fyriskrivar. (...). Sum alt annað í kunngerðini er talan um sera ivasamar heimildir og hvørt skúlaleiðarin virkar við ella uttan ábyrgd og mótvegis hvørjum kann bert staðfestast út frá sjálvari lóggávuni...... (..) §10 í Kunngerðini er sostatt ikki í tráð við ásetingina í §55, stk.2 um, at skúlaleiðarin hevur ábyrgd av virksemi skúlans mótvegis skúlamyndugleikunum, sum ikki kann vera stjórin á Sernámsdeplinum......" Heimildirnar fyri virkseminum Løgfrøðingar meta ikki, at fyrisitingin hevur heimild at reka ein skúla í Sernámsdeplinum. Hensar Ellingsgaard man sjálvur ivast í, um heimildarnar eru í lagi, tí í svarinum til lærararáðið skrivar hann, at "neyðugt er at skilja heimildina fyri virksemi í skúlanum og heimildina fyri sjálvan skúlan sundur." Og seinni skrivar hann, at tað er "ikki tørvur á lógarheimild fyiri skúlan, um bert heimildirnar fyri virkseminum eru í lagi." Men hvat siga løgfrøðingarnir? Bjørn á Heygum, advokatur: "Tað er greitt, at lógarheimild skal fyrst og fremst vera fyri virkseminum og er hetta eisini grundarlagið fyri fólkaskúlalógini, har einstøku skúlarnir ikki verða nevndir. Hinvegin ásetir fólkaskúlalógin greiðar karmar kring hetta virksemið og eingin kann vera í iva um, hvussu hetta frálæruvirksemið er skipað. (.....) Niðurstøðan verður sostatt, at tað finst bert lógarheimild fyri næmingar, sum eru innskrivaðir í fólkaskúlanum og móttaka serundirvísing haðani, meðan lógarheimildin fyri at vera innskrivaður og móttaka undirvísing á einum sonevndum Sernámsdepli fullkomuliga vantar." Heimildir at rinda løn Sum áður nevnt fingu "donsku" tænastumenninir tilboð um at gerast tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum. Tey starvsfólk, ið tóku av, eru framvegis tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum. Einki er broytt í teirra starvstreytum hesi árini, hóast tænastustaðurin er fulkomuliga broyttur. Sum landsstýrsmaðurin upplýsti fyri Føroya Løgtingi, so er Sernámsdepilin ein partur av fyrisitingini ( Undirvísingar- og Mentamálastýrinum). Men partur av starvsfólkunum á gamla Skúlanum á Trøðni eru hóast hetta framvegis lønt sum tænastumenn í fólkaskúlanum, sjálvt um tað nú eru hálvttriðja ár síðan, at tænastustaðurin varð niðurlagdur. Seinasti spurningurin frá nevndini í lærararáðnum á Skúlanum á Trøðni til løgfrøðingarnar var, um tað framhaldandi er heimild at rinda tænastumonnunum løn. Og hvat siga løgfrøðingarnir? Bjørn á Heygum, advokatur: "Viðmerkjast skal, at her haltar aftur í stórum við heimildunum, tá tænastumenn við fólkaskúlan bert kunnu fáa útgoldna løn, so leingi teir virka við fólkaskúlan. Hetta er sjálvt grundarlagið undir teirra tænastumannastarvi og kann ikki einvíst broytast av fyrisitingini. Tískil er tað ikki sambarligt við teirra starvsøkið at virka uttanfyri fólkaskúlan sum partur av sernámsdepli ella øðrum skúla, uttan at starvstreytirnar verða broyttar samb. galdandi reglur." 1. jan. 1998 varð Skúlin á Trøðni ikki longur partur av fólkaksúlanum, men fyrisitingini. Hóast hetta hava uml. 20 tænastumenn í fólkaskúlanum fingið løn útgoldna nú í skjótt hálvttriðja ár. Har aftur at eru sjey "danskir" statstænastumenn, hvørs tænastustaður ikki er føroyski fólkaskúlin, men Skúlin á Trøðni og bert hann. Teirra tænastustaður er niðurlagdur. Hetta svarið frá Bjørn av Heygum staðfestir eisini, at undirvísandi barnagarðslærarunum ikki kann verða álagt eygleiðingar- og ráðgevingaruppgávur av fyrisitingini. Hans Trygvi Teirin samdur Vit nevndu tveir løgfrøðingar, Bjørn á Heygum og Hans Trygva Teirin, ið skuldu svara spurningunum frá lærararáðnum. Orsøkin til at Bjørn á Heygum einsamallur er nevndur, er tann, at í svarinum frá Hans Trygva Teirin verður sagt: "Eg havi kannað umrøddu kunngerð og eisini lisið svarið hjá Bjørn á Heygum adv., har hann viðger spurningarnar hjá lærarunum frá 8. mai 2000. Eg havi eisini lisið notat, dagfest 15. mai 2000, hjá Sigmundi Poulsen adv. til Foreldrafelagið á Skúlanum á Trøðni. Nú, tá ið bæði Bjørn á Heygum og Sigmund Poulsen hava latið frá sær síni kanningarúrslit, er ikki neyðugt hjá mær at endurtaka, í hvussu er tey meginsjónarmið, semja er um." Men Hans Trygvi Teirin kemur inn á tveir spurningar, ið møguliga partvís kunnu legalisera tær broytingar, ið fyrisitingin hevur framt viðv. Skúlanum á Trøðni. Játtaninviðurskiftini Tann fyrri er játtanarviðurskiftini. Her meinar hann við, at í tí sannroynd, at Løgtingið hevur játtað pening til Sernámsdepilin, íroknað Skúlan á Trøðni, liggur ein løgfrøðislig ikki týdningarleys viðurkenning ella góðkenning av "tingernes tilstand". Til hetta er at siga, at Føroya Løgting hevur ongantíð samtykt at niðurleggja einasta serskúla og serbarnagarð í Føroyum. Og einki í viðmerkingunum til fíggjarlógaruppskotini, hvørki í 1998, 1999 ella 2000 bendir á, at ætlanin er at niðurleggja nakað. Tí halda løgtingslimir sjálvandi, at støðan er óbroytt. Men landsstýrismaðurin hevur alla tíðina vitað, at eingin heimild er fyri barnagarði og skúla. Hann hevur vitað, at barnagarðurin er niðurlagdur, og at eingin heimild er fyri skúlanum. Tað, at Hensar Ellingsgaard sigur, at "ikki er neyðugt við heimild fyri skúlan, bert heimildin fyri virkseminum er í lagi", vísir jú, at fyrisitingin allatíðina hevur ivast í heimildinum fyri tí, ið fram er farið. Og hevði fyrisitingin gjørt sær tann ómak at spurt løgfrøðing, so hevði Sernámsdepilin neyvan sæð dagsins ljós. Føroya Løgting hevur jú eisini í fólkaskúlalógini ásett (§57), at "landsstýrismaðurin hevur ta yvirskipaðu leiðsluna og yvirumsjónina av fólkaskúlanum og ansar eftir, at galdandi reglur verða hildnar, og at ásettar fyriskipanir verða settar í verk. Tí er ikki so løgið, at Føroya Løgting samtykkir eina fíggjarlóg, har ein játtan eitur "Sernámsdepilin" við bæði serskúla og barnagarði sum undirpørtum. Løgtingslimir mugu sjálvandi hava álit á, at tær broytingar,. ið landsstýrismaðurin kemur við í tingið, hava lógarheimildir. Men í hesum føri eru heimildirnar fyri skúla í Sernámsdeplinum ikki til staðar. Og hóast fyrisitingin hevur niðurlagt serbarnagarðin, framgongur hetta ikki á fíggjarlógini. Spurningurin er tí, um ikki Føroya Løgting hevur játtað pening til Sernámsdepilin undir skeivum fortreytum. Leiðslurættur Seinni spuriningurin er við orðunum hjá Hans Trygva Teirin tað, sum á donskum máli verður rópt "organisationsmagt". Hesin umsitingarligi leiðslurættur hevur við sær, at fyrisitingarvaldið sum meginreglu skipar sín bygnað sjálv - bara hetta ikki beinleiðis stríðir ímóti nøkrum lógarásetingum. Til hetta kann sigast, at her er jú ikki talan um umsiting burturav. Vit tosa um ein almennan skúla innan fólkaskúlan, sum uttan heimild er gjørdur til part av fyrisitingini. Og støðan er ongantíð avklárað, við tað at stórur partur av starvsfólkunum í hesum fyrisitingarstovni framvegis eru tænastumenn í fólkaskúlanum. Tí tosa vit ikki um ein fyrisitingarbygnað burturav, men heldur um eina ógreidda fløkju millum fólkaskúlan og fyrisitingina. Og annars er tað vorðið staðfest - m.a. av Hans Trygva Teirin sjálvum - at bæði Sernámsdepilin og stórur partur av virkseminum har annaðhvørt hava ógvuliga ivasamar heimildir ella eisini stríða beinleiðis ímóti lógarásetingunum. Vit kunnu enda við orðunum hjá Bjørn á Heygum, og sum Hans Trygvi Teirin er samdur við honum í: "Hinvegin má ásannast, at tað allanvegin haltar við heimildunum og av tí sama er partvís talan um endurtøkur av reglunum í fólkaskúlalógini, viðhvørt beinleiðis andsagnir og aðrastaðir sjálvstøðugar fyriskipanir, sum ikki finnast í fólkaskúlalógini." Endi Henda ólógliga støða kann ikki halda fram. Føroya Løgting má sleppa at siga sína hugsan um framtíðina hjá Skúlanum á Trøðni. Fyrisitingin hevur alla tíðina vilja gingið uttan um Løgtingið, allarhelst tí tey hava væntað, at tingið kundi seta seg ímóti ætlanunum. Men nú gongur tað ikki longur. Foreldrini, sum hava síni børn innskrivað at ganga í skúla í Sernámsdeplinum, mugu beinanvegin hava at vita, hvønn skúlamøguleika teirra børn hava aftan á summarfrítíðina. Tí undir verandi umstøðum hava tey ikki heimild at halda fram í Sernámsdeplinum. Lættasti háttur at loysa trupulleikan er at gera eina serlóg fyri Skúlan á Trøðni, sum almennan undirvísingarstovn undir landinum. Tá er heimild eftir § 66 í fólkaskúlalógini at velja stýri o.a. til henda stovn, ið síðan aftur kann fara at virka sum ein serskúli og serbarnagarður Hvussu fyrisitingin so skipar sítt ráðgevingarvirksemi er upp til landsstýrismannin at finna fram til. Hans Trygvi Teirin endaði sítt notat við hesum orðum: "Saman um tikið haldi eg, at Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevði gjørt ruddiligast við at gjørt uppskot til serliga lóg um virksemi úti á Trøðni ella gjørt broytingaruppskot til verandi fólkaskúlalóg, soleiðis at ógreiðu viðurskiftini fáast í rættlag." Hvør kemur við uppskoti, ið ruddar upp, vita vit ikki, men at vænta, at tað verður fólkaskúladeildin í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum er rættuliga bjartskygt. Tí tað er júst fyrisitingin, ið øll hesi ár hevur arbeitt ímóti Skúlanum á Trøðni. Tórshavn 8. juni 2000 Vegna læraráðið á Skúlanum á Trøðni Osvald Jacobsen, form. Jan Christiansen, næsf. Solmundur Joensen, skr. Fyrispurningur um arvagransking 100-1 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi arvagransking Ár 1999, mikudagin 4. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvør hevur rættin at samráðast og taka avgerðir um samstarv ella ikki innan gransking, herundir arvagransking, millum almennu Føroyar og aðrar tjóðir? Nær var fyrsta sambandið millum Føroyar og íslendskar myndugleikar um arvagransking, og á hvørjum støði/við hvønn (alment ella privat, við politikkarar ella embætismenn) var hetta samband? Varð Føroya Landsstýri kunnað um fyrsta uppskot íslendinga um samstarv, og hví varð hetta uppskotið, sum íslendingar (leiðarin av DeCode Genetics) siga varð evnað eftir føroyskum leisti, vrakað? Kann Løgtingið/løgtingsmenn fáa upprunauppskot íslendinga útflýggjað til kunningar? Kann Løgtingið/løgtingsmenn fáa innlit í brævaskiftið, sum hevur verið millum almennar føroyskar myndugleikar og íslendsku fyritøkuna DeCode Genetics? Er nakar almennur granskingardepil (ella líknandi) her á landi, og kann landsstýrismaðurin, um so er, upplýsa Løgtingið um: a: Bygnað (herundir leiðslu)? á: Starvsfólkatal og starvsøki teirra? b: Fíggjarætlan og fíggjarviðurskifti annars, herundir hvussu skilnaður verður hildin á alment játtaðum peningi og møguligum peningi úr privatum grunnum v.m.? d: Endamálsorðing? Ein av almennu granskarunum hevur eisini verið (er?) í starvi hjá multinationalu amerikansku granskingarfyritøkuni DeCode Genetics. Hvussu forða almennu Føroyar, at mótstríðandi áhugamál kunnu komast av hesum? Hvønn leiklut hevur landsstýrismaðurin í granskingarmálum (Signar á Brúnni) havt í hesum týdningarmikla máli (samstarvssamráðingunum við "íslendindgar")? Fer Føroya Landsstýri frameftir, í fráboðaða fundarvirkseminum um arvagransking, at vanda sær betur í valinum av serfrøðingum soleiðis, at hesir verða óheftir av komerciellum arvagranskingarfyritøkum? Veit landsstýrið um síðuleypandi samband (privatar samráðingar) hevur verið millum somu almennu føroysku embætisfólk og gengranskingarfyritøkur sum t.d. DeCode Genetic? Viðmerkingar: Tað er meting Miðfloksins, at ætlanirnar um arvagransking eru millum størstu avbjóðingar, vanligi føroyingurin møtir her á gáttini til nýggju øldina. Hesa meting eru vit ikki einsamallir um, kring allan heim verður virkað fyri at forða óynsktum fylgjum av teim møguleikum, sum nýggja tøknin gevur. Aftur og aftur verður áherðsla løgd á neyva stýring, og at trygd hins einstaka má í hásætið, hetta tí at arvagransking so neyvt nemur einstaklingin og avdúkar lættliga áður fjald persónlig loyndarmál. Úrslitini, sum væntandi og vónandi verða hinum einstaka at gagni, kunnu lættliga misnýtast á slíkan hátt, at trygd borgarans nú og fameftir er álvarsliga hótt. Her hjá okkum fekk kjakið um arvagransking so óhepna byrjan, sum hugsast kann. Ófyrireikað varð roynt at bráðbyrja, hetta voldi ein ótryggleika størri enn hin náttúrliga væntaða, og royndirnar síðani frá landsstýrisins síðu at greina málið hava verið alt annað enn álitisskapandi. Flestu munnu kenna myndina av týdninginum av, at grundin, ið bygd verður á, heldur. Spurningar Miðfloksins eru ein roynd at klárleggja tað fløktu byrjanina, sum málið fekk her hjá okkum, og meting okkara er, at vit ongantíð tosa nóg nógv um henda spurning - hetta stórmál. Umframt at skapa eitt gott grundarstøði at byggja á, er umráðandi, at vit ikki enda í somu eyðmýkjandi støðu sum grannar okkara fyri vestan, har tað eydnaðist kapitalinum at "ræna arvin", hesa ogn alra, íslendingum til lítlan sóma og ivasama trygd. Á løgtingsfundi 6. august 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi tann 7. september 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Áðrenn eg fari at svara øllum teimum einstøku spurningunum, fari eg at gera vart við, at tað er skeivt av spyrjaranum í viðmerkingunum at føra fram, at roynt var at bráðbyrja uppá gengransking í Føroyum, tá ið eg heitti á tingið at veita eina peningajáttan til endamálið. Gengransking fór longu tá og fer framvegis fram í Føroyum. Men tær almennu Føroyar eiga ikki sín lut í hesum. Eins og kunningartøknin hevur verið eitt av teimum økjum, sum vesturheimurin hevur lagt størsta dentin á at menna eftir kríggið, so er einki at ivast í, at biotøknin fer at verða eitt av meginøkjunum í nýggju øldini. Tað merkir, at tað er væntandi, at hópin av ressursum fara at verða veittar til gransking og menning innan hetta økið. Í føroyskum høpi kundi hetta økið møguliga verðið áhugavert. Føroyar hava eina vælútbúna arbeiðsmegi, sum neyðugt verður at varðveita, skulu vit tryggja okkum framhaldandi vøkstur og framburð í samfelagnum. Tað er rætt, at tað er ein stór avbjóðing fyri mannaættina at taka støðu til allar teir mongu møguleikar og avleiðingar, sum nýggja tøknin gevur. Men hetta er ein avbjóðing, sum vit ikki kunnu skáka okkum undan, tí annaðhvørt tær almennu Føroyar eru við ella ikki, so eru føroyingar og so fara føroyingar at verða við í fleiri verkætlanum innan gengransking. Og júst tí at vit arbeiða við sera viðbreknum málum, har tað er av størsta týdningi, at vit stýra neyvt og seta trygdina hjá tí einstaka í hásæti, metti eg, at tað hevði verið ein stórur fyrimunur, um tað almenna heilsuverkið fekk ein týðandi leiklut á hesum øki. Í Føroyum er, eins og í øðrum londum í vesturheiminum, granskingin frí. Samstarv millum granskarar úr ymiskum londum er eitt vanligt fyribrygdi. Rætturin at samráðast og taka avgerðir um samstarv innan gransking millum almennu Føroyar og aðrar tjóðir liggur innan fyri ta heimild, sum tann einstaki landsstýrismaðurin hevur sambært stýrisskipanarlógini. (jbr § 52 ) Landsstýrismanninum kunnugt hevur einki samband verið ímillum almennu Føroyar og íslendskar myndugleikar um gengransking. Landsstýrismanninum kunnugt hevur samband verið ímillum føroyskar og íslendskar granskarar viðvíkjandi møguligum samstarvi innan gengransking. Ætlanin var her at inndraga føroyska heilsuverkið, soleiðis at hetta kundi fáa ágóða av samstarvinum. Landsstýrismaðurin er vitandi um, at tað fer fram gengransking í Føroyum í dag, ikki soleiðis at granskingin sjálv fer fram í Føroyum, men at føroyskt blóð og føroyskar ættartalvur eru grundarlagið undir gransking aðrastaðni í verðini. Landsstýrismaðurin hevur ikki neyvt yvirlit yvir, hvussu umfatandi hetta er, men er vitandi um, at hetta kemur fyri. Landsstýrismaðurin heldur, at hetta er óheppið, tí á henda hátt fær føroyska heilsuverkið og harvið føroyska samfelagið ongan ágóða av hesi gransking. Landsstýrismaðurin helt tað tí vera áhugavert, tá ið føroyskir granskarar boðaðu frá, at íslendskir granskarar vildu hjálpa føroyska heilsuverkinum at fáa slíka gransking setta á stovn í Føroyum. Hetta var grundarlagið, tá ið landsstýrismaðurin í heilsumálum tók ta avgerð, at føroyska heilsuverkið átti at taka lut í nýggju tøknini og granskingini, og á hesum støði sendi umsókn til tingið um at fáa eina eykajáttan. Sjálvandi var ikki farið í gongd við at spyrja seg fyri uttanlands um møguleikar fyri samstarvi, tí landsstýrismaðurin ynskti ikki at seta nakað í gongd, sum ikki eisini kundi gjøgnumførast. Tingið ynskti sum kunnugt fyrst at fáa teir etisku spurningarnar nærri kannaðar, áðrenn farið varð í gongd. Møguleikin hevur tískil ikki enn verið fyri at byrja uppá tað samstarv, sum annars stóð okkum í boði. Tað skal nevnast, at niðurstøðan frá ráðstevnuni um gengransking var, at tá ætlaða lógin um "sjúklingarrættindi" og konventiónin um biomedisin og mannarættindi eru sett í gildi, hava vit í Føroyum nóg gott grundarlag viðvíkjandi trygdini. Lógin og konventiónin verða løgd fyri tingið til heystar. Tað kennist hugstoytt í Danmarks Radio at hoyra, at ein Torben Kruse skal standa sum tann, sum hevur loyvi at gera genetiska gransking í Føroyum. Orsøkin til, at landsstýrismaðurin ynskti, at føroyska heilsuverkið skuldi luttaka í hesum, var at fáa tilvega menning av hesum verki og á henda hátt at draga skikkaða arbeiðsmegi hendavegin. Og tá ið tað tyktisk, at ávíst samstarv var møguligt, so var hetta ikki minni áhugavert, tá havt verður í huga, at granskingin í Íslandi tykist at vera munandi meira framkomin enn í hinum grannalondum okkara. Tá ið løgtingsmaðurin spyr, um Føroya Landsstýrið, tvs. stjórnin í Føroyum, varð kunnað um fyrsta uppskot íslendinga um samstarv, skal verða víst á, at ongar formligar samráðingar vóru um samstarv. Landsstýrismaðurin hevði tó fullan kunnleika til, at føroyskir granskarar høvdu samband við granskarar í Íslandi, og at teir tosaðu um møguleikan fyri einum komandi samstarvi, um so var, at grundarlag varð í Føroyum fyri hesum. Landsstýrismaðurin varð kunnaður um, at íslendingar, um so var, at føroyingar fingu tilvega grundarlag fyri samstarvi, vóru sinnaðir at hjálpa føroyingum. Hendan kunnleika landsstýrismansins vórðu hinir landsstýrismennirnir kunnaðir um. Tá tosað verður um eitt uppskot, sum skal vera vrakað, so er hetta villleiðandi; einki uppskot er komið landsstýrismanninum til realitetsviðgerð. Talan er um, at føroyingar og íslendingar í felag hava arbeitt við einum pappíri, og hetta arbeiðið varð ongantíð gjørt liðugt, tí at løgtingið ynskti fyrst at fáa fleiri upplýsingar um teir etisku spurningarnar í sambandi við gengransking. Tá ið løgtingsmaðurin spyr, um Løgtingið/løgtingsmenn kunnu fáa avrit av upprunauppskoti íslendinga útflýggjað til kunningar, so er landsstýrismaðurin av teirri áskoðan, at tað er ikki rætt at útflýggja eitt arbeiðsskjal til privata fyritøku í Íslandi, sum møguliga skuldi nýtast til at leggjast fyri landsstýrismannin til støðutakan. Tað eigur tó at verða endurtikið í hesum svari, at teir føroysku granskararnir, sum høvdu samband við íslendsku granskararnar, gjørdu heilt greitt, at talan kundi ikki verða um, at Ísland fekk einkarrætt til møgulig granskingarúrslit úr Føroyum. Tað hevur ikki verið nakað brævaskifti millum almennar føroyskar myndugleikar og íslendsku fyritøkuna DeCode Genetics. Men samskifti hevur verið millum granskarar í báðum londunum. Annars verður víst til svarið undir pkt. 4. Innan almanna- og heilsuøkið er eingin almennur granskingardepil. Aðrir granskingardeplar eru innan onnur stýrir, men landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum er neyvan tann rætti at upplýsa Løgtingið nærri um hesar granskingardeplar, og verður heitt á spyrjaran um at venda spurningin til avvarðandi landsstýrismenn. Sum ein neyðugur liður í arbeiðinum innan heilsuverkið fer gransking fram. Henda gransking er skipað á tann hátt, at læknar og onnur starvsfólk orða granskingarverkætlanir, sum verða sendar vísindasiðsemisnevndini til góðkenningar. Síðani útvegar granskarin sær sjálvur fígging til verkætlanina. Tá ið eg vendi mær til Løgtingið við fyrispurningi um at játta pening til eina verkætlan innan gengransking, var tað fyrst og fremst fyri at koma burtur úr hesari skipan, at at kalla bara privatur kapitalur fíggjar neyðuga læknavísindaliga gransking. Í sambandi við ætlanina um gengransking, sum landsstýrið metti, at føroyska heilsuverkið ætlaði sær at fara undir, avgjørdi sum kunnugt Siðsemisnevndin at siga nei, hetta hóast Siðsemisnevndin hevði givið játtan uppá líknandi gransking áður. Siðsemisnevndin kemur til sína niðurstøðu, at í sambandi við ætlaðu gengranskingina innan føroyska heilsuverkið (ikki tann, sum nú fyrigongur uttanlands), so eru fólk í Føroyum "vorðin sera ørkymlað og ótrygg". Siðsemisnevndin sigur, at "vit óttast, at sama stríð tekur seg upp í Føroyum sum í Íslandi, og at fólkið býtist sundur í fleiri partar. Endin verður, at stórir partar av teimum áhugaverdu sjúklingabólkunum ikki vilja luttaka. Hetta hevur við sær, at nøgdin av innsavnaðum blóðroyndum verður skerd, og at dygdin av dátugrunnum og biobankum harvið ikki er nóg góð". Tað skal upplýsast, at orðaskiftið í Íslandi hevur ikki verið um gengransking, men um eina heilsudatabasu. Fólkið í Íslandi tekur sum heild undir við bæði gengransking og eisini stóru heilsudatabasuni, tað eru rættiliga fá fólk í Íslandi, sum hava sagt frá, at tey ikki vilja luttaka. Siðsemisnevndin sigur frá, at áðrenn hon fer at mæla til gengransking í Føroyum, so skulu fyrst nakrar teytir lúkast: a) stovna eina gengranskingarmiðstøð (rannsóknarstovu) í Føroyum. Henda miðstøð skal kunna nýtast av øllum granskarum, sum hava fingið verkætlan sína góðkenda av Siðsemisnevndini. b)ein biobanki verður settur á stovn í Føroyum, so allar blóð- og vevnaðarroyndir verða goymdar í Føroyum undir skipaðum viðurskiftum. c) at datagrunnur (databasa), ið er neyðugur fyri granskingina, verður settur á stovn. Upplýsast kann, at landsstýrismaðurin á komandi fíggjarlóg hevur ætlanir um at seta pengar av til at fylgja tilmæli Siðsemisnevndarinnar. Tá ið løgtingsmaðurin sigur, at ein av almennu granskarunum hevur verið í starvi hjá DeCode, so má landsstýrismaðurin siga frá, at sær vitandi hevur almanna- og heilsuverkið ongan almennan granskara, sum eisini er í starvi hjá DeCode. Tað skal upplýsast at DeCode er ein íslendsk fyritøka og ikki ein amerikansk. Tá arbeitt var við at skapa møguleikar fyri gengransking her í Føroyum, var ætlanin at skipa tað sum eitt samstarv millum Undirvísingar- og mentamálastýrið, Vinnumálastýrið og Almanna- og heilsumálastýrið. Undirvísingar- og mentamálastýrið ynskti tó ikki at taka lut í hesum tá. Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum vil frameftir, eins og gjørt er higartil, vanda sær um, hvørjir serfrøðingar verða valdir. Spyrjarin sipar helst til ráðstevnuna um arvagransking, sum varð hildin fyrr í vár. Roynt var at hava eina so breiða fjøld av fyrilesarum sum møguligt, samstundis sum dentur var lagdur á at hava fyrilesarar, sum høvdu førleika at greiða frá, hvat tað er fyri gransking, sum fer fram í Íslandi. Tað er hugstoytt, at allar royndir at fremja so neyva og holla upplýsing sum møguligt verða lagdar undir illgruna av m.a. spyrjaranum Jenisi av Rana. Tað skal tó gerast greitt, at landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum ikki altíð er av somu áskoðan sum Jenis av Rana. Landsstýrismaðurin hevði t.d. ongantíð loyvt sær at víst slíka vanvirðing fyri eini avgerð, tikin á fólkaræðisligum grundstøði í einum demokratiskum tingi, sum tað íslendska Altingið, sum spyrjarin ger, tá hann umtalar avgerð Altingsins so niðrandi, sum hann ger í viðmerkingum sínum til henda fyrispurning, tá hann sigur: "at vit ikki enda í somu eyðmýkjandi støðu sum grannar okkara fyri vestan, har tað eydnaðist kapitalinum at "ræna arvin", hesa ogn alra, íslendingum til lítlan sóma og ivasama trygd." Tað skal upplýsast, at landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum er vitandi um, at føroyskir granskarar hava samband við granskarar í Íslandi, herundir eisini granskarar á DeCode. Málið avgreitt. Fyrispurningur um uppsøgn av landsverkfrøðinginum 100-2 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi uppsøgnini av landsverkfrøðinginum Ár 1999, týsdagin 10. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Skal skriv løgmans frá 20. mai 1999 skiljast soleiðis, at løgmaður metir uppritið nøktandi, og at einki meira skal gerast í hesum máli. Og at landsstýrismaðurin í framtíðini sjálvur gerð av, hvat skal fara fram viðvíkjandi landsverkfrøðingsstovninum? Skal sama skriv løgmans skiljast soleiðis, at hann heldur øll viðurskifti í kanningararbeiðinum vera í lagi? Skal skrivið tulkast soleiðis, at løgmaður heldur mannagongdina viðvíkjandi uppsøgnini vera í lagi, og at slík verður góðtikin í framtíðini? Heldur løgmaður, tað vera í lagi, at landsstýrismaður alment sigur uppsagnargrundina vera bygnaðarbroytingar, meðan kanningin vísir á, at grundin hevur verið samstarvstrupulleikar? Metir løgmaður, at hann hevur lokið fyrstu treytina í avtaluni frá 5. januar 1999, og metir hann, at uppritið er haldgott grundarlag at taka avgerð á? Metir løgmaður ikki, at tað hevði gagnað viðurskiftunum millum miðfyrisitingina og stovnarnar, um skipað bleiv fyri einari nýggjari og óheftari kanning av málinum? Viðmerkingar Landsstýrismaðurin í samferðslumálum boðaði stutt undan jólum 1998 táverandi landsverkfrøðinginum frá, at starvið sum landsverkfrøðingur fór at verða niðurlagt. Orsøkina segði landsstýrismaðurin tá vera ætlanir um bygnaðarbroytingar. 5. januar 1999 var fundur í Tinganesi millum Fólkaflokkin, Tjóðveldisflokkin og Sjálvstýrisflokkin um ætlaðu bygnaðarbroytingarnar, og varð á hesum fundi gjørd semja millum somu tríggjar flokkar. Semjan var sett upp í fimm soljóðandi punktum: løgmaður og landsstýrismaðurin í samferðslumálum lata gera eina frágreiðing um fyrisitingarligu gongdina í málinum um uppsøgnina av landsverkfrøðinginum landsstýrismaðurin í samferðslumálum skuldi alment viðganga, at hann hevði handfarið málið óheppið landsstýrismaðurin í samferðslumálum skuldi á vári 1999 leggja fyri tingið frágreiðing um samferðsluviðurskiftini í Føroyum at einki skuldi fara fram viðvíkjandi Landsverkfrøðingsstovninum uttan so, at samgongan hevði heimilað hesum at farast skuldi undir eina kanning av verandi bygnaði í miðfyrisitingini við atliti at møguleikum fyri tillaging til føroysk viðurskifti og somuleiðis einfaldgering av somu fyrisiting Fýra tey fyrstu punktini í avtaluni eru fylgd, meðan ivasamt er, um nakað er gjørt við tað fimta. Fakfeløgini Starvsmannafelagið, Byggifrøðingafelagið og Verkfrøðingafelagið og starvsfólkini á Landsverkfrøðingsstovninum blivu náttúrliga eisini partar í málinum, og løgmaður gav hesum um somu tíð lyfti um: at ætlaðu bygnaðarbroytingarnar skuldu steðga alt fyri eitt at Landsverkfrøðingsstovnurin og Strandferðslan framhaldandi skuldu hava hvør sín stjóra, og at starvsfólkini skuldu verða tikin upp á ráð og eisini kunnast um alt, um nakrar broytingar fóru at verða framdar (sambært grein 2) at Løgmansskrivstovan skuldi koma við eini tulking av grein 2 í sáttmálanum millum Starvsmannafelagið og landsstýrið Mær vitandi eru hesi lyfti hildin burtur sæð frá, at Løgmansskrivstovan ikki enn er komin við nakrari ítøkiligari tulking av nevndu grein 2. Vónandi verði eg rættaður, um er sigi nakað skeivt hesum viðvíkjandi. Kanningin av fyrisitingarliga partinum Tá tað snýr seg um kanningina, sum løgmaður og landsstýrismaðurin í samferðslumálum skuldu lata gera av fyrisitingarliga partinum av málinum um landsverkfrøðingin, so kom hendan úr landsstýrinum 4. mai 1999, tíverri góða viku eftir, at tingið var farið í summarfrí. Og eg loyvi mær at siga, at tað er átaluvert, at tað skal taka heilar áttati dagar at tilevna slíka kanning. Ikki minst tá hugsað verður um dygdina. Fakfeløgini vóru als ikki nøgd við uppritið (ella kanningina), sum Løgmansskrivstovan gjørdi av fyrisitingarliga partinum, og tey vístu sína misnøgd við skrivliga at vísa á: at frágreiðingin er ófullfíggjað at grein 2 í sáttmálanum var brotin Síðan er brævaskifti millum feløgini og løgmann, og her skulu ikki dagar takast ímillum, hvat er sømiligt og viðkomandi at skriva undir slíkum umstøðum, men eg fari at taka fram brævið, løgmaður sendi teimum trimum feløgunum 20. mai 1999. Og eg taki hetta bræv fram, tí hetta er einasta almenna reaktión, eg havi sæð frá løgmanni um hetta mál, síðan uppritið kom 4. mai. Brævið er stutt, og verður prentað niðanfyri: Víst verður til skriv tykkara dagfest 10.05.1999 og 19.05.1999 um uppritið viðvíkjandi niðurlegging av starvinum sum landsverkfrøðingur. Í niðurstøðuni verður krav sett fram um, í fyrsta lagi at málið skal fáa avleiðingar fyri rætta viðkomandi. Í øðrum lagi at avgerðin um uppsøgnina av landsverkfrøðinginum verður sett til viks, og málið viðgjørt av nýggjum. Hervið verður sagt frá, at vit meta ikki, at fakfeløgini eiga at seta krøv um, hvørjar avgerðir um avleiðingar løgmaður tekur í einstøkum málum. Í øðrum lagi kann løgmaður upplýsa, at hann fer ikki at krevja av landsstýrismanninum í vinnumálum, at avgerðin um uppsøgnina av landsverkfrøðinginum verður sett til viks, so at málið kann viðgerðast av nýggjum. Skrivið er signerað av løgmanni og løgmansstjóranum. Løgmaður hevur uttan iva rætt í tí, at fakfeløgini eiga ikki at seta honum krøv um, hvussu hann umsitur tey ymsu málini. Men svarið til fakfeløgini vísir eisini greitt, hvørjar metingar løgmaður ger sær av bæði uppritinum og málinum sum so. Og tað er tað, sum órógvar, og er beinleiðis orsøkin til henda fyrispurningin. Egnar viðmerkingar Eg meti ikki, málið snýr seg um, annaðhvørt fakfeløgini kunnu loyva sær at siga nakað skeivt ella nýta óhepnan málburð. Og eg haldi ikki, at løgmaður kann nýta eitt ella tvey skriv frá nøkrum fakfeløgum sum grund fyri at vísa málinum frá sær. Hetta málið snýr seg um: At fáa fulla greiði á, um landsverkfrøðingurin var sagdur úr starvi av røttum, ella um landsstýrismaðurin hevur borið seg skeivt at. Um landsstýrismaðurin hevur sagt sannleikan. Og tað vil aftur siga, at vit mugu fáa greiði á, um málið er fyrisitingarliga og løgfrøðisliga í lagi, áðrenn vit finna út av, um tað er politiskt í lagi. Tað snýr seg tí eisini um, um landsverkfrøðingurin hevur fingið sína starvsligu tilveru og -framtíð oyðilagda av órøttum, ella um uppsøgnin var ein neyðug og sjálvsøgd fylgja av nøkrum óhepnum viðurskiftum. Hetta mál kann í seinasta enda snúgva seg um rættartrygdina hjá almennum leiðarum og almennum starvsfólkum sum heild. Fari ikki at tengja støðuna hjá landsverkfrøðingsstovninum sum heild upp í her, tey viðurskiftini kunnu hóskandi verða viðgjørd undir einum øðrum fyrispurningi. Tað eru ikki bert fakfeløgini, sum eru misnøgd við uppritið, tað munnu tey flestu vera. Og ein av kanningarstjórunum hevur við útvarpið sagt, at kanningin var kanska ikki so væl arbeidd, sum hon átti at verið. M.a. eru hesi viðurskifti ivasom: at kanningarstjórarnir bert tosaðu við landsstýrismannin og starvsfólk í VMS at bert ein internur løgfrøðingur bleiv spurdur, ikki minst tá hugsað verður um, at hesin pr. definitión er mótpartur fakfelaganna at bert løgfrøðisligu viðurskiftini í sambandi við grein 2 blivu kannað, meðan sjálv uppsagnargrundin og uppsagnarframferðin ikki bleiv tað. Vit fingu bert nakrar staðfestingar. Bræv løgmans 20. mai 1999 sigur mær, at løgmaður ætlar ikki at gera meira við málið, og haldi eg tí tíðin er komin at viðgera málið meira álvarsamt í tinginum. Og skal tað vera mín vón, at henda viðgerð endar við, at ein onnur kanning verður gjørd av fyrisitingarligu viðurskiftunum. Ein óvildug kanning. Á løgtingsfundi 10. august 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi tann 7. september 1999 svaraði Anfinn Kallsberg løgmaður, fyrispurninginum soleiðis Svar 1) Skal skriv løgmans frá 20. mai 1999 skiljast soleiðis, at løgmaður metir uppritið nøktandi, og at einki meira skal gerast í hesum máli. Og at landsstýrismaðurin í framtíðini sjálvur gerð av, hvat skal fara fram viðvíkjandi landsverkfrøðingsstovninum? Svar: Skrivið skal skiljast soleiðis, at løgmaður metir uppritið nøktandi í mun til teir fyrisitingarligu spurningar, løgmaður vildi hava greiði á. Málið hoyrir til málsøkið hjá landsstýrismanninum samsvarandi § 34 í stýrisskipanarlógini, og landsstýrismaðurin ger tí sjálvur av, hvat skal fara fram viðvíkjandi landsverkfrøðingsstovninum. Viðmerkjast skal tó, at øll mál, ið eru politiskt týdningarmikil ella hava meginreglulig eyðkenni, verða viðgjørd av landsstýrinum og møguliga eisini í samgonguni undir samskipan løgmans. 2) Skal sama skriv løgmans skiljast soleiðis, at hann heldur øll viðurskifti í kanningararbeiðinum vera í lagi ? Svar: Í uppritinum eru tvær niðurstøður gjørdar. Onnur er, at niðurleggingin av starvinum sum landsverkfrøðingur fór fram eftir galdandi reglum, og hin er, at málið starvsfólkapolitiskt er handfarið óheppið. Hesar niðurstøður hevur løgmaður tikið til eftirtektar. 3) Skal skrivið tulkast soleiðis, at løgmaður heldur mannagongdina viðvíkjandi uppsøgnini vera í lagi, og at slík verður góðtikin í framtíðini ? Svar: Tá tosað verður um mannagongd í hesum máli má skiljast ímillum tað løgfrøðiliga, ið er ásett við lóg, í sáttmála e.l., og onnur starvsfólkapolitisk viðurskifti, sum snúgva seg um, hvussu ein eigur at handfara starvfólkaviðurskifti á ein hóskandi og virðiligan hátt. Løgfrøðiligi parturin av mannagongdini var, sum hann skuldi vera. Bæði landsverkfrøðingurin og tænastumannafelagið, ið varða av starvinum, fingu uppsøgnina til hoyringar. Starvsfólkapolitiskt kundi málið verið handfarið betur, og hesum hevur løgmaður boðað landsstýrismanninum frá. Landsstýrið er farið undir at viðgera hesi viðurskifti. Uppsagnarpolitikkur verður nevniliga settur í verk í næstum, og løgmaður fer í framtíðini at átala, um uppsagnarpolitikkurin ikki verður fylgdur. 4) Heldur løgmaður tað vera í lagi, at landsstýrismaður alment sigur uppsagnargrundina vera bygnaðarbroytingar, meðan kanningin vísir á, at grundin hevur verið samstarvstrupulleikar? Svar: Orsøkin til uppsøgnina var bygnaðarbroytingar, og tað hevur løgmaður tikið til eftirtektar. 5) Metir løgmaður, at hann hevur lokið fyrstu treytina í avtaluni frá 5. januar 1999, og metir hann, at uppritið er haldgott grundarlag at taka avgerð á? Svar: Fyrsta treytin í avtaluni 5. januar 1999 ljóðar soleiðis: "Løgmaður og avvarðandi landsstýrismaður leggja eina frágreiðing fram um, hvat er farið fram fyrisitingarliga í uppsøgnini av landsverkfrøðinginum". Tann 3. mai 1999 varð frágreiðingin latin samgongulimum, og løgmaður metir, at fyrsta treytin er lokin. Til tess at fáa eina heildarfatan av málinum bað løgmaður um, at framferðarhátturin, viðvíkjandi hvat farið var fram fyrisitingarliga í hesum máli, varð kannaður meira nágreiniliga, og arbeitt varð eftir hesum setningi. Løgmaður metir, at uppritið lýsir, hvussu málið er handfarið fyrisitingarliga av ávikavíst aðalstýri og landsstýrismanni. Løgmaður hevur fyrihildið landsstýrismanninum tað, ið løgmaður metir hava verið óheppið. 6) Metir løgmaður ikki, at tað hevði gagnað viðurskiftunum millum miðfyrisitingina og stovnarnar, um skipað bleiv fyri einari nýggjari og óheftari kanning av málinum? Svar: Løgmaður metir tað ikki vera neyðugt ella gagnligt fyri viðurskiftini millum miðfyrisitingina og stovnarnar, um ein nýggj kanning verður gjørd. Eg síggi hetta mál sum avgreitt frá mínari síðu, og vóni, at vit nú kunnu hyggja frameftir, og at øll fara at gera sítt til fyri at tryggja eitt gott og mennandi samstarv. Viðmerkingar Politisk viðgerð av bygnaðarbroytingunum Undir viðmerkingunum vísir Finnur Helmsdal til semjuna frá 5. januar millum samgonguflokkarnar og vísir til: "At farast skuldi undir eina kanning av verandi bygnaði í miðfyrisitingini við atliti at møguleikum fyri tillaging til føroysk viðurskifti og somuleiðis einfaldgering av somu fyrisiting." Viðmerkjast skal, at hetta er ein misskiljing, tí talan var ikki um kanning av miðfyrisitingini, men semja var um politiskt at viðgera bygnaðarbroytingarnar, og at henda viðgerð skuldi ikki einans fevna um miðfyrisitingina, men um alla landsfyrisitingina. Orðingin var soljóðandi: "Farið verður politiskt undir viðgerðina av bygnaðarbroytingunum innan landsfyrisitingina sum heild, og ætlan fyri ein framtíðarbygnað verður gjørd". Upplýsast kann í hesum sambandi, at starvsfólkið á Landsverkfrøðingsstovninum er farið undir at lýsa virksemið á stovninum. Hetta arbeiðið verður væntandi liðugt 1. september. Orða ein leist Síðan verður komið inn á ymisk lyfti, sum øll eru framd uttan lyfti um: "At Løgmansskrivstovan skuldi koma við eini tulking av grein 2 í sáttmálanum millum Starvsmannafelagið og Landsstýrið". Talan var ikki um at tulka grein 2. Tað var longu gjørt av tí myndugleika, ið hevur sáttmálaviðurskifti um hendi. Talan var um, at Løgmansskrivstovan skuldi gera leiðreglur fyri, hvørjar mannagongdir eiga at verða nýttar til tess at tryggja, at endamálið í § 2 í sáttmálanum hjá Starvsmannafelagnum verður rokkið. Dentur skal í hesum sambandi leggjast á, at løgmaður á nevnda fundi við tey trý fakfeløgini als ikki tók undir við fatanini hjá feløgunum um, at § 2 í sáttmálanum millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið var brotin. Hóast hesar leiðreglur ikki eru lidnar, kunnu og eiga ætlaðar bygnaðarbroytingar í landsfyrisitingini at halda fram. Bygnaðarbroytingar hava verið framdar seinastu árini, og politiskt hevur landsstýrið staðfest, at til tess at tryggja eina vælvirkandi almenna fyrisiting, má bygnaðurin framhaldandi eftirmetast, so hóskandi karmar vera til rationaliseringar. Leiðreglur fyri mannagongdum í sambandi við bygnaðarbroytingar verða orðaðar og viðgjørdar eftir somu mannagongd sum starvsfólkapolitikkurin. Hetta merkir, at ein arbeiðsbólkur orðar eitt uppskot, ið síðani verður viðgjørt í starvsfólkapolitikkbólkinum, ið er samansettur av umboðum fyri Løgmansskrivstovuna, aðalstýrini og stovnar. Tá uppskotið er góðkent av stýrisbólkinum (ovastu stjórarnir í miðfyrisitingini), verður tað latið stovnum og feløgum til hoyringar. Tá hoyringstíðin er liðug, verður uppskotið aftur viðgjørt og staðfest fyrisitingarliga av stýrisbólkinum og politiskt av løgmanni. Á henda hátt verða ovastu fyrisitingarleiðarar, stovnar og yrkisfeløg kunnaði. Henda mannagongd er sera tíðarkrevjandi, men fyrimunurin er, at málið hevur verið sera gjølla viðgjørt á so breiðum grundarlagi sum til ber. Egnar viðmerkingar Undir punktinum egnar viðmerkingar sigur Finnur Helmsdal m.a., at málið snýr seg um: "1. At fáa greiði á, um landsverkfrøðingurin varð sagdur úr starvi av røttum, ella um landsstýrismaðurin hevur borið seg skeivt at. Um landsstýrismaðurin hevur sagt sannleikan. Og tað vil aftur siga, at vit mugu fáa greiði á, um málið er fyrisitingarliga og løgfrøðiliga í lagi, áðrenn vit finna út av, um tað er politiskt í lagi." Tað er júst hetta komið verður fram til, nevniliga, at løgfrøðiliga er málið í lagi, og at tað starvsfólkapolitiskt kundi verið handfarið betur. Víðari verður sagt at: "2. Tað snýr seg tí eisini um, um landsverkfrøðingurin hevur fingið sína starvsligu tilveru og -framtíð oyðilagda av órøttum, ella um uppsøgnin var ein neyðug og sjálvsøgd fylgja av nøkrum óhepnum viðurskiftum." Um landsverkfrøðingurin hevur fingið sína starvsligu tilveru og -framtíð oyðilagda, er ein persónligur spurningur, sum ikki eigur at verða viðgjørdur á Føroya Løgtingi. Landsverkfrøðingurin fekk bjóða annað starv í fyrisitingini, og mett varð, at uppsøgnin var neyðug fyri at fáa sett arbeiðið við bygnaðarbroytingum í verk. Leggjast kann afturat, at landsverkfrøðingurin hevur fingið allar tær sømdir, sum sambært tænastumannalógini kunnu verða latnar í sambandi við uppsøgn. At enda verður sagt at: "3. Hetta mál kann í seinasta enda snúgva seg um rættartrygdina hjá almennum leiðarum og almennum starvsfólkum sum heild." Til tað er at siga, at starvsfólk í landsfyrisitingini verða ikki sett í starv uppá lívstíð, og sum áður nevnt, eru uppsagnarviðurskifti júst tey viðurskiftini, sum eru nógv reguleraði í lógum, sáttmálum og reglugerðum. Sagt verður, at eitt av teimum starvsfólkunum, sum stóð fyri kanningini, við útvarpið hevur sagt, at kanningin var kanska ikki so væl arbeidd, sum hon átti at verið. Hetta er beinleiðis skeivt endurgivið, tí starvsfólkið segði við útvarpið, at tað var fyrstu ferð, at ein tílík frágreiðing var gjørd, og tí er tað ikki óhugsandi, at framferðarhátturin verður ein annar, um ein tílík frágreiðing skal gerast eina aðru ferð. At enda í fyrispurninginum verður víst til, at bert løgfrøðiligu viðurskiftini í sambandi við grein 2 blivu kannað, meðan sjálv uppsagnargrundin og uppsagnarframferðin ikki bleiv tað. Til tað er at siga, at frágreiðingin snýr seg júst um uppsagnargrundina og framferðina. Og niðurstøðan í frágreiðingini er, at málið løgfrøðiliga er farið fram á rættan hátt, meðan mangt bendir á, at málið starvsfólkapolitiskt er handfarið óheppið - her verður serstakliga hugsað um uppsagnarframferðina. Málið avgreitt. Brot úr orðaskift. Fyrispurningur um tunnil millum Hov og Øravík 100-3 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, um tuunnil millum Hov og Øravík Ár 1999, týsdagin 24. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Er tann kanning av tunnilsgerð millum Hov og Øravík gjørd, sum Løgtingið játtaði pening til? Um ikki, nær kann væntast, at nakað úrslit fyriliggur? Hvørja ætlan hevur landsstýrismaðurin um peningajáttan á komandi fíggjarlóg til tunnilsgerð millum Hov og Øravík? Viðmerkingar Á verandi fíggjarlóg er 1 mió.kr. sett av til kanning av umstøðunum at byggja tunnil millum Hov og Øravík, og sagt verður í viðmerkingunum til hesa játtan, at sera trupult er at breiðka hettar vegastrekkið. Sum øllum kunnugt, so er ferðslumynstrið nógv broytt seinastu árini, har m.a. stórur partur av okkara fiskaútflutningi fyrst skal flytast eftir vegum okkara, áðrenn hesin fer av landinum, í mun til fyri fáum árum síðani, har farmaskip løgdu til so at siga hvørja kei. Fyri at taka ein part av tí tyngstu ferðsluni millum Vág og Drelnes samtykti Løgtingið í vár, at Smyril skuldi sigla á Vág, men fyri at mótarbeiða hesum legði Strandferðslan og Vinnumálastýrið ein túr soleiðis, at eingin fekk nyttu av honum. Tað stendur øllum greitt, at neyðugt er sum skjótast at fara undir tunnilsgerð millum Hov og Øravík. Tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í samferðslumálum, Finnboga Arge. Á løgtingsfundi 26. august 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 30. september 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad. 1 og 2 Landsverkfrøðingurin hevur arbeitt við málinum saman við Jarðfrøðissavninum síðani tíðliga í vár. Komið er so langt ávegis, at funnið er fram til linjuna, har frægastu umstøður eru at leggja tunnilin. Næsta stigið verður at gera neyvari jarðfrøðiligar kanningar, boriroyndir og skjóta seismikk. Hetta verður gjørt í hesum árinum. Landsstýrismaðurin væntar at fáa tilmæli um møguligan tunnil fyrst í komandi ári. Ad. 3 Á komandi fíggjarlóg hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at nýta 0,45 mió kr til framhald av kanningunum og møguliga projektering. Vísa kanningarnar, at ráðiligt er at fara undir hesa tunnilsgerð, vil landsstýrismaðurin mæla til, at arbeiðið uppá at gera tunnill millum Hov og Øravík byrjar so skjótt, sum íløgukarmurin á fíggjarlógini loyvir hesum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um sigling millum Havnina og Vág 100-4 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi sigling hjá Strandferðsluni millum Havnina og Vág Ár 1999, týsdagin 24. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin vátta fyri Løgtinginum, at hann beinanvegin gevur Strandferðsluni boð um, at siglingin millum Havnina og Vág verður løgd soleiðis, sum Løgtingið við samtykt síni ætlaði? Ætlar landsstýrismaðurin beinanvegin at seta ein túr inn millum Havnina og Vág týsdag, tá Smyril annars liggur í Havn allan dagin? Viðmerkingar Í vár samtykti Løgtingið, at Smyril aftur skuldi sigla á Vág, eftir at henda sigling bleiv niðurløgd, skjótt eftir at Javnaðarflokkurin fór burur úr seinastu landsstýrissamgongu. Henda sigling var serliga ætlað at lætta um hjá vinnuni í syðru helvt av Suðuroynni, ið sum kunnugt hevur størri farmaútreiðslur enn flest onnur virki í landinum. Men Strandferðslan og Vinnumálastýrið løgdu ein túr á Vág leygardag soleiðis, at eingin fær nyttu av hesum túri, hvørki vinna ella ferðafólk. Harumframt verður aftur farið at sigla millum Vág og Tvøroyri, sum givist var við fyri skjótt 40 árum síðani. Slík tilrættislegging kann einans fatast sum, at man vil mótarbeiða Løgtingsins vilja. Sum øllum kunnugt, so liggur Smyril allan týsdagin í Havn, so landsstýrismaðurin kann beinanvegin, um vilji er til tess, geva boð um at seta ein túr inn millum Havnina og Vág týsdag uttan at broyta siglingina til Suðuroynna aðrar dagar. Tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í samferðslumálum, Finnboga Arge. Á løgtingsfundi 26. august 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad. 1 og 2 Í samband við Ll. nr. 38 frá 23. apríl 1999 um broyting í løgtingslóg um fólka- og farmaflutning hevur Strandfaraskip landsins broytt ferðaætlanina soleiðis, at siglt verður á Vág eina ferð um vikuna. Strandfaraskip landsins er farið undir at viðgera tey spurnarbløð, sum vóru send vinnuni í Suðuroy og løgd umborð á Smyril. M.a. grundað á hesar kanningar, sum viðgera tørvin hjá vinnuni og ferðafólki, verður nýggj ferðaætlan gjørd galdandi frá 1. november 1999. Málið avgreitt. Brot úr orðaskifti. Fyrispurningur um útbyggingarætlanina hjá SEV - Eiði 3 og 4 100-5 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi útbyggingarætlanini hjá SEV viðvíkjandi Eiði 3 og 4 Ár 1999, týsdagin 24. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan R. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið seg innan fyri loyvið til Eiði 3 frá 1983? Hevur landsstýrismaðurin givið SEV loyvið at fara undir Eiði 4-ætlanina, sum røkkur frá Barkhellu innast í Funningsfirði og suðureftir? Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið tær treytir, sum vóru álagdar SEV í samband við Eiði 3-ætlanina, og um ikki, hvat ætlar landsstýrismaðurin at gera fyri, at tær verða hildnar? Er rætt farið fram fyrisitingarliga, at SEV søkir friðingarmyndugleikarnar beinleiðis um loyvið til útbyggjan? Eigur landsstýrismaðurin ikki fyrst at taka prinsipiella støðu og í hesum sambandi spyrja friðingarmyndugleikarnar sum liður í samlaðu málsviðgerðini? Metir landsstýrismaðurin tað rímiligt, at ein stórur partur av vatninum millum Fjarða verður burturleitt, tá havandi er í huga, at hetta er landbúnaðarøki burturav, og at hetta kemur at skapa stórar trupulleikar viðvíkjandi tæðing hjá landbúnaðinum í økinum? Metir landsstýrismaðurin tað vera rætt út frá einum vistfrøðiligum og rekreativum sjónarmiði, at meginparturin av økinum millum Fjarða verður turrlagt? Metir landsstýrismaðurin tað vera rætt, at arbeiðið at leiða vatn frá Skálafirði og Funningsfirði verður gjørt, áðrenn tær vistfrøðiligu kanningarnar eru gjørdar? Veit landsstýrismaðurin, at hagaánararnir og kommurnar, ið vara av økinum, eru hart ímóti at turrleggja Vesturdalsá? Metir landsstýrismaðurin, at habiliteturin hjá limunum í Yvirfriðingarnevndini er í lagi? Viðmerkingar Tað frættist í fjølmiðlunum, at SEV hevur søkt friðingarnevndina í Eysturoynni og Yvirfriðingarnevndina um loyvi at taka vatn úr Vesturdalsá millum Fjarða, og friðingarmyndugleikarnir hava svarað játtandi, tó við ávísum treytum. Undirritaði undrast yvir mannagongdina í hesum málið. Fyrst at einki frættist um umsókn til landstýrið hesum viðvíkjandi, tí landsstýrið er játtanar- og eftirlitsmyndugleiki. Tað undrar ein, at friðingarmyndugleikar viðgera hetta mál, áðrenn - mær vitandi - landsstýrið hevur viðgjørt hetta. Tað er eftir mínum tykki ikki røtt mannagongd, at tilmælandi myndugleikar viðgera slík mál, áðrenn loyvismyndugleikin - í hesum føri landsstýrið - ger tað. Mær vitandi eru ikki allar treytir uppfyltar, sum lagdar vóru við Eiði 3-ætlanina. Tí tykist løgið at fara undir Eiði 4-ætlanina og leggja treytir við, tá fyrru treytirnar - mær vitandi - ikki eru loknar. Við at fara undir útbyggjan av Eiði 4, kemur man at ávirka Skálafjørðin vistfrøðiliga, og er hetta eftir mínum tykki ábyrgdarleyst, serliga tá ongar vistfrøðiligar kanningar eru gjørdar av Skálafjørðinum frammanundan, og partar av teimum kanningum, sum vóru álagdar við Eiði 3, heldur ikki eru gjørdar. Tí loyvir undirritaði sær at seta henda fyrispurning til landsstýrismannin í vinnumálum, Finnboga Arge. Á løgtingsfundi 26. august 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 16. september 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad.1, 3 & 5-9. Viðvíkjandi hesum spurningum skal eg siga, at hvørki umhvørvisverndarlógin ella náttúrufriðingarlógin eru málsøki hjá landsstýrismanninum í vinnumálum. Nevndu spurningar nema allir við umhvørvis- og náttúrfriðingarpartin av vatnorkuútbyggingini, og ber tað mær tí ikki til at svara teimum. Spurningarnir skulu beinast til landsstýrismannin í umhvørvismálum. ad. 2 & 4. Eg havi valt at svara hesum báðum spurningum undir einum, tí báðir víðvíkja nakað tí sama - nevniliga leiklutinum hjá landsstýrismanninum í orkumálum viðvíkjandi vatnorkuútbyggingini í Eysturoynni. Sigast skal beinanvegin, at landsstýrismaðurin hevur ikki givið S.E.V. loyvi at fara undir Eiði 4-ætlanina, og landsstýrismaðurin hevur heldur ikki heimild at geva slíkt loyvi. S.E.V. er eitt interkommunalt lutafelag, hvørs evsta vald er ein umboðsnevnd. Við kunngerð nr. 76 frá 5.10.1963 fekk interkommunala ravmagnsfelagið loyvi at nýta vatnkraftina í Streymoy, Eysturoy, Vágoy og Suðuroy. Í hesum loyvi er ásett, at loyvishavarin (S.E.V.) við øllum sínum verkum og rakstri teirra, er undir tí eftirliti, sum landsstýrið fyrisetur. S.E.V. hevur skyldu at geva landsstýrinum allar upplýsingar um viðurskifti síni, og eisini er ásett, at viðtøkurnar hjá loyvishavaranum skulu góðkennast av landsstýrinum. Loyvi varð givið í 50 ár. Landsstýrið hevur sostatt ikki myndugleika at ráða yvir S.E.V., burtursæð frá tí, sum er ásett í loyvinum um at nýta vatnkraftina frá 1963. Eg kann upplýsa, at viðtøkurnar seinast eru góðkendar av løgmanni 12.10.1998. Eftir løgtingslóg um náttúrufriðing krevst loyvi frá náttúrufriðingarmyndugleikunum, áðrenn arbeiði, ið kunnu væntast at broyta sermerkt landslag munandi, verða gjørd. S.E.V. søkti tann 31.5.1979 náttúrufriðingarnevndina í Eysturoy um byggiloyvi til útbyggingina. Náttúrufriðingarnevndin sýtti fyri hesum, og tí fór málið víðari til yvirfriðingarnevndina, sum 30.12.1983 gav S.E.V. loyvi at fara undir vatnorkuútbyggingina í Eysturoy. Av úrskurðinum hjá yvirfriðingarnevndini frá 30.12.1983 um Eiði 1 & 3 framgongur, at landsstýrið 5.7.1982 gav S.E.V. loyvi at fara undir 1. og 3. byggistig av vatnorkuorkubyggingini í Eysturoy. Orsøkin til, at landsstýrið gav slíkt loyvi í 1982, var, at tað sambært § 9 í loyvinum frá 1963 kravdist (og framvegis krevst), at landsstýrið góðkendi, at S.E.V. (kommunalur felagsskapur) upptók íløgu- og rakstrarlán. Spyrjarin Dan Petersen sigur í viðmerkingum sínum, at hann ikki metir tað vera rætta mannagongd, at "tilmælandi myndugleikar viðgera slík mál, áðrenn loyvismyndugleikin - í hesum føri landsstýrið - ger tað." Sum longu nevnt, er landsstýrið ikki loyvismyndugleiki í samband við vatnorkuútbyggingina. Lóggevarin hevur við náttúrufriðingarlógini ásett myndugleikabýti við lokalum friðingarnevndum, hvørs avgerðir kunnu kærast til yvirfriðingarnevndina. Avgerðirnar hjá nevndini eru endaligar og kunnu ikki skjótast inn fyri dómstólarnar Tað eru friðingarnevndirnar, sum taka mál upp, og tí skulu slík stílast til friðingarnevndina í avvarðandi sýslu. Málið avgreitt. Fyrispurningur um kirkjulóggávuna 100-6 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi kirkjulóggávuni Ár 1999, týsdagin 7. september, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Sámal Petur í Grund, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur til Kann Føroya løgmaður greiða Løgtinginum frá, hví tey ríkislógartilmæli, sum løgmaður staðfesti 28. januar 1998, við tilmæli um at seta ymsar kirkjulógir í gildi 1. januar 1999, enn ikki eru útinnt. Viðmerkingar: Fyrst í nítiárunum bleiv arbeiði við at dagføra kirkjulóggávurnar sett í verk. Stórt arbeiði bleiv lagt í at nútímansgera lóggávuna, og vóru nógv fólk í politisku og kirkjuligu umsitingini upptikin av hesum arbeiði, sum kirkjuligir myndugleikar í Føroyum sóu fram til. Tað eydnaðist í tingsetuni 1997 at fáa 7 ríkislógartilmæli samtykt hesum viðvíkjandi, og 28. januar 1998 staðfesti løgmaður hesi ríkislógartilmæli við tilmæli um at seta kirkjulógirnar í gildi 1. januar 1999. 1.januar 1999 upprann, og einki røktist fyri, at landsstýrismaðurin í kirkjumálum hevði skund at fáa tingsins vilja settan í verk. Tvørturímóti so segði landsstýrismaðurin í fjølmiðlunum, at hann ikki var sinnaður at gera nakað við málið. Grundgevingar landsstýrismansins, at tað av donskum mynduleikum var sagt, at tað ikki læt seg gera at seta kirkjulógirnar í gildi, blivu afturvístar við brævi frá danska kirkjumálaráðnum til ríkisumboðsmannin, dagfest. 16. desember 1998. 25. februar 1999 legði landsstýrismaðurin í kirkjumálum so fyri tingið uppskot til ríkislógartilmæli um broyting í ríkislógartilmælum viðvíkjandi kirkjulógunum. Hetta ríkislógartilmæli gekk út uppá at broyta tilmælið at kirkjulógirnar ikki fingu gildi frá 1.januar 1999, men 1.januar ár 2000. Hetta uppskot landsstýrismansins fekk 1. viðgerð 2. mars 1999, og fekk landsstýrismaðurin tá greitt at vita, hvat Løgtingið helt um hetta mál. 13. apríl 1999 fekk uppskot landsstýrismansins 2. viðgerð og fall, sostatt var almenna føroyska tilmælið framvegis, at seta kirkjulógirnar í gildi 1. januar 1999. Eftir at landsstýrismaðurin hevði fingið at vita, at Løgtingið vildi hava tey 7 ríkislógartilmælini útinnt, var væntað, at skjótt fór lóggávan at verða kunngjørd. 19 mánaðir eru gingnir, síðani løgmaður staðfesti umtalaðu ríkislógartilmæli. 8 mánaðir eru gingnir, síðani ríkislógartilmælini skuldu verið sett í gildi. 6 mánaðir eru gingnir, síðani tingið á øðrum sinni staðfesti, at ígildiskoman skuldi verða 1.januar 1999. Enn er tó einki, sum týðir uppá, at landsstýrismaðurin ger nakað fyri at fylgja løgtingsins vilja, tí verður hesin fyrispurningur settur Anfinni Kallsberg, løgmanni. Á løgtingsfundi 9. september 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 8. oktober 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Til tess at svara hesum fyrispurningi hevur løgmaður biðið landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum og Ríkisumboðið um at greiða frá málinum. Landsstýrismaðurin hevur skrivliga greitt frá, at løgmaður tann 28. januar 1998 staðfesti 7 ríkislógartilmæli um at seta kirkjulógirnar í gildi tann 1. januar 1999. Í lógunum eru ásetingar um, at landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um ymisk viðurskifti í kunngerð. Undanfarna landsstýri fór frá uttan at avgreiða málið, og tann 15. mai 1998 varð nýggj samgonga skipað. Eftir hetta (nov./dec.1998) setti landsstýrismaðurin nevnd at fyrireika yvirtøku av fólkakirkjuni. Umframt tær 7 kirkjulógirnar, ið vórðu samtyktar, fekk heimastýrið harumframt eina kirkjulóg afturat til ummælis. Tað var lógin um kirkjuráð. Landsstýrismaðurin hevur ikki lagt hesa lóg fyri løgtingið, og hevur heldur ikki ætlanir um hetta, tí hann metir ikki, at tað er í samsvari við politikk landsstýrisins. Landsstýrismaðurin greiðir frá, at av tí at hesar lógir eru ríkislógir og sostatt snúgva seg um mál, sum ikki eru føroyskt sermál, hendir ein samanblanding av føroyskum og donskum myndugleikum, og sostatt er farið fram eitt ávíst arbeiði í Undirvísingar- og mentamálastýrinum at royna at greiða hesa fløkju. Hann ger eisini vart við, at tað er sera ivasamt, um tað er sambærligt við stýrisskipanina, at landsstýrismaður handlar við heimild í vanligari ríkislóg, sjálvt um henda er sett í gildi í Føroyum. Ríkisumboðið hevur greitt frá, at kunngerðir, ið skulu gerast við heimild í kirkjulógunum vórðu sendar landsstýrinum skrivliga og á diskli í juni 1996. Talan er um nakrar kunngerðir, ið landsstýrið skal ummæla. Harumframt varð landsstýrið biðið um at gera nakrar kunngerðir, ið innihalda ásetingar um serlig føroysk kirkjuviðurskifti. Ríkisumboðið nevnir, at hetta hevur verið vanlig mannagongd og er í samsvar við heimastýrislógina § 7. Eisini legga tey dent á, at tað er Kirkjumálaráðið, sum stendur fyri arbeiðinum at gera kunngerðirnar við heimild í kirkjulógunum, og ikki landsstýrismaðurin. Viðvíkjandi uppskotinum um ríkislógartilmæli um kirkjuráð greiðir Ríkisumboðið frá, at uppskotið varð lagt fyri løgtingið av undanfarna landsstýri nakað seinni enn hinar 7 kirkjulógirnar. Hetta var 5. mars 1998. Uppskotið datt burtur, tá val varð útskrivað til løgtingið tann 18. mars 1998. Ríkisumboðið kunnaði hin 3. november 1998 Undirvísingar- og mentamálastýrið um, at uppskot til fylgibroyting av lóg um stovnsetan av Føroya Stift og uppskot til lóg um úrgildissetan av lóg um Føroyskt Kirkjuráð eru til viðgerðar á Fólkatingi. Samstundis verður boðað frá, at ígildissetanin av hesum lógum eigur at samskipast við ígildissetanina av kirkjulógunum. Í sama brævi vísir Ríkisumboðið á, at Kirkjumálaráðið hevur upplýst, at kirkjulógirnar eru ein samlað eind, og at ígildissetan av serstøkum pørtum ikki eigur at verða framd. Mint verður eisini á, at løgtingið ikki hevur samtykt ríkislógartilmæli um kirkjuráð, og at landsstýrið ikki hevur givið grønt ljós fyri, at kunngerðirnar kunnu setast í gildi. Málið er sambært Kirkjumálaráðnum sostatt hjá heimastýrinum. Í brævi, dagfest tann 16. desember 1998, boðar Kirkjumálaráðið Ríkisumboðnum frá, at uppskot til fylgibroyting av lóg um stovnsetan av Føroya Stift og uppskot til lóg um úrgildissetan av lóg um kirkjuráð eru samtykt av Fólkatinginum og verða kunngjørd tann 28. desember 1998. Hesar lógir kunnu setast í gildi við kunngerð av kirkjumálaráðharranum, men sagt verður, at ígildissetanin hevur tætt samband við, nær føroysku kirkjulógirnar og kunngerðirnar kunnu setast í gildi. Víst verður eisini til, at tey 7 ríkislógartilmælini um kirkjulógirnar kunnu setast í gildi, tá ið man frá føroyskari síðu ynskir tað, og at tað ikki er neyðugt at bíða eftir, at ríkislógartilmæli um kirkjuráð verður avgreitt. Tær 7 kirkjulógirnar kunnu sostatt standa einsamallar. Hinvegin verður sagt, at ein fyritreyt fyri, at kirkjulógirnar verða settar í gildi fyri Føroyar er, at kunngerðirnar eru gjørdar, og boðað verður frá, at hetta liggur hjá landsstýrinum. At enda í brævinum verður Ríkisumboðið biðið um at kunna landsstýrið um hetta, og varð hetta gjørt. Í brævi, dagfest tann 12. januar 1999, frá Undirvísingar- og mentamálastýrinum verður víst til brævið frá Ríkisumboðnum frá 3. november 1998, og sagt verður, at Undirvísingar- og mentamálastýrið hevur tulkað hetta soleiðis, at tær 7 kirkjulógirnar ikki eiga at verða settar í gildi fyrr enn 8. lógin, lógin um kirkjuráð, er samtykt á Føroya Løgtingi. Í sama brævi boðar Undirvísingar- og mentamálastýrið Ríkisumboðnum frá, at tað kemur Undirvísingar- og mentamálastýrinum og landsstýrismanninum dátt við, at Kirkjumálaráðið hevur skift støðu til spurningin um, at tær 7 kirkjulógirnar kunnu setast í gildi sjálvt um tann 8. lógin, lógin um kirkjuráð, ikki er avgreidd á løgtingi, og biðið verður um eina frágreiðing frá Ríkisumboðnum um broyttu støðuna hjá Kirkjumálaráðnum í hesum máli. Í brævi, dagfest tann 21. januar 1999, hevur Ríkisumboðið svarað Undirvísingar- og mentamálastýrinum, at fráboðanin frá Kirkjumálaráðnum um, at talan er um eitt samlað lógarverk, ið eigur at verða sett í gildi samstundis, er givin undir teirri fyritreyt, at heimastýrið hevur ynskt eina samlaða endurskoðan av økinum. Hvørki Ríkisumboðið ella Kirkjumálaráðið hava fingið fráboðan um, at nakað annað nú skuldi verið galdandi, t.d. at lógin um kirkjuráð ikki skuldi setast í gildi. Hinvegin hevur Ríkisumboðið, aftaná at brævið, dagfest tann 3. november 1998, var sent Undirvísingar- og mentamálastýrinum, hoyrt í fjølmiðlunum, at landsstýrismaðurin hevur sett nevnd at yvirtaka fólkakirkjuna. Ríkisumboðsmaðurin vísir í brævinum frá 21. januar 1999 eisini til svar frá landsstýrismanninum í undirvísingar- og mentamálum upp á munnligan fyrispurning frá Alfredi Olsen (svaraður á tingi hin 10. dec. 1998), har sagt varð, at ríkislógartilmæli um kirkjuráð ikki verður lagt fyri løgtingið av nýggjum, og at ígildissetan av teimum longu samtyktu ríkislógartilmælum kann ikki fremjast, tí at sambært Kirkjumálaráðnum er talan um eitt samlað lógarverk. At enda í brævinum boðar ríkisumboðsmaðurin frá, at ein fyritreyt fyri ígildissetan av teimum 7 kirkjulógunum er, at kunngerðirnar eru gjørdar, og at hetta liggur hjá landsstýrinum. Hin 25. februar 1999 legði landsstýrismaðurin í Undirvísingar- og mentamálum uppskot til ríkislógartilmæli fyri løgtingið um broyting í ríkislógartilmælum um at seta í gildi fyri Føroyar ymsar kirkjulógir. Skotið varð upp, at ríkislógartilmælini koma í gildi 1. januar 2000, heldur enn 1. januar 1999, sum løgtingið hevði samtykt. Tann 13. apríl 1999 fall uppskotið hjá landsstýrismanninum. Samanumtikið kann sigast, at sambært stýrisskipanarlógini § 49 er tað landsstýrismaðurin, ið hevur ábyrgdina av, at tær kunngerðir, ið ráðharri sendir heimastýrinum við atliti at ígildisseting í Føroyum, verða ummældar. Harumframt hevur hann í hesum føri eisini havt skyldu til at gera tær kunngerðir, ið innihalda ásetingar um serlig føroysk kirkjuviðurskifti. Landsstýrismaðurin átti sostatt at havt avgreitt málið serliga aftaná, at málið um útsetan av ígildiskomuni av ríkislógartilmælinum fall á tingi. Løgmaður heldur, at málið er handfarið óheppið. Á fundi við landsstýrismannin í kirkjumálum, hevur løgmaður fingið lyfti um, at málið verður avgreitt innan 3 vikur frá dags dato. Fyrispurningur um útbyggingarætlanina hjá SEV - Eiði 3 og 4 100-8 Fyrispurningur til Eyðun Elttør, landsstýrismann, viðvíkjandi útbyggingarætlanini hjá SEV - Eiði 3 og 4 Ár 1999, hósudagin 23. september, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Andrias Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið seg innan fyri loyvið til Eiði 3 frá 1983? Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið tær treytir, sum vóru álagdar SEV i sambandi við Eiði 3-ætlanina, og um ikki, hvat ætlar landsstýrismaðurin at gera fyri, at tær verða hildnar? Metir landsstýrismaðurin tað rímiligt, at ein stórur partur av vatninum millum Fjarða verður burturleiddur, tá havandi er i huga, at hetta er landbúnaðarøki burturav, og at hetta kemur at skapa stórar trupulleikar viðvíkjandi taðing hjá landbúnaðinum í økinum? Metir landsstýrismaðurin tað vera rætt út frá einum vistfrøðiligum og rekreativum sjónarmiði, at meginparturin av økinum millum Fjarða verður turrlagt? Metir landsstýrismaðurin, tað vera rætt, at arbeiðið at leiða vatn frá Skálafirði og Funningsfirði verður gjørt, áðrenn tær vistfrøðiligu kanningarnar eru gjørdar? Veit landsstýrismaðurin, at hagaánararnir og kommunurnar, ið varða av økinum, eru hart ímóti at turrleggja Vesturdalsá? Hevur hetta nakra ávirkan á støðutakan landsstýrismansins? Metir Landsstýrismaðurin, at habiliteturin hjá limunum í Yvirfriðingarnevndini er í lagi? Viðmerkingar Tað frættist í fjølmiðlunum, at SEV hevur søkt friðingarnevndina í Eysturoynni og Yvirfriðingarnevndina um loyvi at taka vatn úr Vesturdalsá millum Fjarða, og friðingarmyndugleikarnir hava svarað játtandi, tó við ávísum treytum. Mær vitandi eru ikki allar treytir loknar, sum lagdar vóru við Eiði 3-ætlanina. Tí tykist løgið at fara undir Eiði 4-ætlanina og leggja treytir við, tá fyrru treytirnar mær vitandi - ikki eru loknar. Við at fara undir útbyggjan av Eiði 4, kemur man at ávirka Skálafjørðin vistfrøõiliga, og er hetta eftir mínum tykki ábyrgdarleyst, serliga tá ongar vistfrøðiligar kanningar eru gjørdar av Skálafjørðinum frammanundan, og partar av teimum kanningum, sum vóru álagdar við Eiði 3, heldur ikki eru gjørdir. Vísast kann eisini til "Den nordiske miljøstrategi 1996-2000" -TemaNord 1996:532 frá Nordisk Ministerråd um umhvørvisvernd i sambandi við orkuútbyggjan. Somuleiðis kann vísast til Brundtland-rapportina hjá ST, sum snýr seg um skynsamastu nýtslu av náttúruni i sambandi við orkuútbyggjan. Hesi viðurskifti mugu eftir mínum tykki eisini vera galdandi íi Føroyum. Á løgtingsfundi 30. september 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispuringurin skal svarast. Á løgtingsfundi 21. oktober 1999 svaraði Eyðun Elttør, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Víst verður til fyrispurning í løgtingsmáli nr. 100-5 um sama mál, har greitt er frá, at tað eru friðingarnevndirnar, ið eru loyvismyndugleiki í hesum málinum, jvb. løgtingslóg nr. 48 frá 9. juli 1970 um náttúrufriðing. Avgerðir hjá lokalu friðingarnevndunum kunnu kærast til yvirfriðingarnevndina, hvørs avgerðir eru endaligar og ikki kunnu skjótast inn fyri dómstólarnar. Lagt kann verða afturat, at yvirfriðingarnevndin eftir § 24 í náttúrufriðingarlógini sjálv kann taka uppaftur eitt mál og møguliga broyta avgerð, hon hevur tikið áður, tá ið serstakar umstøður kunnu gera seg galdandi. Viðv. spurningi 1: Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið seg innan fyri loyvið til Eiði 3 frá 1983? Um spyrjarin við "innan fyri loyvið til Eiði-3" sipar til økið, ið Eiði 3 fataði um, so havi eg skilt málið soleiðis, at Vesturdalur ikki var partur av upprunaligu Eiði 3-ætlanini. Sipar orðingin til loyvistreytirnar, verður víst til svarið til spurning 2. SEV ásannar, at Vesturdalur ikki var við í upprunaligu Eiði 3-ætlanini, og søkti tí við brævi, dagfestum 12. januar 1999, um loyvi til framhaldandi vatnorkuútbygging í Eysturoynni. Friðingarnevndin fyri Eysturoyar Sýslu gekk umsóknini hjá SEV á møti 18. februar 1999, og varð avgerðin staðfest av yvirfriðingarnevndini 2. juli 1999. Viðv. spurningi 2: Veit landsstýrismaðurin, um SEV hevur hildið tær treytir, sum vóru álagdar SEV í sambandi við Eiði 3-ætlanina, og um ikki, hvat ætlar landsstýrismaðurin at gera fyri, at tær verða hildnar? Í úrskurðinum hjá yvirfriðingarnevndini frá 30. december 1983 verða ymsar treytir settar í sambandi við Eiði 3-ætlanina. Í sambandi við umsóknina um loyvi til núverandi verkætlan (Vesturdal), hevur SEV við brævi, dagfestum 29. juni 1999, greitt yvirfriðingarnevndini frá, hvussu og í hvønn mun ymsu treytirnar eru hildnar. Yvirfriðingarnevndin staðfestir í úrskurðinum frá 2. juli 1999, at ikki allar treytirnar í 1983-úrskurðinum eru loknar enn, nevniliga treytirnar 4-8, men hevur SEV givið frágreiðing um orsøkirnar til, at so er. Yvirfriðingarnevndin mælir til, at SEV lýkur hesar treytir. Fleiri av treytunum frá 1983 hava einki við verandi útbygging at gera, men pkt. 8 í 1983-útskurðinum áleggur "..SEV at bera kostnaðin av framhaldandi lívfrøðiligum kanningum av Funningsfjørði." Um hesa treytina greiðir SEV í skrivinum frá 29. juni 1999 soleiðis frá: "SEV er álagt at bera kostnaðin av framhaldandi lívfrøðiligum kanningum av Funningsfirði. Sambært kanningaruppskoti frá Fiskirannsóknarstovuni, dagfest 18. oktober 1985, eru ávísar kanningar gjørdar av Funningsfirði í 1985. Í sambandi við viðgerðina í Orkuráðnum av vatnorkuútbyggingini bað landsstýrið Orkuráðið gera metingar av møguligum árini. Frágreiðing, dagfest januar 1987, við heitinum "Vatnorkuútbygging í Eysturoynni - Árin á Sjógvi og Landi" varð almanna kunngjørd og send SEV í brævi, dagfest 10. mars 1987. Frágreiðingin var skrivað av Orkuráðnum, Heilsufrøðiligu Starvsstovuni, Náttúrugripasavninum og Fiskirannsóknarstovuni. Sum kunnugt varð vatnorkuútbyggingin (Eiði 3) ikki framd eftir upprunaligu tíðarætlanini vegna truplu búskaparviðurskiftini síðst í 80'unum og fyrst í 90'unum. Kanningarnar vóru tí heldur ikki settar í verk tá. Tíðin er nú komin at seta hesar kanningar í verk, og skal SEV sjálvsagt gjalda kostnaðin. Spurningurin, hvør skal gera hesar kanningar, og hvussu tær skulu fremjast, eigur at verða umhugsaður av nýggjum, soleiðis at kanningin verður so objektiv og óvildug sum tilber. Mælt verður til samarbeiði við útlendskar (norskar) serfrøðingar á økinum, sum hava royndir frá líknandi kanningum." Yvirfriðingarnevndin hevur í úrskurði sínum frá 2. juli í ár mælt til, at landsstýrið sambært løgtingslóg nr. 134 frá 29. oktober 1988 um umhvørvisvernd: fylgir við, um SEV lýkur treytirnar, ásettar tann 30. december 1983 og í hesi niðurstøðu. tekur stig til eina árins- og umhvørviskanning fyri økið sum heild og tær dálkingarkeldur, ið eru í økinum. Umsitingin er nú í ferð við at kanna, hvussu livast kann upp til tilmælið hjá yvirfriðingarnevndini, og verður í hesum sambandi eisini tikið upp samband við SEV um kanningina, ið SEV hevur fingið álagt at bera kostnaðin av sambært treyt nr. 8 í úrskurðinum frá 30. december 1983. Neyðugt er við eini objektivari og óvildugari kanning soleiðis, sum SEV hevur nevnt í skrivinum frá 29. juni 1999 til yvirfriðingarnevndina. Eg vóni somuleiðis, at tað fer at lata seg gera at koma ásamt við SEV um at víðka kanningina til eisini at fevna um økið millum Fjarða. Viðv. spurningi 3: Metir landsstýrismaðurin tað rímiligt, at ein stórur partur av vatninum millum Fjarða verður burturleiddur, tá havandi er í huga, at hetta er landbúnaðarøki burturav, og at hetta kemur at skapa stórar trupulleikar viðvíkjandi taðing hjá landbúnaðinum í økinum? Eg ásanni, at tað undir ávísum umstøðum kann vera óheppið, um stórir partar av vatninum verða tiknir úr einum øki. Eg má kortini leggja til grund, at yvirfriðingarnevndin hevur havt umstøðurnar millum Fjarða, og hvat økið tolir, í huga, tá ið avgerð varð tikin um málið 2. juli 1999. Upplýst er í málinum, at talan verður ikki um at leiða alt vatnið burtur. Ført hevur verið fram, at minkandi vatn í Fjarðará er til ampa fyri landbúnaðin í økinum, m.a. tí at torført verður at skola burtur tøð o.l. Her má minnast á, at sambært § 25, stk. 3, í kunngerð um umhvørvisreglur frá 3. mai 1994 skal taðast soleiðis, at "hetta ikki elvir til dálking av áum ella er til ampa fyri fólk, ið búgva nærindis". Viðv. spurningi 4: Metir landsstýrismaðurin, tað vera rætt út frá einum vistfrøðiligum og rekreativum sjónarmiði, at meginparturin av økinum millum Fjarða verður turrlagt? Eisini her má eg leggja til grund, at yvirfriðingarnevndin hevur havt bæði vistfrøðilig og rekreativ sjónarmið í huganum. Eg rokni eisini við, at loyvið hjá yvirfriðingarnevndini er givið út frá teirri fyritreyt, at talan ikki verður um, at "meginparturin av økinum millum Fjarða verður turrlagt". Viðv. spurningi 5: Metir landsstýrismaðurin, tað vera rætt, at arbeiðið at leiða vatn frá Skálafirði og Funningsfirði verður gjørt, áðrenn tær vistfrøðiligu kanningarnar eru gjørdar? Nei, mær hevði dámt best, um vistfrøðiligar kanningar verða gjørdar, áðrenn byrjað verður at taka vatn úr Vesturdalsá. Sum víst á í svarinum til spurning 2, verður tikið upp sambandi við SEV. Í hesum sambandi fer spurningurin at verða reistur, um ikki kanningarnar eiga at verða gjørdar, áðrenn vatntøkan úr Vesturdalsá byrjar. Viðv. spurningi 6: Veit landsstýrismaðurin, at hagaánararnir og kommunurnar, ið varða av økinum, eru hart ímóti at turrleggja Vesturdalsá? Hevur hetta nakra ávirkan á støðutakan landsstýrismansins? Støðan hjá hagaánarum og kommunum er mær kunnug, m.a. tí at Skála, Gøtu, Funnings og Elduvíkar kommuna hava mótmælt við skrivi, dagfest 9. juli 1999. Bygdarfólkið í Skála- og Funningsfirði hevur eisini mótmælt verkætlanini hjá SEV. Føroya Náttúru- og Umhvørvisverndarfelag hevur í skrivi, dagfest 24. juli 1999, kært avgerðina hjá yvirfriðingarnevndini. Á fundi við FNU 5. oktober 1999 havi eg boðað FNU frá, at avgerðir hjá yvirfriðingarnevndini sambært § 24 í lógini um náttúrufriðing eru endaligar. Tær kunnu ikki kærast til landsstýrismannin og ikki skjótast inn fyri dómstólarnar. Sum nevnt kann yvirfriðingarnevndin sjálv taka mál upp aftur til nýggja viðgerð, um serstakar umstøður gera seg galdandi. Støðutakanin hjá bygdarfólkinum í Funnings- og Skálafirði, kommununum, hagaánarum o.ø. verður sjálvandi havd í huga, tá ið arbeitt verður við málinum. Viðv. spurningi 7: Metir landsstýrismaðurin, at habiliteturin hjá limunum í yvirfriðingarnevndini er í lagi? Sum nevnt tekur yvirfriðingarnevndin egnar og endaligar avgerðir samsvarandi lógini um náttúrufriðing. Hon er ikki ein tilmælandi myndugleiki. Tað liggur tí uttan fyri mítt málsøki at taka støðu til gegnið hjá limunum í yvirfriðingarnevndini í teirra viðgerð av ávísum málum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um viðurskiftini á psykiatrisku deild á Landssjúkrahúsinum 100-9 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi psykiatrisku viðurskiftunum á Landssjúkrahúsinum Ár 1999, hósdagin 30. september, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hví játtar Landssjúkrahúsið ikki meira enn 2.800 krónur um mánaðin til aktivering av sjúklingunum á psykiatrisku deild? Er tað tí, aktiveringin ikki hevur týdning? Ella er tað tí, at tað arbeiðið, ið gjørt verður, ikki verður mett sum gott nokk? Ætlar landsstýrismaðurin at gera nakað við hesi viðurskifti og nær? Ætlar landsstýrismaðurin at mæla til hægri normeringar, og at starvsfólkið, sum tekur sær av aktiveringini, fær feriuavloysing? Ætlar landsstýrismaðurin at hækka játtanina til ítrivspartin og til klubbvirksemið? Nær fer landsstýrismaðurin at koma við eini heildarætlan við atliti at bøta um korini hjá sálarliga sjúkum føroyingum? Viðmerkingar: Hesin fyrispurningurin skal fatast sum tann fyrsti av nøkrum, sum hava til endamáls at lýsa veruligu viðurskiftini hjá teimum, sum eru innløgd á Psykiatrisku deild á Landssjúkrahúsinum í styttri ella longri bil. Endamálið er eisini at lýsa og seta ljósið á viðurskiftini hjá føroyingum, sum hava sálarligar trupulleikar. Tað er nevniliga soleiðis, at tað uttan samanberingar kann sigast, at tann bólkurin í føroyska samfelagnum, sum hevur tær vánaligastu og minst virðiligu liviumstøðurnar, er bólkurin vit rópa sálarliga sjúk. Hesi orðini skulu ikki skiljast soleiðis, at orsøkin til óhepnu støðuna er, at avrikini hjá starvsfólkunum á psykiatrisku deild ikki eru nøktandi. Her vil eg heldur siga tvørtur ímóti. Starvsfólkini á psykiatrisku deild - frá hægst til lægst - útinna eitt megnar arbeiði, hóast uppgávan mangan sær meira enn vónleys út. Og er tað kanska júst teirra innsatsur, sum ger, at alt ikki er rapað saman fyri langari tíð síðan. Hesi starvsfólk megna hóast vánaligu umstøðurnar at geva teimum sálarliga sjúku so frægar umstøður, at almenningurin, pressan og politikarar antin ikki síggja støðuna, ella halda seg kunna loyva sær at lata eyguni aftur. Men alt her í lívinum hevur sítt evsta mark, eisini tær umstøður vit kunnu loyva okkum at bjóða okkara sálarliga sjúku. Og tí mugu og skulu munagóðar ábøtur til sum skjótast. Eg ivist ikki eina løtu í, at allir føroyingar eru samdir við mær í, at tey sálarliga sjúku eiga at fáa møguleikar til at liva undir mannsømiligum og mennandi umstøðum. Um tey eru við hús ella innløgd á psykiatrisku deild. Nógv eru tey viðurskifti, sum eru orsøk til, at umstøðurnar hjá sálarliga sjúkum ikki eru nøktandi. Hølisumstøður á psykiatrisku deild. Bygningar í sera vánaligum standi. Lágar starvsfólkanormeringar. Ov fá sambýlispláss. Ov illa virkandi økispsykiatri. Aktiveringin á deildunum ov lágt prioriterað o.s.fr. Og tað verður hetta seinasta, sum fyrispurningurin hesa ferð skal snúgva seg um. Aktiveringin Tað er nevniliga soleiðis innan arbeiðið við sálarliga sjúkum, at aktivitetir av likamligum sum øðrum slagi, eru mettir sum týðandi partur av viðgerðini. Og er aktivering av sjúklingunum eisini fastur táttur á øllum vanligum psykiatriskum deildum. Soleiðis er eisini á psykiatrisku deild á Landdssjúkrahúsinum. Har er ergoterapi, og eru møguleikar fyri øðrum virksemi og aktivitetum, innan- sum utttandura. Til at taka sær av aktiveringini, sum er umframt ergoterapiina, er sett eitt fólk. Tilboðið er galdandi fyri øll, sum eru innløgd, men plaga umleið 20 at vera við í senn. Talan er um svimjing, badminton, velting, skera torv, rógva út, vitja søvn og annað í økinum, klubbvirksemi og útsølu av virkaðum lutum. Uppgávan hjá fólkinum, sum stendur fyri aktiveringini, er at stimbra sjúklingunum á so mangar mátar og á so nógvum økjum, sum tilber. Higartil hevur henda megnar uppgáva verið røkt av bara einum fólki, og umbønir um hækkaða normering hava verið afturvístar. Tað sama hava umbønir um feriuavloysarar. Og tað er harmiligt, at játtandi myndugleikarnir ikki vilja/kunnu stuðla hesum virksemi á meiri nøktandi hátt. Enn meira harmiligt er at staðfesta, hvussu lítlan hug somu játtandi myndugleikar hava til at játta pening til sjálva aktiveringina av sjúklingunum á psykiatrisku deild. Tað er nevniliga soleiðis, at Landssjúkrahúsið rindar siger og skriver 2.800 krónur um mánaðin til teir aktivitetir, sum eru nevndir omanfyri. Tær 2.800 krónurnar eru býttar soleiðis, at 1.600 krónur eru til ítrivspartin, og har av skulu m.a. svimji- og busskort gjaldast. Tær 1.200 krónurnar eru til klubbvirksemið. Tað er rætt og slætt óskiljandi, at Landdsjúkrahúsið ikki játtar meiri pening til slíkt, sum av øllum við innliti verður mett sum sera týðandi liður í viðgerðini. Umframt at aktiveringin er ein mennandi og ikki minni sparandi umlætting fyri restina av arbeiðinum. Á løgtingsfundi 8. oktober 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreisðlu, at fyrispuringurin skal svarast. Á tingfundi 3. november 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Finnur Helmsdal boðar frá, at nú fer hann at seta fram eina langa røð av fyrispurningum, "sum hava til endamáls at lýsa veruligu viðurskiftini hjá teimum sum eru innløgd á Psykiatrisku deild á Landssjúkrahúsinum í styttri ella longri bil". Tað er tó ikki rætt at seta fram fyrispurning um "hví Landssjúkrahúsið ikki játtar meira enn kr. 2.800,00 um mánaðin til aktivering".Tað er rætt at tað verða brúkt kr. 2810,- til klubbavirksemi til sjúklingar á Psykiatrisku deild. Tað er ikki rætt, at henda upphædd er tann einasta sum verður nýtt til virksemið, tí hann gloymir at taka lønina við til eitt starvsfólk sum er sett burturav til hetta virksemið. Umframt hettar ítrivsvirksemi, fáa tær einstøku deildirnar sjálvar kr. 7.403,00 um mánaðin til ymiskt ítriv. Harumframt eigur at roknast við Ergoterapideildini sum serliga er kvalifiserað til ítriv, og har arbeiða 4 fólk svarandi til umleið 3 1/4 ársverk. Eisini skal sigast, at røktarstarvsfólkið á deildini, Psykiastrisku deild í stóran mun arbeiðir við at aktivera sjúklingar. Tað ber tó ikki til at áseta, hvussu nógv er røkt og hvussu nógv er aktivering/ítriv. Samumtikið verður brúkt munandi meira enn kr. 2.800,00 um mánaðin til aktivering. Hetta tí at Psykiatriska deild metir, at hetta virksemið hevur stóran týdning. Landsstýrismaðurin hevur ongar ætlanir um at leggja seg út í, hvussu tilfeingið á Landssjúkrahúsinum verður býtt út uppá ymiskar sjúklingabólkar. Landsstýrismaðurin hevur fult álit á, at Landssjúkrahúsið býtur tilfeingið soleiðis, at tað kemur øllum sjúklingum tilgóðar.Tó fer landsstýrismaðurin framhaldandi at virka fyri, at játtanin til sjúkrahúsverkið hækkar soleiðis at tað verður møguligt at gera neyðugar ábøtur á heilsuverkið. At korini hjá teimum sálarligu sjúku í Føroyum áttu at verið betri, kann landsstýrismaðurin taka undir við. Á Psykiatrisku deild liggja sjúklingar við kroniskari sálarsjúku, so at siga fyri lívið. Her kundi landsstýrismaðurin hugsað sær, at vit fingu hóskandi bústovnar ymsastaðni í landinum, har hesi fólk kundu búð og verið ansað eins og vanligir borgarar. Hinvegin eiga vit eisini at hugsa um, at spjaða vit psykiskar sjúklingar verða teir eisini longur burtur frá teimum serkønu starvsfólkunum, sum arbeiða á Psykiatrisku deild. Tað ber ikki til at siga, nær tað fyriliggur ein heildarætlan fyri tey sálarligu sjúku í Føroyum. Farið verður nú undir at samskipa uppgávu- og ábyrgdarbýtið millum sjúkrahúsini í Føroyum, og verða viðurskifti teirra sálarliga sjúku eisini viðgjørd í hesum sambandi. Sum støðan er í dag metir landsstýrismaðurin, at tað sum hevur størstan týdning er at landsstýrið tryggjar sær, at stovnar fáa sum mest burturúr tí tilfeingi, teir hava fingið tillutað. Her verður ikki hugsað bert um sjúkrahúsverkið, men eisini almannaverkið og serstovnaøkið. Málið avgreitt. Fyrispurningur um Skúlan á Trøðni 100-11 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi Skúlanum á Trøðni Ár 1999, mikudagin 24. november, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Rúnu Sivertsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvat fyri undirvísingarstað var Skúlin á Trøðni, og hvørjum lógargrundarlagi var skúlin undir, áðrenn hann gjørdist partur av Sernámsdeplinum? Er Sernámsdepilin ein almennur undirvísingarstovnur undir landinum? Hvat var lógargrundarlagið fyri at leggja Skúlan á Trøðni og Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina saman? Hevur skúlin í Sernámsdeplinum skúlastjóra, eins og aðrir skúlar, og hvørjar heimildir hevur hesin? Er nøkur reglugerð samtykt, sum Sernámsdepilin virkar undir? Hví er barnadeildin í sernámsdeplinum niðurløgd sum viðgerðarstovnur, og viðgerðarskyldan flutt undir almannaverkið? Viðmerkingar: Í 1988 kom Skúlin á Trøðni yvir á føroyskar hendur, og á sumri 1990 gjørdi Føroya landsstýri av, at skúlin skuldi gerast ein almennur skúli innan føroyska fólkaskúlan. Hesa avgerð hevur landsskúlastjórin tó ongantíð viljað góðtikið, og fyrisitingin hevur tí arbeitt við síni egnu ætlan fyri skúlan og serundirvísingini í fólkaskúlanum sum heild. Á heysti 1997 legði ein bólkur, mannaður við fólki av Landsskúlafyrisitingini, fram eitt upprit, har tey mæla til at seta á stovn ein sernámsdepil. Hesin stovnur skuldi fevna um alla serundirvísing í Føroyum, bæði tað virksemi, sum fór fram á Skúlanum á Trøðni (serskúli, serbarnagarður o.a.) og so ta eygleiðing, kanning og ráðgeving av næmingum í ymsum barnagørðum og skúlum, sum Landskúlafyrisitingin (SNR) skipaði fyri. Uppriti sigur, at endamálið við sernámsdeplinum er at gera alla skipanina til eina ráðgevingarskipan, t.v.s. at øll børn skulu vera úti á heimliga barnagarðinum ella skúlanum, sum skal hava ábyrgdina av barninum. Sernámsdepilin skal sostatt ikki hava viðgerðarskyldu. Hvørki foreldur, starvsfólk á Skúlanum á Trøðni, Javni, MBF, politikarar ella onnur við áhuga í málinum sluppu at siga sína hugsan um uppritið. Landsstýrismaðurin í skúlamálum tók undir við uppritinum, og á fíggjarlógini fyri 1998 var øll játtanin til sernámsfrøðiligt virksemi løgd til Sernámsdepilin. Stjóri varð settur, og hesin hevur umframt petagogiska, fyrisitingarliga og fíggjarliga ábyrgd eisini rætt til at flyta pening millum ymisku partarnar av skipanini. Úrslitið av samanleggingini er, sum væntað, at viðgerðarparturin (barnagarður, skúli o.a.) minkar, meðan ráðgevingarparturin veksur. Serbarnagarðurin er longu niðurlagdur, og barnagarðslærararnir eru vorðnir eygleiðarar og ráðgevarar. Lærarar fara frá, og eingin verður settur ístaðin. Einasti lærarin, ið ikki var tænastumaður, er sagdur úr starvi, tí ikki skuldi vera peningur at løna honum við. Men samstundis er sálarfrøðingur settur í starv. Fyrisitingin ger av, hvørjir næmingar sleppa inn á skúlan, og næmingatalið er minkað hvørt ár soleiðis, at nú eru bara uml. 25 næmingar á skúlanum. Eisini verður arbeitt við eini heildarætlan har skúladeildin minkar í næstan einki. Verður hendan ætlan veruleiki, er um stutta tíð eingin serskúli í landinum. Á tingfundi 18. januar 2000 svaraði Signar Hansen, landsstýrismaður, fyrispurningin soleiðis: Svar Ad. 1. Skúlin á Trøðni - Føroya Spesialskúli - var ein sjálveigandi stovnur við tí endamáli at veita teimum persónsbólkum, sum eru tilskilaðir í § 14 í teirri føroysku forsorgarlógini, undirvísing og røkt. børnum, sum eru tilskilað í § 2. stk. 2 í teirri føroysku fólkaskúlalógini (62-lógini - Lov nr. 117af 30. marts), og sum kundu ikki fáa líkliga undirvísing á annan hátt. børnum, sum vóru atferðartrupul. Skúlin var, sum sagt, ein sjálveigandi stovnur og rikin beinleiðis undir "Social-styrelsen". Fyri skúlanum sat eitt 5-manna stýrið, mannað av: Skrivstovustjóranum í landsstýrinum. Landsskúlaráðgevanum, seinni landsskúlastjóranum. Yvirlæknanum á statshospitalinum í Tórshavn. Leiðaranum á sosialu deild í Ríkisumboðnum (Almannastjóranum). Formanninum í foreldraráðnum. Stýrið valdi sjálvt sín formann. Skrivstovustjórin í landsstýrinum var formaður øll árini. Harumframt var ein visitatiónsnevnd (upptøkunevnd). Í henni sótu: Landslæknin, sum var formaður. Fyristøðumaður skúlans Skúlaráðgevin fyri serundirvísingini Ein medarbeiðari í sosialu deild í Ríkisumboðnum (limurin var sosialráðgevi í Almannastovuni) Visitatiónsnevndin skuldi eisini gera av, um og nær ein næmingur skuldi verða skrivaður út úr skúlanum. Regluverkið var: V E D T Æ G T for FØROYA SPESIALSKÚLI ásett av landsstýrinum, 29. september 1971, socialministeriet, 21. oktober 1971, og undervisningsministeriet, 29. oktober 1971. Í løgtingsamtykt frá 1973 sigur ein samd skúlanevnd í sínum áliti m.a.: "Undir viðgerðini frammanundan í løgtinginum er hildið fram, at uppgáva Spesialskúlans eigur at verða avmarkað soleiðis, at undirvísingin av brekaðum børnum, so langt møguleikarnir eru, eigur at vera í fólkaskúlanum. Spesialskúlin ella ein sentraliserað undirvísing av brekaðum børnum er tí eitt tiltak, sum bert gongur so langt og varar so leingi, at fólkaskúlin ikki kann taka undirvísingina upp á seg. Spesialskúlin má ongatíð verða ein umbering fyri fólkaskúlan ikki at royna eina forsvarliga undirvísing av børnum í tilknýti til heimini". Landsstýrið avgjørdi á fundi 13. januar 1988, "at Skúlin á Trøðni verður fluttur til undirvísingarverkið, meðan næmingaheim skúlans verða flutt til almannaverkið, soleiðis at báðar flytingar hava gildi frá 1. januar 1988". Í sama skrivi boðaði landsstýrið frá, at skúlin skuldi verða rikin eftir teimum reglum, sum vóru galdandi fyri 1. januar 1988, til aðrar reglur møguliga vórðu settar í gildi. Á heysti 1989 setti landsskúlastjórin eftir áheitan landsstýrisins og samsvarandi § 6 í løgtingslóg um skúlafyrisiting nevnd til tess at gera uppskot um nýggjar lógarreglur og skipan fyri Skúlan á Trøðni við atliti at nevndu punktum, sum landsstýrið hevði sett fram: Skúlin á Trøðni heldur ikki fram sum sjálvsognarstovnur Núverandi stýri og visitatiónsnevnd verða avtikin Næmingaheimið á Argjum og tað við Hoyvíksvegin verða knýtt at Skúlanum á Trøðni á ein slíkan hátt, at tað altíð kann hava pláss fyri bæði børnum og ungum (vaksnum), sum knappliga fáa brúk fyri Skúlanum á Trøðni. At bera so í bandi, at økt samstarv verður ímillum Skúlan á Trøðni og hinar skúlarnar í Føroyum. Harumframt var í tilnevningarskrivinum álagt nevndini at lýsa spurningin, um hvussu Skúlin á Trøðni kundi gerast ein sjálvsagdur liður í teirri sernámsfrøðiligu ráðgevingini, sum Landsskúlafyrisitingin skipar fyri. Nevdin var samd um at mæla landsstýrinum til at leggja virksemi skúlans í skipaðan karm við kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving, har Skúlin á Trøðni var ein liður. Í skrivi til Landsskúlafyrisitingina, dagfest 12. juli 1990, var m.a. sagt frá, at landsstýrið hevði samtykt at seta í gildi kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving frá 1. august 1990, og at virksemið á Skúlanum á Trøðni frá nevnda degi er skipað við støði í tí áliti, sum nevnd, sett av landsskúlastjóranum hevur lagt fram, og sum er - einmælt - (tilskilað av mær) góðkend á landsskúlaráðsfundi 4. mai 1990. Fyrisitingarliga hoyrir skúlin, eins væl og skúlaheimini bæði, undir Landsskúla-fyrisitingini. Skúlin á Trøðni var ikki longur sjálvsognarstovnur, og viðtøkur skúlans vóru avtiknar. Kunngerð nr. 132 frá 17. oktober 1990 um sernámsfrøðiliga ráðgeving er ikki sett úr gildi, men sum kunnugt er orðið landsstýrismaðurin sett inn í alt regluverkið fyri orðini: Landsstýrið, Landsskúlaráðið, Landsskúlafyrisitingin og landsskúlastjórin. Ad. 2. Sernámsdepilin er skipaður 1. januar 1998 við støði í "Uppriti um Sernámsdepilin", sambært avgerð landsstýrismansins, um at alt virksemið í Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og alt virksemið hjá Skúlanum á Trøðni skuldi verða skipað í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind. Sernámsdepilin er ein almennur stovnur í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum við eini 1) skúla-, kanningar- og ráðgevingardeild og við eini 2) skúlapsykologiskari og sernámsfrøðiligari kanningar- og ráðgevingardeild. Virksemið fatar m. a. um at skipa fyri og ráðgeva í øllum sernámsfrøðiligum spurningum, at gera kanningar og veita undirvísing, venjing, viðgerð, stuðul og vegleiðing, (skilað til av mær), soleiðis at børn og vaksin eftir førimuni fáa høvi at mennast á øllum økjum, og at virka fyri hollari útbúgving og eftirútbúgving til teirra, ið starvast á sernámsfrøðiliga økinum. Skúlin er almennur við næmingaheimi, smábarnadeild við eygleiðing og talibólkum, talideild, hoyritólamiðstøð og hugskots- og leikasavni. Ad. 3. Grundarlagið fyri at leggja Skúlan á Trøðni og Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina saman, er avgerð landsstýrismansins, boðað frá í skrivi, dagfest 16. februar 1988. Ad. 4. Tá ið tað verður spurt, um skúlin í Sernámsdeplinum hevur skúlastjóra eins og aðrir skúlar, má tað verða sagt, at í undirvísingarverkinum eru ymiskir skúlar, har leiðararnir hava ymiskar heimildir, alt eftir skúlaslagi. Í Sernámsdeplinum er skúli við næmingaheimi. Leiðari er í skúladeildini við ávísum heimildum. Ad. 5. Sernámsdepilin virkar samsvarandi frammanfyri nevnda. Reglugerð um Sernámsdepilin verður fyrireikað í løtuni. Ad. 6. Barnadeildin í Sernámsdeplinum So hvørt sum stuðulsskipanin til børn undir skúlaaldur fór at virka, minkaði talið á børnum, ið gingu fast í barnagarðinum í Skúlanum á Trøðni. Barnadeildin hevur eisini aðrar uppgávur nú enn áður, tá ið Skúlin á Trøðni var undir "Sosialstyrelsen". Hesi seinnu árini hevur heldur enn at hava barnagarð við nøkrum fáum børnum dentur verið lagdur á kanning, eygleiðing, ráðgeving, viðgerð og vegleiðing av børnum, sum koma úr øllum landinum í styttri ella longri tíðarskeið. Sum nú er, hevur einki barn fast stovnspláss í Barnadeildini, men í summum førum eru børn til eygleiðing og víðari eygleiðing og viðgerð í longri tíðarskeið, meðan arbeitt verður í samstarvi við almannaverkið at skapa neyðugar og hóskandi umstøður í heimaumhvørvinum. Tað eru serpedagogar og fysioterapeutar, sum í fyrsta umfari taka sær av børnunum, ið koma til eygleiðing. Um barnið hevur mál- ella talitrupulleikar, verður ein málslig kanning gjørd, og hoyriroynd verður tikin. Um tað verður hildið neyðugt, er eisini møguleiki fyri, at psykologur eygleiðir og kannar barnið. Barnadeildin hevur neyvt samstarv við barnalækna á Landssjúkrahúsinum, sum er á fundi í Sernámsdeplinum aðruhvørja viku. Tá ið eygleiðingin er liðug, verður fundur hildin við foreldur og tey, sum hava við barnið at gera, og tosað verður um, hvat framhaldandi eigur at verða gjørt. Í ávísum bygdum við ongum barnagarði hevur Sernámsdepilin lagt nógva orku í innihaldið í nýskipaðum stuðulsstovum. Stuðulsstovurnar eru undir almannaverkinum. Stuðulsstovurnar eru undir dagrøktini, ið, sum kunnugt, ikki er undirvísingarmál. Kommunurnar rinda hølini, men almannaverkið rindar stuðulstímarnar. Í einstøkum føri rindar undirvísingarverkið part av stuðlinum. Skúlaárið 1997/98 vóru 3 børn í Barnadeildini hvønn dag í vikuni! Tey 3 børnini fóru øll í skúla í Skúladeildini í Sernámsdeplinum árið eftir. Harumframt vóru 4 børn í barnagarðinum 2 dagar um vikuna, men høvdu annars stovnspláss í býnum. Tað var hildið, at hesi 4 børnini skuldu verða í teimum barnagørðum, sum tey annars gingu í, men at tey kundu koma í Barnadeildina í Sernámsdeplinum eftir tørvi. Høvuðsdenturin var lagdur á, at børnini skuldu verða í heimabarnagarðinum, men at tey komu í Barnadeildina í Sernámsdeplinum eftir tørvi og til eygleiðingar. Í dag koma 3 rættiliga brekað børn til viðgerðar í talibólki í Barnadeildini 3 dagar um vikuna. Annars eru tey í heimabarnagarðinum hinar dagarnar. Viðmerkingar løgtingsmansins: Í 1988 kom skúlin á Trøðni yvir á føroyskar hendur, og á sumri 1990 gjørdi Føroya landsstýri av, at skúlin skuldi gerast ein almennur skúli innan føroyska fólkaskúlan. Hesa avgerð hevur landsskúlastjórin tó ongantíð vilja góðtikið, og fyrisitingin hevur tí arbeitt við síni egnu ætlan fyri skúlan og serundirvísingini í fólkaskúlanum sum heild. Á heysti 1997 legði ein bólkur, mannaður við fólki av Landsskúlafyrisitingini, fram eitt upprit, har tey mæla til at seta á stovn ein sernámsdepil. Hesin stovnur skuldi fevna um alla serundirvísing í Føroyum, bæði tað virksemi, sum fór fram á Skúlanum á Trøðni (serskúli, serbarnagarður o.a.) og so tað eygleiðing, kanning og ráðgeving av næmingum í ymsum barnagørðum og skúlum, sum Landsskúlafyrisitingin (SNR) skipaði fyri. Uppriti sigur, at endamálið við sernámsdeplinum er at gera alla skipanina til eina rágevingarskipan, t.v.s. at øll børn skulu vera úti á heimliga barnagarðinum ella skúlanum, sum skal hava ábyrgdina av barninum. Sernámsdepilin skal sostatt ikki hava viðgerðarskyldu. Hvørki foreldur, starvsfólk á Skúlanum á Trøðni, Javni, MBF, politikarar ella onnur við áhuga í málinum sluppu at siga sína hugsan um uppritið. Landsstýrismaðurin í skúlamálum tók undir við uppritinum, og á fíggjarlógini fyri 1998 var øll játtanin til sernámsfrøðiligt virksemi løgd til sernámsdepilin. Stjóri varð settur, og hesin hevur umframt petagogiska, fyrisitingarliga og fíggjarliga ábyrgd eisini rætt til at flyta pening millum ymisku partarnar av skipanini. Úrslitið av samanleggingini er, sum væntað, at viðgerðarparturin (barnagarður, skúli o. a.) minkar, meðan ráðgevingarparturin veksur. Serbarnagarðurin er longu niðurlagdur, og barnagarðsleiðararnir eru vorðnir eygleiðarar og ráðgevarar. Lærarar fara frá, og eingin verður settur ístaðin. Einasti lærarin, ið ikki var tænastumaður, er sagdur úr starvi, tí ikki skuldi vera peningur at løna honum við. Men samstundis er sálafrøðingur settur í starv. Fyrisitingin ger av, hvørjir næmingar sleppa inn á skúlan, og næmingatalið er minkað hvørt ár soleiðis, at nú eru bara uml. 25 næmingar á Skúlanum. Eisini verður arbeitt við eini heildarætlan har skúladeildin minkar í næstan einki. Verður henda ætlan veruleiki, er um stutta tíð eingin serskúli í landinum. Rættleiðingar til viðmerkingar løgtingsmansins í sambandi við spurningarnar: Tað er ikki rætt, at fyrisitingin hevur arbeitt við síni egnu ætlan fyri skúlan og serundirvísingina í fólkaskúlanum sum heild. Tá ið tað ræður um serundirvísingina í fólkaskúlanum, hevur altíð verið fyrisitið við atliti at galdandi reglum á økinum. Skúlaráðgevi fyri serundirvísingina var settur í 1962. Tá ið tað ræður um Skúlan á Trøðni, var álit viðvíkjandi Føroya Spesialskúla - Skúlanum á Trøðni - latið landsstýrinum á vári 1990. Landsstýrið samtykti, sum omanfyri nevnt at seta í gildi kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving, og at virksemið í Skúlanum á Trøðni frá 1. august 1990 skuldi verða skipað við støði í nevnda áliti. Arbeiðsbólkurin, sum gjørdi álitið var mannaður við: Hensari Ellingsgaard, landsskúlastjóra, form., Maritu Petersen, undirvísingarleiðara, Ditlev Olsen, skúlastjóra, sum bar seg undan móti endanum og mælti til, at annað umboð fyri Skúlan á Trøðni tók sæti í arbeiðsbólkinum. Lærararáðið valdi Eyðun Gullbein, lærararáðsformann. Hans Trygvi Henriksen (eitur nú Hans Tygvi Teirin og er løgfrøðingur), lærari og pápi at brekaðum barni var skrivari í arbeiðsbólkinum. Í 1997 heitti landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum á ávísan fulltrúa í Landsskúla-fyrisitingini at skriva eitt upprit um, hvussu tað sernámsfrøðiliga virksemið í Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og alt virksemið hjá Skúlanum á Trøðni skuldi verða skipað í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind. Av tí at fulltrúin í Landsskúlafyrisitingini ikki hevði neyðuga fakliga førleikan til sjálvur at skriva eitt slíkt upprit, heitti hann m.a. á landsskúlastjóran, undirvísingar-leiðaran í Sernámsfrøðiligu ráðgevingini og skúlastjóran í Skúlanum á Trøðni um at vera sær til hjálpar í arbeiðinum. Sernámsdepilin var skipaður við støði í hesum uppriti. Uppgávurnar í Sernámsdeplinum havi eg nevnt frammanfyri, so tað er ikki neyðugt at taka tær uppaftur. Tað er ikki úrslitið av samanleggingini, at næmingatalið í Skúla- og Barnadeildini hevur minkað hesi árini síðan fyrst í nítiárunum. Hugburðurin og tann politiski viljin hevur heilt síðan sjeytiárini verið tann, at eitt brekað barn skuldi sleppa at vaksa upp í heimaumhvørvinum. Ávís tiltøk eru framd til at bøta um umstøðurnar hjá fólka-skúlanum, til at taka sær av brekaðum børnum. Serlæraraútbúgving var í samstarvi ið Danmarks Lærehøjskole skipað í 1984 - 86, og aftur í seinnu helvt av nítiárunum, sum nú eru um at gera seg lidnnan við annan part av útbúgvingini. Serlærararnir, sum frammanundan arbeiddu sum lærarar kring landið, skuldu saman við talilærarum og í samstarvi við Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina undirvísa børnum við trupulleikum og virka sum ráðgevar hjá stovnum og skúlum í sambandi við børn, sum høvdu tørv á serligum stuðli. Landsstýrismaðurin, ið tók undir við uppritinum, kunnaði viðkomandi partar um ætlan sína. Í teimum førum, tá ið skúlin á staðnum verður hildin ikki at kunna taka á seg uppgávuna, verður barnið tikið inn í Skúladeildina í Sernámsdeplinum. Viðvíkjandi Barnadeildini er greitt frá frammanundan. Tað er rætt, at lærarar eru farnir úr starvi, uttan at annar er settur ístaðin. Her skulu vit eisini hava í huga gongdina um, at næmingatalið í Skúladeildini er minkað úr 90 næmingum í 1980 til 40 næmingar við skúlaársbyrjan í 1999 - og ikki 25, sum sagt hevur verið í útvarpi og bløðum -. Tað eru 17 lærarar til teir 40 næmingarnar. Tað er ikki rætt, at einasti lærari, sum ikki er tænastumaður, er sagdur úr starvi. Viðkomandi, sum var í einum tíðaravmarkaðum sáttmálasettum starvi, fór sjálvur í annað starv. Men viðkomandi visti, at soleiðis sum fíggjarstøðan var, vóru útlitini vánalig fyri framhaldandi føstum sáttmálasettum lærarastarvi í Skúladeildini í Sernámsdeplinum. Av tí at tann eini sálarfrøðingurin vat ovbyrjaður í starvi sínum og fekst ikki at støðast í starvinum, var ein sálarfrøðingur settur í starv afturat. Játtanin til Sernámsdepilin verður nýtt til pedagogiska og psykologiska kanning, ráðgeving og viðgerð, sum fatar um børn og ung í øllum Føroyum, til virksemið í Sernámsdeplinum: Skúlanum, smábarna-, tali-, hoyrideildunum, til fysioterapeutiska kanning, viðgerð og ráðgeving, til rakstur av næmingaheiminum og til flutning av teimum børnum og ungu, sum koma í Sernamsdepilin. Málið avgreitt. Fyrispurningur um rættartrygd 100-10 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi rættartrygd hins einstaka Ár 1999, fríggjadagin 8. oktober, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Bergi P. Dam, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Er - sambært stýrisskipanar- ella aðrari lóggávu - loyvt landsstýrismanni at almannakunngera privat viðurskifti hjá borgara, sum landsstýrismaður í sínum landsstýrisstarvi hevur fingið kunnleika til. Heldur løgmaður tað vera rætt og gagnligt fyri demokratiska orðaskiftið, at landsstýrismaður á almennum fundi kunnger, hvussu samráðingar við navngivnan embætismann um samsýning eru farnar fram. Harundir hvørjar upphæddir viðkomandi embætismaður kravdi í samsýning. Er tað støða landsstýrisins, at embætisfólk, ið eru atfinningarsom mótvegis landsstýrinum ella landsstýrismanni, ikki skulu kunna rokna við, at privat viðurskifti ikki verða almannakunngjørd. Hevur løgmaður ætlanir um ítøkilig stig fyri at styrkja rættartrygdina hjá einstaka borgaranum soleiðis, at hann er vardur fyri, at hansara privatu viðurskifti og samskifti við landsstýrið verða almannakunngjørd. Viðmerkingar: ad 1. Á almennum fundi í læraraskúlahøllini hin 21/9-1999 um "Hvítubók" tók seg upp orðaskifti um, hvørt búskaparfrøðingar eru samdir um tær niðurstøður, sum landsstýrið ger av búskaparpartinum. Í hesum høpi helt landsstýrismaðurin í sjálvstýrismálum, at ein av høvundunum av búskaparfylgibindinum, sum alment hevði funnist at framløgu landsstýrisins, hevði verið so kravmikil, at landsstýrið ikki hevði ráð at hava hann við á framløguferðunum. Síðani kunngjørdi hann, hvussu stór krøv hesin hevði sett, og roknaði fyri fundinum út, hvussu nógv tað samanlagt hevði kostað landsstýrinum at tikið við samsýningskrøvunum. ad 2. Landsstýrið hevur sett so nógvar og so væl mannaðar arbeiðsbólkar í sambandi við útgreiningararbeiðið um fullveldisætlanina, at stórur partur av serfrøðingunum í Føroyum eru knýttir at hesum útgreiningararbeiði. Hetta í sjálvum sær er álvarsamt. Tað er jú ein royndur lutur, at luttøka í ávísum arbeiði hevur lyndi at knýta fólk í eitt loyalitetsband, sum lættliga kann darva teimum í annars at luttaka í almenna orðaskiftinum. Og tá so stórur partur av serfrøðingunum í landinum hava ampa av at luttaka í almenna orðaskiftinum, er tað sjálvsagt ein minking av dygdini í orðaskiftinum. Men tá so harafturat fólk kunnu ivast, hvørt teirra privatu viðurskifti - sum einki hava við politiska málið at gera - ikki eru vard fyri almannakunngerð, er demokratiska orðaskiftið so nógv skert, at tað gerst mest sum meiningsleyst. Eingin ivi er um, at mong hava tulkað hesa hending sum eitt greitt tekin frá landsstýrismanninum: Dittar nakar sær at finnast at einhvørjum, skulu tey ikki kenna seg vís í ikki at verða "hongd út", um landsstýrismaðurin "hevur okkurt uppá tey". ad 3. Í hesum tíðum, har so stórar og týðandi avgerðir skulu takast, hevur tað alstóran týdning, at borgarin veit, at rættartrygd hansara er vard, uttan mun til hvørja støðu hann hevur í ymsum málum. ad 4. Løgmaður setir og koyrir landsstýrismenn frá. Tí er tað í evsta enda løgmaður, ið hevur ábyrgdina fyri, at landsstýrismenn halda seg innan fyri tær reglur, ið galda fyri virki teirra. Á løgtingsfundi 14. oktober 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreisðlu, at fyrispuringurin skal svarast. Á løgtingsfundi 5. november 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Fyri at svara hesum fyrispurningi hevur løgmaður biðið landsstýrismannin í sjálvstýrismálum um eina frágreiðing í málinum. Løgmaður tekur í svari sínum støði í hesi frágreiðing, ið er hjáløgd. 1) Er - sambært stýrisskipanar- ella aðrari lóggávu - loyvt landsstýrismanni at almannakunngera privat viðurskifti hjá borgara, sum landsstýrismaður í sínum landsstýrisstarvi hevur fingið kunnleika til. Svar: Tað sum upplýst varð um í nevnda máli var sambært landsstýrismanninum, hvat kravt varð í samsýning, men onki um sjálv fíggjarviðurskiftini hjá búskaparfrøðinginum. Landsstýrismaðurin upplýsti heldur ikki, hvussu samráðingarnar annars vóru farnar fram. Talan er sostatt ikki um upplýsingar, sum vildu verið undantiknir almennum innliti sambært lógini um innlit í fyrisitingina. At upplýsingar um setanarviðurskifti, lønir o. t. eru undir almennum innliti, er júst gjørt við atliti at rættartrygdini: starvsfólk skulu hava trygd fyri at samsýnt verður á sambæriligan hátt fyri sambæriligar uppgávur skattaborgarin skal kunna hava innlit í, og eftirlit við, at skattapeningurin verður nýttur skynsamliga og forsvarliga Hetta kann ikki metast at vera annað enn gott og gagnligt, tí at tað er við til at tryggja, at umsitið verður forsvarliga og eins. 2) Heldur løgmaður tað vera rætt og gagnligt fyri demokratiska orðaskiftið, at landsstýrismaður á almennum fundi kunnger, hvussu samráðingar við navngivnan embætismann um samsýning eru farnar fram. Harundir hvørjar upphæddir viðkomandi embætismaður kravdi í samsýning. Løgmaður heldur meginregluliga ikki, at tað er gagnligt fyri demokratiska orðaskiftið, at landsstýrið upplýsir hvussu samráðingar við navngivnan embætismann um samsýning eru farnar fram. Hinvegin var sambært frágreiðingini frá landsstýrismanninum talan um, at pallborðsluttakari á almenna fundinum á Læraraskúlanum reisti spurningin um, hvørt hvítabók og kunningin hjá landsstýrinum var eftirfarandi, og nevndi í hesum sambandi navnið og útsagnirnar hjá tí búskaparfrøðingi, sum alment hevði funnist at landsstýrinum. Sambært landsstýrismanninum so harmaðist hann á fundinum um, at ivi varð sáddur um arbeiðið hjá búskaparnevndini. Hann greiddi frá gongdini viðvíkjandi kunningini um hvítubók og greiddi frá málinum um samsýning fyri kunningarfundir, sum hevði verið millum búskaparfrøðingin og landsstýrið. Herundir nevndi landsstýrismaðurin eisini upphæddirnar, sum talan hevði verið um. Hetta varð gjørt, tí at spurningurin varð reistur av øðrum luttakara við pallborðið, og tí varð mett, at fundarfólkið og almenningurin annars høvdu krav uppá eitt svar frá landsstýrinum um tað, sum var farið fram. 3) Er tað støða landsstýrisins, at embætisfólk, ið eru atfinningarsom mótvegis landsstýrinum ella landsstýrismanni, ikki skulu kunna rokna við, at privat viðurskifti ikki verða almannakunngjørd Hugburður landsstýrisins er, at tað á ongan hátt skal koma embætisfólki aftur um brekku, at tey eru atfinningarsom mótvegis landsstýrinum ella landsstýrismanni. Sostatt skulu teirra privatu viðurskifti heldur ikki av hesi orsøk verða almannakunngjørd. Eftir løgmansins fatan hevur tað týdning, at embætisfólk kunnu føla seg so mikið trygg í sínum starvsumhvørvi, at tey ikki halda seg aftur í at koma við atfinningum. Hetta er neyðugt fyri at styrkja um rættartrygdina, og kann eisini vera við til at tryggja eina ávísa menning innan politisku skipanina og almennu fyrisitingina. 4) Hevur løgmaður ætlanir um ítøkilig stig fyri at styrkja rættartrygdina hjá einstaka borgaranum soleiðis, at hann er vardur fyri, at hansara privatu viðurskifti og samskifti við landsstýrið verða almannakunngjørd. Løgmaður tekur undir við heildarmetingini í frágreiðingini hjá landsstýrismanninum og tekur annars frágreiðing landsstýrismansins til eftirtektar. Løgmaður hevur tí ikki ætlanir um ítøkilig stig grundað á hetta mál. Tað er sjálvandi altíð óheppi at viðgera einstaklingar alment, eisini á løgtingi. Hinvegin hevði landsstýrismaðurin í hesum máli tann trupuleika, at hann skal greiða fólki frá, hví umrøddi persónur ikki luttók í framløguni av hvítubók, nakað, sum hann eisini hevur skyldu at gera. Løgmaður leggur stóran dent á, at rættartrygdin í samfelagnum er á einum høgum støði, og at hon framhaldandi verður styrkt bæði fyri hin einstaka borgaran og í samfelagnum sum heild. Viðmerkingar Tað tykist sum tað vindur meira og meira upp á seg, at tingmenn seta løgmanni fyrispurningarnar sum hava við embætisførsluna hjá landsstýrismonnum at gera, heldur enn at seta spurningarnar til viðkomandi landsstýrismann. Hetta er óheppi, tí tað er landsstýrismaðurin, ið ábyrgdist mótvegis løgtinginum fyri sína embætisførslu. Við stýrisskipanarlógini vórðu settar í gildi reglur um ráðharrastýri í Føroyum. Hetta merkir, at hvør landsstýrismaður sjálvur situr fyri og hevur ábyrgdina av sínum málsøki. At løgmaður hevur eina yvirskipaða samskipanaruppgávu sambært stýrisskipanarlógini ger ikki, at løgmaður til dømis kann áleggja einum landsstýrismanni at útinna sína embætisførslu á ávísan hátt. Hinvegin kunnu ósemjur millum løgmann og ávísan landsstýrismann enda við, at løgmaður er noyddur at seta hann úr starvi. Mannagongdin má tí vera soleiðis, at spurningar, ið til dømis snúgva seg um embætisførsluna hjá ávísum landsstýrismanni, verða settir landsstýrismanninum sjálvum. Løgmaður hevur sambært stýrisskipanarlógini skyldu til at hava eftirlit við, at hvør landsstýrismaður situr fyri sínum málsøki á lógligan og fullgóðan hátt. Um fyrispurningurin tí snýr seg um, hvussu løgmaður hevur røkt hesa eftirlitsskyldu, eigur fyrispurningurin sjálvsagt at verða settur løgmanni. Til løgmann. Viðvíkjandi fyrispurningi um rættartrygd hins einstaka um fund á læraraskúlanum og gongdina í málinum annars. Gongdin í hesum máli: Landsstýrismaðurin í sjálvstýrismálum setti tann 21. desember 1998 eina búskaparnevnd at greina grundarlagið fyri einum sjálvberandi føroyskum búskapi. Í nevndina vórðu eftir tilmæli vald 11 fólk. Nevndin fekk uppkast til ein arbeiðssetning, og eftir viðgerð og afturmelding frá nevndini, varð endaligi arbeiðssetningurin latin nevndini. Síðani hevur formaðurin havt ábyrgdina av nevndararbeiðinum og landsstýrið ella landsstýrismaðurin hava ikki havt nakran lut í nevndararbeiðinum. Eftir at frágreiðingin varð handað og Hvítabók var almannakunngjørd, gjørdi landsstýrið av at skipa fyri kunningarfundum kring landið, har umboð fyri tær ymsu nevndirnar, sum hava skrivað Hvítubók, løgdu fram, hvørjar niðurstøður nevndirnar vóru komnar til og har fólk fingu høvi at spyrja allar spurningar. Í hesum sambandi bað landsstýrið formenninar í nevndunum um at taka lut í kunningini ella at leggja uppgávuna til aðrar av nevndarlimunum. Fyri búskaparnevndina peikaði formaðurin á tveir búskaparfrøðingar at leggja fram, sum hvør høvdu skrivað størri partar av búskaparfrágreiðingini. Landsstýrið heitti síðani á teir um at taka lut á kunningarfundunum. Annar játtaði at taka lut, meðan hin kravdi eina sera stóra samsýning fyri hvønn kunningarfund omaná ta samsýning, sum er latin fyri at gera arbeiðið í nevndini. Landsstýrismaðurin hevur í øllum arbeiðinum við at gera Hvítubók hildið fast við, at rættast er at bjóða samsýning til allar nevndarlimir eftir somu reglum, og hesum hevur landsstýrismaðurin í fíggjarmálum og samlaða landsstýrið tikið undir við. Tí varð sambært landsstýrissamtyktini hildið fast við at bjóða vanliga samsýning til nevndarlimir á kunningarfundunum umframt ferðapening eftir vanligum reglum. Hesum ynskti annar av búskaparfrøðingunum ikki at taka av, og tí varð búskaparnevndin bert umboðað ev einum nevndarlimi á kunningarfundunum. Honum varð álagt at kunna um alt arbeiðið og niðurstøðurnar hjá nevndini og svara øllum spurningum frá fundarfólki. Eftir teir fyrstu kunningarfundirnar vóru greinar í bløðunum frá tí nevndarliminum, ið ikki hevði ynskt at taka lut á kunningarfundunum fyri vanliga nevndarsamsýning. Í hesum greinum varð funnist at kunningini, sum Føroya landsstýri skipaði fyri, tí hon ikki var nóg upplýsandi um øll viðurskifti. Landsstýrismaðurin kannaði beinanvegin, um hetta var ein atfinning, ið varð komin til landsstýrið, løgd fyri búskaparnevndina ella fyri formannin í búskaparnevndini, so møguligar betringar kundu gerast. Men ongin hevði fingið nakra atfinning ella ráð um serlig viðurskifiti, ið áttu at verið lýst nærri á kunningarfundunum. Landsstýrismaðurin undraðist á hesa gongd, men valdi ikki at gera meira burturúr hesum, tí tað stendur sjálvsagt einum og hvørjum frítt at finnast at og siga sína hugsan alment. Atfinningin um, at landsstýrið ikki kunnaði um øll viðurskifti í Hvítubók varð síðani endurtikin í blaðgreinum og í tíðindasending í Útvarpi Føroya frá sama nevndarlimi. Har førdi búskaparfrøðinguirn fram, at hann hevði givið landsstýrinum eitt tilboð um kunning, men at landsstýrið - kanska orsakað av peningatroti - ikki hevði ráð at gjalda fyri kunningina. Landsstýrismaðurin helt tí, at almenningurin hevði krav uppá eina kunning um, hvat varð farið fram í hesum máli. Hann gjørdi í tí sambandi av, at senda eitt tíðindaskriv, har greitt varð frá: at landsstýrið sjálvsagt á kunningarfundunum kunnaði um øll viðurskifti og umboð fyri nevndirnar svaraðu øllum spurningum frá fundarfólki at landsstýrið eisini hevði ynskt at hava umrødda nevndarlim við á kunningarfundirnar, men at hann ikki hevði tikið av tilboðnum fyri vanliga samsýning at tað sjálvsagt stóð øllum nevndarlimum og serfrøðingum frítt at siga sína hugsan alment Fundur á Læraraskúlanum 21/9 1999: Í fyrispurninginum er orðaskiftið á einum fundi í Læraraskúlahøllini tann 21/9 1999, nevnt sum grundgeving fyri fyrispurninginum. Á fundi í Læraraskúlahøllini um Hvítubók, har umboð fyri allar politiskar flokkar tóku lut, reisti formaðurin í javnaðarflokkinum spurningin um, hvørt Hvítabók og kunningin hjá landsstýrinum um Hvítubók var eftirfarandi. Hann nevndi í hesum sambandi navnið og útsagnirnar hjá tí búskaparfrøðingi, sum alment hevði funnist at landsstýrinum. Landsstýrismaðurin harmaðist á fundinum um, at ivi varð sáddur um arbeiðið hjá búskaparnevndini. Hann greiddi frá gongdini viðvíkjandi kunningini um Hvítubók og greiddi frá málinum um samsýning fyri kunningarfundir, sum hevði verið millum búskaparfrøðingin og landsstýrið. Herundir nevndi landsstýrismaðurin eisini upphædirnar, sum talan hevði verið um. Hetta varð gjørt, tí at spurningurin varð reistur av øðrum luttakara við pallborðið, og tí varð mett, at fundarfólkið og almenningurin annars høvdu krav uppá eitt svar frá landsstýrinum um tað, sum farið var fram. Heildarmeting Samanumtikið kann sigast, at landsstýrismaðurin ikki hevur ynskt og vil ikki reisa nakað mál alment um samsýningar ella innanhýsis nevndararbeiði í almenninginum. Øll slík mál hava lyndi til at draga øll onnur viðurskifti fram enn tað sakliga orðaskiftið. Málið varð reist í almenninginum av umrødda búskaparfrøðingi og av luttakara við eitt pallborð, og í tí sambandi noyddist landsstýrismaðurin at svara spurningunum, sum vórðu reistir. Landsstýrismaðurin heldur, at hetta er at meta sum eitt mál um alment innlit í fyrisitingina og landsstýrisarbeiði, har almenningurin hevur krav uppá allar upplýsingar og spurningar, sum verða reistir. Landsstýrismaðurin leggur stóran dent á, at allir borgarar og herundir serfrøðingar taka lut í almenna orðaskiftinum, og fegnast um, at Hvítabók í hesum sambandi hevur elvt til orðaskifti og kjak millum serfrøðingar og fólk annars. Eisini frameftir fer landsstýrismaðurin at hava sum eitt aðalmál, at rættartrygd hins einstaka verður sett í hásæti í almenna orðaskiftinum, sum er grundarlagið undir fólkaræðinum. Høgni Hoydal landsstýrismaður Fyrispurningur um fyribyrging móti tubbaksnýtslu 100-12 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi fyribyrging móti tubbaksnýtslu Ár 1999, týsdagin 30. november, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Spurningar mínir eru hesir: Hví hevur nevndin í Tubbaksráðnum verið so lítið aktiv seinastu nógvu árini? Hví verður so lítið fyribyrgjandi arbeiði gjørt í mun til tubbaksnýtslu her á landi? Er tað landsstýrið, sum vektar hendan partin av fyribyrgjandi arbeiðinum so lágt í mun til onnur øki? Hvørja trygd kann landsstýrismaðurin veita fyri, at meira fyribyrgjandi arbeiði í mun til tubbaksnýtslu fer at verða útint her á landi. Og ber tað landsstýrismanninum til at vera ítøkiligur í hesum sambandi? Eru tað somu persónarnir, sum higartil hava myndað mesta av fyribyrgjandi arbeiðinum, ið skulu mynda fyribyrgjandi ráðið? Viðmerkingar Aðalstjórin í WHO, Gro Harlem Brundtland, hevur sett tubbakið ovast á dagsskránna. Orrustuna móti tubbaksnýtsluni og tubbaksídnaðinum. Brundtland hevur kunngjørt, at hon fer at knæseta eitt altjóða tiltak tvørtur um landamørk, ein millumtjóða heilsusáttmála, ið hevur sum endamál at fáa tubbakið burtur. Millumtjóða heilsusáttmálin skal ganga undir heitinum: UTTAN ROYK. Bulurin í hesum tiltaki er upplýsing um vandar, fyribyrgjandi tiltøk og ikki minst eggjandi boðskapir, ið fáa viðkomandi persónar at viðvirka. Orsøkirnar til, at Gro Harlem Brundtland tekur so rívan til, eru talandi tøl fyri, hvørji árin tubbaksnýtslan hevur á fólk. Og undir hvørjum umstøðum tubbaksvørur verða framleiddar, og tøl fyri, hvussu nógv tubbaksnýtslan kostar samfelagnum. Hvørt ár gerast milliónir av fólki meira og minni álvarsliga sjúk av tubbaksnýtslu. Eisini fólk, sum ikki sjálvi eru nýtarar. Árliga doyggja umleið 3 milliónir av hesum ávum kring allan heim, herav 1,2 milliónir í Evropu. Um tubbaksnýtslan sleppur at halda fram ótarnað, fer hetta tal at tvífaldast næstu 20 árini. Tubbaksídnaðurin veksur mest í lítið framkomnum londum, og er talið á børnum, sum arbeiða innan henda ídnað alsamt vaksandi. Her er talan um at smábørn gerast nikotintrælir. 46 statir í USA hava lagt sak móti tubbaksídnaðinum, sum er dømdur at gjalda 1400 milliardir krónur í endurgjaldi fyri heilsukostnað. Hesin peningur skal gjaldast komandi 25 árini. Hesi tøl siga okkum nakað um, hvussu stóran skaða tubbaksnýtslan elvir til, men eisini nokk so nógv um, hvussu nógvur peningur er í hesum ídnaði. Gro Harlem Brundtland hevur skotið upp, at tubbak verður skrásett, viðgjørt og handlað sum heiligvágur. Ikki tí tað er lekjandi, men tí tað er vanabindandi. Hon heldur eisini, at tubbak eigur at verða marknaðarført sum heilsuskaðilig vøra. Tubbak er eisini ovalaga á breddanum innan ES, har teir júst hava gjørt av, at í seinasta lagi ár 2003 skal prentast á hvønn sigarettpakka: ROYKING DREPUR. Okkum nýtist ikki at fara út um landoddarnar fyri at fáa eina mynd av, hvussu vandamikil tubbaksnýtslan er. Hjartalækni greiðir okkum við millumbilum frá, at royking er meira vandamikil enn rúsdrekkanýtsla, enn feitur matur og vantandi motión. At tað hevði verið meira viðkomandi at stovnsett tubbakseinahandil enn t.d. Rúsuna. Astma og allergifelagið hevur júst havt vitjan av serfrøðingi, sum segði okkum, at passiv royking, eina mest millum børn, elvir til astmabronkitis o.s.fr. Men meðan stórur partur av umheiminum er farin í mikla orrustu móti tubbakinum ella rustar seg til slíka, so tykjast føroysku myndugleikarnir enn ikki at hava sett sær nøkur ítøkilig mál hesun viðvíkjandi. Ein verður skjótt greiður yvir, at fyribyrgjandi arbeiðið móti tubbaksnýtslu hevur sera lágan ella kanska lægsta prioritet. Hetta hóast allir ábyrgdar persónar eru vitandi um, hvussu skaðilig tubbaksnýtslan er fyri alt og øll. Tey, sum royna at gera nakað á hesum øki, fáa ikki sømdir, og tað verður í alt ov lítlan mun lurtað eftir teimum. Tíbetur eru framvegis fólk, sum, meiri av hugsjónarligum orsøkum enn nakað annað, stríðast fyri hesum máli. Men skulu vit røkka longur fram, og skulu vit megna at arbeiða í tráð við ætlanirnar hjá t.d. Gro Harlem Brundtland, mugu politisku myndugleikarnir orða ein ítøkiligan tubbakspolitik eins og tað verður gjørt í øðrum londum. Hesi orð skulu ikki á nakran hátt skilkjast sum álop á ella niðurgering av tí fyribyrgjandi arrbeiði, sum verður gjørt her á landi. Ráðgevararnir hjá t.d. Rúsdrekka- og narkotikaráðnum og Ráðnum fyri ferðslutrygd skulu fáa øll tey herðaklapp, teir hava uppiborið, fyri eitt gott og samfelagsgagnligt arbeiði. Men vit kunnu ikki áhaldandi lata sum um, at royking bara er ein sigarett oman á døgurða ella aftur við einari øl. Royking er ein so álvarslig lívs- og heilsuhóttan, at vit mugu og skulu gera nakað munagott fyribyrgjandi arbeiði - beinanvegin. Tað er ikki bara mín vón, at landsstýrismaðurin fer at geva mær eitt positivt og nýtiligt svar. Eg vóni, at alt tingið fer at taka hesi orðini til sín og taka ítøkilig stig í tráð við innihaldið í millumtjóð heilsusáttmálanum hjá Gro Harlem Brundtland. Á tingfundi 2. december 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 25. januar 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Á fíggjarløgtingslógini eru á hvørjum ári í fleiri ár avsettar kr. 50.000. Tá ið spyrjarin í viðmerkingunum upplýsir, at skulu tiltøk móti tubbaksnýtsluni virka, er neyðugt við upplýsing um vandar, fyribyrgjandi tiltøk og ikki minst eggjandi boðskapir, ið fáa viðkomandi persónar at viðvirka, so má sigast, at 50.000 kr. ikki er nógvur peningur. So á hesum grundarlagi ber ikki til at siga, at nevndin í Tubbaksráðnum hevur verið lítið virkin. Nevndin í Tubbaksráðnum ger tað, hon er ment, innan fyri teir karmar, sum Løgtingið hevur avsett. Hinvegin eri eg samd við spyrjaranum í, at hetta samfelagið ger alt ov lítið fyri at mótvirka tí nógvu royking, sum fer fram her. Eg eri samd við spyrjaranum í, at tað er her í Løgtinginum, at størri undirtøka eigur at fáast til hetta arbeiðið. Eg eri tí ógvuliga fegin um, at Løgtingið á fíggjarlógini fyri ár 2000 hevur samtykt at játta 150.000 kr til Tubbaksráðið. Sum áður nevnt hava bert smáar upphæddir verið settar av til endamálið á fíggjarløgtingslógini. Eg eri samd við spyrjaranum í, at vit áttu at sett nógv meira av til at fingið ta stóru tubbaksnýtsluna at minka. Tá ið spyrjarin heldur, at tað er landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum, sum hevur ábyrgdina av, at ov lítil orka verður løgd í at minka stóru tubbaksnýtsluni her í landinum, so skal upplýsast, at ætlanin er at fáa sett eitt fyribyrgingarráð. Ætlanin hjá landsstýrismanninum er á henda hátt at fáa møguleika fyri at leggja størstu orkuna móti størstu vandunum. Og landsstýrismaðurin kann veita Løgtinginum trygd fyri, at fyribyrgjandi arbeiði viðvíkjandi tubbaksnýtslu skal raðfestast høgt. Eg meti, at Tubbaksráðið, hóast lítla játtan á løgtingsfíggjarlógini, hevur gjørt eitt stórt arbeiði á tí fyribyrgjandi økinum. Og tá ið Fyribyrgingarráðið vónandi verður sett, er ætlan landsstýrismansins at biðja um tilmæli beinanvegin um, hvat gerast kann fyri at minka um tubbaksnýtsluna í Føroyum. Tó meti eg, at tað er neyðugt at fara til verka beinanvegin. Og tey fyrstu høvuðsmálini eru, at dagstovnar, heilsuverkið, skúlaverkið og Strandferðslan verða roykfrí øki - eisini vísandi til ta kunngerð, sum er sett í gildi fyri skjótt 10 árum síðani um reglur fyri royking á almennum støðum. Til tess at fremja hetta í verki, fari eg at seta tiltøk í verk og heita á allar landsstýrismenn at tryggja, at kunngerðin um royking verður hildin. Til tess at koma á mál við hesum vandamáli, er neyðugt, at ikki bara landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum raðfestir málið høgt, men at eisini onnur stýri gera tað. Sum dømi kann nevnast, at í Danmark er júst ein verkætlan sett í verk um fólkaheilsu, har ikki minni enn 8 ráðharrar hava átikið sær skyldur at virka fyri m.a. at minka um royking. Eg eri samd við spyrjaranum um, at vit í Føroyum eiga at fylgja tí altjóða rákinum á hesum øki, og at vit seta tær altjóða samtyktir í verk her heima, sum verða samtyktar í eitt nú ST (WHO) og í Evropa. Landsstýrismaðurin hevur stóran áhuga í, at nógv meiri verður gjørt til at mótvirka stóru tubbaksnýtsluni her í landinum, og vil eg her nýta høvi til at heita á Løgtingið um at hjálpa til við hesum. Eg kann nevna, at nú fyri skjótt 10 árum síðani setti táverandi landsstýrismaður, Tordur Niclasen, eina kunngerð í gildi, sum ásetti reglur fyri, hvussu royking skuldi fara fram á almennum stovnum. Henda kunngerðin verður í stóran mun ikki fylgd. Landsstýrismaðurin hevur ætlanir um at seta eina tubbakslóg í gildi, sum í størri mun fer at geva heimild til at minka um støðini, har roykt verður. At tað hevur eydnast at gera flogleiðirnar millum Føroyar og umheimin roykfríar er prógv fyri, at tað ber til at fremja munagóð tiltøk. Hvørjir persónar koma at sita í einum komandi fyribyrgingarráði er ikki tikin støða til enn, tí at lógin ikki er samtykt. Eg haldi, eg skal nevna, at tað eru ikki einkultir persónar í sjálvum sær, sum gera arbeiðið einsamallir. Vit skulu øll vera við, og eg skal tí takka spyrjaranum fyri, at hann reisir henda spurningin, sum eftir mínum tykki er eitt av størstu vandamálunum fyri heilsustøðu okkara. Málið avgreitt. Fyrispurningur um lóggávu viðv. stuðli og veðhaldum á fiskivinnuøkinum 100-13 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi lóggávu viðvíkjandi stuðli og veðhaldum á fiskivinnuøkinum Ár 1999, mikudagin 8. december, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Tórbjørn Jacobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur 1. Um landingarprís á sild Er løgtingslóg nr. 14 frá 27.04.1967 um landingarprís á sild enn í gildi? Hvør nevnd hevur nú tær heimildir, sum lógin gevur, og hvør situr í henni? Nær er lógaheimildin seinast brúkt? Hvørjar útreiðslur hevur hitt almenna havt av lógini seinastu árini? Er ætlanin at leggja uppskot fyri Løgtingið um at taka av umrøddu løgtingslóg, um ikki, hvør er grundgevingin fyri at varðveita heimildina? 2. Um agnstudning og agnprísir Er løgtingslóg nr. 62 frá 23.06.1983 um agnstudning og agnprísir enn í gildi? Hvussu kann lógin í verki virka, nú lógin um ráfiskagrunn er tikin av, og eingin ráfiskagrunnur og nevnd er til longur, og um so er, at hon virkar, hvør situr tá fyri teim heimildum lógin gevur? Nær er lógaheimildin seinast brúkt? Hvørjar útreiðslur hevur hitt almenna havt av lógini seinastu árini? Er ætlanin at leggja uppskot fyri Løgtingið um at taka av umrøddu løgtingslóg, um ikki, hvør er grundgevingin fyri at varðveita heimildina? 3. Um serlán til fiskifør Hvør landsstýrismaður útinnir vegna landsstýrið lógaheimildirnar, sum ásettar eru í Ll. nr. 41 frá 20.05.1988 um lán/serlán til fiskifør, sum broytt við Ll. nr. 92 frá 13.06.1995? Hvussu stór upphædd av samlaðu lógaheimildina at veita lán uppá kr. 150 mió. kr. hevur landsstýrið higartil nýtt? Hvussu nógv av givnu lánunum eru afturgoldin? Hvussu stór er eftirstøðan av lánum sbr. lógini, og hvussu stórur partur av útlánunum má roknast fyri at vera mistur peningur? Er ætlanin at leggja uppskot fyri Løgtingið um at taka av umrøddu løgtingslóg, um ikki, hvør er grundgevingin fyri at varðveita heimildina? 4. Endurnýggjan fiskiskipaflotans Hvør landsstýrismaður situr fyri heimildum landsstýrisins sbr. løgtingslóg nr. 102 frá 19.08.1988 um endurnýgging av fiskiskipaflotanum, sum seinast broytt við Ll. nr. 73 frá 20.05.1996? Hvussu stórar upphæddir eru árliga latnar úr landskassanum pr. ár, sbr. lógini, síðan landskassin tók við skyldum serliga grunsins fyri endurnýggjan fiskiskipaflotans í 1992, og hvuss nógv er sett av á fíggjarlógini fyri komandi ár? Metir landsstýrið seg at hava lógaheimild fyri at játta pening sbr. lógini, uttan at tilsvaraandi upphædd er sett av á fíggjarlógini? Eru ætlanir um at leggja fyri Løgtingið uppskot til lógabroytingar í umrøddu lóg? 5. Upphøggingarstuðulslóg Er løgtingslóg nr. 46 frá 30.03.1990 um upphøggingarstuðul, sum broytt við Ll. nr. 102 frá 17.12.1991, í roynd og veru farin úr gildi, við tað at heimildin sbr. § 1 bara røkkur til fíggjarárini 1990 og 1991? Í hvønn mun hevur lógin framvegis týdning fyri tey føri, har upphøggingarstuðul er givin? Er ætlanin formliga at taka lógina av, ella gera broytingar í henni? Nær er seinast veittur upphøggingarstuðul sbr. lógini, og kann landsstýrismaðurin útgreina samlaðu nýtsluna úr landskassanum sbr. lógini? 6. Stuðul til feskfiskaflotan Hvør landsstýrismaður útinnir heimildirnar eftir løgtingslóg nr. 34 frá 04.03.1993 um stuðul til feskfiskaflotan, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. 80 frá 23.05.1997? Hvussu nógvur peningur er nýttur sbr. hesi lóg útgreinað á árini, síðan hon fekk gildi? Metir landsstýrismaðurin, at neyðugt eisini er við lógaheimild á fíggjarlógini fyri at nýta peningaheimildirnar í lógini? Eru ætlanir frammi um at leggja fyri Løgtingið uppskot um avtøku ella broyting av lógini 7. Stuðul til feskfiskaflotan undir 20 BRT Hvør landsstýrismaður útinnir tær heimildir, sum givnar eru við Ll. nr. 140 frá 25.05.1993 um stuðul til útróðrarflotan undir 20 BRT, sum broytt við Ll. nr. 110 frá 29.12.1998? Ein útgreining ynskist av, hvussu nógvur stuðul er veittur árliga úr landskassanum, frá tí at lógin fekk gildi? Ein útgreining ynskist av, hvussu nógv veðhald er veitt árliga úr landskassanum, frá tí at lógin fekk gildi, hvussu nógv av hesum eru vorðin effektiv, og hvussu stórar upphæddir av útlagda peninginum landskassin væntar sær at fáa innaftur? Eru upphæddirnar, sum ætlast nýttar sbr. lógini í komandi ár, settar av á komandi fíggjarlóg, og metir landsstýrismaðurin seg at hava lógaheimild at nýta heimildirnar í lógini uttan tilsvarandi heimild á fíggjarlógini? Er ætlanin at leggja uppskot um lógabroytingar í lógini fyri Løgtingið? 8. Stuðul til ídnaðartrolarar Hevur løgtingslóg nr. 48 frá 30.04.1996 formliga enn gildi? Hvør landsstýrismaður útinnir heimildirnar sbr. lógini, og er heimild at nýta pening sbr. lógini? Um so er, hvussu nógvur peningur ætlast nýttur komandi ár? Er ætlanin at leggja fyri Løgtingið uppskot um at taka av lógina ella gera broytingar í henni? 9. Stuðul til varðveiting av fjølbroyttum fiskiflota Hvør landsstýrismaður útinnir heimildirnar sbr. løgtingslóg nr. 72 frá 20. mai 1996 um varðveiting av fjølbroyttum fiskiflota? Hussu nógvur peningur er nýttur sbr. lógini árliga, síðan hon fekk gildi? Hvussu nógvur peningur er ætlanin at seta av á hvørjum ári frameftir at nýta sbr. lógini? Er ætlanin at gera broytingar í lógini? 10. Stuðul til ídnaðartrolarar Hvør landsstýrismaður útinnir heimildirnar sbr. løgtingslóg nr. 85 frá 6. juni 1997 um endurgjald til ídnaðartrolarar fyri frátikin veiðirættindi í føroyskum sjógvi? Hussu nógvur peningur er nýttur sbr. lógini árliga, síðan hon fekk gildi? Hvussu nógvur peningur er ætlanin at seta av á hvørjum ári frameftir at nýta sbr. lógini? Er ætlanin at gera broytingar í lógini? 11. Ábyrgd fyri fiskamjøli Hvør landsstýrismaður útinnir heimildirnar sbr. løgtingslóg nr. 111 frá 29.12.1998 um ábyrgd fyri lánum til fiskamjøl og lýsi v.m. á goymslu? Hvussu nógv veðhald er veitt sbr. lógini? Hvussu nógv veðhald eru vorðin effektiv, og um so er, hvussu nógv av hesum kann ikki væntast at fáast innaftur? Er ætlanin at leggja fyri Løgtingið uppskot um at endurtaka lógina, nú hon fer úr gildi 31.12.1999? Viðmerkingar: Fyrispurningurin er settur, tí at omanfyri nevnda lóggáva, sum umrødd er, er lóggáva, sum kann áleggja landskassanum rættiliga víðfevnandi skyldur, og tí hevur tað alstóran týdning fyri teir, ið vara av landskassanum, og fyri alt fólkið, sum eigur landskassan, at fáa greiði á hesum. Í stóran mun eru hetta leivdir frá tí tíðini, tá ið planbúskapurin ráddi í landinum, og tað er alramanna vitan, hvørjar avleiðingarnar vóru. Í líka so stóran mun hava slíkar skipanir givið vinnuni álvarslig bakkøst, og álvarslig afturstig í vinnuni gerast sjálvandi, alt í einum, búskaparlig vandamál fyri hitt føroyska samfelagið (jfr. LL nr. 13 frá 02. mai 1967). Viðmerkjast skal, at ájøvn lóggáva viðvíkjandi stuðli til fiskivinnuna á landi, alivinnuna og skipabygging, ikki er tikin við í hesum umfari. Á tingfundi 9. december 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: 1. Um landingarprís á sild Løgtingslóg nr. 14 frá 27.04.1967 um landingarprís á sild er formliga enn í gildi. Sambært § 1 í lógini, er landsstýrinum heimilað við kunngerð at fyriskipa, at prísurin á sild, landað í Føroyum, verður settur av nevndini eftir § 3 í løgtingslóg nr. 72 frá 22. desember 1951 um avrokning og Lønjavningargrunn Skipsfiskimanna. Fiskimálastýrinum kunnugt, er lógarheimildin ongantíð nýtt, og hevur tað almenna sostatt ongar útreiðslur havt av lógini. 2. Um agnstudning og agnprísir Løgtingslóg nr. 62 frá 23. juni 1983 um agnstudning og agnprísir er framvegis formliga í gildi, men innihaldsliga verður ikki mett, at lógin hevur nakran týdning, tí sambært §§ 2, 3, 4, og 5 er tað nevndin fyri Ráfiskagrunnin, sum ásetir hámarksprís, avreiðingarprís og avrokningarprís á agni og harvið eisini agnstuðulin. Sambært løgtingslóg nr. 118 frá 10. september 1990 varð lógin og harvið eisini reglugerðin fyri Ráfiskagrunnin sett úr gildi, og er tí eingin agnstuðul útgoldin síðani fíggjarárið 1990. 3. Um serlán til fiskifør Sambært løgtingslóg nr. 41 frá 20. mai 1988 um lán/serlán til fiskifør verða landsstýrinum saman við fíggjarnevndini givnar ávísar heimildir, sum í dag høvdu verið útintar av landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Viðvíkjandi spurningunum um, hvussu stóra upphædd av samlaðu heimildini landsstýrið hevur nýtt, hvussu nógv lán eru afturgoldin og, hvussu stórur partur av lánunum kann roknast fyri at vera mistur peningur, verður víst til seinast í svarinum. Tað kann tó viðmerkjast, at sambært § 6 í løgtingslóg nr. 34 frá 4. mars 1993 um stuðul til feskfiskaflotan er landsstýrinum heimilað at umleggja stuðuls-, kurstaps- og serlán í fiskiførum, sum koma undir lógina, til rentu- og avdráttarfrí studningslán, sum verða avskrivað yvir 10 ár. Fleiri av serlánunum eru antin umløgd eftir áðurnevndu heimild ella eru roknað sum mist, við tað at skip eru farin um tvingsilssølu. 4. Endurnýggjan fiskiskipaflotans Sum tað framgongur, er lógin frá 1988, og er tað í lógartekstinum nýtt orðingin "landsstýrið". Men eftir at løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya kom í gildi, er tað nú landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum situr fyri heimildum landsstýrisins sambært løgtingslóg nr. 102 frá 19.08.1988 um endurnýgging av fiskiskipaflotanum við seinni broytingum. Viðvíkjandi spurninginum um, hvussu stórar upphæddir árliga eru latnar úr landskassanum síðani 1992, verður víst til seinast í svarinum. Fyri fíggjarárið 2000 er einki sett av, men eftir nærri gjøgnumgongd, er Fiskimálastýrið komið eftir, at tað áttu at verið settar 1,5 mió. kr. av til part av einum gjaldførisláni, sum varð játtað einum fiskiskipi í 1998. Talan er um seinasta gjald av íalt 4. Neyðugt verður tí at søkja um eykajáttan fyri hesi upphædd. Annars kann verða víst til fíggjarlógina fyri 1999, har ein tílík upphædd varð innroknað fyri 2000. Spurt verður, um landsstýrið metir seg at hava lógarheimild fyri at játta pening sambært lógini, uttan at tilsvarandi upphædd er sett av á fíggjarlógini. Til hetta kann svarast, at sambært § 43, stk. 2, í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. 5. Upphøggingarstuðulslóg Sambært § 1, stk. 1, í løgtingslóg um upphøggingarstuðul, sum broytt við løgtingslóg nr. 102 frá 17.12.1991, verður landsstýrinum heimilað í 1990 og 1991 at veita upphøggingarstuðul. Nevnda áseting hevur við sær, at lógarheimild ikki er fyri at veita upphøggingarstuðul aftaná 1991. Grundgevingin fyri, at lógin ikki varð tikin av í 1991, var, at í § 2, stk. 2, í lógini er ásett, at fiskifar, sum fær upphøggingarstuðul, missir veiðiloyvið og kann ikki fáa veiðiloyvið aftur. 6. Stuðul til feskfiskaflotan Sambært lógartekstinum er tað landsstýrið, sum eftir løgtingslóg nr. 34 frá 04.03.1993 um stuðul til feskfiskaflotan við seinni broytingum fær ávísar heimildir. Men eftir at løgtingslóg um stýrisskipan Føroya kom í gildi, er tað nú landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kann útinna tær heimildirnar, sum lógin ásetir, og er tað eisini Fiskimálastýrið, sum hevur fyrisitið málsøkið. Spurt verður aftur her, um landsstýrið metir, at neyðugt eisini er við lógarheimild á fíggjarlógini fyri at nýta peningaheimildirnar í lógini. Her kann aftur verða víst til § 43, stk. 2, í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya, sum sigur, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ávíst verður. 7. Stuðul til feskfiskaflotan undir 20 BRT Víst verður til fyrsta part av svarinum undir pkt. 5 og 6. Tað vil við øðrum orðum siga, at tað nú er landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kann útinna tær heimildir, sum eru í løgtingslóg nr. 140 frá 25.05.1993 um stuðul til útróðrarflotan undir 20 BRT. Viðvíkjandi spurninginum um eina útgreining av, hvussu nógvur stuðul er veittur úr landskassanum, frá tí at lógin varð sett í gildi, verður víst til seinast í svarinum. Spurt verður um, hvussu nógv veðhald eru veitt árliga úr landskassanum, hvussu nógv eru vorðin effektiv, og hvussu stórar upphæddir væntast at fáast innaftur. Til hetta kann svarast, at lógin ikki heimilar veitan av veðhaldi, og er tí einki veðhald latið sambært løgtingslóg um stuðul til útróðrarflotan undir 20 BRT. Tað er eingin játtan sett av á fíggjarlógini í sambandi við løgtingslóg um stuðul til útróðrarflotan undir 20 BRT. Tað kann her viðmerkjast, at sambært § 1 í lógini kundi stuðul latast til eitt avmarkað tal av fiskiførum undir 20 BRT í 5 ár, og lógin kom sum kunnugt í gildi 7. mars 1993. 8. Stuðul til ídnaðartrolarar Løgtingslóg nr. 48 frá 30.04.1996 um stuðul til ídnaðartrolarar er enn formliga í gildi. Hóast tað sambært § 1 í lógini verður sagt, at landsstýrinum verður heimilað, so var tað landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kundi útinna heimildarnar. Tað framgongur av § 1 í lógini, at heimilað varð av árligu játtanini á løgtingsfíggjarlógini at veita stuðul í tvey ár til eigarar av ídnaðartrolarum við veiðiloyvi, og er tað tí greitt, at tað nú eingin heimild er sambært lógini, og kann sostatt heldur ikki stuðul veitast komandi ár. 9. Stuðul til varðveiting av fjølbroyttum fiskiflota Tað er landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kann útinna heimildirnar sambært løgtingslóg nr.72 frá 20. mai 1996 um varðveiting av fjølbroyttum fiskiflota. Á fíggjarlógini fyri 2000 eru settar 3 mió. kr. av til kontoina varðveiting av fjølbroyttum flota. Uppskot til broytingar í lógini um varðveiting av fjølbroyttum flota vórðu lagdar fyri tingið á vári 1999, men varð uppskotið felt. 10. Stuðul til ídnaðartrolarar Sum tað beinleiðis er ásett í § 1 í løgtingslóg nr. 85 frá 06.06.1997 um endurgjald til ídnaðartrolarar fyri frátikin veiðirættindi í føroyskum sjógvi, er tað landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kann útinna heimildirnar. Allir ídnaðartrolarar hava fingið frátikið veiðirættindini til ídnaðarveiði í føroyskum sjógvi, og verður sostatt ikki neyðugt at seta pening av á fíggjarlógini framyvir til hetta endamál. 11. Ábyrgd fyri fiskamjøli Tað er landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, sum kann útinna tær heimildir, sum givnar eru sambært løgtingslóg nr. 111 frá 29.12.1998 um ábyrgd fyri lánum til fiskamjøl og lýsi v.m. á goymslu. Viðvíkjandi yvirliti yvir, hvussu nógv veðhald eru veitt sambært lógini og, hvussu nógv eru vorðin effektiv, verður víst til seinast í svarinum. Tað kann tó upplýsast, at í fíggjarárinum 1999 varð einki veðhald latið. Tað kann haraftrat upplýsast, at landsstýrið ikki hevur ætlanir um at leggja uppskot fyri tingið um ábyrgd fyri fiskamjøl og lýsi v.m. í fíggjarárinum 2000. Svar uppá felagsspurningar Ein spurningur, sum gongur aftur til tey ymisku lógarøkini, er spurningurin um, hvørjar útreiðslur tað almenna hevur havt av lógini seinastu árini. Til at svara hesum setti Fiskimálastýrið seg í samband við Føroya Gjaldstovu til tess at svara spurninginum. Haðani verður sagt, at starvsfólk á Føroya Gjaldstovu hava lisið fyrispurningin ígjøgnum og eru komin til ta niðurstøðu, at tíðin at svara fyrispurninginum er alt ov stutt, tí tey skulu fleiri ár aftur í tíðina til at finna upplýsingar og gera støðuna upp. Gjaldstovan arbeiðir í løtuni við at geva § 19-nevndini upplýsingar um veðhald og lán, og verður hetta væntandi liðugt seinast í februar 2000. Viðvíkjandi spurninginum um at taka av ella gera broytingar í umrøddu lógum, skal verða víst á, at sambært samgonguskjalinum skal ein greiður fiskivinnupolitikkur orðast. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum er í løtuni, saman við umsitingini, í ferð við at orða ein slíkan politikk, og verður tað, tá hesin verður lagdur fram, nærri víst á, hvørjar ætlanir eru at gera broytingar í, ella taka av, ávísar lógir. Málið avgreitt Fyrispurningur um tyrlutilbúgving 100-14 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi tyrlutilbúgving í Føroyum Ár 1999, hósdagin 16. december, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Tórbjørn Jacobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Metir landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, at tyrlutilbúgving í Føroyum er føroyskt ella danskt ábyrgdarøki? Metir landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum, at tyrlutilbúgvingin í Føroyum er nóg góð og munadygg, soleiðis at hon kann tryggja sjófólki okkara og útoyggjafólki ta bestu og ta neyðugu trygdina ? Viðmerkingar: Um so er, at fyrispurningurin um hesi viðurskifti hjá háttvirda løgtingsmanni, Henriki Old, frá 16. september 1999, stendur einsamallur saman við svarinum hjá Vibeke Larsen, ríkisumboðsmanni, frá 24. november 1999, tá kunnu løgtingsmenn, og fyri alt tað Føroya fólk yvirhøvur, lættliga fáa ta fatan, at um bert hitt danska sjóverjuskipið við tyrlu framhaldandi verður í Føroyum, so er hetta borganin fyri, at vit hava eina nóg góða tyrlutilbúgving, sum kann veita sjófólki okkara og útoyggjafólki hina bestu trygdina. Tað munnu vera mong saman við undirritaða, sum ivast í hesi trygdini, og sum meta, at hon stendur á einum alt ov veikum grundarlagi, og at Føroyar í veruleikanum hava eina alt ov óskipaða, fyri ikki at siga vánaliga, tyrlutilbúgving. Á tingfundi 20. december 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. mars 2000 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Tyrlutilbúgvingin er knýtt aftrat sjóbjarging, sum er føroyskt sermál og ábyrgdarøki hjá Føroyum. Við gildi frá 1. januar 1969 varð sjóbjargingartænastan løgd til Færøernes Kommando og frá 1978 varð ásett, at Vaktar- og bjargingartænastan skuldi taka sær av tí føroyska partinum. Ein samstarvsavtala varð gjørd partanna millum, sum er í gildi enn. Tyrlutænastan er ein partur av bjargingartænastuni og í nógv ár hevur tann danska tyrlan á sjóverjuskipum teirra verið nýtt til hesa uppgávu. Í nógvum førum verður eisini tann føroyska tyrlan nýtt til leiting og bjarging á sjógv og landi og sjúkraflutning. Verandi tyrlutilbúgving er ikki nóg góð og munadygg, at hon tryggjar bæði sjófólki og útoyggjafólki ta bestu og neyðugu trygdina. Royndir og samstarv við sjóverjutyrluni og teirri føroysku tyrluni í arbeiðinum um leiting og bjarging á sjógv og landi, sjúkraflutningi og tá vanlukkur henda vísa, at tað altíð mugu verða minst tvær tyrlur tøkar. Fyri at bøta um viðurskiftini hevur landsstýrismaðurin tikið stig til at seta av pening á fíggjarlógini, sum løgtingið hevur samtykt, til tess at bøta um hesi viðurskifti. Fiskimálastýrið fer nú undir samráðingar við Atlantsflog um ein 10 ára sáttmála til tess at tryggja eina munabetri tænastu. Málið avgreitt. Fyrispurningur um føroysku valskipanina 100-16 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi núverandi føroysku valskipanini Ár 2000, týsdagin 18. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jákup Sverra Kass, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Arbeiðir landsstýrið við nøkrum ætlanum um at broyta føroysku valskipanina soleiðis, at øll valdømini verða løgd saman til eitt valdømi fyri alt Føroya land? Um svarið er nei: Meinar løgmaður at farast skal undir at broyta valskipanina soleiðis, at vit fáa eitt valdømi fyri Føroyar eins og virkandi valskipan í Grønlandi? Viðmerkingar: Verandi valskipan er soleiðis, at landið er býtt upp í 7 valdømir. Tað hevur fyrr verið uppá tal at broyta skipanina soleiðis, at Føroyar gerast eitt valdømi, og at føroyskir politikarar harvið fáa møguleikan at gerast landspolitikarar heldur enn lokalpolitikarar. Tað hevur verið frammi, at eitt valdømi fór at hava við sær, at nærum allir politikarar í landinum fara at koma frá meginøkinum, og at útjaðarin verður taparin. Til hetta er at siga, at um hugt verður eftir atkvøðubýtinum til fólkatingsvalið í 1998, so er bara ein av teimum átta fremstu atkvøðuslúgarunum frá meginøkinum. Øll hini sjey ovastu valevnini koma frá økjum uttan fyri Havnina. Gjøgnumgongur man síðani atkvøðubýtið, so eru tað nevniliga í høvuðsheitum politikararnir uttan fyri Havnina, sum fáa tær flestu atkvøðurnar. Hetta er eitt sera gott dømi um, at fólk ikki hugsa lokalt, tá ið tey atkvøða fyri politikarum til fólkatingsval. Undirritaði meinar, at Føroya fólk eisini skal fáa møguleikan at atkvøða fyri tí valevni, sum tey hava hug til, óansæð hvar í landinum uppstillarin kemur frá, til komandi løgtingsval. Grønland hevði eina líknandi skipan, sum vit í Føroyum hava í dag. Teir gjørdu av fyri ikki so langari tíð síðan at broyta skipanina soleiðis, at alt Grønland gjørdist eitt valdømi. Nýggja skipanin í Grønlandi stóð sína roynd í fjør, og vísti tað seg, at skipanin hevði við sær, at fólk hugsa meira um persónin, tey velja, enn hvar í Grønlandi viðkomandi kemur frá. Tað er uppá tíðina, at vit føroyingar fáa møguleikan at velja politikarar, sum, vit meina, eru teir frægastu, óansæð hvar í landinum teir koma frá. Verða Føroyar eitt valdømi, so noyða vit okkara politikarar at hugsa landspolitiskt, og eg ivist ikki eina løtu í, at tað kemur at verða allari tjóðini at gagni, at allir politikarar noyðast at seta seg í samband við alt Føroya fólk og ikki bara tey, sum búgva í teirra valdømi. Á tingfundi 20. januar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 8. februar svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Samgonguskjalið nevnir ikki ætlanir um at gera broytingar í valskipanini soleiðis, at Føroyar verða til eitt valdømi. Landsstýrið arbeiðir tískil heldur ikki við at fremja tílíka broyting. Løgmaður hevur ikki ta áskoðan, at rætt er, at Føroyar eru eitt valdømi. Málið avgreitt. Fyrispurningur um sjúkrahúsverkið 100-17 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi føroyska sjúkrahúsverkinum Ár 2000, týsdagin 18. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jógvan við Keldu, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu ber tað til, at meðan Almanna- og Heilsumálastýrið bólgnar av fólki (kanska úr einum 8 upp í eini 40 fólk upp á nøkur fá ár), so bara vaksa trupulleikarnir í sjálvum verkinum? Hvussu ber tað til, at sjúkrahúsleiðarin á Landssjúkrahúsinum ger tað trupult hjá yvirlæknum at ferðast millum sjúrkahúsini? Hví vil Almanna- og Heilsumálastýrið ikki seta kirurg á Klaksvíkar Sjúkrahúsi, hóast umsøkjari er. Klaksvíkar sjúkrahús hevur ongan kirurg í løtuni? Hvussu ber tað til, at landsstýrismaðurin í heilsumálum íðiliga - fyri ikki at siga dagliga - nevnir, at bæði tól og peningur tørva á Landssjúkrahúsinum, meðan hon ikki tosar um sama trupulleika á Suðuroyar- og Klaksvíkar sjúkrahúsi, hóast sama er galdandi har? Er tað so, at so at siga allir deildarleiðarar í Almanna- og Heilsumálastýrinum koma av Landssjúkrahúsinum? Viðmerkingar: Síðani sjúkrahússtýrini vórðu niðurløgd, er tað komið meiri og meiri til sjóndar, at tey bæði smærru sjúkrahúsini tykjast at vera uttan fyri áhuga hjá landsstýrismanninum í heilsumálum og Almanna- og Heilsumálastýrinum sum heild. Hesi eiga ongan góðan har. Hetta vísir, sum so mangan fyrr nevnt, at sjúkrahússtýrini vórðu til einkis gjørd við tí fyri eyga, at lættari varð at niðurleggja tey smærru sjúkrahúsini og gera hesi vápnaleys. Hóast landsstýrismaðurin í heilsumálum ferð eftir ferð endurtekur seg sjálva í, at vit skulu hava trý sjúkrahús, tekur hon samstundis fíggjarliga grundarlagið undan hesum. Seinastu 30 árini hava stórir samstarvs trupulleikar verið á Landssjúkrahúsinum, og seinnu tíðina hava hesir ikki verið minkandi, heldur øvugt. Hetta hevur elvt til, at nógvur peningur hevur verið og verður framvegis nýttur, sum samsvarandi viðgerðir ikki fáast fyri. Hóast hesir trupulleikar hava verið, hava teir ikki verið tiknir upp við rót, men hinvegin hevur verið billað fólki inn, at sluppu vit av við smærru sjúkrahúsini og tí einu ella tær tvær sergreinarnar, hesi høvdu, var sloppið. Nu eru vit komin hagar, at sjúkrahúsverkið sum heild má og skal takast upp. Tá talan er um sjúkrahúsverkið, er vónandi talan um, at tey smærru sjúkrahúsini sleppa undan álopum úr Almanna- og Heilsumálastýrinum, samstundis sum álagt eigur at verða, at viðurskiftini á Landssjúkrahúsinum mugu takast upp frá botni av. Bara fyri at geva tað eina dømið um álop kann nevnast, at hóast umsøkjari er til starv sum kirurgiskur lækni á Klaksvíkar sjúkrahúsi, vil Almanna- og Heilsumálastýrið ikki seta hann. Tað eigur at verða lagt afturat, at fleiri læknar eru settir í føroyska sjúkrahúsverkinum, t.v.s. eisini á Landssjúkrahúsnum, sum ikki eru endaliga útbúnir. Onkur teirra hevur heldur ikki verið serlækni. Omanfyrinevndu fyrispurningar verða settir í sambandi við eitt víðari arbeiði við málinum. Á tingdundi 20. januar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 25. februar 2000 svaraði Helena Dam á Neystbø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Tá Jógvan við Keldu, løgtingsmaður, vísir á, "at meðan Almanna- og heilsumálastýrið bólgnar av fólki, so bara vaksa trupulleikarnir í sjálvum verkinum", so eigur at verða nevnt, at skipanin av Almanna- og heilsumálastýrið eins væl og av hinum aðalstýrunum er ein avleiðing av eini politiskari avgerð, nevniliga avgerðini um at fremja bygnaðarbroytingar í almennu fyrisitingini. Mær kunnugt var eisini flokkurin hjá Jógvan við Keldu við til at taka hesa avgerð. Tað var úrslitið av bygnaðaruppskotinum hjá Finn Norman Christensen, sum avgjørdi, at umsitingin innan sjúkrahúsverkið, á Almannastovuni, hjá Sjúkrahússtjóranum og táverandi Almanna- og heilsudeildini í Tinganesi skuldi øll leggjast saman til eitt stýri. Tað er nú gjørt. Talan er ikki um fleiri fólk, men um tey somu fólkini, sum nú eru sett eitt stað. Eg eri ikki samd við Jógvan við Keldu í, at trupulleikarnir bara vaksa í sjúkrahúsverkinum. Øll nítiárini hevur sjúkrahúsverkið havt truplar umstøður m.a. orsakað av, at stórar sparingar eru framdar hesi árini, samstundis sum alsamt størri og fleiri uppgávur eru álagdar sjukrahúsverkinum. Tað er at undrast yvir, at spyrjarin leggur sjúkrahúsleiðsluna á Landssjúkrahúsinum undir at gera tað trupult hjá yvirlæknum at ferðast millum sjúkrahús. Á Klaksvíkar Sjúkrahúsi er eingin kirurgiskur yvirlækni settur. Tað er av vælvild, at sjúkrahúsleiðslan á Landssjúkrahúsinum hevur skipað so fyri, at tað framhaldandi er kirurgisk vakt á Klaksvíkar Sjúkrahúsi, tí tað eru læknarnir á Landssjúkrahúsinum, sum reka vaktina á Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Um so var, at læknarnir á Landssjúkrahúsinum ikki røktu læknauppgávur í Klaksvík, so hevði eingin kirurgi verið á Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Almanna- og heilsumálastýrið leggur seg ikki út í setan av skurðlæknum á Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Tað er Klaksvíkar Sjúkrahús, sum sjálvt setir skurðlæknar. Bert tá talan er um yvirlæknar, eisini um yvirlæknar í kirurgi, ið verða settir sum tænastumenn, er tað landsstýrismaðurin, sum setur og ikki Klaksvíkar Sjúkrahús. Tað er rætt, at umsókn er komin til eitt yvirlæknastarv á Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Henda umsókn er eftir galdandi reglum viðgjørd av eini fakligari nevnd, mannað við 3 kirurgiskum yvirlæknum frá hinum báðum sjúkrahúsunum, ið hevur mett um fakliga førleikan hjá umsøkjaranum. Eftir hesari meting hevur Almanna- og heilsumálastýrið ikki mett tað vera rætt at seta umsøkjaran. Tá ið Jógvan við Keldu vísir á, at tað hevur hent seg, at settir eru yvirlæknar innan føroyska sjúkrahúsverkið, ið ikki eru endaliga útbúnir, so er tað rætt, at í einstøkum førum við góðkenning frá Heilustýrinum hevur verið møguligt at fingið eitt undantak treytað av, at hesir læknar innanfyri ávíst tíðarskeið skuldu fáa sær neyðuga útbúgving tilvega. Hesum treytum eru eisini yvirlæknar á Klaksvíkar Sjúkrahúsi settir við. Men her á tingsins røðarapalli fari eg ikki at greiða frá, hví tann umsøkjarin, ið Jógvan við Keldu nevnir, ikki kundi verið settur undir teimum treytunum. Hetta er eitt persónsmál, og tí kann tað ikki vera rætt at viðgera tað her. Landsstýrismaðurin í heilsumálum ásannar, at bæði tól og peningur manglar innan alt sjúkrahúsverkið. Hvar tað manglar meira og minni er ein spurningur um organisering. Eg meti ikki, at tað er rætt, at landsstýrismaðurin bara nevnir Landssjúkrahúsið, tá um tól og annan útbúnað ræður. Tvørturímóti havi eg bæði í fjør og í ár mælt til, at serstøk tólakonto verður stovnsett til øll 3 sjúkrahúsini, við tí endamáli at samskipa neyðugar íløgur av hesum slagi. Eg vil fegin enn einaferð fegnast um, at Løgtingið gjørdi av at játta pening til hesa konto fyri øll 3 sjúkrahúsini á fíggjarlógini í ár. Henda konto fer at verða umsitin av einari nevnd við fólki frá øllum 3 sjúkrahúsunum. Tá spyrjarin spyr, um "tað er so, at so at siga allir deildarleiðararnir í Almanna- og heilsumálastýrinum koma av Landssjúkrahúsinum", so skal verða sagt, at deildarstjórarnir í Almanna- og heilsumálastýrinum eru settir sambært lýsing og millum teir umsøkjarar, sum vóru best kvalifiseraðir. Eg skal nýta høvi til at upplýsa, at Almanna- og heilsumálastýrið hevur verið sera heppið at fingið dugnaligar og arbeiðssamar deildarstjórar. At enda kann upplýsast, at tann eini av teimum hevur havt eitt leiðandi starv á Landssjúkrahúsinum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um Skúlan á Trøðni 100-18 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi Skúlanum á Trøðni og Sernámsdeplinum Ár 2000, týsdagin 25. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Rúnu Sivertsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvørjum lógargrundarlagi var Skúlin á Trøðni undir í árunum 1990 - 1998? Hvat var lógagrundarlagið fyri at leggja Skúlan á Trøðni og Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina saman? Er Sernámsdepilin ein almennur undirvísingarstovnur undir landinum? Hevur skúlin í Sernámsdeplinum skúlastjóra eins og aðrir skúlar, og hvørjar heimildir hevur hesin? Hví er barnagarsdeildin í Sernámsdeplinum niðurløgd sum viðgerðarstovnur, og viðgerðarskyldan flutt í almannaverkið? Viðmerkingar: Tann 24. novembur 1999 setti eg Signari á Brúnni, landsstýrismanni, fyrispurning í 6 punktum um Skúlan á Trøðni. Svarið frá landsstýrismanninum kom til viðgerðar á tingfundi hin 18. januar 2000. Eftir sum eg ikki meti meg hava fingið fullgott svar upp á 5 av spurningum mínum, seti eg teir fram av nýggjum, tó eitt sindur øðrvísi orðaðar, so eingin misskiljing skal vera. AD. 1: Í fyrra svarinum upp á 1. spurning: Hvat fyri undirvísingarstað var Skúlin á Trøðni, og hvørjum lógargrundarlagi var skúlin undir, verður nógv gjørt burturúr at greiða frá tíðarskeiðnum, tá ið Skúlin á Trøðni var danskur sjálvsognarstovnur. Seinni partur av spuninginum: Hvørjum lógagrundarlagi skúlin virkaði undir tey árini frá tí, hann ikki longur var danskur sjálvsognarstovnur, og til hann hin 1. januar 1998 varð niðurlagdur sum sjálvstøðugur skúli, og ístaðin gjørdist partur av tí, ið eitur Sernámsdepilin, verður als ikki svaraður. Í staðin greiðir landsstýrismaðurin frá eini nevnd, ið hevur sitið og arbeitt í 1989, og um eina kunngerð, ið kom burtur úr hesum arbeiði. Orðarætt stendur í svarinum frá landsstýrismanninum at: "Nevndin var samd um at mæla landsstýrinum til at leggja virksemi skúlans í skipaðan karm við kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving, har skúlin var ein liður. Hetta varð so gjørt, og kunngerð um sernámsfrøðiliga ráðgeving varð sett í gildi í oktober 1990. Síðani sigur landsstýrismaðurin, at "Skúlin á Trøðni var ikki longur sjálvsognarstovnur, og viðtøkur skúlans vórðu avtiknar." Spurningur mín til landsstýrismannin var júst: Hvat var Skúlin á Trøðni so? Skúlin hevur øll hesi árini verið partur av skúlaverkinum við egnari játtan á fíggjarlógini, so onkrari lógarheimild hevur hann virkað eftir. Út frá svarinum hjá landsstýrismanninum kunnu fólk fáa ta fatan, at Skúlin á Trøðni aftur í 1990 gjørdist partur (liður) av Sernámsfrøðiligu Ráðgevingini og hevur verið tað síðani tá. Men so kann ikki vera. Tí Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin var ein partur av Landsskúlafyrisitingini og kann tí ikki vera sama skipan sum ein sjálvstøðugur skúli. Lógargrundarlagið undir virksemi skúlans má tí finnast onkra aðrastaðni. Kap. 4 í fyrisitingarlógini frá 1978 eitur: "aðrir almennir skúlar". Fyrrverandi landsskúlastjórin hevur sagt, at lógargrundarlagið undir skúlanum júst var hesin partur av lógini. Í setanarskrivunum hjá starvsfólkunum á Skúlanum á Trøðni, tá ið tey gjørdust tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum í 1990, stendur, at landsstýrið hevur gjørt av, at Skúlin á Trøðni skal vera ein almennur skúli. Hesum upplýsingum kemur landsstýrismaðurin í svari sínum als ikki fram við. AD. 2. Landsstýrismaðurin nevnir einki í svari sínum um, hvørjar heimildir hann hevði at niðurleggja ein almennan undirvísingarstovn og flyta játtanina (12,2 milliónir kr.) til fyrisitingina. Landsstýrismaðurin sigur, at grundarlagið fyri at leggja Skúlan á Trøðni og Sernámsfrøðiligu Ráðgevingina saman er avgerð landsstýrismansins, dagfest 16. feb. 1988. T.v.s., ein avgerð hjá landsstýrismanninum hálvttriðja ár fyri, at Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin yvirhøvur var til. Helst er ein villa í svarinum. Landsstýrismaðurin meinar helst 16. feb. 1998. Men hóast tað, er spurningurin um lógargrundarlagið ikki svaraður. Til samanlíkningar kann nevnast, at sambært fólkaskúlalógini er ikki so líkatil at niðurleggja ein kommunalan skúla. Tí tykist tað løgið, at landsstýrismaðurin kann niðurleggja ein almennan skúla uttan at hava spurt Løgtingið, foreldur ella avvarðandi. AD. 3: Her svarar landsstýrismaðurin bæði ja og nei. Fyrst sigur hann, at Sernámsdepilin er ein almennur stovnur í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. T.v.s. fyrisiting burturav. Um so er, er ikki heimild at undirvísa. Seinni í svarinum sigur landsstýrismaðurin: "Skúlin er almennur." Um so er, so skal skúlin hava egna játtan, reglugerð og stjóra, tí grein 55 í fólkaskúlalógini sigur, at á hvørjum skúla er skúlastjóri, ið hevur fyrisitingarliga-, pedagogiska- og fíggjarliga ábyrgd. AD. 4: Her svarar landsstýrismaðurin: "Leiðari er í skúladeildini við ávísum heimildum." Nú hevur landsstýrismaðurin bæði tosað um "almennan skúla" og "skúladeild" Fyrispurningurin um, hvørjar heimildir skúlastjórin hevur, verður ikki svaraður. Heldur einki verður nevnt um, hvørjar tær ávísu heimildirnar eru, sum leiðarin á skúladeildini hevur. AD. 5: Heldur ikki hesin spurningurin verður svaraður. Bert verður staðfest, at "sum nú er, hevur einki barn fast stovnspláss í barnadeildini." Restin av svarinum snýr seg um eygleiðing, stuðulstovnar á bygd við ongum barnagarði o.a. Men tað var ikki tað, ið spurt varð um. Upp í grein 66 í fólkaskúlalógini frá 1997 (almennir undirvísingarstovnar) hevur Løgtingið knýtt grein 4, stk. 4: "Landsstýrismaðurin kann bjóða børnum, ið enn ikki hava byrjað skúlagongdina, sernámsfrøðiliga hjálp." Hetta vil siga, at verður Skúlin á Trøðni (Skúlin í Sernámsdeplinum) mettur sum ein almennur undirvísingarstovnur, so er eisini heimild fyri at hava serbarnagarð. Landsstýrismaðurin má kunna greiða frá, hví viðgerðarskyldan, ið barnagarðurin hevur havt, síðani Skúlin á Trøðni byrjaði, ikki er har longur. Er tað so, at tað ikki longur finst heimild fyri at hava serbarnagarð í Sernámsdeplinum, so kann heldur ikki finnast heimild fyri at hava skúla. Á tingfundi 26. januar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. februar 2000 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Ad. 1: Skúlin á Trøðni var í 1989 fluttur frá Socialstyrelsen á føroyskar hendur. Hann var undan yvirtøkuni sjálvsognarstovnur og stýrdur av einum stýri, sum hevði manning av fólki í ávísum størvum. Skúlin kom eftir yvirtøkuna beinleiðis undir fyrisitingina. Ein partur av virkseminum fór undir Almannastovuna, meðan størsti parturin av virkseminum kom undir Landsskúlafyrisitingina. Heimildirnar til virksemið og til at bera útreiðslurnar hjá Skúlanum á Trøðni var at finna í § 3 í løtingslóg nr. 21 frá 22. mars 1979 um fólkaskúlan, har tað var ásett, at børn við serligum tørvi høvdu rætt til sernámsfrøðiliga hjálp og undirvísing. Hóast heimildirnar til virksemið var og er lógarásett í løgtingslógini um fólkaskúlan, so hevur Skúlin á Trøðni ongantíð verið ein fólkaskúli. Hann er ikki ein kommunalur skúli, og tí ikki stýrdur eftir somu reglum sum ein fólkaskúli, men beinleiðis av fyrisitingini. Reglurnar um heimildirnar hjá skúlanevndum, kommunustýrum, lærararáðum o.s.fr. vóru ikki galdandi fyri skúladeildina í Sernámsdeplinum, sum skúlin verður nevndur í dag. Ad. 2: Landsstýrismaðurin gjørdi av at samskipa sernámsfrøðiligu ráðgevingina í Landsskúlafyrisitingini og virksemið í Skúlanum á Trøðni í eina fyrisitingarliga, námsfrøðiliga og fíggjarliga eind, sum er nevnd í Uppritinum um Sernámsdepilin. Sernámsdepilin er skipaður fyrisitingarliga í eina eind undir Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Heimildirnar til virksemið í Sernámsdeplinum eru í § 4, stk. 3, 4 og 5 í løgtingslóg nr. 125 frá 20. juni 1997 um fólkaskúla, har víst verður til rættin hjá landsstýrismanninum at áseta reglur um sernámsfrøðiligt virksemi. Skúlin á Trøðni var, sum nevnt er í spurningi 1 ein fyrisitingarlig eind beinleiðis undir meginfyrisitingini og Sernámsfrøðiliga Ráðgevingin var eisini ein partur av meginfyrisitingini. Tað krevst tí ikki nakað ávíst lógargrundarlag fyri at leggja hesar báðar partarnar saman í eina eind. Ad. 3: Skúlin í Sernámsdeplinum er ein serskúli í Sernámsdeplinum, sum er ein stovnur undir landinum. Ad. 4: Í skúlanum í Sernámsdeplinum er skúlaleiðari, hvørs heimildir ikki eru ásettar í lóg ella kunngerð. Starvið er tí ikki skipað á sama hátt sum eitt skúlaleiðarastarv í fólkaskúlanum. Skúlaleiðarin og stjórin í Sernámsdeplinum eru báðir settir av landsstýrismanninum og eru partar av fyrisitingini. Skúlaleiðarin hevur útint virki sítt, soleiðis at tað starvsliga sæð í mest møguligan mun samsvarar við skúlaleiðarum fólkaskúlans. Landsstýrismaðurin kann altíð umvegis stjóran í Sernámsdeplinum taka aftur ella geva skúlaleiðaranum øktar heimildir. Ad. 5: Tað hevur verið hildið rætt at leggja so nógv sernámsfrøðiligt virksemi fyri børn sum heild úti, har barnið býr saman við foreldrum, og har sum tørvurin er eyðsýndur. Tað er hetta, ið verður gjørt. At barnadeildin er minkað burtur í einki, er m. a. eisini ein avleiðing av hugburðinum um, at barnið hevur tað best í heimaumhvørvinum. Barnagarðsdeildin er ikki ein sjálvstøðugur stovnur, og kann tí minka, veksa, setast á stovn ella verða niðurløgd við eini av landsstýrismanninum tiknari fyrisitingarligari avgerð. Málið avgreitt. Fyrispurningur um barnsburðargrunn 100-19 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi barnsburðargrunni Ár 2000, týsdagin 25. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Lisbeth L. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu langt eru fyrireikingarnar til barnsburðargrunnin komnar? Nær kann hann væntast, at hann verður settur á stovn? Hevur landsstýrismaðurin eina ætlan um, hvussu sami grunnur skal fíggjast? Viðmerkingar.: Síðani seinasta løgtingsval hevur javnan verið frammi í fjølmiðlunum, at barnsburðargrunnur skuldi setast á stovn. Í valstríðnum var barnsburðargrunnurin eitt av evnunum, sum so gott sum allir flokkar høvdu á skránni. Í fjølmiðlunum seinasta heyst hevur landsstýrismaðurin nevnt, at barnsburðargrunnurin helst skuldi fara at virka frá 1. apríl í ár 2000. Eisini hevur verið nevnt, at ein arbeiðsbólkur skuldi setast at arbeiða við sama spurningi. Viðvíkjandi teim alment løntu er nú ein skipan galdandi, tá avtala er gjørd um spurningin við sáttmála, sum tryggjar kvinnuni fulla løn, tá hon fer í barnsburðarfarloyvi, men á privata arbeiðsmarknaðinum er støðan ikki hin sama. Í mongum føri er tað arbeiðsgevarin, sum ger av, hvussu málið um barsilsfarloyvi verður umsitið. Fíggjarliga orkan hjá arbeiðsgevara kann vera avgerandi fyri, hvørjar sømdir kvinnan, sum verður við barn, fær. Hetta sást og eru dømi um, tá kreppan í nítiárunum leikaði harðast á, og kvinnurnar á arbeiðsmarknaðinum vórðu mettar sum ein fíggjarlig byrða fyri summi. Hetta er órímilig og óvirðilig støða og samstundis eitt dømi um tørvandi javnstøðu. Í juni mánaði 1999 varð ráðstevna hildin í Føroyum. Samtyktina um at halda hesa ráðstevnu, hevði Útnorðurráðið gjørt, t.v.s. tinglimir úr Føroyum, Grønlandi og Íslandi. Ráðstevnan fekk heitið "Kvinnupolitiskur verkstaður". Ráðstevnan var fyrst og fremst faklig, og arbeitt varð í bólkum. Ein av niðurstøðunum, tá talan var um kvinnur á arbeiðsmarknaðinum, snúði seg um barnsburðargrunn. Sagt var m.a., at tað er ikki rímiligt, at kvinnan skal missa inntøku, tá hon eigur børn, og at tað at seta børn í verðina soleiðis er ein fíggjarlig forðing. Tá Útnorðurráðið hevði ársfund í Íslandi í juni mánaði, vóru 8 rekommandatiónir gjørdar við støði í samtyktunum á ráðstevnuni. Rekommandatión nr. 7 ljóðar soleiðis á norðurlendskum: "Vestnordisk Råd godkender den fremlagte rekommandation om, at Rådet henstiller til Færøernes Landsstyre, Grønlands Landsstyre og Islands Regering om at arbejde for, at der oprettes eller udbygges ordninger i deres respektive lande, som dækker alle omkostninger vedrørende barselsorlov. Ordningerne kunne fx finansieres af lønmodtagere og arbejdsgivere". Allar rekommandatiónirnar vórðu samtyktar. Tann 18 november vórðu somuleiðis allar rekommandatiónirnar samtyktar í Løgtinginum við 27 atkvøðum fyri og 1 ímóti. Tá varð atkvøtt um allar undir einum. Við støðu í hesum viðmerkingum verður spurningurin settur. Á tingfundi 26. januar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. februar 2000 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Til sp. 1. Nevnd er sett at gera uppskot um, hvussu grunnurin kann skipast, og nevndin er farin til verka at fyrireika uppskot til løgtingslóg um grunnin, sum verður lagt fyri Løgtingið í komandi tingsetu. Til sp. 2. Sum nevnt, verður uppskot til løgtingslóg um barnsburðargrunn lagt fyri Løgtingið í komandi tingsetu, og grunnurin kann setast á stovn, tá og um Løgtingið hevur samtykt uppskotið, og tað er staðfest og lýst sum løgtingslóg, vónandi í hesum árinum. Til sp. 3. Ætlanin er, at grunnurin skal fíggjast av pørtunum á arbeiðsmarknaðinum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um serskatting av hjúnum 100-20 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi serskatting av hjúnum Ár 2000, hósdagin 27. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Flemming Mikkelsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at leggja lógaruppskot fyri Løgtingið um serskatting av hjúnum í hesi tingsetuni? Viðmerkingar Sagt verður, at familjan myndar samfelagið. Hevur familjan tað gott, sæst tað aftur í samfelagnum. Fyri árum síðani legði Sambandsflokkurin uppskot fyri Løgtingið um serskatting av hjúnum. Uppskotið fekk ikki undirtøku og fall. Síðan eru royndir gjørdar, uttan komið er á mál. Ein kann spyrja, hví Sambandsflokkurin ikki hevur framt málið um serskatting av hjúnum, tá flokkurin hevur myndað landsstýrið. Svarið er, at hvørja ferð, boð hava verið eftir Sambandsflokkinum at mynda landsstýri síðan fyrst í 80'unum, hevur landið verið um at fara av knóranum. Hvørja ferð komið er nøkunlunda á rættkjøl aftur, er Sambandsflokkurin settur uttanfyri. Nú skjótt 2 ár eftir, at Sambandsflokkurin varð settur uttanfyri aftur, sigst, at so væl kom burturúr, at landskassin hevur millum hálva og heila milliard krónur í avlopi árliga, so ikki kann sigast annað enn, at væl varð lagt til rættis árini 1994-98. Um serskatting av hjúnum, har annar hjúnafelagin av ein hvørji orsøk er heimaarbeiðandi, varð sett í verk, og har inntøkan t.d. verður javnað upp til kr. 140.000, hevði hetta í fyrstu atløgu kostað landskassanum umleið 28 - 30 mió. kr. árliga, men hevði minkað so hvørt, sum trivnaðurin øktist. Við føroysku familjuni og risaavlopi landskassans í huga, og tá fyrispurningurin er í tráð við setningin, samgongan hevur sett sær fyri í samgonguskjalinum, loyvi eg mær at seta landsstýrismanninum í skattamálum, Karsten Hansen, henda spurning. Á tingfundi 1. februar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 8. mars svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Flemming Mikkelsen, løgtingsmaður spyr, um eg havi ætlanir um at leggja lógaruppskot fyri Løgtingið um serskatting av hjúnum í hesi tingsetuni. Seinni, í viðmerkingunum til fyrispurningin tosar Flemming Mikkelsen um samskatting. Niðanfyri verður spurningurin svaraður út frá viðmerkingunum, har Flemming Mikkelsen, løgtingsmaður, tosar um samskatting og kemur við einum dømi um hetta. Flemming Mikkelsen, løgtingsmaður, nevnir at byrja við í viðmerkingunum til fyrispurning sín, at hevur familjan tað gott, sæst tað aftur í samfelagnum. Eg skilji tí spyrjaran soleiðis, at hann ynskir at veita familjuni trygg og góð kor til gagns fyri familjurnar og samfelagið. Hesum kann eg taka undir við. Hinvegin eigur skattalógin ikki at verða nýtt til onnur endamál enn skattapolitisk, serliga um so er, at ein við aðrari lóggávu lættari og betri kann røkka teimum endamálum, ein hevur sett sær. Skattalógin hevur áður verið nýtt til at reka t.d. fiskivinnupolitikk (telefonfrádrátturin), íbúðarpolitikk (rentufrádrátturin), almannapolitikk (barnafrádrátturin). Um skattalógin verður nýtt til at loysa ymisk onnur endamál enn skattapolitisk, verður lógin skjótt so torskild, at hon ikki verður at skilja hjá skattaborgarum, og hartil verður hon munandi tyngri at umsita hjá skattafyrisitingini. Hetta verður til vansa bæði fyri borgaran og fyrisitingina. Landsstýrið hevur tí arbeitt við at gera skattalógina einfaldari seinastu árini. Nærum allir frádráttir eru avtiknir. Nakrir eru tó lagdir um til útgjaldsskipanir, t.d. rentustuðul í staðin fyri rentufrádrátt, ferðastuðul í staðin fyri ferðafrádrátt, telefonstuðul í staðin fyri telefonfrádrátt, stuðul til konu- og barnapening í staðin fyri frádrátt í inntøku. Annars eru bert fáir frádráttur eftir, t.d. frádráttur í inntøkuni fyri inngjøld til eftirlønarskipanir og frádráttur fyri meirútreiðslur vegna inntøkugevandi arbeiði í útlondum. Pensjónistfrádrátturin og barnafrádrátturin eru eftir sum vanligir frádráttir í skattinum. Henda umskipan gjørdi tað óneyðugt hjá 70% av skattaborgarunum at senda inn sjálvuppgávu. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum heldur tí, at ein eigur at vera varin við nú afttur at byrja at brúka skattalógina til onnur endamál enn at krevja skatt inn. Endamálið við automatiseringunum, sum eru gjørdar og koma at verða gjørdar, kunnu tá vísa seg at vera nyttuleysar. Serskatting Við løgtingslóg nr. 168 frá 30.12.1997, sum fekk gildi frá 1. januar 1998, varð samskattingin av hjúnum, soleiðis sum hon varð nágreinað í § 4 í skattalógini, avtikin. Meðan tað fyrr var soleiðis, at húskið var skattasubjekt (maður og kona vórðu skattað saman), so er føroyska skattalóggávan og uppkrevjingin av skatti nú tillagað tí meginreglu, at einstaki borgarin er skattasubjekt. Um skattalóggávan verður broytt soleiðis, at inntøkan hjá hjúnafeløgunum verður løgd saman og síðani býtt í tvey, ella møguliga tann hjúnafelagin, sum onga inntøku hevur, kann flyta upp til kr. 140.000 frá hinum hjúnafelagnum til skattingar hjá sær sjálvum, áðrenn hon verður skattað, so er hetta eitt stórt stig á vegnum aftur til gomlu skattaskipanina, har húskið var skattasubjekt (húskisinntøkan varð skattað). Í fyrsta lagi hevði ein tílík broyting ført til stóra ógreiðu um hugtakið skattskyldug inntøka. Um arbeiðsgevarin skal stíla fyri, at partur av inntøku hjá tí eina hjúnafelagnum skal skattast hjá hinum hjúnafelagnum, sum ikki arbeiðir í virkinum, so vil hann verða noyddur til at skráseta hópin av fólki í virki sínum, sum ikki arbeiða í virkinum, og fær hann sostatt munandi størri arbeiði av at ávísa lønir og at halda skil á, at røttu upphæddirnar verða skattaðar á rætta stað. Tað kann neyvan verða rætt at leggja hesa øktu skrásetingarbyrðu á arbeiðsgevarin, sum hansara virki í veruleikanum onki hevur við at gera, og enn minni kann sigast at fáa nakað gagn av. Fyribilsskráin Í fyribilsskránni ber ikki til at brúka verandi skipan við skiftandi skattaprosent, og samstundis býta inntøkuna. Tveir aðrir møguleikar eru: Fyribilsskatting fer fram sum í dag, t.v.s. IKKI samskatting. Regulering verður gjørd í ENDA, og merkir hetta, at tann hjúnafelagin, sum hevur ta størru inntøkuna, pr. definitión altíð vil fáa avlopsskatt og øvugt hjá tí, sum hevur ta minni inntøkuna. Í staðin fyri at brúka verandi kumulativa skattaprosent, er neyðugt at hjúnini fyribilsskráseta seg, og eitt fast skattaprosent verður lagt inn í skipanina. Hesar báðar loysnir kunnu tó ikki viðmælast, tí tær í øllum førum vilja økja um írestandi skattin í mun til í dag. Hinvegin, skal inntøkan býtast, tá sjálvuppgávan verður skrivað, so vil tann sparingin, sum er hend við automatiseringini av sjálvuppgávnuni, har 70% av borgarunum sleppa frá at lata inn sjálvuppgávu, verða burtur, tí tá skulu øll hjún, har annar hjúnafelagin hevur aðra inntøku enn lønarinntøku, lata inn sjálvuppgávu, har inntøka skal flytast frá øðrum hjúnafelagnum til hin. Hesir persónar skulu so álíknast og skattur flytast frá øðrum til hin. Uppskotið økir sostatt um fyrisitingarkostnaðin og stríðir ímóti endamáli landsstýrisins um eina einfalda skattaumsiting. Tá ið sjálvuppgávan er latin inn, ber til at rokna skattin hjá báðum, og eisini í nógvum førum at senda eina automatiska skattauppgerð út. T.v.s. har sum maður og kona bert hava A-inntøku. Talið av automatiskum skattauppgerðum vil verða nakað minni enn í dag. Trupulleikin er, hvør skal gjalda tann írestandi skattin sum kemur - til hvønn skulu vit senda tann írestandi skattin? Trupulleikar verða eisini í sambandi við gifting, sundurlesing og andlát í árinum. Harafturat kann viðmerkjast, at skattskylduga inntøkan verður nýtt í ymiskum samanhangum, t.d. útrokning av almannaveitingum og arbeiðsmarknaðargjøldum. Sostatt er talan um eina stóra prinsipiella broyting, ið ikki eigur at verða tikin lættliga. Her kann nevnast: At lógin um almannapensjónir má broytast. Eitt nýtt inntøkuhugtak má ásetast til áseting av almannaveitingum. At reglurnar, sum eru ásettar fyri at hindra dupultskatting, mugu broytast / gerast greiðari viðvíkjandi teimum inntøkum, sum eru grundalagið undir dupultskattasáttmálunum At reglurnar um inngjald til arbeiðsmarknaðareftirlønargrunnin mugu broytast, somuleiðis ymiskar galdandi reglur um inngjald til pensjónseftirlønir v.m. Í øðrum lagi hevði ein tílík broyting ført við sær krav um, at skattaskipanin bæði skuldi kunna skatta einstaklingar og hjún. Hetta hevði ført til eina dýrari skattaumsiting. Kunngerð um serskatt Í omanfyri nevndu lóg um serskatt, sum kom í gildi 1. januar 1998, varð § 4 í skattalógini broytt soleiðis at hjún, sum reka vinnuvirki í felag kunnu býta inntøkuna sínamillum. Hetta skal tó verða gjørt við støði í skrivligum sáttmála hjúnanna millum, sum skal góðtakast frammanundan av Toll- og Skattstovu Føroya, og har fyrilit verður tikið fyri hvussu býtast skal í mun til vævið av arbeiðinum og ábyrgd. Eisini ber til samb. hesa lógarbroyting at rinda løn til hin hjúnafelagin, tá ymiskar treytir eru loknar. Fyri tað fyrsta skal tað snúgva seg um, at tann eini hjúnafelagin rekur vinnuvirkið sjálvstøðugt, og verður við hesum meint við, at hann/hon stendur fyri meginpartin av rakstrinum ella við støði í síni útbúgving ella fakliga førleika hevur ábyrgd av virkseminum. Her skal so eisini gerast skrivligur sáttmáli, sum skal góðkennast av Toll- og Skattstovu Føroya. Hesin sáttmáli skal áseta vævi á arbeiðinum hjá hinum hjúnafelagnum, og kann tá rindast hesum løn um afturhaldsskipanina. Lønin kann avtalast at verða á sama støði, sum svarar til kollektiva sáttmálan á arbeiðsmarknaðinum, og fyri teir hjúnafelagar, sum ikki eru fenvdir av einum sáttmála á arbeiðsmarknaðinum, kann lønin hægst verða kr. 150.000 fyri eitt ársverk. Her skal leggjast til merkis, at hesar reglar í prinsippinum eru galdandi fyri privatar vinnurekandi, sum so antin kunnu býta nettoavlopið við hin hjúnafelagin ella geva hinum hjúnafelaginum løn. Í fyrra føri snýr tað seg um at býta B-inntøku millum hjúnafelagarnar, og økir hetta ikki munandi um álíkningarorkuna, og í seinra føri snýr tað seg um at útgjalda løn um afturhaldsskipanina, og verða flestu av hesum skattaborgarum fevndir av automatisku sjálvuppgávuni. Samanumtikið tyngir henda lógarbroyting ikki munandi um sjálva skattafyrisitingina, men harafturímóti er hon til fyrimuns fyri vinnuna. Fíggjarligar avleiðingar Um skattalógin verður broytt soleiðis, at inntøkan hjá hjúnafeløgunum verður løgd saman og býtt í tvey, áðrenn hon verður skattað, so minka landsskatta- og kommunuskattainntøkurnar við umleið 30 mió. kr. Henda upphædd hevði væntandi vaksið munandi tey næstu árini. Tað er tó sera ilt at meta um, hvussu nógv hjún høvdu valt at latið annan hjúnafelagan verið heima, og tískil er sera ilt at meta um, hvussu nógv skattainntøkurnar høvdu minkað tilsamans. Málið avgreitt. Fyrispurningur um summafrítíð hjá miðnámsskúlunum 100-21 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi summarfrítíð hjá miðnámsskúlunum Ár 2000, týsdagin 1. februar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jógvan á Lakjuni, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann Hvussu ber tað til, at summarfrítíðin hjá miðnámsskúlunum ikki longur skal fylgja tí føroyska fólkaskúlanum, men heldur nærkast tí donsku summarfrítíðini? Viðmerkingar: Tað hevur altíð verið siðvenja, at fólkaskúlin og miðnámsskúlarnir (her verður serliga hugsað um studenta- og handilsskúlarnar) hava hildið summarfrítíð samstundis. Men tey seinastu árini hevur spurningurin onkuntíð verið uppi at vent, orsakað av at skúlafyrisitingin hevur havt hug at broytt hesa siðvenju. Fyri nøkrum árum síðani var rættiligt kjak um summarfrítíðina hjá skúlunum, og minnist meg rætt, varð tá av hægstu myndugleikum lagt fast, hvussu farast skuldi fram, og eingin ivi er heldur um, at foreldur og øll onnur, sum hava nakað við skúla at gera, ynskja, at frítíðin hjá skúlunum skal fylgjast. Men hóast hetta, so arbeiðir Undirvísingar- og Mentamálastýrið framvegis við at broyta hesa gomlu siðvenju. Hetta sæst í rundskrivi um frítíð og frídagar í fólkaskúlunum fyri skúlaárið 2000/2001 og í tíðarætlan fyri students- og HF-próvtøkuna á sumri 2001, sum send eru skúlunum. Nú er so galið, at forskjótingin millum skúlaskipanirnar verður heilar 2 vikur, tí í ætlanini sæst, at nú í summar (2000) skal summarfrítíðin hjá fólkaskúlunum byrja 28. juni, meðan hon hjá miðnámsskúlunum skal byrja 24. juni, og fólkaskúlin byrjar aftur 21. august, meðan miðnámsskúlarnir byrja aftur longu 14. august - og hetta verður so lagið frameftir! Tað má sigast at vera sera ørkymlandi, at umsitingin ferð eftir ferð roynir at flyta summarfrítíðina, hóast hon væl veit, at hetta er ímóti tí politiska viljanum. Einki er natúrligari, og tað má eisini vera eitt sjálvsagt krav, at summarfrítíðin hjá so nógvum skúlum sum gjørligt liggur um somu tíð, og tí er tað ófatiligt, at skúlamyndugleikarnir skulu arbeiða upp á henda mátan. Tað sigst, at tað eru bara nakrar fáar danskar próvtøkuuppgávur, sum eru orsøkin til alt forargilsi, og tað kann ikki bera til, at Undirvísingar- og Mentamálastýrið ikki megnar at loysa ta uppgávuna. Tað eru nógvar familjur, ið hava børn bæði í fólkaskúlanum og í miðnámsskúlunum, og sjálvandi eigur alt at vera gjørt fyri, at hesar familjur kunnu halda summarfrítíð saman. Eisini eru nógvir felagsskapir í Føroyum, sum reka stórt frítíðarvirksemi um summarið, og sum dømi kunnu nevnast skótalegur og barna- og ungdómslegur í Nesvík og í Zarepta. Hesir felagsskapir leggja sítt arbeiði til rættis eftir, nær skúlarnir hava frí, og tað eru mong av teimum ungu, sum ganga í miðnámsskúlunum, ið gera eitt stórt sjálvboðið arbeiði í sambandi við hesar legur. Verður ætlanin hjá Undirvísingar- og Mentamálastýrinum gjøgnumførd, er vandi fyri, at hesir felagsskapir verða noyddir at skerja sítt virksemi frá 6-7 vikum niður á 4-5 vikur, og tað má sigast at vera sera stórt spell og kann als ikki góðtakast. Ein onnur avleiðing av hesum verður allarhelst, at foreldur kenna seg noydd til at taka børnini úr fólkaskúlanum, eina viku fyrr enn ætlað, ella at miðnámsskúlanæmingarnir koma eina viku ov seint í skúla. Í frágreiðingini, sum í november 1999 varð løgd fram til aðalorðaskiftis í sambandi við útbúgvingarpolitikk í framtíðini í sambandi við sjálvstýrisverkætlanina, legði landsstýrismaðurin sera stóran dent á, at vit frameftir skulu laga alla skúlalóggávuna til okkara samfelag. Tí tykist tað serliga løgið, at Undirvísingar- og Mentamálastýrið á hesum økinum skal draga okkum tættari at donskum viðurskiftum. Tað kann ikki bera til, at føroyingar, sum hava sett sær fyri at seta føtur undir egið borð, skulu verða noyddir til at lata ein part av skúlaskipanini fylgja tí donsku summarfrítíðini einans orsakað av nøkrum fáum uppgávum. Á tingfundi mikudagin 2. februar 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 7. mars 2000 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Arbeitt verður fram ímóti at tillaga og menna miðnámsútbúgvingarnar til okkara samfelag, men hetta er eitt so umfatandi arbeiði, at ein tíð enn vil ganga áðrenn hetta mál er rokkið. Henda framhaldandi tillaging ávirkar longu nú fyriskipanina av próvtøkunum, soleiðis at fleiri og fleiri skrivligar próvtøkuuppgávur í dag vera gjørdar í Føroyum. Enn nýta skúlarnir tó nógvar próvtøkuuppgávur úr Danmark til skrivligu próvtøkuna á miðnámsskúlunum. Ásetingin av seinasta undirvísingardegi og seinsta skúladegi er sostatt í ein vissan mun knýtt at, nær samsvarandi skúlar í Danmark gevast við undirvísingini. Skúlaárið er 199 dagar, íroknað próvtøku- og vetrarroyndarskeiðið, og innan hesar karmar skal Undirvísingar- og Mentamálastýrið tryggja, at næmingarnir fáa tað undirvísingartímatalið, teir sambært kunngerðum hava krav uppá. Hetta verður umsitið á tann hátt, at Undirvísingar- og Mentamálastýrið fyri miðnámsskúlarnar ásetir seinasta undirvísingardag og seinsta skúladag hjá teimum ymsu floksstigunum í einum skúlaári. Innan hesar karmar avgera skúlarnir sjálvir, nær skúlaárið byrjar og nær frítíðin er. Um seinasti undirvísingardagur verður ásettur eftir donsku skipanini og seinasti skúladagur nógv seinni enn í tí donsku, merkir tað, at próvtøkutíðin hjá føroysku næmingunum verður samsvarandi longri og undirvísingardagatalið samsvarandi styttri. Føroysku næmingarnir skulu sostatt til somu próvtøku sum donsku næmingarnir, men uttan at hava fingið sama tal av undirvísingardøgum. Sum nevnt í viðmerkinginum til henda fyrispurning, er fyri ár 2000 ásett, at summarfrítíðin hjá fólkaskúlunum byrjar 28. juni, meðan hon hjá studenta- og handilsskúlunum byrjar 24. juni. Talan er um eina forskjóting uppá 4 dagar. Nær skúlaárið 2000/2001 byrjar, er, sum nevnt omanfyri, upp til einkulta skúlan at avgera. At enda skal verða greitt frá, at sjálvt um arbeitt verður miðvíst við at menna miðnámsútbúgvingarnar og gera føroyskar uppgávur til skrivligu próvtøkuna, vera 30 uppgávurøð fingin frá Danmark bert til studentaskúlarnar og 10 handilsskúlarnar. Málið avgreitt. Fyrispurningur um tunfiskaloyvir 100-23 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi tunfiskaloyvum Ár 2000, týsdagin 15. februar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan R. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu mong tunfiskaloyvir vóru í nýtslu seinasta ár? Hvussu mong vóru ikki ikki í nýtslu? Hvussu mong loyvir hevur landsstýrismaðurin drigið inn aftur og við hvørji grund? Hvørji feløg/persónar sita við tunfiskaloyvum? Hvussu er býtið millum føroysk og útlendsk skip, ið fiska tunfisk? Hvussu mangir føroyingar og hvussu mangir útlendingar manna tey fremmandu skipini? Hvussu mikið gjalda útlendingar hvørjum loyvishavara fyri fiskiskapin? Hvat metir landsstýrismaðurin, at land og fólk fær burturúr, at feløg/persónar handla loyvir víðari til útlendingar? Hvørjar fortreytir liggja til grund fyri avgerðini um, hvør fær tunfiskaloyvi? Ætlar landsstýrismaðurin at geva royndarloyvir í altjóða sjógvi, ella er nakað givið? Hvørja upplýsingaskyldu hava tunfiskaskip, landsstýrið og Fiskirannsóknarstovan? Viðmerkingar: Havsins tilfeingi, fiskurin, er fólksins ogn. Hvussu henda meginregla skal tolkast, eru menn ikki heilt samdir um. Tó er vist semja um, at fólksins ognir skulu koma flest møguligum til góða, manning, reiðara, landinum. Seinastu árini hava víst, at tunfiskur er í føroyskum sjógvi ein part av árinum, og at tað loysir seg at fiska hann. Hetta hevur eggjað monnum, og umsóknir eru sendar landsstýrinum um royndarveiðu. Sum í happadráttinum hava summir verið hepnir, meðan aðrir hava drigið svart; onkur hevur mist á borði, hvat loyvum viðvíkur. Torført er at síggja nakað fast mynstur fyri, hvørjar fortreytir liggja til grund, tá ið loyvir verða givin, og verða tí omanfyri settu spurningar reistir. Á tingfundi 16. februar 2000 var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 10. mars 2000 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis (orðaskiftið annars er tøkt): Svar: ad 1. Í 1999 vóru latin 6 loyvir at royndarfiska eftir tun í føroyskum sjógvi - trimum føroyskum og trimum japanskum skipum. Tey føroysku skipini vóru : m/s Ågot hjá P/F Ågot, Klaksvík m/s Leitissteinur hjá P/F Thor, Hósvík m/s Selnes hjá Sp/f Selnes, Trongisvágur Tey japansku skipini vóru umboðað av: Sp/f Nancy, Argir Sp/f Far-Nipp, Sandavágur Faroe Seafood, Tórshavn. ad 2. Øll skipini, sum høvdu loyvi í 1999, vóru til royndarfiskiskap. ad 3. Ongi loyvir eru tikin aftur nakað av árunum, sum royndarloyvir hava verið latin. Í hesum sambandi kann verða lagt aftrat, at tá endalig støða varð tikin til umsóknir um royndarfiskiskap við føroyskum skipum í 1998, vóru tilsagnir givnar um royndarloyvi við 4 skipum, umframt einum leiguskrásettum skipi undir føroyskum flaggi. Treytin fyri at fáa royndarloyvi útskrivað var, at skipini veruliga fóru til royndarfiskiskap. Í 1998 vóru tað bara tað leiguskrásetta skipið (m/s Boada 7) og m/s Ågot, sum fóru til royndarfiskiskap. Hini skipini, sum ætlandi eisini skuldu fara (m/s Skútunes, m/s Boðasteinur og m/s Leitissteinur), fóru ikki til fiskiskap. Í 1999 vóru somu treytir settar, men m/s Boðasteinur og m/s Skútunes fingu ikki tilsøgn um royndarloyvi hetta árið. Ongar ítøkiligar ætlanir tóktust at vera í gongd, til tess at m/s Boðasteinur fór til henda fiskiskap, og m/s Skútunes varð seldur øðrum eigara. ad 4. Eingin situr við veiði- og fiskiloyvi at veiða tunfisk. Higartil í ár er bara eitt royndarloyvi útskrivað til m/s Selnes í altjóða sjógvi. ad 5. Sí svarið upp á spurning 1 og 4. ad 6. Samsvarandi treytum settum teimum føroysku feløgunum, ið samstarva við japansk skip um royndarfiskiskap eftir tunfiski í Føroyum, skulu minst tríggir føroyingar, umframt eygleiðari frá Fiskirannsóknarstovuni, vera við hvørjum skipi. Av teimum trimum skal minst ein vera á brúnni. Fiskimálastýrið hevur kravt hetta, til tess at føroyingar kunnu fáa vitan um tunfiskiskap umvegis tær japansku fiskiroyndirnar. Vanliga eru um 25 mans við útlendsku skipunum tilsamans. ad 7. Fiskimálastýrið hevur ikki lagt seg út í fíggjarliga samstarvið millum eigarnar av útlendsku skipunum og tey føroysku feløgini, sum umboðaðu tey. Tí kann landsstýrismaðurin ikki geva nakrar upplýsingar hesum viðvíkjandi. Annars kann verða lagt aftrat, at í avtalunum millum loyvishavarar og Fiskirannsóknarstovuna fyri 1999, varð álagt teimum japansku skipunum at gjalda Fiskirannsóknarstovuni 10.850 US$ um mánaðin, sum gjald fyri eygleiðarar o.a. í tí sambandi. ad 8. Fyrst er at siga, at talan ikki hevur verið um at handla loyvi víðari til útlendingar. Skipanin virkar soleiðis, at Fiskimálastýrið útskrivar royndarloyvi til japansku skipini, treytað av at váttan er fingin frá japanskum myndugleikum um, at skipið hevur loyvi at fiska av japansku tunfiskakvotuni, og at avtala er gjørd millum Fiskirannsóknarstovuna og loyvishavara um royndarfiskiskapin. Landsstýrismaðurin metir annars, at tað sum fyrst og fremst fæst burturúr royndarfiskiskapinum er vitan um tunfiskavinnu. Í tí sambandi kann nevnast, at einir 20 føroyskir yvirmenn og dekkarar hava verið við japansku skipunum og hava á tann hátt fingið upplæring um fiskiskapin, arbeiðið á dekkinum og hagreiðing av fiskinum. Samstarvið við japanarar hevur harumframt givið føroyskum vinnulívi upplýsingar og vitan um marknaðarviðurskifti. Japanska royndarveiðan hevur somuleiðis útvegað vísindaligt tilfar um tunfiskin í føroyskum sjógvi, t.e. stødd, vekt, ferðingarmynstur, dýpi o.a. Vísindaligir eygleiðarar frá Fiskirannsóknarstovuni hava verið við japansku skipunum øll árini. Hesir hava verið fíggjaðir av loyvishavarunum. Teirra niðurstøður verða væntandi nýttar at undirbyggja føroysk krøv um rættindi til tunfisk. Samstarvið við japanarar hevur eisini verið gagnligt fyri føroysku tunfiskaskipini. Ikki bara viðvíkjandi sjálvum fiskiskapinum, men eisini í atgongdini til og innliti í heimsins størsta tunfiskamarknað í Japan, har føroysku loyvishavararnir eru komnir í samband við einstaklingar og fyritøkur í tunfiskavinnuni. Hvat føroyska samfelagið hevur fingið burturúr í krónum og oyrum er torført at siga. Ein meting vísir tó, at tey trý japansku tunfiskaskipini fyri árini 1998 og 1999 tilsamans løgdu millum 8 og 10 mió. kr. eftir seg í Føroyum í lønum til manning og eygleiðarar, gjøld til Fiskirannsóknarstovuna, keyp av provianti og útgerð, umvæling, havnagjøld, trygging og líknandi tænastur. ad 9. Tá royndarloyvini vóru givin, vóru fortreytirnar mettar við atliti at útlitunum um at nakað kundi fáast burturúr bæði til føroyska samfelagið, fyri føroyskt vinnulív og at vísundaligt tilfar kundi útvegast um tunfisk í føroyskum sjógvi, sum kundi verða við til at menna veiðimøguleikar føroyinga sum fiskiveiðitjóð, marknaðaratgong og skapa framburð til frama fyri alt samfelagið. Tá umsóknir komu varð málið lætið Fiskirannsóknarstovuni til ummælis. Fiskirannsóknarstovan metti um málið og viðmælti tíðaravmarkað royndarloyvi í føroyskum sjógvi eftir nærri treytum um reiðskap og hvar roynast skuldi, umframt at krav varð sett um eygleiðarar umborð. Út frá hesum metingum og við atliti at omanfyri nevndu fortreytum vóru royndarloyvi latin fyrst í 1997 og síðani í 1998 og 1999. ad 11. Landstýrismaðurin skilir fyrsta partin av spurninginum sum hvørjar upplýsingarskyldur Fiskimálastýrið áleggur japansku tunfiskaskipunum. Grundað á hetta kann upplýsast, at fyrsta treytin fyri, at Fiskimálastýrið útskrivar japansku skipunum royndarloyvi er, at japanskir fiskiveiðimyndugleikar vátta, at fiskifarið hevur loyvi úr Japan at veiða tun av japanskari kvotu. Japansku tunfiskaskipini skulu boðað Fiskiveiðieftirlitinum frá, tá tey koma í føroyskan sjógv. Tey skulu somuleiðis boða frá, tá tey fara úr føroyskum sjógvi og upplýsa, hvussu nógv og hvat tey hava inni. Haraftrat skulu tey hvønn fyrrapart boða Fiskiveiðieftirlitinum frá, hvar tey eru stødd og veiðina dagin fyri. Álagt er skiparunum á øllum tunfiskaskipum gjølliga at føra dagbók, sum skal vísast Fiskiveiðieftirlitinum, tá biðið verður um tað. Øllum skipum er álagt at senda Fiskirannsóknarstovuni/Fiskiveiðieftirlitinum avrit av veiðidagbókini, tá royndartíðin er av. Viðvíkjandi spurninginum um upplýsingarskyldu hjá landsstýrinum og Fiskirannsóknarstovuni er at siga, at tunfiskaveiða eigur at fara fram eftir reglum ásettar av ICCAT um serstakliga fráboðarskyldu við góðkendum gildisváttanum, sum fylgja við fiskinum í útflutningsliðnum fram til marknaðin í Japan. Hesar reglur hava Fiskimálastýrið sum fyrisitingarmyndugleiki og Fiskirannsóknarstovuni sum almennur granskingarstovnur hildið seg til. Hjálagt er avrit av royndarloyvum til føroysk og útlendsk skip og avtaluútkast millum útlendskt skip og Fiskirannsóknarstovuna. Home Government of the Faroe Islands Ministry of Fisheries Tórshavn, Permission for Experimental Fishing With the authority in Article 23, Section 2 of Act No. 28 by the Faroese Parliament from the 10th of March, 1994 with later amendments and in conformity with signed agreement between the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands and Faroe Seafood Prime P/F/Japanese vessel owner the Faroese Home Rule Government, Ministry of Fisheries has decided that the Japanese vessel : is permitted to undertake experimental fishing for tuna in the Faroese Fishing Zone from The permission is conditional to that : the experimental fishing can be carried out in all the Faroese Fishing Zone, except in areas on the Faroese continental shelf north of 61o N shallower than 400 m and on Faroe Bank shallower than 300 m (see area A and B on attached chart). the gear used in the fishing shall be pelagic longlining only, all fishing activity shall be in compliance with ICCAT regulations for tuna fishing applicable for Japanese vessels, the captain of the vessel shall keep a logbook in english language during the experimental fishing containing date, time, position, effort, catch etc. for each set of longline. This logbook shall be handed to the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands by the end of the experiments, the vessel is prohibited to undertake experimental fishing unless observer(s) representing the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands are onboard the vessel, the observers have the right unimpeded to observe all the fishing and processing activities, and to take whatever notes they want to retain to meet the objectives of the experimental fishing. In addition they shall have access to all holding rooms, wheelhouse etc. including the logbook, the observer(s) shall have opportunity to use the communication equipment on the vessel to report as required to relevant authorities and for liaising with other vessels in the area, embarking/disembarking of the observers shall be in compliance with the signed agreement between the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands and Faroe Seafood Prime /the vessel owner, not less than three (3) persons will be Faroese crewmembers. One of the Faroese crew will be co-skipper and trained by the skipper and fishing-master of the vessel in the methods of catching etc. The other two will be trainees, and will be employed and trained in normal work on deck and in processing, and at least one of the Faroese trainees shall be given significant amount of training and work with the processing. The Faroese personel must be given appropriate conditions in all respects on board the vessel, when entering the Faroese Fishing Zone, the vessel shall inform the Inspection and Rescue Service the name of the vessel, the name of the captain, the registration number and radio call signal, the port registration letter and number, the size and length of the vessel, gross and net tonnage, propulsion power, the fish method used and any catch which it has prior to entry of the Faroese Fisheries Zone, specifying species and amount, that the vessel every forenoon reports to the Inspection and Rescue Service its position at 07:00 UTC that day and of the catch the previous day, that the vessel 12 hours before leaving the Faroese Fisheries Zone informs the Inspection and Rescue Service its position and at the same time gives an estimate of the size of the catch onboard, specifying species and amount, that the vessel complies with the instructions given by the Inspection and Rescue Service assisting the latter in the execution of its duties, that every effort shall be made to minimize harm on other fishing and the captain have to comply with the Inspection and Rescue Service and the observer(s) to avoid intrusion on other activity in the area, that information to the Inspection and Rescue Service are given over telex 81327, over Tórshavn Radio or to telefax + 298 31 39 81, vessels which have obtained a fishing license for fishing tuna are not permitted to carry out any other kind of fishing activity in the Faroese Fishing Zone, fishing gear, which is intended for other fishing activity than the fishing for tuna, must be kept separate in a special comparment designed for the stowing of such gear, when entering areas where fishing activity in conformity with this license not is permitted, all fishing gear must be stowed away in its normal place. Breaches of the regulations in this license will be subjected in conformity with the Articles 40-48 of Act No. 28 by the Faroese Parliament from the 10th of March, 1994 with later amendments. It is a prerequisite for this permission to become valid that the agreement between Faroe Seafood Prime/the vessel owner and the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands has been duly signed of both parties. Ministry of Fisheries Agreement between the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands (FL) and " " Co. Ltd, Japan (SC) on experimental longlining fishing for tuna inside the Faroese EEZ. For the experiments SC will operate their vessel: " "and take all responsibility and pay all cost for vessel, gear, crew etc. including all cost that may arise from possible port call. The gear used will be pelagic longlining only. All fishing shall comply with ICCAT regulations. FL is entitled to put one scientific observer on the vessel. This observer shall have access to all holding rooms, wheelhouse etc. including logbook. The observer shall have opportunity to use the communication system on the vessel to report as required to relevant authorities and for liaising with other vessels in the area. When entering the Faroese EEZ the vessel in obliged to sail up to 100 nautical miles each way to embark observer from other vessel (or harbour) decides by FL. Before leaving Faroese EEZ the vessel is obliged to disembark the observer frequently (every second week), but this shall be done with minimal interruption to the fishing operation. The vessel are free to operate in all the Faroese EEZ, except in areas on the Faroese continental shelf, shallower than 400 m, and on the Faroe Bank shallower than 300 m (see area A and B on attaches chart.) However, on the Faroese continental shelf (area A) the vessel are allowed to operate south of 610 N. Every effort shall be made to minimise harm on other fishing and the captain has to comply with the observer, to avoid intrusion on other activity in the area. The experimental fishing can be conducted in the period from July 1st 1998 to December 1st 1998. Entrance to the Faroese EEZ shall be noted to FL 7 days prior. The captain of the vessel is obliged to keep a logbook during the experiments containing date, time, place, catch etc. for each set of longline. This logbook shall be handed to FL by the end of the experiments. All catch is the property of SC. If the bycatch of others than tuna is more than 10% in weight, FL/observer can stop the fishery in certain areas and demand the fishing operation elsewhere. To cover expenses, including payment to observers, SC will pay to FL, before the start of the experiments 9.900 USD for the period of 30 days. Place Date On behalf of the Fisheries Laboratory of the Faroe Islands (sign) Place Date On behalf of " " Co. Ltd. Japan (sign) FISKIMÁLASTÝRIÐ Tórshavn 16.02.2000 R O Y N D A R L O Y V I Samsvarandi § 20, stk. 2 og 3 í løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994 um vinnuligan fiskiskap veitir Fiskimálastýrið við hesum m/s loyvi at royndarfiska eftir tun í føroyskum sjógvi í. Loyvið er treytað av: at skiparin boðar Fiskiveiðieftirlitinum frá á telefon 311065, millum kl. 07:00 og 24:00, tá túrur byrjar og í so góðari tíð áðrenn túrur endar, at eftlitsmaður er hjástaddur, tá avreitt verður, at skiparin hvønn mánadag fráboðar Fiskiveiðieftirlitinum knøttstøðu og veiðinøgdina undanfarnu 7 dagarnar, telefax 31 39 81, telex 81327, at skiparin gjølliga førir veiðidagbók, sum skal vísast Fiskiveiðieftirlitinum, tá biðið verður um tað, og skal avrit av veiðidagbókini verða sent Fiskiveiðueftirlitinum, tá royndartíðin er liðug. Umframt hetta skal hjálagda veiðu- og framleiðsluskjal útfyllast og sendast Fiskiveiðieftirlitinum. at fólk frá Fiskirannsóknarstovuni kann vera við, og at Fiskiveiðieftirlitið til eina og hvørja tíð kann seta eygleiðarar um borð, at tá avreitt verður skal hvør fiskur vigast og longdarmátast undir eftirliti av Fiskiveiðueftirlitinum, at um skipið landar uttanlands ber skipið kostnaðin av ferðing og uppihaldi hjá eftirlitsmanninum, at royndarfiskiskapurin ikki er til ampa fyri annan fiskiskap. at bert er loyvt at avreiða veiðina um eina skipan, sum er í tráð við reglur hjá INTERNATIONAL COMMISSION for the CONSERVATION of ATLANTIC TUNAS (ICCAT) um eina skipan í Føroyum ella í útlandinum, sum Fiskiveiðieftirlitið hevur góðkent, og at løggilding í samband við avreiðing og flutning av fongi fer fram samsvarandi ásetingum frá Fiskiveiðieftirlitinum og samsvarandi reglum settar um útflutning av fiski, at veiðan verður ikki útflutt, áðrenn føroyskir myndugleikar hava loyvt útflutningi, at skiparin sendir vektaseðil til Fiskiveiðieftirlitið, postboks 347, 110 Tórshavn, beinanvegin avskipað er. Skiparin hevur ábyrgdina av, at treytirnar í hesum royndarfiskiloyvi verða gjølliga fylgdar. Royndarloyvið kann verða inndrigið uttan ávaring, um skiparin ikki ansar væl eftir, at treytirnar í hesum loyvi verða fylgdar. Brot á hesar reglur og reglur ásettar í kunngerðum og lógini annars verður revsað eftir lógini. v. Fiskimálastýrið Fyrispurningur um oljuavgjald 100-24 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi bensin- og oljuavgjøldum Ár 2000, fríggjadagin 25. februar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvør er fakturaprísurin á bensini (kalium og blýfrítt, 98 oktan) og á diesel? Hvørji eru avgjøldini á bensini (kalium og blýfrítt, 98 oktan) og á diesel, og hvussu verða tey ásett? Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at lækka/regulera avgjøldini á bensini, so bensinprísurin verður í javnari lutfalli við dieselprísin? Viðmerkingar: Farnu árini eru alt fleiri og fleiri bilar við dieselmotori seldir í Føroyum. Orsøkin er, at meðan dieselmotorarnir alsamt verða meira tekniskt framkomnir, so er prísmunurin í útsølu millum diesel og bensin í krónum støðugt vaksin, so hvørt sum oljuprísirnir eru hækkaðir. Bilurin er í dag at rokna sum eitt neyðugt arbeiðstól. Arbeiðsmarknaðurin hevur eisini rættað seg eftir, at arbeiðsmegin er mobil. Eisini er vegakervið útbygt, so at farast kann millum bygda stytstu og skjótastu leið. Hóast almennu farleiðirnar eisini eru væl útbygdar, so skerst ikki burtur, at hesar leiðir ongantíð fara at nøkta allan tørvin, eins og tað landsbúskaparliga ikki fer at loysa seg at byggja út kollektivu ferðsluna, so hon kann nøkta tørvin hjá øllum kring allan sólarringin. Farnu tíðina eru oljuprísirnir á heimsmarknaðinum støðugt hækkaðir. Hetta hevur m.a. havt við sær, at prísurin fyri blýfría bensinið nú er 8,29 kr/l, meðan kaliumbensinið kostar 8,41 kr/l (pr. 24. februar 2000). Hóast alheims prísvøkstur, so er endaprísurin á bensini og diesel treytaður av vinninginum, sum oljufeløgini taka, og ikki minst avgjøldunum, sum fara í landskassan. Politiski myndugleikin hevur tí stóra ávirkan á endaliga prísin. Farna árið er bensinprísurin hækkaður við uml. 1 kr/l, ella um 200 kr/mðr. fyri vanliga koyring. Príshækkanin hevur ikki rakt eigararnar við dieselbilunum líka meint, men eisini her er talan um munandi prísvøkstur (4,33 kr/l pr. 24. februar 2000). Úrslitið av prísgongdinini farna árið er, at prísmunurin millum superdiesel og bensin nú er umleið 4 kr/l. Avgjaldslegan fyri bensin byggir neyvan á nakran skilvísan orku- ella umhvørvispolitikk og slettis ikki á nakað fyrilit til løntakaran, sum er noyddur at hava egnan bil til tess at kunna røkja sítt arbeiði og annars taka lut í øllum tí, sum gerandisdagurin krevur. Byggir avgjaldsskipanin annars á at tryggja landskassanum inntøkur og at tálma orkunýtsluni, so er endamálið fokið, nú vaksandi tal av privatbilum nýta diesel sum brennievni. Spurningurin er tí, um landsstýrismaðurin ikki eigur at endurskoða avgjaldsskipanina á bensini, so skipanin verður í javnari lutfalli við avgjøldini á diesel. V.ø.o. at lækka bensinavgjøldini. Fakturaprísurin á olju/bensini verður m.a. reguleraður av altjóða oljuprísinum og dollarkursinum, sum skifta javnan. Hetta skuldi tó ikki forða landsstýrismanninum at fingið til vega prísleguna pr. 24. februar 2000. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum varar av avgjaldspolitikki landsins. Tí verður hesin spurningur settur honum. Á tingfundi 7. apríl 2000 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Pr. 2. mars 2000 eru fakturaprísirnir hesir: Bensin - kalium, 8,41 kr. Bensin - blýfrítt, 8,29 kr. Diesel, 4,33 kr. 2. hvørji eru avgjøldini á bensini (kalium og blýfrítt, 98 oktan) og á diesel, og hvussu verða tey ásett? Og gjøldini eru hesi: Bensin - kalium 3,50 kr. Bensin - blýfrítt 3,05 kr. Diesel, 0,73 kr. Avgjøldini á bensini eru ásett sambært løgtingslóg nr. 176 frá 18. desember 1992 um avgjald á framleiðslu og innflutningi. Avgjaldið á diesel verður ásett sambært løgtingslóg nr. 179 frá 18. desember 1992 um serlig avgjald á brenniolju. Nevnast skal eisini, at sambært lóg nr. 38 frá 31. mars 1982 um vektgjald av motorakførum v. m. við seinni broytingum verður álagt eitt útjavningargjald fyri akfør, ið nýta annað brennievni enn bensin. Men, sum tað verður víst á í viðmerkingunum til spurningin, so er bilurin í dag eitt neyðugt arbeiðstól (í nógvum føri í hvussu er) og alt samfelagið, tað verið seg arbeiðsmarknaðurin, skúlar og býarplanleggingin í heila tikið hevur innrættað seg uppá, at bilur er í so at siga hvørjum húsi. Og tað er eisini rætt, sum stendur í viðmerkingunum til spurningin, at sjálvt um almennu farleiðirnar eru útbygdar, so fara hesar leiðir helst ongantíð at nøkta allan tørvin. Men, tá talan er um avgjøld á bensini og olju, so er annar politikkur inni í myndini enn bert at skaffa landskassanum pening sum til dømis umhvørvisspurningurin. Í londunum rundan um okkum verður meira og meira fari yvir til at nýta umhvørvisskatt. Herafturat kemur, at teknikkurin alla tíðina broytist, nú í seinastuni til fyrimuns fyri dielsdrivnu bilarnar. Tað er mín meting av málinum, at tey sjónarmið, sum hava ligið til grund fyri avgjøldunum á olju og bensini, sum eru í dag, ikki longur eru tíðarhóskandi. Tí verður neyðugt, at málið verður tikið upp til viðgerðar, og at tað verður í einum størri høpi enn bara reint fíggjarpolitiskt, soleiðis at spurningar um hvussu vektin á almennan flutning og privatan skal leggjast, umhvørvisspurningar o.s.v. eisini verða tiknir við í myndina. Málið avgreitt. Fyrispurningur um DEMM-skipanina og Innkrevjingardeildina 100-25 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi DEMM-skipanini og Innkrevjingardeildini Ár 2000, týsdagin 29. februar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvat kostaði DEMM-skipanin í útvegan og rakstri, og hvat hevði neyðuga uppgraderingin av DEMM-skipanini kostað? Hví varð avgerð tikin um at niðurleggja DEMM-skipanina og at fara undir at gera eina føroyska skipan? Hví segði Kommunedata sáttmálan upp? Hvørjar grundgevingar vóru fyri at flyta innkrevjingina frá Gjaldstovuni til Toll- og Skattstovuna? Hvussu hevur gongdin í eftirstøðum verið síðan juli 1999 og fram til dagin í dag? Hvat kostaði flytingin í nýggj høli á Hálsi, keyp av nýggjum tólum og innbúgvi, og hvat er leiguprísurin? Hvussu er støðan í dag viðvíkjandi skráseting, mótrokning og innkrevjing av almennari skuld? Hvussu fer renturokningin í dag fram av írestandi/avlopsskatti og aðrari skuld? Hvørjar grundgevingar eru fyri at decentralisera innkrevjingina? Fær støðan á Innkrevjingardeildini nakrar aðrar avleiðingar enn tær, vit longu hava sæð viðvíkjandi starvsfólkum og effektiviteti? Hvørji stig ætlar landsstýrismaðurin at taka til tess at tryggja, at samfelagsins áhugamál viðvíkjandi innkrevjing av almennari skuld verða nøktandi røkt? Viðmerkingar: Formaðurin fyri Det danske Hedeselskab, Enrico Dalgas, segði kendu orðini: "Hvad udad tabes, må indad vindes". Hesi orðini kundu hóskandi verið yvirskriftin yvir tað arbeiðið, sum Innkrevjingardeildin hevur gjørt og sjálvandi framhaldandi átti at gjørt. Eitt av eyðkennunum fyri eitt framkomið rættarsamfelag er, at fallin skuld verður inndrigin og sjálvandi eisini, tá tað snýr seg um skuld til tað almenna. Á fíggjarlógini fyri 1995 vórðu settar 7 mió. kr. av til eina centrala innkrevjingar- og fíggarstýringsskipan, harav tær 3 mió. kr. fóru til sokallaðu DEMM-skipanina, sum stendur fyri debitor-eftirstøður-mótrokning-málsviðgerð. Hetta var ein skipan, ið varð gjørd í samstarvi millum Føroya Gjaldstovu og Kommunedata. DEMM- skipanin fór at virka í september 1995, men varð alment tikin í nýtslu 11. mars 1996. Innkrevjingardeildin lá tá undir Føroya Gjaldstovu. Í fíggjarlógaruppskotinum fyri 1997 sigur landsstýrið í sínum viðmerkingum í allýsingini av effektivitetshugtakinum "Innkrevjing", ..."at sambært gjøgnumgongd av allari skuld í DEMM-skipanini, so hava bert 30% av eftirstøðunum, sum liggja í skipanini, veruligt virði. Hetta er 150 mió. kr. Megnar Gjaldstovan at minka eftirstøðuna, sum eru góðar 500 mió. kr., niður í 350 mió. kr. (rentutilskriving av virðisleysum krøvum ikki uppií), so er effektiviteturin 100%". Gongdin í samlaðu eftirstøðunum hevur verið henda: febr. 1996 uml.507 mió. kr. des. 1996 500.238.835 kr juli 1997 465.165.629 kr. des. 1997 451.573.532 kr juli 1998 444.557.119 kr. des. 1998 404.156.905 kr. juli 1999 340.279.759 kr. Almenna skuldin er minkað við sløkum 170 mió. kr. eftir fýra árum. So út frá allýsingini hjá landsstýrinum á heysti 1996, so kann ikki sigast annað enn, at Innkrevjingardeildin í verki veruliga hevur víst týdningin av orðinum effektivitetur, og at DEMM-skipanin hevur livað fult upp til tað, sum m.a. eisini løgtingsmenn væntaðu. Um tað er eitt av okkara eyðkennum, tað vóni eg ikki tað er, so er tað nógv, sum bendir á, at tað sum virkar, tað skal syndrast, meðan ov lítil orka verður brúkt til tað, sum ikki virkar, sum tað skal. Tíðliga í 1998 so eru røddir frammi um, at Innkrevjingardeildin nú ikki skuldi liggja undir Føroya Gjaldstovu, men skuldi flytast til Toll- og Skattstovuna. Onkur vildi vera við, at hetta var sambært bygnaðarbroytingunum hjá Finn Normann Christensen. Onnur vildu vera við, at tað ikki var pláss fyri Innkrevjingardeildini úti í Albert Hall. Uppaftur onnur vildu vera við, at innkrevjingin var ein náttúrligur partur av virkisøkinum hjá Toll- og Skattstovuni, meðan tað eftir øllum at døma ikki hoyrdi undir náttúrliga virkisøkið hjá Gjaldstovuni, hóast hon her hevði virkað framúr væl. Úrslitið verður so, at í apríl 1998 flytur Innkrevjingardeildin frá Gjaldstovuni til Toll- og Skattstovuna. Vit høvdu eitt orðasklifti á tingi á heysti 1998, har vit vóru nøkur, sum mæltu frá hesi flyting. Men landsstýrismaðurin segði, at tann avgerðin var tikin. Leiðarin á deildini verður nú settur sum stjóri frá 15. apríl 1998, og Innkrevjingardeildin er nú eitt virkisøki undir Toll- og Skattstovuni. Hesin stjóri verður ikki gamal í sessinum, men sigur seg úr starvi longu seinni sama ár. Í september 1998 leggur umboð fyri Told og Skat í Danmark, eftir umbøn frá føroyskum myndugleikum, fram eina frágreiðing um innkrevjingina í Føroyum, har staðiliga verður heitt á myndugleikarnar um ikki at desentralisera innkrevjingina. Ein arbeiðsbólkur, settur av landsstýrinum, við umboðum fyri innkrevjingina og økisleiðarar leggur fram álit í desember 1998, har økisleiðararnir mæla til desentralisering, og umboðini fyri innkrevjingina mæla til at halda fast um eina sentrala innkrevjng. Nýggjur leiðari verður settur 1. mars 1999, og gongdina síðani tá kenna tingmenn frá fjølmiðlunum og frá tí brævi, sum Starvsmannfelagið hevur sent Løgtinginum. Haraftrat vænta vit, at landsstýrismaðurin fer at geva tinginum eina frágreiðing. Skal takast samanum hesa syrgiligu søgu, sum annars sá so ljós út, so hava vit í dag snøgt sagt onga innkrevjing, og tað er ikki at taka munnin ov fullan, tá sagt verður, at øll innkrevjing liggur í skelja sori bæði menniskjansliga og tekniskt. Eftirstøðurnar vaksa aftur fullkomiliga ótálmaðar, og eingin kann í dag siga nakað ítøkiligt um, hvussu stórar hesar eru, burtursæð frá mvg-skuld og skattaskuld. Tað fer eingin skipað skráseting fram, og tað fer als eingin mótrokning fram. Einki verður eftirhildið í A-inntøku hjá fólki, sum skylda skatt, barnapengar o.l. Hetta hevur í miðal givið um 1 1/2 til 2 mió. kr. um mánaðin. Negativt mvg og rokningar til tað almenna verður í dag goldið beinleiðis út til borgaran, uttan at tað fyrst verður mótroknað í møguligari aðrari skuld. Mvg-eftirstøðan er síðan november í fjør økt við uml. 9 mió. kr. Mótrokning av negativum mvg sambært kreditorlistum hevur vanliga ligið um 1/2 mió. kr um vikuna. Eykatrekkið fyri ógoldnan skatt er steðgað, og eingin rentutilskriving fer fram upp á írestandi skatt, meðan avlopsskatturin verður tilskivaður fyrst 6% og síðan 1% pr. mánað, til goldið verður. Kommunudata segði sáttmálin upp 1. apríl 1999, uttan iva tí, at teir ikki hava hildið okkum vera ein nóg seriøsan mótpart, og í desember 1999 heldur DEMM-skipanin snøgt sagt uppat at virka. Talan hevur verið um, at í staðin skuldi koma ein føroyskt framleidd innkrevjingarskipan, men í løtuni sær ikki út til, at nøkur nýggj skipan kemur í bræði, og óvist er, hvussu góð hon verður, um ikki nóg nógv orka og játtan verður latin. Eitt framhald av DEMM-skipanini hevði kravt eina uppgradering, sum møguliga hevði kostað um einar 2 til 3 mió. kr. Løgtingið, sum í sínari tíð játtaði neyðugu upphæddina til eina effektiva innkrevjing við DEMM-skipanini, eigur at fáa at vita frá landsstýrismanninum, hvørjar frágreiðingar og grundgevingar hann hevur fyri, at alt hetta fyri samfelagið so týdningarmikla øki liggur í skeljum. Tískil verða hesir spurningar settir. Á tingfundi 2. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 13. apríl 2000 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Sambært konto 3.15.1.10. Nýggj fíggjarstýring, kostaði DEMM-verkætlanin 2.956.000 kr. Raksturin av skipanini við supportgjaldi frá Kommunedata liggur um 1.000.000 - 1.200.000 kr. Neyðuga uppgraderingin vildi kostað uml. 2.500.000 kr.. Annars verður víst til svar upp á spurning 3. Mær kunnugt hevur tað altíð verið ætlanin at gera eina føroyska loysn fyri innheintingina, so skjótt tíð og orka var til hetta. Sokallaða DEMM-skipanin varð í sínari tíð vald, tí hon skuldi ikki vera so kostnaðarmikil at keypa. Hartil kom, at tað tók tíð hjá Gjaldstovuni at gera nøktandi kravspecificatión til eina innkrevjingarskipan, sum kundi framleiðast í Føroyum. Skipanin, sum keypt var, var ein rein donsk skipan, sum er framleidd til donsku kommunurnar av Kommunudata. Tað var hildið, at tað hastaði at fáa eina innkrevjingarskipan at virka, tí var skipanin keypt. Í apríl 1998 var innkrevjingin flutt til Toll- og Skattstovu Føroya. Aftan á at T&S hevði hoyrt frá starvfólkunum, hvørjir vansar vóru við DEMM-skipanini, var gjørt av at arbeiða víðari við at gera eina føroyska skipan. Eisini tí at sambært Elektron var DEMM-skipanin alt ov dýr í rakstri. Hon var dýrari enn nøkur onnur skipan hjá T&S í dag. Við at gera eina føroyska skipan, sum var lagað til føroysk viðurskifti, varð mett at rakstrarútreiðslurnar, sum í dag eru uml. 1 mió.kr., vildu falla til uml. 400.000 kr. DEMM-skipanin skuldi vera ein standarskipan, sum lítlar og ongar broytingar vanliga komu at verða í, men hetta er ikki so, tí skipanin verður broytt alla tíðina eftir teimum krøvum sum donsku kommunurnar seta, og ikki vit. Ætlanin hjá Toll- og Skattstovuni var at brúka 2000 - 2001 árini og kanska ein part av 2002 til at gera eina nýggja skipan í, men av øðrum orsøkum, sum verða umrøddar undir spurningi 3, kom hetta ikki at verða so. DEMM-skipanin byggir á centrala stýring. Hon kann tí ikki býta skuldarar upp á kommunur í landinum. Skuldarar verða býttir upp eftir P-tali. Ein persónur kann tí ikki setast burturav at røkja allar skuldara í eini kommunu ella øki. Hann má arbeiða við einari ávísari mongd av Ptølum, óansæð úr hvørjum øki skuldarnir eru. Upplýst verður, at tað var kannað, tá skipanin varð keypt, at økisnummari, sum skipanin arbeiðir við, ikki kann nýtast til at marka ein skuldara, sum hoyrandi til eitt ávíst øki. Um vit skulu nýta skipanina til at krevja inn lokalt, so skal ein DEMM skipan verða til hvørt øki. DEMM-skipanin er ein skipan, sum er gjørd til tær donsku kommunurnar, og er vælhóskandi til teirra endamál, men harvið verur ikki sagt, at hon lýkur krøvini, sum tann føroyska innkrevjingin setur, millum annað so krevja donsku kommunurnar ikki MVG inn. Nógvar uppgávur verða loystar manuelt, tí tær ikki kunnu automatiserast í DEMM-skipanini. Her skal eg fyrst nevna, at sáttmálin um DEMM-skipanina ikki er sagdur upp, men tann supportavtala, sum sambært sáttmálan um keyp av DEMM-skipanini varð gjørd við Kommunedata, kundi sigast upp við 6 mánaða freist, men var tó óuppsigilig tey fyrstu 3 árini. Tað er henda avtala, sum er uppsøgd, og ikki sjálvur sáttmálin um DEMM-skipanina. Tað hevur víst seg alla tíðina, at nógvir trupulleikar hava verið millum brúkaran, Kommunedata og P/F Elektron. Toll- og Skattstovan hevur kannað hvørjir møguleikar vóru at fáa loyst trupulleikarnar. Lesa vit sáttmálan sum í sínu tíð var gjørdur við Kommunedata, so stendur á síðu 4 í hesum sáttmála: "De MVS-baserede systemer afvikles på P/F Elektrons anlæg i Tórshavn og der indgås en særskilt driftsaftale mellem Elektron og Gjaldstovan om vilkårene herfor. Der etableres en driftssupportaftale mellem Elektron og KMD, som sikrer stabil drift for kunden, herunder rimelige svartider." Sum tað tíðiliga gongur fram av sáttmálanum við Kommunedata á næstu síðunum, so er supportavtalan við teir baserað upp á, at ein avtala verður gjørd við P/F Elektron. Kommunedata setur serlig krøv til slíka avtalu, fyri at teir kunnu halda sín part av undirskrivaðu supportavtaluni. Trupulleikin er, at tær supportavtalur, sum vóru neyðugar fyri at DEMM-skipanin skuldi koyra uttan trupulleikar fyri brúkaran, vóru ongantíð gjørdar. Menningardeildin hjá Toll- og Skattstovuni setti seg tí í samband bæði við Elektron og Kommunedata. P/F Elektron avvísti at lúka tey krøv sum Kommunedata setti. Teir vildu ikki broyta alt sítt "driftsmiljø" orsaka av Kommunedata, sum teir heldur ikki høvdu bundið seg til. 13. apríl 1999 fær Toll- og Skattstova Føroya, Menningardeildin bræv frá Kommunedata, hvar teir greiða frá, hvat hent er síðan sáttmálin varð undirskrivaður, millum annað skriva teir "Der blev indgået en supportaftale vedrørende selve applikationen, og det aftaltes, at der skulle indgås en teknisk orienteret supportaftale, hvor Kommunedata kunne bistå P/F Elektron med eventuelle driftsproblemer i både CICS- og batchmiljø. Denne aftale blev aldrig formaliseret og er en del af forklaringen på en række af de problemer der senere fulgte." Víðari verður sagt, at ringastu trupulleikarnir eru loystir fyribils, tí P/F Elektron hevur "opgraderet sit miljø, så det stort set svarer til Kommunedatas" Skotið verðu upp av Kommunedata, at Elektron útbyggir soleiðis, at teir kunnu koyra fyri Kommunedata uttan trupulleikar. Eitt nú hevur Kommunedata júst implementerað LE, Language Enviroment í sít miljø, og Elektron kann ikki loysa uppgávuna nøktandi, uttan teir fáa implementerað LE, sum sagt verður. Sæð frá sjónarmiðnum hjá T&S meta teir eisini, sum T&S eisini hevur boðað teimum frá, at støðan ikki er haldbar fyri T&S. Teir uppsiga supportavtaluna, og meta at best er at endurskoða alla avtaluna, soleiðis at báðir partar verða nøgdir, samstundis koma teir við nýggjum uppskoti um ta "supportaftale", sum sáttmálin við teir varð grundaður á, skuldi gerast millum Elektron og Kommunedata, men sum ongantíð var gjørd. Síðani greiða teir frá hvat teir meta avtalan skal innihalda, og leggja so afturat "at skønsmæssigt er der tale om en forøgelse af supportbistand med ca. 1/2 millioner kroner per år....." Síðani verður lagt afturat. " Denne support indeholder en hot-line support og en løbende opdatering med fejlrettelser og andre rettelser forårsaget af ændringer i dansk lovgivning. Ændringer nødvendiggjort af lokale færøske forhold er ikke inkluderet." T&S skuldi gjalda fyri rættingar, sum stóðust av broytingum í donsku lóggávuni, men gera serliga gjaldsavtalu um broytingar í okkara lóggávu. Kommunedata hevði eina alternativa loysn. Teir kundu átaka sær at reka alla DEMM-skipanina fyri Toll- og Skattstovuna í teirra danska virksemi. Samlaðu útreiðslurnar mettu teir til 900.000 kr. árliga. Hetta tilboð kom ikki við í metingunum hjá T&S. Fyri tað fyrsta metti T&S ikki, at tað kundi koma upp á tal, at lata eitt útlendskt EDV-virkið røkja allar skuldarar hjá tí almenna. Fyri tað næsta, so er bann sett fyri at senda data til útlendsk EDV-virkir. Tosað var við P/F Elektron um møguleiki var fyri, at ein supportavtala millum teir og Kommunedata kundi gerast, sum fyri tað fyrsta kundi lúka tey krøv, Kommunedata setti, og at T&S so fekk eina brúkaravinarliga skipan. P/F Elektron vildi ikki vera við, at umleggja teirra "miljø" so tað leyk krøvini hjá Kommunedata. Hetta vildi hava so stórar broytingar við sær hjá P/F Elektron, at tað ikki kom upp á tal. Spurningurin var eisini, hvør skuldi gjalda. Mett var tá, at tað sum kravdist fyri at lúka krøvini hjá Kommunedata kom at kosta uml. 2,5 mió. Kr., men tá hevði T&S ikki eina skipan, sum tað sjálvt átti, og sum var gjørd til okkara viðurskifti. Toll- og Skattstovan var nú í tí støðu, at hon hevði eina DEMM-skipan, men onga supportavtalu, sum kundi tryggja teimum, at DEMM-skipanin kundi brúkast. Supportavtalan var søgd upp av Kommunedata, tí tær avtalur sum skuldu gerast millum P/F Elektron og Kommunedata ongantíð vóru gjørdar. Raksturin av DEMM-skipanini bygdi jú á, at ein slík avtala skuldi verið gjørd. P/F Elektron avvísti, at teir nakrantíð høvdu gjørt nakra ella ætla at gjørt slíka avtalu, sum Kommunedata kravdi, og sum teir løgdu til grund fyri uppsøgnini av supportavtaluni. Toll- og Skattstovan hevði ongar undirskrivaðar avtalur at vísa til, sum hon kundi hanga ymsu partarnar upp á fyri at fáa loyst trupulleikarnar. Eftir uppfatanini hjá T&S, kom tann støða hon var í, at skulla arbeiða víðari við at fáa DEMM-skipanina at koyra nøktandi, at kosta ov nógv bæði í íløgum og ikki minst í rakstri, og so hevði hon hóast hesar stóru útreiðslur ikki eina skipan, sum hon kundi broyta og útvikla, sum hon ynskti. Avgjørt var tí at brúka 2000/1 til at gera eina nýggja skipan í. Kommunedata fekk boð um hetta, tá teir høvdu sagt avtaluna upp, og vóru spurdir um skipanin kundi koyra í eini skiftistíð, og um teir kundu hjálpa til við tí eftir rokning. Í skrivi 21. Juni 1999 gjørdu teir Toll- og Skattstovuna varuga við, hvørjir trupulleikar kundu koma, og at skipanin ikki kundi koyra í eitt longri tíðarskeið, uttan at T&S og Elektron forpligtaðu seg til at fylgja teirra "driftsmiljø". Annars vóru teir positivir. Aftan á at hava kannað sáttmálar og møguligar avtalur, var funnið út av, at Toll- og Skattstova Føroya ikki kundi krevja nakað av Kommunedata og Elektron. Biðið varð so um fund við Kommunedata 21.sept. 1999, hvar so ætlanina hjá T&S var at gera møguliga nýggja supportavtalu við Kommunedata aftan á 1. Oktober 1999 og fyri 2000 og 2001. Á hesum fundi kom fram at DEMM-skipanin ikki var ár 2000 tryggja, uttan so, at allar rættingar, sum Elektron hevði fingið frá teimum, vóru lagdar inn. Hetta bar ikki til, sum støðan var, uttan at Elektron útvegaði sær LE, men hetta vildi Elektron ikki. Hetta fingu vit at vita, hóast vit vístu til skriv frá teimum dagfest 28. januar 1998 til Elektron, hvar teir millum annað siga: "For edb-løsningen "Debitorregnskab" som er det KMD-produkt P/F Elektron benytter, gælder det, at produktet med udgangen af 1998 vil være ÅR-2000 overensstemmende i henhold til Dansk Standard definition" Kommunedata vísti bert til tær avtalur, sum ongantíð vóru gjørdar. Um DEMM-skipanin skuldi ár 2000 tryggjast undir hesum umstøðum, kom tað at kosta nógv í krónum og manntímum. Hildið var tí, at best var at framskunda menningina av einari skipan á Elektron. Umboðini fyri Kommunedata tóku eisini undir við Toll- og Skattstovuni, at hetta var bedra loysnin fyri T&S, tí tað kom at skapa ov nógvar trupulleikar fyri T&S, um T&S í framtíðini skuldu tryggja sær, at Elektrons "driftsmiljø" altíð skuldi lúka tey krøv Kommunedata stillaði. Annars kundi T&S altíð koyra hjá teimum, men sum fyrr umrøtt, metti T&S ikki, at hetta kundi koma upp á tal. Allar upplýsingar, sum vóru í DEMM-skipanini, skuldu flytast í eina db2-basu, og avtalað varð við Kommunedata, at T&S positivt skal siga hvørjar upplýsingar hon skal hava úr DEMM-skipanini. Síðan ger Kommunedata programmið til at lesa hesar upplýsingar úr skipanini. Hetta samarbeiði við Kommunedata hevur gingið væl. Allar upplýsingar eru lisnir úr gomlu skipanini, og lagdir í nýggju IK-skipanina. Menningardeildin hjá T&S stendur fyri hesum arbeiði. Tá arbeitt varð við bygnaðarbroytingunum fingu øll starvsfólk undir fíggjarmálastýrinum møguleika til at siga sína hugsan um 4 møguligar mátar at skipa bygnaðin av fíggjarmálastýrinum upp á. Nógv tey flestu starvsfólkini viðmæltu at øll innkrevjingin av almennari skuld varð flutt frá Føroya Gjaldstovu til Toll- og Skattstovuna. Mett var at innkrevjingin mest nátúrliga hoyrdi heima á Toll- og Skattstovuni. Tað er jú Toll- og Skattstovan, ið framleiðir 95-98% av teimum krøvum, sum verða kravd inn av tí almenna. Sami stovnur, sum hevur ábyrgdina av at álíkna skatt og áseta MVG, hevur tá eisini ábyrgdina av eftirstøðunum, samstundis sum borgarar kunnu verða avgreiddir av sama stovni, og ikki, sum mannagongdin hevur verið, sendir aftur og fram millum stovnarnar. Sambandi/samarbeiði millum innkrevjing og álíkning av skatti og MVG hevur verið lítið, tí innkrevjingin hevur fyri starvsfólkið á T&S verið "ein verð fyri seg". Hetta arbeiði/samarbeiði kann nú samskipast, so uppgávan at álíkna skatt og MVG og innkrevjing av skuldini kann loysast í felag. Broytingar í skattalógini, herundir automatiseringin av sjálvuppgávuni, kemur í framtíðini at minka munandi um írestandi skattin og harvið eftirstøðurnar. Innkrevjingin kann koncentrera seg meira um MVG og aðrar eftirstøður. Toll- og Skattstova Føroya upplýsir soleiðis um eftirstøðurnar: Eftirstøður i DEMM- skipanini: Munur: 1996 Februar 507.000.000,00 Desember 500.238.835,00 6.761.165,00 1% +6.761.165,00 1997 Juli 465.165.628,00 35.073.207,00 7% Desember 451.573.352,00 13.592.276,00 3% +48.665.483,00 1998 Juli 444.557.119,00 7.016.233,00 2% Desember 404.156.905,00 40.400.214,00 9% +47.416.447,00 1999 Mars 351.743.017,00 52.413.888,00 13% Apríl 345.331.695,00 6.411.322,00 2% Mai 340.941.078,00 4.390.617,00 1% Juni 346.840.606,00 -5.899.528,00 -2% Juli 340.279.759,00 6.560.847,00 2% August 338.749.825,00 1.529.934,00 0% September 350.043.861,00 -11.294.036,00 -3% Oktober 342.512.584,00 -3.762.758,00 1% Desember 375.011.044,17 -24.967.183,17 -7% -25.383.102,83 Eftirstøður í nýgggju innkrevjingarskipanini: 2000 Januar 375.011.044,17 0,00 Mars 339.894.966,14 35.116.078,03 9% +35.116.078,00 Upphæddin januar 2000 er tikin beinleiðis úr gomlu skipanini. Arbeiði lá stilt í desember, so ongi inngjøld eru bókað fyrr enn væl eftir nýggjar. Hetta sæst best av partafelagsskattinum, sum fellur til gjaldingar í oktober, november og desember. Nakað av bókingum mangla pr. 31.03.00, men alt í alt eru eftirstøðurnar rættuliga stabilar. Automatiseringin av sjálvuppgávuni hevur gjørt, at írestandi skattur er nógv minkaður, so stórt sæð snýr tað seg um gamlar eftirstøður av skatti, sum eru truplar at fáa inn. MVG-skuldin veksur nakað, tá uppgerðirnar verða latnar inn, men minkar so aftur, so hvørt peningurin kemur inn. Vit kunnu altíð tjakast um, um innkrevjingarreglurnar eru strangar nokk, tá tað snýr seg um innkrevjing av MVG-skuld. Fleiri av krøvunum, sum hava liggja í DEMM-skipanini eru neyvan nakað verd, og fáast helst ikki inn. Her kann nevnast at morarenta, sektir o.a. líknandi liggja um 100 mió. Kr. Ikki goldin barna- og konupeningur liggur um 50 mió. Kr. Eitt stórt arbeiði verður nú gjørt úti í økjunum fyri at rudda upp í hesum krøvum, sum eru trupul at fáa inn. Stórur partur av teimum 7,5 mió. Kr. í skyldugum útlendskum barnapeningi eru persónar, sum ikki hava ein bústað, sum vit kunnu finna fram til. Tølini vísa heldur ikki, hvussu nógv er fyrnað og strikað, ella hvussu nógv er eftirgivið. Síðani seint seinasta summar hevur T&S havt eitt starvsfólk til at gjøgnumganga skatta- og eftirstøðurnar, sum úrslit av hesum arbeiði eru strikað 4,4 mió. kr av skattakrøvum og 6 mió. kr. av rentum ella 10,4 mió. kr.. Hetta eru krøv, sum eru fyrnað v.m., rættingar og umbókingar seinastu 15 árini. Keyp av nýggjum tólum ......................................................... kr. 263.393,75 Innbúgv.............................................................................. kr. 328.770,00 Leiga pr. mánað ................................................................... kr. 28.000,00 Grundin til at innkrevjingin varð flutt niðan á Háls var, at leigumálið í hølunum hjá Tryggingarfelagnum Føroyar var uppsagt. Ætlanir vóru eisini frammi um at flyta alt aftur yvir við Strond, har sum Fiskimálastýrið nú er, men har var hildið at ov lítlir møguleikar vóru at økja um plássið, tí kolvetnisvinnan stóð fyri framman, og um eini tvey ár (hetta var summari 1998) kundi fíggjarmálastýrið rokna við at skula nýta eyka hølir til Toll- og Skattstovuna, og bæði tað, at vit fingu pláss á Hálsi, og fingu eina slags optión um at fáa meira pláss, um hetta gjørdist neyðugt, gjørdi tað skilabetri at flyta alt virksemi í Streymoyar Øki niðan á Háls. At so útflytingin av innkrevjingini til økini kom skjótari í gongd enn ætla ger, at ikki verður neyðugt at útvega hølir til kolvetnisskattingina í nærmastu framtíð. Annars verður víst til spurning 9. Innbúgvi, tað verið seg vanligt skrivstovuinnbúgv og EDV-tól, sum vóru í hølunum á Kongabrúnni, var í so ringum standi, at tað undir øllum umstøðum skuldi skiftast út. EDV-tólini luku ikki tey krøv, sum sett verður til slíkan útbúna í dag. Lagt skal verða afturat her, at Toll- og Skattstovan ikki hevur goldið fyri innrættingarnar í hølunum á Hálsi. Toll- og Skattstovan upplýsir, at mótrokning verður gjørd sum higartil. Tann fyrsta uppgávan hjá tí nýggju skipanini var at mótrokna í avlopsskatt í januar 2000, og varð hetta gjørt. Innheintingin við eykatrekki var nakað seinkað, men er nú sett í verk. Skráseting av aðrari skuld hevur verið trupul at gera, tí fleiri starvsfólk hava sagt seg úr starvi. Fólk frá økisskrivstovunum hava átikið sær hesa uppgávu. Arbeiði hevur verið í gongd, og er nú við at vera liðugt. Tey hava sett seg inn í innkrevjingarmannagongdir, og hava tí kunnað tikið sær av at skráseta tey krøv, ið hoyra til teirra øki. Einaferð um vikuna møtast tey nú í T&S-Stýrinum og samskipa uppgávurnar. Nýggja IK-skipanin hevur býtt skuldarnar upp í kommunur, hvat tann gamla DEMM-skipanin ikki kundi. Hvørt øki skrásetir so síni krøv. Tað sum enn ikki er komið upp á pláss eru krøv frá útlandinum. Hetta verður arbeitt við nú, so um stutta tíð er hetta eisini klárt. Alt samband við útlandið verður lagt til eitt Øki fyri seg. Hetta sær mann ofta verður gjørt í øðrum londum. Eitt nú gongur alt okkara samband viðvíkjandi norðurlendsku "træk- og bistandsaftalen", sum hevur við Danmark at gera, um Sønderborg. Í Noreg er tað Sandness, sum hevur við útlandið at gera. Tað almenna hevur ikki mist nakran pening, hóast nýggja IK-skipanin er nakað seinkað. Negativt MVG og rokningar til tað almenna er nakað sum Føroya Gjaldstova altíð hevur útgoldið. Toll- og Skattstovan hevur altíð ávíst negativt MVG til Gjaldstovuna til útgjaldingar, og er tað Gjaldstovan, sum hevur syrgt fyri at mótrokningar verða gjørdar í útgjøldunum. Í løtuni ber hetta til at gera manuelt, sum tað altíð hevur borið til. Arbeitt verður við at automatisera hesa uppgávu, soleiðis at T&S fær automatiskt boð frá Gjaldstovuni um at gera mótrokningar í útgjøldum frá teimum av tí skuld, sum liggur til innkrevjing. Peningurin, sum verður kravdur inn, verður so sendur aftur til rætta eigara av skuldarkravinum, tað verið seg gjaldstovan ella annar, sum syrgir fyri tí, sum so skal henda. Soleiðis sum mær er upplýst, uttan at eg kann fara út í smálutir í hesum spurningi, so fer renturokning fram í dag, sum hon altíð hevur gjørt í einum programmi, ið kallast fyri kontering, og sum Elektron røkir fyri T&S, men tá ið T&S í samband við umleggingina ikki hevði fingið bókað øll krøv, so varð valt ikki at rokna rentu fyrr enn alt var bókað, so ikki tey, sum høvdu goldið, og hvar gjaldi ikki var bókað, eisini fingu rentu av einum kravi, sum tey høvdu goldið, og sum skuldi rættast, tá renturokningin varð sett í gongd aftur. Renta varð tá roknað aftur frá seinasta renturokningardegi. Landskassin missir ongar rentur, og borgarin verður ikki plágaður við rentu av skuld, sum hann hevur goldið. Á fundi við starvsfólkið frá Innkrevjingini í november 1998 boðaði eg teimum frá, at mín ætlan var, at so nógv sum gjørligt av teimum rakstraruppgávum, ið Innkrevjingin tók sær av, skuldi leggjast út í økini. Borgarin fekk tá ein og sama myndugleika at venda sær til. Hann skuldi við øðrum orðum ikki sendast millum ymsar stovnar fyri at fáa avgreitt sín spurning endaliga. Hóast Innkrevjingin framvegis skuldi stýrast centralt, so skuldu tær dagligu uppgávurnar loysast so tætt at borgarunum sum til bar. Eg boðaði eisini frá, at hetta møguliga kom at spara nøkur størv, men alt vildi verða gjørt fyri at finna hesum eitt annað starv í mínum ábyrgdarøki. Innkrevjingin verður øll stýrd centralt, júst sum allar aðrar uppgávur hjá Toll- og Skattstovuni verða stýrdar centralt. Rakstraruppgávurnar hevur Toll- og Skattstovan støðugt arbeitt við at leggja út til økisskrivstovurnar, líka síðan hesar vóru settar á stovn. So gott sum allar eru lagdar út. DEMM- skipanin kundi ikki býta skuldarnar upp á kommunur ella økir, tí var heldur ikki farið í gongd við at leggja rakstraruppgávur út til økini, sum høvdu við innkrevjing at gera, fyrr enn farið varð í gongd við eina aðra EDV-skipan, sum kann býta skuldarnar upp á kommunur í landinum. Ein av grundunum fyri decentralisering nokk høvuðsgrundin er, at ein persónur skal taka fulla ábyrgd av allari viðgerð av einum skuldara, heilt frá tí skuldin verður stovnað til skuldin er goldin ella avskrivað. Skuldarin kann so altíð nýta kærumøguleikan, um hann ikki heldur seg hava fingið nøktandi viðgerð. Í november 1998 skrivar fyrverandi leiðarin á innkrevjingini. "Tá vit hava útbúgvið ein starvsfólkahóp við fullum starvsdegi her í innkrevjingini, ið kann taka við innkrevjingaruppgávuni decentralt við skili, so kunnu vit aftur fara at tosa um decentralisering. Hetta um eini tvey ár. Onki annað alternativ er til hjálp frá økjunum, ið ikki einans vil geva okkum enn størri byrðu". Tað er tí ikki rætt at siga, at fyrrverandi leiðarin gekk ímóti decentralisering. Rættari er at siga, at hon fyrst stillaði nakrar treytir, sum skuldi lúkast, áðrenn hol varð sett á. Heldur ikki kann tað sigast at vera rætt, tá sagt verður í viðmerkingunum til spurningarnar, at umboð fyri T&S í Danmark eftir umbøn frá føroyskum myndugleikum hava lagt fram eina frágreiðing "har staðiliga verður heitt á myndugleikarnar um ikki at decentralisera innkrevjingina." Viðkomandi persónur, sum var í Føroyum í 5 dagar, skuldi vitja økini saman við leiðsluni av innkrevjingini, men av eini ella aðrari orsøk kom hann ikki til tað. Hann skrivar eina stutta frágreiðing aftan á túrin í Føroyum. Millum annað skrivar hann, "inddrivelsen bør være central og beliggende i Torshavn. Her er de store virksomheder og det er her omsætningsgrundlaget er koncentreret". Innkrevjingardeild er í Tórshavn, og er hon nógv tann størsta. Hartil kemur, at øll stýringin av innkrevjingini eisini liggur í Tórshavn. Í so máta er onki broytt, men nevnda umboð frá T&S í Danmark skrivar eisini: " Det betyder dog ikke, at den enkelte region ikke vil blive mere synlig i inddrivelsesarbejdet. Hvis de foreslåede ændringer gennemføres og den nødvendige lovgivning kommer på plads, vil pantefogden få meget mere tid til udlægsforretninger mv." Han skrivar eisini um, at starvsfólk í økjunum kunnu brúkast sum vitnir hjá pantifútum, um at "udlægsforretninger vil bevirke en synliggørelse af den enkelte region". Annars skrivar hann um, hvussu "regionerne kan presse folk, være kontaktpersoner mellem skyldnere og indrivelsesafdelingen, men bør ikki kunne indgå betalingsaftaler, selv om regionerne naturligvis bør være behjælpelige hermed" o.s.fr.v. Frágreiðingin ber dám av at verða skriva av persóni, sum visti, at okkara skattaumsiting var uppbýtt í "regioner" eins og í Danmark, sjálvt um støddirnar ikki eru tær somu. Hann kendi ikki okkara økisskrivstovur, hevði ikki verið í samband við starvsfólkini har, men letur tó skína í gjøgnum í sínari frágreiðing, at tey mugu tá kunnu brúkast til okkurt. Hann gevur teimum fleiri uppgávur, men fyri líka sum ikki at "fornerma nakran", so skulu økini ikki fullføra uppgávurnar. T&S metti seg ikki kunna brúka stóran part av frágreiðingini. Hon vildi skapt enn størri fløkir, um hvør hevði ábyrgdina av hvørjum. Tað vildi verið heilt meiningsleyst at latið starvsfólk í økjunum verið við í innkrevjingini, um tey ikki kundu gjørt avtalur við ein skuldara, tí so vildi høvuðsgrundin fyri at gera umrøddu broytingar, at ein persónur skal taka fulla ábyrgd av allari viðgerð av einum skuldara, heilt frá tí skuldin verður stovnað til skuldin er goldin ella avskrivað, verið burtur. Fyri at fyrireika økini til innkrevjingaruppgávuna hava starvsfólk úr økjunum luttikið í teimum skeiðum, sum innkrevjingin hevur skipað fyri, og gera tað eisini í tí skeiði, sum er í gongd í løtuni. Endamálið við desentraliseringini er, at tann, ið álíknar kravið, skal eisini hava ábyrgd fyri, at tað verður goldið. Við broyttu lóggávuni frá 1. januar 1998 eru tað Økisskrivstovurnar, ið álíkna uml. 95 - 98 % av øllum krøvum til landskassan. Í Juni 1992 varð avgerð tikin um at niðurleggja hesar stovnar: Líkningarráð Føroya Føroya Tollstovu Líkningardeildina hjá Tórshavnar Kommunu. Nýggjur stovnur Toll- og Skattstova Føroya varð sett á stovn, sum tó ikki fekk lógarkarm at arbeiða eftir fyrr enn 1. januar 1998. Umskipanin til Toll- og Skattstovu Føroya varð framd á heysti 1992 og á vári 1993. Starvsfólk fingu skriv, har tey vóru biðin um at siga, hvar tey ynsktu at verða á nýggja stovninum. Umskipanin av innkrevjingini 1999/2000 er gjørd eftir sama leisti. Málið við broytingini er: Ábyrgd av álíkning og innkrevjing á sama stað Uppgávurnar verða útintar nærri borgarunum Almenn arbeiðspláss út í øll økir í landinum. Avleiðingar av bygnaðarbroytingunum er: So gott sum altíð minni framleiðsla fyrstu tíðina Fyrimunir koma sum frá líður Sum øllum kunnugt so hevur verið ósemja í innkrevjingini eina tíð. Tað skert ikki burtur, at øll ikki hava verið líka glað fyri, at eg munliga boðaði frá undir ósemjuni í desember , at ein decentralisering kom at merkja at færri starvsfólk komu at taka sær av innkrevjing í Tórshavn. Tøk starvsfólk vóru til uppgávurnar úti um landið. Samstundis segði eg, at alt skuldi gerast fyri at finna teimum, sum lupu av eitt annað arbeiði í mínum ábyrgdarøki. Hetta arbeiði var eisini í gongd, men so segði ein partur av starvsfólkunum seg sjálvan úr starvi. 10. Fleiri starvsfólk hava sagt seg úr starvi, og eru eisini farin úr starvinum. Grundgevingin hjá teimum fyri hesum var ymisk, men samarbeiðstrupulleikar við leiðaran á innkrevjingini, og at tey vóru flutt frá Føroya Gjaldstovu til Toll- og Skattstovu Føroya, saman við ætlanini um at leggja allar rakstraruppgávurnar, sum viðvíkja innkrevjingini út á Økisskrivstovurnar vóru nokk høvuðsgrundirnar. Innheintingin er løgd sum ein deild í stýrinum, hvørs uppgáva millum annað er at hava ráðgeving til økini í innheintingarmálum, frálæru v.m. (Yvirlit yvir bygnaðin er lagt við sum skjal A) Vanligu innheintingaruppgávurnar eru lagdar út á økisskrivstovurnar, sum allar aðrar rakstraruppgávur hjá Toll- og Skattstovuni. Innkrevjingin í Tórshavn og Streymoy er nú við í arbeiðnum hjá Streymoyar Øki. Somuleiðis hava hini økini yvirtikið innkrevjingina í teirra øki, sum ein partur av teirra rakstraruppgávum. Stýrisfunktiónin er í Stýrinum á Argjum, og tekur sær av at leggja uppgávurnar út til økini, gera reglugerðir, skipa fyri undirvísing v.m. Ikki skuldi verið neyðugt at sett fólk aftur í starv fyri tey, sum hava sagt seg úr starvi. Nýggja innkrevjingarskipanin kemur við tíðini at automatisera fleiri av teimum uppgávum, sum í dag eru manuellar. Toll- og Skattstovan fer at seta seg í samband við hini stýrini. Partvís verður hetta gjørt fyri at fáa tey við til at tillaga lóggávuna, so uppskot kann verða gjørt til eina samlaða innkrevjingarlóg fyri alla almenna skuld. Eisini verður hetta gjørt fyri at knýta stovnarnar til innkrevjingina hjá Toll- og Skattstovuni soleiðis, at klárt býti verður gjørt millum, hvat er debitorrøkt, sum stovnarnir sjálvir skulu hava, og hvat er fallin skuld, sum Toll- og Skattstovan skal krevja inn. 11. Fólk frá økisskrivstovunum hava nú átikið sær hesa uppgávu at krevja inn alla almenna skuld. Um 2 til 3 mió. kr. sum ætlanin er at nýta í ár til eina nýggja innkrevjingarskipan á Elektron , verða nýttar, hava vit eina vælegnaða føroyska innkrevjingarskipan, sum skuldi lokið tey krøv vit seta. Um sama upphæddin varð nýtt til gomlu DEMM-skipanina, so varð hetta fyrst og fremst treytað av, at ein avtala varð gjørd millum Elektron og Kommunedata. Óvist er, um slík avtala feks í lag, men so høvdu vit onga føroyska skipan, men eina skipan, sum fyrst og fremst er gjørd til danskar kommunur, og verður innrættað eftir danskari lóggávu. Verður tikið samanum, so kann sigast, at tey tiltøk sum nú eru sett í verk fyri at fáa eina effektiva innkrevjing, hvar innkrevjingaruppgávan er áløgd teimum sum álíkna millum 95 og 98% av almennu krøvunum, koma sum frálíður at muna nakað. Verður so øll innkrevjingarlóggávan eftirhugt og gjørd meira tíðarhóskandi, eitt nú soleiðis at innkrevjingin sjálvstøðugt kann gera gjaldsskipanir, herundir akkordir v.m. við skuldarar, tá tað snýr seg um minni upphæddir, kunnu vit rokna við, at vit altíð hava tamarhald á eftirstøðunum av almennari skuld. Skjal A. Deildirnar í Stýrinum Lógardeildin løgfrøðilig leiðbeining til økini sektretariat og málsviðgerð fyri Toll- og Skattaráðið landsskattanevndarmál, toll- og meirvirðisgjaldsmál og dómsmál sektarmál og kærumál tvískattasáttmálar skipan viðvíkjandi lógarsøvnum, avgerðarsøvnum v.m. ábyrgd av uttanhýsis leiðbeiningum, kunngerðum og vegleiðingarskrivinum tariferingsavgerðir toll- og vøruskrá handilsavtalur millum Føroyar og útheimin lógarfyririeking Umsitingardeildin fyrisita FAS, frítíðarløn, útgjalding viðv. trygdargrunninum, arbeiðsmarknaðareftirlønargrunnin at gera ymisk hagtøl stemma av og samband við Føroya Gjaldstovu útgjalding av skrásetingargjaldi til hýru- og skúlavognar eftirlit við avlamisbilum og neyðsendaraakførum fyrisiting av bygningum, reingerð, húsaumsjón v.m. inn- og útgangandi postur innkeyp journal og arkiv telefon ávísar tænstuuppgávur Virkiseftirlitið at gera og leggja til rættis innanhýsis vegleiðingar og rundskriv um skatt, meirvirðisgjald og tollfakligar spurningar saman við lógardeildini at geva leiðbeining til økini í sambandi við samskipað eftirlit á virkjum faklig leiðbeining til økini vinnugreinaeftirlit og grannskoðan av truplum málum og málum, sum økini vegna lokalpolitiska orsøk ynskja at flyta til Stýrið undirvísa starvsfólkum í nýggjum arbeiðsháttum skifta upplýsingar við útlond Menningardeildin Hevur sum uppgávu at umsita edv, tað merkir: gera kravspecifikatiónir til nýggjar skráir menna og viðlíkahalda verandi skráir ábyrgd av edv-framleiðsluni gera edv-hagtøl edv-test og edv-trygd edv-oyðibløð edv-útbúgving samband við komunurnar viðvíkjandi býti av skatti, skattaprosenti o.l. seta í verk og fylgja upp ymsar formar fyri planlegging og menningararbeiði, skipað sum prosjektarbeiði ella ikki ger administrativar metingar og provenuútrokningar í samband við lógaruppskot ger uppskot til foreinklingar rætting av lønarávísingum Innheintingardeild Ráðgevandi og hjálpandi funktión mótvegis økjunum. Yvirordnað umsiting og serkunnleiki v.m. viðv. innheinting. Ráðgeving, til økini í innheintingarmálum Frálæra í nýggjum lógum o.ø., ið viðvíkja innheinting Onnur frálæra til starvsfólkið í økjunum í innheintingaruppgávuni, tá tørvur er á hesum Gerð av vegleiðingum, standardskrivum, sáttum og mannagongdum viðvíkjandi innheinting Gerð av uppskoti til nýggja innkrevjingarlóg og øðrum lógarbroytingum viðv. innheinting Viðgerð og gerð av tilmælum um kærur um mótrokning; framløga fyri Stjórnini til støðutakan Viðgerð og støðutakan til kærur um lønareftirhald Gerð av panti- og innheintingarætlanum í samráð við økini Endalig støðutakan til tvingsilssølu, konkursir, likvidatiónir v.m. Økini Innheintingaruppgávur Viðgerð og umsiting av teimum einstøku skuldarunum. V-tøl og P-tøl verða løgd út til økini: Samskifti við skuldaran og vanlig málsviðgerð, herundir gerð av avtalum og uppfylging av avtalum Fyrireiking til og uppfylging av panting, herundir at senda útpantingar til tinglestur, avlesa tinglestrar og fylgja við, um tinglisin skuld er goldin, og avlesa hana í hesum sambandi, umframt skráseting av pantingum Onnur umsiting av krøvum, herundir viðgerð í samband við víking Fyrireiking til, uppgerð og melding av krøvum til tvingsilssølu, konkurs, likvidatiónir o.l. og onnur viðgerð í sambandi við tílík búgv Uppgerð av krøvum og melding av krøvum í deyðsbúgv, skuldarsaneringar, gjaldssteðgir o.o. persónlig búgv, og onnur viðgerð í sambandi við tílík búgv Gerð av tilmæli til Stýrið um mál, sum mett verður skulu undir konkursviðgerð, ella har mett verður, at tvingsilssøla eigur at verða umbiðin. Uppgerð av krøvum, ið skulu sendast útlandinum til innheintingar gjøgnum Stýrið og annað samskifti við útlandið, herundir senda fyrispurningar til útlendsku skattamyndugleikarnar gjøgnum Stýrið, um støðuna hjá persóninum og uppgerð av rentum, fall- og fyrningstíðarskeiðum Viðgerð av krøvum frá útlandinum, herundir fráboðan til borgaran um krøvini Ummæla kærur um lønareftirhald Ummæla mál, her søkt er um gjaldsfreist/eftirgeving Senda mál í fútarættin, ið ikki kunnu krevjast við lønareftirhaldi og/ella panting Senda innsigilsir í fútarættin At steðga innheinting eftir gjaldsførleikaútrokning Útfylla útgjaldsskjøl, um ov nógv er inngoldið Útfylla umbókingarskjøl, um skeivt er bókað Í samráð við økisstjóran bíleggja útskriftir úr innheintingarskipanini, t.d. komuboðum, rykkjarum v.m. Uppgerð av krøvum, sum skulu strikast vegna eftirgeving, fyrning e.a. Eftirlit við pantaðum leysafæ og fráboðan í sambandi við virðismeting og fyrireiking til sølu av hesum á auktión. Málið avgreitt. Fyrispurningur um innflutning av neytakjøti v.m. 100-26 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi innflutningi av neytakjøti og tiltøkum móti ridluskriða Ár 2000, fríggjadagin 3. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan Reinert Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Eru nøkur fyribyrgjandi tiltøk sett í verk, nú neytaøði er staðfest í Danmark? Innflyta vit neytakjøt úr Onglandi? Hevur tann føroyski myndugleikin nakran ávísan politikk mótvegis londum, ið nýta tað í viðmerkingunum nevnda fóður? Kann landsstýrismaður við vissu siga, um fóður til føroysk neyt er vandaleyst? Eru tey tiltøk, ið sett eru í verk ímóti ridludkriða í Føroyum, nøktandi? Viðmerkingar: Gjøgnum øldir vóru føroyingar sjálvforsýnaðir við døgurðamati. Seinasta mansaldur er hetta broytt. Bústaðar- og lívsmynstrið ger, at døgurðamatur í stóran mun er keypt útlendskt kjøt. Í útlondum halda brúkarafeløg, starvsstovur, og veterinermyndugleikar eitt vakið eyga við tí mannaføði, ið fæst til keyps. Her heima røkir Heilsufrøðiliga Starvsstovan hesa uppgávu eftir førimuni og orku. M.a. hevur starvsstovan forða fyri sølu av salmonellafongdum høsnarungum og øðrum flogfenaði. Dagliga hoyra vit um smittað sláturdýr og smittaðar úrdráttir úr húsdýrum. Ongland hevur seinastu árini verið rakt av neytaøði og er av teirri orsøk boykottað av fleiri londum. Í seinastu viku var ein tilburður av neytaøði staðfestur í Danmark, og fleiri kunnu væntast. Norra, Svøríki og partar av Baltikum hava longu sett tiltøk í verk ímóti innflutningi úr Danmark. Neytaøði stavar frá fóðri, ið partvís er framleitt úr avnotum av neyti, beinamjøli, heila, mønu, eygum og øðrum, ið ikki verður nýtt til mannaføði. Av tí at kjøt av sjúkum kríatúrum kann føra ólekjandi, deyðiliga sjúku við sær, verða omanfyri settu spurningar reistir. Á tingfundi 7. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 30. mars 2000 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Alment um innflutning av matvørum til Føroya Um uppruna- og heilsuváttan fylgir við vøruni, krevst einki serstakt loyvi frá føroyskum myndugleikum at innflyta matvørur úr Norðurlondum og Írlandi, smbr. § 6 í kunngerð nr. 55 frá 26. mai 1983 um innflutning av djórum og smittuberandi lutum, sum seinast broytt við kunngerð nr. 31 frá 12 apríl 1996. Fyri lond, sum liggja uttanfyri hetta økið, skal Landsdjóralæknin í hvørjum einstøkum føri geva loyvi til hetta. Heimildin fyri hesum er givin í kunngerð nr. 55 frá 26. mai 1983 um innflutning av djórum og smittuberandi lutum, sum seinast broytt við kunngerð nr. 31 frá 12 apríl 1996. Afturat omanfyri nevndu kunngerð, gevur løgtingslóg nr. 46 frá 21. juni 1985 um matvørur Heilsufrøðiligu Starvsstovuni ávísar heimildir viðvíkjandi innflutningi av mati (§ 8) og sølu av matvørum (§ 11). Í sambandi við trupulleikan við salmonellu í innfluttum flogfenaði varð - við heimild í matvørulógini - kunngerð nr. 47 frá 1. mai 1995 um innflutningseftirlit av eggum, flogfenaði og kjøtvørum sett í gildi, ið gevur Heilsufrøðiligu Starvsstovuni heimild at halda eini vøru aftur, inntil úrslit av starvsstovukanningum fyriliggja. Við heimild í matvørulógini eru eisini kunngerðir settar í gildi, har forboð er sett fyri sølu av ávísum matvørum. Hesar kunngerðir eru: kunngerð nr. 30 frá 12. apríl 1996, sum broytt við kunngerð nr. 37 frá 17. apríl 1996, um forboð fyri innflutningi og sølu av ávísum matvørum úr Stóra Bretlandi, og kunngerð nr. 60 frá 11. juni 1999 um forboð fyri innflutningi og sølu av ávísum vørum úr Belgia Til spurning 1. 27. februar 2000 varð neytaøði staðfest í Danmark, og 29. februar 2000 boðaði danska Fødevaredirektoratet frá hesi staðfesting gjøgnum ta norðurlendsku fráboðanarskipanina. Við støði í hesari fráboðan og við heimild í § 11 í matvørulógini setti Heilsufrøðiliga Starvsstovan 1. mars 2000 kl. 16.00 forboð fyri sølu av oksakjøti av donskum uppruna. Forboðið var og er bert galdandi fyri fráskurðir av rygginum og tað, danir kalla: T-bone steak Oksehøjreb Entrecote Oksetyndsteg Oksetyksteg Oksetykkam Søluforboðið var eisini galdandi fyri úrdráttir úr omanfyri nevndu vørum. Forboðið, sum varð lýst í Føroyum, er tað sama, sum varð lýst í Danmark og í Noregi. Tiltøk í Noregi: Norska forboðið varð tikið aftur 21. mars 2000. Tiltøk í Svøríki: Svenskarar settu einki forboð í gildi, men arbeiða við at krevja upprunamerking á liðugtvøruna. Tiltøk í Danmark: 1. mars 2000 boðaði danska Fødevaredirektoratet frá, at omanfyri nevndu fráskurðir av oksakjøti av donskum uppruna bert kemur í handil, tá nýggju sláturhættirnir eru tiknir í nýtslu í Danmark. Avleiðingar av fráboðanini í Føroyum: Søluforboðið í Føroyum er framvegis í gildi. Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur ikki fingið nakra fráboðan frá danska Fødevaredirektoratinum um, at forboðið kann takast av. Í kjalarvørrinum av sera nógvu fráboðanum síðstu árini, bæði viðvíkjandi salmonella, neytaøði í Stóra Bretlandi, dioxin í Belgiskum høsnarungum, og nú neytaøði í Danmark, hevur Heilsufrøðiliga Starvsstovan tikið avgerð um, at alt kjøt og úrdráttir av kjøti skulu merkjast við upprunalandi. Heimildin fyri hesi avgerð er í matvørulógini §§ 22 og 23 og merkiskunngerðini kunngerð nr. 25 frá 26. mars 1996 um at merkja liðugt pakkaðar matvørur. Avgerðin varð formliga tikin 15. mars 2000 og fráboðað øllum heilsølum og størri handlum, sum eru í fráboðanarskipanini hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Fyritøkurnar hava fingið freist inntil 31. mars 2000 at fáa viðurskiftini í rættlag. Eftir hendan dag er føroyski brúkarin kunnigur við upprunan av tí kjøti og kjøtúrdráttum, sum hann keypir. Hetta merkir eisini, at næstu ferð ein fráboðan kemur fram í fjølmiðlunum, so veit føroyski brúkarin, um hann hevur keypt vørur av hesum uppruna. Til spurning 2. Tá neytaøði varð staðfest í Onglandi, varð innflutnings- og søluforboð sett fyri neyta- og seyðakjøti, seyðarhøvdum og øðrum matvørum av neytum og seyði, sum hava uppruna úr Stóra Bretlandi. Við heimild í matvørulógini varð forboðið lýst við kunngerð nr. 30 frá 12. apríl 1996, sum broytt við kunngerð nr. 37 frá 17. apríl 1996 um forboð fyri innflutningi og sølu av ávísum matvørum úr Stóra Bretlandi. Til spurning 3. Við kunngerð nr. 31 frá 12. apríl 1996 um broyting í kunngerð um innflutning av djórum og smittuberandi lutum er forboð sett móti innflutningi úr Stóra Bretlandi av: kraftfóðri, herímillum kjøt- og beinamjøl og allar fóðurblandingar við kjøt- og beinamjøli í, sum stava frá neytum og seyði brúktum landbúnaðaramboðum v.m. Fóður og kraftfóður til neyt og seyð verður bert innflutt úr Danmark og øðrum Norðurlondum (smbr. § 6, pkt. 8). Í Føroyum eru eingi lógarkrøv galdandi í sambandi við framleiðslu av fóðri. Í øllum ES-londum og londum, ið hava heilsufrøðiliga avtalu við ES, er bannað at nýta protein, ið stavar frá súgdjórum, í fóðri og fóðurblandingum, ætlaðar jóturdjórum (neyt, seyði og geitum), samanber Kommissionens beslutning 94/381/EF af 27.06.1994 om bestemte beskyttelsesforanstaltninger med hensyn til bovin spongiform encephalopati (neytaøði, red.) og opfodring af protein af pattedyr, sum seinast broytt við Kommissionens beslutning 95/60/EF af 06.03.1995. Hesi undantøk eru í forboðnum móti nýtslu av súgdjóraproteini til jóturdjór: mjólk gelatine aminosýrur, sum eru framleiddar av húðum og skinni á tann hátt, at tær eru sýruviðgjørdar (pH < 2), so lútviðgjørdar (pH > 11) og síðan hitaviðgjørdar við 140 oC i 30 min. undir trýsti uppá 3 bar dicalciumfosfat, vunnið úr avfeittaðari beinagrind turkað plasma og aðrir blóðúrdráttir Avgerðirnar hjá Kommissiónini eru settar inn í danska lóggávu, sum seinast broytt við Bekendtgørelse nr. 6 af 01.08.1997 om foder med indhold af protein af pattedyr. Til spurning 4. Sum sæst av svarinum uppá triðja spurningin, er einki protein, ið stavar frá súgdjórum, í kraftfóðrinum, sum verður brúkt til neyt og seyð í Føroyum. Vandin fyri smittu, borin gjøgnum fóður við prionprotein í (neytaøði) má metast serstakliga lítil, t.v.s. so tætt at uppá talið null, sum møguligt er at rokna við teirri vitan, vit higartil hava um smittuleiðir hjá neytaøði. Til spurning 5. Basanin av ridluskriða (scrapie) er fevnd av: Kunngerð nr. 83 frá 7. september 1984 um fyribyrging av ridluskriða, har ásett er, at illgruni um ridluskriða skal fráboðast Landsdjóralæknanum (smbr. § 2). Síðan 1995 er bert fráboðaður ein tilburður, sum førdi við sær, at seyðurin, talan var um, varð dripin og sjúkuavgerðin váttað, tá heilin á avvarðandi seyði aftaná varð kannaður. Ymiskar avmarkingar vórðu lagdar á seyðaskipanina eftir tilburðin, m.a. víðfevnt bann fyri at selja livandi seyð, og skylda til at fráboða nýggjar tilburðir av ridluskriða í avvarðandi seyðaskipan. Kunngerð nr. 141 frá 10. desember 1990 um fyribyrging av ridluskriða, sum seinast broytt við kunngerð nr. 178 frá 21. september 1993, har m.a. er ásett: at tað er bannað at flyta livandi seyð millum oyggjarnar, og at seyður skal flettast á somu oyggj, hann er úr (smbr. § 1 stk. 1). at livandi seyður ikki má flytast úr teimum hagapørtum, sum eru avbyrgdir vegna tilburðir av ridluskriða, ella tí teir hava havt vandamikið samband við hagapart, har tilburðir av ridluskriða eru staðfestir (smbr. § 2, stk. 1). at Landsdjóralæknin kann veita 'undantaksloyvi' til flutning av livandi seyði oyggjanna millum (§ 1, stk. 3) og til flutning av seyði frá avbyrgdum hagapørtum (smbr. § 2 stk. 2). Undantaksloyvi sambært § 1, stk. 3, verður bert givið alidjórum, ið stava frá hagapørtum, ið ikki eru avbyrgdir (smbr. § 2 stk. 1). Undantaksloyvi sambært § 2, stk. 2, t.v.s. flutningur av seyði úr avbyrgdum hagapørtum, verða ikki givin. Í løtuni verður arbeitt við at dagføra lóggávuna um sjúkur hjá djórum. Hetta merkir m.a., at heimild fæst fyri eini meira aktivari niðurberjing av ridluskriða. Fyrispurningur um skatt - útisiglandi sjómenn 100-27 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi skattligu viðurskiftunum hjá sjómonnum við útlendskum skipum Ár 2000, leygardagin 4. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Katrin Dahl Jakobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu heldur landsstýrismaðurin í fíggjarmálum tað vera rættast og sømiligast at bera seg at mótvegis borgara, sum hevur brúkt sína egnu tíð og ov hart skattaða pening at sannføra skattavaldið um sín lógliga rætt, tá um skattlig viðurskifti ræður? Um so er, at vanligur skattgjaldari hevur goldið ov lítið í skatti, kann hann verða kravdur eftir peningi og rentu í minsta lagi fimm ár. Er tað sama galdandi fyri vinnuna, í hesum førinum reiðaríið, um tað hevur fingið pening av órøttum? Ætlar landsstýrismaðurin at syrgja fyri, at hesin peningur kemur í aftur landskassan, og hvørjar møgulleikar heldur hann vera fyri, at so verður? Fer landsstýrismaðurin at virka fyri, at hesir sjómenn verða rættvíst viðfarnar, ella verður neyðugt hjá hvørjum einstøkum at gera vart við seg? Hvussu heldur landsstýrismaðurin seg kunna forða fyri, at slíkt endurtekur seg? Seinastu tvey árini hava føroyingar, sum hava mannað hollendsk skip, sum eru leigað føroyskum dótturfelag, stríðst við at vísa á, at teir hava verið skattliga vanbýttir. Føroyingar við hesum skipum hava verið skattaðir eftir § 25 A í skattalógini, sum fevnir um skip undir FAS-skipanini, t.v.s. føroysku altjóða skipaskránni. Eftir tógvið stríð er nú greitt, at menninir áttu at verið skattaðir eftir § 25 B í skattalógini, tí talan er um skip, sum ikki eru í FAS-skipanini. Eftir § 25 A í skattalógini hava menninir goldið 35% í skatti av bruttoinntøkuni. Føroyska felagið hevur fingið aftur 28% av skattinum. Eftir § 25 B áttu teir at fingið 50 tús. kr. í botnfrádrátti og goldið 15% av bruttoinntøkuni, um hon er niðan fyri 200 tús. kr., og 8% av inntøkuni úr 200 tús. kr. upp í 350 tús. kr. Reiðarin hevur ikki rætt at fáa pening aftur frá skattavaldinum. Føroysku manningarnar, einir 70-100 mans í tali, hava goldið ímillum 3-4 mió. kr. ov nógv í skatti, og reiðari hevur fingið 28% av hesum aftur frá skattavaldinum. Tað er sera umráðandi fyri okkum øll at kunna líta á skattavaldið og kenna okkum trygg við tær avgerðir og niðurstøður, sum komið verður til. Um so er, at villur koma í, annaðhvørt tað er til fyrimunar ella vansa fyri hin einstaka, er gott at vita sær, hvussu farið verður fram til tess at loysa slík mál, og skattingin verður røtt. Tað kann tykjast, sum tað fyri vanliga løntakaran, og tað eru tey flestu, í nógv størri mun er talan um "taldar krónur", tá vit hugsa um løn og skatt, enn tað er, tá tað kemur til vinnuligt virksemi. Fyri løntakaran er skattingin so at siga sjálvvirkandi, og fáur man halda seg til ella heldur seg noyðast at kanna eftir, um rætt er vorðið. Hendan automatikkin eru løntakarar vanir við. Ein lønarkonto og P-tal er tað, sum skal til, fyri at vera við í "skipanini", og automatikkurin fer at virka. Sanktiónsmøguleikarnir mótvegis løntakaranum eru eisini rættiliga einfaldir. Øðrvísi tykist vera fyri vinnuliga partin. Og tað, hóast skrásetingin av vinnuligum virksemi er nógv meiri umfatandi og neyv, enn hon er hjá løntakaranum. Tí er áhugavert at vita, hvussu sjálvvirkandi okkara skipan er í einum føri sum hesum viðvíkjandi manning og reiðara, sum skattavaldið nú staðfestir er skeivt atborið. Somuleiðis, um vit góðtaka, at borgarin sjálvur má taka á seg at gjalda fyri at loysa mál sum hetta. Eingin ivi man vera um, at líka so lítið hugaligt manningin man halda tað vera, at ov nógv er tikið frá teimum - líka so ótýdligt man reiðarin halda tað vera at hava vunnið sær nakað av órøttum. Á tingfundi 7. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 28. mars 2000 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Áður enn fyrispurningarnir verða svaraðir, skal verða greitt frá, hvat málið í veruleikanum snýr seg um. Her snýr tað seg um hálendskt móðurfelag, sum stovnar eitt dótturfelag, smápartafelag, í Føroyum, t.v.s., at hálendska móðurfelagið eigur allan partapeningin í føroyska dótturfelagnum. Hálendska felagið eigur fleiri skip, sum verða nýtt í frálandsvinnuni sum hjálpiskip hjá m.a. boripallum í Norðsjónum. Hálendska felagið leigar so hesi skip til føroyska felagið upp á sokallaðar bare-boat treytir, sum merkir, at føroyska felagið leigar skipini uttan manning, og mannar so sjálvt skipini, einamest við føroyingum. Um søgan endaði her, so var áskoðan skattavaldsins, at skipini vóru fevnd av reglunum í § 2, 1. stk. j) í skattalógini, sum sigur, at skipini verða javnmett við skip, skrásett í Føroyum, og at føroysk manning tí var fult skattskyldug, og útlendingar avmarkað skattskyldugir av hýruni umborð. Hetta var fyrsta tulkingin, og skal viðmerkjast, at hetta er áður enn serreglurnar í §§ 25a og 25b í skattalógini komu inn í myndina. Til og við 1997 var so støðan tann, at manningin varð skattað eftir reglunum í skattalógini, og reiðarin, sum er føroyska dótturfelagð, fekk afturborið 28% av hýruni samb. § 63a í skattalógini. Tann 1. januar 1998 koma reglurnar í §§ 25a og 25b í gildi, og nú verður munur á, um manningin er við einum skipi, sum verður javnmett við skip, skrásett við heimstaði í Føroyum, ella er við einum útlendskum skipi. Um manningin er við einum útlendskum skipi, er hon fevnd av reglunum í § 25b og er munandi lagaligari skattað, enn um hon er við einum skipi, sum verður javnmett við skip, skrásett við heimstaði í Føroyum, og har manningin verður skattað samb. reglunum í § 25a í skattalógini, t.v.s, at teir verða skattaðir av 85% av bruttohýruni. Harafturat er so støðan tann, at um tað ikki snýr seg um skip, sum verður javnmett við skip, skrásett í Føroyum, so eigur reiðaríið, t.v.s. felagið í Føroyum, ikki rætt til afturberingina upp á 28% av bruttohýruni samb. § 63a. Seinri kemur undan kavi, at í veruleikanum eru skipini fyrst bare-boat leigað til føroyska felagið fyri eitt ávíst áramál, vanliga fýra ár, men so leigar føroyska felagið skipini út aftur upp á sokallaðar timecharter treytir til eitt annað dótturfelag hjá hesum fyrra hálendska móðurfelagnum, t.v.s. til eitt systurfelag fyri júst sama áramál, sum føroyska felagið hevði leigað skipið til Føroyar. Tá soleiðis er, og tá § 2, 1. stk. j) í skattalógini setir sum treyt fyri, at skipið, sum er bare-boat leigað til føroyska felagið, kann verða javnmett við skip, skrásett við heimstaði í Føroyum, skal tað nýtast til ferðafólka og/ella farmaflutning. Nú er støðan ein onnur, tí nú siglir manningin ikki við "føroyskum skipi", men við útlendskum skipi, tí at skipið verður ikki nýtt til tey endamál, sum eru treytin fyri at rokna tey sum skip, skrásett við heimstaði í Føroyum, men verða leigað út aftur til annað hálendskt felag, og skulu teir tí skattast eftir reglunum í § 25b, har frádráttirnir í inntøkuni eru munandi størri enn tey 15%, sum eru galdandi fyri manning á føroyskum skipi. Skattavaldið kannar sjálvsagt viðurskiftini í sambandi við, um skipið verður nýtt til ferðafólka og/ella farmaflutning, nágreiniliga, og verður niðurstøðan tann, at ásannast má, at so er ikki, og tí eigur manningin at verða skattað sambært § 25b í skattalógini, og skal reiðaríið ikki hava afturbering av parti av skattinum. Harumframt hendir so eisini tað, at eingin heimild er at skatta útlendska manning umborð á hesum skipum. Hetta førir so til spurningarnar. Ad. 1). Fíggjarmálaráðharrin fatar hendan spurningin soleiðis, at spyrjarin vil hava at vita, um teir persónar, sum eru fevndir av hesum máli, áttu at fingið okkurt endurgjald fyri tær útreiðslur, sum hava staðist av at fáa málið greitt. Her kann bert svarast, at í galdandi lóggávu er eingin heimild at veita endurgjald fyri slíkar útreiðslur, og er heldur eingin heimild til møguliga at loyva, at útreiðslan verður drigin frá í skattskyldugu inntøkuni. Annars verður spurningurin um at rætta álíkningarnar viðgjørdur undir spurningi nr. 4. Ad. 2). Føroyska dótturfelagið hevur fingið afturbering eftir § 63a í skattalógini, og er hettar ein lógargrein, sum í veruleikanum ásetir ein stuðul til ávísar skipabólkar. Hetta merkir so eisini, at tá tað ikki snýr seg um skatt, sum skal innkrevjast aftur, tí hann er útgoldin undir skeivum fortreytum, men sum ein stuðul til ávísar skipabólkar, so er eingin heimild at nýta kapittul 13 í skattalógini, sum snýr seg um skuldbindingar og innheintingarreglur ella kapittul 14 í skattalógini, sum snýr seg um revsireglur, fyri at fáa aftur tann pening, sum er útgoldin sum afturbering. Møguligt er tó altíð at fara eftir peninginum á vanligan hátt, t.v.s. við fyrst at biðja reiðaríið rinda peningin aftur, og um tað ikki ber til, so at fara í rættin við málinum. Ad. 3). Sjálvandi verður roynt at fáa peningin aftur, men er ilt at meta, um hetta letur seg gera. Ad. 4). Manningin, sum hevur fingið eina skeiva viðgerð, skal sjálvandi fáa síni viðurskifti rættað av skattavaldinum so skjótt sum gjørligt og soleiðis, at tað er til so lítlan ampa fyri hana sum gjørligt. Advokaturin, sum hevur umboðað onkran av manningini í hesum máli hevur mær kunnugt sent øllum monnum, sum eru skeivt viðgjørdir, skrivlig boð um hetta, og hevur biðið teir sjálvar vent sær til skattavaldið. Toll- og Skattstova Føroya hevur tí heitt á økisskrivstovurnar um at viðgera hesar áheitanir so hvørt, sum tær komu inn, og er gjørt eftir hesum boðum. Annars kann sigast frá, at Toll- og Skattstova Føroya fer at kanna, um allir hesir persónarnir nú hava fingið rætta viðgerð. Ad. 5). Í skrivandi løtu er uppskot til broyting av orðingini í § 2, 1. stk. j) í skattalógini í Løgtinginum, har mælt verður til at strika nýtsluendamálið hjá bare-boat leigaðum skipum, tó undantikið fiskiskipum, soleiðis at skipið verður javnmett við skip, skrásett við heimstaði í Føroyum, um tað við ongari manning verður leigað av føroyskum reiðaravirki. Hetta fær so ta ávirkan, at manningin frá degnum aftaná kunngerðing av lógarbroytingini verður skattað eftir reglunum í § 25a í skattalógini, og at reiðarin, felagið í Føroyum, tá eisini fær rætt til afturbering eftir § 63a í skattalógini. Tað vil siga, at tað ongan týdning hevur frameftir, hvat skipið verður nýtt til. Henda broyting skuldi so ført við sær, at trupulleikar ikki skuldu stungið seg upp aftur í sambandi við hesi viðurskifti. Málið avgreitt. Fyrispurningur um lán og effektiv veðhald o.t. 100-28 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi lánum, effektivum veðhaldum o.t. Ár 2000, mikudagin 15. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Tórbjørn Jacobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Undirritaði løgtingsmaður setir hervið fram soljóðandi skrivligan fyrispurning til Jørgen Niclasen, landsstýrismann í fiskivinnumálum, viðvíkjandi løgtingsmáli nr. 1-8/1999 (eykafíggjarløgtingslógin), konto 5.34.5.01; lán, effektiv veðhald o.t.: Hvørjum er hetta gjaldførislánið latið sambært løgtingslóg nr. 102 frá 19.08.1988 um endurnýggjan av fiskiskipaflotanum. Lánið er skrásett hin 27.03.1998, hvussu eitur reiðaríið og somuleiðis skipið, talan er um? Hvør er orsøkin til, at nevnda gjaldførislán varð veitt, og undir hvørjum treytum varð hetta játtað? Hvussu var fíggjarstøðan hjá viðkomandi lántakara, tá ið gjaldførislánið varð veitt? Viðvíkjandi konto nr. 5.34.5.07 í somu eykajáttanarløgtingslóg verða settir fram hesir fyrispurningar: Hvønn verður goldið fyri, og hvør er tað, sum rindar aftur nevnda veðhald, hvussu eitur reiðaríið og somuleiðis skipið? Undir hvørjum fortreytum, nær og hvussu nógv hevur landskassin veðhildið fyri í hesum serstaka føri? Heitt verður á landstýrismannin um at viðleggja dokumentatión hesum viðvíkjandi! Hvør er orsøkin til, at hesi effektivu veðhald verða goldin nú og við júst teimum nevndu upphæddunum? Eru nakrar serstakar fortreytir galdandi fyri rindanini av umrøddu lánum, t.v.s., er tað hugsandi, at hetta er ein liður í eini eventuellari sanering sambært lóggávu ella líknandi? Hvussu er fíggjarstøðan hjá viðkomandi reiðaríi? - Landsstýrismaðurin verður biðin um at koma við einari dokumentatión hesum viðvíkjandi! Viðmerkingar: Seinast, tá ið ófráboðaðir fyrispurningar vórðu settir og svaraðir á Løgtingi, spurdi undirritaði løgtingsmaður landstýrismannin í fíggjarmálum, um hann kundi gera greiðu á, hvaðani tølini á omanfyrinevndu konti stavaðu, og hvussu samanhangurin var í hesum máli. Tað var greitt, at landstýrismaðurin var í iva um hesar upphæddir og segði seg bara kunna gita sær til, hvaðani tær stavaðu, eftir teimum frágreiðingum, hann hevði fingið úr fiskimálastýrinum. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum gjørdi onga roynd at greiða tingmonnum og harvið Føroya fólki frá málinum, og tí verða spurningarnir settir fram. Veðhaldini, ið seinni gjørdust effektiv, vóru ein súla undir tí serliga slagnum av sosialdemokratiskum koloni-búskapi, sum Føroyar í eitt longri tíðarskeið vóru vælsignaðar við. Onkur kallaði henda avanseraða blandingsbúskapin fyri privat-kommunismu, og avleiðingarnar gjørdust líka svárar sum allastaðni har, ið mørkini í millum alment og privat gerast ógreið og at enda hvørva. Ongin hevði væntað, at effektivu veðhaldini ein dag fóru at gerast ein lukrativ forrætning fyri hin føroyska landskassin. Soleiðis, sum ein í fyrsta umfari og eygnabragdi lesur eykafíggjarløgtingslógina við nærum ongum viðmerkingum, ber illa til at koma til aðra niðurstøðu enn hana, at her er ein rættilig kúvending farin fram. Máti skal vera við viðráki, nú tá ið effektivu veðhaldini eisini eru farin at renna inn í landskassan. Ein sólskinssøga, sum valla nakar frammanunda hevði megnað at spátt um. Tað er yvirhøvur semja í samgonguni um, at gerast skal upp við hin gamla vinnulívspolitikkin, sum nærum gjørdi enda á samfelagnum. Skottast skal upp í millum alment og privat, og vinnan skal hava greiðar karmar og góð kor at virka undir. Tað er í tí ljósini, at spurningarnir verða settir fram. Í uppskotinum frá landsstýrinum til eykafíggjarløgtingslóg viðvíkjandi omanfyrinevndu konti eru bara fáar og hartil sera lítið ítøkiligar upplýsingar um, hvat ið býr undir upphæddunum. Í millum nakað og einki verður sagt um sjálvt grundarlagið fyri nevndu játtanum og harafturat verður als ongin lýsing gjørd av teimum viðurskiftum, sum eru atvoldin til, at hetta uppskotið er komið á tingborð júst nú sum ein eykajáttan í staðin fyri, at hon varð veitt sum ein vanlig játtan á Løgtingsins fíggjarlóg. Tað verður bara nevnt, at játtað eru gjaldførislán sambært løgtingslóg nr. 102 frá 19.08.1988 um endurnýggjan av fiskiskipaflotanum, og er hetta framt hin 27. mars 1998. Síðani verður boðað frá, at tað írestar at játta eina ratu, áljóðandi 1,5 milliónir krónur í 1998 til hetta sama endamál. Viðvíkjandi veðhaldunum fæst bara at vita, at útreiðslujáttanin umfatar tær veðhaldsskyldur, sum landskassin hevur mótvegis fiskiskipum, og harafturat verður upplýst, at inntøkujáttanin er afturgjald av goldnum borganum. Talan er um eina játtan á útreiðslusíðuni fyri veðhald, áljóðandi 1 millión krónur, í meðan inntøkusíðan er uppgjørd til 3,0 millónir krónur. Eykajáttanin er uppgjørd til 9,2 milliónir krónur og harvið koma játtan & eykajáttan tilsamans upp á 12,2 milliónir krónur. Viðmerkingarnar til hesa konto siga lítið og einki um, hvat ið málið í heila takið snýr seg um. Sigast má, at landsstýrið av eini ella aðrari orsøk er sera afturhaldandi fyri ikki at siga pírið við upplýsingum og greiningum í hesum máli. Annaðhvørt við vilja ella vónandi av berum gáloysni verður m.a. einki orð nevnt um, hvør ið skuldarin er, ella hvussu tað ber til, at júst hesi tølini eru komin at standa á játtanini og annars, hvørjar ið orsøkirnar eru til, at henda játtanin er komin at standa á eykafíggjarløgtingslógini og er vorðin so serliga aktuel beint í hesum tíðarskeiði. Undirritaði vónar, at málið við hesum fyrispurningi verður meiri nágreiniliga lýst, soleiðis at vanligi skattaborgarin fær eitt betri innlit í, hvussuleiðis hansara peningur verður umsitin, og at hann harumframt eisini kann fáa eina haldgóða trygd fyri, at hitt neyðuga fyrilitið og skynsemið er leisturin frá almennari síðu, tá ið stuðul av slíkum slagi verður veittur. Tá ið hesin fyrispurningur ikki átti at verið nakar tungur burður fyri fyrisitingina, er svarið væntandi í næstum. Á tingfundi 16. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Ad. 1. Talan er um eitt gjaldførislán uppá tilsamans 6 mió. kr, sum er veitt P/F Christian í Grótinum. Talan er um nótaskipið "Christian í Grótinum". Ad. 2. M/s "Christian í Grótinum" kostaði umleið 103 mió. kr. at byggja. Fígging fekst til vega frá Føroya Realkreditstovni og frá Den Norske Bank. Realkreditstovnurin umsitur gjaldførislán, sum eru veitt sambært løgtingslóg um endurnýggjan av fiskiskipaflotanum, vegna Føroya Landsstýri. Í hesum sambandi søkti reiðaríið eisini landsstýrið um fígging, og varð teimum játtað tilsamans 6 mió. kr. í gjaldførisláni soleiðis, at 1,5 mió. kr. vórðu goldnar í 1998, 3 mió. kr. í 1999 og 1,5 mió. kr. ár 2000. Rentan á gjaldførisláninum er í løtuni 5,5 %. Viðvíkjandi gjaldførisláninum er annars at siga, at tað er avdráttarfrítt tey fyrstu 10 árini, og verður síðani at afturgjalda yvir 2 ár. Tað skal viðmerkjast, at hetta er seinasta gjaldførislán, sum er veitt sambært løgtingslóg um endurnýggjan av fiskiskipaflotanum. Ad. 3. Sambært konsernroknskapinum hjá P/F Christian í Grótinum fyri 1997, átti og rak konsernin táverandi m/s Christian í Grótinum og átti partabrøvini í P/F Palli, sum átti og rak m/s Palli hjá Mariannu, sum síðani eisini er seldur. Ársúrslitið fyri 1997 sambært roknskapinum varð eitt undirskot uppá kr. 776.000,-. Felagið hevði í 1997 eina samlaða skuld uppá kr. 52.563.000,- meðan eginpeningurin varð 21.656.000,-, ið svarar til 41,2 %. Viðvíkjandi konto nr. 5.34.5.07 í somu eykajáttanarlóg: Ad. 1. Talan er um P/F Samvinnufelagið í Sandavági, ið eigur og rekur rækjutrolaran m/s "Høgafoss". Ad. 2.: Talan er um eitt skaðaloysisbræv áljóðandi kr. 26.600.000,- sum liggur sum grund fyri skuld hjá P/F Samvinnufelagnum til táverandi A/S Kjøbenhavns Handelsbank upprunaliga stór kr. 24.197.000,-. Skaðaloysisbrævið er skrásett í skipaskrásetingini hin 7. mai 1984. Føroya Landsstýrið hevur við áriti 13. apríl 1984 veðhildið fyri afturgjalding av høvuðsstóli og rentum sambært skuldarbrævinum. Sambært kontoavriti frá Føroya Gjaldstovu byrjar landsstýrið longu í maj 1986 at leggja út fyri veðhaldskskyldur, og heldur hetta fram til í 1993, tá alt lánið verður uppsagt endaliga. Ad. 3. Sum víst á í svarinum til spurning 2, er veðhaldið hjá landsstýrinum ikki vorðið effektivt nú, men byrjaði landsstýrið longu í 1986 at gjalda út fyri veðhaldsskyldur. Ad. 4. Sambært løgtingslóg nr. 26 frá 14. mars 1997 um umlegging av lánum v.m. hjá fjarfiskiflotanum er landsstýrinum heimilað heilt ella lutvíst at umleggja eina av landskassanum goldna borgan til eitt rentu- og avdráttarfrítt, sum verður niðurskrivað eftir einum áramáli, ið verður ásett av landsstýrinum. Í lógini er ásett, at um so er, at fiskifar, ið hevur fingið umlagt lán v.m. skiftir eigara, áðrenn øll skuldin er niðurskrivað, fellur skuldin, heruppií tann parturin, sum er niðurskrivaður, til gjaldingar. Lógin frá 1997 var ein roynd at varðveita fjarfiskiflotan, serstakliga rækjuskipini, sum um tað mundi høvdu vánalig úrslit og nógva rentuberandi skuld at dragast við, og stórur vandi var fyri, at fleiri skip vórðu seld av landinum, við tí møguleika, at vit umframt at missa skipini av landinum, noyddust at gjalda øll veðhaldini. Við hesari heimild hevur tað borið til at rudda upp í slíkum málum um millumverandi við fjarfiskiflotan, eins og tað frammanundan er gjørt við slík millumverandi við heimaflotan. Ad. 5. Sambært ársroknskapinum hjá P/F Samvinnufelagnum fyri 1998, varð ársúrslitið 1.194.895 kr. móti 594.000 kr. í 1997. Javnvágin í fíggjarstøðuni var pr. 31.12.1998 46,7 mió. kr. Av hesum var eginpeningurin um kr. 2.065.000,-, svarandi til umleið 4,4 % av samlaðu ognunum. Av hesum er langfreistaða skuldin 35,6 mió. kr. meðan samlaða skuldin er 44,7 mió. kr. Tá umlegging av landskassaveðhaldinum er framd og umfígging, umvælingar og umbyggingar eru gjørdar, verður langfreistaða skuldin umleið 28,5 mió. kr. meðan samlaða rentuberandi skuldin verður umleið 35 mió. kr. umframt tað umlagda rentu- og avdráttarfría studningslánið til landskassan uppá umleið 17,4 mió. kr. Málið avgreitt. Fyrispurningur um nýggju fólkaskúlalógina 100-29 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi nýggju fólkaskúlalógini Ár 2000, týsdagin 21. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Katrin Dahl Jakobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Heldur landsstýrismaðurin tað vera rætt og hóskiligt, at lógarásettar uppgávur í fólkaskúlanum verða gjørdar upp sum partur av lønar- og sáttmálasamráðing? Um so er, hvørjar kundi talan verið um? Er landsstýrismaðurin nøgdur við, at lógarábyrgdarøki hansara stendur og fellur við, hvussu avvarandi fakfelag hepnast í eini lønarsamráðing? Heldur landsstýrismaðurin tað kann virka niðurbrótandi fyri fakfelagsarbeiði, tá ið tað skal stríðast fyri at útfylla eina lóg, sum tingið hevur samtykt? Í hvønn mun heldur landsstýrismaðurin verkfallið í fólkaskúlanum vera ein politiskan trupulleika ella ein fakfelagstrupulleika? Um so er, at fólkaskúlalógini verður ikki lív lagað, heldur landsstýrismaðurin so, at frægast hevði verið at farið aftur til gomlu lógina? Ella hevur landsstýrismaðurin í hyggju at strika tær greinar, sum ikki ber til at røkja við verandi játtan? Ella ætlar hann at koma í tingið við umbøn um neyðugu játtanina? Viðmerkingar: Tá Løgtingið í 1997 viðgjørdi nýggju fólkaskúlalógina, gjørdu Føroya Lærarafelag, Tórshavnar Skúlaráð, løgtingslimir og onnur vart við, at nýggja lógin fór at kosta væl meira, enn hildið var. Í sambandi við viðgerðina av uppskoti til fíggjarløgtingslóg sendir fíggjarnevndin sambært § 24, stk. 3, í tingskipanini tær einstøku greinarnar av uppskoti til løgtingsfíggjarlóg til ummælis hjá sernevndunum. Talan er bara um ummælisrætt, og kunnu nevndirnar ikki gera uppskot til broytingar í teim upphæddum, sum ásettar eru. Í ummæli sínum til fíggjarnevndina av § 7 í uppskoti til løgtingsfíggjarlóg fyri 2000 vístu limirnir í mentanarnevndini millum annað á, at tey væntaðu ikki, at játtanin til fólkaskúlan fór at halda, skuldi fólkaskúlalógin haldast. Í svari sínum til mentanarnevndina sigur landsstýrismaðurin: "Hóast umbønir og frágreiðingar í sambandi við økta virksemið á fólkaskúlaøkinum við nýggjari løgtingslóg um fólkaskúlan umframt lønarvøkstur, so fekk landsstýrismaðurin ikki lagað fíggjarkarmin fyri ár 2000 í nóg stóran mun til økta virksemið, sum ætlað í fólkaskúlanum". Fíggjarnevndin tekur til eftirtektar tað, sum mentanarnevndin hevur víst á, og spyr landsstýrismannin um hesi somu viðurskifti. Landsstýrismaðurin svarðar fíggjarnevndini orðarætt tað sama, sum mentanarnevndini, og leggur afturat , "Tí er fólkaskúlin noyddur at seta sítt virksemi hareftir. Við teimum fortreytum, sum liggja til grund fyri fíggjarætlanini, fer játtanin ætlandi at halda". Sostatt er ilt at skilja, hví landsstýrismennirnir báðir, Signar á Brúnni og Karsten Hansen, lata foreldur og næmingar vera offur í einum stríði, tá teir eftir øllum at døma ikki halda seg vera førar fyri at skapa líkindi fyri nýggju fólkaskúlalógini. At fólkaskúlin fór at verða raktur av verkfalli, mundi fyri tey flestu vera óhugsandi. Eisini hetta er søguligt fyribrygdi. Nú verkfallið er farið inn í triðju vikuna, og eingi tekin eru um, at samráðingar verða tiknar uppaftur í bræði, er tað rímiligt at spyrja um hesi viðurskifti. Á tingfundi 22. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 26. apríl 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Í fyrispurninginum verða settir fram 8 spurningar, sum verða svaraðir í teirri røð, teir eru settir. Samanumtikið skal kortini sigast, at landsstýrismaðurin heldur tað vera ein heldur óheppin siðvenja, at seta fram fyrispurningar um eina áleikandi arbeiðsósemju, ið dregur partapolitikk og fakfelagspolitikk inn á ting, meðan samráðingar skulu fara fram. Orsakað av, at allir spurningarnir eru beinleiðis politiskir og ikki umsitingarligir, var neyðugt at biðja um longda freist til tess at svara fyrispurninginum nøktandi politiskt hjá nýsetta landsstýrismanninum. Talan hevur sostatt als ikki verið um vantandi áhuga ella innlit í málið, sum ført hevur verið fram fyri almenninginum. 1. Landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum hevur gjørt samráðingarpartarnar varugar við, at lógarásettar uppgávur í fólkaskúlanum og lógarásettar uppgávur skulu ikki verða tengdar beinleiðis upp í sáttmálasamráðingarnar millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag. Hetta hevur Fíggjarmálastýrið - lønardeildin - tikið til eftirtektar. Talan tykist vera um ávísar misskiljingar um hetta mál. Tað er ábyrgdin hjá landsstýrismanninum í undirvísingar- og mentamálum at tryggja, at tættirnir í nýggju fólkaskúlalógini verða settir í verk á einstøku skúlunum. Og tað er landsstýrismansins uppgáva at tryggja, at neyðugu fíggjarligu og arbeiðsligu karmarnir eru til staðar, so undirvísingin kann fremjast. Hetta verður gjørt við kunngerðum, rundskrivum og um umsiting og samskifiti millum fyrisiting, skúlar, skúlanevndir og kommunur. Til hetta stendur landsstýrismaðurin til svars mótvegis løgtinginum, og tað er løgtingið, ið játtar lógarkarmar og fíggjarkarmar til fólkaskúlaøkið, sum landsstýrismaðurin skal halda seg til. Landsstýrismaðurin hevur tikið stig til at gera eina gjøgnumlýsing av fólkaskúlalógina umsitingarliga og gjørt eina ætlan fyri, hvussu tættirnir í nýggju fólkaskúlalógin kunnu fáast at virka til fulnar. Hetta vil landsstýrismaðurin eisini fegin gera í neyvum samskifti við Føroya Lærarafelag, skúlaleiðslur, skúlanevndir, og kommunur. 2. Sjálvsagt eiga veruligu starvsviðurskiftini, arbeiðstíðin og arbeiðsuppgávurnar at vera lýstar til fulnar. Tað er grundarlag fyri at gera rættvísar og nøktandi sáttmálar. Hetta hevur helst vantað undir gomlu fólkaskúlalógini og nú eisini undir teirri nýggju. Ein arbeiðsbólkur við umboðum frá øllum pørtum skuldi havt verið liðugur at lýsa hetta økið, áðrenn sáttmálin fór úr gildi í ár, men hetta eydnaðist tíverri ikki. Men tað átti ikki at verið so trupult at gjørt hetta, um partarnir høvdu sitið við samráðingarborðið, og Undirvísingar- og Mentamálastýrið vil gera alt fyri at fáa hetta lýst í sátt og semju. 3. Sum landsstýrismaður í undirvísingar- og mentamálum eri eg ikki nøgdur við ta gongd og avleiðingar, sum lønarsamráðingarnar hava fingið. Gongd og avleiðingar standast m.a. av, at lógarásettu uppgávurnar og kostnaður av eini løgtingslóg sum heild eru tengdar upp í lønarsamráðingarnar. Fremsta mál landsstýrismansins er at tryggja, at fólkaskúlin virkar til fulnar fyri tey sum starvast har og varða av honum, og at næmingar fáa ta undirvísing, teir hava krav uppá. 4. Tað er sera fremjandi, at eitt yrkisfelag ger vart við seg, tá ið talan er um at fáa karmarnar í eini lóg til veruligt innihald. Føroya Lærarafelag hevur frá fyrsta degi virkað fyri fólkaskúlan sum heild, og tað eigur felagið stóran heiður fyri. Men tað at fylla lógina út, at umsita lógina, tryggja neyðugt fíggjarligt grundarlag, og hava ábyrgd fyri, at hon virkar, eigur ikki at verða tengt upp í sáttmálasamráðingar. Verður hetta gjørt, er tað eftir mínum tykki sera vandamikið fyri bæði stýrisskipan og alla politiskari ábyrgd. Landsstýrismaðurin kann ikki binda seg mótvegis einum triðja parti viðvíkjandi lóggávuni, umsitingini og fíggingini sum heild. Tá stendur landsstýrismaðurin ikki til ábyrgd mótvegis lóggávuvaldinum. Hartil er tað eftir mínum tykki serstakliga vandamikið fyri almenna arbeiðsmarknaðin og vunnin rættindi hjá fakbólkum at reisa slík fordømi. Fakfeløgini skulu tryggja í sáttmálum, at hvør tann, sum settur verður eftir sáttmálanum, fær ávísa løn, ávís rættindir fyri ávísar arbeiðsuppgávur og skyldur, sum arbeiðsgevarin áleggur. Um hetta verður tengt beinleiðis at greinum í eini lóg fyri til dømis fólkaskúlan - t.e. at tann og tann lógargrein verður tulkað at kosta so og so nógv og gevur tað og tað til tann setta - so virkar arbeiðsmarknaðurin ikki. So kann løgtingið jú í prinsippinum broyta lógina aftur, og so mugu fakbólkar niður í løn ella upp í arbeiðstíð. Minnast má til, at landsstýrið er arbeiðsgevari hjá teimum alment settu - ikki Løgtingið. Løgtingið er arbeiðsgevari hjá landsstýrinum og skal halda eftirlit við, at landsstýrið útinnir lógirnar á fullgóðan hátt. Tí kann henda ósemjan gerast sera biðurbrótandi fyri fakfelagsarbeiði, um viðurskiftini ikki verða sundurskild. 5. Landsstýrismaðurin vísir til svarið til spurning 4. Talan er júst um, at ein politiskur trupulleiki um nýggju fólkaskúlalógina er tengdur saman við fakfelagsspurningar. At so nógvir ymiskir trupulleikar eru vavdir saman, er helst ein høvuðsorsøkin til, at henda ósemja hevur verið alt ov drúgv. At sáttmálasettu lærararnar hava fingið verkfallsrætt er ein fakfelagsligur fyrimunur, men í hesum føri hevur tað skapað stórar politiskar trupulleikar, tí verkfallið rakar alt samfelagið, og næmingar fáa ikki sína lógartryggjaðu undirvísing. Tá ið so nógv viðurskifti hava ligið á láni í mong ár í Føroyum, er eyðsæð, at trupulleikar og ósemjur renna saman. 6. Fólkaskúlalógini verður lív lagað í einum mennandi samfelagi. Tá núverandi ósemja er loyst, kann øll orka fara til at gera føroyska fólkaskúlan til eitt fyridømi um nútímans undirvísing og útbúgving fyri øll í samfelagnum - uttan mun til ymisk evni, sosiala støðu, trúgv ella bústað í landinum. Fólkaskúlalógin er ætlað sum ein karmur um fólkaskúlans virksemið. Øll eiga vit at gera okkara til at fylla upp í karmarnar, men landsstýrið og løgting hava ábyrgdina og skulu tryggja, at karmarnir eru í lagi. Tað krevur eina langtíðarætlan og gott samskifti millum allar partar. 7. Landsstýrismaðurin ætlar ikki at leggja uppskot fram um at strika nakra grein í løgtingslógini um fólkaskúlan vegna vantandi játtan, men fer tó at minna á, at vantandi játtan er einki nýtt fyribrigdi. Landsstýrismaðurin skal halda seg til teir játtanarkarmar, ið verða samtyktir. Til ber eisini at gera sera nógvar ymsar metingar av kostnaðinum fyri virksemi fólkaskúlans. Landsstýrismaðurin fer sum nevnt at lýsa tørvin og gera metingar um, hvussu lógin verður umsitin best, so at allir tættir fáast at virka á skúlunum yvir eitt áramál við kunngerðum og rundskrivum. 8. Landsstýrismaðurin ætlar sjálvsagt út frá metingum um tørv og neyðugum raðfestingum at gera uppskot á komandi fíggjarlógum og at gera langtíðarfíggjarlóg fyri fólkaskúlan, sum tingið verður at taka støðu til. Annars kann verða upplýst, at játtanin til fólkaskúlan á árligu løgtingsfíggjarlógunum, tey seinastu trý árini, er økt við uml. 10 mió. kr. í føstum prísum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um bústaðarviðurskifti hjá sosialt veikum borgarum 100-30 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi bústaðarmøguleikunum hjá sosialt veikum borgarum Ár 2000, týsdagin 28. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hevur landsstýrismaðurin nakrar ætlanir um at bøta um bústaðarmøguleikarnar hjá teimum sosialt veikastu borgarunum? Kann landsstýrismaðurin vísandi til lóggávu siga, hvør hevur skyldu til og ábyrgd av, at eisini hesum borgarum verður tryggjað mannsømilig kor. Heldur landsstýrismaðurin, tað vera rímiligt, at ein privatur felagsskapur sum t.d. Frelsunarherurin átekur sær hesa samfelagsligu uppgávu, uttan at fíggjarliga grundarlagið er tryggjað við lóggávu. Viðmerkingar: Ein stórur trupulleiki, serliga í Tórshavnar kommunu, er tað vaksandi talið av borgarum, sum ikki sjálvir eru førir fyri at útvega sær bústað. Frelsunarherurin hevur gjørt og ger framvegis eitt stórt sosialt arbeiði. Í 1998 læt Frelsunarherurin í Tórshavn upp eitt herberg, har tey, ið ongastaðni høvdu at vera um náttina, fingu boðið eina song. Av ársfrágreiðingini fyri 1999 framgongur, at talið á teimum, ið gista á herberginum, er støðugt vaksandi, men samstundis verður víst á, hvussu hugstoytt og trupult tað er serliga køldu árstíðina at senda tey út aftur á gøtuna um dagin. Eisini frættist, at fólk, sum ongan bústað hava, m.a. brúka forhøllina á Landssjúkrahúsinum til gisting. Á tingfundi 29. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mai 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Spurt verður, um landsstýrismaðurin hevur nakrar ætlanir at bøta um bústaðarmøguleikarnar hjá teimum sosialt veikastu borgarunum. Út frá spurninginum og viðmerkingunum til spurningarnar verður mett, at spurt verður um viðurskifti hjá heimleysum. Fyri nøkrum árum síðani var fyribrigdið heimleys ikki so kent í Føroyum, sum tað er í dag. Innan fyri tey síðstu árini hevur tað víst seg, at fleiri heimleys verða, í hvussu so er, eru tey meira sjónlig, enn tey hava verið fyrr. Sum støðan er í dag, er tað Almannastovan, sum eftir førimuni finnur loysnir fyri teir borgarar, sum ongan bústað hava. Men Almannastovna hevur hvørki neyðugar heimildir ella møguleikar at skipa fyri varandi loysnum ella at seta skipanir í verk, sum bøta um trupulleikan í síni heild. Umsitingin í Almanna- og Heilsumálastýrinum hevur spurt seg fyri og kannað eftir, hvussu tað er í øðrum londum, og hevur fingið til vega tilfar um, á hvønn hátt man kann hjálpa teimum heimleysu. Í øðrum londum m.a. í Danmark verða ymiskar loysnir nýttar, alt eftir hvønn tørv tey heimleysu hava. Eisini í Føroyum tosa vit um ymisk sløg av fólki, sum eru heimleys, og mugu loysnirnar laga seg eftir tørvinum. Almanna- og Heilsumálastýrið hevur tikið spurningin í álvara, og er m.a. í samstarvi við heimarøktina farið undir at kanna, á hvønn hátt vit fremja tær bestu loysnirnar. Neyðugt verður eisini at fáa staðfest, møguliga við lóggávu, um tað er landið ella kommunurnar, sum hava ábyrgdina av at útvega neyðugar búmøguleikar til hesar borgarar. Ætlanin er at arbeiða fram ímóti at fáa svarað hesum spurningi á bestan hátt til komandi ár. Í Føroyum er eingin lóggáva, sum áleggur nøkrum myndugleika ábyrgdina av fólki, ið ikki hevur møguleikar at fáa sær bústað tilvega. Í Danmark er henda skylda áløgd kommununum. At eingin lóggáva er í Føroyum kemst av, at hetta er ein lutfalsliga nýggjur trupulleiki. Áðrenn ein lóggáva staðfestir, hvør hevur ábyrgdina av teimum heimleysu, mugu vit í felag, land og kommuna, koma ásamt um, hvør tað er, sum hevur ábyrgdina. Í hesum sambandi eru stig tikin til at bjóða kommununum, m.a. Tórshavnar Kommunu til fundar um hetta mál. Sjálv meti eg, at hetta er ein uppgáva, sum hóskar væl at liggja hjá kommununum, sum jú hava ábyrgdina fyri øllum kringumstøðum í sambandi við bústaðarviðurskifti í kommununi. Landsstýrismaðurin heldur tað arbeiðið, sum Frelsunarherurin í Havn ger, vera eitt sera týdningarmikið sosialt arbeiði. Tað er eisini tí, at landsstýrismaðurin á hvørjum ári roynir á fíggjarlógini at fáa tilvega nóg mikið av peningi til at stuðla Frelsunarherinum í hesum arbeiði. Landsstýrismaðurin er tó ikki av teirri fatan, at arbeiðið hjá Frelsunarherinum skal tryggjast við lóg. Fæst undirtøka fyri, at tað arbeiðið, sum Freslunarherurin ger, skal víðkast sum ein partur av heildarloysnini viðvíkjandi teimum heimleysu, so ætlar landsstýrismaðurin at arbeiða fram ímóti, at Frelsunarherurin fær meira pening til endamálið tey komandi árini. Málið avgreitt. Fyrispurningur um harðskap móti kvinnum 100-31 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi harðskapi móti kvinnum Ár 2000, týsdagin 28. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Lisbeth L. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Eru stig tikin til at seta nevnd at viðgera spurningin um harðskap móti kvinnum ? Um ikki, ætlar landsstýrismaðurin so at gera nakað við spurningin fyri at fáa gongd á málið? Viðmerkingar: Á ársfundi Útnorðurráðsins í Íslandi í august 1999 vóru 8 rekommandatiónir gjørdar og samtyktar. Rekommandatión nr. 5 var var soljóðandi: Vestnordisk Råd godkender den fremlagte rekommandation om, at Rådet henstiller til Færøernes Landsstyre, Grønlands Landsstyre og Islands regering, at der nedsættes et arbejdsudvalg, som skal fremlægge forslag om fælles initiativer til at bekæmpe vold mod kvinder i de vestnordiske lande. Her tænkes først og fremmest på initiativer s.s. finansiering og indsamling af oplysninger, forskning omkring vold, markedsføring af kvindegrupper som krisecenter, kvinderådgivning og incestcenter, samt samarbejde om behandlingstilbud mellem landene. Grundarlagið undir samtyktini var lagt á ráðstevnuni "Kvinnupolitiskur Verkstaður", ið varð hildin í Føroyum á sumri 1999. Á ráðstevnuni luttóku fakfólk úr Føroyum, Grønlandi og Íslandi. Ráðstevnan varð hildin eftir tilmæli frá politikarum í Útnorðurráðnum. Í november mánaði samtykti Løgtingið allar 8 rekommandatiónirnar. Sí løgtingsmál nr. 13/1999. Ábyrgdina av rekommandatión nr. 5 hevur Almanna- og heilsumálastýrið, og tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í Almanna- og heilsumálum. Á tingfundi 29. mars 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 28. apríl 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Í viðmerkingum sínum til fyrispurningar ger Lisbeth L. Petersen, løgtingslimur, vart við, at Løgtingið í november mánaði samtykti allar 8 rekommandatiónirnar, og tað er rætt, at eftir at Løgtingið hevur sent samtyktirnar út í uttanlandsdeildina, hevur henda deild sent ávísar rekommandatiónir víðari til Almanna- og heilsumálastýrið til landsstýrismannin í almanna- og heilsumálum at avgreiða. Hetta hendi í desember mánaði. Nú er ikki talan um at seta eina nevnd í Føroyum, men at seta eina nevnd samansett við teimum trimum londunum Grønlandi, Íslandi og Føroyum, og tí er neyðugt, at hesar rekommandatiónir verða samtyktar í øllum trimum londunum, áðrenn stig verða tikin til at seta slíka vestnorðurlendska nevnd. Í Grønlandi eru 3 rekommandatiónir samtyktar, men vit hava tó ikki endaliga fingið upplýst hvørjar. Í Íslandi eru ongar enn samtyktar, tær liggja allar í nevnd. Ætlan landsstýrismansins er, tá ið hesar rekommandatiónir verða samtyktar av øllum trimum útnorðurlondunum, so at taka stig til at heita á samstarvsfelagar mínar í Grønlandi og Íslandi um at skipa so fyri, at hesar rekommandatiónir, sum Útnorðurráðið hevur mælt til, verða fylgdar, um so er, at tey 3 tingini øll samtykkja tær. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu § 9 ár 2000 100-32 Fyrispurningur til Eyðun Elttør, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu § 9 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Hans Paula Strøm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni innan § 9 á fíggjarlógini (Oljumál o.a.) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður, at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja, at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 2. mai 2000 svaraði Eyðun Elttør, landsstýrismaður, fyrispurningum soleiðis Svar Hóast fyrsti ársfjórðingur er farin afturum, ber illa til at leggja nýtsluna higartil til grund fyri metingunum fyri útreiðslurnar á § 9 restina av árinum, tí tær fella ikki javnt yvir árið. Vit hava tó valt at vísa á nakrar konti, har vit meta, at játtanin kann koma at vísa seg at verða ov lítil. Konto nr. 9.30.1.07 Náttúrufriðingarnevndir Útreiðslurnar á hesi konto eru í høvuðsheitum fundar- og ferðasamsýningar til nevndarlimir í friðingarnevndunum. Játtanin er 240 tkr. Ógjørligt er so tíðliga á árinum at siga, hvussu stórt fundarvirksemið verður hjá friðingarnevndunum fyri alt árið Fer tað at vísa seg út á árið, at játtanin ikki er nóg stór, fer at verða biðið um eykajáttan, tí friðingarnevndirnar hava skyldu at taka mál upp, ið verða løgd fyri tær. Konto nr. 9.30.1.10 Spilloljureinsing Við heimild í løgtingslóg nr. 75 frá 13. mai 1992 hevur landsstýrið í 1993 gjørt sáttmála við IRF um innsavnan av spillolju. Sambært sáttmálanum endurrindar landsstýrið IRF fyri hall av hesum virksemi. Til endamálið eru játtaður 2,3 mió. kr. Hetta verður møguliga ov lítið. Stig eru tikin til at endurskoða sáttmálan við IRF. Hvussu ein nýggjur sáttmáli kemur at verða, ber ikki til at siga í løtuni. Vísir tað seg, at játtanin gerst ov lítil, kann gerast neyðugt at biðja um eykajáttan. Konto nr. 9.32.1.01. Fyrisiting Partar av virkseminum hjá Oljumálastýrinum eru enn so nýggir og skiftandi, at torført er at meta um útreiðslur og inntøkur. Hvørt útreiðslur og inntøkur fyri hetta fíggjarárið koma at halda ber enn illa til at siga. Serliga eru tað útreiðslur til keyp av serkønari ráðgeving í samband við viðgerðina av umsóknum til leiti- og framleiðsluloyvi, ið eru torførar at meta um. Tað sama er við mettum inntøkum frá umsóknargjøldum. Skuldi tað víst seg, at játtanin ikki kemur at halda, kann gerast neyðugt at søkja um eykajáttan. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu § 6 ár 2000 100-33 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu § 6 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan R. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni innan § 6 á fíggjarlógini (Vinnumál) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður, at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 2. mai 2000 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Til spurning 1. Landsstýrismaðurin hevur gjøgnumgingið allar høvuðskonti innan § 6, og tað er einki, sum bendir á, at mettu útreiðslurnar og inntøkurnar fyri 2000 ikki fara at halda. Landsstýrismaðurin ræður bert yvir einari lógarbundnari játtan, og er hetta konto 6.38.2.10. Flogferðsla. Í 1997 var játtanin 1,2 mió. kr, og nýtslan kr. 888.000. 1998 var játtanin kr. 800.000, og nýtslan kr. 850.000. Í 1999 var játtanin kr. 600.000, og nýtslan kr. 508.729. Fyri 2000 er ongin orsøk at halda, at játtanin ikki heldur. Landsstýrismaðurin hevur søkt um eykajáttan til rakstur og íløgur, bæði í mars og apríl. Neyðugt verður m.a. at økja um játtanirnar hjá Strandferðsluni, Vinnumálastýrinum og Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Sí viðmerkingar til hesi játtanaruppskot í tingmálunum. Harumframt er søkt um eykajáttan til løgujáttanina til tess at gera havnirnar í Skopun, á Gomlu Rætt og í Hesti lidnar til nýggju sandoyarferjuna. Í tinginum hevur landsstýrismaðurin boðað frá, at hóast eykajáttanaruppskotið í mars 2000 til hesa løgujáttan, so vanta framvegis 4,5 mió. kr., skulu allar havnirnar verða klárar 1. januar 2001. Til spurning 2. Meginreglan er, at allar játtanir eiga at halda. Hetta er støðið undir fíggjarlógini. Tí ætlar landsstýrismaðurin ikki at taka nøkur stig. Um so er, at landsstýrismaðurin seinni á árinum fær orsøk at halda, at játtanin á ávísari konto ikki heldur, fer hann fyrst at kanna, um til ber at tillaga virksemið ella at finna sparingar á hesi ávísu konto, til tess at fyribyrgja møguligum trupulleikum. Ber hetta av onkrari orsøk ikki til, fer landsstýrismaðurin at taka stig til at leggja uppskot um eykajáttan fyri tingið, og tað hevur landsstýrismaðurin júst gjørt í mars og apríl. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu § 8 ár 2000 100-34 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu § 8 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Kristian Magnussen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni innan § 8 á fíggjarlógini (Almanna og heilsumál o.a.) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja, at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mai 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Svarið er givið undir teimum treytum, at uppskot til eykajáttanarløgtingslóg fyri mars 2000, sum landsstýrismaðurin í fíggjarmálum legði fyri Løgtingið 4. mars, og sum við fyrstu viðgerð tann 15. mars varð koyrt í fíggjarnevndina, verður samtykt. Fylgjandi skulu verða nevndar tær høvuðskonti, har ivi kann vera um, um játtaninar koma at halda, uttan at neyðug tiltøk verða sett í verk: Høvuðskonto 8.20.3.04. Landssjúkrahúsið (Rakstrarjáttan) Ein framskriving av játtanini til Landssjúkrahúsið vísir eitt hall uppá 2,5 mió. kr. upp á ársbasis. Tiltøk eru tó sett í verk og metast má, at játtanin fer at halda. Tað er tó ikki innan fyri verandi játtan pláss til at seta tær nýggju deildarleiðslurnar á stovn á Landssjúkrahúsinum. Skulu hesar setast á stovn í ár, verður neyðugt at søkja um eykajáttan til endamálið. Landsstýrismaðurin metir, at neyðugt er at fáa leiðslubygnaðin á deildunum at virka sum skjótast, og fer tí at gera eina roynd at útvega neyðuga peningin til endamálið, umleið eina hálva millión krónur til tað, sum restar í av hesum árinum. Høvuðskonto 8.20.3.20. Serviðgerð uttanlands (Rakstrarjáttan) Høvuðskontoin "Serviðgerð uttanlands" er sera trupul at gera upp, tí tað ikki er landsstýrismaðurin, sum hevur heimildina til at áseta nýtsluna, men tann einstaki yvirlæknin, sum sambært sjúkrahúslógini hevur rætt til at senda sjúklingar uttanlands. Landsstýrismaðurin fer at halda neyvt eyga við hesi konto og um neyðugt biðja um eykajáttan. Ein fyribils uppgerð frá Hotel Tórshavn vísir ein stóran vøkstur í seingjanýtsluni fyrsta ársfjórðing ár 2000 í mun til fyrsta ársfjórðing 1999. Í fyrsta ársfjórðingi 2000 eru 4.497 seingjardagar nýttir, meðan sama tal fyri 1999 var 3.072 seingjardagar. Orsøkin til henda stóra vøkstur verður mett at vera, at tey, sum fyrr búðu aðrastaðni enn á Hotel Tórshavn, nú, tá ið hotellið er gjørt betri, eru flutt inn her. Heldur gongdin áfram, fer meira at verða brúkt til Hotel Tórshavn enn ætlað. Høvuðskonto 8.21.3.01. Barnaforsorg (Lógarbundin játtan) Ætlan landsstýrismansins hevur verið at tálma útreiðslugongdini á hesari konto. Men til at gera tað krevst lógarbroyting, tí í dag er tað ikki landsstýrismaðurin, sum hevur heimild til at áseta nýtsluna á hesi konto. Arbeiðið við at gera nýggja barnaforsorgarlóg er farið í gongd, men áðrenn hon verður sett í verk, eru tað framvegis tær lokalu barnaverndarnevndirnar, sum í stóran mun sjálvar áseta nýtsluna, og tí hevur landsstýrismaðurin lítlar møguleikar at ávirka hesa nýtslu. Annað er, at tað er sera trupult at gera metingar um nýtsluna á hesi konto, tí uppgerðir frá kommununum koma so mikið seint. Tað kann nevnast, at higartil í ár eru bert 1,3 mió. kr. av eini játtan uppá 22,5 mió. kr. uppgivnar til Føroya Gjaldstovu. Sammett við sama tíðarskeið síðsta ár, so verður væntandi ein meirnýtsla á hesi konto uppá 4,8 mio. kr. Høvuðskonto 8.21.6.01. Serforsorg (Rakstrarjáttan) Á undirkonto 21 - stovnsuppihald o.a. í Danmark kemur at mangla ein knøpp millión fyri ár 2000. Hetta kemst av, at tað er gjørd ein prísregulering í Danmark av verandi stovnsplássum, og at ein nýggjur persónur er komin afturat í skipanina. Høvuðskonto 8.21.7.01. Vanlig forsorg (Lógarbundin játtan) Meirnýtsla á forsorgarlógini tykist at vera vanligt fyribrigdi. Í 1995 var meirnýtslan 9%, í 1996 13%, í 1997 30%, í 1998 22% og í 1999 var ein meirnýtsla uppá 17%. Hetta hevur verið úrslitið, hóast roynt hevur verið at lagt uppfyri á hvørjum ári. Í ár 2000 eru avsettar 87,5 mió. kr. til landskassans part. Tað er einki, sum út frá fyrsta ársfjórðingi bendir á, at nýtslan fer at gerast minni í ár 2000. Útgangsstøðið fyri metingina av nýtsluni í ár 2000 er, at hon ikki verður minni enn í 1999. Mett verður, at á hesi konto koma at mangla um 11 mió. kr. í landskassans part. Tað skal tó sigast, at ávís tiltøk eru gjørd fyri at tálma vøkstrinum á hesari konto, eins og gjørt varð vart við í uppskotinum til fíggjarlóg fyri ár 2000, men enn sær tað ikki út til, at hesi tiltøk hava virkað nóg væl. Tey tiltøk sum sett eru í gongd eru millum annað, at áður hevur tað verið soleiðis, at nógvar avgerðir sum føra útreiðslur við sær, eru tiknar við heimild í forsorgarlógini og hetta er nú steðgað. Sum dømi uppá hetta er uppvenjing av rørslutarnaðum og nýggj sløg av medisini. Orsøkin til meirnýtslu eru øktar útreiðslur til foreldur við brekaðum børnum. Onki bendir á, at hesar útreiðslur fara at stagnera, heldur tvørturímóti sýnist tað, sum um vøksturin bara økist. Almannastovan møtur øktum tali av familjum við børnum, ið hava víðfevnd brek, tað eru fleiri børn fødd í Føroyum við víðfevndum breki. Talan av umsóknum er eisini vaksandi, bæði tá talan er um nýggjar umsóknir og frá foreldrum sum longu fáa hjálp sambært forsorgarlógini. Av tí at heimildin er so ógreið, eru tað nógvar og kostnaðarmiklar útreiðslur, sum verða játtaðar og tey tilboð sum vit geva í Føroyum í dag eru heldur ikki tey bestu og bíligastu. Hesar familjur eru sera illa fyri, og vit hava ikki onnur hjálpartilboð til teirra enn umlætting, ansing, fylgarahjálp o.t. Eisini innan hjálparráð er hendur ein vøkstur í útreiðslunum. Á hesum økinum hendur ein vøkstur, ið stavar frá siðvenjubroyting orsakað av nøkrum kæruavgerðum, ið umstoyttu ta kanska nakað strammu siðvenjuna hjá Almannastovuni. Størstu útreiðslupostarnir á økinum eru: heilivágur, avlamis- og umlættingarbilar, trappuliftir og aðrar liftir, broytingar í heiminum, koyristólar og hoyritól. Annars eru útreiðslurnar til endurbúgving nógv øktar. Hetta hevur tó viðført, at útreiðslurnar til arbeiðsloysisstuðul eru minkaðar munandi. Um meira skal sparast á forsorgarlógini, er neyðugt við lógarbroytingum. Arbeiðið við at gera nýggja forsorgarlóg er byrjað, men talan er um eitt sera stórt og trupult arbeiði. Høvuðskonto 8.21.8.01. Fólkapensjón (Lógarbundin játtan) 8.21.8.04. Avlamispensjón (Lógarbundin játtan) 8.21.8.07. Einkjupensjón (Lógarbundin játtan) 8.21.8.16. Nýggj pensjónsskipan (Lógarbundin játtan) Hesar høviðskonti verða tiknar undir einum, tí fíggjarlógin er ikki lagað eftir nýggju almannapensiónslóggávuni. Eftir gongdini higartil - tvs. ein lineær framskriving - verður nýtslan mett til 481,8 mió. kr. brutto at eitt meirnýtsla uppá 3,5 mió. kr. brutto. Tað skal tó sigast at henda meting er sera óviss. Nýggj lóg er komin í gildi frá 01.01.2000 og hevur hendan lógin nógvar broytingar við sær. Tað vísir seg eisini, at tað sum er útgoldið pr. mánaða higartil í ár hevur verið varierandi. Hettar og tað at tað bert eru nakrir fáir mánaðir farnir av árinum ger, at tað er ringt at meta um tær samlaðu útreiðslurnar longu nú. Landsstýrismaðurin fer um nakrir mánaðir at gera nýggja metingar fyri at fáa neyvari tøl. Høvuðskonto 8.21.9.01. Dagstovnar Um verandi virksemið um alt landið heldur fram eins og nú, koma at mangla um 7 mió. kr. í á hesi høvuðskonto. Greitt er frá hesum í teimum lógaruppskotum sum liggja til viðgerðar í tinginum um avtøku av lógini um býtið av almannaútreiðslunum eins og í lógaruppskotinum um dagstovnar. Eftir tí, sum skrivað er í fíggjarlógini, er hædd ikki tikin fyri teimum broytingum sum hendu 1. januar ár 2000 og sum koma at henda, tá ið lógin um býtið av almannaútreiðslunum verður tikin av og lógin um dagstovnar kemur í gildi. Verða lógirnar ikki settar í gildi fyrr enn 1. juli ár 2000, verður tørvurin umleið 3 milliónir krónur størri. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu § 10 ár 2000 100-35 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu § 10 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. mars, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Hans Paula Strøm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni, innan § 10 á fíggjarlógini (Sjálvstýrismáll o.a.) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja, at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Ad. 1 og 2. Løgmansskrivstovan hevur gjøgnumgingið allar høvuðskonti innan § 10, og er tað burtursæð frá teimum viðurskiftum, ið eru nevnd niðan fyri, einki sum týðir uppá, at mettu útreiðslurnar og inntøkurnar fyri 2000 ikki fara at halda. Tað kann gerast neyðugt at biðja um eykajáttan til § 10 í tveimum førum. Fyri tað fyrsta snýr tað seg um játtanina til kunngerðablaðið. Í fjør vórðu brúktar góðar kr. 480.000 til kunngerðablaðið. Játtanin fyri 2000 er kr. 300.000. Harumframt kemur, sum nakað nýtt, at sambært kunngerðablaðnum B, sum landsstýrið gevur út og fíggjar, eru ríkismyndugleikarnir farnir undir, ikki bert at kunngera tann tekstin, ið skal verða galdandi í Føroyum, men allan tann danska lógartekstin, sum hann er galdandi í Danmark. Heldur hetta fram, má roknast við einari fleirfalding av útreiðslunum til kunngerðablaðið, enn sett er av á fíggjarlógini fyri ár 2000. Landsstýrið hevur tikið spurningin um kunngerð av ríkislóggávu í Føroyum upp við ríkismyndugleikarnar. Landsstýrismaðurin fer neyvt at fylgja gongdini við peninganýtsluni, og ætlar sær í góðari tíð at taka stig til at biðja um eykajáttan til hesa konto, um so er, at mett verður at hetta gerst neyðugt. Annars ætlar Landsstýrið sum kunnugt, at sáttmáli millum Donsku Ríkisstjórnina og Føroya Landsstýri um fullveldi og samstarv frameftir, skal leggjast til fólkaatkvøðu í ár. Ein fólkaatkvøða kostar umleið 1. mió kr. Á fíggjarlógini fyri 2000 eru bert settar av kr. 50.000 til val. Landsstýrið heldur eisini, at allir politiskir flokkar og møguligir aðrir felagsskapir, ið søkja um stuðul, skulu hava pening til upplýsing í sambandi við fólkaatkvøðuna. Landsstýrið fer tí at leggja fyri Løgtingið uppskot til eykajáttanarlóg viðvíkjandi hesum í samsvari við uppskot um fólkaatkvøðu. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu § 5 ár 2000 100-37 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu § 5 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni, innan § 5 á fíggjarlógini (Fiskivinna) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja, at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Ad. 1 Fiskimálastýri hevur gjøgnumgingið allar høvuðskonti innan § 5, og tað er einki sum týðir uppá, at mettu útreiðslurnar og inntøkurnar fyri 2000 ikki fara at halda. Ad. 2 Av tí, at mett verður at játtanirnar koma at halda, ætlar landsstýrismaðurin ongi stig at taka. Um so er at landsstýrismaðurin seinni á árinum fær orsøk at halda, at játtanin á ávísari høvuðskonto ikki heldur, fer hann fyrst at kanna um til ber at tillaga virksemið ella finna sparingar á hesi ávísu høvuðskonto til tess at halda játtanina. Um hetta av onkrari orsøk ikki ber til, fer landsstýrismaðurin at taka stig til at leggja uppskot um eykajáttan fyri tingið, sum í mest møguligan mun er útreiðsluneutral. Tað vil siga, at eykajáttanin til eina høvuðskonto verður javnað út við sparing á eini aðrari høvuðskonto. Málið avgreitt. Fyrispurningur um játtan og nýtslu §§ 3, 20 og 25 ár 2000 100-38 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi játtan og nýtslu §§ 3, 20 og 25 fyri ár 2000 Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Vilhelm Johannesen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin geva Løgtinginum eina meting av samlaðu nýtsluni, innan § 3, 20 og 25 á fíggjarlógini (Fíggjarmál o.a., Inntøkur og Gjaldføri) fyri ár 2000, á øllum konti, har mett verður at játtanin ikki kemur at halda? Talan er um allar rakstrar-, lógarbundnar og aðrar útreiðslur fyri árið sæð í mun til játtanina á fíggjarlógini. Metingin ynskist fyri hvørja høvuðskonto sær? Um landsstýrismaðurin ikki metir, at játtanir koma at halda, hvørji stig ætlar hann so at taka fyri at tryggja, at hesar halda? Viðmerkingar Fyrispurningurin er settur fyri at fáa neyvari meting av nýtsluni av ávísum játtanum á fíggjarlógini fyri ár 2000. Verandi játtanir á fíggjarlógini eru ásettar síðsta heyst, tá fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 varð lagt fyri tingið og seinni samtykt í Løgtinginum uttan stórvegis broytingar. Væntandi hevur landsstýrismaðurin nýtslutøl tøk fyri fyrsta ársfjórðingin í ár, tá komið er út í hálvan apríl og sostatt hevur betri møguleika at meta um røttu nýtsluna fyri árið. Í álitinum til fíggjarlógaruppskotið fyri ár 2000 hevur samd fíggjarnevnd ynski um at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg og tekur undir við broytingunum í játtanarskipanini, ið umsiting Løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava gjørt í felag. Niðanfyri verður endurgivið brot úr álitinum hjá fíggjarnevndini og brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna. "Gjøgnumskygni Fíggjarnevndin ynskir, at gjøgnumskygni skal vera á galdandi fíggjarlóg. Undir viðgerðini hevur fíggjarnevndin umrøtt, í hvønn mun lógabundnar útreiðslur eisini skulu standa á fíggjarlógini fyri viðkomandi ár. Í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini er ásett, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Spurningurin er, um ein vanlig løgtingslóg uppfyllir tey heimildarkrøv, sum § 43, stk. 2, setir fyri lógliga at brúka pening úr landskassanum. Av løgtingsviðgerðini av stýrisskipanarlógini skilst, at landsstýrið í upprunaliga uppskotinum hevði orðað § 43, stk. 2, soleiðis, at bara var heimilað at nýta pening, um upphæddin var játtað á fíggjarlógini. Undir málsviðgerðini hevði tingnevndin, sum viðgjørdi málið, frammi at skoyta uppí, at eisini kundi brúkast peningur, sum hevði heimild í "aðrari galdandi heimildarlóg". Tá ið álit kom fyri tingið, hevði nevndin broytt hugsan soleiðis, at tað kom at standa: "ella aðrari játtanarlóg". Hetta merkir sbr. vanligum løgfrøðiligum tulkingargrundreglum, at ein vanlig løgtingslóg ikki er nóg góð heimild fyri at brúka pening, tað krevst, at útreiðslan skal standa á eini "aðrari játtanarlóg", sum má skiljast sum ein eykafíggjarløgtingslóg. Harvið kann komast í ta løgnu støðu, at borgarin, sbr. eini vanligari løgtingslóg hevur krav um ávísa upphædd frá landsstýrinum og kann fara í rættin og fáa dóm við eftirfylgjandi tvingsilsfullgerð fyri upphæddini, meðan landsstýrismaðurin ikki hevur neyðugu heimildina sbr. § 43, stk. 2, at gjalda út peningin til borgaran, tí at upphæddin ikki stendur á fíggjarlógini ella á eini eykajáttanarlóg. Henda løgfrøðisliga tvístøða má loysast á tann hátt, at § 43, stk. 2, má skiljast soleiðis, at hon setir krav um, at landsstýrismaðurin á økinum hevur eina rættarliga skyldu altíð at syrgja fyri, at uppskot, um neyðugt, verður lagt fyri Løgtingið sum eykajáttanarlóg í førum, har lógabundnar útreiðslur fara at hava við sær útreiðslur, sum ikki standa á fíggjarlógini. Men upphæddina, sum borgarin hevur krav um sbr. løgtingslóg, má hann gjalda, hóast peningurin ikki stendur á fíggjarlógini. Tingið hevur, tá málið kemur fyri, tvinnar kostir í at velja, antin at játta peningin á fíggjarlógini ella at taka av vanligu løgtingslógarheimildina fyri útreiðsluni. Samanumtikið er niðurstøðan, at tað er lógakrav, at lógabundnar útreiðslur altíð eisini skulu síggjast á fíggjarløgtingslógini ella á eini eykajáttanarløgtingslóg." "Broytt játtanarskipan Umsiting løgtingsins, Landsgrannskoðarin og Fíggjarmálastýrið hava í felag gjørt broytingar í játtanarskipanini. Fíggjarnevndin tekur undir við hesum broytingum, men mælir til, at játtanarskipanin kemur í eina fastari legu, helst við løgtingslóg. Broytta játtanarskipanin er soljóðandi: "Játtanarskipanin 1. Fíggjarlógin Fíggjarlógin er grundarlag undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Fíggjarlóg, fíggjarlógaruppseting, játtanarsløg og viðmerkingar eru týðandi amboð hjá Løgtinginum at stýra, ávirka og raðfesta útreiðslur og inntøkur landsins, og eru við til at áseta, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum. Fíggjarlógin er eisini ein týðandi miðil til at kunna almenningin um politiskar avgerðir. Sambært § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini má eingin útreiðsla verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður. Stýriskipanarlógin ásetir, at landsstýrið leggur trý sløg av játtanarlóggávu fyri Løgtingið: fíggjarlóg, møguliga bráðfeingis játtanarlóg, sum § 43, stk. 3, í stýrisskipanarlógini ásetir, at landsstýrið skal leggja fyri tingið, um útlit ikki eru fyri, at fíggjarlógin verður samtykt, áðrenn fíggjarárið byrjar eykafíggjarlóg, ið fevnir um allar eykajáttanir, sum fíggjarnevndin hevur veitt í gjøgnum árið, skal góðkennast í seinasta lagi 31. desember sama ár. Landsstýrið hevur skyldu at leggja fram uppskot hesum viðvíkjandi innan 1. desember. Fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund, við at 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Eykajáttanir, sum fíggjarnevndin samtykkir, skulu takast við á eykafíggjarlógina. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum samskipar fíggjarlógararbeiðið. Tað er tí hann, sum vegna landsstýrið leggur fyri Løgtingið landsstýrisins uppskot um fíggjarlóg og aðrar játtanarlógir. "............... "4. Vanligar ræðisásetingar 4.1. Almennar reglur Ein játtan er ein heimild hjá landsstýrismanninum at hava útreiðslur til eitt ávíst endamál, ella at hava inntøkur av ávísum slag, í samsvari við tær fyritreytir, sum játtanin er givin eftir. Tá ið ein fyrisitingarlig leiðsla hevur ræðisrættindi í sambandi við játtanir, er hetta eftir heimiling frá landsstýrismanninum, og er tað undir teimum treytum, ið fylgja við heimilingini. Játtanin skal nýtast samsvarandi fyritreytunum fyri játtanini. Harumframt kunnu í heimilingini vera ásettar aðrar fyrisitingarligar treytir, eins og ræðisrætturin altíð kann takast aftur í fíggjarárinum. Játtanarheimild skal vera fingin til vega, áðrenn rátt verður. Tá miðað verður ímóti, at fíggjarlógin skal vera ein fullfíggjað fíggjarætlan fyri landsins inntøkur og útreiðslur í fíggjarárinum, er meginreglan, at heimild skal vera fingin til vega á fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, áðrenn rátt verður. 4.2 Játtanartíðarskeið Ein játtan er ein heimild at ráða í tí fíggjarári, sum játtanin er givin fyri. Um tað ikki er serlig heimild til at gjalda frammanundan, ella at geva gjaldsskáa, skal miðast ímóti, at tað ikki er størri munur á tíðarskeiðnum millum útreiðslur og útgjald, og millum inntøkur og inngjald. Atgerðir, sum føra við sær skyldur fyri landskassan út um tíðarskeiðið, kunnu bara gerast, um serstøk heimild er fingin til vega frammanundan t.d. við serligari lóg. Eru skyldur, sum bera við sær útreiðslur í fleiri fíggjarárum, skal játtan til útreiðslurnar fáast til vega hvørt fíggjarár sær."..................... "5. Serstakar ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini 5.1 Játtanarsløgini Ræðisreglurnar eru tengdar at fylgjandi fimm játtanarsløgum, sum á ymiskan hátt eru bindandi fyri, hvørjar heimildir, skyldur og hvørja ábyrgd ein landsstýrismaður hevur viðvíkjandi umsiting av játtanum: Rakstrarjáttan Løgujáttan Lógarbundin játtan Landsfyritøka Onnur játtan Undir pkt. B "Játtanir" í fíggjarlógartekstinum er ásett í klombrum aftan fyri høvuðskontoheitið, hvat slag av játtan, talan er um. Um einki stendur, so er tað "Onnur játtan". Fyri øll játtanarsløgini eru tær vanligu ræðisásetingarnar galdandi, umframt niðanfyri nevndu serstøku ásetingar fyri tey einstøku játtanarsløgini. 5.2 Rakstrarjáttan (vanligt virksemi) Rakstrarjáttan verður nýtt, tá endamálið við játtanini serliga er ætlað at verða rokkið við almennum rakstarvirksemi, og at hava neyðugar útreiðslur í tí sambandi, t.v.s. útreiðslur til starvsfólk, keyp av tilfari og tænastum og til rakstur av bygningum v.m. Hóast virksemið verður minni, og størri skynsemisbroytingar enn ætlað verða framdar, er ikki loyvt til at betra um støðið á almennu tænastuni á økinum meira enn upprunaliga ætlað. Stovnar, ið skulu gera ætlanir um byggi- og løguarbeiði, kunnu nýta pening til fyrireikandi kanningar, harundir tørvsmetingar. Útreiðslur til framhaldandi fyrireikingararbeiði og projekteringsútreiðslur krevja serstaka løgujáttan. Í viðmerkingunum í "Sundurgreinað ætlan" er játtanin á høvuðskontoini sundurliðað í standardkonti og undirkonti. Henda sundurgreining er ikki bindandi. Tó er ikki loyvt landsstýrismanninum at fara uppum ásetta lønarkarmin (standardkonto 11). Rakstrarjáttan er ein nettoútreiðslujáttan til tann ella teir landsstovnar, sum høvuðskontoin fevnir um. Stovnurin kann hava rakstrarútreiðslur og inntøkur samsvarandi viðmerkingunum til høvuðskontoina. Meirinntøkur geva rætt til at hava samsvarandi meirútreiðslur, tó er ikki loyvt at fara upp um ásetta lønarkarmin. 5.2.1 Góðkenning av ávísum størvum Fíggjarmálastýrið skal góðkenna øll tænustumannastørv og øll onnur størv við eini løn svarandi til tænastumannastørv, í 36. lønarflokki ella hægri, áðrenn tey verða skipað. Umsóknir um at skipa omanfyrinevndu størv skulu sendast til lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum saman við upplýsingum, sum eru neyðugar til viðgerðina. Eitt góðkent starv í lønarflokki 36. ella hægri kann altíð nýtast í einum lægri lønarflokki. Innan fyri lønarrammuna og góðkend størv ásetir aðalstýrið/stovnurin sjálvur samansetingina av starvsfólkanýtslu. 5.3 Rakstrarjáttan (inntøkufíggjað virksemi) Landsstovnar kunnu fáa játtan til at hava inntøkufíggjað virksemi, um hetta virksemið lýkur niðanfyri standandi treytir: Viðskiftafólkini hava ikki nakra skyldu at taka móti tænastuni ella vøruni. Stovnurin skal kunna skilja framleiðsluna, sum ætlanin er at hava sum inntøkufíggjað virksemi, frá øðrum uppgávum hjá stovninum. Tað inntøkufíggjaða virksemið skal náttúrliga hanga saman við vanligu uppgávunum, sum stovnurin hevur fingið álagt at loysa. Kostnaðurin, skal ásetast soleiðis, at hann ikki er kappingaravlagandi mótvegis privatum og øðrum almennum kappingarneytum, og langtíðar miðalkostnaðurin skal verða fíggjaður. Um talan er um einkarrætt ella støðu, ið líkist einkarrætti, so er prísurin, sum samsvarar langtíðarkostnaðinum, samstundis hámarksprísurin, ið kann setast á vøruna ella tænastuna, tá ið hon verður seld í Føroyum. Langtíðar miðalkostnaðurin er tað, sum tað í miðal kostar at gera eina ávísa vøru ella veita eina ávísa tænastu gjøgnum eitt longri tíðarskeið. Sum partur av kostnaðinum er at rokna: beinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum beinleiðis eru knýttar at tí einstøku vøruni ella tænastuni (t.d. løn, tilfar ella uttanhýsis tænastur), og óbeinleiðis útreiðslur, tvs. útreiðslur, sum ikki beinleiðis kunnu knýtast at tí einstøku vøruni ella tænastuni, men sum kunnu roknast út frá útreiðslum fyri viðkomandi ár (t.d. høli, innbúgv, edv, skrivstovulutir og leiðsla), umframt aðrar óbeinleiðis útreiðslur, sum kunnu vera rakstrarútreiðslur frá farnum árum, ella útreiðslur, ið stava aðra staðni frá á landsins rakstrarætlan (t.d. mettar avskrivingar og roknað rentað). Undir inntøkufíggjaðum virksemi kunnu havast inntøkur og útreiðslur, ið vanliga koma undir løgujáttan. Í viðmerkingum til fíggjarlógaruppskotið verður greitt frá slagi av inntøkufíggjaðum virksemi, og hvussu stórt hetta virksemið er. Skilt verður ímillum vanligt virksemi og inntøkufíggjað virksemi hjá stovninum. Inntøkufíggjað virksemi verður sett á serstaka undirkonto. Sundurgreiningin í standardkonti er ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standardkonto 11) á hesi undirkonto, men lønarútreiðslur kunnu einans nýtast til tað inntøkufíggjaða virksemið. Í fíggjarlógaruppskotinum verður gjørd rakstrarætlan fyri útreiðslur av inntøkufíggjaðum virksemi, lutvíst grundað á ætlaðar útreiðslur, og lutvíst á ætlaða nýtslu av inntøkum annars. Útreiðslur til vørur og tænastur skulu liðast sundur eftir veruligu nýtsluni til ávikavist vanligt og inntøkufíggjað virksemi. 5.2.1 Starvsfólk Til inntøkufíggjað virksemi kunnu starvsfólk bert setast, um størvini verða fíggjað við inntøkum, hetta virksemi gevur. Er tað neyðugt fyri at tryggja stovnin fíggjarliga, skulu setanirnar vera tíðar- ella uppgávuavmarkaðar. Tænastumenn ella tænastumannalíknandi starvsfólk kunnu ikki setast við beinleiðis tilknýti til inntøkufíggjað virksemi. Tey fólk, her upp í sáttmálasettir leiðarar, sum verða sett í starv beinleiðis til inntøkufíggjað virksemi, verða sett eftir vanligu sáttmálatreytunum, sum eru galdandi á økinum. Lønarútreiðslur til starvsfólk, sum lutvíst taka lut í inntøkufíggjaðum virksemi, verða konteraðar alt eftir, hvussu stóran part starvsfólkini hava arbeitt í ávikavist vanligum virksemi og inntøkufíggjaðum virksemi. 5.3 Løgujáttanir Løgujáttan verður sum meginregla nýtt til at selja, keypa, konstruera og gera bygningar, skip og aðrar løgur. Harumframt verður henda játtan nýtt, tá løgustuðul ella lán verða veitt til ítøkiligar byggiætlanir, sum ikki eru lógarbundnar. Undir hesar játtanir verða bókaðar: Løguútreiðslur og løguinntøkur Løgustuðul og útlán til einstakar ætlanir Avdráttir av veðrættarskuld Hetta hevur eitt nú við sær, at keyp av føstum ognum og nýbygging kann fíggjast av somu játtan. 5.3.1 Løgujáttan, útreiðslur 5.3.1.1 Játtanir, lýstar í viðmerkingunum til fíggjarlógina Landsstýrismaðurin er ikki bundin av sundurgreiningini millum fleiri løguarbeiði undir somu høvuðskonto, treytað av, at metti samlaði kostnaðurin fyri tær einstøku ætlanirnar heldur, og at samlaðu útreiðslurnar kunnu haldast innan fyri galdandi fíggjarlóg. Tiltøk, sum føra til týðandi ætlanarbroytingar, harundir tiltøk, sum hækka upprunaliga metta samlaða kostnaðin fyri einstakar ætlanir, kunnu fremjast, um serstøk heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Nýggjar ætlanir í fíggjarárinum Ætlanir, sum skulu fíggjast við eini løgujáttan, og sum ikki eru lýstar í viðmerkingunum til løgujáttanina, kunnu bara fremjast, um heimild er fingin til vega við eykajáttanarlóg. 5.3.1.2 Játtanir, lýstar í serstakari lóg Er talan um størri løgujáttanir, sum ofta fevna um fleiri fíggjarár, er meginreglan, at landsstýrismaðurin leggur uppskot fyri tingið um serstaka lógarheimild til tess at tryggja, at tílík týðandi mál verða nóg væl lýst og fáa eina hóskandi viðgerð í tinginum. Um tað í serstøku lógini er ásettur ein samlaður løgukostnaður, kann landsstýrismaðurin gera avtalur, sum hava við sær byggiútreiðslur í komandi fíggjarárum, um so er, at hetta er neyðugt fyri at gera skilagóðar sáttmálar, við atliti at valda útbjóðingarháttinum, og treytað av, at tann samlaði løgukostnaðurin verður hildin. 5.3.2 Løgujáttan, inntøkur Løguinntøkur eru inntøkur av at avhenda fastar ognir, skip o.t., endurrindan í sambandi við bygging og løgugerð fyri onnur, endurgjald fyri liðug løguarbeiði og avskrivingar av ognum og løgum. Landsins føstu ognir, skip o.t. kunnu bert seljast, um tey verða boðin út alment. Løguinntøkur kunnu bert havast, um so er, at heimild er fyri hesum á fíggjarlógini, annars verða hesar at taka við á eykajáttanarlóg. 5.4 Lógarbundin játtan Lógarbundin játtan verður nýtt, tá tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, ella hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða. Sum dømi kann fólkapensiónin verða nevnd. Talan er um lógarbundnar útreiðslur, t.d. tá ið móttakarin sambært lóg hevur rættarkrav til ávísan stuðul ella veiting, og tá ið peningaupphæddin ella útrokningargrundarlagið er ásett í lóg ella sambært lóg. Tað er tí serliga umráðandi, at landsstýrismaðurin metir lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini so neyvt sum gjørligt. Um tað í fíggjarárinum vísir seg, at hesar metingar væntandi ikki koma at halda, skal landsstýrismaðurin leggja uppskot um eykajáttanarlóg fyri tingið, ella í øðrum lagi uppskot um at broyta stuðulslóggávuna. 5.5 Játtanarslagið landsfyritøka Landsfyritøka verður nýtt, tá virksemið hjá almennum stovni í høvuðsheitum er vinnuligt, og tað tí er skilabest at geva leiðsluni størri møguleikar til at laga virksemið eftir marknaðarviðurskiftunum. Játtanin er eitt nettotal, sum er ein játtanarkarmur til nettoútreiðslur hjá fyritøkuni. Í høvuðsheitum eru tær somu ásetingar galdandi, sum fyri játttanarslagið rakstrarjáttan, harundir góðkenning av ávísum størvum. Fyri játtanarslagið landsfyritøkur er sundurgreiningin á undirkonti og standardkonti ikki bindandi, og loyvt er landsstýrismanninum at fara upp um ásetta lønarkarmin (standarkonto 11). 5.6 Onnur játtan Onnur játtan verður nýtt í serligum føri, tá játtanarendamálið er ætlað at verða rokkið við at veita stuðul, serstakliga til ítøkiligar studningsjáttanir, veita lán v.m., ella tá talan er um inntøkur, sum ikki eru náttúrliga knýttar at rakstrar- og løguvirkseminum. Vanliga verður hetta játtanarslagið nýtt, tá hini játtanarsløgini ikki hóska. Lønarútreiðslur kunnu ikki játtast undir hesum játtanarslagi. Sundurgreiningin í viðmerkingunum av, hvat játtanin kann nýtast til, er bindandi fyri landsstýrismannin, um ikki annað er tilskilað í viðmerkingunum. Átekningar Í broyttu játtanarskipanini stendur sum átekningar "Á játtanarlógum eru umframt játtanir, eisini átekningar. Átekningar verða nýttar sum ein ískoytisáseting til ávísa játtan". Fíggjarnevndin er samd um at mæla til, at allar átekningar, sum ikki bert áseta, hvussu ein játtan í galdandi fíggjarárinum skal nýtast, verða strikaðar, og setir fram broytingaruppskot samsvarandi hesum." "Brot úr lógini um ábyrgd landsstýrismanna § 1. Lógin viðvíkur ábyrgdini hjá løgmanni og landsstýrismonnunum fyri teirra embætisførslu. § 2. Løgmaður og landsstýrismenn hava ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. § 3. Reglurnar í almenna partinum í borgarligu revsilógini eru galdandi. § 4. Tá reglurnar í borgarligu revsilógini um medvirkni til eitt lógarbrot verða nýttar, skal løgmaður ella landsstýrismaður verða mettur at hava medvirkað til gerðina hjá einum undirmanni, tá 1) hann hevur verið vitandi um, at gerðin fór at verða framd, og hann hevur latið vera við at royna at forða hesum, 2) gerðin hevur verið eitt neyðugt ella natúrligt miðal til at seta í verk eina avgerð, sum løgmaður ella landsstýrismaðurin hevur ábyrgdina av, 3) hann, við ikki í rímiligan mun at hava ført eftirlit og ásett reglur, hevur virkað fyri, at gerðin er vorðin framd. § 5. Løgmaður ella landsstýrismaður verður revsaður, um hann tilætlað ella av grovum ósketni skúgvar til viks tær skyldur, sum liggja á honum sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ella lóggávuni annars ella starvsinnihaldi hansara. Stk. 2. Ásetanin í stk. 1 er eisini galdandi, um so er, at løgmaður ella landsstýrismaður gevur løgtinginum skeivar ella villleiðandi upplýsingar, ella um hann, tá løgtingið viðger eitt mál, tigur við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri tingsins meting av málinum." Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar 1. Fíggjarmálastýrið hevur gjøgnumgingið allar høvuðskonti innan §3 og §20, og tað er einki sum týðir uppá, at mettu útreiðslurnar og inntøkurnar fyri 2000 ikki fara at halda. Tað skal viðmerkjast, at tað hevur ikki verið siðvenja at broyta §20 við játtan um inntøkan á eini høvuðskonto lækkar ella hækkar. §25 er ein grein, ið umfatar gjaldføri landsins. §25 er tískil eitt avlop (ella 'residualur') av øllum øðrum høvuðskonti á fíggjarlógini. Við øðrum orðum broytist §25 hvørja ferð eitt tal broytist á fíggjarlógini. Siðvenja hevur verið ikki at broyta §25 við játtan, tá broytingar henda á øðrum greinum. 2. Av tí, at mett verður at játtanirnar koma at halda, ætlar landsstýrismaðurin ongi stig at taka. Um so er at landsstýrismaðurin seinni á árinum fær orsøk at halda, at játtanin á ávísari høvuðskonto ikki heldur, fer hann fyrst at kanna um til ber at tillaga virksemið ella finna sparingar á hesi ávísu høvuðskonto til tess at halda játtanina. Um hetta av onkrari orsøk ikki ber til, fer landsstýrismaðurin at taka stig til at leggja uppskot um eykajáttan fyri tingið, sum í mest møguligan mun er útreiðsluneutral. Tað vil siga, at eykajáttanin til eina høvuðskonto verður javnað út við sparing á eini aðrari høvuðskonto. Málið avgreitt. Fyrispurningur um starvsfólk til fullveldisætlan 100-40 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi starvsfólkum í sambandi við fullveldisætlan landsstýrisins Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu nógv fólk eru - og hava verið í starvi hjá landsstýrinum í sambandi við fullveldisætlanina ? Eru fólk sett í starv í Danmark fyri at gera PR-arbeiði fyri fullveldinum ? Hvat er endamálið hjá landsstýrismanninum í sambandi við internet-herferðina ? Kann landsstýrismaðurin upplýsa fyri tinginum, hvat fullveldisætlanin higartil hevur kostað, og hvussu nógv hon í framtíðini fer at kosta ? Hevur landsstýrið ætlanir um at geva andsstøðuni sama møgulleika, at kunna um alternativar møguleikar til fullveldisætlanina (her verður hugsað um tekniskar- og fíggjarligar møguleikar)? Hvør skal hava atkvøðurætt á fólkaatkvøðuni um framtíðarstøðu Føroya? Viðmerkingar: Meðan nógv tiltrongd arbeiði her á landi liggja á láni, verður nógv arbeiðsorka løgd í fullveldisætlan landsstýrisins. Í innganginum til Hvítubók og í fylgibindunum verða yvir 30 navngivnir persónar nevndir, sum hava verið við í arbeiðinum í sambandi við útgávuna av Hvítubók, og harumframt verða 8 nøvn nevnd á útlendskum serfrøðingum, sum búskaparnevndin hevur ráðført seg við. Aftaná at Hvítabók var útkomin (og tvær ferðir umsett til danskt), kom eitt ískoyti til búskaparpartin, sum var gjørt á Háskóla Íslands. Hvussu nógv arbeiðsorka varð løgd í hetta verk, er ilt at siga, men tilfarið varð ikki almannakunngjørt fyrr enn 25. november við teirri grundgeving, at tað var ikki liðugt til útgávudagin av Hvítubók, sum var 1. september. Caragata álitið er skrivað av trimum serfrøðingum, harav tveir koma úr New Zealandi, ímeðan tann triði arbeiðir í Texas. Hesir hava verið minst tvær ferðir í Føroyum í sambandi við arbeiðið at skriva og leggja fram Caragata álitið. Í fororðunum takka teir hjálparfólki úr Føroyum, Íslandi, New Zealandi, Bretlandi og úr USA fyri hjálpina, og teir nevna 48 navngivnar persónar. Grundlógarnevndin hevur higartil havt 11 fundir við allari nevndini, umframt uml. 25 bólkafundir í teimum 8 bólkunum, sum eru undir grundlógarnevndini. Harumframt koma fundirnir, sum hava verið millum formannin og skrivaran í nevndini, og eisini hevur verið skipað fyri evnisdegi í Norðurlandahúsinum fyri limirnar í grundlógarnevndini. Umframt hetta hevur verið skipað fyri ráðstevnu fyri smátjóðir við útlendskum fyrilestrahaldarum, og í morgunsendingini hjá útvarpinum var fyri stuttum tosað við mann, sum segði seg arbeiða á føroysku viðskiftastovuni í Keypmannahavn, har hann var "PR-maður hjá landsstýrinum". Nýggj heimasíða á internetinum er gjørd um fullveldið. Eisini hetta kostar pengar - bæði at gera, og ikki minst at leggja upplýsingar inná. Landsstýrið hevur verið í Danmark á samráðingaferð, har 17 fólk vóru við - umframt ein landsstýrismaður, sum ikki luttók í samráðingunum. Og nú fara trý landsstýrisfólk saman við embætisfólki niður at "kunna" Fólkatingið um fullveldismálið. Fyri uttanlandsnevndini er upplýst, at umleið 50 fólk hava verið við í fullveldisarbeiðinum. Stórur partur av hesum fólkum hava ikki arbeitt við fullveldisætlanini burturav, og tí kundi verið áhugavert at fingið at vita, um lønarútreiðslurnar hjá hesum fólkunum hava verið roknaðar sum útreiðsla í sambandi við fullveldismálið, ella um tær hava verið bókaðar sum útreiðsla hjá teirra dagliga arbeiðsplássi? Eisini kundi verið áhugavert at fingið at vita, um ráðstevnan um smátjóðir er íroknað prísin, sum fullveldisætlanin hevur kostað? Landsstýrismaðurin hevur fyrr sagt, at andstøðan eisini hevur fingið síni sjónarmið við á heimasíðu landsstýrisins um fullveldi. Men her er talan um sjónarmið, sum landsstýrið sjálvt hevur valt. Tí kundi verið áhugavert at fingið at vita, um andstøðan fer at fáa møguleika til sjálv at leggja síni sjónarmið út á hesa heimasíðu? Eisini kundi verið áhugavert at fingið at vita, hví Caragata álitið og "íslendsku tølini" ikki verða nevnd á heimasíðuni um fullveldið. Annars tykist tað løgið, at nú, minni enn tríggjar mánaðir áðrenn samráðingarnar við donsku stjórnina skulu verða lidnar, veit landsstýrið framvegis ikki, hvør fer at hava atkvøðurætt til fólkaatkvøðuna. Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Fyrispurningurin er í stóran mun uppafturtøka av tí, sum háttvirdi tingmaðurin áður hevur spurt undirritaða í munnligum fyrispurningi fyri fáum vikum síðani, so vónandi kemur tað ikki óvart á, um svarini eru á leið tey somu. Hvussu nógv fólk eru - og hava verið í starvi hjá landsstýrinum í sambandi við fullveldisætlanina ? Beinleiðis starvssett: 2 fólk eru beinleiðis starvssett hjá landsstýrinum í sambandi við sjálvstýrismál. Afturat hesum er 1 starvsfólk keypt leyst til at arbeiða við sjálvstýrismálum svarandi til eitt hálvt ársverk. Harafturat kemur so fulltíðarstarvið sum grundlógarnevndarskrivari. Tey, ið annars arbeiða við sjálvstýrismálum: Afturat hesum eru 8 embætisfólk á Løgmansskrivstovuni, sum - orsakað av teirra arbeiðsøki í umsitingini - meira og minni arbeiða við sjálvstýrismálum. Ein teirra - sum eisini frammanundan hevði viðurskiftini við Danmark sum høvuðsarbeiðsøki - nýtir størsta partin av arbeiðsorku síni til sjálvstýrismál, ein nýtir okkurt um helvtina av arbeiðsorku síni til sjálvstýrismál, meðan hini 6 nýta væl minni enn helvtina av arbeiðsorku síni til sjálvstýrismál. Høgt sett kann sostatt verða mett, at tann orka, sum hesar seinastu mánaðirnar er nýtt til sjálvstýrismál, svarar til, at 5 fólk arbeiða burturav við sjálvstýrismálum. Tá spurt verður um, hvussu nógv fólk hava verið í starvi hjá landsstýrinum í sambandi við fullveldisætlanina, kann eg leggja afturat omanfyristandandi, at ongin, sum hevur verið í starvi hjá landsstýrinum í sambandi við fullveldisætlanina, er farin í annað starv, so tey, sum omanfyri er greitt frá, eru tey sum - alt íroknað - hava verið í starvi hjá landsstýrinum í sambandi við fullveldisætlanina. Spyrjarin nevnir í viðmerkingunum til spurningarnar tey fakfólkini, sum vóru í nevndunum í sambandi við arbeiðið við Hvítubók. Verða øll hesi roknað við, ber til at koma fram til stórt tal av fólki; men hesi hava ikki verið beinleiðis í starvi hjá landsstýrinum. Tvørturímóti vóru nevndarlimirnir settir í ymsum privatum størvum og í almennum størvum. Hartil hava útlendskir serfrøðingar gjørt arbeiði og útgreiningar í sambandi við Hvítubók og samráðingarfyrireikingar annars. Arbeiðið viðvíkjandi fyrisitingarpartinum var eitt sindur øðrvísið skipað. Ikki bar til at seta óheft fakfólk til hetta arbeiðið, tí tey sum høvdu neyðuga innlitið, vóru tey sum sótu við økjunum. Her var ongin beinleiðis settur í starv, men tað sum vit endurrindaðu øðrum aðalstýrum fyri arbeiðið, sum ikki kundi verða hildið innanfyri vanligu karmarnar, var undir 300.000 kr, sum man svara til kostnaðin av einum ársverki. - Eyðvitað var arbeitt meira enn hetta við at framleiða tilfarið til tær 375 síðurnar, men ikki ber til at talseta hetta bert so nøkulunda; millum annað tí at hetta er arbeiði, sum aðalstýrini eisini sjálvi høvdu áhuga í at fáa framt. Spyrjarin nevnir somuleiðis í viðmerkingunum sonevndu "íslendsku tølini". Tað liggur í slíkari grundgransking, at illa ber til at gera upp, hvussu nógv arbeiðsorka er løgd í júst íslendsku tølini, tí at íslendsku granskararnir bygdu metingarnar á ein myndil av íslendska búskapinum, sum teir høvdu arbeitt við í fleiri ár. Vit rindaðu Háskula Íslands 100.000-kr (føroyskar) fyri arbeiðið, og tað stendur helst so nøkulunda mát við ta orku og servitan, teir hava lagt í arbeiðið. Spyrjarin hugleiðir eisini í hesum høpi um Caragata álitið. Caragata álitið er ikki blivið til sum partur av sjálvstýrismálum - hvørki heilt ella lutvís. Tað er ikki landsstýrið, men landsstýrismaðurin í vinnumálum, sum sjálvur hevur tikið stig til hetta arbeiðið, og tað er fíggjað úr Vinnumálastýrinum. Eru fólk sett í starv í Danmark fyri at gera PR-arbeiði fyri fullveldinum ? Nei, onki fólk er sett í starv í Danmark fyri at gera PR-arbeiði fyri fullveldinum. Í sambandi við fyrsta samráðingarfundin millum stjórnina og landsstýrið komu ógvuliga nógvir fyrispurningar frá fjølmiðlum sum hava fólk í Keypmannahavn og sendistovum í Keypmannahavn um ætlan landsstýrisins og um føroysk viðurskifti annars. Fyri at kunna hava eina nøktandi kunning fyri hesum fólkum varð gjørt av, at eitt starvsfólk á uttanlandsdeildini skuldi starvast á Føroysku Viðskiftastovuni í Keypmannahavn eitt skifti. Hetta starvsfólk fer eisini at vera á Viðskiftastovuni uppundir og eftir næsta fund - og annars eftir tørvi. Starvsfólkið røkir eisini aðrar uppgávur enn kunning fyri útlendingum. Møguleikarnir fyri samskifti í dag gera, at tú ikki nýtist at sita á eini ávísari skrivstovu fyri at kunna røkja dagligar uppgávur. Annars kann eg leggja afturat, at føroysku viðskiftastovurnar altíð hava havt sum endamál at kunna um Føroyar og føroysk mál. Hetta er í so máta ikki øðrvísi enn uppgávurnar, sum umboðsstovur hjá øðrum londum røkja. Hvat er endamálið hjá landsstýrismanninum í sambandi við internetherferðina? Landsstýrið hevur latið gera eina upplýsandi heimasíðu um fullveldisætlanina. Eg haldi ikki at hetta kann nevnast ein "internetherferð". Sum greitt frá í viðmerkingunum til fíggjarlógirnar hevur alla tíðina verið ætlanin at skipa fyri upplýsing í sambandi við ætlaðu broytingarnar, soleiðis at folk fáa nýtt sín demokratiska rætt til at fylgja væl við í hesum týðandi máli. Afturvendandi atfinningarnar frá andstøðuni um at ov lítið er kunnað, hava styrkt okkum í sannføringini um, at rætt er at leggja doyðin á at kunna sum mest. Av tí at internetið er ein smidligur, skjótur og bíligur háttur at røkka langt við upplýsing, hevur landsstýrið latið gera eina heimasíðu, har kunnað verður um sjálvstýrismálið. Adressan er www.fullveldi.fo. Her er fyrst og fremst talan um upplýsing frá landsstýrinum, og tí er eyðsæð, at tað fyrst og fremst eru landsstýrisins sjónarmið og kunning um arbeiðið við sjálvstýrismálum, sum eru at finna á heimasíðuni. Hetta er ikki øðrvísi enn heimasíðurnar hjá øðrum stjórnum. Á heimasíðuni hjá forsætismálaráðnum finnur tú tilfar um politikkin hjá donsku stjórnini og røður og greinar hjá Poul Nyrup Rasmussen. Í mun til aðrar heimasíður hjá stjórnum hava vit kortini lagt dent á, at fólk skulu fáa eina fullfíggjaða mynd av tí, sum hendir í sjálvstýrismálinum, og tí eru eisini sjónarmiðini hjá andstøðuflokkunum at finna á heimasíðuni, eins og slóðir eru til heimasíður hjá bæði Javnaðar- og Sambandsflokkinum. Spyrjarin metir í viðmerkingunum, at tað kostar nógv at leggja upplýsingar út á heimasíðuna, og at hon hevur verið dýr at gera. Áðrenn heimasíðan varð gjørd, bóðu vit um tilboð frá fleiri fyritøkum. Vit tóku av tilboðnum frá eini føroyskari fyritøku, sum beyð sær at gera forrit til eina heimasíðu um fullveldisætlanina á bæði føroyskum, donskum og enskum og forrit til eina heimasíðu um grundlógararbeiðið fyri tilsamans 62.000 krónur við MVG. Heimasíðurnar eru soleiðis gjørdar, at embætisfólk í landsstýrinum lættliga sjálvi kunnu leggja tilfar út á síðurnar. Einki verður rindað fyri hetta. Tað ber eisini til at seta landsstýrinum spurningar á heimasíðuni. Embætisfólk svara hesum spurningum um teir eru av fakligum slag, og landsstýrið svarar, um teir eru av politiskum slag. Tilfarið, sum er lagt út á heimasíðurnar, er annars fyri mesta partin tilfar, sum er skrivað til onnur endamál. Lítið tilfar verður skrivað bert til at leggja á heimasíðuna. Samanumtikið er at siga, at internetið eftir landsstýrisins tykki kann vera eitt bæði gott og bíligt amboð til tess at røkja tann partin av fólkaræðinum, sum snýr seg um almenna upplýsing og samskiftið millum myndugleikar og borgarar. Tó hevur internetið sjálvsagt avmarkingar, tí at internetbrúkararnir eru avmarkaðir og at tískil øll ikki hava eins góða atgongd til upplýsingarnar. Viðvíkjandi teimum sonevndu "íslendsku tølunum", sum vóru gjørd í sambandi við Hvítubók, so eru tey at finna á heimasíðuni undir slóðini "Tak niður". Caragata-álitið er ikki á heimasíðuni um fullveldisætlanina, tí Caragata-álitið sum nevnt ikki er partur av hesi ætlan. Kann landsstýrismaðurin upplýsa fyri tinginum, hvat fullveldisætlanin higartil hevur kostað, og hvussu nógv hon í framtíðini fer at kosta ? Í fíggjarárinum 1998 vórðu 463.000 kr nýttar til sjálvstýrismál Í fíggjarárinum 1999 vórðu 5.441.000 kr nýttar til sjálvstýrismál. Í figgjarárinum 2000 eru 487.714 kr higartil nýttar. Í ár eru annars játtaðar 5,08 milliónir kr til sjálvstýrismál. Hetta er ein hálv millión - ella 10 % - minni enn biðið varð um, so væntandi er, at øll játtanin verður nýtt í ár, tó at avlop var undanfarnu árini. Sjálvstýrismál hava sostatt higartil kostað 6.487.714 kr; meðan økið við árslok fer at hava kostað 10.984.000 kr. hesi 3 árini tilsamans. Heruppií eru útreiðslur til grundlógarnevndina, útreiðslurnar til Microstates- ráðstevnuna, sum spurt verður um, og parturin hjá sjálvstýrismálum í sambandi við Útbúgvingarpolitikknevndarálitið. Hvat sjálvstýrismál fara at kosta framyvir, veldst um, hvussu leikur fer, so eg haldi ikki, eg enn kann koma við aðrari meting enn henni sum er á fíggjarlógini, tað vil siga 5.084.000 kr hvørt av árunum 2001 og 2002. Greitt er, at tað fer at kosta nakað, at fyrireika at ymisku økini koma undir føroyskt málsræði, men akkurát hvør kostnaðurin verður, veldst nógv um, hvussu vit skipa fyrireikingina. Tað stendur tó fast, at fólkaatkvøðan fer at kosta okkurt um eina millión afturat. Hetta er tað, sum løgtingsval plaga at kosta. Samanumtikið heldur landsstýrismaðurin, at arbeiðið við sjálvstýrismálum hevur verið skipað á bíligasta hátt, og at úrslit eru fingin, sum hava stórt virði. Uttan mun til, hvør støðan er til fullveldisætlanina hevur Hvítabók við fylgibindum greinað út allar løgfrøðisligar og søguligar spurningar í samandi við ríkisrættarligu støðu Føroya. Ein fullfíggjarð lýsing er gjørd av føroysku fyrisitingini og samstarvinum við danskar myndugleikar. Og búskaparliga er eitt arbeiðið gjørt, sum hevur stórt upplýsingarvirði, útgreiningar og nógv tilmæli um búskaparpolitikk. Hartil er álitið um útbúgving og gransking partvís fíggjað av játtanini til sjálvstýrismál. Grundlógarnevndin og ein rættarskipanarnevnd fara eisini at leggja úrslit á borðið, ið hava stór virði, og ongantíð eru gjørd áður. Við at brúka háttin nevndararbeiði og keypa útlendska serfrøði, er hetta ivaleyst arbeiðir, ið lættliga kundu havt kostað munandi meira, um farið varð ørðvísi fram við nógvum starvsetanum, stórari fyrisiting o.s.fr. Í mun til onnur nevndararbeiði og nevndarálit, ið eru gjørd, hevur kostnaðurin av arbeiðinum við prenting av álitum o.ø. verið sera rímiligur. Hevur landsstýrið ætlanir um at geva andstøðuni sama møguleika, at kunna um alternativar møguleikar til fullveldisætlanina (her verður hugsað um tekniskar- og fíggjarligar møguleikar)? Tað er landsstýrisins ábyrgd at kunna um síni politisku mál. Tað er ikki landsstýrisins ábyrgd at leggja til rættis ella fíggja kunning um onnur mál enn tey, landsstýrið stendur fyri. Men kortini er ætlanin, at saman við lógaruppskotinum um fólkaatkvøðuna verður eitt uppskot um eykajáttan til stuðul til flokkar og møguligar felagsskapir, sum ynskja at kunna upp til fólkaatkvøðuna, so her fara tey sum eru fyri og tey sum eru ímóti at hava eins góðar møguleikar. Hvør skal hava atkvøðurætt á fólkaatkvøðuni um framtíðarstøðu Føroya? Hetta er ein spurningur, sum løgtingið ger av. Landsstýrið fer at leggja uppskot til lóggávu fyri tingið um fólkaatkvøðu, har ásetingar verða gjørdar um hetta. Spurningurin er ikki endaliga viðgjørdur og ymiskar meiningar eru í landsstýrinum um, hvat uppskotið skal vera. Eisini eru nógvir løgfrøðisligir trupulleikar tengdir at hesum. Tá landsstýrið er spurt um hetta hava vit svarað, at tað mest sannlíka er, at tað vera tey somu sum tey, ið hava atkvøðurætt til løgtingsval. Málið avgreitt. Fyrispurningur um handilssáttmálar 100-41 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi handilssáttmálum Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Ber til hjá løgtingsmonnum at fáa innlit í samskiftið, sum hevur verið millum Føroya Landsstýri og PLO? Hvørjar metingar gjørdi landsstýrið sær, áðrenn fyrsta stigið varð tikið til at knýta samband við PLO? Hvussu metir Føroya Landsstýri sokallaða PLO statin statsrættarliga ? Hvussu umfatandi er samstarv Føroya við PLO vorðið, og hvørjar ætlanir fyriliggja ? Hevur Føroya Landsstýrið knýtt ella roynt at knýtt samband við onnur ódemokratisk stýri lík PLO? Hevur Føroya Landsstýri ætlanir um handilssambond við onnur illgrunaverd stýri ( t.d. Milocowitch o.o )? Nær svaraði Ísrael áheitan landsstýrisins - áðrenn ella aftaná at samband var knýtt millum Føroyar og PLO? Hvør var grundgeving ísraelsmanna fyri manglandi áhuga fyri samvinnu við Føroya Landsstýri? Viðmerkingar: Undir viðgerðini av uttanlandsfrágreiðing løgmans fyrr í vár varð Løgtingið munnliga kunnað um royndir, sum landsstýrið hevði gjørt at fáa í lag handilssáttmálar við ávís onnur lond. Fram kom tá, at m.a. Ísrael og PLO vóru spurd um møguliga áhuga teirra fyri sáttmála, at Ísrael ongan áhuga hevði, meðan PLO fegin vildi hava slíkan. Neyvan er tað gerandiskostur hjá Arafat og hansara líkum at fáa slíka áheitan, so áhugi teirra er skiljandi, meðan nærri upplýsingar um svar Ísrael - sum jú longu í nógv ár á bygda- og býráðsstøði hevur havt vinabýarsamstarv við Føroyar- eru ynskiligar. Ikki skuldi verið neyðugt at mint landsstýrið á, at vit her viðgera tvær diametralt mótsattar fatanir av mannarættindum, tí meðan Ísrael er millum heimsins fremstu demokratisku tjóðir, so er PLO jú, saman við øllum grannum Íraels, á odda ímóti sjálvt mest eyðsýndu og vanligastu mannarættindum. Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Ja. Løgtingsmenn kunnu venda sær til Løgmansskrivstovuna fyri at fáa innlit í samskifti, sum hevur verið millum Føroya Landsstýri og PLO. Her verður tó gjørt vart við, at Føroya Landsstýri hevur einans havt óbeinleiðis samskifti við PLO um donsku uttanríkistænastuna. Friðarsamráðingar hava verið millum PLO og Ísrael. Í sambandi við samráðingarnar var friðarsemja gjørd millum Ísrael og PLO. Partarnir hava síðan roynt at seta teir ymsu partarnar av semjuni í verk. Til tess at fremja friðin í miðeystri hava ES og EFTA londini (heruppií øll norðurlond) gjørt sáttmálar við PLO og Ísrael. Hesi lond hava ásannað at búskaparligur framburður í Ísrael og PLO er neyðugur til tess at skapa varandi frið í økinum. Vegna tess, at PLO ikki er ein statur metir Føroya Landsstýri ikki, at spurningurin kann svarast í verandi líki. Føroya Landsstýri viðurkennir tó tær semjur, sum verða gjørdar millum PLO og Ísrael viðvíkjandi statsrættarligu støðu PLO. Føroya Landsstýri hevur einki samstarv við PLO. Annars verður víst til svarið til punkt 2. Føroya Landsstýri hevur ikki knýtt ella roynt at knýta sambond við ódemokratisk stýri. Undanfarin landsstýri hava tó í sjeytiárunum og áttatiárunum havt fiskiveiðisamstarv við kommunistisk lond. Víst verður til svarið til punkt 5. Fyriliggjandi skjøl frá danska Uttanríkismálaráðnum í Løgmansskrivstovuni siga einki um nær danska uttanríkistænastan setti seg í samband við ávikavist Ísrael og PLO. Frágreiðingin frá donsku sendistovuni í Tel Aviv til danska Uttanríkismálaráðið viðvíkjandi handilssáttmála við Ísrael er dagsett 15 juli 1999. Frágreiðingin frá donsku umboðsstovuni í Ramallah til danska Uttanríkismálaráðið viðvíkjandi handilssáttmála við PLO er dagsett 12 juli 1999. Grundgeving ísraelsmanna fyri vantandi áhuga fyri samvinnu við Føroyar er, at Ísrael mest er áhuga at gera sáttmálar við lond við stórum handilsligum menningarmøguleikum. Haraftrat er Ísrael í løtuni sera bundið í samráðingum um handilssáttmálar við Meksiko og Rumenia. Harumframt meta ísraelsmenn, at Føroyar eru ein lítil marknaður, ið sostatt ikki er áhugaverdur. Málið avgreitt Fyrispurningur um hernaðarskjøl Eystureuropa 100-43 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi skjølum í eystureuropeiskum skjalagoymslum Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvør er veruliga orsøkin til, at løgmaður ikki vil kanna loynilig skjøl í eystureuropeiskum skjalagoymslum? Viðmerkingar: Eftir at kanningarnar í hernaðarmálinum vóru lidnar, og "Svartabók" fyrilá, kom greitt fram, at landsstýrið eisini ætlaði at kanna skjøl i eystureuropeiskum skjalagoymslum, og boðaði løgmaður eisini alment frá hesum. Harumframt vísir løgmaður á í svari til Bjarna Djurholm, løgtingsmann, upp á fyrispurning um skjalakanningar í eystureuropeiskum skjalagoymslum (løgtingsmál nr. 100-31/1998), at hann heldur, rættast er at bíða við hesum kanningum, til frágreiðingin um verandi kanningar er liðug. Víðari sigur løgmaður í svari sínum, at sambært arbeiðsbólkinum, ið stendur fyri kanningini, verður hetta í ár (1999), og at tað tí eftir hansara meting er hóskandi, at peningur til víðkaðar kanningar á hernaðarøkinum verður settur á fíggjarlógina fyri ár 2000. Seinni hevur løgmaður sagt, at henda kanning fyribils varð av ongum, tí peningur ikki var tøkur til slíka kanning. Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mai 2000 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Løgmaður hevur fyrr boðað frá í svari uppá fyrispurning frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, at tað hevði verið áhugavert at sett kanningar í verk til tess at útvega søguligan kunnleika um eystureuropeisku skjalagoymslurnar og um sjovjetisku ávirkanina í Føroyum undir kalda krígnum. Í sama svari til Bjarna Djurholm varð eisini nevnt, at tað var hóskandi, at peningur til endamálið varð settur á fíggjarlógina fyri ár 2000. Løgmaður setti 400.000 kr. av á høvuðskonto 2.11.1.02 á fíggjarlógini fyri ár 2000 til hernaðarkanningar. Men undir fíggjarlógarviðgerðini avgjørdi Løgtingsins fíggjarnevnd at skerja Løgmansskrivstovuna við 500.000 kr. á somu høvuðskonto. Løgmansskrivstovan mátti tí meta um sína peninganýtslu fyri ár 2000 av nýggjum. Grundað á hesa meting, avgjørdi løgmaður at útseta framhald av hernaðarkanningini. Viðmerkjast skal, at løgmaður eisini setti umleið 350.000 kr. á somu høvuðskonto til serliga útoyggjaverkætlan. Henda verkætlan verður framd í ár 2000 sum ætlað. Løgmaður harmast um, at hann var noyddur at velja millum hesar báðar sera áhugaverdu verkætlanir, tí báðar vóru tær raðfestar høgt. Sí annars hjálagda skriv frá løgmanni til Løgtingsins fíggjarnevnd um sama mál. Løgmaður hevur í hyggju at leggja svørtubók fyri tingið til aðalorðaskiftis. Eftir hetta ætlar løgmaður at søkja um eykajáttan, so at farast kann undir framhaldandi hernaðarkanningar við serligum atliti at kanningum av skjølum í eystureuropeiskum skjalagoymslum longu í ár. Løgmansskrivstovan Tórshavn, den 12-04-00 J.nr.: 336-66/99 Initialer: mh Føroya Løgting Fíggjarnevndin 100 Tórshavn Viðvíkjandi fíggjarlógini fyri á 2000 Á § 2 í fíggjarlógini fyri ár 2000 eru á høvuðskonto 2.11.1.02 undirkonto 24 settar av 400.000 kr. til hernaðarkanningar. Ætlanin var at halda fram við hesum kanningum til eisini at fevna um tilfar úr í skjalagoymslunum eystanfyri. Umframt hesa verkætlan hevur løgmaður eisini sett av umleið 350.000 kr. á undirkonto 20 á somu høvuðskonto til serliga útoyggjaverkætlan. Undir fíggjarlógarviðgerðini avgjørdi fíggjarnevndin at skerja Løgmansskrivstovuna við 500.000 kr. á høvuðskonto 2.11.1.02. Løgmansskrivstovan hevur tí mett um sína peninganýtslu fyri ár 2000 av nýggjum. Grundað á hesa meting hevur løgmaður avgjørt at fremja útoyggjaverk-ætlanina sum ætlað, meðan framhald av hernaðarkanningini verður útsett. Løgmaður hevur raðfest báðar hesar verkætlaninar høgt og harmast tí, at tað av játtanarávum ikki er møguligt at halda fram við hernaðarkanningum í 2000. Vinalig heilsan Anfinn Kallsberg løgmaður Tinganes o Postboks 64 o FO-110 Tórshavn o Færøerne Telefon + 298 35 10 10 o Telefax + 298 35 10 15 o E-mail: LMS@FL.FO Málið avgreitt. Fyrispurningur um bensin- og dieselavgjøld 100-44 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi bensin- og dieselavgjøldum (endurspurningur) Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvør er fakturaprísurin (innflutningsprísurin) á bensini (kalium og blýfrítt, 98 oktan) og á diesel (prísurin á bryggjukantinum, áðrenn avgjøld, vinning og mvg)? Hvørji eru avgjøldini á bensini (kalium og blýfrítt, 98 oktan) og á diesel, og hvussu verða tey ásett (skal lýsast við dømum)? Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at lækka/regulera avgjøldini á bensini, so bensinprísurin verður í javnari lutfalli við dieselprísin (hvussu ætlar landsstýrismaðurin at fremja møguligar lækkingar á bensinprísinum - áseta lægri avgjøld, áseta mest loyvda vinning e.a.)? Viðmerkingar: Í svarinum til fyrispurning nr 100-24/1999 um bensin- og dieselavgjøldini hevur landsstýrismaðurin greitt missfatað fyrispurningin. Undir øllum umstøðum verður ikki svarað upp á tað, ið spurt verður um. Tí verða spurningarnir reistir aftur so útgreinaðir, at eingin ivi nú skuldi verið um innihaldið í spurningunum. Víst verður annars til viðmerkingarnar í fyrispurningi nr. 100-24/1999. Á ringfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 11. mai 2000 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Viðvíkjandi punkti 1, har spurt verður um fakturaprísin (innflutningsprísin) ella (prísin á bryggjukantinum), er tað so, at tað er ikki vanligt, at handilsfyritøkur upplýsa henda prís av kappingarávum. Heldur ikki oljufeløg. Toll- og skattstovan útflýggjar ikki tílíkar upplýsingar, sum verða latnar henni í trúnaði fyri at fáa avgreitt avgjøldini. Og upp á fyrispurning svara oljufeløgini kurteisliga, at slíkt plagar ein at kalla handilsloynidómar, sum ikki er vanligt at leggja á borðið fyri kappingarneytanum. Men, sum bæði oljufeløgini hava víst á, kemur ein væl áleiðis við at rokna aftur frá søluprísinum, og hervið verður eisini punkt 2 svarað, har spurt verður um avgjøldini. Við at trekkja avgjøldini frá søluprísinum fæst tað, sum oljufeløgini kalla produktprísur, men tá fær ein sjálvandi ikki svar upp á prísin á bryggjukantinum og vinningin fyri seg. Niðanfyri eru søluprísir og avgjøld í viku 17, so ein kann rokna seg fram til ein produktprís. Søluprísirnir eru prísir á bensinstøðunum í hesi vikuni. Diesel Kaliumbensin 1) Blýfrítt bensin Kr. Kr. Kr. Søluprisur 4,45 8,63 8,50 MVG 0,73 1,73 1,70 Bensinavgjald 0,00 3,05 3,05 Oljugjald 0,80 0,00 0,00 Produktprísur 2,92 3,85 3,75 1) Kaliumbensin er tað, sum kom i staðin fyri tað, sum fyrr varð kallað bensin og hevði blýggjinnihald. Beint nú er ikki ætlanin at broyta avgjøldini. Málið avgreitt. Fyrispurningur um sjúkraflutningstænastuna 100-45 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi sjúkraflutningstænastuni í sjúkrahúsverkinum Ár 2000, fríggjadagin 7. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Er nøkur langtíðarætlan fyri endurnýggjan av neyðsendar- og sjúkrabilum fyri sjúkrahúsverkið? Ætlar landsstýrismaðurin at seta pening av á fíggjarlógini fyri 2001 til keyp av sjúkrabilum? Ætlar landsstýrismaðurin at gera nakrar tillagingar í sjúkraflutningstænastuni sum heild, so hon verður bíligari at reka? Viðmerkingar: Støðan viðvíkjandi neyðsendar- og sjúkrabilum hjá sjúkraflutningstænastuni hjá Landssjúkrahúsinum eins og hjá hinum báðum sjúkrahúsunum er sera vánalig. Allir sjúkrabilarnir eru niðurslitnir, og kann tí beinleiðis vandi standast av hesi støðu. Neyðsendarbilarnir á Landssjúkrahúsinum hava ein miðalaldur um 8 ár. Tann elsti er 14 ára gamal. Sjúkrabilarnir á Landssjúkrahúsinum hava ein miðalaldur um 7 ár, harav tríggir eru 12 ára gamlir. Flestu sjúkrabilarnir á Landssjúkrahúsinum hava koyrt millum 250000 og 450000 km, so tað er eyðsýnt, at tørvur er á at skifta bilarnar út í næstum. Tað tykist sum eingin langtíðarætlan er fyri, hvussu neyðsendar-og sjúkrabilarnir eiga at verða skiftir út. Tí verða bilarnir áhaldandi umvældir við tí úrsliti, at samlaðu umvælingarkostnaðirnir, sum frálíður, verða ovurhonds stórir. Úrslitið er eisini, at sjúkrahúsverkið framhaldandi nýtir ótíðarhóskandi, niðurslitnar og óálítandi neyðsendar- og sjúkrabilar. Tað hevur ljóðað, at ætlanir hava verið um at umskipa sjúkraflutningstænastuna. Spurningurin er tí, um hesar ætlanir hava samband við møguligar langtíðarætlanir, tá ræður um at skifta út neyðsendar- og sjúkrabilarnar. Við hesi støðu í huga verða omanfyrinevndu spurningar um sjúkraflutningstænastuna í sjúkrahúsverkinum settir landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum. Á tingfundi 7. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mai 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Bjarni Djurholm, løgtingsmaður, spyr, um nøkur langtíðarætlan er fyri endurnýggjan av neyðsendar- og sjúkrabilum fyri sjúkrahúsverkið, og um landsstýrismaðurin ætlar at seta pening av á fíggjarlógini fyri ár 2001 til keyp av sjúkrabilum, og um landsstýrismaðurin ætlar at gera nakrar tillagingar í sjúkraflutningstænastuni sum heild, so hon verður bíligari at reka. Til hesar spurningar er fyrst at siga, at farið er nú undir at gera upp, hvønn íløgutørv sjúkrahúsverkið hevur, og at raðfesta henda íløgutørv sum tann mest átrokandi í samfelagnum yvirhøvur. Ein fullfíggjað byggiætlan er gjørd fyri Landssjúkrahúsið, sum fer at lyfta Landssjúkrahúsið og sjúkrahúsverkið upp á eitt støði, á jøvnum føti við støðið í grannalondum okkara, og í sambandi við henda spurning um sjúkraflutningstænastuna er ein støðumeting av sjúkraflutningsbilunum á Landssjúkrahúsinum nýliga gjørd. Henda støðumeting ger greitt, at meðalaldurin á sjúkraflutningsbilum í Føroyum er so mikið høgur, at tørvurin á at útvega nýggj akfør eigur at verða tikin til eftirtektar. Tað hevur verið og er framvegis ábyrgdin hjá tí einstaka sjúkrahúsinum innan givna játtan á hvørjum ári at avseta neyðugan pening til endurnýggjan og viðlíkahald av sjúkrabilum. Tó hevur landsstýrismaðurin tikið til eftirtektar, at tað hjá sjúkrahúsunum hevur verið trupult at seta neyðugan pening av til keyp av nýggjum sjúkraflutningsbilum. Gongdin í 90'unum var tann, at neyðugt var at keypa brúktar bilar úr øðrum Norðurlondum. Hóast hesir bilar hava virkað væl, so er tað ikki ein gongd leið burturav at dúva uppá brúktar bilar, neyðugt er eisini við nýíløgum. Til tess at tryggja eina støðuga og samskipaða endurnýggjan av sjúkrabilunum er tað ætlan landsstýrismansins at seta eina upphædd til sjúkraflutningsbilar á fíggjarlógina fyri alt sjúkrahúsverkið, eins og gjørt varð viðvíkjandi medicotekniskum tólum til sjúkrahúsverkið. Samskipa vit á henda hátt endurnýggjanina av sjúkraflutningsbilunum í Føroyum, so verður talan um at útvega umleið ein nýggjan sjúkraflutningsbil um árið. Tá verður støðan, sum frá líður, tann, at eingin sjúkraflutningsbilur er ov gamal. Játtanin til endamálið átti at verið uml. ein millión kr. um árið, og ætlar landsstýrismaðurin, at henda játtan verður við á fíggjarlógini fyri ár 2001. Umframt omanfyrinevndu ætlan um at samskipa endurnýggjanina av sjúkrabilunum innan føroyska sjúkrahúsverkið, so hevur landsstýrismaðurin í løtuni ongar ítøkiligar ætlanir um at samskipa sjálva sjúkraflutningstænastuna øðrvísi enn í dag. Tað er møguligt, at ein størri samskipan innan sjúkraflutningstænastuna kring landið kundi hækkað støðið á tænastuni og betur gagnnýtt tilfeingið. Hinvegin meti eg, at tað verður samstarvað væl millum økini, og skulu størri broytingar gerast, eiga tær at vera sera væl fyrireikaðar. Eisini innan útbúgving og eftirútbúgving av starvsfólki á økinum verður samstarvað væl. Viðvíkjandi spurninginum um at skipa tænastuna bíligari er at siga, at tað verður støðugt miðað eftir at skipa allar funktiónir innan heilsuverkið so bíliga sum gjørligt. Spyrjarin ger í viðmerkingum sínum til spurningin vart við, at allir sjúkrabilarnir eru niðurslitnir, og at vandi kann standast av hesari støðu. Landsstýrismaðurin vil gera vart við, at tað er ikki rætt at siga, at beinleiðis vandi kann standast av støðuni, sum hon er í dag. Tá ið ein brúktur sjúkrabilur verður keyptur til landið, fer hann gjøgnum eitt gjølligt sýn av bileftirlitsmyndugleikunum, sum tryggjar, at bilarnir eru í fult forsvarligum standi. Hetta eftirlit verður endurtikið við jøvnum millumbilum, og alt eigur at verða gjørt fyri, at bilarnir støðugt eru í tekniskt fult forsvarligum standi. Tað eigur ikki at vera nakar trupulleiki at viðlíkahalda bilar av hesum slagi, soleiðis at teir koyra tryggir, eisini um teir náa ein aldur upp á 10-14 ár, og er tað ábyrgd hjá sjúkraflutningstænastuni á teimum trimum sjúkrahúsunum at skipa fyri, at bilarnir verða hildnir í góðum standi. Landsstýrismaðurin er kortini samdur við spyrjaran um, at vit eiga at bera skjótari at viðvíkjandi endurnýggjanini av sjúkrabilunum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um økispsykiatri 100-46 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi økispsykiatri Ár 2000, týsdagin 11. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hevur landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum ítøkiligar ætlanir um at fáa økispsykiatriina í Føroyum at virka, sum ætlað? Um so er, hvørjar? Hvør er tíðarætlanin hesum viðvíkjandi? Viðmerkingar Sum tann næsti í røðini av fyrispurningum til landsstýrismannin í almanna- og heilsumálum loyvi eg mær við hesum at seta fram fyrispurning um økispsykiatriina í Føroyum. Fyrst fari eg at vísa á orðini hjá landsstýrismanninum, ið hon nýtti í sambandi við svarini upp á fyrsta fyrispurning mín viðvíkjandi psykiatriini í Føroyum. Tá segði landsstýrismaðurin m.a.: " At korini hjá teimum sálarliga sjúku í Føroyum átti at verið betri, kann landsstýrismaðurin taka undir við.....". Í sama svari fekst tó eingin greið ábending um, nær landsstýrismaðurin ætlaði sær at bøta um hesi viðurskifti. Og hóast bæði trivnaðarnevndin og fíggjarnevdin vórðu boðin at síggja Landssjúkrahúsið frá A til Z seinasta ár, so sæst púra, púra einki á fíggjarlógini fyri 2000 um, at Psykiatriska deild hevur fingið nakrar sum helst sømdir. Milliónir blivu játtaðar til tól (alt gott um tað), men ikki eitt oyra til teirra, sum eru meinast rakt av øllum. Nú var eg við trivnaðarnevndini, tá nevndin varð víst runt á LS. Og var eingin av nevndarlimunum tað minsta í iva um, at støðan á Psykiatrisku deild ikki bara var vánalig, hon var rætt og slætt hættislig. Korini hjá okkara innløgdu á hesi deild eru so ómetaliga langt frá tí, sum eitt framkomið samfelag kann bjóða sínum borgarum. Talan er beinleiðis um vanvirðisligar og mannminkandi umstøður. Og slíkt bjóða vit fólki, sum hava tørv á júst tí øvugta. Nevniliga virðiligar, tryggar og mannsømiligar umstøður. Tann, sum hevur sæð, hvussu tey innløgdu á psykiatrisku deild hava tað, er ikki eina løtu í iva um, at hesi gerast verri heldur enn frísk. Nú eru okkara sálarliga sjúku tó enn so heppin, at psykiatriska deild hevur starvsfólk, sum eru dugnalig og arbeiðssom, umframt at tey hava eina sera vælmenta umsorgan fyri sjúklingunum. Tað man ikki vera nakar sum helst ivi um, at tað er samlaða starvsfólkaavrikið á psykiatrisku deild, sum ger, at deildin enn flýtur oman á so dánt. Tað er tó ein spurningur, hvussu leingi deildin fer at hava henda dugnaliga og skikkaða starvsfólkabólkin. Læknarnir eru ov fáir í tali, og allir væl til aldurs. Útlit eru ikki fyri, at aðrir koma afturat. Tosaði her fyri við ein ungan lækna, sum hevur hug at gerast serlækni í psykiatri, og spurdi hann, um hann ætlaði sær at starvast í Føroyum. Tað visti hann ikki. Økispsykiatriin virkar als ikki, og helst verður eingin psykiatrisk deild í Føroyum um nøkur ár. Tá verður deildin helst ein uppihaldsdeild og terminalur, har tey sjúku bíða til pláss er fyri teimum í øðrum londum. Hesin maðurin metti, at neyvan liggur framtíðin og avbjóðingarnar fyri psykiataran í Føroyum, so leingi myndugleikarnir ignorera og niðurprioritera psykiatrisku deild, sum teir gera og altíð hava gjørt. Læknar, sjúkrasystrar og onnur hava vánaligar umstøður, tey eru illa mannað, og flestu teirra hava meira og minni greið tekin um, at tey ikki orka meir. Ikki minst tí arbeiðsuppgávan í so stóran mun tykist vón- og meiningsleys. "Nei, valla fari eg at virka í Føroyum, segði ungi læknin og ypti øksl". Økispsykiatriin Nógvar eru ábøturnar á arbeiði innan psykiatriina í Føroyum, sum enn liggja á láni. Og tað skal vera mín vón, at landsstýrismaðurin og onnur ábyrgdarfólk fara at vakna beinanvegin, soleiðis at tey kunnu fara undir at loysa hesar stóru trupulleikar. Skal ikki gera meg til talsmann fyri nøkrum ávísum psykiatriini viðvíkjandi, kenni meg ikki skikkaðan at raðfesta, men eg fari tó at mæla til, at landsstýrismaðurin, so skjótt til ber, fer undir at endurskoða økispsykiatriina. Endurskoðað hesa skipan við tí fyri eyga, at hon skal virka eftir ætlan Av onkrari orsøk fekst økispsykiatriin ongantíð at virka. Hon er í dag at meta sum eitt eksternt ella mobilt ambulatorium, sum sjálvsagt bæði er til gagns og fyrimunar, men sum á ongan hátt virkar eftir ætlan. Ætlanin við økispsykiatriini var og er, at hon skal gagna sjúklinginum og lætta um á deildini og ikki minst hjá starvsfólkunum soleiðis, at tey kunnu nýta tíðina til slíkt umráðandi arbeiði, sum ikki er tíð til í dag. Tá økispsykiatriin virkar, fangar og niðurbindur hon sálarligar sjúkur. hetta ger, at sjúklingurin kennir seg tryggari, hann hevur minni ampa í tí dagliga, tí verður hann minni sjúkur og fær færri sjúkuherðindi. Talan verður sostatt um væl færri innleggingar. Og vit koma soleiðis inn í eina positiva og mennandi ringrás, sum kemur sjúklinginum, deildini og starvsfólkunum til góða. Skal økispsykiatriin virka soleiðis, sum oman fyri lýst, er neyðugt, at skipanin fevnir um annað, enn hon ger nú, nevniliga at yvirlækni saman við hjálparfólki fer regluliga út í ávís øki. Tað er neyðugt, at skipanin støðugt hevur fólk á staðnum. Tað vil siga, at vit skulu hava sokallað økispsykiatriskt team úti í nøkrum økjum kring landið. Eitt slíkt team er vanliga mannað við sjúkrasystur, sosialráðgeva og psykologi. Men einki forðar fyri, at eisini ergoterapeutar, fysioterapeutar og onnur heilsustarvfólk eru við á liðnum. Talan verður tó ikki um, at tey, sum manna hesi liðini, øll eru fulltíðarsett í tí starvinum. Talan verður fyri flestu um, at tey eisini hava annað arbeiði. Kanska er bara neyðugt við økissjúkrasystur í fullum starvi. Økispsykiatriska liðið samstarvar sjálvandi neyvt við læknarnar á Psykiatrisku deild. Fyri tingið Undirritaði fer at enda at loyva sær at heita á landsstýrismannin um at taka stig til eitt breitt orðaskifti um viðurskiftini hjá sálarliga sjúkum í Føroyum. Innan tinggátt sum uttanfyri. Hetta fyri at broyta og menna hugburðin hjá øllum føroyingum, tá tað snýr seg um sálarliga sjúku. Politikarar og embætisfólk teirra mugu broyta hugburð soleiðis, at tað fer at kennast sum ein sjálvfylgja at játta tað neyðuga. Samfelagið má broyta hugburð soleiðis, at sálarliga sjúk gerast ein sjálvsagdur partur av tilveruni. Við javnbjóðis umstøðum og teimum treytum, sum krevjast. Tí loyvi eg mær enn eina ferð at vísa landsstýrismanninum á álitið, sum varð tilevnað 1990/91, og sum ber heitið: Psykiatriætlan ár 2000. Hetta álit verður sostatt skjótt 10 ára gamalt, og tað hevur enn onga politiska viðgerð fingið. Við fáum nútíðargeringum er tað enn nýtiligt sum grundarlag undir einum skikkaðum orðaskifti um málið. Innan- sum uttan fyri tinggáttina. Á tingfundi 12. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mai 2000 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Í 1970'unum fór í grannalondum okkara fram eitt orðaskifti um, hvussu viðgerðin av psykisk sjúkum átti at fara fram. Tosað varð m.a. um, at viðgerðin skuldi fara fram úti í samfelagnum heldur enn inni á stovnum, soleiðis at sjúklingarnir ikki longur skuldu innleggjast. Um sama mundið fall innleggingartíðin fyri somatisk sjúk í stórum. Saman við kravinum um sparingar gjørdist tað tí ein veruleiki, at alsamt fleiri psykiatriskar deildir lótu aftur, og gongd varð sett á eitt nýtt fyribrigdi, økispsykiatri. Í 1980'unum varð farið undir henda viðgerðarhátt í Føroyum. Í sambandi við at Landssjúkrahúsið søkti um at fáa loyvi at seta ein psykolog, varð spurningurin viðgjørdur í Løgtinginum, og Løgtingið gjørdi av at seta pening av til ein økispsykiatara heldur enn til ein psykolog, sum upprunaliga søkt var um. Fyrsti økispsykiatarin varð settur í starv seinast í 1980'unum, tó varð ikki støða tikin til, hvussu neyðugur peningur skuldi útvegast til at seta sjálva økispsykiatriina á stovn í øllum Føroyum. Landssjúkrahúsið átók sær tá, samstundis sum landssjúkrahúsinum varð álagt risastórar sparingar, at fara undir at skipa økispsykiatriina. Tað er rætt, sum spyrjarin ger vart við, at ein psykiatriætlan varð gjørd í 1989-90, men vegna tær ógvusligu sparingar, ið vórðu álagdar Landssjúkrahúsinum, varð trupult at seta hesa ætlan í verk. Seinastu 2 árini hevur verið arbeitt við at fáa nýggja leiðslu á Landssjúkrahúsinum. Leiðslubygnaðurin er komin upp á pláss, og arbeitt verður nú við at fáa mannað størvini. Tá hetta er komið upp á pláss, er ætlanin í samráð við hesa leiðslu at skipa heilsuverkið til tær komandi uppgávur, sum Landssjúkrahúsið skal taka sær av. Í hesum sambandi eigur tann gamla psykiatriætlanin at verða tikin fram og endurskoðað soleiðis, at hon verður eitt hent amboð í ráðleggingini og viðgerðini av psykisk sjúkum. Í høvuðsheitinum mælti Psykiatriætlanin ár 2000 til: At hvør psykiatriskur sjúklingur skal hava egið rúm. At neyðug tiltøk skuldu gerast, soleiðis at sjúklingar eiga at kunna vera heima, so leingi sum tað heilsuliga er forsvarligt. At sett verður á stovn eitt økispsykiatriskt lið (team). At dagdeild verður sett á stovn. Her verður í fyrstu atløgu sett á stovn dagdeild knýtt at psykiatrisku deild í Tórshavn, men sum frá líður eiga eisini dagdeildir at vera í útjaðaraøkinum, eitt nú í Klaksvík og á Tvøroyri. Tað skal nevnast, at dagdeildin á Landssjúkrahúsinum er stovnað, og við útbyggingarætlanini fyri Landssjúkrahúsið er støðið lagt undir, at arbeiðast skal fram ímóti, at sjúklingar á psykiatrisku deild fáa sítt egna rúm. At stovnseta eitt økispsykiatriskt team er lættari í dag enn fyri 10 árum síðani. Høvuðstrupulleikin tá var, at almannaverkið og heilsuverkið vóru tvey ymisk verk, men soleiðis er ikki í dag, nú arbeitt verður fram ímóti at skapa eina eind fyri hesi bæði verkini. Viðvíkjandi neyðugum tiltøkum, soleiðis at sjúklingar kunnu vera so leingi heima sum gjørligt, eigur hetta at verða gjørt við at betra um bústaðarmøguleikarnar fyri psykisk sjúk, verkstøð o.l. Tað verður støðugt arbeitt við hesum, men neyðugt verður við størri játtanum, skulu vit økja um tilboðini. Vónandi verður møguligt at legja upp fyri hesum á fíggjarlógini fyri næsta ár. Tá ið spurt verður, hvørjar ítøkiligar ætlanir landsstýrismaðurin hevur, so kann vísandi til omanfyri standandi svarast, at so skjótt sum nýggja leiðslan verður sett á psykiatrisku deild, fer landsstýrismaðurin í samráð við leiðsluna í gongd við at kanna møguleikan fyri at seta í gongd verandi psykiatriætlan innan fyri tann karm, sum komandi fíggjarlóg setir. Málið avgreitt. Fyrispurningur um flogvøll á Glyvursnesi 100-47 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi flogvølli á Glyvursnesi Ár 2000, hósdagin 13. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvørjar ætlanir hevur landstýrið um flogvøll á Glyvursnesi? Um ongar ætlanir eru, so ynskist svarað, hvør ætlan so er fyri framtíðar flúgving til og úr Føroyum? Hevur landsstýrið ætlanir um flogvøll á Glyvursnesi, so ynskist svarað, nær ætlanin er at fara undir arbeiðið? Hvørja støðu hevur landstýrið til, at t.d. Tórshavnar býráð fer undir at fyrireika og byggja flogvøll á Glyvursnesi? Hvussu langt er landsstýrið komið við fyrireikingunum at skipa flúgving ímillum Tvøroyri og miðstaðarøkið? Viðmerkingar: Fyrstu kanningarnar um ein framtíðar flogvøll í Føroyum vórðu gjørdar fyri 40 árum síðani. Tað varð gjørt, tí øll vóru samd um, at ein framtíðar flogvøllur ikki skuldi vera í Vágum. Tað var ikki møguligt, tí lendið var ikki til tað. Síðani er nógv tosað aftur og fram, og seinast í 80unum vóru ætlanir frammi um ein flogvøll á Glyvursnesi. Men tann ætlanin datt niðurfyri. Tað er eingin sum helst ivi um, at í framtíðini verður neyðugt við einum størri flogvølli enn honum, sum er í dag. Tað hevur verið frammi, at leingja flogvøllin í Vágum við 200 m, men tá verður hann framvegis ikki longri enn 1450 m, og tað, sum hann kann nýtast til, verður framvegis avmarkað. Tann ætlanin, sum varð gjørd fyri flogvøllin á Glyvursnesi, vísir, at sjálvur vøllurin kann verða 1800 m langur og 150 m breiður. Tá eru eisini góðir møguleikar at leingja hann nógv aftrat og at breiðka hann munandi. Ein flogvøllur, sum er 1800 metrar, kann taka ímóti øllum meðalstórum flogførum, og verður hann so longdur, so kunnu flogførini vera enn størri. Og tað ber eisini til at gera ein flogvøll á Glyvursnesi fyri 130 mió. kr., um tilhoyrandi fasilitetir ikki vóru gjørdir í fyrsta umfari. Tað ber til at nýta høli í býnum til avgreiðslu o.a. Ein góður og tryggur flogvøllur er avgjørt neyðugur, bæði fyri føroyskt vinnulív, og ikki minst nú oljuvinnan stendur fyri durum. Kundu størri flogfør enn tey, sum vit í dag kenna til um okkara leiðir, lent á einum størri flogvølli, so vórðu avbera góðir møguleikar fyri at útflutt feskan fisk. Vit vita øll, at alivinnan er nógv ment, og at hon framvegis mennist. Haraftrat hevði ein størri flogvøllur gjørt tað møguligt hjá flogførum at millumlent í Føroyum, áðrenn tey fara víðari. Og so vísa kanningarnar eisini, at øll flogfør kundu lent og lætt við fullari last. Og tey flogfør, sum flúgva úr Føroyum, kundu flogið munandi longri, enn tey gera í dag. Tað eru somikið nógvir fyrimunir við einum nýggjum og betri flogvølli, at landsstýrið og samgongan eiga at umhugsa, um tað ikki er tað rættasta. Eg seti hendan fyrispurningin fram, tí einki í samráðingarupplegginum, sum er lagt fyri donsku stjórnina, gevur nakrar ábendingar um, hvør ætlanin er á flogferðsluøkinum. Samgongan hevur eisini sett í samgonguskjalið, at flúgvast skal millum Suðuroynna og Miðstaðarøkið. Tað kann ikki vera meiningin, at fólk úr Suðuroy fyrst skulu í Vágar, áðrenn tey koma til Havnina? Og eg veit, at tvinnar ætlanir eru gjørdar um flogvøll á Tvøroyri, ein í Froðba og ein í Trongisvági. Skal flogvøllurin í Vágum leingjast við 200 m, so fer tað at kosta einar 160 mió. kr., helst meir. Og tað fæst neyvan nakrantíð ein nóg góður flogvøllur fyri tann peningin. Tá ætlanin fyri Glyvursnes varð gjørd, varð mett, at flogvøllur á Glyvursnesi við øllum tilhoyri, fór at kosta einar 600 mió. kr. Nú eru ætlanir um at gera undirsjóvartunnil undir Vestmannasund fyri einar 300 mió. kr. Leggja vit øll hesi tølini saman, so er ikki tann stóri munurin á prísinum á einum flogvølli á Glyvursnesi og at útbyggja flogvøllin í Vágum og gera aðrar íløgur í tí sambandi. Stjórin í Atlantsflog hevur alment sagt, at neyðugt er við einum flogvølli aftrat, tí fólk fara ikki at góðtaka seinkingar vegna veður. Tí er neyðugt við einum flogvølli aftrat í Føroyum. Og stjórin í Atlantsflog segði samstundis, at flogvøllurin í Vágum er ikki nóg langur til smá jettflogfør, sum høvdu verið hóskandi ímillum Føroyar og fleiri onnur pláss her á leið. Tí er heldur eingin ivi um, at neyðugt er við einum flogvølli aftrat, og tann flogvøllurin má vera longri enn flogvøllurin í Vágum, og tað ber til á Glyvursnesi. Vónandi hevur landsstýrið hetta í huga, tá hugsað verður um íløgur í framtíðini. Á tingfundi 14. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 9. mai 2000 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Til spurning 1. Landsstýrismaðurin hevur ongar ítøkiligar ætlanir um at byggja nýggjan flogvøll á Glyvursnesi. Til spurning 2. Í løtuni røkja Atlantsflog og Maersk Air flogleiðina millum Føroyar og Danmark, og Atlantsflog og Icelandair røkja leiðina millum Føroyar og Ísland. Landsstýrið stovnaði í 1987 P/F Atlantsflog, til tess at tryggja Føroyum eitt gott og tíðarhóskandi loftvegis samband við umheimin og kapping innan økið. Atlantsflog, sum er einasta flogfelag, sum hevur Føroyar sum miðdepil fyri virksemi sínum, virkar á vinnuligum grundarlag, og fer undir nýggjar rutur, tá grundarlag er fyri tí. Partaeigarin (landsstýrið) hevur viljað, at Atlantsflog útbyggir loftvegis undirstøðukervið til grannalond okkara, til gagns fyri vinnu og borgarar. Virksemi felagsins er vaksið nógv seinastu árini við vaksandi tali av ferðandi og nýggjum rutum. Felagið hevur tí keypt eitt flogfar afturat. Flogleið er nú frá Føroyum til Danmarkar, Noregs, Skotlands og Íslands, umframt millum Ísland og Grønland, og Skotland og Danmark. Vinnumálastýrið hevur samráðst við danskar myndugleikar um møguliga yvirtøku av rakstrinum av flogvøllinum í Vágum og ymiskar betringar av vøllinum í hesum sambandi. Ætlanin er at leingja vøllin 200 m, so at hann verður 1450 m, og at fáa til vega glíðirás (Glide Path), umframt aðrar betringar. Ein longri vøllur merkir øktan kapasitet, tí flogfør kunnu lastast tyngri enn nú, røkka meira fjarstøddum ferðamálum, møguleiki verður at nýta onnur flogfør, o.a. Glíðirás, sum er ein elektronisk navigatiónsskipan, bøtir um reglusemi, tí møguleiki verður fyri at lenda í verri sýni enn nú. Atlantsflog roknar við einum ávísum ferðslulopi um flogvøllin í Vágum, tá fasta sambandið um Vestmannasund er veruleiki. Til spurning 3. Víst verður til svarið til spurning 1. Til spurning 4. Tórshavnar Býráð kann í prinsippinum fara undir at byggja og reka floghavn á Glyvursnesi, um donsku loftferðslumyndugleikarnir góðkenna verkætlanina og loyva rakstrinum, og um býráðið heldur seg innanfyri íløgukarm landsstýrisins. Málið eigur helst at verða viðgjørt av kommunala eftirlitinum. Peningur er ikki settur av til flogvallaendamál í 10-ára íløguætlan landsstýrisins, sum verður løgd fyri Løgtingið í komandi tingsetu. Til spurning 5. Atlantsflog røkir sum er innanoyggja flogferðslu við tyrlu millum Havnina og Suðuroynna tvær ferðir um vikuna, men undirtøkan er lítil. Málið um flogleið millum Havnina og Suðuroynna er viðgjørt í Samferðsluætlanini hjá Vinnumálastýrinum frá 1999. Viðgerðin tekur støði í umsókn frá 1998 um stuðul til at fara undir hesa flúgving við vatnflogfari, sum tekur upp til níggju ferðafólk við viðføri. Niðurstøðan var tá, at flogleiðin bert gevur avmarkaðar ágóðar, m.a. tí at talið á ferðafólki, ið væntandi fóru at nýta nýggju flogleiðina, er avmarkað, og at ætlanin ikki fór at loysa seg samfelagsbúskaparliga. Mett verður ikki, at eitt vatnflogfar fær munandi fleiri ferðafólk enn tyrlan. Aðrir møguleikar eru ikki kannaðir enn. Viðmerkjast kann, at Vinnumálastýrið á fundi við Tvøroyrar- og Tórshavnar Býráð í september 1999, hevur móttikið uppskot um flogvallir í báðum kommunum, sum ætlandi kunnu nýtast til innanlands flúgving. Tvøroyrar Býráð vísir á tvinnar møguleikar í Froðba, har annar vøllurin ætlandi verður 600 m og hin 900 m langur. Tórshavnar Býráð vísir á verkætlan á Glyvursnesi við 800 m longum og 150 m breiðum vølli, sum kann leingjast til 1800 m. Málið avgreitt. Fyrispurningur um kirkjulógirnar 100-48 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi landsstýriskunngerðum í sambandi við nýggju kirkjulógirnar Ár 2000, hósdagin 13. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Lisbeth L. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hví eru ikki allar landsstýriskunngerðir avgreiddar í sambandi við nýggju kirkjulógirnar? Hvussu langt er arbeiðið komið ? Viðmerkingar: Tá frágreiðing landsgrannskoðarans um landsroknskapin var til viðgerðar á Løgtingi tann 11. apríl 2000, kom tað fram, at trupulleikar vóru í sambandi við nýggju kirkjulógirnar, og grannskoðarin vísti á, at nógv var ógreitt, tá talan var um Kirkjugrunnin, Kirkjukassarnar og roknskap og eftirlit í sama sambandi. Endamál, ábyrgd og skyldur hjá Kirkjugrunninum eru ógreið, verður sagt m.a. Nógvir spurningar eru settir, t.d. um møguligar ætlanir um greiðari reglur tá talan er um íløgur, roknskap, lán og umsiting av stuðulsveiting úr grunninum. Landsstýrismaðurin hevur gjørt kunngerð í sambandi við kirkjugrunnin, og latið tað yvir til stiftsstjórnina sjálva at taka avgerð, og harvið sloppið sær undan at gera reglur. Hetta metir grannskoðanin er skeivt, tí landsstýrismaðurin eigur ikki at "delegera" hesa uppgávu til aðrar. Somu viðmerking hava teir til avgerð landsstýrismansins, tá talan er um kirkjukassarnar, hvussu fíggjarætlanir skulu setast upp og skipast, og hvussu roknskapir skulu setast upp. Fleiri dømi eru um aðrar viðkomandi spurningar, ið landsgrannskoðanin hevur sett, men landsstýrismaðurin hevur ikki svarað, verður sagt í frágreiðingini. Nú í mars mánaði hevur landsstýrismaðurin tó upplýst, at orka hevur ikki verið til at svara, tí arbeitt hevur verið við málinum um at yvirtaka fólkakirkjuna og at gera kunngerðir til nýggju kirkjulógirnar! Samstundis síggja vit í fjølmiðlunum, at Prestafelagið hevur havt fund, og har verður sagt, at enn mangla kunngerðir, og rammurnar eru ikki fyltar út, so virkast kann eftir nýggju lógunum, og har verður dømi nevnt um tørvandi heimild at brúka pening til prestaembætini, sum bíðað hevur verið eftir. Vit kenna søguna um tær 7 kirkjulógirnar, sum fyrra Løgtingið samtykti á sinni, men sum landsstýrismanninum ikki dámdi, og tí ikki vildi seta í verk. At enda var hesin tó so kroystur, at hann eftir áhaldandi trýsti mátti akta og harvið virða Løgtingsins samtyktir soleiðis, sum honum er álagt sambært lógini. Fyri at fáa eitt svar, um tað nú er rætt, soleiðis sum vit kunnu tulka tað vit frætta, verður hesin spurningur settur landsstýrismanninum. Á tingfundi 14. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 11. mai 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurningum soleiðis Svar Viðvíkjandi spurningi 1: Allar neyðugar kunngerðir eru lýstar og settar í gildi. Viðvíkjandi spurningi 2: Sí viðvíkjandi spurningi 1. Føroya Løgting samtykti 20. januar 1998 at viðmæla, at nakrar danskar kirkjulógir vórðu settar í gildi í Føroyum við kongligari fyriskipan og ávísum broytingum. Løgmaður hevur, 28. januar 1998, staðfest hesi ríkislógartilmæli, og landsstýrismaðurin í undirvísingar- og mentamálum hevur, 4. februar 1998, avgreitt hesi mál víðari til Kirkjumálaráðið. Lógirnar, sum talan er um, eru: Lov om folkekirkens økonomi Lov om ansættelse i stillinger i folkekirken m.v. Lov om folkekirkens kirkebygninger Lov om bestyrelse og brug af folkekirkens kirker Lov om begravelse og ligbrænding Lov om udnævnelse af biskopper og stiftsbåndsløsning Lov om medlemskab af folkekirken, kirkelig betjening og stiftsbåndsløsning Sjálvt um talan er um felags mál og mál, sum sostatt ikki er yvirtikið og ikki hoyrir undir málsræði hjá landsstýrismanninum, so áseta nakrar av hesum lógum, at landsstýrismaðurin í kirkjumálum ásetir nærri reglur á ávísum økjum. Tær lógirnar, sum hava hesar forskriftir, eru: Lov om folkekirkens kirkebygninger Lov om folkekirkens økonomi og Lov om ansættelse i stillinger i folkekirken Sum fyrr nevnt eru ríkislógartilmælini avgreidd til danska Kirkjumálaráðið í februar 1998, Kirkjumálaráðið hevur ikki viljað lýst hesar kongligu fyriskipanir, fyrr enn landsstýrið hevði gjørt tær kunngerðir, sum tað skuldi gera samsvarandi ríkislógunum. Uppskot til hesar kunngerðir vórðu í oktober 1999 sendar Kirkjumálaráðnum til ummælis. Eisini vórðu kunngerðirnar sendar til ummælis hjá Stiftsstjórnini. Kirkjumálaráðið og Stiftsstjórnin ynsktu onkrar smærri broytingar, sum vórðu gjørdar. Kongligu fyriskipanirnar eru settar í gildi við virkningi frá 1. januar ár 2000, og kunngerðirnar eru dagfestar 11. februar ár 2000 og lýstar í kunngerðasavninum sum: Nr. 11 Kunngerð um Próstadømisráð Nr. 12 Kunngerð um kirkjugrunnin Nr. 13 Kunngerð um bygningar fólkakirkjunnar Nr. 14 Kunngerð um kirkjukassar Sostatt eru allar kunngerðir gjørdar, sum vórðu mettar neyðugar, fyri at nýggju lógirnar kundu setast í gildi í Føroyum. Viðmerkingarnar, sum landsgrannskoðarin hevur, og spurningar, sum hann møguliga hevur sett, hava einki við spurningin at gera um at seta nevndu kunngerðir í gildi. Hetta verður loyst og greitt fyri seg, sum áður er upplýst løgtinginum undir viðgerðini av landsroknskapinum. Harafturat er at siga, at lógirnar og kunngerðirnar virka frá 1. januar 2000 tó soleiðis, at reglurnar um kirkjuskatt og fíggjarætlan ikki kunnu virka fyrr enn frá 1. januar 2001. Tá funnist verður at, at landsstýrismaðurin letur ávísar heimildir til Stiftsstjórnina, skal verða sagt, at landsstýrismaðurin heldur, at heimild er fyri hesum. Landsstýrismaðurin ætlar at áseta reglur, sum samsvara við tær reglur, sum landsstýrið smb. § 5 í lógini um roknskaparhald landsins skal gera. Hesar reglur eru ikki tøkar enn. Landsstýrismaðurin hevur hildið, at tað, at lata ávísar uppgávur til Stiftsstjórnina, var ein góð fyribilsloysn, við tað at Stiftsstjórnin framman undan tók sær av hesum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um lesandi í Danmark 100-49 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi føroyingum, sum lesa í Danmark Ár 2000, hósdagin 13. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvørjar útbúgvingarmøguleikar fáa føroyingar í Danmark, um so er, at Føroyar verða skipaðar sum fullveldisríki, og ein avleiðing av hesum er, at føroyingar missa sín ríkisborgararætt í Danmark? Høvdu føroyingar, sum útbúgva seg í Danmark fingið danskan lestrarstuðul, um Føroyar blivu skipaðar sum fullveldisríki, og føroyingar mistu sín ríkisborgararætt í Danmark? Hvussu langt er landsstýrið komið við at gera avtalur við onnur lond um samstarv á útbúgvingarøkinum? Viðmerkingar: Í samrøðu við Tíðindablaðið Sosialin hin 25. august 1998 sigur Høgni Hoydal, landsstýrismaður (sitat): "Politikkurin hjá okkum miðar eftir einum felags ríkisborgararætti fyri føroyingar og danir. Tí verða útbúgvingarmøguleikarnir, sum vit hava í dag, teir somu - teir verða ikki skerdir" (sitat endað). Nú hava vit fingið at vita frá donskum politikarum, at føroyingar fáa ikki henda felags ríkisborgararættin, um Føroyar gerast fullveldi. Tí er spurningurin nú, hvat hendir við lesandi føroyingum, um Føroyar gerast fullveldi, og føroyingar missa danska ríkisborgararættin? Missa føroysk lesandi danska lestrarstuðulin, og hvat hava vit at geva teimum ístaðin? Verða tey (ella føroyskir myndugleikar) noydd at gjalda fyri útbúgvingina og missa tey tann sonevnda føroyafrádráttin? Og hvussu verður við íbúðarmøguleikum? Í somu blaðgrein (Sosialurin 25. august 1998) sigur landsstýrismaðurin, at tað er týdningarmikið, at vit eisini fáa avtalur við onnur lond um útbúgving. Hann sigur, at hetta arbeiðið er byrjað, og at Signar á Brúnni hevur tosað við norskar og íslendskar myndugleikar, og at samband eisini hevur verið við Ongland um tað sama. Spurdur um nøkur ítøkilig avtala er gjørd við norðmenn og íslendingar, sigur Høgni Hoydal við Sosialin, at enn er ikki nøkur avtala gjørd, men at hetta arbeiðið er í gongd. Tí kundi verið áhugavert at fingið at vita, hvussu langt landsstýrið er komið við hesum arbeiði, nú meira enn hálvtannað ár er farið síðani samrøðan varð gjørd, og tíðin nærkast, tá landsstýrið ætlar at Føroyar skulu gerast fullveldisríki. Á tingfundi 14. apríl 2000 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 9. mai 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Hesin spurningurin er í grundstøðinum rættiliga líkur spurningi nr. 50, og svarini byggja tí á somu grundfesting. Hvørjar útbúgvingarmøguleikar fáa føroyingar í Danmark, um so er, at Føroyar verða skipaðar sum fullveldisríki, og ein avleiðing av hesum er, at føroyingar missa sín ríkisborgararætt í Danmark? Høvdu føroyingar, sum útbúgva seg í Danmark fingið danskan lestrarstuðul, um Føroyar blivu skipaðar sum fullveldisríki, og føroyingar mistu sín ríkisborgararætt í Danmark? Í útgangsstøðinum verður ein føroyskur ríkisborgararættur skipaður, tá Føroyar gerast fullveldisríki. Ongin føst altjóða mannagongd finst fyri, hvussu rættindi verða avtalað fyri borgarar í tveimum sjálvstøðugum londum sínámillum. Nógv dømir finnast, og í donskum og føroyskum samanhangi er fordømið tann íslendska skipanin frá 1918. Málið hjá samgonguni og landsstýrinum er júst henda skipanin, har vit ikki hava felags ríkisborgararætt, men at vit avtala sínámillum javnbjóðis rættindi í tjóðskapi á flestøllum økjum, eisini hesum. Um danska stjórnin og Fólkatingið góðtaka at geva føroyingum somu skipan sum íslendingar, verður støðan hjá teimum lesandi óbroytt í mun til í dag. Hartil er at siga, at norðurlendskur sáttmáli er gjørdur, sum tryggjar at fólk úr Danmark, Finnlandi, Íslandi, Noregi og Svøríki hava javnbjóðis atgongd til hægri lestur við lærustovnarnar hjá hvørjum øðrum. Í sáttmálanum binda partarnir seg til at tryggja øllum, sum ynskja at fara undir hægri lestur, og búgva í einum øðrum norðurlandi, javnbjóðis atgongd til hægi lærustovnarnar í teimum 5 londunum. Sáttmálin tilskilar, at Danmark, Finnland, Noregi og Svøríki skulu gjalda 22.000 DKR um árið fyri hvønn lesandi. Gjørt verður upp árliga, hvussu nógv lesandi hvørt landið hevur í einum øðrum landi, og síðani verða nettoútreiðslurnar ella nettoinntøkurnar mótroknaðar í upphæddini, sum hvørt landið rindar til Norðurlandaráðið. Ísland er undantikið frá hesi regluni orsakað av, at fólkatalið er so nógv minni, enn í hinum sjálvstøðugu norðurlondunum. Ísland rindar tí onki fyri javnbjóðis atgongdina til hægru lærustovnarnar í hinum londunum. Tá ríkisrættarligu viðurskiftini verða broytt, er landsstýrisins ætlan, at gerast sjálvstøðugur sáttmálapartur í øllum norðurlendskum sáttmálum, eins og at fáa sjálvstøðuga umboðan í norðurlendskum samstarvi annars. Sambært teimum upplýsingum landsstýrið hevur, er ongin forðing fyri hesum - hinvegin er tað júst fortreytin fyri at gerast javnbjóðis partur í norðurlendskum samstarvi og sáttmálum, at landið hevur fullveldi. Samanborið við Ísland er fólkatalið í Føroyum uppaftur minni, og tí kunnu Føroyar fáa somu støðu sum Ísland. Landsstýrið miðar eftir, at føroyskur lestrarstuðul verður veittur til tey, sum lesa í hinum norðurlondunum eins og uttanfyri norðurlond, og at hesin stuðul verður fult so nøktandi sum í dag. Um uppleggið hjá landsstýrinum til donsku stjórnina verður gingið á møti, verða føroyingar at veita donskum ríkisborgarum full rættindi í Føroyum - eisini til lestrarstuðul, sosialar veitingar, heilsutænastur, pensiónir o.s.fr. - eins og føroyingar fáa hesi rættindi í Danmark. Um danska stjórnin ynskir, at lestrarstuðulin skal verða goldin úr Føroyum beinanvegin, so snýr hetta seg um eina upphædd, ið verður mett eitt sindur ymiskt, tí ongi fullfíggjað tøl fyriliggja um talið á føroyskum lesandi í Danmark. Í Hvítubók verður upphæddin mett til 63 mió. árliga út frá upplýsingum um at 1500 føroyingar lesa í Danmark. Hetta svarar lutfalsliga til (um vit býta við 110 í mun til fólkatalið), at eini 14 donsk lesandi vóru í Føroyum árliga, og at Føroyar rindaðu uml. 600.000 árliga í studningi til hesi. Landsstýrið er sjálvsagt til reiðar at finna eina skilagóða loysn í hesum spurningi í samráðingum. Undir samráðingunum annan mai, vísti danska stjórnin til norðurlendsku sáttmálarnar, men segði seg sinnaða at finna loysnir sum ganga longur, á ávísum økjum, m. a. á hesum økinum. 3. Hvussu langt er landsstýrið komið við at gera avtalur við onnur lond um samstarv á útbúgvingarøkinum? Landsstýrið kann ikki gera beinleiðis útbúgvingaravtalur fyri føroyskar ríkisborgarar fyrr enn fullveldi er staðfest. Tó er sjálvsagt nógv samstarv um útbúgvingar- og granskingarspurningar - serstakliga við hini norðurlondini. Í flestum førum er talan um ítøkiligar samstarvsavtalur millum einstøku stovnarnar, eitt nú millum Fróðskaparsetur Føroya og ymsar lærdar háskúlar í Onglandi og hinum norðurlondunum. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur annars gjørt eina samstarvsyvirlýsing við íslendska undirvísingar- og mentamálastýrið. Henda avtala fevnir m.a. um samstarv á útbúgvingar- og granskingarøkinum. Eitt ávíst samstarv er við Ísland frammanundan, men arbeitt verður í løtuni við at fylla út karmarnar fyri samstarvinum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um føroyingar við donskum skipum 100-50 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi føroyingum við donskum skipum Ár 2000, fríggjadagin 14. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvønn ríkisborgararætt fara føroyingar at hava, um so verður, at Føroyar gerast fullveldi? Hvat ítøkiligt ætlar landsstýrið at gera, fyri at føroyskir sjómenn ikki skulu missa rættindini til at sigla sum skiparar í danska handilsflotanum, um føroyingar missa danska ríkisborgararættin? Viðmerkingar: Danskir politikarar hava gjørt greitt, at um Føroyar gerast fullveldisríki, so verða føroyingar noyddir at velja ímillum føroyskan ella danskan ríkisborgararætt. Talan verður ikki um nakran felags ríkisborgararætt. Fyri at vera skipari í danska handilsflotanum, er tað ein fortreyt, at tú ert danskur ríkisborgari. Tí noyðast teir føroyingar, sum í dag manna hesi størv, eftir galdandi skipan annaðhvørt at flyta til Danmarkar at búgva, ella at finna sær eitt nýtt starv, um Føroyar gerast fullveldi. Hetta merkir ikki bara, at vit fáa eina fólkafráflyting, har skiparar við familjum stinga í sekkin, men hetta verður so sannliga eisini eitt djúpt sár í okkara stoltleika sum siglandi tjóð. Á tingfundi 26. apríl 2000, var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 11. mai 2000 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Hvønn ríkisborgararætt fara føroyingar at hava, um so verður, at Føroyar gerast fullveldi? Í útgangsstøðinum verður føroyskur ríkisborgararættur skipaður, tá Føroyar gerast fullveldi. Ongin sjálvsøgd rættarvenja er tó fyri, hvussu ríkisborgaraspurningurin meira neyvt verður skipaður, tá lond fáa fullveldi. Tí hevur tað ógvuliga lítla meining at siga nakað meira neyvt um, hvussu viðurskiftini vera á júst hesum økinum, ella á onkrum øðrum øki. Tað veldst alt um, hvussu vit skipa okkum á hesum økinum, og hvat vit semjast um við danir. Tað veldst við øðrum orðum um politiska viljan, og vit vita enn ikki, hvussu danski politiski viljin fer at vera, tá av tornar. Málið hjá samgongu og landsstýri hevur ikki verið at fáa felags ríkisborgararætt, men at vit skulu hava sínámillum javnbjóðis rættindi í tjóðskapi á flestøllum økjum, eisini hesum. Undir samráðingunum annan mai, vísti danska stjórnin til norðurlendsku sáttmálarnar, men segði seg sinnaða at finna loysnir sum ganga longur, á ávísum økjum, m. a. á hesum økinum. Hvat ítøkiligt ætlar landsstýrið at gera, fyri at føroyskir sjómenn ikki skulu missa rættindini til at sigla sum skiparar í danska handilsflotanum, um føroyingar missa danska ríkisborgararættin? Gongst sum landsstýrið ætlar, verður ikki nøkur broyting í hesum rættindum, tí hetta verður fevnt av ásetingini um javnbjóðis rættindi í tjóðskapi. Annars kann eg upplýsa, at tað er vanligt at krevja, at skiparin skal vera ríkisborgari í tí landinum, sum skipið er skrásett í. Hetta er eisini galdandi í danskari lóggávu. Men sjóvinnumyndugleikin í Danmark kann víkja frá hesum kravi undir serligum umstøðum og eftir tilmæli frá avvarðandi yrkisfelag. Hetta sama er galdandi í føroyskari lóggávu. Henda reglan er annars einans galdandi fyri skiparar, ikki fyri eitt nú stýrimenn og maskinmeistarar. Tað vil siga at møguleikin undir ongum umstøðum kann falla burtur, og ongin ivi er um, at føroyskir skiparar eru eftirspurdir fyri sín dugnaskap og sera virðismiklir fyri danska handilsflotan. Av somu orsøkum eru føroyskir sjómenn eftrispurdir í nógvum londum og flotum. Tí kann tað tykjast sera løgið, um rættarstøðan í tjóðskapi skuldi elvt til nakrar trupulleikar fyri føroyingar í danska handilsflotanum. Gjøgnum DIS-skipanina hava føroyskir myndugleikar eisini stuðlað danska handilsflotan, so ongin orsøk skuldi verið til annað enn gott samstarv. Tá ið samráðingarnar millum landsstýrið og donsku stjórnina eru komnar longur áleiðis, verður sjálvsagt greitt, hvussu hesi viðurskifti kunnu skipast, og landsstýrið ynskir sum nevnt, at føroyskir sjómenn skulu hava trygg viðurskifti at útinna sítt starv. Tá eitt sáttmálauppskot er liðugt og góðkent millum partarnar, verður gjørligt hjá løgtinginum og øllum veljarum at taka støðu til úrslitið. Málið avgreitt. Fyrispurningur um kunning um fullveldi 100-52 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi kunning um eitt møguligt fullveldi Ár 2000, fríggjadagin 14. apríl, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Edmund Joensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hevur landsstýrið ætlanir um av nýggjum at kunna føroyingar um avleiðingarnar av einum møguligum fullveldi, nú fortreytirnar eru munandi broyttar? Um landsstýrið ikki sjálvt ætlar at kunna føroyingar av nýggjum um avleiðingarnar av einum møguligum fullveldi, eru so nakrar ætlanir um at lata andstøðuna fáa burtur av játtanini til sjálvstýrismál, so at andstøðan kann útvega føroyingum upplýsingar, sum samsvara við nýggju støðuna? Viðmerkingar: Í sambandi við tað sonevnda fullveldismálið hava føroyingar fingið nógva einsíðuga kunning, bæði við Hvítubók, Caragata álitinum og ikki minst á herferðini kring um í landinum, sum landsstýrið skipaði fyri í sambandi við, at Hvítabók kom út. Eisini er internetið brúkt til hesa einsháttaðu kunning, og fjølmiðlarnir hava somuleiðis verið nógv nýttir. Øll henda kunning byggir á ta fortreyt, at búskaparliga skiftistíðin verður 15 - 20 ár, og at føroyingar varðveita danska ríkisborgararættin. Við øðrum orðum skal alt halda fram sum higartil. Samlaða niðurstøðan hjá landsstýrinum av hesi kunning hevur tí verið, at avleiðingarnar av eini møguligari loysing verða ikki so ógvisligar (hóast Hvítabók og aðrar frágreiðingar vísa á bæði fólkafráflyting, stór afturstig fyri búskapin og munandi lækking av livistøðinum). So at siga øll rættindi skulu sambært landsstýrinum halda fram sum higartil, umframt at vit fáa fleiri nýggj rættindi. Umleið 12 mió. kr. eru avsettar til sjálvstýrismál, har ímillum kunningina, sum øll byggir á áðurnevndu fortreytir. Men longu á fyrsta samráðingarfundi við donsku stjórnina fingu føroyingar greitt at vita, at fortreytirnar verða als ikki tær, sum landsstýrið hevur roknað við og greitt Føroya fólki frá í allari sínari kunning. Skiftistíðin verður 3 - 4 ár, og føroyingar missa danska ríkisborgararættin og øll tey rættindi, ið hesin gevur. Spurnarorðaskiftið í Fólkatinginum vísti eisini, at danska stjórnin hevur breiða undirtøku í Fólkatinginum fyri hesum sjónarmiðum. Tí eiga føroyingar at verða kunnaðir umaftur, so at fólkið fær at vita, hvørjar tær veruligu avleiðingarnar verða av eini møguligari loysing. Um landsstýrið ikki ætlar at gera hesa kunning, eigur andstøðan at fáa part av játtanini til hetta endamál, tí tað kann undir ongum umstøðum góðtakast, at Føroya fólk ikki fær sannleikan at vita. Á tingfundi 26. apríl 2000, varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast Á tingfundi 11. mai 2000 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Til 1: Landsstýrið hevur lagt stóran dent á at skipa fyri upplýsing um sjálvstýrismálið. Vit hava sett fakfólk at gera kanningar, sum allar eru almannakunngjørdar, vit hava skipað fyri einum hópi av fundum, og vit hava gjørt eina heimasíðu við upplýsingum um málið. Hetta hevur landsstýrið gjørt, tí vit halda tað vera okkara fólkaræðisligu skyldu at syrgja fyri, at fólk fær eitt so gott innlit sum gjørligt í tey krøv tað setir, um føroyska tjóðin skal taka við teirri fullu ábyrgdini av sínum landi. Men vit fara sjálvsagt ikki at broyta kunningina grundleggjandi orsakað av at danska stjórnin nú hevur almannakunngjørt sítt samráðingarútspæl. Vit eru í eini samráðingarstøðu. Vit vita ikki hvussu tann endaligi sáttmálin fer at síggja út, fyrr enn hann er liðugur. Tað ber heldur ikki til at siga nakað neyvt um avleiðingarnar, fyrr enn samráðingarnar eru førdar á mál. Til 2: Sum víst á í fyrra svarinum, heldur landsstýrið tað ikki vera rætt at fara at kunna av nýggjum orsakað av at danska stjórnin hevur almannakunngjørt eitt samráðingarútspæl. Vit hava heldur ongar ætlanir um at lata andstøðuni á tingi almennan pening til eina kunningarherferð. Tað er landsstýrið sum stendur fyri fullveldisætlanini og samráðingunum við donsku stjórnina, og vit kunna um hetta so nógv sum gjørligt. At latið politiskum flokkum - tað verið seg andstøðuflokkum ella samgonguflokkum - pening til at kunna um arbeiðið hjá landsstýrinum, hevði verið brot á allar siðvenjur. Men tá sáttmálin er undirskrivaður, er kortini ætlanin, at vit í sambandi við lógaruppskotið um fólkaatkvøðuna eisini fara at leggja fram eitt uppskot um eykajáttan til stuðul til flokkar og fylkingar, sum ynskja at kunna upp til fólkaatkvøðuna. Orsøkin til hetta er, at tá sáttmálin er liðugur, er arbeiðið hjá landsstýrinum liðugt, og løgtingið og Føroya fólk skal taka støðu. Hendan avgerð fer at byggja á politiska støðutakan, og kunningin upp undir fólkaatkvøðuna verður tí meira politisk enn faklig. Tí eiga tey, sum eru fyri, og tey, sum eru ímóti, at hava eins góða atgongd til almennan pening. Málið avgreitt. Kommunusamskipan Føroya KOMMUNUSAMSKIPAN FØROYA - KSF Postsmoga32, 110 Tórshavn Formaður: Telefon 447035, fax 448449 Skrivari: Telefon 315160, fax 314860 & heima telefon/fax 310185 Tórshavn 23. august 1999 jl/jmp - j.nr. 202/99 Føroya Løgting Postsmoga 208 110 Tórshavn Kunningarskriv Kunnað skal vera um, at Tórshavnar, Klaksvíkar, Runavíkar, Tvøroyrar, Fuglafjarðar og Vágs kommunur hava stovnað Kommunusamskipan Føroya (stytt KSF) við tí endamáli at virka fyri felags áhugamálum og størri kommunalum sjálvræði. Formaður og skrivari felagsins eru ávikavist: Jákup Lamhauge, býráðsformaður Jens Marius Poulsen, býráðsskrivari KSF vónar, at sama góða samstarvið, sum limakommunumar gjøgnum árini hava havt við lóggávuvaldið, fyrst gjøgnum óformaliseraða felagsskapin Kommunubólkurin og síðani gjøgnum Føroya Býafelag, heldur fram gjøgnum henda formaliseraða felagsskap, og at KSF fær øll uppskot til lógir, kunngerðir, reglugerðir o.a., ið viðvíkja kommunum, til ummælis. KSF vónar og hevur álit `a, at tað arbeiði, sum nú er byrjað við at leggja uppgávur út til kommunurnar, heldur fram til gagns fyri samfelagið sum heild. Við at leggja uppgávur til kommunumar og nærri borgaranum ivast KSF ikki í, at rættar framtíðar avgerðir undir ábyrgd verða tiknar, og at kommunumar kring landið koma at mennast og kunna bjóða kvalifiserað størv til sínar medarbeiðarar, sum aftur hevur við sær menning av nærumhvørvinum. Ivi kann ikki vera um, at lands- og kommunalmyndugleikar hava felags áhugamál i hesum og ikki minst í, at borgarin fær eina greiðari fatan av, hvat kostnaðurin er fyri almennu veitingamar við at vísa hesar á einum staði, istaðin fyri sum nú á fleiri ymiskum støðum. Í limakommununum búgva áleið 28.000 fólk, ella 2/3 av Føroya fólki, og vóna limakommunumar at fáa samsvarandi ávirkan á tær avgerðir, ið tiknar verða viðvíkjandi kommununum. Við kvøðu og vón um gott samstarv. Jákup Lamhauge formaður /Jens Marius Poulsen skrivari Mótmæli ímóti SEV Innkomið løgtingið 7. september 1999 4/9-1999 Til Føroya Løgting Tinghúsvegur 11O Tórshavn. Mótmælisskriv ímóti útbyggingini hjá SEV í Eysturoy. Bygdarfólkið í Skálafirði fara hervið at mótmæla útbyggingini hjá SEV, í Eysturoy, har ætlanin er, at taka alt vatnið úr Vesturdalsá við tí fylgju, at Fjarðará kemur at liggja turr. Fyri bygdina er Fjarðará "okkara" og meta vit tað verða eina skemdargerð ímóti bygdini og fólkinum sum her býr, um SEV sleppur at taka vatnið úr ánni. Vit fara tí at heita á Føroya Løgting, um at gerða tað íð gerðast skal, fyri at steðga SEV í hesi ætlan. Vinarliga. 67 undirskriftir Mótmæli ímóti SEV Innkomið løgtingið 7. september 1999 Hetta skriv verður sent til Anfinn Kallsberg, løgmann Føroya løgting, Finnboga Ísakson, formann Finnboga Arge, vinnumálaráðharra Eyðun Elttør, umhvørvismálaráðharra Mótmælisskriv ímóti útbyggingini hjá SEV í Eysturoynni. Bygdarfólkini í Funningsfirði fara hervið at mótmæla útbyggingini hjá SEV í Eysturoy. Í løtuni eru SEV í ferð við at taka allar áirar inn eftir vestara armi av Funningsfirði og inn til Barkhellu, sum tann loyvda Eiði-3 verkætlanin fevnir um. Vit meta, at hendan útbyggingin kemur til at hava so mikið stór árin á okkara nærumhvørvi, at vit undir ongum umstøðum kunnu góðtaka, at teir fáa loyvi til at taka nakra á afturat, í heilatikið. Serliga ikki Vesturdalsá, og harvið Fjarðará, sum vit meta at vera eina serliga týdningarmikla á fyri okkara heimbygd. Vit, sum búgva i Funningsfirði, vilja gera vart við, at vit mugu metast at vera tey, sum ávírkast mest av hesi verkætlan, og áttu tí at verið eftirspurd, áðrenn farið var undir at gera hetta arbeiõi. Soleiðis høvdu vit havt møguleika til at mótmælt áðrenn farið var undir at gera hesa skemdargerð imóti okkum og náttúruni her a leiðini. Hetta hevði eisini verið í tráð við tað, sum Føroyar hava bundið seg til at halda í tí norrøna millumlanda sáttmálanum (Den Nordiske Miljøstrattegi 1996-2000). (citat úr seinasta reglubrotinum í stk. 3.3 í sáttmálanum) : "Forvaltningen og planlægningen af landskabet må tage udgangspunkt i miljøkonsekvensvurderinger og en udbygget folkelig deltagelse". (citat slut.) Vit stúra fyri teimum fylgjunum, tað fer at hava fyri fjørðin, og fyri okkara nærumhvørvi annars. Vit fara at heita á tykkum um, at bera so í bandi, at SEV verður steðga í hesi ætlan. Vinarligast 33 undirskriftir Karensdagar Innkomið til Løgtingið 13. september 1999 Løgtingsskrivstovan Att.: Løgtingsformaðurin 100 Tórshavn Tórshavn 10. september 1999 Undirritaðu feløg fegnast um, at ein partur av lógini um karensdagar nú verður avtikin. Samstundis taka vit fult undir við uppskotinum um at taka karensdagamar av fyri tey tímaløntu, so allir borgarar landsins eru líka fyri lógini. Vit heita inniliga á allar politiskar flokkar um at atkvøða fyri uppskotinum um avtøku av karensdøgunum. Um arbeiðsgevarar skulu gjalda ein part av sjúkrapeninginum, ber væl til at lóggeva um tann partin aftaná. Takið fyrst karensdagamar fyri tey tímaløntu av! Eisini skulu vit vísa á, at dagpeningarskipanin er ikki ein sáttmálaspumingur, sum fleiri hava verið inni á, men ein Løgtingslóg og eigur framhaldandi at vera tað. Somuleiðis vilja vit vísa á, at tað er tykkara ábyrgd, at allir løntakarar, bæði fastløntir og tímaløntir verða settir líka fyri lógini. Her skal verða lagt afturat, at vit mæla til, at útgjaldsgrundarlagið skal verða ein arbeiðaraløn við 40 tímars viku. Umboðandi fleiri enn 20 fakfeløg á føroyska arbeiðsmarknaðinum. Vegna: "Sjey-mannabólkin" Ingeborg Vinther (Føroya Arbeiðarafelag) Gunnleivur Dalsgarð (Starvsmannafelagið) Joan Ziskason (Sjúkrasystrafelagið) Vígdis Johannesen (Havnar Arbeiðskvinnufelag) Harry Olsen (Handverkarafeløgini í Føroyum) Gunnleivur Dalsgarð (sign.) Starvsmannafelagið Viggo Holm Innkomið til tingið 16.09.1999, skrásett undir j.nr. 10-199900036 Skála, 16. september 1999 Til Føroya løgting Hvat er hetta fyri tos um fullveldi? Er tað um loysing frá Danmark ella ikki? Er tað so, eiga tit at siga tað, sum tað er - um vit skulu loysa frá Danmark ella ikki. So, skilja fólk tað betri. Tað er eisini meira erligt at siga sum er. Hví skal man skriva eina heila bók um hesi viðurskifti? Hví ikki senda núverandi grundlóg orðaprentað til hvørt húsarhald í landinum? So síggja fólk, hvat stendur í henni. At Danmark noyðist at broyta grundlógina, um Føroyar loysa frá Danmark, trúgvi eg einki upp á. Hesi viðurskifti havi eg skrivað til tingið um áður. Eg havi eisini skrivað til ríkisumboðið um teir føroysku fólkatingssessirnar fyri at vita, hvat donsku tinglimirnir halda um hesar - um teir skulu takast av ella ikki. Men ríkisumboðið vildi einki gera við málið. Soleiðis, sum eg fati eina grundlóg, er hon tann avgerandi. Eingin lóg eigur at mótsiga grundlógini. Tað rokni eg við, at tey flestu á tingi vita. Áðrenn atkvøtt verður um loysing, er tað ein sjálvfylgja, at borgararnir fáa at vita, hvat kemur at standa í eini føroyskari grund1óg. Annars vil eg heita á tað lærda fólkið, bæði innan-og uttanfyri tinggátt um at halda uppat við at spæla "ping pong" við lógum og paragrafum og heldur syrgja fyri, at vit fáa einfaldar og greiðar lógir, sum vanlig fólk skilja. Um peningaviðurskifti okkara mótvegis Danmark, so er tað náttúrligt, at einki kemur haðani meiri, tá ið loysingin verður ein veruleiki. Man skal bara hugsa í øvutan "ordan", um tað var Danmark, sum skuldi loysa frá Føroyum. So, høvdu vit ikki latið eitt oyra eftir loysingina. Eg trúgvi væl, at Føroyar saktans kunnu klára seg, um stýrt verður við skili, men so má eisini meiri verkafólk og fiskivinnufólk koma inn á ting. At enda haldi eg, at øll týðandi mál, líka mikið, hvat tað er, sum fara út um eitt valskeið, eiga at fara út til eina bindandi fólkaatkvøðu, tí eg haldi, tað er órættur, at politikarar skulu sleppa at binda fólk langt út yvir teirra egna valskeið. Tá er ein fólkaatkvøða meiri rættvís. Vinarliga, Viggo Holm, Skála Lágargarður Innkomið til tingið 12.11.1999, skrásett undir j.nr. 10-199900039 Røktar- og umlættingarheimið Lágargarður Stoffalág 84 . Postboks 1188 . FO-110 Tórshavn Tlf. (+ 298) 31 67 88 . Fax (+298) 3144 95 Tórshavn, hin 10. nov. 1999 Løgtingið Tinghúsvegur 1 100 Tórshavn att. Trivnaðarnevndin Viðv. hjálpartólatænastuni. Viðv. hjálpartólum loyva vit okkum við hesum at eftirlýsa álitinum, ið er gjørt v/ Hannu á Reynatúgvu ergoterapeuti, fyri nú nakað langt siðani, sum m.a. legði dent á endurnýtslu og umfarð av hjálpartólum, og sum vit høvdu vónað fór at bøta um støðuna í sambandi við hjálpartólaøkið yvirhøvur, og serliga at tað fór at verða til bata fyri búfólk á røktarheimum. Ójavnin og órættvisi, ið er, um brúkarin er heimabúgvandi í mun til stovnsbúgvandi er ógvusligur, og hava vit fleiri dømir um. - Eitt tað mest grella dømi vit kunnu taka fram, er um konu, sum heima hevði eina heilt serliga og sera dýra antidecubitus madrassu (kostnaður kr. 37.000,-). Tá konan fekk boð um búpláss her á Lágargarði, var ætlanin hjá HTM, at madrassan beinanvegin skuldi takast frá henni, tí annar heimabúgvandi brúkari skuldi hava hana, og vit áttu sjálvsagt ikki slika madrassu at lata henni. Vit mótmæltu sjálvsagt hesari mannagongd og kravdu ,at madrassan fylgdi við konuni, og at vit fingu neyðugu tíðina til at søkja um, at konan fekk játtað hetta fyri hana so átrokandi neyðuga hjálpartól, sum persónligt hjálpartól. Viðmerkjast kann, at í heimarøktini var alt annað roynt av madrassum, og bert nevnda madrassa egnaði seg til hesa konu, og fyribyrgdi effektivt liggisárum, sum hon fekk í heilum. Okkara umsókn varð send beinanvegin, men vit fingu noktandi svar, og heimið mátti tískil keypa madrassuna. Sama søga endurtekur seg ferð eftir ferð viðv. koyristólum, sum heimabúgvandi brúkari við stríð og strev hevur fingið tilpassaðan til sin serliga tørv, fingið játtaðan og goldnan sum neyðugt hjálpartól og hetta við fakligari ekspertisu og hjálp frá HTM. Men tá, ið tey skulu inn á Lágargarð at búgva, mugu tey dylja sum mansmorð, at tey skulu á stovn, tí vandi er fyri at HTM krevur koyristólin aftur, og at stovnurin skal útvega ein annan. Hetta kann ikki vera meiningin. At brúkarin fær tað fyri hann nøktandi og best hóskandi hjálpartólið sambært vegleiðing og ráðgeving frá ávikavist fysio- og ergoterapeutum, átti at tryggja honum frægasta. lívskvalitet, og samstundis at spart orku starvsfólksins, tá brúkarin liggur ella situr so tryggur sum gjørligt uttan vanda fyri at detta, glíða ella fáa, trykksár, og hetta uttan mun til, um brúkarin er heima ella á stovni. Samstundis vita øll, at játtanirnar til stovnarnar eru so mikið teprar, at stovnarnir hava ikki ráð til at nøkta hjálpartólatørvin hjá búfólkunum og verður úrslitið tessvegna, at tey gomlu sita í gomlum tilvildarligum ótilpassaðum koyristólum, sum heimið kanska hevur standandi. Og tað verða "goymd" í rúgvivís av hjálpartólum á øllum stovnum! Hjálpartól inni á stovnunum, s.s. lyftir, pottastólar, glíðistykkir og onnur ADL hjálpartól hava vit hinvegin alt ov fá av, í mun til tørvin, tí pengarnir ikki røkka til hesar íløgur, og avleiðingin av hesum er at búfólk verða lyft og flutt á skeivan hátt, við skaða til fylgju. Starvsfólk ovbyrjað seg við tungum flytingum og lyftingum, og vit fáa ryggskædd og útslitin starvsfólk langt fyri normala tíð. Dentur eigur yvirhøvur at verða lagdur meira í fyribyrgjandi tiltøk bæði vegna brúkara og starvsfólk, og í hesum eru røttu hjálpartólini alt umráðandi. Verður gjørt upp í pengum, ivast vit onga løtu í, at hetta er ein vánalig raðfesting sum kundi verið bøtt um við einari vælvirkandi hjálpartólatænastu, og heita, vit tessvegna á avvarðandi myndugleikar um eisini at minnast til hjálpartólatænastuna, nú eldraøkið annars verður raðfest á figgjarlógunum fyrstu komandi árini. Sama skriv er sent til Almanna- og heilsumálastýrið Við heilsan Cecilia Vestureið, deildarleiðari Essemia Vang, deildarleiðari Dania Andreassen, deildarleiðari Jóna Hammer, leiðandi ergoterapeutur Marjun Smith, leiðari Dagstovnar - dagrøkt Komið til tingið tann 20. december 1999 KOMMUNUSAMSKIPAN FØROYA - KSF Postsmoga 32, 110 Tórshavn Formaður: Telefon 447035, fax 448449 Skrivari: Telefon 315160, fax 314860 & telefon/fax 310185 Tann 15. desember 1999 jl/jmp - j. nr. 207/99 Føroya Løgting Trivnaðarnevndin Postboks 208 110 Tórshavn Viðvíkjandi uppskoti til løgtingslóg um dagstovnar og dagrøkt. Kommunusamskipan Føroya er kunnað um omanfyri nevnda lógaruppskot, sum verður lagt fyri Tingið í næstum, og fegnast limakommunurnar um, at útlit nú eru fyri, at uppgávur verða fluttar til kommunurnar at fyrisita. Limakommunurnar í Kommunusamskipan Føroya hava áður boðað frá, at tær taka fult undir við kommunuálitinum um at flyta ábyrgd og avgerðarrætt til kommunurnar. Limakommunurnar taka undir við størsta partinum av lógaruppskotinum, men hava ilt við at skilja og góðtaka, at landsstýrið deils ikki vil sleppa kommununum at hava fulla ábyrgd, og deils flytir kommunala avgerðarrættin til starvsfólk í og uttanfyri kommunala tænastu. Umboð fyri Kommunusamskipan Føroya skulu tí heita á háttvirdu Trivnaðarnevndina um at fáa høvi til at koma á fund at greiða frá sjónarmiðum limakommunnuna hesum viðvíkjandi. Hjáløgd eru nøkur ummæli, ið lýsa nakað av tí limakommunurnar førdu fram fyri Almanna- og heilsustýrinum. Jákup Lamhauge formaður Viðmerkingar til uppskot til løgtingslóg um dagstovnar o.l. Endamál Viðv. § 2: Mælt verður til eisini at taka tær útgreinandi viðmerkingarnar við í lógartekstin. Veitingar. Viðv. § 3: Mælt verður til at broyta stk. 3, soleiðis, at tað er kommunan, sum kann geva øðrum t.d. fyritøkum og stovnum loyvi at ansa børnum sambært hesi lóg. Viðvíkjandi stk. 4 og 5 er semja um, at landstýrismaðurin eigur at hava ta yvirskipaðu ábyrgdina og kann áseta nærri reglur um námsfrøðiligu stevnumiðini á stovninum, men at kommunan samb. stk. 4 eigur at áseta nærri reglur um virksemið á stovninum. Viðv. § 4 stk. 2: Mælt verður til at strika "frá tí degi umsóknin er móttikin av kommununi". Viðv. stk. 3: Mælt verður til at orðingin verður: "Kommununar gera upptøkureglur við lógini sum grundarlag. Landsstýrismaðurin skal kunnast um reglurnar." Tað skuldi ikki verið neyðugt hjá landsstýrismanninum at góðkent upptøkureglurnar, um hesar eru sambært lógini. Landsstýrismaðurin er jú eisini kærumyndugleiki sambært § 11. Viðv. § 5: Mælt verður til, at strika hesa grein, av tí at hesar ásetingar eiga at vera og í Tórshavnar kommunu eru í upptøkureglunum. Gjald Viðv. § 6, stk. 1: Semja er um at mæla til, at strika "Foreldragjaldið skal tó í mesta lagi verða 30 % av rakstrarútreiðslunum". Tað eigur at verða upp til kommununar at avgera, í hvønn mun foreldrini skulu luttaka í rakstrinum. Eisini eigur at verða møguligt hjá kommununum at geva avsláttur til syskin. Viðv. § 6, stk. 3: Víst verður til viðmerkingarnar til § 3. Kommunan eigur at góðkenna og eisini kunna gera avtalu um møguliga luttøku í rakstrinum. Viðv. § 6, stk. 4: Mælt verður til, at broyta "Landsstýrismaðurin" til "Kommunan". Stovnan av dagstovni Viðv. § 7, stk. 2: "landsstýrismanninum" verður broytt til "kommununi". Viðv. § 7, stk. 3: "Brunaumsjón Landsins" verður broytt til "Kommunalu Brunaumsjónini/ Brunaumsjón Landsins". Viðv. § 7, stk. 4: Mælt verður til, at kommunan skal góðkenna royndarskipanir á dagstovnaøkinum, men at landsstýrismaðurin skal áseta nærri reglur um royndarvirksemið. Viðv. § 8, stk. 1: Mælt verður til at broyta orðingina til: "Leiðarin fyri stovnin skal hava námsfrøðiliga útbúgving. Í serligum førum kann kommunan víkja frá kravinum um, at leiðarin skal hava námsfrøðiliga útbúgving." Setanarmyndugleikin er ymiskur, alt eftir um stovnurin er kommunalur ella sjálvseigandi. Hesi viðurskifti eru ásett í góðkendu reglugerðunum fyri stovnanar. Viðv. § 9: Ógreitt er, um ráðið skal avloysa verandi foreldraráð og, tá talan er um sjálvsognarstovnar, eisini nevndina. Í Tórshavnar kommunu eru í løtuni 20 stovnar, og skal kommunan tí velja eitt umboð í 20 ymisk ráð. Um § 9 verður standandi, verður mælt til at broyta orðingina í stk. 1 soleiðis: "Fyri allar dagstovnar skal veljast eitt ráð, sum gevur leiðaranum ráð og vegleiðing. Ráðið skal eisini arbeiða fyri at bøta og styrkja um samstarvið ímillum foreldrini og stovnin." Eftirlit Viðv. § 10: Vísandi til viðmerkingarnar til § 3 og § 6, stk. 3 verður mælt til at strika "og við stovnum og skipanum o.ø. góðkendir sambært § 7, stk. 2." Sosiala nevnd viðgjørdi uppskotið á fundi tann 15. november 1999 og samtykti at heita á Almanna- og heilsumálastýrið um at taka viðmerkingarnar til eftirtektar og at lata kommununi uppskotið aftur til ummælis, áðrenn tað verður lagt fyri tingið. Annars heldur nevndin uppskotið verða alt ov illa gjøgnumarbeitt. T.d. er normering av starvsfólki í mun til barnatalið ikki nevnt í uppskotinum. Er tað landsstýrismaðurin ella kommunan, sum skal áseta normeringina? og hvør kemur nú at hava samráðingarrættin við Pedagogfelagið. Átti málsøkið møguliga at hoyrt til landsstýrismannin í undirvísingar- og mentamálum? 15. november 1999 Eyðun Jensen skrivari Mentamálanevndin Kommunusamskipan Føroya Postboks 32 110 Tórshavn F.K. 95-34-041 09. november 1999 Okkara ref. HH/JFL Att. Jens Marius Poulsen, skrivari Viðvíkjandi uppskoti til løgtingslóg um dagstovnar o.l. Fuglafjarðar kommuna hevur móttikið skriv frá Runavíkar kommunu, dagferst 05. november 1999 vegna Kommunusamskipan Føroya saman við uppskoti frá Almanna- & heilsumálastýrinum til løgtingslóg fyri dagstovnar v.m. við gildiskomu 01. januar 2000. Sambært skrivi frá Almanna- & Heilsumálastýrinum, dagfest 04. november 1999, sum er viðlagt málinum, so hevur stýrið avgjørt at bjóða fakfólkum, áhugafeløgum og Føroya Pædagogfelag til fundar, somuleiðis sum Kommunusamskipan Føroya hevur fingið fundarboð tann 16. november 1999 kl. 09.30. Møguligar viðmerkingar til uppskotið skulu tessvegna verða Jens M. Poulsen í hendi í seinasta lagi fríggjadagin tann 12. november 1999 kl. 16.00. Mentamálanevndin hevur viðgjørt málið á fundi tann 08. november 1999, eftir at nevndarlimirnir høvdu fingið tilfarið sendandi út leygardagin tann 06. november 1999. Uppskotið varð gjøgnumgingið og vórðu fleiri viðmerkingar gjørdar, sum lýstar verða niðanfyri. Til § 4 um #Veitingar# hevur nevndin viðmerking til stk. 1: #Foreldur ella verji at børnum søkja um dagstovnapláss í tí kommunu, har barnið er skrásett búgvandi. Kommunan kann í serligum førum loyva einum barni pláss, sum ikki er skrásett í kommununi#. Her verður hildið at teksturin er sera óheppin, og at í serligum førum eigur at verða tikið úr lógaruppskotinum. Sjálvsagt kunnu foreldur úr øðrum kommunum seta síni børn á bíðilista til dagstovn og/ella dagrøkt í aðrari kommunu, tá tey hava møguligar ætlanir um at flyta kommunu. Eisini er teksturin óheppin, um so er grannakommunur hava pláss tøk, sum kunnu verða nýtt av kommunum, har skipanir eru fullsettar. Somuleiðis kann tað eisini verða geografiskt betur at nýta skipanir í øðrum kommunum, um so er at vegateinurin er trupul og langur millum eina bygd í eini kommunu og sjálvt dagstovna/dagrøktarstaðið á høvuðsplássinum. Til § 6 um #Gjald# er nevndin samd um, at stk. 1 um býtið av rakstrarútreiðslum millum kommunu og land er sera óheppin, og eigur als ikki at verða lóggivið um %-býtið (30%) til foreldrini av rakstrarútreiðslunum. Hetta er ein fíggjarspurningur, sum kommunurnar sjálvar eiga av hava allan avgerðarrætt yvir. Býtið eigur undir ongum umstøðum at verða sett í lógina. Til tekstin í § 8, stk. 2. um at leiðarin setur onnur fólk í starv á stovninum, er nevndin als ikki samd við uppskotið. Fyri okkara viðkomandi hava vit fyri ári síðani fingið góðkent av Fíggjarmálastýrinum eina starvsfólkareglugerð, sum greitt lýsir, hvørji størv býráðið setir og hvørji býráðsleiðslan setir eftir ummæli frá deildarleiðara. § 8, stk. 1. er í tráð við hesa, men sambært stk 2. halda vit tað tað verða sera óheppið, at leiðari av dagstovni/dagrøkt skal fáa fulla heimild til at seta fólk í starv. Hvussu verður t.d. býtið tá millum pædagogar og hjálparfólk o.s.fr. Vit meta rættast, at býráðsleiðslan, sum býráðið sambært lóg hevur latið tað dagligu leiðsluna av kommununi upp í hendi, harundir tað fíggjarligu, eisini framyvir skal góðkenna og seta fólk í starv (tó ikki deildarleiðarar) eins og higartil. Til § 9 er at viðmerkja, at nevndin als ikki er samd við uppskotinum, tá tað aftur her er talan um eitt ráð, sum sjálvt gevur leiðaranum ráð og vegleiðing viðv. námsfrøðisliga innihaldinum og stevnumiðunum á stovninum, og hvar leiðarin verður sjálvskrivaður formaður. Skal formaðurin geva sær sjálvum ráð? Kommunan hevur einki ímóti einum tílíkum ráði, men tað skal verða á heilt øðrum støði, tá talan verður um fakliga vegleiðing, ein kann í hvussu so er ikki ráðgeva sær sjálvum. Tað sær út fyri okkum, sum um kommunan sambært uppskotinum bert framyvir verður ein eftirlitsstovnur og skal í omanfyri nevnda føri bert hava ein nevndarlim, og har stovnurin hevur 2 og foreldrini 2. Vit halda, at tað skal verða hildið fram við verandi skipan, har ein kommunal nevnd burturav umsitir starvsfólka-, fyrisitingar- og roknskaparligu viðurskiftini vm., og at foreldrini at børnunum á stovninum sjálvi velja eitt foreldraráð eins og higartil. Tað er okkara heilt einfalda krav, at kommunur, sum eiga, fíggja og reka dagstovnar og dagrøkt skulu hava avgerandi orðið at siga og eingin annar. Nevndin er somuleiðis av teirri áskoðan, at tað greitt gongur fram í øllum lógartekstinum, at tað er landsstýrismaðurin, sum hevur so at siga allan myndugleikan á dagstovnaøkinum. Hetta er sera óheppi, tá havast skal í huga, at kommunurnar yvirtaka og rinda størsta partin av rakstrinum og allar húsaútreiðslur framyvir, men lata so at siga alt valdið frá sær til onnur, serliga landsumsitingina, at umsita. Her hanga viðurskiftini viðv. ábyrgd og heimild als ikki saman. Orðafellið sigur: #Tann sum valdar skal gjalda# og ikki: Tann sum rindar skal bert verða áskoðari#. Nevndin heldur, at sjálvsagt er tað landsstýrismaðurin, sum skal gera lógaruppskot og ávísar kunngerðir á økjum, sum beinleiðis hava við lógirnar at gera, men at so at siga allur myndugleikin skal verða tikin frá kommununum er at fara alt ov vítt. Hinvegin skal landsstýrismaðurin sjálvsagt verða kærumyndugleiki, hetta sambært § 11, stk. 1 í uppskotinum. Bestu heilsanir b.v. Hallbjørg Hansen býráðsformaður // Jákup Frants Larsen býráðsskrivari MBF - pensjónir Komið til tingið 4. januar 2000 mbf Meginfelag teirra brekaðu í. Føroyum Faroe Islands' Union for the Handicapped 30-12-99 Løgtingsskrivstovan Fax 310686 Vinarliga sendið fylgjandi skriv til allar løgtingslimir skjótast tilber Tykkum verður ynskt eitt gott nýggjár við tøkk fyri gott samstarv í 1999 Vinarliga Doris Hansen mbf Meginfelag teirra brekaðu í. Føroyum Faroe Islands' Union for the Handicapped 30-12-99 Fundur um sosialu pensiónina i MBF-húsinum 30.12.99. Á fundi í starvsnevndini i MBF í dag kom nevndin til hesa niðurstøðu: at heita á Løgtingið og Trivnaðarnevndina, um at seta í gildi aftur ta gomlu pensiónslógina. Vit meta, at hendan nýggja lógin er ónýtulig, og átti hon ikki at verði sett i gildi i verandi líki. Tað er ikki hissini, so skelkaði fólk, ið fáa avlamispensión eru, nú tey síggja, hvussu. nógv niðurskorin tey eru, síðan tann nýggja pensiónslógin er komin í gildi. Hettar er úrslit av, sum løgtingsmenn sjálvir siga, at løgtingið hevur skrumblað ásetingarlógina ígjøgnum til samtyktar, uttan at hava sett seg inn í, hvat úrslitið vildi verða. Lógin, ið skuldi gerðast lættari at umsita, er i dag so torskyld, at ongin finnur hvørki høvd ella hala í henni. Tey, ið hava mist nógv av sínari pensión, hvar skulu hesi fólk fara, nú tað manglar í til fastar útreiðslur. Ein broyting, ið gjørd varð í pensiónslógini í summar var, at avlamisveitingin, ið fólk við breki, sum eru í vinnu higartil hava fingið, er burtur. Hesa viðbót hava deyv, hoyribrekað og onnur, fingið sum kompensatión fyri brekið. Meirútreiðslurnar ið standlast av brekinum, má tann brekaði nú sjálvur figgja. Vit góðtaka ikki, at veitingin nú skal koyrast yvir forsorgarlógina, við tí øktu umsitingini, hetta vil føra við sær Starvsnevndin mótmælir, at tað verður gjørt munur á pensiónistum: Pensiónistar áðrenn 1.1.2000, fáa eina skiftisupphædd upp á 856 kr., um tey eru gift við ikki pensiónisti, meðan pensiónístar, ið koma tíl eftir handan dag, onki fáa. Vit meta. framvegis, at likarættur skal verða galdandi millum gift og ógift. Álitið á politikararnar er fokið. Vit minnast t.d. øll orðini hjá Helenu D. á Neystabø, tá hon segði, at sjúkrahúsjáttanin ikki kundi verða hægri, tí hon hevði valt at raðfesta pensiónirnar hægri. Hetta hevur hon fullan rætt til, men flestu pensionistar finna ikki hesa hækking nakra staðni, heldur tvørturimóti. Tað er prófast, (sí hjáløgdu skjøl) at avlamspensiónistar nú fáa millum 2 - 3000 kr. minni útgoldið um mánaðin. Hækkingarnar, ið landsstýrið boðaði frá, visir seg nú at vera ein hvørvisjón, tí hækkíngin og meira afturat verður afturtikið i skatti. Starvsnevndin kundi hugsað sær at fingið at vita, hvar tær fráboðaðu 40 - 60 milliónirnar til pensiónirnar eru endaðar. Vit halda, at Føroya Løgting eigur ábyrgdina av pensiónslógini, og ásetingarlógini, og heita tí á løgtingið um, at fáa hesi viðurskiftið í rætt lag beinanvegin Vegna starvsnevndina: sign. Doris Hansen, Leila Solmunde, Henning Sørensen og Regin Havn Rasmussen Viblagt: 2 (skjølini verða løgd inn seinni) Fast samband um Vestmannasund Nr. 12 Komið til tingið 18.01.2000 Felagskommunan í Vágum Sandavágur, tann 12.01.2000 Føroya Løgting FO-100 Tórshavn Viðvíkjandi viðgerðini av løgtingslóg um fast samband um Vestmannasund, eisini nevnd Annleggslógin. Hervið verður heitt inniliga á háttvirda Føroya Løgting, um at taka undir vió fyriliggjandi lógaruppskoti. Vit eru sannførd um, at verður hetta lógaruppskot samtykt, verður fasta sambandið um Vestmannasund ein veruleiki, og kann takast i nýtslu um 3-4 ár. Verður lógaruppskotið hinvegin felt á Føroya Løgtingi kemur verkætlanin at draga út, til óbótaligan skaða fyri okkurn, sum bógva og virka i Vágum. Arbeiði byrjaði í 1988, men steðgaði tíverri stutt eftir. Vit hava nú tolin biða i meira enn 11 ár, eftir, at arbeiðið skal verða uppafturtikið. Skulu vit nú bíða í 10 ár afturat eftir einum føsturn sambandi um Vestmannasund, kemur hetta at føra við sær ein sváran skaða fyri alla Vágoynna. Verandi neyðloysnir á ferjusambandinum eru ótiðarhóskandi, og virka sum ein fløskuhálsur fyri allari menning av Vágoynni. Ti er alneyðugt at tað nýggja fasta sambandi um sundið kann takast í nýtslu sum skjótast. Við hávirðing Vegna Felagskommununa i Vágum Rósa Samuelsen, Sandavágur Eivin Jacobsen, Sørvágur Durita Jacobsen, Miðvágur Gutti Guttesen, Bøur Avrit er sent til fjølmilarnar. -18. jan. 2000 Løgtingið j.nr. 10.990003. 12 Barnagarðslóg - Hoyrnin Nr. 13 Komið til tingið 04.02.2000 Foreldrafelagið "Hoyrnin" Purkugerði 14 100 Tórshavn 04-02-2000 Føroya Løgting Uppskot til bamagarðslóg. Grein 5. stk.2: Børn sum eru deyv ella so tunghoyrd, at tey koma at hava teknmál sum fyrsta mál, skulu fáa uppaling í og á teknmáli. Landsstýrismaðurin setur reglur og fyriskipan. Vikjast kann frá grein 4. Viðmerking: Foreldrafelagið "Hoyrnin" fyri deyv og tunghoyrd bøm, vilja við hesum uppskoti fáa ynski okkara um, at teknmál verður staðfest við lóg fyri deyv børn undir skúlaaldur. Landsstýrismaðurin setur reglur um, hvussu urnhvørvið hjá deyvum børnum verður skipað i einari teknmálsstovu á einum barnagarði í økinum hjá Venjingarskúlanum. Landsstýrismaðurin ger samarbeiðs avtalu við Sernámsdeplinum, Venjingarskúlan og barnagarðin, so tað fíggjarliga og sernámsfrøðiliga verður lættari at umsita, og at dubultfunktiónir ikki verða neyðugar. Fyri at røkja uppgávuna sum starvsfólk, skal viðkomandi verða námsfrøðingur, og sum við útbúgving ella eftirútbúgving ella á annan hátt hava tilognað sær førleika i teknmáli, svarandi til eitt ársskeið í teknmáli á Danmarks Lærerhøjskole. Felagið ynskir at samla tey deyvu so nógv sum gjørligt, so tey fáa eitt umhvørvi, har tey sosialt, málsliga og námsfrøðiliga kunnu mennast. Viðmerkingarnar eru skrivaðar við atlitið til tað sum stendur í Handlingsplan for Deyvafelag Føroya. Álit um teknmálsmiðstøð og álit um umhvørvið við og skúlagongdina hjá deyvum børnum. Skjal: Álit viðvíkjandi umhvørvi og skúlagongd hjá deyvum børnum. (ikki tøkt á heimasíðuni) Vinarliga v/Foreldrafelagið "Hoyrnin" Torkil Hansen -4. feb. 2000 Løgtingið j.nr. 10.990003. 13 Kommunalur láns- og veðhaldsgrunnur Nr. 14 Komið til tingið 25.021.2000 VÁGS KOMMUNA FO-900 Vágur - Tlf. 373024 - Telefax 373539 - Føroyar (Faroe Islands) Vágur, tann 24. februar 2000 Føroya Løgting E. Jalsgøta 6 100 Tórshavn Málið hevur skund , og eigur at koma løgtinginum í hendi áðrenn kl. 11.00 í dag. Viðv. uppskoti til løgtingslóg um kommunalan láns- og veðhaldsgrunn Vágs kommuna hevur á fundi umrøtt "Uppskot til kommunalan láns- og veðhaldsgrunn" og samtykt, um enn í seinra lagi, at venda sær til Løgtingið, við áheitan um at víðka lógaruppskotið til eisini at stuðla Vágs- og Skopunar kommunum. Stuðulin hugsað verður um, eru tær upphæddir, ið hesar kommunur fingu útgoldnar úr grunninum í ringastu krepputíðini, og sum nú skulu gjaldast, tá ið kreppan er av hjá flestu kommununum, og gjørt verður upp. Allar flestu kommunur fáa sítt innskot afturgoldið, nakrar fáa omaná stuðul. Upphæddirnar, sum hesar kommunur hava fingið úr grunninum, eru Vágur 5.133.000,00 kr. og Skopun 3.540.682,00 ella tilsamans 8.673.682,00. Áheitanin er grundað á støðuna, hesar báðar kommunurnar komu í í krepputíðini, tær vóru lagdar lamnar av arbeiðsloysi, og hava tí verri við at vinna á kreppuni enn tær kommunur, ið ikki vórðu so meint raktar av arbeiðsloysi. Áheitanin er eisini grundað á tann stuðul, ið sbrt. § 6 verður veittur rímuliga "vælstillaðum" kommunum. Tað, at vit nevna Skopun afturat okkara kommunu, er, at hesar kommunur koma í eina serstøðu aftaná eina saneringsuppgerð, sum ger, at hesar kommunur aftur verða ringast fyri í landinum Virðiliga K.v. sign Jógvan Krosslá Býráðsformaður Lønjavningargrunnurin - yrkisráð Føroya Fiskimannafelag Hjálagt er okkara við merking til niðurstøðuna hjá landsstýris-málanevndini viðvíkjandi Yrkisráðið hjá Lønjavningargrunninum. Løgtingsskrivstovan: Ongan týdning um landsstýrismenn siga ósatt fyri tinginum! Mánadagin fekk fiskimannafelagið svar frá landsstýrismálanevndini (hereftir: nevndin), har sagt varð frá, at í seinasta uppritinum hjá Peter Blume einki nýtt er komið fram, sum gevur nevndini grundarlag fyri at broyta sína fyrru støðutakan. Hetta verður sagt hóast uppritið hjá Peter Blume tekur grundarlagið undan øllum teimum grundgevingum sum nevndin nýtti í síni fyrstu niðurstøðu. Nevndin vísir til eitt notat, sum Sjúrður Rasmussen, løgfrøðingur á Løgtingsskrivstovuni (hereftir SR) hevur gjørt í málinum. Tað var nú ikki annað væntandi, tá vit hava sæð ta margháttligu "viðgerð" hetta mál hevur fingið. Hon byrjaði við at heitt varð á skrivaran í nevndini um at finna grundgevingar fyri at avvísa málið, og hetta hevur eftir øllum at døma eisini verið setningurin hjá SR. Bæði tá og nú hevði niðurstøðan hjá nevndini og umsitingini ikki verið øðrvísi um tað var løgmaður sjálvur sum hevði skrivað hana. Nú nevndin fekk nýggja uppritið hjá Blume, mátti hon gera okkurt fyri at mana tað í jørðina. Tí nevndin kundi jú fyri alt ikki í verðini ikki ásanna, at hon hevði mistikið seg. Og tað gjørdi nevndin við at biðja løgtingskrivstovuna um at "kanna seg sjálva", hóast hon hevði aðrar møguleikar. Og sjálvsagt hevur løgtingsskrivstovan fríkent seg sjálva. Hon kann heldur ikki viðganga at hon hevur mistikið seg. Viðvíkjandi høvuðstættunum í málinum verður víst til endurgivnu brotini úr málinum. Milt sagt eru her fleiri leysir endar enn nakrantíð. Men annars hesar viðmerkingar: Endurgevur bert ein part. SR byrjar við at endurgeva tað sum løgmaður hevur sagt um aktuella málið á einum tingfundi. Men hann "gloymir" ein annan tingfund, har løgmaður gevur tinginum heilt ítøkiligar skeivar upplýsingar um sjúkrahúsráðini, sum høvdu avgerandi týdning fyri aktuella málið. Landsstýrismálanevndin heldur hondina yvir lógarbrot. Her skal verða mint á, at tað var nevndin sjálv sum tók hetta málið upp. Hon byrjaði eisini bragdliga við útvega sær avskrivt av øllum sum varð sagt á tingi um hetta mál. Men knappliga slær nevndin bakk, og á sama fundi hesar avskrivtir verða framlagdar áleggur hon skrivaranum at finna grundgevingar fyri at avvísa málið! Hesar styrkja í hvussu er ikki álitið á nevndina og umsitingina. Hetta verður undirstrikað av, at nevndin er kunnað um, at landsstýrið nú nærum 100 dagar hevur framt eitt annað lógarbrot sum er ein fylgja av tí fyrra, sum nevndin roynir at káva útyvir: Landstýrið hevur fullkomiliga ignorerað eitt fullkomiliga greitt lógásett krav sum FF hevur til at fáa innlit í málið. Hetta hevur ongan áhuga hjá teirri nevnd, hvørs uppgáva er at hava eftirlit við at landsstýrið fylgir landsins lógir! Landsstýrið og tess umsiting hava skilt samtyktina hjá nevndini, har hon gevur grønt ljós fyri óregluliga umsiting! Endamál: Eingin skal vita hvønn rætt tey hava. Sjúrður Rasmussen hevur í hvussu er rætt í einum. Og tað er, at finst ikki ein tann einasti tingmaður, sum hevur áhuga fyri at galdandi lógir og reglur verða hildnar, so kann alt gera tað sama. Og tað mátti sagt onkrum okkurt, at sjálvt løgfrøðingur á løgtingsskrivstovuni kann koma til ta niðurstøðu, at tað kann gera tað sama, um landsstýrismenn siga satt ella ósatt fyri tinginum! Úrslitið er, at vit eru við at fáa eina "serføroyska" rættarskipan, har ongar reglur skulu vera um nakað sum helst, og har borgarin ikki skal skal kunna vita hvønn rætt hann hevur. Tí eru Føroya meira og meira við at gerast ein "bananrepublokk". Og hetta er tann rættarskipan sum vit nú skulu hava í staðin fyri ta donsku, sum hóast ikki fullkomin man vera tann frægasta í heiminum. Og so ótrúligt sum tað ljóðar: Hetta kunnu flokkarnir í hvussu er semjast um! Óli Jacobsen Dokumentatión til MÁLIð UM YRKISRÁðIð. dok 1. Peter Blume: Ansvar i forhold til ophævet lov. Landsstyresagsudvalgets begrundelse for ikke at undersøge spørgsmålet om, hvorvidt fiskeriministerens administration i forhold til lønreguleringsfondlovens § 4 har været forsømmelig, er baseret på at problemstillingen angår en lovbestemmelse, der efterfølgende er blevet ophævet af Lagtinget. Tankegangen må antages at være, at problemstillingen alene har historisk interesse, hvorfor der ikke er grund til at forfølge sagen. Set under en dansk synsvinkel er denne argumentation ikke bæredygtig, idet det principielt må betragtes som uden betydning for bedømmelsen efter ministeransvarlighedslovens § 5 stk 1 om en ministers beslutninger vedrører en lovbestemmelse, der på et senere tidspunkt er blevet ophævet. Der er ikke tvivl om, at der kan ifaldes ansvar i relation til historiske forhold. Det må tilføjes, at den omstændighed at reglen er ophævet, ikke som udgangspunkt mindsker den faktuelle og retlige interesse i en undersøgelse. For den parlamentariske kontrol med regeringen er det afgørende, at det altid kan vurderes, om der er sket lovmæssig forvaltning. Denne mulighed kan ikke fjernes, fordi en lovbestemmelse ophæves f.eks. på regeringens initiativ. I modsat fald ville en regering i mange tilfælde have mulighed for at gøre ministeransvaret illusorisk. Peter Blume eina heilt greiða støðu til sjónarmiðið hjá landsstýrismálanevndini um, at tað ongan áhuga hevur at kanna um landsstýrið hevur framt lógarbrot á eina lóg, sum seinni er avtikin. Hetta er í veruleikanum høvuðsmálið í hesi sak. T.v.s. um landsstýrismaður hevur skyldu til at fylgja eini løgtingslóg. Peter Blume avvísir fullkomiliga grundgevingina hjá landsstýrismálanevndini. Hann vísir á, at støðan hjá nevndini veruliga tekur grundarlagið undan ráðharraábyrgdini við at taka ta støðu tað ber til at bróta eina lóg bert hon verður tikin av aftaná. Sjúrður Rasmussen tekur als ikki henda heilt avgerandi spurningin uppá tungu. Tað er øll grund til at spyrja: Hví? Dok. 2. Peter Blume: Det danske statsstyre er baseret på en forudsætning om, at regeringen ved sine ministre i udtalelser overfor Folketinget giver rigtige og ikke vildledende oplysninger. Denne forudsætning er fundamental i et parlamentarisk folkestyre. Det gælder uanset om ministre udtaler sig politisk eller juridisk. Sjúrður Rasmussen: Sjálvt um vit leggja til grund, at (løgmaður) hevur úttalað seg løgfrøðisliga skeivt um spurningin, so er mangt sum bendir á, at henda upplýsing hevur ikki "havt stóran týdning fyri tingsins meting av málinum". Hetta má sigast at vera ein lemjandi dómur yvir Føroya Løgting frá tess egnu umsiting. Tað sum Sjúrður veruliga sigur her er, at í einum so prinsippiellum og løgfrøðisligum máli sum samsvar millum tingsins lóggávu og stýrisskipanina hevur tað ongan týdning um løgmaður gevur tinginum ósannar upplýsingar um viðkomandi mál. Hetta er annars tann mest beinrakna lýsing av tinginum, sum enn er komin fram. Tað er óneyðugt at siga, at sjónarmiðið hjá SR er fullkomiliga í ósamsvar við tað sum er galdandi í Danmark og annars í øllum skipaðum samfeløgum, har minni ósannindi enn her er talan um, fær avleiðingar í stundini. dok 3 Peter Blume: (Indeholder en udtalelse ministerens opfattelse af et fortolkningsspørgsmål må dette opfattes som ministerens juridiske opfattelse...) Der findes ikke i denne sammenhæng en tredje kategori, der omfatter ministerens personlige mening. Selvom sådanne personlige udtalelser skulle anerkendes, ville fremsatte udtalelser iøvrigt være underlagt tilsvarende krav. (at vera í samvar við veruleikan). SJÚRÐUR RASMUSSEN: Men tá ið løgmaður úttalar seg, má man halda, at hann úttalar um tað, sum hann í hesum annars sera leysa rættarliga spurningi, sum hann heldur vera (andan og moralurin í) stýrisskipanarlógini. (mínar undirstrikingar) Sum tað sæst er hetta sjónarmið longu avvíst av Peter Blume. Og hvussu sannførandi SR er sæst av hansara máta grundgeva síni sjónarmið. Í hesum sera prinsippiella spurninginum um skyldina tá landsstýrismanni at geva løgtinginum rættar upplýsingar er hansara megingrundgeving, ogtað uttan undirbygging, at "man má halda....". Hetta sjónarmiðið frítekur annars landsstýrismenn frá skyldina at siga satt fyri tinginum. Skuldi tað hann sigur tinginum ikki verið rætt løgfrøðisliga, er tað tí hann úttalar seg um "andan og moralin" í lógini. Og tað liggur í orðinum, at her eru allir møguleikar opnir. dokument 4. PETER BLUME: Ministre udtaler sig som ministre. Det er naturligt, at lagtinget lægger dette til grund og dermed naturligt går ud fra, at ministeren har konsulteret sine embedsmænd - bortset fra tilfælde hvor udtalelser er rent politiske og uden for det område, hvoret juridisk ansvar er muligt. Útgreining frá Peter Blume. SJÚRÐUR RASMUSSEN: Tingmenn vita at løgmaður er ikki útbúgvin løgfrøðingur, og hevði hesin upplýsingur havt stóran týdning fyri teir undir viðgerðini, høvdu teir biðið um tær neyvari løgfrøðiligu detaljurnar.. Hetta krummspringið hjá Løgtingsskrivstovuni at renna ørindi fyri sín "mótpart" nærkast tí komiska. Løgmaður hevur við beráddum huga yvir eitt longri tíðarskeið givið tinginum upplýsingar, sum tað ikki er minsta grundarlag fyri. Samstundis noktar hann tí órættaða partinum, FF, sín lógkravda rætt at fáa innlit í málið. Og nú skal hann klára frísak, tí hann ikki er útbúgvin løgfrøðingur! T.v.s. at tingmenn skulu meta upplýsingar frá landsstýrismonnum eftir um teir eru løgfrøðingar ella ikki. Og slíkar grundgevingar detta tingmenn (landsstýrismálanevndin) á reyvina fyri. Sum útgreiningin hjá Peter Blume vísir, so er hetta sjónarmið ikki í samsvar við tað sum er galdandi í einum skipaðum samfelag. Løgmaður hevur annars eina heila lógardeild undir sær. Og hevur fullan møguleika at tryggja sær at tað hann sigur tinginum er løgfrøðisliga rætt. At hetta verður gjørt hava tingmenn alla grund til at halda. dok. 5. Niðurstøðan hjá Blume. Sammenfattende kan dermed om denne problemstilling anføres: En minister har pligt til at give rigtige og ikke vildledende oplysninger. Dette krav gælder uanset udtalelsens genstand. Om udtalelsen er eller ikke er ministerens personlige mening har ingen betydning for bedømmelsen. Konsekvenserne af ukorrekte udtalelser afhænger at disses karakter og betydning. Ansvar for en minister kan være aktuelt, selvom en retsregel efter det kritisable forhold er blevet ophævet. Niðurstøðan er Blume er "stutt og greið" sum hjá Jóan Jakku í Gerði. Og hetta er ein støða sum vanlig fólk kunnu skilja. Niðurstøðan hjá løgtingsskristovuna er ein vavstur av undanførslum, sum eingin f.. skal kunna skilja, hóast talan er um ein sera einfaldan spurning. Hann snýr seg "bert" um, at løgmaður hevur fortalt tinginum, at ein lóg ikki er sett í verk, tí hon var í stríð við stýrisskipanarlógina. Hetta kann bert vera rætt ella skeivt. Og út frá fyriliggjandi tilfari er tað greitt, at upplýsingurin er skeivur. Í staðin fyri at staðfesta hetta verður valt at káva útyvir tað og at fløkja málið í eini ellibita. Spurningurin er um løgtingið veruliga kann livað við øllum teimum leysu endunum,sum eru skaptir í hesum máli! Berghol Yvir til Havnar Nr. 16 Komið til tingið 14.03.2000 Svínoyar Kommuna FO-765 Svínoy Svínoy á grækarismessu ár 2000 Løgtingið 100 Tórshavn Viðvíkjandi bergholi Yvir til Havnar Hervið verður heitt á tykkum um at gera tykkara til, at svínoyingar fáa tunnil Yvir til Havnar. Hesin tunnil vil bøta munandi um livilíkindi í oynni, bæði hvat vinnu og ferðasambandi viðvíkur. Møguleikar eru bæði fyri aling og útróðri Hinumegin Ferðasambandi gerst nógv betri og fleiri ferðir lagaligari enn tað, sum nú er - eisini hjá fugloyingum Skal Svínoynni verða lív lagað, er neyðugt, at oyggin er við í menningini av samfelagnum. Tað er manglandi uppfylgjan av tørvum og krøvum hjá fólki, herundir vinnumøguleikar, sum gera at tey flyta. Væntandi er tunnilin Yvir til Havnar við í ætlan tykkara um útbygging av samfelagnum. Við vón um góða móttøku. Vegna Svínoyar kommunu Jógvan E. á Geilini (sign.) Fiskivinnuráð Nr. 17 Komið til tingið 15.03.2000 Føroya Fiskimannafelag 15-03-00 Føroya Løgting her Viðv. løgtingsmál um fiskivinnuráð: FF velur ongan lim fyrr enn tað hevur fingið innlit! Víst verður til uppskotið, sum Jørgen Niclassen, landsstýrismaður, hevur lagt fram á ting um fiskivinnuráð, og sum skal koma til 1.viðgerð í dag. Uppskotið er sum so ikki so galið og kundi væl verið brúkt sum grundarlag fyri samskifti millum landsstýri og vinnu. Men tað er óneyðugt at siga, at eitt fiskivinnuráð hevur bert týdning, um fiskimálastýrið veruliga hevur áhuga fyri einum slíkum samskifti. Men her eru royndirnar stak vánaligar. Viðferðin sum Føroya Fiskimannafelag hevur fingið frá fiskimálastýrinum bendir ikki á nakran hátt á nakran vilja til samskifti, soleiðis sum tað væl og virðiliga er greitt frá í blaðnum hjá felagnum. Vit skulu bert taka aftur í aftur, at fiskimálastýrið nú í meira enn 100 dagar í stríð við heilt greiða lógarreglu ikki hevur svarað til okkara umbøn um innlit í málið um yrkisráðið hjá lønjavningargrunninum. Endamálið við hesi umbøn er at fáa greiðu á tí leikluti sum fiskivinnuumsitingin, John Petersen, landsstýrismaður og Annfinn Kallsberg, løgmaður, hava havt í hesum máli og skal hetta so nýtast til at meta um leiklutin hjá vinnunevndini og landsstýrismálanevndini í hesum máli. Umframt hetta er felagið strikað á postlistanum hjá stýrinum, burtursæð frá málum, sum hava samband við sjóvinnuumsitingina. Í málum viðvíkjandi inntøkutrygd fáa vit heilt konsekevnt ikki svar uppá nakran fyrispurning, og tað uttan mun til um talan er um prinsipiel mál ella reint praktiskir fyrispurningar. Tað er okkara avgjørda meting, at hetta er ein mannagongd, sum er í samsvar við "signalir" frá løgtinginum og tess nevndum. Tí vilja vit boða tinginum frá, at Føroya Fiskimannafelag fer ikki at seta val av limi í einum nýggjum fiskivinnuráð á dagsskránna fyrr enn felagið hevur fingið sín eftirlíkað sítt lógásetta krav um innlit í sakini um yrkisráðið og felagið hevur fingið møguleika at meta um tann "góða viljan" hjá landsstýrinum út frá tí, sum finst í hesum máli. Við hávirðing FØROYA FISKIMANNAFELAG Kringvarp Nr. 18 Komið til tingið 12.04.2000 Kvinnufelagasamskipan Føroya KSF Inga Ellingsgaard Postboks 1013 100 Tórshavn Dagfesting 11.04.2000 Mentanarnevnd Føroya Løgtings Postboks 208 110 Tórshavn Val av programmnevndum Í sambandi við at uppskot er lagt fram á ting um, at ymiskir felagsskapir framyvir skulu skjóta persónar upp at manna programmnevndirnar, skal eg fyri Kvinnufelagasamskipan Føroya (KSF) biðja um, at vit eisini verða tiknar við saman við teim felagsskapum, sum longu eru skotnir upp. Við heilsan sign Inga Ellingsgaard Kringvarp Nr. 19 Komið til tingið 12.04.2000 Føroya Løgting Løgtingsformaðurin, Tinghúsvegur 100 Tórshavn Tórshavn tann 11.apríl 2000 Viðv. setananum av útvarps- og sjónvarpsnevndum 102 Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um kringvarp Vit, starvsfólkini í Útvarpi Føroya og Sjónvarpi Føroya, gleða okkum um, at ein nevnd er sett at ráðgeva um programmvirksemið hjá báðum stovnunum. Sum skilst, so hevur landsstýrismaðurin ikki mett, at neyðugt er við umboðum fyri starvsfólkini á stovnunum í hesum nevndum. Vit halda, at eitt ella fleiri umboð fyri starvsfólkini í ÚF og SvF kundu verið eitt kærkomið íkast til arbeiði í programmnevndunum. Vit eru tey, sum hava tað besta innliti í, hvussu okkara arbeiði er, og hava samstundis brúk fyri, at fáa aftursvar frá fólki, sum hava áhuga fyri okkara arbeiði. Harafturat vilja vit fegin gera vart við, at slíkar nevndir í londunum uttan um okkum altíð hava ein ella fleiri limir, sum umboða starvsfólkini á avvarandi stovnum. Á fundi sum NORDFAG - fakligi felagsskapurin hjá fólki sum arbeiða á almennu útvørpum og sjónvørpum í øllum norðanlondum - skipaði fyri í Finnlandi í mars í ár, hittust eisini starvsfólkaumboð í nevndunum fyri sínar stovnar, og vit kunnu upplýsa, at øll londini uttan vit hava umboð í nevndini. Í Norra eru til dømis 3 limir av 9 umboðum fyri starvsfólkini í NRK og hesi hava øll atkvøðurætt. Í Finnlandi er eitt umboð við atkvøðurætti, meðan 2 umboð afturat hava talurætt í nevndini fyri YLE, so sum skilst so eru vit eftirbátar á hesum øki. Vit fara tískil at heita á Føroya Løgting at taka hesa áheitan við í lógaruppskot nr 102 um val av nevndunum, og skipa so fyri, at starvsfólkini í Útvarpi Føroya og Sjónvarpi Føroya verða umboðað í útvarps- og sjónvarpsnevndini. Vinarliga Vegna starvsfólkini í Sjónvarpi Føroya og Útvarpi Føroya Jógvan Eli Dam og Ingun Olsen, Sjónvarp Føroya. Helgi Jacobsen og Súni Selfoss, Útvarp Føroya. Løgtingsins umboðsmaður Nr. 20 Komið til tingið 02.05.2000 Kvinnufelagasamskipan Føroya KSF Postboks 1013 100 Tórshavn Tórshavn 29. apríl 2000 Til Føroya Løgting Postboks 208 110 Tórshavn Umboðsfundurin hjá Kvinnufelagasamskipan Føroya í havn tann 29. apríl ár 2000 krevur, at Løgtingið virðir rættin hjá báðum kynum at vera sjónlig í starvsheitum. Í tí sambandi heita vit á løgtingsfólk at broyta navnið "Løgtingsins Umboðsmaður" til eitt kynsneutralt heiti. Vinarliga vegna KSF sign Inga Ellingsgaard Løgtingsins umboðsmaður Nr. 21 Komið til tingið 05.05.2000 Drúgt kjak hevur verið um kynsbundna heitið løgtingsins umboðsmann. Nú komi eg kanska sum ketta úr høvdatrog, men hevur orðið "umsjón" ikki verið upp á tall, td. "Løgtingsins umsjón", "Umsjónarstovnur Løgtingsins", "Løgtingsumsjónin" ella bara "Umsjónarstovurin". Sum eg skilji tað, er jú meira talan um at hava umsjón við løgtinginum / fyri løgtingið enn talan er um umboðan. Við hesum eru hugskotini send á rætta stað - men kanska ikki til rætta tíð. Vinarligast Óli Wolles, føroysklærari Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy oliwo@shey.olivant. Kommunustýri Nr. 22 Komið til tingið 05.05.2000 FØROYA KOMMUNUFELAG P.o.Box 73 · FR-600 Saltangará · Føroyar Tlf: (+298) 447600 · Fax: (+298) 448208 · E-mail: fkf@post.olivant.fo Journr: 97-00-05 Dato: 05-05-00 Til Føroya Løgting Viðv.: Tingmáli nr. 82 Føroya Kommunufelag ger hervið vart við at vit eru sera illa nøgd við, at tað verður farið alt ov lættiliga um viðmerkingar okkara. Okkara viðmerkingar er úrslitið av álvarsamari viðgerð av upprunauppskotinum, viðgjørt víða úti millum kommunustýrislimir og av fólki við upp til 30 ára virksemi sum kommunustýrislimir og skrivarar. Hóast at ynski okkara var at kommunustýrið sjálvt ásetti løn borgarstjórans frá eini løn hægri enn núverandi og upp til fulla løn, so ætlar løgtingið kortini at gera nakrar óliðiligar ásetingar bæði viðvíkjandi løn og fólkatali. Hetta kom fram undir 2. viðgerð av lógaruppskotinum, við broytingaruppskotinum til §6, stk.2. Føroya Kommunufelag fer at heita á løgtingið um til 3. viðgerð ikki at samtykkja nevnda broytingaruppskot, men heldur vísa kommunufólkum tað álit at taka undir við viðmerkingum okkara um at kommunustýrini sjálv avgera í hvønn mun borgarstjórin skal vera løntur. Hetta er eisini í samsvar við broytingaruppskot frá Løgmansskirvstovuni eftir áheitan frá rættarnevndini sum sigir: § 6 Stk. 2. Val av borgarstjóra hevur gildi alt valskeiðið. Borgarstjórin verður valdur millum kommunustýrislimirnar eftir meirilutavalháttinum sambært § 2. Setanarbrøkur borgarstjórans verður ásettur í kommunustýrisskipanini. Um setanarbrøkurin er 1/1 skal borgarstjórin, tá ið hann er valdur, leggja borgarliga estarvið frá sær, umframt øll almenn álitisstørv, sum ikki beinleiðis hava samband við starvið sum borgarstjóri. Er setanarbrøkurin 1/2 ella størri, men tó minni enn 1/1, skal borgarstjórin einans leggja almenn álitisstørv, sum ikki beinleiðis hava samband við starvið sum borgarstjóri, frá sær. Vit endurtaka: Við 3. viðgerð á tingi vænta vit at omanfyri verður tikið til eftirtektar. Um tað kortini ikki skuldi hent, so kann skaðin minkast eitt sindur við at setanarbrøkurin millum 500 og 1000 íbúgvar verður soleiðis, at kommunustýrið í kommunustýrisskipanini ásetur um brøkurin skal vera 1/4 , 1/2 ella 1/1. Heitið KOMMUNUSTÝRI eigur avgjørt at koma aftur, tí bæði í orði og í talu hava 28 ára royndir víst okkum hetta at vera betri enn bý-/ bygda(r)ráð. fyri felagið Jógvan K. Mørkøre, form. FKF Fast samband um Vestmannasund Nr. 1 Komið til tingið 30.07.2000 FØROYA FISKIMANNAFELAG FØROYA REIÐARAFELAG MEGINFELAG ÚTRÓÐRARMANNA 26.juli 2000 Føroya Løgting her Harra Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, Fiskimálastýrið her Viðvíkjandi umboðan í Skipanarnevndini. Undirritaðu feløg hava í dag havt fund um umboðanina hjá vinnuni í Skipanarnevndini. Feløgini meta framvegis tað hava týdning, eisini fyri politiska myndugleikan, at tað finst eitt forum sum Skipanarnevndin, sum kann geva landsstýrinum holla ráðgeving á hesum øki, nevniliga umsitingina av fiskidagaskipanini. Men vinnufeløgini meta samstundis, at tað arbeiði, sum verður gjørt í Skipanarnevndini er meiningsleyst, tá tað ferð eftir ferð hendir, at landsstýrið frammanundan viðgerðini av álitinunum frá Skipanararnevndini, og enntá eisini áðrenn viðgerðin í Skipanarnevndini yvirhøvur er byrjað, boðar frá síni støðutakan til fiskidagatalið fyri eitt fylgjandi fiskiár. Feløgini, sum umboðaðu vinnuna í Skipanarnevndina, meta eisini, at tað ikki er til nakra nyttu at virka í hesi nevnd uttan so, at vinnan greitt kann fáa at vita, hvør ið hennara leiklutur skal vera í nevndini og í umsitingini av fiskidagaskipanini. Fyri at kunna taka støðu til evt. luttøku framyvir í hesum arbeiði er tí neyðugt at fáa útgreinað fylgjandi spurningar: Greiða skal fáast á, um landsstýrið viðurkennir ta lýsing av fiskidagaskipanini, sum er lýst á síðu 6 og 7 í seinasta tilmælinum hjá Skipanarnevndini. Her er staðfest tað, sum allir partar í fyrireikingunum til fiskidagarskipanina vóru samdir um frá byrjan, nevniliga at fiskidagaskipanin er ein "sjálvregulerandi" skipan, sum uppá forhond tekur hædd fyri broytingum í støðuni hjá fiskastovnunum. Og har broytingar í dagatalinum í prinsippinum bert skulu gerast í tann mun staðfestar eru broytingar í teirri veiðuorku, sum er grundarlagið fyri skipanini. Greiða má fáast á leiklutinum hjá Fiskirannsóknarstovuni í samband við fiskidagaskipanini. Hetta merkir, at nevndin krevur at vita, um ráðgevingin hjá Fiskirannsóknarstovuni skal vera grundað á fiskidagaskipanina, og um limaskapurin hjá stovninum í Skipanarnevndini skal verða tengdur at virkseminum hjá nevndini. Hetta vil m.a. merkja, at spurningar til skip og bátar viðvíkjandi veiðuorku o.l. verða gjørdir í samráð við Skipanarnevndina. Her vilja vit leggja afturat, at formaðurin í Skipanarnevndini eisini alment hevur givið til kennar, at tað tykist sum at virksemið hjá Fiskirannsóknarstovuni tykist at ganga púra leyst av fiskidagaskipanini. Greiða má fáast á, um tað er uppgávan hjá landsstýrinum ella hjá Skipanarnevndini at gera upp broytingar í veiðuorkuni, sum eru grundarlagið fyri ásetan av ella broyting í dagatalinum. Her vilja vit gera vart við, at tað var og er okkara fatan, at júst hetta skuldi verið ein av høvuðsuppgávunum hjá Skipanarnevndini. Um landsstýrið tekur undir við hesum sjónarmiði er neyðugt at fáa greiðar heimildir at gera hetta arbeiði. M.a. við at nevndin kann fáa til taks tað tilfar, sum hevur týdning fyri hetta arbeiðið, og sum almennir stovnar annars liggja inni við. Og at nevndin kann fáa heimild at gera tær kanningar, sum eru neyðugar í hesum sambandi. Greiða má fáast á ætlaða mannagongd við ásetan av fiskidagatali ár út í framtíðina. Serliga má greiða fáast á í hvønn mun fiskidagatalið skal grundast á, at fiskidagaskipanin er ein skipan við ásettum fyritreytum, og í hvønn mun dagatalið skal ásetast eftir reint politiskum fyritreytum. Uttan at fáa greiðu á hesum er tað ómøguligt hjá vinnuni at gera ætlanir fyri møguligum samanleggingum av veiðuloyvum, sum jú annars eru í samsvar við politikkin hjá landsstýrinum. Sostatt vilja feløgini fegin hava greiðar linjur at virka eftir, og tá vit hava fingið svar frá landsstýrinum , vilja vit taka spurningin um umboðan í Skipanarnevndini uppaftur. Við heilsan MEGINFELAG ÚTRÓÐRARMANNA FØROYA REIÐARAFELAG FØROYA FISKIMANNAFELAG Orðalagið á løgtingi Nr. 2 Komið til tingið 08.08.2000 STARVSMANNAFELAGIÐ Føroya Løgting E. Jalsgøta 6 boks 208 110 Tórshavn att.: Finnbogi Ísakson, løgtingsformaður Tórshavn t. 07.08.2000 Løgtingspallurin og virðingin ella vantandi virðingin fyri honum. Løgmaður hevur hildið sína ólavsøkurøðu og løgtingsfólk hava viðgjørt hana á drúgvum fundi. Bæði í røðuni og viðgerðini koma mangt áhugavert og týdningarmikið fram, sum uttan iva kemur at hava stóran og avgerðandi týdning fyri framtíðina hjá flestu okkara her á landi. Tað eru ikki hesi viðurskiftir, sum skulu takast fram her, - tað verður ivaleyst gjørt á annan hátt og mótvegis røttu viðkomandi, men enn einaferð vóru vit vitni til, at løgtingsins røðarapallur, kann verða drigin niður á eitt sera lágt støði, tá løgtingsfólk missa tamarhaldið á sær sjálvum og loypa á fólk og stovnar, og sum ikki hava høvi til at luttaka og svara aftur, og uttan at hetta verður átalað av formannskapinum. Tað skortar annars ikki uppá átalur, tá løgtingsfólk ikki nýta røttu nøvnini og eftirnøvnini mótvegis hvørjum øðrum ella tá okkurt "illavorið" verður sagt um løgtingsfólk sjálvi, - og soleiðis eigur tað eisini helst at verða. Vit hava áður gjørt vart við hesi viðurskiftir, samstundis sum áherðsla er løgd á, at vit ikki leggja okkum út í hvussu politikkari annars ætlar at føra sín politikk út í lívið, sum hann hevur rætt og skyldu til gera greiðan. Eru vit annars ósamd við hesar politikkarar og hendan politikk, so er tað á øðrum støðum og jøvnum føti, enn einvíst frá løgtingsins røðarapalli, at hetta stríð skal fara fram. Lat tað verða greitt. Fullveldismálið fekk sum vera man eina drúgva og ofta áhugaverda viðgerð og tá so Bjarni Djurholm, formaður í Fíggjarnevndini kom við einum uppskoti um at venda viðgerðini av hesum málið á høvdið, ja, so vóru hetta stórtíðindir, sum sjálvsagt eisini høvdu áhuga hjá einari aktivari og viðkomandi pressu og tók SVF hendan táttin upp í Degi og Viku og royndi at lýsa hetta uppskot nærri og sjálvsagt við at fara "afturum" og spyrja uppskotstillarin og onnur hvat meira lá í hesum. Og hetta varð gjørt væl og grundiga av sjónvarpsfólkunum. Men hendan greiða og upplýsandi tíðindasending hóvaði ikki hesum løgtingsmanni (og onkrum øðrum við), og seinni um kvøldið fóru hann (og aðrir) á røðararpallin og løgdu eftir SVF og tíðindafólkunum, sum vórðu skuldsett fyri líkt og ólíkt, ml.a. at tey vóru partísk og royndu at manipulera við tíðindunum, og sum krúnan á verkinum, hótti formaðurin í fíggjarnevnd løgtingsins SVF og harvið eisini tíðindafólkini, at nú var tolið uppi og at nú var endi á vælvildini frá løgtinginum mótvegis hesum "almenna tíðindastovni ", sum røðaranir mettu at vera ein bága fyri óheftum tíðindafluttningi. Her varð gjørt eitt so grovt og niðursetandi álop ein stovn og tíðindafólk, at orð eru ikki fyri hesum og hesi skelkandi og órógvandi orð frá løgtingsins røðarapalli sluppu at standa eftir, uttan at hetta við einum einasta orði varð átalað av formannskapinum og tí kann ein spyrja, um slíkur máti at loypa á og hótta bæði stovn og starvsfólk frá hesum palli, er í tráð við tingskipanina, ella talan var um gáloysni ella líkasælu frá formannskapinum. Seinni undir viðgerðini av røðu løgmanns, varð komið inná ætlanirnar at leggja uppskot fram um útlendinga- og flóttafólkapolitikk. Hesin spurningur hevur nógv frammi í seinastuni, og tók seg upp, tá stig vórðu tikin til, at vit skuldu hýsa flóttafólkum úr gamla Jugoslavia, hesum fólkum, sum høvdu ligið eina so syndarliga og ómennskjaliga lagnu og í allari neyðini vildu royna at skapa sær eina framtíð her hjá okkum og sum eisini vórðu væl mótikin her hjá okkum. Men onkur tingmaður kundi ikki bara sær, men byrjaði við at vísa á vandan við, at fólk við fremmandun hugsanum og mentanum, soleiðis kundu "gera seg inn á" okkara "reinleika" og dróg so samanum og koyrdi alt í ein posa, at vit ikki máttu gerast eitt stað fyri "heimsins avlopi", sum hann málbar seg. Heldur ikki her hoyrdist eitt kis til átalu frá formannskapinum til slíkan niðursetandi og óhugnaligan málburð,- bert smáflenn og fnis úr salinum til hendan "stuttleika". Var aftur her talan um gáloysni ella líkasælu frá formannskapinum? At skapa virðing fyri okkara høga tingið, átti at verið ein uppgáva, sum vit øll kundu tikið undir við og roynt at bøtt uppá, ikki minst frá teimum sum starvast og hava ábyrgdina innanveggja í løgtinginum og at politiski myndugleikin hevur brúk fyri hesi virðing, átti ikki at verið ivi um. Ferð aftaná ferð verður víst á, at umstøðurnar mugu gerast betri hjá løgtingsfólkum at arbeiða undir, ikki minnst útfrá tí sjónarmiði, at skapa virðing fyri politiska myndugleikanum. Kannska er hetta rætt, men hugburðslyndi hevur onki við góðar fysiskar karmar at gera,- sómi og spekt eigur eisini at trívast væl í tí minstu "smáttuni". Vinarliga Gunnleivur Dalsgarð Fyrispurningur um íslandskvotuna 100-1 Fyrispurningur til John Petersen, landsstýrismann viðv. umsiting av íslandskvotuni Ár 1998, týsdagin 4. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni, sum var soljóðandi Fyrispurningur Hvørjar eru orsøkirnar til, at landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum framhaldandi býtir summum línubátum hálva íslandskvotu, tá hesir hava eins nógvar fiskidagar á Føroyaleiðini? Tá yvir 1.000 tons av íslandskvotuni í 1997 vóru ófiskað, tykist tað løgið, at nakrir bátar noyðast at keypa munadi kvotu frá øðrum fyri at kunna royna undir Íslandi, ikki minst tykist hetta órímiligt, tá hugsað verður um, at Føroya land í mong ár hevur fingið kvotu úr Íslandi uttan at lata nakað ístaðin fyri. Kann landstýrismaðurin vátta yvir fyri tinginum, at skip hava fingið íslandskvotu í 1998, sjálvt um hesi ikki tey seinastu fýra-fimm árini hava roynt undir Íslandi? Fyri at sleppa undan, at 1.000 tons av íslandskvotuni aftur í ár verða ófiskað, kann landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum bera so í bandi, at skip, sum hava hug at fiska undir Íslandi, fáa íslandskvotu, uttan at noyðast at keypa frá teimum, ið hava fingið tillutað íslandsakvotu, men ikki hava hug at fiska undir Íslandi? Viðmerkingar: Tá fiskidagaskipanin í 1996 varð samtykt í løgtinginum, varð samstundis víst á í álitinum til løgtingið frá vinnunevndini, at tá skip í somu bólkum fingu ásettar eins nógvar fiskidagar, so var eisini rættast, at íslandskvotan varð býtt eins millum bátarnar í hesum bólkum. Men framhaldandi eru tað línubátar, sum bert fáa hálva íslandskvotu. Tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum. Á løgtingsfundi 7. august 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 6. oktober 1998 svaraði John Petersen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Løgtingsmaðurin Henrik Old hevur sett landsstýrismanninum í fiskivinnumálum fyrispurning viðvíkjandi, hvussu føroyska kvotan av botnfiski undir Íslandi verður lutað skipum og teirra møguleikum at gagnnýta tillutað rættindi. Grundað á, at tað í fyrispurninginum verður víst til býtið og fiskiskapin í 1997, verður fyrst stutt greitt frá um býtið av kvotunum hetta árið. Skjal 1 vísir býtið av føroysku botnfiskakvotuni undir Íslandi 1997 millum teir tríggjar høvuðsbólkarnar, og hvussu mikið varð fiskað hetta árið. Høvuðsbólkarnir eru stállínuskip, snelluskip og kalvaskip. Eins og gjørt var í 1996, var ein partur av teimum avmarkaðu kvotunum av toski og brosmu hildin aftur, fyri ikki at koma í ta støðu, at ov nógv veiða hjá onkrum einstøkum skipi skuldi forða fyri framhaldandi fiskiskapi hjá hinum. Í 1998 er einki hildið aftur. Eftir av kvotuni, tá árið var úti, vórðu tilsamans 1.047 tons, harav 72 tons vóru toskur. Orsøkin til, at so mikið var eftir, var, at línuskipini bert fiskaðu um 940 tons av brosmu, og at snelluskipini bert fiskaðu um 1.100 tons av øðrum enn toski (les upsa). Kvotan hjá stállínuskipunum av brosmu var 1.624 tons og tann hjá snelluskipunum av øðrum enn toski 1.482 tons. Fyri línuskipini og snelluskipini hevur tillutaða kvotan av toski stóran týdning fyri, hvussu møguleikarnir eru fyri at gagnnýta teirra samlaðu botnfiskakvotu. Um íblandingin av toski er ov stór, verður toskakvotan ov skjótt liðug. Hóast brosmukvotan hjá línuskipunum ikki varð fiskað, fiskaðu tey 19 tons ov nógv av toski. Snelluskipini haraftur ímóti áttu 29 tons eftir. Verandi býtið (1997 og 1998) av íslandskvotuni er tað sama, sum hevur verið framt seinastu árini. Býtið í 1997 var grundað á býtið í 1996 - bæði millum teir tríggjar høvuðsbólkarnar og millum skipini í hvørjum av bólkunum. Tó varð býtið millum kalvaskipini broytt nakað bæði í 1997 og í 1998. Hetta var mest grundað á, at kalvakvotan ikki varð fiskað, og at tað var ójavnt, hvussu tey einstøku skipini gjørdu nýtslu av fiskimøguleikunum. Tó var ein grundleggjandi broyting gjørd við býtinum millum stállínuskipini og snelluskipini í 1997. Tá varð kvotan hjá hvørjum skipi, sum í 1996 hevði fiskað meir, enn tí varð tillutað, minkað við somu nøgd. Henda nøgdin varð ístaðin býtt javnt millum tey skipini í hvørjum bólki sær, sum høvdu hildið seg innan fyri ásetta kvotu. Henda meginregla varð eisini fylgd, tá býtið fyri 1998 varð gjørt. Tey skip, sum í 1996 og í 1997 høvdu fiskað munandi meir, enn teimum var tillutað, fingu á tann hátt minni kvotu ávikavist í 1997 og í 1998. Hjá einstøkum av serliga snelluskipunum fekk hetta ávirkan á teirra møguleikar at fiska teirra kvotu av øðrum enn toskur (les upsi), tí hjáveiðumøguleikarnir gjørdust verri. Fiskimálastýrið metti tað verða neyðugt at taka hetta stig, tí einstøk skip í 1996 høvdu fiskað munandi meir enn teimum varð tillutað. ad. sp. 1). Býtið av kvotuni hjá stállínuskipunum er, at 14 fáa fulla kvotu, 3 fáa 70% kvotu, 1 fær 60% kvotu og 1 fær kvotu svarandi til 30 % av fullari kvotu. Tilsamans verður kvotan sostatt býtt í 16,9 partar millum 19 skip. Líknandi býti er eisini í bólkinum fyri snelluskip. Har fáa 5 fulla kvotu, 1 fær 80 % kvotu, 4 fáa 69 % kvotu, 10 fáa 60 % og 5 fáa 49 % kvotu. Henda kvotan verður býtt í 17 partar millum tilsamans 25 skip. Orsøkin til tað ójavna býtið millum stállínuskipini er, at landsstýri undan hesum hava latið skipunum ymisk rættindi til fiskiskap undir Íslandi. Eins og nú vóru treytirnar fyri fiskiskapi undir Føroyum tá tær somu fyri øll stállínuskipini, samstundis sum treytirnar vóru ymiskar undir Íslandi. Sostatt er eingin broyting farin fram í tí lutfallsliga býtinum av fiskirættindunum hjá stállínuskipunum fyri fiskiskapi undir Føroyum og Íslandi seinastu árini. Í viðmerkingunum til fyrispurningin verður víst til brot í álitinum frá vinnunevndini í løgtingsmáli nr. 96/1995, har vinnunevndin metir, at tað er rímiligt, at stállínuskipini verða eins stillað við serloyvum. Til hesa viðmerking er at siga, at býtið av kvotum er ein fyrisitingarlig avgerð - ikki politisk, og sambært stýrisskipanarlógini er alt fyrisitingarvald latið landsstýrinum. Um vinnunevndin veruliga ynskti at hava javnt býti av íslandskvotuni millum stállínuskipini, átti hetta at verið gjørt sum ein lógarbroyting. Lagt kann verða afturat, at býtið av botnfiskakvotuni í Barentshavinum og býtið av makrel- og sildakvotunum er ymist millum skipini, sum eru við í teimum býtunum. ad. sp. 2). Føroyska botnfiskakvotan undir Íslandi verður latin stállínuskipum og snelluskipum sum egnar kvotur. Býtið av kvotunum hevur verið grundað á, at tey skipini, sum hava havt kvotu tillutað árini framman undan, hava havt rætt til at fingið kvotu aftur. Kvoturnar hava verið lætnar sum egnar kvotur, sum sambært § 15 í lógini um vinnuligan fiskiskap kunnu umsetast til onnur skip at fiska ávíst áramál. Grundað á tann lógarfesta rættin at kunna umseta egnar kvotur, hevur Fiskimálastýrið ikki lagt til grund fyri býtunum, um skipini sjálvi hava fiskað kvotuna árið framman undan, ella um tey hava latið øðrum skipum rættin. Við støði í hesi fyrisitingarligu meginreglu hava skip fingið íslandskvotu í 1998, sjálvt um hesi tey seinastu fimm árini ikki hava fiskað undir Íslandi. Talan er um eitt línuskip og tvey snelluskip. Upplýsast kann eisini, at í 5 ára tíðarskeiðnum er eigaraskiftið og navnabroyting farin fram viðvíkjandi línuskipinum og øðrum snelluskipinum ad. sp. 3). Sum greitt frá undir svarinum til 2. spurning, verða botnfiskakvotur undir Íslandi tillutaðar stállínuskipum og snelluskipum sum egnar kvotur. Fiskiloyvini til hesar kvotur vórðu skrivað og send skipunum í vár, og Fiskimálastýrið hevur ikki heimild at krevja egnu kvotuna aftur frá skipunum. Skip og bátar, ið ikki hava fingið tillutað íslandskvotu, verða tí noydd at keypa sær henda rætt, fyri at kunna fáa fiskiloyvi í íslendskum sjógvi í ár. Hetta kunnu tey gera, tí egnar kvotur sambært lóg kunnu umsetast. Lagt kann verða afturat, at Fiskimálastýrið miðar fram ímóti, at sum mest av fiskirættindunum verða latin sum egnar kvotur ella egnir fiskidagar, har umstøðurnar tala fyri tí. Ein týðandi fortreyt fyri tí er, at tilfeingið (kvoturnar ella fiskidagarnir) er avmarkandi fyri fiskiskapin. Henda fortreyt er í størsta mun galdandi serliga fyri toskakvotuna í íslendskum sjógvi. Spurningurin um at lata kvoturnar sum egnar kvotur hevur tilknýti til, hvønn tryggleika tey einstøku skipini hava fyri teirra vinnu- og inntøkugrundarlagi og teirra møguleikum fyri at leggja raksturin av skipinum best møguligt til rættis. Har kvotur, sum ikki eru nóg stórar at veita øllum skipunum trygd fyri, at teirra "tørvur" verður nøktaður, verða lætnar sum felagskvotur, ræður um hjá skipunum sum skjótast at fáa so nógv sum møguligt burtur úr samlaðu kvotuni. Fiskimálastýrið er sannført um, at ein tílík veiðustrategi ikki er til gagns fyri fiskiflotan. Grundað á hesa fatan, verður miðað ímóti at lata kvotur sum egnar kvotur, har møguleikarnir fyri at leggja ætlanir eru munandi betri. Fiskiloyvini hjá línuskipunum og snelluskipunum til fiskiskap undir Íslandi eru latin grundað á hesa meginreglu. Um Fiskimálastýrið nú skuldi farið og tikið fiskiloyvini, sum eru latin hesum skipunum, aftur, hevði tað verið tað sama sum at ganga frá givnum lyfti um fiskimøguleikar í 1998. SKJAL 1 Kvotabýtið og fiskiskapurin av botnfiski undir Íslandi 1997 Kvota 1997 Botnfiskur Toskur Brosma Kalvi Annað Tilsamans Tilsamans 5000 700 1700 200 2400 5000 Tillutað 1997 Toskur Brosma Kalvi Annað Tilsamans Línuskip 510 1624 0 1051 3185 Snelluskip 129 0 1482 1611 Kalvaskip 0 0 200 0 200 Tilsamans 639 1624 200 4996 Veiða 1997 Toskur Brosma Kalvi Annað Tilsamans Línuskip 528 943 16 1298 2755 Snelluskip 100 0 1094 1063 Kalvaskip 0 1 129 136 Tilsamans 628 943 145 2392 3953 Munur Toskur Brosma Kalvi Annað Tilsamans Línuskip -19 681 -16 -247 400 Snelluskip 29 0 0 388 417 Kalvaskip 0 -1 71 0 70 Tilsamans 10 681 55 141 887 Eftir av heildarkvotu Toskur Brosma Kalvi Annað Tilsamans Tilsamans 72 757 55 8 0 1047 Málið avgreitt. Fyrispurningur um sethúsamiss 100-2 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi støðuni hjá teimum, sum mist hava hús síni í kreppuárunum Ár 1998, týsdagin 18. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvørjar ætlanir hevur landsstýrið í sambandi við fíggjarligu støðuna hjá teimum, sum heilt ella lutvíst orsakað av niðurskriving av sethúsavirðunum í kreppuárunum mistu hús síni og komu at sita eftir við skuld, uttan at ogn er afturfyri? Viðmerkingar: Øllum kunnugt komu nógvir føroyingar illa fyri orsakað av fíggjarkreppuni, ikki minst teir fyrrverandi sethúsaeigarar, sum við stórari sethúsaskuld saman við arbeiðsloysi ikki høvdu møguleika at verða verandi í egnum húsum. Hesir hava sera lítlar møguleikar at fóta sær aftur og harvið gerast førir fyri aftur at seta føtur undir egið borð. Nógvir teirra sita við skuld uppá fleiri hundrað túsund krónur og gjalda eins nógv fyri hesa skuld, sum onnur gjalda fyri at sita í egnum húsum. Hetta hevur sera óhepnar avleiðingar fyri familjulívið, har fysiski karmurin ikki er í lagi, og mong kunnu sigast at vera heimleys, tí eingin veruligur leigupolitikkur finst í Føroyum. Vanligi skattaborgarin hevur bjargað bankunum við milliardainnskoti yvir skattapeningin. Tíverri hava bankarnir ikki eftirgivið skuld hjá sethúsaeigarunum í tann mun, sum flestu høvdu væntað og vónað, og kann hetta als ikki góðtakast. Viðurskiftini hjá hesum fyrrverandi sethúsaeigarum mugu avgjørt takast til viðgerðar, nú gjørt er upp í bankamálinum, og bankin, hvørs fíggjarligu viðurskifti sigast blóma, aftur hevur skrivað upp sethúsavirðini. Eitt fólk, sum skal byggja land undir slíkum umstøðum, hevur ikki tær neyðugu fortreytirnar, og er ikki nóg motiverað at leggja alla orku í. Á løgtingsfundi 28. august 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 6 . oktober 1998 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Jenis av Rana, løgtingsmaður, hevur sett mær fyrispurning um, hvørjar ætlanir landsstýrið hevur í sambandi við fíggjarligu støðuna hjá teimum, sum heilt ella lutvíst orsakað av niðurskriving av sethúsavirðinum í kreppuárunum mistu hús síni og komu at sita við skuld, uttan at ogn er aftanfyri. Tað eru ikki nógvir føroyingar, ið ikki á ein ella annan hátt, hava merkt sviðan av kreppuni - tað verði seg búskaparliga og ikki minst menniskjaliga. Spurningurin hjá Jenisi av Rana, løgtingsmanni, leggur upp til, hvørjar ætlaninr landsstýrið hevur at hjálpa einum ávísum parti av teimum, ið komu illa fyri av kreppuárunum. Hetta er tí ein sera trupul spurningur, og verður tað ringt hjá landsstýrinum at grípa inn. Um landsstýrið grípur inn, verður tað við generellum reglum, og verður tað ringt í hesum førum. Tað eru nógvar ymiskar orsøkir til, at tað eru stór lán í húsunum og tí eisini nógvar ymiskar orsøkir til, at fólk eru komin í hesa truplu støðu. Vanliga sethúsamynstrið hjá okkum er, at fólk byggja sær egin hús á rímiliga ungum aldri. Tað er tí rættiliga vanligt, at lánini í húsunum eru stór. Gerast hesi fólk arbeiðsleys ella fara tey munandi niður í løn, ber illa til at halda gjaldsskyldurnar. Um húsaprísirnir samstundis eru falnir, er heldur ikki møguleiki fyri at sleppa undan skuldini við at selja húsini. Tað eru onnur, ið hava meir ella minni vinnulig lán í húsunum, og svíkur vinnan, eru tey í somu støðu. Vit mugu heldur ikki gloyma, at tað ikki bara vóru tey, ið fóru á tvang, ið komu í eina trupla støðu. Tey, sum valdu at verða verandi í húsunum, hava sanniliga eisini merkt kreppuna í aðrar mátar, og hóast tað stríðst víðari undir sera truplum umstøðum. Fyri mong teirra kemur niðurfrysta skuldin aftur fyri ein dag, og nýggjar gjaldsavtalur skulu gerast. Tíbetur eru mong av teimum við at koma fyri seg aftur fíggjarliga. Eg kann tó upplýsa Jenisi av Rana, løgtingsmanni, um, at nakað er longu gjørt á hesum økinum. Sonevnda "Sethúsaavtalan", sum var ein avtala millum peningastovnarnar og Húsalánsgrunnin við m.a. rentunullstillingum og avdráttarskáa saman við løgtingslógini um at hækka rentufrádráttin úr 40% upp til 48% var ein roynd at skipa so fyri, at meginparturin av sethúsaeigarunum kundu verða verandi í húsunum. Sethúsaavtalan tók tað fyrsta nosið hjá mongum og broddin av tvingsilssølunum. Tey, ið hava mist húsini og framvegis standa í stórari skuld, hava í dag tveir møguleikar at fáa endaliga loysn á skuldarspurningunum. Ein møguleiki er skuldarsanering eftir konkurslógini, og hin møguleikin er avtala við lánistovn. Við skuldarsanering verður avtala gjørd millum lángevara og lántakara, har funnið verður fram til, hvussu stóran part av skuldini, tað er realistiskt fyri lántakaran at gjalda innan fyri eitt ávíst áramál. Endamálið við lógini er at hjálpa fólki, ið eru komin út í vónleysa skuld. Skuldarsaneringar eftir konkurslógini hava ikki verið nógvar. Húsalánsgrunnurin hevur í kunngerð nr. 55 frá 28. apríl 1998, fingið heimild til at gera endaliga upp við skuldarar, eftir at eingin trygd ella ogn er at fáa fulnað í. Eg havi í hesum sambandi vent mær til fíggjarstovnarnar og fingið upplýst, at teir hava gjørt nógvar avtalur um sethúsaskuld. Fíggjarstovnarnir hava eisini upplýst mær, at teir framvegis fara at gera gjaldsavtalur við fólk, sum mistu hús síni av kreppuni. Hesi fólk skulu bert venda sær til fíggjarstovnin við ynski um at fáa greiði á sínum skuldarviðurskiftum. Í hesum sambandi skal nevnast, at rentufrádrátturin er galdandi fyri hesi lán, sjálvt um húsini eru mist. Tað ber ikki til hjá landsstýrinum at gera individuellar avtalur um sethúsaskuld, tað mugu lánistovnarnir gera. Tá Jenis av Rana, løgtingsmaður, so altráur fyrst hevur spurt Anfinn Kallsberg og nú meg, so man hann hava gjørt sær sínar egnu tankar um, hvat eigur at verða gjørt, og hann er vælkomin við uppskotum Málið avgreitt. Fyrispurningur um sjúkraflutning 100-3 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi sjúkraflutningi við tyrlu komandi vetrarhálvu Ár 1998, fríggjadagin 28. august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvørja loysn ætlar landsstýrið at seta í staðin, nú eingin tyrla hjá donsku sjóverjuni verður frá miðjum oktober til 1. apríl? Verður roynt at gera eina avtalu við donsku sjóverjuna, so teir ikki gevast kortini, ella vil landsstýrið áleggja Atlantic Airways at røkja hesa uppgávuna eisini? Um landsstýrið áleggur Atlantic Airways hesa uppgávuna, hvørja upphædd skal felagið so hava játtaða til útbúgving og setan av neyðugum tali av flogskiparum? Um Atlantic Airways skal røkja uppgávuna, verður so samstundis eisini latin eykajáttan til sjúkrahúsini, so tey kunnu gjalda fyri hesa flúgving? Viðmerkingar: Tað er nú greitt, at danska verjan ikki ætlar at hava sjóverjutyrluna flúgvandi við Føroyar komandi vetrarhálvu. Sagt verður, at tað er tí, at teir ikki hava neyðuga talið av flogskiparum tøkt. Frá hálvum oktober til fyrsta apríl verður eingin donsk tyrla til at røkja tær uppgávur, sum hon nú í mong ár hevur røkt. Í hesum sambandi verður serliga hugsað um sjúkraflutning frá útjaðaranum til Havnar og til Vágar, men sanniliga eisini um sjúkraflutning frá fiskiførum við Føroyar og til bjargingar og leitingaruppgávur. Sum eitt dømi um sjúkraflutning kann nevnast, at fyri Suðuroynna so vóru í 1996 15 sjúkraflutningar, harav 8 í nevnda tíðarskeiði, meðan talið fyri 1997 var 9, harav 5 í vetrarhálvuni. Hvussu nógvar túrar talan er um aðrastaðir frá í landinum, og hvussu nógvar túrar talan er um við sjúklingum frá fiskiskipum o.ø., kenni eg ikki. Vit mugu tó rokna við, at tíðin frá tí, at tyrlan fer úr Vágum, til hon er aftur í Vágum, ikki er minni enn ein góður tími og kanska reiðiliga tað fyri hvønn túrin. Kostnaðurin fyri tyrluna hjá Atlantic Airways er 300 kr./min. Men her er spurningurin eisini um at hava eina tilbúgving, sum veitt kann verða serliga útjaðaranum og okkara og øðrum sjómonnum. Eisini er vert at minnast til, at danska sjóverjan altíð hevur sent egna lækna við til sjúkraflutningin, um tað hevur verið mett neyðugt. Um Atlantic Airways skal átaka sær at røkja tað arbeiðið, sum báðar tyrlurnar seinastu árini hava røkt, hvat sjúkraflutningi viðvíkir, so mugu teir hava eina játtan til útbúgving og setan av tyrluflogskiparum. Fyri tað fyrsta til at útbúgva flogskipararnar til at kunnu flúgva myrkaflúgving, og harnæst mugu teir seta aðrar flogskiparar afturat, um teir skulu bjóða eina tilbúgving, sum er lík henni, vit eru von við. Danska sjóverjan hevur ikki tikið gjald fyri sjúkraflutningin, meðan Atlantic Airways hevur, og tískil verður eisini neyðugt, at sjúkrahúsini fáa eina eykajáttan til endamálið. Uttan at taka dagar ímillum, hvørja loysn landsstýrið velur, so má tað standa landsstýrinum púra greitt, at tænastustøðið á hesum øki ikki má lækkast. Hetta er ein spurningur um, hvussu tryggleikin verður á okkara sjóøki, í útjaðaranum og um alt landið sum heild, og har er einki at geva út av. Í ásannan av, hvussu týdningarmikið hetta mál er, verður hesin fyrispurningur settur fram. Á løgtingsfundi 31. august 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 2. oktober 1998 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Føroyska sjúkrahúsverkið nýtir í fleiri førum tyrlu til sjúkraflutning. Vanliga verður danska sjóverjutyrlan nýtt, hetta tí at manningin á donsku tyrluni hevur serkunnleika til hetta slag av flúgving. Harumframt hevur danska sjóverjutyrlan lækna við umborð. Í summum førum, tá ið danska sjóverjutyrlan ikki er til taks, verður føroyska tyrlan nýtt. Tað skal nevnast, at fyri føroyska sjúkrahúsverkið er tað kostnaðarfrítt at nýta donsku tyrluna, meðan føroyska sjúkrahúsverkið rindar fyri nýtslu av føroysku tyrluni. Fyri nøkrum árum síðani, tá ið føroyska tyrlan var undir Strandfaraskip Landsins, og tað var Vaktar- og Bjargingartænastan, sum røkti bjargingaruppgávuna hjá føroysku tyrluni, var hetta kostnaðarfrítt fyri føroyska sjúkrahúsverkið. Í 1996 nýtti føroyska sjúkrahúsverkið tyrluflúgving í 28 førum. Í 1997 í 20 førum, herav vóru 6 við føroyskari tyrlu. Higartil í 1998 hava 17 tyrluflúgvingar verið, herav 5 við føroyskari tyrlu. Sagt skal verða frá, at hvørki Almanna- og heilsumálastýrið ella føroyska sjúkrahúsverkið hava fingið nakra fráboðan um, at eingin tyrla verður frá miðjan oktober til 1. apríl. Almanna- og heilsumálastýrið hevur tí ikki tikið nøkur neyðug stig í hesum sambandi. Hinvegin skal nevnast, at spurningurin viðvíkjandi donsku tyrlutilbúgvingini hevur verið frammi, tá ið statsministarin Poul Nyrup Rasmussen var í Føroyum og vitjaði. Hann lovaði, at hann skuldi taka málið uppaftur. Almanna- og heilsumálastýrið kann ikki áleggja Atlantic Airways at røkja tyrluflúgving. Sum áður nevnt, so hevur Almanna- og heilsumálastýrið ikki heimild at áleggja Atlantic Airways hesa uppgávu. Tað hava tí ikki verið samráðingar millum Atlantic Airways og Almanna- og heilsumálastýrið. Almanna- og heilsumálastýrið veit tí ikki, hvørja upphædd felagið skal hava til útbúgving og setan av neyðugum tali av flogskiparum, um so var, at Atlantic Airways átók sær hesa uppgávu. Um so er, at føroyska sjúkrahúsverkið fær munandi útreiðslur í samband við, at danska tyrlan møguliga gevst at flúgva í Føroyum vetrarhálvárið, so vil tann spurningurin verða tikin upp til ta tíð. Málið avgreitt. Fyrispurningur um Lønjavningargrunn 100-4 Fyrispurningur til John Petersen, landsstýrismann viðvíkjandi løgtingslógini um Lønjavningargrunn Ár 1998, 2. oktober, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni Fyrispurningur Hvør er orsøkin til, at landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum enn ikki hevur valt sín lim í yrkisráðið? Hvør er orsøkin til, at landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum enn ikki hevur ásett í kunngerð nærri reglur fyri virksemi ráðsins? Viðmerkingar: Tann 23. mai 1997 varð løgtingslóg um Lønjavningargrunn kunngjørd. Henda lóg er ein liður í teirri umskipan, sum er gjørd av nevnda grunni vegna nýggju stýrisskipanarlógina. Ein broyting í nýggju lógini var, at tann táverandi nevndin fyri Lønjavningargrunnin varð tikin av. Í staðin varð ásett í § 4 í nýggju lógini: "At ráðgeva landsstýrismanninum í spurningum viðvíkjandi inntøkutrygd v.m. og í spurningum viðvíkjandi fyrisitingini hjá Lønjavningargrunninum verður sett eitt yrkisráð við 5 limum. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum velur 1 lim, ið er formaður. Føroya Fiskimannafelag velur 1 lim, Meginfelag Útróðrarmanna 1 lim, Føroya Skipara- og Navigatørfelag, Maskinmeistarfelagið og Føroya Motorpassarafelag velja í felag 1 lim og Føroya Reiðarafelag 1 lim. Limirnir verða valdir fyri 4 ár í senn. Á sama hátt verða 5 varalimir valdir. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum ásetir í kunngerð nærri reglur fyri virksemið hjá ráðnum." Tað er eingin ivi um, at tað var ein avgjørd fyritreyt hjá løgtinginum fyri at taka nevndina í Lønjavningargrunninum av, at hetta ráð varð sett, sum í hvussu er kundi vera ráðgevandi í málum, har tað fyrr hevði heimild. Hetta var eisini fyritreytin fyri, at gamla nevndin og vinnufeløgini, sum høvdu verið umboðað í nevndini tóku undir við hesi broyting. Hóast tað skjótt er hálvt annað ár farið, síðan lógin varð lýst, er hetta ráð ikki komið at virka enn. Orsøkin er tann, at avvarðandi landsstýrismaður ikki hevur valt sín lim, og at kunngerðin um nærri reglur fyri virksemið hjá ráðnum ikki er gjørd enn. Er eri kunnaður um, at avvarðandi vinnufelag hevur spurt landsstýrið eftir hesum máli uttan at hava fingið nakað svar. Tískil er grund til at halda, at landsstýrismaðurin als ikki ætlar at fylja hesi løgtingssamtykt. + skjøl (løgtingslóg nr. 73/1997 og álit í løgtingsmáli nr. 79/1996) Á tingfundi 6. oktober 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 6. november 1998 svaraði Høgni Hoydal, varaløgmaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Sambært løgtingslógum eru tríggjar ráðgevandi funktiónir, sum ráðgeva landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Hesir eru: Fiskivinnuráðið, Fiskivinnu Starvsnevndin og Yrkisráðið fyri Lønjavningargrunnin. Í § 1 í løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya er lógávuvaldið í yvirtiknum málum hjá løgtinginum og løgmanni í felag, og útinnandi valdið er hjá landsstýrinum. Samsvarandi § 2 í løgtingslóg nr. 90 frá 4. juni 1996 við seinni broytingum um ábyrgd landsstýrisins, er fyrisitingin av málsøkinum undir ábyrgd løgmans og landsstýrismanna. Sambært § 35 í í løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya "... kann við løgtingslóg í nærri ásettan avmarkaðan mun heimild verða latin nevndum, stýrum og ráðum at taka endaligar fyrisitingarligar avgerðir." Viðvíkjandi teimum ráðum sum umrødd her og sambært omanfyri nevndu lógum,er ikki talan um fyrisitingarligar avgerðir, men um ráðgeving og ummælisrætt. Øll uppskot til lógir, kunngerðir og reglugerðir skulu leggjast fyri Fiskivinnu Starvsnevndina til ummælis. Uppgávan hjá Yrkisráðnum fyri Lønjavningargrunnin er at ráðgeva landsstýrismanninum í spurningum viðvíkjandi inntøkutrygd v.m. og í spurningum viðvíkjandi fyrisitingini hjá Lønjavningargrunninum. Landsstýrismaðurin ásetur í kunngerð nærri reglur fyri virksemið hjá ráðnum. Arbeiðið hjá ráðnum er sostatt treytað av, um landsstýrismaðurin setur ráðnum nakran spurning. Yrkisráðið fyri Lønjavningargrunnin er skipað sambært løgtingslóg nr. 73 frá 23. mai 1997 og er mannað við 5 limum og 5 varalimum. Fiskimanafelagið velur 1 lim og 1 varalim, Meginfelag Útróðrarmanna velur 1 lim og 1 varalim, Skipara- & Navigatørfelagið, Maskinmeistarafelagið og Motorpassarafelagið velja í felag 1 lim og 1 varalim, Reiðarafelagið velur 1 lim og 1 varalim og landsstýrismaðurin velur formann og varaformann. Limir og varalimir í Yrkisráðið fyri Lønjavningargrunnin eru valdir fyri fýra ár í senn. Limir og varalimir vórðu valdir í 1997, næsta val av limum verður tí í 2001. Yrkisráðið hevur ikki havt nakran fund og landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum fer at skjóta upp fyri løgtinginum at avtaka yrkisráðið, tí Lønjavningargrunnurin er fyrisitingarliga skipaður í Fiskimálastýrinum. Ad spurningi 1) Landsstýrismaðurin valdi sín lim í yrkisráðið hin 6. oktober 1997. Ad spurningi 2) Løgtingslóg nr. 73 frá 23 mai 1997 um lønjavningargrunn varð undir viðgerðini í løgtinginum á vári 1997 broytt soleiðis, at uppgávan hjá yrkisráðnum eisini skuldi fevna um fyrisiting Lønjavningargrunnsins. Henda orðing hevur tarnað landsstýrismanninum at áseta í kunngerð nærri reglur fyri virkseminum hjá ráðnum. Víst verður til omanfyri standandi viðmerkingar um stýrisskipanina, um ábyrgdina hjá landsstýrismanninum og um fyrisiting av egnum málsøkjum. Fyrisitingin er tengd at bygnaðinum í Fiskimálastýrinum. Um sama mundi sum yrkisráðið varð mannað, sat ein arbeiðsbólkur, settur av landsstýrismanninum at endurskoða reglurnar um inntøkutrygd fiskimanna v.m. Hesin arbeiðsbólkur hevði frammanundan lógini um Lønjavningargrunn, herundir um yrkisráðið, fingið samanfallandi uppgávur sum yrkisráðið, og mátti landsstýrismaðurin streingja á, soleiðis at hesin bólkur varð liðugur við arbeiðið sítt. Arbeiðið í hesum bólki gekk ógvuliga striltið, og varð niðurstøðan fyrst handað landsstýrismanninum 8. Juli 1998 við ongum tilmæli. Eftirsum so nógvar ráðgevandi funktiónir hava verið inni í myndini um inntøkutrygdina, og eftirsum landsstýrismaðurin hevur fyrireikað broytingaruppskot at leggja fyri løgtingið hesa tingsetuna, samstundis sum viðgerðin av sama málið datt burtur í vár, hevur tað ikki verið gjørligt at áseta ein brúkligan arbeiðshátt fyri yrkisráðið. Landsstýrismaðurin fer í hesi tingsetuni at koma við uppskoti um at avtaka yrkisráðið fyri Lønjavningargrunnin, soleiðis at betri samsvar verður millum galdandi lóggávu og fyrisiting av málsøkjunum hjá landsstýrismanninum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um Skálafjarðaleiðina 100-5 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi Skálafjarðaleiðini Ár 1998, 8. oktober, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi til Finnboga Arge, landsstýrismann, frá Sámal P. í Grund, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Er tað í tráð við samgonguskjalið at niðurleggja farleiðir heldur enn at rationalisera tær? Hvat hevur Skálafjarðasiglingin givið í halli árini 1994 til 1998 hvørt árið sær? Hvussu nógv verður spart í 1998 við at niðurleggja Skálafjarðarsiglingina? Er tað ætlan landsstýrismansins, at allur almennur flutningur skal yvir veganetið, hóast hetta kann gerast skjótari sjóvegis? Tá kostnaðarmunurin millum landvegis og sjóvegis samband verður gjørdur upp, er tá roknað við íløgunum og slitið upp á veganetið? Viðmerkingar: Ætlanin var, at fyrispurningurin skuldi vera frá øllum Eysturoyartingmonnum, men við tað at tingskipanin ikki loyvir hesum, verður fyrispurningurin settur av einum tingmanni í Eysturoynni. Heilt aftur til 1908 hevur skipaður flutningur av farmi og ferðafólki millum høvuðsstaðin og Skálafjørðin verið sjóvegis. Hetta av teim heilt natúrligu orsøkum, at styttsta farleið millum hesi øki er sjóvegis. Henda flutningsleiðin varð heilt nógv nýtt, við tað at Norðoyggjar eisini styttu sær um farleiðina til Havnar við at nýta hesa leiðina. Tá Eysturoyggin og Streymoyggin blivu knýttar saman í 1973 við brúgv um Sundalagið, og tunnil í 1976 bleiv gjørdur millum fjarða, gjørdist ein møguleiki afturat, hóast hetta fyri størsta partin av ferðsluni bleiv eitt sindur meiri tíðarkrevjandi. Tað, at nýggja farleiðin fyri størsta partin av ferðsluni kravdi meiri tíð, var helst orsøkin til, at gamla farleiðin ikki bleiv niðurløgd, men framvegis útbygd. Politikarar úr øðrum økjum í landinum sóu helst ikki týdningin av gomlu farleiðini, og bleiv hon tí niðurløgd eitt stutt skifti. Farleiðin bleiv tó uppafturtikin, men í skerdum líki, Ternan 1 bleiv sett at røkja farleiðina. Tíðarbilið við ongum skipi og tað, at minni skip bleiv sett á farleiðina, gjørdi sítt til, at raksturin á hesi farleið bleiv alt ov kostnaðarmikil í mun til ta fólkamongd, sum brúkti farleiðina. Harafturat bleiv minkað um fráferðirnar, og bussamband var bert til einstakar fráferðir. Vit, sum í dag eru løgtingsumboð fyri Eysturoynna, eru ikki ósamd við landsstýrismannin um, at eitthvørt mátti gerast við viðurskiftini á farleiðini, men høvdu væntað, at tað bleiv eitt framstig og ikki eitt afturstig. Hetta, við atliti til, at íbúgvarnir við Skálafjørðin longu í 1908 kundu koma til høvuðsstaðin uppá minni enn 1 tíma við skipaðari Skálafjarðarsigling. Í samgonguskjalinum, sum sitandi samgonga arbeiðir eftir, verður sagt, at kannað verður, um rationaliseringar kunnu gerast á ávísum farleiðum. Í samgonguskjalinum stendur einki um niðurleggingar av farleiðum. Landsstýrismaðurin hevur alment sagt, at niðurlegging av farleiðini millum Skálafjørðin og høvuðsstaðin førir við sær eitt lækkað tænastustig fyri økið kring Skálafjørðin. Eisini hevur landsstýrismaðurin sagt, at hetta verður framt fyri at spara. Løgtingsmenninir fyri Eysturoynna ivast í, hvussu stór sparingin er í krónum, tá skipið ikki er selt, mannskapið hevur uppsagnartíð, og bussar eru settir inn í staðin. Tað sær út sum um, at talan bert er um eina flyting av kostnaðinum til onnur øki í landinum. Eisini eru ter sannførdir um, at sjóvegis flutningur er av alstórum týdningi fyri menningina í økinum kring Skálafjørðin, og fyri Eysturoynna sum heild. Verður kostnaðurin av farleiðini yvir land gjørdur upp í síni heild, so er peningurin til sjóvegis farleiðina helst betur farin. Slitið uppá landsvegirnar verður økt, tá ferðslan økist, og her er ikki bert talan um bussarnar, men eisini um øktu bilferðsluna, sum stendst av hesi tænastulækking. Eisini er vert at taka við, at trygdin er størri sjóvegis, enn eftir veganetinum. Tí loyvi eg mær at seta landsstýrismanninum fylgjandi spurningar. Á løgtingsfundi 9. oktober 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á løgtingsfundi 4. november 1998 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad l. Í samgonguskjalinum millum Fólkaflokkin, Tjóðveldisflokkin og Sjálvstýrisflokkin stendur, at kannast skal um rationaliseringar kunnu gerast í samferðslukervinum. Av tí at vegasamband frammanundan er millum Havnina og Skálafjørðin, er ein niðurlegging av siglingarleiðini at meta sum ein rationalisering av sambandinum og sostatt ikki í andsøgn við samgonguskjalið. Ad 2. Av Strandferðsluni verður upplýst, at hallið á Skálafjarðarleiðini er: 1994 1.596.000,- 1995 2.975.000,- 1996 1.886.000,- 1997 2.869.000,- 1998 1.468.000,- ( fyrra hálvár) Viðmerkjast skal, at í 1994,1995 og 1996 er inntøkur frá Vestmannasundi taldar við. Ad 3. Strandferðslan upplýsir, at restina av fíggjarárinum 1998 verður sparingin á Skálafjarðarleiðini umleið 2-300.000 netto. Effektin av sparingini slær ígjøgnum í 1999, tá sparingin verður 2.8 -3.0 mió kr. Verður lagt skip ikki selt, skulu vit rokna við, at sparingin í 1999 verður millum 2.3 og 2.5. mió kr. Ad 4. Skjótleikin er bert ein av fleiri faktorum, sum hava týdning, tá ið støða skal takast til hvat samband skal veljast til almenna flutningin. Fíggjarorka, ferðafólkatal, slag av farmi og alternativar farleiðir(vegasamband) eru dømi um faktorar, ið eisini skulu takast við inn í myndina. Hóast tað kann vera skjótari sjóvegis frá einum staði til annað, kann tað vera, at tað samanlagt er skilabetri at nýta veganetið, tá ið leiðin gongur gjøgnum fleiri bygdir og aðrir faktorar eisini verða tiknir við inn í myndina. Tann loysnin, sum gevur øllum samfelagnum mestu nyttuna fyri kostnaðin, eigur at verða vald. Ad 5. Tá landvegis og sjóvegis samband inn á Skálafjørðin verður samanborið, er grundarlagið fyri samanberingini kostnaðaðarmunurin á rakstrinum hjá Strandferðsluni. Íløgur eru ikki tiknar við, men roknast má við, at íløgur til skip er munandi dýrari enn íløgur til bussar. Tað er torført at svara nágreiniliga uppá, hvussu nógv bussleiðin slítir vegirnar, men ein leyslig meting liggur millum kr. 25.000,- og 50.000,- árliga fyri hesa bussleið. Málið avgreitt. Fyrispurningur um barnaansingarviðurskifti 100-6 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi barnaansingarviðurskiftum Ár 1998, 21. oktober, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Kristian Magnussen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvat ætlar landsstýrið at gera fyri at nøkta tørvin á barnaansingarplássum, nú tað vísir seg, at tann játtan, ið landsstýrið ætlar at seta av til barnaansing á komandi fíggjarlóg, ikki er nóg stór til, at tær umsóknir, ið landsstýrið hevur liggjandi um nýggj ansingartilboð, kunnu játtast? Hvussu nógvar umsóknir um góðkenning og fíggjarligan stuðul til nýggj ansingarpláss hevur landsstýrið liggjandi, og hvussu nógvar av hesum kann landsstýrið játta við tí upphædd, ið landsstýrið skjýtur upp at seta av á fíggjarlógini komandi ár? Metir landsstýrið seg ikki at hava skyldu at nøkta verandi tørv á ansingartilboðum sum fylgja av, at úrtreiðslubýtið millum land og kommunur varð broytt fyri 1998 og 1999 fyri at nøkta tørvin? Hvørjar tankar hevur landsstýrið um, at foreldur ikki sleppa til arbeiðis vegna vantandi barnaansing, samstundis sum at landsstýrið tosar um at økja um inntøkurnar í samfelagnum? Hevur landsstýrið nakrar ætlanir um framyvir at tryggja teimum børnum, ið hava tørv á ansing, ansingartilboð, og um so er, hvørjar eru hesar ætlanir? Viðmerkingar: Seinastu mongu árini hevur verið trupult og eisini ógjørligt hjá nógvum foreldrum at fáa nøktandi barnaansingartilboð, og hóast fleiri kommunur seinastu árini hava sett meiri pening av til barnaansing, hevur ta verið trupult at fáa landsstýrið at játta sín part av rakstrinum. Tá tað ikki var møguligt at fáa neyðugu játtanina setta á fíggjarlógina fyri 1998, soleiðis at landsstýrið kundi játta tær umsóknir, ið tað hevði liggjandi, fyrislóg undirritaði, ið tá var landsstýrismaður í almanna og heilsumálum, at broyta útreiðslubýtið millum land og kommunur soleiðis, at kommunuparturin av rakstrarútreiðslunum vaks úr 30% upp í 35%, og at landskassans partur minkaði samsvarandi. Hetta fór at gera landskassans part av útreiðslunum góðar 5 mió.kr. bíligari, og kommununar part samsvarandi dýrari. Endamálið var fyrst og fremst at nýta henda pening til at játta tær umsóknir, ið landsstýrið hevði liggjandi. Vi øðrum orðum komu kommunurnar sostatt sjálvar at fíggja øktu ansingartilboðini. Hóast kommunurnar mótmæltu hesi ætlan, ið kom at áleggja teimum størri fíggjarligar byrðar, so varð uppskotið samtykt í løgtinginum, tó við tí avmarking at broytt útreiðslubýti bert var galdandi fyri 1998 og 1999. Henda avmarking varð gjørd eftir ynski kommununar, ið førdu fram, at álitið um framtíðar kommunubygnaðin tá var liðugt, og at fíggjarligu viðurskiftini millum land og kommunur tá skuldu takast til viðgerðar. Undir viðgerðini av uppskotinum bleiv ført fram, bæði mnunnliga og í viðmerkingunum til lógaruppskotið, at endamálið við uppskotinum var at nýta part av tí sparing, ið landskassin fekk, til at nøkta tørvin á barnaansing. Fleiri løgtingslimir, bæði í samngongu og andstøðu, vóru sera ivasamir, um teir fóru at atkvøða fyri uppskotinum, tí uppskotið álegði kommununum fleiri útreiðslur. Høvuðsorsøkin, til at uppskotið bleiv samtykt í løgtinginum, var, at peningurin skuldi nýtast til at nøkta tørvin á barnaansingarplássum. Kommunurnar, ið høvdu umsóknir um fleiri ansingartilboð, fingu síðan hesi játtaði av landsstýrinum. Nú sær út til, at landsstýrið longu hevur gloymt tað lyftið, ið bleiv givið kommununum, tí peningurin, ið er settur av til landskassans part av barnaansingarútreiðslunum komandi ár, ikki røkkur til tær umsóknir, ið landsstýrið hevur liggjandi. T.d. hevur Tórshavnar kommuna søkt um góðkenning og rakstrarjáttan av landskassans parti til 127 nýggj stovnspláss. Sum landsstýrisins støða er nú, verður neyvan møguligt hjá Tórshavnar kommunu at fara undir ætlaðu barnaansingina í nýggja býlingshúsinum Inni á Gøtu, í Sjónleikarhúsinum og í útbygdu býlingshúsunum. Harafturat sigur landsstýrið seg í fíggjarlógaruppskotinum hava umsóknir liggjandi frá 11 øðrum kommunum. Tað fer neyvan at økja um áhugan hjá kommunum at gera avtalur við landsstýrið, tá tær ikki kunnu rokna við tí, ið landsstýrið sigur seg ætla. Eisini kann tað fáa fíggjarligar fylgjur fyri kommunur, ið gera íløgur í nýggj stovnspláss, um landsstýrið ikki viðurkennir sín part av ábyrgdini fyri at fáa hesar stovnar latnar upp. Somuleiðis má tað kennast hugstoytt hjá teimum foreldrum, ið ynskja at vera á arbeiðsmarknaðinum, at landsstýrið við vantandi raðfesting og vilja ikki tryggjar teimum henda møguleika. Tað er somuleiðis undrunarvert, at landsstýrið, ið sigur seg arbeiða fyri at avloysa blokkstuðulin við øðrum inntøkum, beinleiðis er ein forðan fyri, at foreldur kunnu fara til arbeiðis. Landsstýrisins støða er eisini magháttlig, tá ein hugsar um, at rakstrarútreiðslan á løgtingsfíggjarlógini til barnaansing er útreiðsluneutral fyri landsskassan. Sum er, rinda foreldrini 30% og landskassin og kommunurnar 35% hvør av rakstrinum. Uml. 90% av samlaðu rakstrarútreiðslunum fer til at løna starvsfólki. Hesi rinda skatt av lønini, umframt at tann peningur, ið tey hava eftir, fer í umfarð í samfelagnum og tískil økir um skatta- og avgjaldsinntøkur landskassans. Harafturat koma fleiri fólk í vinnu, sum í dag møguliga veðra forsyrgd av tí almenna, tí tey eru arbeiðsleys. Á tingfundi 23. oktober 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 18. november 1998 svaraði Helena Dam á Neystbø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Sambært nýggja álitinum frá kommununevndini viðvíkjandi uppgávu- og ábyrgdarbýti stendur m.a.: "Harafturímóti er dagrøktin og dagstovnar sjálvandi ein kommunal uppgáva, tí eisini í hesum førinum er tað lættari hjá kommununum at raðfest hesa uppgávu, tí kommunan kennir betri henda tænastutørvin hjá borgarunum í kommununi." Almanna- og heilsumálastýrið er samt í hesi niðurstøðu, at dagrøktin er ein kommunal uppgáva og eigur ikki at vera ein landsuppgáva, hetta júst tí at einki krav er til at sama tænastustøði, tvs. tal av dagstovnum, er í øllum kommunum. Landsstýrismaðurin tekur fult undir við hesum sjónarmiði hjá kommununevndini og metir tað vera rættast, at tænastustøðið á dagstovnaøkinum er ein partur av virkisøkinum hjá kommunalpolitikkarunum. Eisini skrivar kommununevndin: "Fíggjarliga ábyrgdin av hesum stovnum skal tí eisini vera hjá kommununum." Sostatt er greitt, at báðir partar, kommunurnar og landsstýrismaðurin í almannamálum, eru samd um, at hetta økið eigur at leggjast til kommunurnar. Tað, sum nú má verða arbeitt við, er at fáa fastlagt, hvussu vit fáa gjørt eina skipan, soleiðis at vit fáa lagt hetta økið yvir til kommunurnar á ein hátt, sum partarnir kunnu góðtaka. Landsstýrismaðurin hevur á fundi við m.a. Tórshavnar kommunu greitt frá, at væntast kann, at tann upphæddin, ið stendur í dag á fíggjarløgtingslógini til dagstovnar, verður ikki hækkað framyvir, men ístaðin yvir nøkur ár verður lækkað, soleiðis at kommunurnar spakuliga kunnu yvirtaka hetta økið, eisini fíggjarliga, sum kommununevndin leggur upp til. Her mangla nakrar samráðingar at fara fram millum land og kommunu, soleiðis at hetta kann skipast á rættan hátt. M.a. má semja fáast um, hvussu ein tílík skipan skal ávirka útreiðslu- og inntøkubýtið millum land og kommunur. Somuleiðis má semja fáast um, hvussu vit tryggja, at fakliga innihaldið og at fysisku karmarnir lúka neyðugar treytir, eins og leiðbeinandi upptøkutreytir. Hetta er støðan hjá landsstýrismanninum og hetta merkir, at tað, sum landsstýrið ætlar fyri at nøkta tørvin á barnaansingarplássum, er at stuðla undir, at kommunurnar fáa fult sjálvræði innan hetta økið, soleiðis at tað eru kommunurnar, ið bæði hava ábyrgd talinum av ansingarplássum og sjálvar uppá sikt mugu bera útreiðslurnar av teimum. Hetta eigur at vera ein partur av tænastustøðinum í hvørjari kommunu. Landsstýrið liggur inni við 12 umsóknum til frama fyri eini víðkan av barnaansingarplássum við 235 plássum, tilsamans ein landskassaútreiðsla uppá 5,3 mill. kr. Harumframt eru 2 umsóknir til skúlabarnaansingarskipan. Í verandi uppskoti til fíggjarløgtingslóg og við verandi býti millum land og kommunu eru bert møguleikar at ganga pørtum av hesum umsóknum í møti, nevniliga fyri 1,5 mill. kr., tvs. um 100 dagrøktarpláss ella 50 dagstovnapláss. Landsstýrismaðurin metir, at tað var rætt at broyta útreiðslubýtið millum land og kommunur fyri 1998 og 1999, og at hetta var fyrsta stigið á leiðini at geva kommununum størri ábyrgd av barnaansingini. Landsstýrismaðurin metir seg at hava skyldu til at virka fyri einari skipan, sum eins og áður sagt gevur kommununum møguleika at nøkta tørvin á ansingarplássum. Landsstýrismaðurin metir tað vera óheppið, at foreldur ikki sleppa til arbeiðis vegna barnaansingartrupulleikar og vil í hesum sambandi mæla til, at kommunurnar, tá ið tær játta dagrøktarpláss, taka hesi foreldur fram um. Men hinvegin er hetta at meta sum ein prioritering, sum kommunan eigur at gera. Víst verður til svarið undir punkt eitt, og lagt kann verða afturat, at tað hevur stóran týdning fyri landsstýrismannin, at vit sum skjótast koma ásamt við kommunurnar og at búgva kommunurnar út til at átaka sær hesa uppgávu. Málið avgreitt. Fyrispurningur viðv. ferðavinnu 100-7 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi ferðavinnu í Føroyum Ár 1998, 4. november, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu nógv ferðafólk koma til Føroyar um árið? Hvussu verða hesi ferðafólk býtt upp í málbólkar, og hvussu stórir eru hesir einstøku málbólkar? Ferðaráð Føroya sigur seg hava royndir og gjørt kanningar viðvíkjandi ávísum bólki av ferðafólki. Ætlar landsstýrismaðurin at útvega Løgtinginum hesar kanningar og royndir? Eftir hvørjum býtislykli er landstýrismaðurin komin fram til krónutali á fíggjarlógini? Hvussu nógv gevur ferðavinnan til føroyska búskapin - peningaliga sæð? Hevur landstýrismaðurin ætlanir um at seta kanning í verk, sum kann greiða Løgtinginum frá núverandi støðu og framtíðarætlanum við yvirlitstølum fyri alla ferðavinnuna í Føroyum? Viðmerkingar: Nevnt hevur mangan verið, at ferðavinnan skal vera ein alternativur vinnuvegur til høvuðsvinnuna, sum er fiskivinnan, og er málsetningurin, at eini 50.000 fólk koma at vitja landið um árið. Í fleiri ár hevur ferðavinnan verið á fíggjarlógini, men ringt er at fáa at vita, hvussu nógv henda vinna leggur eftir seg í landinum. Nú lesa vit í bløðunum, at Ferðaráð Føroya hevur valt sær ein málbólk, fólk millum 40 og 60 ár, við serligum áhuga fyri nattúruni og mentanini, og skulu tey vera vællærd og hava góða inntøku. Vil tað siga, at eingin áhugi er fyri øllum hinum ferðandi, sum koma hvørt ár at vitja land okkara, tað verið seg vinnufólk, ítróttarfólk o.a., sum, vit vita, leggja pening eftir seg og bera boðskapin um oyggjar okkara víða um. Tá Ferðaráð Føroya nú fær kr. 7,5 mill. á fíggjarlógini, kundi verið áhugavert at fingið at vita, hvussu stórur partur er til marknaðarføring og umsiting, og hvat Kunningardiskurin ALDAN kostar at reka fíggjarliga. Fyri at kunna gera sær eina mynd av hesum virksemi, síggja vit fram ímóti at fáa ítøkiligar ætlanin lagdar fyri Løgtingið. Á tingfundi 6. november 1998 varð uttan atkvøðugreiðslu samtykt, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Til spurning 1 og 5. Fyrst er at siga, at tað bert eru fá hagtøl, sum lýsa týdning ferðavinnunar í Føroyum, men tað verður mett, at ferðavinnan er triðstørsta vinna í Føroyum, eftir fiskivinnuna og alivinnuna. Umframt at skapa inntøkur til fyritøkur, ið beinleiðis eru í ferðavinnuni, so skapar ferðavinnan inntøkur til handilsfyritøkur, gistingarhús, flutningsfeløg, osfr. Yvirhøvur meta partarnir í ferðavinnuni, at vinnan mennist, tað veri seg flutningsfeløg, gistingarhúsfelagið og onnur. Jan Mortensen, fyrrverandi stjóri á Ferðaráðnum, hevur við støði í ferðafólkakanning, sum Ferðaráðið gjørdi í 1995, mett, um inntøkur samfelagsins frá ferðavinnuni, og kom hann til hetta úrslit. Útflutningsvirði Føroya í 1995: Útflutningur, mió. kr. Partur av samlaða útflutn. í % Fiskivinnan Alivinnan Ferðavinnan Frímerki Annað 1.761 213 147 33 18 81,1 9,8 6,8 1,5 0,8 Hagtøl eru fyri, hvussu nógv fólk verða flutt sjó- og loftvegis millum Føroyar og útheimin, men tað eru ikki nøktandi hagtøl fyri einstøku ferðafólkini, hvussu nógv hava fastan bústað í Føroyum/ útheiminum, hvussu nógv koma í handilsørindum o.ø.. Tó eru ymsar stakroyndir gjørdar til tess at fáa eina ábending um hesi viðurskifti. Sambært hesum kanningum eru umleið helvtin av ferðafólkunum útlendingar, og koma umleið helvtin av teimum í handils- og øðrum ørindum, og hin helvtin at halda frí burturav. Millumlands ferðafólkaflutningurin í 1997 var 142.000 fólk, av hesum komu 71.000 ferðafólk til Føroya og var 81% av flutninginum loftvegis. Í 1992 var millumlanda ferðafólkaflutningurin 126.500, av hesum komu 62.700 fólk til Føroya og var 73% av flutninginum loftvegis. Tað eru 3.251 gistingarpláss (seingjarpláss) í landinum, og vóru tað 64.600 gistingar í 1997, av hesum vóru 26.000 danir og 17.000 føroyingar. Í 1992 vóru 73.200 gistingar og 52.200 gistingar vóru í 1993. Havast skal í huga, at privatar gistingar (í leigaðum húsi, "bed & breakfast" ella hjá familju og vinum) ikki er við í hesum yvirliti. Til spurning 2. Av tí at játtan Ferðaráðsins er lítil í mun til kappingarneytarnar, er neyðugt at vita m.a. hvønn málbólk, og hvønn markna tað loysir seg best at venda sær til í marknaðarføringini av Føroyum, sum ferðamannaland. Ferðafólkakanning var gjørd í 1993 og 1994. Ferðafólkini vóru m.a. spurd um tjóðskap, aldur, starv, áhugamál og endamál við ferðini. Kanningin vísti m.a., at Danmark er høvuðsmarknaðurin við millum 35 og 45% av ferðafólkunum. Hin parturin Skandinavia, Týskland og England er sekundermarknaður, við tilsamans umleið 45% av ferðafólkunum og at enda koma onnur lond í Evropa, USA og Japan. Kanningin vísti eisini, at ein ógvuliga stórur partur av ferðafólkunum er áhugaður í náttúru og mentan, at aldursbýtið er nøkulunda javnt, at fólk hava góða útbúgving, at 47% hava eina miðal inntøku, og at 33% hava eina inntøku yvir miðal. Ferðafólkini vóru eisini býtt uppí tveir høvuðsbólkar, eftir hvør ætlanin er við ferðini í Føroyum, um tey eru í arbeiðsørindum ella í feriu, og síðan í fleiri undirbólkar. Býtið millum høvuðsbólkarnar er soleiðis, at umleið 72% eru í feriu og 28% í arbeiðsørindum. Við støði í hesi kanning var ein langtíðarætlan løgd í 1994, og vóru fólk millum 40 og 60 ár, sum hava serligan áhuga fyri náttúru og mentan, og hava eina útbúgving og inntøku yvir miðal, vald, sum høvuðsmálbólkur. Hesin bólkur er tann, sum kastar mest av sær til samfelagið. At hava ein málbólk merkir, at Ferðaráðið nýtir størstu orku sína til at venda sær til hesi fólk, men røkir stovnurin allar áhugabólkar. Ferðaráðið vendir sær í arbeiði sínum til útlendsku søluliðini, sum selja ferðir til Føroyar. Javnan verða kanningar gjørdar, har søluliðini verða spurd um dygdina á faldarum, tænastum og samskifti við føroysku vinnuna og Ferðaráðið. Spurnarbløð verða eisini latin ferðafólki, og verða hesir upplýsingar nýttir í marknaðarføringini og menningini av Føroyum, sum ferðamannaland. Í løtini verður t.d. ein marknaðarkanning gjørd, sum vísir støðuna á danska marknaðinum. Endamálið við kanningini er, m.a. at kanna hvørt høvuðsbólkurin framvegis er hin sami ella ikki, men vísa fyribilsúrslitini at so er. Til spurning 3. Listi yvir tilfar um føroysku ferðavinnuna 1992 - 1998 er hjálagdur hesum svarskrivi, og er hetta tilfar handað Løgtingsskrivstovuni, soleiðis at tingmenn hava møguleika at kunna seg um hesi viðurskifti. Til spurning 4. Endamálið við játtan Løgtingsins uppá 7,5 mió. kr. til ferðaráðið, er at menna og skipa ferðavinnuna í Føroyum, so vinnan gerst ein meira týðandi táttur í búskapinum. Játtanin verður lutað sundur til hesi høvuðsendamál: Virksemisyvirlit: 20.Vanligt virksemi 1998 J A: Høvuðsendamál (1.000 kr.) 7.250 1. Leiðsla og hjálpifunktiónir 930 % partur 13% 2. Marknaðarføring 3.210 3. Kunning 1.356 4. Innlendis menning 1.754 Tað verða nýttar 930 tús. kr. til leiðslu og fyrisiting, herímillum eisini uttanlandssamstarv. Til marknaðarføring fara 3,2 mió. kr., sum hevur til endamáls at fáa ferðafólk til landið. Kunning Ferðaráðsins virkar fyri at kunna um Føroyar og spjaða ferðafólkið um landið, og verða 1,4 mió. kr. nýttar til endamálið. Tað verða nýttar 1,8 mió. kr. til innanlendis menning, sum hevur til endamáls at búgva landið til at taka ímóti ferðandi og fevnir, hetta um økisferðavinnufeløgini (herundir kunningarstovur), vørumenning og góðskumenning. Til spurning 6. Útlit eru fyri, at vit í framtíðini fáa neyv tøl fyri búskaparliga týdning ferðavinnunar. Hagstova Føroya er í ár, sambært Árbók fyri Føroyar 1998, farin undir at lýsa týdning ferðavinnunar, - m.a. hvussu nógv fólk starvast í ferðavinnuni, hvussu stórur umsetningurin er, og hvussu stór virðisøkingin er av ferðavinnuni. Ferðaráðið er eisini farið undir eitt samstarv við Bornholms Forskningscenter, sum umframt búskaparliga týdning ferðavinnunar, skal lýsa einstøku málbólkarnar neyvari, osfr. Við í samstarvinum verða Fróðskaparsetur Føroya og Hagstova Føroya. Málið avgreitt. Fyrispurningur viðv. kunningardiskinum á flogvøllinum 100-8 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi kunningardiskinum á flogvøllinum Ár 1998, 4. november, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu ber tað til, at Vinnumálastýrið kann góðtaka, at Kunningardiskurin á Flogvøllinum verður lagdur til Strandferðsluna, og síðani privatiseraður? Hvat væntar Vinnumálastýrið at fáa burturúr at broyta Kunningardiskin? Er tað ikki ein almenn uppgáva at hava ein vælvirkandi Kunningardisk á Flogvøllinum? Viðmerkingar: Tað kom eitt sindur dátt við, tá tað frættist at Kunningardiskurin á Flogvøllinum skal broytast. Hann hevur verið har í fleiri ár, og hann hevur virkað framúr væl. Kanska nakað av tí sum hevur virkað allarbest, tá talan er um ferðavinnu í Føroyum, og upplýsingar annars. Vit vita øll, at yvir 100.000 fólk koma ella fara um flogvøllin í Vágum um árið. Tí er tað ein sjálvfylgja, at ein Kunningardiskur skal vera teimum ferðandi til hjálpar. Eg havi spurt meg fyri, og fingið at vita, at Kunningardiskurin hevur yvir 50.000 avgreiðslur um árið av ymsum slag. Sjálvur havi eg góðar royndir av Kunningardiskinum og havi ongan hitt, sum ikki sigur tað sama. Eingin er heldur í iva um, at tað eru fólkini, sum starvast við Kunningardiskin, sum veita ta góðu tænastu, sum verður givin. Tí tykist tað løgið at broyta Kunningardiskin, og leggja hann undir Strandferðsluna, sum ætlar at privatisera hann. Tá er eingin trygd fyri, at Kunningardiskurin fer at virka eins væl, og hann hevur gjørt higartil. Ferðaráðið, sum higartil hevur umsitið Kunningardiskin, hevur júst til uppgávu at veita teimum ferðandi eina góða tænastu. Ferðaráðið fær 7,5 mió. kr. um árið. Í viðmerkingunum í fíggjarlógini stendur m.a., at Ferðaráðið skal hjálpa og vegleiða ferðafólki, sum koma til landið. Hvat Kunningardiskurin kostar at reka, veit eg ikki, men hann verður í stóran mun goldin av teimum, sum brúka hann. Høvdu vit vitað, at talan verður um eina betri tænastu á privatum hondum, so var tað í lagi at gjørt hesa broytingina. Men tað vita vit ikki, og tí kunnu vit missa meir, enn vit fáa, við at broyta skipanina fyri Kunningardiskin á Flogvøllinum. Á tingfundi 6. november 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 3. december 1998 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Til spurning 1. Kunningardiskurin, sum kom í lag í 1987, er í dag eitt samstarv millum átta stovnar og fyritøkur. Endamálið er at veita ferðafólki best møguliga hjálp og upplýsing um Føroyar: Hvussu lagaligast og skjótast slepst frá flogvøllinum til onnur pláss, gisting, matstovur, o.t. Ferðaráðið metir, at kunningardiskurin hevur virkað sum ein sjálvstøðug eind í fleiri ár við Ferðaráðnum, sum proforma arbeiðsgevara, og at virksemið er broytt so mikið nógv, at Ferðaráðið ikki longur kann sigast at verða sjálvsagdur arbeiðsgevari. Ferðaráðið vil tískil sleppa undan ábyrgdini fyri kunningardiskinum. Strandfaraskip Landsins, sum er annar av størstu veitarunum og eftir teirra metum fær størstu nyttuna av samstarvinum, ynskir at yvirtaka ábyrgdina av kunningardiskinum, treytað av, at rakstraruppgávurnar verða bjóðaðar út til ein privatan at røkja. Strandferðslan fyriskipar útbjóðingina og ásetir nærri reglur fyri virkseminum. Hetta er ein góð loysn, sum undirritaðið tekur undir við. Til spurning 2. Endamálið við at bjóða rakstraruppgávurnar út, er at fyriskipa Kunningardiskin einfalt og effektivt, soleiðis at tænastustøðið verður enn betri, til gagns fyri tey ferðandi til og frá Føroyum. Til spurning 3. Sjálvt um rakstraruppgávurnar verða bjóðaðar út til ein privatan at røkja, verður tað framhaldandi tað almenna, - Strandfaraskip Landsins, sum hevur ábyrgdina fyri, at vit fara at hava ein vælvirkandi Kunningardisk á Flogvøllinum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um pensjónsreform 100-9 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landssstýrismann viðvíkjandi pensjónsreformi Ár 1998, 13. november, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Óla Brekmann, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Hvussu gongst hjá nevndini, sum landssstýrismaðurin í almannamálum setti í seinastu tingsetu til at kanna pensjónsøkið? Nær væntar landsstýrismaðurin, at farast kann undir tann stóra pensjónsreformin, sum samgongan setti út í samgonguskjalið? Viðmerkingar: Endamálið við hesum fyrispurningi er ein roynd at skunda undir ein pensjónsreform við føstum persónligum inngjaldi burtur av tí skatti, ið øll gjalda, og sum yvir eitt áramál við rentutilskriving hevði klárað at hækkað allar pensjónir við fleiri túsund krónum um mánaðin. Í samgonguskjalinum stendur m.a. hetta: "Pensjónsøkið er afturútsiglt og verður tikið til viðgerðar. Endamálið er, at øllum verður veitt ein trygg og rættvís eftirløn. Nevndin, sum er sett at kanna pensjónsøkið, ger arbeiði sítt liðugt, og úrslitið verður viðgjørt í samgonguni, og neyðug stig framd." Nú er væl fráliðið, síðan nevndin varð sett, og hon átti at havt latið kanningarúrslit og málsetning við einum pensjónsreformi úr hondum. Tingið arbeiðir í løtuni við javning av pensjónum. Lógin kostar 20 mió. kr. at seta í verk. Tað er stór einstøk játtan, men virkningurin fyri hin einstaka pensjónistin er ikki nøktandi, bert nakrar fáar 100 kr. í part. Enn eitt prógv fyri, at verandi pensjónsskipan ikki er nøktandi. Her skulu størri stig takast, og pensjónsmálið hevur skund. Tíðin er yvirbúgvin til, at allir føroyingar, sum enn ikki hava eina eftirlønarskipan út yvir fólkapensjónina, skjótast fáa eina persónliga pensjónstrygging, sum verður fíggjað við uppsparing yvir goldna skattin og yvir arbeiðsmarknaðin. Tann "fólkatrygging", sum Fólkaflokkurin hevur talað fyri í áravís, hevði virkað soleiðis, at um 6-7% av útgoldnari miðal løn vórðu tikin burtur av skattinum, sum hvør løntakari, sum er, rindar, hevði henda samansparing á eina persónliga pensjónstrygging hjá tí einstaka løntakaranum eftir fáum árum ført til, at mánaðarliga pensjónsupphæddin hevði hækkað fleriri túsund krónur. Eisini hevði ein slík fólkatrygging styrkt orkuna hjá landskassanum til at goldið teimum, sum ikki kunnu luttaka á arbeiðsmarknaðinum, eina væl hægri pensjón, enn tey nú fáa við verandi beinleiðis veitingarskipan, sum upprunaliga var ætlað øllum borgarum, og sum tískil ger ongan nøgdan. Á tingfundi 17. november 1998 var uttan atkvøðugreiðslu samtykt at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 4. mars 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Tað er rætt, at fyrrverandi landsstýrismaðurin Óli Jacobsen fyrreikaði at seta eina nevnd, men at henda nevndin skuldi gera kanningar, er ein misskjiling. Tað varð ætlanin, at henda nevndin skuldi "koma við hugskotum til loysnir, og annars meta um tey uppskot, sum Almanna- og heilsumálastýrið letur evna til". Tað skal viðmerkjast, at nevndin formliga ongantíð varð sett, tí val varð útskrivað áðrenn. Arbeiðið við einum nýggjum pensjónsreformi er skipað á tann hátt, at ein arbeiðsbólkur er settur at gera uppskot til eina skipan, sum áleggur øllum borgarum, sum hava inntøku, at rinda til sína egnu pensjónsskipan. Arbeiðsbólkurin er settur saman við umboðum úr Føroya Lívstrygging, peningastovnunum, Fíggjarmálastýrinum og Almanna- og heilsumálastýrinum. So skjótt sum eitt tilmæli og eitt uppskot fyriliggja, verða tey send til hoyringar m.a. hjá teimum pørtum, sum ætlandi skuldu vera umboðað í nevndini hjá undanfarna landsstýrismanni, sum spyrjarin sipar til. Tað verða lutfalsvís alt fleiri eldri, og ynski landsstýrisins er, at fólkapensjónin verður hækkað. Tað almenna fær sostatt alsamt vaksandi øktar útreiðslur, verða ikki onnur tiltøk eisini sett í verk. Avgerð er tí tikin um at skifta frá, at samfelagið fíggjar alla pensjónir, til at tey, sum hava inntøku, fíggja sína egnu pensjón; t.v.s. ein umlegging frá skattafíggjaðari pensjón til egna pensjónsuppsparing. Samfelagið eigur framhaldandi at áteka sær at veita pensjón til tey, sum ongan uppsparingsmøguleika hava haft. Tað merkir, at tann samhaldsfasta fólkapensjónin verður varðveitt, samstundis sum farið verður undir eginfíggjaða pensjón. Skal samfelagið áleggja fólki eginfígging, má hetta verða ein individuell fígging. Ein samhaldsføst broytir einki frá verandi skipan, tí tað aftur verður ein skattur, sum tann einkulti ikki hevur vissu fyri, at hann fær aftur. Tað kann nevnast, at eitt alsamt vaksandi tal av landsins borgarum í dag fáa sær eginpensjónsuppsparing. Í dag góðkennir skattavaldið pensjónskassar, tvs., at vit hava í dag eina góðkenningarskipan, hetta tó bert í tann mun, at pensjónsinngjaldið er skattafrít. Skipanin, sum verður lagt upp til, eigur at verða gjørd undir fylgjandi fortreytum: ikki at byggja upp nakran nýggjan stovn og annars gera uppsparingina lættast gjørliga, at fólk skulu hava møguleika at varðveita tær pensjónsuppsparingar, sum tey í dag hava. Útgangsstøðið kann sostatt vera ein minimumslóg, tvs. at tað almenna áleggur hvørjum borgara at gjalda minimum eitt ávíst prosent av inntøkuni inn til eina pensjónsuppsparing. Tað fyrsta árið má hetta prosentið vera lágt, t.d. 2%, og spakuliga vaksandi, hægst við 1% um árið, til tað er umleið 10-15%. Samstundis sum arbeitt verður við at seta eina tvungna eftirlønarskipan í verk, verður nýggj lóg um almennar pensjónir løgd fyri tingið nú. Henda lógin ber í sær, at allir fólkapensjónistar hava rætt til eina grundarupphædd og eina pensjónsviðbót. Grundarupphæddin verður ikki ávirkað av teirri inntøku, sum pensiónisturin hevur umframt pensjónina. Landsstýrismaðurin hevur eins og Fíggjarmálastýrið ásannað, at skattligu viðurskiftini hjá pensiónistum tykjast rættiliga fløkjaslig. Arbeitt verður tí eisini við spurninginum um at einfaldgera skattingina av pensiónistum og við spurninginum um, hvørt skattafrádráttur skal veitast í sambandi við persónligu eftirlønaruppsparingina. Í triðja lagi er tað ætlan landsstýrisins at hækka pensjónsviðbótina munandi. Heldur enn bert at javna tær almennu pensjónirnar, sambært prístalinum, í ár 2000, metir landsstýrið, at tað er rættast eisini at hækka pensjónsviðbótina til fólkapensiónistar munandi. Men tess skjótari skjøtil verður settur á at spara upp til persónliga eftirlønartrygging, og tess skjótari vit megna at fáa inngjaldið upp á eitt nøktandi prosent, tess minni verður sjálvandi tørvur á framhaldandi at hækka samlaðu játtanina til pensjónsøkið. Upphæddirnar, sum skulu gjaldast út sambært lógini um almennar pensjónir, verða ásettar í serstakari ásetingarlóggávu. Eisini henda lógin verður løgd fyri tingið so skjótt sum tilber. Samanumtikið kann til spurning 2 verða svarað, at allar tær omanfyri nevndu lógirnar verða lagdar fyri tingið sum skjótast - og væntandi her í vár við tí endamáli, at allar lógirnar fáa gildi ísenn pr. 1. januar ár 2000. Lógin um almennar pensjónir er løgd fyri tingið. Ásetingarlógin verður framløgd innan 14 dagar og lóggávan um pensjónsuppsparingina verður væntandi framløgd í seinasta lagi á Ólavsøku. Ætlan landsstýrismansins var, at allar hesar lógir skuldu vera klárar at leggja fyri tingið áðrenn seinasta framløgudag her í mars, men tað eydnaðist tíverri ikki. Men landsstýrismaðurin fer at royna at fáa undirtøku fyri at leggja uppskotini fyri tingið, so hvørt sum tey eru liðug, til tess at geva øllum pørtum høvi til at viðgera málini væl og virðiliga. Málið avgreitt. Fyrispurningur um sølu á uppboðssølu 100-10 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann og landsstýrismann í fiskivinnumálum um sølu yvir uppboðssølu Ár 1998, 13. november, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni Fyrispurningur Hvussu stórur partur av tí botnfiski, ið landaður er í Føroyum higartil í ár, er seldur yvir uppboðssølu? Hvussu stórur er hesin partur í mun til tað, ið selt varð yvir uppboðssølu í 1997 og 1996? Viðmerkingar: Í mars mánaði í ár fall lógin um íløgustuðul endaliga burtur og sostatt eisini kravið um, at 30% av veiðuni skuldi landast yvir eina uppboðssølu. Ásannandi, at fleiri av smærru fiskavirkjunum, sum serliga sóðu dagsins ljós undir og eftir kreppuna, eru nógv bundin at tí fiski, tey kunnu keypa á uppboðssølu, er áhugavert at fáa fram, um møguleikin hjá hesum virkjum at fáa hendur á fiski er broyttur, eftir at kravið um, at ein partur av fiskinum skal seljast á uppboðssølu, er burtur. Tí verður settur fram hesin fyrispurningur Á tingfundi 17. november 1998 var uttan atkvøðugreiðslu samtykt at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 16. december 1998 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður í fiskivinnumálum, fyrispurninginum soleiðis Svar: Svar til spurning 1. Nøgdin, sum her er nevnd undir "Uppboðssøla", er samlaða nøgdin, sum er seld yvir telefon- og gólvuppboðssøluna hjá Fiskamarknaði Føroya og telefonsøluna hjá lønjavningargrunninum, meðan "Onnur søla" er selt beinleiðis frá skipi til virkir og fiskakeyparar í Føroyum. 1998 (ikki talt við landingar av sild, makreli og ídnaðarfiski) Frá 01.01.98 til 30.09.98 Nøgd í tonsum % partur av samlað Uppboðssøla 31.322 37,7 Onnur søla 51.848 62,3 Íalt 83.170 100 Svar til spurning 2. Nøgdin, sum her er nevnd undir "Uppboðssøla", er samlaða nøgdin, sum er seld yvir telefon- og gólvuppboðssøluna hjá Fiskamarknaði Føroya og telefonsøluna hjá lønjavningargrunninum, meðan "Onnur søla" er selt beinleiðis frá skipi til virkir og fiskakeyparar í Føroyum. 1997 (ikki talt við landingar av sild, makreli og ídnaðarfiski) Frá 01.01.97 til 01.12.97 Nøgd í tonsum % partur av samlað Uppboðssøla 40.581 40,8 Onnur søla 58.977 59,2 Íalt 99.558 100,0 1996 (ikki talt við landingar av sild, makreli og ídnaðarfiski) Frá 01.01.96 til 01.12.96 Nøgd í tonsum % partur av samlað Uppboðssøla 33.866 38,3 Onnur søla 54.471 61,7 Íalt 88.337 100,0 Viðmerkingar Nøgdin av fiski, sum verður seld á uppboðssølu, er ikki broytt munandi, eftir at lógin um at 30% av veiðuni skuldi landast yvir eina uppboðssølu, er endaliga burtur. Hinvegin kann nøgdin, sum fer á uppboðssølu frá teimum ymisku økjunum í Føroyum verða ymisk nú, í mun til tá hvørt einkult skip seldi 30% á uppboðssølu. Málið avgreitt. Fyrispurningur um orðabókagerð 100-11 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi orðabókaútgávu úr og í fremmand mál Ár 1998, 18. november, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni: Fyrispurningur Ætlar landsstýrið at fyrireika løgtingslógarheimild til føroyska orðabókaútgávu úr og í fremmand mál? Hvussu langt er landsstýrið komið í møguligum fyrireikingum? Verður peningur settur av til endamálið á komandi fíggjarlóg? Viðmerkingar: Allastaðni, har brúk er fyri at bera føroyingum boð, veri tað seg úr umheimi ella innanhýsis, er tørvurin á orðabókum sjónligur í gerandisdegnum. Vit verða alsamt meira altjóðað, og í tí samanhangi nítur óvissan um okkara egna mál sárt, og við so veikum málsligum festi sum okkara, eru vit løtt at taka av fótum, lætt er at kveikja í málsligar ivar, og lætt er at gerast líkasæl. Vit hava livað so leingi í hesum tørvi, at vit liva við honum, sum um hann eigur at vera her, sum um hann ikki kann verða nøktaður. Størsta forðingin fyri at fáa undirvísingarkervið føroyskt og at menna føroyingar málsliga er vantandi orðabøkur. Í kjalarvørrinum á orðabókunum hevði ligið tað tilfar, sum hevði skapt nýggjan hugburð til móðurmálið og nýggja sjálvsagda virðing fyri tí. Næmingar, lærarar, skrivstovu-, fjølmiðla- eins og vinnulívsfólk eiga at sleppa úr fremmandum málum inn í sítt egna so væl sum til ber. Men tey sleppa mangan ikki - ikki tí at málið ikki er tókt, ella tí tey ikki leggja lag í at brúka tað, men tí tørvur er á grundleggjandi amboðum til arbeiðið. Til fyri kortum sluppu vit ikki úr enskum inn í føroyskt, vit sleppa framvegis ikki úr týskum og fronskum ella øðrum málum inn í føroyskt. Tá ið tað snýr seg um at fara úr føroyskum og inn í onnur mál, er ein avgerandi fortreyt tíbetur lokin, nú Føroyska Orðabókin (móðurmálsorðabókin) kom út undan ólavsøku í ár. Tá ið nýggja enska-føroyska orðabókin kom á marknaðin var greitt, at til ber at gera slíkt valaverk í minni enn 2 ár fyri uml. 1,5 mió. krónur. Ein upphædd, sum forlagið fekk innaftur, so hvørt orðabókin varð seld. Við hesum úrsliti kundu vit vænta, at fólk við ábyrgd fyri skúla, mentan og vinnulívi her sóu møguleikar og samskipaðu arbeiðið soleiðis, at stig vórðu tikin til at fáa til vega allar neyðugar orðabøkur. Varð farið til verka tá, høvdu vit í dag havt fleiri orðabøkur úr fremmandum málum. Fyri at fáa glið á málið, legði undirritaði 15. februar 1997 uppskot fyri løgtingið við áheitan um, at løgtingið samtykti lógarheimild fyri orðabókaútgávu úr og í fremmand mál. Málið varð viðgjørt í mentanarnevndini, og 30. apríl 1997 samtykti løgtingið soljóðandi uppskot til samtyktar: "Heitt verður á landsstýrið um at fara undir at fyrireika føroyska orðabókaútgávu úr og í fremmand mál og at seta neyðugan pening av til endamálið á fíggjarlógini". Mentanarnevndin var samd um, at neyðugt er at samskipa føroyska orðabókaútgávu úr og í fremmand mál, og at í arbeiðinum til altjóðingina eiga teir stovnar, grunnar og forløg, sum arbeiða við orðabókagerð og -útgávu, at vera við til at leggja til rættis teir karmar, sum verða støði undir lóggávu á økinum. Meirilutini í nevndini ásannaði, at árliga verða brúktar munandi upphæddir at keypa danskar orðabøkur úr og í fremmand mál. Umfarmt tann málsliga umvegin, nýtslan av hesum orðabókum fremur, so gagna hesi orðabókakeyp fyrst og fremst útlendsku forløgunum. Við atliti til hesa sannroynd er tað tí sannlíkt, at meginparturin av teirri upphædd, sum møgulig føroysk orðabókagerð kostar, kemur innaftur, so hvørt orðabøkurnar verða seldar. Fyri stuttum frættist, at Norðurlandaráðið hevði samtykt at seta pening av til tey "smáu" málini í norðurlondum. Hetta vóru góð tíðindi, og spurningurin er tí, í hvønn mun vit kunnu fáa gagn av hesi játtan. Tó at undanfarna landsstýrið hevði nevndu løgtingssamtykt at halda seg til, kom ikki stórvegis burturúr. Tað er ivasamt, um løgtingssamtyktir eru galdandi tvørtur um løgtingsval. Hóast tað, so verður landstýrismaðurin í skúlamálum biðin um at greiða frá støðu landsstýrisins í málinum um útgávu av orðabókum úr og í fremmand mál. Á tingfundi 19. november 1998 var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 17. december 1998 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Eg loyvi mær at svara fyrispurninginum undir einum og við atliti at uppskoti til samtyktar, sum Bjarni Djurholm, løgtingsmaður, legði fyri løgtingið 9. februar 1997 (løgtingsmál nr. 45/96). Í viðmerkingunum til uppskotið reisti Bjarni Djurholm fleiri týðandi og áhugaverdar spurningar í sambandi við føroyska orðabókaútgávu. Eisini nam hann við nakrar av teimum fortreytum, ið eru neyðugar til tess at fá gongd á orðabókaarbeiðið. Bjarni Djurholm nam eitt nú við tvær meginfortreytir fyri orðabókaútgávu úr og í fremmand mál, nevniliga útgávu av móðurmálsorðabókini, ið tá enn ikki var komin út og við fíggingarspurningin. Bjarni Djurholm nevndi eisini hetta, at eingin fyriskipaður orðabókapolitikkur er, og at orðabókaarbeiðið tí var eyðkent av tilvild og av tiltøkum, sum einstaklingar gera av sínum eintingum. Sum tingmonnum kunnugt endaði viðgerðin av hesum tingmáli við, at løgtingið tann 30. apríl 1997 samtykti at heita á landsstýrið um at fara undir at fyrireika føroyska orðabókaútgávu úr og í fremmand mál og at seta neyðugan pening av til endamálið á fíggjarlógini. Síðan henda samtykt varð gjørd, er tað gleðiliga hent, at tvær nýggjar orðabøkur eru komnar út. Fyrr í ár kom Føroysk orðabók - vanliga nevnd móðurmálsorðabókin, sum er evnað til á Føroyamálsdeildini og givin út av Føroya Fróðskaparfelag, og nú um dagarnar kom Donsk-føroysk orðabók hjá forlagnum Stiðin. Aftan fyri báðar bøkur liggur stórt og dygdargott granskingarbeiði. Báðar bøkur eru vælaverk og útgávurnar eru stór framstig á hesum øki - so stór framstig, at týdningurin av hesum verkum valla kann yvirmetast. Landskassin hevur stuðlað útgávuni av báðum bókum. Móðurmálsorðabókin er í høvuðsheitinum fíggjað av "Orðabókagrunninum", "Landskassagrunninum til útgávu av orðabókum" og "Carlsberggrunninum". Orðabókagrunnurin kann sambært reglugerð frá 1964 bert fíggja handritagerð, meðan "Landskassagrunnurin" bert var ætlaður at fíggja sjálva útgávuna. Nú "Landskassagrunnurin til útgávu av orðabókum" er niðurlagdur við løgtingslóg nr. 94 frá 6. juni 1997, er tørvur á skipaðari fígging av sjálvum útgávuvirkseminum t.v.s. útreiðslum til prenting o.a. Hetta kann verða gjørt við at broyta reglugerðina fyri Orðabókagrunnin, soleiðis at grunnurin umframt handritagerð eisini kann fíggja útgávu. Í øðrum lagi kann hetta gerast við at økja játtanina til orðabókagerð á fíggjarløgtingslógini. Orðabókagrunnurin fær allar inntøkur av søluni av øllum orðabókum, sum Fróðskaparfelagið gevur út, eitt nú av móðurmálsorðabókini og føroysk-donsku orðabókni. Móðurmálsorðabókin er goldin og stendur í dag ein millión kr. í Orðabókagrunnninum. Tað kann verða nevnt, at tað í løtuni verður arbeitt við orðabókum á øðrum økjum. Orðabókagrunnurin fer í næstum at geva út teldutøku móðurmálsorðabókina. Ein samheitaorðabók í gerð og ein íslensk-føroysk orðabók er um at verða liðug í Íslandi. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur í ár stuðlað báðar verkætlanir fíggjarliga av játtanini til orðabókagerð á fíggjarlógini fyri 1998. Umframt hesar nevndu orðabøkur verður á Føroyamálsdeildini arbeitt við einari tøkniligari orðabók. Hetta arbeiðið hevur higartil verið fíggjað av einum oljufelagi, men tørvur verður komandi ár á landskassastuðli til hetta týdningarmikla arbeiði. Føroya Fróðskaparfelag hevur ætlanir um at geva føroysk-donsku orðabókina út av nýggjum. Bókin verður endurskoðað og víðkað. Á verandi fíggjarlóg eru settar av kr. 250.000 til at stuðla orðabókagerð og eru higartil í ár eftir umsókn goldnar út kr. 80.000. Eftir eru sostatt kr. 170.000, til endamálið og Undirvísingar- og Mentamálastýrið roknar við, at henda upphædd verður nýtt í verandi fíggjarári, hóast langt er útliðið. Ein kann ikki annað enn at geva spyrjaranum rætt í, at stórur tørvur er á orðabókum úr og í fremmand mál. Hetta merkir, at tørvur er á skipaðum orðabókaarbeiði og á fígging. Orðabókaarbeiði og orðabókaútgáva eru kostnaðarmikil. Hinvegin ivist eg í, hvørt tað er rætt at skipa orðabókaarbeiði við løgtingslóg. Tað rætta má vera, at løgting og landsstýri seta málini við oðrabókapolitikkinum og tryggja fíggjarliga støðið fyri neyðturviligum orðabókavirksemi. Sjálvt orðabókaarbeiðið og orðabókaútgávan eiga at verða fyriskipað av teimum fakligu stovnum, ið hava til uppgávu at røkja móðurmálið, ella av privatum við stuðli frá tí almenna. Best hevði tó verið, um allir partar við áhuga fyri orðabókaarbeiði samstarvaðu. Undirvísingar- og Mentamálastýrið kann ikki noyða partarnar at samstarva. Hinvegin ber til at seta pørtunum treytir í samband við játtan av peningi til orðabókaarbeiði- og útgávu. Eisini kann Undirvísingar- og Mentamálastýrið skipa fyri samráðingum millum allar áhugaðar partar við tí endamáli at fáa partarnar at samstarvast, tí land okkara er ov lítið til, at vit í longdini hava ráð til at lata hetta týdningarmikla arbeiði verða avrikað av fleiri ymiskum pørtum. Tað ræður um at troyta fíggjarliga og menniskjaliga tilfeingið sum best. Hetta kann verða gjørt í sambandi við, at eg ætli mær at leggja til rættis ein orðabókapolitikk, har sett verða nøkur mál fyri orðabókaarbeiðinum tey komandi árini. Hetta eigur at verða gjørt í samráði við allar áhugaðar partar, og eigur at kunna verða gjørt uttan at nerva tað vísindaliga frælsi, ið vit annars meta sum støðið undir hollari gransking. Vit eiga fólk við høgum fakligum førleika, og eiga vit at tryggja teimum so góðar arbeiðsumstøður sum møguligt. Vit hava í høvuðsheitunum tvey forløg, ið geva út orðabøkur. Bæði forløg gera eitt stórt og gott arbeiði. Vit eiga at stuðla fakfólki og forløgum, og royna at fáa tey at samstarvast alt við tí aðalendamáli at tryggja skúlaungdómi og fólki sum heild, sum mest og best av orðabókum - hesum týdningarmiklu amboðum, sum eingin kann vera fyri uttan í einum framkomnum samfelagi. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur hækkað játtanina til orðabókagerð á uppskoti løgtingsfíggjarlóg 1999 - úr kr. 250.000,- til kr. 400.000,-. Vónandi verður hetta uppskot samtykt, og síðan fáa vit at síggja, hvussu stórur áhugin er fyri játtanini. Vísir tað seg, at tørvurin er størri enn mett, ber til at økja játtanina í komandi fíggjarárum, um vilji er til tess á løgtingi. Málið avgreitt. Ferðaætlan Leirvíksfjørð 100-12 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi ferðaætlanini um Leirvíksfjørð Ár 1998, 3. december, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Rúnu Sivertsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi Fyrispurningur Hvussu ætlar Landstýrið at tryggja, at ferðaætlanin á Leið 50 hóskar til og nøktar altsamt vaksandi ferðafólka- og farmaflutningin um Leirvíksfjørð? Viðmerkingar: Síðani tað á fyrsta sinni varð møguligt at flyta bilar inn á meginøkið, tveir bilar í senn við Gardar, er ferðafólkatalið vaksið ógvusligt. Tá Ternan I byrjaði at sigla í 1974, varð mett, at teir 14 bilarnir, ið pláss var fyri, fóru at nøkta tørvin nógv ár fram í tíðina. Tó gingu bara 6 ár, til tað gjørdist neyðugt við størri skipi. Tá so nýggja Ternan, sum tók 30 bilar, varð sett í sigling, varð mett, at tørvurin endaliga var nøktaður. Men longu í 9o'unum mátti enn størri kapasitetur setast inn á rutuna, og Dúgvan byrjaði at avloysa nýggju Ternuna. Við hesi søguligu gongd í huga er góð grund at meta, at eitt økt túratal fer at føra økta ferðslu við sær. Tað er av týdningi, at hugburðurin til samskifti millum Norðoyggjar og restina av landinum flytur seg frá sparing til tænastu. T.v.s. at støði ikki skal verða ein spurningur um, hvussu nógv tað kostar, og hvussu nógv kann sparast, men um hvør tænasta er neyðug. Í hesum liggur tann møguleiki, at um tænastan gerst betri, við at túratali økist, og tað harvið gerst neyðugt at brúka meiri pening til rutuna, so fara inntøkurnar helst eisini at økjast, tá fólk og vinnulív hava fingið álit á øktu tænastuni. Orsakað av ov lítlum túratali, er vinnan í Norðoyggjum verri fyri enn aðrastaðni í landinum. Fyrst og fremst verður hugsað um feskfiskaframleiðsluna. Fesku vørurnar eru sárbærar og krevja tí eina skjótari og meiri álítandi avgreiðslu. Støðugi ivin hjá vinnuni um møguleikan fyri at flyta vøruna av oynni kann ikki longur góðtakast. Tað er í heilum neyðugt hjá vinnuni at halda seg aftur í at framleiða, tí møguleikin fyri at flyta vøruna víðari er útilokaður. Roknast kann við, at hetta kostar norðingum og samfelagnum sum heild milliónir krónur árliga í mistum inntøkum. Tá hugsað verður um skúla, skeiðvirksemi, fundavirksemi og annað, tarnar ólagaliga ferðaætlanin norðingum í neyðuga samskiftinum við meginøkið. Norðingar hava ikki høvi at luttaka í mentunartiltøkum, skeiðvirksemi, kvøldskúla og øðrum, sum neyðugt er fyri framburðin í nútímanssamfelagnum. Hóast ta sannroynd, at tiltøk bæði til gaman og álvara verða løgd í vikuskiftunum, verður ferðaætlanin nógv skerd í vikuskiftunum. Hetta er sera óheppið, tí tað er í vikuskiftunum, at fólk vanliga hava størsta ferðatørvin. Av tí at ov fáir túrar eru í vikuskiftunum, mugu ítróttarfólk oftast bíða í fleiri tímar, annaðhvørt fyri ella eftir dystirnar. Tí samlast ofta ein hópur av ferðafólki til ein túr, oftast til stóran ampa fyri farleiðina. Serliga ringt er vetrarhálvuna, tá stongt verður fyri allari ferðslu til og úr Norðoyggjum klokkan sjey á kvøldi. Norðingar og tey, sum javnan ferðast um Leirvíksfjørð, fegnast um, at Dúgvan nú er sett í fasta rutu um Leirvíksfjørð. Men hóast tað, so uppliva vit javnt og samt ein ov lítlan kapasitet á rutuni, einamest við ov lítlum túratali. Vitandi um, at Leið 50 hvørt ár vinnur Strandferðsluni fleiri milliónir krónur, er torført at skilja orsøkina til, at ferðasambandið á hesi leið ikki verður betur røkt. Samanbera vit ruturnar eftir sjónum við landsvegirnar, er munurin stórur. Uttan mun til veðrið verða landsvegirnir hildnir soleiðis, at altíð er komandi fram. Í kavaveðri verður grivið hvønn einasta dag frá tíðliga á morgni og út á náttina. Sjálvsagt er hetta kappingaravlagandi og eigur í so stóran mun, til ber, at verða bøtt um. Um Norðoyggjar skulu hava møguleikan fyri at mennast og vera við, er tað av alstórum týdningi, at vit fáa eitt opið samband við meginøkið. Tí er neyðugt við eini ferðaætlan, ið ikki verður broytt árliga. Túratalið má økjast, so tað eisini slepst aftur til Norðoyggjar allar dagar. Tað er av týdningi fyri mentunarlívið og trivnaðin í Norðoyggjum, at vitjandi sleppa avstað aftur um kvøldarnar. At enda er tað av alstórum týdningi fyri Norðoyggjar, at ferðaætlanin verður soleiðis skipað, at hon ikki er kappingaravlagandi fyri vinnuna. Tað er hugaligt hjá norðingum og ferðandi á Leið 50 at síggja, at roynt verður at gera ábøtur á hesi farleið. Strandferðslan má frameftir arbeiða soleiðis, at tænastan kemur fram um tørvin og ikki støðugt haltar aftaná. Á tingfundi 4. december 1998 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 5. februar 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Støðið fyri samlaðu tænastuframleiðsluni hjá SL verður lagt í ferðaætlanini. Tað er ferðaætlanin, sum samskipar ferðsluna á øllum farleiðum, og ferðaætlanin er sum so ein mynd av tí stignum, sum tænastustøðið er á. Tað eru tveir høvuðsspurningar í hesum sambandi: 1. veruligi flutningstørvurin (eftirspurningur eftir flutningi) og 2. fíggjarligar avleiðingar. Á Leirvíksfjarðarleiðini er tænastustøðið hækkað munandi seinastu árini, t.d. er meira sigling um summarið, og eitt stórt framstig er, at Dúgvan nú er sett í fasta sigling alt árið. Í hesum sambandi verður Leirvíkar havn dýpd. Ynski hava verið frammi frá norðoyingum, at siglast skal eins nógv um veturin sum um summarið, og at siglast skal longri út á kvøldið og um náttina (fiskaflutningur). Einasti háttur at meta, um hetta er skilagott ella ikki, er at kanna, hvør veruligi tørvurin er, og hvørjar fíggjarligar avleiðingar økt sigling hevur við sær. Um siglast skal við hægsta títtleika alt árið, metir SL, at bruttoútreiðslan (olja, løn, slit o.g.) økist við 2 mió. kr., meðan inntøkurnar - leysliga mett - hækka við uml. 3-400 tús. kr. SL vísir eisini á, at øktur títtleiki ofta hevur við sær, at flutningsmynstrið broytist, meðan samlaða úrslitið ikki verður stórvegis ferðslulop. SL arbeiðir í løtuni við komandi ferðaætlan, og fer - við støði í nýggjum flutningshagtølum á farleiðini - at tryggja eitt so skilagott tænastustøði sum gjørligt. Málið avgreitt. Strandferðslan - Landsverkfrøðingurin 100-13 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi ætlanini at leggja saman Strandfaraskip Landsins og Landsverkfrøðingsstovnin Ár 1998, 29. december, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni, sum var soljóðandi Fyrispurningur Hví er Føroya Løgting ikki kunnað um ætlanina, t.d. í samband við viðgerðina av fíggjarløgtingslógini fyri 1999? Hvørji felags starvsøki hava hesir stovnar á tí fakliga, tænastuliga og tí fíggjarliga økinum? Hvussu vil ein samanlegging bøta um raðfestingina av rakstrinum og av íløgunum? Hví verður ein "analysa" av møguligum fyrimuni ikki gjørd, áðrenn hetta stig verður tikið? Hvørjir ítøkiligir fyrimunir væntast at fara at standast av hesi samanlegging? Hvussu verður fakliga vitanin og fakligi førleikin á LV tryggjaður? Hvussu kann nýggi stjórin taka fakliga avgerðir, sum landsverkfrøðingurin áður hevur tikið? Er hetta ein liður hjá samgonguni í eini privatiseringsætlan av hesum stovnum? Viðmerkingar: Í tíðindaskrivi dagfest í dag 28.des. 1998 boðar landsstýrismaðurin Finnbogi Arge frá, at stjórin fyri SL verður stjóri fyri samanskipaða stovnin, sum er SL og LV, og at stjórin fyri LV er uppsagdur. Hetta er liður í eini ætlan til at leggja hesar báðar stovnar saman. 18.des. 1998 varð fíggjarløgtingslógin fyri 1999 samtykt við triðju viðgerð. Í hesi lóg fær SL eina játtan, og LV fær eina játtan. Føroya Løgting hevur samtykt fíggjarlógina við tí fortreyt, at talan verður um tveir sjálvstøðugar stovnar. Tíggju dagar seinni boðar landsstýrið frá, at hesir stovnar verða nú samanlagdir. Landsstýrismaðurin sigur víðari, at arbeitt hevur verið við ætlanini í meira enn eitt hálvt ár. Hetta fær okkum løgtingsmenn at undrast, og fyrsti spurningur, sum stingur seg upp, er um, hví Føroya Løgting ongantíð varð kunnað um ætlanina, men samtykti fíggjarlógina undir "skeivum" fortreytum. Tað hevði nú ikki verið annað enn rímiligt, at áðrenn slíkar stórar avgerðir verða tiknar um almenna bygnaðin, at løgtingið varð kunnað beinleiðis heldur enn gjøgnum fjølmiðlarnar, og at eitt orðaskifti fór fram á tingi um málið, áðrenn avgerðin fall. Sum skilst eru starvsfólkini á hesum báðum stovnum heldur ikki kunnað. Ein samanlegging er ikki eitt mál í sær sjálvum, uttan so at ítøkiligir fyrimunir kunnu standast av samanleggingini. Fyrimunir sum t.d. betri tænastuveiting og bíligari rakstur. Vanliga verða stovnar, sum hava felags starvsøki lagdir saman. Hetta er ringt at fáa eygað á, tá tað snýr seg um SL og LV. Annar er ein tænastustovnur, og hin er ein tekniskur stovnur. Var tað Postverkið og SL, ella var tað Matrikkulstovan og LV, so hevði hóast alt verið talan um felags starvsøki. Annað er, hvussu landsstýrið vil tryggja, at fakliga vitanin og fakligi førleikin, sum í dag er hjá LV, verður varðveittur, um stovnurin bert verður ein deild av SL. Tað er í dag stórur eftirspurningur eftir verkfrøðingum í londunum rundan um okkum, og tí er vandi fyri, at um arbeiðsumstøðurnar á LV broytast munandi, vil ein partur av starvfólkunum siga upp. Nýggi stjórin er ikki útbúgvin verkfrøðingur. Við allari virðing fyri hesum stjóra, so kunnu dagliga stinga seg upp spurningar av fakligum slag innan økið hjá LV, har stjórin ikki hevur førleikan til støðutakan, men má dúva uppá tað, sum ráðgevingin sigur. Nú nevnir ráðgevandi nevndin hjá forsætismálaráðharranum í seinastu frágreiðingini, at møguleikarnir fyri at selja aktivir hjá SL, útlicitering av ferjusambondum og útlicitering av bussrutum eiga at verða kannaðir. Á leið somu orðingar síggja vit í samgonguskjalinum hjá sitandi samgongu. Tí er tað eisini ein viðkomandi spurningur, um henda ætlan er ein liður í borgarliggeringini av føroyska samfelagnum? Við hesum viðmerkingum verður hesin fyrispurningur settur. Á tingfundi tann 7. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 5. februar 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad 1: Jóannes Eidesgaard spyr, hví Løgtingið ikki varð kunnað um ætlanina at leggja Strandfaraskip Landsins og Landsverkfrøðingin saman. "Ætlanin", sum Jóannes Ejdesgaard sipar til, snúði seg í fyrstu syftu ikki um samanlegging. Sum nevnt varð í tíðindaskrivinum tann 28. desember 1998, var talan um at seta ein felags stjóra fyri báðar stovnarnar, aftaná at starvið sum landsverkfrøðingur var niðurlagt. Uppgávan hjá stjóranum var at kanna rationaliseringsmøguleikarnar og at lýsa fyrimunir og vansar av einari samskipan við SL. Tað ber ikki til at upplýsa løgtinginum um eina endaliga "ætlan", fyrr enn støða er tikin til tey kanningarúrslit, sum skulu vera partar av grundarlagnum fyri somu "ætlan". Annars hevur Jóannes Eidesgaard havt ávísar møguleikar at kunna seg um, at arbeitt verður við broytingum. Undir grein 6.11.1.25 á fíggjarlógini (samferðslu- og samskiftisætlanir) verður upplýst fyri løgtinginum (og seinni samtykt av løgtinginum), at "somuleiðis verður verkætlanin eitt amboð til at lýsa tørvin á broytingum bæði av sjálvum samferðslukervinum og á teimum stovnum, sum vara av kervinum". Ad 2: Vanliga uppfata vit LV og SL sum tveir rættiliga ymiskar almennar stovnar, bæði á tøkni- og tænastuøkinum. Men grundleggjandi virkisøkini hjá Landsverkfrøðingsstovninum og Strandfaraskipum Landsins hanga saman: LV útbyggir og viðlíkaheldur partar av sjálvum kervinum, meðan SL veitir flutningstænastur á kervinum, umframt at umsita ferjurnar, sum eisini kunnu metast sum partar av sjálvum kervinum. Nógv fakøki kundu verið felags fyri báðar stovnarnar. Vit kundu nevnt leiðslu, kunningartøkni, maskin- og verkstaðarøkið, umsiting, logistik, skrivstovuhald, fígging o.s.fr. Ad 3: Ein samskipan av virkseminum hjá teimum báðum almennu stovnunum, sum vara av samferðslukervinum, hevði gjørt, at meira vitan um samferðslukervið varð savnað á einum staði. Tess meira vitan um kervið og ferðsluna, tess betri eru møguleikarnir fyri optimalari raðfesting av íløgunum. Frágreiðingin um framtíðar samferðslukervið í Føroyum er bert eitt dømi um, hvat kann koma burturúr øktum samstarvi millum partarnar. Tá íløga t.d. verður gjørd í ferjulegu, er týdningarmikið, at bæði LV og SL eru við til at leggja ætlanina til rættis. Vantandi kommunikatión og samskipan millum partarnar kann ávirka eina tílíka íløgu negativt við meirkostnaði sum úrslit. Annars er ringt at skilja, hvat Jóannes Eidesgaard meinar við, tá hann spyr um "raðfesting av rakstrinum". Ad 4: Sí svar Ad 1 Ad 5: Sum longu nevnt skuldi felags stjórin m.a. lýsa fyrimunirnar av samskipan. Nevnt kundi verið felags stjóri, felags umsiting og bókhald, felags EDV, felags starvsfólkadeild, felags teknisk/maskindeild, felags verkstaðareindir, felags logistikdeild o.s.f.r. Víst verður annars til svar Ad 1, Ad 2 og Ad 3. Ad 6: Tað hevur ongantíð verið ætlanin at niðurleggja LV við tí vitan, sum stovnurin hevur, men bert at samskipa stovnarnar. Førleikin verður tryggjaður við at hava fólk í starvi við hollari útbúgving og praktiskum royndum og einum umhvørvi, sum tryggjar ájourføring av nýggjari vitan. Ad 7: Nú er hesin spurningur ikki aktuellur í løtuni, men sjálvsagt hevði ein nýggjur stovnsleiðari, sum ikki var verkfrøðingur, havt somu møguleikar sum undanfarnir landsverkfrøðingar at tikið avgerðir. Tá tað snýr seg um at reka almennan stovn av slíkum slagi sum LV, kunnu aðrar kvalifikatiónir vera eins viðkomandi og verkfrøði fyri stovnsleiðaran. Tað er bert ein spurningur um at seta saman tann rætta leiðslubólkin við neyðuga fakliga førleikanum. Ad 8: Tað er ikki liður í eini privatiseringsætlan, men í eini rationaliseringsætlan. Málið avgreitt. Fyrispurningur um innflutning 100-14 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi innflutningi til privata nýtslu í árunum 1988 - 1998 Ár 1999,7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Annitu á Fríðriksmørk, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvussu stórur var innflutningurin til privata nýtslu í árunum frá 1988 til 1998? Hevur landsstýrið nakrar ætlanir um at tálma privatu nýtsluna í føroyska samfelagnum, og um so er, hvørjar? Almennar viðmerkingar Tað skulu breiðir herðar til at bera góðar tíðir, verður sagt. Seinastu fýra árini hevur landið reist seg búskaparliga frá einum fíggjarligum aldudali, og tað hevur m.a. havt tað positiva við sær, at fólk nú hava munandi meiri at ráða yvir, men tíverri vísir tað seg ofta so, at stórur partur av tí, fólk hava at ráða yvir meiri enn til dagligt uppihald, fer til meirnýtslu. Hetta hevur eisini víst seg seinastu árini. Hesi árini hevur ikki trotið við fiskiskapi, fiskaprísirnir hava verið høgir, og lánsrentan hevur verið lág. Fiskiskapur, prísir, renta og gongdin í alheimsbúskapinum eru alt fyribrigdi, sum vit ikki eru harrar yvir, men sum vit meiri ella minni verða stýrd av. Somuleiðis eru hetta fyribrigdi, sum kunnu broytast eftir stutta tíð. Tí eigur eitthvørt at verða gjørt til tess at spara, t.d. til tvungna uppsparing ella til pensjónir. Hóast handilsjavni føroyinga í 1998 ber á rætta borðið í mun til árini frammanundan, so er privata nýtslan hjá fólki økt nógv seinastu árini. Nøgdin í innflutninginum til Føroya til privata nýtslu er støðugt økt síðani kreppuárini fyrst í 90-unum og er í 1998 farin upp um nýtsluna, sum hon var, tá ið hon var í hæddini í 80-unum. Umframt at lesa tabellir og frágreiðingar frá búskaparfrøðingum, so dugir vanligi føroyingurin at síggja, at nýtslan minnir í so nógv um tey ræðandi áttatiárini. Tað sæst m.a. á bilasølu, húsa- og grundstykkjaprísum. Úttalilsir frá handilsfólki bera eisini boð um hetta. Okkurt eigur at verða gjørt til tess at tálma nýtsluni - privatu eins væl og almennu. Skal nýtslan tálmast, meðan búskapurin er í hæddini, má hetta gerast við politiskum tiltøkum, tí hesar spurningar. Á tingfundi seinni sama dag var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi tann 9. februar 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Tann fyrri spurningurin, Annita á Fríðriksmørk hevur sett mær, er um, hvussu stórur innflutningurin var til privata nýtslu í árunum 1988-1998. Partvís kann ein meta innflutningin til privata nýtslu frá 1988 til 1998 nominelt, t.v.s. í krónum, og tá er hann samanlagdur nakað minni í 1998, enn hann var í 1988, sum tað sæst av hjálagda skjali. Men upp á fólkið (fólkatal við árslok) er innflutningurin til privata nýtslu tó nakað størri í 1998 enn í 1988. Roknar ein so við einum ávísum prísvøkstri, so er minni munurin. x) Men haraftrat skal sigast, at tá fólk keypa vørurnar, er føroyskur vinningur komin afturat, so innlendska inflasjónin má leggjast aftrat, fyri at síggja, hvussu nógv innflutningurin tyngir inntøkuna hjá fólki. Og fyri at gera myndina uppaftur meira rættvísandi, er tað tann tøka lønin eftir skatt, sum ein skal seta nýtsluna í mun til. Innflutningurin er helst meginparturin av vørunýtsluni hjá húsarhaldinum, men týdningurin av keypinum av føroyskum vørum - og serliga tænastum - eigur ikki at undirmetast. Roknar ein innflutningin til húsarhaldsnýtslu sum part av inntøkumassanum, so sær tað út til, at hann er á leið tann sami í 1998 sum í 1988. Alt hetta vísir, at Annita á Fríðriksmørk helst hevur rætt í, at mynstrið í dag líkist tí í 1988. Tann seinni spurningurin, um landsstýrið hevur nakrar ætlanir um at tálma nýtsluna í føroyska samfelagnum, og um so er, hvørjar, er heldur fløktari at svara. Av hesum spurninginginum og viðmerkingunum má ein ganga út frá, at Annita á Fríðriksmørk heldur, at nýtslan er ov stór. Men nær er privatnýtslan ov stór? Fyri at kunna gera sær metingar um hetta, er brúk fyri at seta samanhangirnar í búskapinum upp fyri at koma til botns í málinum. Sigast kann, at málið við framleiðsluni - ella búskapinum yvirhøvur - er, at gagnið hjá borgarunum (ofta mett í nýtslu pr.capita) skal vera so stórt, sum til ber, og vaksandi sum frá líður. Uppsparing - og íløgur burtur úr uppsparingini, sum geva eitt so gott avkast sum gjørligt - hava einki endamál í sjálvum sær, men eru bara neyðug fyri, at vit kunnu hava størri nýtslu pr.capita í framtíðini. Er reala nýtslan pr.capita vaksandi í einum landi, so hevði hetta helst verið mett sum framgongd. Men vaks nýtslan bara tí, at uppsparingin minkaði, so var tað ein trupulleiki, tí so tyngir ein nýtsluna í framtíðini av ov stórari nýtslu nú. Stór nýtsla er í sjálvum sær ikki ein trupuleiki, um vit ikki seta hana í mun til inntøkuna og harftrat hyggja at uppsparingini og avkastinum av íløgunum. Ella tað kann sigast (eitt sindur provokerandi kanska, men tó ikki av leið), at nýtslan er ongantíð nakar trupuleiki í sjálvum sær, men at uppsparingin og avkastið av íløgunum kunnu verða tað - sum frá líður. Uppsparingin í Føroyum hevur generelt verið høg - helst umleið 25% av tøku bruttotjóðarinntøkuni í meðal síðan 1962. Hetta er í altjóða høpi ein høg sparikvota. Og hetta hevur so verið grundarlagið undir íløgunum ígjøgnum 60'ini og 70'ini, sum nýmótansgjørdi okkara samfelag og legði grundina undir tí vøkstrinum, sum var í inntøkum og harav nýtsluni hjá føroyingum. Men hvat var so trupulleikin upp gjøgnum 80'ini? Hví endaðu vit við hesari stóru uttanlandaskuldini og fylgjandi kreppuni? Uppsparingin í 80'unum - serliga í seinnu helvt - var kanska í minna lagi, men eftir nógvum at døma ikki katastrofalt lág. Eftir tølunum at døma var uppsparingin sjálvt hesa tíðina eini 18% av bruttotjóðarinntøkuni - tá er talan um árini 1985-1990. Sum búskaparráðið vísir á í frágreiðing síni á sumri 1998 síðu 74 citat: "Tað, sum tyngdi handilsjavnan mest í gjøgnum 80 árini, var valla innflutningurin til húsarhaldsnýtslu. Helst hevur innflutningurin til beinleiðis nýtslu verið ov stórur - serliga tíðarskeiðið 1985 til 1988 - og tá átti kannska at verið táttað meira í. Men søgnin um ein nýtsluróm - ella "forbrugsfest" - sum mangan hevur verið frammi í donskum bløðum, er ósonn." Heldur vóru tað íløgurnar - ella avkastið av íløgunum - sum sviku Gjaldsjavnahallið komst kanska einamest av, at íløguinnflutningurin vaks púra ótálmaður, og at nýtsluvøruinnflutningurin ikki minkaði tilsvarandi. Íløgurnar, sum gjørdar vóru, góvu antin ov lítið avkast, ella so vóru tær beinleiðis tapsgevandi - t.d. skip, sum blivu seld av landinum aftur stutt eftir. Uppsparingin í 1998 sær ikki út til at vera serliga lág. Uppsparingin er summurin av gjaldsjavnaavlopinum og gjørdu íløgunum í árinum. Hetta er umleið 1,5 mia. ella 25% av bruttotjóðarúrtøkuni. T. v. s. eru íløgurnar í Føroyum størri enn bruttouppsparingin í Føroyum í eitt tíðarskeið, fáa vit gjaldsjavnahall. Tað umvenda ger seg galdandi, um uppsparingin er størri enn íløgurnar. Men hvat so við kostnaðarstøðinum? Leggur stór húsarhaldsnýtsla trýst á føroyska arbeiðsmarknaðin, so at kostnaðarstøðið hækkar? Tað kann ein kanska siga, at tað í ein vissan mun ger - men bara í lítlan mun. Tí stórur eftirspurningur eftir nýtsluvørum ávirkar fyrst og fremst innfluttu nøgdirnar - ikki innflutningsprísin. Tað kann fáa ávirkan á vinningin í handlunum - men bara í lítlan mun, um kappingin er nóg hørð. So mesta ávirkanin skuldi verið í tænastueftirspurninginum og húsabyggingini. Tað, sum harafturímóti leggur trýst á arbeiðsmarknaðin sum heild, er íløgueftirspurningurin. Um tað almenna og tað privata fara undir stór íløguprosjekt í senn, so kann ein hugsa sær, at vit fáa sama trýstið á arbeiðsmarknaðin aftur - og harav stendst so lønartrýst á innlendsku marknaðunum. Lønartrýstið rakar helst ikki so harðliga útflutningsvinnurnar, men kann tó gera tað, sum frá líður. Samanumtikið kann ein neyvan siga, at nýtslueftirspurningurin, sum í løtuni sæst í innflutninginum av nýtsluvørum til húsarhaldið, er nakar trupulleiki fyri handilsjavnan ella gjaldsjavnan, sum støðan er í løtuni. Heldur ikki kann ein rokna við, at økti eftirspurningurin er nakar stórur trupulleiki fyri kostnaðarstøðið sum heild - tó kanska í byggivinnuni. Tað sær heldur ikki út til, at uppsparingin er nakað, ein eigur at óttast, tí hon liggur eftir øllum at døma rættiliga høgt enn. Men ein kann ikki rokna við, at avlopið á handilsjavnanum heldur sær - og somuleiðis á gjaldsjavnanum. Ein grund er, at nýtsluvøruinnflutningurin framvegis veksur. Ein onnur er, at útflutningurin kann minka í virði, tí at prísirnir ikki halda sær so høgir, sum teir hava verið. Og at enda kann ein vænta, at tað rættiliga verður brúk fyri innflutningi til íløgur, bæði hjá tí almenna og í privatu vinnuni. Hetta verður kanska tað, vit fáa mest brúk fyri at hava eftirlit við og at stýra so væl, sum til ber. Bæði tí at trýst fer at koma á gjaldsjavnan , og tí at íløgueftirspurningurin kann leggja trýst á arbeiðsmarknaðin. Tá spurt verður, um ætlanin hjá landsstýrinum er at gera nakað fyri at minka um privatnýtsluna, verður oftast hugsað um hægri beinleiðis ella óbeinleiðis skatt. Men tað hevur onga meining at taka meira frá tí privata til tað almenna at brúka. Tað er eingin ætlan um at økja almennu inntøkurnar mótvegis teim privatu. Samgonguskjalið tosar um skattalættar heldur enn skattahækkingar sum ein liður í at lækka kostnaðarstøðið í landinum. Men gongdin í búskapinum verður viðgjørd, og eingin ivi er um, at neyðugt er at hava eitt vaki eyga við búskapargongdini í løtuni. Tað er so mangt, sum so skjótt kann venda. Í løtuni verður ikki arbeitt við tiltøkum at avmarka privatnýtsluna, men verður tað mett neyðugt, so verður tað gjørt. Persónliga halli eg meg meira til eina uppsparing, um tað skuldi gjørst neyðugt. Men tað, sum liggur í fyrsta umfari, er at samskipa samlaðu íløgurnar í samfelagnum bæði almennar, tað verið seg kommunalar ella landskassa íløgur, og privatar soleiðis, at vit ikki missa tamarhaldið á íløgunum. x) (Her er trupuleikin hvat prístal skal brúkast fyri at koma nærri einum máti fyri realan innflutning - føroyska prístalið sigur nakað um vørukeypið, tá vinningur er komnin aftrat, danska útflutningsprístalið er ov nógv merkt av teirra landbúnaðarútflutningi, og danska innflutningsprístalið til húsarhaldsvørur sigur nakað um prísgongdina í einum meðali av londum, sum danir innflyta frá.) Málið avgreitt. Fyrispurningur um virksemið hjá PET 100-15 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi lógaruppskotinum um kanningar av virkseminum hjá PET Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Ætlar Føroya Landsstýri at taka stig til, at kanningin av virkseminum hjá PET eisini skal fevna um føroysk viðurskiftu? Viðmerkingar Danski løgmálaráðharrin legði 28. oktober 1998 fram lógaruppskot, sum skuldi vera grundarlag fyri eini kanning av virkseminum hjá PET (Politiets Efterretningstjeneste) á politiska økinum síðan 1968. 30. september 1968 kom danska stjórnin við eini fráboðan um, at skráseting av donskum ríkisborgarum ikki skuldi fara fram orsakað av politiskum virksemi. Síðan er m.a. komið undan kavi, at PET í desember 1968 hevur skrásett limir hjá DKP og VS, og at henda skráseting helt áfram til august 1974. Eisini hevur verið ivi um, hvussu upplýsingar hjá PET hava verið goymdar serliga í tíðarskeiðinum frá 1968 til 1985. Málið fekk fyrstu viðgerð 12. november 1998 og varð síðan beint í rættarnevndina. Sum skilst, hava grønlendingar sett ynski fram um, at kanningin eisini skal fevna um grønlendsk viðurskifti. Føroya Landsstýri hevur enn ikki alment latið við seg koma, og tískil verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum við ábyrgd fyri lógarmálum. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi tann 9. februar 1999 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Í viðmerkingunum til fyrispurningin nevnir spyrjarin, at landsstýrið hevur ikki latið alment við seg koma í hesum máli. Hetta er bert partvíst rætt, og tí skal verða greitt frá gongdini í málinum: Ríkismyndugleikarnir hava spurt landsstýrið, um uppskotið til fólkatingslóg um kanning av virkseminum hjá Politiets Efterretningstjeneste (PET) skal setast í gildi fyri Føroyar. Uppskotið er í løtuni til viðgerðar í Rættarnevndini hjá fólkatinginum. Í desember mánaði í fjør hevur undirritaði í fjølmiðlunum gjørt vart við, at møguligt virksemi hjá PET í Føroyum avgjørt eigur at verða kannað, um fólkatingið samtykkir lógina um kanning av virkseminum hjá PET. Kortini hevur drigið nakað út við tí formliga svarinum til ríkismyndugleikarnar, tí landsstýrið hevur viðgjørt, hvussu eigur at farast fram í einum slíkum máli. Spurningurin hevur verið: Eigur landsstýrið at geva ríkismyndugleikunum sítt tilmæli, og skal løgtingið síðani fáa ríkislógina til viðgerðar, tá fólkatingið hevur samtykt hana? Ella eigur málið at leggjast fyri tingið sum ríkislógartilmæli, áðrenn ríkismyndugleikarnir fáa svar? Løgdeildin í landsstýrinum hevur viðgjørt spurningin gjølla og hevur mælt til, at uppskotið til fólkatingslóg um kanning av virkseminum hjá PET verður lagt fyri tingið sum uppskot til ríkislógartilmæli við ávísari broyting í arbeiðssetningi nevndarinnar. Landsstýrið fer at leggja málið fyri tingið ein av fyrstkomandi døgunum. Grundgevingar Seinastu árini hevur í fleiri londum í Evropa, og nú eisini í Danmark, verið kjak um leiklutin og heimildirnar hjá fregnartænastum í demokratiskum londum. Í Danmark hevur orðaskiftið serliga viðgjørt spurningin, um Politiets Efterretningstjeneste (PET) hevur hildið seg til avgerðina hjá donsku ríkisstjórnini frá 1968, um at: "Registrering af danske statsborgere ikke længere må finde sted alene på grundlag af lovlig politisk virksomhed." Serliga seinasta árið er komið nógv undan kavi, ið bendir á, at so er ikki. Sambært uppskotinum skjýtur danska ríkisstjórnin tí upp at gera eina kanning av virkseminum hjá Politiets Efterretningstjeneste til tess at staðfesta, um avgerðin hjá donsku ríkisstjórnini frá 1968 er hildin, og um virksemið annars hevur hildið seg til reglurnar. Uppskotið til arbeiðssetning hjá kanningarnevndini, er soljóðandi: "Undersøgelseskommissionen har til opgave at undersøge, klarlægge og vurdere, om Politiets Efterretningstjeneste siden 1968 i sin virksomhed i forhold til politiske partier, faglige konflikter og politisk ideologisk prægede grupperinger og bevægelser i Danmark har efterlevet de regler og retningslinier for tjenestens virksomhed, som har været fastsat af Folketinget eller regeringen." Sum uppskotið er orðað í løtuni, fevnir arbeiðssetningurin sostatt ikki um kanning av virkseminum hjá Politiets Efterretningstjeneste mótvegis t.d. politiskum flokkum, feløgum, fakligum ósemjum og fylkingum í Føroyum. Um lógin verður sett í gildi fyri Føroyar í núverandi líki, so fær kanningarnevndin heimild at gera kanningar í Føroyum, men bert av virksemi, sum hevur beinleiðis tilknýti til flokkar, fakligar ósemjur og rørslur í Danmark. Hetta er óheppið av fleiri orsøkum: Løgregla og harvið eisini Politiets Efterretningstjeneste er eitt ríkismál. Ein kanning av, um reglurnar eru hildnar, eigur tí ikki at avmarkast til bara ein part av ríkinum og virkseminum hjá PET. Rættartrygdin má sjálvsagt eisini galda fyri føroyingar. Serlig viðurskifti gera seg galdandi í Føroyum. Um PET hevur havt nakað virksemi í Føroyum, so er hugsandi, at føroyskir flokkar, felagsskapir, fakligar ósemjur og fylkingar hava verið viðgjørd sum sjálvstøðug mál og ikki sum partar av virksemi í Danmark. Tað má metast at hava stóran týdning fyri føroyska almenningin at fáa lýst møguligt virksemi hjá PET í Føroyum. Bæði fyri upplýsing og rættarkenslu. Annars er vandi fyri leysasøgum og illteinking. Til tess at tryggja, at hesi atlit verða fylgd, mælir landsstýrið sostatt til, at lógin um kanning av PET verður sett í gildi fyri Føroyar við teirri broyting, at Føroyar verða nevndar í arbeiðssetningi nevndarinnar. Samanumtikið Samanumtikið er at siga, at afturlítandi kanningar hava nærum verið gerandiskostur í ríkinum seinastu árini, og ivasamt er, hvønn týdning hesar hava, nú ætlanin er at broyta viðurskiftini millum Føroyar og Danmark grundleggjandi. Í hesum máli hava ríkismyndugleikarnir sjálvir tikið stig til kanningina, og málið má metast at hava stóran prinsipiellan týdning fyri fólkaræði, rættartrygd og viðurskiftini millum statsmyndugleikar og borgarar sum heild. Tí er eingin ivi um, at Føroyar og føroysk viðurskifti eiga at vera partur í kanningini hjá ríkismyndugleikunum. Uppískoyti Í viðmerkingunum til fyrispurningin nevnir spyrjarin, at grønlendska heimastýrið hevur mælt til, at kanningin eisini fevnir um grønlendsk viðurskifti. Landsstýrið hevur spurt seg fyri hjá grønlendska heimastýrinum, og har er politiska og formliga mannagongdin øðrvísi. Umsitingin hjá heimastýrinum hevur í brævi heitt á ríkismyndugleikarnar um at tryggja í lógini, at virksemið hjá PET í grønlendskum viðurskiftum verður kannað. Málið avgreitt Fyrispurningur um sjúkraviðgerð uttanlands 100-16 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi sjúklingaviðgerð uttanlands Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Kristian Magnussen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvørja mannagongd nýtir landsstýrið, tá mett verður um kostnaðin og um dygdina av sjúklingaviðgerð í ymsum londum. Og hvør mannagongd verður nýtt, tá metast skal um tørvin á hjálpar- og røktarstarvsfólki uttan fyri viðgerðarstaðið, tá talan er um ambulanta sjúklingaviðgerð? Metir landsstýrið føroyska sjómansheimið í Reykjavík at vera nøktandi karm, tá talan er um sjúklingahotel við neyðugum røktar- og hjálparstarvsfólki? Hava samráðingarnar um at økja og betra um bústaðarumstøðurnar hjá sjúklingum á Hotel Tórshavn givið nakað úrslit, og hvussu gongst við ætlanini um at finna annað betur egnað stað til sjúklingahotel í Keypmannahavn? Hevur landsstýrið gjørt sær nakrar tankar um, at danska stjórnin møguliga fer at mótrokna ávísa upphædd í ríkisstuðlinum, um landsstýrið av álvara fer at senda sjúklingar í onnur lond at fáa heilsubót? Um landsstýrið velur at ganga aðrar leiðir at leita sær ráðgeving og sjúklingaviðgerð, hevur landsstýrið so gjørt sær tankar um, at danskar stjórnir frameftir møguliga ikki ynskja at veita eina fyri okkum so ómaksleysa og vælvirkandi tænastu sum hana, ið eitt nú danska heilsustýrið veitir okkum ókeypis í dag? Viðmerkingar Tað, sum fær meg at seta henda fyrispurning, er tann mótsigandi, ógreiði og ørkymlandi boðskapurin, ið landsstýrið seinasta hálva árið er komið við, tá talan er um sjúklingaviðgerð uttanlands. Í hesum máli er trupult at síggja ta fráboðaðu "skipaðu ætlanina" hjá samgonguni um, hvussu fullveldið Føroyar skal skipast. Sagt hevur verið, at aftaná at øll viðurskifti eru kannað væl og virðiliga, at alt er útgreinað her heima hjá okkum sjálvum, og greiðar ætlanir eru gjørdar, tá fyrstani verður farið út um landoddarnar at samráðast Niðanfyri kann vísast á nøkur dømi um ørkymlandi boðskap landsstýrisins. Vit hava hoyrt landsstýrismannin í heilsumálum greitt frá, at føroyingar fáa betri viðgerð fyri ávísar krabbameinssjúkur í Danmark, enn danir fáa sjálvir. Seinni vísti tað seg tó, at landsstýrismaðurin hevði mistikið seg. Í heyst var landsstýrismaðurin í heilsumálum í Degi og Viku og greiddi føroyingum frá um samráðingar, hon hevði havt við danska heilsumálaráðharran Carsten Koch. Samráðingarnar snúðu seg sambært landsstýrismanninum um at tryggja støðið á sjúklingaviðgerð av føroyingum í Føroyum og Danmark undir fullveldinum. Eisini greiddi landsstýrismaðurin frá samráðingum við Søren Pind, borgarstjóra í íbúðarmálum í Keypmannahavnar Kommunu. Samráðingarnar snúðu seg um at fáa eina hædd afturat í bygninginum, har sjúklingahotellið Hotel Tórshavn heldur til fyri at gera tað meiri rúmsátt hjá sjúklingum og avvarðandi. Seinni hevur landsstýrismaðurin greitt frá, at talan ikki er um at leiga eina nýggja hædd, men bert at fáa góðkent eina av verandi hæddunum á Hotel Tórshavn, sum í dag ikki er góðkend til at hýsa sjúklingum. Eisini varð greitt frá ætlanini hjá landsstýrinum at finna nýggj høli til sjúklingahotel í Keypmannahavn. Beint fyri jól frættist í fjølmiðlunum frá landsstýrismanninum í heilsumálum, at landsstýrið arbeiðir við ætlanum at senda føroyskar sjúklingar til viðgerðar í øðrum londum enn Danmark, tí viðgerðin kann fáast betri og bíligari aðrastaðni. Ísland varð nevnt sum eitt stað við betri viðgerðarmøguleikum, enn vit kunnu fáa í Danmark. Sjómannsheimið Ørkin í Reykjavík var sambært landsstýrismanninum væl egnað sum sjúklingahotel, sjálvt um einki heilsustarvsfólk er knýtt at Ørkini. Sum eina av grundgevingunum fyri møguliga at flyta viðgerðina til onnur lond enn til Danmarkar hevur landsstýrismaðurin tikið tjóðveldisretorikkin til sín. At vit sjálvi rinda fyri viðgerðina, og tí skulu senda sjúklingar har, ið vit fáa mest fyri peningin. Í hesi royndini at sannføra fólk um, at føroyingar sjálvir rinda fyri sjúklingaviðgerð uttanlands, gloymir landsstýrið at greiða frá, at kostnaðurin av sjúklingaviðgerð uttanlands upprunaliga varð lagdur í heildarveitingina úr Danmark. Henda verður javnað uppeftir á hvørjum ári, eisini í avtaluni, ið núverandi samgonga hevur gjørt við donsku stjórnina. Hesar mótstríðandi og ógreiðu ætlanir landsstýrisins hava longu ført til stúran og ótryggleika millum fólk, men vónandi kann svarið uppá henda fyrispurning geva okkum eina greiðari mynd av pørtum av heilsupolitikki samgongunnar. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 12. februar 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Sambært løgtingslóg um Sjúkrahúsverk Føroya hava yvirlæknar á sjúkrahúsunum "rætt til at senda sjúklingar til viðgerðar í Danmark, og í serligum førum kann ein yvirlækni við loyvi frá leiðsluni fyri sjúkrahúsverkið senda sjúklingar til viðgerðar í øðrum londum". Tað eru sostatt yvirlæknar innan føroyska sjúkrahúsverkið, ið hava heimild til at senda sjúklingar til viðgerðar uttanlands. Tað eru sostatt teir, ið gera metingar av, hvar teir halda, at best er at senda sjúklingin. Almanna- og heilsumálastýrið hevur ikki gjørt nakra serstaka kanning av kostnaðinum og dygdini av sjúklingaviðgerð í ymsum londum. Um føroyska sjómansheimið í Reykjavík er nøktandi karmur, tá talan er um sjúklingahotel, er ógjørligt at meta um, fyrr enn vitan er um, hvørjar sjúklingar talan er um. Í dag verða sera fáir føroyskir sjúklingar viðgjørdir í Íslandi. Um hetta mynstrið verður broytt, so kann møguleikin ikki útihýsast, um so er, at sjómansheimið skal brúkast til sjúklingahotel, at tað noyðist at verða útbygt við neyðugum røktar- og hjálparstarvsfólki. Hetta velst tó um, hvat slag av sjúklingum talan er um, og hvussu vánaligir hesir sjúklingar eru. Samráðingarnar við Keypmannahavnar Kommunu hava enn ikki givið nøktandi úrslit. Keypamannahavnar Kommuna er av teirri fatan, at miðbýurin í Keypmannahavn eigur at verða nýttur til íbúðir og ikki til vinnuendamál so sum sjúklingahotel. Arbeiðið við at finna eitt nýtt Hotel Tórshavn er farið í gongd. Almanna- og heilsumálastýrið er av teirri fatan, at blokkurin skal metast sum ein heild. Tað er rætt, at blokkurin upprunaliga varð útroknaður eftir, hvat danski staturin læt í refusión til føroyska samfelagið. Men tað er ikki longur nakar samanhangur herímillum. Almanna- og heilsumálastýrið metir ikki, at fyri tí um danska heilsustýrið hevur eftirlit við føroyska heilsuverkinum, at Almanna- og heilsumálastýrið er avskorið frá at leita sær ráð og vegleiðing aðrastaðni enn frá danska heilsustýrinum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um arbeiðstilboð til rørslubrekað 100-17 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi arbeiðstilboði til rørslubrekað Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hví var einki virksemi á ALV verkstaðnum 1998? Hví varð partur av teimum pengunum, sum vórðu játtaðir til ALV verkstaðin, ikki nýttir sum íløga í verkætlanina um arbeiðstilboð til rørslutarnað? Hevur landsstýrið ætlanir um at stuðla nevndu verkætlan? Hvussu og nær? Um ikki, hvørjar ítøkiligar ætlanir hevur landsstýrið so um at veita rørslutarnaðum viðkomandi arbeiðstilboð í nærmastu framtíð? Viðmerkingar Virksemið á Verkstaðnum hjá ALV hevur ligið stilt í meira enn eitt ár, og av teimum pengunum, sum vórðu játtaðir til ALV verkstaðin 1998, varð einki nýtt til endamálið. Hetta hóast landsstýrið varð biðið um at stuðla fíggjarliga forvitnisligari verkætlan um arbeiðstilboð til rørslutarnað. Ein verkætlan, ætlað til rørslutarnað, sum annars eru arbeiðsfør. Hesin bólkur er vaksandi, og hann stendur í dag so at siga uttan arbeiðstilboð. Verkætlanin varð fyrst løgd fyri Óla Jacobsen, tá hann var landsstýrismaður í almannamálum, og gav hann henni stóran ans. Síðan hevur Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, verið kunnað um verkætlanina. Tó hevur landsstýrið einki ítøkiligt gjørt fyri at seta nevndu verkætlan um arbeiðstilboð til rørslutarnað ígongd, hetta hóast játtaður peningur stóð ónýttur til verkstaðar virksemi hjá ALV. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 17. februar svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Eitt stýri er fyri ALV. Hetta stýrið verður valt av Vanlukkutryggingarráðnum. Sambært viðtøkunum fyri stýrið, sum Vanlukkutryggingarráðið hevur gjørt, hevur Føroya Landsstýri bara eitt umboð í stýrinum. Føroya Landsstýri hevur veitt stuðul til virksemið hjá ALV, tey seinastu árini við 340.000 kr., men í 1998 varð stuðulin hækkaður til 900.000 kr. Ætlanin var í 1998 at góðkenna verkstaðið hjá ALV, t.v.s. góðkenna verðstaðið eftir § 32 í forsorgarlógini. Hetta varð av ongum, og er tað orsøkin til, at játtanin til ALV uppá 900.000 kr. ikki varð nýtt. Almanna- og heilsumálastýrið er kunnað um, at virksemið á ALV verkstaðnum hevur ligið stilt meginpartin av 1998, tí tað starvsfólkið, sum samskipaði virksemið, fór úr starvi. Vanlukkutryggingarráðið hevur síðst í 1998 gjørt nýggjar viðtøkur fyri stýrið. Sambært hesum viðtøkum skal heimildin, sum fyrr lá hjá Vanlukkutryggingarráðnum, flytast til landsstýrismannin í almanna- og heilsumálum. Landsstýrismaðurin fær heimild at velja stýrið fyri ALV og skal eisini hava eftirlit. Fyrr hevur Føroya Landsstýri bara veitt ein stuðul til virksemið hjá ALV, men hevur ikki havt nakra heimild til at seta ávist virksemi í gongd. Um landsstýrismaðurin yvirtekur virksemið hjá ALV, verður fyrst farið í gongd við at kanna sjálvt virksemið hjá ALV, og hareftir verða neyðugar broytingar gjørdar. Landsstýrismaðurin er væl vitandi um, at ein umsókn liggur í Almanna- og heilsumálastýrinum til at seta í gongd eitt verkstað til 6 rørslutarnað. Tá viðurskiftini hava verið so ógreið hjá ALV í 1998, hevur Almanna- og heilsumálastýrið valt at latið umsóknina liggja fyribils. Støða verður tikin til hesa umsókn, tá viðurskiftini við ALV eru fingin uppá pláss. Uppá spurningin um, hvørjar ítøkiligar ætlanir landsstýrið hevur at veita rørslutarnaðum arbeiðstilboð í nærmastu framtíð, skal verða sagt fra, at ætlanin er at seta eitt verkstað í gongd til m.a. rørðslutarnað í Sørvági í 1999. Peningur er settur av til endamálið, og landsstýrismaðurin vónar, at tað í framtíðini fer at bera til at økja um hetta virksemið. Landsstýrismaðurin er væl vitandi um, at rørslutarnað, sum onnur við ymiskum breki, hava tørv á verkstøðum og mennandi arbeiðstilboðum. Málið avgreitt. Fyrispurningur um garnaveiði 100-18 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi garnaveiði Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvussu mong havtasku- og svartkalvagørn eru loyvd at hava undir? Hvussu mong gørn eru hóskandi fyri stovnsrøkt og veiði? Hvussu leingi hava gørn loyvi at standa í sjónum? Hvussu leingi standa gørnini í meðal? Hvussu leingi livir fiskurin í gørnunum? Hvat er hjáveiðiprosentið upp á 5 sett eftir, tá partur av hesum fiski ikki er kvoteraður annars? Viðmerkingar Í 1991 var eitt útlendskt garnaskip tikið fyri ólógliga veiði undir Føroyum. Veiðan var havtaska og krabbi. Hetta gav monnum hug at royna hesa veiði, og eru nú 7 garnaloyvir givin. Teir flestu fiska havtasku um veturin og svartkalva summarhálvárið. Kapping er altíð millum veiðihættir, og er hetta við til at skapa illgruna og misskiljingar. Kunnu hesir spurningar rudda misskiljingar burtur, samstundis sum tryggjað verður, at fiskiskapurin er forsvarligur, so er endamálið við teimum rokkið. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi tann . 18. februar svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Reglurnar fyri garnaveiði á føroysku landleiðunum eru ásettar í kunngerð nr. 105 frá 20. oktober 1995 um fiskiskap eftir havtasku og svartkalva við gørnum á ytru landleiðini við seinni broytingum (broytt við kunngerð nr. 155 frá 28. november 1995). Afturat hesum eru ásetingar um garnaveiði í kunngerð nr. 97 frá 10. juni 1996 um fiskiskapin á landleiðunum við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum við seinni broytingum (broytt við kunngerð nr.129 frá 27.11.96, kunngerð nr. 23 frá 14.03.97, kunngerð nr. 130 frá 10.07.97 og kunngerð nr. 135 frá 20.08.97). Sambært kunngerð nr. 105 frá 20.oktober 1995 við seinni broytingum er loyvt í mesta lagi fýra skipum at reka beinleiðis veiði eftir havtasku og svartkalva. Eisini er loyvt trimum skipum at reka beinleiðis veiði eftir svartkalva við gørnum og einum skipi at reka beinleiðis veiði eftir havtasku. Øll 8 garnaloyvini, sum heimild er at lata sambært kunngerðini, eru latin. Sambært kunngerðini er loyvt at royna eftir havtasku alt árið, har dýpið er meira enn 380 m, uttan fyri 12 fjórðingar úr grundlinjunum vestanfyri 07° 45'0 V og sunnanfyri og vestanfyri eina linju millum knøttstøðurnar: 61° 45'0 N 07° 45'0 V og 60° 30'0 N, 07° 00'0 V og 60° 00'0 N, 06° 00'0 V. Harafturat er loyvi at royna eftir havtasku alt árið í einum kassa eystanfyri. Loyvt er at veiða svartkalva alt árið, har dýpið er meira enn 500 m. Loyvt er ikki at veiða havtasku og svartkalva á Føroya Banka og á leiðum, har botnfiskaveiða er bannað eftir reglum um veiðibann eftir botnfiskasløgum. Niðanfyri verða spurningarnir frá Dan R. Petersen, løgtingsmanni, svaraðir í somu raðfylgju, teir eru settir: Ad sp. 1: Samsvarandi § 3 stk. 1 í kunngerð nr. 150 frá 20. oktober 1995 er garnaskipum á havtasku- og svartkalvaveiði ikki loyvt at seta ella hava standandi í sjónum fleiri enn 1400 gørn, sum eru 27,5 m til longdar, ella um onnur garnalongd verður nýtt, so má samlaða garnastrekkið ikki fara upp um samsvarandi longd. Ad sp. 2: Tað er ógvuliga ringt at siga, hvussu mong gørn eru hóskandi fyri stovnsrøkt og veiði av havtasku og svartkalva á ytru føroysku landleiðini. Hetta kemst m.a. av, at talan er um nýggja vinnu, og at tíðarskeiðið, roynt hevur verið, er stutt. Harafturat er veiðiøkið hjá garnaskipunum støðugt víðkað. Havast má eisini í huga, at undir Føroyum verður svartkalvi og havtaska eisini fiskað av øðrum skipabólkum. Fiskiskapurin hjá hesum eigur eisini at takast við, tá ið mett verður um stovnsrøkt og veiði. Afturat hesum kemur, at í stovnsmetingum og tilráðingum sínum roknar Altjóða Havrannsóknarráðið, ICES, svartkalvan við Føroyar, Ísland og Eysturgrønland sum ein og sama stovn. Hetta ger sítt til, at torført er, at koma við metingum um hóskandi veiðitrýst og veiði fyri svartkalva undir Føroyum, tí tað er ikki bert fiskiskapurin í føroyskum sjógvi, sum ávirkar stovnin. Nevnast kann, at undir viðgerðini av lógini um vinnuligan fiskiskap í 1998 varð mælt til, at svartkalvaveiðan skuldi minka við 20 prosentum. Hetta var grundað á eina 3-landa semju millum Føroyar, Ísland og Grønland um umsiting av felags svartkalvastovninum og kongafiskastovninum. Landsstýrið hevur ikki í hyggju at økja um talið av loyvum at fiska svartkalva. Ad sp. 3: Í verandi lóggávu eru ongar reglur um, hvussu leingi havtasku- og svartkalvagørn hava loyvi at standa í sjónum. Ad sp. 4: Sambært skiparum á garnaskipum, Fiskimálastýrið hevur tosað við, er ymist frá skipi til skip, hvussu leingi gørnini standa. Í royndarfiskiskapinum eftir havtasku á innaru leiðini vísti tað seg, at frægast fekst burturúr, um gørnini stóðu einar 2-3 dagar. Hjá garnaskipum á svartkalvaveiði ganga vanliga 3-4 dagar ímillum, at drigið verður. Ad sp. 5: Fiskirannsóknarstovan upplýsir, at hvørki her á landi ella aðrastaðni eru gjørdar ítøkiligar kanningar av, hvussu leingi fiskur, sum kemur í svartkalva- og havtaskugørn, livir. Við støði í garnaveiðini eftir svartkalva og havtasku við Føroyar í 1990-árunum er heldur ikki gjørligt at siga nakað ítøkiligt um, hvussu leingi fiskur livir, m.a. tí at gørnini standa so leingi í sjónum. Yvirhøvur kann tó sigast, at nógv viðurskifti hava týdning fyri, hvussu leingi fiskur livir, eftir at hann er komin í gørn. Tað veldst m.a. um fiskaslag, dýpi og hita í sjónum, hvussu fiskurin kemur í ella stendur í gørnunum. Hetta hevur týdning fyri, nær hann gerst strongdur og doyr. Botnurin á leiðini, roynt verður á, hevur eisini týdning fyri, hvussu leingi fiskurin livir. Verður t.d. roynt á gággu- ella állabotni, eru størri líkindi fyri, at fiskur er gággu- ella állasogin, tá drigið verður. Samanumtikið er mest sannlíkt, at fiskur livir rættiliga stutt eftir, at hann er komin í gørn - kanska bara nakrar fáar tímar. Ad sp. 6: Garnaveiða eftir svartkalva og havtasku var upprunaliga ikki ætlað at umfata fiskasløgini undir táverandi kvotuskipan á føroysku landleiðunum. Tí varð í kunngerð nr 150 frá 20. oktober 1995 ásett, at hjáveiðan av toski, hýsu, upsa, kongafiski ikki má fara upp um egnu kvotu hjá hvørjum skipi sær, og at hjáveiðan av øðrum fiskasløgum í mesta lagi má vera 5 prosent av vektini av veiðinøgdini fyri hvønn túr. Hjáveiðireglurnar eru ikki broyttar, síðani farið varð frá kvotuskipan til fiskidagaskipan á føroysku landleiðunum. Nevnast kann, at í Fiskimálastýrinum verður í løtuni arbeitt við at endurskoða reglurnar fyri garnaveiði á føroysku landleiðunum, herundir hjáveiðireglurnar. Til tess at fáa garnaskipini undir eina fiskidagaskipan hevur Fiskimálastýrið biðið Skipanarnevndina viðgera málið. Málið avgreitt. Fyrispurningur um leiguútreiðslur til aðalstýrini 100-19 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi leiguútreiðslum til aðalstýrini Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Dan Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r 1. Hvussu nógv gjalda ymsu aðalstýrini í leiguútreiðslum? 2. Hvussu nógvar fermetrar leiga aðalstýrini í dag? 3. Hvør myndugleiki góðkennir leigusáttmálarnar? 4. Hvørjar egnaðar bygningar eigur landsstýrið, sum í dag ikki verða brúktir til umsiting? 5. Hvussu sær leigusáttmálin, sum Fiskimálastýrið hevur gjørt um húsini Yviri við Strond, út? Viðmerkingar Bygnaðarbroytingarnar hava m.a. eisini ført við sær, at ymsu aðalstýrini eru flutt úr Tinganesi í aðrar bygningar í Havn. Sum skilst, so er Fíggjarmálastýrið flutt út á Argir í "Albert Hall", Almanna- og Heilsumálastýrið er flutt út í bygning hjá Landssjúkrahúsinum, Undirvísingar- og Mentamálastýrið skal flyta í Grunnahúsini á Hoyvíksvegnum, Fiskimálastýrið í leigaði hølir Yviri við Strond, oljumálaráðharrin situr í Gróthúsinum á Debesartrøð, meðan Vinnumálstýrið og Løgmansfyrisitingin verða verandi í Tinganesi. Løgtingið viðgjørdi í fjør eina umsókn um eykajáttan til viðlíkahald og broytingar av húsunum á Bryggjabakka, tí hesi høli skuldu brúkast til Vinnumálastýrið. Men nú frættist, at Vinnumálastýrið verður verandi í Tinganesi, meðan Fiskimálstýrið skal flyta til leigaði hølir Yviri við Strond. Hvat hølini á Bryggjubakka síðan skulu brúkast til, vita vit løtingsmenn einki um. Hølini, sum verða leigað yviri við Strond, hava áður verið leigað av Toll- og Skattstovuni, og tá fekst at vita, at hesi høli vóru óegnað til umsiting, tí húsini vóru í so vánaligum standi. Tí hevði tað verið áhugavert at fingið at vita frá løgmanni, hvat er øðrvísi í dag við hesum hølum. Somuleiðis brúkti Toll- og Skattstovan húsini á Bryggjubakka, og einki frættist um, at tey ikki vóru væl egnað. Við hesum viðmerkingum seti eg tí løgmanni henda fyrispurning. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi tann 18. februar 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: 1) Hvussu nógv gjalda ymsu aðalstýrini í leiguútreiðslum ? Trý av aðalstýrunum hava í dag leiguútreiðslur. Tey eru: 1 Fiskimálastýrið 1.024.992 kr. um árið 2 Vinnumálastýrið 251.370 kr. um árið 3 Undirvísingar- og mentamálastýrið 575.794 kr. um árið Til 1) Viðmerkjast skal, at útreiðslurnar hjá Fiskimálastýrinum vóru 897.000 kr. áðrenn flytingina. Við flytingini hevur Fiskimálastýrið frígivið 261 kvadratmetrar í Tinganesi. Eingin húsaleiga var rindað fyri hesi hølir. Fiskimálastýrið hevur keypsrætt uppá ognina Yviri við Strond 17-19. Keypsprísurin er 14 mill. kr. og er galdandi fram til 1. mai 1999. Til 2) Vinnumálastýrið leigar á Bryggjubakka, og fara smærri stovnar, sum hoyra til Vinnumálastýrið, at flyta inn í bygningin í næstum. Viðmerkjast skal eisini, at partur av leiguútreiðslunum á Bryggjubakka uppá 84.000 kr. fellur burtur ár 2000. (sí annars frágreiðing undir punkt 4) Til 3) Leiguútreiðslurnar hjá Undirvísingar- og mentamálastýrinum fella burtur seinni í ár, tá stýrið flytur í Grunnahúsini á Hálsi. Harumframt skal viðmerkjast, at Stýrið fyri Toll- og Skattstovuna, Gjaldstovan og Hagstovan høvdu, undan flytingini í Fíggjarmálastýrið, eina leiguútreiðslu íalt uppá 847.378 kr. Hesir stovnar fluttu í bygningin á Argjum, sum var keyptur fyri 11 mió. kr. Samanumtikið vísa tølini at útreiðslurnar eru farnar frá 2.320.172 kr. til 1.852.156 kr. um árið. Hetta er ein munur uppá 468.016 kr. Sum nevnt omanfyri, fella leiguútreiðslur hjá Undirvísingar- og mentamálastýrinum, á Falkavegi 6, uppá 575.794 kr., og leiguútreiðslurnar hjá Vinnumálastýrinum á Bryggjubakka, uppá 84.000 kr., burtur ávikavíst í ár og í ár 2000. Samlaðu leiguútreiðslurnar verða tá 1.192.352 kr. Víst verður eisini til hjáløgdu talvu. 2) Hvussu nógvar fermetrar leiga aðalstýrini í dag ? Aðalstýrini leiga hesar fermetrar: 1 Fiskimálastýrið 1.332 fermetrar 2 Vinnumálastýrið 266 fermetrar 3 Undirvísingar- og Mentamálastýrið 871 fermetrar 3) Hvør myndugleiki góðkennir leigusáttmálar ? Tað er Fíggjarmálastýrið sum góðkennir leigusáttmálar. 4) Hvørjar egnaðar bygningar eigur landsstýrið, sum í dag ikki verða brúktir til umsiting? Allir egnaðir bygningar, sum landsstýrið eigur, verða í dag nýttir, og tað hevur verið sera torført at finna egnaðar bygningar í sambandi við flytingina av miðfyrisitingini. Í samband við bygnaðarbroytingarnar, sum landsstýrið framdi í 1997 og 1998, varð Bryggjubakki tillutaður Vinnumálastýrinum (VMS). Tá ið Toll- og Skattstovan flutti út í Albert Hall, mai 1998, var ætlanin at flyta VMS inn í Bryggjubakka. Játtaðar vórðu 2 mió. kr. til endamálið á fíggjarlógini fyri 1998. Landið eigur ein part av Bryggjubakka, har Toll- og Skattstovan hevur hildið til. Hendan ognin er uml. 350 fermetrar. Umframt hetta leigaði Toll- og Skattstovan frá Fiskimannafelagnum og Samvinnufelagnum, samanlagt uml. 260 fermetrar. Í sambandi við flytingina hjá Toll- og Skattstovuni yvirtók VMS hetta leigumálið. Samstundis varð avrátt at gera ávísar broytingar í hølunum á Bryggjubakka, áðrenn flytast kundi inn. Í samráð við Landsarkitektin varð eitt arkitektavirkið biðið um at gera uppskot til broytingar í samsvari við tørvin hjá Vinnumálastýrinum. Í sambandi við hesa viðgerð kom fram, at pláss var ikki fyri øllum starvsfólkunum í hesum bygningum, og tí leigaði VMS ein part av bygninginum hjá Poul Hansen, matr. 180. Samskiftisdeildin flutti inn í hetta leigumálið, sum er 140 fermetrar, í juli 1998. Játtanin uppá 2 mió. vísti seg ikki at halda, og tí legði VMS fram eykajáttanaruppskot, har biðið varð um eyka 3 mió. Uppskotið var havnað av løgtinginum, og vísast kann til tilmælið frá fíggjarnevndini hesum viðvíkjandi. Í hesum millumbili varð tað greitt, at Fiskimálastýrið, sum skuldi verða verandi í Tinganesi, gjørdi av at flyta yvir við Strond. Avgjørt varð tí, at VMS skuldi verða verandi í Tinganesi. Í staðin fyri at flyta VMS á Bryggjubakka, er tað nú ætlan Vinnumálastýrisins, at smærri stovnar verða fluttir hagar. Talan er m.a. um Menningarstovuna, Nora, Útnorðurgrunnin, Útflutningsráðið og møguliga aðrar. Tankin er, at við at flyta umrøddu stovnar saman, kann skapast eitt ávíst vinnuligt umhvørvi har, samstundis sum tað kann gera tað høgligari hjá viðskiftafólkunum, tí kundaskarin er í mongum førum hin sami hjá fleiri av stovnunum. Nevndu stovnar - uttan Útflutningsráðið - hava sjálvir útgerð og innbúgv. Farið verður ikki undir tær ynskiligu broytingarnar, sum tilmæltar vórðu í fyrru ætlanini, men við ávísum hølisbroytingum, sum allar ikki nýtast at verða gjørdar beinanvegin, verður mett, at hølini á Bryggjubakka eru hóskilig til endamálið. Mett verður, at stovnarnir kunnu flyta inn, og at man fer at klára seg við tillutaðu fíggjarligu karmunum. Samstundis hevur VMS sagt upp leigumálið á Bryggjubakka 180cde, harumframt kemur leigumálið hjá Menningarstovuni - einar 200.000 kr. um árið incl. ljós og hita - eisini at falla burtur. 5) Hvussu sær leigusáttmálin, sum Fiskimálastýrið hevur gjørt um húsini Yviri við Strond, út? Sí hjálagda skjal. Málið avgreitt. Fyrispurningur um fyribyrging av bróstkrabba 100-20 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi fyribyrging av bróstkrabba Ár 1999, 7. januar, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Katrin Dahl Jakobsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hevur landsstýrið ætlanir um at virka fyri, at reglulig røntgenkanning av bróstum - mammografi screening - sum tað eisini verður rópt, verður sett í verk? Er tað so, at útgerð og fakligur førleiki til slíkar kanningar er á Landssjúkrahúsinum? Um so er, heldur landsstýrismaðurin, at tað hevði verið skilagott? Viðmerkingar Tað frættist, at tilburðirnir av krabbameini hava verið vaksandi seinastu árini. Bróstkrabbi er mest vanliga krabbasjúka, konufólk hava at dragast við, umframt at vera tann krabbasjúkan, sum kemur oftast fyri, tá ið saman um kemur. Til tess at forða fyri, at bróstkrabbi gerst deyðilig sjúka, verður reglulig mammografi screening brúkt í fyribyrgjandi arbeiðinum. Hetta er vanligt í norðanlondum. Talan er um 50-69 ára gamlar konur, sum verða kannaðar á øðrum ella triðja hvørjum ári. Í so máta sigst Svøríki vera undangonguland. `I løtuni er eingin ivi um nyttuna av hesum kanningum.Heldur kjakast tey um, hvørt málbólkurin átti at verið víðkaður til 40-69 ár. `I Danmark hava einstøk amt tikið hetta til sín. Men heilsumyndugleikarnir mæla til, at skipanin fer at fevna um landið alt, og at kannað verður á øðrum hvørjum ári. Tí, sum teir siga - jú fyrr sjúkan verður staðfest, størri nytta er í møguligari viðgerð, og færri eru tær, sum slíta ikki aldur. Til samanberingar er hóskiligt at vísa á, at bert krabbi í lívmóðurhálsinum er minkaður í tali - hetta eftir at screeningar hava staðið kvinnum í boði. Donsku tølini siga eina helvt. `I Føroyum fór hetta, eftir tógvið stríð, at virka í jan. 1995 eini 20 ár eftir, at farið varð undir tað í grannalondunum. Størsta forðingin tá mundi helst vera ein spurningur um skipan. Men gleðiligt var, at tað, sum í 60`unum var ein vanlig deyðsorsøk, nú verður roknað fyri lítið og lætt. Eisini eiga vit at bera so í bandi, at møgulig orka og vitan, sum er í okkara hondum verður gagnnýtt og fjálgað. At vit miðað ímóti at líta á egnu megi, syrgja fyri at fólk kenna seg trygg, og at vit seta mannalagnuna í hásæti. Á tingfundi seinni sama dag varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi tann 18. februar svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar: Eftirlitsmyndugleikin hjá føroyska heilsuverkinum, danska Sundhedsstyrelsen, hevur mælt til, at mammografi screening verður gjørd av kvinnum í aldursbólkinum 40-59 ár, landsstýrismaðurin kannar í løtuni, um hetta eisini skal setast í verk í Føroyum og undir hvørjum formi. Mett verður, at útgerð og fakligur førleiki er tilstaðar á Landssjúkrahúsinum. Tað er tó givið, at verður almenn mammografi screening sett í verk í Føroyum, so er neyðugt við ávísum umprioriteringum, ella at fleiri ressoursir verða tilførdar sjúkrahúsinum. Tað er tó altavgerðandi undir hvørjum formi, ein møgulig mammografi screening verður gjørd. Landsstýrismaðurin er av teirri fatan, at tá ið eftirlitsmyndugleiki okkara mælir til, at slík kanning verður gjørd, so eiga vit at seta slíkar kanningar í verk. Tað skal tó ásannast, at ávís fyrireiking skal gerast, áðrenn slíkar kanningar kunnu setast í verk, og støða eigur eisini at verða tikin til undir hvørjum formi, hesar kanningar skulu gerast. Hetta verður í løtuni arbeitt við innan heilsuverkið. Málið avgreitt. Fyrispurningur um innflutning av matvørum 100-21 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, um innflutning av matvørum Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni Fyrispurningur Hvørjar kanningar verða gjørdar av innfluttum matvørum, so sum seyða-, svína- og neytakjøti, flogfenaði, eggum, eplum, grønmeti o.ø.? Hvørji eru úrslitini frá slíkum kanningum farnu t.d. 5 árini viðvíkjandi upprunalandi framleiðsluumstøðum aldri á innfluttu matvøruni datomerkjan av vøruni (og vísa royndir um hendan er álítandi) góðsku á innfluttu matvøruni, m.a.: bakteriunøgdum innihaldi av haldevnum, litevnum o.ø. tilsetningsevnum nøgd av kyksilvuri nøgd av PCB nøgd av tungmetallum annars Viðmerkingar Eingin ivi man vera um, at vit innflyta fleiri matvørur, enn neyðugt skuldi verið, um vit bert miðvíst røktu tað ogn, sum Skaparin hevur givið okkum. Epli eru eitt av dømunum um hetta, men eisini veruleikin um neytakjøt, flogfenað, egg o.a. sigur somu søgu. Sambært tølum frá Hagstovu Føroya var innflutningurin 1997 av niðanfyrinevndu vørum: epli 2.830 tons grønmeti 1.400 tons egg 6,5 mió. stk. neytakjøt 620 tons seyðakjøt 510 tons svínakjøt 430 tons høsnarungar o.a. flogfenaður 380 tons Herfyri var nógv frammi í fjølmiðlunum um kanningarúrslit, ið av almennum stovnum vórðu nýtt sum ráðgevingargrundarlag viðvíkjandi tí at eta grind. Rátt varð til størsta varsemi, og summum varð beinleiðis rátt frá undir serstøkum umstøðum at eta hesa gávuna, okkum verður send. Tó at vit øll vita, at eingin hevur grind sum høvuðsføðslukeldu, man spurningurin hava verið frammalaga hjá mongum, hvat rætt er at eta, ístaðin fyri fráráddu grindina. Hvørji ráð munnu nevndu myndugleikar hava til fólk, nú grindin skal skamtast? Fara fólk ístaðin at keypa og eta bíligu útlendsku vørurnar, sum streyma inn yvir okkum, kanska við uppruna í útlendskum yvirskotslagrum? Um so er, er spurningurin um góðskuna av hesum innflutta sera viðkomandi, serliga sæð sammett við tær góðskukanningar, sum føroyska grindin hevur verið fyri. Loksins kann nevnast, at um somu tíð, sum omanfyrinevndu kanningarúrslit vórðu almannakunngjørd, hoyrdist um tiltøk móti fríari sølu av gullaksafarsi frá fyritøku, sum vanliga plagdi koma til høvuðsstaðin, har bæði grinda- og fiskamatur er mongum forkunnugur. Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 26. februar svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Svarið er býtt soleiðis upp: A. Alment / B. Influttningseftirlit av matvørum / C. Merking av vørum / Kyksilvur og PCB í grind / E. Ítøkiligt svar uppá fyrispurning frá Jenins av Rana, løgtingsmanni, viðv. innflutningi av matvørum. A. Alment Løgtingslóg um matvørur varð samtykt á Føroya løgtingi 21. juni 1985. Við samtyktini í løgtinginum fekk landsstýrið heimild at gera av, nær lógin skuldi fáa gildi í síni heild ella í pørtum. Til at umsita lógina vegna Føroya landsstýri er myndugleikin og uppgávurnar í.s.v. lógina løgd til Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. Innanhýsis á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni er umsitingin av lógini skipað í tvær deildir: matvørudeildin og fiskivinnudeildin Fiskivinnudeildin á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni: Arbeiðsøkið hjá fiskivinnudeildini á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni er góðkenning og eftirlit við skipum yvir 20 brt., fiskavirkjum, verksmiðjuskipum, umframt innaneftirlit á fiskavirkjum og verksmiðjuskipum. Haraftrat kemur eftirlit við goymslum, skipum undir 20 brt. og flutningstólum. ES hevur identifiserað Heilsufrøðiligu Starvsstovuna sum tann kompetenta myndugleikan innan fiskavirking. Á deildini starvast ein deildarleiðari og 5 eftirlitsfólk. Matvørudeildin á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni: Arbeiðsøkið hjá matvørudeildini á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni er góðkenning av matvøruvirkjum, handlum, matstovum, mjólkarúmum, vatnverkum v.m. Talan er um umleið 550 støð í Føroyum. Matvørudeildin er enn ikki komin kring allar Føroyar í góðkenningararbeiði sínum. Aftrat góðkenningararbeiðnum kemur innflutningseftirlitið. Ein sera týðandi táttur í innflutningseftirlitinum er luttøkan hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni í norðurlendskum netverki, kallað Nordisk kontaktnet, har allir myndugleikar í norðanlondum, sum hava við matvørur at gera, luttaka. Skipanin er tann, at um t.d. danskir myndugleikar staðfesta t.d. Salmonellu í eini matvøru, so boða teir hinum norðanlondunum frá, herundir Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Um fráboðan skal fara víðari til innflytararnar/heilsølurnar í Føroyum, verður mett um í hvørjum einstøkum føri. Um fráboðanin fer víðari frá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni til heilsølur og størri handlar í Føroyum, so fáa hesi boð um at taka vøruna av hillunum og koyra hana í burturkastskipanina og at fráboða kundunum, sum hava keypt vøruna. Tilsvarandi er galdandi, at um t.d. Heilsufrøðiliga Starvsstovan finnur Salmonellu í.s.v. innflutningseftirlit, so boða vit teimum norðurlendsku matvørumyndugleikunum frá. Vegna vantandi játtan er eingin deildarleiðari á deildini. Á deildini starvast 2 eftirlitsfólk. Í stuttum kann sigast, at fiskivinnudeildin á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni tekur sær av øllum mati, sum Føroyar útflyta, meðan matvørudeildin á stovninum tekur sær av øllum mati, sum Føroyar innflyta og framleiða til egið brúk í Føroyum. Allur okkara matvøruútflutningur er tryggjaður við góðkenning/løggilding frá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Hetta skal skiljast soleiðis, at útlendskir myndugleikar hava álit á føroyskum matvørum (fiskavørum), tá maturin er tilvirkaður á góðkendum fyritøkum í Føroyum og undir eftirliti av føroyskum myndugleika, í hesum føri fiskivinnudeildini á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Tilsvarandi er galdandi fyri okkara innflutta mat. Allur matur, sum verður innfluttur til Føroyar, er tilvirkaður á góðkendum fyritøkum í útlandinum og undir eftirliti av útlendskum myndugleikum. Tey útlendsku virkini eru løggildað (autoriserað) av tí útlendska myndugleikanum. Á sama hátt, sum útlendskir myndugleikar hava álit á myndugleikanum á matvøruøkinum í Føroyum, hevur føroyski myndugleikin sum heild álit á góðkenning frá tí útlendska myndugleikanum. B. Innflutningseftirlit av matvørum Í ávísum førum kunnu myndugleikarnir seta serlig tiltøk í verk, tá umstøðurnar tala fyri tí. Dømi um slíkar umstøður er dálking av matvørum við Salmonellu ella øðrum sjúkuelvandi bakterium. Hetta var serliga nógv frammi fyrst í 90-árunum, og man hava eyðkent nógvan tíðindaflutning upp gjøgnum 90-árini og eisini dagin í dag. Fyri at fáa eina fyribils mynd av Salmonellustøðuni í føroyska umhvørvinum, varð serliga í 1992 gjørd ein kanning av fugli og djóraskarni. Úrslitini av hesi kanning eru víst í hjáløgdu talvu I: Talva I Samonella í føroyska umhvørvinum Kelda Ár Tal av sýnum Tal av sýnum har Salmonella er ávíst Skarn av neytum 1992 521 0 Skarn av hønum 1992 25 0 Likkum 1992 173 1 Dunnum 1995/1996 14 0 Gæs 1995/1996 12 0 Talva I gevur eina ábending um, at umhvørvið í Føroyum ikki er dálkað av Salmonellu. Hesa støðuna leggur Heilsufrøðiliga Starvsstovan sera stóran dent á at varðveita, og tí var náttúrligt at hyggja nærri eftir okkara innflutningi, sum kundi verða ein kelda til dálking av umhvørvi okkara, t.d. við Salmonellu. Eisini høvdu vit í huga teir trupulleikar, sum serliga Danmark hevði av Salmonellu í teirra matvørum. Onnur grannalond sum Noregi og Svøríki gjørdu eitt stórt arbeiði fyri at fyribyrgja Salmonellu dálking í mati og umhvørvi. Í 1993 helt matvørudeildin á Heilsufrøðiligu Starsstovuni eina sending av donskum høsnar-ungum aftur og kannaði hesar fyri Salmonellu. Úrslitið vísti, at 40% av høsnarungunum vóru fongdir við Salmonellu. Øll sendingin bleiv send av landinum aftur. Annars vístu tær heilsuváttanir, sum fylgdu við vøruni, at alt var í lagi! Grundað á hesa kanning og tann nógva innflutningin av matvørum til Føroya, serliga úr Danmark, sum tá hevði stórar trupulleikar við Salmonellu, gjørdi Heilsufrøðiliga Starvsstovan av at fara í gongd við eina innflutningsverkætlan. Verkætlanin vardi í 3 mánaðir ( 1/2 januar - 1/2 mars 1994) og hevði til endamáls at kanna allar feskar kjøtvørur fyri Salmonellu, eins og fryst og kølt oksa-, kálva-, svína-, og lambskjøt og flogfenað. Úrslitið av kanningini er víst í talvu II. Talva II: Salmonelluúrslit í tíðarskeiðinum 1/2 januar - 1/2 mars 1994, innflutningsverkætlanin hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni Slag av sýni Tal av partíum Tal av sýnum Tal av sýnum har Salmonella varð ávíst Slag av Salmonellu Lambskjøt (fryst) 38 360 2 S.saintpaul S. typhimurium Kálvakjøt (kølt) 1 15 1 S. dublin Oksa/kálvakjøt (kølt) 4 67 0 Oksakjøt (kølt) 31 306 1 S. typhimurium Oksakjøt (fryst) 29 353 1 S. typhimurium Reinsdjórakjøt (fryst) 1 6 2 S. infantis Svína-/oksakjøt (fryst) 1 4 0 Svínakjøt (kølt) 30 184 7 S. infantis (4) S. typhimurium (3) Svínakjøt (fryst) 42 456 15 S.typhimurium (9) S. ru,-navn (5) S. panama (1) Flogfenaður (fryst) 16 199 63 S. Derby (3) S. enterididis (5) S. infantis (16) S. saintpaul (2) S.typhimurium (20) S. 4.12 (1) S. Annað (16) Íalt 193 1951 92 Vart verður gjørt við, at innflytararnir í Føroyum vórðu kunnaðir um verkætlanina, og tískil komu ikki tær vanligu nøgdirnar av matvørum til Føroyar í hesum tíðarskeiði. Sum heild bleiv ógvuliga lítið av flogfenaði innflutt, meðan Salmonella-verkætlanin koyrdi. Serliga fyri flogfenaðin vóru úrslitini als ikki nøktandi fyri Heilsufrøðiligu Starvsstovuna, og tí bleiv gjørt uppskot til innflutningskunngerð, har serligur dentur verður lagdur á at kanna flogfenað og feskar kjøtvørur fyri Salmonellu. Kunngerðin gevur eisini heimild til, at aðrir parametrar kunnu kannast, um illgruni er um eitt hvørt skaðiligt, sí kunngerð nr. 47 frá 1. mai 1995: "Kunngerð um innflutningseftirlit av eggum, flogfenaði og kjøtvørum". Innflutningseftirlitið hjá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni hesi síðstu árini í hesum sambandi og við heimild í kunngerðini um innflutningseftirlit er víst í talvu III. Talva III Innflutningseftirlit, við heimild í kunngerð nr. 47 frá 1. mai 1995 Vøruslag Uppruna-land Sýnistøku-dagur Tal av sýnum Salmo- nella pos. Viðmerkingar Gæs Danmark 22.11.1994 3 0 Dunnur Ongland 22.11.1994 10 5 Dunnur Danmark 22.11.1994 28 10 Høsnarungar Danmark 25.09.1995 15 6 45 stk. poola til 15 Kalkunveingir Danmark 26.09.1995 24 20 Dunnur Danmark 30.10.1995 87 77 Høsnarungar Danmark 31.10.1995 46 0 Kalkunschnitzel Svøríki 06.11.1995 3 0 Dunnur Týskland 27.11.1995 7 7 30 stk. poola til 7 Kalkunkjøt Danmark 28.11.1995 35 0 Dunnur Svøríki 01.12.1995 40 0 Kalkun Svøríki 05.12.1995 44 0 Høsnarungar Ungarn 18.12.1995 9 9 45 stk. poola til 9 Dunnur Ongland 18.12.1995 6 2 28 stk. poola til 6 Høsnarungar Danmark 20.12.1995 30 0 Høsnarungar Danmark 26.03.1996 45 0 Høsnarungar Danmark 30.05.1996 8 8 37 stk. poola til 8 Høsnarungar Danmark 24.06.1996 45 0 Dunnur Ongland 06.09.1996 9 6 45 stk. poola til 9 Seyðakjøt Ísland 20.06.1997 36 0 Høsnarungar Danmark 01.09.1997 36 0 Svínakjøt Danmark 30.01.1998 25 0 Høsnarungar Danmark 30.01.1998 54 0 Svínakjøt Danmark 19.02.1998 36 0 Roykt svínasneið Danmark 24.02.1998 53 0 salm. spora Dunnur Ongland 28.09.1998 15 0 til slagtarí Í alt 749 150 Lambskjøt New Zeeland 15.02.1996 10 2 Staf. Aureus partí var annars afturvíst úr Svøríki Verður hugt eftir, hvussu úrslitini av innflutningseftirlitinum, víst í talvu III, eru býtt yvir áramál, sæst, at tað í 1994 var eitt stórt tal av sýnum, har Salmonella varð ávíst (heili 36%). Talið av positivum sýnum er síðani minkandi, og leggja vit tann týdning í tað, at m.a. innflytarin er meira varin við, hvørjum leverendørum teir keypa frá. Sí talvu IV. Talva IV Úrslitið av innflutningseftirlitinum, yvir áramál. Ár % salmonella í innfluttu vøruni 1994 (seinna hálvár ) 36 1995 33 1996 13 1997 0 1998 0 Um metast skal um, hvørt tiltøkini, ið sett eru í verk í Føroyum og ikki minst í teimum londum, vit keypa frá, fyri at basa vandanum fyri Salmonellu í matvørum, kann verða hugt eftir skrásettum sjúkratilburðum, har Salmonella hevur verið orsøkin til sjúkuna. Talva V Skrásettir sjúkratilburðir orsakað av Salmonellu í Føroyum hesi síðstu árini. Ár Skrásettir tilburðir 1989 2 1990 3 1991 0 1992 0 1993 5 1994 7 1995 15 1996 7 1997 4 1998 4 Kelda: Statens seruminstitut. C. Merking av matvørum Kapittul 4 í matvørulógini ásetir heimildirnar fyri at krevja merking av matvørum. M.a. er ásett í § 22, at: "Forboð er fyri sølu av matvørum undir umstøðum, har brúkararnir kunnu verða villleiddir viðvíkjandi matvørunnar uppruna, tilvirkingarmundi, líki, slagi, nøgd, samanseting, viðgerð, eginleikum og ávirkan." Fyri at útgreina ásetingarnar í matvørulógini nærri, bleiv kunngerð lýst í mars 1996 at seta í gildi frá 1. apríl 1997, sí kunngerð nr. 25 frá 26. mars 1996: "Kunngerð um at merkja liðugt pakkaðar matvørur." Í kunngerðini verða serliga hesi viðurskifti ásett: vøruheiti haldføri, goymslu- og nýtslufyriskipanir tilfar og nettoinnihald Í merkingakunngerðini er einki krav um merking av tilsetingarevnum. Tó er tað í matvørulógini heimild fyri at seta danska positivlistan í gildi í Føroyum, sí matvørulógina, §18, 3. stk. Várið 1998 boðaði Heilsufrøðiliga Starvsstovan øllum heilsølum og bakarum frá, at ásetingarnar í merkingakunngerðini fóru at verða settar í verk, áðrenn 1998 var farið afturum. Eisini varð boðað frá, at um krøvini í merkingakunngerðini ikki vórðu gingin á møti innan eina ávísa freist, vórðu góðkenningarviðurskiftini hjá viðkomandi virki viðgjørd, og í ringasta føri vildi góðkenningin verða tikin aftur og virkið harvið latið aftur av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Eftirlitsarbeiðið í.s.v. merkingakunngerðina er um at verða liðugt, og sum heild kann sigast, at krøvini í merkingakunngerðini nú (veturin/várið 1999) eru gingin á møti. D. Kyksilvur (Hg) og PCB í grind Í august 1998 kunngjørdi Heilsufrøðiliga Starvsstovan, Landslæknin og Deildin fyri arbeiðs- og almennaheilsu eitt kosttilmæli um grind. Sjálvt kosttilmælið er hetta: Spik. Eitt høgt innihald av PCB í spiki fær okkum at mæla til, at vaksin fólk í mesta lagi eta grind og spik til døgurða 1-2 ferðir um mánaðin. Besti háttur at verja fostrið móti teimum skaðiligu árinunum frá PCB, sum illgruni er um, er, at gentur og kvinnur halda seg heilt frá at eta spik, til tær hava átt børnini. Grindatvøst. Kyksilvurinnihaldið í tvøsti er høgt, og grindatvøst er okkara størsta einstaka kyksilvurkelda. Vit mæla tí til, at vaksin fólk ikki eta meira enn 1-2 døgurðar um mánaðin. Kvinnur, ið ætla at gerast við barn innan 3 mánaðir, barnakonur og kvinnur, ið hava barn at brósti, eiga helst einki grindatvøst at eta. Innvølir. Grindalivur og grindanýru eiga als ikki at verða etin. _____________________________ Hetta tilmæli er tað, sum í løtuni verður mett ráðiligast. Koma upplýsingar fram, ið broyta verandi vitan, so verður støða tikin til, í hvønn mun nevnda kosttilmæli skal broytast. Í mun til kosttilmælið frá 1989, so setir hetta kosttilmælið serliga fleiri avmarkingar fyri kvinnur í barnførum aldri. Orsøkin til, at man kannar grind fyri kyksilvur og PCB, er, at grindahvalur stendur so ovarlaga í føðiketuni. Bæði kyksilvur og PCB hópast upp, og jú ovarlagari veran stendur í føðiketuni, tess hægri er innihaldið av hesum evnum í ávikavist tvøsti og spiki. Tað verður sagt, at grindatvøst og spik er gott fyri fólk, og seinastu árini hevur nógv verið talað um, at havfitin, sum er í spiki, er gagnlig ímóti hjartaæðrasjúkum. Kosttilmælið um grind viðger ikki hesi viðurskifti, men vísir bert á, at í grindatvøsti og spiki eru evni, ið sambært altjóða myndugleikum á hesum øki kunnu elva til heilsuskaða. Um ynski er um at fáa kosttilmæli um grind í síni heild, kann hetta fáast við at venda sær til Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. E. Ítøkilig svar til fyrispurningarnar frá Jenisi av Rana, løgtingsmanni Spurningur 1: Hvørjar kanningar verða gjørdar av innfluttum matvørum, so sum seyða-, svína- og neytakjøti, flogfenaði, eggum, eplum, grønmeti o.ø. Víst verður til pkt. B, og serliga talvurnar I-V í hesum punkti. Í hesum talvum sæst, at tað verður serliga kannað fyri Salmonellu. Innflutt egg, eplir og grønmeti eru ikki kannað av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Spurningur 2: Hvørji eru úrslitini frá slíkum kanningum farnu t.d. 5 árini viðvíkjandi: 1) upprunalandi Í.s.v. innflutningseftirlit verður ikki hugt eftir upprunalandi. Tað er heldur ikki krav at upplýsa upprunaland í merkingini av tí liðugt pakkaðu matvøruni, uttan so at tað er villleiðandi fyri brúkaran. Sí krøv í merkingakunngerðini, pkt. C. Upprunaliga ynskti Heilsufrøðiliga Starvsstovan at hava hetta sum krav í merkingakunngerðini, men hetta vann ikki frama, tí hetta er heldur ikki krav í teimum londum, vit vanliga innflyta mat frá. Verður kjøt o.a. vørur innfluttar úr øðrum londum enn Norðanlondum, Stórabretlandi og Írlandi, so skal heilsu- og upprunaváttan fylgja við vøruni, sí kunngerð nr. 55 frá 26.05.1983 um innflutning av djórum og smittuberandi lutum. Sí annars frágreiðing undir pkt. A. 2) framleiðslu-umstøðum Heilsufrøðiliga Starvsstovan kannar ikki framleiðsluumstøðurnar í útlondunum. Allur matur, sum verður innfluttur til Føroyar, eigur at verða tilvirkaður á góðkendum fyritøkum í útlandinum (autoriseraðar fyritøkur) og undir eftirliti av útlendskum myndugleikum. Sí annars frágreiðing undir pkt. A. 3) aldri á innfluttari vøru Hetta skal fylgja merkingakunngerðini. Í.s.v. at Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur havt eitt átak fyri at fáa merkingakunngerðina at virka í praksis, hava vit hugt eftir, um formligu krøvini til datomerking eru nøktandi, sí pkt. C. Vit hava ikki kannað enn, um tann ásetta haldgóðskutíðin er eftirfarandi, og hvørjar kanningar virkið hevur gjørt fyri at áseta haldgóðskuna. Fyri nøkrum árum síðani kannaði Heilsufrøðiliga Starvsstovan haldgóðskuna á føroyskum, skivaskornum viðskera frá í hvussu so er trimum framleiðarum í Føroyum. Samstundis vórðu tiknar royndir av donskum skivaskornum viðskera til haldgóðskukanningar fyri at hava eitt grundarlag at gera samanberingar á. Úrslitið vísti, at sum heild vóru tær donsku vørurnar í lagi á síðsta søludegi, meðan allur tann føroyski skivaskorni viðskerin ikki var í lagi á síðsta søludegi. Annars kannar Heilsufrøðiliga Starvsstovan ikki aldurin, ella hvussu leingi matvøran hevur ligið á goymslu í útlandinum, tá matvøran verður innflutt til Føroyar. 4) góðsku á innfluttari vøru Gjørt verður innflutningseftirlit, sí pkt. B og serliga talvurnar í hesum punkti. Eftir at innflutta vøran er komin í handilin og verður bjóðað út í almenna sølu, hevur Heilsufrøðiliga Starvsstovan higartil næstan ongar kanningar gjørt av góðskuni av vøruni. 5) bakteriunøgdum Verður ikki kannað. Vanliga verður bert kannað fyri Salmonellu. 6) innihaldi av hald-evnum, litevnum o.ø. Verður ikki kannað. Tað er ikki eitt krav, at hetta skal merkjast á ta liðugt pakkaðu matvøruna, sí frágreiðingina pkt. C. Ein av orsøkunum til, at hetta ikki er eitt krav í verandi merkingakunngerð, er, at kunngerðin er fyrsta merkingakunngerð av sínum slagi. Kunngerðin hevur annars serliga haft týdning fyri føroyskan mat, sum verður bjóðaður út í almennari sølu í Føroyum. Á útlendskt pakkaðum mati eru hesi viðurskifti vanliga upplýst í merkingini. Haraftrat svarar verandi merkingakunngerð til ta orku, sum Heilsufrøðiliga Starvsstovan hevur til at fremja eftirlit/kanningar. 7) nøgd av kyksilvuri Verður ikki kannað á innfluttum mati. Orsøkin til, at man hevur kannað grindatvøst fyri kyksilvur, er lýst í pkt. D. 8) nøgd av PCB Verður ikki kannað á innfluttum mati. Orsøkin til, at man hevur kannað spik fyri PCB, er lýst í pkt. D. 9) nøgd av tungmetallum annars Verður ikki kannað á innfluttum mati. Viðmerkingar: Orkan í.s.v. eftirlit av matvørum í Føroyum (bæði innfluttari matvøru og matvøru framleiddari í Føroyum til heimamarknaðin) verður serliga brúkt til at góðkenna og at hava eftirlit við matvøruvirkjum eftir § 32 í matvørulógini. Greinin ásetir, at tað er forboðið at fara undir sølu av matvørum, fyrrenn góðkenning er fingin til vega frá Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Í.s.v. góðkenning og eftirliti av matvøruhandlum, matstovum og -virkjum verður serliga hugt eftir teimum fysisku umstøðunum, so sum: innrætting av virki stødd og nøgd av hølum - alt eftir framleiðsluslag/nøgd skulu fysisku karmarnar lúka ávísar treytir hitin í køli- og frystiskipanunum verður kannaður, og hugt verður eftir, um kapasiteturin er nóg stórur starvsfólkaviðurskifti - t.e. møguleiki at fáa sær at eta, skifta til arbeiðsklæði, møguleiki fyri persónligum reinføri, handfaring av matvørum v.m. reinhaldsskipanini burturkastskipanini o.m.a. Eru tey fysisku viðurskiftini í.s.v. løggildingina/góðkenningina nøktandi, er vandi fyri bakteriudálking/fysiskari dálking minimeraður. Málið avgreitt. Starvssetanir innan tað almenna 100-22 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg løgmann, viðv. setan av fólki í almenn størv 1998 og ætlan 1999 Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Óla Breckmann, løgtingsmanni, sum var soljóðandi F y r i s p u r n i n g u r Hvussu nógv nýggj almenn størv vórðu sett í 1998, og hvussu nógv størv er ætlanin at seta í 1999 í: Miðfyrisitingini (hvørt stýri gjørt upp fyri seg)? Heilsuverkinum (hvørt sjúkrahús fyri seg)? Almannaverkinum (hvørt arbeiðsøki, barnaansing, eldrarøkt o.a. fyri seg)? Skúlaverkinum? Almennum mentanarstovnum? Viðvmerkingar Tær nógvu almennu starvslýsingarnar ørkymla fólk, sum gjalda landsskatt til almenna umsiting og tænastustovnar. Hesi fólk verða ikki spurd, men noyðast at gjalda tað, løgtingið áleggur. Tað mesta av hesum skatti verður útgoldið sum løn til almenna sektorin, uttan at nøkur nytta fæst afturfyri. Rætt skal tó vera rætt: Búskaparliga framgongdin síðani kreppuna hevur styrkt vinnuliga sektorin. Tí hvílir almenni sektorurin nú á breiðari og tryggari vinnuligum grundarlagi enn undir kreppuni. Tá legði hitt almenna hald á nærum 2/3 av BTÚ, so at neyð var í landinum. Framburðurin síðani 1996 byggir á betri fiskiskap, hægri fiskaprísir og lægri skattatrýst og rentustøði, men verður almenni sektorurin ov stórur aftur og etur seg inn á vinnulívið, er tað bert ein tíðarspurningur, til búskapurin hoyknar undir byrokratisku ovurvektini. Við nýggju stýrisskipanini fingu vit nýggjan fyrisitingarligan bygnað. Nú setir landsstýrið nýggj størv uttan løgtingsins beinleiðis ávirkan. Miðfyrisitingin er bólgnað, so vanligi føroyingurin firnast kostnaðin av krakkaveldinum frameftir. Tær mongu og longu bókligu útbúgvingarnar tykjast ætlaðar til at fyrireika skúlaða ungdómin til alment virksemi, sum heldur brúkar enn skapar nýggj framleiðsluvirðir. Men tann nýggja umsitingin, sum dúgliga lýsir eftir fólki, sýnist ikki at koma ístaðin fyri, men heldur at leggjast oman á verandi almenna virksemið. Í almanna- og heilsusektorinum tykist heldur einki mark at vera fyri trýstinum eftir fleiri starvsfólkum. Tað sama innan útbúgving og mentan. Bardagin um byrokratiska magt er ein náttúrlig avleiðing av hesi gongd. Royndin hjá landsstýrismanninum í vinnumálum at leggja nakrar samferðslufunktiónir saman endaði sum kunnugt við arbeiðssteðgi í heila viku, tí krakkaveldið ger fanatiska mótstøðu móti so mikið sum eini kanning av møguleikum at umsita landið øðrvísi og at spara pening. Hitt almenna kann spara pening, um viljin er til staðar. Eitt føroyskt reiðarí við t.d. fýra skipum, 30 fiskimonnum og 50 mió. kr. í landingavirði (umframt 10-tals avleidd arbeiðspláss í landi), verður vanliga umsitið av tveimum skrivstovufólkum og einum ella tveimum maskinmonnum. Ein almennur stovnur við eitt nú 120 mió. kr. í játtan krevur 10 ferðir so stórt starvsfólkatal í umsiting, sum tvey reiðarí við sama umsetningi tilsamans. Úrslitið er, at hitt almenna í Føroyum líður undir somu spillproduktión, sum ein rísvelta í Kina ella eitt kolanám í Sibiria. (Úrslitið av tí kenna vit). Skulu Føroyar gera sær vón um at fáa ráð til fullveldi, er neyðugt at tryggja bæði lægri kostnaðarstøði í framleiðsluni við lægri skattatrýsti, og at hvør króna brúkt til fyrisiting frameftir røkkur longri enn nú. Av tí at politisk valdsnýtsla tykist neyðug til at minka almenna sektorin, og valdsnýtslu eigur at verða sloppið undan, er frægasta loysnin, at politiski myndugleikin, um neyðugt, steðgar øllum nýggjum almennum starvssetanum. Tá tað er sagt, er eisini rætt at nevna, at nógvar almennar starvslýsingar eru til verandi størv, sum antin skulu lýsast av nýggjum, ella setast, tí starvsfólk, ið sat frammanundan, er farið í annað lýst starv hjá tí almenna. Men løgtingið og almenningurin eiga at kunna fylgja við, hvussu gongdin er við almennum starvssetanum. Tey kosta skattapening og darva fullveldi. Tí verður hesin fyrispurningur settur løgmanni. Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 7. apríl 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Spurningurin hjá Óla Breckmann er soljóðandi: Hvussu nógv nýggj almenn størv vórðu sett í 1998, og hvussu nógv størv er ætlanin at seta í 1999. Spurningurin fevnir um fimm høvuðsøkir í fyrisitingini, sum verða svarað hvør sær og flokkað í nummarrøð sambært fyrispurninginum. Hjálagt svarunum eru tvær talvur. Talva I er heildaryvirlit yvir svarini 1-5. Talva II, er útgreining av spurningi 3. 1) Miðfyrisitingin (hvørt stýri gjørt upp fyri seg). Á Løgmansskrivstovuni og í aðalstýrunum eru hesi størv sett: Løgmansskrivstovan hevur í 1998 sett 3 størv, harav eina starvið er tíðaravmarkað. Í 1999 er ætlanin at seta 1,5 starv. Fíggjarmálastýrið hevur sett 3 størv í 1998 og ætlar ikki at seta fleiri størv í 1999. Fiskimálastýrið hevur sett 1 starv í 1998 og ætlar at seta 3 størv í 1999. Vinnumálastýrið hevur sett 6 størv í 1998 og ætlar at seta 1 starv í 1999. Tó verða fleiri størv sett, um útbjóðingarumfar verður í 1999. Undirvísingar- og mentamálastýrið hevur onki starv sett í 1998 og ætlar at seta 2 størv í 1999. Almanna- og heilsumálstýrið hevur sett 1 starv í 1998 og ætlar at seta 5,5 størv í 1999. Harav er eina starvið tíðaravmarkað til 2 ár. 2) Heilsuverkið (hvørt sjúkrahús fyri seg). Í heilsuverkinum eru 2 kommunulæknar settir. Innan serstovnaøkið er játtað 0,5 starv til vardan verkstað í Vágum. Á Landssjúkrahúsinum er sett nýggj deild á stovn fyri senil dement har 16,5 fólk skulu starvast. Talið av nýggjum størvum í 1998 var sostatt 8, og fyri 1999 verður talan um 11 størv. 3) Almannaverkið (hvørt arbeiðsøki, barnaansing, eldrarøkt o.a. fyri seg) Á Almannastovuni og í Heimarøktini eru ongi nýggj størv sett í 1998, og ætlanin er ikki at seta nøkur í 1999. Til tess at svara spurninginum viðvíkjandi barnaansing v.m. eru kommunurnar bidnar um at upplýsa hvørji nýggj størv eru og verða sett ávikavist í 1998 og 1999 innan nevndu økir, íroknað størv á sjálvsognarstovnum, sum eru í kommununi. Talið fyri 1998 er íalt 36 størv, og fyri 1999 er talið 50,13 størv. Víst verður til hjálagda yvirlit, talvu II, sum útgreinar størvini fyri hvørja kommunu sær. 4) Skúlaverkið. Fyri alt skúlaverkið eru sett 0,75 starv í 1998, og ætlanin er at seta 6,5 størv í 1999. 5) Almennir mentanarstovnar. Almennu mentanarstovnarnir hava sett 2,75 starv í 1998 og ætlanin er at seta 8,25 starv í 1999. Viðmerkingar til talvu I og II Sum sæst á talvu I, er talan um íalt 61,5 nýggj størv í 1998 og um 88,88 størv í 1999 á teim økjum spurt verður um. Verða teir fimm spurningarnir bólkaðir í størv í miðfyrisitingini og størv, sum ikki eru í miðfyrisitingini, so sæst, at samlaða talið í miðfyrisitingini er 14 størv í 1998 og 13 størv í 1999, meðan samlaða talið fyri størv á stovnum er 47,5 í 1998 og 75,88 í 1999. Vert er at leggja til merkis, at spurningurin einans fevnir um ávísar stovnar og øki í lands- og kommunalu fyrisitingini. Verður hugt eftir talinum av nýggjum størvum í heilsuverkinum, skúlaverkinum og hjá almennum mentanarstovnum, tvs. spurningur 2, 4 og 5, sæst, at á øllum økjum er talan um ein lítlan vøkstur, meðan ein kann siga, at á almannaøkinum, (spurningur 3) er talan um ein størri vøkstur uppá 36 størv í 1998 og í 50,13 starv í 1999, tvs. ein samlaður vøkstur fyri hesi 2 árini uppá 86 størv. Málið avgreitt. Innflutnings- og fiskiloyvi Frøyanes 100-23 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðv. innflutnings- og fiskiloyvinum til Frøyanes Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Er tað í samsvari við lógina um vinnuligan fiskiskap, at nýmótans línuskip ogna sær fiskiloyvi í bólki 4 B? Hevur skipanarnevndin viðmælt, at føroyingar eru slopnir at flyta inn Frøyanes, og at báturin fær fiskiloyvi í bólki 4 B? Fær Frøyanes loyvi at royna á grunnum vatni, har onnur fiskiskip í somu stødd ikki sleppa at royna? Víkir landsstýrið í hesum máli frá meginreglunum um vinnuligan fiskiskap í spurninginum um atgongd til føroysk veiðiloyvi og kvotur? Hvussu tryggjar landsstýrið sær, at reglurnar um ognarviðurskiftini í fiskiflotanum verða hildnar sambært § 7 í lógini um vinnuligan fiskiskap? Viðmerkingar: Fyri stuttum kom undan kavi, at eitt føroyskt felag hevur keypt 2/3 av norska frystilínubátinum Frøyanes, og at norðmenn framhaldandi eiga seinasta triðingin. Sambært landsstýrinum er hesin línubátur skrásettur í bólki 4 B, saman við útróðrarbátum yvir 40 tons. Fyri at náa hesi skráseting, hava føroysku eigararnir keypt trý skip úr flotanum, og eftir umrokningum fær nýggi línubáturin 156 fiskidagar umframt íslandsloyvi. Henda mannagongd hevur vakt ans. M.a. er Frøyanes skrásettur í bólkinum fyri útróðrarbátar yvir 40 tons og ikki fyri línuskip yvir 110 tons. Harafturat skilst, at landsstýrið hevur játtað at leggja veiðiloyvir saman millum bólkarnar, og fylgja fiskidagarnir tí við. Hóast norðmenn bert eiga triðingin í línubátinum, er spurningurin, um landsstýrið nú opnar fyri møguleikanum, at útlendingar, sum frá líður, kunnu ogna sær føroysk fiskiloyvi og kvotur. Vit kunnu longu staðfesta, at stórur útlendskur áhugi er í nótaflota okkara, og at alivinnan lutvíst eisini er undir útlendskari leiðslu og ognarrætti. Hetta kann verða ein óheppin gongd, tí sum frá líður kann høvuðsvinnan gerast útlendsk og fer tí ikki at virka við føroyskum áhugamálum fyri eyga. Politiski boðsetningur landstýrisins hevur verið, at veiðitrýstið ikki skal økjast. M.a. varð dagatalið hjá línuskipunum lækkað í fjør. Ein týðandi táttur í fiskivinnupolitikkinum hevur eisini verið, at skip og bátar eru bólkaði eftir stødd og reiðskapi. Fiskiskapurin undir Føroyum er sera fjølbroyttur, og hóast sjálvsagt ynski um størri umsetiligheit í skipanini, so hevur tað týdning, at býtið millum stór og smærri skip/bátar verður soleiðis, at trolarar og størri før ikki fiska við síðuna av úróðrarbátum o.s.fr. Hetta er ein partur av sjálvari stovnsrøktini. Sum skilst hevur Frøyanes fingið fiskiloyvi millum smáu skipabólkarnar, og gitingar eru tí um, at hann fer at royna við allari veiðiorku síni á grunnum vatni, har størru føroysku skipini ikki sleppa framat. Um so er, er hetta nýggj mannagongd í býtinum millum skipabólkarnar, og eigur lands-stýrismaðurin tí at greiða tinginum frá samanhanginum í mannagongdini í málinum higartil. Nýggi línubáturin fer at frysta fiskin umborð, og tað er nógv, ið bendir á, at ætlanin er at avreiða í Noregi. Um veiðan ikki verður avreidd og virðisøkt í Føroyum, er tað ein spurningur, um tað er í samsvari við førda fiskivinnupolitikkin. Tað er sera umráðandi, at føroyingar sjálvir hava fulla stýring á fiskivinnuni, og at vit ikki fráskriva okkum ognarættin til tilfeingi okkara. Tað kann gerast ein vandaleið, enda føroysk fiskiloyvi/kvotur sum veðhald hjá eitt nú norskum kreditorum. Samanumtikið hava fleri spurningar og gitingar stungið seg upp í málinum um Frøyanes. Tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í fiskivinnumálum. Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. A tingfundi 23. februar 1999 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Ad. 1. Við løgtingslóg nr. 69 frá 18. august 1998 varð lógin um vinnuligan fiskiskap broytt, so tað nú er møguligt at leggja veiðiloyvi saman. Henda heimild er í § 8, stk. 2 og stk. 3. Samsvarandi hesi heimild kann landsstýrismaðurin eftir umsókn loyva, at fiskirættindini hjá einum skipi kunnu leggjast afturat fiskirættindunum hjá einum øðrum skipi, sum er í flotanum frammanundan, og fiskirættindini hjá tveimum ella fleiri fiskiførum kunnu leggjast saman og flytast yvir á eitt skip við ongum veiðiloyvi ella innflutt fiskifar. Hetta kann gerast við teirri treyt, at fiskiorkan ikki verður størri enn fiskiorkan tilsamans hjá fiskifarinum frammanundan og fiskifarinum, sum veiðiloyvi verður flutt frá. Í bólki 4 B, útróðrarbátar yvir 40 tons, eru 4 skip størri enn 110 tons. Skipamálið, sum sipað verður til í hesum fyrispurningi, er viðgjørt samsvarandi heimildunum í § 8, stk. 2 og 3 í lógini um vinnuligan fiskiskap, og eru samstundis trý skip farin úr bólki 4. Ad 2. Skipanarnevndin skal ikki viðgera einstøk mál. Hennara uppgáva er sambært § 22, stk. 4 at ....."lata landsstýrismanninum tilmæli um, hvussu fiskiskapurin skal skipast tað komandi fiskiárið, her undir møguligar broytingar í fiskidagatalinum fyri hvønn høvuðsbólk. Broytingar í fiskidagatalinum skulu m. a. vera grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. Skipanarnevndin skal meta, um galdandi fyriskipanir fyri fiskiveiði í føroyskum sjógvi yvirhøvur tryggja, at endamálini við hesi lóg verða rokkin." Samsvarandi hesum er Skipanarnevndin ikki biðin um at viðgera hetta ávísa málið. Ad. 3. Høvuðsreglan er, at friðingar og avmarkingar á fiskiøkjum verða gjørdar út frá skipastødd og veiðihátti og ikki út frá teimum bólkum, sum í lógini um vinnuligan fiskiskap á fiskidagatalið. Kunngerðin um, at línuskip ikki kunnu fiska innanfyri 6 fjórðingar, er galdandi fyri øll línuskip oman fyri 90 tons. Somuleiðis er í kunngerðini um friðing av gýtingarleiðum friðað eftir skipastødd og veiðihátti, men í tveimum kassum verður víst til línuskip í bólki 3. Sambært teimum tilsøgnum, sum eru givnar, fær m/s Frøyanes síni veiðirættindi í bólki 4 B, útróðrarbátar størri enn 40 tons. Hetta merkir, at um eingin broyting verður gjørd í hesi kunngerð, kann m/s Frøyanes fiska í hesum báðum kassum. Fiskimálastýrið arbeiðir við at gera broytingar í hesi kunngerð, tí friðingar skulu ikki vísa til skipabólk, men til skipastødd og veiðuhátt. Haraftrat umhugsar landsstýrismaðurin at leggja fyri løgtingið uppskot um at flyta størri fiskifør úr bólki 4 upp í bólk 3, men hetta krevur lógarbroytingar. Ad. 4. Fiskimálastýrið hevur viðgjørt hetta málið í samsvari við galdandi lóggávu. Tó kann verða lagt afturat, at hetta er fyrsta mál, sum verður avgreitt samsvarandi nýggju heimildunum í § 8, stk. 3 í lógini um vinnuligan fiskiskap. Eftirsum bindandi tilsøgn var givin um innflutningsloyvi, og bindandi keypssáttmáli var gjørdur, áðrenn tilsøgnin var úti, er málið avgreitt samsvarandi lógini. Landsstýrismaðurin fer nú at steðga á við viðgerðini av slíkum málum og áseta greiðari reglur samsvarandi § 8, stk. 7 í lógini um vinnuligan fiskiskap. Ad. 5. Tá tilsøgn um innflutningsloyvi hevur verið givin, verður víst til treytirnar í § 7, og hevur fastur táttur verið at vísa á, at tilsøgnin er treytað av, at nevndu treytir eru loknar. Hetta fevnir eisini um innflutt skip, sum er komið undir føroyskt flagg og hevur fingið føroysk fiskirættindi, og skulu hesar treytir altíð vera loknar. Fiskimálastýrið hevur biðið um og fingið øll skjøl og avtalur í nevnda máli og er komið til ta niðurstøðu, at treytirnar um ognarætt og avgerðarætt eru loknar. Samsvarandi § 7, stk. 3, punkt 3 í lógini um vinnuligan fiskiskap skal Føroya landsstýri hava upplýsingar, tá broyting fer fram í býtinum millum føroyska partin og útlendska partin av ognarpeninginum og atkvøðurættinum og skal góðkenna slíkar broytingar, og tað áliggur eigararunum framhaldandi at boða landsstýrinum frá broytingum í lutfallinum millum føroyska partin og útlendska partin í ognarpeninginum og atkvøðurættinum. Málið avgreitt. Innflutningsloyvi til norskan línubát 100-24 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðv. innflutningsloyvinum til norskan línubát Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá tingmonnunum Jákup Sverra Kass (framsøgumanni) og Vilhelm Johannesen, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvussu kann landsstýrið geva innflutningloyvi til eitt fiskfar úr Noregi, sum er størri enn øll tey verandi stállínuskipini í føroyska flotanum, og koyra hetta far í bólk 4b saman við útróðrabátum, uttan at hetta nervar tey verandi línuskipini í føroyska flotanum og útróðrabátarnar í nevnda bólki? Kann landsstýrismaðurin greiða meira nágreinliga frá, hvør báturin er, hvussu stórur hann er, hvussu hann er útgjørdur, og hvussu stóra veiðiroku hann hevur í mun til tey førini, sum eru farin úr flotanum? Kann landsstýrismaðurin greiða tinginum frá, hvat stendur í teimum avtalum, sum eru gjørdar í millum norsku og føroysku eigararnar í felagnum, sum skal innflyta norska bátin FRØYANES? T. d. hevur tað áhuga at vita, hvar báturin skal landa veiðuna." At enda vilja vit spyrja landsstýrismannin, um vit kunnu rokna við, at fleiri innflutningsloyvir av hesum slagnum verða givin, ella um landsstýrismaðurin ætlar at taka givna innflutningsloyvið aftur og koma við uppskoti um at broyta lóggávuna soleiðis, at slíkt ikki kann henda?" Viðmerkingar: Í nógv ár hevur mannagongdin verið, at skal loyvi gevast til nýbygging ella innflutning av fiskiskipi, skal annað fiskiskip við samsvarandi veiðiorku burtur úr fiskiskapinum. Seinastu tíðina hevur ligið á ljóði, og nú er váttað, at eitt føroyskt felag hevur fingið innflutningloyvi til ein umleið 10 ára gamlan norskan línubát, og at trý føroysk fiskiskip, sum seinastu nógvu árini hava verið lítið ella einki í vinnu, skulu burtur úr fiskiskapinum ístaðin. Vit eru vitandi um, at tey skipini, talan er um at leggja fyri at fáa norska línubátin inn, ikki hava verið í vinnu sum línuskip. Talan er um ein útróðrarbát og tvey fiskifør, íð eru nakað størri, men sum bert í lítlan mun hava roynt við snellu ávikavist undir Føroyum og undir Íslandi. Eftir tí vit vita, hevur tann norski línubáturin nógv størri veiðiorku enn hesir báðir tilsamans og eisini eina størri veiðiorku enn tey verandi føroysku línuskipini. Sambært tíðindum í føroysku fjølmiðlunum er talan um ein bát, sum er bygdur í 1989, íð hevur frystilast, og sum er væl størri enn teir vanliga føroysku línubátarnir. Sambært galdandi lóg um vinnuligan fiskiskap er samlaða fiskidagatalið hjá bólki 3: Línuskip yvir 110 tons 2.660. Hetta fiskidagatal verður býtt ímillum tey verandi skipini í nevnda bólki. Talan er um 17 skip við fullum línuloyvi og tvey skip við partvísum loyvi. Skipini við fullum loyvi hava 133 dagar í part og ávísa kvotu í íslendskum sjógvi. Sambært tíðindum, sum ganga, hevur norski línubáturin fingið tillutaðar 156 dagar, umframt tvey loyvir í íslendskum sjógvi. Tað sigst, at FRØYANES hevur fingið kalvaloyvið hjá MAI, og at snelluloyvi hjá MIÐVINGI verður latið sum línuloyvi í íslendskum sjógvi. Hetta kemur sjálvsagt at skerja kvoturnar hjá hinum føroysku bátunum undir Íslandi. Um innflutningsloyvið til FRØYANES ikki verður tikið aftur, kunnu vit rokna við, at fleiri aðrar umsóknir um innflutningsloyvi av sama slag eru á veg. Verða hesi givin, síggja vit fyri okkum, at støðan bæði hjá útróðrarflotanum og teim núverandi stállínuskipunum verður álvarsliga hótt, bæði tá talan er um fiskidagur undir Føroyum og kvotur í íslendskum sjógvi. Út frá hesum viðmerkingum loyva vit okkum at seta landsstýrismanninum í fiskivinnumálum hesar spurningar. Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. A tingfundi 23. februar svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Ad. 1 og 2. Avgerðin um at veita tilsøgn um loyvi at innflyta norska frystilínuskipið m/s Frøyanes var tikin við heimild í § 8, stk. 3, í løgtingslóg nr. 28. frá 10. mars 1994 um vinnuligan fiskiskap við seinni broytingum. Tilsøgnin um at flyta veiðirætttindini frá m/s Miðvingi og m/s Mai til m/s Frøyanes er grundað á, at talið av fiskidøgum, tillutað ávikavist m/s Miðvingi og m/s Mai, verður minkað niður í 45%. Frøyanes er bygdur í Noregi í 1989, umbygdur og longdur í 1995, longd 37,7 m, breidd 8,5 m, dýpd 6,5 m. Tonsatal 565 brutto/169 netto. Viðvíkjandi veiðiorkuni er umrokningin av fiskidøgunum gjørd við støði í veiðievnunum hjá ávikavist stállínuskipum og útróðrarbátum yvir 60 tons samsvarandi roknimodellinum í uppskotinum, sum varð latið landsstýrinum í sambandi við nevndarálitið frá Skipanarnevndini 8. februar 1996. Eisini er tikið við, at 70% av fiskidøgunum hjá m/b Óðin í bólki 4 A (útróðrarbátar 15-40 tons) verða latin m/s Mai. Verða hesir fiskidagarnir seinni latnir til m/s Frøyanes við 45% sum umrokningarfaktori, svarar tað til 31,5% av upprunaligu fiskidøgunum hjá m/b Óðin. Annars kann verða lagt afturat, at í bólki 4 B, útróðrarbátar yvir 40 tons, eru 4 skip yvir 110 tons. Fiskidagarnir, sum innflutta skipið hevur fingið tilsøgn um at fáa, koma sostatt úr sama skipabólki, sum hesi skip - á jøvnum føti við onnur fiskifør í bólkinum samsvarandi § 29 í lógini um vinnuligan fiskiskap - framman undan hava fingið tillutað fiskidagar burturúr. Tó verður dagatalið minkað samsvarandi ymisku veiðievnunum millum fiskiførini. Ad. 3. Fiskimálastýrið hevur biðið um og fingið øll skjøl og avtalur í nevnda máli og er komið til ta niðurstøðu, at treytirnar um ognar- og avgerðarrætt eru loknar. Samsvarandi kunngerð nr. 148 frá 14. november 1997 um avreiðing av fiski til innvigingar í Føroyum skal øll veiða á føroysku landleiðunum og/ella í íslendskum sjógvi, undantikin ávís fiskasløg, annaðhvørt seljast beinleiðis til fiskavirki í Føroyum til virkingar ella seljast á uppboðssølu í Føroyum. Fiskasløg, sum eru undantikin hesi reglu, eru lodna, sild, makrelur, rossamakrelur, gullaksur, laksur, kalvi og hávasløg. Nevnda kunngerð heimilar tó fiskiførum at avreiða beinleiðis uttanlands, svarandi til 25% av nøgdini, uppgjørt 4. hvønn mánað, uttan at hetta ávirkar nýtta fiskidagatalið. Er meira enn 25% av nøgdini, uppgjørt 4. hvønn mánað, avreitt beinleiðis uttanlands, verður nýtta fiskidagatalið fyri hvønn túr, avreitt hevur verið uttanlands í 4 mánaða tíðarskeiðnum, hækkað við 30%. Sostatt kemur eisini m/s Frøyanes eins og onnur føroysk skip undir somu reglur, tá fiskað hevur verið á føroysku landleiðunum og/ella í íslendskum sjógvi. Ad. 4. Fiskimálastýrið hevur viðgjørt hetta málið í samsvari við galdandi lóggávu. Tó kann verða lagt afturat, at hetta er fyrsta mál, sum verður avgreitt samsvarandi nýggju heimildunum í § 8, stk. 3, í lógini um vinnuligan fiskiskap. Eftirsum bindandi tilsøgn var givin um innflutningsloyvi, og bindandi keypssáttmáli var gjørdur, áðrenn tilsøgnin var úti, er málið avgreitt samsvarandi lógini. Landsstýrismaðurin fer nú at steðga á við viðgerðini av slíkum málum og áseta greiðari reglur samsvarandi § 8, stk. 7, í lógini um vinnuligan fiskiskap. Málið avgreitt. Stýrisskipan Føroya 100-25 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðv. løgtingslóg um stýrisskipan Føroya Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Lisbeth L. Petersen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvat ætlar løgmaður at gera, um landsstýrismaður ikki ger eftir samtykt løgtingsins ella røkir skyldur sínar sambært galdandi lóg? Ætlar sitandi løgmaður at skjóta upp broytingar í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya? Viðmerkingar: Síðan løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya varð sett í gildi ávikavist ólavsøkudag 1995 og 1996, hava spurningar verið frammi um ymist í somu lóg, ið kundi verið øðrvísi, og í summum førum ikki hóskaði til føroyska samfelagið, t.d. víðkan av verandi fyrisiting og vaksandi starvsfólkatali í sambandi við størri ábyrgd hjá einstaka landsstýrismanninum. Sjálvur hevur løgmðuur víst á iva í ávísum máli, har takast skuldi avgerð, um landsstýrismaður skuldi verða sitandi ella fara úr starvi. Løgmaður, ið tilnevnir og loysir úr starvi landsstýrismenn, segði seg ikki hava nóg greiðar reglur at virka eftir, og eftirlýsti greiðari orðing hesum viðikjandi. Lógin um "ábyrgd landsstýrismanna" viðvíkir ábyrgdini fyri embætisførslu, og hava løgmaður og landsstýrismenn sambært hesi lóg ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. Krøv til somu landsstýrismenn eru m.o., at teir hava ikki loyvi til at geva løgtinginum skeivar upplýsingar um málsøki teirra. Fyri stuttum varð dømi nevnt alment, har landsstýrismaður ikki hevði borið røtt tíðindi fram í ávísum máli. Ein annar landsstýrismaður hevur í hesum døgum ongar ætlanir um at medvirka til at útinna tey ríkislógartilmæli, sum løgtingið hevur samtykt og løgmaður staðfest. Ríkislógtilmælini eru fyri langari tíð síðani samtykt á Føroya løgtingi. Sambært § 33, stk. 3 í lóg um stýrisskipan Føroya hevur løgmaður "eftirlit við, at hvør einstakur landsstýrismaður situr fyri sínum málsøki á lógligan og fullgóðan hátt". Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 18. februar 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r: Til 1: Sambært stýrisskipanarlógina § 27 tilnevnir løgmaður landsstýrismenn. Sambært § 29 skal løgmaður loysa landsstýrismann úr embæti, ið biður um tað. Eisini í øðrum førum kann løgmaður loysa landsstýrismann úr embæti, og skal loysa landsstýrismann úr embæti, um tað við atkvøðugreiðslu í løgtinginum, har meira enn helmingur av øllum tingmonnum atkvøða fyri, verður samtykt, at løgtingið ikki longur hevur álit á landsstýrismanni. Sambært § 33 hevur løgmaður eftirlit við, at hvør einstakur landsstýrismaður situr fyri sínum málsøki á lógligan og fullgóðan hátt. Sambært § 37 hava løgmaður og landsstýrismenn rættarliga ábyrgd av fyrisitingini av teim málsøkjum, sum løgd eru til teirra. Út frá omanfyri standandi er tað skylda løgmans at syrgja fyri, at landsstýrismenn gera eftir samtyktum løgtingsins, ella røkja sínar skyldur sambært galdandi lóg. Gera teir ikki tað, kann løgmaður loysa landsstýrismann úr embæti. Løgtingið hevur eisini møguleika at reisa misálit á landsstýrismann ella løgmann sambært § 29. Harafturat hava vit eina landsstýrismálanevnd, sum kann taka upp til viðgerðar øll mál, sum hava við umsitingina at gera, og har landsstýrismenn hvør á sínum øki hava ábyrgdina. Ivamál spyrjarans eiga tí at síggjast í hesum samanhangi. Løgmaður hevur sjálvandi tikið hesi mál upp í landsstýrinum. Til fyrra málið er at siga, at onkrar misskiljingar og mistulkingar í fjølmiðlunum vóru orsøkin til ógreiðu tíðindini. Til seinna málið er at siga, at eg meti málið at hava fingið nøktandi viðgerð. Arbeitt verður tó framvegis við málinum. Áðrenn lógin kann setast í gildi, skulu samráðingar verða millum danska kirkjumálaráðharran og landsstýrismannin í mentamálum um partar av lógini. Harafturat skulu kunngerðir gerast. Hetta arbeiði er ikki liðugt, og roknað verður við, at tað tekur nakað av tíð enn. Landsstýrismaðurin í mentamálum hevur tí sent løgtinginum uppskot um ríkislógartilmæli, til tess at leingja um ígildissetanarfreistina. Til 2: Løgmaður ætlar ikki at skjóta upp broytingar í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya. Orsøkin er heilt einfalt hon, at Føroya løgting hevur samtykt at seta nevnd at gera uppskot til nýggja føroyska grundlóg. Sum ein partur av hesum arbeiði inngongur verandi stýrisskipanarlóg. Tí verða møguligar broytingar av stýrisskipanarlógini partur av hesum arbeiði. Málið avgreitt. Nýtt Suðuroyarskip 100-26 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðv. nýggjum Suðuroyarskipi Ár 1999, 22. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Hergeir Nielsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Landsstýrismaðurin verður spurdur um, hvørjar hugsanir hann hevur gjørt sær um gongdina í teirri politisku viðgerðini av komandi Suðuroyarskipinum? Verður málið lagt til tingsins viðgerð? Verða lokal áhugamál, ferða- og farmavinna, ítróttar-, frítíðar- og mentanaráhugamál og onnur lokal áhugamál tikin upp á ráð? Verður vinnulívið, fiski-, íðnaðar- o.o. vinnuáhugamál tikin upp á ráð? Verður ein komandi oljuvinna, havnaviðurskifti, herundir ferjulega, tikin við í metingunum? Verður Meginfelag teirra brekaðu og heilsutænastan annars tikin upp á ráð? Kann landsstýrismaðurin tryggja løgtinginum, at tað ikki verður farið undir fyrireikingar til projektering og útbjóðing, fyrr enn frammanfyri nevndu politisku-, lokalu-, mentanarligu- og heilsuáhugamálini eru tikin upp á ráð? Viðmerkingar: Samgongan hevur avtalað at dagføra sambandið um Suðuroyarfjørð og hevur í hesum sambandi m.a. sett á løgujáttanina, 6.38.2.02 Strandfaraskip Landsins, undir útreiðslum, bygging og løguframleiðslu, 1 mió. kr. í játtan fyri 1999, 60 mió.kr. í ætlan fyri 2000, 60 mió.kr. fyri 2001 og 70 mió.kr. fyri 2002. Talan er um størstu almennu ætlan av sínum slagi, og sjálvsagt er ein røð av viðurskiftum, ið havast skal í huga, tá ið avgerðir skulu takast íløguni viðvíkjandi. Kravspesifikatión til skipið frá tí, tað er bygt, og næstu tríati árini, skal gerast, og er tá neyðugt at lýsa verandi flutningsviðurskifti og greina tey sundur við atliti at fólka- og farmaflutningi. Tænastustøðið skal lýsast við atliti at oyggja-, bygda- og farmaleiðum. Smyrli viðvíkjandi skulu teknisku spesifikatiónirnar, galdandi trygdarkrøv, rakstur - íroknað umvælingar og viðlíkahald - lýsast. Verandi atløgumøguleikar, bryggja og landgongd, skulu lýsast, og metast skal um nyttustigið, skipastødd, slag og ferð. Einum nýggjum Suðuroyarskipi viðvíkjandi skulu avgerðir takast viðvíkjandi tekniskum kravfestingum, byggisniði, høvuðsinnrætting og rakstri. Eisini skulu framtíðar trygdarkrøv, skipaeftirlit og klassi, tænastustigið fyri røsk og brekað, útbúgvingar- og mentamál, oyggja-, bygda- og farmaleiðir havast í huga. Eftir at verandi og komandi flutningskrøv eru lýst so neyvt sum til ber, kemur sjálv verksetanarætlanin, ið fevnir um byggi- og kostnaðarætlan, játtan á fíggjarlógini, projektering og útbjóðing. Frammanfyri nevndu skilgreiningar eru sjálvandi neyðugar fyri teirri politisku viðgerðini. Á tingfundi tann 26. januar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 18. februar 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad.1. og 2. Sum nevnt á fíggjarlógini, hava Strandfaraskipini ein lutfalsliga høgan miðalaldur - nevniliga 31 ár - samstundis sum myndugleikarnir seta alsamt størri krøv til m.a. trygd. Tí verður neyðugt komandi árini at seta stórar upphæddir av til útskiftingar og umvælingar av skipunum, til tess at kunna nøkta flutningstørvin og framtíðarkrøv frá Skipaeftirlitinum og klassanum. Peningur varð settur av á fíggjarlógini 1998 til projektering av sandoyarskipi, og á fíggjarlógini 1999 er peningur settur av til projektering av Suðuroyarskipi og nýggjum Mása, harumframt er í ár 2000 sett av á langtíðarætlanini upphædd til projektering av nýggjum avloysaraskipi. Í sambandi við útbjóðingina av sjálvum projekteringsarbeiðinum av Sandoyarskipinum gjørdi Strandfaraskip Landsins eitt grundarlag, sum projekterast skuldi út frá - eina frágreiðing um kravspesifikatiónir o.a. Í hesi frágreiðing útgreinar og lýsir Strandfaraskip Landsins ein hóp av faktorum, ið hava ávirkan á endaligu ferjuverkætlanina. Her eru verandi og komandi flutningsuppgávur lýstar, so sum: Fólkaflutningur, herundir hvørjir málbólkar eru, íbúgvaraviðurskifti á Sandoynni o.l. Akfarsflutningur, herundir málbólkar. Farmaflutningur Eyka- og leigutúrar Tænastustøðið, herundir ferðaætlan hjá oyggjaleiðum, ferðaætlan hjá bygdaleiðum og ferðaætlan fyri akfør og farm. Lýsing av Tróndi og nýggja skipinum, herundir tekniskar specifikatiónir, trupulleikayvirlit, galdandi og komandi trygdarkrøv, skipaeftirlit, klassi, rakstur, umvælingar og viðlíkahald. Atløguviðurskifti Landgonguviðurskifti Veðrið á Sandoyarleiðini Áhugabólkar í verkætlanini, herundir bygdaráðini, fiskavirkini, handlar og onnur vinnuvirkir, almennir stovnar, Landsverkfrøðingurin, Meginfelag teirra brekaðu, sjúkrahús v.m. Harumframt er verksetanarætlanin gjølliga lýst, herundir byggiætlan, kostnaðarætlan, projektering v.m. Landsstýrismaðurin kundi hugsa sær, at fyrireikingin til bygging av nýggjum Suðuroyarskipi fer fram á sama hátt, sum lýst omanfyri. Løgtingið hevur tikið fyrsta stigið við at játta eina upphædd til projekteringina av nýggjum Suðuroyarskipi. Tá projekteringin er liðug, fær Løgtingið høvi til at viðgera málið aftur í sambandi við eina játtan til sjálva byggingina. Ætlanin er, at Løgtingið verður gjølla kunnað um byggingina. T.d. kundi projektbólkurin havt kunnandi fundir við áhugaðar tingmenn um projektið áðrenn fíggjarlógarviðgerðina. Ad. 3. - 6. Sum omanfyri víst á, hevur Strandfaraskip Landsins gjørt eitt stórt arbeiði í sambandi við Sandoyarferjuna, har allir áhugabólkar eru tiknir við uppá ráð. Hetta er ein nýggjur leistur, sum Strandfaraskip Landsins fer at nýta í framtíðini, eisini tá tað snýr seg um Suðuroyarferjuna. Øll eru vælkomin til at siga sína meining um eitt komandi Suðuroyarskip, og fer Strandfaraskip Landsins eisini at taka allar teir bólkar uppá ráð, sum, mett verður, hava áhuga í projektinum. Ad.7. Endamálið við fastari mannagongd í sambandi við projektering av nýggjum skipum er júst fyri at tryggja løgtinginum, at øll atlit eru tikin við, áðrenn bygt verður. Málið avgreitt. Forsorgarlógin - aktivering 100-27 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðv. aktivering av forsorgarlógini Ár 1999, 29. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Finni Helmsdal, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Spurningar mínir til landsstýrismannin eru hesir: Er tað rætt, sum ein frættir, at aktiveringsætlanirnar verða av ongum 1999, tí Almanna- og heilsumálastýrið hevur gloymt at umkontera játtanir, og fær slík gloymska nakrar avleiðingar. Ella er orsøkin onkur onnur? Hevur landsstýrið og Almanna- og heilsumálastýrið nakrar hugsanir um tað neyðuga ella óneyðuga í at aktivera forsorgarlógina? Valdar tann hugsanin í Tinganesi, at tað er óneyðugt at hugsa um aktivering, tí meira peningur aftur er millum fólk. Verður ikki hugsað um at arbeiða fyribyrgjandi og fáa royndir á økinum? Hevur landsstýrismaðurin ítøkiligar ætlanir um at gera nakað fyri, at aktiveringin kann fara ígongd sum skjótast? Hvat skal fólkið, sum Almannastovan setti sum aktiveringsleiðara, nú gera. Skal tað bara verða skrásett sum arbeiðsleyst? Viðmerkingar: Í 1992 vórðu fyrstu stigini tikin til at skipa fyri tiltøkum, ið skuldu aktivera arbeiðsleysar ungdómar kring landið. Síðan 1993 hevur verið skipað fyri arbeiðsfremjandi tiltøkum kring landið, og hava kommunurnar umsitið hesi tiltøk og tann pening, løgtingið hevur játtað til endamálið. Alt undir felagsheitinum: Ung í Arbeiði. Virksemið hevur verið størst í teimum størstu kommununum, og hava tær eisini borið rættiliga fitt av útreiðslum sjálvar í sambandi við nevndu tiltøk. Skipanin: Ung í Arbeiðið bleiv tó endurskoðað í 1995 av táverandi landsstýrismanni í almannamálum. Hetta tí landsstýrið ásannaði, at skipanin ikki tænti upprunaliga endamálinum í verki, og metti, at ávísar broytingar vóru neyðugar. Landsstýrið metti skipanina óhepna, m.a. tí: játtanin virkaði sum ein eykajáttan til viðlíkahald hjá fleiri kommunum, heldur enn sum aktivering av arbeiðsleysum tað vóru mangan tey mest initiativríku, sum játtanin bleiv nýtt til, og ikki til teirra, sum játtanin veruliga var ætlað til. Hóast allar kommunur ikki vóru eins fegnar um tað, so gjørdi landsstýrið av, at kommunurnar nú skuldu søkja um pening til lýstar verkætlanir, hvørs endamál skuldi vera at útvega arbeiðsleysum ungum arbeiði. Hetta fyri at hava betri eftirlit við, hvat peningurin bleiv nýttur til. Umframt setti landsstýrið ein arbeiðsbólk at koma við uppskoti um aktivering av forsorgarlógini. Arbeiðssetningur bólksins var: at tilevna uppskot til eina kunngerð til gr. 10 í forsorgarlógini at tilevna uppskot um eina aktiveringsskipan, og hvussu hendan kundi umsitast Bólkurin fór til verka 1. september 1995, og úrslitið av arbeiði hansara kunnu áhugað lesa um í álitinum, sum varð handað landsstýrismanninum 13. februar 1996. Í tráð við meginreglurnar í nevnda áliti fór Almannastovan undir at seta í verk aktivering av gr. 10 í forsorgarlógini eftir ávísari skipan. Aktiveringsleiðari varð settur 1. februar 1998. Og skuldi hesin nýta restina av árinum til at fyrireika aktiveringina, sum skuldi byrja av álvara 1. januar 1999 sum ein avloysari fyri Ung í Arbeiði ella Tiltøk fyri Ung, sum skipanin verður rópt í dag. Málið var í fyrstu syftu at aktivera 600 fólk. Avtalað varð gjørd við húsaeigara í høvuðsstaðnum um leigumál og innrætting. Og aktiveringsleiðarin skuldi fáa tvey fólk afturat sær til hesa krevjandi uppgávu Men nú løgtingið hevur atkvøtt fyri fíggjarlógini 1999 kemur fyri ein dag, at Almanna- og heilsumálastýrið "hevur gloymt" at gera fyrireikandi arbeiði til aktiveringina, og at tað tískil ikki eru pengar tøkir til at seta hesa í verk. Skipanin Tiltøk fyri Ung heldur tí fram, meðan aktiveringsætlanirnar eru lagdar til viks, húsaeigarin sleptur upp á fjall, aktiveringsleiðarin er arbeiðsleysur. Og alt fyrireikandi arbeiði tykist vera gjørt til fánýtis. Á tingfundi 2. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mars 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Tað er rætt, at ein aktiveringsleiðari varð settur 1. februar 1998, og at hesin skuldi arbeiða restina av árinum við at fyrireika eina aktivering, sum skuldi byrja av álvara 1. januar 1999. Upplýsast kann, at yvir 1000 fólk fáa forsorgarhjálp við teirri grundgeving, at tey eru arbeiðsleys. Tá ið spyrjarin sigur seg hava frætt, at orsøkin til, at ætlaða aktiveringsætlanin ikki bleiv av nøkrum, er, at Almanna- og heilsumálastýrið hevur gloymt at umkontera, so skal upplýsast, at hesi leysatíðindi, sum eru komin spyrjaranum fyri oyra, ikki eru eftirfarandi. Orsøkin er ein onnur, og hetta átti spyrjarin, sum inntil fyri stuttum hevði tætt tilknýti til Almannastovuna, at havt betri møguleikar at innheinta sær nærri upplýsingar um, enn bert at bera fram leysatíðindi. Tá ið fyrsta fíggjarlógaruppskotið varð latið Fíggjarmálastýrinum frá Almanna- og heilsumálastýrinum ultimo august 1998, var aktiveringsætlanin ikki endaliga liðug, og tískil vórðu avsettar 5 mill. kr. til "Tiltøk fyri ung", ið pláss var til innan tær rammur, sum avsettar vóru. Um miðjan september var aktiveringsætlanin liðug. Eitt broytingaruppskot til fíggjarlógina varð gjørt um miðjan november, har vórðu m.a. 2 mill. kr. fluttar frá "Tiltøk fyri ung" til umsitingina hjá Almannastovuni, tí mett varð, at aktiveringsætlanin samlað kom at kosta hetta. Grundgevingin, ið nýtt var fyri at flyta av játtanini "Tiltøk fyri ung", er júst tann sama, sum spyrjarin nevnir í sínum viðmerkingum. Verandi skipan stuðlar í stóran mun teimum mest initiativríku og ikki teimum, sum hava størsta tørvin fyri neyðini. Tað var tí ætlanin at fáa eina serliga skipan, har byggjast skuldi upp neyvt samstarv millum almannaverkið og arbeiðsgevaran fyri at hjálpa teimum ungu, sum ringast eru fyri. Annars skal verða mint á, at skipanin við "Tiltøk fyri ung" varð stovnað í eini tíð, har støðan á arbeiðsmarknaðinum var munandi øðrvísi, enn støðan er í dag. Hóast ætlanin var at nýta ein part av peninginum, sum var avsettur til "Tiltøk fyri ung", til at seta aktiveringsætlanina í verk, hevði skipanin "Ung í arbeiði" ikki dottið burtur. Peningurin hevði framvegis verið tøkur til hesa skipan, og kundu teir til dømis við fyrimuni verið nýttir til tey ungu undir 18 ár, sum ikki hava møguleika fyri at fáa eitt arbeiðs- ella aktiveringstilboð gjøgnum forsorgarlógina. Og skipanin "Ung í arbeiði" hevði framvegis verið ábyrgdarøkið hjá aktiveringsleiðaranum, sum er settur av Almannastovuni. Uppskotinum frá Almanna- og heilsumálastýrinum viðvíkjandi aktiveringsætlanini hevur fíggjarnevndin ikki tikið undir við. Fíggjarnevndin hevur ikki grundgivið fyri landsstýrismanninum, hví hon hevur tikið hesa støðu. Um miðjan desember varð gjørd ein nýggj roynd, men tað eydnaðist ikki landsstýrismanninum í almanna- og heilsumálum at fáa neyðuga undirtøku í fíggjarnevndini til at gera nýtt broytingaruppskot, tí fall henda royndin burtur eisini. Aktiveringsætlanin, sum arbeitt hevur verið við á Almannastovuni, hevur fulla undirtøku frá Almanna- og heilsumálastýrinum. Ætlanin var, at 4 sosialráðgevarar tilsamans skuldu brúkast í hesi aktiveringsætlan, og ætlanin var, at hesir skuldu lønast av verandi útreiðslum, ið brúktar vóru til aktivering. Í tí sambandinum hevur Almanna- og heilsumálastýrið gjørt sær greitt, at um so er, at nøkur vón skal vera fyri at fáa teir yvir 1000 forsorgarklientarnar vegna arbeiðsloysi at minka, so er neyðugt at seta pening av til at umsita hetta økið. Tá ið tingið ikki ynskir at seta neyðugan pening av til at gera aktivering, so ber illa til hjá landssstýrismanninum at gera nakað. Tað, ið sett er av á rakstrarkontoini hjá Almannastovuni, røkkur neyvan til at áleggja Almannastovuni nýggjar uppgávur. Men fer landsstýrismaðurin framhaldandi at royna at útvega neyðugar møguleikar. Fólkið, sum Almannastovan setti sum aktiveringsleiðara, verður lønt undir kontoini "Tiltøk fyri ung". Hesin persónur skal framhaldandi umsita hesa konto. Málið avgreitt. Kirkjulógir - ummæli av kunngerðum 100-28 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðv. ummæli heimastýrisins av kunngerðum útskrivaðar við heimild í kirkjulógunum Ár 1999, 29. januar boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Alfred Olsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r 1. Ætlar landsstýrið í hesi tingsetu at leggja fyri løgtingið uppskot til ríkislógartilmæli um avtøku av ríkslógartilmælum, dagfestum 28. januar 1998 um: Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um setan í størv innan fólkakirkjuna v.m Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um tilnevning av bispum og biskupsdømisskifti. Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um stjórn og brúk av kirkjum hjá fólkakirkjuni v.m Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um limaskap í fólkakirkjuni, kirkjuligar tænastur og prestagjaldsskifti. Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um jarðarferð og líkbrenning. Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um kirkjubygningar fólkakirkjunnar. Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um fíggjarviðurskifti fólkakirkjunnar 2. Um svarið er nei til hin fyrra spurningin, a) hví sendir landsstýrið ikki ríkismyndugleikunum ummæli av hesum uppskotum til kunngerðir: Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om folkekirkens kirkebygninger Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om bispevalg Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om stiftelse og ophør af medlemsskab af folkekirken Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om stiftelse og ophør af sognebåndsløsning samt om sognebåndsløseres valgret til menighedsråd Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om menighedsråds medvirken ved ansættelse i præstestillinger m.m. Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om begravelse og ligbrænding Forslag til bekendtgørelse for Færøerne om brug af folkekirkens kirker m.v. og nær kann ummæli væntast avgreitt ? b) hvussu gongst við arbeiðnum at gera hesar landsstýriskunngerðir : landsstýriskunngerð/ir skrivaðar út við heimild í Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um fíggjarviðurskifti fólkakirkjunnar landsstýriskunngerð/ir skrivaðar út við heimild í Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um kirkjubygningar fólkakirkjunnar. landsstýriskunngerð/ir skrivaðar út við heimild í Kgl. fyriskipan um at seta í gildi fyri Føroyar lóg um setan í størv innan fólkakirkjuna v.m og nær kann væntast at arbeiðið er liðugt ? Viðmerkingar: Sum kunnugt samtykti løgtingið, og løgmaður staðfesti og fráboðaði 28. januar 1998 ríkismyndugleikunum tey nevndu ríkislógartilmæli, og ríkisumboðið sendi 12. februar 1998 kirkjumálaráðnum tilmælini, men enn eru hesi tilmæli ikki útint við kunngjørdum kgl. fyriskipanum. Tí verður hesin fyrispurningur settur. Viðvíkjandi fyrra spurninginum er at viðmerkja, at eftir stýrisskipanarlógini § 47 er tað so, at áheitan á ríkismyndugleikarnar um at seta í gildi ríkislógávu í Føroyum bara kann fara fram við ríkislógartilmæli, sum sbr. § 48 er samtykt tilmæli á tingi, sum staðfest verður av løgmanni og fráboðað ríkismyndugleikunum. Hetta merkir, sbr løgfrøðingum, at skal farast fram lógliga, so hevur landsstýrið skyldu til at útinna eitt samtykt og staðfest ríkislógartilmæli, ella alt fyri eitt at taka neyðug stig til, at tey verða tikin av við einum nýggjum ríkislógartilmæli, sum tekur av hitt fyrra. Spurningurin verður tí settur fyri at fáa greiði á, hvørja kós landsstýrið ætlar at halda hesum viðvíkjandi. Viðvíkjandi seinna spurninginum er at siga, at kirkjumálaráðið í skrivi, dagfestum 16.12.1998, til ríkisumboðið sigur frá, at "Disse syv kgl. anordninger vil kunne sættes i kraft, så snart man fra færøsk side måtte ønske det. I denne forbindelse kan jeg oplyse, at disse kgl. anordningers ikrafttræden ikke behøver afvente Det færøske Hjemmestyres behandling af forslag til kgl. anordning om ikrafttræden på Færøerne af lov om menighedsråd. De syv kgl. anordninger kan godt stå alene. Derimod er det en forudsætning for ikraftsættelse af de syv kgl. anordninger, at de tilhørende bekendtgørelser - danske og færøske - er udarbejdet." Sbr. stýrisskipanarlógini § 49, 2. stk., ummælir landsstýrið heimastýrisins vegna tær nevndu kunngerðirnar. Málið um at útinna ríkislógartilmælini bíðar tí eftir, at landsstýrið ummælir tær nevndu donsku kunngerðirnar, og tí verður spurt, hvørjar grundir eru fyri at drála við hesum, tá tað sum nevnt ikki er loyvt at drála við slíkum ummæli fyri at hindra, at lógliga samtykt og staðfest ríkislógartilmæli verða útint. Eisini bíðar málið eftir neyðugum landsstýriskunngerðum, og tí verður eisini spurt, hvussu gongst við arbeiðnum at gera neyðugu landsstýriskunngerðirnar á økinum. Á tingfundi 2. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 25. februar 1999 boðaði formaðurin frá brævi frá spyrjaranum, har hann tekur fyrispurningin aftur, við tað at landsstýrismaðurin hevur lagt fram løgtingsmál nr. 82/1998: Ríkislógartilmæli um broyting í ríkislógartilmælum um at seta í gildi fyri Føroyar ymsar kirkjulógir. Málið avgreitt. Farleið Øravík - Hov 100-29 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðv. farleiðini Øravík - Hov Ár 1999, 29. januar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Flemming Mikkelsen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Er kanningin sett í verk, um ikki, nær verður nevnda kanning gjørd? Nær væntast endaliga ætlanin, farleiðin Øravík-Hov, fyriliggja? Viðmerkingar: Sum øllum kunnugt eru meira enn 40 ár farin, síðani vegastrekkið Øravík-Hov varð gjørt av fyrstan tíð. Ferðslan er vaksin øgiligt hesa farnu tíð, serliga tunga ferðslan, nú mest sum allir flutningur til og frá oynni gongur um Drelnes. Dagliga talið á akførum hesa farleið er umleið 600. Oman fyri Hovs bygd gongur vegurin gjøgnum brattlendi, har grót dagliga rapar oman á vegin, og í fleiri førum hava omanlop og skalvur verið til ampa fyri ferðsluna, hetta hevur tíbetur enn ikki kostað mannalív. Farleið í slíkum lendi er og verður vandamikil, sjálvt um ábøtur verða gjørdar. Tí halda suðringar, ið dagliga nýta hesa farleið til og frá arbeiði í góðum sum ringum veðri, at einasta rætta er at gera berghol millum Øravík og Hov. Hetta er landsstýrismaðurin kunnaður um, tá út við 1300 suðringar gjørdu vart við hetta vandamikla vegastrekkið. Í hesum sambandi er landsstýrismaðurin siteraður fyri at siga, at tað verður ikki farið undir nakað arbeiði tey fyrstu nógvu árini, soleiðis sum fíggjarliga støðan er. Kortini er 1 mió.kr. settar av á fíggjarlógini fyri árið 1999, har m.a. verður sagt í viðmerkingunum, at vegastrekkið Øravík-Hov treingir til ábøtur. Tí verður kannað, um tað er ráðiligt at byggja tunnil ístaðin fyri tað sera trupla arbeiði, tað er at breiðka vegin. Út frá hesum viðmerkingum loyvir undirritaði sær at seta landsstýrismanninum í samferðslumálum hesar spurningar. Á tingfundi 2. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skuldi svarast. Á tingfundi 3. mars 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad. 1. og 2. Á fíggjarlógini fyri 1999 stendur soleiðis orðað undir 6.38.1.07. Nýggir landsvegir: "Strekkið millum Øravík og Hov treingir til ábøtur, og er ætlanin at kanna, um tað er ráðiligt at byggja ein tunnil í staðin fyri tað sera trupla arbeiðið, tað er at breiðka vegin, sum hann er." Av virksemisyvirlitinum undir greinini sæst, at 1 mill. kr. er sett av til hesa kanning. Nevnda kanning av vegastrekkinum Øravík - Hov er byrjað. landsverkfrøðingsstovnurin upplýsir fyri landsstýrinum, at mesti parturin av hesum árinum fer at ganga, áðrenn kanningin er liðug. Um nøktandi úrslit verða tøk í heyst, kann eitt endaligt uppskot til verkætlan verða liðugt móti vári næsta ár. Annað er so, nær løgtingið velur at seta hesa verkætlan á fíggjarlógina. Málið avgreitt. Vaktar- og bjargingarskip 100-30 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðv. nýggjum vaktar- og bjargingarskipi Ár 1999, tann 2. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Annitu á Fríðriksmørk, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Hvat, heldur landsstýrismaðurin, kann vera orsøkin til, at tilboðini til vaktar- og bjargingarskipið vóru so høg í mun til tað, sum sett var av á fíggjarlógini? Fekk stýrisbólkurin (settur av landsstýrinum) og fyritøkan Kverndokk og Eldoy (sum gjørdu ítøkiligu spesifikatiónina), boð um, at spesifikatiónin skuldi vera so mikið realistisk, at tilboðini kundu halda seg til ávísar fíggjarkarmar, um so er, hvørjar? Er ætlanin við byggingini av skipinum ein liður í eini heildarætlan fyri vaktar- og bjargingartænastu við Føroyar? 3.1.Hvørji krøv verða sett til vaktar- og bjargingartænastu í sambandi við fullveldisætlanina? 3.2. Hvørji krøv verða sett til vaktar- og bjargingartænastu í sambandi við eina møguliga komandi oljuvinnu? 3.3. Hvørji krøv verða sett til eina framtíðar tyrlutænastu fyri Føroyar? Er ætlanin við byggingini av skipinum ein liður í eini íløguraðfesting hjá landsstýrinum? Viðmerkingar: ad 1 og 2. Tá ið fíggjarlógin fyri 1999 var til viðgerðar, var m.a. nýtt vaktarskip á skránni, har síggja vit, at játtaðar eru: 17 mió. kr. fyri 1998, 23 mió. kr. fyri 1999 og 23 mió kr. fyri ár 2000. Soleiðis fingu tingfólk ta fatan, at ætlanin kom at kosta uml. 63 mió. kr. fyri landskassan; men nú tá avtornar, og tilboðini eru komin inn, síggja vit, at landskassin má av við 118 mió. kr., um skipið verður bygt í Føroyum (tá er vanligi meirikostnaðurin ikki tikin við til endaligu byggingina), og 93 mió. kr., um skipið verður bygt í Noregi. So er spurningurin, hvar feilurin liggur: Er 63 mió. kr. eitt órealistiskt tal, soleiðis sum tað varð upplýst fyri tinginum, at skipið kom at kosta? og/ella hevur arbeiðið við kravspesifikatiónini ikki skula hildið seg innan fyri nakrar fíggjarkarmar? og/ella eru tað tilboðini frá skipasmiðjunum, sum eru órealistisk í mun til spesifikatiónina? ad 3 og 4. So til spurningin um heildarætlan og íløguraðfesting: Tað hevur ligið á ljóði, at betri er at byggja skipið í Noregi, tí har er tað bíligari og skjótari, men um landsstýrið kann leggja skipið í eina raðfesting fyri almennar íløgur, sum liggja fyri framman, og harumframt kann gera eina heildarætlan fyri vaktar- og bjargingarøkið, so eri eg vís í, at tað skjótt verður komið til ta niðurstøðu, at tað loysir seg ferfalt at gera skipið her heima. ad 3 Viðvíkjandi heildarætlan skal støða takst til, hvørjar ætlanir landsstýrið hevur á vaktar- og bjargingarøkinum, nú vit stevna móti fullveldi; eru nøkur krøv har, sum skulu lúkast fyri t.d. at verja suverenitetin yvir land- og sjóøkið? Hvørji krøv seta vit okkum/verða sett okkum, og hvørjir samstarvsmøguleikar eru við størri oljufyritøkur til eina møguliga oljuvinnu? Viðvíkjandi tyrlutænastuni kenna vit ta ótryggu støðu, sum føroyingar eru í, eingin veit, nær vit missa verandi avtalu, tí eigur tyrlutænastan at vera ein liður í eini møguligari tilbúgvingarætlan. ad 4 Við raðfesting av almennum íløgum verður hugsað um tær stóru íløguætlanir, sum landsstýrið hevur fyri framman; m.a. stendur Strandferðslan framman fyri íløgur fyri góðar 800 mió. kr. Eins og hesar eigur eisini nýggja vaktar- og bjargingarskipið at vera við í eini almennari íløguraðfesting hjá landsstýrinum, so vit fyrst og fremst sleppa undan eini yvirupphiting - og somuleiðis fyri at útnytta møguleikan at drýggja búskaparvøksturin - ein drýggjan, sum átti at verið møgulig aftaná góð búskaparár. Tað er rætt, at íløgur eru neyðugar, bæði hjá kommunum og hjá landinum, og óivað hjá tí privata eisini. Men íløgurnar hjá tí almenna mugu raðfestast soleiðis, at ein ætlan er, sum sigur, í hvørji raðfylgju íløgurnar verða gjørdar! Á tingfundi 5. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 9. februar 1999 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður fyrispuringinum soleiðis: Svar ad.1. Í sambandi við gerð av fíggjarlógaruppskoti fyri 1998 varð í juni 1997 settur peningur av til bygging av nýggjum vaktarskipi. Her byrjaði arbeiðið, og tá var einki projekt gjørt, men ein meting var, at kostnaðurin fór at liggja um 65 mió. kr. Tá játtanin var samtykt, var farið í gongd. Stórur dentur var lagdur á, at hetta skip skuldi klára tær uppgávur, ið skuldu til bæði á vaktar- og ikki minst á bjargingarsíðuni. Her skuldi íløga gerast í framtíðina hjá eini sjóvinnutjóð, og tí var umráðandi, at loysnin var tann rætta. Út frá hesum varð kravspesifikatión gjørd og latin tann 3. apríl 1998. Á sumri 1998 varð Kverndokk og Eldøy biðin um at projektera. Fiskimálastýrið sendi síðani um miðan september innbjóðingarskriv til 21 skipasmiðjur við áheitan um at geva tilboð uppá bygging av nýggjum vaktarskipi. Skipasmiðjurnar, sum vóru bidnar at geva tilboð, vóru úr Kina, Chile, Spania, Danmark, Noregi og Føroyum. Freistin at geva tilboð varð ásett til 15. oktober 1998. Tá freistin var úti høvdu 10 skipasmiðjur givið tilboð til Fiskimálastýrið. Eitt yvirlit yvir innkomnu tilboðini verður hjálagt. (sí fylgiskjal) Tá tilboðini komu inn í oktober 1998, var møguligt at halda tey tætt uppat játtanini. Tilboðini lógu frá 70 mió. kr. og uppeftir. Men hetta broyttist undir realitetssamráðingunum m.a. orsaka av hækkandi krónukursi. Nú eru tilboðini endalig og klár at takað støðu til. Sum tað týðiliga gekk fram á evnisdegnum fyri landsstýris- og løgtingslimum, er við hesum projekti gjørd ein framtíðarætlan til eftirlit og trygd á sjónum. Uppskot verður lagt fyri løgtingið fyrsta dagin, har endalig støða skal takast til skipið. Ad. 2 Stýrisbólkurin Verkætlanin er stýrd av einum stýrisbólki umboðandi Fiskimálastýrið, hvørs limir eru Kaj P. Mortensen, Elmar Højgaard, Jan Kristoffersen og Almfinn Jacobsen umframt tekniskum serkønum, Kristin Rasmussen, verkfrøðingi og løgfrøðisligum serkunnleika, Christian Andreasen, advokati. Projekteringsarbeiðið og útbjóðingartilfarið er, sum áður nevnt, gjørt av Kverndokk og Eldøy í tøttum samstarvi við stýrisbólkin, sum hevur gjørt kravspesifikatiónina. Stýrisbólkurin hevur staðið fyri at gjøgnumføra verkætlanina og hevur havt samráðingarnar við skipasmiðjurnar. Uppgávan hjá stýrisbólkinum var at fáa til vega rætta projektið, sum eisini skuldi haldast á einum rímiligum prísstøði. Til samanberingar kann nevnast, at grannar okkara fyri vestan, Ísland, í hesum døgum er í ferð við eitt projekt til nýtt vaktar- og bjargingarskip, sum kemur at kosta uml. 250 mió. kr. Eftir at tilboðini komu inn, hevur stýrisbólkurin havt samráðingar við 3 skipasmiðjur og fyriliggja hesi boð at taka støðu til. Skipasmiðjurnar vóru Huangpu Guangzhou, Kina, Myklebust Mekaniske Verksted, Noreg og skipasmiðjan á Skála og Tórshavnar Skipasmiðja Eftir gjøllari viðgerð og havandi prísmunin og leveringstíðina í huga mælir stýrisbólkurin til at byggja skipið í Noregi. Ad. 3. Fiskiveiðieftirlitið, herundir vaktar- og bjargingartænastan, má hava 2 rímiliga stór skip tøk, til tess at hava eitt neyvt fiskiveiðieftirlit bæði á føroyska landgrunninum og á altjóða leiðunum, sum koma undir umsiting av NEAFC og NAFO, og at røkja bjargingaruppgávurnar nøktandi. ad. 3.1 Við bygging av nýggjum vaktarskipi er farið grundiga til verka, so at vit eru før fyri at røkja vaktar- og bjargingartænastu á nær- og fjarleiðum á rímiligum støði. Frammanundan hava vit Tjaldrið og Spógvan, og neyðugt er við einum skipi aftrat. Nýggja skipið er av slíkari stødd, sum kann røkja okkara uppgávur á altjóða leiðum, men er samstundis ansað eftir, at tað ikki er ov stórt til uppgávur á nærleiðum. Ætlaða nýggja skipið saman við Tjaldrinum og Spógvanum verður mett at kunna røkja allar okkara vaktar- og bjargingartænastu. Rættast er her at nevna, at Tjaldrið er 23 ára gamalt og treingir til stórar ábøtur serstakliga í maskinrúminum. Umhugsast má, at Tjaldrið eisini verður skift út innan fyri eitt hóskandi tíðarbil, og má tí longu nú setast á eina framtíðar íløguætlan. ad. 3.2 Ein komandi oljuvinna hevur sum krav frá myndugleikans síðu, at oljufeløgini muga hava eina trygdarskipan (Safety Case), sum áleggur teimum at hava til reiðar alla útgerð í sambandi við, at olja ikki dálkar havumhvørvið. Fiskiveiðieftirlitið, herundir vaktar- og bjargingartænastan hevur vegna landsstýrið sambært havumhvørvislógini ábyrgdina av at basa oljudálking við Føroyar. Krøvini til vaktar- og bjargingartænastuna eru at hava útgerð og útbúnað hesum viðvíkjandi. Nýggja skipið skal hava møguleika at leggja út girðingar og at sópa upp, um olja er komin á sjógv. Tað er enn ov tíðliga at siga so nógv um samstarvsmøguleikar á hesum øki við oljufyritøkur. ad. 3.3 Landsstýrið hevur ábyrgdina av bjarging, og til tess at røkja tyrlutænastuna til hetta endamál er gjørd ein avtala við donsku sjóverjuna, tá teirra tyrla er tøk. Eisini hevur tyrlan hjá Atlantic Airways verið nýtt til ymiskar uppgávur. Sjóverjutyrlan verður ikki ein varandi loysn, men fyribils er avtalan longd fyri 1999. Tað er nógv, sum týðir uppá, at neyðugt er við útbygdari tyrlutænastu í Føroyum. Landstýrið er av teirri áskoðan, at hesar uppgávur eiga at verða samskipaðar, og hevur tí sett seg í samband við Atlantic Airways um møguleikan at samskipa framtíðar tyrlutænastu. Tyrlutænastan í framtíðini skal m.a. røkja hesar uppgávur: SAR (search and rescue) ella LOB (leiting og bjarging) Fiskiveiðieftirlit Sjúkraflutning Ferðafólka- og farmaflutning til og frá útoyggjum og útplássum Slingflýgving Atlantic Airways megnar ikki í dag at røkja allar hesar uppgávur og arbeiðir tí við eini verkætlan, sum kann nøkta tørvin við tyrlu at røkja nevndu uppgávur. Tá verkætlanin er liðug, má støða takast til hesa. Henda ætlan er ein liður í tilbúgvingarætlanini. Tyrla at røkja omanfyri nevndu uppgávur má hava eina hóskandi stødd, má taka 12 - 14 persónar og hava møguleika at fara (range) út á 200 fj. sjómarkið. Í grannalondum okkara er farið burtur frá at hava tyrlu umborð á skipum, tí henda skal altíð vera klár, vera plaserað sentralt, so hon skjótast kann koma á staðið og kunna hava neyðuga læknahjálp ella aðra hjálp við, tá farið verður avstað. Tí er eingin ivi um, at føroysk tyrlutænasta skal vera plaserað á landjørðini, og tað fíggjaliga sigur okkum, at hon sjálvandi skal samskipast. ad. 4 Víst verður til íløguætlan landsstýrisins á fíggjarlógini. Í løtuni er ætlanin fyrst at byggja eitt vaktar- og bjargingarskip og eitt ferðamannaskip til Strandfaraskip Landsins. Hesar skipasmiðjur eru bidnar um at geva tilboð uppá bygging av nýggjum vaktarskipi til Fiskimálastýrið: Skipasmiðja Land Leveringstíð DKR NOK UDS The Embassy of the People's Republic of China in Denmark Hellerup, Danmark Astilleros y Servicios Navales S.A. Santiago, Chile 15 mðr. 101.139.380 16.260.352 ASMAR Shipbuilding Yard Talcahuano, Chile 30/3-2000 96.235.840 15.472.000 Balencia Shipyard Valencia, Spania Constructiones Navales P. Freire S.A. Galicia/Pontevedra Spania Astoilleros de Murueta S.A. Vizeaya, Spania Astilleros de Pasaia S.A. Guipuzcoa, Spania CMC Hitran International Shipbuilding Co. Beijing, China 1/3-2000 111.960.000 18.000.000 China Shipbuilding Trading Co. Ltd. Beijing, China 16 mðr. 70.360.640 11.312.000 China National Complete Plant I/E Corp. Beijing, China Ørskov Christensens Staalskibsværft A/S Frederikshavn, Danmark Karstensens Skibsværft A/S Skagen, Danmark Aarhus Flydedok A/S Århus, Danmark Myklebust Mekaniske Verksted A/S Gursken, Norge 30/3-2000 86.590.632 14.204.500 Mjellem & Karlsen A/S Bergen, Norge 15 mðr. 116.500.000 Langsten Slip & Båtbyggeri A/S Tomrefjord, Norge 1. kv. 2000 92.500.000 Flekkefjord Slip & Maskinfabrikk A/S Flekkefjord, Norge Mars 2000 98.700.000 Brattvaag Industrier A/S Brattvaag, Norge Simek A/S Flekkefjord, Norge 1. kv. 2000 103.794.560 127.700.000 Tórshavnar Skipasmiðja P/F Tórshavn Medio 2001 99.500.000 Skipasmiðjan á Skála P/F Skála Málið avgreitt. Eystureuropeiskar skjalagoymslur 100-31 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðv. skjalakanningum í eystureuropeiskum skjalagoymslum Ár 1999, tann 2. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: F y r i s p u r n i n g u r Fer løgmaður at mæla landsstýrinum til: At víðka kanningina í amerikonsku skjalagoymslunum eisini at fevna um skjøl í eystureuropeisku skjalagoymslunum um sovjetsku ávirkanina í Føroyuum undir kalda krígnum? Fyri at tryggja javnvág í søgufatan føroyinga at gera kanningar í eystureuropeisku skjalagoymslunum um a) sovjetsku ætlanirnar við føroyskum land- og sjóøki og b) møguliga hugsjónarliga ávirkan í Føroyum undir kalda krígnum? At mæla løgtinginum til at játta pening til kanningararbeiðið? Viðmerkingar: Kalda kríggið millum stórveldini merkti í stóran mun politisku hugsjónirnar í londunum kring allan heim. Hóast fjøldin av føroyingum tá eins og nú styðjaði ta demokratisku hugsjónina, sum varð vard av vesturlendska verjufelagsskapinum, var sjónligt, at eisini her á landi vóru tað tey, sum lótu seg tøla av politisku skipanini handan jarntjaldið. Tey vóru eisini mong, sum tóku lut í tiltøkunum, sum vóru eyðmerkt av áhaldandi útspilling av vesturlendsku samfelagsvirðunum, verjuskipanini og serstaktliga USA. Hesi sjónarmið vóru serliga sjónsk, tá herskip úr NATO-londum vitju havnir okkara. Tá amerikanska herskipið Mc Cloy vitjaði Tórshavn í 1987 kappaðust tásitandi landsstýri, umboð úr poltiskum flokkum og friðarrørslan at leggja forðingar fyri, at hetta vesturlendska verjuskip slapp at bryggju. Hetta átak var sjáldsamari andsøgn við tað várkunnsemi, sum somu flokkar og friðarrørslan sýndu sovjetska leiklutinum á okkara leiðum. Nú røkist fyri, at kanningin í amerikansku skjalagoymslunum um støðu Føroya undir kalda krígnum, er um at vera liðug. Tá løgtingið avráddi at fáa innlit í amerikonsk skjøl um Føroyar undir kalda krígnum, so eiga vit sjálvsagt at fáa lýst heildina í stórpolitisku viðurskiftunum, sum sermerkti skilnaðin millum hugsjónarliga hugburðin millum manna, og fáa kannað, hvørjar ætlanir eystureuropeiska hernaðarsamgongan hevði við okkara land- og sjóøki, og um samgongan royndi at ávirka føroyingar og føroyskar felagsskapir at virka samsvarandi teimum ætlanum og hugsjónum, henda hernaðarsamgonga hevði á okkara leiðum. Síðan jarntjaldið fall, hava søgufrøðingar havt atgongd til fyrrverandi loynilig hernaðarskjøl eystanfyri. Hesir hava avdúkað mangt áhugavert um leiklutin hjá Warzawasamgonguni í vesturheiminum í ártíggju. Hetta eru viðurskifti, sum aðrastaðni hava stóran almennan áhuga. Tað er tí sjálvsagt, við atliti at heimiligu viðurskiftunum og søgufatanini, at troyta henda kanningarmøguleika og gera skjalakanningar í eystureuropeisku skjalagoymslunum, sum í minsta lagi eru ájavnt við tær kanningar, sum gjørdar eru í amerikonsku skjalagoymslunum. Undirritaði setti samsvarandi fyrispurning til táverandi løgmann í 1997. Í svarinum staðfestir løgmaður, at embætismannenvndin, sum gjørdi arbeiðssetingin til skjalakanningina í USA, heldur, "at ein slík kanning hevði verið áhugaverd, men mælir frá at gera kanningina samstundis við kanningini í amerikonsku skjalagoymslunum. Nevndin heldur, tað vera best at gera sær nakrar royndir av kanningini í amerikonskum skjalagoymslum, áðrenn farið verður undir aðrar kanningar av tílíkum slagi." Nú nevnda kanning er um at vera liðug, verður løgmaður biðin um at greiða frá, um arbeiðið fer at halda fram - í skjalagoymslunum eystanfyri. Á tingfundi 5. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 10. mars 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Fyrst er at siga, at hernaðarligu kanningarnar, ið vórðu settar í verk fyri 2 árum síðani, eru ikki lidnar enn. Í sambandi við hesar kanningar hevur ein søgufrøðingur verið í USA tvær ferðir og gjørt skjalarannsóknir í viðkomandi skjalasøvnum. Harafturat eru rannsóknir gjørdar í søvnunum hjá ríkisumboðnum, í landsstýrinum, á Føroya landsskjalasavni og í viðkomandi skjalasøvnum á danska ríkisskjalasavninum. Savnað er eitt umfevnandi skjalatilfar, ið m.a. lýsir hernaðarliga áhugan hjá vestanveldinum í Føroyum, meðan leikluturin hjá eystureuropeisku londunum ikki er fevndur av kanningini. Eg haldi tí, at fyrispurningurin frá Bjarna Djurholm er sera viðkomandi. Tað hevði eftir mínum tykki verið sera áhugavert at sett aðrar kanningar í verk til tess at útvega okkum søguligan kunnleika um eystureuopeisku skjalagoymslurnar og um sovjetisku ávirkanina í Føroyum undir kalda krígnum. Hinvegin haldi eg, tað vera rættast at bíða við hesum kanningum, til frágreiðingin um verandi kanningar er liðug. Sambært arbeiðsbólkinum, ið stendur fyri nevndu kanningum, verður hetta í ár. Eftir míni meting, er tað tí hóskandi, at peningur til víðkaðar kanningar á hernaðarøkinum, verður settur á fíggjarlógina fyri ár 2000. Málið avgreitt. Játtanarmannagongdir 100-32 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. játtanarmannagongum Ár 1999, tann 5. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni: F y r i s p u r n i n g u r Hvørji krøv setir Fíggjarmálastýrið fyri at at heimila eini meirnýtslu á einum rakstrarstaði fyri einari lógarbundnari útreiðslu á fíggjarlógini, tá ið meirnýtslan er orsakað av eini nýggjari lóg, ella orsakað av lógarbroytingum í eini galdandi lóg innan øki, sum myndugleikarnir kenna kostnaðin av, tá málið verður framlagt? Viðmerkingar: Mikudagin 27. januar 1999 vóru munnligir fyrispurningar svaraðir á tingfundi. Jákup Sverri Kass, løgtingsmaður, spurdi Signar á Brúnni, landsstýrismann, nær ein nýggj stuðulsskipan innan útbúgvingar verður løgd fyri tingið, og hvussu landsstýrismaðurin ætlar at fíggja hesa nýggju skipanina? Til seinna spurningin svaraði landsstýrismaðurin: "Tað verður soleiðis, at tað kemur fram sum eitt lógaruppskot, og í tí lógaruppskotinum er nágreinilig frágreiðing um, hvat kostnaðurin verður av tí. Men soleiðis sum tað hevur verið praktiserað í tinginum, so verður ikki biðið um eina eykajáttan, tí tað er ein lógarbundin útreiðsla, t.v.s. at tað er ikki neyðugt at koma við eini eykajáttan, søkja um eina eykajáttan, tí tað er lógarbundið." Eg segði í einari viðmerking, at eingin útreiðsla má haldast uttan við heimild í eini játtan á fíggjarlógini ella í aðrari játtanarlóg. Til m.a. hetta svaraði landsstýrismaðurin: "Og fyri at vera heilt vísur í, at mannagongdin var røtt í sambandi við hetta málið, so havi eg vent mær til Fíggjarmálarstýrið og spurt, hvussuleiðis man skal fyrihalda sær í einum sovorðnum máli sum hesum. Hatta svarið, sum eg havi givið, er tað, sum eg havi fingið at vita frá teimum. So ger man upp, tá ið árið er úti, og man setir tað upp og greiðir frá í sambandi við tað uppskot, sum verður gjørt fyri ár 2000. Hatta er svarið, sum eg havi fingið frá teimum serkønu. Tað er tað, sum eg havi latið farið víðari." Grein 43, stk. 2, pkt. 1 í stýrisskipanarlógini sigur: "Eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri henni í teirri fíggjarlóg ella aðrari játtanarlóg, ið er í gildi, tá ið ávíst verður." Á síðu 361 í fíggjarlógaruppskotinum fyri 1999 sigur landsstýrið, at fíggjarlógin kann seinni verða broytt við 1) eykajáttan við løgtingslóg, ella um málið hevur skund 2) fíggjarnevndin veitir eykajáttan. Annars sigur landsstýrið víðari á síðu 365 um lógarbundnar játtanir: "Hetta merkir, at játtanin á fíggjarlógini bara heimilar útreiðslum ella inntøkum, um sjálv játtanarupphæddin ikki er bindandi ásett. Hetta kemst av, at tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, og hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin skal verða." Fíggjarnevndarformaðurin metti meirupphæddina til stuðulsskipanina, sum tørvur fór at verða fyri í ár, til um 5 mió. kr. og fyri komandi ár um 10 mió. kr. Høvuðsreglan er, at fíggjarlógin er grundarlagið undir virkseminum hjá landinum í einum fíggjarári. Tá landsstýrismaðurin í skúlamálum eftir samráð við Fíggjarmálastýrið er av tí fatan, at ikki er neyðugt við serstakari játtanarlóg, so skuldi tað heldur ikki verið neyðugt, um eitt nú pensjónsupphæddirnar í einum ári verða hækkaðar, tí hesar eru eisini lógarbundnar. Um henda mannagongd verður brúkt fyri allar lógarbundnar útreiðslur, so kann tað lætt henda, at samtykta fíggjarlógin við eykjáttanarlógum ikki vísir røttu myndina av útreiðsluvirkseminum hjá tí almenna. Eg eri vitandi um, at hetta var ikki tann praksis, sum fíggjarnevndin brúkti eitt nú, tá ið útgjaldsskipanirnar vórðu gjørdar í samband við bruttoskattalóggávuna. Tá varð kravt, at sjálvt um útgjaldið var lógarfest, so skuldi ein eykajáttanarlóg samstundis leggjast fyri tingið. Tá henda ógreiða nú tykist at hava tikið seg upp, meti eg, at tað er rætt at seta landsstýrismanninum í fíggjarmálum henda fyrispurning. Á tingfundi tann 9. februar 1999 var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 5. mars 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Í játtanarskipanini (s 428-29) stendur eitt yvirlit yvir játtanarsløgini á fíggjarlógini. Tey eru: rakstrarjáttan, onnur játtan (stuðul), lógarbundin játtan, løgujáttan landsfyritøkur. Játtanir á fíggjarlógini kunnu grundleggjandi skiljast sundur, um nýtslan er játtanarstýrd ella ikki. T.v.s. um játtanarupphæddin á fíggjarlógini stýrir nýtsluni, ella játtanin á fíggjarlógini bara er ein meting. At upphæddin er játtanarstýrd merkir, at løgtingið við tí upphæddini ið sett er á fíggjarlógina, hevur tikið støðu til mest loyvdu nýtslu. Sum dømi kann verða nevnt játtanin til stovnin Almannastovuna (rakstrarjáttan) og játtanin til fólkapensión (lógarbundin játtan). Játtanin til stovnin Almannastovan er til rakstur, tvs. í høvuðsheitum lønir og húsaleiga. Óansæð hvørjar broytingar verða í uppgávunum hjá starvsfólkunum, má stovnurin ikki nýta meiri til rakstur enn ásett á fíggjarlógini. Ein av uppgávunum hjá Almannastovuni er at umsita fólkapensjónir. Tað er ásett ein upphædd á fíggjarlógini til fólkapensjónir. Um nú løgtingið ger av at broyta pensjónslógina, so fólkapensjónin hækkar, røkkur upphæddin á fíggjarlógini ikki til nýtsluna fyri alt árið, og tá komið er til november, er øll játtanin nýtt. Hóast hetta, so fáa pensionistar eisini pensjón í desember, tí teirra rættur til pensjón er ikki reguleraður á fíggjarlógini, men í aðrari lóg. So óansæð hvat ásett er á fíggjarlógini, hava teir krav uppá ta upphædd, sum pensjónslógin ásetir. Hetta slag av játtan verður nevnt lógarbundin játtan, t.e. játtan, har játtanarnýtslan ikki er stýrd av fíggjarlógini, men aðrari lóggávu. Lógarbundin játtan er tí í veruleikanum bert ein meting, og ikki nakað tal fyri mest loyvdu nýtsluni. Vil ein minka ella økja um nýtlsuna, er tað ikki talið á fíggjarlógini, ein skal broyta, men tann lóggáva, sum regulerar økið. At tær lógarbundnu útreiðslurnar yvirhøvur eru við á fíggjarlógini, er av tveimum orsøkum. Fyri tað fyrsta er ásett í § 43, stk. 2, í stýrisskipanarlógini, at eingin útreiðsla má verða goldin, uttan at heimild er fyri hesum í teirri fíggjarlóg, ella aðrari játtanarlóg, ið hevur gildi, tá ávíst verður. Harumframt gevur tað lítla meining at gera eina fíggjarlóg, sum bara inniheldur tær játtanarstýrdu útreiðslurnar, tí tá fær løgtingið einki samlað yvirlit yvir landsins útreiðslur og inntøkur at taka støðu til, jb. § 43, stk. 1, sum ásetir, at tað skal verða gjørd ein árlig fíggjarlóg. Eyðkennið við lógarbundnari játtan er sum nevnt, at tað er bindandi ásett í aðrari lóggávu, hvør kann fáa pening, hvør skal rinda, og hvussu stór upphæddin er. Er tað ásett í lóg, hevur landskassin skyldu til at rinda, líka mikið hvussu stór játtanarupphædd er ásett í fíggjarlógini. Er talan um eina nýggja lóg, sum heimilar útgjaldi, so skal ein nýggj høvuðskonto upprættast á fíggjarlógini til hetta endamál. Hetta verður gjørt við eykajáttanarløgtingslóg, sum t.d. varð gjørt, tá ið útgjaldsskipanirnar vórðu gjørdar í sambandi við bruttoskattalóggávuna. Er harafturímóti talan um eina broytan í verandi lóggávu, sum longu hevur eina høvuðskonto á fíggjarlógini, er ikki neyðugt við eykajáttan. Víst verður til Tingskipan Føroya Løgtings § 37, stk. 3, at tá ið lógaruppskot verða løgd fram, skal m.a. upplýsast: "hvør fíggjarligur kostnaður stendst av uppskotinum". Løgtingið fær her upplýst, hvør kostnaðurin er fyri lógaruppskotið ella lógarbroytingina. Tá ið løgtingið hevur samtykt eina lóg, sum ásetir, at persónur kann fáa pening útgoldnan, og hvussu stóra upphædd, fær persónurin samstundis eitt rættsligt krav til útgjaldið. Tí hevði tað verið eitt sindur løgið, um løgtingið síðani noktaði, tá ein møgulig eykajáttanarløgtingslóg kom fyri tingið. Annars er at siga um tær lógarbundnu útreiðslurnar á fíggjarlógini, at landsstýrið í fíggjarlógararbeiðinum roynir at meta um hesar so neyvt sum gjørligt, soleiðis at fíggjarlógin gevur eina so realistiska meting av útreiðslunum, sum møguleiki er fyri. Málið avgreitt. Evran 100-33 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðv. viðurskiftum Føroya til evruna Á tingfundi tann 9. februar 1999 boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni, sum var soljóðandi Hvørjar ætlanir hevur Føroya landsstýri viðvíkjandi viðurskiftum Føroya til nýggja gjaldoyra - evruna? Er nøkur politisk avgerð tikin um, hvussu farast skal fram, um Danmark tekur avgerð um at skifta krónuna um við evruna (egið føroyskt gjaldoyra ella framhald við donsku krónuni)? Hevur samband verið millum donsku stjórnina ella danska forsætisráðharran og Føroya landsstýri um omanfyrinevndu viðurskifti? Hevur Føroya landsstýri tikið avgerð um støðu føroyinga undir evt. fólkaatkvøðu í Danmark um tilknýti til evruna? Hvussu metir landsstýri, at ein evt. avgerð í Danmark um at nýta evruna kemur at ávirka ætlanir landsstýrisins um fullveldi? Viðmerkingar: Ein av fremstu embætismonnum okkara, stjórin í Landsbankanum, hevur í Dimmalætting farna vikuskiftið hugleiðingar um støðu Føroya á peninga- og valutaøkinum, nú evran er vorðin alment gjaldoyra. M.a. sigur embætismaðurin við blaðmannin, at hann hevur merkt eina breiða politiska undirtøku fyri evruni í Føroyum, og at skifta danir donsku krónuna út við evruna, er lítil ivi um, at vit gera tað sama í Føroyum. "Alt talar fyri, at so verður. Hesum hava okkara politikkarar fult forstáilsi fyri, og eg havi merkt breiða politiska undirtøku fyri, at vit skifta yvir, tá ið danir skifta yvir", sigur Sigurð Poulsen m.a. víðari. Sum svar til undirritaða undir viðgerðini av uttanlandsfrágreiðing løgmans, segði løgmaður seg einki kenna til úttalilsir embætismansins. Sjálvsagt undra hesi úttalilsir mangan, serliga tá embætismaðurin tosar um breiða politiska semju. Vit vita, at krefitr eru, sum miðvíst virka fyri, at Føroyar skulu gerast limir í ódemokratiska felagsskapinum ES. Hesar kreftir tykjast arbeiða miðvíst, tosa um tættari tilknýti, tó at flestu, ið hava minstu hóming av viðurskiftunum við ES - m.a. út frá bláa og ikki minst reyða álitinum - vita, at eitthvørt tættari tilknýti viðførir innliman, fyrr ella seinni (ein miðvísur ES-taktikkur). Øll orsøk er tí at halda, at úttalilsi landsbankastjórans kunnu (mis)brúkast í miðvísum royndum so spakuliga at ávirka føroysku mannahugsanina ávegis ES-limaskapi. Harmiligt er, um føroyskir politikkarar ótilvitandi verða brúktir í hesum leiki, og er tað tí umráðandi at fáa veruleikan klárlagdan, serliga um (og hvørjar) ætlanir eru tiknar í landsstýrinum í hesum máli. Frammi í kjakinum seinastu tíðina hevur verið støða føroyinga í tí fólkaatkvøðu, sum danir væntandi skjótt skulu til í støðutakanini til evruna. Danskir politikkarar eru, sum føra fram, at føroyingar sjálvsagt skulu luttaka í slíkari. Vert hevði verið at fingið at vita ætlanir landsstýrisins í hesum máli, og um fløktu peninga- og valutaviðurskiftini verða hildin at fara at ávirka arbeiði landsstýrisins við fullveldismálinum. Á tingfundi tann 12. februar varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 26. mars 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Til 1: Føroya landsstýri hevur ongar ítøkiligar ætlanir um okkara valutaviðurskifti. Sum tað framgongur av samgonguskjalinum hjá sitandi samgongu er ætlanin eisini eftir at nýggjur sáttmáli er gjørdur ímillum Føroyar og Danmark, at hava samstarv um felags gjaldoyra. Tí er gjaldoyraspurningurin ein av teimum, sum er við í umfatandi útgreiningunum, sum landsstýrið hevur fyriskipað í samband við sjálvstýrisætlanina. Politiskt er málið tí ikki viðgjørt enn. Til 2: Tað er ongin politisk avgerð tikin um, hvat hendir, um Danmark fer uppí evru-samstarvið. Tá, og um Danmark tekur avgerð um, at fara yvir til evru, hava vit eina nýggja støðu, og mugu samráðingar tá fara fram, um hvussu vit skipa okkara viðurskifti. Til 3 og 4: Tað hava ikki verið samráðingar ímillum danskar og føroyskar myndugleikar uttan tær, at danski forsætisráðharrin, grønlendski landsstýrisformaðurin og løgmaður á ríkisfundi í Nuuk í januar í ár, vóru samdir um, at ein fólkaatkvøða um luttøku Danmarkar í evru-samstarvi ikki skuldi haldast í Føroyum og Grønlandi av tí einfaldu orsøk, at vit ikki eru við í evropeiska peningasamveldinum, ið er ein partur av ES. Um Danmark fer uppí hetta samstarv, verður neyðugt hjá Føroyum at samráðast við donsku stjørnina um, hvat skal henda við okkara núverandi gjaldoyraskipan. Føroyingar fara tí ikki at luttaka í einari møguligari fólkaatkvøðu um tilknýti Danmarkar til evruna. Til 5: Løgmaður metir ikki, at avgerð Danmarkar um teirra tilknýti til evruna kemur at hava serliga ávirkan á ætlanir landsstýrisins um fullveldið. Vit skulu í tí samanhanginum finna eina loysn á okkara framtíðar valutatilknýti, óansæð um Danmark velur eitt tilknýti til evuna ella ikki. Sum tað framgonur av viðmerkingunum hjá spyrjaranum, verður sipað til blaðgrein hjá landsbankastjóranum. Løgmaður hevur tí biðið landsbankastjóran um at lýsa gjaldoyraviðurskifti okkara við møguleikunum at Føroyar fáa egið gjaldoyra at tær luttaka í gjaldoyrasamgongu at tær nýta eitt fremmant gjaldoyra Hjálagt er notat frá Landsbanka Føroya dagf. 26. februar 1999. Jnr. 98-32-123 123-004 evran.doc Notat um føroyskt val av gjaldoyra Inngangur Stjórnarviðurskifti eru, sum tey eisini hava verið, týðandi partur av føroyskum politikki. Eitt samgongumál í løtuni er, at Føroyar skulu hava fullveldi í samgongusamstarvi við danska kongaríkið. Í hesum høpi er tað eisini ein spurningur, hvussu gjaldoyraviðurskifti Føroya skulu verða. Viðgerðin í notatinum hevur støði í búskapinum og stýringini av honum og fevnir um møguleikarnar, 1) at Føroyar fáa egið gjaldoyra, 2) at tær luttaka í gjaldoyrasamgongu og 3) at tær brúka eitt fremmant gjaldoyra. Viðgerðin er ikki hugsað sum partur av politiskum samráðingaruppleggi, ella sum partur av øðrum størri politiskum ætlanum. Egið gjaldoyra Tað, sum heilt alment talar mest fyri at eitt land skal hava egið gjaldoyra, er, at pengapolitikkur (tvs rentu- og gjaldoyrapolitikkur) í størri mun kann brúkast tá afturat øðrum búskaparpolitikki til at skapa javnvág við í búskapinum. Gransking hjá m.a. IMF hevur víst, at lond, sum hava óheftar og sterkar tjóðbankar, hava betri úrslit at vísa á í búskapargongdini, enn lond, har tjóðbankin er undirlagdur stjórnina. Hetta talar fyri einum tvíbýti av ábyrgdini fyri búskaparpolitikkinum, har tjóðbankin og lóggávutingið hava ábyrgdina fyri pengapolitikkinum, meðan stjórnin og lóggávutingið hava ábyrgdina fyri restini av búskaparpolitikkinum, tí at betri dissiplin fæst í politikkin. Fyri at kunna føra ein sjálvstøðugan gjaldoyra- og rentupolitikk er tað, umframt at føra ein dissiplineraðan búskaparpolitikk, eisini neyðugt at hava eitt gjaldoyra, sum hevur nakra tyngd í altjóða samhandli og fíggjaríløgum. Smá lond við egnum gjaldoyra koma ofta undir trýst, tá ófriður er á fíggjarmarknaðum, soleiðis at gjaldoyravirðið verður skiftandi sammett við størri gjaldoyru. Danmark hevur t.d. vunnið sær trúvirði tey seinastu 15-20 árini við fastkurspolitikki, t.v.s. at tjóðbankin hevur verið sinnaður at brúka rentuna sum amboð fyri at halda einum støðugum virði á krónuni mótvegis týska markinum, eins og stjórnin hevur ført ein búskaparpolitik annars, sum samsvarar við pengapolitikkin hjá tjóðbankanum. Hóast hetta er danska rentustigið nakað hægri enn í Týsklandi. Noreg og Svøríki t.d. hava ikki ført ein so miðvísan fastkurspolitik, sum hevur ført til meira skiftandi virði á gjaldoyranum og hægri rentu enn í Danmark. Ísland hevur í fleiri ár ført ein eftirfarandi politikk, tá tað snýr seg um virðið á gjaldoyranum. Hóast hetta er íslendska rentustigið eini 3 prosentstig hægri enn tað danska. Ein eftirfarandi fastkurspolitikkur tryggjar vinnulívinum ein lægri kostnað til fígging og at tryggja virðið á inntøkum, útreiðslum eins og ogn og skuld í altjóða samskifti. Útlitini hjá Føroyum eru tí ikki góð fyri at føra ein eftirfarandi fastkurspolitikk við egnum gjaldoyra, sum kann tryggja vinnulívinum kappingarførar umstøður at virka undir. Luttøka í gjaldoyrasamgongu Tann stóri og vaksandi samhandilin, sum er ímillum lond, ger, at samhandilslond eru nógv bundin av gongdini hjá hvørjum øðrum. Tí verður tað eisini viðurkent, at tað er tørvur á samskipan av búskaparpolitikkinum hjá hesum londum. M.a. fyri at styrkja um hesa samskipan eru meirilutin av londunum í ES gingin saman í Evropeiska Pengasamveldið við felags gjaldoyranum evruni. Tey hava skipað ein sterkan sentralbanka ECB, sum stýrir einum felags gjaldføris-, rentu- og gjaldoyrapolitikki fyri øll hesi lond. Danmark, Svøríki og Bretland luttaka ikki í pengasamveldinum, men kunnu koma uppí seinni. Grikkaland luttekur ikki, tí tað ikki uppfyllur krøvini fyri luttøku. Danmark umhugsar at fara uppí og hevur í samráðingunum um treytir fingið viðurkent eitt fyrivarni fyri Føroyar, um tað fer uppí. Føroyar eru, sum er, í pengasamgongu við Danmark við eini "currency board"-skipan, sum hevur sín uppruna, tá Føroyar vóru hersettar av bretum í 2. heimsbardaga. Ein donsk lóg frá 1949 ásetur virðið á einari føroyskari krónu til at vera ein donsk króna. Virðið er í lógini tryggjað á tann hátt, at fyri virðið á føroyskum pengaseðlum, sum danski tjóðbankin hevur latið út í umfar, verður ein samsvarandi upphædd í donskum krónum sett á konto í tjóðbankanum sum trygd. Fyrivarnið, sum er viðurkent í Evropeiska Pengasamveldinum, ger, at Føroyar kunnu halda fram við eini líkari skipan, um Danmark fer uppí samveldið. Á henda hátt hava Føroyar møguleika fyri at halda fram við egnum pengum innanlands við tryggjaðum virði úteftir. Tann føroyski samhandilin við útlond hevur tey seinastu árini verið soleiðis samansettur, at umleið 80% av útflutninginum er farin til ES-lond, meðan um 70% av innflutninginum er komin úr ES-londum. Tann verandi samhandilin talar sostatt eisini fyri at velja evruna sum gjaldoyra hjá Føroyum, fyri á tann hátt at minka vinnulívinum um handilsumkostningar. Brúka fremmant gjaldoyra Tann ófriður, sum hevur verið í heimsbúskapinum 2 tey seinastu árini, hevur fingið fleiri lond at umhugsa, at fara burtur frá at føra sjálvstøðugan gjaldoyra- og pengapolitikk, tí at ófriðurin og tann førdi politikkurin fer so illa við búskapinum. Brasilia, sum er tað størsta landið í Suðuramerika, tapti herfyri í stríðnum um pengapolitikkin, og noyddist at lata virðið á "realinum" flóta. Brasilia umhugsar at brúka tað sonevnda "currency board"-skipanina, t.v.s. at tryggja virðið á realinum við mótsvarandi virði í dollara. Hetta hevur við sær, at Brasilia ikki kann føra traditionellan pengapolitikk. Argentina, sum er eitt annað stórt land í Suðuramerika, umhugsar at fara yvir til eina "dollarisering", t.v.s. at sleppa sínum egna gjaldoyra heilt og fara til at brúka USA dollara sum gjaldoyra í landinum. Argentina hevur síðan 1991 havt eina "currency board" líka skipan, men ikki nóg greiðar reglur til at halda seg burtur frá traditionellum pengapolitikki. Um føroyingar gera av, at teir ikki vilja hava eitt samstarv við Evropeiska Pengasamveldið, um Danmark fer uppí hetta samveldi, so er tann møguleikin til staðar at brúka gjaldoyrað hjá onkrum øðrum sum gjaldoyra í Føroyum. Eftir verandi samhandilsmynstri hevði tað verið mest nærliggjandi at valt evruna, men tað er ikki óhugsandi, at nøkur viðurskifti kundu talað fyri at brúkt dollara, tí at hetta gjaldoyrað verður brúkt í so nógvum altjóða samanhangum, t.d. verður olja príssett í dollara. Hinvegin er tað kanska ikki so nærliggjandi at velja gjaldoyrað í lítlum gjaldoyraøki, sum t.d. Noregi ella Íslandi, hóast tað at Føroyar og serstakliga Ísland hava somu búskaparáhugamál í krøvum sínum til eitt gjaldoyra. Samantak Tað má haldast at vera lítið freistandi fyri føroyingar og føroyskt vinnulív at velja egið gjaldoyra, um prísurin er, at rentan í Føroyum verður á høgum stigi sammett við kappingarneytarnar, samstundis sum kursurin verður skiftandi, tí at vit eru so løtt at sifta, tá ófriður er á fíggjarmarknaðum. Tað verður helst møguligt at velja eitt annað gjaldoyra til at brúka sum gildugt gjaldoyra í Føroyum, men helst skal onkur semja gerast við tann sum "eigur" gjaldoyrað. Somuleiðis krevur tað fleiri kanningar til at meta um møguleikar og treytir fyri at byggja eina "currency board"-skipan við støði í einum øðrum gjaldoyra, t.d. evru ella dollara. Semjast føroyingar og danir um at halda fram við einhvørjum samstarvi, skuldi tað verið møguligt at hildið fram við eini gjaldoyraskipan, sum líkist teirri, sum vit hava í dag. Av tí at evran fevnir um ein størri part av okkara samhandli, skuldi hon í veruleikanum hóska betri til føroysk búskaparáhugamál enn tann danska krónan hevur gjørt. Tí skuldi valið ikki verið so trupult, um tað verður okkum í boði, kanska eisini sjálvt um Danmark ikki fer uppí Evropeiska Pengasamveldið. Spuningurin, um hvussu tú byggir upp ein dissiplineraðan og eftirfarandi búskaparpolitik, er sjálvandi umráðandi. Tjóðbankarnir í teimum londunum, sum fara uppí Evropeiska Pengasamveldið, halda fram sum partur av pengapolitiska myndugleikanum, meðan høvuðsvaldið fer til ECB í Frankfurt. Tey flestu av hesum londum fara búskaparpolitiskt inn í nakað, sum er ókent fyri tey, men sum skuldi verið kent fyri okkum. Hesi londini og vit kunnu ikki føra traditionellan rentu- og gjaldoyrapolitik, men hvat skal setast í staðin fyri? Tað er annar spurningur, sum verður viðgjørdur í øðrum høpi. Málið avgreitt. Vegurin til Tjørnuvíkar 100-34 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðv. vegnum til Tjørnuvíkar Á tingfundi tann 12. februar 1999 boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá tingmonnunum Jógvan Durhuus, (framsøgumanni), Eyðun Hansen og Hans Paula Strøm, sum var soljóðandi F y r i s p u r n i n g u r Hví verður einki sagt um vegin til Tjørnuvíkar í raðfestingini á samferðsluøkinum? Hvørjar ætlanir hevur landstýrið/landsverkfrøðingurin um vegin til Tjørnuvíkar? Viðmerkingar: Tá Tjørnuvík fekk vegasamband síðst í sekstiárunum, so var hetta ein bati fyri bygdina, sum vit øll frøddust um. Farleiðin hevur nú staðið sínar royndir í stívliga tríati ár. Hesi árini eru kortini onkrar brýr og vegastubbar breiðkaði, og asfalt lagt á vegin. Nógvar áheitanir eru sendar myndugleikunum um batar, uttan at stórvegis er gjørt. Tí er enn langt á mál, til farleiðin er trygg. Í brattanum oman til Tjørnuvíkar - ella Líðin - sum staðið verður rópt, er vegurin smalur og brattur. Somuleiðis er ógvuliga bratt bæði omanfyri og niðanfyri vegin, so har er hættisligt at koyra allar árstíðir. Tá nógv regn og toybil er, ryður nógv oman á vegin, og í kava og hálku er hetta ein vandaleið hjá størri akførum so sum bussum, sum dagliga koyra við skúlabørnum. Haldórsvíkar Bygdaráð hevur ferð eftir ferð gjørt vart við hesar vandar, uttan at nakað munandi er gjørt. Tingmenn og valevni úr øllum flokkum hava kappast um at geva lyftir um at gera nakað við umrødda veganet, so her er ein breið politisk semja um at gera nakað, sostatt skilja undirritaðu tingmenn úr Norðstreymoy ikki, at hetta týdningarmikla økið ikki er komið við í raðfestingina av samferðsluíløgunum, og seta tí fram fyrispuning hesum viðvíkjandi. Skjal: Avskrift av brævi frá Haldórsvíkar Bygdaráð, dagfest 5. mai 1998 Til nývaldu løgtingsmenn fyri Norðstreymoy Haldórsvíkar Bygdaráð hevur á fundi tann 16. mars 1998 samtykt at senda hesa áheitan til tykkara: Fyrst vilja vit ynskja tykkum trimum tillukku við valinum. Sum okkum øllum kunnugt, er vegurin til 'Tjørnuvíkar bæði smalur og vandamikil, her verður serstakliga hugsað um Líðina. Haldórsvíkar Bygdaráð vil við hesum skrivi heita á tykkum um at bera so í bandi, at ein tunnel til Tjørnuvíkar verður sett inn í eina raðfesting, sum møguliga verður gjørd á saamferðsluøkinum. Onkur av tykkum kemur í eina landsstýrissamgongu, so har skuldi verði møguleiki at gjørt sína ávirkan galdandi. Í skrivandi løtu vita vit ikku, hvussu samgongan kemur at síggja út. Vónandi taka tit hesa áheitan okkara væl upp, sum kann verða til stórt gang fyri hendan partin av valdøminum. Á tingfundi 16. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad. 1. og 2. Lat tað verða sagt beinanvegin, at ætlanin við samferðsluverkætlanini ikki er at gera eina endaliga raðfesting av íløgunum á øllum samferðsluøkinum. Hevði frágreiðingin hinvegin kunna verið ein partur av grundarlagnum, sum løgtingið og landsstýrið í komandi tíðum fara at raðfesta út frá, er endamálið rokkið. Ein av høvuðstrupulleikunum við einhvørji frágreiðing er innihaldsavmarkingin. Sjálvt kommissoriið leggur høvuðskarmarnar, men sum arbeiðið líður, er altíð tørvur á nærri lýstum mørkum. Hvat skal takast við? Hvussu ítøkiligt skal hvørt evni viðgerast? o.t. Tað verður nevnt bæði í formælinum og í samandráttinum í samferðsluætlanini, at tað helst eru nógvar smærri verkætlanir, sum tørvur er á at lýsa nærri. Verkætlanarbólkurin hevur tó valt at leggja meginpartin av orkuni í at lýsa tær verkætlanir, sum hava størst ávirkan á heildarmyndina av framtíðar samferðslukervi landsins. Við hesum í huga sæst, at frágreiðingin stílar eftir at fáa forstáilsi fyri, at samferðsluøkið verður útbygt soleiðis, at landfast verður fyri ein stóran part norðanfyri, meðan sunnaru Føroyar fáa betri ferjusamband. Sum nevnt eru fleiri smærri verkætlanir, sum mugu lýsast (og helst setast í verk), samstundis sum hildið verður fast við høvuðsmyndina, men tær hava so ikki fingið innivist í hesi fyrstu samferðsluætlanini. Seinni samferðsluætlanir - ella konkretar kostnað/nyttu kanningar - fara at viðgera eisini smærri verkætlanir, og tá kemur vegurin til Tjørnuvíkar ivaleyst eisini á borðið aftur. Málið avgreitt. Samskatting av hjúnum 100-35 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. samskatting av hjúnum og dupulta botnfrádráttinum Á tingfundi tann 12. februar 1999 boðaði formaðurin frá fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Nær ætlar landsstýrismaðurin at leggja lógaruppskot fyri tingið, sum skattliga javnstillar hjún soleiðis, at hjún við einari inntøku fáa dupultan botnfrádrátt ájavnt við hjún, har bæði hava inntøku? Ætlar landsstýrismaðurin at laga skattalógina soleiðis, at hjún verða skattað við helvtarbýti av báðum skattskyldugu inntøkunum sum grundarlagi? Ætlar landsstýrismaðurin undir komandi lønarsamráðingum at virka fyri, at partíðarstørv verða vanlig á almenna arbeiðsmarknaðinum? Viðmerkingar: Familjan er kjarnin í samfelagnum. Vit atliti at hesum veruleika má eitt nú skattalógin verða tillagað samsvarandi. Undanfarna landsstýrið broytti skattaskipanina til bruttolíknandi skattaskipan, og hevur henda samgongan sett sær sum mál at halda fram við hesum slóðbrótandi arbeiði. M.a. er semja um at hækka skattafríu grundupphæddina og at lækka skattatrýstið. Eisini er samgongan samd um at virkað verður fyri, at partíðarstarv verður vanligari á arbeiðs-marknaðinum. Her er talan um ein sáttmálaspurning, har landsstýrið kann ávirka undir lønarsam-ráðingunum. Við atliti at stóra tekniska framburðinum á mest sum øllum samfelagsøkjum, er tað sjálvsagt, at arbeiðsumstøðurnar broytast samsvarandi. Hesum eigur politiski myndugleikin at vera varugur við og alsamt laga lóggávuverkið soleiðis, at tað ikki verður ein forðan fyri einum liðiligari arbeiðs-marknaði. Størsta beinleiðis ávirkanin frá myndugleikunum til borgarar landsins er gjøgnum skattalógina. Tí eru eisini her bestu møguleikarnir at gera broytingar, sum hava positiv árin á trivnaðin millum manna. Broytingar, sum geva borgarunum fleiri valmøguleikar. Fyri at víðka um valmøguleikarnar eigur landsstýrið m.a. at broyta skattalógina soleiðis, at skatting av hjúnum verður við helvtarbýti av báðum skattskyldugu inntøkunum sum grundarlagi, t.v.s. sam-skatting av hjúnum. Ein slík broyting hevði javnstillað konu og mann mótvegis skattamyndugleikunum, samstundis sum broytingin hevði givið familjuni størri valfrælsi á arbeiðsmarknaðinum. Í fyrstu syftu hevði tillagingin givið landskassanum færri beinleiðis inntøkur, men sum frálíður vil ein slík broyting óivað breiðka inntøkugrundarlagið og harvið eisini skattagrundarlag landskassans. Harumframt eiga hjún við einari inntøku at fáa dupultan botnfrádrátt ájavnt við familjur við tveimum inntøkum. Samgonguskjalið ásetir eisini, "At hjún, har annað hevur alla inntøkuna, verða at javnstilla við hjún, har bæði hava inntøku". Við øktum valfrælsi verða fíggjarligu viðurskiftini hjá familjunum rúmsáttari. Familjan fær fleiri valmøguleikar - í spurninginum um barnaansing, um luttøku á arbeiðsmarknaðinum og annars í øllum teimum mongu spurningunum í gerandisdegnum, har verandi skattaskipan ofta er ein forðan fyri størri valfrælsi og harvið trivnaði í familjuni. Á tingfundi 16. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1998 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad fyryispurningi 1 og 2: Bjarni Djurholm, løgtingsmaður, nevnir at byrja við í viðmerkingunum til fyrispurning sín, at familjan er kjarnin í samfelagnum. Eg skilji tí spyrjaran soleiðis, at hann ynskir at veita familjuni trygg og góð kor. Hesum taki eg undir við. Eg eri somuleiðis samdur í, at skattalógin skal lagast, so at hon gevur borgaranum fleiri møguleikar til gagns fyri borgaran sjálvan, fyri arbeiðsmarknaðin og fyri samfelagið sum heild. Hinvegin eigur skattalógin ikki at verða nýtt til at loysa aðrar málsetningar enn skattapolitiskar, serliga um so er, at ein við aðrari lóggávu lættari og betri kann røkka teim málsetningunum, ein hevur sett sær. Skattalógin hevur áður verið nýtt til at reka td. fiskivinnupolitikk (telefonfrádrátturin), íbúðarpolitikk (rentufrádrátturin), almannapolitikk (barnafrádrátturin). Um skattalógin verður nýtt til at loysa ymisk onnur endamál enn skattapolitisk, verður lógin skjótt so torskild, at hon ikki verður at skilja fyri skattaborgaran og munandi tyngri at umsita fyri skattamyndugleikarnar. Hetta verður til vansa bæði fyri borgaran og fyirisitingina. Landsstýrið hevur tí arbeitt fyri at einfaldgera skattalógina seinastu árini. Nærum allir frádráttir eru avtiknir, tó vóru nakrir frádráttir gjørdir um til útgjaldsskipanir, t.d. Rentustudningur í staðin fyri rentufrádrátt, Ferðastudningur í staðin fyri ferðafrádrátt, Telefonstudningur í staðin fyri telefonfrádrátt. Frádrátturin fyri inngjøld til pensiónsskipanir og barnafrádrátturin eru einastu av vanligu frádráttunum, sum eru eftir. Henda umskipan gjørdi tað óneyðugt hjá 70 prosentum av skattaborgarunum at senda inn sjálvuppgávu. Umskipanin førdi til umsitingarligar sparingar og førdi somuleiðis til, at skattafyrisitingin hevur kunnað røkt verandi uppgávur munandi betri. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum heldur tað ikki verða rætt nú aftur at byrja nú at nýta skattalógina til onnur endamál enn at krevja skatt inn. Ein partur av einfaldgeringini av skattaumsitingini kemst av, at allir skattaborgarar nú verða skattaðir hvør sær. Meðan tað fyrr var soleiðis, at húskið var skattasubjekt (maður og kona vóru skattað saman), so er føroyska skattalóggávan og skattaskipanin nú tillagað tí meginreglu, at einstaki borgarin er skattasubjekt. Um skattalóggávan verður broytt soleiðis, at inntøkan hjá hjúnarfeløgum verður løgd saman og síðan býtt í tvey, áðrenn hon verður skattað, so er hetta eitt stórt stig á vegnum aftur til gomlu skattaskipanina, har húskið var skattasubjekt (húskisinntøkan var skattað). Í fyrsta lagi hevði ein tílík broyting ført til stóra ógreiðu um hugtakið skattskyldug inntøka. Ógreitt hevði verið, hvussu stór skattskylduga inntøkan var hjá einstaka borgaranum. Skattskylduga inntøkan verður nýtt í ymsum samanhangum, t.d. útrokning av almannaveitingum og arbeiðsmarknaðargjøldum. Sostatt er talan um eina stóra prinsipiella broyting, ið ikki eigur at verða tikin lættliga. Í øðrum lagi hevði ein tílík broyting ført við sær krav um, at skattaskipanin bæði skuldi kunna skatta einstaklingar og hjún. Hetta hevði ført til eina dýrari skattafyrisiting. Í triðja lagi kann ein viðmerkja, at um endamál spyrjarans er bøta korini hjá barnafamiljunum, so er uppskotið ikki serliga miðvíst. Eftir uppskoti spyrjarans fáa øll húski við einari inntøku minni skatt at gjalda, uttan mun til um børn eru í húskinum ella ikki. Landsstýrismaðurin heldur tí, at betur hevði verið at gjørt uppskot, ið beinleiðis stuðlar barnafamiljum. Um skattalógin verður broytt soleiðis, at inntøkan hjá hjúnarfeløgum verður løgd saman og síðan býtt í tvey, áðrenn hon verður skattað, so minka landsskatta- og kommunuskattainntøkurnar við umleið 30 mió. kr., um inntøkurnar í 1996 og skattaprosentini fyri 1998 verða nýtt sum grundarlag. Henda upphædd hevði væntandi vaksið munandi tey næstu árini. Tað er tó sera ilt at meta um, hvussu nógv hjún høvdu valt at latið annan hjúnafelagan verið heima, og tískil er sera ilt at meta um, hvussu nógv skattainntøkurnar høvdu minkað tilsamans. Um skattalógin verður broytt, soleiðis at persónsfrádrátturin varð fluttur frá hjúnarfelaga við ongari inntøku til hin hjúnarfelagan, so minka landsskatta- og kommunuskattainntøkurnar við umleið 3 mió. kr. Henda upphædd hevði vaksið munandi næstu árini. Trupulleikin við hesum uppskoti er, at ein bert fær staðfest hvussu stóra inntøku tann heimaarbeiðandi hjúnafelagin hevur havt, tá árið er umliðið. Um ein ynskir at seta eina tílíka skipan í verk verður sostatt neyðugt, at báðir hjúnafelagarnir í teim húskjum, ið ynskja at nýta hesa flyting av frádrátti, lata inn sjálvuppgávu. Uppskotið økir sostatt um fyrisitingarkostnaðin og stríðir ímóti málsetningi landsstýrisins um at einfaldgera skattafyrisitingina. ad fyrispurningi 3: Onki er í verandi lønarsáttmálum, ið forðar fyri parttíðararbeiði. Í nógvum sáttmálum er beinleiðis staðfest at til ber at vera parttíðarsettur. Málið avgreitt. Almenni sektorurin 100-36 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. komandi tillagingum og skerjingum í almenna sektorinum Ár 1999, 16. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Bjarna Djurholm, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Hvørja mannagongd ætlar landsstýrismaðurin at nýta í tillagingunum og skerjingunum av almenna sektorinum? Ætlar landsstýrismaðurin at spara burtur ávísar almennar funktiónir ella at skera javnt í øllum sektorinum? Hvørjar dupultfunktiónir í skúla-, heilsu-, almanna- og øðrum økjum ætlar landsstýrismaðurin at skera burtur? Hvussu tulkar landsstýrismaðurin ásetingina í samgonguskjalinum um, at almenni bygnaðurin skal gerast bíligari og koma í betri javnvág við vinnuliga sektorin? Fer fíggjarlógaruppskotið fyri komandi ár at verða ein spegilsmynd av fráboðaðu rationaliseringunum í almenna sektorinum? Hvussu stórar sparingar í krónum hevur landsstýrismaðurin sett sær sum mál at fremja árliga, og hvussu nógv ársverk fer almenni sektorurin tí at minka árliga í skiftistíðini? Hvussu nógv % væntar landsstýrismaðurin, at raksturin av almenna sektorinum verður bíligari, tá ríkisveitingin er burtur? Viðmerkingar: Í samljóð við stevnu floksins, skjeyt Fólkaflokkurin upp undan løgtingsvalinum, at gjørdur varð nýggjur sáttmáli millum Føroyar og Danmark, ein sokallað samríkjalóg. Floksins sjónarmið eru nærum óbroytt endurgivin á fyrstu síðu, pkt. 1,1 í samgonguskjalinum. Skal samgongan megna at fremja setningin um broytt ríkisrættarlig viðurskifti, so er Fólkaflokkurin annars av teirri grundfatan, at vit ikki røkka tjóðskaparligum frælsi, fyrrenn vit kunnu tryggja karmarnar um fíggjarliga frælsið (síðurnar 2-7 í samgonguskjalinum). Beinleiðis árliga ríkisveitingin knappast skjótt um milliardina. Aðrar veitingar frá statskassanum tátta í fjóðrings milliard. Samanumtikið er samlaða veitingin tí knappliga helvtin av fíggjarløgtingslógini. Neyvan fara danir at nokta at skerja ríkisveitingina. Spurningurin er heldur, um skurðurin verður yvir styttri ella longri áramál. So hvørt, sum ríkisstuðulin fellur burtur, verður neyðugt við eini tillagingargongd, sum verður rættiliga víttfevnandi, og sum eisini fer at seta nýggj mørk fyri búskaparliga rásarúminum. Fyrsta beinleiðis árinið verður lønartillagingar, sum verða orsakaðar av nýggju búskaparligu fortreytunum. Hesar tillagingar verða sjálvsagdar, skulu vit rokna við framleiðsluøkingini, sum skal til, skal tað eydnast at varðveita livifótin. Harumframt verður neyðugt at tátta í almenna sektorin, sum í dag livir eina varda tilveru, goldin av donsku ríkisveitingini. Árinið frá ríkisveitingini á lønarlagið og harvið kostnaðarstøðið er sera umfatandi. Serstakliga høvuðsvinnan kennir negativu ávirkanina, men eisini privata tænastuvinnan, sum hevur lagað seg til ríkisstuðulin, er helst størri enn okkara eginframleiðsla loyvir. Nýggju fortreytirnar fara at krevja, at politiski myndugleikin megnar at halda fast í ein búskapar- og vinnulívspolitikk, har málið er skattalættar og lønartillagingar, so at framleiðslan kann vaksa og soleiðis kompensera fyri niðurskurðinum. Hvussu tillagingartíðin fer at hepnast, er ilt at spáa um. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur í løgtinginum og í fjølmiðlunum boðað frá, at tað skal verða betri og bíligari at liva í Føroyum. Fyri at náa hesum setningi hevur landsstýrismaðurin staðfest, at almenni sektorurin skal rationaliserast, at allar almennar dupultfunktiónir skulu burtur, og at almenni sektorurin sum heild skal verða einfaldari. Um talan er um skerjingar í dupultfunktiónunum á skúla-, heilsu- ella almannaøkinum er enn ógreitt, men givið er, at so hvørt sum ríkisstuðulin fer at fjara burtur, kann danska vælferðarskipanin í Føroyum ikki halda fram. Spurningurin er tí, hvørja rationaliseringsmannagongd landsstýrismaðurin velur? Fer tað at muna nóg mikið at skerja í smáum í øllum útreiðslustøðum landskassans (plenuklippara-hátturin), ella fer landsstýrismaðurin at mæla til, at summar almennar funktiónir verða skornar burtur? Eisini verður áhugavert, um rationaliseringarnar fara at síggjast aftur í komandi fíggjarlógaruppskoti, og um fíggjarmálaráðharrin fer at leggja fyri tingið uppskot um langtíðarfíggjarlógir, sum vísa, at landsstýrið hevur vilja og megnar at gera skerjingar í hundraðmilliónaklassanum árliga í ávíst áramál? Ásannandi týdningin av einum effektivum almennum sektori, má politiski myndugleikin longu nú gera greitt, hvør kós verður vald. Skal almenni sektorurin ikki syndrast, má allur bygnaðurin endurskoðast og rationaliserast, so hann kemur í javnvág við vinnuliga sektorin. Endamálið má vera, at ein bíligari almennur sektorur framhaldandi megnar at veita borgarunum eina góða og trygga tænastu. Tað er skilagott, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum longu nú hevur signalerað, at neyðugt er við rationaliseringum í almenna sektorinum, skal fullveldisætlanin gerast veruleiki. Fyri at sleppa undan misskiljingum, hevur tað tó týdning, at landsstýrismaðurin nágreinar sínar hugsanir um tillagingar og skerjingar í almenna sektorinum. Tí verður hesin fyrispurningur settur fíggjarmálaráðharranum. Á tingfundi 17. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Til fyrispurning 1: Í samgonguskjalinum er ásett, at almenni bygnaðurin skal rationaliserast, so hann gerst lutfalsliga bíligari og kemur í betri javnvág við vinnuliga sektorin, og at fyrisitingarliga lógaverkið verður endurskoðað, so umsitingin av øllum málsøkjunum verður einfaldari og lagað til tørvin í føroyska samfelagnum. Í oktober mánaði seinasta ár setti Fíggjarmálastýrið seg í samband við hini aðalstýrini við tí fyri eyga at finna eina hóskandi mannagongd til at fremja omanfyri nevnda setning í samgonguskjalinum. Semja var um, at arbeiðið skuldi samskipast av Fíggjarmálastýrinum, men at tey einstøku aðalstýrini skuldu gera alt, tey vóru ment at hjálpa til í hesum arbeiði. Fíggjarmálastýrið fór longu tíðliga í januar í ár at hava fundir við tey einstøku stýrini, har mannagongdir og tíðarkarmar fyri framhaldandi arbeiðinum vórðu avtalaðar. Á hesum fundum var m.a avtalað, at hvørt stýrið skuldi gera eitt yvirlit "idékatalog" yvir rationaliseringsmøguleikar á sínum øki. Klárt er nú at fara undir annað umfar av hesum arbeiði, har útgreiningarnar hjá teimum einstøku stýrunum verða nærri viðgjørdar. Til fyrispurning 2: Sum eg fleiri ferðir hava víst á, er ikki ætlanin at nýta sokallaða plenuklipparaháttin, t.v.s. at skera javnt í øllum sektorinum. Hesin háttur er nóg nógv brúktur í undanfarnu árum, men ístaðin er ætlanin, saman við teimum einstøku stýrunum, at hyggja eftir teimum einstøku almennu funktiónunum, um hesar kunnu skipast á ein skilabetri hátt. Til fyrispurningur 3: Ætlanin er, at frameftir skulu ongar uppgávur gerast dupult. Á teimum fundum, vit hava havt við hinar landsstýrismenninar og aðalstýri teirra, hava nógv dømi um dupultfunktiónir og rationaliseringar verið nevnd, men eg haldi ikki, tað er rætt av mær her at nevna einstøk dømi, so leingi teir einstøku landsstýrismenninir arbeiða við sínum útgreiningum. Til fyrispurning 4: Eg var ikki sjálvur við til at skriva samgonguskjalið. Spyrjarin veit tí helst betur enn eg, hvat teir, ið skrivaðu samgonguskjalið, hava meint við, tá teir siga, at "almenni bygnaðurin skal gerast bíligari og koma betur í javnvág við vinnuliga sektorin". Ætlanin er ikki at kvetta ella kuta og senda arbeiðsfólk til hús uttan fyrilit. Spariætlanirnar taka støði í tí sannroynd, at føroysk umsiting í stóran mun er vorðin til við "kopiering" av donskum skipanum, ið eru gjørdar til eitt samfelag, ið er meira enn 100 ferðir so stórt sum okkara. Eg tulki tí henda setning í samgonguskjalinum á tann hátt, at vit skulu fara undir at laga almenna sektorin til, so hann er hóskandi til eitt samfelag við u.l. 45.000 menniskjum og samstundis gevur hesum eina dygdargóða tænastu. Tillagingin verður gjørd sum ein langtíðarætlan, har vinnuligi parturin økist í mun til almenna partin av samfelagnum. Samstundis er ætlanin at varðveita ein vælvirkandi almennan sektor, sum er fortreytin fyri einari støðugari vinnuligari menning. Til fyrispurning 5: Tað er mín vón, at rationaliseringsmøguleikar, sum funnir verða fram til, kunnu verða gjørdir til veruleika og sostatt koma at síggjast aftur í fíggjarlógaruppskotinum fyri komandi ár. Ein fyritreyt fyri, at hetta kann eydnast, er tó, at tiltøkini fáa politiska undirtøku. Til fyrispurning 6 og 7: Tað skuldi ikki verið neyðugt at upplýst, at landsstýrið hevur sett arbeiðsbólk at gera búskaparligar útgreiningar og kanningar, ið skulu vera tøkar, áðrenn farið verður undir samráðingar við donsku stjórnina um sáttmála um framtíðarsamstarv herundir eisini, hvussu og hvussu skjótt heildarveitingin skal minkast. Tað er tí ov tíðliga longu nú at áseta tey % og mál fyri sparingum, ið spyrjarin her spyr um. Málið avgreitt. Pensjónstrygging 100-37 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. pensjónstrygging Ár 1999, 23. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Óla Breckmann, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Hvussu stóra upphædd av landskassans avlopi hevur landsstýrismaðurin hugsað sær at sett av í ár sum fyrsta inngjald, og hvussu nógv komandi ár í eina pensjónstrygging til øll tey 10-15.000 fólkini á arbeiðsmarknaðinum, sum enn ikki hava eina tíðarhóskandi pensjónsskipan? Viðmerkingar: Í samgonguskjalinum hjá verandi landsstýrisflokkum stendur m.a., at "øllum verður veitt ein trygg og rættvís eftirløn". Ætlan Fólkafloksins við hesum setningi var at tryggja øllum skattgjaldarum á arbeiðsmarknaðinum eina munagóða eftirløn, sum um 10-15 ár táttar í vanliga verkamannaløn í dag, t.e. 12-13.000 kr. um mánaðin. Tað ber til, um rætt verður atborið, við nóg stórum inngjaldi burtur av goldnum skatti og rentutilskriving yvir longri áramál. Loystu vit pensjónsspurningin fyri allar skattaborgarar og teirra avvarandi, hevði landskassin fingið tilsvarandi meir orku at tryggja teimum, sum ikki sleppa á arbeiðsmarknaðin, betri pensjón enn nú, alt hongur í tí almenna. Verandi sosialistiska pensjónsskipan er skammilig, nú fjøldin bert hevur eina karga almenna avlamis- ella fólkapensjón at líta á, meðan tey betur løntu og organiseraðu eru væl pensjónstryggjað. Svarið frá fíggjarmálaráðharranum til hendan spurning veldst nakað um støðuna hjá almannaráðharranum til pensjónsreformin. Men hvat metir landsstýrismaðurin vera eitt hóskandi pensjónsinngjald í ár og árini frameftir burtur av tí skatti, sum allir borgarar eru við til at gjalda, 40 mió kr., 80 mió. kr., 120 mió kr. .............. ? Á tingfundi 25. februar 1999 var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 varð skrivligt svar frá Karsten Hansen, landsstýrismanni, lagt fram. Orðaskifti var ikki, tí landsstýrismaðurin var sjúkur: S v a r Landsstýrissamgongan hevur sett sær sum mál at gera broytingar á pensjónsøkinum. Arbeitt verður við at gera eina nýggja pensjónsskipan, sum skal virka frá 1. januar 2000. Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum er farin í gongd við hetta arbeiðið, og skal tað í hesum sambandi vísast til svarið uppá fyrispurning 100-09 um pensjónsreform, eisini í hesum føri frá Óla Breckmann, løgtingsmanni, har nærri verður greitt frá ætlanunum á pensjónsøkinum. Í tí svarinum verður nevnt, at ein arbeiðsbólkur er settur at gera uppskot til eina skipan, sum áleggur øllum borgarum, sum hava inntøku, at rinda til sína egnu pensjónsskipan. Tað fyriliggur enn ikki nakað uppskot frá bólkinum um, hvussu henda nýggja pensjónsskipanin fer at verða innrættað. Komandi pensjónsskipanin hevur sostatt ikki verið til endaliga politiska viðgerð í samgonguflokkunum. Henda viðgerð verður avgerandi fyri, hvussu komandi pensjónsskipanin fer at verða samansett. Tí er tað enn ógreitt, hvønn leiklut landskassin skal hava í sambandi við nýggju pensjónsskipanina, og tískil ber ikki til at geva eitt ítøkiligt svar til fyrispurningin. Tá uppskotið hjá arbeiðsbólkinum er handað landsstýrinum, og tað hevur verið til politiska viðgerð í samgonguflokkunum, fer at bera til at svara fyrispurninginum um, hvønn leiklut landskassin fer at fáa í samband við komandi pensjónsskipanina. Orðaskifti var á tingfundi 12. mai 1999. Málið avgreitt. Skattalætti 100-38 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. skattalætta Ár 1999, 23. februar, boðaði formaðurin frá omanfyrinevnda fyrispurningi frá Óla Breckmann, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Hvussu ætlar landsstýrismaðurin við skattalættum o.ø. broytingum í skattalógini í ár, í ár 2000, í 2001 og í 2002 at liva upp til setningin í samgonguskjalinum, sum sigur, at miðað verður eftir at linka skatta- og avgjaldstrýstið"? Viðmerkingar: Landsstýrisflokkarnir hava avtalað í samgonguskjalinum, at tann linking av beinleiðis skattatrýstinum skuldi halda fram, sum árini '96-'98 áttu sín stóra lut í, at samfelagið kom so skjótt fyri seg aftur eftir kreppuna. Í dag er kappingarførið hjá vinnulívinum 20-25% betri mótvegis okkara kappingarneytum enn fyri fýra árum síðani. Livistøðið er hækkað, ikki tí bruttolønin er uppfarin, men tí skatturin er linari, og tann útgoldna lønin er hægri eftir skatt. Í fjør vóru landskassans inntøkur frá skatti og avgjøldum eins og kommunuskatti fleiri hundrað millónir krónur størri enn í 1995, tá samlaða skattatrýstið var eini 5-10% harðar, enn tað nú er. Almenna inntøkan vaks, so hvørt sum skattatrýstið linkaði. Búskapurin mentis somuleiðis, eftir sum tað loysti seg betur at arbeiða. Kring um í Vesturheimi hava vit bert dømi um búskaparvøkstur og størri almenna skattainntøku, tá skattatrýstið linkar. Landsstýrissamgongan ætlar Føroyum fullveldi. Tað krevur tillagingar í øllum búskapinum, so tað fer at standa á hvørjum nagla. Krøvini til kappingarførið hjá vinnulívinum harðna, og vit klára okkum bert í altjóða kappingini, um tað verður betri at búgva, arbeiða og vinna pening í Føroyum enn aðrastaðni. Ein støðug linking í skattatrýstinum er tí ein lívsneyðug fyritreyt fyri, at okkara viðbrekni búskapur skal fjøltáttast við nýggjum vinnum, soleiðis at hann gerst nóg sjálvbjargin til at fíggja tað politiska sjálvstýrið. Landsstýrismaðurin er helst varugur við, at fíggjarmálastýrið í fjør roknaði út, at verður landsskattastigin lækkaður 1-2% fyri allar inntøkur upp til kr. 140.000, hevði tað merkt 40 mió.kr. í meiria útgoldnum lønum eftir skatt, sum svarar til 80 mió.kr. í samlaðari lønarhækking. Á tingfundi 25. februar 1999 var samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 varð skrivligt svar frá Karsten Hansen, landsstýrismanni, lagt fram. Orðaskifti var ikki, tí landsstýrismaðurin var sjúkur: S v a r At økja og minka um almennar inntøkur og útreiðslur frá politiskari síðu verður vanliga nýtt sum eitt fíggjarpolitiskt amboð. Í hesum føri verður fíggjarpolitiska amboðið nýtt til at ávirka konjunkturarnar í samfelagnum. Verður mett, at búskaparligi vøksturin í samfelagnum er ov lágur, kann búskaparliga amboðið vera at lækka almennu inntøkurnar og/ella at økja um almennu útreiðslurnar. Verður hinvegin mett, at búskaparligi vøksturin er ov høgur, kunnu búskaparligu amboðini vera, at hækka almennu inntøkurnar og/ella minka um almennu útreiðslurnar. Búskaparpolitiska amboðið á inntøkusíðuni eru skattir og avgjøld og á útreiðslusíðuni t.d. lønir, pensjónir, íløgur og so framvegis. Óli Breckmann, løgtingsmaður, er eisini inni á hesum í viðmerkingum sínum til spurningin. Hann sigur m.a., at linkingin av beinleiðis skattatrýstinum árini 1996-98 áttu sín stóra lut í, at samfelagið kom so skjótt fyri seg aftur eftir kreppuna. At minka um skattatrýstið í árunum 1996-98 var nýtt sum eitt fíggjarpolitiskt amboð fyri at fáa gongd aftur á føroyska búskapin. Hetta saman við góðum fiskiskapi og góðum fiskaprísum hevur fingið rættiliga gongd aftur á føroyska búskapin. Um pláss er fyri at minka um skattatrýstið, verður hetta eisini nýtt sum fíggjarpolitiskt amboð í øðrum londum í vesturheiminum, um mett verður, at landið er í einum lágkonjunkturi, ella um búskaparligi vøksturin er ov lágur. Endamálið við fíggjarpolitikkinum er at tryggja ein javnan búskaparvøkstur í øllum samfelagnum við yvirskoti á almennu kassunum og á gjaldsjavnanum. Er búskaparligi vøksturin ov lágur í privata sektorinum, kann tað almenna stimbra vøksturin við búskaparligum tiltøkum. Hetta kann t.d. gerast við at minka um skattatrýstið, soleiðis at keypiorkan og sostatt nýtslan í samfelagnum gerst størri. Tað er tó ein avgerandi treyt, at tað almenna konsoliderar seg í góðum tíðum, soleiðis at tað er pláss fyri at seta ferð á búskaparliga vøksturin í ringum tíðum. Vit hava eitt gott dømi úr danska búskapinum. Tá altjóða konjunkturarnir rættiliga tóku dik á seg miðskeiðis í 1980'unum tendraðu ávaringalampurnar fyri tá sitandi borgarligu stjórnini í Danmark. Danmark hevði undirskot á gjaldsjavnanum og vóru ikki búskaparlig tiltøk sett í verk, var vandi fyri, at danski búskapurin fór at kollsigla. Borgarliga stjórnin fekk við teprum meiriluta samtykt sokallaða kartoffelkuren. Hetta vóru sera strong búskaparlig tiltøk, ið minkaðu nýtslumøguleikarnar hjá privata húsarhaldinum sera nógv. Búskaparligu tiltøkini eydnaðust væl. Tá Svøríki fekk búskaparligar trupuleikar í fyrru helvt av 1990'unum, var danski búskapurin mettur sum ein hin sterkasti í ES. Saldoin á gjaldsjavnanum fyri útlandinum hevur her sera stóran týdning, serstakliga fyri ein lítlan viðbreknan búskap sum tann føroyska. Vit hava í løtuni stórt yvirskot á gjaldsjavnanum, men hetta yvirskot kann koma í vanda, um ov nógv ferð kemur á búskapin. Vit innflyta jú næstan allar húsarhaldsvørur, og hinvegin eru útflutningsinntøkurnar sera viðbreknar. Um vit ikki konsolidera landskassan í góðum tíðum, verður ikki pláss fyri at seta ferð á búskapin, tá lægri fiskaprísir og vánaligur fiskiskapur kunnu gera tað neyðugt. Nógv ferð er í løtuni á føroyska búskapinum, og tað er einki, sum í løtuni týður á, at tað er skilagott við skattalættum. Arbeiðsloysið er lágt, eftirspurningurin høgur, uttanlandsskuldin er enn alt ov høg, bæði fyri kommunur og landið, og inntøkuskattirnir eru nú niðri á sama støðið sum í 1987/88. Inflatiónin er nú tætt við 3%. At seta ferð á búskapin í løtuni vil hava enn hægri inflatiónstrýst við sær. Hetta er beinleiðis skaðiligt fyri smáspararan, tey, ið ætla sær at seta búgv, og tey, ið hava pensjónsuppsparingar. Innlánsrentan liggur í dag um 3-4%, t.v.s. at smáspararin fer at fáa eina negativa realrentu um inflatiónin hækkar. Einki týður uppá, at rentustøðið fer at hækka í nærmastu framtíð. Tað vil sostatt hava sera óhepnar fylgjur fyri smáspararan, um vit seta meira ferð á búskapin nú. Sama er galdandi fyri tey, ið hava pensjónsuppsparingar. Høg inflatión útholar pensjónsuppsparingarnar. Húsaprísirnir øktust nógv frá 1995 til 1997, og tað sær út til, at prísirnir hava stabiliserað seg aftur í 1998. Eitt inflatiónstrýst nú vil trýsta húsaprísirnar longri upp, og hevur hetta óhepnar fylgjur fyri tey, ið ætla at seta sær búgv í nærmastu framtíð. Tað skal eisini nevnast, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum í 1998 tók initiativ til at hækka barnafrádráttin. Barnafrádrátturin er nú 4.000 kr., í mun til 2.900 kr. í fjør. Eisini verður arbeitt við at leggja pensjónsuppsparingarnar út í privata sektorin. Hetta kann geva pláss fyri skattalættum í framtíðini. Vit hava nú fulla ábyrgd á fíggjarpolitiska økinum, og tí verður farið varliga fram. Skattalættar verða tí framdir, so hvørt hetta er ráðiligt í ár 2000, í 2001 og í 2002. Verða skattalættar framdir, skulu teir vera væl grundaðir, og hugt verður fyrst og fremst eftir generellu búskaparligu støðuni í samfelagnum. Tað verða sostatt ikki bert givnir skattalættar fyri at geva skattalættar. Tað skal hinvegin vera eitt endamál, í hvørjum einstøkum føri, skattalættanir vera givnir. Tað eru sostatt ikki bert tey politisku slagorðini, ið eru avgerandi, men tann aktuella búskaparliga støðan í samfelagnum. Orðaskifti var á tingfundi 12. mai 1999. Málið avgreitt. Fiskivinnuskúlin 100-39 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, um arbeiðið við nýggjum fiskivinnuskúla Ár 1999, 25. februar, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá tingmonnunum Hans Paula Strøm og Jógvan Durhuus F y r i s p u r n i n g u r Hvør er arbeiðssetningurin hjá teirri nevnd, sum er sett at arbeiða við ætlanum um nýggjan Fiskivinnuskúla? Hvørja freist hevur nevndin fingið til arbeiðið? Hvussu er nevndin mannað, og út frá hvørjum fyritreytum eru limirnir valdir? Verða arbeiðið hjá verkætlanarbólkinum, sum hevur gjørt eitt uppskot til nýggjan fiskivinnuskúla, og ummælini frá vinnuni, privatum og almennum stovnum tikin við í nevndararbeiðið hjá landsstýrismanninum? Er ætlanin at seta løgtingslóg um yrkisskúlar, sum fyri stuttum varð samtykt í tinginum, í gildi fyri Fiskivinnuskúlan, so vinnan fær størri ávirkan á og ábyrgd av virksemi skúlans? Viðmerkingar Viðv. spurningum 1-4: Ein verkætlanarbólkur mannaður av núverandi og fyrrverandi lærarum á Fiskivinnuskúlanum hevur í vetur arbeitt við eini ætlan um ein Nýggjan Fiskivinnuskúla - Menningardepil fyri Fiskaídnað og Havbúnað (sí fylgiskjal). Skitsuuppskot frá bólkinum um nýggjan skúla hevur verið til ummælis hjá umboðum frá vinnuni, almennum stovnum o.ø. Frá vinnuni og frá privatum og almennum stovnum hevur verkætlanarbólkurin fingið skrivligar viðmerkingar til skitsuuppskotið, og ætlanin var at hava ein avklárandi fund við hesi. Tá ábøtur vóru gjørdar í skitsuuppskotinum, ætlaði verkætlanarbólkurin at lata liðugt uppskot til nýggjan Fiskivinnuskúla til politiska viðgerð. Arbeiðið hjá bólkinum er fyribils steðgað upp, tí landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum, Signar á Brúnni, hevur boðað frá, at hann hevur ætlanir um at seta eina nevnd at viðgera spurningin um ein framtíðar Fiskivinnuskúla. Tí er vandi fyri, at fyrireikingararbeiðið hjá verkætlanarbólkinum hevur verið til fánýtis, og at ummælini av skitsuuppskotinum hjá bólkinum ikki verða hoyrd. Viðv. spurningi 5: Fiskivinnuskúlin er í dag skipaður sum landsstovnur, meðan hinir yrkisskúlarnir eru sjálvsognarstovnar. Undir fyrireikingini av nýggju løgtingslógini um yrkisskúlar vóru skúlaleiðsla og lærararáð spurd, um tað var ynskiligt at skipa Fiskivinnuskúlan sum sjálvsognarstovn undir hesi lóg. Svarið var avgjørt játtandi. Men tá lógin varð løgd fyri tingið, hevði landsstýrismaðurin broytt støðu, tí nú skuldi Fiskivinnuskúlin (hvørs fulla navn er "Føroya Yrkisskúli fyri Fiskaídnað og Havbúnað") sum einasti yrkisskúlin ikki undir yrkisskúlalógina. Hetta verður av leiðslu og lærararáði skúlans hildið at vera sera óheppið, tí júst ein yrkisskúli sum Fiskivinnuskúlin hevur stóran tørv á so tøttum samstarvi við vinnuna, sum eitt stýri, umboðandi vinnuna, kann tryggja. Hetta er uppaftur meira neyðugt, ja møguliga ein neyðug fyritreyt, í ætlanunum hjá verkætlanarbólkinum at menna Fiskivinnuskúlan til ein Menningardepil fyri Fiskaídnað og Havbúnað. Tí verða hesir fyrispurningar settir landsstýrismanninum. Skjal: Skitsuuppskot til Nýggjan Fiskivinnuskúla, Menningardepil fyri Fiskaídnað og Havnbúnað. Á tingfundi 26. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 26. mars 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar Ad. 1-3. Síðani løgtingslóg um fiskivinnu- og havbúnað varð sett í gildi í 1987, og Fiskivinnuskúlin fór at virka í 1989, er stór menning farin fram innan fiskivinnuna bæði á landi og á sjógvi. Tað er neyðugt javnan at endurskoða útbúgvingarlógir fyri at tryggja, at útbúgvingarverkið skal vera ført fyri at menna teir førleikar, sum tørvur er á í vinnuni. Landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum hevur tí sett ein arbeiðsbólk at greiða frá útbúgvingartørvinum í fiskivinnuni og er ætlanin, at arbeiðið hjá hesum bólki skal vera grundarlagið hjá eini nevnd, sum síðan verður sett at gera uppskot til eina nýggja lóg um fiskivinnuútbúgvingar. Arbeiðiðsbólkurin sum nú er settur, við breiðum grundarlagi við umboðum knýtt at fiskivinnuni, skal fyrst og fremst gera ítøkiligar niðurstøður um: Hvør tørvurin á førleikum í fiskivinnuni er í dag Hvussu skulu førleikakrøvini innan fyri tey ymisku fakøkini í vinnuni raðfestast Hvussu kann hugsast, at ein framtíðarmynd av fiskivinnuni sær út, og hvørja ávirkan fær hetta á førleikakrøvini Limirnir í bólkinum eru valdir út frá útbúgving og fakligum royndum í fiskivinnuni. Ætlanin er, at arbeiðsbólkurin skal verða liðugur við sítt arbeiðið miðjan apríl í ár. Arbeiðsbólkurin skal ikki taka støðu til ein framtíðar fiskivinnuskúla. Hetta málið kann ikki viðgerðast fyrr enn arbeiðið hjá aðrari nevnd, ið verður sett at gera uppskot til nýggja lóg um fiskivinnuútbúgvingar, er liðugt. Hildið verður, at hesin arbeiðsháttur vil gera útbúgvingarverkið ført fyri at menna teir førleikar, sum tørvur er á í vinnuni, og sostatt tryggja at breið undirtøka verður fyri framtíðar fiskivinnuútbúgvingum. Ad. 4. Skitsuuppskotið hjá verkætlanarbólkinum um nýggjan fiskivinnuskúla tykist áhugavert, men mett verður, at tað er neyðugt fyrst at skapa lógarkarmar fyri framtíðar fiskivinnuútbúgvingunum soleiðis, at tær fáa góðar og tíðarhóskandi karmar at virka undir. Tað óvanliga er hent í hesum máli, at skúlamyndugleikarnir hava hvørki verið við í verætlanarbólkinum, havt haft ávirkan á skitsuuppskotið ella fingið tað til ummælis. Tá støða skal takast til, hvussu fiskivinnuútbúgvingarnar skulu skipast, eigur arbeiðið hjá verkætlanarbólkinum, sum longu er gjørt at takast við, í tann mun tað er viðkomandi. Hetta er somuleiðis galdandi fyri ummælini frá vinnuni. Ad. 5. Spurningurin um, um Fiskivinnuskúlin skal vera landsstovnur ella sjálvsognarstovnur eigur vera viðgjørdur tá støða skal takast til, hvussu fiskivinnuútbúgvingarnar skulu skipast. Tað er ikki ein treyt fyri at fáa ein vælvirkandi útbúgvingarstovn við tøttum samstarvi við vinnuna, at hann verður skipaður sum ein sjálvsognarstovnur. Nevnast kann, at vit hava landsstovnar, sum t.d. Føroya Sjómannsskúla og Maskinmeistaraskúlan, við útbúgvingum beinleiðis rættaðar at vinnulívinum, ið virkar væl. Málið avgreitt. Gamlar teldur 100-40 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi gomlum teldum til fólkaskúlan Ár 1999, 25. februar, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Katrin Dahl Jakobsen, løgtingsmanni: F y r i s p u r n i n g u r Hvønn málsetning hevur landsstýrismaðurin viðvíkjandi kunningartøkni í fólkaskúlanum? Sær landsstýrismaðurin ongan vanda í at gera fólkaskúlan út við gomlum teldum? Væntar landsstýrismaðurin, at kommunurnar verða grammar at keypa nýggja telduútgerð, tá ið skúlarnir hava fingið tær gomlu? Hvønn hugburð hevur landsstýrismaðurin, tá ið tað ræður um kunningartøkni í undirvísing, í mun til tørvin hjá landsins stovnum? Ber ikki landsins stovnum betur til at brúka dagførdu teldurnar heldur enn skúlunum? Er hetta ein liður í almennu sparingunum? Viðmerkingar: Í kunningarblaðnum "Nýrit" frá miðfyrisitingini skrivar Vinnumálastýrið 2. februar, at Vinnumálastýrið/Aðalskrivstovan hevur skotið upp at savna burturlagdar teldur frá øllum stovnum landsins at lata fólkaskúlanum. "Her er hugsað um teldur, sum ikki longur verða brúktar, tá skift verður út", stendur at lesa. Víðari siga tey, at "uppskotið var væl móttikið av hinum stýrunum, og aðalstjórarnir hava samtykt at fylgja ráðum Vinnumálastýrisins". Ætlanin er, at KT-forum skal gera teldurnar nýtiligar og gera eina innsavningarskipan. Hetta er greiður boðskapur. Tað, sum fyri landsins stovnar er ónýtiligt, kann fólkaskúlin sleppa at arva. Málið er at hava landsins stovnar á so høgum tøkniligum støði, sum til ber. Men fyri at hetta skal kunna bera til, er neyðugt at finna onkran, sum kann taka við tí burturlagda. Dag og dagliga hoyra vit - verða bart út mint á - at vit liva í KT-øldini. So nógv ávirkar hetta okkum, at vit hava tað í huganum, bæði tá ið tað ræður um arbeiði, men ikki minst í undirvísing. Hetta sæst at vit hava tað í huganum, nbæði tá ið tað ræður um arbeiði, men ikki minst í undirvísing. Hetta sæst eisini aftur í flestu undirvísingarætlanum. Vit vilja ikki vera eftirbátar, verður ofta tikið til. Nú tað vísir seg, at Vinnumálastýrið og aðalstjórarnir í umsitingini eru teir, sum stinga út í kortið, á hvørjum tøkniligum støði fólkaskúlin kann/skal vera, hevði verið forvitninsligt at fingið málið lýst. Ivaleyst hava aðalstjórarnir í bestu sannføring samtykt at fylgja ráðum Vinnumálastýrisins. Men ikki er víst, at fólkaskúlin er hin rætti móttakarin. Kanska var tað øvugta rættari? Ella, um ætlanin er at styrkja fólkaskúlan, hevði tað so ikki borið til at latið lærarum teldurnar? Á tingfundi 26. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 26. mars 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis Svar: Til 1. spurning ("Hvønn málssetning hevur landsstýrismaðurin viðvíkjandi kunningartøkni í fólkaskúlanum?"): Ein KT-nevnd fólkaskúlans varð í august 1997 sett av táverandi landsstýrismanni í skúlamálum at gera eina tilráðing um KT í fólkaskúlanum. Eg havi valt at fylgt tilráðingini, ið KT-nevnd fólkaskúlans hevur gjørt (Frágreiðing og tilmæli frá mars 1998). Nevndin, ið gjørdi álitið, varð mannað við umboðum fyri Føroya Lærarafelag, Føroya Læraraskúla, Undirvísingar- og Mentamálastýrið (lærugreinaráðgevin í teld), Føroya Kommunufelag og Fróðskaparsetur Føroya (Netumsitingin). Undirvísingarleiðarin í Fólkaskúladeildini í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum var skrivari í nevndini. Í hesum áliti kemur greitt fram, hvat ætlanin er at gera tey næstu 5 árini á hesum øki. Hetta álit er sent øllum fólkaskúlum, skúlanevndum, kommunum og øðrum áhugabólkum, í alt eini 600 eintøk. Álitið er eisini býtt út til allar tingmen í smb. við henda fyrispurning. Tá ið spurt verður, hvønn málsetning landsstýrismaðurin hevur, sæst hetta m.a. á síðu 21 ("Tilmæli nevndarinnar") í álitinum. Høvuðsmálið er, at "KT skal vera ein sjálvsagdur liður í undirvísingarheildini í fólkaskúlanum". Hetta høvuðsmál er síðani býtt sundur í 11 lutmál. Hesi lutmál eru nærri lýst í álitinum frá síðu 22 til síðu 28. Landsstýrismaðurin heldur, at henda tilráðing er so ítøkilig og skilagóð, at eg havi valt at fylgt henni. Skjøtil er longu settur á fleiri av hesum lutmálum. Á síðu 28 sæst eitt uppskot til virkisætlan. Ætlanin er at fylga hesi í størst møguligan mun. Til 2. spurning ("Sær landsstýrismaðurin ongan vanda í at gera fólkaskúlan út við gomlum teldum?): Landsstýrismaðurin sær onga vanda í, at fólkaskúlin fær nakrar teldur, ið annars høvdu verið settar til viks ella koyrdar burtur. Ein innsavningarskipan er, sum eitt royndartiltak, sett í verk, ið Vinnumálastýrið hevur tikið stig til. Royndartiltakið fevnir í stuttum um, at tær teldur sum verða skiftar út, verða latnar KT-forum, ið er eitt ráðgevandi forum undir Vinnumálastýrinum, sum er mannað við fólkum úr øllum aðalstýrunum, ið hava serligan kunnleika til KT. KT-forum hevur m.a. til uppgávu at verða ráðgevandi í KT málum hjá stýrunum. KT-forum metir síðani um innkomnu teldurnar og sendir tær teldur, sum mettar verða at kunna gerast væl nýtligar, til eina teldufyritøku fyri at verða hugdar eftir og verða tær teldur, sum henda fyritøka metir kunna nýtast aftur, uppstignar ("uppgraderaðar") soleiðis, at tær eru egnaðar til undirvísingarbrúk. Mett verður, at henda skipan tryggjar dygdina á teimum gomlu teldunum so væl sum nú einaferð ber til. Væntast kann ikki, at talan verður um nógvar av hesum slag framyvir, um so er at royndartiltakið eyndnast, kanska einar 20 til 30 teldur í meðal um árið, ið koma undir hesa skipan. Til 3. spurning ("Væntar landsstýrismaðurin, at kommunurnar verða grammar at keypa nýggja telduútgerð, tá ið skúlarnir hava fingið tær gomlu?"): Landsstýrismaðurin væntar ikki, at henda skipan - um hon verður sett í verk - fær nakra ávirkan á íløguhugin hjá kommunum orsakað av, at hesar teldur ikki eru ætlaðar at koma í staðin fyri tær teldur, sum Undirvísingar- og Mentamálastýrið veitir stuðul til. Hesar teldur koma ikki at telja við í talinum av teldum, ið tann einstaki skúlin fær stuðul til. Talan verður bert um, at fólkaskúlarnir fáa fleiri teldur, enn teir annars vildu havt fingið. Sum er, er ein skipan sett í verk - í 1998, 1999 og 2000 - sum skal stuðla undir soleiðis, at fólkaskúlarnir fáa einar 1.200 til 1.400 teldur til gott 7.000 næmingar. Gongur henda ætlan út, verða føroysku fólkaskúlarnir fult á hædd við okkara grannalond og í fleiri førum væl frammanfyri. Til 4. spurning ("Hvønn hugburð hevur landsstýrismaðurin, tá ið tað ræður um kunningartøkni í undirvísing, í mun til tørvin hjá landsins stovnum?"): Nýtslutørvurin í undirvísingini og á landsins stovnum er hvør sín. Í undirvísingini er tørvurin sera ymiskur, serliga við atliti til um talan er um 1. flokk ella 9./10. flokk og um hvørja lærugrein teldan verður nýtt í. Tær teldur, sum koma at verða endurnýttar, kunnu væntandi nøkta ein stóran part av tørvinum í fólkaskúlanum. Á landsins stovnum setir nýtslan í mongum førum stór krøv til telduna. Hesi krøv eru alsamt vaksandi og verður teldan hjá tí einstaka nýtt ein stóran part av arbeiðsdegnum. Nýtslustigið er vorðið so mikið høgt í dag, við øllum teimum kravmiklu telduskráum, sum tann einstaki brúkarin nýtir hvørt um aðra og oftani samstundis (t.d. tekstviðger, rokniark, samskiftisskrá, avtalu- og fundarstýring, elektroniska journalskipan). Hetta eru skráir, sum krevja nógv meira av telduni enn tað, sum verður kravt í eini undirvísing. Mín hugburður á hesum øki er, at kunnu tær teldur, sum ikki longur nøkta tørvin á almennu stovnunum verða eftirskoðaðar, og um neyðugt umvældar og verða uppstigaðar soleiðis, at tær eru væl nýtiligar í undirvísingini nøkur ár fram, haldi eg at hetta er eitt gott tiltak, ið ber í sær at uppaftur fleiri teldur kunnu koma inn á skúlarnar, og at tann einstaki næmingurin kann fáa fleiri tímar í telduundirvísing. Hetta er gagnligt fyri allar partar. Til 5. spurning ("Ber ikki landsins stovnum betur til at brúka dagførdu teldurnar heldur enn skúlunum?"): Í viðmerkingunum til fyrispurningin kemur fram, at kanska hevði tað rætta verið at givið stovnunum dagførdu teldurnar og givið skúlunum nýggjar teldur. Sum víst á undir svari til spurning 4, er hetta ikki í tráð við tey krøv, sum stovnarnir seta til telduna. Mett verður, at krøvini til orkuna hjá telduni vanliga eru munandi størri á stovnunum enn í flestu førum í undirvísingini. Tí vildi tað ikki verið skilagott, at skúlarnir og stovnarnir skiftu um. Eg kenni ikki til, at gjørt verður soleiðis aðrastaðni, men heldur sum henda verkætlan leggur upp til. Til 6. Spurning ("Er hetta ein liður í almennu sparingunum?"): Nei, tvørturímóti. Undirvísingar- og Mentamálastýrið hevur ætlanir at nýtta knappar 5 mió. kr. til at stuðla kommununum í at keypa uml. 1.200 til 1.400 teldur tey næstu 2 árini. Henda upphædd verður ikki ávirkað av ætlanum um, at lata fólkaskúlarnar fáa dagførdu teldurnar frá almennu stovnunum. At dagføra tær gomlu teldurnar kostar eisini pening. Hetta verður fíggjað av eini serligari KT-verkætlanarkonto, ið Vinnumálastýrið hevur tikið stig til. Tað, sum væntandi verður útslitið av hesum tiltaki, er, at samfelagið fær størri nyttuvirði av teirri orsøk, at 1) fólkaskúlin fær fleiri teldur enn hann annars hevði viljað fingið, 2) teldur, sum annars høvdu verið beindar burtur, verða dagførdar fyri eina lutfalsligari lítlari upphædd og koma at tæna nøkur ár afturat. Annars kann upplýsast, at nakrar dagførdar teldur verða royndar á einum skúla í løtuni. Tá, ið henda royndarætlan er av, verður støða tikin til, um skipanin við at endurnýta hesar teldur eigur at halda fram ella ikki. Alt í alt haldi eg, at hetta er eitt skilagott tiltak, sum øll áttu at fegnast um. Málið avgreitt. Landskassaskuld til kommunurnar 100-41 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. landskassans skuld til føroysku kommunurnar Ár 1999, 25. februar, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jógvan við Keldu, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Nær ætlar landskassin at rinda tær 70 milliónir krónurnar, sum er beinleiðis skuld til føroysku kommunurnar? Nær ætlar landsstýrið at taka upp fíggjarligu viðurskiftini millum land og kommunur í tíðarskeiðnum 1993-1999 og gjalda tað, kommunur hava gjørt íløgur í hesa tíðina í havnir, skúlar og heilsumiðstøðir, har partur er landskassaskuld til kommunurnar? Ætlar landsstýrið at greiða hesi skilaleysu viðurskifti, áðrenn umrøðuna á tingi um nýggjan kommunubygnað - "álitið frá kommununevndini"? Viðmerkingar: Undan kreppuni seinast í áttatiárunum og fyrst í nítiárunum, sum elvdi til avtalu millum donsku stjórnina og Føroya landsstýri í 1992, var siðvenja, at landskassin rindaði partar av útbyggingum til eitt nú vegir ígjøgnum bygdir og býir, sum hoyrdu til landsvegakervið, til havnir, skúlaútbyggingar, heilsumiðstøðir o.a. - Hetta var landskassans partur. Eftir avtalu við donsku stjórnina helt henda partsfígging uppat. Í fyrstu atløgu elvdi tað til, at føroysku kommunurnar áttu tilgóðar hjá landskassanum einar 70 mió.kr., sum kommunurnar skuldu rinda og fáa endurgoldið - uttan rentur - úr landskassanum. T.v.s., at hetta er peningur, sum í roynd og veru beinleiðis er tikin frá føroysku kommununum og nýttur til landskassans gjaldføri, sum landskassin hevur spart í lántøku. Í aðru syftu hevur Føroya landsstýri og løgting ongantíð tikið málið upp viðvíkjandi, hvussu verða skuldi við býtinum millum land og kommunur í teimum arbeiðum, sum kommunur vóru noyddar at seta í verk frá 1993 til í dag. T.v.s, at eingin skiftistíð hevur verið, men landskassin hevur tikið sær henda serrætt at brúka pening, sum kommunur áttu, ella í øðrum lagi at broytt býtið millum land og kommunur til landskassans fyrimun. Onkrar seravtalur viðvíkjandi havnabygging eru gjørdar við t.d. Skopunar Havn, Fuglafjarðar Havn, dýping í Leivík v.m. Hesi viðurskifti hava havt við sær, at føroysku kommunurnar hava mist trísiffraða milliónaupphædd, peningur sum er endaður í landskassanum. Í einum framkomnum samfelagi, sum Føroyar eru tað, ber ikki bara til - uttan nakra avtalu við hin partin - at taka pening burtur úr landskassafíggingini til kommunur og síðani lata sum um, at hetta er ogn landskassans. Av hesi orsøk rósa summir landspolitikarar sær av dyggum gjaldføri, meðan aðrir geva fólki varðhugan av, at nú ber til at geva skattalætta í landsskattinum. T.v.s., at landskassin gevur skattalætta við pengum, sum føroysku kommunurnar heilt einfalt eiga. Kanska kann skoytast uppí, at fleiri kommunur hava so mikið stórar viðlíkahalds- og umbyggingarútreiðslur á skúlaøkinum, at hesar kunnu sammetast við nýbygging. Á tingfundi 26. februar 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður fyrispurningum soleiðis S v a r Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum kennir einki til nakra uppgerð, sum vísir, at landskassin skyldar føroysku kommununum 70 mió. kr. Í landskassaroknskapinum fyri 1997 er heldur einki, sum týðir á, at landið skyldar kommununum hesar pengar. Avtalan í 1993 við donsku stjórnina í sambandi við bankabjargingina hevði við sær, at landskassin bant seg til ikki longur at veita stuðul til kommunalar íløgur. Hesum hava kommunurnar eisini vitað av, tí tær hava fingið noktandi svar uppá umsókn um stuðul, og tískil hava tær gjørt hesar íløgur vælvitandi um, at eingin stuðul fekst frá landskassanum. Eftir avtaluna við donsku stjórnina á sumri 1998 er eingin binding longur fyri landskassan viðvíkjandi stuðli til kommunalar íløgur. Tað, sum ávísir kommunalpolitikarar ynskja, er, at landskassin nú afturvirkandi skal veita stuðul til kommunalar íløgur framdar í tíðarskeiðnum 1993-1999. Landsstýrismaðurin metir, at gamla stuðulsskipanin, har kommunur kundu seta stórar íløgur í gongd, sum landskassin rindaði meginpartin av, virkaði sera illa. Skipanin førdi til vantandi kostnaðaransni og ov stórar og óneyðugar íløgur. Landsstýrismaðurin heldur, at ístaðin fyri at venda aftur til gomlu stuðulsskipaninar og veita kommunum stuðul fyri gjørdar íløgur, so er frægari at útgreina, hvussu hesi viðurskifti skulu verða frameftir. Tað, sum samgongan hevur sett sær fyri, er, at uttan mun til, hvussu kommunubygnaðurin verður frameftir í Føroyum, so er neyðugt at fáa eitt so greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur sum gjørligt. Hetta er eisini høvuðsboðskapurin í álitinum hjá kommununevndini. Til henda partin av fyrispurninginum verður víst til svarini omanfyri. Málið avgreitt. Svartlistaði fiskiskip 100-42 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi norskum svartalista, viðferð av føroyskum fiskiskipum í norskum sjógvi o.ø. Ár 1999, 2. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Marjus Dam, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Kann landsstýrismaðurin váttað fyri løgtinginum, at føroysk skip eru "blacklistað" í Noregi. Um so er, hvørji, og fyri hvat, og er nøkur tíðaravmarkan galdandi á hesum lista? Kann landsstýrismaðurin upplýsa: - hvussu nógv føroysk skip eru tikin av norkum myndugleikum seinastu árini - hvussu nógv av fiski tey eru dømd at hava ov mikið - hvussu nógv tey hava goldið í bótum og mistum fiskidøgum? Ætlar føroyskur myndugleiki at gera nakað við tann trupulleika, at føroysk skip ferð eftir ferð verða forfylgd av norskum myndugleikum við risabótum fyri sera smá brot á lógina ? Verða norsk skip dømd í sama mun fyri smábrot á lógina í norskum sjógvi? Er nakar føroyskur "blacklisti"? Eru føroyskir myndugleikar tilsvarandi harðir ímóti norskum skipum, ið gera smá lógarbrot í føroyskum sjógvi? Hevur føroyskur myndugleiki - møguliga saman við donskum, ætlanir um at fá skil á hesi viðurskiftir, so føroysk skip fáa frið at arbeiða? Hevur landsstýrismaðurin hugsað um møguleikan at lata vera við at byggja vaktarskip hjá hesi tjóð, ið á ósømiligan hátt leggur út fótonglar fyri okkara vinnulív? Viðmerkingar: Seinastu árini hevur javnan verið at hoyrt, at fleiri føroysk fiskiskip standa á einum norskum svartalista, uttan at nakað ólógligt er framt. Eisini er komið fram fleiri ferðir, at føroysk skip eru tikin og hava fingið risabøtur fyri smáttaríir - í mongum førum, uttan at møguleiki var at verða varugur við, at nakað ólógligt var farið fram. Á tingfundi 3. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 9. apríl 1999 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r ad.1. Landsstýrismaðurin kann vátta, at einstøkum skipum undir føroyskum flaggi hava norskir myndugleikar ikki vilja givið loyvi at fiska í norskum sjógvi. Talan er um skip, sum eru keypt úr Íslandi og hava undir íslendskum flaggi fiskað í Loynikrókinum í Barentshavinum. Skipini eru m/s Prestland og m/s Sverri Ólason. Seinna skipið varð selt aftur til Íslands aftaná, at skipið ikki kundi fáa loyvi frá norskum myndugleikum. Føroyar kunnu ikki góðtaka, at føroysk skip verða sett á svarta lista fyri brot, sum føroyskir skipaeigarar ikki eru partar í. Víst kann verða til málið, tá hetta kom fyri fyrstu ferð við m/s Sverra Ólasyni. Fiskimálastýrið mótmælti beinleiðis til norsku fiskiveiðimyndugleikarnar og gjøgnum danska uttanríkismálaráðið. Eisini m/s Gulldrangur, sum áður hevur verið undir føroyskum flaggi og heimahoyrandi í Fuglafirði, er á lista yvir skip, sum ikki fáa loyvi at fiska í norskum sjógvi. Hetta er eisini eitt fyrrverandi íslendskt skip, sum varð keypt til Føroya, og hevði fiskað í Loynikrókinum. Eftir at Fiskimálastýrið seinasta heyst fekk kunnleika um, at føroysk skip vóru á einum lista yvir skip, sum ikki sluppu í norskan sjógv at fiska, vendi stýrið sær aftur til norskar myndugleikar fyri at fáa at vita grundarlagið undir hesum tíðindunum. Í svari frá norska fiskarídirektoratinum verður eisini upplýst, at samsvarandi upplýsingum frá strandalondum, sum hava sjóverjueftirlit í Suðuríshavinum (m. a. Australia, New Zealand, Frakland og Suðurafrika) hava hesi lond ført fram, at skipini m/s Palli hjá Mariannu og m/s Túgvusteinur hava rikið ólógligan fiskiskap har. Hvørki av hesum skipunum eru nú undir føroyskum flaggi. Norskir myndugleikar hava ikki upplýst, um noktanin er tíðaravmarkað ella ikki. Gerast skal vart við, at norskir myndugleikar ikki hava noktað áðurnevndu skipum loyvi at fiska í fiskiveiðiøkinum við Svalbard. ad 2. Í 1998 er einki føroyskt skip tikið fyri ólógligan fiskiskap ella fingið nakra viðmerking frá norsku sjóverjumyndugleikunum. Higartil í ár eru tvey skip tikin fyri ávíkavist ov stóra hjáveiðu og ov stóra íblanding av undirmátsfiski. Nøgdirnar vóru heilt smár. Í bót varð givið NOK. 160.000,- í tí fyrra førinum, meðan sektaruppskotið var NOK 260.000,- í tí seinna førinum. ad. 3. Fiskimálastýrið hevur havt samráðingar við norskar myndugleikar 23. mars 1999 í Keypmannhavn til tess at fáa greiði á teimum torføru umstøðunum hjá føroyskum skipum at fiska undir í norskum sjógvi. Frá føroyskari síðu var staðiliga gjørt vart við, at tað við teimum strongu hjáveiðireglunum er sera torført hjá føroyskum skipum at fiska sínar kvotur í norskum sjógvi, og at ágangurin frá norsku fiskiveiðieftirlitsmyndugleikunum serstakliga móti føroyskum skipum fyrikemur ógrundaður. Eisini var frá føroyskari síðu gjørt vart við misnøgdina um mannagongdina at fráboða nýggjar umrokningarfaktorar og fráboðanarreglurnar sum heild, tá skip mugu fara inn í norska havn. Norska fiskiveiðieftirlitið var umboðað á fundinum, og varð her greitt frá teimum norsku sjónarmiðjunum um, hvussu teirra fiskiveiðieftirlit er hert í Barentshavinum vegna vánaligu støðuna í fiskastovnunum serstakliga trupuleikin við íblanding av ungfiski undir minsta mát. Hetta hevur elvt til nógvar skrivligar ávaringar, og at bæði norsk og útlendsk skip eru sektaði, varð ført fram av norska fiskiveiðieftirlitinum á fundinum. Hóast føroyska sendinevndin legði áherðslu á at fáa broytt hjáveiðireglurnar eftir hýsu soleiðis, at eisini føroysk skip frameftir kundu veiða beinleiðis av hjáveiðikvotuni eins og norsk og útlendsk skip, so fekk norska sendinevndin ikki heimild at broyta nakað hesum viðvíkjandi. Noreg helt fast um at taka hetta upp aftur seinni og vildi sostatt bara ganga føroyska ynskinum á møti at finna eina loysn við hjáveiðitrupulleikanum av upsa. Partarnir skiltust uttan at gera nakra semju. Noreg hevur síðani skrivliga svarað føroysku umsóknini formliga uttan aðra niðurstøðu enn tí somu sum á fundinum. Nú er avtalað, at samráðingar verða á politiskum stigi. Avtalað er, at fundur verður millum undirritaða og norska fiskimálaráðharran Peter Angelsen hin 20. apríl. ad. 4. Sambært norsku fiskiveiðimyndugleikunum verða útlendsk skip tikin inn beinanvegin, um grundarlag er fyri hesum, meðan fyri norsk skip verður málið reist, tá skip kemur í norska havn. Munurin er sostatt, at norsk skip ikki noyðast at bróta túr av. ad. 5. Nei ad. 6. Sum heild hevur danska ákæru- og dómsvaldið í Føroyum kravt og ásett nógv linari revsing enn tær, sum føroysk skip fáa í norskum sjógvi. Sama er galdandi fyri føroysk og útlendsk skip. ad. 7. Víst verður til svar upp á spurning nr. 3. ad. 8. Spurningurin um bygging av vaktarskipi og eftirlit við føroyskum fiskiskipum í norskum sjógvi eru tvey ymisk mál. Hvat viðvíkir fótonglum er hetta mál tikið upp í fiskivinnusamráðingunum millum Føroyar og Noreg. (Víst verður til pkt.3). Føroyska vinnan er eisini við í hesum samráðingunum og fær høvi at bera fram síni sjónarmið. Málið avgreitt. Stuðul til ferðaútreiðslur 100-43 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðv. stuðli til ferðaútreiðslur Ár 1999, 2. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Marjus Dam, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Hvussu nógv verður goldið í ferðastuðli um árið? Hvussu nógv hevði verið goldið í ferðastuðli um árið, um takstirnir fyri ferðing hjá tænastufólki vóru galdandi? Er ferðastuðulin í dag rímiligur í mun til útreiðslurnar av at ferðast aftur og fram til arbeiðis? Um so er, at nakar munur er á reellu útreiðslunum og ferðagjaldinum, hevur samgongan so nakrar ætlanir um at økja um ferðagjaldið, soleiðis at útjaðarin ikki verður fyri vanbýti orsakað av, at almenn arbeiðspláss eru í miðøkinum? Viðmerkingar: Tað er ein góðtikin veruleiki, at útjaðaraøkini á mangan hátt hava tað trupult í dag. Tað vísir seg millum annað við, at trivnaður og menning á fleiri økjum ikki er eins stór á útjaðaraøkjum sum á miðøkinum. Eisini eru fleiri útjaðaraøkir beinleiðis hótt. Seinastu mongu árini er hend ein miðsavning millum annað av almennum arbeiðsplássum og øðrum. Fólk kring landið verða tíðum noydd antin at flyta ella ferðast til arbeiðis. Sama er galdandi hjá lesandi og útbúgvingarsøkjandi, ið búgva heima. Umframt at nýta tíð til ferðing hava tey, ið ferðast til arbeiðis, beinleiðis inntøkumiss av hesi ferðing. Tað merkir sostatt, at tann, ið býr nærindis arbeiðsplássinum, hevur ein inntøkufyrimun av hesum, í mun til tann, ið skal ferðast til arbeiðis. Ætlanin við fyrispurninginum er at fáa lýst hesi viðurskiftir - við atlitið til at fáa bøtt um møguligan skeivleika. Á tingfundi 3. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Áðrenn eg svari fyrispurninginum frá Marjus Dam, vil eg stutt greiða frá galdandi reglum og satsum fyri stuðul til ferðaútreiðslur. Í samband við bruttoskattaskipanina, ið varð sett í gildi í 1997, vóru útreiðslurnar til ferðing broyttar frá eini frádráttarskipan til eina stuðulsskipan. Lógargrundarlagið fyri núgaldandi stuðulsskipan er løgtingslóg nr. 93 frá 6. juni 1997 um stuðul til ferðarútreiðslur. Sambært hesi lóg hevur persónur, ið hevur lønarinntøka, herundir fiski- og útróðrarpart, og sum hevur útreiðslur í sambandi við ferðing ímillum bústað og arbeiðsstað í Føroyum, rætt til ferðastuðul, um hann er undir fullari skattskyldu og búsitandi í Føroyum. Stuðulin verður bert veittur fyri eina ferð aftur og fram dagliga og verður bert latin eftir umsókn. Um ein persónur fær endurgjald á annan hátt fyri ferðaútreiðslur, hevur viðkomandi ikki samstundis rætt til omanfyri nevnda stuðul. Núverandi galdandi satsir fyri stuðul til ferðaútreiðslur finnast í kunngerð nr. 128 frá 10. juli 1997. Sambært hesi kunngerð er ferðastuðulin fyri hvønn koyrdan kilometur fylgjandi: 0 - 15 km. 0,00 kr. 16 - 48 km. 0,37 kr. yvir 48 km. 0,09 kr. Herafturat verður stuðul veittur til sjóvegis ferðing uppá 5 kr. pr. dag. Eftir at ferðafrádrátturin hevði verið avtikin í nøkur ár, var hann innsettur aftur við broytingum í skattalógini í 1995 (Løgtingslóg nr. 4 frá 12. januar 1995). Satsirnir vórðu settir eftir ferðaseðlakostnaðunum hjá Bygdaleiðum og Strandferðsluni. Virðið av frádráttinum svaraði til helvtina av bíligasta almenna ferðaseðlakostnaðinum, t.d. prísin á einum mánaðarkortið. Henda loysn varð víðariførd við yvirgongdini til stuðulsskipanina, soleiðis at stuðul sambart lógini verður veittur svarandi til helvtina av ferðakostnaðinum við almenna ferðasambanðinum á hægsta avsláttarstigi. Sum tað sæst á dømunum niðanfyri fyri ein vanligan mánað, er hetta eisini so: Dømi 1: Kollafjørður - Tórshavn. Farleiðin er 46 km. aftur og fram. Tað verður roknað við 20 arbeiðsdøgum um mánaðin: 15 km. á 0 kr. kr. 0,00 46 km - 15 km. = 31 km. á 0,37 kr. kr. 11,47 Ferðafrádráttur hvønn dag kr. 11,47 Um arbeitt verður í 20 dagar í einum mánað verður frádrátturin 20 x 11,47 kr. ella 229,40 kr. um mánaðin. Eitt mánaðarkort til almenna ferðasambandið kostar 450,00 kr. á hesum strekki. Dømi 2: Toftir - Tórshavn. Farleiðin er 136 km. aftur og fram. Tað verður roknað við 20 arbeiðsdøgum um mánaðin: 15 km. á 0 kr. kr. 0,00 48 km. - 15 km. = 33 km. á 0,37 kr. kr. 12,21 136 km. - 48 km. = 88 km á 0,09 kr kr. 7,92 Ferðafrádráttur hvønn dag kr. 20,13 Um arbeitt verður í 20 dagar í einum mánað verður frádrátturin 20 x 20,13 kr. ella 402,60 kr. um mánaðin. Eitt mánaðarkort til almenna ferðasambandið kostar 600,00 kr. á hesum strekki. Og nú til spurningin hjá Marjus Dam, løgtingsmanni. Hvussu nógv verður goldið í ferðastuðli um árið? Í 1998 vórðu útgoldnar 3.728.585,- kr. í ferðastuðul. Hvussu nógv hevdi verið goldið í ferðastuðli um árið, um takstirnir fyri ferðing hjá tænastufolki vóru galdandi? Tað er ikki møguligt, at geva Marjus Dam eitt eintýðugt svar upp á næsta spurningin. Tað kemst m.a. av, at neyðuga hagtalstilfari ikki er tøkt í løtuni. Ein uppgerð yvir koyrdar kilometrar ella ein uppgerð yvir ferðir sjóvegis krevur, at hvør einkult umsókn um ferðastuðul verður gjøgnumgingin manuelt (í 1998 fingu 1.605 persónar útgoldnan ferðastuðul), og á henda hátt gera koyrdu kilometrarnir og ferðirnar sjóvegis upp. Eg havi valt ikki at gera eina slíka uppgerð. Hetta er stórarbeiði, ið krevur stóra arbeiðsorku og tað er heldur ikki møguligt at gera hetta innan rímuliga tíð. Fyri tað næsta, og tað hevur rættuliga stóran týdning, hevur landsstýrismaðurin tað fatan, at tað er ikki relevant, at nýta takstirnir fyri ferðing hjá tænastufolki, sum nýta egnan bil í arbeiðsørindum, sum útgangsstøðið fyri eini upphædd, ið er rímulig til at svara útreiðslum til og frá arbeiði. Hví havi eg so tað fatan, at tað ikki er rímuligt at nýta sama sats fyri ferðaútreiðslur og til endurgjald fyri at nýta egnan bil í arbeiðsørindum? Fyri pesónar, ið fáa endurgjald fyri útreiðslur fyri at nýta egnan bil í arbeiðsørindum, er talan um eina eykaútreiðslu, ið ikki tænur privatum endamálum. Endurgjaldið verður útgoldið av arbeiðsgevaranum til lønmótakaran sum samsýning fyri meirútreiðslurnar, ið lønmótakarin hevur, tí arbeiðsgevarin sendir viðkomandi aðrastaðir at arbeiða - t.v.s. burtur frá vanliga arbeiðsstaðnum. Flutningsútreiðslur eru harafturímóti privatar útreiðslur, ið lønmótakarin hevur í samband við ferðing millum heimi og arbeiðsplássið. Tað er eitt politiskt ynski, eisini frá mínari síðu, at ein ávísur partur av meirútreiðslunum í samband við ferðing millum heimi og arbeiðsplássið, skulu endurrindast av tí almenna. Hetta er fyri at betra um mobilitetin á arbeiðsmarknaðinum, tá hædd verður tikið fyri búsetingarmynstrinum í Føroyum. Ynskja vit at fáa eina fatan av útreiðslunum, við at nýta takstirnar fyri ferðing hjá tænastufolki, sum nýta egnan bil í arbeiðsørindum, so kann upplýsast, at tað verður veitt eitt skattafrítt endurgjald fyri at nýta egnan bil í arbeiðsørindum, sum er 2,90 kr. pr. koyrdan km. við minni enn 10.000 km. árliga. Við meiri enn 10.000 km. árliga er endurgjaldið pr. koyrdan km. 1,90 kr. Fyri ein persón, ið hevur 50 km. til og frá arbeiðsplássinum, førir hetta við sær, at hann fær 22.300,- kr. útgoldið skattafrítt (treytað av, at hann hevur 200 arbeiðsdagar og at tað ikki verður veittur ferðastuðul fyri teir fyrstu 15 km. pr. dag), um takstirnir fyri ferðing hjá tænastufólki, sum nýta egnan bil í arbeiðsørindum, verða nýttir. Til samanberingar, fær sami persónur útgoldið kr. 2.478,- eftir galdandi reglum um ferðastuðul. Verður hetta dømi nýtt sum ein leyslig vegleiðing, kunnu vit rokna við, at meirútreiðslurnar fyri landskassan verða minst 30 mio. kr. um árið. Upphæddin fer uttan iva at hækka við tíðini, tí hægri satsir viðføra, at fleiri fólk fara at búseta seg í útjaðaraøkjunum, har húsaprísirnir í løtuni eru væl lægri enn í miðstaðarøkinum. Er ferðastuðulin í dag rímiligur í mun til útreiðslurnar av at ferðast aftur og fram til arbeiðis? Ein kann so spyrja seg sjálvan, sum Marjus Dam eisini ger tað: Er ferðastuðulin í dag rímiligur í mun til útreiðslurnar av at ferðast aftur og fram til arbeiðis? Ferðastuðulin svarar ikki til ferðaútreiðslurnar, men eru upphæddirnar rímuligar? Í skattateoriini verður víst á, at tá skattskylduga inntøkan verður gjørd upp, skal tað vera gjørligt, at draga neyðugar rakstrarútreiðslur frá, t.v.s. útreiðslur, sum í árinum eru nýttar til at forvinna, tryggja og viðlíkahalda inntøkuna. Hetta er tó ein sera snævurskygd teoretisk áskoðan, ið tí eigur at vera sett upp ímóti øðrum viðurskiftum. Sum tað eisini er nevnt í svarinum til punkt 2, so kunnu meginparturin av útreiðslunum metast sum privatar útreiðslur. Hvar ein hevur valt at seta búgv og at arbeiða, er partvíst ein privat avgerð, sum full kompensatión tí ikki eigur at vera givin fyri. Tað eru tó nøkur, ið ikki hava nakað val, hetta eru t.d. lesandi og útbúgvingarsøkjandi sum eru noydd at ferðast til og frá millum annað Havnini. Hetta vísur Marjus Dam eisini á í sínum viðmerkingum. Landsstýrið veit um trupuleikarnar hjá teimum lesandi, og í uppskotinum til nýggja útbúgvingarstuðulslóg sum landsstýrismaðurin í undirvísingarmálum, Signar á Brúnni, hevur lagt fyri løgtingið (Løgtingsmál nr. 97), er hædd tikin fyri, at landsstýrismaðurin kann veita ískoytisstuðul til ferðing til og frá skúla til lesandi. Í øðrum lagi er eingin ivi um, at satsir uppá 2,90 kr. ella 1,90 kr. pr. koyrdan km. eggjar fólki at koyra við privatum bili. Hetta mágar støðið undan einum stórum parti av almenna ferðasambandinum. Tað eru fyrst og fremst tey, ið búgva í útjaðaranum, ung og eldri, ið koma at merkja hetta. Høgir satsir fara eisini at økja munandi um ferðsluna á vegakervinum, og hetta setur munandi hægri krøv til vegir og ferðasambond. Um so er, at nakar munur er á reellu útreiðslunum og ferðagjaldinum, hevur samgongan so nakrar ætlanir um at økja um ferðagjaldið, soleiðis at útjaðarin ikki verður fyri vanbýti orsakað av, at almenn arbeiðspláss eru í miðøkinum? Tað er sum sagt munur á teimum reellu útreiðslunum til ferðing og fertðastuðlinum. Tað eru somuleiðis grundgevingar fyri, hví tað er munur teimum reellu útreiðslunum og á ferðsstuðlinum. Tað kann sjálvandi vera ein spurningur um munurin á ferðaútreiðslunum og á ferðastuðlinum er ov stórur, og hvørjar møguleikar vit hava fyri at hjálpa fólki, sum búgva í útjaðaranum, men sum eru noydd at ferðast til miðstaðarøki (serstakliga Havnina) til arbeiðis. Landsstýrið miðjar eftir, at leggja so nógvar uppgávur sum gjørligt so tætt at borgaranum sum til ber. Hetta vil eisini skapa fleiri arbeiðspláss í útjaðaranum. Ein størri miðfirring av almennu umsitingini loysir ikki allan trupulleikan, men hetta vil minka munandi um ferðingina til og frá arbeiðsplássinum. Málið avgreitt. Radioeftirlitið 100-44 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi økismenning Ár 1999, 2. mars. boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Hergeir Nielsen, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Vísandi til málsetningin hjá samgonguni um at fremja økismenning og í hesum sambandi at umskipa partar av almennu umsitingini, verður landsstýrismaðurin spurdur, um hann sum skjótast, vísandi til niðanfyri standandi upplýsingar, vil taka stig til at flyta Radioeftirlitið til Suðuroyar? Hvørjar ætlanir um økismenning hevur landsstýrismaðurin í vinnumálum á málsøki sínum? Viðmerkingar: Besta grundarlagið undir samfelagnum er virksemi og trivnaður á øllum plássum í landinum. Útjaðarin er í eini serligari støðu. Samgongan er samd um, at neyðugt er at fremja verulig tiltøk, um útoyggjum og smáplássum skal vera lív lagað.(Úr samgonguskjalinum frá 9. mai 1998.) Í 1990 varð ein rakstraravtala skrivað undir millum Telestyrelsen og TFL um, at TFL skuldi átaka sær raksturin av Radioeftirlitinum í Føroyum. Samsvarandi hesi avtalu varð so Radioeftirlitið (RE) stovnað sum deild undir TFL. Tá Radioeftirlitið eisini skuldi hava eftirlit við TFL (Føroya Tele), var hesi skipan ikki langt lív lagað, og kom hon tí 1. januar 1999 undir Fjarskiftiseftirlitið. Fjarskiftiseftirlitið virkar sambært løgtingslóg nr. 79 frá 23. mars 1997 um fjarskifti, og er stovnur undir Vinnumálastýrinum, og upplýst verður í fíggjarlógini fyri 1999, at Fjarskiftiseftirlitið í sambandi við umlegging av TFL til partafelag pr. 1. januar 1999 umsitur rakstraravtaluna millum Fjarskiftiseftirlitið og Telestyrelsen Víðari verður upplýst í fíggjarlógini fyri 1999, at eftir ætlan skal radioeftirlitið leggjast saman við Fjarskiftiseftirlitinum pr. 1. januar 2000, men at henda samanlegging ongan týdning hevur fyri nettoúrslitið hjá Fjarskiftiseftirlitinum, tí at inntøkur og útreiðslur vaksa samsvarandi hjá hesum báðum inntøkufíggjaðu stovnum. Radioeftirlitið virkar sambært fólkatingslóg nr. 210 frá 6. apríl 1976 um radiosamskifti og eini røð av kunngerðum samsvarandi hesi og aðrari lóggávu á økinum, sum eftir ætlan verður løgd yvir í føroyska lóggávu í næstum. Radioeftirlitið, sum er brúkarafíggjað, verður rikið við lutfalsliga stórum vinningi, sum danir fáa. Talan er um ein triðing av rakstrarúrslitinum, sum so eisini merkir, at brúkarin rindar hetta meiri, enn neyðugt er. Til sammetingar kann nevnast, at danska Telestyrelsen verður rikin við stórum halli. Tekniska menningin ger, at størvini og stationerað arbeiðsplássið eins væl kunnu liggja í Suðuroynni sum í Havnini. Eftirlitsvirksemið er soleiðis háttað, at Radioeftirlitið fer út til viðskiftafólkini antin eftir avtalu ella uttan fráboðan, og elektronisku samskiftismøguleikarnir eru so framkomnir, at eftirlitið kann virka, hvaðani í landinum tað skal vera. Vísandi til, at danir ikki leggja seg út í hetta mál, sum nú er ávegis til føroyskar myndugleikar, kann sigast, at Radioeftirlitið kann flytast til Suðuroyar uttan drál. Landsstýrismaðurin í vinnumálum verður tí spurdur, um hann samsvarandi frammanfyri nevnda kann taka ein part av tí setningi, hann umsitur samgongunnar vegna, til sín, og í álvara at fara undir at menna og skapa trivnað í útjaðaranum. Á tingfundi 3. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi tann 8. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad.1. Verður hugt eftir fíggjarlógini fyri 1999 stovnsnr. 6.38.3.17. Fjarskiftiseftirlitið sæst, at ætlanin (sum partvís er framd) er at at leggja fleiri smáar stovnar saman í eina eind. Hesir stovnar eru: Fjarskiftiseftirlitið, Radioóljóðtænastan og Radioeftirlitið. Framman fyri nevndu stovnar eru í eini tilgerð, sum umfatar samanleggingar og yvirtøku av málsøkjum fyri síðani at fáa ein føroyskan stovn, sum umsitur og hevur eftirlit við øllum viðurskiftum á fjarskiftisøkinum í Føroyum. Endamálið við hesi tilgerðini er at fáa ein í mun til umstøðurnar effektivari rakstur, samstundis sum førleikastøðið økist, soleiðis at borgarin fær eina so góða og bíliga tænastu sum til ber. Á komandi samanlagda stovninum verður starvsfólkatalið 5-6 fólk, sum koma at starvast við sera fjøltáttaðum uppgávum. Uppgávunar kunnu t.d. verða at fáa í lag samflutningsavtalur, roknskaparkanningar á fjarskiftisøkinum, uppgávur í smb. við frælsgerðing av fjarskiftisøkinum, eftirlitsuppgávur, radiotøknifrøðiligar uppgávur so sum eftirlit við frekvensnýtsluni, frekvenstilluting við tilhoyrandi frekvenssamskipan (sum danir gera fyri okkum nú) og onnur loyvir. Soleiðis eru viðuskiftini í øllum teimum londum, sum vit samanbera okkum við (Ísland, Danmørk, Noreg), t.v.s. at tað bert er ein stovnur, sum umsitur alt fjarskiftisøkið íroknað radiosamskiftisøkið, hóast fólkatalið í hesum londum er nógvar ferðir størri enn í Føroyum. Orsøkin til, at talan hevur verið um so nógvar lítlar stovnar á hesum øki í Føroyum, er at finna í ábyrgdarbýtinum millum ríkið og heimastýrið. Fjarskiftistænasturnar í hesum londunum eru eisini nógv bíligari og betri enn í Føroyum. Alheimsrákið innan fjarskifti er, at gott og bíligt fjarskifti ikki er nakar marglætiságóði, men heldur ein av grundfyritreytunum fyri menning av vinnu, mentan og samfelagnum sum heild, herundir eisini økismenning. Harav er radioøkið ein týðandi lutur á samlaða fjarskiftisøkinum. Roknað verður við, at ein altsamt størri partur av telesamskiftinum millum persónar fer at ganga um fartelefon og at farið verður frá, at telefonapparatið hevur eitt nummar til, at hvør borgari fær eitt persónligt telefonnummar. Harumframt fara at koma hópin av øðrum tænastum (dátusamskifti yvir fartelefon, UMTS-fartelefonin, ein ørgrynna av radiosambondum, punkt til multipunkt radiosamskifti v.m.), sum gera brúk av frekvenstilfanginum í luftini. Hetta fer at seta alstór krøv til umsitingina av radiosamskiftisøkinum í Føroyum. Tað verður ikki nevnt í viðmerkingunum til spurningin, um tað er Radioeftirlitið sum stovnur, ella um tað er ein deild (radioeftirlitsdeildin) í samanlagda stovninum, sum ynski er um at flyta til Suðuroyar. Í tí fylgjandi verður gingið út frá, at tað er sum sjávstøðugur stovnur, at Radioeftirlitið ynskist flutt til Suðuroyar. Flyting av eini deild við 1 ella 2 starvsfólkum (radioeftirlitsdeildini) í einum lítlum stovni hevði elvt til óneyðugar, seinførar og fløktar mannagongdir, sum vinnuvirkir í dag stríðast fyri at umganga. Radioeftirlitið (RE): Danska Telestýrið hevur ábyrgdina av økinum "radio" í Føroyum. Hesa uppgávu hevur Telestýrið í Danmørk latið Telefonverkið rikið fyri seg smb. "Driftsaftale" (DA) frá 1990. Í smb. við at Telefonverkið er vorðið partafelag, samstundis sum væntandi er, at Føroya Tele eisini fær kappingarneytar, verður henda DA flutt til Fjarskiftiseftirlitið (sjá uppskot til fíggjarlóg 1999). Samstundis verður arbeitt við at yvirtaka part av økinum "radio", og er ætlanin at leggja Radioeftirlitið saman við Fjarskiftiseftirlitinum, samstundis sum henda yvirtøka verður gjørd. Uppgávurnar hjá Radioeftirlitinum eru smb. ríkislógarkunngerð nr. 210 frá 1976 at hava eftirlit/geva loyvir umframt at halda skil á tíðleikabondum viðv. bátum, skipum, landstøðum og radioamatørum. Harumframt er Radioeftirlitið próvdómari við ávísar próvtøkur á sjómansskúlunum í Føroyum. Uppgávurnar eru sostatt eftirlits/próvtøku uppgávur á staðnum, umframt tað tilhoyrandi skrivstovuarbeiði (loyvir, fragreiðingar, endurútbúgving av starvsfólkunum v.m.). Tað eru sostatt bert skrivstovu uppgávurnar, sum kunnu flytast til Suðuroyar, meðan ástaðaruppgávurnar eru har "kundin" er, t.v.s. har sjómansskúlar eru, har skip & bátar eru (um alt landið), og annars har fólk búgva. Eisini eru uppgávur, har kundin kemur á stovnin, t.d. fyri at fáa nýggja átekning á loyvi. Leysliga mett stava umleið 1/2 av uppgávunum frá høvuðsstaðarøkinum, meðan 20 % eru sunnanfyri og 30 % norðanfyri. Radioeftirlitið hevur síðstu árini verðið rikið við yvirskotið, men enn er peningur ongantíð fluttur til Telestyrelsen í Danmørk. Í staðin hevur yvirskotið higartil verið nýtt til at keypa eftirlitsamboð og bil fyri. Í 1993 & 1994 mátti Danska Telestyrelsen gjalda pening til Radioeftirlitið, tí tá hevði stovnurin undirskot verður upplýst frá Telestyrelsen. Hølisviðurskiftini hjá Radioeftirlitinum: Radioeftirlitið framleigar part av hølunum, sum Fjarskiftiseftirlitið leigar á Skálatrøð 20. Leigusáttmáli varð gjørdur 1/4-98, og er hann óuppsigiligur í 5 ár, hetta fyri at fáa fullgóða nyttu av teimum innrættingum og innleggingum(EDV v.m.), sum vóru gjørdar í samb. við innflytingina. Nevnast kann at Fjarskiftiseftirlitið umfatar eisini Radioóljóðtænastuna, sum áður var sjálvstøðugur stovnur, men sum varð lagdur saman við Fjarskiftiseftirlitinum 1/1-98. Fjarskiftiseftirlitið nýtir umleið 17 % av hølunum. Harumframt húsast skrivstovan hjá Kappingarráðnum eisini í hølunum, við tað at hendan varð løgd saman við skrivstovuni hjá Fjarskiftiseftirlitinum og fingu hesir stovnar felags stjóra smb. reglugerð. Skrivstovan hjá Kappingarráðnum nýtir umleið 7 % av hølunum. 17/11-98 varð settur løgfrøðingur á Fjarskiftiseftirlitinum. Hesin skal taka sær av uppgávum fyri allar teir omanfyri nevndu stovnarnar. Føroya Kærustovnur flutti inn í hølini á Skálatrøð 1. juni 1998. Kærustovnurin leigar umleið 48 % av hølunum og nýtir felags EDV-skipanina og aðrar felags hentleikar í hølunum. Annars hevur hesin stovnurin einkið at gera við hinar stovnarnar. Í hølunum eru felagsrúm t.d. fundarrúm, teldurúm, køkur og matstova. Harumframt er EDV-skipanin við føstum internetsambandi felags, umframt aðrir hentleikar, sum annars eru ov dýrir til smærri stovnar (kopimaskina, printari, uppvørpa v.m.). Væntandi kann felags DNL-tilknýti (dátunet landsins) eisini fáast til ein rímuligan penga fyri hvønn stovnin. Tikið saman um, so er hugsjónin at leggja fleiri smærri eindir undir sama tak ein loysn, sum gevur ein bíligari rakstur við fleiri tænastum/amboðum til tann einstaka stovnin, samstundis sum umhvørvið á arbeiðsplássinum verður meira fjøltáttað og mennandi. Viðurskifti, sum tala ímóti at flyta stovnin Radioeftirlitið til Suðuroyar: Stovnurin verður longri burtur frá "samstarvspartnarunum", t.e. kundar sum eru sjómanskúlarnir, bátar & skip, landstøðir (høvuðssamskifti er við Føroya Tele, umleið 1/3 av umsetninginum hjá RE) og radioamatørar, aðrir myndugleikar t.e. Vinnumálastýrið, Fjarskiftiseftirlitið, Gjaldstovan (høvuðsbókhaldið) v.m. Fyri at finna optimalu plaseringina hjá stovninum skal ein rokna "inertipunktið" fyri uppgávurnar hjá stovninum við ávísum búskaparligum fortreytum (tað sum á frøðismáli verður nevnt transportmodellið). Lítil ivi er um, at Tórshavn er rætta staðið. Um stovnurin flytur til Suðuroyar, vil kostnaðurin (serstakliga ferðakostnaðurin) til uppgávur í restini av landinum økjast, serstakliga í Norðoyggjum og Vágunum (t.v.s. ul. 80 % av uppgávunum). Radioeftirlitið missir stórdriftsfyrimunin við ikki at verða í sama húsi sum hinir stovnarnir, umframt at Fjarskiftiseftirlitið kann missa leiguinntøkur og aðrar inntøkur (færri skulu deilast um teldunet v.m.), um hølini hjá Radioeftirlitinum verða tóm. Viðurskitfi, sum tala fyri at flyta stovnin Radioeftirlitið til Suðuroyar : Uppgávurnar, sum liggja í Suðuroy verða loystar fyri lægri kostnað. Niðurstøða: Í hesum svari er roynt at lýsa viðurskiftini hjá Radioeftirlitinum, og hvørjar avleiðingar tað kann fáa fyri radiosamskiftisøkið og annars fyri heildargongdina innan fjarskiftiviðurskiftini í Føroyum, um Radioeftirlitið sum stovnur verður fluttur til Suðuroyar. Tænastugóðskan vil gerast verri og dýrari fyri stórsta partin av landinum. Hetta er óheppi, serstakliga tá hugsað verður um avbjóðingarnar, ið liggja fyri framman serliga á radiosamskiftisøkinum. Tá hetta er sagt, so vil eg gera vart við, at eg skilji væl ynskini hjá Hergeir Nielsen, løgtingsmanni, um at fáa ein stovn fluttan úr miðstaðarøkinum og til Suðuroyar, við tað at hetta kundi verið eitt stig til at skapa trivna í hesum útjaðarunum í Føroyum. Hinvegin so er tað eftir mínum tykki umráðandi, at verður stig tikið til at fáa stovnar miðfyrraðar, so eigur tað at vera stovnar, sum ikki hava so nógv samskifti við aðrar partar av Føroyum, ella stovnar sum hava samband við annað virksemi, sum av politiska myndugleikanum verður lagt til ávísan part av landinum. Ad 2. Økismenning snýr seg í stóran mun um samskifti og vinnumenning, og í nýliga orðaða vinnupolitikkinum verður m.a. sagt, at vælútbygt undirstøðukervi mennir kappingarførum lívskorum um alt landið. Her verður í stuttum nomið við nøkur av teimum økjum, sum Vinnumálastýrið umsitur. Jarðarmál: Ein av týðandi fortreytunum fyri virksemi í útjaðaraøkjum er landbúnaðurin. Undirritaði fer í heyst at leggja fram uppskot til aðalorðaskifti á hesum øki. Uppskotið um skuldareftirgeving til festibøndur, sum júst er lagt fyri Løgtingið, kemur at hava við sær positiva ávirkan, ikki minst fyri bøndur á útjaðaraøkjunum, verður tað samtykt. Fiskaaling: Alingin av fiski er spjødd kring alt landið, og er á ávísum smáplássum vorðin enn meira týdningarmikil enn jarðarbrúkið. Miðvíst arbeiði verður gjørt fyri at menna hesa vinnu uppaftur meira, m.a. við at finna nýggj aliøkir og at ala nýggj fiskasløg. Postmál: Ætlaða umleggingin av útberingini av posti hevur við sær, at postur nú fer at verða útborin á smáplássunum hvønn dag í viku, og er hetta ein munandi øking í mun til frammanundan. Samferðslumál: Farið er undir at gera miðvísa ætlanir innan samferðsluøkið, og kann í hesum sambandi vísast til samferðsluverkætlanina, sum løgd varð til orðaskifti í Løgtinginum herfyri. Projekteringin av Sandoyarferjuni er liðug, og farið er undir fyrireikingar at projektera nýtt suðuroyarskip, og peningur er settur av til projektering av nýggjum skipi til Fugloynna og Svínoynna. Partafelag er stovnað við tí endamáli at fara undir gerð av føstum sambandi um Vetsmannasund, og verða gjørdar kanningar og metingar um onnur projekt, sum koma at gera, at stórsti parturin av føroya fólki fara at hava fast samband hvør við annan. Framkomin samferðsla er ein hin mest týðandi fyritreytin fyri menning av føroyska samfelagnum og kanska serliga fyri útjaðaraøkini. Ferðavinnumál: Í fleiri ár hevur verið arbeitt við at menna ferðavinnu í Føroyum, herundir eisini at menna ferðavinnuna kring landið. Ferðaráðið fer í næstum at leggja serligan dent á økismenningina í samband við at menna ferðavinnuna í Føroyum. Fjarskiftismál: Í løtuni fer fram eitt miðvíst arbeiði fyri at fremja meira kapping innan fjarskifti við tí endamáli, at brúkarnir skulu fáa meira fjølbroyttar, betri og bíligari tænastur. Eins og góð samferðsla er eisini nøktandi samskifti fortreyt fyri menning og trivna í útjaðaraøkjunum. Kunningartøkni: Av øðrum ítøkiligum stigum, sum eru tikin av landstýrismanninum í samskiftismálum til at menna útjaðaraøkir, kann nevnast verkætlanin "Grannar", har bygdirnar Famjin, Nólsoy og Funningsfjørður samstarva í eini "multimedia" internetverkætlan, sum Vinnumálastýrið og Undirvísingar- og Mentamálastýrið samstarva um. Verkætlanin verður fíggjað av játtanini til KT-ætlan, sum Vinnumálastýrið umsitur, og tað er við spenningi, at bíðað verður eftir, hvørjar royndir koma burturúr hesi verkætlanini. Verkætlanin er væl lýst í fjølmiðlunum, og tí verður tað ikki endurtikið her. Á fíggjarlógini eru játtaðar 1,5 mió til KT-ætlan, og er hesin peningur í stóran mun ætlaður til menningartiltøk í útjaðaraøkjum í Føroyum. Burtur úr royndunum at spjaða brúkið av kunningartøkni kann vónandi spyrjast ein gongd móti meira nýtslu av fjararbeiði, ið kundi verið ein tann týdningarmesti stuðulin til varðveitan av smáplássunum. Útjavningarstuðul til útjaðaraøkir: Í desember síðsta ár varð samtykt lóg um útjavningarstuðul til útjaðaraøkir, og við heimild í hesi lóg er nú gjørd reglugerð fyri hendan stuðul. Innihildið í hesi reglugerð er eisini, at á teimum útjaðaraøkjum, har tørvur er á tíð, fáast tveir leigutúrar um árið. Framtaksgrunnurin: Í tráð við samgonguskjalið arbeiðir Vinnumálastýrið við at broyta viðtøkurnar fyri Framtaksgrunnin. Endamálið er, at grunnuirn í størri mun skal menna nýggjar vinnur og fremja økismenning eftir handilsligum fortreytum. Málið avgreitt Lesandi í Danmark - kollegiir o.a. 100-45 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi rættindum hjá føroyskum lesandi til lestrarstøð og kollegiir í Danmark Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Hvør verður atgongdin hjá føroyskum lesandi til lestrarstøð og kollegiir í Danmark eftir eina møguliga loysing. Viðmerkingar: Føroysk lesandi hava í dag atgongd til donsk lestrarstøð sum aðrir danskir borgarar. Landsstýrismaðurin eigur at greina fyri tinginum, hvørja atgongd borgarar í øðrum norðanlondum hava til lestur í Danmark, bæði tá ræður um miðnámsútbúgvingar, handaligar útbúgvingar eins og hægri lesnað. Serliga eigur landsstýrismaðurin at greina, hvat grundarlagið er fyri atgongdini hjá øðrum norðanlendingum til danskar utbúgvingar. Er hetta bert vanlig donsk praksis, sum kann broytast. Er talan um EU reglur, sum føroyingar ikki fáa ágóðan av. Støðan hjá íslendskum lesandi hevur serligan áhuga. Ísland loysti í síni tíð frá danska ríkinum. Hvønn týdning fekk hetta fyri. Ísland loysti í síni tíð frá danska ríkinum. Tí hevur støðan hjá íslendskum lesandi serligan áhuga.T.d. hvønn týdning hetta hevði fyri møguleikar íslendinga at útbúgva seg í Danmark. Hvat kollegiiíbúðum og øðrum almennum bústaði viðvíkir, eigur landsstýrismaðurin at kunna tingið um ta praksis, sum danskir stovnar hava viðvíkjandi føroyskum lesandi. Sum skilst hava føroyingar lætta atgongd til kollegiir vegna teirra danska ríkisborgaraskap og ta truplu støðu, teir eru í, so langt heimanífrá. Landsstýrismaðurin eigur at upplýsa fyri tinginum, hvør støðan er hjá øðrum norðanlendskum lesandi, tá ræður um atgongd til bústað. Serliga eigur landsstýrismaðurin at kunna tingið um grundarlagið fyri núverandi atgongdini hjá teimum norðanlendingum, sum ikki eru danskir statsborgarar. Landsstýrismaðurin eigur gjølla at meta um, hvønn týdning tað fær fyri føroysk lesandi, ikki at vera danskir ríkisborgarar, bæði tá ræður um atgongd til lestrarstøð og somuleiðis atgongd til kollegiir og aðrar almennar bústaðir. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Í 1996 var avtala gjørd millum Danmark, Finland, Ísland, Noreg og Svøríki um javnbjóðis atgongd til hægri lestur hjá persónum í nevndu londum við lærustovnarnar hjá hvør øðrum. Í avtaluni binda partarnir seg til at tryggja øllum, sum ynskja at fara undir hægri lestur, og sum eru búsitandi í einum øðrum norðurlendskum landi, javnbjóðis atgongd til hægru lærustovnarnar í sínum egna landi. Avtalan tilskilar, at londini Danmark, Finland, Noreg og Svøríki skulu gjalda DKK 22.000 fyri hvønn lesandi um árið. Gjørt verður upp árliga, hvussu nógv lesandi hvørt landið hevur í einum øðrum landi, og verða nettoútreiðslurnar ella -inntøkurnar síðani reguleraðar í tí upphædd, sum hvørt landi rindar til Norðurlandaráðið. Ísland er undantikið hesi reglu og rindar tískil einki fyri at hava javnbjóðis atgongd til hægru lærustovnarnar í hinum Norðurlondunum. Eitt sindur av ónøgd hevur verið um hesa avtalu. Serliga hava tað verið Danmark og Svøríki, sum hava funnist at avtaluni, m.a. av tí at gjaldið DKK 22.000 er ov lítið, men eisini at ov nógv fremmand lesandi eru komin til ávikavist Danmarkar og Svøríkis fyri at taka útbúgvingar, sum eru dýrar og avmarkaðar í tali. Eitt dømi er norskir læknalesandi í Danmark. Føroyingar hava higartil verið partur av hesi norðurlendsku samstarvsavtaluni, tí at føroyingar eru danskir ríkisborgarar. Danir hava tískil goldið fyri teir føroyingar, sum lesa í hinum Norðurlondunum. Um Føroyar gerast fullveldi, verður mett, at Føroyar koma við í hesa norðurlendsku samstarvsavtalu fyri á tann hátt at tryggja føroyingum eitt breitt og dygdargott úrval av hægri lestrarmøguleikum. Eitt sindur torført er at meta um, hvussu kostnaðarmikil ein tílík avtala verður fyri Føroyar. Avtalan er galdandi til 31. desember 1999. Eftir hetta verður væntandi ein nýggj avtala gjørd, sum kann fáa stóran týdning fyri Føroyar. M.a. verður áhugavert at síggja, um upphæddin uppá DKK 22.000 hækkar, um kvotur verða settar á ávísar hægri útbúgvingar, og um Ísland framvegis sleppur undan at gjalda fyri síni lesandi. Føroyingar hava tí ikki sum føroyingar framíhjárætt atgongd til danskar útbúgvingarstovnar. Allir norðbúgvar eru tryggjaðir somu atgongd til hægri lesna í Danmark, eins og í øðrum Norðurlondum. Hetta er við støði í norðurlendsku avtaluni frá 1996, og ikki við støði í ES avtalum, og sostatt verða føroyingar við hesi skipan ikki verri fyri, um Føroyar gerast fullveldi. Viðvíkjandi teimum handaligu útbúgvingunum kann sigast, at út frá hagtølunum um lærlingatilgongd er talið á føroyskum lærlingum, ið noyðast til Danmarkar at fáa ta til læruna hoyrandi skúlagongd, í miðal um 70 um árið, og at longdin á skúlagongdini í miðal er 9,6 vikur um árið. Avtala er gjørd við so at siga allar yrkisnevndir í Danmark um, at føroysk sveinabrøv verða góðtikin í Danmark ájavnt við donsk sveinabrøv. Treytirnar fyri, at so kann verða, eru, at Læruráðið veitir trygd fyri, at innihaldið í føroysku útbúgvingunum í minsta lagi er á sama støði, sum tilsvarandi útbúgving er í Danmark. Hetta verður m.a. tryggjað á tann hátt, at víðkaða Læruráðið hevur samtykt og fyrisett, at lærupláss verða góðkend eftir somu góðkenningarkriterium, sum galdandi eru í Danmark, og at føroysku útbúgvingarreglurnar samsvara við donsku útbúgvingarkunngerðirnar í tann mun, hesar ikki stríða ímóti føroyskari lóggávu. Flestu av hesum avtalum eru óformligar. Tó eru formligar avtalur gjørdar við el-fakið, grafisku fakini, hotel- og restauratiónsfakini, jarn- og metalfakini og garðyrkisfakini. Viðvíkjandi Íslandi kann verða sagt, at vanligt er, at íslendingar, sum lesa á hægri útbúgvingarstovnum, taka Bachelor prógv í Íslandi, men velja ofta at leita út í heim at lesa yvirbygningin. Nógv fara til Danmarkar og Svøríkis, men eisini til Bretlands og USA. Tey, sum fara til Danmarkar ella Svøríkis, eru fevnd av sáttmálanum frá 1996, tvs. tey rinda einki fyri skúlagongdina, og hava somu atgongd, sum øll onnur í Norðurlondum. Føroysk lesandi hava ikki framíhjárætt til næmingaíbúðir ella aðrar almennar bústaðir fram um onnur. Tað eru ymiskar kvotaskipanir, t.d. tey, sum hava brek, hava børn ella búgva langt burturi frá útbúgvingarstaðnum, koma framum í raðnum. Men eingin kvotaskipan fevnir um nationalitetin hjá umsøkjaranum. Tí hava hvørki danskir ríkisborgarar ella onnur framíhjárætt, tá tosað verður um atgongd til bústað. Eg kann tískil svara, at viðvíkjandi atgongdini hjá føroyskum lesandi til lestrarstøð og næmingaíbúðir í Danmark eftir fullveldi, við verandi sáttmála millum Norðurlond, framvegis verðu eins og hon er í dag. Øllum norðurlendingum eru tryggjað somu rættindi til atgongd til lestrarstøð í Danmark, og til kollegiir hava øll somu rættindi, danskir ríkisborgarar eins og øll onnur. Málið avgreitt. Lesandi Danmark SU 100-46 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi rættindum hjá føroyskum lesandi til danskan lestrarstuðul Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Fara føroysk lesandi eftir eina møguliga loysing framhaldandi at fáa danskan lestrarstuðul? Viðmerkingar Føroysk lesandi hava, sum er, rætt til danskan lestrarstuðul, tá tey fara til Danmarkar í lestrarørindum. SU styrelsen setir í málsviðgerð síni føroyskar lesandi javnt við aðrar danskar ríkisborgarar. Neyvan er hugsandi hjá lesandi at fremja lesnað uttan fyri Føroyar uttan haldgóðan stuðul. Føroyski lestarstuðulin er fyrr settur niður, tá kreppan herjaði. Tann føroyski stuðulin er heldur ikki hækkaður síðstu árini. Eingin trygd er tí fyri, at føroysk lesandi kunnu gjøgnumføra lesnað, um atgongdin til danska lestrarstuðulin heldur uppat. Í øllum førum fer hetta ikki at bera til, uttan at ungfólk annaðhvørt seta seg í stóra skuld ella mugu leingja um útbúgvingartíð sína vegna ov nógv arbeiði afturat lesnaðinum til tess at forsyrgja sær og sínum. Landsstýrismaðurin eigur at greina fyri tinginum, hvørja atgongd borgarar í øðrum norðanlondum hava til lestrarstuðul í Danmark, bæði tá ræður um miðnámsútbúgvingar, handaligar útbúgvingar eins og hægri lesnað. Serliga eigur landsstýrismaðurin at greina, hvat grundarlagið er fyri møguligari atgongd hjá øðrum norðanlendingum til danskan lestrarstuðul. Er hetta bert vanlig donsk praksis, sum kann broytast. Er talan um EU reglur, sum føroyingar ikki fáa ágóðan av. Ísland loysti í síni tíð frá danska ríkinum. Tí hevur støðan hjá íslendskum lesandi serligan áhuga.T.d. hvønn týdning hetta hevði fyri rættindi íslendinga til danskan lestrarstuðul. Landsstýrismaðurin eigur gjølla at meta um, hvønn týdning tað fær fyri føroysk lesandi ikki at vera danskir ríkisborgarar, tá ræður um atgongd til danskan lestrarstuðul. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Málið um, hvørjar skipanir verða galdandi, eftir at føroyingar hava fingið fullveldið, verður umrøtt og viðgjørt í hesum døgum. Arbeiðsnevndirnar, ið landsstýrið hevur sett, eru komnar væl áleiðis við sínum arbeiði, og alt bendir á, at álitið (Hvítbøkurnar) verður lagt fram í juni mánaði í ár. Landsstýrissamgongan fer síðani undir at viðgera nevnda álit, har ímillum málið um lestrarstuðul. Síðani verður upplegg gjørt, ið nýtast skal í sambandi við tingingar við danir, tá samráðst verður um fullveldisætlanirnar. Málið hjá landsstýrismanninum í undirvísingarmálum er, at tey lesandi í øllum førum fáa eins góðar fíggjarligar umstøður, eftir at fullveldið er stovnsett, og tey hava í dag. Málið avgreitt. Ríkisviðurskiftir 100-47 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi broyting av ríkisviðurskiftum Føroyar/Danmark Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Krevur ein møgulig loysing ikki minst somu viðgerð sum broyting av stýriskipanarlógini - samtykt av tveimum løgtingum? Viðmerkingar Ætlan landstýrissins um at loysa Føroyar frá ríkisfelagskapinum við Danmark má metast sum eitt sera álvarsligt stjórnarskipanarligt stig. Í stýrsikipanarlógini stendur í grein 57, stykki 1: "Um so er, at løgtingið samtykkir uppskot til broytingar av hesi løgtingslóg, kann samtykta løgtingslógaruppskotið ikki beinanvegin verða staðfest av løgmanni. Hitt soleiðis samtykta løgtingslógaruppskotið skal eftir næsta val verða samtykt óbroytt í fyrstu setu nývalda tingsins, og kann síðan verða staðfest á vanligan hátt av løgmanni." Tað tykist ikki bert løgið, men eisini demokratiskt og stjórnarskipanarliga skeivt, at tað skal bera til at enda ríkisfelagskap okkara við Danmark, uttan at hetta skal fyri tvey løgting á rað, tá sjálvt ikki ásetingin um ólavsøkuskrúðgonguna kann broytast, uttan at gingið verður eftir hesi framferð. Minnast skal á, at eftir donsku grundlógini skal ein grundlógarbroyting samtykkjast fyrst av einum fólkatingi, síðani aftur av einum nývaldum fólkatingi, og at enda á fólkaatkvøðu. Hetta er ásett í grein 88: "Vedtager folketinget et forslag til en ny grundlovsbestemmelse, og regeringen vil fremme sagen, udskrives nyvalg til folketinget. Vedtages forslaget i uændret skikkelse af det efter valget følgende folketing, bliver det inden et halvt år efter den endelige vedtagelse at forelægge folketingsvælgerne til godkendelse eller forkastelse ved direkte afstemning. De nærmere regler for denne afstemning fastsættes ved lov. Har et flertal af de i afstemningen deltagende og mindst 40 procent af samtlige stemmeberettigede afgivet deres stemme for folketingets beslutning, og stadfæstes denne af kongen, er den grundlov." Til ber ikki at fara fram í stríð við hesa áseting, sum má metast at vera partur av rættarskipan føroyinga. Kann løgmaður tí taka undir við mær í, at ein so grundleggjandi broyting í ríkisrættarligu viðurskiftunum krevur samtykt á tveimum løgtingum á rað, áðrenn tað síðani sjálvsagt verður lagt fyri Føroya fólk til fólkaatkvøðu. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Sum kunnugt arbeiðir landsstýrið í løtuni við at útgreina øll viðurskifti, ið hava týdning í sambandi við at skipa Føroyar sum fullveldi. Í hesum sambandi hevur landsstýrið millum annað sett eina sáttmálanevnd at greina út støðið undir einum tvílandasáttmála Danmarkar og Føroya millum, ið skipar Føroyar sum land við fullveldi í samstarvi við Danmark. Nevndin skal millum annað greina ríkisrættarligar og altjóðarættarligar fyritreytir fyri, at Føroyar verða skipaðar sum eitt fullveldi og lýsa, hvussu ein sáttmáli kann gerast millum Danmark og Føroyar umframt mannagongdirnar í londunum báðum fyri staðfesting av sáttmálanum. Arbeiðið hjá nevndini verður ikki latið landsstýrinum fyrrenn 10. juni í ár. Tær lýsingar, ið sáttmálanevndin skal gera, eru tí ikki tiknar við í hesum svari. Viðmerkjast kann, at spurningurin um, hvussu fram skal farast, tá ið Føroyar skulu skipast sum fullveldi, varð viðgjørdur av nevndini, ið gjørdi álitið til nýggja stýrisskipanarlóg. Her segði nevdin á blaðsíðu 202 í álitinum: "Um so er, at ynskt verður, at Føroyar fáa støðu sum sjálvstøðugt land, er ikki neyðugt, at danska grundlógin verður broytt. Tá verður - eins og við Íslandi í 1918 - gjørdur ein sáttmáli millum stjórnina í Føroyum og stjórnina í Danmark um, at Føroyar skulu gerast sjálvstøðugt land. Danska grundlógin sigur í § 19, at hetta er eitt av teimum málum, sum stjórnin av sínum eintingum ikki kann gera av, men skal tað leggjast fyri fólkatingið til viðgerðar. Av øvugtdømi av hesi grein skilst, at heimilað er eftir hesi mannagongd at skilja ein part av ríkinum frá uttan grundlógarbroyting. Í fólkatinginum verður eitt slíkt uppskot viðgjørt sum uppskot til samtyktar, sum skal verða lagt fram og fáa tvær viðgerðir. Síðan skal uppskotið háveldisstaðfestast; men so er tað galdandi fyri danska ríkið, og hesin sáttmáli hevur gildi fram um donsku grundlógina. Tá er so einki at ivast í, at danska grundlógin ikki er galdandi fyri Føroyar, tí hon sigur í § 1, at hon er galdandi fyri alt Danmarkar ríki. Tað, sum ikki er í danska ríkinum, er grundlógin ikki galdandi fyri, og tí verða hinar ásetingarnar í grundlógini um Føroyar eisini ógildar". Ein avleiðing av, at Føroyar verða skipaðar sum fullveldi, er, at heimastýrislógin verður sett úr gildi. Sambært § 57, stk 2 í stýrisskipanarlógini kunnu uppskot um broytingar av stýrisskipanarlógini verða viðgjørd eftir teimum vanligu reglunum, t.v.s sum vanlig lógaruppskot, um so er, at orsøkin til uppskotini eru broytingar í heimastýrislógini. Eftir hesum er ikki neyðugt at leggja spurningin um fullveldi fyri tvey løgting á rað, áðrenn tað verður lagt fyri Føroya fólk til fólkaatkvøðu. Samgongan er samd um, at tað er av alstórum týdningi, at tær broytingar, ið verða gjørdar í ríkisrættarligu viðurskiftunum, verða viðgjørdar so demokratiskt sum tilber. Tí hevur samgongan longu í samgonguskjalinum avtalað, at ongar broytingar verða gjørdar í ríkisrættarligu støðuni, uttan at fólkið verður spurt fyrst. Ætlan landsstýrisins er, at álitið hjá nevndunum, ið arbeiða við at útgreina øll viðurskifti í sambandi við at skipa Føroyar sum fullveldi, verður lagt fyri løgtingið til aðalorðaskiftis, og at úrslitið av samráðingunum við donsku ríkisstjórnina um fullveldi verður lagt fyri Føroya fólk til støðutakan. Somuleiðis verður uppskotið til eina føroyska grundlóg lagt til Føroya fólk til støðutakan. Málið avgreitt. Skuld - eftirgeving 100-48 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi eftirgeving av skuld Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni F y r i s p u r n i n g u r Er ætlan landstýrisins at fremja eina víðfevnda sanering av allari privatari skuld til tað almenna og almennar grunnar? Viðmerkingar Nú lagt er fram uppskot um at eftirgeva skuld hjá skuldarum hjá Jarðargrunninum, má væntast, at hetta er ein partur av eini samlaðari ætlan at eftirgeva alla privata skuld til landskassans ella aðrar almennar stovnar og grunnar, sum skuldararnir ikki orka at gjalda. Tað kann neyvan vera ætlan landsstýrisins at geva føroyskum bóndum betri sømdir enn øðrum borgarum. Nógvir borgarar skylda landskassanum ella almennum grunnum stórar upphæddir. Sjálvsagt er neyðugt, at almenn skuld kann vera eftirgivin, ella avdráttartíðin longd, um einstaklingar eru komnir í óbótaliga skuld. Ein grundleggjandi treyt fyri efitrgeving er tó, at ognirnar hjá skuldaranum vera seldar til tess, at sum mest av skuldini verður goldin. Sjálvstøðug vinnurekandi um landi, eitt nú bilmekanikarar ella hárfríðkarar, mugu sjálvi keypa sær síni vinnugøgn, mugu gjalda marknaðarrentu fyri lán síni og missa vanliga virkið hjá sær, um lánsgjøldini ikki verða goldin. Tað kann ikki vera ætlan landstýrisins, at bøndurnir, sum fáa síni virkisgøgn upp í hendurnar frá landinum, fáa studning til raksturin, fáa óvanliga lagaliga rentu, nú eisini skulu fáa skuldina eftirgivna, um hetta ikki samstundis hendir undir teirri treyt, at jørðin verður latin landinum aftur. Um so er, at landsstýrið ætlar, at føroyskir bøndur skulu sleppa undan skuld síni uttan at skula lata virkisgøgn síni frá sær, má hetta sjálvsagt eisini verða framferðin á øðrum økjum. Landsstýrismaðurin eigur tí at vátta, at einstaklingar, sum hava lánt til sethús síni úr Húsalánsgrunninum, fáa skuld sína setta niður á tað, tey orka at gjalda. Somuleiðis eigur landsstýrismaðurin at vátta, at sjálvstøðug vinnurekandi, ið skylda landinum pengar, eitt nú sum skatta-, toll- ella MVG- skuld, fáa skuldina efirgivna. Landsstýrismaðurin eigur at tryggja tinginum, at øll almenn skuld annars verður eftirgivin á sama hátt sum skuldin til Jarðargrunnin. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Skuldasanering - privat 100-49 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann um sanering av allari privatari skuld Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Kann landstýrismaðurin tryggja tinginum, at ætlaða skuldareftirgevingin hjá Jarðargrunninum fer fram undir teirri treyt, at garðarnir annaðhvørt verða latnir øðrum í festi ella seldir? Viðmerkingar Landsstýrismaðurin hevur lagt fyri tingið uppskot um at eftirgeva skuld til jarðargrunnin, tá skuldari ikki er førur fyri, og eingi útlit eru fyri, at skuldarin kann uppfylla sínar gjaldsskyldur. Landsstýrismaðurin hevur víst á, at bøndurnir hava trupuleikar av teirri avoldaðu festiskipanini, millum annað kunnu teir ikki keypa og selja jørð, og eisini skattliga hava teir trupuleikar av skipanini. Sjálvsagt eiga møguleikar at vera at sleppa einstaklingum undan eini óbótaligari skuld. Hetta er longu møguligt ígjøgnum rættarskipanina um skuldarsanering í konkurslógini. Men møguliga er tørvur á eini smidligari skipan fyri Jarðargrunnin. Tað er tó neyvan ætlan landsstýrismansins, at skuldararnir bæði skulu fáa skuldini eftirgivna og síðani bert halda fram við rakstrinum av almennari jørð. Sjálvstøðug vinnurekandi um landið, eitt nú bilmekanikarar ella bilseljarar, mugu sjálvi keypa sær síni vinnugøgn, mugu gjalda marknaðarrentu fyri lán síni og missa vanliga virki sítt, um lánsgjøldini ikki verða goldin. Tað kann ikki vera ætlan landsstýrisins, at bøndurnir, sum fáa síni virkisgøgn upp í hendurnar frá landinum, fáa studning til raksturin, fáa óvanliga lagaliga rentu, nú eisini skulu fáa skuldina eftirgivna, um hetta ikki samstundis hendir undir teirri treyt, at garðarnir annaðhvørt verða latnir øðrum í festi ella seldir. Landsstýrismaðurin eigur tí at at tryggja tinginum, at skuldareftirgevingin hjá Jarðargrunninum fer fram eftir vanligum treytum fyri eftirgeving av vinnuligari skuld. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Sum skilst av omanfyristandandi fyrispurningi, so ynskir løgtingsmaðurin at fáa vissu fyri, at eftirgeving av skuld skal hava við sær avleiðingar, so at viðkomandi, sum møguliga fær skuld ella part av skuld til Føroya Jarðargrunn eftirgivna, ikki uttan víðari skal sleppa at halda áfram við rakstrinum av almennu jørðini. Í § 1, stk. 2 í lógaruppskotinum (løgtingsmál nr. 109/1998), sum landsstýrismaðurin hevur lagt fyri tingið, verður heimilað landsstýrismanninum við kunngerð at áseta nærri reglur um eftirgevan av skuld ella part av skuld til Føroya Jarðargrunn. Tá tað við lóg verður heimilað landsstýrismanninum at gera nærri reglur um "...eftirgevan av skuld ella part av skuld", skulu fleiri atlit havast í huga. So vítt gjørligt eigur tað óivað í hesum reglum, sum ikki eru ásettar enn, at verða miðjað ímóti, at viðgerð av umsókn um eftirgeving ella partvísa eftirgeving av skuld skal fara fram eftir vanligum treytum. Sum nevnt í viðmerkingunum í lógaruppskotinum, so eru festibøndur í eini aðrari støðu enn vanlig vinnurekandi. Hetta, tí at festibøndur eiga ikki jørðina og bygningarnar, tað vil siga framleiðslutólini. Festibøndur hava ikki somu møguleikar viðvíkjandi skattligum avskrivingum o.ø. sum vanlig vinnurekandi. Tað er ikki gjørligt at heinta inn eftirstøður av lánum hjá Jarðargrunninum soleiðis, sum lánistovnar vanliga gera mótvegis vinnurekandi, ið sjálvir eiga framleiðslutólini. Undir vanligum umstøðum, har fyritøka er á privatum hondum, vildi lánveitari kravt ognina á tvingsilssølu og latið fyritøkuna farið til tann keypara, ið rindar mest fyri hana. Henda møguleika hevur Jarðargrunnurin ikki, tí tað almenna eigur jørðina. Teir flestu bøndurnir hava ikki størri lán, enn teir eru mentir at renta og gjalda aftur við vanligum rakstri. Tó eru umleið 15 festi í eini tílíkari støðu, at tað tykist ógjørligt at gjalda aftur tey lán, sum eru í festinum. Tað fyrireikandi arbeiðið í sambandi við staðfesting av, í hvønn mun skuldari hevur roynt at klára sínar skyldur, ella hvørt skuldarbyrðan hjá viðkomandi møguliga einans er "sjálvskapt" ella íkomin av teirri orsøk, at tá viðkomandi tók við festinum, so tók viðkomandi eisini við gamlari skuld, sum fylgdi við festinum, er ikki at enda komið enn. Av tí at reglurnar fyri eftirgeving av skuld til Jarðargrunnin ikki eru endaliga ásettar, kann landsstýrismaðurin ikki tryggja tinginum, at ætlaða skuldareftirgevingin skal fara fram undir teirri treyt, at garðarnir annaðhvørt verða latnir øðrum í festi ella seldir. Givið er tó, at lógaruppskotið (løgtingsmál nr. 109/1998) snýr seg um at heimila Jarðarráðnum at eftirgeva skuld ella part av skuld til Føroya Jarðargrunn, men hinvegin er ikki í verandi lóggávu gjørligt at selja eitt festi til hægstbjóðandi eins og aðra privata ogn. Málið avgreitt. Landsjørð og Jarðargrunnur 100-50 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, um landsjørð og Jarðargrunnin Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Er tað ikki í betri samsvari við stýrisskipanarlógina at leggja umsitingina av landsjørðini og Jarðargrunninum beinleiðis undir Vinnumálastýrið? Viðmerkingar Tá nýggja stýrisskipanarlógin kom, var ein av aðalætlanunum at taka av allar teir fyrisitingarmyndugleikar, sum umsótu ymisk lógarøki uttan at vera undir leiðslu og ábyrgd landsstýrisins. Bert stovnar, sum taka sær av kærumálum ella fyrisita heilt serligar skipanir, vóru verandi óheftir fyrisitingarstovnar. Sum øllum kunnugt varð Jarðarráðið stovnað fyri heimastýrislógina, tessvegna gjørdist tað ein sjálvstøðugur stovnur. Grundgevingin er langt síðani farin frá hesi skipan. Tað er eisini alment kent, at flestu limir í Jarðarráðnum eru sjálvir festarar. Hetta er ein sera óheppin skipan, tí ilt er at sita báðu megin borðið. Landsstýrimaðurin hevur sum einastu grundgeving fyri løgtingslógaruppskotinum, nr. 108/99, ført fram, at hann hevur í umbúna at áleggja ráðnum fleiri uppgávur, herundir eina einvísa eftirgeving av skuld til Føroya Jarðargrunn, tessvegna verður hildið neyðugt at tryggja, at ráðið hevur hollan fakligan førleika innan nevndu øki til at átaka sær nýggjar uppgávur. Hetta er ikki ein grundgeving fyri, at Jarðarráðið skal vera ein sjálvstøðugur fyrisitingarstovnur. Hetta er einans ein grundgeving fyri, at tann stovnur, sum fyrisitur landsjørðina og Jarðargrunnin, skal hava vanligan fyrisitingarligan førleika. Henda førleika má Vinnumálastýrið metast at hava. Landsstýrismaðurin eigur tí at boða tinginum frá, at hann broytir uppskot sítt, so heimildirnar og uppgávurnar í lóg um landsjørð verða lagdar Vinnumálastýrinum at umsita. Umsitingin hjá Jarðarráðnum eigur sjálvsagt somuleiðis at leggjast saman við Vinnumálastýrinum. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Sum avleiðing av, at stýrisskipanarlógin varð samtykt, varð Ll. nr. 110 frá 29. juni 1995 um broyting í ymsum ríkis- og løgtingslógum viðvíkjandi landbúnaði v.m. sett í gildi. Henda løgtingslóg hevur m.a. við sær, at tað ikki longur er Føroya løgting, men landsstýrismaðurin í landbúnaðarmálum, sum velur limir og varalimir Jarðarráðsins. Sambært § 35 í Ll. nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya kann við løgtingslóg heimild verða latin nevndum, stýrum og ráðum at taka endaligar fyrisitingarligar avgerðir, og er hetta gjørt við lógini um landsjørð og Lov um Jordbrugets Fremme. Avgerðir, sum Jarðarráðið tekur, smb. Ll. nr. 59 frá 9. juni 1988 um landsjørð, sum seinast broytt við Ll. nr. 29 frá 29. mars 1996, kunnu skjótast inn fyri landsstýrismannin smb. § 7, har ásett er, at: "Har sum annað ikki er ásett, kunnu avgerðir Jarðarráðsins leggjast fyri landsstýrið, tó ikki um festiskifti og leigu av traðum ..." Avgerðir viðvíkjandi festiskifti og leigu av traðum kunnu skjótast inn fyri landbúnaðarstevnu við kærurætti av hesi avgerð til yvirlandbúnaðarstevnu (jvb. § 10, stk. 6). Annars er virksemi og avgerðir Jarðarráðsins eftir lógini um landsjørð umfataðar av reglunum í løgtingslóg nr. 132 frá 10. juni 1993 um fyrisitingarlóg. Sitandi Jarðarráð er valt av undanfarnum landsstýrismanni, og hevur landsstýrismaðurin, um annað ikki er ásett við lóg, eftirlit við avgerðunum hjá Jarðarráðnum. Løgtingslóg um landsjørð og "Lov om Jordbrugets Fremme" heimila Jarðarráðnum at taka endaligar fyrisitingarligar avgerðir, og er fyrisitingin av landsjørðini sostatt í tráð við stýrisskipanarlógina. Tá tað snýr seg um avgerðir Jarðarráðsins sum peningastovnur (Jarðargrunnur), er eftir øllum at døma ( jvb. L. nr. 174 frá 24.05.1937 for Færøerne om Jordbrugets Fremme, sum seinast broytt við Ll. nr. 160 frá 19. desember 1997) ikki møguleiki fyri at kæra til hægri myndugleika. Í teoriini verður sagt: "Det er kun en hovedregel, at forvaltningsakter kan påklages for højere forvaltningsmyndigheder, i sidste instans for vedkommende minister. Undertiden er der ingen klageret. " (Poul Andersen:"Dansk Forvaltningsret, alm. emner", bls. 523). Aðrastaðni verður sagt: "I øvrigt kan opstilles den hovedregel, at nævnsafgørelser ikke kan påklages til ministeren eller en ham underordnet myndighed, med mindre dette er hjemlet " (Bent Christensen: "Nævn og Råd" bls. 214) Við øðrum orðum er fyrisitingin av Jarðargrunninum ikki í stríð við stýrisskipanarlógina ella fyrisitingarlógina. Um tað er politisk ynskiligt, kann fyrsiting Jarðargrunsins verða løgd undir Vinnumálastýrið og harvið beinleiðis undir ábyrgd landsstýrismansins. Hetta krevur tó broytingar í "Lov om Jordbrugets Fremme" og í lóg um landsjørð. Málið avgreitt. Barnaansingartrupulleikar 100-51 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi barnaansingartrupulleikunum í landinum Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Hvat ætlar landsstýrið at gera fyri at nøkta stóra tørvin á barnaansing? Um svarið er ja, nær verður tað so gjørt? Er svarið nei, hví ætlar landsstýrið ikki at loysa barnaansingartrupuleikan? Viðmerkingar: Tað hevur leingi verið kent, at barnaansingartrupulleikarnir eru overhonds stórir. Í farnu viku vísti sjónvarpið aftur á trupulleikan, og m.a. var formaðurin í barnaverndini í Havn, Finnur Helmsdal, á skíggjanum. Hann segði, at foreldur vóru so illa fyri, at tey tóku tiltøk, sum kundu vera lívshættislig fyri barnið. Og kvøldið eftir hevði sjónvarpið aftur eitt innslag, har vit sóu sjón fyri søgn. Foreldur lata børnini sita í bilinum, meðan tey eru til arbeiðis!!!! Álvaratos, samfelagið kann ikki vera bekent at virða børnini so lítið, at tey skulu sita í einum bili, í trygdarseðlum, í fleiri tímar, meðan foreldrini eru til arbeiðis. Hvat kann ikki henda í eini slíkari støðu? Tórshavnar Býráð hevur gjørt nógv fyri at fáa tamarhald á barnaansingartrupulleikanum í høvuðsstaðnum. M.a. eru býlingshús útbygd, og eitt nýtt býlingshús er bygt. Men tað torskilda í øllum hesum er, at landsstýrið játtaði pening til at byggja tað nýggja býlingshúsið fyri, men ikki til raksturin. Tað er burturvið, tí almenni parturin er hóast alt 35 prosent. Eg veit, at Helena Dam á Neystabø fleiri ferðir hevur sagt, at barnaansingin skal leggjast til kommunurnar at umsita. Men nær tað verður, er ikki greitt, og so leingi sum verandi skipan er, sum hon er, so hevur landið skyldu at vera við til at loysa trupulleikan. Tað ber heldur ikki til at leggja barnaansingina til kommunurnar, uttan so at peningur fylgir við. Annars hava fáar kommunur ráð at skipa ella menna barnaansingina. Eg haldi, at vit eru komin til markið, sum vísir, at tørvurin á barnaansing er so stórur, at nógv meir má gerast fyri at loysa hann, enn gjørt verður nú. Eg kann leggja aftrat, at formaðurin í barnaverndini í Havn er limur í samgonguni, og tí skuldi verið lagað manni at fingið loyst, um ikki annað tann ringasta tørvin. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Landbúnaður 100-52 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi studningi, láni og verjutolli til landbúnaðin Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin gjølla greiða tinginum frá teimum studningsskipanum, lánimøguleikum, verjutolli og øðrum tiltøkum, sum framd verða til tess at verja verandi landbúnaðarframleiðslu, serliga við atliti til býtið av hesum fyrimunum? Viðmerkingar Í samband við tingmál nr. 108/98 og nr. 109/98 eigur tingið at fáa fult greiði á, hvussu nógv verður latið í almennum stuðli til landbúnaðin, og hvør fær henda stuðul. Stuðulin til landbúnaðin er sera tørførur at fáa greiði á. Talan er í fyrsta lagi um, at bøndur fáa jørðina til leigu fyri eitt gjald, sum valla er hækkað í øldir. Landsstýrismaðurin eigur at greina, hvat virðið av hesum er. Síðani er talan um studningin á fíggjarlógini. Afturat hesum hevur Jarðargrunnurin stórar upphæddir at umsita, sum ikki síggjast á fíggjarlógini. Fyri ein stóran part verður hesin peningur latin sum lágrentulán. Harafturat letur landið sær sjálvum endurgjald, tá almenn festijørð verður nýtt til almenn endamál, ikki svarandi til tapið hjá festaranum, men svarandi til, hvat tapið hevði verið hjá einum privatum eigara. Landsstýrismaðurin eigur at greina virðið av øllum hesum. Serligan áhuga hava sjálvsagt størri samferðsluútbyggingar, sum havnalagið á Gomlurætt ella grótbrotini í Hundsáarbotni og á Glyvursnesi. Partur av almenna studninginum eru eisini tær serligu mvg-reglurnar, sum galda fyri framleiðarar av landbúnaðarvørum, men ikki øðrum vørum. Afturat øllum hesum kemur, at verjutollur er á landbúnaðarvørum, hóast hesar ikki eru øðrvísi enn allar aðrar vørur. Serliga margháttligt er, at eitt nú fríhandilssáttmálin við norðurlensku brøðratjóð okkara, Estland, undantekur landbúnaðarvørur frá fríhandli. Eisini hava framleiðararnir fyrimun av at býta marknaðin sínámillum og sjálvir áseta ein høgan minstaprís. Landsstýrismaðurin eigur at lýsa árliga virðið av øllum hesum í krónum og oyrum, so vítt sum tað er gjørligt. Síðani eigur landsstýrismaðurin at lýsa býtið av hesum, t.d. við at ávísa, hvussu nógv tey tíggju prosentini av festunum, sum fáa mest, fáa bæði í krónum og prosentum, síðani hvussu nógv tey næstu tíggju prosentini fáa, osfr. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: Svar Lán úr Jarðargrunninum smb. § 40 í Lov nr. 74 af 24.05.1937 for Færøerne om Jordbrugets Fremme, sum seinast broytt við Ll. nr. 160 frá 19. desember 1997, kunnu veitast til persónar, feløg v.m. Tær vanligu treytirnar, sum umsøkjari skal lúka fyri at fáa lán úr Jarðargrunninum, eru ásettar í § 42 í lógini og eru soljóðandi: a) have indfødsret, b) være myndig, c) have ført en hæderlig vandel, d) ikke have nydt fattigunderstøttelse, e) godtgøre at være en flittig, ædruelig og sparsommelig person, som kan antages egnet ... f) godtgøre at være ejer af de fornødne midler, g) ikke selv ved egne midler være i stand til at gennemføre det påtænkte. Endamál, sum lán kunnu veitast til, framganga av § 40 í lógini. Hesi eru: Oprettelse af mindre jordbrug. (Henda lániheimild er sjáldan nýtt í dag, tí vanliga verður ikki veitt lán til keyp av jørð). Jordforbedring og opdyrkning af rå jord. (Hetta punkt varð eitt av høvuðsendamálunum við lógini, nevniliga at stimbra at nógv varð velt upp úr nýggjum). Opførelse af nye bygninger m.v. på jord i offentlig eje. (Hetta eru lán til festarar og traðarmenn, ið verða veitt til t.d. fjós, seyðahús, hjallar, úthús. Lán kunnu smb. hesi grein eisini veitast til sethús, sum hoyra til festið, tá sethús verða bygd í landbúnaðarøki, har grundstykkir ikki skulu býtast frá. Sethúsalán verða tó sjáldan veitt longur). Opførelse af avlsbygninger, møddinger m.v. Driftslån til mindre jordbrugere. Kommuner eller nybyggerforeninger til indkøb af jord. Hønsehold Mælkesalg Mejerier Sammenslutning af landbrugere til investeringer i slagterier og fodervirksomheder. Bemyndigelsen omfatter ikke driftslån. Trygdin, sum setast kann fyri lánum úr Jarðargrunninum, er umrødd í § 47, har sagt verður: "Lån kan kun ydes, når der i den pågældende ejendom kan gives første prioritets panteret, medmindre det drejer sig om jord i offentlig eje, eller foranstående prioritet skyldes til Jordfonden, eller det drejer sig om mindre grundbyrder, hvis kapitaliserede værdi ikke overstiger 20 pct. af jordværdien. Driftslån kan dog ydes, selv om der ikke kan gives første prioritets panteret i ejendommen, men i så fald kræves det, at vedkommende kommune over for Jordfonden garanterer for halvdelen af det tab, som det pågældende lån måtte medføre". Formliga framferðin í sambandi við áseting av rentum og avdráttum er ásett í § 49 í lógini, har sagt verður: "Udlånsrenten samt afdragstiden fastsættes af landbrugsrådet efter indhentet godkendelse fra landstyret. For driftslån fastsættes afdragstiden i hvert enkelt tilfælde og må aldrig overstige 5 år..." Forfalsdagur fyri rentu og avdráttir er eina ferð árliga, hvønn hin fyrsta desember. Samlaða upphæddin yvir útgoldin nýggj lán var í 1997: 10,9 mió. kr. Studningur úr Jarðargrunninum. Reglurnar um studning úr Jarðargrunninum eru ásettar í somu lóg §§ 50-56. Tær vanligu treytirnar, sum umsøkjari skal lúka fyri at fáa studning úr Jarðargrunninum, eru í høvuðsheitum tær somu, sum galdandi eru fyri lán úr Jarðargrunninum, jvb. § 42 í somu lóg. Eftir § 51 hevur landsstýrið heimild at gera nærri reglur fyri studningar úr Jarðargrunninum. Endamál, sum studningur úr Jarðargrunninum kann veitast til, eru m.a: a)Jordforbedring. b) Opførelse af møddinger. c) Indhegning af Jord. d) Landboforeninger til delvis dækning af transportudgifter for gødning m.v. e) Nybyggere. f) Driftslåneforeningers administrationsudgifter. Viðmerkjast skal, at studningur til hesi endamál í høvuðsheitum ikki hevur verið veittur tey seinastu mongu árini. Studningur á løgtingsfíggjarlóg "landbúnaðarstudningur", sum Jarðarráðið umsitur landsstýrisins vegna. Við átekning á løgtingsfíggjarlóg er studningur til landbúnaðin treytaður av, at umsøkjari er: bókhaldsskyldugur smb. § 1B, pkt 27 í løgtingslóg nr. 75 frá 24 oktober 1978, og b) meirvirðisgjaldsskrásettur smb. løgtingslóg nr. 136 frá 8. september 1992 við seinni broytingum. Endamál, sum hesin studningur kann veitast til, eru m.a.: Studningur veittur til: Býtið av studninginum í kr. 1998: a) Mjólk 8.195.000 b) Stráfóður 1.148.000 c) Súrhoyggjbrunnar 179.000 d) Neytakjøt 1.146.000 e) Seyðakjøt 1.383.000 f) Velting 1.132.000 g) Húsdýralógin 80.000 h) Frítíðaravloysing 480.000 AVLOP 1998 457.000 Samlaða studningsupphæddin fyri fíggjarárið 1998 var 14,1 mió kr. Viðmerkjast skal, at omanfyrinevnda býti av studninginum skal takast við fyrivarni, av tí at studningsbýtið fyri 1998 ikki er gjørt upp endaliga. Heðin Mortensen spyr, um tær serligu mvg-reglurnar, sum eru at galda fyri landbúnaðin, og verður við hesum lýsing gjørd av studninginum til seyðakjøt. Á landsstýrisfundi tann 19. september 1995 varð samtykt at veita studning til seyðakjøt svarandi til 100% av goldnum meirvirðisgjaldi. Viðgerð av umsóknum um studning til seyðakjøt er grundað á uppgerð umsøkjarans yvir goldið meirvirðisgjald til Toll- og Skattstovuna. Um treytirnar fyri at søkja um studning eru til staðar, verður goldið mvg endurrindað sum studningur. Verjutollur. Við handilssáttmálum landa millum er ikki óvanligt, at partarnir hava vørur, sum ikki eru umfataðar av fríhandilsásetingum. Tá tingingar um ein handilssáttmála við ES byrjaðu í 1990, var skjótt greitt, at ein megintreyt fyri einum sáttmála var, at føroyska toll- og avgjaldsskipanin fyri vørur skuldi vera sambærilig við vanligar alheims- og ES-reglur á hesum øki. Hetta við atliti til at mismunur ikki verður gjørdur í avgjaldsskipanini fyri føroyskt framleiddar vørur og vørur, innfluttar úr ES. Við handilssáttmálanum frá 1992 varð innflutningsgjaldsskipanin tikin av, og í staðin varð meirvirðisgjaldsskipan sett í gildi. Tær innfluttu vørurnar, ið fyrr høvdu borið gjald upp á 33%, sluppu nú inn fyri 25%. Meirvirðisgjaldsskipanin er sett í gildi eftir somu meginreglum sum í ES. Slík skipan virkar eins á innfluttar vørur og vørur, framleiddar í Føroyum, og er sostatt ikki kappingaravlagandi. Verjutollur kann sum høvuðsregla ikki setast á í teimum londum, sum hava bundið seg til GATT-skipanina. Tó hava flest øll lond, eisini í GATT-høpi, serligar skipanir viðvíkjandi landbúnaðarvørum. Samsvarandi sáttmálum, ið hava møguleika fyri serskipanum til tess at taka fyrilit fyri útreiðslumuninum á landbúnaðarframleiðslum, herundir íroknað innlendis studningsskipanir, hava Føroyar somuleiðis møguleika fyri at seta tiltøk í verk (jvb. Frumskjal 2 í handilssáttmálanum). Í hesum hava Føroyar treytað sær, at fyri seyðakjøt og mjólk kann gjald verða lagt á útlendskar vørur til tess at verja føroyska framleiðslu. Hesin møguleiki er einans nýttur fyri mjólk við tí úrsliti, at mjólk ikki verður innflutt. Samlaði "verjutollurin" innan landbúnað er afturbering av mvg (í 1998: 1.383 mió. kr.), svarandi til 100% av goldnum mvg á seyðakjøti. Málið avgreitt. Traðir og traðarmenn 100-53 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, um traðir og rættindi traðarmanna Ár 1999, 16. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni Fyrispurningur Kann landsstýrismaðurin lýsa rættarstøðuna hjá teimum, sum hava traðir í leigumáli frá Jarðarráðnum ella landinum, og kann landsstýrismaðurin vissa tingið um, at møguligt verður hjá teimum at ogna sær traðirnar, um tey ynskja tað? Viðmerkingar Flestu traðirnar, sum vóru lutaðar út fyrr í hesi øldini, vóru latnar fólki við teirri treyt, at tey sluppu at keypa tær, um traðirnar vóru veltar innan ásetta tíð. Sum skilst, hevur Jarðarráðið forðað fyri hesum seinnu árini. Landsstýrismaðurin eigur at kunna tingið fult út um rættarstøðuna hjá traðarfólki. Serliga eigur landsstýrismaðurin at vátta, at ætlanin ikki er at lata festarunum traðirnar, og at til ber hjá hjúnafelaga ella arvingum at taka við leigumálinum. Tá traðirnar vórðu lagdar inn í síni tíð, gjørdust tær bæði búskaparliga og ikki minst mentanarliga eitt grundarstøði undir føroysku menningini. Nógv tann størsti parturin av tí veltu jørðini í Føroyum, sum ikki er velt fyri studning, er velt av traðarfólki. Tann búskaparligi týdningurin av at hava eina trøð er tíbetur minkaður, so hvørt sum livilíkindini og inntøkumøguleikarnir annars eru batnaðir. Men tann metanarligi arvurin og tann stóra gleði og nytta, sum traðarbrúkið hevur, serliga fyri fólk, ið hava arbeiði á skrivstovum, verkstøðum ella á sjónum, kunnu ikki krógvast burtur. Bara í Havnini hevur kommunan fleiri hundrað umsóknir um traðir, og hevur Tórshavnar kommuna eftir førimuni roynt at tryggja borgarunum atgongd til traðir. Landsstýrismaðurin eigur at tryggja øllum borgarum í landinum atgongd til ta almennu jørðina, eitt nú við at velta upp stór øki í Suðurstreymi og síðani selja og leiga fólki traðir burturav. Samanumtikið eigur landsstýrismaðurin at vissa tingið um, at tey, sum nú hava traðir í hondum, varðveita tær, og at fleiri traðir verða bodnar út. Á tingfundi 17. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Sambært § 14 í løgtingslóg nr. 59 frá 9. juni 1988 um landsjørð, sum seinast broytt við Ll. nr. 58 frá 26 mars 1993, er ásett, at: "Jarðarráðið hevur burtur av landsjørð rætt til at leiga út traðir og traðarstykkir, stykkir til urtagarðsbrúk, grundstykkir til húsabygging, vinnu-, ítróttar- og frítíðarmál og almenn endamál v.m. fyri eitt ávíst tíðarskeið." Eftir § 14 í nevndu lóg, skal festarin verða eftirspurdur um hansara hugsan um leigumálið, áðrenn leigusáttmáli verður gjørdur. Jarðarráðið skal serliga meta um, hvørt leigan av lendinum skaðar festið. Ráðið skal eisini ansa eftir, at jørð ikki verður innløgd av haganum, so leingi innløgd jørð er, ið ikki verður nýtt, sum hon eigur at verða. Um skyldur leigarans stendur, at tá ið lendi verður leigað út, so skal Jarðarráðið seta treytir, sum fremja endamálið við lógini, nevniliga at tað fyrisitingarliga skulu skapast møguleikar fyri at menna framleiðsluna av landsjørðini (jvb. § 1). Rættindi leigarans verða gjørd av út frá ítøkiligari tulking av tí leigusáttmála, sum er galdandi fyri lendið. Mótvegis festireglunum er eingin framíhjárættur til at taka við leigutrøð hjá næstingum, tá leigari og eftirsitandi hjúnafelagi eru fallin frá. Nakað annað er, at Jarðarráðið ofta leigar einum av børnunum leigutrøðna, tá ið tey gomlu fella frá. Nær leigusáttmálin heldur uppat er ásett í sáttmálanum, sum skal vera tíðaravmarkaður, og er harumframt í § 14, stk. 5 í lógini ásett, at: "Leigusáttmáli sambært stk. 1 fellur burtur ella kann sigast upp, tá ið leigari doyr og eftirsitandi hjúnafelagi ikki er, felag stendur sum leigari, og felagið verður tikið av ella verður óvirkið leigarin ikki fylgir teimum treytum, sum ásettar eru í sáttmálanum ella lóggávuni annars." Sambært § 16 í somu lóg hevur: "Jarðarráðið rætt til burtur av landsjørð at selja jørð til almenn endamál, handils- og ídnaðarendamál, grundstykkir til húsabygging, handils-, ídnaðar-, havbúnaðar-, ítróttar- og frítíðarendamál v.m. " Av hesi grein kann takast týðiligt øvugdømi (modsætningsslutning). Heimild er ikki at selja almenna jørð til traðarbrúk. Í viðmerkingunum til greinina verður eisini sagt, at eingin møguleiki er at keypa almenna jørð til traðarbrúk. Enn minni gevur greinin Jarðarráðnum heimild at selja festi (innangarðs við tilhoyrandi uttangarðsrættindum) til privatar. Vísandi til fyrispurningin frá Heðin Mortensen, løgtingsmanni, so er við hesum rættarstøðan hjá teimum, sum hava traðir í leigumáli, hervið lýst. Tá tað samstundis verður spurt, um landsstýrismaðurin kann vissa løgtingið um, at møguligt verður hjá teimum, sum hava leigumál, at ogna sær traðirnar, kann bert verða víst til galdandi lóggávu, har heimild ikki er fyri at selja almenna jørð til traðir. Málið avgreitt. Eldrarøkt 100-55 Fyrispurningur til Helenu Dam á Neystabø, landsstýrismann, viðvíkjandi eldrarøkt Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heðini Mortensen, løgtingsmanni: Hvørjar ætlanir hevur landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum at nøkta tørvin á ellis- og røktarheimsplássum? Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at seta pening av á komandi fíggjarlóg til nýtt ellis- og røktarheim í Suðurstreymoyar økinum? Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at fáa døgnrøktarskipan setta í verk? Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at broyta uppgávu- og ábyrgdarøkið millum land og kommunu viðvíkjandi eldrarøkt? Er svarið ja. Hvussu ætlar landsstýrismaðurin at fremja tað í verki? Viðmerkingar: Sum kunnugt er tørvurin á ellis- og røktarheimsplássum als ikki nøktaður. Bíðilistarnir til Ellisheimið og Røktarheimið Lágargarð eru støðugt vaksandi. Sum er, standa 175 persónar á bíðilista til Ellisheimið og 145 á bíðilista til Lágargarð. Herav umleið 25 á akutlista, sum øll hava átrokandi tørv á røktarheimsplássi. Sambært upplýsingum frá Heimarøktini er Suðurstreymoyar økið í mun til fólkatalið nógv ringast fyri, tá talan er um røktarheimspláss. Í samgonguskjalinum undir pkt. 9. Almanna- og heilsumál verður sagt, at heimarøktarskipanin verður skipað sum døgnrøktartænasta. Eisini verður sagt, at trupulleikarnir á barnagarðs- og røktarheimsøkinum skulu loysast í samstarvi millum land og kommunu. Hvussu langt er komið við hesum ætlanum, og eru kommunurnar við í hesum arbeiði? Í verandi lóggávu er ikki ásett, hvør hevur ábyrgdina av, at t.d. røktarheimstørvurin er nøktaður. Heldur ikki er lóggivið um, hvussu íløgurnar skulu fíggjast, um kommunur hava ætlanir at byggja nýggj røktar- ella ellisheim. Um ein kommuna ásannar, at átrokandi tørvur er at útvega fleiri røktarheimspláss, hvat skal tá til fyri at fáa sett ætlanina í verk. Vónandi kann landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum greiða tinginum frá ítøkiligum ætlanum hesum viðvíkjandi. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 22. apríl 1999 svaraði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Landsstýrismaðurin í almanna- og heilsumálum hevur sett í verk eina landsumfatandi tørvskanning av ellis- og røktarheimsplássum og sambýlisplássum í Føroyum. Við støði í hesi tørvskanningini verður síðani støða tikin til útbygging á økinum, og hvussu framhaldandi játtanir á løgtingsfíggjarlógini skulu leggjast til rættis til tess at nøkta tørvin yvir eitt áramál. Landsstýrismaðurin er greiður yvir, at tørvurin á økinum er rættiliga stórur, og verður tí eisini kannað, í hvønn mun tað ber til at loysa bráfeingistrupulleikarnar á annan hátt t.d. við umlættingarplássum og dagrøktarskipanum. Til henda spurningin kann svarast, at á løgtingsfíggjarlógini fyri 1999 eru 7 mió. kr. settar av til sambýlir og ellis- og røktarheim í øllum landinum. Hesin peningur skal nýtast til íløgustuðul til tey sambýlir, sum kommunur taka stig til at stovnseta, umframt til at seta skjøtil á at byggja eitt nýtt ellis- og røktarheim í Føroyum. Endalig støða er ikki tikin til, hvar hetta nýggja ellis- og røktarheimið skal vera, tað verður grundað á omanfyri nevndu tørvskanning, sum verður gjørd í løtuni, og sum væntandi verður liðug innan stutta tíð. Spyrjarin spyr, í hvønn mun ætlanin er at byggja nýtt ellis- og røktarheim í Suðurstreymoyar økinum. Sum nevnt er støða ikki tikin til, hvar tað nýggja ellis- og røktarheimið skal byggjast, men verður hugsað um Suðurstreymoyar økið, so ber væl til innan fyri karmarnar at seta á stovn nýggj sambýlir. Tað er soleiðis, at mett verður, at eitt sambýli við 8-10 fólkum nøktar tørvin, har fólkagrundarlagið er umleið 1600 borgarar, tað merkir, at í Suðurstreymoyar økinum kundu umleið 10 sambýlir verðið bygd og rikin og hevði tað sjálvsagt minkað munandi um tað stóra trýst, sum er á ellis- og røktarheimini í Suðurstreymoyar økinum. Í sambandi við at fyrireikingarnar til fíggjarløgtingslóg fyri ár 2000 eru farnar í gongd, hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at skipa soleiðis fyri, at døgnrøktarskipan kann setast á stovn í sambandi við heimarøktina. Í hesum sambandi hevði tað verið ein fyrimunur, um vit fingu í lag samstarv millum ellis- og røktarheimini, sambýlini og heimarøktina í teimum ymisku økjunum í landinum. Eitt tílíkt samstarv hevði givið størri fleksibilitet og eisini størri møguleikar fyri at veita døgnrøkt í teimum førum, har tørvur er á tí. Tað fyriliggja í løtuni ikki ítøkiligar ætlanir um at broyta uppgávu- og ábyrgdarøkið millum land og kommunu viðvíkjandi eldrarøktini, tó stendur tað í frágreiðingini víðvíkjandi nýggjum kommunubygnaði, at hetta er eitt av teimum økjum, har mælt verður til, at kommunurnar fáa fulla ábyrgd. Tað, sum landsstýrismaðurin hevur sett í verk, er at kanna, í hvønn mun tað ber til at leggja barnaansingina út til kommunurnar at hava fulla ábyrgd av, og tá ið støða er tikin til tess, verður spurningurin viðvíkjandi eldrarøktini eisini tikin upp, tí sum nevnt undir spurningi nr. 3, so er einki at ivast í, at fyrimunir standast av at hava samrakstur millum ellis- og røktarheim, sambýlir og heimarøktina - tær tríggjar skipanirnar. Tað ber tí ikki til enn at siga, hvussu eitt tílíkt broytt uppgávu- og ábyrgdarbýti skal fremjast í verki, men vísandi til frágreiðing frá løgmanni um kommunumál verður sagt frá, at verða uppgávur lagdar út til kommunurnar at hava fulla ábyrgd av, so er endamálið, at tað eisini fylgir við full fíggjarlig ábyrgd fyri økinum. Í eini skiftistíð verður mælt til, at blokkstuðul verður latin til kommunurnar í sambandi við tey málsøkir, sum kommunurnar yvirtaka, tvs. at málini verða latin kommununi at umsita saman við teimum pengum, sum tað kostar í dag. Málið avgreitt. Nýggjur studentaskúli 100-56 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi bygging av nýggjum studentaskúla Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jákupi Sverra Kass, løgtingsmanni: Nær og hví er tað gjørt av, at tað ikki skal byggjast studentaskúli, men ein skúlamiðdepil, har studentaskúlin bert er ein partur av einum samlaðum skúlamiðdepli? Hví fylgir landstýrismaðurin ikki kunngerðini um lærararáð á Studentaskúlanum og HF-skeiðinum og gevur lærararáðnum í Hoydølum eitt umboð í bygginevndina til bygging av nýggjum studentaskúla? Hvørjar ætlanir hevur landstýrismaðurin við bygningunum, sum Føroya Studentaskúli og HF-skeið dagliga húsast í uppi í Hoydølum? Hví vil landstýrismaðurin ikki heldur umvæla og byggja uppí verandi studentaskúlan uppi í Hoydølum og lata skúlarnar verða atskildar, soleiðis sum tann fyrsta arkitektakappingin um bygging av nýggjum studentaskúla gekk út uppá? Kann landstýrismaðurin vísa á, at betri úrslit standast av at leggja skúlar saman, ella er tað ein máti velja ta bíligaru loysnina framum ta skynsamu loysnina? Kann landstýrismaðurin vísa á, at undirtøka er í landsstýrinum og í samgonguni fyri at flyta studentaskúlan út í Marknagil? Viðmerkingar: Í nógv ár hevur nú verið tosað um, at nýggjur studentaskúli skal byggjast. Fyrst gekk prátið um, at nýggi skúlin skuldi liggja í Hoydølum. Síðan gjørdi Eilif Samuelsen, táverandi landstýrismaður í skúlamálum, av, at nýggjur studentaskúli skuldi liggja úti í Marknagili. Eftir hetta gingu fólk útfrá, at talan í veruleikanum var um ein studentaskúla, sum kom at liggja har úti, men eftir at Signar á Brúnni kom framat, so er tosið farið at snúgva seg um ein skúlamiðdepil, har studentaskúlin bert verður ein partur av einum miðdepli, har eisini handilsskúlin og tekniski skúlin skulu húsast. Lærararáðið í Hoydølum hevur leingi til fánýtis biðið um høvi at tosa við landsstýrismannin í skúlamálum um tey broyttu viðurskiftini, sum lærararnir í Hoydølum koma at liva og virka eftir, um ætlanirnar hjá landsstýrismanninum í skúlamálum vinna frama. Seinast hava teir biðið um at fáa eitt umboð í bygginevndina fyri nýggja skúladepilin; hetta hava teir eisini fingið noktað. Lærararáðið vísir á, at rektarin á skúlanum ikki, sum tænastumaður, kann umboða lærararáðið; tað hevur hann ikki skyldu til. Í kunngerðini fyri lærararáðið stendur:" Áðrenn avgerð verður tikin, skal lærararáðið geva ummæli í hesum málum:...§ 7, stk. 2, c) byggimálum". Tískil skal lærararáðið ummæla bygging av nýggjum studentaskúla, og gerst hetta best við einum umboði í bygginevndini. At nokta lærararáðnum í Hoydølum henda rætt, er grovliga at seta til viks tey rættindi, sum lærararáðið sambært lóg hevur, og undirritaði vil heita á landstýrismannin í skúlamálum um at gera nakað við hendan skeivleika sum skjótast. Eftir ætlanunum hjá Signari á Brúnni, landsstýrismanni, so er meiningin at flyta studentaskúlan út á Marknagilsvegin. Hvat verður so av teimum hølum í Hoydølum, sum eru bygd til skúlabrúks og teimum bygningum har, sum fyri stuttum eru umvældir fyri milliónir til tess at kunna hýsa fleiri næmingum? Er ætlanin at lata tað fella í órøkt, ella er meiningin at nýta enn fleiri milliónir at umvæla hølini, sum í dag virka fínt til skúlabrúks, til okkurt annað endamál? Í 1996 var ein arkitektakapping, sum gekk út uppá at byggja nýggjan studentaskúla uppi í Hoydølum, útskrivað, og vinnarir vóru funnir. Øll hildu, at nú skuldi farast undir at byggja nýggjan studentaskúla í Hoydølum. Øll uttan Eilif Samuelsen. Hann metti, at ein nýggjur skúli í Hoydølum gjørdist ov dýrur; fundamentið, sum skúlin í sínari tíð var bygt á, var eftir hansara meting veikt. Hann tók tískil ta avgerð at flyta skúlan út í Marknagil, heldur enn at umvæla og útbyggja verandi skúlan í Hoydølum. Tað fundamentið, sum Eilif Samuelsen vísti til, var tann parturin av útbyggingini, sum gekk út uppá, at skúlin skuldi byggjast út og inn í bakkan aftan fyri skúlan. Sjálvt fundamentið, sum skúlin í dag er bygdur á, hevur hildið væl. Tað hava kanningar, sum eru gjørdar har uppi prógvað. Skúlin er bygdur á eina sunna konstruktión. Verður bygt víðari út frá tí, sum stendur í dag, so er einki at óttast. Um skúlin verður umvældur og útbygdur, so er lætt at halda kostnaðinum niðri. Skúlin hevur brúk fyri eini bøtandi hond, tað er eingin ivi um tað. Umbygging og útbygging kann gerast fyri ein bíligari pening enn kostnaðin av at byggja nýggjan skúla og lata tann gamla skúlan fella í órøkt. Ein onnur argumentatión, sum er blivin brúkt móti at byggja uppi í Hoydølum, er, at tað fer at skapa ov stóran gang, um arbeitt verður í skúlatíðini. Veruleikin er tann, at ein studentaskúli hevur eina dagsnýtslu, sum er 25% 5 dagar um vikuna - ímeðan t.d. eitt sjúkrahús hevur eina dagsnýtslu, sum er 100% 7 dagar um vikuna. Harafturat hava næmingar fullan førleika, meðan førleikin hjá sjúklingum er munandi skerdur. Tí skilji eg ikki, at man ikki kann fara undir at umvæla skúlan, meðan og eftir at skúlagongdin er liðug. Tað ber væl til at koppa tíðini á og gera tað larmandi arbeiði, tá ið eingin skúlagongd er. Tað er ein veruleiki, at danir, sum hava verið fyri at leggja skúlar saman, eru farnir at fara frá tí aftur. Forkvinnan í "Dansk Rektorforening" hevði herfyri eina grein í Jyllandsposten, har hon mælti frá at leggja skúlar saman, og mælti til at halda studenta- og handilsskúlar atskildar. Veruleikin er tann, at man í okkara førum kemur at fáa eitt maktstríð ímillum tríggjar yrkisbólkar, og tað verður vinnarin av tí stríðnum, sum kemur at mynda skúlan. Hetta hava dømi frá londunum uttanum okkum víst okkum. Tað er soleiðis, at studentaskúlin er ein basisútbúgving, sum fevnir um fleiri fag og fleiri áhugabólkar. Nøvnini "Handilsskúlin" og "Tekniski skúli", lýsa væl, hvat teir skúlarnir standa fyri. Tað, at studentsprógvið er eitt meira fjøltáttað prógv, er partur av tí, sum vit í dag kalla ein studentur. Skulu vit fara undir at blanda lærugreinir, klassar og hølir saman, so missa vit tann serkunnleika, sum t.d. studentaskúlalærararnir kunnu bjóða sínum næmingum. Um teir t.d. skulu fáa handilsskúlanæmingar inní í sín støddfrøðisklassa, so eru teir ikki førir fyri at geva somu frálæru, sum teir vildu havt, um talan bert var um ein støddfrøðisligan studentaflokk. Tískil vildi eg mett, at tað hevði verið ein nógv betri loysn at hildi skúlarnar og yrkisbólkarnar sundurskildar til tess, at bæði næmingar og lærarar vistu, hvat teir sjálvir vildu, ynsktu og stóðu fyri. Tá ið vit snakka um kostnað, so hevði verið nógv bíligari at umvælt verandi studentaskúla, ístaðinfyri at fara undir eitt eksperiment, sum kemur at kosta fleiri 100 milliónir. Hví ikki velja ta bíligu loysnina fyri einaferð skyld? Í veruleikanum spyrji eg meg sjálvan um, hvussu nógv av landstýris- og tingfólkunum taka undir við, at vit fara undir at byggja ein stóran og dýran skúladepil í Havn, ístaðinfyri at velja ta bíligu loysnina, sum hevði verið, at latið staðið til sum er, og gjørt nakrar høvðusumvælingar í Hoydølum og latið skúlan ligið, har hann liggur. Tískil spyrji eg landstýrismannin um, hvønn uppbakning hann í veruleikanum hevur á Føroya løgtingi til at fremja hesa verkætlan? Eitt annað, sum eg vildi nevnt í hesum sambandi, er, at tað hevði verið synd, um at vit lótu alt tað, sum man skilir við at vera studentur í Hoydølum, fara í søguna; tað at skula ganga sínar gøtur uppi í tí deiliga og friðarliga umhvørvinum, sum Hoydalar í veruleikanum er; tað at merkja friðin samstundis, sum man hoyrir larmin frá einum bólki av ungfólkum, sum nústani uppliva, hvat lívið hevur at bjóða. Skúlamiðdepilin kemur at oyða alt hetta og kemur at føra við sær, at studentaskúlin, sum vit kenna hann í dag, fer í gloymskuna og ístaðin gerst partur av eini heild, har studentsprógvið er eitt petti av einum sjálvtøkuborði, sum eingin í veruleikanum veit, hvat er! Við hesum (mongu) viðmerkingum loyvi eg mær at seta landsstýrismanninum í skúlamálum hesar spurningar. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 22. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Til 1. spurning: Eg havi ikki broytt nakra byggiætlan annað enn, at tá ið fyrireikingarnevndin kom til ta niðurstøðu, at best egnaða grundøki var úti í Marknagili, gjørdi eg av at byggingin av nýggja studentaskúlanum skuldi fara fram við mest møguligari samskipan við verandi skúlabygningar og komandi byggiætlanum hjá Føroya Handilsskúla og Tekniska Skúla í Havn. Hetta varð gjørt, orsakað av at síðstnevndu skúlar eisini hava tørv at fáa loyst teirra hølisviðurskiftir. Mett varð, at tað vildi verið skilaleyst ikki at tikið hædd fyri hesum í smb. við byggingina av nýggja studentaskúla, serliga tá ið teir ætlandi koma at standa lið um lið. Til 2. spurning: Talan er ikki um eina bygginevnd, men eina byggifyrireikingarnevnd. Landsstýrismaðurin fylgir sjálvandi kunngerðini um lærararáð á Studentaskúlum og HF-skeiðinum. Tað at lærararáðið hevur rætt at geva ummæli, merkir ikki tað sama sum, at lærararáðið hevur krav upp á at hava ein lim í bygginevndini (byggifyrireikingarnevndini). Vanligt er heldur ikki, at lærararáð hevur lim í bygginevndum (byggifyrireikingarnevndum), men verður tikið við uppá ráð, tá ið tíðin er búgvin til tess (t.d. hølisskrá). Í sambandi við út- og umbyggingarætlanina frá 1996, hevði lærararáðið ongan lim í bygginevndini, men varð tikið við uppá ráð. Sama gjørdi seg galdandi, tá ið nýggi studentaskúlin varð bygdur á Kamsdali í 1993. Annars kann verða upplýst, at rektarin, ið situr í byggifyrireikinarnevndini, er fastur limur í lærararáðnum. Rektarin hevur sum sína fremstu uppgávu í hesum sambandi at taka størst møgaliga hædd fyri skúlans ynski og tørvi sum heild. Herundir koma sjálvsagt eisini ynski læraranna. Til 3. spurning: Ongar ítøkiligar ætlanir eru, men nýtslumøguleikarnir eru óivað fleiri. Til 4. spurning: Tá ið avgerðin varð tikin um at sleppa út- og umbyggingarætlanina, vóru fleiri orsøkir til tess. Av høvuðsorsøkum vóru m.a.: a) Út- og umbyggingarkostnaðurin varð upp á góðar 160 mió. kr. Fyri hesa upphædd fingust alt ov fáir nýtsluferðmetrar. Alt ov nógvir ferðmetrar fóru til langa gongir, soleiðis sum verandi bygningnar standa, og eisini orsakað av at uppíbyggingin varð ætlað at fara fram í endunum av verandi bygningum. b) Byggitíðin varð mett at taka út við 10 ár. Mett varð, at hetta fór at órógva virksemið á skúlanum alt ov nógv. Harumframt, at skúlin skuldi virka á einum byggiplássi í so langa tíð, varð mett at vera sera óheppið. c) Fleiri ókendir tættir vóru eisini, t.d. byggilendi við verandi fimleikahøll, friðaðir bygningar (Sanatorið) og byggitíðin. Hetta vóru viðurskiftir, sum lættliga kundu dýrka ætlanina rættliga nógv, og framvegis var skúlin í gomlum hølum, ið ikki vóru so væl egnað til endamálið. Mett varð, at munandi betri skúli kundi fáast við at byggja nýggjan skúla fyri væl minni upphædd, kanska uml. helvtarprís. Út frá hesum, vildi tað verið burturvið at hildið fast við út- og umbyggingina í Hoydølum. Til 5. spurning: Talan er ikki um at leggja skúlar saman, men at samskipa byggiætlanirnar. Við at sleppa út- og umbyggiætlanini í Hoydølum er talan um at velja ta bíligaru og skynsamu loysnina, við tað at meira fæst fyri væl minni av peningi (tveir fyrimunir í senn). Talan er ikki um at leggja nakrar skúlar saman, men heldur at samskipa nakrar byggiætlanir heldur enn, at hvør skúli skal hava serhølir o.a. hvør í sínum lagi, men at skúlarnir kunnu verða felags um tað, sum er gjørligt og skilagott. Slík samskipan kundi eisini ført við sær, at viðurskifti, sum hvør skúli sær ikki megnaði av einari ella aðrari orsøk, kundi, við at samskipa bygætlanirnar, hava við sær, at viðurskiftir kundu verið rokkin. At skúlarnir koma at standa lið um lið, samstundis sum byggiætlanirnar verða samskipaðar í størst møguligan mun, koma óivað at skapa góðar menningarmøguleikar o.a. fyri skúlarnar. Nyttuvirðið fyri hvønn skúla sær og fyri samfelagið sum heild kann gerast munandi størri. Til 6. Spurning: Síðani avgerðin varð tikin í 1997 um at sleppa út- og umbyggingini í Hoydølum, er tað mín greiða fatan, at undirtøka er fyri at byggja nýggjan studentaskúla. Eg haldi, at avgerðin um at sleppa út- og umbyggingini í Hoydølum er skilagóð. Nýggjur bygningur, sum er gjørdur til tørvin í dag, samstundis sum størst møgulig hædd er tikin til framtíðar undirvísing, fæst fyri munandi minni upphædd, enn at bøta um ein gamlan skúla. Við at byggja nýggja studentaskúlan í Marknagili við skilagóðari samskipan við handilsskúlan og tekniska skúla, kunnu nógvir skilagóðir møguleikar stinga seg upp. Eingin skúli fer verri av hesum, heldur hinvegin. Hvat spyrjast kann burtur úr einum slíkum tiltaki, fer bert hugflogið at avmarkað. Málið avgreitt. Fólkanøvn 100-57 Fyrispurningur til Høgna Hoydal, landsstýrismann, viðvíkjandi løgtingslóg um fólkanøvn Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jógvani á Lakjuni, løgtingsmanni: Nær fer landsstýrismaðurin at leggja fram uppskot til broyting í løgtingslóg um fólkanøvn? Hvørjar broytingar er ætlanin at gera í lógini? Er ætlanin á nakran hátt at avmarka tær stóru heimildir, sum navnanevndin hevur? Hvussu nógv hava søkt um at fáa loyvi at nýta eitt navn, sum ikki hevur verið á navnalistanum? Hvussu nógv hava fingið noktandi svar? Hvussu nógv hava kært avgerðir hjá navnanevndini til landsstýrið? Hevur landsstýrið nakrantíð ógildað avgerðir hjá navnanevndini? Hvussu ofta munnu foreldur hava verið uttanlands fyri at geva barni sínum navn, síðan navnalógin kom í gildi í 1992? Hvussu ofta er listin við viðurkendum nøvnum endurskoðaður, síðan lógin kom í gildi, og nær kom tann síðsti ískoytislistin? Verða øll fornøvn, sum foreldur hava fingið loyvi til at geva sínum børnum, sett á navnalistan? Viðmerkingar: Løgtingslógin um fólkanøvn varð samtykt á Føroya løgtingi í juni 1992 og sett í gildi seinni sama ár. Lógin hevur sostatt verið í gildi nú í hálvsjeynda ár. Tað hevur ikki verið óvanligt, at lógir, sum hava havt so stórar broytingar við sær sum navnalógin, hava verið endurskoðaðar eftir fáum árum, og eingin ivi er um, at tørvur er á at endurskoða lógina á fleiri økjum. Løgmaður boðaði eisini á ólavsøku frá, at broyting í løgtingslóg um fólkanøvn fór at verða løgd fyri løgtingið í hesari tingsetuni, men av tí at einki uppskot er komið enn, fer undirritaði at loyva sær at koma við nøkrum fyrispurningum til landsstýrismannin, sum umsitur hetta mál. Sum sagt, hevði tann nýggja navnalógin rættiliga stórar broytingar við sær bæði á fornavna- og eftirnavnaøkinum. Meðan lógin í sambandi við eftirnøvn er ógvuliga liberal og gevur fólki nærum óavmarkaðar møguleikar - eisini til at broyta eftirnavn - so er hon sera restriktiv á fornavnaøkinum - ella í hvussu er tulkingin av henni - og foreldur hava í mongum førum kent hana ómetaliga fjøtrandi og hava staðið spyrjandi, tá ið tey t.d. hava fingið boð um, at tey ikki sleppa at kalla síni foreldur upp. Ja, í fleiri førum eru foreldur farin uttanlands, fyri at barnið skuldi fáa tað navnið, sum tey ynsktu at geva tí. Sambært lógini verður vald ein navnanevnd við trimum limum og trimum varalimum eftir tilmæli frá Føroyamálsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya, Prestafelag Føroya og mentanardeildini á landsskrivstovuni. Henda navnanevndin hevur ómetaliga víðar heimildir, tí hon ger listan við teimum viðurkendu nøvnunum og endurskoðar hann, hon gevur ráð um fólkanøvn, stavseting, bending o.a., hon ger eisini av, um eitt navn kann koma á listan. Og til seinast sleppur hon einsamøll at tulka §1, stk. 3 í lógini, har tað stendur, at "navnið skal vera í samljóði við føroyskar málreglur". Hetta, at navnið skal vera í samljóði við føroyskar málreglur, verður altíð ein tulkingarspurningur, tí tað eru sjálvandi ymiskar meiningar um, hvat tað merkir. Men eftir spyrjarans tykki hevur hetta verið tulkað ómetaliga trongt, og her eigur á ein ella annan hátt broyting at koma í. Mong foreldur hava kent seg ómetaliga hjálparleys, tá ið tey hava fingið noktandi svar frá navnanevndini, og tað hevur verið torført at sæð eina linju í arbeiðinum hjá nevndini - og serliga at fingið haldgóðar grundgevingar fyri, hví eitt navn ikki verður góðtikið. Og sum skilst, hevur arbeiðið hjá nevndini eisini til tíðir ligið stilt, og tað hevur verið trupult at fingið svar í navnaspurningum. Skil skal sjálvandi vera í navnagávu, men tað, at sleppa at geva børnum sínum tað navn, ein vil, má metast sum ein mannarættur, um nakað er tað! Eisini er gamal siður og ómetaliga kensluborið at sleppa at kalla sínar forfedrar upp, og hetta má ganga fram um eina undarliga og tronga tulking av, hvat eitt føroyskt navn er. Tað ber heldur ikki til fullkomiliga at fortreingja tann veruleika, at Føroyar í fleiri hundrað ár hava verið undir útlendskari ávirkan, eisini á hesum økinum! Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1999 svaraði Høgni Hoydal, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Alment skal viðmerkast, at eg eri samdur við Jógvani á Lakjuni, løgtingsmanni, í tí, at lógin um fólkanøvn hevði stórar broytingar við sær á navnaøkinum, og nú lógin hevur virkað í nøkur ár, er tørvur á at endurskoða hana. Tíverri eydnaðist ikki, sum annars varð fráboðað í ólavsøkurøðu løgmans 1998, at leggja uppskot fyri tingið í hesi tingsetuni um broytingar í lógini, men ætlanin um at endurskoða lógina er ikki slept. Spurningar og svar eru hesi: Nær fer landsstýrismaðurin at leggja fram uppskot til broyting í løgtingslóg um fólkanøvn? Svar: Ætlanin er at leggja uppskot fyri løgtingið í komandi tingsetu, og verður skjótast gjørligt sett nevnd at fyrireika uppskotið. Landsstýrismaðurin hevur havt fund við nýggju navnanevndina, sum varð sett í fjør summar, um ætlanirnar at endurskoða lógina. Hvørjar broytingar er ætlanin at gera í lógini? Svar: Lógin skal eftirhyggjast tekniskt og málsliga, og við atliti at teimum royndum, ið gjørdar eru síðani lógin kom í gildi, skal nevndin koma við uppskoti um, hvørjar broytingar eiga at verða gjørdar í lógini. Nevndin skal m.a. umhugsa, um reglurnar í lógini um fornøvn eiga at verða broyttar soleiðis, at avgerð um góðkenning av fornøvnum í størri mun enn eftir galdandi lóg kann grundast á siðvenjur, sum hava vunnið hevd yvir fleiri ættarlið. Er ætlanin á nakran hátt at avmarka tær stóru heimildir, sum navnanenevndin hevur? Svar: Ætlanin er, at navnanevndin framvegis skal ráðgeva og taka avgerðir á navnaøkinum, men nevndin, sum sett verður at fyrireika lógaruppskotið, skal sum nevnt omanfyri umhugsa, um navnanevndin, tá hon tekur avgerð í navnamálum, eisini skal nýta onnur eyðkenni enn málfrøðilig. Hvussu nógv hava søkt um at fáa loyvi at nýta eitt navn, sum ikki hevur verið á navnalistanum? Svar: Navnanevndin hevur viðgjørt 296 skrivligar navnaumsóknir um nøvn, ið ikki standa á tí góðkenda fólkanavnalistanum. Hvussu nógv hava fingið noktandi svar? Svar: 113 hava fingið noktandi svar. Hvussu nógv hava kært avgerðir hjá navnanevndini til landsstýrið? Svar. Síðani navnalógin kom í gildi, hevur landsstýrið móttikið 11 kærur um avgerðir hjá navnanevndini. Hevur landsstýrið nakrantíð ógildað avgerðir hjá navnanevndini? Svar: Landsstýrið hevur higartil ikki ógildað avgerðir hjá navnanevndini. Sum kærumyndugleiki eftir § 15, stk. 4 í navnalógini kann landsstýrið taka støðu til, um avgerðin hjá navnanevndini í einum ávísum máli er løgfrøðliga skeiv, formliga ella innihaldsliga. Í teimum kærumálum, sum hava verið, hevur spurningurin í øllum førum verið, um navnið er í samljóði við føroyskar málreglur. Umframt at vera ein løgfrøðiligur spurningur, er tað ein málfrøðiligur metingarspurningur, hvørjar reglur eiga at verða nýttar sum føroyskar málreglur í tí einstaka førinum til tess at avgera, um navnið er í samljóði við føroyskar málreglur. Landsstýrið hevur verið sera afturhaldandi við at fara inn í hesa metingina, men hevur hildið seg til tann løgfrøðiliga partin av avgerðini hjá navnanevndini. Hvussu ofta munnu foreldur hava verið uttanlands fyri at geva barni sínum navn, síðani navnalógin kom í gildi í 1992? Svar: Av tí at landsfólkayvirlitið ikki fær fráboðanir frá útlendskum myndugleikum, sum í nevndu førum hava givið børnum navn, ber ikki til uttan kanningar í kirkjubókum at gera eina meting av, hvussu ofta foreldur búsitandi í Føroyum hava verið uttanlands at geva børnum sínum navn. T`ilíkar kanningar hava ikki verið stundir til at gera innan svarfreistina. Hvussu ofta er listin við viðurkendum nøvnum endurskoðaður, síðani lógin kom í gildi, og nær kom síðsti ískoytislistin? Svar: Navnanevndin hevur endurskoðað navnalistan 9 ferðir, síðani navnalógin kom í gildi, síðstu ferð í oktober 1997. Verða øll fornøvn, sum foreldur hava fingið loyvi at geva sínum børnum, sett á navnalistan? Svar: Øll givin nøvn verða ikki sett á listan - men er eitt navn eina ferð veitt, verður tað ikki noktað øðrum, sum søkja um sama navn. Málið avgreitt. Stórhvalaveiða 100-58 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi stórhvalaveiðu Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Henrik Old, løgtingsmanni: Hevur landstýrismaðurin nakrar ætlanir um at skipa so fyri, at føroyingar aftur fara undir veiðu/royndarveiðu eftir stórhvali. Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at taka upp samstarv við Ísland um hvalveiðu, nú Ísland hevur samtykt at fara undir aftur stórhvalaveiðu. Viðmerkingar Tað eru nú góð hundrað ár, síðan føroyingar fóru undir stórhvalveiðu. Tey fyrstu mongu árini sum beinleiðis veiða, sum gav fitt av virksemi á landi, serliga við Áir og í Lopra. Seinastu árini er eingin veiða farin fram, tó fór fram royndarveiða til nakað upp í 80-árini. Ikki kann væntast, at stórhvalaveiðu aftur fer at skapa stórvegis virksemi aftur á landi, men hugsast kundi, at í fyrsta umfari kundi veitt verið so mikið, sum nýtt verður í Føroyum. Skip og bátar hava seinastu tíðina sæð væl av stórhvali í føroyskum sjógvi, so áhugavert hevði verið at tikið uppaftur hvalaveiðu í fyrstani sjálvandi varðisliga. Málið var fyri í løgtinginum sum uppskot til samtyktar í 1995, men var ikki liðugt viðgjørt, og kom sostatt ikki til atkvøðugreiðslu. Hesin fyrispurningur kundi givið landstýrismanninum eina ábending um, hvat politiski viljin er í hesum málið. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Tað er føroyskur fiskivinnupolitikkur at gagnnýta tilfeingið í havinum burðardygt. Hetta er bæði galdandi fyri fiskastovnarnar og fyri havsúgdýr, og merkir tí, at hvalur og kópur eiga at verða veidd. Hetta sjónarmið gjørdi, at Føroyar saman við Íslandi, Grønlandi og Noreg í 1992 stovnaðu NAMMCO - Norðuratlantiska nevndin fyri havsúgdýr. Málsetningurin hjá nevndini er gjøgnum økisráðgeving og samarbeiði at gera sítt til at varðveita, skynsamiliga at umsita og granska havsúgdýr í Norðuratlantshavi. Fiskimálastýrið hevur ikki nakra ítøkiliga ætlan í løtuni um at fara undir hvalaveiðu, men spurningurin er tikin upp. Neyðugt er, at vit í Føroyum politiskt viðgera spurningin og taka støðu til, um vit vilja taka upp aftur hvalaveiðu. Verður hvalaveiða tikin upp, er eisini neyðugt at vita, hvørjar ítøkiligar ætlanir eru at fara undir veiðu, eftir hvørjum sløgum, og hvørja útgerð ætlanin er at nýta. Áðrenn hvalaveiða verður tikin upp, eigur at kannast, hvørjar avleiðingar hetta kann fáa fyri aðrar vinnuvegir. Her kunnu okkara royndir viðvíkjandi grindadrápi vera okkum til gagns. Seinastu 15 árini hava Føroyar fingið mótmæli og hóttanir um grindadráp. Summir felagsskapir hava hótt við brúkaraboykotti av føroyskum fiskavørum, og summir fiskaseljarar mæltu til, at grindadrápið skuldi steðgast. Men grindadrápið helt fram, og tað sýnist ikki at hava ávirkað fiskivinnuna. Eisini ferðavinnan klárar seg væl og talið av ferðafólkum veksur hvørt ár. Grindadráp hevur sostatt ikki havt avleiðingar fyri aðrar vinnur, sjálvt um tað er lætt at taka myndir, sum vísa nógv blóð og nógvar hvalir. Onnur hvalaveiða er als ikki so løtt at brúka í mótmælistiltøkum. Har er bara talan um ein hval í senn, skotin úti á havinum. Rákið í Altjóða hvalaveiðinevndini IWC er, at hvalaveiða als ikki skal vera møgulig. Meirilutin av limalondunum gongur inn fyri at friða allan hval. Danmark er limur í IWC, og danski limaskapurin umfatar eisini Føroyar. Føroyar eru tí ikki sjálvstøðugur limur í IWC og eru umboðaðar sum partur í donsku sendinevndini. Men tað er ikki altíð semja um, hvørja støðu danska sendinevndin skal hava, tí Danmark tekur partvíst undir við altjóða rákinum móti stórhvalaveiði. Hetta er ímóti áhugamálunum hjá Føroyum. Tað er ætlan landsstýrisins at viðgera føroyska limaskapin í IWC, og størri orka eigur at verða løgd í arbeiðið í NAMMCO. Hesin felagsskapur hevur ment seg nógv og eigur at verða styrktur, tí tað økisbundna samstarvið virkar væl í felagsskapinum, ið hevur til endamáls at gagnnýta hval og kóp á burðardyggum grundarlagi. Stovnurin lýkur krøvini í Havrættar-sáttmálanum hjá ST fyri umsiting av havsúgdýrum. Síðst í mars mánaði var fundur millum føroysku og íslendsku fiskimálaráðharrarnar um hvalamál. Íslendska Alþingið hevur samtykt at heita á ríkisstjórnina at fara undir fyrireikingar at taka upp hvalaveiðu. Avtalað varð, at Ísland skal kunna Føroyar um, hvat hendir í teirra hvalaspurningi. Íslendingar fara nú at kanna møguligar avleiðingar, og hvalaveiðan verður í fyrsta lagi tikin uppaftur næsta ár. Um føroyingar velja at taka upp aftur stórhvalaveiðu, eru Íslendingar áhugaðir at tosa nærri um samstarv. Partarnir tosaðu eisini um NAMMCO-felagsskapin. Semja varð um at styrkja NAMMCO, so hesin felagsskapur í enn størri mun kann tryggja gagnnýtslu av havsúgdýrum í Norðuratlantshavi. Partanir vórðu samdir um at gera enn eina roynd at fáa Russland og Kanada við í Felagsskapin. Málið avgreitt. Vinnuligur fiskiskapur 100-59 Fyrispurningur til Jørgen Niclasen, landsstýrismann, viðvíkjandi lógini um vinnuligan fiskiskap Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jákupi Suna Joensen, løgtingsmanni: Hvat ætlar landsstýrismaðurin at gera í bólkauppbýtinum (§ 28 og § 29) í samband við størri umsetiligheit millum bólkarnar? Hvussu verða fiskiloyvini býtt millum rækjutrolararnar verður kvota- ella fiskidagaskipan sett í verk á Flemish Cap og við Svalbard? Viðmerkingar: Við atliti at broytingunum í lógini um vinnuligan fiskiskap í august 1998, so er møguleikarnir fyri umsetiligheit munandi øktir. Verða broytingar ikki gjørdar í bólkabýtinum, er vandi fyri, at stór fiskifør enda í bólkunum hjá smærru førunum, serstakliga millum útróðrarbátarnar. Tí verður heitt á landssstýrismannin at greiða frá sínum ætlanum á økinum. Undir Eysturgrønlandi er fiskiskapurin reguleraður við kvotaskipan, har fimm rækjuskip eiga sjey loyvi. Verður samsvarandi skipan sett í verk á Flemish Cap og við Svalbard, so er tað ein spurningur, hvussu landsstýrið ætlar at býta veiðirættindini, og um landsstýrið longu nú umhugsar at nýta ávísan umrokningarlykil. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 17. mai 1999 svaraði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad sp. 1. Broytingarnar í løgtingslóg nr. 28 frá 10. mars 1994 um vinnuligan fiskiskap, sum løgtingið samtykti í august 1998, bóru m.a. í sær, at umframt møguleikar fyri umseting av fiskirættindum (smb.§14), ber nú til at kasta rættindini saman í eitt fiskifar, til tess at hava betri vinnugrundarlag. Talan kann verða um : at flyta veiðiloyvi frá einum fiskifari á eitt annað, sum er í flotanum frammanundan (§ 8, stk. 2), at flyta veiðiloyvi frá tveimum ella fleiri fiskiførum á eitt fiskifar uttan veiðiloyvi ella eitt innflutt fiskifar (§ 8, stk. 3). Flytingar og samanleggingar av veiðiloyvum eru loyvdar, samstundis sum eigararnir av fiskiførunum, ið loyvini verða flutt á ella løgd saman við, kunnu njóta fiskirættindi svarandi til, at fiskiorkan hjá skipunum ikki verður størri ella økist við meir enn tí fiskiorkuni, ið var knýtt at flutta ella samanlagda veiðiloyvinum. Umsitingin av ásetingunum í § 8 í lógini hevur elvt til orðaskifti, serliga tí at veiðuloyvi og fiskirættindi hjá smáum fiskiførum eru løgd saman og flutt á størri fiskifør, og hesi eru so endaði í bólkinum hjá teimum smærru førunum. Hetta er eisini ein avleiðing av, at sambært lógini (§ 31) er talið av veiðiloyvum, ið koma undir fiskidagaskipan í hvørjum bólki av fiskiførum undir føroyskum flaggi, talið av veiðiloyvum, sum varð útskrivað frá landsstýrinum 1. januar 1995. Hóast fiskiførini eru skipað í 5 bólkar, so hava fiskiførini í hvørjum bólki ymiska fiskiorku. Í bólki 4 eru t.d. bæði útróðarfør, trolbátar og línuskip, og er ætlanin tí m.a. í útrokningunum av fiskiorku at taka við miðalveiðuna í mun til hvønn nýttan fiskidag í hvørjum bólki sær. Ætlanin er eisini at hyggja nærri at samansetingini av bólkunum til tess at gera greiðari uppbýti millum veiðihættir og skipastødd. Men til tað krevst lógarbroyting, sum møguliga verður løgd fyri tingið eftir ólavsøku. Lógaruppskot er lagt fram um at broyta lógina soleiðis, at veiðiloyvi og fiskirættindi ikki kunnu leggjast saman millum fiskifør undir og oman fyri 40 tons. Hetta merkir, at skott verður sett í millum bólk 4A og bólk 4B, soleiðis at samanlegging av veiðiloyvum og flyting av fiskirættindum ikki kann fara fram tvørtur um hetta skott. Eisini kann upplýsast, at Fiskimálastýrið í løtuni arbeiðir við einum uppskoti til kunngerð um mannagongdir og metingar av fiskiorku í sambandi við samanlegging av veiðiloyvum og flyting av fiskidøgum. Ad sp.2. Sambært avtaluni við ES hava Føroyar eina rækjukvotu í Eysturgrønlandi. Hesin fiskiskapurin er reguleraður við skipakvotum, har útgangstøðið hevur verið, at rættindini vórðu býtt javnt millum tey veiðiloyvi ella rækjuskip, sum vóru í flotanum. Samanleggingar og flytingar av skipakvotum innan ella millum reiðaríir hava gjørt, at summi rækjuskip hava meira enn eina kvotu at dúva uppá. Í dag eru fimm rækjuskip, sum fiska sambært teimum sjey fiskiloyvunum, sum eru til at fiska eftir rækjum við Eysturgrønland í 1999. Fiskiskapurin eftir rækjum í altjóða sjógvi á Flemish Cap verður reguleraður við fiskidøgum ásettir í NAFO. Í NAFO hava Føroyar (og Grønland) seinastu árini mælt til, at hildið verður fast við verandi fiskidagaskipan. Onnur lond, serliga Ísland og Kanada stuðlað av USA hava hinvegin mælt til, at rækjuveiðan verður regulerað við eini heildarkvotu. Hesi sjónarmiðini hava hesi londini ført fram á fundum seinastu árini. Grundgevingar teirra eru, at ein kvotaskipan heldur enn ein fiskidagaskipan betur tryggjar, at tað ikki verður fiskað meir enn tann heildarkvota, sum Vísindanevndin mælir til. Eisini verður ført fram, at ein kvotuskipan samsvarar betur enn ein fiskidagaskipan við reguleringum av øðrum fiskastovnum í NAFO økinum og til innlendis skipanir í teirra londum. Hóast hetta, so hava sjónarmiðini hjá føroyingum og grønlendingum higartil vunnið frama á fundunum í NAFO, og hini londini hava, tá ið av er tornað, tikið undir við uppskotinum frá føroysku og grønlendsku sendinevndini. Í 1999 kunnu føroysk rækjuskip fiska á Flemish Cap í 1606 dagar tilsamans. Dagarnir eru ikki býttir millum skipini. Umframt á Flemish Cap (NAFO øki 3M) kunnu tey eisini nýta hesar dagarnar í útsynningskantinum á Flemish Cap, sum liggur í NAFO øki 3L. Sambært fiskiveiðiavtaluni millum Føroyar og Grønland hava føroysku rækjuskipini møguleika at brúka teir fiskidagar, sum Grønland ikki brúkar. Føroyski rækjufiskiskapurin við Svalbard fer fram sambært árligu fiskiveiðuavtalunum við Noreg, har Føroyar eiga rætt til eitt ávíst tal av fiskidøgum. Í 1999 kunnu føroysk rækjuskip fiska av einum samlaðum fiskidagatalið uppá 1317. Fiskidagarnir við Svalbard verða ikki býttir millum rækjuskipini. Seinnu árini hava rækjuskipini ikki brúkt allar fiskidagarnar við Svalbard. Fiskimálastýrið hevur tí givið onkrum skipum eitt tíðaravmarkað fiskiloyvi til rækjur við Svalbard fyri at fullnýta føroysku rættindini har, og á tann hátt m.a. fáa inntøkur til samfelagið og at tryggja søgulig rættindi. Vísandi til hetta, hevur spurningurin um, hvussu fiskiloyvini verða býtt millum rækjuskipini, um kvotuskipan verður sett í verk á Flemish Cap og við Svalbard, ikki verið uppi í landsstýrinum og hevur hetta heldur ikki verið neyðugt. Grótknúsiverk 100-60 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi grótknúsiverkinum á Lambareiði Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Sámal Petur í Grund, løgtingsmanni: Fyrispurningurin er soljóðandi: Er tað ætlanin hjá Landsverkfrøðinginum at flyta partar av virkseminum á Lambareiði niðan á Hústoft? Ífall at svarið er ja, hvat er so grundgevingin? Viðmerkingar: Fyri nøkrum árum síðani bleiv tann parturin av asfaltvirkseminum, ið lá á Lambareiði, niðurlagt og tikið uppaftur í Hundsáarbotni. Hetta stig undraði mangan, av tí at ein partur av framleiðslutilfarinum nú skuldi flytast upp í uml. 300 metra hædd, fyri síðani sum liðug vøra at verða flutt niðuraftur úr hæddini. Ilt var at síggja tað skilagóða í hesi avgerð, tá Hundsáarbotnur í dag er ein avkrókur av vegakervinum. Ein triðingur av landsvegakervinum hevur styttri frástøðu til Hundsáarbotn, meðan hinir tveir triðingarnir hava styttri leið til Lambareiði. Nú ljóðar, at Landsverkfrøðingsstovnurin ætlar at flyta virksemi, ella partar av virkseminum, sum er eftir á Lambareiði, niðan á Hústoft. Parturin, sum talan skal vera um, er grótknúsing og skervverk. Tað er einki at taka seg aftur í, at hetta stig kemur at forverra tænastuna, sum landið hevur givið borgarunum við skervskiljingini á Lambareiði, sum liggur við alfaraveg, tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í vinnumálum. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 21. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Til spurning 1. Arbeitt verður við ætlanum um at flyta alt grótknúsivirksemið á Lambareiði niðan á Hústoft, har alt grótið verður tikið nú. Higartil eru bert gjørdar fyrireikingar í sambandi við ætlanina. Til spurning 2. Skervverkið á Lambareiði, sum nú er 20 ára gamalt, er ógvuliga niðurslitið, og nógvir lutir eru so illa farnir av tíðarinnar tonn, at verkið stendur fyri eini stórari umvæling. Harumframt hevur Arbeiðseftirlitið nógvar atfinningar viðvíkjandi trygdini. Skulu umvælingarnar gerast, og trygdarkrøvini lúkast, verður talan um miljóna upphæddir. Verkið er ov stórt og ov kostnaðarmikið at reka, tá ið hugsað verður um aktuella tørvin á knúsaðum gróttilfari í økinum, sum er minkaður við 2/3 seinastu 10 árini, og er tørvurin ógvuliga lítið vaksandi. Mett verður tí, at besta loysn er at flyta virksemi niðan á Hústoft og byggja eitt nýtt og minni verk, sum eisini er bíligari í rakstri, og sum hóskar til tørvin. Aðrar grundir til at flyta virksemi eru, at grótbrotið á Lambareiði er ov nær við bygt øki, umframt at tað er óheppið at skula flyta skotna grótið við 40 tons dumparum av Hústoft oman á Lambareiði, har tað eisini er neyðugt at koyra tvørtur um landsvegin til Lamba. Samanumtikið er tað ein rationellari og bíligari loysn at hava alt virksemið savnað á Hústoft, og kundarnir fara framvegis at fáa somu góðu tænastu, sum teir nú fáa á Lambareiði. Málið avgreitt. Bygdaleiðir 100-61 Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, viðvíkjandi Bygdaleiðum Ár 1999, 18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Sámal Petur í Grund, løgtingsmanni: Er tað ætlanin hjá Strandferðsluni at niðurleggja fyrsta túrin hjá Bygdaleiðum á morgni av Skálafjørðinum til Tórshavnar? Viðmerkingar: Í fjør heyst tók landsstýrismaðurin í vinnumálum ta avgerð, at siglingin hjá Strandferðsluni, millum Tórshavn og Skálafjørðin, skuldi niðurleggjast. Sum eitt plástur á sárið bleiv ein sonevndur "snarbussur" settur at koyra til Tórshavnar. Hetta stig landsstýrismansins elvdi til øsing millum tað fólk, sum búleikast rundan um Skálafjørðin. Landsstýrismaðurin ásannaði tá, at talan var um eina tænastulækking fyri hendan partin av Føroya fólki. Eysturoyartingmenn hava síðani lagt lógaruppskot fyri løgtingið, sum vónandi fær hesi viðurskifti aftur í rættlag. Í øðrum lagi gongur vónandi ikki so long tíð, til annar landsstýrismaður umsitur vinnumál og kann bøta um hesa óbótagerð. Nú ljóðar, at ætlanir eru um at skerja túratalið hjá Bygdaleiðum til sama øki. Skerjingin, sum nú sigst at vera aktuell, er fyrsti túrurin á morgni til Tórshavnar. Fyri okkum sum politiskt varða av Eysturoyar valdømi, kann tað ikki annað enn sýnast sum um, at ætlanin er at økja frástøðuna millum høvuðsstaðin og økið rundan um Skálafjørðin, tí verður hesin fyrispurningur settur landsstýrismanninum í vinnumálum. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Sum Sámal Petur í Grund nevnir í viðmerkingunum til fyrispurningin, varð ein snarbussur settur inn í rutu til Havnar, tá siglingin uppá Skálafjørðin helt uppat. Mett varð, at hesin bussur nøktaði tørvin hjá fólkinum við Skálafjørðin at koma til Havnar um morgunin og heim aftur um kvøldi. Strandferðslan hevur til fyri nýliga ikki havt nakrar ætlanir um at niðurleggja ella skerja túratalið hjá Bygdaleiðum til økið við Skálafjørðin. Men síðan uppskotið um broyting í Ll. Um fólka- og farmaflutning varð samtykt av Føroya løgtingi, eru fortreytirnar fyri túrunum hjá snarbussinum eisini broyttar. Tað er eyðsæð at Strandferðslan má takað spurningin um sambandið til Skálafjørðin upp til nýggja viðgerð, nú lógin um fólka- og farmaflutning er broytt, eisini sambandið við bussunum. Helst verður úrslitið, at kapasiteturin hjá bygdaleiðum verður skorin í mun til kapasitetøkingina sjóvegis, men enn er eingin endalig avgerð tikin um at niðurleggja ella skerja túrarnar hjá Bygdaleiðum. Málið avgreitt. Frískúlar 100-62 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi lóg um frískúlar Ár 1999,18. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Katrin D. Johansen, løgtingsmanni: Hevur landsstýrismaðurin ætlanir um at gera uppskot til eina føroyska lóg um frískúlar at leggja fyri løgtingið? Nær verður lógaruppskotið lagt fyri tingið? Viðmerkingar Í samgonguskjalinum stendur, at "møguleiki skal vera fyri frí- og eftirskúlum." Eingin lóggava er á hesum øki. Tí liggur tað so at siga í lógloysi. Skulu Føroyar - eins og onnur Norðurlond - hava møguleika fyri at hava frí- og eftirskúlar, mugu vit hava eina lóg fyri hetta økið. Nýggja fólkaskúlalógin nevnir privatskúlar í § 27. "§ 27. Eftir sáttmála kommuna millum kann verða víst næmingum á undirvísing í skúla hjá aðrari kommunu ella í privatar skúlar." Á hvørjum ári fara nógv ung uttanlands á eftirskúla. Tey hava ikki møguleika at velja millum ymisk skúlatilboð her á landi. Ein frískúli er í Føroyum. Landið (blokkurin) rindar bert 85% av lønunum hjá starvsfólki við góðkendum læraraprógvi. Í øðrum londum rindar landskassin 85% av øllum rakstrinum. Allar royndir og kanningar í øðrum londum vísa einmælt, at alt skúlaverkið mennist, um borgarin kann velja millum fleiri skúlatilboð. Á tingfundi 19. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Ad. 1. Sum kunnugt stendur í samgonguskjalinum, at "møguleiki skal vera fyri frí- og eftirskúlum". Landsstýrismaðurin hevur tvey álit tøk um eftirskúla, men einki um frískúla. Annað álitið: "Uppskot um hvussu eftirskúli kann verða skipaður í Føroyum". Hitt álitið: "Álit um hvussu ein eftirskúli til menningartarnað kann verða skipaður í Føroyum". Sambært løgtingslóg nr. 125 frá 20. juni 1997 um fólkaskúlan er undirvísingarskyldan nú 9 ár. Sambært § 41, stk. 2 í somu løgtingslóg kann næmingur eftir 7. floksstig lúka undirvísingarskylduna í einum góðkendum eftirskúla, háskúla, húsarhaldsskúla ella á einum góðkendum skeiði. Av hesum sæst, at okkum vantar eftirskúlamøguleikan at bjóða næmingunum. Við støði í m.a. nevndu álitum og tí longdu undirvísingarskyldu næminganna verður nú fyrireikað lóg um eftirskúla í Føroyum. Tá ið talan er um frískúlar, er støðan øðrvísi. Einki álit er til skjals um frískúlar í Føroyum. Sambært § 27 í løgtingslóg nr. 58 frá 02.10.1978 um skúlafyrisiting er heimild at skipa privatar skúlar, sum geva eina undirvísing svarandi til undirvísingina í fólkaskúlanum ella eina undirvísing, ið miðar ímóti eini alment góðkendari útbúgving ella roynd, skal góðkennast av landsstýrismanninum við rætti til at geva tílíka undirvísing. Tílikir skúlar mugu bert góðkennast, um so er, at tað er ein rímiligur tørvur á hesum. Adventistaskúlin er einasti privati skúli í landinum. Hann fær fíggjarligan stuðul av játtan á fíggjarløgtingslógini á hvørjum ári sambært § 27 í omanfyri nevndu løgtingslóg um skúlafyrisiting. Stuðulin verður veittur til 85 % av læraralønunum í skúlanum. Tá ið háttvirdi løgtingsmaður, Katrin D. Johansen, í viðmerkingunum til fyrispurningin vísir á § 27 í løgtingslógini um fólkaskúlan, har tað í § 27 stk. 1 í løgtingslógini er orðað soleiðis: Eftir sáttmála kommuna millum kann verða víst næmingum á undirvísing í skúla hjá aðrari kommunu ella í privatar skúlar, skal til kunningar eisini verða víst á "Álit um nýggju fólkaskúlalógina", har viðmerkingarnar til § 27, stk. 1 eru orðaðar soleiðis: Hetta pettið, ið samsvarar við § 6, 1. stk. í rammulóg nr. 51 frá 14. februar 1979, loyvir kommunum at gera sínámillum sáttmála um at senda sínar næmingar í skúla í aðrari kommunu. Tað eru sum kunnugt nógvar kommunur, ið sambært hesi lógargrein senda sínar næmingar í skúla í aðrari kommunu. Hetta er fyrst og fremst galdandi fyri næmingar, sum ganga í 8., 9. og 10. flokki; men nakrar kommunur lata eisini yngri næmingar verða undirvístir í øðrum kommunum. Í Føroyum, eru nógvir smáir fólkaskúlar. Í hesum skúlaárinum eru 62 fólkaskúlar, harav eru: 21 skúlar við 20 næmingum og færri 18 " " 100 " " " 8 " " 200 " " " 11 " " 400 " " " 4 " " 500 " " " Av teimum 21 skúlunum, sum hava 20 næmingar og færri, eru 11 skúlar við færri enn 10 næmingum, og 22 skúlar eru við færri enn 50 næmingum. Okkara størstu skúlar eru eisini smáir samanbornir við stórar skúlar aðrastaðni. Um ætlanin við einari løgtingslóg um frískúlar er at geva betri møguleikar at seta frískúlar á stovn, kann tað seinni fara at koma okkum aftur um brekku í ólukkumáta. Vit fara at fáa uppaftur smærri skúlar spjaddar ymsastaðni um landið ella í býunum. Tað hevur verið sagt, at vit skulu lata krónurnar fylgja næminginum, so skulu foreldrini sjálvi finna barninum skúlan, men at undirvísingarmøguleikarnir verða skerdir í tí lítla skúlanum, verður sjáldan nomið við. Tað sansar at hjá okkum, sum nú er, at fíggja undirvísingarvirksemi fólkaskúlans. Tímarnir til undirvísing fólkaskúlans verða í dag lutaðir skúlunum við støði í næmingatalinum, og tað er ein sannroynd, at tað er trupult at fáa fíggjarliga karmin at røkka til gerandisdagin. Vit mugu ansa eftir ikki at spjaða børnini út á enn fleiri skúlar, enn vit hava frammanundan. Ad. 2 Landsstýrismaðurin ætlar at leggja uppskot um lóg um eftirskúla fyri løgtingið um komandi ársskiftið. Tað verður neyðugt at lýsa málið um frískúlar gjølla, áðrenn uppskotið um lóg um frískúlar verður lagt fyri løgtingið. Landsstýrismaðurin arbeiðir við spurninginum, men er ikki komin til eina ávísa niðurstøðu um frískúlar, sum í fyrsta lagi fer at verða løgd fyri politisku samgonguna, áðrenn lógaruppskotið verður lagt fyri løgtingið. Málið avgreitt. Skúlaumdømi 100-63 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi Tórshavnar kommunu sum eitt skúlaumdømi Ár 1999,19. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jenis av Rana, løgtingsmanni: Spurnartekin er sett við staðfesting landsskúlastjórans av Tórshavnar kommunu sum eitt skúlaumdømi. Ein foreldrabólkur hevur m.a. víst á, at Tórshavnar býrað ongantíð hevur samtykt, at kommunan skal vera eitt skúlaumdømi, og at hetta smb. fólkaskúlalógini er eitt krav fyri, at ein staðfesting yvirhøvur kann fara fram. Kann landsstýrismaðurin vátta yvir fyri tinginum, at staðfestingin er farin rætt fram og tí er gildug? Foreldrabólkurin hevur somuleiðis víst á, at lógargreinin í fólkaskúlalógini um felags skúladømi aðrastaðni merkir, at foreldrini hava rætt til at fáa barn sítt inn í ein annan skúla enn umdømisskúlan, um pláss er fyri tí har, men at tey tó altíð hava krav uppá at fáa barnið inn í umdømisskúlan, ynskja tey tað. Soleiðis verður hugtakið tulkað í Danmørk, haðani fleiri av ásetingunum í okkara fólkaskúlalóg stava. Kann landsstýrismaðurin yvir fyri tinginum vátta, at tulkingin hjá føroysku skúlamyndugleikunum av, hvat tað merkir, at Tórshavnar kommuna er at rokna sum eitt skúladømi, er, at so er einki, sum eitur skúlaumdømi í Tórshavnar kommunu longur, og at tað er upp til Tórshavnar kommunu sjálva at gera av, hvussu børnini verða upptikin? Um svarið er, at skúlaumdømini í Tórshavnar kommunu ikki eru til longur, kann landsstýrismaðurin so greiða tinginum frá, hvussu ásetingarnar í fólkaskúlalógini um skúlaniðurlegging eru at skilja, tá ið tað kemur til at gera av, hvør hevur rætt til at krevja eina atkvøðugreiðslu um skúlaniðurlegging, og hvør sleppur at luttaka i henni? Kann landsstýrismaðurin yvir fyri tinginum t.d. lýsa tað skúlaøkið, sum hevði komið uppá tal, um Tórshavnar kommuna gjørdi av at niðurleggja Venjingarskúlan? Um svarið er, at skúladømini í Tórshavnar kommunu framvegis eru til, kundi landsstýrismaðurin so upplýst um, hvussu tey síggja út? Foreldrini hava víst á, at tað ikki er rætt, tá ið sagt verður, at Venjingarskúlin ikki hevur pláss fyri børnunum. Tey vísa m.a. á Heimara skúla, sum í løtuni húsar ymsum kvøldskúlavirksemi. Hesin skúli hevur verið partur av Venjingarskúlanum, og er tað partvíst enn. Kann landsstýrismaðurin yvir fyri tinginum vátta, at Heimari skúli ikki hoyrir til Venjingarskúlan ella er partur av skúlaverkinum í Tórshavnar kommunu? Er svarið játtandi, nær er hetta so hent, og hevur kommunan latið endurgjald fyri yvirtøkuna? Er svarið ikki játtandi, hví velur landsstýrismaðurin so ikki at nýta heimildirnar, hann smb. lógini hevur til at gera av, at Venjingarskúlin kann nýta Heimara skúla, so tey avvístu børnini í Vesturbýnum sleppa í skúla í nærumhvørvinum? Viðmerkingar: Fólkaskúlalógin, bæði gamla og nýggja, hevur fleiri ásetingar, har vart verður gjørt við, eftir hvørjum reglum gangast skal, tá ið næmingar verða tiknir inn í skúlan. Nakrar teirra eru til at skilja sum góðar ætlanir, t.d. at børnini ikki skulu hava ov langan og truplan skúlaveg, og at systkin so vítt gjørligt skulu hava høvi til at ganga í sama skúla. Aðrar ásetingar eru meira bundnar. Eitt nú tær, ið snúgva seg um skúlaumdømi og broytingar av teimum. Tað er sjálvsagt ein trygd hjá foreldrunum at vita, hvønn skúla børnini hoyra til. Harumframt eru skúlaumdømini avgerandi, verður talan t.d. um at niðurleggja ein skúla. Flest allastaðni er bara ein skúli i kommununi, og tá hevur hendan áseting sjálvsagt ikki tann stóra týdningin. Men taka vit t.d. Tórshavnar kommunu, har triðingurin av Føroya fólki býr, so er tað ikki heilt líkagildugt, hvussu ásetingin um skúlaumdømi verður umsitin. Tá ið broytingar skulu gerast av skúlaætlanini ella skúlabygnaðinum, sum tað eitur í dag, so skal tað sambært lógini gerast á heilt ávísan hátt. Eftir at hava fingið tilmæli frá felagslærararáðnum skal skúlaráðið gera uppskot, sum skal samtykkjast av býráðnum, og verður hetta so síðan sent landsskúlamyndugleikanum til staðfestingar. Bæði í nýggju og gomlu fólkaskúlalógini er møguligt at broyta skúlabygnaðin soleiðis, at skúlar kunnu hava skúlaumdømi í felag. Spurningurin er so, hvat hetta í veruleikanum merkir. Foreldrini í Vesturbýnum kenna seg á mangan hátt illa viðfarin í hesum máli. Tey skrivaðu í góðari trúgv síni børn inn í Venjingarskúlan í januar mánaði farna ár. Ein mánað seinni fáa foreldrini at børnunum norðan fyri Landavegin at vita, at børnini ikki sleppa í Venjingarskúlan. Talan er um eitt stórt øki, sum altíð hevur hoyrt til Venjingarskúlan. Tá ið tey kanna málið nærri, varnast tey fleiri løgin viðurskifti. Tey halda, at staðfesting landsskúlastjórans av Tórshavnar kommunu sum eitt skúlaumdømi byggir á skeivt og ófullfíggjað grundarlag. Býráðið hevur ongantíð samtykt, at kommunan skal vera eitt skúladømi. Býráðið hevur í sambandi við viðgerðina av einum áliti samtykt " at endurskoða skúladømini og møguliga strika tey ". Felagslærararáðið hevur tikið undir við ætlanini um møguliga at strika skúladømini. Einki sæst til at skúlaráðið hevur gjørt eina formliga samtykt í málinum. Tí halda foreldrini, at staðfesting landsskúlastjórans er ógildug. Somuleiðis eru foreldrini ósamd við kommununa um, hvat tað merkir, at kommunan er eitt skúladømi. Í Danmark er eingin ivi, har er reglugerð gjørd, ið sigur, at hetta merkir, at aðrir skúlar í tí felags skúlaumdøminum skulu taka upp allar næmingar, ið ynskja tað, um annars pláss er fyri teimum, men samstundis verður sligið fast, at tú tó kortini hevur rætt til at krevja at sleppa inn á heimskúlan. Upprunaligu skúlaumdømini liva sostatt víðari. Og er hetta eisini neyðugt, um aðrar ásetingar í lógini skulu lúkast, eitt nú tær sum snúgva seg um skúlaniðurlegging. Er ikki pláss á heimskúlanum, so mugu upprunaligu skúladømini broytast á vanligan hátt, t.e. sum ein broyting av skúlabygnaðinum. Foreldrini undrast tí av røttum á, hví teirra børn, ið hoyra til skúladømið hjá Venjingarskúlanum, ikki sleppa í hendan skúlan, tá ið tey hava kravt tað, og skúladømini ikki eru broytt. Somuleiðis kann ein undrast á, hvørjar reglur eru galdandi, tá ið tað snýr seg um skúlaniðurlegging, um skúladømini ikki longur eru til. Tað, sum kanska undrar foreldrini einamest, er tó, at Venjingarskúlin ikki tekur allar næmingar inn, tá ið tað er pláss fyri teimum.Hetta halda foreldrini vera sera órímiligt. Heimari skúli er partur av skúlaverkinum í Tórshavnar kommunu, og hevur hann í mong ár verið knýttur at Venjingarskúlanum. Foreldrini skilja ikki, at kvøldskúlavirksemið verður tikið fram um børnini. Hví kann tað ikki flytast til annað stað í býnum, í staðin fyri at tað skulu vera tey minstu børnini, ið verða flutt. Foreldrini kærdu avgerðina hjá skúlamyndugleikanum á staðnum til landsstýrismannin, men gav hann teimum ikki viðhald. Foreldrini skilja svar landsstýrismansins á hendan hátt: - at staðfesting landsskúlastjórans av Tórshavnar kommunu sum eitta skúlaumdømi hevur fult gildi; - at hetta merkir, at kommunan sjálv kann gera av, hvussu næmingar verða tiknir inn; t.d. kann kommunan bara áseta nøkur nýggj skúlaumdømi; - at kommunan sjálv ger av, hvat hon nýtir síni skúlahøli til, bara hon syrgir fyri, at nóg nógv eru í kommununi sum heild. Eg skilji væl, at foreldrini eru ørkymlað av hesum svari. Sum tey síggja tað, so: - lógligger landsstýrismaðurin umsitingarlig brot, - letur landsstýrismaðurin kommununa frítt tulka ásetingar í fólkaskúlalógini til egnan fyrimun, og - vil landsstýrismaðurin ikki nýta heimildina, sum hann smb. lógini hevur til at siga, hvat skúlahøli skulu nýtast til. Tí havi eg biðið landsstýrismannin útgreina sítt svar til foreldrini. Eg ivist onga løtu í, at eisini onnur foreldur í Tórshavnar kommunu, har triðingurin av Føroya fólki býr, fegin vilja vita, hvussu støða teirra er. Á tingfundi 25. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r ad. 1. Í skrivi, dagfest 20. november 1996, hevur Tórshavnar Skúlaráð heitt á Landsskúlafyrisitingina um at staðfesta samtyktina um felags innskriving fyri Argja skúla, Venjingarskúlan, Tórshavnar Kommunuskúla, Eysturskúlan, Sankta Frans skúla og Hoyvíkar skúla, og at skúladømini verða strikað. Við støði í omanfyri nevnda skrivi og sambært galdandi reglum staðfesti landsskúlastjórin, at skúlaætlanin fyri Tórshavnar Kommunu verður broytt soleiðis, at skúlaøkið í Tórshavnar Kommunu verður í framtíðini at rokna sum eitt skúlaumdømi. Landsskúlaráðið hevði við heimild í § 5 í løgtingslóg nr. 58 frá 02.10.1978 um skúlafyrisiting tillutað landsskúlastjóranum m.a. tað at staðfesta veruligar skúla- og undirvísingarætlanir. Heimildin m.a. at staðfesta veruligar skúla- og undirvísingarætlanir lá hjá landsskúlastjóranum, til Landsskúlafyrisitingin frá 1. januar 1998 fór í søguna, tá ið nýggja fyrisitingin - Undirvísingar- og Mentamálstýrið - formliga í sínari heild fór at virka. Við atliti at omanfyri nevnda er staðfesting landsskúlastjórans av Tórshavnar Kommunu sum eitt skúlaumdømi sostatt gildug. ad. 2. Sambært § 26, stk. 1, í løgtingslóg nr. 125 frá 20.06.1997 um fólkaskúlan er tað skylda skúlamyndugleikanna á staðnum (í Tórshavnar kommunu hjá býráðnum og skúlaráðnum) at skipa fyri, at øll børn, hvørs foreldur ynskja tað, kunnu fáa undirvísing í øki skúlamyndugleikans tey 7 fyrstu skúlaárini. Viðmerkjast skal tó, at henda skylda skúlamyndugleikanna á staðnum kann eisini verða lokin við einum góðkendum skúlasambandi sambært § 31 í somu lóg. Tórshavnar kommuna er eitt skúlaøki. Ásetingarnar í § 29, stk. 1, um skúlaumdømi og § 29, stk. 4, um umlegging av umdømismarkinum millum verandi skúlar eru at rokna sum ein endamálsfráboðan ("hensigtserklæring"), og skúlamyndugleikin á staðnum hevur tí rætt til - tá ið hann heldur tað vera neyðugt - at býta skúlaøkið upp í fleiri skúlaumdømi, eins og hann hevur rætt til at umleggja ella strika tey aftur. Niðurlegging av skúla: Um so er, at kommunustýrið - býráðið - ger av, at ávísur skúli í Tórshavnar Kommunu skal verða lagdur niður, so skal hetta verða kunngjørt í føroysku bløðunum. Í kunngerðini verður skilað til, at býráðið hevur skyldu til at skipa fyri atkvøðugreiðslu um at leggja ein ávísan skúla niður, um nóg nógvir íbúgvar í viðkomandi skúlaumdømi, sambært § 29, stk. 5, í løgtingslógini um fólkaskúlan, sum hava valrætt til kommunustýrið, seta fram innan ein mánað eftir kunngerðina skrivliga áheitan um tað, so skal kommunustýrið halda atkvøðugreiðslu um at leggja skúlan niður. Atkvøðurætt hava teir íbúgvar í skúlaumdøminum, t.v.s. í Tórshavnar Kommunu, ið hava atkvøðurætt til kommunustýrið. Landsstýrismaðurin ásetir greiniligari reglur um tílíkar atkvøðugreiðslur. Ad. 3. Heimari Skúli: Venjingarskúlin hevur ávísar skúlastovur tøkar til sítt undirvísingarvirksemi. Í desember 1990 fekk Læraraskúlin/Venjingarskúlin eina lon aftur at skúlanum. Venjingarskúlin fekk tá rúmkað um húsaumstøðurnar. Skúlastovurnar í Heimara skúla, sum kommunan hevði havt tøkar til Vejingarskúlan, vóru tiknar til annað virksemi. Venjingarskúlin var í sínari tíð bygdur sum venjingarskúli hjá læraraskúlanum at vera 7-flokkaður skúli við tveimum breytum. Barnatalið í Tórshavnar Kommunu vaks nógv í sekstiárunum. Tá ið læraraskúlin/venjingarskúlin var bygdur og tikin í nýtslu, kom tað Tórshavnar Kommunu væl við. Tað vóru 20 flokkar í skúlanum longu tað fyrsta árið í staðin fyri 14, sum upprunaliga ætlað. Tórshavnar Kommuna sá seg tí noydda at taka skúlastovurnar í Heimara Skúla upp í Venjingarskúlan. Heimari Skúli hevur sostatt ikki verið sjálvstøðugur skúli, men Venjingarskúlin er sloppin at brúka skúlastovurnar, ið vóru í Heimara Skúla, sum saman við øðrum skúlabygningum í kommununi var partur av Tórshavnar Kommunuskúla. Tað er neyðugt at hava í huga, at Venjingarskúlin í fyrsta lagi skuldi verða venjingarskúli hjá læraraskúlanum. Tórshavnar Kommuna fekk tann fyrimun, at hon fekk barnaskúla bygdan uttan stórvegis hóvasták. Tann møguleiki hevur verið umrøddur at flyta 10. flokkarnar í Heimara skúla, samstundis sum tann 3. flokkur, sum hevur skúlastovu har heimi, verður fluttur út í Venjingarskúlan sum komandi 4. flokkur, men tað tað fer at rúmka so lítið um í Venjingarskúlanum, av tí at handarbeiðsstovan í Venjingarskúlanum verður í dag brúkt sum vanlig skúlastova, sum ikki fer at bera til í framtíðini, og í skúlanum skulu verða tríggir 1. flokkar í komandi skúlaári. Sambært løgtingslóg nr. 70 frá 30.06.1983 um frítíðarundirvísing v.m. hevur Tórshavnar Kommuna skipað frítíðarundirvísing fyri íbúgvum komununnar. Kommunan skal hava egin høli til frítíðarundirvísingina og neyðugan útbúnað tøkan. Tórshavnar Kvøld- og Ungdómsskúli brúkar í løtuni 3 skúlastovur í Heimara skúla til frítíðarundirvísing, sum setir serlig krøv um útbúnað. Venjingarskúlin kann, sum er, ikki brúka nevndu skúlastovur. Um tað hevði verið gjørt av, at tær 4 skúlatovurnar í Heimara Skúla skuldu verðið tiknar upp í aftur Venjingarskúlan, so hevði tað kanska nøktað ein part av kravinum hjá foreldrum um at fáa børnini í Venjingarskúlan, men tað hevði samstundis darvað skúlanum at skipa sín gerandisdag og ikki verið fullgóð framtíðarloysn at nøkta tørvin á skúlastovum til øll børn, sum í dag eru í skúlaaldri í Vesturbýnum. Landsstýrismanninum kunnugt hevur Tórshavnar Býráð sett arbeiðsbólk at lýsa hølisviðurskiftini á fólkaskúlaøkinum í Tórshavnar Kommunu. Landsstýrimaðurin fer ikki at krevja, at Tórshavnar Kommuna skal taka Heimara Skúla aftur at Venjingarskúlanum. Tað hevði heldur ikki loyst upp fyri kravinum um at fáa børnini í skúla í nærumhvørvinum. Spurningurin er eisini, nær talan er um nærumhvørvi í skúlahøpi. Landsstýrismaðurin hevur tikið til eftirtektar, at Tórshavnar Kommuna er eitt skúlaumdømi, og fer ikki at geva kommununi boð um annað. Sum sagt frá omanfyri, arbeiðir Tórshavnar Býráð við spurninginum um hølisviðurskiftini á fólkaskúlaøkinum í kommununi. Landsstýrismaðurin ætlar ikki at órógva arbeiði kommununnar á økinum. Lagt kann verða afturat, at tað er kommunalt sjálvstýri í Føroyum, og av tí at Undirvísingar- og Mentamálastýrið ikki metir, at Tórshavnar Kommuna í hesum máli hevur gjørt nakað, sum stríðir ímóti lóggávuni á skúlaøkinum, hevði tað eisini verið at gjørt seg inn á kommunala sjálvstýrið, um Undirvísingar- og Mentamálastýrið broytti avgerðina hjá Tórshavnar Kommunu í hesum máli. Málið avgreitt. Próvtøka uttanfyri Danmark 100-64 Fyrispurningur til Signar á Brúnni, landsstýrismann, viðvíkjandi próvtøku uttanfyri Danmark Ár 1999,19. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jákup Sverra Kass, løgtingsmanni: Kann landsstýrismaðurin vissa tingið um, at aðrar próvtøkur enn danskar verða virdar innan bæði almenna og privata fyrisiting. Viðmerkingar: Í øldir hava føroyingar at kalla einans søkt sær útbúgvingar í Danmark.Hetta er sjálvsagt fyri nógv ein góð loysn, men hví skal alt ljósið í landssuðri vera? Nógv eru tó tey, sum tíbetur fyri samansetingina av framtíðar akademikara liði okkara hava tikið annað skinn um bak og eru farin burtur í onnur lond at lesa. Bæði ÚSUN og SU skipanin tryggja, at so kann vera, ein lesandi í eitt nú Bretlandi fær danskan SU við sær til Bretlands og fær skúlagjaldið goldið av stuðulsstovninum. Men trupulleikin er, at skal ein akademisk útbúgving vera til nakra nyttu, má hon fáa viðurkenning, har hon skal nýtast. Ein lækni má soleiðis viðurkennast sum lækni, skal hann kunna virka innan heilsuverki ella sum kommunulækna her á landi. Tað er at gleðast um, at landsstýrið sjálvt hevur sett fólk við eitt nú bretskum útbúgvingum í starv. Tað frættist tó, at í starvssetanum hevur landsstýrið ikki viljað viðurkent útlendskar løgfrøðisligar útbúgvingar á sama hátt sum tær donsku. Fyri juristar hevur fulltrúatíðin alt at siga. Annaðhvørt sum advokatfultrúi, dómarafulltrúi ella fulltrúi innan almennu fyrisitingina kann løgfrøðingurin vinna sær viðurkenning og fáa bestalning sum advokatur. Avgerandi er bert, at hansara arbeiði verður mett at vera á nóg høgum støði, og at tað fer fram eftir lokna løgfrøðiliga útbúgving. Landsstýrismaðurin má tí greiða tinginum frá, at øll neyðug stig eru tikin at tryggja viðurkenning av útlendskum próvtøkum. Serliga eigur landsstýrismaðurin at tryggja sær, at vinnugreinar sum løgfrøðingur, lækni, grannskoðari og onnur týðandi prógv verða viðurkend. Landsstýrismaðurin eigur at vissa tingið um, at landsumsitingin viðurkennir hesi prógv ella hevur eina einfalda skipan til tess at viðurkenna tey, tá tey koma fyri. Eisini eigur landsstýrismaðurin at kanna, um danskir myndugleikar viðurkenna hesi prógv, og um teir treyðugt vilja, so í øllum førum krevja, at føroyskir ungdómar fáa sínar útbúgvingar viðurkendar fult út, um hesar verða nýttar í Føroyum. Á tingfundi 25. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 svaraði Signar á Brúnni, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis: S v a r Síðani 1990 hevur ÚSUN-skipanin virkað í Føroyum. ÚSUN-skipanin gevur lesandi fíggjarligar møguleikar at leita út um Norðurlond at nema sær hægri útbúgving. Ein av treytunum fyri, at ÚSUN letur lestrarstuðul, er, at útbúgvingin er SU-heimilað.Hetta merkir, at útbúgvingin og útbúgvingarstovnurin eru av slíkum slagi, at tey verða góðkend av donskum myndugleikum. Tað er sostatt eitt krav fyri at fáa ÚSUN-stuðul, at tann lesandi søkir um váttan frá SU um, at útbúgvingin er viðurkend av SU, áðrenn hesin byrjar útbúgvingina. Við hesari skipan er tryggjað, at lesandi, sum fáa ÚSUN-stuðul, fáa sær útbúgvingar, sum eru viðurkendar eins og tær donsku. Tí eiga øll, sum ætla sær at lesa uttan fyri Norðurlond, at tryggja sær, at útbúgvingin er viðurkend av SU. Gera tey tað, so er útbúgving teirra frammanundan viðurkend í Føroyum. Lagt kann verða afturat, at í løtuni er eingin myndugleiki í Føroyum, sum hevur til uppgávu at góðkenna útbúgvingar, loknar uttan fyri danska ríkið. Men hinvegin hava vit konventiónir, sum áseta, at Norðanlond eru felags arbeiðsmarknaður fyri ávísar útbúgvingar. Sum nevnt frammanfyri, er viðurkenningin knýtt at ÚSUN-skipanini, ið aftur er knýtt at SU-skipanini. Arbeitt verður við at tryggja góðkenning av útbúgvingum, ið eru tiknar uttan fyri Danmark, í størst møguligan mun. Útbúgvingar, sum verða tiknar í sambandi við løggildan (autorisation), t.d. lækni og løgfrøðingur, hava eina serliga støðu í hesum sambandi, við tað at tær mugu góðkennast av tí myndugleika sum hevur løggildingarmyndugleikan. Málið avgreitt. Landsverkfrøðingurin 100-65 Fyrispurningur til Anfinn Kallsberg, løgmann, viðvíkjandi uppsøgnini av landsverkfrøðinginum og um bygnaðarbroytingarnar í landsumsitingini Ár 1999, 19. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Heina O. Heinesen, løgtingsmanni: Fyrisitingarligi parturin í málinum: Nær kunnu kemur tann fráboðaða frágreiðingin sum boða varð frá í tíðindaskrivi tann 5. januar 1999? Politiski parturin í málinum: Nær verður farið undir politisku viðgerðina av bygnaðarbroytingunum innan landsfyrisitingina sum heild, soleiðis sum fráboða í tíðindaskrivi tann 5. januar 1999? Viðmerkingar: Uppundir jól segði landsstýrismaðurin í samferðslumálum Finnbogi Arge Landsverkfrøðingin úr starvi og ætlaðið at niðurleggja stovnin. Úrslitið av hesum gjørdist ein politisk kreppa, sum endaði við niðanfyri standandi tíðindaskrivi: "Landsstýrissamgongan hevur í dag viðgjørt málið um uppsøgn av landsverkfrøðinginum og ætlanirnar um at leggja Landsverkfrøðingsstovnin og Strandferðsluna saman. Samgonguflokkarnir eru samdir um, at víðari framferðin í málinum verður hendan: Fyrisitingarligi parturin í málium: løgmaður og avvarandi landsstýrismaður leggja eina frágreiðing fram um, hvat er fari fram fyrisitingarliga í uppsøgnini av landsverkfrøðinginum. Politiski parturin í málinum: Landsstýrismaðurin boðar frá, at málið um samanlegging hevur verið viðgjørt óheppið. Ein ítøkilig ætlan verður løgd fyri samgonguna um samferðslustovnarnar. Ein frágreiðing verður løgd fyri tingið um ætlanirnar fyri samferðslukervið. Trygd verður veitt fyri, at ætlaðar broytingar verða viðgjørdar saman við starvsfólki á stovninum, áðrennn tær verða settar í verk (sambært sáttmála). Farið verður politiskt undir viðgerðina av bygnaðabroytingunum innan landsfyrisitingina sum heild og ætlan fyri framtíðar bygnað verður gjørd. Í Tinganesi 05-01 -99 Anfinn Kallsberg løgmaður" Í ásannan av, hvussu týdningarmikið hetta mál er verður hesin fyrispurningur settur fram. Á tingfundi 25. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 20. apríl 1999 svaraði Anfinn Kallsberg, løgmaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Til spurning 1: Løgmansskrivstovan er í ferð við at gera eina frágreiðing um fyrisitingarligu gongdina í málinum, og verður hon latin løgmanni fyrsta dagin. Til spurning 2: Stórar broytingar eru farnar fram innan almennu miðfyrisitingina seinastu tvey árini, har vit eru farin frá eini felags landsstýrisfyrisiting til nú at hava eina Løgmansskrivstovu og fimm aðalstýri, har tey ymisku fakøkini í stóran mun eru løgd saman. Hóast væl er komið áleiðis við at fáa hesa nýggju skipan at virka, so eru enn nøkur viðurskifti at fáa í rætt lag. Tað at hesar bygnaðarbroytingar eru framdar merkir ikki, at broytingar ikki eisini liggja fyri framman. Vit mugu altíð vera opin fyri broytingum, fyri at vera til reiðar at taka ímóti nýggjum avbjóðingum og fyri at hava eina so virkna og smidliga fyrisitingarliga skipan sum gjørligt. Harafturat mugu núverandi bygnaðarbroytingar eftirmetast og um neyðugt tillagast. Enn eru øki serliga uttan fyri miðfyrisitingina, ið eiga at verða tikin upp til viðgerðar bygnaðarliga. Í hesum sambandi er tað ikki bara ein spurningur um, hvussu vit broyta sjálvan bygnaðin innan fyri karmin av almennu fyrisitingini, men eisini í hvønn mun vit eiga at seta á stovn almenn partafeløg, privatisera ella leggja út ávíst virksemi, ið kanska liggur betur uttan fyri almennu fyrisitingina. Í sambandi við fullveldisætlanina er settur ein arbeiðsbólkur við umboðum fyri Løgmansskrivstovuna og aðalstýrini at gera útgreiningar av, hvussu fyrisitingin formliga og óformliga er knýtt at donskum lógum og skipanum. Hetta arbeiðið skal m.a. nýtast sum grundarlag, tá støða skal takast til, hvussu Føroyar kann umsita hesi øki í framtíðini bæði bygnaðarliga og innihaldsliga. Harafturat er Fíggjarmálastýrið farið undir eina verkætlan til tess at fáa kunnleika um, hvussu okkara lógargrundarlag kann broytast, so at fyrisitingin kann gerast bíligari og betur (rationaliserast). Alt hetta eru viðurskifti, ið kunnu hava ávirkan á, hvussu bygnaðurin í almennu fyrisitingini eigur at verða tillagaður í framtíðini Tá tilfar frá nevndu kanningum og greiningum eru lidnar, fer løgmaður at skipa fyri politiskari viðgerð av teimum broytingum innan almennu fyrisitingina, ið vera neyðugar til tess at verða betur brynjað til tær avbjóðingar, ið liggja fyri framman. Málið avgreitt. Privatisering av Føroya Banka 100-66 Fyrispurningur til Karsten Hansen, landsstýrismann, viðvíkjandi privatisering av Føroya Banka Ár 1999,19. mars, boðaði formaðurin frá soljóðandi fyrispurningi frá Jóannes Eidesgaard, løgtingsmanni: Eru politisk boð givin frá Føroya Lansstýri til Fíggingargrunnin frá 1992 um eina partvísa privatisering av Føroya Banka, nú nevndin á komandi ársaðalfundi skal ogna sær 10 pst. av partapeninginum? Hvørjar víðari ætlanir hevur nevnd bankans við teimum 10 pst. av partapeninginum? Hvørja støðu hevur landsstýrismaðurin og samgongan til eina framhaldandi privatisering av bankanum, nú hetta fyrsta stigið verður tikið? Viðmerkingar: Í lýsing dagfest 26. februar 1999 boðar nevndin í P/F Føroya Banka inn til ársaðalfund. Sagt verður frá, at ársaðalfundurin verður 26. mars 1999 og fráboðað verður, sum vanligt er, ein dagsskrá. Mál nr. 6 á hesi dagsskrá sigur: " Uppskot um, at nevndin fær heimild til innan endan av mars 2000 at lata bankan ognast upp til 10 pst. av partapeningi bankans fyri ein kurs, sum ikki kann víkja frá seinasta almannakunngjørda innara virðinum við meira enn 25 pst." Rætt til at seta fram uppskot á aðalfundi bankans hevur nevndin umframt partaeigaran, sum er Fíggingargrunnurin frá 1992. Men givið er, at nevndin neyvan fer at seta slíkt uppskot fram uttan so, at nevndin frá partaeigaranum t.v.s. frá Fíggingargrunninum frá 1992 hevur fingið eitt "signal" um, at uppskotið er í tráð við teirra ætlan. Men eins givið er tað, at Fíggingargrunnurin frá 1992 neyvan letur nevndini í P/F Føroya Banka slíkt "signal" uttan so, at eigarin av grunninum t.v.s. Føroya Landsstýri hevur givið sína tilsøgn til uppskotið. Í frágreiðingini fyri 1997 frá Fíggingargrunninum verður sagt: " Verður politisk avgerð tikin um at fara undir at privatisera ognarviðurskiftini í Føroya Banka, er sostatt, sum landið liggur, neyðugt at gera sær greitt, at Fíggingargrunnurin ella ein annar almennur grunnur leingi aftrat fer at verða ein týðandi partaeigari í bankanum - helst meirilutaeigari." Eisini sigur grunnurin í somu frágreiðing: " Hvussu nógv eigur at verða selt í fyrstu útbjóðing verður ásett eftir nærri kanning av sølumøguleikunum, men væntandi verða tað um 10 - 25 % av partapeninginum." Og nú tykist sum um, at nevnd og eigarar bankans halda, at tíðin er komin til at privatisera tey fyrstu 10%. Tá ið bankin hevur ognað sær hesi 10 pst. av partapeninginum, stendur tað bankanum frítt at gera við hesi partabrøv, sum honum lystir. Bankin kann gera av at eiga tey, men hann kann eisini selja tey á fría marknaðinum og síðan ognar sær onnur 10 pst. av partapeninginum. Tá ið bankin ognar sær hesi 10 pst. av partapeninginum, merkir tað, at Fíggingargrunnurin frá 1992 eigur 10 pst. færri og fær samsvarandi minni í útbýtið. Hetta merkir í seinasta enda, at Føroya Landsstýri selur út av ognum sínum við tí fylgi, at útbýtið komandi ár verður samsvarandi minni. Sostatt kann hesin áraðalfundurin 26. mars 1999 verða fyrsta stigið til eina privatisering av Føroya Banka. Hóast Fíggingargrunnurin frá 1992 hevur sagt seg sinnaðan at fara undir eina privatisering av bankanum, so verður hetta neyvan gjørt, uttan so, at veruligi eigarin t.v.s. Føroya Landsstýri er samdur í hesum. Tískil loyvi eg mær at seta landsstýrismanninum við ábyrgd fyri Fíggingargrunninum frá 1992 henda fyrispurning. Á tingfundi 25. mars 1999 varð samtykt uttan atkvøðugreiðslu, at fyrispurningurin skal svarast. Á tingfundi 23. apríl 1999 varð upplýst, at Karsten Hansen, landsstýrismaður, var sjúkur, og varð fyrispurningurin tí ikki svaraður nú. Á tingfundi 17. mai 1999 svaraði Karsten Hansen, landsstýrismaður, fyrispurninginum soleiðis S v a r Ad 1: Landsstýrið hevur ikki givið Fíggingargrunninum frá 1992 nøkur boð um partvísa privatisering. Ad 2: Stjórn bankans hevur ikki 10 % av partapeninginum og hevur ikki útvega sær heimild at keypa 10 % av partapeninginum. Tað er rætt, at punkt 6 á upprunaligu skránni til aðalfundin var um at útvega stjórn bankans heimild at keypa upp til 10 % av partapeningi felagsins. Hetta er ein vanlig formulering av slíkum heimildum. Henda heimild hevur verið á aðalfundarskránni tey seinastu 3 árini og má endurtakast árliga fyri at vera galdandi. Endamálið við hesi heimild er, at bankin kann luttaka í keypi og sølu av smærri upphæddum av egnu partabrøvum bankans. Av tí at Fíggingargrunnurin frá 1992 eigur 99,4 % av partabrøvum bankans, kunnu í mesta lagi 0,6 % av partabrøvunum vera í fríari sølu. Tað er tí ikki neyðugt, at henda keypsheimild umfatar meir enn 1 % av partapeninginum. Á aðalfundi bankans varð tí samtykt at geva stjórn bankans heimild at keypa 1 % av egnu partabrøvum bankans. Ad 3: Sum greitt frá omanfyri, er einki fyrsta stig tikið til nakra privatisering. Í øðrum lagi skal viðmerkjast, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum ikki hevur nakrar ætlanir um privatisering av Føroya Banka. Í løtuni eru avsetingar bankans móti tapi 925 mió. kr. Eginogn bankans er sambært roknskapinum 961 mió. kr. Ivin um virðið av hesum avsetingunum ger sostatt, at ilt er at meta um virðið av partabrøvum bankans. Sitandi landsstýri hevur ikki havt eina møguliga sølu av partabrøvum bankans til viðgerðar, og fer neyvan at viðgera eina møguliga sølu av partabrøvum bankans, fyrr enn størri vissa er um virðið av bankanum. Frágreiðing um uttanlandsmál januar 1999 101-2 Frágreiðing frá løgmanni um uttanlandsmál 1998/99 A. Formæli B. Samandráttur C. Fyrri partur D. Seinni Partur E. Fylgiskjal 1 1) Viðurskifti Føroya við Danmark 2) Trygdarmál 3) Marknamál 4) Altjóða handilssamstarv 5) Livandi tilfeingi havsins 6) Umhvørvi og menning FORMÆLI Føroya Løgmaður leggur við hesum á triða sinni frágreiðing um uttanlandsmál fyri Føroya Løgting. Frágreiðingarnar eftir hetta verða lætnar løgtinginum við ársbyrjan. Sum árini eru liðin, eru uttanlandsviðurskifti vorðin alt meira viðkomandi fyri tað føroyska samfelagið. Altjóðagerðin hevur havt við sær, at lond samskipa seg á flestu økjum, til tess at samskiftið teirra millum kann fara fram smidliga og á ein so greiðan hátt sum gjørligt. Nógv eru tey mál, ið fyrr vóru at rokna sum innanhýsis mál hjá einum landi burtur av, sum í dag verða viðgjørd sum millumlandamál. Til tess at kunna luttaka í alheimsgerðini, verða víðfevnd krøv sett til avvarðandi lond á flestu økjum. Í kjalarvørrinum av hesum var í fjør ein uttanlandsdeild skipað í Løgmansskrivstovuni. Í Føroyum er tað løgmaður, ið situr fyri uttanlandsmálum og sum samskipar uttanlandsmál. Hetta geldur eisini á serøkjum, sum løgmaður hevur sett aðrar landsstýrismenn at fyrisita. Landsstýrismenninir hava tó ábyrgdina av at fyrireika føroyska lóg á serøkjunum og at útinna hana. Í mun til tær frágreiðingar um uttanlandsmál, ið higartil eru lætnar løgtinginum, verður hendan skipað á ein annan hátt. Frágreiðingin lýtir fyrst eftir teimum málum, ið vóru framd í farna ári, fyri síðani at greiða frá teimum ætlanum landsstýrið hevur í ár. Í hesi frágreiðing verða eisini tvær leiðir fyri føroyska evropapolitikkin viðgjørdar. Hendan frágreiðing, sum við hesum verður løgd fyri løgtingið til aðalorðaskiftis, er sostatt ein lýsing av uttanlandssamstarvinum fyri árið 1998 og ætlanum landsstýrisins á uttanlandsøkinum fyri árið 1999. Harumframt leggur hon, við støði í tí Reyða Álitinum, upp til eitt aðalorðaskifti um framtíðarstøðu Føroya í Evropa. Reyða Álitið verður tískil at rokna sum eitt fylgiskjal til frágreiðingina. Í Tinganesi á Pálsmessu 1999 Anfinn Kallsberg løgmaður SAMANDRÁTTUR Leiklutur Føroya á tí uttanlandspolitiska økinum økist alsamt og gerst samstundis støðugt týdningarmiklari sum árini fara. Í komandi árum hevur Føroya Landsstýri sett sær fyri at fremja eina røð av málum á tí uttanlandspolitiska økinum. Landsstýrið hevur avrátt, í samsvari við løgtingssamtykt seinasta heyst, at fara undir samráðingar við donsku stjórnina til tess at fremja grundleggjandi broytingar í ríkisrættarligu støðu Føroya. Úrslitið av samráðingunum verður ein millumlandasáttmáli, sum skipar Føroyar sum eitt sjálvstøðugt land við fullveldi, og sum samstundis skipar framtíðarsamstarvið landanna millum. Eitt annað stórmál, ið arbeitt hevur verið við í samráð við uttanlandsnevndina, er markið millum Føroya og Bretlands. Í verandi løtu bendir alt á, at tað fer at eydnast pørtunum at koma til eina semju tíðliga í vár í hesum týdningarmikla máli. Á tí handilspolitiska økinum hevur landsstýrið avgjørt at taka samstarv Føroya við Evropiska Samveldið upp til máls av nýggjum við øktum samstarvi fyri eyga. Landsstýrið er sinnað at byggja verandi handilssáttmála út, samstundis sum farið verður undir at kanna nærri møguleikan fyri einari føroyskari luttøku í EFTA og EBS. Víðkanin av verandi handilssáttmála er longu farin í gongd, og væntandi fara landsstýrið og ES nevndin at semjast um eitt heilsufrøðiligt samstarv í hesum ári. Annars verður víst til tað Reyða Álitið, ið var latið løgtinginum í fjør. Vegna tess, at føroyski búskapurin er sera opin og tískil fullkomiliga bundin av samvinnu við útheimin, fer landsstýrið støðugt at menna og at seta á stovn samstarv við onnur lond. Tá ið handilssáttmálarnir við tey mið og eysturevropisku londini eru fingnir í lag, fer landsstýrið at miða eftir líknandi samstarvi við aðrar partar av Heiminum. Støðið undir tí føroyska búskapinum er fiskatilfeingið. Grundarlagið fyri framtíðarumsiting av livandi tilfeingi havsins verður áhaldandi viðgjørt í avvarðandi altjóða felagsskapum. Landsstýrið er av teirri áskoðan, at týdningarmikið er at luttaka í hesi viðgerð, ikki minst av tí, at hesar altjóða meginreglur eftir øllum at døma fara at verða støði undir framtíðar fiskiveiðisamstarvi Føroya við onnur lond. Á sama hátt hevur landsstýrið sett sær fyri at endurskoða leiklut Føroya í altjóða samstarvi um umhvørvi og burðardygga menning. Arktiska Ráðið er eitt gott dømi um hesa gongd. Føroya Landsstýri luttekur nú bæði á politiskum og embætismannastigi í arktiska samstarvinum. Samanumtikið kann sigast um uttanlandspolitikk landsstýrisins, at í mun til undanfarin ár fer landsstýrið at virka fyri einari øktari luttøku í teimum altjóða avbjóðingum og rembingum, ið vera Føroyum fyri framman. FYRRI PARTUR VIÐURSKIFTI FØROYA VIÐ DANMARK Viðurskifti Føroya við Danmark eru nú á einum søguligum vegamóti viðvíkjandi ríkisrættarligu støðu Føroya. Meðan heimastýrisskipanin er ein skipan, har Danmark letur Føroyum eitt nærri tilskilað sjálvræði, virkar landsstýrið nú fyri, at fáa Føroyum fult sjálvræði, har evstavaldið fer at liggja hjá Føroya fólki. Sáttmálin seinasta summar við donsku stjórnina greiddi nakrar trupulleikar landanna millum, og hevur givið okkum eitt betri grundarlag fyri einum sjálvberandi búskapi og politiskum sjálvræði. SAMRÁÐINGAR VIÐ DONSKU STJÓRNINA UM BANKAMÁLIÐ Týdningarmesta hendingin í viðurskiftum Føroya við Danmark í 1998 var, tá endi fekst á málinum um endurgjaldskrav okkara í sonevnda bankamálinum. Nýstovnaða landsstýrið fór niður til Danmarkar í fjørsummar at samráðast við donsku stjórnina um ymisk búskaparlig og fíggjarlig stórmál, heruppií endurgjaldsspurningin í sambandi við bankamálið, afturgjaldstreytir fyri skuld landsstýrisins til donsku stjórnina og annað. Úrslitið gjørdist sáttmálin frá 10. juni, sum løgtingið síðani einmælt tók undir við. Sáttmálin kann í høvuðsheitum sigast at vera nøktandi. Á skynsaman hátt, sum tað sømir seg millum partar, ið vilja endurreisa gott sínamillum arbeiðslag, varð ein loysn funnin á endurgjaldsspurninginum, ið varð viðgjørdur saman við spurninginum um skuld landsstýrisins til donsku stjórnina. Sostatt fekst eitt úrslit, ið báðir partar skuldu kunna bera, bæði búskaparliga og politiskt. Sum partur av sáttmálanum gjørdist Føroya Banki, við Fíggingargrunninum frá 1992 sum millumliði, ogn landsstýrisins. Ein serlig grein í sáttmálanum er Grein 9, har danska stjórnin gevur sína tilsøgn til at vilja samráðast við Føroya Landsstýri um føroyskt fullveldi, tá landsstýrið er til reiðar og ynskir tað. SAMRÁÐINGAR VIÐ DONSKU STJÓRNINA UM FULLVELDI Sum landsstýrið hevur sett sær fyri, verða nú fyrireikingar framdar við tí fyri eyga seinni í ár at fara undir samráðingar við donsku stjórnina um ein tvílanda sáttmála millum Danmarkar og Føroya, sum skipar Føroyar sum eitt sjálvstøðugt land við fullveldi, og har komið verður á samt um framtíðar samstarv landanna millum. Landsstýrið hevur sett eina sáttmálanevnd at fyrireika støðið undir komandi samráðingum við donsku stjórnina. Væntandi verða fyrst politiskar samráðingar millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina, har sáttmálaleistur og karmar fyri framtíðar samstarvi verða lagdir. Hesar samráðingar fara ætlandi at byrja í heyst. Síðani verður farið undir samráðingar, ið skulu skipa sjálvt innihaldið í sáttmálanum. Sáttmálin verður lagdur fyri landsstýri og løgting til støðutakan áðrenn hann verður lagdur fyri Føroya fólk til endaliga avgerð einferð í komandi ári. TRYGDARMÁL Trygdarmál viðvíkjandi Føroyum liggja hjá donsku stjórnini og verða tískil umsitin av danska Uttanríkismálaráðnum. Trygdarmál fevna í høvuðsheitum um stutttíðar og langtíðarætlanir umframt ymissar skipanir fyri varðveitslu av sjálvræðisrætti og fullveldi ríkisins. Danska stjórnin hevur ongantíð heimilað landsstýrinum at luttaka í trygdarpolitiskari málsviðgerð. Í einstøkum førum hevur landsstýrið tó umrøtt trygdarpolitiskar spurningar viðvíkjandi Føroyum. HERNAÐARMÁLIÐ Við støðið í løgtingssamtykt frá 19-04-96 setti løgmaður stýrisbólk at skipa fyri skjalarannsóknum í USA og aðrar staðir, har haldast kundi, at skjøl til upplýsingar av hernaðarmálinum vóru at finna. Setningurin var í stuttum at lýsa søguna hjá hernaðarligu støðunum í Føroyum og at savna viðkomandi skjøl í hesum sambandi. Stýrisbólkurin hevur virkað í gott eitt ár. Ein føroyskur søgufrøðingur hevur verið tvær ferðir í USA og gjørt skjalarannsóknir í viðkomandi skjalasøvnum. Tveir av limunum í bólkinum hava gjørt rannsóknir í søvnunum hjá ríkisumboðnum, í landsstýrinum, á Landsskjalasavninum í Tórshavn og í viðkomandi skjalasøvnunum á danska ríkisskjalasavninum. Savnað er eitt umfatandi skjalatilfar, ið lýsir hernaðarliga áhugan hjá Vestanveldunum í Føroyum. Víðari lýsir hetta tilfar herstøðirnar, teirra bakgrund, endamál og virksemi. Tað hevur tikið tíð at fáa atgeingi til øll skjalasøvnini, og seinastu loyvini vórðu útskrivað av uttanríkismálaráðnum tann 16-12-98. Enn resta avgerðir í nøkrum atgeingimálum. Hetta merkir, at framvegis standa rættiliga tíðarkrevjandi skjalarannsóknir eftir at gera í serstakliga donskum søvnum. DANSKA VERJUNEVNDIN Verjunevndin frá 1997 legði fram seinasta heyst álit sítt viðvíkjandi framtíðar verju av danska ríkinum. Føroya Landsstýri luttók sum eygleiðari í nevndini. Sambært álitinum mælir nevndin til varðveitslu av verandi virksemi hjá donsku verjuni í Føroyum komandi árini. Um danska stjórnin tekur undir við tilmælinum hesum viðvíkjandi, fer danska sjóverjan framvegis at hava eitt sjóverjuskip við tyrlu kring Føroyar alt árið tey næstu árini. MARKNAMÁL Síðani seinastu frágreiðing um uttanlandsmál hevur gongdin í marknasamráðingunum við bretar verið ójøvn. Eftir stjórnarskiftið í Bretlandi í mai 1997 varð fundur millum samráðingarnevndirnar báðar í juli 1997. Fundur var aftur í september 1997, men so kom steðgur í. Eftir landsstýrisskiftið í mai 1998 hava síðan í fjør summar verið óformligir fundir millum tann bretska og tann føroyska samráðingarleiðaran, har teir hava roynt at kanna møguleikarnar fyri eini samráðingarloysn, sum kann góðtakast av báðum pørtum. Á nýggjárinum 1999 sær út sum, at hesar óformligu samrøður fara at føra á mál, men enn eru ikki orðingar avtalaðar um allar liðir í eini loysn. Tað tykist tó vera grund til at vóna, at tað fer at eydnast at finna eina loysn á hesum torføra máli, áðrenn langt umlíður. Samráðingarnar við bretar hava snúð seg um landgrunsmark. Síðan londini í 1977 fluttu fiskimarkið út á 200 fjórðingar, hevur fiskimarkið millum Føroya og Bretlands fylgt miðlinjuregluni, men vegna ósemju um grundlinjurnar, og hvørjar oyggjar bretsku megin miðlinjan skal roknast frá, hevur ikki verið semja um, hvussu miðlinjan millum Føroya og Bretlands skal verða roknað. Sostatt hava verið havøki, sonevndu "gráðu leiðirnar", sum báðir partar hava kannað sær. Har hava báðir partar fiskað uttan at gera hvørjum øðrum stórvegis ónáðir. Ein semja um landgrunsmarkið innanfyri 200 fjórðingar ger tað neyðugt at taka støðu til, um ella í hvønn mun hon skal ávirka endaliga fiskimarkið. Hetta er sostatt nakað av tí, sum ein fullfíggjaður sáttmáli um landgrunsmarkið eigur at umfevna. Móti Íslandi hava Føroyar eisini havt miðlinjumark síðan 1977, men heldur ikki har hava partarnir verið samdir um, hvussu miðlinjan skal roknast. Ísland roknar miðlinjuna úr skerinum Hvalsbaki, sum Føroyar ikki hava hildið vera rætt. Millum Føroya og Íslands er sostatt eisini eitt øki, har báðir partar kanna sær yvirvaldsrætt fiskiskapi viðvíkjandi. Har hevur meira enn so hent seg, at skip, ið hava fiskað har við føroyskum loyvi hava verið órógvað av íslendskum myndugleikum. Ynski hevur verið um at loysa hetta trætumál. Higartil hevur verið bíðað við at greiða hesa fløkju, til tann fyri Føroyar nógv truplari og týdningarmikla marknatrætan við Bretland er loyst. Eftir at Danmark vegna Grønland í fjør samdist við Ísland og Noreg um markini millum Grønland, Ísland og Jan Mayen, er ósemjan við Føroyar einasta óloysta marknatrætan hjá Íslandi innanfyri 200 fjórðingar. Verður semja við bretar um havmørkini innanfyri 200 fjórðingar, verður ósemjan við Ísland tann einasta, sum stendur eftir. Tað kann tí roknast við, at hesin spurningur kemur til umrøðu í árinum, sum nú er byrjað. Uttanfyri 200 fjórðingar stendur spurningurin um tey umskarandi krøvini hjá okkum, Íslandi, Bretlandi og Írlandi um landgrunn á Rockall Hatton leiðini framvegis óloystur. Føroyar halda seg betur enn onnur strandalond megna at prógva hjá altjóða samfelagnum, at landgrunnur Føroya røkkur út um 200 fjórðingar á hesum leiðum. ALTJÓÐA HANDILSSAMSTARV Altjóða handilssamskiftið økist alt meiri, og seinnu árini hava havt við sær stórar broytingar í handils og búskaparligu viðurskiftunum í altjóða høpi. Fjarstøða millum lond er ikki longur sama forðingin fyri samskifti sum áður, og rákið í heimshandlinum sum heild gongur alsamt móti meiri fríhandli. Tað eru serliga alheimsfelagsskapir sum World Trade Organisation (WTO), ið eru íblásturin til hesa gongd. WTO hevur sum einasti altjóða stovnur altjóða handil sum virkisøki, og er í altjóða høpi karmurin um umsiting av handilssamvinnu millum lond. Hesin felagsskapur, ið loysti av GATT í 1994, fevnir umframt um handil við vørum eisini um handil við tænastum, íløgur og ognarrætt til andsverk. Málini hjá WTO eru at tryggja so frælsan handil sum gjørligt, áhaldandi at frælsisgera heimshandilin og at tryggja, at handilstrætur millum lond verða loystar í eini óheftari skipan. Føroyski búskapurin - ið er ein av mest opnu búskapum Heimsins við einum uttanlandshandli samsvarandi einari slakari bruttutjóðarúrtøku - er sera bundin av viðurskiftunum við umheimin. Nevnast kann í hesum sambandi, at umleið 80% av føroyska útflutninginum fer til ES marknaðin. Tað hevur stóran týdning at hava í huga, at eisini gongdin í ES lutvíst er partur av altjóða rákinum og teimum stevnumiðum, ið verða sett í WTO. Føroyar eru ein lítil tjóð, og er tað tí sera umráðandi at gera sær greitt, at skulu eitt nú føroyskar fyritøkur standa seg í kappingini við umheimin, er neyðugt við støðugari fyrireiking og tillaging til broyttu umstøðurnar. Føroyar hava við luttøku sínari í WTO sæð týdningin av at vera við í hesum altjóða ráki og hava samstundis tikið á seg at fylgja teim ásetingum, ið WTO ásetur. Landsstýrið ætlar, at Føroyar skula í framtíðini luttaka meira virkið í WTO og tess virksemi. SAMSTARV FØROYA VIÐ EVROPISKA SAMVELDIÐ Samstarv Føroya við ES er grundað á ein fiskivinnusáttmála og ein handilssáttmála. Á fiskivinnuøkinum fevnir samstarvið um rammusáttmálan frá 1977 og í árligum semjum um sínamillum fiskiskap. Samstarv er annars í ymsum felagsskapum um fiskiskap, sum t d NAFO, NEAFC, NASCO og um býtið av norðhavssild millum avvarðandi strandalond. Vanliga hevur ES tengt spurningin um atgongd til marknaðin saman við atgongdini til tilfeingið, tá ið felagsskapurin hevur samráðst við triðjalond um handilssáttmálar. ES hevur eisini víst á, at eitt vantandi samstarv Føroya við ES í NAFO høpi kann hava óhepna ávirkan á atgongd føroyinga til ES marknaðin. Tað hevur frá føroyskari síðu verið gjørt greitt, at fiskivinnusamráðingar ikki verða at tengja at handilssamráðingum. Handilssáttmálin við ES Handilssáttmálin frá 1992 er ein sínamillum handilssáttmáli, sum gevur báðum pørtum rættindi á jøvnum føti. Við sáttmálanum varð stovnsett ein felagsnevnd, sum hevur roynst ein væl nýtiligur pallur, har vit hava kunnað virka fyri áhaldandi ábótum á sáttmálan, har hann í sínum upprunaliga líki ikki nøktaði okkara tørv nóg væl. Sum fríhandilssáttmáli í altjóða merking hevur sáttmálin eisini skulað staðið mát við altjóða krøv til slíkar sáttmálar, fyrst í GATT og síðani í WTO. Hetta hava vit eisini kunnað nýtt til okkara fyrimun. Gjøgnum felagsnevndina hava føroyingar áhaldandi roynt at hækka kvotur og loft á laksi og royktum vørum vísandi til millum annað menningargreinina í sáttmálanum. Hetta hevur verið afturvíst frá ES, av tí at vørurnar verða sagdar at vera viðkvæmar á ES marknaðinum, og at afturvendandi trupulleikin er, at Føroyar verða viðgjørdar eins og triðjalond. Føroyingar hava serliga víst á ampan, ið vegleiðandi prísskipanin hevur haft á vinnuna. Gjørt varð greitt, at sáttmálin í hesum sambandi ikki lýkur galdandi WTO ásetingar, tá talan er um fríhandilssáttmálar. Hetta mál er síðani tikið upp av øðrum londum, ið hava víst á sama trupulleika, og setti hetta rættuliga gongd á málið. Sambært WTO skal "substantially all trade" í fríhandilsøkjum verða frælsur. Hetta samsvarar við umleið 90% av handilsvirðinum. Verandi fríhandilssáttmáli við ES avmarkar útflutning Føroya til ES við einari vegleiðandi prísskipan, tollkvotum, vegleiðandi loftum og einum hagtalseftirliti. Bert vegleiðandi prísskipanin í sær sjálvari hevur ástøðiliga avmarkandi avleiðingar fyri umleið 55% av handilsvirðinum. Samráðingar um hesi viðurskifti vóru í heyst millum ES og Føroya. Endaligar samráðingar vóru um málið í Føroyum í desember. Samráðingarnar endaðu við einum greiðum framstigi fyri Føroyar og føroysku vinnuna sum heild í handilsamskiftinum við ES. Úrslitið av samráðingunum var hetta: Vegleiðandi prísskipanin verður sett úr gildi; Øll vegleiðandi loft verða strikað, soleiðis at fullur fríhandil verður fyri tær vørur, ið vóru undir hesi skipan; Hagtalseftirlitið verður strikað, soleiðis at fullur fríhandil verður fyri tær vørur, ið vóru undir hesi skipan; Haraftrat verður fullur fríhandil til ES marknaðin fyri laksi. Samanumtikið kann sigast, at tann broytti ES sáttmálin nú er vorðin ein veruligur fríhandilssáttmáli vegna tess, at umleið 97% av verandi handli við ES ongar handilsforðingar fer at hava longur. Broytingarnar í sáttmálanum fáa væntandi gildi í summar. Tað eru tó framvegis tveir vørubólkar, ið hava stóran handilsligan týdning fyri Føroyar, ið eru fyri handilsligum avmarkingum. Teir eru pilkaðar rækjur og fiskafóður. Landsstýrið fer at leggja stóran dent á at fáa hesar avmarkingar burtur í nýggja árinum. Heilsufrøðiligt samstarv við ES Tað verður í løtuni arbeitt við at víðka handilssáttmálan við ES til eisini at fevna um heilsufrøðilig viðurskifti. Við atliti til, at altjóða handilin alsamt økist - heruppií handilin við matvørum - verða karmar tilevnaðir soleiðis, at ásetingar verða gjørdar fyri matvørutrygd, heilsu og umhvørvi, bæði í altjóða og økissáttmálum. Umframt at minka um smittuvanda í handli við matvørum, hava slíkir sáttmálar til endamáls at forða fyri, at handil millum lond verður darvaður av tøkniligum krøvum, ið eingi heilsufrøðilig fyrilit hava. Av tí, at nærum allur útflutningur Føroya er fiskavørur, er sera gagnligt við slíkum sáttmálum, ið áseta dygdar og reinføriskrøv. Heilsufrøðilig viðurskifti eru partur av EBS sáttmálanum, og skulu tey samstarvandi londini laga sínar lógir og reglur eftir hesi skipan. Bæði Ísland og Noreg eru við at skipa hesi viðurskifti við ES soleiðis, at tey kunnu gerast partar av hesum samstarvi. Føroyar - ið eru uttan fyri bæði ES og EBS, hóast vit útflyta nærum alla okkara vøru á ES marknaðin - hava verið fyri stórari ávirkan av gongdini í ES á hesum øki. Føroyar skulu eisini fylgja minstukrøvunum hjá WTO hesum viðvíkjandi. Rákið í altjóða handilsviðurskiftunum hevur við sær, at tollur og aðrar slíkar handilsavmarkingar fella burtur, meðan heilsufrøðilig krøv fáa alt størri týdning. Fyri at altjóða handil við matvørum skal fara lættari fram, er sera umráðandi, at lógir og reglur á hesum øki verða samskipaðar. Tað verður frá føroyskari síðu í løtuni virkað fyri at skipa hesi viðurskifti við ES. ES hevur boðið Føroyum til samráðingar í februar mánaða um eina heilsufrøðiliga semju. Ein slík semja verður eitt frumskjal til verandi handilssáttmála við ES. Ætlanin er, at røkka málinum um at skipa hesi viðurskifti við ES í ár. Alevropiska upprunaøkið Evropiska Ráðið vísti á toppfundinum í Essen í 1994 á, at munurin á upprunareglum í sáttmálunum, ið ES hevur við umheimin eru ein handilsforðing. Avgjørt varð tí at seta eina "alevropiska" skipan við eins upprunareglum fyri allar handilssáttmálar í verk, við tí endamáli, at gera samhandilin millum serliga ES, mið og eysturevropisku londini og EFTA londini meira einsháttaðan. Lunnar eru á henda hátt lagdir fyri einum samstarvi í einum stórum øki, ið gevur eins tollframíhjárættindi viðvíkjandi vørum við upprunastøði í økinum. Í EBS sáttmálanum eru upprunareglurnar skipaðar á tann hátt, at til ber at virka somu vøru í fleiri av sáttmálalondunum. Skipanin hevur við sær, at vørur, ið eru framleiddar ella virkaðar sambært upprunareglunum í EBS økinum - tað er EBS framleiðsla - kunnu umsetast frítt. Hetta merkir, at krøvini til skjalaprógvan av uppruna vøru verður nógv einfaldari. Hartil verða eisini formligu krøvini til toll og eftirlit nógv einfaldari, tá vørur verða fluttar millum lond. Onnur lond við somu trupulleikum hava møguleika at fella inn í somu skipan. Málið verður viðgjørt í løtuni, soleiðis at Føroyar kunnu gerast partur av hesum samstarvi. Ætlanin er at náa einari loysn í ár. HANDILSSÁTTMÁLAR VIÐ ONNUR LOND Stig eru tikin til tess at fáa í lag handilssáttmálar við londini í mið og eysturevropa. Føroyar hava verið afturúr sigldar á hesum øki, og er endamálið nú at byggja upp samhandil og samskifti við hesi lond. Slíkir sáttmálar eru við til at økja um kappingarførið hjá vinnuni og tryggja henni nýggjar marknaðir. Hetta hevur stóran týdning, um Føroyar skulu gera seg galdandi serliga viðvíkjandi sølu av uppisjóar fiskasløgum og ikki minst til tess at tryggja Føroyar í framtíðar evropiska handilssamskiftinum við serligum atliti til tað alevropiska upprunaøkið. Fyrstu sáttmálarnir við Estland og Pólland eru fingnir undir land, og virkað verður miðvíst fyri at fáa í lag sáttmálar við hini mið og eysturevropisku londini í ár. Ætlan landsstýrisins er eisini at kanna møguleikarnar fyri at fáa í lag handilssáttmálar við Russland og Kanada. GSP GSP (Generalized System of Preferences) er ein skipan, ið hevur til endamáls at fremja eina burðardygga búskaparliga og almanna menning í menningarlondum serliga teimum, ið eru ringast fyri, gjøgnum økta marknaðaratgongd til Vesturlond við serligum tolllækkingum (preferences) fyri ávísar ídnaðarvørur og landbúnaðarvørur ætlaðar sum rávørur til víðari framleiðslu av lidnum vørum. Av tí at okkara størstu kappingarneytar hava sett í verk slíkar skipanir, fáa hesir bíligari rávøru enn ávísir partar av føroysku vinnuni, og kunnu hesir soleiðis framleiða somu vørur bíligari. Landsstýrið kannar tí møguleikan fyri at fáa eina slíka skipan í lag í Føroyum, soleiðis at føroysku vinnuni verður tryggjað betri kappingarføri og menningarlondunum frægari útflutningsvánir. LIVANDI TILFEINGI HAVSINS Altjóða samstarv um tilfeingi havsins hevur fingið alsamt størri týdning síðani fiskimørk vóru flutt út á 200 fjórðingar í sjeytiárunum. Meginreglurnar fyri gagnnýtslu av tilfeingi havsins, og rættindum og ábyrgd strandalandanna í hesum sambandi, eru staðfestar í tveimum týðandi ST sáttmálum, sum síðani eru gjørdir. ST havrættarsáttmálin (UNCLOS) varð samtyktur í 1982, og kom formliga í gildi í 1994. ST ráðstevnan um umhvørvi og menning (UNCED) í Rio í 1992 gjørdi sítt til, at gongd eisini fekst á samráðingar um at finna eina semju um umsiting av fiskastovnum, sum ferðast um fiskimørk og í altjóðasjógvi. Hesin sáttmálin, sum er ein gjøllari útgreining av ásetingum í ST havrættarsáttmálanum, varð endaliga samtyktur í august 1995. Hann staðfestir millum annað, at strandalond og lond, sum hava grundaðan áhuga fyri fiskiskapi eftir fiskasløgum uttan fyri yvirvaldsræði hjá strandalondum, kunnu taka seg saman í felagsskap við tí endamáli at umsita fiskatilfeingið. Sáttmálin gevur millumlandafelagsskapum ábyrgd og samstundis víðar møguleikar at fyriskipa umsitingina av og eftirlitið við fiskiskapinum í altjóða sjógvi. Tað hava serliga verið strandalond, sum hava havt ampa og víst ábyrgd fyri hesum viðvíkjandi ferðandi fiskastovnum í Norður Atlantshavi. Dømi um hetta er semjan millum tey fimm strandalondini um norðhavssildina, sum í dag verður umsitin í felag og í NEAFC fyri altjóða øki (sí eisini niðanfyri undir millumlandasamstarv). Aðrar óbindandi semjur so sum leiðbeinandi reglugerð hjá FAO (ST matvøru og landbúnaðarstovninum) fyri fiskiskapi undir ábyrgd, eru eisini við at mynda altjóðakarmin fyri gagnnýtslu av livandi tilfeingi havsins. Tað er støða landsstýrisins, at leiklutur Føroya at menna henda altjóðakarm eigur at styrkjast og gerast sjónligari í framtíðini. Hóast Føroyar av ymiskum orsøkum ikki enn hava staðfest hesar týðandi ST sáttmálar formliga, er okkara egna fiskvinnuumsiting og fiskivinnusamstarv við onnur lond kortini grundað á tær meginreglur, sum hesir áseta. Høvuðsendamálini eru at varðveita og umsita tilfeingi havsins soleiðis, at vit í samstarvi við onnur lond kunnu tryggja burðardygga gagnnýtslu av tilfeinginum nú og í framtíðini, bæði á føroysku landleiðunum og undir føroyskum flaggi á sjóleiðum uttanfyri føroysku landleiðirnar. Somuleiðis er staðfest, at livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindi, Føroyar við samráðingum hava rokkið ella eftir altjóða rætti eiga uttan fyri føroysku landleiðirnar, eru ogn Føroya fólks. Dentur verður lagdur á, í umsitingini av hesi lóg, at varðveita tilfeingið og at troyta og gagnnýta hetta burðardygt á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga, við virðing fyri sambandinum millum ymisku dýra og plantustovnarnar í havinum og meingi teirra, til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni, støðugar arbeiðs og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. MILLUMLANDASAMSTARV Í NORÐURATLANTSHAVI Føroyar hava fiskiveiðisamstarv við øll grannalondini í Norðuratlantshavi og við flest øll londini, sum eru við í teimum millumlanda felagsskapum, har Føroyar eisini taka lut í. Treytirnar fyri fiskiskapi hjá føroyskum skipum í altjóða sjóøki eru nógv tengdar at millumlanda og strandalanda sáttmálum um fiskiskap. Slíkir sáttmálar kunna fevna um fiskastovnar, sum eisini eru í føroyskum sjóøki, til dømis norðhavssild, svartkjaftur og makrelur. Í NEAFC, NAFO og NASCO verður danska umboðanin umsitin av Føroyum og Grønlandi í felag. Hóast Danmark er limur í hesum felagsskapunum vegna Føroyar og Grønland (DFG), so mynda tann føroyska og grønlendska sendinevndin í felag ta donsku sendinevndina á øllum fundum; danska uttanríkisráðið hevur tó vanliga eitt umboð við á týðandi fundum. Eitt yvirlit yvir sínamillum fiskiveiðisamráðingar, sum vóru í 1998 fyri fiskiskap í 1999 er at finna í fylgiskjali 1. NAFO - Felagsskapurin fyri fiskiskapi í Útnyrðingsatlantshavinum NAFO hevur í fleiri ár havt eina dygga umsiting og munagott eftirlit viðvíkjandi fiskiskapinum eftir fiskastovnum í økinum. Avgerðir tiknar í NAFO høpi ávirka serliga umstøðurnar hjá rækjuskipunum at fiska á Flemish Cap og annars umstøðurnar hjá føroyskum skipum at fiska tosk og svartkalva í NAFO øki. NEAFC - Felagskapurin fyri fiskiskapi í Landnyrðingsatlantshavinum Seinastu tvey árini hevur NEAFC ment seg at vera ein felagsskapur, sum í samsvar við altjóða uppgávur fyri fiskiveiðufelagsskapir fer at verða miðdepulin í sambandi við umsiting og eftirliti við fiskiveiðuni eftir so týðandi fiskastovnum sum norðhavssild, kongafiski, svartkjafti og makreli í Norðuratlantshavi. Avgerðir tiknar í NEAFC ávirka serliga møguleikarnar hjá føroyskum skipum at fiska kongafisk í Irmingarhavinum. Eisini ávirka avgerðirnar, hvussu eftirlitið við fiskiskapinum er eftir kongafiski, svartkjafti og norðurhavssild. NASCO - Norðuratlantslaksafelagsskapurin Sáttmálin um at varðveita laksin í Norðuratlantshav, NASCO, kom í gildi 1. oktober 1983. Henda sáttmála hevur Danmark vegna Føroyar og Grønland staðfest. Í NASCO luttaka Føroyar í nevndini fyri Landnyrðingsatlantshav, meðan Grønland luttekur í nevndini fyri Vestur Grønland. Um formansskapin skiftast londini. ICCAT - Felagsskapur fyri fiskiskap eftir tunfiski í Atlantshavinum Fiskiskapur eftir tunfiski í Atlantshavi verður umsitin av ICCAT. Stórur áhugi tykist at vera fyri fiskiskapi eftir tunfiski í føroyskum sjógvi ein part av árinum. Í 1997 fingu japansk skip loyvi frá føroysku myndugleikunum í samstarvi við Fiskirannsóknarstovuna at fremja royndarveiðu eftir tunfiski í føroyskum sjógvi. Hetta samstarv helt fram í 1998 umframt at føroysk skip eisini høvdu royndarloyvi. Úrslitið av hesum royndum hevur verið gott, og fleiri liggja framvið at sleppa at gera framhaldandi royndir í 1999. Grundað á tann stóra áhugan, sum seinastu tvey árini hevur verið vístur tunfiskiskapi í føroyskum sjógvi, hevur landsstýrið seinastu trý árini tikið lut á ársfundum hjá ICCAT sum eygleiðari. Har hevur verið gjørt vart við, at Føroyar sum strandaland hava rætt at gagnnýta tilfeingið íroknaðan tunfisk, sum er í føroyskum sjógvi. Spurningurin um limaskap í ICCAT hevur verið umhugsaður í samráð við danska uttanríkismálaráðið, men enn er støða ikki tikin í hesum máli. NAMMCO - Felagskapurin fyri súgdjórum í Norðuratlantshavinum NAMMCO tekur sær av spurningum viðvíkjandi súgdjórum í Norðuratlantshavi. Limalondini eru Noreg, Ísland, Grønland og Føroyar. Mótsatt limaskapinum í øðrum slíkum millumlandafelagskapum eru Føroyar og Grønland hvør fyri seg limur í NAMMCO. Sum økisbundið samstarv um gransking, umsiting og vernd av havsúgdjórum í Norðuratlantshavinum hevur NAMMCO tey seinastu árini styrkt sína støðu sum ein virkin samstarvsstovnur, í fullum samsvar við havrættarsáttmálanum, eisini á økjum, sum annars hava verið hjá Altjóðahvalaveiðuráðnum (IWC). Hetta fevnir um m.a. felags umsitingarniðurstøður um hvala og kópastovnar (til dømis grindahvalir, døglingar, sildrekar, grønlandskópar og annað), eina millumlandaeygleiðaraskipan fyri hvala og kópaveiðu í limalondum, og felagsáheitanir um vísindaráðgeving um mál, sum hava beinleiðis áhuga fyri Føroyar (til dømis um springarar og finhval, og um tað vistkerviliga sambandi millum fiskastovnar, hval og kóp). Brúk er fyri at endurskoða okkara leiktlut í IWC í mun til samstarvið gjøgnum NAMMCO. Luttøka okkara í IWC hevur altíð verið sum partur av donsku sendinevndini, meðan Føroyar eru sjálvstøðugur limur í NAMMCO. Gongdin tey seinastu árini í IWC vísir, at eitt fleirtal av teimum umleið 30 limalondum í IWC av politiskum orsøkum tekur ikki undir við stórhvalaveiðu. Felagskapurin fær tískil ikki høvi at fylgja sínum egnu meginreglum fyri umsiting av storhvalastovnum sum tilfeingi. Tey føroysku sjónarmiðini fella heldur ikki so væl saman við teimum alment donsku í hesum høpi, av tí at Danmark tekur partvíst undir við altjóða rákinum móti storhvalaveiðu. UMHVØRVI OG MENNING Føroya Landsstýri hevur sett sær fyri at endurskoða leiklut Føroya í altjóða samstarvi um umhvørvi og burðardygga menning. Í hesum sambandi verður farið undir at kanna eftir í hvønn mun Føroyar skula vera virknar í altjóða felagsskapum á hesum økjum. ARKTISKA RÁÐIÐ Løgmaður boðaði í undanfarna ári frá, at føroyski leikluturin í Arktiska Ráðnum á politiskum stigi fer at verða meira virkin í framtíðini. Tey átta arktisku londini - Danmark, Finnland, Ísland, Kanada, Noreg, Russland, Svøríki og USA - hava síðani 1991 samstarvað um eina felags umhvørvisætlan - Arctic Environmental Protection Strategy (AEPS), ið varð samtykt á fundi í Rovaniemi, Finlandi (ofta rópt Rovaniemi tilgongdin). Undir AEPS eru fýra serverkætlanir settar á stovn, og arbeitt verður við eftirliti, kortlegging og vernd av umhvørvinum í arktiska økinum. Føroyska luttøkan í Arktiska Ráðnum hevur higartil í høvuðsheitum verið avmarkað til samstarv undir eini av hesum verkætlanunum - AMAP - Arctic Monitoring and Assessment Programme, har Heilsufrøðiliga Starvsstovan er umboðað í danska AMAP bólkinum og hevur fingið stuðul frá AMAP til umhvørviseftiransing í Føroyum í samsvari við AMAP arbeiðið. AMAP man vera tann verkætlanin undir AEPS, sum er komin longst viðvíkjandi miðvísum tiltøkum og kortlegging av dálking í arktiskum økjum viðvíkur. Í 1997 gav AMAP út eina umfatandi støðufrágreiðing um umhvørvið í arktiska økinum - Arctic Pollution Issues - A State of the Arctic Environment Report. Tað verður eisini sagt frá føroysku viðurskiftunum hesum viðvíkjandi í frágreiðingini. Við Ottawa Yvirlýsingini (Ottawa Declaration) í 1996 samtyktu uttanríkismálaráðharrarnar úr AEPS londunum at seta á stovn Arktiska Ráðið. Í september 1998 varð fyrsti ráðharrafundurin í Arktiska Ráðnum hildin í Iqaluit, Kanada, har umboð fyri Føroyar eisini luttók saman við umboði úr Grønlandi, danska Umhvørvisstýrinum og danska Uttanríkismálaráðnum. USA hevur nú tikið við formansskapinum fram til næsta ráðharrafund í ár 2000. Við hesum er nú undanfarna AEPS umhvørvissamstarvið gjørt um til eitt víðkað arktiskt samstarv á uttanríkispolitiskum stigi, og umhvørvisverkætlanirnar undir AEPS halda nú fram undir Arktiska Ráðnum. Afturat hesum kemur eisini ein verkætlan um burðardygga menning, uttan tó at semja enn er um, hvussu meginreglurnar skulu vera. Arbeitt verður víðari við at styrkja hesa síðuna av samstarvinum í Arktiska Ráðnum, og her hava Føroyar eisini góðan møguleika at vera við til at ávirka gongdina á hesum økinum. Kannað verður nærri í ár, hvussu luttøkan hjá Føroyum í Arktiska Ráðnum best kann gerast virknari og sjónligari. SEINNI PARTUR FRAMTÍÐARSTØÐA FØROYA Í EVROPA Áhaldandi altjóðagerðin, ið fer fram í heiminum í dag, fer støðugt at seta økt krøv til tað føroyska samfelagið. Innan Heimshandilsfelagsskapin (WTO) fer ein miðvís samansjóðing fram millum limalondini, sum í næstu øld væntandi fer at skipa hesi lond í eitt heimsumfevnandi fríhandilsøki. Mangt bendir á, at samansjóðingin eisini fer at fevna um onnur samstarvsøki. Hóast Føroyar luttaka í WTO, loysir tað ikki allar teir áleikandi trupulleikarnar, ið føroyska samfelagnum eru fyri í dagliga samskiftinum við útlond. Tískil verður tað mett skilagott, til tess at tryggja áhugamálini hjá tí føroysku tjóðini, at luttaka í økissamstarvi á jøvnum føti við grannalond okkara. Føroya Landsstýri er samt um, at hesi vandamál einans kunnu loysast í tøttum samstarvi við heimssamfelagið við serligum atliti til økissamstarv ES og Føroya millum. Í hesum sambandi setti Føroya Løgmaður á vári í 1997 eina nevnd at viðgera hendan spurning við støði í fyrra tilmælinum í tí sokallaða Bláa Álitinum frá 1995. Á sumri í 1998 handaði nevndin løgmanni tað sokallaða Reyða Álitið. Við niðurstøðunum í tí Reyða Álitunum í huga er støða landsstýrisins tann, at í verandi løtu eru tvinnar høvuðsleiðir at ganga, ið báðar miða móti einum tættari samstarvi við ES. Leiðirnar eru ávikavist at verandi handilssáttmáli verður víðkaður til ein EBS líknandi sáttmála ella, at Føroyar gerast sáttmálapartur í EFTA og EBS. Leiðirnar verða nærri útgreinaðar niðanfyri. Um ta fyrru leiðina er at siga, at landsstýrið í verandi stund virkar fyri at menna verandi handilssáttmála við ES, so at hann sum frálíður í so stóran mun sum gjørligt fer at fevna um tað samstarv, ið EBS sáttmálin tilskilar. Sum dømi kunnu nevnast, at landsstýrið í samráðingum við ES nevndina longu í ár miðar eftir at broyta sáttmálan, so at hann fevnir ávikavist um tað heilsufrøðiliga økið og tað alevropiska upprunaøkið. Um ta seinnu leiðina er at siga, at løgmaður er í ferð við at kanna hesi viðurskifti í samráð við sínar starvsbrøður í EFTA londunum umframt danska forsætisráðharran. EBS LÍKNANDI SÁTTMÁLI Um Føroya Landsstýri ger av at halda áfram við at víðka verandi sáttmála til ein EBS líknandi sáttmála, fer tað at krevja eina strígna og áhaldandi samráðingartilgongd til tess at laga sáttmálan til tær støðugu broytingarnar í ES, ið verða at fara fram í komandi tíðum. Við EBS sáttmálanum í huga, fer landsstýrið óivað at taka støðu til, í hvønn mun samráðingarnar um at víðka ES sáttmálan eisini skulu fevna um at skipa Føroyar sum ein part av innara marknaðinum í ES. Innari marknaðurin fevnir um tey sokallaðu fýra frælsini. Við øðrum orðum, fara vørur, tænastur, kapitalur og arbeiðsmegi at kunna ferðast uttan forðingar millum ES og Føroya, um Føroyar gerast partur av innara marknaðinum í ES. Við EBS sáttmálanum sum fyrimynd fer ein víðkaður handilssáttmáli við ES harumframt at fevna um samstarv innan málsøkini kappingarreglur; reglur fyri almennum stuðuli til vinnulív; og sokallað vatnrætt samstarv, ið hevur týdning fyri tey fýra frælsini. Vatnrættað samstarvið fevnir um almannapolitikk, brúkaravernd, umhvørvi, hagtøl, vinnulívsrætt, gransking, tøkniliga menning, kunningartænastur, útbúgvingar, vinnuútbúgvingar, ungdómsviðurskifti, brúkaravernd, stuðulsskipanir fyri smáar og miðalstórar fyritøkur, ferðavinnu, útvarps og sjónvarpsmál, og íbúgvavernd. Sum omanfyri umrøtt, fevnir EBS sáttmálin um eina røð av samstarvsøkjum. Sostatt eigur landsstýrið, longu undan samráðingunum um ein víðkaðan handilssáttmála, at hava tikið støðu til, í hvønn mun Føroyar eisini skulu gerast partur av omanfyrinevnda samstarvi. Tað, sum uttan iva kann fara at skapa størsta høvuðbrýggið í sambandi við eina víðkan av ES sáttmálanum til ein EBS líknandi sáttmála, eru tær sokallaðu eftirlitsskipanirnar. Við øðrum orðum fara slíkar samráðingar helst at viðgera í hvønn mun felagsnevndin er ein hóskandi skipan - og um so er - um sokallaðar eftirlitsundirnevndir skulu skipast, ið hava til uppgávu, at hava eyga við um víðkaði sáttmálin verður hildin. Í hesum sambandi fara samráðingarnar tó uttan iva eisini at nema við tann sokallaða EBS leistin. FØROYAR SUM SÁTTMÁLAPARTUR Í EFTA OG EBS Fríhandilsfelagsskapurin EFTA (European Free Trade Association), varð settur á stovn í 1960. Tá sáttmálin um EFTA varð undirritaður, var felagsskapurin settur saman av sjey limalondum. Tey vóru Danmørk, Eysturríki, Noreg, Portugal, Svøríki, Sveis og Stórabretland. Finnland gjørdist limaland við avmarkaðum rættindum í 1961, meðan Ísland og Liktinstein gjørdust limalond í ávikavist 1970 og 1991. Fleiri av limalondunum í EFTA eru síðani vorðin limalond í ES. Sostatt er felagsskapurin í dag einans myndaður av Íslandi, Noregi, Liktinstein og Sveis. Tað eru bert sjálvstøðug lond, ið kunnu gerast limalond í EFTA. ES er týdningarmesti handilssamstarvsfelagi hjá EFTA. Í sambandi við støðugu handilsligu samansjóðingina ES landanna millum, við tí endamáli at skapa ein innara marknað, gjørdust EFTA londunum greitt, at um vinnulívinum í hesum londum skuldi verða tryggjað somu kor sum hjá ES londunum var neyðugt at taka spurningin upp til máls við ES londini. Við ársbyrjan í 1994 fekk sáttmálin um tað Evropiska Búskaparliga Samstarvið (EBS) gildi. EBS er ein menning av verandi samstarvi í Evropa, ið síðani ES og EFTA vóru sett á stovn, hevur økt um tilknýtið millum Evropisku londini. EBS sáttmálin knýtir EFTA londini tættari til innara marknaðin í ES, og fyri fleiri av EFTA londunum var hetta eitt vegamót móti fullum ES limaskapi. Í verandi løtu eru átjan lond við í EBS samstarvinum. Umframt tey fimtan ES londini fevnir sáttmálin sostatt eisini um tey trý EFTA londini Ísland, Noreg og Liktinstein. Grundsjónarmiðið í EBS sáttmálanum er at byggja upp eitt virkið og einsháttað búskaparligt samstarv, ið skal fremja eins reglur og kappingartreytir landanna millum. Samstarvsøkini eru nærri útgreinaði frammanundan í sambandi við viðgerðina av at víðka verandi handilssáttmála til ein EBS líknandi sáttmála. EBS londini hava felags lóggávu fyri innara marknaðin. Samstundis hava tey sínar egnu stovnar á politiskum og fyrisitingarligum stigi. ES og EFTA londini hava hvør sína eftirlits og dómstólsskipan. Samstarvið fevnir ikki um fiskiveiði og landbúnaðarpolitikk, hóast frumskjal 9 í EBS sáttmálanum fevnir um handil við fiski og fiskavørum. Samstarv Føroya við ES er sum kunnugt grundað á ein fiskivinnusáttmála og ein handilssáttmála. Sama er galdandi fyri EFTA londini undantikin Sveis og Liktinstein viðvíkjandi fiskivinnusáttmála. Føroyar verða tískil í EBS høpi at rokna sum triðjaland. Um Føroyar ætla sær at luttaka á javnbjóðis føti í EBS samstarvinum umframt at vera við í menningini EBS landanna millum, eigur føroysk luttøka í hesum samstarvi at verða tikin politiskt upp til máls skjótast tilber. Við omanfyristandandi í huga er landsstýrið í ferð við at kanna eftir, um Føroyar kunna gerast sáttmálapartur í ávikavist EFTA og EBS. Í sambandi við politisku viðgerðina av Føroyum sum sáttmálaparti í ávikavist EFTA og EBS eigur at vera havt í huga, at líkindi eru í ein ávísan mun til, at onkur EFTA lond, sum frá líður fara at gerast limir í ES. Tískil bendir mangt á, at grundarlagið undir einum EBS samstarvi í framtíðini verður veikt. Serstakliga verður her hugsað um, at røddir eru frammi hjá summum ES londum at EBS skipanin verður mett, at verða ov tung at umsita. Vandi er tískil fyri, at EBS sáttmálin og einahelst eisini EFTA sáttmálin seinni verða uppsagdir av sáttmálapørtunum. Líkt er tó til, at ES í kjalarvørrinum av hesum fer at góðtaka eina nýggja skipan við tey lond, ið fella uttanfyri. Ein slík skipan verður óivað skipanarliga einfaldari enn verandi EBS skipan, tó um hon verður at fevna um somu samstarvsøki. Sostatt kann hon í mun til verandi handilssáttmála millum ES og Føroya samanberast við ein víðkaðan handilssáttmála. Við øðrum orðum, sjálvt um Føroya Landsstýri ger av at fara ta leið, ið fevnir um Føroyar sum sáttmálapart í EFTA og EBS kundi tað í longdini tó borist á, at samstarvsskipan Føroya við ES tá ið avtornar fer at fevna um áðurnevndu leið, ið er ein víðkan av verandi handilssáttmála við ES, so at hann verður ein EBS líknandi sáttmáli. Tað tykist tískil greitt, at valið millum langtíðarætlanir í føroyskum Evropapolitikki kanska í roynd og veru heldur stendur millum ávikavist at verandi handilssáttmáli verður víðkaður til ein EBS líknandi sáttmála, ella at Føroyar gerast sáttmálapartur í ES. Í hesum sambandi eigur at verða havt í huga, at í Føroyum hava tveir trupulleikar verið havdir á lofti í sambandi við tað almenna orðaskiftið um ein føroyskan ES limaskap. Tann eini er ríkisrættarliga støða Føroya, meðan hin er fiskivinnupolitikkurin hjá ES. Tað er greitt, at um Føroyar skulu gerast partur av ES verður tað antin sum partur av danska ríkinum ella sum sjálvstøðugt land. Altjóðarættarliga merkir hetta, at Føroyar antin verða umfevndar av tí danska sáttmálapartinum í ES sáttmálanum ella av einum føroyskum sáttmálaparti í ES sáttmálanum. Stjórnarliga merkir hetta, at antin luttaka Føroyar við danskari umboðan sína vegna í ES ella við føroyskari umboðan í ES. Sostatt vildu Føroyar staðið fyri einum politiskum vali í sambandi við eitt orðaskifti um ein føroyskan ES limaskap, ið er ímillum antin sjálvar at luttaka í ES avgerðargongdini ella at lata Danmark luttaka sína vegna í ES avgerðargongdini. Á tí fiskivinnupolitiska økinum hevði ein føroyskur ES limaskapur sum útgangsstøði havt við sær, at felags fiskivinnupolitikkurin hjá ES hevði verðið settur í verk í Føroyum. Tað hevði havt við sær, at málsræðið á fiskatilfeingi Føroya hevði ligið hjá ES. Landsstýrið er av teirri áskoðan, at áhugamálini hjá londum, sum eru búskaparliga skipaði sum Føroyar, ikki eru tryggjaði innan kamarnar av verandi fiskivinnupolitikki hjá ES, uttan mun til um limaskapurin er danskur ella føroyskur. Líkt er til, at ein stórur vandi hevði verið fyri, at fiskatilfeingið hjá Føroyum ikki hevði komið føroyska búskapinum til høldar, um Føroyar luttóku undir verandi fiskivinnupolitisku skipan hjá ES. FRAMTÍÐARSTØÐA FØROYA Í EVROPA Í STUTTUM Føroyar standa í dag á einum vegamóti millum tvær ymissar leiðir í sambandi við framtíðarsamstarv við ES. Tær eru ávikavist, at verandi handilssáttmáli verður víðkaður til ein EBS líknandi sáttmála, ella at Føroyar gerast sáttmálapartur í EFTA og EBS. Føroya Landsstýri er av teirri støðu, at leiðirnar báðar ikki neyðturviliga eru í andsøgn við hvørja aðra, og kunna tær tískil gangast samstundis til ein møgulig semja er gjørd við EFTA og EBS londini um ta seinnu leiðina. Sostatt fer landsstýrið at halda áfram at menna og byggja verandi handilssáttmála út í samráðingum við ES nevndina. Hetta fer at verða ein áhaldandi samráðingartilgongd, so hvørt menningin innan samstarvsøki fer fram, og fer tískil at krevja drúgførar og truplar samráðingar í komandi árum. Samstundis fer landsstýrið at halda áfram við at kanna eftir, um Føroyar kunna gerast sáttmálapartur í EFTA og EBS við einari loysn fyri eyga. Sjálvt um ein ávísur vandi er fyri, at samstarvið í ávikavist EFTA og EBS kann fella niður fyri í framtíðini, er eingin ivi um, at tveir greiðir fyrimunir eru at finna í hesi skipan í mun til ein víðkaðan handilssáttmála, um valið stóð teirra millum. Samráðingar um Føroyar sum sáttmálapart í EFTA og EBS fara ikki at krevja áhaldandi samráðingar, so hvørt menningin innan samstarvsøki fer fram, tí at tað verður framt av sær sjálvum í EBS nevndini. Samráðingarnar verða tískil í høvuðsheitum einans um upptøku í EFTA og EBS. Harumframt fara Føroyar at njóta avgerandi fyrimunir av teimum tænastum og serkunnleika, ið EFTA og EBS stovnarnir kunna veita. Sum mótpartur hjá ES fara Føroyar harafturat at standa í einari gagnligari støðu sum partur av EFTA enn einsamallar. Um EFTA og EBS fullu niðurfyri aftaná at Føroyar vóru vorðnar partur av hesum samstarvi, so kann tó ásannast, at skipanin, ið óivað verður at koma í staðin fyri, verður ein frægari loysn, enn um Føroyar einsæris skula áhaldandi samráða seg til eina víðkan av verandi handilssáttmála til ein EBS líknandi sáttmála. Í sambandi við eina viðgerð av øktum føroyskum samstarvi við útheimin eigur at verða havt í huga, at sama hvørja leið Føroyar fara, verða alstór krøv at seta føroyskum myndugleikum um endurskoðan av verandi lóggávu, so at hon samsvarar við altjóða lóggávu á viðkomandi økjum. Omanfyri umrøddu samráðingar fara tískil at gera av tíðarkarmar fyri gildisseting og útinning av nýggjari føroyskari lóggávu á teimum ymsu samstarvsøkjunum. Í hesum sambandi eigur eisini at verða nevnt, at altjóðagerðin í kjalarvørrinum av øktum samstarvi í WTO fer at seta upp aftur størri ferð á hesa gongd uttan mun til hvørja støðu Føroyar fara at hava í Evropa. FYLGISKJAL 1 SÍNAMILLUM FISKIVEIÐISAMRÁÐINGAR Nógvar samráðingar vóru í 1998 og fyri 1999 eru hesar semjur gjørdar: FØROYAR - ES Fiskiveiðiavtalan millum ES og Føroyar er óbroytt fyri 1999. FØROYAR - NOREG Fyri Føroyar hava serliga toskafiskiskapurin í Barentshavinum og makrelfiskiskapurin stóran týdning. Umframt hava Føroyar í samráðingunum lagt stóran dent á rættindini við Svalbarð. Hóast munandi veiðumøguleikar eftir ídnaðarfiski í Norðsjónum hava føroysk skip seinastu árini ikki fullnýtt tær loyvdu kvoturnar. Fyri Noreg hevur fiskiskapur á djúpum vatni eftir serliga brosmu og longu umframt svartkjaftafiskiskapur stóran týdning í samvinnuni við Føroyar. Grundað á fiskifrøðilig viðurskifti hava Noreg og Russland gjørt av at minka munandi um toskafiskiskapin í Barentshavinum í 1999. Kvotan, sum tey hava avtalað at lata til onnur lond, er sett niður í 59.000 tons úr 80.000 tonsum. Eisini hýsukvotan í Barentshavinum minkar nógv í 1999. Hesar umstøðurnar ávirkaðu samráðingarnar millum Føroyar og Noreg nógv. Noreg er bundið av teimum avmarkingum, sum tað hevur avtalað saman við Russlandi, og kravdi tí munandi niðurskurð í føroysku toska og hýsuveiðuni í Barentshavinum í 1999. Føroyar vístu á, at føroysk skip í søguligum høpi hava fiska í Barentshavinum og mettu ikki, at minkingin átti at vera so ógvuslig. Umframt setti føroyska sendinevndin ynski fram um møguleikar fyri at flyta kvoturættindi úr russiskum sjógvi í norskan sjógv. Partarnir komu á samt um minni lækking enn hana, sum norska sendinevndin kravdi og sum er minni enn tann lutfalsliga minkingin í triðjalandskvotuni. Noreg og ES eru komin á samt um at økja munandi um upsakvotuna í Norðsjónum í 1999. Føroysk skip kundu í 1998 fiska 1.600 tons av upsa í Norðsjónum. Føroyska sendinevndin setti ynski fram um hækking og var hetta lutfalsliga gingið á møti. Eisini ynski føroyinga um størri sildakvotu í norska partinum av Norðsjónum varð gingið lutfallsliga á møti. Tann norska botnfiskakvotan við Føroyar minkar í 1999 niður í 5.000 tons. Svartkjaftakvotan hjá norðmonnum í føroyskum sjógvi í 1999 hækkar við 3.000 tonsum. Samstundis hækkar føroyska svartkjaftakvotan í norskum sjógvi í sama mun. Spurningurin um føroyska rækjuveiðu við Svalbarð varð umrøddur. Føroyar mótmæltu norsku avgerðini um skipan av hesum fiskiskapi sambært norskari kunngerð, sum ásetir avmarkingar fyri føroyskum rækjufiskiskapi við Svalbard. Føroyar vístu til mótmælini frá føroyskum myndugleikum og frá donskum myndugleikum vegna Føroyar og Grønland. Makrelfiskiskapurin og umsitingin av makrelinum hevur verið nógv frammi seinastu tvey árini - bæði í NEAFC og millum einstøk lond. Partarnir vístu á týdningin av at fáa makrelveiðuna í altjóða sjógvi skipaða í samstarvi millum teir týðandi partarnar. Eisini varð víst til, at fundur verður millum strandalondini í Tórshavn fyrst í 1999, har makrelspurningurin verður viðgjørdur millum tey trý strandalondini Føroyar, Noreg og ES. FØROYAR - RUSSLAND Hóast semju millum Noreg og Russland um at lækka MLV'ið av toski við 26%, so eydnaðist at fáa eina semju um ein niðurskurð av botnfiski í russiska partinum, sum er 9% hjá føroyskum skipum í 1999. Føroyska toskakvotan lækkar frá 12.100 tonsum til 11.000 tons, hýsukvotan lækkar frá 1.900 tonsum til 1.100 tons, meðan kvotan av flatfiski hækkar frá 2.000 tonsum til 2.500 tons. Haraftrat kunnu føroysk skip veiða 3.000 tons av rækjum í russiskum sjógvi í 1999. Eisini verður loyvt føroyskum skipum at gera keypsavtalu um at veiða 700 tons av toski í Eystrasalti í 1999. Hesin partur í kvotuavtaluni verður at taka upp sum almenn kvota í ár 2000. Lodnuveiða verður ikki loyvd í 1999 og svartkalvaveiða verður bert loyvd sum hjáveiða avmarkað til 5%. Føroyar hava í avtaluni við Noreg yvirflutt 4.000 tons av toski, 600 tons av hýsu og 250 tons av øðrum úr russiska partinum í Barentshavinum til norska partin. Hetta fyri at bøta um veiðimøguleikan í norskum sjógvi í 1999. Partarnir umrøddu eisini royndarveiðu eftir rækjum í Kyrrahavsøkinum í Otkotska Havinum. Frá russiskari síðu er áhugi í eini slíkari verkætlan, men orsakað av russiskari lóg fyri útlendsk skip og at øll rækjukvotan er býtt út fyri 1999, so er hetta ikki møguligt í 1999, men partarnir vilja venda aftur til hetta mál. Russisk skip kunnu í 1999 veiða 120.000 tons av svartkjafti (íroknað 15 % makrel sum hjáveiða) í føroyskum sjógvi. Haraftrat kunnu russisk skip hava somu royndarveiðu á djúpum vatni við 200 tonsum í kvotu. Makrelveiðan hjá russiskum skipum í føroyskum sjógvi hevur í 1997 og 1998 elvt til nógv stríð millum Føroyar og ES, og Føroyar og Noreg. Føroyar hava eftir NEAFC ársfundin í 1998 boðið ES og Noreg til fundar um strandalandasemju um makrel í Føroyum í januar 1999. Ein arbeiðsbólkur settur av NEAFC hevur gjørt eina frágreiðing, sum gevur grundarlag fyri einum trípartabýtið millum strandalondini ES, Noreg og Føroyar. Russiska hjáveiðan av makreli fer í 1999 soleiðis 13% niður í mun til í 1998 og verður henda veiða at mótrokna eini komandi føroyskari strandalandakvotu. FØROYAR - ÍSLAND Partarnir samdust um fiskiveiðimøguleikar hjá føroyskum skipum eftir botnfiski í íslendskum sjógvi. Í framhaldi av hesum samdust partarnir um, at heildarkvotan í íslendskum sjógvi verður hækkað til 5.600 tonsum í 1999. Av hesi heildarkvotu verður toskakvotan hækkað úr 1000 tonsum upp í 1.150 tons, kalvakvotan verður 150 tons, meðan nøgdin av øðrum botnfiskasløgum verður óbroytt. Partarnir samdust um at halda fram við avtaluni um uppsjóvarfiskasløg. Íslendsk skip kunnu soleiðis veiða svartkjaft, 2000 tons av heystgýtandi sild, og 1.300 tons av makreli í føroyskum sjógvi, meðan føroysk skip kunnu veiða svartkjaft og lodnu í íslendskum sjógvi. Partarnir samdust um somu lodnuavtalu sum fyri 1998. Føroysk skip kunnu í tíðarskeiðinum frá 1 juli 1999 til 30 apríl ár 2.000 veiða 30.000 tons við fyrivarni fyri broytingar í MLV'num. Partarnir løgdu dent á týdningin av trýpartaavtaluni millum Grønland, Ísland og Føroyar um umsitingina av kongafiskastovnunum og svartkalvastovnunum í framtíðini. Partarnir vóru samdir um at styrkja tað vísindaliga samstarvi, sum er millum londini. Partarnir viðgjørdu sjónarmið um fiskivinnuumsiting, fiskivinnu á sjógvi og landi og samstarv í millumlandafelagsskapum. Dentur verður lagdur á samstarvið í NAFO, NEAFC, NAMMCO og í ICCAT um viðurskifti innan tunfiskiskapin. FØROYAR - GRØNLAND Rammusáttmálin millum Grønland og Føroyar áleggur pørtunum at samráðast hvørt ár um møguligt kvotubýti. FØROYAR - BALTISKU LONDINI Enn er eingin avtala gjørd fyri 1999. Í mun til Estland og Litava verður tað væntandi torført at fáa í lag avtalu við Lettland. STAVORÐ AEPS Arctic Environmental Protection Strategy AMAP Arctic Monitoring and Assessment Programme DFG Denmark in Respect of the Faroe Islands and Greenland EBS Evropiska Búskaparliga Samstarvið EFTA European Free Trade Association ES Evropiska Samveldið GATT General Agreement on Trade and Tariffs GSP Generalized System of Preferences ICCAT International Commission of the Conservation of Atlantic Tuna IWC International Whaling Commission MLV Mest Loyvda Veiða NAFO Northwest Atlantic Fisheries Organization NAMMCO North Atlantic Marine Mammal Commission NASCO North Atlantic Salmon Conservation Organization NEAFC North East Atlantic Fisheries Commission ST Sameindu Tjóðir UNCED United Nations Conference on Environment and Development UNCLOS United Nations Convention on the Law of the Sea UNFAO United Nations Food and Agriculture Organization USA United States of Amerika WTA World Trade Agreement WTO World Trade Organization Løgtingið umrøddi frágreiðingina á tingfundi 2. februar 1999. Samferðsluverkætlan 101-3 Frágreiðing frá landsstýrismanninum í vinnumálum um framtíðar samferðslukervið í Føroyum - Samferðsluverkætlanin - Ár 1999, tann 9. februar, legði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram hesa frágreiðing Formæli * Samandráttur * Fyrsti partur: Inngangur * 1. Endamálið við verkætlanini * 2. Verkætlanarskipan * 3. Avmarking av samferðslukervi * 4. Grundarlagið undir metingum í verkætlanini * Annar partur: Samferðslukervið í Føroyum * 1. Søguligar slóðir * 2. Búskaparligi týdningurin av samferðslukervinum * 3. Samferðslukervið í sambandi við økis- og bygdamenning * 3.1. Gongdin í Føroyum * 3.2. Útlendskar royndir * 4. Niðurstøða * Triði partur: Planlegging av samferðslukervinum * 1. Samferðsluætlanir í Norðurlondum * 1.1. Noreg * 1.2. Ísland * 1.3. Danmark * 1.4. Svøríki * 1.5. Niðurstøða * Fjórði partur: Kostnað-nyttu kanningar av týðandi verkætlanum * 1. Hvat er ein kostnað-nyttu kanning? * 1.1. Endamálið við einari kostnað-nyttu kanning * 1.2. Ástøðiliga grundarlagið undir kostnað-nyttu kanningum * 1.3. Nútíðarvirði av avleiðingum í kostnað-nyttu kanningum * 1.4. Kostnað-nyttu kanningar sum raðfestingaramboð * 1.5. Samanumtikið * 2. Virðismeting av avleiðingum í kostnað-nyttu kanningunum * 3. Kostnað nyttu kanningar * 3.1. Verkætlan: Ferðasambandið um Vestmannasund * 3.2. Verkætlan: Ferðasambandið um Leirvíksfjørð * 3.3. Verkætlan: Vegastrekkið Øravík-Hov * 3.4. Verkætlan: Berghol Millum fjarða - Kambsdal * 3.5. Verkætlan: Farleiðin til Suðuroyar * 4. Samfelagsbúskaparligt yvirlit * Fimti partur: Lýsing av Oyggjaleiðum hjá Strandfaraskipum Landsins * 1. Mykinesleiðin * 2. Suðuroyarleiðin * 3. Skúvoyarleiðin * 4. Kallsoyarleiðin * 5. Nólsoyarleiðin * 6. Sandoyar- og Hestleiðin * 7. Leirvíksfjarðarleiðin * 8. Vesturleiðin * 9. Fugloyarleiðin * 10. Avloysaraskip hjá Strandfaraskipum Landsins * 11. Niðurstøða * Sætti Partur: Niðurstøða * 1. Framtíðar samferðslukervið í Føroyum * 2. Tíðarhorisontur * 3. Framtíðar raðfestingar av íløgum í samferðslukervið * Formæli Føroya Løgting játtaði í fjør pening til at gera eina langtíðarætlan fyri samferðsluíløgur í Føroyum. Sambært fíggjarlógini fyri 1998 var endamálið at samskipa samferðsluna betri og gera kostnað-nyttu (cost-benefit) útrokningar av ymiskum íløgumøguleikum. Vinnumálastýrið setti ein samferðsluverkætlanarbólk at loysa uppgávuna. Bólkurin var mannaður við umboðum úr Strandfaraskipum Landsins, Landsverkfrøðingsstovninum og Vinnumálastýrinum. Verkætlanarbólkurin almannakunngjørdi í oktober 1998 eina kostnað-nyttu kanning av fasta sambandinum um Vestmannasund. Henda kanningin er í styttum formi tikin við her. Samferðsluætlanin lýsir nýggjar verkætlanir, ið kunnu fáa avgerandi týdning fyri samferðslukervið. Tó eru fleiri verkætlanir eftir, ið ikki eru tiknar við. T.d. eru einstøk vegastrekki kring landið, sum ikki eru útbygd til tunga ferðslu. Verkætlanir, ið kunnu bøta um hesar trupulleikar, eiga at verða lýstar eins gjølla og tær, ið eru í hesari frágreiðing. Í dag hava umleið 66% av íbúgvunum í Føroyum sínámillum vegasamband. Samferðslubólkurin mælir m.a. til íløgur í tveir undirsjóartunlar, og verður hetta veruleikin einaferð, koma nærum 85% av føroyingum at hava beinleiðis vegasamband hvør við annan. Um Vágoyggin og Norðoyggjar fáa fast samband við meginøkið, og Sandoyggin og Suðuroyggin fáa nýggj og betri skip, eru fortreytirnar fyri menning av vinnulívi og trivnaði hjá borgarum munandi batnaðar. Samferðsluætlanin skal ikki skiljast sum ein roynd at venda aftur til ovurstóru íløgurnar í áttatitalinum. Hetta er ein roynd at lýsa tørvin á høvuðsíløgunum í samferðslukervið næstu 10-15 árini, soleiðis at Løgtingið betri kann leggja eina raðfesting til rættis. Búskaparliga gongdin og fíggjarligu karmarnir fara sjálvsagt at avgera, hvussu skjótt farast kann fram. Samferðsluætlanin er tann fyrsta av sínum slagi her hjá okkum, og fær hon vónandi eina positiva viðgerð á Føroya Løgtingi. Í Tinganesi, 26. januar 1999 Finnbogi Arge Landsstýrismaður Samandráttur Á fíggjarlógini fyri 1998 játtaði Føroya Løgting pening til eina samferðsluverkætlan, og varð verkætlanarbólkur settur undir Vinnumálastýrinum at arbeiða við hesari ætlan. Høvuðsendamálið við verkætlanini er at geva landsstýrismanninum í samferðslumálum eitt fakliga undirbygt grundarlag fyri at tillaga og útbyggja almennu samferðsluskipaninar á ein slíkan hátt, at tær best møguligt kunnu nøkta tørvin hjá vinnulívi og borgarum landsins. Henda frágreiðingin er fyrst og fremst eitt tilmæli um, hvussu verkætlanarbólkurin metir, at samferðslukervið sum heild eigur at verða skipað, og støða verður í fyrstu syftu ikki tikin til smærri verkætlanir, sum t.d. einstakar vegbreiðkingar. Í frágreiðingini verður dentur lagdur á at lýsa hvørjar nýíløgur, ið eru neyðugar at fremja í skipaflotan hjá Strandfaraskipum Landsins, og kannað verður eisini hvørjar størri íløgur, ið eru skilagóðar at fremja í veganetinum komandi árini. Í frágreiðingini verða kostnað-nyttu kanningar gjørdar av fimm týðandi verkætlanum, ið hava verið í uppskoti at fremja, og sum fara at broyta fortreytirnar fyri samferðslu, verða tær framdar. Umframt hetta er gjørd ein lýsing av farleiðunum hjá Strandfaraskipum Landsins, har kannað verður, hvar størsti tørvurin er á nýíløgum. Tær fimm verkætlanirnar, har kostnað-nyttu kanningar verða gjørdar, eru hesar: Ferðasambandið um Vestmannasund Ferðasambandið um Leirvíksfjørð Tunnil Millum fjarða-Kambsdal Vegastrekkið Øravík-Hov Suðuroyarleiðin Úrslitið av kanningunum er, at verkætlanin at gera fast samband um Vestmannasund og verkætlanin at gera tunnil millum Kambsdal og Millum fjarða geva eitt samfelagsbúskaparligt íkast, meðan verkætlanin at fremja fast samband um Leirvíksfjørð er samfelagsbúskaparligt neutral í mun til framhaldandi ferjusigling. Onnur atlit sum t.d. í samband við tilbúgving, fiskaframleiðslu og mentunarlív tala fyri einum føstum sambandi um Leirvíksfjørð, tí mælir arbeiðsbólkurin til, at tunnil um Leirvíksfjørð kemur við í raðfestingina. Kannað verður eisini, um tað loysir seg at leggja ferðslu til Suðuroynna um Sandoynna, men úrslitini benda greitt á, at verandi skipan, har Smyril røkir farleiðina beinleiðis millum høvuðsstaðarøkið og Suðuroynna, loysir seg best samfelagsbúskaparliga. Vegastrekkið Øravík-Hov verður eisini kannað, men vísa kostnað-nyttu kanningar, at hvørki verkætlanin at umbyggja verandi veg ella verkætlanin at gera tunnil loysa seg samfelagsbúskaparliga. Um tað hóast alt verður neyðugt at fremja aðra av verkætlanunum (t.d. av trygdar orsøkum) vísa úrslitini, at ein tunnilsloysn kann loysa seg betri enn umbygging av verandi vegi. Ein tunnil loysir seg betri, um samlaði íløgukostnaðurin verður o.u. 100 mió. kr. ella minni (u/mvg). Um íløgukostnaðurin av tunlinum verður mettur at verða omanfyri 100 mió. kr., loysir tað seg betri at umbyggja verandi veg. Enn er ov tíðliga at siga nakað avgjørt um, hvussu íløgukostnaðurin av einum tunli væntandi verður, tí jarðfrøðisligu kanningarnar eru ikki lidnar enn. Lýsingin av farleiðunum hjá Strandfaraskipum Landsins varð gjørd við tí endamáli at vísa á tørvin fyri átroðkandi útskiftingum í flotanum. Lýsingin vísti á, at umframt nýggja skipið, sum verður bygt til Sandoyarleiðina, er serligur tørvur á at fáa nýtt skip til Suðuroyarleiðina umframt Fugloyar - Svínoyarleiðina. Másin, ið er nýliga umvældur, kann so fyribils setast í sigling á Kallsoyarleiðini, har 70 ára gamli Barsskor enn røkir siglingina. Harumframt er tørvur á einum nýggjum avloysaraskipi, tí tey verandi eru bæði gomul og illa hóskandi til at røkja flutningsuppgávurnar á flestu farleiðum í dag. Sostatt vil verkætlanarbólkurin mæla til, at fylgjandi íløgur verða gjørdar í samferðslukervið komandi árini: Nýíløgur í vegakervið: Verkætlanin at gera fast samband um Vestmannasund verður framd Verkætlanin at gera tunnil Millum fjarða - Kambsdal verður framd Verkætlanin at gera fast samband um Leirvíksfjørð verður framd Nýíløgur í skipaflotan hjá Strandfaraskipum Landsins: Nýtt suðuroyarskip Nýtt skip at røkja siglingina til Fugloyar og Svínoyar Nýtt avloysaraskip Harafturat krevur nýggja Sandoyarferjan broytingar/ábøtur av ferjulegunum/havnunum í Skopun, Gomlu Rætt og í Hesti, og atløguviðurskiftini í Suðuroynni eiga eisini at verða viðgjørd. Verkætlanarbólkurin hevur valt ikki at seta eitt ítøkiligt árstal á, nær einstøku ætlanirnar eiga at verða framdar. Hesin spurningur er í stóran mun treytaður av fíggjarorkuni hjá landskassanum, og búskaparligu gongdini í samfelagnum sum heild. Verkætlanarbólkurin vil tó mæla til, at raðfest verður heldur millum einstakar verkætlanir enn at raðfesta yvir tíð. Við hesum meinast við, at um íløgukarmurin er lítil, skal ein heldur royna at avmarka talið av verkætlanum, enn at byrja nógvar ymiskar verkætlanir, sum ein so noyðist at draga út í nógv ár. Heldur arbeiða við einari verkætlan í senn, ið tekur 5 ár at fremja, enn at arbeiða við tveimum verkætlanum í senn, sum so noyðast at koyra við lágum blussi í 10 ár. Skjótari einstakar verkætlanir verða framdar, skjótari fáa borgararnir ágóðan av almennu íløgunum, og harvið sparir landið eisini rentuútreiðslur, í mun til støðuna har arbeitt verður spakuligari við fleiri verkætlanum í senn. Mint verður eisini á, at tað kann koma upp á tal at fremja aðrar verkætlanir komandi árini enn tær, ið eru nevndar her. Henda frágreiðing viðger bert íløgur, ið hava týðandi avleiðingar fyri skipanina av føroyska samferðslukervinum. Ætlanin er tó í framtíðini eisini at lýsa avleiðingarnar av at fremja smærri íløgur. Fyrsti partur: Inngangur 1. Endamálið við verkætlanini Í arbeiðssetninginum fyri verkætlanini verður ásett: Høvuðsendamálið við hesi verkætlan er at geva landsstýrismanninum í samferðslumálum eitt fakliga undirbygt grundarlag fyri at tillaga og útbyggja almennu samferðsluskipaninar á ein slíkan hátt, at tær best møguligt kunnu nøkta tørvin hjá vinnulívi og borgarum landsins. Tað, sum verkætlanin skal lýsa er fyrst og fremst tørvin á átroðkandi ábótum og útbyggingum, og at gera eina langtíðarætlan fyri samferðslukervið í Føroyum. Harafturat skal verkætlanin viðgera møguleikarnar fyri betri samskipan av tænastuveitingunum, og viðgera møguligar lógarbroytingar, ið eru neyðugar. Henda fyrsta frágreiðingin er fyrst og fremst eitt tilmæli um, hvussu verkætlanarbólkurin metir, at samferðslukervið sum heild eigur at verða skipað, og støða verður í fyrstu syftu ikki tikin til smærri verkætlanir, sum t.d. einstakar vegbreiðkingar. Bólkurin hevur í hesari fyrstu frágreiðing valt ikki at fara niður í smálutir, men hevur í staðin valt at leggja dentin á at viðgera størri verkætlanir, við stórum strategiskum týdningi fyri føroysku samferðsluna. Hildið verður, at avgerðir um smærri ábøtir á vegir í fyrstu syftu eiga at vera hildnar uttanfyri hesa frágreiðing. Eisini hevur bólkurin valt ikki at viðgera mál um ferðaætlanir og viðlíkahald av vegunum. 2. Verkætlanarskipan Niels Winther úr Samskiftisdeildini hjá Vinnumálastýrinum hevur staðið fyri dagliga arbeiðinum við verkætlanini. Í verkætlanarbólkinum hava annars luttikið: Fyri Vinnumálastýrið: Hákun Niclasen, deildarleiðari á samskiftisdeildini Sigmundur Isfeld, fyrrv. fulltrúi á samskiftisdeildini Fyri Landsverkfrøðingsstovnin: Henning Jacobsen, fyrrv. Landsverkfrøðingur Hans Biskopstø, stjóri á Landsverkfrøðingsstovninum Signar Heinesen, deildarleiðari á havnadeildini Finnleif Durhuus, deildarleiðari á vegaumsitingini Fyri Strandfaraskip Landsins: Reidar Nónfjall, stjóri Magnus Magnussen, tekniskur leiðari Helgi Nielsen, roknskaparleiðari Heri Joensen, fólkaflutningsleiðari 3. Avmarking av samferðslukervi Tá eitt yvirlit og íløguraðfesting skal gerast fyri føroyska samferðslukervið, er neyðugt at greina út, hvat eitt slíkt umfatar. Í grannalondum okkara er vorðið alt meira vanligt, at orðið "infrastruktur" verður nýtt í breiðara merking sum samskiftiskerv, sum umfatar alt realfæ, ið ger samskifti millum persónar møguligt. Hetta merkir, at eisini elektroniskt kapitalfæ, so sum kaðalir, satelittar o.t., ið verður nýtt at samskifta við, eru partur av einum slíkum infrastrukturi ella samskiftiskervi. Orsøkin til, at tað gevur meining at tosa um eitt samskiftiskerv er, at tørvurin fyri fysiskari samferðslu er vorðin tengdur alt tættari saman við møguleikanum fyri elektroniskum samskifti. T.d. hevur internetsamband gjørt tað møguligt hjá fólki at sita heima og arbeiða part av tíðini, so tað ikki er neyðugt hjá teimum fysiskt at flyta seg úr staðnum. Eisini hevur nýggja tøknifrøðin gjørt tað møguligt hjá fólkum á avbyrgdum støðum at fylgja líka væl við í gongdini sum fólk, ið búgva í stórbýnum. Eitt softwarevirki kann í prinsippinum líka væl vera á einari lítlari oyggj sum í einum stórbýi, bert samskiftismøguleikarnir við útheimin eru i lagi. Verkætlanarbólkurin hevur tó samtykt, at samferðslukerv í samband við hesa verkætlan skal skiljast í tí traditionella týdninginum, t.v.s. føst anlegg og flutningseindir, hvørs endamál tað er at flyta persónar og góðs úr einum staði til eitt annað. Einki er nevniliga sum bendir á, at tørvurin fyri samferðslu minkar, heldur hevur hann hug at veksa, um so nýggja tøknifrøðin gevur møguleikar fyri at nýta aðrar samskiftishættir enn vanliga samferðslu. Nógvar ymiskar orsøkir eru til økta samferðslutørvin, eitt nú økt frítíð og búskaparligur vøkstur. Innanlands samferðslukervið umfatar tí sum grundstøði vegir, havnir, tunnlar, brúgvar, byrgingar, tyrlupallar, ferjur, bussar og tyrlur. Í søguligum baksýni hevur tað verið ein eyðkend landsuppgáva at tryggja borgarunum eitt væl útbygt innanoyggja samferðslukerv, so allir borgarar í mest møguligan mun kundu flyta seg skjótt og trygt úr staði í stað. Tað hevur verið vanligt, at landið yvir fíggjarlógina hevur fíggjað ein stóran part av íløgu og rakstri av hesum samferðslukervi, um so eitt ávíst brúkaragjald oftast er tengt at nýtsluni. Uttanlands samferðslukervið umfatar flogvøllin í Vágum og størri havnir, ið farma- og ferðafólkaskip nýta í sambandi við sigling til grannalondini. Flogvøllurin í Vágum er enn danskt ábyrgdarøki, og verður tí ikki viðgjørdur í hesari samferðsluverkætlan. Viðvíkjandi uttanlands skipaferðslu, hevur luturin hjá tí almenna í størri mun verið at tryggja nøktandi karmar á økinum, so minst møguligar forðingar eru fyri at avgreiða hetta samband á effektivan hátt. Lutur hins almenna hevur sostatt í størstan mun verið at tryggja, at kapasitetur er í landinum til at taka ímóti hesum skipum, heldur enn beinleiðis at umsita og reka hesa ferðslu. Hetta hevur í stóran mun verið ein privat uppgáva, um sæð verður burtur frá tíðarskeiðnum, tá Smyril røkti siglingina til Skotlands. Vinnumálastýrið og stovnar undir tí umsita og reka í stóran mun tað almenna samferðslukervið, men partar eru lagdir út til kommunur at umsita, ella til privat/alment felag at reka. Dømi um hetta seinasta er tyrlutænastan, ið Landsstýrið hevur gjørt sáttmála við Atlantic Airways um at reka, og har kostnaðurin av hesum sáttmála er játtaður á fíggjarlógini. Sostatt eru øki, har Vinnumálastýrið og stovnar undir tí taka avgerð um íløgur í føst anlegg og flutningseindir, og onnur øki, har hesar avgerðir verða tiknar av kommunum, privatum, ella stovnum undir danska statinum. Bólkurin hevur í fyrstu syftu valt at leggja størsta dentin á viðgerðina av tí partinum av samferðslukervinum, har tað verður mett at verða ein landsuppgáva at taka avgerðir um at fremja íløgur, ella har landið fíggjar ein stóran part av íløgunum, ið gjørdar verða. Hetta merkir, at bólkurin í fyrstu syftu hevur lagt seg eftir at meta um íløgur í: Veganetið (vegir, berghol v.m.) Skipaflotan hjá Strandfaraskipum Landsins Samferðsluhavnir 4. Grundarlagið undir metingum í verkætlanini Í arbeiðssetninginum verða grundsetningarnir nevndir, ið ein langtíðarætlan eigur at verða grundað á. Teir eru fýra í tali: Mest møguligt eins tænastustøði fyri allar partar av landinum. - frávik frá hesum grundsetningi kunnu tó gerast, um a) kostnað-nyttu kanningar vísa á, at kostnaðurin av einari íløgu als ikki stendur mát við ta nyttu, ið fæst burturúr íløguni ella um b) fyrilit fyri vinnuligum áhugamálum føra við sær, at summar farleiðir eru betri útbygdar. Flutningur av fólki og góðsi skal skipast á einum høgum trygdarligum støði. - Miðað eigur at verða eftir at minka um talið av vanlukkum við fyribyrgjandi tiltøkum. Best møgulig tænasta fyri lægst møguligan kostnað. - Hetta merkir m.a. at stórur dentur eigur at verða lagdur á at samskipa ymsu partarnar av almenna samferðsluvirkseminum. Eisini spurningar um skynsemismenning, liberalisering og útbjóðing av almennum tænastum/arbeiðum hava týdning í hesum sambandi. Í tann mun landafrøði og fíggjarorka loyva tí, verða mest framkomnu samferðslumiðlar nýttir. - Hetta er galdandi bæði viðvíkjandi føstum anleggum og flutningseindum. Tað er eyðsæð, at hesir fýra grundsetningar ikki eru neyvar ávísingar um, hvussu raðfest eigur at verða, men kanska heldur eru grundsetningar, ein eigur at hava í huga, tá íløguspurningar verða viðgjørdir. T.d. er ikki heilt greitt hvat meinast við, at tænastan skal vera best møgulig fyri lægst møguligan kostnað. Tað kann merkja, at avgerð verður tikin um tænastustøðið, og at kostnaðurin fyri hetta ávísa tænastustøðið skal verða so lágur sum møguligt. Tað kann eisini merkja, at kostnaðurin av farleiðini verður ásettur, og so skal best møgulig tænasta fáast burturúr hesum peningi. Ein triði møguleiki er, at tænasta og kostnaður eigur at vigast upp móti hvørjum øðrum, og spurningurin er so hvussu hetta skal gerast heilt ítøkiligt. Hvussu tú tulkar henda setning er avgerandi fyri, hvat ítøkiligt úrslit, ið spyrst burturúr. Ei heldur er heilt greitt ásett, hvørja vekt ymsu grundsetningarnar skulu hava. Skal avmarkaða tilfeingið á fíggjarlógini, ið er avsett til íløgur innan samferðsluøkið fyrst og fremst nýtast til at betra ferðslutrygdina, ella til at tryggja, at tænastustøðið í størst møguligan mun er líka fyri allar partar av landinum? Verkætlanarbólkurin hevur tí valt at leggja áherðslu á, at týdningamesti grundsetningurin undir arbeiðinum er, at møguleiki skal vera fyri persóns- og góðsflutningssambandi til allar bygdir í Føroyum, antin talan er um fast samband ella samband við flutningsførum. Hetta merkir, at um eitt flutningssamband til eina bygd ella øki er hótt, eigur íløgukarmurin fyrst og fremst at tryggja eitt regluligt flutningssamband. Hetta kann t.d. vera, at nýggj trygdarkrøv gera tað ómøguligt at halda fram við verandi flutningsfari, og at íløga tí má gerast í eitt nýtt. Um flutningssamband er til allar bygdir, verður næsti týðandi grundsetningur, at best møgulig tænasta skal fáast fyri lægst møguligan kostnað. Mett verður, at grundsetningarnir um ferðslutrygd og framkomin flutningstól í stóran mun eru umfataði av setninginum um, at tænastan skal vera best møgulig fyri lægst møguligan kostnað. Hetta merkir ikki tað sama sum, at ferðslutrygdin ongan týdning hevur, men bert, at íløgur, ið skulu betra um ferðslutrygdina, eisini eru umfataði av, at íløgurnar skulu gerast í mun til, hvussu nógv fæst burturúr avmarkaða tilfeinginum. Mett verður eisini, at framkomnir flutningsmiðlar ikki er eitt mál í sær sjálvum, men at møguleiki er fyri, at framkomnir flutningsmiðlar kunnu vera viðvirkandi til at skapa so góða tænastu fyri so lágan kostnað sum møguligt. Roknað verður við, at fíggjarligu karmarnir til nýíløgur liggja nokk so fastir, og at roynt skal verða at fáa sum mest burturúr avmarkaða tilfeinginum. Annar partur: Samferðslukervið í Føroyum Ymisk viðurskifti hava týdning fyri, á hvønn hátt og hvussu nógv samferðslukervið er vorðið útbygt í Føroyum. Serliga hava søgulig og búskaparlig viðurskifti umframt ynskir um at menna lokalsamfeløgini í Føroyum havt týdning fyri, hvørjar íløgur eru gjørdar í samferðslukervið. 1. Søguligar slóðir Samferðslukervið í Føroyum hevur søguliga sæð ment seg á ein desentralan hátt. Vegasamband varð gjørt millum tvær bygdir av tí orsøk, at hetta lætti so mikið nógv um samskiftið millum bygdirnar, at tað varð hildið at vera vert at fara undir eitt slíkt stórtak at gera ein veg. Av fyrstan tíð var eingin yvirorðnað ætlan við samferðsluútbyggingunum, og bert fáur maður mundi hugsa um, hvussu hesin vegurin einaferð fór at hóska inn í eitt samlað føroyskt samferðslukerv. Útbyggingarnar hava frá fyrstan tíð í stóran mun verið gjørdar við vinnuligum áhugamálum fyri eyga, og vóru tað ofta vinnulívsmenn, ið strongdu á fyri at fáa hesar útbyggingar av samferðslukervinum framdar. Fyrstu veruligu vegir og havnir vóru bygdar fyrst í okkara øld, og hevur útbyggingin av samferðslukervinum ment seg síðani. Verulig ferð kom tó nústaðni á aftaná seinna heimsbardaga, tá inntøkur landskassans vuksu nógv. Áðrenn hetta hevði tað í stóran mun verið danski staturin sum saman við kommununum fíggjaði útbyggingarnar. Desentrala menningin av samferðslukervinum og tann tekniska menningin, ið er farin fram síðan fyrsti vegurin varð bygdur, hevur ført við sær, at samferðslukervið í dag ikki er tað best samskipaða ella mest skynsama, ið hugsast kann. Um byrjað var umaftur í dag at uppbyggja eitt føroyskt samferðslukerv frá botninum, høvdu óivað stórar broytingar verið í mun til í dag. Hetta merkir tó ikki tað sama sum, at alt samferðslukervið eigur at verða broytt til tað mest skynsama kerv, ið hugsast kann. Tær íløgur, ið gjørdar eru fyrr í okkara samferðslukerv, ávirka nevniliga í stóran mun, hvørjar íløgur, ið eru tær skynsamastu at fremja í dag. Allar avgerðir um íløgur mugu taka støði í tí verandi, og nýíløgur bert fremjast, um kostnaðurin stendur mát við tann ágóða, ið fæst burturúr íløguni. Ognarviðurskifti ella vantandi tekniskur kunnleiki kunnu t.d. hava ávirkað linjuføringina av einum vegi, so hesin ikki varð tann beinasti ella mest skynsami av øllum møguleikum. Hóast hetta er tað ikki vist, at tað í dag loysir seg at rætta hetta "mistak", so vegurin verður beinari, ella teinurin styttri at koyra, tí nú liggur av søguligum orsøkum ein vegur, ið er væl nýtiligur, og sum tað kanska er ov kostnaðarmikið at gera av nýggjum. Tað, ið fæst burturúr, stendur ikki mát við kostnaðin at umbyggja vegin, ella kanska at gera ein nýggjan, styttri veg millum tvær bygdir. Sostatt hava tær søguligu avgerðir, ið eru tiknar um íløgur í samferðslukervið týdning fyri, hvørjar eru tær skynsamastu at fremja í dag. Hetta er tað, sum í institutionellari búskaparfrøði rópast "path dependency". Um ein fyrst er byrjaður at ganga eina leið, er tað ikki altíð møguligt ella skilagott at venda við og velja eina aðra leið. Tann slóðin, ið er traðkað áðrenn, hevur ávirkan á, hvør leið, ið er tann beinasta at velja. 2. Búskaparligi týdningurin av samferðslukervinum Ikki er tað av tilvild, at tað vóru vinnulívsmenn, ið strongdu mest á at fáa útbygt føroyska samferðslukervið. Eingin ivi er um, at samferðslukervið hevur havt ein týdningarmiklan leiklut í búskaparligu menningini í flest øllum ídnaðurlondum. Íløgur í samferðslukervið hava minkað friktiónina í samskifti og ikki minst samhandli millum persónar, virkir og lond. Hetta hevur verið ein viðvirkandi orsøk til búskaparligan vøkstur og øking í livifótinum í ídnaðarlondum sum heild. Tó er tað sjálvandi ikki so lætt, at um tú gert íløgur í eitt gott samferðslu- og samskiftiskerv, so kemur búskaparligi vøksturin at kalla av sær sjálvum. Íløgur í samferðslukervið kunnu betra karmarnar hjá vinnuni, men ongantíð av sær sjálvum gera vinnur rentablar. Til hetta krevst hugsjónir, virkisfýsni og dirvi hjá fólkunum, ið arbeiða í landinum. Leikluturin hjá tí almenna er at skapa røttu karmarnar fyri, at virkir og einstaklingar kunnu virka tað, teir duga, við so fáum forðingum og so lítlari friktión sum møguligt. Hetta gerst m.a. við at gera væl umhugsaðar íløgur í samferðslukervið, ið kunnu tryggja, at samskiftis- og flutningstørvurin hjá vinnuni verður nøktaður. At skapa góðar karmar fyri samskiftis- og flutningstørvin hjá vinnulívinum merkir tó ikki, at so nógvar íløgur sum møguligt eiga at verða gjørdar í samferðslukervið. Sum við flest øllum íløgum vil marginala nyttan av hvørjari krónu, ið verður nýtt til at betra um samferðslukervið verða fallandi aftaná eina ávísa upphædd. T.d. kann tað í ávísum førum virka fremjandi fyri persón- og góðsflutning at breiðka ein einsporaðan veg til ein tveysporaðan, men um tú heldur áfram at breiðka vegin útum eina ávísa breidd, verður búskaparligi týdningurin av hvørjum eyka sentimetri sera lítil. Tí má samfelags-búskaparliga nyttan av einari verkætlan vigast upp ímóti kostnaðinum av at fremja hana, um avmarkaða almenna tilfeingið skal nýtast á ein skilagóðan hátt. Samferðslukervið hevur tó eisini búskaparligan týdning í breiðara merking fyri einstaka borgaran í landinum. Um íløgur í samferðslukervið føra við sær, at tað verður skjótari at ferðast, ella leiðin verður styttri at koyra, hevur hetta búskaparligan týdning fyri einstaka borgaran. Spart verður brennievni, slit á akfarið og ferðatíð, sum alt hevur eitt búskaparligt virði. Tá metast skal um búskaparliga týdningin av onkrari verkætlan, er tí neyðugt bæði at kanna týdningin fyri vinnulívið eins væl og týdningin fyri einstaka borgaran. Samlaði samfelagsbúskapurin fevnir bæði um virkir og einstaklingar. Tá verkætlanir verða mettar við atliti til búskaparligu menningina, er ein týðandi partur av hesari meting kostnað-nyttu kanningar av verkætlanini. Um tær eru væl gjørdar, verður samlaði samfelagsbúskaparligi týdningurin av verkætlanini í stóran mun lýstur av úrslitunum í kanningini. Í einari norskari kanning av økisbúskaparliga týdninginum av íløgum í samferðslukervið er niðurstøðan: "Vår konklusion er mao. at godt utførte nytte-kostnad analyser trolig er istand til at gjenspeile alle ringvirkninger". Tó kunnu dynamiskar avleiðingar standast av verkætlanum, har veruligir fløskuhálstrupulleikar verða loystir, ið tað kann vera ringt at spáa um áðrenn. T.d. kann eitt betrað samskifti millum tvey virkir føra til, at hesi virki fara at samstarva meira, t.d. um eina felags marknaðarføring. 1+1 er í slíkum førum ikki altíð 2, men kann onkuntíð geva 3. 3. Samferðslukervið í sambandi við økis- og bygdamenning 3.1. Gongdin í Føroyum Samferðslukervið í Føroyum er tó ikki bert vorðið so væl útbygt tí tað loysti seg samfelagsbúskaparliga. Avgerðir um íløgur í samferðslukervið verða ofta tiknar, tí tað verður mett, at tað kann stimbra eina bygd ella eitt øki, um betri samband verður við hinar bygdirnar og hini økini í Føroyum. Eisini hava stórar íløgur verið gjørdar í havnir og lendingar, í einari roynd at betra um fortreytir fyri fiskivinnu í bygdum og býum, fyri at fáa fólkið at støðast. Um hesar royndir at menna lokalsamfeløgini í Føroyum hava eydnast, er eitt sindur ringt at meta um. Fyri tað fyrsta er ringt at siga, hvussu gongdin hevði verið, um ongar íløgur vórðu gjørdar. Fyri tað næsta hava eingi greitt defineraði mál verið fyri bygda- og økismenningina. Er endamálið við slíkari menning at stuðla smáplássini, ella er tað at stuðla allari búseting uttanfyri høvuðsstaðarøkið? Er endamálið bert at varðveita spjaðingina í búsetingsmynstrinum, ella er tað eisini eitt endamál at spjaða vinnuliga virksemið? Bert heilt fáar føroyskar kanningar eru gjørdar av ávirkanini av íløgum í samferðslukervið á lokalsamfeløgini kring landið, og hagfrøðisliga tilfarið er avmarkað. Serliga tá tað snýr seg um ávirkanina á spjaðingina av vinnuliga virkseminum er hagfrøðisliga tilfarið soltið. Hagtalstilfar er tó tøkt, ið kann lýsa, hvussu menningin í fólkatalinum hevur verið í teimum smáu kommununum í mun til tær størri upp ígjøgnum okkara øld. Hetta kann vísa, hvussu gongdin hevur verið í miðsavnani í føroyska samfelagnum, men kann sjálvandi ikki vísa, hvussu gongdin hevði verið, um færri samferðsluíløgur vórðu gjørdar. Talva 2.1 vísir talið á kommunum og talva 2.2 vísir samlaða fólkatalið uppbýtt á kommunustødd í tíðarskeiðnum 1960-95. Ikki er møguligt at gera nakra heilt greiða niðurstøðu út frá hesum báðum talvum. Fólkatalið í einstøku bólkunum í talvu 2.2. broytist nógv hvønn vegin, orsakað av, at talið á kommunum í einstøku bólkunum broytist. Greiðasta niðurstøðan er, at fólkatalið í miðstaðarøkinum er økt nógv seinastu 40 árini. Samlaða fólkatalið í kommunum við færri enn 200 íbúgvum er minkað nakað, og tað tykist, sum størsti vøksturin hevur verið í kommunum við lutfalsliga høgum íbúgvaratali. Talva 2.1: Tal á kommunum uppbýtt eftir kommunustødd Kommunubólkar Tal á kommunum eftir fólkatali 1960 1 Argir, Hoyvík, Hvítanes og Kaldbak eru roknaði uppí Tórshavnar kommunu fyri øll árini. Hagtøl: Frágreiðing um kommunurnar í Føroyum Talva 2.2: Fólkatalið uppbýtt eftir kommunustødd Kommunubólkar Fólkatalið 31.12. eftir fólkatali Hagtøl: Frágreiðing um kommunurnar í Føroyum Eitt annað áhugavert fyribrigdi er, at miðalaldurin í teimum smærri kommununum klárt er hægri enn í teimum størri kommununum. T.d. er parturin av fólki, ið eru eldru enn 60 ár gott 25% í smæstu kommununum, meðan parturin av fólki eldri enn 60 ár t.d. í Havnini bert er gott 15% (Árbók fyri Føroyar 1998). Hetta fyribrigdi er sjálvandi partvíst orsakað av, at nógv ung fólk nema sær útbúgving í Havnini, men tað kann ikki á sama hátt greiðast frá, hví munur eisini er á smæstu kommununum og stóru/miðalstóru kommununum uttanfyri Havnina. Sum sagt er ringt at siga, hvussu gongdin hevði verið, um ongar íløgur vórðu gjørdar í samferðslukervið, men tey avmarkaðu hagtølini benda á, at íløgur í samferðslukervið ikki av sær sjálvum kunnu steðga gongdini móti einari ávísari miðsavnan. Dømi eru tó um, at einstakar verkætlanir greitt hava havt eina positiva ávirkan á fólkatalið í lokalsamfeløgunum, ið hava fingið størsta ágóðan av íløguni. Hugsað verður m.a. um byrgingina um Hvannasund og byrgingina um Haraldssund/Kunoyartunnilin, ið óivað hava verið ein tann týdningarmesta orsøkin til, at fólkatalið í kommununum er økt. Knappliga broytingin til eina positiva gongd er í hesum førum hend beint aftaná, at bygdirnar vóru knýttar saman við miðstaðarøkið í Norðuroyggjum. Eisini í Kallsoynni eru stórar og kostnaðarmiklar verkætlanir framdar, ið óivað hava verið ein viðvirkandi orsøk til eina meira positiva gongd í búsetingarmynstrinum. Í 1979-85 fingu bygdirnar í oynni vegasamband gjøgnum tey berghol, ið vóru gjørd frá 1979-85, og líka síðan fasta vegasambandið gjørdist veruleiki, er fólkatalið økt í báðum kommununum í oynni. Talva 2.4: Dømi um kommunur, har samferðsluíløgur hava viðvirkað til at menna fólkatalið Fólkatalið Kommuna 1 Byrgingin um Haraldssund/Kunoyartunnilin vórðu liðug í 1986/1988 2 Byrgingin um Hvannasund varð liðug í 1975 3 Kallsoyartunnlarnir vórðu lidnir 1979-85 Hagtøl: Frágreiðing um kommunurnar í Føroyum og Ársfrágreiðing fyri Føroyar 1998 At hava fast vegasamband er tó á ongan hátt ein trygd fyri vøkstur í fólkatalinum í einum lokalsamfelagi. T.d. hevur ein støðug minking verið í fólkatalinum í fleiri av teimum lítlu kommununum í Eysturoynni, hóast fasta vegasambandið. Um ein varin niðurstøða skal gerast um týdningin av samferðsluíløgum fyri búsetingarmynstrið í Føroyum er tað, at hóast stóru íløgurnar í samferðslukervið, er ein spakulig, men støðug miðsavning farin fram hesi seinastu 40 árini. Um hugt verður eftir verkætlanum, ið hava betrað nógv um samferðslumøguleikarnar hjá lokalsamfeløgum sæst tó, at gongdin á íbúgvaratalinum í summum økjum er vend til tað betra, beint aftaná, at verkætlanirnar vórðu framdar. Við tí støðugu miðsavning, ið hevur verið í føroyska samfelagnum sum heild, kann tað tó tykjast sannlíkt, at eisini hesi smápláss við tíðini fara at merkja gongdina móti einari miðsavning av íbúgvunum í teimum størri kommununum. Hetta er eisini niðurstøðan hjá Wachter (1998). 3.2. Útlendskar royndir Henda varna niðurstøða er í tráð við tær royndir, ið eru gjørdar í grannalondum okkara. Niðurstøðurnar úr frágreiðingum, ið viðgera hetta evni er ofta, at tað er ivasamt, um íløgur í samferðslukervið hava eina positiva ávirkan á økismenningina, um ikki íløgurnar loysa veruligar fløskuhálstrupulleikar fyri lokalsamfelagið. Í einari kanning av, hvønn týdning gerð av brúgvum til avbyrgd øki (m.a. oyggjasamfeløg) hava haft fyri økismenningina í Onglandi, staðfestir danskarin Maskell (1994), at tær positivu búskaparligu avleiðingarnar í mesta lagi eru sera lítlar, og í ringasta føri verða køvdar av sonevndum "sogupípu-effektum". Við hesum meinast við, at betraðir samskiftismøguleikar merkja, at arbeiðspláss í størri mun verða miðsavnaði í størri býarsamfeløgum. T.d. kunnu betri samferðslumøguleikar føra til, at lokal virkir og handlar, ið fyrr høvdu eitt lokalt monopol uppá virksemið, nú skulu kappast við størri virkir og handlar sum halda til í størri býarsamfeløgum. Hetta kann merkja, at vinnulívið á staðnum verður fyri einum bakkasti, um tað ikki klárar at umstilla seg til ta nýggju kappingina. Maskell sigur víðari: "I intet tilfælde synes den opgjorte regionale erhvervsøkonomiske effekt i sig selv at kunne retfærdiggøre den trufne investering." At arbeiðsplássini verða miðsavnaði merkir tó ikki altíð, at fólkatalið í smærri lokalsamfeløgunum minkar, tí eitt útbygt samferðslukerv merkir, at tað verður lættari at "pendla" aftur og fram millum bústað og arbeiðspláss. Í einari frágreiðing, sum norska Samferdselsdepartementet hevur umbiðið, verða úrslit endurgivin úr einamest norðurlendskum kanningum av týdninginum av samferðslukervinum fyri búskaparligu økismenningina. Hóast úrslit og kanningarhættir í hesum kanningum eru nokk so ymisk, ber til at gera eina varna niðurstøðu. Henda niðurstøða er, at íløgur í samferðslukervið møguliga kunnu menna búskapin í samfelagnum sum heild, men at íløgur í samferðslukervið neyvan av sær sjálvum menna akkurát tað øki, ið hevur fingið betri samband orsakað av íløgunum. Tvørturímóti vísir ein stórur partur av kanningunum á negativar avleiðingar fyri vinnurnar í teimum smærri lokalsamfeløgunum, ið fáa betrað samferðslumøguleikarnar. Sum heild kann sigast, at tað ikki er sjálvsagt, at íløgur í samferðslukervið uppá longri sikt virka mennandi fyri eitt lokalsamfelag. Um ein ger íløgur í samferðslukervið við tí endamáli at menna bygdirnar, eigur ein at hava eina heilt greiða fatan av, hvussu henda íløga heilt ítøkiligt kann verða viðvirkandi til at menna eitt ávíst lokalsamfelag. Eitt betrað flutningssamband kann ikki einsamalt menna bygdirnar. 4. Niðurstøða Niðurstøðan av øðrum parti er, at hóast búskaparfrøðingar mestsum eru á einum máli um, at góðir samskiftismøguleikar eru ein fortreyt fyri búskaparliga menning í samfelagnum sum heild, er føroyska samferðslukervið í dag so mikið væl útbygt, at kannast má, hvussu væl týðandi íløgur í samferðslukervið loysa seg samfelagsbúskaparliga, áðrenn tær verða framdar. Sjálvandi kunnu reint tekniskar orsøkir verða til eina umbygging av einum vegi, men umráðandi er, at ein altíð hevur fremst í huga, hvat borgarar og vinnulív kunnu væntast at fáa burturúr einari íløgu, og um hesir fyrimunir standa mát við kostnaðin. Kostnað-nyttu kanningar kunnu í hesum sambandi vera eitt hent amboð til at viga fyrimunir og vansar upp ímóti hvørjum øðrum. Aðrar orsøkir enn bert samfelagsbúskaparligar hava søguliga verið til at gera íløgur í samferðslukervið. Kanska serliga í Føroyum hava íløgur í samferðslukervið verið gjørdar, tí ynski hevur verið um at varðveita eitt spjatt búsetingarmynstur í Føroyum, og hildið hevur verið, at slíkar íløgur kundu vera viðvirkandi til at nøkta hesum ynski. Spurningurin er so bert, um íløgur, sum eru gjørdar í samferðslukervið veruliga kunnu vera viðvirkandi til at røkka hesum endamáli. Um hugt verður eftir føroyska samfelagnum sum heild, vísa tey fáu tøku hagtølini, at gongdin tey seinastu 40 árini hevur verið, at ein alsamt størri partur av fólkunum býr í størri kommununum, og serliga í høvuðsstaðarøkinum. Íløgurnar, ið eru gjørdar í samferðslukervið hava sostatt ikki kunnað steðga einari miðsavnan í búsetingarmynstrinum. Hetta er í stórum í tráð við útlendskar royndir, ið vísa, at tað er ójavnt hvussu samferðsluíløgur ávirka menningina í einum lokalsamfelagi. Í summum førum kunnu samferðsluíløgur vera ein viðvirkandi orsøk til, at vinnulívið verður fyri einum bakkasti, ella at fólkatalið minkar. Sannlíkt er tó, at summar íløgur í samferðslukervið í minsta lagi uppá stutt sikt hava virkað mennandi fyri talið av fólkum, ið støðast á hesum smáu kommunum. Hinvegin eru eisini dømir um kommunur, har fólkatalið hóast gott samband við miðstaðarøkir, er í støðugari minking. Alt í alt má niðurstøðan sostatt verða, at um ein ger íløgur í samferðslukervið við tí endamáli at menna eitt lokalsamfelag, er ikki vist, at tær røkka hesum endamáli. Íløgur kunnu menna fólkatalið uppá stutt sikt, men uppá longri sikt er sannlíkt, at aðrar, miðsavnandi kreftir fara at gera vart við seg. Hóast risaíløgur í samferðslukervið tey seinastu 40 árini býr ein alsamt størri partur av fólkunum í teimum størri kommununum. Triði partur: Planlegging av samferðslukervinum Í Føroyum hevur tað í stóran mun verið Landsverkfrøðingurin, ið hevur staðið fyri planleggingini av íløgum í vegir og havnir. Havnaútbyggingar eru aftaná seinna heimsbardaga vorðnar framdar eftir trimum 10 ára ætlanum, einari 6 ára ætlan og seinast einari 8 ára ætlan. Ringt er tó at meta um grundarlagið, ið hesar ætlanir eru gjørdar á. Einki alment skrivligt tilfar er, sum viðger havnaíløgurnar. Sannlíkt er tó, at planleggingin í stóran mun hevur verið grundað á ynskir frá kommunum, metingar hjá verkfrøðingum á Landsverkfrøðinginum og politisk signalir. Innan vegaøkið hava ongar ítøkiligar langtíðarætlanir verið, men Landsverkfrøðingurin hevur eisini her helst roynt at planleggja út frá teimum politisku signalum, ið teir hava fingið. Í høvuðsheitum hava sostatt ongar systematiskar uppgerðir verið av fyrimunum og vansum, ið standast av ítøkiligum verkætlanum. Tað kann tí tykjast upplagt at kanna, hvussu grannalondini hjá okkum hava skipað sína planlegging innan samferðslukervið. 1. Samferðsluætlanir í Norðurlondum 1.1. Noreg Í Noreg er tað Samferdselsdepartementet, sum hevur ábyrgdina av at gera langskygdar ætlanir á samferðsluøkinum. Hetta verður fyrst og fremst gjørt gjøgnum tær sokallaðu Stortingsmeldinger, ið eru frágreiðingar, sum verða lagdar fyri Stortinget at kjakast um og taka støðu til. Í einari samlaðari ætlan verða vanliga fleiri Stortingsmeldingar lagdar fram. Ein stortingsmelding viðger t.d. tey samferðslupolitisku málini, ið eru grundarlagið undir raðfestingini, og hvørji prinsippir, ið raðfest verður eftir. Eisini verður sambandið millum teir ymsu samferðslusektorarnar viðgjørt her, t.d. sambandið millum veg og jarnbreyt. Afturat hesi Stortingsmelding verður so ein ætlan gjørd fyri hvønn sektor sær, ið eisini verður løgd fyri Stortinget. Nýggjastu sektorætlanirnar, ið Samferdselsdepartementet hevur gjørt, eru hesar: Norsk veg- og vegtrafikkplan, Norsk jernbaneplan og Norsk luftfartsplan, allar gjørdar í 1996-97. Afturat hesum er sum nakað nýtt ein sektorætlan gjørd fyri havnir og infrastruktur í samband við flutning á sjónum. Hesar sektorætlanir geva eitt yvirlit yvir týðandi verkætlanir og tiltøk, sum ætlanin er at byrja ella halda áfram við í ætlanartíðarskeiðnum. Vanliga verða einstøku verkætlanirnar ikki viðgjørdar út í æsir í sjálvari sektorætlanini, men hagtøl um kostnaðin av verkætlanunum og virðismeting av avleiðingunum av at fremja tær verða viðgjørdar út frá lyklaorðum sum framkommelighet, miljø og trafikksikkerhet. Ætlaninar fevna um eitt tíðarskeið uppá 10 ár, við dentin lagdan á tey fyrstu 4 árini. Orsøkin til hetta er óivað, at stór óvissa er á ætlanum, ið hava longri tíðarhorisont enn stjórnartíðarskeiðið. Orsøkin til, at 10-ára ætlanir verða gjørdar er, at tær kunnu geva eina ábending um, hvussu einstakar verkætlanir hóska inn í samspælið við aðrar verkætlanir, so møguleikin fyri suboptimering minkar. Um tað t.d. stendur í ætlanini, at fast samband væntandi avloysir ferjusigling á einari ávísari leið um 8-10 ár, er tað eitt signal, ferjuoperatørurin kann nýta í íløgupolitikki sínum. Um verkætlanin er at byggja ein nýggjan høvuðsveg, ávirkar tað eisini, hvørjar íløgur, ið eiga at verða gjørdar í smærri, lokalar vegir í framtíðini, o.s.fr. Um hesi signalini ikki vóru til staðar, og ætlan bert var gjørd fyri fá ár í senn, er møguligt, at ferjuoperatørurin gjørdi íløgu í nýggja ferju við tí fyri eyga, at hon skuldi sigla í nógv ár afturat, ella at útbyggingar av kommunalum vegum vórðu gjørdir, ið ongan týdning høvdu haft, tá landsvegurin varð gjørdur fá ár seinni. Ein ítøkilig verkætlan kann bert koma við í langtíðarætlanina, um avleiðingarnar av at fremja hana eru gjølla viðgjørdar í samarbeiði millum Samferdselsdepartement og stovnar undir tí. Um t.d. ein vegur skal byggjast, verða konsekvensútgreiningar gjørdar av verkætlanini, har samfelagsbúskaparligar kostnað-nyttu (cost-benefit) kanningar eru ein týðandi partur av útgreiningini. Eisini verða aðrar, ikki virðismettar avleiðingar viðgjørdar, ávirkan á landslagið o.t. Sjálvandi kemur tað í Noreg líka væl sum aðra staðni fyri, at verkætlanir, ið ikki loysa seg samfelagsbúskaparliga, verða framdar. Fleiri orsøkir kunnu vera til hetta, t.d. regionalar ella fordeilingspolitiskar orsøkir. Hetta merkir ikki tað sama sum, at konsekvensútgreiningarnar ongan týdning hava, tí um tær eru væl gjørdar, krevjast góð argumentir fyri, hví ein verkætlan eigur at verða framd, um positiva árinið av íløguni ikki stendur mát við íløgukostnaðin. Í Stortingsmeldingunum sæst eisini, at av teimum verkætlanum, ið ætlanin er at fremja komandi 10 árini, hava bert heilt fáar eitt negativt árin á samfelagsbúskapin. Í Noreg eru stórar upphæddir nýttar seinastu árini til at fremja íløgur í samferðslukervið, og hevur tað í ávísan mun merkt, at rakstur og viðlíkahald ikki hevur verður raðfest so ovaliga. Í nýggjastu ætlanunum verður tó gjørt vart við hetta, og mælt verður til, at javnvágin millum íløgur og viðlíkahald verður betri. 1.2. Ísland Í Íslandi leggur ráðharrin í samferðslumálum ætlanir á hvørjum samferðsluøki sær fyri Altingið til samtyktar. Í hesum ætlanum er ásett hvussu fíggjarligu karmarnir til íløgur og viðlíkahald væntandi verða, og hvussu útreiðslurnar verða býttar út á ymsar verkætlanir. Tríggjar sektorætlanir verða gjørdar, ávíkavist fyri vegagerð, havnir og flogferðslu. Vanliga verða hesar samferðsluætlanir gjørdar fyri 4 ára tíðarskeið, men verða síðani endurskoðaðar annað hvørt ár. T.d. varð havnaætlan gjørd fyri 1995-99 og so aftur frá 1997-2001. Sum nakað nýtt verða eisini langtíðarætlanir gjørdar á vegaøkinum har tíðarhorisonturin verður øktur til 12 ár (1999-2010). Hetta skeiðið verður býtt upp í 3 fýra-ára skeið, og væntaðu útreiðslurnar til hvørja verkætlan sær býttar á hvørt fýra-ára skeiðið. Hesar 12-ára ætlanir eru tó ikki líka neyvar sum 4 ára-ætlanirnar, men viðgerða fyrst og fremst størri verkætlanir. Veikleikin við at gera ætlanir á hvørjum øki sær er, at broytingar á einum øki ofta ávirka onnur samferðsluøki. T.d. vil ein útbygging av einari havn kunna krevja útbyggingar av vegasambandinum til havnina. Tí setti ráðharrin í samferðslumálum fyrst í 1998 ein bólk, ið fekk til uppgávu at meta um, hvussu væl einstøku ætlanirnar hóska saman, og um ráðiligt er at samskipa einstøku ætlanirnar í eina heildarætlan fyri alt samferðsluøkið. Fyrimunurin við at samansjóða einstøku sektorætlanirnar er, at kannast kann, hvønn tørv á samferðslu ymisk økir hava, og so síðani gera eina heildarloysn fyri økini, ið umfatar havnir, veg og flogferðslu. Í Íslandi eru teir eisini farnir at arbeiða við kostnað-nyttu kanningum av teimum verkætlanum, ið eru í uppskoti, fyri betri at kunna raðfesta ymsu uppskotini til íløgur í samferðslukervið. Teir hava í hesum sambandi fingið vegleiðing úr Noreg, har teir hava drúgvar royndir við slíkum kanningum. 1.3. Danmark Danmark hevur ikki verið av ídnastu londum at gera heildarætlanir á samferðsluøkinum. Fyrsta ætlanin, ið kann sigast at bera brá av at vera ein heildarætlan, er Trafik 2005, ið danska Trafikministeriet gjørdi í 1993. Í hesi frágreiðing vórðu yvirorðnaðu prinsippini, ið arbeiðast skuldu eftir næstu 12 árini løgd fram, men einstakar verkætlanir vórðu ikki viðgjørdar nágreiniliga. Spurningurin er tó, hvussu nógv Trafik 2005 veruliga hevur havt at týða fyri framtíðar samferðslupolitikkin í Danmark. Í nýggjastu Trafikredegørelse frá Dansk Trafikministerium verður frágreiðingin bert nevnd í innganginum, men ongantíð aftur í sjálvari frágreiðingini. Harafturímóti verða fleiri hvít- og grønbøkur frá ES-kommissiónini neyvt lýstar í frágreiðingini, og danski samferðslupolitikkurin viðgjørdur út frá hesum ES-skjølum. Mangt bendir sostatt á, at danski samferðslupolitikkurin í stóran mun verður ávirkaður av ES-samstarvinum. Hóast samferðslupolitikkurin í Danmark ikki hevur nakra veruliga heildarætlan at halda seg til, verður í danska Vejdirektoratet gjørd ein neyv lýsing av einstøku verkætlanunum innan samferðsluøkið. M.a. verða kostnað-nyttu kanningar gjørdar av hvørjari einstakari verkætlan, og hevur Vejdirektoratet smíðað eitt telduforrit (PUS) til endamálið, ið lættir nógv um tað annars sera møtumikla arbeiðið at gera kostnað-nyttu kanningar. Telduforritið ger tað lagaligari at gera kostnað-nyttu kanningar, so nógvar ymiskar loysnir kunnu sammetast, um ein t.d. er í iva um, hvør teknisk loysn gevur mest nyttu í mun til kostnaðin. 1.3. Svøríki Í Svøríki er tað Riksdagen, ið samtykkir tey samferðslupolitisku málini, ið arbeiðast skal eftir í íløguætlanunum. Yvirorðnaða endamálið, ið Riksdagen hevur viðtikið er hetta: "At geva borgarum og vinnulívi í ymisku pørtunum av landinum eitt nøktandi, trygt og umhvørvisvinarligt samferðslukerv til lægst møguligan samfelagsbúskaparligan kostnað" Hetta endamál er síðani greinað út í fimm partar: Eitt samfelagsbúskaparliga effektivt samferðslukerv Reint umhvørvi Góð ferðslutrygd Atkomandi samferðslukerv Økismenning Út frá hesum málum gera stovnar undir Kommunikationsdepartementet uppskot til 10-ára íløgu- og rakstrarætlanir innan teirra øki, og skulu ætlaninar góðkennast av stjórnini. Endamálið við ætlanunum er fyrst og fremst, at samlaðu íløgurnar í størst møguligan mun skulu røkka omanfyri nevndu málum, og at javnvág er millum nýíløgur og rakstur. Hóast tað kanska er meira spennandi at gera nýíløgur enn at asfaltera ein veg, er raksturin tó avgerðandi fyri, hvussu ferðafólkið upplivir góðskuna á sambandinum og fyri, hvussu trygdin á kervinum er. Í Svøríki er hesi seinastu árini alt størri dentur lagdur á viðlíkahaldið, út frá tí áskoðan, at tað nyttar lítið at hava eitt væl útbygt samferðslukerv, sum er í vánaligum standi. Líkt er til, at parturin av samlaða tilfeinginum, ið verður nýttur til viðlíkahald, hækkar komandi árini, meðan parturin, ið verður nýttur til íløgur, minkar. Tí er umráðandi, at tær íløgur, ið verða framdar, eru tær skilabestu av teimum verkætlanum, ið eru í uppskoti. Áðrenn eitt uppskot til eina verkætlan kann gerast partur av samlaðu íløguætlanini, verður verkætlanin tí gjølla lýst, fyri at vita, hvussu hon væntandi kann viðvirka til, at samferðslupolitisku málini verða rokkin. Størsti parturin av íløguupphæddini verður nýttur til at betra um vega- og jarnbreytanetið. Svenska Vägvärket, ið er vegaumsitingin hjá stjórnini, ger so upp árliga, hvussu væl omanfyri nevndu málini verða rokkin hvat veganetinum viðvíkur, bæði kvantitativt og kvalitativt. Á sama hátt samstarvar Svenska Banvärket við Kommunikationsdepartementet um at viðgera íløgurnar í jarnbreytanetið. Kannað verður, hvussu verkætlaninar loysa seg samfelagsbúskaparliga (kostnað-nyttu kanningar), hvussu tær ávirka umhvørvið, ferðslutrygdina og atkomiligheitina í samferðslukervinum, og at enda, hvussu tær ávirka økismenningina í ymsu regiónunum í Svøríki. 1.5. Niðurstøða Í Norðurlondum er eitt sindur ymiskt í hvønn mun langtíðarætlanir verða nýttar til at útbyggja samferðslukervið. Felags eyðkenni eru tó, ið ein eigur at leggja til merkis. Stórur dentur verður lagdur á at greina út, hvussu verkætlanirnar kunnu viðvirka til at røkka tey samferðslupolitisku mál, ið lóggevandi valdið hevur samtykt. Kostnað-nyttu kanningar eru ein týðandi táttur í hesum lýsingum. Alsamt størri dentur verður lagdur á at samskipa ymisku sektorætlanirnar. Vanliga verða langtíðarætlanir gjørdar fyri ein 10-12 ár í senn, har dentur verður lagdur á at lýsa tey fyrstu 4 árini. Hesar ætlanir verða dagførdar við jøvnum millumbilum, t.d. annað ella fjórða hvørt ár. Fjórði partur: Kostnað-nyttu kanningar av týðandi verkætlanum 1. Hvat er ein kostnað-nyttu kanning? Ein kostnað-nyttu kanning er ein kanningarháttur har fyrimunir og vansar, ið standast av einari verkætlan miðvíst verða uppgjørdir á ein hátt, so hesir beinleiðis kunnu sammetast við kostnaðin av verkætlanini. Kostnað-nyttu kanningar verða nýttar sum raðfestingaramboð innan ymisk økir, men serliga vælegnaðar eru tær, tá avgerð skal takast um íløgur í samferðslukervið. Um kapasitetur er til at gera eitt stórt tal av kostnað-nyttu kanningum, kunnu tær verða nýttar til at raðfesta millum ymiskar verkætlanir. Eisini er vanligt at nýta kanningarháttin til at kanna samfelagsbúskaparliga árinið av ymiskum tekniskum loysnum til at røkja okkurt samband. Um ein t.d. ivast í, um tað er skilagott at gera ein tunnil, ið kann stytta koyristrekkið millum tvær bygdir, er ein kostnað-nyttu kanning eitt gott amboð at nýta til at kanna, um fyrimunirnir av einum slíkum tunnli standa mát við kostnaðin av at fremja hann. 1.1. Endamálið við einari kostnað-nyttu kanning Endamálið við at gera eina kostnað-nyttu kanning er at kanna, um ein verkætlan loysir seg samfelagsbúskaparliga ella ikki. Ein verkætlan loysir seg samfelagsbúskaparliga, tá teir persónar, ið fáa økta nyttu burturúr verkætlanini høvdu kunnað endurgoldið teimum, ið verða verri fyri av verkætlanini, og hóast hetta vera betri fyri enn áðrenn. Dentur má leggjast á "høvdu kunnað", tí ikki er neyðugt, at vinnararnir í veruleikanum endurgjalda teimum, ið verða verri fyri. Hetta merkir bert, at einans samlaða nyttan er av týdningi. Hvussu spjaðingin av nyttuni er, verður ikki viðgjørt. Um ein kostnað-nyttu kanning t.d. vísir, at ein íløga í ein nýggjan veg er samfelagsbúskaparliga gagnlig, eigur tað almenna at fremja hesa íløgu. Hetta merkir tó ikki, at øll verða betri fyri av íløguni. Tey, ið nýta vegin, verða betri fyri, meðan skattgjaldararnir sum heild verða verri fyri. Um ein skattgjaldari ongantíð ella bert sjáldan nýtir tann nýggja vegin, verður viðkomandi sum heild verri fyri. Tað avgerandi er tó, at tey, ið nýta vegin, fáa so stóra nyttu av honum (spardar útreiðslur og spard tíð), at tey høvdu verið til reiðar at goldið teimum, ið ikki nýta vegin, og hóast hetta vera betri fyri enn áðrenn vegurin varð bygdur. Styrkin í samfelagsbúskaparligum metingum av almennum íløgum er fyrst og fremst, at ein slík kanning kann vísa, um samfelagið sum heild gerst betur fyri av einari ætlaðari íløgu. Um kostnað-nyttu kanningin vísir, at hetta ikki er so, noyðast fyritalarar fyri verkætlanum at hava góðar próvgrundir fyri, hví tað hóast alt er eitt gott hugskot at fremja hesa íløgu. Slíkar próvgrundir kunnu t.d. verða atlitið til økismenning, bygdamenning o.t. Samanumtikið kann tað sigast, at um nyttan av teimum avleiðingum, ið standast av einari verkætlan er størri enn kostnaðurin, loysir verkætlanin seg samfelagsbúskaparliga. Spurningurin er so hvørjar avleiðingar, ið eiga at verða viðgjørdar í einari kostnað-nyttu kanning. 1.2. Ástøðiliga grundarlagið undir kostnað-nyttu kanningum Kostnað-nyttu kanningarnar í hesari frágreiðing eru bygdar á eitt vælferðarbúskaparligt ástøði, og merkir tað, at tað eru broytingar í nyttuni hjá tí einstaka persóninum, ið eru av týdningi. Hetta merkir eisini, at orðið "samfelagsbúskaparligt" í hesum kanningum verður nýtt í breiðum týdningi. "Samfelagsbúskaparligt" merkir ikki, at talan bert er um avleiðingar fyri virkir og broytingar í ítøkiligum kostnaðum, men eisini hvussu einstaklingar virðismeta avleiðingarnar av einari verkætlan. Um fólk halda tað verða so møðsamt at standa og bíða við eina ferjulegu, at tey høvdu verið til reiðar at goldið fyri at sloppið undan hesari bíðitíð, verður kostnaðurin av hesari bíðitíð eisini íroknaður, um so hesin kostnaður ikki beinleiðis sæst aftur í almennum búskaparhagtølum. Flestu kostnað- nyttu kanningarnar verða í dag gjørdar eftir einum vælferðarbúskaparligum leisti. Samlaðu samfelagsbúskaparliga nyttuna av einari verkætlan finnur tú so við at leggja broytingar í nyttuni hjá øllum einstaklingum saman. Sjálvandi hevði verið best, um allar hugsandi avleiðingar av einari verkætlan vórðu viðgjørdar, men tað er ikki altíð møguligt at gera í royndum. Høvuðsreglan er, at allar týðandi avleiðingar ið standast av einari ávísari verkætlan eiga at verða viðgjørdar í einari slíkari kanning. Treytin er tó, at hesar avleiðingar kunnu: kvantifiserast virðismetast Um týðandi avleiðingar av einari verkætlan ikki kunnu kvantifiserast og virðismetast, kann tað hóast alt verða skilagott at gera eina kostnað-nyttu kanning, tí tú tá betri kanst meta um, hvussu stórt virðið av teimum ikki-virðismettu avleiðingunum skal vera, áðrenn verkætlanin ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga. Um útrokningar t.d. vísa, at ein verkætlan gevur eitt samfelagsbúskaparligt íkast, ið er 50 mió. kr., men samstundis fer illa við landslagnum, kann støða takast til, um hetta avlop er nóg stórt til at verkætlanin skal fremjast, hóast hon hevur eitt negativt árin á landslagið. Um ein kanning hinvegin vísir, at samfelagsbúskaparliga úrslitið er negativt, má støða takast til, um avleiðingar, ið ikki eru virðismettar, eru nóg positivar til at verkætlanin hóast alt eigur at verða framd. Nakrar avleiðingar av einari verkætlan eru lættar at kvantifisera og virðismeta. Hetta eru serliga avleiðingar, har ein marknaðarprísur finst at virðismeta við. Sum eitt dømi kann nevnast spardar bensinútreiðslur og tíðarkostnaður hjá fólki í vinnuørindum. Aðrar týðandi avleiðingar eru verri at kvantifisera, men tað verður ofta roynt, hóast eingin ítøkiligur marknaðarprísur finst. Sum dømi kann nevnast kostnaður av frítíð og forðingarkostnaður. Tá eingin marknaðarprísur er at styðja seg til, mugu aðrir hættir nýtast, t.d. spurnarkanningar. 1.3. Nútíðarvirði av avleiðingum í kostnað-nyttu kanningum Í kostnað-nyttu kanningum verða útrokningar gjørdar fyri eitt langt tíðarskeið, vanliga uml. 30 ár, og verður hetta gjørt av tí einføldu orsøk, at ein íløga vanliga kastar fyrimunir av sær í langa tíð framyvir. Hesir fyrimunir kunnu t.d. vera spardar bensin- og akfarutreiðslur, spard tíð, og færri ferðsluóhapp. Hesir fyrimunir kunnu væntast at halda áfram í allari tí teknisku livitíðini hja íløguni. Tað er tó ikki líkamikið, nær í hesum tíðarskeiðnum, fyrimunirnir eru. Um positivu avleiðingarnar av einari íløgu verða virðismettar til 2 mió. kr. árliga, merkir tað ikki, at aftaná 30 ár er virðið økt til 60 mió. kr. Orsøkin er, at árliga virðið minkar við tíðini, so at um virðið í ár 0 er tvær mió. kr., er tað nakað minni í ár 1. Í ár 30 er árliga virðið minkað til ein brøkpart av upprunaliga virðinum uppá 2 mio. kr. Hvussu ber hetta til? Fleiri orsøkir eru til hetta. Tann fyrsta er, at fólk virðismeta fyrimunir hægri, tess skjótari tey fáa ágoðan av teimum. Um tú t.d. verður spurdur um tú vilt hava 1000 kr. útgoldnar nú ella um eitt ár, høvdu tey flestu valt at fingið tær útgoldnar nú. Um tú í staðin varð spurdur, um tú vildi hava 1000 kr. nú ella 1100 um eitt ár, høvdu óivað verið fleiri, ið vildu hava tær 1100 krónurnar um eitt ár. Um fólk líka fegin vildi móttikið 1000 kr. nú sum 1100 kr. um eitt ár, siga vit, at tíðarrentan er 10% (10% av 1000 kr. = 100 kr). Vanliga verður tó roknað við, at reala tíðarrentan er o.u. 2 % p.a. Tann næsta orsøkin til, at virðið á ágóðunum minkar við tíðini er, at um verkætlanin ikki varð framd, kundi íløgan verðið nýtt til annað endamál. Um íløgan í staðin varð gjørd í privatu vinnuni, kundi hon givið eitt íkast til búskapin, ið er hægri enn reala tíðarrentan. Spurningurin er tó, hvat hevði hent við pengunum, um verkætlanin ikki varð framd. Neyvan hevði øll upphæddin verið nýtt til at gera íløgur í privatari vinnu. Meira sannlíkt er, at pengarnir høvdu verið nýttir til at geva borgarum og vinnulívi skattalætta, ella til at gjalda aftur landskassaskuld. Um pengarnir vórðu nýttir til skattalættar, hevði bert partur av upphæddini verið nýttir til privatar íløgur, t.e. marginali íløguparturin av inntøku. Partur av skattalættanum hevði verið nýttur til vanliga nýtslu. Um pengarnir vórðu nýttir til at gjalda aftur skuld, hevði landskassin fingið eina sparda útreiðslu, ið møguliga er eitt vet hægri enn marginala tíðarrentan. Í hesum kostnað-nyttu útrokningum verður tó roknað við, at afturgjaldingin av landskassaskuldini er komin í fasta legu, sum ikki verður stórvegis ávirkað av marginalum broytingum í fíggjarstøðuni hjá Landskassanum. Tí er roknað við, at um íløgan varð spard, hevði hon verið nýtt til skattalætta. Støðið á kalkulatiónsrentuni, ið nýtt verður í hesum kanningum, verður tí onkunstaðni millum marginalu tíðarrentuna og alternativu avkastrentuna, um íløgan varð gjørd í tí privata sektorinum, orsakað av, at bert partur av skattalættanum verður nýttur til íløgur í tí privata. Kalkulatiónsrentan, ið nýtt verður í hesum útrokningunum, er 4%. Kalkulatiónsrentan verður nýtt til at rokna kostnað og virðismettu avleiðingarnar um til nútíðarvirði, so kostnaður og avleiðingar, ið fella í ymsum tíðarskeiðum, kunnu samanberast. Hetta merkir, at um positivu avleiðingarnar av íløguni árliga verða virðismettar til tvær mió. kr., er nútíðarvirðið av virðismettu avleiðingunum í: ár 0 = 1,04-0 *2 mió. kr. = 2 mió. kr. ár 1 = 1,04-1 *2 mió. kr. = 1,92 mió. kr. ár 2 = 1,04-2 *2 mió. kr. = 1,85 mió. kr. ár 3 = 1,04-3 *2 mió. kr. = 1,78 mió. kr ... ár 30 = 1,04-30 *2 mío. kr. = 0,62 mió. kr. Tilsamans yvir 30 ár verður nútíðarvirðið av virðismettu positivu avleiðingunum av verkætlanini (2 mió. kr. árliga) sostatt ikki 60 mió. kr. men 36,6 mió. kr. Hetta merkir, at nettokostnaðurin av verk-ætlanini í mesta lagi skal vera 36,6 mió. kr. í nútíðarvirði, um verkætlanin skal loysa seg samfelagsbúskaparliga. 1.4. Kostnað-nyttu kanningar sum raðfestingaramboð Ein kostnað-nyttu kanning kann nýtast til at meta um samfelagsbúskaparliga virðið av einari verkætlan, men um kapasitetur er til at gera eitt stórt tal av kostnað-nyttu kanningum, kunnu kanningarnar eisini nýtast til at raðfesta ymiskar verkætlanir innan samferðsluøkið. Sum nevnt skulu virðismettu avleiðingarnar (nyttan) av einari verkætlan vera størri enn kostnaðurin, um verkætlanin skal loysa seg samfelagsbúskaparliga, men um fleiri verkætlanir geva eitt samfelagsbúskaparligt íkast, hvør verkætlan skal so raðfestast fremst? Um landskassin hevði óavmarkað tilfeingi, áttu sjálvandi allar verkætlanir, ið vóru samfelagsbúskaparliga gagnligar, at verið framdar skjótast gjørligt. Tað er tó eingin loyna, at hvør króna á fíggjarlógini má snarast fleiri ferðir, fyri at fáa alt at ganga upp, og tað er tí bert rúm fyri avmarkaðum nýíløgum innan samferðsluøkið. Ein møguleiki kundi verið at raðfest ta verkætlan fremst, ið gevur størsta samlaða samfelagsbúskaparliga íkastið, men tá tilfeingið er avmarkað, er hetta ikki rætta loysnin. Í staðin eigur tann verkætlan at verða raðfest fremst, ið gevur størsta samfelagsbúskaparliga íkastið í mun til hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður til verkætlanina í tíðarskeiðnum. Til at raðfesta við verður tí roknaður ein nyttu-kostnaðar brøkur, ið vísir lutfallið millum samfelagsbúskaparliga íkastið og kostnaðin av verkætlanini. Tess hægri nyttu-kostnaðar brøkur, tess gagnligari er verkætlanin í mun til hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður. Ástøðiliga virðið á nyttu-kostnaðar brøkinum kann vera frá -óendaligt til pluss óendaligt. Meira vanligt er tó, at virðini liggja í intervallinum -1 til uml.+1. Eitt dømi kann vísi, hvussu raðfestingin fer fram. Støða skal takast til, hvør av tveimum verkætlanum skulu raðfestast fremri. Í kostnað-nyttu kanningunum er komið fram til hesi úrslit: Verkætlan 1 Verkætlan 2 Virðismettar avleiðingar í nútíðarvirði (nytta) 50 mió. kr. 27 mió. kr. Íløgukostnaður í nútíðarvirði 40 mió. kr. 20 mió. kr. Fyrst verður samlaða samfelagsbúskaparliga íkastið (SÍ) roknað: V1: SÍ = 50-40 mió. kr. = 10 mió. kr. V2: SÍ = 27-20 mió. kr. = 7 mió. kr. Um bert verður hugt eftir samlaða samfelagsbúskaparliga íkastinum, hevði Verkætlan 1 verið framd. Tá tilfeingið er avmarkað, er tó eisini neyðugt at viðgera kostnaðin hjá landskassanum av at fremja ymsu verkætlaninar. Tí verður nyttu-kostnaðar brøkurin (NKB) fyri báðar verkætlaninar eisini útroknaður. V1: NKB = 10 mió. kr. / 40 mió. kr.= 0,25 V2: NKB = 7 mió. kr. / 20 mió. kr. = 0,35 Nyttu-kostnaðar brøkurin vísir, at mest gagn fæst úr hvørjari landskassakrónu um verkætlan 2 verður framd, og verður hendan tí raðfest fremri av báðum verkætlanunum. Um so varð, at nyttu-kostnaðar brøkurin var negativur, hevði samfelagið sum heild verið verri fyri, um verkætlanin varð framd. Hetta merkir tó ikki, at verkætlanin undir ongum umstøðum eigur at verða framd. Onnur fyrilit kunnu tala fyri at fremja eina verkætlan hóast hon samfelagsbúskaparliga er verri fyri. T.d. kann ein grundgeving vera, at tú vilt stuðla útjaðaran, ella at tú vilt stuðla ávísum virksemi í einum øki. Ein eigur tó at vera serliga varin við slíkum íløgum, har ágóðarnir, ið fólkini fáa burtur úr ikki standa mát við kostnaðin. Í hvørjum einstøkum føri verður talan um eina konkreta meting. 1.5. Samanumtikið Kostnað-nyttu kanningar Eru praktisk amboð, ið m.a. kunnu nýtast, tá avgerð skal takast um íløgur í samferðslukervið. Virðismeta týðandi avleiðingar, ið standast av einari verkætlan, og sammeta hesar við kostnaðin. Kunnu nýtast at raðfesta ymsar verkætlanir, við at kanna, hvørjar verkætlanir geva størsta íkastið í mun til hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður til at fremja verkætlanina. 2. Virðismeting av avleiðingum í kostnað-nyttu kanningunum Sum nevnt varð omanfyri, verða bert avleiðingar viðgjørdar, ið eru týðandi, og sum tað er møguligt at kvantifisera og virðismeta. Í teimum kostnað-nyttu kanningum, ið eru gjørdar, eru hesar avleiðingar mettar at lúka krøvini: Tíðarkostnaður Akfarskostnaður Forðingarkostnaður Nyttan av øktari ferðslu Kostnaður av ferðsluóhappum Rakstrarkostnaður av verkætlanum Íløgukostnaður av verkætlanum At hesar avleiðingar eru viðgjørdar, merkir ikki tað sama sum, at tær verða nýttar í øllum kanningunum. Orsøkin kann verða, at allar ikki eru viðkomandi í samband við eina ítøkiliga verkætlan, ella at ringt er at meta um onkra avleiðing, um verkætlanin verður framd. Av øðrum týðandi broytingum, ið tað er ringt at kvantifisera ella virðismeta kunnu nevnast: broytingar í landslagnum og ávirkan á sjúkraflutning. Hesar eru ikki viðgjørdar í kanningunum. Á teimum næstu síðunum verður greitt frá, hvussu avleiðingarnar, ið standast av einari verkætlan, verða virðismettar. Tíðarkostnaður Um ein verkætlan førir við sær, at ferðafólk nýta styttri tíð at flyta seg úr einum staði í annað, er hetta ein positiv avleiðing, ið eigur at verða roknað við í einari kostnað-nyttu kanning. Í øllum kanningum er ávirkanin á koyritíðina viðgjørd. Harafturat eru siglitíð, verulig bíðitíð og fjald bíðitíð viðgjørd í kanningum, har talan er um, at fast samband møguliga skal avloysa eitt ferjusamband. Koyritíðin verður roknað sum funktión av strekkinum og meðalferðini, meðan siglitíðin verður ásett við máting. Bíðitíðin við ferjulegur verður mett í mun til, hvussu ofta ferjunar sigla, vanliga er hon o.u. 10-15 min. í miðal. Fjalda bíðitíðin er tíðin, ið stendst av, at ferjan ikki akkurát siglir, tá tú hevur tað fyri neyðuni. Av tí, at møguligt er leggja tíðina hjá sær til rættis, so fjalda bíðitíðin kann nýtast til okkurt munagott, vektast fjalda bíðitíðin í hesari kanning bert við 1/3 av vanligari bíðitíð. Tá tíðarkostnaðurin skal ásetast má skynast millum fólk í arbeiðsørindum og fólk í frítíðarørindum. 1) ferðandi í vinnuørindum Tá fólk í arbeiðsørindum nýta tíð upp á at flyta seg frá einum staði til eitt annað, fer tíð til spillis, ið kundi verið nýtt produktivt. Tí skal virðið av styttri ferðatíð setast ájavnt við miðal tímalønina. Fyri fólk í persónbilum og ferðandi í bussum, verður miðal tímalønin fyri faklærd nýtt, meðan tíðarkostnaðurin fyri fólki í lastbilum verður sett ájavnt við miðal tímalønina fyri ófaklærd. Roknað verður við, at allir lastbilar koyra í arbeiðsørindum. Sostatt verður sum heild roknað við, at spard arbeiðstíð verður nýtt produktivt. 2) ferðandi í frítíðarørindum Meira torført er at áseta prísin fyri frítíð, tí eingin marknaðarprísur finst at taka støði í. Tá prísurin fyri frítíð skal ásetast, er tí neyðugt við spurnarkanningum, har fólk verða spurd, hvat tey høvdu verið til reiðar at goldið fyri sparda ferðatíð. Ongar føroyskar kanningar finnast har hesin spurningur verður viðgjørdur, men í øðrum norðanlondum eru slíkar kanningar gjørdar. Prísurin fyri hvønn spardan tíma varierar í kanningunum millum 20-40% av einari miðal tímaløn hjá einum faklærdum. Av tí at tað er óvist, hvussu føroyingar virðisseta nýttu frítíðina, er ein meira varin satsur nýttur í hesari kanning. Kostnaðurin av frítíð er settur til 10% av miðal tímalønini hjá einum faklærdum. Akfarskostnaður Tá samlaði akfarskostnaðurin skal finnast, má skynast millum fastan og variablan akfarskostnað. Tann fasti akfarskostnaðurin er tann avskrivingin, ið má gerast, um so bilurin koyrir ella ikki. Hesin kostnaður er ein funktión av tíðini, og verður sostatt útroknaður sum eitt krónutal fyri hvønn tíma. Tann variabli akfarskostnaðurin er tann eyka kostnaðurin, ið stendst av, at bilurin koyrir: brennievni, slit á materiell o.s.fr. Tann variabli kostnaðurin verður partvíst roknaður sum eitt krónutal fyri hvønn koyrdan km., partvíst við at rokna út hvussu nógv brennievni, bilarnir nýta á ymsu strekkjunum. Tá kostnaðurin av brennievni verður roknaður út, verður hædd tikin fyri, hvussu brattir vegirnir eru, umframt hvussu krappir bogarnir í vegnum eru. Prísurin fyri hvønn km. er gjørdur við støði í roknihætti hjá danska Vegdirektoratinum, tó er hædd tikin fyri føroysku prísleguni. Roknað verður við ymiskum satsum fyri persón- og lastbilum. Fasti akfarskostnaðurin hjá persónbilum er mettur at vera so lítil, at hann í hesi kanning er settur til 0. Hjá lastbilum er fasti akfarskostnaðurin hinvegin ikki heilt lítil. Hetta er m.a. orsakað av útreiðslum til administratión, garagu og alternativkostnað. Forðingarkostnaður Norskar kanningar hava víst, at annar kostnaður enn bert fjald og vanlig bíðitíð stendst av at vera bundin til eitt ferjusamband. Hesin forðingarkostnaður er m.a., at fólk halda tað verða møðsamt at skula ferðast til ferjuleguna, bera viðføri umborð, finna ein buss hinumegin aftur o.s.fr. Harafturat kanst tú við einum ferjusambandi ikki ferðast seint um kvøldið og um náttina. Ferðandi setast tí ofta aftur, tí tey ikki halda tað vera alt stríðið vert at ferðast, og so noyðast at skunda sær avstað aftur. Forðingarkostnaður er eisini eitt úrslit av óvissuni um pláss er umborð, um ferðast verður í bili. Hesin kostnaður er enn størri fyri ferðandi í vinnuørindum. Tess styttri, ið er millum ferjufráferðirnar, tess minni er hesin forðingarkostnaður. Onkur vil kanska halda, at forðingarkostnaður ikki er ein veruligur búskaparligur kostnaður, men kanska meira er at javnmeta við vanligt grenj ella leti. Tað er tó umráðandi at minnast til, at kostnað-nyttu kanningar byggja á eitt vælferðarbúskaparligt ástøði, og at tað tí er avgerandi, hvussu fólk virðismeta broytingarnar, ikki hví tey gera tað. Norskar royndir hava víst, at um forðingarkostnaðurin ikki verður íroknaður, undirmeta forsøgnir um ferðslulop tað veruliga ferðslulopið, og at støddin á forðingarkostnaðinum hevur ávirkan á ferðamynstrið hjá fólki. Virðismetingin av forðingarkostnaðinum er gjørd við støði í norskum kanningum. Roknað er við ymiskum prísum, alt eftir hvussu títt ferjurnar sigla. Virðismetingin verður gjørd fyri hvønn ferðandi persón. Nytta av øktari ferðslu Um ferðslulop verður, verða útreiðslurnar til ferðing eisini øktar. Sostatt kann tað tykjast sum, at økt ferðsla bert er ein útreiðsla fyri samfelagið. Tó má havast í huga, at orsøkin til, at fólk ferðast meira er, at nyttan tey fáa burturúr at ferðast er økt. Hetta er nyttan av øktari ferðslu, t.e. tann eyka nyttan, ið er orsøk til tað øktu ferðingina. Hendan verður funnin við at meta um broytingina í sonevnda forbrúkarayvirskotinum, umframt framleiðarayvirskotinum, um bummpengar verða kravdir. Hetta finst sum støddin á einum øki undir eftirspurningskurvini fyri ferðing um sundið. Kostnaður av ferðsluóhappum Um tú spurdu fólk, høvdu tey flestu óivað hildið, at tað ikki varð rætt at áseta eitt virði á spard ferðsluóhapp. Tað kann tykjast kalt og kyniskt at seta prís á eitt menniskjalív, ella á fólk, ið verður løstað í ferðsluni. Summi vilja halda, at tað er ómøguligt at gera eitt menniskjalív upp í pengum. Tað er tó umráðandi at minnast til, at tað er ikki kostnaðurin av einum mistum menniskjalívi, ið verður virðismett, men heldur virðið av einum spardum hagfrøðisligum menniskjalívi. Óivað eru øll samd um, at um vit við at nýta nakrar milliónir kunnu bjarga einum ávísum persóni, ið vit vita hvør er, og sum er illa løstaður, eigur hetta at verða gjørt. Spurningurin er tó ikki heilt so einfaldur, tá tað snýr seg um eitt hagfrøðisligt menniskjalív, har vit ikki vita hvør persónurin er, og har tað ikki er vist, at teir pengarnir vit nýta, veruliga bjarga einum menniskjalívi. Vit síggja onga ítøkiliga ávirkan av teimum pengunum vit geva, bert í onkrari talvu, har greitt verður frá, at t.d. talið av ferðsluóhappum er minkað nakað í mun til í fjør. Um fólk flest halda hagfrøðislig menniskjalív vera meira týdningarmikil enn nakað annað, kann tað tykjast løgið, at øll fíggjarlógin ikki verður nýtt til sjúkrahúsverkið og til fyribyrgjandi tiltøk av ymsum slag. Veruleikin er, at tað fyri flestu fólkum ikki bert er umráðandi at bjarga so nógvum menniskjalívum sum møguligt, men eisini at tryggja, at tey fólk, ið búgva her í samfelagnum hava tað gott. Tí nýta vit eitt ávíst, avmarkað tilfeingi til at tryggja, at sannlíkindini fyri, at eitt tilvildarligt menniskja brádliga skal lata lív, verða so lítil sum gjørligt. Spurningurin verður tí, hvar vit fáa mest burturúr tí avmarkaða tilfeingi, vit vilja nýta til at tryggja okkum við. Ikki er vist, at peningurin er best nýttur til at bøta um okkurt vegastrekki, møguliga átti hann at verið nýttur onkra aðra staðni. Sum heild kann sigast, at um minkingin í talinum av ferðsluóhappum ikki stendur mát við, hvussu nógvan pening tú nýtir til at bøta um vegastrekkið, átti hann at verðið nýttur onkra aðra staðni. Um tú t.d. væntar, at ein íløga uppá 100 mió. at tryggja ein veg bert førir við sær, at samlaða talið av persónskaðaóhappum á strekkinum minkar við einum óhappi um árið, er spurningurin, um ikki hesin peningur varð betri nýttur aðrastaðni, t.d. í sjúkrahúsverkinum. Spurningurin er so, hvussu tú virðismetir ein hagfrøðisligan persónskaða ella eitt hagfrøðisligt menniskjalív. Hvat persónskaðum viðvíkur, er ein møguleiki at spyrja einstaklingar, hvat tey høvdu verið til reiðar at goldið fyri at minka um kjansin at verða rakt av onkrari vældefineraða ólukku við 1%, t.d. at missa sjónina á einum eyga ella at bróta beinið. Tá er møguligt at rokna út, hvussu fólk á leið virðismeta ein hagfrøðisligan skaða. Trupulleikin við slíkum metingum er, at tú ofta ikki veitst hvussu tað følist at verða raktur av onkrum óhappi, og tí er ikki vist, at tín virðismeting er nóg neyv. Tí verður eisini roynt at spyrja fólk, ið eru rakt av onkrum vældefinaraðum skaða, á hvønn hátt hetta ávirkar teirra gerandisdag, og síðani nýta hesar upplýsingar í metingum sínum. Tosað verður í hesum sambandi um, at persónar, ið hava fingið onkran skaða hava ein ávísan "vælferðarmiss". Í Noreg og Danmark hava kanningar verið framdar, ið royna at virðismeta ferðsluóhapp við persónsskaða umframt ferðsluóhapp uttan persónskaða. Í slíkum kanningum verður partvíst kannað, hvørjar beinleiðis útreiðslur standast av einum slíkum ferðsluóhappi (sjúkrahús, løgregla, framleiðslutap, materiellur skaði o.s.fr.), umframt eina leysliga meting av tí vælferðarmissi, ið persónurin er fyri. Í Danmark varð kostnaðurin av einum ferðsluóhappi við persónskaða í 1992 í miðal settur at vera uml. 1,2 mió. kr. Í Noreg er hetta tal væl hægri, í miðal 2 mió. kr fyri hvørt persónskaðaóhapp. Tað er serliga virðið av einum hagfrøðisligum menniskjalívi, ið verður mett væl hægri, heilar 11 mió. kr. hægri enn í Danmark. Av tí, at ongar slíkar kanningar eru gjørdar í Føroyum, verða norsku tølini nýtt í hesari kostnað-nyttu kanningini. Orsøkin til, at júst norsku og ikki donsku tølini verða nýtt er, at tá eingi føroysk tøl finnast, eigur virðið av tiltøkum, ið kunnu betra um ferðslutrygdina heldur at verða yvirmett, enn at verða undirmett. Miðal kostnaðurin av einum ferðsluóhappi uttan persónskaða er settur til 30.000 kr. Rakstrarkostnaður Ein verkætlan vil oftast føra til broytingar í rakstrar- og viðlíkahaldskostnaði, og verður hesin kostnaðurin mettur fyri hvørja verkætlan sær. Tøl eru fingin til vega frá Landsverkfrøðinginum og Strandfaraskip Landsins. Rakstrar- og viðlíkahaldskostnaðurin av einum vegi er fyrst og fremst kostnaðurin av asfaltering, útskifting av vegstokki og prestum, hald av vegjaðara, vegamerking, og kavarudding. Rakstrarkostnaðurin av einum ferjusambandi er útreiðslur til manning, brennievni, viðlíkahald, ferjulegu, v.m. Rakstrar- og viðlíkahaldskostnaðurin av einum bergholi er til elútreiðslur (ljós, viftur og møg. pumpur), asfaltering, vegamerking og vanligt viðlíkahald. Um eitt berghol er fíggjað við bummpengum, standast eisini útreiðslur av bummpengainnkrevjingini. Íløgukostnaður Til at virðismeta íløgukostnaðin av undirsjóartunnlum, tunnlum, vegastrekkjum og ferjum eru metingar frá Strandferðsluni og Landsverkfrøðinginum nýttar. Hesar kostnaðarmetingar kunnu vera óneyvar, og óvissan liggur ofta um +/- 25%. Tí verða vanliga gjørdar sonevndar viðkvæmiskanningar, at vita, hvussu tað ávirkar úrslitið, um íløgukostnaðurin verður størri ella minni enn mett. Felags um virðismetingina Allir prísir eru frároknaðir MVG, men faldaðir við einum avgjaldsfaktori. Hesin avgjaldsfaktor verður nýttur til at taka hædd fyri tí avlaging, ið stendst av skattum og avgjøldum. Orsøkin til, at ein avgjaldsfaktor verður nýttur er, at tá íløgur verða gjørdar í onkra verkætlan, verður tilfeingi nýtt, ið annars kundi verið nýtt til aðra produktión. Hvat er so marknaðarvirði av hesum tilfeingi? Eitt dømi kann lýsa støðuna. Um ein persónur verður settur at arbeiða upp á ein undirsjóvartunnil til eina standardtímaløn o.u. 100 kr. í tíman, má roknast við, at virðið av tí arbeiði, viðkomandi kundi gjørt í aðrari produktión má vera 100 kr. ab fabrik. Marknaðarvirðið av hesum arbeiði er tó 100 kr. + avgjøld. T.v.s. at um t.d. 25% MVG er á tí vøru, viðkomandi hevði gjørt, hevði marknaðarvirði fyri 1 tíma framleiðslu verið 125 kr. Tað er tó ógjørligt at siga nágreiniliga, hvørja framleiðslu, hesin hevði arbeitt við, um hann ikki hevði arbeitt við undirsjóvartunnlinum. Tí má roknast við einum miðalavgjaldi fyri alla framleiðslu í landinum. Sostatt er marknaðarvirðið í flestu førum prísurin ab fabrik faldað við einum nettoavgjaldsfaktori, ið er eitt miðaltal fyri skattir og avgjøld á vørum og tænastum. Undantøk eru tó, t.d. tá tilfeingi verður nýtt, ið annars ikki hevði nýtt í aðrari framleiðslu. Fyri nágreiniligari viðgerð, sí Samfundsøkonomisk projektvurdering (1989) frá danska Finansministeriinum. Vanliga verða tveir tílíkir avgjaldsfaktorar nýttir: Almennur nettoavgjaldsfaktor fyri innanlands framleiðslufaktorar Nettoavgjaldsfaktor fyri innfluttar framleiðslufaktorar Tann í 1) nevndi faktorur er útroknaður til at vera uml. 1,13. Tann í 2) nevndi faktorur er útroknaður til uml. 1,17. Ofta vil tað tó vera ómøguligt ella ógvuliga tíðarkrevjandi í hvørjum einstøkum føri at áseta, hvussu stórur partur av einari vøru ella produktión, ið er innflutt. Í hesum førum verður roknað við einum miðalfaktori, ið er 1,15. Í talvu 1 niðanfyri eru felags roknifortreytirnar ásettar. Aðrar roknifortreyitr eru serstakar fyri hvørja verkætlan, og eru lýstar í sambandi við kanningarnar í 3. broti. Talva 1: Felags roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Reellur diskonteringsfaktor % 4 Bensinprísur u kr/l 3,08 v kr/l 7,66 Dieseloljuprísur u kr/l 2,04 v kr/l 3,42 Bensinnýtsla hjá persónbilum eftir sløttum km/l 12 Dieseloljunýtsla hjá lastbilum eftir sløttum km/l 6 Tímaløn faklærd kr/t 100 ófaklærd kr/t 85 Kostnaður av frítíð partur av tímaløn % 10 Fastur akfarskostnaður u persónbilar kr/t 0 u lastbilar kr/t 75 Variabul akfarskostnaður (ekskl. orkunýtslu) u persónbilar kr/km 0,60 u lastbilar kr/km 0,75 Marginalur el-framleiðsluprísur u kr/kWh 0,40 Avgjald pr. el-innlegging <10.000 kWh u fast árligt gjald kr 500 Forbrúkara elprísur <10.000 kWh u nýtslugjald kr/kWh 1,27 Avgjald pr. el-innlegging 10.000-100.000 kWh u fast árligt gjald kr 1500 Forbrúkara elprísur 10.000-100.000 kWh u nýtslugjald kr/kWh 1,17 Avgjald pr. el-innlegging >100.000 kWh u fast árligt gjald kr 5500 Forbrúkara elprísur >100.000 kWh u nýtslugjald kr/kWh 1,13 Partur av bussferðandi í vinnuørindum % 5 Partur av persónbilum í vinnuørindum % 10 Meðaltal av fólki í akførum (við førara) vinna 1,5 frítíð 2 Kostnaður av hagfrøðisligum ferðsluóhappi uttan persónskaða 30.000 Kostnaður av hagfrøðisligum ferðsluóhappi við persónskaða 2.000.000 Útrokningarløn partur av sáttmálaløn % 90 Væntað áramál við arbeiðsloysi í landinum 0 Nettoavgjaldsfaktor fyri innlendskar framleiðslufaktorar 1,13 Nettoavgjaldsfaktor fyri innfluttar framleiðslufaktorar 1,17 Miðal nettoavgjaldsfaktor 1,15 3. Kostnað nyttu kanningar Í hesum kapitli er ein stutt frágreiðing um tær kostnað-nyttu kanningar, ið eru gjørdar av ymsum verkætlanum, ið hava stóran týdning fyri framtíðar samferðslumynstrið í Føroyum, verða tær framdar. Frágreiðingin um hvørja einstaka kostnað-nyttu kanning er bygd upp eftir sama leisti. Fyrst er ein stuttur inngangur, har m.a. greitt verður frá, hví valt er at kanna hesa verkætlan. Í næsta broti verður roynt at lýsa ymisku verkætlanirnar so stutt og greitt sum møguligt. Í triðja broti sæst, hvørjar serligar roknifortreytir eru gjørdar til júst hesa verktætlanina. Saman við felags roknifortreytinum, ið vórðu nevndar í talvu 1, eru hesar roknifortreytir grundarlagið undir kanningunum. Í fjórða og fimta broti finnast úrslitini av kostnað-nyttu kanningunum, og verða viðkvæmiskanningarnar eisini gjørdar her. Sætta og seinasta brot er ein niðurstøða av kanningini. 3.1. Verkætlan: Ferðasambandið um Vestmannasund Inngangur Í seinnu helvt av 80'unum fór Landsverkfrøðingurin at arbeiða miðvíst við ætlanum um at fáa til vega fast samband millum Streymoynna og Vágoynna. Nógvar ymiskar tekniskar loysnir vórðu kannaðar, men at enda varð komið fram til tvær tunnilsloysnir, ið Landsverkfrøðingurin metti vóru tekniskt og jarðfrøðisligar forsvarligar. Av hesum báðum møguligu loysnum varð tann longra loysnin vald, og hol varð sett á Streymoyarmegin við Leynar í 1992. Arbeiðið varð tó skjótt steðgað aftur orsakað av vánaligu fíggjarstøðuni hjá Landskassanum, men ætlaninar at fullføra tunnilin eru ongantíð sleptar heilt. Aftaná valið í apríl 1998 varð nýggj samgonga skipað, og tyktist tá rættiligt glið koma á aftur ætlaninar um fasta sambandið um Vestmannasund. Tí varð hildið, at rættast var beinanvegin at gera eina kostnað-nyttu kanning av hesum sambandi. Frágreiðingin hevur síðani verið nýtt í tí víðari arbeiðinum hjá Landstýrismanninum í Vinnumálum at viðgera ætlanina at gera fast samband um Vestmannasund. Í samband við fíggjarlógarviðgerðina fyri 1999 varð eitt eintak av frágreiðingini send hvørjum tingmanni, og fingu fjølmiðlarnir eisini eitt eintak. Um áhugi er fyri at ogna sær frágreiðingina, fæst hon við at venda sær til Vinnumálastýrið. Her verða týdningarmestu niðurstøðurnar í frágreiðingini endurgivnar. Lýsing av verkætlanini Tvær ymiskar verkætlanir verða viðgjørdar í kanningini. Verkætlan 1 er at seta tvær smærri ferjur í sigling um sundið, í staðin fyri tí eini stóru ferjuni, ið røkir farleiðina í løtuni. Verkætlan 2 er at gera ein undirsjóartunnil, og verða her trý alternativ viðgjørd. Einasti munur á tunnilsalternativunum er bummpengaprísurin: í verkætlan 2a verða eingir bummpengar kravdir, í 2b verða bummpengar kravdir ájavnt við galdandi ferðaseðlaprísir á ferjunum, og í 2c verða bummpengar kravdir, ið eru o.u. helvtina av galdandi ferðaseðlaprísum. Bummpengaprísurin hevur fyri tað fyrsta týdning, tí hann ávirkar, hvussu nógv akfør fara at nýta tunnilin, og harvið hvussu nógv fólk fáa gleði av tí íløguni, ið verður gjørd. Fyri tað næsta hevur bummpengaupphæddin eisini týdning fyri, hvussu stórur partur av íløguni, ið skal fíggjast yvir fíggjarlógina. Vanliga støðan í dag, verkætlan 1 og verkætlan 2 verða lýstar í talvunum niðanfyri. Talva a1: Lýsing av ferjusambandi Verandi støða: Ein stór ferja Verkætlan 1: Tvær smærri ferjur Kapasitetur (ein ferja) persónbilar uml. 35 persónbilar uml. 20 ferðafólk uml. 300 ferðafólk uml. 150 Miðaltal av dagligum fráferðum av Vestmanna 15 25 Møguligt at bíleggja pláss? Nei Nei Ferðaseðlaprísir Støk ferðandi (miðal) kr. 25 Støk ferðandi (miðal) kr. 25 Persónbilur v. førara (miðal) kr. 70 Persónbilur v. førara (miðal) kr. 70 Lastbilur v. førara (miðal) kr. 300 Lastbilur v. førara (miðal) kr. 300 Livitíð 30 ár 30 ár Samanberingarstrekki A-B 16,4 km 16,4 km Talva a2: Lýsing av føstum sambandi Verkætlan 2: Undirsjóvartunnil (longri tunnilin) Longd á tunli 4,7 km Longd á tilkoyrsilsvegum 2,0 km Samanberingarstrekki A-B 7,7 km Bummpengaprísir Persónbilur v. førara (miðal) a) 0 kr. b) 70 kr. c) 35 kr. Lastbilur v. førara (miðal) a) 0 kr b) 300 kr. c) 150 kr. Eyka ferðandi í akfari (miðal) a) 0 kr. b) 25 kr. c) 15 kr. Mettur íløgukostnaður v/u. MVG 240/206 mió. kr. Serligar roknifortreytir Í talvu a3 finnast tær roknifortreytir, ið eru serligar fyri hesa verkætlan. Saman við felags roknifortreytinum eru tær grundarlagið undir úrslitinum av kostnað-nyttu kanningunum. Roknað verður við einum viðlíkahaldskostnaði av undirsjóartunnlinum, ið er 500.000 kr fyri hvønn kilometur árliga, frároknað el-útreiðslur. Í Noreg hava royndirnar frá 11 undirsjóartunnlum víst, at miðal víðlíkahaldskostnaðurin er 600.000 Nkr. fyri hvønn kilometur, íroknað avgjøld. Talva a3: Serligar roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Viðlíkahald av undirsjóartunnli u u/ el, v/ asfalt kr/km/ár 500.000 Íløga í bummpengaskipan u kr 2.000.000 Rakstur av bummpengaskipan v kr/ár 2.000.000 El-nýtsla í undirsjóartunnli pumpur, viftir, ljós kWh/km/ár 300.000 Persónbilar um sundið 1997 tal/ár 70.000 Tung ferðsla um sundið 1997 tal/ár 12.000 Fólk um sundið 1997 inkl. bilførarar tal/ár 290.000 Úrslit Í talvu a4 á næstu síðu er endaliga úrslitið uppsett, so lættari er at samanbera avleiðingarnar av ymsu møguleikunum. Serliga eigur ein at leggja til merkis samlaðu nettonyttuna (C) og nyttu-kostnaðarbrøkin (E). Verkætlan 1, ið var at seta tvær smærri ferjur í sigling í staðin fyri tí einu størri ferju, ið siglir í dag, hevði givið eitt negativt samfelagsbúskaparligt avkast, uml. -20 mió. kr. Samfelagið hevði tí sum heild verðið verri fyri, um henda verkætlan varð framd. Av tí, at ein samfelagsbúskaparlig fortreyt fyri at fremja almennar íløgur er, at nettonyttan er positiv, verður hetta uppskotið ikki viðgjørt neyvari í frágreiðingini. Eftir er so tunnilsloysnin. Tað sæst í talvu a4, at tunnilsloysnin gevur eitt positivt íkast til samfelagsbúskapin, um so bummpengar verða kravdir ella ikki. Tó ávirkar bummpengastøðið samlaða úrlitið, so tess hægri bummpengarnir eru, tess lægri er samlaða positiva íkastið til samfelagsbúskapin. Orsøkin til hetta úrslit er, at tess lægri bummpengar, tess fleiri ferðast um sundið, og størri verður nyttan av øktari ferðslu, sum meira enn uppvigar eykakostnaðin av brennievni, slit o.s.fr. Meira áhugavert fyri eina raðfesting er tó at hyggja eftir nyttu-kostnaðarbrøkinum, ið vísir, hvussu nógv nytta fæst burturúr hvørjari almennari krónu, ið beinleiðis og óbeinleiðis verður nýtt til íløguna. Um linjuføring III verður vald, vísir tað seg, at uttan bummpengainnkrevjing er nyttan fyri hvørja almenna krónu nakað tað sama sum við hægri bummpengum, meðan minst nytta fyri hvørja almenna krónu fæst burturúr, um lægri bummpengar verða uppkravdir. Orsøkin til hetta úrslit er fyri tað fyrsta, at uml. 2 mió. kr í árligum útreiðslum standast av bummpengainnkrevjingini, og at prísirnir tí skulu hava eitt ávíst støði áðrenn tað loysir seg at krevja inn. Fyri tað næsta minkar ferðslan um sundið meira, tess hægri bummprísirnir verða settir, og er tí sambært útrokningunum neyðugt, at prísstøðið á bummpengunum í minsta lagi er á hædd við ferðaseðlaprísirnar í dag, um bummpengaloysnin skal kasta meira nyttu av sær fyri hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður. Niðurstøðan er tí, at samfelagsbúskaparliga fæst umleið líka nógv burturúr hvørjari almennari krónu, um bummpengar verða kravdir inn ájavnt við galdandi prísir fyri ferðing í dag, í mun til ikki at krevja bummpengar inn. Sum heild kann sigast, at tess hægri bummpengar, tess meira nytta fæst burturúr hvørjari landskassakrónu, ið nýtt verður til verkætlanina, men tess meira minkar samlaða nyttan av íløguni, tí færri fara at ferðast um sundið. Samlaðu almennu útreiðslurnar fyri hvørt alternativið eru at finnað í raðnum (D). Á pluss-síðuni teljast spard ferjuíløga og møguligar bummpengainntøkur. Hinvegin dregur mista rakstraryvirskotið frá Vesturleiðini, tunnilsíløga og -rakstur, og møguligur rakstrarkostnaður av bummpengaskipanini frá. Inntøkurnar frá orkuavgjøldum verða bert ávirkaðar í heilt lítlan mun, og eru hesar inntøkur tí ikki íroknaðar. Legg til merkis, at sjálvt við bummpengaprísi ájavnt við ferðaseðlakostnaði á ferjunum, eru almennu nettoútreiðslurnar av einari tunnilsloysn væntandi ikki niðanfyri 170 mió. kr., um bummpengar verða kravdir í 15 ár. Um eingir bummpengar verða kravdir, verða almennu nettoútreiðslurnar, ið standast av at velja tunnilsloysnina, í nútíðarvirði uml. 320 mió. kr. yvir 30 ár í mun til ferjusiglingina. Gevið gætur, at møguligar útreiðslur til langtíðar fígging ikki eru íroknaðar. Talva a4: Úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broyting í mun til støðuna í dag (mió. kr.) Avleiðing Verkætlan 1: Tvær ferjur Verkætlan 2a: Tunnil u. bumm Verkætlan 2b: Tunnil v. bumm Verkætlan 2c: Tunnil v. bumm Tíðarkostnaður 16,0 102,2 108,4 107,2 Variabul akfarskostnaður 0,0 -3,5 5,7 4,3 Fastur akfarskostnaður 2,3 13,0 14,7 14,4 Nyttan av øktari ferðslu 1 0,5 128,8 84,0 104,9 Forðingarkostnaður 21,4 46,4 50,6 49,0 A: Sum nytta 40,2 286,9 260,8 277,5 Tunnilsíløga 0,0 227,8 229,9 229,9 Tunnilsrakstur 0,0 51,2 51,2 51,2 Ferjuíløga 15,6 -31,9 -31,9 -31,9 Ferjurakstur 55,2 -144,0 -144,0 -144,0 Bummskipan, rakstur 0,0 0,0 36,1 36,1 B: Sum íløga og rakstur 70,7 103,0 141,2 141,2 C: Samfelagsbúskaparligt úrslit (A-B) -30,5 183,9 119,6 136,3 D: Almennar netto- útreiðslur av verkætlan 70,7 318,4 177,2 244,0 E: Nyttu-kostnaðar brøkur (C/D) -0,43 0,58 0,67 0,56 1 Frymilin, ið er nýttur til at meta um nyttuna av øktari ferðslu er nýliga broyttur, og tí eru tølini eisini broytt nakað í mun til frágreiðingina, ið varð latin tingmonnunum í oktober 1998. Niðurstøðurnar eru tó óbroyttar. Viðkvæmiskanningar Ikki allar roknifortreytir kunnu gerast við líka stórari vissu, og tí verður kannað, hvussu viðkvæm úrslitini eru fyri broytingum í roknifortreytunum. Spurningurin um flogvøllin í Vágunum er mangan havdur á lofti, og ivast verður í tí skilagóða at gera ein undirsjóartunnil, um avgerð verður tikin um at byggja nýggjan flogvøll aðrastaðni í landinum. Tí er roynt at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið, um so var, at annar flogvøllur varð bygdur 15 ár aftaná, at ein møguligur undirsjóartunnil varð liðugur. Sjálvandi er ringt at meta um avleiðingar fyri ferðsluna, um flogvøllurin varð stongdur. Óivað er ein stórur partur av ferðsluni tengdur at flogvøllinum umframt talið av ferðandi, ið ferðast um flogvøllin. Her verður tó bert roknað við talinum av ferðandi um flogvøllin í 1996, og einari 20% minking í tungari ferðslu um sundið. Ferðslulopið verður sjálvsagt eisini minni. Um ferðslan um sundið minkar, høvdu útreiðslurnar til ferjur helst minkað nakað, av tí, at støddin á ferjuni kundi verið minni og/ella ferðaætlanin verið broytt. Tí eigur eisini at verða roknað við lægri útreiðslum til ferjusigling, um flogvøllurin verður fluttur. Útrokningarnar vísa, at hetta bert í minni mun hevði ávirkað høvuðsúrslitini. Samlaða nettonyttan hevði enn verið størst fyri tunnilin uttan bummpengar, sjálvt um munurin niður til bummpengaalternativini hevði minkað nakað. Hetta av tí, at nyttan av øktari ferðslu ikki hevði verið líka stór sum áður. Samfelagsbúskaparliga íkastið av verkætlanini hevði minkað við uml. 40-70 mió. kr., alt eftir um bummpengar verða kravdir ella ikki. Eisini er roynt at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið, um ein onnur linjuføring varð vald. Landsverkfrøðingurin valdi fyrst í 90'unum at arbeiða við tveimum linjuføringum, har tann longra varð vald. Tann styttra linjuføringin hevði ført við sær, at strekkið, ið akførini skuldu koyra, hevði verið nakað longri, og tey skulu longur upp í hædd. Hetta skal vigast upp ímóti einum lægri rakstrar- og íløgukostnaði av tunnlinum. Samfelagsbúskaparliga avkastið av at velja styttri loysnina hevði í nútíðarvirði verið uml. 35 mió. kr. í alt yvir 30 ár, um bummpengar verða kravdir. Tá er korrigerað fyri hæddarmuni og horisontalkurvaturi millum báðar linjuføringarnar. Um eingir bummpengar vórðu kravdir, hevði munurin minkað til uml. 30 mió. kr. yvir 30 ár. Styttra linjuføringin er sostatt samfelagsbúskaparliga tann gagnligasta, og landskassin sparir uml. 55 mió. kr. yvir 30 ár til íløgu og rakstur, um henda linjuføring verður vald. Gevið gætur, at Landsverkfrøðingurin í meting frá 1988 sigur hesa loysn vera jarðfrøðisliga og tekniskt forsvarliga. Onnur viðurskifti, ið ikki verða viðgjørd í hesari frágreiðing, kunnu tó eisini hava ávirkan á, hvør linjuføring, ið verður vald. Her verður m.a. hugsað um ávirkanina á landslagið og spurningin um lokalar ætlanir eru við lendinum, ið skal nýtast til tilkoyrsilsveg. Hesi fyrilit mugu tí vigast upp ímóti samfelagsbúskaparliga úrslitinum, og kostnaðin hjá Landskassanum. At enda er samfelagsbúskaparliga úrslitið roknað, um so var, at møguleiki varð at bíleggja pláss á ferjuni. Roknað er við, at hetta hevði stytt um fjaldu bíðitíðina og veruligu bíðitíðina við tilsamans 12 min. í miðal. Samfelagsbúskaparliga úrslitið er tó enn til fyrimuns fyri einari tunnilsloysn, um so ávøksturin minkar við umleið 30 mió. kr. Niðurstøða Niðurstøðan av hesari kostnað-nyttu frágreiðing er, at ein íløga í undirsjóartunnil við stórari vissu loysir seg samfelagsbúskaparliga. Við teimum fortreytum, roknað er við í kanningini, gevur henda íløga eitt samlað samfelagsbúskaparligt íkast, ið er uml. 175 mió. kr., um eingir bummpengar verða kravdir. Um bummpengar verða kravdir ájavnt við galdandi ferðaseðlaprísir á ferjunum í dag, verður samfelagsbúskaparliga íkastið gott 90 mió. kr. Samfelagsbúskaparliga íkastið fyri hvørja almenna krónu er tó nakað tað sama, um bummpengar verða uppkravdir ella ikki. Nettoíkastið er uml. 50 oyru fyri hvørja almenna krónu, ið nýtt verður til verkætlanina. Tí kann tykjast skilagott at fíggja part av íløguni við bummpengum, so betri møguleiki verður hjá Landskassanum at fara undir aðrar samfelagsgagnligar íløgur. 3.2. Verkætlan: Ferðasambandið um Leirvíksfjørð Inngangur Hóast verkætlanin at gera fast samband um Leirvíksfjørð ikki hevur fingið so drúgva umrøðu í fjølmiðlunum, eru tó kanningar gjørdar í hesum sambandi. Valt er at kanna hesa verkætlan, fyri at staðfesta, um ein slík ætlan samfelagsbúskaparliga ber seg í mun til framhaldandi ferjusamband. Lýsing av verkætlanini Verkætlanin, ið kannað verður, er at gera ein tunnil undir Leirvíksfjørð, og verður henda kallað verkætlan 1. Landsverkfrøðingurin hevur kannað ymsar møguligar linjuføringar, og gjørt seismiskar kanningar av undirgrundini undir Leirvíksfjørð, um so hesar kanningar ikki hava verið líka drúgvar sum eitt nú kanningarnar av Vestmannasundi. Landsverkfrøðingurin hevur sum eitt úrslit av hesum kanningum valt eina linjuføring, har tunnilsmunnarnir liggja við brennistøðina Eysturoyarmegin og við Skriðustíggj við bátahylin í Borðoyavík Borðoyarmegin, og metir stovnurin, at hetta er tann besta í mun til kostnaðin. Sum við verkætlanini at gera fast samband um Vestmannasund eru tríggjar útrokningar gjørdar. Verkætlan 1a er uttan bummpengauppkrevjing, verkætlan 1b er við bummpengum ájavnt við ferðaseðlaprísin á ferjunum í dag, og verkætlan 1c er við bummpengum, ið eru o.u. helvtina av galdandi príslegu. Verandi støða í dag og verkætlan 1 eru annars lýstar í talvu b1 og b2 niðanfyri. Talva b1: Lýsing av verðandi støðu Verandi støða: Ein stór ferja Kapasitetur persónbilar uml. 40 ferðafólk uml. 350 Miðaltal av dagligum fráferðum av Leirvík 10 Møguligt at bíleggja pláss? Nei Ferðaseðlaprísir Støk ferðandi (miðal) kr. 25 Persónbilur v. førara (miðal) kr. 75 Lastbilur v. førara (miðal) kr. 280 Livitíð 30 ár Samanberingar-strekki A-B 0,0 km Talva b2: Lýsing av føstum sambandi Verkætlan 1: Undirsjóartunnil Longd á tunli 5,1 km Longd á tilkoyrsilsvegum 0,6 km Samanberingarstrekki A-B 11 km Bummpengaprísir Persónbilur v. førara (miðal) a) 0 kr. b) 75 kr. c) 35 kr. Lastbilur v. førara (miðal) a) 0 kr. b) 280 kr. c) 140 kr. Eyka ferðandi í akfari (miðal) a) 0 kr. b) 25 kr. c) 15 kr. Mettur íløgukostnaður u/v MVG 260/300 mió. kr. Serligar roknifortreytir Í talvu b3 finnast tær roknifortreytir, ið eru serligar fyri hesa verkætlan. Saman við felags roknifortreytinum eru tær grundarlagið undir úrslitinum av kostnað-nyttu kanningunum. Roknað verður eins og í verkætlanini um fast samband um Vestmannasund við einum árligum viðlíkahaldskostnaði av undirsjóartunnlinum, ið er 500.000 kr. fyri hvønn kilometur, frároknað el-útreiðslur. Talva b3: Serligar roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Viðlíkahald av undirsjóartunnli u u/ el, v/ asfalt kr/km/ár 500.000 Íløga í bummpengaskipan u kr 2.000.000 Rakstur av bummpengaskipan v kr/ár 2.000.000 El-nýtsla í undirsjóartunnli pumpur, viftir, ljós kWh/km/ár 300.000 Persónbilar um fjørðin 1997 tal/ár 68.000 Tung ferðsla um fjørðin 1997 tal/ár 12.000 Fólk um fjørðin 1997 inkl. bilførarar tal/ár 270.000 Úrslit Í talvu a4 á næstu síðu er endaliga úrslitið uppsett, so lættari er at samanbera avleiðingarnar av ymsu alternativunum. Serliga eigur ein at leggja til merkis samlaðu nettonyttuna (C) og nyttu-kostnaðarbrøkin (E). Í talvuni sæst, at tunnilsloysninar sum heild balansera um 0, og eru sostatt samfelagsbúskaparliga neutralar í mun til framhaldandi ferjusigling. Tó er ein lítil munur á Verkætlan 1a, b og c, og sum við verkætlanini at gera fast samband undir Vestmannasund er tað so, at tess lægri bummpengar, tess betri verður samlaða samfelagsbúskaparliga úrslitið. Um bummpengar verða kravdir, verður økingin í ferðsluni væl minni, og tí verður nyttan av øktari ferðslu eisini minni. Einasta loysnin, ið beinleiðis gevur eitt lítið samfelagsbúskaparligt íkast (uml. 36 mió. kr.), er sostatt loysnin har ongir bummpengar verða kravdir. Óvissan um ferðslulopið er tó so mikið stór, at hetta ikki einsamalt kann avgera, um bummpengar skulu krevjast ella ikki. Talva b4: Úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broyting í mun til støðuna í dag (mió. kr.) Avleiðing Alternativ 1a: Tunnil u. bumm Alternativ 1b: Tunnil v. bumm Alternativ 1c: Tunnil v. bumm Tíðarkostnaður 68,8 74,8 73,6 Variabul akfarskostnaður -30,3 -20,7 -22,7 Fastur akfarskostnaður 9,8 11,7 11,2 Nyttan av øktari ferðslu 78,8 48,0 64,0 Forðingarkostnaður 39,5 43,3 41,7 A: Sum nytta 166,6 157,1 167,8 Tunnilsíløga 287,5 289,6 289,6 Tunnilsrakstur 54,9 54,9 54,9 Ferjuíløga -31,9 -31,9 -31,9 Ferjurakstur -180,2 -180,2 -180,2 Bummskipan, rakstur 0,0 36,1 36,1 B: Sum íløga og rakstur 130,3 168,5 168,5 C: Netto nytta (A-B) 36,3 -11,4 -0,7 D: Almennar netto- útreiðslur av verkætlan 371,5 225,2 303,0 E: Nyttu-kostnaður brøkur (C/D) 0,10 -0,05 -0,00 Samlaðu almennu útreiðslurnar fyri hvørt alternativið eru at finna í raðnum (D). Spard íløga í nýggja ferju, møguligar bummpengainntøkur og øktu inntøkurnar frá orkugjaldi telja positivt í hesum roknskapi. Hinvegin føra mista rakstraryvirskotið frá Leirvíksfjarðarleiðini, tunnilsíløga og -rakstur og møguligar útreiðslur til rakstur av bummpengaskipan, til øktar almennar útreiðslur. Legg til merkis, at sjálvt við hægsta bummpengaprísi eru almennu nettoútreiðslurnar av einari tunnilsloysn ikki niðanfyri 225 mió. kr., um bummpengar verða kravdir í 15 ár. Um eingir bummpengar verða kravdir, verða almennu nettoútreiðslurnar av at velja tunnilsloysnina í nútíðarvirði uml. 370 mió. kr. fyri 30 ára skeiðið. Gevið gætur, at roknað verður við, at sjálv tunnilsíløgan verður gjørd yvir trý ár, og at møguligar útreiðslur til langtíðarfígging ikki eru íroknaðar. Hesi úrslit eru fingin út frá teimum fortreytum, at norskar royndir við ferðslulopi, har fast samband avloysir ferju, kunnu nýtast í Føroyum. Viðkvæmiskanningar Stór óvissa er á summum fortreytum, ið nýttar eru í hesari kanningini. Tí verða viðkvæmiskanningar gjørdar, ið kunnu vísa, hvussu samfelagsbúskaparliga úrslitið broytist, um óvissu fortreytirnar verða broyttar nakað. Í fyrsta lagi er roynt at broyta fortreytirnar um støddina á væntaða ferðslulopinum. Hesar metingar byggja á norskar royndir um, hvussu ferðslan broytist í mun til samlaða ferðakostnaðin. Roynt er tó at vera eitt sindur varin í metingunum, tí ongi føroysk hagtøl finnast hesum viðvíkjandi. Í úrslitinum omanfyri verður roknað við, at bilferðslan verður umleið tann dupulta í mun til áðrenn tað varð landfast, og er tað grundað á broytingarnar í samlaða ferðakostnaðinum. Um einki ferðslulop varð, aftaná tað var vorðið landfast, hevði verkætlanin ikki loyst seg samfelagsbúskaparliga, líka mikið hvussu støðið á bummpengunum var. Um ferðslulopið hinvegin varð t.d. 50% størri enn roknað er við í útrokningunum omanfyri, hevði tað ført við sær, at verkætlan hevði loyst seg samfelagsbúskaparliga við øllum bummpengasatsum. Tað kann tykjast ógvusligt, at ferðslan skuldi verið 150% størri, enn ferðslan er um sundið í dag, men um samanborið verður við talið á akførum á øðrum vegastrekkjum sæst, at eitt slíkt tal ikki hevði verið heilt av leið. Eisini er roynt at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið um so er, at íløgukostnaðurin verður størri ella minni enn væntað. Roknað er við einari óvissu í kostnaðarmetingini, ið er +/- 25%, t.e. 65 mió. kr. uttan MVG. Um verkætlanin gjørdist 65 mió. kr. dýrari enn væntað, hevði samfelagsbúskaparliga úrslitið verið negativt, uml. - 40-100 mió. kr., í mun til hvussu høgt bummpengarnir verða settir. Um verkætlanin hinvegin gjørdist 65 mió. kr. bíligari enn væntað, hevði samfelagsbúskaparliga úrslitið verið positivt, + 50-100 mió. kr., aftur í mun til bummpengastøðið. Niðurstøða Verkætlanin at lata fast samband avloysa ferjusigling um Leirvíksfjørð, hevði við teimum fortreytum roknað er við í hesi kanning givið eitt samfelagsbúskaparligt úrslit, ið liggur um 0. Hetta merkir, at verkætlanin samfelagsbúskaparliga er neutral í mun til framhaldandi ferjusigling. Tó er vert at minna á, at roknifortreytirnar og metingar av ferðslulopi eru varnar, í mun til kanningar í grannalondunum. Eisini eru fyribrigdi, ið ikki eru íroknaði í kanningina, sum eiga at telja positivt í samlaða roknskapinum. Dømir um hetta síðsta er t.d. fleksibla sambandið millum Norðoyggjar og Eysturoy-Streymoy, tá stórar vanlukkur krevja tilbúgvingarligan stuðul frá grannaøkjunum. Eisini kann tann fullkomni fleksibilitetur, ið er innbygdir í einum føstum sambandi verða til serligan fyrimuns fyri t.d. fiskaframleiðarar og mentunarlívið í Norðoyarøkinum. 3.3. Verkætlan: Vegastrekkið Øravík-Hov Inngangur Í samband við viðgerðina av vegasambandinum Øravík-Hov í samferðsluverkætlanarbólkinum, varð komið fram til, at hetta vegastrekki í verandi líki hevur ein tann størsta títtleikan av ferðsluóhappum í landinum. Flestu óhappini hava bert ført við sær skaða uppá akfør, men í tíðarskeiðnum 1988-1991 vóru í alt 8 ferðsluóhapp við persónskaða á hesum vegastrekki. Síðan 1992 hevur tó einki óhapp við persónskaða verið. Strekkið hevur ikki kravt nakað mannalív seinastu 10 árini. Stóri títtleikin av ferðsluóhappum ger, at samferðsluverkætlanarbólkurin hevur valt at gera eina kostnað-nyttu kanning av hesum vegastrekki, fyri at vita, um tað ber til at bøta um hetta vegastrekki, so at fyrimunirnir standa mát við kostnaðin. Lýsing av verkætlanini Landsverkfrøðingurin hevur arbeitt við tveimum loysnum fyri vegastrekkið, og verða hesar loysnir kannaðar í frágreiðingini. Tann eina loysnin er at umbyggja verandi veg, og er kostnaðurin av hesum mettur at verða o.u. 70 mió. kr. Hin loysnin er at gera eitt berghol millum Øravík og Hov, og er metti kostnaðurin av hesum bergholi millum 30 og 60 mió. kr. fyri hvønn kilometur umframt 15-20 mió. kr í alt til vegagerð. Neyvari kostnaðarmetingar eru ikki tøkar, áðrenn jarðfrøðisligar kanningar eru gjørdar. Um roknað verður við einum bergholskostnaði uppá 40 mió. kr. fyri hvønn kilometur, og bergholið verður 2,25 km. til longdar, verður kostnaðurin við tilkoyrsilsvegum o.u. 105-110 mió. kr. Verandi landsvegur úr Øravík til Hovs er 8,6 km langur, og verður ein umbygdur vegur nakað tað sama til longdar. Á verandi vegi eru tó fleiri sving, ið verða minni krapp, um so er, at verkætlanin at umbyggja vegin verður framd. Hetta merkir, at miðalferðin verður nakað hægri, og at brennievnisnýtslan minkar eitt vet. Eisini kann væntast, at talið av ferðsluóhappum fer at minka í mun til støðuna í dag. Roknað verður við, kanska heldur bjartskygt, at títtleikin av ferðsluóhappum kemur niður á miðaltalið fyri alt landið, í mun til ta ferðsluna, ið er á strekkinum. Um berghol verður gjørt, verður teinurin styttur niður í 4,5 km, og verður miðalferðin eisini hægri, sammett við verandi veg. Av tí, at teinurin er styttri at koyra, kann eisini roknast við, at færri ferðsluóhapp verða, í mun til verkætlanina at bøta um verandi veg. Annars eru verandi vegur og báðar verkætlaninar lýstar í talvu c1 niðanfyri. Talva c1: Lýsing av flutningssambandi Verandi vegur: Verkætlan 1: Umbygdan veg Verkætlan 2: Berghol Strekki 8,6 km 8,6 km 4,5 km (2-2 1/2 km berghol) Væntað árligt miðaltal av ferðsluóhappum u/ persónskaða 14,3 u/ persónskaða 4,4 u/ persónskaða 2,3 v/ persónskaða 0,55 v/ persónskaða 0,21 v/ persónskaða 0,15 Væntað ÁFS persónbilar 490 persónbilar 490 persónbilar 523 tung ferðsla 49 tung ferðsla 49 tung ferðsla 52 Væntað miðalferð persónbilar 60 persónbilar 70 persónbilar 75 tung ferðsla 50 tung ferðsla 60 tung ferðsla 65 Væntað orkunýtsla persónbilar 1,3 l persónbilar 1,2 l persónbilar 0,4 l tung ferðsla 3,5 l tung ferðsla 3,2 l tung ferðsla 0,8 l Íløgukostnaður u/v MVG 0 60/70 mió. kr. uml. 95/110 mió. kr.1 1 Íløgukostnaðurin er nær tengdur at jarðfrøðisligu viðurskiftunum, og er tí enn sera óvissur. Serligar roknifortreytir Í talvu b3 finnast tær roknifortreytir, ið eru serligar fyri hesa verkætlan. Saman við felags roknifortreytinum eru tær grundarlagið undir úrslitinum av kostnað-nyttu kanningunum. Talva c2: Serligar roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Rakstur/viðlíkahald av bergholi u u/ el, v/ asfalt kr/km/ár 100.000 El-nýtsla í bergholi viftir, ljós kWh/km/ár 100.000 Rakstur/viðlíkahald av tveysporaðum vegi u kr/km/ár 50.000 Úrslit Endaliga úrslitið av kostnað-nyttu kanningini er uppsett í talvu c3 niðast á síðuni. Í talvuni sæst, at hvørki loysnin at bøta um verandi veg ella tunnilsloysnin loysir seg samfelagsbúskaparliga. Fyrimunirnir standa ikki mát við kostnaðin av at fremja verkætlanina, og við teimum fyritreytum roknað er við í kanningini, geva báðar verkætlanir eitt negativt úrslit, ið er o.u. -40 mió. kr. í mun til verandi loysn. Tað gevur lítla meining at nýta nyttu-kostnaðar brøkarnar, tá samlaða úrslitið er negativt. Tó sæst í talvuni, at við teimum fortreytum, roknað er við, missur samfelagið mest fyri hvørja nýtta landskassakrónu, um Verkætlan 1 verður framd, í mun til verandi støðu. Talva c3: Úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broyting í mun til støðuna í dag (mió. kr.) Avleiðing Verkætlan 1: Umbyggja verandi veg Verkætlan 2: Bergholsloysnin Tíðarkostnaður 3,1 12,2 Variabul akfarskostnaður 1,1 19,2 Fastur akfarskostnaður 0,6 2,4 Nyttan av øktari ferðslu 0,0 2,4 Ferðslutrygd 14,4 18,1 A: Sum nytta 19,3 54,3 Íløgukostnaður 62,8 95,1 Rakstur og viðlíkahald 0,0 0,2 B: Sum íløga og rakstur 62,8 95,3 C: Netto nytta (A-B) -43,5 -41,0 D: Almennar netto- útreiðslur av verkætlan 64,7 99,5 E: Nyttu-kostnaður brøkur (C/D) -0,67 -0,41 Viðkvæmiskanningar Sum áður nevnt er kostnaðarmetingin av bergholsloysnini sera óviss, og roynt verður tí at rokna samfelagsbúskparliga úrslitið um so er, at íløgukostnaðurin verður lægri ella hægri enn mett. Fyrst verður roynt at rokna úrslitið, um so er, at umstøðurnar fyri tunnilsloysnini verða so góðar sum til ber. Hetta merkir, at íløgukostnaðurin fyri hvønn kilometur av tunnli verður so lágur sum 30 mió. kr. v/ MVG, og tunnilin verður bert 2 km langur. Tá verður samfelagsbúskaparliga úrslitið betrað við uml. 30 mió. kr., men úrslitið er tó enn negativt, uml. -10 mió. kr. Um íløgukostnaðurin hinvegin verður so høgur sum 60 mió. kr. v/ MVG fyri hvønn kilometur, og tunnilin verður 2,25 km. langur, verður samfelagsbúskaparliga úrslitið enn meira negativt, -83 mió. kr. Sostatt kann við stórari vissu staðfestast, at tunnilin ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga. Um tað orsakað av trupulleikum við kapasitetinum á verandi vegi hóast alt verður samtykt, at onnur av verkætlanunum skal fremjast, kunnu kostnað-nyttu kanningarnar nýtast til at avgera, hvør verkætlan loysir seg best. Sum greitt er frá, er íløgukostnaðurin av bergholsloysnini óvissur, men er hann helst størri enn kostnaðurin av at bøta um verandi veg. Hóast hetta kann tað verða skilagott at fremja bergholsloysnina, um hon kastar meiri nyttu av sær. M.a. verður spart meira brennievni og koyritíð, umframt at færri ferðsluóhapp kunnu væntast. Kostnað-nyttu kanningin kann tí nýtast til at avgera, hvussu stórur íløgukostnaðurin av bergholsloysnini kann verða, áðrenn tað loysir seg betri at bøta um verandi veg. Tá nú bert tvær loysnir eru í at velja, verður verkætlan 1 nýtt sum grundarlag, og roknað verður út, hvussu verkætlan 2 loysir seg í mun hesa verkætlan. Útrokningarnar vísa, at um metti íløgukostnaðurin fyri tunnil og tilkoyrsilsvegir í alt er lægri enn 100 mió. kr. frároknað MVG, loysir bergholsverkætlanin seg betri enn verkætlanin at bøta um verandi veg. Sum sagt er kostnaðarmetingin av bergholsloysnini enn óviss, og neyvari jarðfrøðisligar kanningar mugu gerast, áðrenn avgerð kann takast um, hvør verkætlan loysir seg betri. Niðurstøða Tvær verkætlanir at betra um ferðasambandið millum Hov og Øravík vórðu kannaðar, og úrslitið varð, at hvørgan loysti seg samfelagsbúskaparliga. Hetta merkir, at teir fyrimunir, ið ferðandi á vegastrekkinum fáa av, at verkætlaninar verða framdar, ikki standa mát við kostnaðin av at fremja tær. Við teimum fortreytum, roknað varð við, góvu báðar verkætlanir eitt samfelagsbúskaparligt hall, ið er gott 40 mió. kr. Um tað hóast alt verður avgjørt at fremja aðra verkætlan, t.d. orsakað av trupulleikum við kapasitetinum á verandi vegi, er íløgukostnaðurin avgerandi. Um mett verður, at samlaði íløgukostnaðurin fyri bergholsloysnina við tilkoyrsilsvegum verður 100 mió. kr. ella minni (u/ MVG), eigur henda verkætlan at verða framd. Hinvegin, um roknað verður við, at samlaði íløgukostnaðurin verður omanfyri 100 mió. kr. u/ MVG, eigur verkætlanin at umbyggja vegin heldur at verða framd. 3.4. Verkætlan: Berghol Millum fjarða - Kambsdal Inngangur Alsamt størri vinnuligt virksemi er í Eysturoynni, og harvið veksur ferðslan í oynni eisini, bæði til og frá grannaøkini, og innanhýsis í Eysturoyarøkinum. Nógv ferðslu er í løtuni um Gøtueiði, og kemur hon partvíst frá sunnan frá eystara partinum av Skálafjørðinum, partvíst norðan frá. Fyri ferðsluna, ið kemur frá eystara megin Skálafjørin (Runavík, Toftir o.s.fr.) er vegurin um Gøtueiði stytsta leið til bygdirnar hinumegin eiðið. Ein tunnil frá Millum fjarða til Kamsdal hevði tó kunnað stytt heilt nógv um koyristrekkið fyri ferðsluna, ið kemur norðanfrá, og frá vestaru megin Skálafjørðin til Fuglafjørð, Kambsdal, Leirvík, Norðragøtu, Syðrugøtu og Gøtugjógv. Hetta merkir, at øll ferðslan, ið kemur Norðanífrá og vestari megin Skálafjørðin skal koyra styttri leið til nevndu bygdir, og skal harumframt ikki toga seg upp um Gøtueiði, og harvið verður spart brennievni og ferðatíð, eins og væntast kann, at ferðsluóhappini verða færri í tali. Spurningurin er so, um hesir fyrimunir kunnu uppviga íløgu- og rakstrarkostnaðin av at fremja verkætlanina. Lýsing av verkætlanini Óvist er, hvussu langur ein tunnil millum Kambsdal og Millum fjarða hevði verið, men helst hevði hann í mesta lagi verið 2,5 km. langur. Jarðfrøðisligu viðurskiftini á staðnum eru ikki viðgjørd, og skulu kostnaðarmetingarnar tí gerast við fyrivarni. Tá avleiðingarnar av at fremja hesa verkætlan skulu viðgerast, er avgerandi, hvussu nógv ferðsla er millum omanfyri nevndu bygdirnar eystaru megin Gøtueiði og økið millum fjarða. Til ber ikki við vissu at siga nakað um, hvussu stór ferðslan er, men grundað á fólkatalið í bygdunum og ferðslumátingarnar hjá Landsverkfrøðinginum ber til at meta um støddina á ferðsluni millum hvørja einstaka bygd og økið millum fjarða. Grundað á metingarnar av ferðsluni og á strekkinum millum einstøku bygdirnar og økið Millum Fjarða, ber til at gera eina forsøgn um, hvørja ávirkan verkætlanin hevur á ferðslutrygdina. Í talvu d1 niðanfyri sæst, at verkætlanin væntandi førir við sær, at miðaltalið á persónskaðaóhappum í alt minkar við umleið 0,5 árliga, meðan árliga miðaltalið á ferðsluóhappum við materiellum skaða væntandi minkar við uml. 8. Miðalferðin veksur væntandi nakað, um verkætlanin at gera tunnil verður framd, tí ikki verður neyðugt hjá ferðsluni at koyra gjøgnum bygt øki, og tí brekkurnar ikki verða líka brattar, sum tá koyrt verður um Gøtueiði. Talva d1: Lýsing av flutningssambandi Verandi vegur: Verkætlan 1: Berghol Koyristrekki í km Millum fjarða til: Fuglafjørð 18 Fuglafjørð 6 Kambsdal 15 Kambsdal 3 Leirvík 15 Leirvík 9 Norðragøta 11 Norðragøta 6,5 Syðrugøta 10 Syðrugøta 8 Gøtugjógv 10 Gøtugjógv 8 Væntað ÁFS Millum Fjarða til/frá ávísa bygd løtt ferðsla Fuglafjørð/ Kambsdal 435 løtt ferðsla Fuglafjørð/ Kambsdal 435 Leirvík 360 Leirvík 360 Norðragøta 145 Norðragøta 145 Syðrugøta/ Gøtugjógv 115 Syðrugøta/ Gøtugjógv 115 tung ferðsla Fuglafjørð/ Kambsdal 65 tung ferðsla Fuglafjørð/ Kambsdal 65 Leirvík 50 Leirvík 50 Norðragøta 20 Norðragøta 20 Syðrugøta/ Gøtugjógv 17 Syðrugøta/ Gøtugjógv 17 Væntað árligt miðaltal av ferðsluóhappum fyri ferðslu millum fjarða til/frá ávísa bygd v/persónskaða Fuglafjørð/ Kambsdal 0,53 v/persónskaða Fuglafjørð/ Kambsdal 0,16 Leirvík 0,38 Leirvík 0,23 Norðragøta 0,11 Norðragøta 0,07 Syðrugøta/ Gøtugjógv 0,08 Syðrugøta/ Gøtugjógv 0,07 u/persónskaða Fuglafjørð/ Kambsdal 7,3 u/persónskaða Fuglafjørð/ Kambsdal 2,1 Leirvík 5,2 Leirvík 3,1 Norðragøta 1,6 Norðragøta 0,9 Syðrugøta/ Gøtugjógv 1,1 Syðrugøta/ Gøtugjógv 0,9 Væntað miðalferð persónbilar 65 persónbilar 75 tung ferðsla 55 tung ferðsla 65 Íløgukostnaður u/v MVG 0 100/115 mió. kr. 1 Íløgukostnaðurin er nær tengdur at jarðfrøðisligu viðurskiftunum, og er tí enn sera óvissur. Serligar roknifortreytir Talva d2: Serligar roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Rakstur/viðlíkahald av bergholi u u/ el, v/ asfalt kr/km/ár 100.000 El-nýtsla í bergholi viftir, ljós kWh/km/ár 100.000 Úrslit Í talvu d3 er endaliga úrslitið uppsett, so avleiðingarnar, ið standast av at fremja verkætlanina, beinleiðis kunnu sammetast við kostnaðin. Í talvuni sæst, at verkætlanin loysir seg samfelagsbúskaparliga, og gevur hon væntandi eitt samfelagsbúskaparligt íkast, ið er umleið 37 mió. kr. Diskonteraðu almennu útreiðslurnar av at fremja verkætlanina eru roknaðar til at verða umleið 151,7 mió. kr í alt. Landskassaútreiðslurnar eru 114,3 mió. til íløgu, 8,8 mió til rakstur og viðlíkahald, og 28,6 mió. kr. í mistum inntøkum frá brennievnisavgjøldum. Orsøkin til, at útreiðslurnar til íløgu og rakstur ikki eru tær somu sum í talvu d3 er, at prísirnir, ið verða nýttir í samfelagsbúskaparligu útrokningunum ikki eru heilt teir somu sum teir, ið verða nýttir at rokna almennu útreiðslurnar. T.d. verður marginali el-prísurin nýttur í samfelagsbúskaparligu útrokningunum, meðan forbrúkara el-prísurin verður nýttur at rokna útreiðslurnar hjá landskassanum. Landið nýtir sostatt 151,7 mió. kr. til at fáa eitt samfelagsbúskaparligt yvirskot uppá 37,1 mió. kr., og verður nyttu-kostnaðarbrøkurin tí útroknaður til at vera 0,24. Talva d3: Úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broyting í mun til støðuna í dag (mió. kr.) Avleiðing Verkætlan 1: Bergholsloysnin Tíðarkostnaður 54,4 Variabul akfarskostnaður 66,0 Fastur akfarskostnaður 13,2 Nyttan av øktari ferðslu 0,0 Ferðslutrygd 23,0 A: Sum nytta 156,6 Íløgukostnaður 112,8 Rakstur og viðlíkahald 6,7 B: Sum íløga og rakstur 119,5 C: Netto nytta (A-B) 37,1 D: Almennar netto- útreiðslur av verkætlan 151,7 E: Nyttu-kostnaður brøkur (C/D) 0,24 Viðkvæmiskanningar Sum nevnt varð, tá verkætlanin varð lýst, eru onkrar av teimum roknifortreytum, úrslitini eru grundaði á, nokk so óviss. Talan er serliga um støddina á ferðsluni millum tær ymisku bygdirnar og økið millum fjarða og um íløgukostnaðin. Roynt er tí at broyta roknifortreytirnar hesum viðvíkjandi, fyri at vita hvussu tað ávirkar úrslitið. Íløgukostnaðurin er grundaður á , at arbeiðið gongur rímiliga væl, og at eingir stórir jarðfrøðisligir trupulleikar eru. Um tað skuldi víst seg, at ávísir trupulleikar eru við at fremja verkætlanina, kann roknast við, at íløgukostnaðurin verður dýrari enn mettur. Roynt er at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið, um so varð, at íløgukostnaðurin gjørdist 25% størri enn mett. Tá hevði samfelagsbúskaparliga úrslitið enn verið positivt, men nú bert uml. 9 mió. kr. Rættast er helst at siga, at verkætlanin tá hevði verið samfelagsbúskaparliga neutral í mun til verandi støðu í dag. Ferðslan frá økinum Millum fjarða til bygdirnar Fuglafjørð, Leirvík, Norðragøta, Syðrugøta og Gøtugjógv noyðist at fara um Gøtueiði, og tí skuldi verið løtt at mett um støddina á hesi ferðsluni. Trupulleikin er bert, at ferðsla uttan av Skálafjørðinum eisini fer um eiðið, og at neyðugt tí er at meta um, hvussu stórur partur av ferðsluni, ið fer um Gøtueiði kemur uttan av fjørðinum, og hvussu stórur partur, ið kemur innan av fjørðinum. Í hesari kanning er roknað við, at 50% av ferðsluni kemur innan av fjørðinum, og er tað grundað á ferðslumátingarnar hjá Landsverkfrøðinginum. Tó ber ikki til við vissu at staðfesta, hvussu stórur hesin partur av ferðsluni er, og tí er roynt at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið, um so er, at bert 40% av ferðsluni kemur innan av fjørðinum. Samfelagsbúskaparliga úrslitið er tá enn positivt, tó nú bert uml. 10 mió. kr. Viðkvæmiskanningarnar vísa sostatt, at bert um ferðslan innan av fjørðinum er minni enn mett og um íløgukostnaðurin er hægri enn mett varð, loysir verkætlanin seg ikki samfelagsbúskaparliga. Tá er ikki roknað við, at ferðslan veksur í tí 30-ára tíðarskeiðnum, útrokningarnar eru gjørdar fyri. Samanumtikið kann tí staðfestast, at sannlíkindini fyri, at verkætlanin at gera tunnil úr økinum Millum fjarða til Kambsdal loysir seg samfelagsbúskaparliga, eru heilt góð. Niðurstøða Samfelagsbúskaparligu útrokningarnar vístu, at verkætlanin at gera ein tunnil millum Kambsdal og økið Millum fjarða loysir seg samfelagsbúskaparliga, og við teimum fortreytum, nýttar eru í útrokningunum, gevur verkætlanin eitt nettoíkast, ið er umleið 37 mió. kr. Viðkvæmiskanningar vórðu eisini gjørdar um støddina á ferðsluni og íløgukostnaðin, og vístu tær, at tað skal vilja illa til, áðrenn verkætlanin ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga. Um verkætlanin at gera undirsjóartunnil undir Leirvíksfjørð verður framd, loysir verkætlanin at gera berghol millum Kambsdal og Millum fjarða seg enn betri, av tí at ferðslan væntandi veksur. 3.5. Verkætlan: Farleiðin til Suðuroyar Inngangur Verandi suðuroyarskip, Smyril, er bygt í 1969 og verður sostatt 30 ár í 1999. Við høga aldrinum á Smyrli umframt nýggj A/Amax krøv í huga, er tað sannlíkt, at neyðugt verður at fara undir verkætlanina at byggja nýtt suðuroyarskip innan tey næstu 3-4 árini. Henda íløga fer væntandi at liggja um 200 mió. kr. í alt, um eitt skip líkt Smyrli skal byggjast. Verkætlanarbólkurin helt tað tó verða skilabest, at ein heildarloysn fyri Suðuroyarsiglingina varð kannað, áðrenn farið varð undir verkætlanina at byggja nýtt Suðuroyarskip. Serliga helt verkætlanarbólkurin tað vera áhugavert at kanna, um partur av ferðsluni ella møguliga øll ferðslan kundi og átti at verið løgd um Sandoynna. Eisini ynskti verkætlanarbólkurin at kanna, um partur av ferðafólkaflutninginum millum Suðuroynna og høvuðsstaðarøkið kann røkjast við einari flogleið. Lýsing av verkætlanum Tað, sum kanningin í stuttum snýr seg um er, hvussu ferðafólk, bilar og farmur á skynsamasta hátt kunnu flytast millum Suðuroynna og høvuðsstaðarøkið, og eru 4 møguleikar kannaðir. Verkætlan 0 er at halda fram við verandi suðuroyarsigling millum Tvøroyri og Tórshavn við 10 túrum aftur og fram um vikuna í miðal. Verkætlan 1 er at seta eina ferju í sigling millum Hvalba og Sand at røkja ferðafólkaflutning umframt at Smyril dagliga siglir ein túr aftur og fram millum Tvøroyri og Tórshavn. Verkætlan 2 er at seta eitt vatnflogfar í flúgving millum Tvøroyri og Tórshavn, har landið antin eigur og rekur flogfarið sjálvt ella keypir hesa tænastu frá einum felagi, umframt at Smyril siglir 10 túrar aftur og fram millum Tvøroyri og Tórshavn. Verkætlan 3 er at føra allan ferðafólka- og farmaflutning yvir Sandoynna, við einari stórari ferju Hvalba-Sand, ið siglir tveir túrar aftur og fram dagliga umframt at nýggi Tróndur siglir í pendulfart millum Skopun og Gomlu rætt. Ætlanin at føra alla ferðslu yvir Sandoynna er ikki nýggj, og er hetta uppskotið komið undan kavi við jøvnum millumbilum. Verkætlanarbólkurin helt tí, at uppskotið átti at kannast, fyri at greiða fyrimunir og vansar við uppskotinum. Strandferðslan og Landsverkfrøðingurin hava gjørt kostnaðarmetingar av teimum íløgum, ið eru neyðugar fyri at fremja ymsu verkætlaninar. M.a. mugu havnirnar í Hvalba og á Sandi umbyggjast, um verkætlan 1 skal fremjast. Roknast má eisini við hægri rakstrarkostnaði, um ein nýggj ferja skal setast í sigling millum Hvalba og Sand. Roknað verður tó ikki við, at broytingar eru neyðugar í ferðaætlanini hjá Trónda millum Skopun og Gomlu Rætt, orsakað av nýggju farleiðini. Afturat umbyggingum av havnunum í Hvlaba og Sandi, má havnalagið í Skopun umbyggjast, Hvalbiartunnilin víðkast, og vegurin til nýggju ferjuleguna umbyggjast, um øll ferðslan til og úr Suðuroy skal førast yvir Sandoynna. Hóast havnalagið í Skopun verður útbygt, má roknast við fløskuhálstrupulleikum hjá tungu ferðsluni í Skopun/Gomlu rætt, orsakað av avmarkaða kapasitetinum hjá nýggja Trónda. Tí er roknað við einari longri bíði- og ferðatíð fyri tungu ferðsluna, enn fyri løttu ferðsluna. Um verkætlan 3 verður framd, má túratalið hjá Trónda eisini økjast munandi, fyri at nøkta ta øktu ferðsluna, serliga tungu ferðsluna. Roknað verður við, at Tróndur økir túratalið við uml. 21 túrum um vikuna. Verkætlanirnar eru annars lýstar meira nágreiniliga í talvu e1 og e2 niðanfyri. Viðmerkjast kann, at verkætlan 2, ið er at seta í verk flúgving millum Tórshavn og Suðuroy bert hevur ógvuliga óneyv hagtøl at styðja seg til. Ongar marknaðarkanningar eru gjørdar, ið kunnu geva eina ábending um undirtøkuna við einari slíkari flogleið og í hvønn mun, ein slík flogleið ávirkar talið á ferðafólki, ið sigla við Smyrli. Kostnaðarmetingar frá verkætlanini hjá KR-Áir at byrja flogleið við vatnflogfari til Suðuroyar, eru tó nýttar at styðja seg til. Ilt er at meta um, hvussu veruleikakendar hesar kostnaðarmetingar eru, men tær eru tað einasta tøka tilfarið í løtuni. Talva e1: Lýsing av verkætlan 0 og 2 Verandi støða (V0): Sigling Tvøroyri- Tórshavn Verkætlan 2: Sigling og flúgving Tvøroyri-Tórshavn Miðaltal á túrum um vikuna Tvøroyri-Tórshavn-Tvøroyri 10 10 Miðaltal á flogtúrum um vikuna Tórshavn-Tvøroyri-Tórshavn - 17 Siglitíð Tvøroyri-Tórshavn 2,1 tímar 2,1 tímar Flúgvitíð Tvøroyri-Tórshavn - 15 min. Íløga í nýggjan Smyril u/MVG 200 mió. kr. 200 mió. kr. Rakstrarútreiðslur gamli/nýggi Smyril u/MVG 18,4 / 16,4 mió. kr. 18,4 / 16,4 mió. kr Fastar útreiðslur flogleið - 2,0 mió. kr. Skiftandi útreiðslur flogleið - 1,0 mió.kr. Íløgur í føst anlegg (atløgubry-ggja v.m.) Tórshavn/Tvøroyri - 1,0 mió. kr. Árligt tal á ferðafólki Smyril 110.000 109.000 Árligt tal á ferðafólki flogleið (varin meting) - 6.000 Talva e2: Lýsing av verkætlan 1 og 3 Verkætlan 1: Sigling Tvøroyri-Tórshavn umframt ferðafólkaflutning um Sandoy Verkætlan 3: Øll ferðsla um Sandoy Miðaltal á túrum um vikuna Tvøroyri-Tórshavn-Tvøroyri 7 - Miðaltal á túrum um vikuna Hvalba-Sand-Hvalba 14 14 Siglitíð Hvalba-Sand 1,4 tímar 1,0 tíma Siglitíð Tvøroyri-Tórshavn 2,1 tímar - Íløga í nýggjan Smyril u/MVG 180 mió. kr. 200 mió. kr. Íløgur í havnirnar Hvalba, Sand, Skopun u/MVG 15 mió. kr. 30 mió. kr. Íløga í vegastrekkir Tvøroyri-Hvalba, Sand-Skopun - 70 mió. kr. Rakstrarútreiðslur gamli/nýggi Smyril u/MVG 18,4 / 16,4 mió. kr. 18,1 /14,1 mió. kr. Øking í túratali Skopun-Gamla rætt-Skopun um vikuna - 21 Eyka rakstrarútreiðslur Skopun-Gamla rætt - 2,9 mió. kr Ferðatíð Tvøroyri-Tórshavn (inkl. bíðitíð) støk ferðandi 2,4/2,9 tímar støk ferðandi 2,7 tímar løtt ferðsla 2,4 tímar løtt ferðsla 2,5 tímar tung ferðsla 2,4 tímar tung ferðsla 3,1 tímar Árligt ferðafólkatal Hvalba-Sandoy-Tórshavn 25.000 110.000 Árligt ferðafólkatal Tvøroyri-Tórshavn 95.000 - Árligt tal á akførum Tvøroyri/Hvalba-Tórshavn 30.000 30.000 Serligar roknifortreytir Í talvu e3 niðanfyri eru tær serligu roknifortreytirnar uppsettar, sum útrokningarnar eru grundaðar á. Aðrar, minni týðandi fortreytir eru eisini, og finnast hesar í skjølunum aftast í frágreiðingini. Talva e3: Serligar roknifortreytir Variabul Avgjøld Frágreiðing Eind Tal Arbeiðsferð Smyril km/t 31,5 Arbeiðsferð nýggi Tróndur km/t 22 Arbeiðsferð ferðafólkaferja Hvalba-Sand km/t 22 Tung ferðsla Tvøroyri-Tórshavn partur av akførum % 15 Koyristrekki Tvøroyri-Hvalba km 11 Miðalferð Tvøroyri-Hvalba løtt ferðsla km/t 60 tung ferðsla km/t 70 Brennievnisnýtsla Tvøroyri-Hvalba løtt ferðsla l 1,3 tung ferðsla l 4,8 Koyristrekki Sandur-Skopun km 9,5 Miðalferð Sandur-Skopun løtt ferðsla km/t 60 tung ferðsla km/t 50 Brennievnisnýtsla Sandur-Skopun løtt ferðsla l 1,0 tung ferðsla l 3,2 Koyristrekki Gamla Rætt-Tórshavn km 10 Miðalferð Gamla Rætt-Tórshavn løtt ferðsla km/t 65 tung ferðsla km/t 55 Brennievnisnýtsla Gamla Rætt-Tórshavn løtt ferðsla l 1,1 tung ferðsla l 4,4 Úrslit Í talvu e4 er samfelagsbúskaparliga úrslitið uppsett, so avleiðingarnar av at fremja ymsu verkætlanirnar beinleiðis kunnu sammetast við kostnaðin. Tað sæst beinanvegin, at ongin av teimum trimum verkætlanunum loysir seg samfelagsbúskaparliga, tí kostnaðurin av at fremja ætlanirnar er størri enn teir fyrimunir, ið fáast burturúr. Týdningarmesta niðurstøðan er sostatt, at verandi farleið til Suðuroyar er tann av kannaðu møguleikunum, ið loysir seg best samfelagsbúskaparliga, og at framtíðar íløgur í suðuroyarsiglingina tí eiga at verða gjørdar við atliti til verandi farleið. Ein nýggj suðuroyarferja eigur t.d. at verða dimensionerað til at flyta ferðafólk, bilar og farm beinleiðis millum Suðuroynna og Havnina. Um hugt verður nærri at hvørjari einstakari verkætlan, er eyðsæð, at bert lítil eyka nytta fæst burturúr at fremja verkætlanina, og at kostnaðurin av at fremja hana er stórur. Verkætlan 1, ið er at seta eina ferju í sigling millum Hvalba og Sand at flyta ferðafólk, førir við sær eina longda ferðatíð, og hóast fjalda bíðitíðin minkar orsakað av títtari samband norðanfjørðs, verður samlaði tíðarkostnaðurin nakað størri, tá samanum kemur. Í stóran mun er hesin økti kostnaður orsakaður av, at samlaða talið á ferðafólki veksur nakað í mun til í dag. Hesin eyka kostnaður verður tó uppvigaður av nyttuni av øktari ferðslu, ið er knapt 10 mió. kr. Eisini verður forðingarkostnaðurin nakað minni, tí tað verður eitt títtari ferðasamband. Hinvegin verður ferðasambandið yvir Sandoynna óhøgiligari, tí tey ferðandi úr og til Suðuroy mugu skifta flutningstól rættiliga ofta. Samlað er tó talan um eina minking í forðingarkostnaðinum. Verkætlan 2, ið er at seta í verk flúgving millum Tvøroyri og Tórshavn umframt sigling við Smyrli Tvøroyri-Tórshavn, gevur eisini bert avmarkaðar ágóðar, m.a. tí talið á ferðafólki, ið væntandi fara at nýta nýggju flogleiðina bert er avmarkað. Tað skal tó sigast beinanvegin, at metingin av ferðafólkatalinum á nýggju flogleiðini í hesari kanning er sera óviss, av tí at ongar kanningar eru gjørdar hesum viðvíkjandi. Samlaða talið er grundað á, at í miðal 3-4 fólk flúgva hvønn túrin við einum flogfari, ið tekur 9 persónar. Í løtuni er ein flogleið við tyrlu til Suðuroyar, og ringt er at siga, hví eitt vatnflogfar skuldi fingið munandi fleiri ferðafólk, enn tyrlan hevur í dag. Verkætlan 3, ið er at føra alla ferðsluna yvir Sandoynna, er eisini tann verkætlan, ið kostar landskassanum mest at fremja. Spart verður nakað í tíðarkostnaði, tí fjalda bíðitíðan minkar, men ferðatíðin leingist eisini. Samlað er tó talan um eina sparing í tíðarkostnaði. Henda sparing verður tó nærum øll etin upp av øktu variablu akfarsútreiðslunum, ið standast av, at akførini nú skulu koyra eyka strekki til og frá Hvalba, millum Sand og Skopun, og millum Gomlu rætt og Havnina. Roknað verður ikki við, at forðingarkostnaðurin broytist, tí hóast sambandið verður nakað títtari, verður tað samstundis óhøgligari. Talva e4: Úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broyting í mun til støðuna í dag (mió. kr.) Avleiðing Verkætlan 1: Sigling Tvøroyri-Tórshavn umframt ferðafólkaflutning um Sandoynna Verkætlan 2: Sigling Tvøroyri-Tórshavn umframt vatnflúgving Verkætlan 3: Øll ferðsla um Sandoynna Tíðarkostnaður -7,5 -0,4 22,3 Variabul akfarskostnaður -1,7 0,0 -21,8 Fastur akfarskostnaður 0,0 0,0 7,5 Nyttan av øktari ferðslu 9,8 9,8 0,0 Forðingarkostnaður 11,9 12,2 0,0 A: Sum nytta 12,6 21,7 8,0 Føst anlegg 15,0 1,2 109,2 Ferjuíløgur, netto 29,9 0,0 0,0 Rakstrarkostnaður 37,7 69,0 22,4 B: Sum íløga og rakstur 82,6 70,2 131,6 C: Samfelagsbúskaparligt úrslit (A-B) -70,0 -48,5 -123,6 D: Almennar netto- útreiðslur av verkætlan 108,0 53,1 131,6 E: Nyttu-kostnaðar brøkur (C/D) -0,65 -0,91 -0,94 Viðkvæmiskanningar Hóast úrslitini greitt benda á, at tær kannaðu verkætlanirnar ikki loysa seg samfelagsbúskaparliga, er helst rætt at gera viðkvæmiskanningar, fyri at kanna, hvussu úrslitini ávirkast, um tær óvissu roknifortreytirnar verða broyttar. Valt er at leggja dentin á viðkvæmiskanningar av flogleiðini, tí hendan kanningin í stóran mun byggir á eitt óvist grundarlag. Valt er at rokna úrslitini við broyttum ferðafólkatali, broyttum tali av ferðandi í arbeiðsørindum, og við broyttum rakstrarkostnaði. Úrslitini vísa, at um dupult so nógv ferðafólk ferðast við flogleiðini, sum roknað er við í kanningunum, t.v.s. frá 6.000 til 12.000, betrast samfelagsbúskaparliga úrslitið við uml. 8 mió. kr. Úrslitið er tó enn negativt, uml. -41 mió. kr. Um talið á ferðafólki í vinnuørindum við flogfarinum verður tað dupulta av teimum 25%, ið roknað verður við, og hesi ferðafólkini í staðin høvdu ferðast við Smyrli, um einki flogfar var, betrast samfelagsbúskaparliga úrslitið við umleið 6 mió. kr. Um rakstrarkostnaðurin av flogleiðini verða 0,7 mió. kr. heldur enn 1 mió. kr. árliga, betrast úrslitið 8 mió. kr. árliga. Sostatt kann við rættiligari stórari vissu staðfestast, at ein flogleið til suðuroyar ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga, við teimum roknifortreytum, ið eru nýttar. Tað ber tó ikki til at gera nakra almenna niðurstøðu um møguleikarnar fyri flúgving til Suðuroyar, av tí, at tøka tilfarið er so mikið óvist. Um t.d. eitt størri flogfar verður nýtt, sum kann taka so mikið nógv av ferðafólki og góðsi, at Smyril kann minka túratalið, er støðan knappliga ein heilt onnur, og nýggjar samfelagsbúskaparligar útrokningar mugu gerast. Niðurstøða Niðurstøðan av kostnað-nyttu kanningini av farleiðini millum høvuðsstaðar- og Suðuroyarøkið er, at samfelagsbúskaparliga skilabesta loysnin er, at almennu íløgurnar verða savnaðar um eina beinleiðis farleið millum Havnina og Suðuroynna. Íløgurnar, ið skulu gerast í ferjurnar, ið røkja ávíkavist suðuroyar- og sandoyarleiðina, eiga tí at vera gjørdar við støði í hvørjari einstakari oyggj sær. Sum tað verður víst á aðrastaðni í hesari frágreiðing, er verkætlanin at gera eina nýggja sandoyarferju longu komin væl ávegis, og ein útskifting av gamla Smyrli verður aktuell um fá ár. Tí verður neyðugt at gera eina íløgu í eitt nýtt suðuroyarskip, og fer kostnaðurin helst at liggja um 200 mió. kr. Hetta skip skal verða dimensionerað til at flyta størsta partin av teimum ferðafólkum, bilum og tí góðsi, ið skal flytast millum Havnina og Suðuroynna í framtíðini. 4. Samfelagsbúskaparligt yvirlit Sum tað sæst í talvu 4.1, loysir verkætlanin at gera undirsjóartunnil undir Vestmannasund seg best av teimum verkætlanum, ið eru kannaðar. Um bummpengar verða kravdir í 15 ár, sum eru á hædd við ferðaseðlaprísirnar í dag, verður nyttu-kostnaðarbrøkurin 0,67, og er hetta heilt høgt fyri eina íløgu í samferðslukervið. Verkætlanin at gera tunnil millum Kambsdal og Millum fjarða loysir seg eisini samfelagsbúskaparliga, og er nyttu-kostnaðar brøkurin fyri hesa verkætlan 0,24. Verkætlanin at gera ein undirsjóartunnil undir Leirvíksfjørð er so at siga samfelagsbúskaparliga neutral, og merkir hetta, at samfelagið sum heild hvørki verður betri ella verri fyri av hesi íløgu. Samfelagsbúskaparliga virðið á positivu avleiðingunum, ið standast av íløguni, er nakað tað sama sum kostnaðurin av at fremja og reka undirsjóartunnilin. Mint verður tó samstundis á, at varnar roknifortreytir eru nýttar í útrokningunum, og at metingin av ferðslulopinum eisini er sera varin. Um nágreiniligar kanningar vísa, at íløgukostnaðurin væntandi verður 300 mió. kr. ella minni, er tað tí helst skilagott at fremja verkætlanina. Vegastrekkið Øravík-Hov varð eisini kannað, og niðurstøðan gjørdist, at bæði verkætlanin at umbyggja verandi veg og tunnilsloysnin ikki loysti seg samfelagsbúskaparliga. Verandi vegur er tó rættiliga smalur, og um neyðugt verður at gera nakað við hetta vegastrekkið, vísa útrokningarnar, at um íløgukostnaðurin av tunnlinum er omanfyri 100 mió. kr. u/ MVG, loysir tað seg betri at umbyggja verandi veg. Talva 4.1 Høvuðsúrslit úr kostnað-nyttu kanningum Samfelagsbúskaparligt úrslit Almennar útreiðslur til íløgu og rakstur í 30 ár, í mun til verandi støðu (nútíðarvirðir) Nyttu-kostnaðar brøkur Sambandið um Vestmannasund - tvær ferjur -30,5 70,7 -0,43 - undirsjóartunnil, ongir bummp. 183,9 318,4 0,58 - undirsjóartunnil, lægri bummp. 136,3 244,0 0,56 - undirsjóartunnil, hægri bummp. 119,6 177,2 0,67 Sambandið um Leirvíksfjørð - undirsjóartunnil, ongir bummp. 36,3 371,5 0,10 - undirsjóartunnil, lægri bummp. -0,7 303,0 -0,00 - undirsjóartunnil, hægri bummp. -11,4 225,2 -0,05 Øravík-Hov - umbyggja verandi veg -43,5 64,7 -0,67 - tunnilsloysn -41,0 99,5 -0,41 Millum fjarða-Kambsdal - tunnil 37,1 151,7 0,24 Suðuroyarfarleiðin - Tvøroyri-Tórshavn og Hvalba-Sand -70,0 108,0 -0,65 - Tvøroyri-Tórshavn og flúgving -48,5 53,1 -0,91 - øll ferðsla um Sandoynna -123,6 131,6 -0,94 Fimti partur: Lýsing av Oyggjaleiðum hjá Strandfaraskipum Landsins Í hesum parti av frágreiðingini verður ein heildarmeting gjørd av øllum 9 farleiðum hjá Strandfaraskipum Landsins. Endamálið er fyrst og fremst at fáa greiðu á, hvørjar íløgur í skipaflotan verða mest átroðkandi komandi árini. Høvuðskriteriuni, ið vanliga verða nýtt, tá íløgur skulu gerast í aðra ferju á einari farleið eru: heildarmeting av skipinum (herundir teknisk viðurskifti) kapasitetur í mun til nýtslu fíggjarlig viðurskifti (t.d. stórar viðlíkahaldsútreiðslur) Fyri hvørja farleið verður gjørd ein stutt heildarmeting av skipinum, ein lýsing av nýtsluni á farleiðini, og ein stutt fíggjarlig lýsing. Í metingini av skipinum verður dentur lagdur á at lýsa, hvussu ferjan lýkur trygdarkrøv og annars at lýsa tekniska standin sum heild hjá ferjum, ið røkja farleiðina. Í lýsingini av nýtsluni verður gjørt upp, hvussu nógv ferðafólk, akfør vórðu flutt á farleiðini í 1997, bæði samlað og í mun til túratalið og kapasitetin hjá ferjuni. Eisini verður lýst, hvussu spjaðingin á nýtsluni á teimum einstøku túrunum er, av tí, at tað ikki er nøktandi bert at gera upp miðaltøl. Eisini er neyðugt at kanna, hvussu ofta hátyngd (spíssbelastningur) er á túrunum. Um kapasiteturin ikki er í tráð við nýtsluna, er møguligt at broyta ferðaætlanina ella upp á longri sikt at broyta kapasitetin við at seta aðra ferju í sigling. Í tí fíggjarligu lýsingini verður rakstrarúrslitið fyri farleiðina gjørt upp sum heild, og í mun til nýtsluna á farleiðini. Rakstrarúrslitið verður gjørt upp í mun til hvørt flutt ferðafólk (einvegis) og í mun til hvønn persónkilometur, t.e. hvønn kilometur ein persónur verður fluttur á farleiðini. Havast má tó í huga, at rakstrarúrslitið eisini partvíst er ávirkað av farmainntøkum og á summum farleiðum eisini akfarsinntøkum. At seta rakstrarúrslitið í mun til ferðafólkatalið kann tó geva ein heilt góða ábending um, hvussu nógv tað kostar at reka farleiðina í mun til nýtsluna. Í fíggjarligu lýsingini verða eisini útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald uppgjørdar fyri tíðarskeiðið 1991 til 1996, og settar í mun til samlaðu útreiðslurnar á farleiðini frároknað útreiðslur av kiosk og kafeteria. Hesin kostnaður er sjálvandi nær tengdur at tí tekniska standinum á ferjunum. Uppgerðin er ikki korrigerað fyri broytingar í lønar- og prísleguni. At enda verður ein samlað niðurstøða gjørd, ið viðger tørvin fyri íløgur í verandi skipaflota hjá Strandfaraskipum Landsins. 1. Mykinesleiðin 1. Heildarmeting av Súluni Súlan er yngsta skip í flotanum hjá Strandferðsluni, og tekniski standurin er góður. Útlitini fyri, at skipið kann røkja farleiðini í mong ár afturat, eru góð 2. Nýtsla Farleiðin verður bert røkt í summarhálvuni, frá 1. mei til 1. november. Túrar verða bert sigldir, um fólk ringja og bíleggja sær pláss. Í juni, juli og august mánaða verða flest túrar gjørdir, og verður kapasiteturin eisini heilt væl útnyttaður tá. Í mei, september og oktober verða færri túrar gjørdir og eru bert fá ferðafólk við hvønn túrin. Sum heild má kapasiteturin sigast at vera nøktandi. 3. Fíggjarlig lýsing Mykinesleiðin gav eitt árligt rakstrarhall uppá uml. 0,5 mió. kr. í 1997. Avskrivingar av ferjuíløgu eru tá ikki íroknaðar. Frá 1996 til 1997 fullu inntøkurnar nakað, meðan útreiðslurnar vuksu. Samlaði almenni ískoyti fyri hvørt flutt ferðafólk í 1997 var sostatt 151 kr. Fyri hvønn persónkilometur verður hetta umleið 8 kr. Av størri áhuga fyri hetta yvirlit eru tó útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald. Hesar vórðu í miðal 15% av samlaðu útreiðslunum fyri tíðarskeiðið 1991-1996. Hetta er lágt, og hevur óivað samband við, at Súlan, ið røkir farleiðina, er eitt heldur nýtt skip. 2. Suðuroyarleiðin 1. Heildarmeting av Smyrli Smyril kann við verandi og kendum komandi trygdarkrøvum røkja farleiðina í fleiri ár afturat, men verður hetta sera kostnaðarmikið. Strandfaraskip Landsins hava enn ikki gjørt nakra neyva meting av, hvussu nógv ein møgulig útbygging/ábót kostar, men talan er helst um tíggjutals mió. kr. Umframt trygdarkrøvini er størsti trupulleikin, at dekkið er ov lágt, bert 4,10 m. Hetta merkir m.a., at vanligir nýggir trailarar hava trupulleikar at sleppa umborð á Smyril. Vanlig ellisbrek gera seg eisini galdandi, og umfatar hetta alt skipið. Generelt kann sigast, at tíðin er við at fara frá skipinum, tá hugsað verður um rakstur, viðlíkahald og komfort. Atløguviðurskiftini á Drelnesi eru sum er ikki góð, og er neyðugt at gera ábøtur fyri at minka um tann nógva súðin, so skipið kann liggja trygt alt árið. 2. Nýtsla Smyril tekur 500 ferðafólk um veturin og 800 ferðafólk um summarið, og er sostatt stórsta ferja hjá Strandfaraskipum Landsins. Ferðafólkakapasiteturin verður stórsta partin av tíðini bert lítið útnyttaður. Í 97% av túrunum er nýtsluprosentið undir 50% av samlaða kapasitetinum. Tó eru einstakir túrar, har kapasiteturin verður heilt væl útnyttaður. Hetta er oftast um summarið, í samband við stevnur o.t. Bildekkið hjá Smyrli tekur umleið 110 vanligar persónbilar. Á túrunum verður bildekkið tó fylt upp við ymsum sløgum av akførum, vognum og containarum. Um hesi ymsu sløg av akførum og flutningsfør verða roknað um til vanligar persónbilar, kann ein nýtilig mynd fáast av nýtsluni av bildekkinum. Henda uppgerð er at finna sum hjáløgd skjøl til hesa frágreiðing. Uppgerðin vísir, at bert heilt fáar túrar árliga er bildekkið fult til og úr Suðuroy. Hinvegin verður bert fimti hvør túrur sigldur við minni enn 20% nýtslu av bildekkinum. Í miðal eru 28 akfør við hvønn túrin hjá Smyrli. Um øll akfør og vognar verða umroknaði til vanligar persónbilar, verður hetta til uml. 40 vanligar persónbilar í miðal fyri túrin, ella eina miðal nýtslu uppá 36%. Hóast møguleikin at sigla eyka túrar til Suðuroyar er heldur avmarkaður, má sigast, at bildekkið á Smyrli er nøktandi til verandi nýtslu. Tó eigur árinið av einari framtíðar oljuvinnu í Føroyum á tørvin fyri akfars- og farmaflutningi til Suðuroynna at verða kannað. 3. Fíggjarlig lýsing Suðuroyarleiðin er tann farleiðin, ið gevur nógv tað stórsta rakstrarhallið. Í 1997 var rakstrarhallið 12,8 mió. kr, og er hetta uml. 118 kr. fyri hvørt flutt ferðafólk. Fyri hvønn persónkilometur var almenna ískoytið sostatt uml. 1,60 kr. Smyril, ið røkir farleiðina, er bygdur í 1969, og er sostatt 30 ára gamal. Tó eru útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald ikki óvanliga stórar. Í miðal fyri tíðarskeiðið 1991-1996 vóru hesar útreiðslur 4 mió. kr. árliga, og er hetta 19% av samlaðu útreiðslunum, frároknað útreiðslur til kiosk og kafeteria. 3. Skúvoyarleiðin 1. Heildarmeting av Sildberanum 2. Nýtsla Skúvoyarleiðin líkist flestu øðrum leiðum í nýtslumynstrinum: Flestu ferðafólkini ferðast um summarið, og bert fá um veturin. Um veturin verður sambandið ofta darvað av veðrinum, og ikki er óvanligt, at túrar mugu avlýsast vegna brim. Í mun til ferðafólkatalið verða nógvir túrar sigldir, og merkir hetta, at nýtsluprosentið sum heild er ógvuliga lágt. Um veturin verða uml. 19 av 20 túrum sigldir við færri enn 5 ferðafólkum umborð, og ikki er óvanligt, at eingin ferðandi er við. 3. Fíggjarlig lýsing Í 1997 gav Skúvoyarleiðin eitt rakstrarhall uppá uml. 1 mió. kr, og er hetta nakað tað sama sum í 1996. Í mun til ferðafólkatalið er hetta 358 kr. fyri hvønn fluttan persón. Fyri hvønn persónkilometur er almenna ískoytið uml. 51 kr. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald av Sildberanum vóru í tíðarskeiðnum 1991-1996 í miðal 200.000 kr. árliga, og er hetta 19% av samlaðu útreiðslunum. 4. Kallsoyarleiðin 1. Heildarmeting av Barsskor Barsskor er elsta skip í flotanum, 70 ár. Skipið lýkur øll trygdarkrøv, men er merktur av sínum høga aldri. Funktionelt er Barskor ikki av bestu skipum heldur. Skipið hevur ein vánaligan krana, sum ávirkar lasting og lossing nógv, og ferðafólkakomforturin er ikki góður. Barsskor eigur tí skjótast gjørligt at verða skiftur út. 2. Nýtsla Barsskor siglir til Syðradal og Húsar á Kallsoynni. Sum á flestu farleiðum hjá Strandferðsluni er nýtsluprosentið sum heild heldur lágt. Í 9 av 10 førum er nýtsluprosentið undir 50%. Tó eru einstakir túrar, har kapasiteturin verður heilt væl útnyttaður. Gevið tó gætur, at hagtølini fyri hvønn túrin í juli og august ikki eru tøk. Um hesi vórðu tald uppí, hevði miðal nýtslan hækkað munandi. Av uppgjørdu hagtølunum sæst, at 8 ferðafólk í miðal sigla hvønn túrin. Um juli og august vórðu taldir við, hevði miðaltalið helst hækkað til uml. 10 ferðandi fyri túrin. Eisini hevði juli mánaði helst havt hægsta miðal nýtsluprosentið, o.u. 35%. Hóast miðaltalið á ferðafólki fyri hvønn túrin sum heild er lágt, eru tó fitt av túrum, har hátyngd er, og kapasiteturin verður betri útnyttaður. Sum heild má kapasiteturin tí sigast at verða á leið, í mun til ta nýtslu, ið er. 3. Fíggjarlig lýsing Kallsoyarleiðin gav í 1997 eitt rakstrarhall, ið var gott 0,6 mió. kr. Tað er ein lítil hækking í mun til árið fyri. Í mun til ferðafólkatalið er hetta uml. 41 kr. fyri hvønn ferðandi á leiðini. Roknað um til persónkilometrar er hetta ein almennur stuðul til tey ferðandi uppá uml. 6 kr/persónkilometur. Hóast Barsskor verður 70 ár í 1999, eru útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald í lægra endanum, í mun til aðrar farleiðir. Í tíðarskeiðnum 1991-1996 vóru árligu útreiðslurnar í miðal 183.000 kr. ella 16% av samlaðu útreiðslunum. 5. Nólsoyarleiðin 1. Heildarmeting av Rituni 2. Nýtsla Nólsoyarleiðin er partvíst ein pendlarafarleið, sum fólk, ið búgva í Nólsoy og arbeiða í Havn, nýta dagliga. Arbeiðsdagar eru vanliga eingin ella bert heilt fá ferðafólk við fyrsta túri úr Havn til Nólsoyar um morgunin, meðan túrurin til Havnar aftur er meira nýttur. Nýtsluprosentið er sum heild ógvuliga lágt, og er í 98% av túrunum undir 50%. Annar hvør túrur hevur eina nýtslu uppá undir 10% av samlaða ferðafólkakapasitetinum. 3. Fíggjarlig lýsing Nólsoyarleiðin gav í 1997 eitt rakstrarhall uppá uml. 1,1 mió. kr, og er hetta ein øking uppá 0,3 mió. kr. í mun til árið fyri. Í mun til ferðafólkatalið gevur hetta eitt alment tilskot, sum fyri 1997 er 35 kr. fyri hvørt flutt ferðafólk. Umroknað verður hetta uml. 6 kr. fyri hvønn persónkilometur. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald hjá Rituni hava í miðal verið um 350.000 kr. árliga í tíðarskeiðnum 1991-1996. Tað vil siga, at 16% av samlaðu útreiðslunum vóru nýttar til umvælingar og viðlíkahald. 6. Sandoyar- og Hestleiðin 1. Heildarmeting av Trónda 2. Nýtsla Á Sandoyarfarleiðini ferðast út við 100.000 fólk árliga. Tó er nýtsluprosentið fyri ferðafólk sum heild sera lágt, og bert heilt fáir túrar eru, sum útnytta ferðafólkakapasitetin hjá Trónda. Í 99% av túrunum er nýtsluprosentið undir 50% av samlaða kapasitetinum, og spjaðingin er sum heild lítil. Akfarsflutningur er ein týðandi partur av flutninginum á farleiðini, men valt er ikki at gera nýtsluspjaðingina fyri akfør upp, av tí at byggingin av nýggjum Trónda er samtykt, og projekteringsfasan er sett í gongd. Tí verður ikki mett, at arbeiðið at gera nýtsluspjaðingina upp manuelt stendur mát við tað, ið fæst burturúr. Burturúr frágreiðingini frá Strandferðsluni um kravspesifikatiónir o.a. fyri nýggja Sandoyarskipið, ber tó til at fáa ymisk hagtøl um akfarsflutningin á leiðini. Um roknað verður við uml. 15% tungari ferðslu um sundið, og at henda er javnt fordeilt yvir árið, ber til leysliga at meta um miðal nýtsluprosentini fyri akfør. Ikki ber til at siga so nógv um spjaðingina, og hvussu ofta hátyngd er, men miðal nýtsluprosentini geva eina ábending um, at núverandi akfarskapasitetur er ov lítil. Ætlanin er tó, at nýggja sandoyarferjan skal hava eitt munandi størri bildekk, og er hetta óivað ein neyðug betring. 2. Fíggjarlig lýsing Sandoyarleiðin gav í 1997 eitt rakstrarhall uppá 2,6 mió. kr., og er hetta ein vøkstur í mun til árið fyri. Rakstrarhallið er 27 kr. fyri hvønn fluttan persón, og harvið uml. 3 kr. fyri hvønn persónkilometur. Útreiðslurnar til umvæling og viðlíkahald vóru í tíðarskeiðnum 1991-1996 í miðal 1,5 mió. kr. árliga, ella 26% av samlaðu útreiðslunum. Hetta er nakað hægri enn á øðrum farleiðum, og er m.a. orsakað av, at Tróndur nærkast teimum 40 árunum. Nýtt Sandoyarskip verður tó sum sagt væntandi sett í sigling ultimo ár 2000. 7. Leirvíksfjarðarleiðin 1. Heildarmeting av Dúgvuni 2. Nýtsla Leirvíksfjarðarleiðin er saman við Vesturleiðini tann mest nýtta farleiðin í Føroyum. Í 1997 ferðaðust næstan 265.000 fólk við farleiðini, men hóast hetta stóra talið av ferðandi er nýtslan í mun til kapasitetin líka lág sum á flest øllum farleiðum í Føroyum. Á 98% av túrunum er nýtsluprosentið fyri ferðafólk niðanfyri 50%, og bert á einstøkum túrum er hátyngd. Hetta vil aloftast vera í samband við tiltøk av ymsum slag, t.d. stevnur og ítróttartiltøk. Tá tú skal gera upp nýtsluprosentið fyri bilar á Leirvíksfjarðarleiðini, rennir tú teg beinanvegin í tann trupulleikan, at bert samlaða talið av bilum verður skrásett fyri hvønn túrin, meðan støddin ella slag av akfari bert fæst sum miðal fyri dagin. Fyri at kunna gera nýtsluna av bildekkinum upp, er tí roknað við, at 20% tung ferðsla er við hvønn túrin. Roknað verður so um til vanligar persónbilar, og sett í mun til kapasitetin hjá ávíkavist Ternuni uppá 38 og Dúgvuni uppá 40 persónbilar. Uppgerðin vísir, at á størsta partinum á túrunum liggur nýtslan millum 20-60% av kapasitetinum, men at á umleið tíggjunda hvørjum túri er ferjan fullsett ella nærum fullsett (>80% nýtslu). Møguleikin at sigla eykatúrar ella at økja um túratalið er betri enn eitt nú á Suðuroyarleiðini, og tí má sigast, at kapasiteturin sum heild er nøktandi. Tó skal ferðslan um sundið ikki vaksa nógv, áðrenn kapasiteturin á bildekkinum ikki er nøktandi longur. 3. Fíggjarlig lýsing Leirvíksfjarðarleiðin gav í 1997 eitt rakstraravlop uppá uml. 2 mió. kr., frároknað avskrivingar av ferjuíløgu, og er hetta nakað minni enn árið fyri. Orsøkin er einamest, at lønarútreiðslurnar eru nógv hækkaðar. Frároknað avskrivingar gav hvør ferðandi persónur eitt ískoyti til raksturin hjá Strandfaraskip Landsins uppá uml. 8 kr. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald hjá Dúgvuni hava í tíðarskeiðnum 1991-1996 í miðal verið uml. 1,2 mió. kr. árliga. M.a. av tí, at Dúgvan í tíðarskeiðum hevur verið tikin úr sigling, hava viðlíkahaldsútreiðslurnar varierað nakað. Í miðal hava tær verið 22% av samlaðu útreiðslunum. 8. Vesturleiðin 1. Heildarmeting av Ternuni 2. Nýtsla Um hugt verður eftir ferðafólkatalinum, er Vesturleiðin størsta farleiðin í Føroyum. Næstan 290.000 fólk ferðaðust um Vestmannasund í 1997, og talið fer væntandi at vaksa komandi árini, so hvørt sum uttanríkisferðslan væntandi økist. Sam, ið hevur røkt farleiðina, tekur 115 ferðafólk alt árið. Tó kunnu bussarnir hjá Bygdaleiðum eisini virka sum salongir, og tekur Sam tá 150 fólk. Valt er tó at uppgerða nýtsluna í mun til tey 115 ferðafólkini, ið Sam tekur uttan bussar. Ternan røkti farleiðina frá juli til september í 1997, og er nýtsluprosentið tá útroknað í mun til kapasitetin hjá Ternuni. Tað er m.a. tí, at nýtsluprosentið fyri september er so lágt. Um nýtsluprosentið varð roknað í mun til Sam fyri allar mánaðarnar, hevði hægsta miðal nýtsluprosentið verið í juli mánaða, tá tað hevði verið 36% í miðal fyri túrin. Sum heild er nýtsluprosentið fyri ferðafólk rættiliga lágt. Tað er bert í samband við flogruturnar, at hátyngd er, og serliga um summarið. Í 93% av førunum var nýtsluprosentið niðanfyri 50% av ferðafólkakapasitetinum. Sum á Leirvíksfjarðarleiðini verður bert samlaða talið á akførum talt fyri hvønn túrin sær. Tí er roknað við, at 15% av akførunum á hvørjum túri er tung ferðsla. Um tunga ferðslan verður roknað um til vanligar persónbilar, ber til at uppgera eitt nýtiligt nýtsluprosent fyri bildekkið. Uppgerðin vísir, at á 80% av túrunum liggur nýtslan niðanfyri 60% av kapasitetinum, men at á umleið tíggjunda hvørjum túri er ferjan fullsett ella nærum fullsett (>80% nýtslu). Talið er tó merkt av, at Ternan røkti siglingina í summarmánaðunum, tá hátyngd er. Um ein hyggur nærri eftir tølunum sæst, at nýtsluprosentið fall nógv meðan Ternan sigldi, av tí einføldu orsøk, at Ternan tekur meira enn dupult so nógvar bilar sum Sam. Meðan Ternan røkti siglingina, vórðu bert fáir túrar, har kapasiteturin var fult nýttur. Ætlanin hjá Strandfaraskip Landsins er, at Ternan framyvir skal røkja siglingina malt árið. Tí má kapasiteturin á bildekkinum sigast at verða nøktandi við núverandi ferðslu, serliga tá hugsað verður um, hvussu skjótt tað er at sigla teir fáu eykatúrar, ið kunnu koma fyri. 3. Fíggjarlig lýsing Vesturleiðin gav í 1997 eitt rakstraravlop, ið var uml. 3,5 mió. kr. Hetta er ein minking uppá hálva mió. kr. í mun til árið fyri, og er orsøkin fyrst og fremst, at útreiðslurnar til viðlíkahald eru nógv øktar. Hvør ferðandi persónur gav sostatt eitt ískoyti til Strandfaraskip Landsins uppá uml. 12 kr., frároknað avskrivingar av ferjuíløgu. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald av Ternuni hava varierað nokk so nógv, og vóru stórst í 1992 og í 1995. Í miðal vórðu tær o.u. 1,2 mió. kr. árliga, t.e. 17% av samlaðu útreiðslunum. 9. Fugloyarleiðin 1. Heildarmeting av Másanum 2. Nýtsla Másin flytur ferðafólk og farm út í Svínoy og Fugloy. Leiðin verður nógv nýtt um summarið. Nýtsluprosentið er sum heild lágt, um so nakrir túrar eru, har kapasiteturin verður betri útnyttaður. Í uml. 9 av 10 túrum er nýtsluprosentið niðanfyri 50%. Ferðafólkakapasiteturin á Másanum má sum heild sigast at verða á leið, serliga tá hugsað verður um ta størru nýtsluna í summarmánaðunum. 3. Fíggjarlig lýsing Fugloyarleiðin gav í 1997 eitt rakstrarhall uppá 1,3 mió. kr., frároknað avskrivingar av ferjuíløgu. Hetta er ein hækking uppá uml. 0,4 mió. kr. í mun til 1996. Í mun til talið á ferðafólki er hetta eitt rakstrarhall uppá 182 kr. fyri hvønn fluttan persón (einvegis), og uml. 10 kr. fyri hvønn persónkilometur. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald av Másanum hava verið nokk so javnar, í miðal gott 200.000 kr. árliga, t.e. 16% av samlaðu útreiðslunum. Másin varð klassaður í 1993, og eru útreiðslurnar tí hægri hetta árið. 10. Avloysaraskip hjá Strandfaraskipum Landsins Sam Sam hevur í nógv ár røkt siglingina á farleiðini um Vestmannasund. Í 1998 varð Sam tikin úr fastari sigling, og skal ætlandi brúkast sum avloysaraskip. Sí annars lýsingina av Vesturleiðini. Sam fór inn í eina nýggja klassatermin í 1998, og er í góðum standi. Pride Pride er 38 ára gamal, og er skipið ikki væl egnað til flutningsuppgávurnar á ymisku farleiðunum. Tí eru farleiðirnar, har Pride kann sigla, sera avmarkaðar. Pride er t.d. ikki ein bilferja. Pride hevur sum heild vánaligan funktiónalitet, tað er møtimikið at lossa og lasta, og ikki er lætt hjá ferðafólki at koma umborð og í land. Viðmerkjast kann, at Pride hevur gamalt maskinarí, sum er dýrt at viðlíkahalda. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald hava seinastu árini verið vaksandi, hóast Pride ikki hevur siglt nógv. Í miðal hava útreiðslurnar frá 1991 til 1996 verið uml. 0,4 mió. árliga, sum er 39% av samlaðu útreiðslunum í hesum tíðarskeiðnum. Ternan I Ternuni I er í góðum standi, hóast høga aldurin á skipinum, men útreiðslurnar til viðlíkahald eru stórar. Hæddin á bildekkinum ger, at ferjan bert tekur vanligar persónbilar. Ternan I lýkur øll núverandi trygdarkrøv. Útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald eru gjørdar upp fyri Ternuna I í tíðarskeiðnum 1991 til 1996, og eru í miðal fyri hesi 6 árini 36% av samlaðu útreiðslunum. Hetta er eitt sera høgt tal, og væl yvir miðal fyri ferjurnar hjá SL sum heild. 11. Niðurstøða Í hesari lýsing av øllum farleiðunum hjá Strandfaraskipum Landsins er gjørd ein heildarmeting av sjálvum skipinum, nýtsluni og fíggjarligu viðurskiftunum á hvørjari farleið. Endamálið við lýsingini er fyrst og fremst at fáa upplýsingar til vega, ið kunnu nýtast sum grundarlag undir avgerðini um eina hóskandi raðfesting av íløgunum á samferðsluøkinum. Heildarmeting av Strandfaraskipunum Seinasta nýíløgan varð gjørd fyri heili 12 árum síðani, og hevur hetta m.a. ført við sær, at miðalaldurin á flotanum er komin uppum tey 30 árini. Elstu skipini eru kostnaðarmikil at viðlíkahalda, komforturin er í nógvum førum vánaligur, og reglusemið kann vera trupult at halda. Hetta ger, at tað verður neyðugt at skifta nøkur av skipunum út sum skjótast. Her skulu nevnast tær mest átroðkandi útskiftingarnar: Skip til Sandoyarfarleiðina - projektering liðug 1. februar Skip til Fugloyar- og Svínoyarfarleiðina Skip til Suðuroyarfarleiðina Skip til Kallsoyarfarleiðina Avloysaraskip Annars lúka allar ferjurnar trygdarkrøvini. Viðv. avloysaraskipunum ger tann serliga støðan seg galdandi, at SL hevur heili trý avloysaraskip av miðal stødd. Strandfaraskip Landsins hava tí mælt til at selja eitt av hesum skipunum. Atløguviðurskiftini runt um í landinum eru sum heild nøktandi, men á ávísum farleiðum eiga at gerast ávísar broytingar/ábøtur. Talan er serliga um atløguviðurskiftini á Drelnesi, Skopun, Hesti og Gomlu Rætt, har akuttur tørvur er á broytingum/ábøtum. Nýtslan Nýtslan í mun til kapasitetin er gjørd upp fyri ferðafólk á øllum farleiðum, og fyri akfør á Suðuroyarleiðini, Vesturleiðini og Leirvíksfjarðarleiðini. Á Sandoyarleiðini verður nýggj ferja bygd í næstum. Sum heild kann sigast, at kapasiteturin til ferðafólk á ferjunum verður lítið útnyttaður, og miðal nýtsluprosentið er sera lágt. Á flest øllum farleiðum kemur miðal nýtsluprosentið ikki upp um 20%. Spjaðingin er sum heild nokk so lítil, og vanliga er nýtsluprosentið fyri ferðafólk undir helvtina av samlaða kapasitetinum í uml. 95% av øllum túrunum. Tað kemur fyri einstakar túrar, at ferðafólkakapasiteturin verður fult útnyttaður. Sum heild kann sigast, at akfarskapasiteturin verður væl betri útnyttaður. Á farleiðunum, har akfør eru ein týðandi partur av ferðsluni liggur miðal nýtsluprosentið um 35-50%. Um hugt verður eftir spjaðingini sæst, at á Vesturleiðini og á Leirvíksfjarðarleiðini fer nýtsluprosentið uppum 80% á umleið tíggjunda hvørjum túri. Á Suðuroyarleiðini hendir tað sera sjáldan, at nýtsluprosentið fer uppum 80%. Í 1997 hendi hetta bert í uml. 1% av túrunum. Sostatt er niðurstøðan, at kapasiteturin til ferðafólk á øllum farleiðum er ríkiliga stórur, meðan kapasiteturin til akfør og tungan flutning verður væl betri útnyttaður. Roknast kann tó ikki við veruligum fløskuhálstrupulleikum, nú Ternan og Dúgvan eru farnar at røkja siglingina á tveimum teimum størstu farleiðunum. Serliga ikki, tá hugsað verður um, at tað er lætt at økja túratalið ella sigla eykatúrar tær fáu ferðir, hetta er neyðugt. Á Suðuroyarleiðini er akfars- og farmaskapasiteturin í løtuni nøktandi. Fíggjarlig lýsing Bara tvær farleiðir hjá Strandfaraskipum góvu eitt positivt rakstrarúrslit í 1997, tað er Vesturleiðin og Leirvíksfjarðarleiðin. Um avskrivingar av ferjuíløgum vórðu íroknaðar, var tað møguliga Vesturleiðin, ið gav eitt positivt úrslit. Áhugaverdar eru tó útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald, har serliga roknast kann við hægri útreiðslum uml. 5. hvørt ár, orsakað av klassing. Tí varð valt at gera upp fyri tíðarskeiðið 1991-1996. Sum heild kann sigast, at tess eldri skipið er, tess hægri eru viðlíkahaldutreiðslurnar sum partur av samlaðu útreiðslunum. Hetta er tó ikki galdandi fyri træskipini, tí bæði Másin og Barskor hava lágar viðlíkahaldsútreiðslur. Serliga hjá Ternuni I, Pride og Trónda eru útreiðslurnar til umvælingar og viðlíkahald stórar í mun til samlaðu útreiðslurnar, og er orsøkin serliga høgi aldurin. Sætti Partur: Niðurstøða 1. Framtíðar samferðslukervið í Føroyum Út frá viðgerðini í hesari frágreiðing vil verkætlanarbólkurin mæla til, at fylgjandi grundleggjandi broytingar verða gjørdar í samferðslukervinum í Føroyum: Verkætlanin at gera fast samband um Vestmannasund verður framd Verkætlanin at gera tunnil Millum fjarða - Kambsdal verður framd Verkætlanin at gera fast samband um Leirvíksfjørð verður framd Eisini eru kanningar gjørdar av farleiðunum til Suðuroyar/Sandoyarøkið. Komið varð fram til, at verandi skipan, har Smyril røkir siglingina beinleiðis millum Suðuroy og Tórshavn, meðan (nýggi) Tróndur røkir siglingina til Sandoyarøkið, er tann, ið loysir seg best samfelagsbúskaparliga. Tó hevur viðgerðin av farleiðunum hjá Strandfaraskipum Landsins víst á, at neyðugt verður at fremja íløgur í nýggjar ferjur komandi árini. Miðalaldurin á flotanum er omanfyri 30 ár, og aldursbrek verða meira vanlig. Eisini kunnu nýggj trygdarkrøv føra til, at stórar umbyggingar av summum ferjum verða neyðugar. Viðgerðin hevur víst á, at umframt verandi verkætlan at byggja nýggja Sandoyarferju, eiga verkætlanir at vera settar í verk at projektera og byggja nýggj skip at avloysa Smyril og Másan. Mett verður, at Másin, ið er nýumvaldur, er hóskandi skip at seta í sigling fyri Barskor, ið má sigast at hava rokkið pensiónsaldurin. At hava Másan siglandi á Kallsoyarleiðini er tó eingin langtíðarloysn, og tað kann eisini gerast neyðugt at byggja nýtt skip til hesa farleið. Harumframt er tørvur á einum nýggjum avloysaraskipi. Orsøkin er, at verandi avloysaraskip øll eru av miðal stødd, og sostatt hvørki hóskandi til tær størri ella tær smærri farleiðirnar, og at avloysaraskipini eru gomul, og illa hóskandi til tær uppgávur, tey skulu røkja. Sostatt skulu íløgur gerast í: Nýtt Suðuroyarskip Nýtt skip at røkja siglingina til Fugloyar og Svínoyar Nýtt avloysaraskip Talva 6.1: Neyðugar og samfelagsbúskaparliga skilagóðar íløgur í samferðslukervið Verkætlan Mettur íløgukostnaður v. MVG, u. eyka útreiðslur til fígging Fast samband um Vestmannasund 240 mió. kr. Fast samband um Leirvíksfjørð 300 mió. kr. Tunnil Millum fjarða-Kambsdal 115 mió. kr. Nýtt suðuroyarskip 190 mió. kr. Nýtt svínoyar/fugloyarskip 20 mió. kr. Nýtt avloysaraskip 20 mió. kr. Tilsamans 885 mió. kr. Hagtøl: Frágreiðing um kommunurnar í Føroyum Í samband við, at nýggjar ferjur verða bygdar, kunnu tillagingar av havnaløgunum gerast neyðugar. Hugsað verður serliga um ábøtur/broytingar av havnalagnum í Hesti, Skopun og Gomlu Rætt, so nýggja Sandoyar/Hestferjan kann nýta havnirnar. 2. Tíðarhorisontur Um hugt verður eftir teimum stóru íløgunum, ið mælt verður til at fremja komandi árini, er metti kostnaðurin tilsamans knappar 900 mió. kr. Tað sigur tí seg sjálvt, at hesar íløgur mugu fremjast yvir eitt longri áramál, og at ein raðfesting av íløgunum er neyðug. Møguligt er at fíggja part av íløgukostnaðinum av undirsjóartunnlunum við bummpengum, men havast má í huga, at eisini stórar viðlíkahalds- og rakstrarútreiðslur verða av undirsjóartunnlum. Neyðugt varð av tekniskum orsøkum at seta hol á verkætlanina at byggja nýtt skip til Suðuroyar- og Fugloy/Svínoyarleiðina sum skjótast, og peningur er avsettur á fíggarlógini fyri 1999 til at fara undir projektering av verkætlanunum. Í ár 2000-2002 skulu sambært fíggjarlógini játtast í alt 190 mió. kr. til sjálva byggingina. Hvussu skjótt tað er ráðiligt at fremja omanfyri nevndu verkætlanir, er í stóran mun treytað av fíggjarstøðu landskassans og búskaparligu gongdini í samfelagnum sum heild. Um búskapurin er upphitaður, kann tað gerast neyðugt at vísa hógv við teimum almennu íløgunum. Verkætlanarbólkurin vil tó mæla til, at raðfest heldur verður millum einstakar verkætlanir, enn at raðfesta yvir tíð. Við hesum meinast við, at um íløgukarmurin er lítil, skal ein heldur royna at avmarka talið av verkætlanum, enn at byrja nógvar ymiskar verkætlanir, sum ein so noyðist at draga út í nógv ár. Heldur arbeiða við einari verkætlan í senn, ið tekur 5 ár at fremja, enn at arbeiða við tveimum verkætlanum í senn, sum so noyðast at koyra fyri lágum blussi í 10 ár. Skjótari einstakar verkætlanir verða framdar, skjótari fáa borgararnir ágóðan av almennu íløgunum, og harvið sparir landið í veruleikanum rentuútreiðslur, í mun til støðuna, har arbeitt verður spakuligari við fleiri verkætlanum í senn. 3. Framtíðar raðfestingar av íløgum í samferðslukervið Hendan frágreiðing hevur í høvuðsheitum viðgjørt, hvussu framtíðar samferðslukervið í Føroyum eigur at verða skipað, og hvørjar íløgur, ið eru neyðugar fyri at røkka hesum endamáli. Sjálvandi kann eisini í framtíðini vísa seg at verða neyðugt at gera smærri íløgur í einstøk vegastrekkir, men vil verkætlanarbólkurin mæla til, at eisini slíkar verkætlanir verða lýstar væl og virðiliga, áðrenn avgerð verður tikin um at fremja tær. Serligur dentur eigur at verða lagdur á at lýsa, hvussu samlaði kostnaðurin av verkætlanini væntandi verður, og hvørjir ágóðar fáast burturúr íløguni. Kostnað-nyttu kanningar kunnu í hesum sambandi verða eitt hent amboð at lýsa verkætlanirnar við, og vil bólkurin mæla til, at kostnað-nyttu kanningar so vítt møguligt verða gjørdar av øllum verkætlanum. Úrslitini av kostnað-nyttu kanningunum eiga at hava stóran týdning í raðfestingini av verkætlanunum, hóast orsøkir kunnu verða til at frávíkja samfelagsbúskaparligu raðfestingini viðhvørt. Tað er vert at leggja sær í geyma, at aðrar verkætlanir enn tær, ið eru viðgjørdar í hesari frágreiðing, kunnu koma upp á tal at fremja komandi árini. Hugsað verður her serliga um fylgjandi verkætlanir: Vegastrekkið Skálabotn-Strendur Vegastrekkið Oyri-Brúnna við Streymin Gásadalstunnilin Ábøtur/umbyggingar av ymsum ferjulegum Verkætlanarbólkurin vil tó mæla til, at eisini hesar verkætlanir verða gjølla lýstar, og fyrimunirnir av at fremja tær verða vigaðar upp ímóti fyrimununum í fáast burturúr at fremja aðrar verkætlanir. Lyklaorðið er sum ikki einaferð: raðfesting av íløgunum. Týðandi keldur, ið nýttar eru: Asplan Viak (1995) Trafikkberegning og samfunnsøkonomisk nytte av ferjeavløsningsprosjekter. Oslo: Vegdirektoratet Árbók fyri Føroyar 1996-1998. Tórshavn: Hagstova Føroya og Føroya Skúlabókagrunnur. Boardman, Anthony E. Cost-benefit analysis: concepts and practice. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. Budgetdepartementet (1990) Vejledning i samfundsøkonomisk projektvurdering. København: Finansministeriet Hagstovan/fíggjardeildin (1992) "Frágreiðing um samfelagsbúskaparligu útrokningarnar av fasta sambandinum um Vestmannasund" Kommununevndin (1998) Frágreiðing um kommunurnar - nýggj kommunal skipan í Føroyum. Tórshavn: Føroya Landsstýri Leknes, Einar; Rudolf Meissner;Gottfried Heinzerling; Kjersti Melberg (1996) Veiprosjekters ringvirkninger. Regionale omfordelings- og/eller realøkonomiske effekter? Stavanger: Rogaland Research Maskell, P. (1994) "Infrastrukturens økonomiske rolle" Nordisk Samhällsgeografisk Tidsskrift nr. 18, mars, s. 22-48. Møller, Flemming (1989) Samfundsøkonomisk Projektvurdering. København: Finansministeriet Presttun, Toril (1997) Hva betyr bedret vegtilgjengelighet for næringslivet? Case: Kristiansund fastlandsforbindelse. Oslo: Institutt for sociologi og samfunnsgeografi, Universitetet i Oslo Statens Vegvesen (1995) Håndbok 140. Konsekvensanalyser. Oslo:Vegdirektoratet Trafikkplankontoret (1988) Trafikkvekst ved fast vegforbindelse. Oslo: Planavdelingen Vejdirektoratet (1992) Undersøgelse af større hovedlandevejsarbejder. Metode for effektberegninger og økonomisk vurdering. København: Økonomisk-statistisk afdeling, Vejdirektoratet. Wachter, Alexander (1997) Die Siedlungsstruktur der Färöer. Natur und Genese - Funktion und Zukunft. Heidelberg: Geographisches Institut der Universität Heidelberg Harafturat eru frágreiðingar og hagtøl frá Landsverkfrøðinginum og Strandferðsluni nýttar at styðja seg til. Føroya Shell og SEV hava vinaliga latið upplýsingar um ávíkavist orkuprísir og elprísir. Ráðgeving og viðmerkingar til partar av frágreiðingini eru veittar frá: Søren Bo Nielsen, Nationaløkonomisk Institut, Handelshøjskolen i København Bjarna Olsen, Hagstova Føroya Løgtingið umrøddi frágreiðingina á tingfundi 16. og 17. februar 1999. Frágreiðing um vinnupolitikk 101-4 Frágreiðing frá landsstýrismanninum í vinnumálum um vinnupolitikk Ár 1999, tann 8. apríl, legði Finnbogi Arge, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram hesa frágreiðing Við hesum verður tilmæli landsstýrismansins í vinnumálum lagt fyri Løgtingið til orðaskifti. Tilmæli Í tilmælinum kemur fyrst hugsjónin um eitt føroyskt framtíðarsamfelag, sum vinnupolitiska virkið skal miða eftir at gera til veruleika. Roynt verður at orða hugsjónina stutta og greiða, so hon skilst av øllum. Einstøku tættirnir í vinnupolitikkinum eru síðan viðgjørdir nærri undir hesum yvirskriftum: Leikluturin hjá tí almenna Karmar Netverk Hagtalsgreiningar Hugsjónin Málsetningurin við vinnupolitikkinum er at fáa gongd á eina fjøltáttan av føroysku vinnuni við at menna verandi vinnur og at eggja til nýtt virksemi, sum er burðardygt og skapar stórt avkast. Hetta er fyrsta fortreytin fyri einum sjálvberandi og stabilum búskapi. Tað er ein sannroynd, at altjóða kappingin gerst alt meira umfatandi. Skulu vinnurnar standa seg í kappingini og skapa framburð í samfelagnum, mugu tær vera innovativar, hava dagførda vitan og fjøltáttað samskifti. Samstundis mugu tær liva upp til tey krøv, samfelagið setir teimum um virðing fyri umhvørvi og trivnaði. Fyri at draga bestu fólkini til sín er eisini neyðugt at hava fyri eyga, at vinnan eins og samfelagið sum heild kunnu bjóða góð lívskor og mennandi og tryggar karmar. Hugsjónin fyri vinnupolitikkinum er tí orðað soleiðis: Ein sjálvberandi búskapur, ið byggir á fleiri ymiskar vinnur, sum skapa avkast, framburð og vælferð í fríari, altjóða kapping, og sum raðfesta trivnað og umhvørvið ovarlaga Leikluturin hjá tí almenna Gongdin í altjóða rákinum er rættiliga greið viðvíkjandi leiklutinum hjá tí almenna. Tað gongur móti deregulering og fríari kapping. Somu krøv seta vit sjálvi um virknari almennan sektor fyri sama pening. Hetta ger, at almenni vinnupolitiski leikluturin gerst tvørfakligur, og at kravið um professionalismu, fyrimyndarligt tænastustig og góða samskipan verður ófrávíkiligt. Almenna uppgávan verður at tryggja stabilar karmar, ið eru grundarlagið fyri vinnuligum framburði og harvið búskaparligum vøkstri. Leikluturin hjá tí almenna verður tí: Tað almenna skal tryggja vinnunum ávísar støguðar karmar við virðing fyri trivnaði og umhvørvi. Vinnuligu karmarnir verða støðugt raðfestir, soleiðis at vinnan fær rúm, ræsur og frið at virka eftir marknaðarbúskaparligum treytum sambært hugsjónini aftan fyri vinnupolitikkin. Vinnufyrisitingin miðar ímóti: at vera væl samskipað at hava høvuðsskipaðar og greiðar mannagongdir at virka á høgum tænastu- og vitanarstigi at hava fjøltáttað samskifti at geva sær far um og virka fyri vinnumøguleikum við stórari virðisøking Karmar At skapa neyðugu og støðugu karmarnir krevur tíð, tillaging og raðfesting. Fleiri av karmunum mugu verða skaptir í dyggum samstarvi við onnur aðalstýri og vinnuna, og fyri at hetta kann fáast í lag er umráðandi, at tað fæst ein breið undirtøka fyri førda vinnupolitikkinum. Miðað verður eftir at skapa karmar, har vinnan megnar at mennast og fylgja altjóða rákinum, t.e. at hon er innovativ og hevur dagførda vitan og fjøltáttað samskifti, við virðing fyri okkara samfelagi. Tær mest átrokandi broytingarnar og ábøturnar á karmarnar eru: Tillagað, virkið regluverk til altjóða marknaðarsamstarv Vælvirkandi samskifti og samferðslu við útheimin Gransking og førleikamenning Vælútbygt undirstøðukervi, sum mennir kappingarførum lívskorum um alt landið Góðar eginfíggingarskipanir og lagaligar skatta- og avgjaldsskipanir Varlig vinnulóggeving, fyrimyndarligt alment tænastustig Einfaldar, studningsveikar vinnuframaskipanir Málsetningurin er, at vinnukarmarnir standa mát við onnur samfeløg soleiðis, at vinnan og kapitalurin eins væl og arbeiðsmegin trívast og fjølgast í Føroyum. Netverk Tann, sum ikki fylgir við tíðini, varnast knappliga, at tíðin er runnin frá honum við tí úrsliti, at fyritøkan missir sínar kundar, sítt grundarlag fyri inntøku og tilverurætti, og - meinast - sínar dugnaligastu meðarbeiðarar. Tað eru teir, sum eiga vitanina og geva fyritøkuni førleikan til nýhugsan. Tað er her týdningurin av netverkum kemur inn. Fjøltáttað samskifti er avgerandi fyri, at vinnan fær dagførda vitan, professionella atferð og marknaðaratgongd. Tí er altavgerandi, at netverk verða knýtt og nýtt, bæði hjá tí almenna og tí privata. Tað almenna eigur í øllum lutum at hava hetta í huga og virka fyri, at Føroyar á nógvum økjum gerast eitt sambindingarlið í samskiftis- og samferðslunetinum. Hagtalsgreiningar Vinnupolitikkurin er ikki givin eina ferð með alla. Eftirmetingar og hagtøl fara at verða nýtt sum stýringar- og metingaramboð og mugu vera almenn fyri at menna støðuga orðaskiftið um vinnupolitikkin. Til at orða málsetningar og meta um úrslitini av vinnupolitikkinum verða haldgóðar hagtalsskipanir nýttar. Hesar skipanir skula: Lýsa gongd og útlit fyri teir tættir og tey hugtøk, ið verða nevnd í hugsjónini, ella sum eru fortreyt fyri hugsjónini Kunna samanberast við tøl fyri onnur lond og altjóða gongdina Hagtølini skula kunna dagførast regluliga uttan stórvegis hóvasták, men samstundis vera nóg neyv til at lýsa gongdina. Framhald Nú sjøtul er settur á, og uppskot er sett fram um yvirornaðu linjurnar í vinnupolitikkinum, er tað umráðandi, at vinnupolitiska tilgongdin við hesum ikki steðgar upp. Tvørurímóti er ætlanin at halda áfram soleiðis at breið semja fæst um vinnupolitikkin at orða ítøkiligar málsetningar, tillaga vinnukarmarnar og eftirmeta at orðaður verður politikkur fyri einstøku vinnugreinarnar Við vón um góða móttøku og gott orðaskifti alment og á tingi Hjálagt Rit nr. 5. Løgtingið umrøddi frágreiðingina á tingfundi 14. apríl 1999. Frágreiðing um kommunumál 101-5 Frágreiðing um kommunumál Ár 1999, 14. apríl, legði Anfinn Kallsberg, løgmaður,vegna landsstýrið fram hesa frágreiðing Frágreiðing sambært § 51, stk. 4 í tingskipanini frá løgmanni um kommunumál Landsstýrið hevur í sambandi við kommunumál sett sær fleiri politiskar málsetningar. Arbeiðið við at røkka hesum málsetningum er byrjað og kemur at halda fram. Uttan iva fer arbeiðið hjá landsstýrinum m.a. at taka støði í tí áliti, sum Kommununevndin hevur gjørt fyri at lýsa, útgreina og tilmæla broytingar á økinum. Landsstýrið hevur sett sær fyri: at loysa fíggjarligu trupulleikarnar hjá teimum mest skuldarbundnu kommununum, at nútímansgera kommunulóggávuna, at styrkja tað kommunala sjálvræðið og tað kommunalu ábyrgdina. Kommunuskuldin Viðvíkjandi spurninginum um kommunuskuldina, hevur landsstýrið mett tað sum eina umráðandi fyritreyt fyri tey mál, ið ætlanin er at fremja, at ein varandi loysn fæst á hesum trupulleika. Trupulleikarnir við kommunuskuldini eru fyrst og fremst, at um kommunan skyldar ov nógv, verður avleiðingin, at bæði rentur og avdráttir taka ov stóran part av fíggjarætlan kommununar. Aðrir trupulleikar eru eisini við kommunuskuldini, m.a. at skuldin er ein forðan fyri sjálvbodnum kommunusamanleggingum, sum landsstýrið metir, eiga at verða framdar. Landsstýrið hevur kannað ymiskar møguleikar, hvussu trupulleikarnir við kommunuskuldini kunnu loysast, og hava í hesum sambandi fleiri ymsar loysnir verið viðgjørdar. Landsstýrið hevur tó, í samráð við kommunurnar, valt, ikki nú at gera eina generella umfígging fyri allar kommunur í Føroyum, men heldur at loysa skuldartrupulleikarnar hjá teimum kommunum, sum eru ringast fyri. Landsstýrið og umboð fyri kommunurnar eru samd um, at er skuldarbyrðan hjá eini kommunu hægri enn 3 álíkningar við 23% í kommunuskattaprosenti, hevur kommunan trupulleikar við at klára sínar uppgávur og skyldur. Nakrar kommunur eru í hesi truplu støðu. Harafturat eru nakrar kommunur, sum hava eina skuld, sum er júst undir 3 álíkningar, men sum hava eina slíka samanseting av sínum lánum, at mett hevur verið neyðugt, at hesar eisini eiga at vera við í eini loysn, soleiðis at eisini hesar kunnu fáa fíggjarligt fótafesti aftur. Fyri at loysa skuldarspurningin hjá hesum kommunum, er ætlanin at nýta pening úr kommunala láni- og veðhaldsgrunninum til at afturgjalda skuld við. Landsstýrið hevur í hesum sambandi søkt løgtingið um eina eykajáttan uppá 25 mió. kr. sum studning til kommunala láni- og veðhaldsgrunnin. Hetta fyri at grunnurin kann lúka treytirnar í lániavtaluni um, at hann skal hava 100 mió. kr. í innskoti, eisini eftir at saneringin er framd. Lániavtalan, sum er gjørd ímillum kommunurnar og teirra lánveitarar, fer úr gildi tann 1. desember 2000. Í góðari tíð er ætlanin at fáa greiðu á, um grunnurin skal halda áfram eftir 1. desember 2000, og verður tað tá upp til hvørja einstaka kommunu, um hon vil vera við í eini felags fígging ella ikki. Landsstýrið er sinnað at viðvirka til eina felags endurfígging av kommunalu skuldini, tá verandi lániavtala fer úr gildi. Kommunulógin Landsstýrið hevur ætlanir um at leggja fram eitt uppskot til nýggja kommunustýrislóg. Nýggja lógin kemur í stóran mun at byggja á tað arbeiði, sum Kommununevndin hevur gjørt. Lógin skal avloysa verandi kommunulóg, sum er frá 1972. Væntandi verður hetta lógaruppskot lagt fyri løgtingið í august ella september 1999. Umframt at lógin verður dagførd, soleiðis at hon fer at samsvara við nútímans kommunala umsiting, eru eisini grundleggjandi broytingar í lógaruppskotinum. Ætlanin er at økja kommunala sjálvstýrið, soleiðis at kommunurnar fáa størri avgerðarrætt og eina meiri sjálvstøðuga ábyrgd av egnum málsøkjum. Við broytingunum er ætlanin, at kommunurnar innan fyri lógarinnar karmar koma at stýra egnum viðurskiftum. Neyðugt verður ikki longur við góðkenning av øllum smálutum frá hægri stað. Eftirlitið við kommununum verður í stóran mun broytt frá at verða góðkenning av smálutum til at verða eitt sokallað legalitetseftirlit, sum skal tryggja, at kommunurnar arbeiða innanfyri karmarnar av lóggávuni. Nevnast kann sum dømi, at kommunur í dag ikki kunna taka lán uttan samtykt landsstýrisins. Ætlanin er, at kommunur eftir nýggju lógini skulu kunnu taka lán, uttan samtykt landstýrisins, tó treyta av, at nettoskuldin hjá kommununi er undir eina álíkning. Eisini er ætlanin, at møguleikin hjá landsstýrinum at krevja broytingar í fíggjarætlanum verður skerdur, so leingi skuldin er undir eina álíkning. Á fleiri øðrum økjum verður lógaruppskotið nýskapandi. Uttan at fara í smálutir við broytingunum, kann tó nevnast, at hesar í stóran mun vera ásetingar av reglum fyri arbeiði og viðurskiftini hjá kommunustýrinum og tess limum. Við at áseta tílíkar reglur verður í framtíðini ikki neyðugt hjá kommunustýrunum í heilum at fáa góðkenningar ella aðrar viðmerkingar frá landsstýrinum um arbeiði og avgerðir tess. Framtíðar kommunubygnaður Landsstýrið fekk í september 1998 handað eitt álit frá Kommununevndini, hvørs høvuðsendamál m.a. var at gera eitt uppskot til eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur. Í verandi skipan er uppgávu- og ábyrgdarbýtið í fleiri førum sera ógreitt. Nógvar kommunalar avgerðir í dag krevja, at játtan fæst frá hægri myndugleika, áðrenn avgerðirnar verða settar í verk. Uppgávur, sum áttu at verið kommunalar, verða loystar heilt ella fyri ein part av landinum, og førir hetta við sær, at tann veruligi avgerðarrætturin ikki liggur hjá kommununum. Ein av orsøkunum til, at skipanin er soleiðis, er, at tær útreiðslur, sum hesar avgerðir føra við sær, bert partvís verða fíggjaðar av kommununum. Meginreglan í nýggju kommunalu skipanini, sum verður skotin upp í álitinum hjá Kommununevndini, er, at tann sum hevur avgerðarrættin eisini skal bera ta fíggjarligu ábyrgdina. Tær uppgávur, sum verða kommunalar, skulu sostatt verða fult og heilt kommunalar. Kommunurnar skulu tískil innan fyri lógarkarmarnar hava fullan avgerðarmyndugleika, men eisini bera fulla fíggjarliga ábyrgd av uppgávunum. Landsstýrið heldur, at hesi tilmæli Kommununevndarinnar eru røtt. Landsstýrið fer tí sum skjótast at byrjað arbeiðið við at fáa hesi viðurskifti nærri útgreinaði, og er ætlanin m.a. at seta arbeiðsbólkar at útgreina viðurskiftini fyri hvørt øki sær, soleiðis at uppgávu- og ábyrgdarbýtið millum land og kommunur í komandi tíðum fer at gerast munandi greiðari. Nevnast kann í hesum sambandi, at fyrsti arbeiðsbólkurin við hesum arbeiðssetningi, sum skal viðgera barnaansingarøkið, er undir skipan, og fer til verka fyrsta dagin. Við greiðum uppgávu- og ábyrgdarbýti verður ongin ivi, hvørt tað er landið ella kommunurnar, ið hava ábygdina av teimum einstøku uppgávunum. Spurningurin er so, hvussu uppgávurnar skulu býtast millum land og kommunur. Kommununevndin mælir í áliti sínum til, at tað er eitt krav, at kommunurnar sjálvstøðugt skulu kunna umsita tær kommunalu uppgávunar, og at uppgávur ikki verða latnar kommununum at fyrisita, fyrr enn hesar umsitingarliga eru búnar til tess. M.a. í hesum sambandi mælir kommununevndin til, at ein fyritreyt fyri, at uppgávur verða latnar kommununum er, at kommunurnar leggja saman. Hetta er sambært Kommununevndini avgerandi fyri, at tær sjálvstøðugt eisini kunnu ábyrgdast. Tí skulu bert tær uppgávur leggjast til kommunurnar, sum tær eru førar fyri at røkja sjálvstøðugar, meðan uppgávur, sum kommunurnar ikki kunnu røkja sjálvstøðugar, verða landsuppgávur. Landsstýrið er partvíst samt við Kommununevndini í hesum spurningi og metir tískil eisini, at kommunurnar fyrisitingarliga eiga at vera førar fyri at átaka sær tær uppgávur, sum teimum verða latnar. Hinvegin er landsstýrið ikki samt við Kommununevndini í spurninginum um tvungna kommunusamanlegging, sum eina treyt fyri, at uppgávur kunnu latast kommununum at umsita. Landsstýrið er av tí áskoðan, at tilmælið kommununevndarinnar um møguleikan fyri tvungnari samanlegging ikki er í samsvari við arbeiðssetningin, sum løgtingið samtykti, har m.a. varð sagt, at broytingar í kommunuskipanini skulu byggja á sjálvbodna samanlegging. Landsstýrið heldur framvegis, at kommunurnar sjálvbodnar eiga at leggja saman, og metir landsstýrið, at um uppgávu- og ábyrgdarbýtið millum land og kommunur verður framt á ein skinsaman hátt, fara kommunurnar sjálvar at finna fram til best hóskandi loysnina, soleiðis at eisini umsitingin av teimum uppgávum, sum verða kommunalar, verða at fara fram á ein góðan og ráðiligan hátt. Landsstýrið er ikki í iva um, at størri eindir eru ein fyritreyt, um fleiri uppgávur skulu latast kommununum at umsita. Møguleikarnir fyri, hvussu hesar eindir eiga at verða skipaðar, eru fleiri. Besta loysnin er tó helst, at kommunurnar sjálvbodnar finna saman, um so talan er um samanlegging ella um samstarv. Møguleikin fyri at skipað verða fylki, sum fáa ábyrgdina av at fyrisita tey tyngru málsøkini, er eisini til staðar, men av tí at tað eru fleiri ógreið viðurskifti um, hvussu tílík fylki skulu virka, og at hesi helst vilja verða við til at dýrka um fyrisitingina, er helst rættast, at framhaldandi verður hildið fast við ein tvíbýttan almennan sektor. Viðvíkjandi tí fíggjarliga spurninginum mælir Kommununevndin eisini til at broyta núverandi skipan, har land og kommunur ofta býta útreiðslurnar. Heldur eigur tað at verða soleiðis, at kommunurnar sjálvstøðugt fíggja tær kommunalu uppgávurnar yvir kommunuskattin, tvs. at verða uppgávur fluttar millum land og kommunur, verður samstundis samsvarandi regulering gjørd millum lands- og kommunuskattin. Ein tílík skipan gevur borgaranum eina greiða fatan av, hvat kommunan kostar, og hvat fæst fyri kommunuskattin. Landsstýrið tekur undir við hesum tilmæli, men metir, at ein tílík skipan fer at verða torfør at umsita í einum tíðarskeiðið, har stórar broytingar skulu fremjast viðvíkjandi uppgávu- og ábyrgdarbýti. Heldur eigur at verða umhugsað, um ikki rættast er, at kommununum verður givin ein blokkstuðul, so hvørt uppgávur verða fluttar frá landi til kommunu. Hesin stuðul eigur at byggja m.a. á søgulig tøl eins og møguligar aðrar objektivar faktorar. Eftir at arbeiðið við at fáa eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunu er komið undir land, eiga blokkstuðulsskipanirnar at verða avtiknar, og ístaðin eiga landið og kommunurnar sjálvi at fíggja sínar uppgávur við at krevja inn lands- og kommunuskatt. Samandráttur og endi Sum greitt frá í hesi frágreiðing, hevur landsstýrið sett sær fleiri politiskar málsetningar viðvíkjandi kommunumálum, og liggja tí stórar politiskar og fyrisitingarligar avbjóðingar fyri framman. Landsstýrið fekk í september 1998 handað eitt álit frá Kommununevndini, sum ikki bert er stórt í vavi, men eisini er væl úr hondum greitt. Landsstýrið hevur vegna týdningin av hesum málsøki ynskt eitt aðalorðaskifti um kommunumál, har Føroya Løgting við støði í hesum áliti, fær høvi at viðgerða hetta sera viðkomandi og týðandi málsøkið. Á tingfundi 19. apríl 1999 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Almannamál - Frágreiðing 101-6 Frágreiðing um almannamál Ár 1999, 16. apríl, legði Helena Dam á Neystabø, landsstýrismaður í almanna- og heilsumálum, vegna landsstýrið fram soljóðandi Frágreiðing um almannamál sambært grein 51, stk. 4 í tingskipanini Á almannaøkinum hevur landsstýrið sett sær fyri at gera munagóð framtøk bæði viðvíkjandi lóggávuni og viðvíkjandi tænastum. Tað er neyðugt at laga almanna lóggávuna til føroyskan tørv og føroysk viðurskifti til tess at skapa eitt haldgott grundarlag undir einum vælferðarsamfelag, har sínámillum ábyrgdin millum borgaran og myndugleikan eins væl og samhaldsfestið millum øll verður sett í hásæti. Landsstýrið hevur sett sær fyri: at gera nýggja lóggávu, sum skal loysa galdandi donsku forsorgarlógina og donsku barnaforsorgarlógina av, eins og kunngerðir til lóggávu og fyrisiting. at bøta um støðuna innan eldrarøkt, eins væl og at bøta um bústaðarmøguleikarnar hjá teimum, sum av heilsuávum ella av øðrum ávum ikki longur kunnu búgva heima at bøta um umstøðurnar hjá rørslu- og menningartarnaðum við at menna bústaðar-, starvs- og samferðslumøguleikar teirra. at gera eitt greitt uppgávu og ábyrgdarbýti millum land og kommunu innan almanna økið Fyrireikingarnar til lóggávuna á almannaøkinum, sum landsstýrið skjýtir upp fær felagsheitið trivnaðarlóggávan, er farið í gongd, og verður forsorgarlógin og barnaforsorgarlógin eftir ætlan løgd fyri tingið í heyst. Í hjáløgdu frágreiðing verður greitt frá, hvussu galdandi lóggáva virkar og verður umsitin í dag, og sagt verður frá, hvørjar dagføringar eru skilagóðar at fremja. Harumframt eru ávís hent skjøl hjáløgd. Við hesum aðalorðaskifti vil landsstýrið birta uppundir eitt fruktagott kjak, áðrenn endalig støða verður tikin til, hvussu nýggja trivnaðarlóggávan skal orðast. Tær lógir sum í fyrstu atløgu skulu gerast eru forsorgarlógin og barnaforsorgarlógin, og snýr frágreiðingin seg tí í høvuðsheitum um hesar báðar lógir. Somuleiðis eigur aðalorðaskiftið um almannamál at geva eina ábending um, hvar tørvur er á størri játtanum til økið eins og eina ábending um, hvar møguleiki er at rationalisera. Landsstýrið metir, at tað er umráðandi at so nógv sum møguligt taka lut í orðaskiftinum, tí trivnaðarlóggávan er, og eigur framhaldandi at vera eitt felags trygdarnet undir allar føroyingar. Men av tí at tørvurin á veitingum frá tí almenna tykist at økjast, og av tí at familju- bústaðar og arbeiðsmynstrið er í støðugari broyting, er umráðandi, at vit megna at fylgja við á lóggávuøkinum og at vit menna samskiftið millum borgarar og fyrisiting. Tó mugu vit eisini gera okkum greitt, at betri veitingar og útbyggingar á eitt nú stovnsøkinum bera meirútreiðslur við sær. Tað kann í hesum sambandi vera vert at nevna, at í fleiri av okkara norðurlendsku grannalondum eru útreiðslurnar til almannøkið lutfalsliga væl hægri enn í Føroyum. Lóggávan og umsitingin skal stimbra familjuna sum eina berandi eind í samfelagnum, men samstundis geva tí alsamt vaksandi tali av einsamallum uppihaldarum trygg kor. Hetta er ein sera trupul uppgáva at sjóða saman í lóggávu, og mugu vit tí heita á allar føroyingar at skilja, at neyðugt er at skilja millum støk og hjún og veitingum teirra. Spurningurin um pensjónslóggávu verður ikki umrøddur í hesari frágreiðing við teirri grundgeving, at lóg um almennar pensjónir er løgd fyri Løgtingið. Í viðmerkingunum til nevndu lóg er greitt frá, hvørjar ætlanir landsstýrið harumframt hevur til ábøtur á pensjónsøkinum. Millum annað ætlar landstýrið at leggja lógaruppskot fyri tingið, sum tryggjar, at allir pensjonistar bæði fyritíðar- og fólkapensjonistar fáa pensjón, sama um teir búgva heima, á stovni, røktarheimi ella í sambýli. Eisini kann nevnast, at ásetingarlógin fer at merkja eina munandi hækking av pensjónsviðbótunum, og lóggáva verður løgd fyri Løgtingið, sum skal tryggja, at allir lønmóttakarar hava sína egnu pensjónsuppsparing. Allar hesar lógir fáa gildi frá 1. januar ár 2000. Viðvíkjandi nýggjari forsorgarlóg Bæði lóggávan og útinnandi fyrisitingin á økinum skal hava til endamáls at seta borgaran t.m. viðskiftafólkið í miðdepulin, at seta karmar og geva møguleikar til tess at gera óhjálpin sjálvhjálpin, og at so fáir borgarar sum møguligt verða fastlæstir í einari støðu, sum er treytað av varandi veitingum. Tí varandi veitingar virka ofta sum skaðiligur "upphøggingarstuðul". Í nýggju lóggávuni skal størri dentur leggjast á, at veitingar og málsviðgerð miðvíst hevur til endamáls at búgva førleikaskerdar borgarar út, soleiðis at teir reelt verða førir fyri at taka ábyrgd av egnum lívi og koma í arbeiði, um tað á nakran hátt ber til. Samstundis skal samfelagið tryggja viðskiftafólki í veiku støðu sínari. Endamálið við lóggávuni er eisini at rationalisera málsviðgerð og mannagongdir á ein tílíkan hátt, at orka verður tøk til verulig sosialpolitisk framtøk. Í triðja lagi er endamálið at áseta sínaámillum skyldur og rættindi millum borgaran og almennu skipanirnar, til dømis í hvønn mun viðskiftafólk hava skyldu at taka av arbeiðs- útbúgvingar ella endurbúgvingartilboðum, og hvørjar umstøður land og kommuna eiga at tryggja í hesum sambandi, t.d. barnaansing. Í frágreiðingini verður víst á, at bæði nýggja fyrisitingarlógin eins væl og tann alsamt vaksandi tørvurin á veitingum og tænastum frá Almannastovuni hevur økt munandi um krøvini til umsitingina, og hevur umsitingin ikki verið før fyri at halda tørn. Til tess at loysa henda trupulleika eru tveir kostir í at velja. Annaðhvørt seta vit fleiri fólk at umsita lógirnar ella gera vit forsorgarlógina og barnaforsorgarlógina einfaldari at umsita. Landsstýrið heldur, at tann rætti vegurin er at gera lóggávuna einfaldari at umsita. Tað krevur, at vit mugu vit ganga burtur frá "metingarprinsippinum", ið altíð krevur størri umsitingarorku, yvir til fastar lógarbundnar veitingar, bygdar á nøkur fá objektiv, umsitingarlig atkomulig tørvskriteriir. Hetta er tað sum verður nevnt "bruttoveitingar". Gera vit tað skulu vit rokna við eini nakað dýrari, men betri tænastu, og við einari bíligari umsiting. Tá ið veitingar eru fast ásettar, mugu vit tryggja okkum, at tær eru so mikið dygdargóðar, at tær taka støði at nøkta tørvinum hjá teimum, ið hava størsta tørvin. Velja vit at ganga hesa leið, er tað tó ikki neyðugt at gera allar veitingar til bruttoveitingar, men tilvitað at velja á hvørjum økjum tað er rættast og hepnast at grunda veitingarnar á tørv í tí einstaka førinum, og á hvørjum økjum vit velja at veitingarnar í størri mun líkjast tryggingarveitingum. At leggja um til bruttoveitingar krevur sjálvsagt eftirlit. Á hesum øki umhugsar landsstýrið at finna fram til hóskandi skipanir, ið kunnu umsitast kommunalt, og verður hesin spurningur tí ein táttur í arbeiðinum at gera nýtt uppgávu og ábyrgdarbýti millum land og kommunu. Eins væl og spurningurin um eldrarøkt og barnaansing. Viðvíkjandi barnaforsorgarlóggávu Barnaforsorgarlógin hevur til endamáls, at hava almenna umsjón við børnum og teirra korum í kommunum, at hava eftirlit við tí einstaka barninum, at seta í verk fyribyrgjandi fyriskipanir viðvíkjandi uppihaldi, uppaling, upplæring og viðgerð uttanfyri heimið. Lógin heimilar eisini við góðkenning frá Almanna- og heilsumálastýrinum at seta á stovn dag- og døgnstovnar og dagrøktarfyriskipanir fyri børn. Eisini hesa lóggávu skulu vit evna til føroysk viðurskifti. Nógv viðurskifti verða sjálvsagt tey somu, sum lógin skal áseta reglur um. Men vit eiga at fremja ávísar broytingar og ábøtur. Millum annað hevði tað verið skilagott at minka um talið av barnaverndarnevndum, og at skipa soleiðis fyri, at barnavendarnevndirnar eisini hava fakligan førleika. Landsstýrið metir, at tað er rætt at varðveita eitt ávíst tal av økis barnaverndarnevdum. Somuleiðis átti ein høvuðsnevnd at verið, sum tók tær endaligu avgerðirnar og gjørdi tilmæli til, hvørjar fyriskipanir ið áttu at verið settar á stovn. Í løtuni er bert Føroya Barnaheim og Stovnurin á Argjum fyri atferðartrupul børn. Sambært galdandi lóg eru tað í høvuðsheitum tær lokalu barnaverndarnevndirnar ið taka støðu til, hvørji tiltøk skulu setast í verk Trupult er tí at stýra útreiðslugongdini, og at tryggja at tilboðini verða nóg munadygg. Um so er at málsetningurin í kommunuálitinum um færri kommunur í Føroyum verður veruleiki, verða tað sjálvsagt eisini færri lokalar barnaverndarnevndir. Viðvíkjandi støðuni innan eldrarøkt og bústaðarmøguleikar teirra eldru Eisini á eldraøkinum standa landsstýri og løgting og ikki minst kommunurnar fyri stórum avbjóðingum. Tí økið er afturúrsilgt. Í neyvum samstarvi við m.a. Eldraráðið arbeiðir landsstýrið við at leggja eina langtíðarætlan fyri menning og útbygging á økinum. Um ikki so langa tíð fyriliggur úrslitið av einari kanning um tørvin á røktarheimsplássum og øðrum bústaðarmøguleikum fyri eldri. Ábendingar vísa longu nú, at tað kring landið standa uml. 600 - 700 fólk á bíðilista. Landsstýrið miðar eftir at hesin bíðilisti skal minka, og eiga vit sum skjótast at seta skjøtul á at byggja í minsta lagi eitt røktarheim afturat í Føroyum, tí vit mugu ásanna, at tá ið ein borgari hevur tørv á samdøgursrøkt burturav, er neyðugt at hava stovnspláss tøk til hesar borgarar. Politikkur landsstýrisins er at gera tað møguligt hjá eldri fólki at búgva heima so leingi sum hin einstaki ynskir tað, og er førur fyri tí. Landsstýrið arbeiðir eisini við at gera tað møguligt at fara undir at byggja tarnagóðar íbúðir til eldri fólk. Í hesum sambandi spælir Húsalánsgrunnurin og íbúðagrunnurin ein týdningamiklan leiklut, og tað er at fegnast um, at bæði Húsalánsgrunnurin og fleiri kommunur hava tikið stig til at fremja henda politikk í verki. Til tess at fullnýta játtanirnar á eldraøkinum, metir Landsstýrið, at vit eiga at umhugsa at samskipa allar tænastur á økinum betri, solieðis at røktarheim, sambýlir og umlætting verða samrikin so væl sum til ber. Tað hevði givið størri fleksibilitet og betri møguleika at veita eina meira umfatandi samdøgursrøkt. Somuleiðis eiga vit at stimbra tær vitjunartænastur, sum eru settar á stovn ymsa staðni í Føroyum. Viðvíkjandi umstøðunum hjá rørslu og meningartarnaðum Eisini á hesum øki er tað serstakliga bústaðartrupulleikin, ið er hin mest átrokandi. Til tess at seta skjøtul á at loysa henda trupulleika, er eitt íbúðafelag sett á stovn, sum hevur til endamáls at reka og keypa sambýlir til brekað. Ein tørvsmeting er gjørd viðvíkjandi teimum menningartarnaðu og vísir hon, at 20 menningartarnaði eru í bráðfeingis bústaðarneyð. Harafturat kemur íbúðartørvurin hjá teimum, sum bera rørslubrek og sálarlig brek. Hetta er eitt vandamál, sum vit eiga at leggja stóra orku í at loysa. Landsstýrið umhugsar at loysa bústaðarspurningin hjá førleikatarnaðum borgarum frá forsorgar og pensjónsviðgerðini. Tó ber ikki enn til at siga á hvønn hátt tað kann gerast. Somuleiðis er ætlanin at eisini fyritíðarpensjonistar varðveita sína pensjón, sama hvar tey búgva. Tað merkir sostatt eisini, at pensjonisturin má rinda fyri sín bústað. Lóggáva um hetta verður løgd fyri tingið í heyst. Eitt annað afturvendandi mál er trupulleikin viðv. atkomumøguleikum teirra førleikatarnaðu til almennar bygningar og til samferðslukervið. Í samstarvi við Ráðið fyri brekað verður arbeitt við at gera eina byggireglugerð, sum almennir myndugleikar skulu hava skyldu til at fylgja. Ætlanin er at hetta arbeið skal vera liðugt í ár. Somuleiðis átti leiðbeinandi byggireglur at verið í sambandi við privata bygging. Fyrr í ár vóru Serforsorgin og Heimarøktin løgd undir somu leiðslu. Væntandi fer henda skipan at geva fleiri møguleikar fyri rationaliseringum og sostatt eisini møguleikar fyri at byggja út eitt nú verkstaðstilboðini til tey rørslu- og menningartarnaði, sum stórur tørvur er á nógva staðni í landinum. Viðvíkjandi greiðum uppgávu og ábyrgdarbýti millum land og kommunu Í kommunuálitinum er lagt upp til at umfatandi broytingar eiga at fara fram. Álitið leggur upp til at "alment er forsorgin eitt øki, sum eigur at vera kommunalt." Grundgevingin er, at " Kommunan kennir nógv betur sínar íbúgvar og tørv teirra enn ein miðsavnað umsiting". Landsstýrið metir ikki, at vit eiga at byrja við at leggja forsorgina út til kommunurnar at umsita. Men sum løgmaður hevur greitt frá í orðaskiftinum um kommunumál, verður arbeitt við at leggja barnaansingina út til kommunurnar at hava ábyrgd av, eins væl eiga vit at arbeiða fyri at eldrarøktin verður savnað á einum stað. Við tað at røktarheimini eru ábyrgd kommununar, eiga vit at kanna, um tað er skilagott at øll eldrarøktin er ein kommunal ábyrgd. Løgmaður hevur boðað frá, at í sambandi við broytt uppgávu og ábyrgdarbýti, verður í fyrstu atløgu gjørd ein skipan við blokkstuðli til kommunurnar, ið m.a. byggir á søgulig tøl. Tað verður tó alsamt neyðugt at áseta lógir og reglur fyri karmar og virksemi á barnaansingar og eldraøkinum. Endi Sum tað sæst á hesi frágreiðing, eins væl og á hjáløgdu frágreiðing, standa stórar avbjóðingar fyri framman viðvíkjandi spurninginum um at orða ein føroyskan almanna politikk, at smíða føroyska lóggávu á økinum eins væl og at áseta eitt haldgott tænastu- og játtanarstøði, sum er búskaparliga burðardygt. Mong onnur mál kundu verið tikin fram. Til dømis spurningurin um sektorábyrgd. Men av tí at landsstýrið bæði hevur sett sær fyri og bundið seg til at gera føroyska lóggávu á almannaøkinum í ár, verður við hesari frágreiðing heitt á Løgtingið at skipa fyri einum aðalorðaskifti um á hesum grundarlagi. Á tingfundi 22. apríl 1999 var aðalorðaskifti um frágreiðingina. Málið avgreitt. Kanningarstjórafrágreiðing um bygnaðarbroyting Frágreiðing frá Dánjal Magnussen, advokati sum kanningarstjóri smb. grein 38, stk. 2 í Løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1995 um stýriskipan Føroya, í spurninginum um fyrisitingin í málinum í samband við bygnaðarbroytingar í landsumsitingini er útint á óregluligan hátt. I Inngangur II Stutt frágreiðing um gongdina í samband við bygnaðarbroytingar í landsumsitingini III Munnligar og skrivligar frágreiðingar frá: A. Edmund Joensen Á. Jóannes Eidesgaard B. Finn Norman Christensen D. Andreas Petersen Ð. Eilif Samuelsen E. Ivan Johannesen F. Sámal Petur í Grund G. Axel H. Nolsøe H. Vilhelm Johannesen I. Anfinn Kallsberg Á. Kristian Magnussen J. Finnbogi Arge K. Álvur Zachariassen L. Tordur Niclasen M. Jalgrím Hilduberg N. Tummas Magnussen O. Rúni Joensen Ó. Barbara á Tjaldrafløtti P. Herluf Sigvaldsson R. Beinta Festirstein IV Viðmerkingar kanningarstjórans: A) Vanlig mannagongd Á) Landsstýrisfundurin tann 30. apríl 1996 B) Landsstýrisfundurin tann 13. mai 1996 D) Skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21/5-96 Ð) Fíggjarnevndarfundurin tann 24. mai 1996 E) Niðurstøða V Yvirlit yvir tilfar, ið kanningarstjórin hevur nýtt í samband kanningina Skjal 1. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 2. juni 1995 Skjal 2. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 30. apríl 1996 Skjal 3. Skriv frá Finn N. Christensen, forstjóra til landsstýrisfundin tann 13. mai 1996, dagfest 10. mai 1996 Skjal 4. Skriv frá Herluf Sigvaldsson, fulltrúa til landsstýrisfundin dagfest 10. mai 1996 Skjal 5. Fíggjarnevndarskjal dagfest 10. mai 1996 Skjal 6. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 13. mai 1996 Skjal 7. Fíggjarnevndarskjal dagfest 15. mai 1996 Skjal 8. Skriv frá Løgtingsskrivstovuni til fíggjarnevndarlimirnar dagfest 17. mai 1996 Skjal 9. Telefax frá Landsverkfrøðinginum til løgtingsins fíggjarnevnd dagfest 17. mai 1996 Skjal 10. Skriv frá Jóannes Eidesgaard, landsstýrismanni til løgtingsins fíggjarnevnd dagfest 21. mai 1996 Skjal 11. Úrrit úr gerðabókini hjá fíggjarnevndini tann 24. mai 1996 Skjal 12. Skriv frá Løgtingsskrivstovuni til Føroya Landsstýri dagfest 24. mai 1996 Skjal 13. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 28. mai 1996 Skjal 14. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 29. mai 1996 Skjal 15. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 31. mai 1996 Skjal 16. Skriv frá Hans Trygva Teirin (áður Henriksen), advokati til Føroya Landsstýri dagfest 6. juni 1996 Skjal 17. Úrrit úr gerðabók landsstýrisins tann 6. juni 1996 Skjal 18. Tíðindaskriv frá Føroya Landsstýri dagfest 6. juni 1996 Skjal 19. Skriv frá Kára D. Petersen, advokati til Jóannes Eidesgaard, fyrrv. landsstýrismann dagfest 7. juni 1996 Skjal 20. Úrrit úr gerðabókini hjá fíggjarnevndini tann 13. juni 1996 Skjal 21. Úrrit úr gerðabókini hjá landsstýrismálanevndini tann 14. juni 1996 Skjal 22. Skriv frá Finn N. Christensen til løgmann dagfest 11. septembur 1995 Skjal 23. Skriv frá landsstýrinum til Finn N. Christensen dagfest 18. septembur 1995 Skjal 24. Brot úr starvssáttmála millum Føroya Landsstýri og Finn N. Christensen dagfestur 20. desembur 1995 I - Inngangur: Í skrivi dagfest 10. juli 1996 heitir landsstýrismálanevndin á løgtingsformannin um at seta ein kanningarstjóra at gera eina frágreiðing um, hvørt fyrisitingin í málinum um eykajáttan í samband við bygnaðarbroytingarnar í landsumsitingini er útint á óregluligan hátt. Við skrivi dagfest 4. oktober 1996 útnevnir løgtingsformaðurin sambært § 38, stk. 2 í løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya Dánjal Magnussen, advokat, sum kanningarstjóra "at gera frágreiðing um fyrisitingin í málinum um eykajáttan í samband við bygnaðarbroytingar í landsumsitingini er útint á óregluligan hátt. Tygum verða biðin um í kanningum tygara at fáa greiðu á niðanfyristandandi viðurskiftum: I. Er grund til at halda, at í skrivi dagfestum 15. mai 1996 frá landsstýrinum til løgtingsins fíggjarnevnd um eykajáttan og skrivi frá Jóannesi Ejdesgaard, landsstýrismanni 21. mai 1996 eru givnar skeivar og villeiðandi upplýsingar, sum eru av stórum týdningi fyri viðgerð fíggjarnevndarinnar av eykajáttanarumsóknini ? II. Er grund til at halda, at munnligar upplýsingar, givnar frá landsstýrinum til løgtingsins fíggjarnevnd í sambandi við áðurnevndu eykajáttanarumsókn eru skeivar og villeiðandi upplýsingar, sum eru av stórum týdningi fyri viðgerð fíggjarnevndarinnar av eykajáttanarumsóknini, og um svarið er ja, hvør hevur tá givið hesar upplýsingar ? III. Er grund til at halda, at landsstýrið í samband við viðgerð fíggjarnevndarinnar av áðurnevndu eykajáttanarumsókn hevur tagt við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri viðgerð fíggjarnevndarinnar av eykajáttanarumsóknini, og um so er, at svarið er ja, hvør av landsstýrismonnunum má haldast at vera ábyrgdarhavandi fyri, at hesar upplýsingar ikki eru framkomnar ? IV. Um so er, at svarið er ja til ein av spurningunum, nevndir undir I-III, er tá grund til at halda, at ávísur/ir landsstýrismaður/menn tilætlað ella av ósketni hava ábyrgd av hesum skeivu upplýsingum?" Kanningarstjórin hevur fyrst og fremst leitað fram skjalatilfar frá Føroya Landsstýri og Løgtingsskrivstovuni. Tað skjalatilfar, sum kanningarleiðarin heldur hava størsta týdningin í samband við hesa frágreiðing, verður lagt fram sum V partur í hesi frágreiðing. Kanningarstjórin hevur eisini, vísandi til grein 38, stk. 4 í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya frá 26. juli 1994, havt avhoyringar av teimum persónum, ið kanningarstjórin heldur eru viðkomandi fyri kanningina og á henda hátt fingið munnligar upplýsingar frá teimum. Harumframt hevur kanningarstjórin, vísandi til somu heimild, eisini kravt skrivligar spurningar frá fyrrverandi forstjóra Finn Norman Christensen. Tær munnligu frágreiðingarnar umframt tann skrivliga frágreiðingin frá Finn Norman Christensen verða løgd fram sum III partur í hesi frágreiðing. II - Stutt frágreiðing um gongdina í samband við bygnaðarbroytingar í landsumsitingini: Ólavsøkudag 1995 bleiv nýggj stýrsskipan sett í gildi í Føroyum sambært løgtingslóg nr. 103 um stýrisskipan Føroya frá 26. juli 1994. Við grein 33 í hesari løgtingslóg bleiv landsstýrið broytt frá at virka sum ein "kollegial skipan" til at virka sum ein "ráðharraskipan", men hendan grein kom tó ikki í gildi fyrr enn ólavsøkudag 1996. 1. juni 1995 bleiv Finn Norman Christensen settur sum forstjóri í Tinganesi. Sambært starvssáttmála (sí tilfarið síða 58) millum Føroya Landsstýri og Finn Norman Christensen undirskrivaður 20. desembur 1995 skal hesin "udarbejde forslag til ændring af Landsstyrets administration med henblik på tilpasning af administrationens opbygning til den ændrede styrelseslov, hvor Landsstyret overgår fra kollegialt ansvar til individuelt ansvar for hver enkelt landsstyresmedlem." Hansara arbeiðsuppgáva var m.a. at gera uppskot um broytingar í landsumsitingini í samband við, at nýggja stýrisskipanarlógin hevði við sær, at landsstýrið, frá at virka sum ein "kollegial skipan", broyttist til at virka sum ein "ráðharraskipan". Finn Norman Christensen bleiv settur í starv í eitt ár frá 1. juni 1995 at rokna. Seinni bleiv hansara starvstíð longd við tveimum mánaðum, soleiðis at hann varð í starvi til 1. august 1996. Setanin av Finn Norman Christensen sum forstjóra bleiv samtykt á landsstýrisfundi fríggjadagin tann 2. juni 1995 (sí tilfarið síða 3). Finn Norman Christensen byrjar beinanvegin at arbeiða við uppskoti sínum um bygnaðarbroytingar, og á sumri 1995 hevur hann fund við landsstýrismenninar, har hann leggur fram eina "skitsu" til bygnaðarbroytingar. Tann 11. septembur 1995 skrivar Finn Norman Christensen skriv til løgmann Edmund Joensen (sí tilfarið síða 56), har hann biður seg verða loystan úr starvi sum forstjóri við tí grundgeving, at hann ikki hevur neyðuga stuðulin frá landsstýrinum og ikki fær tilførda neyðuga arbeiðsmegi til at gera uppskot um broytingarnar. Við skrivi dagfest 18. septembur 1995 frá Føroya Landsstýri (sí tilfarið síða 57), undirskrivað av løgmanni og øllum landsstýrismonnunum, fráboðar landsstýrið Finn Norman Christensen, at "eitt samlað landsstýri framvegis stendur aftanfyri reorganiseringina av landsumsitingini, og metir landsstýrið hetta arbeiðið líka týdningarmikið nú, sum tá ið tygum vórðu settur í starv." Í samband við arbeiðið at gera uppskot um bygnaðarbroytingarnar verða settir ymsir stýrisbólkar í landsstýrinum. Eisini verða hildnir fundir við eitt nú formonnunum fyri tingbólkunum, stovnsleiðarunum í almennu fyrisitingini og yrkisfeløgunum á vetri 1995/1996. Á tíðindafundi tann 20. mars 1996 leggur Finn Norman Christensen fram uppskotið um nýskipan av landsins fyrisiting. Uppskotið verður lagt fram í 7 bindum, og eru øll hesi merkt "Uppskot um nýskipan". Á landsstýrisfundi mánadagin tann 13. mai 1996 samtykkir landsstýrið, sambært síni gerðabók, at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 (Landsskrivstovan) uppá kr. 2.928.000,- í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Sambært tí fíggjarnevndarskjali, (sum er umsóknin, fíggjarnevndin fær frá landsstýrinum), ið bleiv sent fíggjarnevndini, skuldu m.a. ein løgmanstjóri og 5 aðalstjórar setast í starv. Við avgerð frá 24. mai 1996 heldur fíggjarnevndin seg ikki hava heimild at avgreiða málið. Við lýsing í Dimmalætting fríggjadagin tann 31. mai 1996 verður søkt eftir løgmanstjóra, og 1. juli 1996 verður Marjun Hanusardóttir sett sum løgmanstjóri. Hetta verður samtykt á landsstýrisfundi týsdagin tann 9. juli 1996. Seinri verða settir 5 aðalstjórar. III - Munnligar og skrivligar frágreiðingar: A. Frágreiðing frá Edmund Joensen (EJ): EJ er sjálvlærdur. EJ er uppvaksin á Oyri í eini handilsfamilju. Hevur arbeitt í fyritøkuni frá barni av. Fór til skips 14 ára gamal. Í 10 ár fiskaði hann ein part av árinum og arbeiddi ein part av árinum í handilsfyritøkuni. Hann hevur verið við til fiskiskap bæði undir Íslandi og í Grønlandi. Eisini hevur hann verið til sildafiskiskap og róð út undir Føroyum. Hevur verið á Føroya Fólkaháskúla veturin 1960/61 og í fyrireikingarflokki til læraraútbúgving í umleið hálvt ár, men gavst við tí. Hevur verið á nógvum skeiðum innan fyri handil, framleiðslu, rakstrarleiðslu og sølu. Rakstrarleiðari og seinni nevndarlimur í P/F Fiskaaling eisini aftaná, at tað almenna hevði yvirtikið partapeningin, heilt fram í nítiárini. Í hesum sambandi var hann á skeiðum í Noregi og Danmark viðvíkjandi sílum og laksi. Fa. O.C. Joensen bleiv gjørt um til partafelag umleið 1980, og bleiv hann tá annar stjórin í felagnum, eins og nevndarformaður, og bleiv sitandi har, til hann bleiv løgmaður í 1994. Í samband við, at felagið gjørdist partafelag, bleiv virksemið lagt um til framleiðslu av skeljum og rækjum, og fall bygdahandilin burtur eins og tey umboð, ið vóru knýtt at felagnum. EJ hevur eisini verið umboðsnevndarlimur í Føroya Fiskasølu frá 1985 og í starvsnevndini frá 1987. Sitið í Sunda bygdaráð frá 1970 til 1980 sum næstformaður. Sat í felagsskúlastýrinum fyri Felagsskúlanum á Oyrabakka og í tess bygginevnd, tá felagsskúlin bleiv bygdur, hetta bæði sum næstformaður og formaður. Kom í løgtingið í november 1988 fyri Sambandsflokkin. Fyrst formaður í flokkinum á løgtingi frá 1990, og síðani í 1991 verið landsformaður í flokkinum. Í løgtinginum sat EJ í ídnaðarnevndini og marknaðarnevndini. Frá 1989 til 1990 var EJ við til at gera sokallaða fiskivinnuálitið. EJ hevði ikki verið í landsstýrinum, fyrr enn hann bleiv løgmaður, tá landsstýrið bleiv skipað í september 1994. Hann hevði øll tey mál, sum vanliga hoyrdu til løgmann serliga tey yvirornaðu málini í Tinganesi, so sum lógarmál, uttanríkismál, stýrisskipanarmál, starvsfólkapolitikk v.m. Í einkultum førum, tá ið landsstýrismenn fóru frá, hevði EJ málini hjá hesum, inntil nýggjur landsstýrismaður varð settur. Við umskipan av landsstýrinum í juni 1996 hevði EJ t.d. fíggjar- og búskaparmál og almanna- og heilsumál, inntil nýggja samgongan varð skipað. Eisini hevði EJ málini hjá Sámal Petur í Grund, tá hesin fór frá fyrst í desembur 1997, til málini vórðu endaliga býtt millum hinar landsstýrismenninar um árskiftið. Nú umsitur løgmaður starvsfólkapolitikk, meðan lønarsáttmálar hoyra undir landsstýrismannin í fíggjarmálum. Setanir av fólki ger hvør landsstýrismaður sær, uttan viðvíkjandi aðalstjórunum, tá er tað landsstýrismaður og løgmaður í felag sum seta. Viðvíkjandi mannagongdini í samband við landsstýrisfundir vísir EJ til frágreiðingina hjá Jalgrím Hilduberg, frá s. 53 til 55 í tilfarinum. Hann sigur at hendan frágreiðingin er ein nøktandi og góð lýsing av mannagongdini. EJ sigur, at á landsstýrisfundum fór eisini fram ein politisk viðgerð av málum og politisk støðutakan til málini. Løgmaður leiddi fundirnar, men hvør landsstýrismaður legði síni mál fyri á fundinum og gjøgnumgekk tey soleiðis, sum hann helt vera neyðugt, og vísandi til skjøl í málinum. Um onkur ynskti fleiri upplýsingar, kundi sendast boð eftir fulltrúum til at geva frágreiðing og/ella koma við fleiri skjølum. EJ fekk soleiðis kenslu av, hvat hvør landsstýrismaður helt um málið, og kendi løgmaður, at allir vórðu samdir, so staðfesti hann, at málið var samtykt. Um onkur ynskti viðmerking førda í gerðabókina um, at hann var ósamdur, so fekk hann hesa. Ein gekk út frá, at landsstýrismenn áðrenn fundirnar høvdu lisið málini við tilhoyrandi skjølum, sum teir høvdu fingið tilsend vikuna frammanundan, og sostatt vóru væl vitandi um hesi. Tað var ikki vanligt at lesa skjølini upp á fundunum, og varð hetta bara gjørt, tá onkur ynskti tað. Var ikki rættilig semja, var tað vanligt, at løgmaður royndi at mýkja málið fyri at fáa semju. Bleiv ikki semja, var tað mest vanligt, at málið bleiv útsett soleiðis, at tað politiskt kundi sodnast. Viðhvørt tók løgmaður atkvøðugreiðslu á fundi um okkurt mál soleiðis, at hann spurdi hvønn einkultan landsstýrismann, um hann var fyri ella ímóti, og so ráddi meirlutin. Stóðu atkvøðurnar á jøvnum, var atkvøða løgmans avgerandi. Fyrsta mál á dagsskránni á hvørjum fundi var upplestur av gerðabókini, og varð hon lisin upp "in extenso". Um eingin hevði viðmerking, varð hon góðkend og undirskrivað av landsstýrismonnum. Tað kom tó rættiliga ofta fyri, at landsstýrismenn vildu hava viðmerkingar í bókina, og fingu teir hesar. Skrivarin, sum vanliga var deildarleiðarin á lógardeildini, skrivaði sjálvur gerðabókina - hon bleiv ikki dikterað av løgmanni. Tað var ikki óvanligt, at landsstýrið helt meiri óformligar landsstýrisfundir, har eingin dagsskrá varð løgd frammanundan, og eingin fundarfrágreiðing bleiv gjørd. Her vóru oftani politisk orðaskifti um, hvat henda skuldi. Á slíkum fundum blivu ofta viðtiknar ávegis avgerðir í ymsum málum. Eisini hendi tað ofta, at tá tann formligi landsstýrisfundurin var liðugur, var óformlig viðgerð og orðaskifti um mál, uttan at hetta bleiv endurgivið nakrastaðni. Eisini í slíkum førum blivu tiknar ávegis avgerðir. Tað kom meiri enn so fyri, um so var, at mál høvdu skund, at fundir blivu hildnir aðrar dagar enn týsdag. Eftir nýggju stýrisskipanini er mannagongdin tann, at landsstýrið heldur politiskar fundir hvønn mánadag, har landsstýrismenn kunna hvønn annan um ymisk mál, sum teir hava um hendi, og hvar landsstýrismenn kunnu spyrja eftir málum. Fyrsta og triðja mánadag í hvørjum mánaði hevur lítlasamgonga fund aftaná landsstýrisfundin, har landsstýrismenn og samgongufloksformenn á løgtingi koma saman og tosa um aktuell mál soleiðis, at floksformennirnir kunnu orientera baklandið. Tað hendi seg, at landsstýrismenn høvdu fund saman við øllum tinglimunum í samgonguni. Landsstýrið hevur onga skrivliga mannagongd fyri landsstýrisfundir, men helt fram eftir somu skipan, sum hevði verið áðrenn. Aftaná at nýggja stýrisskipanarlógin kom í gildi, varð gjørd ein mannagongd fyri landsstýrisfundir, og verður hendan fylgd. Tá ið samgongan varð gjørd í 1994, vórðu menn greiðir yvir, at umsitingin mátti víðkast og styrkjast, hetta serliga tí, at tað eftir nýggju stýrisskipanarlógini vildi koma ráðharraábyrgd frá ólavsøku 1996, og varð neyðugt at fáa tillagað umsitingina áðrenn. Eisini varð tað ofta ført fram, at neyðugt varð at styrkja rættartrygdina hjá fólki. EJ tosaði við føroyingar heima og uttanlands og við fólk í Danmark og hinum norðurlondunum, herundir floksformenn í fólkatinginum, ráðharrar og departementsstjórar og bað teir vísa á onkran persón, sum kundi verða skikkaður (kvalifiseraður) til at taka sær av arbeiðinum við at planleggja og gjøgnumføra umskipan av umsitingini í Føroyum. Endin bleiv, at EJ setti seg í samband við Finn Norman Christensen, sum hevði fingið góð tilmæli allastaðni frá, tí hann hevði verið við, tá danska uttanríkismálaráðið bleiv umskipað, eins og hann hevði arbeitt hjá Sameindu Tjóðum í New York og á donsku ambassaduni í London. Avtalað varð so, at Finn Norman Christensen skuldi koma til Føroyar í eitt ár og í høvuðsheitum taka sær av at umskipa føroysku landsumsitingina. Hann skuldi gera uppskot til hesa nýskipan og gjøgnumføra hana. Til hetta fekk hann fríar hendur, tó so at umsitingin skuldi svara til føroysk viðurskifti. Fyri at Finn Norman Christensen skuldi hava víðar heimildir til at arbeiða við bygnaðarbroytingum, bleiv hann settur sum forstjóri. Finn Norman Christensen setti sær hjálparfólk og fór síðani í gongd við at gera uppskot til umskipanina av landsumsitingini. Finn Norman Christensen kunnaði ávegis EJ og landsstýrið um, hvussu gekst við arbeiðinum, og varð hetta oftani gjørt á meiri óformligum landsstýrisfundum, aftaná at tann formligi landsstýrisfundurin var lokin. Sostatt vóru landsstýrismenn, eisini áðrenn 20. mars 1996, væl orienteraðir um uppskotið og arbeiðið hjá Finn Norman Christensen. Skrivligar frágreiðingar um alt arbeiðið saman við uppskoti um umskipan bleiv lagt fram í 7 heftum á fundi í landsstýrinum 20. mars 1996, og fingu landsstýrismenn og løgtingsmenn eintak av hesum tilfari. Á landsstýrisfundinum 30. apríl 1996 varð bygnaðarbroytingin diskuterað aftaná tann formliga landsstýrisfundin. So vítt løgmaður minnist, so hevði hann ta uppfatan aftaná hetta, at ein var samdur í, hvat skuldi gerast, og at uppskotið hjá Finn Norman Christensen vildi blíva samtykt, og at semja var um at søkja teir neyðugu pengarnar til at seta umskipanina í gongd. Eingin av teimum landsstýrismonnunum, sum vóru á fundinum, ynsktu nakra viðmerking ella mótmælti hesum. EJ minnist ikki, hvussu langa tíð orðaskiftið tók, men hansara fatan var, at menn vóru samdir um uppskotið til nýskipanina, soleiðis sum hetta varð lagt fram av Finn Norman Christensen í áðurnevndu heftum, og at hetta vildi seinni koma á ein landsstýrisfund til formliga samtykt. Soleiðis gav viðgerðin á fundinum tann 30. apríl 1996 grønt ljós til at gjøgnumføra umskipanina. Í samband við landsstýrisfundin tann 13. mai 1996 sigur EJ, at hann áðrenn fundin hevði fingið skjølini t.v.s. skrivið frá Finn Norman Christensen dagfest 10. mai 1996, tilfarið s. 7, skrivið frá Herluf Sigvaldsson dagfest 10. mai 1996, tilfarið s. 8 og fíggjarnevndarskjal við starvslýsing dagfest 10. mai 1996, tilfarið s. 9. Hann hevði fingið hesi skjøl í vikuni áðrenn og las tey í vikuskiftinum. Hann hevði ikki verið við til at gera fíggjarnevndarskjalið, men var samdur í innihaldinum og meinti, at hetta var í tráð við tað, sum viðtikið varð tann 30. apríl 1996. Skjølini til landsstýrisfund høvdu bláan lit, men av tí at hetta var torført at kopiera, var fíggjarnevndarskjalið skrivað á hvítum pappíri. EJ hevði innkallað til fundin 13. mai 1996, sum varð hildin mánadag, fyri at fáa formliga viðtøku av bygnaðarbroytingunum, og fyri at fáa vissu fyri, at allir vóru samdir um málið. Fundurin vardi bert hálvan tíma, tí at síggja til vóru allir samdir. Eingin tók nakað fyrivarni, nakra serstøðu ella ynskti nakra viðmerking í gerðabókina. EJ leiddi fundin, og um hvørjir aðrir vóru á fundi, vísir hann til gerðabókina. Hann heldur fyri vist, at Finn Norman Christensen var við á fundinum. Tað tilfar, ið varð framlagt á fundinum, vóru áðurnevndu skjøl. Sakin fyri sjálvt málið var eisini við á fundinum. EJ legði málið fyri og tók eina skjóta gjøgnumgongd av málinum í høvuðsheitum soleiðis, sum hetta hevði verið gjørt so mangar ferðir áður, og tá eingin hevði nakað at viðmerkja, hevði mótmæli ella serstøðu, so uppfataði løgmaður tað sum um, at her var full semja um málið, og at samtyktirnar nú skuldu gjøgnumførast. Fíggjarnevndarskjalið var væl útgreinað og skjalaprógvaði væl øll krøv um pengar, og hvussu hesir skuldu brúkast, soleiðis at málið var klárt at fara til viðgerðar í fíggjarnevndini. Spurdur, sí tilfarið s. 9, um teksturin í fíggjarnevndarskjalinum frá 10. mai 1996 á fyrstu síðu, næstsíðsta petti, "Við hesum í huga, hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina ....." bleiv upplisin, sigur EJ, at hetta ikki bleiv lisið upp. Á somu síðu sama petti "Landsstýrið hevur tess vegna samtykt ....." sigur EJ, at hetta heldur ikki bleiv lisið upp. Viðvíkjandi somu síðu 1. petti "Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um ....." so varð heldur ikki hetta lisið upp. Heldur ikki minnist EJ, at starvslýsingin, sí tilfarið s. 15 og 16, varð lisin upp. EJ helt ikki, at tað var nøkur orsøk til at lesa tað áður siteraða upp, tí her var ikki annað enn tað, sum allir vóru samdir um frammanundan. Tað var heldur ikki vanligt at lesa skjøl upp. EJ sigur, at hann ikki gjørdi nøkur notatir á fundinum. Tá embætisfólk eru við á fundinum gera hesi sjálvi neyðugu notatini. Tá ið landsstýrisfundurin tann 13. mai 1996 var liðugur, metti EJ, at politiska viðgerðin av bygnaðarbroytingunum var liðug, og bygnaðarbroytingarnar viðtiknar, eins og samtykt varð at fara undir at seta hesar í verk. Tað var full semja um tilmælið, sum fylgdi við fíggjarnevndarskjalinum. Viðvíkjandi fíggjarnevndarskjalinum dagfest 15. mai 1996, sí tilfarið s. 18, sigur EJ, at landsstýrið hevði eina ætlan, sum skuldi setast í verk, og tí mátti landsstýrið søkja fíggjarnevndina, og vónaði hann, at fíggjarnevndin fór at játta umsóknini. Hann er ikki vissur í, um allir hinir landsstýrismennirnir vónaðu tað sama, men hann helt tað, tí allir royndu at fáa tær sparingar til vega, sum lógu í málinum, soleiðis at teir kundu fáa málið ígjøgnum. Varð játtanin fingin, vildi ein sjálvandi havt nýtt peningin til størvini samsvarandi fíggjarnevndarskjalinum. Til spurningin um tað kemur fyri, at orðingin "samtykt" verður skrivað í fíggjarnevndarskjøl og onnur skjøl, uttan at hesar samtyktir neyðturviliga eisini framganga av landsstýrisins gerðabók, sigur EJ, at hann ikki rættiliga veit hetta. Í samband við skrivið frá Jóannes Eidesgaard frá 21. mai 1996, sí tilfarið s. 31, sigur EJ, at hann einki kendi til hetta skriv, áðrenn tað varð sent, og at hann ikki sá hetta skriv fyrr enn miðskeiðis á fíggjarnevndarfundinum 24. mai 1996, og varð hann rættiliga bilsin av hesum skrivi, tí tað als ikki endurgevur veruleikan. Hann helt, at hetta mátti verða reint politiskt, ella eisini var tað eitt stórt mistak, tí hetta als ikki svaraði til veruleikan. Hann var sjálvandi als ikki samdur við brævskrivaran. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 24. mai 1996 sigur EJ, at hann bleiv biðin um av fíggjarnevndini at koma á fund, og hevði hann embætismenn við sær, sum hann roknaði við kundu geva svar uppá einhvønn spurning, sum kundi koma frá fíggjarnevndini. Tað, sum løgmaður greiddi frá á fundinum, var tað, sum stóð í fíggjarnevndarskjalinum, og legði EJ dent á, at hetta, ið landsstýrið hevði samtykt, skuldi fara í gongd 1. august 1996, men var hetta treytað av, at ein fekk hesa eykajáttan. Landsstýrið hevði eisini gjørt sær stóran ómak, fyri at fíggjarnevndarskjalið skuldi verða so greitt sum møguligt, soleiðis at tað var lættari hjá fíggjarnevndini at taka støðu til. Tá tað verður sagt í gerðabókini, at løgmaður í løgtinginum í november 1995 hevði kunnað landsstýrið um, at hann fór at koma við eini umsókn um eykajáttan, so meinti hann við, at hendan umsókn skuldi koma til løgtingið og ikki til fíggjarnevndina. Av tí at arbeiðið við at gera neyðugu fyrireikingarnar, herundir serliga at fáa sundurgreiningarnar av tølunum fyri sparingarnar, og ikki allir stovnar vóru líka samarbeiðsvilligir, varð trupult, dróg málið út, og bleiv ein tí heldur seinur á sjóvarfallinum. Sostatt var løgtingið farið heim, áðrenn klárt var at søkja um peningin, og tí varð neyðugt at senda umsókn til fíggjarnevndina. Løgmaður helt seg hava eina góða sak at tala fyri og roknaði við, at hetta fór at ganga ígjøgnum. Tá skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 kom á borðið, miðskeiðis á fundinum, kom líkasum stígur í fundin. Tá sagt verður, at løgmaður segði seg onga serliga viðmerking hava til hetta skriv, so skal tað skiljast soleiðis, at tá hetta var fyrstu ferð, at løgmaður hoyrdi um og sá hetta skriv, helt hann tað vera frægast ikki at siga ov nógv, tí skrivið kanska var ein misskiljing. Tá ið tað verður sagt, at løgmaður ynskti at fáa greiðu á, hvør orsøkin var til, at nevndin møguliga ikki fór at játta upphæddina, so var hetta tí, at tað var komið fram í avísunum, at fíggjarnevndin, vísandi til grein 44 í stýrisskipanarlógini, kanska ikki fór at játta upphæddina. Løgmaður sigur, at hann ikki hevur givið fíggjarnevndini aðrar upplýsingar í hesum málinum enn teir, sum framganga av tilfarinum, hetta hvørki munnliga ella skrivliga. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 28. mai 1996 sigur EJ, at tað sum fer fram á hesum fundi undir pkt 1, er góðkenning av gerðabókini, m.a. frá landsstýrisfundinum 13. mai 1996. Gerðabókin, haruppií tann frá landsstýrisfundinum 13. mai 1990, bleiv lisin upp "in extenso" og góðkend, uttan nakrar viðmerkingar yvirhøvur. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 29. mai 1996, sí tilfarið s. 38, sigur løgmaður, at hann ikki minnist hví hesin fundur bleiv hildin mikudag og kl. 8:00 á morgni. Hann hevur sjálvur innkallað fundin. Um hvør var á fundi, vísir hann til gerðabókina. Viðvíkjandi dagsskránni fyri fundin sigur EJ, at so vítt hann minnist, viðgjørdi ein bara lýsingina eftir løgmansstjóra, og bygnaðarbroytingarnar sum so vórðu ikki viðgjørdar. Á hesum fundi samtykkir ein bert at lýsa eftir løgmansstjóra. Nú visti ein, at ein ikki fekk játtan úr fíggjarnevndini, og uttan iva hevði ein kannað, hvar ein skuldi fáa pengarnar frá til løgmansstjóran, soleiðis at peningaliga síðan var í lagi. Finn Norman Christensen skuldi skjótt avstað, so tað var neyðugt at fáa løgmansstjóra so skjótt sum møguligt. Hvørji skjøl vórðu løgd fram á hesum fundi, minnist løgmaður ikki, og hann minnist heldur ikki, hvørjar broytingar blivu gjørdar til lýsingina, eins og hann heldur ikki minnist, hvat sagt bleiv. Tá tað í gerðabókini verður siterað "Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard taka í prinsippinum undir við ......" dugir EJ ikki rættiliga at siga, hvat teir meina við. Hetta var ein orðing sum Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen sjálvir høvdu gjørt og vildu hava orðarætt í gerðabókina, og mundi tað allarhelst liggja okkurt politiskt aftan fyri hetta. Tá teir siga, at normering og játtan finst, so munnu teir uttan iva meina við, at tað er normeringin, sum hevur hoyrt til Finn Norman Christensen, og at nýggi løgmansstjórin kundi koma beinleiðis inn í hesa normering. Løgmaður heldur, at uppskot til lýsing við rættingum bleiv einmælt samtykt. EJ hevur ongantíð diskuterað brævið frá 21. mai 1996 við Jóannes Eidesgaard. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 31. mai 1996 sigur EJ, at fyrst Axel Nolsøe og síðani EJ persónliga góvu Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen boð um at koma á landsstýrisfund, men hvørgin av teimum svaraði aftur ella kom. Til landsstýrisfundin 6. juni 1996 er at viðmerkja, at alt tað eftirsitandi landsstýrið er samt um, at bygnaðarbroytingarnar vórðu samtyktar, og at tað, sum Jóannes Eidesgaard boðar frá í skrivi sínum frá 21. mai 1996, er skeivt, og tí hevur Jóannes Eidesgaard givið fíggjarnevndini skeivar upplýsingar. Viðvíkjandi innihaldinum av gerðabókini frá fundinum í fíggjarnevndini tann 13. juni 1996, sigur løgmaður, sum ikki hevur sæð hetta, fyrr enn hann fekk tilfarið í hesi sak, at hann ikki rættiliga kann kennast við tað, sum stendur har, og at hann ikki hevði vilja góðkent hesa gerðabók, um tað kom uppá tal. Eisini sigur EJ, at tað er hansara uppfatan, at á fundinum 24. mai 1996 í fíggjarnevndini, hevði formaðurin í nevndini ikki ætlað, at brævið frá Jóannes Eidesgaard frá 21. mai 1996 skuldi verða lagt fram, men bleiv hetta neyðugt, tá Tordur Niclasen spurdi eftir brævinum. Á. Frágreiðing frá Jóannes Eidesgaard (JE): JE sigur, at hann er útbúgvin lærari á Føroya Læraraskúla í 1977, og hevur verið í politikki síðani 1980 fyrst sum býráðslimur og síðani 1990 sum løgtingslimur. Var landsstýrismaður frá januar 1991 til juni 1996 og er ídag framvegis løgtingslimur. Um hvussu landsstýrisfundir vórðu fyrireikaðir og hildnir vísir JE til frágreiðingina, sum Jalgrím Hilduberg hevur givið til landsstýrismálanevndina, og metir hann, at hendan er rættiliga góð og fullfíggjað. Tó sigur hann, at vísandi til petti mitt á s. 54 í tilfarinum, bleiv tað tó fleiri ferðir atkvøtt á landsstýrisfundi, meðan Edmund Joensen var løgmaður. Hetta fyrikom fleiri ferðir, tá løgmaður eftir Jóannes'ar tykki uppgav at royna ta mýking ella semju, sum tær kollegialu reglurnar kravdu. Tá kundi løgmaður knappliga bara halda atkvøðugreiðslu á tann hátt, at hann spurdi hvønn einkultan landsstýrismann, um hann atkvøddi fyri ella ímóti. Áðrenn hevði tað verið vanligt, at um semja ikki var á fundinum beinanvegin, at málið so varð tikið av skránni, ella menn fóru til síðis at tosa seg til rættis, og so komu aftur á landsstýrisfundin antin at avgreiða málið, um semja var, ella at málið varð útsett. Tað fyrikom tó, at atkvøðugreiðsla fór fram. Tað finnst ikki nøkur skrivlig mannagongd fyri landsstýrisfundir. Í samband við landsstýrisfundin 2. juni 1995, sí tilfarið s. 3, pkt. 18, greiðir JE frá, at semja var um, at umsitingin í landsstýrinum var ov veik, og at hetta mátti broytast. Í 80'unum hevði man gjørt ymsar royndir, og einkultar deildir vórðu stovnaðar, men framvegis var embætistænastan hjá landsstýrismonnum ov veik, og landstýrismenn stóðu ov veikir fyri tí, sum fyrigekk uttan fyri landsstýrið. Serliga stórir trupulleikar vóru í umsitingini av almannaverkinum, tí landsstýrið hevði ikki manning til at syrgja fyri kunngerðum og reglugerðum, sum tað varð álágt landsstýrinum at syrgja fyri. Hetta gav eisini trupulleikar við samarbeiðinum við tær donsku ráðharrastovurnar, sum hildu at okkara umsiting var ov veik. Tosað hevði ikki verið um nakran ávísan ráðgeva uttanífrá, men knappliga, sum snarljós úr klárum himli, í juni 1995 kom løgmaður við uppskoti um at seta Finn Norman Christensen (FNC) sum ráðgeva hjá landsstýrinum til at arbeiða við broytingini av umsitingini. Hetta kom eisini í lag, tí at danska stjórnin hevði bjóðað hjálp á hesum øki. Tað einasta navn, sum var í uppskoti, var FNC, og nakrar serligar upplýsingar um hansara førleika vórðu ikki givnar. Tó fekk man at vita, at hann hevði fingist við broytingar í umsitingini á onkrari danskari ráðharrastovu. Nøkur skrivlig fyrisiting til FNC varð ikki gjørd, og JE kennir heldur ikki til nakran sáttmála millum løgmann og FNC. Hetta øki hoyrdi annars undir løgmanni. JE heldur, at FNC bleiv brúktur í so nógv sum "ministarasekreterur" hjá løgmanni, og tað vóru aðrir landsstýrismenn, sum hildu tað sama. Løgmaður setti so sín egna "ministarasekreter" Rúna Joensen, og síðani fór FNC at taka sær meira av broytingunum í umsitingini. Ein av høvuðsgrundunum til broytingina í umsitingini var, at nýggj stýrisskipan kom við ráðharraábyrgd, og mett varð, at ikki bar til at hava hesa ábyrgd uttan so, at man hevði eina góða og sterka umsiting. Á sumri 1995 var óformellur landsstýrisfundur - eingin førd dagsskrá, eingin skrivari og eingin gerðabók - og her gjøgnumgekk FNC fyri landsstýrismonnum eina skitsu um broyting av umsitingini av landsstýrinum, har hann legði dent á, hvussu man kundi styrkja umsitingina hjá hvørjum einkultum landsstýrismanni. JE helt, hetta verða rættiliga áhugavert uppskot, men var ymiskt, sum honum ikki dámdi, serliga hvar ymisk umsitingarøkir skuldu verða, t.d. um kommunumál skuldu hoyra undir landsstýrismanninum í skúlamálum ella undir landsstýrismanninum í fíggjarmálum. Sama var galdandi fyri starvsfólkamál, sum høvdu hoyrt undir løgmanni, men, sum JE metti, kanska áttu at hoyra undir fíggjarmálaráðharranum. Hetta, metti JE, átti at verðið umrøtt politiskt millum landsstýrismennirnar, og ein slík politisk viðgerð fekst ikki. Tað var bæði ynskiligt og neyðugt, at politikkararnir viðgjørdu bygnaðin, og tá ikki bara landsstýrismennirnir, men eisini løgtingsmenn og flokkarnir, soleiðis at tann broyting, sum nú bleiv gjørd, ikki aftur skuldi broytast, um nýtt landsstýri kom framat. Tað varð sagt frá fleiri politikarum, at teir ynsktu orðaskifti um hetta mál. Viðvíkjandi landstýrisfundinum 30. apríl 1996 sigur JE, at eingin verulig politisk viðgerð hevði verið um bygnaðarbroytingarnar, og tá tað undir pkt. 9 í gerðabókini frá 30. apríl 1996 verður víst til "uppskot til broyting í uppskoti um eykajáttanir í 1996", so hevur hetta mál einki við bygnaðarbroytingarnar at gera yvirhøvur. Bygnaðarbroytingarnar vórðu umrøddar millum landsstýrismenn meira óformelt á kaffifundum, men nøkur politisk viðgerð var ikki farin fram, heldur ikki á hesum fundinum. Á fundinum 30. apríl 1996 helt JE, at har hevði verið tosað um pengar til bygnaðarbroytingar, men mintist ikki nærri, hvat har varð avrátt. Hetta mál var ikki á skránni, og hetta er ikki nevnt í fundarfrágreiðingini (gerðabókini). Uppá fyrispurning frá Kára D. Petersen, hjásita sigur JE, at hann minnist ikki um FNC var á landstýrisfundinum 30. apríl 1996, men tað kom fyri, at bæði Jalgrím Hilduberg og FNC vóru við á landsstýrisfundi. Tá ið fíggjarnevndarskjølini blivu latin fíggjarnevndini, varð JE greiður yvir, at nú kundi koma politisk viðgerð av málinum, tí fíggjarnevndin hevði havt tann praksis, at slík eykajáttanarmál ikki blivu játtaði í fíggjarnevndini uttan so, at hesi høvdu ógvusligan skund, men blivu víst til løgtingið. Hetta vildi so viðført, at møguleiki varð fyri politiskari viðgerð av málinum. Um sjálvt fíggjarnevndarskjalið sigur JE, at hann fekk hetta vikuna áðrenn, men at hann ikki hevði nærlisið skjalið, tí hann hevði sett seg rættiliga væl inn í bókarøðina um broytingina í umsitingini, og tí helt hann ikki vera neyðugt at nærlesa tað, sum stóð í fíggjarnevndarskjalinum. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 13. mai 1996 sigur JE, at hetta var ikki vanligur landsstýrisfundur, tí hesin var mánadag, og tann vanligi fasti landsstýrisfundurin var týsdag. Hann vísir á, at í gerðabókini frá fundinum verður víst til j.nr. 300-2, meðan fíggjarnevndarskjølini vísa til eitt j.nr. sum eitur 2500-19/96. Hann minnist ikki rættiliga, um FNC var á fundinum, men hann heldur, at hann var. Hann fekk fundarboð, við at skrivari hansara pr. telefon hevði fingið at vita, nær fundur skuldi verða, og ført hetta í dagbókina hjá honum. Hann heldur, at hann fekk skránna vikuna fyri - allarhelst fríggjadag, men minnist tað ikki. Hann heldur, at løgmaður bað FNC leggja málið fyri fundin, men minnist tað ikki vist. Á fundinum vórðu fíggjarnevndarskjøl og starvslýsing. JE sigur, at tað einasta, sum bleiv viðgjørt á fundinum, var spurningurin um eykajáttan. Bygnaðarbroytingarnar blivu sum so ikki viðgjørdar. Hjá JE og Andreas Petersen var ta ætlanin at fáa bygnaðarbroytingarnar og eykajáttan viðgjørdar í politiskum høpi - í fíggjarnevnd og kanska løgtingi - og tí vóru teir fyri so vítt nøgdir við, at spurningurin fór niðan í fíggjarnevndina, tí teir vóru greiðir yvir, at fíggjarnevndin, soleiðis sum praksis hevði verið, ikki vildi taka støðu, men senda umsóknina aftur til landsstýrið at leggja fyri løgtingið. Fíggjarnevndarskjalið bleiv ikki upplisið ella umrøtt á fundinum. Viðvíkjandi fíggjarnevndarskjalinum og undirskriftunum á hetta sigur JE, at FNC kom til hansara seint á degi og bað hann um at undirskriva skjalið, hetta tí at hann ikki fekk fatur á løgmanni. Eisini stóð ein triði persónur í hurðini og bíðaði, og roknaði JE við, at hesin skuldi bera fíggjarnevndarskjalið niðan í fíggjarnevndina, tá hetta hevði slíkan skund. JE las ikki skjalið ígjøgnum, men roknaði við, at hetta endurgav tað, sum viðtikið varð á fundinum 13. mai 1996. Hetta er einastu ferð, at JE hevur undirskrivað skjal saman við FNC. Vanligt var, at fylgibræv varð sent saman við fíggjarnevndarskjølum, men í hesum førinum var av einihvørjari orsøk einki fylgibræv. JE sigur, at hann bleiv ikki gjørdur varugur við, at orðingin í fíggjarnevndarskjalinum ikki svaraði til uppfatilsi hjá honum av tí, sum viðtikið varð 13. mai 1996. JE sigur, at tá ið hann bleiv varugur við, at orðingin í fíggjarnevndarskjalinum ikki samsvaraði tí, sum hann meinti varð viðtikið á fundinum 13. mai 1996, føldi hann tað sum sína skyldu at siga fíggjarnevndini frá hesum. Tað var ikki óvanligt, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevði samband við fíggjarnevndina um mál, sum vóru til viðgerðar herundir rættingar í slíkum, og var hetta tí ikki nakað óvanligt stig eftir hansara meting. Eisini varð brævið, dagfest 21. mai 1996, latið til journalina í landsstýrinum til journalisering beinanvegin. Tá var tað soleiðis, at landsstýrismaðurin, sum hevði tað málið um hendi, sum umsókn til fíggjarnevndina viðvíkti, undirskrivaði skjalið til fíggjarnevndina. Tað kundi koma fyri, at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum ikki visti av slíkum umsóknum, sjálvt um tað viðvíkti peningi úr landskassanum. Hetta er broytt nú, soleiðis at í slíkum føri er tað maðurin í fíggjarmálum, sum undirskrivar slík skjøl. JE hevur sjálvur skrivað og sett saman brævið dagfest 21. mai 1996, og er hetta ikki umrøtt við nakran annan, tí hann helt, tað vera púra klárt, at tað, sum hann skrivaði, var tað, sum viðtikið var. Uppá fyrispurning um, hvat man í grundini hevur lagt fyri fíggjarnevndina, tá man tann 13. mai 1996 ikki hevur viðtikið bygnaðarbroytingarnar ella setan av størvum, sigur JE, at ikki allir vóru samdir um, hvussu umskipanin skuldi fara fram, men at pengar nokk máttu brúkast til hetta. Umsóknin til fíggjarnevndina varð eisini gjørd fyri at fáa eitt politiskt orðaskifti um hetta mál. Soleiðis sum hann skilir málið og fundirnar bæði í fíggjarnevndini og landsstýrinum, so hava allir verið samdir um viðtøkuna 13. mai 1996, soleiðis sum hann skilti hana. Ikki fyrr enn komið var út til 29. mai 1996, tá nústandi kom veruligur politikkur í málið. JE hevði gjørt FNC varugan við, at fíggjarnevndarskjalið ikki var samsvarandi við viðtøkuna, men hevði hann einki svar fingið uppá hetta. JE hevði ikki verið á fundi í fíggjarnevndini um hetta mál, men hann hevði tosað við fíggjarnevndarformannin, áðrenn hann sendi skrivið dagfest 21. mai 1996 við rætting av fíggjarnevndarskjalinum. Hetta varð gjørt fyri at tryggja sær, at fíggjarnevndin ikki viðgjørdi málið og tók nakra avgerð, fyrr enn teir høvdu fingið skrivið hjá sær dagfest 21. mai 1996. Á landsstýrisfundi 28. mai 1996 lesur løgmaður gerðabókina upp alla sum hon er frá landsstýrisfundinum 13. mai 1996, og vanligt er, at um eingin viðmerking kemur frá nøkrum, so er gerðabókin góðtikin. Í hesum førinum var als eingin viðmerking, sjálvt um menn tá vistu um skrivið frá JE til fíggjarnevndina frá 21. mai 1996. Á hesum fundi 28. mai 1996 varð skrivið frá JE til fíggjarnevndina frá 21. mai 1996 ikki tikið uppá tungu. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 29. mai 1996 greiðir JE frá, at løgmaður kallaði inn til hendan fund, sum var óvanligur, bæði tí at hann var so árla sum kl. 08.00 á morgni, og tí hann var mikudag. Um FNC var á fundi, er JE ikki vissur í, men hann heldur tað. At fundurin var eitt sindur harðligur, komst fyri ein stóran part av, at løgmaður í fjølmiðlunum beint áðrenn hevði sagt frá, at hann ikki fór í tingið við málinum um umskipan av umsitingini. Á fundinum var uppskot til lýsing eftir løgmanstjóra, og hevði JE fingið hetta áðrenn fundin. Á hesum fundi sigur løgmaður, at alt um bygnaðarbroytingarnar og setanir varð viðtikið á fundium 13. mai 1996, og vóru allir landsstýrismenninir uttan JE og Andreas Petersen samdir í hesum - eisini Sámal Petur í Grund, sum ikki var við á fundinum 13. mai 1996. JE var ógvuliga bilsin um hesa støðu, tí løgmaður hevði kent hansara skriv til fíggjarnevndina frá 21. mai 1996 í hvørs fall síðani 24. mai 1996, og JE hevði onga viðmerking hoyrt um hetta fyrr enn á hesum fundi. Støðan á fundinum bleiv so tann, at JE og Andreas Petersen øðrumegin vórðu samdir um, at eingin viðtøka fyrilá frá 13. mai 1996, meðan allir hinir landsstýrismenninir meintu, at tað fyrilá ein slík viðtøka. JE og Andreas Petersen gjørdu klárt, at Javnaðarflokkurin ikki kundi góðtaka, at slík umskipan fór fram uttan politiska viðgerð, og at flokkurin vildi royna at fáa hetta fyri løgtingið. Annars vóru teir samdir í, at løgmansstjórin skuldi setast, tí har var normering og játtan í lagi, men meintu ikki at lýsingin hjá FNC kundi nýtast, tí hon forútsetti, at viðtøka fyrilá tann 13. mai 1996. Um fíggingina av løgmansstjóra, tá eingin eykajáttan kom úr fíggjarnevndini, sigur JE, at hetta bar til, tí hetta snúði seg bert um løn í 1/2 ár til ein løgmansstjóra, og hesin peningur kundi finnast aðrastaðni. Skrivið hjá JE frá 21. mai 1996 varð nevnt, men var ikki greiniliga viðgjørt. Her varð mest umrøtt um, hvat varð viðtikið tann 13. mai 1996, ella hvat ikki varð viðtikið. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 24. mai 1996 vísir JE á, at tá ið løgmaður svarar spurninginum um endaligu støðuna hjá landsstýrinum, so er hesin samdur við JE, tá hann sigur, at landsstýrið bert hevur tikið støðu til neyðugu eykajáttan, so teir kundu byrja at seta fólk. JE sigur, at hann ikki á nakran annan hátt enn við brævinum frá 21. mai 1996 og telefonsamrøðu við formannin hevur givið fíggjarnevndini upplýsingar í hesum máli. B. Frágreiðing frá Finn Norman Christensen: Svar på skriftlige spørgsmål til Finn Norman Christensen i forbindelse med undersøgelsen af, hvorvidt administrationen i sagen angående ekstra bevilling i maj/juni 1996, i forbindelse med ændring af administrationen, er udøvet ulovligt: 1. Giv en redegørelse om Deres uddannelse og stilling. Jeg er uddannet som cand. polit. og er sekretariatschef i Forskningsministeriets departement med ansvar for departementets administration. 2. Giv en redegørelse om Deres faglige og erfaringsmæssige baggrund for at påtage Dem opgaven at omstrukturere den færøske administration. Reorganisering, forstået som tilpasning af organisationen til de skiftende opgaver, er en løbende aktivitet i enhver administration. Jeg har arbejdet med organisatoriske spørgsmål i Udenrigsministeriet og i Forskningsministeriet. I Udenrigsministeriet, hvor jeg var ansat fra 1977 - 1993, har jeg arbejdet med organisation som fuldmægtig fra 1978 - 1980, som souschef i budget- og organisationskontoret fra 1985-1989, som souschef i Udenrigskommissionens sekretariat fra 1989-1991 og som ministerråd og souschef på den danske ambassade i London fra 1991-1993. Som sekretariatschef i Forskningsministeriet har jeg arbejdet med organisation fra 1993-1995 og efter min tilbagekomst fra Færøerne i 1996. 3. Hvornår tiltrådte De som "forstjóri" i landsstyreadministrationen, og havde De en ansættelseskontrakt med landsstyret og i bekræftende fald, hvad var indholdet af denne. Jeg tiltrådte som "forstjóri" pr. 1. juni 1995. Jeg påtog mig opgaven som "forstjóri" på baggrund af en henvendelse fra lagmanden, og efter at jeg havde haft en drøftelse med samtlige medlemmer af landsstyret. De gav alle udtryk for, at den daværende landsstyreadministration ikke fungerede hensigtsmæssigt. Der blev indgået en etårig ansættelseskontrakt med landsstyret. Denne kontrakt blev forlænget for en periode på 2 måneder. 4. Fik De nogen skriftlig eller mundtlig arbejdssætning i forbindelse med Deres arbejde med ændring af administrationen, eller havde De frie hænder. Kontrakten fastlagde reorganiseringsopgaven som følger: "Direktøren skal udarbejde forslag til ændring af landsstyrets administration med henblik på tilpasning af administrationens opbygning til den ændrede styrelseslov, hvor landsstyret overgår fra kollegialt ansvar til individuelt ansvar for hvert enkelt landsstyremedlem. Udover arbejdet med ændring af landsstyrets administration skal direktøren også deltage i gennemgangen af den øvrige offentlige virksomhed på Færøerne." Dette var efter landsstyrets og mit eget ønske et bredt mandat. Et væsentligt element var, at der skulle udarbejdes "forslag til ændring af administrationen". Det var således op til landsstyret at beslutte anvendelsen af det fremlagte forslag. 5. Giv en redegørelse om arbejdet med ændring af administrationen frem til landsstyremødet 30. april 1996, herunder Deres løbende orientering af landsstyremedlemmer, disses holdning til, at ændringer skulle laves, og om hvorvidt spørgsmålet blev drøftet på landsstyremøder. Jeg fremlagde en skitse til ændring af organisationen på et møde i landsstyret i slutningen af juni eller begyndelsen af juli 1995. Der var tale om en orientering fra min side. Landsstyret drøftede kort og uformelt skitsen. Fra august 1995 gik jeg videre med arbejdet. I den forbindelse begyndte jeg en besøgsrunde til institutioner under landsstyret. Der blev i løbet af efteråret afholdt et offentligt møde med repræsentanter uden for den offentlige sektor for at inddrage deres syn på den offentlige sektor i overvejelserne. Arbejdet med reorganiseringen i efteråret blev sinket af varetagelsen af andre opgaver, først og fremmest forberedelsen af landsstyrets forhandlinger med den danske regering i begyndelsen af november. En revideret skitse til reorganisering og andre administrative tiltag blev fremlagt på et møde med cheferne for samtlige offentlige direktorater og institutioner omkring den 20. november. Der blev samtidig meddelt, at arbejdet med reorganisering ville blive fortsat i en række arbejdsgrupper. Arbejdet i arbejdsgrupperne pågik i december 1995, januar og februar 1996. Samtidig fortsattes besøgsrækken til institutionerne, således at samtlige institutioner blev besøgt. På baggrund af drøftelserne i arbejdsgrupperne, besøgene på institutionerne og det øvrige arbejde med reorganiseringen blev der udarbejdet en redegørelse til landsstyret. Udover forslag til reorganisering og andre administrative tiltag indeholdt redegørelsen skriftlige udsagn fra de institutionschefer, der enten ikke var enige i de fremlagte forslag eller som ønskede at fremsætte supplerende bemærkninger. Redegørelsen blev, så vidt jeg husker, fremlagt for landsstyret omkring den 20. marts 1996. Redegørelsen blev samtidig offentliggjort, ligesom cheferne for de offentlige institutioner herunder cheferne i landsstyreadministrationen samt landsstyreadministrationens personale modtog en orientering. Ved fremlæggelsen for landsstyret foreslog jeg, at man først drøftede forslagene efter påske, når landsstyremedlemmerne havde haft lejlighed til at sætte sig ind i den omfangsrige redegørelse. Timingen var tilrettelagt således, at landsstyret, dersom de ønskede at følge forslaget, kunne iværksætte de centrale dele til olai 1996, hvor ændringerne i styrelsesloven vedrørende landsstyremedlemmernes overgang til individuelt ansvar trådte i kraft. Redegørelsen indeholdt en lang række øvrige forslag, der først skulle iværksættes på et senere tidspunkt efter gennemførelsen af yderligere undersøgelser. Jeg betragtede proceduren på den måde, at forslagene nu var overgået til politiske overvejelser, og at det herefter var op til landsstyret at drøfte og beslutte sagens videre gang. Denne politiske drøftelse blev indledt på møder i landsstyret i slutningen af april. 6. I Deres skrivelse af 10. maj 1996, jfr. materialet s. 7, anfører De "Sum avrátt (oversat til "aftalt", undersøgelseslederen) á landsstýrisfundinum 30. april 1996 ....". Deltog De i landsstyremødet den 30. april 1996, og hvad blev aftalt på dette landsstyremøde? Jeg deltog i landsstyremødet den 30. april 1996. På mødet blev det besluttet, at der skulle fremlægges et konkret forslag til gennemførelse af de centrale dele af reorganiseringen. Forslaget skulle udformes som et forslag til tillægsbevilling, fordi der på finansloven ikke var afsat bevilling til forslaget. Anmodningen til mig om at udarbejde et konkret forslag blev ikke anført i landsstyrets protokol. Det hang sammen med, at landsstyrets protokol alene anførte landsstyrets stillingtagen til konkrete forslag. Det var i overensstemmelse med den daværende praksis for protokolføring af landsstyrets drøftelser. 7. Redegør for Deres medvirken til udarbejdelse/formulering af henholdsvis finansudvalgsbilaget dateret 10. maj 1996, jfr. materialet s. 9 ff, og stillingsannoncen, jfr. materialet s. 15 f. Materialet blev udarbejdet af mine medarbejdere i landsstyreadministrationen under min ledelse og mit ansvar. 8. I finansudvalgsbilaget og stillingsannoncen oplyses, at landsstyret har vedtaget en overordnet omstruktureringsplan, at denne skal begynde den 1. august 1996, og at der skal ansættes 6 direktører. Hvem har formuleret finansudvalgsbilaget, og hvornår og hvordan er ovennævnte beslutninger vedtaget? Efter min erindring er finansudvalgsbilaget og stillingsannoncen udarbejdet af Herluf Sigvaldsson og Barbara á Tjaldrafløtti efter min instruktion. Materialet er udformet som et oplæg til et dagsordenspunkt på landsstyremødet den 13. maj 1996. Materialet er, som anført overfor, formuleret som en ansøgning om en tillægsbevilling. Forslaget ville blive vedtaget, hvis landsstyret på sit møde den 13. maj vedtog forslaget. 9. Deltog De på landsstyremødet den 13. maj 1996 og i bekræftende fald giv en redegørelse fra mødet herunder, hvad der blev vedtaget, og hvordan vedtagelsen skete. Jeg deltog i landsstyrets møde. Jeg har ikke en detaljeret erindring om drøftelsen. Der blev ikke rejst spørgsmål om princippet i forslaget om opdeling af administrationen på generaldirektorater. Der blev stillet visse spørgsmål til den foreslåede indretning af de enkelte generaldirektorater. Jeg bemærkede hertil, at landsstyret efterfølgende ville kunne tage stilling til disse spørgsmål, når spørgsmålet om finansudvalgets stillingtagen til tillægsbevillingen var afklaret. Efter formuleringen i ansøgningen til aktstykkebevilling til Finansudvalget "har landsstyret besluttet at starte reorganiseringen af landsstyreadministrationen den 1. august 1996". Derved indebærer vedtagelsen efter indholdet af ansøgningen, at man tilsluttede sig at starte reorganiseringen. Landsstyret havde dermed ikke tilsluttet sig indretningen af de enkelte generaldirektorater. Dette ville skulle drøftes, når spørgsmålet om en tillægsbevilling var afklaret. Som anført i landsstyrets protokol blev der ikke anført reservationer til forslaget om en tillægsbevilling. 10. Har De kontrasigneret finansudvalgsbilaget dateret 15. maj 1996, jfr. materialet s. 18, og i bekræftende fald giv en redegørelse af omstændighederne i forbindelse med underskrivelsen. Jeg har kontrasigneret finansudvalgsbilaget dateret den 15. maj 1996. I det materiale til ansøgning om tillægsbevilling, der blev fremlagt på landsstyremødet den 13. maj 1996, manglede der nogle tekniske bevillingsoplysninger om forslag til overførsler fra andre institutioners budgetter (jfr. brev fra Herluf Sigvaldsson til landsstyremøde dateret 10. maj 1996). Disse oplysninger var først bragt til veje sent på eftermiddagen den 15. maj 1996. Efter den normale framgangsmåde for fremsendelse af ansøgninger om tillægsbevillinger ville ansøgningen blive underskrevet af landsstyremanden med ansvar for finansspørgsmål og kontrasigneret af afdelingsdirektøren for finansafdelingen. Da jeg søgte afdelingsdirektøren, efter at materialet var færdigt, fik jeg oplyst, at han var gået hjem. For at overholde tidsfristen for fremsendelse af ansøgninger til finansudvalget kunne fremsendelsen af ansøgningen ikke udsættes. Jeg opsøgte derfor landsstyremanden for finansspørgsmål og bad ham om at underskrive den ansøgning, som landsstyret havde besluttet på sit møde den 13. maj. Jeg fortalte landsstyremanden at afdelingsdirektøren var gået hjem, og at jeg derfor ville kontrasignere ansøgningen som embedsmand. Landsstyremanden underskrev og jeg kontrasignerede ansøgningen. 11. Var De bekendt med indholdet af Jóannes Eidesgaards skrivelse til finansudvalget af 21. maj 1996, jfr. materialet s. 31, før dette blev afsendt ? Er De enig eller uenig i indholdet af skrivelsen og giv en begrundelse for Deres synspunkt. Jeg var ikke bekendt med Eidesgaards skrivelse til finansudvalget af 21. maj 1996 før den blev afsendt. Det er min opfattelse, at landsstyret vedtog ansøgningen om tillægsbevilling med den formulering, som var indeholdt i den tekst, der var fremlagt på landsstyremødet den 13. maj 1996, og som efterfølgende blev fremsendt med ansøgningen til finansudvalget af 15. maj 1996. I ansøgningen står, at landsstyret har tilsluttet sig at begynde reorganiseringen. Dermed havde landsstyret besluttet at begynde reorganiseringen. Som anført ovenfor under spørgsmål 9 indebar denne beslutning ikke, at landsstyret havde taget stilling til spørgsmålet om indretning af de enkelte generaldirektorater eller andre spørgsmål vedrørende reorganiseringen. 12. Redegør for mødet i finansudvalget den 24. maj 1996, herunder hvad De mundtligt har oplyst over for finansudvalget, og hvad lagmanden oplyste på samme møde. Jeg har ikke en detaljeret erindring om drøftelsen på mødet i finansudvalget den 24. maj 1996. Som jeg husker drøftelsen var den præget af, at både lagmanden og jeg først blev bekendt med Eidesgaards brev af 21. maj 1996 på selve mødet. Drøftelsen var efter min erindring præget af proceduremæssige spørgsmål omkring finansudvalgets muligheder for at behandle ansøgningen og om ansøgningens stilling i lyset af Eidesgaards brev. Lagmanden redegjorde for baggrunden for ansøgningen, og i den forbindelse drøftedes en række procedurespørgsmål om finansudvalgets mulighed for at imødekomme ansøgningen. Ansøgningens indhold blev ikke drøftet. Jeg mener ikke, at jeg deltog i drøftelsen, men det er muligt, at jeg besvarede spørgsmål af teknisk art. 13. Har De på anden måde givet finansudvalget mundtlige og/eller skriftlige oplysninger i forbindelse med finansudvalgets behandling af ansøgningen om ekstrabevilling til ændring af landsstyreadministrationen? Nej. 14. Er De vidende om, at andre i landsstyreadministrationen, herunder landsstyremænd og lagmanden, har givet finansudvalget skriftlige og/eller mundtlige oplysninger, udover hvad der fremgår af det fremsendte materiale, dette i forbindelse med finansudvalgets behandling af ansøgningen om ekstrabevilling til ændring af landsstyreadministrationen? Nej. 15. Deltog De på landsstyremødet onsdag den 29. maj 1996, kl. 8.00, jfr. materialet s. 38, og i bekræftende fald, giv en redegørelse fra dette møde, herunder hvorvidt alle var enige om teksten til stillingsannoncen. Jeg deltog i mødet. Jeg har ikke detaljeret erindring om selve debatten på mødet. Drøftelsen var præget af de forskellige opfattelser i landsstyret om indholdet af landsstyrets forudgående behandling af ansøgningen til finansudvalget af 15. maj 1996. Som anført i protokollen, ønskede de socialdemokratiske medlemmer af landsstyret, at forslaget om reorganisering blev forelagt finansudvalget i lagtinget. Jeg har ikke i det fremsendte materiale haft adgang til teksten til stillingsopslaget og har derfor ikke haft mulighed for at genkalde mig de ændringer, der ifølge protokollen for landsstyremødet skulle være foretaget. 16. Hvorfor forlænger De på landsstyremødet den 31. maj 1996, jfr. materialets s. 39, Deres ansættelse i landsstyreadministrationen frem til 31. juli 1996? Min kontrakt udløb den 31. maj 1996. Jeg ønskede at stille mig til rådighed for landsstyret for en forlænget periode med henblik på at rekruttere en afløser til stillingen som direktør. 17. Har De formuleret eller været med til at formulere pressemeddelelsen fra 6. juni 1996, jfr. materialet s. 46, og i bekræftende fald, hvad menes der, når der står i fjerdesidste afsnit, at Jóannes Eidesgaard med sin skrivelse af 21. maj 1996 har givet lagtingets finansudvalg fejlagtige oplysninger? Hvilke fejloplysninger har Jóannes Eidesgaard ved sin skrivelse af 21. maj 1996 givet lagtingets finansudvalg? Jeg har ikke formuleret pressemeddelelsen, men jeg har læst pressemeddelelsen, inden den blev udsendt. Det er muligt, at jeg har bidraget med forslag til formuleringer, men det har jeg ikke erindring om. Der er tale om en politisk pressemeddelelse. Det er ikke min opgave at kommentere politiske udtalelser. Min personlige interesse i pressemeddelelsen var affødt af, at Eidesgaard på daværende tidspunkt, som refereret i pressemeddelelsen, havde fremsat offentlige påstande om, at jeg havde ændret på teksten i den ansøgning, der den 15. maj 1996 blev fremsendt til finansudvalget, i forhold til den tekst, der blev behandlet på landsstyrets møde den 13. maj 1996. Om min opfattelse af indholdet i Eidesgaards brev af 21. maj 1996 i forhold til indholdet i ansøgningen til finansudvalget af 15. maj 1996 henvises til det ovenfor under spørgsmål 11 afgivne svar. Finn Norman Christensen (sign.) D. Frágreiðing frá Andreas Petersen (AP): AP er útbúgvin cand. med. við Keypmannahavnar Universitet í 1977 og útbúgvin serlækni í almennum medicin smb. autorisatión frá Stokholmi frá 1985. Hevur verið kommunulækni í Gøtu síðani 1985 og er tað framvegis. AP upplýsir, at hann hevur verið politiskt virkin sum ungur, men ikki sitið á Føroya Løgtingi. Hann hevur verið í kommununi í Gøtu frá 1993, til hann bleiv landsstýrismaður í 1994. Landsstýrismaður var hann frá 1994 til juni 1996. Sum landsstýrismaður umsat hann almanna- og heilsumál og íbúðarmál. Um landsstýrisfundir upplýsur AP, at áðrenn landsstýrisfund fekk landsstýrismaðurin eina skrá fyri fundin og kom hendan vanliga í vikuni áðrenn, í seinasta lagi fríggjadagin. Á fundunum vóru umframt landsstýrismenninar ein skrivari, og var hesin vanliga Jalgrím Hilduberg ella onkur annar fulltrúi í landsstýrinum. Løgmaður leiddi fundirnar og um hann hevði forfall leiddi varaløgmaður fundirnar. Skráin fyri fundirnar varð býtt upp í økir, soleiðis at hvør landsstýrismaður legði málini fyri á sínum øki. Sjálvar sakirnar (umsløgini) hevði skrivarin hjá sær. Eitt sindur ymiskt var, hvussu nógv bleiv gjørt burturúr hvørjari sak. Um ikki var nokk av tilfari við til fundirnar, kundi skrivarin fara av fundunum fyri at skaffa hetta, ella eisini bleiv málið tikið av skránni fyri at blíva útsett til seinni fund. Skrivarin gjørdi ikki nakað referat á fundunum, og gjørdi vanliga ikki nevniverdug skrivlig notatir á fundunum. Vanliga bleiv málið samtykt, og so varð hetta noterað sum samtykt, ella varð málið ikki samtykt, og so varð tað noterað. Tað kom eisini fyri, at onkur vildi hava onkra viðmerking til málið førda í gerðabókina, og so varð hetta gjørt. Landsstýrismenninir fingu so útkast til gerðabók sendandi, antin dagin eftir ella 2 dagar eftir fundin. Á hesum útkasti var ein stutt kunnan um, hvat varð samtykt ella ikki. Gerðabókin bleiv jú løgd fram á seinni fundum til góðkenningar. Orðaskiftið um málini á landsstýrisfundunum vóru fyri tað mesta stutt, men tað kom fyri, at um tað vóru prinsippmál ella politisk følsom mál, so fór rættiligt orðaskifti fram á fundinum, uttan at hetta tó sæst í gerðabókini. AP sigur, at eingin skrivlig mannagongd er fyri landsstýrisfundir. Tað var politisk semja um, at landsumsitingin var ov veik og mátti hava ábøtur. Á landsstýrisfundi 2. juni 1995 varð semja um at seta Finn Norman Christensen (FNC) sum sakkønan fyri at gjøgnumganga alla landsumsitingina og at koma við uppskoti um ábøtur á hesa. Hetta var øki undir løgmanni, og hevði hesin havt samband við ríkisumsitingina í Danmark fyri at finna onkran kønan, og úrslitið av hesum var FNC. Hesin varð samstundis forstjóri í landsstýrinum. FNC hevði ongar skrivligar reglur at ganga eftir, men púra fríar hendur um, hvat og hvussu hann vildi gera. AP gongur útfrá, at tað bleiv gjørdur skrivligur sáttmáli við FNC, men veit tað ikki beinleiðis. Lønin hjá FNC var so høg, at tað átti at verið gjørdur skrivligur sáttmáli við hann. FNC byrjaði í juli 1995, men summir hildu, at hann arbeiddi í so nógv sum "ministarasekreterur" hjá løgmanni, og kravdu teir tí, at hetta bleiv broytt, so FNC fekk betri tíð at taka sær av broytingum í umsitingini, tí tað var tað, hann var settur til. Rúni Joensen bleiv settur sum løgmanskrivari í oktober/november 1995, og tá fór FNC veruliga at taka sær av broytingini av landsumsitingini. AP greiður frá, at vistnokk í august 1995 kunnaði FNC landsstýrismenninar um eina skitsu, hann hevði gjørt til broyting av landsumsitingini. Hetta var ikki landsstýrisfundur sum so, eingin skrivari, eingin fundarskrá, eingin avgerð og eingin gerðabók. Skitsan minti nógv um bygnaðin í Grønlandi. Hon umfataði vistnokk 6 stjórar, umframt fulltrúar. Seinni, vistnokk um várið 1996, tó áðrenn 30. apríl, kunnaði FNC landsstýrið um sítt uppskot til broytingar av umsitingini. Hetta var heldur ikki regluligur landsstýrisfundur, og er heldur einki skrivað ella nøkur gerðabók um hetta. Tað varð ikki nakað veruligt orðaskifti um uppskotið, men tosað varð eitt sindur um heitið á summum stýrum, um tað t.d. skuldi eita veiðumálastýrið ella fiski- og veiðumálastýrið og heilsumálastýrið ella heilsu- og almannamálastýrið. Í tíðarskeiðinum millum august 1995 og apríl 1996 varð ofta tosað um broytingarnar í umsitingini, men eingir regluligir landsstýrisfundir vóru um hetta - tað var meira "korridorsnak". AP heldur, at støðan á vári 1996 var tann, at nú var hetta uppskotið komið so langt, at har átti at koma ein víðari politisk viðgerð av uppskotinum til broytingar. Bæði tí broytingarnar vórðu so stórar og nógvar, og tí tað var týdningarmikið at fáa so breiða undirtøku fyri hesum, so tað ikki seinni skuldi broytast av nýggjum. Eisini skuldu pengar játtast til hetta, eins og tað enn vóru ymsir leysir endar í uppskotinum at taka støðu til. T.d. bleiv spurningurin, um landsbankin skuldi leggjast inn undir umsitingina í Tinganesi ella halda fram sum sjálvstøðugur landsbanki, umrøddur. At leggja landsbankan inn undir fíggjarmálastýrið sum eina lánitænastudeild hjá landsstýrinum var ein loysn, sum ikki kundi góðtakast av AP og Jóannes Eidesgaard og heldur ikki av øðrum politikarum. Hetta var ein av grundunum til, at man vildi hava málið lagt fyri løgtingið til politiska støðutakan. AP minnist ikki, at málið um bygnaðarbroytingarnar bleiv viðgjørt á fundinum 30. apríl 1996 og kann heldur ikki minnast, hvat pkt. 9 í gerðabókini viðvíkti. Áðrenn landsstýrisfundin 13. mai 1996 hevði AP fingið skrivið frá FNC dagfest 10. mai 1996 til landsstýrisfundin 13. mai 1996, skrivið frá Herluf Sigvaldsson dagfest 10. mai 1996 til sama landsstýrisfund og fíggjarnevndarskjalið við starvslýsing dagfest 10/5-1996. Hesi hevði AP fingið í vikuni áðrenn og hevði lisið tey ígjøgnum. Løgmaður hevði innkallað til hendan fund, sum varð hildin mánadag ístaðin fyri sum vanligt týsdag. Men hví hann varð hildin henda dag, veit AP ikki. AP var sjálvur við á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996 og meinar, at allir hinir landsstýrismenninir vóru á fundinum uttan Sámal Petur í Grund. Skrivari var Jalgrím Hilduberg. Um FNC var við á fundinum, minnist AP ikki. Um nakar annar harumframt var á fundinum, minnist hann heldur ikki. Dagsskráin var sum víst í gerðabókini "uppskot um nýskipan av fyrisitingini". AP hevði skjølini, sum nevnd eru frammanfyri, við sær á fundin - hetta eru fíggjarnevndarskjalið, starvslýsing, skrivið hjá Herluf Sigvaldsson og skrivið hjá Finn Norman Christensen. AP heldur, at løgmaður, sum leiddi fundin, legði málið fyri, men meinar ikki, at skjølini blivu lisin upp. Tað einasta, sum AP minnist um skjølini, var, at tølini í fíggjarnevndarskjalinum blivu nevnd, men annars blivu tey ikki gjøgnumgingin sum so, og eiheldur bleiv teksturin lisin upp. Soleiðis sum AP skilti støðuna, so var bert semja um at seta nýggjan løgmanstjóra, sum skuldi avloysa FNC, tá ið hesin fór, og at fáa pening tøkan til hetta, soleiðis at ein kundi fara víðari við hesum málinum. Soleiðis sum AP skilti støðuna, bleiv einki annað viðtikið á fundinum, og var tað, sum framført bleiv, meira at meta sum, at tann reella viðgerðin skuldi koma seinni í tí politisku prosessini, sum, hann metti, fór at koma aftaná. Tá siterað verður úr fíggjarnevndarskjalinum á s. 9 í tilfarinum, so minnist AP einki til, at teksturin, har sagt verður "Við hesum í huga hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996", bleiv upplisin ella viðtikin, og eiheldur minnist AP, at tað bleiv viðtikið ella upplisið "Landsstýrið hevur tess vegna samtykt, at í fyrstu atløgu einans seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini...". Ikki minnist hann nakað til, at teksturin ovast á síðu 9 í tilfarinum, har sagt verður, at "Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um ..." bleiv viðtikin ella upplisin á fundinum. AP minnist ikki, um starvslýsingin, sum var við fíggjarnevndarskjalinum, varð gjøgnumgingin á fundinum, og hann minnist heldur ikki til, at sitatini frá ovast á s. 15 í tilfarinum, "Landsstyret har vedtaget en overordnet omstruktureringsplan for landsstyreadministrationen" og "Til at stå i spidsen for de nye enheder .....", blivu lisin upp ella viðgjørd á fundinum. Samanumtikið helt AP, at tað bert var til kunning, at skjølini blivu gjøgnumgingin, og at einki lá í hesum her um nakra endaliga avgerð. Her var bert talan um at fáa pengar játtaðar fyri at halda fram við arbeiðinum og serliga at fáa ta politisku viðgerðina av málinum byrjaða. AP greiðir frá, at tá málið varð sent til fíggjarnevndina, var endamálið við hesum fyrst og fremst at fáa byrjað eina politiska viðgerð av málinum, tí hann roknaði við, at fíggjarnevndin fór at vísa tað frá sær, og tí vildi ein politisk viðgerð koma og málið møguliga enda í tinginum soleiðis, at man fekk eina breiða politiska viðgerð. Tá man sendi umsókn til fíggjarnevndina, var tað sostatt fyri at byrja eina politiska prosess. Viðvíkjandi skrivinum frá 21. mai 1996 frá Jóannes Eidesgaard til løgtingsins fíggjarnevnd sigur AP, at hann fyrstu ferð frætti um hetta skriv fríggjadagin tann 31. mai 1996, tá Jóannes Eidesgaard fortaldi honum um hetta skriv. Áðrenn hevði hann einki ánilsi um hetta skriv. Viðvíkjandi innihaldinum í skrivinum er AP samdur við Jóannes Eidesgaard, at landsstýrið ikki hevur samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini ella í fyrstu atløgu at seta ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini v.m. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 24. mai 1996 sigur AP, at hann ikki var á fundi og var heldur ikki biðin um at koma á fund. Hann hevði einki samband, hvørki munnliga ella skrivliga, við fíggjarnevndina í samband við hetta mál, sum jú fyrst og fremst var eitt mál undir løgmanni. Viðvíkjandi landstýrisfundinum tann 28. mai 1996, har góðkenning av gerðabókini frá 13. mai 1996 var fyri, varð hendan góðkend uttan nakrað viðmerking. Tá góðkenning av gerðabókum fór fram, var tað soleiðis, at løgmaður las gerðabókina upp frá viðkomandi fundi, alla sum hon var, og so fór gerðabókin runt til landsstýrismenninar, sum so skuldu undirskriva hana. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum tann 29. mai 1996, so varð hann innkallaður av løgmanni, heldur AP. At hann varð hildin mikudagin kundi verða tí, at okkurt var sum hastaði, og at hetta møguliga var, tí man vildi hava lýsingina í áðrenn 1. juni 1996. Skrivari var Jalgrím Hilduberg, og AP heldur, at FNC eisini var við á fundinum. Annars vóru teir, sum gerðabókin vísir. Dagsskráin fyri fundin var, sum sagt í gerðabókini: "Uppskot til nýskipan/lýsing eftir løgmanstjóra." Á hesum fundi var tað púra greitt fyri AP, at hann og Jóannes Eidesgaard høvdu eina heilt aðra uppfatan enn løgmaður og Sámal Petur í Grund um, hvat viðtikið var um nýskipan og lýsing, men kann einki siga um, hvat hinir báðir Aksel H. Nolsøe og Eilif Samuelsen hildu. AP er ikki vissur í, um allir vóru samdir um lýsingina eftir løgmansstjóra. Av skjølum vóru bert lýsingin eftir løgmansstjóranum, men hvat nærri bleiv sagt av hvørjum einkultum, minnist AP ikki. Tá tað í gerðabókini stendur "Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard taka í prinsippinum undir við, at ein løgmansstjóri verður settur ....", so er hetta at skilja bókstavilga, tí teir í princippinum vóru samdir um hetta, men ikki um nýskipanarætlanirnar. Tá tað stendur sitat "tí bæði normering og játtan finst", er hetta tí, at løgmansstjóri var settur í 1995, og semja var um, at starvið skuldi setast av nýggjum, tá FNC fór avstað aftur. At gerðabókin frá 29. mai 1996 ikki er undirskrivað av honum, er tí, at AP ongantíð hevur fingið hana til undirskrivingar og ikki tí, at hann hevur nakað ímóti tekstinum. Honum kann hann taka undir við. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 31. mai 1996 var tað soleiðis, at AP ikki hevði fingið fundarboð. Ð. Frágreiðing frá Eilif Samuelsen (ES). ES er útbúgvin sum lærari og hevur havt starv á Venjingarskúlanum síðani 1968. Útbúgvin í 1958. Hevur verið í starvi á Venjingarskúlanum, síðani skúlin byrjaði í 1968. Fyrst 1 ár í Fuglafirði 1958/59, 1959-1965 lærari í Hvalvík, 1965-1968 lærari í Kommunuskúlanum í Tórshavn. Frá 1968/69 skeið á Danmarks Læraraháskúla. ES hevur verið lærari øll árini burtursæð frá 1981-1985 og frá sept. 1994 til í dag, tá hann hevur verið landsstýrismaður. Sitið í løgtinginum frá 1978 til 1990. Í landsstýrinum frá jan. 1981 til jan. 85 umsat hann undirvísingarmál, almannamál og orkumál. Í verandi landsstýri umsitur ES undirvísing og gransking, kommunumál, umhvørvis- og orkumál, og frá juni 1996 eisini norðurlandamál. Viðvíkjandi landsstýrisfundum vísir ES til frágreiðingina hjá Jalgrím Hilduberg á s. 53, 54 og 55 í tilfarinum, tá hendan, eftir hansara tykki, gevur eina góða mynd av, hvussu fundirnir fyriganga. Landsstýrið hevur onga skrivliga mannagongd í samband við landsstýrisfundir. Á landsstýrisfundi var tað soleiðis, at tann landsstýrismaður, sum hevði tað øki undir sær, sum málið hoyrdi til, legði málið fyri. Hetta varð oftast gjørt við at vísa til tað bláa skjalið, hvar frágreiðing stóð um málið, og har tilmælið stóð eisini. Nøkur greinilig gjøgnumgongd varð ikki gjørd uttan so, at hetta bleiv kravt av onkrum á fundinum. Tað kom eisini fyri, at onkur vildi hava meiri upplýsingar, og vórðu tá skrivari ella fulltrúar sendir at fáa hesar til vega. Eisini hendi tað, um onkur landsstýrismaður bað um tað, at málið varð útsett til seinni fundir. Vanliga var tað soleiðis, at um man ikki sjálvur kravdi viðmerkingar førdar í gerðabókina, so komu hesar ikki. Um onkur ynskti dissens førdan í gerðabókina, so bleiv hetta gjørt. Hetta fyrigekk seg soleiðis, tí ein gekk út frá, at landsstýrismenn, sum høvdu fingið alt skjalatilfarið til fundirnar í góðari tíð, høvdu sett seg inn í hetta tilfar. ES greiðir frá, at allir landsstýrismenn vóru samdir um, at okkurt mátti gerast við umsitingina. Fyrr var tað soleiðis, at Jóhan Djurhuus var skrivstovustjóri, og so vóru nakrir fulltrúar undir honum, sum prinsipielt vóru líkastillaðir. Umsitingin var býtt upp í nakrar deildir, men tá Jóhan fór, varð so eingin yvirornaður yvir hesum deildum, og kundi hetta tí skapa rættiliga stórar trupulleikar, tí deildarleiðararnir vóru ikki altíð samdir um, hvør hevði viðkomandi øki og avgerð. Løgmaður, sum hevði starvsfólkamál, var í samband við forsætismálaráðið fyri at finna ein kønan mann, sum kundi standa fyri teimum neyðugu broytingunum í umsitingini, og varð endin tann, at Finn Norman Christensen (FNC) kom at standa fyri hesum. FNC kom úr granskingarmálaráðnum og hevði fyrr verið við til at umskipa ráðharrastovur og varð roknaður fyri at vera serdeilis kønur á hesum øki. Tað sum gjørdi, at hetta kom at hasta, var, at nýggj stýrisskipanarlóg kom, sum kom at viðføra ráðharraábyrgd, og bleiv tað tí eisini neyðugt at fáa umsitingina so góða sum møguligt hjá hvørjum landsstýrismanni. Nakra greiða arbeiðsuppgávu um, hvat FNC skuldi gera, fekk hann vistnokk ikki. Í landsstýrinum vóru deildir og roknað varð við, at uppbýtið í so máta bleiv nøkunlunda tað sama, men í hvørjari deild mátti tað gerast soleiðis, at har var ein hægsti myndugleiki, soleiðis at skipanin bleiv tann, man kallar "einstreingjað". FNC var við á næstan øllum landsstýrisfundum og altíð við, tá tosað varð um umskipanina. Hann arbeiddi saman við ymsum bólkum og kom á vári 1996 við einum uppskoti ella skitsu til broytingarnar, og varð hetta niðurfelt í 6-8 bóklingar við undirheitinum "Uppskot til nýskipan". Her sást týðiliga, hvussu nýskipanin kom at síggja út, um uppskotið varð viðtikið, sjálvt um onkrir leysar endar vóru enn. Áðrenn 30. apríl 1996 varð umskipanin sum so ikki viðgjørd sum sjálvstøðugt mál á landsstýrisfundi, men varð oftani umrødd á meiri óformellum fundum og við práti millum landsstýrismenninar. Tað var øllum greitt, at ein umskipan skuldi gerast av umsitingini. Í hesum sambandi vísir ES til skrivið frá FNC til Føroya Landsstýri frá 11. sept. 1995, har FNC, vegna umtalu í fjølmiðlunum av hansara setanartreytum, sigur starvið upp. Eisini visir ES til skriv frá landsstýrinum frá 18. september 1995 til FNC, har allir landsstýrismenn hava skrivað undir uppá, at teir hava fult álit á FNC, og har løgmaður fær blankoheimild til at avgreiða lønarviðurskiftini hjá FNC, so hesin blívur verandi. ES vísir á, at í hesum skrivi verður sagt, at "eitt samlað landsstýri stendur aftanfyri reorganisering av landsumsitingini" og metir, at hetta arbeiðið er líka týdningarmikið 18. sept. 1995 sum áðrenn. Viðv. fundinum 13. mai 1996 bleiv úr tilfarinum fyrihildið "Sum avrátt á landsstýrisfundi 30. apríl 1996 ..." hetta úr skrivinum hjá FNC frá 10. mai 1996. Til hetta sigur ES, at hann minnist ikki um bygnaðarbroytingarnar vórðu umtalaðar á fundinum 30. apríl 1996, men kann hetta væl vera, sjálvt um tað ikki stendur á fundarskránni, tí tað varð ofta tosað um mál, sum ikki stóðu á skránni. Tá víst verður til útskrift úr gerðabókini frá 30. apríl pkt. 9) í j.nr. 2500-18 "Uppskot til broyting í uppskoti um eykajáttanir í 1996", so sigur ES, at hann ikki veit, hvat hetta er fyri uppskot. Hann hevur heldur ikki kannað, hvat j.nr. 2500-18 umfatar og kann tí einki siga um, hvat hetta er fyri uppskot. ES sigur frá, at hann fekk makaskjal av skrivinum frá FNC dagfest 10. mai 1996, tilfarið s. 7, skrivinum frá Herluf Sigvaldsson dagfest 10. mai 1996, tilfarið s. 8 og fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996 við starvslýsing, sí tilfarið s. 9, áðrenn landsstýrisfundin 13. mai 1996, allarhelst í vikuni áðrenn, og at hann hevði lisið hesi skjøl áðrenn fundin. Hann heldur, at tað allarhelst er løgmaður, sum hevur innkallað til landsstýrisfundin 13. mai 1996, men hví hann akkurát skuldi haldast henda dag, sum ikki var vanligur fundardagur, veit hann ikki. Hann var á fundinum sjálvur og vísir annars til gerðabókina um, hvør var á hesum fundi. Hann heldur, at tað er sannlíkt, at FNC eisini var á hesum fundi, tí einasta mál á dagsskránni var "Uppskot um nýskipan av fyrisitingini". Hann kann ikki minnast nágreiniliga, hvussu málið bleiv gjøgnumgingið, men heldur ikki, at skjølini blivu lisin upp, tí allir roknaðu við, at man hevði lisið skjølini, sum man fekk í vikuni áðrenn, og sostatt sett seg inn í málið. Fyrihildið sitat úr fíggjarnevndarskjalinum dagfest 10. mai 1996, næstniðasta petti á s. 9 í tilfarinum, sitat "Við hesum í huga, hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996", sigur ES, at hann ikki kann minnast, at hetta bleiv lisið upp ella gjøgnumgingið, men tað lá í luftini, at hendan nýskipan skuldi byrja, og tað vistu allir. Fyrihildið sitat úr sama skjali, sama petti, "Landsstýrið hevur tess vegna samtykt, at í fyrstu atløgu einans seta tey ovastu fyrisitingarligu....." heldur ES, at hetta varð umrøtt, men um tað bleiv lisið upp, minnist hann ikki. Fyrihildið sitat úr sama skjali, fyrstu síðu, ovasta petti, "Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um eina eykajáttan ....." sigur ES, at hann ikki minnist, um hetta bleiv lisið upp á landsstýrisfundinum, men eingin hevði nakra viðmerking til hetta á fundinum. Allir vistu, at hetta var neyðugt, um umskipanin skuldi halda fram. Starvslýsingin, sum var viðheft fíggjarnevndarskjalinum, bleiv ikki lisin upp á fundinum, tað hann kann minnast. Fyrihildið úr lýsingini fyrstu síðu, 3. ovasta petti, "Landsstyret har vedtaget en overordnet omstruktureringsplan for landsstyreadministrationen" sigur ES, at hann ikki kann minnast, at hetta bleiv lisið upp ella gjøgnumgingið. Fyrihildið úr sama skjali fyrstu síðu, 2. ovasta petti, "Til at stå i spidsen for de nye enheder søges 6 direktører ....", sigur ES eisini, at hann ikki minnist, at hetta bleiv lisið upp ella gjøgnumgingið. ES kann ikki minnast, at tað vóru nakrar munnligar viðmerkingar av týdningi til fíggjarnevndarskjalið, og hann minnist heldur ikki nakað um, at tað bleiv tikið nakað fyrivarni tekstinum viðvíkjandi í fíggjarnevndarskjalinum. Fyrihildið ovast á s. 17 í tilfarinum, "Samtykt at søkja fíggjarnevndina .... til rakstrarstað 11053.... ", greiður ES frá, at rakstrarstað 11053 er landsskrivstovan, og er tað hon, sum ræður yvir játtanini, sum so møguliga verður býtt út á aðalstýrini, sum eftir ætlan skuldu koma. Ein og hvør landsstýrismaður, sum hevur slíkt um hendi, vil søkja um játtan av peninginum, áðrenn hann setur nakað í gongd. ES heldur ikki, at teksturin í gerðabókini er til at misskilja, tí hetta er uppskot um nýskipan av fyrisitingini og tann tilhoyrandi kostnaður, so hesi bæði hanga neyvt saman. Fíggjarnevndarskjalið er viðlagt skjalatilfarinum til uppskotið, sum er til viðgerðar, og tá eingin hevur nakað at mótmæla, so má hetta roknast sum, at fíggjarnevndarskjalið er viðtikið. Persónlig notatir hevur ES ikki frá hesum fundi. Til spurningin, um hann metir, at viðgerðin av bygnaðarbroytingunum er liðug aftaná fundin tann 13. mai 1996, heldur ES, at tað er meira byrjanin til bygnaðarbroytingarnar, sum er liðug, meðan viðgerðin av broytingunum kemur at taka langa tíð. Tað varð neyðugt at søkja fíggjarnevndina um eykajáttan, tí smb. nýggju stýrisskipanarlógini mátti landsstýrið ikki brúka pengar, fyrr enn teir vóru játtaðir, og allarhelst av løgtinginum. Í einkultum førum, tá málið hevur skund, kann fíggjarnevndin eftir lógini geva eykajáttan, men fíggjarnevndin hevði lagt so stranga linju, at tað var næstan ógjørligt at fáa nakra eykajáttan ígjøgnum. Í hesum føri hevði ES tó væntað, at teir fóru at fáa eina eykajáttan. Um játtanin kom, vildi hon sjálvandi bert verði brúkt til størvini, sum nevnd vóru í fíggjarnevndarskjalinum. Viðvíkjandi skrivinum hjá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 til løgtingsins fíggjarnevnd sigur ES, at hann einki visti um hetta, áðrenn tað bleiv sent, og at hann fyrstu ferð hoyrdi um hetta, aftaná at løgmaður hevði verið á fundi í fíggjarnevndini 24. mai 1996. ES er púra ósamdur í innihaldinum av hesum skrivi. Menn vóru greiðir yvir, at Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen vóru eitt sindur skeptiskir yvir fyri nýskipanini og hildu kanska ikki so ógvuliga nógv av FNC, men hann heldur, at hetta líktist als ikki Jóannes Eidesgaard, tí hann plagdi at kunna gera vart við seg, um hann hevði okkurt at finnast at. Jóannes Eidesgaard plagdi ikki at vera bangin fyri at fáa mál útsett á landsstýrisfundum, um hann ikki hevði nátt at seta seg inn í málini. Annars var Jóannes Eidesgaard altíð væl fyrireikaður til landsstýrisfundirnar. ES undrast stórliga á, at Jóannes Eidesgaard ikki skal hava lisið fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996 og eiheldur fíggjarnevndarskjalið dagfest 15. mai 1996, sum er næstan líkt við tað fyrra, eins og hann sjálvur hevur undirskrivað fíggjarnevndarskjalið dagfest 15. mai 1996. ES heldur, at ein av grundunum til, at javnaðarmenn vóru skeptiskir við umskipanina av umsitingini, var, at teir vildu ikki hava, at tann nýggja stýrisskipanarlógin skuldi kosta nakrar pengar. Hetta kanska serliga tí, at tann nýggja stýrisskipanarlógin hevði verið eitt hjartamál hjá Maritu Petersen, men hetta hjartamál vísti seg kanska nú at fara at kosta eitt sindur av pengum, og tað var ikki so gott í javnaðarmannaeygum. ES hevði ikki luttikið á nøkrum fundi í fíggjarnevndini um hetta mál, og hevði heldur ikki givið fíggjarnevndini nakrar upplýsingar í hesum máli, hvørki skrivliga ella munnliga. Málið lá alt sum tað var hjá løgmanni, og ES hevði í grundini einki við málið at gera. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 28. mai 1996 bleiv gerðabókin fyri landsstýrisfundin 13. mai 1996 góðkend av øllum, hetta uttan nakrar viðmerkingar. Um landsstýrisfundin 29. mai 1996 sigur ES, at hann mundi vera innkallaður av løgmanni. Málið um nýskipan og lýsing stóð á dagsskránni fyri 28. mai 1996, men roknaði hann við, at tað varð útsett til tann 29. mai 1996, og tí kom tað fyri her. Tað var ikki óvanligt at halda fundir aðrar dagar enn týsdag, um okkurt mál hevði skund. Um FNC var á fundinum minnist ES ikki. Annars vísir hann til gerðabókina um, hvør var á fundi. Á dagsskránni fyri fundin var, sum gerðabókin vísir, uppskot um nýskipan/lýsing eftir løgmansstjóra sum pkt. 1. Á fundinum bleiv samtykt at góðkenna lýsingina eftir løgmansstjóra við ymsum rættingum, men hvat annars bleiv umrøtt, er ilt at siga. Hvat sagt bleiv á fundinum av teimum ymsu fundarluttakarunum, er ilt at siga, meira enn tað, at tað var eitt sindur harðligt viðhvørt. ES veit ikki, hvat nærri meinast við, tá sagt verður, at Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen taka í prinsippinum undir við at seta løgmansstjóra, tí bæði normering og játtan finst. Tað kann vera, at teir meina við, at tað er gamla starvið hjá Jóhan Djurhuus, fyrrv. skrivstovustjóri, tí eingin skrivstovustjóri var endaliga settur í starvið hjá Jóhan. ES meinar ikki, at hetta mál um nýskipan av umsitingini hoyrir heima í tinginum, tí nýggja stýrisskipanarlógin skilur rættiliga skarpt ímillum lóggávusetningin hjá løgtinginum og umsitingarvaldið hjá landsstýrinum. Hvussu umsitingin skal skipast, er ein reinur umsitingarligur spurningur og hoyrir bert heima undir landsstýrinum. ES meinar, at knortluta støðan hjá javnaðarmonnum komst av, at teir vildu úr landsstýrinum og roknaðu so við at fáa nýval. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 31. mai 1996 sigur ES, at man longdi sáttmálan við FNC til 31. juli 1996, soleiðis at hesin kundi gera ymisk arbeiðir viðvíkjandi umskipanini liðug til ólavsøkuna. Sjálvt um umskipanin í høvuðsheitinum lá føst, so var ein rúgva av tingum, sum skuldu avklárast, so skjótt sum tilbar, og hetta ynskti FNC at gera áðrenn ólavsøku í 1996. Viðvíkjandi tíðindaskrivinum dagfest 6. juni 1996 sigur ES, at tá man brúkti orðaljóðið, at Jóannes Eidesgaard hevði givið fíggjarnevnd løgtingsins skeivar upplýsingar, so meinti hann, at hetta var rætt orðað. Hann meinar, at tað er rætt at siga, at Jóannes Eidesgaard hevur verið við til at samtykkja nýskipanina, tí hesin hevur verið við í arbeiðinum við hesari umskipan í næstan 2 ár og verið á einum ótali av fundum um hetta mál og ongantíð sagt frá, at hann ikki vildi verða við til umskipanina, men bert funnist at detaljum í skipanini. Áðrenn 6. juni 1996 hevði man nógvar ferðir gjørt Jóannes Eidesgaard greitt, at man ikki skilti, at hann hevði sent skrivið og tað meining, sum hann har úttrykti, og hevði Jóannes Eidesgaard fingið álvarsligar ábreiðslur fyri hetta mangar ferðir. E. Frágreiðing frá Ivan Johannesen (IJ): IJ hevur útbúgving sum maskinmeistari. Útbúgvin í 1958. Hevur starvast sum maskinmeistari fram til 1978 og hevur síðani tá verið politikari. IJ hevur sitið í løgtinginum frá 1978 til á heysti 1988. Var í landsstýrinum frá 1989 til 1990, har hann umsat fíggjarmál. Valdur inn aftur á ting í 1990 og hevur sitið har síðani. Tá landsstýrið bleiv skipað í september 1994 bleiv IJ landsstýrismaður og fekk fiskivinnumál - á sjógvi og landi - og alivinnuna at umsita. Tá Javnarðarflokkurin fór burtur úr landsstýrinum í juni 1996, fekk IJ vinnumál, alimál og handilsmál. Síðani Sámal Petur í Grund fór úr landsstýrinum, hevur IJ frá 1. januar 1998 eisini umsitið samskiftismál og mentamál. Um landsstýrisfundir greiðir IJ frá, at gerðabókin frá landsstýrisfundunum bert verður førd sum ein "beslutningsprotokol", tó so, at um onkur ynskir eina viðmerking, so verður hendan førd í gerðabókina. Málini, sum skuldu fyri á fundum, sum vanliga blivu hildnir týsdag fyrrapart, blivu løgd út til landsstýrismenninar í vikuni áðrenn og í seinasta lagi fríggjadag. Um so var, at mál ikki kom fyrr enn mánadag, bleiv tað oftani útsett, tí menn ikki høvdu havt høvi til at seta seg inn í málini. Roknað varð við, at allir landsstýrismenn høvdu lisið málini ígjøgnum, og soleiðis vóru inni í málinum, áðrenn tað kom til viðgerðar á landsstýrisfundinum. Hetta tí at landsstýrið var kollegialt tá, soleiðis at allir landsstýrismenn høvdu ábyrgdina av øllum, sum bleiv viðtikið á landsstýrisfundi. Um okkurt mál hevði skund ella eitt mál varð útsett, so blivu fundir hildnir viðhvørt seinni í vikuni. Á landsstýrisfundi legði viðkomandi landsstýrismaður málið fram og greiddi frá tí, sum hevði týdning í málinum, og varð hetta gjørt rættiliga gjølla. Um so var, at eingin hevði nakað at viðmerkja, varð málið samtykt. Løgmaður leiddi altíð fundin, um hann var heima, annars í hansara stað varaløgmaður. Dagsskráin fyri landsstýrisfundin varð útflýggjað fríggjadag. Landsstýrið hevði onga veruliga yrkisskrá fyri landsstýrisfundir, men lógarfest var, at tað skuldi vera meirluti av landsstýrismonnum á fundi, fyri at hesin var viðtøkuførur. Kravt varð eisini, at landsstýrismenn vóru hjástaddir á fundi. Skrivari á fundunum var sum oftast skrivstovustjórin í landsstýrinum, sum var Jalgrím Hilduberg. Onkuntíð kundi onkur annar vera skrivari. Á landsstýrisfundum vóru allir menn klárir yvir, nær full semja var um eitt mál, og so varð skrivað í gerðabókina, at málið var samtykt. Vóru menn ósamdir, bleiv hildin atkvøðugreiðsla, soleiðis at løgmaður spurdi ein og ein, um teir vóru fyri ella ímóti málinum, og skuldi tá svarast ja ella nei. Eisini kundi onkur, sum var ímóti, fáa dissens førdan í gerðabókina. Gerðabókin bleiv lisin á fyrstkomandi landsstýrisfundi. Í samband við landsstýrisfundin 2. juni 1995, sí s. 3 í tilfarinum pkt. 18, har setan av forstjóra var á skránni, og Finn Norman Christensen (FNC) varð settur fyri eitt ár, greiðir IJ frá, at áðrenn hesa viðtøku hevði nógv verið tosað aftur og fram millum landsstýrismenn, tí allir vistu, at nýggj stýrisskipanarlóg kom, og allir vóru samdir um, at umsitingin ikki var sterk nokk til nýggju skipanina. Semja var um, at fáa hjálp til hesa broyting uttanífrá, tí okkara kunnleiki nærmast bert var um ta skipan, vit høvdu. Løgmaður tosaði við danskar ráðharrastovur fyri at fáa ein kønan mann, og úrslitið var, at FNC kom, tí hann varð mettur at verða kønur á hesum øki - hann hevði verið við til at broyta skipanina í onkrari danskari ráðharrastovu. FNC fekk ikki nakran greiðan arbeiðssetning, men kom við einum uppskoti sjálvur, sum varð bygt á royndir frá Danmark. Hetta uppskot bleiv so gjøgnumgingið og umrøtt á fundum við landsstýrismenninar, sum har skuldu siga frá, hvat teir ynsktu. Hetta var fyri á fleiri óformligum landsstýrisfundum, og bleiv einki fundarreferat tikið á fundunum. IJ greiðir frá, at FNC mundi vera á næstan øllum landsstýrisfundum bæði formellum og óformellum. Hann kunnaði har leypandi landsstýrið um, hvussu gekst við nýskipanini. IJ metir, at tá ið FNC í skrivinum 10. mai 1996, sí s. 7 í tilfarinum, skrivar "Sum avrátt á landsstýrisfundi 30. apríl 1996...", so er hetta nærmast at meta sum eitt referat frá fundinum 30. apríl 1996, og IJ minnist væl, at allir vóru samdir um, at nú skuldi søkjast um pengar til byrjan av bygnaðarbroytingunum. FNC fekk heimild til at lata gera fíggjarnevndarskjal um eykajáttan og lýsingar til tey einstøku stjórastørvini. IJ minnist einki til, at har var nøkur ósemja um hetta á fundinum tann 30. apríl 1996. Tað tilfar, sum FNC skuldi lata gera, kom so nakrar dagar seinni, og varð sent til teir einstøku landsstýrismenninar. Skrivið frá FNC dagfest 10. mai 1996, frá Herluf Sigvaldsson dagfest 10. mai 1996 og fíggjarnevndarskjal, íroknað starvslýsingar dagfest 10. mai 1996, øll viðvíkjandi landsstýrisfundinum 13. mai 1996 fekk IJ í vikuni áðrenn 13. mai 1996 soleiðis, at hann fekk lisið skjølini væl ígjøgnum. Fundurin tann 13. mai 1996 var ikki langur, bert ein hálvan tíma, men øll ætlanin varð gjøgnumgingin á fundinum 30. april 1996, so her var stórt sæð einki nýtt. Løgmaður leiddi og byrjaði fundin, men gav síðani orðið til FNC, sum gjøgnumgekk málið. Um hann las fíggjarnevndarskjalið, minnist IJ ikki, men hann metir, at hetta ikki varð gjørt, tí alt hetta var viðgjørt so greiniliga á landsstýrisfundinum 30. apríl 1996. Løgmaður greiddi eisini frá umskipanini av umsitingini á hesum fundi. Eingin var ímóti uppskotinum, og tí varð málið samtykt. IJ minnist ikki til nakrað ósemju, og um ein slík hevði verið, so skuldi hon ført til viðmerking í gerðabókini. Fíggjarnevndarskjalið varð væl og virðiliga sett upp og skuldi verið eitt gott grundarlag hjá fíggjarnevndini til at tikið støðu út frá. IJ ivaðist ikki í, at málið kom ígjøgnum í fíggjarnevndini, tí hetta var einki óvanligt. IJ hevði stóran kunnleika til hetta, tí hann hevði verið limur í fíggjarnevndini í 12 ár, harav formaður í 4 ár. Málið hastaði, tí nýggja stýrisskipanarlógin við landsstýrismannaábyrgd kom í gildi á Ólavsøku 1996. Til spurningin um tað var vanligt, at man í einum fíggjarnevndarskjali skrivaði, at nakað varð samtykt, meðan hetta ikki framgekk av gerðabókini, so sigur IJ, at hetta var vanligt. Samtyktin í gerðabókin var so ógvuliga stutt, og tí mátti man oftani fara í skjølini fyri at síggja, hvat samtyktin reelt umfataði - í hesum førinum fíggjarnevndarskjalið. Í samband við skrivið frá Jóannes Eidesgaard til fíggjarnevndina dagfest 21. mai 1996, sí s. 31 í tilfarinum, sigur IJ, at hann ikki hevur sæð hetta skriv fyrr enn nú, hann hevur fingið tað í samband við kanningina. Hann visti einki um hetta skrivið, fyrr enn hann hoyrdi um tað í fjølmiðlunum, og var hetta aftaná 24. mai 1996. IJ er drønandi ósamdur við Jóannes Eidesgaard um tað, hesin hevur skrivað í brævinum. Tað er tann vissa fatanin hjá IJ, at tað, sum stendur í fíggjarnevndarskjalinum, er tað, sum samtykt varð á landsstýrisfundinum 13. mai 1996. Tað er vanligt, at um ivi kemur um, hvat viðtikið er, tá fer man í sakina og hyggur, hvat skjølini vísa, at samtykt er - hetta tí gerðabókin er so stutt. IJ hevur ikki verið innkallaður til fund í fíggjarnevndini og hevur ikki tosað við nakrar fíggjarnevndarlimir um hetta mál og eiheldur givið teimum nakrar upplýsingar um málið, hvørki skrivligar ella munnligar. Viðvíkjandi landsstýrisfundunum 28., 29. og 31. mai 1996, so var IJ burturstaddur uttanlands og kann tí einki siga um, hvat fyrigekk á hesum fundum. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 6. juni 1996 sigur IJ, at landsstýrismenn vóru ivasamir, hvussu teir skuldu "grípa hesa sakina ann", og tí varð semja um, at løgmaður bað Hans Trygva Teirin, advokat, um at koma við einum notati um hetta mál. Tað, sum stendur skrivað í tíðindaskrivinum frá landsstýrinum dagfest 6. juni 1996, sí s. 47 í tilfarinum í erva, er landsstýrisins uppfatan, nevniliga at Jóannes Eidesgaard í brævi sínum dagfest 21. mai 1996 hevur givið løgtingsins fíggjarnevnd skeivar upplýsingar. F. Frágreiðing frá Sámal Petur í Grund (SPG): SPG er útbúgvin elektronikmekanikari og fiskiskipari. Útbúgvin sum elektronikmekanikari í 1980 og sum fiskiskipari í 1994. Hevur arbeitt sum sjómaður í 11 ár og sum trúboðari í 4 1/2 ár. SPG greiðir frá, at hann ikki hevur sitið í løgtinginum og heldur ikki verið landsstýrismaður, áðrenn hann kom í landsstýrið í sept. 1994. SPG hevur annars ikki verið í politikki uttan í lokalfelagnum hjá Sjálvsstýrisflokkinum í Eysturoynni. SPG hevði hesi øki undir sær sum landsstýrismaður: Mentan, samskifti, sjóvinnu og afturat tí kom so Matrikulstovan (matrikulering) og rúsdrekkalóggávan. Um mannagongdir í samband við landsstýrifundir greiðir SPG frá, at vanligur landsstýrisfundur var týsdag frá kl. 10 til 12. Sum oftast í vikuni frammanundan fingu teir skránna og tað tilfar, sum viðvíkti málunum, men tað fyrikom meiri enn so, at hetta ikki kom fyrr enn mánadag, tvs. dagin fyri fundin, og onkuntíð sama dag sum fundurin. Um onkur hevði mál, sum hastaðu ella høvdu serligan týdning, kom tað meiri enn so fyri, at landsstýrisfundir vórðu aðrar dagar enn týsdag. Fundarskrá varð løgd fyri hvønn fund, og blivu málini gjøgnumgingin, sum fundarskráin vísti. Málini blivu løgd fram av viðkomandi landsstýrismanni, sum gjøgnumgekk málið so neyvt, sum hildið varð neyðugt. Við hvørjum máli fylgdi ein frágreiðing frá umsitingini, og sum oftast eitt tilmæli, og varð hetta tilmæli oftast fylgt. Tað kom eisini fyri, at umsitingin í tilmælinum nevndi fleiri møguleikar, og mátti støða takast til hetta á fundinum. Roknað varð við, at landsstýrismenninir høvdu sett seg inn í tað tilfar, sum teir høvdu fingið áðrenn fundin. Um onkur hevði serstøðu ella serligar viðmerkingar til málið, so kundi hann fáa dissens førdan í gerðabókina. Skrivari á fundinum var sum oftast Jalgrím Hilduberg, men kundi eisini við hvørt verða Súsanna Danielsen ella Rúni Joensen, fulltrúar. Tað blivu ikki gjørd notatir á fundinum av skrivaranum. Uppskot til gerðabókina skuldi dagin eftir sendast til landsstýrismenninar, men hetta hendi ikki altíð. Tað hendi seg eisini, at gerðabókin ikki var komin, áðrenn landsstýrisfundur varð hildin aftur. Gerðabókin var ógvuliga stuttorðað. Tað bleiv bert ført, um málið var viðtikið ella ikki, og so onkuntíð dissensur. Fundirnir vóru ætlaðir at vara 2 tímar frá kl. 10 til 12, men vórðu oftani longur, og við hvørt so langir, at teir máttu slítast og halda fram annan dag. Løgmaður leiddi sum oftast fundirnar. Barst honum frá, var tað varaløgmaður, og um ikki hesin so tann, sum hevði størst "anciennitet" av landsstýrismonnunum. Skjølini, sum fylgdu við málunum blivu vanligvís ikki upplisin, tá ein gekk út frá, at landsstýrismenninir høvdu sett seg inn í tilfarið, teir høvdu fingið sendandi. Hetta kom eisini ann uppá, um tað var eitt størri mál ella politiskt følsomt mál. Tá kundu tey fáa gjøllari viðgerð. Skrivlig mannagongd var eingin fyri landsstýrisfundirnar. Aftaná at nýggja stýrisskipanarlógin var komin, kom mannagongd fyri viðgerð av málum í landsstýrinum, sum viðførdi, at øll mál, sum skuldu til tingið, skuldu verða løgd fyri lógardeildina áðrenn, og øll mál við fíggjarligum avleiðingum skuldu til fíggjardeildina til gjøgnumgongd áðrenn. Í samband við landsstýrisfundin 2. juni 1995, tá FNC varð settur í starv, greiðir SPG frá, at allir landsstýrismenn vóru samdir í, at umsitingin var alt ov fáment og veik til at tæna landsstýrismonnunum eftir teimum nýggju reglunum í komandi stýrisskipanarlóg og kanska serliga eftir verandi lóg um ábyrgd landsstýrismanna. Tað var tí semja um at finna ein kønan mann uttanífrá, sum kundi hjálpa til at gera hesa umskipan og bleiv tað latið til løgmann at finna slíkan egnaðan persón. Løgmaður hevði samband við danskar ráðharrastovur, og vórðu fleiri í uppskoti, men endaði tað við, at FNC varð settur, tá aðrir ikki vildu koma. FNC hevði góð viðmæli, og hann sigst at hava royndir við umskipan av umsiting í Danmark. FNC varð settur, við tí greiðu arbeiðsuppgávu at umskipa landsumsitingina. SPG sigur, at hann skuldi fáa myndugleika sum ovasti umsitingarligur embætismaður, og bleiv hann tí settur sum forstjóri, soleiðis at hann kundi grípa inn allastaðni í umsitingini. FNC fekk at vita, hvat politikararnir ynsktu í høvuðsheitum, og bleiv kunnaður um nýggju stýrisskipanarlógina, men skuldi tó koma við sínum egna uppskoti um nýskipan. Hetta skuldi gerast leypandi, soleiðis at FNC eftir hondini kundi fáa avgerðir ella støðutakan frá landsstýrismonnum, men hann skuldi til síðst koma við sínum endaliga tilmæli til umskipan, sum so landsstýrið skuldi taka endaliga avgerð um. SPG veit ikki, um tað bleiv gjørdur nakar skrivligur sáttmáli millum landsstýrið og FNC. SPG minnist ikki, at málið um umskipan av umsitingini varð viðgjørt sum serligt mál á landsstýrisfundum áðrenn 30. apríl 1996, men málið var oftani umrøtt millum landsstýrismenninar óformelt bæði á fundum og í aðra máta. SPG greiðir frá, at á landsstýrisfundi 2. juni 1995 bleiv viðtikið, at skapa eina umsitingardeild. Peningurin til hesa deildina bleiv tikin av rakstrarstaði 11034 "kannan av almenna sektorinum", sum var viðtikið frammanundan. Hetta var játtan til eina sokallaða "djúptøknikanning". Smb. viðtøkunum á fundinum 2. juni 1995 skuldi málið leggjast fyri fíggjarnevndina, men SPG veit ikki, hvat úrslitið av hesum bleiv. Viðvíkandi fundinum 13. mai 1996 sigur SPG, at tá tað í uppskotinum til nýskipan av fyrisitingini stendur, sí tilfarið s. 7, "Sum avrátt á landsstýrisfundinum tann 30. apríl 1996", so følir SPG seg vísan í, at hetta er avrátt, deils tí at ein viss skepsis var í landsstýrinum yvir fyri umskipanini, soleiðis at man vildi hava leypandi tilfar, áðrenn man tók støðu, og deils tí at FNC var ógvuliga punktligur og vanliga noteraði alt niður, herundir nær og hvat hann fekk boð um, og nær hann læt hesi boð víðari. Hjá SPG er sostatt ongin ivi um, at tá ið FNC sigur "Sum avrátt á landsstýrisfundinum", so varð hetta gjørt. SPG sigur, at hann ikki hevði fingið fíggjarnevndarskjalið áðrenn landsstýrisfundin 13. mai 1996, men hetta uttan iva tí hann var burturstaddur tá. SPG kom aftur 15. ella 16 mai 1996, og setti seg tá inn í hesi skjøl. Um sjálvan landsstýrisfundin 13. mai 1996 sigur SPG, at hann ikki var á fundinum og tí ikki kann siga, hvat fyrigekk. I samband við fíggjarnevndarskjalið sigur SPG, at tað var neyðugt at søkja fíggjarnevndina um eykajáttan, tí nú hevði málið fingið skund, deils tí at løgtingssetan nú leið ímóti endanum, og deils tí FNC skuldi fara avstað. Tað hevði alla tíðina gingið heldur trekt við málinum, eins og tað hevði verið eitt sindur av politikki uppií. Nú mátti man fáa ordiliga gongd á málið áðrenn ólavsøkuna, tí nýggju reglurnar í stýrisskipanarlógini komu í gildið. Um eitt møguligt úrslit í fíggjarnevndini, so var SPG eitt sindur ivasamur, um játtanin bleiv givin ella ikki. Tann praksis, sum fíggjarnevndin hevði undir tí nýggju lóggávuni, var, at eykajáttan bert kundi væntast, um málið hastaði veruliga nógv og helst var eitt smámál. Størri mál vildi fíggjarnevndin ikki viðgera sum eykajáttan. So eftir hansara meting kundi ein rokna við at fáa trupulleikar við málinum. Um fíggjarnevndin játtaði peningin, so vildi hann verðið brúktur til størvini, sum eru nevnd í fíggjarnevndarskjalinum. Tað er rættiliga vanligt, at samtyktir verða innskrivaðar í fíggjarnevndarskjøl, uttan at hesar samtyktir neyðturviliga eisini framganga av gerðabókini. Vanligt var, at skjølini vístu greiniliga, hvat samtykt var. Hetta man vera fyrstu ferð, man nýtti heiti "Fíggjarnevndarskjal" um umsókn til fíggjarnevndina. Áður bleiv tað bara kallað "Umsókn til fíggjarnevndina". Fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996 er orðað soleiðis, sum tað væntiliga fór at verða samtykt á landsstýrisfundinum 13. mai 1996. Viðvíkjandi skrivinum frá Jóannes Eidesgaard til fíggjarnevndina frá 21. mai 1996 sigur SPG, at hann einki visti um hetta yvirhøvur, fyrr enn hann frætti tað frá løgmanni aftaná hansara fund við fíggjarnevndina 24. mai 1996. Framferðin hjá JE var klárt brot uppá ta semju, sum var í landsstýrinum um, at einki fór til løgtingið ella til løgtingsnevndir, uttan at hetta hevði verið fyri á landsstýrisfundi. SPG er eisini púra ósamdur við Jóannes Eidesgaard um innihaldið í skrivinum. SPG hevur ikki luttikið á nøkrum fíggjarnevndarfundi í samband við málið um bygnaðarbroytingar, og hevur ikki verið innkallaður til slíkan fund. SPG hevur ikki annars givið fíggjarnevndini nakrar upplýsingar í hesum máli, hvørki skrivligar ella munnligar. Á landsstýrisfundinum 28. mai 1996, varð tað einasta, sum hevði við hetta mál at gera, góðkenning av gerðabókini frá 13. mai 1996, og var hendan góðkend uttan nakra viðmerking. Viðvíkjandi fundinum 29. mai 1996 sigur SPG, at støðan í landsstýrinum tá var rættiliga torfør og heldur, at tað var tí, at fundurin varð hildin kl. 8 á morgni mikudag. Hann heldur ikki, at FNC var á fundinum. Viðvíkjandi dagskrá, so vórðu bæði nýskipan og lýsing eftir løgmansstjóra umrødd, men serliga tað seinna, og varð har viðtikið at lýsa eftir løgmansstjóra og at seta ein slíkan. Uppskot til lýsing eftir løgmansstjóra var á fundinum, men fekk hetta smávegis broytingar, áðrenn tað var viðtikið. Tá tað í viðgerðini stendur, at Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen í prinsippinum taka undir við, at løgmansstjóri verður settur, so skilir SPG hetta sum, at teir reint faktisk taka undir við setanini. Viðvíkjandi orðingini hjá Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen um, at normering og játtan finst fyri løgmansstjóran, sigur SPG, at hann meinar, at starvið sum "forstjóri" stóð opið í landsstýrinum, tvs. var normerað, og at pengar til hetta starv vóru tøkir innan fyri lønarkarmin fyri umsitingina. Lýsingin í rættaðum standi varð góðtikin av øllum á fundinum. Um skrivið frá Jóannes Eidesgaard frá 21. mai 1996 til fíggjarnevndina sigur SPG, at hetta varð lítið umrøtt á hesum fundi. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum tann 31. mai 1996 sigur SPG, at neyðugt varð at leingja sáttmálan við FNC soleiðis, at hann kundi fáa mest møguligt liðugt av umskipanini, og at hann kundi arbeiða saman við nýggja løgmansstjóranum tað seinastu tíðina, áðrenn hann fór. Tað var eisini neyðugt at halda hendan fund, tí starvstíðin hjá FNC gekk út á midnátt 31. mai 1996. Viðvíkjandi tíðindaskrivinum frá 6. juni 1996, har sagt verður, at Jóannes Eidesgaard hevur givið fíggjarnevnd løgtingsins skeivar upplýsingar, so vóru allir samdir í hesari orðing. Eisini vóru allir samdir um, at einki hald er í teimum álvarsomu skuldsetingunum, sum Jóannes Eidesgaard hevur ført fram ímóti embætismanni í landsumsitingini. G. Frágreiðing frá Axel H. Nolsøe (AN): AN er undir útbúgving sum cand.techn.soc. AN starvast á Hagstovu Føroya, men hevur farloyvi í løtuni fyri at gera lesturin lidnan við Roskilde Universitetcenter. Hevur arbeitt á Hagstovu Føroya í uml. 10 ár. AN hevur ikki sitið í løgtinginum. Blívur landsstýrismaður fyrst í desember 1995 sum avloysari hjá Óla Jacobsen. Er landsstýrismaður til fyrst í oktober 1996. Umsitingarøkini hjá AN vóru 1. skeið (desember 1995 - juni 1996) vinnumál, arbeiðsmarknaðarmál og lógarmál og 2. skeið (juni 1996 -oktober 1996) almanna- og heilsumál og arbeiðsmarknaðarmál. Í samband við, hvussu ein landsstýrisfundur fer fram, sigur AN, at fastir fundir vóru týsdag fyrrapart, men oftani vóru fundir eisini aðrar tíðir á degnum og aðrar dagar. Fundirnir blivu fyrireikaðir á tann hátt, at landsstýrismenninir fingu sendandi skránna fyri fundin í vikuni áðrenn, og so fingu teir eisini tey skjøl, sum skuldu fyri á fundinum. Í prinsippinum skuldu hesi koma í vikuni áðrenn landsstýrisfundin, men hendi tað meira enn so, at hesi ikki komu fyrr enn mánadagin ella á sjálvum fundinum. Hvør landsstýrismaður kom við teimum málum, hann ynskti viðgjørd á fundinum. Tó kundi tað henda seg, at umsitingin legði mál til fundin, sjálvt um landsstýrismaðurin ikki hevði biðið um hetta, men tá var tað bert talan um ekspeditiónsmál. Hvør landsstýrismaður legði síni mál fram, men hvussu hetta bleiv gjørt, var rættuliga ymiskt. Tey smærru málini bleiv lítið og einki sagt um, men víst til sakina, meðan í størri málum ella í politisk viðkvæmum málum bleiv gjørt meira burturúr. Um eingin segði seg at verða ímóti einum máli, so bleiv tað roknað sum samtykt, og bleiv hetta ført í gerðabókina. Ógvuliga sjáldan blivu mál sett undir atkvøðugreiðslu. Landsstýrismenn kundu, um teir ynsktu tað, fáa dissens førdan í gerðabókina. Eisini hendi tað, at mál blivu útsett til seinni fund, tí onkur landsstýrismaður ynskti fleiri upplýsingar í málinum, og so varð málið tikið av skránni. At so bleiv gjørt, varð oftast ikki ført í gerðabókina. Fundarskráin hevur tí oftani nógv fleiri punktir, enn gerðabókin um sama fundin vísir. Eingin skrivlig mannagongd (forretningsorden) fanst fyri landsstýrisfundir. Á vinnumáladeildini fanst ein sokallað "landsstýrismannahandbók", men AN hevði ikki sæð nakra slíka á aðrari deild. Tá tað í gerðabókini varð ført, at málið bleiv samtykt, so varð tað í prinsippinum samtykt eftir tilmælinum í sakini. Um fundin 2. juni 1995 sigur AN, at hann var ikki á hesum fundi og kennir einki til, hvat ið her fyrifórst. Um fundin 30. apríl 1996 sigur AN, at hann ikki minnist greiniliga, hvat fór fram á hesum fundi. Hann minnist, at á onkrum fundi varð sagt, at nú kom úrslitið av broytingini, soleiðis at hetta skuldi leggjast fyri fíggjarnevndina, tí nú varð neyðugt at fáa pengar fyri at halda fram við broytingunum. Hetta kann hava verið á fundinum 30. apríl 1996. Skrivið hjá Finn Norman Christensen (FNC) frá 10. mai 1996, tilfarið s. 7, skrivið frá Herluf Sigvaldsson frá 10. mai 1996 tilfarið s. 8, og fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996 við starvslýsing tilfarið s. 9 hevði AN fingið áðrenn landsstýrisfundin tann 13. mai 1996, og hevði hann sett seg væl og virðiliga inn í hesi skjøl. Hetta tí hann fekk tey í vikuni áðrenn, og um hetta kom ígjøgnum, so vildi hann fingið fleiri persónar til sítt øki, sum var vinnumál, og sum bert hevði 1/2 fulltrúa. Hvør, ið innkallaði til fundin, minnist hann ikki, men innkallingar til fundir kundu koma uppá ymiskar mátar, tí ynskti ein fund, so fekk ein fund. Hví fundurin varð hildin mánadag, veit AN ikki. Viðvíkjandi fundinum 13. mai 1996 sí s. 17 í tilfarinum, vísir AN til gerðabókina, hvat dagsskránni viðvíkur. Hann minnist ikki greiniliga um fíggjarnevndarskjalið, starvslýsingin ella onnur skjøl vórðu løgd fram á fundinum, men heldur fyri vist, at tey bæði fyrru vóru á fundinum. Hvør førdi orðið, minnist AN ikki, og hann minnist heldur ikki greiniliga, hvussu málið varð gjøgnumgingið. Hann minnist, at ein viss skepsis var serliga hjá Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen til bygnaðarbroytingarmynstrið hjá FNC. Skjølini blivu ikki lisin upp, hvørki heilt ella partvíst, sovítt AN minnist. Fyrihildið sitat úr fíggjarnevndarskjalinum, sí tilfarið s. 9 í neðra "Við hesum í huga, hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina.....", so minnist AN ikki, um hetta bleiv lisið upp, gjøgnumgingið ella viðgjørt á landsstýrisfundinum. Fyrihildið sitat úr sama skjali á somu síðu sama petti "Landsstýrið hevur tess vegna samtykt .......", so er sama svarið, at AN minnist ikki, um tað bleiv lisið upp, gjøgnumgingið ella viðgjørt á landsstýrisfundinum. Eisini fyrihildið úr sama skjali ovast á somu síðu "Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um .....", sigur AN seg heldur ikki minnast, um hesin tekstur bleiv lisin upp, gjøgnumgingin ella viðgjørdur á landsstýrisfundinum. Um starvslýsingin, sum er viðheft fíggjarnevndarskjalinum frá 10. mai 1996, varð gjøgnumgingin, ella umrødd á landsstýrisfundinum, minnist AN ikki. Til sitat úr starvslýsingini, sí tilfarið s. 15, 3. petti "Landstyret har vedtaget en overordnet omstruktureringsplan for landstyreadministrationen", sigur AN, at hann minnist ikki, um tað varð lisið upp ella gjøgnumgingið á fundinum. Fyrihildið sitat av somu síðu úr sama skjali, petti omanfyri "Til at stå i spidsen for ....." sigur AN, at hann minnist heldur ikki, um hetta varð lisið upp ella gjøgnumgingið á landsstýrisfundinum 13. mai 1996. AN minnist ikki, hvat munnliga bleiv sagt á fundinum, ella hvørjar ítøkiligar viðmerkingar blivu førdar fram til fíggjarnevndarskjalið, men hann heldur seg minnast greitt, at allir vóru samdir um "at seta hol á bygnaðarbroytingarnar", og merkir hetta, at teir vórðu samdir um at seta teir 6 aðalstjórarnar, fyri at hesir kundu verða við til at fremja bygnaðarbroytingarnar, og tí søkti landsstýrið fíggjarnevndina um játtanina. Einki fyrivarni varð tikið á fundinum viðvíkjandi tekstinum í fíggjarnevndarskjalinum. At tað í viðtøkuni 13. mai 1996 stendur "samtykt at søkja fíggjarnevndina .... til rakstrarstað 11053...", hevði AN ikki bitið serligt merki í, tá hetta rakstrarstað jú var landsumsitingin. Meiningin var, at peningurin bleiv býttur út á aðalstýrini, tá hesi komu. AN meinar, at fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996, burtursæð frá budgettsundurgreiningunum fyri Landsverkfrøðingin, Postverk Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings, varð samtykt á fundinum 13. mai. AN hevði ta uppfatan, at nú var arbeiðið, sum FNC skuldi gera, við at verða liðugt, og nú skuldu aðalstjórarnir halda fram við arbeiðinum. Viðvíkjandi fíggjarnevndarskjalinum frá 15. mai 1996 sigur AN, at tað var neyðugt at søkja fíggjarnevndina um eykajáttan, tí man vildi hava hetta avgreitt áðrenn ólavsøku, tí tá kom nýggja stýrisskipanarlógin í gildi fult út, og tí hevði málið skund. Hann roknaði við, at fíggjarnevndin fór at ganga umsóknini á møti, og tað meinti hann eisini, at landsstýrið metti. Um peningurin var blivin játtaður, vildi hann uttan iva verða nýttur, sum sagt í fíggjarnevndarskjalinum. AN sigur, at hetta er fyrstu ferð, at hann hevur sæð samtyktir skrivaðar inn í fíggjarnevndarskjalið, men hetta við fíggjarnevndarskjølum var rættiliga nýtt, tí nú vildu økonomarnir hava meira skipaði viðurskifti. Hann hevði ikki verið út fyri hesum í øðrum skjølum. Viðvíkjandi skrivinum frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 til løgtingsins fíggjarnevnd sigur AN, at hann einki kendi til hetta skriv, áðrenn tað fór avstað og hann er heldur ikki samdur í innihaldinum. Um so var, at Jóannes Eidesgaard hevði ta fatan, sum hann sigur í hesum skrivi, so átti hann at verið farin aftur til landsstýrið, áðrenn hann sendi skrivið. AN hevur ikki luttikið á nøkrum fíggjarnevndarfundi í samband við málið um bygnaðarbroytingar, og hevur hann ikki sjálvur havt samband við fíggjarnevndina um hetta mál, eins og hann heldur ikki hevur givið fíggjarnevndini nakrar upplýsingar málinum viðvíkjandi, hvørki munnligar ella skrivligar. AN heldur tó, at hann um hetta mundið hevur verið í samband við Kristian Magnussen, fíggjarnevndarlim, og kanska fortalt honum, hvat ið hann helt varð viðtikið á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 28. mai 1996 sigur AN, at gerðabókin fyri landsstýrisfundin 13. mai 1996 bleiv undirskrivað. Vanliga plagdi løgmaður at lesa upp fundarbókina "in extenso" og so lata hana fara runt til undirskrivingar, men hann minnist ikki, um hon í hesum føri bleiv lisin upp. Hann góðkendi gerðabókina sjálvur og meinar ikki, at tað á fundinum kom nakað mótmæli um gerðabókina. Um landsstýrisfundin 29. mai 1996 sigur AN, at hann ikki veit akkurát, hvør ið innkallaði til landsstýrisfundin og hví og heldur ikki akkurát, hví hann bleiv hildin mikudag. Tað kann vera, at fundurin dagin fyri vardi so leingi, og tí hevur man tikið hann uppaftur tíðliga morgunin eftir. Um hvør ið var á fundinum, vísir AN til gerðabókina, men hann minnist ikki, um FNC var á hesum fundi. So vítt AN minnist, so var tað sjálv lýsingin eftir løgmansstjóra, sum bleiv viðgjørd á fundinum, og ikki umskipanin sum so. Hvat tað vóru fyri rættingar, ið blivu gjørdar í lýsingini eftir løgmansstjóranum, minnist AN ikki, men hann heldur, at tær vóru av reint málsligum slagi. Jóannes Eidesgaard vildi hava málið í tingið til viðgerðar, áðrenn man fór víðari, og komst hetta nokk av, at um so var, at man viðtók lýsingina soleiðis, sum hon varð orðað, kundi tað skiljast, sum at javnaðarmenn tóku undir við tí, sum teir hildu seg ikki hava viðtikið 13. mai 1996. Meðan landsstýrisfundurin var 31. mai 1996, sótu Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen inni á skrivstovuni hjá Jóannes Eidesgaard og vildu ikki koma á fund, sjálvt um teir vórðu bidnir um hetta fleiri ferðir. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 6. juni 1996 og tíðindaskrivinum, landsstýrið sendir út sama dag, sigur AN, at hann er samdur í innihaldinum av skrivinum. H. Frágreiðing frá Vilhelm Johannesen (VJ): VJ hevur vanligan fólkaskúla, verið á donskum háskúla og verið á ymiskum skeiðum. VJ hevur starvast hjá Postverk Føroya síðani 1962. VJ hevur starv sum útbúgvingarleiðari á Postverk Føroya. Kom í hetta starvið í 1989. Sitið í býráðnum í Klaksvík frá 1975 til og við 1984. Formaður í Føroya Kommunufelag frá 1977 til 1979. Valdur á løgting í 1980 og hevur verið løgtingsmaður síðani, burtursæð frá 1985 til 1989, tá hann var landsstýrismaður. Landsstýrismaður frá nov. 1979 til jan. 1981, har hann umsat almanna- og heilsumál, ídnaðarmál, lógarmál, og frá 10. jan. 1985 til 18. jan. 1989, har hann umsat alimál, ídnaðarmál, sjóvinnumál, arbeiðsmarknaðarmál og íbúðarmál. Hevur verið limur í fíggjarnevndini frá aftaná skipanini av landsstýrinum í jan. 1989 til juni 1989. Kom aftur í fíggjarnevndina í jan. 1991 og varð í nevndini fram til august 1996. Var virkandi formaður í 1992 fyri Jørgen Thomsen. Sat sum valdur fíggjarnevndarformaður frá vári 1993 til valið 7. juli 1994. Aftaná løgtingsvalið í juli 1994 bleiv hann afturvaldur til fíggjarnevndarlim. Í desember 1995 bleiv hann útnevndur til fíggjarnevndarformann og sat sum formaður til august 1996. Er nú varalimur í fíggjarnevndini. Síðani desember 1997 hevur VJ verið formaður í løgtingsins trivnaðarnevnd. Viðvíkjandi tí vanligu mannagongdini í samband við fíggjarnevndarfundir greiðir VJ frá, at formaðurin saman við skrivaranum fyrireika fundin og gera fundarskránna. Fundarboðini verða viðhvørt send skrivliga saman við tilfarinum, men eisini oftani munnliga ella gjøgnum telefon, og fáa tá limirnir munnliga upplýsing um evnið. Tað hendir seg, at mál, sum koma inn sama dag sum fundur er, verða tikin við á fundi; men hetta bert um tað er eitt lítið mál, og semja er um tað. Um ein fíggjarnevndarlimur biður um at fáa mál útsett, verður hetta altíð játtað. Skrivari á fundunum vórðu Kristoffur Thomassen, skrivstovustjóri á løgtingsskrivstovuni, ella Marius Rein, avloysari hjá honum. Seinni tók Beinta Festirstein við starvinum, tá hon bleiv skrivstovustjóri. Nú er Marius Rein fastur skrivari hjá fíggjarnevndini. Skrivarin skrivaði sjálvur frágreiðingina frá fundinum, sum so varð løgd fyri næsta fund til góðkenningar. Tað var føst regla, at nevndarlimir ikki blivu refereraðir fyri tað, teir søgdu, men støðan hjá meirluta og/ella minniluta bleiv altíð førd til gerðabókina, eins og limirnir altíð kundu fáa dissens førdan har, um teir ynsktu tað. Fundirnir blivu hildnir so ofta, sum tørvur var á tí - serliga ofta í tíðarskeiðinum november/desember, tá fíggjarlógin skuldi gerast liðug, og eykafíggjarlógin leggjast fyri løgtingið. Eftir tí gomlu skipanini var tað so, at landsstýrið kundi játta pening í mongum førum, men skuldi hetta góðkennast av fíggjarnevndini. Hetta viðførdi, at fundir ofta máttu haldast. Eftir tí nýggju skipanini, sum var galdandi frá ólavsøku 1995, var tað soleiðis, at grein 44 í stýrisskipanarlógini varð avgerandi fyri arbeiðið hjá fíggjarnevndini í samband við eykajáttan, tí har stendur í stk. 1, at peningur bert kann játtast á fíggjarlógini, meðan stk. 2 gevur eitt ógvuliga neyvt undantak. Nú blivu bert játtað mál, sum eftir fíggjarnevndarinnar meti høvdu veruligan skund, og helst skuldi tað vera soleiðis, at umsóknin var miðskeiðis í tíðarskeiðinum, har tingið var farið heim og ólavsøku, tá tingið kom saman aftur. Formaðurin stjórnaði fundunum í nevndini, og var tað soleiðis, at hann gjøgnumgekk málið og kannaði lógargreinir, sum høvdu við málið at gera. So bleiv tikin støða til, um man skuldi innkalla tann landsstýrismann, sum hevði við málið at gera í landsstýrinum, og um ein ynskti onnur innkallað eisini. Málið bleiv síðani umrøtt á fundinum, og avgerð tikin. Í samband við fíggjarnevndarfundin 24. mai 1996 sigur VJ, at teir fingu fíggjarnevndarskjalið til fundin, men hann meinar ikki, at starvslýsingin fylgdi við. Hann er tó ikki heilt vísur í hesum, men av tí, at lýsingin varð viðgjørd á fundi í Javnaðarflokkinum nakrar dagar seinni, meinar hann, at hann ikki sá lýsingina fyrr enn á tí fundinum. Fundur hevur ikki verið í fíggjarnevndini, áðrenn 24. mai 1996, um hetta mál. Á fundinum 24. mai 1996 vóru allir teir føstu limirnir uttan Finnbogi Ísakson. VJ hevði, sum formaður í fíggjarnevndini, boðsent løgmanni at koma á fund hjá fíggjarnevndini. VJ legði málið fyri og umrøddu nevndarlimirnir málið og hvørjar spurningar, teir skuldu stilla løgmanni. Løgmaður bleiv tilkallaður, tí málið hoyrdi undir hansara øki. At Jóannes Eidesgaard ikki varð innkallaður var tí, at málið hoyrdi undir løgmanni, og tá hesin varð innkallaður, var hetta hildið at vera nóg mikið. Løgmaður greiddi á fundinum frá, at málið hevði skund, tí bygnaðarbroytingarnar skuldu byrja frá 1. august 1996. Eisini nevndi løgmaður, at hann í november 1995 hevði sagt løgtinginum frá, at landsstýrið fór at koma við eini umbøn um eykajáttan hesum máli viðvíkjandi. Uppá spurningin, um landsstýrið hevði tikið endaliga støðu til bygnaðarbroytingarnar, upplýsti løgmaður, at landsstýrið bert hevði tikið støðu at fáa eina eykajáttan, so tað kundi byrja at seta fólk. Løgmaður fekk fyrivíst skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996, men hevði ongar viðmerkingar til hetta. Hetta var vist fyrstu ferð, at løgmaður sá hetta skriv. Fíggjarnevndin játtaði ikki umsóknini, tí hon helt seg ikki hava heimild til hetta eftir grein 44 í stýrisskipanarlógini. Fíggjarnevndarlimirnir høvdu í fleiri dagar hoyrt, at tað skuldi koma ein umsókn, hetta áðrenn løgtingið fór heim. Soleiðis kundi landsstýrið havt farið til løgtingið og fingið eykajáttan, sjálvt um seinasti framløgudagur var farin. Eisini kundi løgmaður fingið eykatingsetu, tí so var eingin framløgufreist, ella kundi málið bíða til aftaná Ólavsøku og tá koma fyri tingið. Eisini hildu fíggjarnevndarlimirnir, at um teir góðtóku hesa eykajáttan, so góðtóku teir eisini umskipanina av umsitingini og komu sostatt at binda løgtingið, soleiðis at hetta hevði góðkent uppskotið hjá FNC. Eisini hugsaðu fíggjarnevndarlimirnir um, at upphæddin kr. 2,9 mió. var ógvuliga stór hækking í mun til tað, sum var áðrenn til umsitingina. Undir hesum umstøðum metti fíggjarnevndin, og hon var samd, at hon ikki kundi góðtaka umsóknina, og varð hon tí send aftur til landsstýrið beinanvegin. Grundgevingin var manglandi heimild eftir grein 44 í stýrisskipanarlógini. VJ sigur, at fyri hansara viðkomandi hevði úrslitið av fíggjarnevndarviðgerðini verið tað sama, um skrivið frá Jóannes Eidesgaard, dagfest 21. mai 1996 var komið ella ikki, og hann helt, at hinir fíggjarnevndarlimirnir høvdu somu støðu. Fyrihildið, at um so var, at næstseinasta petti á fyrstu síðu í fíggjarnevndarskjalinum, sí. s. 18 í tilfarinum, ikki var við, sigur VJ, at tað ikki hevði broytt hansara støðu í málinum, og tað sostatt ongan týdning hevði. VJ sigur, at tað er ikki vanligt, at einkultir landsstýrismenn senda skriv til løgtingsnevndir herundir fíggjarnevndina, men hetta kemur fyri. Eisini upplýsir VJ, at fíggjarnevndin hevði ikki fingið nakrar aðrar skrivligar ella munnligar upplýsingar frá landsstýrinum ella embætismonnum um hetta mál, og hann hevði ikki havt nakað óformelt samband við nakran landsstýrismann uttan tað, at Jóannes Eidesgaard ringdi til VJ fyri at spyrja nær fíggjarnevndin skuldi viðgera umsóknina, tí Jóannes Eidesgaard skuldi senda nevndini eitt bræv. Tað er møguligt, at Jóannes Eidesgaard í hesi samrøðu upplýsti, hví hann skuldi senda bræv. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 13. juni 1996 sigur VJ, at tey, sum vóru á fundi, eru nevnd í fundarfrágreiðingini. Grundin til, at hetta mál kom fyri tann 13. juni 1996, var tí, at fundarfrágreiðingin skuldi góðkennast. Hvør í góðkendi ella ikki góðkendi gerðabókina framgongur av protokollatinum, sum VJ metir er rætt. Fíggjarnevndin hevur ikki sent hetta mál til landstýrismálanevndina, men meinar VJ, at landsstýrismálanevndin sjálv hevur tikið hetta mál upp eftir tí, sum kom fram í fjølmiðlunum. Viðvíkjandi fíggjarnevndarskjalinum dagfest 15. mai 1996, s. 18 í tilfarinum, sigur VJ, at hetta skjal var gjørt eftir teimum nýggju reglunum, sum man hevði innført í samband við eina fíggjarstýringsskipan. Til spurningin um, um tað er vanligt, ella tað kemur fyri, at samtyktir verða innskrivaðar í fíggjarnevndarskjøl, uttan at hesar samtyktir neyðturviliga eisini framganga av gerðabókini hjá landsstýrinum, so sigur VJ, at hetta avgjørt ikki var vanligt. I. Frágreiðing frá Anfinn Kallsberg (AK). AK hevur útbúgving sum skrivstovufólk og bókhaldari. Lærdi hjá Kjølbro frá 1964 til 1967. Havt sjálvstøðugt bókhaldsvirki síðani 1967. AK hevur verðið í bygdarráðnum á Viðareiði frá 1974 til 1980, og var øll árini bygdarráðsformaður. Valdur inn á løgting í 1980 og hevur verðið valdur síðani. AK hevur latið tingsessin frá sær frá febr. 1983 til jan. 1985, frá jan. 1989 til juni 1989 og frá juni 1996 til í dag, tí tá hevur hann verið landsstýrismaður. Var landsstýrismaður í fiskivinnumálum í báðum teimum fyrru tíðarskeiðunum. Síðani juni 1996 hevur hann havt fíggjar- og búskaparmál. AK hevur altíð, meðan hann hevur sitið í løgtinginum, verið limur í løgtingsins fíggjarnevnd, burtursæð frá einum hálvum ári mitt í 80'unum. Hevur verið formaður í fíggjarnevndini frá ólavsøku 1989 til valið í nov. 1990. Aftaná valið í 1990 bleiv AK tingformaður og sat inntil apríl 1993. Hevur frá 1973 sitið sum limur í umsjónarráðnum í Norðoya Sparikassa - frá 1985 sum formaður - inntil hann bleiv landsstýrismaður í fíggjarmálum í juni 1996. Um vanligu mannagongdina í smb. við fíggjarnevndarfundir greiðir AK frá, at vanligvís koma málini frá landsstýrinum til fíggjarnevndina og verða so skrásett á løgtingsskrivstovuni. Formaðurin saman við skrivaranum, sum vanliga var skrivstovustjórin hjá løgtinginum, fyrireikar málini og ger av fundarskránna. Limirnir verða innkallaðir skrivliga ella pr. telefon ella kanska onkuntíð pr. telegram. Um innkallingin var skrivlig, fingu limirnir málini samstundis við innkallingini. Skrivarin skrivar gerðabókina. Í høvuðsheitum verður hendan førd sum ein "beslutningsprotokol", men kunnu limirnir fáa innført sína áskoðan í málinu, og var hetta rættiliga vanligt. Formaðurin stjórnaði fundunum. Viðvíkjandi góðkenning í samband við umsóknir um eykajáttan sigur AK, at áðrenn nýggju stýrisskipanina komu ógvuliga nógv mál til fíggjarnevndina, tí hendan hevði eisini eina umsitingarliga funktión, tí landsstýrið hevði játtanarmyndugleika í mongum førum, men var hesin treytaður av góðkenning av fíggjarnevndini. Tað komu nógvar umsóknir til fíggjarnevndina, og mangar vórðu avgreiddar, men fíggjarnevndin segði nei, um hon helt tað verða rættast. Tá nýggja stýrisskipanarlógin kom og lutvíst bleiv sett í kraft á ólavsøku í 1995, bleiv praksis hjá fíggjarnevndini nógv meira restriktivur. Fíggjarnevndin tulkaði grein 44 í stýrisskipanarlógini ógvuliga restriktivt og avgreiddi sum høvuðsreglu bert rættiliga akuttar umsóknir. Um fíggjarnevndarfundin tann 24. mai 1996 greiðir AK frá, at teir til hendan fund bara fingu fíggjarnevndarskjal dagfest 15. mai 1996, og hann heldur sostatt fyri vist, at starvslýsingin ikki kom til fíggjarnevndina. Fundur um hetta mál hevur ikki verið í fíggjarnevndini áðrenn 24. mai 1996. Viðvíkjandi teimum, sum vóru á fundinum 24. mai 1996, vísir AK til gerðabókina hjá fíggjarnevndini, sum vísir, at allir vóru á fundi uttan Finnbogi Ísakson. Málið bleiv viðgjørt á fundinum, men AK sjálvur tók ikki stórvegis lut í orðaskiftinum, tí hann helt ikki, at hetta hoyrdi heima í fíggjarnevndini. Tað var hansara uppfatan, at allir fíggjarnevndarlimir vóru samdir um, at eingin støða kundi takast til hetta mál, og tí átti málið at sendast aftur til landsstýrið. Løgmaður var á fundi, men hvør hevði boðsent honum, visti AK ikki. Tað kundi líka so gjarna vera, at løgmaður hevði ynskt at koma á fund. Til tað, sum løgmaður upplýsti á fundinum um hetta mál, vísir AK til gerðabókina hjá fíggjarnevndini. Tað var púra greitt, at løgmaður ikki vildi viðmerkja brævið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996. Á fundinum royndu løgmaður og embætismenninir, sum vóru við honum, at fáa eykajáttanina ígjøgnum. Tá sagt verður av fíggjarnevndini, at hon ikki játtar umsóknini, tí hon "... ikki hevur heimild til at avgreiða málið..", so sigur AK, at soleiðis skilti fíggjarnevndin grein 44 í stýrisskipanarlógini, og var nevndin samd í hesum. Til spurningin, um tað hevði stóran týdning fyri úrslitið av viðgerðini í fíggjarnevndini, at landsstýrið hevði samtykt at byrja nýskipanina tann 1. august 1996, og at seta tey ovastu stjórastørvini umframt fulltrúar, meinar AK, at tað hevði tað ikki. Til spurningin um týdningin av, at næstniðasta reglubrot á s. 1 í fíggjarnevndarskjalinum, sí s. 18. í tilfarinum, var við, so meinar AK, at hetta hevði ongan týdning fyri viðgerðina av umsóknini í fíggjarnevndini. Til spurningin, um skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 hevði stóran týdning fyri úrslitið av viðgerðini í fíggjarnevndini, so meinar AK, at tað hevði als ongan týdning í hvørtfall ikki fyri sína støðutakan, og hann helt, at soleiðis var tað eisini hjá hinum fíggjarnevndarlimunum. Tað var eitt sindur ørkymlandi, at sami landsstýrismaður, sum hevði undirskrivað fíggjarnevndarskjalið, sjálvur sendi brævið dagfest 21. mai 1996 til fíggjarnevndina, men týdning hevði tað ongan. AK upplýsir, at hann ikki hevur fingið nakrar aðrar skrivligar ella munnligar upplýsingar frá landsstýrismonnum ella embætismonnum í samband við fíggjarnevndarviðgerðina av málinum um bygnaðarbroytingarnar. Heldur ikki hevur hann óformelt fingið upplýsingar í hesum sambandi. AK sigur, at tað var heilt vanligt, at landsstýrismenn einsamallir, vegna landsstýrið, senda skriv til løgtingsins nevndir, herundir fíggjarnevndina, men tað er púra óvanligt, at menn persónliga senda slík skriv. Nú er skipanin tann, at øll fíggjarnevndarskjøl skulu góðkennast av landsstýrismanninum í fíggjarmálum og undirskrivast av honum við medundirskrift, eins og tey skulu undirskrivast av landsstýrismanninum, ið hevur viðkomandi øki, við medundirskrift. Eisini skal fíggjarnevndarskjalið fyri á landsstýrisfundi, áðrenn tað verður latið fíggjarnevndini. Til fíggjarnevndarfundin tann 13. juni 1996 sigur AK, at tað er heilt óvanligt at hava atkvøðugreiðslu um gerðabókina. Viðvíkjandi teimum, sum vórðu á fundi, vísir AK til gerðabókina, og var løgmaður ikki við á hesum fundi. Fundurin var helst fyrst og fremst innkallaður fyri at fáa góðkent gerðabókina. AK, Vilhelm Johannesen og Finnbogi Arge góðkendu gerðabókina, soleiðis sum hon var skrivað, meðan Kristian Magnussen og Tordur J. Niclasen tóku ikki undir við gerðabókini. Helena Dam á Neystabø og Finnbogi Ísakson atkvøddu ikki, tí tey ikki høvdu verið við á fundinum tann 24. mai 1996. AK veit ikki, hvør hevur biðið landsstýrismálanevndina kanna hetta mál. Viðvíkjandi fíggjarnevndarskjølum greiðir AK frá, at hesi vóru spildurnýggj tá, og heldur, at hetta fíggjarnevndarskjalið er uppbygt sum vanligt fíggjarnevndarskjal eftir tí nýggju skipanini. Til spurningin, um tað kemur fyri, at samtyktir verða innskrivaðar ella formuleraðar í fíggjarnevndarskjalið, uttan at hesar samtyktir neyðturviliga eisini framganga av gerðabókini hjá landsstýrinum, sigur AK, at hetta kemur fyri, men er ikki vanligt. Um fíggjarnevndarskjal er lagt fram og viðgjørt á landsstýrisfundi, og málið annars verður samtykt, so meinar AK, at innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum eisini er viðtikið, um ikki greitt fyrivarni er tikið um hetta á fundinum. Á. Frágreiðing frá Kristian Magnussen (KM): KM hevur skrivstovuútbúgving frá 1979 og socialráðgevaraútbúgving frá Den Sociale Højskole i Århus í 1985. KM starvaðist sum sosialráðgevi hjá Almannastovuni frá 1985 og so hjá Tórshavnar Býráð frá 1990. KM hevur sitið í løgtinginum frá 7. juli 1994 og bleiv landsstýrismaður 30. oktober 1996. KM hevur almanna- og heilsumál, javnstøðumál, íbúðarmál og arbeiðaramál. KM hevur sitið í løgtingsins fíggjarnevnd frá tí, at landsstýrið varð skipað í sept. 1994, til hann fór í Tinganes sum landsstýrismaður. Var tá eisini formaður í Almanna- og heilsunevndini (Trivnaðarnevndini). Viðvíkjandi mannagongdini í samband við fíggjarnevndarfundir greiðir KM frá, at formaðurin saman við løgtingsskrivstovuni fyrireikaði fundirnar og gjørdi fundarsskránna, eins og formaðurin leiddi fundirnar. Skrivararnir hava verið fleiri og eru komnir frá løgtingsskrivstovuni. Skrivarar hava m.a. verið Kristoffur Thomassen, Marius Rein, Beinta Festirstein, Ernst Hansen, sáli og Rúni Joensen. Áðrenn tann nýggja stýrrisskipanin kom, hevði fíggjarnevndin rættiliga nógvar fundir, tí hon hevði eisini eina umsitingarliga uppgávu, tí hon skuldi góðkenna nógvar av játtanunum, sum landsstýrið gav. Tað var ymiskt, hvussu fundarboðini komu, eins og nær tey komu - við hvørt skrivliga og við hvørt pr. telefon. Viðhvørt fekk man tilfar saman við fundarboðunum, men viðhvørt ikki fyrrenn á fundinum. Skrivarin førdi gerðabókina og heldur KM, at skrivarin skrivaði sjálvur og ikki eftir diktati frá formanninum. Um okkurt serligt var, so syrgdi formaðurin fyri at viðmerking kom um hetta í gerðabókina. Um onkur limur ynskti dissens ella viðmerking citeraða, so kom hetta í gerðabókina. Formaðurin legði málini fyri og syrgdi fyri, at limirnir fingu greitt frá síni støðu til málini. Viðhvørt varð neyðugt hjá formanninum at mýkja støðuna, soleiðis at størst møgulig undirtøka fekst. Viðvíkjandi játtanarpraksis í fíggjarnevndini, áðrenn nýggja stýrisskipanin kom, sigur KM, at hvørt mál bleiv umhugsað, men tá landsstýrið ella landsstýrissamgongan sum oftast hevði meirluta í nevndini, komu nokk tey flestu játtanarmálini ígjøgnum. Aftaná, at nýggja stýrisskipanin kom í gildi á ólavsøku 1995 er praksis strammað nógv, tí nú sigur grein 44 í stýrisskipanarlógini klárt, at eykajáttanir skulu ígjøgnum løgtingið, meðan fíggjarnevndin í serligum førum kann veita eykajáttan. Praksis er sostatt, at tað er ógvuliga sjáldan, at fíggjarnevndin gevur nakra eykajáttan. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum tann 24. mai 1996 greiðir KM frá, at fíggjarnevndin, so vítt hann minnist, bert hevði fíggjarnevndarskjalið dagfest 15/5-1996, og minnist sostatt einki til at hava sæð starvslýsingina - sí tilfarið s. 15 og 16. Fíggjarnevndarskjalið hevur hann óivað fingið 17. ella 18. mai 1996 - sí skriv frá løgtingsskrivstovuni í tilfarinum s. 27. Fíggjarnevndin hevur ikki havt fund um umsóknina áðrenn 24. mai 1996. Viðvíkjandi teimum, sum vóru á fundi, vísir KM til tilfarið s. 32, har útskrift úr gerðabókini er. Hvør hevði biðið løgmann komið á fund, veit KM ikki, men tað kann vera, at løgmaður sjálvur hevur ynskt, at koma á fund. Hví Jóannes Eidesgaard ikki bleiv biðin um at koma á fund, kann KM ikki siga við vissu, men hann heldur, at allir fíggjarnevndarlimir vóru samdir um, at fíggjarnevndin ikki bleiv blandað uppí trupulleikarnar í Tinganesi. Á sjálvum fundinum, var tann stóra diskusiónin ikki um bygnaðarbroytingarnar, men meira um málið hevði slíkan skund, at fíggjarnevndin átti at avgreiða málið. Fíggjarnevndin var samd um, at málið hevði ikki slíkan skund, at tað átti at avgreiðast av nevndini smb. grein 44 í stýrisskipanarlógini, og tí varð málið ikki játtað, men sent aftur í Tinganes. Tá tað í gerðabókini stendur, at fíggjarnevndin kom til ta niðurstøðu, at hon ikki hevði heimild til at avgreiða málið, so merkir hetta, at nevndin meinti, at málið ikki hevði slíkan skund, at nevndin átti at avgreiða málið. Til spurningin, um skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 ávirkaði hansara støðutakan til eykajáttan, sigur KM, at hetta als onga ávirkan hevði, tí hetta hevði einki við grein 44 í stýrisskipanarlógini at gera, og hann heldur, at hetta var støðan hjá øllum fíggjarnevndarlimunum. Til spurningin, um tað hevði havt nakran týdning fyri støðutakanina til eykajáttanina um næstniðasta brot á s. 1 í fíggjarnevndarskjalinum frá 15. mai 1996, sí tilfarið s. 18, ikki var við, sigur KM, at tað hevði ongan týdning havt. Til spurningin, um tað er vanligt, at einkultir landsstýrismenn einsamallir senda skriv til løgtingsins nevndir herundir fíggjarnevndina, sigur KM, at tað undraði allar, at skrivið frá 21. mai 1996 frá Jóannes Eidesgaard var komið; men sum sagt hevði tað onga ávirkan á støðutakanina til játtanina. Til spurningin, um KM hevði fingið nakrar aðrar upplýsingar í málinum enn tær, tilfarið vísir, antin skrivligar ella munnligar, so sigur KM, at so var ikki. Hann hevði heldur ikki óformelt samband við nakran landsstýrismann, embætismann ella annan í samband við hetta mál. Í samband við fíggjarnevndarfundin tann 13. juni 1996 sigur KM, at allir limir vóru á fundi og vísir her til gerðabókina. Á hesum fundi er løgmaður ikki við. Um spurningin, hví hann ikki tekur undir við gerðabókini, greiðir KM frá, at tað gekk long tíð, áðrenn man fekk útskrift av gerðabókini, og áðrenn hendan kom, var Vilhelm Johannesen, formaður í fíggjarnevndini, í útvarpinum og umrøddi ósemjuna millum løgmann og Jóannes Eidesgaard um bygnaðarbroytingarnar. Vilhelm Johannesen vísti í hesum sambandi til, hvat sagt var á fíggjarnevndarfundinum. Tá hetta ikki samsvaraði við tað, sum KM mintist, og tá eingin útskrift av gerðabókini var komin, og at tað var umráðandi hjá fíggjarnevndini ikki at blandast uppí ósemjuna í Tinganesi, hevði KM sent út tíðindaskriv dagin eftir og hevði havt samrøðu við útvarpið og sjónvarpið í hesum sambandi. Eisini kundi KM ikki góðkenna gerðabókina, tí tá tað í gerðabókini mitt á s. 33 í tilfarinum verður sagt "Síðani varð spurt um landsstýrið endaliga hevði tikið støðu til .....", so minnist KM einki til, at tað varð spurt um hetta, ella at tað yvirhøvur varð tosað um hetta. Heldur ikki minnist hann til, at endurgevingin í gerðabókini, "Í tí sambandi varð skrivið frá Jóannes Eidesgaard", bleiv umrøtt, og at løgmaður kom við viðmerkingini, sum her er noterað. Tí er gerðabókin eftir hansara tykki ikki røtt, og tekur hann greitt undir við atfinningunum hjá Tordi Niclasen, sí tilfarið s. 51. Tað avgerandi hjá KM var, at fíggjarnevndin ikki bleiv blandað inn í stríðið millum Jóannes Eidesgaard og løgmann um bygnaðarbroytingarnar, t.v.s. at man ikki vildi blandast inn í tað reint politiska stríðið. Tá hetta sýntist at blíva tilfeldi, var tað, at KM segði seg vera samdan við Tord, uttan at hann akkurát hevði umhugsa orðalagið í Tordursa viðmerking. Avgerandi hjá KM vórðu tær niðastu 3 reglurnar í gerðabókini, sí s. 33 í tilfarinum, har sagt verður, at nevndin "kom til ta niðurstøðu aftaná at hava viðgjørt málið, at vísandi til § 44, stk. 1 og 2 í stýrisskipanarlógini, heldur nevndin seg ikki hava heimild til at avgreiða málið." Hvør hevur biðið landsstýrismálanevndina kannað málið, veit KM ikki. Um hvussu fíggjarnevndarskjøl vanliga síggja út, sigur KM, at tað fíggjarnevndarskjal, sum kom til fíggjarnevndarfundin tann 24. mai 1996, var rættiliga útførligt, men um øll síggja soleiðis út, veit hann ikki. J. Frágreiðing frá Finnboga Arge (FA): FA er útbúgvin student í 1975. Hevur tikið Exam. art. á Fróðskaparsetrinum í 1977 (hjágrein í norðurlendskum máli) og seinri ávís merkonomfag á Føroya Handilsskúla. Hevði stuttan lesnað í Danmark frá 1977 til 1978, men fór so heim at arbeiða hjá faðir sínum frá 1978. Í 1981 bleiv FA stjóri í P/F Auto Service. Keypt meirlutan av partabrøvunum í felagnum í 1985, og hevur síðani verið stjóri á virkinum. Sett á stovn Team 85, Sejerø Havbrug í 1985, keypt Olaf Sørensen A/S, sum innflutti útlendskan ost til Danmarkar og seldi ostin víðari til ymiskar stórar danskar fyritøkur, í 1986, og sett á stovn P/F Arge International, sum seldi Bridgestone aliringar, í 1986 ella 1987. Í 1989 byrjaði hann at sleppa sær av við feløgini aftur. Startaði av nýggjum í 1993 við einum felagið, sum eitur P/F Meinhardt Arge, og har er FA í dag stjóri og eigari við 98 % av partapeninginum. Virksemið hjá felagnum er at selja bilar og reka bilverkstøð. Hetta er tað sama, sum P/F Auto Service og P/F Vilhelm Nielsen høvdu. Hevur verið formaður í P/F Atlantsflog í 1990 og 1991 og hevur síðani 1990 verið í nevndini hjá P/F Havsbrún - tey flestu árini í hvussu so er. Bleiv valdur á løgting í 1990 fyri Sambandsflokkin og afturvaldur 7. juli í 1994 eisini fyri Sambandsflokkin. Á valskeiðnum 1990-1994 sat hann trý ár í fíggjarnevndini. Aftaná valið í 1994 bleiv hann formaður í fíggjarnevndini. Sat sum formaður í fíggjarnevndini til síðst í november 1995, tá ósemja varð í Sambandsflokkinum, og hann fór úr flokkinum. Bleiv sitandi í fíggjarnevndini, men ikki sum formaður. Á ólavsøku í 1996 gjørdi FA valbólk við samgonguna og fór úr fíggjarnevndini og uppí uttanlandsnevndina sum vanligur limur. Í september 1997 fer FA úr uttanlandsnevndini og aftur í fíggjarnevndina. FA situr framvegis í fíggjarnevndini. Viðvíkjandi mannagongdini í samband við fíggjarnevndarfundir sigur FA, at málini komu úr landsstýrinum ella úr løgtinginum til løgtingsskrivstovuna, sum so syrgdi fyri, at málini komu til fíggjarnevndina, har tey verða viðgjørd so skjótt sum tilber. Tilfarið verður latið nevndarlimunum á fíggjarnevndarfundi til viðgerðar á næsta fundi. Men tað kom eisini fyri, at mál blivu viðgjørd á fundinum beinanvegin, vóru allir nevndarlimir samdir um hetta. Um onkur ynskti fleiri upplýsingar í málinum, bleiv tað útsett til seinni fund. Formaðurin leiddi fundirnar, meðan skrivarin sjálvur skrivaði frágreiðingina til gerðabókina. Áðrenn nýggja stýrisskipanin kom, komu nógv mál til fíggjarnevndina, sum skuldi góðkenna játtanir, sum landsstýrið hevði gjørt, og eisini kom ein rúgva av málum í samband við umsóknir til grunnin fyri ídnaðarfremjandi endamál. Tá avgerð skuldi takast, spurdi formaðurin hvønn einstakan lim, um hann var fyri ella ímóti, og so varð endalig støða tikin. Tað er formaðurin, sum avger, nær atkvøðast skal, ella um málið verður útsett eftir umbøn frá onkrum limi. Áðrenn nýggju stýrisskipanarlógina viðgjørdi fíggjarnevndin umsóknir frá landsstýrinum um eykajáttanir og tók støðu í hvørjum einkultum føri, um hon kundi játta ella ikki. Skuldi játtan gevast, kravdi fíggjarnevndin oftast, at líknandi upphædd bleiv spard onkra aðrastaðni, tí ansast skuldi eftir, at undirskotið á fíggjarlógini ikki vaks. Úrslitið varð, at landsstýrið sum oftast saman við umsóknini segði frá, hvar og hvussu stór sparing kundi fáast aðrastaðni. Um landsstýrið í samband við umsóknina vísti á tilsvarandi sparingar, bleiv málið gjarna avgreitt beinanvegin, meðan í mótsattum føri bleiv tað sent aftur til landsstýrið óavgreitt. Síðani nýggja stýrisskipanin kom, er viðgerðin hjá fíggjarnevndini púra broytt soleiðis, at næstan alt, sum viðvíkir eykajáttan, verður víst aftur, tí tað skal heldur leggjast fyri løgtingið. Grundsjónarmiðið hjá fíggjarnevndini hevur verið, at allar játtanir skulu yvir fíggjarlógina og harvið gjøgnum tingið. Bert í ógvuliga serligum málum, har málini veruliga hava nógvan skund, kemur tað fyri, at hesi verða viðgjørd í fíggjarnevndini. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum tann 24. mai 1996 sigur FA, at hann ikki minnist greiniliga, um hann hevði fíggjarnevndarskjalið áðrenn fundin 24. mai 1996, men hann hevði fingið okkurt skjal við hesum upplýsingunum, tí hann kennist við innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum. Hann heldur at starvslýsingin var eisini við. Hetta hevði tó ikki tann stóra týdningin, tí hansara støða var, longu áðrenn fíggjarnevndarfundin, at málið ikki hoyrdi heima í fíggjarnevndini, men í løgtinginum. Hetta var eitt stórt mál, sum framyvir vildi viðføra stórar árligar útreiðslur. Landsstýrið hevði leingi vitað um, at bygnaðarbroytingarnar skuldu fremjast, so hetta mál hevði ikki skund, og meinar FA, at løgmaður var greiður yvir støðuna hjá fíggjarnevndini áðrenn fundin, tí hann ynskti at fáa greiði á beinanvegin, hvør orsøkin var til, at nevndin møguliga ikki fór at játta upphæddina, sum søkt varð um. Málið hevði ikki verið til viðgerðar í fíggjarnevndini áðrenn fundin 24. mai 1996. Um hvør, ið var á fundinum 24. mai 1996, vísir FA til gerðabókina, sum vísir, at allir limirnir uttan Finnbogi Ísakson vóru á fundi. Harumframt vóru løgmaður og tríggir embætismenn á fundinum. Um hvat fyrigekk á fundinum,vísir FA til tað, sum stendur í gerðabókini. Løgmaður hevði orðið fyrst og síðani FNC, sum greiddi meiri nágreiniliga um uppskotið. FA segði ikki eitt orð, meðan hetta fyrigekk, tí hann helt hetta vera rættiliga óviðkomandi, tá støðan uppá forhond var tann, at málið, orsakað av at tað ikki hevði skund, ikki bleiv avgreitt í fíggjarnevndini. Hann minnist til telefaksið frá landsverkfrøðinginum frá 17. mai 1996, sí tilfarið s. 28 - 30, og at innihaldið í hesum varð umrøtt á fundinum, og var hann stórt sæð samdur við landsverkfrøðinginum í hansara niðurstøðu. Um nakar hevði biðið løgmann koma á hendan fund, veit FA ikki. Hann heldur, at løgmaður sjálvur hevði biðið um at koma á fundin. Hann veit ikki, hví Jóannes Eidesgaard ikki bleiv innkallaður til fundin. Tað, sum løgmaður annars segði á fundinum um umskipanina av umsitingini, virkaði rættiliga leyst uppá FA. Tað virkaði, sum um løgmaður bara vildi hava pengar fyri at byrja umskipanina uttan at siga nakað um, hvar ein endaði. Til spurningin, um grundgevingina hjá fíggjarnevndini fyri ikki at avgreiða málið, "hava ikki heimild at avgreiða málið ....", sigur FA, at eftir nevndarinnar meting, hevði málið ikki skund. Tað var eitt stórt mál, ið kravdi veruliga viðgerð og veruligt orðaskifti, helst í løgtinginum. Sostatt uppfylti umsóknin í onga máta treytirnar í grein 44 í stýrisskipanarlógini fyri at kunna viðgerast sum eykajáttan. Sjálvt um næstniðasta petti á fyrstu síðu í fíggjarnevndarskjalinum, sí tilfarið s. 18, ikki hevði verið, so hevði støðan hjá fíggjarnevndini verið tann sama. Í so máta hevði hetta pettið ongan týdning fyri viðgerðina. Til spurningin, um skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 til fíggjarnevndina, hevði stóran týdning fyri viðgerðina av umsóknini í fíggjarnevndini, sigur FA, at hetta als ongan týdning hevði,. FA hevði, áðrenn hann kendi hetta skriv, tikið ta støðu, at málið ikki skuldi avgreiðast. Hann heldur, at hetta var støðan hjá øllum fíggjarnevndarlimunum. Til spurningin, um tað var vanligt, at einkultir landsstýrismenn sjálvir senda skriv til løgtingsins nevndir, herundir fíggjarnevndina, har teir rætta áður framsend skjøl, sigur FA, at hann ikki hevur sæð slíkt áður. FA sigur, at hann ikki hevur fingið aðrar skrivligar ella munnligar upplýsingar frá landsstýrismonnum ella embætismonnum enn tær, sum vóru fyri á fundinum. Hann hevur ikki havt óformligt samband við nakran landsstýrismann um hetta mál. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 13. juni 1996 sigur FA, at hvør var á fundinum sæðst í gerðabókini. Har var eingin annar á fundinum. At málið um eykajáttan kom fyri á hesum fundi var tí, at gerðabókin frá 24. mai 1996 skuldi góðkennast. Vilhelm Johannesen, Anfinn Kallsberg og FA góðtóku gerðabókina, meðan Kristian Magnussen og Tordur Niclasen ikki kundu góðtaka hana. At hesir ikki vildu góðkenna gerðabókina, heldur FA stendst av, í hvussu er fyri Tordur'sa viðkomandi, eini politiskari trongd at gera vart við seg. Annars helt FA, at stríðið um gerðabókina hevði so lítlan týdning, at hann ikki hevði givið hesum gætur. Hvussu hetta mál er komið til landsstýrismálanevndina, veit FA ikki. K. Frágreiðing frá Álvur Zachariassen (AZ): ÁZ hevur útbúgving sum skipsførari og bleiv liðugur í mai 1957. Hevur starvast hjá reiðarínum Lauritsen í Danmark í 9 ár, hjá P/F Skipafelagnum Føroyar í 7 ár og hevur verið lærari í 26 ár á sjómansskúlanum í Klaksvík, har hann er framvegis. Hevur sitið í býráðnum í Klaksvík í 16 ár - frá 1980 til 1996. Hevur sitið í løgtinginum hetta valskeiðið - frá 7. juli 1994. Er limur í fíggjarnevndini - hevur verið tað, síðani samgonga varð skipað í sept. 1994 og til januar 1998. Viðvíkjandi vanligari mannagongd í samband við fíggjarnevndarfundir greiðir ÁZ frá, at fyrireikingarnar til fundirnar, herundir dagsskrá, gjørdi formaðurin saman við skrivaranum. Formaðurin leiddi fundirnar, meðan skrivarin førdi gerðabókina. Skrivarin førdi tað í gerðabókina, sum hann helt skuldi førast. Um onkur nevndarlimur gjørdi vart við, at hann ynskti serstøðu ella onkra viðmerking førda í gerðabókina, so vendi hesin sær til formannin, sum so bað skrivarin um at føra tað ynskta í gerðabókina. Um nevndin ynskti meiri tilfar, bleiv tað álagt skrivaranum at skaffa slíkt. Fíggjarnevndin viðgjørdi lógaruppskot, sum komu frá løgtinginum, og sum skuldu viðgerast í fíggjarnevndini. Eftir gomlu skipanini hevði fíggjarnevndin eisini ein umsitingarligan lut, hetta tí landsstýrið í vissum førum játtaði pening, men skuldi hetta góðkennast av fíggjarnevndini. Nú viðger fíggjarnevndin mest mál, sum koma frá løgtinginum. Fíggjarnevndin hevði onga skrivliga yrkisskrá. Fíggjarnevndarformaðurin leiddi fundirnar, og legði málini fyri nevndina. Áðrenn nýskipanina komu nógv mál til fíggjarnevndina, eisini tí hon hevði ein umsitingarligan lut, men málini blivu umhugsað hvør sær, so tað var einki við, at nøkur blankogóðkenning var av umsóknum um eykajáttan. Tað ber neyvan til at siga, um tað oftast var ja ella nei frá nevndini til umsóknir um eykajáttan. Eisini varð tað rættiliga ofta, at nevndin vildi hava meiri upplýsingar um málini, og tí vórðu hesi útsett til seinni fund. Aftaná nýggju stýrisskipanina frá 1995 kom ein viss broyting í, tí nú segði stýrisskipanin grein 44 klárt, at játtanir skuldu fara um fíggjarlógina, og bert í undantaksføri, um málið hevði skund, kundi fyribilsjáttan fáast frá fíggjarnevndini. Fíggjarnevndin var av tí áskoðan, at málið skuldi veruliga hava skund og ikki verða "goymt", til tað til síðst hevði skund, fyri at fíggjarnevndin vildi viðgera málið sum eykajáttan. ÁZ meinar, at teir til fundin 24. mai 1996 fingu fíggjarnevndarskjalið dagfest 15. mai 1996, men ikki starvslýsingina. Málið hevði ikki verið umrøtt á fundi í fíggjarnevndini áðrenn 24. mai 1996. Um hvør var á fundi, vísir ÁZ til gerðabókina, sum vísir at allir teir føstu limirnir vóru á fundi uttan Finnbogi Ísakson. Á fund kom eisini Edmund Joensen, løgmaður, saman við Finn Norman Christensen, forstjóra, og øðrum. Formaðurin Vilhelm Johannesen legði málið fyri og greiddi frá málinum. Síðani blivu spurningar settir. Seinni kom løgmaður saman við løgmansstjóra og fulltrúum á fundin, har hann svaraði ymsum spurningum frá nevndarlimunum. Løgmaður fekk fyrivíst skrivið frá Jóannes Eidesgaard frá 21. mai 1996, men vildi løgmaður als ikki gera nakrar viðmerkingar til hetta skriv. Løgmaður hevði ikki sæð og visti annars ikki um hetta skriv fyrr enn á fundinum. Hvør, ið bað løgmann um at koma á fund, ella um hann sjálvur hevði ynskt at koma á fund, veit ÁZ ikki. Støðan hjá fíggjarnevndini var, at bert tey mál, sum veruliga høvdu skund, kundu fáa eykajáttan smb. grein 44 í stýrisskipanarlógini. Í hesum føri var tað ein spurningur um rættiliga nógvar pengar, og landsstýrið hevði vitað um hetta leingi, tí løgmaður greiddi sjálvur frá á fundinum, at hann longu í november 1995 hevði kunnað løgtingið um, at slík umsókn um eykajáttan fór at koma. Nevndin helt ikki, at tað var rætt av landsstýrinum at bíða við málinum til seinastu løtu, og til løgtingið var farið heim. Orsakað av hesum var tað nevndarinnar metan, at málið ikki hevði skund, og kundi hon tí ikki játta umsóknini og sendi hana tí aftur til landsstýrið. Hetta vóru allir fíggjarnevndarlimir samdir um. ÁZ sigur, at brævið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996, sí s. 31 í tilfarinum, fyri sítt viðkomandi ongan týdning hevði fyri støðutakanina til umsóknina, og hann helt, at sama var galdandi fyri hinar. Á fíggjarnevndarfundinum 13. juni 1996 var ÁZ ikki. Hesin fundur var fríggjamorgum kl. 10:00, og tá tað lá illa fyri hjá honum at koma úr Klaksvík, hevði hann biðið Helenu Dam á Neystabø møta fyri seg - hon var tiltakskvinna. ÁZ sigur, at hann ikki hevur fingið aðrar skrivligar ella munnligar upplýsingar frá landsstýrismonnum, embætismonnum ella øðrum um hetta mál. Heldur ikki hevur hann óformelt fingið upplýsingar um málið um bygnaðarbroytingarnar, tá hetta var til viðgerðar í fíggjarnevndini. L. Frágreiðing frá Tordur Niclasen (TN): TN hevur eina fyrisitingarliga útbúgving og eina pedagogútbúgving, sum er ein yvirbygningur av sjúkrasystraútbúgvingini. Fyrisitingarútbúgvingin er tikin á Danmarks Sygeplejerskehøjskole Århus í 1980. Hevur havt starv sum fyristøðumaður á Eysturoyar Røktar- og Ellisheimi síðani 1983. Hevur sitið fast í løgtinginum síðani 1984. Eisini, í tíðarbilum, sitið sum eykamaður frá 1980 til 1984. Hevur verið landsstýrismaður frá januar 1989 til og við juli 1989. Hevði almanna- og heilsuøki, landbúnaðarøki og eitt nýtt øki - familjupolitiska økið. Hevur meginpartin av tíðini frá 1984 verið limur í fíggjarnevndini við undantaki frá hálvum ári í 1989. Viðvíkjandi mannagongdini í samband við fíggjarnevndarfundir, greiðir TN frá, at fundirnir blivu fyrireikaðir av formanninum saman við skrivaranum, sum var frá løgtingsskrivstovuni. Løgtingsskrivstovan avgreiddi fundarboð og fundarskrá. Fundarboðini blivu send antin sum bræv, telefonboð ella munnlig boð. Eisini bleiv viðhvørt avtalað á einum fundi, nær næsti fundur skuldi verða. Saman við fundarboðunum kom viðhvørt tilfar um tey mál, sum skuldu viðgerðast á fundinum. Formaðurin leiddi fundirnar og legði málini fyri fundin. Skrivari var altíð á fundinum, og sum oftast frá løgtingsskrivstovuni. Nøkur skrivlig yrkisskrá fyri fundirnar var ikki. Viðvíkjandi játtanarpraksis í fíggjarnevndini sigur TN, at áðrenn tann nýggja stýrisskipanarlógin kom, komu ógvuliga nógv mál til góðkenningar í fíggjarnevndini, tí nevndin oftani skuldi góðkenna játtanir, sum landsstýrið hevði givið. Av tí, at landsstýrissamgongan hevði meirlutan í løgtinginum, varð oftast fingin meirluti fyri teimum málum, sum komu til nevndina. Aftaná nýggju stýrisskipanarlógina er praksis hjá fíggjarnevndini blivin ógvuliga restriktivur, og ger nevndin sjálv av, um eitt mál eftir hennara tykki hevur skund, soleiðis sum nevndin skilir grein 44, stk. 2 í nýggju stýrisskipanarlógini. Hevur málið ikki slíkan skund, verður tað ikki avgreitt, men sent aftur til landsstýrið. Um fíggjarnevndarfundin tann 24. mai 1996 sigur TN, at teir fingu fíggjarnevndarskjalið áðrenn fundin, men so vítt hann minnist, fingu teir ongantíð starvslýsingina. Fíggjarnevndin hevði ikki havt nakran fund um hetta mál áðrenn fundin 24. mai 1996. Viðvíkjandi teimum, sum vóru á fundi, vísir TN til tað, sum skrivað er í gerðabókini, sum vísir, at allir fíggjarnevndarlimirnir uttan Finnbogi Ísakson vóru á fundi. Harumframt var eisini løgmaður saman við trimum embætismonnum. Spurningurin um bygnaðarbroytingarnar varð umrøddur á fundinum, men ikki í smálutum. Hvør ið hevði biðið løgmann koma á fund, veit TN ikki, men roknar við, at hetta er eftir ynski frá formanninum ella onkrum fíggjarnevnarlimi. Hann minnist ikki, um tað var uppá tal at biðja Jóannes Eidesgaard koma á fund. Hann minnist, at telefaksið frá landsverkfrøðinginum til fíggjarnevndina dagfest 17. mai 1996 varð umrøtt, herundir spurningurin um tað bar til at spara tað, sum landsstýrið forútsetti skuldi sparast. Til hetta svaraði ein av embætismonnunum, at tað var óhoyrt, at ein stovnur, sum fekk boð um at spara, avvísti at spara, men hetta skuldi nokk koma í rættlag. TN minnist ikki, um løgmaður segði, hvussu bygnaðarbroytingarnar skuldu fremjast. Tá ið nevndin sigur, at hon ikki játtar umsóknini við tí grundgeving, at hon ikki hevur "heimild" til at avgreiða málið, so er hetta tí, at nevndin ikki hevur mett, at málið hevði skund, og tí var heimild ikki eftir grein 44 í stýrisskipanarlógini. Landsstýrið hevði leingi vitað um, at eykajáttan varð neyðug, so málið kundi verið tikið við á fíggjarlógini, ella spurningurin kundi verið lagdur fyri løgtingið, men so var ikki. Ein kundi hava ta uppfatan, at landsstýrið av einihvørjari orsøk helt málið aftur, men hví hetta var so, veit TN ikki. Um næstsíðsta petti á s. 1 í fíggjarnevndarskjalinum frá 15. mai 1996, sí tilfarið s. 18, ikki varð tikið við, so hevði hetta ikki havt nakran týdning fyri støðutakanina hjá TN til eykajáttanina, og hann heldur, at tað sama var galdandi fyri hinar fíggjarnevndarlimirnar. Viðvíkjandi skrivinum hjá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 til fíggjarnevndina, sigur TN, at úrslitið hjá nevndini hevði verið tað sama, um skrivið ikki var komið. Tað virkaði sjálvandi eitt sindur ørkymlandi, tí í fíggjarnevndarskjalinum, sum Jóannes Eidesgaard hevði undirskrivað, varð sagt, at somu ting vóru samtykt, sum hann í skrivinum sigur ikki vóru samtykt. Skrivið hjá Jóannes Eidesgaard var ein rætting til fíggjarnevndarskjalið, og tyktist hetta at vísa, at ósemja var um bygnaðarbroytingarnar, og tí var hetta eitt sindur ørkymlandi fyri fíggjarnevndina. Tað var heldur ikki vanligt, at einkultir landsstýrismenn einsamallir senda skriv til løgtingsins nevndir. TN kann ikki minnast, at hann hevur fingið nakrar aðrar upplýsingar í málinum, skrivligar ella munnligar, enn tað, sum kom fram á fíggjarnevndarfundinum. Hann hevur heldur ikki havt formligt samband við nakran landsstýrismann um hetta mál. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum 13. juni 1996 sigur TN, at tey, sum vórðu á fundi, eru nevnd í gerðabókini - løgmaður var sostatt ikki á fundi. Grundgevingin fyri, at hann ikki tekur undir við gerðabókini frá 24. mai 1996, er, at hann á fundinum 24. mai 1996 setti spurning til løgmann, sum so svaraði, sum refererað er í gerðabókini frá 13. juni 1996. Hetta átti eftir hansara tykki at framgingið av gerðabókini frá 24. mai 1996, og tá tað ikki er so, kundi hann ikki góðtaka gerðabókina frá 24. mai 1996. TN veit ikki, hvør biður landsstýrismálanevndina kanna hetta mál. Til spurningin, um tað kemur fyri, at samtyktir verða formuleraðar í fíggjarnevndarskjøl, uttan at hesar samtyktir neyðturvuliga eisini framganga av gerðabókini hjá landsstýrinum, sigur TN, at tað í summum førum kemur fyri, tí um man vil lýsa málið, so verður man noyddur til at hyggja í skjølini í málinum og ikki bert ganga út frá tí stuttu orðingini, sum framgongur av gerðabókini. M. Frágreiðing frá Jalgrim Hilduberg (JH): JH hevur útbúgving sum løgfrøðingur frá 1961. Hevur lisið í Keypmannahavn. Hevur starvast í landsstýrinum frá 1961, til hann gavst í 1997. JH sigur, at gjøgnum øll hesi árini, hevur hann nokk skift ímillum øll "økir" í landsstýrinum. Lógardeildin verður sett á stovn í juli 1987, og verður JH tá settur sum stjóri á hesi deild, umframt at hann verður "konstitueraður stjóri" har, sum eingin rættilig deild varð gjørd, og á felagsøkjum, eins og hann verður skrivari á landsstýrisfundum. Hann hevði verið skrivari av og á fyrr, tá ið Jóhan Djurhuus, fyrrv. skrivstovustjóra, barst frá. Tá Jóhan Djurhuus fór í 1987, varð JH settur sum skrivari í landsstýrinum. Arbeiðið í lógardeildini umfataði tey økir, sum man í Danmark roknar sum hoyrandi undir løgmálaráðnum og innanríkismálaráðnum. Harumframt skuldi hann gera juridisk responsum í prinsippmálum eins og eftirkanna lógaruppskot, áðrenn tey fóru í tingið. Eisini eftirkannaði hann kunngerðir. Hann hevði einki við tað at gera, sum fór í fíggjarnevndina ella aðrar nevndir. Viðvíkjandi landsstýrisfundum greiðir JH frá, at fastur landsstýrisfundur var týsdag fyrrapart frá kl. 10 - 12. Tilfarið, sum skuldi leggjast fyri fundin, bleiv í leypi av vikuni áðrenn lagt til fundarskrivarin og í seinasta lagi fríggjadagin áðrenn. Málini komu frá teimum ymsu deildunum, og samstundis, sum tey blivu løgd til skrivaran, blivu tey latin til landsstýrismenninar. Skrivarin hevði allar sakirnar, har skjølini, sum skuldu fyri á fundinum, lógu ovast, meðan landsstýrismenninir bert fingu tey skjøl, sum skuldu viðgerast á fundinum. Hesi vóru vanliga blá á liti, meðan tey skjøl, sum vórðu heft við, kundu vera hvít. Umsitingin kundi gera eina frágreiðing um málið, men tað kundi eisini vera, at tað bara bleiv víst til skjølini, sum vóru í málinum, ístaðin fyri at skriva frágreiðing. Tilmæli skuldi til í øllum førum. Í tilmælinum kundu vera meira enn eitt uppskot, men var hetta sjáldan. Løgmaður stjórnaði landsstýrisfundinum, har hvør landsstýrismaður legði fram tey mál, hann hevði við at gera. Skrivarin hevði deilt fundarskránna upp soleiðis, at øll málini hjá einum landsstýrismanni komu beint aftaná hvørt annað. Framløgan var rættiliga ymisk, men var vanligvís fríur fyrilestur og ikki nakar upplestur av skjølum, sjálvt um hetta kundi koma fyri. Løgmaður spurdi so, hvør var fyri ella ímóti, og vórðu fleiri fyri, staðfesti løgmaður, at málið var samtykt, og varð tá skrivað í gerðabókina samtykt. Um onkur landsstýrismaður kravdi dissens, so bleiv hetta eisini skrivað í gerðabókina. Tá JH gjørdi dagsskránna til fundin, gjørdi hann oftani sjálvur av, hvussu hann kallaði málið á dagsskránni. Á s. 17 í tilfarinum í j.n. 300-2 kallar hann tað "Uppskot um nýskipan av fyrisitingini", og er hetta svarandi til tað, sum verður nýtt av Finn Norman Christensen í sínum skrivi til landsstýrisfundin sí tilfarið s. 7. JH vildi helst hava, at teir, sum komu við málinum, sjálvir komu við, hvat heiti málið hevði, soleiðis at hann kundi nýta hetta til dagsskránna. At hann hevur protokollerað eitt sindur afturat í gerðabókini á fundinum 13. mai 1996 var tí, at hann helt, at í tilmælinum manglaði at nevna rakstrarstaðið og upphædd, og tí var tilmælið ikki greitt nokk. Tá man søkir fíggjarnevndina um játtan, so má upplýsast upphædd, rakstrarstað, og hvat játtanin skal brúkast til. Landsstýrið hevði ikki nakrar skrivligar fundarreglur (forretningsorden) fyri landsstýrisfundirnar. Í gerðabókina blivu vanliga bert førd mál, sum blivu endaliga avgreidd á fundinum, meðan umslagið í sakini altíð fekk átekning um, hvat viðger málið hevði fingið á landsstýrisfundinum. Aftaná fundin læt JH gerðabókina til reinskrivingar, og bleiv eintak av reinskrivaðu bókini latið landsstýrismonnunum og deildunum sama seinnapart ella dagin eftir soleiðis, at málini kundu avgreiðast. Gerðabókin bleiv løgd fram á komandi landsstýrisfundi til undirskrivingar. Tá kundi tað fyrikoma, at onkur ynskti onkra broyting ella greining av tekstinum í gerðabókini, og bleiv hetta gjørt, um semja annars varð um tað. Um so er, at tilmælið í sakini er greitt, verður orðaljóðið í tilmælinum nýtt í gerðabókini, sjálvandi treytað av, at málið annars verður samtykt. Verður samtykt annað enn tilmælið vísur, verður greiniliga skrivað í gerðabókina, hvat samtykt er. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 13. mai 1996 greiður JH frá, at tilmælið til fundin var at samtykkja at leggja fíggjarnevndarskjalið fyri fíggjarnevndina, men tá fíggjarnevndin kravdi, at upphæddin varð upplýst, og hvat rakstrarstað hon skuldi fara til, so bleiv hetta ført í gerðabókina. Annars kravdi fíggjarnevndin, at umsóknir til hennara skuldu viðgerast á landsstýrisfundi fyrst. Innføringin í gerðabókina dekkar bert umsóknina til fíggjarnevndina, men sigur einki um, hvat í aðra máta kann vera samtykt á øðrum fundum um nýskipanina av landsfyrisitingini. Um henda umsókn bleiv játtað, so hevði landsstýrið heimild og pening til at seta aðalstjórarnar frá 1. august 1996 og kundi so fara undir hetta, men kundi eisini bíða til seinni við at seta stjórarnar, ella als ikki seta teir. Eru teir ikki settir í fíggjarárinum, so fellur hendan játtanin burtur. Viðvíkjandi brævi frá Finn Norman Christensen frá 10. mai 1996 til landssstýrisfundin 13. mai 1996 við yvirskrift " Uppskot til nýskipan av fyrisitingini", og har skrivað er "Sum avrátt á landsstýrisfundi 30. apríl 1996 ....", sigur JH, at hann ikki kennir til nakra avgerð á landsstýrisfundi 30. apríl 1996 um hetta mál. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 13. mai 1996 sigur JH, at hetta sær út til at verða ein fundur, sum var neyðugur, áðrenn umsókn um eykajáttan kundi sendast til fíggjarnevndina. Um landsstýrisfundin 28. mai 1996 sigur JH, at her varð gerðabókin frá landsstýrisfundinum 13. mai 1996 góðkend og undirskrivað uttan nakra viðmerking. Til landsstýrisfundin 28. mai 1996 var eitt av punktunum lýsing eftir løgmansstjóra, men varð hetta punkt útsett til seinni fund, og varð fundur um hetta mál morgunin eftir kl. 08.00. Viðvíkjandi fundinum 29. mai 1996 sigur JH, at uppskot til lýsing eftir løgmansstjóra var við á fundinum, og í hesi lýsing blivu gjørdar ymsar broytingar, men hvørjar minnist hann ikki greiniliga. Aftaná ymsar rættingar bleiv uppskotið til lýsing samtykt. Semja var um hesa samtykt. Í notati frá 21. juni 1996 hevur lógardeildin mælt frá at gera meiri við málið um, at "Jóannes Eidesgaard við skrivinum frá 21. mai 1996 hevur givið skeivar upplýsingar til løgtingsins fíggjarnevnd og soleiðis møguliga brotið løgtingslóg um ábyrgd landsstýrismanna", áðrenn løgtingið er liðugt við sína kanning. Viðv. fundinum 14. juni 1996 í landsstýrismálanevnd løgtingsins sigur JH, at hann var biðin um at koma á hendan fundin av nevndini. Hann veit einki um, hvussu hetta mál er komið í landsstýrismálanevndina. JH sigur, at hann hevur ikki verið á nøkrum fundi í fíggarnevndini um hetta mál, og hann hevur eiheldur givið fíggjarnevndini nakrar upplýsingar um hetta mál, hvørki skrivligar ella munnligar. N. Frágreiðing frá Tummas Magnussen (TM): TM hevur útbúgving sum løgfrøðingur. Útbúgvin á vári 1991. Lisið í Keypmannahavn. TM hevur starvast í landsstýrinum (samskiftisdeildini) í 2 ár, so á Strandferðsluni í 2 ár, og aftur í landsstýrinum (búskapardeildini) gott 2 ár, og so sum deildarstjóri á lønardeildini síðani februar 1997. Í mai/juni 1996 starvaðist TM á búskapardeildini í landsstýrinum. TM greiður frá, at arbeiði við at umskipa landsumsitingina í grundini longu var byrjað í 1992, tó var tað tá bert at fáa formaliserað játtanarviðurskiftini. Frá 1996 innførdi man brúki av "fíggjarnevndarskjali", tá tað galt um játtan av peningi frá fíggjarnevndini. Áðrenn hevði tað bert verið nýtt "vanlig brøv", tá søkt var um eykajáttan. TM upplýsir, at fíggjarnevndarskjalið er uppbygt soleiðis, at pkt. "e. Uppskotið" svarar til lógartekst í løgtingslógum, meðan málsfrágreiðingin undir pkt. b svarar til viðmerkingarnar í løgtingslógum. Hann vil annars lata kanningarstjóranum ymiskt tilfar hesum viðvíkjandi. TM sigur, at hann ongantíð hevur verið á landsstýrisfundi í smb. við bygnaðarbroytingarnar og heldur ikki verið spurdur um sjálvar broytingarnar. Hann var við á fíggjarnevndarfundinum 24. mai 1996, tí FNC bað hann koma við. Á fundinum bleiv tosað aftur og fram, mest um tann stóra yvirbygnaðin, sum umskipanarætlanin fór at viðføra, meðan umskipanarætlanin sum so ikki bleiv umtalað serliga nógv. TM sigur, at hann vist segði við Finn Norman Christensen og Edmund Joensen, at teir kundu fara víðari við umskipanini av fyrisitingini uttan at fara til fíggjarnevnd og løgting, um peningur kundi fáast aðrastaðni frá. TM sigur, at tað er burturav arbeiðið hjá landsstýrinum at organisera umsitingina, og hevur hetta einki við løgtingið at gera, uttan at tær neyðugu játtanirnar skulu fyriliggja. Í prinsippinum eru játtanirnar á fíggjarlógini til landsstýrismannin og ikki til stovnin. O. Frágreiðing frá Rúna Joensen (RJ): RJ hevur útbúgving sum juristur frá 1987. Hevur lisið í Århus. RJ hevur starvast sum fulltrúi á fíggjardeildini í landsstýrinum frá 1988 til 1989. Hevur starvast sum fulltrúi hjá Told- og Skattestyrelsen í Danmark frá 1989 til á sumri 1990. Hevur starvast sum prosjektleiðari við MVG skipanini á Toll- og Skattastovu Føroya frá á sumri 1990 til á sumri 1992. Hevur arbeitt sum advokatfulltrúi og advokatur hjá Julionnu Klett, advokati, frá á heysti 1992 til á heysti 1995. Byrjaði úti í landsstýrinum sum løgmansfulltrúi (tað sama sum "ministersekretær") í november 1995. Nú eitur starvið løgmansritari. Hann er ráðgevi hjá løgmanni. RJ skal fylgja við løgmanni allastaðni í embætinum. RJ skal syrgja fyri, at alt, sum kemur til og skal frá løgmanni, verður avgreitt. RJ greiðir frá, at hann einki hevur havt við bygnaðarbroytingarnar at gera, hvørki tá ella nú. Áðrenn RJ kom, arbeiddi Finn Norman Christensen nokk so nógv sum næsti ráðgevi hjá løgmanni, men aftaná november 1995, tá RJ var blivin løgmansfulltrúi, arbeiddi Finn Norman Christensen so gott sum bert við bygnaðarbroytingunum. RJ hevur bert verið á einum landsstýrisfundi, har bygnaðarbroytingarnar blivu viðgjørdar, og tað var tann 31. mai 1996, tá sáttmálin við Finn Norman Christensen bleiv longdur. Hann kennir ikki nógv til, hvussu man politiskt ætlaði at viðgera málið um bygnaðarbrtoytingarnar. Hetta varð mest umrøtt í bløðunum og ikki so nógv í Tinganesi. Viðvíkjandi fundinum í fíggjarnevndini tann 24. mai 1996 sigur RJ, at tað var heldur tilvildarligt, at hann kom við. Hann stóð í durinum í Tinganesi, tá løgmaður var á veg niðan til fíggjarnevndina, og bað løgmaður hann um at koma við. Hann heldur, at løgmaður var biðin um at koma á fund í fíggjarnevndini. Til tað, sum gekk fyri seg á fíggjarnevndarfundinum tann 24. mai 1996, kann RJ halda seg til tað, sum frágreitt er í gerðabókini, sí tilfarið s. 33. RJ sigur, at hetta var fyrstu ferð, at løgmaður sá skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996, og heldur RJ, at løgmaður bleiv heldur enn ikki bilsin av hesum skrivið, og at tað ikki gekk heilt upp fyri løgmanni fyrr enn aftaná fundin, hvat hetta í veruleikanum var. Tí vildi løgmaður treyðugt gera viðmerkingar til skrivið á fundinum. RJ ráddi løgmanni til at lata advokat gera notat um brævið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 og ikki nýta umsitingina til hetta. RJ heldur, at løgmaður roknaði við, at eykajáttanin, sum landsstýrið søkti um, fór at verða játtað, sjálvt um man var vitandi um, at praksis hjá fíggjarnevndini, eftir nýggju stýrisskipanarlógini, var ógvuliga restriktivt. Viðvíkjandi hvussu málið er komið til landsstýrismálanevndina, sigur RJ, at hann heldur, at nevndin sjálv tók málið upp, tí nú var komin so nógvur politikkur í málið. Í samband við landsstýrisfundin 29. mai 1996 sigur RJ, at tá tað verður sagt, sí tilfarið s. 38 at "Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard taka í prinsippinum undir við, at ein løgmanstjóri verður settur, tí bæði normering og játtan finst", so meina teir helst við, at tá Finn Norman Christensen nú fer, so kemur løgmansstjórin í hansara stað. Finn Norman Christensen var so gott sum á øllum landsstýrisfundum, meðan hann var í landsstýrinum. Viðvíkjandi landsstýrisfundinum 31. mai 1996 so var tað so, at Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen ikki vildu koma á fund, sjálvt um teir blivu bidnir um tað meira enn einaferð. Teir sótu á skrivstovuni hjá Jóannes Eidesgaard. Viðvíkjandi tíðindaskrivinum frá 6. juni 1996 sigur RJ, at tað vóru nógv um at formulera hetta tíðindaskriv, har ímillum var hann sjálvur, Finn Norman Christensen og helst Edmund Joensen. Útkastið varð lagt fyri landsstýrisfund, soleiðis at landsstýrismenninir kundu fáa okkurt innført í skrivið, um teir ynsktu tað. Skrivið varð, áðrenn tað varð sent út, góðkent av øllum landsstýrismonnum, sum vóru á fundi. Á hesum landsstýrisfundi vóru, umframt teir sum eru nevndir í gerðabókini, hann sjálvur, Finn Norman Christensen og Jalgrím Hilduberg. Viðvíkjandi notatinum frá Hans Trygva Teirin sigur RJ, at hetta bleiv umbiðið av løgmanni. Um tað var vanligt, at samtyktir á landsstýrisfundum verða innskrivaðar ella formuleraðar í skjøl, uttan at hesar samtyktir eisini neyðturvuliga framganga av gerðabókini hjá landsstýrinum, sigur RJ, at hann einki kennir til hetta. Eftir hansara meting, vísandi til tilfarið síða 9 niðast, so eru tað bert tær stóru linjurnar í bygnaðarbroytingunum, sum eru samtyktar. Ein hevur samtykt at seta ein løgmansstjóra og 5 aðalstjórar, men sundurgreiningina í bygnaðarbroytingunum hevur ein ikki samtykt. Ó. Frágreiðing frá Barbaru á Tjaldrafløtti (BáT): BáT hevur útbúgving sum cand. scient. adm. Liðug í mars 1990. Hevur arbeitt á Líkningarráð Føroya/Toll- og Skattstovan, Yviri við Strond, Tórshavn, frá sept. 1990 til nov. 1995 og síðani útlænt til Finn Norman Christensen (FNC) til 1. juni 1996. Aftur á Toll- og Skattstovuni frá 1 juni 1996 til 1. mars 1997. Ráðgevi hjá løgmansstjóranum frá august 1996 til 1. mars 1997. Frá 1. mars 1997 sett í fast starv sum nýskipanarfulltrúi í landsstýrinum. Hetta er eitt nýtt starv. Uppá spurningin, um hon kennir nakað til mannagongdina í samband við landsstýrisfundir, sigur BáT, at hon ongantíð hevur verið við á landsstýrisfundum, og kennir sum so einki til mannagongdina har. Í samband við bygnaðarbroytingarnar arbeiddi BáT sum "projektmedarbeiðari" hjá FNC, og arbeiddi hon mest við at fyrireika fundirnar í teimum ymsu bólkunum, sum arbeiddu við bygnaðinum og gera skrá til hesar fundir. Hon fekk so svar frá bólkunum, og legði hon hetta fyri FNC. Hvussu samarbeiðið var millum FNC og politikararnar, dugir hon ikki at siga nakað um, men FNC brúkti nógva tíð inni hjá løgmanni, men hvat har fyrigekk veit hon ikki. Ta fyrru tíðina arbeiddi FNC eisini sum leiðari av allari umsitingini, samstundis sum hann arbeiddi við umskipanini av umsitingini. Beint aftaná landsstýrisfundin 30. apríl 1996 fekk BáT at vita frá FNC, at hann hevði fingið grønt ljós frá politikarunum til at fara víðari við umskipanarætlanunum. Í hesum sambandi skuldi gerast figgjarnevndarskjal og lýsing eftir løgmansstjóra v.m. BáT bleiv biðin um at gera uppskot til lýsingina, meðan Herluf Sigvaldsson skuldi gera fíggjarnevndarskjalið. Lýsingin og fíggjarnevndarskjalið skuldu leggjast fyri landsstýrisfundin 13. mai 1996. Aftaná fundin 13. mai 1996 fekk BáT at vita frá FNC, at óvist var, hvat nú skuldi henda. Alt arbeiðið hjá BáT steðgaði upp, og fór hon yvir aftur á Toll- og Skattstovuna 1. juni - ein mánaða áðrenn hon átti at fara. Hon bleiv tó tilknýtt landsstýrinum sum ráðgevi í samband við nýskipanina. Ætlanin var at seta løgmansstjóra og aðalstjórar tá beinanvegin, men her kom stígur í, so tað bert var løgmansstjóri, sum bleiv settur í 1996. Hann varð settur 1. august 1996. Marjun Hanusardóttir bleiv sett sum løgmansstjóri, og hevði hon fundir í juli mánaði 1996 við FNC í landsstýrinum, áðrenn hann fór. Frá tá av hevði BáT fleiri uppgávur fyri landsstýrið, haruppií at gera starvslýsingar til starvsfólkini í Tinganesi. BáT skilti støðuna soleiðis, at FNC í veruleikanum var liðugur við sítt arbeiði í samband við umskipanina av landsumsitingini. Nú var bara eftir at fáa nýskipanarætlanina gjøgnumførda, men hetta kundi ikki gerast rættiliga, fyrr enn aðalstjórarnir vórðu settir. P. Frágreiðing frá Herluf Sigvaldsson (HS): HS hevur útbúgving frá lærda háskúlanum í Lund við høvuðsgrein í stjórnmálafrøði og innan stjórnmálafrøðina við høvuðsdenti á altjóða politikk. Hansara útbúgving hevur heitið Filosofie Magister Examen ella á enskum Master of Social Science. Harumframt hevur hann lisið enskt í Cambridge í Onglandi í 1 ár. HS var liðugur við sína útbúgving í Svøríki á vári í 1995. Arbeitt sum lærari í Miðvágs/Sandavágs skúla í uml. 2 mánaðir á heysti 1995 og fór at arbeiða í landsstýrinum frá 1. desember 1995, tá hann varð fyribils settur sum forstjórafulltrúi. Settur í fast starv frá 1. august 1996 sum fulltrúi í Løgmansskrivstovuni. Varð sendur niður til danska uttanríkismálaráðið at arbeiða í 1 ár, og kom so aftur í sítt fasta starv í Tinganesi miðjan august 1997. HS arbeiðir við fyrireikan av upprættan av nýggjari deild í Løgmansskrivstovuni, sum skal hava samskipanarmál, uttanlandsmál, umboðanarmál og kunningarmál um hendi. HS hevur fyribilsábyrgdina av hesum øki. Um landsstýrisfundir sigur HS frá, at hann ongantíð hevur verið á slíkum fundum, men hann hevði eina ávísa fatan av, hvat og hvussu landsstýrisfundir gingu fyri seg, áðrenn nýggja stýrisskipanin kom. Hetta hevði hann m.a. fingið í sambandi við, at hann var við til at tilevna málsfrágreiðing og tilmæli í málinum. Hetta vóru skjøl, sum skuldu við á landsstýrisfund, tá málini blivu viðgjørd. Skjølini vórðu avritaði í 10 eintøkum og skuldu vera liðug í vikuni áðrenn landsstýrisfundin, tað vil siga í seinasta lagi fríggjadagin í vikuni frammanundan. Hesi skjøl vórðu eisini løgd til tann, sum førdi gerðabókina á fundunum - tað var stjórin á lógardeildini. Hesin hevði so málið við sær á fundin. Tilmælini skuldu vera blá, meðan fylgiskjølini til tilmælini kundu vera hvít. Ætlanin hjá Finn Norman Christensen fyri nýskipan av landsumsitingini varð liðug 20. mars 1996, og helt FNC fund við umsitingina kl. 9.00 hendan morgun, har hann kunnaði øll um úrslitið og vísti við glarum (overheads), hvussu bygnaðurin fór at verða. Kl. 10 sama dag hevði FNC fund við allar landsstýrismenninar, har hann á sama hátt kunnaði teir um úrslitið. Seinni um dagin var so PR-fundur í Tinganesi, eins og FNC var í 5'aranum sama dag um sama evni. Løgtingsmenninir fingu eisini sama dag eitt eintak hvør, og Løgtingsskrivstovan fekk nøkur eintøk. Tá komið var út í apríl 1996, var oftani tosað um, hvat í nú fór at henda við hesi nýskipan. Í sambandi við landsstýrisfundin 30. apríl 1996 skuldi verða óformligt kjak um bygnaðarbroytingarnar, og hvat ið skuldi gerast. Aftaná fundin kom FNC, sum hevði verið við á hesum fundi, í góðum lag og segði frá, at hann hevði fingið grønt ljós frá samdum landsstýri til at fyrireika lýsingarnar eftir forstjóra og aðalstjórum og fyrireika fíggjarnevndarskjal at lata fíggjarnevnd løgtingsins fyri at fáa peningaligu síðuna í lagi. Hetta fíggjarnevndarskjal skuldi uppfylla øll krøv fyri slíkt skjal, sum fíggjardeildin setti. Eisini skuldi fíggjarnevndarskjalið greitt vísa, hví ein søkir um pening og greiniliga, hvat hesin peningur skuldi nýtast til, eins og eina frágreiðing um hvat málið í heila tikið snúði seg um. Hetta er tað, sum er gjørt í skjalinum undir pkt. a.. til e.. Yvirskriftirnar til hesi punktini eru allar komnar frá fíggjardeildini, og samstundis fekk HS vegleiðing um, hvussu slík skjøl skuldu skrivast. Arbeiðið bleiv gjørt í samsvar við hesa og seinni góðkent av fíggjardeildini. Eftir landsstýrisfundin tann 30. apríl 1996 kallaði FNC HS og Barbaru á Tjaldrafløtti til fund beinanvegin fyri at fáa tey at fyrireika hetta. Tosað varð um, hvørji størv, sum skuldu við, og semja varð um, at øll størv, sum vórðu neyðug fyri at fáa nýskipanina í gongd, skuldu takast við í umsóknina til fíggjarnevndina. Barbara á Tjaldrafløtti skuldi taka sær av lýsingunum, og HS av fíggjarnevndarskjalinum. Tá avgerð varð tikin um, hvussu talið á størvum skuldi verða, fór HS beinanvegin í holt við fíggjarnevndarskjalið, og var hetta í samarbeiði við fíggjardeildina, serliga Thomas Magnussen og Kára Petersen. Fíggjarnevndarskjalið varð klárt 10. mai 1996, burtursæð frá budgettsundurgreiningunum, og var hetta tí, at samarbeiði við onkran av stovnunum gekk so illa. At málið beinanvegin skuldi til fíggjarnevndina var tí, at tað nú hevði bráskund at koma í gongd, og tí at málið var so týdningarmikið. Um orðingina í fíggjarnevndarskjalinum frá 10. mai 1996, sí tilfarið s. 9, næstsíðsta petti, 1 og 3 reglu, "samtykt" sigur HS, at hetta varð sett í í samráð við FNC, og at tað skuldi verða so, tí at hetta var í samsvar við tað, sum landsstýrið var samt um. Sjálva orðingina hevur HS gjørt. Tá ið landsstýrið hevði gjørt seg kunnugt við skjalið og havt tað fyri á landsstýrisfundi uttan at taka nakað fyrivarni, so hevði landsstýrið gjørt hetta til sítt egna skjal, og varð tað tá bindandi fyri landsstýrið. Hetta skjal innihelt eina rúgvu um tað, sum skuldi til fyri at fáa nýskipanina í gongd, og sjálvandi skuldi hetta ikki alt førast til gerðabók hjá landsstýrinum. Landsstýrið gjørdi eina yvirskipaða samtykt, og inniheldur fíggjarnevndarskjalið nágreinandi undirsamtyktir í málinum. Í samband við sundurgreiningina í fíggjarnevndarskjalinum, sí s. 13 í tilfarinum, sigur HS, at løgmansstjórin var komin við, tí at roknað varð við, at hann og FNC skuldu arbeiða saman eina tíð, áðrenn FNC fór. Hann heldur, at játtanin til FNC var fyri alt árið 1996. Í samband við orðingina undir pkt. c niðast á s. 13 í tilfarinum, har tað verður skrivað "at ætlanin er at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini 1. august 1996", sigur HS, at hann ikki hevur lagt nakran serligan týdning í orðið "ætlanin"; her varð bara hugsað um at greiða frá málinum. Viðvíkjandi undirskriftunum í fíggjarnevndarskjalinum, sí s. 26 í tilfarinum, greiðir HS frá, at fíggjardeildin hevði sagt frá, at øll fíggjarnevndarskjøl skuldu undirskrivast av landsstýrismanninum í fíggjarmálum, og tí hevur Jóannes Eidesgaard undirskrivað skjalið. Hetta skjal skuldi verið medundirritað av Kára Petersen, fíggjardeildarstjóra, men hesin var akkurát eitt ørindi, tá undirskrivast skuldi, og tí hevur Finn Norman Christensen medundirritað, tí hann kundi medundirrita alt sum forstjóri í landsstýrinum. Hetta hendi á skrivstovuni hjá Jóannes Eidesgaard um 4-5 tíðina seinnapartin tann 15. mai 1996. HS tók síðani skjalið við og legði tað í brævasprekkuna hjá løgtingsskrivstovuni sama dag. At ein vildi hava skjalið avstað komst eisini av, at ein hevði føling av, at løgtingsmenn fíltust á, at tað ikki kom fram og høvdu hug at halda, at umsitingin royndi at draga tað út, til tingið var farið til hús. Viðvíkjandi málsfrágreiðingini undir pkt. b í fíggjarnevndarskjalinum, so er hendan sett í, tí at landsstýrið skal vita klárt, hvat tað hevur samtykt, fíggjarnevndin vita greitt, hvussu upphæddin, ið teir taka støðu til, skal nýtast, eins og fyrisitingin skal vita, eftir hvørjum fyriskipanum hon skal umsita játtanina. S. Frágreiðing frá Beintu Festirstein (BF): BF hevur útbúgving sum løgfrøðingur frá 1992. Hon hevur lisið í Keypmannahavn. Hevur arbeitt hjá bispi sum fulltrúi 1992-1993, verið á Toll- og Skattstovuni sum fulltrúi og deildarleiðari 1993-1995, á løgtingsskrivstovuni frá november 1995, til hon fór í barnsburðafarloyvi í september 1996. Starvast nú aftur á Toll- og Skattstovuni. Hevur ongantíð starvast í landsstýrinum. Arbeiðið á løgtingsskrivstovuni innibar at vera ráðgevi hjá tingformanninum sambært nýggju tingskipanini. Eisini var hon skrivari í ymsum løgtingsnevndum. Siður hevði verið, at skrivstovustjórin var skrivari hjá fíggjarnevndini. Annars hevði hon alla umsitingina hjá løgtinginum. Á skrivstovuni vórðu 8-9 fólk tilsamans. Fundirnir í fíggjarnevndini verða fyrireikaðir av formanninum saman við løgtingsskrivstovuni. Fundarskráin verður løgd eftir teimum málum, sum koma inn til viðgerðar á fundinum, og verður hendan sligin upp á einari talvu á løgtingsskrivstovuni. Fundarboð verða viðhvørt givin skrivliga - skrivið í tilfarinum s. 27 er eitt slíkt standardskriv - men ofta verða tey givin pr. telefon, ella verður avtalað á einum fundi, nær næsti fundur verður. Nevndarformaðurin stjórnar fundinum og leggur málini fyri nevndina. Skrivarin ger sjálvur síni notatir á fundinum og skrivar frágreiðingina frá fundinum. Hetta verður gjørt so skjótt sum tilber aftaná fundin, og verður lagt fram á komandi fundi til góðkenningar. Skrivarin eigur at vera løgfrøðingur sambært tingskipanini og skal virka sum ráðgevi hjá nevndini. Tað er eingin skriftlig yrkisskrá fyri nevndirnar. Um játtanarpraksis hjá fíggjarnevndini sigur BF, at hesin var ógvuliga restriktivur, og var í hesum sambandi víst til grein 44 í nýggju stýrisskipanarlógini frá 1994. Útgangspunktið var nei, tí nevndin metti, at alt, sum kundi fara fyri løgtingið, skuldi fara har. BF heldur seg bert minnast eitt tilfeldi, har nevndin segði ja til umsókn um eykajáttan. Viðvíkjandi spurninginum um, hvør var á fundinum í fíggjarnevndini tann 24. mai 1996, vísir hon til gerðabókina. Tey skjøl, sum vóru við á fundinum, meinar BF, vóru skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996, fíggjarnevndarskjalið frá 15. mai 1996 og telefaksskriv frá Landsverkfrøðinginum frá 17.mai 1996. Hetta síðsta virkaði eitt sindur skelkandi uppá onkran av nevndarlimunum. Starvslýsingin, sum er knýtt at fíggjarnevndarskjalinum frá 10. mai 1996, sí tilfarið s. 15-16, heldur BF, var eisini við. Hví løgmaður var við á hesum fundi, veit hon ikki vist, men heldur, at tað kann vera, tí løgmaður sjálvur ynskti at koma á fundin, ella at nevndarlimirnir hava ynskt, at løgmaður kom á fundin. Løgmaður segði ikki so ógvuliga nógv á fundinum. Hann vildi ikki rættiliga skifta orð um bygnaðarbroytingarnar, sum Tordur Niclasen annars spurdi um. Hann vildi fyrst og fremst vita, um hann fekk tær umsøktu pengarnar, og hvussu skjótt hann kundi fáa hesa avgerð. Nevndarlimirnir høvdu ikki so nógvar spurningar til løgmann, tí útgangsstøðið hjá teimum var, at hendan umsókn ikki skuldi avgreiðast av fíggjarnevndini. Løgmaður vildi ikki gera viðmerkingar til skrivið frá Jóannes Eidesgaard og var rættiliga fámæltur, tá spurt varð um hetta. BF var skrivari á fundinum, og gjørdi hon á fundinum síni notatir, sum blivu nýtt til skrivingina av gerðabókini. Hon hevði diktafon við, men upptøkan var so vánalig, at hon ikki kundi brúkast. Hesi notatir og diktafonupptøkan eru ikki til longur. Tey blivu forkomin eitt sindur aftaná, at gerðabókin varð skrivað og góðkend. Tað er skrivarin sjálvur, sum skrivar gerðabókina - hetta verður ikki dikterað av nevndarformanninum. BF veit ikki, um gerðabókin verður undirskrivað av skrivaranum, men hon verður ikki undirskrivað av fíggjarnevndarlimunum. Fundarfrágreiðingin frá einum fundi verður vanliga løgd fyri næsta fund til góðkenningar, og tá kunnu nevndarlimirnir fáa tilførdar viðmerkingar í gerðabókina. Gerðabókin verður skrivað á leyst pappír, og verður síðani originalurin settur í serliga mappir, sum verða goymdar á løgtingsskrivstovuni. Um eingin undirskrift er, kann tað verða torført at siga, hvat er originalur og hvat ikki er originalur. BF sigur, at hon veit ikki um nakrar aðrar skrivligar ella munnligar upplýsingar, sum blivu givnar frá landsstýrismonnum ella embætismonnum til fíggarnevndina, enn tað, sum framgongur av gerðabókini. Viðvíkjandi fíggjarnevndarfundinum tann 13. juni 1996 greiðir BF frá, at gerðabókin vísir, hvør var á hesum fundi. Grundin til, at málið um eykajáttanina var fyri á hesum fundi, var, tí at gerðabókin frá fundinum 24. mai 1996 skuldi góðkennast. Akkurát hví Kristian Magnussen og Tordur Niclasen ikki vildu góðkenna gerðabókina frá 24. mai 1996, veit BF ikki við vissu. Hon heldur, at Kristian Magnussen var eitt sindur ósikkur í, akkurát hvat var sagt á fundinum 24. mai 1996, og hann var ógvuliga harmur um, at Vilhelm Johannesen, nevndarformaður, í fjølmiðlunum hevði sagt, hvat stóð í gerðabókini, áðrenn nakar nevndarlimur hevði sæð hetta, og enn minni góðkent gerðabókina. Vilhelm Johannesen hevði fingið klædduna frá BF til gerðabókina frá 24. mai 1996 til gjøgnumgongd, og hevði so nýtt hana í fjølmiðlunum. Viðvíkjandi Tordi Niclasen heldur BF, at hesin gjarna vildi hava sín tekst í gerðabókina, tí tað var hann, sum stillaði løgmanni spurningarnar um bygnaðarbroytingarnar. Annars varð ikki nógv sagt á hesum fundi um bygnaðarbroytingarnar. BF var eisini skrivari hjá landsstýrismálanevndini. BF sigur, at hon heldur, at Jóannes Eidesgaard bað landsstýrismálanevndina kanna málið, men hon er ikki viss í tí. Hon heldur ikki, at fíggjarnevndin ella landsstýrið hava heitt á landsstýrismálanevndina, um at taka málið upp og heldur ikki, at nevndin av sínum eintingum hevur tikið málið upp. Eingin visti rættiliga, hvussu landsstýrismálanevndin skuldi virka. Viðvíkjandi fundinum í landsstýrismálanevndini 14. juni 1996 sigur BF, at nevndarlimirnir vildu hava Jalgrím Hilduberg á fund, tí teir vildu fegin vita, hvussu landsstýrisfundirnir blivu fyrireikaðir og hildnir. Tað vóru limirnir sjálvir, sum ynsktu at fara út í Tinganes og hyggja í gerðabøkurnar hjá landsstýrinum. BF var ikki við í Tinganesi, men fekk aftaná at vita frá nevndarlimunum, at teir høvdu gjøgnumgingið j.nr. 300-2/1996 og 2500-19/96 viðvíkjandi bygnaðarbroytingunum. Jørgen Niclasen, táverandi nevndarformaður í landsstýrismálanevndini, hevur sagt fyri kanningarstjóranum, at nevndin sjálv gjørdi av at taka málið upp. IV - Viðmerkingar kanningarstjórans. A. Vanlig mannagongd í samband við landsstýrisfundir: Lagt verður til grund, at eingin skrivlig mannagongd ella yrkisskrá var fyri landsstýrisfundir. Út frá teimum frágreiðingum, ið eru givnar, er komið fram, at undir tí "kollegialu skipanini" var vanligt at halda landsstýrisfundir hvønn týsdag. Í einkultum føri varð landsstýrisfundur hildin aðrar dagar. Vanligt var, at landsstýrismenninir í vikuni frammanundan, at landsstýrisfundur skuldi verða, fingu dagsskránna fyri fundin og skrivliga frágreiðing um málini, sum skuldu viðgerast. Harumframt fingu teir vanliga tilmæli, ið oftast varð skrivað á blátt pappír. Á henda hátt høvdu landsstýrismenninir møguleika at kunna seg um málini, áðrenn landsstýrisfundur var. Vanligt var, at løgmaður leiddi fundirnar. Vanligt var eisini, at viðkomandi landsstýrismaður, ið hevði tað økið, sum punktið á dagsskránni hoyrdi undir, hevði eina framløgu. Framløgan var vanliga "frit foredrag", og var sostatt ikki vanligt at lesa upp tey skjøl, ið vóru til fundin. Eftir hetta var høvi til at hava orðaskifti v.m. Síðani var vanligt at taka avgerð, og bleiv vanliga avgerð tikin um tað tilmæli, sum var skrivað á tað bláa pappírið. Tað var ikki vanligt at hava beinleiðis atkvøðugreiðslu, men um hetta var neyðugt bleiv tað gjørt. Um landsstýrismaður var ímóti, hevði hann møguleika at fáa sína mótstøðu ella serstøðu førda í gerðabókina. Tað tíðarskeið (frá sumri 1995 til á sumri 1996), hendan kanning fevnir um, var fyrrverandi skrivstovustjórin Jalgrím Hilduberg vanliga við á landsstýrisfundum, og skrivaði hann gerðabókina. Vanligt var, at reinskrivaða útkastið til gerðabókina eftir landsstýrisfundirnar bleiv send til landsstýrismenninar til viðmerkingar. Á næstkomandi landsstýrisfundi bleiv hon lisin upp øll sum hon var og síðan handað runt til undirskrivingar. Góðkenningin fór fram, við at teir landsstýrismenn, sum høvdu verið á viðkomandi landsstýrisfundi, undirskrivaðu gerðabókina. Á. Landsstýrisfundurin tann 30. apríl 1996. Í gerðabók landsstýrisins er einki nevnt um, hvørt uppskotið til bygnaðarbroytingar varð umrøtt á hesum fundi. Hinvegin upplýsir Finn Norman Christensen við skrivi dagfest 10. mai 1996 (sí tilfarið síða 7), at "sum avrátt á landsstýrisfundinum tann 30. apríl 1996 verður hjálagt fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til seks stjórastørv og onnur einstøk størv". Tað framgongur av sama skrivi, at tað, sum avrátt er, viðvíkir uppskotinum um nýskipan av fyrisitingini. Út frá teimum frágreiðingum, ið eru givnar, herundir serliga frágreiðingini hjá Finn Norman Christensen, leggur kanningarstjórin til grund, at spurningurin um nýskipanina av fyrisitingini hevur verið umrøddur á landsstýrisfundinum tann 30. apríl 1996, hóast hetta ikki hevur verið eitt sjálvstøðugt punkt á dagsskránni og ikki er ført í gerðabókina. Tó heldur kanningarstjórin, at tað ikki er møguligt at fastleggja nærri, hvat bleiv avrátt á hesum fundinum bygnaðarbroytingunum viðvíkjandi. Hinvegin stendur tað kanningarstjóranum greitt, at eftir hendan fundin fór umsitingin at fyrireika umsókn til fíggjarnevndina við tí endamáli at fáa pening til arbeiðið við bygnaðarbroytingunum. B. Landsstýrisfundurin tann 13. mai 1996. Til landsstýrisfundin mánadagin tann 13. mai 1996 hava fyrrverandi forstjórin, Finn Norman Christensen, og Herluf Sigvaldsson, fulltrúi, við skrivum dagfestum 10. mai 1996 (sí tilfarið síða 7 og 8), og sum eru skrivaði á blátt pappír, givið landsstýrismonnunum fíggjarnevndarskjal frá sama degi (sí tilfarið síða 9) saman við eini starvslýsing. Vísandi til hetta og vísandi til frágreiðingarnar frá øllum táverandi landsstýrismonnum, sum vóru á landsstýrisfundi tann 13. mai 1996, verður lagt til grund, at allir landsstýrismenninir hava fingið fíggjarnevndarskjalið, saman við starvslýsing, allarhelst fríggjadagin tann 10. mai 1996. Av skrivinum frá Herluf Sigvaldsson, fulltrúa, framgongur, at umsitingin mælir "landsstýrinum til at samtykkja at leggja fíggjarnevndarskjali fyri fíggjarnevndina." Tað framgongur av landsstýrisins gerðabók (sí tilfarið síða 17), at einasta punkt á skránni fyri landsstýrisfundin mánadagin tann 13. mai 1996 er "uppskot um nýskipan av fyrisitingini". Sambært fíggjarnevndarskjalinum (sí tilfarið síða 13) verður søkt um kr. 2.928.122,44, og skulu kr. 2.528.122,44 nýtast til lønarútreiðslur og kr. 400.000,- til annan rakstur. Av lønarútreiðslunum skulu kr. 1.097.435,69 nýtast til løgmansstjóra og aðalstjórar og kr. 1.430.686,75 til fulltrúastørv og onnur størv. Sambært gerðabókini fyri 13. mai 1996 (sí tilfarið síða 17), samtykkir landsstýrið á hesum fundi at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá kr. 2.928.000,- í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Sambært gerðabókini er eingin viðmerking og eingin serstøða frá nøkrum landsstýrismanni, og hava allir teir landsstýrismenn, ið hava verið á hesum landsstýrisfundi, seinni góðkent hana. Sambært givnu frágreiðingunum frá landsstýrismonnunum, so minnist eingin nágreiniliga, hvat sagt varð á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996, og kann kanningarstjórin tí ikki staðfesta, hvat er blivið sagt á hesum landsstýrisfundi. Tó staðfestur kanningarstjórin, at fundurin sambært gerðabókini bert vardi í 1/2 tíma, og tá eingin landsstýrismaður hevur ynskt at fingið serstøðu førda í gerðabókina, og allir eftirfylgjandi hava góðkent hana, so bendir hetta á, at menn hava verið samdir á fundinum. Umrødda fíggjarnevndarskjalið verður dagfest av nýggjum tann 15. mai 1996 (sí tilfarið síða 18), umframt at tað nú fyriliggur ein budgettsundurgreining frá Landsverkfrøðinginum, Postverki Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings um, hvussu kr. 1.112.000,- skulu sparast. Henda upphædd fíggjar partvís eykajáttanina, meðan rest kr. 1.816.000,- verður ein nettoútreiðsla í fíggjarárinum 1996. Hetta nýggja fíggjarnevndarskjal, ið verður sent til løgtingsins fíggjarnevnd, verður undirskrivað av Jóannes Eidesgaard sum landsstýrismanni í fíggjarmálum og av Finn Norman Christensen, forstjóra. D. Skrivið frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996. Við skrivi dagfest 21. mai 1996 (sí tilfarið síða 31) til løgtingsins fíggjarnevnd upplýsir Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, at ikki allar orðingarnar í fíggjarnevndarskjalinum eru rættar. Hann upplýsir, at tá tað á fyrstu síðu í fíggjarnevndarskjalinum er skrivað "at landsstýrið hevur samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996", og "at landsstýrið hevur samtykt í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum", so er hetta ikki rætt. Jóannes Eidesgaard upplýsir í skrivinum, at hesar samtyktir hevur landsstýrið ikki gjørt, men bert samtykt "at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá kr. 2.928.000,- í samband við nýskipan av landsfyrisitingini". Sum tað framgongur av frágreiðingunum herundir hansara egnu, so hevur Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, verið einsamallur um skrivið til løgtingsins fíggjarnevnd. Ð. Fíggjarnevndarfundurin tann 24. mai 1996. Í skrivi dagfest 17. mai 1996 (sí tilfarið síða 27) boðar løgtingsskrivstovan fíggjarnevndarlimunum frá, at fíggjarnevndin hevur móttikið umsókn frá landsstýrinum um eykajáttan í samband við nýskipan av landsfyrisitingini, og samstundis verður umsóknin send fíggjarnevndarlimunum til kunningar. Umsóknin um eykajáttan verður viðgjørd á fíggjarnevndarfundi fríggjadagin tann 24. mai 1996. Á hesum fíggjarnevndarfundi verða bæði fíggjarnevndarskjalið (ið er umsóknin) og skrivið frá Jóannes Eidesgaard umrødd. Ivi er um, hvørt fíggjarnevndarlimirnir hava fingið áður umrøddu starvslýsing tilsenda, og um starvslýsingin hevur verið umrødd á hesum fíggjarnevndarfundi. Á fíggjarnevndarfundinum vóru allir fíggjarnevndarlimirnir uttan Finnbogi Ísakson. Til staðar vóru eisini Edmund Joensen, løgmaður, Finn Norman Christensen, forstjóri, Rúni Joensen, løgmansfulltrúi, og Tummas Magnussen, fulltrúi. Tað framgongur av gerðabókini hjá fíggjarnevndini (sí tilfarið síða 33), at løgmaður uppá fyrispurning um, hvørt landsstýrið hevði tikið endaliga støðu til, hvussu bygnaðarbroytingarnar skuldu fremjast, upplýsti, "at landsstýrið bert hevði tikið støðu til, at neyðugt er at fáa eina eykajáttan, so byrjast kundi við at seta fólk." Eisini framgongur av gerðabókini, at løgmaður onga serliga viðmerking hevði til skrivið frá Jóannes Eidesgaard, landsstýrismanni. Út frá teimum frágreiðingum, ið eru givnar, leggur kanningarstjórin til grund, at hendan endurgevingin av gerðabókini, gevur eina rætta mynd av, hvat løgmaður hevur upplýst á fíggjarnevndarfundinum. Sambært gerðabókini hjá fíggjarnevndini, sum eisini er í samsvar við tær frágreiðingar, ið eru givnar, kom ein samd fíggjarnevnd til ta niðurstøðu, at vísandi til § 44, stk. 1 og 2 í stýrisskipanarlógini, so helt nevndin seg ikki hava heimild til at avgreiða málið. Orsakað av hesum boðar fíggjarnevndin við skrivi dagfest 24. mai 1996 (sí tilfarið síða 34) Føroya Landsstýri frá, at fíggjarnevndin ikki heldur seg hava heimild at avgreiða málið. E. Niðurstøða. Sambært fíggjarnevndarskjalinum (sum er umsóknin til fíggjar-nevndina), ið er dagfest tann 10. mai 1996, og tí broytta, ið er dagfest aftaná landsstýrisfundin tann 13. mai 1996, nevniliga tann 15. mai 1996, so framkemur upphæddin stór kr. 2.928.122,44 fyrst og fremst við, at tað frá 1. august 1996 skulu setast 15 størv, herundir 5 aðalstjórar, meðan løgmansstjóri verður at seta frá 1. juli 1996. Til nevndu størv skulu nýtast kr. 2.528.122,44 av tí, sum søkt verður um, meðan rest kr. 400.000,- skal nýtast til annan rakstur (sí tilfarið síða 13 og 22). Tað framgongur av fíggjarnevndarskjalinum, og av tí skjalatilfari annars, sum er komið fram í málinum, at setan av hesum størvum, herundir serliga aðalstjórastørvunum, eru ein avleiðing av uppskotinum hjá Finn Norman Christensen um nýskipan av fyrisitingini, har mynstrið er at býta landsumsitingina upp í stýrir, sum skulu hava ein aðalstjóra hvørt. Peningurin, ið søkt verður um, lønar hesum størvum frá 1. august 1996 til 31. desember 1996, tó løgmansstjóranum frá 1. juli 1996. Lagt verður til grund, at teir landsstýrismenn, ið vóru á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996, hava fingið fíggjarnevndarskjalið í vikuni frammanundan, allarhelst fríggjadagin tann 10. mai 1996, og sostatt hava havt høvi til at gjøgnumlisið hetta áðrenn fundin 13. mai 1996. Endamálið við at útflýggja skjøl til landsstýrismenninar áðrenn fundirnar, má vera, at hesir skulu hava havt møguleika at kunna seg um málini áðrenn fundirnar. Út frá teimum frágreiðingum, ið givnar eru, heldur kanningarstjórin, at fundirnir hava verið soleiðis avgreiddir, at tað er gingið út frá, at fundarluttakararnir hava kunnað seg um innihaldið í skjølunum áðrenn fundirnar. Hetta ger seg eisini galdandi fyri landsstýrisfundin tann 13. mai 1996. Tá eingin landsstýrismaður sæðst hava verið ímóti innihaldinum í fíggjarnevndarskjalinum, og eingin hevur ynskt serstøðu førda í gerðabókina, metir kanningarstjórin, at hetta má takast sum tekin um, at menn hava verið samdir um innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996. Kanningarstjórin heldur, at gerðabók landsstýrisins, ið er sera stuttorðað, ikki greiniliga vísir, hvat samtykt er á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996. Tí er eisini neyðugt at halda seg til innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum dagfest 15. mai 1996 fyri nærri at staðfesta, hvat samtykt er á nevnda landsstýrisfundi. Kanningarstjórin staðfestir, at ein meirluti av táverandi landsstýri er av tí áskoðan, at innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum er samtykt, herundir at landsstýrið ætlaði at byrja nýskipanina tann 1. august 1996, tá ráðharraskipanin skuldi koma í gildi. Vísandi til omanfyri standandi, skilir kanningarstjórin samtyktina á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996 soleiðis, at landsstýrið við at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá góðar kr. 2.928.000,- í samband við nýskipan av landsfyrisitingini, eisini hevur samtykt innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum. Kanningarstjórin heldur ikki, at tað í hesum sambandi hevur týdning, at fíggjarnevndarskjalið ikki er lisið upp á fundinum. Hóast frágreiðingin hjá Jalgrím Hilduberg (sí frágreiðing síða 86) møguliga kann skiljast øðrvísi, heldur kanningarstjórin sostatt, at landsstýrið tann 13. mai 1996 hevur samtykt at byrja nýskipanina av landsumsitingini tann 1. august 1996, og í hesum sambandi at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum. Tað er serliga at viðmerkja, at kanningarstjórin metir, at landsstýrið á landsstýrisfundinum 13. mai 1996 bert hevur samtykt at seta tey ovastu fyrisitingarligu størvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum, soleiðis at aðalstjórarnir skulu verða við til at skipa og føra út í lívið tann nýggja bygnaðin. Hetta úrslit er serliga grundað á, at álitið hjá Finn Norman Christensen við bygnaðarbroytingunum bert er eitt "uppskot um nýskipan", og at landsstýrið við avgerðini á landsstýrisfundi tann 13. mai 1996 sostatt ikki hevur tikið støðu til sjálvt innihaldið í bygnaðarbroytingunum, men bert at byrja bygnaðarbroytingarnar tann 1. august 1996 við at seta ávís størv í hesum sambandi, tó soleiðis at løgmansstjórin verður settur frá 1. juli 1996. Tá kanningarstjórin skilir samtyktina á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996 soleiðis, at landsstýrið eisini hevur samtykt innihaldið í fíggjarnevndarskjalinum, herundir at byrja nýskipanina tann 1. august 1996 og at seta tey umtalaðu størvini, so er niðurstøðan hjá kanningarstjóranum, at tá tað verður upplýst í skrivinum frá Jóannes Eidesgaard til løgtingsins fíggjarnevnd dagfest 21. mai 1996 (sí tilfarið síða 31), at landsstýrið ikki "hevur samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996" og "í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini og onnur einstøk størv í nýggja bygnaðinum", so er hetta skeivt. Sostatt eru upplýsingarnar, ið Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, gevur løgtingsins fíggjarnevnd við skrivi dagfestum 21. mai 1996, ikki rættar. Hinvegin eru tær upplýsingar, sum givnar eru í fíggjarnevndarskjalinum dagfest 15. mai 1996, og sum Jóannes Eidesgaard hevur undirskrivað, og sum burtursæð frá budgettsundurgreiningunum eru í samsvar við fíggjarnevndarskjalið dagfest 10. mai 1996, rættar. Kanningarstjórin er í kanning síni biðin um at fáa greiði á, um landsstýrið ella einkultir landsstýrislimir hava givið løgtingsins fíggjarnevnd skeivar munnligar ella skrivligar upplýsingar, sum eru av stórum týdningi í samband við fíggjarnevndarinnar viðgerð av umsóknini um eykajáttan í samband við nýskipan av fyrisitingini, ella um somu hava tagt við slíkum upplýsingum. Niðurstøða kanningarstjórans er, at hetta ikki er farið fram. Tær skrivligu upplýsingar, ið givnir eru í fíggjarnevndarskjalinum dagfest 15. mai 1996, og tær upplýsingar, ið munnliga eru givnar fíggjarnevndini í samband við hennara viðgerð á fíggjarnevndarfundinum tann 24. mai 1996, eru rættar. Hóast upplýsingarnar, ið eru givnar av Jóannes Eidesgaard, landsstýrismanni, við skrivi dagfest 21. mai 1996, ikki eru rættar, so hava hesar upplýsingar, vísandi til samsvarandi frágreiðing frá øllum teimum fíggjarnevndarlimunum, ið luttóku á fíggjarnevndarfundinum tann 24. mai 1996, als ongan týdning havt fyri viðgerð fíggjarnevndarinnar av umsóknini. Ikki er kanningarstjórin komin fram á, at tagt er við upplýsingum í samband við viðgerð fíggjarnevndarinnar av eykajáttanarumsóknini. NIÐURSTØÐA KANNINGARSTJÓRANS VERÐUR TÍ: Kanningarstjórin staðfestir, at tað frá landsstýrinum ella einkultu landsstýrislimunum, herundir í skrivinum frá Jóannes Eidesgaard dagfest 21. mai 1996 til løgtingsins fíggjarnevnd um eykajáttan í samband við nýskipan av fyrisitingini, ikki eru givnar løgtingsins fíggjarnevnd skeivar skrivligar ella munnligar upplýsingar, ella at tagt er við upplýsingum, sum eru av stórum týdningi fyri viðgerð fíggjarnevndarinnar av eykajáttannarumsóknini. Sostatt er svarið uppá spurningarnar I til III í fyrispurninginum frá løgtingsformanninum dagfest 4. oktober 1996 noktandi. Orsakað av hesum verður kanningarstjórin ikki at viðgera spurning IV í sama skrivi frá løgtingsformanninum. Tórshavn, tann 9. juli 1998 Dánjal Magnussen, kanningarstjóri Skjal 1 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ekstrakt-útskrift Ár 1995, fríggjadagin tann 2. juni kl. 10.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard, Ivan Johannesen, Sámal Petur í Grund, Andreas Petersen, Óli Jacobsen og Eilif Samuelsen. Til viðgerðar: ............................................................................................................... ......................................................... 2) J.nr. 2501-10: Broyting í verandi játtanarskipan. Samtykt at fara undir arbeiðið beinanveginm skipa umistingardeild við 4 nýggjum fulltrúastørvum og flyta upp til 1.222.000 kr. til arbeiðið av rakstrarstaði nr. 11034: Kannan av almenna saktorinum. Málið verður at leggja fyri fíggjarnevndina. ............................................................................................................... .................................................................. 18) J.nr. 332-10: Setan av forstjóra í tinganesi í 1 ár. Samtykt at seta Finn Norman Christensen. ............................................................................................................... ..................................................................................... Fundur lokin kl. 16.00 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Andreas Petersen, Óli Jacobsen, Sámal Petur í Grund Eilif Samuelsen, Ivan Johannesen, Jóannes Eidesgaard Skjal 2 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ekstrakt-útskrift Ár 1996, týsdagin tann 30. apríl kl. 10.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard, Ivan Johannesen, Eilif Samuelsen, Sámal Petur í Grund, Axel H. Nolsøe og Andreas Petersen. Til viðgerðar: ............................................................................................................ ............................................................ 9) J.nr. 2500-18: Uppskot til broyting í uppskoti um eykajáttanir í 1996. Samtykt at senda fíggjarnevndini uppskotið. ............................................................................................. .................................................................................... Fundur lokin kl. 13.00 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Jóannes Eidesgaard, Andreas Petersen, Sámal Petur í Grund, Axel H. Nolsøe, Eilif Samuelsen, Ivan Johannesen Skjal 3 Til landsstýrisfundin tann 13. mai 1996 Uppskot um nýskipan av fyrisitingini Sum avrátt á landsstýrisfundinum tann 30. apríl 1996 verður hjálagt fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til seks stjórastørv og onnur einstøk størv. Somuleiðis verður hjálagt uppskot um lýsingar av størvum viðvíkjandi løgmansstjóranum og teimum fimm aðalstjórunum. Viðmerkjast skal, at uppskotið um lýsingar av størvum verður til skjals á føroyskum mánadagin tann 13. mai 1996. Tórshavn, tann 10. mai 1996 (sign.) Finn Norman Christensen, forstjóri Skjal 4 Landsstýrisfundur J.nr. 2500-19/96 Fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til landsskrivstovuna. Hjálagt uppskot um fíggjarnevndarskjal viðvíkjandi umsókn um eykajáttan til útreiðslur í sambandi við nýskipan av landsfyrisitingini. Budgettsundurgreiningar fyri Landsverkfrøðingsskrivstovuna, Postverk Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings verða hjálagdar seinni. Tilmæli Mælt verður landsstýrinum til at samtykkja at leggja fíggjarnevndarskjalið fyri fíggjarnevndina. Forstjórin, 10. mai 1996 (sign.) Herluf Sigvaldsson, fulltrúi Skjal 5 Fíggjarnevndarskjal Tórshavn, 10.05.1996 J. Nr. 2500-19/96 HS/- a. Inngangur Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um eina eykajáttan uppá tús. kr. 2.928 til útreiðslur í sambandi við nýskipan av landsfyrisitingini frá 1. august 1996 at rokna. Útreiðslurnar verða lutvíst mótroknaðar við sparingum uppá tús. kr. 1.112 á játtanum til ávikavist Landsverkfrøðingsskrivstovuna, Postverk Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings. Sostatt verða nettomeirútreiðslurnar fyri fíggjarárið 1996 uppá tús. kr. 1.816. Sum kunnugt, er uppskotið um nýskipan íkomið, av teirri grund, at landsstýrið fer frá einari skipan við felagsábyrgd til eina skipan við ráðharraábyrgd á Ólavsøkudegi 1996. b. Málsfrágreiðing Sambært § 58, stk. 3 í løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya, fær § 33 í hesi somu lóg gildi á Ólavsøkudegi 1996. Gildiskoman hevur við sær, at ráðharraábyrgd verður sett í verk. Verandi bygnaður hjá landsfyrisitingini samsvarar minni væl ásetingina um ráðharraábyrgd sum orðað í stýrisskipanarlógini. Av hesi grund kann tað gerast torført at fáa hendan partin at virka sambært andanum í stýrisskipanarlógini. Landsstýrið hevur fingið tilevnað eitt uppskot um nýskipan, sum leggur uppfyri hesum spurningum. Við hesum í huga, hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996. Útinningin av nýskipanini av landsfyrisitingini er ein langtíðar tilgongd, sum fer at taka langa tíð, væntandi nógv ár, at fremja. Landsstýrið hevur tess vegna samtykt, at í fyrstu atløgu einans seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum. Sostatt verður størri rásarúm at skipa út í æsir komandi bygnað. Samstundis verða eisini teir nýggju stjórarnir við í skipanini av bygnaðinum. Hóast miðað verður móti, at nýskipanin heldur givnar játtanarkarmar, verður neyðugt við eykajáttanum. Við øðrum orðum, nýskipanaruppskotið vísir á, at neyðugt verður at seta á stovn eina Løgmansskrivstovu og fimm aðalstýri, sum verða nevnd Fíggjarmálastýrið, Veiðimálastýrið, Vinnumálastýrið, Mentamálastýrið og Heilsumálastýrið. Løgmansskrivstovan verður stjórnað av einum løgmansstjóra meðan aðalstýrini verða stjórnaði av hvørt sínum aðalstjóra, ið verða kallaðir ávikavist fíggjarmálastjóri, veiðimálastjóri, vinnumálastjóri, mentamálastjóri og heilsumálastjóri. Umframt omanfyri nevndu størv, verður neyðugt, sambært nýskipanaruppskotinum, at seta ein deildarstjóra og ein fulltrúa á vinnumáladeildina í Vinnumálastýrinum. Harumframt verður neyðugt at seta fimm fulltrúar á samskiftisdeildina í Vinnumálastýrinum. Á Løgmansskrivstovuni verður umframt løgmansstjóran, eisini neyðugt, at seta tveir nýskipanarfulltrúar á nýskipanarstovuna og ein starvsfólkaráðgeva á starvsfólkadeildina. Størvini, sum verða umrødd her, eru av sera stórum týdningi fyri nýskipanarætlanina. Mett verður, at tey samfeld fara at virka sum ein kveikjari í sambandi við nýskipanina av landsfyrisitingini. Niðanfyri er ein stutt lýsing av størvunum. Løgmansstjóri Sambært nýskipanaruppskotinum verður løgmansstjórin forstjóri landsstýrisins og harvið ovasti embætismaður føroyinga. Umframt at hava leiðsluna á Løgmansskrivstovuni fer hann at hava fyrisæti av teimum samskipandi uppgávunum viðvíkjandi mannagongd í sambandi við fyrireikan av landsstýrismálum og viðvíkjandi starvsfólkapolitikki. Eisini verður hann ráðgevi hjá aðalstjórunum umframt fremsti ráðgevi løgmans. Hann fer harafturat at hava høvuðsábyrgdina av at nýskipanin av landsfyrisitingini verður framd. Í hesum sambandi verður hann formaður í stýrisbólkinum, sum verður hægsti fyrisitingarligi myndugleiki nýskipanarinnar. Við tí fyri eyga, at løgmansstjórin skal kunna verða stuðlaður av verandi forstjóra í byrjani av starvstíð síni verður hann settur í starv tann 1. juli 1996. Ætlanin er, at hann skal verða løntur samsvarandi 40. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Aðalstjórar Tey fimm aðalstýrini verða sambært nýskipanaruppskotinum undir leiðslu av hvørt sínum aðalstjóra, sum verða nevndir ávikavist fíggjarmálastjóri, veiðimálastjóri, vinnumálastjóri, mentamálastjóri og heilsumálastjóri. Høvuðsuppgáva teirra verður í høvuðsheitum at hava eftirlitið við rakstri, at menna og at samskipa virksemið í aðalstýrunum. Umframt at verða fremstu ráðgevar landsstýrismanna hava teir høvuðsábyrgdina av, at nýskipanin innan aðalstýrini verður framd. Í hesum sambandi verða teir limir í áðurnevnda stýrisbólki. Aðalstjórarnir verða settir í starv tann 1. august 1996. Ætlanin er, at teir skulu verða løntir samsvarandi 39. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Deildarstjóri á vinnumáladeildini Í Vinnumálastýrinum verður ein deild sett á stovn, sum fær heiti vinnumáladeildin. Neyðugt verður av hesi grund at seta ein deildarstjóra á hesa deild. Hann fer at hava høvuðsábyrgdina av at skipa deildina, soleiðis at hon verður ein vinnumennandi táttur í tí føroyska samfelagnum. Deildarstjórin fer við øðrum orðum, at seta saman eina deild av fyrisitingarliga tilfeingi landsstýrisins, sum hevur við vinnumenning at gera undantikið fiskivinnu og oljuvinnu. Ætlanin er, at hann skal verða løntur samsvarandi 37. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Fulltrúi á vinnumáladeildini Umframt deildarstjóran á vinnumáladeildini verður eisini neyðugt at seta ein fulltrúa í starv á hesi deild. Hann fer saman við øðrum starvsfólkum á deildini, at vera við í menningini av henni, soleiðis at hon verður før fyri at veita tí føroyska vinnulívinum tænastur, sum hava við vinnumenning at gera. Hesum viðvíkjandi, verður hann ein av næstu stuðlum deildarstjórans. Ætlanin er, at hann skal verða løntur sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Fulltrúar á samskiftisdeildini Afturat vinnumáladeildini verður eisini ein samskiftisdeild í Vinnumálastýrinum. Í hesum sambandi verður neyðugt at seta fimm fulltrúar. Teir fara at hava um hendi høvuðsuppgávu deildarinnar, ið verður at samskipa virksemi innan alt samskifti hjá landsstýrinum. Skotið verður upp, at størvini verða fíggjaði á tann hátt, at játtanir verða fluttar frá ávikavist Landsverkfrøðingsskrivstovuni (1 ársverk), Postverki Føroya (1 ársverk), Strandfaraskipi Landsins (1 ársverk) og Telefonverki Føroya Løgtings (2 ársverk). Útreiðslurnar verða tískil fíggjaðar við verandi játtan á fíggjarlógini fyri 1996. Í øllum fimm førunum er talan um játtanir til bæði lønir og samsvarandi játtanir til annan rakstur. Annar rakstur er ásettur til tús. kr. 80 fyri hvørt starvi. Ætlanin er, at teir fimm fulltrúarnir skulu verða løntir sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Nýskipanarfulltrúar Sum áður nevnt, fer ein nýskipanarstova burtur av at taka sær av nýskipanini. Hon verður tess vegna skrivstova hjá stýrisbólkinum - sum verður samansettur av løgmansstjóranum og teimum fimm aðalstjórunum - og fer samstundis at hava ábyrgdina av, at seta í verk og hava eyga við teimum verkætlanum, ið stýrisbólkurin fer at samtykkja. Hesar verkætlanir verða liðir í verksetanini av nýskipanaruppskotinum. Sambært nýskipanaruppskotinum verða tveir nýskipanarfulltrúar settir í starv á nýskipanarstovuni. Ætlanin er, at teir skulu verða løntir sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Starvsfólkaráðgevi Umframt at seta tveir nýskipanarfulltrúar, verður eisini neyðugt at seta ein starvsfólkaráðgeva. Hann fer burtur av at taka sær av tí nýggja starvsfólkapolitikkinum, soleiðis at hann verður framdur í tráð við nýskipanaruppskotið. Mett verður, at ein virkin starvsfólkapolitikkur fer at virka fyri, at landsfyrisitingin fer at gerast munadyggari í framtíðini. Eisini fer hann at bøta munandi um trivnaðin hjá starvsfólkum landsins. Úrslitið verður ein bíligari landsfyrisiting í longdini. Ætlanin er, at starvsfólkaráðgevin skal verða løntur sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Fíggjartørvurin tilsamans hjá landsskrivstovuni fyri fíggjarárið 1996 verður tí hesin: § 2, 11053 Landsskrivstovan (Rakstrarjáttan) Budgettsundurgreining tús. kr. J EYJ J+EYJ Útreiðslujáttan 18.393 2.928 21.321 Útreiðslur Lønir tilsamans Annar rakstur 18.393 15.993 2.400 2.928 2.528 400 21.321 18.521 2.800 Samsvarandi starvsfólkatørvur hjá landsskrivstovuni fyri fíggjarárið 1996 verður hesin: Starvsfólkayvirlit Starvsbólkar J EYJ J+EYJ Tal á fulltíðarstørvum Tænastumenn Sáttmálasett (akademikarar) Sáttmálasett (skrivstovufólk) 54 10 24 20 16 7 9 0 70 17 33 20 Viðmerkjast skal til starvsfólkayvirlitið, at tað ikki neyðturviliga verður nøkur øking av tænastumonnum. Møguleiki eigur sostatt at vera fyri sáttmálasetanum/tænastumannalíknandi setanum. Tann útgreinaði tørvurin fyri eykajáttan í kr. skipaður eftir størvum verður hesin: Útgreinað yvirlit Starvsheiti Lønir Annar rakstur Útreiðslur Starvið sum forstjóri landsstýrisins: Løgmansstjóri 228.860,94 - 228.860,94 Størvini sum aðalstjórar landsstýrisins: Fíggjarmálastjóri Veiðimálastjóri Vinnumálastjóri Mentamálastjóri Heilsumálastjóri 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 - - - - - 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 Størv á vinnumáladeildini: Deildarstjóri Fulltrúi 149.168,20 142.390,95 - - 149.168,20 142.390,95 Størv á samskiftisdeildini: Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi 142.390,95 142.390,95 142.390,95 142.390,95 142.390,95 80.000,00 80.000,00 80.000,00 80.000,00 80.000,00 222.390,95 222.390,95 222.390,95 222.390,95 222.390,95 Størv á nýskipanarstovuni: Nýskipanarfulltrúi Nýskipanarfulltrúi 142.390,95 142.390,95 - - 142.390,95 142.390,95 Starv á starvsfólkadeildini: Starvsfólkaráðgevi 142.390,95 - 142.390,95 Tilsamans 2.528.122,44 400.000,00 2.928.122,44 c. Grundgeving fyri framløgu Orsøkin til, at atgerðin ikki kann bíða til játtan á fíggjarlógini fyri fíggjarárið 1997 er sum omanfyri umrøtt, at ætlanin er at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996. Hetta er, sum áður nevnt, neyðugt fyri at fáa eina landsfyrisiting, ið lýkur tær treytir, ið ásetingarnar í stýriskipanarlógini fyriskipa. d. Tilsøgnir frá øðrum myndugleikum Avvarðandi myndugleikar eru kunnaðir um nýskipanaruppskotið. e. Uppskotið Umsóknin um eykajáttan tekur støði í áður nevndu nýskipan. Sjálv eykajáttanin er ætlað til at fíggja tey nýggju størvini. Sagt verður, at tað er landsskrivstovan, sum søkir fíggjarnevndina um eykajáttan. Her skal tó havast í huga, at nýskipanin av landsfyrisitingini fær sum avleiðing, at landsskrivstovan verður løgd niður. Hetta vil við øðrum orðum siga, at játtanin til landsskrivstovuna verður sum frá líður býtt millum Løgmansskrivstovuna og tey fimm aðalstýrini. Vísandi til omanfyristandandi, verður søkt um at fíggjarnevndin veitir eykajáttan til rakstrarstað § 2, 11053 uppá tús. kr. 2.928 soleiðis at tað á uppskotinum um eykafíggjarlóg fyri 1996 verður ásett fylgjandi: B. Játtanir Útreiðslur Inntøkur § 2, 11053 Landsskrivstovan(Rakstrarjáttan) J EYJ 18.393 2.928 - - § 16, 11901 Landsverkfrøðingsskrivstovan (Rakstrarjáttan) J EYJ 8.150 -222 700 - § 16, 13089 Postverk Føroya (Landsfyritøka) J EYJ 1.608 -222 - - § 16, 13265 Strandfaraskip Landsins (Landsfyritøka) J EYJ 39.904 -222 - - § 16, 13144 Telefonverk Føroya Løgtings (Landsfyritøka) (Nýtt rakstrarstað) EYJ -445 - Direktører til landsstyreadministrationen I forindelse med styrelseslovens omdannelse af Færøernes Landsstyre fra et kollektivt organ til et ministerstyre gennemføres en reorganisering af landsstyreadministrationens opbygning med det formål at udvikle og styrke den samlede centraladministration. Som led i omstruktureringen oprettes 5 nye generaldirektorater og en løgmansskrivstova. De 5 nye generaldirektorater er: Fíggjarmálastýrið (Generaldirektoratet for finanser) Veiðimálastýrið (Generaldirektoratet for fiskeri) Vinnumálastýrið (Generaldirektoratet for erhverv) Mentamálastýrið (Generaldirektoratet for kultur) Heilsumálastýrið (Generaldirektoratet for sociale forhold og sundhed) Til at stå i spidsen for de nye enheder søges 6 direktører, hvoraf de 5 skal have titel af generaldirektør, mens 1 stilling vil få titel af direktør for lagmandens kontor. Stillingen som løgmansstjóri ønskes besat med virkning fra 1. juli 1996. Stillingerne som aðalstjórar ønskes besat med virkning fra 1. august 1996. Landsstyret har vedtaget en overordnet omstruktureringsplan for landsstyreadministrationen. Generaldirektørernes opgaver bliver således, foruden at forestå det forvaltningsområde, generaldirektoratet står for, at implementere den nye struktur, herunder at fungere som styregruppe for reorganiseringen. Generaldirektørerne kommer derfor at udforme, afgrænske og påvirke generaldirektoratets endelige form. For samtlige stillinger gælder: Forståelse for politik og viden om de vilkår, der gælder i en politisk ledet organisation Generaldirektøren er nærmeste rådgiver for henholdsvis lagmanden og landsstyremændene Generaldirektøren har ansvar for den daglige ledelse, udvikling og drift i det pågældende generaldirektorat Generaldirektøren indgår i en styregruppe, som skal afgrænse, udvikle/tilpasse og implementere den nye struktur Løgmandsstjóri - stillingen Løgmandsskrivstovan forestår de opgaver, som i landsstyreaftalen er foreskrevet lagmanden. Løgmansstjórin er lagmandens og generaldirektørernes rådgiver. I løgmandsskrivstovan er der hovedsagligt tale om tværgående opgaver. Løgmansstjórin leder løgmansskrivstovuna, som består af tre afdelinger: Personaleafdeling, Koordinationsafdeling og Lovafdelingen. Derudover er der i løgmansskrivstovuni tilknyttet et strukturkontor, som vil være styregruppens sekretariat. Løgmansstjórin er formand i styregruppen. Hovedopgaver: Personaleforhold, herunder overenskomstforhandlinger, løn, personalepolitik m.v. Udenlandspolitik Undergrund, fiskeri- og sokkelgrænse Internationale forhandlinger og fiskeriforhandlinger Nordisk samarbejde Juridisk vejledning og kontrol m.v. Hjemmestyreloven Koordinering af daglige aktiviteter i løgmansskrivstovan og til generaldirektoraterne Reorganisering og implementering af den nye struktur Fíggjarmálastjóri - stillingen Fíggjarmálastýrið forestår Færøernes finansforvaltning. Fíggjarmálastýrið består af fire afdelinger: Skatteafdeling, Gældsafdeling, Finansafdeling og Regnskabsafdeling. Hovedopgaver: Udarbejdelse af forslag til finanslov Økonomisk analyse i forbindelse med landsstyrets behandling af finansloven Rationalisering Lovforberedende arbejde, bekendtgørelser og reglementer inden for området Produktion af statestik, der belyser samfundets finansielle og økonomiske forhold Tilsyn med kommunerne Kontrolopgaver i forbindelse med landskassens indtægter Veiðimálastjóri - stillingen Veiðimálastýrið forestår landsstyrets fiskeriforvaltning. Veiðimálastýrið består af to afdelinger: Fiskeriafdelingen og Fiskerikontrollen. Hovedopgaver: Fiskeriforhandlinger, sammen med løgmansskrivstovan Lovforberedende arbejde, bekendtgørelser og reglementer inden for området Internationalt samarbejde, organisationer m.v. Fiskeopdræt Hval- og anden fangst Fiskerikontrol Vaktar- og bjargingartænasta Vinnumálastjóri - stillingen Vinnumálastýrið forestår landsstyrets erhvervsforvaltning. Til forskel fra de andre generaldirektorater er generaldirektoratet for erhverv et nyt generaldirektorat. Der er således tale om sammenlægning af forskellige institutioner, og der er tale om nye stillinger. Vinnumálastýrið består af tre afdelinger: Kommunikationsafdelingen (ny afdeling), Oljumáladeildin og Vinnumáladeildin (fusion af eksisterende institutioner samt nye stillinger). Der er således tale om opbygning af et nyt område. Miljøområdet er også tilknyttet Vinnumálastýrið, men har dog en mere uafhængig status. Hovedopgaver: Skabe rammer for erhvervslivet Lovforberedende arbejde, bekendtgørelser og reglementer inden for området Planlægning af infrastruktur, kommunikation og trafik, og udarbejdelse af nye selskabsformer for institutionerne Forestå ressortområdet, råstof i undergrunden Miljø Arbejdsmarkedsforhold Mentamálastjóri - stillingen Mentamálastýrið forestår landsstyrets kultur- og uddannelsesforvaltning. I Mentamálastyret er tre afdelinger, Mentamálaafdelingen, Afdelingen for erhvervsskoler og Skoleafdelingen. Der er tale om en ny opdeling, således at erhvervsskoler bliver samlet i et område. Hovedopgaver: Undervisning Kultur Forskning Lovforberedende arbejde, bekendtgørelser og reglementer inden for området Udarbejdelse af forslag til ny organisationsstruktur for universitetet og andre kulturinstitutioner med tilknytning til universitetet Heilsumálastjóri - stillingen Heilsumálastýrið forestår landsstyrets social- og sundhedsforvaltning. I Heilsumálastýrinum er fire afdelinger, Socialafdeling, Medicinafdelingen, Forvaltningsafdeling og Sundhedsafdelingen. I Heilsumálastyret er der tale om en del udviklingsopgaver og oparbejdelse af nye systemer, både i den primære sundhedssektor, inden for hospitalsvæsenet og inden for det sociale område. Hovedopgaver: Koordination af opgaver i sundhedsområdet og det sociale område Udarbejdelse af samfundsvidenskabelige og økonomiske analyser Lovforberedende arbejde, bekendtgørelser og reglementer inden for området Udarbejdelse af forslag til centralisering af personaleadministration og regnskabsfunktion Tilsynsopgaver af underliggende institutioner Generelle kvalifikationskrav Der forudsættes en akademisk uddannelse af økonomisk/samfundsvidenskabelig eller naturvidenskabelig art, erfaring fra offentlig eller privat virksomhed med hovedvægten på lederskab, organisation og fagligt kendskab til området. Personer, som ikke er akademikere, men har erfaringer inden for lignende forretningsområde, suppleret op med relevant uddannelse, kan også søge stillingen For samtlige stillingers vedkommende stilles der krav om, at ansøgere må besidde gode skriftlige og mundlige formuleringsevner på færøsk, dansk og engelsk. Der lægges vægt på, at ansøgerne besidder moderne lederegenskaber, og at de herunder er resultatorienterede, omstillingsberedte og indstillet på aktivt at videreudvikle egne lederevner. Ved bedømmelsen af ansøgerne vil der blive lagt vægt på følgende egenskaber: Gennemslagskraft Politisk flair Evner at motivere og udvikle chefer og medarbejdere Besiddelse af god menneskekundskab Gode samarbejdsevner Mobilitets- og rokeringsvilje Yderligere oplysninger Til reorganiseringen af landsstyreadministrationen er der udarbejdet en rapport, som kan rekvireres ved henvendelse til landsstyret. Eventuelle yderligere oplysninger omkring nærmere stillingsbeskrivelser kan fås hos Finn Norman Christensen, forstjóri, tlf: 11080. Ansøgning Ansøgning med oplysninger om uddannelse og erhvervserfaringer skal være Færøernes landsstyre, boks 65, 110 Tórshavn, i hænde senest mandag den 10. juni 1996. Skjal 6 Gerðabók hjá Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ekstrakt-útskrift Ár 1996, mánadagin tann 13. mai kl. 10.30 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard, Ivan Johannesen, Eilif Samuelsen, Axel H. Nolsøe og Andreas Petersen. Til viðgerðar: 1) J.nr. 300-2: Uppskot um nýskipan av fyrisitingini. Samtykt at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá 2.928.000 kr. í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. ............................................................................................................ ..................................................................... Fundur lokin kl. 11.00 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Jóannes Eidesgaard, Andreas Petersen, Axel H. Nolsøe, Eilif Samuelsen, Ivan Johannesen Skjal 7 Fíggjarnevndarskjal Tórshavn, 15.05.1996 J. Nr. 2500-19/96 HS/- a. Inngangur Landsskrivstovan søkir við hesum fíggjarnevndina um eina eykajáttan uppá tús. kr. 2.928 til útreiðslur í sambandi við nýskipan av landsfyrisitingini frá 1. august 1996 at rokna. Útreiðslurnar verða lutvíst mótroknaðar við sparingum uppá tús. kr. 1.112 á játtanum til ávikavist Landsverkfrøðingsskrivstovuna, Postverk Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings. Sostatt verða nettomeirútreiðslurnar fyri fíggjarárið 1996 uppá tús. kr. 1.816. Sum kunnugt, er uppskotið um nýskipan íkomið, av teirri grund, at landsstýrið fer frá einari skipan við felagsábyrgd til eina skipan við ráðharraábyrgd á Ólavsøkudegi 1996. b. Málsfrágreiðing Sambært § 58, stk. 3 í løgtingslóg nr. 103 frá 26. juli 1994 um stýrisskipan Føroya, fær § 33 í hesi somu lóg gildi á Ólavsøkudegi 1996. Gildiskoman hevur við sær, at ráðharraábyrgd verður sett í verk. Verandi bygnaður hjá landsfyrisitingini samsvarar minni væl ásetingina um ráðharraábyrgd sum orðað í stýrisskipanarlógini. Av hesi grund kann tað gerast torført at fáa hendan partin at virka sambært andanum í stýrisskipanarlógini. Landsstýrið hevur fingið tilevnað eitt uppskot um nýskipan, sum leggur uppfyri hesum spurningum. Við hesum í huga, hevur landsstýrið samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996. Útinningin av nýskipanini av landsfyrisitingini er ein langtíðar tilgongd, sum fer at taka langa tíð, væntandi nógv ár, at fremja. Landsstýrið hevur tess vegna samtykt, at í fyrstu atløgu einans seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum. Sostatt verður størri rásarúm at skipa út í æsir komandi bygnað. Samstundis verða eisini teir nýggju stjórarnir við í skipanini av bygnaðinum. Hóast miðað verður móti, at nýskipanin heldur givnar játtanarkarmar, verður neyðugt við eykajáttanum. Við øðrum orðum, nýskipanaruppskotið vísir á, at neyðugt verður at seta á stovn eina Løgmansskrivstovu og fimm aðalstýri, sum verða nevnd Fíggjarmálastýrið, Veiðimálastýrið, Vinnumálastýrið, Mentamálastýrið og Heilsumálastýrið. Løgmansskrivstovan verður stjórnað av einum løgmansstjóra meðan aðalstýrini verða stjórnaði av hvørt sínum aðalstjóra, ið verða kallaðir ávikavist fíggjarmálastjóri, veiðimálastjóri, vinnumálastjóri, mentamálastjóri og heilsumálastjóri. Umframt omanfyri nevndu størv, verður neyðugt, sambært nýskipanaruppskotinum, at seta ein deildarstjóra og ein fulltrúa á vinnumáladeildina í Vinnumálastýrinum. Harumframt verður neyðugt at seta fimm fulltrúar á samskiftisdeildina í Vinnumálastýrinum. Á Løgmansskrivstovuni verður umframt løgmansstjóran, eisini neyðugt, at seta tveir nýskipanarfulltrúar á nýskipanarstovuna og ein starvsfólkaráðgeva á starvsfólkadeildina. Størvini, sum verða umrødd her, eru av sera stórum týdningi fyri nýskipanarætlanina. Mett verður, at tey samfeld fara at virka sum ein kveikjari í sambandi við nýskipanina av landsfyrisitingini. Niðanfyri er ein stutt lýsing av størvunum. Løgmansstjóri Sambært nýskipanaruppskotinum verður løgmansstjórin forstjóri landsstýrisins og harvið ovasti embætismaður føroyinga. Umframt at hava leiðsluna á Løgmansskrivstovuni fer hann at hava fyrisæti av teimum samskipandi uppgávunum viðvíkjandi mannagongd í sambandi við fyrireikan av landsstýrismálum og viðvíkjandi starvsfólkapolitikki. Eisini verður hann ráðgevi hjá aðalstjórunum umframt fremsti ráðgevi løgmans. Hann fer harafturat at hava høvuðsábyrgdina av at nýskipanin av landsfyrisitingini verður framd. Í hesum sambandi verður hann formaður í stýrisbólkinum, sum verður hægsti fyrisitingarligi myndugleiki nýskipanarinnar. Við tí fyri eyga, at løgmansstjórin skal kunna verða stuðlaður av verandi forstjóra í byrjani av starvstíð síni verður hann settur í starv tann 1. juli 1996. Ætlanin er, at hann skal verða løntur samsvarandi 40. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Aðalstjórar Tey fimm aðalstýrini verða sambært nýskipanaruppskotinum undir leiðslu av hvørt sínum aðalstjóra, sum verða nevndir ávikavist fíggjarmálastjóri, veiðimálastjóri, vinnumálastjóri, mentamálastjóri og heilsumálastjóri. Høvuðsuppgáva teirra verður í høvuðsheitum at hava eftirlitið við rakstri, at menna og at samskipa virksemið í aðalstýrunum. Umframt at verða fremstu ráðgevar landsstýrismanna hava teir høvuðsábyrgdina av, at nýskipanin innan aðalstýrini verður framd. Í hesum sambandi verða teir limir í áðurnevnda stýrisbólki. Aðalstjórarnir verða settir í starv tann 1. august 1996. Ætlanin er, at teir skulu verða løntir samsvarandi 39. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Deildarstjóri á vinnumáladeildini Í Vinnumálastýrinum verður ein deild sett á stovn, sum fær heiti vinnumáladeildin. Neyðugt verður av hesi grund at seta ein deildarstjóra á hesa deild. Hann fer at hava høvuðsábyrgdina av at skipa deildina, soleiðis at hon verður ein vinnumennandi táttur í tí føroyska samfelagnum. Deildarstjórin fer við øðrum orðum, at seta saman eina deild av fyrisitingarliga tilfeingi landsstýrisins, sum hevur við vinnumenning at gera undantikið fiskivinnu og oljuvinnu. Ætlanin er, at hann skal verða løntur samsvarandi 37. lønarflokki sambært sáttmálanum millum tænastumannafelagið og landsstýrið. Fulltrúi á vinnumáladeildini Umframt deildarstjóran á vinnumáladeildini verður eisini neyðugt at seta ein fulltrúa í starv á hesi deild. Hann fer saman við øðrum starvsfólkum á deildini, at vera við í menningini av henni, soleiðis at hon verður før fyri at veita tí føroyska vinnulívinum tænastur, sum hava við vinnumenning at gera. Hesum viðvíkjandi, verður hann ein av næstu stuðlum deildarstjórans. Ætlanin er, at hann skal verða løntur sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Fulltrúar á samskiftisdeildini Afturat vinnumáladeildini verður eisini ein samskiftisdeild í Vinnumálastýrinum. Í hesum sambandi verður neyðugt at seta fimm fulltrúar. Teir fara at hava um hendi høvuðsuppgávu deildarinnar, ið verður at samskipa virksemi innan alt samskifti hjá landsstýrinum. Skotið verður upp, at størvini verða fíggjaði á tann hátt, at játtanir verða fluttar frá ávikavist Landsverkfrøðingsskrivstovuni (1 ársverk), Postverki Føroya (1 ársverk), Strandfaraskipi Landsins (1 ársverk) og Telefonverki Føroya Løgtings (2 ársverk). Útreiðslurnar verða tískil fíggjaðar við verandi játtan á fíggjarlógini fyri 1996. Í øllum fimm førunum er talan um játtanir til bæði lønir og samsvarandi játtanir til annan rakstur. Annar rakstur er ásettur til tús. kr. 80 fyri hvørt starvi. Ætlanin er, at teir fimm fulltrúarnir skulu verða løntir sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Nýskipanarfulltrúar Sum áður nevnt, fer ein nýskipanarstova burtur av at taka sær av nýskipanini. Hon verður tess vegna skrivstova hjá stýrisbólkinum - sum verður samansettur av løgmansstjóranum og teimum fimm aðalstjórunum - og fer samstundis at hava ábyrgdina av, at seta í verk og hava eyga við teimum verkætlanum, ið stýrisbólkurin fer at samtykkja. Hesar verkætlanir verða liðir í verksetanini av nýskipanaruppskotinum. Sambært nýskipanaruppskotinum verða tveir nýskipanarfulltrúar settir í starv á nýskipanarstovuni. Ætlanin er, at teir skulu verða løntir sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Starvsfólkaráðgevi Umframt at seta tveir nýskipanarfulltrúar, verður eisini neyðugt at seta ein starvsfólkaráðgeva. Hann fer burtur av at taka sær av tí nýggja starvsfólkapolitikkinum, soleiðis at hann verður framdur í tráð við nýskipanaruppskotið. Mett verður, at ein virkin starvsfólkapolitikkur fer at virka fyri, at landsfyrisitingin fer at gerast munadyggari í framtíðini. Eisini fer hann at bøta munandi um trivnaðin hjá starvsfólkum landsins. Úrslitið verður ein bíligari landsfyrisiting í longdini. Ætlanin er, at starvsfólkaráðgevin skal verða løntur sambært sáttmálanum millum búskapar- og løgfrøðingafelagið og landsstýrið. Fíggjartørvurin tilsamans hjá landsskrivstovuni fyri fíggjarárið 1996 verður tí hesin: § 2, 11053 Landsskrivstovan (Rakstrarjáttan) Budgettsundurgreining tús. kr. J EYJ J+EYJ Útreiðslujáttan 18.393 2.928 21.321 Útreiðslur Lønir tilsamans Annar rakstur 18.393 15.993 2.400 2.928 2.528 400 21.321 18.521 2.800 Samsvarandi starvsfólkatørvur hjá landsskrivstovuni fyri fíggjarárið 1996 verður hesin: Starvsfólkayvirlit Starvsbólkar J EYJ J+EYJ Tal á fulltíðarstørvum Tænastumenn Sáttmálasett (akademikarar) Sáttmálasett (skrivstovufólk) 54 10 24 20 16 7 9 0 70 17 33 20 Viðmerkjast skal til starvsfólkayvirlitið, at tað ikki neyðturviliga verður nøkur øking av tænastumonnum. Møguleiki eigur sostatt at vera fyri sáttmálasetanum/tænastumannalíknandi setanum. Tann útgreinaði tørvurin fyri eykajáttan í kr. skipaður eftir størvum verður hesin: Útgreinað yvirlit Starvsheiti Lønir Annar rakstur Útreiðslur Starvið sum forstjóri landsstýrisins: Løgmansstjóri 228.860,94 - 228.860,94 Størvini sum aðalstjórar landsstýrisins: Fíggjarmálastjóri Veiðimálastjóri Vinnumálastjóri Mentamálastjóri Heilsumálastjóri 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 - - - - - 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 173.714,95 Størv á vinnumáladeildini: Deildarstjóri Fulltrúi 149.168,20 142.390,95 - - 149.168,20 142.390,95 Størv á samskiftisdeildini: Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi Fulltrúi 142.390,95 142.390,95 142.390,95 142.390,95 142.390,95 80.000,00 80.000,00 80.000,00 80.000,00 80.000,00 222.390,95 222.390,95 222.390,95 222.390,95 222.390,95 Størv á nýskipanarstovuni: Nýskipanarfulltrúi Nýskipanarfulltrúi 142.390,95 142.390,95 - - 142.390,95 142.390,95 Starv á starvsfólkadeildini: Starvsfólkaráðgevi 142.390,95 - 142.390,95 Tilsamans 2.528.122,44 400.000,00 2.928.122,44 Budgettsundurgreiningarnar hjá Landsverkfrøðingsskrivstovuni, Postverki Føroya, Strandfaraskipi Landsins og Telefonverki Føroya Løgtings í fíggjarárinum 1996 verða sostatt hesar: § 16, 11901 Landsverkfrøðingsskrivstovan (Rakstrarjáttan) Budgettsundurgreining tús. kr. J EYJ J+EYJ Útreiðslujáttan Inntøkujáttan 8.150 700 -222 - 7.928 700 Útreiðslur Lønir tilsamans Annar rakstur Inntøkur 8.150 5.750 2.400 700 -222 -142 -80 - 7.928 5.608 2.320 700 § 16, 13265 Strandfaraskip Landsins (Landsfyritøka) Budgettsundurgreining tús. kr. J EYJ J+EYJ Inntøkur SL Bygdaleiðir Útreiðslur SL Bygdaleiðir Rentur Avskrivingar Rakstrargøgn Debitorar Óvanligar útreiðslur/inntøkur Eyka trygdarkrøv Søla av rakstrargøgnum -90.440 -75.008 -15.432 126.666 102.847 23.913 480 4.700 2.700 500 - - - - - - - -200 -22 - - - - - - - -90.440 -75.008 -15.432 126.666 102.647 23.891 480 4.700 2.700 500 - - - Nettotal 39.904 -222 39.682 § 16, 13144 Telefonverk Føroya Løgtings (Landsfyritøka) (Nýtt rakstrarstað) Vegna tess, at Telefonverk Føroya Løgtings ikki er at finna á fíggjarløgtingslógini fyri fíggjarárið 1996, er eingin budgettsundurgreining hjáløgd. § 16, 13089 Postverk Føroya (Landsfyritøka) Budgettsundurgreining tús. kr. J EYJ J+EYJ Rakstur: Inntøkur: Brøv Pakkar Peningasendingar o.a. Bløð Postur úr og til Føroya Kursvinningur Rentur Annað Postur íalt Filatelisøla Renting av útbúnaði Postur Renting av útbúnaði Filateli 34.500 4.600 4.300 2.900 9.500 - 1.800 250 57.850 27.000 985 286 - - - - - - - - - - - - 34.500 4.600 4.300 2.900 9.500 - 1.800 250 57.850 27.000 985 286 Inntøkur tilsamans 86.121 - 86.121 Útreiðslur: Lønir Postur Lønir Filatelisøla Lønir íalt Aðrar útreiðslur Postur Aðrar útreiðslur Filatelisøla Aðrar útreiðslur íalt 50.000 9.800 59.800 15.631 10.286 25.917 -172 -50 -222 - - 49.828 9.750 59.578 15.631 10.286 25.917 Útreiðslur tilsamans 85.717 -222 85.495 Úrslit: Postur -6.796 172 -6.624 Filatelisøla 7.200 50 7.250 Samlað avskriving av bygningum Avskriving av bygningum Postur Avskriving av bygningum Filateli Óvanligar útreiðslur - 1.169 1.257 - - - - - - 1.169 1.257 - Samlað úrslit -2.021 222 -1.800 Íløgur Útreiðslur Inntøkur 2.425 2.425 - - 2.425 2.425 c. Grundgeving fyri framløgu Orsøkin til, at atgerðin ikki kann bíða til játtan á fíggjarlógini fyri fíggjarárið 1997 er sum omanfyri umrøtt, at ætlanin er at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996. Hetta er, sum áður nevnt, neyðugt fyri at fáa eina landsfyrisiting, ið lýkur tær treytir, ið ásetingarnar í stýriskipanarlógini fyriskipa. d. Tilsøgnir frá øðrum myndugleikum Avvarðandi myndugleikar eru kunnaðir um nýskipanaruppskotið. e. Uppskotið Umsóknin um eykajáttan tekur støði í áður nevndu nýskipan. Sjálv eykajáttanin er ætlað til at fíggja tey nýggju størvini. Sagt verður, at tað er landsskrivstovan, sum søkir fíggjarnevndina um eykajáttan. Her skal tó havast í huga, at nýskipanin av landsfyrisitingini fær sum avleiðing, at landsskrivstovan verður løgd niður. Hetta vil við øðrum orðum siga, at játtanin til landsskrivstovuna verður sum frá líður býtt millum Løgmansskrivstovuna og tey fimm aðalstýrini. Vísandi til omanfyristandandi, verður søkt um at fíggjarnevndin veitir eykajáttan til rakstrarstað § 2, 11053 uppá tús. kr. 2.928 soleiðis at tað á uppskotinum um eykafíggjarlóg fyri 1996 verður ásett fylgjandi: B. Játtanir Útreiðslur Inntøkur § 2, 11053 Landsskrivstovan (Rakstrarjáttan) J EYJ 18.393 2.928 - - § 16, 11901 Landsverkfrøðingsskrivstovan (Rakstrarjáttan) J EYJ 8.150 -222 700 - § 16, 13089 Postverk Føroya (Landsfyritøka) J EYJ 1.608 -222 - - § 16, 13265 Strandfaraskip Landsins (Landsfyritøka) J EYJ 39.904 -222 - - § 16, 13144 Telefonverk Føroya Løgtings (Landsfyritøka) (Nýtt rakstrarstað) EYJ -445 - Skjal 8 LØGTINGSSKRIVSTOVAN R-110 Tórshavn, 17. maj 1996 j. nr. 7.01-960011 (at tilskila í svari) Áarvegur 2, Boks 208. Tlf. (298)-10850. Telefax (298)-10686 Avgreiðslutíð: Kl. 10-15, leygardag stongt. MR Til fíggjarnevndarlimirnar Fíggjarnevndin hevur í dag móttikið umsókn frá landsstýrinum um eykajáttan í samband við nýskipan av landsfyrisitingini, og verður umsóknin hervið send fíggjarnevndarlimunum til kunningar. Fundarboð, um fund til viðgerð av málinum, verða givin í komandi viku. N.v. e.h. Marius Rein Skjal 9 LANDSVERKFRØÐINGURIN J.nr. 11 HJ/rik 8032 Tórshavn, 17. mai 1996 Føroya landsstýri Tinganes 100 Tórshavn Víst verður til skriv landsstýrisins dagf. 14/5-1996, j.nr. 2500-19/96 AM/-. Tað er væl saktans økkum kunnugt, at síðani hóttafall kom á samfelagið, er skorið í stórum innan tey virkisøki, vit eru sett at umsita; landskassin hevur hesi seinastu níggju árini til hesi endamál nýttí mió kr.: 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 449 356 290 285 227 154 117 103 94 Taka vit prís- og lønarvøkstur við hesi árini, og at meirvirðisgjald uppá 25% er lagt omaná allar externar tænastur, eru neyvan meira enn góð 15% eftir av orkuni. Og við fíggjarlógarviðgerðini seinast í huga, kemur tað ikki óvart á okkum, um nakrar mió.kr. verða skarvaðar av afturat í 1997. Søgan prógvar sostatt, at tað ber væl til at spara pening á okkara umistingarøki uttan eina bólgnandi samskiftisdeild í Tinganesi við búskaparligum, løgfrøðiligum og tøkniligum førleika. Alt annað líka, fer ein slík deild sjálvsagt at kosta nakrar mió. kr. at reka um árið, og vit onnur, sum skulu fóðra eina slíka deild, vera eisini noydd at avseta manning og tímar til hetta, og kostar tað sjálvsagt eisini pening. So møguliga at geva fíggjarnevndini ta fatan, at vit kunnu spara pening við at seta nøkur onnur fólk til at hava yvirumsjón við virksemi okkara, má sigast at vera tað reina tvætl, og tí verður einki uppskot latið hiðani til nýggja budgetsundurgreining av rakstrarstaði 11901, sum umbiðið í omanfyri nevnda skrivi. sign. Henning Jacobsen c.c.: Fíggjarnevndin FØROYA LANDSSTÝRI Samskiftisdeildin Tórshavn, 14.05.1996 J.nr. 2500-19/96 AM/- Landsverkfrøðingurin Tinghúsvegur 5 100 Tórshavn Í samband við tær bygnaðarbroytingar, sum verða framdar í næstum innan meginfyrisitingina, verður samskiftisdeildin styrkt munandi við løgfrøðisligum, búskaparligum og tekniskum førleika. Ætlanin er at samskipa ta yvirornaðu ætlanarleggingina innan samskifti á Landsskrivstovuni. Landsstýrið hevur á fundi 13.05.1996 samtykt at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til endamálið, og at útreiðslurnar innan samskiftisøkið partvís verða mótroknaðar við sparingum á játtanunum til, ella útreiðslum hjá stovnum innan samferðslu og samskiftisøki. Í hesum sambandi verður landsverkfrøðingurin biðin um at spara 222.000,- kr. av játtanini til rakstrarstað 11901 Landsverkfrøðingsskrivstovan (Rakstrarjáttan), og at senda landsstýrinum nýggja budgetsundurgreining (við telefaksi) mikudagin 15. mai 1996. L.v. Jákup Thorsteinsson (sign.) Skjal 10 Jóannes Eidesgaard landsstýrismaður Tórshavn 21. mai 1996 Løgtingsins Fíggjarnevnd Áarvegur 2 FR-100 Tórshavn Landsstýrið hevur sent fíggjarnevndini eina umsókn um eykajáttan í samband við nýskipan av landsfyrisitingini, sum er dagfest 15. mai 1996. Fíggjarnevndarskjalið havi eg sum landsstýrismaður í fíggjarmálum undirskrivað, men eg eri tíverri komin eftir aftaná, at brævið er sent, at ikki allar orðingarnar eru rættar. Tað verður á fyrstu síðu sagt, at landsstýrið hevur samtykt at byrja nýskipanina av landsfyrisitingini tann 1. august 1996, og síðan verður sagt, at landsstýrið hevur samtykt í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum. Hesar samtyktir hevur landsstýrið ikki gjørt. Landsstýrið hevur á fundi 13. mai 1996 samtykt at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá 2.928.000 kr. í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Hetta verður hervið gjørt fíggjarnevndarlimunum kunnugt. Vinarliga Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður (sign.) Skjal 11 Gerðabók hjá fíggjarnevndini BF/EB Ekstrakt-útskrift Ár 1996, fríggjadagin 24. mai kl. 13.00 var fundur í fíggjarnevnd løgtingsins. Á fundi vóru: Vilhelm Johannesen, formaður Anfinn Kallsberg Álvur Zachariasen Kristian Magnussen Tordur J. Niclasen og Finnbogi Arge. ..................................................................................................................... .............................................................. 3. J.nr. 7.01.960011: Bygnaðarbroytingar - umsókn um eykajáttan. Formaðurin byrjaði at lesa viðmerkingarnar til § 44, stk. 2, í stýrisskipannarlógini viðvíkjandi eykajáttanum. Skriv frá Jóannes Eidesgaard, landsstyrismanni, dagf. 21. mai 1996, og telefax frá landsverkfrøðinginum, dagf. 17. mai 1996, vórðu utbýtt. Málið umrøtt. Edmund Joensen, løgmaður, Finn Norman Christensen, forstjóri, Rúni Joensen, løgmansfulltrúi, og Thomas Magnussen, fulltrúi, komu á fund. Løgmaður byrjaði við at greiða frá, at neyðugt er at søkja eftir fólki, tí stutt er til ólavsøku, tá ið lógin um ráðharraábyrgd kemur í gildi. nevndin spurdi, hvat var akutt við hesi játtanini í samband við ásetingarnar í § 44, stk. 2, og løgmaður svaraði, at fólk skuldu setast tann 1. august 1996. Hann nevndi í hesum sambandi, at tá fíggjarlógin var fyri í tinginum í november 1995, varð løgtingið kunnað um, at landsstýrið fór at koma við eini eykajáttan hesum viðvíkjandi. Síðani varð spurt, um landsstýrið hevði tikið endaliga støðu til, hvussu bygnaðarbroytingarnar skuldu fremjast, og til hetta svaraði løgmaður, at landsstýrið bert hevði tikið støðu til, at neyðugt er at fáa eina eykajáttan, so byrjast kundi við at seta fólk. Í tí sambandi varð skriv frá Jóannes Eidesgaard, landsstýrismanni, umrøtt, og løgmaður hevði onga serliga viðmerking til tað. Síðani var telefax frá landsverkfrøðinginum nevnt, og í hesum sambandi varð spurt, um tað kundi fara at verða trupult at røkka teimum sparingum, ið vórðu nevndar í fíggjarnevndarskjalinum, um so var, at sama reaktión fór at koma frá hinum stovnunum, ið fáa sína játtan skerda. Til hetta varð svarað, at tað var heilt óhoyrt, at hetta skuldi skapa trupulleikar. Løgmaður ynskti at fáa greiði á, hvør orsøkin var til, at nevndin eventuelt ikki fór at játta upphæddina, sum søkt var um. Til hetta varð svarað, at nevndin ikki kann taka støðu til bygnaðarbroytingar, men bert til upphæddirnar av eykajáttanum. Hetta verður gjørt við útgangspunkti í § 44 í stýrisskipannarlógini. Síðani fóru løgmaður og embætisfólkini av fundi. Ein samd nevnd kom til ta niðurstøðu aftaná at hava viðgjørt málið, at vísandi til § 44, stk. 1 og 2 í stýrisskipannarlógini, heldur nevndin seg ikki hava heimild til at avgreiða málið. Fundur lokin Beinta Festirstein Skjal 12 LØGTINGSSKRIVSTOVAN FR-110 Tórshavn, 24. maj 1996 j. nr. 7.02-096.11 (at tilskila í svari) Áarvegur 2, Boks 208. Tlf. (298)-10850. Telefax (298)-10686 Avgreiðslutíð: Kl. 10-15, leygardag stongt. BF/EB Føroya landsstýri att: Edmund Joensen, løgmann Boks 64 110 Tórshavn Landsstýrið hevur sent fíggjarnevndini umsókn um eykajáttan til útreiðslur í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Fíggjarnevndin hevur viðgjørt málið á fundi 24. mai 1996, og vísandi til § 44, stk. 1 og 2 í stýrisskipannarlógini heldur fíggjarnevndin seg ikki hava heimild at avgreiða málið. Vilhelm Johannesen formaður (sign.) /Beinta Festirstein (sign.) Skjal 13 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ekstrakt-útskrift Ár 1996, týsdagin tann 28. mai kl. 15.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard, Eilif Samuelsen, Axel H. Nolsøe, Sámal Petur í Grund og Andreas Petersen. Ivan Johannesen, landsstýrismaður, var ikki á fundi. Til viðgerðar: 1) Góðkenning av gerðabókum frá landsstýrisfundum 9., 13. og 20. mai 1996. Samtykt at góðkenna gerðabøkurnar. ................................................................................................ ................................................................................. 3) J.nr. 301-16: Uppskot til sparingar á fíggjarlógini fyri 1996. Samtykt við rætting av § 16, Skálafjarðasiglingin, at taka undir við uppskotinum í síni heild og at seta sparingarnar í verk skjótast tilber. Fundur lokin kl. 18.45 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Axel H. Nolsøe, Sámal Petur í Grund og Eilif Samuelsen. Skjal 14 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ekstrakt-útskrift Ár 1996, mikudagin tann 29. mai kl. 08.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard, Eilif Samuelsen, Axel H. Nolsøe, Sámal Petur í Grund og Andreas Petersen. Ivan Johannesen, landsstýrismaður, var ikki á fundi. Til viðgerðar: 1) J.nr. 300-2: Uppskot um nýskipan/lýsing eftir løgmansstjóra. Samtykt at góðkenna uppskot til lýsing eftir løgmansstjóra, við rættingum. Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard høvdu hesa serstøðu: "Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard taka í prinsippinum under við, at ein løgmansstjóri verður settur, tí bæði normering og játtan finst, men javnaðarflokkurin kann ikki samstundis binda seg til at taka undir við nýskipanarætlanini hjá Finn Norman Christensen við aðalstýrum, har ikki greið støða er tikin til, hvat hesi fevna um. Flokkurin tók undir við umsóknini til fíggjarnevndina/løgtingið um eykajáttan, tí flokkurin eisini sær tað neyðuga í, at málið fær breiða politiska viðgerð og vinnur breiða politiska undirtøku. Flokkurin kann ikki góðtaka, at løgmaður og ein landsstýrismeirluti vilja seta nýskipanina hjá FNC í verk, uttan at geva fíggjarnevndini/løgtinginum møguleika at viðgera málið við serligum atliti til framtíðarbygnaðin, játtan, normering o.a. Tá nýskipanin m.a. eisini inniber, at Landsbanki Føroya skal takast av, og tá fíggjarnevndin vil hava málið fyri løgtingið, vil javnaðarflokkurin saman við øðrum taka neyðug stig til at fáa málið fram á tingborð." Fundur lokin kl. 09.00. Hesir hava skriva undir: Edmund Joensen, Axel H. Nolsøe, Sámal Petur í Grund og Eilif Samuelsen. Skjal 15 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ár 1996, fríggjadagin tann 31. mai kl. 16.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Eilif Samuelsen, Axel H. Nolsøe og Sámal Petur í Grund. Landsstýrismenninir Jóannes Eidesgaard og Andreas Petersen møttu, hóast staddir í Tinganesi, ikki á fundi. Ivan Johannesen, landsstýrismaður, var burturstaddur uttanlands. Til viðgerðar: 1) J.nr. 333-72: Leingjan av sáttmálanum við Finn Norman Christensen. Samtykt at leingja sáttmálan til 31. juli 1996. Fundur lokin kl. 17.00 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Axel H. Nolsøe, Sámal Petur í Grund og Eilif Samuelsen Skjal 16 Hans Trygvi Henriksen, advokatur Tórshavn, hin 06-06-1996 Málsnr.: 960004 Føroya landsstýri Tinganes 100 Tórshavn Viðv. málsviðgerð í sambandi við umsókn landsstýrisins, dagfest 15. mai 1996, til løgtingsins fíggjarnevnd um eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini Føroya Landsstýri hevur heitt á undirritaða um løgfrøðiliga at lýsa ta málsviðgerð/mannagongd, nýtt er í sambandi við málið um nýskipan av landsfyrisitingini við serligum atliti til landsstýrisfundin tann 13. mai 1996, eftirfylgjandi umsókn landsstýrisins um eykajáttan til løgtingsins fíggjarnevnd, dagfest 15. mai 1996, og "rættingarskriv" landsstýrismansins í fíggjarmálum/varaløgmanni, dagfest 21. mai 1996. Til tess at svara hesum spurningum er frægast at skifta spurningin í trinni lið: 1) Hvat avgjørdi landsstýrið viðvíkjandi nýskipan landsfyrisitingarinnar tann 13. mai 1996. 2) Var umsókn landsstýrisins um eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini - tað sonevnda fíggjarnevndarskjalið dagfest 15. mai 1996 - í samsvar við avgerð landsstýrisins tann 13. mai 1996. 3) Var "rættingarskriv" landsstýrismansins í fíggjarmálum/varaløgmanni í samsvar við landsstýrissamtyktina frá 13. mai 1996. Ad sp. 1: Sambært gerðarbók landsstýrisins fyri 13. mai 1996 varð fundur settur kl. 10.30, har allir landsstýrismenn uttan Sámal Petur í Grund vóru møttir. Til viðgerðar var: 1) J.nr. 300-2: Uppskot um nýskipan av fyrisitingini. Samtykt at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 upp á 2.928.000 kr. í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Fundur lokin kl. 11.00. Skal skrivaða avgerðín takast sum skrivað, so er talan um at søkja fíggjarnevndina um a) at hækka verandi játtan á rakstrarstaðið 11053 í løgtingsins fíggjarlóg við 2.928.000 kr. b) at henda eykajáttan skal nýtast til nýskipan av landsfyrisitingini. Er lesarin ókunnugur við málið um nýskipan av landsfyrisitingini, so er ikki nógv at heinta úr upplýsingunum í gerðarbók landsstýrisins henda 13. mai 1996. Kortini sigur gerðarbókin ikki so lítið, tá ið hugsað verður um tær upplýsingar, sum almenningurin hevur fingið gjøgnum fjølmiðlarnar um tær sonevndu "bygnaðarbroytingarnar" í almennu fyrisitingini, og sum landsstýrið fyri umleið einum ári síðan setti í gongd at gera uppskot um, og sum fyri landsstýrisfundin tann 13. mai 1996 er almannakunngjørt. Dentur eigur tó ikki at verða lagdur á almannavitan, men á tann kunnleika og fortreytir, sum avgerð landsstýrisins bygdi á fyri og undir sjálvum fundinum tann 13. mai 1996. Vanlig mannagongd er, at landsfyrisitingin (t.e. dagligu embætisfólkini kring landsstýrismenninar) ger eitt álit ella uppskot, sum verður lagt fyri landsstýrismenninar fyri fundin. Hetta verður gjørt á serligum pappíri í bláum liti, einans ætlað landsstýrismonnunum til nýtslu fyri og undir fundinum og eftirfylgjandi til embætisfólkini. Tað er vanligur siður at føra gerðarbók landsstýrisins við stuttum orðingum, tí landsfyrisitingin kortini hevur "bláu skjølini" at halda seg til, tá ið avgerðir landsstýrisins seinni skulu setast í verk. Tann 10. mai 1996 fingu allir landsstýrismenn "bláa álitið", og hvørs forsíða er soljóðandi: Til landsstýrisfundin tann 13. mai 1996 Uppskot til nýskipan av fyrisitingini Sum avrátt á landsstýrisfundinum tann 30. apríl 1996 verður hjálagt fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til seks stjórastørv og onnur einstøk størv. Somuleiðis verður hjálagt uppskot um lýsingar av størvum viðvíkjandi løgmansstjóranum og teimum fimm aðalstjórunum. Viðmerkjast skal, at uppskotið um lýsingar av størvum verður til skjals á føroyskum mánadagin tann 13. mai 1996. Tórshavn, tann 10. mai 1996 (sign.) Finn Norman Christensen, forstjóri Síða 2 (uttan paginering) og undirskrivað av Herluf Sigvaldsson, fulltrúa, og dagsett 10. mai 1996, er soljóðandi: Fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til landsskrivstovuna. Hjálagt er uppskot um fíggjarnevndarskjal viðvíkjandi umsókn um eykajáttan til útreiðslur í sambandi við nýskipan av landsfyrisitingini. Budgettsundurgreingingar fyri Landsverkfrøðingsskrivstovuna, Postverk Føroya, Strandfaraskip Landsins og Telefonverk Føroya verða hjálagdar seinni. Tilmæli Mælt verður landsstýrinum ti lat samtykkja at leggja fíggjarnevndarskjalið fyri fíggjarnevndina. Tað er sera týdningarmikið at leggja sær í geyma hetta seinasta um "Tilmæli", tí tað er hetta, sum eitt samt landsstýrið tekur avgerð um, nevniliga at leggja fíggjarnevndarskjalið fyri fíggjarnevndina. Nú ber til at svara spurninginum um, hvat tað var, landdsstýrið tók avgerð um á fundi tann 13. mai 1996, tí fíggjarnevndarskjalið fyrst og fremst svarar hesum spurningi. Kortini skal viðmerkjast, at aðrar keldur sjálvandi finnast, men umrødda skjal er meginkeldan til avgerð landsstýrisins tann 13. mai 1996. Í stuttum kann staðfestast, at umrødda fíggjarnevndarskjal inniheldur upplýsingar um, at landsstýrið ynskir eina ávísa eykajáttan (netto 1.816.000 kr.) við tí endamáli at fáa pening tøkan til at seta í starv ein løgmansstjóra 1. juli 1996, fimm aðalstjórar 1. august 1996 umframt nøkur deildar- og fulltrúastørv í 1996 (á donskum) og á føroyskum tann 13 mai 1996). Hetta er samstudis tað veruliga innihaldið í avgerð landsstýrisins tann 13. mai 1996. Ad sp. 2: Umsókn, ið send var fíggjarnevndini, dagfest 15 mai 1996, um eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini, er í sínum orðaljóði fult í samsvar við upprunaliga fíggjarnevndarskjalið uttan síðurnar 6 og 7, sum eru komnar afturat tí, sum er dagfest 10. mai 1996 og latið landsstýrismonnunum til fundin tann 13. mai 1996.Viðmerkjast skal, at síðurnar 6 og 7 snúgva seg um "Budgettsundurgreiningar hjá Landsverkfrøðingsskrivstovuni, Postverki Føroya, Strandfaraskipum Landsins og Telefonverk Føroya Løgtings í fíggjarárinum 1996 ...........". Henda sundurgreining skal nýtast til at vísa, hvaðani spardur peningur kann útvegast at fíggja nettomeirtørvin upp á 1.816.000 kr. Tað sæst eisini á síðu 2 (ikki paginerað) í "bláa álitinum", at nevndu sundurgreinningar skulu koma seinni. Landsfyrisitingin hevur upplýst, at henda sundurgreining ongantíð varð løgd fyri landsstýrismenninar og var heldur ikki millum tilfarið, sum var á landsstýrisborði tann 13. mai 1996. Tann innihaldsligi munurin millum "avgerðina" hjá landsstýrinum og "umsóknina um eykajáttan" er eingin, tí "budgettsundurgreiningin" nemur ikki við høvuðsinnihaldið í avgerðini frá 13. mai 1996. Vert er at geva sær far um, at gerðarbók landsstýrisins tann 13. mai 1996 ikki upplýsir, at nakar landsstýrismaður hevur treytað sína góðkenning av umrøddu budgettsundurgreining, eins og ongar upplýsingar eru um, hvørt nakar landsstýrismaður hevur eftirlýst umrøddu budgettsundurgreining. Eisini er vert at hava við, at gerðarbókin umrøður eina sokallaða brutto-umsókn uttan at treytað hana av eini netto-játtan. Endaliga svarið upp á sp. 2 er, at fult samsvar er millum umsókn landsstýrisins um eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini og avgerð landsstýrisins tann 13. mai 1996. Ad sp. 3: Tá ið tað í hesum spurningi verður sipað til "rættingarskriv" landsstýrismansins í fíggjarmálum/varaløgmaður, so er talan um eitt skriv, dagfest 21. mai 1996, har Jóannes Eidesgaard kunnar løgtingsins fíggjarnevnd um, at (sitat úr skrivinum) Fíggjarnevndarskalið (...............) ikki allar orðingar rættar. Tað verður á fyrstu síðu sagt, at landsstýrið hevur samtykt at byrja nýskipan av landsfyrisitingini tann 1. aug. 1996, og síðan verður sagt, at landsstýrið hevur samtykt í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur einstøk størv í tí nýggja bygnaðinum. Hesar samtyktir hevur landsstýrið ikki gjørt. Landsstýrið hevur á fundi 13. mai 1996 samtykt at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá 2.928.000 kr. í samband við nýyskipan av landsfyrisitingini. Eftir øllum at døma leggur landsstýrismaðurin einans dent á beinleiðis orðingina í gerðarbók landsstýrisins tann 13. mai 1996 og ikki fylgiskjølini til fundin og annars tað, sum farið er fram um bygnaðarspurningin í skjótt eitt ár. Soleiðis sum arbeiðslagið hjá landsstýrinum/landsfyrisitingini hevur verið og mær vitandi er, so verður gerðarbók landsstýrisins ikki førd sum "mødereferat" við gjølligum endurgevingum um, hvat hvør landsstýrismaður bar fram á fundi, og heldur ikki verða avgerðir skrivaðar, í smálutum. Gerðarbók landsstýrisins verður førd sum "beslutningsprotokol", har avgerðin í stuttum verður innskrivað - t.d. at tikið verður undir við tilmælinum um (og so eyðmerking av málinum). Givið er, at Føroya Landsstýri, landsstýrismenn, landsumsitingin o.s.fr. høvdu illa kunnað sett í verk avgerðir landsstýrisins, um ikki øll fylgiskjøl til landsstýrisfundirnar høvdu týdning, tá ið avgerðirnar skulu setast í verk. Tað stríðir móti galdandi siðvenju einans at leggja dent á sjálva orðingina í gerarbók landsstýrisins. Vit kunnu siga, at avgerðin hjá landsstýrinum er formliga góðkenningin, meðan vegleiðingin um útinningina liggur í fylgiskjølunum. Hetta er náttúrligt, tí embætisfólkini vita, at fylgiskjølini hava ligið til grund fyri avgerðini hjá tí samlaða landsstýrinum. Viðmerkjast skal, at gerðarbók landsstýrisins frá 13. mai 1996 er góðkend á landsstýrisfundi tann 28. mai 1996 uttan viðmerkingar. Samanum tikið kann sigast, at tað í fyriliggjandi upplýsingum og tilfari ikki kann gerast onnur niðurstøða enn, at solkallaða "rættingarskrivið", dagfest 21. mai 1996, hjá landsstýrismanninum í fíggjarmálum og virkandi løgmanni um tað mundið ikki var í samsvari við avgerðina hjá landsstýrinum tann 13. mai 1996, tí landsstýrið hevði júst avgjørt tað, sum í rættingarskrivinum verður "rættað". Hans Trygvi Henriksen, adv. (sign.) Skjal 17 Gerðabók hjá landsstýrinum JH/nb Ár 1996, fríggjadagin tann 6. juni kl. 09.00 var fundur í landsstýrinum. Á fundi vóru løgmaður og landsstýrismenninir Ivan Johannesen, Eilif Samuelsen, Sámal Petur í Grund og Axel H. Nolsøe. Til viðgerðar: 1) J.nr. 300-2: Uppskot til tíðindaskriv um málsviðgerðina í sambandi við umsókn landsstýrisins til løgtingsins fíggjarnevnd um eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini. Til nýtslu í málinum hevur landsstýrið biðið Hans Trygva Henriksen, advokat, gera eina frágreiðing um málsviðgerðina í málinum. Samtykt at góðkenna uppskotið til tíðindaskriv við skjølum. Fundur lokin kl. 10.30 Hesir hava undirskrivað: Edmund Joensen, Axel H. Nolsøe, Eilif Samuelsen og Ivan Johannesen Skjal 18 FØROYA LANDSSTÝRI Tíðindaskriv Sambært skrivi hin 3. juni 1996 tók Jóannes Eidesgaard, fyrrverandi landsstýrismaður, seg úr landsstýrissamgonguni. Beint undan hesum hevði Jóannes Eidesgaard tikið stig í sambandi við umsóknina til fíggjarnevndina um eykajáttan, sum neyðugt er hjá Føroya Landsstýri at gera viðmerkingar til. Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður, sendi tann 21. mai 1996 í egnum navni bræv til fíggjarnevndina sum ískoyti til bræv landsstýrisins um eykajáttan tann 15. mai 1996. Umsóknin var um eina eykajáttan til nýskipan av landsfyrisitingini. Jóannes Eidesgaard vísir í brævi sínum til fíggjarnevndina á, at ávísir partar av samtykt landsstýrisins í hesum máli ikki eru galdandi. Sambært Jóannes Eidesgaard hevur hann einans verið við til at samtykt tølini í samtyktini og ikki tekstin, sum liggur til grundar fyri umsóknini. Brævið er sent, uttan at hann hevur kunnað landsstýrið. Løgmaður verður ikki gjørdur varugur við brævið fyrr enn á fíggjarnevndarfundi tann 24. mai 1996. Umsóknin um eykajáttan er ein heild samansett av teksti og tølum. Tað vil siga, at teksturin sigur, hvat eykajáttanin skal nýtast til. Hetta er neyðug mannagongd, fyri at fíggjarnevndin skal kunna vita, hvat hon játtar pening til. Umsóknin verður á fíggjartøknimáli nevnd "fíggjarnevndarskjal". Føroya Landsstýri viðgjørdi og samtykti fíggjarnevndarskjalið tann 13. mai 1996. Landsstýrið hevur við hesi samtykt bundið seg til tað, ið stendur í fíggjarnevndarskjalinum. Landsstýrið kann einans við einari nýggjari samtykt broyta samtykt sína tann 13. mai 1996. Í tíðindasendingini hjá Útvarpi Føroya tann 3. juni kl. 18.30 og í tíðindablaðnum Sosialinum tann 5. mai sigur Jóannes Eidesgaard, at teksturin í umsóknini, ið fíggjarnevndin hevur fingið, er broyttur ("orðingar eru sníktar inn") í mun til tekstin, sum varð viðgjørdur á landsstýrisfundinum tann 13. mai 1996. Teksturin í umsóknini, sum varð viðgjørd á landsstýrisfundinum tann 13. mai og teksturin í umsóknini, sum fíggjarnevndin hevur fingið, eru teir somu. Í tilmælinum til landsstýrisfundin tann 13. mai varð boðað frá budgettsundurgreiningum. Tær eru lagdar fyri fíggjarnevndina. Við at samanbera uppskotið til fíggjarnevndarskjal, dagfest tann 10. mai, viðgjørt og samtykt á landsstýrisfundi tann 13. mai, og fíggjarnevndarskjalið, dagfest tann 15. mai, ið varð sent Løgtingsins Fíggjarnevnd, sæst, at teksturin í teimum er ein og hin sami. Føroya Landsstýri staðfestir við hesum, at Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður og virkandi løgmaður um tað mundi, við brævi sínum, dagfest tann 21. mai 1996, hevur givið Fíggjarnevnd Løgtingsins skeivar upplýsingar. Landsstýrið staðfestir samstundis, at einki hald er í teimum álvarsomu skuldsetingum, sum Jóannes Eidesgaard, fyrrv. landsstýrismaður, hevur ført fram móti embætismanni í landsfyrisitingini. Til nýtslu í málinum hevur landsstýrið biðið Hans Trúgva Henriksen, advokat, gera eina frágreiðing um málsviðgerðina í málinum. Frágreiðingin og øll skjøl í málinum kunnu fáast við at venda sær til Landsskrivstovuna. FØROYA LANDSSTÝRI, 6. juni 1996 Skjal 19 ADVOKATARNIR Kári D. Petersen Sjúrður Rasmussen Tórshavn, 7. juni 1996 Jóannes Eidesgaard fyrrv. landsstýrismaður. Í tíðindaskrivi frá landsstýrinum, dagfest 6. juni 1996, verður Jóannes Eidesgaard skuldsettur fyri at hava givið fíggjarnevnd løgtingsins skeivar upplýsingar í einum brævi frá 21. mai 1996. Í hesum brævi verður víst til umsókn frá 15. mai 1996 til fíggjarnevndina um eina eykajáttan í sambandi við nýskipan av landsfyrisitingini og verður víst á, at ikki allar orðingar í nevndu umsókn eru rættar. Orðingarnar, sum Jóannes Eidesgaard sipar til, eru: At landsstýrið hevur samtykt at byrja nýskipanirnar tann 1. august 1996, og at landsstýrið hevur samtykt í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur størv í fyrisitingarliga bygnaðinum. Í skrivinum frá 21. mai 1996 ger Jóannes Eidesgaard vart við, at tað, sum er samtykt á landsstýrisfundi 13. mai 1996, er: at søkja fíggjarnevndina um eina eykajáttan til rakstrarstað 11053 uppá 1.928.000 kr. í samband við nýskipan av landsfyrisitingini. Spurningurin er nú: Er hetta skriv frá 21. mai 1996 ein villeiðing av fíggjarnevndini, ella er skrivið frá 15. mai ein villeiðing? Eftir tí upplýsta var soljóðandi uppskot til landsstýrisfundin 13. mai 1996: "Sum avrátt á landsstýrisfundi tann 30. apríl 1996 verður hjálagt fíggjarnevndarskjal um eykajáttan til 6 stjórastørv og onnur einstøk størv. Somuleiðis verður hjálagt uppskot um lýsingar av størvum viðvíkjandi løgmansstjóranum og teimum fimm aðalstjórunum". Í hesum sambandi skal viðmerkjast, at einki stendur í gerðabók landsstýrisins frá 30. apríl um hesar eykajáttanir. Sum tað framgongur av omanfyrinevnda, bleiv einki av hesum samtykt, einans at søkja um eina eykajáttan til nevnda rakstrarstað og av nevndu upphædd. At hetta er so framgongur eisini av gerðabók landsstýrisins frá 28. mai 1996, har tilskilað er, at m.a. gerðabókin frá 15. mai verður góðkend. Tað er í hesum sambandi vert at viðmerkja, at tá hevði Jóannes Eiddesgaard skrivað til fíggjarnevndina og gjørt vart við skeivleikan í tí sonevnda fíggjarnevndarskjali, og at fíggjarnevndarfundur hevði verið 24. mai, har løgmaður fekk kunnleika til skrivið frá 21. mai. Á landsstýrisfundinum tann 28. mai varð eisini viðgjørt uppskot til lýsing eftir løgmansstjóra. Hesa lýsing kundu Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard ikki góðkenna, tí hon segði frá um bygnaðarbroytingar, sum teir ikki høvdu góðkent. Hetta má takast sum prógv fyri, at teir heldur ikki høvdu góðkent tær broytingar, sum eru ummældar í fyrrnevnda fíggjarnevndarskjali. Á landsstýrisfundi tann 29. høvdu Andreas Petersen og Jóannes Eidesgaard uppskot um, hvussu lýsingin eftir løgmansstjóra skuldi orðast, og er hetta eitt týðuligt prógv um teirra støðu til málið. Niðurstøðan verður tí henda: Sambært galdandi stýrisskipanarlóg (galdandi til ólavsøku) tekur landsstýrið avgerð á landsstýrisfundi við vanligum meirluta. Standa atkvøður á jøvnum, er løgmansins atkvøða avgerandi. So leingi tað ikki er ført til gerðabók landsstýrisins, at symtykt er at broyta bygnaðin av landsfyrisitingini, so hevur landsstýrið ikki samtykt hetta. Tá tað í sonevnda fíggjarnevndarskjali er tilskilað: "at landsstýrið hevur samtykt at byrja nýskipanina tann 1. august og ................ at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini ...........", so er hetta ikki í samsvar við veruleikan. Skal talan vera um villeiðing av fíggjarnevndini, so fer at henda fram við, at Jóannes Eidesgaard sendir "fíggjarnevndarskjalið" til fíggjarnevndina við upplýsingum um at landsstýrið hevur samtykt í fyrstu atløgu at seta tey ovastu fyrisitingarligu stjórastørvini umframt onnur størv í fyrisitingarliga bygnaðinum. Tá hann gerst varur við skeivleikan, er tað hansara skylda at geva nevndini eina rættleiðing, og tað ger hann við skrivinum frá 21. mai 1996. Tórshavn, 7. juni 1996 Kári D. Petersen Skjal 20 Gerðabók hjá fíggjarnevndini BF/BJ Ekstrakt-útskrift Ár 1996, fríggjadagin 13. juni kl. 10.00 var fundur í fíggjarnevnd løgtingsins. Á fundi vóru: Vilhelm Johannesen, formaður Anfinn Kallsberg Helena Dam á Neystabø Kristian Magnussen Finnbogi Ísakson Tordur J. Niclasen og Finnbogi Arge. Til viðgerðar: Pkt. 1. Gerðabók frá 24. mai 1996. Formaðurin las gerðabókina upp. Kristian Magnussen góðtók ikki orðingarnar í pkt. 3, stk. 3. Tordur J. Niclasen hevði hesar viðmerkingar til gerðabókina 24. mai 1996. "Vísandi til skriv frá Jóannes Eidesgaard, landsstýrismanni, dagfest 21. mai 1996, varð gjørt vart við tað ørkymlandi í at fáa mótstríðandi upplýsingar frá landsstýrinum og spurt, um 1. august 1996 nú var tann ásetti dagurin, tá nýskipan av landsfyrisitingini skuldi byrja - ella ikki. Til hetta svaraði løgmaður, at einki bleiv byrjað, fyrrenn peningur var tøkur til endamálið, og legði aftrat, at skrivið frá Jóannes Eidesgaard í so máta hevði ongan týdning,." Atkvøtt var um gerðabókina, har Vilhelm Johannesen, Anfinn Kallsberg og Finnbogi Arge tóku undir við gerðabókini. Kristian Magnussen og Tordur J. Niclasen tóku ikki undir við gerðabókini. Helena Dam á Neystabø og Finnbogi Ísakson atkvøddu ikki, av tí at tey ikki vóru á fundinum tann 24. mai 1996. Kristian Magnussen tekur undir við viðmerkingunum hjá Tordi J. Niclasen. Nevndin samdist um, at viðmerkingarnar hjá Tordi J. Niclasen skuldu førast í gerðabókina fyri fundin tann 13. juni 1996. ........................................................................................................................... ........................................................ Fundur lokin kl. 11.40 Beinta Festirstein Skjal 21 Gerðabók hjá landsstýrismálanevndini BF/ÁS Ár 1996, fríggjadagin 14. juni kl. 10.00 var fundur í landsstýrismálanevnd løgtingsins. Á fundi vóru: Jørgen Niclasen, formaður Jákup Olsen Heini O. Heinesen 1. Frágreiðing frá skrivstovustjóra í landsstýrinum Jalgrim Hilduberg viðv. vanligari mannagongd við gerðabók landsstýrisins. Regluligir landsstýrisfundir eru hvønn týsdag kl. 10.00. Í tí sambandi verður skrá gjørd fyri fundin, og verður henda í seinasta lagi gjørd fríggjadagin vikuna áðrenn yvir tey mál, ið eru løgd til landsstýrisfundin gjøgnum vikuna. Á skránni verður hvør deild sett upp fyri seg. Fyrsta punkt á skránni er altíð gerðabókin frá seinasta fundi, og síðani koma málini hjá teim ymsu deildunum, umleið 10 - 20 mál. Saman við hvørjum máli skal fylgja ein frágreiðing frá fyrisitingini, sum endar við einum tilmæli. Alt hetta tilfarið skal verða býtt út til landsstýrismenninar allar helst fríggjadagin og onkuntíð mánadag, men tá kann man koma út fyri, at onkur landsstýrismaður sigur, at tað kemur ov seint til teirra, at teir hava stundir at seta seg inn í málið til týsdagin. Frágreiðing og tilmæli skal altíð fylgja við málinum, og hetta verður skrivað á blátt pappír, tí so er gjørligt at síggja, at hetta er til landsstýrisfund, og hetta skjalið er bert roknað til innanhýsis nýtslu. Fundurin er so týsdag, og har verður hvørt málið tikið fyri seg, har ið viðkomandi landsstýrismaður, ið eigur málið, leggur málið fram og greiðir frá tí, og har er møguligt, at deildarleiðarin er við á fundi, um málið krevur nærri frágreiðing. Viðkomandi landsstýrismaður sigur so sína støðu í málinum. Málið kann blíva samtykt, men tað kann í onkrum føri vera onkur, ið heldur, at málið er ov illa upplýst, ella málið er soleiðis háttað, at onkur landsstýrismaður má spyrja baklandið, og onkur heldur, at tað átti at verðið samgongufundur, og í tílíkum førum verður málið útsett. Um so er, at ein landsstýrismður ynskir at fáa málið útsett, tí hann ikki hevur havt tíð at seta seg inn í málið, so verður hetta vanliga játtað. Tá ið fundurin er av, verður gerðabókin skrivað, og skrivað verður, hvat ið er samtykt. Fastir fundir vara vanliga einar 2 - 3 tímar. Síðani verður gerðabókin skrivað so skjótt sum gjørligt aftan á fundin. Gerðabókin verður síðani útbýtt til landsstýrismenninar dagin eftir. Tey mál, ið hava verið á landsstýrisfundi, verða stemplað við dagfesting, so tað sæst, at málið hevur verið á landsstýrisfundi. Hetta er so manngongdin við teimum regluligu fundunum. Onkuntíð vísir tað seg, at tað eru so nógv mál á skránni, at ikki er gjørligt at avgreiða øll málini, og tá er neyðugt við einum eykafundi. Helst er tað, tá ið mál skulu í løgtingið, tá ið løgtingið er saman. Onkuntíð kunnu fundir í landsstýrinum knappliga stinga seg upp, t.d. tá ið tað er okkurt mál, sum hastar og skal viðgerast beinanvegin. Tá ið avgerðir skulu takast á landsstýrisfundi, og allir eru samdir, so verður skrivað "samtykt" í gerðabókina, men um t.d. ein landsstýrismaður er ósamdur, so verður ikki atkvøtt, so verður skrivað, at málið er samtykt, men at tann ávísi landsstýrismaðurin ikki tók undir við málinum. Teir kunnu eisini, um teir ynskja tað, koma við eini viðmerking til gerðabókina. Vanligt er, at øll skjølini, ið eru í málinum, hava tað j.nr., sum málið á skránni hevur. Tá ið mál hava verið á landsstýrisfundi, verða tey stemplað og latin aftur til viðkomandi deild, sum hevur sent tey á landsstýrisfund. Gerðabókin hjá landsstýrinum er ein beslutningsprotokoll, tó verður tað soleiðis, at aftan á ólavsøku er landsstýrið ikki longur eitt kollegium, og tá fer gerðabókin allarhelst at verða førd sum referat, tí tá er tað ikki neyðugt at atkvøða, tá tað ikki longur er soleiðis, at meirlutin av landsstýrinum ræður, tá krevst tað bert ein vanlig politisk semja. Um so er, at landsstýrið hevur sent eitt mál til fíggjarnevndina sbrt. § 44, 2 í stýrisskipannarlógini, og nevndin hevur felt ella samtykt umsóknina, er tað soleiðis, at um málið er samtykt av fíggjarnevndini, so kemur tað ikki aftur á landsstýrisfund, men er tað broytt á einhvønn hátt, so eigur tað at koma aftur á landsstýrisfund, áðrenn tað kann fara útaftur. Aftaná, at Jalgrim Hilduberg var liðugur við frágreiðingina, varð avtalað, at limirnir í landsstýrismálanevndini fara út í Tinganes at hyggja í gerðabøkurnar hjá landsstýrinum, og hetta verður kl. 13.30. Jalgrim Hilduberg fór síðani av fundi. Í sambandi við hetta málið ynskti Heini O. Heinesen, at alt málið viðv. bygnaðarbroytingunum verður kannað, og ynskti eisini at kanna, hvussu málið varð reist, og hví bíðað varð at senda umsókn til aftaná, at tingið var farið heim, ístaðin fyri at leggja málið fyri tingið saman við hinum eykajáttanunum. Fundurin lokin kl. 11.30 við avtalu um at hittast í landsstýrinum kl. 13.30. Kl. 13.30 møttust limirnir úti í Tinganesi, har j.nr. 300-2/96 og 2500-19/96 viðv. bygnaðarbroytingunum ............................................. vórðu gjøgnumgingin. Beinta Festirstein skrivari Skjal 22 Tórshavn, 11. september 1995 Lagmand Edmund Joensen Tinganes 100 Tórshavn På baggrund af den seneste uges medieomtale af mine ansættelsesforhold må jeg konstatere, at den opgave, jeg er blevet ansat til at varetage, er blevet en brik i det færøske indenrigspolitiske spil. Det er min opfattelse, at gennemførelsen af reorganiseringsopgaven forudsætter en bred og entydig tilslutning fra landsstyret. Jeg har mine alvorlige tvivl om, hvorvidt denne tilslutning er til stede. Endvidere kan jeg konstatere, at der tilsyneladende er ved at brede sig den opfattelse i offentligheden, at ændringerne i organisationsforholdene vil kunne gennemføres med et minimalt brug af ressourcer. Heroverfor er det min vurdering, efter nogle måneders arbejde med oplæg til ændret organisation, at en yderligere indsats af administrative ressourcer kan være nødvendig for at få projektet til at lykkes. Yderligere må jeg konstatere, at stillingen som direktør fortsat er belastet med en række opgaver, der burde ligge hos en ministersekretær. Da jeg således ser ganske betydelige forskelle mellem de rammer, som jeg, landsstyret og omverdenen anser for nødvendige for en gennemførelse af reorganiseringsopgaven, skal jeg anmode om, at jeg snarest bliver løst fra opgaven som direktør for landsstyrets administration. Finn Norman Christensen (sign.) Skjal 23 FØROYA LANDSSTÝRI Tórshavn, 18. september 1995 Finn Norman Christensen, forstjóri Tinganes Tórshavn Í skrivi, dagfestum 11. september 1995, hava tygum m.a. ført fram, at reorganiseringin af landsumsitinini krevur breiða undirtøku frá landsstýrinum, men at tygum vegna umtalu í fjølmiðlunum í seinastuni ivast í, um neyðuga undirtøkan longur er til. Alt landsstýrið umrøddi brævið á fundi tann 12. í hesum, og var full semja um at boða frá, at eitt samlað landsstýri framvegis stendur aftan fyri reorganiseringina af landsumsitingini, og metir landsstýrið hetta arbeiðið líka týdningarmikið nú, sum tá ið tygum vórðu settur í starvið. Semja var eisini um, at løgmaður fær heimild til at avgreiða lønarviðurskifti tygara. (sign.) Edmund Joensen løgmaður (sign.) Andreas Petersen,landsstýrismaður (sign.) Jóannes Eidesgaard, landsstýrismaður (sign.) Óli Jacobsen, landsstýrismaður (sign.) Sámal P. í Grund, landsstýrismaður (sign.) Eilif Samuelsen, landsstýrismaður (sign.) Ivan Johannesen, landsstýrismaður Skjal 24 ANSÆTTELSESKONTRAKT § 1. Ansættelsesperiode Færøernes Landsstyre ansætter Finn Norman Christensen som direktør for Landsstyrets administration for en ét årig periode fra den 1. juni 1995 til den 31. maj 1996. Ansættelsesperioden kan forlænges ved gensidig aftale mellem parterne. § 2. Ansvar og kompetence Det påhviler direktøren at lede Landsstyrets administration under iagttagelse af lovgivningens regler og de af Landsstyret faslagde administrativer forskrifter. Direktøren skal udarbejde forslag til ændring af Landsstyrets administration med henblik på tilpasning af administrationens opbygning til den ændrede styrelseslov, hvor Landsstyret overgår fra kollegialt ansvar til individuelt ansvar for hver enkelt landsstyremedlem. Udover arbejdet med ændring af Landsstyrets administration skal direktøren også deltage i gennemgangen af den øvrige virksomhed på Færøerne. Direktøren kan ansætte og afskedige personale i Landsstyrets administration og fastsætter personalets arbejdsområder og beføjelser. Tórshavn, den 20. des. 1995 (sign.) Edmund Joensen / Súsanna Danielsen for Landsstyret (sign.) Finn Norman Christensen direktøren EBS frágreiðingin Arbeiði nevndarinnar Á vári 1997 avgjørdi løgmaður at seta nevnd av serkønum at gera upplegg til samráðingar við ES um eina nýggja avtalu millum Europeiska Samveldið og Føroyar. Uppleggið skuldi grundast á fyrra tilmælið í "Bláa álitinum" frá august 1995 um eina serskipan, ið er ein "EBS-líknandi avtala saman við eini tollsamgongu". Í nevndina vórðu valdir Jógvan Jespersen, útvarpsstjóri, form., Jens Helgi Toftum, fiskivinnufrøðingur, Arne Poulsen, vinnumálastjóri, Óli Samró, ráðgevi, Jan Mortensen, skrivstovustjóri, Tommy Petersen, løgfrøðisligur ráðgevi, Kjartan Kristiansen, stjóri á Menningarstovuni og Torbjørn Mikkelsen, varastjóri á Toll- og Skattstovu Føroya. Jens Helgi Toftum varð samstundis settur sum skrivari hjá nevndini. Um miðjan oktober 1997 varð nevndin umskipað til tess at lúka ásetingarnar í javnstøðulógini. Úr nevndini fóru Arne Poulsen, Torbjørn Mikkelsen, Jens Helgi Toftum og Óli Samró. Nýggir nevndarlimir vórðu Maria Róin, fulltrúi í Vinnumálastýrinum, Annsy Høghamar, fulltrúi á Toll- og Skattstovu Føroya, og Gloria Kalsø, handilsskúlalærari. Jens Helgi Toftum og Óli Samró hildu fram sum skrivarar hjá nevndini. Á fyrstu fundunum í nevndini tann 27. mai og 17. juni 1997, varð arbeiðs-setningurin útgreinaður, og nevndararbeiðið lagt til rættis. Á fundi við løgmann 24. juni 1997 vórðu hesir spurningar umrøddir. Í hesum sambandi varð upplýst, at politiskt varð undirtøka fyri at kanna uppskotið í Bláa álitinum um eina EBS-líknandi avtalu saman við tollsamgongu. Arbeiðið hjá nevndini varð eisini umrøtt í uttanríkispolitiska orðaskiftinum í løgtinginum 23. mai 1997. Orðaskiftið vísti, at politiska semjan um at seta nevndina bygdi á, at nevndin skuldi gera eitt uppskot til samráðingar, og at ein breið politisk viðgerð skuldi fara fram, áðrenn endalig avgerð varð tikin um at biðja ES um samráðingar. Hetta hevur nevndin havt í huga í sínum arbeiði. Á kunnandi fundinum við løgmann varð eisini avtalað, at fyrsta uppgávan hjá nevndini var at lýsa møguleikarnar og avleiðingarnar fyri Føroyar í eini EBS-líknandi skipan saman við tollsamgongu. Avtalað varð somuleiðis, at arbeiði nevndarinnar umframt frágreiðingar og útgreiningar, eisini skuldi fevna um ætlan og framferð í samráðingunum við ES. Uppgáva nevndarinnar var somuleiðis at kanna, hvørjir møguleikar eru fyri at koma á mál við føroyskum ynskjum um eina nýggja avtalu við ES. Undir nevndararbeiðinum er løgmaður kunnaður um gongdina. Í hesum sambandi hevur arbeiðssetningurin verið umrøddur, og hevur nevndin fingið heimild til at tulka arbeiðssetningin soleiðis, at hon m.a. kundi kanna og meta um fleiri bygnaðarmøguleikar fyri einum føroyskum tilknýti til EBS-skipanina. Annars kundi nevndin vísa á aðrar møguleikar, ið kanningar nevndarinnar møguliga kundu geva ábendingar um. Nevndin hevur bygt sítt arbeiði á rúgvismikið skrivligt tilfar sum sáttmálar, frágreiðingar o.t. Í sambandi við nevndararbeiðið hava kunnandi óformligir fundir verið við embætismenn í norsku, íslendsku og donsku uttanríkistænastuni og við einstakar ES-embætismenn. Harumframt hevur nevndin sett í verk kanning av, í hvussu stóran mun føroysk lóggáva er tillagað lóggávuni í EBS. Kanningarnar hjá nevndini vísa, at fleiri møguleikar eru fyri at royna at røkka teimum málum, sum liggja aftanfyri uppskotið um eina serskipan við eini "EBS-líknandi avtalu saman við eini tollsamgongu". Teir ymsu møguleikarnir fyri skipanum reisa ymsar spurningar og seta ymisk krøv. Tí er talan um ymsar samráðingarleiðir, alt eftir hvørja loysn avgerð verður tikin um at royna. Áðrenn ein samráðingartilgongd verður sett í verk, er neyðugt at taka politiska avgerð og velja burtur úr ta loysn, sum verður mett at vera tann frægasta og mest sannlíka at koma á mál við í samráðingum. Nevndin hevur í hesi frágreiðing útgreinað og kannað uppskotið í arbeiðssetninginum um eina "EBS-líknandi skipan saman við tollsamgongu". Til tess ikki at seinka eini samráðingartilgongd, heldur nevndin, at tað á núverandi stigi í arbeiðinum er rættast at leggja fram hesa frágreiðing til politiska viðgerð og støðutakan. Tá politisk avgerð er tikin um eina samráðingarleið, kunnu tær endaligu fyrireikingarnar til samráðingarnar verða gjørdar, herundir uppskot til ætlan og framferð í eini samráðingartilgongd. Frágreiðingin er skipað soleiðis, at í kapittul 2 er tikið saman um niðurstøður nevndarinnar. Í kapittul 3 er ein samandráttur av frágreiðingini saman við teimum niðurstøðum, sum nevndin hevur gjørt innan tey ymsu økini, ið eru kannað. Í kapittlunum 4-14 eru frágreiðingarnar um teir spurningar, sum nevndin hevur arbeitt við. Nevndin hevur valt ikki at tilmæla nakra ávísa samráðingarleið til eina serskipan við eini "EBS-líknandi skipan saman við tollsamgongu". Hetta er gjørt við tí í huga, at fyritreytirnar fyri nevndararbeiðinum vóru, at ein breið politisk viðgerð skuldi fara fram, áðrenn avgerð varð tikin um at seta eina samráðingartilgongd í verk. Hinvegin vónar nevndin, at frágreiðingin nóg gjølla lýsir fyrimunir og vansar við uppskotinum til eina tílíka serskipan, og at hon kann verða grundarlag undir eini politiskari viðgerð og politiskari avgerð um, hvør loysn skal roynast í samráðingum. Verandi ríkisrættarliga støðan hevur stóra ávirkan á, hvussu Føroyar kunnu skipa sítt handilsliga og búskaparliga samstarv við onnur lond. Nevndin hevur í sínum metingum gingið út frá verandi ríkisrættarligu støðu, og hevur sostatt ikki tikið við í sínum metingum, at danska stjórnin og landsstýrið í avtaluni frá juni 1998 eru komin ásamt um, at tingingar kunnu takast upp um broytingar í ríkisrættarligu viðurskiftunum. Tórshavn, 22. juni 1998. Jógvan Jespersen Tommy Petersen Kjartan Kristiansen Jan Mortensen Annsy Høghamar Maria Róin Gloria Kalsø Jens Helgi Toftum /skr. Óli Samró /skr. EBS frágreiðingin Niðurstøður nevndarinnar Inngangur Arbeiðssetningur nevndarinnar er at gera upplegg til samráðingar við ES um eina nýggja avtalu, ið verður grundað á tilmælið í Bláa álitinum frá 1995 um eina serskipan, ið er ein "EBS-líknandi avtala saman við eini tollsamgongu". Nevndin, ið skrivaði Bláa álitið, grundar sítt uppskot á, at ein EBS-líknandi skipan gevur okkum fyrimunir við tí víða samstarvinum í EBS innan eitt nú arbeiðsmarknað, heilsufrøðislig viðurskifti, útbúgving og gransking, samskifti og mangt annað. Samvinna á hesum øki hevur alstóran týdning fyri menningarmøguleikarnar og kappingarføri okkara. Men viðvíkjandi fiski og fiskavørum gevur EBS-avtalan einsamøll á leið somu marknaðarsømdir í ES sum galdandi handilsavtala, og tí varð mælt til eina tollsamgongu við ES, fyri at fáa betri marknaðaratgongd fyri hesar vørur. Nevndin, ið skrivaði Bláa álitið ásannar samstundis, at tað verður torført at koma á mál við einum slíkum ynski, tí ivasamt er, um ES er sinnað at gera eina slíka avtalu. Nevndin skrivar í álitinum, at tað finnast ongar lættar loysnir, sum tryggja okkum gagnligastu marknaðaratgongd til ES, og samstundis ganga ynskjum og áhugamálum føroyinga á møti í øllum lutum. Nevndin sigur, at talan verður um truplar samráðingar millum annað tí: at ríkisrættarliga støða okkara ger, at samráðingarnar lutvíst koma at snúgva seg um viðurskifti millum Føroyar/Danmark øðrumegin og ES hinumegin, og lutvíst um viðurskiftini millum Danmark og Føroyar. at ein fyritreyt er, at Danmark sum limur í ES vegna ríkisfelagsskapin nýtir alla orku til at ávirka ES at ganga ynskjum okkara á møti. at Føroyar hava fiskivinnu sum høvuðsvinnu. Í ES høpi er fiskivinna politiskt ein sera viðkvom vinnugrein. Fiskivinnupolitiskar samráðingar eru truplar m.a. tí, at andsagnirnar millum ES-londini á hesum øki eru sera stórar. Tað er trupult hjá ES at fáa innanhýsis kabaluna at ganga upp. at ES hevur ongantíð gjørt tollsamgongu við triðjalond um fisk og fiskavørur. at ein skipan, har EBS og tollsamgonga er sett saman, er trupul at samráða seg fram til. Talan er ikki um fasta skipan, har onnur lond hava slóðað fyri, men um eina heilt nýggja serskipan. Harumframt er ivasamt, um ES yvirhøvur er sinnað at gera eina slíka serskipan fyri Føroyar. Uppgávan hjá hesi nevndini hevur verið at taka við, har Bláa álitið slepti. Út frá teimum kanningum og niðurstøðum, sum nevndin hevur gjørt, er hon sum heild samd við viðmerkingunum hjá nevndini, ið skrivaði Bláa álitið. Samráðingarleiðir Niðurstøðan hjá nevndini er, at fleiri samráðingarleiðir eru møguligar fyri at royna at røkka teimum málum, sum liggja aftanfyri eina serskipan við eini "EBS-líknandi avtalu saman við eini tollsamgongu". Tær ymsu loysnirnar og teir ymsu møguleikarnir reisa ymiskar spurningar, seta ymisk krøv, og hava ymsar avleiðingar. Tí er neyðugt, at politisk avgerð verður tikin um, hvør samráðingarleiðin skal vera. Nevndin hevur tí á hesum stigi valt at leggja fram eina frágreiðing til politiska viðgerð. Tá ein samráðingarleið er vald, ber til at leggja endaliga ætlan fyri samráðingarnar. Nevndin hevur viðgjørt spurningin um eina EBS-líknandi avtalu fyri seg og spurningin um tollsamgongu fyri seg. 2.2.1. Bygnaðurin í eini EBS-skipan Viðvíkjandi eini EBS-líknandi skipan eru tveir høvuðsspurningar. Annar er, hvønn bygnað eitt tílíkt samstarv skal hava, og hin hvørjar avleiðingarnar verða, um Føroyar verða partur av innmarknaðinum. Torføri spurningurin er, hvussu Føroyar stovnsliga og umsitingarliga kunnu vera partur av eini EBS-líknandi skipan. Í EBS-samstarvinum eru stovnar og skipanir, sum skulu tryggja, at skipanin virkar eftir ætlan. Nevndin metir, at tveir møguleikar eru. Annar er, at vit í fullan mun gerast partur av EBS-skipanini. Hin er, at vit binda okkum at skipanini og taka við øllum ella pørtum av ásetingunum í EBS. Tann fyrri møguleikin krevur stóra umsitingarorku, meðan tann seinni ikki er so orkukrevjandi. Nevndin metir, at tvær leiðir eru møguligar at ganga til tess at knýta Føroyar upp í verandi EBS-skipan. Onnur er, at Føroyar knýta seg til EBS-skipanina ES-megin, og hin at Føroyar gerast partur av EFTA-súluni í EBS-samstarvinum. Hesir báðir møguleikar seta heilt ymsar fyritreytir í samráðingunum. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu við ES, metir nevndin, at tríggir teoretiskir møguleikar eru: Verandi handilssáttmáli verður víðkaður til eina EBS-líknandi skipan. Serlig umsitingarskipan verður gjørd í eini EBS-líknandi avtalu. Danskir myndugleikar umsita eina EBS-líknandi avtalu vegna Føroyar. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu gjøgnum EFTA-felagsskapin, metir nevndin, at tveir møguleikar eru: Føroyar gerast partur av EFTA við danskari umboðan vegna Føroyar. Føroyar gerast partur av EFTA við sjálvstøðugari umboðan. Í kapittul 13 hevur nevndin mett um fyrimunir og vansar við hesum fimm møguleikum. Nevndin hevur valt ikki at tilmæla nakra ávísa av hesum loysnum, men leggur møguleikarnar fram til politiska støðutakan. Tó skal verða sagt, at nevndin metir, at fyrsti møguleikin at víðka verandi handilssáttmála til eina samstarvsavtalu er tann minst víðgongdi, og tann, sum mest sannlíkur er at koma á mál við í teimum tættum, sum vit hava størst áhuga fyri. Innan verandi sáttmála er ein tílík tilgongd byrjað. 2.2.2 Føroyar partur av innmarknaðinum. Fara Føroyar upp í EBS-samstarvið, gerast vit partur av innmarknaðinum hjá ES, og mugu í útgangsstøðuni góðtaka meginreglurnar í teimum fýra frælsunum hjá ES. Ein av grundreglunum í EBS-samstarvinum er, at lógarkarmurin í EBS-økinum skal vera tann sami, og fara Føroyar upp í EBS-samstarvið, er neyðugt, at Føroyar hava sama lógarkarm innan tey øki, sum samstarvs-avtalan fevnir um. Í EBS-samstarvinum eru nú galdandi tilsamans 1239 direktiv, men Føroyar noyðast kortini ikki at seta øll hesi direktiv í verk. Nevndin hevur kannað, hvussu tillagingarstigið er í føroyskari lóggávu sammett við EBS-lóggávuna. Innan karmarnar hjá nevndini hevur kortini bert verið møguligt at gjørt eina breiða kanning, sum kann geva eina ábending av støðuni, so metast kann um, hvussu umfatandi tillagingar krevjast í føroyskari lóggávu, um Føroyar gerast partur av innmarknaðinum. Nevndin hevur sett seg í samband við teir stovnar og stýri, sum umsita øki av týdningi og heitt á tey, um at gera eina meting av, í hvønn mun føroyski lógarkarmurin samsvarar við EBS-lógarkarmin. Samstundis hevur nevndin veitt stovnunum ráðgeving og hjálp til at útvega lógartilfarið. Við grundarlagi í teimum svarum, sum eru komin, metir nevndin, at føroyski lógarkarmurin sum heild samsvarar við galdandi reglur í EBS-samstarvinum. Innan fleiri øki er donsk lóggáva beinleiðis galdandi, og innan onnur øki er føroyski lógarkarmurin sum heild gjørdur við fyrimynd í donskum lógum. Í øðrum førum metir nevndin, at føroyskar lógir innihaldsliga fevna um tað sama økið, sum samsvarandi lóg í EBS-samstarvinum. Tó eru øki, har føroysk lóggáva ikki er tillagað. Nevndin metir, at lóggávan innan tættir í EBS, sum hava týdning fyri landbúnað, og innan kolvetnis-vinnu ikki samsvarar við EBS-karmarnar. Harumframt vísir nevndin á, at í altjóða sáttmálum, sum vit eru partur av, og í sínamillum avtalum við onnur lond hava Føroyar í roynd og veru longu á nógvum økjum bundið seg til at fylgja teimum ásetingum, sum galda í EBS-samstarvinum. Nevndin mælir til, at landsstýrið setir fólk at arbeiða víðari við hesi kanning. Líkamikið hvørja støðu Føroyar taka í framtíðini til viðurskiftini mótvegis ES, er neyðugt at gera eina gjølliga og djúptókna kanning av hesum viðurskiftum. Tí eigur umsitingarlig orka, herundir løgfrøðiligur kunnleiki, at verða settur av til at fullføra hesa kanning. 2.2.3. EBS og tollsamgonga Nevndin hevur viðgjørt spurningin um tollsamgongu fyri seg. Kanningarnar hjá nevndini vísa, at tollur hevur fingið minni týdning sum handilsforðing og støðugt fer at fáa minni týdning, eisini tá tað snýr seg um fisk og fiskavørur. Roknað verður við, at hesin spurningurin verður loystur um nøkur ár. Niðurstøðan hjá nevndini er, at skulu vit fáa betri tollsømdir á ES-marknaðinum fyri fisk og fiskavørur enn í verandi handilsavtalu við ES, og betri tollsømdir enn Noreg og Ísland hava fingið í EBS-sáttmálanum, noyðast Føroyar helst at lata ES veiðurættindi í føroyskum sjógvi afturfyri. Vilja Føroyar hava fult tollfrælsi í eini tollsamgongu, so verður kravið, at vit í fullan mun taka lut í samlaða fiskvinnupolitikkinum hjá ES. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um eina tollsamgongu av tí slagnum, sum ES hevur gjørt við triðjalond, er torført at meta um útlitini fyri at røkka á mál, tí ES hevur ongantíð fyrr gjørt tollsamgongu um fisk og fiskavørur við triðjalond. Svarið fæst bert, um hetta verður roynt í samráðingum. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um at sleppa upp í tollsamgonguna í ES, noyðast Føroyar at taka við handilspolitikkinum hjá ES mótvegis triðjalondum. Tollsamgongan er bert ein partur av handilsliga, búskaparliga og politiska samstarvinum í ES, og tí er torført at meta um, hvørjar aðrar politiskar bindingar fara at liggja í eini tílíkari avtalu við ES. Niðurstøðan hjá nevndini er, at ein EBS-líknandi skipan sett saman við tollsamgongu í roynd er tað sama sum limaskapur í EF, t.v.s.limaskapur í tí samstarvi sum var, áðrenn Maastricht sáttmálin kom í gildi. Tí er hetta eitt mál, sum metast má um, tá politisk støða verður tikin um, hvørja skipan miðað verður eftir, tá biðið verður um samráðingar við ES um eina nýggja avtalu. 2.3 Almennar viðmerkingar Ongin ivi er um, at talan verður um torførar samráðingar. Í ES er áhugin í løtuni vendur móti eini víðkan eystureftir, og trupulleikarnir hjá Føroyum við marknaðaratgongd til ES-marknaðin hava helst lítlan áhuga hjá ES. Sæð við ES eygum er uttan iva lættasta loysnin, at Føroyar gerast limur í ES sum partur av danska limaskapinum ella gerast partur av innmarknaðinum gjøgnum EBS. Tí er ivasamt, hvussu nógva orku ES vil seta av til at viðgera ynski um eina skipan, sum er øðrvísi enn tær verandi skipanirnar. Tað ger eisini samráðingarstøðuna truplari, at Føroyar einsamallar skulu fara undir tingingar við ES um eina serskipan. Lættari hevði verið, um vit kundu knýtt okkum upp í onkra tilgongd, har onnur lond eisini tingaðust við ES um broytt sáttmálaviðurskifti. Tá Ísland tingaðist um at fara upp í EBS-samstarvið varð tað ein stórur fyrimunur, at EFTA, sum tá var ein rímiliga stórur felagsskapur, stóð fyri hesum samráðingum. Uttan iva verður eisini talan um drúgvar samráðingar. Tí er umráðandi, at málið verður gjølla umhugsað á núverandi stigi, og at breið politisk semja verður um ta loysn, sum verður mett at geva frægasta úrslitið, og sum mest sannlíkt er at koma á mál við. Enda samráðingar við ES um eina nýggja avtalu úrslitaleysar, fara helst at ganga fleiri ár, áðrenn vit aftur fáa eitt høvi til at taka málið upp aftur. Nevndin vil samstundis vísa á, at verður avgjørt ongi stig at taka á hesum øki, er tað eisini ein avgerð, sum hevur avleiðingar. Føroyar hava higartil valt í stóran mun at standa uttanfyri samansjóðingina í Europa. Øll londini um okkara leiðir eru partur av innmarknaðinum hjá ES, og nøkur fyrrverandi EFTA-lond eru farin upp í ES. Fleiri lond í Mið- og Eystureuropa fyrireika seg av øllum alvi til limaskap í ES. Verða ongar broytingar gjørdar í samstarvinum við ES, verða Føroyar støðugt meira avbyrgdar, og føroyskt vinnulív fær støðugt truplari at kappast á marknaðinum. ES-marknaðurin er høvuðsmarknaðurin hjá Føroyum eins og hjá Noregi og Íslandi. Hesin marknaðurin er tann mest áhugaverdi hjá okkum, tí hann er tann besti útflutningsmarknaðurin fyri flestu útflutningsvørurnar hjá okkum. Tí ber ikki til at loysa trupulleikarnar við at leita á aðrar marknaðir. Sum nevndin, ið skrivaði Bláa álitið, vísir á, hevur ríkisrættarliga støða Føroya stóran týdning og ávirkan á, hvørjir møguleikar eru, nú viðurskiftini við ES skulu takast upp til nýggja viðgerð. Fyrsta stigið í samráðingunum um eina nýggja avtalu við ES er tí at fáa greiðu á, hvørjar loysnir eru møguligar innan ríkisfelagsskapin. Nevndin hevur - í sínum metingum - gingið út frá verandi ríkisrættarligu støðuni, og hevur ikki tikið við í sínum metingum, at danska stjórnin og landsstýrið í avtaluni frá juni 1998 eru komin ásamt um, at tingingar kunnu takast upp um broytingar í ríkisrættarligu viðurskiftunum. Eftir galdandi umsitingarligu siðvenju má roknast við, at Danmark fer at standa á odda fyri hesum samráðingum. Tí er fyrsta stigið í fyrireikingunum til samráðingar um eina nýggja avtalu við ES at fáa greiðu á, hvørjar loysnir danska stjórnin kann taka undir við, tí tað er av stórum týdningi, at Danmark arbeiðir fyri at fremja ynskini hjá føroyingum. Tá avgerð verður tikin um at royna eina samráðingarleið, er av stórum týdningi, at neyðug orka verður sett av til at fyrireika samráðingarnar út í allar smálutir, tí hetta er ein trupul samráðingarpartur, sum vit standa yvir fyri. Tí er samráðingarúrslitið eisini treytað av, hvussu væl samráðingarnar eru fyrireikaðar. Líkamikið hvør avgerð verður tikin á hesum øki í framtíðini, so verða spurningarnir um handilsligt og búskaparligt samstarv við umheimin so avgerandi í framtíðini, at nevndin heldur, at fólk átti burtur av at verið sett til at arbeiða við hesum spurningum, og at samskipa tann kunnleika, sum er á stovnum og stovum innan hetta økið. Nevndin mælir somuleiðis til, at tann kanning, sum nevndin hevur sett í verk av avleiðingunum fyri føroyska lóggávu, um Føroyar gerast partur av innmarknaðinum, eigur at halda fram og verða gjørd liðug. EBS frágreiðingin Samandráttur 3.1. Inngangur Í hesum kapittlinum er gjørdur ein stuttur samandráttur av frágreiðingini við tí fyri eygað, at geva lesaranum møguleika fyri at fáa eitt yvirlit yvir innihaldið í frágreiðingini. Samstundis eru tiknar við tær niðurstøður, sum nevndin hevur gjørt innan tey ymsu økini. Sum leiðbeining til lesaran skal verða gjørt vart við, at yvirhøvur verður brúkt heitið ES (Europeiska Samveldið) fyri europeiska samstarvið, hóast EF (Europeisku Felagsskapirnir) framvegis eru til og eru avtaluparturin í EBS-samstarvinum. Somuleiðis verður gjørt vart við, at tá EFTA-londini verða umrødd sum annar avtaluparturin í EBS-samstarvinum, er talan um EFTA-londini uttan Sveits. 3.2. Altjóða handilsligt og búskaparligt samstarv (kap. 4). Nú Føroyar ætla at taka stig til at royna at fáa eina nýggja avtalu við ES, hevur nevndin hildið, at tað hevur týdning at lýsa gongdina í altjóða handilsligum og búskaparligum samstarvi, har stórar broytingar eru hendar tey seinnu árini. Endamálið er at lýsa støðu Føroya í hesum samanhangi, so hetta kann vera ein partur av grundarlagnum, tá politisk støða skal takast til, hvør loysn og samráðingarleið er tann frægasta at royna. Stórar broytingar eru hendar í altjóða búskaparligum og handilsligum samstarvi tey seinnu árini - eisini í tíðini eftir, at Bláa álitið varð skrivað. Við limaskapi okkara í World Trade Organization, WTO, eru Føroyar partur í hesi gongd, og vit hava bundið okkum til at fylgja ásetingunum í WTO-sáttmálunum. Tí er tað ikki bert gongdin í ES, sum hevur týdning, tá metast skal um fyritreytir og støðu Føroya í altjóða handli. Nógv av tí, ið fer fram innanhýsis í ES, er ein avleiðing av einum altjóða ráki. Vert er at gera sær greitt, at hóast tað framvegis eru tey einstøku londini - natiónalstatirnir - sum taka tær týdningarmestu avgerðirnar í altjóða samfelagnum, so hevur gongdin tey seinastu árini verið, at alsamt fleiri og størri politiskar uppgávur ikki longur verða loystar av einstøku londunum einsamøllum ella á regiónalum stigi, men bert við heimsumfevnandi samstarvi. Talan er um eitt rák, sum hevur til endamáls at skapa fríari handil fyri at menna búskapirnar. Á sama hátt er gongdin í ES eitt rák, sum verður skapt av samstarvi millum londini. Landamørk eru ikki longur sama forðingin fyri handilssamskifti. Samstundis er kappingin harðnað, og tær fyritøkur, ið virka í altjóða umhvørvi, noyðast støðugt at laga seg til broyttar umstøður. Hetta setir øðrvísi og størri krøv til leiðslurnar, eitt nú viðvíkjandi virkisføri, vitan og kunnleika, vágafýsni og fíggjarorku. Í kapittul 4 verða teir ymsu samstarvsformarnir lýstir, sum eitt nú fríhandilsøki, tollsamgonga, innmarknaður, felagsmarknaður, peningapolitiskt samveldi og búskaparligt samveldi. Altjóða felagsskapurin GATT verður umrøddur, og nógv verður gjørt burtur úr World Trade Organization, WTO, sum tók við eftir GATT 1. januar 1995. Umframt vørur fevnir WTO eisini um tænastur og upphavsrætt. Endamálið við WTO er at fáa ein so frælsan handil sum gjørligt, við framhaldandi samráðingum at fáa í lag stigvísa liberalisering av handlinum og at fáa eina óvilduga skipan til at loysa handilstrætur millum lond. Í hesum samandrátti skal ikki meira verða gjørt burtur úr hesum kapittlinum, men nevndin heldur, at tað er av stórum týdningi, at tað verður ásannað, at gongdin í ES lutvíst er ein partur av einum altjóða ráki, og at tað fyri eitt land sum Føroyar, ið hevur sera stóran uttanríkishandil, hevur týdning at laga seg eftir teimum treytum og tí ráki, sum er í altjóða handilsviðurskiftum og búskaparligum samstarvi. Skulu føroyskar fyritøkur luttaka í altjóða høpi, er neyðugt, at tær góðtaka tær reglur, sum galda har, og støðugt laga seg eftir teimum broyttu umstøðunum, um tær skulu klára kappingina. Sum partur av danska limaskapinum í WTO hava Føroyar bundið seg til at fylgja ásetingunum hjá WTO og at liva upp til tær skyldur, sum sáttmálarnir áseta. Ein nýggjur sáttmáli við ES skal eitt nú fráboðast WTO. Føroyar eru sera lítlar í hesum høpi, og vit kunnu ikki rokna við, at umheimurin er til reiðar at gera serligar skipanir fyri okkum. Vit kunnu ikki rokna við at koma á mál við serligum skipanum, sum ganga ímóti tí ráki, ið annars er í altjóða handli og búskaparligum samstarvi. Vit mugu velja, hvørjum skipanum vit ynskja at vera partur av, og innan hesar karmar royna at fáa nøkur undantøk ella skiftisreglur á økjum, sum hava grundleggjandi týdning fyri samfelagið. Í tann mun vit ynskja at standa uttanfyri, mugu vit eisini gera upp, hvønn kostnað tað hevur við sær. 3.3. Høvuðsskipanir í handilssamstarvinum í Europa (kap. 5). Lunnarnir undir Europeiska Samveldinum vórðu lagdir við Rómarsáttmálanum, sum kom í gildi 1. januar í 1958. Endamálið var at skipa ein felags marknað við fullkomnum fríhandli. Í 1968 varð EEC skipað sum ein tollsamgonga. Allur innanhýsis tollur millum tey seks limalondini varð tá burturbeindur, og felags tollmúrur skipaður mótvegis umheiminum. Seinni er innmarknaðurin settur á stovn, og við stjórnarráðstevnunum í Maastricht í 1992 og í Amsterdam í 1997 er samstarvið víðkað. Maastricht-sáttmálin er í løtuni grundarlagið undir ES-samstarvinum, men í fjør komu ríkis- og stjórnarleiðararnir ásamt um Amsterdam-sáttmálan, ið skal styrkja og víðka samstarvið enn meira, og sum eitt nú skal vera grundarlagið fyri eini víðkan eystureftir. Europeiski fríhandilssfelagsskapurin EFTA varð settur á stovn í 1960. Í dag eru bert Noreg, Ísland, Lichtenstein og Sveits eftir í EFTA. Føroyar fóru úr EFTA saman við Danmark í 1972. Endamálið við EFTA var at fáa í lag fríhandil við ídnaðarvørum. Hetta málið varð rokkið í 1966. Í 1990 varð EFTA-samstarvið víðkað við fríhandli fyri fisk og fiskavørur. EFTA er ikki ein tollsamgonga, og londunum stendur frítt at reka sín egna handilspolitikk. Í 1972 gjørdu EFTA-londini hvørt sær fríhandilsavtalur við ES. Hesar høvdu við sær, at allur tollur á ídnaðarvørum varð tikin av í 1977. Tá EBS-sáttmálin varð settur í verk 1. januar 1994, varð komið nærri málinum um ein europeiskan marknað. EFTA hevur skipað samstarv við nógv ymisk lond. Talan er lutvíst um yvirlýsingar um samstarv og um fríhandilsavtalur. Central European Free Trade Agreement, CEFTA, er ein fríhandilsavtala millum Tjekkia, Ungarn, Póland, Slovakia, Slovenia og Rumenia. Sáttmálin varð undirskrivaður í 1992. Málið er at fáa eitt fríhandilsøki fyri londini fyri ár 2001. Londini eru í stórari menning á nógvum økjum, og munandi útlendskar íløgur hava havt við sær stóran búskaparligan vøkstur. Eftir fýra árum er handilin millum CEFTA-londini tvífaldaður. Hesi londini standa í fremstu bíðirøð at gerast limir í ES. Hjá nógvum av londunum er endamálið við CEFTA at fyrireika seg til limaskap í ES. Um støðu Føroya í gongdini í handilssamstarvinum í Vestureuropa má ásannast, at Føroyar hava ikki havt ynski um at luttaka í samansjóðingini á sama hátt sum hini londini. Fleiri EFTA-lond eru farin upp í ES, og Noreg og Ísland eru saman við hinum londunum, ið vóru eftir í EFTA, farin upp í EBS-samstarvið og eru partur av innmarknaðinum. Fleiri lond í mið- og eystureuropa leggja í hesum árum stóran dent á at lúka treytirnar fyri at gerast limir í ES. ES leggur í løtuni karmarnar fyri samvinnuna við hesi lond og brúkar stóra umsitingarorku til at fyrireika eina víðkan av felagsskapinum eystureftir. Hetta fer at standa fremst á dagsskránni hjá ES tey næstu árini, og tann karmur, sum verður lagdur fyri samvinnuna við londini í Eystureuropa, verður karmurin um menningina av samstarvinum í ES. Føroyar eiga at fylgja væl við hesi gongd. Ynski um eina serskipan fyri eitt so lítið øki sum Føroyar, ið eru í ríkisfelagsskapi við eitt limaland í ES, standa ikki frammarlaga hjá ES-myndugleikunum, og tað er helst avmarkað, hvussu nógva orku ES vil brúka til at viðgera ynski um eina skipan, ið er øðrvísi enn tær verandi skipanirnar. Víst kann verða á, at eftir at Sveits avgjørdi ikki at fara upp í EBS-samstarvið, hevur landið tingast við ES um eina bilaterala samstarvsavtalu. Hesar samráðingar hava verið torførar. ES setti saman ein pakka, sum Sveits í síni heild kann velja at taka við ella at vraka. Í hesum samstarvi er ikki ætlanin at hava ein EBS-líknandi bygnað, men heldur eina vanliga felagsnevnd. Vert er eisini at nevna, at Sveits er næststørsti handilspartnarin hjá ES eftir USA. 3.4. Handils- og búskaparfelagsskapir aðrastaðni í heiminum (kap. 6). Í hesum partinum er yvirlit yvir regiónalar felagsskapir aðrastaðni í heiminum. Hesir felagsskapir liggja fjart frá Føroyum, og vit hava avmarkaðan samhandil við henda partin av heiminum. Nevndin hevur tó tikið hetta yvirlit við, fyri at vísa, at gongdin aðrastaðni í heiminum er tann sama sum í Vestureuropa. Londini taka seg saman í handilsfelagsskapir og aðrar samstarvsfelagsskapir fyri at menna handilin og at skapa búskaparligan vøkstur. Endamálið er yvirhøvur at taka burtur forðingar í handilssamvinnuni. Í hesum partinum av heiminum eru eins og í Vestureuropa mong dømi um, at tá forðingar í handlinum verða tiknar burtur, økist samhandilin. 3.5. Føroyar í millumtjóða handilssamstarvi (kap. 7) Í kap. 7 er greitt frá teimum sáttmálum og avtalum, sum Føroyar hava við onnur lond, og teimum millumlanda felagsskapum, sum Føroyar luttaka í. Hesum skal ikki verða gjørt meira burtur úr her. Ríkisrættarliga støðan hevur stóran týdning, tá metast skal um, hvørjar møguleikar Føroyar hava, tá roynt verður at fáa eina nýggja avtalu við ES. Tí skal her verða tikið saman um fyritreytirnar viðvíkjandi samráðingarheimild-unum. Sambært heimastýrislógini eru málsøkini "innflutningur og útflutningur" og "beinleiðis og óbeinleiðis skattir" føroysk sermál. Hetta ber í sær, at Føroyar eru eitt sjálvstøðugt tolløki við egnari lóggávu um toll og avgjøld á innflutningi. Føroyar kunnu áseta reglur á flestu búskaparligum málsøkjum, eitt nú innan vinnupolitikk, skatta- og avgjaldpolitikk og fyri innflutningi og útflutningi. Í altjóða samanhangi eru Føroyar á flestu málsøkjum partur at teimum altjóða skyldum, sum Danmark hevur átikið sær. Hetta er tó ikki galdandi, har Danmark hevur tikið fyrivarni viðvíkjandi Føroyum. Sambært heimastýrislógini er greitt ásett, at ríkismyndugleikarnir hava avgerðarrættin í spurningum, sum viðvíkja ríkisins viðurskiftum við útheimin. Hesi mál kunnu sostatt ikki yvirtakast. Tó veitir lógin ríkisstjórnini heimild at geva føroyingum heimild til at samráðast uttanlands um handils- og fiskivinnusemjur. Eisini kann uttanríkisráðharrin heimila umboðum heimastýrisins ríkisins vegna at tingast beinleiðis við fremmand lond undir viðvirkan av uttanríkistænastuni, tá ið tað ikki verður hildið ósambærligt við ríkisins áhugamál. Undir hesi grein verður nú tingast undir leiðslu føroyinga um undirgrundarmarkið millum Bretland og Føroyar. Tá Danmark gjørdist limur í EF og samstundis legði heimildir sínar í altjóða fiskivinnupolitikkinum til EF, varð neyðugt at skipa fyri einum nýggjum hugtaki. Eftir hetta varð heitið Danmark (vegna Føroyar) brúkt í nógvum millumlanda samráðingum, eitt nú innan millumtjóða fiskiveiðufelagskapir. Útgangsstøðið er, at heimastýrið ikki hevur avgerðarrætt í uttanlandsmálum. Føroyskir myndugleikar hava, tó í ávísan mun, virkað sjálvstøðugt á altjóða stigi. Umsitingarliga siðvenjan er, at Føroyar at kalla sjálvstøðugar kunnu gera sáttmálar, sum eru avmarkaðir í vavi og við lond, sum mentanarliga og landafrøðiliga liggja Føroyum nær. Høvuðsreglan hevur verið, at tess størri politiskan, búskaparligan og prinsipiellan týdning sáttmálin verður mettur at hava fyri ríkið í síni heild, tess størri leiklut hevur danska uttanríkisráðið havt í allari gongdini, frá tí farið verður undir samráðingarnar, til sáttmálin verður undirskrivaður. Sambært galdandi umsitingarligu siðvenju má roknast við, at Danmark formliga fer at standa á odda fyri samráðingum um ein so týðandi sáttmála sum eina nýggja avtalu við ES. Tí verður neyðugt fyrst við samráðingum við Danmark, um hvørja loysn og samráðingarleið, danska stjórnin kann stuðla. Tað er av stórum týdningi, at Danmark til fulnar stuðlar ta loysn, sum avgjørt verður at royna. 3.6. Tollsamgongur (kap. 8). Nevndin, ið skrivaði Bláa álitið, mælti til at royna at fáa avtalu við ES um eina serskipan, ið varð sett saman av eini EBS-líknandi skipan og tollsamgongu. Fiskur og fiskavørur eru ikki við í EBS-samstarvinum, og tí gevur ein EBS-avtala ikki føroyskum fiskavørum stórvegis frægari tollsømdir enn verandi handilssáttmáli við ES. Ein tollsamgonga hevði í útgangsstøðu givið føroyskum virkjum somu marknaðartreytir fyri fisk, sum virkjum í ES. Í einum fríhandilsøki taka londini burtur allan sínámillum toll, men tey kunnu framvegis reka sín egna toll- og handilspolitikk mótvegis triðjalondum. Ein tollsamgonga er meira víðfevnd, tí londini binda seg til at reka felags toll- og handilspolitikk mótvegis triðjalondum. ES er ein tollsamgonga. Í 1958 avtalaðu táverandi ES-londini at skipa eina tollsamgongu fyri ídnaðarvørur eftir 12 árum, og komið var á mál við hesum í 1968. Tollsamgongan var eitt fyrsta stig á vegnum í samansjóðingini í Europa. Hon var ætlað sum eitt stig á leiðini móti tættari handilsligum, búskaparligum og politiskum samstarvi. Tollsamgongan í ES er tí ein samansjóðaður partur av handilsliga, búskaparliga og politiska samstarvinum í ES. Fleiri av avtalunum, sum ES hevur við onnur lond, verða flokkaðar sum tollsamgongur. Nøkur atlond hjá ES-londum hava tollsamgongur. Eitt atland er eitt land, sum søguliga, ríkisrættarliga, mentanarliga og handilsliga er knýtt at einum ES-limalandi. Atlondini hava tollsamgongu við ES-limalandið, tey eru knýtt at. Føroyar hava ongantíð verið í tollsamgongu við Danmark, og verða roknaðar sum triðja land í ES høpi. ES hevur gjørt tollsamgongur við triðjalondini Turkaland, Kypros, Malta, Andorra og San Marino. Felags fyri hesar tollsamgongur er, at tær bert fevna um ídnaðarvørur, og fyri nøkur av londunum eru tær ætlaðar sum fyrireiking til limaskap í ES. Í altjóða handilsskipanini fær tollur støðugt minni týdning sum handilsforðing. Arbeiðið í WTO hevur við sær, at um fá ár fer lítil ella ongin tollur at vera á ídnaðarvørum. Eisini er líkt til, at innan eitt avmarkað áramál fer tollurin á landbúnaðarvørum og fiski at lækka. Tí fáa tollsamgongur, sum frá líður, minni og minni týdning, meðan heilsufrøðilig, djórafrøðilig og teknisk krøv verða forðingin í handlinum. Endamálið við at fáa tollsamgongu við ES er at tryggja føroyskum fiskavørum gagnligastu atgongdina til ES-marknaðin. Hvørjar avleiðingarnar av eini tollsamgongu við ES verða, velst nógv um, hvat slag av tollsamgongu talan verður um. Ein møguleiki er, at Føroyar gera eina tollsamgongu eftir tí leisti, sum ES hevur brúkt í tollsamgongum við triðjalond. Hesar tollsamgongur fevna tó ikki um fisk og fiskavørur. Um ES vil gera sína fyrstu tollsamgongu um fisk og fiskavørur við Føroyar, kann greiða bert fáast á, um hetta verður roynt í samráðingum. Hin møguleikin er, at Føroyar fara upp í tollsamgonguna hjá ES. Hesin møguleiki ber í sær, at Føroyar í høvuðsheitum mugu góðtaka verandi meginreglur í tollskipanini og handilspolitikkinum hjá ES. Henda skipanin ber í sær, at tollmarkið hjá ES verður víðkað til at fevna um Føroyar, og vit koma undir felags skipan av tollviðurskiftunum. Politiski avgerðarrætturin í handlinum við umheimin verður hjá ES. Nógvar av handilsavtalunum við lond uttan fyri ES mugu broytast, og ES prísir verða á landbúnaðarvørum. Hinvegin verða trupulleikarnir við triðjalandsvørum og upprunareglum beindir burtur, og vørur, sum Føroyar innflyta úr triðjalondum, kunnu frítt seljast á ES-marknaðinum. Niðurstøðan hjá nevndini er, at tollur hevur fingið minni týdning sum handilsforðing, og støðugt fer at fáa minni týdning, eisini tá tað snýr seg um fisk og fiskavørur. Hinvegin fara heilsufrøðilig og teknisk krøv at vera handilsforðingin í framtíðini. Nevndin metir, at skulu vit fáa betri tollsømdir á ES-marknaðinum fyri fisk og fiskavørur enn í verandi handilsavtalu við ES, og betri tollsømdir enn Noreg og Ísland hava fingið í EBS-sáttmálanum, noyðast Føroyar at lata ES okkurt afturfyri, og vit hava neyvan annað at lata enn veiðurættindi í føroyskum sjógvi. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um eina tollsamgongu av tí slagnum, sum ES hevur gjørt við triðjalond, er torført at meta um útlitini fyri at røkka á mál, tí hesar tollsamgongur fevna ikki um fisk og fiskavørur. ES hevur ongantíð gjørt eina tollsamgongu um fisk og fiskavørur við triðjalond. Um ES er sinnað at gera eina tílíka tollsamgongu við Føroyar, kann greiða bert fáast á, um hetta verður roynt í samráðingum. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um at sleppa upp í tollsamgonguna í ES, taka Føroyar við handilspolitikkinum hjá ES mótvegis triðjalondum. Tollsamgongan er bert ein partur av handilsliga, búskaparliga og politiska samstarvinum í ES, og tí er torført at meta um, hvørjar aðrar politiskar bindingar fara at liggja í eini tílíkari avtalu við ES. Sannlíkt er eisini, at Føroyar mugu taka við fiskivinnupolitikkinum hjá ES. Niðurstøðan hjá nevndini er, at ein EBS-líknandi skipan sett saman við tollsamgongu, í roynd og veru er tað sama sum limaskapur í tí samstarvi, sum var, áðrenn Maastricht sáttmálin kom í gildi. 3.7. EBS - Europeiska Búskaparliga Samstarvið (kap. 9). Nógvar handilsforðingar vórðu tiknar burtur í samhandlinum millum ES og EFTA-londini í 80-árunum, men eftir at samansjóðingin av álvara tók dik á seg í ES við innmarknaðinum, varð greitt, at neyðugt varð at skipa samstarvið millum ES og EFTA øðrvísi. Formaðurin í ES-nevndini Jacques Delors mælti í januar 1989 til at fáa í lag ein nýggjan samstarvsform við stovnum, sum skuldu taka avgerðir og umsita felags mál. Tingingarnar um EBS byrjaðu í juni í 1990 og endaðu við semju í 1991. EBS-sáttmálin kom í gildi 1. januar í 1994. Endamálið er at skipa eitt europeiskt búskaparligt samstarvsøki. Samstarvið fevnir um, at vørur, tænastur, kapitalur og persónar hava frítt at fara um landamørk. Ásetingarnar skulu verða umsitnar eins í øllum londunum, og skipanin skal forða fyri, at kappingin verður avlagað. Endamálið er somuleiðis at fáa í lag tættari samstarv innan gransking og menning, umhvørvi, útbúgving og viðurskifti viðvíkjandi arbeiðsmarknaðinum. Við EBS-sáttmálanum eru EFTA-londini Noreg, Ísland og Liechtenstein vorðin partur av innmarknaðinum hjá ES, men londini luttaka ikki í tí yvirskipaða politiska og búskaparliga samstarvinum. Tá EBS varð skipað, tóku EFTA-londini við lógarverkinum, sum innmarknaðurin hjá ES bygdi á. Bygnaðurin í EBS-samstarvinum er skipaður í tvær súlur, har ES og EFTA eru tveir sjálvstøðugir partar. Millum hesar súlur eru skipaðir felags stovnar, sum umsita EBS-skipanina. Talan er um EBS-ráðið, EBS-nevndina, Tingmannanevndina fyri EBS og Ráðgevandi nevndina fyri EBS. Víst verður til kapittul 9, har bygnaðurin er útgreinaður. Í EBS-samstarvinum er ein ávís avgerðartilgongd. Meginreglan er, at avgerðir verða tiknar við einmæli, men broytingar og nýggjar ásetingar í EBS fara fram í eini tilgongd, har báðir partar hava møguleika fyri ávirkan á ymiskum viðgerðarstigum. Nevndin metir, at torførasti spurningurin at loysa, í sambandi við eitt ynski hjá Føroyum um at fáa eina EBS-líknandi skipan er, hvønn bygnað eitt EBS-líknandi samstarv skal hava. Kanningarnar hjá nevndini benda á, at tað í roynd og veru er ES-skipanin, ið tekur stig til broytingar og nýggjar ásetingar í samstarvinum. Noreg og Ísland leggja stóran dent á at verða við í avgerðartilgongdini frá byrjan. Hetta gevur møguleika fyri beinan vegin at fyrireika seg til broytingar og nýggjar ásetingar og gevur møguleika fyri at ansa eftir og gera vart við ásetingar, sum hava óhepnar avleiðingar fyri vinnulívið í londunum. Nevndin metir kortini, at Noreg og Ísland hava sera avmarkaða ávirkan á gongdina. Nevndin hevur ta fatan, at ES-megin verður bygnaðurin í EBS-skipanini mettur at vera orkukrevjandi og kostnaðarmikil. Eftiransingin er annar táttur í bygnaðinum í EBS-samstarvinum. Tað er av týdningi, at ásetingarnar verða umsitnar eins í øllum londunum. Tá EBS-samstarvið varð sett í verk, hevði ES sína egnu eftiransingarskipan, men eisini á hesum øki varð tví-súlu skipanin sett í verk. EFTA skipaði sína egnu eftiransingarskipan. Ein partur av eftiransingarskipanini eru dómstólarnir. ES hevði sín egna dómstól, tá EBS-samstarvið varð sett í verk, og eisini á hesum øki er tví-súlu skipanin galdandi. EFTA setti sín egna dómstól á stovn. Høvuðsuppgávan hjá dómstólunum er at gera bindandi tulkingar av EBS-sáttmálanum. Áðrenn EBS-samstarvið varð sett í verk, høvdu tey einstøku EFTA-londini handilssáttmálar við ES. Innmarknaðurin hjá ES varð settur í verk 1. januar 1993, og á honum hava vørur, tænastur, kapitalur og persónar frítt at fara. Hetta verður nevnt tey fýra frælsini. EFTA-londini ásannaðu, at handilssáttmálarnir ikki nøktaðu tørvin, um londini skuldu fáa part í ágóðanum av samansjóðingini í ES. EBS-sáttmálin er ein tillaging til tey fýra frælsini í ES, og er í høvuðsheitum grundaður á lógarverkið hjá ES á hesum økjum. Í kapittul 9 verður greitt nærri frá karmunum fyri EBS-samstarvi á hesum øki. Vísandi til kapittul 14 hevur nevndin roynt at kanna, í hvønn mun føroysk lóggáva er tillagað lóggávuni, sum er galdandi í EBS-samstarvinum. Niðurstøðan er, at føroysk lóggáva, í stóran mun, longu er tillagað hesi lóggávu. Hetta hevur samband við, at donsk lóggáva er tillagað ES-lóggávuni, og at føroysk lóggáva í høvuðsheitum fylgir danskari lóggávu. Hóast lóggávan í EBS-samstarvinum er sera umfevnandi, metir nevndin ikki, at Føroyar fara at hava stórvegis trupulleikar at taka við hesi skipan. Tað fer kortini at krevja umsitingarliga orku formliga at tillaga lóggávuna. 3.8. EBS-og fiskivinnan (kap. 10). Tá ES og EFTA samráddust um EBS, varð semja um, at samstarvið ikki skuldi fevna um felags landbúnaðar- og fiskivinnupolitikk. Samráðingarnar um fisk snúðu seg um marknaðaratgongd í ES, serliga um toll- og kappingartreytir. Útgangsstøðið hjá EFTA-londunum var, at fiskur skuldi fáa fult tollfrælsi eins og ídnaðarvørur, men hesum vildi ES ikki ganga á møti. ES kravdi, at EFTA-londini bert kundu fáa betri tollsømdir fyri fisk og fiskavørur, um tey lótu ES veiðirættindi afturfyri. Samráðingarnar um veiðirættindini fóru fram samstundis sum samráðingarnar um EBS, men veiðirættindini gjørdust ikki partur av EBS-samstarvinum. Úrslitið varð, at Ísland og Noreg lótu ávísar kvotur í sínamillum fiskiveiðusáttmálunum. Nevndin metir, at ES møguliga í samráðingum um eina EBS-skipan fer at krevja ávísar kvotur í føroyskum sjógvi. Av tí, at Føroyar og ES hava ein sínámillum fiskiveiðusáttmála, roknar nevndin ikki við, at hetta verður nakar stórur trupulleiki. Biðja Føroyar hinvegin um at fáa betri tollsømdir fyri fisk og fiskavørur, enn EBS-skipanin gevur, fer ES helst at krevja kvotur í føroyskum sjógvi sum gjald. Allar kanningar hjá nevndini benda á, at tað bert ber til at fáa betri tollsømdir, enn EBS-sáttmálin gevur, um Føroyar lata okkurt afturfyri. Men endalig greiða á hesum spurningi kann bert fáast, um hetta verður roynt í sarmáðingum við ES. Við EBS-avtaluni yvirtóku Noreg og Ísland reglurnar um góðskueftirlit við fiski og fiskavørum. Í fyrsta umfari fevndi sáttmálin ikki um góðskueftirlitið við markið. 1. januar 1997 herdi og samskipaði ES heilsufrøðiliga eftirlitið við landamørkini. Í hesum sambandi varð EBS-sáttmálin endurskoðaður m.a. soleiðis, at góðskueftirlitið av innflutningi av fiski og fiskavørum varð tikið við í sáttmálan. Hetta gevur Noreg og Íslandi stórar fyrimunir. Nevndin ásannar, at tað er ein stórur trupulleiki hjá føroyskum fiskaútflytarum, at vit ikki hava eina heilsufrøðiliga avtalu við ES. Meðan føroyskur fiskur skal kannast, tá hann fer um markið, kann fiskur úr Noregi og Íslandi fara ótarnaður um markið. Vørurnar hjá teimum føroysku útflytarunum verða seinkaðar, og heilsufrøðiliga eftirlitið er kostnaðarmikið fyri føroysku virkini. Tað er tí av stórum týdningi, at Føroyar gerast partur í heilsufrøðiligu skipanini hjá ES. Í 1996 bóðu Føroyar gjøgnum felagsnevndina um samráðingar um eina tílíka avtalu, og nú er klárt at fara undir samráðingarnar. Hetta vísir, at málsviðgerðin í verandi skipan við felagsnevndini tekur tíð. Í EBS er bert loyvt at veita stuðul, sum hevur til endamáls at lætta um menningina av ávísum vinnugreinum ella landspørtum. Hetta er tó treytað av, at studningurin ikki broytir fyritreytirnar fyri samhandlinum á ein hátt, sum er í stríð við felags áhugamál. Loyvt er at veita tann studning, sum er loyvdur sambært EF-skipanum. Gerast Føroyar partur í EBS-skipanini noyðast vit at góðtaka hesar reglur um almennan studning. Hetta kann bera í sær, at studningsskipanir mugu avtakast ella broytast, men hesi viðurskifti eru ofta ein spurningur um kappingarstøðu, tulkingar og samráðingar. Helst eru tær bindingar, sum vit hava í verandi sáttmálum, líka so strangar. EBS-sáttmálin fevnir ikki um fiskivinnu, men hinvegin eru fleiri ásetingar í sáttmálanum, sum hava týdning fyri íløgur í fiskivinnuna. Millum annað ásetingarnar um, at arbeiðsmegi og kapitalur hava frítt at fara og møguleikarnir fyri at seta virki á stovn í EBS-londunum. Noreg og Ísland óttaðust fyri, at fiskimenn og útgerðarfeløg úr ES fóru at flyta til hesi lond og harvið útvega sær part av norskum og íslendskum kvotum, og at samstarvið í EBS fór at hava aðrar óhepnar avleiðingar fyri fiskivinnuna. Tí kravdu londini fleiri týðandi undantøk í EBS-sáttmálanum viðvíkjandi fiskivinnuni. Tað eydnaðist at fáa ásetingar í sáttmálan, sum í stuttum bera í sær, at Noreg og Ísland í høvuðsheitum kunnu varðveita tað lógarverk, ið tey frammanundan høvdu við tí endamáli at avmarka møguleikarnar hjá útlendingum at gera íløgur í fiskivinnuna. Noreg hevur avmarkingar fyri veiðuliðið, meðan Ísland hevur avmarkingar bæði fyri veiðuliðið og virkisliðið. Nevndin heldur, at Føroyar mugu taka støðu til, um vit framhaldandi og í hvussu stóran mun vit vilja skerja møguleikarnar hjá útlendingum at gera íløgur í føroysku fiskivinnuna. EBS-sáttmálin ásetir, at londini skulu hava javnbjóðis atgongd til havnir og landingarstøð hjá hvørjum øðrum. Talan er ikki um fría atgongd, men javnbjóðis atgongd. Tað ber í sær, at fiskifør úr øllum EBS-londum skulu hava somu atgongd til allar havnir. 3.9. EBS og kolvetnisvinna (kap. 11). ES hevur ikki lagt stóran dent á felags politikk innan olju- og gassframleiðslu. Orsøkin er helst, at lutfalsliga fá ES lond hava stórvegis kolvetnisvirksemi, og í ES hevur felags politikkur innan framleiðslu av EL-orku staðið fremri. Í sambandi við innmarknaðin varð kortini roynt at samansjóða orkupolitikkin. Loyvispolitikkurin hjá ES hevur síðan 1994 verðið skipaður sambært sonevnda loyvisdirektivinum, ið ásetir treytir fyri veiting og brúki av loyvum til forkanningar, leiting og framleiðslu av kolvetnum. Direktivið ásetir felags reglur á innmarknaðinum, og tað gjørdist partur av EBS-sáttmálanum 1. september 1995. Harumframt hevur eitt ráðsdirektiv frá 1993 eisini týdning fyri kolvetnisvinnuna. Hetta direktivið er knýtt at loyvisdirektivinum, og hevur ásetingar um keyp, bygging og tænastuveitingar. Endamálið er at tryggja, at sáttmálar um keyp, bygging og tænastuveiting verða tillutaðir eftir grundreglunum um ikki at gera mismun ella geva forrættindi til útvegarar í landinum. Loyvisdirektivið ásetir í høvuðsheitum, at londini varðveita yvirvaldsrættin yvir kolvetnistilfeinginum á sínum økjum, men londini kunnu ikki fara út um tær generellu avmarkingar, sum Rómarsáttmálin ásetir fyri virksemið hjá almennum myndugleikum. Tá myndugleikar tilluta feløgum loyvi og áseta treytir, skal hetta fara fram á ein hátt, sum tryggjar øllum feløgum somu viðferð, uttan mun til í hvørjum landi tey hava heimstað. Heldur ikki er loyvt at áseta treytir um, at natiónalar vørur og tænastur skulu hava framíhjárætt, ella at leitingar- og útvinningarvirksemi skal hava heimstað í ella verða stýrt úr viðkomandi landi. Sum heild kann sigast, at oljudirektivið avmarkar leiklutin hjá tí almenna til tvey økir: Staturin skal framvegis hava fíggjarliga ágóðan av tilfeinginum, og staturin hevur í ein ávísan mun heimild til at regulera vinnuna á einum sakligum grundarlagi. Loyvisdirektivið fekk týdning fyri Noreg, hóast tað ikki var neyðugt við stórvegis broytingum í lógarkarmunum og mannagongdum. Noreg kundi í høvuðsheitum halda fram við sínum kolvetnispolitikki. Sambært EBS-reglunum hevur Noreg framvegis rætt at gera av, hvussu stóran leiklut landið skal hava í teimum einstøku útvinningarloyvunum. Kortini avmarkar direktivið møguleikarnar hjá norskum myndugleikum at stýra kolvetnisvirkseminum og at veita norskum áhugamálum forrættindi í sambandi við útvinning og veitingar. Hetta merkir, at norsku oljufeløgini Statoil, Hydro og Saga, sum áður hava fingið forrættindi, nú skulu kappast á jøvnum føti við onnur feløg um at fáa lut í leitingar- og útvinningarloyvum á norska landgrunninum. Nevndin hevur ikki gjørt neyvar kanningar av, hvørjar broytingar eru neyðugar at gera í føroysku oljulóggávuni, um Føroyar gerast partur av EBS-samstarvinum, og oljudirektivið harvið verður sett í verk í Føroyum. Men staðfestast kann, at neyðugt er helst at gera broytingar í grein 10 í lógini, ið hevur til endamáls at geva føroyskari arbeiðsmegi og føroyskum veitarum fyrimunir, og neyðugt er helst at avmarka skylduna at føra oljuna í land sambært grein 17 í lógini. Loyvisdirektivið fer hinvegin ikki at forða fyri, at eitt landsoljufelag tekur lut í oljuvinnuni, men eitt sakligt endamál við hesi luttøku kann kortini ikki verða at tryggja føroyskum veitarum framíhjárættindi til skaða fyri útlendskar veitarar. 3.10. Heilsufrøðilig viðurskifti (kap. 12). Hjá Føroyum, har so at siga alt búskaparliga grundarlagið er útflutningur av fiski, er gagnligt, at millumtjóða handil við matvørum er grundaður á altjóða sáttmálar við ásetingum um dygdar- og reinføriskrøv. Endamálið við slíkum sáttmálum er umframt at minka um smittuvandan, eisini at forða fyri, at handilin verður darvaður av tekniskum krøvum. Í europeiskum handli við fiski og øðrum úrdráttum úr sjónum eru serliga tvær skipanir, sum hava týdning. Á heilsufrøðiliga økinum hava londini í WTO bundið seg til at laga lóggávu sína til meginreglurnar í WTO-sáttmálunum. Føroyar eru partur av danska limaskapinum í WTO, og hava sostatt bundið seg til at halda meginreglurnar og minstukrøvini hjá WTO í okkara skipanum og reglum viðvíkjandi heilsufrøði og matvørutrygd. Hin skipanin eru reglurnar hjá ES um, hvussu eftirlitið skal skipast, og hvørji krøv verða sett til matvørur og marknaðarføring. EFTA-londini hava gjøgnum EBS lagað sínar lógir og reglur eftir grundreglunum hjá ES. Hóast Føroyar ikki eru við í ES ella EBS, hevur gongdin í ES havt stóra ávirkan á lógarsmíðið á hesum øki, tí ES keypir størsta partin av okkara fiskaútflutningi. Tveir sáttmálar hava týdning undir WTO. Annar er SPS-sáttmálin, sum skal tryggja, at handilslig tiltøk og krøv í einstøku londunum á heilsu- og reinførisøkinum eru grundað á fakligar metingar og ikki verða brúkt til at avmarka ella at forða handli millum lond, tá fyrilit eru tikin fyri at verja heilsuna hjá fólki, djórum og plantum í móttakaralondunum. Sáttmálin ásetir, at ikki ber til at seta bann fyri innflutningi, um ávís krøv eru lokin. Hin sáttmálin undir WTO er TBT-sáttmálin, sum snýr seg um tekniskar handilsforðingar, sum ikki eru tiknar við í SPS-sáttmálan. Her er talan um eitt nú ásetingar um merking, góðskureglur og verju av brúkarum. Samanumtikið avmarka hesir báðir sáttmálarnir rásarúmið hjá einstøkum londum at seta í verk tiltøk, sum víkja munandi frá tí verjustigi, ið er ásett í altjóða skipanum. Reglurnar í EBS-sáttmálanum um matvørutrygd fevna fyrst og fremst um tekniskar ásetingar um heilsu, reinføri, vørudygd o.t. EFTA-londini hava at kalla somu reglur, sum ES á matvøruøkinum um heilsu og reinføri. Í byrjanini fevndu ásetingarnar í EBS kortini ikki um reglurnar hjá ES um eftirlit við handlinum, eitt nú í sambandi við djóralæknaeftirlit við landamørkini. Hetta eftirlit snýr seg um skjala-, uppruna- og fysiskt eftirlit. ES kundi kanna fisk og fiskavørur úr EFTA-londunum eins og vørur úr øðrum triðjalondum. ES samskipaði og herdi heilsufrøðiliga eftirlitið við landamørkini 1. januar 1997. Norðmenn og íslendingar ásannaðu, at hetta fór at verða tíðarkrevjandi og kostnaðarmikið hjá útflutningsvinnuni. Tí var EBS-sáttmálin endurskoðaður, so hann nú eisini fevnir um reglurnar við góðskueftirliti við fiski og fiskavørum, tá útflutt verður til ES. Hetta lætti munandi um hjá vinnuni í EFTA-londunum, sum nú sleppur undan teimum praktisku trupulleikunum við marknaðeftirlitinum. Endurskoðaði EBS-sáttmálin bar eisini í sær, at EFTA-londini og ES fingu felags reglur mótvegis triðjalondum. Seinnu árini eru brúkararnir í ES og í heiminum sum heild vorðnir meira atfinningarsamir í støðu síni í sambandi við hagreiðing og tilvirking av matvørum og brúkaratrygd, og tí má roknast við, at krøvini støðugt fara at verða herd. Í frágreiðing síni í 1996 um uttanríkismál ásannaði landsstýrið, at týdningurin av tolli sum handilsforðing helst fer at minka, men at álvarsligar forðingar, mótvegis traditionellum triðja londum sum Føroyum, í framtíðini í størri mun fara at liggja í m.a. heilsufrøðiliga eftirlitinum. Hetta fer at verða hert mótvegis londum, har felags góðkendar skipanir og mannagongdir ikki eru tryggjaðar í skipaðum samskifti við ES. Hóast nógv hevur verið gjørt fyri at lúka heilsufrøðilig krøv frá myndugleikunum í londum, sum keypa fisk og fiskavørur úr Føroyum, eru fleiri viðurskifti á hesum øki, har ikki er komið fram til nøktandi loysnir. Hesi viðurskifti eru í stóran mun ein forðan fyri gagnligum handilssamskifti við keyparalondini í Europa. Í 1996 bóðu Føroyar gjøgnum felagsnevndina um samráðingar um eina heilsufrøðiliga avtalu við ES, og nú eru klárt at fara undir hesar samráðingar. Nevndin heldur, at tað hevur skund hjá Føroyum at fáa eina heilsufrøðiliga avtalu við ES, ið keypir størsta partin av føroysku fiskavørunum. Víst verður til viðmerkingarnar undir kap. 3.8. 3.11. Føroyar í eini EBS-líknandi skipan og tollsamgongu (kap. 13) Arbeiðssetningurin hjá nevndini hevur verið at gera upplegg til samráðingar við ES um uppskotið í Bláa álitinum frá 1995 um eina serskipan. Sostatt hevur uppgávan hjá hesi nevndini verið at taka við, har Bláa álitið slepti. Tá tosað verður um eina EBS-líknandi skipan, so er hetta fyrst og fremst grundað á, at ríkisrættarliga støða Føroya ger, at Føroyar bert hava møguleika fyri undir einum ella øðrum formi at fáa eina serskipan. Torføri spurningurin er, hvussu Føroyar stovnsliga og umsitingarliga kunnu vera partur av eini EBS-líknandi skipan. Í EBS-samstarvinum eru stovnar og skipanir, sum skulu tryggja, at skipanin virkar eftir ætlan. Føroyar mugu á ein hvønn hátt fáa tilknýti til henda bygnað, og áðrenn ein samráðingarleið verður vald, er neyðugt, at politisk støða verður tikin til, hvat slag av tilknýti, vit ynskja. Nevndin metir, at tveir møguleikar eru. Annar er, at vit í fullan mun gerast partur av EBS-skipanini. Hin er, at vit binda okkum at skipanini og taka við øllum ella pørtum av ásetingunum í EBS. Tann fyrri møguleikin krevur stóra umsitingarliga orku, meðan tann seinni ikki er so orkukrevjandi. Niðurstøðan hjá nevndini er, at tvær ymsar leiðir eru møguligar at ganga, til tess at knýta Føroyar upp í verandi EBS-skipan. Onnur er, at Føroyar knýta seg til EBS-skipanina ES-megin, og hin at Føroyar gerast partur av EFTA-súluni í EBS-samstarvinum. Hesir báðir møguleikar seta heilt ymsar fyritreytir í samráðingunum. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu við ES, metir nevndin, at tríggir teoretiskir møguleikar eru: Verandi handilssáttmáli verður víðkaður til eina EBS-líknandi skipan. Serlig umsitingarskipan verður gjørd í eini EBS-líknandi avtalu. Danskir myndugleikar umsita eina EBS-líknandi avtalu vegna Føroyar. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu gjøgnum EFTA-felagsskapin, metir nevndin, at tveir møguleikar eru: Føroyar gerast partur av EFTA við danskari umboðan vegna Føroyar. Føroyar gerast partur av EFTA við sjálvstøðugari umboðan. Í kapittul 13 hevur nevndin mett um fyrimunir og vansar við hesum fimm møguleikum, og nevndin mælir til, at næsta stigið verður, at ein politisk avgerð verður tikin um, hvønn av hesum møguleikum valt verður at royna, um so er, at avgjørt verður at biðja um samráðingar um eina EBS-líknandi skipan. Arbeiðssetningurin fyrisetir, at samráðingarnar skulu snúgva seg um eina EBS-líknandi skipan saman við tollsamgongu. Kanningarnar hjá nevndini vísa, at tollur hevur fingið minni týdning sum handilsforðing og støðugt fer at fáa minni týdning, eisini tá tað snýr seg um fisk og fiskavørur. Niðurstøðan hjá nevndini er, at skulu vit fáa betri tollsømdir á ES-marknaðinum fyri fisk og fiskavørur enn í verandi handilsavtalu við ES, og betri tollsømdir enn Noreg og Ísland hava fingið í EBS-sáttmálanum, noyðast Føroyar at lata ES veiðurættindi í føroyskum sjógvi afturfyri. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um eina tollsamgongu av tí slagnum, sum ES hevur gjørt við triðjalond, er torført at meta um útlitini fyri at røkka á mál, tí ES hevur ongantíð fyrr gjørt tollsamgongu um fisk og fiskavørur við triðjalond. Vilja Føroyar hava fult tollfrælsi í eini tollsamgongu, so verður kravið, at vit í fullan mun taka lut í samlaða fiskivinnupolitikkinum hjá ES. Gerast Føroyar partur av tollsamgonguni hjá ES, noyðast vit at taka við handilspolitikkinum hjá ES mótvegis triðjalondum. Tollsamgongan er bert ein partur av handilsliga, búskaparliga og politiska samstarvinum í ES, og tí er torført at meta um, hvørjar aðrar politiskar bindingar fara at liggja í eini tílíkari avtalu við ES. Niðurstøðan hjá nevndini er, at ein EBS-líknandi skipan sett saman við tollsamgongu í roynd og veru er tað sama sum limaskapur í tí samstarvinum, sum var áðrenn Maastricht sáttmálin varð settur í verk. Tí er hetta eitt mál, sum metast má um, tá politisk støða verður tikin til, hvørja skipan miðað verður eftir, tá biðið verður um samráðingar við ES um eina nýggja avtalu. 3.12. Tillagingarstigið í føroyskari lóggávu (kap. 14). Fara Føroyar upp í EBS-samstarvið, gerast vit partur av innmarknaðinum hjá ES, og mugu í útgangsstøðuni góðtaka meginreglurnar í teimum fýra frælsunum hjá ES. Ein av grundreglunum í EBS-samstarvinum er, at lógarkarmurin í EBS-økinum skal vera tann sami, og fara Føroyar upp í EBS-samstarvið, er neyðugt, at Føroyar hava sama lógarkarm innan tey øki, sum samstarvs-avtalan fevnir um. Í EBS-samstarvinum eru nú galdandi tilsamans 1239 direktiv, men Føroyar noyðast kortini ikki at seta øll hesi direktiv í verk. Nevndin hevur roynt at kanna, hvussu støðan er í føroyskari lóggávu. Innan karmarnar hjá nevndini hevur kortini bert verið møguligt at gjørt eina breiða kanning, sum kann geva eina ábending av støðuni, so metast kann um, hvussu umfatandi tillagingar krevjast í føroyskari lóggávu, um Føroyar gerast partur av innmarknaðinum. Nevndin hevur sett seg í samband við tær stovnar og stýri, sum umsita øki av týdningi og heitt á tey, um at gera eina meting av, í hvønn mun føroyski lógarkarmurin samsvarar við EBS-lógarkarmin. Við grundarlagi í teimum svarum, sum eru komin, metir nevndin, at føroyski lógarkarmurin sum heild samsvarar við galdandi reglur í EBS-samstarvinum. Innan fleiri øki er donsk lóggáva beinleiðis galdandi, og innan onnur øki er føroyski lógarkarmurin, sum heild, gjørdur við fyrimynd í donskum lógum. Í øðrum førum metir nevndin, at føroyskar lógir innihaldsliga fevna um tað sama økið, sum samsvarandi lóg í EBS-samstarvinum. Tó eru øki, har føroysk lóggáva ikki er tillagað. Nevndin metir, at lóggávan innan landbúnað og kolvetnisvinnu ikki samsvarar við EBS-karmarnar. Harumframt vísir nevndin á, at í altjóða sáttmálum, sum vit eru partur av, og í sínamillum avtalum við onnur lond, hava Føroyar, í roynd og veru, á nógvum økjum longu bundið seg til at fylgja teimum ásetingum, sum galda í EBS-samstarvinum. Nevndin leggur dent á, at arbeitt verður víðari við hesi kanning. Líkamikið hvørja støðu Føroyar taka í framtíðini til viðurskiftini mótvegis ES, er neyðugt at gera eina gjølliga og djúptókna kanning av hesum viðurskiftum, og nevndin mælir til, at neyðug umsitingarliga orka, herundir løgfrøðiligur kunnleiki, verður sett av til at fullføra hesa kanning. EBS frágreiðingin Altjóða handilsligt og búskaparligt samstarv 4.1. Inngangur Fyri eitt land sum Føroyar við sera opnum búskapi og nógvum handilssamskifti við umheimin er gagnligt, at greiðar og frammanundan kendar reglur eru í altjóða handli. Síðan 1945 - og serliga síðan fyrst í 1970-árunum - er millumtjóða handil vaksin nógv. Ein avleiðing av hesum er tað, sum ofta verður nevnd búskaparlig altjóðagerð. Ein partur av búskaparligu altjóðagerðini er handilsliberaliseringar. Altjóða handil er vorðin meira opin. Hetta er eitt úrslit av samráðingunum í GATT og síðan 1995 í WTO. Hetta hevur havt við sær, at tollur er lækkaður, og at aðrar handilsforðingar eru beindar burtur. Á regiónalum stigi eru felagsskapir settir á stovn við tí endamálið at beina forðingar í sínámillum handlinum burtur. Gongdin seinnu árini hevur verið, at handilsavtalur millum lond ikki bert snúgva seg um toll og kvotur, men eisini um fleiri onnur sløg av handilsforðingum. Tekniskar forðingar, standardisering, handil við tænastum og heilsufrøðilig viðurskifti eru týðandi partar av samstarvinum. Tollur hevur fingið alsamt minni týdning sum handilsforðing. Nevndin heldur, at av tí, at altjóða búskapurin og institusjónellu karmarnir fyri altjóða handli eru broyttir so nógv seinnu árini, er neyðugt fyrst at lýsa høvuðstættirnar í hesum broytingum. Endamálið er millum annað at vísa, at tað ikki bert er gongdin í ES, ið hevur týdning, tá metast skal um fyritreytir og støðu Føroya í altjóða handli. Nógv av tí, ið fer fram innanhýsis í ES, er partur av einum altjóða ráki. Hesin fyrsti parturin av útgreiningini snýr seg um altjóða handilsligt og búskaparligt samstarv. Fyrst verður komið inn á høvuðsrákið í altjóða viðurskiftum, sum hava týdning fyri handilin millum lond. Dentur verður lagdur á, at búskaparligu viðurskiftini í dag eru ein partur av undanfarnu søguligu gongdini. Eitt høvuðseyðkenni við hesi gongd er ein alsamt vaksandi samansjóðing av búskapunum í einstøku londunum. Høvuðsskipaninar í handilsligum og búskaparligum samstarvi millum lond eitt nú fríhandilsøki, tollsamgonga og felagsmarknaður verða stutt lýstar. Altjóða handilsfelagsskapir og leiklutur teirra í millumtjóða handli og liberaliseringum verða eisini umrøddir. Rættuliga nógv verður gjørt burtur úr World Trade Organization, WTO, sum avloysti GATT í 1995. Orsøkin til hetta er m.a., at WTO er einasti altjóða felagskapur, ið hevur altjóða handil sum virkisøki, og sum umsitur reglur fyri handlinum millum lond. Tær meginreglur fyri altjóða handli, sum eru samtyktar í WTO, eru í stóran mun støðið undir handilsligum samstarvi í regiónalum felagsskapum, sum ES, EBS og NAFTA. 4.2. Búskaparlig altjóðagerð Árini síðan seinna heimsbardaga hava verið merkt av stórum broytingum í handilsligu og búskaparligu viðurskiftunum í heiminum. Búskaparligi vøksturin í ídnaðarlondunum meginpartin av tíðarskeiðnum hevur verið drívmegin í broytingini í heimsbúskapinum, sum undir einum verður nevnd altjóðagerð. Altjóðagerð er sum so ikki nýtt fyribrigdi. Skifti av vørum millum lond hevur verið í øldir. Rættilig gongd kom í búskaparligu samansjóðingina, tá við m.a. fingu bíligari og virkisførari flutningsskipanir síðst í 19. øld. Seinni kom so menningin av framleiðsluhættum, grundaðir á hópframleiðslu og stórvirkisfyrimunir. Bíligari og betri samskiftismiðlar birtu eisini uppundir samansjóðingina. Bøttir tekniskir møguleikar at tilvirka og selja vørur til ein størri marknað gjørdu, at eyguni eisini vórðu vend ímóti handilsforðingum í teimum einstøku londunum. Í kjalarvørrinum av búskaparliga skrædlinum og arbeiðsloysinum í 1930-árunum tók eitt proteksjónistisk rák seg upp í millumtjóða handli. Nógv lond royndu at verja heimavinnuna við tolli og øðrum avmarkingum á innflutninginum. Síðan 1945 - og serliga síðan fyrst í 1970-árunum - hevur altjóðagerðin og búskaparliga samansjóðingin av álvara tikið dik á seg. Hon er víðfevndari og fevnir um alsamt fleiri málsøki. Hetta vísir seg á nógvum økjum. Til dømis er handilin við vørum og tænastum millum lond vaksin skjótt. Hjá flestu londum hevur parturin av bruttotjóðarúrtøkuni, sum verður útfluttur, verið vaksandi. Vøksturin í heimshandlinum hevur millum annað havt við sær størri kapping, og hetta birtir uppundir altjóðagerð av framleiðslu og vinnulívi. Tær stóru fyritøkurnar leita sær til onnur lond fyri at koma inn á nýggjar marknaðir ella at spara lønarútreiðslur. Øktur altjóða handil, vøkstur í útlendskum íløgum, deregulering av kapitalmarknaðunum og nýggj tøkni hava borið í sær sera stóran vøkstur í kapital- og valutastreymum um landamørk. Búskapirnir í einstøku londunum eru vorðnir meira opnir. Landamørkini eru ikki tann sama forðingin fyri handilssamskifti, sum áður. Vaksandi samansjóðingin sæst eisini á talinum og virkseminum hjá millumtjóða búskaparligum samstarvsfelagsskapum, sum eru settir á stovn eftir kríggið, bæði á alheims- og regiónalum stigi. Heimsbankin, IMF og samstarvið í GATT eru dømi um altjóða samstarv. EFTA og ES eru dømi um regiónalar handilsfelagsskapir. Í summum førum hava regiónalir felagsskapir fingið yvirnatiónalan myndugleika. Londini hava latið stovnum í felagsskapunum avgerðarrættin í summum málum. Besta dømi um hetta er Europeiska Samveldið. Hóast tað framvegis eru tey einstøku londini - natiónalstatirnir - sum taka tær týdningarmestu avgerðirnar í altjóða samfelagnum, so hevur gongdin seinnu árini gjørt, at alsamt fleiri og størri politiskar uppgávur ikki longur kunnu verða loystar av einstøku londunum einsamøllum ella á regiónalum stigi, men bert við heimsumfevnandi samstarvi. Hugtøk sum tjóð, sjálvsavgerðarrættur, trygd og millumtjóða samstarv hava so við og við fingið nýtt innihald. Í handils- og búskaparviðurskiftum eru londini vorðin meira bundin hvørt at øðrum. Til tess at tryggja búskaparliga menning og javnbjóðis kappingartreytir, hava alsamt fleiri lond ásannað, at felags reglur eru ein fyritreyt fyri, at millumtjóða handil skal vera lættari og smidligari, og at vinningurin av altjóða arbeiðsbýtinum verður størst møguligur. Eftir at heimshandilin í nøkur ár hevði verið merktur av protektiónistiskum atgerðum, vunnu sjónarmiðini um fríhandil aftur frama tey fyrstu árini eftir seinna heimsbardaga. Fleiri altjóða búskaparligir felagsskapir vórðu settir á stovn. Høvuðsendamálið var at beina burtur forðingar fyri frælsum heimshandli. Í fyrsta umfari var talan um vørumarknaðin (GATT) og altjóða gjaldoyraskipanina (IMF). Samstarvið í GATT hevur serliga ført til handilslættar, sum eru ein avleiðing av, at tollforðingar eru tiknar burtur. Seinni eru so kapitalmarknaðirnir tiknir við, og kapitalflytingar um landamørk hava fingið størri týdning. Somuleiðis vóru 1980-árini merkt av stórum vøkstri í beinleiðis íløgum millum lond. Tænastur eru eisini vorðnar ein alsamt størri partur av millumtjóða handli. Samanumtikið hevur altjóðagerðin havt við sær, at landamørk ikki eru sama forðing fyri handilssamskifti sum áður. Altjóðagerðin av búskapunum hevur broytt fortreytirnar hjá vinnulívinum, einstøkum fyritøkum og londum um allan heim. Kappingin er harðnað, og hetta krevur millum annað, at fyritøkurnar í størri mun enn áður mugu vera førar fyri at laga seg eftir støðugt skiftandi umstøðum. Hetta setir øðrvísi og størri krøv til leiðslurnar, eitt nú viðvíkjandi virkisføri, vitan og kunnleika, vágafýsni og fíggjarorku, skal ein gera sær vónir um at virka í altjóða høpi. 4.3 Millumlanda samstarvshættir Samstarv millum lond fer fram bæði á altjóða og regiónalum stigi. Dømi um altjóða samstarv eru felagsskapirnir Sameindu Tjóðir og GATT-skipanin, sum hon virkaði fram til 1995. Luttøka í nevndu felagsskapum hevur vanliga ikki verið so bindandi og hevur vanliga ført við sær, at londini bert á summum samstarvsøkjum lata sjálvræðið frá sær og lata felags stovnar umsita málsøki. Búskaparligt samstarv og samansjóðing á regiónalum stigi er avmarkað til ein bólk av londum, sum eitt nú samstarvið í Europeiska Samveldinum, ES, og fríhandilsøkini EFTA (European Free Trade Association) og NAFTA (North American Free Trade Agreement). Regiónalt samstarv innan handil og búskap er vanliga meira bindandi og hevur størri ávirkan á politikkin hjá limalondunum og skerjir ofta politiska rásarúmið hjá luttakaralondunum í stýringini av nógvum innlendis viðurskiftum. Regiónalt samstarv innan búskap og handil er nógv økt seinnu árini. Í hesum sambandi kann nevnast, at síðan fyrsti GATT-sáttmálin kom í gildi í 1947 eru 163 regiónalar handilsskipanir fráboðaðar GATT/WTO. Í tíðarskeiðnum 1986-1991 vórðu bert fimm skipanir skrásettar í GATT/WTO, meðan samsvarandi talið var 77 fyri tíðarskeiðið 1992-1996. Av nevndu 163 skipanum eru eini 60% í gildi í dag. Meira enn 75% av fráboðaðum skipanum, sum eru virknar, eru settar í verk eftir1992. Umframt henda stóra vøksturin í talinum av regiónalum skipanum, er eisini áhugavert, at samstarvsformarnir eru øðrvísi í vavi og innihaldi. Samstarvið í ES fevnir støðugt um alsamt fleiri øki, og størri myndugleiki verður lagdur til felagsstovnar. Hetta er kortini ikki gongdin bert í ES. Aðrastaðni í heiminum hevur regiónala samansjóðingarrákið eisini tikið dik á seg. Til dømis kann nevnast, at uppskotið um "Free Trade Agreement of the Americas" (FTAA) fevnir um 34 lond í Suður-, Mið- og Norður-Amerika. Í hesum marknaði búgva eini 500 mió. fólk. Størsta regiónala verkætlanin av øllum er "Asian Pacific Economic Cooperation" (APEC), sum fevnir um lond báðumegin Kyrrahavið herundir USA, Japan og Kina. APEC fevnir um 40% av heimsins íbúgvum, og stendur fyri umleið 54% av bruttotjóðarúrtøkuni í heiminum og 42% av millumtjóða handli. Nevndu altjóða og regiónalu felagsskapir, sum hava týdning fyri millumtjóða handil, verða umrøddir seinni. Skilt verður millum ymisk sløg av samansjóðing millum lond, alt eftir hvussu umfevnandi og djúptøkt samstarvið er. Mynd 4.1 vísir vavið og innihaldið í teim ymsu regiónalu samstarvsformunum. Mynd 4.1: Regiónalir samstarvsformar Frí-handils- øki Toll- samgonga Felags marknaður Innmarknaður Pengapolitiskt samveldi Búskaparligt samveldi Sjónligar handilsforðingar burtur, egnan tollmúr úteftir Sjónligar handils-forðingar burtur, felags tollmúr úteftir Vørur og framleiðslufaktorar hava frítt at fara Felags regluverk viðvíkjandi handli og framleiðslu- faktorum Felags penga- politikkur og gjaldoyra Felags búskapar- og fíggjarpolitikkur Ovasta røðin vísir bólkarnar, sum samstarvið vanliga verður flokkað í. Teigurin til vinstru vísir tey ymisku samstarvsøkini. Myndin er í stóran mun grundað á gongdina í tí, sum í dag er ES. Samstarvið har byrjaði í 1950-árunum. Í 1968 varð komið á mál við tollsamgonguni. Síðani er samstarvið støðugt ment, og í dag verður arbeitt við at skipa ES sum eitt pengapolitiskt og búskaparpolitiskt samveldi. Tá lond ganga saman í fríhandilsøki beina tey burtur allan toll og kvotur í handlinum sínámillum, men varðveita hvør sær rættin til sjálvi at avgera, hvørjar handilsavmarkingar skulu setast mótvegis londum, sum ikki eru limir. Fríhandilsøki verða vanliga roknað sum eitt av fyrstu stigunum í bindandi búskaparligum samstarvi millum lond. Í eini tollsamgongu hava limalondini harafturímóti bundið seg bæði til ikki at brúka sjónligar handilsforðingar í sínámillum handli og at hava felags tollgarðar og aðrar handilsligar avmarkingar mótvegis londum, sum eru uttanfyri tollsamgonguna. Tollsamgongur verða nærri umrøddar í kap.8. Ein felagsmarknaður ber í sær, at allar beinleiðis forðingar fyri innanhýsis handli og flutningi av tænastum, kapitali og arbeiðsmegi millum londini í felagsmarknaðinum verða tiknar burtur. Ein felagsmarknaður er eins og ein tollsamgonga grundaður á felags handilspolitikk mótvegis umheiminum. Við innmarknaðinum verða allar sjónligu og serliga tær minnu sjónligu avmarkingarnar í frælsinum fyri innanhýsis handli, tænastum, kapitali og arbeiðsmegi millum londini burturbeindar. Hesar seinnu eru m.a. fjaldar handilsforðingar, ið standast av, at limalondini nýta ymisk fyrisett mát á vørum, og at myndugleikarnir veita heimavinnuni sersømdir í sambandi við almenn keyp av vørum og tænastum. Í einum innmarknaði verða regluverkini, sum ávirka tey fýra frælsini í einstøku londunum, broytt til felags innmarknaðarregluverk. Ein innmarknaður fevnir sostatt umframt um ein felagsmarknað fyri vørur, eisini um frælsi hjá framleiðslufaktorum og fíggjartænastum at fara um landamørk. Ríkisborgarar í einum felagsmarknaði kunnu uttan forðingar leita sær arbeiði í øllum londunum, sum eru við. Frælsi er eisini at gera íløgur og at seta virksemi á stovn í hinum londunum, sum eru við í felagsmarknaðinum. Sama er galdandi fyri eitt nú innskot í peningastovnar ella keyp av virðisbrøvum. Ein innmarknaður nýtist ikki í øllum lutum at hava eina tollsamgongu sum fyritreyt. EBS er ein innmarknaður, sum fevnir um eitt fríhandilsøki (EFTA) og eina tollsamgongu (EF). Orsakað av serliga fiskivinnu- og landbúnaðarpolitikkinum hjá EF eru fiska- og landbúnaðarvørur ikki umfataðar av EBS-innmarknaðinum. Í einum pengapolitiskum samveldi (moneterari unión) verður farið enn longur. Eitt slíkt samstarv fevnir um samstarv um peningaskipanina í limalondum, grundað á felags gjaldoyra. Hugsanin er, at av tí at alt fíggjarligt samskifti millum londini fer fram við sama gjaldoyra, verður ótryggleikin í gjaldoyraviðurskiftunum beindur burtur. Eitt búskaparligt samveldi er eitt pengapolitiskt samveldi har búskaparpolitikkurin hjá limalondunum er samskipaður. Eitt pengapolitiskt samveldi ber í sær, at londini halda somu kós í pengapolitikkinum. Eitt búskaparlig samveldi ber í sær, at fíggjarpolitikkurin verður samskipaður. Fyritreytin fyri, at eitt búskaparligt samveldi skal virka til fulnar, er sostatt, at somu reglur og mannagongdir eru á skatta- og avgjaldøkinum, og at ásetingarnar fyri ymsum sløgum av almennum veitingum eru tær somu. Somuleiðis skal fíggjarpolitiska konjunkturstýringin vera felagsmál fyri øll limalondini. Umframt penga- og fíggjarpolitikk snýr ein búskaparlig samgonga seg eisini um felags samskipan av vinnupolitikkinum. Fyritreytirnar hjá vinnulívinum skulu vera tær somu allastaðni. 4.4 Aðalsáttmálin um toll og uttanríkishandil, GATT Aðalsáttmálin um toll og uttanríkishandil "General Agreement on Tariffs and Trade" GATT var eitt av trimum fleirtjóða tiltøkum, ið vóru sett í verk beint eftir seinna heimsbardaga. Hinir báðir stovnarnir vóru Heimsbankin og IMF. Endamálið var at hjálpa til við at stýra heimsbúskapinum og at forða fyri, at farið varð aftur til proteksjónistiska politikkin í 1930-árunum. GATT var upprunaliga ein partur av ST-stovninum ITO, International Trade Organization, ið ikki bert fevndi um handil, men eisini um m.a. arbeiðsmarkn-aðarviðurskifti, altjóða íløgur og tænastur. Hesin felagsskapur fekst tó ongantíð at virka, fyrst og fremst tí USA ikki vildi viðurkenna hann. Ætlanin varð tí slept, so meginpartin av eftirkrígstíðini var GATT einasta fleirtjóða stýringsamboðið í millumtjóða handli. Í 1995 varð GATT avloyst av "World Trade Organization" - WTO. GATT hevur verið tað grundleggjandi regluverkið fyri millumtjóða handli í eftirkrígsárunum. Endamálið hjá GATT hevur verið at birta upp undir eina fríari og greiðari skipan í altjóða handli. GATT hevur havt ein týðandi lut í tí búskaparliga vøkstri, sum serliga londini í Vesturheiminum høvdu frá síðst í 1940-árunum og fram til fyrst í 1970-árunum. GATT var bert galdandi fyri handilin við ídnaðarvørum og fevndi ikki um tænastuhandil og altjóða kapitalstreymar. GATT hevur verið karmurin um fleirtjóða samráðingar um handils-liberaliseringar og reglur fyri heimshandilin. Hetta hevur ført til, at nógvar handilsforðingar eru tiknar burtur. Samráðingarnar í GATT eru farnar fram í fleiri umførum. (sí talvu 4.1). Talva 4.1: GATT-umfør 1. Geneve 2. Annecy 3. Torqueray 4. Geneve 5. Dillon- umfarið 6. Kennedy-umfarið 7. Tokyo-umfarið 8. Uruguay-umfarið 1947 1949 1951 1956 1960-62 1963-67 1971-79 1986-94 Úrslitið av fyrsta samráðingarumfarinum var, at nógv av verjutiltøkunum, sum vórðu sett í verk eftir skrædlið í 1930-árunum, vórðu tikin burtur. Tey 23 londini, sum stovnsettu GATT, luttóku í hesum umfarinum. Tey fylgjandi umførini gjørdust fløktari og tóku longri tíð, fyrst og fremst, tí at fleiri lond gjørdust limir, og fleiri nýggj mál komu á dagsskránna. Tey sjey fyrstu umførini førdu tó samanumtikið við sær, at meðaltollurin á ídnaðarvørum minkaði úr góðum 40%, tá sáttmálin varð gjørdur, niður í eini 5% í 1990. Umframt burturtøku av handilsforðingum, virkaði GATT eftir nøkrum meginreglum: Most-favoured-nation-reglan. Øll lond skulu hava somu treytir fyri marknaðaratgongd, sum tað landið, ið hevur bestu treytirnar. Undantøkini eru fríhandilsøki og tollsamgongur. Í slíkum førum kundu handilsforðingar millum luttakandi londini takast burtur, men varðveitast mótvegis restini av heiminum. Harumframt kundu menningarlond fáa serligar sømdir. Tey kundu eitt nú nýta handilsforðingar í størri mun enn ídnaðarlondini. Stabilar eftirgevingar. Eftirgevingar ella sersømdir veittar einum landi, serliga sum ásettir tollsatsir, kundu ikki takast aftur, uttan at landið fekk samsvarandi sømdir afturfyri. Reglan um natiónala viðgerð. Útlendskar vørur skulu, eftir at tær eru komnar inn í landið, viðgerast eins og natiónalar vørur í sambandi við avgjøld og aðrar handilsatgerðir. Forboð móti innflutningskvotum. Høvuðsreglan var forboð móti kvantitativum innflutningsforðingum. Sáttmálin hevði tó týdningarmikil undantøk, sum hann ikki fevndi um, eitt nú fyri landbúnaðarvørur. Harumframt hevði GATT eina skipan fyri tveyparta-tingingar og loysn av trætum í handilsmálum. 4.5 Uruguay-umfarið - frá GATT til WTO Fyrst í 1980-árunum versnaði støðan í heimshandlinum. Hetta komst serliga av, at nógv lond høvdu búskaparliga afturgongd, og nógvar smogur gjørdust sjónligar í GATT-skipanini. Fleiri lond settu í verk handilspolitisk tiltøk, sum lógu uttanfyri og vóru í stríð við meginreglurnar í GATT-sáttmálanum. Nógvastaðni varð ásannað, at menningin og gongdin í heimsbúskapinum er nær tengd at samanspælinum millum búskaparligan politikk, fíggjarpolitikk og handilspolitikk. Tað var m.a. hetta, sum gjørdi, at fleiri lond hildu, at neyðugt varð at styrkja og víðka multilateralu skipanina fyri handli. GATT hevði ikki amboðini at byrgja fyri tí protektiónistiska rákinum, sum tók seg upp fyrst í 1980-árunum. Á fundi í Punta del Este í Uruguay í 1986 varð samtykt at fara undir áttanda samráðingarumfarið í GATT, tað sonevnda Uruguay-umfarið. Høvuðsevnini og stevnumiðini í samtykta samráðingarupplegginum , ið verður nevnt "Punta del Este-yvirlýsingin", vóru hesi: Vøruhandil: Tollurin skuldi skerjast við einum triðingi, og aðrar handilsforðingar, sum ikki eru í galdandi avtalum, skuldu takast burtur. Aðrar handilsforðingar: Skuldu minkast og takast burtur. Landbúnaður: Almennur studningur til framleiðslu skuldi minkast, og innflutningsverja takast burtur. Íløgur: Forðingar fyri útlendskum íløgum skuldu takast burtur. Ognarrættur til andsverk: Skipast skuldu altjóða reglur um verju av patentum, vørumerkjum og copyrights. Tænastur: Skipast skulu somu avtalur, sum eru galdandi fyri vøruhandilin. Klædnavørur o.a.: Galdandi útflutningsavmarkingar skuldu takast burtur, og handilin skipast undir vanligum GATT-skipanum. Loysn av trætumálum: Skipanin skuldi fáast at virka betri og skjótari. Á dagsskránni fyri Uruguay-umfarið, vóru sostatt ikki bert spurningar um handil við vørum. Samráðingarnar fevndu eisini um tað alsamt vaksandi tænastuøkið, sum lá uttanfyri virkisøkið hjá táverandi GATT. Tænastur vóru miðskeiðis í 1980-árunum eini 20% av heimshandlinum. Somuleiðis varð roynt at finna nøktandi skipanir í sambandi við ognarrætt til andsverk ella upphavsrættindi (intellectual property rights) fyri at byrgja fyri ikki loyvdari nýtslu av telduforritum, tónleiki, sjónbondum, urum o.a. Harumframt varð miðað eftir at fáa greiðari karmar fyri sambandið millum handil og onnur øki, eitt nú búskaparligan vøkstur og menning, eins og áhugamálini og serliga støðan hjá menningarlondum varð tikin við. Upprunaliga settu partarnir sær fyri at fáa samráðingarnar lidnar í desember 1990. Hetta eydnaðist ikki, og eitt skifti tóktist naggatódn at koma í. 117 lond við eini ørgrynnu av mótstríðandi sjónarmiðum og áhugamálum luttóku í samráðingunum, og longu frá byrjan varð roknað við, at landbúnaðarsam-ráðingarnar fóru at gerast tað stóra stríðsmálið. Semja á landbúnaðarøkinum var ein fyritreyt fyri avtalum á øðrum økjum. Hóast samráðingarnar vóru truplar, varð roynt at halda lív í teimum. Í desember 1993 eydnaðist at koma fram til semju, ið varð fest á blað í 29 sjálvstøðugum lógartekstum, sum fevndu um allar tættir í samráðingunum, umframt 25 yvirlýsingar. "The Final Act Embodying the Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Negotiations", sum er almenna heitið á úrslitinum av Uruguay-umfarinum, varð undirskrivað í Marrakesh í Marokko 15. apríl 1994. Semjan bar í sær, at World Trade Organization, WTO, varð stovnað og avloysti gomlu GATT-skipanina 1. januar 1995. Grundarlagið undir stovnanini og virkseminum hjá WTO er GATT-sáttmálin við teimum broytingum, sum avtalur og skipanir, ið komið varð ásamt um undir Uruguay-umfarinum, høvdu við sær. (sí mynd 4.3). WTO er nógv meira víðfevnt enn GATT. Skipanin fevnir ikki bert um handil við vørum, men eisini tænastur og upphavsrætt. WTO hevur eisini rúmari heimildir og virkar á jøvnum føti við IMF og Heimsbankan. Sum stovnur var GATT sera lítil, og nógvar av ásetingunum og skipanunum vóru bert fyribils. GATT var í roynd og veru eingin stovnur, men bert karmurin um altjóða samráðingar um handilslættar. GATT hevði eisini avmarkaðar heimildir. Í GATT-skipanini kundi eitt land t.d. fella eina avgerð, tikin av einum av sonevndu kanningarpanelunum í einum handilstrætumáli. Hetta kundi viðkomandi land eisini gera, um tað var partur í málinum. Hetta er bøtt um í WTO, ið er at rokna sum ein veruligur fleirtjóða stovnur. 4.6 Høvuðstættirnir í WTO WTO er einasti altjóða stovnur, sum hevur altjóða handil sum virkisøki og umsitur reglur fyri handlinum millum lond. Á mynd 4.2 er bygnaðurin í WTO vístur. 4.6.1 Skipan og endamál Evsti myndugleiki í WTO er "Ministerial Conference", ið kemur saman í minsta lagi annaðhvørt ár. "General Council" hevur regluligt eftirlit við, at ásetingarnar í sáttmálanum og samtyktirnar hjá ráðharrunum verða fylgdar. "General Council" virkar bæði sum "Dispute Settlement Body" og sum "Trade Policy Review Mechanism", ið taka sær av øllum handilsmálum undir GATT-skipanini. Undir sær hevur "General Council" sett á stovn "Goods Council", "Services Council" og "TRIPs Council." WTO hevur høvuðssæti í Geneve, og árliga fíggjarætlanin er góðar 80 mió. dollarar. Endamálini við WTO-sáttmálunum eru trý: At fáa so frælsan handil sum gjørligt. At fáa í lag stigvísa liberalisering við framhaldandi samráðingum. At fáa eina óvilduga skipan til loysn av handilstrætum millum lond. Eins og í gamla GATT-sáttmálanum ganga nakrar grundleggjandi meginreglur aftur í øllum WTO-sáttmálunum: Ikki-diskriminering - "most-favoured-nation" - viðgerð og "nation" - viðgerð, frælsari handil, greiðar og frammanundan kendar handilsreglur at birta upp undir kapping, og at serlig fyrilit skulu takast fyri menningarlondum. WTO-sáttmálarnir fevna sum nevnt um vørur, tænastur og upphavsrættindi. Teir áseta meginreglurnar fyri liberalisering, og hvørji undantøk eru loyvd. Teir áleggja londunum skyldur um at lækka toll, at fáa burtur handils-forðingar og at lata upp og framhaldandi hava opnan marknað fyri tænastur. Sáttmálarnir áseta reglur og mannagongdir tá handilstrætur skulu loysast, og geva menningarlondum serligar sømdir. Reglurnar áseta eisini, at stjórnirnar skulu gera sín handilspolitikk gjøgnumskygdan við at boða WTO frá galdandi reglum, og hvørji tiltøk verða sett í verk. Innihaldsyvirlitið í "The Results of the Uruguay Round of Multilateral Trade Negotiations: The Legal Texts", vísir ein rúgvismiklan lista við 60 avtalum, ískoytum, avgerðum og yvirlýsingum. Í mynd 4.3 er yvirlit, ið lýsir bygnaðin í sáttmálunum, sum undir einum verða nevndir WTO-sáttmálin. Mynd 4.3: Yvirlit yvir bygnaðin í WTO-sáttmálunum Vørur Tænastur Upphavsrættindi Trætumál Grundreglur GATT 1994 General Agreement on Tariffs and Trade GATS General Agreement on Trade in Services TRIPS Agreement on Trade-Related Aspect of Intellectual Property Rights Skipan at loysa trætumál Staklutir og eykasáttmálar Aðrar avtalur og ískoyti um vørur Ískoyti viðvíkjandi tænastum Bindingar viðv. marknaðar-atgongd Yvirlit yvir bindingar hjá einstøkum londum Yvirlit yvir bindingar hjá einstøkum londum WTO-sáttmálin er settur saman av fleiri sáttmálum: Handil við vørum (GATT 1994), handil við tænastum (GATS) og ognarrætt í sambandi við handil við andsverkum (TRIPS). Undir hesum eru fleiri sáttmálar, sum snúgva seg um serlig evni og viðurskifti. Harumframt eru sonevndir plurilateralir sáttmálar, ið eru sáttmálar millum eitt avmarkað tal av londum, og sum bert eru galdandi fyri tey londini, sum hava undirskrivað sáttmálan. T.d. kunnu nevnast sáttmáli um reglur í sambandi við almenn keyp av vørum og tænastum og sáttmáli um sivila loftferðslu. Heitið WTO-sáttmálin er tí eitt felagsheiti fyri allar sáttmálarnar. Avtalurnar um tey tvey størstu handilsøkini - vørur og tænastur - hava felags høvuðseyðkenni, hóast tær í summum smálutum eru rættuliga ólíkar: WTO-sáttmálarnir byrja við breiðum grundreglum fyri GATT-vørur og GATS-tænastur. TRIPS-sáttmálin verður eisini flokkaður her, hóast eingir partar eru lagdir afturat. Síðani koma eykasáttmálarnir og ískoyti, sum fevna um serligar treytir fyri ávísar sektorar ella málsøki. At enda koma drúgvir listar við bindingum hjá einstøkum londum um at loyva serligum útlendskum vørum ella tænastuveitarum atgongd til sínar marknaðir. Í GATT er vanliga talan um bindingar um toll á vørum yvirhøvur og samanseting av tolli og kvotum fyri ávísar landbúnaðarvørur. Í GATS snúgva bindingarnar seg vanliga um, í hvønn mun útlendskir tænastuveitarar hava atgongd til ávísar sektorar. Har eru eisini listar við ymiskum sløgum av tænastum, har meginreglan um "most-favoured-nation" ikki verður nýtt. Meginparturin av samráðingunum í Uruguay-umfarinum snúði seg um teir báðar fyrstu partarnar: Grundreglur og meginreglur fyri ávísar sektorar. Samstundis vóru samráðingar um marknaðaratgongd fyri ídnaðarvørur. Tá meginreglurnar í hesum vóru greiddar, varð farið undir onnur øki, eitt nú landbúnað og tænastur. Tær samráðingar, sum hava verið eftir Uruguay-umfarið, hava yvirhøvur snúð seg um bindingar í sambandi við marknaðaratgongd fyri fíggjartænastur, telesamskifti, sjóvegis flutning undir GATS og kunningartøkni undir GATT. Tveir aðrir bólkar av sáttmálum, sum eisini eru týdningarmiklir, eru ikki tiknir við í yvirlitinum í mynd 4.3. Hetta eru sáttmálin um endurskoðan av handilspolitikki og teir fýra sonevndu "plurilateralu" sáttmálarnir, sum bert fá lond hava undirskrivað. Hesir snúgva seg um sivila flogferðsla, almenn keyp, mjólkaúrdráttir og kjøt. Í hesum sambandi verður ikki farið í smálutir við úrslitinum av Uruguay-umfarinum og WTO, men niðanfyri verða lýst nøkur øki, sum nevndin heldur hava størsta handilsliga týdning fyri Føroyar. Nøkur øki í WTO verða eisini nærri umrødd í sambandi við lýsingina av EBS-skipanini í kapittul 9. 4.6.2 Tollur Rúgvismesti parturin av úrslitinum av Uruguay-umfarinum eru tær umleið 22.500 síðurnar við listum yvir einstøk lond og tær skyldur, tey hava viðvíkjandi ávísum sløgum av vørum og tænastum. Hesar skyldur fevna í høvuðsheitum um at lækka og "læsa" tollsatsir á innfluttum vørum og tænastum. Talan er ikki um nakra einstaka bindandi avtalu, sum ásetir karmarnar fyri tolllækkingunum ella ásetir prosentsatsir fyri, hvussu nógv tollurin skal lækka. Heldur er talan um bindingar og treytir fyri einstøk lond, sum eru festar á blað í serskiltum ískoytum til "Marrakesh Protocol to the General Agreement on Tariffs and Trade 1994". Hesi skjøl eru juridisk bindandi avtalur um tolllækkingar. Partarnir settu sær fyri at minka um allar tollforðingar við einum triðingi innan fimm ár frá 1. januar 1995 at rokna. Úrslitið gjørdist kortini, at tey størstu ídnaðarlondini í heiminum samdust um enn størri niðurskurð. Tollur á øllum ídnaðarvørum verður lækkaður við 40%, úr í meðal 6,3% niður í 3,8%. Nøgdirnar av innfluttum ídnaðarvørum, sum ikki skulu tollavgreiðast í ídnaðarlondunum, fara úr 20% uppí 40%. Í ES lækkar tollurin úr 6,8 niður í 4,1%, og í USA úr 6,6 niður í 3,4%. Somuleiðis verða færri vørur álagdar ein høgan toll. Parturin av innflutninginum hjá ídnaðarlondunum, sum hevur toll omanfyri 15%, minkar úr 7% niður í 5%. Parturin av útflutninginum hjá menningarlondum, sum verður álagdur toll omanfyri 15% í ídnaðarlondunum, minkar úr 9% niður í 5%. Á summum økjum og fyri summar vørur hava tey stóru ídnaðarlondini lækkað toll niður í null, meðan menningarlond hava gjørt munandi niðurskurð fyri somu vørubólkar. Vørurnar, talan er um, eru bygging og landbúnaðarútgerð, stál, bjór, heilivágur, læknaútbúnaður, leikur, pappír, innbúgv og destillerað spritt. Hesar vørur hava stóran týdning fyri búskapin og útvega nógv arbeiðspláss. Sum nevnt aðrastaðni hildu samráðingarnar um toll og marknaðaratgongd fram eftir Uruguay-umfarið. Sum dømi kann nevnast, at 26. mars 1997 samdust 40 lond at taka burtur allan innflutningstoll og onnur gjøld á útgerð til kunningartøkni fyri ár 2000. Fyri nøkur lond er freistin tó sett til 2005. Hesi lond standa fyri meira enn 92% av heimshandlinum av hesum vørum. Eins og í øðrum tollspurningum eigur hvørt av teimum luttakandi londunum at geva útflutningi úr øllum WTO-londum somu viðgerð eftir "most-favoured-nation" regluni, eisini úr limalondum, sum ikki hava átikið sær somu skyldur. 4.6.3 Tænastur Aðalsáttmálin um handil við tænastum "The General Agreement on Trade in Services", sum er partur av WTO-sáttmálanum, er skipaður í tríggjar høvuðspartar. Tann fyrsti er rammuavtalan við ásetingum og skyldum fyri øll limalondini. Annar partur snýr seg um bindingar hjá einstøkum londum um framhaldandi liberaliseringar, og tann triði er ein hópur av ískoytum um serstøðu hjá einstøkum tænastusektorum og londum. Tá sáttmálin varð undirskrivaður, vóru stevnumiðini eisini sett fyri tey øki, sum ikki var komið á mál við, tá Uruguay-umfarið endaði. Hetta er m.a. galdandi fyri fíggjartænastur, fjarskifti og farma- og ferðafólkaflutning. Í sambandi við fjarskiftistænastur kann nevnast, at 15. februar 1997 komu limalondini ásamt um ein sáttmála, sum ber í sær fríari marknaðaratgongd fyri nógvar teletænastur. Sáttmálin kom í gildi 1. januar 1998. Hetta er samstundis fyrstu ferð, at bindandi reglur eru gjørdar fyri marknaðaratgongd fyri teletænastur. 68 av teimum 127 limalondunum í WTO hava longu latið marknaðin upp fyri øðrum WTO-londum, samstundis sum tey hava bundið seg til ikki at seta nýggjar avmarkingar í verk. Hesi lond standa fyri meira enn 90% av umsetninginum í heimshandlinum við teletænastum. GATS ásetir reglur fyri allar tænastusektorar. Á nógvum økjum er slóðað fyri, so komandi samráðingar um greiðari og rættvísari handil við tænastum gerast lættari. Møguleikar eru eisini at forða fyri, at lógarkarmarnir fyri tænastusektorinum í einum landi føra við sær órættvísa kapping. Serligan týdning hevur tað, at sáttmálin í høvuðsheitum er grundaður á "most-favoured-nation" regluna. GATS lættir munandi um hjá útflytarum av tænastum, tá teir skulu kunna seg um, hvørji rættindi teir hava í øðrum limalondum. 4.6.4 Almennur stuðul og útjavningartiltøk Sáttmálin um almennan studning og útjavningartiltøk "Agreement on Subsidies and Countervailing Measures" hevur tvinnar uppgávur. Hann hevur ásetingar um nýtslu av almennum studningi og ásetingar um, hvørjar atgerðir lond kunnu seta í verk fyri at verja seg ímóti óhepnum avleiðingum av studningi. Sáttmálin gevur londunum møguleika at nýta skipanina hjá WTO til at loysa trætumál, at fáa studningin burtur ella at fáa óhepnu avleiðingarnar av studninginum burtur. Eisini kann landið seta í verk sínar egnu kanningar og síðani áleggja eykatoll ella útjavningartoll á innfluttar vørur, ið fáa studning, og sum eru innlendis framleiðarum til skaða. Nýggi sáttmálin hevur eisini eina allýsing av almennum studningi. Studningur er allar fíggjarligar veitingar frá landinum, so sum ískoyti, lán, stuðul til rakstrarhall, skattafyrimunir og aðrar almennar veitingar. Við nýggja sáttmálanum er eisini komið hugtakið "serligur" studningur. Hetta er góðkendur studningur, sum bert verður veittur einari fyritøku, vinnugrein, bólki av fyritøkum ella fleiri vinnugreinum. Reglurnar í sáttmálanum eru bert galdandi fyri "serligan" studning. Hann kann vera veittur innlendis ella sum útflutningsstudningur. Sambært sáttmálanum um almennan studning og útjavningartiltøk verður studningur býttur í tríggjar høvuðsbólkar: Ikki loyvdur studningur, studningur, har móttiltøk kunnu setast í verk, og studningur, har móttiltøk ikki kunnu setast í verk. Hetta verður serliga brúkt í sambandi við landbúnaðarvørur og ídnaðarvørur. Tó er undantikin studningur, sum er í samsvari við landbúnaðarsáttmálan. Ikki loyvdur studningur ("prohibited subsidies"). Her er talan um studning fyri at røkka ávísum útflutningsmálum ella at fáa fólk at brúka innlendis framleiddar vørur ístaðin fyri innfluttar vørur. Hesin studningur er ikki loyvdur, tí hann avskeplar altjóða handil og kann hava skaðiligt árin á handilin hjá øðrum londum. Mál um tílíkan studning kunnu leggjast fyri WTO-skipanina til støðutakan. Kemur WTO eftir, at studningurin er ikki loyvdur, eigur hann at takast av alt fyri eitt. Annars kann landið, ið sendur klagu til WTO, seta í verk móttiltøk. Um tað eitt nú vísir seg, at innflutningur av studningsvørum er innlendis vinnulívi og framleiðarum til skaða, kann útjavningartollur áleggjast. Studningur, har móttiltøk kunnu setast í verk ("actionable subsidies"): Í hesum bólki áliggur tað tí landi, ið reisir eina kæru, at prógva, at studningurin hevur óhepnar avleiðingar og skaðar áhugamálini hjá viðkomandi landi. Annars er studningurin loyvdur. Sáttmálin nevndir trý sløg av skaðum, sum studningurin kann hava við sær. Studningsveitingar hjá einum landi kunnu hava skaðilig árin á heimaídnaðin í landinum, sum innflytir vøruna. Studningurin kann skaða útflytarar úr øðrum londum, sum kappast á sama marknaði í einum triðja- landi. Studningur í einum landi kann somuleiðis skaða útflytarar, sum royna at kappast á heimamarknaðinum hjá landinum, sum veitir studning. Nevnast kann í hesum sambandi, at sambært nýggja sáttmálanum verður roknað við, at skaði er elvdur vinnugrein í øðrum landi, um samlaði studningurin til eina vøru liggur omanfyri 5% av virðinum. Um "Dispute Settlement Body" í WTO ger úrskurð um, at studningurin hevur óheppin og skaðilig árin, eigur studningurin at verða settur úr gildi, ella óhepnu avleiðingarnar av honum fyribyrgdar. Eisini kann útjavningar-tollur áleggjast, um innfluttar vørur við studningi hava skaðiligt árin á heimaídnaðin. Studningur, har móttiltøk ikki kunnu setast í verk ("non-actionable subsidies"). Hesin studningur kann annaðhvørt verða studningur, sum ikki er serligur, ella serligur studningur veittur til vinnugransking, menningarstuðul, stuðul til landspartar, sum eru illa fyri, ella studningur til at laga seg til nýggj umhvørviskrøv, treytað av, at stuðul bert verður veittur einaferð og er avmarkaður til 20% av kostnaðinum. Mál í sambandi við henda bólkin av studningi kunnu ikki leggjast fyri WTO, og útjavningartollur kann ikki áleggjast innflutningi, sum fær studning í heimlandininum. Studningurin skal fylgja ávísum treytum, sum skulu vera góðkendar frammanundan av studningsnevndini í WTO. Samstundis, sum roynt verður at fáa betur tamarhald á almennum studningi til vinnulívið, hevur sáttmálin um studning og útjavningartiltøk strangari reglur um útjavningartoll. Krøvini eru munandi herd samanborið við undanfarna sáttmála. Útjavningartollur, sum hevur nógv til felags við anti-dumpingartoll, kann bert áleggjast, um innflytandi landið hevur gjørt nágreiniligar kanningar í málinum, eins og tað verður kravt í sambandi við anti-dumpingar tiltøk. Nágreiniligar reglur eru fyri, hvussu tað skal staðfestast, at ein vøra fær almennan studning. Millum annað er ein rættiliga fløktur rokniháttur. Somuleiðis eru nágreiniligar treytir fyri, hvussu tað skal avgerast, um innflutningur av vørum, sum fær studning, hevur skaðiligt árin á heimaídnaðin. Harumframt eru reglur um mannagongdir, tá farast skal undir at kanna viðurskiftini. Eisini eru reglur um, hvussu útjavningartiltøkini skulu setast í verk, og hvussu leingi tey kunnu vera í gildi. Vanliga eru tey avmarkað til fimm ár. Ein, sum útflytir vørur við studningi, kann eisini gera semju um at hækka útflutningsprísirnar, so tað slepst undan, at útjavningartollur verður álagdur. Almennur studningur hevur mangan stóran týdning í menningarlondum og í sambandi við skifti frá planbúskapi til marknaðarbúskap. Sera lítið á leið komin lond og menningarlond, sum hava niðanfyri 1000$ í BTÚ fyri hvønn íbúgva, eru undantikin ásetingunum um útflutningsstuðul. Onnur menningarlond skulu sleppa sær av við útflutningsstudningin fyri ár 2003. Sera á lítið leið komin lond, skulu sleppa sær av við øll sløg av útflutnings-stuðlandi studningi fyri ár 2003. Fyri onnur menningarlond er evstamarkið 2000. Menningarlond fáa eisini serviðgerð, um teirra útflutningur verður kannaður í sambandi við útjavningargjøld. Fyri lond, sum eru við at laga seg til marknaðarbúskap, skal allur ikki loyvdur studningur verða tikin burtur fyri ár 2002. Sáttmálin um studning og javningargjøld er galdandi fyri øll londini í WTO. 4.6.5 Anti-dumping Tá ein fyritøka útflytur eina vøru fyri ein prís, sum er niðanfyri prísin, ið vanliga fæst fyri vøruna á heimamarknaðinum, tosa vit um dumping av vøruni. Um hetta er óreiðilig kapping ella kappingaravlagandi, eru øll ikki á einum máli um, men tað er ikki ókent, at nógv lond seta tiltøk í verk ímóti dumping fyri at verja heimaídnaðin. WTO-sáttmálin tekur ikki dagar ímillum, men hevur ásetingar um, hvørjar reglur galda, tá anti-dumpingaratgerðir verða settar í verk. Tí verður sáttmálin ofta nevndur "Anti-dumpingarsáttmálin". Formliga navnið er "Agreement on the implemention of Article VI of the General Agreement on Tariffs and Trade 1994" Nýggi sáttmálin um anti-dumping hevur reglur um áseting av normalprísi og krøv um, at tað skal kunna ávísast greiður samanhangur millum dumping og tann skaða, hetta hevur fyri heimaídnaðin. Neyvar lýsingar av skaðanum skulu ikki verða grundaðar á gitingar, men nærri ásettar fíggjarligar fyritreytir. Sáttmálin um anti-dumping hevur reglur um íverksetan av kanningum í sambandi við anti-dumping. Myndugleikarnir í einstøku londunum hava ábyrgdina av at ansa eftir, at áheitanir um nærri kanning fylgja ásettum krøvum. Allir partar í málinum skulu hava møguleika fyri at leggja síni sjónarmið fram. Hetta er eisini galdandi fyri brúkarafelagsskapir. Reglurnar um bráfeingis tiltøk, prískrøv, og hvussu leingi anti-dumpingar tiltøkini kunnu vera í gildi, eru somuleiðis herdar. Sambært grein VI í GATT-sáttmálanum, kann eitt land seta anti-dumpingar tiltøk í verk móti eini vøru, sum verður innflutt fyri ein prís, sum liggur niðanfyri "normalan" prís fyri vøruna, um so er, at innflutningurin er innlendis vinnu til skaða. Ein týdningarmikil táttur í nýggja sáttmálanum um anti-dumping er, at hann er galdandi fyri øll limalondini í WTO, samanborið við gamla sáttmálan, sum bert hevði undirtøku frá 25 londum. 4.6.6 Landbúnaðarvørur Gamli GATT-sáttmálin var ikki galdandi fyri handil við landbúnaðarvørum. Hetta gjørdi sítt til, at millumtjóða handilin við landbúnaðarvørum var rættuliga avskeplaður. Ein høvuðsorsøkin til trupulleikarnar í heimshandlinum við landbúnaðarvørum, var tann stóra nýtslan av almennum stuðli, serliga útflutningsstuðli. Stuðul til útflutning úr ídnaðarlondum troðkaði vørur úr menningar-londunum burtur av heimsmarknaðinum, og harvið mistu tey týdningarmiklar útflutningsinntøkur. Landbúnaðarsemjan á Uruguay-umfarinum er eitt týdningarmikið stig á leiðini at fáa greiðari reglur á hesum øki. Sum frá líður skuldi hetta birt upp undir javna kapping og ført til, at landbúnaðurin verður ein minni avskeplað vinna. Landbúnaðarsamráðingarnar endaðu við eini semju, sum nam við nakrar partar av WTO-sáttmálunum: Sjálvan landbúnaðarsáttmálan, eftirgevingar og skyldur hjá londunum viðvíkjandi marknaðaratgongd fyri landbúnaðarvørur, innlendis studning og útflutningsstuðul, sáttmálan um heilsufrøðilig viðurskifti og niðurstøðuna viðvíkjandi lítið á leið komnum londum og menningarlondum, ið eru nettoinnflytarar av matvørum. Fyri landbúnaðarvørur førdi WTO-sáttmálin við sær, at skipanin fyri millumtjóða handil varð broytt soleiðis, at tann innflutningsverja, sum hevði verið við kvotu- og loyvisskipanum var skift út við verjuskipanir, ið vórðu grundaðar á tollsatsir. Í sáttmálanum eru ásetingar um, hvørji tollgjøld londini kunnu nýta, og ásetingar um, at tollgjøld skulu minka stigvíst fram ímóti ár 2000. Hetta hevur við sær, at allir tollsatsir, bæði teir, sum vóru galdandi, og teir sum vóru settir, skulu lækka við 36% í miðal innan seks ár. Minstamark fyri lækking á einari vøru er 15%. Í landbúnaðarpartinum verða hugtøkini verandi marknaðaratgongd og minsta marknaðaratgongd nýtt. Verandi marknaðaratgongd verður varðveitt á sama stigi sum í 3 ára basis tíðarskeiðnum frá 1986 til 1988. Minsta marknaðaratgongd verður nýtt í sambandi við vørur, har eingin innflutningur hevur verið ella innflutningur hevur verið niðanfyri 5% av innlendis nýtsluni í basistíðarskeiðnum. Í hesum førum skulu tollkvotur setast í verk, tvs. lægri tollsatsir. Í WTO-sáttmálanum um landbúnað eru eisini reglur um almennan stuðul til landbúnaðin. Sáttmálin setir samlað mát fyri stuðli (AMS) fyri at kunna rokna niðurskurðin í almennum stuðli. Hesin skal lækkast við 20% innan seks ár og síðani frystast fastur á hesari leguni. Hetta verður nevnt "gulur" stuðul. Einstøk sløg av stuðli kunnu kortini halda fram. Hesin verður nevndur "bláur" stuðul, og er talan vanliga um beinleiðis útgjaldingar innan ávísar avmarkaðar verkætlanir, sum eru grundaðar á ávís øki, aling, ella eitt ávíst tal av dýrum. Stuðul, sum hevur lítla ella onga ávirkan á handil, verður nevndur "grønur" stuðul. Henda stuðul hava londini ikki skyldu til at skerja. Her er t.d. talan um stuðul til umhvørvi, útjaðarar, beinleiðis inntøkustuðul, stuðul til gransking, matvørugoymslur og kreppuhjálp. WTO-sáttmálin hevur eisini ásetingar um, hvussu útflutningsstuðul kann brúkast. Tann nógvi útflutningsstuðulin er ein av høvuðsorsøkunum til trupulleikarnar í altjóða handli við landbúnaðarvørum. Sambært sáttmálanum skal útflutningstuðulin skerjast við 36% innan seks ár. Samstundis skulu nøgdirnar, sum vera útfluttar við stuðli, minkast við 21%. Serligar reglur eru eisini fyri matvøruhjálp. Endamálið er at forða fyri, at henda hjálp verður brúkt til at smoyggja sær uttanum reglurnar viðvíkjandi útflutningsstuðli. Samanumtikið setir úrslitið av samráðingunum karmarnar fyri broytingum í handlinum við landbúnaðarvørur, og hvørjar reglur londini kunnu seta í verk í komandi árum. Samráðingarúrslitið er eitt stórt stig fram ímóti málinum um at skipa handilin við landbúnaðarvørum eftir marknaðartreytum. Reglurnar fyri handilin eru herdar. Hetta skuldi gjørt sítt til, at støðugari handilsumstøður fáast, og at handilin fer fram eftir reglum, sum eru kendar frammanundan. 4.6.7 Sáttmálin um heilsufrøðilig viðurskifti o.a. - SPS-sáttmálin Heilsufrøðiligar ásetingar verða mangan nýttar at ávirka og stýra innflutningi av vørum. Hetta verður vanliga gjørt fyri at verja heilsuna hjá fólki, dýrum og plantum. Tvídráttur stingur seg ofta upp, tí slíkar ásetingar verða mettar sum handilsforðing. SPS-sáttmálin undir GATT í WTO snýr seg um at loysa trætur millum verndar- og handilsáhugamál. Hetta málsøkið varð tikið upp í samráðingunum í Uruguay-umfarinum, tí heilsufrøðiligar ásetingar vóru vorðnar ein støðugt størri handilsforðing. Altjóða reglurnar, sum vóru galdandi á hesum øki, góvu londunum lítið at halda um. SPS er stytting fyri "Agreement on Application of Sanitary and Phytosanitary Measures". Endamálið við sáttmálanum er at fáa skipaði viðurskifti viðvíkjandi handilstreytum, sum verða settar í sambandi við heilsuna hjá fólki, djórum og plantum. Í sambandi við matvørur er tað serliga fyrilitini fyri heilsuni hjá fólki, sum hava týdning. SPS-sáttmálin eggjar londunum at fylgja altjóða fyrisettum mátum, reglum og tilmælum um heilsufrøðilig viðurskifti. Sáttmálin staðfestir kortini, at londini sjálvi kunnu avgera, hvussu stóran vanda tey góðtaka. Londini kunnu sostatt hava strangari reglur enn ásett er í altjóða felagsskapum. Tað trygdarstig, sum verður valt, eigur tó at nýtast eins mótvegis øllum pørtum. Eitt nú ber ikki til ógrundað at seta ólík krøv til innlendskar og innfluttar vørur. Ein annar sáttmáli, sum eisini hevur týdning í hesum samanhangi, er "Agreement on Technical Barriers to Trade" - TBF-sáttmálin, ið snýr seg um tekniskar handilsforðingar. Hesin sáttmáli er galdandi fyri viðurskifti, ið ikki eru tikin við í SPS-sáttmálanum. Viðvíkjandi matvørum og heilsufrøðiligum krøvum, snýr hesin sáttmálin seg um reglur sum merking, brúkaraverju og tílíkt. Í báðum sáttmálunum gongur aftur, at eru altjóða fyrisett mát á viðkomandi øki, eiga hesi at vera støði undir natiónalum reglum á økinum. Í hesum umfari verður ikki gjørt so nógv burtur úr ásetingum um heilsufrøðilig viðurskifti í WTO-skipanini. Nevndin heldur, at hesir spurningar hava og fara at hava so stóran týdning í sambandi við altjóða handil við matvørum, at teir verða umrøddir fyri seg í kapittul 12. 4.6.8 Tekniskar handilsforðingar Tekniskar handilsforðingar eru vanliga eitt úrslit av, at lógir, forskriftir og fyrisett mát eru ymisk frá landi til land. Hetta førir við sær ólík vørukrøv og ólíkar góðkenningar- og eftirlitsskipanir í sambandi við vøruhandil. Hetta kann avmarka handilin landanna millum. Tekniskar handilsforðingar kunnu standast av, at londini seta ólík krøv til marknaðarføring, skjalaprógv og merking, vantandi góðkenning av heilsuroyndum umframt drúgva og kostnaðarmikla málsviðgerð. Úrslitið av Uruguay-umfarinum var, at greiðari reglur og mannagongdir fingust fyri tekniskar handilsforðingar ella "non-tariff barriers" - NTB. Hesin sáttmálin er ein víðkað og greiðari útgáva av "Agreement on Technical Barriers to Trade", sum GATT-londini komu ásamt um í Tokyo-umfarinum (1971-1979). Við sáttmálanum verður miðað eftir, at fyrisett teknisk mát, avgreiðsla við landamørk, og mannagongdir í sambandi við royndir og lóggilding, ikki føra við sær óneyðugar forðingar fyri millumtjóða handil. Endamálið við hesum broytingum er at tryggja, at upplýsingar um krøv o.a. eru tøkar at minka um pappírsarbeiðið og at tryggja, at skjøl verða avgreidd skjótari. Sáttmálin góðkennir kortini, at londini kunnu seta í verk verjutiltøk, sum tey halda vera hóskandi, eitt nú fyri at verja fólka-, djóra- og plantulív. Sáttmálin leggur upp til, at londini skulu nýta altjóða fyrisett mát, har hesi eru hóskandi, men krevur ikki, at londini skulu broyta innihaldið í verjutiltøkunum sum avleiðing av altjóða standardiseringum. 4.6.9 Upphavsrættindi Semjan um immateriell rættindi "Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights" er eitt nýtt øki í GATT-høpi. TRIPS-sáttmálin gevur munandi betri verju av upphavsrættindum sum eitt nú vørumerkjum, geografiskum vøruheitum, patentum, copyrights og øðrum. Nýggja WTO-skipanin, til at loysa handilstrætumál landanna millum, er eisini galdandi fyri TRIPS-sáttmálan. Lagt var upp til, at ídnaðarlondini skuldu seta TRIPS-sáttmálan í verk innan 1996, meðan onnur lond hava fingið eina longri skiftistíð. Menningarlondini hava fingið fimm ár, og tey stytst á leið komnu londini fáa 11 ár til at gera neyðugu rættarligu og bygnaðarligu broytingarnar. Í sáttmálanum eru kortini onkur undantøk, eitt nú um skráseting av patentrættindum. Spurningurin um patent var nógv tann torførasti parturin av samráðingunum, men úrslitið varð, at veitt verður í minsta lagi 20 ára patentvernd. Menningarlondini fáa longri skiftistíð. TRIPS-sáttmálin er ein neyðug víðkan av GATT-skipanini. Semja er fingin um stevnumið, sum hava týdning fyri uttanríkishandilin hjá flestu londum. Fyrst og fremst tí nú eru ásettir standardir, reglur fyri ídnaðarlig mynstur o.a., sum hevur serligan týdning fyri vørur sum uttan loyvi verða kopieraðar á útflutningsmarknaðunum. 4.6.10 Almenn keyp Samstundis, sum samráðingarnar í Uruguay-umfarinum fóru fram, vóru samráðingar um nýggjan, víðkaðan og bøttan GATT-sáttmála um almenn keyp. Í hesum samráðingunum luttóku Eysturríki, Finnland, Hong Kong, Ísrael, Japan, Kanada, Singapore, Sveis, Svøríki, Suður-Korea, USA og ES vegna limalondini. Sáttmálin, sum kom í gildi 1. januar 1996, er ein av teimum sonevndu plurilateralu sáttmálunum í GATT. Samanborið við undanfarna GATT-sáttmála frá 1988 um almenn keyp, ber nýggi sáttmálin í sær, at skipanin er munandi víðkað. Sáttmálin hevur ásetingar um størri almenn keyp. Hetta er galdandi bæði sentralt, regiónalt og lokalt, og fevnir eisini um fyritøkur og stovnar hjá tí almenna, sum ikki hava handilsligt og vinnuligt endamál. Nýggi sáttmálin fevnir samanborið við 1988-sáttmálan ikki bert um vørukeyp, men eisini um at útvega tænastur og sáttmálar um bygging o.a., sum eru omanfyri eina ávísa upphædd. Sáttmálin hevur nágreiniligar reglur um mannagongdir í sambandi við útbjóðing, nýtslu av tekniskum spesifikatiónum í útbjóðingarlýsingum, treytir um førleika hjá veitarum, lýsing av útbjóðingum, tíðarfreistir fyri tilboðum og veiting, innihaldinum í útbjóðingarskjølum, framløgu, móttøku og upplating av tilboðum, umframt tilluting av sáttmálum og kunning um tilluting av sáttmálum. Í sambandi við reglur um almenn keyp, kann nevnast, at í EBS-sáttmálanum eru reglur, sum eru víðfevndari, enn GATT-sáttmálin leggur upp til. Eitt nú áleggja EBS-reglurnar Noregi fleiri skyldur enn GATT-sáttmálin um almenn keyp. EBS fevnir eisini um alt orkuøkið og telesamskiftisøkið. 4.6.11 Loysn av trætumálum Ein týðandi leiklutur hjá WTO verður at umsita nýggju skipanina at loysa handilstrætumál millum limalondini. GATT-umfarið førdi við sær munandi batar í hesi skipan, sum nú er greiðari og effektivari. Í hesum umfari verður ikki farið í smálutir við mannagongdini, tá handilstrætumál skulu loysast millum limalondini í WTO. Kortini skal nevnast, at vanliga verður roknað við, at trý sløg av trætumálum kunnu stinga seg upp. Í fyrsta lagi kunnu trætur taka seg upp um, hvussu sáttmálateksturin skal tulkast ella brúkast, eitt nú um, hvørjar avgerðir stovnar í WTO hava heimild at taka. Í øðrum lagi kann talan vera um sonevndar "violent complaints". Hesi mál snúgva seg vanliga um, at eitt limaland heldur, at ein verandi ella ætlað skipan í einum øðrum limalandi ikki er í samsvari við tær skyldur, sum viðkomandi landi eru álagdar sambært WTO/GATT-sáttmálunum. Í triðja lagi kann talan vera um trætumál, har einki krav er um, at tiltøk eru í stríð við sáttmálatekstin, men at eitt limaland kortini heldur, at fyrimunir, tað eigur at hava sambært sáttmálunum, verða settir til viks av tiltøkum hjá einum øðrum limalandi. Hetta slagið av trætumálum verða nevnd "non-violation complaints." WTO-sáttmálin hevur í nógvum lutum styrkt um skipanina at loysa handilstrætumál millum lond. Ásettar eru ávísar tíðarfreistir fyri einstøku stigini í viðgerðini av kærumálum. Tað er torførari hjá tapandi partinum at steðga útgreiðing frá panelum ella at blokkera avgerðir, sum WTO-stovnar hava tikið. Konsensusreglan er so at siga endavend. Harafturat er ein kæruskipan komin. Hugsandi er, at serliga tær báðar fyrstu broytingarnar fara at gera sítt til, at brotini á reglurnar gerast færri, enn tey høvdu verið, um broytingarnar ikki komu. Hinvegin kann ein effektivari semingsskipan eisini bera í sær, at londini gerast grammari at nýta skipanina. Tí er eisini hugsandi, at ein størri partur av samlaðu brotunum enda sum klagur í WTO-skipanini. Talið av klagumálum kann eisini vaksa av tí at handil við tænastum og landbúnaðarvørum gjørdist virkisøki hjá WTO eftir Uruguay-umfarið. EBS frágreiðingin Høvuðsskipanir í handilssamstarvinum í Vestureuropa 5.1 Inngangur Síðani 1945 hevur hugmyndin um at sameina Europa verið ein týðandi táttur í uttanríkispolitikkinum hjá nógvum londum í Vestur-Europa. Hetta eru teir nógvu fleirtjóða búskaparfelagsskapir, ið eru settir á stovn, eitt tekin um. Seinnu árini hava royndirnar at sameina og samansjóða serliga verið gjørdar innanfyri karmarnar av ES. Men hóast tað ber til at staðfesta samansjóðing á nógvum økjum, og at hetta sum frá líður, kann bera í sær eitt europeiskt sambandsríki, so ber eisini til at staðfesta, at verandi tjóðareindir eru farnar sundur í minni eindir. Hetta er galdandi fyri Sovjetsamveldið, Jugoslavia og Tjekkoslovakia. Eisini í Vestur-Europa eru tekin um, at landspartar vilja hava størri sjálvsavgerðar-rætt. Dømi um hetta finna vit í Belgia (flamlendingar og wallonarar), Spania (katelonar), og í Stórabretlandi (skotar). Talva 5.1: Yvirlit yvir skipan av felagskapum í Europa eftir 1945 Vestureuropa Eystureuropa Búskaparligt samstarv OEEC 1948 (R) OECD 1960 EKSF 1952 EF 1957 (R) ES 1993 EFTA 1959 CEFTA 1993 EBS (ES+EFTA) 1994 COMECON 1949 Politiskt samstarv Europaráðið 1949 EPS 1970 Cominfom 1947 Hernaðarligt samstarv Bruxellespaktin 1948 WEU 1954 Atlantssáttmálin 1949 Warszawasáttmálin 1955 Í hesum umfari skulu vit halda okkum til búskaparligt samstarv í Vestureuropa og tey tiltøk, sum hava havt og hava týdning fyri handilin millum londini síðan seinna heimsbardaga. 5.2 Europeiska Samveldið, ES Eftir seinna heimsbardaga hava nógvar royndir verið gjørdar at fáa tættari samstarv millum londini í Vestur-Europa. Europeiska Samveldið er tann týdningarmesti felagsskapur av hesum slagi, bæði tí at breiddin og dýpdin í samstarvinum í ES miðjar nógv longri enn hjá øðrum regiónalum felagsskapum í heiminum. ES-londini hava við limaskapi sínum bundið seg til at samstarva á at kalla øllum politiskum og búskaparligum málsøkjum og hava, í stóran mun, latið yvirvaldsrætt til felags myndugleikar. Lunnarnir til samstarvið vórðu lagdir í 1957, tá Rómarsáttmálin varð undirskrivaður og EEC (European Economic Community) varð sett á stovn. Rómarsáttmálin kom í gildi 1. januar 1958. Tey seks londini, sum stovnaðu EEC vóru Belgia, Frakland, Italia, Luxembourg, Holland og Vestur-Týskland. Londini høvdu longu frammanundan tikið stig á samansjóðingarleið. Í 1952 stovnaðu tey Europeiska Kol- og Stálfelagskapin. Hesin bar í sær, at allar forðingar fyri handli við koli og stáli landanna millum vórðu beindar burtur. Høvuðsendamálið var at røkka stórvirkisfyrimunum og at taka kappingina upp við USA og onnur lond. Við EEC varð farið enn longur. Endamálið var at fáa í lag ein felags marknað, har fullkomin fríhandil var fyri allar vørur millum limalondini, og har arbeiðsmegi og kapitalur hevði frítt at fara um landamørk. Við at sameina londini í Vestur-Europa varð samstundis vóna, at stríðið í sambandi við teir báðar heimsbardagarnar ikki fór at endurtaka seg. Hugsanin var somuleiðis, at samstarvið í EEC kundu gera londini til eitt politiskt og búskaparligt heimsveldi. Um tað mundi var heimurin merktur av politisku risunum USA og Sovjettsamveldinum. Búskaparliga var USA eitt stórveldi, og seinni gjørdist Japan tað sama. Miðað var eftir stigvíst at taka av allan toll limalandanna millum og samskipa felags toll mótvegis øðrum londum, og í 1968 var fyrsta stig við samstarvinum rokkið, tá komið var á mál við fullari tollsamgongu. Við hesum gjørdist EEC ein tollsamgonga. Nógvar forðingar vóru framvegis fyri innanhýsis handli, eitt nú lógar-, umsitingarligar-, fiskalar- o.a. forðingar. Endamálið við samstarvinum var tó framvegis at skipa ein fullkomnan felagsmarknað. EEC ella Felagsmarkaðurin, sum tað seinni varð nevnt, var ein tollsamgonga á tann hátt, at felags tollur var við umheimin, meðan eingin tollur var innanhýsis. Felagsskapurin var kortini í lutum ein felagsmarknaður. Felags politikkur var t.d. fyri landbúnað, fiskivinnu, regiónalar skipanir og monopol og avlagandi tiltøk. Skattaskipanir, flutningspolitikkur og almannapolitikkur var eisini í ein ávísan mun samskipaður. Eftir nøkur ár við stórum framstigum, kom fyrst í 1970-árunum stígur í royndirnar at samansjóða europeiska marknaðin. Millum annað elvdu oljukreppurnar til búskaparliga afturgongd nógvastaðni, og londini høvdu ovmikið av trupulleikum, ið skuldu loysast innanhýsis. Men miðskeiðis í 1980-árunum tóku royndirnar at samansjóða á búskapar- og handilsøkinum aftur dik á seg. Tá varð samtykt at seta á stovn innmarknaðin. Hetta stigið var í stóran mun ein staðfesting av, at tollsamgongan frá 1968, ikki var nóg mikið til at tryggja einsháttaðar innanhýsis kappingartreytir. Nógvar minni sjónligar handilsforðingar vóru framvegis. Londini nýttu ólík fyrisett mát á ídnaðarvørum, mannagongdir í sambandi við almenn keyp vóru ymiskar o.t. Avgerðin um at seta innmarknaðin á stovn, var í ein ávísan mun, eisini ein roynd hjá EF at steðga protektiónistiska rákinum, sum eyðmerkti globalu handilsskipanina í kjalarvørrinum av oljukreppunum í 1970-árunum. Síðani samtykt var at seta innmarknaðin á stovn og stjórnarráðstevnurnar í Maastricht í 1992 og í Amsterdam í 1997, er samstarvið víðkað og er samstundis vorðið djúptøknari, og tað er víðkað til at fevna um fleiri lond. Talva 5.2. Limalond í ES, fólkatal, landøki, fólkatættleiki og politisk ávirkan Land Gjørdist limur í ES (ár) Fólkatal (í 1000) Landa-øki 1000 km2 Fólka-tættleiki fólk/km2 Atkvøður í Ráðharra-ráðnum Fólk fyri hvørja atkvøðu (í 1000) Danmark 1972 5.216 43 121 3 1.739 Belgia 1957 10.131 31 332 5 2.026 Finnland 1995 5.099 338 15 3 1.700 Frakland 1957 58.027 552 105 10 5.803 Grikkaland 1982 10.442 132 79 5 2.088 Írland 1972 3.577 70 51 3 1.192 Italia 1957 57.248 301 190 10 5.725 Luxemb. 1957 407 3 157 2 204 Niðurlond 1957 15.423 42 371 5 3.085 Portugál 1986 9.912 92 107 5 1.982 Spania 1986 39.170 505 78 8 4.896 Svøríki 1995 8.816 450 20 4 2.204 Týskland 1957 81.539 357 228 10 8.154 UK 1972 58.476 244 240 10 5.848 Eysturríki 1995 8.040 84 96 4 2.010 Samantalt 371.523 3.244 146 87 Somuleiðis fevnir samstarvið í ES um alsamt fleiri øki. Nærum øll tey vanligu búskapar-politisku stýringsamboðini sum fíggjarpolitikkur og pengapolitikkur eru ella verða samskipað, og uttanríkispolitikkurin er lutvíst komin undir felagsskapin. Heitið ES kom fram í 1993, eftir at Maastricht-sáttmálin varð góðtikin av teimum 12 limalondunum. Áðrenn tað varð felagsskapurin vanliga nevndur EF. Sáttmálin um Europeiska Samveldið ella Maastricht-sáttmálin er tað støðið undir ES-samstarvinum, soleiðis sum tað er víðkað og broytt síðani í 1952 (sí søguligt yvirlit í skjali 5A í bláa álitinum). Maastricht-sáttmálin er settur saman av eini yvirtrom, ið eru felags reglurnar, og reglum fyri tey einstøku málsøkini, ið eisini verður nevnt súlurnar. Felags reglur eru settar saman av innleiðandi og endaligum ásetingum. Tær innleiðandi snúgva seg m.a. um stovnsetingina av ES, stevnumiðini hjá ES, Europeiska Ráðið og subsidiaritetsprinsippið. Endaligu ásetingarnar eru m.a. ásetingar um broytingar í sáttmálanum og upptøku av nýggjum limalondum. Súlurnar eru: Europeiski Felagsskapurin (EF), Europeiski kol- og stálfelagsskapurin (EKSF), europeiski kjarnorkufelagsskapurin (Euratom), ásetingar um felags uttanríkis- og trygdarpolitikk og ásetingar um samstarv í rættarligum viðurskiftum og innanríkismálum. Í mynd 5.1 eru EF, EKSF og Euratom lagdir saman. EF er tað størsta einstaka samstarvsøkið. EF-sáttmálin ella Rómarsáttmálin hevur ásetingar um borgararætt í samveldinum, um at kapitalur, vørur, tænastur og arbeiðsmegi hava frítt at fara, tollsamgongu, felags handilspolitikk, felags landbúnaðar- og fiskivinnupolitikk, flutning, búskapar- og pengapolitiska samgongu, reglur um kapping og almennan stuðul, fiskalar ásetingar, sosialpolitikk, útbúgving og gransking, mentan, heilsumál, brúkaravernd, transevropeiska netið, ídnað, regiónalpolitikk, umhvørvi og menningarsamstarv. EKSF fevnir um reglurnar fyri felags marknað fyri kol- og stálframleiðslu, meðan Euratom eru reglurnar um nýtslu av kjarnorku til sivil endamál. Samstarvið um rættar- og innanríkismál snýr seg um løgreglu- og rættarsamstarv og samstarv um flóttafólka- og asylpolitikk. Í juni 1997 komu ríkis- og stjórnarleiðarnir í ES ásamt um ein nýggjan sáttmála fyri Europa. Hetta er Amsterdam-sáttmálin, ið er ein roynd at styrkja samstarvið. Hetta hevur ES lagt stóra áherðslu á síðani Maastricht-sáttmálan í 1993. 5.3 Europeiski fríhandilsfelagsskapurin, EFTA Europeiski fríhandilsfelagsskapurin, EFTA (European Free Trade Association) varð settur á stovn í 1960. Sáttmálin varð undirskrivaður í Stockholm í januar 1960, og verður tí ofta nevndur Stockholm-konventiónin. Londini, sum skrivaðu undir, vóru Danmark, Eysturríki, Noreg, Portugal, Svøríki, Sveis og Stórabretland. Endamálið var at fáa burtur innflutningstoll, kvotur og aðrar forðingar fyri handli í Vestur-Europa, umframt at tryggja frælsar, ikki-diskriminerandi reglur í heimshandlinum. Finnland gjørdist assosieraður limur í 1961 og fullur limir í 1986. Í 1972 fóru Danmark og Stórabretland upp í ES. Føroyar, sum fór uppí EFTA í 1967, fóru tá saman við Danmark burtur úr EFTA. Í 1985 gjørdist Portugal limur í ES. Ísland gjørdist limur í EFTA í 1970 og Liechtenstein í 1991. Við árslok í 1994 minkaði felagskapurin munandi, tá Eysturríki, Finnland og Svøríki valdu at fara upp í ES. Í dag eru sostatt bert Ísland, Liechtenstein, Noreg og Sveits eftir í EFTA. Talva 5.3: Limalond, fólkatal, landaøki, fólkatættleiki í EFTA Land Fólkatal (í 1000) Landaøki (1000 km2) Fólkatættleiki fólk pr km2 Ísland 267 103 3 Liechtenstein 30 0,2 188 Noreg 4.348 324 13 Sveis 7.021 41 170 EFTA 11.666 468,2 93,5 Fremsta málið hjá londunum, sum settu EFTA á stovn, var at fáa í lag sínámillum fríhandil við ídnaðarvørum. Hetta mál varð rokkið í 1966. Tollur og innflutningsgjøld á øllum ídnaðarvørum, landbúnaðarvørur og fiskur undantikin, vórðu beind burtur. Í juli 1990 varð fríhandilin víðkaður til eisini at fevna um fisk og fiskavørur. Samstundis sum handilsforðingar eru tiknar burtur í handlinum millum EFTA-londini, hava londini ikki sett í verk nýggjar forðingar í sínamillum handli, og heldur ikki í samhandlinum við onnur lond. EFTA er ikki ein tollsamgonga, og limalondunum stendur frítt at reka sín egna handilspolitikk mótvegis londum, sum ikki eru limir. ES er og hevur verið týdningarmesti handilspartnarin hjá EFTA-londunum. EFTA hevur eisini víðkað fríhandilsøkið við at gera fríhandilsavtalur við lond í Eystur- og Mið-Europa. Tøttu handilsligu bondini millum londini, sum mynda EFTA og ES, var ein av orsøkunum til, at tað longu í 1950 vórðu gjørdar royndir at fáa í lag eitt fríhandilsøki, sum fevndi um tey seks EEC-londini og onnur vestur-europeisk lond. Hesar royndir miseydnaðust. Sjey av hesum londum valdu síðan at ganga saman í EFTA og ætlaðu at brúka henda felagsskapin til at røkka málum sínum um ein felags europeiskan marknað. Eitt týdningarmikið stig varð tikið í 1972, tá EFTA-londini gjørdu fríhandilsavtalur við ES. Hesar høvdu við sær, at allur tollur á ídnaðarvørum varð tikin av í 1977. Ætlanin um ein felag europeiskan marknað kom enn nærri málinum við EBS-sáttmálanum, sum verður lýstur nærri í næsta parti. Stjórnin í EFTA er EFTA-ráðið, sum vanliga kemur saman tvær ferðir um mánaðin á embætismannastigi (Heads of Permanent Delegations to EFTA) og tvær ferðir árliga á ráðharrastigi. Hvørt land er umboðað og hevur eina atkvøðu. Ráðið umsitur viðurskiftini millum EFTA-londini eftir Stockholm-konventiónini. Ráðið viðger og tekur avgerðir í málum viðvíkjandi sambandinum hjá EFTA við triðjalond og umsitur fríhandilsavtalurnar við hesi lond og sambandið við ES. Umsitingarlig og fíggjarlig viðurskifti í EFTA eru eisini ábyrgdarøkið hjá Ráðnum. Undir sær hevur EFTA-ráðið fleiri nevndir, sum taka sær av sermálum (sí mynd 5.2). Umframt fakligu nevndirnar, vísir myndin Ráðgevandi Nevnd, har vinnulívið og arbeiðstakarar í EFTA-londunum eru umboðað og kunnu leggja síni sjónarmið fyri EFTA-ráðið. Í Tjóðartingsnevndini skifta tjóðartingslimir úr EFTA-londunum orð um ymisk mál. EFTA hevur høvuðssæti í Geneve, har regluligu embætismannafundirnir verða hildnir. Umframt skrivstovuna í Geneve, sum í høvuðsheitum tekur sær av triðjalands málum, er ein partur av EFTA umsitingini í Brússel. Hesin parturin tekur sær av EBS, og ein annar partur er í Luxembourg, ið samskipar hagtalssamstarvið í Eurostat. EFTA hevur skipað samstarv við nógv lond. Yvirlýsingar um samstarv eru undirskrivaðar við Ungarn, Tjekkoslovakia og Póland í juni 1990, við Bulgaria, Estland, Latvia, Letland og Rumenia í desember 1991, Slovenia í mai 1992, Albania í desember 1992, Egyptaland, Marokko, og Tunesia í desember 1995, Makedonia í mars 1996, PLO í desember 1996, Jordan og við Libanon í juni 1997. Fríhandilsavtalur eru gjørdar við Tjekkoslovakia í mars 1992, (frá apríl 1993 við Tjekkia og Slovakia), Póland og Rumenia í desember 1992, Bulgaria og Ungarn í mars 1993, og við Slovenia í juli 1995. Somuleiðis hevur EFTA gjørt fríhandilsavtalur við Turkaland í desember 1991, Ísrael í september 1992, Estland, Latvia og Letland í desember 1995, og við Marokko í juni 1997. Mynd 5.2: EFTA-ráðið og bygnaðurin í EFTA. 5.4 Central European Free Trade Agreement, CEFTA CEFTA er ein fríhandilsavtala millum Tjekkia, Ungarn, Póland, Slovakia, Slovenia og Rumenia. Sáttmálin fevnir um eitt øki við umleið 90 mió. fólkum. Limirnir í CEFTA eru lond, sum eru í eini skiftistíð. Felags málið hjá øllum CEFTA-londunum er at fáa í lag marknaðarbúskap og tryggja framhaldandi menning, betri livikor fyri fólki, mannarættindi, fólkaræði og felags skipanir við onnur lond. CEFTA-sáttmálin varð undirskrivaður í Krakow í desember 1992 og kom í gildi í mars árið eftir. Londini, sum vóru við frá byrjanini, vóru Póland, gamla Tjekkoslovakia og Ungarn. Í 1996 kom Slovenia upp í samstarvið og í 1997 eisini Rumenia. Við sáttmálanum verður miðað ímóti at fáa fríhandilsøki fyri limalondini fyri ár 2001 (sambært CEFTA-skyldum í GATT (grein 24)). Endamálið við sáttmálanum er at samskipa menningina av búskaparligu viðurskiftunum millum londini við at vaksa um handilin, at fáa gongd á handilsligu menningina, at hækka livifótin og at tryggja vinnumøguleikarnar, og at fáa betri kappingarføri og fíggjarligt støðufesti. Eitt annað endamál er at tryggja rættvísan handil millum limalondini og at fáa burtur handilsforðingar, sum kunnu birta upp undir javna menning og vøkstur í heimshandlinum. Sáttmálin fevnir um ídnaðar- og landbúnaðarvørur og hevur generellar reglur um uppruna, samskipan av tollviðurskiftum, innanhýsis skatt, kapping, statsmonopol, almenn keyp, intellektuellan ognarrætt, dumping, trygd, bygnaðarligar tillagingar, og trupulleikar við gjaldjavna. Harumframt eru ásetingar um generell undantøk, menningarklausulur og reglur um umsiting av skipanini. Sáttmálin er grundaður á meginreglurnar í GATT og WTO. Tó kann nevnast, at sáttmálin er settur saman av einum multilateralum parti, ið er grundteksturin, og einum bilateralum sáttmálum um liberaliseringar av handlinum millum limalondini. Samstarvið verður ment stigvíst. Eitt nú hava Tjekkia og Slovakia skipað tollsamgongu sínámillum. Síðani 1. januar í ár hevur fríhandil verið á ídnaðarvørum millum Tjekkia, Slovakia og Slovenia, meðan Ungarn og Póland í fyrsta umfari ikki eru við í hesum fríhandli. Póland hevur tollverju móti innflutningi av bilum, men hesin verur stigvíst tikin burtur fram til ár 2002. Ungarn hevur toll á nøkrum vørum. Eins og í øðrum felagsskapum og í millumtjóða handli yvirhøvur hevur liberaliseringin av handlinum við landbúnaðarvørum verið eitt av teimum torførastu málunum í CEFTA. Tó hevur tað, í ein ávísan mun. eydnast at fáa burtur tollforðingar á landbúnaðarvørum. Luttøkan hjá londunum í WTO førir í sær sjálvum eisini við sær lægri tollverju, avmarkaðar møguleikar fyri almennum studningi til landbúnaðarvørur og útflutning av landbúnaðarvørum, og gevur framleiðarum aðrastaðni betri møguleikar á heimamarknaðinum. Frá 1992 og til árslok í fjør nærum tvífaldaðist handilin millum CEFTA-londini. CEFTA-londini hava tikið forðingar burtur, og kappingin uttanífrá er vaksandi. Stórar fremmandar íløgur hava havt við sær skjóta búskaparliga framgongd. Hetta ger eisini sítt til, at tað serliga eru CEFTA-londini, sum standa frammarliga í bíðirøðini at sleppa upp í ES. Londini, sum undirskrivaðu sáttmálan í 1992, høvdu longu frammanundan gjørt assosieringsavtalur við ES. Hjá nógvum av londunum er endamálið við CEFTA at fyrireika seg til fullan limaskap í ES. EBS frágreiðingin Handils- og búskaparfelagsskapir aðrastaðni í heiminum 6.1 Inngangur Eisini aðrastaðni í heiminum hava lond eisini tikið seg saman í regiónalar samstarvsfelagsskapir. Hesir hava verið við til at økt handilsliga samskiftið og hava stuðlað upp undir búskaparligu samansjóðingina í økjunum. Á norðuramerikanska meginlandinum eru Kanada, Mexico og USA gingin saman í "North American Free Trade Agreement" - NAFTA, sum ger tey trý londini til eitt stórt fríhandilsøki. Í Suðuramerika verður eisini miðað eftir at fáa í lag tættari búskaparligt og handilsligt samstarv millum annað í "The Latin America Integration Association" - ALADI. Hesin felagsskapur hevur í stóran mun verið karmurin um tvílanda samráðingar og sáttmálar millum lond í økinum, og fleirtjóða felagsskapir eru sprotnir úr samráðingum í felagsskapinum. Fyrireikingarnar til "Free Trade Area of the Americas" - FTAA eru eisini komnar væl áleiðis. FTAA skal eftir ætlan fevna um 34 lond í Suður-, Mið- og Norðuramerika, og miðað verður eftir, at samstarvið skal vera komið at virka í ár 2005. Londini í landssynningspartinum av Asia hava havt sera stóra búskaparliga framgongd síðani fyrst í sekstiárunum. Eisini har hava londini skipað seg í búskaparligar samstarvsfelagsskapir, sum eitt nú ASEAN. Ein annar rættuliga nýggjur fleirtjóða felagsskapur er "Asia-Pacific Economic Cooperation" - APEC. Felagsskapurin kom í lag síðst í áttatiárunum, og fevnir um lond báðu megin Kyrrahavið. Hetta er samstundis ein av størstu regiónalu felagsskapum av sínum slagi í heiminum. Í syðra parti av Afrika miðar samstarvið í SADC eftir at fáa í lag tættari handilsligt og búskaparligt samstarv. Í Vestur-Afrika er ECOWAS felagskapurin, sum skal birta uppundir øktan handil og samstarv millum londini í økinum. Nevnast kann eisini, at røddir hava verið frammi um at skipa eitt fríhandilsøki tvørtur um hav millum Europa og Norðuramerika í " Trans-Atlantic Free Trade Area" - TAFTA. Á næstu síðunum verður komið nærri inn á skipaða handils- og búskaparliga samstarvið uttan fyri Europa. Endamálið er bæði at vísa, at búskaparlig samansjóðing ikki bert fer fram í ES og Europa, og at geva eitt yvirlit yvir handils- og búskaparfelagsskapir uttanfyri Europa. Gjørt verður vart við, at yvirlitið ikki er fullfíggjað. Fyrst verður komið inn á samstarv á amerikansku meginlondunum. Síðani verða eyguni vend ímóti Afrika og at enda verður handilssamstarv í Eystur- og Landsynningsasia lýst. 6.2 Norður-, Mið- og Suðuramerika "North American Free Trade Agreement"- NAFTA er ein handilsavtala millum Kanada, Mexico og USA, sum kom í gildi 1. januar í 1994. Frammanundan var ein avtala frá 1988 millum USA og Kanada - "The Canada-US Free Trade Agreement" - sum í stóran mun var grundarlagið undir NAFTA. Stovnsetingin av NAFTA bar í sær, at Kanada, Mexico og USA gjørdust eitt fríhandilsøki. Við einum fólkatali upp á 360 mió. er hetta næststørsta fríhandilsøkið í heiminum, eftir EBS-londini. Høvuðsendamálið hjá NAFTA er: At beina burtur allar forðingar fyri handli við vørum og tænastum. At skipa so fyri, at kappingin í fríhandilsøkinum er rættvís. At vaksa um íløgumøguleikarnar í fríhandilsøkinum. At verja og handhevja ognarrætt til andsverk (intellectual property). At slóða fyri rúmari samstarvi á øðrum økjum. NAFTA er eitt fríhandilsøki, og tí varðveita londini í høvuðsheitum rættin at áseta toll í handlinum við triðjalond innan karmarnar av GATT/WTO. NAFTA fevnir at kalla um øll øki. Serligar reglur er gjørdar fyri serliga viðbrekin øki, sum eitt nú landbúnað, bilídnaðin, fíggjartænastur og klæðnaídnaðin. Serstakar avtalur eru gjørdar um samstarv innan arbeiðsmarknaðarviðurskifti og umhvørvisvernd. Í Latín-Amerika eru eisini stig tikin fyri at fáa fríari handil millum londini, sum í flestu førum verða bólkað sum menningarlond. Skipaðar eru tollsamgongur, fríhandilsøki og tvílandasáttmálar um handil. Her skulu nakrar av hesum umrøðast. Montevideo-sáttmálin frá 1960 legði lunnar undir latínamerikanska fríhandilsfelagsskapin LAFTA, ið hevði sum endamál at beina burtur handilsforðingar millum limalondini innan 12 ár. Eftir, at tað í nøkur ár hevði gingið striltið at fáa samstarvið at virka eftir ætlan, samdust londini um at endurskipa felagsskapin í nýggjum og broyttum líki. Ein nýggjur Montevideo-sáttmáli varð undirskrivaður í 1978, og ALADI "Asociatión Latino-americana de Integratión" ella á enskum "The Latin America Integration Association" avloysti LAFTA. Endamálið hjá ALADI er at birta upp undir tvílanda handil millum limalondini og millum limalond og triðjalond. Limalondini í ALADI eru Argentina, Bolivia, Brasilia, Chile, Colombia, Ecuador, Mexico, Paraguay, Peru, Uruguay og Venezuela. ALADI virkar í stóran mun sum supranatiónalur stovnur, ið hevur verið karmurin fyri at fáa í lag tvílanda samstarv um handil við ymiskum vørum og samstarv innan ávís øki. Í løtuni er 32 slíkir sáttmálar gjørdir, og helvtin av teimum eru undirskrivaðir í 1990-árunum. Limalondini í GRAN - "Andean Group" eru Bolivia, Colombia, Ecuador, Peru og Venezuela. GRAN varð skipað í 1969, tá Bolivia, Colombia, Chile, Ecuador og Peru undirskrivaðu Cartagena-sáttmálan. Í 1973 kom Venezuela uppí, meðan Chile fór burtur úr í 1976. Høvuðsendamálið hjá GRAN er at beina burtur handilsforðingar millum londini í bólkinum, at skipa eina tollsamgongu, at samskipa búskaparpolitikkin og at seta í verk eina felags ætlan fyri ídnaðargerð. Tey fyrstu árini eftir, at liberaliseringin varð sett í verk, vaks handilin millum londini í samstarvinum. Vert er tó at hava í huga, at frammanundan hevði lítil samhandil verið millum marknaðirnar. Men síðani kom stígur í. Í 1987 varð Cartagena-sáttmálin broyttur, og í 1989 vórðu greiðari reglur gjørdar fyri, hvussu skuldi farast fram fyri at fáa eitt fríhandilsøki at virka og at fáa í lag felags toll mótvegis umheiminum. Síðan 1992 hava Colombia, Venezuela, Ecuador og Bolivia stigvíst sett fríhandil í verk sínámillum. Tollur er framvegis ein handilsforðing, og londini hava fingið ymiskar tillagingarskipanir. Byrjanin til felagsskapin CARICOM - "Caribbean Community and Common Market" varð stovnanin av CARIFTA - "Caribbean Free Trade Agreement" í 1968. Tá settu limalondini sær fyri at bøta um arbeiðsmøguleikarnar í økinum við búskaparligari samansjóðing. Búskapirnir vóru í høvuðsheitum grundaðir á landbúnað. Limalondini skipaðu eitt fríhandilsøki, fyrst og fremst fyri landbúnaðarvørur. CARICOM varð stovnað í 1973. Sáttmálin leggur upp til at samskipa av búskaparpolitikkin og menningarætlanir í økinum. Tey limalondini, sum eru lítið á leið komin, fáa serviðgerð. Eitt av endamálinum er at røkka stórvirkisfyrimunum innan tænastuveitingar, eitt nú innan flutning, útbúgving og heilsuverk og at skipa ein regiónalan menningarbanka fyri økið. Endamálið við sáttmálanum er at skipa eina tollsamgongu við felags tollmúri móti triðjalondum, men hetta mál er ikki rokkið enn, fyrst og fremst tí ósemjur eru millum londini um tollgjøldini fyri tær ymsu vørurnar. Limalondini í CARICOM eru Antiqua og Barbuda, Bahamas, Barbados, Belize, Dominica, Grenada, Guyana, Jamaica, Montserrat, St.Kitts og Nevis, St.Lucia, St.Vincent, Suriname, Grenadinurnar og Trinidad og Tobago. Sáttmálin fyri miðamerikanska felagsmarknaðin CACM - "Central American Common Market", varð undirskrivaður í 1960 og kom í gildi í 1961. Luttakandi londini vóru Costa Rica, El Salvador, Guatemala, Honduras og Nicaragua. Sáttmálin fevndi um fríhandil fyri 95% av øllum vørum. Felagsskapurin blómaði og var tann mest væleydnaða regiónala samansjóðingin í Latín Amerika í 1960-árunum. Men 1970- og 1980-árini vóru merkt av politiskum ófriði og búskaparligum trupulleikum bæði í og ímillum londini í felagsskapinum. Hetta gjørdi, at CACM hesi árini, so at siga, bert var eitt eiti. Sáttmálin var endurstovnaður fyrst í 1990-árunum, og síðani tá hevur framgongd verið í handilsliga og búskaparliga samstarvinum, bæði í CACM og í øðrum handilssáttmálunum, sum eru gjørdir millum londini. Tollur er lækkaður, og slóðað er fyri búskaparligari samansjóðing á nógvum økjum. Felagsmarknaðurin MERCOSUR - "Mercado Comun del Sur" er ein búskaparlig samstarvsætlan millum Argentina, Brasilia, Paraguay og Uruguay. Høvuðsendamálið er at bøta um búskapirnar í limalondunum við at gera teir virkis- og kappingarførari, og at víðka marknaðin. Endamálið er eisini at seta ferð á búskaparligu menningina, m.a. við at gagnnýta tøka tilfeingið skynsamari. Somuleiðis er endamálið at samstarva um umhvørvisvernd, at bøta um samskiftiskervið, at samskipa makrobúskaparliga politikkin og at harmonisera krøvini til vinnugreinarnar í londunum. Handilssamstarvið í MERCOSUR byrjaði í smáum í 1970-árunum, tá fleiri tvílandasáttmálar vórðu gjørdir millum londini. Í 1970 samdust tey fýra londini um at gera ein sáttmála, sum fevndi um øll fýra londini. Endamálið var at seta ein felagsmarknað á stovn, men sáttmálin, ið varð undirskrivaður í 1991, er heldur at rokna sum eitt amboð, sum ger tað møguligt at seta ein felagssmarknað í verk. Sáttmálin er ein semja um búskaparliga samansjóðing á regiónalum stigi. Onnur lond í ALADI-samstarvinum kunnu eisini gerast limir. Samstarvið í FTAA - "Free Trade Area of the America" er ein ætlan at fáa londini í Norður-, Mið- og Suðuramerika at ganga saman í eitt stórt fríhandilsøki. Á toppfundi í 1994 samtyktu 34 lond í økinum at skipa eitt fríhandilsøki, og samráðingarnar um hetta skulu verða lidnar í ár 2005. 6.3 Afrikanska meginlandið Samstarvið í ECOWAS - "Economic Community of West African States", varð stovnað í 1975 við tí endamáli at birta upp undir handil, samstarv og sjálvbjargni í Vestur-Afrika. Limalondini eru Benin, Burkina Faso, Cape Verde, Fílabeinsstrondin, Gambia, Ghana, Guinea, Guinea-Bissau, Liberia, Mali, Mauritania, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone og Togo. ECOWAS hevur sum endamál at virka fyri búskaparligum samstarvi og menning og at menna samfelagsligt og mentanarligt virksemi. Eitt av endamálunum er at fáa í lag handilsligt og peningaligt samstarv, og soleiðis at beina burtur allan toll og aðrar forðingar fyri handli millum londini, samstundis sum felags tollgarður verður settur móti umheiminum. Ein annar afrikanskur felagsskapur er SADC - "Southern Africa Development Community". Upprunin til felagsskapin var SADCC "Southern African Development Coordination Conference", sum var skipaður í 1980. Sáttmálin um SADC varð undirskrivaður í 1992. Tey 14 limalondini eru Angola, Botswana, Demokratiska lýðveldi Congo, Lesotho, Malawi, Mauritius, Mozambique, Namibia, Seychellurnar, Suður-Afrika, Swaziland, Tanzania, Zambia og Zimbabwe. Endamálið hjá SADC á búskaparliga økinum er at fremja menning og búskaparligan vøkstur. Hetta skal m.a. røkkast við at samskipa búskaparpolitikkin hjá limalondunum og at beina burtur allar forðingar fyri at kapitalur, arbeiðsmegi, vørur og tænastur frítt kunnu ferðast millum limalondini. Framtíðar endamálið er at styrkja politisku og búskaparligu støðuna hjá londunum á heimsmarknaðinum. 6.4. Eystur- og Landssynningsasia Síðani 1960 hava londini í Eystur- og Landssynnings-Asia havt stóran búskaparligan vøkstur, og handilin við útheimin er munandi øktur. Her er fyrst og fremst talan um Japan, Suður-Korea, Taiwan, Singapore, Hongkong, Malaysia, Thailand, Kina og Indonesia. Men onnur lond sum Vietnam og Filipsoyggjar eru eisini komin við. Samanlagt vaks parturin hjá hesum londum í heimshandlinum úr góðum 10% í 1970 upp í 22% í 1992. Eins og nógva aðrastaðni í heiminum hava londini har um leiðir gjørt avtalur og sett á stovn búskaparligar samstarvsfelagsskapir. Her skulu tríggir teirra verða umrøddir. Í august 1967 stovnaðu Indonesia, Malaysia, Filipsoyggjarnar, Singapore og Thailand felagsskapin ASEAN - "Association of Southeast Asian Nations". Brunei Darussalam, eitt fyrrverandi bretsk protektorat, gjørdist limur í 1984, stutt eftir at tað hevði fingið fult sjálvstýri. Laos og Myanmar gjørdist limur í 1997. Endamálið hjá ASEAN er at styrkja regiónala samstarvið og menningina á búskaparliga, samfelagsliga og mentanarliga økinum. Í byrjanini gekk striltið, serliga tí áhugamálini vóru ymisk, søguliga fyritreytirnar ólíkar, og politiska sambandið millum fleiri av londunum var vánaligt. Í 1980-árunum tók handilsliga og búskaparliga samstarvið av álvara dik á seg. Hetta komst m.a. av, at fallið á vøruprísunum á heimsmarknaðinum hevði við sær afturgongd í búskapunum í fleiri av ASEAN-londunum, og fleiri av londunum vóru noydd at seta í verk búskaparligar broytingar og handilsliberaliseringar. Um sama mundið fóru londini eisini at tosa um at fáa innanhýsis handilsforðingar burtur og at samstarva um vinnuætlanir í altjóða tingingum. Stovnsetingin av APEC "Asian-Pacific Economic Cooperation" hevur givið londunum enn eitt stað at hittast og skifta orð um mál av felags áhuga. Í 1991 samdust búskaparmálaráðharrarnir í ASEAN-londunum um at arbeiða fyri ASEAN Free Trade Area - AFTA. Eitt hitt týdningarmesta stigið í royndunum at birta upp undir øktan handil í ASEAN varð tikið í 1992, tá samtykt varð at seta AFTA - "ASEAN Free Trade Area" á stovn. Í 1994 samdust londini um at framskunda stovnsetingina av AFTA. Tíðarætlanin varð stytt úr 15 niður í 10 ár. Fremsta endamálið hjá AFTA er at styrkja støðuna og kappingarførið hjá ASEAN-londunum á heimsmarknaðinum. Hetta skal fáast í lag við at økja um sínámillum handilin í ASEAN og at fáa størri spesialisering, umframt at troyta stórvirkisfyrimunirnar. Somuleiðis er ætlanin at røkka málinum við at eggja útlendingum at gera íløgur í ASEAN-londunum. Í tíðarskeiðnum 1993-95 vaks handilin millum ASEAN-londini við 30% í miðal um árið. Hetta er munandi hægri enn samlaði vøksturin í útflutninginum hjá ASEAN-londunum, sum í miðal var 20% um árið í sama tíðarskeiði. Í 1995 vóru eini 60% av útflutninginum millum ASEAN-londini maskinur og ravmagnstól. Hetta vísir, at talan í stóran mun er um handil millum vinnugreinar. Sum regiónalur felagsskapur hevur AFTA miðað eftir at fáa tættari samband við líknandi regiónalar felagskapir aðrastaðni, eitt nú NAFTA, MERCOSUR, EFTA og SADC . Endamálið er at fáa í lag samstarv um toll, fyrisett mát, íløgur o.t. Tað tykist sum drívmegin í búskaparligu samansjóðingini í Eystur- og Landssynningsasia í fyrstu atløgu verður búskaparligi vøksturin og økta handilssamskiftið millum londini og ikki felagsskapirnir ASEAN og AFTA, sum kortini styrkja samstarvið í økinum. Í 1989 setti australski forsetismálaráðharrin Bob Hawke fram uppskot um at halda ein fund millum ráðharrar úr londunum í Asia og Kyrrahavsøkinum. Hetta var byrjanin til APEC - "Asia-Pacific Economic Co-operation", og endamálið var at styrkja búskaparliga samstarvið í økinum. Síðani fyrsta fundin í november 1989 hava fleiri ráðharrafundir verið. At byrja við var APEC meira at rokna sum ein óformligur bólkur við avmarkaðari luttøku, men sum frá er liðið, er APEC vorðið høvuðsamboðið í royndunum at fáa fríari handil og búskaparligt samstarv millum lond í økinum. APEC fevnir um tey týdningarmestu londini í økinum, sum eisini eru tey lond í heiminum, sum hava størsta búskaparliga vøksturin. Tey 18 limalondini eru ASEAN-londini Brunei Darussalam, Indonesia, Malaysia, Filipsoyggjarnar, Singapore og Thailand, Australia, Kanada, Chile, Kina, Hong Kong, Japan, Korea, Mexico, New Zealand, Papa-Ný Guinea, Taiwan, USA. Endamálini hjá APEC eru: At tryggja framhaldandi vøkstur og menning í økinum, og á tann hátt bøta um livikorini í økinum og yvirhøvur at birta upp undir vøkstur í heimsbúskapinum. At fáa øktan vinning av búskaparligari samvinnu og at birta uppundir handil við vørum, tænastum og flyting av kapitali og tøkni millum lond. At menna og styrkja fleirtjóða handilsskipanina á ein hátt, sum røkir áhugamálini hjá APEC-londunum og øðrum londum. At minka um forðingar fyri handli við vørum og tænastum millum limalondini á ein hátt, sum er í samsvari við meginreglurnar í GATT og ikki øðrum londum at skaða. APEC er størsta regiónala verkætlanin av sínum slag. Hon fevnir um lond báðumegin Kyrrahavið, teirra millum tríggjar av teimum fýra risunum í heimsbúskapinum - USA, Japan og Kina. Í APEC-londunum búgva um 40% av heimsins íbúgvum. Tey standa fyri umleið 54% av samlaðu bruttotjóðarúrtøkuni í heiminum og 42% av millumtjóða handli. EBS frágreiðingin Føroyar í millumtjóða handilssamstarvi 7.1 Inngangur Føroyski búskapurin er sera opin og bundin av handli við umheimin. Meginparturin av framleiðslukapitalinum og nýtsluvørunum verður innfluttur. Hesin innflutningur verður fíggjaður við útflutningi av fiski og fiskavørum og blokkstuðlinum. Í 1988 var útflutningurin av vørum og tænastum 43% av mettu bruttotjóðarúrtøkuni. Hetta eru tey nýggjastu tølini. Sambært heimastýrislógini eru málsøkini "innflutningur og útflutningur" og "beinleiðis og óbeinleiðis skattir" føroysk sermál. Hetta ber í sær, at Føroyar eru eitt sjálvstøðugt tolløki við egnari lóggávu um toll og avgjøld á innflutningi. Føroyar kunnu áseta reglur á flestu búskaparligum málsøkjum, eitt nú innan vinnupolitikk, skatta- og avgjaldpolitikk og fyri innflutningi og útflutningi. Í altjóða samanhangi eru Føroyar á flestu málsøkjum partur at teimum altjóða skyldum, sum Danmark hevur átikið sær. Hetta er tó ikki galdandi, har Danmark hevur tikið fyrivarni viðvíkjandi Føroyum. Sambært heimastýrislógini skulu altjóða sáttmálar, sum Danmark er vorðin partur av, leggjast fyri heimastýrið og vera samtyktir har fyri at fáa gildi í Føroyum. Føroyar eru m.a. partur av danska limaskapinum í ST og OECD. Síðani 1954 hava Føroyar verið partur av teimum skyldum, Danmark hevur átikið sær sambært GATT, í tann mun ítøkilig fyrivarni ikki eru tikin. Frá 1. januar 1995 eru Føroyar partur av WTO-sáttmálanum. Í sáttmálanum, sum legði støðið undir EFTA, varð ásett, at limaskapur Danmarkar ikki fevndi um Føroyar, men at sáttmálin seinni kundi víðkast til at fevna um Føroyar. Hetta varð gjørt í 1967. Tá Danmark fór upp í EF í 1973, fóru Føroyar saman við restini av kongaríkinum úr EFTA. Niðanfyri verða karmarnir um handilssamstarv Føroya við útheimin lýstir. Fyrst verður komið inn á uttanríkismál í heimastýrisskipanini og ta umsitingarligu siðvenju, sum hevur ment seg undir skipanini. Síðani verða lýstir handilssáttmálarnir, sum Føroyar hava við onnur lond. 7.2 Uttanlandsmál í heimastýrisskipanini Sambært heimastýrislógini er greitt ásett, at ríkismyndugleikarnir hava avgerðarrættin í spurningum, sum viðvíkja ríkisins viðurskiftum við útheimin. Hesi mál kunnu sostatt ikki yvirtakast. Tó veitir lógin ríkisstjórnini heimild at geva føroyingum heimild at samráðast uttanlands um handils- og fiskivinnusemjur. Eisini kann uttanríkismálaráðharrin heimila umboðum heimastýrisins ríkisins vegna at tingast beinleiðis við fremmand lond undir viðvirkan av uttanríkistænastuni, tá ið tað ikki verður hildið ósambærligt við ríkisins áhugamál. Eftir hesi grein (§8,stk.3) verður nú tingast undir leiðslu føroyinga um undirgrundarmarkið millum Bretland og Føroyar. Síðani millumlanda samstarvið fekk størri týdning fyri Føroyar fyrst í 70-árunum, hevur ávís umsitingarlig siðvenja ment seg. Hetta er serliga hent í sambandi við kvotusamráðingarnar í millumlanda fiskiveiðunevndum sum NEAFC og ICNAF og samráðingar um støðu Føroya í sambandi við upptøkusamráðingar hjá Danmark við EF í 1972. Eftir at Danmark gjørdist limur í EF og samstundis legði heimildir sínar í altjóða fiskivinnupolitikkinum til EF, varð neyðugt at skipa fyri einum nýggjum hugtaki. Danmark (vegna Føroyar) kom at vera heitið í nógvum millumlanda samráðingum. Danmark hevur t.d. verið limur í NEAFC, NAFO og NASCO vegna Føroyar. Sjálvt Danmark hevur verið umfatað av limaskapinum hjá EF í nevndu felagsskapum. Í øðrum førum hava ríkismyndugleikarnir ikki góðtikið tílíka loysnir, t.d. í sambandi við limaskap Føroya í IWC. Tá hevur støðan hjá ríkismyndugleikunum sambært Stýrisskipanarálitinum verið, at heimastýrið hevur havt tillagingartrupulleikar. Síðani 1977 hevur høvuðsreglan verið, at í rammusáttmálunum um fiskiskap, sum eru gjørdir við hini norðurlondini, hava Føroyar einsamallar verið við sum sáttmálapartur. Tá rammusáttmálar um fiskiskap eru gjørdir við lond uttan fyri norðurlond, hevur danska stjórnin luttikið saman við heimastýrinum. Hetta er galdandi fyri EF, USA og Baltisku londini. Seinast eru handilssáttmálar gjørdir við EF og EFTA-lond. Fríhandilssáttmáli er undirskrivaður við Estland og roynt verður at fáa sáttmálar við onnur lond í Eystur- og Miðeuropa. Avtalan um hval og kóp, NAMMCO, ið føroyska heimastýrið hevur gjørt beinleiðis við fiskimálaráðini í Noreg, Íslandi og Grønlandi, er eitt annað slag av sáttmálum. Í hesum føri tók uttanríkistænastan ikki lut í samráðingunum, men uttanríkisráðið varð kunnað um innhaldið og kundi vissa seg um, at sáttmálin ikki gekk móti almennum donskum ríkispolitikki í hvalaveiðumálum. Vanligt hevur verið, at danska uttanríkismálaráðið stendur fyri samráðingunum um rammusáttmálarnar við onnur lond um handil og fiskiskap. Eitt nú stóð uttanríkismálaráðið fyri handilssamráðingunum frá 1990 til 1993 og fiskiveiðusáttmálunum við Baltisku londini. Uttanríkismálaráðið hevði samráðingarleiðaran, og umboð fyri heimastýrið høvdu ábyrgdina av innihaldinum í samráðingarheimildunum og av at útvega neyðugt tilfar og støðutakan frá føroyskum myndugleikum. Útgangsstøðið er sostatt, at heimastýrið ikki hevur avgerðarrættin í uttanlandsmálum. Hetta merkir sambært Frederik Harhoff, at "..... hjemmestyremyndighederne ikke kan indgå internationale aftaler med fremmede folkeretssubjekter i eget navn; at de ikke på egen hånd kan etablere diplomatiske forbindelser med andre land eller internationale organisationer; samt at de ikke kan indtale krav eller gøre fordringer gældende i eget navn ved mellemfolkelige retsinstanser" (s.228). Føroyskir myndugleikar hava tó, í ávísan mun, virkað sjálvstøðugt á altjóða stigi. Hetta vísa dømini, ið eru nevnd og teir handilssáttmálar, sum verða umrøddir niðanfyri. Umsitingarliga siðvenjan er, at Føroyar at kalla sjálvstøðugar kunnu gera sáttmálar, sum eru avmarkaðir í vavi og við lond, sum mentanarliga og landafrøðiliga liggja Føroyum nær. Frederik Harhoff vísir á, at høvuðsreglan hevur verið, at tess størri politiskan, búskaparligan og prinsipiellan týdning sáttmálin verður mettur at hava fyri ríkið í síni heild, tess størri leiklut hevur danska uttanríkisráðið havt í allari gongdini, frá tí farið verður undir samráðingarnar, til sáttmálin verður undirskrivaður. 7.3 Handilsskipanin við EF frá 1974 Upptøkusáttmáli Danmarkar í EF, fevndi sum nevnt ikki um Føroyar. Í sáttmálanum varð tó sagt, at Danmark áðrenn árslok 1975 kundi boða frá, at Føroyar vórðu partur av danska limaskapinum. Eftir eina einmælta samtykt í løgtinginum, boðaði landsstýrið á vári 1974 frá, at Føroyar ikki skuldu gerast partur av EF. Síðani tá hava viðurskifti okkara við EF verið skipað við handilsskipanini frá 1974 og handilsavtalunum frá 1992 og 1997, og einum rammusáttmála um sínámillum veiðurættindi frá 1977. Eftir at løgtingið hevði samtykt, at Føroyar skuldu standa uttanfyri EEC, fekk landsstýrið samstundis heimild at fara undir samráðingar við EEC um eina skipan fyri handilin millum partarnar. Úrslitið gjørdist ein handilssáttmáli, sum kom í gildi 1. september 1974. Sambært skipanini bant EEC seg til stigvíst at lækka tollin á føroyskum ídnaðarvørum við 80%, og ein líknandi skipan var gjørd fyri ávísar fiskavørur. Tollfrælsið í Stórabretlandi fyri tær vørur, sum høvdu frælsi sambært EFTA, helt tó fram. Í 1979 lækkaði EF tollin á ídnaðarvørum til 0. Skipanin fevndi ikki um innflutning úr Føroyum til Danmarkar. Har var eins og frammanundan eingin tollur, men føroyskar vørur kundu ikki frítt fara víðari í ES. Í hesum umfari skal ikki gerast so nógv burtur úr handilsskipanini frá 1974, men nevnast kann, at samanborið við teir handilssáttmálar, sum Ísland og Noreg gjørdu við ES um sama mundið, gav føroyski sáttmálin gagnligari marknaðaratgongd enn tann norski, meðan íslendingar høvdu ein heldur frægari sáttmála enn føroyingar. Í sambandi við handilssamráðingarnar í 1970-árunum, er eisini vert at hava í huga, at tá høvdu handilspolitisk viðurskifti Føroya nógv minni týdning, enn í dag. Stóra stríðsmálið tá vóru fiskimørk og veiðurættindi. Hetta vigaði eisini tyngst, tá løgtingið gjørdi av, at Føroyar skuldu standa uttanfyri EEC. Men sum fráleið broyttist framleiðslumynstrið og samansetingin av útflutninginum. Tá komið var út í 1980-árini, gjørdist greitt, at handilsskipanin var ótíðarhóskandi. 7.4 Handilssáttmálin við ES frá 1991/1996 Í 1988 tók ES-nevndin stig til at finna ein nýggja skipan fyri handilsligu samvinnuna millum Føroyar og ES. Á vári í 1988 boðaði ES-nevndin donsku stjórnini frá, at hon var ónøgd við partar av skipanini frá 1974 og ta tollviðgerð, sum føroyskar vørur fingu í ES. Eitt nú í sambandi við komandi innmarknaðin bar ikki til, at vørur úr Føroyum fingu ymiska tollviðgerð í ymiskum pørtum av ES, og fyrst og fremst at tær fingu tollfrælsi í Danmark. Danska stjórnin og landsstýrið søgdu seg vera sinnað at samráðast um eina nýggja skipan við tí í hyggju at fáa einsháttaða tollviðgerð í øllum ES, men hildið varð kortini, at henda skipan átti at taka útgangsstøði í verandi tollfrælsi í Danmark, og at fyrilit áttu at takast fyri, at føroyski búskapurin var so bundin at fiskivinnu og sølu av fiski. Semja fekst á fundi í Havn í juni 1991, og nýggi sáttmálin varð undir-skrivaður í Brússel í desember 1991. Sáttmálin er í prinsippinum ein fríhandilssáttmáli, og ES og Danmark hava boðað GATT frá, at sáttmálin er ein fríhandilssáttmáli. Sáttmálin gevur ídnaðarvørum frítt at fara millum Føroyar og ES, tó eru fiskur og landbúnaðarvørur undantiknar. Av tí, at føroyski útflutningurin til ES, at kalla bert er fiskur, er týdningurin av handilsavtaluni eitt sindur avmarkaður. Sambært sáttmálanum hevur ES øðrumegin og Føroyar hinumegin tikið av allar toll- og avgjaldskipanir, sum gera mun á vørum hjá pørtunum. Hetta hevði við sær, at føroyska toll- og avgjaldskipanin varð munandi broytt. Frammanundan bygdi skipanin á fiskal innflutningsgjøld, sum á ávísum økjum vardu føroyska framleiðslu. 1. februar í 1992 kom nýggj tolllóg í gildi, sum í høvuðsheitum svaraði til ta donsku. Tollgjøldini mótvegis umheiminum tóku hædd fyri GATT-skyldunum hjá Danmark. Limaskapur Danmarkar í GATT ger, at hesar eru líkar teimum hjá ES. Síðan 1. januar 1993 hevur MVG skipanin verið í gildi saman við punktavgjøldum, ið skulu vera tey somu á føroyskt framleiddum vørum sum á innfluttum vørum. Sambært avtaluni fær ES tollfrælsi fyri allar vørur, mjólkaúrdráttir og seyðakjøt undantikið. ES veitir føroyskum ídnaðarvørum tollfrælsi á sínum marknaði. Hinvegin veitir avtalan okkum ikki fult tollfrælsi á øllum fiskavørum. Sum yvirlitið niðanfyri vísir, eru tær fiskavørur av føroyskum uppruna, ið fingu tollfrælsi í 1992, í høvuðsheitum vørur, sum føroyingar kundu vísa á, hava verið útfluttar. Fyri teir mest týðandi vørubólkarnar er tollfrælsi hinvegin avmarkað við tollloftum og -kvotum. Hesi eru ásett við støði í teimum nøgdum, sum Føroyar útfluttu til ES í einum referansutíðarskeiðið millum 1985 og1988. Í ávísum førum vórðu fyrilit tikin fyri verandi ella væntaðum útflutningsvøkstri. Tær vørur, sum eru reguleraðar við kvotum, verða álagdar triðjalandstoll, tá kvotan er uppi. Skipanin við toll-loftum virkar soleiðis, at tollur kann leggjast á tær, tá loftið er rokkið. Harumframt verður fylgt við útflutningstølunum fyri ávísar vørubólkar, soleiðis ES-nevndin kann biðja um fund, um tað vísir seg, at útflutningurin úr Føroyum veksur óvanliga nógv. Fyritreytin fyri tollfrælsinum er harumframt, at føroyskir útflytarar halda seg til referansuprísirnar hjá ES. Talva 7.1 vísir eitt yvirlit yvir tollkvotur og -loft fyri føroyskar fiskavørur á ES-marknaðinum. Talva 7.1: Kvotur og loft Kvotur: 3. landstollur verður álagdur, tá kvotan er uppi. Tons Síl - livandi, fesk, fryst, flak íroknað Laksur - livandi, feskur, frystur, flak íroknað Síl/laksur - tilvirkað og haldevnað Aðrar fiskavørur - tilvirkaðar og haldevnaðar1 Rækjur - pilkaðar 700 4.925 2.000 2.000 2.000 Loft: 3. landstollur kann áleggjast, tá loftið er rokkið Tons Sild - fesk, fryst, fryst flak íroknað Makrelur - feskur Fryst upsaflak og upsafars Saltfiskur - onnur fiskasløg enn toskur Royktur fiskur Kongafiskur - køldur, frystur, fløk íroknað Fesk fløk - toskur og kongafiskur undantikin Fryst longufløk Svartkjaftaflak og -fars - fryst Saltfiskur av øðrum enn toski - flak undantikið Rækjur - pilkaðar undantiknar Sild - saltað, í saltlaka, hálvliðug vøra 2.000 3.000 25.000 5.000 1.000 12.600 3.000 550 1.800 1.400 11.000 500 1) Frá 1. januar 1995 varð henda kvotan tikin burtur Fyri ávísar fiskavørur, sum í sáttmálanum verða bólkaðar sum landbúnaðarvørur, er eisini tollfrælsi. Hetta er m.a. galdandi fyri fiskamjøl og djóra- og fiskafóður, har ein tollfræls kvota er upp á 5.000 tons. Umframt fyri eitt sindur av seyðakjøti, hava Føroyar ikki fingið tollfrælsi á landbúnaðarvørum. Handilssáttmálin hevur eisini allar tær vanligu ásetingarnar um upprunareglur, trygdarklausular og kappingarreglur. Eisini er ein felagsnevnd sett at ansa eftir, at sáttmálin verður fylgdur. Í sáttmálanum er ein generellur menningarklausulur, ein serligur menningarklausulur viðvíkjandi tollfrælsi fyri føroyskar fiskavørur í ES og ein sonevndur EFTA-klausulur. Um annar parturin veitir EFTA fyrimunir, sum eru gagnligari, kann umhugsast at veita mótpartinum somu sømdir. Síðani avtalan kom í gildi í 1992, hava onkrar broytingar verið gjørdar. Fyrst í 1995 fekst semja við ES um at broyta avtaluna soleiðis, at kvotan á "øðrum virkaðum og haldevnaðum fiskavørum" varð tikin burtur. Hendan broyting hevur serliga týdning fyri útflutningin av paneraðum fiskavørum. Í 1995 fingu Føroyar gjøgnum handilsavtaluna støðu sum triðjaland í granskingarhøpi. Hetta merkir, at Føroyar kunnu vera við í felags europeiskum granskingar verkætlanum, um Føroyar gjalda sín part. Í 1998 hevur ES-nevndin góðkent, at samráðst verður við Føroyar um at tær koma við í víðkaða veterinera samstarvið. 7.5 Handilssáttmálar við EFTA-londini og onnur lond Í 1993 vórðu fríhandilssáttmálar gjørdir við EFTA-londini Ísland, Noreg, Svøríki og Finnland. Eftir at Svøríki og Finnland fóru upp í ES í 1995, er handilssáttmálin við ES broyttur, og er eisini galdandi fyri tey bæði londini. Um ársskiftið 1993/1994 vórðu handilssáttmálar gjørdir við Sveis og Eysturríki. Sáttmálin við Eysturríki kom ongantíð í gildi. Handilssáttmáli er eisini síðan gjørdur við Estland, og samráðingar um handilssáttmála eru tiknar upp við Póland og Litavia. 7.6 Samanumtikið Handilsviðurskifti Føroya við onnur lond eru regulerað við sínámillum sáttmálum. Hetta er í høvuðsheitum sáttmálar, sum geva føroyskum vøruútflutningi sømdir á marknaðinum hjá mótpartinunum. Harumframt eru ásetingar, sum hava við handilin av gera, eitt nú upprunareglur, trygdarklausular og kappingarreglur. Sáttmálin millum Danmark/Føroyar og EF gevur ídnaðarvørum frítt at ferðast millum Føroyar og ES, tó er fiskur undantikin. Av tí, at føroyski útflutningurin til ES, at kalla bert er fiskur, er handilsavtalan ikki so áhugaverd, sum um hon veitti fullan fríhandil fyri fisk. Sáttmálarnir við Ísland, Noreg og Estland geva vørum frítt at fara millum londini. Sáttmálarnir snúgva seg í høvuðsheitum um handil við vørum og ásetingar, sum hava týdning fyri vøruhandilin. Samstarvið fevnir ikki um onnur øki, men sáttmálarnir kunnu víðkast. EBS frágreiðingin Tollsamgongur 8.1 Inngangur Arbeiðssetningur nevndarinnar er at gera upplegg til samráðingar við ES um EBS-líknandi avtalu saman við eini tollsamgongu. Setningurin er grundaður á tilmælið í Bláa álitinum um eina serskipan. Í álitinum verður mælt til, at stevnumiðið í samráðingum við ES um eina serskipan eigur at vera ein skipan, har partar av EBS-leistinum og tollsamgonga eru settir saman. EBS er ikki ein tollsamgonga. EBS - Europeiska Búskaparliga Samstarvs-økið - fevnir um eina tollsamgongu (EF) og eitt fríhandilsøki (EFTA) og er sostatt eitt víttfevnandi fríhandilsøki fyri ídnaðarvørur, tænastur, kapital og arbeiðsmegi við samansjóðaðum reglum á teimum økjum, sum hava týdning fyri frælsum samskifti av hesum. Meðan EF hevur felags handilspolitikk og tollmúr úteftir, hava EFTA-londini hvør sær sín egna handilspolitikk og toll mótvegis øðrum triðjalondum. Serligi landbúnaðarpolitikkurin og serligi fiskivinnupolitikkurin í EF gera, at EBS-reglurnar, um at vørur hava frítt at fara, ikki galda fyri landbúnaðarvørur og fisk. Hóast ein EBS-líknandi avtala ber í sær lættar í samhandlinum við ES, so veitir hon ikki føroyskum fiskavørum stórvegis frægari tollsømdir enn verandi handilssáttmáli millum Føroyar og ES. Í Bláa álitinum verður víst á, at ein tollsamgonga gevur í útgangsstøðu føroyskum virkjum somu marknaðartreytir fyri fisk sum virkjum í ES. Samstundis loysir ein tollsamgonga trupulleikarnar við triðjalandsfiski á ES-marknaðinum. Bláa álitið ger tó vart við, at samráðingar um tollsamgongu verða truplar. Í fyrsta lagi hevur ES ongantíð gjørt tollsamgongu við triðjalond um fisk og fiskavørur, og í øðrum lagi mugu Føroyar helst lata ES okkurt afturfyri størri tollsømdir - eitt nú veiðurættindi. Evnið í hesum partinum er tollsamgongur. Fyrst verður hugt at, hvat ein tollsamgonga er. Síðani verður komið inn á tollsamgonguna í ES og tollsamgongur, ið ES hevur gjørt við triðjalond, og spurningurin um tollsamgongur í altjóða handilsskipanini verður umrøddur. At enda verður viðgjørdur spurningurin um Føroyar í tollsamgongu við ES, og hvørjar avleiðingar hetta hevur fyri Føroyar. Hvørjar avleiðingarnar verða, veldst nógv um annaðhvørt vit fara upp í tollsamgonguna hjá ES, ella um vit sum triðjaland í ES-samanhangi gera serliga avtalu við ES um tollsamgongu. Ein triði møguleiki, sum tó ikki verður viðgjørdur í hesum umfari, er, at Føroyar sum atland fara í tollsamgongu við Danmark. Fyrimyndin í hesum føri er skipanin millum Bretland øðrumegin og Isle of Man og Ermasundsoyggjar hinumegin. 8.2 Tollsamgongur yvirhøvur Í kap. 4.3 vórðu høvuðsformarnir í handilsliga og búskaparliga samstarvinum millum vestureuropeisku londini lýstir. Sum yvirlitið vísir, er endamálið við fríhandilsøkjum og tollsamgongum, at vørur skulu hava frítt at fara millum londini. Í einum fríhandilsøki ganga lond saman um at beina burtur sínámillum toll og kvotur, meðan tey varðveita rættin at hava egnan handils- og tollpolitikk. Í eini tollsamgongu ganga tvey ella fleiri lond saman um at skipa eitt felags tolløki, har tollur og aðrar handilsforðingar millum londini verða tikin burtur, og tollur mótvegis londum uttanfyri verður felag og samskipaður. Endamálið við eini tollsamgongu er at skipa ein felags víðari marknað, enn londini frammanundan høvdu við felags verju mótvegis útlendskari kapping. Sjálvbjargnið innan tollsamgonguna gerst størri, enn tað var frammanundan fyri hvørt land sær. Tollsamgongan gevur einstøku fyritøkuni innan tollsamgonguna ein størri marknað, enn fyritøkan frammanundan hevði, og harvið betri møguleikar at vaksa og troyta stórvirkisfyrimunir. Við hesum gerast møguleikarnir at byggja upp størri altjóða kappingarføri betri. Fríhandilsøki og tollsamgongur eru sostatt diskriminerandi handilsskipanir, tí handilslættarnir bert galda fyri ein bólk av londum. Ein tollsamgonga fer kortini eitt stig longur, tí londini í felag orða og umsita felags politikk fyri uttanríkishandilin viðvíkjandi tolli og øðrum handilsavmarkingum mótvegis triðjalondum. Tollsamgongur kunnu hava fyrimunir og vansar við sær fyri limalondini. Fyrimunir: Av tí, at marknaðurin gerst størri, er landið betri ført fyri at troyta stórvirkisfyrimunir. Hetta verður serliga mett at vera týdningarmikið fyri smá lond, sum vinna meira, tá marknaðurin gerst størri. Øktur handil kann hava við sær batar í infrastrukturinum í tollsamgonguni (flutningur, fígging osfr.) Hetta kann, sum frá líður bera í sær, at fyrimunirnir gerast enn størri, tí flutningur og avgreiðsla av innflutningi og útflutningi gerst ódýrari og smidligari. Ein stór tollsamgonga styrkir um støðuna í altjóða samráðingum. Hetta kann gera, at býtislutfallið í uttanlandshandlinum batnar. Hetta er tó treytað av, at eitt ávíst politiskt samstarv er millum limalondini. Tá tollur verður beindur burtur, herðist kappingin millum fyritøkurnar í limalondunum. Hetta kann, sum frá líður, birta uppundir virkisføri, stimbra íløguhugin og minka um monopolvald. Samansjóðingin millum londini kann gera sítt til skjótari útbreiðslu av nýggjari tøkni. Upprunareglur fyri vørur fella burtur. Vansar: Førir økta samansjóðingin við sær tættari samstarv millum fyritøkur í limalondunum, kann hetta samstundis birta uppundir oligopolistiskt samstarv og avlaga kappingina. Ein avleiðing av hesum kann vera hækkandi brúkaraprísir. Økta samansjóðingin av marknaðunum kann eisini hava við sær samanlegging av fyritøkum, sum síðani kunnu fáa monopolstøðu. Er avleiðingin av tollsamgonguni, at stórar fyritøkur stinga seg upp, kunnu stórvirkisfyrimunirnir við tíðini kámast burtur, tí at vandi er fyri, at fyritøkurnar gerast stirvnar og minni virknar. Kostnaðurin av at umsita tollsamgonguna kann gerast høgur og kann vaksa, um londini ikki hava nøktandi eftirlit við hesum. Hetta kann gera seg galdandi, tess meira samstarvið ávirkar viðurskiftini hjá einstøku londunum. Tá øll londini gjalda gildið, kann hetta freista summi limalond at hækka útreiðslurnar, tá hetta gagnar teimum sjálvum. Handilsforðingar mótvegis triðjalondum kunnu gera, at gagnlig handilssamvinna við lond uttanfyri fellur niðurfyri, tí meginparturin av handlinum verður við lond í tollsamgonguni. Hóast londini í eini tollsamgongu standa sterkari í altjóða handilssamráðingum, er eingin trygd fyri, at myndugleikarnir í tollsamgonguni røkja áhugamálini hjá einstaka landinum. Trupult er at meta um hesar fyrimunir og vansar. Hvørjir fyrimunir og vansar eru fyri einstøku londini, sum fara upp í eina tollsamgongu, veldst nógv um búskaparligu og politisku støðuna í londunum og støðuna í heimsbúskapinum sum heild. Síðan seinna heimsbardaga hevur gongdin vanliga verið, at stígur er komin í handilsligt og búskaparligt samstarv millum lond, tá búskaparlig afturgongd er í pørtum av heiminum ella í heimsbúskapinum sum heild. Hetta gjørdi seg m.a. galdandi, tá oljukreppurnar vóru í 1970-árunum. Londini brúktu meginpartin av síni politisku orku til at loysa innanhýsis búskaparligar trupulleikar. 8.3 Tollsamgongan í EF í søguligum baksýni EF er ein tollsamgonga á tann hátt, at allur tollur millum limalondini er beindur burtur, og felags tollur er móti umheiminum.Vanliga verður sagt, at EF-samstarvið byrjaði í 1950. Tá varð uppskot lagt fram um at skipa allan kol- og stálídnaðin í Týsklandi og Frakland í ein felagskap við egnum og óheftum stovnum. Sáttmálin um Europeiska Kol- og Stálfelagsskapin (EKSF) varð undirskrivaður í 1950 millum Týskland, Frakland, Italia, Belgia, Holland og Luxembourg. Hóast uppskot longu tá vóru frammi um at fáa í lag tættari politiskt samstarv og felags verjufelagsskap í Europa, spurdist onki burtur úr hesum. Ídnaðstu talsmenninir fyri europeiskari samansjóðing løgdu tey næstu árini størsta dentin á at fáa í lag tættari búskaparligt samstarv millum londini. Ein ætlan varð løgd fram, og londini fóru undir samráðingar. Í 1956 komu londini ásamt um Rómarsáttmálan um Europeiska Búskapar Felagsskapin EEC og sáttmálan um Euratom. Hesir sáttmálar komu í gildi árið eftir. Saman við EKSF vóru teir grundarlagið undir stovnsetingini av Europeisku Felagsskapunum EF. Meðan EKSF- og Euratom-sáttmálarnir reguleraðu serøki, varð Rómarsáttmálin ein nógv rúmari og víðfevndari búskaparlig rammuavtala, sum legði lunnar undir víðari menning av samstarvinum. Eftir Rómarsáttmálanum var grundarlagið undir EF ein tollsamgonga "som omfatter al vareudveksling, og som indebærer forbud mod told ved indførelse fra og udførsel til andre medlemsstater, såvel som mod alle afgifter med tilsvarende virkning, samt indførelse af en fælles toldtarif over for tredjeland" (grein 9). Sáttmálin ásetti, hvussu innanhýsis tollurin stigvíst skuldi beinast burtur. Upprunaliga var ætlanin, at hetta skuldi gerast eftir 12 árum frá 1. januar 1958 at rokna, men longu í juli í 1968 varð komið á mál við tollsamgonguni fyri ídnaðarvørur. Tey seks upprunaligu limalondini vóru við í hesi tollsamgongu, og lond, sum seinni eru komin uppí, hava í flestu førum fingið eina tillagingartíð. Nevndu ásetingar, saman við øðrum ásetingum í Rómarsáttmálanum um avtøku av kvantitativum avmarkingum millum limalondini, vísa greitt, at tollsamgongan longu tá var ætlað sum eitt stig á leiðini til at fáa í lag ein innmarknað í EF. Í 1970-árunum og byrjanini av 1980-árunum kom stígur í samansjóðingina í ES. Hóast komið var á mál við upprunaligu stevnumiðunum um at beina burtur allar tollforðingar og aðrar beinleiðis handilsforðingar millum limalondini, so vísti tað seg, at hetta ikki var nóg mikið, til at fáa marknaðin at virka eftir ætlan. Fjaldar handilsforðingar, serstakliga sum ólík fyrisett mát í limalondunum, forðaðu framvegis handlinum. Á sumri 1985 legði ES-nevndin fram uppskot um eina ætlan at seta innmarknaðin á stovn í 1992. Í ætlanini vórðu nevnd eini 300 øki, har felags reglur skuldu setast í verk fyri at lætta um samhandilin. Tollsamgongan í EF hevur síðani umleið 1970 havt tættir av einum fullum felagsmarknaði í sær, serstakliga felags landbúnaðar-, fiskivinnu- og regiónalpolitikk, og í ein ávísan mun eisini innan skatt, flutning og sosialpolitikk. Serliga er landbúnaðar-, fiskivinnu- og regiónalpolitikkurin ein neyðug samansjóðing og treyt fyri at fáa felagsmarknaðin í tollsamgonguni annars at virka. Hvørt land sær hevði sín egna landbúnaðarpolitikk bæði fyri at tryggja sær sjálvbjargni í eini krígsstøðu, men eisini fyri at tryggja bóndum í egnum landi útflutningsmøguleikar. Vanliga kenda burturflytingin frá landbúnaðarøkjum var kend í øllum londunum og fyri at tryggja, at hesir partar av tollsamgonguni ikki forðaðu fyri víðari samansjóðing, var neyðugt at seta í verk felags landbúnaðar- og regiónalpolitikk við felags landbúnaðar-prísskipan og stuðulsskipan, ið tryggjaði, at bøndur sluppu av við sína landbúnaðarframleiðslu til frammanundan kendar prísir. Ovurframleiðslan, ið skipanin hevði við sær, varð burturbeind ella seld á heimsmarknaðinum til sera lágar prísir. Somuleiðis varð høgur landbúnaðartollur ásettur mótvegis triðjalondum, so útlendskar landbúnaðarvørur ikki kundu verða seldar í EF fyri lægri prísir enn høgu landbúnaðarprísirnir, ið skipanin hevði við sær. Loyvt var bóndum í einum landi at keypa sær jørð og gerast bøndur í øðrum EF-landi undir somu treytum, bøndurnir í heimlandinum høvdu. Fiskivinnupolitikkurin hjá EF varð skipaður eftir nakað sama leisti og nakað somu skipan. Serlig marknaðarskipan varð sett í verk, sum tryggjaði fiski-monnum at sleppa av við sína veiðu til kendar og høgar prísir. Tað, sum marknaðurin ikki kundi taka ímóti uttan til lægri prísir, var tikið út av marknaðinum fyri rímuligan prís og latið til ídnaðarframleiðslu. Felags høgur tollur varð settur mótvegis triðjalondum fyri at tryggja høgu prísirnar á fiskavørum, sum marknaðarskipanin fyri fisk og fiskavørum tryggjaði. Meðan landbúnaðarpolitikkurin hjá EF hevur tryggjað felagsskapinum munandi størri landbúnaðarframleiðslu, enn felagskapurin sjálvur hevur tørv á, og EF sostatt er stórur nettoútflytari av landbúnaðarvørum, so er EF stórur nettoinnflytari av fiskavørum. Tað hevur sostatt verið munandi truplari hjá EF at linka um landbúnaðarpolitikkin og verju ímóti útlendskum landbúnaðarvørum, enn tá tað snýr seg um fiskivinnupolitikkin og verjuna móti útlendskum fiskavørum. Júst hesi viðurskifti gjørdu tað so trupult at koma til úrslit á landbúnaðarøkinum í Uruguay-umfarinum. Á landbúnaðarøkinum eru tað bert brúkararnir, ið hava áhuga í bíligari matvørum, og skattgjaldararnir, ið rinda nógv til felags landbúnaðarpolitikkin, sum hava ein áhuga í linkaðum landbúnaðarpolitikki. Á fiskivinnuøkinum er harafturímóti neyðugt at flyta inn stórar nøgdir av fiski fyri at nøkta tørvin hjá ES-marknaðinum. Tískil hava fiskaframleiðarar og fiskaseljarar í EF áhuga í at fáa rávøru og fiskavørur til keyps frá triðjalondum. Bert á teimum økjum, har fiskimenn í EF hava møguleikar sjálvir at útvega rávøruna, t.d. laksavøru, makrel og sild, verður verjutollur og aðrar handilsavmarkandi skipanir fasthildnar við teirri umbering, at tað snýr seg um viðkvæmar vørur. Hetta er eisini galdandi, har møguleikar eru fyri at framleiða viðgjørdar vørur úr innfluttari rávøru. Fyri eitt nú royktar laksavørur tykist vera rættiliga trupult at fáa lættar í tollverjuni. Handilsliga og búskaparliga samansjóðingin í ES hevur hildið fram við felagsmarknaði, innmarknaði, og seinnu árini við pengapolitiskum og búskarligum samveldi og tættari samstarvi í politiskum og løgrættumálum. Hóast innmarknaðurin fyri ídnaðarvørur, tænastur, kapital og arbeiðsmegi er víðkaður til eisini at umfata EFTA-londini í EBS, er eyðsæð, at tað skal serligt hepni til at fáa frælsa atgongd fyri allar føroyskar fiskavørur í EF, uttan at vit noyðast at taka við teimum skipanum, sum eru bygdar upp í tollsamgonguna. Tað tykist eisini greitt, at sjálvt um tað gongur sera skjótt við at taka burtur allar forðingar í altjóða handli, fer tað at taka drúgva tíð, áðrenn seinastu tollforðingar og nøgdaravmarkingar á fiskavørum, sum EF metir viðkvæmar, verða beindar burtur. Tá metast skal um tollsamgonguna í ES, er neyðugt at hugsa um handilspolitisku støðuna, sum var tá, og um gongdina síðan í samstarvinum í ES og altjóða handli annars. Tollsamgongan í ES var í síni tíð ætlað sum eitt amboð, ið skuldi styrkja støðuna hjá europeiska ídnaðinum í kappingini við amerikanska og japanska ídnaðin. Heldur ikki var ætlanin, at tollsamgongan í ES skuldi vera ein statisk skipan. Hon var ætlað sum eitt stig á leiðini móti tættari handilsligum, búskaparligum og politiskum samstarvi í Europa. 8.4 Tollsamgongur millum ES og triðjalond Fleiri av teimum avtalum, sum veita innflutningi úr øðrum londum handilslættar á ES-marknaðinum, verða flokkaðar sum tollsamgongur. Í summum førum er talan um tollsamgongur hjá atlondum. Atlond eru lond, sum søguliga, ríkisrættarliga, mentanarliga og handilsliga eru knýtt at einum størri limalandi. Í nøkrum førum hava atlond gjørt tollsamgongu við landið, sum tey hava tilknýti til. Í hesum bólki eru t.d. Ermasundsoyggjarnar og Isle of Man, ið hava tollsamgongu við Bretland. Hesar skipanir eru ikki fráboðaðar GATT/WTO. Hesar avtalur eru ikki so áhugaverdar hjá okkum, tí vit í ES høpi vanliga verða roknað sum triðjaland, og søguligu og ríkisrættarligu fyritreytirnar hjá okkum ikki eru tær somu, sum hjá nevndu londum. Tí eru avtalurnar, sum ES hevur við triðjalond um tollsamgongur, meira áhugaverdar hjá okkum. Í talvuni á næstu síðu er yvirlit yvir handilsavtalur hjá ES við triðjalond, sum eru skrásettar í GATT/WTO sum tollsamgongur. Tollsamgongurnar millum ES og triðjalond eru í nógvum førum ein liður í eini tillaging ella fyrireiking hjá londum til limaskap í ES. Ofta eru tað ávís viðurskifti, sum forða fyri, at londini kunnu gerast limur. Hetta er t.d. galdandi fyri Turkaland, ið ES ikki vil tingast við um limaskap, so leingi landið brýtur mannarættindini. Felags fyri tollsamgongurnar í talvuni á næstu síðu er, at tær í flestu førum bert fevna um ídnaðarvørur. Serligar skipanir eru fyri handilin við landbúnaðarvørum og fiski, ella eru hesar vørur als ikki tiknar við. ES hevur ikki skipað tollsamgongu fyri landbúnaðar- og fiskavørur ella á annan hátt liberaliserað handilin við hesum vørum í avtalunum við triðjalond, tí eitt slíkt stig kann koma í stríð við felags landbúnaðarpolitikkin og felags fiskivinnupolitikkin hjá ES. At veita fríhandil fyri eitt nú landbúnaðarvørur í avtalum við triðjalond, er ósambærligt við felags landbúnaðarpolitikkin, tí hesum politikkurin regulerar handilin við landbúnaðarvørum við framleiðslukvotum, handilsverju mótvegis umheiminum (tollur, referansuprísir o.l.) og prísstuðli. ES-nevndin hevur tó í stevnu síni (COM(95)607) gjørt greitt, at størri orka eigur at vera løgd í at laga felags landbúnaðarpolitikkin eftir aðalmálunum frá endurskoðanini í 1992. Har verður m.a. sagt, at prísstuðul skal burtur, og størri dentur leggjast á nýtslu av beinleiðis stuðli. Verður hetta gongdin, verður kanska lættari í framtíðini at gera fríhandilsavtalur og tollsamgongur, sum eisini fevna um landbúnaðarvørur og fisk. Talva 8.1: Tollsamgongur millum ES og triðjalond Land Heiti á avtalu Gildistíð Slag av avtalu Fráboðað til GATT/WTO TURKA- LAND Agreement establishing an Association between the European Economic Community and Turkey Undirskrivað 12. september 1963. Kom í gildi 1. Desember 1963 í óavmarkaða tíð Leggur upp til at seta á stovn tollsamgongu í trimum stigum. Avtalan nevnir møguleikan fyri, at Turkaland kann gerast limur í EF Working Party report adopted 25/3/65 Decision Relating to Common Position by the EC-Turkey Association Council on the final phase of the Custom Union Kom í gildi 31. desember 1995 Setir í verk síðsta stigið í tollsamgonguni eftir eina 22 ára skiftistíð, sum avtalan frá 1963 legði støði undir Skrásett í des. 1995, áðrenn hon kom í gildi. Verður kannað av Committee on Regional Agreements í WTO KYPROS Undirskrivað 19. desember 1972. Kom í gildi 1. juni 1973. Er ikki tíðaravmarkað Ásetir, at miðast skal eftir at seta á stovn tollsamgongu í tveimum stigum Working Party report adopted 21/6/74 MALTA Agreement establishing an Association between the European Economic Community and Malta Undirskrivað í des. 1970. Kom í gildi 1. apríl 1971. Er ikki tíðar-avmarkað Ásetir, at miðast skal eftir at seta á stovn tollsamgongu í tveimum stigum Working Party report adopted 29/5/72 ANDORRA Agreement between the EEC and the Principality of Andorra Kom í gildi 1. januar 1991. Er ikki tíðaravmarkað Ásetir, at miðast skal eftir at seta á stovn tollsamgongu fyri ídnarvørur í tveimum stigum Ikki fráboðað WTO SAN MARINO Interim Agree-ment on Trade and Customs Union between the EEC and the Republic of San Marino Undirskrivað 27.11. 1992. Kom í gildi 1.12.92. Er galdandi, til Co-operation and Custom Union Agreement, undir-skrivað 16.12.91 kemur í gildi Ásetir, at tollsamgonga skal setast á stovn Ikki fráboðað WTO 8.5 Tollsamgongur í altjóða handilskipanini Ein tollsamgonga ber í sær, at tollur og aðrar handilsforðingar verða beindar burtur, og felags tollmúrur er ímóti londum uttanfyri. Ein tollsamgonga er sostatt ein diskriminerandi handilsskipan millum lond, tí handilsligur mismunur verður gjørdur á londum uttan fyri og innan fyri tollsamgonguna. Hetta er ikki heilt í samsvari við meginregluna í GATT-skipanini um ikki-diskriminering. Sambært GATT 95 eru limalondini bundin at tí sonevndu "most-favoured-nation"-regluni. Hendan meginreglan ber í sær, at limalondini í WTO skulu veita hvørjum øðrum somu sømdir, sum tey geva øllum øðrum limalondum. Tollsamgongur millum ein avmarkaðan bólk av londum eru tí ikki sambæriligar við hesa meginreglu. WTO-reglurnar hava kortini eitt undantak, sum loyvir londum at skipa seg í fríhandilsfelagsskapir og tollsamgongur, tá ávísar treytir verða loknar. Hendan undantaksregla er fyrst og fremst ein avleiðing av, at endamálið við stovnsetingini av GATT í síni tíð var at birta upp undir millumtjóða fríhandil. Tey fyrstu árini hjá GATT var hugsanin framvegis, at tollsamgongur vóru eitt stig móti altjóða fríhandli. Seinni varð kortini ásannað, at tollsamgongur eisini kundu roknast sum eitt stig móti protektiónismu. Ásetingarnar um fríhandilsøki og tollsamgongur í WTO-skipanini siga annars í stuttum, at fríhandilsfelagskapir og tollsamgongur skulu vera í samsvari við altjóða handilsskipanina og mugu ikki máa støði undan henni. Eisini verður sagt, at tá lond skipa seg í fríhandilsøki ella tollsamgongur, skulu tollur og aðrar handilsforðingar minkast ella beinast burtur. Lond uttan fyri skulu í handlinum við londini í fríhandilsøkinum ella tollsamgonguni ikki gerast verri fyri, enn frammanundan. Nevndu ásetingar eru ógreiðar, og í løtuni arbeiðir ein nevnd í WTO - "Committee on Regional Trade Agreements - við at fáa greiðari reglur á hesum øki. Viðvíkjandi tollsamgongum í altjóða handilsskipanini er eisini vert at hava í huga, at tollsamgongur sum amboð at fáa fríari heimshandil, kom fram í eini tíð, tá størsti dentur varð lagdur á beina burtur tollforðingar í handlinum við ídnaðarvørum. Lond skipaðu seg í tollsamgongur fyri at verja egnan ídnað móti kapping uttanífrá. Gongdin síðani seinna heimsbardaga hevur verið, at tollur er vorðin ein alsamt minni forðing fyri millumtjóða handil. Hetta er fyrst og fremst galdandi fyri handilin við ídnaðarvørum, sum um fá ár fer at hava lítlan ella ongan toll. Eftir Uruguay-umfarið, er eisini líkt til, at sum frá líður, fer tollurin eisini at lækka á landbúnaðarvørum og fiski. Tí er nógv sum bendir á, at um ikki so langa tíð verða tollsamgongur neyvan amboðið, sum fer at verða nýtt til at fáa fríari heimshandil og at beina burtur handilsforðingar. Tollur einsamallur fer ikki at vera sama forðingin fyri handli millum lond. Hinvegin er hugsandi, at aðrar forðingar fáa størri týdning, eitt nú heilsufrøðilig, djórafrøðilig og teknisk krøv. Til tess at sleppa undan, at tílík krøv verða ein forðing fyri handlinum, krevst helst øðrvísi og rúmari politiskt samstarv, enn ein tollsamgonga leggur upp til. 8.6 Føroyar í tollsamgongu við ES Endamálið við at royna at fáa tollsamgongu við ES er at tryggja føroyskum fiskavørum gagnligastu marknaðaratgongd til ES-marknaðin. Hvørjar avleiðingar ein tollsamgonga hevði fingið, veldst nógv um, hvat slag av tollsamgongu, talan verður um. Ein møguleiki er, at serlig avtala verður gjørd við ES um eina tollsamgongu eins og triðjalond hava gjørt. Hin møguleikin er at fara uppí tollsamgonguna hjá ES. Fyrri møguleikin er ein samráðingarloysn, og spurningurin um, hvørjir møguleikar eru á hesum øki, kann bert svarast við at royna hetta í samráðingum við ES. Tann seinna loysnin - at fara upp í tollsamgonguna í ES - ber í sær, at vit í høvuðsheitum mugu góðtaka meginreglurnar í verandi skipan hjá ES og í handilspolitikkinum hjá ES. Hetta ger m.a., at: Tollmarkið hjá ES verður víðkað til at fevna um Føroyar, og vit koma undir felags skipan av tollviðurskiftum. Føroyskar fiskavørur fáa frítt at fara inn í ES Vit mugu góðtaka felags marknaðarskipanina fyri fisk og fiskavørur í ES (sí Bláa álitið bls. 80-85). Trupulleikarnir við triðjalandsvørum og upprunareglum verða beindir burtur, tvs., at vørur, sum verða innfluttar til Føroya úr triðjalondum, kunnu umsetast frítt í ES. Vit lata politiskan avgerðarrætt í handlinum við umheimin til ES. Nógvar av handilsavtalunum vit hava við lond uttanfyri ES mugu sigast upp ella broytast. Vit mugu góðtaka, at mannamunur verður gjørdur í handlinum við lond uttanfyri tollsamgonguna, m.a. ymiskar bólkar av menningarlondum, ið serligar skipanir eru galdandi fyri. Hesar avtalur hava samband við fortíðina hjá hesum londum sum hjálond. Vit mugu góðtaka, at eitt nú landbúnaðarvørur verða innfluttar til ES-prísir, sum vanliga liggja omanfyri heimsmarknaðarprísirnar. Herumframt er lítið at ivast í, at ES sum treyt fyri at gera eina avtalu, sum veitir fiskaútflutningi okkara betri tollsømdir í ES-londunum, enn verandi handilsavtala ella tær skipanir, sum Noreg og Ísland hava, fer at seta mótkrøv, sum sannlík verða veiðurættindi í føroyskum sjógvi. EBS frágreiðingin EBS - Europeiska Búskaparliga Samstarvið 9.1 Inngangur Síðani seinna heimsbardaga eru fleiri stig tikin fyri at fáa fríari og einsháttaðar reglur í millumtjóða handli. Á altjóða stigi hevur GATT, sum frá 1. januar 1995 varð avloyst av WTO, havt ein týdningarmiklan leiklut. Somuleiðis eru regiónalir handilsfelagsskapir settir á stovn eitt nú ES, EFTA og norðuramerikanska fríhandilssamgongan NAFTA. Í hesum felagskapum hevur tað mangan gingið skjótari at koma fram til úrslit, enn í GATT/WTO. Síðani seinna heimsbardaga eru tveir handilsfelagsskapir settir á stovn í Vestureuropa. Europeiski fríhandilsfelagsskapurin EFTA, sum varð stovnaður í 1960, er ein rein fríhandilsskipan, og arbeiðið hjá felagsskapinum hevur í høvuðsheitum snúð seg um at fáa fríhandil fyri vørur. Europeiska Samveldið, sum lunnar vórðu lagdir undir í 1957, hevur rúmari politisk stevnumið. Hjá ES er fríhandil eitt av nógvum amboðum í royndunum at fáa tættari politisk samstarv, sum kann birta upp undir búskaparligan og sosialan javna og tryggleika. Miðvísa arbeiðið við at taka burtur handilsforðingar og formliga stovnanin av innmarknaðinum í ES gjørdi, at vinnulívið í og uttanfyri ES kom at virka undir øðrvísi og liberalari treytum enn frammanundan. EFTA-londunum gjørdist skjótt greitt, at skuldu tey ikki gerast eftirbátur, var neyðugt við eini skipan, sum tryggjaði teirra fyritøkum somu kor, sum kappingarneytarnir í ES. Eftir at allur tollur á ídnaðarvørum varð avtikin í samhandlinum millum ES og EFTA við árslok í 1983, vóru partarnir samdir um at arbeiða fyri at taka aðrar handilsforðingar burtur og at víðka samstarvið til at fevna um onnur øki enn fríhandil. Í tíðarskeiðnum 1984-1989 vórðu nógvar handilsforðingar linkaðar ella tiknar burtur. Men hildið varð kortini, at tað bar illa til at sameina hesa "stig fyri stig" gongd við samansjóðingina í ES, serliga við tey ES-direktiv, sum komu í sambandi við innmarknaðin. Neyðugt var at skipa samstarvið millum EFTA-londini og ES øðrvísi. Formaðurin í Europanevndini, Jacques Delors, skjeyt í januar 1989 upp, at fáa í lag ein nýggjan samsstarvsform við stovnum, sum skuldu taka avgerðir og umsita felags mál. Stjórnarleiðararnir í EFTA-londunum tóku í høvuðsheitunum undir við hugsanum Delors, og farið varð undir formligar samráðingar um EBS í juni 1990. Hesar tingingar endaðu við eini semju millum ES og EFTA ráðharrar í Luxembourg tann 21. oktober 1991. Sjálvur sáttmálin varð undirskrivaður í Oporto 2. mai 1992 og kom í gildi 1. januar 1994. Í dag eru 18 lond við í EBS. Fyri 1. januar 1995 fevndi samstarvið um tey 12 ES-londini og EFTA-londini Eysturríki, Finnland, Ísland, Noreg og Svøríki. Frá 1. januar 1995 gjørdust Eysturríki, Finnland og Svøríki limir í ES. Sostatt fevnir sáttmálin nú um tey 15 ES-londini og tey trý EFTA londini Ísland, Liechtenstein og Noreg. Sveis undirskrivaði EBS-sáttmálan, men á eini fólkaatkvøðu í desember 1992 havnaði ein meiriluti av fólkinum, at landið skuldi fara upp í EBS. Liechtenstein samráddi seg fram til tollsamgongu við Sveis, og landið gjørdist fullur limur í EBS í mai 1995. Endamálið við EBS-sáttmálanum er at skipa eitt europeiskt búskaparligt samstarvsøki, og at fáa EFTA-londini upp í innmarknaðin. Hetta skal fáast í lag við at birta upp undir handilsliga og búskaparliga samvinnu millum sáttmálapartarnar at virka undir somu kappingartreytum og at halda seg til felags regluverk. Samstarvið fevnir um hesi øki: At vørur, tænastur, kapitalur og persónar hava frítt at fara um landamørk. At fáa í lag eina skipan, sum forðar fyri, at kappingin verður avlagað, og at ásetingarnar verða umsitnar eins í øllum samstarvsøkinum. At fáa í lag eitt tættari samstarv á øðrum økjum, eitt nú gransking og menning, umhvørvi, útbúgving og viðurskifti viðvíkjandi arbeiðslívinum. EBS-sáttmálin hevur harumframt stevnumið um breiðari samfelagspolitiskt og búskaparligt samstarv. Politiskir karmar eru settir fyri búskaparligari menning og umsiting av umhvørvi og tilfeingi. Á hesum økjum skal menningin vera burðardygg. Somuleiðis er stevnumiðið arbeiði til allar hendur, og stórur dentur verður lagdur á ta sonevndu sosialu dimensiónina. EBS fevnir ikki um: Luttøku í felagsstovnum í ES (Europeiska Ráðið, ES-ráðið, ES-nevndin, ES-tingið og EF-dómstólinum). Felags handilspolitikkin hjá ES mótvegis londum, sum ikki eru limir, og samstarvið um menningarhjálp. Felags landbúnaðarpolitikkin hjá ES. Felags fiskivinnupolitikkin hjá ES. Regiónalpolitiska samstarvið. Samstarvið um skatt og avgjøld. Tættari samskipan av búskapar- og pengapolitikkinum. Samstarvið um uttanríkis- og trygdarpolitikk. Samstarvið um løgreglu- og innanríkismál. Á næstu síðunum verður EBS-skipanin lýst. Endamálið er at geva eitt yvirlit yvir EBS og høvuðstættirnar í samstarvinum. Mest verður gjørt burtur úr teimum samstarvsøkjum, sum verða mett at hava týdning fyri Føroyar. Fyrst verður ein stutt lýsing givin av londunum í samstarvinum. Síðani verður komið inn á institutiónellu karmarnar fyri EBS og felags stovnar, og avgerðartilgongdin verður lýst. Síðan verða tey fýra frælsini lýst. Komið verður inn á høvuðstættirnar í reglunum fyri frælsari flutningi av vørum, tænastum, kapitali og persónum. 9.2 Lyklatøl um EBS EBS fevnir um ES og øll EFTA-londini uttan Sveis. Í hesum 18 londunum búgva tilsamans eini 375 mió. fólk. Økið fevnir um meira enn 40% av heimshandlinum og er heimsins størsta og mest víðfevnda fleirtjóða handilssamstarv í heiminum. Talva 9.1: Fólkatal og landaøki í ES og EFTA londum í 1995 Land Fólkatal (í 1000) Landaøkið 1000 km2 Fólkatættleiki fólk/km2 Danmark 5.216 43 121 Belgia 10.131 31 332 Finnland 5.099 338 15 Frakland 58.027 552 105 Grikkaland 10.442 132 79 Írland 3.577 70 51 Italia 57.248 301 190 Luxembourg 407 3 157 Niðurlond 15.423 42 371 Portugál 9.912 92 107 Spania 39.170 505 78 Svøríki 8.816 450 20 Týskland 81.539 357 228 UK 58.476 244 240 Eysturríki 8.040 84 96 ES samantalt 371.523 3244 146 Ísland 267 103 3 Liechtenstein 30 0,2 188 Noreg 4348 324 13 Sveis 7021 41 170 EFTA samantalt 11666 468,2 93,5 ES + EFTA 383189 3712,2 103,2 9.3 Institutiónell og umsitingarlig viðurskifti EFTA og ES eru ikki skipað á sama hátt og virka ikki eftir somu meginreglum. EFTA-londini hava síðani 1960 samstarvað um fríhandil, har avgerðir verða tiknar við einmæli. ES-londini hava rúmari politisk og búskaparlig stevnumið í sínum samstarvi, og á nógvum økjum verða mál samtykt við vanligum meiriluta. Ein týðandi grundregla í EBS-skipanini er, at EFTA og ES eru tvær súlur í samstarvinum, og hvør súla er ein sjálvstøðugur partur (sí mynd 9.2.). EFTA-londini samstarva á fólkarættarligum grundarlagi. Tað vil siga, at EFTA-sáttmálin frá 1960 og tær avgerðir, sum eru tiknar av stovnum, ið sáttmálin hevur skipað, binda bert myndugleikarnar í einstøku londunum og ikki borgarar og fyritøkur í somu londum. Borgarar og fyritøkur eru ikki bundin av fólkarættarligum avgerðum, fyrr enn tær eru samtyktar í tjóðartingunum og eru vorðnar ein partur av lógarverkinum í viðkomandi landi. Samstarvið í EF er grundað á yvirnatiónalar grundreglur. Lóggevandi vald á nógvum økjum er innan karmarnar av EF samstarvinum flutt úr limalondunum til EF-ráðið. Summar EF avgerðir (lógskipaninar) fáa beinleiðis gildi í lógarverkinum í limalondunum. Eisini aðrar avgerðir í EF-ráðnum (direktivini) kunnu í einstøkum førum hava beinleiðis ávirkan á borgarar og fyritøkur í limalondunum. 9.3.1 Felags stovnar í EBS Tá EBS-sáttmálin kom í gildi, vórðu samstundis fýra nýggir stovnar skipaðir. Teir hava bæði ráðgevandi uppgávur og taka avgerðir. Teir fýra stovnarnir eru: EBS-ráðið EBS-nevndin Parlamentarikaranevndin fyri EBS Ráðgevandi nevndin fyri EBS EBS-ráðið er evsti felags stovnur í EBS-samstarvinum. Ráðið hevur ábyrgdina av, at sáttmálin verður settur í verk, og setir stevnumiðini fyri arbeiðnum hjá EBS-nevndini. Ráðið tekur politisk stig um møguligar broytingar í sáttmálanum. Ráðið er samansett av stjórnarlimum úr hvørjum EFTA-landi, limum í EF-ráðnum og limum í EF-nevndini. Á fundum í Ráðnum hava umboðini fyri hvørt EFTA-land sær møguleika at føra síni egnu sjónarmið fram. Ráðið tekur tó avgerðir við einmæltari samtykt. Formanskapurin í EBS-ráðnum skiftir fyri hvørjar seks mánaðir millum stjórnarlimir úr EFTA-landi og limir úr EF-ráðnum. Ráðið kemur regluliga saman tvær ferðir um árið, ella tá tað verður mett at vera neyðugt. EBS-nevndin hevur dagligu umsitingina av EBS-samstarvinum um hendi. Hon skal tryggja, at EBS-sáttmálin virkar í samsvari við endamálið. Nevndin samtykkir nýggjar EBS-ásetingar við einmæli. Allir partar í EBS-samstarvinum eru umboðaðir í nevndini. Vanliga møta embætisfólk úr EFTA-londunum á fundi. Embætisfólk úr EF-nevndini umboða EF, uttan so at talan er um viðgerð av málum, sum ikki hoyra undir myndugleikaøkið hjá EF. Tá møta umboð úr limalondunum í EF og luttaka við rættindum sum sáttmálapartur. Tingmannanevndin fyri EBS er samansett av limum úr Europatinginum og úr tjóðartingunum í einstøku EFTA-londunum. Hvørt EFTA-land sær avger, hvussu umboðanin í parlamentarikaranevndini er samansett. Nevndin, sum kemur saman tríggjar ferðir um árið, er ráðgevandi. Ráðgevandi nevndin fyri EBS er sett saman av sama tali av umboðum úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í EF. Endamálið við nevndini er at geva pørtunum í arbeiðslívinum betri møguleikar at ávirka gongdina í EBS. Mynd 9.2: Tvísúlubygnaðurin í EBS 9.3.2 Avgerðartilgongdin EBS-sáttmálin hevur eitt rættiliga stórt virkisøki. Sáttmálin fevnir um so at siga allar tættir, sum hava týdning fyri millumtjóða búskaparligt samskifti og kappingarkorini hjá vinnulívinum. Endamálið við ásetingunum um, hvussu avgerðir skulu takast í EBS, er at tryggja, at felags ásetingarnar í sáttmálanum, sum frá líður, eisini kunnu mennast og samansjóðast. Fyri at forða fyri at EFTA-londini og EF ganga hvør sína leið í lógarsmíði, er umráðandi, at samstarvið um nýggjar ásetingar byrjar tíðliga (sí mynd 4.3). EBS-nevndin virkar eftir meginregluni um einmæli. Undir samráðingunum um sáttmálan løgdu EFTA londini stóran dent á at varðveita sjálvsavgerðarrættin og at forða fyri, at lóggávuvald verður flutt frá tjóðartingunum í EFTA-londunum til EBS-nevndina. Í hesum liggur eisini, at fyrivarni er tikið um, at innanhýsis mannagongdir í sambandi við at taka avgerðir ikki verða broyttar av EBS-sáttmálanum. Tær skyldur, sum sáttmálin og undirskjøl leggja á EBS-londini, svara í høvuðsheitum til lógarverkið í EF, sum er sett í verk fyri at fáa innmarknaðin at virka. EF hevði longu umsitingarligu amboðini til hetta. Avgerðartilgongdin í EBS er tí, í stóran mun skipað eftir stigunum í avgerðarskipanini í EF. Sum tað sæst á mynd 4.3, er tað EF-nevndin, sum tekur stig til tiltøk og broytingar. Vanliga mannagongdin er, at um EF-nevndin ætlar at skjóta upp nýggjar ásetingar ella at broyta ásetingar fyri eitt øki, sum liggur undir EBS-sáttmálanum, skal hon longu frá byrjan kunna seg um sjónarmiðini og spyrja seg fyri hjá sakkunnleikanum í EFTA-londunum, eins og hjá sakkunnleikanum í EF. Hesin sakkunnleikin er óheftur og umboðar ikki almennu sjónarmiðini hjá einstøku londunum. Endamálið er at bera so í bandi, at fyrilit verða tikin fyri serligum umstøðum í EFTA-londunum, tá uppskotini verða evnaði til, og at bøta um líkindini fyri, at uppskotini verða samtykt sum EBS-ásetingar. Síðani koma partarnir í tvísúlu-skipanini við upplýsingum og føra fram síni sjónarmið í málinum, samstundis sum málið gongur sína gongd innanhýsis í EF. Endamálið er at koma fram til semju um nýggjar felags ásetingar í EBS-nevndini. Fæst semja, samtykkir EBS-nevndin ásetingar við sama innihaldi, sum stovnarnir í EF samtykkja. Samtyktir í EBS-nevndini skulu vera einmæltar, tvs., at bæði EFTA londini og EF skulu taka undir við uppskotunum. Hetta ber t.d. í sær, at er eitt av EFTA-londunum ímóti einum uppskoti í EBS-nevndini, verður uppskotið ikki gjørt til EBS-reglur. 9.3.3 Eftiransingarskipanin í EBS EBS-sáttmálin áleggur teimum 18 londunum í samstarvsøkinum skyldur. Tí er tað týdningarmikið, at ásetingarnar í sáttmálanum verða umsitnar eins í øllum EBS. Longu tá sáttmálin kom í gildi, hevði EF-nevndin til uppgáva at ansa eftir, at EF-limalondini hildu seg til tær skyldur, tey høvdu átikið sær sambært EF ásetingum. Tá EBS-sáttmálin varð settur í verk, gjørdist hann ein partur av innanhýsis EF-rætti. EF-nevndin skal ansa eftir, at limalondini halda skyldurnar, tey hava átikið sær sambært EBS-sáttmálanum. EFTA-londini settu sína egnu eftiransingarskipan í verk fyri at tryggja, at skyldurnar í EBS-sáttmálanum verða fylgdar í EFTA-økinum. Tí er tví-súlu-skipanin eisini galdandi fyri eftiransing. EFTA-stovnurin er óheftur av hvørjum einstøkum EFTA-landi, eins og EF-nevndin er óheft av hvørjum einstøkum EF-landi. Eftiransingarstovnurin í EFTA skal ansa eftir, at partarnir halda treytirnar í sáttmálanum yvirhøvur, herundir skyldurnar við almennum stuðli, og at vinnulívið heldur seg til felags kappingarreglurnar. Eftiransingarstovnurin í EFTA hevur í høvuðsheitum somu uppgávur sum EF-nevndin. 9.3.4 Dómstólurin Dómstólurin er liður í eftiransingskipanini í EBS. Eisini her er talan um ein tví-súlu-skipan. EBS sáttmálin sigur, at EFTA-londini skulu hava sín egna EFTA-dómstól. Ásetingarnar um dómstólin eru í EFTA-sáttmálanum. Mótvegis EFTA-londunum hevur EFTA-dómstólurin at kalla somu uppgávur, sum EF-dómstólurin hevur í EF. Báðir dómstólarnir hava einsamallir myndugleika at tulka EBS-sáttmálan á ein hátt, sum bindir partarnar á viðkomandi virkisøki. EFTA-dómstólurin tekur sær sostatt av málum í EFTA-londunum, meðan EF-dómstólurin tekur sær av málum, sum hava við EF og EF-londini at gera. Hvørki EFTA- ella EF-dómstólurin hava myndugleika at avgera stríðsmál millum eitt EFTA-land og EF. Avgerðir hjá dómstólunum kunnu ikki kærast. Sambært grein 108 í EBS-sáttmálanum hevur EFTA-dómstólurin myndugleika til at: Viðgera sakarmál, sum eftiransingarskipanin í EFTA leggur móti EFTA-londunum. Loysa trætur millum tvey ella fleiri EFTA-lond. Viðgera klagur um úrskurð í eftiransingarskipanini í EFTA í kappingarmálum. Borgarar og fyritøkur kunnu ikki stevna einum landi fyri EFTA-dómstólin fyri brot á EBS-sáttmálan. Tað kunnu EF-lond ella EF-nevndin heldur ikki gera tað. Um eftiransingarstovnurin í EFTA avger ikki at leggja sak ímóti einum EFTA-landi, kann eitt annað EFTA-land tó gera tað. Um hvørki eftiransingarstovnurin í EBS ella eitt annað EFTA-land vilja halda fast um eitt mál í EFTA-dómstólinum, kann úrskurður kortini í nógvum førum gerast innan fyri karmarnar av dómstólskipanini. Málið kann verða lagt fyri ein nasjónalan dómstól, men úrskurður verður ikki gjørdur, fyrr enn málið hevur verið fyri EFTA-dómstólin til tulkingar. Tulkingin hjá EFTA-dómstólinum er formliga ikki bindandi fyri dómstólin í landinum. EFTA-dómstólurin ger bert úrskurð um, hvussu EBS-sáttmálin skal skiljast. 9.3.5 Loysn av trætumálum Ósemjur millum partarnar kunnu altíð viðgerast í EBS-nevndini. Ásetingar eru um mannagongd o.a., tá ið ósemjur taka seg upp millum partarnar um tulking og nýtslu av EBS-sáttmálanum. Verður EBS-nevndin ikki samd um loysn á tulkingarósemjum innan seks mánaðir frá tí, málið er lagt fram, kunnu partarnir annaðhvørt seta einsíðug verjutiltøk í verk ella seta ávísar sáttmálaásetingar úr gildi. Avleiðingarnar av hesum báðum valmøguleikunum gerast á leið tær somu. Í ávísum førum kann nýtslan av klausulinum um verjutiltøk í viðurskiftunum millum eitt ella fleiri EFTA-lond og EF takast upp í gerðarrætti. Slíkar ósemjur kunnu ikki leggjast fyri gerðarrætt fyrrenn tríggjar mánaðir eftir, at málið fyrstu ferð varð lagt fyri EBS-nevndina. Spurningurin um vav og gildistíð á verjutiltøkum kann leggjast fyri gerðarrætt. Hetta er galdandi, bæði tá verjutiltøkini verða sett í verk vegna ósemjur um EBS-sáttmálan, ella tá álvarsligir trupulleikar, sum eru nevndir í almenna verjuklausulinum í sáttmálanum, taka seg upp. Almenni verjuklausulurin ber í sær, at ein sáttmálapartur einsíðugt kann gera av at seta treytirnar í sáttmálanum til viks, um so er, at álvarsligir búskaparligir, samfelagsligir ella umhvørvisligir trupulleikar eru við at taka seg upp á einum øki ella í einum landsparti. Harumframt kann spurningurin, um tey móttiltøk, sum hinir partarnir seta í verk, eru rímilig og samsvarandi, eisini roynast í gerðarrætti. 9.4. Tey fýra frælsini 9.4.1. Inngangur Síðani EF varð sett á stovn í 1957 og EFTA í 1960, hevur verið arbeitt fyri at fáa í lag tættari handils- og búskaparliga samvinnu millum londini í felagsskapunum. Sáttmálin um Europeiska Búskaparliga Samstarvið, er ein týdningarmikil liður í hesum. Handilin hjá EFTA-londunum við EF hevur vanliga verið skipaður innan karmarnar av sínámillum sáttmálum millum EF øðrumegin og einstøku EFTA-londini hinumegin. Hesir sáttmálar hava verið handilssáttmálar, og hava bert fevnt um einstakar partar av búskaparligu samvinnuni millum londini. Í høvuðsheitum hevur talan verið um tolllækkingar á ídnaðarvørum. Í 1985 samdust EF-londini um at seta á stovn innmarknaðin, og at hesin skuldi fara at virka frá 1. januar 1993. Á innmarknaðinum hava vørur, tænastur, kapitalur og persónar frítt av fara um landamørk. Hetta verður undir einum nevnt tey fýra frælsini. Londini samstarva harumframt um umhvørvis-, granskingar-, útbúgvingar-, og arbeiðsumhvørvismál. EFTA-londini ásannaðu, at tær gomlu fríhandilsavtalurnar bert í avmarkaðan mun megnaðu at nøkta tørvin hjá londunum í samstarvinum við EF-londini og at taka ímóti teimum avbjóðingum, ið komu við handilsligu og búskaparligu samansjóðingini í EF. EBS-sáttmálin er ein tillaging til tey fýra frælsini í EF og er í høvuðsheitum grundaður á lógarverkið á hesum øki í EF. Tey fýra frælsini eru við fáum undantøkum galdandi fyri alt EBS-økið. 9.4.2 Vørur Eins og hjá okkum eru búskapirnir í EFTA-londunum sera opnir og nógv tengdir at handli við umheimin. Meginparturin av hesum handli hevur verið og er við hini londini í EBS-økinum. Eitt nú eru góðir tríggir fjórðingar av norska vøruútflutninginum farnir til EFTA- og EF-økið, og umleið 70% av norska vøruinnflutninginum stavar frá EFTA- og EF-londum. Somu kappingartreytir Endamálið við felags kappingarreglunum í EBS-sáttmálanum er at tryggja javnbjóðis kapping millum vinnulívið í EF og EFTA-londunum. Kappingarreglurnar skulu forða fyri, at fyritøkur misnýta sína marknaðarstøðu ella ganga saman um marknaðarsamstarv, sum skaðar aðrar fyritøkur ella brúkararnar. Hugsanin er, at uttan felags kappingarreglur og munadygga umsiting av teimum, er vandi fyri, at eingin kapping verður, ella at kappingin verður avlagað á ein hátt, sum skaðar týdningarmikil samfelagsfyrilit. Vantandi kapping kann ávirka bæði príslegu og framleiðslukostnað og ger ofta, at tilfeingið í samfelagnum ikki verður brúkt til fulnar. Kappingarreglurnar í EFTA og EF eru grundaðar á somu meginreglur, tó fara tær í EF meira í smálutir. Felags kappingarreglurnar í EBS byggja á EF-ásetingar og líknandi ásetingar í EFTA-sáttmálanum. Felags reglurnar verða brúktar, tá kappingaravmarkandi tiltøk ávirka handilin millum londini í EBS-økinum. Um kappingaravmarkingin bert hevur ávirkan á innlendis marknaðin í einum landi, eru tað ásetingarnar í tí landinum, sum verða brúktar. EF brúkar eisini sínar kappingarreglur móti londum uttan fyri EF, um kappingaravmarkandi samstarv hevur ávirkan á EF-marknaðin. EBS-sáttmálin setur forboð ímóti kappingaravmarkandi avtalum, viðtøkum ella marknaðarsamskipan millum tvær ella fleiri fyritøkur. Hetta kann t.d. vera avtalur millum kappingarneytar um prísáseting og býti av marknaðum ella framleiðslukvotur. EBS-ásetingar raka eisini fyritøkur, sum á óhóskandi hátt gera sær dælt av sterku støðu síni á EBS-marknaðinum ella týðandi pørtum av honum. Ein fyritøka kann misnýta støðu sína við t.d. ikki at geva veitarum somu sømdir, at nokta at veita vørur ella við at veita loyalitetavsláttur. Forboðið vendir sær bæði móti fyritøkum, sum sjálvar hava dominerandi støðu á marknaðinum, og ímóti fyritøkum, sum í samstarvi við aðrar fyritøkur taka ræði á marknaðinum. Kappingarreglurnar í EBS-sáttmálanum skulu brúkast, eftiransast og tulkast eins í øllum EBS. Teir stovnar, sum taka sær av eftiransing, hava skyldu at kunna fyritøkurnar um tey mál, tær eru partur í, og fyritøkurnar hava rætt at koma til orðanna á øllum stigum í viðgerðini av málinum. Tær kunnu somuleiðis krevja at fáa kærur sínar viðgjørdar í eftiransingarstovninum, og at málini verða løgd fyri ávikavist EFTA-dómstólin og EF-dómstólin. Stovnarnir, sum hava við eftiransing av gera, hava heimild at krevja upplýsingar frá fyritøkum, at gera kanningar í fyritøkum, at seta bann fyri ítøkiligum kappingaravmarkandi tiltøkum og geva bót og sekt, tá fyritøkur ikki halda seg til ásetingarnar. Mál, sum bert hava týdning fyri handilin millum tvey ella fleiri EFTA-lond, verða viðgjørd í eftiransingarstovninum hjá EFTA. Samsvarandi skulu mál, sum bert hava týdning fyri handilin millum EF-lond, viðgerast í EF-nevndini. Tey flestu málini um kapping, hava tó týdning fyri bæði EFTA og EF-økið. Tá er mannagongdin, at EFTA og EF býta málini sínámillum sambært nærri ásettum treytum (sí EBS art.56). Anti-dumpingartiltøk Tá talan er um dumping, verður vanliga hugsað um, at útflutningsvørur verða seldar fyri ein prís, sum liggur niðanfyri vanliga prísin á vørum, tvs. heimamarknaðarprísin ella annan prís, sum kann samanberast við. Dumping verður vanliga roknað sum illoyal kapping, við tað at prísirnir á útflutningsmarknaðum verða hildnir á einum óveruligum stigi. Endamálið er sum oftast at koma inn á nýggjar marknaðir ella at fáa størri part av verandi marknaðum. Dumping kann eisini brúkast sum eitt amboð til at reka kappingarneytar, sum fíggjarliga eru verri fyri, burtur av marknaðinum. Í GATT/WTO skipanini ber til at seta í verk móttiltøk ímóti slíkum handli. Við at vísa til GATT/WTO hevur EF ásett reglur, sum skulu byrgja fyri dumping av vørum úr londum uttanfyri EF-økið. Av tí, at EF er ein tollsamgonga við egnum felags tollgjøldum úteftir og felags kappingarreglum, ber ikki til at nýta anti-dumpingartiltøk ímóti vørum úr øðrum EF-londum. Mótvegis triðjalondum hevur EF ferð eftir ferð ætlað at sett í verk anti-dumpingar tiltøk, men tað er sjáldan at hesi eru vorðin veruleiki. Viðvíkjandi fiski og fiskavørum hevur EF tó sett í verk minstaprísir á innfluttum fiski sambært marknaðarskipanini í EF, eitt nú fyri innfluttan fisk úr Noregi. Um eitt EBS-land ella fyritøka í einum EBS-landið heldur, at innfluttar vørur úr triðjalondum verða seldar fyri dumpingprísir, kann ES-nevndin ella eftiransingarstovnurin hjá EFTA áseta minstaprísir ella áleggja revsitoll. Í EBS-sáttmálanum binda partarnir seg til ikki at brúka anti-dumpingar tiltøk móti hvørjum øðrum. Anti-dumping í sambandi við fisk og fiskavørur var ein av teimum torføru samráðingarspurningunum. Hetta kemst av, at EF og EFTA-londini hava ikki somu marknaðarskipan fyri fiskavørur. Semja fekst ikki um spurningin. EBS-sáttmálin veitir heldur ikki trygd fyri, at EF ikki fer at brúka anti-dumpingartiltøk móti fiskaútflytandi londum í EFTA. Men um so er, at støðan verður tann, at slík tiltøk kunnu brúkast, hava partarnir bundið seg til at tala saman í eini roynd at sleppa undan, at anti-dumpingartiltøk verða sett í verk. Norskar royndir vísa annars, at sjálvt um ætlanir um anti-dumping ikki gerast veruleiki, eru tær ein byrða fyri tær vinnugreinar og fyritøkur, ið verða hóttar. Óttin fyri dumpingarákærum og tann ótryggleiki, sum stendst av slíkum ákærum, serliga tá tær eru ógrundaðar, eru mangan ein forðing hjá vinnulívinum fyri at kappast á jøvnum føti við vinnulívið í EF, og tær føra við sær kostnaðir fyri tær fyritøkur, sum tær raka. Trupulleikin gerst ikki minni av, at anti-dumpingarvápnið ofta verður drigið fram, tá støðan á marknaðinum er trupul, og tá fyritøkurnar longu eru sperdar. Toll- og upprunareglur Ein tollsamgonga er ein semja um at seta á stovn eitt felags tolløki. Tey lond, sum eru við í eini tollsamgongu, taka av allan toll og aðrar beinleiðis forðingar í handlinum sínámillum. Tey hava felags toll og reka felags handilspolitikk mótvegis triðjalondum. Vørur, sum verða innfluttar til eitt land í tollsamgonguni úr einum triðjalandi, sum ikki hevur serliga preferansuavtalu, verða vanliga álagdar ein felags toll. Vøran kann síðani vera í fríum umfari innan fyri tollsamgonguna. Sostatt er tørvur ikki á serligum upprunareglum í handilssamvinnuni millum londini í tollsamgonguni. Eitt fríhandilsøki er ein semja um at seta á stovn fríhandil við vørum, sum eru framleiddar í økinum. Tollur og aðrar beinleiðis handilsforðingar millum tey londini, sum eru við í fríhandilsøkinum, verða tiknar burtur, men londini kunnu hvør sær hava ymsar tollásetingar og handilsreglur mótvegis triðjalondum. Tá londini hava ymiskan handilspolitikk mótvegis umheiminum, er neyðugt at hava upprunareglur í einum fríhandilsøki sum EBS. EBS-sáttmálin ásetir treytir, sum skulu lúkast, fyri at ein vøra skal fáa serliga viðgerð, tvs. fáa tollætta ella sleppa undan tolli og kunna ferðast frítt í EBS-økinum. Hesar ásetingar byggja á reglurnar í bilateralu handilssáttmálunum, ið EFTA-londini hava við EF. Sambært upprunareglunum í EBS-sáttmálanum ber m.a. til at virka somu vøru í fleiri sáttmálalondum og sostatt røkka sonevndari fullari kumulatión. Upprunareglurnar staðfesta, hvar ein vøra er framleidd. Skal vøran kunna umsetast frítt í EBS, eigur vøran annaðhvørt at vera framleidd úr tilfarið úr einum EBS-landi ella vera tilvirkað sambært upprunareglunum, soleiðis at tann lidna vøran er ein EBS-framleiðsla. Her skal ikki farast út í æsir við upprunareglunum, men víst verður til protokoll 4 í EBS sáttmálanum. Tó skal nevnast, at fyri EBS-londini ber sáttmálin samanumtikið í sær, at krøvini til skjalaprógvan av upprunanum hjá eini vøru er munandi einfaldari, og at formligu krøvini til toll og eftirlit, tá vørur fara um landamørk, eru einfaldari enn frammanundan. Tekniskar handilsforðingar Tekniskar handilsforðingar eru vanliga eitt úrslit av at lógir, forskriftir og standardir eru ymisk frá landi til land. Hetta hevur við sær ólík vørukrøv og góðkenningar- og eftirlitsskipanir í sambandi við vøruhandil. Hetta avmarkar handilin landanna millum. Tekniskar handilsforðingar kunnu standast av, at londini seta ólík krøv til marknaðarføring, skjalprógvan og merking og vantandi góðkenning av heilsuroyndum. Tær kunnu føra til drúgva og kostnaðarmikla málsviðgerð. Skulu vørur hava frítt at fara um landamørk, er neyðugt, at krøvini til vørurnar eru so einsháttað sum gjørligt. Krøvini til vørur í einstøku londunum hava ofta til endamáls at taka serlig fyrilit fyri t.d. umhvørvi, heilsu, trygd, brúkaraáhugamál o.ø. Í millumtjóða handilssamvinnu seinnu árini hevur tí verið miðað eftir at fáa einsháttað vørukrøv. Tey einsháttaðu vørukrøvini mugu tó vera av slíkum slag, at tey megna at fremja tey endamál, tey skulu røkka. Umráðandi er, at krøv, sum verða sett í verk viðvíkjandi tilevning, dygd og trygd, tæna sínum ætlaða endamáli og ikki hava sum endamál at verja egnar marknaðir. Arbeiðið við at taka burtur tekniskar handilsforðingar fer fram bæði í GATT/WTO og á europeiskum og norðurlendskum stigi. Felags lógarverk hevur verið ein týdningarmikil partur í sambandi við at fáa innmarknaðin í EF at virka. Síðani 1984 hava EFTA-londini og EF samstarvað um at fáa tekniskar handilsforðingar burtur. EF hevur eitt rúgvismikið lógarverk um vørukrøv. Í EBS-sáttmálanum eru ásetingar, ið svara til EF-reglurnar, og sum eru ein grundleggjandi fyritreyt fyri, at vørurnar kunnu hava frítt at fara í EBS-økinum. Fylgisskjal II í EBS-sáttmálanum hevur ásetingar um matvørur, kemisk evni, akfør og traktorar. Lógarsmíðið í EFTA-londunum og EF byggir á millumtjóða semjur um at beina tekniskar handilsforðingar burtur. Eitt nú undirskrivaðu EFTA og EF í 1989 avtalu um at kunna hvønn annan um uppskot um tekniskar forskriftir. Longu tá EBS-sáttmálin varð undirskrivaður, høvdu flestu EFTA-londini tí lagað seg til nýggju ásetingarnar, sum eru komnar seinastu árini, eitt nú í sambandi við WTO-sáttmálarnar. Í høvuðsheitum hevði bert Noreg tørv á eini serligari tillagingarskipan. Almenn keyp av vørum og tænastum Almenn keyp eru í hesum samanhangi tær vørur, byggingar og tænastur, sum almenni sektorurin útvegar sær til nýtslu og íløgur. Tað almenna eru land og kommunur, lands- og kommunalt handilsvirksemi. El-veiting, telekommunikatión o.t. koma eisini undir reglurnar um alment keyp, men almenn partafeløg verða ikki roknað uppí. Tá innmarknaðurin í EF var settur á stovn, var samstundis latin upp ein marknaður fyri almennum keypi. Í europeisku londunum hava hesir marknaðir vanliga verið merktir av lítlari altjóða kapping. Tað almenna hevur aloftast útvegað sær vørur og tænastur frá innlendis veitarum og hevur í nógvum førum givið teimum framíhjárættindi. EBS-sátttmálin førdi við sær, at settur varð á stovn ein felags marknaður fyri almennum keypi við felags lógarreglum. Hetta ber í sær, at frí kapping er um keyp av vørum og sáttmálar um byggi- og anleggsarbeiðir, sum í virði liggja omanfyri eitt nærri ásett minstamark. Almenn keyp av vørum og tænastum, sum liggur omanfyri hesi minstumørk, skulu bjóðast út í altjóða kapping. Tað er eisini galdandi fyri privatar fyritøkur, sum grunda sítt virksemi á serlig rættindi, ið tað almenna hevur veitt teimum. Almennur stuðul Royndirnar at fáa fríari heimshandil hava í flestu førum snúð seg um at koma tolli, kvotum og øðrum forðingum í handlinum landanna millum til lívs. Seinastu 10-15 árini eru tollgjøld og kvotuavmarkingar í millumtjóða handli stigvíst minkað ella tikin burtur. Men eyguni hava eisini verið vend ímóti øðrum skipanum, sum hava handilsavlagandi ávirkan. Almennur stuðul er ein av hesum skipanum. Í altjóða samfelagnum tykist semja verða um, at almennur studningur avskeplar handil landanna millum, og minni vinningur fæst burtur úr øktum altjóða handilssamskifti. Tí er neyðugt at hava altjóða reglur um, hvussu almennur stuðul skal nýtast. Í EBS høpi er almennur stuðul allur stuðul, sum hevur við sær nettoflytingar frá tí almenna. Felags ásetingar á hesum øki avmarka møguleikarnar hjá londunum at veita vinnulívinum kappingaravlagandi almennan stuðul. EBS-samráðingarnar snúðu seg mest um grundreglurnar fyri almennum stuðli. Farið varð sostatt ikki í smálutir, og einstakar skipanir vórðu ikki umrøddar í fyrsta umfari. Høvuðsreglan í EBS er kortini, at kappingaravlagandi almennur stuðul, sum ávirkar handilin landanna millum, ikki skal brúkast. Ásetingarnar loyva tó almennum stuðli til landspartar við tillagingartrupulleikum og økjum við serliga stórum arbeiðsloysi. Eftiransingarstovnurin í EFTA og EF-nevndin hava eftirlit við, at reglurnar verða fylgdar, og at ymisku sløgini av almennum studningi eru í samsvari við ásetingarnar í EBS-sáttmálanum. EBS-sáttmálin veitir londunum møguleika fyri at fáa upplýsingar um allar skipanir við almennum stuðli í EFTA og EF. Ásetingarnar um almennan stuðul geva myndugleikunum í t.d. EFTA-londunum møguleikar fyri at kanna stuðulskipanir í øðrum londum nærri. Fyrr læt hetta seg næstan ikki gera. Harumframt hevur EBS-sáttmálin ásetingar um, hvussu mál um brot á stuðulsreglurnar skulu fremjast. Hetta ger, at kærur um handilsavlagandi almennan stuðul í øðrum londum kunnu geva úrslit. Í EBS-sáttmálanum hevur EF eisini bundið seg til ikki at brúka síni egnu anti-dumpingartiltøk á økjum, har EF-reglur eru tær somu sum í EBS-sáttmálanum. 9.4.3 Kapitalur og tænastur Inngangur Vaksandi handil við tænastum og alheimsgerðingin av kapitalmarknaðunum hevur knýtt búskapirnar í londunum nærri hvør at øðrum. Ólíkar reglur í einstøku londunum á hesum øki, eru tó enn ein forðing fyri, at tænastur og kapitalur frítt kunnu fara um landamørk. Hesar forðingar hava nógvar av teimum somu avleiðingum sum forðingarnar fyri millumtjóða vøruhandli. Forðingarnar gera, at fyrimunirnir av altjóða arbeiðsbýtinum, spesialisering og kapping ikki verða troyttir til fulnar. Í EBS-sáttmálanum eru felags reglur, so fyrimunirnir við millumtjóða búskaparligari samvinnu eisini kunnu troytast í sambandi við tænastur og kapital. Ein grundregla í sáttmálanum viðvíkjandi kapitalflytingum og handli við tænastum er, at slík samvinna skal fara fram, uttan at mismunir verða gjørdir við støði í tjóðskapi. Hvørki fríhandilsavtalurnar millum EFTA-londini og EF ella EFTA-sáttmálin frá 1960 fevndu um frían kapitalflutning ella tænastur. Sostatt komu tveir nýggir og týdningarmiklir tættir aftur at í búskaparligu samvinnuni millum londini í Vestureuropa. Høvuðsendamálið við felags ásetingum um tænastuhandil og kapitalflytingar er: At fáa í lag einsháttaðar kappingarumstøður fyri tænastuveitingar og einsháttaðar treytir fyri flyting av kapitali. At bøta um virkisførið og minka kostnaðin hjá brúkarum av tænastum innan flutning, fígging o.a. At gagnnýta kapitaltilfeingið betri At røkja almenn fyrilit viðvíkjandi m.a. umhvørvi, trygd og brúkaravernd. Sáttmálin hevur eisini ásetingar um samstarv innan búskapar- og pengapolitikk. Hetta samstarv fevnir m.a. um at veita hvørjum øðrum búskaparligar upplýsingar um útinning av sáttmálanum og búskaparligu avleiðingarnar av sáttmálanum. Hetta samstarv er kortini ikki bindandi. Kapitalur Fríur kapitalflutningur ber í sær, at ongar forðingar eru fyri at flyta kapital í EBS-økinum. Sáttmálin staðfestir sostatt grundregluna um, at mismunur ikki skal gerast við støði í tjóðskapi. Londini skulu heldur ikki hava reglur, sum gera mismun, tá talan er um keyp av fastari ogn, stovnseting av vinnuvirksemi ella keyp av pørtum av verandi fyritøkum. Frælsi at seta á stovn vinnuvirksemi merkir, at hetta skal fara fram eftir teimum treytum sum eru galdandi í landinum, har virksemið verður stovnað. Sama er galdandi fyri plasering av kapitali, har borgarar úr einum øðrum EBS-landi skulu hava javnbjóðis rættindi sum borgarar í landinum, har kapitalurin verður plaseraður. Tí er útgangsstøðið, at allar skipanir og ásetingar um eitt nú serrættindi, loyvisskipanir o.a., sum gera mun á útlendingum og borgarunum í landinum, skulu takast burtur. Tænastur Tær tænastuvinnur, sum EBS-sáttmálin hevur serligar ásetingar um, eru fíggjartænastur (trygging, bankar og virðisbrævahandil), flutningsvinna (vegir, jarnbreytir, flogferðsla, millumlanda sigling og innlendis sigling), telesamskifti og sjónvarp. Tá tænasturnar skulu hava frítt at fara um landamørk, skulu ongar forðingar vera hjá tænastuveitarum at sleppa at selja sínar tænastur í øðrum londum. Heldur ikki skulu avmarkingar vera hjá einstaklingum og fyritøkum at keypa tænastur aðrastaðni. Samsvarandi frælsinum at seta vinnuvirksemi á stovn ber eisini til at veita tænastur við at stovna felag í landinum, har tænasturnar skulu veitast. Tá EBS-sáttmálin nevnir tænastur, er talan um tænastur av ídnaðarligum ella handilsligum slagi ella tænastur, sum verða veittar í sambandi við handverkarayrki ella útinning av fríum yrki. Sambært sáttmálanum er talan um tænastur, sum vanliga verða veittar móti samsýning. Tí fevnir sáttmálin ikki um flestu almennu tænasturnar. Fíggjartænastur Ásetingarnar í EBS-sáttmálanum um fíggjartænastur fevna um trý høvuðsøki: Trygging Bankar og aðrar fíggjarstovnar Børs og virðisbrævahandil Reglurnar um fíggjartænastur eru nær tengdar at reglunum um kapitalflutning og frælsi at seta vinnuvirksemi á stovn. Uttan frían kapitalflutning ber illa til hjá fíggjartænastum at fara ótarnaðar um landamørk. Tá frælsi er at seta á stovn vinnuvirksemi, kunnu fíggjarstovnar í einum landi t.d seta á stovn dótturfeløg í einum øðrum landi sum eitt ískoyti til at veita tænastur í heimlandinum. EBS-reglurnar um fíggjartænastur svara í høvuðsheitum til lógarverkið hjá EF. Ein týðandi grundregla viðvíkjandi fíggjartænastum er, at ein fíggjarstovnur, sum hevur loyvi at reka vinnuvirksemi heima, eisini kann veita tænastur ella seta seg niður í øðrum EBS-londum. Neyðugt er bert við einum loyvi fyri at kunna veita tænastur í øllum EBS-økinum. Tað áliggur myndugleikunum í landinum, har fíggjarstovnurin hevur fingið vinnuloyvi at hava eftirlit við fíggjarstovnunum. Hetta treytar so aftur, at ásetingarnar um eftirlit eru einsháttaðar, og at londini góðkenna ásetingar og eftirlitsskipanir hjá hvørjum øðrum í teimum førum, hesar eru ymiskar. Umframt at seta karmar fyri felags eftirlitsásetingum og javnbjóðis kapping, miða EBS-reglurnar ímóti at tryggja soliditet í fíggjarstovnunum og at røkja áhugamálini hjá brúkarum og íleggjarum. Trygging Innmarknaðurin fyri tryggingar ber í sær, at í EBS-økinum kunnu tryggingartakarar frítt velja millum innlendsk og útlendsk tryggingarfeløg. Somuleiðis kunnu tryggingarfeløg í EBS frítt bjóða fram sínar tænastur í øllum EBS-økinum. Endamálið er at geva feløgunum rúmari ræsir at kappast og á tann hátt fáa fram betri og bíligari tryggingartænastur. Frælsi at tekna tryggingar er tó avmarkað. EBS-sáttmálin veitir t.d. ikki fult frælsi í sambandi við skaðatryggingar fyri smá og meðalstór virki og húski. Fyri at kunna bjóða hetta slagið av tryggingum, kann krevjast loyvi frá myndugleikunum í tí landinum, tænastan verður bjóðað fram. Viðvíkjandi lívstryggingum kunnu feløgini ikki beinleiðis marknaðarføra sínar tænastur í einum øðrum landi uttan loyvi frá myndugleikunum har. Borgarar og fyritøkur kunnu tó tekna øll sløg av tryggingum í einum øðrum EBS-landi, um so er, at tey sjálvi taka stig til tað. Høvuðsreglan er annars, at lóggávan í landinum, har tryggingartakarin býr, er galdandi, um partarnir ikki hava avtalað okkurt annað. Bankar og aðrir fíggingarstovnar Í EBS verður eins og í EF nýtt hugtakið fíggjarstovnar (kreditinstitutiónir). Talan er fyrst og fremst um bankar, men eisini fíggingarfeløg og kredittfeløg. Við loyvi frá og undir eftirlitið av myndugleikunum í heimlandinum, kunnu bankar reka virksemi í øllum EBS-økinum. Frælsi er at veita tænastur um landamørk ella gjøgnum undirdeildir. Børsur og virðisbrævahandil Reglurnar fyri børs- og virðisbrævavirksemi fevna um viðurskiftini millum børsin og tær fyritøkur, sum vilja vera skrásettar á børsinum og um virðisbrævahandil og tænastuveitingar í tí sambandi. Endamálið er at fáa í lag ein eindarmarknað fyri virðisbrøv í EBS-økinum. Við lógarásetingunum verður miðað ímóti at tryggja atgongd til marknaðin og at geva teimum, sum útskriva virðisbrøv, møguleika fyri at skráseta tey á børsinum, eisini tvørtur um landamørk. Somuleiðis verður miðað ímóti at røkja áhugamálini um trygd og marknaðarupplýsingar mótvegis íleggjarum. Flutningur Ásetingarnar í EBS-sáttmálanum um flutning fevna um sigling, flogferðslu og flutning á vegum og jarnbreytum. Endamálið við felags flutningsmarknað er m.a., at gagnnýta flutningstólini og at minka kostnaðin bæði hjá brúkarunum og flutningsvinnuni. Vanliga hevur flutningsmarknaðurin, tá uttanlandssigling er undantikin, verið millum teir mest lógaravmarkaðu í EF-londunum eins og í nógvum øðrum londum. Kvotur, loyvi og nógvar natiónalar og altjóða reglur hava borið í sær, at flutningsmarknaðurin hevur verið sera uppbýttur og í nógvum førum vardur móti kapping. Seinnu árini hevur EF lagt seg eftir at fáa ein innmarknað fyri flutning at virka. Hetta hevur verið gjørt við at taka av allar millumtjóða og innlendis skipanir, sum forða fyri, at flutningstænastur hava frítt at fara um landamørk. Arbeitt hevur verið við at fáa felags lógarverk til tess at røkja almenn áhugamál viðvíkjandi trygd, umhvørvi o.a., og til tess at fáa einsháttaðar kappingartreytir í limalondunum. Enn er EF tó ikki komið á mál við ætlanum sínum, men hendan gongdin hevur alstóran týdning fyri alt EBS-økið og rakar stórar partar av flutningsvinnuni í EFTA-londunum. Eitt nú hevur EBS-sáttmálin ásetingar um flogferðslu í øllum EBS-økinum. Sáttmálin fevnir tó ikki um flúgving til lond uttan fyri sáttmálaøkið. Flogfeløg í einum EBS-landi kunnu flúgva millum øll EBS-londini. Einki forðar einum flogfelag at flúgva innlendis í einum øðrum EBS-landi. EBS-sáttmálin hevur felags reglur um góðkenning av flogfeløgum. Somuleiðis hevur sáttmálin reglur um t.d. endurgjald fyri yvirbooking, sínámillum góðkenning av loyvisbrøvum fyri flogfólk og felags teknisk/operativ krøv fyri flogfólk og flogfeløg. Viðvíkjandi millumlanda farma- og ferðafólkasigling fáa sáttmálalondini atgongd til alt EBS-økið. Strandfarasigling er tó undantikin. Kappingartreytirnar verða samskipaðar, og EFTA-londini eru ikki í vanda fyri at vera fyri anti-dumpingar tiltøkum frá EF á hesum øki. Telesamskifti EBS-sáttmálin ber í sær felags reglur um kapping og einkarrætt innan teleøkið. Reglurnar eru ein avleiðing av gongdini og menningini á hesum øki seinnu árini. Serliga hevur samanrenningin av tele- og datatøkni havt ávirkan á útboðið av teletænastum. Samanrenning á tekniska økinum hevur gjørt, at tað er torført at seta mørk millum tær ymisku teletænasturnar. Tá talan er um kapping og einkarrætt, hevur gongdin í flestu londum verið alsamt meira kapping og minni einkarrættur. EBS-sáttmálin áleggur EBS-londunum at fáa í lag kapping innan teletænastur. Ásetingarnar um teleútgerð eru partar av reglunum fyri handli við vørum. Hesar fevna um teknisk krøv til telenetið og miða eftir at fáa samskipað skipanirnar fyri góðkenning av útgerð. Endamálið er at fáa tekniskar handilsforðingar burtur. Útgerð, sum er góðkend í einum EBS-landi, kann seljast í øðrum EBS-landi uttan nýggja góðkenning. Í sambandi við teletænastur kann eisini nevnast, at limalondini í WTO á vári 1997 samtyktu ein sáttmála, sum ber í sær, at nógv sløg av teletænastum fáa fríari marknaðaratgongd. Hesin sáttmálin kom í gildi 1. januar í 1998. Hetta er fyrstu ferð bindandi altjóða reglur verða gjørdar fyri marknaðaratgongd fyri teletænastur. 68 av teimum 127 limalondunum í WTO hava longu latið sínar marknaðir upp fyri øðrum WTO-londum, samstundis sum tey hava bundið seg til ikki at seta nýggjar avmarkingar í verk. Hesi lond standa fyri meira enn 90% av umsetningum í heimshandlinum við teletænastum. Sjónvarp Reglurnar í EBS-sáttmálanum byggja á EF-direktivið um sjónvarp, sum í høvuðsheitum hevur útgangsstøði í konventiónini hjá Europaráðnum um sjónvarping um landamørk. Direktivið ásetir kvotur fyri at tryggja framleiðslu og útbreiðslu av europeiskum sendingum. Fyri ávís sløg av sendingum skulu í minsta lagi 50% av senditíðini vera av europeiskum uppruna. Somuleiðis verður eggjað til, at sjónvarpsstøðir skulu seta í minsta lagi 10% av síni fíggjarorku til at keypa sendingar frá framleiðarum, sum eru óheftir av sjónvarpsstøðini. Direktivið hevur eisini ásetingar, sum banna lýsingum fyri eitt nú tubbaksvørum og heilivági. Somuleiðis eru reglur um vernd av børnum og ungum. Bannað er at varpa út sendingar við pornografi ella harðskapi og aðrar sendingar, sum kunnu vera til ampa fyri likamligu, sálarligu ella moralsku menningina hjá børnum og ungum. Við skjótu tøkniligu menningini, sum hevur verið á hesum øki, er kortini ringt hjá EBS-londunum at verja seg móti fylgisveinasjónvarpi frá umheiminum. 9.4.4. Persónar Meginreglan um, at persónar hava frítt at fara um landamørk, ber í sær, at ríkisborgarar úr einum EBS-landi uttan serligar forðingar kunnu fara í annað EBS-land at leita sær arbeiði. Fær viðkomandi arbeiði, kann hann ella hon vera búgvandi. Ein borgari úr øðrum EBS-landi kann eisini fara undir sjálvstøðugt vinnuvirksemi í øllum EBS-økinum. Lesandi, pensjónistar og onnur, ið ikki eru virkin á arbeiðsmarknaðinum, kunnu eisini fáa uppihaldsloyvi í einum øðrum EBS-landi. Treytin er, at tey sjálvi hava til lívsins uppihald og hava egna sjúkratrygging. Sáttmálin tryggjar eisini, at møguliga strangari ásetingar fyri uppihald í einum landi, ikki skulu galda fyri ríkisborgarar úr øðrum EBS-londum Rættindi hjá EBS-borgarum í EBS-londunum Frælsið hjá persónum at flyta millum EBS-lond hevur fyrst og fremst týdning fyri tey, ið leita sær arbeiði. Hesi kunnu frítt fara til eitt annað EBS-land, at leita sær arbeiði. Um so er, at tey hava rætt til arbeiðsloysisstuðul heima, hava tey í tríggjar mánaðar rætt til at fáa útgoldið arbeiðsloysisstuðulin í tí landinum, tey flyta til. Flyta tey ikki heimaftur, tá hesir tríggir mánaðirnir eru farnir, missa tey vunnin rættindini í heimlandinum. Fáa tey arbeiði, hava tey samstundis rætt at búseta seg í landinum. Familjan hevur rætt til at flyta við. Familjan fevnir í hesum føri um hjún og børn undir 21 ár ella tey, sum viðkomandi familja forsyrgir. Arbeiðstreytirnar eru tær somu sum fyri landsins egnu borgarar. Børnini hava rætt til skúlagongd í viðkomandi landi, og familjan hevur rætt til at fáa sær arbeiði. Frælsið at flyta millum EBS-lond fevnir eisini um rættin at seta seg niður sum sjálvstøðugt vinnurekandi og at seta feløg á stovn í einum øðrum EBS-landi. Somu reglur eru galdandi fyri tilflytarar sum fyri landsins egnu borgarar. Frælsi á arbeiðsmarknaðinum er ikki galdandi fyri størv hjá tí almenna, sum eru knýtt at útinning av almennum myndugleika. Sama er galdandi fyri stovnseting av sjálvstøðugum vinnuvirksemi, sum hevur samband við útinning av almennum myndugleika. Uppihaldsrættindini eru eisini galdandi fyri lesandi, pensjónistar og onnur, sum ikki eru á arbeiðsmarknaðinum og familjur teirra. Hesir persónar hava eingi rættindi í sambandi við trygdar- og sosialskipanir, men mugu sjálvi hava tað, sum krevst til lívsins uppihald. Sínámillum góðkenning av yrkisførleika og útbúgvingum Í EBS-sáttmálanum eru ásetingar um sínámillum góðkenning av prógvum fyri yrkisførleika. Hesar fevna í høvuðsheitum um yrki, sum krevja almenna góðkenning, løggilding ella loyvi, og sum verða givin persónum, ið hava útbúgvingar longri enn trý ár. Arbeitt verður við at fáa líknandi skipanir fyri styttri útbúgvingar, sum krevja almenna góðkenning, men enn er ikki komið á mál við hesum. Meginreglan í EBS-sáttmálanum er, at um ein hevur loyvi, góðkenning ella annað prógv fyri at reka yrki í heimlandinum, kann ein uttan krøv um skjalprógv fáa samsvarandi prógv í hinum EBS-londunum. Fyritreytin er, at tann upprunaliga góðkenningin er givin við støði í eini nærri lýstari útbúgving, sum varir í eitt ávíst tíðarskeið. Í flestu førum kunnu myndugleikarnir í vertslandinum ikki seta krøv um, at tey sum søkja um góðkenning, skulu hava kunnleika til mál ella reglur í vertslandinum innan tað økið, tey virka. Hinvegin kunnu arbeiðsgevarar seta slík krøv. Fólk úr øðrum EBS-londum eru undir somu lógum og reglum, sum fólkið í landinum. Tey, sum lúka krøvini um góðkenning ella loyvi, hava rætt at nýta yrkisheitið í vertslandinum. Viðkomandi hevur rætt at nýta sítt akademiska heiti frá tí stovni, har útbúgvingin stavar og á málinum hjá landinum. Vertslandið kann tó krevja, at tilskilað verður, hvar útbúgvingin er tikin. Sosial rættindi o.a. Eftir ásetingunum í EBS-sáttmálanum hevur ríkisborgari úr einum EBS-landi, sum arbeiðir í einum øðrum EBS-landi, somu sosialu rættindi sum borgararnir í avvarðandi landi. Høvuðsreglan er, at hesi rættindi mugu verða vunnin sambært ásetingum í vertslandinum á jøvnum føti við borgarar har. Fyritreytin fyri at vinna sosial rættindi í einum øðrum EBS-landi er, at viðkomandi hevur arbeiði, ella at forsyrgjarin hjá viðkomandi hevur arbeiði. Pensiónistar, lesandi og onnur, sum ikki eru virkin á arbeiðsmarknaðinum, mugu sjálvi borga fyri útreiðslum til uppihald, heilsutænastur o.t.. EBS-sáttmálin fevnir um alla almannalóggávu við hesum veitingum: Læknaviðgerð í sambandi við sjúku og barnsburð, sjúkrapengar, veitingar til brekað, veitingar í sambandi við endurútbúgving, barnastuðul o.a., veitingar til eftirsitandi, veitingar í sambandi við yrkisskaða ella -sjúku og arbeiðsloysisstuðul. 9.5 Onnur samstarvsøki í EBS Inngangur EBS-sáttmálin fevnir eisini um samstarv á økjum, sum ikki beinleiðis eru knýtt at teimum fýra frælsunum. EF-samstarvið fevnir um umhvørvisvernd, spurningar í sambandi við arbeiðsumhvørvi, gransking og menning, útbúgving, brúkaravernd, vinnufelagsrætt, hagtøl, smáar og meðalstór virkir, fjølmiðlar, ferðavinnu og tilbúgvingar í sambandi við vanlukkur. EBS-sáttmálin skapar karmar og áleggur pørtunum at menna samstarvið innan nevndu samfelagsøki. Umhvørvismál Seinnu árini hevur semja verið um, at størstu vandamálini í umhvørvisspurningum bert kunnu loysast við bindandi samstarvi um landamørk. Í EBS-sáttmálanum eru londini samd um at fáa í lag bindandi samstarv um reglur og framferðarhátt í umhvørvismálum. Samstarvið millum EFTA og EF innan umhvørvi miðar eftir, at fyrilit skal takast til umhvørvið á øllum økjum, sum sáttmálin fevnir um. Samstarvið um umhvørvið í EBS er býtt í tvey. Í fyrsta lagi fevnir tað um umhvørviskrøv til vørur og framleiðslu. Í øðrum lagi fevnir tað um øki, har politikkurin hjá einum landi ávirkar umstøðurnar í einum øðrum landið, annaðhvørt talan er um umhvørvistrupulleikar ella ávirkan á kappingarviðurskifti. Tá talan er um dálking, hevur EBS-sáttmálin beinleiðis týdning fyri bæði reglur, tiltøk og umsiting. Sáttmálin hevur eisini ásetingar um avgerðartilgongd og sáttargerð í umhvørvismálum. Sáttmálin ásetur stevnumið og meginreglur viðvíkjandi umhvørvi, sum skulu vera leiðbeinandi fyri øll samstarvsøki, sáttmálin fevnir um. Felags umhvørvispolitikkurin skal birta upp undir at varðveita, verja og bøta um umhvørvi, verja heilsustøðuna hjá fólki og tryggja skynsama troyting av náttúrutilfeingi. Sáttmálin ásetur somuleiðis meginreglur fyri, hvussu farast skal fram í sambandi við umhvørvistrupulleikar. Serligur dentur verður lagdur á fyribyrgjandi umhvørvisarbeiði, og ein meginregla er, at tann, ið elvir til dálking, skal gjalda fyri uppruddingina. Sáttmálin ásetir minstukrøv fyri tiltøk, sum skulu setast í verk fyri at verja umhvørvið. Her er talan um ásetingar um m.a. vatn- og luftdálking, um viðgerð av burturkasti og um at byrgja fyri størri ídnaðarvanlukkum. Eisini eru ásetingar um samstarv fyri at menna felags krøv fyri tilevning av vørum, dygd, trygd og aðrar eginleikar, sum kunnu hava ávirkan á umhvørvið. Arbeiðsumhvørvið og arbeiðaramál. Sosiala dimensiónin Sosiala dimensiónin er felags heiti á ymiskum tiltøkum innan nógv samfelagsøki, sum fyrst og fremst snúgva seg um arbeiðs- og livikorini hjá fólki. Hon fevnir m.a. um stevnumiðið um arbeiði til allar hendur, um at bøta um arbeiðsumhvørvið, arbeiðsrættarmál, medavgerðarrætt í arbeiðslívinum, brúkaravernd, javnstøðu, yrkisupplæring og býti og javna millum bólkar og landspartar. Sáttmálin leggur lunnar undir eitt rúmari og bindandi samstarv um menning av tí sosialu dimensiónini, soleiðis at búskaparliga samansjóðingin eisini tænir rúmari samfelagspolitiskum endamálum. Sáttmálin ásetir grundarlagið fyri samstarvi um arbeiðsumhvørvi, arbeiðsrættarmál, javnstøðu og samstarv við partarnar á arbeiðsmarknaðinum. Til tess at tryggja heilsu og trygd á arbeiðsplássinum skulu minstukrøvini til arbeiðsumhvørvi setast í verk. Hesi krøv forða kortini ikki pørtunum at varðveita ella seta í verk strangari lóggávu á økinum. Sáttmálapartarnir skulu halda seg til meginregluna um, at kvinnur og menn skulu hava somu løn fyri sama arbeiði, og at menn og kvinnur skulu hava javnbjóðis viðferð. Sáttmálapartarnir skulu eisini royna at stimbra samskiftið millum partarnar á arbeiðsmarknaðinum. Hetta er m.a. gjørt við at seta á stovn eina ráðgevandi nevnd fyri EBS, ið er mannað við limum úr Ráðgevandi nevndini hjá EFTA og Búskaparligu og sosialu nevndini hjá EF (ECOSOC). Sambært EBS- sáttmálanum hava EFTA-londini harumframt rætt til at taka lut í praktiskum samstarvstiltøkum, sum m.a. fevna um at bøta um umstøðurnar hjá arbeiðsleysum, eldri (Helios II), brekaðum børnum og ungum. Brúkaravernd EBS-sáttmálin legði lunnar undir ein innmarknað við 370 milliónum fólkum, har vørur og tænastur hava frítt at fara um landamørk. Fyri vanliga brúkaran hevði hetta við sær, at útboðið av vørum og tænastum verður størri og valmøguleikarnir fleiri. Skal innmarknaðurin í EBS virka, er ein fyritreyt, at brúkarin hevur álit á teimum vørum, sum eru á marknaðinum. Hetta krevur høg og einsháttað krøv til vøruna. Tá vørur verða keyptar um landamørk, krevjast somuleiðis upplýsingar um vøruúrval og trygd fyri at verja áhugamál og rættindi hjá brúkarunum. Sáttmálin hevur eisini reglur um m.a. brúkarakreditt, villleiðandi lýsingar, prísmerking av nýtsluvørum, elektroniskar gjaldhættir og brúkararættindi í sambandi við pakkaferðir. Talan er um minsturkrøv, og londini kunnu varðveita sínar reglur, um tær eru strangari ella víðfevndari. Gransking, teknologisk menning og kunningartænastur Millumtjóða samstarv er av stórum týdningi fyri at loysa granskingar-uppgávur og trupulleikar, sum eru teir somu í øllum londum. Summar uppgávur eru ov kostnaðarmiklar, til at londini kunnu loysa tær einsamøll. Í øðrum førum er tað sjálvsagt og neyðugt, at londini samstarva fyri at røkka hægri málum. Hetta er t.d. galdandi fyri gransking innan umhvørvi, læknavísindi, náttúruvísindi og troytan av tilfeinginum í sjónum. Somuleiðis gevur samstarv innan vinnugransking møguleikar fyri at bøta um teknologiska grundarlagið og altjóða kappingarførið hjá fyritøkunum. Gransking er fyrst og fremst ábyrgdin hjá einstaka landinum, men innan EF eru fleiri samstarvstiltøk sett í verk sum eitt ískoyti til møguleikarnar í einstøku londunum. EBS-sáttmálin ber í sær, at EFTA-londini eru partur av rammuætlanum hjá EF um gransking og menning. Hesar ætlanir ganga vanliga yvir eitt ávíst áramál og fevna um at kalla allar tættir innan gransking, granskaraútbúgving og skifti av granskarum millum lond. Í fjórðu rammuætlanini, sum gongur frá 1994-1998, verður dentur lagdur á gransking innan øki, sum hava týdning fyri kappingarevni og arbeiðspláss. Eitt nú hevur styrkur verið veittur til gransking innan umhvørvisvernd, landbúnaðar- og fiskivinnugransking og tiltøk fyri at økja mobilitetin hjá granskarum. Sáttmálin ásetir reglur um útreiðslur í sambandi við luttøku í rammuætlanunum hjá EF. Skipanin virkar soleiðis, at parturin hjá EFTA-londunum verður ásettur eftir einum býti, sum hevur útgangsstøði í bruttotjóðarúrtøkuni hjá londunum. Útbúgving Við EBS-sáttmálanum eru EFTA-londini partur av ES-samstarvinum á útbúgvingarøkinum. Samstarvið er skipað í tveimum rammuætlanum: SOCRATES (fyri almennu útbúgvingarnar) og LEONARDO da Vinci (fyri yrkisútbúgvingarnar). Endamálið er at birta upp undir dygdarútbúgvingar og -upplæring við at fáa í lag samstarv og skifti av næmingum. Sama er galdandi fyri yrkisútbúgvingarnar. Miðað verður eisini eftir øktum skifti av bæði lesandi og lærarum og av kunnleika og royndum. Endamálið er ikki at fáa í lag ein felags europeiskan útbúgvingarpolitikk, men at útbúgvingarætlaninar skulu vera eitt ískoyti til egna politikkin hjá londunum á útbúgvingarøkinum. Annað EBS-sáttmálin fevnir eisini um samstarv millum EFTA-londini og EF innan hagtøl, felagsrætt, smá og meðalstór virki, ferðavinnu, mentan og fjølmiðlar og tilbúgving í sambandi við vanlukkur. Endamálið við samstarvinum um hagtalsskipanir í EBS er at kunna lýsa gongdina á teimum økjum, sum EBS-sáttmálin fevnir um, við eins hagtølum. Samstarvið skal eisini kunna lýsa, hvørjar avleiðingar samansjóðingin hevur á búskaparlig, sosial og umhvørvislig viðurskifti í EBS-londunum. Eitt av høvuðsendamálunum við EBS-ásetinginum um vinnufelagsrætt er at veita partaeigarum, sáttmálapørtum og kreditorum ávís vernd, líkamikið í hvørjum EBS-landi felagið hevur heimstað. Tey, sum seta virkir á stovn í einum øðrum EBS-landi, kunnu somuleiðis rokna við, at lóggávan har er á leið tann sama sum í heimlandinum. Tiltøkini, sum EF hevur sett í verk fyri smá og meðalstór virki, eru serliga ætlað at gera hesi virki betri før fyri at laga seg til tær nýggju umstøðurnar, sum verða skaptar av innmarknaðinum. Sambært EBS-sáttmálanum kunnu EFTA-londini vera við í tiltøkum og ætlanum, sum EF hevur sett í verk á hesum øki. EBS frágreiðingin EBS og fiskivinna 10.1 Inngangur Tá farið varð undir EBS-samráðingarnar, vóru EFTA og ES samd um, at felags landbúnaðar- og fiskivinnupolikkur ikki skuldi setast í verk í EBS. Samráðingarnar á fiskivinnuøkinum snúðu seg um marknaðaratgongd í ES, serliga um toll og kappingartreytir. Útgangsstøðið hjá EFTA-londunum var, at fiskur skuldi fáa somu viðferð sum ídnaðarvørur, tvs. fult tollfrælsi. Hesum vildi ES ikki eftirlíka. Umframt samráðingar um marknaðaratgongd vóru eisini tvílanda samráðingar millum tey einstøku EFTA-londini øðrumegin og ES hinumegin um at víðka um sínámillum fiskiveiðusamstarvið. Flestu EFTA-londini høvdu longu frammanundan fiskiveiðuavtalur við ES. Samráðst varð tí um at víðka samstarvið innan karmarnar av hesum avtalum. Niðanfyri verða umrøddar ásetingar í EBS-sáttmálanum, sum bæði beinleiðis og óbeinleiðis hava týdning fyri fiskivinnu. Fiskivinnan er - í stóran mun - undantikin teimum fýra frælsunum og øðrum meginreglum í EBS. Her er fyrst og fremst talan um marknaðaratgongd fyri fisk og møguleikar hjá útlendingum at gera íløgur í íslendska og norska fiskivinnu. Av øðrum ásetingum, sum hava týdning fyri fiskivinnuna, kunnu nevnast reglur um almennan studning og kappingartreytir, atgongd til havnir og transitt. Veiðurættindi eru - sum so - ikki partur av samstarvinum. 10.2 Marknaðaratgongd ES-londini hava í nógv ár havt sínámillum fríhandil við fiski og fiskavørum. Millum EFTA-londini hevur fríhandil verið fyri fisk og fiskavørur síðani 1. juli 1990. Millum EFTA og ES hevur hinvegin verið og eru framvegis forðingar í handlinum fyri fisk. Her er serliga talan um høgan toll á tilvirkaðum vørum úr EFTA-londum til ES-marknaðin. Hóast EBS-sáttmálin førdi við sær fríari og smidligari handilstreytir, so broyttist støðan hjá fiski og fiskivørum lítið. Tollur á fiski og fiskavørum forðar framvegis fyri handli úr EFTA-londunum til ES-marknaðin. ES hevur, síðan felags fiskivinnupolitikkurin kom seint í 1960-árunum, havt skipanir, sum hava vart ES-marknaðin móti innfluttum fiski- og fiskavørum úr triðjalondum. Her hevur serliga verið talan um toll á fiskavørum. Fyri frystar og feskar fiskavørur er triðjalandstollurin millum 8 og 15%, fyri fløk millum 12 og 18% og fyri viðgjørdar fiskavørur millum 20 og 30%. Høvuðsreglan hevur verið og er, at tess meira fiskurin er tilvirkaður, tess hægri eru tollsatsirnir. Hóast útgangsstøðið í EBS-sáttmálanum er, at allar vørur skulu hava frítt at fara millum ES og EFTA-londini, so er hetta frælsi ikki galdandi fyri landbúnaðarvørur og fisk. Longu tíðliga í EBS-samráðingunum gjørdist greitt, at hesin spurningur var trupul at loysa, serliga tí at ES helt fast uppá, at fiskivinnupolitikkurin var ein heild, ið ikki kundi liðast sundur. ES gjørdi púra greitt, at betri tollsømdir fyri fisk bert kundu veitast ímóti, at ES fekk veiðurættindi í EFTA-sjógvi. Tí kundi ES ikki góðtaka kravið um fría marknaðaratgongd og fult tollfrælsi fyri fisk úr EFTA-londunum á ES-marknaðinum. Undir samráðingum førdu fleiri limalond í ES eisini fram, at tey als ikki kundu góðtaka at veita tolllætta fyri laks, sild og makrel. Hesar vørur vóru mettar at vera viðbreknar. Seinni komu so rækjur, jákupsskel og hummari á listan yvir viðbreknar fiskavørur. Úrslitið av samráðingunum varð samanumtikið, at EFTA-londini ikki fingu síni krøv um handilslættar fyri fisk eftirlíkaði. Ístaðin fyri fult tollfrælsi var fiskur og fiskavørur flokkaðar í tríggjar høvuðsbólkar (sí talvu 10.1). Talva 10.1: Tollur á fiski og fiskavørum í EBS-sáttmálanum. Bólkur Fiskaslag/-vørur 1. Fult tollfrælsi frá 1. januar 1993 Toskur, hýsa, upsi, kalvi, svartkalvi (feskt og fryst). Fryst og fesk fløk av toski, hýsu, upsa, svartkalva og kalva. Saltaður og turrur toskur Fiskapinnar og kaviarlíki. 2. Ongar tolllækkingar ("viðbrekin fiskasløg") Sild, makrelur, laksur, rækjur, jákupsskel, hummari. Fiskamjøl og lýsi. 3.Tollurin lækkaður við 70% innan 1.1. 1997 Annað, sum ikki er nevnt í bólki 1 og 2. Kelda: Grein 2 í protokoll 9 í EBS-sáttmálanum. ES er nettoinnflytari av fiski og fiskavørum. Hetta ger saman við tí, at Noreg og Ísland hava lágan ella ongan toll á innflutningi av fiskavørum, at tær tollsømdir, sum EFTA hevur veitt ES, hava lítlan praktiskan týdning. Hinvegin hava tollsømdirnar, sum ES hevur givið EFTA, alstóran týdning fyri Noreg og Ísland. Noreg útflytir eini 90% av sínum fiski og fiskavørum, og fara eini 60% á ES-marknaðin. Hjá Íslandi eru 78% av útflutninginum fiskur, og eini 70% fara á ES-marknaðin. Hóast Ísland og Noreg fingu frægari tollsømdir við teimum fríhandilsskipanum, sum vórðu undirskrivaðar fyrst í 1970-árunum, so vóru tollgjøldini mett sum ein forðing fyri handlinum við fiski úr EFTA-londunum til ES, serliga við tilvirkaðum fiskavørum. Tolleftirgevingarnar frá ES í EBS-sáttmálanum á flestu hvítfiskavørum gagna sum heild Noregi og Íslandi. Fyri flestu fiskavørur fór tollurin niður á null, meðan hann á øðrum vørum - teimum viðbreknu - liggur millum 0,9 og 4%. Nevnast skal í hesum sambandi, at tolllættarnir í EBS-samráðingunum byggja á fríhandilsavtalurnar frá 1972. Samanumtikið kann sigast, at hóast talan er um munandi frægari tollsømdir fyri EFTA-fisk á ES-marknaðinum, so er ikki farið so langt, sum EFTA-londini upprunaliga kravdu í samráðingunum. Sum nevnt fingu tey "viðbreknu" fiskasløgini t.d. sild, makrelur, rækjur og ikki minst laksur ongan tolllætta. Hóast ES-tollur ikki er so høgur fyri feskan og frystan laks, so fekst eingin tollniðurskurður á royktum laksi. Sum er, gjalda norðmenn 13% í tolli, tá ið teir útflyta tilvirkaðar laksavørur til ES. Í sambandi við EBS og marknaðaratgongd fyri fisk og fiskavørur til marknaðin í ES, skal eisini nevnast, at saman við tolli mettu EFTA-londini heilsufrøðiliga marknaðareftirlitið hjá ES sum eina forðing fyri handlinum við fiski. EBS-sáttmálin bar í sær, at EFTA-londini yvirtóku reglurnar hjá ES um góðskueftirlit við fiski og fiskavørum. Men í fyrsta umfari fevndi sáttmálin ikki um heilsufrøðiligt eftirlit við ES-markið. Hetta hevði við sær, at sama ES-eftirlit var við norskum og íslendskum fiskaútflutningi, sum við fiski úr øðrum triðjalondum. ES samskipaði og herdi heilsufrøðiliga eftirlitið við landamørkini 1. januar 1997. Norðmenn og íslendingar hildu, at henda skipanin fór at vera enn meira tíðarkrevjandi og kostnaðarmikil, og at hon fór at hava við sær stórar trupulleikar, serliga fyri fiskaútflutningin. Farið varð tí undir samráðingar um at endurskoða EBS-sáttmálan, og tær endaðu við, at reglurnar um góðskueftirlit við fiski- og fiskavørum í sambandi við innflutning til ES, eru komnar við í sáttmálan. Hesar broytingar góvu fiskivinnuni í EFTA-londunum fyrimunir og rúmari møguleikar at vaksa um útflutningin til høvuðsmarknaðin í ES. Fiskaútflytarar sluppu undan teimum praktisku trupulleikunum á marknaðarliðunum. Somuleiðis spardu teir kostnaðin, ið hevði staðist av víðkaðum eftirliti við ES-markið. Vanliga vóru millum 3 og 5% av fiski og fiskavørum kannað. Um EBS-sáttmálin ikki varð endurskoðaður, hevði hetta havt við sær, at eftirlitið við sendingum av fiski og fiskavørur úr EFTA-londunum, hevði hækkað upp í 20%, og fyri summar fiskarvørur - eitt nú royktan laks - upp í heili 50%. 10.3 Almennur studningur og kappingarreglur EBS-sáttmálin hevur eisini ásetingar um kappingaravlaging í sambandi við almennan studning og onnur almenn marknaðarinntriv. Høvuðsreglan í EBS-sáttmálanum er, at almennur studningur til fiskivinnuna, sum avlagar kappingina, skal takast av. Tá metast skal um, hvat er kappingaravlagandi, skulu reglurnar í Rómarsáttmálanum og aðrar ásetingar í fiskivinnulóggávuni hjá ES leggjast til grund. Rómarsáttmálin ásetir, at við ávísum undantøkum er ikki loyvt at lata almennan stuðul, ið avlagar ella hóttir við at avlaga kappingina, ella sum ávirkar handilin millum limalondini. Rómarsáttmálin heimilar ES-nevndini at áseta nærri reglur um hetta. Loyvt er hinvegin at veita studning, sum hevur til endamáls at lætta um menningina av ávísum vinnugreinum ella landspørtum. Hetta er tó treytað av, at studningurin ikki broytir fyritreytirnar fyri samhandlinum á ein hátt, sum er í stríð við felags áhugamál. Ásetingarnar um kappingaravlagandi studning høvdu ikki kollveltandi ávirkan á fiskivinnuna í EFTA-londunum, tí longu í 1989 samtyktu EFTA-londini, at innan árslok 1993 skuldi allur kappingaravlagandi almennur studningur til fiskivinnuna avtakast. Sambært løgfrøðiligum metingum av fiskivinnuásetingunum í EBS-sáttmálanum er ikki talan um, at EFTA-londini skulu yvirtaka ES-reglur um fiskamarknað og fiskaumsetning. Lóggávan í EFTA-londunum skal bert halda seg innan karmarnar av EF-reglunum, og tað gjørdi hon, í stóran mun, longu tá EBS-sáttmálin varð undirskrivaður. EFTA-londini kunnu veita tey sløg av studningi, sum eru loyvd sambært ES-skipanum. EFTA-londini mugu broyta ella avtaka allar lógir og reglur innan keyp og sølu av fiski, sum avlaga kappingina millum partarnar í EBS-samstarvinum. Tá metast skal um, hvat er kappingaravlaging, skulu ES-reglurnar í marknaðarskipanini fyri fisk og fiskavørur leggjast til grund. Partar av marknaðarskipanini eru undantøk frá høvuðsreglunum í Rómarsáttmálanum um kapping o.a. Produsentfeløg og prísskipanin fyri fisk- og fiskavørur verða t.d. ikki roknað sum kappingaravlagandi. Eitt mál, sum EFTA-londini løgdu stóran dent á í samráðingunum, var spurningurin um anti-dumpingar-tiltøk móti útflutninginum av fiski úr EFTA-londum til ES-marknaðin. Sambært grein 26 í EBS-sáttmálanum skulu anti-dumping og líknandi tiltøk ikki nýtast fyri ídnaðarvørur. Í grein 13 er tó ásett, at hendan áseting bert er galdandi á samstarvsøkjum, har reglurnar hjá ES til fulnar eru tiknar við í sáttmálan. Av tí, at fiskivinnulóggávan hjá ES ikki er partur av EBS, er grein 26 um anti-dumping ikki galdandi fyri fisk og fiskavørur. Ístaðin er grein 4, nr. 3 í protokoll 9 galdandi. Har verður sagt, at sáttmálalondini skulu tryggja kappingartreytir, so hini sáttmálalondini ikki brúka anti-dumpingar atgerðir ella verjutoll. EFTA-londini høvdu upprunaliga vónað, at møguleikin fyri at nýta anti-dumpingar atgerðir fyri fiskavørur als ikki skuldi takast við í EBS-sáttmálanum, men ES kravdi, at hesin møguleikin skuldi vera til staðar. 10.4 Atgongd til havnir EBS-sáttmálin ásetir, at fiskifør úr sáttmálalondunum skulu hava javnbjóðis atgongd til havnirnar hjá hvørjum øðrum. ES-londini høvdu longu javnbjóðis atgongd til havnirnar hjá hvørjum øðrum, og EFTA-londini høvdu sett líknandi skipan í verk um tað mundið, farið varð undir samráðingarnar. Endamálið við hesi áseting er tí at tryggja fiskiførum úr sáttmálalondunum javnbjóðis atgongd til havnir og landingarstøð hjá hvørjum øðrum. Talan er um javnbjóðis atgongd og ikki fría atgongd. Hetta merkir, at eitt land, sum er partur av EBS, skal veita fiskiførum úr øðrum sáttmálalondum somu atgongd til havnir, sum tað veitir sínum egnu fiskiførum. Eitt land kann ikki skerja atgongdina til havnir við støði í tjóðskapi. Hinvegin ber til at avmarka atgongdina við støði í objektivum faktorum, sum eitt nú skipastødd, ella hvat slag av fiski skipini hava í lastini. Hesar ásetingar hava í fyrsta lagi við sær, at møguleikin verður skerdur hjá EFTA-londunum at áleggja egnum fiskiførum at avreiða heima, eitt nú fyri at tryggja arbeiðspláss í fiskiídnaðinum. Sáttmálalondini kunnu seta landingarbann fyri veiðu úr fiskastovnum av felags áhuga, og sum álvarslig umsitingarlig ósemja er um. Hóast tað ikki verður nærri tilskilað í sáttmálanum, so er helst talan um felagsstovnar, tvs. stovnar sum eru í ella ferðast millum sjóøkini hjá tveimum ella fleiri londum. Ella stovnar, ið bert eru í økinum hjá einum sáttmálaparti, men sum ein annar partur heldur seg hava rætt til at fiska. Talan kann eisini vera um stovnar, sum eru í ella ferðast út í altjóða sjógv. Tað er ikki óvanligt, at trætur taka seg upp um slíkar stovnar. Sum dømir kunnu nevnast tvídrátturin millum Noreg og ES um fiskastovnar í Norðsjónum og Skagerrak, fiskiskapurin í Smoguni í Barentshavinum og leiðirnar í altjóða sjógvi við New Foundland. Norðmenn styðjaðu seg til EBS-sáttmálan, tá teir eitt skifti settu nótabátum úr ES forboð at landa norðhavssild í Noreg. 10.5 Transitt ES ynskti frían rætt til at flyta fisk og fiskavørur gjøgnum londini. Tað vil siga, at ES-fiskifør skuldu kunna leggja veiðuna upp í einum EFTA-landi, og at veiðan síðan kundi flytast yvir land gjøgnum eitt nú Noreg til virkini í ES, uttan at neyðugt varð at tollavgreiða fiskin í Noregi. Men vegna fyrivarni frá EFTA fekst eingin semja um hendan spurning undir samráðingum um EBS-sáttmálan. Norðmenn vildu sínumegin hava, at ES-veiðan, sum varð løgd upp í Noreg, skuldi fara um norsku salgslags-skipanina. Í EBS-sáttmálanum er bert ein einsíðug yvirlýsing frá ES um transitt. 10.6 Útlendskar íløgur í fiskivinnuni EBS-sáttmálin umrøður ikki beinleiðis spurningin um atgongd til at gera íløgur í fiskivinnuna. Hinvegin eru fleiri aðrar ásetingar í sáttmálanum, sum hava týdning fyri hesi viðurskifti. Hesar ásetingar snúgva seg um frítt at fara hjá arbeiðsmegi og kapitali, og møguleikarnar fyri at seta á stovn virkir. Sum nevnt aðrastaðni er høvuðsreglan í EBS-sáttmálanum, at arbeiðsmegin hevur frítt at fara millum ES-lond og EFTA-lond. Hetta frælsið í ES var víðkað til eisini at fevna um EFTA-londini. Av tí, at ES-dómstólurin hevur gjørt úrskurð um, at fiski- og útróðrarmenn eru "arbeiðsmegi", hava hesir eisini frítt at fara úr einum EBS-landi í annað at arbeiða sum fiskimenn. Meginreglan í EBS-sáttmálanum er eisini fult frælsi at seta á stovn virki. Hetta merkir, at ein vinnurekandi í einum EBS-landi kann flyta til eitt annað EBS-land og fara undir vinnu undir somu treytum og reglum, sum fólkið har. Fyritøkur kunnu eisini seta á stovn nýggjar fyritøkur ella dótturfeløg í einum øðrum sáttmálalandi. Eitt mál, sum var frammi í sambandi við fiskivinnu og EBS, var tann sonevnda kvotuhoppanin í ES og úrskurðurin hjá ES-dómstólinum í hesum málum. Hesi mál snúðu seg um, at fiskimenn úr einum ES-landi búsettu seg í øðrum ES-londum og fiskaðu av kvotunum hjá viðkomandi landi. Hetta varð annaðhvørt gjørt við at stovna feløg í viðkomandi landi og at skráseta fiskifør har ella við at keypa fiskifør, sum longu stóðu í skipaskrásetingini har. Bretar royndu at steðga hesi mannagongd við at herða reglurnar um manning, rakstur og ognarviðurskifti, men spaniumenn hildu bretska stigið vera í andsøgn við meginreglurnar í ES-samstarvinum og løgdu málið fyri ES-dómstólin. Niðurstøðan hjá Dómstólinum var, at vinnurekandi í einum ES-landi kunnu skráseta skip síni í einum øðrum ES-landi og fiska av kvotum, sum viðkomandi land hevur fingið tillutað sambært býtislyklinum í felags fiskiveiðupolitikkinum. Hendan mannagongd, sum verður rópt kvotuhoppan, hevur serliga verið brúkt av spaniumonnum, ið hava skrásett skip síni í Írlandi og Bretlandi og fiska av kvotum hjá hesum londum. Íslendingar og norðmenn stúrdu fyri, at meginreglan í EBS-sáttmálanum um frítt at seta virki á stovn og úrskurðurin í málinum um kvotuhoppan fóru at hava við sær, at fiskimenn og útgerðarfeløg úr ES fóru at seta seg niður í Íslandi og Noreg og skráseta skip síni har. Á henda hátt kundu tey útvega sær veiðurættindi í norskum og íslendskum sjógvi, har tey frammanundan høvdu avmarkað rættindi. Hesin óttin var orsøkin til, at fleiri týðandi undantøk eru tikin við í EBS-sáttmálan viðvíkjandi fiskivinnuni. Í grein 9 í fylgiskjali VIII í EBS-sáttmálanum, sum snýr seg um rættin at seta virki á stovn, at gera íløgur o.a., verður sagt, at Ísland kann varðveita tær avmarkingar, sum eru fyri útlendingar at fara undir virksemi í fiskiveiðu og fiskavirking. Fyri Noreg fevnir undantakið bert um veiðuliðið. Tá EBS-sáttmálin varð undirskrivaður, høvdu bæði Ísland og Noreg lógarverk, sum avmarkaðu rættin hjá útlendingum at eiga í fiskiførum, og alt bendir á, at eingin beinleiðis kvotuhoppan fer at verða sum avleiðing av EBS-sáttmálanum. Ísland og Noreg bóru tó ótta fyri, at frælsið at seta vinnuvirksemi á stovn fór at hava óhepnar avleiðingar fyri partar av fiskivinnuni. Eitt nú var óttast fyri, at fiskivinnufyritøkur í útjaðaraøkjum fóru at flyta til miðøkini, ella at útlendskar íløgur í skip fóru at gera, at fiskurin fór at verða avreiddur aðrastaðni og sostatt taka grundarlagið undan fiskavirkingini á staðnum. Fyri at sleppa undan hesum hevur EBS-sáttmálin fleiri týðandi undantøk frá høvuðsregluni um, at kapitalur hevur frítt at fara. Ásetingarnar merkja í stuttum, at Ísland og Noreg í høvuðsheitum kunnu varðveita tað lógarverk, sum avmarkar møguleikarnar hjá útlendingum at gera íløgur í fiskivinnuni. 10.7 Veiðurættindi Longu í byrjanini av EBS-samráðingunum setti ES sum treyt fyri at EFTA-londini skuldu fáa betri handilssømdir á ES-marknaðinum, at EF fekk veiðurættindi í EFTA-sjógvi. Hóast samráðingarnar um veiðurættindi fóru fram samstundis sum EBS-samráðingarnar, so gjørdust veiðurættindini ikki ein beinleiðis partur av endaliga EBS-sáttmálanum. Tey vóru knýtt at sjálvstøðugu fiskiveiðusáttmálunum millum ES og tey einstøku EFTA-londini. Hesir sáttmálar komu í gildi samstundis sum EBS-sáttmálin. Talan er um fiskiveiðusáttmálar við Noreg, Ísland og Svøríki. Rammusáttmálin millum Noreg og ES er upprunaliga frá 1980. Sáttmálin er grundaður á somu meginreglur sum okkara fiskiveiðusáttmáli við ES. Í sambandi við EBS-sáttmálan var ásett í fiskiveiðusáttmálanum fyri 1992 millum Noreg og ES, at Noreg skal økja partin hjá ES av norska arktiska toskastovninum frá 2,14% í 1991 til 2,9% frá 1993. Harafturat skuldi Noreg lata ES eina eyka toskakvotu fyri tíðarskeiðið 1993-1997, sum stigvíst skuldi hækkast úr 6.000 tonsum í 1993 upp í 11.000 tons í 1997. Noreg skuldi eins og frammanundan lata ES eina kongafiskakvotu upp á 1.500 tons. ES viðurkendi sínumegin, at nevndu rættindi skuldu geva Noreg samsvarandi rættindi í ES-sjógvi, og at kvotubýtið skuldi tryggjað javnvág í sínámillum veiðurættindum. ES-før høvdu ikki havt veiðurættindi í íslendskum sjógvi í nógv ár. Sínámillum sáttmálin millum Ísland og ES var tí heilt nýggjur. Fiskiveiðusáttmálin sigur, at Ísland skal lata ES 3.000 tons av kongafiski, og at íslendsk fiskifør afturfyri fáa 30.000 tons av lodnu í Eystur-Grønlandi. Í Íslandi var stór mótstøða móti fiskiveiðusáttmálanum, men hann hevur higartil ikki verið stórvegis missur fyri íslendingar, og hann hevur ikki havt óhepnar avleiðingar fyri íslendingar. Eitt nú hevur ES bert fiskað ein ógvuliga lítlan part av sínum kongafiskakvotum í íslendskum sjógvi, meðan íslendingar hava gagnnýtt síni rættindi til fulnar. Sáttmálin við Svøríki, sum seinni gjørdist limur í ES, var minni í vavi enn hinir báðir. Har varð ásett, at sínámillum veiðurættindini hildu fram á sama stigi, sum í ES-Svøríki sáttmálanum frá 1977. Samanumtikið er gongdin í EBS-samráðingunum og teir tríggir fiskiveiðusáttmálarnir eitt dømi um politikkin og hugburðin hjá ES mótvegis triðjalondum. Hesin politikkur er í stuttum, at treytin fyri at fáa betri marknaðarsømdir í ES er, at ES-fiskifør fáa veiðurættindi frá viðkomandi landi. Hesin politikkur er m.a. eitt úrslit av, at tá Spania og Portugal komu upp í ES í 1986, vóru tey í fyrsta umfari hildin uttan fyri felags fiskiveiðupolitikkin hjá ES, og fingu at kalla eingi veiðurættindi í ES-sjógvi. Undir samráðingunum við portugisar og spaniólar um limaskap bant ES seg til at útvega teimum veiðurættindi aðrastaðni, serliga í Afrika og Suður-Amerika. 10.8 Samandráttur EBS-sáttmálin áleggur ikki EFTA-londunum at seta í verk ES-lógarverk á fiskivinnuøkinum. Tað er bert ávís øki, har tað verður kravt, at EFTA-lóggávan skal fylgja meginreglunum í ES-lóggávuni. EBS-sáttmálin hevur tí ikki sum endamál at fáa í lag ein serligan EBS-fiskivinnupolitikk. EBS-sáttmálin fevnir ikki um lóggávu og umsiting av veiðureguleringum, kvotuásetingum og øðrum reglum í veiðustýringini. Sáttmálin snýr seg í høvuðsheitum um liberalisering av handlinum við fiski og fiskavørum millum ES- og EFTA-londini. Avleiðingarnar av eini slíkari liberalisering eru eitt nú reglur, sum skulu forða fyri kappingaravlaging í sambandi við almennan studning og almenn marknaðarinntriv. Kappingin í EBS skal fara fram undir einsháttaðum treytum. Skipanir, ið eru við til at avlaga kappingina, skulu ikki brúkast. ES kundi ikki taka undir við fríhandli fyri fisk og fiskavørur. Sjónarmiðini hjá verjuáhugamálunum í ES um, at summar fiskavørur vóru viðbreknar, vunnu frama. ES var tískil ikki sinnað at veita tollsømdir fyri laks, sild, makrel og rækjur. Samráðingarúrslitið var tó samanumtikið ein bati í tolltreytunum, samanborið við støðuna frammanundan. EBS-sáttmálin tryggjar fiskiførum úr sáttmálalondunum javnbjóðis atgongd til ES- og EFTA-havnir. Sínámillum veiðurættindi eru sum so ikki partur av EBS-sáttmálanum. Sjálvstøðugar fiskiveiðuavtalur geva ES-fiskiførum rúmari ræsur í íslendskum og norskum sjógvi sum kompensasjón fyri betri marknaðarsømdir í ES. EBS-sáttmálin hevur eisini ásetingar og serskipanir, sum í rættuliga stóran mun skerja møguleikarnar hjá ES-borgarum at gera íløgur í íslendska og norska fiskivinnu. EBS frágreiðingin EBS og kolvetnisvinna 11.1 Inngangur Orkumál stóðu ikki frammarliga, tá samráðingarnar vóru um EBS-sáttmálan. Hetta komst serliga av, at ES-londini um tað mundið ikki høvdu lagt stóran dent á at skipa ein felags politikk á økinum. Orkumál høvdu í stóran mun hoyrt til undantøkini í Rómarsáttmálanum, og limalondini í ES hava rikið sín sjálvstøðuga politikk á hesum øki. Men í sambandi við innmarknaðin setti ES-nevndin sær fyri at royna at fáa hesi undantøk burtur, soleiðis at orkupolitikkur, kolvetni íroknað, kom undir felags reglur og gjørdist ein partur av ES-samstarvinum. Torført hevur kortini verið at komið á mál við ætlanunum at fáa undantøkini burtur. Høvuðsorsøkin er, at mótstøðan er stór í summum limalondum, serliga teimum sum veita almennan studning til kolavinnu, kjarnorku o.a. ES-nevndin hevur tí í fyrsta umfari lagt seg eftir olju- og gassframleiðsluni. Onnur orsøk er ivaleyst, at í ES-høpi hevur henda vinna nógv minni týdning enn t.d. framleiðslan av el-orku. ES innflytir nærum alla sína nýtslu av kolvetni. Hóast Bretland framleiðir nógv, so fer meginparturin av hesi framleiðslu til egna nýtslu. Annars er tað bert Danmark og Niðurlond, sum hava kolvetnisvirksemi av týdningi. Ta fyrstu tíðina hevði EBS-sáttmálin lítla beinleiðis ávirkan á orkupolitikkin í londunum í samstarvinum. Kortini var greitt, at royndirnar hjá ES at samansjóða orkupolitikkin, sum ein part av innmarknaðinum og tær broytingar, ið har av stóðust, eisini fóru at fáa týdning fyri EFTA-londini. Høvuðsbroytingin kom við tí sonevnda loyvisdirektivinum - eisini nevnt konsessiónsdirektivið. Hetta direktiv er eitt sonevnt innmarknaðardirektiv, og er tí eisini galdandi fyri EBS. Niðanfyri verður orkupolitikkurin í ES lýstur. Høvuðsdentur verður lagdur á innihaldið í loyvisdirektivinum og øðrum reglum, sum hava týdning fyri kolvetnisvinnu. Nomið verður eisini heilt stutt við royndir Noregs á hesum øki. At enda verður komið inn á spurningin um, hvørjar avleiðingar EBS-líknandi reglur kunnu hava fyri Føroyar, og hvørjar broytingar og tillagingar eru neyðugar at gera í lógaruppskotinum frá Oljuráðleggingarnevnd landsstýrisins. 11.2 Felags orkupolitikkurin hjá ES Áðrenn innmarknaðurin formliga varð settur í gildi í januar 1993, hevði ES ikki lagt seg eftir at fáa í lag felags orkupolitikk. Umsiting og skipan av innlendis marknaðum, val av orkukeldum, orkuavgjøld og orkuskattir o.t. vóru málsøki, ið einstøku londini ráddu fyri. Orkupolitikkurin hevur tí verið ymiskur í teimum einstøku londunum. Rómarsáttmálin hevur ikki havt serskildar reglur um orku og orkupolitikk. Grein 3 í Rómarsáttmálanum nevnir tó, at tiltøk á orkupolitiska økinum skulu vera ein partur av virkseminum hjá ES. Men av tí, at olja og gass eisini eru vørur, hava meginreglurnar í Rómarsáttmálanum um, at vørur hava frítt at fara, stovningarreglur, forboð móti almennum studningi og øðrum kappingaravlagandi tiltøkum og reglurnar um mannagongdina í samband við almenn keyp umvegis, havt ávirkan á orkumál. Samstarvið á orkupolitiska økinum í ES, áðrenn innmarknaðurin varð settur í gildi, snúði seg í høvuðsheitum um at tryggja orkuveitingarnar. Talan hevur serliga verið um at hava tiltøk, sum gjørdu londini betur før fyri at standa ímóti oljuveitingarkreppum í friðartíð. Hesar reglur stava frá oljukreppuni fyrst í 1970-árunum. Somuleiðis hevur ES reglur um tiltøk fyri orkusparing og at leggja um til alternativar orkukeldur. Stevnumiðini í orkupolitikkinum hava somuleiðis verið nær tengd at umhvørvispolitikkinum. Eitt uppskot um, at Rómarsáttmálin skuldi hava serskildar greinar um orkupolitikk, fekk ikki undirtøku í Maastricht í 1991. Í eini yvirlýsing frá ráðstevnuni verður tó sagt, at limalondini skulu taka hendan spurning uppaftur á Stjórnarráðstevnuni í 1996. 11.3 ES-reglur í sambandi við kolvetnisvinnu Loyvispolitikkurin hjá ES hevur síðani 1995 verið skipaður sambært direktiv 94/22/EF um treytir fyri veiting og brúki av loyvum til forkanningar, leiting og framleiðslu av kolvetnum. ES-ráðið samtykti direktivið 30. mai 1994. Tað kom í gildi 30. juni sama ár og skuldi vera ein partur av lóggávuni í limalondunum 1. juli 1995. EBS-nevndin avgjørdi á fundi 5. apríl 1995, at direktivið skuldi verða ein partur av EBS-sáttmálanum (Ískoyti IV í EBS-sáttmálanum um orku). Direktivið kom í gildi í EBS 1. september 1995. Umframt loyvisdirektivið hevur Ráðsdirektiv 93/38/EBF frá 14. juni 1993 um samskipan av mannagongdunum innan vatn- og orkuveiting og flutnings- og fjarskifti, eisini týdning fyri kolvetnisvirksemið. Hetta direktiv snýr seg um sáttmálar um keyp, bygging og tænastuveitingar. Endamálið við direktivinum, sum beinleiðis er knýtt at loyvisdirektivinum, er at tryggja, at sáttmálar um keyp og bygging og tænastuveitingar verða tillutaðir sambært grundreglum, sum ikki gera mismun ella geva forrættindi til útvegarar í landinum. Í innganginum til loyvisdirektivið verður herðsla løgd á, at ES er bundið av at innflyta kolvetni, og at størri samansjóðing og færri handilsforðingar skulu vera stevnumiðið á orkuøkinum hjá ES. Endamálið er at bøta um trygdina fyri veitingum, minka um kostnaðirnar og at bøta um kappingarførið. Høvuðsendamálið við loyvisdirektivinum er at tryggja, at tøknilig og handilslig fyrilit skulu stýra útvinningini av kolvetni. Direktivið ásetur felags reglur, sum skulu galda í sambandi við olju og gass á innmarknaðinum í ES. Útgangsstøðið er, at limalondini gera av, hvørjar leiðir á landleiðini og á landi skulu nýtast til leiting eftir og framleiðslu av olju. Limalondini áseta eisini treytirnar fyri oljuvirkseminum. Slíkar treytir og krøv kunnu m.a. vera um trygdarskipanir, trygd og heilsu, trygd í sambandi við flutning, umhvørvisvernd og vernd av livandi tilfeingi, gripum av listarligum, søguligum ella fornfrøðiligum virði, trygd í sambandi við útbúnað, arbeiðaravernd, og umsiting av oljutilfeinginum. Hetta merkir, at limalondini í høvuðsheitum varðveita yvirvaldsrættin yvir kolvetnistilfeinginum á sínum økjum. Men hóast loyvisdirektivið staðfestir yvirvaldsrætt, so kunnu limalondini ikki fara út um tær generellu avmarkingar, sum Rómarsáttmálin ásetir fyri virksemi hjá almennum myndugleikum. Í hesum liggur m.a., at tá myndugleikarnir tilluta feløgum loyvi og áseta treytir, skal hetta fara fram á ein hátt, sum tryggjar øllum feløgum somu viðferð, uttan mun til í hvørjum landi tey hava heimstað. Sambært ES-reglunum er heldur ikki loyvt at seta sum treyt fyri tilluting av rættindum í sambandi við olju, at nasjónalar vørur og tænastur skulu hava framíhjárætt, ella at leitingar- og borivirksemið skal hava heimstað í ella verða stýrt úr viðkomandi limalandi. Samanumtikið kann sigast, at í oljudirektivinum verður góðtikið, at almennir myndugleikar í EBS-londunum eru ánarar av oljuríkidøminum. Men oljudirektivið avmarkar leiklutin hjá tí almenna til tvey øki: Staturin skal framvegis hava fíggjarliga ágóðan av tilfeinginum, og staturin hevur í ein ávísan mun heimild at stýra vinnuni eftir serligum treytum. 11.4 Ávirkan á norskan kolvetnispolitikk Oljudirektivið kom í gildi í EBS 1. september 1995, og tað hevði týdning fyri oljulandið Noreg. Norskir myndugleikar høvdu, síðan oljuvinnan tók seg upp í 1960-árunum, havt stóra ávirkan á gongdina. Meginreglan hevur verið, at landið skal stýra og hava eftirlit við vinnuni. Miðað hevur verið eftir at fáa inntøkur av kolvetnisvirkseminum í statskassan. Samstundis hevur stórur dentur verið lagdur á at bøta um norska førleikan í sambandi við útvinning av olju og gassi, og at styrkja aðrar partar av vinnulívinum á landi við at geva norskum fyritøkum sersømdir í sambandi við veitingar til oljuvinnuna. Vert er eisini at nevna, at í 1976 varð avgjørt, at arbeiðsmegin á norska landgrunninum, sum ikki búði í Noregi, skuldi hava arbeiðsloyvi. Hetta hevði m.a. við sær, at norðmenn sjálvir í størri mun komu at manna vinnuna. Í orkumálum eru áhugamálini hjá Noreg og ES ymisk. Noreg er nettoútflytari av olju og gassi, og tær stóru íløgurnar í kolvetnisvinnuni gera, at hjá Noregi er tað av alstórum týdningi, at orkuprísirnir eru á einum høgum stigi. ES er hinvegin nettoinnflytari av olju og gassi, og hjá teimum er tað gagnligt, um orkuprísirnir eru lágir. Loyvisdirektivið førdi kortini ikki við sær, at neyðugt var við munandi broytingum í lógum og forskriftum. Noreg kundi í høvuðsheitum halda fram við sínum kolvetnispolitikki undir direktivinum, og umsitingin av tilfeinginum er enn sum áður ábyrgdarøkið hjá landinum. Hóast direktivið ikki førdi við sær, at neyðugt var við stórvegis broytingum í lógarkarmunum og mannagongdum, so bar tað samanumtikið í sær skerdar møguleikar hjá norskum myndugleikum at stýra kolvetnisvirkseminum og at veita norskum áhugamálum framíhjárættindi í sambandi við útvinning og veitingar. Direktivið ásetir m.a., at tá norskir myndugleikar tilluta útvinningarloyvi og áseta treytir, skal hetta fara fram eftir meginregluni um, at mannamunur ikki skal gerast og undir treytum, sum fremja kapping til frama fyri frægastu gagnnýtslu av tilfeinginum hjá limalondunum. Treytirnar, sum verða settar, skulu hava týdning fyri tað virksemið, loyvið er galdandi fyri. Kravið um ikki-diskriminering fevnir um øll feløg við heimstaði í einum EBS-landið og er óheft av tjóðskapi og ognarviðurskiftum hjá feløgunum. Fyri Noreg merkir hetta, at norsku oljufeløgini Statoil, Hydro og Saga, sum áður hava fingið framíhjárættindi, skulu kappast á jøvnum føti við onnur feløg um at fáa lut í leiti- og útvinningsloyvum á norska landgrunninum. 11.5 Avleiðingar av EBS-luttøku Føroyar eru ikki partur av ES ella EBS. Reglurnar hjá hesum felagsskapum hava kortini longu havt og koma ivaleyst at hava stóra ávirkan á føroyskan búskapar- og vinnulívspolitikk. Í frágreiðing síni um fyrireiking til oljuleiting, hevur Oljuráðleggingarnevnd landsstýrisins eitt brot um ES-/EBS-reglur um loyvis og útbjóðingarpolitikk. Hóast nevndin ger vart við, at talan ikki er um eina fullfíggjaða frágreiðing um ES-/EBS-reglur ella um møguligar avleiðingar fyri Føroyar av tættari tilknýti til ES, og at fylgjurnar eiga at kannast nærri, so ber longu nú til at staðfesta nakrar broytingar, ið mugu gerast í teirri skipan, sum lógaruppskot nevndarinnar mælir til: Stevnumiðið um kolvetnisvirksemið uttan mannamun grundað á tjóðskap fer at krevja broytingar í virksemisskapandi politikkinum, ið er heimilaður í § 10 í lógaruppskotinum. Hendan áseting snýr seg um, at landsstýrinum er heimilað at áseta reglur um brúk av føroyskari arbeiðsmegi, veitingar og tænastur frá føroyskum fyritøkum, um útbúgvingar o.a., umframt hvaðani loyvishavarin rekur virksemi sítt. Í loyvisdirektivinum verður dentur lagdur á, at fyritøkurnar verða stjórnaðar samsvarandi fakligum og handilsligum treytum. Viðvíkjandi veiting av loyvum fer landsstýrið at hava skyldu at fylgja ásettum mannagongdum. Hetta fer kortini ikki at gera stórvegis broytingar neyðugar av teimum mannagongdum, ið oljuráðleggingarnevndin skjýtur upp. Loyvisdirektivið fer eitt nú ikki at forða fyri, at eitt landsoljufelag tekur lut í oljuvinnuni. Neyðugt verður helst at avmarka skylduna at føra oljuna í land, og at vørur og tænastur skulu um føroyskan bryggjukant, av tí at hetta í EBS-samanhangi kann verða roknað, sum ein skipan, ið hevur handilsavlagandi ávirkan. Verður avgjørt, at landið skal taka lut í kolvetnisvirkseminum, antin beinleiðis ella um eitt landsoljufelag, fer ikki at vera lógligt endamál við luttøkuni at tryggja føroyskum veitingum o.a. til skaða fyri aðrar útlendingar. EBS frágreiðingin Heilsufrøðilig viðurskifti 12.1 Inngangur Støðuga altjóðagerðin gevur betri møguleikar fyri handli landanna millum. Hetta er eisini galdandi fyri handil við matvørum. Altjóða og regiónalir sáttmálar seta karmarnar fyri handlinum landanna millum. Íroknað hesum eru ásetingar, sum hava týdning fyri matvørutrygd, heilsu og umhvørvið. Hjá londum við nógvum uttanríkishandli er tað ein fyrimunir, at greiðar og frammanundan kendar reglur eru fyri handilsligu samvinnuni. Hjá Føroyum, har alt búskaparliga grundarlagið er útflutningur av fiskavørum, er gagnligt, at millumtjóða handil við matvørum er grundaður á altjóða sáttmálar við ásetingum um dygdar- og reinføriskrøv. Endamálið við slíkum sáttmálum er vanliga ikki bert at vera eitt amboð at nýta í sambandi við eitt nú at minka um smittuvandan, sum kann standast av øktum handli við matvørum. Endamálið er eisini at forða fyri, at handilin ikki verður darvaður av tekniskum krøvum, sum ikki eru grundað á fakligar heilsufrøðiligar metingar og fyrilit. Í europeiskum handli við fiski og øðrum úrdrátti úr sjónum, eru tað serliga tvær skipanir, sum hava týdning. Hetta eru reglurnar, sum eru galdandi í ES/EBS og í WTO-sáttmálanum. EBS-sáttmálin ber í stóran mun í sær, at londini í samstarvinum skulu laga lógir og reglur eftir grundreglunum hjá ES. Hetta er eisini galdandi fyri heilsufrøðilig viðurskifti. ES-reglurnar fevna um, hvussu eftirlitið verður skipað, og hvørji krøv verða sett til matvørur og marknaðarføring. WTO er altjóða karmurin fyri umsiting av handilssamvinnu millum lond. Á heilsufrøðiliga økinum hava WTO-londini bundið seg til at laga lóggávu sína til meginreglurnar í WTO-sáttmálunum. Umframt sjálvan WTO-sáttmálan, eru nógvir aðrir altjóða felagsskapir, sum fyriseta teknisk og heilsufrøðilig mát í sambandi við handil við matvørum. Fyri matvørur hevur serliga Codex Alimentarius týdning. WTO-sáttmálin er grundaður á fyrisett mát, leiðbeiningar og tilmæli frá Codex Alimentarius. Nevndu skipanir hava alstóran týdning fyri Føroyar sum fiskaútflytara. Føroyar standa formliga uttan fyri EBS og ES, men av tí, at ES-londini eru størstu keyparar av fiski og fiskavørum okkara, hevur gongdin í ES stóra ávirkan á lógarsmíð okkara á økinum. Føroyar eru partur av danska limaskapinum í WTO, og vit hava sostatt skyldu til at halda okkum til meginreglurnar og minstukrøvini hjá WTO í okkara skipanum og reglum viðvíkjandi heilsufrøði og matvørutrygd. Føroyar eru sostatt - beinleiðis og óbeinleiðis - ein partur av altjóða sáttmálaskipanini viðvíkjandi matvørutrygd og heilsufrøðiligum ásetingum. Hendan skipan er dynamisk og í støðugari broyting. Altjóðagerðin av vinnulívi og lógarverki verður støðugt framd, og sáttmálarnir gerast alsamt meira víðfevndir. Gongdin í heimshandlinum seinnu árini hevur verið, at tollgarðar verða tiknir niður. Úrslitið av samráðingunum í Uruguay-umfarinum var, at íðnaðarlondini bundu seg til at lækka innflutningstollin við millum 35 og 40%. WTO-sáttmálarnir fevna eisini um fleiri vinnugreinar og vørusløg, sum ikki vóru við í gomlu GATT-skipanini. Eitt nú hava tey stóru ídnaðarlondini - Japan, USA og ES - bundið seg til munandi tollniðurskurð á innfluttum fiski. ASEAN-londini hava somuleiðis bundið seg til at veita lagaligari marknaðarsømdir fyri innfluttan fisk. Tí er mangt sum bendir á, at tollur sum frá líður helst fær minni týdning sum forðing í millumtjóða matvøruhandli. Onnur viðurskifti, sum eitt nú heilsufrøðilig krøv, hava longu víst seg at fáa alsamt størri týdning fyri millumtjóða matvøruhandil. Endamálið við arbeiðinum at fáa altjóða viðurkendar reglur á heilsufrøðiliga økinum er lutvíst at fáa í lag felags heilsu- og reinførisreglur í sambandi við tilvirking og sølu av matvørum. Men av tí, at tílíkar reglur eru ólíkar í ymiskum londum, er hetta ofta ein forðing fyri handli. Fyri at millumtjóða handil við matvørum skal vera smidligari, er neyðugt at samskipa lógir og reglur á hesum øki. Hetta skal tryggja, at handilin við matvørum fer fram eftir einsháttaðum treytum, og at marknaðeftirlitið við matvørum verður sum minst. Niðanfyri verður komið inn á altjóða ásetingar um matvørutrygd og heilsufrøðilig viðurskifti, sum hava týdning fyri EBS. Høvuðsdentur verður lagdur á at lýsa viðurskifti, sum hava týdning fyri handilin við fiski og fiskavørum. Fyrst verður hugt at heilsufrøðiligum ásetingum í WTO-sáttmálanum. Síðani verður komið inn á ásetingar í EBS. Reglurnar í EBS-sáttmálanum um matvørutrygd fevna fyrst og fremst um tekniskar ásetingar um heilsu, reinføri og vørudygd. EBS-sáttmálin hevði við sær, at EFTA-londini hava at kalla somu reglur, sum ES á matvøruøkinum viðvíkjandi heilsu og reinføri. 12.2 WTO-sáttmálin Heimshandilsfelagskapurin WTO er ein altjóða felagskapur, sum bæði fevnir um vøruhandil, tænastuhandil og upphavsrættindi. WTO-sáttmálin avloysti GATT-sáttmálan og kom í gildi 1. januar 1995. Í WTO eru 130 limalond. Sáttmálin er tí at rokna sum ein alheims sáttmáli við greiðum stevnumiðum fyri altjóða handil. Føroyar eru partur av danska limaskapinum í WTO. Harvið hava vit bundið okkum til at fylgja meginreglunum í sáttmálunum í lógarsmíði á matvøru- og heilsufrøðiliga økinum. Umframt almennar reglur fyri vøruhandilin, eru tveir sáttmálar undir WTO, sum hava týdning fyri matvørur og heilsufrøðilig viðurskifti. Annar sáttmálin hevur heitið "Sanitary and Phytosanitary Measures". Hann snýr seg um atgerðir fyri at verja heilsuna hjá fólki, djórum og plantuvøkstri. Hin sáttmálin hevur heitið "Technical Barriers to Trade", og snýr seg um tekniskar handilsforðingar, sum ikki eru tiknar við í SPS-sáttmálanum. Her er talan um eitt nú ásetingar um merking, góðskureglur og verju av brúkarum. Endamálið við SPS-sáttmálanum er at tryggja, at handilslig tiltøk og krøv í einstøku londunum á heilsu- og reinførisøkinum eru grundað á fakligar metingar og ikki verða brúkt til at avmarka ella at forða handli millum lond, tá fyrilit eru tikin fyri at verja heilsuna hjá fólki, djórum og plantum í móttakaralandinum. SPS-sáttmálin hevði við sær, at ikki ber til at seta bann fyri innflutningi, um ávís heilsukrøv eru lúkað. Kravið er, at treytirnar eru greiðar og kendar frammanundan. Tí eiga innflutningstreytirnar greitt at verða ásettar í lógum ella fyriskipanum. Heilsukrøvini skulu verða ásett við støði í einum nærri ásettum verjustigi. Tá mett verður um heilsuligan vanda, skal hetta verða grundað á vísindaligt tilfar, um hetta er tøkt. Á hesum øki er SPS-sáttmálin grundaður á Codex Alimentarius, Office International des Epizooties (OIE), European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO) og aðrar altjóða serfrøðingafelagsskapir. Reglurnar vísa til vísindaligar standardir og metingar av vanda. Codex Alimentarius-nevndin er ein stovnur undir alheims matvøru- og landbúnaðarfelagsskapinum FAO og alheims heilsufelagsskapinum WHO. Øll lond, sum eru limir í FAO og/ella WHO kunnu gerast limir. Í løtuni eru eini 150 lond limir í Codex. ES-londini og ES-nevndin taka lut í Codex-arbeiðnum. Endamálið við Codex er at lætta um og birta upp undir millumtjóða handil við matvørum, samstundis sum neyðugu fyrilitini verða tikin til heilsumál og brúkaravernd. Hetta verður roynt at røkka við at fáa í lag altjóða fyrisett mát og reglur fyri matvørur og framleiðslu av matvørum. Codex-skjøl um reglur fyri handlinum við matvørum verða evnað til í fleiri ymsum fleirtjóða Codex nevndum. Ein av hesum er "Codex Committee on Fish and Fishery Products". Tvey sløg eru av Codex-nevndum. Í fyrsta lagi er talan um almennar nevndir, sum arbeiða við merking, kontaminantum, útílatingarevni, reinføri, analysuhættum o.t. Í øðrum lagi er talan um vørunevndir, sum taka sær av ávísum vørubólkum sum mjólk, kjøt, fisk, grønmeti o.t. Seinnu tíðina er meira orka brúkt til almennar ásetingar. Tey fyrisettu mát, sum Codex kemur við, eru ikki bindandi fyri limalondini. Londini verða eggjað til at góðkenna tey og gera tey til partar av egnum lógarverki. Tá WTO-sáttmálin beinleiðis vísir til og styðjar seg at Codex, er skyldan hjá londunum at halda hesar reglur nógv størri. Sostatt hevur Codex Alimentarius fingið nógv størri týdning enn fyrr. Í hesum sambandi kann verða nevnt, at ES hevur tikið avleiðingar av hesum. ES-nevndin er limur í FAO og hevur ein virknan leiklut í Codex-arbeiðinum. Office International des Epizooties (OIE) verður ofta nevndur heimsins djóraheilsufelagsskapur. OIE er settur á stovn fyri at forða fyri útbreiðslu av djórasjúkum í sambandi við millumtjóða handli. Felagsskapurin ásetir minstukrøv fyri innflutningi av djórum og djóravørum. Á tann hátt ger OIE millumtjóða handil smidligari. Atgerðir móti ávísum djórasjúkum í sambandi við handil verða samskipaðar í einstøku londunum. Fyrisettu mátini hjá OIE eru í stóran mun støði undir lógarsmíðið í sambandi við handil við djórum og djóravørum í EBS og WTO. European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO) er regiónalur europeiskur felagsskapur, sum er tengdur at samsvarandi altjóða felagsskapi (IPPO). Uppgávan hjá felagsskapinum er at meta um, hvussu forðast kann fyri spjaðing av vandamiklum plantutýnarum og at veita ráð um, hvussu stríðast kann ímóti hesum. EPPO ráðgevir stovnum í ymsum londunum, sum hava ábyrgdina av stríðnum móti plantusjúkum og skaðadýrum. Einki forðar fyri, at einstøku londini sjálvi seta strangari krøv enn tey, sum eru samtykt í omanfyrinevndu felagsskapum og stovnum. Fyritreytin er, at londini sjálvi kunnu vísa á, at tiltøkini eru neyðug fyri at tryggja egin krøv, ella tí at londini seta strangari krøv, enn altjóða skipanirnar áseta. Hesi mál eiga at vera ikki-diskriminerandi. Ein týdningarmikil fyritreyt fyri egnum meginreglum er, at viðkomandi land skjalaprógvar, at grundarlag er fyri strangari krøvum. Um eitt land ætlar at seta sítt verjustig hægri enn altjóða markið, liggur próvbyrðan fyri heimildini hjá viðkomandi landi. Í TBT-sáttmálanum eru samsvarandi reglur. Tekniskar forskriftir í einstøku londunum skulu byggja á altjóða meginreglur, um slíkar eru. Samanumtikið avmarka bæði SPS og TBT-sáttmálin rásarúmið hjá einstøkum londum at seta í verk tiltøk, sum víkja munandi frá tí verjustigi, ið er ásett í altjóða skipanum. 12.3 EBS-sáttmálin EBS-sáttmálin kom í gildi 1. januar 1994. Reglurnar í EBS-sáttmálanum viðvíkjandi matvørutrygd fevna fyrst og fremst um tekniskar ásetingar um heilsu, reinføri, vørudygd o.t. EBS-sáttmálin ber í sær, at EFTA-londini hava at kalla somu reglur, sum ES á matvøruøkinum um heilsu og reinføri. Regluverkið er lutvíst alment og lutvíst útgreinað, har farið verður meira út í æsir við einstøkum vørubólkum sum eitt nú fiski og fiskavørum. Hóast reglurnar viðvíkjandi matvørum í EBS-sáttmálanum eru meinlíkar ES-reglum, varð regluverkið hjá ES um eftirlit við handlinum, herundir heilsufrøðiliga eftirlitið ES-markið, í fyrsta umfari hildið uttanfyri EBS-sáttmálan. Í EBS-sáttmálanum eru eisini umhvørvisligar ásetingar, sum bæði beinleiðis og óbeinleiðis hava týdning fyri reglur og lógir um góðsku á matvørum og brúkaratrygd. Sáttmálin hevur almennar ásetingar um, at fyrilitini fyri heilsu, trygd, umhvørvið o.a. skulu vera støði undir lóggávuni í sáttmálalondunum, tá hetta ikki er tilskilað í EBS-sáttmálanum. Í EBS-sáttmálanum er tó reglur, ið liggja á markinum millum umhvørvið og heilsu, og sum hava týdning fyri góðskuna á matvørum. Nevnast kann m.a. reglur um góðkenning av sonevndum "genmodifiseraðum" vørum, reglur um merking av kemikalium og krøv um vatngóðsku. EBS-sáttmálin ber í sær, at EFTA-londini í høvuðsheitum hava sama lógarverk sum ES viðvíkjandi krøvum til heilsu og reinføri í sambandi við handil við livandi djórum og vørum av animalskum uppruna, fiskur íroknaður. Í byrjanini fevndu ásetingar í EBS kortini ikki um reglurnar hjá ES um eftirlit við handlinum, eitt nú í sambandi við djóralæknaeftirlit við landamørkini. Djóralæknaeftirlit við landamørkini snýr seg um skjala-, uppruna- og fysiskt eftirlit. ES kundi kanna fisk og fiskavørur úr EFTA-londunum á markinum til ES á sama hátt sum vørur úr øðrum triðjalondum. Somu reglur vóru galdandi fyri útfluttar landbúnaðarvørur. ES samskipaði og herdi heilsufrøðiliga eftirlitið við landamørkini 1. januar 1997. Hetta bar í sær, at eitt nú Noreg varð roknað sum eitt triðjaland í sambandi við eftirlitið á markinum. Norðmenn og íslendingar hildu, at henda skipanin fór at verða bæði tíðarkrevjandi og kostnaðarmikil, og at hon fór at tarna fiskaútflutninginum. Farið varð tí undir samráðingar um at endurskoða fylgiskjal I í EBS-sáttmálanum um heilsufrøðilig viðurskifti. Nú vórðu reglurnar um góðskueftirlit við fiski og fiskavørum, tá útflutt verður til ES, tiknar við í sáttmálan. Broytingarnar í EBS-sáttmálanum lættu munandi um hjá vinnuni í EFTA-londunum. Eitt nú sleppa útflytarar av fiski og landbúnaðarvørum undan teimum praktisku trupulleikunum, ið standast av víðkaða marknaðar-eftirlitinum hjá ES, og sleppa somuleiðis undan kostnaðinum av víðkaða eftirlitinum. Áðrenn ES gjørdi av at herða marknaðareftirlitið, vórðu millum 3 og 5% av vørunum kannaðar. Varð EBS-sáttmálin ikki endurskoðaður, hevði markið fyri stakroyndir hækkað upp í 20 prosent og fyri ávísar fiskarvørur heilt upp í 50 prosent. Endurskoðaði EBS-sáttmálin á heilsufrøðiliga økinum bar harumframt í sær, at EFTA-londini og ES fingu felags reglur mótvegis triðjalondum. Hetta hevði m.a. við sær, at Noreg gjørdist partur av markinum hjá ES úteftir. Landið skal sostatt hava eftirlit við vørum, sum koma inn í EBS-økið um Noreg. 12.4 Gongdin í ES Seinnu árini eru brúkarnir í ES og í heiminum sum heild vorðnir meiri atfinningarsamir í støðu síni til vandatættir í sambandi við hagreiðing og tilvirking av matvørum og brúkaratrygd. Ein høvuðsorsøkin er BSE-málið í Bretlandi. Eftir at hetta mál tók seg upp, hevur ES-nevndin sett í verk fleiri fyriskipanir, og ætlanir eru um at fremja broytingar í lóggávuni. Vísindaligar nevndir og eftiransingarstovnar hava ligið undir direktoratinum, sum umsitur lóggávuarbeiðið á hesum øki. Hetta er nú broytt. Vísindaligu nevndirnar og eftirlitsstovnarnir eru ella verða flutt til DG XXIV, ið tekur sær av brúkaratrygd. Endamálið við broytingunum er at endurreisa álitið á myndugleikarnar á hesum øki. ES endurskoðar samstundis lóggávuna í sambandi við matvørur. Hetta fer at bera í sær, at eitt fløkt lógarverk verður gjørt einfaldari, og at galdandi reglur verða gjørdar meiri tíðarhóskandi og nágreiniligar. 12.5 Støða Føroya Sum partur av danska WTO-limaskapinum, eru Føroyar bundnar av at fylgja WTO-reglum um matvørutrygd og heilsufrøðilig viðurskifti. Meginparturin av fiskaútflutningi Føroya fer til marknaðin í ES-londunum. Høvuðsamboðið til at umsita hendan útflutning er sínámillum handilsavtalan frá 1991/96. Hesin sáttmálin snýr seg í høvuðsheitum um tollloft og tollkvotur. Á øðrum økjum, sum eisini hava alstóran týdning fyri handilin, eru vit triðjaland. Vit eru ikki við í altjóða avtalum um heilsufrøðilig viðurskifti. Tí er tað ES og onnur lond, sum áseta heilsufrøðiligu treytirnar. Hetta staðfesti landsstýrið eisini í frágreiðingini til løgtingið í 1996 um uttanlandsmál. Sagt verður, at landsstýrið ikki metir toll sum einastu hóttanina ella forðingina fyri útflutningi okkara til ES. Týdningurin av tolli sum handilsforðing fer helst at minka, so hvørt sum liberarliseringstilgongdin í kjalarvørrinum av Uruguay-umfarinum í GATT tekur dik á seg. Víðari verður sagt: Álvarsligar forðingar mótvegis "traditiónellum" 3. londum, sum vit og Schweiz eru, fara framyvir í størri mun at liggja í m.a. økta heilsufrøðiliga eftirlitinum, sum fer at verða hert mótvegis londum, har felags góðkendar skipanir og mannagongdir ikki eru tryggjaðar í integreraðum samskifti við ES. Í frágreiðingini frá landsstýrinum verður eisini upplýst, at Ísland og Noreg longu hava sæð og fyribyrgt hesum vanda við luttøku teirra í EBS, og við endurskoðanini av EBS-sáttmálanum. Hóast Føroyar ikki formliga eru partur av teimum felagsskapum í Europa, sum samstarva um heilsufrøðilig viðurskifti, hevur altjóða gongdin havt stóra ávirkan á karmarnar fyri fiskavirking og fiskaútflutningi okkara. Í 1994 fóru føroysk fiskavirkir og verksmiðjuskip undir at byggja upp innaneftirlitsskipanir fyri at tryggja eitt ávíst góðskustig á vørunum. Landsstýrið setti krøvini um innaneftirlit, fyri at fiskiídnaðurin kann lúka altjóða krøv á hesum øki. Skulu Føroyar útflyta matvørur til ES, er neyðugt, at virkini hava góðkendar góðskustýringarskipanir. Líknandi krøv eru eisini sett í verk í USA. Innaneftirlitið krevur, at virki og skip hava eina góðskustýringarskipan, sum tryggjar, at matvørulógin verður hildin. Skipanin byggir á HACCP-aðalreglurnar. Hóast nógv hevur verið gjørt fyri at lúka heilsufrøðilig krøv frá myndugleikunum í londunum, sum keypa fisk og fiskavørur úr Føroyum, eru framvegis nógv viðurskifti á hesum øki, har ikki er komið fram til nøktandi loysnir. Hesi viðurskifti eru í stóran mun ein forðan fyri gagnligum handilssamskifti við keyparalondini í Europa. Í 1996 bóðu Føroyar gjøgnum felagsnevndina um samráðingar um eina heilsufrøðiliga avtalu við ES, og nú er klárt at fara undir hesar samráðingar. EBS frágreiðingin Føroyar í eini EBS-líknandi skipan og tollsamgongu Inngangur Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin lata løgmanni upplegg til samráðingar við ES um eina avtalu, sum er grundað á fyrra tilmælið í Bláa álitinum frá 1995. Nevndin, ið varð sett í 1995 at kanna gagnligastu marknaðaratgongdina til ES, mælti til eina serskipan, ið varð sett saman av eini EBS-líknandi skipan og tollsamgongu. Í grundgevingini fyri tilmælinum verður sagt í Bláa álitinum, at vit øðrumegin fáa fyrimunir av tí víða samstarvinum í EBS og hinumegin fáa marknaðaratgongd í eini tollsamgongu. Nevndin helt, at EBS-leisturin í síni heild gevur okkum fyrimunir, og vísti á, at EBS-avtalan fevnir um samvinnu á nógvum týðandi samfelagsøkjum, sum hava stóran týdning fyri menningarmøguleikarnar og kappingarføri okkara. Nevndin helt samanumtikið, at ein samanseting av eini EBS-avtalu og tollsamgongu er tann loysnin, sum á nøktandi hátt tænir útflutningsvinnuni og føroyskum áhugamálum annars. Í Bláa álitinum verður víst á, at EBS-avtalan gevur Íslandi og Noregi á leið somu marknaðarsømdir fyri fisk og fiskavørur í ES, sum vit hava í galdandi handilsavtalu. Til tess at fáa gagnligari marknaðaratgongd fyri fisk og fiskavørur mælti nevndin tí til at royna at fáa eina tollsamgongu fyri hesar vørur. Ein tollsamgonga gevur í útgangsstøðu føroyskum virkjum somu marknaðartreytir viðvíkjandi fiski, sum virkjum í ES. Samstundis loysir ein tollsamgonga trupulleikarnar við triðjalandsfiski á ES-marknaðinum. Men hinvegin verður í Bláa álitinum ásannað, at tað helst verður torført at koma á mál við einum tílíkum ynski, og ivasamt er, um ES er sinnað at gera slíka avtalu. Sostatt verður talan um truplar samráðingar. Nevndin vísti á, at ríkisrættarliga støða okkara ger, at samráðingarnar lutvíst koma at snúgva seg um viðurskiftini millum Føroyar/Danmark øðrumegin og ES hinumegin og lutvíst um viðurskiftini millum Danmark og Føroyar. Víðari vísti nevndin á, at ES hevur ongantíð gjørt tollsamgongu við triðjalond um fisk og fiskavørur, og talan er ikki um eina fasta skipan, har onnur lond hava slóðað fyri, men um eina heilt nýggja serskipan. Uppgávan hjá hesi nevndini, ið er sett at gera upplegg til samráðingar um hesa loysn, hevur sostatt verið at taka um endan, har Bláa álitið slepti. Til tess at fáa til vega eitt gott grundarlag til at gera metingar og niðurstøður um uppskotið til eina serskipan, hevur nevndin hugt at gongdini í altjóða handilssligum og búskaparligum samstarvi, at skipanunum í handilssamstarvinum í Vestureuropa og aðrastaðni í heiminum, og hevur útgreinað EBS-skipanina og tollsamgongur. Í hesum kapitlinum verður spurningurin um Føroyar í eini EBS-líknandi avtalu og tollsamgongu við ES viðgjørdur. Í fyrsta lagi verður spurningurin um stovnslig og umsitingarlig viðurskifti viðgjørdur. Hetta snýr seg um, hvørjar leiðir kunnu gangast fyri at fáa eina avtalu við ES, sum gevur okkum somu støðu sum EFTA-londini í EBS-sáttmálanum, og hvussu ein møgulig EBS-líknandi avtala við ES kann verða umsitin, herundir hvørjir stovnar og skipanir eru neyðugar, um sáttmálin skal virka eftir ætlan. Í øðrum lagi verður spurningurin um eina tollsamgongu saman við eini EBS-líknandi skipan viðgjørdur. Við eini EBS-skipan gerast vit partur av innmarknaðinum hjá ES og mugu í útgangsstøðu halda okkum til meginreglurnar í teimum fýra frælsunum hjá ES. Í EBS-samstarvinum eru higartil 1239 direktiv. Nevndin hevur sett í verk eina kanning, fyri at fáa eina hylling á, hvørji av hesum direktivum innihaldsliga longu eru sett í verk í Føroyum, hvørji í roynd og veru óbeinleiðis eru galdandi, og hvørji direktiv krevja broytingar í føroyskum viðurskiftum og mannagongdum. Í hesum sambandi hevur nevndin sent fyrispurning til stovnarnar, sum umsita tey ymsu økini í Føroyum. Úrslitið av hesi kanningini er umrøtt í kap. 14. 13.2 Stovnslig og umsitingarlig viðurskifti í eini EBS-líknandi skipan Tá tosað verður um eina EBS-líknandi avtalu, so er hetta fyrst og fremst grundað á, at ríkisrættarliga støða Føroya ger, at Føroyar bert hava møguleika fyri undir einum ella øðrum formi at fáa eina serskipan. Torføri spurningurin er, hvussu Føroyar stovnsliga og umsitingarliga kunnu verða partur av eini EBS-skipan. Í kap. 9 verður EBS lýst sum ein skipan við tveimum sjálvstøðugum súlum við EFTA-londunum í aðrari og ES í hinari. Í hvørjari súlu og ímillum tær eru skipanir settar í verk, sum skulu tryggja, at sáttmálin virkar eftir ætlan. Felags stovnar, ið bæði hava ráðgevandi uppgávur og sum taka avgerðir í sambandi við EBS, eru settir at umsita sáttmálan. Her er talan um EBS-ráðið, EBS-nevndina, Tingmannanevndina og Ráðgevandi nevndina fyri EBS. Eisini eru ásetingar um, hvussu avgerðir skulu takast í EBS. Endamálið er m.a. at forða fyri, at luttakandi londini ganga hvør sína leið í lógarsmíði og at tryggja, at báðir partar eru við longu frá byrjan, tá nýggjar reglur skulu setast í verk. Her kann nevnast, at íslendingar meta júst hetta, at teir eru við í lógarsmíðinum frá byrjan og hava møguleika fyri at ávirka innihaldið, sum eina av størstu fyrimununum við íslendsku EBS-luttøkuni. Harumframt eru stovnar, sum ansa eftir, at sáttmálin verður hildin. Í ES er tað ES-nevndin sum skal ansa eftir, at limalondini halda skyldurnar, tey hava átikið sær sambært EBS-sáttmálanum. EFTA-londini settu sína egnu eftiransingarskipan í verk fyri at tryggja, at skyldurnar í EBS-sáttmálanum verða fylgdar í EFTA-økinum. Somuleiðis hava ES-dómstólurin og EFTA-dómstólurin hvør í sínum lagi til uppgávu at gera bindandi tulkingar av EBS-sáttmálanum. Serlig skipan er eisini fyri at loysa trætumál millum partarnar. Nevndu stovnar og skipanir eru ein fyritreyt fyri, at EBS skal virka eftir ætlan. Skulu viðurskifti okkara við ES skipast í eini EBS-líknandi avtalu, er fyritreytin, at neyðugu umsitingarligu amboðini eru til staðar, um fyrimunirnir av eini EBS-líknandi skipan skulu koma til høldar á ein hátt, sum í longdini gagnar Føroyum og føroyskum áhugamálum. Áðrenn ein samráðingarleið verður vald, er neyðugt at taka støðu til, hvat slag av tilknýti til EBS vit ynskja. Her eru tveir møguleikar. Annar er, at vit í fullan mun gerast partur av EBS-skipanini og luttaka á øllum stigum í skipanini. Hin er, at vit binda okkum at EBS-skipanini og taka við øllum ella pørtum av ásetingunum í EBS. Tann fyrri møguleikin fer at seta stór umsitingarlig krøv. EBS er ein stór og fløkt skipan. Skulu Føroyar verða partur av skipanini, má neyðug umsitingarorka setast av til hetta arbeiðið. Um vit hinvegin bert binda okkum at skipanini og taka við ásetingunum, verður luttøkan ikki so orkukrevjandi umsitingarliga. 13.3 Bygnaðarmøguleikar í eini EBS-líknandi skipan Niðurstøðan hjá nevndini er, at tvær leiðir eru møguligar at ganga, til tess at knýta Føroyar upp í verandi EBS-skipan. Onnur er, at Føroyar knýta seg til EBS-skipanina ES-megin, og hin at Føroyar gerast partur av EFTA-súluni í EBS-samstarvinum. Hesir báðir møguleikar seta heilt ymsar fyritreytir í samráðingunum. Verður farið ES-vegin sær nevndin fyri sær prinsipielt tríggjar bygnaðarmøguleikar, og verður farið EFTA-vegin, eru tveir bygnaðarmøguleikar. Nevndin hevur lýst hesar møguleikar, og mett um fyrimunir og vansar. Endamálið hevur verið at seta upp teir teoretisku møguleikar, sum eru til staðar, fyri á tí grundarlagi at kunna meta um, hvør loysn og samráðingarleið er mest sannlíkt at koma á mál við. 13.3.1. Møguleikar fyri EBS-avtalu við ES. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu við ES, metir nevndin, at tríggir teoretiskir møguleikar eru: Verandi handilssáttmáli verður víðkaður til eina EBS-líknandi avtalu. Serlig umsitingarskipan verður gjørd í eini EBS-líknandi avtalu. Danskir myndugleikar umsita eina EBS-líknandi avtalu vegna Føroyar. 1. Verandi handilssáttmáli verður víðkaður til eina EBS-líknandi avtalu Henda skipanin ber í sær, at tær ásetingar og skipanir, sum eru í EBS, verða lagdar afturat verandi sáttmála, og at hetta verður grundarlagið fyri einum nýggjum bilateralum sáttmála millum Føroyar og ES. Verandi handilssáttmáli kundi við hesum verið víðkaður til ein samstarvssáttmála millum Føroyar og ES. Henda skipan er víst í talvu 13.1. Í eini tílíkari avtalu hevði felagsnevndin hildið fram og verið víðkað til at taka sær av umsitingarliga partinum. Nýggjar ásetingar í EBS verða viðgjørdar í felagsnevndini og síðan lagdar fyri løgtingið til góðkenningar, áðrenn tær koma í gildi. Nevndin metir, at hetta er tann minst víðgongdi møguleikin, sum mest sannlíkt er at koma á mál við. Danmark er uttan iva sinnað at stuðla einum tílíkum ynski hjá Føroyum, og ES er helst eisini sinnað at fara undir samráðingar um eina tílíka skipan. Ein tílík tilgongd er í roynd og veru byrjað, og skundað kann verða undir gongdina. Hetta kann fara fram, samstundis sum aðrar og kanska meira víðgongdar loysnir verða umhugsaðar. Størsti vansin við hesi skipanini er, at bygnaðurin er veikur, og at vandi er fyri, at tað fer at taka drúgva tíð at fremja nýggjar ásetingar, tí helst verður langt ímillum fundirnar í felagsnevndini. Royndirnar í verandi felagsnevnd eitt nú í sambandi við ynski hjá Føroyum um at fáa eina heilsufrøðiliga avtalu við ES, vísa, at viðgerðin í hesi skipan tekur tíð. Tí er umráðandi, at tað í avtaluni verður fingin ein skipan við eini fastari mannagongd fyri viðgerð og støðutakan til nýggjar ásetingar, so Føroyar á henda hátt verða partur av teimum støðugu broytingunum, sum fara fram í samstarvinum. Tað er somuleiðis sera umráðandi, at Føroyar greitt boða ES frá, hvat vit miða eftir, so ES kann taka okkara yvirskipaðu ynski við í sínar fyrireikingar. Ein annar vansi er, at Føroyar ikki luttaka í avgerðartilgongdini. Ísland leggur stóran dent á at vera við frá byrjan í avgerðartilgongdini, tí hetta gevur møguleika fyri at fyrireika lóggávu og vinnulívið til tær broytingar, sum fara at koma. Eisini hava EFTA-londini møguleika fyri at ansa eftir málum, sum kunnu hava óhepnar avleiðingar, og kunnu gera vart við sína støðu á teimum ymsu viðgerðarstigunum. Tó er tað so, at ES-lóggáva er grundarlagið undir EBS-samstarvinum, og ES tekur stig til nýggjar ásetingar í samstarvinum. Nevndin metir, at í roynd og veru, hava EFTA-londini sera avmarkaða ávirkan á yvirskipaðu gongdina í EBS. Nevndin heldur, at tað er av týdningi at Føroyar í eini tílíkari skipan hava møguleika fyri at kunna seg heilt frá byrjan, tá stig verða tikið til nýggjar ásetingar í EBS. Ein tílík kunningarskipan eigur at kunna setast í verk gjøgnum danskar myndugleikar. Henda loysnin treytar, at bilateralar EBS-líknandi avtalur verða gjørdar við grannalondini Ísland og Noreg. Ein fyrimunur við eini tílíkari skipan kann verða, at Føroyar verða minni bundnar enn í øðrum skipanum. 2. Serlig umsitingarskipan verður gjørd í eini EBS-líknandi skipan. Í talvu 13.2 er víst hvørjar fyritreytirnar eru, um Føroyar høvdu ynskt at fáa eina serliga umsitingarskipan fyri eitt EBS-samstarv við ES, har Føroyar einsamallar eru sáttmálaparturin. Í tí førinum hevði verið neyðugt við fyrimynd í verandi EBS-bygnaði at bygt eina tví-súlu skipan, har Føroyar og ES eru súlurnar. Tað vil siga, at stovnað verður eitt EBS-líknandi ráð, ein EBS-líknandi nevnd, tingmannanevnd og ráðgevandi nevnd við umboðum fyri báðar partar. Harumframt hevði verið neyðugt at skipa okkara egna eftirlitsstovn, sum skuldi havt eftirlit við, at Føroyar halda ásetingarnar í avtaluni, og neyðugt hevði verið, at Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá ES-dómstólinum. Nevndin hevur tikið henda møguleika við fyri at vísa, hvønn bygnað ein tílík skipan krevur. Hinvegin heldur nevndin, at hesin møguleikin er meira av teoretiskum slagi. Ein tílík skipan er bygnaðarliga fløkt og orkukrevjandi, og tí er neyvan heldur sannlíkt, at ES hevði verið sinnað at tingast um eitt tílíkt samstarv. ES-megin verður bygnaðurin í EBS mettur sum ein tung skipan, og ymiskt er, sum bendir á, at ES ikki er sinnað at gera fleiri líknandi serskipanir. Víst kann verða á, at eftir at Sveis kortini ikki fór upp í EBS-samstarvið, hevur landið tingast við ES um eina bilaterala samstrarvsavtalu, sum hevur víst seg at verða torfør at fáa í lag. Í hesum samráðingunum hevur gongdin verið, at ES hevur sett saman ein pakka, sum Sveis mátti velja í síni heild at taka við ella at vraka. Í hesum samstarvi er ikki ætlanin at hava ein EBS-líknandi bygnað, men heldur eina vanliga felagsnevnd. Leggjast kann afturat, at Sveis er næststørsti handilspartnarin hjá ES eftir USA. 3. Danskir myndugleikar umsita eina EBS-líknandi avtaluna vegna Føroyar. Í talvu 13.3. er vístur tann møguleiki, at Føroyar fara upp í verandi EBS-samstarv við danskari umboðan ES-megin. Við hesi skipan hevði samskiftið við EBS-skipanina gingið um danskar myndugleikar. Henda skipanin hevði borið í sær, at danskir ráðharrar umboðaðu Føroyar í EBS-ráðnum og danskir embætismenn umboðaðu Føroyar í EBS-nevndini. Føroyar kundu hinvegin ikki luttikið í tingmannanevndini, men kanska kundu føroyskir fólkatingsmenn luttikið á hesum stigi. Heldur ikki kundu Føroyar luttikið í ráðgevandi nevndini fyri EBS, men hinvegin kundu danskir ella føroyskir serfrøðingar luttikið í serfrøðinganevndunum. Í eini tílíkari skipan hevði Føroyar verið undir eftirlitsstovninum hjá ES, og Føroyar høvdu verið noyddar at givið seg undir avgerðirnar hjá ES-dómstólinum. Trætur høvdu somuleiðis verið loystar eftir skipanini hjá ES. Viðvíkjandi fráboðanum um broyttar ella nýggjar lógir og reglur, ið hava týdning fyri samstarvið og sum skulu galda í samstarvinum, høvdu eitt nú ES-direktiv verið fráboðað Føroyum umvegis danskar ráðstovur. Hvussu viðurskiftini og samskiftið millum Føroyar og Danmark kundu verið skipað í eini tílíkari skipan, hevði verið ein samráðingarspurningur millum føroyskar og danskar myndugleikar. Fyrimunurin við eini tílíkari skipan hevði verið, at Føroyar luttaka í fullan mun í EBS-samstarvinum. Fyritreytin er, at danskir myndugleikar taka undir við eini tílíkari skipan, og eru sinnaðir at seta av neyðugu umsitingarorkuna. Í øðrum lagi er fyritreytin, at ES er sinnað at tingast um eina tílíka skipan. Góðtaka Danmark og ES eina tílíka skipan, átti at borið til rímiliga skjótt at komið á mál við henni. Neyðugt er eisini at gera eina sínámillum avtalu við EFTA. 13.3.2. Møguleikar fyri EBS-avtalu gjøgnum EFTA. Hin leiðin at ganga er, at Føroyar fara upp í EBS-samstarvið EFTA-megin. Verður avgjørt at royna at fáa eina EBS-líknandi avtalu gjøgnum EFTA-felagsskapin, metir nevndin, at tveir møguleikar eru: Føroyar gerast partur av EFTA við danskari umboðan vegna Føroyar. Føroyar gerast partur av EFTA við sjálvstøðugari umboðan. 1. Føroyar gerast partur av EFTA við danskari umboðan vegna Føroyar. Í talvu 13.4 er vístur bygnaðurin í eini loysn, har Danmark gerst partur av EFTA súluni vegna Føroyar. Danskir ráðharrar og embætismenn høvdu umboðað Føroyar í ávikavist EBS-ráðnum og EBS-nevndini. Løgtingslimir høvdu ikki kunnað luttikið í tingmannanevndini, men ein møguleiki hevði kanska verið, at føroysku fólkatingsumboðini luttóku á hesum stigi. Í hesi skipan høvdu Føroyar verið undir eftiransingarstovninum og dómstólunum hjá EFTA, og trætumál høvdu verið loyst eftir skipanini hjá EFTA. Verður valt at royna hesa skipan, er fyrst neyðugt at fáa Danmark at taka undir við hesi loysn. Í øðrum lagi er neyðugt at fáa EFTA at góðtaka hesa skipan, og síðan kemur ES inn í myndina. Spurningurin um í hvønn mun føroysk umboð kundi luttikið fyri donsku umboðini, er ein samráðingarspurningur millum Føroyar og Danmark. Fyrimunurin við eini tílíkari skipan er, at vit á jøvnum føti við eitt nú Noreg og Ísland høvdu luttikið í EBS-samstarvinum. Skipanin hevur virkað í nøkur ár, og ein fyrimunur fyri Føroyar er, at vit kundu brúkt teir ymsu stovnarnar, sum eru í EFTA. Hinvegin er spurningurin um Danmark kann góðtaka eina tílíka loysn, tí hon er umsitingarliga orkukrevjandi. Prinsipielt er loysnin eisini ivasom. Danmark kemur at sita báðu megin borðið í EBS, og spurningurin er um samstarvslondini høvdu havat álit á hesi støðuni. Ein tílík loysn fyrisetur, at bæði EFTA-sáttmálin og EBS-sáttmálin mugu broytast. 2. Føroyar gerast partur av EFTA við sjálvstøðugari umboðan. Ein meira víðgongd skipan er, at Føroyar gerast sjálvstøðugur limur í EFTA, soleiðis at føroyingar sjálvir eru umboðaðir á øllum stigum í bygnaðinum. Henda skipanin er víst í talvu 13.5. Henda skipanin fyrisetir, at Danmark í fyrsta lagi góðtekur at royna hesa loysn. Í øðrum lagi skal EFTA góðtaka, at Føroyar gerast limur, hóast vit eru ein partur av danska kongaríkinum. Bert sjálvstøðug lond kunnu vera limur í EFTA. Í triðja lagi krevur ein tílík loysn, at ES-góðkennir hana. Góðtaka allir partar eina tílíka loysn, eigur tað reint praktiskt ikki at verða trupult at gerast partur av EFTA-síðuni í EBS, men ein tílík skipan fer umsitingarliga at krevja stóra orku. Ein avleiðing av eini EBS-líknandi skipan gjøgnum EFTA er, at Føroyar tá ikki longur kunnu umvegis Danmark royna at fáa sersømdir frá ES. Vit eru tá bundin at EFTA, og tí sum hesin felagsskapurin megnar í EBS-samstarvinum. 13.4 EBS-líknandi skipan og tollsamgonga Omanfyri eru umrøddir bygnaðarmøguleikarnir í eini EBS-líknandi skipan. Arbeiðssetningur nevndarinnar ásetir, at nevndin skal gera uppskot um eina loysn, har EBS-skipanin er sett saman við eini tollsamgongu. Í fyrsta lagi er at siga, at verður valt at fara EFTA-vegin í einum EBS-samstarvi, er ikki gjørligt eisini at royna at fáa eina tollsamgongu. Í kapittul 8 er greitt frá tollsamgongum. Niðurstøðan hjá nevndini er, at tollur hevur fingið minni týdning sum handilsforðing og støðugt fer at fáa minni týdning, eisini tá tað snýr seg um fisk og fiskavørur. Um nøkur ár kann vónandi roknast við, at tollspurningurin á fiski og fiskavørum er loystur. Hinvegin fara heilsufrøðilig og teknisk krøv at verða handilsforðingin í framtíðini. Nevndin metir, at skulu vit fáa betri tollsømdir á ES-marknaðinum fyri fisk og fiskavørur enn í verandi handilsavtalu við ES, og betri tollsømdir enn Noreg og Ísland hava fingið í EBS-sáttmálanum, noyðast Føroyar at lata ES okkurt afturfyri. ES fatar marknaðarskipanina fyri fisk sum ein fult samansjóðaðan part av øllum fiskivinnupolitikkinum, og nevndin metir, at serliga hesi viðurskifti verða trupul í samráðingunum um eina tollsamgongu. Føroyar kunnu neyvan koma upp í tollsamgonguna hjá ES, uttan at góðtaka samlaða fiskivinnupolitikkin hjá ES. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um eina tollsamgongu av tí slagnum, sum ES hevur gjørt við triðjalond, er torført at meta um útlitini fyri at røkka á mál, tí hesar tollsamgongur fevna ikki um fisk og fiskavørur. ES hevur ongantíð gjørt eina tollsamgongu um fisk og fiskavørur við triðjalond. Um ES er sinnað at gera eina tílíka tollsamgongu við Føroyar, kann greiða bert fáast á, um hetta verður roynt í samráðingum. Velja Føroyar at biðja um samráðingar um at sleppa upp í tollsamgonguna í ES, noyðast Føroyar eisini at taka við handilspolitikkinum hjá ES mótvegis triðjalondum. Tollsamgongan er bert ein partur av handilsliga, búskaparliga og politiska samstarvinum í ES, og tí er torført at meta um, hvørjar aðrar politiskar bindingar fara at liggja í eini tílíkari avtalu við ES. Niðurstøðan hjá nevndini er, at ein EBS-líknandi skipan sett saman við tollsamgongu er tað sama sum limaskapur í tí samstarvinum, sum var áðrenn Maastsricht sáttmálin kom í gildi. Tí er hetta eitt mál, sum metast má um, tá politisk støða verður tikin til, hvørja skipan miðað verður eftir, tá biðið verður um samráðingar við ES um eina nýggja avtalu. Talva 13.1. Verandi handilssáttmáli verður víðkaður til eina EBS-líknandi skipan. EBS-bygnaður Uppgávur Umboðan EBS-líknandi bygnaður EBS-ráðið Ráðið fremur EBS-sáttmálan og setur stevnu-miðini við einmæltum samtyktum. Stjórnarlimir úr hvørjum einstøkum EFTA landi og limir úr ES-ráðnum ella ES-nevndini. Ein felagsnevnd umsitur sáttmálan. Føroyar taka við øllum EBS-ásetingum, sum eru komnar í gildi. Nýggjar ásetingar skulu eftir viðgerð í felagsnevndini góðkennast í løgtinginum. Føroyar eru ikki við í avgerðartilgongdini. Tað er av stórum týdningi, at ein kunningarskipan verður sett í verk. Somuleiðis er tað av stórum týdningi, at føst skipan verður gjørd fyri viðger av nýggjum ásetingum. Neyðugt við sínamillum EBS-líknandi avtalum við EFTA-londini EBS-nevndin Nevndin hevur dagligu umsitingina og samtykkir nýggjar ásetingar við einmæli. Embætisfólk úr EFTA-londunum, embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum. Tingmannanevndin Ráðgevandi nevnd. Limir úr Europatinginum og tinglimir úr hvørjum einstøkum EFTA-landi. Ráðgevandi nevndin fyri EBS Endamálið er at geva vinnulívinum ávirkan á gongdina. Limir úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í ES. Avgerðartilgongdin Mannagongd fyri nýggjar ásetingar og broytingar. Vanliga tekur ES-nevndin stig til nýggjar ásetingar og broytingar. Sakkunnleiki í EFTA og ES er síðan við í fyrireikingunum, áðrenn endaliga málsviðgerð byrjar í skipanini. Eftiransingarskipanin Skipan fyri eftiransing, so londini halda allar sínar skyldur, og at sáttmálin verður umsitin eins. ES-nevndin umsitir eftiransingina í ES, og óhefta EFTA-eftirlitsnevndin í EFTA-londunum. Dómstólurin Skipan, har hvør partur ger bindandi tulkingar av EBS-sáttmálanum. ES-dómstólurin fyri ES-londini og EFTA-dómstólurin fyri EFTA-londini. Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá ES-dómstólurin Trætumál Mannagongdir at loysa ósemjur millum partarnar um tulkingar. Trætur kunnu loysast í EBS-nevndini, í einum gerðarrætti, ella við einsíðugum tiltøkum Trætur verða viðgjørdar eftir somu skipan sum í ES. Talva 13.2. Serlig umsitingarskipan verður gjørd í eini EBS-líknandi avtalu. EBS-bygnaður Uppgávur Umboðan EBS-líknandi bygnaður EBS-ráðið Ráðið fremur EBS-sáttmálan og setur stevnumiðini við einmæltum samtyktum. Stjórnarlimir úr hvørjum einstøkum EFTA landi og limir úr ES-ráðnum ella ES-nevndini. Serligt ráð verður sett á stovn mannað við umboðum fyri ES-ráðið/ES-nevndina og við landsstýrismonnum EBS-nevndin Nevndin hevur dagligu umsitingina og samtykkir nýggjar ásetingar við einmæli. Embætisfólk úr EFTA-londunum, embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum. Serlig nevnd verður skipað, har embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum luttaka saman við føroyskum embætisfólkum Tingmannanevndin Ráðgevandi nevnd. Limir úr Europatinginum og tinglimir úr hvørjum einstøkum EFTA-landi. Serlig nevnd við limum úr Europatinginum og løgtinginum. Ráðgevandi nevndin fyri EBS Endamálið er at geva vinnulívinum ávirkan á gongdina. Limir úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í ES. Avgerðartilgongdin Mannagongd fyri nýggjar ásetingar og broytingar. Vanliga tekur ES-nevndin stig til nýggjar ásetingar og broytingar. Sakkunnleiki í EFTA og ES er síðan við í fyrireikingunum, áðrenn endaliga málsviðgerð byrjar í skipanini. Føroyskir serfrøðingar luttaka í arbeiðinum í serfrøðinganevndunum Eftiransingarskipanin Skipan fyri eftiransing so londini halda allar sínar skyldur, og at sáttmálin verður umsitin eins. ES-nevndin umsitir eftiransingina í ES, og óhefta EFTA-eftirlitsnevndin í EFTA-londunum. Føroyar skipa sítt egna eftirlit. Dómstólurin Skipan, har hvør partur ger bindandi tulk-ingar av EBS-sáttmálanum. ES-dómstólurin fyri ES-londini og EFTA-dómstólurin fyri EFTA-londini. Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá ES-dómstólinum Trætumál Mannagongdir at loysa ósemjur millum partarnar um tulkingar. Trætur kunnu loysast í EBS-nevndini, í einum gerðarrætti, ella við einsíðugum tiltøkum Trætur verða viðgjørdar eftir somu skipan sum í EBS. Talva 13.3. Danskir myndugleikar umsita eina EBS-líknandi avtalunu vegna Føroyar. EBS-bygnaður Uppgávur Umboðan EBS-líknandi bygnaður EBS-ráðið Ráðið fremur EBS-sáttmálan og setur stevnumiðini við einmæltum samtyktum. Stjórnarlimir úr hvørjum einstøkum EFTA landi og limir úr ES-ráðnum ella ES-nevndini. Skiftandi danskir ráðharrar umboða Føroyar ES-megin. Donsku ráðstovurnar kunna landsstýrið. Umboðini fyri Føroyar kunnu ikki hava formansskapin. EBS-nevndin Nevndin hevur dagligu umsitingina og samtykkir nýggjar ásetingar við einmæli. Embætisfólk úr EFTA-londunum, embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum. Embætisfólk frá donskum ráðstovum umboða Føroyar ES-megin á fundum í nevndini. Samskiftið við landsstýrið fer fram eftir ávísari skipan. Tingmannanevndin Ráðgevandi nevnd. Limir úr Europatinginum og tinglimir úr hvørjum einstøkum EFTA-landi. Føroyar kunnu ikki luttaka á hesum stigi. Ráðgevandi nevndin fyri EBS Endamálið er at geva vinnulívinum ávirkan á gongdina. Limir úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í ES. Føroyar kunnu ikki luttaka á hesum stigi. Avgerðartilgongdin Mannagongd fyri nýggjar ásetingar og broytingar. Vanliga tekur ES-nevndin stig til nýggjar ásetingar og broytingar. Sakkunnleiki í EFTA og ES er síðan við í fyrireikingunum, áðrenn endaliga málsviðgerð byrjar í skipanini. Danskir/føroyskir serfrøðingar luttaka í serfrøðinganevndum. Eftiransingarskipanin Skipan fyri eftiransing so londini halda allar sínar skyldur, og at sáttmálin verður umsitin eins. ES-nevndin umsitir eftiransingina í ES, og óhefta EFTA-eftirlitsnevndin í EFTA-londunum. Føroyar eru undir eftiransingarskipanini hjá ES. Dómstólurin Skipan, har hvør partur ger bindandi tulkingar av EBS-sáttmálanum. ES-dómstólurin fyri ES-londini og EFTA-dómstólurin fyri EFTA-londini. Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá ES-dómstólinum. Trætumál Mannagongdir at oysa ósemjur millum partarnar um tulkingar. Trætur kunnu loysast í EBS-nevndini, í einum gerðarrætti, ella við einsíðugum tiltøkum Trætur verða viðgjørdar á sama hátt sum hjá ES. Talva 13.4. Føroyar verða partur av EFTA við danskari umboðan vegna Føroyar EBS-bygnaður Uppgávur Umboðan EBS-líknandi bygnaður EBS-ráðið Ráðið fremur EBS-sáttmálan og setur stevnumiðini við einmæltum samtyktum. Stjórnarlimir úr hvørjum einstøkum EFTA landi og limir úr ES-ráðnum ella ES-nevndini. Danskir ráðharrar luttaka EFTA-megin vegna Føroyar, og samskifta við avvarandi myndugleika. Føroyar luttaka sum fullur limur, og kunnu hava formansskapin í ráðnum. EBS-nevndin Nevndin hevur dagligu umsitingina og samtykkir nýggjar ásetingar við einmæli. Embætisfólk úr EFTA-londunum, embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum. Danskir embætismenn luttaka EFTA-megin vegna Føroyar. Samskiftið við føroyska embætisverkið fer fram eftir ávísari skipan. Tingmannanevndin Ráðgevandi nevnd. Limir úr Europatinginum og tinglimir úr hvørjum einstøkum EFTA-landi. Føroyar kunnu ikki luttaka á hesum stigi. Ella: Føroysku fólkatingsumboðini luttaka. Ráðgevandi nevndin fyri EBS Endamálið er at geva vinnulívinum ávirkan á gongdina. Limir úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í ES. Danskir myndugleikar tilnevna donsk/føroysk vinnuumboð í nevndina. Avgerðartilgongdin Mannagongd fyri nýggjar ásetingar og broytingar. Vanliga tekur ES-nevndin stig til nýggjar ásetingar og broytingar. Sakkunn-leiki í EFTA og ES er síðan við í fyrireikingunum, áðrenn endaliga málsviðgerð byrjar í skipanini. Danskir/føroyskir serfrøðingar luttaka í arbeiðinum í serfrøðinganevndunum. Eftiransingarskipanin Skipan fyri eftiransing so londini halda allar sínar skyldur, og at sáttmálin verður umsitin eins. ES-nevndin umsitir eftiransingina í ES, og óhefta EFTA-eftirlitsnevndin í EFTA-londunum. EFTA-eftirlitsnevndin hevur eftiransingina um hendi. Dómstólurin Skipan, har hvør partur ger bindandi tulk-ingar av EBS-sáttmálanum. ES-dómstólurin fyri ES-londini og EFTA-dómstólurin fyri EFTA-londini. Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá EFTA-dómstólinum. Trætumál Mannagongdir at loysa ósemjur millum partarnar um tulkingar. Trætur kunnu loysast í EBS-nevndini, í einum gerðarrætti, ella við einsíðugum tiltøkum Trætur verða viðgjørdar eftir somu skipan sum hjá EFTA Talva 13.5. Føroyar verða partur av EFTA við egnari umboðan EBS-bygnaður Uppgávur Umboðan EBS-líknandi bygnaður EBS-ráðið Ráðið fremur EBS-sáttmálan og setur stevnu-miðini við einmæltum samtyktum. Stjórnarlimir úr hvørjum einstøkum EFTA landi og limir úr ES-ráðnum ella ES-nevndini. Landsstýrismenn møta á fundi í ráðnum. Føroyar luttaka sum fullur limur, og kunnu hava formansskapin. EBS-nevndin Nevndin hevur dagligu umsit-ingina og samtykkir nýggjar ásetingar við einmæli. Embætisfólk úr EFTA-londunum, embætisfólk úr ES-nevndini ella einstøkum limalondum. Føroyskir embætismenn møta á fundi í nevndini. Tingmannanevndin Ráðgevandi nevnd. Limir úr Europatinginum og tinglimir úr hvørjum einstøkum EFTA-landi. Løgtingslimir møta á fundi í nevndini Ráðgevandi nevndin fyri EBS Endamálið er at geva vinnulívinum ávirkan á gongdina. Limir úr ráðgevandi nevndini hjá EFTA og úr ECOSOC í ES. Føroysk vinnuumboð møta á fundi í nevndini. Avgerðartilgongdin Mannagongd fyri nýggjar ásetingar og broytingar. Vanliga tekur ES-nevndin stig til nýggjar ásetingar og broytingar. Sakkunnleiki í EFTA og ES er síðan við í fyrireikingunum, áðrenn endaliga málsviðgerð byrjar í skipanini. Føroyskir serfrøðingar luttaka í arbeiðinum í serfrøðinganevndunum. Eftiransingarskipanin Skipan fyri eftiransing so londini halda allar sínar skyldur, og at sáttmálin verður umsitin eins. ES-nevndin umsitir eftiransingina í ES, og óhefta EFTA-eftirlitsnevndin í EFTA-londunum. EFTA-eftirlitsnevndin hevur eftiransingina um hendi. Dómstólurin Skipan, har hvør partur ger bindandi tulkingar av EBS-sáttmálanum. ES-dómstólurin fyri ES-londini og EFTA-dómstólurin fyri EFTA-londini. Føroyar geva seg undir avgerðirnar hjá EFTA-dómstólinum. Trætumál Mannagongdir at loysa ósemjur millum partarnar um tulkingar. Trætur kunnu loysast í EBS-nevndini, í einum gerðarrætti, ella við einsíðugum tiltøkum Trætur verða viðgjørdar eftir somu skipan sum hjá EFTA EBS frágreiðingin Tillagingarstigið í føroyskari lóggávu 14.1. Inngangur Fara Føroyar upp í EBS-samstarvið gerast vit partur av innmarknaðinum hjá ES, og mugu í útgangsstøðuni góðtaka meginreglurnar í teimum fýra frælsunum hjá ES. Ein av grundreglunum í EBS-samstarvinum er, at lógarkarmurin í EBS-økinum skal vera tann sami, og fara Føroyar upp í EBS-samstarvið, er neyðugt, at Føroyar hava sama lógarkarm innan tey øki, sum samstarvs-avtalan fevnir um. Í EBS-samstarvinum eru nú galdandi tilsamans 1239 direktiv. Føroyar noyðast kortini ikki at seta øll hesi direktiv í verk, tí direktiv um eitt nú kjarnorku, jarnbreytir og onnur øki, hava ikki týdning fyri Føroyar. Áðrenn EBS-samstarvið gjørdist veruleiki, var í Íslandi og í Noregi stórur ótti fyri hesum rúgvusmikla ES-lógarkarmi, sum skuldi setast í verk. Fleiri óttaðust, at meginparturin av galdandi norsku og íslendsku lóggávuni skuldi broytast til ES-lógir- og kunngerðir. Kravið frá ES var, at lógarverkið innihaldsliga skuldi vera tað sama sum innihaldið í direktivunum. Royndirnar vístu tó, at meginparturin av lóggávuni í Íslandi og Noregi innihaldsliga var tað sama. Tað vísti seg, at orðingarnar vóru smidligari, enn roknað varð við frammanundan. Innan ávís øki var tó neyðugt við ymsum tillagingum. ES kravdi eftir norðmanna tykki rættiliga umfatandi tillagingar til meira liberalar karmar innan fiskivinnuøki í Noreg. Ísland hevði longu frammanundan framt stórar liberaliseringar innan fiskivinnuna (sí kapittul 10). 14.2. Kanningin av føroyska lógarkarminum Nevndin hevur roynt at kanna, hvussu støðan er í føroyskari lóggávu. Innan arbeiðskarmarnar hjá nevndini hevur tó bert verið gjørligt at gera eina breiða kanning, sum kann nýtast sum grundarlag fyri at geva eina rímiliga góða ábending av støðuni, so nevndin á hesum grundarlagi kundi gera eina meting av, hvussu umfatandi tillagingar krevjast í føroyskari lóggávu, um Føroyar gerast partur av innmarknaðinum. Endamálið hevur í øðrum lagi verið at seta skjøtil á at fáa hesi viðurskifti gjølla kannað. Líkamikið hvørja støðu Føroyar taka í framtíðindi í viðurskiftunum mótvegis ES, er neyðugt at gera eina gjølliga og djúptókna kanning av hesum viðurskiftum, og nevndin mælir til, at neyðug orka, herundir løgfrøðiligur serkunnleiki, verður sett av til at fullføra hesa kanning. Kanningin er farin fram á tann hátt, at nevndin setti seg í sambandi við 18 útvaldar stovnar og stýri, sum umsita øki av týdningi, og heitt varð á tey um at gera eina meting av, í hvønn mun lógarkarmurin í Føroyum samsvarar við EBS-lóggávuna. Fyrst varð bræv sent til avvarðandi stovnar og stýri saman við einum yvirliti yvir tey 1239 direktivini í EBS. Stovnarnir fingu síðan í boði at fáa ráðgeving og vegleiðing, herundir hjálp til at útvega tey direktiv og skipanir, sum samsvara við myndugleikaøkið hjá avvarðandi stovni, so tað á hesum grundarlagi kundi gerast ein sammeting av galdandi føroyskari lóggávu og EBS-lógarkarminum. Sum skjøl er viðlagt skrivið til stovnar og stýri, og avrit av skrivligu svarunum frá stovnunum. Fleiri stovnar hava eisini vent sær munnliga til nevndina og sagt, at innan teirra øki er bert danskur lógarkarmur galdandi (t.d. Flogvøllurin í Vágum). Aðrir stovnar hava vent sær til nevndina og boðað frá, at tann lógarkarmur, ið er í gildi ella sum er í umbúna, samsvarar við EBS-lóggávuna (t.d. SEV og Telefonverk Føroya Løgtings). Stovnarnir hava sum heild víst stóran áhuga fyri at samstarva, hóast nakrir stovnar ikki hava havt neyðugu umsitingarligu orku til at gera eina gjølliga kanning innan ta stuttu tíðarfreist, teir hava fingið. Talan er um eitt rúgvusmikið lógartilfar í EBS-samstarvinum, og nevndin leggur áherðslu á, at í endaligu fyrireikingunum til samráðingar er neyðugt at gera eina gjølligari og djúptøkna kanning. Neyðugt er, at aðalstýrini og stovnarnir seta orku av til hetta kanningararbeiði, so ein greið mynd fæst av, á hvørjum økjum brúk er fyri tillagingartíð ella varandi undantøkum. Innan karmarnar hjá hesi nevndini hevur ikki verið gjørligt at gjørt eina so djúktøkna kanning. ES-lóggáva er grundarlagið undir EBS-lóggávuni, og tí er neyðugt at fáa eina klárari mynd av hesum viðurskiftum, líkamikið hvat slag av tilknýti vit í framtíðini fáa til europeisku samansjóðingina. Tó metir nevndin, at tey svar, sum higartil eru komin, geva eina góða ábending av støðuni á hesum øki. 14.3. Niðurstøða Við grundarlagi í teimum svarum, sum nevndin hevur fingið frá stovnum og stýrum, metir nevndin, at føroyski lógarkarmurin sum heild samsvarar við galdandi reglur í EBS-samstarvinum. Innan fleiri øki er donsk lóggáva beinleiðis galdandi, og innan onnur økir er føroysk lóggávan sum heild gjørd við fyrimynd í donskum lógum. Í øðrum førum metir nevndin, at føroyskar lógir innihaldsliga fevna um tað sama økið sum samsvarandi lóg í EBS-samstarvinum. Tó eru øki, har føroysk lóggáva ikki er tillagað. Nevndin metir, at føroysk lóggáva innan tey landbúnaðøkir, ið eru við í EBS, og innan kolvetnisvinnu ikki samsvarar við EBS-karmarnar. Lógarkarmurin fyri føroyskan landbúnað er sum heild gamal. Lógirnar kunnu á mangan hátt fatast sum serføroyskar. Lógargrundarlagið er sera avmarkað innan djóralæknaøkið eins og innan gróðrarlóggávu o.t. Innan EBS er eitt sera stórt lógarverk á hesum øki. Skal eitt føroyskt EBS-samstarv eisini fevna um landbúnaðarøkið krevjast uttan iva sera nógvar tillagingar innan alt hetta økið. Sum heild má metast, at lógin um kolvetnisvinnu samsvarar við EBS-lógarkarmin. Tó er sera ivasamt, um ávísir partar av lógini um kolvetnisvinnu kunna góðtakast at vera samsvarandi við EBS-lógarkarmin. Í lógini verður í ávísan mun gjørdur mismunur millum føroysk virkir og útlendsk virkir. (Sí kapittul 11). Uppskotið frá Oljuráðleggingarnevndina bygdi meira á, at myndugleikarnir við kunngerðum kundu áseta krøv um, at vørur og tænastur skuldu um føroyskan keikant. Ein tílík skipan hevði helst verið góðtikin innan karmarnar í EBS-samstarvinum. Nevndin vil harumframt vísa á, at Føroyar sum limur í WTO hava bundið seg til at fylgja altjóða avtalum um eitt nú handilsforðingar og veitan av almennum stuðuli. Somuleiðis hava Føroyar fríhandilsavtalur við fleiri lond eins og við ES. Í hesum avtalum hava Føroyar somuleiðis bundið seg til ikki at taka føroyska vinnu fram um vinnur í avtalulondunum. Sostatt fer ein EBS-avtala ikki at seta størri krøv um at taka burtur kappingaravlagandi skipanir, enn tær avtalur, vit longu hava gjørt. 1. Samanseting, kommissorium og verkætlan 1.1 Samanseting Landsstýrið samtykti á fundi 23. apríl 1996 at seta nevnd at gera uppskot um eina nýggja, kommunala skipan í Føroyum. Í Kommununevndini eru tilsamans 6 limir, sum øll eru embætisfólk: 3 limir úr landsfyrisitingini. Teir eru: · Hilmar Høgenni, formaður, umsitingarleiðari á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni · Sørin Pram Sørensen, fulltrúi á Løgmansskrivstovuni · John Rajani, fulltrúi í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum og 3 limir frá kommununum. Teir eru: · Jens Marius Poulsen, næstformaður, býráðsskrivari í Tórshavnar kommunu · Dinna Jensen, býráðsskrivari í Runavíkar kommunu og · Sveiney Sverrisdóttir, skrivari í Føroya Kommunufelag Tá ið Kommununevndin varð sett, tilnevndi landsstýrið Reidar Nónfjall, fulltrúa í fíggjarmálastýrinum, at verða formaður. Reidar Nónfjall segði seg tó úr nevndini í januar 1997, av tí at hann fór í annað starv. Ístaðin fyri Reidar Nónfjall varð John Rajani, fulltrúi í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum, valdur í nevndina, og Hilmar Høgenni, fyrisitingarleiðari á Heilsufrøðiligu Starvsstovuni varð so tilnevndur sum formaður. Umframt nevndarlimirnar hevur Jógvan K. Mørkøre, formaður fyri Føroya Kommunufelag, verið eygleiðari í nevndini, og eisini hevur Atli Leo, fulltrúi í fíggjarmálastýrinum, verið eygleiðari í nevndini ta síðstu tíðina, Kommununevndin hevur arbeitt. Harafturat skal viðmerkjast, at Kommununevndin eisini hevur keypt sær sakkøna hjálp. Jens Marius Dalsgaard og Jóannes Hansen hava rættlisið álitið fakliga, og Petur Jacob Sigvardsen hevur rættlisið tað málsliga. Harumframt hevur Anni á Hædd, løgfrøðingur, veitt nevndini løgfrøðiliga hjálp til uppskotið um nýggja kommunustýrislóg við viðmerkingum og uppskotið um samanleggingarlóg við viðmerkingum, umframt at Karsten Loiborg, løgfrøðingur, hevur havt lógaruppskotini til stuttar viðmerkingar. 1.1.1 Virksemið hjá Kommununevndini Nevndin setti Maluna Johansen, cand. merc., sum skrivara hjá Kommununevndini fulla tíð. Kommununevndin hevur havt 55 fundir tilsamans. Harumframt hevur nevndin havt fleiri kunnandi fundir við landsstýrisdeildir, almennar stovnar, fólk sum dagliga arbeiða við/í kommunum v.m. Eisini hava formaðurin og skrivarin havt fundir við allar kommunurnar og við allar stovnar, ið umsita kommunumál. Í teimum førum, tá ið umráðandi hevur verið at fáa neyvari upplýsingar, hava fundir eisini verið við einstakar persónar, ið hava verið førir fyri at geva nevndini tílíkar upplýsingar. Kommununevndin hevur eisini verið kunningarferð, har vitjað var í Íslandi, Grønlandi og í Danmørk. Vit fingu nakað at vita um, hvussu kommunuskipanirnar riggaðu í hesum londum, og sumt av tí sæst eisini aftur í uppskotinum um nýggja kommunuskipan í hesum áliti. 1.2 Kommissorium Landsstýrið samtykti á fundi 12. september 1995 at seta nevnd at gera uppskot um nýggja kommunala skipan. Landsstýrið samtykti á sama fundi arbeiðssetningin hjá nevndini og gjørdi somuleiðis av at leggja málið fyri løgtingið til støðutakan sum uppskot til samtyktar, løgtingsmál nr. 7/1995. Løgtingið samtykti 18. desember 1995 við ávísum broytingum, uppskotið hjá landsstýrinum. Kommununevndin skal gera uppskot um nýggja kommunuskipan við støði í hesum arbeiðssetningi: A. Við atliti at verandi kommunuskipan verður álagt nevndini: 1. At lýsa búskaparliga grundarlagið hjá kommununum. 2. At lýsa demografisku og geografisku viðurskiftini. 3. At greina formligu- og óformligu viðurskiftini millum land og kommunu, t.e. m.a. uppgávu- og ábyrgdarbýtið og fíggjarlig viðurs0kifti. 4. At greina umsitingarlig viðurskifti, herundir kommunalt samstarv. 5. At greina hvørjar uppgávur kunnu leggjast út til kommunurnar í mun til nøkur nærri tilskilað alternativ íbúgvatøl í teimum einstøku kommunalu eindunum. 6. At greina um heildarveitingar-/útjavningarskipan ella aðrar skipanir kunnu nýtast í fíggjarliga samskiftinum millum land og kommunur. B. Nevndin skal koma við tilmæli um: 1. Hvørjar uppgávur hóskandi kunnu umsitast av kommunalu eindunum við støði í einum greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur. 2. Hóskandi tal og stødd á kommunum við støði í B 1. 3. Møguligar serskipanir viðvíkjandi útoyggjunum verða at grunda á serstøku viðurskiftini, sum har eru galdandi. 4. Møguligar serskipanir fyri tey smáu bygdasamfeløgini verða gjørdar soleiðis, at tey í mest møguligan mun varðveita síni eyðkenni. C. Harafturat skal nevndin koma við tilmæli um neyðugar broytingar í ávísum formligum viðurskiftum: 1. Øll kommunulógin skal verða eftirkannað, tvs. dagførd og gjørd greiðari. 2. Reglur um fíggjarstýring, t.e. fíggjarætlan, bókhald, roknskaparviðurskifti, reglur um lántøku og veðhaldsbindingar. 3. Avmarkingar mótvegis privata vinnulívinum. 4. Ásetingar um kommunalt samstarv. 5. Vísa á neyðugar broytingar í serlóggávuni. D. Høvuðssjónarmiðini og meginreglurnar í nevndararbeiðinum skulu vera: 1. Broytingarnar í kommunuskipanini skulu byggja á sjálvbodna samanlegging. 2. Fíggjarlig ábyrgd fylgir avgerðarrættinum. 3. Uppgávurnar verða loystar, so tær eru fullgóðar samfelagsbúskaparliga, men so nær borgarunum, sum til ber. 4. Borgararnir fáa gjølla at vita um kostnaðin av kommunuvirkseminum. 1.2.1 Hvussu Kommununevndin tulkar kommissorium Kommununevndin hevur í síni verkætlan greitt frá, hvussu hon tulkar sín arbeiðssetning. Her skulu vit tó koma við nøkrum viðmerkingum afturat. Sambært arbeiðssetningi nevndarinnar er ein av meginreglunum tann, at broytingar í kommunuskipanini skulu byggja á sjálvbodna samanlegging. Ein fyritreyt fyri greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti er tann, at kommunueindirnar verða størri. Eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti við verandi kommunueindum hevði borið við sær, at flestu uppgávurnar høvdu verið landsuppgávur, og at kommunurnar bert høvdu fingið smáuppgávur at loysa í bygdini. Spurningurin hevði so verið, um tað so ikki mundi verið skilabetri at tikið kommunuskipanina av, og latið áhugafeløg tikið sær av teimum smáuppgávum, ið tá vóru eftir. Men hetta er ikki ætlanin. Ynskiligt er at styrkja tað kommunala sjálvstýrið við at fáa færri og størri kommunueindir, so at tær ikki bert megna at loysa tær uppgávur, tær nú hava, men at tær harumframt eisini verða førar fyri at átaka sær nýggjar uppgávur, sum tær ikki megna at átaka sær í verandi líki. Við øðrum orðum, so eru kommunusamanleggingar fortreytin fyri einum greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti. Tí er ásetingin um eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti eisini í andsøgn við kommunusamanlegging, um so er, at kommunurnar ikki sjálvbodnar ynskja at leggja saman. Niðurstøðan hjá Kommununevndini er tí tann, at meginreglan um sjálvbodna samanlegging má vera tíðaravmarkað, og at kommunurnar fáa eitt ávíst tíðarskeið til sjálvbodnar at leggja saman. Men um kommunurnar ikki hava lagt saman, tá ið tíðarskeiðið er farið, verður neyðugt at leggja tær saman við lóg. Kommununevndin mælir til, at tíðaravmarkingin fyri sjálvbodna kommunusamanlegging í teimum eindum, sum Kommununevndin vísir á, verður sett til ár 2002. Kommununevndin mælir staðiliga til, at kommunurnar nýta hetta avmarkaða tíðarbilið til sjálvbodna samanlegging. Tær kunnu í sjálvbodnari samanlegging sjálvar seta treytirnar, hvussu lagt verður saman, og kommunurnar í økinum eiga í felag at gera eina útbyggingarætlan fyri ta stóru, kommunalu eindina. Um kommunurnar ikki sjálvbodnar leggja saman, verður tað landsstýrið, ið fer at áseta samanleggingartreytirnar. Tað verður tí avgjørt ein fyrimunur fyri kommunurnar, um tær vilja nýta hetta høvið fram til valið í 2002, s. kapittul 11, til sjálvbodna samanlegging, so at tær sjálvar eru við at seta treytirnar fyri samanleggingini. Á henda hátt ber til hjá teimum at sýna ans og fyrilit fyri serligum viðurskiftum, sum júst eru galdandi í teirra øki, eins og til ber at leggja serligan dent á onnur viðurskifti. Í arbeiðssetninginum verður álagt Kommununevndini at koma við tilmæli um møguligar serskipanir viðvíkjandi útoyggjunum og møguligar serskipanir fyri tey smáu bygdasamfeløgini. Nevndin skilur henda setning sín soleiðis, at í sjálvari tí nýggju kommunuskipanini skulu møguligar serskipanir vera og ikki, at útoyggjarnar t.d. skulu fáa eina serskipan, sum er óheft av einum nýggjum kommunubýti. Kommununevndin heldur tað ikki vera skilagott at arbeiða við tveimum javnsettum skipanum í einum nýggjum kommunubygnaði. Hetta ger umsitingina nógvar ferðir torførari og dýrari. Í einum so lítlum samfelagi er tað eisini burtur úr vón og viti at hava ymiskar skipanir. Sambært arbeiðssetninginum skal nevndin koma við tilmæli um tær uppgávur, ið hóskandi kunnu umsitast av kommunalu eindunum við støði í einum greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur. Stavnhaldið sum Kommununevndin hevur sett at miða seg eftir er hetta, at kommunurnar eru javnsettar í mun til lóggávuna og stýring frá landinum. Avleiðingin av hesum er, at uppgávubýtið millum land og kommunur verður treytað av minsta felagsnevnaranum, so at eingin kommuna fær aðrar uppgávur enn tær, sum tann minsta eindin í skipanini er før fyri at fyrisita. Atvoldin til hetta er tann áður nevnda, at í einum so lítlum samfelagi verður tað hildið skilaleyst at hava fleiri javnsettar skipanir, so at hvør einstøk kommuna hevur ymiskar uppgávur at loysa. Kommununevndin vil eisini gera vart við, at hon heldur tað ikki vera skynsamt at hava eina tríbýtta skipan, sum vit t.d. síggja í Danmørk og Noregi, har stýringin er lutað sundur á tann hátt, at staturin hevur landsupggávur um hendi, amt/fylki veita tænastur við størri veitingarøki enn ein kommuna, og eftir eru so kommunurnar. Føroyar eru, sum longu nevnt, alt ov lítlar at hava tílíka stýring og umsiting. 1.3 Álitið í mun til verkætlanina Kommununevndin gav í september 1996 út eina verkætlan fyri arbeiðið hjá Kommununevndini. Í verkætlanini verður nomið við, at nevndararbeiðið er lutað sundur í tríggjar tættir. Táttur I er ein útgreining av verandi kommunuskipan. Í verkætlanini er hesin táttur býttur sundur í trý, nevnliga: · uppgávu- og ábyrgdarbýtið ­ lógargrundarlagið undir virkseminum hjá kommununum · lýsing av kommununum ­ lýsingar av einstøku kommununum og · áhugabólkar hjá kommununum ­ fatanin hjá landsfyrisitingini o.ø. av kommununum Kommununevndin hevur mestsum rokkið sínum ætlanum um uppgávu- og ábyrgdarbýtið og um kommunufrágreiðingarnar. Ætlanin var tó at gera meira burtur úr áhugabólkunum hjá kommununum; men nevndin má tó ásanna, at stundir hava ikki verið at fara so nágreiniliga til verka á hesum øki. Ætlanin var eisini at seta ein hoyringsbólk, tá ið nevndin var liðug við fyrsta tátt. Nevndin gjørdi tó av á fundi 23. september 1997, at hetta ikki var neyðugt, tí tað snúði seg í grundini um sannroyndir (fakta). Táttur II er kommunala nýskipanin. Í verkætlanini er hesin táttur býttur sundur í fýra, nevnliga: · kommunuskipanir ­ ástøði um kommunuskipanir o.a. · samanleggingar í øðrum londum ­ lýsingar av skipanunum, royndir o.a. · uppgávu- og ábyrgdarbýti ­ uppskot um eitt nýtt uppgávu- og ábyrgdarbýti, onnur formlig viðurskifti o.a. og · kommunubýti ­ uppskot um nýtt kommunubýti Partarnir um kommunuskipanir og samanleggingar í øðrum londum eru ikki beinleiðis til skjals í sjálvum álitinum. Kommununevndin hevur nomið sær kunnleika um ástøðið á kommunuøkinum; men hon hevur tó bert tikið teir partar av hesum ástøði við í sjálvt álitið, sum hon helt vera neyðugar. Nevndin valdi hesa mannagongd, so álitið skuldi verða lættari at lesa. Harafturímóti hevur Kommununevndin ikki í sjálvum álitinum greitt frá samanleggingunum í øðrum londum v.m., og er orsøkin í høvuðsheitum tann, at stundir hava ikki verið til tess. Men Kommununevndin hevur tó bæði við lesnaði og gjøgnum kunningarferðina í grannalondum okkara nomið sær nógva vitan og virðismiklan kunnleika, sum uppskotið eisini óbeinleiðis ber brá av. Harafturímóti eru ætlanirnar um partarnar um uppgávu- og ábyrgdarbýtið og kommunubýtið í Tátti II náddar í álitinum. Táttur III snýr seg um verksetanina. Í verkætlanini er hesin táttur býttur sundur í tvey, nevnliga: · verksetan · lógarfyrireikandi arbeiði Hesin tátturin liggur uttanfyri sjálvt arbeiði hjá Kommununevndini. Men harafturímóti hevur Kommununevndin í Tátti II í álitinum gjørt uppskot um eina verksetanarætlan, sum lýsir, hvussu tann nýggja skipanin kann verða sett í verk. Ætlanin var í sjálvari verksetanarætlanini at nema við tær fyrisitingarligu og búskaparligu avleiðingarnar, ið stóðust av hesum tilmæli. Hetta er ikki gjørt; men ístaðin ber allur Táttur II brá av hesum avleiðingum, tó at tær eru ikki so ítøkiligar. Orsøkin til tess er tann, at tað er trupult at meta um tær ítøkuligu fyrisitingarligu og búskaparligu avleiðingarnar, tí tær eru treytaðar av samráðingarúrslitinum millum land og kommunur um tað endaliga uppgávubtið. Tí hevur Kommununevndin ikki lagt so stóran dent á hetta. Tó skal verða viðmerkt, at umsitingarliga verður avleiðingin av álitinum tann, at ein partur av landsumsitingini verður fluttur til kommunuumsitingina. Tessvegna verður landsumsitingin bíligari og kommunuumsitingin dýrari. Tó heldur nevndin ikki, at landsumsitingin fer at minka líka nógv, sum kommunuumsitingin fer at vaksa. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 2. Samandráttur 2.1 Tulkingar av kommissorium Kommununevndin skal koma við einum ítøkiligum uppskoti um nýtt kommunubýti, har ásett eru bæði tal og stødd á teimum kommunalu eindunum. Stavnhaldið er, at kommunurnar bert fáa tær uppgávur um hendi, sum tær sjálvar eru førar fyri at røkja. Hetta merkir, at nýggja kommunuskipanin skal ikki verða grundað á kommunusamstarv, og eigur tað tí bert at verða eitt ískoyti til nýggjan, kommunalan bygnað. Kommununevndin tulkar sín arbeiðssetning soleiðis, at ætlanin er at menna tað kommunala sjálvstýri, og at kommunurnar tískil skulu fáa fleiri uppgávur at røkja, enn tær nú hava. Somuleiðis verður miðað eftir at fáa eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti. Fyritreytin fyri hesum er, at kommunalu eindirnar verða størri, og at kommunurnar tí mega verða lagdar saman. Við hesum í huga tulkar nevndin kommissorium soleiðis, at kommunurnar mega fáa eitt avmarkað tíðarskeið til sjálvbodna samanlegging. Nevndin heldur, at tær eiga at fáa 4 ár ­ til ár 2002 ­ til hetta arbeiðið. Tá ið so hetta tíðarskeiðið er farið, eiga kommunurnar at verða lagdar saman við lóg. Við atliti at serskipanum fyri útoyggjarnar og tey smáu bygdasamfeløgini tulkar Kommununevndin kommissorium soleiðis, at møguligar serskipanir eiga at verða gjørdar innan fyri eina nýggja kommunuskipan. Nevndin heldur, at í so lítlum landi sum okkara er ikki skilagott at hava fleiri javnsettar kommunuskipanir. Tí eiga allar kommunur at verða javnsettar mótvegis bæði lóggávu og stýring frá landinum, og tí eigur uppgávubýtið millum land og kommunur eisini at verða gjørt við støði í minsta felagsnevnara. 2.2 Kommunubýtið Í sambandi við nýtt kommunubýti eru tað 4 eyðkenni, Kommununevndin hevur havt at miða seg eftir. Eyðkennini eru: tey landafrøðiligu viðurskifitini, samferðsluskipanin, fólkagrundarlagið og samstarvið. Ein kommunueind eigur at vera ein natúrlig, landafrøðilig eind, so at bæði kommunuráðleggingin og tænastuveitingin til borgaran loða eintýddar saman. Somuleiðis eigur víddin á kommunueindini ikki at verða størri enn so, at íbúgvarnir í kommununi hava hóskandi atgongd til kommunudepilin og tær almennu tænasturnar. Kommunueindirnar skulu eisini vera ein samanhangandi samferðslueind. Tað er skilabest at fólkagrundarlagið í kommunueindini ikki verður minni enn 2.000 íbúgvar. Best hevði verið, um tað var størri. Tó heldur nevndin tað vera veruleikafjart at seta markið hægri enn 2.000, av tí at tær landafrøðiligu umstøðurnar í Føroyum eru so háttaðar, sum tær eru. Hildið verður, at 2.000 íbúgvar mega vera til tess at veita trygd fyri, at kommunueindin fær eina sømiliga kommunuumsiting, umframt at hon kann verða før fyri at veita borgarunum tær tænastur, sum borgaranum í einum nútímans samfelagi hevur/fær tørv á. Kommununevndin heldur, at havt eigur at vera í huga tað nógva og fjølbroytta samstarvið, sum er kommuna millum nú á døgum. Við hesum áskoðanum í huga mælir Kommununevndin til hetta kommunubýtið: 1. Norðoyggjar: t.e. Fugloyar, Svínoyar, Viðareiðis, Hvannasunds, Klaksvíkar, Kunoyar, Mikladals og Húsa kommunur 2. Eysturoy: t.e. Fuglafjarðar, Leirvíkar, Gøtu, Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur (og møguliga eisini Elduvíkar og Funnings kommunur) 3. Sundalagið: t.e. Eiðis, Sunda, Gjáar, Haldórsvíkar, Saksunar, Hvalvíkar, Hósvíkar kommunur (og møguliga Funnings og Elduvíkar kommunur) 4. Streymoy: t.e. Vestmanna, Kvívíkar, Kollafjarðar, Tórshavnar, Kirkjubøar, Nólsoyar og Hests kommunur 5. Vágar: t.e. Sandavágs, Miðvágs, Sørvágs, Bíggjar og Mykines kommunur 6. Sandoy: t.e. Skopunar, Sands, Skálavíkar, Húsavíkar og Skúvoyar kommunur 7. Suðuroy: t.e. Hvalbiar, Tvøroyrar, Fámjins, Hovs, Porkeris, Vágs og Sumbiar kommunur. Besta loysnin er tí 7 kommunur, og Kommununevndin mælir til, at hetta verður grundarlagið undir kommunusamanleggingunum. Tó er tað soleiðis, at tað eisini eru aðrar kommunueindir, ið lúka tey eyðkenni, Kommununevndin hevur miðað seg eftir. Eysturoyggin eins og Suðuroyggin kunnu verða tvær kommunueindir hvør. Við tí sundurbýti í huga kunnu kommunueindirnar verða hesar: 1. Norðoyggjar 2. Eystureysturoy: t.e. Fuglafjarðar, Leirvíkar og Gøtu kommunur 3. Vestureysturoy: t.e. Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur (og møguliga eisini Elduvíkar og Funnings kommunur) 4. Sundalagið 5. Streymoy 6. Vágar 7. Sandoy 8. Norðursuðuroy: t.e. Hvalbiar, Tvøroyrar og Fámjins kommunur 9. Suðursuðuroy: t.e. Hovs, Porkeris, Vágs og Sumbiar kommunur. Nevndin mælir tí til, at ikki verður gjørligt at leggja saman í smærri kommunueindir, sum til ber at skipa við sjálvbodnari samanlegging. 2.3 Uppgávubýtið Kjarnin í tí kommunala sjálvstýrinum er, at kommunurnar sjálvar kunnu raðfesta sínar uppgávur, og at tær sjálvar kunnu gera av, hvørjar uppgávur, tær ætla at loysa - umframt tær lógarásettu. Við hesum fæst ein miðfirringarvinningur (desentraliseringsvinningur, tí kommunan er betur før fyri enn landið at nøkta ynski/tørv borgarans á staðnum, t.v.s. tað fæst eitt rættari vav og ein betri samanseting av teimum almennu tænastunum. Ein treyt fyri miðfirringarvinningi er tó tann, at uppgávu- og ábyrgdarbýtið fylgjast, so at borgarin betur kann duga á at skyna, hvat tað kommunala virksemið í roynd og veru kostar. Við hesum kann borgarin seta harðari krøv um nýtsluna av skattakrónum sínum. Onnur treytin fyri miðfirringarvinningi er, at kommunan hevur búskaparligan og umsitingarligan førleika at stýra, so at tilfeingið verður gagnnýtt sum best. Viðvíkjandi uppgávubýtinum millum land og kommunr eru tað serliga tvær meginreglur, ið verdar eru at hava í huga, og eru tær: nærleiki og burðardygd. Meginreglan um nærleika er tann, at skalt tú fáa miðfirringarvinningin, so mega uppgávurnar verða røktar so nær borgaranum, sum til ber. Og meginreglan um burðardygd er tann, at skalt tú fáa eina virkisføra (effektiva) uppgávurøkt, so er umráðandi, at økið, sum uppgávan skal fevna um, hevur eina burðardygga stødd. Við støði í verandi lóggávu verða her nevndar tær uppgávur, sum Kommununevndin heldur eiga at verða kommunalar og hvørjar, ið eiga at verða landsuppgávur. Dentur verður lagdur á, at sjónskur skilnaður eigur at vera ímillum lands- og kommunuuppgávur, og at eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti fæst, so at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuni. · Fólkayvirlitið eigur at vera savnað á felags kerv. · Fólkabókasavnstænastan eigur at vera ein kommunal uppgáva og samskipað við skúlabókasavnstænastuna · Sløkkiliðsarbeiðið eigur at vera staðbundið í kommununi · El-veitingartænastan eigur at vera ein landsuppgáva, av tí at veitingarøkið er landið alt · Leiguviðurskifti borgaranna eiga at vera ein kommunal uppgáva · Sum ein eyðsýndur partur av kommununnar ráðlegging eiga allar kommunur at hava býarskipan og byggisamtykt · Eftirlitið við matvørulógini eigur at vera ein kommunal uppgáva · Uppgávurnar hjá hegnsýnisnevndini eiga at verða latnar tí kommunalu umsitingini at røkja · Fólkaskúlin eigur at verða kommunalur; men tó eigur undirvísing vegna serligan tørv at vera miðsavnað, av tí at umráðandi eru bæði stór servitan og skilagóð samskipan. · Skúlagongd eftir fólkaskúlan eigur at vera landsuppgáva · Frítíarundirvísing, serstøk frítíðarundirvísing og frítíðarvirksemi eiga at vera kommunalar uppgávur · Greiða eigur at fáast á, hvør ætlanin er við Musikkskúlanum. Støða eigur síðan at verða tikin til, um hann skal vera ein kommunu- ella landsuppgáva · Eftilitið við umhvørvislógini eigur í høvuðsheitum at vera kommunalt · Innsavnan av burturkasti eigur at vera ein kommunal uppgáva; men sjálv brenningin ella burturbeiningin kundi verið landsuppgáva 2 ­ Nýggj kommunuskipan · Vatnveitingaruppgávan eigur at verða ein lógarásett, kommunal uppgáva · Almannaøkið eigur at verða latið kommununum. Tað snýr seg bæði um forsorgina og barnaforsorgina. Samdøgursstovnar til børn eiga tó at verða miðsavnaðir, og harumframt eiga landið og kommunurnar í felag at fáa greiðu á, um eftirlønarøkið skal verða miðsavnað, ella tað skal verða latið kommununum at umsita · Vegakervið eigur at verða býtt sundur í lands- og kommunuvegir; hesir vegir eiga so eftirsíðan at verða ávikavist ein lands- og kommunuuppgáva · At taka sær av kirkjugørðunum er ein kommunal uppgáva · Líkningarmyndugleikin eigur at verða latin kommununum. Harafturímóti er landsins býti av skattum, inntøkuflytingum o.ø. borgaranna millum ein av høvuðsuppgávum landsins (býtisuppgávan), og eigur henda uppgáva tískil at verða miðsavnað · Umráðandi er hjá landi og kommunum at fáa greiðu á, hvørt tað skal verða land ella kommuna, ið skal hava um hendi at heinta inn kommunuskatt, sum fallin er til gjaldingar · Kommunulæknaskipanin, heimarøktin, skúlalæknaskipanin og tannrøktarskipanin, t.e. heilsutænastan uttan fyri sjúkrahúsini, eigur at verða latin kommununum at røkja · Ellisheim eiga at vera kommunal burturav · Havnalóggávan eigur at verða dagførd. Landsstýrið og kommunurnar eiga við samráðingum at koma ásamt um tað endaliga býtið 2.3.1 Kommunusamstarv Ein viðkomandi spurningur er, um felagskommunalt samstarv kann koma ístaðin fyri kommunusamanleggingar. Kommunusamstarv kann verða býtt sundur í helvt, nevnliga: felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði, og felagskommunalt samstarv uttan fyriskipanarligum bygnaði. Viðvíkjandi felagskommunalum samstarvi við fyriskipanarligum bygnaði verður sjálvstøðug fyriskipan sett á stovn, ið so tær samstarvandi kommunur geva sín myndugleika. Á tann hátt er hetta samstarvsslagið í andsøgn við tað staðbundna sjálvstýrið, við tað at møguleikin kommunanna at raðfesta uppgávurnar minkar munandi, av tí at bæði tilfeingi og myndugleiki verða latin hesi sjálvstøðugu fyriskipan at røkja. Tílíkt samstarv er heldur ikki í samljóð við fólkastýrið, við tað at leiðslan í felagskommunala samstarvinum verður vald óbeinleiðis av kommunustýrunum. Tessvegna fær borgarin bert óbeinleiðis ávirkan á tær avgerðir, ið tiknar verða, og samstarvsleiðslan stendur bert óbeinleiðis til svars mótvegis borgarunum. Meginreglan um, at uppgávu- og ábyrgdarbyrðan skulu fylgjast, verður eisini brotin. Uppgávan verður latin samstarvinum; men kommunurnar hava ta endaligu fíggjarligu ábyrgdina. Av hesum ávum eigur felagskommunalt samstarv bert at verða eitt ískoyti til nýggjan, kommunalan bygnað. Harafturímóti er einki til hindurs fyri felagskommunalum samstarvi uttan fyriskipanarligan bygnað. Kommunusamstarv av hesum slagi kann snúgva seg um: keyp og sølu av tænastum, samskipan, upplýsingar- og hugskotsskifti, har veruligar avtalureglur eru galdandi. 2.3.2 Samskifti millum land og kommunur Felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði eigur bert at vera eitt ískoyti til nýggjan, kommunalan bygnað. Tó heldur Kommununevndin, at tað eigur at vera eitt kommunufelag, har allar kommunur eru limur. Eitt tílíkt felag fer at hava ein týdningamiklan lut í sambandi við skiftið frá verandi kommunubygnaði og til tann nýggja. Harumframt verður ein uppgáva hjá kommunufelagnum, sum frá líður, at samráðast við landsstýrið um tann rikna fíggjarpolitikkin og um neyðugar javningar í kommunuskipanini. Eisini verður tað uppgáva felagsins at umboða kommunurnar á fjølbroyttum grundarlagi mótvegis øðrum myndugleikum og stovnum. Men mótvegis kommununum verður uppgávan hjá kommunufelagnum ráðgevandi. 2.3.3 Eftirlit við kommununum Í eini nýggjari, kommunalari skipan er sera umráðani, at tørvandi orka verður tøk til tað kommunala eftirlitið. Í samanburði við verandi skipan verður uppgáva eftirlitsins í nýggju skipanini stórt sæð eitt rættargildiseftirlit, ið skal ansa eftir, at kommunurnar halda lógirnar. Tað er tí sera umráðandi, at hetta eftirlitið verður eitt veruligt eftirlit, so at kommunurnar fáa ta neyðugu virðingina fyri tí og sostatt eisini fyri lóggávuni. 2.4 Ábyrgdarbýtið Tann endurgjaldsskipan, sum er galdandi, hevur fleiri vansar við sær. Hon hevur eina neyva stýring frá landinum við sær, av tí at landið má fylgja við sínum egnu útreiðslum. Hetta er ikki í samsvari við hugtakið um staðbundið sjálvstýri. Endurgjaldsskipanin veldur harumframt, at trupult er at staðfesta ábyrgdina av teimum avgerðum, ið tiknar eru. Hetta kann volda, at skeivar avgerðir fáa ongar avleiðingar. Endurgjaldsskipanin kann eisini volda, at kommunurnar kunnu ikki so væl raðfesta sínar uppgávur, av tí at stuðulin (endurgjaldingin) er markað. Hetta er heldur ikki í samljóð við tað kommunala sjálvstýrið. Við slíkari endurgjaldsskipan fáa borgararnir heldur ikki greitt at fata, hvat tað kommunala virksemið í roynd og veru kostar. Kommununevndin mælir tí til, at galdandi endurgjaldsskipan verður avtikin. Ístaðin skal fíggjarliga ábyrgdin fylgja avgerðarrættinum, t.e.: at snýr tað seg um eina kommunala uppgávu, so er tað eisini kommunan, ið sjálv eigur at fíggja hana. Ímillum Danmørk og Føroyar, og eisini millum donsku stjórnina og danskar kommunur, er ein blokkskipan komin ístaðin. Men Kommununevndin mælir frá, at ein tílík blokkskipan verður framd ímillum landsstýrið og føroyskar kommunur, tí ein tílík skipan er í andsøgn við megingregluna um, at borgararnir eiga at fáa greitt at vita, hvat tað kommunala virksemið í roynd og veru kostar. Nevndin mælir heldur til, at landsstýrið velur ta skipanina, sum er átøk teirri íslendsku, so at javnað verður ávikavist í lands- og kommunuskattinum. Hetta merkir, at um so er, at ein uppgáva verður flutt frá landi til kommunurnar, so eigur kommunuskatturin at vaksa og landsskatturin at minka samsvarandi uppgávukostnaðinum. Við øðrum orðum sagt, eiga kommunurnar sjálvar at heinta skattin inn heldur enn landið, ið eftirsíðan býtir og sendir hann út aftur til kommunurnar gjøgnum eina blokkskipan. Kommununevndin mælir til harumframt, at skattaskipanin verður broytt á tann hátt, at allur "progressivitetur" verður í landsskattinum. Ein av høvuðsuppgávum landsins er býtisuppgávan, t.e.: at býta inntøkur landsins soleiðis, at trygd verður veitt øllum borgarum at fáa ein minsta part av samfelagskøkuni. Hetta er ein landsuppgáva, og av tí at uppgávu- og ábyrgdarbýtið skulu fylgjast, so er tað eisini landið sjálvt, ið eigur at fíggja hesa uppgávu. Nevndin mælir eisini til, at loyvt skal verða kommunum at áseta gjøld fyri tænastur. Snýr tað seg um lógarásettar tænastur, skal lógarheimild eisini verða ásett hesum viðvíkjandi. 2.4.1 Javning Umstøðurnar hjá kommununum eru, sum vera man, ikki tær somu. Tí er neyðugt at ansa eftir, at allar kommunur eru fíggjarliga førar fyri at røkja tær lógarásettu uppgávurnar. Tí ræður eisini um, at lagt verður upp fyri ójavna í fíggingarskipanini. Hesi viðurskifti benda á eina javningarskipan, so at allar kommunur kunnu verða førar fyri at veita eitt ávíst tænastustøði, nú tær skulu røkja sínar lógarásettu uppgávur. Javningarskipanin er í tveimum pørtum, nevnliga: inntøkugrundarlag kommununnar og útreiðslutørvur hennara. Javningarskipanin hevur tí til endamáls at javna bæði munin í inntøkugrundarlagnum og í útreiðslutørvinum pr. íbúgva í kommununum. Inntøkujavningin verður roknað á tann hátt, at miðalinntøkugrundarlag landsins pr. íbúgva verður drigið frá inntøkugrundarlagnum hjá kommunueindini pr. íbúgva, faldað við javningarprosentinum og við einum felags roknaðum skattaprosenti og við íbúgvatalinum. Tað er javningarprosentið, ið treytar, hvussu stórur tann parturin er, sum verður javnaður, og tað er tað felags roknaða skattaprosentið, ið skal veita trygd fyri, at kommunueindin ikki kann ávirka javningina við at broyta sítt skattaprosent. Útreiðslujavningin verður roknað sum útreiðslutørvur kommununnar pr. íbúgva, minus miðal- útreiðslutørvin alra kommuna pr. íbúgva, faldað við javningarprosentinum, faldað við íbúgvatalinum. Tað er ikki so einfalt at javna eftir útreiðslutørvi, tí ringt kann vera at finna eitt mát fyri útreiðslutørvinum hjá kommunueindini. Sjálvt um so er, so eigur hetta at verða funnið á sakligum metingarstøði, so at kommunueindin ikki kann ávirka javningina, samstundis sum tað sakliga metingarstøðið eigur at mynda tann veruliga eftirspurningartørvin á tænastum, sum javnað verður fyri. Kommununevndin ásannar, at tílík javning er neyðug, nú nýggjar uppgávur skulu verða latnar kommununum. Tað ræður um, at henda nýggja skipanin verður væl og virðiliga fyrireikað. Kommununevndin mælir tí til, at nevnd verður sett at kanna hesi viðurskifti gjøllari, og at hon ger uppskot um eina javningarskipan í Føroyum. Henda skipanin eigur at verða gjørd á sakligum metingarstøði (við objektivum kriterium), og eigur hon sum minst at ávirka eggjanina hjá kommununum at skapa búskaparligan framburð, eins og henda skipan sum minst eigur at órógva meginregluna um, at borgarin greitt skal vita, hvat tað kommunala virksemið kostar. 2.5 Reglur Í sambandi við fíggjarstýringina verður mælt til, at kommunurnar fáa eina javngjørda (standardiseraða) kontoskipan, og at tær nýta somu bókhaldsmeginreglur. Kommunusamanleggingarnar eru eitt sera gott høvi at fáa tað gjørt. Hetta er til fyrimunar bæði fyri land og kommunur. Kommununevndin mælir til, at arbeiðsbólkur verður settur at fyrireika fíggjarstýringarskipanina hjá kommununum. Viðvíkjandi lántøku er aðalreglan tann, at kommunurnar sjálvar skulu fíggja, so at samband er millum skattin og tænastustøðið. Tó eiga kommunurnar at fáa loyvi at fíggja íløgurnar við lántøku, tí útreiðslurnar av eini íløgu eru til gagns í mong ár. Vit vita tó av royndum, at neyðugt er at avmarka lántøkuna hjá kommununum, eins og vanligt er at gera í grannalondum okkara. Nevndin mælir tí til, at nettoskuldin hjá kommununum ikki kann verða størri enn eina álíkning netto við miðalskattaprosentinum í skattabandinum. Um lántøkan fer um hetta lániloftið, skal landsstýrið góðkenna tað. Kommununevndin mælir tí eisini til, at omanfyri nevndi arbeiðsbólkur fær til arbeiðis at lýsa hugtakið lántøku" gjøllari. Í sambandi við vinnulívið mælir Kommununevndin til, at kommunurnar hvørki kunnu vera beinleiðis ella óbeinleiðis partur av vinnulívinum. Orsøkin til tess er, at tað almenna eigur ikki at blanda seg upp í marknaðarkreftirnar, tí so verður javnvágin órógvað, við tað at kommunurnar - við skattapeningi borgaranna - lættliga kunnu vinna kappingina við tað privata. Kommunan eigur heldur at gera karmarnar um vinnulívið. Kommunan eigur heldur ikki at stuðla einstøkum fyritøkum, av tí at slíkur stuðul avlagar kappingina. Harafturímóti kann kommunan veita almennan stuðul sum t.d. ráðgeving, sum øll virki í kommununi hava javnbjóðis møguleika at gagnnýta. 2.6 Serskipanir fyri útoyggjarnar og tey smærru bygdasamfeløgini Álagt er Kommununevndini í arbeiðssetningi sínum at koma við tilmæli um møguligar serskipanir fyri útoyggjarnar og tey smærru bygdasamfeløgini. Kommununevndin er av teirri áskoðan, at støðan er so hættislig í útoyggjunum, at trupulleikar teirra kunnu ikki verða loystir við einum nýggjum kommunubygnaði. Um ætlanin er at varðveita búsetingarmynstrið í útoyggjunum, so eru áneyðir at fremja landspolitisk tiltøk, kanska skattasundurgreining, broytingar í jarðarlóggávuni og tílíkt. Hetta eru tiltøk, sum landsstýrið má seta í verk og fremja. Í eini nýggjari kommunuskipan er umráðandi at veita trygd fyri, at tey staðbundnu sjónarmiðini í teimum smærru bygdasamfeløgunum verða hoyrd. Hetta kann t.d. verða gjørt á tann hátt, at settar verða ráðgevandi staðbundnar nevndir við hoyringarætti; men tað eiga tó at vera kommunurnar sjálvar, ið skulu taka støðu til, um tær eru sinnaðar at hava tílíkar nevndir. Um gjørt verður av at seta staðbundna nevnd, eigur hon at verða vald, samstundis sum kommunuval er. Nevndin eigur at verða mannað við 3 staðbundnum umboðum og 2 frá kommunustýrinum, har borgarstjórin er annað umboðið. 2.7 Verksetanarætlan Hetta er verksetanarætlanin fyri nýggju kommunuskipanina Ár 1998 1999 2000 2001 2002 2003-> Sjálvbodnar kommunusamanleggingar N'iggj kommunust'irislóg verður sett í gildi Samanleggingarlóg verður sett í gildi - Fíggjarskipanin verõur lagað eftir nýggju skipanini Arbeiõsbólkur settur at gera neyvari reglar fyri kontoskipan, bókhald og lántøku Broytingar í kommunuvallógini verða settar í gildi Nevnd verõur sett at gera uppskot um nýggja vallóg til kommunu- og løgtingsval Løgtingslóg um val til kommunur og løgting verður sett í gildi Møgulig kommunusamanlegging við lóg Barnaøkiõ verõur latiõ kommunum Javningar í fíggjarskipanini sb. Broytingunum í uppgávubýtinum Uppgávub'itiõ verõur lagaõ eftir nýggju kommunuskipanini Tillagingar í serlóggávuni [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 3. Fyrimunir og vansar við verandi kommunuskipan Táttur I í álitinum frá Kommununevndini lýsir verandi kommunuskipan, hvussu uppgávu- og ábyrgdarbýtið er millum land og kommunu og hvørja einstaka kommunu. Harafturat eru gjørdar nakrar eftirmetingar um, hvussu kommunurnar loysa verandi uppgávubýti. 3.1 Fyrimunir Ein fyrimunur við verandi kommunuskipan er, at kommunala umsitingin er lutfalsliga bílig og sera liðilig. Í fleiri førum er tað so, at borgararnir kunnu venda sær til bygda(r)ráðið, nær tað skal vera, og fáa hjálp í einum og hvørjum føri. Ein annar fyrimunir er fólkastýrið, sum er í nánd borgaranna ­ staðbundið fólkastýri (nærdemokratiið). Tær nógvu kommunur eru so mikið smáar, at hvør einstakur borgari kann hava stóra ávirkan á avgerðirnar í kommununi. Samstundis er tað so nógv lættari at koma hvørjum øðrum við og at nema ta felags kenslu, sum er at finna í teimum smáu kommununum. Við verandi skipan hevur tað eisini í nógvum førum verið ein fyrimunir at vera lítil kommuna, tí orkan hevur verið so lítil, og tí hevur heldur ikki borið til at gera tær stóru íløgurnar og við tí skuldarbinda kommununa. Í nógvum førum eru tað tí tær smáu kommunurnar, sum eru skuldarfríar. 3.2 Vansar Men teir fyrimunir, her eru nevndir, kámast eitt sindur, við tað at tær flestu kommunueindir eru so smáar, og tískil er bæði tann umsitingarliga og búskaparliga orkan so lítil. Til dømis hava 14 kommunur ongan skrivara, og í fleiri kommunum er skrivarin bert settur nakrar fáar tímar um vikuna. Og tað eru bara 13 kommunur, sum hava onnur starvsfólk enn skrivara í umsitingini. 3.2.1 Bílig og liðilig umsiting Tað er ein fyrimunur, at tann kommunala umsitingin er bílig og liðilig; men bágin er so tann, at hesar kommunur megna t.d. ikki at veita borgarum sínum tær tænastur, sum borgarar í einum nútímans samfelagi tørva. Hetta kemur m.a. til sjóndar í umsitingini av fleiri uppgávum, sum formliga eru kommunalar, men sum kortini eru fluttar aftur til landið. Tvs. at fyrireikingin av málum til kommunupolitikararnar at taka støðu til, ikki er til staðar ella ikki er nóg góð. Í staðin fyri at málini verða fyrireikað út frá lokalu fyritreytunum verða nógv mál fyrireikað hjá landsmyndugleikunum (landsverkfrøðingi, almannastovuni v.m.) ella bý-/bygda(r)ráðsformanninum sjálvum. Av hesum gerst landsumsitingin eisini lutfalsliga dýrari, og samfelagsliga er tí einki spart, sjálvt um kommunuumsitingin er bílig. Hetta kemur eisini til sjóndar í málsviðgerðini á bý-/bygda(r)ráðsfundum, har mestsum bert teknisk mál og fíggjarmál eru á skránni. At kommunala umsitingin er bílig og liðilig kemst eisini av, at tær smáu kommunurnar eru ikki førar fyri at veita borgarunum tær tænastur, teimum er tørvur á í einum nútíðar samfelagi. Tí brúka íbúgvarnir í teimum smáu kommununum hentleikarnar í teimum stóru kommununum, uttan at teir tó rinda tann veruliga kostnaðin fyri hesar tænastur. Tískil eru tað bert íbúgvarnir í teimum stóru kommununum, ið rinda fyri tær íløgur, sum gjørdar vera, sjálvt um hesar íløgur tó eisini verða brúktar av íbúgvunum í øðrum kommunum.* Av hesum sama hava nógvar av teimum smáu kommununum heldur onga skuld. Í hesum sama viðfangi er eisini vert at nevna, at kommunuarbeiðið hjá bý-/bygda(r)ráðslimunum, og kanska serliga hjá bý-/bygda(r)ráðsformonnunum, verður avrikað mestsum av handahógvi. Tær hava ikki fíggjarliga orku at lata bý-/bygda(r)ráðsformannin arbeiða fulla tíð fyri kommununa, og ofta fáa bý-/bygda(r)ráðsformenninir og bý-/bygda(r)ráðslimirnir lítla og onga samsýning fyri sítt arbeiði.** Arbeiðsdygdin valdast tí ofta, hvør formaðurin er, og tað er sjálvandi ikki so heppið. Avleiðingin kann verða, at málsviðgerðin verður tilvildarlig, og tá so er, er vandi fyri, at rættartrygdin hjá borgarunum verður skerd. *Her skal viðmerkjast, at summar íløgur eru gjørdar við útgangasstøði í, at eisini íbúgvar í grannakommununum nýta tænastuna. ** Fyri bygdaráðsformenn í kommunum við minni enn 1.500 íbúgvum er samsýningin 50 kr. pr. íbúgva um árið, tó ikki minni enn 5.000 kr. Fyri kommunur við fleiri enn 1.500 íbúgvum er samsýningin um árið: 1501-2000 íbúgvar 90.000 kr., 2001-2500 íbúgvar 120.000 kr. og 2501-300 íbúgvar 150.000 kr. 3.2.2 Staðbundið fólkastýri Fyrimunurin við staðbundna fólkastýrinum kann eisini lættliga kámast, tí mark er fyri, hvussu smáar kommunurnar kunnu verða, áðrenn demokratiið verður syndrað. Eitt virkið staðbundið fólkastýri merkir í roynd og veru, at kommunurnar veruliga hava uppgávur, sum tær kunnu raðfesta, og tað kunnu vit ikki siga, at tær hava við verandi kommunuskipan. Av teimum 49 kommununum eru tað 19, ið hava færri enn 200 íbúgvar, og 28, ið hava færri enn 500 íbúgvar. Av hesum lága íbúgvatali kann tað eisini lættliga vera so, at bæði bý-/bygda(r)ráðslimir og nevndarlimir skjótt kunnu verða ógegnigir. Umframt hetta eru eisini aðrir vansar við verandi kommunuskipan. Smáar kommunur hava nógv torførari at menna seg, tí bæði tann fíggjarliga íløguorkanin og førleikin eru ov lítil. Og skulu fólk støðast í kommununi, so er ein fortreytin júst tann, at kommunan mennist, so tað verður stimbrandi fyri tað unga ættarliðið at búseta seg har. Umráðandi er eisini, at kommunan hevur fólk við førleika, ið er ført fyri at skipa og geva íblástur til at kommunan mennir seg. Menningargrundarlagið er at skapa so góðar umstøður í kommununi, at fólk verða altrá eftir at stovnseta síni virki har. Og við teimum koma so nýggj arbeiðispláss. Týdningarmikið er eisini, at kommunan kann veita borgarunum neyðugar tænastur so sum ansingarpláss, góðan skúla o.s.fr., so fólk kunnu trívast í kommununi. Tað eru bert stórar kommunur við nógvari fíggjarligari orku, ið eru førar fyri at mennast á henda hátt. Við nógvum kommunalum eindum er somuleiðis truplari at samskipa samfelagsligu útbyggingina, so at hon verður skilagóð. Vandin fyri at fáa eitt flakavirki á hvørjum tanga" er nógv størri við nógvum kommunalum eindum. Skipanin við nógvum kommunum ger eisini eftirlitsuppgávuna hjá landinum nógv størri, truplari og dýrari. Tað kann vera ógvuliga tíðarkrevjandi bara at fáa neyðugu upplýsingarnar frá kommununum. Aftur at hesum kemur so kostnaðurin av, at stórur partur av kommunuumsitingini er í landsumsitingini, av tí at kommunurnar megna ikki uppgávuna sjálvar. Tær smærru kommunurnar, ið eru lítið mentar, muna so lít ið ímóti landsumsitingini, og tí verður arbeiðsgongdin eisini so stirvin í hesum kommunum. Av tí at endurgjaldsskipanin, sum er galdandi í sambandi við fígging av uppgávunum í verandi kommunuskipan - saman við umsitingini av nógvum lógarfestum uppgávum hjá kommununum - er flutt aftur til landið, er tað sera trupult at staðfesta ábyrgd. Hetta er sjálvandi óheppið, tí henda óvirkna skipanin ber við sær, at skeivar avgerðir fáa ongar avleiðingar. 3.3 Niðurstøða Niðurstøðan er, at verandi kommunuskipan gevur ikki kommununum nakað veruligt sjálvræði/sjálvstýri. Tær flestu kommunurnar hava nú ikki møguleika at raðfesta sínar uppgávur, av tí at tann búskaparliga og umsitingarliga orkan er so lítil. Er ynskiligt, at kommunurnar skulu fáa meira sjálvræði/sjálvstýri, og at tær sostatt veruliga kunna stýra sínum egnu viðurskiftum, so er treytin, at tær verða samskipaðar í størri búskaparligar eindir, t.e. kommunusamanleggingar. Verður hetta ikki veruleiki, gerst neyðugt at flyta meginpartin av uppgávunum til landið at umsita, so at uppgávu- og ábyrgdarbýtið verður greiðari. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 4. Kommunubýtið Kommununevndin hevur í arbeiðssetningi sínum fingið álagt at mæla til hóskandi tal og stødd á kommunum við støði í einum greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur. Nevndin hevur í tátti I lýst verandi kommunalu skipanina. Ein av eftirmetingunum er, at nógvar kommunur eru so smáar, at tær hvørki hava fíggjarliga ella umsitingarliga orku at umsita tær uppgávur, tær nú hava sambært lógini. Eitt dømi í so máta er almannaøkið, sum upprunaliga var ein kommunal uppgáva. Men av tí at kommunurnar eru so smáar, er umsitingin av hesi uppgávuni flutt aftur til landið. Eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti krevur í sjálvum sær ikki broytingar í kommunubýtinum. Men verður hildið fast um verandi kommunubýti, verður úrslitið, at neyðugt verður at flyta meginpartin av uppgávunum til landið. Skulu kommunurnar hava nakrar veruligar uppgávur at umsita einsamallar, so mega vit fáa størri kommunalar eindir. 4.1 Krøv til kommunueindina Spurningurin er so, hvørji eyðkenni eru, ið hava týdning, tá hugsað verður um møguligar størri kommunueindir. Kommununevndin hevur lagt dent á hesi eyðkenni: A. Landafrøðilig viðurskifti B. Samferðsluskipan C. Fólkagrundarlag D. Samstarv 4.1.1 Landafrøðilig viðurskifti Kommunueindin skal vera ein natúrlig landafrøðilig eind, so at kommunuráðleggingin og tænastuveitanin til borgaran loða væl saman. Tað er til dømis óhugsandi, at Sandoyggin og Norðoyggjar verða lagdar saman í eina kommunu, tí henda eindin loðar ikki saman landafrøðiliga. Víddin á kommunueindini eigur heldur ikki at verða størri enn, at íbúgvarnir í kommununi hava rímiliga atgongd til kommunumiðdepilin og tær almennu tænasturnar. At kommunueindin er ein natúrlig landafrøðilig eind átti eisini at borið við sær, at íbúgvarnir lættari kunnu venja seg við ta nýggju eindina, sum teir nú eru vorðnir partur av. Eitt oyggjasamfelag sum Føroyar er frá náttúrunnar hond býtt sundur í landafrøðiligar eindir. Dømi um eintýddar, landafrøðiligar eindir eru: Vágar, Norðoyggjar, Suðuroy og Sandoy. Til tess at fáa tær nýggju eindirnar at loða saman, verður helst í einstøkum førum neyðugt at býta onkrar av verandi kommunum sundur. 4.1.2 Samferðsluskipanin Alment kann verða sagt, at samferðslunetið/-skipanin í Føroyum er væl útbygd. Eitt sjálvsagt krav til nýggju kommunueindirnar er, at tær skulu vera ein samanhangandi samferðslueind, so at ikki skal verða neyðugt at fara ígjøgnum eina aðra kommunu fyri at koma til hinar kommunupartarnar. Í hesum viðfangi eigur eisini at verða havt í huga, at eindirnar mega verða skipaðar á tann hátt, at tær hava fyrilit fyri ferðamynstrinum hjá íbúgvunum við atliti at bústaði og arbeiði, og hvat miðstaðarøki lættast er at koma til hjá borgarunum, tað veri seg í almennum og privatum ørindum teirra. Um eindirnar hava hetta í huga, so stimbrar tað hitt kommunala fyritakssemið, tí tænastuframleiðslan kann verða lagað til búsetingarmynstrið, lendisskipanin kann verða samskipað betur, og eitt betri samsvar fæst millum teirra, sum nýta tænasturnar, og teirra, sum fíggja tær. 4.1.3 Fólkagrundarlag Landsstýrið setti á vári í 1969 5-mannanevnd at kanna kommunalu lóggávuna í Føroyum. Sambært hesi nevnd hevur kommunusundurbýtingin í so nógvar og smáar kommunur fram til 1972 havt við sær veikar kommunur, sum í roynd og veru lítið og einki vald hava. 5-mannanevndin helt, at størri kommunalar eindir høvdu borið við sær, at borgarin fataði greidligari, at tað var kommunustýrið, ið hevði ábyrgdina av teimum kommunalu uppgávunum, og at borgarin tí fekk eina størri ávirkan. Hvussu stór kommunueindin eigur at verða, er eisini treytað av, hvørjar uppgávur kommunurnar skulu loysa. 5-mannanevndin metti tó, at einir 1.500 íbúgvar áttu í øllum føri at veitt kommunueindini eina sømiliga fyrisiting. 5-mannanevndin helt tó, at hesin málsetningurin var ov lítil. Umframt eina sømiliga kommunufyrisiting skal kommunan eisini kunna bjóða sínum borgarum tær tænastur, sum ein borgari í einum nútíðar samfelagi krevur, og krøvini verða størri og størri. Um so er, at kommunan ikki megnar hetta, ja, so leitar borgarin sær aðrar leiðir eftir hesum tænastum. Kommunan eigur m.a. at bjóða sínum íbúgvum: skúlagongd, eina sosiala skipan, ellis- og røktarheim, ítróttar- og samkomuhús o.s.fr. Til tess at náa hesum málum muna 1.500 íbúgvar ov lítið. Kommune- og fylkesinndelingsudvalget", sum var sett í Noregi í 1989, hevði ta áskoðan, at íbúgvatalið í eini kommunu átti í minsta lagi at vera 5.000. Hetta helt nevndin vera neyðugt, um m.a. kostnaðarvirkni skuldi vera í umsitingini og tí kommunalu tænastuframleiðsluni og til tess at fáa tørvandi førleika at røkja fjølbroyttar, kommunalar uppgávur. Í sambandi við kommunubroytingina í Danmørk var miðað eftir, at kommunurnar skuldu ikki hava eitt fólkatal, sum var minni enn 3.000 ­ 4.000; men hildið varð, at fyrimunirnir vóru fleiri, um fólkatalið var uppaftur størri, t.e. einar 5-6.000 íbúgvar. Við støði í hesum áskoðanum heldur Kommununevndin sum skilabest, at fólkatalið í kommunueindini ikki verður minni enn 2.000, og at best hevði verið, um tað var enn størri. Nevndin heldur tað tó vera óveruligt at seta markið hægri enn 2.000, av tí at tær landafrøðiligu umstøðurnar í Føroyum eru so háttaðar, sum tær eru. Markið við 2.000 íbúgvar er eisini grundað á, at tað er tað, ið krevst, fyri at kommunan kann átaka sær fólkaskúlan sum eina kommunala uppgávu burturav. Við einum fólkagrundarlagi, sum er á leið 2000 íbúgvar, hevur ein kommuna næmingagrundarlag fyri einum 2-sporaðum fólkaskúla. Hetta ber við sær ein virknari rakstur bæði hølisliga og undirvísingarliga, eins og at tey fakligu tilboðini til næmingarnar verða størri. 4.1.4 Samstarv Kommununevndin heldur eisini, at fyrilit eigur at verða fyri kommunusamstarvi av ymiskum slagi, av tí at samstørv hava skapt eina meira ella minni samanhangandi eind og eina felags kenslu. Sí eisini kommunulýsingarnar í Tátti I, parti II. 4.2 Bestu hóskandi kommunueindir Við støði í áður nevndu áskoðanum mælir Kommununevndin til hetta kommunubýtið: · Norðoyggjar · Eysturoy · Sundalagið · Streymoy · Vágar · Sandoy · Suðuroy Eindirnar: Norðoyggjar, Vágar, Sandoy og Suðuroy eru serliga grundaðar á eyðkenni sum natúrligar, landafrøðiligar eindir. Kommununevndin mælir til, at Suðuroyggin verður ein kommunueind, sjálvt um oyggin við 2 kommunueindum lýkur áður nevndu krøv. Men av tí at øll oyggin er ein natúrlig, landafrøðilig eind, verður hon nógv sterkari, um hon er ein, tí serstakliga tann fíggjarliga orkan verður størri. Eisini kunnu vit ímynda okkum eina óhepna innanhýsis kapping, um tað verða 2 kommunur í Suðuroynni heldur enn ein felags oyggjarmenning. Av tí at samstarvið í Sundalagnum er so týdningarmikið, verður Sundalagið ein kommunueind. Har er longu eitt slag av felagskenslu, og síðan brúgvin var bygd um Streymin, hevur hetta økið verið ein samanhangandi samferðslueind. Eisini verður hildið, at økið hevur góðar vakstrarmøguleikar. Av hesum ávum verða Streymoyggin og Eysturoyggin býttar eitt sindur sundur. Tann besta loysnin er tí 7 kommunur, og lagt skal verða afturat, at hetta er grundarlagið undir kommunusamanleggingunum, uttan so verður, at kommunurnar ikki sjálvbodnar leggja saman. Her verður so hvør einstøk kommunueind viðgjørd fyri seg. 4.2.1 Norðoyggjar Kommunan fevnir um: Fugloyar, Svínoyar, Viðareiðis, Hvannasunds, Klaksvíkar, Kunoyar, Mikladals og Húsa kommunur. Norðoyggjarnar eru ein natúrlig, landafrøðilig eind. Miðstaðarøkið í hesum føri er Klaksvík. Ferðasambandið úr oyggjum og bygdum er til Klaksvíkar bæði viðvíkjandi arbeiði, almennum tænastum og viðvíkjandi samskiftinum haðan og úr Norðoyggjunum. Tó hava fólk í Fugloy og Svínoy ikki so lætta atgongd til kommunalu tænasturnar. Sí eisini kapitul 9. Við árslok 1997 var fólkatalið í Norðoyggjunum 5.625. Umframt hesi viðurskifti hava Norðoyggjar ymisk samstørv. Tær eru eitt læknadømi, allar kommunurnar í Norðoyggjum eru í Norðoya sýsla, og til løgtingsval eru Norðoyggjar eisini eitt valdømi. Av søguligum samstørvum er greitt, at Norðoyggjar vóru ein kommuna, tá ið kommunala skipanin var sett í verk í 1872. Harumframt samstarva Norðoyggjar eisini um ellisheim og um ferðavinnuna. Allar kommunur í Norðoyggjum uttan Svínoyar kommuna, keypa sær framhaldsskúlapláss í Klaksvík. Somuleiðis hava allar kommunur í Norðoyggjum gjørt avtalu við tannlækna í Klaksvík um barnatannrøktina. Eisini keypa kommunurnar, ið eiga teir smáu skúlarnar í Norðoyggjum (t.e. Húsa, Mikladals og Kunoyar kommunur), sær skúlabarnasvimjing eina ferð um vikuna úr Klaksvíkar kommunu. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Norðoyggjar (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 412003 445728 495602 Skattainntøkur 81489 86496 85220 Nettorakstrarútreiðslur 38972 40505 41943 Nettorentur 16199 14286 14328 Íløgur 10917 15318 16787 Íløgustuðul 938 143 1675 Úrslit 16339 16530 13837 Avdráttir 11148 9857 14450 Miðalskattaprosent 19,8 19,4 17,2 Nettoskuld 173287 Fólkatal ultimo árið 5609 5625 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Fyri Hvannasund bert fíggjarætlanartøl. Annars verður víst á kommunulýsingarnar í tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.2 Eysturoy Kommunan fevnir um: Fuglafjarðar, Leirvíkar, Gøtu, Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur og møguliga eisini Elduvíkar og Funnings kommunur. Hetta er ein natúrlig, landafrøðilig eind og samanhangandi samferðslueind. Elduvíkar og Funnings kommunur kunnu verða ein partur av Eysturoyar kommunu. Tað veldst um, hvat íbúgvarnir í hesum báðum kommununum ynskja. Tó skal kravið verða lokið um, at kommunueindin skal vera ein samanhangandi samferðslueind, so at annaðhvørt verða báðar kommunurnar partur av Eysturoyar kommunu ella Sundalags kommunu, ella verður Elduvíkar kommuna partur av Eysturoyar kommunu, og Funnings kommuna verður partur av Sundalags kommunu. Av tí at Elduvíkar og Funnings kommunur eru hvør sínumegin Funningsfjørð og vanliga hava verið mettar til hvønn sín part av Eysturoynni, so ber ikki til at siga burturav, hvar hesar kommunur eiga at verða partur av. Men við útbyggingini av samferðslunetinum er Funningur komin nærri Skálafjørðinum og Elduvík nærri Sundalagnum. Við árslok 1997 var fólkatalið 8.375. Um Elduvíkar kommuna er við, var tað 8.470, og 8.568 um bæði Elduvíkar og Funnings kommunur eru við. Viðvíkjandi samstørvum er at nevna, at øll Eysturoyggin er ein sýsla, eitt valdømi til løgtingsval, eitt skattaøki, og at Eysturoyggin var ein av teimum upprunaligu kommununum. Um samstørvini í hesi kommunueindini er annars at siga, at samstarvað hevur verið ymsar vegir, og bendir tað ikki á eina so eintýdda samanlegging. Í Eysturoynni eru 3 læknadømi: Nes sóknar læknadømi, sum er Nes og Runavíkar kommunur, Skála læknadømi, sum er Elduvíkar, Skála og Sjóvar kommunur, og Fulgafjarðar læknadømi, sum er Fuglafjarðar, Leirvíkar, Gøtu og Oyndarfjarðar kommunur. Funnings kommuna er so í Eiðis læknadømi. Kommunurnar kring Skálafjørðin (t.e. eisini Gøtu kommuna) samstarva um Kongshavnar havn og um brunamál (tó ikki Gøtu kommuna). Sjóvar, Skála og Elduvíkar kommunur samstarva um barnatannlækna, meðan Skála, Oyndarfjarðar, Hellurnar (í Fuglafjarðar kommunu) kommunur keypa sær framhaldsskúlapláss á Strondum. Funnings- og Elduvíkar kommunur keypa sær framhaldsskúlapláss í Felagsskúlanum á Oyrabakka, og tær samstarva eisini um havnina. Nes og Runavíkar kommunur samstarva um musikkskúla og serstaka frítíðarundirvísing. Fuglafjarðar, Leirvíkar og Gøtu kommunur samstarva um brunamál og ítróttahøllina á Kambsdali. Harumframt keypa Leirvíkar og Gøtu kommunur sær framhaldsskúlapláss í Fuglafirði. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Eysturoy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 622806 660440 733549 Skattainntøkur 120726 120797 124631 Nettorakstrarútreiõslur 55467 61923 65478 Nettorentur 24198 23227 21822 Íløgur 22004 16396 22661 Íløgustuõul 1884 150 3430 Úrslit 20941 19401 18100 Avdráttir 10199 15343 21224 Miõalskattaprosent 19,4 18,3 17 Nettoskuld 268053 Fólkatal ultimo áriõ 8345 8470 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Íroknað Elduvíkar kommunu. Annars verður víst á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.3 Sundalagið Sundalags kommuna fevnir um: Eiðis, Sunda, Gjáar, Haldórsvíkar, Saksunar, Hvalvíkar og Hósvíkar kommunur og møguliga eisini Funnings og Elduvíkar kommunur. Hetta er ikki beinleiðis ein natúrlig, landafrøðilig eind; men brúgin um Streymin ger hesa eindina til eina samanhangandi samferðslueind. Elduvíkar og Funnings kommunur kunnu verða ein partur av Sundalagnum, og tað veldst so aftur um, hvat íbúgvarnir í hesum báðum kommununum ynskja. Tó skal kravið verða lokið um, at kommunueindin skal vera ein samanhangandi samferðslueind, so at annaðhvørt verða báðar kommunurnar partur av Eysturoynni ella Sundalagnum, ella verður Elduvíkar kommuna partur av Eysturoynni, og Funnings kommuna verður partur av Sundalagnum. Við árslok 1997 var fólkatalið 2.045. Um Funnings kommuna er við, var tað 2.143, og 2.238 um bæði Funnings og Elduvíkar kommunur eru við. Hetta fólkatalið er á markinum fyri eina kommunueind. Kommununevndin heldur tó, at hetta økið hevur lutfalsliga góðar menningarmøguleikar. Av samstørvum skal fyrst verða nevnt tað felags kommunala samstarvið í Sundalagnum. Hetta samstarvið er millum: Sunda, Gjáar, Hvalvíkar, Haldórsvíkar og Hósvíkar kommunur. Hesar kommunur samstarva um: brunamál, umhvørvismál, tekniska umsiting og barnatannrøktina. Harumframt hava hesar kommunur - saman við Kollafjarðar, Eiðis og Saksunar kommunum - eisini samstarv um Felagsskúlan á Oyrabakka. Funnings og Elduvíkar kommunur keypa sær framhaldsskúlapláss í Felagsskúlanum á Oyrabakka. Saksunar kommuna hevur ongan skúla og keypir sær tí skúlapláss frá 1. til 7. flokk í grannakommununum. Umframt felags kommunala samstarvið í Sundalagnum eru allar kommunurnar uttan Elduvík í Eiðis læknadømi. Hinvegin verður eisini samstarv aðrar vegir. Kommunurnar í Eysturoynni eru í Eysturoyar sýslu, Eysturoyar valdømi til løgtingsval, í Eysturoyar skattaøki og vóru tær partur av tí upprunaligu Eysturoyar kommunu. Eisini samstarva allar kommunurnar í Eysturoynni um ellisheim. Kommunurnar í Streymoynni eru harafturímóti partur av Streymoyar sýslu, í Norðstreymoyar valdømi til løgtingsval, í Streymoyar skattaøki I og vóru tær partur av tí upprunaligu Norðstreymoyar kommunu. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Sundalagið (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 146002 162583 190111 Skattainntøkur 26790 27311 29546 Nettorakstrarútreiõslur 15845 16534 17620 Nettorentur 3932 3323 2671 Íløgur 4235 4381 5378 Íløgustuõul 239 Úrslit 3017 3073 3877 Avdráttir 3951 3388 4993 Miõalskattaprosent 18,3 16,8 15,5 Nettoskuld 32704 Fólkatal ultimo áriõ 2082 2143 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanar. Fyri Gjógv bert fíggjarætlanartøl. Tøl fyri Saksun vanta fyri 1996. Íroknað Funnings kommunu. Annars verður víst á kommunulýsingar í tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.4 Streymoy Útsynningsstreymoyar kommuna fevnir um: Vestmanna, Kvívíkar, Kollafjarðar, Tórshavnar, Kirkjubøar, Nólsoyar og Hests kommunur Kirkjubøar, Tórshavnar, Kollafjarðar, Kvívíkar og Vestmanna kommunur eru ein sjálvstøðug, landafrøðilig eind. Harafturat koma so Nólsoyar og Hests kommunur. Hetta er náttúrligt, tí vanliga samskiftið er við miðstaðarøkið. Í hesum viðfangi er at nevna, at Kollafjarðar og Tórshavnar kommunur hava gjørt avtalu, sum landsstýrið hevur góðkent, um at kommunurnar verða formliga lagdar saman frá 1. januar 2001 at rokna. Kvívíkar og Vestmanna kommunur lúka ikki tey eyðkenni, ið áður eru nevnd, at verða sjálvstøðug kommuna, og tær verða tí natúrligur partur av økinum. Mesta samskiftið hjá hesum kommunum er við Tórshavn. Við árslok 1997 var fólkatalið í kommunueindini 18.947 íbúgvar. Sameindu sóknirnar í Suðurstreymoyar prestagjaldi, t.e. Kirkjubøar, Kaldbaks, Nólsoyar og Tórshavnar uttanbíggja kommunur vóru í síni tíð ein kommuna. Tórshavnar, Kirkjubøar, Nólsoyar og Hests kommunur eru eitt læknadømi. Harumframt hava hesar kommunur samstarv um ellisheim, og tær smáu kommunurnar keypa sær nógvar tænastur úr Tórshavnar kommunu sum t.d.: skúlapláss, barnatannrøkt og ruskburturbeining. Harafturímóti eru Vestmanna, Kvívíkar og Kollafjarðar kommunur eitt læknadømi. Vestmanna og Kvívíkar kommunur eru felags um skúlabarnatannlæknan, og Kvívík keypir sær framhaldsskúlapláss í Vestmanna. Avtala er eisini millum Vestmanna og Kvívíkar kommunur um at hjálpa hvørjum øðrum í sambandi við brunamál. Saman eru hesar kommunur eisini partur av skattaøkinum: Streymoyarøki I, í Streymoyar sýslu, og vóru tær partur av tí upprunaligu Norðstreymoyar kommunu. Talvan niðanfyri sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Streymoy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 2012881 1840216 1901205 Skattainntøkur 303295 305873 333241 Nettorakstrarútreiõslur 171700 185698 208828 Nettorentur 46467 48209 41405 Íløgur 24194 18426 25760 Íløgustuõul 179 800 Úrslit 61113 53540 58048 Avdráttir 21165 38621 62825 Miõskattaprosent 15,1 16,6 17,9 Nettoskuld 634942 Fólkatal ultimo áriõ 18639 18947 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Annars verður víst á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.5 Vágar Vága kommuna fevnir um: Sandavágs, Miðvágs, Sørvágs, Bíggjar og Mykines kommunur. Vágar er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Umframt Vágar er Mykines eisini partur av hesi kommunueind, tí alt samskifti við Mykines fer um Vágarnar. Samferðslan í oynni er góð. Tí er góður møguleiki hjá íbúgvunum í oynni at ferðast til arbeiðis og at fáa atgongd til privatar og almennar tænastur. Tað er bert Gásadalur, sum er einasta bygd í landinum, ið ikki hevur vegasamband. Mykinesfólk hava harafturímóti ikki so lætta atgongd til kommunalu tænasturnar, og tað sama kann sigast um íbúgvarnar í Gásadali. Sí eisini kapittul 9. Við árslok 1997 var fólkatalið í hesi kommunueind 2.617 íbúgvar. Tað eru ymisk samstørv millum kommunurnar í økinum. Fyrst er at nevna Felagskommununa í Vágum. Vágar eru eisini: eitt læknadømi, ein sýsla, eitt valdømi til løgtingsval, eitt skattaøki, og upprunaliga vóru tær eisini ein kommuna. Harumframt samstarva kommunurnar um ellisheimið í Vágunum og eisini um musikkskúlan (tó ikki Mykines, sum ikki hevur børn). Allar kommunurnar uttan Sandavágs kommuna hava eisini sama tannlækna at taka sær av barnatannrøktini. Umframt hetta samstarva Sandavága og Miðvágs kommunur eisini um skúla, havn, brunamál og bókasavn. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Vágar (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 212065 227255 221733 Skattainntøkur 40352 41541 40984 Nettorakstrarútreiõslur 21237 22678 22600 Nettorentur 6259 5975 5435 Íløgur 1999 3335 4195 Íløgustuõul 36 Úrslit 10857 9553 8790 Avdráttir 2771 4721 7319 Miõalskattaprosent 19 18,3 18,5 Nettoskuld 80266 Fólkatal ultimo áriõ 2595 2617 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Víst verður annars á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.6 Sandoy Sandoyar kommuna fevnir um: Skopunar, Sands, Skálavíkar, Húsavíkar og Skúvoyar kommunur. Sandoyggin er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Umframt Sandoynna er Skúvoy eisini partur av hesi kommunueind, tí tað mesta av samskiftinum úr Skúvoynni er um Sandoynna, og tí at Skúvoy landafrøðiliga og natúrliga hoyrir til Sandoynna. Við árslok 1997 var fólkatalið í kommunueindini 1.439 íbúgvar. Hetta er minni enn skilabesta markið, sí 4.1.3. Kommununevndin heldur tó, at tað er best at liva við einum undantaki í hesum føri, tí tað mundi verið ónatúrligt og óhóskandi at lagt hesa eindina saman við t.d. Suðuroynni, Vágum ella Streymoy. Hetta átti ikki at havt tær stóru avleiðingarnar við sær. Kommunueindin verður lutvíst tyngri at reka. Hugsast kann tó, at hendan kommunueindin, í størri mun enn hinar stóru keypir sær tænastu frá øðrum, heldur enn sjálv at uppbyggja allan neyðugan serkunnleika. Kommunueindin skuldi tí ikki verið nøkur forðing fyri at lagt uppgávur út til kommunurnar. Hædd eigur tó at verða tikið fyri hesari kommunueindini í kommunuskipanini. Samferðsluskipanin í Sandoynni er góð, og tí er lætt hjá íbúgvunum at ferðast í oynni bæði í sambandi við arbeiði, og tá ið tørvur er á privatum og almennum tænastum. Skúvoyingar hava harafturímóti ikki so lætta atgongd til kommunalu tænasturnar. Sí eisini kapittul 9. Sandoyggin saman við Skúvoy eru ein sýsla, eitt valdømi til løgtingsval, eitt skattaøki, eitt læknadømi, og henda sýslan var ein av teimum upprunaligu kommununum. Harumframt samstarva kommunurnar í Sandoynni (tó ikki Skúvoy) um: skúlan, barnatannlækna, frítíðarundirvísing, musikkskúla og ellisheim. Tað er vanligt, at Skúvoyar kommuna keypir sær neyðugar tænastur ymsastaðni. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Sandoy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 90741 95745 105272 Skattainntøkur 18596 17439 20570 Nettorakstrarútreiõslur 12231 12707 12451 Nettorentur 6501 6261 6554 Íløgur 68 792 1325 Íløgustuõul Úrslit -204 -2321 240 Avdráttir 1448 2229 2423 Miõalskattaprosent 20,5 18,2 19,5 Nettoskuld 80259 Fólkatal ultimo áriõ 1473 1439 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Víst verður annars á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.2.7 Suðuroy Suðuroyar kommuna fevnir um: Hvalbiar, Tvøroyrar, Fámjins, Hovs, Porkeris, Vágs og Sumbiar kommunur. Øll Suðuroyggin er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Við árslok 1997 var fólkatalið í Suðuroy 5.049 íbúgvar. Suðuroyggin hevur ymisk samstørv: hon er ein sýsla (hevur fyrr verið tvær), eitt valdømi til løgtingsval, eitt skattaøki, og hon var ein av teimum upprunaligu kommununum. Harumframt verður samstarvað um: ellisheim, musikkskúla og ferðavinnu. Tað eru tó eisini samstørv, ið ikki fevna um alla oynna. Suðuroyar norðara helvt er eitt læknadømi. Harafturat samstarva hesar kommunur um barnatannlæknan, og Hvalbiar og Tvøroyrar kommunur samstarva um brunamál. Hvalbiar og Fámjins kommunur keypa sær eisini framhaldsskúlapláss á Tvøroyri. Suðuroyar sunnara helvt er eitt læknadømi. Harafturat samstarva hesar kommunur um barnatannlæknan, og Sumbiar, Vágs og Porkeris kommunur samstarva um brunamál. Hovs, Porkeris og Sumbiar kommunur keypa sær framhaldsskúlapláss í Vági. Talvan niðanfyri sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Suðuroy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 343541 370859 389775 Skattainntøkur 72124 72833 74727 Nettorakstrarútreiõslur 43666 41307 42453 Nettorentur 21908 20391 16958 Íløgur 1958 2356 3282 Íløgustuõul 555 91 100 Úrslit 5147 8870 12134 Avdráttir 10793 10236 13951 Miõalskattaprosent 21 19,6 19,2 Nettoskuld 275737 Fólkatal ultimo áriõ 5044 5049 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Annars verður víst á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.3 Møguligar kommunueindir, sum lúka treytirnar Frammanfyri í 4.2 hevur Kommununevndin víst á tær kommunueindir, hon heldur vera best hóskandi. Her skal tó verða víst á, hvørjar kommunueindir eru møguligar við støði í teimum eyðkennum, sum nevnd eru í 4.1. Hesar kommunueindir eru møguligar: · Norðoyggjar · Eystureysturoy · Vestureysturoy · Sundalagið · Streymoy · Vágar · Sandoy · Norðsuðuroy · Suðursuðuroy Kommununevndin mælir tí til, at hetta verða tær minstu kommunueindirnar, sum til ber at skipa við sjálvbodnari samanlegging. Her verða so Eystureysturoyar, Vestureysturoyar, Norðsuðuroyar og Suðursuðuroyar kommunur lýstar; men hinar kommunueindirnar vera tær somu (smb. kapittul 4.2). 4.3.1 Eystureysturoy Eystureysturoyar kommuna fevnir um: Fuglafjarðar, Leirvíkar og Gøtu kommunur. Henda kommunueindin er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Til tess at fáa eina samanhangandi samferðslueind er tó neyðugt at skilja Hellurnar frá Fuglafjarðar kommunu og tann partin av Gøtu kommunu, sum er við Skálafjørðin, frá Gøtu kommunu. Hellurnar og tann parturin av Gøtu kommunu, sum er við Skálafjørðin, eru natúrligir partar av Vestureysturoyar kommunu. Við árslok 1997 var fólkatalið 3.177 íbúgvar. Av samstarvi millum hesar kommunur eru: brunamál og ítróttarhøllin á Kambsdali. Harumframt keypa Leirvíkar og Gøtu kommunur sær framhaldsskúlapláss í Fuglafirði. Fuglafjarðar læknadømi fevnir eisini um hesar kommunur, tó at Oyndarfjarðar kommuna eisini er við. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Eystureysturoy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 254467 262786 287215 Skattainntøkur 47344 49035 49502 Nettorakstrarútreiõslur 21651 24322 25957 Nettorentur 9520 9066 8673 Íløgur 11513 7174 12158 Íløgustuõul 1884 150 3430 Úrslit 6544 8623 6144 Avdráttir 2639 6613 8080 Miõalskattaprosent 18,6 18,7 17,2 Nettoskuld 118354 Fólkatal ultimo áriõ 3095 3177 902 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Íroknað Elduvíkar kommunu. Víst verður annars á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.3.2 Vestureysturoy Vestureysturoyar kommuna fevnir um: Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur og møguliga eisini Elduvíkar og Funnings kommunur. Henda kommunueindin er eisini ein natúrlig, landafrøðilig eind. Men í hesum føri er eisini neyðugt at broyta kommunumarkið, so kommunan verður ein samanhangandi samferðslueind. Tann parturin av Gøtu kommunu, sum er við Skálafjørðin, og Hellurnar mugu eisini verða partar av kommunueindini. Umframt: Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur, kunnu Elduvíkar og Funnings kommunur eisini verða ein partur av Vestureysturoy. Tað veldst um, hvat íbúgvarnir í hesum báðum kommununum ynskja. Sí. 4.2.2 Við árslok 1997 var fólkatalið 5.198. Um Elduvíkar kommuna var við, er tað 5.293, og 5.391 um bæði Elduvíkar og Funnings kommunur eru við. Um samstørvini í hesi kommunueindini er annars at siga, at samstarvað hevur verið ymsar vegir, og bendir tað ikki á eina so eintýdda samanlegging. Her eru 2 læknadømi: Nes sóknar læknadømi, sum er Nes og Runavíkar kommunur, og Skála læknadømi, sum er Elduvíkar, Skála og Sjóvar kommunur. Funnings kommuna er í Eiðis læknadømi, og Oyndarfjarðar kommuna er í Fuglafjarðar læknadømi. Kommunurnar kring Skálafjørðin (t.e. eisini Gøtu kommuna) samstarva um Kongshavnar havn og um brunamál (tó ikki Gøtu kommuna). Sjóvar, Skála og Elduvíkar kommunur hava samstarv um barnatannlækna, og Skála, Oyndarfjarðar kommunur og Hellurnar keypa sær framhaldsskúlapláss á Strondum. Funnings- og Elduvíkar kommunur keypa sær framhaldsskúlapláss í Felagsskúlanum á Oyrabakka, og tær samstarva eisini um havnina. Nes og Runavíkar kommunur samstarva um musikkskúla og serstaka frítíðarundirvísing. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Vestureysturoy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 368339 397654 446334 Skattainntøkur 73382 71762 75129 Nettorakstrarútreiõslur 33816 37601 39521 Nettorentur 14678 14161 13149 Íløgur 10491 9222 10503 Íløgustuõul Úrslit 14397 10778 11956 Avdráttir 7560 8730 13144 Miõalskattaprosent 19,9 18 16,8 Nettoskuld 149699 Fólkatal ultimo áriõ 5250 5293 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Íroknað Elduvíkar kommuna. Annars verður víst á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.3.3 Norðsuðuroy Norðsuðuroyar kommuna fevnir um: Hvalbiar, Tvøroyrar og Fámjins kommunur. Øll Suðuroyggin er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Men Norðsuðuroy er eisini ein natúrlig, landafrøðilig eind, sum eisini í aðramáta lýkur tey eyðkenni, ið sett eru. Tó er neyðugt at flyta kommunumarkið millum kommunueindirnar soleiðis, at Hovsegg verður markið. Hetta er natúrligari landafrøðiliga, um oyggin skal verða 2 kommunur. Við árslok 1997 var fólkatalið í Suðuroyar norðara helvt 2.709 íbúgvar. Suðuroyar norðara helvt er eitt læknadømi. Harafturat samstarva hesar kommunur um barnatannlæknan, og Hvalbiar og Tvøroyrar kommunur samstarva um brunamál. Hvalbiar og Fámjins kommunur keypa sær eisini framhaldsskúlapláss á Tvøroyri. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Norðsuðuroy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 200273 211215 217363 Skattainntøkur 39681 38881 40988 Nettorakstrarútreiõslur 25217 23329 23756 Nettorentur 14215 12932 10770 Íløgur 843 1013 1152 Íløgustuõul 150 91 -444 1698 5310 Avdráttir 5946 5057 7744 Miõalskattaprosent 19,8 18,4 18,9 Nettoskuld 167454 Fólkatal ultimo áriõ 2714 2709 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Annars verður víst á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. 4.3.4 Suðursuðuroy Suðursuðuroyar kommuna fevnir um: Hovs, Porkeris, Vágs og Sumbiar kommunur. Øll Suðuroyggin er ein natúrlig, landafrøðilig eind. Men eins og Norðsuðuroy er Suðursuðuroy eisini ein natúrlig, landafrøðilig eind, sum eisini í aðramáta lýkur tey eyðkenni, ið sett eru. Men neyðugt verður, sum áður nevnt, at flyta kommunumarkið millum kommunueindirnar soleiðis, at Hovsegg verður markið. Hetta er natúrligari landafrøðiliga. Við árslok 1997 var fólkatalið í Suðuroyar sunnaru helvt 2.340 íbúgvar. Suðuroyar sunnara helvt er eitt læknadømi. Harafturat samstarva hesar kommunur um barnatannlæknan, og Sumbiar, Vágs og Porkeris kommunur samstarva um brunamál. Hovs, Porkeris og Sumbiar kommunur keypa sær eisini framhaldsskúlapláss í Vági. Henda talvan sýnir búskapargrundarlagið undir nýggju kommunueindini. Búskapartalva fyri Suðursuðuroy (1000 kr.) 1996 1997 1998 Inntøkugrundarlag 143268 159644 172412 Skattainntøkur 32443 33952 33739 Nettorakstrarútreiõslur 18449 17978 18697 Nettorentur 7693 7459 6188 Íløgur 1115 1343 2130 Íløgustuõul 405 100 Úrslit 5591 7172 6824 Avdráttir 4847 5179 6207 Miõalskattaprosent Nettoskuld 108283 Fólkatal ultimo áriõ 2330 2340 Viðm.: 1996 roknskapartøl, 1997 og 1998 fíggjarætlanartøl. Víst verður annars á kommunulýsingar í Tátti I viðvíkjandi fjølbroyttari kunning um tær einstøku kommunurnar í kommunueindini. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 5. Uppgávubýtið 5.1 Kommunala sjálvstýrið § 82 í grundlógini er soljóðandi: Kommunernes ret til under statens tilsyn selvstændigt at styre deres anliggender ordnes ved lov". Sama fyriskipan er komin við í nýggju stýrisskipanarlógina, har § 56 hevur hetta orðaljóðið: Rættur kommunanna at skipa egin viðurskifti undir eftirliti landsstýrisins verður ásettur í løgtingslóg, m.a. í hvønn mun kommunur og millumkommunufelagsskapir kunnu skuldarbindast við láni, borgan o.ø.m.". Tað er við øðrum orðum løgtingið, sum ger av, hvørjar uppgávur kommunurnar skulu hava, og hvussu umfatandi kommunala sjálvstýrið skal vera. Kjarnin í tí kommunala sjálvstýrinum er, at kommunurnar sjálvar kunnu raðfesta tær kommunalu uppgávurnar og skipa fyri, hvussu tær skulu verða loystar*, umframt at tær sjálvar gera av, hvørjar uppgávur, umframt tær lógarbundnu, tær ynskja at røkja. Á henda hátt fæst ein miðfirringarligur fyrimunur (desentraliseringsvinningur). Kommunan er betur før fyri enn landið at nøkta ynski/tørv borgarans á staðnum. Við hesum fæst eitt rættari vav og ein betri samanseting av teimum kommunalu tænastunum. Treytin fyri at fáa miðfirringarfyrimunin er tó tann, at kommunurnar fíggja seg sjálvar. Hetta er soleiðis at skilja, at tey, ið hava gagn av eini tænastu, skulu eisini fíggja hana, ella at uppgávu- og fíggjarliga ábyrgdarbýtið skulu fylgjast. Við hesum framferðarhátti dugir borgarin betur at fata kostnaðin av tí kommunala virkseminum, og hann vil tí eisini seta harðari treytir um, hvussu skattakrónurnar skulu verða nýttar. Tískil má kommunan eisini meta bæði um kostnað og tænastugagn og útvega tær tænastur, sum gagna borgarunum best. Ein onnur treyt fyri at fáa miðfirringarfyrimunin er tann, at kommunan hevur búskaparligan og umsitingarligan førleika at stýra, so at sum mest fæst burtur úr tilfeinginum. Miðfirringarfyrimunurin ber við øðrum orðum við sær meira virkisføri (effektivitet), serstakliga tí at vavið og samansetingin av teimum kommunalu tænastunum verður skilabetri. Tað er hetta, ið rópt verður tillutanarvirkni (allokeringseffektivitetur). Virkisføri fevnir eisini um kostnaðarvirkni, t.v.s. at arbeiðið verður gjørt so bíliga, sum til ber. Í hesum føri er tað tó trupult at siga, hvørt ein uppgáva verður loyst kostnaðarvirknari í kommununum ella hjá landinum. Hetta er tó treytað av, hvat uppgávuslag talan er um. Og kommunala sjálvstýrið er eisini í samljóði við demokratiið ella fólkastýrið. Í fólkastýrinum verður miðað eftir, at eindin í tí politisku viðgerðini skal vera so lítil, sum til ber. Við hesum verður fjarstøðan millum veljaran og tey fólkavaldu lítil, og borgarin fær á henda hátt mestu ávirkanina. Við fleiri smáum eindum eru eisini fleiri luttakarar í tí politiska virkseminum. Fjøltáttað luttøka í tí staðbundna politiska virkseminum ber við sær, at íbúgvarnir fáa eitt staðbundið tilknýti og eina felags kenslu. Hesin parturin eigur tó at verða lisin í mun til tað, ið frammanfyri er sagt og tá serstakliga, at umráðandi er, at kommunurnar hava ta tørvandi orkuna at stýra sínum kommunalu viðurskiftum, og at tað í roynd og veru eru uppgávur at raðfesta. *Tað skal viðmerkjast, at kommunan kann eisini sjálv gera av, um hon sjálv ynskir at loysa eina uppgávu, ella hon velur at keypa sær tænastuna aðrastaðni. 5.2 Kommunuuppgáva mótvegis landsuppgávu Sum skrivað er í fylgiskjali B í Verkætlanini, so loysir tað almenna tríggjar høvuðsuppgávur: · Býtingaruppgávuna, t.e.: tað almenna býtir um við skattum, inntøkuflytingum o.ø. nýtslumøguleikarnar hjá borgarunum. · Støðufestisuppgávuna (stabiliseringsuppgávan), t.e.: tað almenna roynir við sínum politikki at ávirka m.a. arbeiðsloysið og úrslitið á fíggjarlógini og gjaldsjavnanum. · Tillutingaruppgávuna, t.e.: at tilfeingið verður flutt, har framleiðslan av almennu tænastunum er virknast. Tað er serstakliga tillutingaruppgávan, ið er hóskilig at miðfirra. Tað eru einamest tvær meginreglur, ið gera vart við seg galdandi í kjakinum um uppgávubýtið millum land og kommunur, og tær eru: nærleiki og burðardygd. Meginreglan um nærleika sigur, at uppgávurnar eiga at vera loystar so nær borgaranum, sum til ber, fyri at fáa ein miðfirringarfyrimun. Orðingin sum til ber"er liðilig, tí hetta hugtakið verður ikki eyðlýst. Men tað, sum ber til, er treytað av teimum krøvum, ið skulu verða lokin, so at uppgávan kann verða loyst. Lúka kommunurnar krøvini um uppgávuloysnina, ja, so eigur uppgávan at verða loyst hjá kommununi, men annars hjá landinum. Til tess at tryggja virknar uppgávuloysnir, bæði viðvíkjandi kostnaði og dygd, so eiga tær at vera á tí støði, sum hevur eina burðadygga stødd í mun til uppgávuna. Sambært formanninum í kommunulæknafelagnum eigur t.d. fólkatalið til ein kommunulækna at vera umleið 1.000*, Avgerðin um uppgávubýtið millum land og kommunu kann annaðhvørt valdast, hvørt kommunurnar kunnu lúka krøvini at røkja viðkomandi uppgávu, ella tað valdast sjálva kommununa, har uppgávukrøvini verða lagað soleiðis, at kommunan verður ein burðardygg eind. Og tað kann ikki verða sagt eintýtt, hvat ið er tað rætta. Í tí kjakinum kunnu hesi fyrilit vera til hjálpar: Nærleiki. Skilt eigur at verða ímillum lendisskipaðan (fysiskan) og politiskan nærleika. Við lendisskipaðum nærleika verður dentur lagdur á, at tær almennu tænasturnar vera veittar so nær borgarunum, sum til ber. Við politiskum nærleika verður dentur harafturímóti lagdur á, at teir politikarar, ið hava ábyrgd av uppgávuni, eru nær hjá borgarunum. Politiski nærleikin gevur politikaranum betri kunnleika um teir trupulleikar, sum avgerðir skulu verða tiknar um. Somuleiðis verður vegurin eisini styttri millum politikara og borgara, og tað gevur borgarum betri møguleika at hava eina virkna luttøku í fólkastýrinum. Fjarleiki. Skilt eigur eisini her at verða ímillum lendisskipaðan (fysiskan) og politiskan fjarleika. Í summum føri er tað ein fyrimunur, at politikarin ikki er so nær, tí har í fjarstøðu síni hevur hann betri yvirlit yvir trupulleikan, og samstundis verður hann ikki so heftur av honum. Einvorðni. Umráðandi er, at sama tænastustøðið verður veitt allastaðni. Sum dømi í so máta kann verða nevnt, at líka nógv heimahjálp verður veitt fólki, ið hava sama tørv fyri neyðini. Hetta kundi bent á, at miðsavningin var loysnin; men tað er tó ivasamt, um tænastan hevði verið einvorðnari, sjálvt um hon verður miðsavnað. Ólík. Hetta er mótsetningurin til einvorðni. Tað verður lagdur dentur á, at økini eru ólík, og tí er tað positivt, at politiskar og umsitingarligar avgerðir vera tiknar, so sum umstøðurnar eru í tí einstaka førinum. Rættartrygd. Eitt sum er týdningarmikið fyri rættartrygdina er framskygni, t.e. at hvør einstakur borgari hevur møguleika at síggja frammanundan, hvørjar tær rætttarligu avleiðingarnar verða í ávísum støðum og av ávísum avgerðum. Dømi í so máta kann vera: hvussu stóra peningaupphædd tú hevur rætt at fáa, tá ið tú verður eftirløningur (pensjónistur). Spurningurin er so, á hvørjum støði rættartrygdin verður best ansað, ella um tað yvirhøvur hevur nakran týdning á hvørjum støði, uppgávunar verða loystar. Virkisføri. Virkisføri merkir, at uppgávuloysnin skal verða mett eftir dygdini í mun til bæði tíð og kostnað. Dygdin eigur at verða mett í mun til tey mál, sett eru; men neyðugt er at gera av, hvør tann kostnaður er, ið skal verða íroknaður. Tað kann t.d. vera lætt at minka um kostnaðin á einum einstøkum arbeiðsplássi. Men um útreiðslurnar bert vera fluttar aðrastaðni (um t.d. læknar leggja sjúklingar inn, áður enn tað er neyðugt, ella at sjúkrahúsið útskrivar sjúklingar, áðrenn teir eru frískir), so er spurningurin, um nakað er vunnið. Tí er týdningarmikið at gera av, hvønn leiklut fyrilitið fyri virkisførið (burðardygdina) skal hava fyri uppgávubýtið. Ábyrgd. At ábyrgdin fylgir við uppgávuni, ella at uppgávu- og fíggjarliga ábyrgdarbýtið eigur at fylgjast. Heild. At tað á hvørjum politiskum stigi ­ hjá okkum landi og kommunum - er møguligt at raðfesta uppgávurnar. Hetta er partur av fólkastýrinum. *Læknar í starvi til hvønn 1.000 íbúgvar í Føroyum er 0,58 í mun til 0,71 í Danmark (1993). Niðanfyri verður verandi uppgávubýtið millum land og kommunur viðgjørt, og Kommununevndin kemur við sínum tilmælum um, hvørt uppgávan eigur at vera ein landsuppgáva ella ein kommununal uppgáva. Og Kommununevndin mælir til, at greiður skilnaður verður millum lands- og kommunuuppgávur, so at málið um eitt greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur verður rokkið. Við hesum er eisini sagt, at uppgávu- og ábyrgdarbýtið skulu fylgjast, og snýr tað seg tí um eina kommunala uppgávu, so skal fíggingin eisini vera kommunal. 5.3 Uppgávubýtið í verandi lóggávu Parturin er skipaður á sama hátt sum Táttur I, Partur I ­ Uppgávu- og ábyrgdarbýtið. 5.3.1 Løgtingslóg um føroysku kommunurnar (kommunulógin) Sí kapitul 12 5.3.2 Løgtingslóg um val til allar føroyskar kommunur (kommunuvallógin) Kommununevndin mælir til at kommunuvallógin og løgtingslógin um val til Føroya løgting verða samanskrivaðar í eina lóg um val til løgting og kommunur. Hetta skal tryggja at ongin óneyðugur munur verður á hvussu hesi val verða fyriskipað. Orsakað av hesum hevur Kommununevndin valt ikki at gera eitt uppskot um eina nýggja kommunuvallóg, men heldur vísa á neyðugar broytingar í verandi kommunuvallóg. Kommununevndin mælir til at valdagurin til kommunustýrið verður ásettur til ein fastan dag - annan týsdag í november. Við hesum verður tað óneyðugt at áseta dagin fyri valið hvørja ferð kommunustýrisval er og við at seta valdagin til annan týsdag í november er skotbráðið at viðgerða og avgreiða møguligar kærur rímiligt til at hesar kunnu avgreiðast í góðari tíð, áðrenn nývalda kommunustýrið skal taka við. Kommununevndin mælir eisini til at tað verður álagt landsstýrinum at lýsa valdagin og hvar og nær vallistarnir skulu latast inn. Í verandi lóg er hetta álagt valnevndini. Kommununevndin metir at henda álegging eigur at liggja hjá landsstýrinum, soleiðis at treytirnar verða tær somu í øllum kommununum. Eisini kann hugsast at landsstýrið við hesum fær møguleika at staðbinda, hvar vallistarnir skulu latast inn, samanber við § 6 2. petti, soleiðis at lýsast kann at valevnislistarnir skulu verða valnevndarformanninum, ella einum av honum tilnevndum persóni í hendi á kommunuskrivstovuni í seinasta lagið. Tá tað er ein borgaraskilda at lata seg velja til kommunustýrið, mælir kommununevndin til, at, umframt løgmaður, limir av landsstýrinum og ríkisumboðsmaðurin, eisin fólk í leiðandi kommunustarvi eiga at kunnu bera seg undan at taka við vali. T.d. verður starvið sum kommunuskrivari nærum ógjørligt at røkja samstundis sum starvið sum kommunustýrislimur. Ásetingarnar í uppskotinum til nýggja kommunustýrislóg gera at fólk í leiðandi kommunustarvi kenna seg noyddan at fara í farloyvi tað valskeiðið tey skulu sita í kommunustýrinum, hóast at tað bert er borgarstjórastarvið, ið kann roknast sum fulltíðar starv. Og neyðugt verður eisini at broyta vallógina soleiðis at valskeiði sum byrjar 1. januar 2001 verður 2 ár og ikki 4. Henda tillagin er neyðug fyri at fáa vallógina at sampakka við tíðarætlanina í tilmælinum, soleiðis at komandi valskeið bert verður tvey ár Harumframt við atliti til galdandi kommunuvallóg eigur at verða viðgjørt og tikið støðu til um: vælrætturin til kommunuval eigur at víðkast til at fevna um ríkisborgarar úr londum uttanfyri norðurlond, um hesir hava havt fastan búðstað í eitt ávíst áramál í Føroyum freistirnar fyri ger av vallista, og at áseta nærri hvussu fólk, ið ikki longur lúka treytirnar fyri valrætti í eini kommunu, verða tikin av aftur vallistanum valevnislistar skulu latast valnevndarformanninum á staðbundnum stað t.d. kommunuskrivstovuni tíðirnar valstaðið skal/kann hava opið álagt skal verða at brúka valkort til øll val tað er neyðugt at ein kommunustýrislimur skal verða limur í valstýrinum krøvini til atkvøðurúmini skulu verða so ítøkilig sum tey eru í lógini, t.d. ásetingin um at brúka svartan blýant atkvøðu kassarnir skulu verða læstir ella seglaðir hvussu valbók skal førast, tá fleiri valstøð eru og hvussu henda skal samskipast í eina valbók hjá valnevndini nærri ásetingar um óhjálpnar veljarar, eisini sjónveikar og blindar dagføring av uppteljing av atkvøðum, har fleiri enn eitt atkvøðuøki eru mannagongd fyri atkvøðu við brævi ásetingina um at bert landsstýrið kann útvega gildugar seðlar, fylgibrøv og brævbjálvar og hvat skal verða prentað á seðlar til brævatkvøður fólk sum greiða brævatkvøðu skulu hava møguleika at møta á valstaðnum og greiða atkvøðu av nýggjum og hvussu brævatkvøðurnar verða handfarnar/viðgjørdar valdagin og nær og hvussu tær verða blandaðar við hinar atkvøðuseðlanar og Umframt broytingar í kommunuvallógini er eisini neyðugt at gera broytingar í mun til lógina um val til Føroya løgting. Tað er sera umráðandi at valdømini í sambandi við løgtingsval í minsta lagi verða tillagað teimum nýggju kommunueindinum. Tað tykist ólogisk at t.d. íbúgvarnir á Eiði og íbúgvarnir í Haldórsvík, eftir eina kommunusamanlegging í Sundalagnum, ikki skulu velja millum somu valevnir í sambandi við løgtingsval. Valdømini í sambandi við løgtingsval mugu tí í minsta lagi verða tey somu sum kommunueindirnar. Við atlitið at hesum mælir kommununevndin til, at nevnd verður sett sum skjótast at gera uppskot til eina felags vallóg fyri løgting og kommunur. Hendan eigur at verða sett í gildið í seinasta lagið 1. januar 2003. 5.3.3 Stýriskipanarviðurskifti Víst verður til 5.3.2 5.3.4 Fólkayvirlit Kommununevndin mælir til, at løgtingslóg nr. 86 um fólkayvirlit frá 1982 verður dagførd. Hugsast kann, at fólkayvirlitið verður ein samanhangandi dátugrunnur, har kommunurnar hava fastalinjusamband við tann partin og tær upplýsingar, sum eru kommununi viðkomandi. Einstakar kommunur hava longu henda møguleikan. Hesar upplýsingar eiga kommunurnar eisini at kunna brúka til ymisk onnur endamál sum t.d. grindalista. Tær eiga eisini at hava møguleika at knýta sínar egnu skipanir í tann partin av skipanini, sum tær hava atgongd til. Tað skal viðmerkjast, at nú ger Landsfólkayvirlitið meginpartin av arbeiðinum viðvíkjandi fólkayvirlitinum. 5.3.5 Mentan At veita borgarunum í kommununi bókasavnstænastu er ein kommunal uppgáva. Tað er lættari hjá kommunustýrinum enn hjá landsstýrinum at laga tænastuna til borgarans ynski. Fíggingin er harafturímóti bæði kommunal og um landskassan. Hetta eigur at verða broytt, so at ábyrgdin fylgir uppgávuni, og fíggingin verður kommunal. Kommununevndin heldur, at bókasavnslógin er í so framasøkin, og at hon eigur at verða lagað til tey veruligu viðurskiftuni. Møguliga átti ætlanin um meginbókasøvn at verið slept, og heldur skuldi hvør kommunueind havt eina fólkabókatænastu, sum eitt virkið kommunustýri skuldi lagt soleiðis til rættis, sum best hóskaði kommunueindini. Og Kommununevndin mælir til, at fólkabókasavnið og skúlabókasavnið/søvnini verða samskipað fyri at fáa ein skilagóðan rakstur. Kommununevndin mælir tí til, at fólkabókatænastan og skúlabókatænastan vera verandi kommunal. Tað er tó neyðugt at broyta verandi lóg. Greiða eigur at fáast á, um bygdasøvn við mentanarsøguligum týdningi eru ein kommunal uppgáva, ella tey eru ein landsuppgáva. Lógin á hesum øki (løgtingslóg nr. 17 frá 1972) eigur at verða dagførd. 5.3.6 Sløkkilið, ravmagn Alment eiga tilbúgving, bjarging og sløkkiliðsarbeiði at verða samskipað, og at ein tilbúgvingarætlan eigur at verða gjørd fyri alt landið. Í hesum sambandi skal støða verða tikin til, hvørjar uppgávur skulu verða staðbundnar hjá kommununum. Sløkkiliðsarbeiðið eigur at vera staðbundið í kommunueindini. Við tað at kommunalu eindirnar verða størri, ber betur til hjá kommununum at fylgja ásetingunum í verandi løgtingslóg nr. 86 um eldsbruna o.a. frá 1986. Somuleiðis verður eisini tann tekniski førleikin tøkur í kommunufyrisitingini, ið skal veita trygd fyri, at brunatrygdin í sambandi við byggimál altíð er í lagi. SEV er eitt felagskommunalt samstarv. Sambært kapittul 5.4 eiga felagskommunal samstørv við fyriskipanarligum bygnaði bert at vera eitt ískoyti til ein nýggjan kommunalan bygnað. El-veitingarøkið er fyri alt landið. Tí er tað ein landsuppgáva (og ikki ein kommunu uppgáva) at veita hesa tænastuna. 5.3.7 Leiguíbúðir, byggi- og býarskipanir Ein MB ­ midlertidig bestemmelse ­ um leiguviðurskifti er í gildi fyri Tórshavnar kommunu. Kommununevndin mælir til, at hetta økið verður dagført og sett í gildi fyri allar kommunur. Í løtuni er bert lógarkravt, at Tórshavnar kommuna hevur eina byggi- og býarskipan, hóast flestu kommunur eisini hava byggi- og býarskipanir í dag. Kommununevndin mælir til, at allar kommunur skulu hava eina býarskipan og byggisamtykt, sum ein natúrligan part av kommunuráðleggingini. Býarskipanin eigur at hava eina heildarætlan fyri kommununa og eisini møguleikar fyri partsætlanum, sum fevna um eitt størri ella minni øki í kommununi. Hesar partsætlanir skulu sjálvandi vera í samljóði við býarskipanina. Tað skal viðmerkjast, at kommunuráðleggingarnar eiga sjálvandi eisini at vera í samljóði við landsráðleggingina. 5.3.8 Dýr, matvørur Kommunan hevur eftirlitið við matvørulógini á staðnum. Flestu kommunur eru so smáar, at tær eru ikki mentar at loysa hesa uppgávu. Eisini kann sigast, at myndugleikin (kommunustýrið) í smáum eindum er í námindum av teimum, sum eru undir eftirliti, t.v.s. handlar, fjós o.t. Lógarheimild er til, at kommunurnar biðja Heilsufrøðiligu Starvsstovuna fremja eftirlitið fyri rokning; men í flestu førum er eingin tílík avtala gjørd. Landsstýrið hevur tó heimilað Heilsufrøðiligu Starvsstovuni at røkja hesar uppgávur kommunanna vegna, um tær ikki gera tað sjálvar, og verður tað tá gjørt fyri kommunanna rokning. Við størri kommunalum eindum verður orkan hjá kommunustýrinum størri, og eisini verður fjarleikin millum eftirlitsmyndugleikan (kommununa) og tann, ið er undir eftirliti, størri. Tískil verður kommunan eisini før fyri at fremja eftirlitið við matvørulógini á staðnum, so sum lógin hevur álagt teimum. 5.3.9 Ognartøka, matrikulering o.a. Tað eru tvær høvuðslógir um ognartøku: lóg nr. 69 frá 1881 om Forpligtelse til Jords Afgivelse til offentlige Veje, Havne og Landingssteder, samt til offentlige Skoler på Færøerne" og lóg nr. 13 frá 1954 um býarskipanir og byggisamtyktir. Mannagongdin í hesum báðum lógum eru ikki eins. Sambært lógini frá 1881 tilnevnir dómarin tveir mans; men sambært lógini frá 1954 er tað ein føst nevnd, sum metir. Kommununevndin mælir til, at allar kommunur skulu hava eina býarskipan og byggisamtykt, og tí verður ikki neyðugt við lógini frá 1881. Tískil eigur Lov nr. 69 frá 1881 om Forpligtelse til Jords Afgivelse til offentlige Veje, Havne og Landingssteder, samt til offentlige Skoler på Færøerne" at verða sett úr gildi, og ístaðin eigur lóg um, hvussu farast skal fram í sambandi við ognartøku at verða sett í gildi. Uppgávurnar hjá hegnsýnisnevndini sambært lóg nr. 171 frá 1937 for Færøerne om Hegn og Markfred eiga at vera latnar kommunuumsitingini. 5.3.10 Undirvísingarmál Undirvísingarmál eru ein kommunal uppgáva, og tí eigur fólkaskúlin at verða kommunalur burturav. Fólkaskúlin er nú í stóran mun kommunalur, so aðalmunurin verður, at kommunan eisini skal seta lærararnar í starv. Fyrimunurin verður, at hvør einstøk kommuna kann sjálv gera eina heildarætlan fyri sítt skúlaøki. Vansin verður tann, at kommunurnar kunnu raðfesta skúlar so ymiskt, og at tað tískil kann verða ov stórur dygdarmunur teirra millum. Tessvegna er umráðandi, at lóggávan veitur trygd fyri einum ávísum dygdarstøði, sum í minsta lagi skal vera í øllum skúlum, og at orka til neyðugt eftirlit hesum viðvíkjandi verður tøk. At fólkaskúlin verður ein kommunal uppgáva, ber eisini við sær, at kommunan skal taka sær av at undirvísa sjúkum og avlamnum heima og børnum, sum liggja á sjúkrahúsi. Serundirvísingin verður eisini ein kommunal uppgáva. Kommununevndin heldur harafturímóti, at undirvísing vegna serligan tørv krevur so stóra servitan og samskipan, at tað er ein landsupggáva, hóast sjálv undirvísingin, í summum føri, kann vera í skúlunum í kommununum. Í skúlalóggávuni er ásett, at í hvørjum skúla, sum í minsta lagi hevur 3 samanhangandi floksstig, skal vera skipað eitt skúlabókasavn. Kommununevndin mælir til, at skúlabókasavnið/-søvnini í kommununi verða samskipað við fólkabókasavnið í kommununi. Veitingarøkið fyri skúlaútbúgving aftan á fólkaskúlan, t.d. studentaskúla, hægri handilsskúla, læraraskúla, lærlingaútbúgvingar, tekniska skúla o.s.fr., er størri enn kommunueindin. Veitingarøkið er alt landið, og tí eiga hesar uppgávur at vera landsuppgávur. Tað eru tær eisini í nógvum førum; men kommunurnar eru tó við til at fíggja lærlingalæruna. Hetta er ikki rætt, tá tað snýr seg um eina landsuppgávu. Landið eigur einsamalt at fíggja hesa uppgávu. At skipa fyri frítíðarundirvísing, serstakari frítíðarundirvísing og frítíðarvirksemi er sjálvsagt ein kommunal uppgáva. Kommunustýrið hevur betri kunnleika um tørvin á hesum enn landið. Men við tað at hetta er ein kommunal uppgávu, so eigur kommunan eisini at hava fíggjarligu ábyrgdina. Viðvíkjandi musikkskúlanum er neyðugt, at tað politiskt verður gjørt greitt, hvat endamálið er við einum tílíkum skúla. Skulu skúlabørnini sjálv sleppa at ynskja sær, hvat ljóðføri tey skulu spæla á, ella skal musikkskúlin veita trygd fyri, at tey skulu leika á tílíkum ljóðførum, at spælikunnleikin verður fjøltáttaður. Í fyrsta føri eigur uppgávan at vera kommunal, men í øðrum føri ein landsuppgáva. 5.3.11 Umhvørvi, vatn v.m. Landsstýrið hevur yvirumsjónina við, at umhvørvisverndarlógin verður hildin; men tað hevur í stóran mun avhendað hesa eftirlits- og umsitingaruppgávu til Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. Alment er galdandi bæði fyri hetta lóggávuøkið eins og onnur, at landsstýrið (her Heilsufrøðiliga Starvsstovan) eigur ikki at hava heimild at gera hesa kommunalu uppgávu fyri kommununnar rokning, um so er, at kommunan røkir ikki uppgávuna. Um kommunan misrøkir sína uppgávu, eiga bøtur at verða latnar teimum kommunustýrislimum, ið hava ábyrgd av uppgávuni, so at kommunan sjálv verður noydd at røkja sínar kommunalu uppgávur. Umhvørvisøkið er í stóran mun ein kommunal uppgáva, og ansað eigur at verða eftir á staðnum, at umhvørvið verður virt. Kunngerðin um umhvørvisreglur, sum hevur sína heimild í umhvørvisverndarlógini, áleggur eisini í stóran mun kommununi at hava eftirlit við umhvørvinum. Men ofta eru kommunurnar so smáar, at tær megna ikki altíð hesa uppgávuna. At kommunueindirnar verða størri, skuldi givið teimum betri møguleika at røkt hesa uppgávu. Sambært umhvørvisreglunum er innsavnan av burturkasti eisini kommunal uppgáva. Spurningurin er tó, um sjálv brenningin av burturkasti ella burturbeiningin av burturkasti er ein kommunal uppgáva. Økið fevnir um alt landið, og hetta kundi tí verið ein landsuppgáva. Ein møguleiki er tí at leggja hetta øki til landið. Hetta kann verða gjørt á tann hátt, at kommunurnar selja IRF og KB til landið, ella at tær loysa brennistøðirnar frá kommununum. Søluinntøkan kundi so verið brúkt at rinda kommunuskuldina við. Viðvíkjandi vatni er lóggávan ikki dagførd, og eigur hetta at verða gjørt. Satt at siga, so er vatnveitingin ein av teimum tænastum, sum borgarar í einum framkomnum samfelagi krevja. Hetta er ein víðtøkin uppgáva, og harumframt er hon eisini kravmikil við t.d. vatngóðskuni. Kommununevndin mælir tí til, at tað verður ein kommunal uppgáva at syrgja fyri vatnveiting. Men um so skuldi verið, at áneyðir vera at tálma vatnnýtsluni, so áttu kommunurnar í eini vatnlóggávu at kunna ásett vatngjald. 5.3.12 Almannaviðurskifti Alment er forsorgin eitt øki, sum eigur at vera kommunalt. Kommunan kennir nógv betur sínar íbúgvar og tørv teirra enn ein miðsavnað umsiting. Tí er hetta økið eyðvitað ein kommunal uppgáva. Í kommunum við fleiri enn 2.000 íbúgvum er økið nú í høvuðsheitum kommunalt. Men í kommunum, ið hava færri enn 2.000 íbúgvar, - og tað eru tær flestu!, er tað Almannastovan, sum tekur avgerðir á forsorgarøkinum, av tí at kommunurnar sjálvar eru ov smáar, og tí megna tær ikki uppgávuna. Við størri kommunalum eindum skuldu bæði møguleikin og tann umsitingarliga kommunuorkan á hesum øki verið munandi størri. Forsorgarøkið er eitt trupult øki, ið fevnir um kontanta hjálp, varandi hjálp, endurbúgving o.a. Tað er tó ikki neyðugt, at alt økið verður latið til kommunurnar í einum. Ein vandi at leggja hesa uppgávu til kommununa er, at lógin ikki verður umsitin eins í teimum ymsu kommununum. Tí er sera umráðandi at gera skipanina soleiðis, at hon veitur trygd fyri at allir borgarar fáa somu umsorgan og hjálp. At uppgávan verður miðsavnað, veitir í sjálvum sær onga trygd fyri, at allir borgarar verða viðgjørdir á sama hátt. Nú hevur Almannastovan skrivstovur um alt landið, og førleikin at umsita lógina er tí eisini tøkur á staðnum. Verður henda uppgáva latin kommununi, eiga hesar skrivstovur at verða kommunalar, og neyðugar tillagingar eiga at verða gjørdar, so at tað umsitingarliga skrivstovuøkið verður tað sama sum kommunueindin. Alment skal eisini verða nevnt, at við tað at almannaøkið verður kommunalt, og tann fíggjarliga ábyrgdin eisini verður latin kommununum, so ber betur til hjá kommununum at fylgja við viðurskiftunum hjá teimum borgarum, ið fáa forsorgarhjálp. Eisini barnaforsorgin eigur at vera kommunal, tí eisini í hesum føri kennir kommunan betur borgarans viðurskifti enn landið. Kommununevndin mælir til, at barnaverndarnevndin, sum nú er ov nær borgaranum í flestu kommunum og tí ofta ikki virkar eftir ætlan, verður avtikin, og at hetta arbeiðið verður flutt til kommunuumsitingina. Umframt hesa broyting eigur lógin at verða dagførd. Í sambandi við dagstovnar, dagrøkt og samdøgursstovnar, so er samdøgursstovnur ein landsuppgáva, tí veitingarøkið fevnir um alt landið. Fíggjarliga ábyrgdin av hesum stovnum eigur tí at verða miðsavnað. Harafturímóti eru dagrøktin og dagstovnar sjálvandi ein kommunal uppgáva, tí eisini í hesum føri er tað lættari hjá kommununi at raðfesta hesa uppgávu, tí kommunan kennir betur henda tænastutørvin hjá borgarunum í kommununi. Fíggjarliga ábyrgdin av hesum stovnum skal tí eisini vera hjá kommununi. Tað er tó møguligt hjá kommununi at áseta partvíst nýtslugjald, so at foreldur rinda ein part av kostnaðinum. Her er tó at viðmerkja, at í løtuni verður alt almannaøkið endurskoðað. Kommununevndin heldur tað vera óneyðugt, at tey fólk, ið eiga at fáa eftirløn, verða noydd at søkja um hetta. Tað er týðiliga lýst í lógini, hvør hevur rætt at fáa eftirløn, og tí eigur útgjaldingin at fara fram av sær sjálvari. Viðvíkjandi øðrum eftirlønum ­ fyritíðareftirlønum og -viðbótum ­ kundu avgerðir hesum viðvíkjandi verið latnar kommununum. Kommunan hevur samanumtikið betri vitan um sínar egnu borgarar enn landsumsitingin. Um avgerðarrætturin er hjá kommununum, skulu tær eisini fíggja uppgávuna. Kommununevndin mælir tó til, at kommunurnar saman við landinum skulu taka støðu til, hvørt hetta økið ella partur av økinum skulu vera ein kommunuuppgáva ella ikki. Sambært Kongelig anordning nr. 389 af 15/11-1966 om forsikring mod følger af ulykkestilfælde" skal bý-/bygda(r)ráðið eina ferð um árið gera ein lista yvir tryggingarskyldugar sjómenn. Hetta er ikki ein kommunal uppgáva, og hon eigur tí ikki at vera hjá kommununum. Somuleiðis hevur Anordning nr. 245 af 1933 angående forsikring af fanger og forvarede mod følger af ulykkestilfælde ongan týdning fyri kommunurnar. 5.3.13 Verja ­ borgaravernd Anordning nr. 337 af 2/10-1952 hvorved lov om Civilforsvaret sættes i kraft på Færøerne" eigur at verða settur úr gildi. Ístaðin eigur ein tilbúgvingarætlan at veðra gjørd fyri alt landið. Sí eisini 5.3.6. 5.3.14 Ferðsla, vegir Vegakervið í Føroyum er býtt sundur í lands- og kommunuvegir. Kommununevndin mælir til, at tað er ein landsuppgáva at syrgja fyri vegakervinum úr eini bygd í aðra - ella fyri høvuðsveganet landsins. Landsveganetið eigur so eisini at fata um tey atløgupláss, sum eru neyðug til tess at tryggja samferðsluna. Harafturímóti er tað ein kommunal uppgáva at syrgja fyri, at vegakervið innanhýsis í kommuni verður gjørt og hildið. Í hesum føri er neyðug at greina, hvat ið er landsvegur, og hvat ið so er kommunuvegur. Hetta er eisini gjørt við kunngerð um landsvegaskrá, sum regluliga verður dagførd. Ábyrgdarbýtið eigur at fylgja hesum sundurbýti. 5.3.15 Kirkja Tað er gamalt, at kommunan tekur sær av kirkjugørðunum, og er hetta eisini varðveitt í uppskotinum um nýggja kirkjulóggávu. 5.3.16 Løgreglan Løgreglan er eitt øki, ið ikki er yvirtikið; men Kommununevndin mælir til, at sýslurnar verða broyttar samsvarandi í nýggja kommunubýtinum, sí kapitul 4. 5.3.17 Skattamál Kommunan eigur at hava líkningarmyndugleikan. Tað er kommunan, ið kennir best til viðurskiftini hjá sínum borgarum. Men av tí at nógvar kommunur eru so smáar, hava tær ikki megnað hesa uppgávu, men latið umsitingina til Toll- og Skattstovu Føroya. Tískil er líkningarmyndugleikin við løgtingslóg nr. 169 frá 1997 lagdur til landið. Við einum nýggjum kommunubygnaði við munandi størri kommunueindum verður umsitingarliga orkan eisini størri, og Kommununevndin mælir tí til, at líkningarmyndugleikin verður aftur kommunalur. Toll- og Skattstova Føroya hevur nú skrivstovur kring landið og førleikin at umsita lógina er tí eisini tøkur á staðnum. Við at leggja líkningarmyndugleikan aftur til kommununa kundu hesar skrivstovur verið kommunalar, og neyðugar tillagingar eiga at verða gjørdar, so at umsitingarliga skrivstovuøkið verður tað sama sum kommunueindin. Tað skal viðmerkjast, at toll- og mvg- økið eisini eru úti á økisskrivstovunum*. *Hildið verður ikki ráðiligt at skilja hetta burturúr sambært fíggjarmálastýrið. Spurningurin er tí um skrivstovan so eisini kann vera partvíst kommunal og partvíst landsskrivstova. Býtingaruppgávan er ein av høvuðsuppgávum landsins, t.v.s. at landið býtir um nýtslumøguleikarnar hjá borgarunum við skattum, inntøkuflytingum o.ø. Hetta er ein landsuppgáva, sum landið einsamalt tekur avgerð um, og fíggingin eigur tí at vera hjá landinum. Skattaskipanin eigur tí at verða broytt, so at allur progressivitetur" er hjá landinum, og at fíggjarliga ábyrgdin fylgir avgerðarrættinum. Hetta merkir, at kommunan eigur ein lutfalsligan part (t.e. kommunuskattin) av hvørji krónu, borgararnir í kommununi tjena. Sagt við øðrum orðum, so skal landið rinda botnfrádrátt, rentustuðul og tílíkt, sí eisini kapitul 7. Kommununevndin mælir til, at skattainntøkurnar hjá kommununum verða roknaðar av persónligum inntøkum. Kommununevndin mælir til, at eitt skattaband verður ásett, t.v.s. at bæði eitt lág- og hámark verða sett fyri kommunuskattin. Hetta skal so sjálvandi verða javnað í sambandi við tað broytta uppgávubýtið o.a. millum land og kommunur. Atvoldin til kommunuskattabandið er at forða fyri skattaflýggjan, at landið hevur møguleika at stýra øllum skattatrýstinum, og at borgarin kann síggja, hvussu nógvan kommunuskatt viðkomandi kann koma at rinda. Til at áseta gjøld fyri nýtslu av kommunalum tænastum mælir Kommununevndin til, at kommunurnar fáa heimild í kommunustýrislógini at áseta gjald fyri tær tænastur, ið ikki eru lógarkravdar, so at tær kunnu stýra nýtsluni, um tær halda tað vera neyðugt. Harafturímóti mælir nevndin til, at kommunur, um tær ynskja at áseta gjald fyri lógarkravdar uppgávur, skulu hava heimild til tess í viðkomandi lóg. Nú krevur Føroya Gjaldstova inn allan skatt, herímillum eisini eftirstøður. Í sambandi við størri kommunalar eindir stingur so tann spurningur seg upp, um landið tá enn skal røkja hesa arbeiðsuppgáva. Kommunurnar mugu í øllum førum sigast at hava størri áeggjan at krevja inn kommunuskattainntøkurnar, enn landið hevur. Harafturímóti hevur landið eina innkrevjingarskipan, har eftirstøður verða mótroknaðar inntøkum, og kann hetta lætta um innkrevjingina. Men tað er helst einki, ið forðar fyri, at kommunurnar eisini kunnu brúka hesa skipan, samstundis sum tær hava sín egna pantifúta. Spurningur er tó eisini, um kommunurnar ­ sjálvt um tær hava eitt nýtt kommunubýti, enn verða ov smáar, og at pantifútin sostatt verður staddur ov nær borgarunum í kommununi. 5.3.18 Heilsumál Heilsutænastan uttan fyri sjúkrahúsini, t.e. kommunulæknaskipanin, heimarøktin, skúlalæknaskipanin og tannrøktarskipanin, eigur øll at vera ein kommunal uppgáva, tí veitingarøkið er ikki størri enn ein kommuna, og tað er kommunan, ið best kennir tørvin hjá sínum íbúgvum, og sum tí kann raðfesta uppgávurnar betur. Hesar uppgávur eru nú í høvuðsheitum kommunalar. Tað er bert heimarøktin, sum er hjá landinum. Lóggávan eigur tí at verða broytt soleiðis, at heimarøktin verður latin kommununum. Heimarøktin er í løtuni lutað sundur í 6 øki. Hesi øki kundu hóskandi verið kommunal og lagað á tann hátt, at hvørt øki var í samsvari við kommunueindina. Somuleiðis skal lóggávan verða broytt soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin á øllum hesum økjum fylgir við uppgávuni. Tað vil m.a. siga, at kommunan skal rinda grundlønina hjá kommunulæknanum, at tær skulu rinda útreiðslurnar av skúlalæknaskipanini og fyribyrgjandi læknakanningum av børnum undir skúlaaldri, og at tær skulu somuleiðis fíggja heimarøktina. Tað skal viðmerkjast, at við hesum verða kommunulæknarnir kommunalt settir. Av hesi orsøk er eisini neyðugt at dagføra kommunulæknaskipanina m.a. soleiðis, at umstøðurnar í læknadøminum verða javnari, og eiga læknadømini at verða lagað á tann hátt, at tey fylgja kommunueindini. Skipanin við sjúkrakassum eigur eisini at verða dagførd í sambandi við dagføringina av heilsutænastuni uttan fyri sjúkrahúsini. Spurningurin er, um tað er neyðugt við sjúkrakassum, og um kommunurnar ikki heldur áttu at fíggja hvør sín part, og at hesar útreiðslur so fara um skattin. Tað skal viðmerkjast, at fyri hesar tænastur eins og fyri tænastur á almannaøkinum er neyðugt at ráðleggja skipanina soleiðis, at hon ið hvussu so er tryggjar øllum borgarum eitt tænastulágmark. Harumframt er neyðugt at ansa eftir, at heilsuskipanin á kommunala økinum ikki hellir kostnað til ta heilsuskipan, landið hevur, og øvugt. Tað skal v.ø.o. veitast trygd fyri, at kommunur og land ikki kunnu áleggja hvørjum øðrum óbeinleiðis útreiðslur. T.d. kann hugsast ein skipan, har landið skal endurrinda tær útreiðslur, ein kommuna fær álagt, um ein sjúklingur, ið krevur viðgerð á sjúkrahúsi, ikki kann verða viðgjørdur beinanvegin. Harafturímóti skal kommunan rinda, um t.d. ein røktarkrevjandi sjúklingur ikki kann verða útskrivaður straks eftir viðgerð, av tí at kommunan ikki kann veita røktartænastuna. Ellisheim eiga at vera kommunal burturav. Veitingarøkið er ikki størri enn kommunan. Harafturímóti er hvíldarheimið Naina ein landsupggáva, tí sjúklingar frá landssjúkrahúsinum verða lagdir inn har, áðrenn teir verða sendir heim eftir viðgerð á sjúkrahúsinum. 5.3.19 Havnir Kommununevndin mælir til, at nýggj lóggáva verður gjørd á hesum øki. Lógin skal m.a. áseta, hvør ið m.a. heldur anodurnar í havnunum, so at íløgurnar ikki farast. Havnirnar áttu eyðvitað at verið býttar sundur í góðs-, fiski- og ferjuleguhavnir, og lýst eigur at verða, hvat hvør havnin er. Í endurskoðanini av økinum eigur eisini tann nevndin, ið ásetur vøru- og bryggjugjøld, at verða íroknað. Eisini skal ásetast, hvønn status havnirnar skulu hava, t.e.: hvussu tær skulu føra roknskap, og um roknskapurin skal vera partur av kommunuroknskapinum ella ikki. Eisini er neyðugt, at tann nýggja havnalógin leggur upp fyri teimum eitt sindur víðari rásum, kommununar eiga at hava á hesum øki (jf. kapitul 8.3 um vinnulívið) enn á øðrum økjum. Landsstýrið eigur at hava eftirlit við, at t.d. leigan er til marknaðarprís heldur enn galdandi mannagongd, har Landsverkfrøðingurin vegna landsstýrið kann broyta eitt leigugjald, sum kommunan hevur ásett í sambandi við leigu av havnalagnum. Um greiðar ásetingar eru í lógini um, hvussu havnalagið kann gagnnýtast, og hvussu langt kann verða bygt frá bryggjukantinum, skuldi ikki verið neyðugt hjá Landsverkfrøðinginum, vegna landsstýrið, at góðkent byggiloyvi á havnalagnum. 5.3.20 Skráir Alment eigur teldukervið hjá kommununum at verða skipað á tílíkan hátt, at samband er ímillum land og kommunu. Spurningurin um, hvørt kommunurnar eiga at kunna nýta P-talið í viðurskiftunum við borgarar sínar, eigur at verða umhugsaður. 5.4 Kommunusamstarv Fleiri kommunur í Føroyum eru nú so smáar, at tær megna ikki at røkja fleiri av teimum uppgávum, tær nú hava sambært lógini. Tað er tí ein viðkomandi spurningur, um vit heldur skuldu havt kommunalt samstarv enn kommunusamanleggingar í stórar eindir við nógvari orku. Felagskommunalt samstarv kann verða lutað sundur í: 1) felagskommunalt samstarv við einum fyriskipanarligum bygnaði 2) felagskommunalt samstarv uttan fyriskipanarligan bygnað, t.e. a) keyp og søla av tænastum b) samskipan, upplýsing- og hugskotsskifti 5.4.1 Felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði Við slíkum samstarvi verður ein sjálvstøðug fyriskipan sett á stovn, ið so fær myndugleikan frá teimum kommunum, ið samstarva. Fyriskipanini verður sostatt heimilað at taka avgerðir vegna hesar samstarvandi kommunur og at binda tær rættarliga. Ein meginspurningur viðvíkjandi felagskommunalum samstarvi av hesum slagi er: atlitið at virkisførinum, tí fólkaræðisligu stýringini og eftirlitsmøguleiki kommunanna. Verður dentur lagdur á ta fólkaræðisligu stýringina, kann tað bera við sær, at samstarvið verður óvirkisført, og at bygnaðurin verður viðtøkutungur. Vandi er eisini fyri, at tær samstarvandi kommunurnar fara at raðfesta sínar egnu fyrimunir fram um teir fyrimunir, samstarvið annars kann bera við sær. Verður dentur harafturímóti lagdur á eitt virkisført samstarv, ið hevur viðtøkulættan bygnað, er vandi fyri, at raðfestingin í samstarvinum verður ikki í samsvar við áhugamálini hjá kommununum, og møguleikin fyri eftirliti er avmarkaður. Kommunurnar kunnu tí lættliga fáa ta fatan, at tær hava onga ávirkan á samstarvið, men bert rinda rokningina. SEV-samstarvið kann sigast at vera eitt dømi í so máta. Felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði skerjir virðini í tí staðbundna sjálvstýrinum, tí bæði tilfeingi og myndugleiki verða latin samstarvinum, og av teirri orsøk minka møguleikarnir hjá sjálvum kommununum at raðfesta sínar egnu uppgávur. Hetta minkar tí um tað kommunala sjálvstýrið og tessvegna eisini um møguleikan at veita trygd fyri tí munabesta tilfeingisbýtinum til tær uppgávur, ið eru lagaðar til ynskini á staðnum. Felagskommunalt samstarv er eisini í andsøgn við sjálvt fólkastýrið. Tær miðfirraðu eindirnar hava til endamáls at geva borgaranum ávirkan á síni staðbundnu viðurskifti. Hetta kemur fyrst og fremst til sjóndar á tann hátt, at borgarin fer á val. Hann fer vanliga á val og velur tann politikara, hann heldur hava somu áskoðan, sum hann sjálvur hevur. Til næsta val stendur politikarin so til svars fyri sínar avgerðir. Leiðslan í tí kommunala samstarvinum verður vald óbeinleiðis av kommunustýrunum. Tískil verður tað truplari hjá tí einstaka borgaranum at gera sína ávirkan galdandi, tí hann hevur bert óbeinleiðis ávirkan, og at tey, sum taka avgerðirnar, standa bert lutvíst til svars mótvegis borgaranum. Ábyrgdarviðurskiftini verða ógreið í huga borgaranna, og vegurin millum borgara og teirra, sum taka avgerðirnar, verður longri. Og meginreglan um, at uppgávu- og ábyrgdarbyrðan fylgjast, verður eisini brotin. Uppgávubyrðuna fær tað felagskommunala samstarvið; men ta endaligu fíggjarligu ábyrgdina hevur tann einstaka kommunan. Lagt kann verða afturat, at meginregluliga er heldur ikki rætt at miðfirra uppgávurnar til kommunurnar, og at tær eftirsíðan miðfirra uppgávurnar aftur til eitt kommunalt samstarv. 5.4.2 Felagskommunalt samstarv uttan fyriskipanarligan bygnað Hetta samstarvið fatar um avtalur millum kommunurnar, og rættarliga gera avtalureglurnar seg galdandi. Tað er í sjálvum sær skilagott, at kommunur samskipa arbeiði sítt og veita hvørjum øðrum upplýsingar og hugskot. Á henda hátt kunnu tær læra av royndum hvør hjá øðrum. 5.4.3 Niðurstøða og tilmæli Niðurstøðan hjá Kommununevndini er tí, at felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði kann bert vera eitt ískoyti til nýggjan kommunalan bygnað. Miðað eigur at verða eftir, at kommunurnar bert fáa tær uppgávur at røkja, sum tær sjálvar eru mentar at loysa. Sambært kommunulýsingunum í Tátti I, Parti II er longu eitt fjøltáttað kommunalt samstarv við fyrisitingarligum bygnaði kommuna millum. Í flestu førum er hetta samstarvið millum tær kommunur, sum verða lagdar saman í eina nýggja kommunueind í tí nýggja kommunubygnaðinum Harumframt er skilagott, at kommunurnar eisini hava felagskommunalt samstarv, uttan at teimum tó nýtist at hava ein fyriskipanarligan bygnað. 5.5 Samskifti millum land og kommunur Felagskommunalt samstarv við fyriskipanarligum bygnaði eigur, sum longu nevnt, bert at verða eitt ískoyti til ein nýggjan, kommunalan bygnað. Kommununevndin heldur tó, at tað eigur at vera eitt kommunufelag, har allar kommunur eru limur. Tílíkt kommunufelag hevur í flestu førum ein sera týdningarmiklar leiklut í sambandi við yvirgongdina frá verandi kommunubygnaði og til tann nýggja. Í hesum tíðarskeiði skulu kommunurnar samráðast dúgliga við landsstýrið um tað nýggja uppgávubýtið ­ ja, sjálvt um smálutir, samstundis sum skil skal fáast á fíggingina. Í fyrstu atløgu verður hetta størsta uppgávan hjá kommunufelagnum, sjálvt um kommunufelagið eisini verður at taka sær av hesi uppgávu í framtíðini. Umframt hesa uppgávu er eisini vert at nevna samráðingaruppgávuna, har land og kommunur á hvørjum ári skulu samráðast um fíggjarpolitikkin, t.e. um nýtslu- og íløgukarmarnar o.a. fyri land og kommunur komandi fíggjarárið. Ynski landsstýrisins verður at samráðast við ein mótpart og ikki við hvørja einstaka kommunu. Eyðvitað er tí eitt kommunufelag, sum tikið úr leikum, at røkja hesa uppgávuna. Av øðrum uppgávum hjá kommunufelagnum er at nevna tillagingar í kommunuskipanini, t.e. at landið ikki uttan víðari broytir lógir, kunngerðir o.a., sum raka kommunurnar, uttan so er, at tær fáa tílík mál til ummælis. Somuleiðis kann hugsast, at tað nú verður ein fjølbroyttari uppgáva hjá kommunufelagnum at umboða kommunurnar mótvegis øðrum myndugleikum og stovnum. Í kommunanna høpi fer kommunufelagið í høvuðsheitum at hava eina ráðgevandi uppgávu. Harafturímóti kann eisini hugsast, at kommunufelagið fer at ansa eftir, at kommunurnar t.d. halda teir karmar, sum kommunufelagið og landsstýrið eru vorðin samd um í árligu samráðingunum, tí um kommunurnar ikki halda seg til gjørdar avtalur, kann vandi verða fyri, at landið við eini lógarheimild fer at stýra kommununum. Eitt nýtt kommunufelag, ið hevur allar kommunur sum limir, verður nógv sterkari í ymiskum samráðingum, enn tann einstaka kommunan kann vera. Tað verður tí nógv lættari hjá kommununum at umboða síni áhugamál gjøgnum eitt máttmikið kommunufelag. Í okkara grannalondum, sum vit vanliga sammeta okkum við, t.e. Danmørk, Ísland og Grønland, hava øll hesi lond eitt kommunufelag, har allar kommunur eru limir. Týdningarmesta endamálið hjá kommunufelagnum í Íslandi er t.d.: at røkja áhugamál kommunanna mótvegis ríkinum og øðrum pørtum, tað veri seg innan- og uttanlands. Harumframt er endamálið at styrkja samstarvið millum kommmunurnar og at stuðla samstarvið um teirra felags áhugamál. Tað skal viðmerkjast, at í Íslandi er óbeinleiðis kravdur limaskapur galdandi. Kommunurnar kunnu melda seg út; men tær skulu tó framvegis rinda limagjald. Í Danmørk eru allar kommunur -uttan Keypmannahavnar og Frederiksbergs kommunur ­ limir í kommunufelagnum. 5.6 Eftirlit við kommunum Í eini nýggari, kommunalari skipan er sera umráðandi, at eftirlitið við kommununum fær ta orku, tí tørvar. Tað eigur at verða savnað á einum staði, og best hevði verið, um tað var ein sjálvstøðug deild í einum aðalstýri. Sum dømi kann nevnast, at í Danmørk er tað innanríkisráðið, ið hevur kommunueftirlitið; men í Íslandi er tað sosialmálaráðið, ið hevur hetta málsøkið. Í mun til verandi skipan verður eftirlitið í nýggju skipanini stórt sæð eitt rættargildiseftirlit. Tað skal sjálvsagt ikki góðkenna alt møguligt, sum kommunurnar gera, tí tær skulu verða so nógv sjálvstøðugari, enn tær eru í løtuni, og tí skulu tær eisini standa til svars fyri sínar egnu avgerðir. Ístaðin skal eftirlitið nýta sína orku at ansa eftir, at kommunurnar halda tey lógarásettu krøvini, og at tær halda seg innan fyri teir lógarásettu karmarnar. Tað er tí umráðandi, at tað nýggja eftirlitið verður eitt veruligt eftirlit, so at tann kommuna, ið ikki heldur lógarásetingarnar, sum skjótast verður beind aftur á rætta leið, og at møguligar heimilaðar revsiatgerðir verða settar í verk. Hetta er neyðugt, um ein nýggj, kommunal skipan skal virka, og at kommunurnar fáa ta neyðugu virðingina bæði fyri eftirlitinum og lóggávuni. Ein stór uppgáva hjá eftirlitinum verður eisini at tulka lóggávuna, tá ið ivamál stinga seg upp bæði hvat viðvíkur karmar fyri ta kommunalu fulltrúnna og eisini aðrar rættaraðalreglur, bæði skrivaðar og óskrivaðar, og á tann hátt uppbyggja eina mannagongd, ið samstundis kann gerast partur í menningini av tí kommunalu skipanini. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 6. Broytingar í lóggávuni Hetta kapitlið eigur at verða samlisið við kapittul 5, við tað at tær til mæltu broytingarnar í lóggávuni eru grundaðar á niðurstøðurnar í kapitli 5 um uppgávubýtið. 6.1 Løgtingslóg um føroysku kommunurnar (kommunulógin) Sí kapittul 12. 6.2 Løgtingslóg um val til allar føroyskar kommunur Løgtingslóg nr. 49 um val til Føroya løgting frá 20/7-1978 og løgtingslóg nr. 44 frá 19/6-1972 um val til allar føroyskar kommunur eiga at verða endurskoðaðar við tí í hyggju, at tær verða samanskrivaðar í eina lóg um val til løgting og kommunur, hetta fyri at tryggja at ongin óneyðugur munur verður á hvussu hesi val verða fyriskipað. Við hesum í huga mælur kommununevndin til at bert smærri broytingar verða gjørdar í Løgtingslóg nr. 44 frá 19/6-1972 um val til allar føroyskar kommunur. Broytingarnar eru hesar: Alment eigur bygda(r)ráð" at verða broytt til kommunustýrið" og bygda(r)ráðlimur" verða broytt til kommunustýrislimur" § 2 3. petti verður broytt soleiðis: § 2 3. petti Regluligt val fer fram annan týsdag í november og valskeiðið gongur frá 1. januar árið eftir." § 3 2. petti verður broytt soleiðis: § 3 2. petti Landsstýrið lýsur í minsta lagi 6 vikur fyri valdagin: 1) valdagin 2) hvar valevnislistar skulu latast inn 3) seinastu freist fyri at lata valevnislistar inn" § 10 og § 13 4. petti verður strikað. (Henda heimild er ótíðarhóskandi) § 17 2. petti skal tilvísingin vera § 8 3. petti Í § 17 3. petti verður brotið: ella har nøvnini á valevnunum eru ikki sett á atkvøðuseðilin, sbr. §10, 1. petti og § 13, 4. petti, innanfyri hvørs teigi veljarin hevur skrivað navnið á einum av valevnunum á listanum" strikað § 22 2. petti verður víðkað soleiðis: §22 2. petti. Um onkur hevur verið limur í kommunustýrinum í 8 ár ella meiri, hevur hann ikki skyldu at taka við endurvali, fyrr enn 2 fylgjandi valskeið eru liðin; somuleiðis kann persónur, íð fylt hevur 60 ár, bera seg undan at taka við vali. Endaliga kunnu løgmaður, limir av landstýrinum, ríkisumboðsmaður og fólk í leiðandi kommunustarvi bera seg undan at taka við vali." § 29 2. petti verður broytt soleiðis: §29 2. petti Val sambært hesi lóg fer fram annan týsdag í november ár 2000, og verður hetta valskeiðið bert 2 ár. Annan týsdag í november 2002 verður val sambært hesi lóg í øllum kommununum." 6.3 Stýriskipanarviðurskifti Lov for Færøerne nr. 95 af 25/3-1933 om statistik" og Bekendtgørelse for Færøerne nr. 6 af 9/1-1936 om statistik, broytt við kunngerð nr. 160 frá 20/6-1936" eiga at verða settar út gildi. Lóg nr. 33 frá 7/5-1991 um Hagstovu Føroya er komin ístaðin. 6.4 Fólkayvirlit Løgtingslóg nr. 86 um fólkayvirlit frá 1982 og kunngerð nr. 95 um fólkayvirlit frá 1982 eiga eisini at verða broytt, so at henda uppgávan verður savnað á felagskerv; men at kommunurnar framvegis skulu hava skrásetingina um hendi. Tó skulu kommunurnar bert hava atgongd til upplýsingar um edv-kervið viðvíkjandi sínum egnu viðurskiftum. Tað eigur eisini at verða ásett í lógina, at kommunurnar skulu hava skyldu at veita Landsfólkayvirlitinum tær neyðugu upplýsingarnar. 6.5 Mentan Neyðugt er at broyta løgtingslóg nr. 56 um megin-/fólka- og skúlabókasøvn frá 1988 og møguliga eisini kunngerð nr. 125 um skúlabókasøvn frá 1990, so lógin ikki verður so framasøkin, men meira í samsvar við veruleikan. Av tí at talan er um eina kommunala uppgávu, so skal kommunan eisini sjálv fíggja hesa tænastu. Lógin eigur tí at verða broytt samsvarandi hesum. Løgtingslóg nr. 17 frá 1972 um bygdasøvn við mentunarsøguligum týdningi eigur at verða dagførd. 6.6 Sløkkilið, ravmagn Ein tilbúgvingarætlan eigur at verða gjørd fyri alt landið. 6.7 Leiguíbúðir, byggi- og býarskipanir MB for Færøerne fra 1940 om lejeforhold" eigur at verða sett úr gildi, og ístaðin eiga reglur at verða gjørdar um leiguviðurskifi, sum skulu vera galdandi fyri allar kommunur. Kunngerð nr. 17 frá 1973 (Tórshavnar uttanbíggja kommuna) eigur at vera sett úr gildi. Sum skilst, skal nevnd setast at gera nýtt lógaruppskot um býarskipanir og byggisamtyktir. Hetta lógaruppskot skal so koma ístaðin løgtingslóg nr. 13 frá 1954 um býarskipanir og byggisamtyktir. Kommununevndin mælir til, at tað verður eitt lógarkrav, at kommunurnar hava eina býarskipan og byggisamtykt, og annars minnir Kommununevndin á meginregluna um eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur, og at landið ikki eigur at hava heimild gera eitt arbeiði fyri kommunanna rokning. 6.8 Dýr, matvørur Kunngerð nr. 28 frá 1991 um skyldu at hava hund í bandi í Tórshavnar og Argja kommunu eigur at verða dagførd, nú Argir eru vorðnar partur av Tórshavnar kommunu. Løgtigslóg nr. 46 frá 1985 um matvørur v.m. eigur at verða broytt soleiðis, at yvireftirlitsmyndugleikin, t.e. Heilsufrøðiliga Starvsstovan, ikki kann røkja hesa kommunuuppgávu fyri kommunanna rokning. Ístaðin eiga bøtur/dagbøtur at verða álagd kommunustýrislimunum, um so er, at eftirlitsuppgávan verður misrøkt. Kunngerð nr. 25 frá 1996 um at merkja liðugt pakkaðar matvørur eigur at verða broytt soleiðis, at eftirlitsmyndugleikin er hjá kommununi. Um kommunan ikki røkir hesa uppgávuna, eiga bøtur/dagbøtur at verða álagdar. 6.9 Ognartøka, matrikulering o.a. Lov nr. 69 frá 1881 om Forpligtelse til Jords Afgivelse til offentlige Veje, Havne og Landingssteder, samt til offentlige Skoler på Færøerne" eigur at verða sett úr gildi. Ístaðin eigur ein lóg um, hvussu farið eigur at verða fram viðvíkjandi ognartøku, ein atburðarlóg, at verða sett í gildi. Lóg nr. 170 frá 1937 for Færøerne om Grandestævne m.m." eigur at verða dagførd. Lov nr. 171 frá 1937 for Færøerne om Hegn og Markfred" eigur somuleiðis at verða dagførd. Uppgávurnar hjá hegnsýnisnevndini eiga at vera hjá kommunuumsitingini. Kommununevndin minnir í hesum viðfangi aftur á meginregluna um, at uppgávu- og ábyrgdarbýtið eiga at fylgjast. 6.10 Undirvísingarmál Fólkaskúlin eigur at verða kommunalur burturav, og skúlalóggávan eigur at verða dagførd samsvarandi hesum, so at kommunurnar t.d. skulu rinda læraralønirnar, og lærararnir verða kommunalt settir. Tó heldur Kommununevndin, at undirvísing vegna serligan tørv skal framvegis vera ein landsuppgáva, og at skúlalóggávan skal veita trygd fyri, at so verður. Alment eigur skúlalóggávan at verða smíðað soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuni, so tað t.d. er kommunan, ið hevur fíggjarligu ábyrgdina av næmingaflutningsskipanini, undirvísingaramboðum o.s.fr. Landsstýrið skal so heldur kunna áleggja teirri kommunu, ið misrøkir sína uppgávu, bøtur, enn at tað skal seta tiltøk í verk fyri kommununnar rokning. Løgtingslóg nr. 125 frá 1997 um fólkaskúlan eigur at verða broytt, so at ásetingarnar um skúlabókasavnið verða samskipaðar við fólkabókasavnið í kommununi. Lógin eigur somuleiðis at verða broytt soleiðis, at kommunan í sambandi við fólkaskúlan sjálv kann ráðleggja undirvísingina so skynsamt, sum til ber. Tað er § 29, stk. 5 í lógini, sum eigur at verða broytt soleiðis, at tað er kommunustýrið, sum ger av, hvørjir skúlar í kommununi skulu verða brúktir at undirvísa børnum. Løgtingslóg nr. 55 frá 1965 um býtið av kommununnar útreiðsluparti til lærlingalæruna eigur at vera sett úr gildi. Talan er um eina landsuppgávu, sum landið tí eigur alla fíggjarligu ábyrgdina av. Løgtingslóg nr. 70 frá 1983 um frítíðarundirvísing v.m. eigur somuleiðis at verða broytt. Frítíðarundirvísing, serstøk frítíðarundirvísing og frítíðarvirksemi er ein kommunal uppgáva, og kommunan eigur tí at hava fíggjarligu ábyrgdina á hesum øki. Løgtingslóg nr. 69 frá 7/6-1984 um stuðul til musikkskúlar eigur at verða sett úr gildi, og ístaðin eigur ein løgtingslóg um musikkskúla at koma í hennara stað. Lógin eigur at avmynda, hvørji tey politisku ynskini at hava musikkskúla eru. Á tí grundarlagi eigur so støða at verða tikin til, um hetta er ein landsuppgávu ella ein kommunuuppgávu. Meginrelgarnar um eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýtið skulu verða fylgdar, tá ið lógin verður gjørd. 6.11 Umhvørvi, vatn v.m. Løgtingslóg nr. 134 frá 1988 eigur at verða broytt soleiðis, at kommunustýrislimirnir fáa bøtur, um henda uppgáva verður misrøkt. Lov nr. 48 frá 1988 om Tilvejebringelse af Vedtægt for Benyttelse af Vand fra Tórshavns Vandværk", og við heimild í Bekendtgørelse nr. 36 af 20/7-1906 om en af Justitsministeriet stadfæstet Vedtægt for Benyttelsen af Vand fra Tórshavns Vandværk, Lov nr. 63 af 1909 for Færøerne om Vandledninger og Lov nr. 169 af 1937 for Færøerne om Benyttelse af Indsøer og Vandløb" eiga øll at verða sett úr gildi, og dagførdar lógir mega koma ístaðinfyri. 6.12 Almannaviðurskifti Lovbekendtgørelse nr. 100 af 1988 om offentlig forsorg" og kunngerðir við heimild í hesi lóg eiga at vera broytt, so at uppgávan verður kommunal. Harumframt er ikki neyðugt, at sýslumaðurin skal geva sítt ummæli í sambandi við umsókn um einkjupensjón. § 14 stk. 1, 3 í Lovbekendtgørelse nr. 104 af 2/3-1988 om børneforsorg" skal verða broytt soleiðis, at hon vísir til løgtingslóg nr. 71 frá 20/5-1995 um barnagjald til einsamallar uppihaldarar v.fl., og § 1, stk. 7 í løgtingslóg nr. 125 frá 21/5-1993 um býtið av almannaútreiðslum v.m. skal eisini verða broytt soleiðis, at hon vísir til løgtingslóg nr. 71 frá 1995 um barnagjald til einsamallar uppihaldarar v.fl. Lovbekendtgørelse nr. 104 af 1988 om børneforsorg" skal verða dagførd, og uppgávurnar hjá barnaverndini eiga at verða fluttar til kommunuumsitingina. Tí verður eisini neyðugt at broyta kunngerð nr. 6 frá 1995 um gjaldsreglur fyri dagstovnar og dagrøkt. Kunngerð nr. 62 frá 1993 um dagstovnar, dagrøkt og døgnstovnar fyri børn og ung eigur at verða broytt soleiðis, at ein sjálvstøðug kunngerð verður fyri samdøgursstovnar, ið skal vera ein landsuppgáva, meðan dagrøktin og dagstovnar eru ein kommunal uppgáva. Lóggávan á hesum øki eigur at verða broytt soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuni. Uppskot um nýggja eftirlønarlóg er gjørd. Í uppskotinum vera lógirnar um pensjón samskipaðar í eina lóg. Lógaruppskotið eigur at laga seg eftir avgerðini millum kommunurnar og landið, um uppgávan skal vera ein lands- ella kommunuuppgáva. Sum er, verður uppgávan í lógaruppskotinum lýst sum ein landsuppgáva. Hvørt so verður, so eigur fíggjarliga ábyrgdin at fylgja við uppgávuni. Løgtingslóg nr. 125 frá 1993 um býtið av almannaútreiðslum v.m. eigur at verða broytt soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir við uppgávuni. Henda løgtinglóg fatar eisini um einstøk heilsumál, og eigur at verða rættað, so at uppgávu- og ábyrgdarbýtið fylgja heilsuøkinum. Kongelig anordning nr. 389 af 15/11-1966 om forsikring mod følger af ulykkestilfælde" eigur at verða broytt soleiðis, at fyriskipanin ikki dregur kommunurnar uppí. Somuleiðis hevur Anordning nr. 245 af 1933 angående forsikring af fanger og forvarede mod følger af ulykkestilfælde" ongan týdning fyri kommunurnar, og tí eigur eisini henda fyriskipanin at verða broytt. Báðar fyriskipanirnar eiga at verða dagførdar ella møguliga settar úr gildi. 6.13 Verja ­ borgaravernd Anordning nr. 337 af 2/10-1952 hvorved lov om Civilforsvaret sættes i kraft på Færøerne" eigur at verða sett úr gildi. 6.14 Ferðsla, vegir Løgtingslóg nr. 51 frá 25/7-1972 um landsvegir eigur at verða broytt, so at vegagrunninum verður avtikin. Somuleiðis eigur lógin at verða broytt soleiðis, at uppgávu- og ábyrgdarbýtið fylgjast, tvs. at kommunurnar skulu hvørki rinda til landskassan ella til Landsverkfrøðingin fyri viðlíkahald av landsvegum. Hetta er ein landsuppgáva, ið skal verða fíggjað um landsins fíggjarlóg. 6.15 Kirkja Ongar viðmerkingar. 6.16 Løgreglan Hetta økið er ikki yvirtikið. Tí eigur fíggjarliga ábyrgdin at liggja hjá ríkinum/landinum. Lov nr. 55 af 1894 indeholdende bestemmelse om Politiet på Færøerne" skal tí verða broytt samsvarandi hesum. Lógin eigur, ið hvussu so er, at verða dagførd, og í tí høpi eiga sýslurnar at verða tær somu sum kommunueindirnar. 6.17 Skattamál Øll skattalóggávan eigur at verða broytt. Lógirnar eru: - løgtingslóg nr. 86 frá 1983 um landsskatt og kommunuskatt - løgtingslóg nr. 87 frá 1983 um áseting av skatti til landskassan - løgtingslóg nr. 51 frá 1971 um skatt av rentutrygging v.m. - løgtingslóg nr. 148 frá 1996 um stuðul til rentuútreiðslur av lánum og - løgtingslóg nr. 40 frá 1986 um skatt av vinningi í sambandi við sølu av virðisbrøvum, til tess at meginreglurnar í álitinum verða fylgdar. Kunngerð nr. 22 frá 1984 um sjómansskatt eigur at verða sett úr gildi. Somuleiðis eigur Lov nr. 85 om inddrivelse af skatter og afgifter til det offentlige m.m." at verða sett úr gildi. Ístaðin skal støða verða tikin til, um pantingin skal vera ein lands ella kommuuppgáva, og eigur lóggávan so at byggja á hesa avgerðina. 6.18 Heilsumál Lov nr. 279 af 1976 om ligsyn m.m." eigur at verða broytt. Nú á døgum er óneyðugt at áseta, at líksýnismenn skulu verða settir. Lov nr. 239 af 1927 af lov nr. 88 af 1914 om kommuunal Lægehjælp" eigur at verða dagførd. Løgtingslóg nr. 56 frá 1952 um býti av Føroya parti av løn kommunulækna eigur at verða broytt soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuni. Løgtingslóg nr. 87 frá 1997 um heilsusystratænastuna og løgtingslóg nr. 88 frá 1997 um heimasjúkrasystratænastuna eiga at verða broyttar, so at uppgávan verður kommunal og fíggjarliga ábyrgdin fylgir við uppgávuni. Bekendtgørelse nr. 576 af 1981 om lægeundersøgelse af børn på Færøerne", sum byggir á Lov nr. 236 af 1946 om lægeundersøgelse af børn" og A. nr. 16 af 1981 om ikrafttræden på Færøerne af lov om skolelægeordning", eiga møguliga at verða dagførdar, umframt at fíggjarliga ábyrgdin skal vera hjá kommununum. Neyðugt er at dagføra lógina um sjúkrakassar. Løgtingslóg nr. 125 frá 1993 um býtið av almannaútreiðslum v.m. eigur at verða broytt soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuni. Hetta merkir, at fíggjarliga ábyrgdin av ellisheimum og heimarøkt eigur at vera hjá kommununum. 6.19 Havnir Økið eigur at verða dagført. Tað snýr seg um Lov nr. 7 af 1875 om udfærdigelse af regelmentariske Bestemmelser for Benyttelsen af Havne m.m", um kunngerð nr. 32 frá 1990 um skipa- og vørugjøld fyri havnir og bryggjur og um Lov nr. 127 af 1913 om Anlæg af Havne m.v. på Færøerne". 6.20 Alment Í fleiri lógum, sum viðvíkja kommununum, er ásett, at landsstýrið kann fara inn og røkja uppgávuna fyri kommunanna rokning, um kommunan ikki sjálv loysir uppgávuna. Hetta eigur at verða broytt. Er uppgávan kommunal, skal kommunan, hvussu víkur og vendir, eisini loysa uppgávuna. Tí eiga allar heimildir, ið loyva øðrum at gera uppgávur fyri kommunanna rokning at strikast. Allar lógir, ið viðvíkja kommununum, eiga at verða kannaðar hesum viðvíkjandi. Í nógvum lógum eru somuleiðis fleiri ásetingar um, at landsstýrið skal góðkenna mangt og hvat. Nú ið kommunurnar í høvuðsheitum skulu stýra sínum egnu viðurskiftum, umframt at endurgjaldsskipanirnar verða tiknar av, er ikki longur tørvar á hesum lógarásetingum, og eiga tær tí í mongum førum at verða strikaðar. Kommunala lóggávan eigur eisini í so máta at verða kannað. Sí ta kommunalu lóggávuna í fylgiskjali B og C í Tátti I, Parti I ­ Uppgávu- og ábyrgdarbýtið. At enda skal verða nevnt, at orðini bý-/bygda(r)ráðið" og bý-/bygda(r)ráðsformaður" eiga at verða broytt í lóggávuni til ávikavist kommunustýrið" og borgarstjóri". [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 7. Ábyrgdarbýtið Til at fíggja sítt virksemi hava kommunurnar álíkningarrætt sambært skattalógini*. Umframt skattainntøkurnar hava kommunurnar inntøkur av ognum (rentur), av brúkaragjaldi og aðrar inntøkum í sambandi við raksturin. Talvan niðanfyri vísir inntøkurnar hjá kommununum fyri 1996, eftir at tær eru lutaðar í nevndu inntøkusløg. Sum sæst, eru skattainntøkurnar nógv tann størsta inntøkukeldan hjá kommununum á fíggjarætlanunum, sløk 84 %, meðan aðrar inntøkur eru gott 16 %. * Sambært galdandi lóggávu er líkningarmyndugleikin hjá landinum, sum kommunanna vegna krevur skattin inn. 1996 (1000 kr.) Skattur Rentur v.m. Brúkaragjald Aðrar inntøkur Tils. Fugloyar kommuna 758 3 0 0 761 Svínoyar kommuna 675 16 0 193 884 Viðareiðis kommuna 3924 0 25 0 3949 Hvannasunds kommuna 4800 0 50 0 4850 Klaksvíkar kommuna 68463 1188 0 15893 85544 Kunoyar kommuna 1472 24 0 126 1622 Mikladals kommuna 734 0 8 0 742 Húsar kommuna 663 1 0 9 673 Oyndarfjarðar kommuna 2967 2 0 392 3361 Elduvíkar kommuna 1231 1 0 80 1312 Fuglafjarðar kommuna 21583 170 0 8688 30441 Leirvíkar kommuna 12612 15 0 1263 13890 Gøtu kommuna 13149 117 0 1683 14949 Nes kommuna 15811 217 0 3154 19182 Sjóar kommuna 10262 135 0 2336 12733 Skála kommuna 8702 161 0 2517 11380 Eiõis kommuna 8178 60 0 1156 9394 Sunda kommuna 6458 38 0 1682 8178 Funnings kommuna 1218 1 0 13 1232 Gjáar kommuna 726 0 0 0 726 Haldórsvíkar kommuna 3201 0 0 388 3589 Saksunar kommuna Hvalvíkar kommuna 4143 3 0 370 4516 Hósvíkar kommuna 2866 22 0 685 3573 Kollafjarðar kommuna 13790 71 0 2637 16498 Kvívíkar kommuna 7183 12 0 1053 8248 Vestmanna kommuna 18838 321 0 2261 21420 Kirkjubøar kommuna 2357 30 0 1080 3467 Hests kommuna 520 30 0 38 588 Nólsoyar kommuna 2645 0 25 0 2670 Sandavágs kommuna 10594 37 0 538 11169 Miðvágs kommuna 14017 47 0 1977 16041 Sørvágs kommuna 14927 188 0 2185 17300 Bíggjar kommuna 642 0 20 0 662 Mykines kommuna 172 0 2 0 174 Sands kommuna 7062 1 0 611 7674 Skopunar kommuna 6692 2 0 362 7056 Skálavíkar kommuna 2400 60 0 46 2506 Húsavíkar kommuna 1837 152 0 43 2032 Skúvoyar kommuna 605 0 0 0 605 Hvalbiar kommuna 9151 324 193 0 9668 Tvøroyrar kommuna 29238 115 0 0 29353 Fámjins kommuna 1292 34 0 23 1349 Hovs kommuna 1630 0 0 0 1630 Porkeris kommuna 5847 115 0 379 6341 Vágs kommuna 20946 18 0 4186 25150 Sumbiar kommuna 4020 0 50 0 4070 Tórshavnar kommuna 257962 0 0 56932 314894 Runavíkar kommuna 34409 517 0 8720 43646 Tilsamans 663372 4248 373 123699 791692 Viðm.: Fíggjarætlanartøl fyri Hvannasund og Gjógv. Tøl fyri Saksun vanta. Men inntøkur og útreiðslur á fíggjarætlanunum hjá kommununum siga ikki alt. Kommunuskipanin í Føroyum er grundað á endurgjaldskipanir. Hetta merkir, at í nógvum førum eru landið og kommunurnar felags um at fíggja tær ymisku lógarásettu uppgávurnar. Hetta er galdandi fyri: skúlaøkið, almannaøkið, bókasavnsøkið, heilsuøkið o.a.* Av hesum ávum sæst heldur ikki allur kostnaðurin av hesum uppgávum í kommunuroknskapunum. Hetta er tó ikki altíð galdandi fyri íløgur. Í hesum føri stendur kommunan sum lántakari, og tí sæst øll lániupphæddin í fíggjarstøðuni hjá kommununi, sjálvt um landið sambært serlóggávuni skal rinda part av láninum. Tí er ein postur í roknskapinum, sum eitur íløgustuðul. * Víst verður á fylgiskjal A í Tátti I, Parti I um Uppgávu- og ábyrgdarbýtið, ið vísir eitt heildaryvirlit yvir, hvussu lógarásettu uppgávurnar verða fíggjaðar. 7.1 Verandi endurgjaldsskipan Her verður so nomið við tær avleiðingar, ið kunnu standast av eini endurgjaldsskipan, og hesar avleiðingar eru ikki altíð so hepnar. Í fyrsta lagi ber ein tílík skipan við sær eina neyva stýring frá landinum, av tí at landið sjálvsagt má ansa eftir sínum egnu útreiðslum.*Tí skal landsstýrið eisini góðkenna næstan allar avgerðir og broytingar í kommununum. Hetta er ikki í samljóð við hugtakið: staðbundið sjálvstýri, har kommunurnar sjálvar stýra sínum viðurskiftum. * Her kann viðmerkjast, at landið ikki á sama hátt leggur upp fyri ávirkanini av sínum tiltøkum á kommunuútreiðslurnar. Til dømis kann nevnast, at bara í 1997 er útreiðslubýtið til dagstovnar broytt soleiðis, at kommunurnar skulu rinda 5% meira, og somuleiðis var givin ein skattalætti til sjómenn, sjálvt um tað lutvíst var mótsvarað, við tað at m.a. partafelagsskatturin var býttur soleiðis, at kommunurnar fingu ein part. Men í hvørgum føri vóru kommunurnar eftirspurdar. Í øðrum lagi gera endurgjaldsskipanirnar tað trupult at staðfesta, hvør ið hevur ábyrgdina av uppgávunum. Av tí at ábyrgdin er trupul at festa, ber tað ofta við sær, at skeivar avgerðir fáa ongar avleiðingar. Hetta kann vera vandamikið. Men skal verða lagt á annan bógv, so eigur ábyrgdin at fylgja avgerðarrættinum. Hetta merkir, at kommunan eigur at hava alla ábyrgdina av teimum kommunalu uppgávunum: bæði at fremja tær og at hava ta fíggjarligu ábyrgdina. Hetta er eisini í samsvar við eina av meginreglunum hjá Kommununevndini um, at fíggjarliga ábyrgdin skal fylgja avgerðarrættinum. Ein tílík skipan veitir trygd fyri, at skipanin verður virknari. Í triðja lagi ber endurgjaldsskipanin við sær, at kommunurnar kunnu ikki raðfesta uppgávurnar, sjálvt um hetta er eitt av aðalmálunum við tí kommunala sjálvstýrinum. Skipanin hevur verið so háttað, at kommunurnar hava fingið stuðul til ymiskar verkætlanir sum t.d. til vega- og havnabyggingar. Verkætlanirnar vóru tó treytaðar av, at meginmyndugleikin, landsstýrið, góðkendi tær. Tað kann tí sigast at vera landsstýrið, ið hevur gjørt av hvørjar íløgur, ið skulu verða gjørdar. Stuðulin var markaður", t.e.: kommunurnar kundu ikki sjálvar gera av, hvat hann skuldi verða brúktur til, og tí hevur heldur ikki borið til hjá teimum at raðfesta íløgurnar. Ella við øðrum orðum sagt, so hevur talan verið um miðsavnaða, deildarstýrda (sektorstýrda) ráðlegging. Hetta hevur so aftur ført við sær at økir, sum ikki hava verið stuðlað úr landskassanum, fingu lægri raðfesting hjá kommunupolitikarunum enn onnur øki. T.d. hevur eingin stuðul verið veittur til spillvatnsleiðingar, og tað vísur seg eisini, at hetta øki ikki er tað, sum hevur staðið ovast á raðfestingarlistanum hjá summum kommunupolitikarunum. Her kann verða skoytt uppí, at til hevur borið hjá kommununum at fáa pening burtur úr hesi skipan (at spekulera í skipanini). Tað kann t.d. vera skynsamt hjá kommununi at byggja eina havn, sjálvt um tað ikki er nakar veruligur tørvur á henni. Um vit siga, at býtið er 15/85%, so skuldi kommunan bert rindað 15% av íløguni. Hesin kostnaðurin kundi saktans komið inn aftur í kommunukassan, tí arbeiðspláss vórðu skapt í kommununi. Hetta vaksandi virksemið hevði so samstundis eina ringvirkan, sum eisini kundi økja um inntøkurnar hjá kommununi*, og kundi tað so fíggja tey 15%. Frá kommununnar sjónarhorni var tað tí skynsamt, men als ikki samfelagsliga. Kommunurnar høvdu tó tann trupulleika at stríðast við, at tær fingu ikki hendur á stuðlinum, fyrr enn t.d. havnarbeiðið bæði var liðugt og góðkent. Avleiðingin av hesum var, at kommunurnar høvdu byggilán í mong ár og tískil eisini stórar byggirentur, sum øktu um kommunuskuldina. Samstundis tóktist tað, sum vóru fleiri kommunur ov seint gjørdar varar við, at hesi prosentini, kommunan skuldi fíggja, vóru í veruleikanum stórar millióna upphæddir. * Tað skal tó verða tilskilað, at í 80-unum høvdu kommunurnar einki arbeiðsloysi. Í fjórða lagi fær kommunuborgarin ikki eina greiða fatan um, hvat kommununnar virksemi í roynd og veru kostar, tí við tað at landið rindar ein part, er ikki samsvar millum tað, borgarin rindar í kommunuskatti, og tann veruliga kostnaðin av kommunalu uppgávunum. Av hesum orsøkum, ið nevndar eru, og tí, at ein av meginreglunum í nevndararbeiðinum sambært arbeiðssetninginum er, at fíggjarliga ábyrgdin skal fylgja avgerðarrættinum, so mælir Kommununevndin til at avtaka tær endurgjaldskipanir, sum nú eru í gildi, viðvíkjandi fígging av almennum uppgávum. Er ein uppgáva kommunal, so skal kommunan fíggja hesa uppgávu, og er tað harafturímóti ein landsuppgávu, so skal landið eisini fíggja hesa uppgávu. Ella sagt við øðrum orðum, so skal tann, ið umsitur uppgávuna, eisini fíggja hana. Hetta ber við sær, at bert tey, ið taka avgerðir, kunnu áleggja sær sjálvum fíggjarligu ábyrgdina av avgerðunum. 7.2 Heildarveitingarskipan Við atliti at verandi kommunuskipan og sambært kommissorium, er Kommununevndini álagt at greina, um m.a. ein heildarveitingarskipan kann verða nýtt í fíggjarliga samskiftinum millum land og kommunu, ella um ein tílík skipan kann verða brúkt heldur enn verandi endurgjaldsskipan. Í t.d. Danmørk og millum Danmarkar og Føroya eru nógvar endurgjaldskipanir avtiknar, og ístaðin er gjørd ein heildarveitingarskipan. Blokkurin til kommunurnar í Danmørk er ein partur av kommunufíggingini, og við støði í teimum staðbundnu ynskjunum ger so kommunan sjálv av, hvussu peningurin verður brúktur. Kommunan kann økja útreiðslurnar á ávísum økjum ella seta skattaprosentið niður. Blokkstuðulin, ið er grundaður á skattagrundarlagið hjá kommununi, verður býttur til kommunurnar sum partur av øllum skattagrundarlagnum, og hann ber tí ongar javnandi avleiðingar við sær. Ein meginregla í nevndararbeiðinum er at lata borgararnar fáa greitt at fata, hvat kommunuvirksemið í roynd og veru kostar. Ein heildarveitingarskipan er í andsøgn við hesa meginreglu (tí tá verður kommunala virksemið fíggjað við skattainntøkuni og blokkinum til kommununa). Nevndin vil tí mæla frá, at ein heildarveitingarskipan verður sett í gildi í Føroyum. Kommununevndin mælir heldur til at gera eina skipan, sum er lík teirri íslendsku, t.e. at javnað verður ávíkavist í lands- og kommuskatti. Hetta merkir, at ístaðin fyri at landið krevur skatt, ið síðan (við støði í nøkrum objektivum kriterium) verður býttur út aftur til kommunurnar sambært eini heildarveitingarskipan, eiga kommunurnar sjálvar at krevja skatt inn. Fyri at lýsa hetta við einum dømi kunnu vit nevna fólkaskúlan. Fólkaskúlin er ein kommunal uppgáva, men verður fíggjað við eini endurgjaldsskipan, við tað at landið m.a. fíggjar læraralønirnar. Ætlanin er, sum áður nevnt, at taka endurgjaldsskipanirnar av, og at kommunurnar sjálvar skulu fíggja hesa uppgávu. Heldur enn at fáa ein blokk frá landinum fyri læraralønirnar eigur javningin at fara um skattin, so at landsskatturin minkar við tí skattaprosenti, sum læraralønirnar kosta, og kommunuskatturin veksur so samsvarandi við hesum sama skattaprosenti. Í sambandi við tílíka umlegging er neyðugt at rokna út, hvussu nógv læraralønirnar kosta í skattaprosentum. Tá ið skúlin í Íslandi var lagdur burturav til kommunurnar, minkaði landsskatturin 2,74% og kommunuskatturin vaks við 2,79%, t.v.s. at borgarin merkti at kalla einki til broytingina (0,05%). Um kommunan so kann røkja hesa uppgávu fyri minni enn 2,79%, er tað bert ein fyrimunur fyri hana, tí so kann hon brúka peningin til annað endamál. Av hesum sæst, at kommunuskatturin verður lutvíst størri, og at landskatturin verður lutvíst minni. Men tað øvugta er galdandi, um ein uppgáva verður flutt frá kommununum til landið. Henda skipanin treytar, at tað javnan eru samráðingar millum land og kommunur um tílíkar javningar ávikavist í lands- og kommunuskattinum, bæði tá ið uppgávur verða fluttar millum land og kommunur, men eisini í sambandi við tær lógarbroytingar, sum ávirka kostnaðin hjá kommununum báðar vegir. Umframt tær javningar í skattaskipanini, sum nevndar eru, eigur skattaskipanin at verða broytt soleiðis, at allur progressivitetur verður í landsskattinum. Hetta er neyðugt, um tann meginreglan skal verða fylgd, at við avgerðarrættinum fylgir eisini tann fíggjarliga ábyrgdin. Ein av høvuðsuppgávunum hjá landinum er býtingaruppgávan, t.v.s. at landið býtir um við skattum, inntøkuflytingum o.ø. nýtslumøguleikarnar hjá borgarunum fyri at veita trygd fyri, at teir allir fáa ein minstapart av samfelagskøkuni. Hetta er ein landsuppgáva, sum landið einsamalt tekur avgerð um, og fíggingin eigur tí at vera hjá landinum. Tað ber m.a. við sær, at botnfrádrátturin í kommunuskattinum verður avtikin, og samtykkja landsins myndugleikar t.d., at inntøkur undir 20.000 kr. skulu ikki rinda skatt, so eigur kommunan ístaðin at álíkna kommunuskatt av teimum 20.000 kr., og landið skal so endurrinda borgaranum kommunuskattin av hesum 20.000 kr. Kommununevndin mælir til, at skattaskipanin hjá kommununum fyri fysiskar persónar verður so einfald, sum til ber, m.a. at kommunuskattur verður álíknaður persónligu, skattskyldugu inntøkuni. Hetta merkir, at landið rindar allar frádráttir: FAS, barnafrádrátt, landsskattafrádrátt, rentufrádrátt, og at tað bert er landsskatturin, sum verður ávirkaður av skattaloftinum, ið ásett er o.s.fr. Kommunurnar eiga eisini at hava møguleikan at áleggja gjøld, um tað kann verða brúkt at stýra nýtsluni við, ella um bert ávísir bólkar í kommununi brúka tænastuna. Dømi í so máta kann vera eitt gjald á vatnnýtsluni, ella eitt bátahyljagjald. Fyri lógarásettar uppgávur skal lógarheimild vera fyri at kunna áseta gjald. 7.3 Javning Við atliti at verandi kommunuskipan og sambært arbeiðssetningi sínum er Kommununevndini eisini álagt at greina, um m.a. javningarskipan kann verða nýtt í fíggjarliga samskiftinum millum land og kommunu. Ætlanin við einum nýggjum kommunubygnaði við færri og størri kommunueindum er m.a. at leggja uppgávur frá landinum til kommunurnar at umsita. Allar kommunur verða javnsettar mótvegis lóggávuni, t.e. at tær allar skulu loysa tær somu uppgávurnar. Í hesum føri eigur at verða miðað eftir, at allar kommunur eru fíggjarliga førar fyri at loysa tær kommunalu uppgávurnar, sjálvt um umstøðurnar hjá teimum ikki eru tær somu. Við støði í teirri meginreglu, at kommunurnar skulu vera javnsettar, tá ið um ræður at røkja lógarásettar* uppgávur, er neyðugt at leggja upp fyri ójavnanum í fíggingarskipanini. * Ein minniluti í Kommununevndini mælir til, at tað skulu vera lógarásettar og náttúrurættarligar uppgávur. Hesi viðurskifti benda á eina javningarskipan. Endamálið við eini tílíkari skipan er at tryggja øllum kommununum umstøður at veita eitt ávíst tænastustøði, tá ið tær skulu røkja tær lógarásettu uppgávurnar. Við hesum slepst undan, at stórur munur verður í kommunuskattaprosentinum, tá ið um ræður at røkja tær lógarásettu uppgávurnar. Ein ávísur munur í kommunuskattaprosentinum vil tó vera við atliti at tænastustøðinum, tí ætlanin við tí kommunalu skipanini er júst tann, at kommunurnar skulu hava møguleika at laga skattaprosentið og tænastuna eftir staðbundnu ynskjum borgaranna. Endamálið er tí ikki at tryggja, at kommunurnar eru eins, men at tær hava líknandi umstøður, tá ið um ræður at røkja tær lógarásettu uppgávurnar. Munur í inntøkugrundarlagi og útreiðslutørvi eru umstøður, ið volda, at ymiskt er, sum kommunurnar eru fyri: Kommunurnar hava ikki sama inntøkugrundarlag. Í summum kommunum búgva nógv fólk við stórum inntøkum, og í øðrum kommunum er tað øvugta galdandi. Kommunurnar hava eisini ymiskan útreiðslutørv, tí bæði tann sosiali bygnaðurin og aldurssamansetingin í kommununum eru so ymisk kommunanna millum, so t.d. hevur ein kommuna við nógvum børnum stórar útreiðslur til dagansingarpláss og til skúla; men harafturímóti hevur ein kommuna við fáum børnum ikki so stórar útreiðslur á hesum øki. Ein javnan fatar tí um: - javnan av muni í inntøkugrundarlagnum pr. íbúgva hjá kommununum - javnan av muni í útreiðslutørvinum pr. íbúgva hjá kommununum 7.3.1 Javning eftir inntøkugrundarlagnum Toll- og Skattstova Føroya metir upp í november mánaði inntøkugrundarlagið fyri komandi ár. Fyri A-inntøkur verður inntøkugrundarlagið gjørt upp sum tann veruliga inntøkan frá 1.1. til 1.11 og roknað til eina ársinntøku. Ársinntøkan, sum er tann skattskylduga inntøkan ella inntøka minus inntøkufrádráttir, er so inntøkugrundarlagið hjá viðkomandi fyri komandi ár. Fyri kreppuna var vanligt at hækka inntøkugrundarlagið við einum lønarvøkstri, sum oftast var fingin til vega frá Hagstovuni. Men hetta verður ikki gjørt longur. Fyri B-inntøkur verður inntøkugrundarlagið sett við støði í tí seinast kendu veruligu inntøkuni. Tó verða broytingar í fyribilsskattaskránni hjá persóninum tiknar við. Dømi um javning eftir inntøkutørvi: Kommuna I Kommuna II 2 skattgjaldarar 2 skattgjaldarar Inntøkugrundarlag Inntøkugrundarlag 100.000 pr. skattgjaldara 50.000 pr. skattgjaldara 2 børn, sum hvørt kostar 2 børn, sum hvørt kostar 10.000 kr. í skúlaútreiõslum 10.000 kr. í skúlaútreiðslum Inntøkugrundarlagið hjá hesi Inntøkugrundarlagið hjá hesi kommunu er 200.000 kr. tilsamans, kommunu er 100.000 kr. tilsamans, og útreiðslurnar eru 20.000 kr. og útreiðslurnar eru 20.000 kr. tilsamans ella 10% tilsamans ella 20% Hetta eru dømi um 2 kommunur, sum eru í somu støðu; men har inntøkugrundarlagið í kommunu I er dupult so stórt, sum tað er í kommunu II. Umstøðurnar at røkja ta lógarfestu uppgávuna, t.d. skúlagongd hjá børnunum, eru tí ikki tær somu. Sum tað sæst av hesum dømi, skulu íbúgvarnir í kommunu I rinda 10% í skatt fyri at gjalda skúlagongdina hjá børnunum, og í kommuna II skulu teir gjalda 20% í skatt fyri somu tænastu. Um einki verður gjørt við hetta, er vandi fyri, at borgararnir í kommunu II flyta til kommunu I, av tí at tað er munandi bíligari at liva í hesi kommununi. Til tess at forða hesi gongdini er umráðandi, at umstøðurnar í hesum báðum kommununum verða mestsum tær somu. Og tað kann (m.a.) verða gjørt við inntøkujavning, sum í hesum døminum merkir, at kommuna I, ið hevur tað hægra inntøkugrundarlagið, skal rinda pening til kommunu II, ið hevur tað lægra inntøkugrundarlagið. Henda talvan sýnir inntøkugrundarlagið, fólkatalið og skattagrundarlagið pr. íbúgva í teimum nýggju" kommunueindunum. Talvan er grundarlagið undir myndini niðanfyri. 1996 Norðoyggjar Eysturoy Sundalagið Streymoy Vágar Sandoy Suðuroy Tils. Skattagrundarlag í 1000 kr. 412003 622806 146002 2012881 212065 90741 343541 3840039 Fólkatal við árslok 5609 8345 2082 18639 2595 1473 5044 43797 Skattagrundarlag pr. Íbúgva 73454 74632 70126 107993 81721 61603 68109 87698 Skattagrundarl. í % av miðalskattagr. 84 85 80 123 93 70 78 100 Viðm.: Elduvíkar kommuna er í Eysturoy og Funnings kommuna er í Sundalagnum. Myndin sýnir, at inntøkugrundarlagið pr. íbúgva í Streymoyarøkinum er tað einasta, sum er hægri enn inntøkugrundarlagið pr. íbúgva í øllum landinum (miðalinntøkugrundarlagið). Harafturímóti er inntøkugrundarlagið í Sandoyarøkinum ikki meira enn 70% av miðalinntøkugrundarlagnum fyri landið. Sandoyarøkið er eisini eitt tað øki, sum hevur verið meinast rakt av kreppuni. Fyri at gera umstøðurnar hjá kommununum at røkja tær lógarfestu uppgávur javnari er neyðugt við inntøkujavning. Javningin verður funnin soleiðis: inntøkugrundarlagið pr. íbúgva hjá kommunueindini verður drigin frá miðalinntøkugrundarlagnum pr. íbúgva í øllum landinum og so faldað við javningarprosentinum og einum felags roknaðum skattaprosenti og íbúgvatalinum. Verður hetta talið positivt (t. e. at inntøkugrundarlagið í kommununi er minni enn miðalinntøkugrundarlagið), fær kommunan pening gjøgnum javningarskipanina. Kommunan skal harafturímóti rinda pening til skipanina, um hetta talið er negativt. Felags roknaða skattaprosentið skal veita trygd fyri, at kommunueindin ikki kann ávirka javningina við at broyta sítt skattaprosent, so heldur enn at falda inntøkugrundarlagið eftir javningina við skattaprosentinum hjá kommununi verður roknað fram til eitt felags skattaprosent. Hetta verður gjørt á tann hátt, at allar útreiðslurnar hjá kommunueindunum verða settar í mun til alt inntøkugrundarlagið hjá kommunueindunum. Hetta tal var fyri 1996: 674.847/3.840.039=17,57%. Dømi um inntøkujavning sæst í talvuni og á myndini niðanfyri. Her er roknað við 33 prosenta javning. 1996 Norðoyggjar Eysturoy Sundalagið Streymoy Vágar Sandoy Suðuroy Tils. Skattagrundarlag í 1000 kr. 412003 622806 146002 2012881 212065 90741 343541 3840039 Fólktal viõ árslok 5609 8345 2082 18639 2595 1473 5044 43797 Skattagrundarlag pr. Íbúgva 73454 74632 70126 107993 81721 61603 68109 87698 Skattagrundarl. í % av miðalskattagr. 84 85 80 123 93 70 78 100 Skattagrundarlag eftir 33% javning 78155 78944 75925 101296 83693 70214 74573 Gjalding til/frá øki í 1000 kr. 4632 6322 2121 -21933 899 2229 5729 Viðm.: Elduvíkar kommuna er í Eysturoy og Funnings kommuna er í Sundalagnum. Í sambandi við eina javning av inntøkugrundarlagnum er tað sostatt Streymoyarøkið, ið fer at rinda til hini økini. Í hesum dømi fáa hini økini eitt ískoyti, sum er 33% av muninum millum miðalinntøkugrundarlagið í landinum og inntøkugrundarlagið hjá kommununi. 7.3.2 Javning eftir útreiðslutørvi Tað eru 3 viðurskifti, ið volda, at munur er á útreiðslustøði kommunanna: 1. virkisførismunur - summar kommunur eru virkisførari enn aðrar 2. munur á tænastuveiting - tænastustøði kommunanna er ymiskt eftir egnum ynski og 3. munur er á útreiðslutørvi Munur á virkisføri Munur á valdum tænastustøði Munur á útreiðslutørvi Til ber hjá kommununi at ávirka rakstrarvirknið, og hon velur sjálv sítt tænastustøði. Tað er sostatt bert munurin á útreiðslutørvinum, sum kommunan ikki beinleiðis kann ávirka, og tí er tað bert hesin tørvur, sum eigur at verða javnaður. Dømi um javning eftir útreiðslutørvi: Kommuna I Kommuna II 2 skattgjaldarar 2 skattgjaldarar Inntøkugrundarlag 100.000 Inntøkugrundarlag 100.000 pr. skattgjaldara pr. skattgjaldara 2 børn, sum hvørt kostar 4 børn, sum hvørt kostar 10.000 kr. í skúlaútreiõslum 10.000 kr. í skúlaútreiõslum Skúlaútreiõslurnar eru Skúlaútreiõslurnar eru tilsamans 20.000 kr. tilsamans 40.000 kr. Av hesum sæst, at inntøkugrundarlagið hjá kommununum er tað sama, men at kommuna I hevur 2 børn, og kommuna II hevur 4 børn. Av tí vera útreiðslurnar hjá kommunu II 40.000 kr. tað er tvífalt so stórar, sum tær eru hjá kommunu I. Til tess at fíggja útreiðslurnar skulu borgararnir í kommunu I rinda 10% í skatti; men borgararnir í kommunu II skulu harafturímóti rinda 20%. Verður einki gjørt við tílík viðurskifti, er vandi fyri, at borgararnir í kommunu II flyta til kommunu I, tí tað er munandi bíligari at liva í hesi kommunu. Í hesum føri er tí neyðugt at javna eftir útreiðslutørvinum hjá kommununum, so at kommuna I, ið hevur tann lítla útreiðslutørvin, rindar til kommunu II, ið hevur tann stóra útreiðslutørvin. Tað er ikki so lætt at javna eftir útreiðslutørvi sum eftir inntøkugrundarlagnum. Neyðugt er at finna eitt mál fyri útreiðslutørvinum hjá hvørji einstakari kommunueind. Hetta eigur at verða gjørt við sakligum metingarstøði (objektivum kriterium), so at kommunan sjálv ikki kann ávirka javningina. Harafturímóti eigur tað sakliga metingarstøðið at lýsa tann veruliga eftirspurningartørvin fyri tær tænastur, javnað verður fyri. Í Danmørk er útreiðslutørvurin hjá tí einstøku kommununi grundaður á hesi 3 viðurskifti: - eitt grundískoyti - tann aldurstreytaða útreiðslutørvin hjá kommununi, sum telur 80% og - tann sosialt treytaða útreiðslutørvin hjá kommununi, sum telur 20% Grundískoytið er við, av tí at ein og hvør kommuna, stór ella lítil, hevur fastar útreiðslur. Grundískoytið leggur serliga upp fyri tær meirútreiðslur, sum eru í teimum smæstu kommununum. Tann aldurstreytaði útreiðslutørvurin hjá kommununi verður funnin á tann hátt, at íbúgvatalið í hvørjum aldursbólki verður faldað við einum miðalkostnaði fyri ein íbúgva í hvørjum aldursbólki. Tað eru serliga børn og tey eldru, ið her hava týdning fyri útreiðslutørvin hjá kommununi. Av børnum standast útreiðslur til dagstovnar, skúlar o.a., og av teimum eldru eru útreiðslur til heimahjálp, ellisheim, pensjón o.s.fr. Tann sosialt treytaði útreiðslutørvurin hjá kommununi verður funnin við støði í sosialum kriterium. Í Danmørk eru hesi metingarstøði m.a., hvussu nógv børn eru í kommununi, sum bert hava ein forsyrgjara, hvussu nógv arbeiðsleys eru í aldrinum 20-59 ár, hvussu nógv fólk eru millum 25-49 ár, sum ikki hava nakra vinnuliga útbúgving o.s.fr. Hesi viðurskifti sýna ta sosialu tyngdina í kommununi. Tá ið útreiðslutørvurin hjá kommununi er funnin, verður javningin funnin á tann hátt, at: miðalútreiðslutørvurin pr. íbúgva í øllum kommunum verður drigin frá útreiðslutørvinum pr. íbúgva í kommununi faldað við javningarprosentinum og við íbúgvatalinum. Um talið er negativt, (t.e. at útreiðslutørvurin hjá kommununi er minni enn miðalútreiðslutørvurin fyri landið), skal kommunan rinda til javningarskipanina. Kommunan fær harafturímóti pengar frá javningarskipanini, um talið er positivt. Við øðrum orðum sagt, koma kommunur við lítlum útreiðslutørvi at rinda til tær kommunur, ið hava nógvan útreiðslutørv fyri neyðini. Hetta yvirlitið sýnir okkum eitt dømi um útreiðslujavningina á skúlaøkinum. Men av tí at skúlaøkið bert er ein partur av kommununnar útreiðslum, so eigur hetta dømið at verða tikið við fyrivarni, við tað at tað einki sigur um allan útreiðslutørvin hjá eini kommunu í so máta. Somuleiðis er støðið tikið í verandi kommunum, so at lagt er ikki uppfyri, at stórar kommunueindir fara møguliga at gagnnýta raksturin betur. Øki Norðoyggjar Eysturoy Sundalagið Streymoy Vágar Sandoy Suðuroy Tils. Næmingar 877 1405 401 2945 418 222 750 7018 Tímar 1694 2650 860 5229 801 512 1524 13270 Krónur 15415400 24115000 7826000 47583900 7289100 4659200 13868400 120757000 Miðal/næm. 17577 17164 19516 16158 17438 20987 18491 17207 Javning pr. næm. 122 -14 762 -346 76 1248 424 Tilsamans 107275 -19962 305610 -1019697 31903 276969 317900 Viðm.: Elduvíkar kommuna er í Eysturoy og Funnings kommuna er í Sundalagnum. Í hesum dømi er eisini javnað við 33%. Sum vit síggja á talvuni, kostar ein næmingur í miðal kr. 17.207 árliga, um roknað verður við, at hvør undirvísingartími kostar 175 kr. Av talvuni sæst, at tað bert eru Streymoy og Eysturoy, ið hava minni útreiðslutørv, enn miðaltørvurin er pr. næming. Tað verða tí hesar kommunur, ið skulu rinda til hinar kommunurnar. 7.4 Ráðlegging um eina javningarskipan Ein javningarskipan kann verða ráðløgd á ymiskan hátt. Til ber, at kommunurnar sjálvar rinda ein part av sínum skattainntøkum í ein javningargrunn. So verður tað uppgáva grunsins at býta peningin millum kommunurnar. Í hesum føri verður tað javnað millum kommunurnar. Nú ein uppgáva skal verða flutt frá landi til kommunur, og skatturin so samstundis verður javnaður, sí kapitul 7.2, so hevði borið til í tí viðfangi at goldið javningargrunninum ein part av hesum skatti. Um t.d. tann uppgáva, ið flutt verður, kostar 10%, so lækkar landskatturin 10%, kommunuskatturin hækkar 8%, og javningargrunnurin fær 2%. Til ber eisini at javna frá landi til kommunur, so at landið rindar ein part av sínum inntøkum í tann javningargrunn, sum frammanfyri er nevndur. Tað er hesin háttur, sum nýttur verður í Íslandi. Hvørt hesin ella hasin háttur verður nýttur, so er tað, ið hvussu so er, peningur hjá teimum somu borgarum, ið javnað verður við. 7.5 Viðmerkingar til javningina Av tí at javningarskipanin er í tveimum, er tað møguligt, at sama kommuna skal rinda pening til javningina, tá ið tað verður inntøkujavnað, og at hon fær pening aftur frá javningarskipanini, tá ið javnað verður eftir útreiðslutørvinum. Kommununevndin ásannar, at javning er neyðug, nú uppgávur skulu verða lagdar til kommunurnar. Kommununevndin mælir tí til, at nevnd verður sett at kanna hesi viðurskifti gjøllari, og eigur henda nevndin at gera uppskot um eina javningarskipan her á landi. Tað er serliga javningin av útreiðslutørvinum, ið krevur nógva fyrireiking. Tað skal viðmerkjast, at javningarskipanin eigur at verða gjørd við sakligum metingarstøði (objektivum kriterium), so kommunurnar ikki kunnu ávirka javningina. Eisini skal viðmerkjast, at ein javningarskipan eigur sum minst at ávirka eggjanina hjá kommununum at skapa búskaparligan vøkstur, eins og hon sum minst eigur at órógva meginregluna um, at borgarin greitt skal kunna fata kostnaðin av tí kommunala virkseminum. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 8. Reglur Í arbeiðssetningi sínum er álagt Kommununevndini at gera reglur um fíggjarstýringina hjá kommununum, og snýr hetta seg um: fíggjarætlan, bókhald, roknskaparviðurskifti og reglur um lántøku og veðhaldsbindingar. Somuleiðis er álagt kommununevndini at koma við tilmæli um avmarkingar mótvegis tí privata vinnulívinum. 8.1 Fíggjarstýringin Í løtuni brúka flestu kommunur kontoskipanina frá landsstýrinum, tó at líkt er til, at kommunurnar hava lagað hesa skipanina eftir teirra tørvi. Nú kommunurnar skulu leggja saman í størri eindir, er gott høvi (og helst einasta høvið) at broyta fíggjarstýringina hjá kommununum, tí nýggja kommunueindin skal kortini laga sína fíggjarstýring til ta stóru eindina. Hetta merkir, at fíggjarstýringarskipanirnar í teimum gomlu kommununum skulu nú verða sameindar í eina og somu skipan. Kommununevndin mælir staðiliga til, at allar tær nýggju kommunueindirnar fara at nýta eina javngjørda skipan, so at bæði kontoskipan og bókhaldsmeginreglur verða javngjørdar (standardiseraðar)*. Hetta merkir, at kommunurnar t.d. skulu bóka tíðaravmarkingar á sama hátt, at ognirnar verða virðismettar á sama hátt o.s.fr. * Tað hevði verið sera gott fyri landsumsitingina sum heild at fáa eina einsháttaða skráseting fyri allan tann almenna sektorin. Fyrimunirnir við eini javngjørdari skipan á hesum øki eru nógvir. Hjá kommununum verður lagamanni at bera ársroknskapirnar saman hvør hjá aðrari og sostatt síggja, hvussu nógv tað kommunala virksemið kostar í teimum ymisku kommunueindunum í mun til sína egnu kommunu. Er munur á, ber til at læra hvør av øðrum og á henda hátt menna eina enn virknari kommunu. Hagtølini vera tí frálík stýringaramboð at hava hjá kommununi. Eisini ber til at leggja tølini hjá kommununum saman, tá ið tey eru gjørd upp á sama hátt. Hesi tøl kunnu vera hent at hava t.d. til árligu samráðingarnar við landsstýrið. Avgerðar grundarlagið verður munandi betri. Somuleiðis vera tølini sera hent at nýta í eini møguligari javningarskipan. Harumframt er ein fyrisett (standard) fíggjarstýringarskipan góð at hava hjá teimum starvsfólkum, sum dagliga arbeiða við fíggjarstýringini í kommununum. Tey fáa nú fleiri starvsfelagar í hinum kommununum, sum arbeiða við teimum somu spurningunum. Við hesi mannagongd verða spurningarnir loystir á sama grundarlagi, eins og grundarlagið at menna fíggjarstýringina eisini verður tað sama, og skuldi hetta havt góða ávirkan á alt arbeiðslagið. Ein fyrisett skipan á fíggjarstýringarøkinum verður eisini ein stórur fyrimunur hjá landinum. Hagtølini verða munandi betri, og nógv lættari verður at bera gongdina í kommununum saman, og er hetta tí eitt gott stýringaramboð at hava hjá landinum, við tað at avgerðargrundarlagið hjá landinum eisini verður munandi betri. Við eini fyrisettari skipan verður eisini munandi lættari at leggja hagtølini saman og at fáa tey inn í tjóðarroknskapin. Hetta er eitt sera týdningarmikið stýringaramboð at hava hjá einum og hvørjum landi. Niðurstøðan er tí tann, at kommunurnar skulu brúka eina fyrisetta (standard) kontoskipan og hava somu bókhaldsmeginreglur. Tað er so eyðvitað, at kontoskipanin hjá kommununum eigur at verða grundað á nýggju kontoskipanina hjá landinum. Somuleiðis kunnu Roknskaparverk landsins" og viðkomandi kunngerð um bókhald hóskandi verða lagað til tørv kommunanna. Í kommunustýrislógini eigur tí at verða heimilað landsstýrinum at seta kunngerðir um neyvari reglur um fíggjarstýringina hjá kommununum í gildi*. Mælt verður til at arbeiðsbólkur beinanvegin verður settur til at gera neyðugar tillagingar. * Tað skal undirstrikast, at áðrenn landsstýrið kann miðfirra fíggjarligu ábyrdinga, má landsstýrið fastleggja, hvussu skrásetingarnar úti í kommununum skal fara fram. Umframt at brúka fyrisetta kontoætlan og bókhaldsmeginreglur eiga kommunurnar sjálvar at taka støðu til, hvussu tær ráðleggja sína fíggjarstýring, hvørja telduskipan tær brúka o.s.fr. Á henda hátt kunnu tær sjálvar laga skipanina, so at tær fáa tað at vita úr skipanini, tær ynskja. Treytin er, sum sagt, bara tann, at kontoskipanin og bókhaldsmeginreglurnar eru tær somu. Ein møguleiki hjá kommununum er at festa seg upp í nýggju skipanina hjá Føroya Gjaldsstovu. Hetta ber væl til, og fyrimunurin í so máta er, at kommunurnar kunnu spara nógvan pening, við tað at: - landið longu hevur gjørt nógvar royndir við skipanini, m.a. eisini við viðgerðini av tí partinum, sum skal leggjast til kommunurnar - land og kommunur kunnu nýta somu serkønu hjálp - skifti við starvsfólkum millum land og kommunur verður løtt - uppsetingar, útskriftir o.t. kunnu endurnýtast og - samanstillingin av teimum kommunalu og landskassans skrásetingunum verður eintýðug og sostatt løtt og skjót at arbeiða við. Viðvíkjandi grannskoðan mælir Kommununevndin til, at landsgrannskoðarin ger karmarnar um grannskoðanina; men at kommunurnar sjálvar velja sær ein grannskoðara (sum tó skal vera ríkisgóðkendur ella skrásettur) at grannskoða roknskapin, eins og tær higartil hava gjørt. Tað skal viðmerkjast, at bókhaldið og grannskoðanin skal vera skild sundur. 8.2 Lántøka Aðalmeginreglan er tann, at kommunurnar skulu fíggja seg sjálvar, so at samband er millum skatt og tænastustøðið. Av hesum koma kommunuútreiðslurnar at dugna sama árið, sum skattafíggingin verður goldin. Viðvíkjandi íløgunum er hetta tó ein trupulleiki, tí um so er, at kommunurnar skulu fíggja eina íløgu um skatt sama ár, íløgan verður gjørd, kann tað bera við sær, at skattaprosentini í kommununum verða ógvuliga skiftandi frá einum ári til annað. Og meginreglan um, at kommunuútreiðslurnar skulu dugna sama árið, verður brotin, tí vanligt er, at íløgurnar verða til gagns fleiri ár. Hetta merkir, at regluligt samband verður ikki millum skattin og tænastustøðið. Tí eigur kommunum at verða loyvt at fíggja íløgur (ikki rakstur) við lántøku. Tað skal viðmerkjast, at bæði rakstur og íløgur eiga at standa á fíggjarætlanini. Munurin millum tær samlaðu útreiðslurnar og inntøkurnar sæst tá annaðhvørt sum gjaldførisøking ella sum gjaldførisminking vegna møguliga lántøku. Eru íløgurnar stórar, er ivaleyst neyðugt at taka lán, og øvugt, um íløgurnar eru smáar. Vit vita av beiskum royndum, at tað tó er neyðugt bæði at avmarka kommunulántøkurnar og at stýra teimum. Hetta er eisini vanligt at gera í grannalondum okkara. Í Íslandi verður t.d. ikki góðtikið, um nettoskuldin er omanfyri umleið 50% av eini álíkning, og at neyðugt er at verða varin, um nettoskuldin verður umleið 80% av álíkningini. Noreg og Svøríki hava eisini avmarkingar, og í Danmørk eru sera strengar avmarkingar í gildi. Fyri at gera skipanina so einfalda, sum til ber, verður ásett, at nettoskuldin hjá kommununum ikki kann verða størri enn eina álíkning við miðalskattaprosentinum í skattabandinum, sí 5.3.17, og verður lániloftið sostatt sett til eina álíkning*. Undir lániloftið kunnu kommunurnar sjálvar gera av til hvørjar íløgur, lænt verður. Tað er ikki neyðugt, at landsstýrið skal góðkenna hetta fyri hvørt lánið, um kommunan bert heldur seg undir lániloftið. Lántøkan verður tá einans kommunanna ábyrgd. Tað er tó umráðandi neyvt at lýsa hvat kemur undir hugtakið lántøka. Kommununevndin mælir tí til, at arbeiðsbólkurin, sum nevndur er í kapittul 8.1, eisini fær hesa uppgávu til viðgerðar. Tað skal verða viðmerkt, at uppskotið um kommunustýrislógina heimilar landsstýrinum at áleggja kommununum at gera neyðugar broytingar í fíggjarætlanini ella eykajáttanum, um nettoskuldin hjá kommununi er meir enn ein álíkning við miðalskattaprosentinum í skattabandinum. * At áseta lániloftið hjá kommununum til eina álíkning við miðalskattaprosentinum í skattabandinum ber við sær, at nógvar kommunur kunnu ikki taka lán komandi árini. Umframt nevnda lániloftið er eisini umráðandi, at virksemið hjá kommununum - og tískil eisini lántøkan, samsvarar við fíggjarpolitikk landsins. Í teimum árligu samráðingunum skulu tí karmar verða avráddir hvørt ár millum land og kommunur, sí eisini kapitul 5.5. 8.2.1 Verandi kommunuskuld Tað er ikki álagt Kommununevndini í arbeiðssetninginum at viðgera kommunuskuldina. Sum skrivað er í verkætlanini hjá Kommununevndini, so hevur skuldin ikki so nógv við sjálvan kommunubygnaðin at gera; men kommunuskuldin er ein trupulleiki, ið ikki kann verða skúgvaður til viks, um roynt verður í stuttum at líta frameftir. Kommunuskuldin er eisini ein tann stórsta forðingin fyri kommunusamanlegging. Tær 49 kommunurnar eru sera ymiskar fyri, sí fylgiskjal B í Tátti I, Parti II. Summar hava onga skuld, og er tað aloftast tær smáu kommunurnar, og aðrar kommunur standa í botnleysari skuld. Við eini kommunusamanlegging verða skuldafríar kommunur lagdar saman við skuldabundnar kommunur, og veldur hetta sjávsagt mótstøðu í teimum kommunum, sum lítla og onga skuld hava. Við árslok 1995 var ein avtala gjørd millum kommunurnar og lánveitararnar (kreditorarnar). Talan er um eina 5 ára avtalu, sum tí er í gildi til árslok ár 2000. Eftir hetta verður so vent aftur til tær gomlu avtalurnar, um ikki annað er/verður avtalað. Her er at viðmerkja, at tað snýr seg um 24 kommunur, sum við árslok 1996 høvdu størri nettoskuld enn eina skattaálíkning, við einum skattaprosenti á 23%. Við árslok 1996 høvdu 12 av hesum kommunum eina nettoskuld, ið var meir enn 3 skattaálíkningar, sí fylgiskjal A*. * Tað skal viðmerkjast, at í 1997 vóru skattainntøkurnar hjá kommununum næstan 100 mio. kr. størri enn ætlað (14,6%), og fyri teir fyrstu 5 mánaðirnar av eru tær kommunalu skattainntøkurnar, ið mettar eru eftir ársgrundarlagnum, 33 mió. kr. størri enn ætlað (4,5%). Hetta hevur sjálvandi bøtt um kommunubúskapin. Tað eru tó enn kommunur, sum standa í botnleysari skuld, og verður hetta ein trupulleiki. Umframt, at sjálv skuldin er ein trupulleiki fyri kommunusamanleggingina, heldur Kommununevndin seg síggja tveir aðrar trupulleikar: 1) at nakrar kommunur standa í botnleysari skuld við teirri avleiðing, at bæði rentur og avdráttir taka ov nógv av fíggjarætlanini 2) at tað eru so nógvir lántakarar (49), sum hvør sær hava lutfalsliga lítla trygd og lítlan sakkunnleika til peningamarknaðin, og at kommunurnar fáa tí í síni heild ikki nóg lagaligar treytir á peningamarknaðinum. Ymisk uppskot eru gjørd til tess at loysa hesar trupulleikar. Í einum uppskoti verður mælt til, at skuldin hjá teimum kommunum, ið eru mest skuldabundnar, verður sanerað niður til 3 álíkningar við støði í einum skattaprosenti, sum verður 23. Saneringin er bundin saman við eini kommunusamanlegging, og mælt verður til at fíggja saneringina við at nýta tað, sum stendur í kommunala láni- og veðhaldsgrunninum. Hildið verður, at tílík sanering kostar umleið 115 mio. kr., ið svarar til tað, sum stendur í láni- og veðhaldsgrunninum. Fyrimun urin við hesum uppskoti er, at tá hevur eingin kommuna størri skuld enn 3 álíkningar, og hildið verður, at tær tá kunnu hóra undan við tílíkari skuld. Vansin við hesum er í fyrstu syftu tó tann, at uppskotið treytar, at menningin í búskapinum verður tann sama, sum hon hevur verið tey bæði seinastu árini, og í øðrum lagi, at talan er um eina almenna umfígging (sanering), ið ikki leggur uppfyri, at umstøðurnar als ikki eru tær somu í kommununum. Triði vansin er, at peningurin í láni- og veðhaldsgrunninum so verður brúktur og tískil ikki endurrindaður kommununum, og eru kommunur ímóti hesum framferðarhátti. Henda loysnin roynir at loysa nevnda trupulleika 1 og lutvís eisini trupulleika 2, við tað at saneringin er tengd at eini kommunusamanlegging. Tvey onnur uppskot, sum líkjast hvørjum øðrum, eru eisini gjørd. Hesi uppskot royna í báðum førum at loysa nevnda trupulleika 2. Høvuðssjónarmiðini í báðum myndlunum eru, at ein kommunalur lánigrunnur ella stovnur verður stovnaður. Grunnurin verður so lántakari mótvegis lánveitaranum og lánveitarin mótvegis teimum einstøku kommununum. Hetta merkir, at kommunali lánigrunnurin skal umfíggja verandi kommunulán. Í hesum viðfangi ræður um, at kommunali lánigrunnurin hevur eina samhaldsfasta trygd aftan fyri seg, og skotið verður upp at brúka kommunala láni- og veðhaldsgrunn til hetta endamál, og um so skuldi verið, at kommunurnar rinda meira inn í grunnin. Tær kunnu so fáa lán úr grunninum við rentu, ið samsvarar við kreditvirðið hjá tí einstøku kommununi. Fyrimunurin við hesi skipan er tann, at tað er ein partur, sum fer stinnari út á peningamarknaðin og við størri førleika (grunnurin vil menna ein serkunnleika á økinum) enn tí, hvør einstøk kommuna hevur. Við hesum verða lánitreytirnar eisini lagaligari. Og lánitreytirnar til kommunurnar verða so eisini settar eftir, hvussu støðan er hjá hvørji einstakari kommunu. Vansin við hesum er, at eitt millumlið verður millum kommunurnar og endaliga lániveitaran, og økir tað um lánikostnaðin. Tó verður meira vunnið, enn mist verður. Uppskotini loysa heldur ikki nevnda trupulleika 1. Best hevði tí verið at funnið eina loysn, sum loysti báðar hesar trupulleikar. Ein møguleiki hevði verið at brúka kommunala láni- og veðhaldsgrunnin sum ein kommunalan lánigrunn, so sum nevnt er frammanfyri. Hesin grunnur skuldi so eisini fingið heimild at veitt kommununum rentufrí lán og kanska eisini sanering, um einki annað var til ráða at taka. Á henda hátt bar til at loysa trupulleika 1 og 2. Í Íslandi er ein tílíkur lánigrunnur. Um so skuldi verið, at mótstøða er ímóti einum tílíkum grunni, so er óneyðugt, at hann skal verða varandi, men at hann bert skal vera eina skiftistíð, til allar kommunurnar eru komnar fyri seg aftur. Ein heilt onnur loysn á trupulleikunum er at brúka loysnina við kommunala lánigrunninum, samstundis sum kommunurnar kundu roynt at minkað um skuldina við t.d. at selt burtur av ognum sínum. SEV er ein eyðsæddur møguleiki í so máta. Allar kommunur eru við í kommunala samstarvinum um SEV. Tær kundu selt stovnin fyri hægsta boð og brúkt peningin at endurrindað skuldina við. Við árslok 1997 javnvigaði fíggjarstøðan hjá SEV við 552 mio. kr., og øll eginognin var slakar 160 mio. IRF og KB eru eisini ognir, ið seldar kundu verið á sama hátt sum SEV. Men hetta er tó ikki so einfalt sum SEV-dømið, við tað at talan er um 2 virki, og at allar kommunur ikki eru limir í IRF. Uppaftur ein annar møguleiki er, at landið kemur við saneringspeningi at loysa trupulleika 1. Fyrimunurin við hesum framferðarhátti er, at tað ikki verður sanerað ímillum kommunurnar sínámillum, men millum land og kommunur. Til endans skal tó viðmerkjast, at sum búskaparmenningin hevur verið síðstu árini, hevur hon verið til fyrimunar fyri kommunurnar, og tí man vera best at vita, hvussu leikur fer í komandi døgum, áðrenn farið verður undir at sanera kommunuskuld. Tó eigur at verða miðað eftir, at kommunurnar fáa lagaligari treytir á peningamarknaðinum. Til tess ber til at brúka okkurt av teimum nevndu uppskotunum, ella kunnu kommunurnar eisini sjálvar royna at fáa lagaligari treytir við verandi lániveitarar. 8.3 Vinnulívið (og veðhaldsbindingar) Við tí staðbundna sjálvstýrinum fæst, sum áður sagt, ein miðfirringarvinningur, sí kapitul 5.1. Tað er tó mark fyri, hvussu víðfevnandi tað kommunala sjálvstýrið skal verða. Í summum førum skal kommunan fylgja lógini bókstavliga sum t.d. viðvíkjandi ognartøku og skattaeftirgeving. Á øðrum økjum hevur kommunan størri rásarúm, har virksemið ikki beinleiðis er lógarásett. Tað má tó ikki vera ímóti lógunum. Kommunurnar eiga at halda seg innan fyri fulltrú kommunanna. Her verður m.a. hugsað um óskrivaðar reglur um, hvat kommunur eiga og ikki eiga at gera. Treytin fyri hesar gerðir er at tær ikki eru ímóti lógunum og øðrum reglum. Fyrimunurin við hesum er, at fulltrúin kann laga seg eftir samfelagsliga tørvinum, so at kommunan kann verða virknari, tá ið illa stendur til við búskapinum, og øvugt. Vansin er tó, at markið er ógreitt. Markið fyri kommunalum sjálvstýri er m.a.: - at virða uppgávubýtið, so at kommunan loysir sínar kommunalu uppgávur, og at landið loysir landsuppgávurnar - at virða kommunumarkið, so at tað, sum verður áverkað í kommununi, verður hesum kommunuíbúgvum at gagni - at virða tað privata økið (sektorin). Kommunur mugu ikki vera við í vinnulívinum. Ástøðiliga er henda seinasta ásetingin grundað á ta áskoðan, at tað almenna eigur ikki at blanda seg upp í marknaðarkreftirnar. Hesar kreftir syrgja sjálvar fyri, at javnvág" verður. Um tað almenna blandar seg upp í marknaðarkreftirnar, so verður henda javnvágin órógvað, tí við sínum skattapeningi kunnu kommunurnar lættliga vinna kappingina við tað privata. Trupulleikin er tó tann, at ilt verður eftirsíðan at skilja sundur tað almenna og privata økið. Við hesum í huga mælir nevndin tí til, at kommunurnar hvørki beinleiðis ella óbeinleiðis kunnu verða partur av vinnulívinum. Hetta merkir, at tær hvørki kunnu eiga ella reka vinnulig virki, og at tær heldur ikki kunnu seta partapening í, veita lán ella veðhald til vinnulig virki. Kommunur eiga tó at kunna reka tey virki, ið tær vanliga reka, sum t.d. busskoyringina. Uppgáva kommununnar er at seta karmarnar, heldur enn at hon sjálv skal taka lut í vinnulívinum. Hon eigur t.d. at ávísa vinnuøkir, at gera og halda vegir o.a., so at hon á tann hátt kann draga vinnulívið at sær. Vinnuligur stuðul kann verða lutaður sundur í almennan og ítøkiligan stuðul. Ein kommuna kann ikki veita ítøkiligan stuðul til einstakar fyritøkur, og heldur ikki er loyvt henni at krógva" stuðulin við t.d. at veita veðhald ella at selja virkjum bílig grundstykki o.a. Hetta avlagar kappingina. Harafturímóti hevur kommunan loyvi at veita almennan stuðul sum t.d. at ráðgeva virkjum í kommununi o.s.fr. Í hesum føri verður stuðul tøkur til øll virkini í kommununi, og tí avlagar hann ikki kappingina. Tað eru tó 2 undantøk frá hesum meginreglum. Tað eina undantakið er: bygningar á havnaøkinum. Íløgur í havnaøkið eru sera kostnaðarmiklar, og Kommununevndin heldur tískil, at tað skuldi borið til hjá kommunu at átt bygningarnar* á havnaøkinum, og at hon so kundi leiga teir út. Við hesum verður forðað fyri, at bygningar á havnaøkinum verða at standa tómir við ongum virksemi, um t.d. eitt virki fer á húsagang. Men tað er sera umráðandi, at leigan fyri bygningarnar er til marknaðarprís. Tað skal ikki bera til hjá kommununi at veita ein fjaldan stuðul við at leiga hesar bygningarnar út bíliga. * Talan er bert um sjálvan bygningin, ikki um maskinur og aðra útgerð. Hitt undantakið er galdandi fyri útoyggjarnar. Her er umráðandi, at kommunan er lagaligari, so at íbúgvarnir t.d. kunnu brúka tey amboð, kommunan eigur í bygdini, og at hon t.d. keypir í stórum ávísar vørur, ið eru dýrar at fáa til útoyggjarnar so sum sand o.a., sum hon so selur aftur til íbúgvarnar til kostprís. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 9. Serskipanir Tað er í kommissorinum álagt Kommununevndini at koma við tilmæli um: - møguligar serskipanir viðvíkjandi útoyggjunum, og at hesar serskipanir skulu verða grundaðar á tey serstøku viðurskiftini, har eru galdandi og - møguligar serskipanir fyri tey smærru bygdasamfeløgini, og at tær verða gjørdar soleiðis, at hesi bygdasamfeløg kunnu varðveita síni eyðkenni sum best Kommununevndin tulkar hetta sum ásetingar, ið eru grundaðar á eitt (politiskt) ynski um at varðveita búsetingarmynstrið í landinum. 9.1 Møguligar serskipanir viðvíkjandi útoyggjunum Fyrsti spurningurin, sum neyðugur er at seta, er hesin: Hvussu eigur ein útoyggj at verða lýst (definerað). Kommununevndin beyð umboðum úr Mykinesi, Fugloynni, Svínoynni og Skúvoynni til fundar, og var tá ein útoyggj lýst sum tann landslutur: - har ikki er komandi til og frá sama dag til arbeiðis og í skúla, og - har ikki ber til at brúka teir fyrimunir, sum fylgja við tí samfelagsligu menningini. Við hesi lýsingini eru: Mykines, Fugloy, Svínoy og Skúvoy útoyggjar. Harumframt kunnu verða nevndar: Dímun og Koltur. Tær eru tó ikki so fjølbygdar" sum hinar. Koltur er avtoftað sum bygd, men er endurreist við einum festarahúski. Sambært arbeiðssetninginum er tað, sum longu nevnt, eitt ynski, at verandi búsetingarmynstur verður varðveitt. Hetta ynskið kemur aftur til sjóndar í samgonguskjalinum millum fólkaflokkin, tjóðveldisflokkin og sjálvstýrisflokkin frá 1998, har ásett verður, at: Útjaðarin er í eini serligari støðu. Samgongan er samd um, at neyðugt er at fremja verulig tiltøk, um útoyggjum og smáplássum skal vera lív lagað". Kommununevndin er tó av teirri áskoðan, at í útoyggjunum er støðan nú so hættislig, at tað ger tað sama, um hesar útoyggjar framhaldandi verða sjálvstøðugar, ella tær verða lagdar saman við størri eindir. Teirra trupulleikar kunnu ikki verða loystir í einum nýggjum kommunubygnaði. Um fólk støðast í útoyggjunum ella ikki, er uttan fyri kommunalu skipanina. Tað er tí ein landsuppgáva at varðveita búsetingarmynstrið í útoyggjunum, og tískil mega landpolitisk tiltøk verða sett í verk. Við hesum í huga heldur Kommununevndin, at eingin serskipan fyri útoyggjarnar eigur at verða bygd upp í nýggja kommunubygnaðin. Men harafturímóti heldur nevndin ikki, at útoyggjakommunurnar eiga at verða uttan fyri eina nýggja kommunuskipan, tí hildið verður, at búsetingarmynstrið í útoyggjunum hvørki hórar undan ella doyr, um útoyggjakommunurnar eru sjálvstøðugar kommunur, ella tær eru partar av stórum kommunum. Og av tí at landið ikki er størri í vavi enn so, er tað, sum áður sagt, ikki skilagott at arbeiða við fleiri ymiskum kommunuskipanum. Útoyggjakommunurnar eiga tí at verða viðgjørdar eins og hinar kommunurnar í kommunubygnaðinum. Men harafturímóti ber til at fremja landspolitisk tiltøk. Eitt hugskot, sum serliga hevur verið umrøtt á fundum í Kommununevndini, er skattasundurgreining, t.e. at útoyggjafólk ikki eiga at rinda so nógvan skatt sum fólk aðrastaðni, av tí at hesi fólk fáa lutfalsliga ikki altíð tað gagn av tænastunum, sum íbúgvarnir í meginøkinum fáa*. Við hesum er tó vandi fyri skattaflýggjan. Broytingar í jarðarlóggávuni hava eisini verið havdar á munni. Men hetta er, sum sagt, landspolitisk tiltøk, og tí er tað landið, ið skal taka støðu til, hvat ið er til ráða at taka. * Hesir spurningar kunnu eisini verða snaraðir á, tí spurningurin er, um tað ikki kann verða ein avbjóðing hjá nýggju kommunueindunum, hvussu tær eisini skulu tryggja tænastustøðið í útoyggjunum. Tað er hóast alt kommunan, sum er til fyri borgaran, og ikki øvugt, og tí er ógvuliga viðkomandi at spyrja, um tað ikki er kommunan, ið skal koma út til borgaran. Eitt ítøkiligt dømi í so máta er kommunulæknaskipanin. Nú skulu útoyggjafólk í flestu førum inn á meginlandið til lækna; men hví ikki hava læknaviðtalu í útoyggjunum t.d. 14. hvønn dag ella ein dag um mánaðin! Tað skuldu ikki staðist tær nógvu útreiðslurnar av hesum. Her skal tó verða nomið við, hvørji tey ynski eru, sum útoyggjakommunurnar hava, og eru hesi: ·at vera sjálvstøðugar kommunur, so tær kunnu varðveita skattainntøkurnar og hava avgerðarmyndugleikan á staðnum* at fáa betri samferðslusamband við meginlandið at fólk á staðnum fáa framíhjárætt at gera tað arbeiði, sum skal verða í útoyggjunum at tey amboð, sum eru í oynni, verða brúkt at møguleikar eru at gista á meginlandinum, tá ið íbúgvarnir í útoyggjunum skulu til lækna, tannlækna o.s.fr. og at íbúgvarnir í útoyggjum fáa ellisheimspláss, har teir ynskja tað. * Útoyggjarnar bera ótta fyri, at tær verða gloymdar, og at kommunustýrið í nýggju kommunueindini vil ikki raðfesta teirra viðurskiftini serliga høgt. Men, sum áður sagt, heldur Kommununevndin tað ikki vera rætt at arbeiða við fleiri kommunuskipanum í Føroyum. Heldur eigur størri dentur at verða lagdur á rættargildiseftirlitið, so at trygd verður veitt fyri, at kommunan heldur sínar skyldur - eisini í útoyggjunum. Tað, ið so er eftir til tess at tryggja búsetingarmynstrið, verður hildið at vera ein landsuppgáva. 9.2 Møguligar serskipanir fyri tey smærru bygdasamfeløgini Eisini í hesum føri kann verða ringt at áseta, hvat ið eitt lítið bygdasamfelag er; men Kommununevndin heldur, at tey bygdasamfeløg, ið hava lítlan møguleika at verða umboðað í kommunustýrinum í teirri nýggju kommunueindini, og tey bygdasamfeløg, sum eru avskorin frá miðstaðarøkinum í kommunueindini, kunnu verða lýst sum tey smáu bygdasamfeløgini. Við hesum eru útoyggjarnar eisini smá bygdasamfeløg. Í eini nýggjari kommunuskipan er umráðandi at tryggja, at tey staðbundnu sjónarmiðini í teimum smærru bygdasamfeløgunum verða hoyrd. Hetta kann verða gjørt á ymiskan hátt. Sum dømi kann verða nevnt, at Kaldbak er ein partur av Tórshavnar kommunu. Til tess at veita trygd fyri, at tey staðbundnu sjónarmiðini í Kaldbak skulu verða hoyrd, er ein Kaldbaksnevnd sett, har býráðsformaðurin er formaður. At borgarstjórin eisini er nevndarformaður, kann vera við til at tryggja, at nevndarynskini kunnu verða framd í verki. Í hesum viðfangi kann verða nevnt, at Kaldbaksnevndin hevur m.a. hoyringarrætt viðvíkjandi byggimálum í teirra øki. Nevndin hevur fund í minsta lagi hvønn ársfjórðing. Harafturímóti eru fleiri lítlar bygdir í Runavíkar kommuna, uttan at nøkur bygdanevnd tó er sett. Kommununevndin mælir tí til, at heimild verður í kommunustýrislógini at seta ráðgevandi staðbundnar nevndir, og at ein tílík nevnd fær hesar høvuðsuppgávur at røkja: · at verða hoyrd í staðbundnum málum, sum verða umrødd í sjálvari kommunueindini · at viðgera áleikandi, staðbundin mál og annars at geva kommunustýrinum upplýsingar um tey staðbundnu ynskini. Staðbundna nevndin, skal verða vald samstundis sum kommunustýrið, so at valskeið hennara verður tað sama sum kommunustýrisins. Staðbundna nevndin skal hava 3 staðbundin umboð umframt 2 kommunustýrislimir, har borgarstjórin er annar teirra. Staðbundna nevndin skal bert vera ráðgevandi, til tess at fíggjarliga ábyrgdin í kommunueindini skal verða savnað á einum staði - hjá kommunustýrinum. Kommununevndin mælir til, at kommunurnar sjálvar skulu gera av í samanleggingartíðarskeiðinum, hvussu tey staðbundnu sjónarmiðini í teimum smáu bygdasamfeløgunum skulu koma til ummælis í nýggju kommunueindini, um staðbundin nevnd skal verða sett ella ikki, ella okkurt heilt annað. Av hesum kemur týðiliga til sjóndar, hvussu umráðandi tað er, at kommunurnar sjálvbodnar leggja saman, so at tílík viðurskifti sum hesi verða avrádd av kommununum sjálvum og ikki av landsins myndugleika. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 10. Fyrimunir og vansar við nýggju skipanini Ein og hvør skipan hevur sínar fyrimunir og vansar. So er eisini vorðið við hesum uppskoti um eina nýggja, kommunala skipan. 10.1 Fyrimunir Við uppskotinum um nýggja kommunu skipan hevur Kommununevndin roynt at bera tað so í bandi, at vansarnir fóru at verða so fáir, sum til ber. 10.1.1 Meir orka Við 7-9 kommunum verða munandi størri kommunueindir enn við verandi kommunuskipan. Á henda hátt fáa kommunurnar bæði størri og fjølbroyttari inntøkugrundarlag og tískil eisini stóra, fíggjarliga orku. Við stórum kommunueindum og betri fíggjarligari orku verða kommunueindirnar nógv betur førar fyri at lúka tey ásettu krøvini og at røkja sínar kommunalu uppgávur. Við tí nýggju skipanini fer tí at bera til at lata uppgávur, sum nú formliga eru kommunalar, men sum landið umsitur - sum t.d. almannaøkið - aftur til kommunurnar, umframt at aðrar uppgávur eisini kunnu verða latnar teimum at røkja. Við hesum fæst ein miðfirringarvinningur. Kommunan verður betur før fyri enn landið at nøkta staðbundna tørv/ynski borgarans og við hesum skapa eitt betri, fjølbroyttari og sannari kommunalt tænastustøði. Við størri kommunalum eindum er lagamanni hjá kommununi at fáa sær tann neyðuga førleikan at stýra soleiðis, at tilfeingið verður gagnnýtt sum best. Miðfirringarvinningurin skuldi tí eisini borið við sær, at virkisførið mennist. 10.1.2 Kommunurnar verða sterkari At kommunurnar verða størri, at tær fáa betri fíggjarliga orku og bæði stórar og fleiri uppgávur at røkja, skuldi eisini borið við sær, at tær helst eisini fara at økja um umsitingarligu orkuna. Og at kommunurnar nú veruliga fáa uppgávur at røkja, og at uppgávuraðfesting teirra er vorðin veruleiki, fer helst eisini at bera við sær, at skikkað fólk verða áhugað at søkja størv hjá kommununi. Við øðrum orðum sagt, so fara fólk, ið hava nomið sær hægri útbúgving, nú eisini at søkja størv í kommununum, av tí at kommunan nú kann bjóða hesum fólkum eitt bæði áhugavert og spennandi starv og umhvørvi. Við at savna tey nógvu, góðu og dugnaligu fólkini, sum nú eru í kommununum, og sum hava holla vitan um kommunuviðurskifti, kann kommunan harumframt skapa eina góða umsiting. Hetta skuldi so økt munandi um tann almenna, fakliga kommunuførleikan. Vegna tess, at fakligi førleiki kommununnar økist í sterkum, fíggjarligum kommunueindum, so hevur tað í kjalarvørrinum eina gagnliga ávirkan við sær á so mongum øðrum økjum. Hetta økir um møguleikarnar at menna og útbyggja kommununa, og tað dregur so aftur fólk at sær, ið bæði hava hug at stovnseta virki og at búseta seg í kommununi. Av hesum mennist kommunan enn meira, og jú sterkari hon er, tess fleiri uppgávur verður hon før fyri at røkja. Og tess sterkari kommunan er, tess stinnari er hon eisini mótvegis landsstýrinum. 10.1.3 Ábyrgdarbýtið Uppskotið um nýggja kommunubygnaðin ber við sær, at endurgjaldsskipanirnar verða avtiknar. Ístaðin verður skipanin soleiðis, at fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuábyrgdini. Hetta ger tað lættari at áleggja ábyrgd. Tað skuldi so eisini borið við sær, at skeivar avgerðir fáa avleiðingar. At fíggjarliga ábyrgdin fylgir uppgávuábyrgdini er ein stórur fyrimunur, um borið verður saman við endurgjaldsskipanina. Hetta er eisini grundarlagið undir miðfirringarvinninginum. Tí er umráðandi, at kommunurnar fíggja seg sjálvar, so at tey, ið hava gagn av eini tænastu, eisini skulu fíggja hana. Av hesum fær borgarin greitt at vita, hvat tað kommunala virksemið kostar, og hann verður tí at seta harðari treytir um, hvussu skattakrónur hansara skulu verða nýttar. Tessvegna verður kommunan noydd at meta um kostnað og gagnligar tænastur og at fremja tær tænastur í verki, ið mest gagna borgarunum. 10.1.4 Borgarin Tað skuldi eisini verið ein fyrimunur hjá borgaranum, at kommunurnar verða størri, tí tann umsitingarliga orkan skuldi verið betri. Tað skuldi minkað munandi um tilvildarliga málsviðgerð og tískil økt um rættartrygdina hjá borgarunum. Eitt greitt uppgávu- og ábyrgdarbýti ber eisini við sær, at borgarin dugir betur á at skyna, hvat alt kommunuvirksemið kostar, og hvør myndugleiki hevur ábyrgdina av tí ávísu uppgávuni. Við øðrum orðum verður munandi lættari at síggja teir mongu staklutirnar í hesi nýggju kommunuskipanini. Harumframt er ikki óhugsandi, at borgarin fær tað lættari viðvíkjandi sínum viðurskiftum mótvegis kommununi. Kommunueindin skal sjálv ráðleggja umsitingina; men ikki er óhugsandi, at borgarin bert skal koma á sama plássið at greiða síni viðurskifti, sjálvt um tað skuldi verið almannamál ella skattamál, ið avgreidd skulu verða. Við hesum fæst ein umsitingarsamskipan, ið eisini verður smidligari mótvegis borgarunum. 10.1.5 Samfelagsligir fyrimunir Við nógv færri kommunalum eindum verður tann kommunala ráðleggingin og grundarlagið undir útbyggingarætlanum munandi betri og skynsamari, tí samfelagsliga útbyggingin og kommunubúskapurin verða betri, og sostatt átti eisini landsbúskapurin at verið burðardyggari. Tann størri, fíggjarliga orkan í kommunueindunum verður eisini ein fyrimunur, tá ið skuldartrupulleikin skal verða loystur, tí kreditvirðið hjá kommununum verður munandi betri. Fáar kommunueindir og nógv greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti lætta eisini munandi um eftirlitsuppgávurnar hjá landinum. Við tí nýggju skipanini skulu kommunurnar ikki søkja landið um ymisk loyvi, og landið skal ikki góðkenna mangt og hvat, sum kommunurnar gera, tí í nýggju skipanini hava kommunurnar nógv størri sjálvstýri. Í samanburði við verandi viðurskifti skal landið stórt sæð verða eitt rættargildiseftirlit. Tað skuldi lætt munandi um umsitingina bæði hjá landi og kommunu. 10.1.6 Staðbundið fólkastýri Sagt kann verða, at jú størri kommunurnar verða, tess minni verður tað staðbundna fólkastýrið. Hetta kann sigast at vera ein vansi - og tá serstakliga hjá útoyggjunum, har íbúgvarnir ikki hvønn dag kunnu fara til miðstaðarøkið í kommunueindini. Tað bøtir heldur ikki um støðuna, um so er, at útoyggjarnar kanska í fleiri førum ikki ynskja sær somu tænastur sum í meginøkinum, av tí at umstøðurnar als ikki eru tær somu. Til tess at bøta um henda ójavna mælir Kommununevndin til, at staðbundnar nevdir verða settar, so at tey smáu bygdasamfeløgini kunnu verða hoyrd. Men harumframt heldur Kommununevndin, at tað staðbundna fólkastýrið verður ikki skert, sjálvt um kommunueindirnar verða størri. Heldur tvørturímóti. Við nýggju kommunuskipanini fáa kommunurnar veruligar uppgávur at røkja, við tað at hesar uppgávur verða fluttar frá landinum (bæði tær, sum nú formliga eru kommunalar, men sum landið umsitur, og møguligar aðrar uppgávur) til kommunurnar at umsita. Á tann hátt fáa kommunurnar veruligan møguleika at raðfesta sínar uppgávur, samstundis sum tær verða fluttar nærri borgarunum. Við øðrum orðum sagt, so mennist tað staðbundna fólkastýrið við nýggju skipanini, av tí at tað staðbundna fólkastýrið av sonnum verður veruligt. 10.2 Vansar Ein vansi við nýggju kommunuskipanini kann sigast at vera tann, at ein kommunuumsiting, ið hevur stórar, kommunalar eindir, kann verða stirvin. Kommunuumsitingin verður formligari, so tað verður ikki lagamanni hjá borgaranum hvørja løtu at fara til bygda(r)ráðsformannin at veita sær hjálp og ráðgeving. Harafturímóti kann tó verða sagt, at tann umsitingarliga arbeiðsviðgerðin verður ikki so treytað av persónum, og kommunupolitikararnir skuldu eisini havt betri stundir at tikið sær av tí politiska arbeiðinum, tí í nýggju skipanini hava teir eina veruliga umsiting sær til hjálpar. Ein annar vansi við nýggju kommunuskipanini (ið tó hvørvur, sum frá líður!) er tann, at kommunur, ið hava lítla og onga skuld, verða lagdar saman við kommunum, ið eru skuldartyngdar. Tað kann av sonnum sigast, at tær kommunur, ið hava lítla og onga skuld, og sum skynsamt hava umsitið kommunukassan, verða nú revsaðar fyri sína skilagóðu umsiting, við tað at tær nú skulu rinda ein part av skuldini hjá øðrum kommunum. Men hetta er tó kortini ikki allur sannleikin, tí ofta er tað so, at hesar kommunur, ið lítla og onga skuld hava, hava gagnnýtt íløgur o.a. í teimum stóru kommununum, og tessvegna eiga tær kanska eisini ein part" av skuldini hjá teimum skuldabundnu kommununum. Men hóast, at so er, so kann hesin vansin tó bera við sær, at tær kommunur, ið hava nakað av gjaldføri og skulu leggja saman við kommunu, ið skyldar meira enn tær sjálvar, fara at nýta alt sítt gjaldføri, áðrenn samanleggingin verður framd, uttan at hugsað verður um, hvørt nýtslan er skilagóð ella ikki. Ein annar vansi er møguliga tann, at kommunala umsitingin verður dýrari. Hesin vansin eigur tó at verða borin saman við, at spart verður í landsumsitingini*, av tí at tann kommunala útbyggingin verður virkisførari, og at kommunurnar nú verða betur førar fyri at veita borgarunum eina betri og virknari tænastu. * Upplýsast kann, at Toll- og Skattastova Føroya hevur umleið 130 fulltíðarstørv úti á økisskrivstovunum, Almannastovan hevur umleið 11 fulltíðarstørv, meðan heimarøktin hevur umleið 289 fulltíðarstørv. Eftir ætlan kunnu hesi gerast kommunal størv. 10.3 Annað Annað, sum her er at viðmerkja, er mótviljin ímóti kommunusamanleggingum. Hann kemur serliga til sjóndar hjá teimum smáu kommununum, tí tær bera ótta fyri, at tær fara at verða fyri vanbýti í eini stórari, kommunalari eind. Til tess er at siga, at samanlagda kommunueindin skal fylgja teimum lógarásettu krøvunum, og hesi krøv eru galdandi fyri alla kommunueindina og ikki bert partar av henni. Um kommunan ikki ger skyldur sínar, verður hon revsað. Men til tess krevst eisini, at rættargildiseftirlitið verður veruligt, og at tørvandi orka verður latin til hetta endamál. Tað eru eisini tær bygdir, ið nú eru sjálvstøðugar kommunur, sum óttast tær stóru, kommunalu eindirnar, tí tær halda, at tær fara at missa sín samleika. Í hesum viðfangi er at nevna, at í løtuni hava tær flestu kommunurnar (t.e. 28) meira enn eina bygd, so tað er ikki óvanligt, at tað eru fleiri bygdir í eini kommunu. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 11. Verksetanarætlan Uppskotið um nýggja kommunustýrislóg eigur at verða viðgjørt, samtykt og sett í gildi 1998. Sama er galdandi fyri samanleggingarlógina. Uppskotið um broytingar í vallógini eigur at verða viðgjørt og samtykt so skjótt sum gjørligt. Uppskot um nýggja vallóg til kommunur og løgting eigur at verða viðgjørt og samtykt fyri kommunuvalið ár 2002, sí niðanfyri. Í kapitli 6 eru nevndar tær broytingar, sum neyðugar eru at gera í verandi lóggávu, sum løgfrøðingar beinanvegin eiga at evna til, tá ið nýggja kommunustýrislógin er sett í gildi. Eftir at nýggja kommunustýrislógin er sett í gildi, væntandi í 1998, eiga kommunurnar at brúka tey komandi 4 árini til sjálvbodnar at leggja saman. Best hevði verið, um tær høvdu lagt saman fyri næsta kommunuval, sum verður við árslok í 2000. Men Kommununevndin sær longu, at hetta skotbráið verður í so stutt. Hon mælir tí heldur til, at kommunurnar fáa 4 ár til sjálvbodnar at leggja saman, tí so verða betri stundir at fyrireika ta nýggju kommunueindina. Samstundis vónar Kommununevndin, at tað verða so nógvar sjálvbodnar samanleggingar, sum til ber, í hesum tíðarhvarvi. Um kommunurnar skulu fáa 4 ár til sjálvbodna samanlegging, verður neyðugt at broyta komandi kommunuvalskeið til 2 ár, so at eitt kommunuval eisini kann verða við árslok 2002. Um so er, at tann sjálvbodna kommunusamanleggingin ikki er lokin í ár 2002, so eiga tær írestandi kommunurnar tá at verða lagdar saman við lóg. Fyrireikingarnar til hetta eiga at byrja við ársbyrjan 2002, so at borgararnir til kommunuvalið í 2002 fáa høvi at velja til tær nýggju kommunueindirnar. Nevndin mælir til, at kommunurnar í felag gera ein útbyggingarætlan fyri ta nýggju kommunueindina, áðrenn viðkomandi kommunur eru lagdar saman. Eftir at kommunubýtið er broytt, eigur uppgávubýtið somuleiðis at verða broytt. Kommununevndin mælir við øðrum orðum til, at kommunbýtið fyrst verður framt, av tí at tað er grundarlagið undir einum greiðum uppgávubýti. Í kapitli 5 hevur Kommununevndin viðgjørt tey øki, sum sambært verandi lóggávu viðvíkja kommununum, og nevndin hevur gjørt sínar tilráðingar, um økið eigur at verða kommunalt ella ikki. Tær neyðugu tillagingarnar hesum viðvíkjandi kunnu tó ikki verða framdar frá degi til dags. Nevndin mælir tí til, at uppgávurnar verða latnar kommununum so hvørt, sum tær nýggju kommunueindirnar eru búnar til tess. Við hesum fáa kommunurnar og landið stundir at skipa tær einstøku uppgávurnar á skilabesta hátt. Her hevur Kommununevndin so gjørt ein raðfestingarlista yvir tey høvuðsøki, sum eiga at verða latin kommununum: 1. Fíggjarskipanin 2. Barnaøkið - barnaforsorgin - fólkaskúlin 3. Eldraøkið v.m. - ellis- og røktarheim - heimarøktin 4. Almannaøkið - forsorg - eftirløn (møguliga) 5. Heilsuøkið Víðvíkandi fíggingarskipanini. Tað fyrsta, sum umráðandi er at fáa greiði á í eini nýggjari kommunalari skipan, er fíggingarskipanin, so at hon er í lagi við ársbyrjan 2003, tá ið kommunurnar hava lagt saman. Við øðrum orðum sagt, so eigur fíggingarskipanin at verða lagað til nýggju kommunuskipanina í teimum árum, tær sjálvbodnu samanleggingarnar fara fram, so at hon er í lagi við ársbyrjan 2003. Hetta er umráðandi at fáa gjørt soleiðis at tá ið kommunurnar skulu yvirtaka uppgávurnar skulu bert neyðugar broytingar, sum t.d. at tillaga ávikavist kommunu- og landsskatt, verða gjørdar í fíggingarskipanini. Umráðandi er tí straks at seta ein arbeiðsbólk við umboðum frá kommununum og landsumsitingini at laga skattaskipanina eftir nýggja kommunubygnaðinum. Viðvíkjandi barnaøkinum. Í løtuni er barnaøkið tað mest átrokandi málið hjá kommununum. Nevndin mælir tí til, at hetta økið verður fyrst latið kommununum. Tað snýr seg bæði um barnaforsorgina og um fólkaskúlan. Viðvíkjandi eldraøkinum v.m. Eitt annað mál, sum eisini er átrokandi hjá kommununum í løtuni, er eldraøkið, og mælir Kommununevndin tí til, at hetta verður næsta uppgávan, latin verður kommununum. Her er talan um ellis- og røktarheim og um heimarøktina. Í heimarøktini eru eisini bæði heilsu systrar og heimasjúkrasystrar, ið ikki bara taka sær av teimum eldru. Greiði má tískil verða fingin á, um hesar uppgávur skulu verða býttar sundur ella ikki. Í hesum høpi viðger Kommununevndin bert tey øki, ið sambært verandi lóggávu eru kommunal ella lutvís kommunal og lutvís landsuppgáva. Tað kann tó hugsast, at eisini aðrar landsuppgávur kunnu verða latnar kommununum. Um so skuldi verið, er neyðugt, at bæði land og kommunur samráðist um hetta og gera tær neyðugu broytingarnar sambært samráðingarúrslitinum. Broytingarnar mega tó fylgja meginreglunum í hesum áliti. Talvan sýnir tíðarætlanina, tá ið nýggja, kommunala skipanin verður sett í gildi. Ár 1998 1999 2000 2001 2002 2003~N> Sjálvbodnar kommunusamanleggingar N'iggj kommunust'irislóg verður sett í gildi Samanleggingarlóg verõur sett í gildi Fíggjarskipanin verõur lagað eftir nýggju skipanini Arbeiõsbólkur settur at gera neyvari reglar fyri kontoskipan, bókhald og lántøku Broytingar í kommunuvallógini verða settar í gildi Nevnd verõur sett at gera uppskot um nýggja vallóg til kommunu- og løgtingsval Løgtingslóg um val til kommunur og løgting verður sett í gildi Møgulig kommunusamanlegging við lóg Barnaøkiõ verõur latiõ kommunum Javningar í fíggjarskipanini sb. Broytingunum í uppgávubýtinum Uppgávubýtiõ verður lagað eftir nýggju kommuskipanini Tillagingar í serlóggávuni [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] 12. Uppskot um nýggja kommunustýrislóg 12.1 Uppskot um nýggja kommunustýrislóg* Kapittul 1 Um lógarøki og allýsingar § 1. Lógin fevnir um øll fyrisitingarlig øki, har kommunan hevur málsførleika, uttan so er, at undantøk eru í aðrari lóg. Stk. 2. Val til kommunustýrið fer fram eftir reglunum í kommunalu vallógini. * Sí eisini fylgiskjal B og C. § 2. Reglur um kommunubýti verða ásettar í aðrari lóg. § 3. Við meirilutavali í hesi lóg verður sipað til ein valhátt, har tað valevni, ið fær reinan meiriluta av teimum, ið á fundi eru, er valt. Stk. 2. Fæst tílíkur meiriluti ikki við fyrstu atkvøðugreiðslu, verður atkvøtt umaftur. Fær heldur eingin reinan meiriluta hesa ferð, verður bundið val ímillum tvey teirra, ið fingu flestar atkvøður. Stendur á jøvnum hjá fleiri enn tveimum valevnum, verður lutakast um, hvørji tey tvey skulu verða, sum endalig atkvøðugreiðsla tá verður um. Stk. 3. Fær hvørgin teirra reinan meiriluta hesa ferð, verður lutakast, sum borgarstjórin skipar fyri. Er borgarstjóri ikki valdur, skipar fyrst valdi limurin fyri hesum lutakasti. § 4. Við lutfalsvali í hesi lóg verður sipað til ein valhátt, har kommunustýrislimir frammanundan boða borgarstjóranum frá, at teir ganga saman í valbólk, og at teir vilja atkvøða saman. Stk. 2. Limatalið í hvørjum bólki sær verður skift sundur við 1, 2, 3 o.s.fr. Býtingartalið, sum tá kemur fram, ásetur ta raðfylgju, ið hvør bólkur kann velja sítt umboð. Stk. 3. Eru tvey ella fleiri býtingartøl líka stór, verður raðfylgjan funnin við lutakasti, sum borgarstjórin skipar fyri. Stk. 4. Tá ið avgjørt er, hvussu mong umboð hvør bólkur skal hava, eiga bólkarnir sum skjótast at boða borgarstjóranum frá, hvør ið umboðar hvønn bólkin. Stk. 5. Sigur ein bólkur frá sær rættin at seta eitt ella fleiri umboð, verða teir leysu sessirnir býttir ímillum hinar bólkarnar eftir stk.1-3. Kapittul 2 Um kommunustýrið § 5. Kommunuviðurskifti verða stýrd av einum stýri, sum nevnt verður kommunustýri. Formaðurin í kommunustýrinum nevnist borgarstjóri. § 6. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um síni stýrisviðurskifti í eina kommunustýrisskipan. Uppskot og broytingaruppskot til kommunustýrisskipan skulu hava tvær viðgerðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Stk. 2. Talið á kommunustýrislimum skal í minsta lagi vera 7 og í mesta lagi 17. Limatalið skal vera stakt. Stk. 3. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um sína málsmannagongd í eina fundarskipan. Stk. 4. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um starvsfólkaviðurskiftini í eina starvsfólkaskipan. § 7. Kommunustýrislimur hevur skyldu at lata seg velja til borgarstjóra, vara-borgarstjóra, nevndarlim ella umboð. Stk. 2. Val av borgarstjóra hevur gildi alt valskeiðið. Borgarstjórin verður valdur millum kommunustýrislimirnar eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Tá ið borgarstjórin er valdur, skal hann leggja vanliga starvið frá sær, umframt øll almenn álitisstørv, sum ikki beinleiðis hava samband við fólkavalda starvið sum borgarstjóri. Stk. 3. Val av varaborgarstjóra hevur gildi alt virkisskeiðið. Varaborgarstjórin verður valdur millum kommunustýrislimirnar eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Ásetur kommunustýrisskipanin, at 1. og 2. varaborgarstjóri skulu verða valdir, fer valið fram undir einum eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk 4. Kommunustýrislimur kann av persónligum áðum bera seg undan at verða borgarstjóravalevni. Arbeiðstakari § 8. Kommunustýrislimur, sum er arbeiðstakari, hevur rætt til fríloyvi í neyðugum vavi til tess at røkja starv sítt sum fólkavalt umboð. Samsýning og løn § 9. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur við kunngerð reglur um samsýning til kommunustýrislimir. Samsýning kann m.a. verða veitt fyri: a) luttøku á kommunustýrisfundum og nevndarfundum, b) luttøku á øðrum fundum í sambandi við útinning av starvinum sum kommunalt valdur limur, c) skeiðsluttøku, sum kommunustýrið hevur góðkent, d) annað virksemi, eftir umbøn frá kommunustýrinum ella eini fastari nevnd. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur við kunngerð reglur um løn til borgarstjórar. Gegni § 10. Kommunustýrislimur hevur skyldu at boða frá, um hann heldur iva verða um sítt gegni. Stk. 2. Kommunustýrið ella føst nevnd ger av, um eitt mál er av tílíkum áhuga hjá einum limi, at hann hvørki kann vera við í viðgerð ella atkvøðugreiðslu. Stk. 3. Er líkt til, at kommunustýrið ella føst nevnd tekur avgerð um, at kommunustýrislimur ella fastur nevndarlimur er ógegnigur, kunnu limir, ið eru valdir á viðkomandi valevnislista, krevja, at tiltakslimur fær fundarboð. Stk. 4. Hevur tiltakslimur ikki fingið fundarboð í tí føri, kommunustýrið ella ein føst nevnd ger av, at kommunustýrislimur ella fastur nevndarlimur er ógegnigur, kunnu teir limir, ið valdir eru á viðkomandi valevnislista, krevja, at málið verður flutt til næsta fund. Stk. 5. Málið kann tó ikki verða flutt, um 2/3 av teimum hjá støddu kommunustýrislimunum ella í minsta lagi helmingurin av teimum føstu nevndarlimunum eru ímóti, ella at málið fyrnast. § 11. Kommunustýrislimur, sum starvast hjá kommununi, kann ikki verða limur í fastari nevnd, um nevndin umsitur málsøki, sum hava tilknýti til hansara starvssøki. Stk. 2. Ein nevndarlimur kann ikki gera nakað arbeiði móti samsýning fyri tann partin av kommunalu fyrisitingini, ið verður stjórnað av viðkomandi nevnd, um so er, at arbeiðið ikki er boðið út alment. Kapittul 3 Um kommunustýrisfundir § 12. Nývalda kommunustýrið skal skipa seg í seinasta lagi innan árslok í valárinum. Stk. 2. Kommunustýrið skal vera fullmannað á fyrsta fundi. Fyrst valdi kommunustýrislimur gevur fundarboð og leiðir fundin, til borgarstjóri er valdur. Stk. 3. Berst kommunustýrislimi frá at møta á fyrsta fundi, skal tiltakslimur innkallast § 13. Kommunustýrislimur kann seta fram uppskot og spyrja um øll kommunal viðurskifti. § 14. Kommunustýrið hevur vanliga fund eina ferð um mánaðin. Nágreiniligari reglur um vanligar fundir skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanini. Almannakunngjørt skal verða við ársbyrjan, nær og hvar vanligir kommunustýrisfundir verða hildnir. Stk. 2. Kommunustýrið hevur eykafund, tá ið borgarstjórin heldur tað vera neyðugt, ella um 1/3 av kommunustýrislimunum krevja tað. Borgarstjórin ger av, nær og hvar eykafundir verða hildnir. Avgerð um eykafund skal verða almannakunngjørd, um høvi er til tess. Viðtøkuføri § 15. Kommunustýrið er viðtøkuført, um í minsta lagi helmingurin av kommunustýrislimunum er á fundi. Stk. 2. Um einki annað er fyriskipað, er eitt uppskot samtykt, tá ið meirilutin av teimum, ið greiða atkvøðu, hevur atkvøtt fyri uppskotinum. Stendur á jøvnum, er uppskotið fallið. Borgarstjórin § 16. Borgarstjórin hevur dagligu leiðsluna av kommunalu fyrisitingini. Hann býtir málini sundur til tær ymisku nevndirnar og tekur sær av teimum málum, sum ikki eru latin nakrari nevnd. Stk. 2. Borgarstjórin gevur fundarboð og fyrireikar kommunustýrisfundirnar. Undan hvørjum fundi skal borgarstjórin kunna kommunustýrislimirnar um, hvørji mál koma fyri. Stk. 3. Eitt hóskandi tíðarskeið fyri fundin skal borgarstjórin leggja mál og málsupplýsingar fram, so at kommunustýrislimirnir kunnu gera sær eina sjálvsmeting um hesi málini. § 17. Á hvørjum vanligum kommunustýrisfundi boðar borgarstjórin frá, hvørji mál eru beind í nevnd síðan síðsta fund. Stk. 2. Borgarstjórin ansar eftir, at tey mál, ið krevja kommunustýrisviðgerð, fáa tílíka viðgerð, og at neyðug ummæli verða fingin. Í átrokandi førum kann borgarstjórin tó fyriskipa, hvussu málini skulu verða avgreidd. Stk. 3. Borgarstjórin kann taka avgerð í málum, ið eru um at fyrnast ella har ongin orsøk er til iva. Stk. 4. Borgarstjórin ansar eftir, at farið verður fram eftir samtyktum kommunustýrisins. Hann ansar eftir, at allar útreiðslur og inntøkur hava neyðuga játtan. § 18. Mál, ið snúgva seg um virksemi borgarstjórans, kunnu verða løgd fyri kommunustýrið, um fleiri kommunustýrislimir krevja tað. Borgarstjórin skal geva kommunustýrinum allar umbidnar upplýsingar, eins og hann í øllum lutum skal lýða tær avgerðir, kommunustýrið tekur. Stk. 2. Nágreiniligari reglur um virksemi borgarstjórans skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanina. Stk. 3. Verjir borgarstjórin seg við at fremja tær uppgávur, ið annaðhvørt eftir lógini ella kommunustýrisskipanini eru latnar honum at umsita, so kann kommunustýrið tilnevna ein annan kommunustýrislim at røkja hansara uppgávur. Kommunustýrið kann í álvarsomum føri fyribils velja ein annan sum virkandi borgarstjóra. Stk. 4. Avgerðin sambært stk. 3, 2. pkt. skal alt fyri eitt verða latin landsstýrismanninum í kommunumálum til staðfestingar. Staðfestingin skal alt fyri eitt skjótast inn fyri dómsvaldið til rættarroynd. § 19. Setur borgarstjóri fram umbøn um at verða loystur úr starvi, kann kommunustýrið loysa hann úr starvinum. Stk. 2. Fer borgarstjóri úr kommunustýrinum, doyr, ella verður loystur úr starvi, so skal nýval av borgarstjóra fara fram eftir reglunum í § 7, stk. 2. Innlit § 20. Kommunustýrið skal áseta í kommunustýrisskipanina, hvussu kommunustýrislimur skal kunna fáa upplýsingar ella tekniska hjálp frá fyrisitingini í sambandi við málsviðgerðir. Stk. 2. Kommunustýrislimur hevur rætt at kanna framlagt tilfar saman við serkønum stuðli, sum ikki er kommunustýrislimur, í tí vavi, tað er í samsvari við reglurnar um tagnarskyldu. § 21. Kommunustýrislimur hevur rætt at fáa skjalainnlit í málum, har tilfarið í endaligum skapi er til skjals í kommunalu fyrisitingini. Stk. 2. Kommunustýrislimur skal stíla umsókn sína um skjalainnlit til borgarstjóran við tilskilan um, hvørji skjøl ella mál talan er um. Stk. 3. Borgarstjórin kann avmarka rættin til skjalainnlit í tí vavi, tað er neyðugt við atliti at málsavgreiðsluni, ella har skjalainnlit í avgerandi mun ber ampa við sær. Fráfall § 22. Berst kommunustýrislimi frá at møta á kommunustýrisfundi vegna heilsu-støðu, kunnu teir limir, ið eru valdir á viðkomandi valevnislista, krevja, at tiltakslimur fær fundarboð. Setur eingin kommunustýrislimur fram krav um at geva tiltakslimi fundarboð, kann tiltakslimurin sjálvur krevja at fáa fundarboð. Stk. 2. Berst kommunustýrislimi væntandi frá at røkja starv sítt í meira enn 14 samfullar dagar vegna annað alment starv, heilsustøðu ella aðra lógliga orsøk, skal borgarstjórin geva tiltakslimi fundarboð. Stk. 3. Kommunustýrið ger av, um treytirnar fyri innkallan av tiltakslimi eru lokanar. § 23. Tá ið kommunustýrislimur aftur er førur fyri luttaka, fer innkomin tiltakslimur út. Stk. 2. Í teimum førum, har fleiri tiltakslimir eru komnir inn á sama valevnislista, men har starvstíðin ikki endar samstundis, skal tann tiltakslimur, ið fyrstur er valdur, verða seinastur út. § 24. Er tiltakslimur komin inn fyri borgarstjóra ella varaborgarstjóra eftir reglunum í § 22, stk. 2, men sannlíkt er, at fráveran varir longri enn 2 mánaðir, so skal kommunustýrið fyribils velja borgarstjóra ella varaborgarstjóra í teirra stað eftir reglunum í ávíkavist § 7, stk. 2 og stk. 3. Gerðabókin § 25. Borgarstjórin ansar eftir, at allar samtyktir á kommunustýrisfundi verða førdar í gerðabók, sum við fundarlok skal verða undirskrivað av øllum teimum luttakandi kommunustýrislimunum. Stk. 2. Hevur kommunustýrislimur serstøðu, kann hann krevja, at serstøða hansara í stuttum verður viðmerkt í gerðabókina. Hetta er eisini galdandi, tá tilfarið verður sent øðrum myndugleika. Kapittul 4 Um borgarligt almenni § 26. Kommunustýrisfundir eru almennir. Um neyðugt kann kommunustýrið gera av, at mál, sum t.d. persónsmál, skulu verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum. Henda viðgerð kann fara fram fyri aftur latnum hurðum, um borgarstjórin ger tað av, ella um 1/3 av kommunustýrislimunum krevur tað. Stk. 2. Kommunustýrið kann loyva starvsfólki hjá kommununi at fylgja við eini málsviðgerð fyri aftur latnum hurðum. Stk. 3. Kommunustýrið kann loyva øðrum fólki at fylgja eini málsviðgerð fyri aftur latnum hurðum, til tess at fáa upplýsingar í málinum, við fyriliti fyri reglunum um tagnarskyldu. § 27. Kommunustýrið skal kunna borgararnar um ta endaligu samtyktu fíggjarætlanina eins og um roknskapin saman við møguligum viðmerkingum. Stk. 2. Yvirlit yvir tey mál, ið koma fyri á fundi, eins og úrrit úr gerðabókini fyri síðsta fund, skulu verða almannakunngjørd við fyriliti fyri reglunum um tagnarskyldu. Kapittul 5 Um fastar nevndir § 28. Settar skulu verða ein fíggjarnevnd og ein ella fleiri aðrar fastar nevndir til beinleiðis fyrisiting av kommunalum viðurskiftum. Nevndirnar skipa seg sjálvar, smbr. tó § 38, stk. 1, 2. pkt. Stk. 2. Kommunustýrislimur hevur skyldu at lata seg velja í fasta nevnd, stýri og tílíkt, umframt at gera aðrar kommunalar uppgávur, sum kommunustýrið áleggur honum. Stk. 3. Val av limum og tiltakslimum til fastar nevndir fer fram beint eftir, at borgarstjóri og varaborgarstjóri eru valdir. Valið, ið er fyri alt virkisskeiðið hjá nevndini, fer fram eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk. 4. Hevur borgarstjórin ella annar kommunustýrislimur fastan sess í eini nevnd, verður hesin sessur taldur við upp í sessatalið, sum bólkur teirra hevur rætt at ogna sær. § 29. Allir nevndarlimir skulu vera kommunustýrislimir. Stk. 2. Kommunustýrisskipanin skal áseta nágreiniligari reglur bæði um manning og málsøki hjá teimum føstu nevndunum. Talið á nevndarlimum skal vera stakt, og tað skal vera minni enn helmingurin av øllum kommunustýrislimunum. Stk. 3. Nágreiniligari reglur um nevndararbeiðið kunnu verða ásettar í eina fundarskipan. Nevndarfundir § 30. Nevndarformaður gevur fundarboð og fyrireikar nevndarfund. Stk. 2. Borgarstjórin hevur atgongd til allar nevndarfundir, tó uttan atkvøðurætt. Borgarstjórin skal hava fundarskrá og fráboðan um, nær og hvar nevndarfundur verður hildin. Stk. 3. Nevndin kann geva øðrum persóni atgongd, um tað er ynskiligt til tess at fáa upplýsingar í málinum. § 31. Nevndarformaðurin ansar eftir, at farið verður fram eftir nevndarsamtyktunum. Hann ansar eftir, at allar útreiðslur og inntøkur hava neyðuga játtan. Stk. 2. Nevndarformaður kann taka avgerð í málum, ið eru um at fyrnast, ella har ongin orsøk er til iva. Tó skal borgarstjórin kunnast, áðrenn avgerð verður tikin í fyrningarfongdum málum, uttan so er, at tað snýr seg um avgerðir, sum við lóg eru latnar nevndini. Stk. 3. Ein og hvør nevndarlimur kann leggja mál um virksemi hjá nevndarformanninum fyri nevndina. Formaðurin skal eftir áheitan geva nevndini allar upplýsingar, eins og hann í øllum lutum skal lýða tær avgerðir nevndin tekur. § 32. Nevndarlimur kann, áðrenn ein nevndaravgerð verður sett í verk, krevja, at málið verður lagt fyri kommunustýrið til avgerðar. Undantiknar hesum eru avgerðir, sum við lóg eru latnar nevndini. Stk. 2. Ein og hvør kommunustýrislimur, ið ikki er nevndarlimur, kann krevja at fáa sent dagsskráir, úrrit úr gerðabókum, málstilfar o.a., sum sent verður nevndarlimunum. Viðtøkuføri § 33. Ein nevnd er viðtøkufør, um í minsta lagi helmingurin av nevndarlimunum er møttur. Stk. 2. Um einki annað er fyriskipað, er eitt uppskot samtykt, tá ið ein meiriluti av teimum, ið greiða atkvøðu, hava atkvøtt fyri tí. Gerðabókin § 34. Nevndarformaðurin ansar eftir, at allar nevndarsamtyktir verða førdar í gerðabók, sum við fundarlok skal verða undirskrivað av teimum luttankandi nevndarlimunum. Stk. 2. Hevur nevndarlimur serstøðu, kann hann krevja, at serstøða hansara í stuttum verður viðmerkt í gerðabókina. Hetta er eisini galdandi, tá um tilfarið verður sent øðrum myndugleika. Kapittul 6 Onnur umboðan § 35. Skal kommunustýrið eftir øðrum reglum ella fyriskipanum vera umboðað í øðrum nevndum o.t., hevur kommunustýrislimur skyldu at taka við vali. Stk. 2. Skal kommunustýrið bert velja eitt umboð, fer valið fram eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Skulu fleiri umboð verða vald, fer valið fram eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk. 3. Skal ein nevnd ella tílíkt verða mannað við øðrum enn bara kommunustýrislimum, fer valið av teimum, ið kommunustýrið skal velja, fram undir einum. Stk. 4. Í teirri raðfylgju, sessirnir verða lutaðir einum bólki, kann bólkurin tilnevna limir ella onnur, til annað slag av sessum er sett. § 36. Kommunustýrið kann seta serstakar ráðgevandi nevndir at taka sær av einstøkum málum hjá kommunustýrinum, fíggjarnevndini ella aðrari fastari nevnd. Stk. 2. Kommunustýrið ásetur nágreiniligari reglur bæði um virksemi, virkisskeið og manning av serstøkum, ráðgevandi nevndum. § 37. Kommunustýrið kann seta staðbundnar, ráðgevandi nevndir til tess at tryggja, at staðbundin áhugamál verða hoyrd í kommunustýrinum. Stk. 2. Staðbundnar nevndir skulu verða mannaðar bæði við umboðum úr kommunustýrinum og við staðbundnum umboðum, tó soleiðis at staðbundnu umboðini altíð eiga meirilutan. Stk. 3. Nágreiniligari reglur um samanseting, manning og hoyringarmannagongd skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanina. Stk. 4. Val av staðbundnum umboðum fer fram sama dag og eftir somu reglum, sum val fer fram til kommunustýrið. Stk. 5. Kommunustýrislimur kann ikki samstundis vera staðbundið umboð. Kapittul 7 Um fíggjarumsiting § 38. Fíggjarnevndin tekur sær av fíggjarligu umsitingini hjá kommununi. Borg-arstjórin er nevndarformaður. Stk. 2. Fíggjarnevndin samskipar og hevur eftirlit við fíggjarligu og fyrisiting-arligu viðurskiftunum innan tað kommunala fyrisitingarøkið. Stk. 3. Áðrenn mál víðvíkjandi fíggjarviðurskiftum verða løgd fyri kommunu-stýrið, skal fíggjarnevndin geva sítt ummæli. § 39. Fíggjarárið er frá 1. januar til 31. desember. Fíggjarnevndin skal fyri 1. oktober leggja uppskot til fíggjarætlan fyri kommunustýrið. Stk. 2. Kommunustýrið skal viðgera uppskot til fíggjarætlan tvær ferðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Fíggjarætlanin skal verða endaliga samtykt í seinasta lagi 1. desember. § 40. Ikki kann verða farið undir eitt arbeiði fyrr enn neyðug játtan er tøk. Stk. 2. Kommunustýrið kann veita eykajáttan. Eykajáttan krevur tvær viðgerðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Við hvørja eykajáttan skal verða víst á, hvussu hon verður fíggjað. Stk. 3. Kommunustýrið kann ikki geva tilsøgn um regluligar veitingar, sum tað ikki hevur skyldu til sambært lóg, uttan at landsstýrismaðurin í kommunumálum gevur loyvi til tess. Stk. 4. Kommunustýrið kann áseta gjald fyri kommunalar tænastuveitingar. Stk. 5. Er nøktandi játtan ikki sett av til lógarásettar veitingar o.a., skal tílík játtan verða útvegað sum skjótast. § 41. Fíggjarnevndin hevur ábyrgd av 1) at gjørd verður ein bókhaldsførsluskipan, ið gjølla sýnir, hvussu kommunuognin verður umsitin, 2) at liðugur roknskapur við møguligum viðmerkingum verður grannskoðaður, 3) at viðgera og taka støðu til viðmerkingar frá grannskoðanini og 4) at leggja grannskoðaðan roknskap saman við grannskoðanarfrágreiðingini fyri kommunustýrið til góðkenningar og undirskriving. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann við kunngerð áseta nágreiniligari reglur um kontoskipan, fíggjarætlan, bókhald, ársroknskap, grannskoðan og avgerðir um viðmerkingar til grannskoðanina og tílíkt. Fæ og lántøka § 42. Fíggjarnevndin skal ansa eftir, at øll peningaogn hjá kommununi er goymd á tryggan hátt. Stk. 2. Peningaognir skulu setast í peningastovn, á postgiro ella í tílík lánibrøv, ið nýtt vera, tá ið um ræður ognir hjá ómyndingum, so tær geva sum mest av sær. Stk. 3. Virðisbrøv skulu hava átekning um, at tey eru ogn hjá kommununi, og at eingin hevur ræði á teimum, uttan samtykt kommunustýrisins. Um til ber, skal átekningin verða skrivað í bók hjá viðkomandi stovni. § 43. Til lántøku, veðsetan, nýtslu av rakstraravlopi og tílíkum krevst samtykt frá kommunustýrinum. Stk. 2. Er nettoskuldin meira enn ein álíkning við miðal loyvda skattaprosenti, so krevst loyvi frá landsstýrismanninum í kommunumálum til lántøku og til broytingar í lánitreytunum. Medundirskrift § 44. Skjøl viðvíkjandi keypi og sølu av fastari ogn o.t. skulu verða undirskrivað av virkandi borgarstjóra og einum persóni, sum kommunustýrið hevur heimilað til tess. Grannskoðan § 45. Kommunan skal hava óhefta, sakkøna grannskoðan av sínum fíggjarviðurskiftum. Grannskoðarin skal vera ríkisgóðkendur ella skrásettur. Stk. 2. Grannskoðarin skal regluliga eftirkanna roknskaparførslu og roknskapar-mannagongdir hjá kommununi. Stk. 3. Grannskoðarin kann krevja allar neyðugar upplýsingar útflýggjaðar frá kommunustýrinum til tess at skoða, um tann fíggjarliga umsitingin samsvarar við lógina, fíggjarætlanina, eykajáttanir og aðrar tiknar avgerðir. § 46. Í sambandi við góðkenning av ársroknskapinum skal kommunustýrið taka støðu til, um grannskoðarin skal halda áfram, ella um ein annar skal verða valdur. Stk. 2. Til tess at loysa grannskoðaran úr starvi krevst loyvi frá landsstýrismanninum í kommunumálum. Bann § 47. Ikki er loyvt kommunum at fíggja rakstur, rentur og avdráttir ella lógar-ásettar avsetingar við lántøku. Stk. 2. Ikki er loyvt at seta á stovn ábyrgdarbindingar. Stk. 3. Ikki er loyvt kommunum at taka lut í vinnuligum virksemi, hvørki bein-leiðis ella óbeinleiðis. Stk. 4. Ikki er loyvt kommunum at veita beinleiðis ella óbeinleiðis kappingaravlagandi stuðul til fyritøkur, stovnar ella tílíkt. § 48. Ikki er loyvt kommunum at seta á stovn kommunusamstørv, ið hava við sær avmarkingar í teimum lógarásettu heimildunum, sum kommunustýrið hevur eftir hesi lóg, uttan so er, at landsstýrismaðurin í kommunumálum í serstøkum føri góðkennir eina tílíka samstarvsavtalu. Stk. 2. Hevur landsstýrismaðurin í kommunumálum í hendingaføri góðkent eina kommunusamstarvsavtalu, skal tað eisini góðkenna treytirnar í sambandi við avtaluslit. Er ósemja um treytirnar, verða tær ásettar av landsstýrismanninum. Kapittul 8 Um eftirlit, rættartiltøk o.a. § 49. Landsstýrismaðurin í kommunumálum hevur eftirlit við kommununum. § 50. Kommunustýrið hevur skyldu at veita landsstýrismanninum í kommunumálum allar neyðugar upplýsingar og frágreiðingar. Stk. 2. Til tess at landsstýrismaðurin í kommunumálum kann røkja sínar eftirlitsskyldur við fíggjarligu viðurskiftinum hjá kommununum, skulu tær lata honum: 1) grannskoðaðan roknskap innan 1. juni, 2) samtykta fíggjarætlan innan 3 gerandisdagar eftir 1. desember og 3) samtykta eykajáttan innan 3 gerandisdagar. Rættartiltøk § 51. Er nettoskuldin hjá kommununi meira enn eina nettoálíkning, smbr. § 43, stk. 2, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum geva kommunustýrinum boð um at gera neyðugar broytingar í uppskotið til figgjarætlan, í fíggjarætlanina ella í eykajáttanina, um landsstýrismaðurin metir, at: 1) inntøku- og útreiðslumetingarnar eru skeivar, 2) inntøku- og útreiðslumetingarnar eru gjørdar á skeivum grundarlagi, ella at 3) útreiðslurnar eru óneyðugar ella órímiligar. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann í tí í § 43, stk. 2 nevnda føri geva kommunustýrinum boð um at lata uppskot til fíggjarætlan inn til landsstýrismannin í kommunum innan 1. oktober. § 52. Hevur kommunustýrið tikið eina avgerð, sum er ímóti lógini, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum: 1) ógilda avgerðina ella 2) fyribils avtaka avgerðina. Stk. 2. Heldur kommunustýrið seg óvirkið mótvegis lógarásettum skyldum, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum áleggja teimum kommunustýrislimum, sum bera ábyrgd av hesum, tvingsilsbøtur. Stk. 3. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann í teimum í stk. 2 nevndu førum saksøkja kommunustýrislimi eftir endurgjaldi, um hann ber ábyrgd av, at kommunan hevur verið fyri fíggjaligum missi. Stk. 4. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann sleppa einum sakarmáli, um viðkomandi kommunustýrislimur ístaðin sektarsamtykkir mótvegis kommununi innan ásetta freist. Stk. 5. Kommunustýrislimur, sum grefliga skúgvar til viks skyldur sínar sum fólkavalt kommunustýrisumboð, verður sektaður við bót. Óskettni verður ikki revsað. § 53. Staðfestir landsstýrismaðurin í kommunumálum eina avgerð hjá kommunustýrinum sambært § 18, stk. 4, er borgarstjórin undantikin starvi sínum frá hesum mundi. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann í stk. 1 nevnda føri gera av, at lønin hjá borgarstjóranum skal verða skerd við einum fjórðingi, eini helvt, ella at hon í versta føri fellur burtur. § 54. Fremur kommunustýrið grovt lógarbrot, ella endurtaka lógarbrotini seg, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum seta kommunustýrið undir umboðsstjórn sína, so rættandi tiltøk verða gjørd alt fyri eitt. Gildiskoma § 55. Lógin kemur í síni heild í gildi 1. januar 2003. Stk. 2. Fram til 1. januar 2003 kann landsstýrismaðurin í kommunumálum tó við kunngerð seta kommunustýrislógina ella partar av henni í gildi. 56. Samstundist, sum henda lóg fær gildi, fara hesar lógir úr gildi: 1) Løgtingslóg nr. 45 frá 1972 um føroysku kommunurnar, sum seinast broytt við ll. nr. 34 frá 29/5-1985 2) Løgtingslóg nr. 189 frá 8/12-1993 um tær kommunalu fíggjarætlanirnar, ásetan av kommunuskattaprosentum, kommunalan kreppulánsgrunn v.m. og 3) Løgtingslóg nr. 85 frá 30/5-1994 um broyting í løgtingslóg um tær kommunalu fíggjarætlanirnar, ásetan av kommunuskattaprosentinum, kommunalan kreppulánsgrunn v.m. 12.2 Viðmerkingar til uppskot um nýggja kommunustýrislóg Almennar viðmerkingar 1. Inngangur. Við støði í samtykt landsstýrisins 23. apríl 1996 um at seta eina nevnd at gera uppskot um eina nýggja kommunala skipan í Føroyum, verður uppskotið til lóg um kommunustýrið borið fram. Víst verður á, at almennu viðmerkingarnar eru avmarkaðar til tað ítøkiliga lógaruppskotið. Til tess at fáa eitt heildaryvirlit yvir almennar viðmerkingar í sambandi við uppskotið um eina nýggja kommunala skipan í Føroyum, verður í síni heild víst til: Niðurstøður og tilmæli" frá Kommununevndini. 2. Høvuðstættir. Endamálið við lógaruppskotinum er í fyrsta lagi: · at endurskoða lógina rættarliga, so hon samsvarar nútímans, kommunala umsiting, · at dagføra lógina, so hon fær ein natúrligan, evnisrættarligan samanhang, og at óneyðugar og ótíðarhóskandi reglur verða strikaðar, · og harumframt at dagføra lógina málsliga, so hon samsvarar við nútímans málburð. Hesi endamál taka støði í tí sannroynd, at samfelagið er vorðið fjøllbroyttari, borgarin krevur meira kunning um i viðurskifti, sum viðkoma hansara umstøðum, stór krøv verða sett til tænastustøðið, - tað veri seg almennar ella privatar tænastur o.s.fr. Hetta hevur millum annað við sær, at krøvini til kommunalu umsitingina vaksa alsamt, og tískil vaksa eisini krøvini til tann einstaka kommunustýrislimin, sum skal umsita alskyns kommunumál. 3. Endurskoðan. Mótvegis galdandi lóg um føroyskar kommunur er hetta lógaruppskotið evnisrættarliga ein nýskapan á fleiri økjum. Hetta sæst t.d. aftur í lógaruppskotinum um: · at tryggja kommunustýrislimi rætt til burturveru frá arbeiðinum og trygd ímóti starvsuppsøgn vegna starv sítt sum kommunustýrislimur, · at tryggja kommunustýrislimi rætt til sakkønan stuðul í sambandi við kommunala málsviðgerð, · at áseta reglur um tørvandi gegni og rættarfylgjuna av hesum, · at áseta reglur um innkalling av tiltakslimum, og hvussu útskiftingin verður framd, · at loyva øðrum persónum, sum ikki eru kommunustýrislimir, at fylgja eini málsviðgerð fyri aftur latnum hurðum, · at áseta reglur um, hvussu farast skal fram í málum, ið eru um at fyrnast, · at áseta reglur um valskyldu, og hvussu hon er galdandi, · at seta serligar ráðgevandi nevndir og sonevndar staðbundnar nevndir, · at áseta reglur um regluliga grannskoðan av kommunalum roknskaparviðurskiftum, · at áseta reglur um almannakunngering og · at áseta greiðar og nágreiniligar reglur um ta kommunalu fíggjarumsitingina. Verður uppskotið til nýggja lóg um kommunustýri samtykt í óbroyttum líki, er rættarliga grundarlagi fingið til høldar til tess at tryggja: · at somu karmar vera um ta kommunalu umsitingina, · at somu kor vera fyri kommunustýrislimir, og at · borgararnir fáa fullgott (skynsamt) innlit í kommunumál. 4. Fíggjarligar avleiðingar Tað er sera trupult at meta um fíggjarligu avleiðingarnar í krónum av lógaruppskotinum. Tað kann tó sigast, at eftirlitið við kommununum verður styrkt, og kemur hetta at kosta meira enn tað ger í dag. Somuleiðis kemur uppskotið um lóg um kommunusamanlegging, sum er ein avleiðing av hesum lógaruppskotið, at kosta nakað, við tað at ein nevnd verður sett at hjálpa til við sjálvbodnum kommunusamanlegginum um kommunurnar ynskja hetta og eisini at fyrireika kommunusamanleggingar við lóg. Somuleiðis skulu ymiskir arbeiðsbólkar setast at fyrireika yvirgongdina til nýggju kommunuskipanina meira nágreiniliga. Hinvegin er avleiðingin av lógaruppskotinum, kommunur við størri førleika og eitt týðiligari greiðari uppgávu- og ábyrgdarbýti millum land og kommunur. Hetta skuldi lætt munandi um umsitingina hjá landinum viðvíkjandi kommunum. Lógaruppskotið heimilar landsstýrismanninum, við kunngerð, at áseta reglur fyri samsýning í sambandi við kommunalt arbeiði. Hugsast kann tí, at samsýningarskipanin verður gjørd meira tíðarhóskandi. Tí kann hetta lógaruppskotið viðføra øktar útreiðslur fyri kommunurnar á hesum øki við tað at kommunustýrislimir og serliga borgarstjórin verða betri lønt fyri sítt arbeiði. Viðmerkingar til tær einstøku lógargreinirnar Til kapittul 1. Um lógarøki og allýsingar. Til § 1 § 1. Lógin fevnir um øll fyrisitingarlig øki, har kommunan hevur málsførleika, uttan so er, at undantøk eru í aðrari lóg. Stk. 2. Val til kommunustýrið fer fram eftir reglunum í kommunalu vallógini. Lógaruppskotið fevnir um sama økið, sum lóg um føroysku kommunurnar fatar um, sí ll. nr. 45 frá 29/06-1972, tó soleiðis, at § 1, stk. 1 týðiliga tilskilar, at miðdepilin fyri lógarbinding er tann kommunala fyrisitingin. Lógin tekur ikki støðu til, hvat hugtakið tann kommunala fyrisitingin" fevnir um, við tað at reglur um kommunalar uppgávur, sum kommunan annaðhvørt skal ella kann røkja, ikki eru hildnar at vera vanligar stýrisreglur. Sostatt má avmarkingin av hugtakinum tann kommunala fyrisitingin" altíð standa í mun til lógarásettar, kommunalar uppgávur og til fyrisiting av teimum uppgávum, ið ikki eru lógarásettar, t.e. tað, ið vanliga verður nevnt kommunufulltrúin. Av tí at tað ikki til fulnar ber til at skilmarka ta kommunalu fyrisitingina, skal her bert í stuttum verða víst á, at frælsið hjá tí kommunala sjálvstýrinum og eftirlitið við kommununum er lógarfest í § 82 í grundlógini, sí L. nr. 169 af 05.06.1953: Danmarks Riges Grundlov, har henda áseting stendur: Kommunernes ret til under statens tilsyn selvstændigt at styre deres anliggender ordnes ved lov." Í Færø Amts Kundgørelse Nr. 11 af 31.03.1948 af Lov om Færøernes Hjemmestyre" t.e. í heimastýrislógini, stendur henda ásetingin í pkt. 3 í Lista A undir føroysk sermál: Kommunal mál. Harundir hoyra stjórnan av kommununum, eftirlit við teimum, kommunuskattur." Og í § 56 í stýrisskipanarlógini, ll. nr. 103 frá 26.07.1994, er ásett, at : Rættur kommunanna at skipa egin viðurskifti undir eftirliti landsstýrisins verður ásettur í løgtings-lóg, m.a. í hvønn mun kommunur og millumkommunufelagsskapir kunnu skuldarbindast við láni, borgan o.ø.m." umframt, at nevna, at kjarnin í tí kommunala sjálvstýrinum framvegis er rætturin til at leggja fíggjarætlan og at áseta skatt. Ásetingin í § 1, stk. 2 er einans tikin við fyri at gera lesaranum greitt, at ásetingar um sjálvt valið til kommunustýrið ikki standa í hesi lóg. Til § 2 § 2. Reglur um kommunubýti verða ásettar í aðrari lóg. Ásetingin í § 2 er tikin við av lógartekniskum orsøkum, av tí at tað ikki verður hildið skilagott at tengja reglur um kommunubýtið saman við reglum um kommunustýrið. Til § 3 § 3. Við meirilutavali í hesi lóg verður sipað til ein valhátt, har tað valevni, ið fær reinan meiriluta av teimum, ið á fundi eru, er valt. Stk. 2. Fæst tílíkur meiriluti ikki við fyrstu atkvøðugreiðslu, verður atkvøtt umaftur. Fær heldur eingin reinan meiriluta hesa ferð, verður bundið val ímillum tvey teirra, ið fingu flestar atkvøður. Stendur á jøvnum hjá fleiri enn tveimum valevnum, verður lutakast um, hvørji tey tvey skulu verða, sum endalig atkvøðugreiðsla tá verður um. Stk. 3. Fær hvørgin teirra reinan meiriluta hesa ferð, verður lutakast, sum borgarstjórin skipar fyri. Er borgarstjóri ikki valdur, skipar fyrst valdi limurin fyri hesum lutakasti. Henda ásetingin er av lógartekniskum orsøkum orðað sum ein allýsing, av tí at tað snýr seg um ein valhátt, sum verður endurtikin í lógini. Sambært stk. 1 verður reinur meiriluti mettur í mun til talið á teimum kommunustýrislimum, ið møttir eru á fundi. Ikki kann verða vikið frá ásetingunum í lógini um meirilutaval. Tó kann eitt samt kommunustýri víkja frá ásetingunum um meirilutaval í sambandi við eitt ítøkiligt val; men hetta kann tó ikki verða gjørt yvirhøvur. Sambært stk. 2, 1. pkt er einki, ið forðar fyri, at onnur valevni kunnu verða skotin upp við aðru atkvøðugreiðslu, sjálvt um tey ikki vóru skotin upp við fyrstu atkvøðugreiðslu. Í stk. 3 í lógini er ikki ásett, hvussu eitt lutakast skal verða avgreitt. Eitt mótmæli um framferðarháttin við lutakastinum eigur tí at verða sett fram, áðrenn lutakastið verður greitt úr hondum. Annars er mótmælisrætturin í kommunustýrinum mistur. § 3, stk. 3, 2. pkt. ásetur at fyrst valdi limur skipar fyri. Fyrst valdi er tann, ið hevur fingið flestar atkvøður á tí lista, ið hevur størsta atkvøðutal. Til § 4 § 4. Við lutfalsvali í hesi lóg verður sipað til ein valhátt, har kommunustýrislimir frammanundan boða borgarstjóranum frá, at teir ganga saman í valbólk, og at teir vilja atkvøða saman. Stk. 2. Limatalið í hvørjum bólki sær verður skift sundur við 1, 2, 3 o.s.fr. Býtingartalið, sum tá kemur fram, ásetur ta raðfylgju, ið hvør bólkur kann velja sítt umboð. Stk. 3. Eru tvey ella fleiri býtingartøl líka stór, verður raðfylgjan funnin við lutakasti, sum borgarstjórin skipar fyri. Stk. 4. Tá ið avgjørt er, hvussu mong umboð hvør bólkur skal hava, eiga bólkarnir sum skjótast at boða borgarstjóranum frá, hvør ið umboðar hvønn bólkin . Stk. 5. Sigur ein bólkur frá sær rættin at seta eitt ella fleiri umboð, verða teir leysu sessirnir býttir ímillum hinar bólkarnar eftir stk.1-3. Grein 4 er eins og § 3 sett sum ein allýsing. Við lutfalsvali skal sundurbýtið í bólkar sambært stk. 1 verða fráboðað undan valinum; men tó er tað ikki ein treyt, at henda fráboðanin skal verða givin undan tí fundi, tá valið fer fram. Av tí at borgarstjórin er føddur nevndarformaður í fíggjarnevndini, samanber § 38, stk. 1, skulu limirnir til allar fastar nevndir verða valdir eftir sama bólkabýti til tess at forða fyri tí møguleika, at bólkur borgarstjórans kann fáa ein óynsktan fyrimun í fíggjarnevndini, við tað at borgarstjórin so kann siga seg vera ein einmansbólk, samstundis sum tann bólkurin, ið borgarstjórin annars hoyrir til, eisini sigur seg vera ein sjálvstøðugan bólk. Grein 4, ið er samfest § 28, stk. 4, lýsir meginregluna um mótrokning av sessum, um so er, at borgarstjórin ella ein nevndarformaður eru føddur limir í eini nevnd v.m. Í tílíkum føri skal hesin sessur verða mótroknaður tí sessatali, hansara bólkur eigur. Reglan er treytað av, at viðkomandi samstundis er limur í kommunustýrinum, við ta at tað bert eru kommunustýrislimir, ið boða frá, hvønn bólk teir eru í. Verður limatalið broytt í eini fastari nevnd, skulu allar fastar nevndir verða valdar og nýskipaðar eftir tí nýggju bólkauppgerðini av sessum, ið broytingin hevur borið við sær. Til kapittul 2. Um kommunustýrið. Til § 5 § 5. Kommunuviðurskifti verða stýrd av einum stýri, sum nevnt verður kommunustýri. Formaðurin í kommunustýrinum nevnist borgarstjóri. Heitið kommunustýrið" verður nýtt um tað stýri, ið stýrir teimum kommunalu viðurskiftunum. Lógin ber heitið Lóg um kommunustýrið", og er hetta at skilja, júst sum tað er sagt, tí talan er um at gera lógarkarmar bæði um skipanir og starvshættir hjá kommunustýrinum og øðrum kommunalum stovnum. Ein avleiðing av § 5 er, at eitt kommunustýri kann vanliga ikki lata frá sær eina uppgávu til eitt sjálvstøðugt felag og samstundis varðveita stýrisræðið á hesum uppgávuøki. Til § 6 § 6. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um síni stýrisviðurskifti í eina kommunustýrisskipan. Uppskot og broytingaruppskot til kommunustýrisskipan skulu hava tvær viðgerðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Stk. 2. Talið á kommunustýrislimum skal í minsta lagi vera 7 og í mesta lagi 17. Limatalið skal vera stakt. Stk. 3. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um sína málsmannagongd í eina fundarskipan. Stk. 4. Kommunustýrið skal áseta nágreiniligari reglur um starvsfólkaviðurskiftini í eina starvsfólkaskipan. Sambært stk. 1 skal kommunustýrið áseta reglur, ið serstakliga viðvíkja heildarskipan kommununnar í kommunustýrisskipanini. Lógin ásetur ymsastaðni, hvørji tey viðurskifti eru, sum skulu ella kunnu verða lagað gjøllari í kommunustýrisskipanini. Lógin viðger tó ikki hetta út í æsir. Sambært vanligum kommunalum rættaraðalreglum eru nøkur innihaldslig krøv sett kommunustýrisskipanini. Í henni eiga t.d. ikki at vera reglur um heimiling (delegatión) ella um viðurskifti, sum hvørki viðvíkja kommunalum uppgávum ella kommunalum virksemi annars. Sambært § 49 hevur landsstýrismaðurin sum partur av tí vanliga rættargildisseftirlitinum (legalitetseftirlitinum) eftirlitið við, at ongar ólógligar ásetingar eru í kommunustýrisskipanini. Sambært stk. 1, 2. pkt. skulu broytingar í kommunustýrisskipanini hava tvær viðgerðir. Ásetingin er serliga ætlað at vera vernd ímóti, at vikið verður frá kommunustýrisskipanini av hentleikaorsøkum undir eini málsviðgerð. Harumframt skal kravið um tvær viðgerðir tryggja, at innihaldið fær eina holla viðgerð. Kommunustýrið skal ansa eftir, at kommunustýrisskipanin er hóskandi. Samanumtikið verður tað tí hildið, at sama kommunustýrið skal viðgera bæði uppskot og broytingaruppskot til kommunustýrisskipanina. Sambært stk. 2 er talið av kommunustýrislimum leyst av støddini á kommununi. Hugsandi er, at tann samanlagda kommunueindin í fyrsta umfari heldur er tørvur er á nógvum limum fyri at tryggja, at so nógv áhugamál fáa umboðan sum gjørligt. Seinni tá nýggja eindin er ein valvirkandi eind kann talið so minka um kommunustýrið ynskir ta. Sambært stk. 3 skal kommunustýrið serliga gera ásetingar í fundarskipanina, sum viðvíkja rættargangsreglum ella mannagongdum fyri kommunustýrisvirksemið sum t.d., hvussu fundarboð verður givið, mannagongd fyri atkvøðugreiðslu o.s.fr. Fundarskipanin skal sostatt áseta karmarnar fyri arbeiðsskipanina hjá kollegialum stýrum. Innihaldsliga kann fundarskipanin ikki áseta reglur, sum víkja frá vanligum, rættarligum meginreglum tílíkum stýrum viðvíkjandi. Sostatt kunnu ongar ásetingar verða gjørdar í fundarskipanina, sum gera rættarstøðuna verri hjá tí einstaka kommunustýrisliminum í mun til vanligar reglur. Ásetingin í stk. 4 um eina starvsfólkaskipan er einasta áseting í lógini, sum umrøður skipanina av tí kommunualu fyrisitingini. Ásetingin vísir fyrst og fremst, at tann kommunala fyrisitingin er partur av stýriskervinum, har kommunustýrið er evsta stýrið og tí næst, at talan er um ein fyrisitingarmyndugleika. Tá ið hetta er sagt, skal verða lagt afturat, at kommunustarvsfólk hava onga sjálvstøðuga heimild, uttan so er, at tað er heimilað teimum í lóggávuni. Talan er um starvsfólkaviðurskifti fyri starvsfólk, sum kommunan setur í starv. Í eini tílíkari starvsfólkaskipan eiga at vera ásettar reglur fyri, hvussu fólk verða sett/søgd úr starvi, hvør setur/sigur úr starvi, starvsøki, starvsheiti og aðrar almennar og ítøkiligar ásetingar. Til § 7 § 7. Kommunustýrislimur hevur skyldu at lata seg velja til borgarstjóra, varaborgarstjóra, nevndarlim ella umboð. Stk. 2. Val av borgarstjóra hevur gildi alt valskeiðið. Borgarstjórin verður valdur millum kommunustýrislimirnar eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Tá ið borgarstjórin er valdur, skal hann leggja vanliga starvið frá sær, umframt øll almenn álitisstørv, sum ikki beinleiðis hava samband við fólkavalda starvið sum borgarstjóri. Stk. 3. Val av varaborgarstjóra hevur gildi alt virkisskeiðið. Varaborgarstjórin verður valdur millum kommunustýrislimirnar eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Ásetur kommunustýrisskipanin, at 1. og 2. varaborgarstjóri skulu verða valdir, fer valið fram undir einum eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk 4. Kommunustýrislimur kann av persónligum áðum bera seg undan at verða borgarstjóravalevni. Sambært stk. 2 fer val av borgarstjóra fram eftir meirilutavalháttinum, samanber eisini viðmerkingarnar til § 19. Valt kann ikki vera í loyndum. Tí skal ein møgulig skrivlig atkvøðugreiðsla verða skipað soleiðis, at tað kann staðfestast, hvussu teir einstøku kommunustýrislimirnir hava atkvøtt. Tað er einki, ið forðar fyri at velja ein kommunustýrislim, sum ikki er á fundi, til borgarstjóra, sí tó stk. 4. Ikki kann verða vikið frá ásetingini í stk. 2, 1. pkt. um, at val av borgarstjóra hevur gildi alt val-skeiðið. Virkisskeiðið hjá borgarstjóranum kann verða styttri enn valskeiðið, men einans eftir játtan sambært § 19, stk. 1 og í teimum í § 19, stk. 2 nevndu førum, ella um borgarstjórin verður settur úr starvi sambært § 18, stk. 4. Tá ið borgarstjórin er valdur, skal hann sambært stk. 2, 3. pkt. leggja vanliga starv sítt niður og onnur møgulig størv við, herímillum fólkavald størv, sum t.d. løgtings- og landsstýrislimur. Víst verður eisini til viðmerkingarnar til § 9. Harafturímíti er ásett í stk. 3, at varaborgarstjóri verður valdur fyri alt virkisskeiðið, samanber viðmerkingar til § 28. Ásetingin í stk. 4 er eitt fyrivarni í mun til § 7, stk. 1, sum ásetur skylduna til at lata seg velja til borgarstjóra. Tá borgarstjórastarvi sambært kommunustýrislógini er eitt fulltíðar leiðslustarv, sum ikki er sambæriligt við annað borgarligt starv ella fólkavalda umboðan, ber hetta við sær, at skyldan til at lata seg velja til borgarstjóra í serstøkum førum kann vera skerd. Tey føri talan kann vera um, er avmarkað til persónligar grundaðar orsøkir. Talan kann ikki einans vera um sjúku, men eisini um valið verður kommunustýrisliminum ella borgarliga starvi hansar til óbótaliga skaða. Til § 8 § 8. Kommunustýrislimur, sum er arbeiðstakari, hevur rætt til fríloyvi í neyðugum vavi til tess at røkja starv sítt sum fólkavalt umboð. Grein 8 lógarfestir rættin til fríloyvi ella fráveru frá arbeiðinum til tess at røkja eitt kommunalt starv. Grein 8 skal veita trygd fyri, at býtið verður javnari í kommunustýrinum ímillum privat og alment lønt. Ásetingin fevnir bæði um arbeiðstakarar, sum eru kommunustýrislimir og arbeiðstakarar, sum røkja onnur kommunal arbeiði. Hugtakið arbeiðstakari" verður ikki allýst; men rætturin er latin øllum starvsfólkum, tað veri seg privat ella alment lønt. Hetta er sostatt ein lágmarks verndarregla. Tað er tí einki, ið forðar fyri, at tað í aðrari lóggávu, í sáttmálum ella øðrum verður veitt arbeiðstakara betri rætt til fráveru. Ásetingin er samstundis ein vernd ímóti uppsøgn vegna tað kommunala starvið. Hetta liggur í sjálvari ásetingini um fráveruloyvi, tí annars er vandi fyri, at álitið á fráverurættin verður beint burtur. Arbeiðstakarin kann umbera seg við fráverurættin í neyðugum vavi, so at hann kann vera á kommunustýrisfundum, nevndarfundum og skeiðvirksemi, sum er partur av hansara kommunala virksemi, og tílíkum. Verður ein arbeiðstakari settur úr starvi, skal arbeiðsgevarin í einum trætumáli prógva, at uppsøgnin ikki er grundað á tað kommunalpolitiska arbeiðið. Er arbeiðstakari frásettur ímóti hesi verndarreglu, skal arbeiðsgevarin rinda honum samsýning (godtgørelse). Til § 9 § 9. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur við kunngerð reglur um samsýning til kommunustýrislimir. Samsýning kann m.a. verða veitt fyri: a) luttøku á kommunustýrisfundum og nevndarfundum, b) luttøku á øðrum fundum í sambandi við útinning av starvinum sum kommunalt valdur limur, c) skeiðsluttøku, sum kommunustýrið hevur góðkent, d) annað virksemi, eftir umbøn frá kommunustýrinum ella eini fastari nevnd. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur við kunngerð reglur um løn til borgarstjórar. At grein 9, ið snýr seg um samsýning til kommunustýrislimirnar, er tikin við, stendst fyrst og fremst av tí, at umráðandi er at virðismeta tað kommunalpolitiska arbeiðið. Men tað er eisini gjørt við atliti at teirri ábyrgd, sum ein og hvør kommunustýrislimur hevur fyri at kommunal viðurskifti verða stýrd á fullgóðan hátt. Tað er latið upp í hendurnar á landsstýrismanninum at áseta fastar og greiniligar reglur um á hvønn hátt og nær, samsýning skal verða veitt. Sostatt kann talan verða um samsýning fyri hvønn fund, fyri tíðarnýtslu o.s.fr. ella um skipan við fastari samsýning til kommunustýrislimirnar vegna starv teirra sum kommunalpolitikarar, ella kanska eina skipan, sum onkursvegna sameinir hesar samsýningarhættir. Endamálið við ásettum samsýningarreglum er, at ein og sama skipan er galdandi fyri øll kommunustýri. Skipanin skal vera so mikið greið, at hon ikki á nakran hátt kann verða nýtt ella misnýtt at trýsta kommunustýrislimir. Sambært stk. 2 skal landsstýrismaðurin áseta reglur um løn til borgarstjórar. Ásetingin tekur støði í kommunustýrislógini yvirhøvur. Sambært § 16, stk. 1, 1. pkt. skal borgarstjórin virka sum dagligur leiðari á tí kommunalu fyrisitingini, umframt at hann skal røkja tær uppgávur, ið annars eru latnar honum. Sambært § 7, stk. 2, 3. pkt. hevur borgarstjórin skyldu at røkja starv sítt av heilum huga, og tí skal hann eisini hava løn fyri starv sítt sum borgarstjóri. Til § 10 § 10. Kommunustýrislimur hevur skyldu at boða frá, um hann heldur iva verða um sítt gegni. Stk. 2. Kommunustýrið ella føst nevnd ger av, um eitt mál er av tílíkum áhuga hjá einum limi, at hann hvørki kann vera við í viðgerð og atkvøðugreiðslu. Stk. 3. Er líkt til, at kommunustýrið ella føst nevnd tekur avgerð um, at kommunustýrislimur ella fastur nevndarlimur er ógegnigur, kunnu limir, ið eru valdir á viðkomandi valevnislista, krevja, at tiltakslimur fær fundarboð. Stk. 4. Hevur tiltakslimur ikki fingið fundarboð í tí føri, kommunustýrið ella ein føst nevnd ger av, at kommunustýrislimur ella fastur nevndarlimur er ógegnigur, kunnu teir limir, ið valdir eru á viðkomandi valevnislista, krevja, at málið verður flutt til næsta fund. Stk. 5. Málið kann tó ikki verða flutt, um 2/3 av teimum hjástøddu kommunustýrislimunum ella í minsta lagi helmingurin av teimum føstu nevndarlimunum eru ímóti, ella at málið fyrnast. Grein 10 fevnir um tað serliga ella ávísa gegnið. Umráðandi er, um kommunustýrislimurin hevur ein serligan áhuga í einum ávísum máli, samanber § 3 í ll nr. 132 frá 10.06.1993 um fyrisitingarlóg. Boðar ein kommunustýrislimur frá, at hann heldur iva vera um sítt gegni, so skal annaðhvørt kommunustýrið ella tann fasta nevndin avgreiða gegnismálið, áðrenn farið verður undir málsviðgerðina, samanber viðmerkingarnar til § 15, stk. 2. Henda mannagongdin eigur at verða nýtt, av tí at rættarfylgjan av ógegni er, at viðkomandi kommunustýrislimur skal fara av fundinum, tá ið tað málið, har ið hann er ógegnigur, skal verða avgreitt. Tó kann ein kommunustýrislimur bæði vera við í málsviðgerðini um gegnisspurning sín og greiða atkvøðu um hann. Hetta er eitt undantak í mun til vanligu regluna í § 6, stk. 3 í fyrisitingarlógini; men hevur hetta sín uppruna í meginreglum um kollegialt samansettar fyrisitingarligar stovnar. Um so er, at kommunustýrið ella tann fasta nevndin ger av, at kommunustýrislimur er ógegnigur, so er henda avgerð ein rættaravgerð, sum skal hava sítt støði í lóggávuni, herímillum í vanligum rættargrundreglum. Ásetingin at innkalla tiltakslim er grundað á umhugsni um ikki tilvildarliga at broyta tað politiska styrkislutfallið í kommunustýrinum ella í føstu nevndini, vegna tess at ein limur verður ógegnigur. Ásetingin er ikki tvungin. Tiltakslimur kann verða innkallaður. Tað kann hugsast at verða trupult hjá tiltakslimi, ið bert verður boðsendur at taka støðu í einum ávísum máli, at fáa nóg gott innlit í tey kommunalu viðurskiftini, og at tað tí kanska er høpisleyst at krevja eina sjálvstøðuga støðutakan undir ábyrgd frá tílíkum limi. Tað eru teir limir, ið valdir eru á viðkomandi valevnislista, ið hava rætt at krevja, at tiltakslimur verður innkallaður. Sostatt fellur tað ikki í lut hansara, ið ógegnigur er, at krevja, at tiltakslimur verður innkallaður, uttan so at hann er einvaldur. Tiltakslimur er tann, ið stendur ovastur á viðkomandi valevnislista. Til § 11 § 11. Kommunustýrislimur, sum starvast hjá kommununi, kann ikki verða limur í fastari nevnd, um nevndin umsitur málsøki, sum hava tilknýti til hansara starvssøki. Stk. 2. Ein nevndarlimur kann ikki gera nakað arbeiði móti samsýning fyri tann partin av kommunalu fyrisitingini, ið verður stjórnað av viðkomandi nevnd, um so er, at arbeiðið ikki er boðið út alment. Grein 11 fevnir um tað, ið rópt verður generelt gegni ella starvsósambæri. Sambært hesi áseting verður kommunalt settur persónur útihýstur úr fastari nevnd, um so er, at málsøki hjá tí føstu nevndini fatar um hansara tænastuøki. Ásetingin í stk.1 tekur støði í fyrilitinum fyri, at persónur ikki eigur at vera limur í eini nevnd, um viðkomandi vegna ítøkiligt ógegni ikki kann vera við í fleiri málsviðgerðum. Her snýr tað seg so at siga bert um fyrilit, ið eru til gagns fyri ta kommunalu fyrisitingina. Harumframt tekur ásetingin eisini støði í fyrilitinum um álit borgaranna á ta kommunalu fyrisitingina. Sum meginregla vil henda ásetingin útihýsa øllum teimum, ið starvast innan tað fyrisitingarliga økið hjá einari fastari nevnd. Hetta leggur ásetingin uppfyri við at seta eitt krav um tilknýti ella øvugt, at til ber at siga eitt fjarstøðueyðkenni fyri á tann hátt at normera" vavið á ásetingini. Sambært tilknýtiskravinum ella fjarstøðueyðkenninum skal metingin um starvsósambæri hava sítt upprunastøði í, um tað er neyðugt at útihýsa tí kommunalt setta frá limaskapinum í eini fastari nevnd fyri at tryggja grundleggjandi fyrilit við fyrisitingarligum virkisføri og á tann hátt at varðveita álit borgaranna. Metingin skal vera ítøkilig. Grein 11, stk. 2 forðar fyri, at arbeiði í loyndum kann verða latið upp í hendurnar á einum nevndarlimi. Brot á hesa reglu verður revsað, samanber § 52, stk. 2. Til kapittul 3. Um kommunustýrisfundir. Til § 12 § 12. Nývalda kommunustýrið skal skipa seg í seinasta lagi innan árslok í valárinum. Stk. 2. Kommunustýrið skal vera fullmannað á fyrsta fundi. Fyrst valdi kommunustýrislimur gevur fundarboð og leiðir fundin, til borgarstjóri er valdur. Stk. 3. Berst kommunustýrislimi frá at møta á fyrsta fundi, skal tiltakslimur innkallast Ásetingin í stk. 1 um, at kommunustýrið skal skipa seg fyri árslok, sigur greitt, at kommunustýrið skal verða skipað, áðrenn valskeiðið byrjar. Í grundini hevur ásetingin helst sítt støði í hentleikaorsøkum. Skuldi tað borist á, at ein limur fellur varandi frá, eftir at kommunustýrið er skipað, og áðrenn valskeiðið byrjar, nýtist kommunustýrinum ikki at skipa seg av nýggjum. Sambært reglum í løgtingslóg um val til kommunurnar er tað ásett, at áðrenn nývalda komm-unustýrið kann taka við, skal tað gamla ella sitandi kommunustýrið tó hava avgreitt møguligar klagur um valið v.m. Um so er, at ein klaga um valið ber við sær, at samansetingin í kommunustýrinum verður broytt, so skal kommunustýrið skipa seg av nýggjum. Í tíðarskeiðinum til valskeiðið byrjar, kann kommunustýrið einans viðgera tey mál, sum lógin ásetur, sum t.d. val av borgarstjóra, varaborgarstjóra, val av limum í fíggjarnevndina o.s.fr. Stk. 2 ásetur, at kommunustýrið skal vera fullmannað á fyrsta fundi. Hesi áseting kann ikki verða vikið frá. Tí skal tiltakslimur sambært stk. 3 verða innkallaður í slíkum førum. Til § 13 § 13. Kommunustýrislimur kann seta fram uppskot og spyrja um øll kommunal viðurskifti. Kommustýrislimur kann krevja, at eitt mál verður tikið við á fundarskránna til kommunustýrisfundir. Kommunustýrislimur kann nýta sín rætt bæði viðvíkjandi málum, sum eru til nevndarviðgerð ella innan ta kommunalu fyrisitingina, og viðvíkjandi øðrum málum. Sí eisini viðmerkingarnar til 31. Grein 13 gevur einans kommunustýrislimum tann sonevnda framtaksrættin (initiativret), sum tó er avmarkaður, við tað at hesin framtaksrættur ikki fevnir um ta framhaldandi avgreiðsluna av málinum. Til § 14 § 14. Kommunustýrið hevur vanliga fund eina ferð um mánaðin. Nágreiniligari reglur um vanligar fundir skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanini. Almannakunngjørt skal verða við ársbyrjan, nær og hvar vanligir kommunustýrisfundir verða hildnir. Stk. 2. Kommunustýrið hevur eykafund, tá ið borgarstjórin heldur tað vera neyðugt, ella um 1/3 av kommunustýrislimunum krevja tað. Borgarstjórin ger av, nær og hvar eykafundir verða hildnir. Avgerð um eykafund skal verða almannakunngjørd, um høvi er til tess. Ásetingin í stk. 1 um, at kommunustýrið vanliga hevur fund eina ferð um mánaðin er ein lágmarks-regla. Tó er hon ikki til hindurs fyri, at eingir vanligir fundir t.d. verða hildnir í summarfrítíðini. Sambært stk. 1 ger kommunustýrið sjálvt av, nær og hvar vanligir fundir verða hildnir. Kommunustýrið kann gera av at halda fundir ávísar dagar í vikuni, dagstevndar dagar ella annað. Tá ið kommunustýrið árliga ásetur fundarmundið fyri kommunustýrisfundirnar, so eigur tað at verða gjørt við atliti at møguleika borgaranna til hjáveru. Tað er tí hóskiligt at halda kommunustýrisfundir uttan fyri vanliga arbeiðstíð. Tann samtykta fundarætlanin er bindandi, og skal hon sambært stk. 1, 2. pkt. verða almannakunngjørd. Sambært vanligum reglum er tað eitt krav til fundarætlanina, at hon er so mikið greið, at borgararnir ikki aftan á almannakunngeringa ivast í, nær kommunustýrisfundir verða hildnir. Henda ásetingin krevur sostatt, at bæði tann árliga fundarrøðin og tann einstaki fundurin skulu verða almannakunngjørd. Skulu eykafundir sambært stk. 2 verða hildnir, so eiga teir at verða hildnir skjótast gjørligt. Vanliga reglan um fundarfráboðan ber við sær, at eykafundur eigur at verða fráboðaður einar tríggjar til fýra yrkadagar frammanundan, um so er, at málið tolir at bíða so leingi. Til § 15 § 15. Kommunustýrið er viðtøkuført, um í minsta lagi helmingurin av kommunustýrislimunum er á fundi. Stk. 2. Um einki annað er fyriskipað, er eitt uppskot samtykt, tá ið meirilutin av teimum, ið greiða atkvøðu, hevur atkvøtt fyri uppskotinum. Stendur á jøvnum, er uppskotið fallið. Sambært stk. 1 er kommunustýrið viðtøkuført, um í minsta lagi helmingurin av limunum eru á fundi. Tað er ikki nøkur treyt, at t.d. borgarstjórin er møttur. Hildið verður ikki, at tað kann hava við sær vantandi viðtøkuføri fyri kommunustýrið, um limir fara av fundinum undir atkvøðugreiðsluni um eitt ávíst mál, sjálvt um atkvøðurgreiðslan í tí ávísa málinum ikki er lokin. Er kommunustýrislimur sambært § 10 hildin at vera ógegnigur í einum ávísum máli, so kann hann hvørki vera við í málsviðgerðini ella í atkvøðugreiðsluni, og kann hann tí heldur ikki verða taldur við í uppgerðina um, hvørt kommunustýrið er viðtøkuført ella ikki. Ein blonk telur við í atkvøðugreiðsluni, tvs. við munliga atkvøðugreiðslu, er neyðugt at spyrja, um nakar atkvøður blankt. Ásetingin í stk. 2 um atkvøðumeiriluta ber við sær, at fær eitt uppskot ikki atkvøðumeiriluta, so er tað fallið. Løgfrøðiliga merkir hetta, at tað krevst ein meiriluti at broyta eina rættarliga ella veruliga støðu. Annars er hon standandi óbroytt. Yvirhøvur skal eisini verða víst á viðmerkingarnar til § 33. Til § 16 § 16. Borgarstjórin hevur dagligu leiðsluna av kommunalu fyrisitingini. Hann býtir málini sundur til tær ymisku nevndirnar og tekur sær av teimum málum, sum ikki eru latin nakrari nevnd. Stk. 2. Borgarstjórin gevur fundarboð og fyrireikar kommunustýrisfundirnar. Undan hvørjum fundi skal borgarstjórin kunna kommunustýrislimirnar um, hvørji mál koma fyri. Stk. 3. Eitt hóskandi tíðarskeið fyri fundin skal borgarstjórin leggja mál og málsupplýsingar fram, so at kommunustýrislimirnir kunnu gera sær eina sjálvsmeting um hesi málini. Í grein 16 er neyv lýsing av leiðsluábyrgd borgarstjórans mótvegis kommunustýrinum, og er henda lýsingin gjørd við fyriliti til ásetingina í § 9, stk. 2, samanber viðmerkingarnar. Tað er ikki nøkur treyt, at borgarstjórin persónliga skal greiða allar leiðsluuppgávur úr hondum. Í teimum førum, ásett er í lógini, at ein áheitan skal verða send borgarstjóranum, sum t.d. ein áheitan um skjalainnlit sambært § 21, stk. 2, so skal hetta verða gjørt. Í øðrum føri kunnu sjálvsagdar áheitanir av handahógvi verða avgreiddar av starvsfólki kommununnar. Sum dagligur aðalstjóri fyri ta kommunalu fyrisitingina hevur borgarsjórin ábyrgd av, at øll formlig krøv viðvíkjandi málsviðgerðini eru í lagi. Hetta merkir í stuttum, at borgarstjórin skal síggja til, at skikkað starvsfólk eru tøk, at tey settu fylgja góðum fyrisitingarsiði, at arbeiðið er lagt til rættis á hóskandi hátt, at tann neyðuga samskipanin ímillum samanhangandi málsøki verður tryggjað o.s.fr. Ein fyritreytin at røkja hesar leiðsluuppgávur er, at borgarstjórin fær høvi at hava eftirlit við øllum lutum í fyrisitingini, sum neyðugir eru til tess. Sambært stk. 1 lutar borgarstjórin mál sundur til tær ymisku nevndirnar. Nøkur krøv gera seg gald-andi viðvíkjandi sundurskiftingini. Her verður serliga hugsað um, at eingin ivi skal valda um uppgávubýtið ímillum tær føstu nevndirnar, at øki, ið natúrliga hoyra neyvt saman, helst eiga at vera í somu nevnd, og at málsøkini hjá teimum føstu nevndunum eru nøkulunda lík, tá ið tað snýr seg um stødd og týdning. Ásetingin í stk. 1 um, at borgarstjórin tekur sær av teimum málum, ið ikki eru løgd til nakra nevnd, er sett av hentleikaávum. Sambært kommunustýrisskipanini skulu í grundini øll mál verða lutað og latin viðkomandi nevndum. Fellur eitt mál ikki natúrliga inn undir málsøkið hjá eini fastari nevnd, skal borgarstjórin lata kommunustýrið taka støðu til hetta. Sambært stk. 2, 1. pkt. so fatar skylda borgarstjórans at fyrireika kommunustýrisfundirnar um tey formligu viðurskiftini, samanber eisini viðmerkingarnar til § 30. Hóskandi tíðarskeið fyri fundin er í minsta lagi 3-4 yrkadagar. Sambært stk. 3 fyriskipar borgarstjórin framløguna av málstilfari til kommunustýrislimirnar, so at teir kunnu fáa allar tær upplýsingar, sum tørvur er á, og sostatt verða førir fyri at taka avgerðir á hollum grundarlagi. Hava kommunustýrislimir ikki fingið nóg góðar møguleikar at fyrireika seg til eitt mál, sum teir tí ikki kunnu taka støðu til, og teir mótmæla hesum, so kann kommunustýrið ikki taka avgerð í málinum, uttan so er, at tað er um at fyrnast, t.e.: at tað tolir ikki at bíða vegna formliga ella rættarliga freist, ella at málið er av slíkum slagi, at støða kann verða tikin til tað av handahógvi - uttan fyrireiking. Til § 17 § 17. Á hvørjum vanligum kommunustýrisfundi boðar borgarstjórin frá, hvørji mál eru beind í nevnd síðan síðsta fund. Stk. 2. Borgarstjórin ansar eftir, at tey mál, ið krevja kommunustýrisviðgerð, fáa tílíka viðgerð, og at neyðug ummæli verða fingin. Í átrokandi førum kann borgarstjórin tó fyriskipa, hvussu málini skulu verða avgreidd. Stk. 3. Borgarstjórin kann taka avgerð í málum, ið eru um at fyrnast ella har ongin orsøk er til iva. Stk. 4. Borgarstjórin ansar eftir, at farið verður fram eftir samtyktum komm-unustýrisins. Hann ansar eftir, at allar útreiðslur og inntøkur hava neyðuga játtan. Í høvuðsheitum greinir § 17 hvussu borgarstjórin skal fremja sína fyrisitingarleiðslu. Sambært stk. 2 skal borgarstjórin ansa eftir, at mál fáa formliga avgreiðslu. Við hesum er m.a. sagt, at borgarstjórin skal ansa eftir, at allar tær avgerðir, sum tiknar eru í kommunustýrinum, skulu verða framdar í verki. Borgarstjórin hevur í ávísum føri ein inntrivsrætt. Hetta merkir, at hann kann tálma fremjing av eini avgerð, um hann t.d. gerst varugur við, at avgerðin kann hava endurgjaldskrav við sær ímóti kommunustýrinum. Hevur eitt framt tiltak ikki neyðuga játtan, skal borgarstjórin leggja málið um játtan fyri kommunu-stýrið. Í stk. 3 er ásett, at borgarstjórin hevur eina lógarfesta heimild til, kommunustýrisins vegna, at taka avgerð í ávísum málum, sum koma inn undir ásetingina. Treytin um, at eitt mál ikki má geva høvi til iva, er lokin, um borgarstjórin metir, at ikki bara hann, men eisini allir aðrir kommunustýrislimir halda ongan iva vera um málið. Borgarstjórin skal í fyrstu syftu sjálvur meta, um lógarinnar treytir eru loknar. Hann hevur ikki skyldu til at upplýsa kommunustýrið um tær avgerðir, ið tiknar eru sambært hesi áseting. Henda upplýsingarskylda kann tó verða ásett í kommunustýrisskipanina. Eru mál um at fyrnast, t.e.: at tað tolir ikki at bíða vegna formliga ella rættarliga freist, hevur borgarstjórin somuleiðis heimild at taka avgerð kommunustýrisins vegna. Men heimildin hjá borgarstjóranum at taka slíkar avgerðir er undir øllum umstøðum treytað av, at málið sambært lógini ikki skal verða lagt fyri kommunustýrið. Ásetingin í stk. 4 um, at borgarstjórin skal ansa eftir, at allar útreiðslur og inntøkur hava neyðuga játtan, fevnir bæði um lógarásett og ikki lógarásett tiltøk, samanber viðmerkingarnar til § 40. Til § 18 § 18. Mál, ið snúgva seg um virksemi borgarstjórans, kunnu verða løgd fyri kommunustýrið, um fleiri kommunustýrislimir krevja tað. Borgarstjórin skal geva kommunustýrinum allar umbidnar upplýsingar, eins og hann í øllum lutum skal lýða tær avgerðir, kommunustýrið tekur. Stk. 2. Nágreiniligari reglur um virksemi borgarstjórans skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanina. Stk. 3. Verjir borgarstjórin seg við at fremja tær uppgávur, ið annaðhvørt eftir lógini ella kommunustýrisskipanini eru latnar honum at umsita, so kann kommunustýrið tilnevna ein annan kommunustýrislim at røkja hansara uppgávur. Kommunustýrið kann í álvarsomum føri fyribils velja ein annan sum virkandi borgarstjóra. Stk. 4. Avgerðin sambært stk. 3, 2. pkt. skal alt fyri eitt verða latin landsstýrismanninum í kommunumálum til staðfestingar. Staðfestingin skal alt fyri eitt skjótast inn fyri dómsvaldið til rættarroynd. Hóast borgarstjórin sambært stk. 1 og meginregluni í § 13 um tann sonevnda framtaks-rættin er undirgivin teimum avgerðum, sum kommunustýrið hevur tikið, so gevur henda áseting í so máta borgarstjóranum eina eyka vernd, við tað at mál um virksemi hjá borgarstjóranum krevja sameining. Sostatt er tað ikki nóg mikið, at ein kommunustýrislimur leggur málið fram, samanber eisini viðmerkingarnar til § 31. Sambært stk. 3 kann vandi verða fyri, at borgarstjórin verður settur úr starvinum sum borgarstjóri, um so er, at hann ikki røkir sínar lógarásettu uppgávur. Borgarstjóranum til verndar skal landsstýrismaðurin sambært stk. 4 staðfesta avgerðina, áðrenn hon fær gildi, sí eisini viðmerkingarnar til § 7. Staðfestingin skal harumframt standa sína roynd í rættinum fyri at kanna, um verjing borgarstjórans er verulig og avgerðin hjá kommunustýrinum um fyribils at velja ein annan kann góðtakast. Til § 19 § 19. Setur borgarstjóri fram umbøn um at verða loystur úr starvi, kann kommunustýrið loysa hann úr starvinum. Stk. 2. Fer borgarstjóri úr kommunustýrinum, doyr, ella verður loystur úr starvi, so skal nýval av borgarstjóra fara fram eftir reglunum í § 7, stk. 2. Umbøn frá einum borgarstjóra um at verða loystur úr starvi tað, ið eftir er av valskeiðinum, kann sambært stk. 1, verða tikin aftur, so leingi kommunustýrið ikki hevur tikið avgerð í málinum. Játtar kommunustýrið at eftirlíka umbønini, skal ein tílík samtykt í fyrsta lagi verða tikin beint undan tí tíðarskeiði, sum borgarstjórin sambært umbønini ynskir at verða loystur úr starvi. Grein 19 fevnir einans um borgarstjórans undantøku úr starvinum. Um undantøku av limaskapi í kommunustýrinum verður yvirhøvur víst til lógina um val til kommunurnar. Fer borgarstjórin úr starvinum, skal annar borgarstjóri verða valdur sambært reglunum í § 7, stk. 2, um val av borgarstjóra sí eisini viðmerkingarnar. Sostatt verður varaborgarstjórin ikki sjálvvirkin borgarstjóri. Tó skal varaborgarstjórin røkja starvið sum borgarstjóri, til nýggjur borgarstjóri er valdur. Til § 20 § 20. Kommunustýrið skal áseta í kommunustýrisskipanina, hvussu kommunustýrislimur skal kunna fáa upplýsingar ella tekniska hjálp frá fyrisitingini í sambandi við málsviðgerðir. Stk. 2. Kommunustýrislimur hevur rætt at kanna framlagt tilfar saman við ser-kønum stuðli, sum ikki er kommunustýrislimur, í tí vavi, tað er í samsvari við reglurnar um tagnarskyldu. Grein 20 heimilar kommunustýrinum at gera av í hvønn mun og hvussu ein áheitan frá kommunustýrislimi at fáa ískoytisupplýsingar skal verða játtað. Ásetingin birtir upp undir kjak í kommunustýrinum um hesi viðurskifti. Tílíkt kjak eigur at snúgva seg um tann tørv, kommunustýrislimir hava at fáa upplýsingar og tekniskan stuðul frá kommunalu fyrisitingini. Verða upplýsingar t.d. sendar kommunustýrislimum, so skal kommunustýrið vissa seg um, at allir kommunustýrislimir fáa somu atgongd til upplýsingarnar. Sostatt skal ein kommunustýrislimur, sum t.d. ikki kann nýta teldu, fáa atgongd til upplýsingar, sum annars verða latnir um teldukervið, á annan hátt. Sambært stk. 2 hevur kommunustýrislimur harumframt rætt at kanna tað tilfar, ið fram er lagt, saman við fólki uttan fyri kommunustýrið. Ásetingin forðar ikki fyri, at ein kommuna harumframt kann loyva kommunustýrislimum óavmarkaða atgongd til annað tilfar, sum er málinum viðkomandi. Tá ið sipað verður til vanligar reglur um tagnarskyldu, ásetur § 26 í fyrisitingarlógini tær vanligu reglurnar hesum viðvíkjandi. Til § 21 § 21. Kommunustýrislimur hevur rætt at fáa skjalainnlit í málum, har tilfarið í endaligum skapi er til skjals í kommunalu fyrisitingini. Stk. 2. Kommunustýrislimur skal stíla umsókn sína um skjalainnlit til borgar-stjóran við tilskilan um, hvørji skjøl ella mál talan er um. Stk. 3. Borgarstjórin kann avmarka rættin til skjalainnlit í tí vavi, tað er neyðugt við atliti at málsavgreiðsluni, ella har skjalainnlit í avgerandi mun ber ampa við sær. Grein 21 er lógarfesting um verandi atgongd til skjalainnlit. Høvuðstreytin fyri skjalainnliti er, at tilfarið, skjalainnlit ynskist í, viðvíkur einum máli, sum kann verða lagt fyri kommunustýrið. Sambært stk. 1, fatar rætturin til skjalainnlit einans um verandi tilfar. Sostatt kann ein kommunustýrislimur ikki krevja, at ískoytistilfar verður útvegað. Harafturímóti fevnir rætturin til skjalainnlit eisini um skjøl, sum eru undantikin almenni eftir lóg um innlit í fyrisitingina, sí ll. nr. 133 frá 10/06-1993. Við ásetingini í stk. 2 um, at kommunustýrislimur skal stíla umsókn um skjalainnlit til borgarstjóran, er tað gjørt greitt, at kommunustýrislimir ikki bara kunnu fara ígjøgnum eina mongd av málum í fyrisitingini, ella at teir beinleiðis kunnu krevja fyrisitingina um skjalainnlit, samanber. eisini viðmerkingarnar til § 16. Er talan um áheitan um skjalainnlit frá kommunustýrislimi, sum er ógegnigur í tí máli, tilfarið snýr seg um, so skal ein tílík áheitan um skjalainnlit meginregluliga verða noktað. Metingin um, hvørt tilfarið skal verða hildið loyniligt fyri tí ógegniga kommunustýrisliminum, valdast, um tað er neyðugt vegna kommunal áhugamál. Metingin skal vera ítøkilig. Borgarstjórin skal syrgja fyri, at viðkomandi kommunustýrislimur ikki fær atgongd til tilfarið sum kommunustýrislimur. Sostatt kann hugsast, at ivi um gegnið hjá einum kommunustýrislimi kann volda, at avgerðin um hansara gegni hevur skund, so støða kann verða tikin til, um kommunustýrislimi skal verða noktað skjalainnlit sambært hesi áseting. Til § 22 § 22. Berst kommunustýrislimi frá at møta á kommunustýrisfundi vegna heilsustøðu, kunnu teir limir, ið eru valdir á viðkomandi valevnislista, krevja, at tiltakslimur fær fundarboð. Setur eingin kommunustýrislimur fram krav um at geva tiltakslimi fundarboð, kann tiltakslimurin sjálvur krevja at fáa fundarboð. Stk. 2. Berst kommunustýrislimi væntandi frá at røkja starv sítt í meira enn 14 samfullar dagar vegna annað alment starv, heilsustøðu ella aðra lógliga orsøk, skal borgarstjórin geva tiltakslimi fundarboð. Stk. 3. Kommunustýrið ger av, um treytirnar fyri innkallan av tiltakslimi eru lokanar. Starvið sum kommunustýrislimur verður mett sum borgaraskylda. Hetta upprunastøðið er millum annað lógarfest í tí kommunalu vallógini um skylduna at taka við vali, um ein er valbærur. Ein kommunustýrislimur hevur sostatt skyldu at røkja starvið í virkiskeiðinum. Hetta merkir í fyrstu syftu, at kommunustýrislimur hevur skyldu at vera á kommunustýrisfundum og á teimum nevndarfundum, har hann er valdur sum nevndarlimur. Hóast kommunustýrislimur hevur møtiskyldu, er hon ikki treytaleys. Hetta sæst eisini í ásetingunum í stk. 1 og 2 um lógligt forfall. Lógin viðger ikki út í æsir, nær talan er um lógligt forfall, og hon tekur heldur ikki støðu til, hvussu langt møtiskyldan røkkur. Heilsustøða er greidliga nevnd bæði í stk. 1 og 2 sum lóglig forfalsorsøk. Hetta merkir, at bæði heilsustøðan hjá kommunustýrisliminum sjálvum eins og heilsustøðan hjá hansara barni ella øðrum nær skyldum ættfólki, kann volda, at hann hevur lógligt forfall og tískil ikki møtiskyldu. At røkja annað starv er sambært stk. 2 somuleiðis ásett sum lóglig forfalsorsøk. Skal ein kommunustýrislimur røkja tvær ella fleiri borgarligar skyldur um sama mundið, kann limurin sjálvur velja, hvat av hesum hann vil røkja. Tað eru eisini onnur viðurskifti, sum kunnu vera grundir til lógligt forfall. Í so máta kann frítíð eisini møguliga vera ein lóglig forfalsorsøk. Sama kann gera seg galdandi viðvíkjandi sjálvstøðugum áhugamálum, um so er, at umráðandi er at raðfesta røkt teirra so frammarlaga, at t.d. fundarvirksemi kann volda, at hann tessvegna kann verða fyri álvarsomum missi ella ampa. Ásetingin í § 22 at innkalla tiltakslim er ikki algongd, og merkir tí ikki, at tiltakslimur skal verða boðsendur í teimum førum, kommunustýrislimur ikki er møttur. Sambært stk. 1 kann tiltakslimur verða innkallaður, um so er, at kommunustýrislimur ikki kann møta av heilsuávum. At innkalla tiltakslim sambært hesi áseting er sjálvkravt, og tí er ein áheitan um hetta fortreytin fyri, at tiltakslimur kann verða innkallaður. Øvugt ber til at siga um stk. 2, at tiltakslimur skal verða innkallaður, tá treytirnar hesum viðvíkjandi eru loknar. Sambært stk. 2 er tað borgarstjórin, sum skal ansa eftir, at treytirnar at innkalla tiltakslim eru loknar. Í tí viðfangi skulu neyðugar upplýsingar og helst eisini skjalprógv vera til taks, ið siga, hví og hvussu leingi kommunustýrislimurin væntandi ikki kann røkja starv sítt. Sambært stk. 2 skal tað ikki bera kommunustýrislimi til at møta í minsta lagi 14 samfullar dagar. Fráveran er at rokna frá teirri løtu, borgarstjórin verður kunnaður um hana, ella frá tí, at sjálv fráveran byrjar. Sambært stk. 3 er tað kommunustýrið, ið ger av, um treytirnar at innkalla tiltakslim eru loknar. Til § 23 § 23. Tá ið kommunustýrislimur aftur er førur fyri luttaka, fer innkomin tiltakslimur út. Stk. 2. Í teimum førum, har fleiri tiltakslimir eru komnir inn á sama valevnislista, men har starvstíðin ikki endar samstundis, skal tann tiltakslimur, ið fyrstur er valdur, verða seinastur út. Grein 23 er tikin við til tess at gera málið um ta veruligu útskiftingina greidligari, serliga við atliti at mannagongdini, tá ið fleiri tiltakslimir eru inni í senn. Til § 24 § 24. Er tiltakslimur komin inn fyri borgarstjóra ella varaborgarstjóra eftir reglunum í § 22, stk. 2, men sannlíkt er, at fráveran varir longri enn 2 mánaðir, so skal kommunustýrið fyribils velja borgarstjóra ella varaborgarstjóra í teirra stað eftir reglunum í ávíkavist § 7, stk. 2 og stk. 3. Hevur borgarstjórin sambært § 22, stk. 2 forfall í minst 14 samfullar dagar, og er varaborgarstjórin vorðin fyribils borgarstjóri, kann nýval av virkandi borgarstjóra ikki fara fram, uttan so er, at varaborgarstjórin fær fráboðan um, at borgarstjórin væntandi hevur forfall í meira enn 2 mánaðir. Eftir hesum virkar varaborgarstjórin einans í borgarstjórans stað, tá ið borgarstjórin hevur bráðfeingis forfall. Í tí tíðarskeiði, varaborgarstjórin virkar í borgarstjórans stað, hevur varaborgarstjórin allar skyldur og øll rættindi, sum annars eru galdandi fyri ein valdan borgarstjóra. Til § 25 § 25. Borgarstjórin ansar eftir, at allar samtyktir á kommunustýrisfundi verða førdar í gerðabók, sum við fundarlok skal verða undirskrivað av øllum teimum luttakandi kommunustýrislimunum. Stk. 2. Hevur kommunustýrislimur serstøðu, kann hann krevja, at serstøða hansara í stuttum verður viðmerkt í gerðabókina. Hetta er eisini galdandi, tá tilfarið verður sent øðrum myndugleika. Endamálið við gerðabókini er at skjalprógva innihaldið í avgerðum og samtyktum kommunustýrisins. Harumframt skal gerðabókin skjalprógva, hvørjir kommunustýrislimir hava ábyrgd av eini avgerð ella samtykt. At skriva í gerðabók eina avgerð ella samtykt er tó eingin gildistreyt. Tí er neyðugt at skriva upp, hvørjir kommunustýrislimir eru á fundi, eins og fest eigur at verða á blað, tá ið kommunustýrislimur fer av fundi í ótíð, samanber eisini viðmerkingarnar til § 34. Sambært § 25 eru tað bert avgerðir og samtyktir, sum skulu verða førdar í gerðabókina. Sostatt skulu tingingarfrásagnir ikki verða førdar í bókina. At skriva gerðabók skal vera skipað á sovorðnan hátt, at tað ikki er gjørligt at broyta tað, ið skrivað er, uttan at tað sæst aftur. Við undirskriftini verður staðfest, at kommunustýrislimurin viðgongur, at hann hevur verið á fundi, og at tað, sum skrivað er í gerðabókina, samsvarar við tað, ið farið er fram á fundinum. Sambært stk. 2 kann kommunustýrislimur krevja sína serstøðu viðmerkta í gerðabókina, um so er, at hon viðvíkur einum máli, ið hevur verið viðgjørt á fundi. Serstøðan skal staðfesta, hvat kommunustýrislimurin heldur, at kommunustýrið átti at havt avgjørt ella samtykt. Sostatt skal viðmerkingin vera stuttorðað. Kommunustýrislimur kann eisini krevja, at sín ólíka hugsan um eina mannagongd skal verða førd í gerðabókina. Kommunustýrislimur, sum ynskir at fáa sína serstøðu førda í gerðabók, skal seta fram áheitan um hetta. Sambært stk. 2 er rætturin at krevja, at serstøða verður send við til annan myndugleika, avmarkaður til tey føri, har kommunustýrið gevur sítt ummæli til ein annan myndugleika. Hetta merkir, at verður ein avgerð ella ein samtykt send øðrum myndugleika til kunningar, hevur kommunustýrislimurin ikki rætt at krevja, at sín viðmerkta serstøða skal verða send við. Til kapittul 4. Um borgarligt almenni. Til § 26 § 26. Kommunustýrisfundir eru almennir. Um neyðugt kann kommunustýrið gera av, at mál, sum t.d. persónsmál, skulu verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum. Henda viðgerð kann fara fram fyri aftur latnum hurðum, um borgarstjórin ger tað av, ella um 1/3 av kommunustýrislimunum krevur tað. Stk. 2. Kommunustýrið kann loyva starvsfólki hjá kommununi at fylgja við eini málsviðgerð fyri aftur latnum hurðum. Stk. 3. Kommunustýrið kann loyva øðrum fólki at fylgja eini málsviðgerð fyri aftur latnum hurðum, til tess at fáa upplýsingar í málinum, við fyriliti fyri reglunum um tagnarskyldu. Meginreglan um fundir í kollegialum stýrum er, at teir ikki eru almennir, uttan so er, at tað er lógarfest. Ásetingin í § 25, stk. 1, 1. pkt. um, at kommunustýrisfundir eru almennir, ber tí við sær, at meginreglan er vorðin linkað eitt sindur, samanber viðmerkingarnar til § 30 um nevndarfundir. Ásetingin fevnir einans um fundaralmenni. Rætturin til málsinnlit í almennu fyrisitingini, sum partur ella ikki partur í einum máli, er ávikavist javnførdur í fyrisitingarlógini og í lóg um innlit í fyrisitingina, sí Ll. nr. 132 og 133 frá 10.06.1993. Reglan um fundaralmenni heimilar ikki fundaráhoyrarum talufrælsi á kommunustýrisfundunum. Hildið verður, at tað er ólógligt at veita áhoyrarum talufrælsi, meðan samráðst verður í kommunustýrinum. Meginregluliga hava tíðindafólk og aðrir áhoyrarar ikki loyvi at taka tað, ið borið verður fram á kommunustýrisfundi, upp á ljóðband, sjónband ella tílíkt. Hesum kann kommunustýrið tó víkja frá, eins og treytir kunnu verða settar við tílík undantaksloyvi. Avgerð um hetta verður tikin við vanligum atkvøðumeiriluta. Ásetingin í stk. 1, 2. pkt. um, at mál kunnu verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum, er eitt undantak til lógarásettu meginreglu um, at kommunustýrisfundir eru almennir. Tey mál, ið av góðum grundum kunnu verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum, eru tílík, har trúnaðarupplýsingar væntandi verða drignir fram undir málsviðgerðini. Men um trúnaðarlig upplýsing bert kann væntast at verða drigin fram í møguligum kjaki í eini máli, sum er á fundarskránni, skuldu ongar áneyðir verið at havt fund fyri aftur latnum hurðum. Nær ein upplýsing er trúnaðarlig, veldst um, hvat eyðkenni hennara er. Persónligar upplýsingar eru aloftast trúnaðarligar, sí eisini § 26 í fyrisitingarlógini og § 152, stk. 3 og § 152 a-c í Lb. nr. 215 af 24/6-1939 af borgerlig straffelov. Ásetingin forðar ikki fyri, at kommunustýrið kann seta í fundarskipanina nøkur sløg av málum, sum væntandi skulu verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum. Tó skal ein ítøkilig meting verða gjørd í hvørjum einstøkum føri. Sambært stk. 1, 2. og 3. pkt. kann spurningurin um, hvørt eitt mál skal verða viðgjørt t fyri aftur latnum hurðum eisini verða viðgjørdur fyri aftur latnum hurðum; men tað krevst ikki. Orsøkin til tess er, at tað í sjálvari spurningsviðgerðini um aftur latnar hurðar kann koma fram, at málið skal ikki verða viðgjørt fyri aftur latnum hurðum. Sambært stk. 2 kann heimildin at loyva kommunalt settum fólki at vera við á fundum fyri aftur latnum hurðum verða gagnnýtt bæði yvirhøvur og í sambandi við ávís mál. Sambært § 26 í fyrisitingarlógini hava kommunalt sett fólk tagnarskyldu. Heimildin í stk. 3 at loyva eisini øðrum persónum at vera við á fundi hevur ta fyritreyt, at tað kann verða loyvt hesum persónum talufrælsi á fundum fyri aftur latnum hurðum. Kommunustýrið kann áleggja hesum persónum tagnarskyldu eftir § 26 í fyrisitingarlógini. Verða trúnaðarupplýsingar bornar fram á fundinum, hevur kommunustýrið skyldu at áleggja hesum persónum tagnarskyldu. Til § 27 § 27. Kommunustýrið skal kunna borgararnar um ta endaligu samtyktu fíggjarætlanina eins og um roknskapin saman við møguligum viðmerkingum. Stk. 2. Yvirlit yvir tey mál, ið koma fyri á fundi, eins og úrrit úr gerðabókini fyri síðsta fund, skulu verða almannakunngjørd við fyriliti fyri reglunum um tagnarskyldu. Ásetingin í stk. 1 gevur ikki borgarum rætt at fáa avrit av fíggjarætlanini og roknskapinum saman við viðmerkingum ella annað; men hon er einans ætlað sum ein skylda hjá kommunustýrinum at kunna borgaran. Hesi skjøl koma annars inn undir tær vanligu reglurnar um skjalainnlit í lóg um innlit í fyrisitingina. Yvirlitið yvir tey mál, ið koma fyri á fundi, er neyðturviliga ikki samlíkt fundarskránni. Eftir stk. 2 skal yvirlitið í minsta lagi hava eina frásøgn um málsevnini. Sostatt fevnir reglan eisini um tey málsevni, ið verða viðgjørd fyri aftur latnum hurðum, við fyriliti fyri reglunum um tagnarskyldu. Tá ið tað snýr seg um úrrit úr gerðabókini av seinasta fundi, eru tað einans reglurnar um tagnarskyldu, sum seta avmarkingar hesum viðvíkjandi. Hetta ber við sær, at hóast eitt mál hevur verið viðgjørt fyri aftur latnum hurðum, so forðar tað í sær sjálvum ikki fyri, at samtyktin verður tikin við í eina framløgu av úrriti úr gerðabókini. Einasta treytin er, at tað í hesum høpi verða ikki latnar trúnaðarligar upplýsingar. Til kapittul 5. Um fastar nevndir. Til § 28 § 28. Settar skulu verða ein fíggjarnevnd og ein ella fleiri aðrar fastar nevndir til beinleiðis fyrisiting av kommunalum viðurskiftum. Nevndirnar skipa seg sjálvar, smbr. tó § 38, stk. 1, 2. pkt. Stk. 2. Kommunustýrislimur hevur skyldu at lata seg velja í fasta nevnd, stýri og tílíkt, umframt at gera aðrar kommunalar uppgávur, sum kommunustýrið áleggur honum. Stk. 3. Val av limum og tiltakslimum til fastar nevndir fer fram beint eftir, at borgarstjóri og varaborgarstjóri eru valdir. Valið, ið er fyri alt virkisskeiðið hjá nevndini, fer fram eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk. 4. Hevur borgarstjórin ella annar kommunustýrislimur fastan sess í eini nevnd, verður hesin sessur taldur við upp í sessatalið, sum bólkur teirra hevur rætt at ogna sær. Grein 28 krevur, at tað í tí kommunala bygnaðinum eru í minsta lagi tvær nevndir: ein fíggjarnevnd og ein onnur føst nevnd. Sigast kann, at fíggjarnevndin sum so ikki er føst nevnd, við tað at borgarstjórin er føddur formaður, og tí at lógin hevur fleiri ásetingar um, hvørjar uppgávur fíggjarnevndin skal røkja. Men av tí at fíggjarnevndin eisini kann røkja aðrar uppgávur enn tær, lógin ásetur, er tað av terminologiskum" orsøkum kortini valt at lata fíggjarnevndina koma undir heitið: føst nevnd. Tey kommunalu viðurskifti, talan er um eftir stk. 1, eru tey mál, ið løgd eru til nevndirnar,og eru tey annaðhvørt eftir lógini ella sambært avgerð. Ásetingin í stk. 1, 2. pkt. um, at nevndirnar skipa seg sjálvar, merkir, at tær uttan uppílegging frá kommunustýrinum kunnu velja formann, gera av, um næstformaður skal verða valdur, nær nevndarfundir skulu verða hildnir, gera uppskot til fundarskrá o.s.fr. Sambært § 38, stk. 1, 2. pkt. kann fíggjarnevndin tó ikki sjálv velja formann. Í stk. 2 er lýst tann borgarliga skyldan at lata seg velja í nevnd og onnur arbeiði í sambandi við kommununa. Ásetingin í stk. 3 um val av limum og tiltakslimum er tikin við, til tess at nevndirnar skulu hava møguleika at útinna nevndararbeiðið, uttan at vandi skal verða fyri tarni, vegna tess at onkur nevndarlimur hevur forfall. Av tí at lógin bert ásetur, at nevndarlimur hevur nevndarsessin alt virkisskeiðið, samanber stk. 3, 2. pkt., so kann ein føst nevnd gera av at velja nýggjan nevndarformann. Virkisskeiðið hjá tí føstu nevndini kann verða styttri enn valskeiðið. Verður virkisskeiðið stytt, skal øll nevndin verða vald av nýggjum. Sambært § 7, § 12 og § 28 velur kommunustýrið limir og tiltakslimir til tær føstu nevndirnar, eftir at borgarstjórin er valdur. Hetta ber við sær, at tað er kommunustýrið sjálvt, sum skal velja allar limirnar til tær føstu nevndirnar. Tað er einki krav um raðfylgju í sambandi við nevndaval. Í stk. 4 er mótrokningarmeginreglan vorðin staðfest, við tað at ein fastur sessur skal verða taldur upp í alt sessatalið, sum lutað verður bólkinum. Hetta er gjørt til tess at forða maktumskipling. Til § 29 § 29. Allir nevndarlimir skulu vera kommunustýrislimir. Stk. 2. Kommunustýrisskipanin skal áseta nágreiniligari reglur bæði um manning og málsøki hjá teimum føstu nevndunum. Talið á nevndarlimum skal vera stakt, og tað skal vera minni enn helmingurin av øllum kommunustýrislimunum. Stk. 3. Nágreiniligari reglur um nevndararbeiðið kunnu verða ásettar í eina fundarskipan. Tað eru bert kommunustýrislimir, ið kunnu verða valdir sum limir ella tiltakslimir í fasta nevnd. Tær heimildir, ið sambært lógini ella kommunustýrisskipanini eru latnar eini fastari, kunnu ikki verða fluttar til aðrar nevndir ella líknandi. Ásetingin í stk. 2, 2. pkt. um, at talið skal vera stakt og minni enn helmingurin, veitir trygd fyri, at ein føst nevnd ongantíð kann vera meiriluti í kommunustýrinum, og at hon á tann hátt frammanundan skal hava møguleika at tryggja sær, at eitt uppskot verður samtykt. Nevndin kann sambært stk. 3 áseta nágreiniligari reglur um nevndararbeiðið í eina fundarskipan, t.d. um, hvussu nevndarformaðurin skal fyrireika nevndarfundirnar. Til § 30 § 30. Nevndarformaður gevur fundarboð og fyrireikar nevndarfund. Stk. 2. Borgarstjórin hevur atgongd til allar nevndarfundir, tó uttan atkvøðurætt. Borgarstjórin skal hava fundarskrá og fráboðan um, nær og hvar nevndarfundur verður hildin. Stk. 3. Nevndin kann geva øðrum persóni atgongd, um tað er ynskiligt til tess at fáa upplýsingar í málinum. Uppgávurnar hjá nevndarformanninum samsvara við tær uppgávur, borgarstjórin hevur í mun til kommunustýrisfundirnar, samanber viðmerkingarnar til § 16, stk. 2, og eisini viðmerkingarnar til § 31. Meginregluliga ger nevndin sjálv av, nær og hvar nevndarfundir skulu verða hildnir. Sí ásetingina í § 32, stk. 1 um rættin hjá nevndarlimi at krevja mál lagt fyri kommunustýrið. Hóast § 30 einans positivt heimilar borgarstjóranum atgongd til nevndarfundirnar, er tað tó at meta sum, at hann harumframt kann verða hjástaddur, meðan atkvøtt verður. Hetta hevur sítt støði í ásetingarendamálinum, sum er at samskipa tað kommunala virksemið. Sambært stk. 3 kann nevndin, loyva øðrum persóni at vera við á nevndarfundum; men so skal grundgevingin fyri hesum vera við atliti at málsupplýsingum, samanber viðmerkingarnar til § 26. Talan kann vera um persónar, sum eru limir í kommunustýrinum, kommunustarvsfólk og onnur. Ásetingin loyvir ikki eini nevnd at seta á stovn eina varandi eygleiðaraskipan fyri t.d. kommunustýrislimir. Heimildin at vera við á fundi fevnir einans um sjálvar samráðingarnar og ikki um atkvøðugreiðsluna. Til § 31 § 31. Nevndarformaðurin ansar eftir, at farið verður fram eftir nevndarsamtyktunum. Hann ansar eftir, at allar útreiðslur og inntøkur hava neyðuga játtan. Stk. 2. Nevndarformaður kann taka avgerð í málum, ið eru um at fyrnast, ella har ongin orsøk er til iva. Tó skal borgarstjórin kunnast, áðrenn avgerð verður tikin í fyrningarfongdum málum, uttan so er, at tað snýr seg um avgerðir, sum við lóg eru latnar nevndini. Stk. 3. Ein og hvør nevndarlimur kann leggja mál um virksemi hjá nevndarformanninum fyri nevndina. Formaðurin skal eftir áheitan geva nevndini allar upplýsingar, eins og hann í øllum lutum skal lýða tær avgerðir nevndin tekur. Sum nevnt í viðmerkingunum til § 30, eru uppgávurnar hjá nevndarformanninum javnsettar uppgávunum hjá borgarstjóranum í sambandi við kommunustýrisfundirnar, herímillum tá talan er um at ansa eftir, at allar inntøkur og útreiðslur hava neyðuga játtan, samanber § 31, stk. 1 og eisini viðmerkingarnar til § 40. Sambært ásetingini í stk. 2, 1. pkt. kann nevndarformaðurin nevndarinnar vegna einsamallur taka avgerð í málum, ið eru um at fyrnast, t.e. at tað ikki tolir at bíða vegna formliga ella rættarliga freist, ella um eingin orsøk er til iva. Heimildin er tó ikki eitt frávik frá tí samsvarandi heimild, sum løgd er til borgarstjóran í tílíkum málum. Ásetingin í stk. 2, 2. pkt. áleggur nevndarformanninum eina fráboðanarskyldu mótvegis borgar-stjóranum, tá ið talan er um mál, ið eru um at fyrnast. Í tílíkum førum skal nevndarformaðurin, áðrenn avgerð verður tikin, kunna borgarstjóran til tess at tryggja rætt hansara at útinna sínar samskipanarheimildir í teirri kommunalu fyrisitingini, herímillum rættin at leggja uppí, um eitthvørt fer fram, sum er ólógligt. Kunningarskyldan fevnir ikki um avgerðir, sum eftir lógini eru latnar nevndini. Harafturímóti hevur nevndarformaðurin sum dagligur leiðari ongar heimildir viðvíkjandi eini grein innan fyrisitingina, eins og borgarstjórin. Tó kann nevndin í ávísan mun lata nevndarformanninum upp í hendi heimildir, sum nevndin annars hevur. Lógin áleggur ikki nakað heimilingarforboð í so máta. Ásetingin í stk. 3 um, at nevndarformaðurin skal vera avgerðum nevndarinnar lýðin, sigur greitt, at tær lógarásettu heimildirnar hjá formanninum eftir stk. 2 nerta ikki við sjálva nevndarskipanina, samanber eisini viðmerkingarnar til § 18, stk. 1, 2. pkt. viðvíkjandi borgarstjóranum, og harumframt viðmerkingarnar til § 13. Til § 32 § 32. Nevndarlimur kann, áðrenn ein nevndaravgerð verður sett í verk, krevja, at málið verður lagt fyri kommunustýrið til avgerðar. Undantiknar hesum eru avgerðir, sum við lóg eru latnar nevndini. Stk. 2. Ein og hvør kommunustýrislimur, ið ikki er nevndarlimur, kann krevja at fáa sent dagsskráir, úrrit úr gerðabókum, málstilfar o.a., sum sent verður nevndarlimunum. Grein 32, stk. 1, 1. pkt. er ein lógarfesting um eina víðfevnandi minnilutaverndarreglu, tí reglan heimilar hvørjum einstøkum nevndarlimi ein íhaldsrætt. Reglan fevnir um allar avgerðir, sum nevndin hevur tikið; men tó ikki tær málsavgerðir, ið nevndarformaðurin tekur, og sum eru um at fyrnast, samanber eisini viðmerkingarnar til § 30. Harumframt kann nevndarlimur ikki nýta sín íhaldsrætt viðvíkjandi avgerðum, ið sambært lóggávuni ikki kunnu verða lagdar fyri kommunustýrið. Íhaldsrætturin er avmarkaður til veruligar avgerðir, og avgerðir viðvíkjandi rættargangsspurningum eru ikki íroknaðar sum t.d. áheitan um upplýsingar í sambandi við málsviðgerð og tílíkt. Íhaldsrætturin er treytaður av, at nevndarlimurin hevur verið á nevndarfundinum. Tó er tað eingin treyt, at hann hevur atkvøtt ímóti avgerðini. Hóast fremjanin av íhaldsrættinum kann hava óhepnar avleiðingar við sær sum t.d. øktar útreiðslur, so er tað í sjálvum sær ikki nøkur grundgeving fyri at sýta, at íhaldsrætturin kann verða framdur í verki. Í slíkum føri verður kommunustýrið noytt at halda eykafund til tess at bøta um tílíkar avleiðingar. Krevur ein nevndarlimur íhald, skal tað verða ført í gerðabókina. Kravið um íhald skal týðiliga vera eitt ynski um, at málið verður lagt fyri kommunustýrið. Er ivi um hetta, skal nevndarformaðurin fáa greiði á hesum. Er verksetanin av eini nevndaravgerð steðgað vegna íhaldsrættin, skal kommunustýrið taka støðu til, um tann steðgaða avgerðin skal verða sett í verk. Áðrenn kommunustýrisfundur er hildin, kann kommunustýrislimur, sum hevur útint sín íhaldsrætt, altíð taka sín íhaldsrætt aftur við tí fylgju, at nevndin so kann seta avgerðina í verk. Ásetingin í stk. 2 fevnir einans um rættin hjá kommunustýrislimi at fáa tilfar sendandi. Ásetingin fevnir ikki um tann vanliga rættin til skjalainnlit í fyrisitingini. Eftir hesi áseting kann hvørki kommunustýrið ella nøkur føst nevnd seta treytir ella avmarka rættin hjá kommunustýrislimi at fáa tilfar sendandi. Til § 33 § 33. Ein nevnd er viðtøkufør, um í minsta lagi helmingurin av nevndarlimunum er møttur. Stk. 2. Um einki annað er fyriskipað, er eitt uppskot samtykt, tá ið ein meiriluti av teimum, ið greiða atkvøðu, hava atkvøtt fyri tí. Grein 33 lýsir, nær nevndin er viðtøkufør. Avgerðir verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta, samanber viðmerkingarnar til § 15 um viðtøkuføri hjá kommunustýrinum. Kravið um viðtøkuføri er eisini galdandi í førum, har nevndin gevur sítt tilmæli til kommunustýrið. Til § 34 § 34. Nevndarformaðurin ansar eftir, at allar nevndarsamtyktir verða førdar í gerðabók, sum við fundarlok skal verða undirskrivað av teimum luttankandi nevndarlimunum. Stk. 2. Hevur nevndarlimur serstøðu, kann hann krevja, at serstøða hansara í stuttum verður viðmerkt í gerðabókina. Hetta er eisini galdandi, tá um tilfarið verður sent øðrum myndugleika. Viðvíkjandi § 34 verður samanumtikið víst á viðmerkingarnar til § 25. Harumframt er at viðmerkja, at hvør einstøk føst nevnd skal hava sína egnu gerðabók. Men lógin sigur tó einki um, júst hvussu gerðabókin skal verða skipað. Gerðabókarskipanin má onkursvegna veita trygd fyri, at einki ivamál er um hennara próvdygd. Kommunan skal hava gerðabókina í varðveitslu. Rætturin hjá nevndarlimi at krevja sína serstøðu viðmerkta er ásettur í stk. 2. Hevur nevndarlimur aðra áskoðan um einahvørja avgerð, herímillum t.d. avgerðir um gegni (processuelt), kann hann krevja, at tað verður viðmerkt. Til kapittul 6. Onnur umboðan. Til § 35 § 35. Skal kommunustýrið eftir øðrum reglum ella fyriskipanum vera umboðað í øðrum nevndum o.t., hevur kommunustýrislimur skyldu at taka við vali. Stk. 2. Skal kommunustýrið bert velja eitt umboð, fer valið fram eftir meirilutavalháttinum, sambært § 3. Skulu fleiri umboð verða vald, fer valið fram eftir lutfalsvalháttinum, sambært § 4. Stk. 3. Skal ein nevnd ella tílíkt verða mannað við øðrum enn bara kommunustýrislimum, fer valið av teimum, ið kommunustýrið skal velja, fram undir einum. Stk. 4. Í teirri raðfylgju, sessirnir verða lutaðir einum bólki, kann bólkurin tilnevna limir ella onnur, til annað slag av sessum er sett. Sambært stk. 1 er tann borgarliga skyldan at lata seg velja víðkað til eisini at fevna um onnur almenn stýri og tílíkt, har tað ikki einans veldst um avgerðir, sum kommunustýrið hevur tikið. Kommunustýrislimum kann meginregluliga verða álagt boð um at lata seg velja, ella teir hava við øðrum orðum sum umboð kommunustýrisins skyldu at taka ímóti vali til eitt tílíkt kommunalt embæti. Kommunustýrið velur sjálvt sínar limir til hesi stýri og tílíkt, samanber stk. 3. Valið kann fara fram á fyrsta fundi, tá ið kommunustýrið skipar seg; men tað kann av praktiskum orsøkum eisini verða gjørt seinni. Ásetingin fevnir ikki um umboðanarviðurskifti í mun til stakar tilburðir, har kommunustýrið ella kommunan skal verða umboðað. Ásetingin í stk. 4 er at skilja soleiðis, at í tí røð bólkarnir hava rætt til sess avgerða teir um umboð teirra skal vera kommunustýrislimur ella annað umboð so leingi sum annað slagi av sessum ikki er fullmannað. Dømi: nevnd skal setast við 5 limum, 2 kommunustýrislimir og 3 onnur umboð. Bólkurin, ið eigur fyrsta umboð hevur frítt val, tað sama er galdandi fyri annað umboð, men um fyrsta og annað umboð eru kommunustýrislimir skulu triðja, fjórða og fimta umboði vera onnur umboð. Til § 36 § 36. Kommunustýrið kann seta serstakar ráðgevandi nevndir at taka sær av einstøkum málum hjá kommunustýrinum, fíggjarnevndini ella aðrari fastari nevnd. Stk. 2. Kommunustýrið ásetur nágreiniligari reglur bæði um virksemi, virkisskeið og manning av serstøkum, ráðgevandi nevndum. Grein 36 fevnir um tey føri, har kommunustýrið ger av, um ein serstøk ráðgevandi nevnd skal verða sett. Val til slíkar nevndir fer fram eftir lutfalsvalháttinum og eigur ikki fara fram á fyrsta fundi, tá ið kommunustýrið skipar seg. Hetta er grundað á fyrilitið um møguleikan hjá kommunustýrinum til frammanundan at samráðast, um ein slík nevnd yvirhøvur skal halda áfram ella verða sett. Verða slíkar nevndir settar, skal kommunustýrið síggja til, at setanin ikki avmarkar tær heimildir, sum fíggjarnevndin ella onnur føst nevnd hevur sambært kommunustýrislógini ella sambært kommunustýrisskipanini. Hevur kommunustýrið sambært stk. 2 ikki ásett nágreiniligari reglur um virksemi og nevndalimir, skal tað í ivamálum verða gjørt ítøkiligt, um tær vanligu ásetingarnar í kommunustýrislógini um fastar nevndir eisini eru galdandi fyri hesa umboðan. Hugsast kann, at, tá ið kommunustýrið setur tílíkar nevndin, hevur havt sum fyritreyt, at vanligu ásetingarnar um t.d. gegni eisini eru galdandi fyri slíkar nevndir. Til § 37 § 37. Kommunustýrið kann seta staðbundnar, ráðgevandi nevndir til tess at tryggja, at staðbundin áhugamál verða hoyrd í kommunustýrinum. Stk. 2. Staðbundnar nevndir skulu verða mannaðar bæði við umboðum úr kommunustýrinum og við staðbundnum umboðum, tó soleiðis at staðbundnu umboðini altíð eiga meirilutan. Stk. 3. Nágreiniligari reglur um samanseting, manning og hoyringarmannagongd skulu verða ásettar í kommunustýrisskipanina. Stk. 4. Val av staðbundnum umboðum fer fram sama dag og eftir somu reglum, sum val fer fram til kommunustýrið. Stk. 5. Kommunustýrislimur kann ikki samstundis vera staðbundið umboð. Ásetingin í grein 37 um møguleikan at seta staðbundnar nevndir hevur sítt støði í fyrilitinum fyri at útinna eitt munadygt, staðbundið fólkastýri. Sambært stk. 2 velur kommunustýrið sínar limir til staðbundnar nevndir millum kommunustýrislimirnar. Staðurin, sum kann verða ein ella fleiri bygdir ella øki, velur sínar limir. Staðbundnar nevndir skulu vera lýdnar teimum avgerðum, sum kommunustýrið, fíggjarnevndin ella aðrar fastar nevndir hava tikið. Kommunustýrið ásetur tað staðbundna økið og reglur um limatal og annað. Tó er ásett í stk. 2, at staðbundnu umboðini skulu eiga meirilutan í nevndini. Henda lágmarksverndarregla skal veita trygd fyri endamáli nevndarinnar, sum er at fremja og styrkja tað staðbundna fólkastýrið. Ásetingin í stk. 5, at ein kommunustýrislimur ikki samstundist kann verða staðbundið umboð, skal tryggja skilna millum kommunustýrið og staðbundnu umboðini. Til kapittul 7. Um fíggjarumsiting. Til § 38 § 38. Fíggjarnevndin tekur sær av fíggjarligu umsitingini hjá kommununi. Borgarstjórin er nevndarformaður. Stk. 2. Fíggjarnevndin samskipar og hevur eftirlit við fíggjarligu og fyrisitingarligu viðurskiftunum innan tað kommunala fyrisitingarøkið. Stk. 3. Áðrenn mál víðvíkjandi fíggjarviðurskiftum verða løgd fyri kommunustýrið, skal fíggjarnevndin geva sítt ummæli. Sambært stk. 1 tekur fíggjarnevndin sær av tí fíggjarligu fyrisitingini. Fíggjarnevndin eins og aðrar fastar nevndir er undirgivin teimum avgerðum, sum kommunustýrið hevur tikið, uttan í teimum førum, har fíggjarnevndin hevur fingið serstakar heimildir sambært lógini ella kommunustýrisskipanini. Sambært stk. 1, 1. pkt. er borgarstjórin nevndarformaður. Endamálið við hesi áseting er at økja um møguleika borgarstjórans at samskipa ta kommunalu fyrisitingina. Tær lógarásettu uppgávurnar hjá fíggjarnevndini snúgva seg serstakliga um innanhýsis viðurskifti í kommununi sum t.d.: roknskaparviðurskifti, fyrisitingarligar uppgávur við fyri skipan av málsviðgerðum o.s.fr. Alt samalt uppgávur, har borgarstjórin er á odda sum dagligur leiðari. Fíggjarnevndin er hvørki yvir ella undir øðrum føstum nevndum. Tó ásetur stk. 2, at fíggjarnevndin samskipar og fremur eftirlitið við teimum fíggjarligu og fyrisitingarligu viðurskiftunum, og er tað ein avleiðing av hesum, at tær føstu nevndirnar hava skyldu at svara spurningum um hesi viðurskifti. Hetta gevur tó ikki fíggjarnevndin heimild at leggja seg upp í innanhýsis viðurskifti, sum hoyra undir málsøkið hjá eini aðrari fastari nevnd. Fíggjarnevndin kann lata upp í hendurnar á borgarstjóranum ella kommunustýrinum at taka ávísar avgerðir. Ásetingin í stk. 3 um, at fíggjarnevndin skal geva sítt ummæli, hevur sítt støði í, at fíggjarnevndin skal hava høvi at siga sína áskoðan um tey fíggjarligu ella fyrisitingarligu sjónarmiðini í einum máli, áðrenn tað verður lagt fyri kommunustýrið. Til § 39 § 39. Fíggjarárið er frá 1. januar til 31. desember. Fíggjarnevndin skal fyri 1. oktober leggja uppskot til fíggjarætlan fyri kommunustýrið. Stk. 2. Kommunustýrið skal viðgera uppskot til fíggjarætlan tvær ferðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Fíggjarætlanin skal verða endaliga samtykt í seinasta lagi 1. desember. Tað kommunala roknskaparárið fylgir álmanakkaárinum. Tíðarfreistirnar eru tvungnar. Fíggjarnevndin hevur við hesi áseting fingið sjálvstøðuga heimild at gera uppskot um fíggjarætlan v.m., við tað at kommunustýrið ikki kann lata hesa heimild nakra aðrastaðni. Tó kann kommunustýrið áseta karmarnar um sjálva fíggjarætlanargerðina. Lógin hevur ongar reglur um, hvussu fíggjarætlanargerðin skal verða skipað. Tó hevur hon tað sum fyritreyt, at fíggjarætlanargerðin verður samskipað við tær føstu nevndirnar, samanber § 38, stk. 2. Treytin í stk. 2 um tvær viðgerðir skal veita trygd fyri, at kommunustýrislimir til fulnar fáa høvi at seta seg inn í fíggjarætlanina. Ásetingin er ein lágmarksregla og forðar ikki fyri, at kommunustýrið kann gera av, at fíggjarætlanin til dømis skal hava tríggjar viðgerðir. Til § 40 § 40. Ikki kann verða farið undir eitt arbeiði fyrr enn neyðug játtan er tøk. Stk. 2. Kommunustýrið kann veita eykajáttan. Eykajáttan krevur tvær viðgerðir við í minsta lagi 14 daga millumbili. Við hvørja eykajáttan skal verða víst á, hvussu hon verður fíggjað. Stk. 3. Kommunustýrið kann ikki geva tilsøgn um regluligar veitingar, sum tað ikki hevur skyldu til sambært lóg, uttan at landsstýrismaðurin í kommunumálum gevur loyvi til tess. Stk. 4. Kommunustýrið kann áseta gjald fyri kommunalar tænastuveitingar. Stk. 5. Er nøktandi játtan ikki sett av til lógarásettar veitingar o.a., skal tílík játtan verða útvegað sum skjótast. Ásetingin í stk. 1 staðfestir meginregluna um, at einki arbeiði kann verða gjørt, uttan at neyðuga játtan er tøk. Hetta merkir, at ársfíggjarætlanin og viðmerkingarnar til hana mega tulkast í hvørjum einstøkum føri til tess at staðfesta, um tann neyðuga játtanin er tøk til ætlaðar inntøkur ella útreiðslur. Er ivi um vavið á eini játtanarheimild, hevur borgarstjórin og viðkomandi fasta nevndin skyldu at avgreiða ivamálið og møguliga við at leggja tað fram fyri kommunustýrið. Orsøkin til tess er, at bæði borgarstjóri og nevndarformaður hava skyldu at ansa eftir, at neyðuga heimild er fyri øllum inntøkum og útreiðslum, sambært ávíkavist § 17, stk. 4 og § 31, stk. 1. Er tulkingarniðurstøðan tann, at eingin heimild er, krevst eykajáttan til tað ætlaða arbeiðið. Harumframt tekur stk. 1 sum givið, at bann er ímóti at heimila øðrum játtanarheimild. Sostatt skulu allar málsviðgerðir um játtanarveitingar verða viðgjørdar í kommunustýrinum. Hetta forboð hevur millum annað við sær, at borgarstjórin kann ikki sjálvur veita játtanir í førum, tá ið hann avgreiðir fyrningarmál, ella, har eingin orsøk er til iva. Kommunustýrið er einræðismyndugleiki á játtanarøkinum í kommunalum viðurskiftum. Kommunustýrið samtykkir játtanir og kann áseta, at nýtslan av eini játtan skal verða treytað av góðkenning frá fíggjarnevndni. Slíkar fyritreytir fyri nýtslu av eini játtan kunnu bæði verða settar til ávísar upphæddir og ein prosentpart av upphæddini. Kommunustýrið kann samtykkja slíkar fyritreytir í sambandi við játtanarveitingar ella eftir, at ein játtan longu er givin. Meginreglan viðvíkjandi íløgujáttanum er, at slíkar játtanir kunnu verða ásettar í ársfíggjarætlanini ella seinni í fíggjarárinum. Hvør einstøk íløga skal hava eina ítøkiliga viðgerð, áðrenn farið kann verða undir eitt arbeiði. Sostatt er ein íløgujáttan ikki í sær sjálvum nøkur játtan, so at farið kann verða undir eitt arbeiði. Stk. 2 ásetur mannagongdina fyri eykajáttanarsamtyktum. Grundgevingin fyri hesi mannagongd er sama, sum tá ið fíggjarætlanin skal verða samtykt, samanber viðmerkingarnar til § 39, stk. 2. Ásetingin í stk. 3 lógarfestir rættarliga markið fyri heimild og heimildarloysi. Eyðkennið fyri tílíkar veitingar er, at tað snýr seg mangan um eintáttað tiltøk, sum tyngja komandi fíggjarætlanir. Kravið um loyvi er ikki galdandi fyri t.d. limagjaldi til felagsskapir, sum kommunan við uppsagnarfreist kann melda seg úr aftur. Uppsagnarfreistin kann í minsta lagi verða eitt ár, uttan at loyvi krevst frá landsstýrismanninum. Við síðuna av lógarásetingini í stk. 3 eru tær vanligu rættargrundreglurnar galdandi. Ásetingin hevur sítt støði í, at ræðið hjá kommununi at stýra kommunalum viðurskiftum kann verða heimilað sambært lóg ella sambært heimildini at ráða yvir tilfeinginum. Ásetingin kann sigast at vera ein aðalklausulur fyri lógarsambæriliga (lógliga), kommunala umsiting. Markið er, eisini uttan lógaráseting, galdandi eftir vanligum umsitingarligum rættargrundreglum. Støðið er kravið um sakleika og javna. Markið er galdandi fyri allar kommunalar tænastuveitingar, sjálvt um tænastuveitingarnar verða framdar sambært umsitingaratgerð ella eftir avtalu. Sambært teimum kommunalu, rættarligu aðalreglunum er kravið um javna tann týdningarmesta. Umráðandi er, at veitingin er tøk sum hvørs mans nýtsla (allemandsbrug). Í førum, har ein veiting ikki er tøk fyri øll, eru krøv galdandi fyri marknasetingini. Markið skal hava eitt veruligt samband við veitingina ella til nýtsluna av veitingini. Hetta merkir t.d., at verður stuðul latin feløgum, skal tað verða gjørt, uttan at hugsað verður um teirra politiska ella átrúnaðarliga grundarlag. Viðvíkjandi kravi um sakleika er umráðandi, at veitingin ikki hevur ólógligt endamál. Framumtøka av persónum ella ávísum politiskum áskoðanum er ólóglig. Ein kommuna kann t.d. ikki lógliga røkja eitt flokspolitiskt endamál, eitt átrúnaðarligt endamál ella eitt uttanríkispolitiskt endamál við eini veiting. Ein onnur vanlig aðalregla er tann, sum ásetur, at tann einstaki borgarin skal ikki fáa serrættindi, ið yvirhøvur eru til ampa fyri borgararnar. Harafturímóti skulu borgarar yvirhøvur heldur ikki fáa serrættindi til ampa fyri tann einstaka. Hesar aðalreglur volda, at kommunan hevur t.d. skyldu at staðfesta, at ein styrkur ella ein veiting verður nýtt til endamálið. Slíkar aðalreglur sum hesar, ið tó ikki her eru lýstar út í æsir, eru grundarlagið undir meginreglunum um lógarsambæriliga, kommunala umsiting, samanber eisini viðmerkingarnar til § 43. Ásetingin í stk. 4 skilir til, at kommunuvirksemið kann verða fíggjað við skatti ella við gjaldi. Tann vanliga kommunala rættaraðalreglan um nýtslugjald er tann, at gjaldið hvørki skal verða oman fyri ella niðan fyri tann veruliga kostnaðarprísin. Tó kann verða lutvíst nýtslugjal eisini verða ásett. Nýtslugjald verður millum annað viðurkent sum eitt stýrisamboð. Við nýtslugjaldi kann t.d. ein ovurnýtsla av einumhvørjum, t.d. vatni, verða tálmað. Verður nýtslugjald ásett, skal tað síggjast aftur í fíggjarætlanini og roknskapinum. Til § 41 § 41. Fíggjarnevndin hevur ábyrgd av 1) at gjørd verður ein bókhaldsførsluskipan, ið gjølla sýnir, hvussu kommunuognin verður umsitin, 2) at liðugur roknskapur við møguligum viðmerkingum verður grannskoðaður, 3) at viðgera og taka støðu til viðmerkingar frá grannskoðanini og 4) at leggja grannskoðaðan roknskap saman við grannskoðanarfrágreiðingini fyri kommunustýrið til góðkenningar og undirskriving. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann við kunngerð áseta nágreiniligari reglur um kontoskipan, fíggjarætlan, bókhald, ársroknskap, grannskoðan og avgerðir um viðmerkingar til grannskoðanina og tílíkt. Grein 41, stk. 1 ásetur tær høvuðsuppgávurnar og -skyldurnar hjá fíggjarnevndini í sambandi við fíggjarumsitingina. Tað er latið upp í hendurnar á fíggjarnevndini at gera tær í nr. 1 til nr. 4 ásettu uppgávur, men ikki, hvussu tær skulu verða loystar. Hetta skal fíggjarnevndin sjálv gera av, uttan so er, at landsstýrismaðurin hevur ásett reglur hesum viðvíkjandi. Fíggjarnevndin skal leggja ársroknskapin fyri kommunustýrið til góðkenningar. Síðan avgreiðir kommunustýrið ársroknskapin. Ásetingin í stk. 2 gevur landsstýrismanninum heimild at áseta felags reglur fyri allar kommunur. Til § 42 § 42. Fíggjarnevndin skal ansa eftir, at øll peningaogn hjá kommununi er goymd á tryggan hátt. Stk. 2. Peningaognir skulu setast í peningastovn, á postgiro ella í tílík lánibrøv, ið nýtt vera, tá ið um ræður ognir hjá ómyndingum, so tær geva sum mest av sær. Stk. 3. Virðisbrøv skulu hava átekning um, at tey eru ogn hjá kommununi, og at eingin hevur ræði á teimum, uttan samtykt kommunustýrisins. Um til ber, skal átekningin verða skrivað í bók hjá viðkomandi stovni. Grein 42 ásetur, hvussu peningaognin skal verða umsitin. t. Ásetingin viðger út í æsir, hvussu peningaognin kann verða goymd, til tess at goymslan verður mett at vera trygg. Til § 43 § 43. Til lántøku, veðsetan, nýtslu av rakstraravlopi og tílíkum krevst samtykt frá kommunustýrinum. Stk. 2. Er nettoskuldin meira enn ein álíkning við miðal loyvda skattaprosenti, so krevst loyvi frá landsstýrismanninum í kommunumálum til lántøku og til broytingar í lánitreytunum. Ásetingin í § 43, stk. 1 lógarfestir eitt forboð fyri at heimila. Eingin uttan kommunustýrið kann taka avgerðir, sum viðvíkja teimum í stk. 1 nevndu avgerðum og tílíkum. Sum nevnt í viðmerkingunum til § 40, kann kommunustýrið heimila fíggjarnevndini ella aðrari fastari nevnd at taka avgerðir innan fyri teir karmar, sum kommunustýrið hevur ásett. Í stk. 2 er ásett, at loyvi frá landsstýrismanninum krevst til at taka lán um nettoskuldin er omanfyri ásett mark og til at gera broytingar í lánitreytunum. Ásetingin er tikin við fyri at fáa eina ábyrgdarfulla, fíggjarliga, kommunala umsiting. Við øðrum orðum ásetur § 43, stk. 2 markið fyri eina ráðiliga, kommunala nettoskuld, sum ikki treytar nakað loyvi frá landsstýrismanninum. Við nettoskuld skilst skuldin hjá kommununi frádrigið fíggjarognina hjá kommununi, t.e. peningur innistandani í peningastovni ella giro umframt lættumsetilig virðisbrøv. Ein álíkning við miðal loyvda skattaprosentið, merkir, at nettoskuldin skal setast í mun til álíkningina í kommununi um skattaprosentið í kommununi var miðalskattaprosentið í skattabandinum, sum verður ásett í skattalóggávuni. Við hesum verður tryggjað, at allar kommunur fáa loyvi, uttan góðkenning frá landsstýrismanninum, til lutvíst líka stóra nettolántøku til íløgur. Til § 44 § 44. Skjøl viðvíkjandi keypi og sølu av fastari ogn o.t. skulu verða undirskrivað av virkandi borgarstjóra og einum persóni, sum kommunustýrið hevur heimilað til tess. Grein 44 er einans ein legitimatiónsregla" og fevnir sostatt ikki um sjálva heimildina at taka avgerð í teimum umrøddu rættarhandlum og gildisleika teirra. Sambært ásetingini skal kommunustýrið tilnevna persónliga og við navns nevni medundirskrivaran hjá tí virkandi borgarstjóranum. Starvsheitið er ikki nøktandi. Ásetingin hevur tað sum fyritreyt, at medundirskrivarin annaðhvørt er í kommunustýrinum, ella at hann starvast hjá kommununi. Til § 45 § 45. Kommunan skal hava óhefta, sakkøna grannskoðan av sínum fíggjarviðurskiftum. Grannskoðarin skal vera ríkisgóðkendur ella skrásettur. Stk. 2. Grannskoðarin skal regluliga eftirkanna roknskaparførslu og roknskaparmannagongdir hjá kommununi. Stk. 3. Grannskoðarin kann krevja allar neyðugar upplýsingar útflýggjaðar frá kommunustýrinum til tess at skoða, um tann fíggjarliga umsitingin samsvarar við lógina, fíggjarætlanina, eykajáttanir og aðrar tiknar avgerðir. § 45, stk. 1 lógarfestir kravið um eina óhefta og sakkøna grannskoðan. Henda meginregla telist millum tær vanligu rættaraðalreglurnar, og hevði hon sostatt verið galdandi, hóast hon ikki var lógarfest. Kravið um eina óhefta grannskoðan ber við sær, at grannskoðanin eigur ikki at vera við í avgerðum kommunustýrisins á sovorðnan hátt, at vandi verður fyri sjálvræði hjá grannskoðaranum. Við tað at lógin ásetur, at grannskoðanin skal vera sakkøn, so er tað við hesum lýst neyvt, at hon skal vera ríkisgóðkend ella skrásett. Ásetingin í stk. 2 lýsir, at virksemið hjá grannskoðanini fevnir um eina vanliga ella regluliga fíggjargrannskoðan. Hissini grannskoðan er ikki nøktandi. Vavið av grannskoðanini er ikki ásett út í æsir. Givið er sambært stk. 3, at umframt ta vanligu fíggjargrannskoðanina kann grannskoðarin, eisini gera eina fyristingarliga grannskoðan. Í eini fyrisitingarligari grannskoðan skal grannskoðarin meta, um einstakar avgerðir, uppgávur ella virksemi annars eru framd á ein fíggjarligan, ráðiligan hátt og grannskoðað, og um úrslitini samsvara teimum samtyktum, ið gjørdar eru. Tann fyristingarliga grannskoðanin kann verða gjørd saman við tí fíggjarligu grannskoðanini, tí einki krav er um at hon skal verða gjørd fyri seg. Kommunustýrið hevur skyldu at veita allar upplýsingar í sambandi við roknskaparøkið. Hevur kommunustýrið heimilað øðrum myndugleika sjálvstøðuga heimild, so hevur hesin myndugleiki samsvarandi upplýsingarskyldu mótvegis grannskoðanini. Til § 46 § 46. Í sambandi við góðkenning av ársroknskapinum skal kommunustýrið taka støðu til, um grannskoðarin skal halda áfram, ella um ein annar skal verða valdur. Stk. 2. Til tess at loysa grannskoðaran úr starvi krevst loyvi frá landsstýrismanninum í kommunumálum. Undir viðgerðini av ársroknskapinum skal kommunustýrið eisini taka støðu til, um grannskoðarin skal halda fram ella ikki. Ásetingin í stk. 1 um skyldubundna støðutakan til grannskoðanina birtir upp undir kjak í kommunustýrinum til tess at fáa greiðið á, um grannskoðanin er hildin at vera hóskandi ella ikki. Hugsast kann, at grannskoðanin ikki verður hildin at verða nóg djúptøkin, at hon ikki longur er óheft ella annað. Í tílíkum føri skal kommunustýrið hava heimild at gera av, at ein annar grannskoðari skal verða settur í staðin. Við hesum í huga er ásett í stk. 2, at loyvi krevst frá landsstýrismanninum at loysa grannskoðaran úr starvi. Ásetingin er tikin við fyri at forða valdsmisnýtslu í kommunustýrinum, tá ið tað snýr seg um at taka støðu til, um sami grannskoðari framhaldandi skal grannskoða kommununa ella ikki. Til § 47 § 47. Ikki er loyvt kommunum at fíggja rakstur, rentur og avdráttir ella lógarásettar avsetingar við lántøku. Stk. 2. Ikki er loyvt at seta á stovn ábyrgdarbindingar. Stk. 3. Ikki er loyvt kommunum at taka lut í vinnuligum virksemi, hvørki beinleiðis ella óbeinleiðis. Stk. 4. Ikki er loyvt kommunum at veita beinleiðis ella óbeinleiðis kappingaravlagandi stuðul til fyritøkur, stovnar ella tílíkt. Grein 47, stk. 1 lógarfestir meginregluna um, at kommunur skulu fíggja útreiðslur uttan lántøku, og tessvegna eru rakstrarlán bannað. Ásetingin í stk. 2 hevur støði í tí kommunala sjálvsstýrinum. Ein avleiðing av hesum er, at bann er ímóti ábyrgdarbindingum, tí tær skerja tað kommunala sjálvsræðið. Ásetingin í stk. 3 lógarfestir rættaraðalregluna um, at uttan lógarheimild hevur ein kommuna ikki loyvi at taka lut í vinnuligum virksemi. Ásetingin eigur at verða samlisin við ásetingina í stk. 4, sum sýtir øllum kappingaravlagandi virksemi. Avgerandi er, um virksemið ella stuðulin kunnu avlaga markið ímillum tað almenna og tað privata, ella um tað kann ávirka ta privatu kappingina. Sambært vanligum kommunalrættaraðalreglum er høvuðsreglan tann, at kommunan skal hava lógarheimild at veita tænastuveitingar, sum tað privata vanliga hevur rikið móti gjaldi. Henda regla hevur fyrst og fremst støði í meginreglunum um vinnufrælsi og í tí, at tað eru marknaðartreytirnar, ið skulu gera av, um eitt virksemi ber seg ella ikki. Ein kommuna, sum í roynd og veru hevur alt tað kommunala tilfeingið til taks, órógvar í vinnuligum høpi marknaðartreytirnar. Kjarnin fyri einum slíkum banni er, at kommunan skal ikki reka vinnuligt virksemi, við vinningi fyri eyga. Tann metingin, nær eitt kommunalt virksemi kemur undir bannið og ikki, skal vera ítøkilig. Til § 48 § 48. Ikki er loyvt kommunum at seta á stovn kommunusamstørv, ið hava við sær avmarkingar í teimum lógarásettu heimildunum, sum kommunustýrið hevur eftir hesi lóg, uttan so er, at landsstýrismaðurin í kommunumálum í serstøkum føri góðkennir eina tílíka samstarvsavtalu. Stk. 2. Hevur landsstýrismaðurin í kommunumálum í hendingaføri góðkent eina kommunusamstarvsavtalu, skal tað eisini góðkenna treytirnar í sambandi við avtaluslit. Er ósemja um treytirnar, verða tær ásettar av landsstýrismanninum. Sambært § 48, stk. 1 eru kommunal samstørv bannað. Bannið hevur støði í aðalregluni um, at eitt kommunustýri kann ikki uttan lógarheimild lata avgerðarheimildina til onnur stýri og tílíkt, ella at tað kann binda seg fyri eitt longri tíðarskeið. Bannið er harumframt staðiliga ásett, við tað at kommunal samstørv eru brot á § 5, stk. 1, sum lógarfestir meginregluna um, at kommunustýrið ræður. Kravið um góðkenning av samstarvsavtalum er tí ætlað at vera ein terpin undantaksregla, samanber orðingina í stk. 2, ið viðger í hendingaførum". Bannið fevnir ikki um kommunalar felagsskapar ella kommunal feløg, har einki er vorðið heimilað frá kommunustýrinum til ta nýggju, sjálvstøðugu stýriseindina. Til kapittul 8. Um eftirlit, rættartiltøk v.m. Til § 49 § 49. Landsstýrismaðurin í kommunumálum hevur eftirlit við kommununum. Grein 49 ásetur, at rættargildiseftirlitið (legalitetseftirlitið) við kommununum verður framt av landsstýrismanninum í kommunumálum. Tað, sum eyðkennir rættargildiseftirlitið, er, at tað kann verða framt av sínum eintingum, ella sum tað eisini rópast ex. officio". Hetta merkir, at eftirlitið ikki er treytað av einumhvørjum skumpi uttanífrá; men tað kann fara til verka av sínum eintingum Orsøkin til, at farið verður til verka, kann t.d. vera ein áheitan frá einum borgara, eini fyritøku, frá minnilutanum í kommunustýrinum ella frá einum øðrum myndugleika, ella tí at eftirlitsmyndugleikin, gjøgnum fjølmiðlarnar gerst varigur við eitthvørt mál, ið eigur at vera viðgjørt. Ein áheitan uttanífrá gevur ikki eftirlitsmyndugleikanum nakra skyldu at taka málið upp til viðgerðar. Tó hevur eftirlitið skyldu at umsita sína heimild sambært lógini, og skal tí taka støðu til, um eitt mál skal verða viðgjørt ella ikki. Í grundini skal eftirlitið viðgera, um ein áheitan er ógrundað ella ikki. Vavið av rættargildiseftirlitinum er ikki bert avmarkað til ólógligar avgerðir og samtyktir í sambandi við málsviðger og tílíkt, men fevnir eisini um kommunal skipanarviðurskifti. Útinnan av einum virknum rættargildiseftirlitið treytar, at støðið ikki einans verður tikið í løgtingslógum og kunngerðum, men eisini í kommunustýrisskipanum, fundarskipanum og starvsfólkaskipanum, sum kommunustýrini hava samtykt. Við í hesum er, at rættargildiseftirlitið skal kanna um áður nevndu skipanir, ið kommunustýrini hava samtykt, eru í ansøgn við skrivaða og óskrivaða lóg. Eitt annað eyðkenni fyri rættargildiseftirlitið er, at tað uttan serstaka lógarheimild kann brúka óbindandi ummæli. Hetta verður serliga nýtt í sambandi við, hvussu tær kommunalu, rættarligu reglurnar skulu skiljast og tá fyrst og fremst viðvíkjandi kommunustýrislógini og innihaldinum í kommunufulltrúini. Til § 50 § 50. Kommunustýrið hevur skyldu at veita landsstýrismanninum í kommunumálum allar neyðugar upplýsingar og frágreiðingar. Stk. 2. Til tess at landsstýrismaðurin í kommunumálum kann røkja sínar eftirlitsskyldur við fíggjarligu viðurskiftinum hjá kommununum, skulu tær lata honum: 1) grannskoðaðan roknskap innan 1. juni, 2) samtykta fíggjarætlan innan 3 gerandisdagar eftir 1. desember og 3) samtykta eykajáttan innan 3 gerandisdagar. Tíðarfreistirnar í ásetingini eru tvungnar. Harumframt hevur kommunustýrið í minsta lagi somu upplýsingarskyldu mótvegis eftirlitsmyndugleikanum, sum tað hevur mótvegis grannskoðanini. Til § 51 § 51. Er nettoskuldin hjá kommununi meira enn eina nettoálíkning, smbr. § 43, stk. 2, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum geva kommunustýrinum boð um at gera neyðugar broytingar í uppskotið til figgjarætlan, í fíggjarætlanina ella í eykajáttanina, um landsstýrismaðurin metir, at: 1) inntøku- og útreiðslumetingarnar eru skeivar, 2) inntøku- og útreiðslumetingarnar eru gjørdar á skeivum grundarlagi, ella at 3) útreiðslurnar eru óneyðugar ella órímiligar. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann í tí í § 43, stk. 2 nevnda føri geva kommunustýrinum boð um at lata uppskot til fíggjarætlan inn til landsstýrismannin í kommunum innan 1. oktober. Grein 51 gevur landsstýrismanninum eitt stýrisamboð í teimum føri, tá ið kommunuskuldin er vorðin ov stór. Treytin at koma undir ásetingina er, at kommunan skyldar meira enn eina álíkning, sum lýst í § 43, stk. 2. Sjálvt í hesum føri er ásetingin fakultativ, t.e. ikki skyldubundin, við tað at landsstýrismaðurin kann áleggja kommunustýrinum at endurskoða fíggjarætlanina. Íroknað § 51 er rætturin hjá landsstýrismanninum at geva kommunustýrinum boð um at gera neyðugar broytingar í kommunuskattaprosentinum. Verður kommunustýrið álagt at endurskoða fíggjarætlanina, hevur kommunustýrislimur skyldu at atkvøða fyri, tá ið uppskotið um at endurskoða fíggjarætlanina verður lagt fyri kommunustýrið. At atkøða ímóti ella als ikki at atkvøða er eitt brot á lógina. Ásetingin er ætlað at vera ein fíggjarligur trygdarventilur, og eigur nýtslan av henni tí alrahelst eisini at bera dám av hesum, so henda áseting bert verður nýtt, tá ið eyðsýnt er, at ein av treytunum í nr. 1 til 3 er lokin. Til § 52 § 52. Hevur kommunustýrið tikið eina avgerð, sum er ímóti lógini, kann lands-stýrismaðurin í kommunumálum: 1) ógilda avgerðina ella 2) fyribils avtaka avgerðina. Stk. 2. Heldur kommunustýrið seg óvirkið mótvegis lógarásettum skyldum, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum áleggja teimum kommunustýrislimum, sum bera ábyrgd av hesum, tvingsilsbøtur. Stk. 3. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann í teimum í stk. 2 nevndu førum saksøkja kommunustýrislimi eftir endurgjaldi, um hann ber ábyrgd av, at kommunan hevur verið fyri fíggjaligum missi. Stk. 4. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann sleppa einum sakarmáli, um viðkomandi kommunustýrislimur ístaðin sektarsamtykkir mótvegis kommununi innan ásetta freist. Stk. 5. Kommunustýrislimur, sum grefliga skúgvar til viks skyldur sínar sum fólkavalt kommunustýrisumboð, verður sektaður við bót. Óskettni verður ikki revsað. Rættartiltøkini í hesi áseting kunnu verða nýtt ímóti kommunustýrinum og tí einstaka kommunustýrisliminum. Somuleiðis kunnu rættartiltøkini verða sett tí verk mótvegis teimum avgerðum, sum annaðhvørt borgarstjórin ella nevndarformaðurin hevur tikið í málum, sum eru um at fyrnast, ella har eingin orsøk er til iva. At so er, stendst av tí, at hesar avgerðir verða tiknar vegna kommunustýrið ella ta føstu nevndini. Í hesi ásetingini er eisini, at rættartiltøkini harumframt kunnu verða nýtt um avgerðir, sum ein føst nevnd hevur tikið ella onkurt annað stýri og tílíkt, ið sett eru sambært kommunustýrislógini, um so er, at tey hava fingið skyldur, sum kommunustýrið hevur latið teimum at røkja. Tær avgerðir, sum kunnu verða fyri rættar- og revsitiltøkum, eru tær ólógligu. Tá sipað verður til lógina, er tað bæði at fata sum kommunustýrislógin og lóggávan yvirhøvur, bæði skrivaður og óskrivaður rættur, herímillum rættaraðalreglurnar. Nevnt skal tí eisini verða, at ein stórur partur av reglunum um tær kommunalu uppgávurnar eru óskrivaðar sum t.d. reglurnar viðvíkjandi kommunufulltrúini. Harumframt er treytin at seta tiltøk í verk tann, at tað er greitt fyri eftirlitsmyndugleikanum, at lógin er skúgvað til viks. Eingin sannlíkur ivi eigur at vera um, at lógin er sett til viks. Umframt hetta er kanningarmeginreglan galdandi. Hon áleggur eftirlitsmyndugleikanum at lýsa málið. Harafturat eigur eftirlitsmyndugleikin at ansa eftir, um nakar partur er í málinum, tí so er fyrisitingarlógin eisini galdandi fyri málsviðgerðina fyri tann partin. Rættartiltøkini eru fleiri. Heimildin til ógilding sambært stk. 1 nr. 1 kann verða nýtt til avgerðir, sum hava rættarvirknaðin í hyggju. Uttanfyri eru sonevndar avgerðir, ið hava til eyðkennis, at tær eru ummæli ella tilmæli. Heimild til fyribils at avtaka eina avgerð sambært stk. 1 nr. 2, er eitt fyribils rættartiltak, ið hevur til endamáls at tryggja, at eftirlitið kann útvega sær tað neyðuga avgerðargrundarlagið, uttan at vandi er fyri, at heimildin at ógilda verður slept ella gleppur av hondum. Fyribils avtøka kemur upp á tal í førum, tá ið styrktur illgruni er um eitthvørt, sum er ólógligt, hóast tað um mundið ikki greitt er prógvað, at tað ólógliga er so mikið eyðsýnt, at orsøk er at ógilda avgerðina. Kjarnin fyri heimildini at áleggja tvingsilsbøtur sambært stk. 2 er ólógligt óvirkni, við tað at ólógligar avgerðir kunnu verða gjørdar ógildigar. Tvingsilsbøtur kunnu einans verða álagdar teimum kommunustýrislimum, ið bera ábyrgd av tí ólógliga óvirkninum, t.d. mótvegis teimum kommunustýrislimum, ið ikki hava atkvøtt ella hava atkvøtt ímóti einum uppskoti viðvíkjandi eini skyldubundnari avgerð. Tvingsilsbøtur eru treytaðar av, at eftirlitsmyndugleikin greitt kann lýsa innihaldið í tí avgerð, sum skal verða noydd fram, samanber eisini viðmerkingarnar til § 11, stk. 2. Heimildin í stk. 3 at saksøkja kommunustýrislim eftir endurgjaldi, er treytað av, at kommunustýrið ber ábyrgd av, at kommunan hevur verið fyri missi. Harumframt eru tær vanligu endurgjaldstreytirnar galdandi. Ábyrgdin verður løgd á teir kommunustýrislimir, ið bera ábyrgd av avgerðini ella óvirkninum. Ásetingin í stk. 4 heimilar eftirlitsmyndugleikanum at sleppa einum sakarmáli um endurgjald afturfyri, at tann ella teir kommunustýrislimir, sum bera ábyrgd, játta at rinda eina ávísa peningaupphædd. Sostatt kann bótin koma í staðin fyri eitt sakarmál. Vil ein kommunustýrislimur ikki rinda bótina, kann eftirlitið í staðin leggja endurgjaldssakarmál móti kommunustýrisliminum. Ásetingin í stk. 5 er tikin við fyri, at eingin ivi skal vera um, at tann einstaki kommunustýrislimurin kann revsast sum fólkavalt kommunustýrisumboð. Til § 53 § 53. Staðfestir landsstýrismaðurin í kommunumálum eina avgerð hjá kommunustýrinum sambært § 18, stk. 4, er borgarstjórin undantikin starvi sínum frá hesum mundi. Stk. 2. Landsstýrismaðurin kann í stk. 1 nevnda føri gera av, at lønin hjá borgarstjóranum skal verða skerd við einum fjórðingi, eini helvt, ella at hon í versta føri fellur burtur. Hevur kommunustýrið sambært § 18, stk. 3, 2. pkt. fyribils valt ein annan sum virkandi borgarstjóra og sambært § 18, stk. 4 lagt avgerðina fyri landsstýrismannin til staðfestingar, fær avgerðin hjá kommunustýrinum fyrst rættargildi, eftir at hon er staðfest av landsstýrismanninum, samanber § 53, stk. 1. Grein 53, stk. 2 er ein heimild hjá landsstýrismanninum at skjerja lønina hjá borgarstjóranum, verður hann settur frá. Lønarskerjingin eigur at verða eftir, hvussu álvarsamt borgarstjórin hevur vart seg ímóti at fremja sínar skyldubundnu uppgávur. Til § 54 § 54. Fremur kommunustýrið grovt lógarbrot, ella endurtaka lógarbrotini seg, kann landsstýrismaðurin í kommunumálum seta kommunustýrið undir umboðsstjórn sína, so rættandi tiltøk verða gjørd alt fyri eitt. Ásetingin er ætlað sum ein trygdarventilur í álvarsomum førum og kann verða nýtt í staðin fyri rættartiltøkini eftir § 52 ella javnbjóðis teimum. Umboðstjórnin er tíðaravmarkað til viðurskiftini eru komin í rættlag. Til § 55 § 55. Lógin kemur í síni heild í gildi 1. januar 2003. Stk. 2. Fram til 1. januar 2003 kann landsstýrismaðurin í kommunumálum tó við kunngerð seta kommunustýrislógina ella partar av henni í gildi. Um endurskoðanin á kommunuøkinum fylgir tíðarætlanini, kann øll lógin fáa gildi 1. januar 2003. Hetta forðar tó ikki fyri, at øll lógin kann verða sett fyrr í gildi, ella at ávísar ásetingar fáa gildi. Gildiskoman verður latin upp í hendurnar á landsstýrismanninum í kommunumálum. Til § 56 56. Samstundist, sum henda lóg fær gildi, fara hesar lógir úr gildi: 1) Løgtingslóg nr. 45 frá 1972 um føroysku kommunurnar, sum seinast broytt við ll. nr. 34 frá 29/5-1985 2) Løgtingslóg nr. 189 frá 8/12-1993 um tær kommunalu fíggjarætlanirnar, ásetan av kommunuskattaprosentum, kommunalan kreppulánsgrunn v.m. og 3) Løgtingslóg nr. 85 frá 30/5-1994 um broyting í løgtingslóg um tær kommunalu fíggjarætlanirnar, ásetan av kommunuskattaprosentinum, kommunalan kreppåulánsgrunn v.m. Samstundis sum løgtingslógirnar nevndar í § 56, 1-3 fara úr gildi fara eisini fylgjandi kunngerðir úr gildi: K. nr. 49 frá 22/7-1972 (skiftisreglur í sambandi við, at kommunustýrislógin fær gildi) K. nr. 78 frá 22/10-1974 um broytan av kommunumarkinum ímillum Tórshavnar uttanbíggja kommunu og Kirkjubøar kommunu K. nr. 67 frá 12/10-1976 um samanlegging av Kaldbaks kommunu og Tórshavnar kommunu K. nr. 60 frá 5/10-1978 um umskipan av kommunumarkinum ímillum Tórshavnar uttanbíggja kommunu og Tórshavnar kommunu K. nr. 200 frá 21/12-1993 um samanlegging av Argja kommunu og Tórshavnar kommunu K. nr. 91 frá 7/6-1994 um ásetan av freist fyri samtykt og góðkenning av endurskoðaðu kommunalu fíggjarætlanunum fyri 1994 K. nr. 153 frá 10/11-1995 um felagskommunala ábyrgd, veðhaldsgrunn og felagskommunala borgan K. nr. 119 frá 19/6-1997 um broyting í kunngerð um felagskommunala ábyrgd, veðhaldsgrunn og felagskommunala borgan K. nr. 152 frá 10/11-1995 um ígildisetan av § 9 a í løgtingslóg um kommunalu fíggjarætlanirnar, ásetan av kommunuskattaprosentinum, kommunalan veðhaldsgrunn o.a.m. 12.3 Uppskot um lóg um samanlegging og sundurbýti í kommunur § 1. Endamálið við hesi lóg er at skapa størri kommunueindir, sum grundarlag undir einum greiðum uppgávu- og ábyrgdarbýti ímillum land og kommunur. Um sjálvbodnar kommunusamanleggingar § 2. Avtalur um sjálvbodnar kommunusamanleggingar skulu leggjast fyri landsstýrismannin í kommunumálum til góðkenningar í seinasta lagi 1. januar ár 2002. § 3. Avtalur um kommunusamanleggingar skulu hava fyrilit fyri: 1) at stovnseta kommunueindir í økjum, sum eru samfeld landafrøðiliga og samferðsluliga, 2) møguleikunum fyri at menna fólka-, vinnu- og búskaparviðurskifti, 3) at røkja kommunuuppgávur og 4) at fólkatalið helst skal vera í minsta lagi 2000 borgarar. § 4. Í avtalum um kommunusamanleggingar skal semja í minsta lagi vera um: 1) kommununavnið, har heitið kommuna" er ein ómissandi lutur, 2) staðseting um, hvar kommunustýrið finnur sær sæti, 3) mannagongd um samanlegging av fyrisiting og búskapi, 4) tíðarfesting um, nær samanleggingin skal verða fullførd og 5) um staðbundnar nevndir skulu verða settar. § 5. Sjálvbodnar kommunusamanleggingar skulu í minsta lagi sam-svara við hesar kommunueindir: 1) Norðoyggjar 2) Eystureysturoy 3) Vestureysturoy 4) Sundalagið 5) Streymoy 6) Vágar 7) Sandoy 8) Norðsuðuroy 9) Suðursuðuroy Stk. 2. Elduvíkar og Funnings kommunur hava valfrælsi, hvørt tær leggja saman við Sundalagnum ella Vestureysturoy; tó skal fyrilitið í § 3, nr. 1, takast. § 6. Landsstýrismaðurin í kommunumálum tekur avgerð um góðkenning sambært §§ 2-5. Avgerðin kann ikki verða kærd. Um fyriskipaðar kommunusamanleggingar § 7. Eru kommunusamanleggingarnar ikki fullførdar 1. januar ár 2002, skipar landsstýrismaðurin í kommunumálum fyri samanlegging og sundurbýti í kommunur eftir hesum leisti: 1) Norðoyggjar, t.e. Fugloyar, Svínoyar, Viðareiðis, Hvannasunds, Klaksvíkar, Kunoyar, Mikladals og Húsa kommunur, verður ein kommuna. 2) Eysturoy, t.e. Fuglafjarðar, Leirvíkar, Gøtu, Nes, Runavíkar, Skála, Sjóvar og Oyndarfjarðar kommunur, verður ein kommuna og harumframt møguliga eisini Funnings og Elduvíkar kommunur, samanber § 5, stk. 2. 3) Sundalagið, t.e. Eiðis, Sunda, Gjáar, Haldórsvíkar, Saksunar, Hvalvíkar og Hósvíkar kommunur, verður ein kommuna og harumframt møguliga eisini Funnings og Elduvíkar kommunur, samanber § 5, stk. 2. 4) Streymoy, t.e. Vestmanna, Kvívíkar, Kollafjarðar, Tórshavnar, Kirkjubøar, Nólsoyar og Hests kommunur, verður ein kommuna. 5) Vágar, t.e. Sandavágs, Miðvágs, Sørvágs, Bíggjar og Mykines kommunur, verður ein kommuna. 6) Sandoy, t.e. Skopunar, Sands, Skálavíkar, Húsavíkar og Skúvoyar kommunur, verður ein kommuna. 7) Suðuroy, t.e. Hvalbiar, Tvøroyrar, Fámjins, Hovs, Porkeris, Vágs og Sumbiar kommunur, verður ein kommuna. § 8. Samanlegging og sundurbýti í kommunur sambært § 7 fær gildi frá 1. januar 2003. Um heimildir § 9. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann umskipa og tillaga kommunumark, har kommunusamanleggingin ber við sær óhóskilig marknaviðurskifti, bæði tá talan er um sjálvbodna ella fyriskipaða samanlegging. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum tekur avgerð í ivamálum um kommunumark. Avgerðin kann ikki verða kærd. § 10. Landsstýrismaðurin í kommunumálum kann leggja sínar heimildir og sín umsitingarmyndugleika sambært hesi lóg til eina samanleggingarnevnd. Stk. 2. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur neyvari reglur um mannings og fundarskipan og veitir nevndini neyðugan stuðul til avgreiðslu av teimum málum, nevndin umsitur. § 11. Landsstýrismaðurin í kommunumálum ásetur, nær lógin fær gildi (5. januar 1999). 12.4 Viðmerkingar til uppskot um lóg um samanlegging og sundurbýti í kommunur Almennar viðmerkingar Sum viðmerkingar til lógina yvirhøvur verður víst á Niðurstøður og tilmæli" frá Kommununevndini. Viðmerkingar til tær einkultu lógargreinirnar Til § 1 Ásetingin í § 1 lýsir endamáli lógarinnar. Hon staðfestir meginregluna um at broyta verandi kommunubýti eins og uppgávu- og ábyrgdarbýtið ímillum land og kommunur. Raðfylgjan er skilvís, av tí at tað sæst sambært niðurstøðunum hjá Kommununevndini, at stórar kommunueindir er ein tann týdningarmesta fyritreytin fyri veruligari stovnan av einum greiðum uppgávu- og ábyrgdarbýti ímillum land og kommunur. Til § 2 Ásetingin í § 2 skilar til, at landsstýrismaðurin í kommunumálum er góðkenningarmyndugleiki, tá ið tað snýr seg um sjálvbodnar kommunusamanleggingar. Freistin at søkja um góðkenning innan 1. januar ár 2002 er endalig. Treytin um, at avtalur um kommunusamanleggingar verða góðkendar, hevur sítt støði í teimum fyrilitum, sum ásett eru í § 3, nr. 1-4, tá ið samráðingar verða um sjálvbodnar kommunusamanleggingar. Undirstøðið undir hesum fyrilitum sæst aftur í endamálinum við lógini, smbr. § 1. Til § 3 Tey fyrilit, sum nevnd eru í § 3, eru beinagrindin í lógini. Av hesum skilst, at tær avtalur um kommunusamanleggingar, sum ikki geva sær far um hesi fyrilit, hava ikki rætt at vænta, at landsstýrismaðurin í kommunumálum góðkennir tílíkar avtalur. Orðingin staðfestir, at fyrilitini í nr. 1-3 av sonnum javnviga, so at einki av teimum kann verða tikið fram um okkurt annað, so at tað má lúta. Orðingin í § 3, nr. 4 staðfestir, at fólkatalið avgjørt er eitt fyrilit, ið skal verða havt í huga, men at fólkatalið tó kann hava lútandi týdning í sambandi við eina heildarmeting um, hvørt ein avtala um kommunusamanlegging kann verða góðkend ella ikki. Av hesum er gjørt greitt, at fólkatalið í sær sjálvum forðar neyðturviliga ikki fyri, at landsstýrismaðurin í kommunumálum kann góðkenna eina avtalu um kommunusamanlegging. Til § 4 Uppreksingin í § 4, nr. 1-5 ásetur, hvørji viðurskifti skulu verða avtalað, áðrenn ein avtala um kommunusamanlegging yvirhøvur kann verða tikin upp til veruleikaviðgerð av góðkenningarmyndugleikanum. Harumframt veitir ásetingin trygd fyri, at landsstýrismaðurin í kommunumálum ikki kemur sær upp í hesi viðurskifti í tíðarhvarvinum fram til 1. januar ár 2002. Lógin miðar eftir, at kommunurnar sjálvar fáa greiði á hesum týdningarmiklu viðurskiftum og leggja saman í størri kommunueindir fyri ár 2002, tí annars verður framferðarhátturin eftir § 7 og § 8 nýttur. Til § 5 Við støði í §§ 3 og 4 vísir ásetingin í § 5 á 9 møguligar kommunueindir. Talið á kommunueindunum er eitt hámark. Tær kunnu verða færri enn níggju, men ikki fleiri. Ásetingin í stk. 2 um Elduvíkar og Funnings kommunur er galdandi, sjálvt um hesar kommunur sjálvbodnar leggja saman í eina av tveimum møguligum kommunueindum, ella um samanleggingin verður fyriskipað. Ásetingin tekur støði í teirri serstøðu, sum Elduvíkar og Funnings kommunur hava sambært fyrilitunum í §§ 3-5. Til § 6 Sambært hesi lógargein kann ein avgerð um at veita ella sýta góðkenning um sjálvbodna kommunusamanlegging ikki verða kærd. Ætlanin við § 6 er fyrst og fremst at birta uppundir, at kommunurnar sum skjótast taka stig til at leggja saman, tí annars kann landsstýrismaðurin í kommunumálum sjálvur fyriskipa samanleggingina. Eisini veitir § 6 trygd fyri, at landsstýrismaðurin í kommunumálum kann halda ta lógarásettu tíðarætlanina. At kuta ein og hvønn kærumøguleika er eyðvitað ein víðfevnd áseting; men hon er tó eitt natúrligt framhald av staðfestingini um, at samráðingar, um kommunusamanlegging skulu vera veruligar og tær skulu verða tiknar við mesta álvarsemi av avtalupartunum við atliti at teimum fyrilitum, lógin ásetur. Til § 7 Ásetingin í § 7 staðfestir tann leistin, landsstýrismaðurin í kommunumálum vil nýta til tess at fyriskipa samanlegging og sundurbýti í kommunur. Av hesum sæst, at er eingin sjálvboðin kommunusamanlegging fullførd pr. 1. januar ár 2002, so verða tað sambært § 8 pr. 1. januar ár 2003 í mesta lagi 7 kommunueindir, so sum ásettar í § 7, nr. 1-7. Tá ið sipað verður til fullførd" í § 7, 1. pkt. verður hugsað um, at avtalurnar um kommunusamanleggingar skulu verða lagdar fyri landsstýrismanninum í kommunumálum til góðkenningar. Verður ein avtala ikki góðkend sambært hesum samankomingardegi, koma avtalupartarnir av sær sjálvum undir ásetingina í § 7. Til § 8 Tíðarmundið í § 8 er endaligt. Til § 9 Sambært § 9 er tað landsstýrismaðurin í kommunumálum, sum tekur avgerð í málum um kommunumark, bæði í sambandi við sjálvbodnar og fyriskipaðar kommunusamanleggingar. Heldur ikki hesar avgerðir kunnu verða kærdar, smbr. viðmerkingarnar til § 6. Sum dømi um trupul marknaviðurskifti kann verða nevnt, at verður Suðuroyggin býtt sundur í tvær kommunueindir, t.e. í Norðsuðuroy og Suðursuðuroy, so verður kommunumarkið Hovsegg. Verður Eysturoyggin býtt sundur í tvær kommunueindir, t.e. Eystureysturoy og Vestureysturoy, so verður kommunumarkið Gøtueiði. Sostatt verður tann parturin av Gøtu kommunu, sum er við Skálafjørðin, frábýttur, og sama ger seg galdandi fyri tann partin av Fuglafjarðar kommunu, sum er við Oyndarfjørð, so at hesi øki koma undir Eystureysturoy. Til § 10 Tað skal ásannast, at um endamálið við lógini skal verða náað til ásettu tíð, so má umsitingin av lógini verða væl fyriskipað og fyrireikað. § 10 gevur tí landsstýrismanninum í kommunumálum heimild til at geva eini nevnd hesar umsitingaruppgávur. Samtykkir landsstýrismaðurin í kommunumálum at seta tílíka nevnd, so er tað skilabest, at hon verður sett, samstundis sum lógin fær gildi. Orsøkin til tess er tann, at nevndin helst skal fara til verka beinanvegin, av tí at umsitingaruppgávur nevndarinnar bæði eru knýttar at tíðarskeiðinum fyri sjálvbodnar og fyriskipaðar kommunusamanleggingar. Harafturat kann landsstýrismaðurin í kommunumálum gera av, um nevndin í hesum høpi t.d. skal hava ráðgevandi ella samskipandi uppgávur ella tílíkt. Verður samanleggingarnevnd sett, eigur hon at hava umboð bæði fyri land og kommunur. Harumframt eigur nevndin at hava løgfrøðiligan serkunnleika, tí hon skal taka endaligar avgerðir, ið ikki kunnu kærast. Til § 11 Lógin eigur at koma í gildi skjótast til ber. Harumframt eigur hon at koma í gildi í síni heild ella als ikki, til tess at sloppið kann verða undan eini reinging av endamálinum, sum er: at skapa fyritreytirnar fyri einum greiðum uppgávu- og ábyrgdarbýti ímillum land og kommunur samsvarandi tilmælinum frá Kommununevndini. Og somuleiõis at sloppið kann verða undan at flestu kommunur verõa stýrdar viõ undantøkum sum í dag, sambært § 49 í galdandi løgtingslóg nr. 45 frá 1972 um føroysku kommunurnar. [Bakka] - [Næsti partur] [HEIM] Útreiðslur - - - 28.097 28.097 28.097 52. Tilskot til einstaklingar - - - 28.097 28.097 28.097 Inntøkur - - - 1.897 1.897 1.897 77. Flyting frá kommunum - - - 1.897 1.897 1.897 Almannapensjón verður veitt við heimild í Ll nr. 48 frá 10.05.1999 um almannapensjónir o.a. Henda lóg kemur í gildi 1. januar 2000. Hetta førir við sær, at upphæddirnar undir høvuðskonto nr. 8.21.8.01., 8.21.8.04. og 8.21.8.07. verða lagdar saman. Hædd er tikin fyri at nýggj lóggáva verður sett í gildi í ár 2000, og at pensjónirnar samstundis verða hækkaðar. Til hetta endamál eru 40,0 mió. kr. avsettar. Pensjónir eftir hesi lóg eru: fólkapensjón hægsta fyritíðarpensjón, miðal fyritíðarpensjón, lægsta fyritíðarpensjón og veitingar eftir kap. 11. Allar pensjónirnar eru settar saman við eini grundupphædd og eini viðbót. Vestmannasundskanning Samandráttur Frágreiðingin er ein samfelagsbúskaparlig kanning av ymiskum alternativum til at røkja sambandið um Vestmannasund. Trý ymisk alternativ verða viðgjørd: Sigling við einari stórari ferju (vanliga støðan í dag), sigling við tveimum smærri ferjum, og undirsjóartunnil við trimum ymiskum bummpengaprísum: ) ájavnt við galdandi ferðaseðlaprísir í dag ) ein lægri satsur, ið er umleið helvtina av galdandi príslegu ) ongin bummpengainnkrevjing. Týdningarmestu avleiðingar av ymisku verkætlanunum verða kvantifiseraðar og príssettar, og síðani uppgjørdar í mun til støðuna í dag, t.e. sigling við einari ferju. Avleiðingarnar, ið verða viðgjørdar eru: tíðarkostnaður, akfarskostnaður, forðingarkostnaður, nytta av øktari ferðslu, rakstrarkostnaður og íløgukostnaður. Útrokningin vísir, at sigling við tveimum ferjum ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga í mun til støðuna í dag. Tann spardi tíðar- og forðingarkostnaðurin er ikki nóg stórur til at uppviga tann økta rakstrarkostnaðin. Ætlanin um at gera ein undirsjóartunnil verður eisini kannað, og vísir úrslitið, at ein slíkur við stórari vissu loysir seg samfelagsbúskaparliga, um metti íløgukostnaðurin upp á mió. kr. er eftirfarandi. Í endaligu útrokningunum verður hædd tikin fyri lopi í ferðsluni, í fyrsta lagi í upplatingarárinum, í øðrum lagi tá bummpengatíðarskeiðið upp á ár er av, um bummpengar verða kravdir. Úrslitið av hesum útrokningum verður, at um landskassin hevði óavmarkað tilfeingi at nýta, hevði størsti samfelagsbúskaparligi ávøksturin verðið við einum undirsjóartunnli uttan bummpengar, av tí at fleiri fólk fara at nýta hann, tá ið nýtslan er ókeypis. Tað er tó eingin loyna, at landskassin bert hevur avmarkað tilfeingi at nýta til íløgur í samferðslukervið, og tí eigur stórur dentur at verða lagdur á, hvussu stóra samfelagsbúskaparliga nyttu fæst burturúr í mun til hvørja krónu landskassin nýtir til verkætlanina. Úrslitini vísa, at tá bummprísirnir koma upp á eitt ávíst støði, fæst meira nytta burturúr hvørjari almennari krónu tá bummpengar verða kravdir, enn tá eingir bummpengar verða kravdir. Í frágreiðingini verður mett, at bummprísirnir minst skulu verða ájavnt við galdandi ferðaseðlaprísir á ferjunum í dag, um meira nytta fyri hvørja landskassakrónu skal fáast burturúr eini bummpengainnkrevjing. Samlaðu útreiðslurnar hjá Landskassanum av verkætlanini verða eisini viðgjørdar. Havast má í huga, at ferjusiglingin um Vestmannasund í dag væl og virðiliga hvílur í sær sjálvari. Samlaði kostnaðurin fyri Landskassan verður yvir ár uml. mió. kr. í nútíðarvirði í mun til framhaldandi ferjusigling, um eingir bummpengar verða kravdir. Um bummpengar verða kravdir í ár ájavnt við galdandi ferðaseðlaprís fyri ferðing um sundið, minkar nettoútreiðslan hjá Landskassanum væntandi niður í gott mió. kr. í mun til ferjurnar. Ein bummpengaskipan kann sostatt fíggja stóran part av íløgukostnaðinum, men kann neyvan fíggja meira enn helvtina av samlaða kostnaðinum hjá landskassanum, um ikki prísirnir fyri ferðing um sundið hækka í mun til í dag. Linjuføringin, Landsverkfrøðingurin valdi í , er tó tann kostnaðarmiklasta fyri Landskassan av øllum linjuføringum, ið eru kannaðar. Um ein styttri linjuføring varð vald (t.d. LV II), høvdu útreiðslurnar hjá Landskassanum til íløgu minkað við mió. kr. og til rakstur minkað uml. mió kr. um árið. Samfelagsbúskaparliga er hendan linjuføring eisini gagnligari, og kann tí tykjast skilagott at endurskoða linjuføringina. Inngangur Samferðsluverkætlanin Henda samfelagsbúskaparliga kanning av ymiskum alternativum til at røkja sambandið um Vestmannasund er ein partur av tí samferðsluverkætlan, sum verkætlanarbólkur undir Vinnumálastýrinum varð settur at gera á vári Samferðsluverkætlanin skal vera ein heildarætlan fyri alt samferðsluøkið, og kostnað-nyttu kanningar eru ein partur av grundarlagnum undir hesum arbeiði. Úrslitið frá hesari kostnað-nyttu kanning kann tó ikki einsamalt nýtast sum grundarlag undir raðfestingum á samferðsluøkinum. Fíggjarligu karmarnir til samferðsluøkið kunnu ikki væntast at verða hækkaðir nógv komandi árini, og tí er alneyðugt, at hugt verður eftir heildini. Orsøkin til, at henda frágreiðing verður gjørd nú, er tískil bert fyri at almannakungerða samfelagsbúskaparliga grundarlagið undir fasta sambandinum um Vestmannasund. Tá ætlanir eru um stórar íløgur, har samband er frammanundan, kann tað tykjast skilagott at kanna, um samfelagið sum heild verður betri fyri av slíkum íløgum. Kanningin frá Í varð ein kostnað-nyttu kanning av føstum sambandi um Vestmannasund gjørd í samstarvi millum Hagstovu Føroya og Fíggjardeild Landsstýrisins. Úrslitið av hesari væl úr hondum greiddu kanning gjørdist, at ein íløga í fast samband við stórari vissu loysti seg, um íløgukostnaðurin lá niðanfyri uml. mió. kr. Orsøkin til, at ein nýggj kanning verður gjørd nú er fyri tað fyrsta, at stórar broytingar eru hendar síðani , sum kunnu hugsast at ávirka úrslitið munandi. Nevnast kann, at rentustøðið í var óvanliga høgt, og at talið av ferðandi um sundið er hækkað. Einki bendir á, at hetta talið fer at lækka aftur, heldur tvørturímóti. Fyri tað næsta var kanningin frá í so varin í metingunum av samfelagsbúskaparliga kostnaðinum av ferjusambandinum. Nevnast kann, at kostnaðurin av frítíð varð settur til Hetta merkir, at fólk í frítíðarørindum einki leggja í um tað tekur heldur enn minuttir at ferðast yvir um sundið. Eingin ivi er um, at um fólk høvdu frítt at velja, høvdu tey valt teir minuttirnar, eisini um tey ferðast í frítíðarørindum. Eisini var forðingarkostnaðurin av ferjusambandi ikki íroknaður, t.e. tað eyka stríðið, ið stendst av einum ferjusambandi: óvissa um pláss til akfør, avmarkað tíðarskeið, ið til ber at ferðast í, o.s.fr. Báðir hesir nevndu faktorar eru íroknaðir í kostnað-nyttu kanningum í grannalondunum. Í kanningini frá varð ikki roknað við ferðslulopi, um so var, at tað gjørdist landfast. Royndir úr m.a. Noreg vísa, at hetta ikki er ein realistisk fortreyt. Eitt sindur um kostnað-nyttu kanningar Hvat er ein kostnað-nyttu kanning? Ein kostnað-nyttu kanning er ein kanningarháttur har fyrimunir og vansar, ið standast av einari verkætlan systematiskt verða uppgjørdir á ein hátt, so hesir beinleiðis kunnu sammetast við kostnaðin av projektinum. Kostnað-nyttu kanningar verða nýttar sum raðfestingaramboð innan ymisk økir, men serliga vælegnaðar eru tær, tá avgerð skal takast um íløgur í samferðslukervið. Um kapasitetur er til at gera eitt stórt tal av kostnað-nyttu kanningum, kunnu tær verða nýttar til at raðfesta millum ymiskar verkætlanir. Meira vanligt hevur tó verið at nýta kanningarháttin til at kanna samfelagsbúskaparliga árinið av ymiskum tekniskum loysnum til at røkja okkurt samband. T.d. er vanligt at nýta henda kanningarháttin, tá avgerð skal takast um at byggja ein motorveg, ella tá avgerð skal takast um, hvørt fast samband skal avloysa ferjusigling á onkrari farleið. Endamálið við einari kostnað-nyttu kanning Endamálið við at gera eina kostnað-nyttu kanning er at kanna um ein verkætlan loysir seg samfelagsbúskaparliga ella ikki. Ein verkætlan loysir seg samfelagsbúskaparliga, tá teir persónar, ið fáa økta nyttu burturúr verkætlanini høvdu kunnað endurgoldið teimum, ið verða verri fyri av verkætlanini, og hóast hetta vera betri fyri enn áðrenn. Dentur má leggjast á "høvdu kunnað", tí ikki er neyðugt, at vinnararnir í veruleikanum kompensera teimum, ið verða verri fyri. Hetta merkir bert, at einans samlaða nyttan er av týdningi. Hvussu spjaðingin av nyttuni er, verður ikki viðgjørt. Styrkin í samfelagsbúskaparligum metingum av almennum íløgum er fyrst og fremst, at ein slík kanning kann vísa, um samfelagið sum heild gerst betur fyri av einari ætlaðari íløgu. Um kostnað-nyttu kanningin vísir, at hetta ikki er so, noyðast fyritalarar fyri verkætlanum at hava góðar próvgrundir fyri, hví tað hóast alt er eitt gott hugskot at fremja hesa íløgu. Samanumtikið kann tað sigast, at um nyttan av teimum avleiðingum, ið standast av einari verkætlan er størri enn kostnaðurin, loysir verkætlanin seg samfelagsbúskaparliga. Spurningurin er so hvørjar avleiðingar, ið eiga at verða viðgjørdar í einari kostnað-nyttu kanning. Hvørjar avleiðingar verða viðgjørdar í einari kostnað-nyttu kanning? Í einari kostnað-nyttu kanning eru tað bert avleiðingarnar fyri tann einstaka persónin, ið eru av týdningi. Hetta merkir, at t.d. dálking av umhvørvinum bert verður viðgjørd í einari slíkari kanning, um tað beinleiðis ávirkar einstaklingin á onkran hátt, t.d. at luftin verður ring at anda, útsjóndin á landslagnum broytist ella nógv óljóð verður. Samlaðu samfelagsbúskaparliga nyttuna av einari verkætlan finnur tú so við at leggja broytingar í nyttuni hjá øllum einstaklingum saman. Sjálvandi hevði verið best, um allar hugsandi avleiðingar av einari verkætlan vórðu viðgjørdar, men tað er ikki altíð møguligt at gera í praksis. Høvuðsreglan er, at allar týðandi avleiðingar ið standast av einari ávísari verkætlan eiga at verða viðgjørdar í einari slíkari kanning. Treytin er tó, at hesar avleiðingar kunnu: kvantifiserast príssetast Um týðandi avleiðingar av einari verkætlan ikki kunnu kvantifiserast og príssetast, kann tað hóast alt verða skilagott at gera eina kostnað-nyttu kanning, tí tú tá betri kanst meta um, hvussu stórt virðið av teimum ikki-príssettu avleiðingunum skal vera, áðrenn verkætlanin ikki loysir seg samfelagsbúskaparliga. Um útrokningar t.d. vísa, at ein verkætlan gevur eitt samfelagsbúskaparligt íkast ið er mió. kr., men samstundis fer illa við landslagnum, kann støða takast til, um hetta avlop er nóg stórt til at verkætlanin skal fremjast, hóast hon hevur eitt negativt árin á landslagið. Nakrar avleiðingar av einum projekti eru lættar at kvantifisera og prísseta. Hetta eru serliga avleiðingar, har ein marknaðarprísur finst at prísseta við. Sum eitt dømi kann nevnast spardar bensinútreiðslur og tíðarkostnaður hjá fólki í vinnuørindum. Aðrar týðandi avleiðingar eru verri at kvantifisera, men tað verður ofta roynt, hóast eingin ítøkiligur marknaðarprísur finst. Sum dømi kann nevnast kostnaður av frítíð og forðingarkostnaður. Tá eingin marknaðarprísur er at styðja seg til mugu aðrir hættir nýtast, t.d. spurnarkanningar. Samanumtikið Kostnað-nyttu kanningar Eru praktisk amboð, ið kunnu nýtast tá avgerð skal takast um íløgur í samferðslunetið. Prísseta týðandi avleiðingar, ið standast av einari verkætlan, og sammeta hesar við kostnaðin. Seta sum fortreyt fyri at fremja verkætlanina, at broytingin í samlaðu nyttuni er størri enn kostnaðurin av at fremja verkætlanina. Tess størri nettonytta, tess betur. Kanna, hvørjar tekniskar loysnir kasta mest nyttu av sær fyri hvørja almenna krónu, ið nýtt verður til at fremja verkætlanina. Sambandið um Vestmannasund Ymiskir møguleikar fyri sambandi Tá eitt samband skal røkjast millum Vágoynna og Streymoynna eru nógvar møguligar loysnir í at velja. Grundleggjandi er møguligt at velja millum tvær loysnir: ) Ferjusigling ) Fast samband Tó eru óendaliga nógvir variatiónsmøguleikar fyri hvørja av hesum loysnum. Innan ferjusigling kanst tú m.a. broyta: * støddina á ferjuni * talið av ferjum, ið røkja sambandið * ferðaætlanina * prísur á ferðaseðli møguleikar at bíleggja pláss Hvat tí fasta sambandinum viðvíkur, eru týdningarmestu variatiónsmøguleikarnir hesir: * tunnilsloysn ella brúgv * linjuføringar * prísur á møguligum bummpengum Í hesari kanning verða ymiskir møguleikar viðgjørdir. Hesir møguleikar eru valdir eftir samráð við Landsverkfrøðingin og Strandferðsluna um, hvat er realistiskt og tekniskt møguligt. Møguleikin fyri brúgvasambandi verður ikki viðgjørdur í hesari frágreiðing, tí at ongar realitetskanningar eru gjørdar. Tað skal tó nevnast, at tveir verkfrøðingalesandi í høvuðsuppgávu síni hava viðgjørt ymsar brúgvaloysnir um Vestmannasund. Ein brúgv hevði helst verið nakað dýrari enn ein tunnil at gjørt, men rakstrarkostnaðurin av einari brúgv hevði verið minni. Ein leyslig meting er, at spardar verða umleið mió. kr. árliga í rakstri og viðlíkahaldi. Møguleikarnir fyri tunnils- og ferjuloysnir, ið eru viðgjørdir í hesari frágreiðing, eru lýstir í talvu og . Talva : Lýsing av ferjusambandi Alternativ : Ein stór ferja Alternativ : Tvær smærri ferjur Kapasitetur (ein ferja) persónbilar uml. persónbilar uml. ferðafólk uml. ferðafólk uml. Miðaltal av dagligum fráferðum av Vestmanna Møguligt at bíleggja pláss? Nei Nei Ferðaseðlaprísir Støk ferðandi (miðal) kr. Støk ferðandi (miðal) kr. Persónbilur v. førara (miðal) kr. Persónbilur v. førara (miðal) kr. Lastbilur v. førara (miðal) kr. Lastbilur v. førara (miðal) kr. Livitíð ár ár Samanberingarstrekki A-B , km , km Talva : Lýsing av føstum sambandi Alternativ : Undirsjóvartunnil (III) Longd á tunli , km Longd á tilkoyrsilsvegum , km Samanberingarstrekki A-B , km Bummpengaprísir Persónbilur v. førara (miðal) a) kr. b) kr. c) kr. Lastbilur v. førara (miðal) a) kr b) kr. c) kr. Eyka ferðandi í akfari (miðal) a) kr. b) kr. c) kr. Mettur íløgukostnaður v/u. MVG / mió. kr. Til lýsingina av undirsjóvartunnlinum kann viðmerkjast, at nógvar ymiskar linjuføringar hava verið upp á tal, hóast ein partur av hesum vórðu sílaðar frá av tekniskum ella jarðfrøðisligum orsøkum. Av teimum loysnum, ið mettar vórðu at vera tekniskt forsvarligar, verður gjørt mest burturúr tí linjuføringini, ið hevur fingið heitið Tunnil III. Hetta er tann loysnin, ið Landsverkfrøðingurin hevur kannað mest nágreiniliga, og har hol varð sett á við Leynar í Nomið verður tó við aðrar møguligar linjuføringar, tá úrslitini verða viðgjørd. Valt er at kanna avleiðingarnar av undirsjóartunnli við trimum ymiskum bummpengaprísum, sum eru lýstir í talvu , og verður viðgerðin av undirsjóartunnli sostatt býtt upp í trý alternativ: a, b og c, har einasti munur er bummpengaprísurin og tað ferðslulop, ið roknast kann við fyri hvønn bummpengaprís. Annars eru allar tekniskar spesifikatiónir líka. Hvørjar avleiðingar verða viðgjørdar Sum nevnt í broti verða bert avleiðingar viðgjørdar, ið eru týðandi, og sum tað er møguligt at kvantifisera og prísseta. Tá flutningssambandið millum Vágoynna og Streymoynna verður viðgjørt, verða hesar avleiðingar mettar at lúka krøvini: Nyttan av øktari ferðslu Tíðarkostnaður Akfarskostnaður Forðingarkostnaður Rakstrarkostnaður av tunnils- og ferjuloysn Íløgukostnaður av tunnils- og ferjuloysn Av øðrum týðandi broytingum, ið tað er ringt at kvantifisera ella prísseta kunnu nevnast: broytingar í landslagnum, sjúkraflutning millum Havnina og Vágoynna, ávirkan á ferðslutrygdina og tunnilsótta. Hesar eru ikki viðgjørdar í kanningini. Annars er vanligt at írokna ferðslutrygdina í kostnað-nyttu kanningum, ið verða gjørdar í londunum rundan um okkum, t.d. í Noreg og Danmark. Orsøkin til, at ferðslutrygdin ikki verður viðgjørd í hesari frágreiðing er, at sera torført er at meta um samlaða árinið á ferðslutrygdina av einari tunnilsloysn. Vanliga verður ferðslutrygdin positivt ávirkað, um teinurin verður styttri at koyra. Hinvegin benda royndir úr Noreg á, at tunnlar við halli hava serliga nógv óhapp, tí bilførarar undirmeta bremsulongdina. Eisini er ringt at meta, um miðalferðin ávirkast av føstum sambandi. Í øllum førum hevði árinið av broytingum í ferðslutrygdini snúð seg um upphæddir upp á fáar kr. árliga. Prísseting av avleiðingum Tíðarkostnaður Um fast samband millum Streymoynna og Vágoynna verður veruleiki, má roknast við munandi styttri ferðatíð. Somuleiðis vil eitt ferðasamband við tveimum ferjum minka um miðal bíðitíðina í mun til ferðasamband við einari ferju. Fýra sløg av tíðarkostnaði hava vanliga týdning: koyritíð, siglitíð, verulig bíðitíð og fjald bíðitíð. Koyritíðin verður roknað sum funktión av strekkinum og meðalferðini, meðan siglitíðin við máting er sett til min. Roknað verður við einari miðal bíðitíð, ið er min. Fjalda bíðitíðin er tíðin, ið stendst av, at ferjan ikki akkurát siglir, tá tú hevur tað fyri neyðuni. Av tí, at møguligt er planleggja tíðina hjá sær, so fjalda bíðitíðin kann brúkast til okkurt munagott, vektast fjalda bíðitíðin í hesari kanning bert við / av vanligari bíðitíð. Í útrokningum er fjalda bíðitíðin roknað uppí veruligu bíðitíðina. Tá tíðarkostnaðurin skal ásetast má skynast millum fólk í arbeiðsørindum og fólk í frítíðarørindum. ) ferðandi í vinnuørindum Tá fólk í arbeiðsørindum nýta tíð upp á at flyta seg frá einum staði til eitt annað, fer tíð til spillis, ið kundi verið nýtt produktivt. Tí skal virðið av styttri ferðatíð setast ájavnt við miðal tímalønina. Fyri fólk í persónbilum og støk ferðandi (ferðandi í bussum) verður miðal tímalønin fyri faklærd nýtt, meðan tíðarkostnaðurin fyri fólki í lastbilum verður sett ájavnt við miðal tímalønina fyri ófaklærd. Sostatt verður roknað við, at spard tíð verður nýtt produktivt. ) ferðandi í frítíðarørindum Meira torført er at áseta prísin fyri frítíð, tí eingin marknaðarprísur finst at taka støði í. Tá prísurin fyri frítíð skal ásetast, er tí neyðugt við spurnarkanningum, har fólk verða spurd, hvat tey høvdu verið til reiðar at goldið fyri sparda ferðatíð. Ongar føroyskar kanningar finnast har hesin spurningur verður viðgjørdur, men í øðrum norðanlondum eru slíkar kanningar gjørdar. Prísurin fyri hvønn spardan tíma varierar her millum % av einari miðal tímaløn hjá einum faklærdum. Av tí at tað er óvist, hvussu ferðandi um Vestmannasund virðisseta nýttu frítíðina, og av tí, at stórur partur av teimum ferðandi eru útlendsk ferðafólk, er ein meira varin satsur nýttur í hesari kanning. Kostnaðurin av frítíð er settur til % av miðal tímalønini hjá einum faklærdum. Akfarskostnaður Samlaði akfarskostnaðurin kann finnast sum summin av føstum og variablum akfarskostnaði. Tann fasti akfarskostnaðurin er tann avskrivingin, ið má gerast, um so bilurin koyrir ella ikki. Hesin kostnaður er ein funktión av tíðini, og verður sostatt útroknaður sum eitt krónutal fyri hvønn tíma. Tann variabli akfarskostnaðurin er tann eyka kostnaðurin, ið stendst av, at bilurin koyrir: brennievni, slit á materiell o.s.fr. Tann variabli kostnaðurin verður roknaður sum eitt krónutal fyri hvønn koyrdan km. Prísurin fyri hvønn km. er gjørdur við støði í roknihætti hjá danska Vegdirektoratinum, tó er hædd tikin fyri føroysku prísleguni. Skynast má eisini her millum akfør í vinnuørindum og akfør í frítíðarørindum. Fasti akfarskostnaðurin hjá persónbilum í frítíðarørindum er mettur at vera so lítil, at hann í hesi kanning er settur til Persónbilar í vinnuørindum hava ein nakað hægri fastan akfarskostnað enn akfør í frítíðarørindum. Hetta er m.a. orsakað av útreiðslum til administratión, garagu og alternativkostnað. Variabli kostnaðurin er tann sami fyri persónbilar í frítíðar- og arbeiðsørindum. Roknað verður við ymiskum satsum fyri persón- og lastbilum. Roknað verður við, at allir lastbilar eru í vinnuørindum. Forðingarkostnaður Norskar kanningar hava víst, at annar kostnaður enn bert fjald bíðitíð stendst av at vera bundin til eitt ferjusamband. Hesin forðingarkostnaður er m.a., at fólk halda tað verða møðsamt at skula ferðast til ferjuleguna, bera viðføri umborð, finna ein buss hinumegin aftur o.s.fr. Harafturat kanst tú við einum ferjusambandi ikki ferðast seint um kvøldið og um náttina. Ferðandi setast tí ofta aftur, tí tey ikki halda tað vera alt stríðið vert at ferðast, og so noyðast at skunda sær avstað aftur. Forðingarkostnaður er eisini eitt úrslit av óvissuni um pláss er umborð, um ferðast verður í bili. Hesin kostnaður er enn størri fyri ferðandi í vinnuørindum. Tess styttri, ið er millum ferjufráferðirnar, tess minni er hesin forðingarkostnaður. Norskar royndir hava víst, at um forðingarkostnaðurin ikki verður íroknaður, undirmeta forsøgnir um ferðslulop tað veruliga ferðslulopið. Príssetingin av forðingarkostnaðinum er gjørd við støði í norskum kanningum. Roknað er við ymiskum prísum, alt eftir hvussu títt ferjurnar sigla. Príssetingin verður gjørd fyri hvønn ferðandi persón. Nytta av øktari ferðslu Um ferðslulop verður, verða útreiðslurnar til ferðing eisini øktar. Sostatt kann tað tykjast sum, at økt ferðsla bert er ein útreiðsla fyri samfelagið. Tó má havast í huga, at orsøkin til, at fólk ferðast meira er, at nyttan tey fáa burturúr at ferðast er økt. Hetta er nyttan av øktari ferðslu, t.e. tann eyka nyttan, ið er orsøk til tað øktu ferðingina. Hendan verður funnin við at meta um broytingina í tí sonevnda forbrúkarayvirskotinum. Hetta finst sum støddin á einum øki undir eftirspurningskurvini fyri ferðing um sundið. Rakstrarkostnaður Rakstrarkostnaðurin verður uppgjørdur fyri hvørt alternativið sær. Rakstrarkostnaðurin av ferjusambandinum er útreiðslur til manning, brennievni, viðlíkahald, ferjulegu o.t. Príssetingin av rakstrarkostnaðinum er gjørd við støði í rakstrarútreiðslunum fyri farleiðina Vestmanna-Oyrargjógv fyri árið Tøl frá Strandferðsluni eru nýtt. Rakstrarkostnaðurin av tunnilssambandinum er útreiðslur til el (ljós, pumpur, ventilatorar), viðlíkahald av tunnli og tilkoyrsilsvegum, og evt. rakstur av bummpengaskipan. Metingar frá Landsverkfrøðinginum eru nýttar til at prísseta við. Íløgukostnaður Til at prísseta íløgukostnaðin av undirsjóartunnli og ferjum eru metingar frá Strandferðsluni og Landsverkfrøðinginum nýttar. Metingin av tunnilskostnaðinum er grundað á, at arbeiðið gongur sum ætlað, og at stórir trupulleikar ikki stinga seg upp. Felags um príssetingina Allir prísir eru frároknaðir MVG, men faldaðir við einum avgjaldsfaktori. Hesin avgjaldsfaktor verður nýttur til at taka hædd fyri tí avlaging, ið stendst av skattum og avgjøldum. Orsøkin til, at ein avgjaldsfaktor verður nýttur er, at tá íløgur verða gjørdar í ferðing um Vestmannasund, verður tilfeingi nýtt, ið annars kundi verið nýtt til aðra produktión. Hvat er so marknaðarvirði av hesum tilfeingi? Eitt dømi kann lýsa støðuna. Um ein persónur verður settur til at arbeiða upp á ein undirsjóvartunnil til eina standardtímaløn o.u. kr. í tíman, má roknast við, at virðið av tí arbeiði, viðkomandi kundi gjørt í aðrari produktión má vera kr. ab fabrik. Marknaðarvirðið av hesum arbeiði er tó kr. + avgjøld. T.v.s. at um t.d. % MVG er á tí vøru, viðkomandi hevði gjørt, hevði marknaðarvirði fyri tíma framleiðslu verið kr. Tað er tó ógjørligt at siga nágreiniliga, hvørja framleiðslu, hesin hevði arbeitt við, um hann ikki hevði arbeitt við undirsjóvartunnlinum. Tí má roknast við einum miðalavgjaldi fyri alla framleiðslu í landinum. Sostatt er marknaðarvirðið í flestu førum prísurin ab fabrik faldað við einum nettoavgjaldsfaktori, ið er eitt miðaltal fyri skattir og avgjøld á vørum og tænastum. Undantøk eru tó. Fyri nágreiniligari viðgerð, sí Samfundsøkonomisk projektvurdering ( ) frá danska Finansministeriinum. Vanliga verða tveir tílíkir avgjaldsfaktorar nýttir: Almennur nettoavgjaldsfaktor fyri innlanda framleiddar vørur Nettoavgjaldsfaktor fyri innfluttar vørur Tann í ) nevndi faktorur er útroknaður til at vera uml. , Tann í ) nevndi faktorur er útroknaður til uml. , Ofta vil tað tó vera ómøguligt ella ógvuliga tíðarkrevjandi í hvørjum einstøkum føri at áseta, hvussu stórur partur av einari vøru ella produktión, ið er innflutt. Í hesum førum verður roknað við einum miðalfaktori, ið er , . Prísir og roknifortreytir Tíðarkarmurin hjá kostnað-nyttu kanningini er ár, og tað sigur tað seg sjálvt, at ringt er at meta um, hvat fer at henda í hesum tíðarskeiðnum. Tað er møguligt, at tær fortreytir, ið eru galdandi í dag, eru nógv broyttar, longu um ár. Tað er møguligt, at t.d. ein framtíðar oljuvinna fer at broyta tørvin fyri ferðing nógv, men áðrenn tú veitst, um olja yvirhøvur finst í undirgrundini, er ómøguligt at meta um, hvussu stórar broytingar, ið kunnu standast av hesum. Tí er í hesari kanning valt at nýta støðuna í dag sum støði fyri útrokningunum. Tí verður í fyrstu syftu roknað við at: Eftirspurningskurvan fyri ferðing liggur føst. Hetta merkir, at bert broytingar í tí samlaða ferðakostnaðinum føra til økta ferðslu. Reella príslegan verður óbroytt komandi árini. Eingin nýggjur flogvøllur verður bygdur aðrastaðni í landunum í tíðarskeiðnum. Um annar flogvøllur verður bygdur innan næstu árini, og tað hevur við sær, at ferðafólk til og frá útlondum ikki ferðast um Vestmannasund, kann hetta ávirka úrslitini av kostnað-nyttu kanningini. Tí verður nomið við hendan spurning, tá úrslitini verða viðgjørd. Í talvu finnast felags tøl og prísir, ið verða nýtt í útrokningunum. Onnur tøl eru serstøk fyri hvørt alternativið, og finnast sum hjáløgd skjøl aftast í frágreiðingini. Talva : Felags príssetingar og roknifortreytir Variabul Eind Tal Reellur diskonteringsfaktor % Ársferðsla fólk (inkl. bilførarar) smábilar lastbilar ot Bensinprísur uttan avgjøld kr/l , við avgjøldum kr/l , Dieseloljuprísur uttan avgjøld kr/l , við avgjøldum kr/l , Bensinnýtsla hjá persónbilum km/l Dieseloljunýtsla hjá lastbilum km/l Meðalferð hjá bilum km/t Kostnaður av frítíð partur av tímaløn % Tímaløn faklærd kr/t ófaklærd kr/t Fastur akfarskostnaður persónbilar vinnu kr/t frítíð kr/t lastbilar kr/t Variabul akfarskostnaður (ekskl. orkunýtsla) persónbilar kr/km , lastbilar kr/km , El-nýtsla í tunnli kWh/km/ár Marginalur elprísur Framleiddur við gassolju kr/kWh , Rakstur av tunnli ekskl. el, inkl. asfalt kr/km/ár Siglingartíð um sundið t , Partur av støkum ferðandi/ í bussi í vinnuørindum % Partur av persónbilum í vinnuørindum % Meðaltal av fólki í akførum umframt førara Útrokningarløn partur av sáttmálaløn % Væntað áramál við arbeiðsloysi í landinum Nettoavgjaldsfaktor fyri inn-lendskt framleiddar vørur , Nettoavgjaldsfaktor fyri innfluttar vørur , Miðal nettoavgjaldsfaktor , Úrslit Í øðrum kapitli í hesi frágreiðing varð staðfest, at ein íløga bert loysir seg samfelagsbúskaparliga, um tær positivu og negativu avleiðingarnar, ið standast av henni tilsamans kasta so stóra nyttu av sær, at tað í minsta lagi samsvarar kostnaðin av íløguni. Tess størri samfelagsbúskaparligan ávøkstur, tess meira gagnlig er ein íløga fyri samfelagið. Talið av ferðandi um sundið er í stóran mun treytað av samlaða kostnaðinum av at ferðast, t.v.s. tíðarkostnaði, forðingarkostnaði, ferðaseðlakostnaði o.s.fr. Roknast kann tí við, at t.d. stytt ferðatíð alt annað líka fer at føra við sær, at talið av ferðandi um sundið hækkar. Ávirkanin av hesum væntaða ferðslulopi verður viðgjørt í útrokning B í broti Fyrst verður tó í broti samfelagsbúskaparliga úrslitið útroknað, um so var, at einki ferðslulop stóðst av møguligum alternativum. T.d. kundi ein hugsa sær, at ferðaseðlaprísir/bummpengar vórðu settir so høgt, at tað uppvigaði ferðakostnaðin, ið annars varð spardur. Orsøkin til, at tað kann vera áhugavert at kanna úrslitið við ongum ferðslulopi er m.a., at ein ávís óvissa er í forsøgninum um ferðslulop. Útrokning A: Einki ferðslulop Í útrokning A verður bert hugt at broytingum í samlaðu nettonyttuni, ið standast av einari íløgu. Um broytingar í samlaðu nettonyttuni eru positivar, loysir ein íløga seg samfelagsbúskaparliga. Roknað verður sostatt í fyrstu syftu við, at landið hevur óavmarkað tilfeingi til at fremja gagnligar íløgur, og sostatt frítt kann velja ta íløgu, ið kastar mest nettonyttu av sær. Úrslitið av einari slíkari útrokning sæst í talvu Tølini eru samfelagsbúskaparliga virðið av teimum avleiðingum, ið standast av ávíkavist einari verkætlan at seta tvær smærri ferjur í sigling, og av verkætlanini at gera ein undirsjóartunnil roknað í mun til støðuna í dag. Talva : Broytingar í samfelagsbúskaparligu nyttu í mun til alternativ Einki ferðslulop. Avleiðing Alternativ : Tvær ferjur Alternativ Undirsjóartunnil (III) mió. kr mió. kr Tíðarkostnaður , , Variabul akfarskostnaður , , Fastur akfarskostnaður , , Nyttan av øktari ferðslu , , Forðingarkostnaður , , A: Sum nytta , , Tunnilsíløga , , Tunnilsrakstur , , Ferjuíløga , - , Ferjurakstur , - , Bummskipan, rakstur , , B: Sum íløga og rakstur , , C: Netto nytta (A-B) - , Úrslitið av hesari útrokning verður, at ein íløga í tvær smærri ferjur at reka sambandið gevur ein samfelagsbúskaparligan meirkostnað, ið er gott mió. kr, fyrst og fremst orsakað av, at tvær ferjur eru so mikið nógv dýrari at reka enn ein ferja. Spardi tíðar- og forðingarkostnaðurin kann ikki uppviga tann eyka rakstrar- og íløgukostnaðin. Samfelagsbúskaparliga loysir ein íløga í títtari ferjusamband við smærri ferjum seg tí ikki. Ein íløga í ein undirsjóartunnil gevur eitt samfelagsbúskaparligt íkast, ið er , mió. kr. um íløgukostnaðurin uppá mió. kr. kann haldast. Tað er serliga spardur ferjurakstur, tíðarkostnaður og forðingarkostnaður, ið meira enn uppvigar eina so stóra íløgu. Samfelagsbúskaparliga loysir tað seg sostatt at fremja hesa íløgu. Útrokning B: Ferðslulop og avmarkað tilfeingi Í Útrokning A vórðu tveir órealistiskir forútsetningar gjørdir fyri útrokningunum: ) Einki lop var í ferðsluni um sundið ) Tilfeingið hjá Landskassanum var óavmarkað Í útrokning B verða hesar fortreytir broyttar, so at tilfeingið hjá Landskassanum er avmarkað, og møguleiki verður fyri lopi í ferðsluni um sundið. Sostatt verður roknistykkið meira realistiskt, men samstundis verður úrslitið heft við størri óvissu. Orsøkin er fyrst og fremst at eingi nýtilig føroysk tøl finnast fyri, hvørjar avleiðingar fast samband hevur fyri ferðsluna. Tí skulu metingarnar av ferðslulopinum gerast við størsta varsemi. Um tilfeingið hjá Landskassanum hevði verið óavmarkað, hevði einki verið at himprast við. Tá hevði einasta treytin fyri at framt verkætlanir verið, at samlaða nettonyttan var positiv og at velja ta verkætlan, sum hevði størstu samlaðu nettonyttu. Tíverri er tilfeingið hjá Landskassanum avmarkað, og serliga í hesum tíðum verður hvør króna snarað fleiri ferðir fyri at fáa endarnar at røkka saman. Tí er neyðugt eisini at kanna, hvussu nógv nettonytta fæst burturúr hvørjari almennari krónu, ið nýtt verður. Tá ið veljast skal millum ymsar verkætlanir, er umráðandi, hvussu nógva nyttu borgararnir í landinum fáa burturúr hvørjari krónu, ið nýtt verður. Tá ið hugt verður eftir úrslitinum av samfelagsbúskaparligu kanningini, skal tí bæði havast í huga: samlaða nettonyttan: mát fyri, hvussu nógv samfelagið fær burturúr íløguni í tíðarskeiðnum nyttu-kostnaðarbrøkurin: broyting í nettonyttuni fyri hvørja almenna krónu, ið nýtt verður í tíðarskeiðnum Metingar av ferðslulopi Støddin á ferðslulopinum verður funnin við at meta um eftirspurningskurvuna fyri ferðslu um sundið. Metingar av hesari eftirspurningskurvu vilja tó sum áður nevnt altíð vera heftar við stórari óvissu. Av tí at eingin føroysk hagtøl finnast, eru norsk tøl nýtt til at geva eina ábending um, hvussu stórt ferðslulop kann væntast, í mun til hvørja krónu, samlaði ferðakostnaðurin minkar. Serlig viðurskifti eru tó, sum hava við sær, at norsk tøl ikki fyrilitaleyst kunnu nýtast til at meta um ferðslulopið um Vestmannasund. Fyri tað fyrsta eru ein stórur partur av teimum ferðandi í ørindum til og frá flogvøllin. Roknast má við, at talið av fólki, ið ferðast um flogvøllin, ikki ávirkast stórvegis av ferðasambandinum um Vestmannasund. Tó kann roknast við, at ferðatalið økist nakað av fólki, ið koma at taka ímóti. Eisini er sannlíkt, at tað hendir eitt sundur býti av fólki frá felags ferðslu til privata ferðslu, tá tað verður lættari at fáa bilin yvirum. Norskar royndir vísa, at talið av akførum økist meira enn talið av ferðafólki, og at færri bussar í mun til persónbilar koyra, tá fast samband verður, m.a. orsakað av, at samlaði ferðakostnaðurin fyri bilar minkar meira í mun til ferðandi í bussi, sum enn eru bundin av ferðaætlanini. Tær norsku royndirnar eru óivað meira sambærligar við "traditionella" partin av ferðingini, t.e. tann parturin av ferðsluni, ið ikki hevur beinleiðis samband við flogferðsluna. Ferðslulopið kann her standast av, at Vágafólk, ið arbeiða í Havn kunnu búgva í Vágunum, um fast samband verður (og øvugt). Eisini kann roknast við, at fólk í frítíðarørindum ferðast meira, um ongar avmarkingar eru í ferðsluni. T.d. ber eisini til at ferðast seint á kvøldi, so meira fæst burturúr degnum, um tú ferðast til ella úr Vágunum at vitja vinfólk og familju. Virkir í Vágunum fáa eitt størri øki, har tey kunnu virka, og virkir á Streymoynni fáa høgligari samband til potentiellar kundar í Vágunum. Alt hetta kann væntast at føra til broytingar í ferðslumynstrinum. Aftaná at hava kannað støddina á ferðslulopum í Noreg, har oyggjar eru vorðnar landfastar við fastlandið, eru metingar gjørdar av eftirspurningskurvuni fyri ferðing um Vestmannasund. Av tí, at metingarnar eru so mikið óvissar, er skilabest at vera eitt sindur varin, serliga um tær skulu vera grundarlagið undir avgerðini at taka bummpengar ella ikki. Vanligt er, at eitt markant lop er beint aftaná at tað er vorðið landfast, og so aftur, tá tíðarskeiðið, har bummpengar verða kravdir, er av. Roknað verður í hesari kanning við, at árliga ferðslan annars er tann sama, t.v.s. eingin vøkstur í ferðsluni, uttan tá ferðslulop er. Har bummpengar verða kravdir, verður roknað við, at ferðslan aftaná uppkrevjingartíðarskeiðið er av, kemur upp á sama støði sum alternativið uttan bummpengar. Ferðslulopini, roknað verður við, eru at síggja í talvu : Talva : Væntað ferðslulop í fyrsta ári aftaná verkætlan er framd. Elastisitetur: , Alternativ : Tvær ferjur Alternativ a: Tunnil u. bumm Alternativ b: Tunnil v. bumm Prísir sum í dag Alternativ c: Tunnil v. bumm Lægri prísir Ferðandi v. bili % % % % Støk ferðandi / v. bussi % % % % Um roknað verður við óbroyttum nýtsluprosenti í hvørjum akfari sær, og at tey støku ferðandi øll ferðast við bussi, um landfast verður, kann sostatt roknast við hesum ferðatølum fyrsta árið aftaná verkætlanin er framd (talva ): Talva : Væntað árligt tal av ferðandi/akførum um sundið í fyrsta nýtsluári. Avrundaði tøl. Alternativ : Tvær ferjur Alternativ a: Tunnil u. bumm Alternativ b: Tunnil v. bumm Prísir sum í dag Alternativ c: Tunnil v. bumm Lægri prísir Persónbilar Lastbilar o.t. Ferðandi í bilum inkl. førara Støkferðandi /ferðandi í bussi Av tí, at roknað er við føstum elastisiteti, ið er - , verður marginala ferðslulopið størri við lágum ferðakostnaði, enn við hægri kostnaði. Tí er óvissan eisini størst, har kostnaðurin er minst, t.v.s. ferðslulopið við tunnil uttan bumm. Elastisiteturin vísur, hvussu nógv ferðslan um sundið broytist í mun til broytingina í samlaða ferðakostnaðinum. Samfelagsbúskaparligt úrslit Um roknað verður við ferðslulopunum í brotinum frammanundan, ber til at útrokna nyttuna av øktari ferðslu og at írokna almennu inntøkurnar frá bummpengum í kostnaðinum hjá Landskassanum av ymsu verkætlanunum. Hetta verður sostatt lagt afturat útrokningunum í útrokning A, so eitt endaligt, meira realistiskt úrslit fæst burturúr. Í talvu á næstu síðu er endaliga úrslitið uppsett, so lættari er at samanbera avleiðingarnar av ymsu alternativunum. Serliga eigur ein at leggja til merkis samlaðu nettonyttuna (C) og nyttu-kostnaðarbrøkin (E). Alternativ , ið var at seta tvær smærri ferjur í sigling í staðin fyri tí einu størri ferju, ið siglir í dag, hevði givið eitt negativt samfelagsbúskaparligt avkast, uml. mió. kr. T.v.s. at samfelagið sum heild hevði verðið verri fyri, um henda verkætlan varð framd. Av tí, at ein samfelagsbúskaparlig fyritreyt fyri at fremja almennar íløgur er, at nettonyttan er positiv, ber til at vraka hetta uppskotið beinanvegin. Eftir er so tunnilsloysnin. Her sæst, at tunnilsloysnin uttan bummpengar gevur tað størsta samfelagsbúskaparliga íkastið, meðan tunnilsloysnin við lágum bummpengum gevur tað næststørsta positiva avkastið. Loysnin við hægri bummpengum gevur tað minst positiva samlaða íkastið til samfelagsbúskapin. Allar tríggjar tunnilsloysnir geva tó eitt positivt íkast til samfelagsbúskapin. Orsøkin til hetta úrslit er, at tess lægri bummpengarnir eru, tess fleiri ferðast um sundið, og størri verður nyttan av øktari ferðslu, sum meira enn uppvigar tann eyka kostnaðin av øktu ferðsluni. Neyðugt er tó eisini at hyggja eftir nyttu-kostnaðarbrøkinum, ið vísir, hvussu nógv nytta fæst burturúr hvørjari almennari krónu, ið beinleiðis og óbeinleiðis verður nýtt til íløguna. Um linjuføring III verður vald, vísir tað seg, at uttan bummpengainnkrevjing er nyttan fyri hvørja almenna krónu nakað tað sama sum við hægri bummpengum, meðan minst nytta fyri hvørja almenna krónu fæst burturúr, um lægri bummpengar verða uppkravdir. Orsøkin til hetta úrslit er fyri tað fyrsta, at uml. mió. kr í árligum útreiðslum standast av bummpengainnkrevjingini, og at prísirnir tí skulu hava eitt ávíst støði Fyri tað næsta fellur ferðslan um sundið tess hægri bummprísirnir verða settir, og er tí sambært útrokningunum neyðugt, at prísstøðið á bummpengunum í minsta lagi er á hædd við prísirnar fyri ferðing um sundið í dag, um bummpengaloysnin skal kasta meira nyttu av sær, fyri hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður. Niðurstøðan má tí sigast at verða, at samfelagsbúskaparliga fæst umleið líka nógv burturúr hvørjari almennari krónu, um bummpengar verða kravdir inn ájavnt við galdandi prísir fyri ferðing í dag, í mun til ikki at krevja bummpengar inn. Sum heild kann sigast, at tess hægri bummpengar, tess meira nytta fæst burturúr hvørjari landskassakrónu, ið nýtt verður til verkætlanina, men tess meira minkar samlaða nyttan av íløguni, tí færri fara at ferðast um sundið. Samlaðu almennu útreiðslurnar fyri hvørt alternativið eru at finnað í raðnum (D). Á pluss-síðuni teljast spard ferjuíløga og møguligar bummpengainntøkur. Hinvegin dregur mista rakstraryvirskotið frá Vesturleiðini, tunnilsíløga og -rakstur, og møguligur rakstrarkostnaður av bummpengaskipanini frá. Inntøkurnar frá orkuavgjøldum verða bert ávirkaðar í heilt lítlan mun, av tí at talið av akførum veksur, meðan teinurin minkar, og eru hesar inntøkur tí ikki íroknaðar. Legg til merkis, at sjálvt við bummpengaprísi ájavnt við ferðaseðlakostnaði á ferjunum, eru almennu nettoútreiðslurnar av einari tunnilsloysn ikki niðanfyri mió. kr., um bummpengar verða kravdir í ár. Um eingir bummpengar verða kravdir, verða almennu nettoútreiðslurnar, ið standast av at velja tunnilsloysnina, í nútíðarvirði uml. mió. kr. í mun til ferjusiglingina. Gevið gætur, at roknað verður við, at peningur til sjálva tunnilsíløguna yvir eitt trý ára skeið er tøkur á fíggjarlógini, og at møguligar útreiðslur til langtíðar fígging tí ikki eru íroknaðar. Talva : Endaligt úrslit av kostnað-nyttu kanning. Broytingar í mun til alternativ (Mió. kr.) Avleiðing Alternativ : Tvær ferjur Alternativ a: Tunnil u. bumm Alternativ b: Tunnil v. bumm Alternativ c: Tunnil v. bumm Tíðarkostnaður , , , , Variabul akfarskostnaður , - , , , Fastur akfarskostnaður , , , , Nyttan av øktari ferðslu , , , , Forðingarkostnaður , , , , A: Sum nytta , , , , Tunnilsíløga , , , , Tunnilsrakstur , , , , Ferjuíløga , - , - , - , Ferjurakstur , - , - , - , Bummskipan, rakstur , , , , B: Sum íløga og rakstur , , , , C: Netto nytta (A-B) - , , , , D: Almennar netto útreiðslur av verkætlan , , , , E: Nyttu-kostnaður brøkur (C/D) - , , , , Í grannalondunum verður vanliga roknað við einari óvissu upp á % í kostnaðarmetingum. Um so var, at íløgukostnaðurin fór upp um tað metta við % hevði íløgukostnaðurin verið umleið mió. kr, og við ongum ferðslulopi hevði samfelagsbúskaparligi ávøksturin tá verið negativur, uml. - , mió. kr. Meira sannlíkt er tó at rokna við einum ferðslulopi, og hevði samfelagsbúskaparliga úrslitið tá verið positivt, um so íløgukostnaðurin fór nakað upp um metta íløgukostnaðin. Eisini er samfelagsbúskaparliga úrslitið roknað, um so var, at møguleiki varð at bíleggja pláss á ferjuni. Roknað er við, at hetta hevði stytt um fjaldu bíðitíðina og veruligu bíðitíðina við tilsamans min. í miðal. Samfelagsbúskaparliga úrslitið er tó enn til fyrimuns fyri einari tunnilsloysn, um so ávøksturin minkar við umleið mió. kr. Flogvøllurin í Vágum Hesi úrslit eru fingin út frá teimum fortreytum, at norskar royndir við ferðslulopi, har fast samband avloysir ferju, kunnu nýtast í Føroyum. Eisini er roknað við, at flogvøllurin í Vágum framvegis er høvuðssambandið til útheimin. Um so skuldi verið, at flogvøllur varð bygdur aðra staðni í landinum, og hesin varð nýttur til alla uttanríkisferðslu, hevði hetta broytt fortreytirnar nakað. Tí er roynt at rokna samfelagsbúskaparliga úrslitið, um so var, at annar flogvøllur varð bygdur ár aftaná, at ein møguligur undirsjóartunnil varð liðugur. Sjálvandi er ringt at meta um avleiðingar fyri ferðsluna, um flogvøllurin varð stongdur. Óivað er ein stórur partur av ferðsluni tengdur at flogvøllinum umframt talið av ferðandi, ið ferðast um flogvøllin. Her verður tó bert roknað við talinum av ferðandi um flogvøllin í , og einari % minking í tungari ferðslu um sundið. Um ferðslan um sundið minkar, høvdu útreiðslurnar til ferjur helst minkað nakað, av tí, at støddin á ferjuni kundi verið minni og/ella ferðaætlanin verið broytt. Tí eigur eisini at verða roknað við lægri útreiðslum til ferjusigling, um flogvøllurin verður fluttur. Útrokningarnar vísa, at hetta bert í minni mun hevði ávirkað høvuðsúrslitini. Samlaða nettonyttan hevði enn verið størst fyri tunnilin uttan bummpengar, sjálvt um munurin niður til bummpengaalternativini hevði minkað nakað. Hetta av tí, at nyttan av øktari ferðslu ikki hevði verið líka stór sum áður. Inntøkurnar frá bummskipanini verða ikki verða nervaðar, um flogvøllur aðrastaðni varð liðugur ár aftaná tað var vorðið landfast. Tess skjótari ein nýggjur flogvøllur verður bygdur, tess meira minkar samfelagsbúskaparliga íkastið og nyttu-kostnaðar brøkarnir, tí samlaði spardi ferðakostnaðurin og bummpengainntøkurnar minka. Brøkarnir eru tó helst omanfyri , við teimum fortreytum útrokningarnar eru grundaðar á. Gevið gætur, at einki verður sagt um, hvussu væl ein undirsjóartunnil loysir seg í mun til at byggja ein flogvøll aðrastaðni. Tað er møguligt, at nyttan av einum nýggjum flogvølli hevði verið størri, og at almenni peningurin tí fyrst og fremst átti at verið nýttur til hesa verkætlan. Niðurstøðan í hesi kanning er bert, at íløga í undirsjóartunnil helst loysir seg samfelagsbúskaparliga, um so annar flogvøllur verður bygdur ella ikki. Henda niðurstøða kann tó ikki gerast við líka stórari vissu, sum aðrar niðurstøður í hesari frágreiðing. Orsøkin er fyrst og fremst, at tað er ógvuliga óvist hvussu stórur partur av ferðsluni um Vestmannasund er tengdur at flogvøllinum. Aðrar linjuføringar Ein íløga í fast samband til tann prís, ið Landsverkfrøðingurin hevur mett, loysir seg sostatt við stórari vissu samfelagsbúskaparliga. Samlaða nyttan av einari slíkari íløgu hevði tó voksið um so var, at tunnilin kundi verið gjørdur fyri ein lægri prís. Í hesum sambandi er vert at minna á, at tann linjuføring, ið er viðgjørd í hesari frágreiðing, er ein tann longsta og dýrasta av teimum møguleikum, Landsverkfrøðingurin hevur kannað. Loysnin er vald, tí hon nervar landslagið sum minst, og tí samlaða strekkið, ið koyrast skal, verður so stutt sum møguligt. Hesir fyrimunir eiga at verða uppvigaðir ímóti tí meirkostnaði, ein slík loysn ber við sær. Samfelagsbúskaparliga hava nakrir fáir kilometrar eyka koyristrekki lítið og einki at siga, um tunnilin samstundis verður nakað styttri. Um t.d. tann linjuføring varð vald, ið nevnist LV II (sí kort aftast í frágreiðing), hevði samlaða koyristrekkið verðið longt við umleið km, meðan longdin á tunnlinum varð stytt við uml. , km. Samfelagsbúskaparligi avkastið av at velja hesa loysn framum hevði í nútíðarvirði verið uml. mió. kr. í alt yvir ár, um bummpengar verða kravdir. Tá er korrigerað fyri hæddarmuni og horisontalkurvaturi millum báðar linjuføringarnar. Um eingir bummpengar vórðu kravdir, hevði munurin minkað til uml. mió. kr. yvir ár. Linjuføringin LV II er sostatt samfelagsbúskaparliga tann gagnligasta, og landskassin sparir uml. mió. kr. yvir ár til íløgu og rakstur, um henda linjuføring verður vald. Gevið gætur, at Landsverkfrøðingurin í meting frá sigur hesa loysn vera jarðfrøðisliga og tekniskt forsvarliga. Út frá hesum útrokningunum kann tað tykjast skilagott at endurskoða linjuføringina áðrenn byrjað verður at bora. Í tí sambandi eigur ávirkanin á landslagið eisini at verða gjølla viðgjørd. Niðurstøða Úrslitið av kostnað-nyttu kanningunum í hesari frágreiðing gjørdist, at ein íløga í fast samband um Vestmannasund loysir seg samfelagsbúskaparliga, um metingarnar hjá Landsverkfrøðinginum av samlaða íløgukostnaðinum eru eftirfarandi. Árinið á íløgukostnaðin um jarðfrøðisligir trupulleikar ella onnur óhapp stinga seg upp, eigur tó at verða kannað gjøllari. Kanningarnar vístu, at ein undirsjóartunnil uttan bummpengar gav størsta samfelagsbúskaparliga íkastið, orsakað av, at fleiri ferðast um sundið. Tess lægri bummpengar, tess størri samfelagsbúskaparligt íkast. Eisini var kannað, um tað loysti seg at seta tvær smærri ferjur í sigling í staðin fyri ta eini størri ferjuna. Tað vísti seg tó, at ein slík íløga hevði givið eitt negativt samfelagsbúskaparligt avkast, og hevði sostatt ført við sær, at samfelagið sum heild varð verri fyri enn áður. Sum næsta stig varð kannað, hvør loysn, ið gevur størstu samfelagsbúskaparligu nyttu í mun til hvørja landskassakrónu, ið nýtt verður. Tríggir møguleikar vórðu kannaðir: Ongir bummpengar, bummpengar við prísum sum á ferjunum í dag, og lægri bummpengar, uml. helvtina av ferjuprísunum í dag. Kannningarnar vístu, at í mun til almennar nettoútreiðslur fekst á leið líka nógv nytta burturúr, um bummpengar verða kravdir inn ájavnt við galdandi ferðaseðlaprísir, sum tá ongir bummpengar verða kravdir. Sum heild kann sigast, at um bummpengar verða kravdir, skulu hesir í minsta lagi vera á hædd við ferðaseðlaprísirnar á ferjunum í dag, um samfelagsbúskaparliga úrslitið fyri hvørja landskassakrónu skal verða betri enn tá ongir bummpengar verða kravdir. Við núverandi fíggjarstøðu hjá Landskassanum hava samlaðu útreiðslurnar hjá Landskassanum av ymsu alternativunum tó eisini týdning. Ongin ivi er um, at ein bummpengaskipan kann tryggja, at avmarkaða fíggjarorkan hjá landskassanum ikki forðar fyri, at samfelagsbúskaparligt gagnligar íløgur verða framdar. Dýrasta loysnin fyri landskassan er sjálvsagt tunnilsloysnin uttan bummpengainnkrevjing, og verða diskonteraðu nettoútreiðslurnar hjá Landskassanum yvir ár uml. mió. kr. í mun til framhaldandi ferjusigling. Sjálvt við bummpengasatsi ájavnt við ferðaseðlaprísir í dag verður nettoútreiðslan hjá Landskassanum omanfyri mió. kr. í mun til framhaldandi ferjusigling. Meðan farleiðin sum er væl og virðiliga hvílar í sær sjálvari, verða rakstrar- og viðlíkahaldsútreiðslurnar av tunnlinum væntandi mió. kr. árliga, frároknað rakstur av møguligari bummpengaskipan. At enda verður nomið við spurningin um úrslitið av kanningini í í mun til úrslitið í hesari kanning, og hví hesar kanningar koma fram til ymisk úrslit (sí brot .) Orsøkin til ymsu úrslitini er fyrst og fremst tann serliga støðan, sum føroyska samfelagið var í í Rentustøðið var orsakað av búskaparligu støðuni munandi hægri í enn tað er í dag. Harafturat var talið av ferðafólki um Vestmannasund í einum aldudali. Báðir hesir faktorar hava avgerandi týdning fyri úrslitini í kanningunum. Harafturat var kanningin í sera varin í metingini av samfelagsbúskaparliga kostnaðinum av ferjusambandi og nyttuna av einari tunnilsloysn. Nevnast kann, at virðið av frítíð varð sett til , og at ikki varð roknað við ferðslulopi, um fast samband kom. Royndir úr Noreg og Danmark vísa, at hesir forútsetningar ikki eru í tráð við veruleikan. Tó er týdningarmikið at vísa á, at eisini henda nýggja frágreiðingin í mun til kanningar í londunum rundan um okkum er varin í metingum sínum. Týðandi keldur, ið nýttar eru: Asplan Viak ( ) Trafikkberegning og samfunnsøkonomisk nytte av ferjeavløsningsprosjekter. Oslo: Vegdirektoratet Boardman, Anthony E. Cost-benefit analysis: concepts and practice. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. Budgetdepartementet ( ) Vejledning i samfundsøkonomisk projektvurdering. København: Finansministeriet Hagstovan/fíggjardeildin ( ) "Frágreiðing um samfelagsbúskaparligu útrokningarnar av fasta sambandinum um Vestmannasund" Møller, Flemming ( ) Samfundsøkonomisk Projektvurdering. København: Finansministeriet Statens Vegvesen ( ) Håndbok Konsekvensanalyser. Oslo:Vegdirektoratet Trafikkplankontoret ( ) Trafikkvekst ved fast vegforbindelse. Oslo: Planavdelingen Vejdirektoratet ( ). Undersøgelse af større hovedlandevejsarbejder. Metode for effektberegninger og økonomisk vurdering København: Økonomisk-statistisk afdeling, Vejdirektoratet. Harafturat eru frágreiðingar og hagtøl frá Landsverkfrøðinginum og Strandferðsluni nýttar at styðja seg til. Føroya Shell og SEV hava vinaliga latið upplýsingar um ávíkavist orkuprísir og elprísir. Ráðgeving og viðmerkingar eru veittar frá: Hera Joensen, Landsbanka Føroya Søren Bo Nielsen, Nationaløkonomisk Institut, Handelshøjskolen i København Bjarna Olsen, Hagstovu Føroya Felags parametrar, ið nýttir verða Reellur diskonteringsfaktor % Ársferðsla fólk (frároknað bilførarar) smábilar lastbilar ot Bensinprísur uttan avgjøld kr/l , við avgjøldum kr/l , Dieseloljuprísur uttan avgjøld kr/l , við avgjøldum kr/l , Bensinnýtsla hjá persónbilum km/l Dieseloljunýtsla hjá lastbilum km/l Meðalferð hjá bilum km/t Tímaløn, miðal faklærd kr/t ófaklærd kr/t Fastur akfarskostnaður persónbilar vinnu kr/t frítíð kr/t lastbilar kr/t Variabul akfarskostnaður persónbilar kr/km , (ekskl. orkunýtsla) lastbilar kr/km , El-nýtsla í tunnli kWh/km/ár Marginalur el-prísur kr/kWh , Rakstur/viðlíkahald av tunnli ekskl. el, inkl. asfalt kr/km/ár Partur av støkum ferðandi í bussi í vinnuørindum % Partur av persónbilum í vinnuørindum % Meðaltal av fólki í akførum umframt førara Útrokningarløn partur av sáttmálaløn % Væntað áramál við arbeiðsloysi Nettoavgjaldsfaktor fyri innlendskt framleiddar vørur , Nettoavgjaldsfaktor fyri innfluttar vørur , Miðal nettoavgjaldsfaktor , Kostnaður av frítíð partur av tímaløn % Ársfrágreiðing búskaparráðsins Konjunkturgongdin Búskaparráðið gav .juli í ár út eina frágreiðing um búskapargongdina. Ætlanin við hesari frágreiðing er bara at tríva aftur í aftur, og siga heldur stuttorðað frá, hvussu ráðið metir gongdina, sum verið hevur restina av árinum. Ætlanin hjá Búskaparráðnum framyvir er, at geva eina drúgvari frágreiðing um várið og so at geva smærri frágreiðing út aftur um heystið. Yvirlítandi inngangur Nú longri er liðið út á árið, síðan Búskaparráðið gav frágreiðing út í juli, er høvuðsboðskapurin at búskaparvøksturin heldur fram. Á framleiðslusíðuni sæst vøksturin á, at lønargjaldingarnar sum heild framvegis eru vaksandi, og vøkstur er nærum í øllum vinnugreinum. Onnur tekin um framgongd benda sama veg. Arbeiðsloysið minkar framvegis, og fiskiskapurin hevur verið góður. Útflutningsvirðið er vaksandi, meðan innflutningvirðið ikki veksur so dúgliga. Avlop er sostatt á handilsjavnanum. Og prísvøksturin á fiski heldur fram, hóast tað í vár var torført at hugsa sær at hann kundi vaksa nógv meira. Fiskiskipaflotin hevur av tí sama sum heild rættuliga stór avlop. Hinvegin er vøksturin í innflutninginum tekin um størri eftirspurning, eins og høgu húsaprísirnir og vøksturin í byggivinnuni eisini eru tað. Tað eru bæði fiskiskapurin og fiskaprísirnir, sum skunda undir vøksturin í fiskivinnuni. Men hesar seinastu mánaðarnar er tað meira fiskaprísirnir, sum hava borið vøksturin í fiskivinnuni uppi, tí fiskiskapurin hevur verið slakari seinna partin av árinum. Vaksandi innlendski eftirspurningurin setir ferð á vøksturin í øðrum vinnum, sum framleiða til heimamarknaðin, meðan almennu tænasturnar ikki vaksa eins dúgliga. Lønargjaldingar, framleiðsla og búskaparvøkstur Til at meta um inntøkurnar hava vit lønargjaldingarnar at meta okkum eftir. Tær siga í fyrsta lagi, hvussu nógv ið løntakararnir fingu í hvørjari vinnugreinini, men vit fáa ikki tøl fyri samanløgdu inntøkurnar í samfelagnum, tí her eru bara A-inntøkur uppgjørdar. Her eru ikki sosialar veitingar, sum borgararnir fáa, og her eru ikki B-inntøkur ella partafelagsinntøkur uppgjørdar. Men tølini siga eisini nakað um framleiðsluna, tí samanhangur er millum lønargjaldingar og framleiðslu. Tó kann man ikki heilt siga, at broytingin í framleiðsluni er tann sama, sum broytingin í lønargjaldingunum. Ein orsøkin er, at lønargjaldingarnar vaksa ikki bara tá meira er arbeitt, men eisini tá lønirnar fara upp, og væntast kann, at tá framgongd er í búskapinum, vaksa lønirnar í fleiri vinnugreinum - eitt nú byggivinnuni. Ein onnur orsøk er, at tá framgongd er í búskapinum økjast inntøkurnar hjá fyritøkunum helst lutvíst meira enn lønarinntøkurnar. Men hóast hesi fyrivarni, so er rímuligt at brúka lønargjaldingarnar sum fyribils mát fyri framleiðslugongdina, tá talan er um styttri tíðarskeið. Framgongdin í lønargjaldingum var %, tá sammett verða tíðarskeiðini frá oktobur til septembur í / og / Serliga stórur vøkstur var í fiskiskapi har hann var %, í byggivinnuni %, í handli og umvæling % og í fiskavirking %. Privatu vinnurnar sum heild øktust við miljónum ella %, meðan almennu tænasturnar øktust við miljónum ella %. Av privatu vinnunum eigur fiskivinnan sum heild meira enn helvtina av vøkstrinum - einar miljónir, sum fyri stóran part stava frá prísvøkstri uttaneftir. Talva : Lønargjaldingar í vinnugreinum í kr. og prosentbroytingar Vinnugrein Oktobur - Septembur / / % Landbúnaður Fiskiskapur Ali- og kryvjivirki Ráevnisvinna - Fiskavøruídnaður Skipasmiðjur, smiðjur Annað framleiðsluvirksemi Bygging Orku- og vatnveiting - Handil og umvæling Gistihús og matstovuvirki Sjóflutningur Flutningur annars Postur og fjarskifti Fígging og trygging Vinnuligar tænastur Húshaldstænastur Almenn fyrisiting v.m. Undirvísing Heilsu- og almannaverk Felagsskapir, mentan o.a. Ótilskilað v.m. Tilsamans Kelda: Hagstova Føroya Hóast vøkstur hevur verið í flestøllum vinnugreinum, so er framleiðsla av ymsum slag bygging, smiðjur, fiskavirking og onnur framleiðsla ikki komin á tað støðið, sum var áðrenn kreppuna. Av hesum sama fyllir tað almenna størri part av búskapinum enn frammanundan, hóast vøksturin í lønargjaldingunum í almennum tænastum er minni enn hann er í privatu vinnunum. Gera vit eina einfalda framrokning, so fara samanløgdu lønargjaldingarnar at verða í mesta lagi um , miljard í , og verða sostatt sløk % hægri enn í fjør. Hetta er nakað tann sami vøkstur, sum nú hevur verið í ár á rað. Býta vit vinnurnar upp í útflutningsvinnur, heimamarknaðarvinnur og almennar tænastur, so sæst á myndini, at rímuligur vøkstur er í øllum trimum. Vøksturin stendst bæði av vaksandi lønum til hvønn einstakan og av at fleiri arbeiðspláss vera skapt. Lønargjaldingarnar í útflutningsvinnum øktust %, í heimamarknaðarvinnum % og í almennum tænastum %, tá vit sammeta skeiðini oktobur til septembur / og / Samanlagdi vøksturin í lønargjaldingum var %. Vøksturin er sostatt størstur í fiskivinnuni, og har er inntøkuvøksturin púra stýrdur av tilfeinginum og marknaðarprísunum. Mynd : Lønargjaldingar í vinnubólkum jan. til sept. , mð. meðal Vinnurnar, sum ávirkast av eftirspurninginum heima - mest tænastuvinnur, umvæling og bygging - vaksa ikki eins nógv og útflutningsvinnan. Vøksturin í lønargjaldingum í almennum tænastum er minni enn í marknaðarvinnunum, so at tað almenna fyllir minni part av búskapinum, sum frá líður. Samanlagdur vøkstur upp á % í lønarinntøkum, er tó ógvuliga stórur vøkstur. Men spurningurin vil altíð vera, um hetta er ov nógv ella ikki. Búskaparráðið metir, at enn eru ikki avgerandi tekin um skeiva gongd, hvat ið vøkstrinum viðvíkur: Handilsjavnin vísir eitt avlop vaksandi frá til , tí útflutningurin veksur meira enn innflutningurin. Tað er onki sum týður upp á, at samanlagdi gjaldsjavnin skuldi givið verri úrslit - heldur tvørturímóti. Tó má væntast, at innflutningurin til íløgur fer at vaksa, so hvørt sum íløguhugurin økist aftur. Vit hava framvegis eitt arbeiðsloysi upp á %, tá roknað verða tøk í ALS og hjá Almannastovuni. Umframt hetta vita vit, at eitt stórt tal av føroyingum eru í arbeiði uttanlands, og tó eru tøkir til føroyska arbeiðsmarknaðin. Tó kann saktans gerast mangul upp á fólk við røttu førleikunum í mun til eftirspurningin. Sum tekin um, hvørt stóri vøksturin skapar inflasjón, hava vit prístalið at halda okkum til. Har var vøksturin umleið , % seinasta mánaða skeið, afturímóti , % skeiðið frammanundan. Men av tí, at prístalið vísir bæði inflasjónina í innfluttu vørunum, eins og partvíst innlendsku inflasjónina, er torført at siga við vissu, hvaðani inflasjónin stavar. Men meta vit eftir donsku inflasjónini, so er tó mest sannlíkt, at meginparturin av inflasjónsvøkstrinum var innlendskur. At vøksturin í húsaprísunum er hasaður av, samstundis sum húsabyggingin ikki er so ógvusliga stór, kann takast sum eitt tekin um at húsarhaldini er varin við at økja um útreiðslustøðið. Hóast ongi avgerandi tekin enn eru um, at rættuliga stóri búskaparvøksturin veldir trupulleikar, so er tó neyðugt, at eitt vakið eyga verður hildið við gongdini. Serliga má havast í huga, at vøksturin í útflutningsinntøkum er sera viðbrekin, tí hann fyri stóran part kemst av prísvøkstri, sum vit ikki hava tamarhald á. Orsøkir til fram- og afturgongd Fram- og afturgongd í búskapinum stava serliga frá tveimum keldum, nevniliga fram- og afturgongd í útflutningsframleiðsluni og í innlendska eftirspurninginum. Er nógv til av fiski, ella prísirnir í útflutninginum eru høgir, so setir tað ferð á inntøkuvøksturin, síðani á eftirspurningin og á búskapin sum heild. Í so máta er tað fiskivinnan, sum mangan er keldan til konjunkturar í búskapinum, og hetta er eitt, sum ger fiskivinnubúskapir so óstøðugar. Men vit hava eisini havt tíðarbil, tá ongin vøkstur hevur verið í fiskivinnuni, og vit tó hava havt vøkstur í búskapinum. Fiskiskapurin seinast í 'árunum var góður, men tó støðugt minkandi, meðan inntøkurnar úr fiskiskapi hesi árini heldur ikki vóru vaksandi, og kortini var stórur vøkstur í samanlagda búskapinum árini frá til Orsøkirnar vóru at bæði penga-, vinnu- og fíggjarpolitikkurin skundaðu undir heldur enn at tarna nýtsluni, sum ikki framleiðslugrundarlag var undir. Tað er nátúrligt, at fylgt verður gjølla við, hvørjar orsøkirnar eru til vøksturin í inntøkum og vøksturin í eftirspurningi annars. Er ikki inntøkuskapandi grundarlag undir nýtsluni, ella ikki rentabilitetsgrundarlag undir íløgunum, so økist skuldin hjá ymsu pørtunum í búskapinum. Er so heldur ikki vøkstur í inntøkunum komandi árini, so er ikki inntøkugrundarlag til at gjalda læntu nýtsluna ella læntu íløgurnar aftur. Sjálvsagt ber til at økja nýtsluna ella íløgurnar í dag, um framtíðar inntøkan er so mikið størri, at hon ber øktu skuldina. Men um ikki haldgott grundarlag er undir trúnni um betri inntøkur, so má nýtslan vera so mikið minni í framtíðini, fyri at gjalda skuldina aftur. Er væntandi, at inntøkurnar fara at gerast minni, so eigur tað almenna at brynja búskapin til at taka ímóti bakkastinum. Búskaparráðið hevur áður mælt til at Landskassin altíð hevur eitt rímuligt fríholt, so at vanligu konjunkturirnir í fiskiskapi og fiskaprísum ikki fáa óneyðug órógvandi árin á húsarhaldini, vinnurnar og almennu skyldurnar. Ætlaða avlopið á fíggjarlógini upp á miljónir - ella gott tað, um tað er varisliga ætlað - er tó heldur lítið, tá havt verður í huga, at bæði fiskiskapurin, fiskaprísirnir, renta, oljuprísir, skuldaravtalan við ríkismyndugleikarnar, avlopið hjá Føroya Banka o.a., hava skundað undir búskapargongdina og harvið eisini økt um netto inntøkurnar hjá landskassanum. Minka vit avlopið við teimum miljónunum, sum avtalaða afturgjaldið til donsku stjórnina er, eru miljónir eftir, sum má metast at vera heldur lítið, tá mett verður í mun til sera góðu fortreytirnar annars. Húsaprísirnir Prísirnir á sethúsum verða settir á einum at kalla fríum marknað. Gongdin í sethúsaprísunum hesi árini síðani januar ársfjórðingin fram til apríl ársfjórðingin í ár, er víst á myndini niðanfyri. Mynd : Meðal húsaprísir í Havn og í landinum sum heild í ársfjórðingum Kelda: Føroya Sparikassi Húsaprísirnir øktust nógv frá til Men í ár hevur eingin vøkstur verið í húsaprísunum, at kalla. Prísirnir eru heldur stabiliseraðir, hóast smærri munir eru frá árfjórðingi til ársfjórðing. Tann órógv, sum hevur verið á húsamarknaðinum sær nú út til at vera hasað av. Prísurin fall frá til , og vaks, sum sagt, frá til , og nú hevur so í eitt ár verið meira friður á prísinum. Marknaðurin sær út til at vera komin í eitt slag av javnvág, har prísurin hevur funnið eina legu sum í løtuni sýnist støðug. At so er, týðir kanska eisini upp á, at fólk sum hugsa um at seta búgv í dag, ikki stúra fyri nøkrum rættuligum bakkasti, og at tey ikki vænta nakra størri framgongd heldur. At húsabyggingin so smátt er farin í gongd aftur, merkir helst, at rímuligari lutfall er millum byggingarkostnaðin av nýggjum húsum og prísin á gomlum húsum, sum seld verða á marknaðinum. Uppgerðir frá SEV vísa, at tað vóru nýggjar innleggingar í sethús í , í , og aftur fram til endan av septembur í So hóast talið á nýbygdum sethúsum er vaksandi, so er framvegis ikki talan um serliga stóra húsabygging. Men tað er vert at leggja sær í geyma, at fólk seta seg fyri húsaskuld í dag við sera lágari rentu. Hækkar rentan, so verður húsaskuldin tyngri at bera, tí komandi árini fer rentustuðulin til sethúsabygging at minka. Fiskiskapur - prísir, nøgdir Útflutningurin í nøgdum av fiskavørum minkaði við %, tá sammett verða mánaða skeiðini septembur til august í / við / Men í virði vaks útflutningurin við einum %. Orsøkina til at útflutningsvirðið er vaksið finna vit bæði í generellum prísvøkstri á marknaðinum fyri flest allar fiskaframleiðslur, og í at vit fluttu munandi meira út av virkaðum vørum í mun til óvirkaðar vørur. Samansetingin av útflutninginum er broytt í hesum mánaða tíðarskeiðinum, talan er um. Serliga er tað minkingin av ísaðum og frystum heilum fiski, sum er minkað í nøgd, meðan stórur vøkstur var í útflutningi av frystum flaki. Hetta hevur so eisini ta ávirkan, at samanlagdu nøgdirnar minka, tí úrtøkan til flak er kanska niðanfyri helvtina av fiskinum, umframt at tað so fær hægri prís. Tað gevur tí ikki so stóra meining av sammeta nøgdirnar í samanlagda útflutninginum av fiski. Talva : Útflutningur í vørubólkum og prosentbroytingar Virði, kr Nøgd, tons Vørubólkur Septembur August Septembur - August / / %-broyt / / %-broyt Ísaður og frystur fiskur - - Fiskaflak, ísað og fryst Saltfiskur Rækjur og skeljar Laksur og síl - - Tilgjørdur fiskur - - Fiskavørur til ídnað - Aðrar vørur uttan skip - - Skip - - Samanlagt Samanl.uttan skip Samanlagt fiskavørur - Kelda: Hagstova Føroya Av heilum frystum ella ísaðum fiski telja toskur, hýsa og upsi umleið / í nøgd av samanlagda útflutninginum bæði tíðarskeiðini í Talvu , tó nakað meira í fyrra skeiðinum. Talva vísir hvussu stórur partur av útflutninginum av "Ísaðum og frystum fiski" vóru toskur, hýsa og upsi. Minkingin í útflutninginum av hesum trimum sløgum samanlagt hevur verið markantur, hóast útflutningurin av óvirkaðari hýsu er vaksin nakað. Hetta kemst av at útflutningurin av toski samstundis er minkaður munandi meira. Talva : Útflutningur av óvirkaðum toski, hýsu og upsa í tonsum Sept August Fiskaslag / / % Toskur - Hýsa Upsi - Samanlagt - Kelda: Hagstova Føroya Men útflutningurin av óvirkaðum fiski er partvíst ávirkaður av hvussu nógv er fiskað, og partvíst av hvussu kappingarførið hjá virkjunum er til at keypa fiskin. At minni er fiskað av toski og meira av hýsu, seinna tíðarskeiðið í talvuni, hevur sína ávirkan á útflutningssamansetingina. Men rokna vit hvussu stóran part av samlaðu veiðuni, vit útflyta óvirkaða, fryst ella ísað, so sæst at hesin parturin er minkandi. Í meðal vóru útflutt umleið % av hesum trimum sløgum óvirkað av landinum í fyrra mánaða skeiðinum, meðan talan er um eini % í meðal seinna skeiðið, tá roknað verður í mun til samlaðu avreiðingarnar av toski, hýsu og upsa í Føroyum. Munurin á avreiðingarprísinum í Føroyum og prísinum í útflutningi av heilum ísaðum fiski er framvegis rættuliga stórur. Munurin á at avreiða tosk í Føroyum og so at senda hann av landinum, liggur ársfjórðing um , kr. afturímóti , kr. somu tíð í fjør. Fyri hýsu er harafturímóti talan um ein vøkstur í muninum, frá , kr. til , kr. Útflutningurin av alifiski er minkaður % í nøgd hetta tíðarskeiðið, men hevur givið næstan tað sama í útflutningsinntøkum. Prísurin á alifiskinum vaks einar - kr. í vár, men fall so aftur út á heystið. Hvussu marknaðurin fer at vera, er ilt at siga, tí tað kunnu vera bæði kreppurnar í russiska og asiatisku marknaðunum, sum hava ávirkan á prísgongdina í Europa, eins og onnur árin í stóru framleiðaralondunum, sum trýsta prísin. Men í nøgdum kann væntast ein rímuligur vøkstur í og , so um prísurin verður til vildar, fara útflutningsinntøkurnar at vaksa úr alifiski komandi árini. Talva : Avreiðingar frá føroyskum fiskiførum til føroyskar fiskakeyparar og prosentbroytingar Oktobur-Septembur Fiskaslag / / %-broyt Toskur - Hýsa Brosma Longa Upsi Hvítingur Kongafiskur - Blálonga Svartkalvi - Steinbítur Kalvi - Havtaska Reyðsprøka - Tunga Skøta - Langasporl Gullaksur Annað - Samanlagt Kelda: Hagstova Føroya Avreiðingarnar frá føroyskum skipum til føroyskar fiskakeyparar hava verið størri seinastu mánaðarnar, enn teir mánaðarnar frammanundan. Avreiðingarnar frá oktobur til septembur vóru umleið túsund tons. Frá oktobur til septembur eru avreidd % fleiri, ella túsund tons. Avreiðingin av toski er % minni, meðan nøgdin av hýsu er munandi størri enn frammanundan næstan dupult so stór. Hesar seinastu mánaðarnar avreiddu føroysk fiskiskip túsund tons av toski og túsund tons av hýsu. Sambært Fiskirannsóknarstovuni eru útlitini fyri upsafiskiskapinum ikki góð, men tó er væl komið upp á land seinastu mánaðarnar, tí avreidd eru næstan tons í skeiðinum oktobur til septembur / , sum er % meira enn tey tonsini í / . Samanburður millum avreiðingar í og ársfjórðingi í og vísir tó, at heldur minni varð avreitt av fiski til føroyskar fiskakeyparar í ár. Men um somu tíð var avreiðingarvirðið munandi størri, so at tað er fyri mesta partin prísurin, sum gevur inntøkuvøkstur í fiskiskapi. Var hann ikki, høvdu vit ikki havt vaksandi inntøkur í fiskiskapi seinna partin av árinum. Avlopini í fiskivinnuni Útflutningurin av fiskavørum, tó ikki íroknað alifisk, var miljónir krónur størri seinasta mánaða skeiðið oktobur - septembur / enn mánaða skeiðið frammanundan. Sama skeiðið øktust inntøkurnar í vinnuni, sum framleiðir útflutningin, við miljónum, herav øktust hýrurnar við miljónum og inntøkurnar frá fiskavøruídnaði miljónir. Av útflutningsvøkstrinum upp á miljónir eru soleiðis miljónir farnar til arbeiðsinntøkur. Eftir eru einar miljónir, sum fyritøkurnar í fiskivinnuni hava havt í meirinntøku. Hetta er fyri stóran part prísvøkstur, tí heldur minni varð flutt út í nøgdum. Men av tí at virkaður fiskur er øktur í nøgd í mun til óvirkaðan fisk, hava aðrir framleiðslukostnaðir helst verið nakað størri enn mánaða skeiðið frammanundan. Nakað av hesum er farið til øktar tilfarskostnaðir, tí at størri partur av fiskinum er virkaður til frystar vørur, enn mánaða skeiðið frammanundan. Men út frá hesum skuldu avlopini í fiskivinnuni sum heild verið vaksin við meira enn miljónum. Hetta samsvarar væl við roknskapartølini fyri fiskivinnuna sum heild. Út frá gongdini higartil í ár metir Búskaparráðið, at avlopið í fiskivinnuni sum heild áðrenn rentur og avskrivingar í fer at liggja um miljónir. Hetta er einar miljónir størri enn í , tá avlopið áðrenn rentur og avskrivingar var um miljónir, um íløgustuðulin upp á miljónir ikki verður íroknaður. Umleið miljónir er avlopið í flotanum, sum ikki fiskar við Føroyar. Og av hesum vóru tað serliga nótaskipini, sum hava havt eitt gott ár. Hóast flakatrolararnir hava fiskað minni í ár enn í fjør, so er avlopið rímuligt, tí at prísirnir á frysta flakinum hava verið sera góðir. Feskfiskaflotin fær eftir øllum at døma eitt tað besta árið, hóast ongir studningar eru longur. Avlopið áðrenn rentur og avskrivingar fer helst at liggja upp ímóti miljónum. Av partrolarunum eru tað serliga teir nýggjaru, sum hava havt stór avlop, meðan eldru partrolararnir, sum tó eisini hava nógv minni skuld, hava havt minni avlop. Línuskipini hava eisini havt eitt sera gott ár. Við grundarlag í tølunum fyri avlop til rentur og avskrivingar, ber til at meta um hvussu fiskiflotin er førur fyri at forrenta nýggjar íløgur. Gundað á bjørtu forsøgnina um avlopið í , er kortini ongin skipabólkur í feskfiskaflotanum í meðal førur fyri at forrenta nýggj skip. Og sjálvt um man grundar útrokningina á tey frægastu skipini í hvørjum bólki, eru tey heldur ikki heilt før fyri at svara árligu gjaldingarnar til fulla fremmanda fígging av nývirðinum av skipaslagnum. Hetta skapar heldur døpur útlit fyri fiskiskapin framyvir. Men tó vísir hetta, at tað er alneyðugt, at flotin sleppur at laga seg til marknaðarkorini, so at hann fær tað stødd og ta samanseting, sum eina verður grundað á inntøkumøguleikarnar. Tað almenna eigur ikki framhaldandi at leggja seg út í, hvussu flotin skal vera samansettur - tað eigur at vera avgjørt av rentabilitetsviðurskiftunum eina. Talva : Úrslit áðrenn rentur og avskrivingar í fiskiskapi, milj. kr. Langfarafiskiskip Feskfiskaskip Skiftisavlop ) Íløgustuðul Úrslit áðrenn rentur og avskrivingar Kelda: Roknskapartøl og egnar metingar Viðmerking: ) Skiftisavlop er úrslit áðrenn rentur, avskrivingar og møguligan almennan stuðul Men stór broyting er í rakstrinum hjá fiskavirkjunum, sum væntandi fara at hava rímilig avlop aftaná rentur og avskrivingar. Tað verður fyrstu ferð í fleiri ár, at virkini fara at hava rímulig avlop, og hetta hendir hóast harða kapping um rávøruna, bæði millum virkini í Føroyum og eisini í kapping við útlendskar keyparar. Príshækkingarnar á frystu flakavørunum hesa seinastu tíðina, hava givið virkjunum møguleika at kappast um rávøruna. Hetta sæst væl aftur á útflutninginum, tí parturin av fiskinum, sum farin er óvirkaður av landinum er minkaður munandi. Innflutningurin Innflutningurin er samanlagt - uttan skip - øktur við %, ella góðum miljónum, tá sammett verður millum sept/august / og / Rokna vit við, at inflasjónin í londunum vit handla við, hetta tíðarskeiðið er millum og %, er ein realur vøkstur í innflutningi upp á eini ella %. Av hesum er innflutningurin til beinleiðis nýtslu vaksin %, sum er umleið tað sama, sum lønargjaldingarnar øktust sama tíðarskeið. Í so máta er vøksturin hvørki størri ella minni enn væntað. Innflutningur samanlagt av vørum til framleiðslu er vaksin umleið % hetta er fiskainnflutningur og vørur til landbúnað, aling, bygging , og sigur hetta nakað um økingina í framleiðsluvirksemi, sum brúkar innfluttar vørur. Innflutningur av íløguvørum til vinnurnar er vaksin %, tá talan er um maskinur og aðra útgerð. Men tá talan er um skip, bátar o.t. er ein tilsvarandi minking, so at innflutningur av slíkum íløguvørum samanlagt ikki er broyttur í tíðarskeiðinum. Enn sæst einki til at gongd er komin á íløgurnar í privatari vinnu. Innflutningurin av maskinútgerð er vaksin nakað, men minking er í innflutningi av skipum og bátum, so at innflutningur til slíkar íløgur er óbroyttur. Hinvegin er vøkstur í innflutningi til byggivirkini, og hann endar í fyrsta lagi í sethúsum, men kanska eisini nakað í bygging til vinnulig endamál. Talva : Innflutningur í vørubólkum, kr. Septembur August Vørubólkur / / %-broyt Fóður Annað til landbúnað Til byggivirki Til aðra framleiðslu Brennievni o.t. - Maskinur o.o. útgerð Bilar Til beinleiðis nýtslu Vørur ikki fl. aðrast. Skip, flogfør o.a. - Salt Feskur fiskur - Frystur heilur fiskur Idnadarfiskur - Samanlagt Samanl.uttan skip Samanl.u.skip og fisk Kelda: Hagstova Føroya At lítið er gjørt av íløgum í fiskiveiðu undir Føroyum, er ikki løgið. Tað hevur leingi ligið á ljóði, at Landsstýrið fór at koma við einum uppskoti um íløgustuðul, og at miljónir longu vóru settar av á fíggjarlógini í Hetta hevur ta sjálvsøgdu avleiðing, at eingin fer at forhasta seg at gera íløgur áðrenn lógin um íløgustuðul er sett í verk. Aðrar orsøkir eru helst eisini til at bert fáar íløgur verða gjørdar. Ein er at avlopið áðrenn rentur og avskrivingar í meðal hesi seinastu árini hevur verið ov vánaligt til at forrenta nýggjar størri íløgur. Og helst er óvissan um vinnuliga umhvørvið ein onnur orsøk. Slík ábending um komandi íløgustuðul, hevur ta avleiðing, at útgerðafyritøkurnar brúka onnur mát í íløguavgerðunum, enn rentabilitetin í vinnuni. Best var fyri vinnuna, eins og samfelagið sum heild, at tað vóru kappingartreytirnar í vinnuni, sum avgjørdu nær íløgur vórðu gjørdar, og hvør tað var ið framdi tær. Var tað vinnnugrundarlagið, sum avgjørdi íløgurnar, so var størri møguleiki fyri, at best hóskandi eindirnar gjørdu íløgur, meðan minni hóskandi eindir so við og við góvust í fiskiskapi. Men tá Landsstýrið skal lata íløgustuðul, verður vinnan samansett av eindum, sum "tilvildarliga" fáa íløgustuðul. Samanlagt er innflutningurin einar miljónir krónur minni enn útflutningurin í seinna mánaða skeiðinum, sum uppgjørd eru í talvu Men her eru ikki íroknað frímerkir, so at samanlagt er avlopið á handilsjavnanum (vøruhandlinum) væl omanfyri miljónir. Fíggjarlógin, fíggjarpolitikkur og tað almenna Vøksturin í lønargjaldingum hjá tí almenna liggur væl niðanfyri vøksturin í privatum vinnum. Hetta hevur tað við sær, at tað almenna verður minni partur av búskapinum, og verður lutfallsliga bíligari í rakstri fyri borgararnar. Síðani frágreiðingina hjá Búskaparráðnum í summar, er fíggjarlógaruppskotið fyri árið lagt fram. Ein veikleiki í uppskotinum er tó, at torført er at skyna á hvat ið fíggjarpolitiska málið er, tí at tvørgangandi yvirlit ikki eru tøk, so tað meira skilliga sæst, hvørjar broytingar eru at hóma í samansetingini av inntøkum og útreiðslum hjá landskassanum. Í so máta er ikki lætt at síggja hvørt landsstýrið miðar eftir at fremja ella at darva vøksturin í búskapinum. Tá gjørt verður upp fyri fíggjarárið var avlopið eftir rakstur og íløgur helst einar miljónir. Fyri verður helst talan um eitt uppaftur størri avlop kanska miljónir - partvíst tí at inntøkurnar øktust munandi meira enn væntað við serligum inntøkum frá Fíggingargrunninum viðvíkjandi Føroya Banka, tí at avtalan við ríkismyndugleikarnar gav minni rentuútreiðslur og tí at skattainntøkurnar gjørdust betri enn væntað, og partvíst tí at útreiðslurnar, eitt nú til minstalønir og íløgustuðul helst vóru minni enn ætlað. Verða ikki munandi eykajáttanir givnar tað sum eftir er av árinum, man metingin um miljónir í avlopi í fara at líkjast. Á fíggjarlógini fyri er ætlað eitt avlop av rakstrar- og íløguroknskapinum upp á miljónir. Mesta einstaka broytingin frá í fjør er, at rentuútreiðslurnar minka við miljónum. Íløgurnar eru helst tálmaðar í mun til ynskini frá ymsu økjunum á fíggjarlógini, hóast talan er um ein vøkstur í mun til í fjør upp á miljónir. Av teimum miljónunum til íløgur (tá íroknaðar eru miljonir til stuðul til tunnilin undir Vestmannasund), fara einar miljónir í vaktarskip og ferju til innanoyggjasigling. Eftir eru miljónir, sum fara til byggiíløgur. Metingin í Fíggjarstýrinum er, at kommunalu íløgurnar fara at vera umleið miljónir í , har meginparturin eru byggiíløgur. Tilsamans kann tí væntast at land og kommunur fremja byggiíløgur fyri miljónir, sum fara at krevja arbeiðskraft í Verða skipini eisini bygd í Føroyum, verður eftirspurningurin eftir arbeiðskraft tað størri. Tað er sjálvandi sera gott tekin, at roknað verður við rímuliga stórum avlopum á rakstrar- og íløguroknskapinum hjá landskassanum bæði í , og eisini ætlað í Men, sum eisini nevnt frammanundan, er ætlaða avlopið í upp á miljónir heldur lítið, tá mett verður í mun til sera góðu treytirnar hetta seinasta árið. Og tá Landsstýrið hevur goldið avtalaðu avdráttirnar til danska statin, eru miljónir eftir spariavlop. Skal Landsstýrið miða eftir at hava nóg mikið at standa ímóti við, tá konjunkturarnir ganga ímóti, so má í bestu tíðum vera størri avlop enn nú er. Fíggingargrunnurin Henda frágreiðing, sum ikki kemur í staðin fyri vanligu ársfrágreiðing fíggingargrunsins, er í høvuðsheitum samtykt á nevndarfundi fíggingargrunsins tann desembur Endaliga redaktiónin við einstøkum tillagingum, sum nevndin hevur góðkent, er avsluttað tann desembur . Frágreiðing frá nevndini fyri Fíggingargrunnin fyri við árslok Inngangur Avtalan millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri frá juni er ein marknasteinur í teirri menning, sum hevur verið føroyska samafelagnum fyri síðani Í var fíggingargrunnurin stovnaður sum liður í royndunum at tryggja, at Føroyar komu burtur úr búskaparkreppuni við einum vælvirkandi bankakervi. Ein kanningarnevnd hevur sum kunnugt kannað umstøðurnar, tá grunnurin varð stovnaður og kring partabrævaumbýtið í mars , sum gjørdi fíggingargrunnin til høvuðspartaeigara í báðum teimum stóru bankunum. Kanningarúrslitini hava m.a. havt við sær, at Føroya Landsstýri og fíggingargrunnurin hava lagt sak móti Den Danske Bank við kravi um endurgjald fyri tey kapitaltap í Føroya Banka, sum eftir partabrævaumbýtið gjørdu stórar kapitaltilflutningar neyðugar. Tá landsstýrið og stjórnin gjørdu avtaluna juni varð avgjørt, at danski staturin skuldi taka seg burtur úr fíggingargrunninum fyri árslok Í royndini merkir hetta eitt nú, at viðtøkurnar verða broyttar, eitt nú soleiðis at føroyingar í framtíðini velja alla nevndina og danska deildin av skrivstovuni verður niðurløgd. Av hesum stendst, at skeiðið hjá nevndini, sum varð vald apríl , rennur út december í staðin fyri mars , og at ein nevnd, sum verður vald sambært nýggju viðtøkunum, yvirtekur leiðsluna fyri grunninum januar Sostatt skal tann nýggja nevndin leggja fram grunsins vanligu ársfrágreiðing og roknskap fyri . Nevndin, sum fer frá í fíggingargrunninum, hevur kortini hildið tað vera rætt at enda sítt arbeiði við hesi óformligu frágreiðing. Endamálið við henni er m.a. at tryggja, at tann nýggja nevndin fær eitt gott útgangsstøði fyri arbeiði sínum. Fyri grunsins stovnarar, Føroya Landsstýri og donsku stjórnina, er frágreiðingin eitt stutt samantak um grunsins virksemi síðani . Fíggingargrunnurin vónar haraftrat, at frágreiðingin verður fatað sum ein kvittan fyri tað góða samarbeiði, sum grunnurin hevur havt við Føroya Landsstýri og donsku stjórnina, og sum ein viðurkenning fyri tað stóra arbeiði, sum nevnd, stjórn og medarbeiðarar í tí nýggja Føroya Banka hava gjørt til tess at endurreisa føroyska bankakervið. Í pørtunum, sum koma, verður greitt frá ymsum lutum í virksemi fíggingargrunsins, meðan fráfarandi nevndin hevur sitið. Í parti verður frágreiðingin um bankamálið, sum stóð í ársfrágreiðingini fyri , dagførd. Her verður eitt nú nevndur úrskurðurin hjá Eystara Landsrætti í spurninginum um at nýta frágreiðingina hjá kanningarnevndini í sambandi við tey sakarmálini, sum landsstýrið og fíggingargrunnurin hava lagt móti Den Danske Bank. Í parti verður umrødd tann yvirhøvur góða gongdin, sum hevur verið føroyskum búskapi fyri, síðani vend kom í um ársskiftið / Henda gongd hevur eitt nú havt við sær, at skuldarbyrðar føroyska samfelagsins eru munandi minkaðar. Í parti verður tikið saman um gongdina hjá tí nýggja Føroya Banka. Hon hevur orsakað av búskaparligu gongdini og av rationaliseringum eftir samanleggingina hevur verið nøktandi hetta sama tíðarskeið. Í parti verður í stuttum greitt frá grundarlagnum fyri virksemi fíggingargrunsins og tí, sum grunnurin hevur gjørt síðani . At enda er í parti eitt roknskaparligt samantak til tess at lýsa útreiðslurnar av og fíggingina av innanhýsis rakstri Fíggingargrunsins hesa tíðina, sum farin er. Føroyska bankamálið Bankamálið er gjølla umrøtt í ársfrágreiðingini fyri , á síðunum í føroyska partinum og síðunum í danska partinum. Sum nevnt har stevndi fíggingargrunnurin ultimo apríl Den Danske Bank. Kravið var principalt, at bankanum varð álagt at gjalda fíggingargrunninum mió. kr., subsidiert mió. kr., í báðum førum við procesrentu lagdari aftrat frá mars . Principala kravið svarar til tað serliga stóru upphæddina, sum fíggingargrunnurin mátti flyta Føroya Banka í Subsidiera kravið svarar til tær staðfestu burturleggingarnar og útreiðsluførdu tapini í Føroya Banka í tíðarskeiðnum januar- juni . Den Danske Bank hevur kravt frídøming. Málið er fyri í Eystara Landsrætti samstundis sum sakarmálið, sum Føroya Landsstýri hevur lagt móti Den Danske Bank. Í avtaluni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina frá juni er ásett, at ta endurgjald, sum hesi mál kunnu enda við, skal latast danska statinum. Í hesum viðfangi verður samrátt um eina avtalu, har ásett verður, at staturin endurrindar fíggingargrunninum útreiðslur av sakarmálinum og Kamaradvokaturin hjálpir til við sakarmálinum. Líknandi avtala er gjørd millum Føroya Landsstýri og løgmálaráðið. Í báðum sakarmálunum er frágreiðingin hjá kanningarnevndini, bindini , løgd við sum skjal Men Den Danske Bank hevur kravt, at bindini , og skulu takast burtur úr sum skjøl í málinum. Av hesi orsøk hevur landsrætturin steðgað realitetsviðgerðini til hesin formligi spurningurin er endaliga greiddur. Í sambandi við hendan spurningin hava partarnir latið processkriv, og spurningurin er eisini viðgjørdur munnliga í eini formalitetsproceduru november . Den Danske Bank hevur m.a. ført fram, at tann próvmetingin, sum er í frágreiðingini hjá bankakanningarnevndini, skal ikki brúkast í hesum sakarmálum, meðan fíggingargrunnurin og Føroya Landsstýri við stuðli frá stjórnini m.a. hava víst á grundregluna um próvfrælsi við teir donsku dómstólarnar, herundir rættin til at leggja bankafrágreiðingina við sum skjal í málinum. Úrskurðurin hjá landsrættinum hevur ikki givið Den Danske Bank viðhald í, at skjølini skulu takast úr málinum sum skjøl. Eftir at hava gjøgnumgingið og mett um grundgevingarnar, sum partarnir hava ført fram undir proceduruni, sigur rætturin, at tað ikki at haldast at vera "betænkeligt at lade undersøgelsesrapportens bind fremlægge som bilag under erstatningssagerne med den bevisværdi, som retten efter at have gjort sig bekendt med alle sagens beviser være sig i form af bilag, forklaringer eller andet og efter at have hørt parternes procedure måtte mene, at den fortjener. Denne fremgangsmåde findes ej heller at kunne være i strid med art. i Den Europæiske Menneskerettighedskonvention om kravene til en retfærdig rettergang". Tað er upplýst, at Den Danske Bank hevur søkt um loyvi at kæra avgerðina til Hægstarætt. Búskaparliga gongdin í Føroyum Broytingarnar í føroyska búskapinum hava verið ógvuliga stórar ymsar vegir frá til í dag. Hetta tíðarskeiðið kann býtast sundur í fýra partar: ) , ) , ) og ) . Tey lyklatøl, sum vísa gongdina í høvuðsheitum standa í hesi talvu: Lønarútgjaldingar, mia. kr. , , , , , , , , Umsetningur í smásølu, mia. kr. , , , , , Veiða undir Føroyum, tons Arbeiðsloysisprosent Nettotilflytning, tal - - - - Gjaldsjavni, mia. kr. - , - , - , , , , , , Uttanlandsskuld, mia. kr. , , , , , , , , ) meting. ) Umsetinginstøl finnast ikki fyri ) Matfiskur. ) Arbeiðsloysið er ikki gjørt upp fyri , men verður mett at hava verið ógvuliga lítið . Tann hákonjunkturur, sum var í Føroyum árini frá til , stóðst fyri tað mesta av íløgum. Tær bygdu i stóran mun á skatta- og vinnuframaskipanir við óhepnum tileggjanarmynstrum og lætta atgongd til lánikapital í Føroyum og uttanfyri Føroyar. Úrslitið var, at nógvar ólønandi íløgur vórðu settar í verk. Tær høvdu stóra ávirkan á bæði alment og privat virksemi. Hesa tíðina var fiskiskapurin eisini góður og fiskaprísirnir við. Í komu undan kavi tekin um stagnatión og vantandi lønsemi. Eitt nú orsakað av teirri sera stóru uttanlandsskuldini, sum føroyska samfelagið hevði átikið sær tey undanfarnu fýra árini varð truplari og dýrari at fáa fígging. Stórir gjaldføristrupulleikar tóku seg upp, bæði í teimum almennu kassunum, í peningastovnunum og í virkjunum. Omaná hetta sveik fiskiskapurin bæði orsakað av ovfisking, lívfrøðiligum/veðurfrøðiligum viðurskiftum, og av at fiskaprísirnir móti endanum á skeiðnum fóru at falla. Trupulleikarnir versnaðu av, at landskassin og kommunurnar, orsakað av ógvuliga lítlum gjaldføri, noyddust at reka kontraktivan fíggjarpolitikk. Henda gongd kom í hæddina í oktober , tá báðir teir stóru føroysku bankarnir noyddust at gera ógvuliga stórar burturleggingar, og tí máttu hava kapital uttanífrá. Hetta varð gjørt við lánum frá danska statinum til Føroya Landsstýri, sum um Fíggingargrunnin frá setti eigarakapital í teir føroysku bankarnar. Tíðarskeiðið fram til var merkt av fleiri endurreisnum í bankakervinum, stórum skattahækkingum, stórum almennum sparingum, húsagangum í vinnulívinum, broytingum í fiskivinnuni v.m. Hartil komu stór prísføll á fiski. Í roynd og veru steðgaði búskapurin næstan heilt upp. Tað hevði aftur við sær, at arbeiðsloysið vaks í stórum og fólk í hópatali fluttu av landinum. Tey grundleggjandi realbúskaparligu viðurskiftini í búskapinum versnaðu kortini ikki frá til Fyrst og fremst tí fallið í fiskaprísunum og veiðuni undir Føroyum steðgaði. Hartil kom, at saneringin av privatu virkjum og húsarhaldum fór at síggjast aftur. Tí sóust í veik tekin um búskaparliga framgongd ein framgongd, sum hevur hildið fram við øktari ferð. Grundarlagið undir búskaparvøkstrinum er fyrst og fremst stór framgongd í fiskiskapinum eftir matrfiski undir Føroyum. Veiðan er farin úr tonsum (livandi vekt) í upp ímóti tonsum í Aftrat tí kemur, at samansetingin av fiskasløgum eisini er broytt tann rætta vegin, soleiðis at tey virðismiklu sløgini toskur og hýsa, nú eru útivið % av veiðuni móti minni enn % í Prísirnir eru eisini hækkaðir nógv síðani Hóast hendan gongd hevur bøtt munandi um búskapin í fiskiflotanum, kann ásannast, at ov fá skip hava nóg lønandi rakstur til at kapitaltólið kann verða endurnýggjað. Tað má sigast at vera eitt vánaligt tekin, at flotin ikki er nóg lønandi, sjálvt tá umstøðurnar eru tær allarbestu, og hetta reisir spurningin, um fiskidagaskipanin er før fyri at tryggja nóg lønandi rakstur. Fiskidagaskipanin kom í í staðin fyri eina kvotuskipan, sum var komin í gildi í Serliga fiskivinnan fanst harðliga at kvotuskipanini, og hon var tí skjótt tikin av. Skipanin veitti ikki møguleika fyri at handla við kvotum, hvørki millum skip í sama reiðskaps-/støddarbólki ella millum skip í ymsum bólkum, og var tí ikki so liðilig, at tað bar til at "keypa orku" burturúr, soleiðis sum ætlanin var við tí upprunaliga uppskotinum. Í fiskidagaskipanini hevur ikki borið til at selja nakað nevnivert av fiskidøgum, og hon hevur tí eisini nakað av somu veikleikum sum kvotuskipanin, Haraftrat er talið á tillutaðum fiskidøgum so stórt, at avmarkingin bert virkar í einstøkum skipabólkum. Frá heystinum eru størri møguleikar fyri at selja og keypa dagar, men talið á fiskidøgum er framvegis stórt. Skipanin hevur tí framvegis ikki tann eginleika, at hon minkar orkuna, sum er neyðug til tess at skipini, sum fiska, røkka mest møguligt lønsemi. Vantandi lønsemi í fiskivinnuni ger sítt til at nýíløgurnar eru fáar. Tí verða politiskar royndir gjørdar til tess at seta í verk íløgustudning at fremja endurnýggjan av fiskiflotanum. Íløgustudningur skundar neyvan undir lønsemi í flotanum í longdini, uttan so at tryggjað verður samstundis, at onnur flotaorka verður skerd. Hartil kemur, at tað er óheppið, at studningurin verður latin, sama hvørji inntøkuevnini hjá skipunum eru. Fiskiídnaðurin hevur havt eina sera torføra tíð. Flestu flakavirkini vórðu løgd saman í P/f Fiskavirking í , men hetta felag mátti ígjøgnum tvær endurreisnir, áðrenn tað í á fyrsta sinni fekk yvirskot eftir rentur og avskrivingar. Úrslitið fekst bæði við stórum rationaliseringum og tí veruleika, at tær føroysku lønirnar nominelt bert eru farnar ógvuliga lítið upp, tá mett verður saman við Skotland og Ísland, sum eru meginkappingarneytarnir um ráfiskin. Innan fiskaalingina, sum er næststørsti útflutningssektorur, eru eisini farnar fram munandi bygnaðarbroytingar til størri og effektivari eindir. Hesi átøk hava í fullan mun vigað upp ímóti teimum javnt fallandi útflutningsprísunum. Lønsemið í alivinnuni er nú nøktandi og har standa fyri stórar víðkanir í framleiðsluni, sum væntandi fer upp um tons eftir fáum árum móti tonsum í . Takast skal eisini fram, at innan byggivinnuna hevur vøksturin verið meir enn % síðani Byggingin er kortini bara umleið % av tí hon var, tá hon var upp á tað mesta í . Gongdin, sum er lýst her, sæst eisini í øðrum viðurskiftum. Arbeiðsloysið er fallið úr umleið % medio niður í % í september Nettofráflytingin, sum var næstan í , er vorðin til eina nettotilflyting uppá umleið (væntað tal) í Privata nýtslan, máld við innflutninginum av brúksvørum, er vaksin í samsvar við vøksturin í lønarútgjaldingunum. Gongdin í gjaldsjavnanum og uttanlandsskuldini hevur verið ógvuslig. Í tíðarskeiðnum frá til varð við árligum gjaldsjavnahallum úr , uppí , ( ) mia kr. bygd upp ein nettouttanlandsskuld, sum var góðar , mia kr. Síðani er nettouttanlandsskuldin minkað so nógv, at hon verður væntandi mestsum burtur ultimo Sloppið er av við skuldina við gjaldsjavnayvirskoti uppá góðar mia kr. síðani , við útlendskum kreditortapum uppá stívar , mia kr. og við at niðurskriva statsins áogn uppá mia kr (sbr. avtaluni frá juni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina). Gongdin í nettoskuldini fevnir kortini um stórar bruttoupphæddir. Ultimo var bruttouttanlandsskuldin , mia kr., meðan áognin uttanlands var , mia kr. Somu tøl ultimo vóru , mia kr. og , mia kr. Skuldin í var í stóran mun hjá almenna sektorinum, meðan hon í fyri mestapartin var í tí privata sektorinum. Tað eru fyrst og fremst privatu peningastovnarnir, tryggingarfelagið og landsbankin, sum eiga áognina. Hóast sloppið er av við nettouttanlandsskuldina eftir fáum árum, er almenna skuldin tískil enn stór. Landskassin við sínum stovnum hevði ultimo eina nettoskuld, sum var umleið , mia kr., og kommunurnar við kommunalum feløgum høvdu eina nettoskuld, sum var góðar , mia kr. Við avtaluni frá juni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina minkaði skuld landskassans mió kr. og skuldin hjá kommununum er eisini minkað eitt sindur síðani. Meðan skuldin hjá kommununum er íkomin í tíðarskeiðnum fram til fyrst í -árunum, er skuld landskassans fyri ein stóran part úrslit av, at landsstýrið noyddist at átaka sær at endurreisa bankakervið í og Hetta varð gjørt við lánum frá danska statinum. Staturin endurfíggjaði eisini ta upprunaligu landskassaskuldina so hvørt, sum hon fall til gjaldingar. Tá sæð verður burtur frá teimum virðisbrøvum, sum landsstýrið hevur tikið síðani , og sum ikki eru innfríað enn, er staturin sostatt landsstýrisins einasti kreditorur av týdningi. Føroya Banki Tá teir føroysku bankarnir vóru endurreistir í og tá fíggingargrunnurin, við partabrævaumbýti við Den Danske Bank í , var vorðin høvuðspartaeigari í bæði Sjóvinnubankanum og táverandi Føroya Banka, vórðu teir báðir bankarnir lagdir saman pr. januar við heitinum P/F Føroya Banki. Samanleggingin hevði við sær sera týðandi rationaliseringsfyrimunir. Føroya Banki hevur skert talið av deildum niður í helvt úr niður í , men tað hevur ikki nervað bankans møguleikar at røkja marknaðin nevnivert. Kostnaðurin hjá bankanum er næstan minkaðar samsvarandi. Kostnaðurin hjá bankanum var í mió. kr. % minni enn samanlagdi kostnaðurin hjá Føroya Banka og Sjóvinnubankanum í , mió kr. Gongdin í bankans rakstri og javna sæst á talvunum niðanfyri: Úrslit Mió. kr. tilsmans ) Jan.-sep. ) Jan.-sep. Fíggjarligir postar Kursjavnan , , , Bruttovinningur Kostnaður Avskrivingar og burturleggingar , , , , , Vanligt úrslit Serligir postar , , , , Úrslit fyri skatt Skattur Ársúrslit Lutað út Konsolidering ) Ikki grannskoðað tøl Javni, ultimo Mió. kr. , sept. , sept. Tøkur peningur Útlán Onnur aktiv Aktiv Innlán Onnur passiv Eginpeningur Passiv Í hevur Føroya Banki tilsamans havt mió kr. í vinningi fyri skatt. Bankin hevur kunnað framflutt eitt skattligt hall frá í upp til fimm ár, og orsakað av hesum hevur bankin bert goldið mió kr. í skatti síðani samanleggingina. Haraftrat eru í goldnar mió. kr. í avgjaldi av fíggjarligum aktivum. Av vinninginum hava partaeigararnir fingið lutaðar mio. kr., og bankin hevur sostatt til ultimo konsoliderað sína støðu við mió. kr. Í sambandi við kapitaltilflutningin í og burturløgdu Føroya Banki og Sjóvinnubankin ógvuliga stórar upphæddir, tilsamans mia kr., til at standa ímóti tapi av debitorum. Burturleggingarar skulu metast saman við teimum upphæddum, bankarnir hava verið noyddir at avskriva sum mistar síðani tíðirnar vendu í Árini avskrivaðu teir báðir bankarnir , mia kr. um burturleggingarkontoina. Av tí at konjunkturarnir vendu í , hevur Føroya Banki árini netto verið førur fyri at afturføra burturleggingar fyri mió kr., sum eru uppi í vinninginum uppá mió kr. Føroya Banki hevur kortini framvegis upp á seg stórar burturleggingar. Orsakað av tí stóra vinninginum og ikki minst teimum stóru afturføringunum av burturleggingum, hevur bankin síðani samanleggingina í goldið partaeigarunum mió kr. av partapeninginum aftur. Partapeningurin er minkaður úr mió kr. niður í mió kr. Tá bankarnir vórðu lagdir saman stóð partapeningurin upp á mió kr. í partabrøvum á kr. Orsakað av, at partapeningurin er minkaður, er hvørt einstakt partabræv minkað niður í oyru. Av tí, at tað var hildið vera óheppið at hava so smá partabrøv, samtykti árligi aðalfundurin í Føroya Banka í apríl at broyta partabrævastøddina til kr. Tey gomlu partabrøvini á oyru vórðu sostatt í lutfallinum : umbýtt til nýggj partabrøv á kr. Partaeigarar við minni enn partabrøvum kundu antin lata seg innloysa ella, eftir at hava keypt gomul partabrøv aftrat, vera við í umbýtinum. Eftir umbýtið, sum varð framt í august , hevur Føroya Banki partaeigarar. Fíggingargrunnurin frá eigur einsamallur , pct. av partapeninginum. Stovnarar Fíggingargrunsins, Føroya Landsstýri og danska stjórnin, søgdu í felagsfrágreiðingini frá november , at í longdini eigur grunnurin ikki at eiga bankan. Teir spurningar, sum taka seg upp í hesum viðfangi, eru lýstir í eini frágreiðing, sum ein serligur arbeiðsbólkur gjørdi og sum varð almannakunngjørd í ársfrágreiðingini hjá Fíggingargrunninum fyri Tað er sjálvsagt ein politisk avgerð, hvussu ognarviðurskiftini skulu verða í framtíðini, men av tí, at tað ikki hevur í sær serliga tekniskar trupulleikar, at bankin framvegis verður á almennum hondum, hevur fíggingargrunnurin lagt dent á at kanna teir spurningar, sum standast av eini møguligari privatisering. Sum sæst á tabellunum, er búskapurin hjá Føroya Banka komin aftur á beint eftir tær hørðu rembingarnar í At vanliga úrslitið, uttan avskrivingar og burturleggingar, hevur verið versnandi í tíðarskeiðnum, stendst í høvuðsheitum av tí fallandi rentuni á peninga- og virðisbrævamarknaðinum. Gjaldføri bankans hevur síðani samanleggingina ligið um , mia kr. Í sama tíðarskeiði er tann effektiva virðisbrævarentan fallin úr góðum pct p.a. niður í umleið , pct. p.a. Virksemi Fíggingargrunsins Grundarlagið fyri arbeiði fíggingargrunsins í skeiðnum hjá nevndini, sum nú fer frá, hevur verið stovningarsamtykt grunsins og viðtøkurnar frá november og lóg nr. frá juni og tær broytingar í samtyktunum, sum m.a. vóru fylgja av hesi lóg. Danska stjórnin góðkendi broytingarnar december og Føroya Landsstýri góðkendi tær december Eftir hesa broyting í lógini kundi fíggingargrunnurin flyta landsstýrinum pengar, sum Føroya Banki lutaði grunninum sum partaeigari. Eisini vórðu reglurnar um, hvussu pengarnir hjá grunninum kundu setast, broyttar. Higartil høvdu teir staðið sum innlán í tjóðbankanum, men nú kundu teir eisini setast í føroysk og donsk virðisbrøv og í banka. "Felagsfráboðan frá fundinum november millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri" hevur eisini verið partur av grundarlagnum fyri virkseminum hjá Fíggingargrunninum í skeiðnum hjá fráfarandi nevndini. Serliga punkt , har sagt verður: "Sambært viðtøkunum fyri Fíggingargrunnin frá verður í november tilnevnd ein nevnd fyri eitt nýtt trý ára skeið. Í viðtøkunum er ásett, at av teimum fimm nevndarlimunum tilnevnir landsstýrið tveir, meðan stjórnin tilnevnir tríggir limir, teirra millum formannin. Stjórnin tekur undir við, at nevndarformaðurin komandi trý ára skeiðið verður tilnevndur eftir semju millum landsstýrið og stjórnina. Fyritreyt er, at formansessurin verður mannaður við einum fólki, sum aftrat kravinum um gegni er serkønt í fíggjarligum viðurskiftum. Semja er um, at fíggingargrunnurin í longdini ikki skal eiga Føroya Banka". Við hesum í huga er semja um at longja virkisskeiðið hjá hesi nevndini til februar ". Samsvarandi felagsfráboðanini varð Knud Heinesen, stjóri, í februar valdur at taka við sum nýggjur formaður og luttók eftir tað á nevndarfundum. Skeiðið hjá gomlu nevndini varð longt til apríl Tá vórðu Eskil Trolle, advokatur, og Jørgen Ulriksen, fyrrverandi bankastjóri, valdir aftur í nevndina, meðan landsstýrið valdi John P. Danielsen, fíggjarstjóra, og Jógvan E. Ellefsen, advokat, sum nýggjar nevndarlimir. John P. Danielsen varð samstundis tilnevndur næstformaður. Nevndin hevur í skeiðnum apríl til december verið soleiðis mannað: Formaður Knud Heinesen, stjóri Næstformaður John P. Danielsen, fíggjarstjóri Jógvan E. Ellefsen, advokatur Eskil Trolle, advokatur Jørgen Ulriksen, fyrrverandi bankastjóri Samstundis sum Richard Mikkelsen, stjóri, fór frá sum formaður gavst Tjóðbankin at hýsa og tæna skrivstovuni hjá Fíggingargrunninum, tí bankin helt tað ikki vera eina uppgávu hjá sær, nú praktiskar grundir ikki talaðu fyri tí. Tessvegna fór eisini danski skrivarin hjá Fíggingargrunninum, Erik Niepoort, undirstjóri, frá sum skrivari. Heimstaðurin hjá Fíggingargrunninum er Tórshavn, har ein partur av skrivstovuni er, men til tess at formaðurin skuldi fáa dygga hjálp varð hildið neyðugt framvegis at hava skrivstovu í Keypmannahavn, hóast hesin spurningur ikki var heilt lættur at loysa, tí uppgávan var so avmarkað. Fleiri møguleikar vóru umhugsaðir, og juli fekst í lag ein skipan, sum var grundað á samarbeiði við Danmarks Statistik, sum móti gjaldi lat høli, skrivstovuútgerð og skrivstovuhjálp. Samstundis varð Poul Jensen, ráðgevi á Damarks Statistik, tilnevndur skrivari í parttíðarstarvi. Haraftrat varð roknskaparføringin, sum grannskoðanin higartil hevði havt um hendi, eftir avtalu flutt til Føroya Banka við roknskaparstjóranum Johan Djurhuus. Arbeiðsbýtið millum báðar skrivstovurnar hevur stórt sæð verið, at skrivstovan í Keypmannahavn hevur tænt formanninum og nevndini, tikið sær av skjalagoymslu og øðrum umsitingarligum spurningum, meðan skrivstovan í Havn, sum Bjarni Olsen, stjóri á Hagstovu Føroya framvegis stendur fyri, hevur tikið sær av málum mótvegis Føroya Landsstýri, lýsingum av føroyska búskapinum og viðgerð av teimum málum, sum standast av, at Fíggingarunnurin er móðurfelag hjá Føroya Banka. Tá teir nýggju nevndarlimirnir vórðu tilnevndir varð lagdur dentur á, at nevndin í Fíggingargrunninum ikki fór at fáa boð frá stovnarunum. Tey sambond, sum vóru neyðug fyri samskiftið eitt nú har ráðføring skal vera sambært viðtøkunum vórðu knýtt, tá formaðurin stutt eftir, at hann var valdur, fór at hitta føroyskar og danskar myndugleikapersónar. Sambandið hevur verið røkt á henda hátt: Formaðurin og næstformaðurin hava, tá tørvur hevur verið á tí, einamest í sambandi við nevndarfundir í Havn, hildið kunnandi fundir við løgmann, sum eisini hevur fingið skrivligar kunningar í principiellum spurningum. Formaðurin hevur kunnað forsætismálaráðið um spurningar av størri áhuga gjøgnum tess ráðgeva í føroyskum spurningum. Næstformaðurin hevur kunnað løgmansskrivstovuna um samsvarandi spurningar. Danska skrivstovan hevur røkt sambandið við teir donsku myndugleikarnar fyri málsøkinum, Búskaparmálaráðið og Fíggjareftirlitið. Virksemið í Á dagsskránni hjá nevndini eru fleiri føst punkt av roknskaparligum og umsitingarligum slag. Av tí, at fíggingargrunnurin eigur Føroya Banka, verður gongdin í føroyska búskapinum og í Føroya Banka eisini alsamt viðgjørd. Frá apríl til december helt nevndin sjey fundir; tríggjar í Keypmannahavn, tveir í Havn, ein í Bø og ein telefonfund. Tey týdningarmestu evnini, sum ikki eru føst mál á dagsskránni, vóru hesi: broytingar í umsitingini hjá Fíggingargrunninum, sbr. omanfyri setan av arbeiðsbólki at viðgera spurningin um framtíðar ognarviðurskiftini í Føroya Banka viðtøkubroytingar sbr. lóg frá juni og aðrar broytingar, eitt nú um møguleikarnar at placera tøka peningin hjá Fíggingargrunninum "United Sea Food" (Fiskavirking) verður endurreist. Fíggingargrunnurin var ikki beinleiðis uppi í hesum, men sum áhugað í málinum sum eigari av Føroya Banka fylgdu formaðurin, næstformaðurin og nevndin væl við í arbeiðnum við endurreisnini og fingu gjølliga kunning um hetta frá stjórn bankans og øðrum. viðgerðir í sambandi við ta sbr. lóg frá juni settu kanningarnevndina viðvíkjandi føroyska bankamálinum. Til tess at forða fyri, at passivitetur og/ella fyrning skuldu gera tað torført at seta fram slík krøv frá fíggingargrunninum móti Den Danske Bank, sum nærri kanningar av umstøðunum kring partabrævabýtið í kundu geva grund til, samtykti nevndin í oktober at siga Den Danske Bank frá, at hon tilskilaði sær rætt til at reisa sak um endurgjald. Virksemið í Í hesum ári vórðu hildnir sjey nevndarfundir tríggir í Vágum, tveir í Havn og tveir í Keypmannahavn. Tað vóru færri enn ætlað og bendi á, at virksemið minkaði. Hetta sást eisini aftur í tí, at arbeiðið á skrivstovuni í Keypmannahavn var minni. Hinvegin vaks arbeiðið á skrivstovuni í Føroyum í sambandi við spurningin um framtíðar ognarviðurskiftini í Føroya Banka, sum ein serligur arbeiðsbólkur viðgjørdi. Í honum vóru formaðurin og næstformaðurin í Fíggingargrunninum, forstjórin í bankanum og føroyski skrivarin í Fíggingargrunninum. Arbeiðsbólkurin fekk sakkøna hjálp frá "A/S Aros Securities". Til tess at lýsa spurningin vóru ymsar viðgerðir og kanningar framdar. Arbeiðsbólkurin helt fimm fundir og var í høvuðsheitum liðugur við sín setning í , so frágreiðingin kundi leggjast fyri nevndina og viðgerast endaliga har fyrst í Ultimo príl varð frágreiðingin almannakunngjørd í ársfrágreiðingini hjá Fíggingargrunninum fyri . Lógin frá juni og tær nýggju viðtøkurnar veittu frá ársenda Fíggingargrunninum møguleika fyri at lata útluting frá Føroya Banka fara víðari til Føroya Landsstýri. Fyri roknskaparárið hevði Føroya Banki útgoldið mió. kr. í útbýti og í mió. kr., sum svaraði til pct. av partapeninginum. Í fekst munandi størri vinningur, eitt nú orsakað av afturfluttum burturleggingum. Nú var kapitalgrundarlagið hjá Føroya Banka sera sterkt. Eftir tær ráðføringarnar við donsku stjórnina og Føroya Landsstýri, sum eru nevndar í viðtøkunum, samtykti nevnd grunsins á aðalfundi í Føroya Banka at atkvøða fyri, at aftrat einum óbroyttum útbýti uppá mió. kr. vóru útlutaðar partaeigarunum mió. kr. av partapeninginum. Av tí at fíggingargrunnurin eigur so at siga øll partabrøvini, merkti hetta, at grunnurin fekk meginpartin av útbýtinum og útlutingini, sum sambært teimum nýggju reglunum vórðu latin Føroya Landsstýri. Á heysti var greitt, at frágreiðingin frá kanningarnevndini í føroyska bankamálinum fór at verða almannakunngjørd fyrst í Til tess at fyrireika eina skjóta støðutakan til teir spurningar, sum stóðust av kanningarúrslitinum, varð avgjørt at biðja ein advokat ganga kanningina ígjøgnum og hjálpa til at greina tey møguligu stig, sum fíggingargrunnurin fyri sítt viðkomandi skuldi taka. Virksemið í Virksemið var nógv í nevndini fyri Fíggingargrunnin og á skrivstovuni, serliga fyrra hálvár Í vórðu hildnir nevndarfundir og ein felagsfundur við arbeiðsbólkin viðvíkjandi framtíðar ognarviðurskiftunum í Føroya Banka. Hetta var væl meir enn ætlað. Nevndin feskt serliga við teir torføru løgfrøðiligu spurningarnar, sum tóku seg upp í kjalarvørrinum frá nevndarfrágreiðingini um bankamálið. Hesi mál vórðu sum nevnt viðgjørd við hjálp frá løgfrøðiligum og seinni eisini grannskoðanarligum serkunnleika. Úrslitið av viðgerðini er nevnt í ársfrágreiðingini fyri , sum kom út í mai , og í parti frammanfyri. Eisini avtalan millum donsku stjórnina og landsstýrið frá juni , sbr. part frammanfyri, hevur elvt til fleiri principiellar og praktiskar spurningar. Orsakað av teimum framhaldandi góðu úrslitunum hjá Føroya Banka, sbr. part , samtykti nevndin í Fíggingargrunninum á aðalfundi í Føroya Banka at atkvøða fyri at útbýtið fyri var prosentliga tað sama, tvs. , mió. kr. og fyri eini eyka útlutning av partapeninginum, sum var mió. kr. fyri kurs , tilsamans mió. kr. Sum nevnt krevur eitt slíkt stig, at teir politisku myndugleikarnir taka støðu. Orsakað av valum bæði til fólkatingið og løgtingið varð støðutakanin til hesi mál seinkað, og tað hevði aftur við sær, at aðalfundurin í Føroya Banka mátti útsetast til apríl og ársfrágreiðingin hjá Fíggingargrunninum kundi ikki almannakunngerast fyrrenn apríl Ársfrágreiðingin var meiri umfatandi enn vant orsakað av frágreiðingini um framtíðar ognarviðurskiftini í Føroya Banka. Í avtaluni millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri frá juni varð, sbr. part , avgjørt at leggja niður donsku luttøkuna í Fíggingargrunninum, soleiðis at føroyingar í framtíðini velja alla nevndina og danska skrivstovan heldur uppat. Fíggingargrunnurin hevur verið við til at viðgera tær praktisku fylgjurnar av hesum broytingum og verið við í viðgerðini av teimum nýggju viðtøkunum. Formligt tilmæli til Føroya Landsstýri og donsku stjórnina um tær nýggju viðtøkurnar varð samtykt á nevndarfundi tann desembur út frá einum uppskoti til viðtøkur, sum Føroya Landsstýri hevði gjørt. Danska búskaparmálaráðið hevur í skrivi frá desembur við einstøkum viðmerkingum tikið undir við viðtøkunum. Fíggingargrunnurin hevur til endans gjørt tilfar at brúka í rættarmálinum móti Den Danske Bank, sum sambært teirri í parti nevndu avtaluni við donsku stjórnina skal førast víðari undir tí nýggju nevndini. Innanhýsis útreiðslur og inntøkur fíggingargrunsins Roknskaparfrágreiðing Roknskapir figgingargrunsins, soleiðis sum teir vanliga verða lagdir fram sambært galdandi lóg, eru heilt yvirskuggaðir av viðurskiftunum í Føroya Banka. Við árslok er ikki møguligt at leggja fram ein ársroknskap fyri fíggingargrunnin í vanligum líki, tí ársroknskapurin fyri Føroya Banki enn ikki er tøkur. Úrslit bankans fyri .- ársfjórðing sæst í parti . Fíggingargrunsins "egnu" rakstrarinntøkur, rakstrarútreiðslur og teir postar í fíggjarstøðuni, sum ikki eru avleiddir av viðurskiftunum í Føroya Banka, kunnu lýsast í roknskaparuppsetingini á síðu fyri , sum í ávísan mun er grundað á metingar. Til samanberingar er víst tøl fyri . Meðan er eitt "normalár" við lutfalsliga lítlum virksemi, sbr. part , er merkt av virksemi, som stóðst av kanningarnevndarfrágreiðingini um føroyska bankamálið og av virksemi, sum stóðst av avtaluni frá juni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina. Sakarmál grunsins móti Den Danske Bank førdi í fyrstu atløgu til sera munandi útreiðslur, serliga rættaravgjald. Av tí at útreiðslurnar eru fíggjaðar við sølu av obligatiónum er framkomið eitt stórt rentutap og eitt stórt umskifti í aktivpostunum frá obligatiónum til áogn, sum fevnir um kr. til rættaravgjald, tí rættaravgjaldið og aðrar advokatútreiðslur mugu ætlast at fara at verða endurgoldnar av statinum. Harumframt eru goldnar kr. til advokat- og grannskoðarasamsyning og føroyskt meirvirðisgjald, nevniliga kr. . Viðvíkjandi aktivunum er at viðmerkja, at tann peningur, ið er tøkur til innanhýsis rakstur grunsins, bert er ein lítil partur av øllum eginpeninginum, sum fyrst og fremst er , pst. av bókaða eginpeninginum hjá Føroya Banka. Allur eginpeningur grunsins pr. des. var sambært ársfrágreiðing fíggingargrunsins fyri mió. kr. Nýttur roknskaparháttur Innanhýsis ársroknskapurin fyri fíggingargrunnin kemur ikki undir ársroknskaparlógina, men er tillagaður høvuðsásetingarnar í hesi lóg. Størsta inntøkukelda grunsins er rentuinntøkur. Hesar standa tí ovast í rakstraruppgerðini. Børsnoterað virðisbrøv standa til teir alment noteraður kursirnar pr. novembur . Maskinur og innbúgv verða avskrivað liniert yvir ár. Tøki peningur grunsins er stendur sum innskot í P/F Føroya Banka og BG Bank A/S. Hesar upphæddir er tiknar við undir tøkan pening. Tað, sum grunnurin eigur av partabrøvum í P/F Føroya Banka, er ikki við í innanhýsis roknskapinum. Innanhýsis rakstur og javni Rakstur (í kr.) Rentur Obligatiónir Innistandandi í peningastovnum Rentuinntøkur tilsamans Starvsfólkaútreiðslur Nevndarsamsýningar , , Vanligar skrivarasamsýningar , , Meirútreiðslur til skrivarasamsýning , Aðrar starvsfólkaútreiðslur , , Tilsamans , , Aðrar útreiðslur Ferða- og uppihaldsútreiðslur , , Advokat- og grannskoðarasamsýning í sambandi við rættarmál , Aðrar útreiðslur , , Tilsamans , , Saldo á rakstri , Kursjavnan av obligatiónum , , Skattur , "Úrslit" av rakstri fíggingargrunsins , , Javni (innahýsis rakstur) (í kr.) ultimo ultimo Aktiv Skrivstovuinnbúgv Obligatiónir Áogn í sambandi við rættarmál Onnur áogn Tøkur peningur Tilsamans Passiv Skyldugur kostnaður Rakstrarkapitalur Tilsamans Formæli Umstøðurnar hjá Fíggingargrunninum frá vórðu broyttar á týðandi hátt við avtaluni millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri frá juni Í avtaluni var avgjørt, at danski staturin skuldi taka seg burtur úr fíggingargrunninum fyri árslok Í royndini merkti hetta eitt nú, at viðtøkurnar máttu broytast, soleiðis at føroyingar í framtíðini skulu velja alla nevndina, at danska deildin av skrivstovuni varð niðurlagt, og at grunnurin skuldi verða skrásettur í Føroyum sum vinnurekandi grunnur. Fýra av teimum fimm nevndarlimunum í núsitandi nevnd fyri grunnin vórðu vald av Føroya Landsstýri fyrst í januar og nevndarlimurin varð valdur á nevndarfundi tann februar Nevndin hevur sostatt ikki sitið í árinum , sum henda ársfrágreiðing fevnir um. Fyri sitandi nevnd, sum skal greiða frágreiðingina fyri úr hondum, hevur tað lætt væl um uppgávuna at skriva frágreiðing fyri , at undanfarna nevndin gjørdi eina fyribilsfrágreiðing við árslok , har litið var aftur um bak at tí skeiðinum, sum nevndin hevði virkað í. Sitandi nevnd hevur loyvt sær at endurnýta partar av hesi fyribilsfrágreiðing. Í frágreiðingini eru hesir partar: Í parti verður frágreiðingin um bankamálið, sum stóð í ársfrágreiðingini fyri , dagførd. Her verður eitt nú nevndur úrskurðurin hjá Eystara Landsrætti í spurninginum um at nýta frágreiðingina hjá kanningarnevndini í sambandi við tey sakarmálini, sum landsstýrið og fíggingargrunnurin hava lagt móti Den Danske Bank. Í parti verður umrødd tann yvirhøvur góða gongdin í føroyskum búskapi í Í parti verður gongdin í Føroya Banka í umrødd. Í parti verður í stuttum greitt frá virksemi fíggingargrunsins í At enda eru í parti og settir upp ávikavist innanhýsisroknskapur grunsins fyri og konsernroknskapurin fyri Nýggju viðtøkurnar hjá grunninum eru hjálagdar sum skjal til frágreiðingina. Tórshavn tann mars . John P. Danielsen formaður Eyðhild Skaalum Eyðfinn Færø Nils Sørensen Hildur Gunnarsdóttir Bankamálið Bankamálið er gjølla umrøtt í ársfrágreiðingini fyri , á síðunum í føroyska partinum og síðunum í danska partinum. Sum nevnt har stevndi fíggingargrunnurin ultimo apríl Den Danske Bank. Kravið var principalt, at bankanum varð álagt at gjalda fíggingargrunninum mió. kr., subsidiert mió. kr., í báðum førum við procesrentu lagdari aftrat frá mars . Principala kravið svarar til tað serliga stóru upphæddina, sum fíggingargrunnurin mátti flyta Føroya Banka í Subsidiera kravið svarar til tær staðfestu burturleggingarnar og útreiðsluførdu tapini í Føroya Banka í tíðarskeiðnum januar- juni . Den Danske Bank hevur kravt frídøming. Málið er fyri í Eystara Landsrætti samstundis sum sakarmálið, sum Føroya Landsstýri hevur lagt móti Den Danske Bank. Í avtaluni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina frá juni er ásett, at tað endurgjald, sum hesi mál kunnu enda við, skal latast danska statinum. Í hesum viðfangi verður samrátt um eina avtalu, har ásett verður, at staturin endurrindar fíggingargrunninum útreiðslur av sakarmálinum, og at Kamaradvokaturin hjálpir til við sakarmálinum. Líknandi avtala er gjørd millum Føroya Landsstýri og løgmálaráðið. Í báðum sakarmálunum er frágreiðingin hjá kanningarnevndini, bindini , løgd við sum skjal Men Den Danske Bank hevur kravt, at bindini , og skulu takast burtur úr sum skjøl í málinum. Av hesi orsøk hevur landsrætturin steðgað realitetsviðgerðini, til hesin formligi spurningurin er endaliga greiddur. Í sambandi við hendan spurningin hava partarnir latið processkriv, og spurningurin er eisini viðgjørdur munnliga í eini formalitetsproceduru november . Den Danske Bank hevur m.a. ført fram, at tann próvmetingin, sum er í frágreiðingini hjá bankakanningarnevndini, skal ikki brúkast í hesum sakarmálum, meðan fíggingargrunnurin og Føroya Landsstýri við stuðli frá stjórnini m.a. hava víst á grundregluna um próvfrælsi við teir donsku dómstólarnar, herundir rættin til at leggja bankafrágreiðingina við sum skjal í málinum. Úrskurðurin hjá landsrættinum hevur ikki givið Den Danske Bank viðhald í, at skjølini skulu takast úr málinum sum skjøl. Eftir at hava gjøgnumgingið og mett um grundgevingarnar, sum partarnir hava ført fram undir proceduruni, sigur rætturin, at tað ikki kann haldast at vera "betænkeligt at lade undersøgelsesrapportens bind fremlægge som bilag under erstatningssagerne med den bevisværdi, som retten efter at have gjort sig bekendt med alle sagens beviser være sig i form af bilag, forklaringer eller andet og efter at have hørt parternes procedure måtte mene, at den fortjener. Denne fremgangsmåde findes ej heller at kunne være i strid med art. i Den Europæiske Menneskerettighedskonvention om kravene til en retfærdig rettergang". Den Danske Bank hevur søkt og fingið loyvi frá Procesbevllingsnævnet til at kæra avgerðina til Hægstarætt. Búskapurin Sum tað sæst í niðanfyristandandi talvu hava broytingarnar í føroyska búskapinum verið ógvusliga stórar báðar vegir frá til í dag. Hetta tíðarskeiðið kann býtast sundur í fýra partar: ) við framgongd, ) við afturgongd, ) við kreppu og ) við framgongd úr kreppuni. Lyklatøl fyri búskapargongdina Lønarútgjaldingar, mia. kr. , , , , , , , , Umsetningur í smásølu, mia. kr. , , , , , Veiða undir Føroyum, tons Arbeiðsloysisprosent Nettotilflytning, tal - - - - Gjaldsjavni, mia. kr. - , - , - , , , , , , Uttanlandsskuld, mia. kr. , , , , , , , , Notur: ) Umsetningstøl finnast ikki fyri ) Matfiskur. ) Arbeiðsloysið er ikki gjørt upp fyri , men verður mett at hava verið ógvuliga lítið . Framgongdin byrjaði í heilt smáum í og síðani hevur búskapurin havt stigvíst størri og størri framgongd. Sostatt er fimta ár á rað við framgongd. Tað, sum serliga kann sigast at vera orsøkin til, at búskapurin aftur er komin fyri seg, er, at fiskiskapurin undir Føroyum er øktur aftan á , og at hann síðani rættiliga hevur ment seg aftur. Tað, at afturgongdin steðgaði, hevði við sær, at borgarar og fyritøkur fingu eina tiltrúgv til framtíðar inntøkumøguleikar og tí aftur tordu at økja um nýtsluna og fara undir nýtt virksemi. Skuldarsaneringin av fyritøkum, afturgjaldsavtalur um húsaskuld við peningastovnarnar og lækkandi rentustøðið hjálpti eisini til, at gongdin vendi. Men menningin í fiskiskapinum upp til og økingin í fiskaprísunum í og hava verið tær mest týðandi fortreytirnar fyri framgongdinini. Gongdin í kann sigast í høvuðsheitum at vera eitt framhald av gongdini í Tvs. at vit hava sæð nettotilflyting av fólki til Føroya, vøkstur í lønarútgjaldingum, fall í arbeiðsloysinum, stórt gjaldsjavnaavlop og minkandi uttanlandsskuld. Tað er tó sumt sum víkir frá í í mun til Her skulu serliga nevnast tvinni viðurskifti. Í fyrsta lagi eru veiðinøgdirnar ikki øktar í í mun til , heldur øvugt. Hinvegin eru prísirnir bæði á ráfiski og liðugtvørum farnir munandi upp. Tosað verður um søguliga høgar prísir. Hetta sæst aftur í úrslitinum hjá flotanum og í útflutninginum. Í øðrum lagi fekk landskassin í lag avtalu við donsku stjórnina um afturgjalding av skuldini til statin, ið hevði við sær eina stundisliga minking í landskassaskuldini upp á , mia. kr. og eina munandi lækking í rentuútreiðsluni. Fyri ta samlaðu føroysku uttanlandsskuldina hevur avtalan við sær, at nettoskuldin við árslok má metast at vera nærum burtur. Umstøðurnar í mugu tískil sigast at hava verið serstaka góðar. Kortini eru ávís grundleggjandi viðurskifti, og ið ikki enn eru loyst. Talan er serliga um trupulleikar á fiskivinnuøkinum og niðurslitnan kapitalbúnað í samfelagnum sum heild. Fiskidagaskipanin varð frá heystinum broytt soleiðis, at nú eru størri møguleikar fyri at selja og keypa dagar. Men talið á fiskidøgum er framvegis stórt. Skipanin hevur tí framvegis ikki tann orkuminkandi eginleika, sum er neyðugur til tess, at skipini, sum fiska, røkka best møguligt lønsemi. Vantandi lønsemi í fiskivinnuni ger sítt til, at nýíløgurnar eru fáar. Tí verða politiskar royndir gjørdar til tess at seta í verk íløgustudning at fremja endurnýggjan av fiskiflotanum. Íløgustudningur skundar neyvan undir lønsemi í flotanum í longdini, uttan so at tryggjað verður samstundis, at onnur flotaorka verður skerd. Hartil kemur, at tað er óheppið, at studningur verður latin, sama hvørji inntøkuevnini hjá skipunum eru. Fiskiídnaðurin hevur havt eina sera torføra tíð. Flestu flakavirkini vórðu løgd saman í p/f Fiskavirking í , men hetta felag mátti ígjøgnum tvær endurreisnir, áðrenn tað í á fyrsta sinni fekk yvirskot eftir rentur og avskrivingar. Umframt sanering av skuld stendst úrslitið av, at tær føroysku lønirnar nominelt bert eru farnar ógvuliga lítið upp, tá mett verður saman við Skotland og Ísland, sum eru meginkappingarneytar um ráfiskin, og helst eisini av rationaliseringum. Annars er vert at nevna, at innan fiskaalingina, sum er næststørsta útflutningsvinna, eru eisini farnar fram munandi broytingar til størri og effektivari eindir, sum fevna um alla framleiðsluketuna. Hesi átøk hava í fullan mun vigað upp ímóti teimum javnt fallandi útflutningsprísunum. Lønsemið í alivinnuni er nú nøktandi og vinnan stendur framman fyri stórum víðkanum í framleiðsluni, sum væntandi fer upp um tons um fá ár móti tonsum í Framvegis er lønsemið tó neyvan nóg gott til at standa ímóti størri bakkøstum. Takast skal eisini fram, at innan byggivinnuna hevur vøksturin verið meir enn % síðani , men er enn minni enn helvtin av tí hon var, tá hon var upp á tað mesta í . Gongdin í gjaldsjavnanum og uttanlandsskuldini hevur verið ógvuslig. Í tíðarskeiðnum frá til varð við árligum gjaldsjavnahallum úr , uppí , ( ) mia. kr. bygd upp ein nettouttanlandsskuld, sum var góðar , mia kr. Síðani er nettouttanlandsskuldin minkað so nógv, at hon verður væntandi mestsum burtur ultimo Sloppið er av við skuldina við gjaldsjavnayvirskotum upp á tilsamans góðar mia kr. síðani , við útlendskum kreditortapum uppá stívar , mia kr. og við at niðurskriva statsins áogn uppá mia kr (sbr. avtaluni frá juni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina). Gongdin í nettoskuldini fevnir kortini um stórar bruttoupphæddir. Ultimo var bruttouttanlandsskuldin , mia kr., meðan áognin uttanlands var , mia kr. Somu tøl ultimo vóru , mia kr. og , mia kr. Skuldin í var í stóran mun hjá almenna sektorinum, meðan hon í fyri mestapartin var í tí privata sektorinum. Tað eru fyrst og fremst privatu peningastovnarnir, tryggingarfeløgini og landsbankin, sum eiga áognina. Hóast sloppið er av við nettouttanlandsskuldina eftir fáum árum, er almenna skuldin tískil enn stór. Landskassin við sínum stovnum hevði ultimo eina nettoskuld, sum var umleið , mia kr., og kommunurnar við kommunalum feløgum høvdu eina nettoskuld, sum var góðar , mia kr. Skuldin hjá kommununum er eisini minkað eitt sindur síðani og við avtaluni frá juni millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina minkaði skuld landskassans mió kr. Meðan skuldin hjá kommununum er íkomin í tíðarskeiðnum fram til fyrst í -árunum, er skuld landskassans fyri ein rættiliga stóran part úrslit av, at landsstýrið átók sær at endurreisa bankakervið í og Hetta varð gjørt við lánum frá danska statinum. Staturin endurfíggjaði eisini ta upprunaligu landskassaskuldina so hvørt, sum hon fall til gjaldingar. Tá sæð verður burtur frá teimum virðisbrøvum, sum landsstýrið hevur tikið síðani , og sum ikki eru innfríað enn, er danski staturin sostatt landsstýrisins einasti kreditorur av týdningi. Føroya Banki Tá teir føroysku bankarnir vóru endurreistir í og tá fíggingargrunnurin, við partabrævaumbýti við Den Danske Bank í , var vorðin høvuðspartaeigari í bæði Sjóvinnubankanum og táverandi Føroya Banka, vórðu teir báðir bankarnir lagdir saman pr. januar við heitinum P/F Føroya Banki. Samanleggingin hevði við sær sera týðandi rationaliseringsfyrimunir. Føroya Banki hevur síðani skert talið av deildum niður í helvt úr niður í Rakstrarkostnaðurin hjá bankanum er næstan minkaður samsvarandi. Rakstrarkostnaðurin hjá bankanum var mió. kr. í ella % minni enn samanlagdi rakstrarkostnaðurin hjá Føroya Banka og Sjóvinnubankanum upp á mió. kr. í . Føroya Banki hevði í pst. vøkstur í bruttoinntøkunum á vanliga rakstrinum. Úrslitið av fíggjarpostum bankans hækkaði í til mió. kr. úr mió. kr. í . Bankin hevði eitt gott gjaldføri í , umleið , mia. kr. Verður hugt at rentulækkingini á peninga- og virðisbrævamarknaðinum, er tað nøktandi, at bankin ikki bara hevur kunnað hildið fast um sínar nettorentuinntøkur, men hevur eisini økt tær. Útreiðslur bankans, íroknað vanligar rakstrarligar avskrivingar, eru øktar fyri fyrstu ferð síðani samanleggingina í - við , pst. úr mió. kr. í í mió. kr. í Lønarútreiðslurnar o.a. eru lækkaðar við , pst., meðan aðrar rakstrar- og fyrisitingarútreiðslur, nevniliga EDV-útreiðslur og vanligar rakstrarligar avskrivingar, eru øktar , pst. Bankin hevur aftur í afturflutt burturleggingar yvir raksturin - tilsamans mió. kr. netto. Frá postinum avskrivingar og burturleggingar er ein positiv rakstrarávirkan, ið er mió. kr. í móti mió. kr. í . Síðani samanleggingina av Føroya Banka og Sjóvinnubankanum í hevur bankin verið førur fyri at afturflutt, ella inntøkuført, burturleggingar tilsamans mió. kr. netto. Føroya Banki hevur í havt mió. kr. í avlopi móti mió. kr. í Skattliga inntøka bankans er munandi lægri enn roknskaparliga avlopið, sum í stóran mun er ávirkað av afturførdum burturleggingum. Til gjalding av skatti av avlopinum í eru avsettar mió. kr. Við gildi frá hevur Føroya Banki bara mótroknað staðfest tap upp á skuldarar í skattskyldugu inntøkuni. Burturleggingar ávirka ikki uppgerðina av skattskyldugu inntøkuni uttan so, at burturleggingin er gjørd í ella fyrr. Nettoúrslitið hjá Føroya Banka í er eftir hetta mió. kr. í avlopi.Gongdin í bankans rakstri og javna sæst á talvunum niðanfyri: Mió. kr. tilsamans Fíggjarligir postar . Kursjavnan , , Aðrar vanligar inntøkur . Úrslit av fíggjarpostum Kostnaður . Avskrivingar og burturleggingar , , , - Virðisjavnan av kapitaláhugmálum , Úrslit undan skatti Skattir og gjøld . Ársúrslit Lutað út Konsolidering . Mió. kr. Tøkur peningur v.m . Útlán Onnur aktiv . Aktiv Innlán . Onnur passiv Eginpeningur Passiv Nevndin avgjørdi á aðalfundi tann mars , at útgjalda mió. kr. til partaeigararnar svarandi til pst. av partapeningi bankans, ið er mió. kr., meðan mió. kr. vórðu fluttar í grunn. Eginpeningur bankans verður eftir hetta mió. kr. Uppgjørt eftir reglunum í bankalógini svarar hetta til pst. av vigaðu ognum bankans og upphæddum, sum ikki eru tikin við í javnan. Føroya Banki, sum hevði ein bókaðan eginpening á mió. kr., tá ið samanleggingin fór fram januar , hevur í teimum farnu fimm árunum havt eitt samlað avlop fyri skatt, ið er mió. kr. Bankin, sum í ár kundi flyta eitt stórt skattligt hall frá , hevur síðani samanleggingina goldið mió. kr. í skatti og avgjøldum. Við teimum mió. kr. í vinningsbýti í eru útgoldnar mió. kr. tilsamans til partaeigararnar - sum fyri nógv tann størsta partin er fíggingargrunnurin, hvørs avlop er goldið til Føroya Landsstýri. Føroya Banki hevur á henda hátt síðani samanleggingina konsoliderað seg við mió. kr., og tann bókaði eginpeningurin í bankanum er á henda hátt øktur til mió. kr. Tá bankarnir vórðu lagdir saman stóð partapeningurin upp á mió kr. í partabrøvum á kr. Orsakað av, at partapeningurin varð niðurskrivaður, varð hvørt einstakt partabræv minkað niður í oyru. Av tí, at tað var hildið vera óheppið at hava so stórt tal og so smá partabrøv, samtykti árligi aðalfundurin í Føroya Banka í apríl at broyta partabrævastøddina til kr. Tey gomlu partabrøvini á oyru vórðu sostatt í lutfallinum : umbýtt til nýggj partabrøv á kr. Partaeigarar við minni enn partabrøvum kundu antin lata seg innloysa ella, eftir at hava keypt gomul partabrøv aftrat, vera við í umbýtinum. Eftir umbýtið, sum varð framt í august , hevur Føroya Banki partaeigarar. Fíggingargrunnurin frá eigur , pct. av partapeninginum. Fíggingargrunnurin Ársúrslitið eftir skatt hjá fíggingargrunninum var mió. kr. í móti mió. kr. í Roknskaparúrslitið hjá fíggingargrunninum er fyrst og fremst treytað av úrslitinum hjá Føroya Banka, tí høvuðspostarnir á inntøkusíðuni hjá grunninum er vinningsbýti/kapitalútlutan og broytingin í virðinum av partabrøvunum í Føroya Banka. Á útreiðslusíðuni er vinningsbýtiskattur/skattur av útlutan tann størsti posturin. Úrslitið eftir skatt í Føroya Banka var sum omanfyri nevnt mió. kr. í móti mió. kr. í Høvuðsorsøkin til hesa gongd er, at bankin afturførdi netto mió. kr. minni av tapum og burturleggingum enn í , og at skatturin hjá bankanum í varð mió. kr. móti mió. kr. í Grunnurin sjálvur hevði mió. kr. í vinningsbýtisskatti í móti mió. kr. í (herav mió. kr. skattur av burturlutan). Grunsins fyrsiting, ið bert ávirkar samlaði úrslitið lítið, varð í tyngd av nøkrum stórum útreiðslum til løgfrøðingar og grannskoðarar vegna bankamálið. Bankamálið ávirkaði eisini inntøkur grunsins, tí grunnurin mátti í byrjanini av gjalda , mío. kr. í rættaravgjaldi við at selja av obligatiónsogn grunsins. Grunnurin fekk tískil umleið helvtina minni í rentuinntøkum í enn í Fyri at varðveita rentugevandi ogn grunsins hevur nevndin avgjørt, at áðrenn vinningsbýtið frá Føroya Bank fyri verður útlutað til landsstýrið, verður tað minkað við , mió. kr., ið er rakstrarhallið av fyrisiting grunsins. Virksemið var nógv í nevndini fyri fíggingargrunnin og á skrivstovuni, serliga fyrra hálvár Í vórðu hildnir nevndarfundir og ein felagsfundur við arbeiðsbólkin viðvíkjandi framtíðar ognarviðurskiftunum í Føroya Banka. Hetta var væl meir enn ætlað. Nevndin fekst serliga við teir torføru løgfrøðiligu spurningarnar, sum tóku seg upp í kjalarvørrinum frá nevndarfrágreiðingini um bankamálið. Hesi mál vórðu sum nevnt viðgjørd við hjálp frá løgfrøðiligum og seinni eisini grannskoðanarligum serkunnleika. Úrslitið av viðgerðini er nevnt í ársfrágreiðingini fyri , sum kom út í mai , og í parti frammanfyri. Eisini avtalan millum donsku stjórnina og landsstýrið frá juni , hevur elvt til fleiri principiellar og praktiskar spurningar. Orsakað av teimum framhaldandi góðu úrslitunum hjá Føroya Banka, samtykti nevndin í fíggingargrunninum á aðalfundi í Føroya Banka at atkvøða fyri at vinningsbýtið fyri var prosentliga tað sama, tvs. , mió. kr. og fyri eini eyka útluting av partapeninginum, sum var mió. kr. fyri kurs , tilsamans mió. kr. Sum nevnt krevur eitt slíkt stig, at teir politisku myndugleikarnir taka støðu. Orsakað av valum bæði til fólkatingið og løgtingið varð støðutakanin til hesi mál seinkað, og tað hevði aftur við sær, at aðalfundurin í Føroya Banka mátti útsetast til apríl og ársfrágreiðingin hjá fíggingargrunninum kundi ikki almannakunngerast fyrrenn apríl Ársfrágreiðingin var meiri umfatandi enn vant orsakað av frágreiðingini um framtíðar ognarviðurskiftini í Føroya Banka. Í avtaluni millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýri frá juni varð avgjørt at leggja niður donsku luttøkuna í fíggingargrunninum, soleiðis at føroyingar í framtíðini velja alla nevndina og at danska skrivstovan heldur uppat. Fíggingargrunnurin hevur verið við til at viðgera tær praktisku fylgjurnar av hesum broytingum og verið við í viðgerðini av teimum nýggju viðtøkunum. Formligt tilmæli til Føroya Landsstýri og donsku stjórnina um tær nýggju viðtøkurnar varð samtykt á nevndarfundi tann desembur út frá einum uppskoti til viðtøkur, sum Føroya Landsstýri hevði gjørt. Tær mest týðandi broytingarnar í viðtøkum vóru, at landsstýrið fekk heimild til at seta formannin í grunninum og tríggjar nevndarlimir, og at endamál grunsins framyvir bert skal vera at eiga partabrøv í Føroya Banka. Gamla endamálsorðingin gav grunninum heimild til at taka stig til at fremja strukturbroytingar í føroysku vinnuni. Landsstýrið valdi hesar limir í nevndina at sita frá jan. til mars : John P. Danielsen, fíggjarstjóra, Tórshavn, formaður Eyðhild Skaalum, advokatur, Tórshavn Eyfinn Færø, roknskaparleiðari, Klaksvík Hildur Gunnarsdóttir, bókhaldari, Hov Sambært nýggju viðtøkunum skuldu hesir fýra limirnir, sum landsstýrið hevur valt, velja tann fimta limin í nevndini. Hetta var gjørt á fundi í nevndini tann februar Sum fimti limur í nevndina varð valdur: Nils Sørensen, stjóri, Tórshavn Fráfarandi nevndin, sum var sett av stjórnini og landsstýrinum apríl , var: Limir valdir av stjórnini: Knud R. Heinesen, stjóri, formaður Jørgen Ulriksen, fyrrv. bankastjóri Eskil Trolle, advokatur Limir valdir av landsstýrinum: John P. Danielsen, fíggjarstjóri Jógvan E. Ellefsen, advokatur Danska skrivstova grunsins, ið var fyrisitin av Poul Jensen, konsulenti, er niðurløgd, og verður nú røkt fult út av føroysku skrivstovu grunsins, ið verður fyrisitin av Bjarna Olsen, stjóra á Hagstovu Føroya. At enda kann nevnast, at fíggingargrunnurin hevur gjørt tilfar at brúka í rættarmálinum móti Den Danske Bank, sum sambært teirri í parti nevndu avtaluni við donsku stjórnina skal førast víðari undir tí nýggju nevndini. Konjunkturfrágreiðing juli Búskaparráðið gevur við hesum út fjórðu frágreiðing sína, síðani tað varð sett tann jan. Ætlanin er stutt at greiða frá konjunkturgongdini. Ráðið hevði ætlanir um at geva út eina meira víttfevnandi frágreiðing um føroyska búskapin, men hetta hevur ikki borið til í hesum umfari vegna ov lítla skrivaraorku. << << << Inngangur Høvuðstølini fyri føroyska búskapin teir fyrstu mánaðirnar í sýna framvegis rættiliga stóran vøkstur, tó at hann er minni enn í : Løngjaldingarnar øktust frá januar til mai við % í mun til sama tíðarskeið í fjør, tá rættað er fyri, at Starvsmannafelagið var í verkfalli í mars og apríl Økingin í árinum var % í mun til . Sambært uppgerð frá Hagstovuni vaks innflutningurin uttan skip og fisk frá januar til mai við % móti % sama tíðarskeið í Hesin vøkstur er fyrst og fremst íkomin av vøkstrinum í virðinum av innflutninginum av íløguvørum, t.e. maskinum og útgerð (+ %) og bilum (+ %). Vørur til byggivirksemi øktist %. Í virði fall innflutningurin av brennievni (- %) fyrst og fremst vegna prísfall, innflutningurin av heilum frystum og feskum fiski (- %) og av skipum (- %). Innflutningurin av nýtsluvørum er øktur við %. Fyrivarni skal tó takast fyri, at uppgerðin fyri jan-mai kann vera ófullfíggjað enn, tí so stutt er fráliðið. Útflutningurin uttan skip er í virði øktur við % jan-mai móti % í Úflutta nøgdin er hinvegin minkað við % eftir einari minking í upp á %. Handilsjavnin íroknað skip og frímerki fyri var mió. kr. móti mió. kr. í Tølini higartil í benda á, at handilsjavnin ikki er versnaður. Avreiðingarvirðið av avreiðingum frá føroyskum skipum til føroyskar fiskakeyparar øktist % í og er higartil í økt við %, hetta hóast avreiðingarnøgdin í stóð í stað í mun til og nøgdin higartil í er knøpp tons, ella % minni enn sama tíðarskeið í Veidda nøgdin av toski fiskað undir Føroyum minkar støðugt, meðan veiðan eftir upsa økist. Orsøkin til økta avreiðingarvirðið er, at prísirnir fyri tosk, hýsu og upsa - f eskum og virkaðum - eru øktir % í meðal frá til Í er tó íkomið eitt munandi fall í upsaprísinum og í prísinum á toska- og upsablokki. Útflutningurin av alifiski vaks við sløkum tonsum, ella %, fyrstu fimm mánaðirnar í , eftir at útflutningurin minkaði tons í (- %). Væntað verður, at útflutta nøgdin av alifiski fer upp móti tonsum longu í ; hetta svarar til eina tøku upp á uml. tons. Harvið kemur útflutningsvirðið fyri alifisk helst upp um mió. kr. Vinnuliga lønsemið var í rættiliga gott í flestu vinnum. Hetta var eisini galdandi fyri fiskivinnuna, sum tó enn ikki er før fyri at renta eina endurnýgging av kapitalútgerðini. Gongdin higartil í bendir á eitt versnandi lønsemi í fiskivinnuni. Virksemið innan sethúsabygging hevur verið vaksandi og økist framvegis, soleiðis at út móti sethús kunnu væntast bygd í Í vórðu sethús bygd. Í , tá byggingin var upp á tað hægsta, vórðu yvir sethús bygd. Henda búskapargongd hevur havt við sær beinleiðis ella óbeinleiðis at: arbeiðsloysið var % í apríl móti % í apríl . sáttmálalønirnar eru hækkaðar uml. % pr. apríl og hækka nakað tað sama aftur í ár . meðalprísirnir fyri sethús seld teir fyrst fýra mánaðirnar av eru í ávikavist smærri bygdum, størri bygdum og Tórshavn øktir við %, % og % í mun til meðalprísirnir fyri alt árið . nettotilflytingin til Føroya er framvegis positiv: hon verður av Hagstovuni mett til í móti í . Útlit og niðurstøður Hesi viðurskifti eru øll tekin um eitt vaksandi virksemi og inntøkuskapan í samfelagnum, og fólk tykjast at hava rættiliga góða tiltrúgv til framtíðar inntøkur. Hetta ber t.d. vøksturin í bilainnflutninginum og húsaprísunum boð um. Avgerandi fyri gongdina í búskapinum í løtuni er hesar gongdir: Á framleiðslusíðuni: fiskiskapur og fiskaprísir fiskavirking aling Á eftirspurningssíðuni: eftirspurningurin eftir nýtsluvørum og íløgum almennar útreiðslur og inntøkur Á fíggjarsíðuni: útlán hjá peningastovnum, almenn og privat veðhald o.a. Fiskiskapurin á heimaleiðum broytist í sínari samanseting, fyrst og fremst soleiðis, at toskurin er í rættiligari stórari minking, og upsin er í vøkstri. Aðrir partar av flotanum standa heldur ikki yvir fyri einum bata í mun til Nótaflotin gav rættiliga nógv av sær í , men fer helst at geva minni av sær í orsakað av prísfalli. Fiskaprísirnir tykjast at vera komnir í hæddina. Vit kunnu tískil ikki vænta ískoyti til vøksturin í búskapinum frá fiskiskapinum sum heild. Hóast óvanliga góðar umstøður hevur tað ikki eydnast at fáa lønsemi í allar partar av fiskiflotanum. Ein ávís semja tykist at vera í vinnuni um, at fiskidagaskipanin kann tryggja lívfrøðiliga burðardygga veiðu, men hon hevur í verandi líki ikki ført við sær, at veiðiliðið er vorðið lønandi. Um fiskidagaskipanin skal kunna virka sum búskaparliga ætlað, so er alneyðugt við í minsta lagi einari munandi umsetiligheit til tess at tryggja lønsemi, og at nýggjar kreftir hava møguleika at sleppa frammat, eins og dagatalið alsamt má lagast til gongdina í fiskievnunum hjá flotanum. Nógv krevst av politikarunum, tá búskapurin er fyri afturgongd, tí tær vinnugreinar, sum fáa trupulleikar, leggja trýst á fyri at fáa stuðul. Í løtuni er við at taka seg upp trýst um stuðul til flotan, nú framgongdin er um at venda til afturgongd. Eftir ráðsins tykki er tað skeivt at fara undir slíkan stuðul, tí tað eru fyrst og fremst skipanirnar í fiskivinnuni, sum skulu tryggja lønsemi, og ikki stuðul. Fiskiídnaðurin hevði eitt rættilga gott ár í eftir nógv ár við stórum trupulleikum. Hinvegin gav raksturin framvegis ikki í nóg nógv av sær til at renta nýíløgur. Nú fiskaprísirnir heldur kunnu væntast at lækka enn at hækka, verður tað helst truplari hjá virkjunum at fáa búskaparligt ískoyti til raksturin, og um nøgdirnar fara at minka, fer tað eisini at merkjast hjá virkjunum. Fiskaalingin væntast at økja nógv um sína framleiðslu longu í til uml. tons frá uml. tonsum í , og vinnan væntar at koma upp um tons longu í Harvið kemur útflutningsvirðið í upp móti mió. kr. í og upp um mia. kr. í Talið av fólki á alistøðum á sjónum var í um ársverk. Um framleiðslan nærum trífaldast frá til , so økist talið av fólki tó neyvan líka nógv. Harafturat koma fólk knýtt at alivirkseminum, so sum smoltstøðir, kryvjivirki og verksmiðjur. Kortini má sigast, at hóast ein sera stóran útflutningspart, kann ikki roknast við so stórari lønarskapan av alivinnuni fyri hvørja útflutningskrónu sum av fiskivinnuni. Sambært teimum nýggjastu innflutningshagtølunum fyri jan-mai er eftirspurningurin eftir nýtsluvørum vaksandi, men tó við einum heldur lágum vøkstri, nevniliga %. Tó eru gott % fleiri bilar innfluttir teir fyrstu fimm mánaðirnar í enn somu mánaðir í Fyrivarni má takast fyri, at tølini enn eru heldur fesk. Tá metast skal um eftirspurningsgongdina, skal bæði takast støða til, um vøksturin er stórur ella ikki, og til hvussu hann verður framyvir. Viðvíkjandi støddini av vøkstrinum kann sigast: Um innflutningstølini halda, so er vøksturin í nýtsluvørum upp á % ikki so nógv í mun til t.d. % vøkstur í løngjaldingum. Húsabyggingin er vaksandi, men enn er hon ikki ein triðingur av metárinum í . Húsaprisirnir eru hækkandi. Meðalprísurin av handlaðum húsum í løtuni er uml. , ferðir so stórur sum ein starvsmannainntøka. Hetta er uml. sama lutfall sum í og nakað væl minni enn , tá ið lutfallið lá um Hetta kann takast sum ein ábending um, at tá ið fólk keypa hús í dag, so seta tey seg ikki eins hart fíggjarliga og fyri árum síðani. Upp í hetta lutfall átti at verið roknað, at rentan í dag er væl lægri, enn hon var seinast í -árunum, rentufrádrátturin/rentustuðulin er % nú móti % tá, og inntøkuskattatrýstið í dag er helst eitt sindur hægri enn tá. Metast kann, at um hesi viðurskifti vórðu roknað uppí, varð lutfallið uppaftur lægri í dag enn í áttatiárunum. Hinvegin er tað eisini rætt at hugsa um, at rentan er søguliga lág, og at húsarhaldini hava ein rentuváða. Akfarsinnflutningurin higartil í ár er øktur við gott %. Bileftirlitið upplýsir tó, at bilasølan higartil í ár er % størri enn sama tíðarskeið í fjør. Heldur hesin vøkstur fyri alt árið, nærkast innflutningurin bilum í Talan er um stóran bilainnflutning, sum táttar í at gerast líka stórur, sum tá hann var mestur í , og Hinvegin má roknast við einum rættiliga stórum akfarsinnflutningi av fleiri orsøkum: lítið hevur verið innflutt í av tí at samlaða talið av akførum er um , so krevst nýggj akfør árliga, um ein hóskandi miðalaldur skal haldast (livitíðin av bilum er stytri enn í grannalondunum) og talið av akførum í mun til fólkatalið er ikki so stórt sum í grannalondunum. Avgerandi fyri útlitini fyri gongdina í eftirspurninginum er, hvussu vónirnar hjá fólki eru til framtíðar inntøkur. Og gongdin í bilainnflutningi og húsaprísum bendir á, at fólk hava rímuliga góðar vónir. Tað eru fleiri viðurskifti, sum stuðla hesum vónum. M.a. hava nýggju sáttmálarnir á arbeiðsmarknaðinum við sær eina lønarhækking upp á % um árið meira enn prísvøksturin. Alingin er í vøkstri. Og vónirnar til oljuvinnuna eru helst eisini rættiliga stórar. Hinvegin fer fiskivinnan sum nevnt helst ikki at vaksa, men heldur at hava afturgongd framyvir. Um gongdin í fiskivinnuni ikki verður mótvirkað við t.d. almennum stuðli, so ávirkast restin av búskapinum sum frá líður av gongdini í fiskivinnuni. Almennu útreiðslurnar, rentan og lánveitingarnar frá peningastovnunum hava týdning bæði fyri gongdina í fiskivinnuni og fyri vónirnar hjá fólki til framtíðar inntøkur. Almennar inntøkur eru vaksandi, tí nýtslan og skattagrundarlagið eru vaksandi. Skatta- og avgjaldssatsir eru tó ikki broyttir í í mun til Hetta er annars hent á hvørjum ári síðani Almennar útreiðslur eru undir sterkum poltiskum trýsti, bæði tá ið tað kemur til rakstur og íløgur. Higartil hevur tað tó eydnast politiskt at halda aftur á báðum hesum økjum. Gongdin í almennu útreiðslunum verður sera avgerandi fyri eftirspurningin, bæði beinleiðis og tí tær ávirka framtíðarvónirnar hjá fólki. Tað er umráðandi, at politikararnir megna at halda aftur og útseta íløgur, til ongin vøkstur ella afturgongd verður í búskapinum. Rentan er givin uttanífrá. Ongi fríhold eru longur millum føroyska og danska rentustøðið. Hetta merkir, at rentan framyvir kemur at fylgja rentustøðinum rættiliga neyvt. Rentan er í løtuni søguliga lág. Hóast vánir eru fyri einum framhaldandi lágum rentustøði, so er ongin trygd fyri, at rentan ikki fer at hækka aftur, eins og rentan til tíðir kann vera broytilig. Tað er tí sera umráðandi, at vinnulív og privat leggja somikið upp fyri, at tey eru før fyri at standa móti møguligum rentuhækkingum. Útlánini hjá peningastovnunum kunnu út frá vøkstrinum higartil í ár metast at fara at økjast uml. % í Talan er sostatt enn um rættiliga stóran vøkstur í mun til eitt nú mettan vøkstur í løngjaldingunum og í mun til mettan vøkstur hjá donskum peningastovnum. Hinvegin má roknast við einum ávísum vøkstri, tí íløgurnar hjá bæði vinnulívi og húsarhaldum eru vaksandi. Hóast talan er um ein rættiliga stóran vøkstur, er hann tó lítil í mun til -árini. Útlánini øktust í árunum við millum % og % árliga. Harumframt øktust bæði veðhaldini hjá landskassanum og peningastovnunum sera nógv tey árini, eins og uttanlandslántøkan var stór. Tað er sera umráðandi, at útlánini verða grundað á sunnar verkætlanir. Upphitaður búskapur? Tað hevur verið frammi, at tann stóri vøksturin, sum verið hevur og - sum hagtølini vísa - enn er í búskapinum, fer at seta krøv til at tátta í búskaparliga. Tann mest vanliga orsøkin, sum víst verður til, tá tosað verður um at avmarka búskaparligan vøkstur, er, at tað verður eitt kostnaðartrýst (fyrst og fremst lønir og prísir) í búskapinum og harvið eitt versnandi kappingarføri, sum so aftur kann føra til gjaldsjavnatrupulleikar. Í Føroyum hevur í fleiri ár verið eitt sera stórt avlop á gjaldsjavnanum, um ein miljard krónur árliga. Væntandi verður somuleiðis eitt stórt avlop í Harvið fara Føroyar við árslok helst at hava eina nettouttanlandsogn upp á uml. eina miljard krónur. Vandi er sostatt enn ikki fyri, at hall skal koma á gjaldsjavnan. Hinvegin eru tekin um, at ávíst trýst er á arbeiðsmarknaðin. Sáttmálasamráðingarnar í vár høvdu við sær eina hækking í lønunum frá apríl upp á % og nakað tað sama aftur komandi ár. Hagtøl eru ikki tøk, sum kunnu lýsa, í hvussu stóran mun lønir verða goldnar, sum eru hægri enn sáttmálalønirnar (sokallað lønarglíðing). Heldur ikki eru hagtøl fyri, hvørt tað er trupult at fáa fatur á arbeiðsmegi. Tekin eru eisini um eftirspurningstrýst á fastognamarknaðinum. Húsaprísirnir eru í farnir at vaksa munandi, eftir at teir fullu í , eftir teimum tøku hagtølunum at meta. Prísirnir eru tó ikki komnir upp á støðið í -árunum. Tá prísirnir vóru hægstir, var meðalprísurin av teimum handlaðu húsunum um sjey ferðir árslønina av ein starvsmannaløn. Fyri tey hús, sum eru handlað higartil í ár, er meðalprísurin gott fýra ferðir eina starvsmannaløn. Inntøkuskatturin er í dag umleið tann sami sum síðst í -árunum, meðan rentan er væl lægri enn tá, samstundis sum at rentufrádrátturin er hægri í dag. Myndin er tó rættiliga greið: húsaprísirnir eru klárt í vøkstri, eftir at teir fullu frá til . Eru tiltøk neyðug? Ávísar ábendingar kunnu sostatt vera um, at kapasitetsavmarkingar í búskapinum eru um at gera seg galdandi. Kortini metir búskaparráðið ikki, at tað er neyðugt enn at seta tiltøk í verk fyri at avmarka eftirspurningin. Henda støða er fyrst og fremst grundað á gongdina í fiskivinnuni og leiklut hennara í búskapinum. Tær nýggjastu uppgerðirnar um føroyska veiðu á føroyskum øki (avreitt í Føroyum og uttanlands) vísa, at samlaða tonsatalið var nærum uml. tons minni fyrstu fimm mánaðirnir í enn somu mánaðir í , t.e. um tons. Herav minkaði toskur við tons (- %), hýsa var óbroytt, upsi vaks við tons (+ %), kongafiskur minkaði við tons (- %), blálonga vaks við tons ( %) og gulllaksur minkaði við tons (- %). At fiskiskapurin ikki fer at halda fram at vaksa, hevur verið væntað í longri tíð, og væntast kann møguliga eitt fall. Nøgdirnar eru umleið tær somu higartil í ár sum í fjør, men ein forskjóting er farin fram frá dýrari fiskasløgum móti bíligari fiskasløgum. Prísirnir í seinnu helvt av og byrjanini av eru framvegis høgir, tó at upsaprísurin er minkaður nógv. Prísirnir økjast neyvan í mun til í dag. Í heystfrágreiðing síni í viðgjørdi búskaparráðið spurningin um, hvørt búskaparvøksturin skuldi tálmast ella ikki. Tá varð mett, at møguleiki var fyri, at búskaparliga gongdin í sær sjálvum fór at vera tálmandi. Roknað varð við, at tað var ein spurningur um tíð, til fiskiskapurin og fiskaprísirnir fóru at versna í mun til tað sera høga støði, ið tá var galdandi. Fiskivinnan hevur ein so avgerandi týdning fyri føroyska búskapin, at gongdin í henni hevur týdning fyri allan búskapin sum heild. T.v.s. at ein afturgongd í fiskivinnuni hevur við sær eina afturgongd í samlaða eftirspurninginum í búskapinum og harvið eisini á tær vinnur, ið liva av at selja til heimamarknaðin, og eisini á skattagrundarlagið og inntøkurnar hjá tí almenna. Onnur tálmandi viðurskifti, so sum hækkandi oljuprísir og rentur, fara helst eisini at gera seg galdandi. Ført hevur verið fram, at gongdin higartil, serstakliga í -árunum, vísir, at ein ikki kan vænta, at gongdin í fiskivinnuni er avgerandi fyri gongdina í búskapinum sum heild. Ráðið tekur undir við, at gongdin í -árunum vísir, at samlaða búskapargongdin ikki fylgdi gongdini í fiskivinnuni. Ráðið metir tó, at ein høvuðsorsøk til, at hetta hendi, vóru tær umstøður, sum ráddu tá. Í áttatiárunum sóu vit t.d. bæði rakstrarstuðul til fiskivinnuna og veðhald til vinnur, ið tørvaðu fígging. Eisini hevði tað høga rentustøðið í Føroyum í mun til útheimin saman við rentuskattaskipanini við sær, at útboðið av fígging var sera stórt. Almennu útreiðslurnar bæði til rakstur og íløgur øktust í stórum, og lántøkan í øllum samfelagnum bæði til íløgur og nýtslu øktist eisini í stórum. Eftir ráðsins meting er tað av alstórum týdningi, at búskapurin lagar seg til tær broytingar, ið fara fram í teimum grundleggjandi búskaparligu fyritreytunum. Tað er tí umráðandi, at slíkar umstøður, sum ráddu í -árunum ikki aftur koma fyri. Ráðið væntar, at afturgongdin í fiskiskapinum eftir eina tíð fer at ávirka gongdina í øðrum vinnum og í eftirspurninginum. Ráðið mælir til, at landsstýrið fylgir neyvt við búskaparligu gongdini teir komandi mánaðirnar. Landsstýrið eigur at melda út, at tað - um neyðugt - vil taka stig til búskaparlig inntriv fyri harvið at gera borgarum og vinnulívi greitt, hvat tey kunnu grunda sínar vónir til framtíðina á. Tað er umráðandi, at almennu útreiðslurnar ikki økjast ov nógv í hesum tíðarskeiði. Um rakstrarútreiðslurnar ikki økjast meira enn generelli prísvøksturin, og íløgur verða útsettar, verður í veruleikanum talan um at tátta í búskaparliga í mun til undanfarin ár, har bæði skatturin er lækkaður, og útreiðslurnar eru øktar. Tað er eisini av týdningi, at skipanir, ið kunnu forða fyri, at tillaging fer fram, verða avtiknar. Uttanlandsfrádrátturin og mvg-frítøkan í byggivinnuni eru dømi um skipanir, sum hóska illa at hava samstundis sum, at trýst er á arbeiðsmegini í byggivinnuni. Tað sama kann sigast um, at Húsalánsgrunnurin veitir lán til undir marknaðarrentu. Myndugleikarnir eiga at vera tilreiðar við búskaparligum inntrivum, ið minka um eftirspurningin, um so er, at vøksturin í búskapinum kortini heldur fram í sama mun, og tekinini um fløskuhálsar og kostnaðarhækkingar gerast týðuligari. Vísir tað seg hinvegin, at ein møgulig framhaldandi minking í fiskiskapinum og/ella prísunum næsta hálva árið hevur við sær, at samlaði eftirspurningurin í samfelagnum minkar, soleiðis at vøksturin í inntøkuskapanini í samfelagnum verður minni enn prísvøksturin, so kann umhugsast at gera almennar íløgur, ið annars eru útsettar. Konjunkturjavnan Verður farið fram á henda hátt, kann landskassin vera við til at javna út konjunkturarnar. Tað er óivað frægari at nýta íløguvirksemi heldur enn rakstur til konjunkturútjavning. Íløgurnar eru tíðaravmarkaðar og kunnu setast í verk, tá ið tað hóskar, meðan rakstur ikki eins væl kann økjast og minkast eftir tørvi. Í hesum sambandi er neyðugt at fáa virksemið hjá kommununum við í hesa stýring. T.d. kundi landsstýrið álagt kommununum at hildið seg innan fyri ávísar íløgukarmar. Ásannast má tó, at tað er ein trupul uppgáva at meta um, hvørt ein stendur yvir fyri einari broyting í konjunkturum, ið varar eina avmarkaða tíð, ella ein stendur yvir fyri einari varandi broyting. Tað er sera umráðandi, at ein politiskt er førur fyri at minka um almenna virksemið, um so er, at tað vísir seg, at talan er um eina afturgongd, sum dregur út, og sum ein ikki kann síggja endan á. Hetta partvíst tí teir almennu kassarnar bert eru førir fyri at reka konjunkturjavnandi politikk í avmarkaðari tíð, og partvíst tí eisini tann almenni sektorin eigur at laga seg til støðuna, um hon er varandi broytt. Tað hevur verið skotið upp at seta á stovn ein konjunkturgrunn, ið fær inngjaldingar í góðum tíðum og nýtir pening í verri tíðum. Hetta er ein máti, ið kundi verið skilagóður at nýtt, eisini í sambandi við møguliga oljuvinnu. Viðmerkjast kann, at ein í longdini má rokna við, at eftirspurningurin lagar seg eftir tí, sum er tøkt í samfelagnum. Í løtuni er hann ikki lagaður til tað tøka tilfeingi. Tað ber tað stóra gjaldsjavnaavlopið boð um. T.v.s., roknast má við at gjaldsjavnaavlopið fer at hvørva so við og við, annaðhvørt vegna størri nýtslu ellar íløgur ella minking í framleiðsluni ella ríkisstuðlinum. Løngjaldingar Løngjaldingarnar øktust jan-mai við % í mun til somu mánaðir árið frammanundan. Verður lagt uppfyri, at løngjaldingarnar vóru nakað lágar í mars og apríl vegna verkfall hjá Starvsmannafelagnum, so kann økingin metast til %. Til samanburðar øktust løngjaldingarnar í við umleið % samanlagt í mun til árið frammanundan, og hetta er størsti vøksturin, sum hevur verið síðani kreppan hæsaði av. Hvussu stórur vøksturin verður fyri alt veldst um fleiri viðurskifti. Sáttmálasamráðingarnar førdu í sær sjálvum við sær ein vøkstur í lønunum upp á uml. %. Spurningurin er tó, hvussu nógv gongdin í fiskivinnuni fer at ávirka samlaðu gongdina. Tá kreppan var í hæddini í , vóru løngjaldingarnar samanlagt um , miljard, men síðani hevur verið stórur vøkstur í búskapinum, so at í vóru løngjaldingarnar / størri, ella um , miljard. Hetta er vøkstur upp á % í meðal um árið, og tí má sigast, at búskapurin hevur komið seg rættuliga skjótt. Góður fiskiskapur, vaksandi fiskaprísir og avtalan um skuldina hjá landskassanum hava gjørt sítt til, at búskapurin er komin so væl undan síðani Haraftrat hevur lagaligi skatta- og avgjaldspolitikkurin økt munandi um rásarúmið hjá húsarhaldinum, sum hevur ført til øktan eftirspurning og størri virksemi í vinnunum, sum framleiða til innlendska marknaðin. Í ein ávísan mun undirmeta løngjaldingarnar helst eisini framgongdina í samlaðu inntøkuskapingini, tí avlopini hjá virkjunum eru økt munandi síðani , so at samanlagdi navnavirðisvøksturin í bruttofaktorinntøkunum liggur omanfyri % í meðal fyri árið, seinastu árini. Løngjaldingarnar í fiskiskapi vóru miljónir í , sum er besta árið síðani fyrstu uppgerðirnar í , og hetta er tann vinnugreinin við størsta krónuvøkstrinum, miljónir, í Teir fyrstu mánaðirnar í eru løngjaldingarnar % minni enn somu mánaðir í Væntandi verður minkingin uppaftur størri, tá ið árið er komið at enda. Framleiðsluvinnurnar á landi høvdu rímuliga stóran vøkstur í og eisini higartil í Løngjaldingarnar í fiskavirking øktust við % í og % higartil í (sí talvuna við %-broytingum niðanfyri). Í vóru tekin um, at løngjaldingarnar í fiskavirking á landi vóru minkandi. Men gongdin vendi í fjør vár, og samanlagda ársúrslitið er miljónir betri í og er lutfalsliga uppaftur størri higartil í Løngjaldingarnar í aling øktust % í og heili % higartil í ár. Stórur vøkstur væntast í alivinnuni, men av tí at alingin ikki eigur so stóran part av samlaðu løngjaldingunum, munar hvørt prosent í hesi vinnu væl minni enn hvørt prosent í t.d. fiskiskapi og fiskavirking. Byggingin øktist við % í og % higartil í Onnur framleiðsla øktist við % í bæði og higartil í ár. Privatu tænastuvinnurnar hava eisini havt framgongd á % bæði í og higartil í , harav stavar størsta framgongdin frá handilsvinnuni og flutningsvinnuni. Upp í tænastuvinnurnar er taldur flutningur á sjógvi og landi, hóast tað eru skip í almennari ogn, sum eiga ein part av flutninginum. Løngjaldingar í vinnum og vinnubólkum og januar-mai og Januar-Mai miljónir krónur Fiskiskapur Fiskavirking Aling Bygging Onnur framleiðsla Framleiðsla samanlagt Privatar tænastur Almennar tænastur Ótilskilað vinna Tænastur samanlagt Samanlagt Kelda: Hagstova Føroya Løngjaldingarnar hjá tí almenna sum fyri mesta partin eru tænastur øktust miljónir og hava ongantíð verið so stórar áður, meira enn , miljard íalt. Tann prosentvísi vøksturin er tó ájavnt við miðalvøksturin í øllum løngjaldingunum, nevniliga um %. Hesin vøksturin er at finna bæði í sjálvari miðfyrisitingini, almennum stovnum og hjá kommununum. Samanlagdi prosentvøksturin í løngjaldingum í var % og % jan-mai Hann stavar frá vøkstri í øllum teimum bólkum, sum her eru vístir í talvuni. Vøksturin hevur verið ymiskur í vinnubólkunum, og tað er eisini ymiskt, hvussu tungt bólkurin vigar í samanlagda vøkstrinum. Fyri at finna hvussu nógv prosentstig stava frá hvørjum vinnubólkinum, verða prosentvøkstrirnir faldaðir við tí lutfalli, sum løngjaldinarnar í viðkomandi vinnugrein eru í mun til samanløgdu løngjaldingarnar. Av samanlagda vøkstrinum upp á % í stavar prosentstig frá fiskavirking, meðan fiskiskapur onki gevur til vøksturin, heldur øvugt. Í stavaðu % av teimum %, sum allar løngjaldingarnar øktust við, frá fiskiskapinum. Aling og bygging góvu hvør sítt lítla prosentstig til vøksturin. Privatar tænastur og almennar lønir standa fyri ávikavist knøppum og góðum prosentstigum av teimum prosentstigunum í samanlagda vøkstrinum. Í hesum býtinum hevur støddin á vinnuni og tí eisini bólkingin stóran týdning. Í meðal fyri hvørt ár síðani til er prosentvøksturin størstur í høvuðsbólkinum fiskiskapur. Har eru løngjaldingarnar vaksnar við % í meðal síðani Tekur ein gongdina í við, er árligi meðal vøksturin %. Framleiðsluvinnurnar á landi hava í meðal goldið % meira um árið í lønum, meðan vøksturin í privatu tænastuvinnuni var %, og almennu løngjaldingarnar øktust við % í meðal um árið. Samanlagdi meðalvøksturin í løngjaldingum hesi árini var góð %. Tað ber illa til at hava so stóran búskaparvøkstur nógv ár á rað. Men tað er heilt natúrligt, at búskapurin tey fyrstu árini eftir eina so djúpa kreppu, veksur rættiliga nógv. Talið á fólki, sum hevur arbeiði, er økt, so at fleiri inntøkur verða skaptar um árið. Virkir, bygningar og onnur framleiðslutól eru mannað og eru antin komin í nýtslu aftur ella verða gagnnýtt meira enn áður. Eitt serligt íkast til vøksturin liggur tó í góða fiskiskapinum. Fiskurin í sjónum er ein partur av kapitalútbúnaðinum, á tann hátt, at fiskiskipini verða meira produktiv, um nógv er at fáa. Hetta hevur gjørt sítt til, at vøksturin í búskapinum var so stórur seinastu árini. Prosentbroytingar í løngjaldingum og íkast til broytingarnar frá vinnum og vinnubólkum prosentbroyting íkast til prosentbroyting / / / / / / / / / / / / Fiskiskapur - - , Fiskavirking - , Aling - , Bygging - - , Onnur framleiðsla , Framleiðsla samanlagt - , Privatar tænastur - , Almennar tænastur - , Ótilskilað vinna , Tænastur samanlagt - , Samanlagt - , Kelda: Hagstova Føroya Um aðrar broytingar eru farnar fram við produktivitetinum í vinnunum, er ilt at siga. Men um tey arbeiðspláss, sum í dag verða mannað, eru meira produktiv, enn tey vóru undan kreppuni, so liggur eisini í tí ein kelda til búskaparvøkstur. Hetta kundi verið, um flakavirkini framleiða meira fyri hvønn arbeiðstíman ella fyri hvørja krónu ílagda í kapatalútbúnaðin. Ella um byggivirkini, tænastufyritøkurnar ella tað almenna framleiddu meira fyri hvørt starvsfólkið. Ongar kanningar eru gjørdar, sum kundu víst, í hvønn mun búskaparvøksturin hesi seinastu árini er komin av betri gagnnýting av framleiðslutilfeinginum ella øktum produktiviteti. Men meginparturin av vøkstrinum man vera komin av, at framleiðslutilfeingið er økt, tí at fleiri fólk eru komin í arbeiði, og tí at bygningar og vinnutól annars eru komin í nýtslu aftur. Í øðrum lagi stendst búskaparvøksturin av, at produktiviteturin er øktur hesi árini við nógvum fiski. Haraftrat kemur økta reala virðið á framleiðsluni vegna uppfarna fiskaprísin. Eitt annað serligt íkast er komið frá betri prísi á fiski á altjóða marknaðunum. Prísvøksturin á fiski í útflutningi hevur givið eitt íkast til búskaparvøksturin, við tað at vaksandi inntøkurnar í fiskiskapi føra til, at eftirspurningurin innanlands økist, sum í øðrum umfari økir um innlendska virksemið. Gongdin í fiskiskapinum og fiskaprísunum í , sum niðanfyri greitt frá, ber tó boð um, at vend tykist at vera komin í. Væntast kann, at henda gongdin fer at hava við sær, at minkandi eftirspurningur eisini verður eftir framleiðsluni hjá øðrum vinnum. Hetta er tó í stóran mun treytað av m.a. førda fíggjarpolitikkinum, gongdini í oljuprísunum, gongdini í rentuni o.ø. Fiskiskapur og fiskaprísir Mett út frá avreiðingunum frá føroyskum skipum til føroyskar fiskakeyparar var fiskiskapurin við Føroyar eins góður í og árið frammanundan. Tó vóru broytingar í samansetingini av veiðini upp á sløg. Avreiðingarnar frá føroyskum skipum til føroysk fiskavirki eru eitt sindur minni teir fyrstu fimm mánaðirnar av enn sama tíðarskeið í , uml. tons ella % minni. Nógvar av teimum gongdunum, sum vóru í í samansetingini av veiðini upp á fiskasløg, halda fram í . Serliga verður minni fiskað av toski. Eisini verður fiskað minni av kongafiski, svartkalva og longu. Meira verður fiskað av upsa, blálongu og gullaksi. Fiskiskapurin eftir hýsu, brosmu, hvítingi og havtasku hevur verið skiftandi. Toskafiskiskapurin undir Føroyum er minkaður nógv í og : % í og - % teir fyrstu fimm mánaðirnar í Hetta svarar til uml. tús. tons minking bæði í og (roknað). Mett út frá gongdini higartil í verður árið tó neyvan heldur eitt vánaligt ár til fiskiskap, hóast toskafiskiskapurin neyvan kemur nógv upp um tons. Meðalfiskiskapurin eftir toski síðan er um tons, so hóast minking frá árinum fyri, var árið ikki eitt vánaligt ár, men toskurin er nú við at minka nakað niður um meðal. Hýsufiskiskapurin verður væntandi heilt góður í - um tons ímóti meðalinum síðan Upsaveiðan kemur væntandi upp um tons í , ið er um meðalið síðani . Av øðrum fiskasløgum er tað serliga gulllaksurin, sum er vorðin eitt munandi íkast til fiskiskapin, og sum alt meira verður fiskað av. Veiðan kom upp um tons í , tí at nakrir av bátunum hava mestsum bara lagt seg eftir tí fiskinum, helst tí at veiðan er vorðin lønandi. Avreiðingar frá føroyskum førum til føroysk flakavirki (Havsbrún undantikið) Tons landað vekt %-broyting Fiskaslag Árið Jan-mai Árið Jan-mai / / / Toskur - - - Hýsa - Brosma - Longa - - Upsi Hvítingur - Kongafiskur - - - Blálonga - Botnfiskur - Svartkalvi - - - Steinbítur Kalvi - - Havtaska - Reyðsprøka - - Tunga - Skøta - Langasporl - Gullaksur Annað - - Samanlagt - Kelda: Hagstova Føroya Tað er altíð torført at meta um, hvønn vegin tað ber í fiskiskapi, men teir fyrstu mánaðirnir kundu merkt, at nakað tað sama, ella eitt sindur minni, verður at fáa í ár í mun til í fjør. Forsagnirnar hjá fiskifrøðingum bera á sama borðið, so at samanlagt kann sigast, at útlit eru til eina ávísa minking í fiskiskapinum í í mun til Fiskiskapurin var samanlagt % minni seinna hálvár í enn sama tíðarskeið í . Serliga er minking í toskafiskiskapinum at merkja, og sum gongdin sýnist at vera, koma valla meira enn tons av toski til avreiðingar í Eftir tí sum Fiskirannsóknarstovan sigur, so hevur verið fiskað av tveimum góðum árgangum av toskinum, sum nú fara at ganga undan. Hýsufiskiskapurin kann, eftir teirra tykki, fara at halda sær á sama støði sum í Tá minni verður at fáa av toski, kann hugsast at meira orka verður løgd í at fiska upsa, og hetta er helst orsøkin til økingina í upsafiskiskapinum higartil í ár. Men eitt er, sum møguliga kann fáa veiðuna at økjast fyribils. Ein ávísur áhugi sýnist at vera fyri at keypa fiskifør og veiðuloyvi teirra fyri at seta størri og meira effektiv skip inn í staðin. Tað verður t.d. gjørt á tann hátt, at reiðarí keypa ein ella kanska fleiri bátar við veiðiloyvi, og keypa so eitt størri brúkt fiskifar uttanlands til at fiska í staðin fyri tann ella teir bátar, sum keyptir vórðu úr flotanum. Fiskivinnumyndugleikarnir geva so nýkomna skipinum loyvi at fiska og tilluta skipinum eitt dagatal, sum er ein ávísur prosentpartur av tí, sum uppkeypti báturin ella bátarnir áttu frammanundan. Til hesa flyting av døgum brúka myndugleikarnir ein umrokningarfaktor, sum er grundaður á veiðievnini hjá uppkeyptu útróðrarbátunum. Men av tí at tað eru fiskidagar, og ikki nøgd av fiski, sum verður umbýtt, er torført at halda skil á, um nýkomnu skipini í veruleikanum fiska størri nøgd enn fiskiførini, sum keypt eru úr flotanum. Í prinsippinum skuldi hetta ikki hent, um fiskidagarnir eru eitt rættvísandi mát fyri fiskaða nøgd. Men veruleikin kann saktans vera ein annar, tí tað kann vera torført at meta um veiðievnini hjá nýkomna skipinum, sum kanska kann fiska meira sínar tillutaðu dagar, enn uppiløgdu fiskiførini kundu fiska við sínum upprunaligu døgum. Um henda gongdin heldur fram og vindur upp á seg, kann hugsast, at nýggjaru skipini alíkavæl í veruleikanum hava størri samanløgd veiðievni enn teir bátar, sum eru lagdir, og samanlagda veiðan kann soleiðis økjast í fyrsta umfari. Ein slík øking í veiðuni kemur, tí at veiðitrýstið økist, og ikki tí at stovnarnir eru betri fyri. Hóast stig eru tikin til at forða fyri, at størri báta kunnu koma inn fyri bátar undir tons, so kann tað omanfyri nevnda væl koma fyri millum størri bátar. Virðið av avreiðingum frá før. fiskiskipum til før. fiskakeyparar kr. % -broyting Fiskaslag Árið Jan - mai Árið Jan-mai Toskur - Hýsa Brosma Longa Upsi Hvítingur - Kongafiskur - Blálonga Botnfiskur Svartkalvi - - Steinbítur Kalvi - Havtaska Reyðsprøka - - Tunga - Skøta - - Svartkjaftur - Langasporl Gullaksur Annað - Samanlagt Kelda: Hagstova Føroya Samlaða veiðan við Føroyar øktist sum sagt munandi frá til , stóð í stað í og sær út til eisini at standa í stað í Men av tí at fiskaprísirnir hava verið í hækking fram til inn í , er avreidda virðið vaksið munandi í og , men fer neyvan at vaksa í . Virðið á avreiðingunum til føroyskar fiskakeyparar í var góð % størri enn í , hóast fiskiskapurin var nakað tann sami. Tað sama sæst aftur í , tí hóast eitt sindur minni veiðinøgd higartil í , so er samlaða avreiðingarvirðið % hægri enn í Og hetta hóast toskurin er minkaður nógv í nøgd, meðan onnur bíligari fiskasløg, so sum upsi, hava vigað upp móti. Tað eru serliga fiskasløgini toskur, hýsa og upsi, sum hava fingið munandi hægri prís í meðal í í mun til og aftur í meðal jan-mai í mun til sama tíðarskeið í Tó er upsaprísurin minkaður munandi teir síðstu mánaðirnar. Prísvøksturin á hýsu og toski var % hvørt av skeiðunum, og av tí at tey eru so stórur partur av veiðuni, hevur tað stóra ávirkan á avreiðingarvirðið samanlagt. Haraftrat hevur prísurin verið vaksandi á flestu av hinum fiskasløgunum uttan svartkalva sum nakað væl verður fiskað av og steinbýti og skøtu, sum lítið telja í samanløgdu veiðuni. Hóast 1/4 minni varð fiskað av toski í enn í , var avreiðingarvirðið samanlagt tó % størri, og í minkaði avreiðingarvirðið bert %, tó at nøgdin minkaði %. Og tó at veiðan av hýsu var 1/4 størri enn í og stóð í stað í , var avreiðingarvirðið samanlagt næstan % størri í og % størri jan-mai Nakað tað sama var galdandi fyri upsa í , men í er meðalprísurin roknaður upp á teir fyrstu fimm mánaðirnar ikki farin upp. So tað er eyðsýniligt, at fiskaprísurin hevur havt størstu ávirkanina á góða úrslitið hjá fiskiflotanum í , og at hann eisini verður avgerandi fyri úrslitið hjá flotanum í . Fiskaprísir Sum omanfyri nevnt hava tað í serliga verið fiskaprísirnir, sum hava økt um útflutningsinntøkurnar, og sum eisini vóru orsøkin til góðu úrslitini hjá fyritøkunum í fiskivinnuni og inntøkunum hjá fiskimonnum. Haraftrat hevur allur hesin beinleiðis inntøkuvøkstur kastað nýggjar inntøkur av sær vegna øktan eftirspurning. Soleiðis hava fiskaprísirnir eisini økt um skatta- og avgjaldsinntøkurnar hjá landi og kommunum. Meginparturin av týdningarmestu fiskavørunum hava fingið betri prís í enn í og tað hevur staðið við í Í talvuni sæst, at í var nærum eins stórur prísvøkstur á bæði feskum vørum sum á framleiddum vørum. Her er valt at vísa prísirnar á ísaðum fiski, blokkskornum flaki til ídnað og saltfiski. Flak í blokki hevði størri prísvøkstur enn annað ísað flak, so í meðal er prísvøksturin á flaki og ísaðum fiski nakað tann sami kanska % í meðal, meðan saltfiskur í meðal vaks umleið % í prísi. Henda myndin er broytt nakað í , tí nú er prísvøksturin á fyrst og fremst frystum toska- og upsaflaki væl minni enn á fesku vørunum. Meðalprísir í útflutningi mai Ísaður fiskur, blokkskorið flak til ídnað og saltfiskur Jan-des Jan-mai Vøra / / kr/kg %-broyting Ísaður toskur , , , , Ísað hýsa , , , , Ísaður upsi , , , , Fryst toskaflak , , , , Fryst hýsuflak , , , , Fryst upsaflak , , , , Saltaður toskur , , , , Saltað toskaflak , , , , Kelda: Hagstova Føroya Viðmerking: %-broytingarnar eru roknaðar sum meðal prosentmunur millum prísirnar hvønn mánað í í mun til sama mánað í Tað gevur ikki heilt sama úrslit, sum tá roknaðir verða prosentmunirnir millum ársmeðalprísirnar, men munurin er ikki stórur. Rækjur, sild og makrelur høvdu eins góðan prís í og í og framhaldandi í Hinvegin eru prísirnir á svartkjafti minkaðir munandi í , men væntað verður, at teir hækka nakað aftur út á heystið. Aðrir meira fleirstreingjaðir búskapir eru ikki so viðbreknir fyri prísbroytingum á einstøkum vørum. Eitt vanligt ídnaðarsamfelag útflytir nógvar ymiskar vørur, so at serligar prísgongdir á einstøkum vørum fáa ikki so umfatandi avleiðingar, tí at hvør einstøk vøra ella vørubólkur telur bara ein brotpart av samanlagda útflutninginum. Ymsar orsøkir eru til gongdina í prísunum. Um eftirspurningurin eftir fiski hevur verið størri enn vanligt, er ilt at siga, men útboðið hevur verið minni enn vanligt, tí at fiskiskapurin í kanadiskum og russiskum sjógvi hevur verið so vánaligur. Útboðið av toski úr Norðuratlantshavi hevur verið meira enn túsund tons minni enn vanligt, eins og útboðið av hake, pollock og øðrum botnfiskasløgum hevur verið eini túsund tons minni enn vanligt. Henda støðan batnar ikki munandi í ár, og gevur hetta grundir til at halda, at prísurin á toski og hýsu ikki fer at lækka í Upsaprísurin er minkaður munandi, tí nógvir keyparar vegna tann ótrygga fiskiskapin bygdu upp goymslur at standa ímóti við. Harvið fór prísurin upp á eina ónáttúrliga legu og fellur tí samsvarandi nógv nú. Hetta, saman við øðrum viðurskiftum, hevur trýst prísin upp bæði á feska fiskinum og á lidnu fiskavørunum til húsarhaldini. At t.d. BSE neytasjúkan, salmonellatrupulleikarnir við flogfenaði og annað eisini hevur havt ávirkan, er møguligt. Men, sum gongdin er í løtuni, kann hugsast, at tað fer at eydnast kjøtframleiðarum at fáa teirra marknað at batna, um eingir aðrir trupulleikar av slíkum slag stinga seg upp. Eftir øllum at døma hevur stóri prísvøksturin á feskum fiski minkað um vinningin hjá teimum, sum framleiða fiskavørur til húsarhaldini, tí teir hava havt ilt við at fáa nóg góðan prís fyri lidnu vørurnar. Men av tí at tað er sera umráðandi hjá teimum at varðveita marknaðarpartar í kappingini teirra millum, hava stórfyritøkurnar á hesum marknaðinum helst borið eitt ávíst tap, ella minking í avlopum, hesa seinastu tíðina. Hetta kundi ført til, at teir royna at flyta hetta tap niðureftir í framleiðsluhierarkiið, og møguleiki er tí fyri, at hetta fer at ávirka feskfiskaprísin nakað niðureftir. Burtur úr hesum eru ikki grundir til at vænta stóra lækking í prísinum á feskum fiski, men at hann tó kann kvinka nakað niðureftir. Somuleiðis er orsøk til at halda, at prísurin á lidnu vørunum kann lækka nakað um húsarhaldini í Evropa fara at keypa meira av kjøti men ikki nógv. Eftir prísgongdini at døma er grund til at vænta, at inntøkurnar í fiskiskapi fara kanska at halda sær ella minka eitt vet í . Hinvegin eru tekin um, at fiskiskapurin hjá okkum eisini er í minking, bæði á fjarleiðum (tó ikki rækjum) og í heimasjógvi. Norsku myndugleikarnir hava fráboðað minking í kvotunum, og á okkara egnu havleiðum hevur fiskiskapurin verið versnandi seinastu mánaðirnar. Fiskifrøðingar meta, at minking verður í fiskiskapinum í heimasjógvi framyvir, men at teir árgangirnir, sum koma inn í fiskiskapin komandi árini, ikki eru so illa fyri. Samanlagt gevur hetta útlit til eina minking í fyrsta umfari, men at minkingin ikki verður álvarsliga stór. Samanumtikið eru útlitini til inntøkurnar í fiskiskapi ikki so bjørt, sum úrslitið í var, men heldur kunnu vit vænta eina ávísa minking í ár og kanska eisini í ár . Lønsemið í fiskivinnuni Seinasta roknskaparárið, , man vera eitt tað besta, sum verið hevur, bæði fyri manningar og reiðarí og samfelagið sum heild. Helst hevur ongantíð áður verið so nógv goldið í hýrum sum í , og tað hevur skapt vaksandi eftirspurning í landinum sum heild, sum so aftur hevur kastað aðrar inntøkur av sær. Og eftir teimum roknskaparlýsingum, sum eru gjørdar seinastu árini, hava avlopini hjá fyritøkunum í fiskivinnuni ongantíð verið so stór. Og ikki síðani mitt í 'unum, hevur so lítið verið latið í studningum til fiskivinnuna sum í , so at rakstraravlopið hjá vinnuni er mestsum alt hennara egna íkast. Samanum tikið hevur fiskivinnan sum heild staðið seg avbera væl í . Fortreytirnar fyri virkseminum mugu sigast at hava verið heilt góðar. Skuldin í skipum og virkjum er sera lág, bæði tí at rakstraramboðini eru gomul og væl niðurgoldin, og tí at ein stórur partur av flotanum og virkjunum hava fingið ymsar saneringsloysnir undir kreppuni, sum hava lætt um rentubyrðarnar. Haraftrat er rentan sera lág, eins og lági oljuprísurin hevur minkað um rakstrarkostnaðirnar. Fiskaprísirnir eru farnir upp við næstan % í einum ári, og tað er ein kostnaðarfrí hækking av umsetninginum, sum í flotanum fellur til manningar og reiðarí, alt eftir býtisprosentum. Fiskaprísurin kann tó hava aðra ávirkan á virkini enn á skipini, tí virkini skulu gjalda so mikið meira fyri rávøruna. Men alt eftir, um prísurin á liðugt framleiddu vørunum hækkar seinni ella skjótari enn rávøruprísurin, gongst verri ella betri hjá virkjunum. Prísurin á saltfiski og flaki hevur tó verið framúr góðir í . Býtið millum skip og virkir var eitt sindur øðrvísi í enn í Føroya Fiskavirking hevði eitt rímuliga stórt avlop í fjør, og onnur virkir hava í fjør eisini havt eitt betri úrslit enn í Prísurin hevur havt sítt at siga, men eftir øllum at døma hava ymsar umskipanir, rasjonaliseringar og sparingar eisini havt ávirkan á úrslitið. Men tað sýnast ikki at vera nakrar serligar broytingar í marknaðarviðurskiftunum, sum hava givið virkjunum betri kappingartreytir. Tað er framvegis so, at fiskiskipini kunnu søkja besta prísin, og at virkini mugu kappast sínámillum um fiskin og eisini partvís kappast við feskfiskaútflytarar. Í so máta er prísurin her á landi tætt knýttur av prísinum á meginlandinum og serliga Bretlandi. Men eftir øllum at døma er tað vorðið meira vanligt, at skipini avreiða beinleiðis til virkini og minni um uppboðssølurnar. Eftir avreiðingartølunum at døma er avreiðingin til uppboðssølurnar minkað við %, ella um tons, frá til og aftur % jan-mai , ella um tons, roknað fyri alt , meðan avreiðingar beinleiðis til virkini eru øktar munandi í Munurin sigur frá einum broyttum samstarvi millum virki og skip. Løngjaldingarnar í fiskavirking eins og útflutningstølini vísa, at meira av fiskinum varð virkaður í Føroyum, og eisini, at minni varð flutt út sum ísaður ella óvirkaður fiskur. Hetta er galdandi bæði tá roknað er í tonsum og sum partur av samlaða føroyska fiskiskapinum. Men tað er ikki greið semja í vinnuni um orsøkirnar til at meira av fiskinum kom til virkingar í Føroyum. Ein meiningin er, at føroysku virkini eru vorðin meira kappingarfør við virkini í Bretlandi og á meginlandinum, bæði tí at lønkappingarførið er batnað, og tí, at virkini í aðrar mátar verða meiri rasjonelt rikin enn fyrr. Tí eru tey betri fyri í kappingini um rávøruna. Hinvegin er onkur, sum meinar, at tað í stóran mun var av tilvild, at meira av serliga hýsuni kom til virkingar í Føroyum, og at útflutningurin av ísaðari hýsu til Bretlands gjørdist minni í enn árið fyri. Eftir hesum sjónarmiðið var tað tí, at fiskiskapurin eftir hýsu gjørdist serliga góður summarmánaðirnar, tá bretar ikki eftirspyrja fiskin. Tí fingu føroysku virkini hýsuna til virkingar, og tað hevur so givið so mikið gott íkast til framleiðsluna, at tað sæst bæði á lønartølunum í fiskavirking og í útflutningstølunum. Hvat av hesum er rætt, fer tíðin kanska at vísa men helst er nakað av sannleika í báðum meiningum, soleiðis at endaliga úrslitið kemst av báðum orsøkum. Marknaðarviðurskiftini her heima hava ført við sær, at rímuliga stór kapping er um fiskin bæði millum virkir í Føroyum og við fiskakeyparar aðrastaðni. Heimsmarknaðarprísurin ávirkar tí í stóran mun prísin á okkara egna marknaði. Størri parturin av avkastinum liggur eftir í veiðiliðinum, so at inntøkurnar hjá fiskimonnum og hjá reiðaríunum eru væl størri enn inntøkur og avkast hinumegin bryggjukantin. Fiskaaling Tøkan í var minni enn væntað, og av tí sama var útflutningsvirðið ikki serliga stórt. Prísurin var heldur lágur í fjør einar , kr. fyri kilo so tað vóru góðar grundir hjá alifyritøkunum at útseta tøkuna, um nú prísurin skuldi farið upp. Men hóast hann kanska ikki hækkar, so fer tøkan í ár helst at liggja um tons av kruvdum fiski, ella tað sama sum eini tons í rundari vekt. Útflutt vórðu í tons av laksi og síli, sum góvu , miljónir í inntøku. Í nøgd taldu laksur og síl % av útflutninginum, meðan virðið var % av samanlagda útflutningsvirðinum. Í varð útflutningsvirðið av laksi og síli oman fyri miljónir, ella % av útflutninginum samanlagt. Hóast minkingina í hava fólk innan alivinnuna góðar vónir um framtíðina. Gongst sum ætlað, veksur framleiðslan ár um ár, og sum nevnt vænta teir, at tøkan verður munandi størri í ár enn í fjør. Vøksturin verður væntandi sera stórur í ár, framleiðslan fer komandi árini væntandi upp um tons. Koma ongi álvarslig bakkøst av náttúruávum ella marknaðarávum, so kann alifiskur fara at gerast ein av megininntøkukeldunum í útflutninginum við einum árligum útflutningsvirði upp á meira enn mia. kr. Alt veldst sjálvandi um prísin, tá talan er, um hvussu inntøkan verður. Norska alivinnan veksur í stórum, og aðrar tjóðir hava eisini vaksandi framleiðslu, so at prísurin kann sjálvandi fara at lækka, um útboðið veksur nógv skjótari, enn marknaðurin er til. Fyritøkurnar í alivinnuni sýnast at klára seg væl og kappast á altjóða treytaðum marknaði, uttan at tað almenna letur studning til framleiðslu ella íløgur. Váðin, sum liggur í møguleikanum fyri oyðandi sóttum og øðrum missi av náttúruávum, er ikki so lítil, eins og fyritøkurnar krevja at vera rættuliga kapitalsterkar til at klára størri broytingar í marknaðinum. Bygging Tað ógvuliga stóra byggivirksemið, sum kom í hæddina í og sum eftirfylgjandi fall niður í umleið ein fjórðing fram til , hevur síðani verið í vøkstri. Hesin vøkstur sær út til at standa við í Bæði privatir og almennir byggiharrar eru við til at skapa henda vøkstur. Av útbodnum arbeiðum stóð tað almenna fyri í virði mió. kr. í , mió. kr. í og ikki minni en mió. kr. fyrstu fimm mánaðirnar í Privatir byggiharrar stóðu fyri mió. kr. í , mió. kr. í og mió. kr. fyrstu fimm mánaðirnar í . Byggivinnuhagtøl Árið Jan-mai %-broyt Løngjaldingar, mió. kr. Innflutningur av byggitilfari, mió.kr. Tal av bygdum sethúsum Lisitatiónir, almennar, mió.kr. Lisitatiónir, privatar, mió.kr. Kelda: Hagstova Føroya: løngjaldingar og innflutningur, Húsalánsgrunnurin: sethús , SEV: tal av íbindingum til at meta um tal av bygdum sethúsum , Føroya Handverksmeistarafelag: lisitatiónir. Talið av lidnum húsum, sum í var omanfyri , var í , í og fyrstu fimm mánaðirnar av (móti fyrstu fimm mánaðirnar av ). Sethúsaprísirnir, sum vóru hækkandi fram til , hava síðani verið lutfalsliga støðugir. Skrásettu sethúsahandlarnir vísa, at í meðal, bæði fyri Suðurstreym og fyri alt landið, hevur prísurin ligið heldur lægri í enn árið fyri. Tó er vend komin í síðstu helvt av , og tølini fyri fyrstu mánaðirnar av benda á framhaldandi hækking í prísunum. Viðmerkjast skal, at talan er um meðalprísir fyri allar handlar av vanligum sethúsum, og hædd er ikki tikin fyri, um talan er um gomul ella nýggj hús, sum verða seld. Á myndini niðanfyri er gongdin í húsaprísunum víst. Á myndini er eisini víst gongdin í lutfallinum millum meðalhúsaprísin og árslønina hjá starvsfólkum hjá landinum ( lønarflokkur). Við øðrum orðum sigur strikan á myndini, hvussu nógvar árslønir prísurin á einum miðal sethúsum svarar til. Tað sæst, at enn er lutfallið nakað minni enn lutfallið, ið var síðst í -árunum. At døma eftir samlaða fólkatalinum átti tørvurin á sethúsum at verið minni í dag enn í , tó er fólkatalið í Suðurstreymi nakað tað sama sum tá. Roknast kann tó við, at broytingar í fólkasamansetingini, bíligari lánmøguleikar, mvg-lóggávan og góðar framtíðarvánir bera framgongdina í eftirspurninginum eftir sethúsum. Ein partur av byggivirkseminum er umbyggingar og umvælingar v.m. Hóast tøku hagtølini ikki neyvt lýsa, hvussu virksemið er býtt millum ymiskar partar av byggivirkseminum og millum almennar og privatar byggiharrar, benda tey á, at tað almenna helst stendur fyri helvtini av øllum byggivirksemi í løtuni, eisini fyri einum stórum parti av vøkstrinum í løtuni. Helst er í stóran mun talan um útsettar kommunalar íløgur, sum verða settar í verk, nú kommunurnar hava fingið betri fíggjarumstøður. Talan hevur verið um, at í pørtum av landinum hevur í seinastuni verið trupult at fingið nóg mikið av lokalt búgvandi handverkarum. Fylgjast má væl við á hesum øki. Ístaðin fyri at innflyta fremmanda arbeiðsmegi eigur um neyðugt at verða gjørd tiltøk til at avmarka vøksturin við t.d. at broyta mvg-lógina og at toyggja almennar íløgur á byggiøkinum yvir eitt longri áramál. Eisini eigur at verða umhugsað at minka uttanlandsfrádráttin í skattinum. Landskassans inntøkur og útreiðslur Almenni sektorin hevur ein týðandi leiklut í búskapinum. Við at eftirspyrja og bjóða út vørur og tænastur ávirkar almenna sektorin samfelagið. Hann er so mikið stórur, at tað, sum hann ger, ávirkar samfelagið meira enn aðrir einstakir partar av samfelagnum. Umframt at eftirspyrja vørur og tænastur hevur almenni sektorin ymsar lógarheimildir, sum onnur ikki hava, og sum hava stóra ávirkan á samfelagið. Tað kann t.d. vera at áleggja skatt og avgjøld, veita vinnustudning, veitingar til húsarhald o.s.fr. Landskassin broytti roknskaparskipan í Í tí gomlu skipanini var rættiliga trupult at síggja, hvussu árinið var á búskapin av landskassaútreiðslunum. Í nýggju skipanini eru hesir møguleikarnir væl betri, tí inntøkurnar og útreiðslurnar kunnu bólkast á ymsan hátt. Til ber at gera bæði býti upp á málsøki og realøkonomisk býti. Tann realøkonomiska bólkingin kann gerast fyri hvørt málsøki sær eins og fyri allar útreiðslurnar undir einum. Tað realøkonomiska býtið bólkar útreiðslurnar í sløg, sum siga meira um árinið á samfelagsgongdina, enn tær vanligu bólkarnir gera: lønir, vøru- og tænastukeyp, keyp av útbúnaði, leiga, viðlíkahald, avskrivingar o.a. Roknast má t.d. við, at løngjaldingar hava eitt størri beinleiðis árin á búskapin enn keyp av vørum og tænastum, eitt nú tí innflutningsparturin í vøru- og tænastukeypi er so stórur. Hvør av hesum bólkum kann so liðast meira sundur. Inntøkurnar kunnu bólkast í ymisk sløg av skattum, inntøkuflytingum o.s.fr. Í talvuni niðanfyri er víst eitt realøkonomiskt býti fyri landskassan í og Av hesum yvirliti, sæst hvat tað er, sum gevur vøksturin í landskassans útreiðslum: lønirnar eru frá til øktar við %, vøru- og tænastukeyp eru økt við %, íløgurnar við % o.s.fr. Gongdin í landskassanum í økir virksemið minni enn árini frammanundan, tí tá vórðu m.a. latnir rættiliga stórir skattalættar. Roknskapartøl fyriliggja fyri landskassan teir fyrstu mánaðirnar í Talan er tó ikki um avsluttaðar uppgerðir til almannagerð. Tølini benda ikki á nakran serligan vøkstur í lønarútreiðslum (+ %) ella í keypi av vørum og tænastum (- %). Hinvegin er stórur vøkstur í skatta- og avgjaldsinntøkunum (+ %). Eftir hesum at døma økist avlop landskassans, sum í var mió. kr. (ikki íroknað skuldareftirgeving statskassans upp á mio. kr.), munandi í við verandi gongd. Eftir teimum tølum sum eru fyri skattainntøkur hjá landskassanunum og kommununum, er vøksturin í inntøkuskattinum um % higartil í ár. Landskassin hevur harafturat ein stóran vøkstur í avgjaldsinntøkum. Hesin vøkstur elvir til eitt stórt politiskt trýst at økja útreiðslurnar bæði til almennan rakstur, íroknað lønir, og til íløgur. Rættiliga nógvar íløguverkætlanir hava verið nevndar alment: tunnil undir Vestmannasund, strandfaraskip, verjuskip, sjúkrahús, útgerð, kommunalar havnir, ítróttarhallir o.a. Tað er greitt, at við verandi ferð á búskapinum hevði tað verið sera óheppið at sett ov nógvar íløgur í gongd. Um ein íløga fult út verður innflutt, hevur hon tó lítla ávirkan á virksemið í landinum. Bíðað eigur kortini at vera við at gera íløgur, til búskaparvøksturin linkar ella verður vendur til eitt fall. Tað sama er at siga um eitt nú skattalættar, øking í rakstrarútreiðslunum og øking av stuðuli til húsarhald og vinnur. Tað kann tykjast øvugt nú avlopið er so stórt ikki at kunna nýta tað. Men verður avlopið nýtt nú, so verður førdur ein búskaparpolitikkur, sum økir um sveiggini í búskapinum. Tá ið so búskaparafturgongd verður, finst onki avlop, sum ein kann nýta til at bøta um búskapargongdina. Tvørturímóti má helst táttast í tá. Tað er greitt, at tann peningur, sum verður nýttur til íløgur nú, ikki er tøkur seinni til konjunkturjavnan. Landsroknskapurin, og Realøkonomiskt býti Roknskapur %broyting Tús. kr. / Lønir v.m. Keyp av vørum og tænastum Keyp av útbúnaði, netto - Leiga, viðlíkahald og skattur Avskrivingar o.a. - Ymsar rakstrarútreiðslur - Rakstrarútreiðslur Søla av vørum og tænastum - Eftirlits- og umsjónaravgjøld - Ymsar rakstrarinntøkur - - Rakstrarinntøkur - Bygging og løguframleiðsla Útvegan av løgu o.ø. Løguútreiðslur Søla av løgu o.ø. - Løguinntøkur - Tilskot til útlandið o.a. - Tilskot til einstaklingar Stuðul til vinnu Stuðul til annað virksemi Íløgustuðul o.a. - Rentuútreiðslur o.a. - Flytingarútreiðslur Skattur og avgjøld - Kravd gjøld, bøtur o.a. - Vanligar flytingarinntøkur - - Aðrar flytingarinntøkur - - Flytingar úr Danmark - Rentuinntøkur og vinningsbýti - Roknað renta Skattir og flytingarinntøkur - Innanh. flyt. millum almennar stovn. - útr Flyting til kommunur Keyps-MVG Innanh. flyt. millum almennar stovn. innt. - Flyting frá kommunum - Flytingar millum almennar myndugleikar Keyp av virðisbrøvum Útlán v.m. Søla av virðisbrøvum - - Afturgjaldan av útlánum v.m. - Fíggjarpostar - Tilsamans - Kelda: Føroya Gjaldstova Viðmerkingar: ) Tølini fyri Strandfaraskip Landsins eru gjørd upp netto bæði í og . ) Í vórðu eftirgivin lán til skip fyri uml mió. kr. Hetta er posterað sum bæði vinnustuðul og afturgjalding av lánum. Inn- og útlán peningastovna Peningastovnarnir høvdu í -árunum sera stóran vøkstur í bæði inn- og útlánum. Hetta var ein vøkstur, sum stóðst av bæði samfelagsgongdini og serligum viðurskiftum, sum vóru ráðandi viðvíkjandi rentuskatti og veðhaldsveitingum frá landskassanum. Hartil kom, at peningastovnarnir út yvir síni egnu útlán sjálvir veittu stór veðhald til valutalántøku uttan fyri Føroyar. So hóast ein á niðanfyristandandi mynd kann síggja sera stóran vøkstur í bæði inn- og útlánum upp á meira enn % árliga í árunum , so skal oman á leggjast tey veðhald, sum peningastovnarnir veittu. Undan og eftir kreppuna, sum var upp á sítt hægsta í minkaðu bæði inn- og útlán. Síðani tá hevur vøksturin verið rættiliga lítil, m.a. tí íløgurnar í samfelagnum hava verið so smáar. Nú tykist tó at vera komin ein ávís vend í; sostatt væntast vøksturin í at verða um % bæði fyri inn- og útlán. Tá samanborið verður við -árini skal verða lagt til merkis, at nú verða ikki veitt stórvegis av veðhaldum, hvørki frá peningastovnunum sjálvum ella frá landsstýrinum. Inn- og útflutningur Útflutningur At fiskiskapurin hevur verið rímuliga góður og fiskaprísirnir serstakliga høgir, sæst aftur í útflutningstølunum. Útflutningsvirðið uttan skip var % hægri í jan-mai enn somu mánaðir í Í var útflutningsvirðið næstan , miljardir, sum er % meira enn árið fyri. Meginparturin av vøkstrinum higartil í ár stendst av prísvøkstri og vøkstri í útflutninginum av laksi og sílum. Vøksturin í stóðst av søluni av ísaðum og frystum fløkum. Hóast generellan prísvøkstur er útflutningsvirðið av feskum fiski minkað munandi, tí at nøgdirnar vóru so mikið minni. Útflutningurin av rækjum og skeljum var størri í enn í , eins og saltfiskaútflutningurin er vaksin (eisini í ). Útflutningurin av aldum sílum og laksi var væl minni í enn árið fyri, men væntast rættiliga at økjast í og tey komandi árini. Mera tilgjørdar vørur øktust nakað, men hóast tann vøksturin er stórur í prosentum, so telur hesin vørubólkurin ikki nóg mikið av samanlagda virðinum til, at tað ger serliga stóran mun á samanlagda úrslitinum. Útflutningur í vørubólkum , og januar-mai / miljónir kr. prosentbroyting januar - mai Vøruslag % Ísaður og frystur fiskur - - - % Ísað og fryst fiskaflak - % Saltfiskur % Rækjur og skeljar - % Laksur og síl - % Tilgjørdur fiskur - - - % Fiskavørur til ídnað - % Aðrar vørur uttan skip - - % Vørur ikki flokk. aðrastaðni % Útflutningur uttan skip % Skip - - - % Útflutningur samanlagt % Kelda: Hagstova Føroya Innflutningur Innflutningurin samanlagt vaks í góðar miljónir, meðan innflutningur uttan skip til nýtslu, framleiðslu og aðrar íløgur enn skip, vaks einar miljónir. Tí verður framvegis eitt gott avlop í handlinum við útlond. Gongdin teir fyrstu fimm mánaðirnar vísir, at úflutningsvøksturin framvegis stendur mát við innflutningsvøksturin. Tølini fyri eru tó enn so mikið fesk, at tey mugu nýtast við stórum fyrivarni. Innflutningur eftir nýtsluendamáli , og januar-mai / miljónir kr. prosentbroyting Jan - mai Vøruslag eftir endamáli % Fóður Annað til landbúnað - Til byggivirki Til aðrar framleiðslu Fiskur, salt o.t. - - Til vinnuligt endamál Brennievni - - Íløguvørur Bilar - Til beinleiðis nýtslu Aðrar vørur Innfl. uttan skip og fisk Innflutningur uttan skip Skip - - Innflutningur samanlagt Kelda: Hagstova Føroya Størstur er vøksturin í - roknaður í krónuvirði - í innflutninginum til vinnuligt endamál. Tað er tilfar til ymsu vinnurnar byggivinnuna, alivinnuna, landbúnaðin, fiskavirkini og aðrar framleiðslur og vísir, at vinnuliga virksemið hevur verið nógv vaksandi. Fyrstu mánaðirnar í er tað serstakliga vøksturin í íløguvørum, t.e. maskinur og útgerð o.a.t., ið er stórur. Haraftrat er bæði árini sera stórur vøkstur í innflutninginum av bilum, nevniliga %. Stórur vøkstur hevur eisini verið í innflutninginum av vørum til beinleiðis nýtslu í húsarhaldinum, % í , men tað, sum higartil er skrásett fyri , vísir bert % vøkstur. Sum nevnt mugu hesi tøl tó nýtast við fyrivarni. Hesin vøkstur í innflutninginum av nýtsluvørum er nakað minni, enn kanska var væntandi, tí lønarinntøkurnar eru øktar % í og % higartil í Tað kundi verið rímuligt at vænta, at húsarhaldsnýtslan í prosentum vaks nakað tað sama sum lønarinntøkan, men uppgerðirnar fyri seinastu árini vísa ikki nakað regluligt samband millum prosentvøksturin í lønum og innflutningi til beinleiðis nýtslu. Hetta stendst helst av, at tað eru fleiri onnur viðurskifti, sum hava týdning fyri nýtsluna hjá húsarhaldinum og harav serliga innflutningin til vørunýtslu, enn bara sjálv samanlagda lønarinntøkan. Eitt, sum hevur merkt innflutningstølini rættuliga nógv, er, at innflutningur til íløgur er rættiliga lítil. Lítil ivi man vera um, at stóri íløgutørvurin komandi árini fer at merkja innflutningstølini. Hetta sæst longu í tølunum fyri Talan kann bæði fara at vera um almennar íløgur í strandfaraskip, verjuskip og annað, eins og privatar íløgur í fiskiskip, útgerð o.a. Hóast talan kanska ikki fer at vera um nýbygningar, so sæst í løtuni áhugi vera fyri at innflyta brúkt útlendsk fiskifør, sum leggjast aftrat flotanum, afturímóti at onnur smærri før verða tikin úr flotanum. Hóast talan á henda hátt eisini verður um útflutning av smærri fiskiførum, so má væntast, at skipainnflutningurin fer at verða tann dýrari. Í stóran mun fer gongdin í privatu íløgunum at verða ávirkað av, at vinnan bíðar eftir, um Løgtingið fer at geva fyritøkunum studning til íløgur í nýggj fiskiskip eftir lógaruppskotinum um endurnýgging av fiskiskipaflotanum. Um so verður, kann væntast, at rættulig ferð kemur á innflutningin av nýggjum fiskiskipum. Verða tey bygd í Føroyum, fer tað tó at merkjast minni á handilsjavnanum. Lønir og prísir Prísir Eftir vanligt roknaða prístalinum var inflasjónin , % í Men undir sáttmálatrætuni millum Landsstýrið og Starvsmannafelagið varð roknað ein mett inflasjón, grundað á aðra samanseting av húsarhaldsnýtsluni enn ta samanseting, sum gamla prístalsgrundarlagið vísir. Tá liggur inflasjónin umleið , %, sum líkist meira inflasjónini í londunum, vit hava handilssamskifti við. Eitt av úrslitunum av samráðingunum í vár hevur verið, at álitið á inflasjónsmátið - prístalið - er burtur. Báðir partar í samráðingunum millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið sýndu iva um prístalsmátið, tá teir settu eina nevnd at eftirkanna prísvøksturin. Og tað er av góðum grundum, tí prístalsútrokningin byggir á eina meting av samansetingini av húsarhaldsnýtsluni fyri skjótt árum síðan. Tær stóru broytingarnar í nýtslumynstrinum, sum verið hava síðani tá, eru í dag roknaðar inn í nýggj prístalsgrundarlag í øðrum londum, meðan vit ikki hava fylgt við. Í Noregi, Danmark og aðrastaðni verður metingin av húsarhaldsnýtsluni grundað á kanningar, sum verða gjørdar hvørt ár. Í hesum báðum londunum verður nýtslusamansetingin hvørt ár broytt í mun til meðalið av seinastu trimum árunum. Men av tí, at slíkar kanningar eru kostnaðarmiklar at gera, hevur t.d. Ísland valt at gera húsarhaldskanningar hvørt ár, til at broyta prístalsgrundarlagið eftir. Hetta er ein máti, sum er hugsandi her heima eisini, tí at lata ár ganga ímillum, hevur bara við sær, at vit onki álítandi mát hava fyri prísvøkstrinum á húsarhaldsútreiðslunum sum brúkaraprístalið skal eitast at máta. So mikið av iva er nú sáddur um mátið fyri prísvøksturin, at tað er illa gjørligt at siga nakað um hann, fyrr en nýggj kanning er gjørd av nýtsluni hjá húsarhaldunum. Lønir og kappingarføri Spurningurin um kappingarføri er ikki ein einfaldur spurningur. Sjálvt hugtakið hevur ikki serliga haldgóðan botn at standa á í búskaparligari teori, tí millumlanda handil byggir har meira á aðrar fortreytir enn á relativar lønarkostnaðir. Í búskaparteori verður handil millum lond fyrst og fremst grundaður á sonevndar "komparativar fyrimunir" ella ymiskan førleika at framleiða, munir í tilfeingi og munir í brúkaraynskjum. Og lønin verður tá meira ein avleiðing av handilstreytunum enn øvugt. Men vit ásanna, at framleiðslukostnaðirnir hava serligan týdning, tá talan er um meira ella minni standardiseraða framleiðslu. Skiljast kann ímillum prískapping og aðra enn prískapping. Er talan um framleiðslu av differensieraðum (ikki standardiseraðum) vørum vørur, sum verða seldar tí tær eru kend merki, kendar fyri dygd ella av øðrum ávum enn lágum prísi so telja kvalitetur, design, marknaðarføring, vørumenning o.a.t. nógv meira. Fiskur er ikki so standardiserað vøra sum korn ella olja, men hann er heldur ikki so differensierað vøra sum teldur, møblar ella elektronisk tól. Fiskur verður fyri stóran part seldur sum standardiserað vøra, men við møguleikum at verða kendur fyri góða góðsku. Og onnur viðurskifti, sum t.d. leveringstrygd og marknaðarføring hava eisini týdning. Men tað eru trong mark um, hvussu høgt kostnaðarstøðið kann vera, hóast fiskaframleiðsla kappast á øðrum treytum eisini. Verður kostnaðarstøðið ov høgt í framleiðsluni, so verða virkini at enda ikki før fyri at gjalda kostnaðirnar undir teimum prísviðurskiftum, sum eru galdandi. Lønarkappingarførið er bara eitt partvíst mát av kostnaðarliga kappingarførinum, og rættari hevði verið at samanborið allar framleiðslukostnaðirnar fyri at fingið eina heildarmynd av broytingunum í kostnaðum landanna millum. Prísirnir á streymi, olju, ymsum tænastum, rentur, tryggingar og so eisini prísirnir á rávørunum, sum brúktar verða í framleiðsluni, eru alt kostnaðir, sum eru kappingartreytir. Í hesum mátinum er talan um tímalønir løn fyri arbeidda tíð. Tá samanbera vit lønina í ymsum londum uttan at taka dagar ímillum, hvussu nógv verður framleitt um tíman. Stendur lønin t.d. í stað í Føroyum, meðan hon veksur í teimum londunum, sum vit samanbera okkum við, so batnar kappingarførið hjá okkum á pappírinum. Men tá kann samstundis tað vera hent, at tøknilig framstig aðrastaðni hava ført til, at produktiviteturin aðrastaðni er vaksin meira enn tímalønin, so at tey aðrastaðni framleiða meira fyri minni kostnað, enn vit gera. Og so er framleiðslukostnaðurin aðrastaðni í veruleikanum fallin í mun til okkara, meðan mátið av kappingarføri vísir tað øviga. Og hvussu skal ein samanbering millum tímalønir lesast? Hvat merkir t.d. tað, at lønirnar hjá okkum falla í mun til lønirnar í øðrum londum? Siga vit, at ongin broyting er hend í produktivitetinum, so merkir tað, at arbeiðslønin verður dýrari fyri framleiðarar í øðrum londum í mun til kostnaðin her heima og so batnar okkara kappingarføri. Men tað kundi verið eins relevant at sagt, at kappingarførið hjá okkum er vorðið so vánaligt, at relativu lønirnar eru farnar at falla. Tað kann vera, at tøknilig afturútsigling, vantandi vørumenning og vánalig marknaðarrøkt, vánalig flutningsviðurskifti ella onnur brek á veitingartrygdini hava skatt kappingarførið so nógv, at evnini til at gjalda lønir eru versnað. Tá er fallandi relativ tímaløn í veruleikanum tekin um versnandi kappingarføri. Ásannast má tí, at hetta mátið av lutfalsligum tímalønum ikki er eitt nøktandi mát av kappingarførinum. Men eru vit varug við veikleikarnar í mátinum, so kann tað við varisligari tulking vera ein partur av lýsingini av kappingarførinum. Virðið á føroyskum fiskaútflutningi er treytað av vørusamanseting, nøgdum og prísum. Og samanlagt eru ein hópur av ymsum ráki og ymsari gongd, sum ávirkar útflutning okkara. Sumt hava vit eina ávísa ávirkan á og sumt ikki. Av teimum fyribrigdum, vit hava ávirkan á, eru nøkur, sum vit kunnu ávirka skjótt, meðan onnur kunnu vit bara ávirka sum frá líður. Vørusamansetingin verður partvíst avgjørd av hvussu ymsu stovnarnir eru fyri, og av kostnaðarstiginum í framleiðsluni, og partvíst av teknologisku menningini í fiskiskapi og fiskaframleiðslu. Nøgdirnar verða mest avgjørdar av hvussu stovnarnir eru fyri, men sum frá líður eisini av tøkniligari menning og kostnaðarstigi. Prísirnir á einstøku vørunum verða ásettir á stóru útlendsku marknaðunum, eftir hvussu eftirspurningurin og útboðið hátta sær. Eftirspurningurin byggir fyri stóran part á búskaparstøðuna í marknaðarlondunum, men eisini á, hvussu kappingin er frá ymsum substituttum. Útboðið samanlagt veldst um, hvussu fiskiskapur og framleiðslugongd er hjá øðrum fiskivinnutjóðum. Man kann taka samanum og siga, at prísin hava vit onga ávirkan á, og at vørusamanseting og nøgd partvíst byggja á gongd í fiskastovnunum og tøkniliga menning, sum vit her og nú hava lítla ávirkan á. Kostnaðarstigið roknað sum arbeiðsgevaraútreiðsla til løn um tíman er lágt í Føroyum í mun til londini kring okkum. Og tað er sera lágt í mun til londini, vit vanliga vilja verða samanborin við. Samanborið við londini, vit útflyta til, so liggja vit í lægra endanum, tá vit sammeta tímalønir í ídnaðarvinnu sum heild. Heildarlønarkostnaður um tíman í framleiðsluvinnu. Dk.kr. um tíman. Týskland Týskland Týskland Týskland Noreg Sveis Sveis Sveis Svøríki Belgia Noreg Noreg Finnland Danmark Danmark Danmark Sveis Noreg Belgia Belgia Belgia Japan Svøríki Svøríki Danmark Holland Finnland Finnland Holland Finnland Holland Holland Italia Svøríki Japan USA Kanada Frakland USA Frakland Frakland USA Frakland Japan USA Italia Italia Italia Føroyar Kanada Kanada Bretland Japan Føroyar Bretland Kanada Bretland Bretland Føroyar Føroyar Spania Spania Spania Spania Ísland Ísland Ísland Ísland Grikkaland Grikkaland Grikkaland Grikkaland Portugal Portugal Portugal Portugal Útlond í meðal Keldur: Svenska Arbetsgivarføreningen, Tjóðhagstofnun, Sáttmáli millum Føroya Arbeiðarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag, Føroya Arbeiðsgevarafelag, Kunngerðablaðið. Men lønarkostnaðarstigið um tíman er sum nevnt ikki einsamalt til at avgera kostnaðin av framleiddu eindunum, tí tað veldst eisini um aðrar tíðar- og eindarkostnaðir. Men eins avgerandi er, hvussu nógv verður framleitt um tíman hvussu produktiviteturin er. Framgongd í produktiviteti stendst bert fyri ein part av, at fólk arbeiða skjótari. Ikki minst skipanin av arbeiðinum og tøkniliga stigið er í framleiðsluni hava týdning. Skulu vit økja um útflutningsvirðið er neyðugt, at vit fáa framleitt vørur, sum hava stórt avkast. Tað má vera matvøruframleiðsla á høgum tøkniligum menningarstigi, sum vit kunnu selja so nær brúkaranum sum gjørligt. Fyrispurningur um samferðsluviðurskiftini í Kallsoynni Fyrispurningur til Finnboga Arge, landsstýrismann, um samferðsluviðurskiftini í Kallsoynni Ár , fríggjadagin august, boðaði formaðurin frá omanfyri nevnda fyrispurningi frá Mamy Dahl Sørensen, løgtingsmanni, sum var soljóðandi: Fyrispurningur Nær verða tunnlarnir og vegirnir millum bygdirnar í Kalsoynni liðugtgjørdir ? Nær verður farið undir at gera ferjuleguna á Syðradali? Hvørjar ætlanir eru gjørdar um vegin frá bryggjuni/ferjuleguni á Syðradali og niðan í bygdina, og hvar skal vegurin verða? Viðmerkingar Fyri tólv árum síðan gleddust kalsingar og allir norðingar um, at loksins varð vegasamband bygdanna millum í Kalsoy. Men tunnlarnir eru ongantíð alment tiknir í brúk, tí teir als ikki eru búnir til tað. Í grundini er koyribreytin at sammeta við gomlu uppdyrkingarvegirnar, sum so dánt kundu brúkast til rossavognar. Á hvørjum ári kemur tilfar í oynna og koyrt á vegin millum Húsar og Knúksdal, men áðrenn asfalt kemur á, er tilfarið fokið burtur til ampa fyri tey, ið skulu gera nýtslu av bønum. Seinasta summar kom asfalt í oynna, men tað liggur enn, sum tað varð lagt í dunga í Knúksdali. Tá ferjulega er gjørd á Syðradali verða møguleikarnir at búleikast í Kalsoynni broyttir í avgerandi mun. Bæði vinnumøguleikarnir í oynni, og møguleikarnir hjá teimum, sum hava sítt arbeiði ella vinna sær handliga- ella miðnámsútbúgving aðrastaðni bøtast so avgerandi, at Kalsoyggin veruliga fær møguleikar at mennast. Vegur er ongantíð gjørdur frá lendingini niðan í bygdina. Tað ber nóg illa til hjá einum ungum røskum pápa ella gubba at bjarga einum barnavogni frá "Barskor" niðan til húsa. Koyristól er ikki hugsandi at fáa fram tann vegin, í hvussu ikki á hjólunum. Vegurin má gerast beinanvegin, tí tað kann ikki góðtakast, at Syðradalsfólk ikki sum onnur hava koyriveg, sum farandi er eftir. Tað er ikki meira enn rímuligt, at vegasambandið verður frá lendingini suður um og beinleiðis niðan í sjálva bygdina, sum er stytsta farleiðin. Tað er prógvað ferð eftir ferð, at fólk hava sýnt dirvi og hegni at fara undir og reka vinnu, tá tað ber til. Men skal dirvið og hegnið ikki verða køvt í føðingini, so má eitt minstamark av sambandi verða til staðar. Hesin partur av útoyggjapolitikkinum kann loysast fyri Kalsoynna, um omanfyrinevndu spurningar kunnu svarast positivt, og positivu svarini verða til veruleika og ikki sum so ofta til orð og orð og aftur orð, men einki hendir í verki. Á løgtingsfundi august varð samtykt uttan atkvøðugreisðlu, at fyrispuringurin skal svarast. Tingnevndir Løgtingsnevndir valdar mai (útskifting , tá Jørgen Niclasen fór í landsstýrið) Formansskapurin Fíggjarnevndin Aðrar nevndir Landsstýrismálanevndin Uttanlandsnevndin Rættarnevndin Trivnaðarnevndin Mentanarnevndin Vinnunevndin Yvirlit yvir hvørjar dagar nevndarfundir vanliga eru í viku Formansskapurin Starv Virkisøki formansskapsins er: Formansskapur løgtingsins er hitt hægra fyriskipaða stýrið í løgtinginum og umboðar tingið úteftir. Formansskapurin skal tryggja, at løgtingsumsitingin virkar væl og tíðarhóskandi í allar mátar. Umframt viðger formansskapurin ítøkilig mál, ið sbrt. tingskipanini skulu leggjast fyri formansskapin, mál av grundregluligum týdningi og/ella stórum týdningi og mál, sum annars skulu verða viðgjørd eitt nú: ) Hægri fyriskipaðar spurningar løgtingsarbeiðinum viðvíkjandi, ) lønarviðurskifti løgtingsmanna sbrt. stýrisskipanarlógini § , ) spurningar, um tingmaður í valskeiðnum hevur mist valbæri sítt og tí má siga tingsessin frá sær sbrt. stýrisskipanarlógini § , stk. , ) spurningar um at taka óárinið frá løgtingsmanni sbr. stýrisskipanarlógini § . Formansskapurin setir løgtingsskrivstovustjóran sbrt. tingskipanini § Formansskapurin tekur støðu til mál, sum skulu verða burturvíst eftir reglunum í tingskipanini § , stk. . Limir Finnbogi Ísakson, formaður løgtingsins Eyðun Viderø, næstformaður Vilhelm Johannesen, næstformaður Edmund Joensen, næstformaður Skrivari Súsanna Danielsen Landstýrismálanevndin Starv Virkisøki landsstýrismálanevndarinnar er sbr. stýrisskipanarlógini § at hava eftirlit við, at landsstýrið heldur seg innan fyri teir karmar, lóggávan setir. Nevndin arbeiðir sbr. serligari starvsskipan. Limir Edmund Joensen, form. Kristian Magnussen, næstform. Jógvan Durhuus Varalimir Flemming Mikkelsen Vilhelm Johannesen Hergeir Nielsen Skrivari Kristina Samuelsen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Yvirlit yvir mál í landsstýrismálanevndini Kanningarstjóramál sbr. stýrisskipanarlógini § stk. . Fíggjarnevndin Starv Virkisøki fíggjarnevndarinnar er at veita eykajáttanir eftir uppskoti frá landsstýrinum sbr. stýrisskipanarlógini § stk. og at veita løgtinginum tilmæli í fíggjar-, búskapar-, skatta- og avgjaldsmálum. Limir Bjarni Djurholm, form. Vilhelm Johannesen, næstform. Jógvan Durhuus Heini O. Heinesen Lisbeth L. Petersen Flemming Mikkelsen Sámal Petur í Grund Varalimir Eyðun Viderø Henrik Old Páll á Reynatúgvu Annita á Fríðriksmørk Heðin Mortensen Alfred Olsen Jákup Sverri Kass Skrivari Marius Rein Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Yvirlit yvir eykajáttanarumsóknir sbr. stýrisskipanarlógini § . Uttanlandsnevndin Starv Virkisøki uttanlandsnevndarinnar: Landsstýrið ráðførir seg sbr. stýrisskipanarlógini § , við nevndina áðrenn avgerðir, ið hava stóran uttanlandspolitiskan týdning, verða tiknar. Nevndin veitir løgtinginum tilmæli í øllum uttanríkis-, marknaðar- og verjumálum. (Eisini viðurskifti við Danmørk). Limir Hergeir Nielsen, formaður Heðin Mortensen, næstformaður Jógvan við Keldu Edmund Joensen Jóannes Eidesgaard Jákup Sverri Kass Jenis av Rana Varalimir Jógvan Durhuus Marjus Dam Eyðun Viderø Lisbeth L. Petersen Hans Pauli Strøm Sámal Petur í Grund Kristian Magnussen Skrivari Kristina Samuelsen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Yvirlit yvir samráð sbr. stýrisskipanarlógini § Rættarnevndin Starv Nevndin kann bara taka til viðgerðar tey mál, sum sbrt. avgerð løgtingsformansins eftir § og § eru beind nevndini til viðgerðar. Limir Sámal Petur í Grund, form. Signar á Brúnni, næstfm. Hergeir Nielsen Eyðun Viderø Rúna Sivertsen Hans Pauli Strøm Alfred Olsen Varalimir Jákup Sverri Kass Finnur Helmsdal Annita á Fríðriksmørk Jógvan á Lakjuni Jákup Suni Joensen Jóannes Eidesgaard Lisbeth L. Petersen Skrivari Sjúrður Rasmussen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Trivnaðarnevndin Starv Nevndin kann bara taka til viðgerðar tey mál, sum sbrt. avgerð løgtingsformansins eftir § og § eru beind nevndini til viðgerðar. Limir Páll á Reynatúgvu, form. Marjus Dam, næstform. Finnur Helmsdal Rúna Sivertsen Jóanis Nielsen Kristian Magnussen Hans Pauli Strøm Varalimir Signar á Brúnni Alfred Olsen Annita á Fríðriksmørk Jákup Suni Joensen Jógvan við Keldu Henrik Old Katrin Dahl Jakobsen Skrivari Sjúrður Rasmussen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Mentanarnevndin Starv Nevndin kann bara taka til viðgerðar tey mál, sum sbrt. avgerð løgtingsformansins eftir § og § eru beind nevndini til viðgerðar. Limir Jógvan á Lakjuni, form. Katrin Dahl Jakobsen, næstform. Annita á Fríðriksmørk Finnur Helmsdal Jóanis Nielsen Heðin Mortensen Jenis av Rana Varalimir Bjarni Djurholm Dan Petersen Páll á Reynatúgvu Signar á Brúnni Rúna Sivertsen Flemming Mikkelsen Hans Pauli Strøm Skrivari Sjúrður Rasmussen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Vinnunevndin Starv Nevndin kann bara taka til viðgerðar tey mál, sum sbrt. avgerð løgtingsformansins eftir § og § eru beind nevndini til viðgerðar. Limir Heini O. Heinesen, form. Alfred Olsen, næstform. Jógvan á Lakjuni Jákup Suni Joensen Henrik Old Dan Petersen Jákup Sverri Kass Varalimir Torbjørn Jacobsen Marjus Dam Rúna Sivertsen Jóanis Nielsen Kristian Magnussen Katrin Dahl Jakobsen Sámal Petur í Grund Skrivari Kristina Samuelsen Dagsskrá fyri komandi fund Gerðabókin Søga Føroya Løgtings Eftir Føroya Løgting hevur røtur meira enn ár aftur í tíðina.- Fyrsta søguliga heimild, sum nevnir ting og tinghald í Føroyum, er Færeyingasaga, sum varð skrivað í Íslandi um ár , men søgugranskarar meta, at Føroya Løgting gongur heilt aftur til stutt eftir ta fyrstu nørrønu landnámstíðina í Føroyum um ár . Heilt aftur í elstu tíð vórðu tær størstu avgerðirnar, galdandi fyri alt landið, tiknar í tinginum í Tórshavn. Í gamlari tíð varð tingið hildið á helluni úti í Tinganesi. Umleið komu Føroyar undir Noregs kong, men søgugranskarar meta, at tann gamla tingskipanin varð varðveitt. Upprunaliga hevur ting føroyinga helst verið eitt alting, har allir frælsir menn kundu møta, men tá Landslóg Magnus Lógbøtara varð setti gildi í , varð tingið broytt til eitt løgting. Tingmannatalið varð sett til Tingið valdi løgmann, sum kongur síðan tilnevndi. Løgtingið segði upp dóm og hevði samskifti við kong og myndugleika hansara. Kongsins umboðsmaður á tingi var fútin, sum hevði ábyrgdina av kongsins inntøkum av landinum. Hann var eisini almennur ákæri. Løgtingið hevði egnan skrivara, sum varð nevndur sorinskrivari (svorin skrivari). Løgtingið virkaði sum yvirrættur, og dómar, sum vórðu feldir á vártinginum úti í sýslunum, kundu skjótast inn fyri løgtingið. Í komu Føroyar, sum norskt krúnland, undir danskan kong, men tær vórðu framvegis roknaðar sum norskt land. Tá Norska Lóg Kristians V varð sett í gildi í Føroyum í , varð talið á løgtingsmonnum økt til , men hvør tingmaður kundi bert sita í eitt ár í senn. Henda skipanin bar í sær, at løgtingið ikki fekk so roynt fólk sum fyrr, og tí minkaði týdningur tess, meðan embætisvaldið vaks. Fútin og sorinskrivarin fingu størri vald, meðan løgmansembætið fekk minni og minni týdning. Eftir at Noreg fór frá Danmark við friðinum í Kiel í , vórðu Føroyar verandi saman við Danmark. Í varð Føroya gamla løgting avtikið og við tí eisini løgmansembætið. Sorinskrivarin dømdi nú einsamallur. Føroyar gjørdust í eitt danskt amt við einum donskum amtmanni sum ovasta embætismanni, og eingin føroyskur umboðsstovnur var longur til. Amtmaðurin tók einsamallur støðu til, hvørjar danskar lógir skuldu setast í gildi í Føroyum. Í varð løgtingið eftir ynski føroyinga endurreist, tó bara sum ráðgevandi stovnur hjá donsku ríkismyndugleikunum viðvíkjandi stýringini av Føroyum. Løgtingið hevði valdar limir. Amtmaðurin og próvsturin høvdu eisini sæti í tinginum, og amtmaðurin var formaður. Í varð tingmannatalið hækkað til , men annars stóð henda skipanin við til Tá varð tingmannatalið broytt soleiðis, at vórðu umdømisvaldir og upp til eykavaldir. Samstundis fór próvsturin úr tinginum, og eftir hetta valdi tingið sjálvt formannin. Eftir Eftir seinna heimsbardaga var stórur meirluti fyri eini nýskipan av Føroya støðu í ríkinum. Eftir samráðingar millum umboð fyri løgtingið og donsku stjórnina, varð fólkaatkvøða hildin september Veljararnir skuldu atkvøða um eitt ógvuliga avmarkað størri sjálvstýri ella loysing frá Danmark. Úrslitið var ein tepur meirluti fyri loysing, men ósemja tók seg upp um tulkingina av úrslitinum um tað var vegleiðandi ella bindandi. Eftir løgtingsvalið í og nýggjar tingingar við danir, var Heimastýrislógin sett í gildi í . Eftir hetta broyttist virksemið hjá løgtinginum munandi. Meðan tað higartil bara hevði verið ráðgevandi, fekk tað nú innan karmar Heimastýrislógarinnar lóggávuvald í yvirtiknum sermálum. Í Heimastýrislógini eru málsøkini býtt sundur í A-mál og B-mál. A-mál eru føroysk sermál og kunnu yvirtakast, um heimastýrið ella danska stjórnin ynskja tað. B-mál kunnu yvirtakast, um heimastýrið og ríkisstýrið í samráðingum semjast um, at so skal verða. Verjumál og uttanríkismál liggja uttan fyri Heimastýrislógina. Í øllum málum, uttan yvirtiknum sermálum, liggur lóggávuvaldið hjá Fólkatinginum, har føroyingar eiga tvey umboð. Innan Heimastýrislógina ræður løgtingið fyri stýrisskipan Føroya og fyri tingskipanini. Hvussu heimastýrið skipar seg innanhýsis, er eitt yvirtikið sermál. Hetta er gjørt við løgtingslóg nr. frá juli um stýrisskipan Føroya. Eftir hesi lóg § er valdsbýtið í Føroyum soleiðis, at lóggávuvaldið í yvirtiknum málum er hjá løgtinginum og løgmanni í felag, útinnandi valdið hjá landsstýrinum, meðan dómsvaldið í slíkum málum liggur hjá dómstólum ríkisins (stýrisskipanarlógin § ). Í løgtinginum, sum verður valt fyri ár í senn, sita í mesta lagi tingmenn, sum verða valdir á almennum, loyniligum og beinleiðis vali (stýrisskipanarlógin § ). Í landsstýrinum sita løgmaður og minst landsstýrismenn (stýrisskipanarlógin § stk ). Løgmaður verður tilnevndur óbeinleiðis av løgtinginum á tann hátt, at løgtingsformaðurin eftir at hava fingið frágreiðing frá floksformonnunum leggur fyri løgtingið uppskot, sum atkvøtt verður um. Atkvøður meir enn helmingurin av øllum tingmonnum ímóti uppskotinum, er tað fallið. Annars er tað samtykt (stýrisskipanarlógin § ). Løgmaður tilnevnir sjálvur landsstýrismenninar (stýrisskipanarlógin § stk. ). Hvørki løgmaður ella landsstýrismaður kann verða sitandi í sessi sínum, um so er, at løgtingið við atkvøðugreiðslu, har helmingurin av øllum tingmonnum atkvøður fyri, hevur samtykt, at tað ikki longur hevur álit á løgmanni ella viðkomandi landsstýrismanni. Løgmaður kann, nær ið verða skal, skriva út nýval til løgtingið (stýrisskipanarlógin § stk. ). Arbeiðsháttur løgtingsins Tingið starvar eftir teim formligu reglum sum ásettar eru í stýrisskipanarlógini og tingskipanini. Mál koma fyri løgtingið í fimm formum: Uppskot til løgtingslóg Uppskot til ríkislógartilmæli Uppskot til samtyktar Frágreiðingar, skrivligir ella munnligir fyrispurningar Misálit á løgmann ella landsstýrismenn Aðrir viðgerðarformar eru ikki. Bert løgmaður, landsstýrismaður ella løgtingsmaður kunnu byrja mál í løgtinginum. Skrivar borgari ella felag løgtinginum bræv um eitthvørt, so verður hetta ikki tikið til viðgerðar uttan so, at løgtingsmaður tekur málið upp í einum av teim formum sum omanfyri eru nevndir. Uppskot til løgtingslógir Uppskot til løgtingslóg skal verða fyri á fýra ymiskum tingfundum. Harumframt fær málið nevndarviðgerð í løgtingsnevnd og hjá løgmanni. Framløga Tá mál verður lagt fyri tingið, lesur uppskotsstillarin upp uppskotið við viðmerkingum. Er tingskipanarásetta talutíðin ikki nóg rúm, skal uppskotsstillarin ístaðin geva tingmonnum ein samandrátt. Á hesum fundi verður málið ikki umrøtt og kann ei heldur beinast í nevnd. viðgerð Uppskot kann fáa viðgerð yrkadagin eftir framløgu. Við viðgerð verður uppskotið umrøtt í síni heild. Broytingaruppskot kann verða fráboðað og umrøtt. Nevndarviðgerð Eftir viðgerð fáa málini vanliga nevndarviðgerð. Tað er løgtingsformaðurin, ið gerð av, um mál skal beinast í nevnd og hvørja nevnd tað skal í. Nevndin skrivar álit til tingið, og meirlutin ella minnilutar í nevndini kunnu seta fram broytingaruppskot. Vanliga fáa mál bara nevndarviðgerð millum og viðgerð. Tingið kann tó á øðrum viðgerðarstigum samtykkja at beina mál í nevnd. Undir nevndarviðgerðini granska nevndarlimirnir uppskotið gjøllari og fáa til vega eyka upplýsingar frá almennum og privatum, og í førum kallar nevndin eisini fólk inn á fund, at fáa tey at siga sína hugsan um uppskotið. viðgerð viðgerð kann verða yrkadagin eftir, at viðgerð endaði, tó ikki fyrr enn dagin eftir, at møguligt nevndarálit er lagt fram. Tingmaður kann skrivliga seta fram broytingaruppskot, men skal tað vera gjørt, áðrenn orðaskiftið við viðgerð er byrjað. Nevndin, meirluti ella minniluti í henni kann eisini skrivliga seta fram broytingaruppskot, eftir at viðgerð er byrjað, men áðrenn orðaskiftið er endað. viðgerð endar við atkvøðugreiðslu. Fellur uppskotið, steðgar viðgerðin her. viðgerð viðgerð kann vera yrkadagin eftir, at viðgerð endaði, ella eftir at møguligt nevndarálit er lagt fram. tingmenn kunnu í felag skrivliga seta fram broytingaruppskot, og um málið er beint í nevnd við ella viðgerð, so kann meirluti ella minniluti í nevndini skrivliga seta fram broytingaruppskot. Broytingaruppskot kann leggjast fram við viðgerð, áðrenn orðaskiftið byrjar. Við viðgerð verða broytingaruppskot og tær greinar, broytingaruppskotið viðvíkir, umrøddar fyrst og koma fyrst til atkvøðugreiðslu. Eftir hetta verður endalig viðgerð, tá tingið samtykkir ella fellur uppskotið. Staðfesting og kunngerð Fyri tí um løgtingið endaliga hevur samtykt løgtingslógaruppskot, so er tað ikki bindandi fyri borgaran. Tað gerst tað ikki fyrr enn løgmaður hevur staðfest uppskotið sum løgtingslóg og kunngjørt tað í Kunngerðablaðnum. Løgmaður hevur fullan rætt at nokta at staðfesta uppskotið og tá verður so eingin løgtingslóg, men í flestu førum ger hann tað tí annars fær hetta helst til avleiðing at tingið noyðir hann frá sum løgmann. Uppskot til ríkislógartilmæli Uppskot til ríkislógartilmælini fáa á løgtingi púra eins viðgerð og uppskot til løgtingslógir. Einasti munur er, at endaliga úrslitið verður ikki kunngjørt alment, men harafturímóti fráboðað ríkismyndugleikunum av løgmanni. Tað samtykta uppskotið er ikki bindnadi fyri borgaran, men sum orðið sigur, harafturímóti eitt óbindandi tilmæli til ríkismyndugleikarnir at gera eina lóg. Aloftast fylgja ríkismyndugleikarnir tilmælinum. Uppskot til samtyktar Hesi mál verða viðgjørd sum uppskot til løgtingslógir. Tó enda hesi mál eftir atkvøðugreiðsluna við viðgerð, og skulu ikki stafestast og kunngerast av løgmanni. Uppskot til samtyktar eru ikki bindandi, hvørki fyri landsstýrið ella borgaran. Í onkrum førum krevst tó eftir stýrisskipanarlógini, at ein tingssamtykt skal til fyri at landsstýrið kann gera eitthvørt, eitt nú gera týdningarmiklar sáttmálar við onnur lond. Frágreiðingar, skrivligir ella munnligir fyrispurningar Tað sum eyðkennir hesar viðgerðarformar er, at løgtingið ger onga niðurstøðu undir hesum viðgerðarformum. Málið verður umrøtt á tingi, og so er liðugt, eingin atkvøðugreiðsla og eingin nevndarviðgerð. Við hesum viðgerðaformum kann løgtingsmaður fáa allar teir upplýsingar hann hevur fyri neyðini frá løgmanni ella landsstýrismanni, og út frá hesum gera sær sínar politisku niðurstøður um, hvat ið hann ætlar. Misálit Eftir stýrisskipanini er tað so, at løgmaður ella landsstýrismenn eru óheftir av løgtinginum. Landsstýrismenninir verða tilnevndir av løgmanni, meðan løgmaður verður tilnevndur av løgtingsformanninum, tó so, at ikki tingmenn eru ímóti løgmansevni løgtingsformansins. Løgmaður og landsstýrismenninir eru tó ikki óheftari enn so, at um so er, at tingmenn eru ímóti einum av teimum, so mugu teir leggja frá sær. Mál um misálit á løgmann ella landsstýrismann verða bert viðgjørt á einum tingfundi. Uppskot verður framlagt um hetta av løgtingsmanni og alt fyri eitt tikið til umrøðu í tinginum. Løgmanstilnevning Mannagongdin við tilnevning av løgmanni og landsstýrismonnum Heimildina at seta og loysa úr starvi landsstýrismann hevur løgmaður einsamallur. Løgmaður verður settur eftir niðanfyri frágreiddu skipan. Løgtingsformaðurin skal eftir stýrisskipanarlógini § loysa løgmann úr starvi í førum: tá løgmaður sjálvur biður um at verða loystur úr starvi, ella tá meira enn helmingurin av øllum tingmonnunum hevur atkvøtt fyri misáliti, og løgmaður tessvegna sambært stýrisskipanarlógini § er noyddur at leggja frá sær Tá stýrisskipanin hevur sum greiða fyritreyt, at ein løgmaður altíð er, má farast undir tilnevning av nýggjum løgmanni, um so er, at løgtingsformaðurin hevur loyst verandi løgmann úr starvi. Verður nýval til løgtingið, í samband við at løgmaður leggur frá sær, so bíðar tilnevning til eftir valið, og løgmaður, sum leggur frá sær, starvar fyribils til tá. Tilnevning av løgmanni fer ikki fram av sær sjálvum eftir løgtingsval. Hetta hendir bert, um løgmaður sjálvur leggur frá sær, tí hann heldur, tað vera hóskandi, ella um so er, at hann fyri valið ella eftir valið hevur fingið tingsins misálit. Fyri tí um løgmaður ikki fær eitt týdningarmikið mál ígjøgnum í løgtinginum, t.d. fíggjarlógaruppskot sítt, so skal hann heldur ikki frá. Tað er ikki uttan at hann í hesum sambandi sigur, at hetta er ein so týdningarmikil spurningur, at hann ikki kann liva við hesum politiskt og tí av sínum eintingum leggur frá sær. Ein sokallaður kabinetspurningur. Lógarreglurnar um løgmanstilnevning finnast í stýrisskipanarlógini § , og um formligu mannagongdina á tingi eru reglur í tingskipanini § . Í stýrisskipanarlógini § verður sagt: § Tá ið løgmaður skal verða tilnevndur, boðar løgtingsformaðurin formonnunum fyri flokkunum, ið umboðaðir eru á løgtingi, hvørjum sær til samráðs. Stk. Innan yrkadagar eftir at fráfarandi løgmaður hevur biðið um at verða loystur úr embæti, leggur løgtingsformaður uppskot um løgmansevni fyri løgtingið. Um løgtingsval verður, ella løgmaður doyr, gongur freistin ávikavist frá tí degi, fyrsti tingfundur var eftir valið, ella frá tí degi, ið løgmaður doyði. Stk. Løgtingið skal í seinasta lagi yrkadagin eftir, uttan nevndarviðgerð, greiða atkvøðu um uppskotið. Atkvøður meiri enn helmingur av øllum tingmonnum ímóti uppskotinum, er tað fallið. Annars er tað samtykt. Stk. Havnar løgtingið uppskoti frá løgtingsformanninum um løgmansevni, boðar formaðurin aftur til samráðs sambært stk. og setir innan yrkadagar eftir, at uppskot hansara var havnað, framaftur uppskot um løgmansevni, sum løgtingið sama dag greiðir atkvøðu um eftir reglunum í stk. . Stk. Um so er, at løgtingið fýra ferðir hevur felt uppskot løgtingsformansins um løgmann, skrivar starvandi løgmaður út nýval til løgtingið. § í tingskipanini supplerar stýrisskipanarlógina § Hon er soljóðandi: "§ Løgtingsformaður leggur á løgtingsfundi eftir reglunum í stýrisskipanarlógini § fram uppskot at velja løgmann. Atkvøtt verður um uppskotið eftir reglunum í somu grein. Tað verður ikki umrøtt. Stk. Løgtingsformaðurin ger av, nær atkvøðugreiðsla skal verða. Slík atkvøðugreisla kann tó eftir stýrisskipanarlógini § stk. og ikki vera seinni enn yrkadagin eftir framløgu, og er uppskot fyrr felt, tá sama dag". So sum § í stýrisskipanarlógini er orðað, so skal samráðsmannagongdin eftir stk. , har løgtingsformaðurin boðar formanninum fyri hvørjum flokki á fund, nýtast hvørja ferð, tá ið løgmansembætið er leyst. Hugsa vit okkum t.d. støðu, har vit hava eina meirilutasamgongu, har løgmaður leggur frá sær av persónligum ávum, og samgongan er samd um, at varaløgmaður skal taka við eftir hann, so ber ikki til, at løgtingsformaðurin uttan at hava samráð við allar floksformenninar, leggur uppskot fyri tingið um at velja varaløgmann til løgmann. Eftir § skal samráð formansins bert vera við ein persón frá hvørjum flokki, hesin persónur skal vera formaðurin á tingi fyri hvønn einstakan flokk. Einki verður í § sagt um, nær samráðið skal fara fram, ella um tað kann fara fram í fleiri førum. Bert løgtingsformaðurin hevur eftir § heimild at leggja fyri løgtingið uppskot til løgmann. Vanligir tingmenn hava ikki hesa heimild. Løgtingsformaðurin kann ikki bíða so leingi, sum hann vil, áðrenn hann leggur fyri tingið uppskot til løgmann. Hetta skal henda innan yrkadagar eftir, at fráfarandi løgmaður bað um at verða loystur úr embæti. Um løgtingsval verður, ella løgmaður doyr, gongur freistin ávikavist frá tí degi, fyrsti tingfundur var eftir valið, ella frá tí degi, ið løgmaður doyði. Atkvøðugreiðsla á tingi um uppskotið skal so fara fram innan yrkadagar. Av tingskipanini § skilst, at eingin umrøða verður um løgmansevni á tingi. Sostatt ber ikki til at tingast innantings um samgongugrundarlagið, áðrenn atkvøtt verður. Hetta má gerast uttantings. § leggur upp til løgtingsformannin at gera av, nær ið atkvøðugreiðsla skal verða; sjálvandi innan fyri daga lógásettu frestina. Vanligi atkvøðugreiðsluhátturin á tingi er ikki galdandi við løgmanstilnevning. Vanligt er, at eru fleiri atkvøður fyri enn ímóti, so er uppskotið samtykt. Eru færri fyri, ella líka nógvar fyri sum ímóti, er uppskotið fallið. Við løgmanstilnevning er atkvøðuhátturin soleiðis, at uppskotið er samtykt, uttan so er, at meiri enn helmingurin av øllum tingmonnum, t.v.s. sum nú er tingmenn, eru ímóti. Tað kann tí koma fyri, at eitt løgmansevni verður valt, sum eftir vanliga atkvøðuháttinum vildi verið vrakað. Hetta kann gerast greiðari við einum svenskum dømi frá oktober Ríkisdagsformaðurin skeyt upp at velja Ullsten sum forsætismálaráðharra. tingmenn atkvøddu fyri honum (fp), atkvøddu ímóti (m+vpk). tingmenn (s + k) atkvøddu ikki. Ullsten varð tá valdur forsætismálaráðharri. Atkvøtt verður ikki sum fyrr, loyniliga við seðlum, men nú verður atkvøtt sum vanligt við telduskipanini, sbr. tingskipanini § stk. , soleiðis at skrásett verður, hvat hvør einstakur tingmaður hevur atkvøtt. Frestirnar, sum settar eru, gera, at eftir eitt løgtingsval, har løgmaður frammanundan valinum hevur lagt frá sær, kunnu ongantíð ganga meiri enn dagar (talið verður tó hægri um mishalgidagar eru) frá løgtingsvaldegnum, til vit hava ein nýggjan løgmann, ella at starvandi løgmaður hevur skrivað út nýtt løgtingsval. Tá ið løgtingsformaðurin luttekur í tí politisku prosessini, sum er at tilnevna løgmann, heldur hann seg til ta meginstevnu, at hann virkar so ópolitiskt sum gjørligt, og meiri virkar sum ein katalysator í løgmanstilnevningarprosessini. Høvuðsstarv løgtingsformansins í løgmanstilnevningini er at gera eina meting av, hvør persónur ella persónar sum løgmansevnisuppskot við eini atkvøðugreiðslu á tingi hava møguleika ikki at fáa ein meiriluta á tingi ímóti sær. Við løgmanstilnevningina í var mannagongdin, sum nýtt var við løgmanstilnevning, henda: apríl var løgtingsval mai heitti løgmaður á løgtingsformannin um at loysa seg úr starvi mai hevði løgtingsformaðurin fund við formannin fyri hvønn flokk umboðaðan á tingi, har hann spurdi teir, hvønn teir mæltu honum til at seta sum samráðingarleiðara fyri at skapa grundarlag fyri løgmanstilnevningini mai Løgtingsformaðurin taldi upp, hvør persónur var tilmæltur sum samráðingarleiðari og hevði flestar tingmenn aftanfyri seg. Hereftir heitti hann á Annfinn Kallsberg um at taka leiðsluna av samráðingunum at skapa grundarlag fyri eini løgmanstilnevning, og í seinasta lagi leygardagin, mai, klokkan , at boða løgtingsformansembætinum frá, um hann kundi vísa á løgmansevni, sum væntandi ikki fór at fáa tingmenn ímóti sær við atkvøðugreiðslu á løgtingi, sbr. stýrisskipanarlógini § , stk. . mai Anfinn Kallsberg boðaði løgtingsformanninum frá, at skipað var samgonga millum Fólkaflokkin, Tjóðveldisflokkin og Sjálvstýrisflokkin, og hann mælti løgtingsformanninum til at skjóta upp Anfinn Kallsberg sum løgmansevni fyri løgtinginum sbr. stýrisskipanarlógini § stk. Ikki var væntandi, at hesin fór at fáa tingmenn ímóti sær við atkvøðugreiðsluni. mai Formaðurin mælti løgtinginum til at vejla Anfinn Kallsberg til løgmann, og hetta varð sett undir atkvøðugreiðslu og samtykt Nývaldi løgmaður tók orðið, sbr. tingskipanini § , stk. , og boðaði frá, at hann fór at tilnevna hesar landsstýrismenn: John Petersen, Skopun, fiskivinnumál. Finnboga Arge, Tórshavn, vinnumál. Høgna Hoydal, Hoyvík, sjálvstýris- og lógarmál. Karsten Hansen, Klaksvík, fíggjarmál. Signar á Brúnni, Fuglafirði, menta- og skúlamál Helenu Dam á Neystabø, Tórshavn, almanna- og heilsumál. Eyðun Elttør, Klaksvík, olju- og umhvørvismál Spar & lán Samansparing til egnan bústað At seta føtur undir egið borð er nakað, sum tey flestu ynskja sær. Givið er, at um hetta skal gerast veruleiki, krevst peningur. Føroya Sparikassi hevur eina sera góða uppsparingarkonto, sum er gjørd til teirra, sum í framtíðini ætla at seta búgv í egnum húsum ella íbúð. "Samansparing til egnan bústað" kunnu øll, ið eru ár og eldri, og eru skattskyldug í Føroyum stovna Sethúsalán (Føtur undir egið borð) Føroya Sparikassi veitir heildarfígging til at keypa grundstykki, sethús og at byggja sethús. Fyri at fáa sethúsalán krevst upplýsing um inntøku, útreiðslur og eginpening. Sjálvuppgáva og ognaruppgerð eiga at fyriliggja. Útrokning verður gjørd, og lántíðin verður tillagað. Lántíðin er í mesta lagi ár fyri nýggj sethús. Billán Fíggið nýggjan bil í Sparikassanum. Rentan á billánum verður ásett í mun til útgjaldið, ið tygum sjálv/ur rinda, tá ið bilurin verður keyptur. Útgjaldið eigur at vera % ella meira. Lántíðin er í mesta lagi ár. Sum trygd fyri lánið fær Sparikassin veð í bilinum. Í mun til fíggjarstøðu og útgjald kann onnur trygd eisini veitast fyri lánið. Spar upp til ellisárini! Kapitalpensjón/lutapensjón Fyri at tryggja tær ellisárini átti tú at fingið tær eina uppsparing, ið hevur serligar fyrimunir: Eftirlønaruppsparing gevur: Hægstu innlánsrentu og skattafrádrátt. Dømi: Brutto innskot kr. ,- um árið til hægstu innlánsrentu. Tú skal einans gjalda kr. ,- um árið. (Bústaður Tórshavn, A-inntøka kr. ,- um árið). Uppsparingin er bundin, til tú fyllir ár. Kapitalpensjón: Tað besta tú kanst gera er at seta inn á eina kapitalpensjón fyrst. Innskotið er avmarkað og verður ásett av Landsstýrinum hvørt ár. Maksimum upphæddin er kr. í , og øll upphæddin kann dregast frá skattskyldugu inntøkuni. Fyrimunurin er, at við útgjalding verður tann samlaða upphæddin bert skattað við %. Øll uppsparingin verður útgoldin í senn. Lutapensjón: Lutapensjónin er eitt gott ískoyti, um tú ynskir størri pensjónsuppsparing enn kr. um árið, ella um tú eitt árið hevur eina stóra pengaupphædd, ið tú ynskir setta av til hetta endamálið. Tá ið tú ynskir pensjónina útgoldna (aftaná ára føðingardegi) verður upphæddin deild yvir ár og verður skattað sum vanlig inntøka. Bíligari lívstryggingar! Lántakarar og ábyrgdarar í Føroya Sparikassa kunnu tryggja familjur sínar við einari skipan, ið verður nevnd felagslívstrygging. Henda skipan ger tað nógv bíligari at tryggja síni nærmastu. Vit hava ávikavist: restskuldatrygging og ábyrgdaralívstrygging. Restskuldatrygging er ein lívstrygging, ið er oyramerkt til tíni sethúsalán. Við deyð verða lán innfríðaði upp til kr. . Ábyrgdaralívstrygging er sum ein vanlig lívstrygging. Við deyð verður útgoldið kr. . Kom inn í eina av deildum okkara og fá meira at vita um tryggingar. Uttanlandshandil Virkir, ið reka handil við útheimin, hava brúk fyri, at samhandilin fer fram bæði skjótt og trygt. Føroya Sparikassi bjóðar ráðgeving og avgreiðslu innan fyri øll tey øki, ið eru neyðug í sambandi við samhandil við útheimin. Fyri at gera tínar flytingar um landamørk so skjótt og trygt, sum til ber, hevur Uttanlandsdeildin beinleiðis SWIFT-samband við peningastovnar kring allan knøttin. Í Føroya Sparikassa fært tú ráðgeving og tænastu innan m.a.: Rembursir Ábyrgdir(Garantiir) Inkassatión Uttanlands flytingar Gjaldoyrakonti Keyp og sølu av gjaldoyra Trygging av gjaldoyra (terminshandlar) Í Uttanlandsdeildini fært tú neyva og persónliga ráðgeving. Við at venda tær beinleiðis til Uttanlandsdeildina, fært tú samband við starvsfólk, ið hava besta kunnleika innan peningaviðurskifti uttanlands. Vinnulívsfígging Føroya Sparikassi kann veita dygdargóða ráðgeving innan fígging av tygara virksemi soleiðis, at tygum fáa eina góða samanseting av skuldini. Vit kunnu bjóða: Kassakreditt Fakturatænastu Garantiir Soliditetsfyrispurningar Fígging av støðisognum Fígging av útbúnaði Fígging av virkis- og handilsbygningum Møguleikar fyri fígging av rakstri: Kassakreditt fyri at tryggja gjaldførið Ein kassakredittur verður tillagaður til hvørt virki sær. Flestu virkir bjóða kundum teirra eina ávísa kreditttíð. Samstundis hevur virkið fastar útreiðslur at gjalda sum t.d. lønir, SEV Um fyritøkan hevur leypandi fastar og skiftandi útreiðslur, men inntøkurnar koma forskotnar, er ein kassakredittur ein góð loysn. Hámarkið á kassakredittinum verður ásett eftir nágreiniligum upplýsingum um kapitaltørvin. Tað er umráðandi, at tørvurin verður endurskoðaður regluliga, fyri at virkið ikki skal koma í óneyðugar trupulleikar. Við Heimagreiðsluni kann virkið sjálvt flyta pening til gjaldingar. Tað kann spara munandi um bæði tíð og pening. Fakturatænasta fíggjar skuldararnar Fakturatænasta er eitt tilboð til fyritøkur, ið selja til aðrar fyritøkur við eini kreditttíð. Fakturatænastan er vælegnað til sølufyritøkur, ið selja vørur til útflutnings. Fyrimunir við fakturatænastuni: minni útreiðslur betri tíð til søluarbeiði betri gjaldføri eingi óvæntað tap uppá debitorar Fakturatænastan er sett saman í pørtum: Debitorstýring: Føroya Sparikassi yvirtekur alla umsiting av fakturum og debitorum. Fakturafígging: Fakturar kunnu fíggjast til ein avtalaðan prosentpart, ið liggur ímillum % av fakturaupphædduni. Hetta gevur møguleika til beinavegin at ráða yvir størsta partinum av fakturaupphædduni. Debitortrygging: Við at tekna eina debitortrygging, tryggjar ein seg ímóti tapi uppá debitorar. Ábyrgdir(garantiir) trygd millum keypara og seljara Ein ábyrgd er eitt gott amboð til virkir og sølufyritøkur, ið samstarva við útheimin. Í Føroyum er tað serliga fiskivinnan. Ein ábyrgd kann skapa trygdina, ið er neyðug fyri, at handilin kann koma í lag. Soliditetsfyrispurningar Hesir fyrispurningar geva eina ímynd av vilja og førleika kundans at lúka sínar skyldur. Um virkið ikki kennir kundan, kann Føroya Sparikassi vera til hjálpar við soliditetsupplýsingum um kundan og harvið minka um vandan. Upplýsingar kunnu heintast um kundar bæði innan- og uttanlands. Møguleikar fyri fígging av ognum: Øll sløg av støðisognum kunnu fíggjast við lánum. Fíggingin er við skiftandi rentu, og talan kann verða um seriulán og annuitetslán. Fígging av útbúnaði Føroya Sparikassi bjóðar fígging av maskinum, innbúgvi og øðrum rakstrargøgnum. Talan er um stuttfreistað lán við áramáli, sum svarar til livitíðina hjá útbúnaðinum. Fígging av virkis- og handilsbygningum Føroya Sparikassi bjóðar fígging av virkis- og handilsbygningum. Renta og lántíð verður ásett eftir trygd og livitíð hjá ognini. Rentan er variabul. Virkisbygningar verða fíggjaðir yvir í mesta lagi ár. Soleiðis varðveitir tú sambandið við Føroya Sparikassa Sum kundi í Føroya Sparikassa hevur tú nógvar møguleikar at varðveita sambandið við okkum, hóast tú ert búsitandi uttanlands. HeimaGreiðslan Her kann tú avgreiða øll fíggjarviðurskiftini um telduna. Saldofyrispurningar, konto- og bókingaryvirlit, gera flytingar, stovna fastar flytingar og flytingar ávísan dag og gjaldoyrayvirlit. Tekna teg til HeimGreiðsluna við at trýsta her FR- og FR/VISA kort Kontant útgjald og keyp av vørum og tænastum kring allan heimin. Audio- og Fax Response Saldo, bókingar- og kontoavrit. Hví eigur tú at varðveita sambandið? Tær nýtist ikki at stovna nýggjar konti í útlendskum peningastovnum, tá tú flytir av landinum. Og ein hin mest týðandi fyrimunurin er, at tú ert kendur í Føroya Sparikassa og varðveitir sama ráðgeva. Sjálvt um tú ert fluttur av landinum, kanst tú halda fast við tilknýtið til føroyska samfelagið. Gev okkum góð ráð Vit eru sera áhuga at frætta frá tær um, hvat tú heldur vit áttu at gjørt fyri at betra um heimasíðuna. Send okkum eisini tíni uppskot um broytingar og nýggj evni. Takk fyri hjálpina! Eg brúki Internet: Heima Til arbeiðis Í skúlanum Eg brúki Internet til: Undirhald At finna kunning At heinta forrit At keypa vørur Í eini meting frá er heimasíða hjá Føroya Sparikassa: Sera góð Góð Miðal Vánalig Sera vánalig Tað, ið eg haldi vera best á heimasíðuni, er: Ung Privat Handil og ídnaður Heimagreiðsla Útisetar Kyn/Aldur: Kvinna Maður yvir ár undir ár Eg búgvi: Í Føroyum Uttanlands Eg eri kundi í Føroya Sparikassa Ja Nei Her kanst tú skriva rós, ábreiðslur og hugskot: Pluss kort Pluss konto v/korti, ella vanliga kallað PLUSS-Kort, er tín vanlig brúkskonto. Kontoin er ætlað teim ungu millum og ár. Við Pluss-kortinum kanst tú taka pening út úr sjálvtøkum í Føroya Sparikassa til kl. á kvøldi. Mynd og føðidagur eru prentað á kortið, soleiðis at tað eisini kann nýtast sum samleikaprógv, t.d. tá ið tú fer í dans. Ábyrgdari Gerst ábyrgdari Øll í húsinum, bæði børn og vaksin kunnu gerast ábyrgdarar. Kom inn í eina av deildum Sparikassans og tekna teg sum ábyrgdara. Umframt at verða ábyrgdari, ber til at stovna eina ábyrgdarkonto sum gevur tær serrentu.Tá ið ein er vorðin ábyrgdari, kann ein saman við øllum hinum ábyrgdarunum verða við til at avgera, hvør situr í umsjónarráðnum og harvið í leiðsluni. Hygg eisini eftir mongu møguleikunum undir PRIVAT teiginum. Bassakonto Vøggugáva Fyri umleið árum síðan byrjaði Føroya Sparikassi at lata nýføddum børnum eina vøggugávu. Kontoskipanin eitur Bassakonto, og hon er, við hægstu rentu, byrjanin til eina samansparing, sum vónandi verður bæði til gleði og gagns fyri barnið, sum árini ganga. Bassakonto er bundin, til barnið fyllir ár, og tá verður kontoin eisini broytt til Pluss spar.Vøggugávubrævið er í dag uppá kr. , Eg eiti Bassi og eg eri ein knassi Tit kunnu nú síggja meg og mínar vinir her á síðuni. Mínir Bassafilmar síggjast við at trýsta á myndirnar niðanfyri ella tit kunnu hoyra tónleikin við at trýsta á tann bláa tekstin. Tann bláði teksturin er tað man kallar fyri leinkjur. Tað merkir, at um tú trýstir á tann bláa tekstin, so hendir okkurt. Her hendir so tað at tú fært frá Føroya Sparikassa, mínar filmar inn á tína teldu. Ella um tú trýstir á tann bláa tekstin, til dømis "Bassi niðri Leynasandi", so sendi eg tær mín tónleik, og so hoyri tú ein Bassa-sang. Tað ber eisini til at heinta filmarnar heim á tykkara teldu, og so ber til at spæla teir so ofta tú vil. Eitt gott hugskot er at senda filmin til onkran, sum hevur føðingardag. Tú kann heinta Bassi niðri á Leynasandi ella Bassi frammi við gjónna við at halda Shift-knøttin niðri og við músini og trýsta á tekstin, sum stendur við síðurnar av filminum. Verið tolin, tí tað tekur uml min at heinta filmarnar. Tú kanst heinta film og ljóð inn á tína teldu, við at trýsta á óbeinleiðis. Tá tekur tú film ella tónleik niður á tína teldu, og verður spurd/ur um tú vilt goyma fílin ella lata hann upp. Velur tú at lata hann upp, vil filmurin/ sangurin verða spældur, tá liðugt er at heinta. Velur tú at goyma fílin, so liggur hann eftir stuttari tíð á tínari teldu, men verður ikki avspældur, fyrr enn tú trýstur á hann. Ella um tú ikki vil goyma fílin á tínari teldu, velur tú beinleiðis. So spælur teldan filmin/ tónleikin beinleiðis frá Sparikassa síðuni, uttan at heinta fílin fyrst. Bassi niðri á Leynasandi Til k modem Lurtið eftir tónleikinum: beinleiðis ella óbeinleiðis Bassi frammi við gjónna Til k modem Lurtið eftir tónleikinum: beinleiðis ella óbeinleiðis Bassi niðri á Leynasandi Til k modem ella fasta linju Bassi frammi við gjónna Til k modem ella fasta linju Fyri at síggja ella hoyra meg skulu tit hava forritið Real Player á tykkara teldu. Trýstið á knøttin niðanfyri fyri at heinta Real Player til tína teldu, installera hetta, og so kanst tú síggja og hoyra mínar filmar. Fá eina góða byrjan Bestu byrjanina fært tú við fyrst at hyggja í vegleiðingina. Her fært tú skjótt eitt yvirlit yvir funkur og møguleikar. Vegleiðingin hjálpir tær m.a. við at fáa samband við Føroya Sparikassa, fyrstu ferð tú roynir HeimaGreiðsluna. HeimaGreiðslan er ein skipan, har privat og virkir kunnu avgreiða síni peningaviðurskifti á telduni, ið at brúka HeimaGreiðsluna til húsarhaldsbúskapin sleppur tú undan at leita í skuffum og ringbindum eftir fíggjarupplýsingum. Tær nýtist bert at leita á einum og sama staði í HeimaGreiðsluni. Tú hevur tveir møguleikar fyri at fáa vegleiðing til HeimaGreiðsluna: Ein fullfíggjað vegleiðing liggur niðanfyri á hesi síðu, sum tú eisini kanst prenta út. Inni í HeimaGreiðslu skipanini kanst tú trýsta á F fyri at fáa vegleiðing um, hvussu skipanin virkar. Soleiðis gert tú Tú kanst velja at tekna teg um Internet ella við at koma inn í eina av deildum Sparikassans. Her fært tú nærri at vita um HeimaGreiðsluna, reglugerð osfr. Eisini avtala vit okkara millum, hvørjar konti skulu tilmeldast í HeimaGreiðsluni. Síðan skráseta vit teg sum brúkara av HeimaGreiðsluni, og tú fært fløgu við skipanini og brúkaravegleiðing við tær, ella vit senda t'cr tilfariđ. Síđani lesur tú skipanina inn í telduna hjá tær og við at fylgja tí einføldu vegleiðingini, kemur eitt lyklaeftirlitsmerki fram á skermin. Hetta prentar tú út ella skrivar niður og letur Føroya Sparikassa. Tá ið Føroya Sparikassi hevur góðkent lyklaeftirlitsmerkið, er klárt at nýta HeimaGreiðsluna. Bílegging av HeimaGreiðsluna: Fyll út teigarnar niðanfyri og send okkum teldupostin viđ at trýsta á knøttin ''skráset meg'' niđanfyri. Fornavn Eftirnavn Starv/virki Bústađur Bygd/býur Postnummar Telefon (arbeiđspláss) Telefon (privat) Fax E-mail Kostnaður Fyri privat kostar HeimaGreiðslan kr. ,- at stovna og síðani kr. ,- um árið. Fyri virkir er kostnaðurin kr. ,- fyri stovning og kr. ,- um árið. Kostnaðurin er galdandi fyri hvønn einstakan brúkara/avtalu. Tó fyri brúkarar undir sama húskið ella sama virkið, verður bert tikið eitt kostnaðargjald. Tú rindar lokalan telefontakst, tá tú ringir til HeimaGreiðsluna uttan mun til, hvar í landinum tú ert. Um tú ringir til HeimaGreiðsluna um Internetið, rindar tú sjálvandi lokalan Internettakst. Bygnaður Ábyrdaraskipan Føroya Sparikassi fólksins peningastovnur er sjálvsognarstovnur. Sparikassin er millum teir elstu í kongaríkinum, stovnaður í Sparikassin er skipaður sum ábyrgdarasparikassi við eini umboðsnevnd, umsjónarráði og eini stjórn. januar fekk Føroya Sparikassi nýggjan bygnað, tá hann gjørdist ábyrgdarasparikassi. Fyri at kunna kallast ábyrgdarasparikassi skuldu í minsta lagi viðskiftafólk tekna seg sum ábyrgdarar, og hesi skuldu í minsta lagi gjalda mió. kr. í ábyrgdarfæi tilsamans. Hetta gjørdist eingin trupulleiki, tí bert fáir dagar gingu, áðrenn hetta mark varð nátt. Umboðsnevnd Umboðsnevndin myndar aðalfundin, sum er hægsta vald Sparikassans. Ábyrgdararnir velja hvørt ár limir í umboðsnevndina. Val til umboðsnevndina var í Valið er skipað í umboðsdømir, sum eru í tali: Suðurstreymoyar umboðsdømi, limir Norðstreymoyar umboðsdømi, limir Suðuroyar umboðsdømi, limir Sandoyar umboðsdømi, limir Vága umboðsdømi, limir Eysturoyar umboðsdømi, limir (Suðurstreymoyar umboðsdømi umfatar eisini ábyrdarar skrásettir í Nordoyggjum og uttanlands) Treytin fyri at kunna gerast umboðsnevndarlimur er, at ein er ábyrgdari. Uppgávurnar hjá umboðsnevndini fevna í høvuðsheitunum um at velja limir í umsjónarráðið, velja grannskoðarar og at góðkenna roknskap og broytingar í viðtøkunum fyri Sparikassan. Umframt aðalfundin verða vanliga hildnir umboðsnevndarfundir um árið, har kunnað verður um gongdina í Sparikassanum, og høvi er at skifta orð um ymisk viðurskifti. Umsjónarráðið Umsjónarráðið er hægsta fyrisitingarligu leiðsla Sparikassans og setir og loysir úr starvi stjóra(r) og innanhýsis grannskoðara. Umsjónarráðið telur limir valdir av umboðsnevndini, tilnevndur av Ídnaðarmálaráðnum og valdir av starvsfólkunum. Umsjónarráðið velur sjálvt formann og næstformann og setir sjálvt starvsskipan sína. Stjórn Marner Jacobsen, forstjóri Bjarni Olsen, stjóri Stjórnarskrivstovan: Tinghúsvegur Postboks FR- Tórshavn E-post: spak@olivant.fo Telefon / Telefax KA Kaj Alstrup Tinghúsvegur Tórshavn da/sá HO Holger Arnbjerg Ravnsoyargøta Tórshavn sf/ít/vi/LV ÓB Óli Breckmann J. Karlsgøta Tórshavn farloyvi KB Kirstin Brix Fjallsgøta Tórshavn farloyvi EB Elsa Maria Bærentsen Marinargøta Tórshavn ít SC Sharon Christiansen Flatnagerði Tórshavn ei/vikarur fyri EH JD Jógvan Dahl Hvítanesvegur Hoyvík al/ev/insp/kostl. HE Jóhann Hendrik Dahl Dánjalstrøð Tórshavn lí/insp Paulina í Dali Íslandsvegur Tórshavn teknmálstulkur ID Inga Dam Poulsen Miðvágur re/vikarur fyri RS DA Kjartan Danielsen Álvastígur Tórshavn st KD Kári Davidsen Niðaragøta Hoyvík tý/fø DU Jón Durhuus Grønlandsvegur Tórshavn sp TD Terji Durhuus Rygsgøta Argir st/al/telduvegl. AE Ann Ellefsen Berjabrekka Tórshavn da/fø EY Annie Eysturoy Tórshavn farloyvi OY Heine Eysturoy Vesturgøta Tórshavn al/st/axel-umboð AF Annie Fjallsá Torfinnsgøta Tórshavn sø/sá SF Snorri Fjalsbak Vípuvegur Tórshavn st/al JF Jens Fredriksen Tjóðhildargøta Tórshavn da/ev GG Guðrun Gaard Tórsbyrgi Tórshavn fø/da/LRf JG Jóannes Gaard Garðsgøta Argir ei/ev SG Sjúrður Gullbein Tvørgøta Tórshavn fø/vik. Fyri AE HH Heðin Hammer Bóndaheygur Tórshavn ít/ge BH Bergur D. Hansen Jørundargøta Hoyvík da/sø MG Maria G. Hansen Sanatoriuvegur Hoyvík lí SH Svanna Hanusardóttir Áargeil Tórshavn ít/fø JP Jóan Petur Hentze Argjavegur Argir sø/re MA Maria Heradóttir Sanatoriuvegur Hoyvík ei/tý SI Sigrun Hjalmarsdóttit Kálvagerði Tórshavn fø EH Elisabeth Holm N. Mohrsgøta Hoyvík ei/LV Herman Holm Dalagøta ,kj Tórshavn stuðulslærari MH Magni í Horni Tórugøta Tórshavn st/al JH Jette Hoydal Traðabrekka Tórshavn ei/fr MR Marianna Hoydal V.U.Hammer.gøta Tórshavn sp HL Marjun Hoydal N. Mohrsgøta Hoyvík fr/vik. fyri RS KH Kristinbjørg Høgnesen Á Mýrini Hoyvík ei/fø CI Christian Ihlen Traðavegur Tórshavn sf/sø EJ Egil Jacobsen Djóni í Geilgøta Tórshavn ei/ít HJ Hanne Jacobsen Vesturgøta Tórshavn da/tý/BV MJ Michael A. Jensen Vættrastígur Tórshavn st/al KJ Kári Jespersen Millum Gilja Hoyvík sø/fø PJ Pól Jespersen Smærugøta Tórshavn al/st OJ Hans Olivur Joensen Jørundargøta Hoyvík tó/telduvegl. LJ Lív Joensen Brúnagøta Tórshavn ei/fr IJ Inger F. Jørgensen Skraddaragøta Hoyvík ef ED Hanus Eyðfinn Kapilin Eirargarður Tórshavn farloyvi OK Óluva Klettskarð Vágsheygsgøta Klaksvík fø JL Johannes Larsen Ålborg farloyvi FL Finnur Lutzen Mariugøta Tórshavn lí AM Andru Magnussen Berjabrekka Tórshavn farloyvi MM Magnus J. Magnussen Vallaratún Tórshavn ge/vik. fyri HH PM Poul Magnussen Í Svanga Tórshavn lí RM Randi Meitil Við Gálgastein Tórshavn sp/fø/LRs KM Kári Mortensen Áargeil Tórshavn ke/st/telduvegl. AN André Niclasen J. Nolsøegøta Tórshavn ru/tý JN Jens Pauli Nolsøe Niðaragøta Hoyvík sø/fø MN Maud Næs Vágur farloyvi PO Pernille Olsen Norðskáli da/sø Edny Poulsen Varðagøta Tórshavn tulkur GP Gerda H. Poulsen Dalagøta Tórshavn da/tý KP Kristianna W. Poulsen Hvítanesvegur Hoyvík fr/vik. fyri RS BR Bjørg Róin Dungagøta Tórshavn da/LV HS Hanus Samuelsen Hvítanesvegur Hoyvík fø ÓS Óli Simonsen Dungagøta Tórshavn st AS Annfinnur í Skála Spógvavegur Tórshavn ei/sø BS Bergljót av Skarði Eiriksgøta Tórshavn ei/fø RS Róland í Skorini Hanusargøta Tórshavn fr/re Mona N.Steintún Fjalsgøta Tórshavn lektiuhjálp JS Jákup Pauli Strøm Niðaragøta Hoyvík sf/sø/LV SV Henriette Svenstrup Jóan Karlsgøta Tórshavn st/al/inspekt SØ Hans Andrias Sølvará Landavegur Tórshavn he ZS Zacharias Sørensen Mýrisnípuvegur Tórshavn tó/ev KT Katrin Thomassen Mannbrekka Hoyvík ge/sø JT Jón Thorsteinsson Hoyvíksvegur Tórshavn ei/le UT Ulf Timmermann Klokkaragøta Tórshavn tý/la/ff/BV JW Jan Willemoes Tvørgøta Tórshavn sá/vik. fyri AF MW Mads A. Winther Landavegur Tórshavn rektari Næmingar í .a Hans Pauli J. Hentze Heðin Jákupsson Jóhan Pauli Helgason Fía Lindenskov Ørvur Ó. Heimbø Nora J. Myllhamar Halltóra Hendiksen Johanna Katrina Dímun Jannie Dam Jacobsen Petra Eliasen Katrin Mortensen Joan Mortensen Steingrim Funding Rannvá Johannsen Næmingar í .b Hanna Olsen Rannvá Jacobsen Mai-Britt Joahnsen Beinta Johannesen Anna Larsen Berghild Jacobsen Beinta Bærentsen Tórunn Joensen Rógvi Djurhuus Gunn S. Müller Andreas Johannesen Annika Godtfred Eyðna Danielsen Gunnvá W. Bærentsen Marianna W. Jacobsen Næmingar í .ð Mari Hamrá Sóley Klementsen Tórhild Johannesen Eyð Jacobsen Laila Haldansen Anita Olsen Rúni W. Højgaard Súsanna Hansen Líggjas Olsen Guðrið Hansen Stefan í Skorini Angela Jacobsen Maria Madsen Ingun Miðberg Kate Hammer Næmingar í .e Rannvá Klein Mikkjal G. Galan Femja Petersen Linda Rasmussen Annika West Kristina S. Ougaard Dagmar L. Mouritsen Bjørg Vestergaard Guðrun R. Sivertsen Gunnleyg Berg Elin Winther Katrin á Neystabø Tekla Pryds Susan Brockie Anja Weihe Bjørg Poulsen Snorri Patursson Birita Wardum Bárður Mortansson Jóanes Reinert Ári Rouch Næmingar í .x Hanus Ingi Hansen Olevina Egilstoft Jóhan Petur Weihe Bárður Højgaard Knud N. Hansen Hallur Klein Rani Slættanes Rasmus Rasmussen Kristian Nielsen Jógvan Jacobsen Amalia Danielsen Herfinnur Árnafjall Ann Danielsen Jákup Simonsen Anna Zachariassen Bjarni í Dali Næmingar í .y Silja á Borg Madsen Anna Maria Rasmussen Jakoba Hansen Oddjó Stovugarð Pætur Dal-Christiansen Sólja í Dali Janus Joensen Jenny Lamhauge Páll Holm Johannesen Liljan Poulsen Michael Blak Bjørt Sivertsen Birgit M. T. á Heygum Erla Marita Askham Ólbrith M. Hansen Søguliga gongdin Fyrsta privata telefonlinja millum Vestmanna og Tórshavn Fyrsta telefonlinja í Føroyum varð í sett upp ímillum Vestmanna og Tórshavn av vestmenninginum Ólavi á Heygum. Í yvirtók Føroya Løgting nevndu linju og legði alla telefonútbygging undir nýstovnaðan almennan stovn nevndur "Færøernes Amtskommunes Telefonvæsen", men sum seinni fekk navnið "Telefonverk Føroya Løgtings". Ein av uppruna- ligu telefon- pelunum verður virðismettur. Allar bygdir í føroyum knýttar saman av telefonneti hjá Telefonverk Føroya Løgtings. Skjótt vórðu fleiri telefonlinjur settar upp, og í vóru allar bygdirnar í Føroyum knýttar saman av telefonneti- num við undantaki av, at telefonnetið í Suðuroynni bert hevði radiotelegraf- samband við Tórshavn. Telefonstøðin í Havn, sum stóð liðug í . Tórshavn fær møguleika fyri sjálvvaldum telefonsamrøðum. Í fekk Tórshavn sum fyrsta pláss í landinum støð til sjálvval, og í høvdu allir felagar í landinum fingið sjálvval. Í varð fyrsta uttanlands telefonsambandið sett í verk millum Føroyar og Danmark. Hetta var ein ein-kanal radiotelefon. Telefongóðskan batnaði í , tá sjókaðalin SCOTT-ICE varð lagdur av "Det Store Nordiske Telegraf-selskab" millum Skotland og Føroyar og víðari til Íslands bert ár eftir, at fyrsti telefonkaðalin um Atlantshavið varð tikin í brúk. Hesin kaðalin varð tikin úr nýtslu í vegna aldur, og varð fylgisveinasamband sett í staðin. eitt landa samstarv ger sjálvval møguligt til meginlandið Í fór ein stór víðkan fram av altjóða telesambandinum við Føroyar, við tað at sjókaðalin SHEFA millum Føroyar og Shetland varð lagdur og tikin í brúk av "Post- og Telegrafvæsenet" í Danmark og "British Postoffice" í Bretlandi. Kaðalin gav rúmd fyri telefonrásum til europeiska meginlandið og var støði fyri sjálvvali av telesambandi til útheimin.SHEFA varð tikin úr nýtslu í vegna aldur, og varð nýtt kaðal-samband sett í staðin. Støðin í Koll- fjarðardali verður sett til av Hans Iversen, fyrrv. løgtingsmanni og Atla Dam løgmanni fylgisveinasamband til útheimin Fylgisveina parabolurin á Húsareyni Á heysti varð ein fylgisveinajørðstøð tikin í nýtslu í Tórshavn til tess at røkja part av telesambandinum við útheimin. Hetta sambandið er ætlað at vera eyka samband millum Føroyar og útheimin, tá kaðal- sambandið er í ólagi. Tá kann øll teleferðsla fara yvir fylgisveinin, men vanliga gongur bert ein lítil partur hendan vegin. Verandi høvuðstelesambandið til útlond er transatlantiski sjókaðalin CANTAT- , ið varð lagdur og tikin í nýtslu í Hetta er glastráð ljósleiðarakaðal, ið sambindur Kanada, Týskland, Bretland, Danmark, Ísland og Føroyar. Fyri føroyska samfelagið gevur tilknýti til hesa høvuðsleið í telesambandinum millum heimspartarnar ein ótrúligan møguleika fyri øll sløg av telesamskifti. Verkætlanin at landseta CANTAT- í Føroyum byrjaði á vári Í september hetta sama árið stóð kaðallendingarstøðin í Tjørnuvík liðug. Í november varð farið undir at grava ein ljósleiðarakaðal millum CANTAT- støðina í Tjørnuvík og Tórshavn, eitt strekki, sum er km í fjallalendi. Kaðalsambandið var klárt í oktober og knýtt í CANTAT- í november . Í dag er telesamskiftið í Føroyum útbygt til eitt støði, ið kann javnmetast við útbyggingina í teimum longst á leið komnu londunum í Europa. Telesamskiftisskipanin er soleiðis útbygd við nútímans radioketum, telefonstøðum, datapak -transmissiónsútgerð, glasfipur- og koparkaðalneti og hátíttleika transmissións- kaðalsambandi umframt fylgisveinasambandi til útlond. Tað, at tú kanst lesa hesar reglur í elektroniskum hvørvi, er besta dømi uppá, hvussu skjótt menningin av kunningar- samfelagnum fer fram og hvussu ilt tað er, at meta um hvussu samskiftið yvirhøvur sær út um eitt ár ella so. Mikrobylgjuantenn na á Hálsi omanfyri Klaksvík. Um hesa antennu og ein spegil á Kallsoynni fáa felagarnir í Kunoyarbygd telefonsamband. Hugsa vit um hvussu skjótt vit fóru frá fýramannafarinum til hátøkniligar trolarar, og samanbera tað við menningina, ið fer fram júst nú, er ferðin á hendingunum heilt ein onnur. Tað sær út til, at tað nýmótans menniskja venir seg við og krevur at ferðin økist alsamt, og at brúkarin tekur tøknina til sín, so hvørt hon kemur undan kavi. Soleiðis kunnu vit siga, at tað er ein nátúrlig menning, ið fer fram. Viðskiftafólk okkara nýtir kunning og samskifti alsamt meira og valmøguleikarnir millum miðlarnir økist eisini alla tíðina. Samstundis sum krøvini frá viðskiftafólkunum fara at fleirtáttast, vaksa eisini uppgávurnar hjá TFL. Gongdin sum hon er júst nú bendir á, at TFL fær úr at gera næstu komandi árini. Og vit fegnast um avbjóðingarnar, tí tær vera eins fjøltáttaðar og spennandi, sum sjálv menningin. Vit meta tað eisini sum okkara uppgávu, at tryggja føroyska fólkinum og samfelagnum sum heild, atgongd til møguleikarnar í kunningarsamfelagnum. Leikluturin hjá TFL, verður umframt at tryggja munagott telefonsamband og at vera tænastuveitari innan telesamskifti, eisini at útvega nýggjar vørur til nýggjar hyllar, so viðskiftafólkið kann koma til okkara, fyri velja og vraka. Allir teir nýggju møguleikarnir taka støði í brúkaranum og ikki í sjálvari vøruni. Tað merkir, at nýggja tøknin er greið, og í nógv minni mun enn áður, krevur serkunnleika. Kunningar-samfelagið er fyri øll, so tað er ikki at smæðast burtur, men heldur at fegnast um alt tað nýggja og spennandi, ið kemur. Masturin á Húsareyni. Telefonering Í hesum partinum er kunning um tær tænastur vit bjóða og hvussu langt fartelefonirnar røkka í føroyskum øki. Telefonistavgreiddar tænastur, nummarkall, veking o.a., har tú ringir til Telefonverkið og munnliga biður um tænastuna. Sjálvvaldar tænastur, víðaristilling, fastan móttakara o.a., har tú rindar fast gjald fyri sjálvur at víðaristilla telefonina v.m NMT og NMT Hvussu víða fartelefonirnar røkka, samtaluprísir innanlanda og til útlandið. GSM. Hvussu víða fartelefonirnar røkka, samtaluprísir innanlanda og til útlandið. Tær tænastur, ið hetta kervi gevur møguleikar til. Samstarv við grannalond og onnur telefeløg um útbreiðslu og gjald. Føroya Tele eigur internet tænastuna Olivant. Her er frágreiðing um íbinding og prísir. Ymiskar sjálvvaldar tænastur Tær flestu sertænasturnar verða settar í verk, við at tú rindar eitt gjald fyri at seta tænastuna til og eitt fast mánaðargjald fyri at hava tænastuna virkna. Tó eru nakrar sertænastur har tað verður goldið eitt ávíst gjald hvørja ferð tænastan verður nýtt. Víðaristilling Víðaristilling er ein hent teletænasta, ið ger, at tú ikki noyðist at halda teg í sama stað fyri at svara uppringing. Áðrenn tú fert heiman, kanst tú stilla innkomandi uppringing til úst tað staðið, tú fert til, ella eitthvørt annað telefonnummar. Tænastan er eisini væl egnað, um tú ert heimanífrá í eitt longri tíðarskeið. So kanst tú taka telefonina við tær ella lata onnur taka telefonina. Prísir og vegleiðing Um fleiri sjalvvaldar tænastur verða settar í verk samstundis, verður goldið kr. fyri tænasturnar. Kvartalsgjøldini verða eitt fyri hvørja tænastu. Fyrivarni fyri prísbroytingum. Landakodur úr Føroyum Land Snara fyrst síðani og so økisnummar og felaganummar Andorra Algir Argentina Australia Belgia Bosnia-Hercegovina Brasilia Bulgaria Chile Danmark Ekvator Egyptaland Eritrea Estland Eysturríki Filipsoyggjar Finnland Frakland og Marokko Grikkaland Holland India Indonesia Irak Iran Írland Ísland Ísrael Italia og Vatikanið Japan Jordan Kanada og New Foundland Kenya Kina Kolumbia Kroatia Kypros Letland Libanon Libya Litavia Makedonia Malaysia Marokko Meksiko Moldova Montenegro New Zealand Nigeria Pakistan Peru Póland Portugal Rumenia Russland (SNG/CIS/GUS/CEI) Sameindu Arab.Emirat Saudi Arabia Sveits og Liechtenstein Slovakia Slovenia Spania Sri Lanka Stóra Bretland og Norðurírland Svøríki Suðurafrika Suðurkorea Sýria Taivan Tansania Thailand Tjekkia Tunesia Turkaland Týskland Ungarn USA (uttan Alaska og Havaii) Venesuela Yemen Norðuryemen Yemen Suðuryemen Simbabve Snara fyrst síðani einans felaganummarið Albania Bahrain Fílabeinsstrondin Gambia Gibraltar Grønland Kuvait Luxenborg Malta Noreg Oman Panama Quatar Senegal Singapore Fartelefonering NMT skipanin NMT stendur fyri Nordisk Mobil Telefon System og umfatar skipanir: NMT og NMT NMT virka í øllum Norðurlondum uttan Íslandi. NMT fartelefonin kann nýtast í øllum Norðurlondum GSM skipanin GSM ella "Global System for Mobile communications" er fartelefonskipan, ið kann nýtast um meginpartin av Evropa og nógva aðrastaðni í heiminum. Er tørvur á at leiga eina NMT ella GSM fartelefon at brúka í Føroyum ella uttanlands, ber til at leiga hesar úr Telebúðunum. Frágreiðing um GSM tænastur Internet tænasta Føroya Tele er útbjóðari av internet tænastu vanliga nevnd Olivant. Uppringt samband Vanligt uppringt samband kostar kr. at binda í og fasta mánaðargjaldið er kr. Afturat kemur nýtslugjald pr. minutt. Við í prísinum er ein e-post adressa, ein heimasíða til privata nýtslu og sjálvandi møguleikin at kaga út í heimin. Internetsamband fæst við at venda sær til Telebúðirnar kring landið. Umsóknarblað til uppringt samband Fast samband í internetið Virki, stovnar og onnur, ið hava stóra nýtslu av inernet sambandi, kunnu fáa sær internet linju, sum er opin alt samdøgrið. Hetta samband kostar millum tjúgu og tredivutúsund kr. at binda í. Fasta mánaðargjaldið er uml. kr. Harafturat kemur nýtslugjald fyri hvørt MB, ið verður flutt um sambandið. Internetsambandið fæst við at venda sær til Telebúðirnar kring landið. Umsóknarblað til fast samband Yvirlit við e-post adressum hjá virkjum og persónum. Adressurnar eru tengdar at privatu heimasíðunum. Heimasíður við vinnuligum endamáli skipaðar í bókstavrað. Til vinnuligar heimasíður er neyðugt at hava eitt internet navn, so sum www.saltfisk.fo og at hava pláss á einum ambætara til heimasíðuna. Hesar tænastur kunnu keypast frá okkum Nokia Tíðarleyst og klassiskt snið í ekta metalli. Uppkøllini kunnu verða stýrd av røddini hjá tar. Eisini er telefonin skjót at nýta, tá tú skalt skriva tekstboð, tí telefonin minnist, hvørji orð tú fyrr hevur skrivað. Hevur innbygda antennu og góða ljóðgóðsku. Vigar bert gr. Les meira hjá Nokia Kr. , Nokia Fartelefonin, sum lurtar, tá tú tosar. Tú kanst goyma upp til nøvn, sum tú kanst ringja til, og sum verða stýrd av røddini hjá tær. Telefonin hevur innbygda antennu og fleiri spøl. Er minsta og lættasta telefonin frá Nokia, vigar bert gr. Les meira hjá Nokia Kr. , BeoCom BeoCom fast nú sum pakkaloysn viđ Duoset hovuđsetti frá Platronics. BeoCom er val egnađ til hovuđsett, tá ein kann lyfta av og leggja á viđ at trýsta á ein knott. Hevur vís nummar ( nr.), endurkall ( nr.). Hevur minni til nummur viđ novnum, og eisini hevur hon hátalara. Kr. , Danafon Topas Danafon Topas er ein bílig, lítil og einfold telefon, sum bađi kann hanga á vegginum ella standa á borđinum. Fast í hvítum og svortum. Kr. , Tórshavn Tlf. Fax Klaksvík Tlf. Fax Tvoroyri Tlf. Fax Miđvágur Tlf. Fax Soldafjorđur Tlf. Fax Sandur Tlf. Fax Upplatingartíđir Fyrivarni verđur tikiđ fyri prentvillum og útseldum vorum. Dana One Dana One einastandandi og uppstandandi. Avstandurin millum tastirnar, sum eru bylgjutir, er stórur og ger tað lætt at tasta rætt. Kann goyma stuttnummur, broyta ringitónan og hevur endurkall. Fyrr Kr. , Nú Kr. , Dana Classic Dana Classic hóskar allastaðni og hevur fleiri praktiskar hentleikar, so sum hátalara, kann broyta ljóðstyrkina og ringitónan, kann goyma stuttnummur, hevur mikrofonavbrótara og endurkall. Fyrr Kr. , Nú Kr. , Kirk Plus A Við Kirk Plus A telefonini hevur ein veruliga eitt fjølbroytt samskiftistól í altjóða standardi, sum samstundis er vakurt at líta á. Hentleikar so sum nummur í minninum, kann sløkkja ringitónar, hevur mikrofonavbrótara og endurkall. Fyrr Kr. , Nú Kr. , Ericsson MC Ericsson MC lummatelda við infrareyðum mótaldi, hevur Windows CE, word, excel, power point vísara, kalendara, Kr. , Tórshavn Tlf. Fax Klaksvík Tlf. Fax Tvoroyri Tlf. Fax Mi?vágur Tlf. Fax Soldafjor?ur Tlf. Fax Sandur Tlf. Fax Upplatingartí?ir Ericsson T s Ericsson T s er higartil minsta GSM fartelefonin frá Ericsson. Hevur eina rúgvu av hentleikum, so sum raddarstýrd uppkall, aktivan klaffa, innbygdan vibrator o.a. Eisini ber til at fylgja við hvussu langa talutíð og tilbúgvintíð er eftir. Er løtt at nýta. Les meira hjá Ericsson Kr. , Ericsson T s Ericsson T s er ein telefon í tí vælkenda sniðinum hjá Ericsson. Hevur linjur á skíggjanum, innbygdan vibrator, aktivan klaffa, sum merkir, at tú kanst svara ella enda allar samrøður við at lata klaffan upp ella aftur. Stutt sagt, ein lítil telefon við nógvum hentleikum. Les meira hjá Ericsson Kr. , Ericsson T s Ericsson T s er ein telefon við tí vælkenda sniðinum hjá Ericsson og finst í fleiri litum. Hon hevur eina vakra rammu, hópin av hentleikum m.a. innbygdan vibrator, linjur á skíggjanum og er sera brúkaravinarlig. T s er eitt gott væl, um tú vilt hava tín egna stíl fyri ein sámuligan penga. Les meira hjá Ericsson Kr. , Ericsson A s Ericsson A s er avloysarin hjá Ericsson GA , men í Dual Band útgávu og í nýggjum sniði. Kann skjótt og lætt skifta frontplátu so telefonin far aðra ella nýggja útsjónd. Les meira hjá Ericsson Kr. , Tórshavn Tlf. Fax Klaksvík Tlf. Fax Tvoroyri Tlf. Fax Mi?vágur Tlf. Fax Soldafjor?ur Tlf. Fax Sandur Tlf. Fax Upplatingartí?ir Nokia Tíðarleyst og klassiskt snið í ekta metalli. Uppkøllini kunnu verða stýrd av røddini hjá tær. Eisini er telefonin skjót at nýta, tá tú skalt skriva tekstboð, tí telefonin minnist, hvørji orð tú fyrr hevur skrivað. Hevur innbygda antennu og góða ljóðgóðsku. Vigar bert gr. Les meira hjá Nokia Kr. , Nokia Fartelefonin, sum lurtar, tá tú tosar. Tú kanst goyma upp til nøvn, sum tú kanst ringja til og sum verða stýrd av røddini hjá tar. Telefonin hevur innbygda antennu og fleiri spøl. Er minsta og lættasta telefonin frá Nokia, vigar bert gr. Les meira hjá Nokia Kr. , Nokia Nokia er fyrsta WAP telefon, (Wireless Application Protocol). Nokia er ein víðari menning av , men hevur størri minni, størri skíggja, kann goyma upp til nummur við nøvnum, tekstboð, hevur kalendara til minnir, innbygt infrareytt eyga ( , kbits/s), innbygdan vibrator o.a. Les meira hjá Nokia Kr. , Nokia (Klassikarin hjá Nokia). Hóast telefonin er lítil og snøgg, hevur hon ein stóran skíggja við stórari upploysn, sum gevur góðan mótlit og týðiligar bókstavar, ið eru lættir at lesa. Vigar gr. Talutíð: , , tímar. Er tilbúgvin í tímar. Les meira hjá Nokia Kr. , Tórshavn Tlf. Fax Klaksvík Tlf. Fax Tvoroyri Tlf. Fax Mi?vágur Tlf. Fax Soldafjor?ur Tlf. Fax Sandur Tlf. Fax Upplatingartí?ir fyrivarni ver?ur tiki? fyri prentvillum og útseldum vorum. Siemens S Siemens S er fyrsta fartelefonin við litskíggja. Hon hevur pláss fyri linjum á skíggjanum. Eisini hevur telefonin innbygt infrareytt mótald, kalendara, innbygdan vibrator, telduhvølp, diktafon til sek. Vigar bert gr. Ein sera snøgg telefon við øllum hentleikum, tú hevur brúk fyri, fyri sámuligan prís. Les meira hjá Siemens Kr. , Siemens C i Her kemur meira!!!!! Les meira hjá Siemens Kr. , Motorola Timeport L Motorola Timeport L er heimsins fyrsta tri-band telefon, tað merkir GSM / / L gevur tar møguleika at tosa í telefon í Europa, Miðeystri, Afrika, Asia, Australia og í Amerika allastaðni, har roaming- avtalur eru gjørdar. Við Motorola Timeport L kunnu uppkøllini verða stýrd av røddini, hon hevur innbygdan vibrator og diktafon, infrareytt eyga og ein stóra skíggja. Kr. , Motorola v Motorola V er so lítil, at hon kann havast við allastaðni. Motorola V er ein Dual Band telefon við stórum og góðum skíggja. Hon er góð at senda tekstboð við, hevur góðar knøttar og er løtt at nýta. Eisini hevur Motorola V innbygdan vibrator, aktivan klaff og vigar bert gr. Við í keypinum eru taska og hondfrítt sett. Kr. , Motorola m Motorola m er ein Dual Band telefon. Motorola m hevur aktivan klaff, stóran skíggja, kann fáa og taka ímóti tekstboðum (SMS). Talutíðin er upp til tímar og minuttir og er tilbúgvin upp til tímar. Vigar gr. Kr. , Ericsson MC Hon er einastandandi. Ericsson MC , tann nýggja lummateldan gevur tær allar teir møguleikarnar, tú dagliga hevur á skrivstovuni. MC er eitt gott arbeiðsamboð, tá tú ikki ert á skrivstovu tíni. Eisini kann hon nýtast til internetið saman við Ericsson GSM-telefon. Les meira hjá Ericsson Kr. , Nokia Communicator Nokia Communicator ger tað lættari at samskifta. Tú kanst tosa í telefon, senda telefaks, senda SMS, og tú kanst eisini senda teldupost. Nokia Communicator hevur m.a. uppskrivingarbók, álmanakka, telduhvølp, vekjara og mangt annað. Les meira hjá Nokia Kr. , BeoCom BeoCom hevur eina rúgvu av hentleikum. Vísir tey seinastu nummurini, ið hava ringt til tín, og tú kanst ringja tey uppaftur, eisini kanst tú endurkalla tey seinastu, ið tú hevur ringt til. Kann goyma nummur við nøvnum í minninum. Hevur ymiskar ringitónar, hátalara og vísir samtalutíð. Kr. , Danafon Agat Danafon Agat er ein veggjatelefon við vís nummar, ið kann goyma tey seinastu nummurini, ið hava ringt til tín. eisini kann Danafon Agat ringja aftur til teirra, ið hava ringt til tín. Goymir stuttnummur og hevur endurkall. Fæst í svørtum og bláum. Kr. , Myndamaðurin er á veg Kirk Comét A Sjálvt tær bestu kunnu gerast betri. Tann nýggja Kirk Comét A hevur vís nummar ( nummur) og stóran skíggja, hátalara, ymiskar ringitónar, endurkall, mikrofonavbrótara, klokku og dato og vísir samtalutíð. Fast í bláum og gráum. Kr. , Kirk Castor Kirk Castor er ein sera snøgg veggjatelefon við einfaldum sniði. Kirk Castor gevur møguleika fyri endurkalli og minni til stuttnummur. Kann sløkkja ringitónan. Fast í ymiskum litum. Kr. , BeoTalk BeoTalk er ein stílreinur/snøggur nummarvísari frá Bang Olufsen. Minnist nummur við dato og tíð. Kann standa á borðinum ella hanga á vegginum. Kr. , Logger Sepia Logger Sepia er ein nummarvísari við stórum minni. Goymir tey seinastu nummurini, ið hava ringt til tín við dato og tíð. Eisini kann nummarvísarin ringja aftur til teirra, ið hava ringt til tín, við at trýsta á ein knøtt. Kann standa á borðinum ella hanga á vegginum. Kr. , Doro X Doro X er ein nummarvísari við minni til tey seinastu nummurini, ið hava ringt til tín við dato og tíð, harav av teimum eisini kunnu hava nøvn. Eisini kann nummarvísarin ringja aftur til teirra, ið hava ringt til tín. Kann standa á borðinum ella hanga á vegginum. Kr. , Logger Zoa Logger Zoa minnist nummur við dato og tíð. Eisini kann Logger Zoa ringja aftur til teirra, ið hava ringt til tín, við at trýsta á ein knøtt. Logger Zoa kann bert standa á borðinum. Kr. , Eicon Diva TA Eicon Diva TA ISDN Modem er tann rætta loysnin fyri teg, sum ynskir at kombinera ta skjótu ferð sum ISDN gevur, við ta einfaldu uppsetanina av terminaladaptara, sum ger sambandið til Internetið sera lætt. Eicon Diva TA hevur tvær analogar útgongdir, so tú kanst nýta tínar vanligu telefonir, telefonsvarara og telefaks samstundis sum kanst vera á Internetinum. Kr. , Ascom Eurit Ascom Eurit er ein ISDN telefon við nógvum hentleikum so sum hátalara, vekjara, kann vísa nummar og navn, banka uppá. Telefonin hevur minni til nummur við nøvnum o.a. Eisini kann høvuðsett nýtast til telefonina. Kr. , Siemens isdn Siemens Gigaset isdn er eitt tráðleyst ISDN-telefonanlegg, sum er bæði munadygt og bíligt. Tú kanst knýta upp til tráðleys hondsett og analog telefontól, t.d. telefonsvarara og telefaks í. Røkkur upp til m. uttandura og m. innandura. Kr. , Siemens Gigaset ISDN Við Gigaset ISDN fært tú ikki bert eina vanlig ISDN-telefon, men tú fart eisini møguleikan at útbyggja telefonina til tráðleysa telefon. Telefonin hevur innbygda tráðleysa støð, hvar tú kanst knýta upp til tráðleys hondsett til. Kr. , Tilhoyr til Ericsson Chatboard kr. , Hondfrítt við FM-radio kr. , Battaríir frá kr. , Løðari frá kr. , Bilhaldari frá kr. , Hondfrítt frá kr. , Leðurhylki frá kr. , Tilhoyr Til Nokia Løðari frá kr. , Hondfrítt frá kr. , Battaríir frá kr. , Bilhaldari frá kr. , Leðurhylki frá kr. , Tilhoyr til Siemens Hondfrítt frá kr. , Billøðari frá kr. , Battaríir frá kr. , Bilhaldari frá kr. , Beltaklips frá kr. , Leðurhylki frá kr. , Myndamaðurin er á veg. Tilhoyr til Motorola Hondfrítt frá kr. , Billøðari frá kr. , Battaríir frá kr. , Bilhaldari frá kr. , Beltaklips frá kr. , Leðurhylki frá kr. , BeoTalk BeoTalk er bæði telefonsvarari og nummarvísari í sera snøggum B&O sniði og við hópin av hentleikum. Kann stillast til at vísa uppkalli frá sar, og sløkkja telefonirnar, men við Vís nummar kanst tú síggja, hvør tað er, sum ringir til tín. Kann geva ymisk boð til ymiskar persónar ella bólkar Kann standa á borðinum ella hanga á vegginum. Kr. , Televikar Frágreiðing er á veg!!! Lasat WebSetGo Mótald Lasat WebSetGo K mótald gevur skjóta atgongd til internetið. Ferðin er upp til Kbit/sek. og mótaldið kann samskifta bæði við K Flex og V. tøknini. Data verða móttikin við upp til bps og send við upp til bps. Kann senda og móttaka telefaks. Voice telefonsvarari við upptøku og avspæling. Kr. , Fundartelefon Telefonfundir frá sama borði. Fundartelefonini hava fleiri virkir brúk fyri, tá tey skulu hava telefon- fundir við fleiri fólkum. Hevur ein sera góðan innbygdan hátalara og mikrofonir, sum syrgja fyri, at øll skilja tað, ið sagt verður. Ringt verður upp frá tastunum. Kann keypast ella leigast. Soluprísur Kr. , T-View myndatelefon frá Siemens Myndir kunnu siga meira enn orð! T-View er ein ISDN video-telefon við lættari menustýring og innbygdum digitalum telefonsvarara. T-View gevur tær møguleika at hava video-fundir. Kann setast til sjónvarpsskýggja so øll kunnu síggja og vera við. Kr. , Føroya Teletíð vegleiðing [ PDF-skjal ] at lesa pdf-skjøl Yvirlit yvir gjøld Føroya Teletíð Galdandi frá .juli (Fyrivarni verður tikið fyri broytingum og prentvillum) Føroya Teletíð gjøld Stovning kr (við kr.ókeypis teletíð) Mánaðargjald einki Samrøðugjøld innanlands frá Føroya Teletíð Kr. Mánadag til leygardag kl. , kr./min Aðrar tíðir , kr./min Uppringingargjald , kr. SMS boð , kr. Ókeypis til / ! Samrøðugjøld innanlands til Føroya Teletíð Kr. Mánadag til leygardag kl. , kr./min Aðrar tíðir , kr./min Uppringingargjald , kr. Til boðtænastuna Kr. Frá Føroya Teletíð: Mánadag - leygardag kl. - Aðrar tíðir Uppringingargjald , kr./min , kr./min , kr. Frá Fastnet: Mánadag - leygardag kl. - Aðrar tíðir Uppringingargjald , kr./min , kr./min , kr. Víðaristilling til boðtænastuna ókeypis SIM-kort Kr. Nýtt SIM-kort, um kortið verður mist burtur ella læst , Lata upp stongt SIM-kort , Onnur gjøld Uppringingargjald Kr./min Nummarkall Mánadag - leygardag kl. Aðrar tíðir , , , Telefonvagt Mánadag - leygardag kl. Aðrar tíðir , , , Klokkan Mánadag - leygardag kl. Aðrar tíðir , , , Samrøðugjøld til útlond frá Føroya Teletíð Uppringingargjald Mánd.-leygd. kl. Aðrar tíðir Danmark , kr. , kr./min. , kr./min. Ísland , kr. , kr./min. , kr./min Finnland, Noreg, Svøríki, Stóra Bretland og Norðurírland , kr. , kr./min. , kr./min Belgia, Bosnia-Hersegovina, Frakland v. Andorra og Monako, Grikkaland, Holland, Írland (Eire), Italia v. Vatikanstatinum, Kekkia, Kroatia, Luksembourg, Makedonia, Montenegro, Póland, Portugal v. Azorunum og Madeira, San Marino, Schweiz við Liechtenstein, Serbia, Slovakia, Slovenia, Spania, Týskland, Ungarn og Eysturríki , kr. , kr./min. , kr./min. Kanada og USA (undantikið Alaska), Bulgaria, Kypros, Gibraltar, Malta, Rumenia og Turkaland , kr. , kr./min. , kr./min Grønland, Algier, Armenia, Aserbajdsjan, Estland, Georgia, Hong Kong, Hvítarussland, Japan, Kasakstan, Kirgisia, Lettland, Litava, Marokko, Moldawa. New Zealand, Russland, Singapore, Tadsjikistan, Tunesia, Turkmenistan, Ukreina og Usbekistan , kr. , kr./min. , kr./min Til onnur lond , kr. , kr./min. , kr./min. Til skip um fylgisvein (INMARSAT A) , kr. , kr./min. , kr./min. Til skip um fylgisvein (INMARSAT B) , kr. , kr./min. , kr./min. Allir prísir eru við mvg. Uppringingargjald merkir, at goldið verður , kr., tá ið móttakarin svarar. At tosað til útlond við Føroya teletíð kostar kostar Føroya Teletíð gjald og vanligt uttanlandsgjald, tó verður uppringingargjaldið bert kravt eina ferð. Tað er ikki møguligt at nýta Føroya Teletíð í útlondum. marts Vel tað GSM-haldið sum hóskar best til tín Føroya Tele fer frá fríggjadegnum / at bjóða kundunum nýggj GSM - hald. Haldini eru tillagaði soleiðis at tey betur nøkta tørvin hjá tí einkulta kundanum. Møguleiki verður fyri at velja millum eitt av fylgjandi haldum: Vinnuhald Vanligt hald Frítíðarhald Eiðkennið við vinnuhaldinum er tað lága samtalugjaldið, sum er galdandi alt samdøgrið. Vinnuhaldið vendir sær, sum navnið sigur, til vinnufólk, sum serliga brúka telefonina um dagin, og sum til eina og hvørja tíð vilja hava samband við viðskiftafólk og starvsfelagar. Eisini er hópurin av eykatænastum knýttur til vinnuhaldið, m.a. dataflutningur. Vanliga haldið er til teirra, sum sjálvi ynskja at seta haldið saman av teimum tænastum, sum eru til taks, og har nýtslan er javnt býtt millum dagin og kvøldið. Umframt at brúka fartelefonina í Føroyum, kann telefonin, um tú hevur vinnuhald ella vanligt hald eisini brúkast hjá øllum teimum kervisveitarum, sum Føroya Tele hevur avtalur við. Frítíðarhaldið er, sum navnið sigur, best egnað til teirra, sum hava tørv á fartelefonini í frítíðini, hetta merkir, at samrøðurnar eftir kl. og sunnudagar eru bíligar; eisini er frítíðarhaldið bíligt í stovning og mánaðargjøldum. Niðanfyri er ein talva, sum vísir gjøldini á teimum ymisku haldunum. Stovningin av tí vanliga haldinum kostar tó kr., um man sjálvur velur eitt telefonnummar. Prísurin á umskifti av haldinum veldst um hvat hald tú hevur og hvat hald tú ynskir, nærri upplýsingar hesum viðvíkjandi sæst á www.tele.fo Vanligt hald Vinnu hald Frítíðar hald Stovning Mánaðargjøld Samrøður - dag Samr. - kvøld/nátt Uppringingargjald kr. kr. , kr. , kr. , kr. kr. kr. , kr. , kr. , kr. kr. kr. , kr. , kr. , kr. Dagførd : FT-tíðindi Dagførd Broytingar í gjøldunum frá februar Føroya Tele hevur tey seinastu árini miðvíst arbeitt fram ímóti at fáa skapt tær neyðugu fortreytirnar fyri at fáa lækkað telefongjøldini í Føroyum. Í síðstu viku kunngjørdi Føroya Tele, at umfatandi broytingar fóru at verða í telefongjøldunum frá februar ár. Talvan vísir gomlu og nýggju gjøldini har ið broytingar verða framdar: Smánýtarin: einstaklingur sum sera sjálvdan nýtir telefonina og sum ikki ringir til fartelefonir. Miðallongd av samrøðum er minuttir og samanlagt samtalur pr. mánað, helvt um helvt dag og kvøld / nátt. Miðalnýtarin: ein familja við tveimum børnum. Nógvar og stuttar samrøður, miðallongd av samrøðum minuttir. Í miðal samrøður pr. dag umframt nakrar sarøður til fartelefon. Tvífalt so nógvar samrøður um kvøld / nátt sum um dagin. Eitt miðalstórt virki: Virki hevur fastnets telefonhald og starvsfólk, harav arbeiða við fyrisitingarligar uppgávur. Tær telefonirnar hava í miðal gott samrøður pr. dag og yrkisdagar eru í mánaðinum. Samanlagt samrøður harav eingin er kvøld / nátt. Talan er bert um uppringingar frá fastnetstelefonina og verða uttanlandssamtalur hildnar uttanfyri. Fyri uttanlandssamtalur hækkar uppringingargjaldið eisini til , kr pr. minutt, og vil Føroya Tele framhaldandi fremja takstlækkingar fyri hesar samtalur eisini, eins og hevur verið gjørt tey seinnu árini. Viðskiftafólk kunnu út frá dømunum niðanfyri lættliga gera upp, hvussu teirra telefonrokning broytist aftaná februar. Samanum tikið fara takstbroytingarnar at kosta Føroya Tele umleið mió. kr. Ein upphædd sum kemur tey flestu viðskiftafólkini til góðar. Tey sum hava langar samrøður og sum nýta telefonina mest um dagin fáa størsta fyrimunin. G R Í M A yrkisleikarafelag Føroya Tórsgøta FO- Tórshavn tel + fax + grima@grima.fo Heim Leikir settir upp síðan : Kabarett Steinbjørn B. Jacobsen Kópakonan Gríma Beiggin, blóman, dukkan og diddan Suzanna Osten v.fl. Litsúgvarin Svenskt uppruna leikrit Jeppi á fjallinum Ludwig Holdberg Vit eiga ikki eitt oyra, vit læta ikki eitt oyra Dario Fo Kærleiksrímur (samansettur leikur úr ymiskum) Gríma Karius og Baktus Torbjørn Egner Gygl og Gerandisdagar Dario Fo og Franka Rama Gandasteinurin Børn í Húsavík og Gríma Haturfuglar Artur Miller Skógardrongurin Christian Andersson Lagnuklingran Gríma Um Poul F. Joensen Gríma Vit rudda Gríma Drongurin og Gullfuglurin Samiskt ævintír Brendar brýr Cahtarine Hayes Hvør ræðist Virginiu Woolf Edward Albee Kærleikssøgur Aldarinnar Marta Tikkenen Tornið við heimsins enda William Heinesen Cabaret Gríma Hvør er tað sum ger tað Antoni Tjekov Ver tú hjá mær Barrie Keeffe Feit og Fregin (HS) Fey Weldon Logi, logi eldur mín Jóhanna M. Skylv Hansen Frøken Julie August Strimberg Gandafuglurin Josephine Ottesen Men størstur er kærleikin Per Oluv Engquist (HS) Kraddarin Súsanna Tórgarð og Birita Mohr Sjenda boð-stjal eitt sindur minni Dario Fo Gandaferðin Egi Dam Ferðin til heimsins enda Olga Guðrun Árnadóttir Hurlivasi í Lítlivík Gríma Liva tigarar í Congo Bengt Ahlfors & Johan Dargum Glataðu Spælimennirnir William Heinesen Royndin- variatiónir yvir Nólsoyar Páll Egi Dam Snati Gríma Sjúðrakvæðini (Gøtuleikur) Egi Dam Skøkjurnar ganga fermst inn á himmalin José Luis Martin Descalzo Góða Jelena Ludmila Razumoskaja Shirley Valentine Willy Russel Húsini hjá Bernardu Alba Frederico Garcia Lorca Café Grugg Gríma Gøtan Jim Cartwright Eldførið H.C.Andersen Víðopið hjúnarlag Dario Fo Grumma Grimhild Gríma Á krabbasvalanum Marianne Goldman Olivar Twist Charles Dickens Dreymur Jóanssøkunátt William Shakespere Rumbul í Húsið Gríma Vitavørðurin Rakel Helmsdal Vár Kabarett Gríma dagførd / updated -jun- ° vitjandi gestur nr. ° Netvørður ° Tilevnað í / Made in FrontPage G R Í M A yrkisleikarafelag Føroya Tórsgøta FO- Tórshavn tel + fax + grima@grima.fo Heim Sjónleikararnir í Grímu: Kristina Hansen Hans Tórgarð Ria Tórgarð Súsanna Tórgarð Laura Joensen Egi Dam Mikkjal Helmsdal Katarina Nolsøe Birita Mohr Páll Danielsen dagførd / updated -jun- ° vitjandi gestur nr. ° Netvørður ° Tilevnað í / Made in FrontPage G R Í M A yrkisleikarafelag Føroya Tórsgøta FO- Tórshavn tel + fax + grima@grima.fo Heim Upp Móðir Sjeystjørna ein tónleikamynd Sjónleikur úr skaldsøguni eftir: William Heinesen Leikurin snýr seg í stuttum um tey afturvendandi fyribrigdini, ið W.H. viðger í sínum bókum tann ævigi bardagin millum lív og deyða, tað tímiliga og tað æviga, dreym og veruleika , og síðst men ikki minst um kærleikan og vónina, í allari síni mangfoldigheit, lýst í gerandisdegnun hjá "vanligum" fólki í Havn. Persónarnir eru "typir" sum vit kenna aftur úr skaldskapi Williams. Tónleikur og rørslur eru týðandi partur í hesum leiki, eisini á hesum øki lata vit listamannin og tónaskaldið William Heinesen verða kveikjaran. Tað er Egi Dam, sum hevur evnað leikritið til, og hann leikstýrir sjálvur. Leikarar eru: Páll Danielsen, Hans Tórgarð, Birita Mohr, Ria Tórgarð, Katarina Nolsøe og Súsanna Tórgarð. Scenografur er abbadóttir Williams, Elisa Heinesen, sum hevur nomið sær útbúgving sum scenografur í London. Ljósdesignari verður Árni Baldvinsson úr Íslandi. Árni, ið er sannur ljósmeistari, hevur í fleiri førum rætt okkum hond til ljósuppsetan, m.a. kenna vit hann frá leikum sum Dukkuheimið, Krabbasvalin, Sheyk og Dreymur Jóansøkunátt. Til at leggja lag á rørslur, hevur Gríma fingið Bente Hansen úr Danmørk. Ljóðið og tónleiki skal Stamen Stantchev taka sær av. Talan verður um nýskrivaðan tónleik og fjølbroyttar ljóðmyndir, alt í anda Williams. Frumsýningin verður: januar kl. , sjálvan føðingardagin hjá Williami, í nýggju hølunum hjá Grímu á Gamla Meiarínum. Fleiri sýningar verða lýstar seinni. dagførd / updated -jun- ° vitjandi gestur nr. ° Netvørður ° Tilevnað í / Made in FrontPage G R Í M A yrkisleikarafelag Føroya Tórsgøta FO- Tórshavn tel + fax + grima@grima.fo Heim Upp ÓNDSKAPURIN eftir Jan Guillou einmansleikur um harðskap og fylgjurnar av honum Slagið rakti meg mitt á kjálkan. Eg vildi at tað skuldi raka meg mitt á kjálkan. Tað var tí eg snaraði høvdinum eitt lítið sindur í tí pápi sló Erik hevur alt lívið verði regluliga bukaður av pápa sínum - hvønn dag aftan á døgverða. Hann er vanur við harðskap, og trettan ára gamal er hann komin sær uppí so nógvan kriminalitet, at hann verður koyrdur úr skúlanum. Skúlastjórin sigur millum annað: Tú ert óndskapurin sjálvur. Sovorðin sum tú skulu oyðileggjast. Hvussu ber tað til at tú ert blivin soleiðis? Tað er allarhelst tí at tú ongantíð hevur fingið ein ordiligan umgang! men skúlastjórin kennir ikki pápa Erik. Erik verður sendur á kostskúla. Hann heldur, at nú er hann sloppin undan harðskapinum, at nú skal hann sleppa undan at berjast. Men á Kostskúlanum Stjärnsberg eru tað næmingarnir, sum hava ábyrgd av at uppfostra hvønn annan, og tað verður gjørt við harðari hond! Erik er komin beint úr øskuni í eldin Óndskapurin er bygdur á veruligar hendingar. Rithøvundin gekk sjálvur á kostskúla í 'árunum, og seinni skrivaði hann eina blaðgrein um sínar upplivingar á kostskúlanum Solbacka , sum seinni førdi til at skúlin varð stongdur. Jan Guillou varð føddur í Liðugur við skúlagongd sína fór hann at lesa jura, men endaði kortini sum blaðmaður. Mitt í 'árunum almannakunngjørdi hann nakrar avdúkingar innan svensku stjørnina, sum førdu til nakrar mánaðar í fongsli. Útkomin fór hann undir at royna seg sum rithøvundur, og í gav hann út skaldsøguna Ondskan. Hon fekk í ein prís frá franska útvarpinum sum besta útlendska skaldsøga. Jan Guillou er síðani vorðin mest kendur fyri krimisøgur sínar um Carl Hamilton og svensku loyniløgregluna SÄPO, har av fleiri, m.a. Coq Rogue, Den demokratiska terroristen og Vendetta eru gjørdar til film. Benny Haag gjørdi í á Dramaten í Stockholm leik burturúr Ondskan, sum hann framførdi sjálvur og hann spælir hann enn Hans Tórgarð hevur týtt leikin til føroyskt, og hann spælir sjálvur. Egi Dam er leikstjóri. ÓNDSKAPURIN hevur frumframførðslu oktober kl. á Gamla Meiarínum Sýningar: leygardag oktober kl. sunnudag oktober kl. týsdag oktober kl. mikudag oktober kl. fríggjadag oktober kl. leygardag oktober kl. sunnudag oktober kl. Atgongumerkið: ,- kr. Leikurin varir umleið ein tíma. Óndskapurin er ein lítil leikur sum ber til at spæla allastaðni, og um áhugi er fyri tí kann leikurin bíleggjast til tiltøk gjøgnum skrivstovuna hjá Grímu: Magnus Heinasonargøta , Tlf. , fax: , teldupost: grima@grima.fo dagførd / updated -jun- ° vitjandi gestur nr. ° Netvørður ° Tilevnað í / Made in FrontPage G R Í M A yrkisleikarafelag Føroya Tórsgøta FO- Tórshavn tel + fax + grima@grima.fo Heim Tað var í at Føroya fyrsti yrkissjónleikarbólkur var stovnaður.Eyðun Johannessen, fyrsti føroyingur í søguni við útbúgving sum sjónleikari, saman við amatørleikarum úr Havnar Sjónleikarafelag stovnaði bólkin. Leikararnir vóru: Rosa á Rógvu, Birita Mohr, Egi Dam og Kári Øster. Bólkurin fekk navnið GRÍMA Eyðun Johannessen var um hetta mundið settur sum sjónleikararáðgevi av Føroya Landsstýri, og hansara løn var fíggjarliga grundarlagið undir virkseminum hjá teimum í bólkinum. Í fyrstuni var hildið til í Sjónleikarhúsinum - men stórur dentur var eisini lagdur á at ferðast kring landið við leikum. Ferðingin er enn eitt av høvuðsendamálunum hjá Grímu. Onnur endamál vóru longu frá byrjan, at spæla barnaleikir og at seta nýskrivað føroysk handrit á pall. Limir í GRÍMU hava gjøgnum árini sjálvir skrivað leikir, sum byggja á føroyskan skaldskap og føroyska søgu. Fyrsta leikverkið, Kvæðið um Kópakonuna, kom til "á gólvinum", og hesin framferðarháttur er ofta nýttur síðani. Nevnast kunnu Tornið á Heimsins enda, Lagnuklingra og royndin - variatiónir yvir Nólsoyar Páll. Umstøðurnar at virka undir hava sjálvdan verið góðar - pengarnir smáir, og innivist hevur dúvað uppá vælvild frá Sjónleikarhúsinum, Norðurlandahúsinum og øðrum. Manningin hevur eisini skift gjøgnum árini, men Gríma hevur altíð onkursvegna hóra undan. Í fekk Gríma innivist á Gamla Meiarínum í Tórsgøtu Fyrst var bert pláss til skrivstovu og eitt lítið venjingarhøli, men í ' stóð framførsluhølið klárt. Og sama ár helt Gríma tjúgu ára føðingardag sín við stórfingnari framførslu av Dreymi Jóansøkunátt eftir William Shakespeare. Í dag er fíggjarliga grundarlagið kr. , sum árliga verða játtaðar á fíggjarlógini til yrkissjónleik, og limir eru knýttir at GRÍMU, sjónleikarar og leikstjórar. GRÍMA spælir sjónleikir um árið, og leggur enn, sum í byrjanini, dent á at spæla bæði klassiskar leikir, nýggjar leikir, barnaleikir og nýskrivaðar føroyskar leikir. GRÍMA spælir sínar sjónleikir í nýggja salinum á Gamla Meiarínum, og ferðast kring landið við barnaleikum og smáum leikum fyri vaksin.Tíverri er sjáldan ráð at ferðast við teimum størru leikunum. Limirnir eru eisini virknir aðrastaðni,t.d. í Svf, undirvísa og leikstjórna fyri MáF, undirvísa á skúlum í sjónleiki og drama, lesa upp til ymisk tiltøk og undirhalda til veitslur, ráðstevnur o.a. dagførd / updated -jun- ° vitjandi gestur nr. ° Netvørður ° Tilevnað í / Made in FrontPage Vælkomin til okkara heimasíðu Welcome to our homepage English Føroyskt Mannaskarð , FO- Tórshavn, Faroe Islands Tel + , Fax + E-mail: gbt@gbt.fo Starvsfólk: Jan Gaard Joensen: jgj@gbt.fo Johanna Joensen: jj@gbt.fo Dávur Funding: df@gbt.fo Tummas Gaard : tg@gbt.fo Gullak Poulsen : gp@gbt.fo Jónleivur Hammer: jh@gbt.fo Gummibátatænastan varð stovnað í , Gummibátatænastan P/F hevur leitað sær serkunnleika í umvælingum av bjargingarbátum, bjargingarvestum, eldsløkkiútgerð og enntá tyrluflotpallum. Harafturat, selur felagið eitt serúrval av bjargingarútgerð og trygdarútgerð til skipafeløg og fiskiskip í Føroyum. Kundarnir hjá Gummibátatænastuni finnast serliga innan ta føroysku fiskivinnuna, og felagið er tað einasta av sínum slag her á landi, sum umvælir gummibátar og bjargingarflakar. Felagið átekur sær allar umvælingar- og eftirlitstænastur í hølunum við Mannaskarð í Tórshavn Gummibátatænastan P/F hevur leitað sær serkunnleika í umvæling av bjargingarbátum, bjargingarvestum, eldsløkkjaraútgerð og enntá tyrluflotpallum. harafturat, selur felagið eitt serúrval av bjargingarútgerð og trygdarútgerð til skipafeløg og fiskiskip í Føroyum. Felagið átekur sær allar umvælingar- og eftirlitstænastur í hølunum við Mannaskarð í Tórshavn Eldsløkkjarar í ymsum støddum Brandávaringar Brandteppi Roykkavaraútgerð Bjargingarbátar Bjargingarflakar Bjargingarvestar Bjargingarkransar Neyðsendarar Neyðbluss Neyðrakettir Flótidraktir Vælkomin inn á gólvið í nýggja e-handli okkara. Her finna tygum altíð eitt tilboð, ið samsvarar tygara tørvi og fíggjarorku. hallo.fo hevur altíð opið! Vælkomin til Hallo.fo Vælkomin til hallo.fo. Her finna tygum eitt gott og fjølbroytt úrval innan GSM fartelefonir, tráðleysar telefonir og so at siga bert orginalum tilhoyri. Vit umboða tey mest kendu merkini, Nokia, Ericsson, Motorola, Siemens og Panasonic, og ger hetta, at hallo.fo kann bjóða GSM fartelefonir til ein og hvønn tørv. Prísirnir broytast javnan, og er hetta bert til góðar hjá kundunum. Og her á hallo.fo fylgja vit væl við, so vinarliga halt eyga við prísunum. Finna tygum ikki tilhoyr til júst tína GSM fartelefon ella hava tygum annað at spyrja um, vinarliga ring ella send okkum ein teldupost, og vit royna at hjálpa tygum. Siemens M i GSM fartelefon við wap nýggj Kr. , Siemens Dect Gigaset Micro tráðleys telefon Kr. , Tilhoyr Hondfrítt + bilhaldari til Ericsson Kr. , Hondfrítt við FM radio v. til Ericsson Kr. , Hallo.fo Tórshavn e-mail : hallo@hallo.fo tlf. : fax : Hallo.fo er ein nýggjur alnót handil, ið ynskir at bjóða kundum sínum eitt gott úrval av GSM fartelefonum, tráðleysum telefonum og tilhoyr. Innan GSM fartelefonir umboða vit tey mest kendu merkini, Nokia, Ericsson, Motorola, Siemens og Panasonic, og ger hetta, at hallo.fo kann bjóða GSM fartelefonir til ein og hvønn tørv. Innan tráðleysar telefonir hava vit eitt lítið, men gott úrval, har vit umboða Siemens og Ericsson. Og sjálvsagt útvega vit tilhoyr til bæði GSM fartelefonir og tráðleysar telefonir. Er tað okkurt tilhoyr til eldri modellir, ið tygum ynskja, men ikki finnað her hjá okkum, vinarliga send okkum ein teldupost á hallo@hallo.fo ella ring , og vit royna at útvega tað Far inn á vøruskrá okkara og finn telefonina til tín tørv. Vinarliga hallo.fo Rúni Herup Olsen e-mail : hallo@hallo.fo Skipanin er gjørd av P/F Farodane Trygt Keyp á hallo.fo Tað er trygt at keypa frá Hallo.fo á hesari heimasíðuni. Eingir upplýsingar verða givnir út, og einki verður skrásett til annað brúk enn at senda vøruna til kundar okkara. Enn er bert møguligt at gjalda pr. eftirkrav ella við peningastovnsflyting. Hallo.fo fer um stutta tíð at taka ímóti gjaldskortum, soleiðis at tað fer at verða lættari at keypa frá hallo.fo. Ætlanin er so her á síðuni at siga tykkum frá hesum gjaldshátti og trygdini hesum viðvíkjandi á Hallo.fo. Treytir Keypstreytir Bílegging: Tú bíleggur við at skriva allar týðandi upplýsingar í ordra útfyllingarblaðið. Teigarnir fyri navn, bústaður og tlf. nr. skulu útfyllast. Herumframt er neyðugt at uppgeva e-post adressu soleiðis at ordrin kann verða váttaður. Vit royna at avgreiða ordran skjótast gjørligt. Er vøran á goymslu royna vit at senda hana sama dag ella dagin eftir at ordrin er sendur okkum. Er vøran ikki á goymslu, royna vit at útvega hana innan dagar. Prísir: Allir nevndu prísir eru íroknaðir MVG, um annað ikki er tilskilað. Fyrivarni verður tikið fyri prísbroytingum, prentvillum og útseldum vørum. Prísirnir eru bert galdandi í Føroyum. Gjald og flutningur: Áðrenn bíleggingin verður send, velur tú á hvønn hátt tú ynskir at gjalda. Her eru fleiri møguleikar FR-/VISA kort /( kemur seinni ), Flyting gjøgnum peningastovn ella Postkrav. ( Hetta kostar í dag kr. ,- ) Hallo.fo skipar fyri flutninginum, ið verður gjørdur gjøgnum Postverk Føroya. Fyri ordrar undir kr. ,- taka vit eitt eyka avgreiðslugjald á kr. , Garanti: Á allar vørur, uttan battaríir, ið er ein slitvøra, verður veitt ára garanti, uttan so at framleiðarin sjálvur kann tryggja eitt longri garantitíðarskeið. Um vøran gerst óvirkin í garantitíðaskeiðnum, verður hon umvæld uttan kostnað hjá okkum ella hjá framleiðaranum, uttan so at brekið skyldast skeiva viðferð, tillagingar ella grova misnýtslu frá brúkarans síðu. Returrættur: Um tú iðrar teg um keypið innan dagar, afturgjalda vit fullan prís eksl. frakt, treytað av, at vøran er í upprunapakkitilfari. Vøra, sum verður latin inn aftur innan dagar, men sum ikki uttan víðari kann seljast sum nýggj, verður ikki endurgoldin við fullum prísi. Handilskjarnin Upplatingartíðir:<<>> Mán ,týs og mik. kl. : til : <<>> Hós og frí. kl. : til : <<>> Ley, : til : Fotobúðin KIOSK SENTRUM J.S. Radio Schan Tygum eru vitjandi nr. síðan feb. Síðan er dagførd, august : Olympus C- Zoom er eitt tól ið er lætt at brúka. Tað hevur automatiskan blitz, zoom linsu og ein litskíggja á baksíðuni, har tú hevur møguleika at síggja myndina fá sekund eftir at hon er tikin. Olympus C- , er tað higartil besta digital myndatóli ið hesum prísklassa. Tað kann taka myndir við x pixlum. Vit kunnu gera digitalt litavrit, ið hevur við sær eitt ótal av møguleikum. Tildømis: litglarur, T-shirt, músamáttur umframt vanligt litavrit upp til A stødd. Digitalar umvælingar og broytingar av myndum. Myndirnar verða koyrdar út á veruligt Kodak fotopappír. Um tú vilt hava góðar myndir skjótt, vel so Classic. Tú kanst velja um tú vilt hava filmin aftur uppá tíma ella tímar. Sjálvandi fært tú eisini eitt "Index Print" við ókeypis, so tú sleppur frá at róta við filminum. Um tú velur Royal myndir, fært tú besti minni tíni á flottasta fotopappíri hjá Kodak. Pappíri eg tjúkkri, og myndirnar verða viðgjørdar meira. Eisini fært tú myndirnar í eina lítlari eksju. APS-filmar Nú kunnu vit eisini framkalla teir nýggju APS-filmanir.(Advanced Photo System) Fyrimunurin við APS eru nógvir. Filmarnir eru lættari at seta í tóli, tú fært filmin aftur í dósini saman við einum IndexPrinti, sum tú síðani nýtir til eftirumbiðingar. Filmarnir eru heldur ikki líka sum vanligir filmar. Viðskifta fólki sær ongantíð sjálvan filmin, men dósina sum hann liggur í. Hetta er betri fyri filmin, tí at so fær hann ikki óneyðugt ljós og skøvur á seg. APS er í ferð við at blíva eitt kent fyribrigdi í fotoheiminum, og tað eru enn ikki nógvir handlar í føroyum sum kunnu framkalla filmanar. Eftir sum fotobúðin altíð hevur tað mest framkomnu útgerð, kunnu vit sum tann einasti handilin í Havnini framkalla APS-filmar. Tá tú framkallar APS-filmar í fotobúðini, kanst tú velja ímillum trý ymisk format, tey eita: Classic, HDTV og Panorama. Og støddirnar eru ávikavist: x cm, x cm og x cm. Minolta Dynax si Eitt av heimsins mynstu spegl-refleks-tólum. Heilautomatiskt, við motivforritum og inbygdum blitz. Klár zoom linsa, ið tryggjar góðar myndir hvørja ferð. Við originalzoom mm. Minolta Dynax si Flott spegl-refleks-tól til ein fornuftigan prís, sum bæði nýbyrjarir og tann ágrítni amatørfotografurin vilja fáa nógva gleði av. Heilautomatiskt ella manuelt, tú velur sjálv/ur. AE forrit, inbygt blizt og motor, umframt eina langa røð av detaljum. Við originalzoom mm. Canon BF- Kompakt mm tól við blitz. Einfalt byrjanartól við motori. Fullfíggja við "Tigara" tasku. Kodak Advantix C Gløgt heimautomatiskt APS x zoom tól við høgum blitzi, fyri betri blitzmyndir. Tekur fullkomnar myndir í øllum umstøðum. Fullfíggja við tasku, filmi, battaríum og ára allrisk trygging. Kodak Advantix C Nýtt heilautomatiskt APS tól við autofokus x zoom og avmarking fyri reyð eygu. Fullfíggja við tasku, filmi, battaríum og ára allrisk trygging. Kodak DC Smart digital MEGA-pixel tól úr lættmetal, við x zoom og blitz. Príssterkt tól sum gevur ógvuliga høga myndagóðsku. Fullfíggja við MB minni.(flash kort) Canon EOS `Ogvuliga tætt spegl-refleks-tól við -punkts autofokus. Framkomin ljósmáting og upptøkuforrit, innbygt E-TTL autoblitz. Tóli sum kann alt og eitt sindur aftrat. Vann tað europeiska EISA kappingina / , sum besta tól í sínum bólki. Kodak Advantix F Lætt, heilautomatiskt APS tól við blitz. Fullfíggja við film, ára allrisk trygging! Olympus i zoom Framúr líti APS tól í flottum búna. mm zoomlinsu. Broytiligt og gløgt blitz, við anti reyð eygu, nightscene og nógvum øðrum funktiónum. Eitt veruligt uttandura tól. Canon ixus II Snøgt heilautomatiskt APS tól í mikroformatið, við x zoom, auto blitz og motorið. Ein klassikari í rustfríum stálið. Canon Prima Super Nýtt frá Canon! mm zoomlinsa úr bestu góðsku. Meistarligt snið, við AE forritum, inbygdum blitz og motorið. `Ogvuliga lætt at nýta. Minolta Vectis Einfalt og hent APS tól. Heilautomatiskt við mm zoom. Innbygt blitz og motorur. Minolta Vectis Rínt snið í alminium. APS tól, við lættari og greiðari nýtslu. Flottur úthálings bygningur, sum minkar um reyð eygu. Autofokus, x zoom og motivprogrammum. Við fylgja tríggjir Kodak Advantix filmar. Olympus Newpic Zoom Nýmótans heilautomatiskt APS tol, við x zoom og multi-autofokus. Lætt at brúka, og hevur ymiskar blitz møuleikar. Olympus Mju II zoom Eitt vakurt tól í ovur tøttum og nýtómans skapi. mm zoom, punkts autofokus og inbygdan blitz. Týðiligur og ljóssterkur søkjari. Tú fært góðar myndir hvøjra ferð! Um tú skalt hava passmyndir, so er bara at koma inn í fotobúðina. Passmyndirnar kanst tú nýta til alt frá busskorti til ferðapass passmyndir fyri . Vælkomin á heimasíðuna hjá Fotobúðini. Kiosk Sentrum Hædd Á hædd er Kiosk Sentrum, ið hevur allar vanligar kioskvørur. Vit hava opið soleiðis: Mánadag til leygardag : til : í SMS er handilin við barnaklæðum. Schan hevur klæðir til børn í aldrinum til ár. Schan hevur tað nýggjasta innan barnamótan. Vit leggja okkum serliga eftir at veita góðsku. Vit umboða m.a. KidsUP, EXIT, Laniel og Pippi. Hygg inn í Schan og síggj okkara stóra úrvæl. TRÝST HER Alt tað nýggjasta frá JACK & JONES & BERTONI Um Skúlan Handilsskúlin á Kambsdali var stovnaður í Skúlin byrjaði í nýggjum býgningi og hølisumstøðurnar eru sera góðar. Á skúlanum ganga umleið næmingar um dagin, og umleið næmingar ganga á kvøldskúlanum. Her starvast lærarar, starvsfólk í fyrisitingini, inspektør, í kantinuni, húsavørður, vaskifólk og deildarstjóri. Niðanfyri kanst tú fáa meira at vita um viðurskiftini á skúlanum sum heild. Kantinan Bókasavnið Lestrarvegleiðingin Lærarar og e-mail yvirlit Næmingaráðið KFS Kantinan Kantinan rúmar umleið fólk. Møguleiki er at fáa morgundrekka, og heitan døgurða hvønn dag. Umframt hetta kan ein keypa smurt breyð, pitabreyð, burgarar og ymiskt góðgæti. Kantinan er opin frá kl. - hvønn dag. Kantinan er annars væl egna til veitslur o.a. Handilsskúlanæmingar halda veitslur ferðir um árið í kantinuni. Bókasavnið Á Handilsskúlanum er eisini eitt bókasavn, og hóast tað enn ikki er so stórt, so eiga vit kortini rættuliga fitt av bókum, tíðarritum, bløðum, orðabøkur, leksikon o.a. sum eru fakliga týdningarmikið. Á Studentaskúlanum er eitt størri bókasavn, og næmingar á Handilsskúlanum kunnu eisini læna bøkur haðani. Orðabøkur, leksikon, atlas og aðrar uppslagsbøkur verða ikki læntar út. Lænitíðin er vikur, men um neyðugt kann hon leingjast. Bókasavnið er opið í skúlatíðini, og á uppslagi sæst, nær bókavørðurin er at hitta. Lestrarvegleiðingin Á Handilsskúlanum er ein lestrarvegleiðari sum tekur sær av nógvar uppgávur saman við næmingum. Lestarvegleiðarin hevur eina ásetta viðtalutíð (sí uppslagstalva í skúlastovunum) so at næmingar altíð kunna venda sær til vegleiðarin fyri at fáa hjálp og vegleiðing til ymisk fyrifallandi. Hjá lestarvegleiðaranum fært tú millum annað hjálp til: Umsøknarblað og vegleiðing í samband við studning/lán Hjálp til at velja tær røttu vallærugreinarnar Skeið í lestratteknik og arbeiðshættir Kunning í samband við víðari lestur, eisini til HH Kunning og góð ráð í samband við endaliga provtøku Persónliga trupulleikar viðvíkjandi útbúgvningini Lestrarvegleiðarin hevur tagnarskyldu. Hetta merkir, at einki sum tosað verður um, verður borið víðari til onnur. Lærarar - E-mail yvirlit Navn Lærugrein E-mail Barding, Susanne Samtíðarsøga, Samfelagslæra Djurhuus, Doris Info dorisd@kambsdal.olivant.fo Djurhuus, Durita Marknaðarførsla duritard@kambsdal.olivant.fo Eldevig, Elisabeth Fiskivinna, altjóða handil, Søla & Tænasta Hansen, Hanna Ziskason Enskt Jacobsen, Símun P. Roknskap og virkisbúskap Joensen, Magni Føroyskt Lakjuni, Jógvan á Føroyskt, samfelagslæra Lakjuni, Terji á Støddfrøði, sálarfrøði, samfelagsbúskap, fs terjil@kambsdal.olivant.fo Laksáfoss, Páll Støddfrøði, info palll@kambsdal.olivant.fo Norðberg, Sofía M. Dekoratión Olsen, Elsa Maria Holm Danskt Olsen, Karl Danskt Pedersen, Gurli D. Enskt, tyskt, info Petersen, Margit Fromm Roknskap og virkisbúskap, sølu & tænastu margitp@kambsdal.olivant.fo Petersen, Carsten Roknskap og virkisbúskap, info carstenp@kambsdal.olivant.fo Samuelsen, Kristina Vinnulívsrættur Steinberg, Maiken Enskt, tyskt maikens@kambsdal.olivant.fo Thomsen, Anna Føroyskt, danskt, tyskt annat@kambsdal.olivant.fo Zachariasen, Katrin Enskt, info katrinz@kambsdal.olivant.fo Næmingaráðið Næmingaráðið roynir at virka fyri, at næmingarnar trívast á skúlanum og at tey fakligu, fíggjarligu, menturnarligu og persónligu viðurskiftini verða stimbra. Ráðið er umboð næminganna mótvegis stýri skúlans, leiðsluna og lærarum. Eisini umboðar Ráðið næmingarnar mótvegis myndugleikum og almenninginum. Formaðurin í ráðnum hevur t.d. rætt til at luttaka á læraráðsfundum. Um næmingarnar hava eitthvørt ynski at leggja fyri læraranar, kann hetta gerast við at lata eitt skriv inn til næmingaráðið áðrenn lærararáðsfundir verða hildnir. Formaðurin í Næmingaráðið situr eisini í eina samstarvsnevnd fyri skúlan. Har eru limir: Stjórin á skúlanum, formaðurin í lærararáðnum og næmingaráðsformaðurin. Samstarvsnevndin arbeiðir fyri at bøta um trivnaðin á skúlanum. KFS KFS stendur fyri Kristiligur Felagsskapur fyri Skúlaungdóm. Hesin hevur sítt virki á nógvum miðnámsskúlum og sostatt eisini Handilsskúlanum á Kambsdali. Andaktir eru hvønn týsmorgum og fríggjamorgum kl. - Hósmorgum er morgunsangur kl. í kantinuni - eisini skipa fyri av KFS. Útbúgvingar Handilsskúlin bjóðar tær eina fjøltáttaða ára útbúgving við fleiri møguleikum í hesum tíðarskeiði. Um tú hevur hug at arbeiða við búskapi, máli og mentan, handli og informatiónsviðsgerð er hetta ein útbúgving fyri teg. Á Handilsskúlanum kanst tú antin taka eitt ár (FHS) ella trý ár (FHS + HH). FHS HH HH ár FHS Hvat er FHS? Kravdar lærugreinar Vallærugreinar FHS Partur lærusáttmáli Hvat er FHS? FHS er ein stytting fyri Fyrisiting og Handil og Skrivstova og er ein støðisútbúgving innan hesi økir. Útbúgvingin gevur møguleika til: Lærupláss Víðari lestur á HH Víðari lestur til telduútbúgvingar Endamálið við støðisárinum á FHS er bæði at geva eina grundleggjandi vitan og handalag, sum kann nýtast í vinnulívinum, og eina almenna útbúgving, sum kann nýtast til framhaldandi lestur, t.d. HH Kravdar lærugreinar á FHS: Mál => føroyskt, danskt, enskt og týskt. Fiskivinna => havið, fiskurin, veiða, framleiðsla, hagreiðing og søla. Marknaðarførsla => keyp, framleiðsla, søla, útsending og søluarbeiði. Samfelagsbúskapur => samfelagslæra við serligum atliti til vinnulívið. Roknskaparlæra/virkisbúskap => bókhald og roknskaparundirvísing. Vallærugreinir á FHS: Týskt - sum byrjunarmál Týskt - sum framhaldsmál Franskt Spanskt Støddfrøði á D- og C-stigi Dekoratión Tað samlaða vikutímatalið á FHS er ímillum og tímar. FHS Partur- lærusáttmáli Um tú eftir støðisárið velur eitt yrki og ynskir at fara í læru, verður skrivligur lærusáttmáli gjørdur ímillum teg og virkið. Lærutíðin tekur ár, og fer skúlagongdin hesi árini fram ferðir sum -daga skeið á handilsskúlanum. HH - `ar. Um ein hevur staðið aðra gymnasiala útbúgving (student, HF, HT) ella javnbjóðis útbúgving, ber til at taka HH-prógv undir serligari skipan. Treytin fyri hesum er tó, at skúlin hevur pláss til hesar næmingar. Set teg í samband við Handilsskúlan um tú ynskir meira vitan um hesa útbúgving. Næmingasíðan Hetta er síðan fyri núverandi og komandi næmingar. Her kanst tú síggja teldupost yvirlitið hjá næmingunum. Tú kanst eisini síggja tónleika-hitlistan tær bestu. Eitt yvirlit er eisini har tú kanst keypa og selja bøkur, roknimaskinur o.a. Endiliga kanst tú eisini fáa at vita hvussu tað er at búgva á næmingaheiminum á Kambsdali. E-mail yvirlit hjá næmingum Tónleika-hitlistin Keyp og søla HHB Um næmingaheimið Myndir av næmingum E-mail yvirlit hjá næmingum hha Johnny Djurhuus johnnyd@kambsdal.olivant.fo Arnfinnur Guðjónsson arnfinnurg@kambsdal.olivant.fo Ólavur Øre olavurh@kambsdal.olivant.fo Maria Hansen mariah@kambsdal.olivant.fo Tanja Huneck tanjah@kambsdal.olivant.fo Sonja Jacobsen sonjaj@kambsdal.olivant.fo Britt Magnussen brittm@kambsdal.olivant.fo Andrea Durhuus andreap@kambsdl.olivant.fo Óli Poulsen olip@kambsdal.olivant.fo Maud F. Poulsen maudp@kambsdal.olivant.fo Beinta Simonsen beintas@kambsdal.olivant.fo Sigvald Zachariassen sigvaldz@kambsdal.olivant.fo hhb Óluva Dahl-olsen oluvado@kambsdal.olivant.fo Bent Fróði Djurhuus bentd@kambsdal.olivant.fo Hergeir Eldevig hergeire@kambsdal.olivant.fo Sunrid Gleðisheygg sunridg@kambsdal.olivant.fo Henny Katrina Guðjonsson hennyg@kambsdal.olivant.fo Rannvá Hansen rannvah@kambsdal.olivant.fo Jóannes Helmsdal joannesh@kambsdal.olivant.fo Ronny P. Jacobsen ronnyp@kambsdal.olivant.fo Mary Joensen maryj@kambsdal.olivant.fo Siri Maria Mohr sirim@kambsdal.olivant.fo Gunnvá S. Nielsen gunnvan@kambsdal.olivant.fo Jancy Olsen jancyo@kambsdal.olivant.fo Oddur Olsen odduro@kambsdal.olivant.fo Signar á Reynatrøð signarr@kambsdal.olivant.fo Finnbjørn Vang finnbjornv@kambsdal.olivant.fo Anja Zachariasen anjaz@kambsdal.olivant.fo hhb Heidi Andreasen heidia@kambsdal.olivant.fo Elisabeth Børgesen elisab@kambsdal.olivant.fo Óluvá Danielsen oluvad@kambsdal.olivant.fo Agnas Djurhuus agnasd@kambsdal.olivant.fo Hans Jakup Eiðisskarð hansje@kambsdal.olivant.fo Gutti Hansen guttih@kambsdal.olivant.fo Hans Juul Hansen hansjh@kambsdal.olivant.fo Sonja Hansen sonjah@kambsdal.olivant.fo Henny Højgaard hennyh@kambsdal.olivant Annika Jacobsen annikaj@kambsdal.olivant.fo Hilmar Dahl-Jacobsen hilmardj@kambsdal.olivant.fo Jacob Martin Jacobsen jacobmj@kambsdal.olivant.fo Eirikur Joensen eirikurj@kambsdsal.olivant.fo Sølvá Joensen solvaj@kambsdal.olivant.fo Rannvá Justinusen rannvaj@kambsdal.olivant.fo Bertina Lamhauge bertinal@kambsdal.olivant.fo Símin Lassaberg siminl@kambsdal.olivant.fo Berit Norðoy beritn@kambsdal.olivant.fo Steingrím Ósá steingmo@kambsdal.olivant.fo Janus Petersen janusp@kambsdal.olivant.fo Petur Oddmar Petersen oeturop@kambsdal.olivant.fo Rúni Poulsen runip@kambsdal.olivant.fo Sigmund á Reynatrøð sigmundr@kambsdal.olivant.fo Signa Skorastein signas@kambsdal.olivant.fo Tónleika-hitlistin Hetta er tónleika-hitlistin hjá útvarpinum. Tað er meiningin seinri at fáa okkara egna tónleika-hitlista. Tit eru vælkomin at velja á hesum hitlista, men má hetta verða í seinastalagi Hósdag kl. . Trýst á her Verkætlanir Telduflokkar - HH-flokkar á Handilsskúlanum Kunnskapsdropen - verkætlan innan norðurlendsk skúlasamstarv Aftur til forsíðu Telduflokkar Í byrjaði Handilsskúlin á Kambsdali eina royndarverkætlan innan kunningartøkni. Ein HH-flokkur byrjaði sum telduflokkur í fyribils ár og innibar hetta í stuttum, at hvør næmingur í flokkinum leigaði eina farteldu ígjøgnum skúlan og ráddi soleiðis yvir telduna bæði í skúlanum og heima. Farteldan er ein Pentium Mhz og hevur MB RAM, MB harðdisk, x CD-ROM. Farteldurnar hava eisini innbygd netkort til skúlans teldunet + fax- og internet modem (at nýta heima ella aðrastaðni). Næmingar skuldi í byrjanini av skúlaárinum velja seg inn í hendan flokk um áhugi var at nýta teldur í undirvísingini. Undirvísingin er í stóran mun lagað eftir, at allir næmingarnar í telduflokkinum hava hvør sína farteldu. Næmingarnar taka notatir, skriva stílar, rokna uppgávur o.a. við telduni. Ein printari er til taks inni á skúlastovuni. Annars verða uppgávur o.l. eisini sendar ígjøgnum teldupost (e-mail) til læraran. Næmingarnar hava nógv nútímans telduforrit til taks t.d. MS Office(Word, Excel, Power Point, Access), telduorðabøkur, telduleksikon, internet o.a. Endamálið við teldurverkætlanini hevur verið: at læra at nýta telduna til fulnar sum eitt amboð gerða undirvísingina áhugaverdari fáa møguleika at nýta nýggjastu upplýsingar í undirvísingini (á CD-ROM, á internetinum o.a.) Verða tøknifrøðiliga á hædd við tey krøv ið samfelagið setur. Tá ið verkætlanin hevði verið roynd í eitt ár, gjørdi skúlin av at byrja við tveimum telduflokkum á HH-útbúgvingini t.v.s. í Áhugin hjá næmingum at luttaka í slíkar teldurflokkar er stórur og tí verður eisini næsta skúlaár, , settar teldurflokkar á stovn á HH-útbúgvingini. Um spurningar eru viðvíkjandi teldurflokkum, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum. Kunnskapsdroppen er partur av ein internet-verkætlan sum Nordisk Ministerråd skipar fyri. Verkætlanin skal fremja norrønt samstarv innan skúlaverkið via internetið. Hon er uppbygd av serstakum bólkum sum eru: Kvøldskúlin Kvøldskúlin á Handilsskúlin á Kambsdali skipar fyri ymiskum skeiðum innan nógv økir. Tey skeið ið skipa verða fyri í løtuni eru merkonomskeið, telduskeið og FHS- og HH staklærugreinir. Merkonomskeið Merkonomútbúgvingin er ein útbúgving fyri fólk í vinnu og sum gevur ein betri førleika at átaka sær størri uppgávur í vinnulívinum. Merkonomútbúgvingin er liðiliga skipað. Møguligt er at seta saman júst teir lærugreinabólkar, sum tú hevur brúk fyri í tínum núverandi ella komandi arbeiði. Møguleiki er eisin at taka merkonomlærugreinir sum fjarlestur. Fortreytirnar eru: ) Skrivstovu- ella handilsútbúgving, ) Onnur vinnuútbúgving ella ) Vinnuroyndir annars, ið hava samband við tær valdu lærugreinirnar. Merkonomskeið taka ein vetur. Dømir um linnjur ið kunnu veljast innan merkonom eru: Roknskapur, marknaðarføring, starvsfólkaleiðsla, handilsleiðsla, informatikk og útflutningur. Telduskeið Møguleiki er at fáa grundleggandi innlit í nýtslu av tekstviðgerð, rokniarki, internet og hvussu ein nýtir telduna í samband við roknskap. Tá ið valt verður kann man velja Word-tekstviðgerð á byrjanarstigi, Word-tekstviðgerð á framhaldsskeiði, Exel-rokniark á byrjanarstigi, Internet á byrjanarstigi, og Concorde-EDV-roknskap á byrjanarstigi. IT-koyrikort Sum nakað nýtt gevur Handilsskúlin "koyrikort" til tann kunningartøkniliga (informatiónsteknologiska) motorvegin. Her eru bæði byrjunarskeið og framhaldsskeið. Handilsskúlin ætlar sær tí at bjóða "koyritímar" til tey, sum ynskja at økja um kunnleikan á hesum øki. Fyrst verður eitt byrjanarskeið, og seinni verður framhaldsskeið ("tað stóra koyrikortið"). Tá ið valt verður, kann man velja: Innføring í IT og Windows, Word (tekstviðgerð), Exel (rokniark), PowerPoint (framløguforrit) og Internet og E-mail. Hesar nevndu linjurnar, kunnu veljast bæði á byrjanarstigi og framhaldsskeiði. FHS-staklærugreinir FHS er stytting fyri Fyrisiting, Handil og Skrivstovu. FHS er dagskúlaútbúgving burturav, tó ber til at taka einstakar lærugreinir á kvøldskúla. FHS stakroyndir taka ein vetur, og verður ætlandi undirvíst í grundleggandi kunnleika til roknskap, informatiónsvið-gerð ella enskt á FHS-stigi. HH-staklærugreinir Hægri stakroyndir er ætlað teimum, ið ynskja at nema sær kunnleika í ávísari lærugrein á HH-stigi (Hægri Handilsprógv). Hægri stakroyndir taka ein vetur og eru fyri at fáa gott innlit í roknskap, marknaðarførslu, støddfrøði ella enskt á høgum stigi. Krøv í samband við at ganga á kvøldskúlanum: Bøkur: Næmingarnir eiga sjálvir at útvega sær bøkur í samráð við læraran. Gjald: FHS- og HH-stakroyndir kr. Merkonomskeið kr. ,- fyri hvørja lærugrein. Depositum: Kr. ,- verða kravdar í depositum fyri hvønn næming, tó verður depositum ikki kravt av teimum sum bert ganga til telduskeið. Próvtøka: Fer fram, tá ið skúlagongdin endar. Upptøkutreytir: Næmingurin skal í minsta lagi hava prógv úr flokki ella verða fyltur ár. Upptøka Hvør kann byrja á FHS? Øll sum eru liðug við fólkaskúlan, t.v.s. ella Flokk, kunna søkja inna á FHS. Av tí, at tað vanliga eru nógvir umsøkjara til FHS, kunnu ikki allir umsøkjara rokna við at sleppa inn. Tey, sum umframt at hava eitt miðalgott prógv úr folkaskúlanum, hava havt støddfrøði, enskt og týskt á víðkaðum skeiði í framhaldsdeildini hava fyrimun. Hvør kann byrja á HH? Fyri at sleppa inn á HH skalt tú hava eitt miðalgott FHS ella HMX-prógv ella forkunnleika, ið kann metast at javnt við hesar útbúgvingar. Skúlin skal meta teg vera skikkaðan. Um tú eisini hevur vinnuroyndir, er tað ein fyrimunur. Hvussu verður søkt? Tá tú søkir, skalt tú fylla út eitt umsøknarblað, ið fæst á øllum fólkaskúlum. Annars ert tú vælkomin at seta teg í samband við Handilsskúlan og fáa umsøknarblaðið her. Eisini ert tú vælkomin at koma inn á gólvið og fáa hjálp til at fylla umsøknarblaðið út. Umsøknarfreist? Umsøknblaðið skal verða Landsskúlafyrisitingina í hendi um miðjan mars. Fleiri spurningar? Um tú hevur spurningar annars í samband við upptøkuna, um útbugvingarnar hjá okkum v.m. ert tú vælkomin at seta teg í samband við lestrarvegleiðingina og fáa leiðbeining í lestrar- og persónligum spurningum. HB H Her verður sagt eitt sindur um, hvat rørist í felagnum og kring felagið sum heild, meðan alt um lið okkara og føroyskan toppfótbólt er at finna á ensku útgávuni. Landskapping HB FSV sunnudagin august kl. í Gundadali H august Kvinnur umfar: aftur Annika og Eyðvør, B HB ( ) Kvinnurnar togaðu seg uppá oddasessin í deild í dag, tá tær akkurát knógvaðu svørt-hvítu grannunum (enn einaferð), men oddasessurin varð nú mest rokkin, við tað at hinir báðir dystirnir í bestu kvinnudeildini vóru avlýstir/útsettir. HB og B áttu hvør sín hálvleik, HB setti seg tíbetur á tann seinna og avgerandi. Fyrst javnað Annika Godtfred leiðsluna hjá B frá hálvleiki miðskeiðis í seinna hálvleiki aftaná eitt "tunt" brotsspark, og bert minuttir áðrenn tíð var aftur dugur í góðu gomlu hornasparksuppskriftini hjá Anniku Godtfred og Eyðvør úr Dímun, tá Eyðvør stakk seg upp og skallaði sigursmálið sikkurt inn. Tær báðar hava higartil skorað øll málini hjá HB í endaspælinum um FM. Tað er annars undarligt og átaluvert, at dystir framhaldandi verða útsettir í bestu kvinnudeildini. Hesuferð leiktu VB KÍ ikki og heldur ikki Skála NSÍ. Loyvir FSF veruliga hesi gongdini uttan nakað, havandi í huga at FSF noyddi HB-kvinnurnar norður til Klaksvíkar við einum -manna krykkuliði at blíva hølvaðar av beint fyri summarsteðgin?!? Spæla liðini ikki undir somu fortreytum ella hvat? deild kvinnur úrslit og støða v.m. Piltakappingin um John Reid steypið avlýst Ávegis Klaksvíkar í bussi í gjár frættu HB- og B piltarnir, at steypakappingin í Klaksvík var avlýst, tí vøllurin har norðuri stóð undir í vatnið. Í verandi løtu vita vit ikki, um roynt verður at leika kappingina seinni. Spell var tað, tí HB-pilatrnir eru sera væl fyri í ár, og høvdu ivaleyst góðar møguleikar at vinna kappingina møguliga eisini um tað bleiv ein svimjikapping ella vatnpolo :-) august HB-gentur vunnu kappingina um HB-súluna ENDILIGA lukkaðist tað! Aftaná at hava spælt ferðir um HB-súluna og tríggjar ferðir verið í finaluni lukkaðist endliga okkara gentum at vinna kappingina. Hetta hendi, tá tær í dag vunnu allar sínar dystir ávegis finaluna og so at enda eisini sjálva finaluna móti KÍ. Øll kappingin gekk uppá stás, og líkindini at spæla vóru góð, hóast tað regnaði mest sum alla tíðina. lið luttóku í tveimum bólkum, harav KÍ vann sín bólk (KÍ-MBb , KÍ-B , KÍ EB/Str. ), og HB vann sín (HB-ÍF , HB-MBa , HB-VB ). Finaluna vann HB uppiborið , tá Simona Heinesen smekkaði eitt hart vælplaserað fríspark beinleiðis í netið stutt innan hálvleik. HB er eitt javnt gott og stríðsfúsið lið, meðan KÍ kanska dúvaði í so nógv uppá (troytta) úrmælingin, Tove Sólheygg. Dystin um plássið vann ÍF móti EB/Str. Vit ynskja gentum okkara hjartaliga tillukku! Mynd av HB-gentunum fer at koma her fyrsta dagin. Danska avísin Politiken var eisini í Gundadali (upptakt til landsdystin mikudagin), og har verður óivað eisini onkur mynd av gentunum at síggja í morgin, sig so tað. So byrjaði kappingin aftur og vit hava nú aftur lagt yvirlitið yvir komandi dystirnar hjá HB, B og Fram í Gundadali út á netið. Hetta yvirlitið fæst fram við at velja DYSTARSKRÁ á valmyndini til vinstru. juli Kvinnurnar byrjaðar aftur: Eyðvør úr Dímun hattrick á Skála Besta deildin hjá kvinnunum byrjaði aftur í gjár. Okkara kvinnur greiddu setningin á Skála og vunnu trygt , tá samanum kom, hóast var í hálvleikinum. Skulu vit trúgva álítandi keldum okkara og tað skulu vit so var útiseti okkara, Eyðvør úr Dímun, snøgt sagt munurin millum liðini bæði. deild kvinnur úrslit og støða v.m. juli Ólavsøkudystur: HB B ( ) Pætur Dahl Súni Fríði Johannesen Súni Fríði Johannesen (br.) Jón Rói Jacobsen Andrew av Fløtum Allan Mørkøre Allan Mørkøre Gheorghe "Gigi" Ciurea Les meir á ensku síðuni. juli Ymiskt Venjingardystur lið menn í kvøld: HB ÍF ( ) Allan Mørkøre Jón Rói Jacobsen Símun Eliasen Bárður á Lakjuni Les meir á ensku síðuni. Smágenturnar góðan túr í Danmark Frásøgn og mynd eru at finna her Bagge leikandi venjari hjá liði Bagge ella Sámal Erik, sum hann eitur hevur avgjørt at trappa niður við liðsfótbóltinum, sum hann heldur seg brúka ov nógva tíð uppá í mun til tíðina, hann sleppur at spæla við. Hann vil tó fegin framhaldandi leika fyri HB, so felagið hevur gjørt eina avtalu við hann um at vera leikandi høvuðsvenjari hjá liði restina av árinum. Vónandi fer hetta at stabilisera lið, ið annars hevur gott fólk á pappírinum. Dysturin juli móti B avlýstur B hevur í síðstu løtu tíverri avgjørt ikki at leika ein venjingardyst móti HB á Tórsvølli nú sunnudagin. Orsøkin skal vera óttin fyri skaðum, um teir skulu leika tveir dystir dag um dag (móti GÍ ólavsøkudag), beint sum landskappingin byrjar aftur. Partafelagið leitar eftir íbúð til leigu Er tað nakar, ið hevur eina íbúð til leigu, vilja vit fegin frætta frá tykkum. Til ber at senda okkum nakrar reglur á e-mail adressu: hb@post.olivant.fo, ella HB, postsmoga , Tórshavn. Please hjálp okkum. Vinarliga P/f Havnar Fótbóltur Tíðindaskriv frá HB-stuðlum Stuðlanevndin hevur sent øllum limum sínum eitt tíðindaskriv í hesum døgum. Tað kann lesast her (vónandi) í morgin. HB aftur givið út ólavsøkublað Blaðið í avísstødd verður borið út ókeypis til øll í Tórshavnar kommunu umframt í Kollafirði. Blaðið er í síðum, og umframt mongu lýsingarnar eru eisini nakrar áhugaverdar greinar í blaðnum. Les eisini eldri tíðindi um felagið her: HB loyvi at leika heimadystir á Tórsvølli HB smágentur og piltar til Danmarkar Myndir úr Ungarn HB ikki farið (púra) í summardvala HB tapti báðar finalurnar HB-unglingarnir eru eisini steypavinnarar Kappingin fyri gentur um HB-súluna Dagførd Updated Vitjandi Visitors H H H DEILD MENN umfar august FS Vágar B ( ) B Sumba ( ) GÍ B ( ) VB KÍ ( ) HB NSÍ ( ) H Les eisini alt tað H Úrslit og støður í øllum deildum finnast á heimasíðuni hjá Fótbóltssambandi Føroya H HB-HÚSIÐ til EITThvørt høvi Fótbóltsbúmerkir úr allari verðini Heimasíðan átekur sær IKKI at bera venjarum o.ø. fráðboðan um dystir, døming o.a. Vinarliga sendið heldur ikki húsavørðinum og øðrum álitisfólkum e-post, ið hevur skund. www.hb.fo Alt sum er vert at vita um HB og føroyskan fótbólt Nýtt Nýtt frá Henda síðan sigur eitt sindur um, hvat rørist í felagnum sum heild, meðan alt um lið okkara og deild menn er at finna á ensku síðuni News Hevur tú forrestin minst til at goldið LIMAGJALDIÐ ? Um ikki, so ger tað NÚ !! (so er tað bíligari næsta ár, snilt ha?) juli HB loyvi at leika heimadystir á Tórsvølli HB lið menn og kvinnur hava nú fingið grønt ljós frá Tórsvølli og FSF at leika heimadystir sínar í lands- og steypakappingini á Tórsvølli, um áhugi er fyri tí. Treytirnar eru tær somu, sum B hevur havt á Svangaskarði: at boðast skal frá í minsta lagið dagar frammanundan, um ætlanin er at leika á grasinum. Hetta er bert eitt formelt loyvi gott at hava, sigur leiðslan í HB. Als ongar ætlanir eru um at sleppa ókeypis graslíkinum á ovaravølli sum heimavølli í bræði. Ætlandi spæla HB og B ein venjingardyst á Tórsvølli sunnudagin juli. Nærri verður at frætta her á síðuni heilt skjótt. juli HB smágentur og piltar til Danmarkar Smágenturnar fara at luttaka í Limfjords Cup í Lemvig á Jútlandi. Farið verður í morgin juli, og komið verður aftur juli. fólk eru í ferðalagnum, leikarar og leiðarar. Gentur okkara skulu í fyrstu atløgu leika ímóti: Lyngby, Ramme-Lomborg, Fredensborg og Gredstedbro. B og KÍ hava eisini lið við í Limfjords Cup í ár. Piltarnir fara sum vanligt av landinum í fótbóltsørindum. Hesaferð tykist uppgávan tó at vera øðrvísi og væl størri enn undanfarin ár. Tí sum nakað heilt nýtt fer liðið ikki at taka lut í beinleiðis kapping, sum so mangan áður. Í staðin hevur tað eydnast teimum, sum standa fyri ferðini, at fáa í lag dystir móti nøkrum av allar bestu og sterkastu piltaliðum í Danmark. Nevnast kann, at okkara m.a. fara at royna seg móti bestu piltunum hjá Brøndby, Herfølge og AB. Umframt hesar dystir fer liðið eisini at spæla móti liði úr Farum, har okkara ferðalag eisini fer at halda til. Tveir av døgunum fara okkara at taka lut í Hørsholm og Usserød Cup, sum sigst vera millum sterkastu liðini í Danmark. Ferðalagið, ið telur fólk, harav leikarar, fer úr Føroyum tann august og verður eftir ætlan aftur í Føroyum tann august. Vit frætta óivað, hvussu gekst niðri hjá smágentunum og piltunum nakað seinni. Vit í HB ynskja tykkum øllum góðan túr fyrst og fremst, og síðani góða eydnu við fótbóltinum. juli Myndir úr Ungarn Vit hava nú endiliga fingið fatur á nøkrum myndum frá InterToto Cup túrinum í Ungarn: Tær kunnu síggjast her. Unglingarnir vunnu steypakappingina , og myndin av teimum er nú eisini tøk: HB-unglingarnir eru eisini steypavinnarar juli HB ikki farið (púra) í summardvala hóast ikki hevur verið so nógv at frætt her á síðuni, síðani landskappingin og so steypafinalurnar vórðu fingnar frá hondini juli. Heimasíðan ella rættari verturin hevur sjálvsagt eisini brúk fyri onkrum "andarholið" av og á. Fótbóltsskúli Síðani seinast hevur HB skipað fyri einum Fótbóltsskúla hjá FSF í Gundadali í døgunum juni og jul. Eini børn luttóku, og eini venjarar og hjálparfólk hvønn dagin tóku sær av teimum í góðum líkindum. Sambært fyrireikarunum, Birgir Enghamar, Oddmar Andreasen og Jan F. Jensen eydnaðist skúlin avbera væl í allar mátar. Landsliðsfótbóltur Seinastu tíðina hevur felagið havt nógvar ungar landsliðsleikarar í sving. U- liðið gjørdi ein rættuliga vørr í jubileumskappingini hjá týska fótbóltssambandinum í Leipzig herfyri (hóast teir ikki leiktu móti øðrum landsliðum). Okkara leikarar vóru: Vagnur Mohr Mortensen, Jón Rói Jacobsen, Bjarni Jørgensen, Frank Poulsen og Bárður Christiansen. Bjarni Jørgensen gjørdi rættuliga vart við sínar fótbóltsdygdir í Týsklandi, og HB eigur at halda eitt vakið eyga við hesum stórtalentinum. Í hesi vikuni leikar føroyska U- kvinnulandsliðið nakrar dystir í Føroyum, og her umboða Maria Johnsson og Fríða Petersen felag okkara. HB og Allan Mørkøre móti B á ólavsøku Leiðslan í HB boðaði fyrr í dag frá í tíðindaskrivi, at HB hevur keypt Allan Mørkøre aftur frá ÍBV í Íslandi. Hetta eru av sonnum góð tíðindi, nú vit skulu royna at halda um plássið restina av landskappingini. Væntandi leikar Allan sín fyrsta dyst fyri HB aftur ólavsøkuaftan, tá B vitjar í Gundadali. Vit ynskja Allani hjartaliga væl afturkomnan. Heimasíðan Nakrar broytingar eru farnar fram seinastu tíðina, m.a. ein nýggj forsíða og "nýggjar" valmyndir, so eitt sindur lættari skuldi verið at funnið runt á teimum rættuliga nógvu síðunum eftirhondini. Fleiri nýggjar síður eru gjørdar, broyttar og umlagdar, eins og nógv hagtalstilfar er lagt inn, hygg m.a. undir FELAGIÐ og THE TEAM. Í løtuni er verturin uttan stórvegis "tekniskan support" so (sera) avmarkað er, hvat lagt verður inn av slíkum, ið krevur slíka support. Vit leita eftir einum nýggjum "teknikara" fyri tíðina, so ert tú harúti, so lat okkum frætta frá tær! juli HB tapti báðar finalurnar í dag Løgmanssteypið: GÍ HB ( ) Óli Hansen Les um finaludystin her ella á ensku síðuni. Einastu glottarnir henda tunga lagnudagin mugu vera góðveðrið, og at Frankaríki vann móti Italia (ella?). FSF-steypið kvinnur, KÍ HB ( ) Una Olsen , Rannvá Andreasen Kvinnurnar høvdu lítið at bjóða uppá Yvirskriftin sipar til finaluna og spælið ella manglandi spælið sum heild, men verri var tó statt hjá HB-kvinnunum, ið heilt týðuliga rindaðu prísin fyri, at tríggir stuðulsleikarar harav brúðurin og liðskiparin, Liljan av Fløtum Jespersen, kundi umberast meðan tað var ov ússaligt av hinum báðum at velja ein danskan musikkfestival framum eina steypafinalu í Føroyum. Men slíkt er væl bara enn ein seymur í líkistuna hjá føroyska kvinnufótbóltinum. At Eyðvør úr Dímun var á liðnum aftur var verri enn so nokk at lyfta skerda og umskipaða HB-liðið móti einum sera uppsettum og ágangandi KÍ-liði, sum eisini var favorittur innan dystin. Ikki tí, fyrri hálvleikur var rímuliga javnur, og tað gjørdi ikki fyritreytirnar hjá HB verri, at liðskiparin hjá KÍ og vandamikli áleyparin, Malena Josephsen, noyddist av vøllinum við skaða (júst sum í fjør). Men hinir KÍarnir tyktust bara at vaksa við uppgávuni, og tá tær eitt sindur heppið skoraðu einar minuttir inn í seinna hálvleik og síðani trektu seg eitt sindur longur aftur, gjørdist tað SERA trupult hjá HB. Hetta tí HB-kvinnurnar snøgt sagt einki høvdu at bjóða uppá í tí offensiva partinum, tær kláraðu als ikki at renna kapp við Klaksvíkingar og enn minni at spæla framvið teimum. KÍarnir spældu lítið samanhangandi spæl, men stríddust fyrimyndarliga og vunnu flestu nærdystirnar. At enda skoraði so Rannvá eitt flott og altíð væntandi mál afturat og tryggjaði sostatt KÍ uppiborið sín fyrsta steypasigur nakrantíð hjá kvinnunum. Vit ynskja KÍ-kvinnunum hjartaliga tillukku, tær mugu sigast at vera avgjørdir favorittar til greipuna nú. Les meira um kvinnufinaluna her. juni HB-unglingarnir eru eisini steypavinnarar Unglingar okkara vunnu kappingina um Thomas Dam & Co. steypið annað árið á rað, tá teir vunnu móti NSÍ í finaluni, sum varð leikað á Eiði í gjárkvøldið. Lat tað verða sagt beinanvegin, at sera nógvi vindurin darvaði spælinum yvirhøvur rættuliga nógv. kann tykjast sum ein lættur og sannførandi sigur, men hóast eina leiðslu í hálvleikinum, so sá tað einki serligt út, tí NSÍ var tað betra liðið meginpartin av tíðini. HB legði væl út í síðu/undanvindinum, og longu eftir min. skallaði Jón Rói Jacobsen hart og vælplaserað í netið eftir gott horna frá Pætur Dahl. Seinna hálvleik gekst betri at spæla í mótvindinum, HB trýsti frá byrjan, og bólturin bleiv klókliga hildin niðri á jørðini. Aftaná bert einar min. skoraði Pætur Dahl. NSÍarnir hingu eitt sindur við høvdinum, og dysturin var hálvgun avgjørdur. Restina av hálvleikinum royndi NSÍ at trýsta og hevði eisini rímuliga nógv spæl, men teir vóru alt ov ófarligir í álopinum, og tann hálvskaddi Danny Rasmussen í HB-málinum hevði lætt spæl. HB-verjan royndist sera væl við Pætur Dam Jacobsen sum stýrimanni. Eitt lítið korter fyri leiklok avgjørdi frálíki hvalbingurin, Allan Michelsen, dystin fyri HB í einum snarálopið. Og beint undan seinasta bríksli kom eisini Marius Thomassen á máltalvuna aftaná eitt frágera væl spælt álop. Alt í alt vann HB ein uppibornan sigur, og nøsin er nú sett eftir fyrstu greipuni og fyrsta FM-heitinum síðani øøh, ALT ov langt síðani, KOYRIÐ Á, DREINGIR!! Hjartaliga tillukku við steypasigrinum! juni Kappingin fyri gentur um HB-súluna verður august Fyrsta dagin fer HB at senda øllum teimum feløgunum, ið hava lið í deildini gentur hesa innbjóðing: Leygardagin august skipar HB fyri árligu kappingini um HB-súluna í Havn fyri gentur Kappingin er um ferðasteyp, ið ÍSF lat HB á -ára føðingardegnum í Súlan ognast tí felagi, sum fyrst vinnur steypið tríggjar ferðir. Fyrstu ferð í ( lið) vann B , og tað gjørdu B -genturnar eisini í ( lið). Av ymsum orsøkum varð eingin kapping í , men í ( lið) vann ÍF kappingina. Nú leggja vit so til brots aftur á sinni. Dystirnir verða leiktir á hálvum vølli. Á hvørjum liði leika leikarar. Upp til leikarar kunnu leika í hvørjum dysti (flúgvandi útskifting). Leiktíðin er x min., og annars verður víst til kappingarreglur FSF's. Tá freistin at boða frá luttøku er úti, verður kappingin endaliga løgd til rættis, og feløgini, ið hava boðað frá luttøku, fáa boð. Feløg, ið ætla at verða við, skulu boða HB frá í seinasta lagi august Hetta gerst best við at senda HB eitt telefax á (HB-húsið) ella við at ringja Marni Mortensen ella / Jákup B. Joensen. Við vón um góða undirtøku og góða kapping. juni HB-dreingirnir steypavinnarar Finalan í kappingini um Koyriskúlasteypið varð leikað í Gundadali í dag millum dreingjaliðini hjá HB og B HB vann við tógvi stríð og vann sostatt steypið árið á rað. Leikast skal í ár um steypið, og higartil hevur HB vunnið tríggjar ferðir av seks. Dysturin endaði til HB, sum aftaná ein frálíkan hálvleik longu var á odda við málum frá Bjarna Jørgensen, Eiriki Andersen og Eli Thorsteinsson. Einar min. inn í hálvleik bjargaði Frank Poulsen sær púra óneyðugt sítt seinna gula kort og mátti tískil út. Men longu áðrenn tað hevði B minkað um munin til Aftaná útvísingina var lítið skil á HB-spælinum sum heild, og tá so B aftur minkaði um munin til miðskeiðis í seinna hálvleiki, brendi rættuliga á av og á. Men HB-deingirnir vóru stinnir í verjupartinum og meira enn so vandamiklir í kontraálopum, men mál fingu teir einki afturat. Dreingir okkara kláraðu at halda støðuna tíðina út, og samanumtikið var sigurin uppiborin, hóast spælið altso var lítið at reypa av. Vit ynskja dreingjunum hjartaliga tillukku. Steypafinalan hjá kvinnunum ein endurtøka frá í fjør Tað er nú greitt, at tað verður KÍ, sum HB-kvinnurnar skulu leika ímóti í steypafinaluni. KÍ vann fyrr í vikuni seinnu hálvfinaluna móti B og sigraðu sostatt samanlagt Finalan verður leikað juli á ovaravølli í Havn. Væntandi verður HB-liðið eitt sindur styrkt til dystin, við tað at Eyðvør úr Dímun allarhelst verður aftur á klettunum í summarfrí til ta tíð. juni Steypafinalur í Gundadali dag: HB og B vunnu eitt steyp í part Smádreingirnir hjá HB vunnu kappingina um Cadbury steypið triðja árið á rað, meðan smágenturnar annað árið á rað máttu lata sær lynda silvurmedaljurnar. Hetta gjørdist úrslitið av tveimum sera tøttum grannauppgerðum í allar fagrasta veðri í Gundadali í dag. Sí grein og mynd (smádreingir) í Sosialinum her. Smágenturnar megnaðu ikki at skjóta mál í vanligu leiktíðini og heldur ikki í umdystinum, og tískil noyddist troyttu genturnar út í brotssparkskapping fyri at finna ein vinnara. B vann at enda hetta "eydnuspælið" , aftaná at leikarar í part høvdu roynt seg. Samanumtikið var sigurin hjá B -gentunum í lagi, tí tær høvdu heldur meiri spæl og fleiri málkjansir, men hóast tað kundi HB-genturnar lættliga havt avgjørt dystin til egnan fyrimun eisini í brotssparkskappingini. Málverjin hjá HB, Randi Wardum, var klárt besti leikarin hjá HB í dag, men hinar stríddust eisini væl fyri sakini. Vit ynskja gentunum tillukku við silvurinum og betri eydnu í FM-kappingini. Smádreingirnir gjørdust eisini partur av einum røttum "gysara", tá tað væl í yvirtíðini eydnaðist Svenn Dam Jacobsen hjá HB at javna uppbornu leiðsluna hjá B frá fyrra hálvleiki. Síðan mátti eisini umdystur til í hesi finaluni, og best sum mongu áskoðararnir høvdu sligið seg til tols við eina brotssparkskapping afturat, stakk ein av minstu leikarunum á vøllinum (men eisini ein hin besti), Arnbjørn Hansen, seg fram og avgjørdi dystin til fyrimuns fyri HB einans minuttir fyri leiklok. HB-smádreingirnir leiktu ikki ein av sínum bestu dystum. Onkur lyklaleikari manglaði, men teir stríddu seg fyrimyndarliga inn í dystin aftur og vóru spælstýrandi meginpartin av tíðini uttan tó at gerast nóg vandamiklir. B leikti skjótan og góðan kontrafótbólt og burdu langt síðani havt avgjørt dystin, men teir brendu einar risa kjansir í seinna hálvleiki, og so vendist ikki aftur, tá HB hevði javnað. Vit ynskja smádreingjum okkara hjartaliga tillukku við fyrsta steypinum hjá felagnum í ár. Steypið er vunnið til ognar, hóast bert ferðir er leikt um tað. Einki annað felag kann fáa HB aftur. HB-unglingarnir vunnu týdningarmikla oddadystin í Klaksvík, og dreingirnir eru í steypafinaluni. Eitt skert HB-unglingalið leikti ein góðan landskappingardyst í Klaksvík í dag og vann ein sannførandi sigur, ið kann vísa seg at verða "gull" verdur seinni í ár. Kenna vit unglingarnar rætt verður allarhelst nakað væl at lesa um henda dystin á HB-kjakinum :-) Dreingirnir fingu endiliga avgreitt seinnu hálvfinaluna í steypakappingini, tá teir vóru í Vági í dag. sigurin frá fyrru hálvfinaluni í Havn kom ongantíð í vanda, og dreingirnir komu aftur við einum tryggum sigri. Í løtuni eru vit ikki heilt vísir í, hvør verður mótstøðuliðið í finaluni. juni HB-kvinnurnar í FM-endaspælinum Liljan leikti dyst nr. Tað er nú endaliga avgjørt, at besta kvinnulið okkara hevur leikt seg í endaspælið um FM. Tað var helst eisini greitt longu undan greiða sigurin móti GÍ-kvinnunum í Gundadali í dag. Tað er snøgt sagt ov stórur munur millum tey ymsu liðini í kvinnudeildini, so tað verður allarhelst meira hugaligt og viðkomandi, tá endaspælið byrjar, og mótstøðan gerst harðari og dystirnir meira javnir. Annika Godtfred skoraði av teimum málinum móti GÍ í dag, og er í løtuni toppskjútti hjá HB saman við Eyðfríð Kristiansen. Eydna Skaale skoraði fyrsta málið. Liðskiparin, Liljan av Fløtum Jespersen, leikti í dag sín dyst nr. á besta liðnum, meðan málverjin, Annika Hansen, leikar sín dyst nr. næstu ferð. Tillukku tit báðar! Annika Godtfred Liljan av Fløtum Jespersen Annika Hansen mai Ólavur Lambaa stovnari og heiðurslimur í HB-stuðlum farin Í dag bórust hugtungu boðini, at Ólavur Lambaa var andaður á Landssjúkrahúsinum í gjár, ára gamal. Øll tey, ið vita nakað um HB vita eisini, hvør Ólavur var, tí hann var HBari við lívi og við sál alt sítt lív og fastur fúsur í Gundadali. Ólavur var ein eldsál, har hann var, og eisini ein slóðbrótari. Hann var ein av teimum, ið var við til at stovna Felagið HB-stuðlar í , felagið sum varð hansara hjartabarn. Ólavur varð gjørdur fyrsti og higartil einasti heiðurslimur í HB-stuðlum á seinasta aðalfundi felagsins fyrr í ár. Henda heiður var hann sera glaður um og eisini errin av, men tíverri skuldi hann ikki gerast drúgvur sum heiðurslimur. Ólavur fer at verða mintur í morgin við tøgn ein minutt, áðrenn dysturin móti VB verður settur í gongd. Minningarorð um Ólav fara eisini at vera í eini komandi leikskrá. Her vilja vit lýsa frið yvir minnið um mæta HBaran Ólavur Lambaa. Ólavur Lambaa við heiðursbrævinum frá HB-stuðlum HB-dómarabólkurin hevur lagt frá sær FSF kunngjørdi fyrr í dag, at prísurin fyri at gera seg likamliga inn á ein dómara ella linjuverja er kr., hvørki meira ella minni. Hetta er tað, ið KÍ skal gjalda fyri hendingina næstseinasta vikuskifti, tá eitt viðhaldsfólk teirra leyp framav og slóð annan HB-hjálpardómaran, Arna Gunnarsson, í búkin, so hesin noyddist at fáa hjálp at koma inn í skiftirúmið. Hetta hendi, tá dómarabólkurin skuldi fara av vøllinum aftaná fyrra hálvleik. Sambært Oddmar Andreasen, dómaranum í bólkinum, er henda revsingin frá FSF heilt burturvið. Eftir teirra metan eigur KÍ at missa MINST ein heimadyst vegna skammiligu hendingina. Hann vísir eisini til aðrar líknandi hendingar fyrr, ið tá fingu munandi meira álvarsligar avleiðingar enn henda. HB-dómarabólkurin góðtekur als ikki henda lina dómin, og teir hava tí sent FSF eitt skriv, ið heilt stutt boðar frá misnøgd teirra, og at teirra dómarabólkur fyribils ikki er tøkur til nakran dyst. Felagið hjá føroyskum dómarum skal hava fund í annaðkvøld, har hetta álvarsmálið í Klaksvík og revsingin frá FSF skal viðgerast. Sum skilst á lagnum eru tað fleiri enn HB-dómarabólkurin, ið eru misnøgdir um dómin hjá FSF. Les eisini grein í Sosialinum. mai HB-kvinnurnar eru í steypafinaluni Triðja árið á rað hava kvinnur okkara leikað seg í finaluna í kappingini um FSF-steypið. Hetta gjørdist veruleiki í dag, tá tær í seinnu hálvfinaluna taptu "bert" móti VB í Vági. HB vann nevniliga fyrru hálvfinaluna í Havn , so tað gekk akkurát. Onkrir lyklaleikarar restaðu í Vági, m.a. liðskiparin og krummtappurin í verjuni, Liljan av Fløtum Jespersen, og tað vísti seg sum væntað at verða ein stórur trupulleiki, umframt tann veruleika at VB eisini hevur tikið seg munandi fram síðani seinast, og at tað sum regul altíð er trupult at leika í Vági. Í skrivandi løtu er enn ikki avgjørt hvørjum liði HB-kvinnurnar møta í finaluni, sum er ásett at vera juli, men tað verður allarhelst KÍ, sum vann fyrru hálvfinaluna móti B í Havn. Annars hevði Sosialurin eitt áhugavert prát í vikuni við fyrrverandi HB-kvinnurnar, Helgu Ellingsgaard og Eyðvør úr Dímun, sum nú leika í donsku elitudeildini við Hillerød GI. Les greinina her. mai Dagføringar og annað Til tykkum, ið kanska ikki vitja okkara síðu so oftani ella út í æsir, kunnu vit upplýsa um nakrar dagføringar og nýggjar síður. Vit hava lagt rættuliga fitt av myndum út í seinastuni bæði á føroysku og ensku útgávuni og vit arbeiða framhaldandi við hesum. Vitjið eitt nú hesar síðurnar: Gundadalur Stadium Faroese Football HB kvinnur (nú eru myndir av øllum kvinnunum) Venjarar og umboðsfólk Felagið Annars arbeiða vit sum sagt framhaldandi og støðugt uppá heimasíðuna. Innanfyri dagar vóna vit at hava gjørt eina nýggja forsíðu og nýggjar vælmyndir (menuir), so lættari verður at finna runt í eftirhondini rúgvusmikla og ikki altíð nóg væl skipaða tilfarinum. Vit ganga framvegis ikki alt ov høgt uppí tað grafiska, men heldur at síðan støðugt er dagførd og viðkomandi. Vónandi eru mongu dagligu vitjanirnar eitt gott barometur um, at vit eru á rættari leiõ. Vit halda framvegis eitt vakið eyga við kjaksíðuni, og annars eru tit altíð vælkomin at senda okkum viðmerkingar til síðuna á hb@post.olivant.fo mai HB-børn og foreldur! Vit møtast sunnumorgnar í HB-húsinum til spæl og hugnaliga samveru. Kl. spæl uttan- ella innandura (alt eftir hvussu viðrar) Kl. morgunmatur, kaffi og saft v.m. Einki aldursmark er, og ØLL eru vælkomin. mai HB-unglingarnir í steypafinaluni Seinna hálvfinalan millum HB og KÍ í steypakappingini varð spæld í gjárkvøldið. Tað vil siga, spæld og spæld, tað er kanska so mikið sagt, við tað at KÍ ikki hirdi at spæla dystin á heimavølli (og hálvgun bjóðaðu HB at vinna uttan dyst) aftaná at hava tapt fyrru hálvfinaluna í Havn. Orsøkin hjá KÍ til ikki at leika í gjár skuldi vera serliga nógvir skaðar. Líkamikið, HB er uppiborið í finaluni, men mótstøðuliðið í finaluni er ikki funnið enn, við tað at B og NSÍ ikki hava avgreitt seinnu hálvfinaluna enn. NSÍ vann ta fyrru í Havn. Finalan er ásett at verða nú mai, men hon er longu útsett uppá óbestemta tíð. Røddir í FSF hava verið frammi um at leika finaluna juni, men tað fer HB neyvan at ganga við til, tí ov nógvir aðrir týdingaramiklir dystir eru beint tá, sum bestu unglingarnir eru partur av, eitt nú útsetti dysturin í deild FS Vágar HB tann juni. HB-dreingirnir hava framvegis ikki leikað seinnu hálvfinaluna í Vági móti VB. HB vann í Havn í fyrru hálvfinaluni, og mangt bendir á, at vágbingar eins og KÍ-unglingarnir ikki hava nakran serligan hug at leika (einkisigandi?) seinnu hálvfinaluna. Vit vita ikki heilt sikkurt um tað eru B og LÍF, sum leika hinar hálvfinalurnar, men tær eru so heldur ikki avgreiddar okkum kunnugt. FSF átti at tikið steypakappingarnar í størri álvara og syrgt fyri, at dystirnir verða avgreiddir, tvs. skera ígjøgnum og seta ein leikdag á útsettar dystir, sum feløg ikki kunnu finna eina semju um av einhvørjari orsøk. Sum nú er, eru ymsu steypakappingarnar nærum mest til fortreð ikki minst fyri landskappingina. Óskilið er vorðið ALT ov vanligt. mai FSF endiliga komið á netið Fótbóltssamband Føroya hevur nú endiliga fingið sær eina heimasíðu. Hon varð hálvgun í loynd alment løgd út á netið í vikuskiftinum. Hon sær rímuliga gott út og er løtt at finna runt í. Enn er hon mestsum bert ein endurgeving av Skipanini, men hóast tað sera hent í mangar mátar. Vit skilja á lagnum, at FSF í fyrsta umfarið ætlar at gera mest við úrslitatænastuna fyri yngru deildirnar og yvirhøvur tær deildirnar, ið ikki verða viðgjørdar nakað serligt í fjølmiðlunum. Enn er síðan tíverri bert á føroyskum, og lítið og einki er at frætta um ymsu landsliðini. Men allarhelst man alt hetta fara at koma í rættlag nakað skjótt. ella sum frálíður. Vit heilsa FSF-heimasíðuni vælkomnari og vóna, at hon fer at verða dúgliga dagførd og útbygd. Tað er reklamuvirkið P/f Miðil í Klaksvík, ið ger FSF-heimasíðuna í samstarvi við FSF. FSF-síðan er at finna á www.football.fo Síðan finst eisini undir Slóðir á HB-heimasíðuni. apríl Les HB-leikskránna á heimasíðuni Vit hava nú lagt leikskránna á netið, so øll tit, ið onkursvegna ikki vóru í Gundadali í dag og framyvir, fáa møguleika at fylgja við, hvat stendur at lesa har. Tað eru einans tekstsíðurnar, sum verða lagdar út, tvs. ein góður helmingur av samlaða síðutalinum. Leikskráin er løgd út sum ein pdf.fílur, og tað krevst AcrobatReader at opna hann. Hóast øll kanska ikki hava møguleika fyri at opna ein tílíkan fíl á heimatelduni, so vóna vit allíkavæl, at tit, ið hava møguleikan, eru fegin um hetta tiltakið. Til tykkum, sum búgva í Havn, og ikki fáa opnað fílin eru hyggjuráðini sjálvsagt: farið niðan í Gundadal og hyggið at dystinum og fáið snotiligu leikskránna í hondina! :-) Leikskráin er at finna her. apríl Limagjaldið fyri sent út týsdagin apríl Við tað at felagið hevur havt nakrar tekniskar trupulleikar við limaskipanini síðan ársskiftið, hevur tað drigið nakað út við at fáa limagjaldsuppkrøvini send út. Okkum vitandi eru limagjøldini tey somu sum í fjør. Nevndin ger annars vart við, at onkrar villur kunnu verða komnar fyri m.a. er flokkingin av limunum, tvs. hvørja deild tey hoyra heima í skeiv fyri annanhvønn árgang, t.d. at ein unglingur kann vera skrásettur sum drongur o.s.fr. Men UPPHÆDDIN er tó røtt skrásett í øllum førum. Eru onkrar viðmerkingar til uppkrøvini tað kann vera hvat sum helst so tosið endiliga við Hans Jákup Mikkelsen ella Marni Mortensen aftaná arbeiðstíð vanligar dagar, ella roynið HB-húsið ella e-postin hb@post.olivant.fo HB-smádreingirnir eisini í steypafinaluni. HB lat ongan iva vera í Gundadali í dag í seinnu hálvfinaluni móti B í kappingini um Cadbury-steypið. Smádreingirnir hjá okkum vunnu ikki minni enn eftir í hálvleikinum. Hetta varð sostatt ein heilt annar dystur enn fyrra hálvfinalan á Toftum, ið endað í ringum líkindum. Vit vita ikki í løtuni, hvørjum liðið HB skal leika ímóti í finaluni. apríl Gentur fyrsta HB-liðið í ár komið í steypafinaluna Gentur okkara í deildini ár vunnu eisini seinnu hálvfianluna móti ABa í steypakappingini, og hava sostatt leikt seg í finaluna. `urslitið var til HB eftir hálvleiksstøðuna ). Málini fyri HB skutu Linda Weihe og Malan Simonsen. Hitt finaluliðið er enn ókent fyri okkum. Yvirlit yvir allar dystir í Gundadali lagt út á netið Vit hava nú gjørt eina nýggja síðu, sum eitur Dystir í Gundadali, og er hon at finna á forsíðuni. Hetta er yvirlitið, ið samskiparin av øllum dystum í Gundadali, Oddmar Andreasen, vanliga ger hvørja viku. Yvirlitið leggur ikki upp fyri møguligum seinni broytingum, ið altíð kunnu stinga seg upp. Fyri at vita seg heilt sikran er nokk best at taka túrin í HB-húsið ella B -húsið, har yvirlitið hongur uppi longu mánakvøld. Yvirlitið hesar komandi dagarnar verður helst nakað broytt, við tað FSF hevur "klokkaõ" í tí. Skipan er óvanliga nógv seinkað hóast lyftir/boð um tað øvugta og FSF hevur (í øllum landsliðsrokinum?) "gloymt" at boða feløgunum frá, at landskappingarnar í øllum temum yngru deildunum byrja nú leygardagin! Ótrúligt allíkavæl slíkt eigur bara ikki at koma fyri og skapar eisini STÓRAR óneyðugar trupulleikar úti um í feløgunum. apríl Góður steypadagur hjá HB lið hjá HB leiktu fyrra hálvfinaludystin í steypakappingini í dag, og úrslitini vóru av fínasta slag: Kvinnur: HB VB ( ) Annika G. ( br.), Eyðfríð, Vivian Gentur : HB ABa ( ) Rudi, Malan Dreingir: HBa VB ( ) Rani , Rókur , Frank, Christain Eli, Bárður Smádreingir: B HBa Arnbjørn Eftirsum unglingarnir vunnu sína hálvfinalu móti KÍ, sær sostatt út til at nærum øll lið okkara uttan menninir (enn) hava annað beinið í finaluni. Hóast kvinnurnar óiva fara at fáa drúgvari mótstøðu í returdystinum í Vági enn í dag, so burdu tær klára tað samanlagt. Smádreingirnir vóru ikki (púrasta) ónøgdir við javnleik á Toftum, har toftadreingir vóru knáir, og veðrið gjørdi tað sera torført at spæla veruligan fótbólt. Í seinnu hálvfianluni í Havn hava okkara so allar kjansir at avgera sakina sjálvir móti B og leika seg í finaluna. Vit krossa fingrar fyri øllum liðum okkara. apríl Steypakappingarnar Tað gongur framvegis striltið at fáa ein samlað yvirlit yvir øll úrslitini í ymsu steypakappingunum, men vit hava so aftur verið í samband við FSF í dag, og síðurnar Steypakappingar ungdómsdeildir og Steypakappingin kvinnur eru dagførdar. Øll lið okkara eru við í kappingini enn, og fleiri teirra spæla hálvfinalur í morgin. Við tað at veðrið er eitt sindur ivasamt, er ikki vist at allir dystirnir verða avgreiddir í morgin. Kvinnurnar leika hálvfinalu í Havn í morgin móti VB kl. : HB vann fjóringsfinaludystin móti NSÍ í Havn. Tað var ein nokkso linligur dystur, sum ikki varð avgjørdur fyrr enn nakað væl inn í seinna hálvleik., eftir at NSÍ eitt skifti hevði verið á odda Kvinnurnar tykjast í heldur ringari venjing enn. Vit fara annars at venda aftur til gongdina í steypakappingunum, serliga viðvíkjandi okkara egnu liðum. Seinastu tvey árini hevur HB verið nærum einaráðandi í steypakappingunum, so tað er nakað at liva upp til. apríl Sorl í Gundadali: HB-unglingarnir so gott sum í steypafinaluni Tað gongur framvegis gott hjá liðum okkara í ymsu steypakappingunum. Okkum vitandi er einki lið útsligið enn, og í gjárkvøldið leiktu unglingar okkara seg nærum í finaluna við rættuliga óvæntað at vinna heili móti KÍ. Spælið koyrdi sera væl serliga vóru ungu deildarleikararnir stórstuðlar. Men tað var nú serliga vælleikandi hvalbingurin, Allan Michelsen, ið skaraði framúr við málum, harav eitt reint hattrick í seinna hálvleiki. Hini málini skutu Pætur Dahl og Vagnur M. Mortensen. Tað hoyrir við til søguna, at ein KÍ-ari varð útvístur seint í hálvleiki (fyri hevnisøku), men tá var støðan longu So lætt verður tað neyvan í Klaksvík, men nú skal vilja heilt illa til um unglingar okkara ikki røkka finaluni. lið nýggjan venjara"hóp" Næstbesta liði hjá HB hevur júst fingið nýggjan venjara, nú Sólbjørn Mortensen brádliga legði frá sær. Nýggjur venjari verður Eyðun Dal-Christiansen, sum eisini var upp tal einaferð fyrr í ár, áðrenn Sólbjørn játtaði at átaka sær venjarastarvið. Eyðun kemur at hava lið í tøttum samstarvi við Kaj Leo Johannesen og Gunnar Mohr. Báðir seinast nevndu skulu møguliga eisini leika við á liðnum, í hvusu so er av og á um tørvur er á tí. Í løtuni hevur Eyðun altso ábyrgdina av trimum liðum, unglingaliðnum og unglingunum, ið leika sum deildarlið og nú eisini lið, sum allarhelst eisini fer at verða manna av unglingum fyri ein part. Í gjárkvøldið leikti lið ein venjingardyst móti liði hjá grannunum. Henda dystin vann B . apríl Tekningar hjá Eyðun D.C. og myndir v.m. av leikarunum á liði Vit hava nú gjørt eina nýggja síðu, sum eitur Eyðun Dal-Christiansen teknar. Hetta er ein uppsamling av skemtimyndum, ið Eyðun teknaði til HB-leikskránna gjøgnum -ini. Síðan liggur annars undir Ymiskt á forsíðuni, og síðani undir Undirhald. Vit eru nú eisini (nærum) komnir á mál við síðuni The Team (á ensku valmyndini), sum er kunning um besta lið ella leikarar okkara, myndir og fakta. Myndagóðskan kundi verið betri sum heild, og vit ætla at gera nakað við tað seinni. apríl HB-kvinnurnar nýggjan venjara Í gjár fingu bestu HB-kvinnurnar nýggjan venjara, tá Annfinn Gaard avgjørdi at leggja frá sær og lata starvið upp í hendurnar á Jákup Boga Joensen. Heimasíðan veit ikki í løtuni hví Annfinn gavst, men í Jákupi hava kvinnurnar so neyvan fingið ein verri venjara. Jákup var hjálparvenjari hjá Maluni Mohr í fjør, og tá gekk jú sum kunnugt eftir ánni. Jákup er annars, hóast sín unga aldur, eftirhondini ein garvaður venjari í felagnum, har hann longu hevur havt ábyrgdina av fleiri ungdómsliðum. Jákup er fegin um nýggja venjarastarvið og fer fúsur til verka, og vit ynskja honum og kvinnunum eitt gott kappingarár. apríl Steypakappingin hjá kvinnunum og yngru deildunum status Vit hava nú dagført síðuna Kappingin / Steypakappingar. Sum sæst á yvirlitinum eru verri enn so allir dystir avgreiddir og fleiri eru eisini (sum vanligt) vunnir/ taptir uttan dyst. Úrslitini stava beinleiðis frá FSF, tvs. teimum dómaraseðlum, ið eru komnir inn pr. dags dato. Allarhelst eru allir dystirnir hjá kvinnunum útsettir eins og fleiri í yngru deildunum. HB-lið eru ikki útsligin í nakrari kapping enn, men vit luttaka sum kunnugt ikki í gentudeildini í ár og tískil heldur ikki í kappingini um Mótasteypið. KÍ-tíðindi KÍ hevur júst útgivið tað vanliga blaðið, KÍ-tíðindi, ið felagið plagar at gera áðrenn kappingarbyrjan. Í ár sær blaðið nakað snøggari út enn tað plagar, og fleiri rættuliga áhugaverdar greinar eru eisini í blaðnum. Blaðið verður borið í hvørt hús í Klaksvík og fæst onga aðrastaðni. KÍ hevur tó sum vanligt sent HB eitt eintak, og tað fegnast vit um og takka fyri. Nógv av innihaldinum í blaðnum er lagt út á privatu heimasíðuna hjá KÍ-aranum, Malenu Josephsen. Óalmenna KÍ-síðan hjá Malenu finst undir Slóðir á HB-síðuni. Les annars KÍ-tíðindi her. Fleiri nýggjar slóðir Vit royna støðugt at halda eitt vakið eygað við nýggjum føroyskum heimasíðum um ítrótt og serstakliga fótbólt umframt útlendskum (kvalitets)síðum um føroyskan ítrótt og gera síðani eina slóð til hesar síður sum skjótast. Í seinastuni hava vit t.d. gjørt slóðir til hesar fótbóltssíðurnar: maður almenna heimasíðan hjá stuðlafelagnum hjá landsliðnum Todi Jónsson donsk fansíða hjá einum FCK-ara Hillerød GI felagið hjá HB-arunum, Helgu Ellingsgaard og Eyðvør úr Dímun, í bestu donsku kvinnudeildini B Tofta Ítróttarfelag síðan er í gerð Aðrar áhugaverdar ítróttarsíður eru eitt nú: Vágs Kappróðrarfelag Oyggjaleikirnir á Isle of Man Ítróttasamband Føroya, ÍSF Flogbóltssamband Føroya, FBF Her eru bara nakrar tiknar úr rúgvuni, allar omanfyri nevndu síður og aðrar eru at finna undir Slóðir. mars HB og B farin í samstarv!!! Jú, tú læs rætt! Men hóast tað altso ikki er FC Tórshavn, talan er um, so er tað nakað í "den dur". Tí talan er um eitt heldur óvanligt samarbeiði millum HB og B , sum gjørdis veruleiki beint fyri vikusiftið, og tað skal fyribils vara í eitt ár. Tað snýr seg í stuttum um, at tríggir HB gentuleikarar Fríða Petersen, Lív Lützen og Birna Thomassen hava fingið undantaksloyvi at leika við gentuliðnum hjá B í ár, tí HB einki lið hevur í hesum aldursbólkinum vegna leikaratrot. Gentuliðið hjá HB var jú eisini tikið úr mitt í kappingini í fjør av somu orsøk. Tær tríggjar, Fríða, Lív og Birna eru annars á besta kvinnuliðnum hjá HB, og tað verða tær eisini framvegis. Fríða og Birna royndu seg eisini á besta liðnum í fjør. At genturnar fegnar vilja leika mest møguligt er púra náttúrligt og eisini neyðugt, um tær skulu mennast sum leikarar. B hevur heldur ikki alt ov breiðan hóp í gentudeildini, so styrkurin úr HB kemur sjálvsagt væl við, og samarbeiðsavtalan er gjørd í besta forstáilsi millum allar partar. Tað sum umræður er, at so nógvar gentur/leikarar sum møguligt sleppa at leika mest møguligt, og tað ikki minni í hesum krepputíðum hjá kvinnufótbóltinum. Spæliloyvini eru tó givin við tí fyrivarni, at HB upprunafelagið altið eigur fyrstarætt til leikararnar, um so skuldi borist á, at liðini bæði, ið genturnar umboða, onkursvegna skulu leika sama dag eisini uttan mun til hvat genturnar sjálvar vilja. Vit í HB ynskja Birnu, Lív og Fríðu alt tað besta í "nýggja" felagnum eystanfyri. Undantaksloyvi alt vanligari Hetta við undantaksloyvum at leika fyri tvey feløg samstundis sama ár er vorðið rættuliga vanligt seinastu árini, eitt nú tá avbygdaungfólk lesa/arbeiða í Havn og fegin vilja leika ungdómsfótbólt, men felag teirra á bygd ikki luttekur í eini ávísari deild oftast dreingja- ella unglingadeildini men annars luttekur í eitt nú ella deild. So kunnu teir leika við t.d. HB ella B -unglingunum mánakvøld og samstundis umboða upprunafelag sítt í vaksnamannadeildini í vikuskiftinum. HB hevur t.d. havt gleði av teimum báðum evnaríku Kim Poulsen (FS Vágar) og Allani Michelsen (Royn). HB-kvinnurnar riðu stormin av Tað var um reppið at besta kvinnulið okkara greipuvinnarar í fjør vórðu tiknar úr kappingini, langt áðrenn hon yvirhøvur var byrjað. Hetta tí at undirtøkan ella uppmøtingin til venjing var so mikið lítil og vánalig, at tað var trupult at síggja nakra meining við liðnum. Men aftaná ein kreppufund millum leikarar, venjara og umboð fyri starvsnevndina, varð avrátt at gera nakað alvorligt við málið. Tað hjálpti kanska eisini, at HB-formaðurin var í fjølmiðlunum og "kærdi seg" um støðuna. Nú er venjingin nøkulunda stabil aftur, og tilsamans er truppurin nú eini leikarar, hóast uppmøtingin enn er eitt sindur so sum so. Sí annarsí HB kvinnur Fleiri ungir leikarar eru komnir upp og eini tveir komnir uttanífrá. Við núverandi manning er HB neyvan millum FM-favorittarnar, men tað er heldur ikki tað týdningarmesta í ár. og tað gongur væl hjá Eyðvør úr Dímun í Hillerød GI Sum kunnugt fór liðskiparin og undangongukvinnan á greipuliðnum í fjør, Eyðvør úr Dímun, niður at útbúgva seg. Og meðan hon er niðri, venur og leikar hon við sama felagi sum Helga Ellingsgaard, nevniliga Hillerød GI, sum er í bestu donsku kvinnudeildini "Elitedivisionen". Tær mugu báðar berjast hart fyri sakini í Hillerød, tí kappingin um plássini á besta liðnum er sera hørð. Heimasíðan frætti frá Eyðvør í gjárkvøldið, at hon skuldi vera á beinkinum til dyst hetta vikuskifti, meðan Helga ikki er á liðnum beint nú. Eyðvør er sera væl nøgd við felag sítt og gongdina higartil, hon letur heilsa øllum í felagnum og sigur, at til ber at fylgja við gongdini harniðri m.a. við at vitja snøggu heimasíðuna hjá Hillerød GI. Adressan er http://home .inet.tele.dk/gc-data/hgi/hgidame.htm Vit hava eisini gjørt eina slóð til síðuna á Slóðir. mars Eigil og Bernhard royna seg í deild Sum flest øll vita, so valdu nakrir av okkara bestu leikarum at skifta felag í ár (ella longu í fjør), onkur teirra varð seldur uttanlands, meðan aðrir bara ynsktu at royna nakað annað her á klettunum. Men tað eru ikki bara teir "etableraðu" leikararnir , ið velja at skifta felag. Beint undan umfari í bólkaspælinum um Løgmanssteypið fóru ávíkavist Eigil Olsen og Bernhard Petersen í annað felag. Sumbingar manglaðu akutt ein málmann og heittu tískil á Eigil ( ), ið ongantíð hevur leikað nakran dyst í deild ikki eingong tá hann eitt skifti leikti við grannunum :-) Eigil smekkaði til, og hann fekk eina dreymabyrjan, tá Sumba vann í Runavík seinasta sunnudag. Bernhard ( ) er verjuleikari og hevur verið drúgvur og trúgvur á liði hjá okkum í nøkur ár nú. Hann hevur tvær reisur roynt seg á okkara besta liðið, ein dyst i og ein í Hann roknaði ikki við at fáa nakað pláss á lið heldur í ár. Men hann vil tó fegin royna at leika í deild burturav, so hann tók av einum tilboði frá B , eins og Hans Jørgin Djurhuus gjørdi í fjør. Bernhard og B fingu tó oyruni í maskinuna á Toftum seinasta sunnudag, tá teir taptu heili móti B HB hevur latið báðar spælararnar fara uttan at krevja nakað afturfyri. Vit ynskja Eigili og Bernhardi góða eydnu í deild og vælafturkomnar í HB. HB sóknast eftir einum æðubliki Felagið sóknast eftir einum vøkrum svørt-hvítum æðubliki standandi og í náttúrligari stødd gjørdur úr kongaligum porseleni. Æðublikurin var ein gáva frá danska felagnum B , ið vitjaði HB fyrst í -unum. Um nakar veit nakað at siga um henda æðublik, so lat okkum endiliga frætta sum skjótast á tlf. (HB-húsið) ella (Marni Mortensen), takk fyri. mars Dagføringar So fingu vit endiliga lagt nógvar av Felagið Limaviðurskifti | Søgan | FM hagtøl | Lógirnar | HB-húsið | Venjarar | Venjing | Dómarar | Fíggjarstuðlar Bygnaður Starvsnevndin Gunnar Mohr Formaður í nevndina Tlf. Birgir Enghamar Varaformaður í nevndina des. Tlf. Hans Jákup Mikkelsen Skrivari í nevndina jan. Tlf. Petur Ove Kruse Johannesen Kassameistari í nevndina des. Tlf. Jan Falkenberg Jensen Ognarrøkil í nevndina jan. Tlf. , Jón Herluf Persson Tiltakslimur í nevndina des. Tlf. Finn Ludvig Tiltakslimur í nevndina des. Tlf. Onnur álitisfólk Oddmar Andreasen Samskipanarleiðari Skrivstovutíð í HB-húsinum: týskvøld Kristian Petersen Húsavørður , Húsavørðurin tekur sær av allari útleigin. Onga fasta skrivstovutíð. Tummas Óli Mortenlsen Innkrevjing/dystir Regin Hentze Bókhaldari Marni Mortensen Heimasíðan Hans Jákup Mikkelsen Limaskipan Venjarar og umboð Aðalfundur í November Felagið Soleiðis gerst tú limur | Limagjaldið | Spæliloyvið Limaviðurskifti Hesum stendur Havnar Bóltfelag fyri Stórur felagsskapur Havnar Bóltfelag er í dag eitt stórt og vælvirkandi fótbóltsfelag, ið samlar alla sína orku um ítróttargreinina fótbólt. Tað eru umleið limir í felagsskapinum HB, tá Felagið HB-stuðlar verður talt við. Av hesum eru umleið íðkandi limir, býttir á eini lið. Úr lógum felagsins: Grein : "Endamál felagsins er at víðka um kunnleikan og fimleikin í fótbólti. Felagið kann tó íðka aðrar ítróttargreinar." Sí annars Lógir Havnar Bóltfelags. Úr endamálsorðingini fyri ungdómsdeildina: "HB setir sær til endamáls at røkja bæði breidd og elitu. Á henda hátt fáast góðir leikarar og góð lið. Somuleiðis eru vit í HB av teirri áskoðan, at leikarar skulu ikki trýstast til at at útinna stór ítróttaravrik. Menningin av tí einstaka leikaranum skal harafturímóti vera harmonisk og skal vera eitt úrslit av eini skipaðari og tilrættislagdari venjing og innlæring, tillagað teimum einstøku aldursbólkunum. Tað ræður sostatt um at tillaga avbjóðingar og krøv eftir teirri menning og búning, ið áhaldandi fer fram. Eisini er umráðandi at: menna tað potentiali, ið vit øll hava í okkum tryggja ein reyð-svartan tráð upp gjøgnum ungdómsdeildirnar HB-andin skal vera upprunastøðið, fótbóltsfakliga eins og sosialt, og hann skal mennast. Endamálið við ungdómsarbeiðinum og venjingini í HB er at halda fast um og betra ta menning, ið longu er farin fram, við at seta upp stevnumið fyri at hjálpa, vegleiða og hugkveikja øllum, sum arbeiða í ungdómsdeildini hjá HB." Limaviðurskifti Soleiðis gerst tú limur í HB Øll kunnu gerast limir í HB uttan mun til kyn og aldur. Í yngru deildunum er tað vanliga venjarin, ið skrivar børnini upp, ið møta til venjingar, og venjarin ber síðani nøvnini víðari til tann, ið varðar av limaskipanini. Tey vaksnu verða partvíst limir á sama hátt, men annars gerst tað lættast við at venda sær til Hans Jákup Mikkelsen (nevndarlimur/limaskipanin) ella til Marna Mortensen, tí Marni tekur sær eisini av øllum spæliloyvum í felagnum. Annars eru allir nevndarlimirnir altíð at tosa við. Vanliga upptekur HB ikki útlendingar sum limir, tvs. fólk, ið búgva uttanfyri Danmark og Grønland, og sum ikki hava nakað samband við Føroyar sum so. Hetta einamest vegna umsitingarligar trupulleikar. Limaviðurskiftiv Limagjaldið Limaskapur Tá tú ert skrásettur limur í felagnum (títt limanr. er tín føðingardagur), fært tú eitt girokort sendandi - vanliga í februar/mars - sum er gjaldið fyri alt árið. Í ár ( ) er limagjaldið sum nevnt niðanfyri: Kr. , íðkandi vaksin, unglingar og gentur (føddar ) Kr. , íðkandi ung (fødd og seinni) Kr. , hvílandi limir og útisetar Saman við limagjaldsuppkravinum sendur felagið vanliga ein lítlan faldara um felagið við praktiskum upplýsingum, t.d. venjarayvirlit, tlf.nr. og venjingartiðir. Skuldi tú sum íðkandi limur onkursvegna - aloftast vegna adressu-broyting ikki móttikið eitt limagjaldsuppkrav, frítekur hetta teg ikki fyri at gjalda limagjaldið Avsláttur Avsláttur verður latin foreldrum við fleiri íðkandi børnum í felagnum undir unglingaaldur (tvs. børn fødd ella seinni). Dømi: barn kr. , (t.d. drongur) barn kr. , (t.d. genta ) barn kr. , (t.d. smápiltur) o.s.fr. Hetta ger felagið vanliga vart við á sjálvum girokortunum, ið send verða út. Men um tað onkursvegna er komið skeivt fyri, so kunnu foreldrini bara rætta upphæddina á girokortinum sjálvi ella seta seg í samband við felagið (limaskipanina). Goymið limagjaldskvittanina Felagið heitir á allar limir sínar um at goyma giro-kvittanina ella møguligt avrit av bankaflyting, tí hetta er einasta váttan, ið felagið góðtekur, um ivamál seinni stinga seg upp, hvørt limagjaldið er goldið ella ikki - eisini fyri undanfarin ár. Hetta ger seg serliga galdandi fyri íðkandi limir, ið av einhvørjari orsøk ynskja at skifta felag. Í tílíkum førum tilskilar HB sær rætt til at krevja inn gamalt ógoldið limagjald ár aftur í tíðina fyri at lata nýggja felagnum spæliloyvið. Broytingar í limaskapinum Vinarliga boðið felagnum frá skjótast til ber í samband við: bústaðarbroyting, navnabroyting, nýtt tlf.nr., um føðingardagurin er skeivt skrásettur ella um tú ynskir einhvørja broyting í limaskapi tínum, t.d. um tú ikki vilt vera limur meir ella kanska bara hvílandi o.s.fr. Hetta er rættuliga umráðandi og sparir aloftast bæði felagnum, tær og foreldrunum mangt - óneyðugt - stríð (og pengar). Takk fyri ómakin. Limaviðurskifti Spæliloyvið Fyri at leika fótbólt við HB (tvs. dystir í almennari kapping undir FSF) krevst spæliloyvi frá FSF. Hetta er í prinsippinum galdandi fyri allar leikarar heilt frá teimum vaksnu til smápilar/pinkur. Tað er av sera stórum týdningi, at hesi viðurskifti eru í rættlag, áðrenn dystur verður leiktur. Reglan er vanliga henda: flytir tú úr øðrum felag í Føroyum (ella úr amatørfelag í útlondum) til HB, mást tú tryggja tær, at tú einki skyldar (tvs. limagjald) í gamla felagnum. Tú kanst ikki leika við HB, áðrenn tú hevur avgreitt málið við gamla felagið, flytir tú úr HB í annað felag, er tað sama galdandi. Sí annars partin Goymið limagjaldskvittanina á síðuni Limagjaldið Limaskapur, ert tú ikki skrásettur fyrr hjá nøkrum felag og ynskir at leika dystir fyri HB, so skal HB melda teg til kappingina (FSF) og biðja um loyvisbræv. Annars er altíð best at spyrja seg fyri hjá felagnum í góðari tíð. Hjá HB er tað í ár Marni Mortensen, ið burturav tekur sær av málum um spæliloyvi. Sí annars Skipan FSF's síðu , part um loyvisbrøv v.m. OBS! FSF hevur í gjørt eina Reglugerð fyri áhugaleikarar sí niðanfyri. Hetta er týdningarmikil og áhugaverdur lesnaður, sum vit avgjørt mæla øllum leikarum og avvarandi til at lesa. Reglugerð fyri áhugaleikarar Grein Henda reglugerð inniheldur ásetingar í sambandi við, at áhugaleikari flytur frá felagi til annað felag, víst verður til grein , stk. í kappingarreglunum fyri fótbólt. Grein Áhugaleikari er leikarim sum onga peningaliga samsýning fær fyri at spæla fótbólt. Áhugaleikari kann hava leikarasáttmála við felag, men skal tá einki fíggjarligt gjald ella samsýning verða latin, undantikin er tó ítróttútgerð og trygging. Grein Áhugaleikari, sum ikki er fyltur ár, og sum hevur limaviðurskifti síni í lagi, kann skifta felag sambært niðanfyri standandi: ótarnaður, um felagið hann leikar fyri ikki fær mannað lið, ótarnaður, um leikarin flytir bústað vegna skúla ella líknandi umstøður, ótarnaður, um familjan og harvið leikarin flyta bústað, felagið hevur rætt til kr. , fyri at leysgeva spæliloyvi, felagið hevur rætt til størri upphædd enn nevnd í stk. ), um serstakar útreiðslur kunnu ávísast, felagið kann leysgeva spæliloyvi uttan gjaldskrav, leikari, sum er leysgivin uttan gjald, kann koma ótarnaður aftur til felagið uttan so, at aðrar bindingar eru, um leikari gerst avtaluleikari áðrenn trý ár eru umliðin eftir leysgeving, hevur tað felagið, hann fyrst varð leysgivin frá, rætt til samsýning eftir nærri avtalu partanna millum. Grein Áhugaleikari, sum er fyltur ár, og sum hevur limaviðurskifti síni í lagi, kann skifta felag sambært niðanfyri standandi: ótarnaður, um felagið hann leikar fyri ikki fær mannað lið, ótarnaður, um leikarin flytir bústað vegna skúla, giftu ella líknandi umstøður, ótarnaður, um familjan og harvið leikarin flyta bústaðg felagið hevur rætt til kr. , fyri at leysgeva spæliloyvið, um leikari ikki leikar við fremsta liðið felagsins, felagið hevur rætt til størri upphædd enn nevnd í stk. ) um serstakar útreiðslur kunnu ávísast, og leikari ikki hevur luttikið á fremsta liði felagsins, felagið hevur rætt til kr. , fyri at leysgeva spæliloyvið til annað felag í Føroyum, um leikarin spælir við fremsta liði felagsins, felagið hevur rætt til størri upphædd nevnd í stk. ), um spæliloyvið verður flutt til annað felag í Føroyum, og leikarin spælir við fremsta liði felagsins, um serstakar útreiðslur kunnu ávísast, felagið hevur rætt til kr. , fyri at leysgeva spæliloyvið til útlandi, um leikarin spælir við fremsta liðið felagsins, og hetta ikki stríðir ímóti ásetingum hjá UEFA ella FIFA, felagið kann leysgeva spæliloyvið uttan gjaldskrav, leikari, sum er leysgivin uttan gjald, kann koma ótarnaður aftur til felagið uttan so, at aðrar bindingar eru, um leikari gerst avtaluleikari, áðrenn trý ár eru umliðin eftir leysgeving, hevur tað felagið, hann fyrst varð leysgivin frá, rætt til samsýning eftir nærri avtalu millum feløgini. Grein Felag, sum fær leikara frá øðrum felag uttan gjaldskrav, og sum leysgevur leikaran til annað felag ella til útlandi móti gjaldskravi, áðrenn fimm ár eru umliðin, skal rinda gomlu feløgunum samsýning eftir nærri avtalu millum feløgini. Grein Brúkast skal serstakt oyðiblað í sambandi við flytan av leikara millum feløg, Kappingarnevndin letur gera oyðibløð til endamálið at senda feløgunum. Grein Álagt verður felagi, sum ynskir leikara frá øðrum felagi, at seta seg í samband við avvarandi felag fyri at fáa viðurskiftini avgreidd. Grein Bæði felagið og leikarin hava skyldu at fylgja teimum reglum, sum ásettar verða av FIFA og UEFA um leysgeving av spælara. Grein Um partarnir ikki kunnu semjast, kann kærast til Kappingarnevndina, sum ger úrskurð í málinum. Soleiðis samtykt á fundi í Kappingarnevndini januar , og staðfest av nevnd FSF januar . FÓTBÓLTSSAMBAND FØROYA Upp Felagið Søgan um HB "Søgan um HB byrjar áðrenn felagið varð stovnað í Longu í august var dystur á Lützenstrøð við bólti, sum var læntur av Sandi. Hesin dystur hevur helst ikki verið so væl skipaður, og hevði ein dómari verið settur at halda skil á við reglum, sum vit kenna tær í dag, so vóru neyvan nógvir eftir á vølli, tá stríðið var lokið. Ella allir uttan dómarin. Teir dømdu sjálvir, men helst varð lítið dømt, tí nógvir fingu skaða hendan dagin". M.a. hesum tilburði greiðir Jógvan Arge frá í bókini Havnarmenn í Gundadali, sum er um fyrstu árini í søgu felagsins. Vit fara at lata Jógvani orðið, um tá felagið HB varð sett á stovn: HB verður stovnað Havnar Bóltfelag varð stovnað um heystið vóru limirnir á stovnandi fundinum, og teir vóru beinanvegin býttir sundur í tvey lið, sum skuldu spæla móti hvørjum øðrum. Millum teirra var var tann ára gamli Mads Andrias Winther, sum eggjaði til fótbóltsdystin á Sandi hetta sama summarið, og sum sat í arbeiðsnevndini hjá felagnum Fimi. Menn høvdu meddað seg fram til, at felagið varð stovnað í oktober, men av tí, at fyrsta síða í elstu gerðabókini ikki hevur verið til leingi, hevur ikki eydnast at fáa prógv fyri sjálvari dagfestingini. Hinvegin er púra greitt, nær fyrsta nevnd felagsins varð vald. Tað var november hetta sama árið, og manningini tykist longu tá púra greitt, at teir ikki við tað fyrsta komu nakran veg við stríðnum um at fáa Gundadalsfløtuna til fótbóltsvøll. "Fyrsta strevið hjá HB var at fáa eitt fast tilhaldspláss, har spælararnir kundu vera í friði og náðum. Illa gekst at fáa eina plenu, men eftir nógv stríð og ikki minni føgrum orðum eydnaðist at leiga leikvøll á eini trøð uppi í Hoydølum, sum var ogn hoyvíksbóndans," skrivaði Poul Niclasen. Ætlanin um at leiga eitt stykki til vøll í Hoydølum frá Per Mohr var longu frammi á fundinum november. Hendan fløtan lá tríggjar ferðir so langt burtur frá býnum sum Gundadalsfløtan, men skuldu havnarmenn fáa frið til hesa nýggju og vælumtóktu ítróttagrein, so var hetta einasta leið at fara. Heitt varð á hoyvíksbóndan um at leiga trøðna, og tað kom í lag. Tað mundi í hesum viðfangi ikki vera uttan týdning, at undangongumaðurin og formaðurin í HB, Mads Andrias, var systirsonur hoyvíksbóndans. Av tí at stykkið var nakað illa dánað, varð avgjørt at víðka eitt sindur í landnyrðingshorninum, og avrátt varð, at hvør maður, sum spældi, skuldi gjalda oyru hvørja ferð. Ryggur skuldi eisini leggjast til í aðrar mátar. Neyðugt var at veita alt vatnið burtur frá fløtuni, og fundarmenninir vóru samdir um at skjóta pengar saman at fíggja hetta. Kassameistarin Andreas C. Lützen skuldi standa fyri at krevja pengarnar inn frá hvørjum manni. Gjaldast skuldi ein fimtingur um mánaðin í fimm mánaðir, og fyrsta innkrevjingin skuldi vera í desember . Fyrsta nevndin hjá HB var Mads Andrias Winther, Jóan Pauli Joensen, eisini nevndur Palli Trykk, og Jákup Mouritsen í Snikkarastovu. Lesið annars meira um sera áhugaverdu søguna hjá HB í bókini Havnarmenn í Gundadali eftir Jógvan Arge. Bókin fæst í øllum vanligum bókasølum kring landið og kostar bert , kr. Fyrsta fotomynd av fótbóltsdysti millum føroysk feløg HB og TB spældu sín fyrsta dyst í Hoydølum í Havn juli TB er í myrkum búna, og HB hevur hvítar ermar. Dómari var Edward Mortensen (Mitens) av Tvøroyri. Her er HB í álopi eystur eftir. Áskoðararnir vóru bæði úr Havn og av Tvøroyri. HB vann dystin Mynd: Ókendur. Felagið Meistarar og steypavinnarar hjá HB Deildarheitini og aldursbólkarnir áðrenn svara ikki til teir, vit kenna í dag, men fyri at lætta um hava vit valt einki at gera við tað her. Onkrar aðrar smærri broytingar eru tó eisini hendar síðani Kvinnurnar luttóku alment fyrstu ferð í . Vaksnamannadeildir menn Deild Íalt Ár Meistaradeild / deild , , , , , , , , , , , , , , Steypakappingin , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Meðaldeild / deild , , , , , Steypakappingin , , , deild , , , Steypakappingin deild , , , , , , deild , , Old Boys HB luttók fyrstu ferð í Ungdómsdeildir menn Deild Íalt Ár Unglingar , , , , , , , , , , , , , Steypakappingin , , , , , , , , , , , , , , Dreingir , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Steypakappingin , , , , , , , , , , , , , Smádreingir , , , , , , , , , Steypakappingin , , , , Piltar , , , , , , , , , , , , , , , Eingin steypakapping Smápiltar , , , , , Eingin steypakapping Vaksnamannadeildir kvinnur Deild Íalt Ár deild , , , , , , Steypakappingin , , , deild HB hevur ikki luttikið í hesi deildini Old Girls ? Ungdómsdeildir kvinnur Deild Íalt Ár Gentur , , Steypakappingin , Smágentur , , Steypakappingin Gentur , , Eingin steypakapping Pinkur Eingin steypakapping Felagið Lógir fyri Havnar Bóltfelag Samtyktar á fyrsta sinni sept. , síðani broyttar apríl , okt. , jan. , , , , mai , jan. , jan. , , nov. og nov. . Grein Navn og heimstaður Navn felagsins er Havnar Bóltfelag. Tess heimstaður og tingstaður er Tórshavn. Grein Endamál Endamál felagsins er at víðka um kunnleikan og fimleikan í fótbólti. Felagið kann tó íðka aðrar ítróttargreinar. Grein Innliman Felagið upptekur limir av báðum kynum. Fyri at gerast limur eigur ein at venda sær til formannin ella kassameistaran. Grein Limagjaldið Aðalfundurin ásetur limagjaldið. Limagjald verður kravt fyri ungdómsdeildina, aktivar vaksnar og passivar limir. Nevndin ger av ivaspurningar um gjaldsskyldu. Somuleiðis ger nevndin av, hvussu limagjaldið verður kravt. Tann limur, sum skyldar limagjald og hevur havt høvi at rinda, missir sín atkvøðurætt á fundi, og er støðan óbroytt til fyrsta fund, verður hann at koma undir tær í grein tilskilaðu treytir. Limir, ið eru burturstaddir, kunnu verða verandi í felagnum uttan at gjalda limagjald. Grein Skylda limanna Tað er skylda limanna sum einstaklingar og sum felagslimir at virka fyri endamáli felagsins, samanber grein . Limirnir hava skyldu at gera seg kunnugar við lógir felagsins, ið altíð skulu vera tøkar at fáa hjá nevndini. Tørvandi kunnleiki til lógirnar loysir í ongum føri lim frá skyldum sínum mótvegis felagnum. Limur kann ikki uttan fullgóða grund (t.d. um hann hevur havt felagsstarv árið fyri) bera seg undan álitisstarvi. Kann prógv førast fyri, at limur hevur arbeitt móti felagnum ella misrøkt sína limaskyldu, gevur nevndin viðkomandi ávaring í fyrsta umfari, og kann nevndin taka limarættin frá honum til fyrsta aðalfund, sum ger av, um hann skal verða beindur úr felagnum í styttri ella longri tíð. Grein Starvsnevndin Felagið verður stjórnað av -mannanevnd, kallað starvsnevnd, ið verður vald av ársaðalfundinum. Starvsnevndin verður vald soleiðis, at annaðhvørt ár verða valdir og annaðhvørt ár nevndarlimir. Nevndarlimur verður valdur fyri tvey ár. Nevndarlimur kann verða afturvaldur. Starvsnevndin stendur aðalfundinum til svars fyri tað, hon avrikar og somuleiðis fyri óavrikaðar felagssamtyktir. Starvsnevndin verður skipað við formanni, næstformanni, skrivara og kassameistara. Starvsnevndin skipar seg sjálv. Starvsnevndin hevur dagligu leiðslu felagsins um hendi og heldur í minsta lagi ein fund um mánaðin. Næstformaðurin røkir starv formansins, tá honum berst frá. Skrivarin førir allar nevndarfundir í felagsins gerðabók. Hon skal í hvussu er lýsa allar avgerðir hjá nevndini og skal vera undirskrivað av teimum nevndarlimum, sum eru á fundi. Berst nevndarlimi frá, skal hann siga nevndini frá áðrenn fundin. Møtir hann ikki á trimum fylgjandi fundum og hevur ikki lógliga umbering at føra fram, fer hann úr nevndini, og fyrst valdi tiltakslimur kemur í nevndina. Nevndin er ikki viðtøkufør, uttan allir nevndarlimirnir eru møttir. Allar avgerðir á nevndarfundi verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta. Grein Kassameistarin Kassameistarin heldur roknskap felagsins, krevur inn limagjald og rindar útreiðslur felagsins eftir ávísing formansins. Undan desember letur hann grannskoðaranum roknskapin at grannskoða. Grein Roknskapargrannskoðarin Ársaðalfundurin velur tveir roknskapargrannskoðarar, sum skulu vera roknskaparkønir og ikki nevndarlimir. Teir grannskoða roknskap felagsins og vissa seg um, at ognir felagsins eru til. Teir hava rætt til, so ofta teir vilja, at síggja felagsins gerðabók og kassameistarans bøkur, skjøl og roknskap og telja kassapeningin. Ársroknskapin skulu teir lata nevndini innan hin árliga aðalfundin. Grein Arbeiðsbólkar, hjálparfólk v.m. Starvsnevndini verður heimilað at seta arbeiðsbólkar, hjálparfólk, ráðgevarar o.s.fr., sum hon metir tørvur er á. Starvsnevndin fastsetir við starvsskipan greinligar reglur fyri virksemið hjá omanfyri nevndu. Grein Aðalfundurin Aðalfundurin er hægsti myndugleiki felagsins. Nevndin boðar til aðalfundar við daga ávaring í minst einum av teimum føroysku bløðunum ella við skrivligum boðum til teir einstøku limirnar og altíð við tilskilaðari fundarskrá. Aðalfundurin er altíð viðtøkuførur, tá ið hann er lógliga boðaður. Allir limir kunnu møta, og atkvøðurætt hava allir, sum eru fyltir fundardagin. Øll uppskot og val á aðalfundinum verða avgjørd við vanligum atkvøðumeiriluta. Hvør limur hevur eina atkvøðu (samanber tó grein ). Stendur á jøvnum, fellur málið. Fundurin kann avgera, at atkvøðugreiðsla skal vera skrivlig og loynilig. Fundurin avger, um mál, sum limir hava lagt fyri hann, skulu viðgerast. Limir, ið ynskja mál viðgjørd á aðalfundi mugu venda sær til formannin í minsta lagi dagar innan aðalfundur verður hildin. Eru tað mál, sum viðkomandi ynskir sett undir atkvøðugreiðslu, skal skrivligt uppskot fylgja við. Aðalfundurin verður stjórnaður av orðstýrara, sum fundurin velur. Ein av fundinum valdur limur førir í gerðabók felagsins fundin og undirskrivar hana. Vanligur ársaðalfundur verður hildin á hvørjum ári í januar mánaða við í minsta lagi hesari dagsskrá: Frásøgn formansins frá farna árinum Framløga av grannskoðaðum ársroknskapi til góðkenningar Val av nevndarlimum og tveimum tiltakslimum Val av roknskapargrannskoðarum Innkomin mál Ymiskt Grein Eykaaðalfundur Starvsnevndin kann kalla til eykaaðalfund. Annars skulu í minsta lagi limir (við atkvøðurætti) krevja tað, samstundis sum tað verður boðað starvsnevndini skrivliga frá tí, ið fyrilagt verður. Eykaaðalfundur verður lýstur á sama hátt sum vanligur aðalfundur. Grein Keyp og sølu av fastari ogn v.m. Keyp og søla av fastari ogn og aðrar fyri felagið týdningarmiklar íløgur skulu góðkennast av aðalfundinum ella einum eyka-aðalfundi, tá lýst er til tess. Á hesum fundi mugu í minsta lagi av limum felagsins (við atkvøðurætti) vera møttir. Av teimum møttu limunum mugu / greiða atkvøðu fyri. Grein Avtøka felagsins Felagið kann bert takast av, tá hesar treytir verða fylgdar: Lýst má verða lógliga til eykaaðalfundar Avtøka felagsins má vera tilskilað fundarskránni / av limum felagsins mugu vera á fundi Av teimum møttu limunum mugu / atkvøða fyri avtøkuni. Eru ikki nóg nógvir limir á fundi, kann verða boðað til eykaaðalfundar á øðrum sinni við somu dagsskrá, og er hesin fundur tá altíð viðtøkuførur við / av teimum møttu. Ikki mugu ganga meir enn dagar frá hesum til tann seinna fundin. Grein Avhendan av ognum felagsins Eykaaðalfundurin (samanber grein ) tekur avgerð um avhendan av ognum felagsins og nýtslu av peningi og øðrum. Grein Lógarbroyting Lógarbroyting kann bert verða gjørd á aðalfundi/eykaaðalfundi, tá lýst verður til tess. Grein Lógarsamtykt Hesar lógir eru samtyktar á eykaaðalfundi felagsins hin november Samstundis falla allar aðrar viðtøkur Havnar Bóltfelags, sum stríða ímóti hesi lóg, burtur. Felagið HB-húsið Veitsla? Skeið? Bingo? Vøddavenjing? ella ? HB-húsið er væl dámt og nógv útleigað Húsið til eitthvørt høvi í vøkrum og friðarligum umhvørvi í Gundadali við góðum parkeringsmøguleikum Tvær stórar hallir, í erva og í neðra umframt stórur, góður køkur og kantina Væl útgjørt vøddarúm við øllum, ið hartil hoyrir skiftirúm og brúsa í húsinum Sera sámuligir útleiguprísir Tað er einki at bíða við: Tosið við lagaliga og fryntliga húsavørðin Kristian Petersen Telefon í HB-húsinum ella Telefon heima Fartelefon Telefaks (HB) Jú fyrr, jú betur! Felagið Venjarar og umboðsfólk Myndir av venjarum og umboðsfólkum Leggið til merkis: Hetta eru ikki neyðturviliga tey somu nøvnini og liðini, ið eru at finna í Skipan FSF's, tí av ymiskum orsøkum koma aloftast broytingar fyri, sum kappingin nærkast og eisini undir sjálvari kappingini. Yvirlitið niðanfyri skuldi sostatt verið tað nýggjasta og rættasta til eina og hvørja tíð. Seinast dagført HB- venjarabúnar ( lið menn undantikið) Deild Lið Venjari / umboð Telefon deild menn Skylv Hartvigsson Sigurð Hansen deild menn Eyðun Samuelsen ? Gunnar Mohr deild menn A Fróði Lamhauge Unglingalið B Eyðun Dal-Christiansen deild menn A Jónfinn Simonsen B Marni Mortensen Old Boys A Birgir Enghamar B Marni Mortensen Unglingar Eyðun Dal-Christiansen f. Dreingir A Ransin Djurhuus f. B Ransin Djurhuus Smádreingir A Pætur Clementsen , f. B Magnus Jakobsen Smádr. 1/2 vøll A Ásbjørn Nattestad Piltar A Áki Davidsen, Egil Jacobsen , f. B Áki Davidsen, Egil Jacobsen , Piltar 1/2 vøll A Petur Amon Dalbø f. B Laurits í Króki Smápiltar Felagið Venjingartíðir Tíðirnar seinast rættaðar apríl . Uttandura Galdandi frá mars til oktober Oddmar Andreasen tlf. samskipar venjingar- og leiktíðirnar í Gundadali fyri øll feløgini í Havn - Argir undantikið. Mánadag Týsdag Mikudag Hósdag Fríggjadag Kl. Ovari vøllur Niðari vøllur Ovari vøllur Niðari vøllur Ovari vøllur Smápiltar Smápiltar Smápiltar Smápiltar Gentur Smápiltar A+B Piltar Smádreingir Piltar Dreingir Smádreingir Piltar Gentur Dreingir Gentur Smádreingir Dreingir Smádreingir Gentur Niðari vøllur Unglingar deild menn deild menn deild menn Dreingir (dystur) deild menn deild menn deild menn Kvinnur Unglingar Kvinnur deild menn Unglingar deild menn FRAM Unglingar deild menn Kvinnur deild menn deild menn deild menn Mánadag Týsdag Mikudag Hósdag Fríggjadag Pinkulingar Høllin á Hálsi Mikudag Føddir Føddir Sunnumorgun allir í Gundadali (HB-húsið) saman við foreldrum og systkjum uttanfyri á vøllinum um viðrar, annars í HB-húsinum. Venjarar fyribils eru Jan F. Jensen og Gunnar Mohr Innandura Badmintonhøllin Fríggjadag Smápiltar, f. og Smágentur, f. og Piltar, f. og Smádreingir, f. og Høllin í HB-húsinum Hósdag Gentur , f. og OBS! Fyribils er ongin venjing hjá gentum vegna ov lítla undirtøku (pr. / ). Fleiri upplýsingar fáast á Oddmar Andreasen. Fríggjadag Gentur , f. og Felagið Dómarar Dómaratríbólkurin lagt frá sær Vegna alt stríðið, ið stóðst av hendingini í Klaksvík mai , hevur dómaratríbólkurin hjá HB Oddmar Andreasen, Erling Eysturoy og Arni Gunnarsson lagt frá sær og døma ikki aftur, sum er. Les greinar um stríðsmálið her. Oddmar Andreasen síðani Tlf. , Erling Eysturoy síðani ? Tlf. , Arni Gunnarsson síðani ? Tlf. Mynd kemur Pætur Clementsen síðani ? Tlf. Laurits í Króki síðani ? Tlf. Bjarni Arnason síðani ? Tlf. Ransin Djurhuus síðani ? Tlf. Fíggjarstuðlar, lýsarar og onnur Hesi stuðla HB peningaliga í Ert tú ella tín fyritøka áhuga fyri at stuðla okkurt lið okkara ella í aðrar mátar, so latið okkum endiliga frætta. Hetta gerst best og lættast við at venda sær til onkran nevndarlim okkara. Høvuðsstuðlar hjá lið menn Høvuðsstuðul: P/f FØROYA BANKI Klædnastuðul: P/f THOMAS DAM ÍTRÓTTUR Dystaryvirklæði: STATOIL Aðrir: NORDJOBB Stuðlar undir venjing: sí The Team Stuðlar til InterToto Cup: sí The Team Stuðlar hjá øðrum HB-liðum: deild menn: DEKKSENTRIÐ Unglingar: P/F SAM-TELD Dreingir: P/F PM HEILSØLA Allar yngri dreingjadeildir: EIMSKIP FØROYAR deild kvinnur: CLUB Venjarabúnar ungdómsdeildir: JOLLY P/F FØROYA BJÓR Lýsarar á HB-húsinum: GUMMIBÁTATÆNASTAN TOYOTA P/F REYNI SERVICE P/F KEMILUX SVALI P/F PM HEILSØLA P/F TRYGD P/F FØROYA BANKI P/F SMYRIL LINE P/F MARIA POULSEN FAXE KONDI P/F EYSTUROYAR HEILSØLA EIMSKIP FØROYAR PUMA P/F THOMAS DAM ÍTRÓTTUR P/F MYLNAN STATOIL VØRUHÚSIÐ Á HJALLA RESTORFFS BRYGGJARÍ EXTRA GOTT ? BÁTATÆNASTAN RADIOHANDILIN Fa. MÁLARAMEISTARARNIR FALKENBERG Umframt omanfyri nevndu stuðlar hevur felagið hópin av øðrum stuðlum/lýsarum, eitt nú til: Europa Cup luttøku, bløð og leikskráir, innandurakappingar, lýsingar framvið vøllinum, uttanlandsferðir hjá teimum yngru og mangt, mangt annað. STÓRA tøkk fyri Uttan allar okkara stuðlar og lýsarar bar snøgt sagt ikki til at reka eitt so stórt og virkið felag sum okkara, og tí eru vit sera takksom fyri allan henda alneyðuga fíggjarstyrkin. Tað er tó framvegis ikki allur stuðul, ið kann gerast beinleiðis upp í pengum, tíbetur, og tann stuðulin hvørki vildi ella kundi felagið verið fyri uttan uppá nakran máta. So her skal ljóða ein hjartans tøkk til tykkum øll, ið onkursvegna leggja rygg og tíð til eitthvørt tiltak í felagnum; tað veri seg foreldur og familja, viðhaldsfólk, HB-stuðlar og onnur tit vita, hvørji tit eru. ferðir um vikuna eisini á netinum Stefan í Skorini: KÍ kendi ikki sína vitjunartíð HB tók eitt stórt fet móti meistaraheitinum, tá tað eydnaðist at vinna á KÍ, sum hevði møguleikarnar til at vinna dystin, men gjørdi sær ikki dælt av møguleikunum, ið stóðu teimum í boði KÍ HB ( ) Havnarmenn komu norð til Klaksvíkar sunnudagin væl vitandi um, at ein javnleikur avgjørt var til at liva við. Klaksvíkingar vistu hinvegin, at einki annað enn ein sigur var nóg mikið hjá teimum. Bæði liðini fóru tó eftir øllum trimum stigunum. HB, fyri at seta KÍ av í stríðnum um meistaraheitið, og KÍ skuldi hava trý stig fyri at hava nakran møguleika av endurvinna FM. Bæði liðini løgdu hart út og høvdu naskar royndir á málini í teimum fyrstu minuttunum. Heðin á Lakjuni breyt ígjøgnum í vinstru síðu og sendi innfyri. Innleggið fór framvið øllum og yvir í høgra borð, har Harley Bertholdsen stóð væl fyri. Hansara skot fór í síðuneti, men Harley skuldi havt lagt heimaliðið framum. Heðin var vandamikil í byrjanini, og tá tíggju minuttir vórðu farnir vildu klaksvíkingar hava brotsspark, tí Florin skumpaði Heðin, tá hann skuldi tveita seg eftir einum innleggi, men Niklas á Líðarenda við floytuni lat ikki við seg koma. Í hinum endanum gjørdust gestirnir vandamiklir eftir hornaspark, tá fyrrverandi KÍarin Símun Eliasen og Andrew av Fløtum royndu seg, men Zoltan hevði ikki stórvegis trupulleikar at bjarga. Nógvur vindur var á Mýrini sunnudagin, og darvaði hetta spælinum nógv. Spælið gjørdist ofta tilvildarligt, tí torført var at fáa tamarhald á bóltinum. Góðir málmøguleikar Sum fyrri hálvleikur leið, gjørdust royndirnar hjá heimaliðnum naskari og vandamiklari. Tá farið varð um hálva tíman, hevði KÍ sína bestu løtu og skuldi eisini havt skorað fyrsta málið. Rógvi Jacobsen hevði ein gyltan málmøguleika, og var hetta vandamiklasta støðan frammanfyri HB málinum í dystinum. Hann temur ein bólt úr høgru og sneiðir síðani ein verjuspælara hegnisliga av. Rógvi stóð nú rættiliga leysur miðskeiðis í brotsteiginum, men skotið fór omanfyri tvørliggjaran høgru megin Bárð Johannesen í HB málinum, sum hevði lagt seg til vinstru. Minuttin eftir brýtur liðformaðurin, Jan Joensen, ígjøgnum í høgru síðu, og uttalaga í brotsteiginum roynir hann seg við skoti, men Bárður bjargaði. Returin kemur Kristian á Lakjuni fyrst á, men Florin blokeraði skotinum. Hans á Lag sá ikki út til at verða væl fyri í fyrra hálvleiki, tí hann var sera ótryggur í verjuspælinum. Vanliga ger Hans ikki býtt mistøk verjuni, men sunnudagin kundu hansara mistøk eins væl kosta mál, hevði KÍ verið eitt sindur hepnari. HB hevði eisini nøkur skjótálop, men vantandi neyvleiki gjørdi, at teir sjáldan vóru serliga vandamiklir. HB tók av tilboðnum KÍ skuldi havt sett onkran av málmøguleikunum í fyrra hálvleiki í meskarnar, men teir kendu ikki sína vitjunartíð, og hesum gjørdu havnarmenn sær dælt av í seinna hálvleiki. HB legði út sum eitt ódnarveður eftir steðgin, og KÍ fekk als ikki fóta sær fyrr enn havnarmenn høvdu skotið tvey mál og havt fleiri stórar málmøguleikar. Eftir fleiri hornaspørk upp í slag, eynaðist tað Andrew av Fløtum at seta høvdið á eitt horna úr vinstru, sum Gigi legði innfyri. Zoltan fekk hondina á bóltin, men hann megnaði ikki at steðga bóltinum, sum fór innum linjuna, áðrenn Florin langaði hann í netið. Fimm minuttir seinni var aftur galið í verjuni hjá KÍ. Ein langur, høgur bóltur verður sendur móti KÍ málinum og Zoltan kemur út ímóti, men Jón Rói Jacobsen, sum verður fylgdur av Ova Nysted, er fyrstur á bóltinum og snittar hann í tað tóma málið. KÍ málverjin verður noyddur at taka ein part av málinum á sín rygg, tí betri hevði óivað verið, um hann stóð í málinum. Millum bæði málini hevði HB eisini tveir sera stórar møguleikar, sum skuldu verið settir í netið. Fyrst gjørdist Gigi leysur eftir ein langan bólt inn í brotssteigin, og hann tveitti seg fram, men Zoltan var skjótur at tveita seg niður og helt bóltinum. Síðani sendi Allan Mørkøre Jón Róa avstað, sum spældi yvirum til Andrew, ið var eina tonn ov stuttur. Tað var løgið at Andrej Pasek ikki var í verjuni hjá KÍ, og týðiligur saknur var í stóra polska verjuspælaranum, men Tomislav Sivic hevði valt at seta hann á beinkin. Hesa fyrstu løtuna av seinna hálvleiki sóust stórir veikleikar í verjuni hjá KÍ, og Pasek hevði avgjørt styrkt um verjupartin, um hann hevði verið við á liðnum. HB stóð væl Eftir bæði málini vóru havnarmenn ikki eins frekir frammanfyri málinum, men teir vóru nærri at økja um leiðsluna, enn KÍ var at minka um munin. HB hevur eitt væl skipað lið, sum stendur ómetaliga væl á vøllinum, og eftir bæði málini varð meira hugsað um at halda málið reint heldur enn at økja um leiðsluna. Venjarin hevur megnað at fáa skipanina at virka, sum hon skal, har allir menninir hava sítt øki, og tað vísti seg at verða sera torført hjá KÍ at bróta ígjøgnum, tí at HB verjan var heilt tøtt. Venjarin hjá KÍ, Tomislav Sivic, gjørdi nakrar útskiftingar fyri at bróta HB verjuna niður, men einki bar til. Hjalgrím Eltør kom inn fyri Kristian á Lakjuni, og hann fór heilt fram, meðan Arnold tók seg eitt sindur aftur. Gleðiligt varð eisini at síggja, at ein av Føroya bestu spælarum, Allan Joensen, er farin at venja aftur, og hann varð eisini sendur á vøllin fyri Heðin á Lakjuni. Allan fór í verjuna, meðan Ove Nysted fór heilt fram í álopið tað seinasta korterið. Hetta er fyrsti dysturin, sum Allan spælir í eini tvey ár. KÍ megnaði ongantíð at leggja nakað serligt trýst á HB málið í seinna hálvleiki, og HB verjan tók sær av øllum, sum klaksvíkingar sendu oman móti málinum hjá havnarmonnum. Eisini var spælið sera óskipað mestsum allan dystin. KÍ megnaði at pynta um úrslitið í seinasta álopinum í dystinum, og tað var eisini eitt væl gjøgnumspælt mál. Marek rekur fyrst ein HBara av, spælir síðani eitt-tvey við ein av áleyparunum, og frá brotsteigarmarkinum sendir hann eitt flatt skot niður í vinstra horn uttan møguleika hjá Bárði at bjarga. KÍ fekk tó ikki møguleikan at javna, tí HB hevði ikki meira enn givið bóltin upp, tá dómarin bríkslaði dystin av. HB kom við hesum sigrinum eitt fet nærri meistaraheitinum, sum teir fegnir vilja hava suðuraftur til Havnar. Tað sær ikki mætari út, enn at B og KÍ ikki longur eru nøkur hóttan, men at harðastu kappingarneytarnir verða VB og B Fá rokna tó við, at hesi liðini kunnu vinna meistaraheitið. KÍ HB ( ) : Andrew av Fløtum : Jón Rói Jacobsen : Marek Vierzbicki Dómari: Niklas á Líðarenda KÍ: Zoltan Kujundic Jan Andreasen, Ove Nysted, Niclas Niclassen Harley Bartholdsen, Marek Vierzbicki, Jan Joensen, Kristian á Lakjuni, Heðin á Lakjuni Arnold Joensen, Rógvi Jacobsen HB: Bárður Johannesen Johannes Joensen, Florin Mihaescu, Hans á Lag, Janus Joensen Allan Mørkøre, Rúni Nolsøe, Símun Eliasen, Gigi Ciura Jón Rói Jacobsen, Andrew av Fløtum ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, finalan Jákup Mørk: Geeeeeee-Ííííííííí Unga HB liðið megnaði ikki at liva upp til favoritt heitið, meðan GÍ leikararnir gjørdu alt tað teir kundu, til tess at vinna sær sætið í Europa komandi ár, og so kundi tiltikna HB rópið verða skift út við omanfyristandandi HB-GÍ ( ) Undan ársins útgávu av finaludystinum um løgmanssteypið, vóru mong, sum mettu HB sum stórfavoritt at vinna dystin. Skuldi metast eftir støðuni á stigatalvuni, var sum so heldur einki at ivast í, at so var. HB er í løtuni á fremsta sessinum í landskappingini, meðan GÍ heldur skuffandi er heilt niðri á sjeynda plássi. Avrikini hjá gøtumonnum hava heldur ikki verið sannførandi í fleiri av landskappingardystunum. Í steypakappingini eydnaðist tað við bit og slit at basa vágamonnum í hálvfinaluni, men tey flestu mundu tó rokna við, at her fór positiva gongdin at steðga, tí HB mundi verða teimum ein ov stórur biti at gloypa. Royndirnar telja Eitt, sum gøtumenn tó áttu fram um HB liðið, mundi vera drúgvu royndirnar, sum ofta eru so týdningarmiklar í slíkum dystum. Sæð í bakspeglinum mundi tað eisini vera júst hetta, sum gjørdi, at GÍ í dag kann kalla seg steypavinnara . Tað var nevnliga skjótt greitt, at HB liðið als ikki spældi upp til sítt besta henda dagin, og serliga vóru tað fleiri av ungu leikarunum, sum ikki vóru eins eyðsýndir, og teir vanliga hava verið. Í vinstru riggaði samspælið millum Pætur Dahl og Janus Joensen als ikki so væl, sum tað hevur gjørt higartil í ár, og Pætur hevði einki av teimum gjøgnumbrotunum, sum hann so ofta hevur sýnt. GÍ liðið tóktist hinvegin at spæla eins og talan var um ein heilt vanligan landskappingardyst. Líkt var ikki til, at leikararnir á nakran hátt vóru nervaðir av týdninginum av dystinum, tó at tiltikni stríðsviljin hjá gøtumonnunum var sjónligari enn vit hava sæð higartil í ár. Teir vóru snøgt sagt nógv grammari enn havnarmenninir, teir vunnu flestu nærdystirnar, fluttu seg meira, og yvirhøvur vóru teir oman á fyrstu trý korterini. Royndirnar móti málunum báðum vóru tó ikki so nógvar. Bárður Mortansson hevði eina vandamikla frísparksroynd, meðan tað einar tvær ferðir gjørdist vandamikið framman fyri HB málið. Fyrru ferð, tá Helgi stútaði upp um eftir frísparksinnlegg, og aðru ferð, tá Magni royndi seg við langskoti, sum Bárður akkurát fekk jústað upp um málið. Málið líktist permuni Á permuni á leikskránni hendan dagin, var mynd av Óla Hansen og Símun Eliasen, meðan hesir báðir stríddust um ein bólt. Tilvitað var tað neyvan, men einasta málið í dystinum líktist í rættuliga stóran mun permumyndini. Ein høgur bóltur varð sendir móti HB verjuni, og bæði Hans og Símun stóðu skeivt plaseraðir, soleiðis at bólturin støkk niður í svørin og upp um verjuleikararnir. Óli Hansen elti bóltin allan vegin, og hóast hann var kroystur av báðum miðverjunum, so eydnaðist tað honum við einum dómadagsskoti at senda bóltin í meskarnar. HB leikararnir iðraðu seg uttan iva, tí talan var um ein heldur óneyðugan møguleika, sum Óli fekk. Tað skal tó ikki takast frá málskjúttanum, at talan var um eitt rættuligt >>forward-mál<<. Uttan stórvegis himpr, smekkaði hann til, og mál er jú tað, sum alt snýr seg um hjá einum áleypara. HB vaknaði Sum nevnt omanfyri, so vóru gøtumenn omaná í øllum lutum fyrsta partin av dystinum. Møguliga komst hetta av, at leikararnir vóru nakað tyngdir av trýstinum, sum lá á teimum undan dystinum. Líka mikið um hetta var so ella ikki, so loysnaðu í øllum førum nakrir teymar, eftir at GÍ hevði lagt seg á odda, og seinastu løtuna av fyrra hálvleiki fekk HB nakað, sum líktist einum trýsti á GÍ málið, tó uttan at hetta gav nakran rættuligan málmøguleika av sær. Seinna umfarið tóktist tó beinanvegin greitt, at HB nú hevði fingið eitt nógv betri tak um dystin. I hálvleikinum høvdu teir býtt Pætur um við Gigi, og hetta setti beinanvegin nógv meira ferð á HB spælið. Lítli rumenin treivst sera væl á grasinum, og fleiri ferð skapti hann ólag í GÍ verjuni, tá hann við kviku snaringum sínum, ella skjótum spæli royndi at koma ígjøgnum verjuna. Kropsvøkstur hansara hevði tó við sær, at hann so at siga hvørja ferð varð steðgaður í avgerandi løtuni, men tað skerst ikki burtur, at hann veruliga prógvaði, at hann kann gerast ein styrkur hjá HB eftir summarfrítíðina. Besta møguleikan mundi HB tó fáa, miðskeiðis í seinna hálvleiki. Jóhannis slapp sær ígjøgnum í høgru, og tá bólturin varð sendir inn fyri, stútaði Andrew sera hegnisliga, men bólturin tók í undirsíðuna av tvørstongini, og støkk síðani út aftur í spæl. Fastfryst spæl Móti endanum av dystinum gjørdist fortreytirnar hjá HB fyri at leggja trýst á GÍ enn betri. Helgi L. Petersen var áhaldsin, og í royndini at takla Janus Joensen, leyp hann á aftan ífrá, og so var dómurin eirindaleysur. Reytt kort, og GÍ skert við einum manni. Hetta broytti tó ikki so nógv um spælið hjá HB, og yvirhøvur kann ein undrast á, at teir alla tiðina hildu so konsekvent fast við somu spæliætlan. Ikki fyrr enn seinastu tveir minuttirnar ella so varð víkt frá skipanini, hóast tað tóktist upplagt at flyta antin Símun ella Hans niðan í álopið. Um ikki annað fyri at skapa meira tyngd í. Heldur ikki tær útskiftingar, sum vórðu framdar, tóktust viðføra, at HB liðið gjørdist meira álopssinnað. Gamaní, so bøtti fyrsta útskiftingin nógv um spælið, tí Pætur var als ikkis í hopla henda dagin. HB liðið gjørdist als ikki meira álopssinnað av, at Ingi Rasmussen kom á vøllin fyri Hall Danielsen, ella at Jón Rói varð settur í álopið fyri Bárð. Tá vildi tað verið meira upplagt at sett Inga á verjukenda miðvøllin, tikið Janus út, og broytt spælskipan, soleiðis at Rúni og Rói gjørdist meira frígjørdir í framrættaða spælinum. Annar møguleiki hevði verið, at sett Jón Róa inn fyri ein miðvallara, so HB seinastu løtuna leikti við trimum áleyparum. Nú er altíð lætt at vera eftirklókur, men tað er nú einaferð soleiðis, at tá spælt verður í eini steypafinalu, so mást tú satsa, um tú ert aftan fyri. At tapa við einum ella tveimum málum er so fullkomuliga líkamikið. GÍ var betri Øll henda skrivingin um, hvat HB gjørdi rætt ella skeivt, skal tó á ongan hátt skiljast sum ein niðurgering av avrikinum hjá GÍ. Leikararnir sýndu, at hóast teir ikki spæla sama ágangandi fótbólt, sum teir fyrr hava gjørt, so vita teir framvegis hvat skal til. Í flestum lutum vóru teir tað lítla pettið hvassari enn mótstøðumenninir, og yvirhøvur spældu teir skilabetri. Vóru umstøður til at spæla róliga niðaneftir, so varð hetta gjørt. Skuldi bólturin bara vekk, so varð hetta gjørt. Ja, yvirhøvur høvdu teir tamarhald á dystinum teir allarflestu av teimum minuttunum, sum vórðu leiktir. >>GÍ er nakað heilt fyri seg<< varð sungið eftir dystin, og hesum kunnu vit bara geva fegnu viðhaldsfólkunum rætt í. Liðið, sum hevur myndað toppin av føroyskum fótbólti var av mongum avskrivað, tá vit komu út í juni mánað, og hóast teir neyvan verða føroyameistarar, so hava teir enn einaferð víst, at undrið í Gøtu langt ífrá er liðugt. Finala um Løgmanssteypið HB-GÍ ( ) : Óli Hansen Reytt kort: Helgi L. Petersen, GÍ Dómari: Suni Johansen HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum GÍ: Sunnvard Joensen - Pól Ennigarð, Bartal Eliasen, Martin Thomsen - Leivur Hansen, Magni Jarnskor, Pauli Jarnskor, Helgi L. Petersen, Henning Jarnskor - Óli Hansen, Súni Olsen ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, undan finaluni Jóannes Hansen: Nógvir royna seg fyri fyrstu ferð Bæði hjá GÍ og HB hava útskiftingarnar verið nógvar, síðani liðini síðst vóru í finaluni Tað gongur skjótt í føroyskum fótbólti. Manningarnar á liðunum hjá HB og GÍ, sum í morgin skulu spæla á Tórsvølli, eru bæði ein staðfesting av, at skiftingarnar millum feløgini eru nógvar, og av at bæði GÍ og HB hava verið og eru í einum ættarliðsskifti. Tað eru tvey ár síðani, at HB var í finaluni, og tað eru fýra ár síðani, at GÍ var í finaluni. Hjá HB eru fýra framvegis í deildarhópinum, sum vóru millum teir fyrstu ellivu, tá teir fyri tveimum árum síðani vunnu á KÍ. Teir eru Hans á Lag, Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe og Andrew av Fløtum. Tríggir aðrir, sum vórðu skiftir inn ta ferðina, eru eisini við hesa ferð: Jóhannes Joensen, Rói Árting og Ingi Rasmussen. Málverjin Bárður Johannesen sat á beinkinum allar minuttirnar, tá HB vann - á KÍ. Tá GÍ tvær ferðir var í Gundadali í og stríddist við HB, áðrenn teir høvdu vunnið steypafinaluna, vóru fýra spælarar, sum fara á vøllin í dag, á liðnum. Teir eru Poul Ennigarð, Rúni Justinussen, Henning Jarnskor og Pauli Jarnskor. Sunvard Joensen sat á beinkinum allar minuttirnar, og tað gjørdi Magni Jarnskor, sum var um at koma fyri seg eftir beinbrot, eisini. Jóan Petur Olsen, sum var við tá, er framvegis í liðshópinum, men vit hava skilt tað soleiðis, at hann verður ikki førur fyri at spæla í morgin. Í var GÍ aftur í Gundadali. Ta ferðina smurdu teir VB av. Ta ferðina var Sunvard Joensen málverji, og harafturat vóru Pauli, Magni og Henning Jarnskor og Rúni Justinusen ímillum teir fyrstu ellivu, og Jóan Petur Olsen kom á vøllin síðsta korterið. ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, undan finaluni Jóannes Hansen: HB er stórfavorittur Gøtumenn halda seg ikki hava nakað at tapa, meðan teir í HB ikki halda, at støðan í landskappingini kann brúkast, tá talan er um steypafinalu Hyggja vit eftir støðutalvuni í landskappingini, so er eingin ivi um, at HB er favorittur at vinna steypafinaluna í morgin. HB tykist vera á veg móti FM heitinum, meðan gøtumenn higartil hava havt ilt við at slíta seg leysan úr aftara endanum. - HB er favorittur. Vit hava einki at tapa og fara í Gundadal fyri at gera okkara besta. So fáa vit at síggja, hvussu langt tað røkkur, sigur liðformaðurin hjá GÍ, Magni Jarnskor. Rúni Nolsøe er liðformaður hjá HB. Mánadagin komu hann og liðfelagarnir aftur til Føroya, eftir at teir leygardagin høvdu verið í Ungarn og spælt í Intertoto Cup. Liðformaðurin heldur, at teir hava verið eitt sindur troyttir í vikuni. Teir hava vant eitt sindur á Tórsvølli, og teir hava sinniliga hitað upp til stóru uppgávuna í morgin. Men Rúni Nolsøe heldur ikki, at HB er upplagdur favorittur: - Tað er rætt, at tað hevur gingið væl hjá okkum í ár. Men ein steypafinala er heilt øðrvísi enn ein long landskapping. Vit hava sjálvsálit at spæla finaluna, men vit eru grreiðir yvir, at tað verður torført. GÍ hevur vunnið nógv, og teir eru greiðir yvir, at um teir skulu vinna nakað í ár, so skal tað vera í steypakappingini. Tí er tað heilt opið. Vit vunnu landskappingardystin í Gøtu - , men tá var tað sera tætt, staðfestir HB liðformaðurin. Hjá HB hava allir spælararnir verið til venjing í vikuni. Tað er neyvan sannlíkt, at Ion Geolgau fer at broyta liðið, sum hevur staðið seg so væl í landskappingini. Tað vil við øðrum orðum siga, at rumenararnir báðir ivaleyst fara at vera á beinkinum frá fyrsta bríksli. ferðir um vikuna eisini á netinum Jóannes Hansen Tríggir av avbjóðarunum dumpaðu Avrikið hjá HB í Intertoto staðfestir, at í europeiskum høpi er føroyskur liðfótbóltur ikki nøkur hóttan fyri nakran sum helst HB var í vikuskiftinum í Ungarn og gjørdi burturav sær í Intertoto Cup. Eingin spenningur var um úrslitið, tí í dystinum fyri einari góðari viku síðani á Tórsvølli, vann ungverska liðið - . Hóast tað ikki gekk nakað serligt á vøllinum, so kundu HBarnir, sum sunnudagin skulu manna seg upp at spæla steypafinalu móti GÍ, gleða seg um kærkomin tíðindi úr Føroyum, meðan teir vóru í Ungarn. Eftir at landskappingin var hálvrunnin, vóru tað fimm lið, sum lógu tætt at hvørjum øðrum í kappingini um oddasessin. Hesi fimm liðini spældu í umfarinum øll móti liðum longri niðri á støðutalvuni. Longu mikukvøldið syrgdi HB fyri sínum stigum. Teir tunnu tepurt móti B , styrktu um oddastøðuna og løgdu trýst á kappingarneytarnar. Hini fýra liðini vóru í dysti um vikuskiftið. B kiksaði í Sørvági leygardagin, og B og K`I, sum vitjaðu í Eysturoy sunnudagin, kiksaðu bæði. Sigrarnir hjá GÍ og NSÍ gera, at munurin millum aftaru liðini og tey í fremru røð ikki er tann í summarsteðginum, sum hann sá út til at fara at verða. Vágbingar vóru teir einastu av fremru liðunum, sum í vikuskiftinum megnaðu at halda tørn í kappingini við HB. Dýrt móti teimum veiku Síðsta heyst vístu vit á, at høvuðsorsøkin, til at HB ikki endurvann meistaraskapin frá , var, at teir so ofta kiksaðu móti veikaru liðunum. HB stóð seg best í innanhýsis kappingini millum tey fýra fremstu, meðan teir høvdu nógv minst úrtøku móti hinum oddaliðunum. Í ár tykist vera vent í holuni. Burtursæð frá javnleikinum í Runavík, so hevur HB ikki kiksað móti lægru liðunum. Í vikuskiftinum snávaðu B , B og KÍ. Ikki minst hjá meistarunum úr Klaksvík hava dystirnir móti NS`I verið dýrir. Í fyrsta umfarinum tapti K`I við einum máli móti NS`I - Jónstein Petersen skoraði sigursmálið. Aftur sunnudagin tapti K`I við einum máli móti NS`I, og aftur hesa ferð var tað Jónstein Petersen, sum skoraði sigursmálið. Um klaksvíkingar í heyst fara at resta seks stig í at endurvinna FM, so vita teir, hvar teir skulu leita eftir teimum! Í fyrsta umfarinum eftir summarsteðgin - tað verður í ellinta umfarinum sunnudagin august - skal HB til Klaksvíkar. Um KÍ hevði havt vunnið í Runavík, so høvdu teir við sigri á HB havt møguleika at komið upp um HB á støðutalvuni. Nú verður fyrsti dysturin eftir summarsteðgin ein spurningur um lív ella deyð hjá K`I, sum skal vinna móti HB, um teir skulu hugsa um at endurvinna FM. B var tætt við at tapa bæði í Gundadali móti HB og í Gøtu, men teir fingu seks stig burturúr. Leygardagin tveittu teir nakað av fyrimuninum av góðu úrslitunum í hesum útidystunum fyri borð aftur. Hóast teir - á sama hátt sum VB, B og K`I - varðveittu plássið á støðutalvuni, so var tapið í Sørvági dýrt. VB var sannførandi á jóansøku. Vágbingar eru framvegis heilt víst eitt gott boð upp á FM, og einki bendir á, at VB skal fara í aldudalin, sum teir ofta hava verið í eftir summarsteðgin. Um VB fer at resta trý stig í FM, tá stigakassin verður endaliga upptaldur á mikkjalsmessu, so kunnu vágbingar ásanna, at tað er dýrt at tapa móti teimum veiku. Her verður hugsað um kiksaran á heimavølli móti B . Sumbingar á botninum Sigrarnir hjá NSÍ og GÍ sunnudagin hava í fyrstu atløgu við sær, at tey í Eysturoy sleppa undan at hugsa um niðurflyting. Í fyrsta umfarinum eftir summarsteðgin skal NS`I taka ímóti FS Vágar, og GÍ skal til Sumbiar. Umframt KÍ og HB skulu tvey onnur av toppliðunum - B og B - spæla í Gundadali. Tað vil við øðrum orðum siga, at vánirnar hjá GÍ og NS`I eru ikki so heilt vánaligar at koma upp ímóti teimum, sum tær síðstu vikurnar hava tókst so langt burtur. Sumbingar duttu leygardagin niður í botnin. Soleiðis sum gongdin hevur verið tær síðstu vikurnar er ikki ilt at ímynda sær, at tað verður sera strevið hjá Sumba at koma úr aftur botninum. august skal Sumba til Sørvágs. Altjóða luttøkan Í hesi vikuni er tað ivaleyst bara í HB og GÍ, at tað verður vant við fullari ferð. Liðini fyrireika seg til steypafinaluna, sum verður á Tórsvølli sunnudagin. KÍ fer í komandi viku undir Europa Cup fyrireikingar, meðan tað í fleiri av hinum feløgunum verður gjørt lítið við venjingina í einar tvær vikur. Umframt KÍ skulu GÍ og B taka lut í Europa Cup. Í leygardagsblaðnum umrøddu vit Europa Cup lutakastið. Í GÍ og B halda tey seg hava verið heppin, og tað er væl skiljandi út frá fíggjarliga og politiska sjónarhorninum. Men tað er sera lítið, sum bendir á, at ítróttarliga úrtøkan í Danmark og Svøríki fer at verða stórt frægari, enn hon fer at verða hjá KÍ, sum skal til Jugoslavia. Fleiri ferðir áður hava vit staðfest, at føroyskur liðfótbóltur er lítið verdur í altjóða høpi. Avrikið í Intertoto Cup hjá oddaliðnum í heimligu landskappingini undirstrikaði henda veruleikan. HB tapti tilsaman - móti lítið kendum ungverskum liði. Tað var ikki gott. Serliga tá havt verður í huga, at mótstøðumenninir undan dystinum í Føroyum høvdu havt summarfrí í fleiri vikur, meðan HB hevur spælt seg upp á oddasessin í heimligu kappingini. Tað telur heldur ikki rætta vegin fyri føroyska avrikið, at næstsíðsta sunnudag tapti HB - á heimavølli móti einum liði, sum hevði ferðast langt og nógv og sum so at siga kom beinleiðis úr flogfarinum og á grasvøllin í Gundadali. ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jákup Mørk: HB spardi seg til sigurs Sandoyingar megnaðu í seinna hálvleiki at hótta HB leiðsluna, men alt í alt mundi heimasigurin vera í lagi, hóast tað er sjónligt, at HB'arnir eru um at gerast moyrir av dystarsrká síni Hóast hann hevði onkran heilt góðan møguleika, eydnaðist tað ikki Andrew av Fløtum at skora móti B (mynd: Álvur/Sosialurin) HB-B ( ) Tað var ikki tann stóra áskoðarafjøldin, sum mikukvøldið hevði leitað sær oman í Gundadal, har HB skuldi gera seinasta landskappingardystin undan summarsteðginum av sær. Um tað var orsakað av, at EM fótbóltur var at síggja í sjónvarpinum, ella tí talan var um eitt ikki serliga áhugavert mótstøðulið, skal ikki vera gitt um her. Hinvegin ber tó itl at staðfesta, atforskotnu dystirnir, sum HB hevur leikt seinastu vikuna, í hvussu hava merkt færri áskoðarar og harvið færri krónur í pengakassan. Lág ferð Tá dysturin byrjaði, var eyðsæð, at sandoyingar fyrst og fremst vóru komnir til Havnar fyri at halda fast um stigið, sum teir høvdu, tá dysturin byrjaði. Í útgangsstøði lógu teir rættuliga aftarlaga á vøllinum, fyri so at dúva upp á kvik mótálop, um møguleiki skuldi verið fyri hesum. HB liðið hevur havt eina sera strævna dystarskraá seinastu tvær - tríggjar vikurnar, og møguliga var tað hetta, sum viðførdi, at teir ongantíð veruliga fingu glið á skjóta spælið, sum annars hevur sermerkt liðið higartil í ár. Ikki tí, kropsliga eru leikararnir ivaleyst væl fyri, men mentalt er tað nakað torførari at seta seg upp til dyst tvær ferðir um vikuna, heldur enn eina ferð. HB liðið hevði annars bóltin størsta partin av hálvleikinum, men tá teir ikki megnaðu at seta veruligt trýst á B , og sandoyingar samstundis lógu aftarliga á vøllinum, kom ongantíð rættulig ferð á spælið. Tað eydnaðist tó heimaliðnum at leggja seg á odda, tá fyrri hálvleikur var hálvrunnin. Miðskeiðis á sandoyarhálvuni fekk Rúni Nolsøe bóltin. Mótstøðuleikarnir bakkaðu, heldur enn at fara ímóti honum, og so royndi liðskiparin seg við skotið úr metra fjarstøðu. Waldemar (var týðuliga darvaður av skaða) megnaði ikki at halda bóltinum, og so var Bárður Mortansson skjótur at fylgja upp, og sendi bóltin upp undir nettakið. Var ferðin lág undan málinum, gjørdist hon enn lægri, tað sum eftir var av hálvleikinum. Sandoyingar fylgdu framvegis verjukenda upplegginum, meðan heimaliðið tóktist mest sinnað at varðveita leiðsluna, og tí hendi ikki tað heilt stóra. Nakrar skotroyndir vóru frá báðum pørtum, men annars var so sum so við rættuligum málmøguleikum. Andrew av Fløtum fekk tó ein gyltan møguleika, tá Jógvan Jón var ósketin og spældu upp á tvørs í verjuni. Hevði Andrew havt ánilsi av, hvussu fríur hann var, hevði hann helst givið sær betri stundir, men hann smekkaði til, og bólturin fór nakað framvið handaru stong. Lupu á Beinanvegin, sum seinni hálvleikur byrjaði, tóktist greitt, at sandoyingar høvdu fingið onnur boð í hálvleikinum. Í royndini at bjarga sær stig úr dystinum, fóru teir nú nógv longur fram á vøllin, og hetta setti beinanvegin meira lív í dystin. Serliga tóktust Eli og Julian á miðvøllinum at vera væl fyri, og teir báðir vóru eisini við í so at siga øllum tí framrættaða spælinum, sum B sýndi. Hetta gav tó eisini meira rúmd til kontraspælið hjá HB, og tað var eisini um reppið, at teir megnaðu at avgera dystin beinavegin í seinna umfarinum, men skallarin frá Jóhannis varð bjargður á sjálvari málstrikuni. Hevði bólturin farið inn, høvdu gestirnir helst mist alla vón um stig, men ístaðin gjørdust teir nú alt meira álopssinnaðir, og innan fáar minuttir, høvdu teir havt einar tríggjar rættuligar hóttanir á HB málið, sum kortini allar endaðu úrslitaleysar. Í hinum endanum hevði Andrew enn ein góðan møguleika, tá hann varð spældur leysur høgrumegin í brotsteiginum, men hann skuldi absolutt leggja bóltin til vinstrabeinið, og so eydnaðist tað Waldemar at koma út at blokka. Størsta møguleikan mundi Alex Nielsen tó fáa, tá hann fekk eina langa sending. Tað eydnaðist honum at renna verjuna av og at sneiða út um Bárð, sum kom ímóti honum, men tá hann úr spískum skuldi geva bóltin seinasta sparkið, eydnaðist tað kortini Hans á Lag at tveita seg niður og verja út til hornaspark. Undirhaldandi hóast alt Sum heild var seinni hálvleikur nakað væl meira undirhaldandi enn fyrstu trý korterini. Einamest orsakað av, at sandoyingar tá høvdu tveitt virðingina fyri borð, tí teir nú vóru noyddir at gera mál. Møguliga var tað tatiskt skeivt, at teir ikki nýttu hesa spæliætlan beinanvegin, men hinvegin er spurningurin eisini, um teir høvdu megna at trýst HB liðið allan dystin. Unga HB liðið, sum annars hevur staðið fyri nakað av tí mest positiva fótbóltinum higartil í kappingini, tykist í løtuni darvað av strævnu dystarskránni. Danir hava eitt hugtak, sum teir nevna >>økonomi fótbólt<<, sum helst best kann umsetast til orkusparandi fótbóltur. Um tað er tilvitað ella ikki, skal ikki gitast um her, men í øllum førum tykist HB at hava spart upp á orkuna í seinastu dystunum, sum teir hava spælt. Í øllum førum tykist tað púra vist, at ferðin á spælinum skal minst eina tonn upp, um teir ætla sær at vinna steypafinaluna, sum verður næsti dystur teirra á føroyskari mold. B hevur nú tvær ferðir á rað sýnt, at tá nakað av varseminum verður tveitt fyri borð, kunnu teir spæla fult upp til flestu av hinum liðunum í fyrstu deild. Útidystir móti NSÍ og HB ljóða kanska torførir á pappírinum, men í Runavík mundu teri farið avstað við øllum trimum, og í Havn kundu teir lættliga fingið annað stigið. Í báðum førum grundað á meira framrættaðan fótbólt seinna umfarið av dystinum. Møguliga skulu teir bert trúgva meira upp á egin evni. At tilfarið er til meira, stigatalvan í løtuni sýnir, tykist í øllum førum vera púra greitt. HB-B ( ) : Bárður Mortansson . Dómari: Lassin Isaksen HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum B : Waldemar Nowicki - Jógvan Jón Petersen, Ib Mohr Olsen, Bergleif Brimvík - Høgni Hansen, Kári Nielsen, Eli Hentze, Julian Florescu, Jákup Lamhague - Alex Nielsen, Michael Sørensen ferðir um vikuna eisini á netinum Jóannes Hansen: HB hevur buktina um báðar endarnar Hjá B hevur tað tikið eins dygt at missa John Petersen, sum tað var hjá HB at missa Allan Mørkøre Longu í annaðkvøld verður sjøtil settur á seinna umfarið av fótbóltskappingini. Tá hittast HB og B í Gundadali. Dysturin er framskundaður, tí HB hósdagin skal av landinum. Teir skulu til Ungarn at spæla seinna Intertoto Cup dystin. Úrslitið sunnudagin á Tórsvølli ger, at eingin møguleiki er fyri, at HB verður drúgvt í altjóða fótbólti á hesum sinni. B var oddalið tey fyrstu átta umførini í landskappingini. Men tað er HB, sum kann kalla seg hálvársmeistari. Og fyritreytirnar tykjast góðar hjá nýggja oddaliðnum. Í HB plaga teir at spenna bogan høgt. Teir plaga ikki at fjala, at málið er at vinna bæði steypakappingina og landskappingina. Nú hava teir líkasum broytt taktikk. Í ár hava teir verið meiri eyðmjúkir. Teir hava sagt, at málið við nýggja liðnum er at vinna FM um tvey ella trý ár. Veruleikin er, at HB er komið í steypafinaluna, har teir - mett út frá avrikunum tær síðstu vikurnar - eru favorittar móti GÍ, og í landskappingini eru teir á odda. HB má finna seg í at vera stórfavorittur móti B í annaðkvøld. Og um HB megnar at liva upp til tað, sum verður væntað av teimum, so verða teir fimm stig frammanfyri hini liðini, sum teir kappast við, tá tey komandi vikuskifti skulu gera burturav sær, áðrenn tey fara í summarfrí. Hetta fer at leggja trýst á hini liðini, sum hava møguleika at vinna FM. Tey eru B , VB og B , sum øll hava sama stigatal, og so KÍ, sum haltar eitt vet aftanfyri hini. Um HB vinnur væntaða sigurin í annaðkvøld, so hevur einki av hinum liðunum ráð at missa stig í vikuskiftinum. Merkisvert er tað, at øll liðini, sum kappast um meistaraheitið, komandi vikuskifti skulu kappast móti liðum, sum stríðast fyri at sleppa undan niðurflytingarhóttanini. Klaksvíkingar skulu í Runavíkina at hevna ósigurin í fyrsta umfarinum. B skal til Gøtu. VB tekur á jóansøku ímóti sumbingum, og B skal fyri fyrstu ferð spæla landskappingardyst í deild í Sørvági. Sambært skránni verður tann dysturin spældur longu leygardagin. Altjóða fótbólturin Føroyskur fótbóltur er vorðin partur av altjóða fótbóltsheiminum. Tað hevur gingið skjótt tey seinnu árini. Fyri einari fjórðingsøld síðani kendist tað sum risafet inn í altjóða heimin, tá tað bar til á video at síggja tað, sum ein ella fleiri dagar frammanundan hevði gingið fyri seg í stóru kappingunum úti í heiminum. Í hesum EM tíðum er møguleiki at velja ímillum á hvørjari rás tú ynskir at fylgja beinleiðis við í tí, sum gongur fyri seg í Hollandi og Belgia. Hjá teimum, sum eru góð við føroyska landsliðið, er tað serliga áhugavert at fylgja við, hvussu tað gongst hjá Slovenia og Jugoslavia. Hesar báðar tjóðirnar eru í bólki saman við Føroyum í komandi HM undankapping. Slovenia skal spæla í Føroyum september í ár, og oktober skal føroyska liðið spæla í Beograd í Jugoslavia. HB var sunnudagin fyrsta føroyska umboðið í ár í europeisku kappingunum. Intertoto verður av UEFA, europeisku fótbóltssambondunum og feløgunum mett nógv lægri enn meistarakappingin og UEFA Cup. HB royndi at gera sítt besta, men teir taptu stórt, og hetta var enn eina ferð staðfesting av, at í altjóða fótbólti er landsliðið komið longri enn feløgini. KÍ, B og GÍ skulu seinni í summar luttaka í Europa Cup. Lutakastið verður nú fríggjadagin. KÍ skal spæla í innleiðandi umfarinum í meistarakappingini og juli, og GÍ og B skulu í europeiska eldin og august. Vit kunnu ikki rokna við, at GÍ verður áhugavert í kappingini um FM. KÍ og B kappast við HB um FM. Fyri bæði liðini er galdandi, at tey skulu út í europeiskt stríð, meðan HB bara fer at hava FM at hugsa um. Hetta verður ein fyrimunur fyri HB, og bágin verður størstur hjá B Hjá klaksvíkingum fer ikki at bera til at fara í summarfrí, og tað kann fara at vísa seg, at Europa Cup verður gott høvi hjá teimum at fyrireika seg til avgerandi stríðið í landskappingini. Avgerandi umførini Komandi vikuskifti skulu botnliðini spæla móti oddaliðunum. Um B , VB, B ella KÍ kiksa ella hálvkiksa, so fer tað at kosta. Men longu í fyrsta umfarinum eftir summarfrítíðina verða tvær lykla uppgerðir á skránni. Tá skal B í Gundadal at spæla móti B , og HB skal til Klaksvíkar. Í næsta umfarinum eftir summarsteðgin skal KÍ til Vágs. Úrslitini hjá klaksvíkingum í Runavík komandi sunnudag, móti HB á heimavølli og VB á útivølli verða avgerandi fyri møguleikan at endurvinna FM. HB skal til Vágs august. Tá tann dysturin er spældur fæst at síggja, um VB framvegis fer at hava møguleika at vinna fyrsta FM heitið. So langt hugsa vágbingar ikki enn. Teirra hugsanir snara um komandi vikuskifti, tá sumbingar koma til Vágs. Sørir gøtumenn NSÍ og GÍ hava bæði ætlað sær meiri enn at stríðast fyri at sleppa undan botninum. Serliga merkisvert er tað, at úrtøkan hjá Gí higartil hevur verið so út av lagi vánalig. Gøtumenn hava í níggju landskappingardystum bara vunnið móti Sumba og NSÍ. Vit hava ikki roknað NSÍ millum mest uppløgdu evnini til niðurflyuting, og tað rokna vit teir framvegis ikki at vera. Sandoyingar vístu í Runavík, at teirra lið er betri enn eitt niðurflytaralið. At siga sandoyingar er kanska at taka munnin ov fullan. Merkisvert var tað, at av teimum fyrstu ellivu hjá B vóru bara fýra sandoyingar: Ib Mohr Olsen, Jógvan Jón Petersen, Eli Hentze og Kári Nielsen. Onkur helt fyri, at talan var um eitt b lið hjá HB. Tað er kanska at gera í so nógv av, men tað er kærkomið bæði hjá B og ungum havnarmonnum, sum hava hug at royna síni fótbóltsevni á hægsta støði, at teir hava møguleika at spæla við B . Vágamenn høvdu havt hópin fleiri stig, um dystirnir bara vóru í ein tíma. Teir eru framvegis illa staddir, men tað tykist framvegis at vera møguleiki fyri, at teir kunnu fáa stig móti øllum. Lykladysturin hjá teimum verður august, tá teir fáa sumbingar á vitjan. ferðir um vikuna eisini á netinum InterToto Cup , umfar, fyrri dystur Jákup Mørk: Tórsvøllur ger góðan mun Peningarøkilin hjá HB er uttan iva fegin um, at heimadystirnar í europeiskum høpi nú verða leiktir á Tórsvølli Nógv hevur verið skrivað og sagt um Tórsvøll, síðani ætlanin av fyrstan tíð sá dagsins ljós, og ikki alt av hesum hevur verið líka positivt. Fegin kassameistari Ein er tó, sum uttan iva er fegin um nýggja vøllin, og tað er peningarøkilin hjá HB. At heimadystirnir hjá HB í europeiskum høpi verða leiktir á Tórsvølli heldur enn á Svangaskarði, hevur í øllum førum við sær, at nakað væl meira av peningi streymar niður í kassan hjá vertunum. eyka í kassan Tá HB undanfarin ár leikti sínar dystir á Svangaskarði, vóru kanska um eini fólk og hugdu, og av hesum mundu einir tveir triðingar hava fingið ymissløg av fríbillettum, soleiðis at tað einans mundu vera um gjaldandi áskoðarar. Til dystin sunnudagin móti Lombard FC, vóru á leið eitt túsund fólk og hugdu at, og um talið av ókeypis atgongumerkjum, sum verða latin sponsorum og øðrum, verður drigið frá, eru framvegis fólk, sum hava goldið fyri at síggja dystin. Tað vil við øðrum orðum siga, at HB man fáa góðar kr. meira burtur úr at spæla á Tórsvølli, enn teir høvdu fingið á Svangaskarði, og hetta man helst metast eitt plástur á sárið, eftir ítróttarligu avbukingina sunnudagin. Nú sæst munur á Annars er tað hugaligt at síggja, hvussu Tórsvøllur sjálvur er við at taka skap nú. Asfalt er nú lagt á kring vøllin, og trappur og áskoðarapláss framman fyri komandi FSF húsið eru nú eisini komin upp á pláss. Liðugur er vøllurin tó langt ífrá, men hóast alt røkist nú fyri, at vøllurin og kringstøðurnar eru um at taka skap, soleiðis at alt økið ikki longur er sum eitt byggjpláss á at líta. Enn eiga føroysk lið tó fyrsta sigurin á vøllinum til góðar. Nær hesin fer at koma er ilt at siga, men fyri føroyskan fótbólt er at vóna, at hesin ikki letur bíða alt ov leingi eftir sær. ferðir um vikuna eisini á netinum InterToto Cup , umfar, fyrri dystur Jákup Mørk: Vit skora ikki Hóast hann einki trýst kendi á sær undan dystinum, so helt Bárður Mortansson tó, at úrslitið hjá HB kundi verið betri sunnudagin Vit ikki skora upp á teir møguleikar, sum vit fáa, og tá teir so fáa síni mál í fyrra hálvleiki, er dysturin sum so liðugur fyri okkara viðkomandi (mynd: Álvur/Sosialurin) Mest sjónligi leikarin hjá HB sunnudagin var uttan iva lítli, men kviki, áleyparin, Bárður Mortansson. Bjóðaði av Ferð eftir ferð royndi hann at bjóða mótstøðumonnunum av, og við skjótleika sínum megnaði hann eisini at skapa vandamiklar støður, tá bólturin varð stungin inn um mótstøðuverjuna. Eydnan var tó ikki við honum, tá hann miðskeiðis í fyrra hálvleiki slapp leysur móti málverjanum, og fyrsta altjóða málið í HB búnanum má tí bíða nakað afturat. Eins og restin av HB liðnum, so megnaði Bárður tó ikki tað stóra, tá teir minuttirnir vóru um at vera lidnir, og seinastu løtuna var ikki nógv orka til teknisku snildirnar. Til at tosa við Eftir dystin hittu vit ein sjónliga troyttan Bárð, og spurdu vit hann, hvussu hansara fatan av dystinum var: Eg haldi, at teir so avgjørt vóru til at tosa við, og serliga í verjupartinum tóktust teir ikki at vera so øgiliga væl fyri. Trupulleikin er tó, at vit ikki skora upp á teir møguleikar, sum vit fáa, og tá teir so fáa síni mál í fyrra hálvleiki, er dysturin sum so liðugur fyri okkara viðkomandi. Hinvegin hevði dysturin ikki tann heilt stóra týdningin hjá okkum, og vit hava heldur ikki merkt nakað trýst frá hvørki leiðslu ella venjara um, at málið var at koma víðari ella nakað líknandi. Tað hevur verið nógv tosað um aldurin á HB liðnum í ár, og tað er eisini ein sannroynd, at nógvir av leikarunum á vøllinunum í dag høvdu lítlar ella ongar altjóða royndir. Heldur tú eisini, at hetat ávirkaði avrikið? Ja, móti endanum vóru vit rættuliga nógvir ungir leikarar á vøllinum, og so eru royndirnar sjálvandi ikki til staðar. Hinvegin haldi eg ikki, at hetta hevur gjørt nakran skaða. Týdningarmesta hjá okkum í dystinum var nevnliga at fáa nakrar royndir, og so sjálvandi eisini at spæla eitt sindur á grasi. Í so máta var hetta eitt slag av roynd undan steypafinaluni. At spæla á grasinum er eisini heilt ørðvísi, enn tá spælt verður á graslíki. Her ber í nógv størri mun til at renna longu sendingarnar upp aftur, og hetta haldi eg er størsti munurin hjá okkum uppi í álopinum. Hugsa um heimligu kappingina Nú nevndi tú sjálvur steypafinaluna. Er hetta nakað, sum liggur frammaliga í hugaheiminum, ella hugsa tit eins nógv um dystin á útivølli móti Lombard? Fyrst og fremst royna vit at hugsa um dystirnar í heimligu kappingini. Komandi dagarnir verða nakað strævnir. Fyrst hava ein framskundaðan dyst móti B at hugsa um, og í løtuni verður mest hugsa um hendan. Dystin í Ungarn hava vit so at siga slettis ikki tosað um, og eg haldi vit hugsa nógv meira um steypafinaluna, sum verður eina viku seinni. Endamálið við dystinum í Ungarn, verður tó helst tað sama. Nevnliga at fáa nakrar royndir, og so eisini at venja seg við grasið. Góð úrslit aðrastaðni Tá dysturin móti Lombard var lokin, vóru úrslitini fyri umfar í fyrstu deild eisini greið, og einki er at dylja, at Bárður var fegin um hesi. Flestu úrslitini lagaðu seg væl fyri okkara viðkomandi, men eg rokni við, at KÍ fara at verða nakað drúgvir í seinnu hálvu. Hann leggur tó dent á, at HB'liðið á ongan hátt ætlar at geva skarvin yvir í oddastríðnum. Hóast teir einki trýst kenna á sær, so fara teir á vøllin fyri at vinna í hvørjum dysti, og verður hugburðurin hin sami, sum hann hevur verið higartil í landskappingini, man tað neyvan fara at ganga heilt galið. ferðir um vikuna eisini á netinum InterToto Cup , umfar, fyrri dystur Jákup Mørk: Reytt/svart varð niðurbart Størsta orsøkin til greiða tapið hjá HB móti Lombard FC, mundi vera væntandi royndirnar hjá unga HB-liðnum, tí í roynd og veru vóru ungverjarnir ikki nakað ræðandi mótstøðulið Hesu ferð fekk Bárður vart fyri, men í fýra øðrum førum var einki at gera. Móti endanum lúrdi vandin fyri rættuligum stórtapi, men so galið gekk tað tíbetur ikki (mynd: Sosialurin) HB-FC Lombard ( ) Fortreytirnar hjá HB fyri einum góðum úrsliti í Inter-Toto dystinum mót ungverska Lombard FC kundi neyvan verið betri. Sum ikki eina ferð spældi føroyska veðurlagið gestunum eitt puss, og tað var ikki fyrr enn um -tíðina sunnudagin, at gestirnir kundu seta beinini á flogvøllin í Vágunum. Harumframt søgdu hagtølini eisini frá, at HB ikki hevur tapt á heimavølli í europeiskum høpi seinastu trý árini, so alt í alt vóru útlitini undan dystinum ikki so galin. Byrjaðu væl At byrja við var eisini líkt til, at HB í øllum førum fóru at geva gestunum dygga mótstøðu í dystinum. Grasvøllurin, sum ofta hevur verið ein bági fyri føroysk lið, tóktist als ikki at nerva HB leikararar, og um nakað, vóru tað heldur gestirnir, sum høvdu ilt við at fóta sær á váta undirlendinum. Eisini viðførdi síða grasið, at bólturin ikki fekk alt ov nógva ferð á, og hetta hóvaði HB leikarunum sera væl. Tað gekk heldur so leingi, áðrenn heimaliðið fekk fyrsta rættuliga møguleikan. Ungverskur verjuleikari mistók seg, tá hann fór eftir bóltinum, og alt endaði við, at Andrew kundi leggja bóltin til Pætur Dahl, sum kom rennandi móti brotsteiginum. Tað eydnaðist tó ungverska málverjanum at blokera skotinum, og í aðru atløu varð bólturin ruddaður út til hornaspark. Málini komu ov lætt Stutta løtu eftir gylta møguleikan hjá Pæturi fekk mótstøðuliðið góðan málmøguleika, og ter vóru ikki eins miskunsamir og HB-leikararnir. Spælt varð ígjøgnum í høgru, og tá bólturin varð sendir innfyri, stóð Gykla Zsinóczky fullkomuliga leysur, og uttan stórvegis hóvasták kundi hann stúta bóltin í málið. Tað var merkisvert, at málskjúttin slapp at standa somikið leysur, og yvirhøvur tóktist tað soleiðis, at øll málini hjá ungverska liðnum vóru dekan ov løtt ella bílig. Ivaleyst er hetta eisini ein avleiðing av væntandi altjóða royndum á unga HB-liðnum. Ikki tí, yvirhøvdu stóðu teir seg væl, men tá teir í partum av dystinum ikki vóru heilt konsentreraðir, vórðu teir beinanvegin revsaðir. Málið til , var eisini eitt gott dømi um hetta. Í vinstru síðu spældu gestirnir seg skjótt og lætt framvið fleiri HB leikarum, og tá bólturin varð lagdur út Sándor Nagy, hevði hesin góðar stundir at leggja hann til rættis, áðrenn skotið varð móti málinum. Einki er at siga til, at HB leikararnir mundu iðra seg um málið, tí høvdu teir verið meira avgjørdir, kundu teir uttan iva havt órógvað uppspælið til málið. Stóran part av hálvleikinum spældi HB liðið annars fult upp við gestirnar, og fleiri ferðir var tað bara seinasta sendingin, sum væntaði, áðrenn talan gjørdist um vandamiklar royndir. Teir fingu tó ein stóran møguleika at minka um munin, tá Hallur Danielsen, dekkaði bóltin væl, áðrenn hann júst í rættari løtu stakk inn um til Bárð Mortansson, men flata skotið smoygdi sær akkurát skeivu megin stólpan. Ístaðin fyri at tað soleiðis kundi verið í hálvleikinum, var HB verjan enn einaferð óansin, soleiðis at tað vóru trý mál á muni. Aftur hesu ferð var tað Sándor Nagy, sum ótarnaður kundi seta høvdið á bóltin. Onkur vildi kanska vera við, at Jóhannis í størri mun átti at forðað fyri málinum, men Jóhannis hevði helst nokk at hugsa um í hesi løtu. Hann stóð nevnliga einsamallur við trimum mótstøðumonnum, og so er ikki altíð líka lætt at velja. Mistu mótið Aftanfyri , var einki at siga til, at HB leikararnir vóru heldur tamir, tá teir skuldu gera seinastu trý korterini av sær. Í framrættaða spælinum vóru teir als ikki eins sjónligir, og teir vóru fyrsta hálva tíman av fyrra hálvleiki, og í roynd og veru høvdu teir bert ein veruligan málmøguleika í seinna hálvleiki. Hesum stóð Andrew fyri, tá hann av miðjuni rak frá mótstøðuverjuni. Hart kroystur av tveimum verjuleikarum, fekk hann tó ikki lagt bóltin til vinstra beinið, og kalda høgra beinið fekk ikki bóltin fram við málverjanum. Ungverska mótstøðuliðið hevði hinvegin fleiri møguleikar, tá málið til so kom , var hetta aftur úrslit av vánaligum verjuspæli, heldur enn góðum álopsspæli. Hornaspark varð sent úr høgru, og fullkomuliga leysur kundi Vendel Hormyák fluktað bóltin í málið, og so hjálpti tað einki, at Bárður sum ein annar sprellimaður royndi at verja fyri. Eftir hetta mistu HB leikaranir fullkomuliga mótið, og løgdu mótstøðumenninir í, kundi sigurin eins væl størri. Tveir skaraðu framúr Av teimum HB leikarunum, sum sunnudagin vóru á vøllinum, vóru tað serliga tveir leikarar, sum stóðu seg væl. Frægasti HB leikarin var uttan iva lítli álopsleikarin, Bárður Mortansson. Uttan stórvegis virðing fyri mótstøðumonnunum royndi hann at bjóða av, og fleiri ferðir høvdu stóru ungversku verjuleikarnir ilt við at fylgja honum, tá hann varð sendir eftir rennibóltum. Júst skjótleikin hevur ofta verið trupulleikin hjá føroyskum spælarum, tá teir royna seg í altjóða høpi, men hetta er so ikki galdandi hjá Bárði, og eitt nú hann gjørdist leysur í fyrra hálvleiki, kom hetta til sjóndar. At hann so ikki skoraði, tá møguleikin beyðst, dregur sjálvandi frá, men alt í alt stóð hann sterkast í myndini av HB-leikarunum. Hin HB leikarin, sum skaraði framúr, var Rúni Nolsøe. Hann var kanska ikki eins sjónligur í framrættaða spælinum, sum hann ofta er í heimligu kappingini, men hinvegin var hann í stóran mun einsamallur um at binda miðvøllin saman. Hann fekk fatur á nógvum, og aloftast slapp hann sær eisini skilagott av við bóltin. Fleiri funnust eftir dystin at, at Rúni hevði verið so lítið sjónligur, men var hann ikki til staðar í hesum dysti, varð HB mi ðvøllurin rætt og slætt runnin um koll. Umframt hesar báðar, stóðu Pætur og Janus seg eisini rættuliga væl. Eisini Hans spældi seg upp í seinna hálvleiki, eftir at hava verið eitt sindur ivandi fyrstu trý korterini. Stóðu hesir leikarar seg væl, so var tað hinvegin eitt vónbrot, at nakrir av meira royndu HB leikarunum ikki megnaðu at gera meira um seg. Á miðvøllinum tóktust Rói og Hallur ongantíð at koma veruliga inn í dystin, og serliga var tað í verjupartinum, at teirra partur lá eftir. Hetta viðførdi eisini, at umstøðurnar hjá Jóhannisi á høgra bakki vóru sera torførar, og serliga í fyrra hálvleiki hevði hann trupulleikar av at plasera seg rætt. Royndirnar fara at koma Samanumtikið má sigast, at hóast HB í løtuni liggur á odda í fremstu deildini, so hevur liðið enn ikki tær dygdir, sum skulu til, um liðið skal standa seg nøktandi á altjóða pallinum. Málini hjá Lombard komu øll meira ella minni av sløsutum verjuspæli, og hetta sleppur man altso ikki væl frá, tá spælt verður á hesum støði. Talan er tó um eitt sera ungt HB lið, og so við og við koma hesir helst eisini at fáa tær royndir, sum eru so týdningarmiklar í hesum høpi. Hinvegin er tó eisini neyðugt, at teir fáu leikarar, sum hava royndirnar, í nógv størri mun gera sítt til at lyfta liðið. Komandi leygardag hava teir tó møguleikan at reisa seg, og hóast tað helst ikki er nakar HB'ari, sum væntar ein sigur á útivølli, so eiga teir í størri mun at kunna spæla upp við mótstøðuliðið. So góðir vóru Lombnard nevnliga slettis ikki. HB-Lombard FC ( ) : GyklaZsinóiczjy . : Sándor Nagy . : Sandor Nagy . : Vendel Hormyák . Dómaratríbólkur úr Norðurírlandi: John Ferry, John Mc Clenaghan og Michael Mc Lauglin HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Hallur Danielsen, Rói Árting, Rúni Nolsøe, Pætur Dahl - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum Lombard FC: Károly Gelei - Vernek Hormyák, Geza Meszóly, Jószea Szalma, Attila Virág - Vojtechkiss, Fabri Zjógoncalves. Gábor Arki, Gykla Zsivóczky - Sándor Nagy, István Vincze ferðir um vikuna eisini á netinum InterToto Cup Jákup Mørk: Vita einki um mótstøðuna HB formaðurin er spentur upp á dystin sunnudagin, men hann vil kortini ikki leggja nakað trýst á sínar egnu HB formaðurin, Gunnar Mohr, er í góðum hýri í løtuni. Unga HB liðið hevur higartil staðið seg sera væl í landskappingini, har teir nú eru á odda, og sunnudagin skulu leikararnir so royna seg í europeiskum høpi, tá ungverska liðið, Tatsabanya, kemur á vitjan. Vita einki Vit kenna einki sum helst til teir, eru orðini frá formanninum, tá vit spyrja hann, hvussu hann metir um egnar møguleikar í hesum dysti. Einki er tó at ivast í, at teir duga at spæla fótbólt. Tað plaga tey flestu liðini at gera, heldur HB formaðurin fyri. Hann vísur tó eisini á, at HB vanliga hevur fingið góð úrslit á heimavølli, meðan tað hinvegin hevur gingið heldur striltið, tá spælt verður úti í Europa. Einki trýst Sum nevnt omanfyri, so hevur HB í ár eitt sera ungt lið. Spurdur, um hann ikki heldur, at leikararnir eru dekan ov óryndir til altjóða uppgávur, svarar, Gunnar, at tað heldur hann als ikki. Vit leggja einki trýst á leikarar okkara, men eg rokni við, at teir eru uppgávuna vaksnir, og eg ivist heldur ikki í, at vit fáa ein góðan dyst sunnudagin. Higartil hevur liðið so væl og virðiliga livað upp til tær vónir, sum vit høvdu undan kappingini. Tá settu vit okkum sum mál, at vera millum tey ovastu liðini, og sum støðan er í løtuni, ivist eg ikki í, at hetta fer at halda, sigur formaðurin, sum annars fegnast um, at so nógvir ungir leikarar veruliga hava tikið av møguleikanum, sum teir hava fingið í ár. At enda lemaðurin afturat, at vónar, at veðurgudarnir nú endiliga fara at vera í parti við Tórsvølli. Higartil hevur tað ongantíð riggað, og veðurútlitini eru ikki av teimum bestu, men vónandi er hetta broytt sunnudagin k. sigur ein spentur Gunnar Mohr at enda. ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jákup Mørk: Tímdu ikki - kundu ikki Tá HB heldur spardi krútið til sunnudagin, meðan Sumba ikki megnaði at skapa nakað, mátti talan gerast um eina linliga uppgerð hóskvøldið, men sigurin hevði við sær, at HB nú er á odda í fyrstu deild Ein vanlig sjón hóskvøldið. HB leikari á veg inn í brotsteigin hjá Sumba (Mynd: Álvur/Sosialurin) HB-Sumba ( ) Orsakað av at HB sunnudagin skal royna seg í Inter-Toto kappingini, varð dysturin móti Sumba framskundaður til hóskvøldið. Helst vóru HB leikarar og viðhaldsfólk fegin um, at dysturin varð framskundaður heldur enn útsettur. Hetta gav nevnliga HB høvi til at koma ovast á stigatalvuna, heldur enn at skulu hava ein dyst til góðar, og so vera nakað niðarligari á listanum. Sum væntað Lat tað verða sagt beinanvegin, at hóast talan varð um ein sera linligan dyst, so var hetta kanska ikki meira enn væntandi. Sumba hevur fleiri ferð í ár sýnt, at teir so at siga ikki megna at gera nakrar skreytir móti sterkastu liðunum í deildini, og so slettis ikki, tá talan er um útidystir. Harumframt høvdu sumbingar eisini tvey leikbann at dragast við, so tað mundi vera so sum so við teirra vónum til dystin. Hetta kundi kanska givið orsøk til at halda, at talan fór at gerast um eina sanna málveitslu hjá HB, men so varð kortini ikki. Trivaligi sigurin kundi tó væl verið størri, tí serliga í seinna hálvleiki vassaðu HB'arnir í málmøguleikum, men væntandi neyvleikin gjørdi, at úrtøkan av hesum mundi verða niðanfyri %. Sumba droymdi í lítla løtu Tað var annars Sumba, sum fekk betri byrjanina, tí ikki vóru leikti meira enn minuttir, so lá bólturin í HB málinum. Málið var rættuliga væl spælt. Jan byrjaði sjálvur álopið, tá hann skifti úr høgru til vinstru, og eftir at Sasa hevði spælt bandaspæl framvið HB verjuleikara, legði hann bóltin inn aftur til Jan, sum stutt innanfyri brotsteigarmarkið langaði til. Málið fekk kanska sumbingarnar at droyma um eina endurtøku av javnleikinum í fjør, ella kanska minniliga sigrinum í ' , men so gjørdist kortini ikki. Málið fekk HB at rakna eitt sindur við, og eftir lítlari løtu var støðan til heimaliðið. Fyrsta málið skeyt Bárður Mortansson, tá hann í besta Beckham stíli sendi fríspark úr metra fjarstøðu upp um múrin og niður í nærmasta málhorn. Eigil Olsen í Sumbiarmálinum kundi lítið annað gera, enn bert hyggja at væl tikna frísparkinum. Andrew av Fløtum skoraði til , tá hann tveitti seg og skeyt við høgra beini, eftir at sumbiarverjan ikki fekk ruddað bóltin burtur, og lítla løtu seinni hevði eingin sumbingur givið sær far um Hans á Lag, tá hesin kom fram við til hornaspark. Bólturin varð sendir innfyri, og nærum uttan at leypa upp, kundi Hans stúta bóltin úr fýra metra fjarstøðu. Spákaðu runt Eftir at teir soleiðis høvdu gjørt ein vørr, og at kalla tryggja sigurin, setti HB aftur leikferðina niður. Ikki tí, nakrar málmøguleikar høvdu teir afturat, og serliga Pætur hevði fleiri góðar skotroyndir úr vinstra borði. Hin vegin hendi ikki tað stóra. Hóast HB-leikararnir at kalla spákaðu runt á vøllinum, megnaði Sumba ongantíð at hótta HB málið aftur. Skipaðum spæli sást so at siga einki av frá teirra síðu, og at byggja álopsroyndirnar á langar bóltar móti monnum sum Hans og Símuni, er so ikki rætta uppskriftin, tá leikt verður móti HB. Brendu nógv Meginpartin av seinna hálvleiki var skilið hitt sama. HB spældi við hálvari ferð, men kortini høvdu teir fleiri møguleikar, uttan at hetta gav nakað úrslit. Sumkbingarnir vórðu enn meira skerdir, tá Marlon Kjærbo fekk næsta gula kort sítt, tá hann royndi at vinna bóltin av Bárði, tá hesin var komin inn um sumbiarverjuna. Hevði HB havt nógvar møguleikar áðrenn hesa hending, varð heilt heilt galið, nú verjuskiparin hjá sumbingum var burturi. Tað kundi enntá verið enn verri hjá sumbingum, um dómarin sá, hvør leikari gav honum eitt skump, tá kortið skuldi gevast, ella um hann hevði revsað Spasoje harðari, tá hesin púra ómotiverað sparkaði Hans á Lag niður. Ferð eftir ferð komu havnarmenninir í góðar skotstøður, men tað skuldi ganga eitt korter, frá tí at Marlon varð útvístur, til HB aftur fekk hol á. Hetta hendi, tá Pætur fekk bóltin úr vinstru og dróg framvið sumbiarverjuni, áðrenn hann hegnisliga sparkaði bóltin flatt við handara stólpan. Løtu seinni slapp Bárður Mortansson, sum annars mundi vera størsti brennivargurin hóskvøldið, endiliga aftur framat. Pætur vann bóltin í vinstra borði, og sendi inn um verjuna, har Bárður hevði lætt við at senda bóltin í málið. Tankarnir á Tórsvølli Nógv annað er ikki at skriva um dystin hóskvøldið. Munurin á liðunum var alt ov stórur, til at talan nakrantíð skuldi gerast um rætttuligan spenning, og hóast HB sum sagt spældi við á leið hálvari ferð, so høvdu teir møguleikar til at vinna rættuligan stórsigur. Líkt var tó til, at tankarnir hjá álopsleikarunum leitaðu meira móti Tórsvølli, har HB sunnudagin skal royna seg móti ungaska Tatabanya, og hetta skulu sumbingarnir helst vera fegnir um. HB-Sumba ( ) : Jan Poulsen . : Bárður Mortansson . : Andrew av Fløtum . : Hans á Lag . : Pætur Dahl . : Bárður Mortansson . HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum, Jón Rói Jacobsen Sumba: Eigil Olsen - Spasoje Biberdzic, Marlon Kjærbo, Bergur Winther, Mortan úr Hørg - Jan Poulsen, Nikola Biberdzic, Hans Jacob Thomsen, Sasa Tomajek, Trygvi Nielsen - Rene Thomsen ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, hálvfinala Jákup Mørk: Endaðu arbeiðið HB lat ongan iva vera um samlaða sigurin á VB VB-HB ( ) HB víðari við samanlagt Eftir at hava vunnið greiðan sigur á VB í fyrru hálvfinaluni, mundu tey fægstu vera í iva um, at HB at hevði tryggjað sær sessin, áðrenn farið varð á vøllin vesturi á Eiðinum í Vági. Løgdu ikki ov nógv fyri Tað tóktist eisini greitt, at liðini bæði vóru fullgreið um, at hendan hálvfinalan í roynd og veru var avgjørd, og tí legði einki av liðunum ov nógv fyri, soleiðis at skaðar og annað kundu gera um seg og kanska skapa ófrið í oddastríðnum í landskappingini, har bæði liðini eru heilt væl við. HB byrjaði heldur meira verjukent enn teir hava gjørt í undanfarnu dystunum, og serliga merkisvert var, at teir nú høvdu skift til eina spælskipan, soleiðis at talan varð um beinleiðis mansverjan av teimum báðum pólsku áleyparunum hjá VB. Hvønn mun hetta hevði gjørtí samlaða úrslitinum er ilt at siga, tí VB royndi so at siga ongantið at leggja veruligt trýst á HB liðið. Málini Trý mál komu í dystinum, og av hesum átti HB sum kunnugt tvey. Bárður Mortansson skey einasta málið í fyrra hálvleiki, eftir at Ingi og hann høvdu VB hálvuna fyri seg sjálvar, og Ingi valdi at trilla til unga álopsmannin, heldur enn at royna sjálvur. Seinna umfarið varð tað Jón Rói, sum fekk VB hálvuna at renna á, eftir at Rúni Nolsøe stakk inn um VB verjuna, og heldur ikki hann sveik álitið. VB fekk at enda pyntað um úrslitið, eftir at Jón Gærdbo av brotsteigarmarkinum smekkaði til, tá bólturin varð spældir innfyri úr vinstru. Greipan á veg? HB hevur sostatt enn einaferð leikt seg í steypafinaluna, og skal talan aftur í ár gerast um ein greipuvinnara, er einki at ivast í, at HB er einasta liðið, sum hevur ein veruleikakendan møguleika fyri hesum. Við spælinum, sum ungu havnarmenninir hava sýnt seinastu dystirnar, er heldur ikki óhugsandi at so verður. Týdningarmikið er tó, at teir taka ein dyst í senn, og ikki fara at hugsa tveir trígggjar og fýra dystir fram. Megna teir hetta tykist greipan als ikki at vera langt burturi, men tað kann eisini vera, at vit øll eru klókari um knappan mánað, tá GÍ hevur vitjað á Tórsvølli. VB-HB ( ) HB víðari við samanlagt : Bárður Mortansson : Jón Rói Jacobsen : Jón Gærdbo Dómari: Kim Ejdesgaard VB: Bjarni Johansen Predrag Zivkovic, Eyðun Jacobsen, Magni Jacobsen, Jón Pauli Olsen Palli Augustinussen, Tórður Holm, Milan Kulic, Janus Kjærbo Krzysof Popczynzki, Robert Cieslewicz HB Bárður Johannesen Hans á Lag, Jóhannis Joensen, Símun Eliasen Ingi Rasmussen, Rói Árting, Rúni Nolsøe, Pætur Dahl, Janus Joensen Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jákup Mørk: HB málaði Havnina reyða Fult uppiborið vann HB fyrra umfar í slagnum um Havnina, og hóast B framvegis hevur munin á stigatalvuni, so tykist HB í løtuni at vera eitt nógv betri boð upp á ein komandi føroyameistara B mátti enn einaferð ásanna, at tað er meira enn trupult at basa reyðu grannunum (Mynd: Sosialurin) B -HB ( ) Grannauppgerðir eru og hava altíð verið nakað serligt, og í so máta var dysturin millum B og HB hvítusunnuaftan einki undantak. Talan er jú at kalla um tveir arvafíggindar, og tá so bæði eru stødd ovarlaga á stigatalvuni, gerst áhugin fyri dystinum sjálvsagt enn størri. Hetta høvdu viðhaldsfólkini hjá báðum feløgum eisini skilt, og skýlini bæði vóru fylt á tremur, umframt at fitt av fólkið eisini var at síggja kring vøllin. Laurbær effektin Í nógv ár hevur verið tikið til, at árstalsfelagið í høvuðsstaðnum hevur eitt sonevnt HB-kompleks, og hóast ikki øll vilja vera við, at hetta er so, so kann man ikki annað enn geva teimum rætt eftir dystin leygardagin. Tað var nevnliga rættuliga skjótt, at tað byrjaði at ganga galið á B liðinum, og hóast teir sum fráleið komu betri við, so lá tað alla tíðina í luftini, at HB skuldi fara avstað við øllum stigunum. Dysturin var ikki meira enn tríggjar minuttir gamal, tá HB legði seg á odda. Jens Kristian misti bóltin á miðjuni, tá B var í ferð við at byrja eitt álop. Andrew á Fløtum fekk fatur á bóltinum, og sendi diagonalt fram til Pætur Dahl, sum púra einsamallur kundi leggja HB framum. Annars var Pætur merkiliga leysur, tá møguleikin beyðst. B venjarin hevði helst ætlanir um at nýta tómrúmið aftan fyri framrættaða málskjúttan, tí hann hevði valt at hava Magna á Lakjuni høgrumegin í útgangsstøðnum, men hendan ætlanin vísti seg at geva baksláttur. Magni, sum eisini sjálvur er sera framrættaður var nevnliga langt síðani farin niðan á HB hálvuna, tá B misti bóltin, og tí hevði Pætur á leið ein fjórðings vøll fyri seg sjálvan. B royndi eftir hetta at trýsta spælið niðan á HB hálvuna, og tá reyð/svørtu leikararnir beinanvegin fóru at hugsa meira um verjuskyldurnar, nú teir vóru á odda, lótu teir eisini B liðið koma longur niðan, og tá hálvleikurin var um at verða hálvrunin gav hetta úrslit. Eftir at B hevði leikt seg ígjøgnum høgrumegin, skallaði Magni í fyrstu atløgu framvíð málinum. Håkan Lundholm var tó fyrstur á returinum, og tá Magni fekk møguleikan aðru ferð sveik hann ikki, men skallaði í tóma málið. Tá tað omanfyri verður skrivað laurbær-effektin, so hongur hetta saman við næsta HB-málinum. B hevði júst javnað, og neyvan høvdu teir fingið armarnar niður, fyrr enn HB aftur hevði togað seg framum. Eftir at hava givið bóltin upp, vann HB sær innkast í høgru síðu. B verjan var alt annað enn eftiransin, og sum Andrew av Fløtum er fyri í løtuni, skal hann ikki hava fleiri møguleikar av slíkum slag. Kompleksið Omanfyri er sonevnda HB-kompleksið nevnt, og tað sum eftir var fyrra hálvleiki undirstrikaðu B leikararnir alt ov týðiliga, hvat sipað verður til í hesum sambandi. Hóst teir vóru aftan fyri einum málið, høvdu vindin í ryggin og HB í stóran mun dúvaði upp á verjupartin, so legði B als ikki trýst á HB málið. Kanska høvdu teir í útgangsstøði tosað um at vera varnir við at loypa ov nógv á, men er ætlanin at vinna ein dyst, nyttar tað altso einki at bíða við at leggja trýst, til mótstøðuliðið er komið einar metrar oman á egna hálvu. Orsakað av hesum passiviteti frá hvíta høvuðsstaðarliðnum, gjørdust seinastu minuttirnir av fyrra hálvleiki ein stór oyðimarkargongd. HB leikararnir trillaðu tolnir bóltin sínámillum, uttan at satsa alt ov nógv frameftir, og tí skaptu teir ikki teir stóru møguleikarnir hesa løtuna. At B ikki royndi at trýsta hevði í fyrstu atløgu við sær, at teir fingu alt ov fá høvi at seta nakað veruligt álop í gongd, og tá hetta endiliga eydnaðist, vóru álopsleikararnir alt ov einsamallir, soleiðis at HB verjan ikki hevði stórvegis trupulleikar at vinna bóltin av teimum. Neyðloysn sum loysn At HB megnaði somikið væl at halda bóltin í egnari røð komst eisini av, at Rói Árting aftur er at síggja á miðvøllinum. Tað sær kanska ikki út av so nógvum, tað sum hann ger, men hinvegin er hann so at siga alla tíðina spælbærur, og tað kemur at kalla ikki fyri, at hann hevur óneyðug bólttap á miðvøllinum. Harumframt eru hinir tríggir á miðvøllinum eisini leikarar við frálíkum fótbóltsevnum, og líkt er nú til, at tað, sum upprunaliga var ein neyðloysn, hevur loyst allar trupulleikar á HB liðnum. Tað vóru nevnliga skaðarnir hjá teimum báðum rumensku leikarunum, sum viðførdu, at HB venjarin varð noyddur at umskipa liðið, og sum nýggju leikararnir spæla í løtuni, verður neyvan farið aftur til upprunaligu uppstillingina. Símun sær út til at trívast sera væl í miðverjuni, har hann saman við Hans á Lag hevur tamarhald á tí allarmesta. Harumframt hevur hann nógv betri bóltførleika enn undangongumaðurin, Florin Miháescu, og er tí betri førur fyri at seta álop í gongd. At Símun varð fluttur aftur í verjuna, gav møguleikan til Pætur Dahl á vinstra miðvølli, og hendan hevur hann so sanniliga eisini tikið ímóti við opnum ørmum. Á miðvøllinum tykist Rói eisini at hóska nógv betri saman við Rúna, enn talan var um við Gigi, so samanumtikið kann tað gerast ógvuliga trupult hjá rumensku leikarunum at endurvinna sessir sínar á liðnum. Ov verjukent Tá HB mikukvøldið var vesturi í Vágunum, vóru mong sum hildu, at teir løgdu seg ov langt aftur á vøllin seinna umfarið, og har við buðu mótstøðuliðnum inn aftur í dystin. Tað gekk tó væl ta ferðina, og tað gjørdi tað eisini móti B , hóast tað eins væl kundi gingið galið. HB miðvøllurin er nevnliga best, tá liðið sleppur at stýra spælinum, og at teir gjørdust meira varnir í seinna hálvleiki viðførdi, at B fekk lagt eitt ávíst trýst á HB málið í pørtum av øðrum hálvleiki. Nakrir møguleikar spurdust eisini burturúr, men Piddi var ikki nóg neyvur, og Jákup drálaði og nógv, soleiðis at HB slapp við skrekkinum, tá mesti vandin var á ferð. Í hinum endanum royndi HB at dúva upp á kontrabóltar, og hóast hetta onkuntíð viðførdi upptrekk til málmøguleikar, so skuldi eitt verjumistak til, áðrenn teir slógu sigurin fastan. Herbert í Lon, sum ikki tykist serliga sannførandi í løtuni misti bóltin til Andrew, og so kundi HB taka eitt avrit av fyrsta málinum. Hesu ferð sendi Andrew bóltin til Bárð Mortansson, sum ósvikaliga trygt sendi bóltin framvið Trónda í málinum, og so var at kalla liðugt hjá B . Seinastu løtuna royndu teir at satsa. M.a. við at flyta Jens Kristian fram í álopið, men ov seint var, og ístaðin átti HB at økt um leiðsluna, tá Bárður valdi at skjóta, heldur enn at trilla yvirum til ein púra leysan Andrew av Fløtum. Oddurin tódnar Hóast tapið, so er B framvegis á ovastu rók í landskappingini, men spurningurin tykist í løtuni vera hvussu leingi? Fyri framman hava teir tveir sera torførar útidystir, í Vági og í Gøtu, geva hesir ikki fulla úrtøku, er vandi fyri at grannarnir fyri norðan fara framum. At døma eftir dystinum leygardagin er tó einki forgjørt í hesum. Seinastu dystirnar hevur nýggja HB-liðið prógvað, at teir í løtuni eru tað liðið í landinum, sum hevur besta samahangin í spælinum, og hava teir neyðuga hepnið, er als ikki ósannlíkt, at langtiðarætlan teirra fer at geva úrslit eini tvey ár fyrr enn væntað. B -HB ( ) : Pætur Dahl . : Magni á Lakjuni . : Andrew av Fløtum . : Bárður Mortansson . Dómari: Lassin Isaksen B : Tróndur Vatnhamar Mikkjal Thomassen, Egil Zachariassen, Herbert í Lon Jacobsen Magni á Lakjuni, Jan Guttesen, Ronnie Samuelsen, Jens Kristian Hansen, Dánjal Petur Johansen Jákup á Borg, Håkan Lundholm HB: Bárður Johannesen Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl Jón Rói Jacobsen, Andrew av Fløtum ferðir um vikuna eisini á netinum Jákup Mørk: Andrew í Fokus Aftur mikudagin var tað meira enn nakar annar Andrew av Fløtum, sum gjørdi munin millum HB og mótstøðuliðið mei, NSÍ-HB , Andrew av Fløtum javnar fyri HB mei, HB-VB , Andrew av Fløtum javnar fyri HB juni, HB-VB , Andrew av Fløtum skjýtur av málunum hjá HB juni HB-B , Andrew av Fløtum leggur HB á odda juni, FS Vágar-HB , Andrew av Fløtum skjýtur bæði málini hjá HB Sjálvsálitið Jú, av sonnum kann sigast, at maðurin við -talinum á rygginum hjá havnarliðnum hevur gjørt um seg seinastu tíðina. Árið í fjør var hann í stóran mun darvaður av skaðum, og eisini í ár hevur hetta verið ein trupulleiki hjá honum, men skal dømast eftir yvirlitinum omanfyri, so er einki at ivast í, at hetta nú er lagt aftur um bak. Eftir dystin móti vágamonnum mikukvøldið var Andrew enn einaferð maðurin í fokus, tó at hann kanska ikki sjálvur tóktist so greiður um hetta, tá vit hittu hann umborð á Ternuni. Vit spurdu hann, hví tað gongur somikið væl í løtuni: Hatta var sjálvandi ein deiligur dystur hjá mær, men eg dugi ikki at siga, hví tað gongur so væl júst nú. Kanska hongur tað saman við, at sjálvsálitið er í lagi. Ikki bert talent Er hetta samstundis eitt tekin um, at tú ert um at blíva meira enn bara eitt talent, ella hvussu? Tað hopi eg í hvussu so er at sleppa av við nú. Tað er eisini neyðugt hjá mær at vísa nakað nú, tí so nógvir av teimum gomlu leikarunum eru burtur. Er tað kanska eisini ein partur av frágreiðingini. Tað at tit nú eru noyddir at taka ábyrgd? Ja, avgjørt. Vit kunnu ikki longur goyma okkum aftan fyri ein Una Arge ella Allan Mørkøre. Vit eru noyddir at átaka okkum nakað av ábyrgd sjálvir, og tá eg eri eldri enn álopsfelagarnir, er tað sjálvsagt, at eg noyðist at taka mín part av hesum. Eg haldi eisini, at eg nú eri komin í hampuliga góða venjing. Tá eg byrjaði at venja aftur í vár, vigaði eg nøkur kilo ov nógv, men nú vit hava spælt so nógvar dystir innan stutta tíð, er hetta eisini um at koma í rættlag. Gleðir seg til grannauppgerðina Hvussu verður so við leygardegnum. Ætlar tú eisini at skjóta mál tá? Tað hevði í hvussu so er verið øgiliga stuttligt. Undir øllum umstøðum er tað ein dystur, sum eg gleði meg til, men samstundis er tað ein sera týdningarmikil dystur hjá okkum. Vinna vit, so er alt aftur púra opið í toppinum, meðan gloppið hinvegin verður stig, um vit tapa dystin. Dysturin í dag hevði tó eisini alstóran týdning fyri okkum, tí ein sigur í dag var so at siga grundarlagið fyri, at vit nú hava møguleikan at koma heilt fram í oddin. Og hvussu so við framtíðini. Hevur tú gjørt tær nakrar tankar í so máta? Nei. Fyri fyrst royni eg bara at gera mítt besta her í HB. Áðrenn eg kann byrja at hugsa um útlandið, skal eg helst royna at skapa mær eitt navn her heima, so tað er als ikki nakað eg hugsi um. Stutta samrøða okkara var nú komin at enda, men eftir prátið tykist tað greitt, at talan í løtuni er um ein leikara við stórum sjálvsálitið, uttan at hetta tó tykist ov stórt. Verður hugburðurin framhaldandi hin sami í komandi dystunum, tykist tað í øllum førum ikki ósannlíkt, at klintranin upp eftir máltindinum heldur fram. ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini (útsettur dystur frá mai): Jákup Mørk: Grannauppgerðin verður toppdystur deild: HB greiddi setningin, tá teir mikukvøldið vunnu útsetta dystin móti FS Vágum, og nú kann havnarliðið so at siga sjálvt avgera lagnu sína Bárður Mortansson var ikki eins eyðsýndur og vanligt, men saman við Andrew var hann kortini ein støðug hóttan móti heimverjuni (mynd: Álvur/Sosialurin) Setningurin hjá báðum liðum tóktist purastas greiður, tá FS Vágar og HB fóru á vøllin í góðveðrinum vesturi í Sørvági mikukvøldið. Fyri bæði liðini vóru trý stig av avgerandi týdningi, men orsøkirnar til hetta vóru tó ymiskar. Gestirnir úr Havn høvdu við sigri møguleika fyri at nærkast toppinum á stigatalvuni enn meira, áðrenn teir leygardagin hitta grannarnir, sum í løtuni eiga fyrsta plássið. Hjá heimaliðnum var øðrvísi statt. Bert tveir javnleikir í seks dystum er langt ífrá nøktandi, og hóast talan var um eina sera trupla uppgávu, so átti hetta at viðført, at vágaliðið blakaði alla trygd fyri borð, og ístaðin gjørdi eina roynd at basa gestunum. Stóðu stillir Royndin sá tó ongantíð út til at gerast nøkur hóttan, tí satt at siga allan fyrra hálvleik var talan um einvegis ferðslu. HB var snøgt sagt við yvirlutan í øllum lutum. Bóltførleiki og leikferð var nógv hægri hjá havnarmonnunum, men fram um alt, so tordu teir at spæla. Uttan alt ov nógv hóvasták varð bólturin spældur millum ymsu leikararnar, og sjáldan varð farið til høvuðsleyst sparkarí inn móti brotsteiginum hjá mótstøðuliðunum. Heimaliðið fekk snøgt sagt ikki eitt bein til jørðina. Fingu teir fatur á bóltinum, varð hesin alt ov skjótt tveittur burtur. Fyrst og fremst tí menn ikki tordu at bjáða seg til, og at avleveringsmøguleikarnir tískil vóru onkustaðni millum fáir og ongir. Við hvørt varð roynt við langum sendingum fram til Birgir og John, men í luftspælinum vóru Hans og Símun at kalla einaráðandi, so hesum spurdist einki burtur úr. Andrew revsaði verjuna HB hevði fleiri upptrekk til opnar møguleikar, men burtursæð frá eini væl sæddari sending frá Andrew til Pætur, varð talan ikki um teir stóru møguleikarnar. Um miðjan hálvleikin fekk Andrew, sum allan dystin var ein støðug hóttan, tó bæði pláss og stundir til at snara sær, og skotið frá brotsteigarmarkinum sat dygst úti við stólpan. Eitt væl skotið mál, men hinvegin eisini úrslit av vánaligum verjuspæli. Eingin vágamaður tók avgerð um at verja fyri, tá Andrew fekk bóltin, og hetta vórðu teir eisini revsaðir fyri. Fleiri aðrar ferðir var um reppið, at talan gjørdist um opnar málmøguleikar, meðan heimaliðið allan fyrra hálvleik bert hevði ein rættuligan málvøguleika. Hesin var eisini um at vera upptaktin til ársins mál, men fluktarin hjá Birgiri fór upp um málið, og so var hetta av ongum. Vardu leiðsluna Í seinna hálvleiki løgdu gestirnir seg longur aftur á vøllin, og hetta gav so møguleika hjá gestunum at ota seg longur niðan á vøllin. Hetta eydnaðist eisini hampuliga væl, og tað var sjónligt, at tað hjálpti um spælið á miðvøllinum, at Ari varð trektur inn á vøllin, ístaðin fyri at liggja í vinstra borði, har hann hevði verið fyrra umfarið. Rættuliga vandamikir gjørdist teir á heimaliðnum tó ikki, tá sæð verður burtur frá deyðbóltsstøðum, har tað einar tvær ferðir var um reppið, at úrslit spurdist burtur úr. Tað lá tó líka sum í luftini, at tað kanska heldur fór at verða HB, sum avgjørdi dystin við enn einum máli. Í skjótum mótálopum eydnaðist tað bæði Bárða og Andrew at sleppa leysir, men meðan Bárður ikki fekk nóg gott tamarhald á bóltinum, so bankaði Andrew bóltin upp undir yvirleggjaran og út aftur í spæl. Talan var eisini um aðrar heilar og hálvar møguleikar, men tá tveir minuttir restaðu at spæla, eydnaðist tað Halli at finna Andrew við eini langari sending, og so avgjørdi vandamikli framherjin dystin. Eingin uppliving Sum heild, var talan ikki um nakað fotbóltsupplivilsi. Til tess var munurin millum liðini alt ov sjónskur. So leingi munurin bert var upp á eitt mál, varð nakað av spenninginum tó varveittur, og flestu áskoðararnir sóu eisini út til at njóta góða veðrið. Burtursæð frá eini hending móti endanum, tá Darius átti at fingið reyða kortið, fyri at sláa Vagn við álboganum, var talan yvirhøvur um ein >>reinan<< dyst, har dómarin alla tíðina hevði tamarhald á tí mesta sum fyrifórst. Tá HB fekk seinna málið, mistu áskoðararnir tó mótið, og hóast tey flestu longu vóru farin vónsvikin avstað, tá dómarin bríkslaði fyri seinastu ferð, so mundu tey tó vera samd um, at dysturin hevði funnið rætta vinnaran. Skal FS, sum tey rópa tað har vesturi, bjarga lívinum í deildini, verður tað eftir øllum at døma ikki móti HB at hesi skulu fást, var greiði boðskapurin tey fingu mikudagin. FS Vágar-HB ( ) : Andrew av Fløtum . : Andrew av Fløtum . FS Vágar: Remigius Mikoliunis - Emil Hentze, Darius Magdisauskas, Zilvanuis Zudis, Rimvydas Bakus - Sjúrður Ellefsen, Hannus Olsen, Eyðfinn Fjalsbak, Albert Ari Thomassen - Birgir Joensen, John Johannesen HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jákup Mørk: B snýtti HB Hóast heimaliðið hevði greiða yvirvág í spæli og møguleikum, so eydnaðist tað kortini toftamonnum at fáa trý stig burtur úr torføra útidystinum Hóast HB verjan í fleiri dystum higartil í ár hevur verið undir stórum trýsti, so hevur tað kortini eydnast vart málið rættuliga væl. Sostatt hevur liðið higartil í ár verið tað, sum hevur latið fægst mál fariðigjøgnum, nevnliga fýra. B megnaði tó einsamalt at gera tað sama, sum undanfarnu fimm mótstøðuliðini hjá HB, nevnliga at skjóta fýra mál. Tað kann tó ikki sigast, at toftamenn løgdu nakað stórt trýst á HB verjuna, men hinvegin var úrtøkan úr møguleikunum nakað væl omanfyri %, og tí gekk tað sum tað gekk. Vøkur mál Dysturin var ikki gamal, tá HB legði seg á odda. Janus Joensen, sum rættuliga hevur fingið sítt gjøgnumbrot í ár, lyfti bóltin inn um toftaverjuna, har Pætur Dahl kom við fullari ferð. Í fyrstu atløgu eydnaðist tað Magnusi Poulsen í B málinum at verja fyri skotinum frá Pæturi, men í aðru atløgu slapp Andrew av Fløtum framat, og so var heimaliðið á odda. Gleðin var tó stokkut hjá HB leikarunum. Fimm minuttir eftir leiðslumálið, legði Marlon eina sera neyva sending fram um HB verjuna, har Marcello var fyrstur á, og so var . Fimm minuttir seinni varð aftur galið í HB verjuni. Súni Fríði og Marcello spældu saman, og hetta endaði við, at Mercello royndi at lyfta bóltin inn um HB verjuna. At síggja til var eingin vandi, men Øssur Hansen stóð har, sum bólturin datt niður, og hóast hann stóð við rygginum móti málinum, so fekk hann snarað sær á og heilfluktað bóltin í HB málið. Ein sera flott detalja av Øssi. Eftir hetta tóku toftamenn seg alsamt longur aftur á vøllin, og tað viðførdi sjálvandi eisini, at HB fekk góðar umstøður at leggja trýst á. Einstakir møguleikar spurdust eisini burtur úr, men nærri enn eitt skot á stólpan frá Jón Róa komu teir tó ikki. Líkt var sostatt til, at B skuldi fara til hálvleiks við leiðsluni, men beint undir steðginum eydnaðist tað kortini HB at javna. Eftir sløsut verjuspæl og eitt sindur av aftur og fram í B brotsteiginum, datt bólturin at enda niður hjá Halli Danielsen. Hann gjørdi skjótt av, langaði til, og umvegis fót á verjuleikara legði bólturin seg til rættis í síðunetinum. At fáa mál ímóti sær somikið stutt fyri hálvleik, var sjálvandi eitt álvarsligt bakkast fyri toftamenn, men beint sum seinni hálvleikur byrjaði, gjørdist vánirnar fyri einum líkinda úrslitið enn verri. Í fyrsta álopinum í seinna hálvleiki eydnaðist tað nevnliga Jón Róa Jacobsen at senda bóltin í málið, og so vóru havnarmenn aftur á sigurskós. Fróði gjørdi mun Undan dystinum varð mett, at Fróði Benjaminsen framhaldandi mátti taka til takkar við einum sessi á síðulinjuni, og hetta var sum so framvegis galdandi sunnudagin. Leiðslumálið hjá HB noyddi tó B venjaran at satsa eitt sindur, og í eini roynd at venda dystinum, varð Fróði so sendir á vøllin. Skilligt var, at hann ikki er komin heilt fyri, og tað mundi vera gott og væl ein rulla av tape, sum varð nýtt at lappa knæðið saman við, men hetta skuldi kortini vísa seg at vera ein heppin avgerð hjá Jóannesi. Hóast venjingarstøðan enn ikki er í topp, so kom beinanvegin nógv meira friður yvir B liðið, og Fróði hevði heldur ikki verið leingi á vøllinum, fyrr enn hann hevði gjørt sítt fyri at fáa javnvág í dystin. Hann varð sendir avstað í høgru, og komin oman í brotsteigin snýtti hann Janus Joensen, so hesin ístaðin fyri bóltin rakti beinið á Fróða. Dómarin var eirindaleysur, og eftirfylgjandi brotssparikið setti Súni Fríð umvegis stólpan í málið. Toftamenn tóktist væl nøgdir um javnstøðuna, og enn einaferð løgdu teir seg aftur at verja, fyri síðani at dúva upp á kontraálop. Trupulleikin tóktist tó vera, at Marcello og Súni Fríði vóru alt ov einsamallir frammi, og tí var ongantíð nakar broddur í mótálopunum. Hetta fjørdi eisini sítt til, at trýstið frá HB gjørdist alsamt harðari, og fleiri ferðir var eisini um reppið at bólturin endaði í meskunum. Millum annað hevði Andrew einar tvær naskar royndir, Rúni var so at siga leysur, men skeyt við síðuna av, og eisini høvdu Pætur og Símun hvør sína naska frísparksroynd, uttan at støðan á máltalvuni (sum framhaldandi ikki riggar sum hon skal) broyttist av hesum ávum. Eisini var talan um hópin av vandamiklum innleggum, og satt at siga, so mundu flestu áskoðararnir bert bíða eftir, at tað skuldi eydnast HB at avgera dystin. Tá eitt lið soleiðis trýstir mótstøðuliðið, er ofta vandi fyri kontraálopum, men í roynd og veru var talan als ikki um nakran málmøguleika, tá B slapp at avgera dystin. Ein langur bóltur varð sendir oman á HB hálvuna, har Marcello og Hans kapprunnu eftir bóltinum. Hóast bótlurin var langt úti í høgra verjuborði, og tískil at kalla vandaleysur, so gjørdi Bárður kortini av at fara eina útferð. Marcello var fyrstur á bóltinum, og tá hann sá, hvar Bárður var staddur, sparkaði hann fyrstu ferð til bóltin, sum spakuliga hoppaði seinasta pettið inn í HB málið. Frøin á toftamonnum mundi so at siga ongan enda tikið, meðan HB leikararnir ikki trúðu sínum egnum eyðum. Meginpartin av dystinum høvdu teir havt so at siga alt spælið, men lítið hjálpti hetta. Toftamenn fingu fýra mál úr tveimum møguleikum, og hetta tryggjaði so teimum trý stig. Nógvar ónollur Hóast HB so at siga allan dystin hevði bóltin meira, so var talan ongantíð um nakað serliga fótbóltsspæl í Gundadali. Hóast eftiransingarnar ongantíð vóru so tættar, sum ein kundi væntað av tveimum av fremstu liðunum í bestu deildini, so meganði hvørki av liðunum at sýna nakað flótandi fótbóltsspæl. Hóast onkur av málunum vóru vøkur á at líta, so vóru hesi úrslit av einmansavrikum ella einstakari góðari sending, heldur enn góðum fótbóltsspæli. Í ávísum førum tóktust leikarar eisini at hava gloymt alt um fótbóltsspæl, og royndu heldur at berja mótstøðumenninar niður, og eitt nú er Hans á Lag helst fegin um, at dómarin ikki sá hann koyra Eyðstein Skipanes um koll, meðan bólturin var aðrastaðni á vøllinum. Yvirhøvur tóktist dómarin ikki at ansa nóg væl eftir teimum ónollum, sum vórðu framdar á vøllinum, tá bólturin var aðrastaðni. Ikki tí, dómarin skal sjálvandi hyggja at tí, sum fyriferst, har bólturin er, men hinvegin kom fleiri ferðir fyri í deyðbóltsstøðum, at leikarar nærum bardust í brotsteiginum, uttan at hvørki dómari ella linjuverjar tóktust latast um vón. Alt í alt ein heldur linligur dystur í Gundadali, har HB ongantíð kom í nær námind tí spæli, sum teir sýndu í hálvfinaluni móti VB, og har toftamenn heldur ikki fingu prógvað, hví teir eiga rættin at kalla seg oddalið. Ikki tí. Ein dygd hjá oddaliðum er sjálvsagt eisini at fáa úrtøku úr møguleikum sínum, og hetta megnaði B til eitt reint -tal, og var hetta eisini at kalla einasta orsøkin til, at teir fingu stigini við sær heimaftur. HB-B ( ) : Andrew av Fløtum . : Marcello Marcelino . : Øssur Hansen . : Hallur Danielsen . : Jón Rói Jacobsen . : Suni Fríði Johannesen (br.) . : Marcello Marcelinho . Dómari: Petur Reinert HB: Bárður Johannsen Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen Hallur Danielsen, Ingi Rasmussen, Rúni Nolsøe, Pætur Dahl Jón Rói Jacobsen, Andrew av Fløtum B : Magnus Poulsen, Jan C. Dam, Arnbjørn Danielsen, Jákup Djurhuus Jan Petersen, Marlon Jorge, Øssur Hansen, Eyðstein Skipanes, Jákup Eli Olsen Marcello Marcelino, Súni Fríði Johannesen ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, hálvfinala Jákup Mørk: Andrew dagsins maður HB at kalla tryggjaði sær finalusessin, tá teir vunnu stórsigur á VB í fyrru hálvfinulini Eingin ivi er um, at Andrew av Fløtum varð dagsins maður í Gundadali dýra biðidag. Við fýra málum og hini bæði HB-málini, var hann meira enn nakar annar maðurin aftan fyri stórsigurin, og kanska kann hetta eisini verða viðvirkandi til, at hann sleppur hægri í metum millum fótbóltsáskoðararnar. Æviga >>talentið<< Síðani hann fyri fyrstu ferð terin inn á fyrstudeildarpallin her heima, í , hevur so at siga verið bíðað eftir, at hann fór at fáa sítt endaliga gjøgnumbrot. At ftbóltsevnini eru í lagi, er eingin ivi um, men hinvegin hevur hann nú í eini fýra ár borið heitið, talent, uttan at hann hevur megnað at bitið seg fastan á annan álopssessin á besta HB liðnum. Um dysturin móti VB var eitt tekin um, at hetta nú er broytt, ella um talan bert var um eitt upplop, skal ikki verða staðfest her, men ábendingar eru í øllum førum um, at >>talentið<< er um at verða vaksin. Einvegis ferðsla Sjálvandi var Andrew ikki einsamallur um stórsigurin. Í fyrra hálvleiki sýndi HB liðið so nógv tað besta spælið, teir hava havt higartil í ár. Nølaríið og rullanin upp á tvørs, var brádliga skift út við beinleiðis og ágandandi álopsfótbólt. Tá VB so samstundis framdi at kalla eina sjálvmorðsroynd, við at spæla við flatari verju, so kundi tað bert ganga sum tað gekk. Stórsigurin varð grundlagdur fyrstu innan minuttir, har HB skoraði trý mál, og eftir hetta var at kalla einvegis ferðsla, har heimaliðið við kvikum samanspæli spældi ørkymlaðu VB leikararnar niður og norð. Fyrsta málið kom, eftir at Rúni hevði fingið bóltin í høgru síðu. Hann sendi ein skrúvandi bólt inn um fløtu VB verjuna, har Andrew fekk sníkt seg fram um tríggjar verjuleikarar, og sneiddi Bjarna av, áðrenn bólturin varð lagdur í málið. Níggju minuttir seinni var Andrew aftur upp á spæl. Fyrst royndi hann at bróta ígjøgnum VB-verjuna, men tá hetta ikki eydnaðist, sendi hann ístaðin álopsfelagan, Jón Róa, avstað í høgru. Jón Rói framdi allarhelst fríspark, tá hann skumpaði verjuleikaran burtur, men í øllum førum gjørdist hann púra leysur, og kundi senda bóltin millum beinini á málverjanum. Minuttin eftir vann Rúni bóltin á miðjuni, og eftir at hava snýtt verjuleikara, varð bólturin í einum bleytum boga sendur upp um Bjarna, sum ikki hevði ein livandi kjans at gera nakað við bóltin. Einfalt og vakurt VB royndi at umskipa liðið nakað, soleiðis at Tórður og Jón Pauli fingu meira sentralar leiklutir, men tað var einamest við deyðbóltsstøðum, at gestirnir vóru vandamiklir. HB liðið helt tó áfram við ágangandi spælinum, og í minutti varð aftur galið. VB verjan snorksvav, tá Rúni tók stutt fríspark til Róa. Við eini væl sæddari sending, spældi hann bóltin fyri føturnar á Andrew, sum tók eitt trekk, áðrenn hann langaði bóltin upp undir nettakið. Stutt eftir hevði VB møguleika at minka um munin, tá Jón Pauli varð feldur í brotsteiginum, men leikandi venjarin (sum eisini misnýtti móti HB í fjør) skeyt bóltin á stólpan. Ístaðin kundi Rúni Nolsøe økja um leiðsluna til , tá hann sjálvur vann bóltin á miðvøllinum, sendi Andrew avstað, og síðani sjálvur rann seg púra leysan at avgreiða bóltin, tá Andrew sendi inn um aftur. Einfalt, vakurt og effektivt. Stórsigurin kom í vanda Í seinna hálvleiki setti HB ferðina nakað niður, og hóat hetta kanska tykist náttúrligt, tá leiðslan er somikið trygg, so kundi hetta lættliga kosta stóran part av leiðsluni. VB liðið royndi nevnliga alla tíðina at trýsta HB liðið, og longu níggju minuttum gav hetta úrslit. Leikandi venjarin varð sendir avstað í høgru, og eftir at hava snýtt verjuleikara, sendi hann bóltin í málið. Lítla løtu seinni var Krzystof aftur upp á spæl. Eltir af trimum HB leikarum, megnaði hann kortini at sleppa sær inn um brotsteigin, áðrenn hann lat seg detta, og so kundi Milan minka munin niður í trý mál. HB leikararnir tóktust ónøgdir við dómin, og kanska var tað rætt, at brotið móti Krzystof varð framt uttan fyri brotsteigin, men hann megnaði so at fóta sær nakrar metrar afturat. Hinvegin skulu havnarmenninir vera glaðir um, at Niklas, sum annars dømdi sera væl, ikki sá, hvør av HB leikarunum framdi brotið. Í øllum førum varð venjarin togaður av Janusi, og tá hesin hevði fingið gult í samband við fyrra brotssparkið, kundi talan lættliga verið um reytt hesuferð. VB sá nú møguleika fyri at minka um munin, so returdysturin kanska kundi gerast rættuliga spennandi, men hóast teir royndu at trýsta, so gjørdist talan ongantíð um teir heilt stóru møguleikarnar. Hetta opnaði eisini fyri kontramøguleikum hjá heimaliðinum, og tá fimm minuttir vóru eftir, gav ein av hesum mál. Bárður Mortansson sendi Andrew avstað í høgru, og eftir at hava rundað Bjarna, kundi hann staðfesta stórsigurin. Hetta tók seinastu orkuna úr VB liðnum, og einastu skreytirnar, sum teir framdu, tað sum eftir var, var tá Milan fyri aðru ferð nýtti álbogan í nærdysti, og harvið fekk næsta gula kortið. Tríggjar orsøkir Samanumtikið kann sigast, at dysturin varð avgjørdur av trimum orsøkum. HB liðið spældi nógv meira beinleiðis og ágangandi enn higartil í ár, kanska eisini orsakað av, at allir fýra á miðvøllinum nú vóru bóltspælarar ístaðin fyri bóltflytarar. VB venjarin framdi ein taktiskan brølara av teimum stóru, tá hann valdi at royna seg við flataru verju móti kvika HB álopinum. Andrew av Fløtum. Hóast hann kanska kundi fingið eini tvey mál afturat, so sýndi hann rættuliga máltev, og arbeiddi hann meira fyri liðið enn hann hevur gjørt í langa tíð. HB-VB ( ) : Andrew av Fløtum . : Jón Rói Jacobsen . : Andrew av Fløtum . : Andrew av Fløtum . : Rúni Nolsøe . : Krzystof Popczynzki . : Milian Kulic (br.) . : Andrew av Fløtum . HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Símun Eliasen, Janus Joensen - Hallur Danielsen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Pætur Dahl - Jón Rói Jacobsen, Andrew av Fløtum VB: Bjarni Johansen, Predrag Zivkovic, Janus Kjærbo, Eyðun Jacobsen, Jón Pauli Olsen - Tórður Holm, Michael í Lágabø, Palli Augustinussen - Krzystof Popczynzki, Robert Cieslewicz ferðir um vikuna eisini á netinum Ivan Eginsson: Jón Rói yngstur í ár HB leikarin er yngsti leikari, sum hevur skotið mál hetta kappingarárið, men tað er ikki víst, at hetta heldur árið á tamb Loksins eydnaðist tað einum av mest lovandi føroysku leikarunum, Jón Róa Jacobsen, at skorað sítt fyrsta mál í landskappingini í .deild. Ungi framherjin, ið fylti ár í apríl, legði HB á odda í Gøtu í dystinum móti GÍ, sum havnarmenn vunnu Sostatt bleiv U- landsliðsspælarin nógv tann yngsti, ið hevur skorað í bestu deildini í ár. Trý tey seinastu árini vóru yngstu málskorarar í .deild eitt sindur eldri, enn Jón Rói Jacobsen er nú. Vit skulu leita aftur til , fyri at finna ein yngri mann, ið hevði gjørt mál í bestu føroysku deildini. Tað var eingin annar, enn núverandi landsliðsleikarin, Jákup á Borg. Fremsti málskjúttin í .deild í fjør og fyrraárið var ár og mánaðir, tá hann skoraði sítt allarfyrsta landskappingarmál fyri besta liðið hjá B Tað hendi tann .september í .umfari, FS Vágar var á vitjan í Havn og fór vestureftir við tapi. Jákup økti um leiðsluna hjá B til , tá ið eitt korter var eftir at spæla. Kortini eru tað fleiri leikarar, sum kunnu sláa aldursmetið hjá Jón Róa í ár. Í hesum sambandi kunnu nevnast klaksvíkingurin Símun Joensen (føddur ), sandoyingurin Kristoffur Vidtfeldt ( ), og serliga Jann Ingi Petersen úr B , ið er føddur so seint sum .januar , og sostatt ikki verður fyrr enn komandi ár. Allir teir nevndu hava longu roynt seg í .deild í ár. Um blaðungi toftamaðurin megnar at skora í hesum kappingarárinum, slær hann eisini tað gamla aldursmetið hjá fuglfirðinginum Høgna á Lakjuni, ið einans var ár, mánaðir og dagar gamal, tá ið hann skoraði eitt av málunum hjá ÍF í heimasigrinum á NSÍ í umfari av landskappingini í Í løtuni hava vit tíverri ongan møguleika fyri at kanna kappingarnar frá árunum áðrenn , fyri at finna uppaftur yngri málskjútta. Lítil ivi er um, at fleiri -ára gamlir málskjúttar høvdu verið í kappingini í .deild, ið byrjaði í . ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Sveinur Tróndarson: Fyrst hetja síðani bartrog Lítið korter fyri dystarenda javnaði Súni Olsen fyri GÍ móti HB, men minni enn eitt minutt seinni varð hann sendur av vølli fyri hevnisøku. HB fekk størri rásarúm, fótaði sær og vann við vøkrum frísparksmáli GÍ - HB ( ) Jón Rói Jacobsen . Súni Olsen . Pætur Dahl . HB vann dystin í Gøtu sunnudagin, og skuldi nakar vinnari finnast, so var HB rætta liðið. Teir høvdu meira at bjóða upp á enn GÍ. At so Suni Olsen við sínum illa umhugsaða albógva móti andlitinum á Rúna Nolsøe, gjørdi tað lættari fyri HB, er so ein partur av søguni. Satt at siga var dysturin í Sarpugerði í dag eitt vónbrot. Málið, sum HB fekk tíðliga í dystinum, tók beinini undan GÍ, sum ikki fótaði sær fyrr enn langt inn í fyrra hálvleik. Í seinna hálvleiki var spælið heldur betri, men kortini var ongantíð talan um nakran góðan dyst. Sunvard dýrur Lassin Isaksen hevði gott og væl sett dystin í Gøtu í gongd, tá havnarmenn fingu nakað at fegnast um. Ein bóltur varð sendur móti málinum, sum Sunvard ikki megnaði at halda. Bólturin datt fyri føturnar á Jón Róa Jacobsen, sum ikki ivaðist, og so var HB á odda . Talan var um eitt dropp av teimum stóru, og tað er eingin ivi um, at Sunvard verður noyddur at taka málið upp á sín kappa. Um tað var skelkurin av málinum, sum gjørdi, at GÍ ikki kom fyri seg, er ikki gott at vita, men veruleikin er, at meginparturin av fyrra hálvleiki varð brúktur til at sparka bólt, heldur enn at spæla bólt. Ikki fyrr enn ímóti endanum av fyrra hálvleiki fekk GÍ rímiligt skil á spælinum afturi á vøllinum. Har frammi vóru teir lítið vandamiklir. Spælið hjá HB var lítið mætari, tí tað gekk meiri enn striltið at fáa nakað skilagott burturúr álopsspælinum. Einu ferðina var tó líka við, men málskjúttin, Jón Rói, var ikki nóg kaldur, í avgerandi løtu. Rumenski miðvallarleikarin, Gigi, hevði eisini ein møguleika í fyrra hálvleiki, men vinkulin var spískur, og tí spurdist einki burturúr tí møguleikanum. Kortini skal Gigi eiga tað rós hann hevur uppiborið fyri ein framúr góðan arbeiðsvilja. Hann var allastaðni og er ein sannur fongur fyri HB. GÍ betri við Tá seinni hálvleikur byrjaði sást, at GÍ hevði fingið boð um at leggja størri trýst á HB. Teir vóru nógv meira uppsettir enn teir vóru í fyrra hálvleiki, og teir otaðu seg longur fram á vøllin. Kortini gav hetta ikki stórvegis úrslit, tí tá teir nærkaðust trevjaði HB verjan spælið upp. Teir høvdu kanska lættari arbeiði enn neyðugt, tí spælið hjá gøtumonnum var í so einfalt. Ikki tí, gøtumenn royndu at byggja upp um kantarnar, men tað vildi ikki, sum teir sjálvir vildu. Tá bólturin varð spældur innfyri, var eingin at taka ímóti, um bólturin í heila tiki kom innfyri. Men brádliga bragdaði. Tá góðir tríati minurttir vóru leiktir av seinna hálvleiki fekk GÍ eitt innkast í høgra borið. Bólutin varð tveittur langt inn í brotsteigin, har ein HB-verjuleikari fekk krúllin á. Bólturin endaði hjá Súna Olsen, sum royndi tvær ferðir áðrenn tað eydnaðist. So var og nú væntaðu tey flestu, at GÍ fór at seta seg á dystin. Men gleðin var stokkut. Súni sá reytt Stutt eftir at GÍ hevði javnað, bardi Súni Olsen seg til bóltin á miðjuni. Hann troðkaði seg - lógliga - til bóltin, men tað vildi Rúni Nolsøe ikki lata sær lynda. Hann tók í Súna og helt fast. Tá var tað, at Súni svingaði albogan móti Rúna, sum legði seg alt fyri eitt. Um hann varð raktur ella ikki, skal vera ósagt, men gerðin var til eitt reytt kort, og tað fekk hann. Hinvegin er spurningurin um Lassin Isaksen ikki gjørdi ein feil við at lata Rúna sleppa snikkaleysan. Hann forðaði Súna at sleppa avstað við bóltinum, og rættast hevði uttan iva verið at givið honum gula kortið fyri tað. Gerðina hjá Súna skal einki sigast um, uttan tað, at hann var hetja ta einu løtuna, fyri at verða bartrog løtuna eftir. Við útvísingini misti GÍ taki á HB, sum eftir stuttari løtu bardi seg innaftur í dystin. Og Rúni var ikki liðugur enn. Tríggjar minuttir fyri leiklok vann hann HB fríspark beint uttanfyri GÍ brotsteigin. Gøtumenn settu upp múr, men tað legði innskifti Pætur Dahl lítið í. Hann meddaði eftir málinum, og sendi bóltin beina leið í meskarnar og so var HB aftur á odda, og hesaferð helt leiðslan. Samanumtikið kann sigast, at HB vann ein ikki serliga væl leiktan dyst, sum fyri tað mesta gekk fyri seg á miðjuni, uttan teir heilt stóru vandamiklu møguleikarnar. Av teimum, sum vóru átti HB teir flestu, og tí var tað á góðari leið, at havnarmenninir vóru avstað við stigunum. ferðir um vikuna eisini á netinum Kappingin um Løgmanssteypið, fjóringsfinala Jákup Mørk: Sannur steypagysari í Gundadali Báðir Bárðarnir hjá HB gjørdust hetjunar í Gundadali. Bárður Johannesen tók tvey brotsspørk, meðan Bárður Mortansson setti seinasta seymin í B kistuna B -HB ( ) HB vann eftir umdyst og brotsspørk B hevur seinni árini havt meira enn trupult við at basa grannunum úr HB, tá liðini bæði hava hitst. Somikið illa hevur gingist í hond í grannuppgerðunum, at tað als ikki er uttan orsøk, at áskoðarar hjá báðum feløgum tosa um HB-kompleksið hjá B . Tí var tað kanska ikki dreymurin hjá leikarum og viðhaldsfólkunum, sum gekk út, tá tað gjrødist greitt, at grannarnir skuldu hittast í fjórðingsfinaluni í steypakappingini. Lagið á viðhaldsfólkunum hjá árstalsfelagnum mundi heldur ikki gerast betri av, at B noyddist at vera fleiri stuðulsleikarar fyri uttan, í týdningarmikla dystinum. Jens Kristian Hansen og Bjarni Prior hava báðir drigist við skaðar, og harumframt mátti Jákup á Borg sita uttanfyri, orsakað av reyða kortinum, sum hann ognaði sær á Sandi dýra biðjudag. Bjarni varð klárur Tað eydnaðist tó Bjarna at manna seg upp, so hann fekk verið við í dystinum, men kortini var B liðið nakað umskipað, í mun til undanfarnu dystirnar. Mikkjal Thomassen varð fluttur niðan á miðjuna, meðan Fróði Clementsen og Herbert í Lon Jacobsen røktu verjusessirnar framman fyri Egil Zachariassen. HB liðið var tó eisini nakað skert undan dystinum. Gigi, sum hevur verið bæði skaddur og sjúkur, var enn ikki komin rættuliga fyri seg, og tískil varð Símun fluttur longur inn á miðvøllin, meðan Pætur Dahl enn einaferð røkti miðvallarsessin í vinstra borði. Janus Joensen, fekk ein rættuligan stoyt fríggjadagin, men hann var kortini til reiðar sunnudagin, so alt í alt líktist HB liðið at kalla sær sjálvum. Ein av veikleikunum hjá HB hevur í undanfarnu dystunum verið, at liðið ikki í nóg stóran mun megnar at bróta ígjøgnum í síðunum, har Símun Eliasen og Ingi Rasmussen fyri tað mesta hava roynt seg. Hetta hevur tó ikki eydnast serliga væl, tí hvørgin teirra hevur tær dygdir, sum verða kravdar á hesum plássum. Ikki tí, báðir eru teir sterkir leikarar, sum eisini hava verið á landsliðnum, men styrki teirra er mitt á vøllinum, og ikki úti í borðinum. Sunnudagin hevði HB-venjarin roynt at loyst henda trupulleika soleiðis at álopsskyldurnar í høgru vórðu loystar av Jóhannis Joensen, meðan Ingi flutti seg longur inn á vøllin, tá HB liðið var í álopið. B átti alt Tað var tó rættuliga sjáldan, at Jóhannis fekk víst sínar framrættaðu dygdir fyrsta partin av dystinum, tí B liðið átti satt at siga alt spælið í fyrra hálvleiki. Serliga var tað Jan Guttesen, sum skaraði framúr á miðvøllinum, har hann helst vann fleiri bóltar enn alt HB liðið tilsamans, og ferð eftir ferð slapp hann sær skilagott av við bóltin, so nýtt álop kundi setast í gongd. Bæði Magni á Lakjuni og Carl Herup Høgnesen vóru framrættaðir í síðunum, og tað hendi seg ofta, at vandamiklar støður spurdust burtur úr hesum.Um hálvan hálvleikin var um reppið, at B legði seg á odda, eftir at teir enn einaferð komu framvið í vinstru síðu, men Bjarni rakk akkurát ikki bóltinum frá Magna, og Håkan tóktist ikki nóg avgjørdur, tá bóltur fall fyri føtur hansara. Løtu seinni vóru aftur boð eftir HB-málverjanum. Jan Guttesen vann bóltin á miðjuni, og spældi síðani Bjarna púra leysan. Hevði Bjarni hugt upp, hevði hann kanska sæð, at hann og Jan vóru tveir einiir við málverjanum, men ístaðin fyri at rulla upp á tvørs, royndi hann at lobba bóltin, men Bárður fekk kortini fatur á. Stutt eftr hetta fekk B hornaspark, og so kundi enn einaferð staðfestast, at HB verjan hevur alstórar trupulleikar av deyðbóltsstøðum. Bjarni Prior er helst ein av sterkastu leikarunum hjá B , tá tosað verður um spælið við høvdinum, men kortini slapp hann at standa púra leysur, tá Magni sendi hornasparkið inn, og hetta lat hann sær ikki bjóða tvær ferðir. Hóast leiðslumálið, so helt B fram við ágangandi spælinum, og við eitt sindur av hepni, kundu teir eisini økt um leiðsluna. Í hinum endanum av vøllinum hendi millum lítið og einki. Onkuntíð var um reppið, at HB fekk onkran hissini møguleika, men hvørja ferð eydnaðist kortini B leikara at fáa fatur á bóltinum. Vandamesta royndin var helst, tá Bárður Mortansson varð leiktur leysur, men linjuverjin mundi helst vera einasti maður í Gundadali, sum helt kvika áleyparan vera rangstaddan, tá bólturin varð sleptur inn um verjuna. Nýttu aðrar dygdir Í seinna hálvleiki var HB liðið so at siga hamskift. Ingi Rasmussen og Símun Eliasen vórðu skiftir út við Hall Danielsen og Róa Árting, og hetta viðførdi alt fyri eitt, at HB spælið gjørdist nógv betri skipað. Báðir eru teir leikarar, sum royna at lata bóltin gera arbeiðið, og nú varð tað brádliga HB, sum hevði bóltin nógv meira Einar tíggju minuttir eftir, at hann var komin á vøllin, eydnaðist tað Róa at krúlla seg ígjøgnum B verjuna, men tá bólturin varð rullaður tvørt fyri málið, var B verjan kvikari á bóltinum. Tað lá tó líka sum í luftini, at tað skuldi eydnast HB at javna, og tá minuttir vóru eftir leika, eydnaðist hetta eisini. Rúni Nolsøe kundi kanska valt at latið seg detta, tó hann dróg fram við verjuleikara í høgra borði. Hann helt sær tó á fótum, og sendi eitt flatt skot úr spískum vinkli. Tróndur fekk vart fyri í fyrstu atløgu, men Hallur Danielsen var fyrstu á returinum, og so stóð á jøvnum. Stutt eftir var um reppið, at sviin hjá B slapp leysur, men Bárður var skjótur úr málinum, so hann kundi rudda burtur. Yvirvágin, sum HB hevði havt í seinna hálvleiki, hvarv so at siga eftir útjavningina, og seinasta løtan av vanligu leiktíðini var helst hin besta í dystinum, um hugsað verður um fótbóltsspælið. Hvørgin parturin hevði hug at geva seg, og við skjótum spæli, skolaðu álopini báðar vegir. Ferðin var høg, Nógvir og harðir nærdystir vóru á miðvøllinnum og fleiri góðar tekniskar detaljur vóru at síggja. Ja snøgt sagt sýndu liðini hesa løtuna nakað av tí besta, sum føroyskur fótbóltur hevur at bjóða. Í himmiríki og aftur Tað lá kanska í luftini, at farast skuldi út í longda leiktíð, og soleiðis gjørdist eisini, men áðrenn tað kom so langt, sluppu viðhaldsfólkini hjá báðum feløgum bæði at gráta og flenna. Tá klokkan við tennisvøllin var farin um teir minuttirnar, átta HB hornaspark. Bólturin var í fyrstu atløgu sendir útfrá, men við einum dreymaskotið sendi føðingardagsbarnið og liðskiparin, Rúni Nolsøe, bóltin heilt upp í samankomingina, haðani hann legði seg í síðunetið hinumegin. Frøin á leikarum og viðhaldsfólkum var sjálvsagt ovurstór, men B leikararnir høvdu enn ikki givið skarvin yvir. Einir seks minuttir vórðu lagdir afturat tíðini, og hesa løtuna legði B stórt trýst á HB málið. Vónin um javnleik mundi tó hvørva, tá Magni úr stuttari fjarstøðu sendi bóltin framvið HB málinum, men lítla løtu seinni kundu B leikararnir hálsfevnast. Enn einaferð var atvoldin til málið ein deyðbóltsstøða. Úr vinstru sendi Magni hornaspark innfyri, og eftir at Egil fyrst hevði roynt seg við skotið, kundi Ronnie Samuelsen við seinasta sparkinum í dystinum seta bóltin í málið. Meira dramatikkur Var vanliga leiktíðin undirhaldandi, so varð longda leiktíðin tað ikki minni. Eftir stuttari løtu hevði Carl risastóran møguleika, eftir at Ronnie í fyrstu atløgu stútaði á tvørstongina, men ístaðin fyri at skjóta fyrstu ferð, royndi Carl at temja bóltin, og so fekk verjuleikari beint bóltin burtur. Dramatikkurin fekk enn eitt skump uppeftir, tá Hans á Lag átti seinasta sparkið í fyrra umfarinum av longdu leiktíðini. Sparkið var tó rættað móti Jan Guttesen, og tá dómarin stóð beint hjá, var bara ein vegur, og tað var út. Stutt undan hesum varð verjufelagin hjá Hans, Florin, skaddur, tá hann royndi seg við frísparki, og eftir at hann var settur niðan í álopið at standa, varð HB verjan fullkomuliga umskipað seinasta korterið. Orkan var tó farin at ganga undan hjá B , og hóast yvirvtalið í leikarum, megnaðu teir ikki at leggja nakað skipað trýst á HB liðið, og eftir undirhaldandi minuttir var greitt, at dysturin skuldi avgerast við sektasparkskapping. Bárðarnir avgjørdu Her gjørdist Bárður Johannesen í HB málinum stóra hetjan. Hann tók sær nevnliga av báðum teimum fyrstu skotunum frá ávíkavist Magna og Fróða, meðan Ronnie Samuelsen sum einasti B leikari hevði sett bóltin í netið. Tá so Rúni, Rói og Andrew allir skoraðu upp á sínar møguleikar, var tað upp til ein annan Bárð, Mortansson, at avgera dystin. Hann sveik ikki álitið, og so kundu HB áskoðararnir tysja inn á vøllin at takka sínum leikarum. Meðan reyð/svørtu grannarnir sostatt kundu fegnast um enn ein sigur í lokaluppgerðini, sótu B leikararnir á miðvøllinum og gramdu seg. Sjálvsagt er tað ein keðiligur lutur at skula lúta í eini brotssparkskapping, men koritni skal sigast, at leikararnir hjá hvíta høvuðsstaðarfelagnum als onga orsøk høvdu til at stara niður í vøllin. Tað skulu tvey góð lið til fyri at skapa ein góðan fótbóltsdyst, og hetta megnaðu HB og B til fulnar. Dysturin hevði so at siga alt tað, sum vanliga verður sett í samband við ein rættan steypadyst. Nógvar nærdystir, høga leikferð, gott spæl í løtum og fram um alt spenning og dramatikk. Snøgt sagt hevði hvørki av liðunum uppiborið at tapa, men dysturin skuldi so avgerast, og her varð tað so HB, sum dróg longra stráðið. Kanska orsakað av einari sálarligari yvirvág, sum stavar frá stoltum steypatraditiónum og siðvenjuni við at vinna á grannunum. B -HB ( ) eftir brotssparkskapping : Bjarni Prior : Hallur Danielsen . : Rúni Nolsøe . : Ronnie Samuelsen . Dómari: Niklas á Líðarenda B : Tróndur Vatnhamar Fróði Clementsen, Egil Zachariassen, Herbert í Lon Jacobsen Carl Herup Høgnesen, Mikkjal Thomassen, Jan Guttesen, Magni á Lakjuni Bjarni Prior, Håkan Lundholm, Ronnie Samuelsen HB: Bárður Johannesen Jóhannis Joensen, Florin Miháescu, Hans á Lag, Janus Joensen Ingi Rasmussen, Rúni Nolsøe, Símun Eliasen, Pætur Dahl Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jákup Mørk: Báðir partar mundu iðra seg Verjuspælið og styrkin í luftrúminum hevur verið eitt av vørumerkjunum hjá HB seinnu árini, men fríggjadagin kostaði hetta sigurin, og kendu vágbingar sína vitjunartíð fóru teir suður aftur við øllum trimum stigunum Talan var um tvey av liðunum, sum eru frammaliga í jagstranini eftir B , sum hittust í Gundadali dýra biðjudag. HB liðið, sum er so at siga fullkomuliga umskipað í mun til undanfarna kappingarár, hevur fingið eina rættuliga góða byrjan (onkur vildi kanska sagt óvæntað góða), har teir bert hava mist stig í javnleikinum móti NSÍ. VB meira enn hálvsnávaði á heimavølli móti B , men annars hevur gingið væl hjá teimum. Í mun til í fjør, hevur talan so at siga ikki verið um nakra frágongd hjá vágbingunum, meðan teir hinvegin hava fingið styrk úr bæði Póllandi og Jugoslavia, so vónir teirra til inniverandi landskapping eru rættuliga góðar. Harumframt hava vágbingar ofta havt eitt sera gott tak á júst HB, so tað mundi vera við trimum stigum fyri eygað, at teir løgdu leiðina til Havnar. HB mundi hinvegin eisini hava sigurin í huganum, tá teir gjørdu seg til reiðar at taka ímóti vágbingunum. Sum sagt, so hava teir, hóast stórar broytingar, havt góð úrslit higartil í ár, og einki er at taka seg aftur í, at teir ikki so fegnir vildu lata gloppið upp til grannarnar í ein landsynning gerast ov stórt. Vandamikil mótálop Sostatt áttu at verið góð líkindi fyri einum undirhaldandi dysti, har bæði liðini skuldu spæla framrættaðan fótbólt. Fyrstu løtuna av dystinum løgdu liðini tó nakað varliga fyri. Tað var kanska eisini soleiðis, at leikararnir fyrst ætlaðu at kanna eftir, hvussu sterk mótstøðan var. Serliga sá út til, at gestirnir vóru varnir, og fyrstu løtuna leiktu teir at kalla Skjótt gjørdist tó greitt, at tá vágbingar høvdu bóltin, vóru teir skjótir at umstilla seg, tá teir við kvikum mótálopum royndu at spæla HB verjuna tunna. Serliga sá út til, at HB liðið var veikt í vinstra verjuborði, tá gestirnir kontraðu, og tað var eisini júst her, at upptaktin til leiðslumálið hjá VB kom. VB vann bóltin á miðjum vølli, og eftir skjótt samanspæl á miðjuni, varð bólturin sendur út til Palla Augustinussen. Hann sendi ein góðan bólt innfyri, har Robert Cieslewicz skallaði bóltin yvirum til leikandi venjaran, Krzystof Popzynzki, sum tó bert fekk eitt hornaspark burtur úr góða møguleikanum. Hornasparkið skuldi tó vísa seg at gerast vandamikið, tí tá bólturin varð sendir høgt til handara stólpa, kom Jón Pauli Olsen rennandi við fullari ferð, og kundi hann við høvdinum seta bóltin í netið. HB verjan tóktist ógvuliga passiv í hesi støðu, tí satt at siga var ikki líkt til, at nakar leikari hevði givið sær far um Jón Paula, hóast teir áttu at vita, at hann telist millum vandamestu leikararnar í landinum. Málið gav VB uppaftur betri fortreytir at dúva upp á kviku mótálopini, men ofta gekk rættuliga torført við at fáa hesi í lag. Ein orsøk til hetta var, at vágbingarnir tóktust vera rættuliga ótryggir í verjupartinum, har teir fleiri ferðir nølaðu alt ov nógv við at fáa bóltin burtur. Eftir einum korterið, var hetta eisini um at kosta, tá HB vann bóltin í VB-uppspæli. Andrew varð sendur avstað, men púra leysur við málverjanum megnaði hann ikki at skora. Tíggju minuttir seinni var vandi aftur á ferð. Verjuleikari hjá VB heilkiksaði, tá bólturin skuldi beinast burtur. Bólturin rullaði ístaðin til Andrew, sum legði bóltin upp á tvørs til vágbingin í HB, Rúna Nolsøe. Staddur nakað í høgru á brotsteigarmarkinum, sendi hann eitt hart og flatt skot móti handara stólpa, sum Bjarni í VB-málinum ongann møguleika hevði at verja fyri. Eftir at teir soleiðis vóru komnir upp á javnt, fekk HB rættuliga takið á dystinum. Seinastu minuttirnar av fyrra hálvleiki var bólturin so at siga alla tíðina á VB hálvuni. Mál komu tó eingi, men fleiri ferð stóð rættuliga nógv á. VB verjan tóktist yvirhøvur rættuliga óskipað fyrra hálvleikin, og eitt nú hevði Bárður Mortansson tvær vandamiklar royndir, tá hann púra leysur slapp at seta høvdið á bóltin, men báðu ferðirnar fekk Bjarni vart fyri. Aftur ein deyðbóltur Liðini vóru ikki meira enn komin á vøllin til seinna umfarið, so lá bólturin aftur í málinum, og aftur hesu ferð var atvoldin til málið ein deyðboltsstøða. Einar metrar inni á HB hálvuni varð fríspark sent innfyri úr høgru, og við handara stólpa stóð VB venjarin púrasta leysur, soleiðis at hann kundi temja bóltin, áðrenn hann varð sparkaður í HB málið. Undanfarin ár hevur tað annars verið soleiðis, at júst høgir bóltar hava verið styrkin hjá HB verjuni, men onkursvegna tykist hetta vera broytt. Ikki tí, bæði Hans, Florin og Jóhannis eru leikarar, sum eru rættuliga sterkir í luftini, og harumframt verður Símun Eliasen vanliga tikin aftur at verja í frí- og hornasparksstøðum. Kortini var tað júst við deyðbóltum og sendingum innfyri, at vágbingarnir høvdu vandamestu royndirnar, og einar tríggjar ferðir var um reppið at teir soleiðis øktu um leiðsluna. Størsta møguleikan mundi Milan Kuljic hava, men hann gjørdist akkurát ov stuttur, tá Krzystof slapp at senda innfyri úr vinstru. Tað at VB ikki megnaði at skora uppá hesar møguleikar kostaði í seinasta enda sigurin, tí tá einir fimm minuttir vóru eftir av vanligu leiktíðini, fekk HB aftur skotið seg upp á javnt. Málið kom eftir at bólturin varð sendir innfyri úr høgru síðu. Bjarni kom út eftir innlegginum, men beint áðrenn hann skuldi lofta, stakk Andrew beinið fram, soleiðis at hann tamdi bóltin fram við málverjanum, og hareftir kundi rulla bóltin inn í tóma málið. HB hevði tá í einar minuttir roynt at trýst VB verjuna, og orsøkin til hetta tóktist vera eyðsýnd. Um miðjan seinna hálvleik noyddist Tórður Holm nevnliga at fara av vøllinum, eftir at hann hevði fingið ein snudd í beinið. Hetta viðførdi, at sambandið millum miðvøll og álop so at siga hvarv hjá vágbingum, og hóast VB leikararnir royndu seg við langum bóltum til álopsleikararnar, so hvarv broddurin av kontraspælinum. HB royndir eisini útjavnandi málið at trýsta VB liðið, men hóast teir høvdu einstakar góðar møguleikar, so var tað um reppið, at Robert avgjørdi alt til fyrimuns fyri gestirnar. Eitt langt útspark frá Bjarna endaði við, at pólverjin gjørdist púra leysur, men Bárður Johannesen fekk tó vart fyri, tá bólturin skuldi prikast fram við honum. Mugu arbeiða við verjupartinum Sostatt gjørdist javnleikur úrslitið, og samanumtikið var hetta kanska ikki av eini leið. HB var helst liðið, sum hevði bóltin meira, men høvdu vágbingarnir kent sína vitjunartíð, kundu teir uttan stórvegis hóvasták avgjørt dystin til egnan fyrimun. Einki er tó at taka seg aftur í, at tað mundi vera grannarnir hjá HB, B , sum vóru fegnastir um úrslitið, tí við javnleikinum mistu tveir av kappingarneytunum stig, sum kunnu vísa seg at verða týdningarmikil. Vágbingar fingu tó enn einaferð prógvað, at teir helst ikki verða lættir at syfta hjá nøkrum av hinum liðunum í bestu deildini. Til tíðir gekk álopsspælið sera skjótt fyri seg, og serliga megnaði Jón Pauli væl at skapa yvirtal, tá hann kom fram við í vinstru. Harumframt tóktist tað tíðir at rigga rættulga væl, tá Janus Kjærbo kom niðan móti miðjuni, tá VB fór í álop, soleiðis at Tórður gjørdist meira frígjørdur í álopssælinum. Skal liðið gera sær vónir um eitt pláss í oddinum, er tó neyðugt, at verjuspælið verður betri skipað. Ikki minst er neyðugt, at bóltførleikin hjá verjuleikarunum skal betrast, soleiðis at uppspælið til mótálopini gerst neyvari og skjótari. HB liðið vísti, eins og teir hava gjørt í undanfarnu dystunum, at ungu leikararnir avgjørt eru gjørdir úr tilfarið, sum til ber at byggja framtíðina á. Sum omanfyri nevnt, so tóktist tað tó undrunarvert, at teir í verjupartinum vóru so veikir mótvegis deyðbóltsstøðum og innleggum, tí hetta hevur jú verið stóra styrkin hjá teimum seinnu árini. Tað mundi tó kennast sum dyggur smeitur, tá Janus Joensen miðskeiðis í seinna hálvleiki varð borin av vølli. Høvdið tók fyrst, eftir at hann datt í einum nærdysti, og eftir dystin varð hann beinanvegin fluttur á sjúkrahúsið. HB-VB ( ) : Jón Pauli Olsen . : Rúni Nolsøe . : Krzystof Popzynzki . : Andrew av Fløtum . Dómari: Birgir Sondum HB: Bárður Johannesen Jóhannis Joensen, Florin Miháescu, Hans á Lag, Janus Joensen Ingi Rasmussen, Rúni Nolsøe, Símun Eliasen, Pætur Dahl Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum VB: Bjarni Johansen Janus Kjærbo, Eyðun Jacobsen, Magni Jacobsen Predrag Zivkovic, Palli Augustinussen, Tórður Holm, Milan Kuljic, Jón Pauli Olsen Krzystof Popzynzki, Robert Cieslewicz ferðir um vikuna eisini á netinum umfar í landskappingini Jóannes Hansen: NSÍ gloymdi at spæla deild: Og hjá HB er tað ein trupulleiki, at teir ikki hava so stóra tyngd í álopspartinum NSÍ og HB býttu sínámillum sunnudagin NSÍ-HB ( ) Tá Mortan Hansen hjá NSÍ eftir døgurða sunnudagin møtti til dystin móti HB, hevði hann fingið at vita, at hann skuldi sita á beinkinum. Men stutt undan dystarbyrjan komu nýggj boð. Orsøkin var, at Christian Høgni Jacobsen undir upphitingini kendi so mikið nógv til ein knæskaða, sum ofta áður hevur argað, at hann gav avboð. Mortan Hansen var so í álopinum saman við Gert Langgaard og Jónsteini Petersen, og at Mortan spældi við, kom væl við hjá NSÍ. Mortan Hansen setti hol á seint í hálvleiki, og hann var ein av fáum NSÍ monnum, sum megnaði at vinna luftbóltar. Leiðslumálið hjá NSÍ hevði nakað av rangstøðudeymi yvir sær. Undan síðstu sendingini úr høgru sá Gert Langgaard út til at vera eitt lítið vet innanfyri verjuna, og tá bólturin hevði verið hinumegin hjá Jónstein Petersen og varð sendur innfyri aftur, tóktist Mortan Hansen at vera í eini støðu, sum luktaði ikki sørt av rangstøðu. HB verjan tóktist rokna við, at dómarin fór at bríksla, men tá linjuverjin ikki hevði flaggið á lofti, valdi dómarin at bríksla fyri máli. Frammanundan hevði NSÍ eina ferð veri tætt við, men Djóni N. Joensen stútaði hornasparksinnleggið úr høgru á tvørtræið. Trýstu Ion Geolgau visti, hvat hann vildi í Runavík. Hann hevði mest royndu spælararnar á vøllinum, og tað sá út til, at hann hevði givið boð um, at NSÍ menninir skuldu ikki hava náðir at vísa tað spælið sum í fjør var við til at taka øll stigini í Gundadali og harvið tók týdnigarmiklar lunnar undan meistaravónunum hjá HB. Rói Árting var á miðvøllinum, har leikluturin hjá honum var at styrkja um samanspælið. Rúni Nolsøe arbeiddi alla tíðina sum ein hestur, Ingi Rasmussen hevði leiklutin sum ytsti miðvallarin í høgru, og Símun Eliasen var í hinum borðinum. Stóri trupulleikin hjá HB var, at teir høvdu ov lítla tyngd í álopspartinum. Andrew av Fløtum, sum hesa ferð hevði fingið møguleikan í staðin fyri Jón Róa Jacobsen, og Bárður Mortansson arbeiddu nógv, men teir vóru ofta einsamallir í brotsteiginum, og tú hevði eina kenslu av, at tað ivaleyst fór at vera í deyðbóltsstøðu, at HB fór at fáa mál. Soleiðis bleiv tað ikki, men tað var um reppið í sekundunum eftir, at NSÍ var komið á odda. Eftir horna úr høgru og eitt sindur av aftur og fram potaði Jóhannis Joensen á handara stólpan, og tað var einastu ferð, at Rúni Joensen rættuliga varð settur undir trýst í hálvleiki. Lá í luftini Munurin í býtinum av trýsti var ikki eyðsýndur. Men stóri trupulleikin hjá NSÍ var, at teir tóktust óneyðuga imponeraðir av mótstøðumonnunum. Heimamenninir tóku sær ov lítla tíð til at spæla. Dánial Hansen stíddist á miðvøllinum, men tað eydnaðist honum ikki at fáa breidd í samanspælið, og tað komst ikki minst av, at Ian Højgaard stóð sera kámur í myndini. Brynjolvur Nielsen og Sjúrður Jacobsen stóðu sterkir á vongverjunum, og Gert Langgaard arbeiddi væl, men í hálvleiki var tað heilt langt millum møguleikarnar. Kortini sá tað út til, at Sonni L. Petersen, sum var innskiftur, avgjørdi, tá hann stútaði innlegg frá Gert Langgaard í kassan, men dómarin kolldømdi, tí linjuverjin hevði veittrað. Hann helt, at bólturin hevði verið uttanfyri. HB trýsti í hálvleiki fyri at javna. Teir høvdu ikki nógvar upplagdar møguleikar, men tað lá í luftini, at teir skuldu fáa mál. Tá teir skoraðu tóktist NSÍ verjan ikki so væl skipað. Tað komst av, at ein av miðvallarunum ikki var tøkur ta løtuna. Rúni Nolsøe stakk inn ímillum, Andrew av Fløtum fekk tak á, gleið framvið málverjanum, og trillaði í tóma málið. Sum tíðin leið tóktist tað sum um báðir partar ikki vóru heilt ónøgdir, veðrið var gott, og bæði NSÍ og HB hoyra framvegis til góða selskapið, sum ikki hevur tapt. NSÍ-HB ( ) Motan Hansen . Andrew av Fløtum . NSÍ: Rúni Joensen - Bryjolvur Nielsen, Arnfinn Langgaard, Kári Hansen, Sjúrður Jacobsen - Dánial Hansen, Djóni N. Joensen, Ian Højgaard - Gert Langgaard, Mortan Hansen, Jónstein Petersen HB: Bárður Johannesen - Jóhannis Joensen, Hans á Lag, Florin Miháescu, Janus Joensen - Ingi Rasmussen, Rúni Nolsøe, Rói Árting, Símun Eliasen - Bárður Mortansson, Andrew av Fløtum P/f Havnar Fótbóltur Slóðbrótari P/f Havnar Fótbóltur varð stovnað í - fyrsta av sínum slag í Føroyum, og er endamál felagsins at reka lið menn hjá Havnar Bóltfelag. Felagið hevur ábyrgdina av øllum viðurskiftum hjá liði og venjara tess. Felagið umsitur eisini avtalur og sáttmálar við liðs leikararnar. Felagið setur ein stjóra til dagliga raksturin. Havnar Bóltfelag er høvuðspartaeigari í P/f Havnar Fótbólti og eigur minst ein lim í partafelagsnevndini. Starvsnevndin Felagið HB-stuðlar Kunningarskriv (kemur skjótt) | Lógirnar (kemur skjótt) | Heiðurslimur Eitt sterkt stuðlafelag er góð trygd hjá HB Felagið HB-stuðlar er sjálvstøðugt felag við egnum aðalfundi og egnari nevnd. Felagið er "leyst" av Havnar Bóltfelag, og nevndarlimir tess hava ikki loyvi at sita í nevnd Havnar Bóltfelags samstundis. Felagið varð upprunaliga stovnað í , datt so meira ella minni niðurfyri eftir nøkur ár og varð endurstovnað í verandi líki í Í løtuni eru umleið limir í felagnum. Aðalfundurin verður hildin í apríl. Hvat fáast HB-stuðlar við Felagið varð fyrst og fremst stovnað sum ein fíggjarligur garantur hjá Havnar Bóltfelag, men hevur eisini skipað fyri busstúrum til dystir, selt HB-lutir og hjálpa við innkrevjingini til heimadystirnar. Stuðlarnir skipa eisini fyri ymsum inntøkugevandi tiltøkum eitt nú árliga jólabingoið og øðrum. Í løtuni eru umleið limir í felagnum. Stuðlafelagið skipar eisini fyri atkvøðugreiðsluni at kjósa "Ársins HBara", tá lið okkara leikar heima i landskappingini. Stuðlanevndin sendir regluliga kunningarskriv til limirnar, tað kann t.d. vera um aðalfundin hjá stuðlunum ella um jólabingo o.s.fr. Starvsnevndin Tú ger sjálv/ur av, hvussu nógv tú ynskir at gjalda, ALT ger mun. Flestu HB-stuðlar gjalda millum og kr. um mánaðin. Tá tú hevur útfylt og sent tilmeldingarskjalið omanfyri, frættir tú heilt skjótt aftur frá onkrum i stuðlanevndini. Tá kanst tú so siga, hvussu nógv tú ynskir at gjalda, og á hvønn hátt tú ynskir at gjalda, tvs. hvønn banka tú brúkar, og hvørjum kontonr. tú ynskir at flyta upphæddina av. Stuðlafelagið hevur gjørt eitt standardskriv til hetta endamálið, sum skal undirskrivast av tær persónliga (ella foreldrunum um tú ert yngri enn ár), síðani tekur stuðlafelagið sær av restini. Lættari fær tað næstan ikki verði! Felagið HB-stuðlar Heiðurslimur Ólavur Lambaa ( ) Var við til at stovna Felagið HB-stuðlar í . Gjørdist fyrsti heiðurslimur í HB-stuðlum á ársaðal fundinum í mars . Mynd: HB, mars HB er aftur byrjað at seta seg á steypakappingarnar Aftaná nøkur rakár í ymsu steypakappingunum hevur HB seinastu árini rættuliga tikið sær um reiggj og víst, at vit eru steypafelagið burturav og ikki bert lið. Tey steypini munnu ikki vera so nógv gjøgnum tíðirnar, ið HB ikki hevur vunnið til ognar aftaná tey árini, ið vanliga verður leikað um tey. Vit ætla at leggja eitt steypayvirlit út á síðuna um vónandi ikki alt ov langa tíð. Hetta er ein sokallað "uppsamlingssíða", ið hevur eitt sindur blandað og "lætt" tilfar og innihald. Henda síðan fer allarhelst at verða meiri umfevnandi, sum frálíður, tí nokk av ymiskum tilfarið er at taka av, tað eru bert stundirnar og hugflogið, ið seta markið. Um tú hevur okkurt gott hugskot til hesa síðuna, so lat okkum endiliga frætta. Ymiskt Stutt um www.hb.fo Fyri at skilja uppbygnaðin av heimasíðu okkara og fyri at fáa sum mest burturúr skjótast tilber er her ein heilt stutt frágreiðing um hví og hvat og hvussu. Havast skal í huga, at heimasíðan burturav er andlit okkara úteftir og tískil gjørd minst líka nógv til útlendingar sum til føroyingar. Heimasíðan er býtt sundur í tvær heilt ymiskar útgávur eina føroyska og eina enska hetta einamest fyri at lætta um dagføringina og viðlíkahaldið sum heild. Føroyska útgávan Føroyska útgávan er burturav ein brúkssíða, tvs. gjørd serliga til føroyingar og HBarar í Føroyum um praktisk viðurskifti í HB so sum kunning um álitisfólk, venjingartíðir, venjarar, limaskap og yvirhøvur alt slíkt, ið útlendingar ikki hava brúk fyri at vita og allarhelst ongan áhuga hava fyri. Alt um lið okkara og deild menn íroknað Løgmanssteypið er á ensku útgávuni, meðan hinar kappingarnar eru á føroysku útgávuni. Enska útgávan Enska útgávan er størri í vavi og snýr seg fyrst og fremst um deild menn og Løgmanssteypið og kunnar harumframt eisini um HB og fótbólt í Føroyum yvirhøvur. Øll hagtøl um deild menn og um lið og leikarar okkara liggja á ensku síðuni. Flest allir upplýsingar eru tó settir upp so einkult og greiðliga, at tað ikki skuldi volt føroyingum trupulleikar at skilja boðskapin. HB kunnar um Føroyar Føroyskur toppfótbóltur er tíbetur so mikið væl umrøddur í føroysku fjølmiðlunum, at øll í Føroyum og óivað ein stórur partur av útisetunum við lættliga vita tað tey vilja um gongdina. Hinvegin gevur heimasíða okkara stóra umheiminum tvs. øllum, ið duga at lesa enskt eitt ríkt høvi at seta seg inn í føroysk fótbóltsviðurskifti, og reaktiónirnar higartil hava eisini verið sera positivar. HB ynskir at luttaka í altjóða fótbólti, og tískil hava vit eisini eina ávísa skyldu at kunna um felagið og um føroyskan fótbólt sum heild og tað ikki minni tá hvørki FSF ella hini feløgini tykjast at taka hesa uppgávuna í álvara, enn Dagføring tað týdningarmesta Við tað at heimasíðan eins og mestsum alt annað í felagnum einans verður gjørd í ofta avmarkaðu frítíðini, so er sjálvsagt ikki alt lýtaleyst, og minni enn so. Sjálvandi kundi ein rúgva verið nógv betri og flottari til eina og hvørja tíð, men vit síggja sum fremstu uppgávu okkara, at síðan altíð er dagførd, tvs. at úrslit og støður og praktiskir upplýsingar eru rættir og til tíðina, serstakliga meðan kappingin er í gongd. Vónandi hava og fara vit liva upp til hetta málið. Vit taka fegin ímóti rísi og rósi og uppskotum á e-post adressu okkara hb@post.olivant.fo ella brúkið bara HB-kjak síðuna, so eisini onnur fáa høvi at síggja tykkara meining. Við HB-kvøðu HAVNAR BÓLTFELAG & www.hb.fo Ymiskt Kunning og boð frá felagnum H Eigur tú í besta liðnum í Føroyum? Ikki? So er at gerast partaeigari í P/f Havnar Fótbólti sum skjótast, tí enn er møguleiki at tekna B-partabrøv í partafelagnum, ið rekur lið hjá Havnar Bóltfelag. Við at tekna partabræv í felagnum verður tú beinleiðis stuðul hjá liðnum og felagnum, og samstundis fært tú atkvøðurætt á aðalfundinum. B-partabrøv kunnu teknast á kr., og geva hvørjar túsund krónur eina atkvøðu. Tosa við stjóran í P/f Havnar Fótbólti, Steinfinn Mittelstein (tlf. ), ella enn lættari, set bara peningin á konto í Føroya Banka ella í Føroya Sparikassa. P/f Havnar Fótbóltur, Postboks , Tórshavn, tlf. , fax , e-postur hb@post.olivant.fo H H Veitsla? Skeið? Bingo? Vøddavenjing? Ella ? Vit hava húsið til eitthvørt høvi - í vøkrum og friðarligum umhvørvi í Gundadali við góðum parkeringsmøguleikum. Tvær stórar hallir, í erva fólk og í neðra fólk,umframt stórur góður køkur og kantina. Væl útgjørt vøddarúm við øllum, ið hartil hoyrir (skiftirúm og brúsa í húsinum). Sera sámuligir útleiguprísir. Tosið við húsavørðin, Kristian Petersen, tlf. í HB-húsinum ella tlf. heima , fax H Myndir og søguligt tilfar Vit arbeiða støðugt við HB-myndaarkivinum, so eigur tú - ella onkur tú kennir - onkrar góðar myndir av liðum ella persónum í HB, so lat okkum endiliga frætta. Vit hava serligan áhuga fyri myndum eldri enn Vanliga lána vit myndina til avfotografering ella um negativið er til, so ongantíð betur. Summatíðir fáa vit eisini myndir til gávus. Vit hava eisini áhuga fyri søguligum HB-lutum sum heild, tað kann næstan vera hvat sum helst, gamlar kamp-troyggjur (helst í nøkulunda standi), steyp (hóv, hvat ger tað har?), vimplar, leikskráir frá -unum o.s.fr. Set teg/tykkum í samband við onkaran nevndarlim, síðani seta vit okkum aftur í samband við teg/tykkum. Gloymdir lutir Nógv børn venja í HB í Gundadali, meðan kappingin koyrir. Fleiri teirra - og sanniliga eisini tey vaksnu - gloyma ofta bæði eitt og annað eftir, tá tey eru liðug og fara heim eftir lokna venjing ella dyst Hetta er eisini galdandi fyri mongu gestandi liðini. Rættuliga nógv av hesum tingum liggja bara og "rotna" hjá húsavørðinum, nærum ongin spyr eftir tí, og til endans verður tað sum oftast bara beint burtur. Politiviðtøkurnar forbjóða felagnum at selja nakað av hesum fyri at sleppa av við tað. Onkuntíð hava vit samla lutirnar saman, so foreldur og onnur kunnu koma og hyggja, um tey eiga nakað, áðrenn tað verður beint burtur ella latið til okkurt góðgerandi endamál. So tit foreldur - og øll tit gloymsku: Vælsignaði spyrjið eftir tí, sum tit hava gloymt ella mist burtur í HB-húsinum ella úti á vøllinum - ongantíð ov skjótt! Heilsan Húsavørðurin og Havnar Bóltfelag Hevur tú forrestin minst til at goldið LIMAGJALDIÐ ? Um ikki, so ger tað NÚ !! (so er tað bíligari næsta ár, snilt ha?) Ymiskt Leikskráin Altíð til dyst í Gundadal Við røttu útgerðini ber nú til hjá øllum at lesa leikskrá okkara í fullum líki, tvs. allar tekstsíður við møguligum myndum, her á heimasíðuni. OBS! Tað krevst, at tú hevur Acrobat Reader. Hetta fæst ókeypis á internótini við at trýsta her. Leikskrá nr. , , HB KÍ Leikskrá nr. , , HB VB Leikskrá nr. , , HB B Leikskrá nr. , , HB Sumba Leikskrá nr. , , HB Lombard FC Vit vita hvør hevur skrivað greinarnar, men hesi vilja ikki altíð verða nevnd. Greinarnar lýsa ikki neyðturvuliga meiningina hjá felagnum um evni, ið verða viðgjørd. Flotta HB-leikskráin verður sett upp og "riggað til" hjá Petur & Petur Reklamuvirki, ið Havnar Bóltfelag annars sum heild hevur eitt sera gott samstarv við á fleiri økjum eisini í sambandi við heimasíðu okkara. Undirhald HB-sangir | Skemtisøgur | Finn feilir | B -síðan Eyðun Dal-Christiansen teknar H Eyðun Dal-Christiansen H Á hesi síðuni vísa vit nakrar útvaldar skemtitekningar, ið Eyðun Dal-Christiansen hevur teknað til HB-leikskránna gjøgnum tíðirnar. Við tað at flestu tekningarnar eru frá eini "aðrari tíð", kann kanska onkuntíð vera eitt sindur trupult at fanga "poengið", kanska serliga hjá yngra ættaliðnum. Tískil hava vit givið øllum tekningunum ein eyka frágreiðandi tekst umframt upprunatekstin sum ein lítil hjálp. Myndagóðskan er tíverri ikki hin allarbesta, tí aloftast eru myndirnar kopieraðar ella skannaðar beinleiðis úr leikskránni, tí eingin originalur finst. Men myndirnar eru tó eftir okkara tykki væl og virðiliga eina vitjan verdar allíkavæl. Umframt hesar tekningar hevur Eyðun eisini málað og teknað mangt annað, bæði fyri HB og onnur (Dimmalætting t.d.). Eyðun hevur málað stóru málningarnar í HB-húsinum, og hann hevur eisini teknað fittu HB-haruna. Gerið so væl: GÍ Formaðurin í arbeiðsklæðum TB Ársins GÍ-ari B Oddmar's Corner B Sama taktikk næsta ár TB Maðurin á kassanum Sumba You'll never walk alone GÍ Nýggjur taktikkur B Nemesis B HB Blátt eyga til FSF VB Ótarnaðir NSÍ Holið VB Stovnsrøkt Bara lissan VágaVerk Kemur maður í mans stað Undir suðurstjørnum Ein (ó)gloymandi løta "Prestisja" GÍ Undir alt lágmark B Svartiper B Ekeren Sekkur Fleiri tekningar koma Ja, hvat skal man siga?? Verða hølvaðir av á heimavølli móti einum liði, sum vit frammanundan vita er sera vandamikið. Hvar var verjan, og hví fingu vit ikki málini, sum vit áttu í fyrra hálvleiki? Ná, eitt positivt kom so burtur úr møguliga verða báðir rumenarnir ikki við næsta dyst og tað kann bara verða ein fyrimunur. Tað gekk jú fínt í fyrru hálvu, tá teir ikki vóru við. Vit hava nógv betri fólk i felagnum, so óneyðugt er at brúka útlendingar bara fyri at brúka teir. Koyr á HB! Eg eri einigur við tær Niels, og eisini við tí sum heimasíðan sigur um dystin. Haldi at Ion gjørdi tað orduliga lort hesuferð, sjált um hann ikki kann lastast fyri at okkara menn ikki skora uppá so upplagdar kjansir ótrúligt at Andrew ikki skoraði minst eitt hattrikk í gjár!! Verjan var eisini eitt hol í jørðini og Florin klárt ringast. Tað mugu aðrir bollar í suppuna næsta sunnudag, tað er vist. Vóni at "okkara" Rói, Hallur og Ingi vera við tá. Eg var í Gundadali og sá HB og NSÍ.NSÍ var tað betra liði tí vunnu teir. Eg sá eisini dystin KÍ-HB í Klaksvík.Ein sera vanaligur dystur spældur av tveimum sera vanaligum liðum. At NSÍ sendir HB av oddasessinum var væntandi,somuleiðis var tað væntandi at KÍ var sent norðuraftur úr Vági við tómun stigaposa.Tað eg royni at siga er at tit Havnamenn ikki skulu vera so skuffaðir,HB er ikki nakað gott lið í ár,eg haldi ikki at støði í .deild hevur veri so lágt í mong harrans ár.Deildin stinkar faktist. by Niels Eg eri als ikki samdur við tær í, at HB ikki er nakað gott lið í ár. Eg haldi, at tað HB liðið, vit sóu spæla í seinnu helvt av fyrru hálvu, var serstakliga gott teir spældu væl og stríddust manniliga. KÍ hevur somuliðis eitt gott lið í ár. Felags fyri HB og KÍ er, at liðini eru samansett av gomlum royndum spælarum og ungum ágrýtnum spælarum. Eg skrivi ikki her fyri at niðurgera nakran ella at fáa luft fyri øðrum aggressiónum, men heldur fyri at kjakast um liðið hjá mær, sum hevur verið, er, og altíð verður: HB! Hóskvøldi spæla HB-B smádreingjirnir kl. Tað verur mega spennandi men um HB skal vinna mugu tit stuðla teir So hósdagin kl. tann august kom og stuðla teimun heyhey GAvSuRiN!! vit báðir/bæði kennast gott eg veit hvør tú ert men haldi ikki hvør tú ert!! eg eri tann í tú hevur trætast í móti um 'tali! men tú mást hava tað!! MEN allir HB'arir tað var gott at vit ikki hava naka við B + at serða tí hattar er SKOM nei nei tað er for gali!!! men bei bei tit HB'arir tit mugu hava tað! Til allar HBarir hvis nakar spyr um vit eru nåbygvar hjå einum liðið sum eitur B so tit NEI fyri tykkara egna besta moti AB totalt skom .Bæði fyri tykkum og Føroyskan fotbolt og fyri okkum HBarir. Hoyrt!!! Veit ikki hvat tú grenjar um, tí tit hava jú "rekordina" Tú hevur rætt í, at tað er stór skomm, men tað verður skjótt gloymt. Tá fólk spyrja hvat lið hevur gjørt Føroyar MEST fyri skommum í útlondunum, so er svarið HB. tillukku við tí er stór skomm, men nú er B nær við at koma í rætta grannalagið rekordin er framvegis at tapa , hana eigur HB, OG TAÐ ER STÓR SKOMM, ikki sannheit !! Ja víst var hetta stór skomm, eingin ivi um tad. MEN, MEN, hevur greinskrivarin gloymt mettapid hjá einum føroyskum lidid í noregi á sinni. Nei helst er frægast at royna at gloyma hesi úrslit og líta frameftir. Vita eftir hette er tippa åðrenn Dystin i morgin HB v/s KI. HB vinnur Andrew skorar og runi ella Allan Tað verður i hålvleikinum,og sum sagt vit .OK vita eftir. Ja nú eru bert dagar til tað týdningarmikla slagið í Klaksvík, sum kann blíva forb viktikt. Er tað nakar insightari, sum kann siga okkum eitt sindur um hvussu stendur til í hópinum?? Eru skaðar, er lagið gott og eru menn uppsettir uppá at spøna bygdamenn???? Er nakar sum veit nøkur av hesum tingum, so deil við okkum onnur, sum næstan ikki kunnu bíða til dystin sunnudagin (serliga til aftaná dystin). Hey Hey! MEGA viktigir dystir verður ella August, millum HB og B í smádreingjadeildini. Akkurát hvat dato og klokkuslett, verður at síggja her á kjaksíðuni nakrar dagar áðrenn, pg tað ferð at henga í HB-húsinum. MØTIÐ FJØLMENT! Nú má tað vera nokk við hasum fótbóltinum! Hava tit ikki annað í høvdinum? eg hopi at ein ella annar vigtigur personur innan fyri u landliði lesur hetta. Hatta ligið må spæla nogv offensivari ella meira frameftir td moti Danmark hvar vit taptu totalt SKOM vit komu ferðir yvir um miðuna ta var tå vit centraðu, men eg vil rosa teimum fyri dystin i dag, ta var ein goður dystur.Frammgongd hoast alt. ok lat Allan Fáa nr. tað er ikki nr sum ger ein góðan heldur tú tað Jón Rói. nr er eisini gott. Eg vil eisini bara biða Allani væl aftu komnan og vónandi fært tú eitt líka gótt kappingar ár sum í táið vit vunni FøroyameistaraheitiAllan var nr. tá ið hann fór úr HB og hann skal hava loyvi til at verða nr. . men sjátl um Jón Rói altíð hevur veri HB'ari tað vil ikki siga at hann skal hava einarætt at verða nr. ella hvat . men annars vil eg siga VÆAFTUR KOMIN Allan !! gótt tú kom !! nú vinna vit heila lorti .!! Eg haldi at Jón Rói skal vera nr. Allan Mørkøre skal í hvussi so er ikki. Tí Allan er fyri fyrst ikki havnamaðiiir og tað er Jón Rói, og Jón Rói er uppvoksin í HB tað er Allan ikki. So eg haldi at Jón Rói hevur uppi bori tað. Er tað nakar, ið hevur eina íbúð til leigu, vilja vit fegin frætta frá tykkum. Til ber at senda okkum nakrar reglur á e-mail adressu: hb@post.olivant.fo, ella HB, postsmoga , Tórshavn. Please hjálp okkum. Ólavsøkudysturin í ár verður altso ímóti B , ja men hvat er tað ikki deiligt!!! Minnist eg rætt, so vann B síðsta ólavsøkudyst teir spldu ímóti HB, og hvør minnist ikki "gysarin" frá fyrru helvt í ár, tá B vann í Gundadali. Kanska tað ikki var fortejnt, men tað er akkurát tílíkt sum ger fótbólt so mega góðan og spennandi. Takk fyri at vit sleppa at spæla ólavsøkudystin í ár, og vónandi verða tað nógvir tofta-menn sum fara at hyggja, og at dysturin verður líka góður sum "gysarin". Fyri okkum var hann í øllum føri góður!!! Heilsan B 'ariNógvir ungdómsleikarar hjá HB eru við á ymsum ungdómslandsliðum hjá FSF.Á U- eru okkurt um spælarar við og á U- eru okkurt um spælarar við og á U- eru eisini fleiri og sama við U- .Alt hetta bendir á at HB hevur eina góða og ljósa framtíð,og hetta eigur HB at passa væl uppá ,so at øll hesi talentini ikki fara til spillis. So hvør skal búgva í íbúðini? Hava tit nú keypt ein nýggjan spælara? hví ikki opnað club aftur nú Allan er komin heim. Tað opnaði á Ólavsøku og er opi allar dagar uttan tá HB spælir dyst og trenar:) Eg vil bara fyrst av øllum ynskja Allan Mørkøre vælkomnan "heimaftur"! Men so var tað líka eitt eg gjarna vil fáa greiðu á á kjaksíðuni hjá kí sigur ein at Allan spurdu um hann kundi sleppa at spæla við kí tveir teir síðst dystinar í fjør er tað nakað í tí hann sigur???? Annars til Webmaster so skilji eg væl trubuleikan hjá tykkum við at fáa ein "teldursnidling" til vega, men tað sum eg vil vita er um hatta við at man kann stemma uppá altmøguligt er nakað, sum er vert at arbeiða viðari við eitt simpult ja ella nei hevði gott nokk hinvegin skal sigast at HB heimasíðan er klárt tann besta heimasíðan innanfyri fótbólt ella kanska føroyskan ítrótt keep op the good work men haldi eisini at hatta har hevði økt um vitjunar talið annars haldi eg at b heimasíðan er ein tann vánaligasta heimasíðan eg nakrantíð havi verið á minnir nakað um Tórsvøll tá "var" í byggi! Hey Sheva, Uppskotið er sjálvsagt fínt og onnur eru vælkomin men í løtuni er svarið tað sama: manglandi support, tíverri. Sum er hevur dagføringin av VERANDI síðum prioritet. Takk fyri rósurnar annars. Hvat í allari víðu verð billar tú ter inn, høvdu tigor havt líka nógvar innfúddar á holdinum sum okur, hevði standurin ikki verið so góður sum hann er hjá tygum.títt tipp uppá plaseringarnar haldi jeg ikki er serliga sannførandi, her er mítt boð: eg eiti georg og eri sera fitturTað var gott at tú kom aftur vit hava mangla ein í høgrusíðu sum dugir at broyta í gjøgnum nú ivist eg ikki í at vit blíva føroyameistarar vit blíva føroyamesitarar við okkara Allan á odda . Heilsan ein HBariAllan Mørkøre kann ikki vinna FM sjálvur!!! Og trúgvi at tað, sum fer at henda verður tað sama, sum hendi við FCK her fyri tá Brian Laudrup kom til felagi og spælarnir bara góvu seg % tí nú høvdu teir BRIAN LAUDRUP!!! Men hvat hendi teir komu í tað ringastu krisuna í FCK`s søgu hetta má ikki henda men kenni eg Ion rætt so ger hannn alt fyri at fyribyrgja tí og vónandi eydnast tað! Allan Kann ikki gera alt sjálvur . HB Forever P.S. nær kemur hatta har, sum man kann stemma um alt møguligt????????? Viðv. tínum "PS": skriva eitt mail til hb@post.olivant.fo so skal eg svara tær (tími illa at svara til dulnevnd innlegg). Annars kanst tú eisini so gott sum lesa svarið á føroysku forsíðuni undir yvirskriftini "HB ikki (púra) farið í summardvala " Eg var einferd og vandi vid B Venjarin var eitt reyvarhol, eg treivst ikki, so eg flutti til HB. Ha HA HA. HB FOREVERKanska var tað ikki venjarin sum var eitt reyvarhol, men at tað var TÚ sum var tað mong munnu dømini verða, um tey, ið hava vant við HB, og ikki trivist har EISINI TEIR FREMSTU LEIKARNIR HER Á KLETTUNUM!!! Tykkara langfingraði formaður hevur eftirhondini verði í hvørjum króki í landinum og sum danir siga "håndplukka" allar teir frægastu leikararnar. Seinasta bragdið er at undirminerað FSV aftaná at teir hava brúkt bæði tíð og pening at fáa fatur á líkinda spælarum. Hetta hevur nú gingi fyri seg í øll ini uttan at nakrar serligar reaktiónir frá bygdafeløgunum. Onki annað enn peningur fær menn at spæla við einum felag sum er næstan totalt "blotta" fyri tí at vinna! Hevði tað verið hitt havnafelagið sum hevði brúkt slíkan framferðarhátt so skuldu tit hoyrt ýl. HB varð føroyameistari í og resulteraði hetta í einari skriving av einari aðrari verð um pening, ríkidømi hjá tí eina felagnum, uppkeyp av øllum teim fragastu spælarunum í landinum,snøgt sagt kreppa í føroyska fótbóltsheiminum. Sjálvt ein føroyskur russari filosoferaði í dómadagslangum greinum um uppkeyp, ríkidømi og "Føroya Rosenborg". Nú hendi so tað ótrúliga at HB ikki varð meistari í og so hildið allir sokallaðir ítróttarskrivaðarar snøgt sagt kjaft um kreppuna í føroyska fótboltsheiminum, ja tað er tó ótrúligt! Tá tað kemur til at "undirminera" bygdafeløgini eru HB og B ein alin av sama stykki.HB og B hava hesu seinnu árini brúkt tey einastu vápnini sum tøk eru innanfyri bøgarðarnar í kontórshavn,nemliga pengar og aftur pengar,ikki til at betra seg sjálvan frammeftir,nei-nei.Pengarnir fara beinleiðis til amputering av bygdafeløgunum ,serliga FSV. Sat saman við einum Vágamanni , (meini tað var í ,HB og B leiktu í Gundadali) hann segði fyri mær at av teim á vøllinum,vóru Vágamenn.Havnafeløgini hava ongantíð megna at "produsera" úrmælingar innan fótbóltin ,,jú-jú onkur er,Uni til dømis.men einferð enn: Elitan av føroyskum fótbóltsleikarum er framæld á bygd,tak til dømis Klaksvík,úrmæling eftir úrmæling,og hví? Jú tey SPÆLA fótbólt í Klaksvík. Fótbóltur í Føroyum eigur framvegis at vera eitt spæl, Okay la'gå við einari samsyning,men big buisness? not yet my sons,-not yet. Posted on Jul , : PM Respond to this message Goto Forum Home Havnarmaður by Vælvitandi HB hevur bert biðið ein vágamann koma at spæla við sær. Tað er Jens Erik Rasmussen. Hinvegin hava nógvir vágamenn gjøgnum tíðirnar spurgt seg fyri um møguleikan at spæla við HB. Og nógvir vágamenn hava somuleiðis verið á HB-liðinum og tað fegnast vit um. Kom ein spælari til FSV, sum var góður nokk til hópin, vænti eg ikki at man hevði verið forða honum í hesum. Ella hvussu? At Havnarfeløgini trekkja nógv fólk til sín er nátúrligt. Ofta er tað neyðugt hjá bygdamonnum at koma til Havnar orsaka av arbeiði, útbúgving o.s.fr. Hetta kann ongin lasta HB fyri. HB hevur annars altíð verið manna av HB'arum. Nøkur ár í 'unum vóru óneyðuga nógvir bygdamenn á HB-liðinum, men nú er tað broytt aftur. Tað er gott fyri føroyskan fótbólt og HB. HB og bygdamennirnir by Klaksvíksingurin Hví er tað so umráðandi hjá tykkum at skæva útivir tann verðuleika at HB (og B ) tey seinnu arini ongan møguleika høvdu haft í ovara enda av .deild uttan eina ørgrynnu av bygdamonnum í hópinum.Tit høvdu aldrin gjørt tykkum galdandi uttan :Sandingar,Vágamenn,Klaksvíksingar,Suðuroyingar Leirvíksingar,Fuglfiringar,hattar vita vit og hattar vita tit eisini. Jú rætt er tað, at teir bygdamenninir, ið hava leikt við HB hava roynst felagnum væl. Annars høvdu teir ikki spælt á besta liðinum !! Men tað er onki løgið í hesum, teir hava evnini, og vit hava umstøður og góðar venjarar. So alt hetta skuldi borga fyri einum stórum upplivilsi hjá leikaranum, ið koma til HB. Til Klaksvíkingin vil eg siga, at tað kemur ongin avbygdamaður til Klaksvíkar. Har er onki at koma eftir, hvørki so ella so. Men har eru fleiri góðir leikarar, og var Klaksvíkin meira attraktiv at koma til, líka sum Havnin, ja so var sama skili; ungir leikarar komu norður, til stóra gleði fyri KÍ. Men álvara tos allir Klaksvíkingar: "Royni nú og sleppi av við hatta "Havnarkompleksi, ikki fyrr enn tá, kunna tit koma víðari".Allir hesir leikararnir eru meira og minni fastir menn á lið hjá HB í ár!!! Og tað sum er so áhugavert við hesum er at ALLIR hesir leikararnir hava havt sína fótbóltsuppaling í HB!!! Og so nýtist tær bara at hyggja at støðuni í deild. Sig so at eingir fótbólts -úrmælingar koma úr høvuðsstaðnum Need I say more? Nei í vann klaksvíksingur Allan,lorvíksingurin Hans fróði,runavíksingurin Súni Fríði og fleiri aðrir vunnu FM fyri HB tá.Í vinnur HB EINKI um teir spæla við hasum spælarunum.Tað munnu Allan,Rúni,Gigi,Símun,Rumeni, tað munnu hasir gera. Sum sagt havnamenn vinna einki einsamallir. Kanst tú nevna mær eitt einasta lið í deild, sum ikki hevur útlendingar ella avbygdafólk á liðnum!?! Nei, tað hugsaði eg nokk. Einki felag fer at siga nei um ein góður leikari bankar uppá og ynskjir at spæla fyri tað. Og tað er einki undarligt í at leikarir leita sær til havnar og HB. Eg skilji væl at tit so fegin vilja síggja HB tapa, tí tey smáu hava altíð dámt at síggja kempurnar á bakinum, og HB er, sum vit øll vita, KEMPAN í føroyskum fótbólti. Vit skilja væl at tit hava eina trongd til at lufta tykkara undirlutakenslir, og tað gevur okkum eisini okkurt at flenna at, so: Ja um mann ikki er samdur so vera tit í øðini. Í ár siga tit at tit hava so nógvar havnamenn. eru avbygdamenn .eg má bara flenna. Jú tað eru nógv lið sum hava vunni uttan tað hevur verið avhengi av útlendingum ella bydamonnum. t.d KÍ í fjør tað mást tú forstanda .Allan vann FM fyri HB í .Og Marek var verjuspælari í fjør.Í ár er hann miðvallari. Eg veit at tit vita øll at bygdamennirnir vunnu HB FM í .HB viunnur ikki uttan bygdamenn. Ááááája, Marek og Pacek eru sjálvandi Føroyingar, tað hevði eg gloymt. Orsaka. teir vóru báðir verjuleikarar.Sum eg veit so vóru tað ikki hesir báðir ið vunnu nakað FM einsamallir. Eingin vinnur nakað FM einsamallur. Heldur ikki Todi tá hann spældi í Føroyum. Hann spældi í øllum førum í B tað eina árið, og teir vunnu EINKI!!! Marek og Pacek eru ikki báðir verjuleikarir, annar er miðvallarleikari. Okkurt sigur tú. Eg kundi eisini sagt at Kí einki var uttan útlendingar. Parris, Parris, Sivic, Pacek, Marek, Mancic, Boyle, Zoltan, Screcko o.s.fr. Men,í Klaksvík eru nógvir góðir bóltspælarar, og liðið skal nokk klára seg. Ikki í toppinum, men har um. Skal liðið styrkjast og tað hevur tað brúk fyri, skal liðið upp í toppin, so mugu útlendingar til, tí ongin føroyingar uttan norðoyingar sjálvir, og Jan Dam, tíma at spæla við Kí. Í ár hava Havnarmenn í nógv tann mesta mun mannað HB-liðið. Av teimum fyrstu leikarunum hava verið Havnarmenn, og harafturat flestu eykaleikararnir. Mær nýtist ikki at siga hvussu tað gongur. Annars verður spennandi at síggja tvey góð lið fara á vøllin Sunnudagin, nevnliga KÍ og HB. Marek, Pacek, Jan Allan Muller, Stephen Boyle, Sonur venjarans, venjarin sjálvur Jú,-eg má viðganga at eg ikki eri keddur tá HB er við sviðisoð.Tak til dømis tann deiliga dagin -Sunnudagur-Syftissøka STEYPAFINALUDAGUR, HB hevði fyrireika seg at fejra sigurin,men stóðu tá alt var ligugt, eftir við tveimum taptum steypafinalum og langari nøs.Eg má viðganga at eg flenni tá eg hugsi um hettar.Tvær taptar steypafinalur,enntá á heimavølli åhhh dett niðurlag kempuniðurlag virkuliga til at flenna at .Einkið er so komiskt sum ein fallin sjálvútnevnd "kempa" Innslagið hjá tær er vælskriva og skjótt sæst at tú dugir at hugsa og orða hugsanir tínar. Men tað er syrgiligt fyri teg, at smásinnið og undirlutakenslur soleiðis fara at oyðileggja tær heysti. Tí rætt er at HB tapti steypafinaluna, men í oktober fara vit at heiðra Kempuna í føroyskum fótbólti HB við enn einum meistaraheitið. Talentir og Úrmælingar by Klakksvíksingurin Vælsignaður,tú hevur misskilt okkurt.Eg tosaði um úrmælingar ,ikki miðalgóðar leikarar úr okkara dunnuhyljakapping. Bæði Todi og Jákup spældu nógv ár her í Føroyum áðrenn teir slerdu ígjøgnum niðri!!! Bíða bara, um nøkur fá ár vera tað Jón Rói, Andrew, Pætur Dahl og Janus Joensen, sum vit fara at hyggja at í sjónvarpinum. Og tað verður ikki bara úr Danmark Typiskt kontórshavnarfyribrigdi,sær ikki útum bøgarðarnar.Fá tær ein Restorfskassa at standa uppiá Annars haldi eg at feløgini gjørdu klókast í at avtaka hesar sokallaðu kjak-síðurnar. Tí innihaldið er jú ikki annað enn ein blandingur av oyragassi og grovheitum. Og hetta er meint í álvara. Halli hallo, tola tygum ikki mostin lat so vera við at logga in her maður (ella kvinna).Innihaldið á kjaksíðunum er reindyrkað fótbóltsmentan,ein partur av spælinum,um tú vil tað ella ei.Tað er nú einaferð soleiðis at vit menniskju eru útstýrd við einum vælútviklaðum heila (summi í hvussu er)og hesin kann brúkast til at síla lortin frá pannukøkunum við,ikki san'eit. Annars tillukku við Klaxinginum HB gleði meg at síggja hvussu tørnar út tá samanum kemur. her koma bara vís orð, sum eg havi sæð!!!!!!! Havnar Bóltfelag hevur í dag sent hetta tíðindaskrivið út: Sagt skal verða frá, at HB og ÍBV úr Vestmannaoyggjunum eftir samráðingar hava gjørt avtalu um, at HB keypir Allan Mørkøre frá ÍBV, og verður hann sostatt við aftur á HB-liðnum eftir summarsteðgin. Havnar Bóltfelag fegnast um hesa avtalu, og hava partarnir í sambandi við handilin gjørt av ikki at almannakunngera innihaldið av avtaluni, uttan tað at Allan og HB hava gjørt eina langtíðaravtalu. Havnar Bóltfelag Klaksvíksingurin Nú trúgvi eg uppá at HB hevur ein møguleika at vera topplið í ár.Við Klaxjinginum sum álit skal nokk fara at bera til. Tillukku við Klaxjinginum HBTakk fyri, gaulløøøø! Við Allani aftur á liðnum er liðið mest sum fullkomið. Høgra síða hevur jú haltað nakað. Men gloymið ikki at liðið hevur klára seg sera væl í ár eisini uttan Allan. Koyr á, HB! Tað er ein frøi, at kunna lesa, at Allan er komin heim aftur. Eg vænti hann fer at gera tað sum skal til. Samstundis ein áheitan á leikararnar, um ikki at missa konsentratiónina, tí um vit ikki allir leggja alla orku í hetta, so gerst onki. Tað skulu meira enn ein maður, at vinna ein dyst. Vónandi taka allir uppgávuna í álvara, sjálvt um Allan kemur heim aftur. Enn einaferð væl afturkomin Allan, og til allar leikararnar ein dyst av gangin, so skal tað nokk ganga. Anonymous sigur í sínum innslagið "Okkara Allan" til allar hinar leikararnar at "Tað skal meira enn ein maður, at vinna ein dyst." Mítt hugskot til Anonymous. Hygg eftir støðuni, og spyr so teg sjálvan um leikararnir vita hvat skal til. Klóvn. Annars fegnast helst allir um at Allan ferð at styrkja um liðið alla seinnu helvt av verand kapping, og nøkur ár fram. Viðm. til oyraleiðaran by Anonymous Tú man hava fingið tað skeiva beini av songini í morgun, sum tú leikar í !! Hetta var ikki meint sum nakað negativt, men heldur gleðisheilsa, og rós til okkara ungu/eldri leikarar, um at halda fram, har teir sleptu í móti B . Eg haldi ikki at tú ert klovn, men helst er tú komin av seint upp í morgun, ella er tað bara eins vanlig morgungron. So mín áheitan á teg skal vera: "Ikki fara inn á intenetið, fyrr enn tú hevur verið vakin einar tveir tímar idiot!." Eg haldi tað verða løgi, at hetta evni, sum eg nú fari at nevna aldrin hevur verði tiki upp her á síðuni. Tí tað er uttan iva ein aktuellur trupuleiki hjá HB og tað hevur tað verði í nøkur ár. Tað sum eg snakki um, er allir spælarnir sum flyta frá HB og til B Fyrr var var tað í øllum førum sera sjálvsamt, at slíkt kom fyri og tá var tað oftast B -arir sum fóru hinvegin. Men hesi síðstu árini eru NÓGVIR HB-arir endaðir í B Og tað er B sjálvandi fegnir um, men tað kann ikki verða gott hjá tykkum HB-arum. Bæði vaksnir og ungir spælarir flyta hví gera teir tað?? Tað sum hesir spælarir ofta hava til felags, er at teir eru rættiliga góðir Og tí eru teir hjartaliga vælkomnir í B .Men eg skilji bara ikki hvat tað er, sum far teir at rýma .Tí tað eru heilt fáðir sum fara hinvegin Vónandi er onkur sum veit eitt sindur um hendan áhugaverda trupuleika! Ups hatta ljóðar ikki gott, men eg hugsi ikki at hatta er heilt rætt tíbetur. Ongin leikari við ambitiónum flytir yvir til B , og at leikarar ikki koma frá B til HB, ja tað má skiljast soleiðis, at tað er munur á HB- dygdum og B dygdum, t.v.s. at ein B ari hevur ongan kjans í HB. Skuldi tað hent, at onkur vil sleppa til HB, so er at gera sjótt av, tí at vinnara mentaliteturin skal innlærast frá ungum árum. So tað er at gera skjótt av. Tú kann ikki siga, at eingin við ambitiónum flytur til B !!! Fyri at nevna onkrar sum dømi, kann eg nevna: Julian Johnson, Sigfríður Clementsen, Jørgen Meitelberg, John Heri Dam Jú, stak góðir leikarir við ambitiónum!!! Sannleikin er, at leikarnir skulu trývast í felagnum har teir spæla, og tað gera teir í B . Tú ivast hví teir ríma úr HB. Tað er ikki tí at har er ringt at verða, tvørturímóti. Tað eru pengar, sum gera seg galdandi. B man verða eitt tað ríkasta felagið í landinum. Har er meginparturin av tí føroyska vinnulívinum, sum stuðlar felagnum. Føroyskt skipasmíð, føroysk/norsk alivinna og annað. So tað er eitt sindur undarligt at teir ikki klára at vinna á HB, sjálvt um teir fáa allar teir góðu spælarnar. HB er altíð sikra stig í einum kappingarári og eru tey øll ímóti grannunum. Tú tosar um, hvør stuðlar B !!! Vrøvl!!! Men hvat sigur tú til, at HB er partafelag ??? Haha Heldur TEG hava essið í ermuni Neinei!! Haldi ikki kjakið, um hetta evnið hevur fingið serliga fornuftig svar. Eg tími ikki at nevna nøvn á teimum yngru spælarnum sum eru farnir til B Men um ein hyggur burtur frá Sigfríður, John Hera, Jørgin Metilberg Kára Reynheim og Magna á Lakjuni (uppr ÍF), sum allir eru etableraðir spælarir, so er talan altso um nógvar ungar leikarir, við góðum evnum. Og teir fáa ongar pengar. Men teir hava góð evnir sum kunna blíva enn betri. Hví rýma teir??? Eg veit ikki sjálvur og eg fari ikki at seta nakrar skuldsetingar sjálvur. Helt bara at onkur annar sum plagar at hyggja inn á hetta kjak forum visti svarið. Haldi meg ikki vita at B hevur havt stórvegis trupuleikar av, at spælarir eru rýmdir í HB. Men hví fara spælarir úr HB í B ???? Eg haldi ikki, at versiónin um at teir ongar ambitiónir hava heldur. Tá ein leikari skiftur felag er tað oftast netup tí hann hevur abitiónir, sum hann ikki fær uppfyltar har hann var áðrenn! Óivað eru orsøkirnar til at leikarar flyta felag líka nógvar, sum tað eru leikarar. Tað er rætt, at tað í nýggjari tíð eru heldur fleiri HBarar, sum eru farnir "yvirum" enn umvent (hetta er tó ikki galdandi fyri ungdómsdeildirnar), men NÓGVIR kunnu teir ikki sigast at vera. Aloftast eru orsøkirnar persónligar: ónøgd við venjaran, venjingina, eykamanstilveruna ella okkurt annað í felagnum, sum ikki er so lætt at gera nakað við. Umframt tað er tað ongin loyna, at summir leikarar hava verri við at innorðnað seg enn aðrir. Trúgvi lítið uppá at tað bara eru ambitiónir, ið fáa HBarar í B Allir teir, ið eru farnir eru nærum uttan undantak komnir "spadserandi" inn á lið hjá B At (vaksnir) B arar nærum ikki fara yvirum, man neyvan koma av at alt er so perfekt í B Tað man heldur vera HB-kompleksið (indoktrineringin ella HB"haturið" frá heilt ungum árum av), og so oftast vælgrundaði óttin fyri ikki at sleppa uppá besta liðið hjá HB. Flestu B ararnir mangla simpulthen vinnaramentalitet, og tað hóast teir stundum hava vunnið í ungdómsdeildunum. Leikarar við undirlutakenslum hevur HB so als ikki brúk fyri! Netup ein kann siga, at B er lið hjá HB. Sleppur ein ikki á besta liðið hjá HB, so er bert at fara yvirum, so slepst á besta liðið. Eingin ivi, innlæringin at vinna og at vaksa upp í umhvørji, har onki annað uttan at vinna er nóg gott, ger tað trupult at vinna á HB. Hoyrdi einaferð ein mann siga, at munurin á HB og B var: "Í HB ferð man inn at vinna dystin". Men í B sigur man: "Vit skula í hvussu so er ikki tapa". Har er ein stórur munur á ! Ongin er líka tíbetur, so ringt er at gera øllum til vildar, men í HB kann ein síggja tað á úrslitunum, at tey eru á rættari kós. Koyr á HB . heiiiiiilt erligt!!! by nr. "Sleppur ein ikki á besta liðið hjá HB, so er bert at fara yvirum, so slepst á besta liðið" sigur TÚ!!! Hví sigur tú so??? Hevur tú fortre av, at B "fær" leikarir, ið hava spælt við HB ??? Tú sipar til, at teir ikki eru nóg góðir til HB-liðið, og TÍ koma teir til B ! Vrøvl!!! Tú kann ikki siga, at menn sum t.d. Julian Johnson, Sigfríður Clementsen og John Heri Dam ikki vóru nóg góðir til HB-liðið!!! Jú!!! Teir eru góðir leikarir, og Julian hevði fast pláss, og tað er ikki langt frá, at John Heri eisini hevði tað. Vit kenna øll veikleikan hjá Siggi Hann KANN jú ikki spæla ein heilan dyst, men hann var eisini fastur maður, ið kom inn í endanum av dystinum, og hann gjørdi nógv um seg!!! Sannleikin er tann, at ein leikari skal trývast í felagnum har hann spælir, og tað gera B 'arnir!!! Samanhaldið millum leikarnir er týdningarmikið, og gott samanhald finst EISINI í B !!! Einaferð B 'ari, altíð B 'ari!!! Tað er, sum tú sigur, gott at leikarar trívast. Og samanhaldið í einum og hvørjum hópið er sera týðningarmikið. Men hví, jú fyri at røkka teimum málum sum sett verða og vinna. Tað er nevnliga tað sum alt gongur út uppá. HB er eitt vinnarafelag. Tað er B ikki. Nú hugsi eg altso um hagtølini. Ikki tí, er samanhaldið í B gott so er tað fínt. Í HB er tað eisini gott. Eftir seinasta kappingarár fóru nógvir leikarar frá bæði HB og B , og okkurt árið eru fleiri ungir HB leikarar farnir úr HB í B Tað er hugtungt, men rørir jú ikki við sannleikan um vinnaramegina hjá HB, sum hagtølini so hugalig greiða frá. So skræð teg ikki um okkum. svar til Reyð svørtu síðuna. Eg havi fyrr lagt dent á, at tað er ikki vaksnu spælarnir talan er um. Men eg eri tó sikkur í, at HB hevði kunna brúkt Sigfríður, Heðin, John Hera, Jørgen, Julian', Hans Jørgen (B ) og aðrar vaksnar leikarar sum eru farnir. Tað sum eg royni at leggja dent á, er trupuleikin við teimum yngru, og teir eru ikki so fáir. Hví fara teir (yngru)???. Tá kann tað ikki dreiga seg um .deildarfótbólt. tí tað eru teir ov ungir til. Hava teir ov vánaligan fótbóltsmentalitet. Men teir hava jú fingið sína upplæran í HB. So tað kann ikki verða tað hehe. Eg helt bara at tað kundi verði áhugavert at fingið svarið á hví teir fara. OK sagt verður at tað eventuelt kann verða venjarin. Tað skal eg ikki úttala meg um. Men teir spælarnir sum eru komnir til B , ella fleiri av teimum, hava rættiliga góð evnir, so eg trúgvi ikki, at teir hava uppliva nakra serliga eykamanstilveru har teir eru komnir frá (HB). Haldi ikki at B leikarir hava nakað HB hatur í sær. Tað er sera vanligt at dystir millum lið frá sama býi eru nakað serligt og at leikarar serliga vilja vinna teir dystirnir. (Hygg bara at Real Madrid vs Atletico Madrid, Arsenal vs Tottenham, Milan Inter o.s.f.r. Og haldi ikki at teir eru indoktrineraðir. Men tað sigur seg sjálvt, at um man er nøgdur har man er, so flytur man ikki og tað gera flestu B -arar ikki. Men tað hava fleiri ungir HB-arar gjørt síðstu árini. Rættiliga sjálvsamt!!! Kanska hevur B "snuppa" setningin "Einaferð B /HB altíð B /HB .Men eg haldi hinvegin, at hugtakið passar betri til árstalsfelagið!!!!!!. Tey yngru eru als eingin trupulleiki, tí nøkur teirra skifta felag av og á. Og tað passar IKKI, at fleiri ung skifta frá HB til B enn umvent (ikki uttan at tú kanst prógva tín pástand við innliti í limalistanum hjá B og HB, og tí trúgvi eg einki uppá). Tíðirnar ERU bara annarleiðis nú, tey yngru "læra" skjótt frá teimum eldru. Felagsandin er heilt einfalt ikki hin sami longur, síðani føroyska landsliðið slapp upp í part hjá teimum "stóru", og vit eru blivin mettaði við beinleiðis toppfótbólti í sjónvarpinum. At nøkur av teimum yngru flyta felag aftur og fram er sostatt IKKI nakar trupulleiki, og orsøkirnar kunnu hava millum lítið og einki uppá seg, t.d. oftani at fleiri av vinmonnunum/skúlakammeratunum leika í hinum felagnum. Er tað ikki nakað ið verður kallað, Menningarhjálp? Ja, her er nokk av oyragassi at lesa Tær nýtist bert at posta einaferð Hvat skal gerast fyri at fáa betri dómarir.Dómarnir her eru jú út av lagi vánaligir.Oddmar er givin.Eftir hvat eg havi hoyrt so er tað láturligt sum hann skrivaði í rapportina frá KÍ-B .At linjuverjin misti ondina,kvaldist og dit og dat.Veit nakar við vissu um hetta er satt????Hvat h líkist tað??????? x Petur frá Líf eru vemmuliga vánaligir.Jens Petur Brattalíð hevur dømt ótrúliga vánaligt.Birgir og Kim ja teir kenna vit! Nemus var fínur,Jóan Carl Dam var heldur ikki so galin.Sumba átti ein góðan í fjør,men nú er hann givin. ein kritikkari sum heldur at Føroyar eiga heimsins vánaligastu dómarir! by Fá professionella hjálp! Hvønn psykolog brúkar tú? VIT HB`ARIR by VIT HB`ARIR UM TIT IKKI TIGA BEINT NÚ,SO TÍMA VIT IKKI AT SPÆLA FÓTBÓLT ÍMÓTI TYKKUM BYGDAMONNUM MEIRA, OG VIT HB'ARAR MEINA TAð. Also hvat er tað tú sigur,ikki tímur at spæla fótbólt meira ímóti bygdamonnum,so kanst tú ikki ein gong fara til venjing. Tey bestu á Hb liðum eru jú avbygdafólk. So tak teg saman og far oman á vøllin og fá tær lærdóm innan fótbólt frá avbygdafólkunum! Nú eru ikki allir bygdafrell meira. mest eru havnamenn í HB. eg forstandi ikki hvussu tað ber til at teir alla tíðina eru bygdafólk!!!! Nú er tað so at eg fór ein túr inn á slóðir og har fann eg eina heimasíðu hjá Sogndal ógvuliga góð, og ráði tykka at royna hana(SIL-football.no) men har fann eg nakað, sum alvorliga manglar her eitt stað har man kann stemma um "Player of the Match" og "Player of the Month"(kanska serliga tað seidna!) og kanska stemma um onnur evnir, sum hava við HB ella Føroyskan fótbólt so sum skuldi straffurin hjá K`I veri størri, var tað rætt av Oddmar at gevast, skal Danny fáa kjansin nú, o.s.fr. Og so tá man hevur stemma, koma samanteljinganar fram og um nakar annar er samdur í mær, at hetta manglar, so kom við einum lítlum innleggi, jú størri stuðul hetta far, jú skjóttari man tað koma, ikke os! Player of the year, so far: Pætur Dahl! Eg eri púra samdur við tær. Hatta ljóðar sum eitt frálíkt hugskot, og vónandi verður tað roynt her á heimasíðuniFrálíkt hugskot, átti at veri roynt her. Setti meg spenta at lesa dimmu í gjár um finaludystirnar sunnudagin , men harragud sum tað var ússaligt , ein lítil frásøgn um Gí HB dystin og als eingin um KÍ HB dystin , bíðaði so til í dag , men uppaftur verri einki um nakað sum helst , eru bløðini ikki landsbløð ella eru tað bert tá limagjaldið skal krevjast inn at tit finna út í hvønn krók í landinum ?? , jú jú vit vita væl at tykkum ikki dámar tá sigrarnir fara til tey "skeivu" liðini men at vísa tað so sjónskt og alment er fúl skomm . Hvussu smakkar hetta í munninum hjá HB viðhaldsfólkunum hóast tit ikki kunnu gera við hetta ?? Eg kann siga tær at allir blaðmenn uttan Finnur Helmsdal ynskja HB har pipari grør. Á Dimmu situr ein dovin fanatiskur B 'ari. Á Sosialinum sat ein Klaksvíkingur allar dagarnar undan finaluni og royndi at øsa Gøtumenn til sigurs við yvirskriftum á markinum til tað pínuliga. Annars er frálíki makkarin hjá honum Jákup Mørk heldur ikki HB'ari. Hann megnar tó við sínum objektiviteti at fjala tað. Annars var tað stuttligt at síggja at lokala blaðið í Norðoyggjum "Norðlýsið" undan finaluni eggjaði gøtumonnum til sigurs. GÍ vann eisini og tað var helst í lagið og uppiborið. Tillukku við tí GÍ, B og allir aðrir bygdamenn. GÍ eigur sigurin by Klakksvíksingurin GÍ vann dystin ,tað kann vera totalt líkamikið hvat bløðini skriva.Stuttligt at tú irriterast inn á tað sum ein Klaksvíksingur á Sosialinum skrivar áðrenn finaluna,harra guð,maðurin fekk rætt,GÍ vann.Maðurin hevur skil fyri fótbólti,vit sum ikki longur eru blaðubørn innan Føroyskan fótbólt vóru vís í at HB fó at tapa finaluna baði hjá kvinnum og monnum. -Tillukku KÍ .deild Kvinnur -Tillukku GÍ .deild Menn -HB tillukku við steypimum í barna og ungdómsdeildunumNú má eg grína humoristiskan sans tað hevur tú í hvussu so er. Klaksvíkingurin á Sosialinum segði at HB var stórfavorittur. Gí vann, so sig mær hvat fanin fekk hann rætt í. Minnist ikki orðini ,men rætt hevur tú ,hann metti HB sum stórfavorit,men minti á at GÍ er nakað heilt fyri seg og at HB absolut ikki fór at fáa nakað sum helst forerandi frá GÍ,Hattar vita øll sum hava fylgt við Føroyskum fótbólti tey seinastu mongu árðini.GÍ hevur ikki brúk fyri hjálp frá Norðlysinum og Klakksvíksinginum á Sosialinum. Teir klára sjálvir sítt heimaarbeiði og so bestemt tá mótstøðuliði eitur HB tað vita vit øll. Norðlýsið ER lokalt blað og lýsir enntá við tí , men skrivar kortini eisini um onnur viðurskifti t.d. GÍ,hini eitast at vera almenn bløð , men eru LOKAL uttan tá limagjaldið skal krevjast inn , sosoalurin er eitt vet almennari enn hini ja by Kviðin kvíga Vit fara ikki at gjalda fyri dimmu næstu ferð , og fleiri í familjuni fara at gera tað sama , hetta er onki stuttligt meir. Nå-men 'GÍ er steypavinnari í ár,teir vunnu á HB í finaluni tí teir vóru so nógv tað betra liði punktum Annarleiðis hevði verið um HB vann , so høvdu vit sæð fínar liðmyndir nærmyndir av hvørjum spælara sær viðtalur við spælarar og annað mangt hjá baði kvinnum og monnum sum vit uppliva hvørja ferð HB vinnur ein dyst Ótrúligt sum øvundsjúka kann fáa fólk at siga nógv býtt. Tit klaxingar eru ynkeligir. KÍ er ein kempa í føroyskum fótbóltshøpi men HB er størri tá samanum kemur. Tit hava SOOOO ilt í reyvini av at vit eru mest vinnandi felag í føroyum. Hvørja ferð eitt blað nevnir HB fáa tit undirlutakenslur og skulu brúka pláss her á síðuni til tykkara grenj. Face it, vit eru størst, og tað skal nógv til um nakar skal skumpa okkum av trónini! Bygdamennirnir goyggja, men so spakuliga at tað er torført at hoyra teir. Teir glepsa, men vit varnast teir nærum ikki. Men hví? Er tað tí at vit eiga teir allar. Allir sum duga nakað enda jú í Havn. Eg veit ikki. Kanska skilja vit teir ikki. Eg haldið, at vit skuldu gjørt okkum nógv størri ómak at verði tolin við bygdamonnum. Teir hava jú brúk fyri okkum. Fyrimyndum hava øll brúk fyri. Eg ætlaði ikki at spilla B út á nakran máta, tvørturímóti, eg haldi bara, at nevndin hjá tykkum skuldi tikið og tosað við spælararnar, sum ganga í býnum og drekka. Eg havi hoyrt, at venjarin á liðnum hjá tykkum gav einum leikara leikbann, tí hann hevði verið drukkin, og at nevndin gav venjaranum ordrar um, at hesin leikarin skuldi spæla allíkavæl. Tað skilji eg ikki, men hatta er so tykkara problem, og tað kann loysast uttan at spilla leikararnar hjá tykkum soleiðis út. Tað gagnar ongum, og eg hopi, at tað fer at ganga betri hjá tykkum, tá tit byrja aftur. Latið okkum heldur vísa ítróttaranda enn útspilling. HB og B húsini eru tveir flottir bygningar, og eru teir væl innrættaðir til øll endamál. Annars haldi eg, at tá man mailar inni á heimasíðuni, kann man gott seta sítt navn og sín rygg til tað, man hevur hug at siga. Annars góða summarferiu! Púra samdur við tær. Tað eru tey fáu sum vilja sleppa at spilla út seta kílar ímillum, meðan tey flestu vilja síggja góðan fótbólt og hava eina góða løtu saman við øðrum áskoðarum. Fótbólturin er framvegis eitt spæl. Vit gleða okkum til tann august, tá vit tørna til aftur í Klaksvík skýlið ella ei at stuðla okkara liði. Nú kann eg ikki svara uppá, um Pelle hevur blakað nakran leikara heim, tí hann hevur gingið skít, men eg veit, at Tomislav gjørdi tað, og HANN fekk so boð frá nevndini um, at leikarin skuldi verða við. Vit kunnu verða einig í, at hetta er skeift, hetta er for galið av nevndini. Ja, møguliga skuldi nevndin verið send til hús! Tað sigi eg ikki nei til Nevndin er møguliga "ov gomul" Eg skilji ikki øll, bæði fjølmiðlar og øll onnur siga at GÍ varð betra liðið í steypafinaluni.Tí eg varð á Tórsvølli og eg sá,líkað so væl sum øll onnur sum vildu síggja tað, at HB skapti sær í hvussu so meiri møguleikar enn GÍ. Gott nokk vóru teir kanska við yvirlutan fyrstu minuttirnar, men restina av dystinum átti HB, og so haldi eg at GÍ spældi antifótbólt restina av dystinum. Men gott høvið varð hetta tó hjá øllum fjølmiðlafólkunum sum hatað HB at traðka á unga HB-liðið. GÍ vann finaluna um lógmannssteypið tí GÍ var nógv klókari,betur,skjótari,meir uppsettir og so kemur tað!!!-YNGRI!!-enn HB.Eg veit ikki hví tað alla tíðina verður skriva og sagt at HB-liði er so ungt,miðalaldurin á GÍ-liðinum man,tá samanumkemur vera lægri enn miðalaldurin á HB-liðinum !!!Royn og rokna eftir.Annars haldi eg at orøkin til at teir baðir ítróttarskrivaranir úr Tórshavn halda HB-liði vera so ungt er at teir hesi seinastu árðini ikki hava sæð annað enn veturanar(úr øllum Føroyum)á .deild hjá HB.Vænti at HB fer at fáa tað ógvuliga strævi í seinnuhálvu av kappingini -Løgið allíkavæl ,men tað hevur víst seg ár eftir ár,at tá leikarar sum eru uppvaksnir í HB koma í .deild so klara teir ikki at fylgja við meir.Hettar hevur mangan undra meg.Finaludysturin sunnudagin var aftur ein staðfesting av hesum afturvendandi trupuleika hjá HB. Einkið er tú neutralur.Neurotiskur hevði passa betur sum undirskrift.Einkið skapti HB nakað sum helst,(in your dreams baby).GÍ átti dystin allan sum hann vær,baði við høvdi og gørnum.Eisini tú kallar HB-liði fyri"unga HB-liði".Einkið er HB-liði yngri enn onnur.Undanførslur og aftur undanførslur.Sannleikin er at HB-leikarar ikki tola trýsti á .deild tað krevur sín mann veist tú,Kanska nakrir bygdamenn afturat á liðinum hevði hjálpt. Veit ikki hvønn dyst tú hevur sæð, men GÍ átti einki í hasum dystinum. Teir spældu defensivan, destruktivan og ljótan fótbólt. Haraftrat átti Jón Rói eitt sólaklárt brotsspark tá hann bleiv skumpaður ímóti endanum av dystinum. HB varð betri, men hepni varð við gøtumonnum. Sum Totti segði eftir finaluna: "Vit hava spælt illa men vunnu alíkavæl. Í dag spældu vit gott men taptu. Kanska er tað betur at spæla illa." Jú, tað varð við sorgblýdni at eg fór av Tórsvølli sunnudagin. HB tapti jú, men eg meini tó kortini at teir leiktu manniliga, men ov lítil broddur var í álopinum, men ikki skulu álopsspælarar okkara verða fyri skotum, tí teir fingu ikki neyðugu bóltarnar frá miðvøllinum. Men tó manglaði ein Uni í álopinum, tað er heilt klárt. Uni hevur royndirnar, og kennir gøtumenn gjølla, og hesar fyrimunir hava okkara ungu álposleikarar ikki enn. Men tað skal nokk koma, og tá verður reytt og svart kært! Haldi áfram við álopsspælinum, tað hevur jú virkað væl í flest dystum í ár. ikki skal hendan hugleiðing skiljast sum ein ónøgd við HB framherjarnar, men de facto manglaðu vit ein royndan áloypara móti GÍ. Gott dreingir, sunnudagurin var ikki okkara dagur. Haldi nú fríð og stirki tykkum til vit møta K`I. Tit hava gjørt eitt gott arbeiði higartil í ár. Tað var minni gott at áskoðarnir vóru blandaðir á Torsvølli sunnudagin. Vit høvdu ikki nakran fordeil av at dysturin varð á Torsvølli. Tað hevði verði ein heilt annar dystur um hann varð spaldur á ovara vølli, tá høvdu tit merkt áskoðarnar betri. Til áskoðarnar hjá HB, sum eru inni á heimasíðuni, lati ikki okkara heimasíðu líkjast teirri hjá B .Hatta førir ikki til nakað gott at spilla leikarnar soleiðis út. Til HB leikarnar, komi sterkt aftur tit hava okkum aftanfyri tykkum, einaferð HBari altið HBari. Takk fyri dystirnar higartil í ár teir hava allir verði góðir. Vit síggjast ella hoyrast HB bumm,bumm,bumm HB bumm,bumm,bumm . Tín innsatsur lá so ikki eftir á Tórsvølli sunnudagin. Annars hava tú og "Sheva" rætt í hasum um uppdeilingina av áskoðarunum. Tað var eitt nokkso "flatt" fornemmilsi at vera áskoðari henda dagin. So vita vit tað til næsta ár tá vit sjálvsagt aftur eru í finaluni og kunnu fyrireika okkum betri, kanska í samstarvi við HB-stuðlar. Nakað heilt annað er tað, at veðrið kunnu vit einki gera við, og skínur sólin, ja, so situr eingin rættsiktaður føroyingur í skugganum, og tað var jú júst tað, sum hendi sunnudagin. Annars haldi eg avgjørt at FSF eigur at halda fast um Tórsvøll sum finalustað framyvir. Sunnudagurin var bara ikki okkara dagur, tíverri. Og heilt erligt: hvør hevði yvirhøvur roknað við at lið okkara kom í finaluna í ár at byrja við? og at teir kunnu fara í væl uppibornað summarfrí á oddasessinum í landskappingini? Neyvan nógv okkara. Vit vóna at síggja teg aftur á ovaravølli august móti NSÍ, Oskar, ella longu august í Klaksvík (vónandi hava teir eitt nýtt skýli tá at larma/trumma í). Ja nú veit eg ikki um skýli verður klárt.Men tað tekur BERT fólk.Og tað fylla vit klaksvíksingar aðreen kl !!!So tit havnamenn:tit kunnu ikki vænta nakað pláss í skýlinum.Men tit skullu vera vælkomnir norður!!!!!!!Men bara ikki í skýlinum!!!!!Hehe! Ja, tað er gott at tit royna at fáa gestir tykkara at kenna seg vælkomnar. Tú ert góður Oskar "Lat ikki okkara heimasíðu líkjast teirri hjá B Hatta førir ikki til nakað gott, at spilla leikarnar soleiðis út" Hvat meinar tú við tað ??? At har verður sagt, at tað er for galið, at teir skulu ganga skít ??? Ella skal man bara siga: ja, góðu dreingir, hatta er í lagi Hatta gert ikki við Ella hvat ????Men that's the truth Og tað eru ikki bara B 'arir, sum ganga so, men EISINI HB'arnir!!!!!!!!!!!! T.d. at fara í Club eftir ein dyst. Hatta er bara typiskt fyri fótbóltsspælarir, tíverri, summir verri enn aðrir Tú er so øðiliga varin við, at ikki gera sum B Men eg veit bara tað, at tað hevði verið ringt hjá tykkum HB'arum, um tit ikki "høvdu" okkum. Hvat sigur tú um húsini ??? Tá B -húsið bleiv gjørt, tosaðu allir HB'arir um, hvussu ljótt húsið var, men hvat ??? Áðrenn man visti av, fór HB at byggja hús Og hvussu sá tað út ??? Jú, tað var sum B -húsið!!! Eitt "slagorð" hjá tí yngra havnafelagnum er "Einaferð B ari, altíð B ari", og hatta hoyrir man nú sørinmeg eisini frá HB'arnum !!!!! Nei, hatta eru bert fá dømi Eg haldi bara, at man skal ansa eftir hvat man sigur Man skal ikki lata alt fara framvið Men um tað er brúk fyri tí, ja so at TAKA SEG SAMAN!!!!! Vit B skulu nokk koma aftur Vit skulu nokk vísa, hvat vit kunna!!! Og TÁ er ikki skeg at verða fyri!!! Tað verður ringt hjá tykkum at læra okkum nakað. Í , vóru vit longu eitt gamalt felag, ið longu tá høvdu roynt tað mesta. Vit hava lært nógv hesa seinastu øldina, so tað er bert at spyrja, um tað er okkurt, ið tit ivast í. Ikki seinnheit!!! Pástendur tú at b arir eru komnir ið "slag" orðinum ein ferð altíð ????? Um so, so stendur ikki væl tilHB var ikki nóg gott, tað er tað sum er at siga um dystin! Dómmarin var ikki serliga góður, men hetta var galdandi fyri báðar partar. Onkur vildi vera við at HB átti eitt brotspark í móti endanum, men eg eri ikki heilt samdur. Tað sum eg vildi serliga koma inn á var tað arbeiði, sum var gjørt áðrenn og undur dystinum. Fyri tað fyrsta haldi eg, at tað var ikki var serliga smart at spæla finaluna á Tórsvølli og vóna at tað aldrin hendur aftur! Einki at yvast í at stemningurin er nógv betur tá spælt verður á Ovara vølli í Gundadali! Og har verða áskoðarnir ikki blandaðir tað var heilt sikkurt við til at drepa stemningin, at HB og G`I áskoðarnir sótu saman, hetta hevði sjálvandi ikki hent á ovara vølli, tí har kennur man sítt pláss! Og at einki var gjørt fyri at skilja áskoðarnar var tað ringasta! Tað er tað minsta FSF kann gera! Tað er bara í Føroyum at so lítið verður gjørt í samband við eina steypafinalu. Man plagar ofta at samanbera Føroyskan fótbólt við `Islandskan. Nú var eg til steypafinaluna í `Islandi í í millum `IBV og Leiftur og har var nógv meira gjørt burtur úr, eitt nú komu allir teir frá `olafsfjørði'(Heimstaður hjá Leiftur) í gulumklæðum og gulum fløggum. Og teir frá Vestmannaoyggjinum komu í hvítum klæðum og fløggum. Og so blivu allir áskoðarnir settir á hvør sína síðu av stadioninum, og so var heilt klárt hvør helt við hvørjum! Og uttan fyri vøllin høvdu liðinum hvør sín bása har man kundi keypa alt møguliga, sum hevði við liðini at gera! Og hetta manglaði alvorliga í sunnudagin!!! OOg meðan dysturin var kappaðust áskoðarnir um at rópa haðrast og spældu ikki stilla spæl, sum teir í Føroyum gjørdu!!!! Oskar royndi at gera sítt, men tá áskoðarnir sótu blandaðir var tað eitt sindur ringt. Serliga var tað vánaligt av HB, sum jú ikki hevur langt til Tórsvøll, at teir gera so lítið burtur úr! Tá FSF ikki flytur hond frá síðu, so kundi HBarnir gjørt tað, við at samla HBarnar í einum øki! Og samla ungdóms liðini í HBhúsinum áðrenn og givi hvørjum eina HB troyggju at fari í til finaluna, so sum gjørt var í !!! UM onkur hevði biði meg gjørt tað, so hevði eg gjørt tað við gleði, bara fyri at stula HB! Men tilukku G`I tit vóru betur handan dystin, men Helgi beherka teg eitt sindur!!! Hatta var eitt klokkureint reytt kort!!! Annars haldi eg at tað er gott at HB leikarnir fáa summarferðiu nú, teir hava haft eina stravna hálvu nú er bara ikki at missa móti eins og B hevur gjørt!!! HB Forever! P.S. Ion Læt nú "Gigi" fáa allar min eina ferð . Til kvinnufinaluna var uppaftur verri statt , har vóru bert umleið HB áskoðarar meðan fleiri enn hundrað vóru komin úr Klaksvík at stuðla sínum kvinnum , var finalan spæld í Klaksvík høvdu ivaleyst eini fólk savnast at sæð dystin , so her hevur FSF nakað at hugsa um , ELLA SKÆL TAÐ ALTÍÐ SPÆLAST I HAVN OG HVØR ER ORÐSØKIN TÁ EINGI HAVNAFÓLK HYGGJA ÁLÍKAVÆL ???. Eg má siga at Klaksvíksjingar eru ráskir at stuðla sínum liði, og so at FSF skal blíva við at hava steypafinalurnar í Havn tað kann eg IKKI forstanda! Eg havi hoyrt at KÍ hevði keypt ein danskar at spæla við í finaluni. Týsdagin fekk KÍ at vita frá FSF at Lisbeth T. Hansen kundi spæla við, og at ALT var í ordan. Seint hósdagin fekk KÍ so at vita at atl var IKKI í rættlag, og at spælarin skludi skifta komun aðrenn hon slapp at spæla við. Hettar kundi sjálvandi ikki lata seg gera tá ið Lisbeth var longu í Føroyum fríggjamorgunin. Tí um hon skal skifta komunu so skal hon vera stadd í Keypmannahavn. At FSF kann siga við KÍ at ALT var í rættlag er ófætuligt! FSF skal skamma seg og bera ein umbering til KÍ, og sjálvandi geva endurgjáld fyri at Lisbeth T. Hansen IKKI slapp at spæla. At FSF gerð sóvurut er bar so ófatuligt! FSF skal nú fara at taka seg saman og upføra seg sum eitt SAMBAND innan fótbóltin. Og so veit eg IKKI hví teir hava eit hús sum er svart og reytt! Ja, FSF eigur at skamma seg (tað er so nógv ein kundi trivið í, men lat tað fara), men KÍ burdi so sanniliga eisini skamma seg! Taka ein púra frammandan útlendskan leikara til Føroya at leika EIN ella kanska dystir fyri síðani at fara av landinum aftur! Er TAÐ ikki langt úti? Er óttin SO stórur fyri at tapa? Eyðvør úr Dímun er ikki nakar fremmandur leikari, hon er og hevur altíð verið HBari við húð og hár! Næsta ár kann KÍ bara lata alt sítt lið fara í summarfrí á Ibiza og so leiga okkurt danskt kvinnulið upp og lata tær í KÍ-troyggjurnar at leika steypafinalu (UM KÍ altso kemur so langt), men hóv! minnist til at tær allar skulu skifta kommunu fyrst!!! Fy-fy FSF. Hahahahaha Um onkur vil verða við, at Lisbeth ikki kundi spæla, men Eyðvør kundi, ja, so sigi eg bara: Taki tykkum saman. Var tað ikki okkurt um, at tær spæla á sama liði í Danmark ??? Skuldi so ikki BÁÐAR skift Kommuni ???????????????????????? Eyðvør býr í Danmark = Donsk kommuna!!!!!!!!!! Og um "hon er HB'ari við húð og hár", so er tað staaaadivekk ein donsk kommuna hon býr í!!! Vit vita øll, at føroyskur fótbóltur ikki longur handlar um at verða t.d. "HB'ari við húð og hár" Tað handlar um at verða BEST!!! Eyðvør er føroyskur ríkisborgari, tvs. útiseti, og IKKI útlendingur. Les kappingarreglarnar og gevst so við hasum tvætlinum, har er bara ONGIN umbering!!! Eg haldi bara, at tað er vánaligt, at tit HB'arir grenja um, at KÍ fær eina danska heim at spæla við í finaluni, og at tað er so "eviga deiligt", og einki galið við, at Eyðvør kemur heim til tykkum Eg haldi, at tit skulu taka tykkum saman, og blanda tykkum uttanum, hvat hini liðini gera!!!!!!! Tú sigur, at Eyðvør er føroyskur ríkisborgari! Men tað passar ikki. Tað er eingin føroyskur ríkisborgari til í verðini, allir føroyingar eru danskir ríkisborgarir. Ert tað ikki Høgni Hoydal og co. sum royna í hesum døgum at samráðast við donsku stjórnina, fyri at fáa føroyskan ríkisborgararætt???? So eg haldi at FSF má fara at rætta í lógini um Útlendskar leikarar!!!!! Eg skilji ikki at tit tíma at brúka kreftir uppa leikaraloyvir og sovori nú.KI er steypavinnari í .deild hjá kvinnum fyri ár .Gleðist við mær.Tillukku KÍFøldi meg eisini eitt sindur ørkimlaðan av at sita millum HB viðhaldsfólk henda dagin.Men, vit køvdu tó alt hóast Oskar gjørdi sítt arbeiði til lítar. Tað tyktist bara sum at gøtumenn høvdu leigað sær trummusláðara úr Havn. Eg havi bert gjørt avtalu við HB og mann um at verða við tá heimadystir eru, tað vil siga um eg eri tøkur tá dystir eru. Tað var sind at vit vóru blandaðir saman við GÍ viðhaldsfólk sunnudagin, sólina gera vit einki við. Nasta ár, tá vit aftur eru í finaluni verða vit prosent klár/ir til at rópa á HB. Hattar tú sigur um at G`Iarnir hava leiga meg, hopi eg at tú meinar í skemti. (Tú gjørt meg eitt sindur ørkimlaðan.) Gott vikuskifti. Eg eri keddur av at siga tað dreingir, men tað var tykkara egna skyld, at dysturin í gjár var taptur. Tá man ikki kann seta seg upp til eina steypafinalu, so kann tað gera tað sama. GÍ'arnir vóru nógv meiri uppsettir enn okkara, og tað sást aftur í dystinum. Gott nokk gjørdu teir nógv grov fríspark (og ikki minni enn straffi), men tað er eingin umbering fyri ikki at vinna á teimum. HB er nógv betra liðið, men gjørdu alt ov lítið fyri at vinna dystin that's it! Vónandi verður annað lag, tá landskappingin byrjar aftur, so tað aftur verður ein fragd at síggja HB spæla Koyr á HB!! Hattar passar nemmliga sum tú sigur. Tað var ikki dagurin hjá okkara monnum. Líkamikið hvør umberingin er, so vinnur tú ongan dyst, tá tú ikki kanst skora ella so frægt sum skapa málkjansir! Nei, GÍarnir tyktust NÓGV meiri uppsettir og vunnu tí at enda uppiborið og tillukku við tí. Men vit koma sterkt aftur í landskappingini. YES!!!! Ja nú bleiv hetta ein taparadagur hjá HB.Tit søgdu at HB kv. ongan dyst fóru at tapa afturat???????Tær taptu longu í dag-á heimavølli. Tilukku KÍ og GÍ. Eg undrist stórliga á, at alt kjak á hesi síðu er steðga. Eru allir HB arar farnir í summarferiu ella hava tit ikki goldið internetrokningina. Annars takk fyri dystin í dag. Aftur í ár eru vit vitni til hvussu HB-kvinnur gera tá tær fótbóltsliga eru við undirlutan.Aftur í ár gekk harðskapurin út yvir ein av okkara fragastu spælarum,Malenu Josephsen,liðskipara.Eg veit ikki hvussu tað smakkar í tykkara munni,lugturin er í hvussu er vemmiligur. Koyr á KÍ-KÍ-KÍ. hatta gjørdi Malena sjálv, tá hon ófantaliga rann seg beint í (fína) málmannin hjá HB, ið var fyrst á bóltinum og sparkaði burtur. Nú mugu tit halda uppat við hasum undirluta- og forfylgilsiskenslunum har norðuri. Ikki eitt orð um tær SERA ófantaligu "takklingarnar" hjá Ragnu? Hon átti allarhelst eitt reytt kort, áðrenn hon "bert" fekk eitt gult fyri eitt upplagt ljótt og professionelt fríspark móti Eyðfríð við fríari kós móti KÍ-málinum. Annars vann KÍ uppiborið, so tillukku við tí (vit eru ikki smálig í Havn). Undirlutakenslur , eg má læa nei tú hvørja ferð vit eta okkum mett her , vita vit at minst Havnafólk hava kunna eti seg mett av tí vit framleiða frammanundan , so hví í guds garði skulu vit hava undirlutakenslur fyri tykkum ??, man tað ikki vera øvugt , tit vita eins væl og vit at tit liva av tí sum vit skapa , tit bara njóta. Meginparturin av tykkum í Klaksvík, síggja eisini út sum um tit eta tykkum ov oftani mett. Man skal ikki drekka friturina, tá man ger grillmat. Annars tillukku við kvinnunum ! Noy, men líkamikið hvussu feit vit eru, so kunnu vit gera nakað við tað men so ljót sum havnafólk eru, kann eingin gera nakað við ! Havi akkurát verið ínni á kjakinum hjá K`I, og har verður tosað um hvussu ráar og brutalar HB genturnar eru. Hahaha eg má flenna, taki synd í tykkum BYGDA MONNUM/KVINNUM, sum eru so tápuliga fanatisk. Síggja ALT við K`I brillum. Takið tykkum saman, tí tað er faktist K`I, sum spælir heilt ótrúliga hart sweeparin átti reytt So hart, at tit skaða tykkum sjálvar!! At siga, at málverjin hjá HB gjørdi hatta við vilja, er bara ov langt úti!OK tit vunnu finaluna og tillukku við tí, men also heilt erligt slappa eitt sindur av. HB liðið hevur hóast alt vunnið NÓGV meira enn tit gjøgnum árini, og tað hevur B eisini. So tit eru faktist triðbest Tit vinna einki annað gull í ár alíkavæl!! Noy at tit einki innrømma er einki nýtt! Havnafólk hevur og ferð ongantíð at innrømma nakað tá tað ikki gongur eftir vild!NÚ er KÍ komi fyri seg í kvinnufótbóltinum.Og vit vinna ikki bara greipuna í ár-nei um nøkur fá ár vera vit nokk eisni felagi við flestu FM hjá kvinnum! So takið tykkum saman !!!!!!!!Síggji tað í eyguni at tit eru langt frá KÍ.Tapa á heimavølli ,við hjáp frá Danmark.Tað er faktisk ikki vert at skriva greinar um her! Eg kann gott taka undir við at sweeparin átti reytt kort, men at KÍ og HB kvinnurnar spæla rátt tað veit eg einkið um. Eg slapp so heilskapa frá dystinum. Kvinnurnar á báðu liðnum kempaðu, og um áskoðarnir IKKI tola at sýgga onkra seina/grova takling so er bara at halda fyri eyðini! Og so veit eg at KÍ ferð at klára at vinna landskappingina eisini, vit hava eitt so gott lið í ár. Hendiligt óhapp by Malena Josephsen Eg vil bert gera eina lítla viðmerking til omanfyristandandi tekst. KÍ-áskoðarin sigur, at aftur í ár gekk harðskapurin út yvir meg, men eg má siga, at hetta er ikki rætt. Tað sum fór fram tá eg fekk skaða í finaluni í ár, var ein bóltur sum eg og Annika runnu eftir, og hon var bara fyrr enn eg, og tískil var eg so óheppin at meisla meg í samanstoytinum. Skaðin er nokk ikki álvarsligur, og eg verið nokk klár aftur aftaná summarferiuna. Eg vil hervið takka HB fyri ein góðan dyst. Malena JosephsenVerturin toldi ikki at ein HB leikari fekk eitt sindur av kritikki og slettaði alt , men at lata innsløg um skjóting blíva við at standa her vísir bert hvussu óseriøst her verður farið fram. Góðar finalur í morgin og vónandi vinna tey bestu liðini. Kom nú øll og stuðli bæði kvinnunum og monnunum sunnudagin. Kvinnurnar spæla steypafinalu kl. á ovara vølli, og tær hava brúk fyri stuðli, tí tær hava nakað at hevna. Menninir skulu jú eisini stuðlast, men tað gera tit jú, uttan nakar biður tykkum. Lat okkum øll standa saman og rópa á okkara lið, tí so standa vit kanska við tveimum steypum sunnukvøldið. Koyr á HB! Vit atla at seta okkum yviri har sum teir nyggju stólanir eru uppsettir, tað vil siga á tí síðuni sum vendir ímóti Listaskálanum. Havi hin góða stemningin við so vinna vit. Einafer HBari altíð HBariiiiiii vit síggjast. HB hevur góðar venjarar til eina og hvørja deild!! deiligt by HB Her vil eg siga at vit G. ár kundu ikki fingið betur venjara enn vit hava!!! Tær eru báðar festligar og seriøsar!!!! heyhey HB-arir !! Nú fara vit g. ár hjá HB at royna okkum í Danmark og vit atla okkum at vinna !! Vit hava góðan tjans tí vit hava so góðir venjarar tær eita Eyðvør og Elin .! Takk fyri góðar tíðir í venjingini ! Heilsan ein av HB-gentum !! HB Unglingar steypavinnarir by Sheva HB vann í dag í steypafinaluni í móti nsí! Tilukku o.s.frSá bara at tit tosa um at KÍ kvinurnar fáa stuðul úr Hillerød!! Hvør er tað sum kemur hagar at hjálpa klax'kvinnum?? ein áleypari úr Hillerød. Nógv tos, hevur seinastu tíðina, snúi seg um ta góða og unga HB-liðið, sum nú hevur lagt ein sjógv uppá stig, niður til liðini á .plássi, í heimligu landskappingini (tó spælt meir). Eg kundi hugsa mær at vita, hvat/hvussu hetta lið, sum var ógvusliga undirmett og útspilt áðrenn kappingarárið byrjaði, "knappliga" er vorðið favorittur til bæði lands- og steypakappingina(greipina), og samstundis liðið sum (eftir mínari meting) spælir tann mest positiva fótbóltin!! Er tað teir ungu leikarnir sum eru supertalentir, ella er tað teir "gomlu" sum bera liðið, ella er samansjógvingin av ungum og gomlum sum passar so væl saman, ella er tað kanska taktiskir genialitetir frá Ion Gealgau, sum liggur aftanfyri hesa alsamt knappligu succés???? Um hetta seinasta er rætt ella ei, skal eg ikki kommentera, men hann(Ion) var í øllum førum ikki serliga populerur her á síðini, tá HB fekk skuffandi úrslit í venjingardystum og í teimum innleiðandi til steypakappingina!! Vónandi er ein støðug menning farin í gongd í HB, sum kanska verður enn meir sjónlig í framtíðini. Ein vælnøgdur HB-surfari Eg haldi at teir eldru munnu verða teir sum eiga heiðurin, tí tá spælt verður undir venjing, teir eldri ímóti teimum yngri, so vinna teir eldri altíð. So har er onki at ivast í. Í gjár vunnu teir eldru heili Eg haldi tað er "tær ungu leyvurnar"(Finnur Helmsdal),íð gera munin.Tí um man hyggur eftir hvør toppar listan í "man of the match" so er tað ein ungur. Teir yngri spæla eisini betri tá geldir um, teir elska press, meðan teir eldri knekka meðan pressið er harðast. Er tað nakar her, sum kann fortelja mær navnið á dómarnum, sum dømdi dystin hjá HB á Tórsvølli, ella hvar hann kemur frá ??? Teir vóru úr Norðiur Írlandi Tað er ótrúligt, at eingin hevur so frægt innlit í felagnum, at viðkomandi kann vátta ella avsanna, at jón rói jacobsen og rókur av fløtum jespersen eru ávegis til brøndby if. Er nakað um tosið???? Jú, eg kann væl svara tær um tú bert vita hava eitt svar men um tað er rætt tað veit eg líka illa sum tú .! Eg haldi at vit siga bara at tað passar ! Tað finst eisini kjak á B -heimasíðuni Tað er: www.b .fo undir "ymiskt", síðani "kjak" Ótrúligt! by HBari Ja, so fingu vit tað við: Kjak er eisini á B -heimasíðuni. Skulu vit grína ella gráta? Gott at teir kunnu brúka HB-heimasíðuna at upplýsa um tað, tí á teirra egnu hendir jú svartasta einki! Men har er nokk heldur ikki so nógv at skriva heim um í hesum døgum. Tað sær generelt svart í hvítt í svart út hjá grannunum. Takið tykkum saman og gerið nakrar dagføringar!!! Hej Blitz Eg havið nú, roynt at blaða meg gjøgnum tykkara heimasíðu. Samdur við tí ein HBari førður fram um uppdateringar. Tað er sera vánaligt av einum so stórum felag sum B at hava eina heimasíðu sum er seinast uppdatera hetta fær ein jú at vita longu á forðsíðuni, so tað er vandi fyri at eingin tímur inn á hana, tað er spell, hon er set væl upp. So far tú til leiðsluna hjá tikkum og ripa nevan í borði so tað verða gjørdar uppdateringar. Tað er betur onga at hava enn eina í ikke verður hildin við líka. Tað virkar óprofesionelt. Eg veit, at heimasíðani ikki er uppdatera síðani juni, og eg havi eisini sagt mína meining um tað. Tað, at tað sær svart út hjá okkum í løtuni, skal eg lata liggja, men vit skulu nokk reisast aftur !!! Eg hoyrdi bara dystin í útvarpinum. Var dysturin veruliga so ójavnur, sum úrslitið vísir? Tað ljóðaði annars ikki sum um hinir høvdu so nógvir málmøguleikar. Í dystinum móti FC Lombard spældu okkara heilt væl í fyrra hálvleiki uttan tó at fáa nakað burturúr. FCL vóru ferðir í HB-brotsteiginum og fingu mál hvørja ferð og pína doy sum tað sá lætt út hjá teimum. Seinni hálvleikur var einki at tosa um fyri okkum. Tað sá út sum um FCL gassaðu eitt sindur meira á, og hevði Bárður fleiri góðar bjargingar. Samanumtikið ein vánaligur dystur fyri okkum, har vit einki fingu burturúr. Sum heild stríddust okkara bara heilt væl, men fyri mær at síggja, fingu FCL mál, tá teir vildu hava mál. Hinvegin var stuðulin frá áskoðarunum ógvuliga avmarkaður sum vanligt, tíverri. Tími ikki at skriva meir og her við gevist eg at skriva á hesu síðuni!!! Ja tað passar sum tit siga. Dómarnir í EM hava verði fantastiska góðir, og tí hava vit eisini havt nakrar fantastiskar dystir. Tað er einki so keðiligt, sum tá ein dómari floytar ein dyst í lort og ingenting. Kim Milton var sera góður. Og tað sama má sigast um Colina. Hatta eru menn sum vita hvat teir gera. Eg haldi at føroysku dámarnir kundu lært nógv av EM-dómarnum. Í Føroyum hava dómarnir lindi til, at seta seg sjálvan í fokus. Tað er ikki gott. Dómarin skal verða ein bagatel, meðan fótbóltsspæli skal verða í fokus, soleiðis sum tað higartil hevur verði í EM. Tað verður spennandi at síggja um nakrir dómarir hava lært nakað, tá EM endaspæli er liðugt, tað vil eg í øllum førum vóna. Forholdsvís til EM-dómarnir, kann eingin her heima samanlíknast. Men tað finnast tó nakrir einstakir dómarir her heima, sum kunnu brúkast. Teir eru bara for fáir. Men hinvegin so hava hesir einstøku eisini nógv at læra av EM-dómarunum. Um ikki dómarnir í EM eru betur en okkara so vóru teir ikki har. Hatta eru men sum døma, uppímóti hundra dystum árliga. Teir fáa skeiðir og hvat veit eg í strípuvís. Teir mugu verða betur enn okkara. Eg haldi at dómarnir eiga allan tann rós uppibornan teir kunnu fáa, tí uttan teir var als eingin fótbóltur tí leikarnir kunnu ikki finna útav at "spæla" fótbólt. Hugsi tykkum um hvørt mistak ein leikari, venjari gerð undir einum dysti, skuldi tað verði skriva upp og niður um hesi mistøk so kom ein skaldsøga út hvørt vikuskiftið, og komi við óndartaðum liðusøgum um hví nú teir settu handan mannin in ella hví ein brendi eitt brotspark. Til samanberðingar vil eg siga at tær skuldsetingar sum her eru settar fram ímóti dómarunum er av slíkum slag at t.d. teir báðir B leikarnir í brendu brotspørkini móti HB, vóru ákardir fyri at hava fingi pening undir borði fyri at brenna. Eg haldi at henda diskutiónin um dómarnar er so langt úti og vóni at tit heldur/eisini góðu dómarunum viðhald í teirra minsta kravið um trygleika í samband við dyst. Tann avgerð sum so FSF tók um peningabót í málinum í Klaksvík, var nokk tann rættað, men tað manglaði nakað. KÍ er ikki verri fyri enn hini feløgini so o.ooo er gott nokk. Men tað sum manglar er at FSF fer konsekvent inn og reisir stevning mótið ófriðakroppinum sum slóð, vegna linjudómaran sum er sáttmálabundin í FSF tænastu og sostat var til arbeiðis. Tað er í míni verð einasti vegur út úr hesum trupuleika. Eitt er, at tað ikki hevði verið nakar dystur uttan dómarir, men ofta hevði tað nokk verið betur, tí dómarnir í Føroyum eru so sera vánaligir, og oyðileggja alt ov nógvar dystir, og hetta kann í ringasta føri kosta einum liði meistara heitið, sum t.d. í fjørð. Altíð hevur mær dámt væl Niklas á Líðarenda Men í seinastuni hevur hann verið ein "lortur" fyri okkum í B , og tað ringasta er eisini, at hann hevur ikki bara dømt tann eina dystin, men teir eru fleiri í tali. Lassin Isaksen oyðilegði meistaraheitið í fjørð við eini feil døming í Gøtu, sum hann sjálvur hevur innrømmað!!! Og so skal eg eisini nevna, at tað at Oddmar Andreasen hevur lagt floytuna á hilluna, ja, tað hava fleiri B 'arir verið ÓGVULIGA glaðir fyri meir behøvist eg ikki at siga !!! Fleiri av okkara dómarum hava als onga linju!!! Hetta sást t.d. í dystinum millum B og HB Mikkjal Thomassen fekk eitt kort í fyrsta minutti, og so minnist eg ikki, um eitt annað kort givið; men tað er ikki meir. Sjálvt um tað bæði vóru B 'arir og HB'arir, sum áttu at givið kort, bleiv ongin revsaður SERA vánaligt Kann ikki lata vera við at endurgeva hesa grein ið stendur í Jyllandspostinum, skal hetta flytast til Fø. viðurskifti hvørjir munnu tá vera teir stóru, grenjini í høvuðsstaðnum ella búk-bukararnir í Klax. Hví eru tit b arir glaðir fyri at Oddmar hevur lagt floytuna á hilluna??? Vit fegnast um tað, tí at Oddmar hevur oyðilagt so nógv fyri okkum Hann hevur sjálvur viðgingið, at hann ikki dámar B , og tað gongur útyvir dømingina!!! Stutt sagt: Oddmar hevur oyðilagt ov nógv Hann dømur illa Altíð móti B Í kappingarárinum skaffaði Oddmar okkum trý stig ímóti GÍ í Gundadali við eini skeivari útvísing, og í ár royndi hann at hjálpa okkum við eini líka skeivari útvísing í Fuglafirði, men tað gekk ikki álíkavæl. her á síðuni vera EM dómarinir so nógv røstir, men hvat við straffinum sum svøríki skuldi fingið í kvøld tað var út av lagi vánaligt dømt, men har verur ikki huksa meir um tað, men um tað hevði veri í føroyum so hevði hasin dómarin veri ein dummur hundur!! Eg eri púra samdur við tær, dómararnir hava verið góðir, men tað er lætt at vera tolerantur tá man situr frammanfyri sjónvarpsskuggan, og ikki hevur tær stóru lokalu kenslurnar við í spælinum, nú rósar tú Milton og haldi eisini at hann dómdi væl, men heilt opinlýst dømdi hann ikki brotsspark ímóti Týskarum í tí eina førinum, neyvan hevði hann fingið rós í Gundadali, Klaksvík, Runavík, Gøtu, Toftum, osv , bert av tí eina feilinum. Soleiðis haldi eg korini eru hjá okkara, í allar flestu førum, frálíku dómarum. Óansæð hvat verður dømt er annar parturin eftir dómarunum, óansæð um nakað høpi er í dóminum ella ikki. Sum uttanveltaður ákoðari hevur tú ofta kensluna av at størsti trupulleikin er áskoðarin ið í nógvum førum ikki hevur "høni vit" um lógirnar, men veit alt um støðu dómarans til annan, ella báðar partarnar á vøllinum. Samanumtikið so eru vit samdir, dómararnir eru góðir við EM, men eg haldi slett ikki at okkara frægastu høvdu verið so øgiliga nógv verri, tú skalt eisini minnast til at tað er nógv lættari at døma .deild enn .deild. Kundi nær um ikki sagt tað betur. Havi sjálvur dømt í nógv ár og unglingadeildina. Kann bert geva tær rætt í at tað er so nógvar ferðir lættari at døma deild enn deild. Leikarnir hava ein heilt annan hugburð í deild. Tað skal tó viðmerkjast at vit sum dómarar ikki hava nakran sum helst áhuga í at misrøkja okkara uppgávu. Ná, men hvat siga tit so um úrslitið hjá unglingunum millum HB og B ??? So hendi tað sum SKAL henda hvørt ár: HB vann á B ! Deiligt! Tað sum eg tó haldi verða sera stuttligt er, at heimasíðan hjá B ikki er uppdaterað síðan tá løgi ha? Eg meini so við einaferð tapari altíð tapari, so eg skilji ikki hví teir í B taka tað so tungt?!? Og KÍ? Tvassa býtt teir verða avhølvaðir tá HB kemur at vitja! Av serligum orsøkum er B heimasíðan ikki datera síðani juni Og um tú hevði fylgt betur við, og ikki BARA fer inn har at vitja, tá tit vinna á okkum, so hevði tú sæð, at tað altíð gongur long tíð ímillum, at hon verður uppdatera, og er hetta sera óheldugt. Vónandi verður hetta betur í framtíðini Tað er netup tí at eg ikki havi fylgt við Nú fór eg líka inn á heimasíðuna hjá FSF og har fekk eg at vita at steypafinalan hjá unglingum verður á Eiði! Men hetta er jú heilt burtur við, eingin fani tímur til Eiðis at spæla eina steypafinalu!!! Hatta er bara for vánaligt!!! Yvist ikki í at NSÍ einki hevði haft at spælt hana í Havn, men um teir hava, so skal hon sjálvandi ikki spælast í Havn, men á Eiði?????? Bara Suðuroyggjin er verri!!!!!!!! Nú má FSF taka seg saman!!!!!!!!!! Vónandi verður okkurt gjørt við hetta!!!!!!! Onkursvegna heldur FSF (og feløgini?) at steypafinalurnar hjá teimum yngru skulu leikast á uttanvelataðum vølli. At finalurnar ikki eru fastlagdar í Havn er sjálvsagt lætt at skilja, tí HB (og partvís B ) er jú nærum altíð annar parturin í finaluni og fáa sostatt fyrimun av heimavølli eins og lið hjá HB So leingi sum hetta málið ikki verður viðgjørt á t.d. novemberfundinum millum FSF og feløgini ella á aðalfundi FSF's, so hendir heilt víst einki í hesum máli. Um unglingafinalan verður leikt á Eiði (vøllurin OK) ella í Gøtu, á Toftum ella aðrastaðni (Argir er nokk ov nær við) er væl eitt feitt, tí tað eru (tíverri) fá viðhaldsfólk, ið tíma at koyra útum Havnina at hyggja at ungdómsfótbólti, tað er nóg ringt í Havn. Hetta eru bara fakta! Eg eri púra samdur í tí sum tú sigur.Og eg vil minna øll á at koma at heppa uppá HB dreingirnar tá teir fara at banka B av í steypafinaluni hósdagin. Well, skal man hugsa um vøllirnar, so er tann á Eiði betri enn teir á Toftum og Gøtu, tað er bara finalurnar plaga at vera. Men at havt finaluna í Havn, tjjæææ tað er fordeilur fyri HBarnar, soee, vit eru so hvussuer ímóti at hava finaluna har. Men also, eg sjálvur havi so hvussuer einki ímóti, at Eiði er finaluplássið, og eg haldi ikki at man skal fara at klaga um tað. Soeee, lat okkum fáa ein góðan dyst burturúr, vit hava góð lið, bæði NSÍ og HB, so tað skuldi ikki verið eitt problem. Heilsan ein NSÍari Við hasari tankagongdini kemur tú langt,tit hava góð lið so tit fáa uttan iva ein góðan dyst -á Eiði? Hattar sum Sheva skrivar er eitt typiskt dømi um tankagongdina innanfyri bøgarðarnar í Havnini,eg takið uppaftur:Eingin f Tímur til Eiðis Yvist ikki í at NSÍ vil leika í Havn -Bara Suðuroyggjin er verri Bevares!!!! Hví í allari víðu verð skal NSÍ til Havnar at leika?,Mær vitandi er l`ika langt úr Havnini inn á Skálafjørðin,sum av Skálafjørðinum til Havnar.Tað er líka upplagt hj`a Havnafeløgðunum at leika finalur inni á Skálafjørðinum,sum tað er hjá feløgum av Skálafjørðinum at leika í Havnini.Havi annars hoyrt í `utvarpið Føroya at Finalan um Løgmannssteypið skal leikast á BYGGIPLÁSSINUM ,kalla Tórsvøllur.Er FSF fullkomiliga avsporða? Eftir mínari meining eigur eingin dystur at verða leiktur á BYGGIPL`ASSUNUM Tórsvølli áðrenn arbeiði er ligugt,ella í minsta lagi,er so langt áleiðiskomið at ein fær kensluna av at vera staddur á einum ítróttarøki og ikki á einum BYGGIPLASSI.Um so er at at finala absolut skal leikast á græsvøllið,hví so ikki fara inn á Svángaskarð? har eru umstøðurnar sum tær eiga at vera,baði fyri áskoðarar,leikarar og ikki minst fyri avvarandi mynduleikar .Trúgvi ikki at UEFA gevur okkum loyvi at leika landsdystir á BYGGIPLÁSSINUM sum nú er.NÅ nú fór eg burtur frá tí sum eg hevði uppá hjarta ,tað sum eg skuldi siga er at tað avgjørt ikki er nøkur sjálvfylgja at steypafinalur vera leiktar í Havn, lángt frá. Les hatta líka eina ferð aftrat Hvat er galið og hví er tað so burturvið at leika á Eiði?Hvat er tað sum er bara for vanaligt ?Hvat er bara verri við Suðuroyggjini ? Hvat vilja tygum,sheva,skal verða gjørt? Kom nú við einum konstruktivum og uppbyggjandi íkasti ístaðin fyri hattar eviga grenji og møsni tú evigt og altíð serverar sheva tak teg saman!!!!! Les hatta líka eina ferð aftrat Eiði= `odnarveður! Sheva er ein arrogantur uppgjørdur klovnur sum heldur hánt um alt og øll uttanfyri bøgarðarnar í Havn , hvussu hevur hann ikki spilt Kí út seinastuni fyrri at nevna eitt dømi ? , lær teg fólkaskikk og at virða onnur heldur enn at krógva teg aftanfyri eina teldu og spilla tey út. Tær sláa dómmarnar, skjóta við Harpun og riffilum sikken eitt fólkaslag! Í dag kl verður granna uppgerð í Gundadali, í millum HB og B ! Talan er ikki um ein toppdyst, tí B als ikki hevur víst nakað í ár, og liggja heldur nærri botininum enn toppinum. Sum eg skilji á laginum, so verður HB liðið enn eina ferð noxo skert. Seint gjára kvøldi fekk eg at vita at Vagnur M ikki verður við, og hetta er sjálvandi keðligt. Hetta kemst av at .deild spældi dyst í Vági í gjár, fleiri av teimum yngru leikarinum spældu við. Tað er enn ikki heilt greitt um Allan M verður klárur. Vónandi verða tit at síggja á niðara vølli kl í dag(Týsdagin), ella hvør veit, kanska verða tit eisini hoyrd!!! Sheva Sheva altíð gert tú tað lort,segði ella rættari,skrivaði tú ikki okkurt um at B ikki hevur víst nakað sum helst,í gjár vísti teir íhvussu er HB hvar skápi skal standa. Nú er man HB'ari, men eisini hálvur klaksvíkingur, og havi tí eitt lítið heitt hjartað fyri KÍ. Eg vænti KÍ kann saktans enda ovast í ár. Teir hava ikki so torførara dystir á skránni restina av kappingarárinum. Teir hava møtt bæði HB og B í Gundadali, og so eisini GÍ á útivølli. Gott nokk eru teir stig aftanfyri B , men HB vinnur B eisini næstu ferð á og tá er bert stig frá Kí til HB, í Klaksvík vinnur KÍ væntandi móti HB og tá er bert eitt stig á muni Hetta eru sjálvsagt bert gitingar, men eg vænti at KÍ missur hægst trý stig frá nú av og tá er tað bert upp til HB til at avgera tað sjálvir. Miskil meg meg ikki, eg eri altso HB'ari. Tað var ein fantastiskur dagur Leyardagurin at síggja okkara menn vinna á B og hvussu teir gjørdu tað. Eisini var tað deiligt at kunna stafesta at av tí samlaða hópinum, t.v.s. við subs., í var brúktur vóru bert sum ikki er reinvaskaðir HB'arar um ein kann siga at hesir ikki eru HB'arar -Rúni Nolsøe ár fyri HB -Jóhannis Joensen ár -Símun eliasen ár Og til alt hettar kjaki um aldur á liðnum, so var miðalaldurin, á byrjunaruppstillingini í dystinum ímóti B , ár. Annars er tað ógvuligani hugaligt at Andrew er komin rættuligani fyri seg, t.v.s. at eg havi altíð hildið hann verða góðan við tí fantastiska bólteyganum han hevur og hansara fríspælingar,tað einasta hann hevur mangla eru málin, men nú eru tey so eisini byrjaði at koma. Eitt talent í vit skullu verða glað fyri at eiga eins og so nógv onnur. Annars vóni og trúgvi eg at vit vinna í Vági í dag, møði tykkum bara ikki ov nógv, vit hava eitt strævi program fyri framman. Eisini ein heilsan til Andrew av Fløtum sum fyllir ár í morgin Teir Føroysku dómararnir tola ikki ein dukkufret so rýma teir til hús , hyggi eftir EM , har eru dómararnir menn og ikki nøkur grenj sum grenja um smáting Hatta vit síggja í EM er nakað av tíð!!! í føroyum er bara grenj.Hygg eftir Collina .hvussu ótrúliga væl hann dømur.lovar teimum at røra hvønn annan.Í føroyum er tað ikki lov a nerta við hvønn annan so floyta teir!!! Kí hevur nú vunnið dystir á rað í landskappingini, og teir taka tann næstu viku. Kí kemur sníkjandi aftanifrá, og um eini umfør liggur Kí fremst, og hetta førir so við sær at tað fer at síggja út sum at B og HB fara til hús sum stungnir grísar á endanum á árinum !!! Tað ivist eg onga løtu í. Men tað gera vit eisini. Vit gleða okkum longu nú at møta tykkum í Klaksvík , kl. : . Tað verður kanska avgerin, um hvar meistaraheitið ferð í ár. Vil siga at Hb er liði sum liggur best fyri. lættar dystir .B sverar.Tippi at í summarsteðginum liggur HB á odda.Men nú er KÍ við aftur í kappingini.Sær faktisk út til at blíva at risarnir fara at kappast um FM.Kí og HB. Tað verður spennandi. Eg havi hoyrt at Jhon Petersen skal vera við í morgin móti HB, passar tað. Tað var lort Er tað eingin av stuðlum felagsins, sum kann vátta ella avsanna leysasøgurnar um, at Brøndby hevur áhuga í Jón Róa Jacobsen?? Um so er, hvussu langt er komið við hesum áhugaverdu frættum? rætting Hjalgrím skoraði ikki málið hja KÍ. Tað var Erling Fles.Tað var bara tað.Annars so skal tað sigast at HB'arnir spældu sera væl í Klaksvík á norðoyastevnu, og kláraðu sera væl at verja fyri, tá á stóð, soleiðis at KÍ ikki kom til teir stóru kjansirnir, sjálvt um KÍ hevði bóltin nógv tað mesta av tíðini. Unglingarnir hja HB eru upplagt evni til Føroyameistaraskapin í ár. Eg havi sitið og hugsa um hetta sum Hb arir siga at í ár er tað ikki GUll,men nýtt lið sum skal byggjast upp. Eg síggji at hetta HB liði er also ikki so ógvuliga ungt.Har er Bárður, Hans, Jóhannus, Ingi, Símun, Rúni, rumeni, rumeni, Rói, Sámal erik her síggji eg spælarar sum ikki eru serliga ungir. Fari eg skeivur ella??????? Ja, tú fert skeivur. Bárður,Hans,Símun og Florin eingin av teimum er yvir , og fótbólt spælarir toppa ikki fyrr enn teir eru Hinir spælararnir hava góðar royndir og kunnu læra teir ungu. Har eru fimm unglingar, og so er tað Bárður M og Andrew sum báðir eru . Einaferð aftrat tú fert s skeivur. Ja men hava øll liðini ikki so ungt lið??? Nsí hevur eitt ungt lið. B hevur ungt lið KÍ hevur blanda GÍ hevur ungar sum eldri B ungar sum eldri so eg veit ikki orduligt um HB er yngri enn hini liðini. ØLL liði hava fleiri ungl. Allir fimm av ung. spældu við í kampinum móti Fs. vágum,eisini Andrew(ið fekk bæði málini)og Bárður. Tað vil siga at miðal aldurin hevur ikki verið meir enn ella Nei HB er ikki yngri enn hini liðini. Allir ungl?????nevnt mær teir!!! Jón Rói, Vagnur, Pætur D, Janus og Danny. Nei HB erikki yngri enn hini liðini.Feitt argument, tú hevur har. Vagnur og Danny plaga ikki at vera á .deild!!!! HB ungl. á .deild KÍ ( árs) ungl. á deild Hatta er nakað tvætl at HB skal vera so ungt! Jú bæði Vagnur og Danny spæla við .deild teir byrja bara ikki inni! Ja, og í gjár royndi Flóin Jespersen seg í dysti móti B . Hann leikti væl, og er eisini ein ungur, so nú er bara ungt fólk og heinta av egnum træi. Frálíkt! Miðalaldurin á B liðnum er ár, so man kann ikki siga annað, enn at vit eru millum tey liðini við lægsta miðalaldri `I dag var topp dystur í klaksvík, í unglingadeildini. K`I, sum er á nr í landskappingini, tók ímóti HB, sum er nr við fullum sigatali. HB kom við einum skerdum liðið, Jón Rói J, Janus J,Pætur Dahl, Tóri S og Allan M vóru ikki við. Serligur saknur var í Allani, sum hevur gjørt tað ógvuliga higartil. Dysturin byrjaði ógvuliga javnur, men HBarnir høvdu kjansanar. Ilt var at síggja hvar K`I skuldi fáa eitt mál frá. Pætur Dam var settur at mansuppdekka Hjalgrím E og tað slapp hann ógvuliga væl frá. Fyrsta kjansin átti Tony Rasmussen, sum spældi fyri Allan, tá ein bóltur var stungin fram um verjuna hjá K`I, men málmaðurin kom við fullari og rendi seg beint í beinini á Tony, og fekk bóltin. Tony bleiv liggjandi efturá og var skiftur út, í hansara stað kom Jan Arnskov. Lítla løtu seidni breyt Ransin seg í gjørnum í høgru síðu, og kom heilt inn í brotsteigin og smekkaði til, men enn eina ferð bjargaði málmaðurin. Ransin kundi tó haft spælt bóltin tvørtur um til Vagnur! Bólturin verður sendur inn fyri úr vinstru síðu, ein kíari stingur høvdi upp og skallar bóltin vekk, men har stendur Kristian Jensen og knallar til, bólturin ferð upp í handara trýkant. Eitt sera flott mál! Hatta var eisini hálvleikstøðan. `I hálvleiki royndi K`I at flyta spæli longur niðan á HB hálvuni, og hetta gav HB fleiri kjansir at fara í mótálop. K`I má geva horna eftir eitt mótálop, Vagnur tekur tað, skrúðar bóltin væl inn í meturin, fleiri mans far upp og bólturin endar hjá yngsta manninum á vøllinum, Frank Poulsen og við vinstra beini smekkar hann til, og í millum vinir og "K`Iarar" ferð bólturin í máli til til HB. Nú legði K`I trýðst á HB verjuna og eina løtu seidni var Teitur E útvístur. Símun Joensen fór við fullari ferð í vinstru síðu og har kom Teitur flúgvandi og jarðlagdi Símun. Dómmarin fór fyrst í bringulumman eftur gula kortinum, men tá so áðskorarnir fóru at rópa ilsk orð eftur dómmarinum so valdi hann at fara í reyvalumman eftur reyða kortinum. Tað líktist also nógv einum gulum korti, men so bleiv ikki! Sum dysturin narkaðist endanum bleiv Kristian Jensen skaddur og tá valdi venjari at koyra eykamálmannin í mál og koyra Danny Rasmussen í álopi. Hetta skuldi ikki vísa seg at verða so býtt, tí lítla løtu seidni skoraði Danny til HB fer í eitt av sínum mongu mótálopum og Danny rennur bara frá verjuni hjá K`I, og trillar bóltin í máli til og so var sloppi. Nú legði HB seg heilt aftur at verja, og min fyri tíð fekk K`I minka um munin til Eitt innleg úr vinstru endar hjá Hjalgrím sum skorar. HB var klárt betra liði í dag og tí vunnu teir! Liðið var: Danny Rasmussen, verjan: Teitur E, Pætur Dam, Bárður C. Miðan: Frank P, Marius T(Tróndur A min) Kristina Jensen(Magni T(GK) min) Ransin og Vagnur M. `Alopi: Bárður M og Tony R(Jan A min). Venjari:Eyðun Dahl Annars skal sigast at kí áðskorarnir upp førdu seg ógvuliga ljót og móti endanum, tá kí eingan kjans at fáa HB aftur, fóru teir at kasta fløskur eftur málmaninum. Og sjálvt um Dómmarin var gjørdur varður við hetta, gjørdi hann einki við hetta, ikki so miki fór hann yvur at hyggja eftur hesum flóskinum og tí kemur hetta valla fyri FSF. Men tá teir fara at gerða seg inn á unglingarnar so er okkurt gali! tit har norði taki tykkum saman! Ja nú veit eg ikki hvør hasin er í skrivar.Men eg kann fortelja honum at hatta var so sólaklárt reytt kort.Símun kemur í fullum farti ígjøgnum,og verjuspælarin ger ikki mætari enn at jarleggja hann .nógv for seint Tað skal eisni sigast at Ransin eisni átti reytt kort.Símun Joensen vann ein nærdyst(sum ikki einaferð)og Ransin gjørdi ikki mætari enn at leypa % við knoppunum fyrst inn í Símun.Ein sera ljót gerð,sum dómarin ikki sektaði.Men um ein áskorðari hevur kasta fløsku inn.HB spældi sera ósportligt.Teir løgdu seg allatíðina niður á vøllin fyri at draga tíð.Og spældi sum heild sera rátt(tó ikki allir ,men ca. ).Men HB vann og tilukku við tíð. Men eg skal eisni siga at HB sær út til at vera sera sterkt,tá mann hugsar um at teir manglaðu teir bestu.Tað sær gott út hjá tykkum,men tíverri ikki so gott hjá okkum. Góða eydnu! Ein Kí ásk. Uppførdu HBarnir seg illa? Hatta sum Teitur gjørdi var kanska reytt, men hann spældi í heila tikið ikki rátt, hatta var tað einasta hann gjørdi! Tað var sólarklárt at teir fyrstu min kláraði Símun ikki at fylgja við Ransin og at Ransin so skuldi fingi reytt er jú púru burtur við hann fekk tað gula, og helt sjálvur at tað var rætt. Men tað er stuttligt at síggja hvussu tú roynur at sníkja teg undan hasum fløskinum. At tað varða kastaðar fløskur eftur einum unglinga málmanni er totalt langt úti hatta vísur bara hvussu ringt kí hevur tað við at tapa á HB. Hvat hevði málmaðurin(Magni T) gjørt, sum var so ringt at "tit" fóru at kasta fløskur eftur honum? Hvussu langt fara tit??? Tá eitt ungdómslið ikki kann føla seg tryggan, hvør kann so? HB vann norðoyustevnu dystin rætt víst. Annars kann sigast at dómmarnir í dystinum, vóru klaksingar, og tað er for vánaligt. Helt at linjuverjin (Allan Joensen) gjørdi tað gott, men verri var við hinum báðum! Dómmarin sjálvur, gjørdi ikki so mikið sum at venda sær tá liðskiparin hjá okkum gjørdi vart við at fløskur vóru kastaðar eftur málmanninum, er tað ikki for vánaligt? `i fjør tá a-liðið hjá dreinginum var og vitjaði í klaksvík bleiv spítt eftur teimum, og sjálvt formaðurin í FSF sá tað, men einki gjørdi hann við tað!!! Og so kann sigast um hendingina viðvíkjandi Teitur, at dómmarin fyrst fór í bryngulumman eftur gulakortinum, men so fóru áskoðarnir at rópa eftur honum, og so stóð hann stillur eina løtu og valdi so at fara í reyvalumman eftur reyða kortinum!! Tá kí kom til Havnar fyrr í ár, fingu teir allan tann fri teir høvdu brúk fyri, eingin segði nakað ljót við teir. Hví skulu tit uppføra tykkum so ljót? Er tað ikki nóg ringt sum tað er?? at tit mugu hava trygdar fólk til .deildar dystinar?????? Tit minna jú um hasar turkanar á sinni! Hooligans, hevur ein hug at siga um kí áskoðanir, men at kí ikki eru vælkomnir í Gundadal skal verða tann svartalygn, her er tað hampafólk, sum hyggur! kí skal altíð verða vælkomi í Gundadal, men forhelvitit taki tykkum sman og uppføri tykkum orduligt! Kasta fløskur, tí man tapur ein unglingadyst???? Tað er bara í klaksvík at skoti verður við harpun, rifflum, og fólk verða stungin niður, hvat er hatta fyri at fólka slag? Tit eru komnir heilt illa fyri, bæði so og so! Annars sigur tú at HBarnir allatíðina løgdu seg niður fyri ay draga tíðina, also heilt erligt, hevur tú aldrin sæð ein dyst har annað liði er ein maður minni og bara fáir min eru eftir, at spælarnir gera alt fyri at draga tíðina út? Hatta var taktist! Sjálvandi gera teir tað! Dómmarin legði min eyka so tit fingu alla tað spælutíð tit høvdu brúk fyri, men teir/tit vóru bara ikki góðir nokk, fyrst og nú , á útivølli við einum skerdum liðið, tá eru tit bara ikki góðir nokk! Nakað alvorligt tvætl við hasum fløskunum ein og hvør persónur við eygum sá at eingin "kastaði" nakra fløsku eftir málmanninum tað vóru nakrir lítlir smádreingir, ið flentu eftir onkrum av HB-leikarnum, og tá er tað at ein av hesum ára gomul rullar eina fløsku niður eftir vegginum, so hon líka kom innum linjuna! Og tann ið ikki tolir at síggja tað, hann er ikki maður nokk til at sparka fótbólt saman við øðrum monnum á vøllinum. Annars spældi HB-liðið gott og Símun kláraði VÆL at fylgja við Ransin .! Sjálvur haldi eg at tað reyða kortið hjá Teituri Ellingsgaard var nakað ivasamt .kanska nakað bíligt .! Jú fløskunar vóru kastaðar!!!! sá tað sjálvur Símun kláraði kanska at fylgja við Ransin(Ella sum Venjarin(Eyðun) sigur Ransanum)men hann fekk einki burtur úr inntil einir min vóru farnir!!!!!!!!! Eg haldi ikki at tú kann siga at man sá so væl at HB liðið var skert, tað hevði kunna verið betur, men tá teir vinna móti teirra nærmastu konkurantum, á útivølli, so haldi eg ikki at tú kann siga at man sá væl at HB liðið var skert. Tað kann eisini leggjast avtrat, at sum dysturin leið, vóru nakrir ella nógvir HB leikarir skaddir meir og minni. Eitt avtrat er at HB leikarnir uppførdi seg fínt, reytt kort ja ok! Men Ransin skuldi ikki havt reytt kort, sum hann heldur ikki fekk. er tað rætt, at brøndby hava gott eyga til jón róa? Hví tekur Ion hann út í dystinum mót b , tí hann spældi frálíkt. Nú er longu væl liðið síðani hann kom á hvør mans tungu, men framvegis spælir hann ikki heilar dystir. Sum dømi kann nevnast blaðungi kí'arin Kristian á lakjuni, sum longu hevur vunnið sær fast pláss á liðnum, og harumframt er tikin fram, sum besti maður á vølli í onkrum dystum. Gongur tað for seint fyri seg í hb'leguni, ella hvat? Og at enda, nær fara HB at erpa sær av einum Toda Jónssyni. T.e. at hava uppalt ein spælara, sum røkkur hansara støði. Um Danny Rasmussen ikki fær kjansin aftaná í dag, so er illa vorið. Hatta var út av lagi vánaligt Bárður!!!! Tú pent sagt stinkaði í dag! Mál nr skuldi tú haft tikið! Hatta var ógvuliga vánaligt. Mál nr hevði tú tikið um tú vart ein ógvuliga góður málmaður. Mál nr kundi tú einki gera við. Men ringast stóð til við mál nr !!! Hvat f gerst tú har????? Nei nú má Bárður skiftast út!!!! Gev nú Danny kjansin!!!!!!HB hatta var skuffandi!!!!!!!!!!!!!!!!!! HB og Danny forever Ein hekja móti B og annars stabilur í hinum dystunum. So hevur hann ein ringan dag og skal skiftast út. Tú kanst ikki verða rættsigtaður. Tú mást hava í huga hvussu trúliga Bárður hevur bíða eftir sínum møguleika. Hann hevur staði ómetaliga væl. Havi tó ikki sæ nakaran dyst í ár, tí eg eri uttanlanda í lestrarørindum. So onkur má rætta meg um eg fari skeivur. Vinarliga Ein HB Fan. Blaka Bárður út??? Tú kanst ikki hava tað gott. Maðurin má eisini hava lov til at hava sínar vánaligu dystir. Hann hevur staði sum ein brandur inntil í dag. Annars má eg siga, at eg dámdi væl álopssinnaða spælið hjá HB í dag. Tað er so nógv betur enn í fjør. Bara keðuligt at alt gekk ímóti í dag. Men vit vóru so avgjørt mangan betur enn B , so vit hava onki at skammast yvir. Tað sær so nógv betur út, enn eg hevði vænta í ár. Koyri á. Tit eru á rættari kós. p.s. Hallur, tú vart ein knassi í dag. Gott kempa. Gott nokk var úrslitið í móti B katastrofalt, men harfrá og so til at krevja Bárð skiftan út tað er ov langt úti. Bárður hevur loyvið at hava ein off-day, akkurát sum vit øll onnur. Hann hevur staðið fleiri branddystir í ár og hevur longu bjarga okkum fleiri stig, har størsti veikleikin hjá okkum verjan snorksvav. Verjan er framvegis okkara størsti trupulleiki B var ferðir í brotsteiginum hjá okkum og fingu mál, tað er effektivt av teimum, men vánaligt av okkum. Nei, Ion eigur at hyggja eftir verjuni, serliga í høgru síðu, har tað haltar alvorliga. Munurin í gjár var ikki Bárður nei tað var tann, at B stríddust allan dystin, meðan okkara meiri ella minni gearaðu niður í seinna hálvleiki. Annars haldi eg, at vit hava eitt gott lið, sum nokk skal klára seg Koyr á HB!!! Gott nokk var úrslitið í móti B katastrofalt, men harfrá og so til at krevja Bárð skiftan út tað er ov langt úti. Bárður hevur loyvið at hava ein off-day, akkurát sum vit øll onnur. Hann hevur staðið fleiri branddystir í ár og hevur longu bjarga okkum fleiri stig, har størsti veikleikin hjá okkum verjan snorksvav. Verjan er framvegis okkara størsti trupulleiki B var ferðir í brotsteiginum hjá okkum og fingu mál, tað er effektivt av teimum, men vánaligt av okkum. Nei, Ion eigur at hyggja eftir verjuni, serliga í høgru síðu, har tað haltar alvorliga. Munurin í gjár var ikki Bárður nei tað var tann, at B stríddust allan dystin, meðan okkara meiri ella minni gearaðu niður í seinna hálvleiki. Annars haldi eg, at vit hava eitt gott lið, sum nokk skal klára seg Koyr á HB!!! bárur er føroya besti málmaðurHer við takið eg hatta aftur, sum eg segði um Bárður. Hatta var skriva næstan beint aftaná dystin og var ógvuliga ill, tí HB blakaði stig burtur. Sorry Bárður vónandi fyrigevur tú mær og allir HBarir ella onnur sum standa Bárði nær. Sjálvandi skal hann hava sínar ringu dagar og verjan! Tað er ílagið at menn verða illir tá HB púra óneyðugt tveittir týdningarmikil stig vekk. Men gott at menn eisini duga sær hógv, og sissast aftur. Eg haldið annars, at Bárður er besti málmaðurin í føroysku kappingini, hóast at hann var lat okkum siga rættiliga óheppin móti B , so kemur ein klassamálmaður sum Bárður aftur. Men vit vita øll hvat Valdemar stendur fyri.Men HB hevur nokk ikki sæð nýggja KÍ málverjan.Zoltan er knasandi góður.Síðan hann kom hevur Kí bara vunni (burtursæð frá steypakappingini). men Bárður er ein góður málverji.Men um hann er best haldi eg ikki. Vit takka fyri dystin í dag. Úrslitið var ikki so galið, og sum formaðurin í Tofta Ítróttarfelag tók til: Nú fara vit heim við eitt sindur av tjóðagóðsi. Nú skula tit bara vinna á B . Ein vælnøgdur B 'ari Samdur. Tit vóru annars sera, sera hepnir !! Allir HBarir í lesa hetta mugu bara koma og stuðla Gentun og Smádreingjum mánadagin gentirnar spæla kl. og smádreingirnir spæla kl. .Møti upp og stuli ungdóminum í HB, hetta vera jú kanska teir komandi .deildar spælaranir um nøkur ár, og hvat er betri enn at vinna á teimu svørtu og hvítu b arinum Heilsan ein djarvur HBari Kjakið um dómararnar og hendingina í Klaksvík og okkurt annað umframt er nú strikað her á kjakinum. Hetta tí at tað sum heild var á alt ov lágum støði og oftani eisini beinleiðis ósømiligt. Vinarliga luftið tykkara agressiónir og skaðafrøi onkra aðrastaðni, takk fyri. Og vit kunnu FRAMVEGIS lættliga finna útav hvørji tit eru, ið misbrúka hetta kjakið til persónsforfylging. Eg vil bara siga, at tað er gott, at tit halda eyga við kjakinum, tí støði kann verða ótrúliga lágt viðhvørt. Keep up the good work. hvør annarð kundi tað verði uttan xxxxxxxxxxx hann mátti leggja floytuna uppá hylluna hví ??? Eg veit ikki hví ? men eingin í klaksvík veit naka um tað ??? soo ??? man hava droymt? Kanst tú skriva hvat hetta meinast við. Tað tú skrivar gevur onga meining. Vita tit av at HB g. ár spæla steypafinalu mánadagin kl. ??? Nú vita tit av tí, og vit vilja fegin hava allan tann stuður ið er at fáa. HB smádreingir spæla eisini steypafinalu mánadagin, men tað er kl. Báðar finalurnar eru móti grannunum úr B !!!!! So, komi allir HB'arar og heppi uppá tykkara egnu Koyr á HB Also her eru komin nógv brøv inn um hvussu góður kí eru, men minnist eg rætt, so vann HB síðst liðini møttust!!! At fara at reypa um at kí var fyrst at stega b í landskappingini er noxo tápuligt tí HB hevur enn ikki spælt í móti b í landskappingini, men HB var annars fyrr at stega b í heila tikið eg tosi sjálvandi um steypadystin!!!! So er tað hatta við dómmarinum sjálvandi skal kí straffast fyri sína brotsger also hvussu býttir eru tit har norði(?) HB hevði eisini verið straffa orduligt um tað hevði verið! Men her í Havnini er tað mest hampa fólk!!!! Eitt gott dømi er hasir klaxanir sum bara fóru at skjóta vilt og so geva telduspølum skildina hvat verður tað næsta at Fifa fær skildina fyri hendingin við hjálpardómmarinum? Hann hevði kanska akkurát tapt ein dyst har dómmarin ikki dømdi fyri okkurt? nei hví halda tit ikki bara kjaft og koma aftur á vøllinum! Ger sum HB 'fólk flentu eftur teimum áðrenn kappingarári byrjaði og hygg nú teir eru so gott sum í steypafinaluni og hava ikki tapt í landskappingini! Og so eru næstan allir Havna menn!!!!! hmmmmmm .Eru Jóhannes,Rúni,Rumeni,Rumeni,Símun kanska havnamenn???????. har er nógv avbygdafólk framvegis!! Tit í klaksvík skulu bara ikki siga nakað,tit eru tað felagið sum hevur mest útlendingar. tað var nú slettis ikki tað sum tað dragaði seg um.Hasin havnamaðurin segði at HB var næstan bara havnamenn,men tað er tað bara ikki.Men Kí hevur meir klaksvíksingar,enn HB hevur havnamenn. Eg segði ikki at HB hevur meiri Havnamenn enn kí hevur klaxarar í fjør var tað ringt at fáa eyða á ein einasta Havnamann!!! Hetta er ikki tilfeldi í ár tað var meiri tað , men eru onkrir av hasum kíarinum ikki úr aðrastaðini í norðuroyinum???? ikki ilt meint! Ná, men eg tími so ikki at kjakast við hasar klaxarnir meir HB-kí !!!!!!!! Annars mugu vit fáa stig frá b í morgin . HB Forever jú men also ein byrjaði eina grein við at HB hevur næstan bara havnamenn.Men tað er ikki so!Tað er helvtin sum ikki eru havnamenn.Men tað eru nógv fleiri enn í fjør,og tað skullu tit vera glaðir fyri.Eg trúgvi eisini at tá tit fara at vinna FM aftur,har tað vera ella meir havnamenn ja tá vera tit nógv glaðari,og føla tykkum betur enn t.d í .Men KÍ er farið at fáa sær fleiri útlendingar.Tað er av tí ørsøk,at hópurin er ov tunnur uttan útle Men tó eru altíð klaksvíksingar sum byrja inni. Góða eydnu. Hví? hvat er tað tú roynur at siga?? `i dag byrjaðu Havnamenn ella menn ,sum hava sliti sínar barna skógvar í HB, inni í dag! Bárður J, Janus J, Hans á Lag, Ingi Rasmussen(Bárður M kom inn), Hallur D, Pætur Dahl, Jón Rói J, og Andrew! Hasir vóru allir á vøllinum tá dysturin byrjaði! Og læt so verða við at koma og grenja um kí og klaxarar, nú eru tit komnir fyri tykkum, gott fyri tykkum, men forhelviti tak teg saman!! Um ikki næstan eru allir hvat er so? vit hava tveir Rumenar, og hvat hava tit eitt heilt bunti av indvandrarum! Sjálvt eg eri við at missa tali! Tað má verða fragari at hava bygdamen enn at hava útlandningar!!! Annars haldi eg at hasin sum er komin fyri at takað plássi hjá Kurt er bara góður! Hann gjørdi tað gott í móti b ! Fái valla eitt orduligt aftur svar frá tær, ella hvat annað kann man forvanta av einum sum sigur so nógv býtt sum tú! Nú síggji eg at tú ert ikki sørt óður. Men also taki eg feil ella hvat??? Eg meini við:Rúni(VB),Jóhannus(FSV),Símun(ÍF),Gigi,ein rumeni afturat.Har eru also !!!!! Vinarliga gev mær svar um hesir hava flutt felag ella hvat! Tað er nógv betri at hava bygda menn enn at hava fimm útlendingar( Jugoslavar, Pacek, Marek og Sivic). Ja HB hevur útl. spælarar+venjarin og so bygdamenn. Eg dugi ikki at síggja hví tað er frægari eg skal bert siga at HB og KÍ hava altíð verði góðir til at geva sínum egnu møguleikan. Hetta hevur serliga HB gloymt í nøkur á tá úrslitið hevði alt at siga. Kí hevur verði betur til at geva teimum ungu pláss, men er eisini farin frá at bert níta egi avl. Eg eri bert glæður um at HB nú hevur innsæð at teir ungu eru framtíðin og hvør kann verða ósamdur við mær í at teir hava klára seg væl sera væl. Um ein KÍ er úr Klaksvík ella Hvannasundi er tað líka mikíð hann er KÍari og spælt á ungdómsliðunum hjá teimum. Vinarliga Ein HB Fan har eru fleiri havnamenn í hb enn har eru klaksvíkingar í kí, í kí eru har næstan bara polakkar og arir útlendingar Rúni hevur verið í HB í ár, er liðskipari, tosar havnamál, Havnarmaður. Jóhannus hevur verið í HB í ár, og er saman við frilluni fluttur inn í nýggj og snotulig hús í Havn, Havnarmaður. Símun spældi í Kí tá hann gekk í skúla har norðuri, nú arbeiður hann í Havn. Tí hevur hann ynskt at spæla við HB. OK Bygdamaður í Havn. Tveir rumenar. OK útlendingar. Tveir, ikki fimm sum KÍ. Hava tit hoyrt hvussi góðir HB dreingirnir eru.Teir vunnu í móti VB í Vági,og teir vóru bara spælarir ein stóran part av dystinum. Tillukku,tit eru óførir. símun er bara tann besti hjá HB !! Ja, nú fer tað av álvara at líkjast. Nú eru næstan bara HB'arar á liði. Og úrslitini hava bara verið heilt góð. Tað var tað eg segði. Vit kunnu gott við okkara egna fólki. Og teir ungu leikararnir hava longu nú víst, hvør dugur er í teimum. Hugsi tykkum, hvat tað ikki kann blíva til um ár. HB Forever. Ein ordiligur HB'ari Nei vit hava onga heimasíðu,tí skriva vit inn á tykkara smart nokk,deiligt hanit n sjálvur . Jú heimasíðu hava vit,men ikki har tú kanst skriva nakað á .sorry hann sjálvur . Gott er at síggja HB-arar óðar so oftani sum á hesi heimasíðuni,koyr á HB . Vit hava vunni á B ,so nú koma vit Hvør stegaði B í ár KÍ KÍ KÍ Men ikki meira frá mær,tit mugu bara koyra á víðari HB .Eru tit í champions League ella var tað ikki bara Intertoto Cup,,,jújú tað haldi eg Einki at siga Hevur K.í. eina heimasíðu? Um so er, gev mær "titulin" á henni,tí so ætli eg mær at skriva líka so nógv "býtt" brøv inn á hana,sum teir gera á hesa síðu. Wauuuu. Enduliga eydnaðist tað. Í fyrsta hálvleiki riggaði næstan alt sum tað skuldi. Tað var lekkurt at síggja nakað av orduligum fótbóltsspæli, har menn fingu meira tíð enn vanligt at umráða seg í. Og fólk ið hava verið niðurgerðandi viðvíkjandi Andrew eru vælkomin at koma við viðmerkjingum. Tí maðurin rulaði í gundadali í dag. mál, hevði sísta fót á eini málgevandi avlevering, og næstsísta fótin á hinari. VVVVVeldugt. Og Pætur, tað er ein frægd at síggja at onkur enduliga torir at útfordra. Sjálvandi missir man nakrar bóltar, men um tað eydnast er úrsliti eisini tað størri. Takk fyri ein góðan dag. Hervið skullu vit gera vart við at deild kvinnur hjá HB skullu spæla sunnudagin kl. , og tit vera biðin um at møta fjølment at stuðla teimum takk fyri !!!! :)))) Bye the way .eru tær eisini í steypafinaluni :))) Annars eru vit samd :))) Hey allir HBarar. Eg lesið øll innlegg sum koma á hetta kjak. Eg má siga at tað er so at siga bert negativt tað sum verður skriva. Ikki eitt rósandi orð til nakran leikara ella ligi sum heild uttan so at teir hava gjørt okkur extra gott. Men trakka teir eitt fet skeivt so kemur lemjandi orðavavstur um at teir skuldu verði sendir har sum pipari grør. Eg eri staddir á flatlondum í lestrarørindum so eg havi ikki møguleika síggja dystirnar, men eg kundi ikki við mínum villasta fantasi fyristilla mær at HB við tí manning vit hava mist at kunna seta eitt so gott lið teir hava sum einasta lið ikki tapt enn í Landskappingini. Hetta er ikki minni enn eitt bragd at HB kann tola ein sovornan mis og framvegis gerða tað gott. Eg haldið at teir leikarar sum mynda liði í dag eiga allan heiður uppibornan og ikki eina svadu fyri og aðra eftur um hvussu vánaligir teir eru. So skal tað verða mín áheitan á allar HBarar standi saman um lið okkara og gevi allar tær rórur teir hava uppiborði. Man sigur at ein skal tola RIS/ROS men her kemur bert RIS og einki ROS. Við vón um gott HBár Ein HB fan Púra samdur! Veit nakar nakað úrslit hjá unglingum í vikuni Tað einasta í eg veit er at KÍ vann ímóti ÍF Onkur skeyt nógv mál Hjalgrím mál, og Erlig Fles mál vinarliga fortel onkur mær okkurt úrsligt Hjá HB ella B , Eg kann siga so mikið sum at HB vann í Runavík og B vann á Gí Kann annars siga um dystin í Runavík at NS`I kom á odda, tá ein langur bóltur bleiv sendur inn í brotsteiðin og tá Málmaðurin einki segði, stak Vagnur, sum ikki hevði ein av sínum bestu døgum, høvdi upp og fekk akkurát samband við bóltin og snítt Gutta í málinum. NS`I fær fríspark'beint uttan fyri brotsteigin. Fróði skeyt í handara horn og Gutti meir ella minni misti bóltin sólin átti sín lud! bólturin verður spældur út í høgru síðu, Vagnur fær hann og spælur Allan M púra fríðan og hann skoraði, sum altíð! minnist ikki hvat hendi og veit heldur ikki hvør skoraði haldi tað var Pætur Dahl! Pætur Dahl sleppur í gjørnum í vinstru síðu og spælur Ransin (ella sum venjarin Eyðun Dahl sigur Ransan!) leysan í brotsteiginum so uttan stórvegis trubuleikar plasera bóltin í eitt næstan tómt mál! Trúgv tí ella ei Ransin skoraði trúði tí heldur ikki tá eg sá tað, men hann hevur eisini reypa síðani!!! Also HB unglinganir arbeiðu seg aftur í dystin, eftar at alt sá ógvuliga svart út tá NS`I kom á Teir skuldu verið at tosa við í steypafinaluni! Liðið var: Gutti,verjan Tóri S, Pætur Dam, Frank P, Bárður C. Miðan Pætur Dahl, Vagnur M, Marius T, Ransin D(Rani min(Ransin min)). `Alop Allan M, Bárður M(Tony min). Man of the Macth Pætur Dahl! Venjari Eyðun Dahl! Dómmari Niklas á Líðarenda (dømdi ótrúliga væl) Undir NÝTT stendur dysturin / finalan um Løgmanssteypið at verða kl. : , men í morgin er jú frídagur, so dysturin er sjálvsagt kl. : Vinarliga umberið (helt at tað VAR rættað).NSÍ . Ja, tú meinar nokk / -finaluna (semifinaluna) og ikki / -finaluna (kvartfinaluna) Takk fyri ein minni fusari Eg vil bara siga mína meining um ráðan fótbólt og tílíkt. GÍ er eitt lið sum spælir ráðan fótbólt, og so hava teir Jarnskorarnar sum duga ógvuligani væl at filma. Teir hoyra heima í Hollywood. Tað er munur á at spæla rátt og hart. Teir spæla bara rátt. Eisini vóni eg at KÍ blívur revsa ordiligani fyri tað sum bleiv gjørt við linjuverjan í Klaksvík í dystinum í móti B Men man Torleif Sigurdson ikki fara at redda teimum aftur nú. Tað hevur hann gjørt fyrr. Tað rætta var at teir mistu Norðoya-stevnu-dystin. B 'ari Sikken nakað tvatl, ið eisini stinkar langt út um Eystnes av øvundsjúku. Gott nokk spælir GÍ ikki sjampanju-fótbólt hvørja ferð, men hvør ger tað. Tú sigur GÍ spælir ráðan fótbólt??? kanska tit áttu at roynt tykkum í kvinnudeildini. Og so skilji eg ikki rættuliga at so nógv verður gjørt burturúr at KÍ skal missa heimavøll á Norðoyastevnu, sjálvsagt kann atburðurin móti linjuverjanum ikki rósast. KÍ hevur fyrr mist heimavøll fyri líknandi hendingar. Fyri nøkrum árum síðani bleiv ein linjuverji sligin av venjaranum hjá tapandi liðinum, minnist meg rætt bleiv einki nevnt um at heimavallarfyrimunur tá skuldi takast frá tí felagnum, so peningabótin er ivaleyst á góðari leið. Tá Jógvan Norðbúð slóð linjuverjan í gav FSF honum karantenu í dystir, og fyri at vísa at HB ikki tekur undir við slíkum atburði longdi felagi karantenuna við dystum aftrat. TAÐ er rættur ítróttarandi!!! HB hevur ongantíð sýnt rættan ítróttaranda , er forrestin tað einasta liðið í Føroyum sum kann reisa runt um landið og spæla og hava egnan dómara at døma dystirnar , hugsa tær hvat hevði hent um G`I , B , K`I , VB ella onnur feløg høvdu havt tann fyrimunin eisini ??. Har ert tú langt uttan fyri mark. Hvør hevur sum eitt av teimum ágrýtnastu roynt at fáa dómarar til vega at døma. Tað eru HB og B um tú ikki longu skuldi havt gitt tað. Tað hevur í nógv ár nærum bert verði HB, B , Gí, KÍ, FSV, Sumba, Fram sum hava kunna stilla fólk til at døma, meðan feløg sum NSÍ, B , ÍF, VB, TB, B ikki kunnu siga tað sama. At tey so føla seg við sviði so tá ið teirra lig verða dømd er bert teirra skom. Nei Pól kom ikki her og skjót HB ella dómarunum í skógvanar at teir eru korruptir, tí teir gerða eitt megnar arbeiði. Um tú heldur at dómaragerningurin er so vánaligur so gerð nakað við tað far á dómaraskeið so at tað eru nokk av dómarum til. HB ger sína skildu at skaffa níggjar dómarar tað gerða onnur feløg eisini, men tað eru nógv feløg í als ikki litta reyvina uppfrá fyri at hjálpa uppá støðuna. Heilsan Ein HB Fan Sjálvsagt fekk Norbúð karantenu, men framvegis er tað heimaliðið ið hevur ábyrgdina av tryggleikanum hjá m.a. dómaratrýbólkinum, og hóast HB sveik hesa ábyrgdina í ólukkumát, tað ferðina, mistu teir ikki heimavøll. Nú veit eg ikki um tú var í Gundadali tann dagin tá í hendingin vi Jógvan Norbúð var. Tað var eg og so vít eg minnist so hendi hetta undir dystinum at Jógvan leyp a hjálpardómarin. Tá er tað eitt sindur ringt at verja dómarnar meðan dysturin er í gongd. Í Klaksvík har aftur í móti henda tingini eftir dystarlok og hetta er ikki fyrstu fer heldur. Johan Carl Dam var álopin í just Klaksvík fyri nøkrum árum síðan. Har hendi heldur einki. Tað kann ikki verða rætt at feløg kunnu sleppa undan soleiðis bert tí at tað er hent fyrr. Eftir míni meining so skal álop á dómara í samband við dyst pr. automatik útloysa mistan næsta heimadyst. Hendir tað so fleiri ferðir hjá einum felag so kann tað takast upp um onnur sekting skal koma við. Vinarliga Ein HB Fan. Veit nakar at siga mær hvussu tað mundi gangast í unglingadeildini í gjárkvóldi ( )? Hvør vann ? hvør tapti? spældi nakar javnt? -HVØR SKORAÐI?? Nú tað er farið at grønka, er hb við at senka. Hvat skal gerast við hetta skil, tá ið ein ikki veit hvat hanna vil. Eitt er at gera við tað, koyr hb í bað, og hong tað so á turkilag, so eru øll glað, í dag. Hetta er bara hb orð, full innan av snor. Eg vil bara enda við hesum versi: Reytt svart er reyvakært, til tap teir hava ofta seg bart, í kappingum niðast í botninum vart, vónandi framtíðin lýsir tær svart. Lýggjas í Bøði So var enn ein við undurluta keðnslum læt hoyrt frá sær eg spyrji bara hví????????? hví koma tit her og klaða tykkum fari ein túr í rúsuna ella finni uppá okkurt annað tað kann gott verða at HB ikki er besta liði í løtuni, men teir hava gjørt tað skiti gott .og tá bæði Unglingar og Dreinginir førða so kann ein bara vanta tað besta í framtíðini sum eg skilji á laginum so hevur Ion framtíðar liði í høvidinum, mann tað ikki fara at verða nakrir av hesum sum manna tað: Danny R og Gutti H sum málverjar Tóri,Janus, Eli, Hans á lag kanska Vagnur, Bárður C og Pætur D( teir síðstu kunnu spæla longri frammi!) longri frammi eru spælarir sum: Rókur J, Frank, Rani D, Bjarni J,Pætur Dahl, kemparin Marius T, Jón Rói og hvør veit kanska velur "Roynarin" Allan M at spæla við .deildi hjá HB annars vunnu HB unglingar á NS`I eftir at verði aftan fyri eitt skifti vóni annars tað besta sunnudagin .nú fleir sum hava haft HB troyggina um yvurkroppin tey seinastu árini . er tad nækar sum veit hvør skoradi hjá unglingum og hvør er toppskorardi???? Heilt erligt tín ljóti bygdamadur, hví í ? kemur tú inn á HB heimasíduna og skrivar sóvarit tvætl og bítt,heilt erligt tak teg saman Tað má sigast at mennirnir kempa sum best, og tað er deiligt at síggja. Verjan stóð ok, uttan teir føstu miðverjarnar, Bárður stóð enn einaferð til UG, miðan kemparði gott, álopi var nokk so gott, sum tað kundi verða júst nú. Haldi áfram Also nógv havi eg verið vitni til nógv í Føroyskum fótbólti men at klaxarir koma og geva HB skildina fyri at tað gongst ikki nei so frætt havi eg ikki hoyrt eitt er at tit geva HB skildina fyri skræpuna í bygdaskílinum, men at geva HB skildina fyri at kí ikki kann vinna kí hevur verið útavlagið vánaligt í ár eingin ivi um tað sjálvandi hevur kí ábyrgd av at'Oddmar og co koma heilskapaðir av vøllinum og kí skal straffast men at FSF ella mafian ikki fer at gera tað stóra burtur úr er og verður veruleikin sum kunnut hevur bossurin ein sess at varveita í klaksvíkini annars hevðu tað verið hugnaligt at fingi navn á henda kensluborna kíara sum var so sardur í sálini at hann sló eftir linjuverjanum 'vánaligt!!!!!! kí má allarhelst standa fyri Krisu ítróttar felag í hesum døgum annars Hans á Lag tak teg saman!!!!! mann skuldi trú at tú vart meiri rutineraður enn hatta t+u gjørdi ímóti b soleiðis kemur tú aldrin á landsliðið eisini er stuttliga at síggja ein vissan man skriva í Sosialinum hann skrivar ikki mum annað enn b at skriva at Jan Guttesen vann meiri nærdystir enn HB er totalt at lúgva fyri øllum sum ikkin sóðu dystin hann skuldi eisini fingi reytt saman við Hans á Lag men er tað satt sum eg hoyri at Bjarki Mohr er byrjaður aftur????? annars skal HB, sum eg skilji á laginum, spæla dystir uppá dagar so hví ikki flita dystin í móti FS Vágum til eina ferð í seidnu helvt??? har býr nógv skilafólk hevði tað ikki kunna bori til? og eitt annað hví spæla unglingar mánadag???? hetta er jú dagin egtir .deild og tey flestu unglinga liðini hava nakrar .deildar spælarar hví ikki hósdag tað kemur bara fyri at .deildar liðini spæla mikudag(í steypakappingini) tí so høvdu unglinga liðini næstan stilla upp við sterkast manning hvørjaferð eg veit at HB, b og kí hava henda trubuleika at spælara eru útbrendir eftir ein harðar dyst á .deild ein sunnudag og so skulu teir hvíla manadag so er gali hjá unglinga liðinum!!!!!!! HB Forever P.S. kí taki tykkium alvorliga saman bæði so og so!!!!!!!!!!!!! Nú verður spennandi hvat hendir viðv. straffinum sum KÍ fær fyri hevnisøku inn á linjuverjan. Trúgv mær tað hendir onki fyribils. kÍ sleppur at spæla norðoyastevnudystin í frið og náðum, hetta skal mafian í fótbóltsambandinum sum hevur alt at siga í FSF syrgja fyri. Hetta er keðiligt men soleiðis verður tað. eg haldi: at um KÍ ikki fær straffin á norðoyastevnu so kann man tað sama droppa at straffað teir. Hvat halda tit? Sum vanligt man KÍ fara at sleppa við eini átalu. FSF-Bossarnir tíma ikki til Eiðis á Norðoyarstevnu, og formaðurin skal eisini hugsa um bygdaráðssessin hjá sær. Og Norðlýsið ferð helst eisini at finna fram myndapróvførslu um at linjuverjin úr Havn fyrst slóð út eftir øllum Klaksvíkingum. Annars er tað ivasamt um KÍ skal straffast fyri gerðirnar hjá einum einstøkum sperdum ólukkudýrið við undirlutakenslum. FSF hevur enn eina ferð trakka djúpt niður í spinati. Vónandi ikki so djúpt tó, at ikki slepst undan aftur. FSF hevur tikið tað støðu, at KÍ ikki skal revsast. Tað vil siga, at FSF hevur góðtikið, at illsinisvargar og aðrir sjálvrættvísir smáborgarligir og stuttskygdir bøllar sláa dómaran tá tað ikki gongur júst sum teimum hevði ætla. FSF sigur at næstu ferð fellur hamarin. Sig mær, eru tit bagnir, ella royna tit í FSF at snýta til fyrimuns fyri KÍ KÍ hevur ábyrgdina av, at alt gongur rætt fyri seg tá teir hava heimadystir. Eg má siga at tit í Oddmari eiga ein av F. vánaligastu dómarum.Møguliga er jens petur Brattalíð verri!!!! Eg ivist heldur ikki í at hatta við linjuverjanum er gjørt nógv verri enn tað í veruleikanum var!!!! Dómaraavriki var eisni út av lagi!!! Tak teg saman Oddmar!!!! Vit Kí arir vita væl at tú gert alt hvat tú kanst fyri at tað skal ganga illa hjá okkum!! Oddmar Andreasen er ein góður dómari. Fyri at finna dømi um vánaligan dómara nýtist Klaksvíkingum ikki at hyggja út um fjølini sum fjala Heimbýin. Legg undirlutakenslirnar til viks, ver stoltur av samleika tykkara sum lítlibeiggi, so síggja tit skjótt tað. Annars haldið eg at Niklas á Líðarenda er ringasti dómari í Føroyum. TAK TEG SAMAN!!! Skulu VIT nú hava skyldina fyri at tit ikki fáa tykkara spæl at hanga saman??? Álvaratos. Tað er altíð lættast at geva øðrum skylduna fyri egna fiasko. Tað ljóðar sum um tú forsvarar tað sum hasin "hooliganurin" gjørdi! Tit mugu simpulthen bara góðtaka at tit taptu handan dystin. Linjuverjar og dómarin gjørdu tað teir kundu. Tab og vind med samme sind. Tit Kí-arir, eru nækrir taparir, sum ikki tola at tapa og tit burdu tiki tykkum saman OK Góði tú.Hví fert tú ikki á dómaraskeið???????? So kundu vit øll onnur sloppið undan at sæð teir vánaligu dómararnar ,(sum tú jú heldur teir eru),og so kundi TÚ dømt,og so hevði alt uttan iva verið í lagi. Heilsan konufólk, sum ikki orkar fyri fanatiskum fótbóltsviðhaldsfólkið. Hygg, her er eitt klassiskt dømi um forfylgisis vanvid. Hini hava skylduna, ikki KÍ, tá tað gongur minni væl. At kalla tykkum sjálvar (og tað ger pressan eisini ???) fyri bestu áskoðarar í Føroyum er nakað hundans humbukk. Hví vóru ikki meir enn til áskoðarar úr Klaksvík, tá spælt varð móti HB fyrr í ár í Gundadali ??? Spurningurin er lættur at svara: Tí KÍ fekk eina ringa byrjan uppá landskappingina. Tit eru ikki spor betri enn onnur viðhaldsfólk so er tað sagt. Eitt afturat: Føroya bestu áskoðarar leggja ikki á eina dómaratrio, tá tað gongur illa í einum dysti. Dómaratrioin hjá Oddmari er millum teim bestu í Føroyum, eingin ivi um tað. Hatta kann ikki sigast betri. Tit skulu bara hava eina umbering fyri hví tað gongur so illa hjá tykkum sum tað ger, Nei neyvan fær Kí nakran straf. Vit vita øll hvussu góðar menn teir eiga í Klaksvík,hvør minnist ikki tað reyða kortið hjá Harley og hvussu munu teir hava fingið spæliloyvi hjá Tomislav Civic,tá ið B noktaði,hví og hvat veit eg ikki men er tað eisini hamrandi líka mikið. Tað er ógvuligani gott at hava ein mann at heita á tá ið á stendur,so man ikki eisini bera til nú,so Kí sleppur at spæla á norðoyastevnu. Dómara trioin er onki at lasta,eg í eri B ari,havi onki ilt at bera teimun,man tað ikki vera berini í eru súr. Annars haldi eg at ein straffur uppá ein mistan heima dyst ikki er nakar strafur,minst tveir,annað kan verða líka mikið. hasir klax, hava eina babsa-mafiu og halda saman um alt. tak og slappa av HB vann á b og tað er cool HB er tað besta allar allar tað kan onkin testa tí tað er tað besta Betur seint enn ongantíð. Nú er næsta leikskráin í ár so løgd út á netið til øll at lesa, ið onkursvegna ikki vóru í Gunadadali til dystin móti VB. Blaðið er at finna undir YMISKT/LEIKSKRÁIN. Tað krevur Acrobat Reader at lesa fílin/blaðið. Góðan lesihug! uttan MAGNA JARNSKUR skullu tit nok foða bank VAL KOMNIR NORÐ Ja nú hava tit HB arir sæð B nakrar ferðir.Meta tit at hetta Fiasko KÍ liði fer at megna at koppa B ??????? Eg ivist stórliga. Jákup Á Borg verður við aftur tá. Tað var ikki tað stóra b hevði at bjóða uppá sunnudagin!!! Tvey mál uppá horna var alt teir fingu teir høvdu nakrar møguleikar, men tað var eisini alt og hasin Håkan er bert eitt nýtt útlands flopp nyttar absolut einki hinvegin við eg siga at Rumenanir stirkja um HB liðið serliga "Gigi"(ella shishi sum maðurin í hoytalarinum segði) hevur vunni seg í nógv HB hjartir. Men eg yvist ikki í at kí kann koppa b tað er bara at halda fast um tá deyðbóltstøður eru kanska ansa betur eftir Magna á Lakjuni enn Sumba gjørdi §:)) men ein spælari sum Jákup á Borg er púra ófarligur tá eingin John Petersen er at hjálpa honum hann skal bara einki fáa at arbeiða við og so er tað verjan hjá b hon kann lættliga spælast sundur tað er bara at brúka síðunar Heðin og John Ryan(sum hann nú einaferð eitur) ein spælari sum Carl H Høgenssen hevur einki at gera á einum góðum .deildarliði hann er bara ikki góður nokk(enn)! hann er tað veikapunkti hjá b men annars haldi eg at kí skal spæla contra fótbólt, tí tá er b næstan altíð sein aftur, og menninir liggja langt frammi og Tróndur er ikki ein málmaður í heimsklassa skjóti!!!!! Sum HBari vóni eg at kí vinnur ella fær stig frá b , so at teir ikki fara for langt frá restini Men til Ion lær menninar hjá tær at skjóta annrs haldi eg at ein spælari sum Janus Joensen kann blíva betri enn nakar annar vinstri bakkur á landinum vit mangla jú ein á vinstar vongi á landsliðinum keep op the good work "Gigi" og Janus. Tað er langt úti at spilla spælarar út uppá handan mátan. Eg kundi eisini farið ígongd við at spilla spælarar hjá HB út, men sum áður nevnt, tað er ov langt úti. Men tað sum eg vildi siga var, at Carl Høgnesen var ein tann besti spælarin á vøllinum sunnudagin, og enntá breyt hann hondina av einum sum tú rósar upp um skýggini( Hetta kann eg nevna, tí hann skilir ikki eitt orð kortini). Sum tú sjálvur veitst, so vóru HB fullmannaðir, meðan B manglaði bæði Jákup og Jens Kristian( tveir elituspælarir). `Igjøgnum hasa útspillingina av verjuni hjá B , spillir tú beinleiðis álopið hjá HB út, tí teir kláraðu ikki at sleppa framvið henni. So tu sum ein HB'ARI skalt ikki seta teg at spilla spælarir hjá øðrum liðum út. Eg haldi at tú fyrst og fremst skal seta teg at hyggja eftir HB liðnum, Tá sigur tú kanska okkurt annað. Men annars alt tað besta til B , sum nokk eru tað besta dømi uppá at blíva FM vinnarir í ár. Hatta rættvísistvætli kemur tú ongan veg við. HB er betur enn B Um B hevði stilla við Brasilianska landsliðnum móti HB, høvdu tit tapt. Tí sjálvt teir høvdu fingið ilt í búkin tá á stóð. Tíverri, KÍ'arin eg eri bangin fyri, at KÍ ikki megnar at koppa B , hóast eg so fegin vildi ynskt tað. B spælir góðan fótbólt í løtuni, hóast vit vunnu teir sunnudagin, men við tað at KÍ slettis ikki er komin fyri seg enn í ár, sær sera svart út hjá tykkum. Mítt tipp er . Klakkkkksvíksingur við KKKKKKKK Kí er viðaftur -vit eru um at finna stevið -og 'tá fáa Føroyingar fótbolt á høgum stigi .Mítt tipp?? -eini til KÍ KÍ KÍ!!!!!! Her koma ongi KI inlegg longur hvussu ber tad til ? Hava teir funnid ut av ti sum vit vistu ? Hey JP, hevur tú ein e-mail? Vóni væl stendur til, lat meg frætta onkran dagin. Heilsa. Var í dag vitni til ein fantastiskan fótbóltsdyst í Gundadali. Eg haldi við HB. HB hevur eitt spennandi lið í ár, við nógvum evnaríkum spælarum, sum óivað fara at vera berandi kreftir felagsins um nøkur ár. Eg havi sæð flest allar heimadystirnar higartil og havi góðar vónir, eisini til hetta kappingarárið. Tó má eg fílast á álopsspælið har hevur manglað "bit". Í dag var betri, serliga eftir at "Gigi" (ella Shishi, sum onkur segði ) kom inn. Hann skal nokk koma fyri seg. Rúni var enn einaferð góður, sær út til at hava tikið leiðaraábyrgdina á seg. Hevur ikki spælt so væl í nøkur ár. Málmansbárður bjargaði okkum í fleiri støðum, hevur heilt greitt tíkið seg fram í mun til í fjør. Enn eru útsparkini tó ikki "perfekt". Verjan var góð, sum so. H. á L. var heilt góður, men til tíðir ókonsentreraður við avleveringum. Janus og Florin (royndist ikki so væl í álopinum ) spældu eisini væl. Og Johannus; ja, tit hava øll sagt tað so væl. Okkurt má gerast við deyðbóltsstøðurnar, tær eru drepandi. Fýra mál í tveimum dystum! Ná, men soleiðis sá eg dystin, hvussu við tykkum? Annars vildi eg bara siga JUBII og tillukku við okkum. Haldi bara at vit hava ov fáar avslutningar. Bólturin skal altíð temjast og leggjast, í staðin fyri bara at smekka til fyrstu ferð. ALT ov fáar skotroyndir. Dysturin móti B og fyri so vítt eisini VB vísir, at stór broyting til tað betra er hend við liðnum í mun til dystin móti KÍ. Trupulleikin er, sum eisini verður ført fram her, deyðbóltarnir, so venjingin hesa vikuna skuldi verið greið. Annars takk fyri ein frálíkan dyst í gjár, har vit spældu heilt væl til tíðir, men tíverri ikki so væl sum B Men hvat ger tað vit vunnu!! KOYR Á, HB!!!! Fyrst og fremst: Way to go Bárður. Hatta vermdi hjarta. Eg havi næstan onga rødd eftir í dag. Tú ert sera nógv frammfarin síðani í fjørð, og heldur tú áframm er landsliði ikki veruleikafjart. Tit kempaðu fyrimyndarligt, men samanumtikið hevði javnleikur nokk verði mest rættvíst. Sera fáir málmøguleikar vóru allan dystin, men spenningur var so avgjørt í hæddini. Sjálvt Johannus hevði okkurt gott, men ger okkum tað tænastu at brokka teg minni yvir aðrar spælarar á liðnum, tí tú ert ikki av teimum bestu sjálvur júst nú. HB hevði sum heild meira spæl, men eg haldi at B arnir virkaðu meira ágrýtnir og spældu betri í hálvleiki. Hvørja ferð ein HBari hevði bóltin sá tað út til at hinir bara hugdu eftir hvat hann fór at gera, heldur enn at flyta seg fyri honum, bjóða seg fram. Dómarin varð ÚT AV LAGIÐ vánaligur. Hann hevði skyldina í at tempoði ikki bleyv hægri, og at dysturin ongantíð bleyv tað heilt stóra upplivilsið. Floytaði fyri sjálvt tað minsta, gav ongantíð fyrimun, og loyvdi ongantíð spælarunum at taka skjót fríspørk. Steðgaði dystinum alt ov ofta, heldur enn at lata spælið koyra. Og kortini vóru alt ov ofta á loftið fyri smáting. Og hvat fekk Hans Á Lag reytt kort fyri? Eg eri púra óeinigur í hasum sum tú sigur um HB'arnar.Teir kempaðu flott og teir høvdu fult uppiborði at vinna í dag.Tað einasta sum eg fílist á er verjan.Verjan hevur ikki virka so sikkur ta síðstu tíðina,tá ið hinir hava horna.Heili fýra mál eru farin ígjøgnum uppá horna. Jú jú HB hevði sigurin uppibornan, men spælið hekk ikki saman í hálvleiki. Men spælarnir kempaðu. Verjan átti at veri sterkari t.d. tá hinir hava hornað, men vit mugu bara hopa at tað verður arbeitt uppá tann trupulleikan Eg giti at dómarin var Jens Petur Brattalíð. Hann hevur dømt dfystir hjá KÍ,og hevur klára at oylagd báðar.Hatta sum tú sigur skal passa fyri at vera hann.Floytar fyri EINKI.Dysturin kann ikki koma upp í tempo!!! annars so taptu vit aftur í dag!!! Tú kanst ikki geva dómaranum skyldina fyri at tit eru ein FIASKO í ár.Tá tú sigur jens petur brattalíð dømir illa sipar tú sikkurt til tað koldømda málið ikki so. Nei absolut ikki!!!!!! Tað var møguliga í lagi hatta við málinum í havn,MEN!!!!!!!!! Móti HB og GÍ dømir hesin maður fyri einki.T.d sær linjuverjin klárt at bólturin er ikki ein tumma uttanfyri,men vinkar! JPB floytar eisni nógv for nógv.Hetta er hóðast alt vaksnir menn!!!!!! Men vit hava verið ein Fiasko,men hóðast tað bert stig aftanfyri HB. B sær bara út til at vera souverent í ár! B hevur ikki havt so nógvar sverar dystir enn, men bíða bara. men eg má bara siga at B spælur tann besta fótbóltin í Føroyum. Gjørt tað seinastu árini. Tú hevur rætt í tí mesta serliga D`OMARANUM tí hann gúppaði til ein spælara Jan kom skreiðandi við knubbunum fremst móti Hans, ið akkurát kláraði at flyta seg, og síðani tók Hans og gjørdi sumum hann vildi sparka Jan, men tað var so langífrá at hann rørdi Jan. Eg skilji væl Hans, og haldi sjálvsagt ikki at hann hevði uppiborði korti, tí hann var so himmal langífrá at raka Jan, og tað var ein ganska natúrlig reaktión, men hin síðan kann eisini argumenterast. MEN JAN FEKK ONKI, IKKI EIN GONG GULT, FYRI TAÐ FÚLU TAKLING HANN ROYNDI AT GJØRA!!!! Skamma teg dómari At koma sum ein idiotur og geva dómarinum skildina fyri at spælið kanska ikki gekk sum tað skuldi, er sætt at siga látiligt. Og at siga at HB sum heild hevði meira spæl er tann svarta lign. Og til tíðir siga tit HB`arir at tit bæði vita og síggja so nógv, men tó sóðu tit ikki hvat tykkara svaki verjuleikari gjørdi.Eg og mong onnur við, sóðu klárt at Hans á Lag sparkaði Jan Guttesen uppundir vangan, beint framman fyri dómarinum sjálvum, og vita tit væl sovorði gevur einki annað enn reytt kort. Tí vildi tað frøtt meg ótrúliga nógv, um tit HB`arir kundu lati vera við at grenja aftan á hvønn dyst tit kunnu ikki gera annað enn at fegnast um eitt sovorði úrslit ímóti einum so vælleikandi liði, sum B . Gloymi ikki, at B var uttan Jens Kristian og Jákup á Borg, og so mátti Pelle skifta málskjúttan Bjarna Prior, sum hevði verið skaddur mest allan dystin,út. Annars sigur úrsliti( )mest sum alt um dystin, og ein brotssparkkapping er næstan tað sama sum at siga ogga-gogga.:) Hvat er hatta fyri vrøvl tú kemur við, einki lið í topp í Føroyum hevur so ringan hóp sum HB og at b ikki skal klára vinna teir er bara tí teir ikki vóru nóg góðir!!!!!!!!!!! Og hatta við Jan hann ger eina fúla takling og skal eisini blíva sektaður Rætting: Hans rørdi ikki Jan. Tað var langt frá. Tit hava altíð veri ringir taparir haryviri í B . Ótrúligt at tit ikki bara kunnu venja tykkum við at vit banka tykkum hvørt ár. Betra liðið vann. Annars haldi eg at Jan G. vísti sera ósportsligan atburð við at fiska eftir at Hans skuldi fáa tað reyða kortið. Ja, hann KLAPPAÐI enntá tá Hans bleyv útvístur. Óneyðug provokatión, sera ósportsligt og hoyrir ongastess heima. Tú mást hava etið seym. HB vísti klárt hvat lið varð betri sunnudagin. B megnaðu ikki ein gong at skora ímóti monnum. Báðir mennirnir (Hans og Florin) vóru enntá miðverjar!!! Sera vánaligt og óuppfinnsamt spæl av B . Hvat skal ein siga um dagsins dyst?? Vit áttu at vunni bæði væl og virðiliga. Vi høvdu fullkomuliga kontrol á spælinum, spældi okkum til so nógv meira møguleikar enn VB. Men samanumtikið høvdu vit helst ikki uppiborið meira, tí verjan var ikki góð. VB spældi seg fram til ca. rímuligar møguleikar allan dystin, men av tí at verja okkara var ófatuliga skroypulig í dag, fingu teir samanlagt líka nógvar góðar møguleikar sum vit. Vit foreraðu teimum alt, teir spældu seg so ikki til tað. mál av deyðbóltum, tað var tað, teir kundu vísa á, men tað var eisini nokk. Og Jóhannus, for sørin tak teg saman. Tað var út av lagi vánaligt í dag. Annars sær út til at vit hava sama trupulleika sum í fjør, vit skjóta ikki beinanvegin tá møguleikin er, og missa sostatt ein hóp av skotroyndum. Tað var alt fyri hesuferð. Eitt, sum eg haldi er rættiliga typiskt fyri HB er, at vit brenna eina rúgvu av uppløgdum málmøguleikum men so knappliga kunnu vit skora uppá nakað sum tykjist vera púra ófarligt. Gott at vit kunnu yvirraska, men vit burdu útnytta teir uppløgdu møguleikarnir betur. Mítt uppskot til Ion er SKOTVENJING. Hey ! Ja, í dag verur spennandi hvat í VB fer at gera vi HB. Eg vóni at VB fer at vinna, og at B fer at vinna. Men ta er ikki avgjørt enn Men tit HB'arar, er Jón Rói fæsti áleypari hjá HB ? Eri eg eitt geni, ella hvat???? by Andrew-fan Tað skal eg halda við. Eg havi skriva mína meining um næstan allar spælarar á besta liðnum, og øll mugu vera samd við mær, tí bert tveir pástandir eru blivnir plikaðir við, og tað er mín meining um Florin og Jón Róa. Come on, svara aftur. Eri eg so genialur at øll eru einig við mær, ella hvat??? lol by Rógvi_fan annars hevur tú tað fínt, ha? mei hittast GÍ og HB í Gøtu. Undirritaði stendur fyri GÍ skránni, ið verur deild út til heimadystir okkara. Hava tit hugskot til blaðið so sendi mær vinarliga eitt meyl. Vit sýggjast ÁrantHB-spælarinir (langt) by Andrew-fan Her er ein lítil gjøgnumgongd av hb liðnum eftir mínari meting. Bárður Johannesen: Blívur betur og betur. Sera góð refleks. Janus: Havi ikki sæð nógvar dystir við honum, men hevur klára seg sera væl. Hans: Orð eru óneyðug. Besti "skallari" í landinum júst nú, lesur spælið væl, og er absolut ikki bangin fyri eini takling. P.T. besti spælari hjá HB. Florin: Navni er kanska skeivt stava. Er góður at hava fingið ístaðin fyri Hans Fróða, men er avgjørt ikki líka góður. Manglar evnini at sleppa fornuftigt av við bóltin: at avlevera. Men kempar sum hann skal, og er ein ok verjuleikari. Jóhannus: Svingar alt ov nógv. Hevði skyld í reyða kortinum hjá Hans, og eg haldi, at hann eisini átti mannin, ið skoraði fyri NSÍ. Kann avgjørt meira enn hann vísir júst fyri tíðina. Rúni: Arbeiður kanska mest á liðnum. Men avleveringarnar eru ikki góðar, hví veit eg ikki, hann kundi saktans fyrr. Men er sum sagt ein arbeiðshestur, og hevur erfaringar, ið hb hevur brúk fyri. Gigi: Tuskar eisini óført. Hevur góðan teknik, men manglar 1/2 metur uppeftir. Er ov lættur hjá verjuleikarum at koppa, men er góður til at fáa spæli frammeftir. Hallur: The man I love to hate. Uttan iva ein fótbóltspælari, ið kundi verið so mangan betur, um bert hann vildi. Hevur teknik, men so manglar hann teknik, dugir at geva bóltin frá sær, men so dugir hann ikki. Stutt sagt ein spælari ið svingar ov nógv. Rói: "Vad skal jeg si". Er nakað fyri seg. Sær út til at vera ótrúliga seinur og blottaður fyri teknik, men tað er eftir øllum at dømar bara fup. Dugir at halda uppá bóltin, og eisini at dribla, og er faktist hampuliga skjótur. Man sær hann er komin upp í árini, men tú er góður at hava Rói. Halt áframm. Bagge: Ikki sæð nokk enn. Bárður: Ein deilig sjón. Ungur, men stríðist sum fáur. Minnur eitt sindur um Gunnar. Teknikurin er heilt ok, og farturin á góðari leið. Kann blíva sera góður. Jón Rói: Hevur als onki víst higartil. Man visti ikki at hann var á vøllinum, bæði móti FSV, Gí og aftur FSV. Fekk nøkur mál móti TB, sum eg ikki sá, men sær út til at vera ov bangin at "leggja í vaði". Hevur brúk fyri løttum dystum, so hann kann koma í gongd. Andrew: hehe, vit goyma tað besta til síst. Móti NSÍ sá man, hvussu nógv tað hjálpi, at Andrew var við aftur. Hevur einastandani teknik, yvirlitið yvir spæli er sum hjá fáum, og rennur tað sum hann skal. Við áhaldandi framgongd blívur hann avgjørt landsliðsevni. Manglar kanska at skjóta meira uppá mál, ístaðin fyri at avlevera so nógv. Hetta liði er bara skriva eftir høvdinum, so um eg havi gloymt onkran so umskylda. Lat meg hoyri tykkara meinig um mína meining. Tveir mangla í hvussu so er by Anonymous Hvat við Inga Rasmussen og Símun Eliasen ?? og by Cerberus Og Eyðun Hoygaard og Pætur Dahl. Annars haldi eg ikki at tú gevur Florin so gott ummæli sum hann hevur uppiborið. Hann hevur spælt rættiliga gott tað sum eg havi sæð. eg veit at Símun Eliasen verður við, eg veit ikki hvussu tað er við Inga, men hann var ikki til venjing Hósdagin . Ver nú góðir by mogens Eg haldi ikki at hetta er vøkur orð sum tú sigur um hendan ára gamla álopara best kendur sum Jón Rói. Hvat skal man vænta av slíkum leikara, tí hann er ungur, eg eri fult vísur í at um ár er hann besti álopari í Føroyum. Tað er heilt sikkurt at teir skulu hava tíð at læra seg tað heila. Eitt sera gott dømi er Andrew, sum heldur ikki var nakað at rópa hurrá fyri fyrsta árið hann spældi Símun, Ingi og Jón Rói by Andrew-fan Her er so aftursvar í fyrsta umgangi. Ingi: Rennur sum fáur, og kempar heilhjarta, og tað er altíð gott at síggja. Er ikki av bestu teknikarum, men hetta ger renniarbeiði næstan upp fyri. Símun: Byrjanin var ikki góð, men hevur fingið spælt seg meiri og meiri upp, og er blivin ein góður spælari at hava á miðuni. Kempar sum hann skal. Jón Rói: Eftir sum eg fekk átalu fyri at vera ov harður við hann, kann eg siga hetta: Hann hevur als ikki verði at sæð, teir dystir eg havi sæð. So eg kann ikki siga nakað um teknik ella líknadi, tí hann rørdi næstan ikki bóltin. Eg veit hann er ungur, og sjálvsagt hevur evnini, men hann skuldi kanska spælt á øðrum liði, fyri at fingið mót til liði. Aftursvør ynskjastSamdur. by Cerberus Har eri eg púra samdur. Tað er týðiligt at Jón Rói er eitt stórt talent, men hann skal líka búnast eitt sindur, so verður hann avgjørt ímillum teir allarbestu. Viðm. by smit Ikki heit ósamdur, stuttligt at menn gera viðmerkingar til liðini. Eitt sum eg legði merki til, er, at tú nevndi ikki Inga Rasmussen og Símun Eliasen, ið helst hava stóran tíðning fyri liðið. Hesir eru ið hvussu so er Ingi royndir leikarar, ið hava tíðning fyri liðið. Drív á Eg eri samdur by Frants Johan Hattar sum tú hevur skriva er alt púra rætt men tú hevur gloymt Rana D. Christiansen. Hann er ein ungur gódur leikari. Men Andrew av fløtum, hann er ikki nær námind so gódur sum Jákup á Borg í B Hann er heilt ødiliga gódur. Heilsan Hanskarl Anskar HansenIkki heilt samdur by Cerberus Andrew er so NÓGV betri bóltspælari enn Jákup, altso teknikkari, men teir eru so ymiskir í spæli- stíli. Jákup hevur fingi nógv meira burturúr sum áloypari enn Andrew, men tað fer at koma. Tilluku Kí við tí fyrsta stigunum. Tað vera ikki nógv aftrat. by KÍ ari Ja eg má siga at Kí spælur botnvánaligan fótbólt fyri tíðina Men eg meti at vit munnu fara at fáa nøkur stig afturat. Vit fáa jú styrk nú+at verjuspælarar manglaðu í dag. heyhey tit øll!! hvat hava tit at grenja um í dag?? Skræpan í stóra skýlinum by Áskoðari Eg síggi at hetta skræpu-kjakið er slettað. Vónandi er skræpan í skýlinum eisini slettað! Tak ein klút við næstu ferð tú kemur. So skal eg taka eina paraply við til Klax! Untitled by Cerberus Annars er tað forbanna frekt at sletta alt kjaki hjá okkum!!! §:o) Glottar at hóma hjá Cerberus by Áskoðari Ja, har eri eg samdur at tað var ótrúliga frekt at sletta okkara sera áhugaverda kjak. Tú ert sikkurt fittur allíkavæl, Cerberus, men bert eitt sindur býttur í støðum, kortini. Untitled by Cerberus Hmmm, her royni eg at vera diplomatiskur og hvat fær man? Ak ja, øll halda seg hava rætt, so hvat annað kann man vænta sær. Eg má bara bera yvir við tær og vóna at tú vaknar ein dag. Gott webmaster by Nielsen Gott tiltak at sletta alt hatta skræputvætli, sum eftir hondini fylti fleiri síður. Vónir by NSÍ' ari Hvørjar vónir hava tit HB' arar Sunnudagin tá tit koma til Løkjin í Runavík at spæla?? Eg haldi by Andrew-fan at HB tíverri fer at tapa , men vóni sjálvsagt tað besta. Man tað nú vera!! by mogens Nei, mær dámar ikki at HB`arir skulu vænta at tapa ein dyst áðrenn hann er spældur, lat okkum heldur siga til HB, málið skorar Bárður Mortanson. Og eitt annað kann leggjast aftrat er at tað skal sera nógv til at skora mál ímóti HB, vit hava eina super verju, tveir super málmenn, so tað er eingin Christian Høgni í skorar ímóti okkum, og tí sigi eg NSÍ HB by Niels Vit hava altíð ringar vónir, tá spælast skal móti NSÍ í Runavík, men sum oftast gongur tað bara heilt væl. Mennirnir skuldu verið væl fyri, nú Ion spardi so nógvar mikukvøldið. Hinvegin so mangla vit besta spælaran hjá okkum, so alt kann væl henda, men vónandi klára vit at fáa øll stigini við aftur til Havnar. Koyr á, HB! hvør er besti spælarin hjá okkum?? by chupsy heyhey!! Eg vil bara vita hvør besti spælari hjá okkum er, sum vit mangla sunnudagin!! Ja, hvør? by Cerberus Um man skal taka nakran framum aðrar, so má tað nokk vera Andrew. Ivist í um nakar í Føroyum dugur so væl við einum bóltið sum hann. Super teknikk, gott yvirblikk og sterkur. Men onkuntíð virkar tað bara, sum um hinir ikki ordiliga fata hvat tað er Andrew vil, og hvat hann faktiskt er førur fyri at gera. Untitled by rógvi_fan hetta man Andrew sjálvur hava skriva!!! um ikki .HAHAHAHAHAHAhahahaha by Kí ari Ja Andrew er best í verðini hoyrt at hann skal avloysa Rivaldo.FCK roynir eisni eftir honum. hahahahahah .tit havnamenn eru bara fínir skemtarir!!!! Haldi á so sleppa tit kanska við í sendingina NOY á rás . Svar uppá "besti spælari" by Andrew-fan Lat meg líka viðmerkja, at sjálvt um eg kalli meg Andrew-fan, so merkir tað ikki, at eg haldi hann er besti spælari á HB-liðnum. Eg haldi bara, at hann hevur ótrúligt potensiali. Besti spælari seinastu tíðina, er uttan iva Hans á Lag. Hann er "knæsandi" góður at hava í verjuni. Og nú Kurt er farin, hava vit nokk yvirtikið titulin sum liði, ið hevur tann mest, hmmmmm, lat okkum siga fysiska spælara. Tann titulin átti Kurt áðrenn, ongin ivi um tað. Hans er ikki penur spælari by agfakjfg h Á lag er ikki penur spælari!! Heldur ,og far nógv kort! Untitled by Anonymous Hvat so um hann fær nógv kort,hann ger bara tað sum er neyðugt,og um tað so gevur kort,so má tað bara vara harvið. neyðugt by Cerberus Hann er kontantur, og tað er neyðugt. Øll lið skuldu havt ein slíkan spælara. Tað sær kanska ikki altíð so pent út men arbeiði verður gjørt, sera effektivt. Hygg bara eftir t.d Jaap Staam. Stam er einki upplivilsi by hdh Eg skal eisni siga at tað er ikki serliga stuttligt at síggja Stam .Heldur illa,og ráður í allar mátar. Hygg heldur eftir Campbell,Hyypia.tað er eitt upplivilsi at síggja teir verja so ótrúliga væl og pent! Ja! by Cerberus Eg kann ikki siga annað, enn at eg eri samdur, men Stam er effektivur. Og man verður ikki róptur heimsins besti verjuleikari fyri onki! Sjálvur dámar mær nógv betur Campbell, Frank De Boer og so tann besta verjuleikarin sum er: Paolo Maldini!!! Besti maður by Niels Hey aftur Orsaka at eg gloymdi navnið á besta spælaranum eg meinti sjálvandi við Hans á Lag maðurin sum stríðist fyri fleiri á vøllinum. Hansara partur liggur ongantíð eftir. Annars: úrslitið er væl OK. Untitled by Realisturin Eg haldi, at Hallur Danielsen er okkara besti leikari. Gótt nokk er hann ikki serliga sterkur og skjótur, men hann hevur eitt einastandandi yvirblik. Kanska brúkar hann ov nógv kjaf við sínar viðleikarar, men that is football. Far á wc by Janus-fan Hallur Danielsen er langt frá okkara besti leikari. Ja hann brúkar alt ov nógv kjaf, haldi ikki at tað sær so pent út, at menn rópa ókvæðisorð teirra millum á vøllinum, meðan børnini standa spent og fylgja við. Allir eru góðir á hvør sínum plássið by Cerbeus Andrew er besti bóltspælarin á liðnum. Annars haldi eg at Hans er tann týdningarmestið spælarin, og Florin hevur víst seg at vera góður eisini. Men tað mest positiva yvirraskilsi er uttan iva Janus Joensen, hann hevur spælt fantastiska gott higartil í ár. Keep it up. KOYR Á HB!!! Tvætl by HB ungl. Tað sum verur nógv tosa um her er hvør er bertur HB unglingar ella KÍ unglingar. Eg haldi at tað er tíð at stóga við hasum, tí tað er tað reina tvætl HB siga HB og Kloaksingar siga KÍ og soleiðis vil tað altíð vera. HB-KÍ mín meining by JÓ .(KÍ fan) HB vann á KÍ .tilukku við tí HB spælarar og áskorðarar!!!!! Ja eg síggji her at tit siga at við sóðu hvussu góðir HB eru also er hatta lt tit hava at bjóða???????Kí spældi langt frá uppá sítt besta,men tit høvdu eina góða verju,og ein góðan málmann . Mær dámar ikki at leggja eftir dómarinum,men má gera tað nú.Hvat halda tit havnamenn var bólturin innanfyri?????Var HB máli lógligt??? ivasamar avgerðir,men tað er ikki tí eg leggji eftir dómarinum Síðsta sunnudag dømdi tykkara dómari,og eg má siga at tað var heldur einki at rópa hurrá fyri!!!Spælarnir sleppa ikki at spæla,tað skal lítið meir enn eitt ``kel'' til so dømir dómarin. Eg skal eisni siga at ein skeiv avgerð bleiv har í HB ikki vóru offside .eg sá tað frá vestaraskýlinum. Dómarnir í Føroyum hava sera lágt støði. Niklas Á Líðarenda er einasti dómari sum kann brúkast!(Lassin???) Men til tykkum HB .imponerandi byrjan av tykkum Góða eydnu framyvir! Nakað tvætl hjá JÓ by NSÍ'arin Fyrst vil eg ynskja HB tillukku við sigrinum móti KÍ, tit vóru kanska eitt lítið sindur hepnir(eg sá sjálvur dystin), men eydnan fylgjur teimum góðu liðunum. So til handan KÍ'aran. Hann hevur nú plága NSÍ-heimasíðuna í tvær vikur. Hann hevur reypa um hvussu góðir KÍ eru og hvussu nógv KÍ fór at vinna á NSÍ, men hvat hendur teir tapa, so er at finna umskyldningar, dómarin vánaligur, KÍ kann vísa nógv meira. Sjálvur sæt eg í B -húsinum, og sá klárt bólturin ikki var innanfyri málstrikuna, og at málið var korrekt góðkent. Hygg í fótbóltslógina, Jón Rói fer eftir einum høgum bólti, málmaðurin fer upp fyri at taka bóltin(ein brølari), tá báðir eru í luftini fara teir síðu ímóti síðu frá hvørjum øðrum aftur. Hetta dømið kemur undir "tilfældigt sammenstød", so ger tað tað sama um málmaðurin er í -metrinum ella mitt á mijðuni, eg haldi at dómarin skuldi fingið rós fyri at tora lata spæli ganga. Annars eri kolosal spentur til dystin millum NSÍ og HB, let the BEST man win. so so by Rógvi_fan nsí'ari tað ið flestu klaksvíkingar ilskaðust um í avgerðini um at málið bleiv góðkent, var, at linjuverjin veittraði fyri frísparki við tað sama sum Jón Rói leyp eftir Gunnari í málinum. Men so táið linjuverjin hoyrdi at dómarin bríkslaði fyri mál, koyrdi hann flaggið niðuraftur. Hetta meti eg ikki kann góðtakast. Eisini meti eg at frægari dómara trio kundi verið vald at døma ein dyst millum HB og KÍ. Hesir dystir eru sum vera mann tveir teir traditiónelt mest týðandi dystir í øllum kappingarárinum, møguliga burtursæð frá HB/B dystunum. Hasir har kundu kanska dømt ein dyst millum Kí og Sumba ella okkurt sovorit men als ikki HB/KÍ ! P.S. eydnan fylgir ikki altíð teimum góðu liðunum! Eyðna er % hart arbeiði by Cerberus Tú kanst siga hvat tú vilt um dómaratrioðina. Teir høvdu eisini nakrar avgerðir, sum høvdu avgerðandi ávirkan á HB spælið. Eg vil geva tær rætt í at dømingin varð vánalig, og vit mugu bara síggja í eyguni at føroyskir dómarir sum heild eru langt undir tí standard sum kravdur verður alla aðrastaðni í heiminum. Men málið varð í ordan, og at hitt ikki bleyv viðurkent er eisini í ordan. Fyri tað fyrsta varð bólturin ikki innanfyri, og fyri tað næsta varð ein KÍari í offside positión tá bólturin upprunaliga bleyv spældur fram, og tað hevði ávirkan á spælið. Tað varð grundin til at linjuverjin vinkaði, ikki at bólturin hevði verði innanfyri. kí er eitt tegnuserilið, tegnuserilið, tegnuserilið!!! by Ein Havnamaður, í var og hugdi!!!! Hatta var tað nú eru hasir klaxanir á reyvini vit eru best og bla bla HB hevur givi kí bank í nærum øllum deildinum eisini í .deild HB vísti í hvussu góðir teir eru back verjan við Jóhannus, Hans, Florin og Janus er nokk tann besta á landinum, og at síggja Bárður "at his best" er ógvuliga gott hann bjargaði HB í dag!!!!!! TAKK!!!! OG "Gigi" er bara coolast mátin hann tirraði og trillaði við "greipu vinnarnum úr klaxvík keep op the good work "Gigi" bara sind at hann ongantíð spælur allan dystin Jón Rói og Bárður bardust væl í álopinum annars dámdi mær væl mátan HB trýsti kíarin aftur allatíðina, upp at legga trýst á mannin við bóltinum, so um HB skal gera seg galdandi so er hatta mátin, ikki geva mótstøðumonnunum fri!!! So nú verður spennandi um vit kanska eisini fáa eitt gott úrslit í Inter Toto cup eisini var stuttliga at síggja at ein maður sum Sámal Erik ella "Bagge" spældi so væl sum hann gjørdi sama við Janus, eitt + til teir hatta var ikki fyri at gloyma nakaran men hasir báðir eru jú so nýggir á HB liðinum HB Forever!!!!!!!!!!!!!!! P.S. Havi eina "pre opdate" áðrenn dystin so man veit hvør er við og hvør er skaddur og hvat veit eg HB-KÍ by Niels (Havnamaður og HB'ari) Fara at ivast í, um tað er sami dystur, sum vit hava sæð. Gott nokk vunnu vit og fingu stig, men spælið var á ongan hátt sannførandi. Tær ferðirnar uppspælið hjá okkum riggaði kunnu teljast á einari hond, annars mistu vit bóltin eftir einar røringar, og tað er ikki nóg gott. Eg eri samdur í, at verjan spældi væl, og at Bárður stóð sera væl í málinum, men álopið og miðjan haldi eg ikki vóru nakað at reypa av. Høvuðsorsøkin til at vit vunnu var tann, at KÍ enn ikki hevur funnið tað góða spælið framaftur, men who cares? Vit vunnu tað er tað sum telur. Ikki so lætt, Niels by Til Niels Sagt verður at álopið og miðjan ikki vóru nakað at reypa av. Eg eri ósamdur. Eg haldið at orsøkin til at HB vann móti KÍ var ein einastandandi liðinnsatsur. Tá liðið er í verjustøðu eru allir leikararnir við. Hesin partur av spælinum gekk væl móti KÍ. Flata verjan stóð væl, men miðjan skal als ikki gloymast. Hugsa um hvussu nógvar metrar menn sum Ingi og Rúni leggja eftir sær. Eisini áloypararnir komu væl við í tí partinum, og arbeiddu væl í verjupartinum. Skal okkurt minni gott finnast viðvíkjandi verjupartinum, so er tað at okkara lótu seg trýsta ov langt aftur á vøllin. Álopsparturin hjá liðnum var ikki so góður,vit fingu ikki nógv gott skil á samanspælið, men minnast skal til, at álopini byrja ofta hjá málmanninum. Og verjan skal jú eisini verða við. Annars haldið eg at tú hevur rætt í at Bárður var góður. Uttan at verða noyddur at spenna seg alt ov nógv út, var hann sera tryggur. Rúni Nolsøe var dagsins maður og liðið tað positivasta innslagið Untitled by rógvi_fan so tað var synd at gigi bleiv skiftur út? tað var gott fyri hann. um hann hevði spælt longri, hevði hann fingið reyða korti. Inter toto, er tað ikki har sum tey sum onki vinna spæla? tey sum einki vinna!! by chupsy Tit sum EINKI vinna koma ikki eingong við til inter toto. Sorry, men hvussu nógv stig hava tit fingið í ár???ooooooooo á ja vit vinna!!!! by rógvi_fan vit vunnu FM fyri at koma við í EC! tit vunnu ongan tittul fyri at koma við til hvussu var tað nú tað æt? ája inter-toto! men jaja, tað er gott fyri statistikkin hjá HB at kunna siga at teir deildu fyrsta pláss í byrjanuni av kappingarárinum!!! Latið hagtølini talað fyri seg by Realisturin Europa Cup Støðan eftir ár HB Dystir Stig = , GÍ,Kí og elevatorliðinið Dystir Stig = , Untitled by rógvi_fan hvat lið var tað fyrsta í EC? hvat lið skoraði fyrst í EC? hvat lið vann fyrsta sigurin í EC? og tað nyttar onki at siga at KÍ vann móti einum vánaligum mótstøðuliðið, ella at teir vóru hepnir í lutakastinum! Maccabi Haifa vann á Ajax eina viku seinni!!! EAT YOUR HEART OUT!!! ANNARS ER RÓGVI BEST og? by Realisturin KÍ vann fyrst í EC, skorðaði eisini fyrst, men hava bara fingið (trý!!!) stig. OK tað er meira enn í landskappingini higartil í ár. Men sera soltið atlíkavæl. Møguliga er Rógvi best, og møguliga vann M. Haifa á Ajax, men HB eigur meira enn helvtina av øllum stigunum sum vunnin eru í Europa. HB eigur lívið í føroyskum EC-fótbólti og annars eigur HB eisini føroysku steypakappingina. by Cerberus Og um nøkur fá ár eiga vit eisini flest meistara heitið. Uppskot til uppstilling ímóti KÍ! by Cerberus Uppskot til byrjanaruppstilling ímóti KÍ: Bárður Johannesen: Málmaður. Hans Á Lag: Miðverji. Florin Miháescu: .Miðverji. Jóhannus Joensen: Høgri Bakkur. Janus Joensen: Vinstri Bakkur. Rúni Nolsøe: Defensivur Miðvallari. Gigi: Offensivur Miðvallari. Sámal Erik Hentze: Høgri Vongur. Símun Eliasen: Vinstri Vongur. Bárður Mortansson: Áloypari. Andrew Av Fløtum: Áloypari. Hetta liðið kann basa einum og hvørjum liðið í Føroyum. Orsøkin til at Jón Rói ikki er í byrjanaruppstillingini er at eg meti hann at vera nakað ungan til at spæla sum fastur maður á liðið. Best er at lata hann byrja sum útskiftari og so lata hann spæla seg inn á liðið. Annars verður trýsti á honum ov stórt. Ein ungur leikari ferð skjótari niður við høvdinum um hann ikki megnar at liva upp til krøvini beinanvegin. Annars er einki at ivast í at Jón Rói er eitt tað størsta talentið'eg nakrantíð havi sæð. Tað má pleygast, ikki misnýtast. Vit mugu ansa eftur ikki at koyra hann troyttan. Hansara tíð kemur, og tá verður hann nógv betri enn nakar annar føroyskur leikari. Ja, sjálvt betri enn Todi!!! Bíða bara. Annars rokni eg við at hetta verður árið hjá Andrew. Besti bóltspælarin í føroyum beint nú! Koyr á HB!!! Tips .HB-KÍ by KÍ ari Hesi stórfeløg spæla altíð góðar og undirhaldandi dystir,og vónandi eisni sunnudagin. Trúgvi ikki at Kí tapur,tí at KÍ byrjar ikki eitt ár við at tapa teir fyrstu dystirnar mítt boð: HB-KÍ HB:Símun Eliasen KÍ:Rógvi Jacobsen,Heðin Á Lakjuni,og Marek allir . hvat er tykkara boð??? Nei tú koyr tú Håb í skabe by Zippy Nei tú ja HB havða fingi eina góða byrjan í ár at vinna á B í ár var eit stort framskrit, í sísta ár fingu teir jú jónleik hahahahahahahaha. Nei eg haldi til tað betra ligði og tað er nábúgva ligði hjá HB og tær er sjálvandi B jubbi. Teir farða at so hølva altav í ár nú teir havða fyngji Jens Martin Knudsen heim aftur frá Íslandi, so tit HB'arir skifti heldur ligð árðin tað verður for seint. Nei einki ljót um HB men B er tað betra ligði jubbi jubbi jubbi. Allar tær bestu heilsanir Ein trúgvir B 'arir í altí er í Gundadæli tá ið okkurt sker. HB -KÍ by Norðoyingur Gleði meg at koma suður sunnudagin. Vænti mær ein góðan dyst, vónandi vinna vit. HB-KÍ by Niels (Havnamaður og HB'ari) Vit gleða okkum eisini at fáa teir lívligu klaksvíkingarnar suður sunnudagin. Spennandi verður, hvussu leikur fer, nú bæði liðini fingu eina heldur vánaliga byrjan í landskappingini. ÓSAMDUR by ÓSAMDUR HB FEKK IKKI VÁNALIGA BYRJAN. MINST TIL VIT FINGU BERT JAVNLEIK Á SANDI Í FJØR. SO HATTA VAR EITT FÍNT ÚRSLIT Avrikini HB GÍ. (Eftir míni meining) by cerberus Avrik í GÍ dystinum: ******Framúrskarandi ***** Sera gott avrik **** Yvir miðal *** Miðal avrik Vánaligt * Sera vánaligt (undir .deildarstandard) Bárður Johannesen: **** Johannes Joensen: *** Hans Á Lag: **** Florin Miháescu: **** Janus Joensen: ****** Ingi Rasmussen: *** Gigi: *** Rúni Nolsøe: Símun Eliasen: *** Bárður Mortansson: ****** Jón Rói Jacobsen: **** Hvat er galið við liðið?? by cerberus Nógv hevur veri tosa og skriva undan hesum kappingarárinum, um at ov nógvir ungir leikarir eru á HB-liðnum og at vit ikki skulu vænta okkum ov nógv av liðnum, fyrr enn teir eru meira búnir sum fótbóltsspælarir. Hetta ljóðar sera skilagott, men eftir at hava sæð dystin ímóti GÍ hevði eg hug at flenna at øllum hesum tosinum. Teir einastu spælararnir sum vístu nakað sum helst hendan dagin vóru júst teir ungu. Serliga vóru tað Bárður Mortansson og Janus Joensen, sum gingu undan, men sum heild vóru tað bert teir ungu sum veruliga bardist fyri sakina. Og so Ingi, men hann hevur altíð vera ein kempari. Leikarir sum Rúni Nolsøe og Gigi spældu sum um teir høvdu gloymt høvdið eftir í umklæðingarrúm inum!!! Rúni sá ikki út sum hann tímdi at spæla. Símun royndi, men hann bleyv skjótt frustreraður tí hann bleyv feldur hvørja ferð hann fekk bóltin tann fyrsta 1/2 tíman, uttan at dómarin kom fram við nøkrum kortið. (Magni Jarnskor skuldi sæð reytt longu í hálvleiki) Eftir hendan dystin havi eg bert eitt at siga: FLEIRI UNGLINGAR Á DEILD!!! HASIR GOMLU MUGU UPP AV LAURBERUNUM, OG VÍSA AT TAÐ ERU TEIR SUM SKULU GANGA UNDAN. IKKI UMVENT. MAN MÁ LÆRA AT GRULVA ÁÐRENN MAN LÆRIR AT GANGA! Teir gomlu kenna seg ov sikrar á liðnum. Teir skulu eisini berjast fyri at varðveita síni pláss!!! Annars fara vit heilt sikkurt at síggja fleiri dystir av hasum slagnum. Annars haldi eg, at Magni Jarnskor skuldi fingi eina langa karantenu fyri "usportslig optræden". Hann er uttan iva tann mest ósportsligi ítróttarmaðurin vit hava her á landinum. Hvør minnist ikki hendingina í klaksvík, tá hann spenti bein fyri Jóannes Jakobsen. Hann sat enntá á bonkinum tá!!! Og tað sum hann vísti í dystinum ímóti HB vísti bara at hatta er hansara persónlig heit. Tsk tsk. Vit eru simpulten best ! by Top secret ! Hey hey !! Dreingirnir hjá B (A-liðið), teir eru bara tað besta liðið í dreingjadeildini. Um tit hyggja eftir tí heilt ótrúliga spælinum teir hava, so ivast tit ikki í at teir eru best. Miðjan á liðnum er ein tann besta í Føroyum, og teir spæla væl saman. Men annars bei-bei !!!! Heilsan Top secret ! HA! by cerberus Skilji væl at tú vilt vera dulnevndur!!! Eg hevði heldur ikki tora at skriva navnið hjá mær, um eg skrivaði nakað SO láturligt. Untitled by Anonymous Hví taptu teir so móti HB dreingjunum í kvøld. Tað man nokk vera tí at HB dr. eru betri. Tað haldi eg. ikki skeg meir by lesarin Heilt erligt!!! HB unglingar hava vunni á KÍ unglingum, tað vita tey flestu eftir hondini. Flott úrslit, tillukku HB-Unglingar. Men er tað tað einasta man kann diskutera her á foruminum. Ella hvør er betur málmaður Karstin ella Danny. Og so eru øll ónøgd inn á at KÍ hevur U spælarar, pínadoy hald upp at við at grenja og stuðlu heldur okkara ungdóms-landsliðsspælarum. Eg ivist ikki í at HB hava nógvar góðar ungar spælarar, men venjarin á u tekur nú einaferð teir, sum hann heldur verða best. Men heilt erligt! So haldi eg at tað eru vigtigari ting at diskutera her á síðuni. Sum til dømis tað, at HB og B í ár føla sviðan av tí, at bæði feløgini ikki hava givi sínum ungu leikarum kjansin, og av tí sama ikki færa at vinna ein skid í ár ( skrivarin er sjálvur B -ari ). Tað sæst so tíðiligt í ár, hvat hendur, bæði feløgini hava mist flestu stuðulsspælarnir, og teir vóru allir spælarir sum ikki vóru uppfostraðir í havnafeløgunum. Tað er ikki bara synd fyri havnafeløgini, at teir ungu ikki hava fingið kjansin, tað er nógv meira synd fyri OKKARA landslið. Tí í havn býr hóast alt ein triðingur av øllum fólkunum í Føroyum, og tað vil siga at tað eisini eru ein / av øllum fótbóltspælarunum her í Føroyum, sum búgva í Havn. Hugsa um øll tey talentini sum fara til spillus. Eg haldi ikki,at tað er nakað gali við, at styrkja lið sítt við fremmandum kreftum, men tað skal tó ikki verða soleiðis, at tað eru fremmandar kreftir, sum manna alt liðið, tí hvar blívir so restin av. Einasta grundin til at B og HB, hava lova " nøkrum " ungum spælarum frammat í ár, eru tí, at bæði feløgini eru noydd til tað. Bæði feløgini hava grava sína egnu grøv, og nú sita tey í lortinum. Eitt tip til Havnarfeløgini : Brúki heldur meir fíggjarliga orku, til at skaffa kvalitets venjarir til allar ungdómsdeildirnar hjá tykkum, enn at keypa vánarligar Rumenar og Svenskarar. Havnin hevur mest fótbóltspælarar, og tí eisini fleiri talentir, lati ikki hesi talent fara til spillis. Vónandi fáa vit eitt kjak um hetta evnið, og lata so Danny og Karstin fáa frið, teir eru báðir fínir málmenn. Og KÍ hevði nokk heldur ikki havt U spælarar, vissi teir ikki vóru góðir. Lati okkum diskutera aktuel problemir ístaðin fyri innihalds leyst fjas Við ítróttarkvøðu: Ein B -ari við stórum B:):):) viðmerking til lesarin by Anonymous Tú hevur fullstendiga skeivt ,tá ið tú sigur vánaligar rumenar,men hvussi er við svenskarunum tað veit eg ikki. Untitled by KÍ'arin Tað er ófatiligt at tíma at klandrast um hvør hevur tapt og ikki, men tá ið man tapir er man simpulthen ikki góðir nokk. Men tað er eingin grund til at steðga upp fyri tað, so hevur man nógv at gerða betur. KÍ'arin Ha ! by fjakkariN Sum ein av teimum fostu gestinum her. Vil eg bara siga at tit KI'arir hava gott av ollum hesum fjas og fjantinum. Tit hava nu sidani adrenn kappingin byrjadi, reypa og reypa um hvussu gott KI er, eg haldi at vit oll hava fingid sjon fyri sogn hvussu litit tit nytta. Tad er nokk eisini ein av grundinum til at vit onki havi sad til tykkara i sidastni. HB ever. Ja hvat fara teir nú at finna uppá!! by Andriy Shevchenko Ja hvat sigur man aftaná man hevur tapt í eini steypa semi finalu??? Nú hava teir reypa sum eg veit ikki hvat N`u síggji eg at HB hevur strengliga banna útspillingar av navngivnum spælarum, men hvar vóru hasir u- spælarnir??? Eisini nýtur ein umberingina at HB hevði so nógvar .árs leikarar við, men kann tað ikki gera tað sama HB er og verður betur vit hava eisini fleiri góðar úr dreingja deildini sum flyta upp í næsta ár Annars hvussu er við kvinnu liðinum tit siga einki frá teimum og eg haldi tað hevði verið eitt gott hugskot at upplýsta eitt sindur um tær yngrudeildinar á NÝTT so man veit hvussu tað gongst teimum HB Forever Havnin er Best ! by Havnamaðurin !! Ja, Havnin er best skilst á øllum brøgdum, hygg bara at Unglinga-dystinum sum bleiv spældur Mánadagin, hvar HB megnaði at vinna heili á eitt annars væl samansjóða KÍ lið Og taka vit so kvinnurnar hjá tykkum(Eg eri also B ari !!) so vunnu tær ein samfullan siður á NSÍ !! Men hinvegin so hevur B eisini brynja seg væl út til í ár og er rættiliga væl við í steypakappingini !!(also her tosað vit IKKI um .Deild) Hyggja vit at ungdómsdeildini kunnu vit frøðast tá vit hyggja at gleðiligu úrstlitnunum vit í ár hava fingið !! Hvar unglingarnir eru komnir í semi-finaluna og har til eisini gent. hvar Levi Nybo er "Coach" So Havnin eigur nógvar frálíkar fótbólts leikarar tað kunnu vit øll verða samd um !! Við ídróttar kvøðu ein tryggur "Gundadals-áskoðari" PS. Vit Ungllingar hjá B skulu geva tyggum annað at smakka tá vit bresta saman næstu ferð ! Sorry tað blívur av ongum by T.E T`iðan verri verður dysturin í Klaksvík av ongum. Hann mátti blíva avlýstur vegna veður. So úrsliti fáa vit tíðan verri ikki vita fyri aftan á páskir .øv. Men sjálvt um K`I ikki hevði fingið ein mann útvístan so hevði HB fari við einum stórsiðgrið, so har er einki at tosað um. Eg haldi at tað er púra burtur við at so nógvi K`I'arir eri á U Nú ættli eg ikki at nevna nøvn. Men tað er nógvir í ikki hava uppibørið at verða har, men so eru tað nakrir sum hava, teir eru eisnin góðir. Jamen tað hevur einki at siga. Teir eru jú unglingar, ikki eisini? So hattar er einki argument. Men annars gleða vit øll okkum til dystin í móti K`I aftan á páskir. KÍ kemur sterkt aftur by Kí viðhaldsmaður Eg skal bert siga at hatta var bert ein ,,fusari,,. HB kemur norður Leygardagin(vónandi verður veðri gott),og tá skullu hesi bæði stóru fekøgini nokk fáa ein fínan dyst burturúr. Tá HB vann ,vóru teir sjálvandi nógv betur.Men um t.d Kí ikki fekk mann útvístan so skjótt,hevði tað nokk ikki blivi stórsigur.eisni hevur HB fleiri árs ungl,og tað hevur nógv at siga.Annars so eri eg ikki samdur í at hesir hjá KÍ ikki hava uppiborið U pláss. Men leygardagin fáa vit ein góðan dyst í klaksvík.Tá skal Kí vísa ,at tað saktans kann gera seg galdandi í ár. Dysturin leygardagin er ein slags venjingardystur.Erligt so er ómøguligt at vinna innaftur. Vónandi fáa vit ein fínan dyst í klaksvík. p. tilukku við sigrinum HB ongan mun by Tann HB'arin Tað hevði ikki gjørt mun um maðurin sum bleiv útvístur bleiv inni, tí tá var ein hálvur tími farin og til HB. Og fyri tað næsta so eru har bara tríggjir 'árs unglingar við hjá HB. Men har eru eisini nakrir Dreingir flott dreingir by Ein stoltur HB áskoaðri Tilukku HB unglingar Eg havi ongantíð sæð eitt lið kempa sum tit gjørdu, hattar var stuttligt at síggja, og so fingu tit nøkur sera flott mál avtrat. enn einaferð tilukku Dreingir Vit eru best by Ein spælari HB unglingar ikki bara vunnu á KÍ. Teir sorlaðu teir sundir og saman. og um tit so hava U landsliðsleikarar og vit hava ger ikki tykkum betri, tað sigur bara eitt sindur um venjaran. endaði tað. men tað kundi lættliga enda ella um HB hevði havt eitt sindur av heldi við sær. Annars havi eg bara eitt at siga. HB er og verður besta felag í heiminum, um tit hava landsliðsleikarar og vit hava tríggjar sigur líti um hvat er betri felag, tað sást. So venjarin á U landsliðnum má bara hyggja í Gundadali um hann ætlar sær at vinna nakað sum helst við hasum landsliðnum. passar by ein B ari sum er púra samdur Eg sá dystin og eg forstandi ikki hvat er galið, er tað FSF sum hevur okkurt ímóti HB og B ella er tað venjarin, sum bert dámar bygdamenn. Jón Rói, Vagnur og Bjarni eru ikki teir einastu sum eru nóg góðir til at koma á hattar landsliði. Hvat við Pætur Dam og Bárður Mikkelsen og Bárður Christiansen, teir spældu ein góðan dyst, sum landsliðsvenjarin burdi sæð. Men hann hevur sikkurt verðið á toftum og hugt eftir onkrari venjing. Tak teg saman Jógvan Martin Olsen vaknað nú Samdur by Samdur Púra samdur HA? by Ein Pætur Dam?????? Báður Mikkelsen????? Bárður Christiansen??????? Koyr Jógvan Martin í skrell by Koyr Jógvan Martin í skrell Koyr Jógvan Martin í skrell "Big brother is watching you" by Webmaster, MM Tað verður gjørt vart við, at HB-heimasíðan ikki góðtekur útspilling av og álop á navngivnar persónar ella ófantaligan málburð, tvs. banniorð, á kjak-síðuni. Øll tílík innlegg verða strikaði uttan ávaring. Sum heild hevði tað sjálvsagt verið betur, um fólk løgdu sítt kristna navn til tað, tey skriva. Men hinvegin vita vit av royndum, at so varð allarhelst lítið skrivað. Vit HAVA strikað fleiri innlegg síðani kjak-síðan varð løgd út á netið, ikki endiliga so ófantalig innlegg, men heldur einkisigandi og ov nógv "tvætli-reyp-innlegg", og vit fara at vera munandi meiri avgjørdir nú kappingin er farin í gongd. Til tykkum, ið ikki klára at stýra tykkara agressiónum, skaðafrøi og niðurgering av øðrum, skulu vit heilsa og siga, at tað ber væl til at finna útav hvørji tit eru , so vita tit tað. Vit vóna annars at fáa eitt meiri seriøst kjak her á síðuni, væl vitandi um, at tað í stóran mun eru tey ungu, ið eru títtastu gestirnir á internetinum, men tey eru sjálvandi eisini altíð vælkomin at skriva. Heimasíðan ynskir IKKI at stýra kjakinum, tí kjak-síðan er fyrst og fremst TYKKARA. Eg "spilti" eingan út!!!!!! by HB Unglingurin Her geri mær ómag við at skriva um ein dyst, og sjálvandi spældu allir ikki gott, so onkur mátti fáa ringt ummæli!!!!!! Og hatta við Jógvan Martin Olsen passar!!!!!!!!! So eg veit ikki hvat fa tú billar tær inn at strika tað!!!! 'Hatta var seriøst og gott!!! Og allir hasir klaxarnir, sum koma við sóarinum skíti býttum kí er best og vit hava u spælarar skál fyri kí og hvat veit eg men her fyri blivu allir klaxarir settir uppá pláss av HB unglingum, á vøllinum og MÆR á kjakinum!!! OG so strikar tú tað???? Eg haldi alvorliga at tað er uppá tíðuna at tú tekur teg saman og skilur millum seriøst og óseriøst Har var einki gali, og vónandi var hatta ein feilur tú gjørdi, annars fyrigevi ikki tær hatta tók eisini sína tíð at skriva!!!!! Eitt annað Nú kvinnunar hava fingi so nógva umrøðu á hesari síðuni, so nú haldi eg tíðin er komin at unglinganir eisini sleppa upp í part teir/vit hava stríðst síðani miðan janvár!!!!! Og hetta hevði sjálvandi eisini verið nógv stuttligari hjá teimum/okkum at fingi løn fyri arbeiði vit gera "fyri felagi". Eitt nú eisini nýggjar búnar, ikki bara troyggjur, tað sær so ófantaligt út tá liðið møtur upp í svørtum, hvítum, reyðum og grønum brøkrum ella skríggjandi gulum hosum so langt aftan fyri b kunnu vit ikki standa!!! Come on HB hetta er mest vinnandi liðið í søgu Føroya!!!!!! Eg veit at HB ikki hevur tað stóra av peningi, men okkurt má verða til yvurs hjá teimum yngru! Tað sær bara so ófantaligt , tá man sær hesar ungu spæla í aggandi gomlum troyggum, hvar D E R eiður at standa á men D, R og liturin manglar!!! Nú tá tú/tit gera eitt so stórt við heimasíðuni, og serliga THE TEAM , so vil eg bara líka áminna teg/tykkum at Pætur Dahl og Janus Joensen bæðir nýta vinsta bein bara ein lítil baggatell! §:) Annars havi eg verið á heimasíðuni hjá b og eg má siga at HB síðan er rættuliga nógv betur, hetta er ein ógvuliga góð, og væl upplýst heimasíða, annars hevði ein mynd av Gundadali og HB húsinum hevði komi væl við, hjá teimum útlandsku "viðhalsfólkinum" ella bara eitt mynda sava, og serliga frá teimum komandi dystinum Annars kundi tit nokk lært av heimasíðuni hjá Sogndal( www.sil-fotball.no) !!! Hatta var alt fyri hesaferð, men vónandi hevur tú fingi okkurt við at tí eg havi skriva!! HB forever!!! Stutt minni og takk fyri annars by Webmaster, MM Eftirsum tú framvegis ikki torir(?) at seta títt navn undir og ikki sigur tína e-post adressu, so "noyðist" eg at svara henda vegin. Tú hevur eitt stutt minni. Jú, tú "spilti" út við at niðurgera navngivnar KÍ-arar, OG tú brúkti beinleiðis banniorð. Tað er fínar greiðir at tit skriva referat av dystum (tí tíðin/orkan hjá undirritaða ER altso avmarkað), men tað tænir ongum endamáli, sum í hesum førinum, at "hovera" og at niðurgera nakrar navngivnar KÍ-arar. Tú sparkar til ein liggjndi mann, og tað sømir seg bara ikki! Líkamikið hvat onnur og droyðir klaxar skriva á okkara kjakið er tað OK, so leingi teir ikki spilla nakran út við navni. Viðv. búnum og tílíkt so vælsignaðir tosið við tey røttu fólkini í HB: NEVNDINA (teir vilja fegnir tosa við tykkum). Takk fyri rós og viðmerkingar, hatta við Pætur og Janus skal eg rætta sum skjótast (sorry, tit báðir). púra einigur by annar ungilngur Tað er rættiliga irriterandi at hoyra hvussu góðir KÍ'arnir eru. Hví ikki konsintrera seg um HB unglingar. Tað eru so ótrúðulig talentir í eru har, eitt nú Allan Michelsen. Hví ikki bjóða honum ein kontrakt, hann verður eitt gott keyp hjá HB. Men nú skal man ikki bara konsentrera seg um kontraktir. Fyrst og fremst byggja eitt gott og sterkt HB ungliinga lið, tí tað er faktist har sum alt tað besta hjá HB liggur. Takk fyri Kjak og ikki kegl by Niels (Havnamaður og HB'ari) Hví í himmalsins navni verður kjaksíðan bara nýtt til kegl millum havnamenn og bygdamenn, og ikki til eitt konstruktivt kjak fyri føroyskan fótbólt sum heild, uttan mun til hvat lið talan er um. Hvat við útlendingum í føroyskum fótbólti gott ella ringt? Nøkur lið (serliga sunnanfyri) fáa ikki manna eitt nøkunlunda lið uttan útlendingar. Hvat við landsliðnum Allan S. tvíheldur um nakrar eftir mínum tykki miðalspælarar úr m.a. GÍ, meðan stjørnuspælarar úr fleiri øðrum liðum, serliga KÍ, HB og NSÍ slettis ikki sleppa framat. Hetta vóru bara nøkur mál, sum eg haldi eru meiri áhugaverd at kjakast um enn tykkara kegl. At enda vóni eg, at vit fáa eina javna og góða kapping í ár. Vit verða so ikki meistarar, men tað ger einki vit byggja eitt nýtt lið upp (grundað á egið tilfeingið) og koma so aftur um ár. samdur by uttanveltaður Tað er fullkomiliga meiningsleyst at svarva og jabba upp í leypar um hvør ið verður meistari ella ikki.Harafturímóti er meining at kjakast um útlendingarnir í føroyskum fótbólti tilføra nakað ella ikki,ella hví Allan Simonsen tvíheldur í ávísum leikarum uttan at hesir nakrantíð hava víst nakað sum helst á landsliðinum.Annars haldi eg at tað er gleðiligt at HB nú hevur sæð skriftina `a veggjinum(grundað á egið tilfeingið).Nakað svans at amputera bygdafeløgðini fyri at kunna mannað .deild við líkinda leikarum. uttan fyri veltuna by Fótbólts-freak á bygd eg haldi at -Uttanveltaður- hevur grein í sínum málið,tá hann sigur at tað er nakað svans tá havnafeløgðini,fyri at kunna spæla upp ímóti bygdafeløgðunum skulu brúka pening til leikarar sum bygdafeløg hava uppfostra fyri síðani at kunna leika so nøkunlunda uppímóti hesum somu bygdafeløgðum.Vit vita jú øll hvussu tað gekk FSV úr Vágunum fyri nøkrum árum síðani,meginparturin av leikaranum úr Vágunum endaðu í Tórshavn við tí úrsliti at grundarlagið fyri .deild vesturi í vágunum hvarv,ella flutti til HB og B .So tað eru Gleðiboð og einglaljóð tá tað nú frættist at í hvussu er annað av feløgðunum í Kontórshavn nú ætlar at framleiða sínar egnu fótbóltsleikarar. Annars haldi eg tað vera undrunarvert at umstøðurnar í gundadali,sum eru so framúr góðar,atvit á bygd bara kunna droyma um sovorið, ikki geva nakrar topp-topp leikarar av sær.Vóni at B eisini fer at takað í egnan barm. Fremmandir leikarar og egi avl. by Johan Petur Michelsen Eg vil við hesum leggja, á ein níggjan bógv í hesum kjaki. Eg haldi at tit allir bygdamenn sum havnamenn skullu til at seta tykkara kristeliga navn undir. Skal eitt kjak verða seriøst og takast í álvara. til há so spot so kunnu tit gott hald fram har tit hava verði. Eg haldi at HB ikki hevur uppiborið tann orðavavstur sum her á síðuni er førdur fram. Tað er fætt at HB tey seinri árini ikki í sama mun hevur lagt seg eftir at nýta egi avl. Hetta skal samanberðast við at HB altíð hevur bert nítt egi avl og til at man hevur verði av tí áskoðan at um vit skulu grða okkum galdandi tá hinir taka frá okkum og útlandinum so mugu vit eisini styrkja okkum. Eg vil siga at HB er eitt av teimum feløgum í hevur givi sínum egnu teir bestu møguleikarnar, bert ikki tey síðstu árini. Eg fegnist eisini um at HB hevur valgt at fara aftur til sín gamla politik at grunda lið á egi avl og so styrkja seg við leikarum aðrastani av tí tann ungi leikarin sær sær ongan møguleika í at koma á lið u ikki hann sær at tað eru leikarar í hava leikt í ungdómsrekkjunum í manna lið. Ein kann so siga at um ein hyggur út í bygdafegløgini so er tað serliga HBarar sum eru á hesum liðum tey seirnu árini so eg haldi ikki at bygdafeløgini hava so nógv at skreða seg um. Til teir útlendsku leikarnar er at siga at um teir eru góðir nokk so eru teir ein fragd at síggja eitt tað besta dømi um hetta er tann gamli B arin Pjotr. Hann hevur verðuliga givið føroyskum fótbóltið nakað. Eisini kann man halda um Sivich hjá B nú K`I hvat man vil, men leikliga er neppa nakað at yvast í at hann er ein sera góður leikari bert hann klárar at stýra sinninum. At Allan Simonsen heldur fast ov leingi við ein leikara er nokk heldur ikki bert skeivt. Eitt lið skal hava kontinuitet eisini eitt landslið, men tað er nokk nakað um tað at ávísir leikarar hava fingið ov langan snór, men tað er ikki eitt føroyskt fyribrigdi, men internationalt. At enda vil eg siga at Feløg sum GÍ, NSÍ, KÍ, HB og B eiga rós uppiborði fyri tað ungdómsarbeiði tey hava. Landsliði by Klaksvíkingur Eri einigur við hasum um landsliði/Allan Simonsen tað eru nógvir evnaríkir spælara í Føroyum sum als ikki fáa ein kjans. Eri vísur í at landsliði kundi verið nógv betri, um tað var annarleiðis samansett. ræðumyndir á hb-síðuni by Myndamaður Myndirnar av nevndunum sum eru komnar á heimasíðuna síggja ræðuligar út. Eitt er at menn ikki eru ílætnir til endamálið. Tað kann góðtakast, men at myndirnar eru so kornuttar og illa scannaðar má og skal takast til eftirtektar. Men myndin av Oddmar kann góðtakast. Hetta tí maðurin er sera vakur og fotogenur. Eitt undur at hann ikki er vorðin eitt fotomodell. Lat ikki sundurlindi fara við tær by Svar til myndamannin Myndirnar eru góðar haldið eg. Serliga handan av stuðlabólkinum. Og tað er gott at nøvnini standa við, tí so kennist man eisini aftur við persónarnar. Sum sagt fínar myndir. Men eitt hjartasuff. Hví er Stallone avmyndaður sum samskipari hjá HB? Partvíst rætt by Webmaster, MM Hey "Myndamaðurin" Hví sendi tú ikki okkum eina mynd við av tær? Tað er rætt, sum tú sigur um hasar nevndarmyndirnar, og fyri tans skuld kundu eisini aðrar verði nevndar. Alt er ein kombinatión av myndagóðsku (myndatakara og framkalling) og hvørjar greiðir, tú hevur at gera myndina við (skannara, forrit), og hvussu væl tú dugir at brúka tær. Tað hevur eisini nakað at gera við, hvønn upploysing skermurin hjá tær hevur. Vit ERU greiðir yvir svingandi kvalitetin, og vit ætla avgjørt at gera tað betur. Vit "eksperimentera" eitt sindur við myndum fyri tíðina. Brúkararnir og serstakliga "Myndamenn" mugu bara hava tol við okkum og kanska samla seg meira um tekstin ímeðan b síðan by hb'ari nú verur spennandi um b síðan fer at vera uppdatera eftir dystin í kvøld Vit hava kanska ikki stórar vónir um at vinna FM í ár so vit kundu roynt okkurt nýtt. B -HEIMASÍðAN by B -NEVNDIN Heimasíðan hjá okkum verður dagførd aftur, tá vit vinna næsta dyst B -nevndin Nei, tað verður uml. Untitled by Tað ungi HB`arin So koma tit til at bíða leingi tí tá Tað lukkast tykkum at tapa `IF ja so man standa illa til. STAVIÐ RÆTT! by Føroyskt Tá ið ein lesur hesu mongu brøv, ið skrivað eru, kemur einum í huga, allar stavivillur, ið fólk hevur. Um at spæla fótbólt ella ikki líka mikið! Eingin av tykkum, ið skrivað hevur her, dugir at spæla fótbólt, so tit skuldu nokk heldur hugsað um at gera okkurt, ið tit hava møguleikan til at duga .lærið tykkum at STAVA! Sikken eitt klovn tu ert !!! øll skilja tað! by eg Nei eg haldi absolut ikki at stavifeilir hava nakað at siga Eg og øll onnur skilja alt væl,,,,betur enn um tað var púra beint stava! so hatta er nakað tvætl! Øll eru ikki líka gomul by Tað ungi HB`arin Hvussu kanst tú siga tað øll eru ikki líka gomul og hvat um onkur sum gongur í fyrsta flokki skrivar inn og tað eru nógvir stavifeylir í brævinum Hevði tú fari og skelda hann/hana PS:Sjálvur eri eg einans ár Umskylda mínar feilir by Fredrik í Hvannhamri Ok har eru nækrir feilir, men hvat rækar tad teg. Hvis tú bara er komin fyri at provekera, so slepp tær av h-til okey Untitled by NSÍari Øll, eru, totalt, líkaglað, hvat, tú, sigur, so, hevði, eg, verið, tú, so, hevði, eg, ikki, skrivað, so, nógv, komma, sum, tú, skrivar, hatta, er, líka, vánaligt, skrivað, sum, alt, hitt,,,,,,,,, Um HB by HB'arin Eg haldi at HB'arnir eru ikki nóg góðir í ár, og at b eru nógv betur fyri. Teir fara at banka Hb av tá ið teir skulu spæala ímóti hvørjum øðrum í landskappingini, so um Hb'arnir ætla at vinna B , so mugu teir taka seg saman. HB'arin Forklæddir B arar og aðrir bygdamenn! by VERUligur HBari Vit skilja væl at tað er hugaligt at kunna skræða seg her á síðuni, sum man vil og so undirskriva seg HBari, bara tí eins egna felag ikki dugir/tímir at gera eina heimasíðu ella ikki hevur nakra kjaksíðu. Men álvartos: TAKI TYKKUM NÚ SAMAN allar tit ævinsjúku undirlutakenslubefongdu grýlur!!!!!! ert tú HB`ari by Tað ungi HB`arin Eg vil nú ikki halda at tú ert HB`ari tú manst vera B `ari ongin rættur HB`ari fer at undirvurdera HB so nógv. Norðurlandahús by Jens Nú eru so nógvir norðmenn, svenskarar og danskarar í B , at B -húsið má í framtíðini eita Norðurlandahúsið. Hohoho Kvinnufótbólturin by KÍ-árið Eg má siga at nevnðin í HB er vánalig. Men at HB kvinnurnar ikki VILDU manna lið í ár tað var tí at tær blivi so illani behandlaðar. Tað líkst ongum at øll kvinnuligini í Føroyum skullu kempa fyri at blíva góðtiknar av sínum egna felagið,tað líkst púrast ongum. So má eg eisini siga at seinast ár blivu steypafinalurnar bæði hjá kvinunum og monnunum spældar sama dag, hettar riggaði sera væl, men í ár so hevur FSF gjørt tað at hettar ikki verður soleiðis aftur í ár. Vit sóðu dømi um í gjár at í flogbóltinum bar hettar til, og fyrr í vetur so vóru hondbólsfinalurnar eisini spældar sama dag. Hví so ikki bakka uppskotið sum KÍ kom við í fjør og legg finalurnar sama dag. Tað er her í feløginni mugu standa saman so at kvinnufótbólturin kemur longri framm. Tíðin hjá Ion uppi? by Havnamaðurin Hvar er moralurin hjá HB???? Nú eri eg ofta í Gundadali og mæli ella spæli. Eitt er tó ógvulia undarligt, og tað er munurin á moralinum hjá spælarinum hjá HB og granninum B Teir í B síggja út til at hava tað ógvuliga stuttligt meðan teir venja, og fylgjast eisini aftaná venjing og dystir. Hetta er tó ikki tilfeldi hjá okkara monnum, har verður bara skeldast og rópt, men hví er hetta? Tá hevur ein nokk hug at siga at fótbóltur skal takast í ramasta álvara, men hvat er eitt lið uttan moral?? Eg síggjí hvussu Ion rópar og skeldast, hann er als ikki uppmudrandi, man hevur bestan hug at gevast. Eg hoyri hvussu teir tosa um Ion. Og eg veir um fleiri, sum als ikki tola hann. Hann er ein fínur venjari, men er ikki til at tosa við. Er tíðin hjá Ion, sum venjari hjá HB, uppi?? Tað haldi eg, nú er tíð uppá at finna ein álopsinnan venjara. Ein sum kann skapa nakað fyri áleyparnar. Um Ion ikki slappar eitt sindur av, so skal hann bara pakka seg saman, men um hann megnar at broyta seg og moralin so skal altheilt sikkurt fara at ganga eitt sindur betur!! HB forever Púra samdur by HB-ari Hatta hevur tú púra rætt í Havnamaðurin. Taki tykkum saman og fái moralin á liðinum upp!!!!!!!!! Avgjørt ikki samdur! by HB-ari Eg má skriva nakrar reglur,tí eg skilji ikki hattar sjónarmiðið.Tað kann ikki vera nakar sum er serliga nær lignum sum meinar hetta,tí moralurin er í topp,bæði undir venjing og aftaná, og ikki minst við venjaran. Ein leikari ( .deild) Púra rætt by Webmaster, MM Takk fyri viðmerkingirnar og áhugan. Tað er púra rætt, sum tú førir fram. Orsøkin til væntandi dagføringarnar v.m. er heilt einkult, at heimasíðan (eins og so ótrúliga nógv annað í Føroyum og á smærri støðum yvirhøvur) er so sera persónsbundin. Og UMFRAMT tann veruleikan kunnu so eisini onnur viðurskifti gera seg galdandi, sum man (nærum) onga ávirkan hevur á. Men vit koma sterkt aftur HEILT skjótt, vónandi í vikuni. Vit eru SERA vitandi um okkara "skyldu" mótvegis (HB)útisetunum og útlendingum við áhuga fyri føroyskum fótbólti. Tað var uppá tíðina. by PIM Tað skal ikki takast fyri annað enn hvat tað er. Vit sum eru uttanlands í lestrarørindum eru ikki so væl við tá tað kemur til hvat hendur í felagnum, men veturin hevur verið langur alt ov langur. Eg vóni at tit á "redaktiónini" á heimasíðuni ikki fara í so langa vetrarfríðtíð aftur. Tá venjingin byrjar fyrst í febr. mugu tit koma inn við hvussu stendur til. Eisini hevði tað verði gott um tit skrivaðu eitt sindur um venjingardystirnar í leiktir eru. B HB unglingar by Eisini HBari Púra rætt. HB er á veg. Og vit skulu als ikki konsentrera okkum um B , tí KÍ og GÍ verða liðini, sum verða vandamiklast. Fleiri stjørnur fara at koma undan kavi í føroysmum fótbólti í ár. Og tær verða at síggja í Havnar Bóltfelag. Niðurstøðan eftir dystin sunnudagin er stutt: B HB unglingar Heilt erligt by B -ari HB vann ein venjingardyst móti B fantastiskt HB hevði nakrar Unglingaspælarar við .Fantastiskt Tit vinna FM í ár .Tit eru ótrúligir. Eg haldi nú ikki, at málið hjá B , er at vinna KÍ-kappingina í ár, men tað er tað kanska hjá HB, sjálvt um teir heldur ikki vunnu hana. Nei nú er skjótt langt síðan HB, vann nakað. Ja tit vóru góðir einaferð, tað kunnu tit gjarna liva upp á fyri mína skyld. Men eg trúgvi bara neyvan, at eitt lið, sum ikki kláraði at vinna á Sumba á heimavølli í fjørð, ferð at vinna nakað FM í ár. Og so slett ikki tá tað er skert við spælarum. Um eg skal siga tað sjálvur, so haldi eg ikki, at tann blað-unga B verjan stóð seg serliga illa. Um verjan var opin sum ein hjallur,sum ein HB-ari tók til, so muga áleyparnir hjá HB verða rættiliga vánaligir, ikki at skora meir enn eitt mál. Sjálvur haldi eg at dysturin var rættiliga javnur. Og haldi eg eisini, at tað byrjar at ganga rætta vegin hjá B Hesin dysturin var frægari enn teir undanfarnu. Men sum áður nevnt, B ætlar sær ikki at vinna KÍ-kappingina í ár. Teir vilja sjálvsagt vinna FM, og tað haldi eg sjálvur, at teir hava fólk til í ár. Tað er gott at hava góðar unglingar. Men sum ein enskur venjari einaferð tók til " You don't win anything with kids". So haldi eg tað verða ómøguligt hjá HB, at klára nakað sum helst í ár. Tilfarði er simpelthen ikki til tað. Í ár verður tað nokk ikki , móti Sumba, tað verður nokk , ella okkurt líknandi he he Vit vinna by HBari Onkur klaksvíkingur er farin upp í skýggini, tí KÍ endiliga hevur vunnið ein dyst. Men sum eg havi skilt á lagnum, so varð KÍ niðurspælt í vikuskiftinum. HB tók so og bankaði B sunnudagin. Tey snakka um, at tað stendur illa til hjá HB í ár, men tað er ikki so. Hvaðna verri stendur til hjá B Nær hevur lið hjá B áður tapt ímóti seks, sjey HB-unglingum? B -verjan er opin sum ein hjallur, og okkara ungu menn vístu, at framtíðin er bjørt. Koyrið á, dreingir! Vit vinna í ár Kí er bara best by KÍ ari Kí arir fara upp í skýggini bara teir vinna ein dyst!! Also hvar ert tú í verðini. FM sigur nokk! Í fjør vunnu vit tykkum bæði í landsk,og í steypakappingini.So tað er ikki nakað óvanligt at vinna á HB.Sjálvt um vit ikki høvdi landsliðsspælara við ein hálvleik,so stóð ikki á at vinna á HB. Koyr á KÍ ,,,,vit vinna aftur í ár!Við kapping frá Gí og B Ósamanspældir by Meistarin Klaksvíkskappingin ið júst hevur verið, kann ikki brúkast sum barometur fyri landskappingina, tí tey veikaru liðini eru als ikki samanspæld enn, í kappingini kláraði eingin av teimum at gera mótstøðu ímóti teimum gul-bláu úr Eysturoynni, ja, HB kláraði ikki ein gongd at kvalifisera seg til at møta vinnarunum. Men ráð eru fyri hesum ússaligheitunum hjá hesum trimum lítlu, ið viðhvørt nevna seg risar, fyri at standa seg í kappingini við hini fólkaríkaru støðini so sum, Runavík, Gøta, Sumba, o.s.v., kunnu teir royna styrkja seg við onkrum hissini útlendingi, annars er komið fyri mínu oyru at KÍ far ein JUG. málmann og ein JUG. álopsspælara, tað ljóðar gott, tí fólkagrundarlag er ikki fyri einum deildarliði har norðuri annars, men tá teir bara "behøvast" at skaffa seks spælarar úr egnum felagi eiga teir at klára at halda sær uppi. Hvussu nógvir Rumenar verða á HB-liðinum í ár er mær ikki heilt greitt, men brúk er fyri fleiri, tí tað verður alt ov tungt hjá Jóhannes, Rúna og Símuni at stýra teimum ungu "stjørnunum" sum ogantíð hava spælt í deild, men um nakar veit um onkran Havnamann sum spælir fótbólt er hann vælkomin at boða frá á hesi síðuni. Um B er ikki so nógv at siga, men svart sær tað út, einasti uggi er at við góðari hjálp av bygd skal tað nokk ganga. Livst so spyrst. KÍ far,um teir missa! by Kí ari Ja um okkara menn Todi,Jákup,Kurt,Allan koma at spæla í ár,so kunnu hasir útlendingarnir fara avstað aftur.Kí er einsta liði í Føroyum sum hevur grundarlag,og støði til professionellar leikarar. VIT ERU BEST,VIÐ TEIMUM BSTU LEIKARUNUM! Untitled by Anonymous Allan er HB- ari við stóra H. So er tað sagt. takk !!!!!!! Allan er KÍ ari by kÍ ari hvør hevur ábyrgdina av at hann er komin so langt???????KÍ sjálvandi,og tað er har at hann hevur spælt fyri tað mesta! Eitt ár er nokk í HB . by Anonymous Allan skuldi bert spæla tvey ár í HB, og so bleiv hann seldur. Tað sigur nógv um HB; eitt gott felag, har møguleikarnir at koma uttanlanda eru møguligir, eitt gott "útstillingsvindeyga", gott ungdómsarbeiða a.m.a. Ion eigur æruna fyri, at allan toppaði sum fótbóltspælari og kundi taka ferðina til Íslands, tað hevur Allan sagt alment. So tit fótbóltsleikarar, ið hava ambitiónir: "Kom til HB, har er ein framtíð sum fótbóltsleikari kanska uttanlanda eisini vit hjálpa tykkum. kí selur mest! by klax Evnini hjá klaksvíksingum eru bara framúr.Men Allan stendur í skugganum av hinum .Todi,Jákup,og Kurt eru ein lítlan klassa omanfyri. Ærðan er teirra egna!! by Kí-ari Hvussu nógvir HB-aðir eru uttanlanda og spæla, vit mugu leita leingið fyri at finna ein. At HB sjálvir takað sær ærðuna av at Allan er so góður, tað kann eingin takað frá teimum, men tað er eingin annar sum heldur tað. Tað er eitt felag sum kann takað sær ærðuna av tí, og tað er KÍ, og tað eru umdómsarbeiðið í KÍ sum hevur gjørt at Kurt, Allan, Todi og Jákup eru so góðir, men størstu ærðuna eiga sjálvandi teir sjálvir. Kvinnufótbólturin by B -ari Flest øll fólk í Føroyum eru stolt av tí fótbóltsliðnum tey halda við. Líkamiki um lið teirra er í .deild ella .deild (AB) , so eru tað fólk í eru stolt av felagi sínum. HB-arir eru sera stoltir av sínum felag, tað sær ein bara við at hyggja at viðmerkingunum á hesi heimasíðu. HB er mest vinnandi HB teir bestu ungu spælarnar, HB hevur ditten og datten. Tað er í fínasta lagi at HB-arar eru stoltir av sínum felag, tað er hóðast alt eitt sera vinnandi felag, so hví skal man ikki verða stoltir av tí. Men so kemur spurningurin. Um HB er eitt so fantastiskt felag, hví verður so einki kvinnulig í ár. Tað er ótrúligt at eitt lið sum vinnur "THE DOUBBLE ", mitt í tí heila ikki kann mannast ári eftur. Eg hevði kunna skilt tað, um allar blivu gravid ísenn, men tað er ikki trupuleikin. Trupuleikin er tann, at HB-nevndin skítir á kvinnurnar. Nevndin vil heldur pleyga sítt .mannslið, sum ikki eingong klárar at vinna móti Sumba í Gundadali. Um HB ikki verður umboða í bestu kvinnudeildini í ár, so er tað " The beginning to the end " fyri føroyskan kvinnufótbólt. Tí um ikki tað størsta og mest tradisjónsríkasta felagi her á landi verður umboð, so detta hini liðini runt í landinum eisini skjótt burtur. Heilt erligt HB-nevndin, taki tykkum saman. Gevi kvinnunum hjá tykkum ans, tær vunnu hóast alt "The doubble" í fjør. Tað er nakað man kann verða stoltur av. Fái stábla eitt lið saman og verði við, tá landskappingin byrjar Alt annað er stór skomm. PS: Soleiðis byggir man ikki eitt gott felag. Eg má geva B rætt by Fredrik í Hvannhamri Eg haldi at tad er vánaligt um tit leggja kvinnu-fótbóltin nidur Takid tykkum saman MEGA. Tær gjørdu tad besta fyri BH sýdsta ár THE DOBBLE:) Álvaratos by Vanligur mannfólkaHBari havi eisini hoyrt okkurt graml um at okkara besta kvinnulið er í trupulleikum viðv. manning, at kanska bert eitt hálvt lið er møtt til venjingar higartil. Tað er sjálvsagt syrgiligt um liðið má takast úr kappingini, men harfrá og so til at geva HB-nevndini (mannfólkunum?) alla skuldina er ALT ov bíligt! Hvat skal nevndin gera? Skulu teir spæla við? Allir karmar eru í lagi, teir eru í hvussu so er ikki verri enn aðrastaðni. Skal nevndin út at leita eftir kvinnum sum TÍMA at spæla ella hvat? Nei, nú mugu kvinnurnar taka seg saman og gera nakað sjálvar! Ella ætla tær sær at gevast bara tí ein ella tveir góðir leikarar eru farnir? Trúgvu lítið uppá at HB-nevndin ikki hevur áhugað í kvinnufótbóltinum, tað er bara kreppa í føroyska kvinnufótbóltinum sum heild. Vit noyddust jú at taka gentur úr kappingini í fjør og hava einki lið í ár, og nú heldur einki pinkulið havi eg hoyrt. Men kvinnurnar mugu bara gera sær greitt, at tær eru altso IKKI lið menn, soleiðis er tað bara. Eg trúgvi avgjørt uppá at kvinnur okkara fara at taka seg saman og vera við, tá avtornar. Tær vera kanska ikkki FM-favorittar, og hvat so? tað eru menninir avgjørt heldur ikki!! Eitt gott evni til nevndina? by Anonymous Tað altíð gott at fáa kretikk, helst tá loysnir fylgja við. Hey tú, hví lemur tú ikki undan skímaskotinum, og bjóðar teg fram, so vit í felag fáa loyst trupulleikan við kvinnunum, heldur enn at sita og ósa gor og gall. Takk! Untitled by Kvinnurligur KÍ-leikari Tað er rætt at tað stendur illa til við kvinnufótbóltinum kring landið, og tað var líka við at HB fór at takað seg úr kappingini. Hvør skal hava skyldina fyri at so illa stendur til er ikki gott at vita, men fyrst og fremst mugu kvinnurnar sjálvar takað seg saman, men nevndin kann eisini gera umstøðurnar betur fyri tær. Eg haldi, at vit í KÍ hava tað gott. Vit fáa venjingar klæðir tá ið vit koma til venjing, og sum eg havi skilt, so er tað einki annað felag, sum gevur kvinnunum venjingarklæðir. Eitt annað sum má gerast, er at kvinnurnar fáa ein orduligan venjara. Nógva staðni er tað bara smádreingir, við ongum erfaringum, sum tekur sær av venjingini. Fjølmiðlarnir mugu eisini takað seg saman og royna at skriva um kvinnufótbólt eisini. Tá ið teir klára at skriva um kvinnuhondbólt so klára teir eisini skriva um kvinnufótbólt. Fótbóltsambandið má eisini takað sína skuld í at kvinnufótbólturin fer niður fyri bakkað, teir mugu takað seg saman og seta orduligar dómarar til at døma dystir. Og seta eitt A-landslið á stovn, hvat skulu vit við einum U- landsliði, tá ið einki A-landslið er. So set eitt A-landslið á stovn ongantíð ov skjótt, tað er ov leingið at bíða til , tí tá er kanska eingin kvinnufótbóltur. Eg vil til endan ynskja øllum eitt gott kappingarár ár Duga tit ikki at gera Heimasidu, ella skulu tit ALTID apast eftir HAVNAMONNUM ? by Fra Korea Hallo. Eg haldi tad vera sera ahugavert at siggja so nogvar Klaksviksingar her a HB siduni. Eg haldi at tit ENN einaferd hava progva at tit eru LANGT aftanfyri okkum her i Torshavn. Skulu vit siga eina ar ?? Na, men likamikid vid ti. Sjalvnadi er tad gott klara av KI at vera roknadir at vera topp li i FO ilotuni, og sjalvandi er tad flott at so nogvir Klaksvikingar koma at vitja HB siduna. Munnu ikki hesi badi sidstu ikki vera av ti at tit SO PURT SLETTIST ONKI LIV HAVA I KLASVIK, har er ju ONKI at gera uttan at sita og gogga hann og so koma HER inn og fortsetta fulheitirnar. Hinir sum HAVA nakad at gera, hava BERT fotboltin at gera nakad vi, restin gongur so bara svakt og melur runt. Ein HB fjakkari. Ert tú í hesi verð? by kí Ja hava havnafólk nógv at gera????sita framman fyri MTV. Annars so pjøvast vit ikki eina heimasíðu fyri at gera okkum galdandi.Vit eru jú nógv besta fótbóltslið í Føroyum.The trible sigur alt! So voru teir aftur. by Fra Korea Havnafolk HAVA um ikki annad MTV, um OLL havnafolk sita frammanfyri MTV trugvi eg ikki. Ti nogv annad er at gera i havn, ikki so OGVULIGA nogv, men so NOGV meira enn i Klaksvik. Hvat gera Klaksvikingar forrestin? Ganga tit enn oman i pylsuvognin, tann EINAASTA i "bynum" Tit eru ALT ov dovnir at gera eina heimasidu, hvissi ein skal gerast, so mugu tit koma til Havnar fyri at faa hana gjorda, ti annars verdur hon lika kedilig sum Klaskviks "byur" RukkiR Untitled by NSÍari Droppa alt fjasið og fari heldur at tosa um fótbólt. Hvat so um Klaxvík stinkar, man hevur einki at gera har. Hvat so? Tað er sku einki við fótbólt at gera. Og tit havnafólk skulu ikki ganga og siga at tit eru betri enn vit onnur. Tað er vánaligt, sera vánaligt, tað má eg siga. Untitled by BaKukk Jamen vit ERU best !!! tað er rætt by HB limur Tað sum DeVillbes sigur eri eg púra einigur í. HB gera einki við ungdóms liðini. Um teir høvdi vilja, so hevði HB havt nógv tey bestu ungdómsliðini í Føroyum, men tað gera teir bara ikki. Eg hevði gjarna vilja havt at HB hevði gjørt okkurt við hattar. HB hava nøkur heilt stór talent td Bjarni Jørgensen, Rani Christiansen, Pætur Dam og eg kundi blivi við. Poengi er at HB hava ov vánaliga ungdóms røkjan. Tað sum skal til by DeVilbes Vit í Havnar Bóltfelag mugu leggj nógv størri orku í ungdómsdeildinar tvs. um vit brúka kr til deild so mugu vit brúka til svarandi til restina av felagnum.(AJAX-modelli)Annars kemur felagið ikki at hanga saman, eg vil gita at HB brúkar ca / part til ungdómin. Katastrofir í HB síðsta ár: onga talent venjing, einki jólatræ fyri børn, onga ungdómsnevnd, ongan nevndarlim ið hevur ábyrgd av ungdóminum, ongan ungdómsvenjara á síðsta venjaraskeið hjá FSF. Eg kundi blívi við, men tað loysir seg ikki. Eg vil bert heita á nevndina um at taka seg álvorliga saman ella verður tað undurgangur fyri felagið. Vunni mest by Enn eru vit best Kí er so gott at eg veit ikki hvat eg skal skriva, tað stuttligasta av øllum er at HB-arir blíva svakir,men vit kunnu ikki gera vit tí,vit hava vunni mest í føroyum,øll mugu viðganga tað. Vunni mest í .deild so hvat skal man siga.Vit eiga eisini teir mest professionellu leikarnar í føroyum.TODI.ALLAN,JÁKUP,KURT er tað ikki gott at vera klaksvíksingur tá man er interiseraður í fótbólti.Hendan síðan eitur kjak so man skal brúka hana eitt sindur,ella hvat er hon so til. Bestu úrslitini hjá HB: HB NSÍ HB ÍF gott HB er mest vinnandi felag í føroyum by Cerberus HB er so nógv mest vinnandi felagið í Føroyum. HB er einaráðandi í steypakappingini (hava vunni alt sum spælt hevur verið um til ognar) og vit eru beint aftanfyri KÍ tá tað snýr seg um meistaraheitir. So samanumtikið eru vit nógv best. Men tit fylgja nokkso væl við, tað skulu tit eiga. Púra rætt by Vinnarin HB er so nógv best. -Steypakappingina eiga vit til ognar alla sum hon er. -Ungdómsdeildirnar eiga vit eisini. -og í Deild hjá monnum eru vit í skrivandi løtu í hølunum á Kí. Vit svóvu í nøkur ár frá til , men skjótt verða teir tiknir. Tit í Nordoyggjum, gerdi tykkum tykkara egnu heimasídu um tit duga by Fredrik í Hvannhamri Eg vil bara svara tit hasar klax. sum reypa av tykkara ung-talentum, ella hvat tit kalla teir. Men eg haldi tit hava gloymt hvar tey bestu, ung-talentuni eru. hava tit hoyrt um Janus,Pætur Dahl,Danny,Bjarna,Vagnu og Jón Róa, og ikki gloyma teir, sum eg ikki havi nevnt OK . Men droppa alt um at Reypa her innid í HB-heimasíduni og fái tykkum tykkara egnu(at reypa í) TAK FYRI Eg vóni at tit kempa fyri sakina OK Deild vinna vit eisuni ha ha ha ha jú jú by ALLAR EKTAðUR HB'ARI HVAT TIT ØLL SO ENN SKRIVA, SO VITA VIT ØLL LÍKA VÆL HVUSSU NÓGV HB STINKAR TAÐ ER EINKI AT KRÓGVA .VIT "HAVNAMENN" MUGU ENDILIGA IKKI VERA FLOVIR YVIR OKKUM SJÁLVIR! Risarnir í Før. fótbólti by Meistarin Stuttligt er at síggja Klax. og Havnamenn klandrast um hvør er mest vinnandi. Sjálvt um Liverpool er mest vinnandi felag í Onglandi,ivast ongin í hvat er tað besta liðið í løtuni? tað er sjálvsagt mest vinnandi liðið tað seinasta ára skeiðið(MUtd.), Tí spyrji eg bara. Hvar vóru risarnir í 'unum? teir vóru í hvussu er ikki serliga oftani at síggja við FM-krónunum um hálsin, hvørki í deild hjá monnum ella hjá Unglingum, har vóru teir nemmiliga bukaðir bæði reyðir og bláir av eysturoyarliðunum. Í ár vera risarnir báðir so styrktir av "nøkrum fáum" útlendskum leikarum, soleiðis verður ca. hvør leikari á teirra liðið útlendingur, so nú skuldu fortreytirnar verði næstan líka góðar sum hjá Sumbingum. Hetta er tó treyta av at útlendingarnir í Klaksvík og Havn eru minst líka góðir sum teir í Sumba Fái tykkum tykkara egnu heimasíðu!!! by Havnamaðurin Also hetta er ein HB heimasíða, og vit tíma ikki at hoyra tykku reypa, so pakki tykkum saman og fái tykkum tykkara egnu heimasíðu at reypa á!!! Tað kann gott verða at kí unglingar er favorittar, men HB unglingar hava trena síðani jan og har eru spælarar sum Danny Rasmussen, Jón Rói, Vagnur, Pætur Dahl, Pætur Dam, Janus, Bárður C, bara fyri at nevna nakrar. Eisini eru Rani og Bjarni J sum tó hava aldur til dreingja deildina, men koma allarhelst at hjálpa til á unglingum!! Tað at HB ikki verður tað besta .deilda liðið í ár er einki yvast í, men vit byggja upp og tað tekur tíð og vónandi fara teir at spæla meira álops kendan fótbólt so sum Barcelona, og ikki sum Man Utd, keðliga verju fótbólt. Kí er favorittur, men tað var HB eisini í fjør og tá gekk tað ikki so gott, so hvør veit! HB Forever Jú EG veit by m Tú sigur Hvør veit,eg kann siga at eg veit hvør verður FM vinnari.KÍ er stórfavorittur,og eg ivist ikki í at teir klára pressi. Unglingarnir hjá HB hava vant nógv,men hvat nittar tað táa ungl. hjá KÍ hava nógv betri evnir. Untitled by HB limur Hattar er nakað tvætl. HB unglingar hava eitt ótrúðuliga gott lið í ár. Nógvir spæla við .deild og so eru dreingir við eisini, so at HB hava tey stórstu talentini í Føroyum. Evnini hjá HB og K`I eru ikki langt frá hvørjum ørðum, men tað fáa vit so at síggja komandi ár. Gloymið bert okkum by B Til tykkum KÍ'arar og HB'arar sum klandrast um hvør fer at vinna í ár, sigi eg bara, haldið fram við tí, og gloymið endiliga at taka B í betragtning. Tað fer bara at gera tað lættari hjá okkum at vinna. Vit hava ikki fingið verjuna ordiliga upp á pláss enn, men við tí álopi vit kunnu mynstra við í ár, er bert neyðugt at vit hvønn dyst scora fleiri mál enn vit lata fara inn. Og, ja, Sivic er besti venjari í landinum. Tað skal hann eiga. Untitled by Anonymous Ja Vit hava gloymt tykkum "B ", so "Don't worry about that" tú sigur at Sivic er besti venjari í føroyum hmmmmm ST`ORT ? .eg kann minnast í fjør eg sá hann venja tykkum nakrar ferðir sjón fyri søgn .tað einasta man sá tað var tað at ALLIR hildu pausir, skotvenjing á málmannin ella bara slappa av. Men tú verð ikki bangin vit hava so langt síðani GLOYMT TYKKUM!!! hehe HB`ari KÍ favorittar ár by Unglingar hjá KÍ Ár verður eitt spennandi ár har Kí fer at vísa hvør spælur best í landinum.Við Sivic og Bill á odda,hevur KÍ eitt ótrúliga gott lið við nógvum góðum og evnaríkum leikarum.Her eru nakrir av teimum: Pacek,Marek,Jan J,Jan A,Rógvi,Heðin, Arnold,John,Harley,og ikki minst teir ungu leikarnir:Karstin,Símun,Hjalgrím,Atli,Kristian, Rógvi og allir unglingarnir,JA væl stendur til her norðuri í klax.Ikki bara vinna vit fyrstu deild,men eisini vera vit suverenir í unglingum. Vit gleða okkum til kappingin byrjar,tí longu nú hava vit vant sera hart,síðani .jan,hvat hevur HB at bjóða í ár.???? Gullið endar norðuri í Klaksvík,bæði hjá .deild og unglingum. KOYR Á KÍ Unglingar by Crum Fleis Fyri tað fyrsta so satsa deild á ungdómin í ár og teir vera suverenir, og fyri tað næsta kann eg lova tær fyri at unglingarnir eru so naka nógv betri enn Kí unglingum. Eg veit ikki um tú minnist hetta sama HB unglinga liðið var fyri tveimum áðrum síðani tá vóru teir dreingir, og vunnu alt ið kundi vinnast, so eg vil siga at HB fer at knúsa alt sundur í unglingum í ár. HB-KÍ by Kí ari ja Kí var ikki so seriøst tá í dreingjum í .Men alíkavæl vunni teir á HB í havn.Men í ár er liði knasandi seriøst,og KÍ verður FM vinnari í ungl. Hvat segði eg by Crum Fleis Eg segði at HB unglingar vóru nógv betri , og tað vístu teir við at vinna á Kí. Nú hopi eg at tú heldur kjaft HB er also best, overall! by Havnamaðurin Landskappingin! HB K`I .deild Unglingar dreingir smádreingir piltar smápiltar pinkulingar .deild kv Gentur Gentur Gentur `i alt .deild(steypakappingin) `i alt ( ) ( ) Nú nýttist mær næstan ikki at leggja orð avtrat, men eg má bara Also hetta eru upplýsningar frá kappingarskipani og hon lýgur ikki,heldur ikki fyri klaxarum! Og í steypakappingini ja har kunnu 'kí bara pakka seg saman!! So er tíðin komin hjá klaxarnum at takka fyri seg á HB kjakinum! HB er og verður HB mest vinnandi felagi í Føroyum! Og so fara klaxanir nokk eisini at blabla um at hatta er stastikkur frá , men kí hevur bara vunni tvey Fm heiti síðani , for vánaligt!!! HB forever!!!!!!!!!!!!!! .deild telur! by Kí ari Tá man tekur hvat lið er mest vinnandi liði,tekur mann sjálvandi bert tað bestu mansdeildina!Tað mást tú forstanda! hví er Liverpool mest vinnandi í Englandi???tí teir hava vunni mest besti deildina! Tað kann gott vera at eitt lið sum t.d Crewe hevur vunni meir í yngru deildunum,men hvat hjálpir tað! KÍ hevur FM,HB bert ,um eitt ár verður tað til KÍ,so tað fara at ganga nøkur ár aðreen HB kann erpa sær av at vera mest vinnandi! til HBeeeeee'ari by b Vit vunnu føroyameistaraheitið ár aftaná stovning, tað kann man ikki siga um tykkum. At tað vóru fornermaðir HB'arar sum stovnaðu B er lygn, tað vóru bygdamenn sum ikki sluppu at spæla við tí snobbuta HB. Untitled by Haraldur í Garði Hví siga HB-arir altíð, at HB er mest vinnandi felag í Føroyum. Um tit hyggja í søgubøkrurnar, so síggja tit at tað er KÍ, sum er mest vinnandi lið í Føroyum PS: Nakað nýtt um keypi av Levy Nybo frá B ?? Tu svarar ju sjalvur! by FAKTA HB er mest vinnandi FELAG (=oll lid) i Foroyum, men KI hevur vunnid flest FM i deild (so leingi tad vardar). Inntil ta er HB "bara" so NOGV MEST vinnandi fotboltsfelag i landinum i BADI lands- og steypakappingum!!! (sorry, henda teldan hevur ikki foroyskar stavir). Jarðarferðfelagið by B Tit hava ein løgnan máta at vísa tykkara gleði ella frøi, tá HBeeeeeeee skorar. HåååååååååBeeeeeeeee, HååååååååBeeeeeee. Hetta minnir ikki sørt um jamran við eina jarðarferð, men tað er nokk hægri ætlanin við hesum rópum; tykkara felag er jú til eina konstanta jararðferð í allari almindiligheit. Tað verður trist at fylgja tykkara niðurgongd í framtíðini, tit eru hóast alt eitt havnarfelag. Men øll mugu ta tungu leið í deyðan, og tykkara tíð er komin nú. Bevarið stoltleikan og sel HB til tað rætta havnarfelagið, áðrenn bygdarfeløguni fara við restini av tykkum. Minst til, tað er ongantíð ov seint at síggja ljósið!!! Nú, Nú by HååååååBeeeeee'ari Eg haldið ikki at tit, sum stuðla lítlibeiggja B , hava nakra orsøk til at verða so næsadjørv, bara tí at B nú hevur verið í deild fleiri ár á rað. Stóribeiggi HB er jú, øllum kunnugt, mest vinnandi felagið í Føroyum. Tað felagið sum framum øll onnur hevur gingið á odda. Sjálvt tá B var stovnað vóru tað HB'arar sum tóku stig til tað. B ella Bóndafelagið, sum tað tá æt, var jú stovnað av fyrrverandi HB'limum. Hesir vóru fyri tað mesta úr tí tyngra endanum, tvørball og knarr, sum kendu seg sliðnar á nevið. Menn, sum ikki sluppu uppí part kendu seg tilsíðis settar ella kanska vóru settir í málið at standa o.s.fr. Hinvegin vil eg siga, at tað er flott av B at felagið er komi so væl fyri seg, sum tað nú er. Tað er at frøast yvir. Haldið á við tykkara miðvísa arbeiðið, tí so kunnu vit kanska um ikki so nógv ár gleða okkum til at síggja spennandi grannadystir har ongin framanundan kann siga hvør ferð at vinna. Tað hevði verið stuttligt. Púra samdur by Fredrik í Hvannhamri Eg vil bara siga vit allir HB-arir eru púra samdur í tí, sum tú sigur, vit stovnadu jú B , og so hava teir bara lært av okkum, tad eri eg stoltur av . Men teir bestu menninir eru her enn P.S. verdi vid so leingi tit kunnu læra okkurt av okkum Rætting:B by HBari Rætting: Vistu tit, at B varð stovnað í ! Tá æt felagið Bóndafelagið. Seinni fingu teir so eitt navn, sum ikki skurrar so nógv men nóg nógv kortini Bóndafelagið by Ein úr bóndafelagum Tað er líka sum at her manglar okkurt. Hvar er poengi,ella eru vit, Eidesgaard dreingir, í B eisini vórðu róptir,nakað seint fatandi. Ein í er stoltur av at hoyra til Bóndafelagið. Hvat billar tú tær inn????????? by HB_Thing Skriva á tínari egnu heimasíðu. NÅÅÅÅÅÅÅÅÅÅ Tit hava tykkara egnu heimasíðu at skriva á nååååååå. Vit vilja skíta á hvussu tit kallaðu tykkum og nær tit vóru stóvnaðir. WHO CARES um beseksogtredivu; skrivið um okkara felag!!!!!!!!! B by HBari Vistu tit, at B varð stovnað í Tá æt felagið sjálvandi ikki B , men Bóndafelagið. Um tit ikki trúgva mær, kunnu tit kanna tað í søgubókunum. Lat okkum haldað okkum til veruleikan. by Realistur Fyrr var Liverpool best, nú er Manchester United best. Men hyggja vit eftir gongdini og fylgja væl við, so síggja vit, at framtíðin ferð at hoyra til Tottenham Hotspur. The Spurs go marching on. Og ongin kann støðga gongdini. skemt by eg Skullu vit grýna nú? Eg meini tad by Langfararin ja, hatta slo allar rekordir, eg siti heilt heryviri i Chicago og grini (hart) fyri meg sjalvan :-) tarini trilla bara Realisturin setir allar uppá pláss by Realistur Ja flenni tit bara allir, tí eitt er víst, tað kemur ein dagur tá tit ikki kunnu flenna, flenni tá. When the Spurs go marching on. Untitled by ba kuk Eg vanti so heilt sikkurt at tad fer at vera Coventry sum fer marching on. Man. Utd.= B by Liverpool Tað gingu góð ár frá at Man. Udt. var meistari síðst í trýssinum til teir í 'unum aftur vórðu meistarar. So tit óupplýstu (við vilja?) Man. fans, hvørs søga líkist mest B -søguni, okkara ella tykkara???? Øll góð lið hava teirra stórheits periodir, Man. hevur sína fyri tíðina, men teir mangla so forbannað nógv í fyri at kunna hamla upp við stórheitstíðina hjá Liverpool, sum var í 'unum og 'unum. Tak til dømis Europa cup fyri meistaralið( tá man skuldi vera meistari fyri at luttaka og kappingin var eitt cup-system), har manglar Utd. eitt sindur í fyri at matcha Liverpool, ikki sannheit? Hvar er verturin??? by Anonymous Hvar bleiv verturin av. Hann var heima og skifti undirbuksir, og so var hann vekk aftur. Man hann ræðast loysingina, og er farin at kanna møguleikarnar aðrastaðni? Eg kann bert ugga hann við, at her verður opngin loysing, so hann kann koma heim aftur og fáa skil á aftur. Forestin, hvar bleiv heimasíðan hjá B + av? (eg má ikki banna). Teir hava tosa um at hon er "under construction" síðani . Livst so spyrst! HB-Føroyameistarar by Fredrik í Hvannhamri Eg haldi at HB kann, sum øll onnur lid vinna fø-meistaraheidi. Teir hava eitt gott og ungt lid at byggja upp,mrn um tad ikki verdur í ár so næsta ár, bara vit halda okkum í toppinum og brúka okkara ungu og evnaríku leikarar,sum T.L.D. Andrew,Bárdur,Jón Róa,Vagnur og Janus.Eg haldi at teir skuldu fyngi kjansin at prøva seg framm um ikki annad. Men at teir ikki starta innid bilar einki, bara teir fáa loyvi at vísa hvusuu gódir teir eru . Beckham mums, hann er sooo lekkur by Beckham vinur Beckham er bara so deiligur, hygg eftir beinunum og his face, finst nakað lekkrari? Bara ergiligt at hann ikki vil viðurkenna at hann er bøssi líkasum eg. Ná, men hann kemur nokk út úr skápinum til endans, eg gleði meg til tað hendir, so fara vit at hittast og liva lukkuligt til endadagin. Og eg vóni veruliga at hann fer at fáa frið frá øllum ljótum journalistum í framtíðini. Tað er so synd í honum. Hann er eisini alt ov viðkvæmur til handa ráða og býtta sportin, hann er meira ein model ella dansari ella okkurt sovorði. Ella er tað ikki frisør hann skuldi verið, so kundi hann gjørt sítt egna hár, eg skuldi nokk hjálpt honum. Eg elski Beckham.!!!!!!! Fredrik tvætlar by Palli Hasin Fredrik í Hvannhamri tykir mær at vera ein ársungi, sum ikki veit, hvat hann tosar um. Onki lið í Onglandi hevur vunnið so nógv sum Liverpool. Manchester United lá og tvætlaði í botninum øll 'ini og 'ini, tá vit aðrir feiraðu eitt meistaraskap fyri og annað eftir. Nú hava vit so havt eina slaka periodu, men koma stormandi aftur og hølva United av. Kanska longu í ár. Tá er slutt við United, og tit mugu aftur bíða eini ár eftir at síggja gullið glitra. Hvussu kann nakar byggja eitt lið á ein stóran smádrong sum David Beckham? Hann gongur jú og fjasar runt á mótaframsýningum hjá konuni í staðin fyri at venja. Var eg Alex, seldi eg hann til Darlington ella Extremadura. Hann hoyrir ikki heima á einum toppliði, tí hann tolir ikki success. Palli ROKSAR by Fredrik í Hvannhamri Tú Palli og allir Liverpool-fan, fái tykkum eitt lív, bara tí at tit ikki hava sad tykkara lid vunni so mugu tit ikki verda misundiligir, okey eg takid sind í tykkum. Og eg eri keddur av at siga at vit vinna aftur í ár MAN UTD , hvar var Liverpool (VEKK) Eg minnist ikki nær liverpool vunnu sídst P.S. skriva aftur tá id tit vinna aftur,sjálvt um eg ikki livid LIVERPOOL ER MEST VINNANDI by LFC ari tit Man utd fans .skriva aftur tá tit hava vunni meir enn Liverpool,sjálvt um eg ikki livi tá. Unglingaliði í ár by Anonymous HB hevur einki at vera bangnir fyri, um titt hyggja at unglingliðinum hjá HB í ár Siggja titt framtíðina hjá HB.Besta liði hjá HB í fleiri ár har málslúgarirnir Jón Rói, Vagnur ,Pætur Dalh og kemparirnir Pætur Dam, Janus, Teitur, Bárður sum allir burdi fingið kansin á deild MAN UTD NR by Fredrik í Hvannhamri Hvør liggur nr íonglandi?????? Ja allir liverrpool menn siga at "nú eru vit á veg til meistaraheidi" men tit skullu vita, at tad eru vit vænur vid at vinna, so vit siga bara "nær vinna vit ikki" Men tad verdur nøkur á afturat til Liverpool nækrantíd vinnur. Men eg vóni tad besta fyri tykkum, tad er jú so langt sídani!!!!!!!!!!!!!! Púra samdur by Crum Fleis Eg eri samdur við tær. Men heilt erligt tað verður forbannað leingi áðrenn Liverpool vinnur meistaraheiti. Ingi við aftur by Palli Skuldi bara heilsa og siga, at tað er gott at síggja Inga Rasmussen á vøllinum aftur. Í ár verða so nógvir ungir spælarar á liðnum, at neyðugt er at hava royndar menn ímillum, sum kunnu stýra liðnum. Tann leiklutin fáa menn sum Rúni, Hans, Jóannes, Hallur og nú eisini Ingi. Frálíkt! Untitled by Anonymous Hví tosa tit um málmenn,vit hava tveir genialar málmann.Bárður er góður , men hann hevur eisini fingið ein stóran kappingarneyta ,nemliga Danny. Hvat havi eg hoyrt by ein annar KÍ ari Passar tað at sjalvt Jóhann Lútzen er hoppaður av her norðuri. Ella royna tit HB'ara at fáa ein mann fyri hin klakkingin (A.Mørkøre) Untitled by Ónøgdur HB'ari Eg ætlaði bara at spyrja nær "internet-deildin" hjá HB ætlar at byrja skriva tíðindir fyri hetta árið. Heilt erligt maður, eitt bygdalið sum NSÍ hevur næstan yvirhála okkara heimasíðu, hvat tíðindum viðvíkur, so lágt kunnu vit ikki seta okkum. So kom so í gongd menn!!!!!! Vidv. dagforingum, tidindum v.m. by HB/Heimasiduverturin Vid tad at heimasiduverturin hevur verid nogv burturstaddur uttanlands seinastu manadirnar og framvegis er tad (eingir foroyskir bokstavir eru tokir a hesi telduni) inntil nakad inn i mars, so hevur ligid sera illa fyri at dagfora v.m. Men vantandi eru vit aftur vid friskum kreftum og tidindum adrenn kappingin um logmanssteypid byrjar av alvara. Inntil ta mugu tit bera yvir vid okkum og kanska "noydast" vid adrar sidur og annars er NSI-sidan bara fin (MM). Liverpool vinnur by Houllier Nú er slutt við hasum bóndaliðnum úr Manchester. Liverpool is back, og vit hølva United av mars. Fyrst tóku vit Leeds. So tóku vit Arsenal. Og nú skelva devlarnir í brókunum. Go for it, Liverpool. Tit eru bara fantastiskir! Púra samdur by Liverpool-arin Vit eru heilt klárt á veg móti meistaraheitinum. Loser Ferguson gav enn einaferð dómarinum skylduna fyri at teir taptu(blivu spældir niður). Vit hølva Man utd av mars. Eg veit um nógvar Man utd fans sum longu eru byrjaðir at ristast. Liverpool yvir miðal by Meistarin Hondina á hjarta!!! At Houllier hevur fingið Liverpool so mikið á føtur aftur, sum teir eru nú, er væl klára, men kæru Liverpool viðhaldsmenn, leiðin er lang enn. Sjálvur haldi eg at tit hava góðan møguleika fyri dystum í Europa tá kappingin er av, tó at sannlíki er størst fyri Intertoto-luttøku, so- taki tað róligt,- selji ikki skinnið fyrr enn bjørnin(the red devils) er skotin. Gott titt eru optimistiskir by Crum Fleis Tit eru heilt raguliga optimistiskir, minnast tit yvurhøvur nær Liverpool seinast hava vunnið á Manchester??Tí tað geri eg ikki, tað er heilt óluksáliga langt síðani, kanska í 'inum sum tit reypa so nógv um. Og Alex Ferguson er besti venjari í verðini, so simbelt er tað. PS. hvussu oftani hava Liverpool vunni premier league: ferðir Hvussu oftani hava Manchester: ferðir. Liverpool er mest vinnnandi by LFC fan ja eg má fyrst siga at vit hava vunni bestu ensku deildina nógv,NÓGV oftari en Man utd.! móti .So har er munur!Tit Man utd taka bara tíðir.t.d liva tit nú bara uppá ini.Vit Liverpool arir liva uppá allar tíðir(eisni ini,og ini og øll onnur) annnars so vann liverpool á Man utd síst deseber .tað er bara ár.Er tað nakað at rópa hurrá fyri??? .droymi víðari Man utd fans .Enn er langt upp til Liverpool ááhhh by Crum Fleis Er tað BARA ár síðani at liverpool vunnu á manchester, jamen tað ger tað heila nógv nógv betur, tit mugu vera stoltir og liva liverpool við tí liðinum sum teir høvdu í 'inum tit stinkaðu, tit vóru góðir einafer í 'inum men heilt erligt hvat fyri eitt støði var fótbóltur á tá. LFC by Pætur Rasmussen Liverpool hevur vunni meistaraheitið ferðir og tað er rekord. til anti liverpool by no name lær teg at stava!!!!!! eg havi eitt lív vid tad at eg haldi vid liverpool har tú helst livir í myrkri t.v.s. er man. utd. fan. Go Liverpool by no name Ja ja so eru vit farnir í gongd. Og hvørjir eru stedgadir upp?????? Og hetta uttan Owen, Fowler og allar hinar. Vit eru bara bestir. Eg eri púra samdur by Crum Fleis Eg eri púra samdur við tær, eg haldi Liverpool burdu sluppi sær til xxxxxxxx!!!!!! Liverpool vann .Man utd tapti by Liverpool fan Ótrúligt hetta vikuskifti var gott Man utd tapti og Liverpool vann= % gott Liverpool er á veg móti nøkrum stórum p.s vit vóru uttan Lítið er at ivast í at HB hevur teir bestu ungdóms spælarnar í landinum. Dreinginir og smádeinginir vunnu greipina og unglinganir vunnu steypakappingina í fjør. Hjá unglinginum er tað spælarar sum Jón Rói, Vagnur, Pætur Dal, Pætur Dam, Janus og Danny, teir eru allir evnaríkir spælarar, sum eru búgvnir nokk at sleppa at royna seg á .deild sum ári í ár líður.`I dreingja deilduni eru tað spælarar sum, Rani, Bjarni, og Rókur, sum tó mangla eitt sindur áðrenn teir selppa at royna seg í .deild. Men at HB mundi mist Danny Rasmussen til AB, hevði verið ein skomm fyri HB, og at teir mistu Jóannis Hentze Bæk til AB var ein skomm, hann kann blíva til nakað, t.d hevði hann "stjørnu skoti" úr klax Símun Joensen í lummanum tá liðini bæði møttust í topp úppgerð í Gundadali í fjør, skuldi sagt eitt sindur!!! Og tað er júst soleiðis at "talentini" blíva vekk. Hatta var eisini ein áheitan til HB nevndina um at tað skal solítið til fyri at at missa "talentini". hatta vóru álvarsorð so taki tey til tykkum! Kom nú HB, vit mugu standa saman! Eg eri samdur by Optimisturin Besti spælarin í ár er uttan iva Vagnur hann hevur tyki seg mest fram av øllum, og pætur Dam er í topp form í ár, og eg haldi at HB burdi lati Janus sloppi at roynt seg í ár, hann er klárt tann besti spælarin HB hevur á vinstra vongi, hann er ein ótrúligur dribblari og hevur góð innlegg og eitt gott skot og mest av øllum ein ótrúligan arbeiðs vilja Samdir by Einaferð, Altið HB hevur ein ótrúliga góðan ungdóm her kann eg nevna nakrar av teimum ungu sum til dømis Bjarni Jørgensen sum er ein ótrúligur áloypari, og so eisini Rani Christiansen sum er ein ótrúligur spælari úti í høgru síðu hann hevur skjótleikan,innleggini og viljan teir báðir skullu nokk blíva góðir í fyrstu deild um nøkur ár !!!!!!!!! bestir by spularin besti HB ari er uttan nakra diskudion Joanes Jakobsen. Hann var eisini bestur á landsliðnun tá hann spældi. tað er so mín og meiningin hjå nógvun ørðum koyr á by spularin sjálvandi skal HB vera sjálvforsýnandi við egnum leikarum og tað kann ikki blíva verri enn síðsta á.lat teir ungu sleppa at royna seg. Tað betalir seg í longdini Ungdómsarbeiðið batnar by HB-fan Nú er góður mánaði síðan eg skrivaði um ungdómsarbeiðið hjá HB. Eg kenni ein ungdómsvenjara í Havnar Bóltfelag og hann sigur at tað gongur tann rætta vegin. Tað sum hann sigur við meg er blivið betri er at NÝTT fólk er komið í nevndina. Hvussu gott tað er veit eg ikki, men sum man sigur: "nýggir kustar feiða best. Men eg vóni at tað góða arbeiði hjá t.d. Birgir Enghamar heldur fram og vit fáa eina vælvirkandi nevnd sum leggur stóran dent á ungdómsarbeiði (tað treingir til), tí har er óhugnaliga STÓRT potentialið og tað er skomm um tit/vit ikki klára at útnyttað tað. Untitled by DeVilbes Hví var eingin ungdóms venjari tilmeldaður tað síðsta venjaraskeiði hjá FSF, ið bleiv avlýst vegna vantandi áhuga. Hvør hevur ábyrgdina av at eingir venjarir, blíva skúlaðir hjá HB Jóannes Jakobsen by MEGA HB'ari Hetta er eitt skriv til allar KÍ'ara (hehe)!!! Eingin ivi um at Sivic er ein góður venjari, tað var Sir Paris (sum tit KÍ'ara siga) eisini. MEN . Tann sum hevur æruna av at lið hjá Kí er komið so langt sum teir eru í dag er uttan iva fyrrverandi venjarin gjøgnum fleiri ár JÓANNES JAKOBSEN (HB'arin). So vælsignaðu tit (KÍ'ara) gevi honum eitt herðaklpapp fyri hansara stríð (arbeiði) Sjálvandi! by KÍ ari Ja púra samdur við tær.Hann eigur ein stóran leiklut í okkara the double.Men tað var líkasum Sir Paris hevði tað extra sum skal til(nógv kondi).Jóannes er ein stak góður venjari! ha ha ha by Havnarmadur nær bleiv HB føroyameistari fyrstu ferd? ár aftaná stovning!!!!!! ha-ha sjálvur! by Fakta ONGIN bleiv føroyameistari fyrr enn í , tá tann fyrsta landskappingin var; ikki tí, heilt til fyrsta FM-heiti hjá HB í var nokkso leingi at bíða KÍ greipuvinnari -eisini by Ein KÍ ari Ja eg má bara siga at KÍ í var nógv tað besta liði í Føroyum(greipan sigur alt) Nú hava vit fingið Sivic norður.Hann er absolut ein av bestu venjarum í Føroyum(Sir Paris betri) Eg síggji at tit vænta so nógv av teimum ungu HB arunum.Eg má bara siga at KÍ hevur ein frygteliga góðan árgang á veg. .Allir hava eisni sáttmála. Eisni hava vit klárt bestu áskorðarafjøld í Føroyum.tá KÍ kemur til havnar yvirtaka vit Gundadal.So tað verður stuttligt hjá Sivic ediliga at hava stuðul. Eg má tíverri fyri tykkum í HB siga at KÍ endurvinnur greipuna í ár.Keep on the work Sivic! Uttan KÍ aran(A Mørkøre)nittar HB einki. kí góð ungdóms lið? by Havnamaðurin nú eri eg ikki heilt við kí hevur ikki nøkur góð ungdóms lið, teir vunnu ikki ein skit í fjør, meðan HB vann steypakappingina hjá unglingum, greipina bæði hjá dreingjum, og smágreigjum. Annars vann kí bara eitt fm heiti í fjør!!!!!! HB also aftur mest vinnandi felagið í ungdómsdeildinum, annaárið á ræð! HB vann FM heiti og steypakappingar,meðan kí vann eitt fm heit og eina steypakapping, soo kom aftur við hasum ungdóms liðinum hjá tykkum!!!!!!!!!!!! Tú hevur misforstaði! by Kí ari ja enn einaferð misforstóðu tit okkurt suðuri í mjørkanum.Eg segði ikki at ungdómsliðini hjá KÍ vóru best. eg segði at ein árgangur( )er ótrúliga góður( fastir á u ).allir hava teir eisini sáttmála.KÍ plagar ongantíð at vinna ungdómsdeildir,men alíkavæl vinna vit altíð deild. So næstu fer tú skrivar les so rætt! Men alíkavæl by Havnamaðurin Men alíkavæl vinna teir ikki dreingja deildina VÁNALIGT!!!!!!!!!!!!!!!!! Eru best by KÍ ari Av hesum fantastisku spælarum var valdur til besta spælara á U landsliðnum.Ein annar av hesum var besti spælari á u .ein tiði var liðformaður á u . Hatta borgar fyri góðsku. Eg veit at teir vunnu ikki dreingjadeildina,men har var óheld uppí(m.a B hjálpti tykkum)Teir vunnu faktisk móti HB í havn.Tað sigur alt.Annars so vinna teir unglingadeildina í ár. Taptu by Havnamaðurin Men taptu í steypa kappingini og og í klax móti HB ja eg sá .HB er ósportligt by KÍ ari eg sá dystin í klax HB vann (st)um tú ikki sá dystin so skalt tú vera glaður.HB arnir uppførdu seg sum nakrar gamlar løvur í Columbia. p.s KÍ dreingir høvdi ikki breidd. hasir skaraðu framúr! HB var klárt tað betra liði by HBari Vit vóru nógv betri enn KÍ eg eri ein spælari. vit sorlaðu teir sundur í klakksvík. Og at vit síndu ófantaligan atburð er humbukk, tá vit skuldu skjóta málspark spýttu bumsarnir eftir okkum so eg veit ikki, hvør tað var sum síndi ófantaligan atburð. Og betra liði vinnur altíð tit vóru vánaliðir at tapa ímóti b takki tykkum sjálvum fyri tað. HB hevur vunni øll árini uttan í smápiltum. Vit eru best HB var og er Jón Rói og Vagnur by Klaxur Eg hopi ikki tú meinar hatta alvorligt sum tú spælari skrivar har.Uttan JR og V er HB eitt .restin kundi fari til San marino at spælt tennis! hehe by hb-ari ella til kina K`I arnir líka ringir by Einaferð, Altið Tað kann væl vera at K`I hevði nakrar góðar spælarar í dreingjadeildini síðsta ár men HB hevði faneme eisini nakrar góðar spælarar sum til dømis Jón Rói, Vagnur, Bjarni, Rani, Gutti, Jóhannes, Tony, Frank o.s.v. her eru vist nokk fleiri enn fýra heheehhe og til hatta um ringan atburð so vil eg bara siga at símun er líka ringur sum allir HB arnir til samans tað veit tí at eg havi spælt ímóti honum sjálvur hann bæði slær og brúkar albogar !!!!!! (Men hasin dysturin í klaksvík var ein stórur bardagið frá báðum liðum !) Meinar tú hatta? by Ein fótbóltsserðfrøðingur Um Bjarni,Rani,Gutti,Tony,Frank er góðir so átti B góðar spælarar í dreingjadeilsini í fjør! Eg havi sjálvur spælt móti teimum!Nakrar lítlar yvirlivnar diddur.Møguliga kunnu teir brúkast í dr. í ár,men also í rætt og slætt STINKAÐU teir .orðsaka,men eg má bara siga sannleikan! Annars sá eg onkran dyst millum HB og KÍ,og var tað stuttligt at síggja hvussu Vagnur var á reyvuni móti Símun.Til endan bleiv hann útskiftur! heilsan eg Klárar HB at fylgja við KÍ by Ein Fótbóltselskari Ja nú er Sivic farin til klax(besti venjari í Fø)og væntast kann at KÍ kanska verður enn betri enn teir vóru í klárar HB art fylgja við??????? .deild by Hildibrandur Hoyrdi fyri stuttum síðan, at HB skal ogna sær ein útlendskan leikara, frá Rumenia. Hoyrdi eisini at hesin leikari er ella ár. Hann skal hava spælt umleið dystir í bestu deildini í Rumenia!!!! Spurningurin er so hvønn politikk, vit hava í felagnum í dag. Gunnar Mohr segði fyri stuttum, at vit skuldu í ár satsa upp á okkara egnu leikarar. Men hetta má sigast at vera eitt stig á mótsattu leið. Heilt erligt tað næsta verður nokk, at Ábraham Hansen og Mikkjal Danielsen, og kanska eisini onkur ára gamal mexikanari verða at síggja á .liði. Nei heilt erligt, gevu nú okkara ungu leikarum ein møguleika!!!! PS: Tit burdu gjørt ein bikini kalendara við .deild kvinnum:) he he Ikki sooo galið allíkavæl by Marni EIN útlending á lið tann fyrsta yvirhøvur í søgu felagsins mugu vit kunna liva við, tvs. væl at merkja um hann er nóg góður at fáa ein sáttmála við HB. Hesin rumenin blokerar so ikki einsamallur vegin fyri nakran ungan potentiellan liðleikara í felagnum, teir ungu mugu bara venja meir og ikki minst vera meira SERIØSIR sum heild, so kann tað gott blíva stuttligt at vera HB-viðhaldsfólk aftur longu í ár Áhugavert by Áhugaður Men hvussu man liðið nú fara at síggja út? Hvør skal spæla úti í báðum borðunum. Símun Eliassen kann verða ein, men hvør annar? Hvussu fer nýggi rumenin at roynast? Og tá Johannus helst verður fluttur inn í miðverjuna saman við Hans á Lag, hvør skal tá verða høgribakkur? Hvørjir av teimum yngru fara at klára seg á .Deild beinavegin? Janus Joensen, Jón Rói Jacobsen ella kanska onkur annar? Tað verður alt áhugavert. Eg haldi eisini at tit burdu gjørt ein bikini kalendara við .deild kvinnum ANTI LIVERPOOL by ANTI LIVERPOOL TAð VERðA MINST ÁR TIL LIVERPOOL VERðUR MEISTARI AFTUR, TEIR ERU LONGU VÆL Á VEG.TÁ VERðUR TAð AKKURÁT SUM HJÁ B . HEILSAN BESTA LIðI Í ENGLANDI,TÓ IKKI MAN.U Til ANTI by Liverpool fan Tað skilst á tær, at tú heldur við onkrum øðrum enn Liverpool. Men tað skilst eisini, at tú kennir onki til mest vinnandi felagið í Englandi nakrantíð. Liverpool hevur vunnið mest. Punktum. Tá Liverpool hevur eitt ringt ár, enda teir aftan fyri nummar eitt og framman fyri nummar fýra. Manchester United til dømis lá øll hálvfjersini og fýrsini og rótaði á fimtanda plássi í ensku kappingini. Nú ganga teir og brøla, tí teir hava vunnið nøkur meistaraheiti. Teir fána burtur aftur, og upp á toopin kemur aftur besta liðið í heiminum: Untitled by Poolari Hoyrt ! Tad er sum vid B , teir vinna EITT meistaraheiti i eini ar og uppfora seg sum eg veit ikki hvat. Liverpool er akkurat sum HB tad mest vinnadni felagid i heimligu kappingini. Koyr a HB, koyr a Liverpool Rætta uppá teg by Liverpool-arin Har var ein feiluur í veit ikki um hann var við vilja. tú skrivaði at Hb var mest vinnandi liði í Føroyum .tað er KÍ sum hevur vunni mest. HB mest vinnandi by Havnamaðurin Nei tú, HB er mest vinnandi felag í Føroyum,men kí hevur vunni mest fm heiti!!!!! ANTI LIVERPOOL by ANTI LIVERPOOL TAð ER ÓTRÚLIGT, HVØRJA FER LIVERPOOL FER AV PLÁSSI SO VAKNAð VIðHALDSFÓLK HJÁ HESUM LIðIð OG REYPA. TÍBETUR LIGGUR LIVERPOOL FYRI TAð MESTA Á PLÁSSIð OG TÁ HALDA ØLL VIðHALDSFÓLK HJÁ TEIMUM KJAFT. TIT ERU ROTNIR. Rætt, Liverpool best! by Ragnar Púra samdur. Liverpool spolar avstað í løtuni, og teir verða meistarar. United er farið í ommu sína. Men teir koma sterkt aftur í Sterkt aftur í by Liverpoolari Yes Liverpool rular! Men eg rokni við at Man. United fer ikki at koma sterkt aftur fyrr enn í , akkurát sum grannarnir í Gundadali!!! Untitled by Trastur Eitt er púra vist, um vit skulu tosa um enskan fótbólt. Liverpool hølvar United av í ár. Teir stevna trygt ímóti meistaraskapinum. United floppaði í Brasilia, og teir floppa eisini í ensku kappinngini. Tíverri, folks! Nær trenar HB???? by Rab Veit nakar at siga mær treningstíðirnar hjá HB monnum. Takk Re: venjingartíðir hjá lið by Heimasíðan Ring og spyr Inga Rasmussen . HEY-HEY TIT HB-"SM`AGENTUR" púra sannheit ein MEGA COOLUR túrur,Vit koma heim við gullinum í morgin, vit síggjast á ÓLAVSØKU Heilsan KÍ-SMÁDREINGIRNIR Vit smágentir høvdu ein MEGA COOLAN túr í Lemvig!! vit komu víðari í a bólkinum og møttu tí besta liðnum í kappingini hjá okkum har og tær taptu vit men vit høvdu tað virkuliga skeg har!! HB er bara best :) Heilsan ein HB smágenta HB er ikki so gali men eg haldi við GÍ men HB eru gggggóðir HB er besta felag á jørð!!!!! Ja, nú var tad hasar gódu steypafinalurnar sum bádar endadu vid ósigri til HB. Tad kundi ikki hent nakad betur enn akkurát tad. Og tad var bara super at menninir taptu ! Heilsan Kim Hanus ! Hettar er ein góð heimasíða .! :) men annars til tey í leggja venjarai tit hava givi okkur ( g. ) tveir SUPER góðir venjarar og við hettar lag verða vit Føroyar Meistarar. Heilsan ein genta í hjá HB í er sera nøgd við venjarnar !! TAKK :) Heeeejjjj, gott at siggja, at HB liggur væl placera i deild, haldi afram vid ti goda ednu framyvir!!!! Sind í tykkum at Eyðvør ikki fekk rætt. Men KÍ kvinnurnar vóru tað betra liði sunnudagin, og so veit eg IKKI hví HB skal umbera seg við at tær manglaðu spælarar. Liljan verður IKKI við aftur í ár so gloymið hana. Men hon kemur nokk aftur. Heey, tað er skide gott at síggja, at HB fer í summarsteðg á odda í kappingini. Nú taka vit eisini steypafinaluna saman næsta sunnudag!!!! Góða eydnu :) móti FC Lombard Takk fyri hesa sidu. SERA god ta id man er uti og ferdast og ikki far fylgt so val vid foroyskum fotbolti. Koyr a HB hey hey HB eg eri ein sannur HB Fan og eg vil siga at hetta er ein mega góð heimasíða Hey HB.Eg haldi við HB. heilsan Martin við Gjógvará'. Havnar Bóltfelag er tað BESTA!!!!!!!!!! HB er genialt, men tann besti spælarin í HB er: Bárður Mortanson, men besti spælari sum er føroyingur er KURT MØRKØRE (very good halló HB hetta er sikkurt ein góð síða!!! men eg rokni líti við at HB verur meistarar í ár eg rokni við at KÍ verur hihihihi og øll halda tað sama sum vit klaksvíksingar :) heilsan JÓNA og JUTTA úr KLAKSVÍK (KÍ ER BEST) HALDA VIT Tit tosa um at HB hevur mist næstan alt liðið , men hvørjar spælarar hava tit í veruleikanum mist ?? kann nakar navna teir her , teir allar samlar . Eru tað í veruleikanum ikki spælarar ið onnur lið mistu í fjør og fyrraárið tí eingir havnamenn dugdu at spæla bólt sum nú fara heimaftur har teir í veruleikanum hoyra heima . Vinarligast ein fótbóltsáhugaður Hey hey HB er gott men ikki so gott sum B men man má eisini halda við HB tú at tað er eitt havna lið Góða eydnu ár . Takk fyri tofta-mennirnar TB er best, um ikki TB ar stovna, so var ongin fótbóltur í Føroyum. TB legði lunnar undur føroyskan fótbólt í Gódan vind framyvir Bóltfelagið B , Tórshavn Leingi var bert eitt fótbóltsfelag í Havnini, men sum býurin vaks, var tað eyðsæð, at hetta mátti verða broytt, og m.a. tí stovnaðu menn B , mars . Maðurin, ið gjørdist fyrsti formaður, var handilsmaðurin úr Oyndarfirði búsitandi í Havn, Niels A. Ejdesgaard. Av tí, at fyrsta gerðabókin ikki finst, er ógreitt hvussu leingi Ejdesgaard, sum hann vanliga varð róptur í býnum, var formaður felagsins, men hildið verður, at hann neyvan var formaður longri enn kanska eitt ár. Hann var rættiliga kendur fyri at stovna ymisk feløg, men lat so onnur um at stjórna teimum framyvir. Mortan Mørk, ein av stuðlunum á fyrsta liði, gjørdist formaður . Næsti formaðurin var Gunnar Hansen, sonur Jens hjá Gustu. Hann varð kosin á fundi mars , men sat bert við róðrið í eina viku: Hann mátti bera seg undan vegna arbeiði á havnarverkinum. Formaður varð Jákup "Ki" Jacobsen, sum eisini var ein av stuðlunum á okkara fyrsta liði, og var m.a. við til at vinna fyrsta føroyameistaraheitið til felagið í áðrenn hann gavst sum fótbóltsspælari. Hann, sum so tók við og stjórnaði longst var Arnold (Alli) Hansen, sonur Dia í Funningsstovu. Hann var formaður felagsins í ár, Umframt formansstarvið, hevði hann eisini stundir til fótbólt sum leikari. Hann var á okkara fyrsta liði í ár, spældi landsdystir fyri Føroyar, so tá ið onkur kallaði hann "Mr. B ", so var tað ikki heilt av leið! Hugin Samuelsen var formaður . Ruben Andresen stjórnaði . Odmar Færø tók róðrið og eitt skeið í . Inn ímillum var Jan Hardlei formaður eitt stutt skeið , tá ið Odmar Færø kom aftur í formanssessin. Núverandi formaður okkara, Kristian á Neystabø, tók við formanssessinum í Umframt fótbólt var hann eisini kendur hondbóltsleikari, og er útbúgvin cand. mag. í søgu og samfelagsfrøði. Nevnd felagsins, sum situr í dag og varð kosin á fundi í desember : Kristjan á Neystabø, formaður. Hákun Niclasen, næstformaður og skrivari. Kjartan Mohr, kassameistari B meistaraheiti og vinningar gjøgnum árini deild Meðald. Ungl. Dreingir Smádr. Piltar Smápiltar deild (meðald.) vann uppflyting til deild í . Kvinnur Kvinnur Gentur Pinkur Har, tað eru tvey røð undir deildunum, er raðið til høgru steypakappingar. Vøkstur Meðan vit t.d. høvdu eitt heldur lítið leikaratilfar og limatal tey fyrstu árini, so var tað tó hugaligt at staðfesta, at fólk høvdu og sýndu ein ávísan áhuga fyri nýggja felagnum. Komnir í fimtiárini høvdu vit umframt eitt fyrsta lið eisini eitt meðaldeildarlið og eitt dreingjalið við í kappingini, sum ÍSF tá skipaði fyri, og í dag nú Fótbóltssamband Føroya, FSF, skipar fyri kappingunum hava vit eini lið við í kappingunum hvørt ár, og umframt manfólk eru konufólkini eisini komin við, og tær høvdu fyrstu kappingarnar í . Nýggja, stásiliga B -húsið í Gundadali beint eystan fyri sjálvan høvuðsvøllin, varð tikið í nýtslu í , og tann vøksturin, sum var byrjaður nøkur ár frammanundan, hevði nú bestu møguleikar fyri at fjølgast og trívast. Siga vit at limatalið liggur um í dag, so eru vit óivað á góðari leið. Harumframt hava vit eitt áhugafelag, og seinasta nýggja er stovnanin av felagnum, Floksmenn. Hesir floksmenn hava serliga "tikið sær av" okkara fyrstaliði, og hava fylgt teimum til allar landskappingardystir bæði í Gundadali og úti um landið. Seinasta meistaraheitið, okkara fyrsta lið ognaði sær, var í Gongdin hevur har verið rættiliga ymisk, kunnu vit siga, og tvey stutt skifti høvdu vit als einki fyrsta lið: Tað fekk í tveimum førum eitt ár í næstbestu deildini, men komnir uppaftur, hava teir verið rættiliga stinnir, og t.d. í gjørdust okkara menn javnir í stigum við øroyameistararnar úr KÍ bert við einum máli minni! Í ár (juli ) endaðu teir fyrru kappingarhálvu sum oddalið, sjálvt um teim ikki eydnaðist at koma í finaluna um Løgmanssteypið! Kvinnurnar hjá okkum í fyrstu deild komu tó í steypafinaluna fyrst í august, og har vunnu tær á KÍ, og ognaðu sær steypið í hesari kappingini, og um somu tíð lógu tær sum nr. í landskappingini! Hans Jacob Egholm Nýggju venjingar-búnarnir til keyps Teir nýggju venjingarbúnarnir eru nú at fáa til keyps hjá Thomas Dam Ítrótti Prísir v.m. Yvirlit yvir venjingardystirnar Alt um dystirnar í kappingini um Løgmanssteypið Alt um dystirnar í deild august Ronnie skaddur undan AB-dystinum Varaliðskiparin á B -liðnum, sum ger seg klárt til at spæla ímóti AB í UEFA-Cup í kvøld, Ronnie Samuelsen, verður ikki á vøllinum í Gladsaxe, og óvist er nær hann aftur verður at síggja á vøllinum. Í gjár var hann so óheppin at renna ígjøgnum eina glashurð, so hann skar seg heilt illa í annað beinið. pentur máttu til fyri at seyma skurðin samanaftur, og Ronnie gongur nú við gipsi upp undir knæ. Spell fyri B , men vit mugu bara vóna, at hinir ikki lata seg ávirka av óhappinum og ynskja Ronnie skjótan bata. Liðið, sum Pelle ætlar at seta á vøllin sær annars soleiðis út: Í málinum Tróndur Vatnhamar; Aftast Egil Zachariassen; Í miðverjuni Darius Magdisauskas og Jens Kristian Hansen; Á miðjuni frá høgru Mikkjal Thomassen, Jan Guttesen, Klæmint Matras og Håkan Lundholm; Áleypari í høgru síðu Jákup á Borg, í vinstru Magni á Lakjuni og heilt uppi Maciej Mariniak, sum leygardagin spældi við í fepuri móti B Lat okkum vóna, at tað í kvøld verður AB, ið fær fepur. AB væntar einar áskoðarar til dystin, sum byrjar kl. føroyska tíð. Veðurmenninir hótta við regni, men úr ladsaxe frætta vit, at har sær ikki út til, at hann ætlar sær at regna í kvøld. Dómarahópurin er úr Georgia, meðan UEFA-umboðsmaðurin er íslendingur. august AB bjóðar fríbillettir AB bjóðar á heimasíðu síni www.ab-fodbold.dk/ øllum teimum, sum møta upp til "opnu venjingina" í morgin frá kl. fríbillettir til dystin ímóti B Tórshavn. So B -fjepparar í Keypmannahavn: Har er kjansurin! august Kjakið undir eftirlit Av ringum royndum hevur B gjørt av at gera sum øll onnur: At leggja Kjakið á heimasíðuni undir eftirlit. Ætlanin við Kjakinum er, at tað skal vera eitt forum, har fótbóltsáhugað og serliga B -áhugað kunnu hugleiða og kjakast um fótbólt. Ætlanin er ikki og hevur ongantíð verið, at Kjak-síðan skuldi vera ein møguleiki hjá huldumonnum at spilla fólk, feløg ella ítróttina út. Frá í dag er Kjak-síðan hjá B undir eftirliti, og øll innlegg, sum ikki liva upp til vanliga sømiligheit, verða strikað í stundini! Fyri at byrja frá grundini, eru øll innleggini, ið eru eldri enn august, strikað. Vit takka øllum teimum hampafólkum, sum eisini hava nýtt B -kjaksíðuna til at koma við sínum hugsanum og viðmerkingum, og vóna, at tey halda fram við hesum! B august Tveir sigrar á rað Úrslitini í teimum báðum seinastu dystunum hjá liði steypasigrinum á GÍ ólavsøkudag og sigurin á B í venjingardysti í kvøld boða vónandi frá betri tíðum hjá liðnum, nú seinni partur av landskappingini fer í gongd leygardagin. Les meira juli AB-B beinleiðis á + UEFA Cupdysturin á Gladsaxe Stadion millum B og AB august verður spældur kl. danska tíð. Upprunaliga skuldi hann vera fyrr um kvøldið, men orsakað av at gjaldsrásin + hevur keypt rættin til at vísa hann beinleiðis er hann fluttur til eina "sjónvarpsvinarligari" tíð. juli Heimasíðan í fastari karmar Tað er ongin loyna, at heimasíðan hjá B seinastu mánaðirnar hevur ligið sum ein skomm, men nú verður arbeitt við at fáa viðlíkahaldið av henni í fastari legu. Les meira Julian stórtrívist í Sogndal Landsliðsspælarin og fyrrverandi B -arin Julian Johnsson hevur tað nógv betri í Sogndal, enn hann hevði í Kongsvinger, sum var fyrsta felagið hjá honum, tá hann fór uttanlands at spæla. Eg stórtrívist her, men eg verði ongantíð norðmaður! Les meira Floksmenn Viðhaldsfólkið hjá B Floksmenn, sum er viðhaldsfelagið hjá B , varð stovnað um várið Í fyrstu nevndina komu Hannis Egholm, formaður, Heri Kragesteen, skrivari, og Birgar Johannesen, kassameistari. Tiltakslimur var Magnus Hansen. Høvuðsendamálið hjá Floksmonnum er at skipa fyri bussferðum til útidystirnar hjá liði. Haraftrat leggja Floksmenn dent á at syrgja fyri, at spælararnir fáa allan møguligan stuðul eisini á heimavølli. Felagið hevur eisini staðið fyri framleiðslu og sølu av ymsum skreytlutum við B -frámerki sum t.d. turrikløðum, keppum, handklæðum, lyklaringum, pennum, gløsum o.ø. Eisini hava Floksmenn líka frá byrjan skipað fyri kjósanini av Dagsins Manni í øllum dystum í landskappingini. Núverandi nevndin hjá Floksmonnum er: Jóannes Niclasen Formaður Hannis Egholm Skrivari Birgar Johannesen Kassameistari Karli Djurhuus Tiltakslimur Feligið hevur um limir, og vanliga eru einir teirra við á bussferðunum til útidystirnar. Floksmenn hava nú fingið e-post adressu. Skriva beinleiðis til felagið her. Skrivað av Takk ( ) tann August, klokkan : : Kann nakar svara mær uppå hvør hevur vunni meira føroyameistaraskap i deild hjå monnum HB ella B TAKK Skrivað av Annar granni ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: kann nakar svara skrivað av Takk tann August, klokkan : : Um hetta er ein seriøsur fyrispurningur, so kann svarið finnast á HB-heimasíðuni, vel LANDSKAPPINGIN/FM-heiti , men annars er hetta bara "almenn vitan" Skrivað av Niels (granni) ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: kann nakar svara skrivað av Takk tann August, klokkan : : Royn og hygg í Gyldendals Leksikon, bind, kapittul , síða niðast. Gott dreingir ! Nú kemur gongd á aftur, og vit vinna minst plássið, kanska betur. Stakkalin Ronnie! Ná, men man má "tage det sure med det søde " Góðan betring Vónandi verður tú skjótt klárur aftur Nú er at kvessa sær svøri, ogherja á nú komandi sunnudag!!!!!!!!!!!!!!!!! Skrivað av HBarin ( ) tann August, klokkan : : hvis nakar spyr um b kemug frå havn kunnu tit B arir so ikki siga,neiog siga at tit eru eit bygda felag ,ti hatta er totalt SKOM fyri okkum HBARIR,og fyri føroyskan fotbolt.I staðin fyri at skilda uppå trenarin og at ronni rann inn i eitt vindeyga.So byrja og tonk uppå B traditionina allir hesir Bygdamenninir utlendingarnir hvi ikki bara selja teir og fåa nakrar kr selðar fyri teir sum teir eru verdir,og bruka pengarnir uppå ungdomsdeildina.Gott råð PLS eg bøni fyri at Tit siga, At tit eru eitt bygdalig fyri okkum HBarir skyld ella okkum havnamenn skyld.Ti hatta er skom fyri okkum.Tit skulu nok bliva lika gåður sum vit HB i Sum svar til: Skom fyri havnina skrivað av HBarin tann August, klokkan : : : Um nakar spyr um B kemur úr Havn kunnu tit B arar so ikki siga,nei og siga at tit eru eitt bygda felag ,tí hatta er totalt SKOMM fyri okkum HBarar,og fyri føroyskan fótbólt. Í staðin fyri at skylda uppá venjaran og at Ronni rann inn í eitt vindeyga. So byrja og hugsa um B traditionina allir hesir bygdamenninir og útlendingarnir hví ikki bara selja teir og fáa nakrar kr selðar fyri teir, sum teir eru verdir, og brúka pengarnar uppá ungdomsdeildina. Gott ráð PLS, eg bøni, at tit siga, at tit eru eitt bygdalig, fyri okkum HBarar skyld ella okkum havnamenn skyld. Tí hatta er skom fyri okkum. Tit skulu nok bliva lika góðir sum vit HB i Deild. Hevði nakar vanta annað? Er tað spælararnir? Er tað venjarin? Er tað leiðslan í felagnum? Hví gongur tað, sum tað gongur? Tað verður einki heiðursmerki í ár við hesari gongdini. Heiðursmerki má og skal vera minsta krav. TAÐ ER ONGANTÍÐ HEIÐURLIGT AT TAPA. Skrivað av Ein stúrin B ari ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: AB-B skrivað av Jp tann August, klokkan : : : Hevði nakar vanta annað? : Er tað spælararnir? : Er tað venjarin? : Er tað leiðslan í felagnum? : Hví gongur tað, sum tað gongur? : Tað verður einki heiðursmerki í ár við hesari gongdini. : Heiðursmerki má og skal vera minsta krav. : TAÐ ER ONGANTÍÐ HEIÐURLIGT AT TAPA. Tað gongur sum tað gongur nú, um vit ikki koyra venjaran !!!! Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Re: AB-B skrivað av Ein stúrin B ari tann August, klokkan : : : : Hevði nakar vanta annað? : : Er tað spælararnir? : : Er tað venjarin? : : Er tað leiðslan í felagnum? : : Hví gongur tað, sum tað gongur? : : Tað verður einki heiðursmerki í ár við hesari gongdini. : : Heiðursmerki má og skal vera minsta krav. : : TAÐ ER ONGANTÍÐ HEIÐURLIGT AT TAPA. : Tað gongur sum tað gongur nú, um vit ikki koyra venjaran !!!! Ja, eg eri bangin fyri tí vit mugu nokk koyra venjaran, um vit skulu fáa nakað burturúr leikarnum vit hava. Tað er harmuligt, tí Pelli er ein so fittur venjari. Eisini er hann psykolog, og dugur væl at "informera" leikarnar, uttan at hann behøvist at siga tað stóra Eg haldi, at tað líkist ongum, at hann skal brúka ein leikara sum Jákup á Borg sum offensivan miðvallaleikara. Jákup er álopsmaður og tað er HAR hann fær nakað burturúr So Pelli Jákup í álopið!!! Eisini haldi eg, at Egil Zachariassen skuldi verið fluttur úr verjuni Í fjørð spældi hann í álopinum, og hann er eisini væl egnaður til at spæla offensivt á miðvøllinum So Pelli Egil úr verjuni!!! Men leiðslan í B skuldi eisini verið koyrt til hús Mær, og fleiri við mær, dáma hana ikki hon hoyrir ikki til har!!! Skrivað av Lat okkum royna Piotr Krawkoski restina av árinum ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Re: AB-B skrivað av Ein stúrin B ari tann August, klokkan : : : : Hevði nakar vanta annað? : : Er tað spælararnir? : : Er tað venjarin? : : Er tað leiðslan í felagnum? : : Hví gongur tað, sum tað gongur? : : Tað verður einki heiðursmerki í ár við hesari gongdini. : : Heiðursmerki má og skal vera minsta krav. : : TAÐ ER ONGANTÍÐ HEIÐURLIGT AT TAPA. : Tað gongur sum tað gongur nú, um vit ikki koyra venjaran !!!! Skrivað av N ( ) tann August, klokkan : : Men at ein miðvøllur, sum eitur Jákup Jan Klæmint Magni er ov tunnur móti so sterkari mótstøðu, tað burdi sagt seg sjálvt. Annars eitur tað ikki Fótbóltsfelagið B , men Bóltfelagið , stytt B . Alt tað besta. Skrivað av anti kíarin ( ) tann August, klokkan : : Ja so hendi tað!!!!! b fer á vøllin og ger Føroyar fyri skommum!!!! Sera vánaligt!!!! Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Soleiðis er at drekka!!!!!!!!! skrivað av anti kíarin tann August, klokkan : : : Ja so hendi tað!!!!! b fer á vøllin og ger Føroyar fyri skommum!!!! Sera vánaligt!!!! Ja, tað er ikki rætt at drekka. Men tað skal skoytast uppí, at tað er "vanligt" hjá fótbóltsspælarum, og hetta er ikki bert "vanligt" fyri eitt felag, men øll í deild. Skrivað av Niels (granni) ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Soleiðis er at drekka!!!!!!!!! skrivað av anti kíarin tann August, klokkan : : Eg rokni ikki við, at B er farið á vøllin í gjárkvøldið fyri at gera Føroyum fyri skommum. Vanliga hava teir klára seg heilt væl uttanlanda, men teir eru jú sum øllum kunnugt í einum aldudali í løtuni, og tá er ofta sera tungt at koma upp undan aftur. Gloymið handan dystin, B , og royni heldur at venda gongdini í heimligu kappingini. Annars haldi eg sjálvsagt við HB, og vóni at vit gerast meistarar í ár. Koyr á, HB!! Skrivað av gamal b 'ari ( ) tann August, klokkan : : Ja (suk) John er farin, og vit vita ikki hvat vit skulu gera ? Eg havi eitt uppskot, og tað er soljóðandi: Antin fá John P. aftur til B , og so verður "alt gott aftur" ella góðtak, at maðurin er farin og haldi áfram, at spæla bólt. Annars alt tað besta fyri B . Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Ja, so stendur tann spennandi dysturin fyri framman AB-B Hetta er ein stór roynd fyri B , og mugu vit bert royna at fáa sum mest burturúr Bjarni er tíverri langtíðarskaddur, so hann situr uttanfyri. Annars vóru allir mans tøkir, tá fari var avstað, men tað var nú keðiligt, at Ronnie skuldi enda, so sum hann gjørdi. Og nú manglar hann so eisini Men B hevur nógvar góðar mans, so vit vóna tað besta. Skrivað av Jp ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: AB-B skrivað av nr. tann August, klokkan : : AB-B Hevði nakar vanta nakað annað? B hevur spælt sum ein ja, eg veit ikki hvat. Alt kann verða betri. Skrivað av Við fyri at VINNA! ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: AB-B skrivað av nr. tann August, klokkan : : Ja eg hopi B vinnur, men tað má verða endamálið at vinna og ikki sum liðskiparin segði í ÚF at eitt tap uppá er gott nokk sikken nakað vrøvl! Góða eydnu annars! Skrivað av Forvitin ( ) tann August, klokkan : : Eru dagføringarnar nú aftur steðgaður upp? Er niðurtúrurin so alvorligur hvørja ferð menninir hjá okkum tapa ella hvat? Her er ikki nógv nýtt at síggja yvirhøvur, ella snýr henda síðan seg BARA um tykkum lið menn? Nei, skeitið heldur eitt sindur meira eftir grannunum, tíverri, men tað er altso veruleikin. Skrivað av Jósvein ( ) tann August, klokkan : : Hvat hugsa menn fyri sær ?????? Við nógvum vindi í ryggin í dysti móti B , ein dystur sum skuldi vinnast, at spæla við einum áleypara ?????? Eg kundi nevnt fleiri onnur dømir. Lat okkum fáa fólk sum hevur "evnir" at standa á odda framyvir. Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Manglandi evnir skrivað av Jósvein tann August, klokkan : : : Hvat hugsa menn fyri sær ?????? : Við nógvum vindi í ryggin í dysti móti B , : ein dystur sum skuldi vinnast, at spæla við : einum áleypara ?????? : Eg kundi nevnt fleiri onnur dømir. : Lat okkum fáa fólk sum hevur "evnir" at standa á : odda framyvir. Eg haldi, at B skuldi roynt at fingið sær John Petersen aftur! Tað sær, tíverri, út sum um at tað er hann, sum ger munin á liðnum Men hetta er for vánaligt! B hevur eitt gott lið!!! Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Á heimasíðuni stendur, at dysturin millum AB-B verður vístur beinleiðis á +, men har er ongastaðni at lesa, at dysturin EISINI verður vístur í SVF beinleiðis. Hetta læs eg so úti á internetinum Skrivað av Harryet ( ) tann August, klokkan : : Sum svar til: Re: Dysturin millum AB-B vístur í SVF skrivað av Bogi tann August, klokkan : : : : Á heimasíðuni stendur, at dysturin millum AB-B verður vístur beinleiðis á +, men har er ongastaðni at lesa, at dysturin EISINI verður vístur í SVF beinleiðis. : : Hetta læs eg so úti á internetinum : Jú, men frægast man vera at vera á Gladsaxe Stadion. Rætt er tað, men tað er ikki so lætt, tá tað ikki liggur fyri *snøft* Sum svar til: Dysturin millum AB-B vístur í SVF skrivað av nr. tann August, klokkan : : : Á heimasíðuni stendur, at dysturin millum AB-B verður vístur beinleiðis á +, men har er ongastaðni at lesa, at dysturin EISINI verður vístur í SVF beinleiðis. : Hetta læs eg so úti á internetinum Jú, men frægast man vera at vera á Gladsaxe Stadion. Skrivað av nr. ( ) tann August, klokkan : : Eg vil bara koma við viðmerkinum um plássini, har summir leikarir spæla. Eitt nú haldi eg, at Egil skuldi verið settur longur fram á vøllin. Hann spældi í álopinum í fjørð, og nú er hann koyrdur í verjuna. Hetta haldi eg ikki er rætt, tí hann virkar noxo ósikkur. Eisini Jákup skuldi verið fremsti maður á vøllinum!!! Absolutt!!! Tað er dundrandi skeivt at hava hann á miðuni, ella offensivur á miðuni; Jákup skal í álopið!!! Eg veit, at hetta eru somu plássini, sum teir spældu á, áðrenn John fór, og síðani John fór, hevur bara gingið niður av bakka. So nú má liðið eisini umstillast eftir hesum!!! Skrivað av BJ ( ) tann August, klokkan : : Nú havi eg ikki sæð, allar dystirnar hjá tykkum í ár; men eg havi fingið øll úrslitini at vita og meini at tey eru OK. Annars vil eg taka ein leikara fram um hinar á liðnum. Hann hevði sín debut .deild í Ein frálíkur leikari.Ungur,raskur,gott yvirblikk og tí er hann eisini fastur á liðnum.Leikarin eitur Jan Guttesen Gott nokk hevur hesin leikarin ikki skotið nógv mál,sum .deildarleikari.Minnist meg rætt, so fekk hann sítt fyrsta landskappingarmál í sigurinum móti Sumba herfyri. Ringt er at síggja dystirnar hjá B , nú man er í Danmark; men eg meini at tosa vit um Jan, so tosa vit um eitt landsliðsevni. Nokk av rósið til handan leikaran og bestu ynskir um eitt annað FM-heitið. Rennið dreingir. Sum svar til: B- skrivað av BJ tann August, klokkan : : : Nú havi eg ikki sæð, allar dystirnar hjá tykkum í ár; men eg havi fingið øll úrslitini at vita og meini at tey eru OK. Annars vil eg taka ein leikara fram um hinar á liðnum. Hann hevði sín debut .deild í Ein frálíkur leikari.Ungur,raskur,gott yvirblikk og tí er hann eisini fastur á liðnum.Leikarin eitur Jan Guttesen : Gott nokk hevur hesin leikarin ikki skotið nógv mál,sum .deildarleikari.Minnist meg rætt, so fekk hann sítt fyrsta landskappingarmál í sigurinum móti Sumba herfyri. Ringt er at síggja dystirnar hjá B , nú man er í Danmark; men eg meini at tosa vit um Jan, so tosa vit um eitt landsliðsevni. : Nokk av rósið til handan leikaran og bestu ynskir um eitt annað FM-heitið. : Rennið dreingir. Ja, heilt avgjørt er Jan ein genialur leikari. Og eg haldi eisini, at tað er synd, at so lítið verður tosa um t.d. Jan. Altíð verða leikarnir, sum skora málini, tiknir fram um hinar. Men man plagar at siga, at teir, ið gera arbeiði uttan bólt, hava líka nógv at siga, sum teir, við bóltinum. B hevur leikarnir, til eitt meistara lið, men hví fáa vit so vánalig úrslit??? Jú,nú er tað endiliga stuttligt at fara á heimasíðuna hjá B ,takk fyri tað. Venjingardystirnir síggja bara heilt gott út,so vónandi vinna tit ímóti B leygardagin. Vónandi vera vit nógv í sita í Gladsaxe / ,eg eri farin,best er at vera í góðari tíð,vit vita hvussu skjót vit kunnu scora. Rennið dreingir. Jn Ja, í kvøld bleiv so ein venjingardystur millum B og B spældir á niðaravølli í Gundadali. Meiningin var, at dysturin skuldi spælast á Tórsvølli, sum stig til, at B 'arnir skuldu venja seg við grasið, har teir jú skjótt skulu spæla ímóti AB. Dystin í kvøld vann B B var á odda í hálvleikinum, men eittsindur áðrenn endan, gjørdi B eitt kinda sjálvmál. Úrslitið haldi eg ikki, at man skal siga nakað ringt um, tí B nýtti næstan bara eykaleikarnar. Teir, sum eru fastir á liðnum, og sum spældu, vóru Jens Kristian, Jákup og Mikkjal; men hesir blivu so allir útskiftir í hálvleikinum, og tá vóru BERT eykamenninir inni!!! Jú, gott B ! Lesið tíðindini tey eru faktiskt uppdaterað! Sum svar til: Gerið okkurt!!!!! skrivað av EG tann Juli, klokkan : : : Gerið okkurt við síðuna núwe .for hundan eisini hon stinkar soooooooo heilt gysiligt!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Okkurt verður gjørt sí tíðindini. Ósømiligar og útspillandi viðmerkingar verða strikaðar í stundini Kan eg brúka HTML-tags í mínum teksti? Ja, men bert í tekstøkinum. Hann ið viðlíkaheldur kjakið hevur rætt til at gó ;ðtaka ella nokta HTML í tekstøkinum. Um hann noktar HTML, so verður alt í <> blakað burtur, so ongin vandi er í a t royna teg. Hví eru teigar í tekstfeltinum tá eg skriv i eini boð? Teigarnir koma fram fyri at vísa á hvat tað er tú er i ferð við at skriva eina viðmerking til. Tann ið viðlíkaheldur kjakið kann velja at hava hendan tekstin við ella at fjerna hann. Hví síggjast míni boð ikki? Tíni boð síggjast allar helst ikki av tí at browsarin hjá ikki heintaði kjak-síðuna inn av internetinum, men tók hana ú cache"inum. Tvs. at tann síðan browsarin vísur ikki er uppdaterað. Trýst á "Reload" ella okkurt ið svarar til. HB fekk av at vita frá NSÍ ( ) NSÍ streyk avstað við øllum stigunum í Gundadali í dag móti HB, sum undan dystinum var á odda í deild. Fyrri hálvleikur endaði til NSÍ, sum kom aftur við øgiligari megi, eftir at HB eitt korter inn í seinna hálvleik hevði javnað til . Christian Høgni Jacobsen átti trý tey síðstu málini hjá NSÍ, men kortini má heitið >>dagsins maður<< falla málmanninum Rúna Joensen í lut, tí hann gjøgnum allan dystin hevði eitt ótal av týðandi bjargingum. Onkra ferð fekk hann á ófatiligan hátt fatur á bóltinum - sjálvt tá HB-ararnir vóru bara hálvan metur frá málinum! Byrjanin var góð hjá NSÍ, men tá Pætur Dahl longu í fimta minutti legði HB á odda, tóktist NSÍ-liðið at vera fyri ongum. Alt ov sjáldan eydnaðist at fáa spælið yvir á HB-hálvuna, sjálvt um júst hetta vísti seg at geva kjansir og góðar støður ferð eftir ferð. HB kundi enntá havt økt til bæði og mitt í fyrra hálvleiki, tá NSÍ-verjan ikki minni enn tvær ferðir í sama minutti spældi HB-arar leysar móti málinum. Men har var Rúni hvørja ferð klárur við sínum ótrúligu bjargingum - ikki minst, tá menn komu púra leysir móti honum. Tá hálvur tími var farin, kom útjavnandi málið til Gert Langgaard stríddi seg ígjøgnum í høgru síðu og legði so inn fyri málið, har Dánial var uppi við handaru stong og í besta bretska stíli hamraði bóltin í málið við høvdinum. Kanska ikki so uppiborið, men so mikið meira kærkomið! Og til NSÍ gjørdist tað so, tá fyrri hálvleikur var um at vera liðugur. HB-verjan gjørdi fríspark móti Dánial beint uttan fyri egnan brotsteig, og so var ein deyðbóltsmøguleiki at hóma. Fyrst leyp Dánial upp um bóltin, og síðani kom Sjúrður til og smekkaði við einum hørðum skoti bóltin fram við HB-verjumúrinum og inn dygst úti við stongina til . Tætt millum málini Tá spælararnir komu á vøllin til seinna hálvleik, tóktist venjarin at vera nøgdur við leiðsluna, tí nú var Dánial fluttur úr álopinum aftur í verjuna. Hetta gav HB gott pláss at spæla, men hinvegin var verjan eisini so mikið tættari. Kortini endaði galið, tá eitt korter var farið, tí tá slapp Bárður Mortansson at standa fríur við handaru stong, so hann kundi skalla í málið til . Beinvegin vendi NSÍ taktikkinum og spældi aftur við tveimum framherjum. Og nú var tað eisini, at Christian Høgni Jacobsen fór at framføra sítt egna, heilt serliga >>show<<. Tveir minuttir eftir HB-útjavningina skoraði hann til , tá Ian Højgaard hegnisliga spældi hann leysan, og bara tríggjar minuttir seinni var Christian Høgni aftur upp á spæl til , eftir at Gert hevði sent honum bóltin. Nú var luftin farin úr ballónini hjá HB, sum als ikki dugdi at venda gongdini til egnan fyrimun. Ikki tí, kjansir vóru til HB, men har var Rúni altso hvørja einastu ferð tryggasti skansin í málinum - ta einu ferðina enntá við dupultbjarging, hóast HB-ararnir vóru bara hálvan metur frá málinum! Skitið spæl móti endanum Sum dystinum leið, gjørdist tað meira og meira NSÍ, sum vísti tenn og ikki bara legði í at verja. Uppaftur greiðari gjørdist yvirvágin, tá HB-verjuspælarin Florin Miháescu fekk næsta gula kortið og noyddist av vøllinum. Tá var frustratiónin á HB-liðnum fullkomin, og tað vóru heldur >>dirthy tricks<< enn ein ærlig roynd at fáa nakað burtur úr dystinum, sum eyðkendi vertirnar. Ta einu løtuna móti endanum var rættiliga rokut, og tað elvdi til, at dómarin legði nógva tíð aftrat. Fyrst og fremst kunnu HB-ararnir takka sær sjálvum fyri, at tíðin gjørdist so long og at NSÍ enntá fekk fimta málið við, tí teir dyrkaðu ónollur. Serliga Allan Mørkøre sýndi ljótan og ósømiligan atburð, sum í tveimum førum átti at havt kostað honum reytt kort. Hvussu var og ikki, so var dysturin komin út í minutt, tá Christian Høgni skoraði sigursmálið til , sum samstundis krýndi avrikið, tí hetta gjørdist eitt eyka >>hat-trick<< fyri hansara viðkomandi. Eddie Mikkelsen, sum var komin inn stutt frammanundan, spældi hann leysan, og hann skoraði ósvikaliga trygt. Soleiðis kundu NSÍ-viðhaldsfólkini fara væl nøgd aftur til Runavíkar. Og ikki man vera ov nógv avgjørt at siga, at vit gleða okkum til komandi dyst, tá nýggja oddaliðið í deild, VB, kemur til Runavíkar! Tá er bara at halda fram í sama stíli ! Liðið hjá NSÍ: Rúni Joensen - Kári Hansen, Djóni N. Joensen, Arnfinn Langgaard, Sjúrður Jacobsen - Gert Langgaard (Brynjolvur Nielsen, .), Ian Højgaard, Abraham Løkin (Sonni L. Petersen, .), Jónstein Petersen, (Eddie Mikkelsen, .) - Dánial Hansen, Christian Høgni Jacobsen Gult kort: Djóni N. Joensen ( .) Aftur til tíðindayvirlitið | Aftur til forsíðuna deildarliðið vant burtur úr LÍF ( ) Væl lá fyri hjá NSÍ í dag, tá leirvíkingar vóru á vitjan í Runavík, tí deildarliðið vann ikki minni enn Øll málini komu í seinna hálvleiki, eftir at NSÍ hevði havt undanvind í fyrra, men uttan at fáa hol á. Ongantíð var nakar ivi um, hvat var betra liðið, og NSÍ átti eisini onkran málmøguleika, ið kundi givið leiðsluna fyri steðgin, meðan LÍF bara var í nánd av málmøguleika ta einu ferðina. Í seinna hálvleiki lá sera væl fyri hjá okkara monnum, so talan var um einvegis ferðslu eftir vøllinum. Tað gingu kortini tólv minuttir, áðrenn Johnny Skibenæs setti hol á, eftir at Bergur Djurhuus hevði sent innfyri úr vinstru síðu. Johnny var aftur á blettinum minuttir fyri tíð, tá hann fekk eina langa sending frá Dagfinni Olsen. Bara fimm minuttir seinni økti Áki L. Hansen til við einum drønandi fríspark úr metrum - móti vindinum. Uttan at taka nakað frá Áka, mundi LÍF-málverjin ikki kenna seg heilt ósekan. Magnus Hansen kom á vøllin, tá fimm minuttir vóru eftir av dystinum, og hann gjørdi ikki mætari enn at skora til , tá hann hevði verið bara tveir minuttir á vøllinum. Johnny stóð fyri upplegginum, meðan Dagfinn lyfti bóltin upp um LÍF-verjuna, tá Mortan Hansen ein minutt seinni staðfesti sigurin hjá NSÍ. Nú ellivu umfør eru farin av landskappingini í deild, er NSÍ nummar fýra við stigum. Bara seks stig eru upp til oddaliðið EB/Streym, so enn kann nógv henda í kappingini hjá teimum næstbestu. NSÍ-liðið: Ólavur Højgaard - Dagfinn Olsen, John Dávur Djurhuus (Dia Lamhauge, .), Rúni Rasmussen, Áki L. Hansen - Fróði Jóanesarson (John Jacobsen, .), Jan Nónklett, Elian Hansen, Bergur Djurhuus (Magnus Hansen, .) - Mortan Hansen, Johnny Skibenæs. Gul kort: Áki L. Hansen ( .) og Rúni Rasmussen ( .) Aftur til tíðindayvirlitið | Aftur til forsíðuna Tá báðir mínir beiggjar nú hava lagt eina viðmerking inn á Gestabókina, vil eg eisini senda gamla felagnum hjá mær eina heilsu við vón um at tað gongur tykkum gott í ár og í framtíðini. Tað er, sum fleiri ferð áður sagt, gott at man nú kann fylgja við yvir Internetið, og er so bert umráðandi at síðan er viðlikahildin skjótast tilberð eftir dystirnar. Have mót og vilja, og tit skula nokk vinna Henda heimasíðan stinkar, tann hjá NSÍ er nógv betur.B stinkar, NSí rular ja ja ja. GO NSÍ! GO NSÍ! ta var i gjaar eg var umbor aa Enterpris og Wiljam Hansen segdi at B laa aa plaassi eg veit ikki um B spalir sum fyr men taa var alty betur i seinu helt men um teir ikki eru meisttarir i aar so eru teir best inski tikkun alt ta besta Hallur B er bara best wg hopi tit fara hava eina góða kapping frammyvir,eg atli mær at stulað tykkum allar dystir sum eru eftir uttan vissi tit fara til suðuriar.KOYR Á B Góði babba og allir hinir í B tillukku við dystinum í gjár .vónandi fara vit at síggja líka nógv góð úrslit í framtíðini, sum tit vístu í gjár í móti HB . GO BABBA!!!! hihihih .og B Tað var mega gott at vinna HB ( ) , eg var skidi glaður fínasta slag Marcello. Eg vóni at B vera føroya meistarar um tit vilja, so klára tit tað koyr á B . Heimasíðan er mega góð, kundi vera meira um hinar deildirnar, og fleiri bíløt frá dystunum. Heilsan: toppurin á .deild takk fyri. Gott klára B eg veit at tit fara at vinna í ár:o) Tað hevði bara verði coolast um tit høvdu vunni duble í ár, ongantíð verði steypavinnarar so haldi eg at tað er uppá tíðina hehehe. Eg haldi at hendan heimasíðan er coolast:o) hevði :o) hatta var alt frá mær hesu ferð (good work) Heilsan ein B 'ari okkara við merking er at B er best hopi at teir blíva føroya meistarir Heilsan nakrar FAN hendan síðan er góð B verður føroyameistari við jóhannes jackobsen B eru góðir Túnatos Her hevur tú møguleika at koma við einari viðmerking um B ella fótbólt yvirhøvur. flott by kumla Sera góðir innsatsir av okkara leikarum. Vit kundu eins væl vunni stórt. Suni F hevði tríggjar upplagdar Marcello tveir %. So tað kundi verið ein stórsigur. Nú hevur tann rætti B andin aftur at síggja á liðnum. Minst til at taka Sumba í fullum álvara, annards kann toppplaseringin fúka Gott klára!!! by Altíð B 'ari Eg vil bara ynskja deild hjá B tillukku við dystinum leygardagin ( aug.) í móti B Deiligt at vinna!!! Men haldi nú í øllum føri fast um triða plássi. Vónandi verða úrslitini ikki so "svingandi" í seinnu helvt, sum tey vóru í fyrru helvt. Heilsan Ein altíð B 'ari Hvat halda tit by NSÍari Hvat nummar halda tit at B endar í ár, hava tit góðar vónir ? Vit í NSÍ hava heilt góðar vónir, men tað hava vit so mangan haft. suk Eg rokni við at B endar millum nr. og Eg trúgvi ikki ordiligani uppá FM, og eitt pláss hevði verði ein katastrofa fyri B Vónandi verða úrslitini ikki so svingandi í seinru helvt. Eg havi hoyrt at Bagge skal koma aftur, og tað skuldi helst gjørt mun. B 'ari Er onki at kjakast um í felagnum? by B 'ari Her er aldrin nakað kjak. Ella er alt íordan sum fer framm í felagnum. Er liði so gott at einki er at kjakast um???? by HELDIGIR!!! B hevur verði ótrúligani heldigir bæði ímóti HB og GÍ, men tað var akkurát mótsatt leygardagin í vágunum. Har riggaði bara einki. B 'ari Góðir by Sámal Tað er nokk rætt sum tú sigur, men tað er neyvan bara held í hevur lagt B á pláss nú pausan er farin í gongd. B er eitt gott og stabilt lig, sum hevur verði í deild í ár tað sigur nakað. Takk til teir í gerða hesa síðuna GOOD WORK !! Ikki altíð góðir!!! by Anonymous Gott nokk hevur B verið í deild í ár, men tað hevur mangan hingið í einum tunnum tráð tá kappingin er enda. Men sjálvandi gekk tað sum oftast út yvir venjaran, tá kanska aðrir áttu at stungi í sekkin, og sloppi sær vekk, har hugsi eg um onkrar í nevndini, og summir sum skula eitast fyri at gera eitt sjálvboði arbeiði. Eg havi sjálvur uppliva, at okkurt av tí sum bleiv gjørt var var betri ógjørt. Annars ein fín heimasíða. B 'ari Aha!!! by Valdi So er tað altso ikki bara í NSÍ at menn hava verið ónøgdir við leiðsluna. Annars vil eg siga at tað ER gott klára av so lítlari kommunu at hava ligið í stu deild so leingi og at hava verið føroyameistarar fleiri fer. Vinarliga Valdimar Olsen. marginalanir vóru við okkun by Drigvur áskoari Nei,Nei,Nei nú vóru vit heldigir í seirna hálvleiki. men áttu fyrra hálvleik GGGGGGGGGGGGOOOOOOOOOO Bartal Marlon skoradi tad seidna máli ikki Marcello by Jan A GÍ vann við einum máli í undirskoti. Eli/Lilian/Waldemar/Ingrid E-mail: veit ikki Skriva her: Hey Frankie! Vit halda, at heimasíðan hjá tær er í lagi. Skriva Meira: Hvussu gongur annars við fibursprongingini. Erligt talt, trúðu vit ikki, at tú hevði nakrar fibrar, men so hava vit fingið tað við eisini. Ná, vit hoyrast. Póllendingarnir og vit bæ ði Hvussu gongur við fiburspreingini? :) Ernst Løkjá E-mail: ernstl@post.olivant.fo Skriva Meira: Hey Frankie! Flott heimasíða. til lukku við dóttrini hon sær ógvuliga fitt út. Eyðvør biður heilsa. Hey Aggie Skriva Meira: Hetta er bara ein framúr heimasíða, alt er sum tað skal vera. Forssíðan eg bara super. Hey til tykkum sum vitja mína sídu. Eg havi ikki verdi á síduni í langa tíd. Skriva Meira: Men nú verdur tad skjótt. Eg fari at uppdatera síduna og halda tykkum "up to date" vid hvat hendir vid B og `IF-Føroyum. Super heimasíða Frankie! Hav tað so gott í DK. Síggjast í summar. Hey, eg og Ernst hava hugt eftir síðuni Tað er hugaligt at fáa møguleikan ordiliga at siga tað ein ætlar. Heilsan eg tú minnir meira og meira um tann deyvstumma tænaran!! hetta er altso mín rætta adressa. spell, at ein noyðist at skriva so nógv, Frankie!! Hey Frankie Ótrúliga flott heimasíða. Síggjast heima á Sandi Takk fyri seinast, ein minnilig løta. Koyr á KÍ. Tykir mær so harmiligt at fara so um fæ, men hvat? Soleiðis er lívið!! Hey Frankie. Tað er óført, at tú heldur útisetar ajour við fótbóltsúrslitum o.ø. Hey Frankie. Nær koma tit. Nú vil eg sleppa at hoyra okkurt hjá tykkum. Komi nú skjótt nå man kann ikki skriva so nógv Hevur tú onga mynd av Sandsbygd í staðin fyri Tindhólm ??? Endiliga havi eg funnið tína heimasíðu. Hon er bara heilt fín So tapti KÍ aftur! KÍ var í Vági og spældi ímóti VB, KÍ var skert til hendan dystin, tí Heðin á Lakjuni var leikbannaður, og Jan Andreasen og Kristian á Lakjuni ikki hava vant í hesum vikuni. Dysturin var javnur, men ikki serliga væl leiktur, og komu liðini ikki til teir stóru málkjansirnar. Dystur var avgjørdu við einum brotssparkið sum kom miðskeiðis í seinna hálvleiki, og við sigrinum er VB á odda í landskappingini hjá monnum. Kvinnurnar spældu ikki! Kvinnurnar hjá KÍ áttu eisini at spæla vesturi á Eiðinum, men av tí at deild eisini skuldi spæla, og tað ikki er pláss fyri dystum, so mátti eitt lið víkja, og tað blivu so kvinnurnar. Dysturin hjá Kvinnunum bleiv settur at blíva leiktur leygardagin, men av tí at fleiri av gentunum arbeiða leygarmorgun, so bar tað ikki til at fara suður. Roynt bleiv at fáa dystin fluttan til sunnudag, og deild menn spældi leygardag, men tað kundi ikki læta seg gera, og tískil bleiv dysturin útsettur. Vit her á síðuni halda tað verða vánaligt, at FSF gongur við til at flyta ein kvinnu dyst til leygardag, áðrenn man flytur ein deildar dyst, tí vit kvinnur halda okkum verða á hægri støði enn deild er. Vónandi hugsar FSF um tað, tá ið sama problem kemur aftur. Kvinnurnar hjá KÍ hava tískil bert leikt dystir í seinnu helvt, og teir báðir hava verið á heimavølli, hetta eru kvinnunar ikki serliga glaðar fyri, tí tað ger at kappingin er einki serliga spennandi, men vónandi verða dystirnir skjótt avgreiddir Skriva/Hygg í gestabókina! Kjak/Tín meining Eitt sindur um KÍ KÍ bleiv stovnað august , og er sostatt nærst elsta felag í landinum, bert TB er eldri. KÍ hevur tríggjar nevndir, Starvsnevndin, ið er ein trý mannað nevnd. Og undir henni koma fótbóltsnevndin, ið er ein fimm mannað nevnd, og har afturat tveir tiltakslimir. Triðja nevndin er hóndbóltsnevndin, sum kallast Stjørnan. KÍ hevur eisini eina nevnd sum kallast "loftsbólkurin", hendan nevndin tekur sær av øllum felagslívinum á loftinum í KÍ-høllini, t.d. kann nevnast, at øll liðini føla seg vælkomin, tá ið dystur er, og eisini vísa tey dystir frá Premier League í Onglandi á stórskýggja. KÍ er tað stórsta felagið í landinum, tá ið tað kemur til fótbólt. Í kappingarárinum hevði KÍ umleið lið við í landskappingini. Hetta setur stór krøv til fótbóltsnevndina, við at finna venjara til øll liðini, og at fáa avgreitt allar dystirnar, ið kann verða sera ringt, tá ið bert ein vøllur er í norðoyggjum. Eitt dømi kann nevnast, at KÍ noyddist at gera samstarv við LÍF, við at fáa nakrar heima dystir verða spældir í Leirvík. Í bleiv ein umgdómsvenjari og ein ungdómsnevnd sett, at taka sær av umdómsliðunum hjá KÍ. Ungdómsvenjarin hevur eitt fultíðarstarv, og er løntur í felag av KÍ og Klaksvíkar Kommunu. KÍ hevur eitt sera tætt samstarv við Klakvíkar Kommunu, við tað at Kommunan eigur fótbóltsvøllin, og KÍ og Kommunan í felag viðlíkahalda vøllin og økið rundan um. Á sumri bleiv avgjørt at nýtt græslíkið skuldi leggjast á fótbóltsvøllin, tí at tað gamla var uppslitið. Og hetta arbeiði tók umleið ein mánað. Tann stóra áskoðarafjøldin hjá KÍ kann nú glaða seg, tí á heysti bleiv avgjørt, at nýtt skýlið skuldi byggjast. KÍ hevur ikki havt skýlið síðan, tá ið tað gamla fór í vetraródnini Klaksvíkar Kommuna kemur at bera størsta partin av kostnaðnum, og meðan KÍ, Áhugafelagið hjá KÍ og Landskassin skal bera restina. Fyri nøkrum árum síðani bleiv KÍ-høllin keypt frá Klaksvíkar Kommunu, og síðan tá hevur høllin fingið nakað av ábøtum, ein partur av takinum bleiv skift, og høllin bleiv málað uttan. Høllin blívur brúkt alt árið. Kommunan leigar høllina til ítróttarfrálæru í skúlanum, og Stjørnan nýtur høllina til hondbólt um veturin. Høllin verður eisini nýtt til kappingar, dansitiltøk, konsertir, handilsmessir o.a. At KÍ er eitt gott felag at vaksa upp í, sæst fleiri staðni í dag, eitt nú eigur KÍ fleiri leikarar sum gera seg galdandi uttanlanda og aðra staðni í Føroyum. Lið og venjara Klaksvíkar Ítróttarfelag "KÍ" Postrúm , FO- Klaksvík Stovnað Heimavøllur "Djúpimýri" Tlf: Fax: Felagsskrivstovutíð : Týsdag, kl. : : á Tlf Starvsnevd: Formaður: Svend Jacobsen Tlf Varaformaður: Karl Johansen Tlf Skrivari: Heri Ellingsgaard Tlf Tiltakslimur: Markus T. Jacobsen Tlf Fótbóltsdeild: Formaður: Nichels Lützen Tlf Varaformaður: Thom Jacobsen Tlf Skrivari: Jórun Andreasen Tlf Nevndarlimur: Jórun Jacobsen Tlf Nevndarlimur: Allan Joensen Tlf / Tiltakslimur: Birgit Ryan Tlf Tiltakslimur: Malena Josephsen Tlf Ungdómsbólkur: Formaður: Kári Purkhús Tlf Skrivari: Annfinn Danielsen Tlf Nevndarlimur: Markus T. Jacobsen Tlf Nevndarlimur: Bill Jacobsen Tlf / Deild Umboðsmenn Troyggja/Brøkur Telefon nr. .deild Thomislav Sivic blá /hvítar .deild Nichels Lützen blá /hvítar .deild Roy Baldwin blá /hvítar deild Sonhard Johannesen blá /hvítar Unglingar Thomislav Sivic blá /hvítar Dreingir A Hallur Joensen blá /hvítar Dreingir B Annfinn Danielsen/Mortan Hvidemose blá /hvítar / Smádreingir A Annfinn Danielsen blá /hvítar / Smádreingir B Sámal Mikkelsen blá /hvítar Piltar A Allan Joensen blá /hvítar / Piltar B Kári Purkhús blá /hvítar Piltar C Óli Samuelsen blá /hvítar Piltar D Jóhan Eysturdal blá /hvítar / Smápiltar A Stig Elttør/Símun P. Midjord blá /hvítar / Smápiltar B Asbjørn Tungá/Willy Stampe blá /hvítar / Smápiltar C Beinur Heðinsson blá /hvítar Smápiltar D Annfinn Danielsen blá /hvítar / Smápiltar E Hjalgrím Elttør/Meinhardt Mikladal blá /hvítar / Smápiltar F Allan Tungá/Ólavur Jacobsen blá /hvítar / Smápiltar G Annfinn Danielsen blá /hvítar / Smápiltar H Magnus Joensen blá /hvítar deild kvinnur Jón Harald Poulsen blá /hvítar / Gentur ár Hans Jacob Heinesen blá /hvítar Smágentur A Rannvá/Ragna Andreasen blá /hvítar / Smágentur B Símun P. Midjord blá /hvítar Gentur ár A Elsa Maria Simonsen / Sigrid Mikkelsen blá /hvítar / Gentur ár B Jóhanna Andreasen/Durita Samuelsen blá /hvítar / Gentur ár C Hergerð Andreasen/Andrias Johannesen blá /hvítar / Pinkur A Jóna Jacobsen/Jutta Mikladal blá /hvítar / Pinkur B Hansina Joensen/Annika Høgnesen blá /hvítar / Pinkur C Ågot P. Sivertsen/Elsebeth Høj blá /hvítar / KÍ-Kjak Venjaraspurningurin! by MAX Er hetta nakað at kjakast um? Mær vitandi so hevur Sivic ára avtalu við KÍ, so hann verður eisini venjari næsta ár! `I staðin fyri at spilla Sivic út(tað ger man óbeinleiðis við at tosað um hvør skal verða venjari næsta ár) skullu vit Klaksvíkingar heldur standa saman, og STUÐLA venjaranum og leikarum, nú tað gongur illa!!!!!!!!! KOYR `A K`I Munnkurv frá MAX Malena, tak kjak-síðuna av !! by klaksvíkingur Stuðul til KÍ er so mangt og mikið MAX hevur rætt, at Sivic eigur at fáa stuðul, soleingi hann situr í sessinum, men slíkir menn eiga eisini at tola kjak um teirra avrik og framtíð tað merkir so undir ongum umstøðum, at vit ikki stuðla KÍ, nei tvørturímóti. Vit vilja tað besta fyri KÍ, og júst vilja vit kjakast um hendan mest týðandi sessin av øllum í felagnum, sum hevur uppiborið besta venjaran av øllum komandi ár (tað veri seg Sivic, Paris, Jóannes ella onkur heilt annar). VERÐUR Sivic valdur at halda fram (flestu sáttmálar kunnu jú sigast upp), so skal hann so sanniliga eisini fáa stuðul til tað frá okkum øllum, sum nú ditta okkum at kjakast á kjak-síðuni hjá KÍ so, vit siga eisini: KOYR Á KÍ. Munnkurv frá MAX Malena, tak kjak-síðuna av !! by klaksvíkingur Stuðul til KÍ er so mangt og mikið MAX hevur rætt, at Sivic eigur at fáa stuðul, soleingi hann situr í sessinum, men slíkir menn eiga eisini at tola kjak um teirra avrik og framtíð tað merkir so undir ongum umstøðum, at vit ikki stuðla KÍ, nei tvørturímóti. Vit vilja tað besta fyri KÍ, og júst tí vilja vit kjakast um hendan mest týðandi sessin av øllum í felagnum, sum hevur uppiborið besta venjaran av øllum komandi ár (tað veri seg Sivic, Paris, Jóannes ella onkur heilt annar). VERÐUR Sivic valdur at halda fram (flestu sáttmálar kunnu jú sigast upp), so skal hann so sanniliga eisini fáa stuðul til tað frá okkum øllum, sum nú ditta okkum at kjakast á kjak-síðuni hjá KÍ so, vit siga eisini: KOYR Á KÍ. haldi fingrarnar vekk frá Jóannes by B arin Tit mugu halda fast við Sivic. Tit fáa ikki okkara supervenjara. Hann er okkara. b arin Greið atkvøðu fyri TÍNUM favoritt-venjara í KÍ fyri komandi ár: by KÍ-veljarakanning Stuttligt hevði verið við einari óalmennari veljarakanning her á óalmennu heimasíðuni hjá KÍ her eru nøkur uppskot um nøvn: Tomislav Sivic Tony Paris Jóannes Jacobsen Sverri Jacobsen Petur Mohr Jóhan Nielsen Jógvan Martin Olsen Kurt Mørkøre Jógvan Andrias Joensen Allan Mørkøre Crystoff Popchynski Ion Geolgau ella ??????? Sig tína hugsan ella bara atkvøð !!!! venjarin by múlas Tað eru bara tveir Fø venjarir, ið halda eitt høgt støði. Tað er Melli og Jóannes. Vit í okkara húsi(fótbóltshús). eru samd um at tað bara kann verða Jóannes Jacobsen. Hetta er okkara boð í hesari kanning. Vónandi fær hon nógva og seriøsa luttøku. Sir Tony Paris by KÍ fannn Eingin ivi um at tað er Sir Paris.Men hann er nokk for dýrur ,men hann er favotitt venjarin hjá mær.Nr er fantastiski Kong Kurt Måløre. Tony Paris er mín nr. Jóannes nr. Popchynski nr. by klaksvíkingur Hetta er mín meting av røttu venjaraloysnini til KÍ fyri komandi kappingarár. Eg havi frætt frá fólki, ið hava samband við Tony Paris, at hann er hugaður at koma aftur til Klaksvíkar at venja KÍ, og at hann lovar at gera okkum aftur til meistarar "for sure" so, um viljin er til steðar, kundi KÍ roynt møguleikan. Jóannes Jacobsen er eftir øllum sólarmerkjum besti føroyski venjarin, sum KÍ nakrantíð hevur havt hann skapti tað liðið, sum vann FM í fjør, og hann hevði kunnað gjørt tað aftur, so um tað ikki eydnast at fáa Mr. Paris aftur, er Jóannes mín maður til sessin. Triðji favoritturin hjá mær er leikandi venjarin hjá VB. Hann hevði eisini styrkt munandi um liðið hjá okkum, tí hann er sera góður leikari eisini, men ein leikandi venjari má eisini hava ein hjálparvenjara við royndum, sum kann standa við síðulinjuna og stýra, meðan fyrstivenjarin spælir við. FYRIBILS SAMANTELJING: T.Paris atkv. Jóannes atkv. by KÍ-veljarakanning Harafturat hevur onkur givið annað og triðja boð um venjarar, men vit hava valt (fyri fyrst) ikki at telja hesar við. Vónandi verða fleiri, sum fara at atkvøða. Tað verður spennandi at síggja úrslitið. Untitled by Fritz NR. Sir Paris NR. Jóhan Nielsen NR. Kurt NR. kundu verið fleiri td.Jóannes , Popchinsky , Geolgau ella Petur Mohr , kenn ikki úttala meg um Jógvan Andrias , hann hevur ikki roynt seg enn á høgum støði , hinir haldi eg ikki eru venjarar sum Kí kann brúka , men ein samanseting við Kurt og Allan hevði verið spennandi . Við Kí kvøðu uppskot by Alma Sjálvandi Jóannes Jakobsen. Hann kom til Klaksvík og vendi botnliðnum KÍ til eitt topplið við sama fólki sum árinum frammanundan. KÍ var bert seks mál frá meistaraheitinum tað árið.Annars var tað hann, saman við leikarinum í gjødi tað lætt hjá Paris. Hygg eftir hvat hann hevur útrætta úti á Toftum. B hevur verið eitt botnlið í nógv ár og nú liggja teir væl fyri, sjálvandi kann og eigur ein venjari ikki at fáa allan heiðurin men tað átti at sett okkurt millum oyruni í sving. Hann dugur uttan iva síni ting. Bestemt ikki hann!!! by B 'ari Nei, tú hevur rætt, Jóannes Jacobsen hevur als ikki alla æruna fyri at tað hevur gingið so gott á Toftum í ár. Sum venjari er hann góður, men so bestemt ikki sum persónur, sum summir verða behandlaðir av honum, er tað ikki til teirra besta. B hevur góðar spælarar í ár, og tað er tað sum hevur gjørt at vit eru har sum vit eru í løtuni. Og sjálvandi skula venjarar tola kritikk, uttan at teir endiligani skula verða uppsagdir. Heilsan SAMANTELJING: T.Paris atkv, Jóannes , Sivic . by KÍ-veljarakanning Mørkøre-beiggjarnir aftur í KÍ-búnanum? by klaksvíkingur Blóð er sum kunnugt tjúkkari enn vatn, og hetta kemur eisini til sjóndar, tá ein tosar við Allan og Kurt Mørkøre. Hugsið tykkum, at vit bjóðaðu hesum báðum gørpunum, sum eru vaksnir upp í hvítum og bláum, ein sáttmála, har hesir báðir, við Kurt sum venjara og Allani sum hjálpar- ella liðformanni, saman við øllum hinum soraðu alla mótstøðu sundur og saman - TAÐ hevði verið spennandi. Kurt Mørkøre er í løtuni á veg upp í norskum fótbólti, so hann kann neyvan koma upp á tal júst nú, men hvør veit, nær?? - kanska eitt sindur seinni? Ella hvat ? Sivic, Paris, Jóannes ella ???? by klaksvíkingur Nógv bendir á, at Tomislav Sivic heldur fram sum KÍ-venjari komandi kappingarár. Men um tað óvæntaða skuldi hent, hvør venjari hevði so verið rætta loysnin ? Skuldu vit so hava ein sterkan Paris aftur, ella er hann ov dýrur fyri avmarkaða KÍ-kassan? Er Jóannes Jakobsen rætta loysnin ? - tey eru fleiri, sum meta, at tað var liðið hjá Jóannesi, sum í fjør undir øðrum venjara vann trífaldan sigur í bestu føroysku fótbóltsdeildini. Í øllum førum er eingin ivi um, at bæði leikarar og viðhaldsfólk okkara dáma sera væl Jóannes - og okkurt bendir á, at positivu kenslurnar ganga báðar vegir. Triðji møguleikin kundi verið onkur annar føroyingur - t.d. Jógvan Martin Olsen, sum í mong ár hevur staðið undir liðini á Allani Simonsen, ella er Petur Simonsen ein møguleiki ? Onkur sigur, at Jógvan Andrias Joensen (við venjaraútbúgving í Noregi) er á veg heim - kann hann koma upp á tal, antin sum venjari ella hjálparvenjari ?? Pacek kemur sterkur aftur by klaksvíkingur Ja eg eri ein av teimum, sum ikki skilja, hví Pacek knappliga ikki kann brúkast í verjuni hjá KÍ. Vónandi fær hann kjansin at vísa, hvør dugur er í honum skjótt. Keep on fighting, Pacek you are a great man. Koyr á KÍ KÍ KÍ KÍ Hví ger venjarin slíkt? by KÍ fannnn Ja nú gongur ikki gott hjá okkum.tað er nokk % at vit vinna ikki FM í ár. Men eg má also finnast at venjarinum. Eitt problem hevur verið at venjarin ikki sær út til at finna røttu uppstillingina.Tað eru næstan allir leikarnir sum hava spælt á fleiri plássum,og tað sær út til at tað blívur við at skifta.Ovi hevur spælt verju,miðu,álop .Harley spælt verju,miðu,álop .Niclas verju,miðu Rógvi miðu,álop .osv. Hetta er also ikki gott tekn. Síggji at ein KÍ leikari finnist at okkum viðhaldsfólkum.Tað er rætt at viðhaldsfólkini eru krevjandi.men eg minnist næstan ikki nær KÍ hevur spælt gott móti HB í klaksvík.ræðast okkara leikarar HB???????? Men tað er at frøðast um at tað gongur so gott hjá Kurt í Noreg.Fólk siga at Kurt vann ikki FM einasmallur eg sigi at KÍ vann einki í uttan Kurt.Tað skal tó ikki skjilast uppá hinir ikki gjørdu eitt gott arbeiði.Í riggaði alt .við Kurt sum leiðara.men Kurt er eisini klárt Føroya besti spælari vónandi tekur hann ár í KÍ aðreen hann gevst. Men vónandi kemur Kí sterkt aftur. Jú, mangt skal man hoyra! by Ein, ið leikar við fyrsta liði hjá KÍ Tað er eingin loyna, at avrikið hjá okkum móti HB sunnudagin august, ikki var ella er nakað at reypa av. Men hóast tað, so er tað sera skuffandi at síggja, at óviðkomandi persónar fara inn á alnótina fyri at niðurgera okkum og ikki minst venjaran. Eg kann siga fyri okkum allar leikara og venjara at vit leggja eina stóra arbeiðsmegi í fótbóltin. Tað er fyri okkum nógv meira enn bert eitt frítíðarítrív, tí teir flestu av okkum forsøma til tíðir bæði arbeið og familju. So vælsignaði fólk, ikki ganga runt og halda, at vit venja kvøld um vikuna fyri at tapa móti HB til stuttleikar. Vit royndu at gera ein innsats, men tað var altso ikki nokk. Men eg haldi ikki, at nakar av tykkum kann siga, at HB var tað betra liði. Gamaní vunnu teir, men betri vóru teir ikki. Vit skuldu sjálvir havt avgjørt dystin longu í fyrrhálvleiki, men soleiðis var bara ikki. Og so er tað, at tað gamla søgan endurtekur seg: skorar tú ikki uppá teir uppløgdu málkjansirnar, so verður tú straffaður í hinum endanum og helst við bíðligum málum. So tit viðhaldsfólk! Vit lovað tykkum, at vit reisast aftur, og komandi sunnudag verður tað KÍ, ið fer av skeiva vøllinum í vági við øllum trimum stigunum vita bara eftir. so synd í tykkum! by anti kíarin Ja so var tað tað! Tá tú sigur at fótbólturin ikki bara er ein frítíðarítriv, men nógv meir o.s.fr men so er tað at ein ferð at undrast á hví menn so nytta so lítið? Also nú var eg á mýruni sunnudagin og tit spældu ikki fótbólt tann einasti, sum spældi fótbólt handan dagin var Andrew Av Fløtum! Tað einasta hinir gjørdu var at spæla "American Football" og gera fríspark!!! Sera vánaligt!!! Og so stóð eg við síðunar av einum av teimum "vánaligu" áskoðarinum fyrst rópi hann alt ilt um Allan Mørkøre, men tá so HB kom fram um fór hann at rópa eftur Heði á lakjuni um at hann einki nyttaði og so f.v.s og endaði við at standa í sólbrillum Og so til síðst at tú ger kí til tað betra liðið handa dagin, var skeivt! K`I var ikki betri!!!!! Jú, HB var betra liðið! by Eysturoyingur Var av tilvild í Klaksvík seinasta sunnudag og sá so dystin KÍ-HB. Tað var uppiborið at HB vann, tí teir høvdu betri álopsspælarar og eitt betri lið henda dagin. Annars hoyrdist millum lítið og einki til "Føroya bestu áskoðarar" (og so slettis ikki aftaná at HB skoraði bæði málini), so eg má bara geva teimum rætt, ið fyrr hava ført fram, at áskoðararnir í Klaksvík ikki eru eitt hakk annarleiðis enn alla aðrastaðni í Føroyum, teir rópa og larma, tá liðið hevur VIÐRÁK, soleiðis er tað! Bara erguligt at so nógvur vindur var, tí annars rokni eg við, at tað hevði verið ein nógv betri dystur við so nógvum góðum leikarum á báðum liðum. Eísini keðiligt at skýlið ikki var liðugt enn, og at KÍ EINKI hevði gjørt fyri at øll skuldu sleppa at síggja dystin (stilla kassar upp ella okkurt), tað er ov ússaligt, og leikskráin var SERA vánalig, ikki EIN áhugaverd grein. Blaðið handalði meira um FS Vágar enn um HB, sum jú vóru dagsins gestir. Ná, einki meir hesuferð, HB stýrir beint móti FM við hasum liðnum um ikki eitt undur ella tvey henda í Vági, men tað kann KÍ longu oyðileggja nú sunnudagin! Nokk so typiskt!!! by B 'ari Ja, eitt er sikkurt, fótbólturin fer við nógvari tíð, og kennist tað sera ofta svárt, at onkur skal so gjarna koma við onkrum niðursetandi um fótbóltin, men sum ofta bara tí, at hesir ikki tola at teirra lið tapir. Vælsignaðu fólk taki tykkum saman, og vísi heldur at tað eru tit sum skula royna at fáa liðið uppaftur á rættkjøl. Tað er í mótgongd hjálpin er nógv best, tá tað gongur væl, gongur alt faktiskt av sær sjálvum. Heilsan B 'ari arin by arin Sivic er í Klaksvík, tí har eru mest pengar at heinta. Hann er í Føroyum fyr at tjena pengar og einki annað, tað hevur hann sjálvur sagt í havn. Hann fortjenti gott her, men fær enn meir í klaksvík, tí er hann har. Send hann til havnar aftur men til HB, so veit man at teir fara at klandrast, so er Hb ikki ein hóttan meir. Send Sivic heimaftur til Jugoslavia by ein vitjandi KÍ hevur dumpa í ár, og tað so ruddiliga. Fái tykkum ein venjara við ambitiónum, og sum vil útvikla leikarar, ikki ein sum skal keypa seg til meistaraheitið, tað hevur Sivic longu gjørt einaferð við B Heilt erligt KÍ, leikara tilfarið er somikið gott, men venjarin er vánaligur. Gev Sivic sekkin og finni tykkum ein góðan venjara. Ivasamt by KÍ viðhaldsmaður Ja nú gongur ikki so væl,og so fara vit klaksvíuksingar aftur at leita eftir syndarinum.Nei tað er nú vit skullu stuðla liði okkara.Men tað skal eisini sláðast fast at avrikið móti HB var út av lagi vánaligt.Sjálvt um fleiri HB arir hava gingið skít nú ,onkur leyðarkvøldi og onkur í Íslandi,so klara vit ikki at vinna HB.Skal eisnini siga at hatta HB liði er ikki nakað at rópa hurrá fyri.Tú sigur at Kí hevur so gott fólk .har loyvi eg mær at ivast.Jan Joensen er ein spælari sum hevur skara framúr seinastu tíðina.Hann spælir bara góðar dystir.Men haldi ikki at nakar annar kann sigast at hava havt nakra kanón sesong. Men kom aftur KÍ tit kunnu gera tað NÓGV betri! Hahahahahahahahahaha shit tit høvdu gott av hasum nú eru góð ráð dýr!!! Nú mugu tit bara ringja eftur "sir" paris as if!!! nú er kí í krisu!!!!!! Men hvør var hasin arin, sum kom inn????? fermtíðin hjá kí???? nei so dámar mær betur Jón Róa, Brynjolv og Mortan úr Hørg men eina rós skal kí fáa ella nei tað fáa teir faktist ikki!!!! nú verður stuttliga at lesa norðlýsi hvør fær nú skildina???? nei kloaksvíksingar eru totalt látuligir!! hvat nú??? by múlas So hendi tað aftur. KÍ er out of the race longu. ikki gott rætt og slætt vánaligt. Kann eingin siga mær hvat er gali við KÍ. Onkur, ið sá dystin, um tað var nakar dystur! Har má og skal okkurt broytast, men hvat????? Vildi verða meistari?!? by B 'ari Passar tað, at tá tann íslendska kappingin endaði í fjør, so vildi Allan M. sleppa at spæla teir síðstu dystirnar við KÍ? Men tað vildu leikararnir hjá KÍ ikki at hann skuldi? Nei, man skal í øllum føri ikki trúgva øllum sum man hoyrir. Annars ein sera góð síða. Heilsan B 'ari Tápulingar! by anti kíarin Teir eru bara avinsjúkir tí Allan Mørkøre bleiv til nakað og tað eru teir ikki!!!! kí er og fer altíð at standa fyri krisu ítróttartápulingar!! KÍ HB by Niels Hey tit har norðuri Nú Ólavsøkan er farin aftur um, er fokus sett á næsta hæddarpunktið, sum sjálvsagt er dysturin komandi sunnudag millum KÍ og HB. Vit gleða okkum at koma norður og síggja ein vónandi (væntandi) góðan og spennandi dyst (sum altíð millum okkara lið) og helst við HB sum vinnara. Vónandi verður pláss til allar áskoðararnar. Ber ikki til at leggja plattar runt allan vøllin, soleiðis at øll síggja? All the best! Vit síggjast. Niels (havnarmaður og HB'ari) Fimleikarnir-Timburmenninir!!! by Sheva Ja hatta er nokk veruleikin men tað sum eg yvist mest í er um Allan Mørkøre kemur livandi av oyggjini bæði so og so síðst ein Havnamaður var í klaksvík bleiv hann búkaður í búkin og sum skilst so er Allan ikki væl dámdur í "lortafabrikkini". Eg vóni so innast inni at HB vinnur og "tit" tað mótsatta sjálvandi, men hetta má verða síðsta útkalli hjá "fimleikarinum". Og vinna "timburmenninir" úr Havn so er tað snip snap snúti og so er kí úti! Og so vóniu eg at tað verður pláss at síggja dystin eins og tað er í Gundadali! L`agt støði, Sheva by Heri Olsen Eg veit ikki um tygum eru heilt frískur.Skriving tygara er í øllum førðum ikki.Giti at tygum onkusvegna fáa útloysn/avgongu av at skriva á slíkan hátt.Hvat ólukkan gongur fyri seg ímillum oyruni á tygum?.Eg hevði heldur ikki sett mítt egna navn, hvørki yvir,ella undir slíkum innantómum og avsporðaðum vrøvli.Um tygum ikki hava annað enn lort at servera á hesari síðuni er best fyri øll at tygum ikki skriva í heila tikið.Gleði meg annars at síggja KÍ og HB komandi sunnudag Lág støði? by Sheva Og so sigur tú at tað, sum eg skrivaði var á lágum støði tú gerst tað saman, sum paul watson tú hevur nakað, sum tú hatar og so roynur tú at gera alt fyri at øll skulu halda tað ringasta um tað tú hatar í hesum førum meg! Tú nýtir reglur bara uppá útspotting! Tosa um lágt støði eitt líti "annars gleði ." Hatta var eitt totalt óneyðugt "innlegg" tá eg skrivaði hatta um Allan Mørkøre fór at koma livandi av norðoyggjum meinti eg tað sjálvandi ikki bokstavuligt men at hann kanska fær einar tvær atfinningar í móti sær og kanska eina harða takling!!! So kom heldur við einum argumenti enn bara at spotta ávísar persónar!! Og hatta við "Fimleikarnir og Timburmenninir" var sjálvandi meint í skemti!! Og hví ert tú so mega negativur og mítt navn hevði nokk sagt tær líka nógv, sum títt ger mær NULL og NITTU! Tú ert so ongum komin við á hesu kjaksíðu eg royni at koma við einum argumenti av og á tú bara grenjar ert sikkurt ein av teimum, sum altíð er "eftur klókur"! Tað er heilt sikkurt at tað verður dramatiskt í klaskvík .august tað er so nógvur rivalitetur(ani ikki um mann kann siga tað soleiðis, men tit skilja nokk hvat eg meini við!) í millum HB og kí serliga eftur at kí tapti í móti HB fyrr í ár tá var eisini dramatikkur til síðsta brúksl!!!!!! Sjálvur vanti eg at HB fær stig heim við aftur, men hvussu nógv er ilt at siga men enn kann alt sjálvandi henda! Og tað ger tað ikki verri at Allan Mørkøre er við aftur vónandi kunnu tit koma við onkrum seriøsum og meira positivum aftur svari! Untitled by B ari Eg má taka fult undir við tær, hesin sheva er eitt sindur forskrúðavur,eg følið við tykkum har norðuri nú hann er komin á síðuna hjá KÍ at forpesta. Eitt gott argument kemur ikki frá hasum har fyrinum (fyrinduni) uttan eiður og forbannilsi,hann hevur hildið til á HB síðuni har hann næstan hevur sína egnu síðu, at hann verður góðtikin har forstandi eg ikki. Nú verur stuttligt at vita hvussu tað fer at rúka úr telduni hjá honum. Ein heilsan til Civic við á vegnum,vónandi trívist hann væl har norðuri,ikki er vit øll í takað undir við mátanum í vit skildust uppá also rættur og annað,man kunna skiljast við góðum eftir tað sum hann hevur gjørt fyri B (tað hevur ongin í ár gjørt). Hettar seinasta skal ikki leggja upp til nakað tjak. Heilsan ein B ari. (Eftir sum eg ikki spilli nakran navngivnan persón út vil eg verða anonymur eg skal nokk trakað fram um tað er neyðugt,men heimasíður er ikki eftir míni meining eitt stað at spilla persónar út.) b ari? by Sheva Tað kann gott vera tú ert b ari og fótbólts áhugaður, men ikki kann áhugin vera serliga stórur, tá tú ikki veist at hann eitur Sivic og ikki sum bliurin civic men gott at tú komst við hasum innlegginum Tak teg saman Sheva!!! by nr. Also heiiilt erligt!!! Sheva, tú heldur teg eiga alt, og kunna alt, ha??? Tú sigur, at "B ari" ikki man hava stóran áhuga fyri B , tá hann stavar Tomislav Sivic við C Tað ber altíð til at trýsta á skeivan knøtt, sum eg eisini rokni við, at TÚ hevur gjørt, tá tú skrivar "bliurin" ístaðin fyri "bilurin" Ella fari eg skeiv ??? Eini ráð til tín: Tak teg saman, áðrenn tú fer LONGRI út at skíta!!! Skal ske! by Sheva Skal ske! Ha? by Ein Hvat vilt tú? Tú megnaði at skriva eitt lutfallsliga langt innlegg uttan at siga nakað sum helst. Og so pointerar tú at tú ikki ætlar at leggja upp til kjak. Hvat f skuldi verið at kjakast um í tínum innleggið? Plett! by Sheva Akkurát hatta!!!! Er Allan Mørkøre ein svíkjari? by Sheva Longur niðri á kjaksíðuni kjakast tveir dúliga um Allan Mørkøri er ein svíkjar halda tit tað ella skilja tit hann tá hann segði at hann leitaði eftur nýggjum útfordringum??? Og sigast má at hann toppaði júst eftur at hann kom til HB nú eri eg HBari og vit eru sjálvandi glað fyri hann men verður hann betraktaður sum ein svíkari í klaksvík?? Annars gleði eg meg at koma til klaksvík .august at síggja eitt brag av einum dystin . JA! by KÍ viðhaldsmaður At hann fór til HB er nú ikki tað eg eri so argur inná.Hann skuldi lesa á einum skúla,og valdi tí ikki at reisa ímillum.Men tað er annað.T.d hevur hann verið sera,sera ljótur tá hann hevur spælt móti KÍ.Í fjør royndi hann alt hvat hann kundi fyri at leggja eftir tekniskt góða Marek.Hann legði eisini eftir krovinum á honum fleiri ferðir.Eisni havi eg fingið fortalt at hann átti eisni sín lut í at mega góði Allan Joensen bleiv so álvarsliga skaddur.Og so sigur maðurin at í HB drekka teir ikki.Í Kí drakk hann sum eg veit ikki hvat.Er tað ikki svíkjari? Og hann hevur eisni skorða móti KÍ.Og tá hevur hann runni móti teimum trúgvu Kí áskorðarunum við hondunum á lofti. Alt hetta+meir meti eg at vera ein svíkjari ella hvat mann kann kalla tað móti liðnum har nógvar kreftiir eru brúktar uppá at fáa Allan so góðan sum hann er. Er tað at svíkja? by Sheva Heldur tú virkuliga at tað er at svíkja, at koyra hondina upp tá man skorar??? Eg veit eins og væl, sum tú, at kí askoðarnir(nakrir!!!) hava veri ógvuliga ljótur í móti honum hetta kemst sjálvandi at hann valdi at fara til HB og kanska tað gjørdi tað verri men at Allan ikki skal kunna skifta lið er jú púra burtur við!!! Hann fór til Havnar at lesa og vildi hava nýggjar útfordringar er hetta ikki til at skilja?? Og at hann eiður sín lud í at Allan Joensen bleiv skaddur er jú nakað helvitis tvætl .og tað vita tit eisini hví í allari víðu verð skal Allan Mørkøre fara at gera Allan Joensen langtíðar skaddan um tað er Allan Mørkøre, sum hevur gjørt tað so hevur tað ikki verið við vilja!!!!! Og at hann legði eftur Marek er eisini nakað tvætl hann gera spælarar hvønn einasta dyst eitt nú Magni Janskor! Nú mugu tit taka tykkum saman!!!! Og tá so spælarnir ikki vildu hava hann til kí í fjør, hví fanin skal hann so koma nú?????? HB hevur einki ilt gjørt honum og hann er altíð vælkomin í HB og so sigur tú hatta um at felagi hevur brúkt nógvar kreftur at uppala Allan og so fer hann BARA join year !!!! Ljótur by KÍ fan ja tú kanst eisni bara siga tað í stuttum:Allan hevur verið sera penur móti KÍ. hhehe neinei nú haldi eg at tú ert farin for langt.Sig sannleikan,og ikki fara at lúgva á hesi kjaksíðuni. Eg má siga fyri mín part,at eg ynski ikki at síggja Allan aftur í Kí troyggjuni.Hann hevur verið so mikið ljótur móti KÍ at tað hóskar ikki! Kann eisni siga tær at tað vóru Todi og Kurt ikki.Teir spældu móti Kí,akkurat sum móti hinum. So tak teg saman.Og um tú aftur kemur við tvætli kanst tú ikki vænta svar frá mær. Dømi???? by Sheva Ja so vóru tit aftur at fara og siga at Allan Mørkøre hevur verið eykað ljótur í móti kí er nakað tvætl Hann spælur ikki dukku fótbólt men manfólka fótbólt Allan er ikki penur tá hann spælur, men ei heldur for ljótur hann ger síðna skildu tað sum tit uttan iva eru mest argir inn á er at hann valdi HB og var við at gera HB til greipu vinnarar Allan Mørkøre er bara for góður til klaksvíkina!!!!!!!! Dømi???? by Sheva Ja so vóru tit aftur at fara og siga at Allan Mørkøre hevur verið eykað ljótur í móti kí er nakað tvætl Hann spælur ikki dukku fótbólt men manfólka fótbólt Allan er ikki penur tá hann spælur, men ei heldur for ljótur hann ger síðna skildu tað sum tit uttan iva eru mest argir inn á er at hann valdi HB og var við at gera HB til greipu vinnarar Allan Mørkøre er bara for góður til klaksvíkina!!!!!!!! HB Forever Nú er ikki at gevast by Gøtumaðurin Eg haldi at tað er nokkso hugstoytt at síggja viðmerkingarnar hjá teimum sonevndu, uttanveltaðu føroyingunum, um CL dystin ímillum KÍ og Zvesta. Gott nokk vóru Zvesta ikki so góðir sum eg hevði roknað við, men KÍ' avrikið var gott, sjálvsagt verður man noyddur at spæla verju fótbólt, næstan hvørja ferð, man roynir seg í úti í Europa. Eittnú royndi HB seg ímóti einum "bygdaliði" í norður Noregi fyri nøkrum árum síðani, um HB royndi seg við álopsfótbólti ella ikki skal eg lata vera ósagt, men úrslitið gjørdist til "bygdaliðið" úr norður Noregi. Føroysku liðini hava verið noydd at ásanna, næstan hvørja ferð, hóast talan er um "ókend" lið, at so er tað ein stórur biti hjá okkum. Mín áheitan er tí á øll ið vilja føroyskum fótbólti at frama, um at standa saman um føroysku luttøkuna, vónandi kemur ein dagur har vit øll kunnu frøast um okkurt óvantað gott úrslit. Livst so spyrst??? Samdur by KÍ fan Ja tað er merkiligt at onnur koma her og royna a niðurtrakka KÍ fyti verjufótbólt.Føroyar koma ongantíð at vera mentir at spæla álopsfótbólt.T.d spældi KÍ álopsfótbólt í fjør móti einum liði í Eysturríki,og tapti .Spældu KÍ sum í ár hevði tað verið nógv betri úrslit. Og so segði onkur at KÍ bara gyppaði sá eg rætt so royndu Kí arnir alt tað teir kundu at spæla bóltin. Besta úrsliti hjá kí nakrantíð NOT! by anti kíarin Ja kí var so gott spældu super taptu BARA ! HELLO!!!! Tit pent sagt stinkaðu!!! Og um øll vóru so glað og hvat veit eg hví var tað so deyðastilt á áskoðaraplássinum hmmmmm ája passar tí teir stinkaðu!!! Tað er tann reini sannleikin! HB tapti í Tromsø er ein heilt onnur søga og hví samanbera hesar báðar dystinar?? Tað sum eg vil koma inn á er at kí ikki spældi so øguliga gott, sum "øll" á hesu síðuni siga tað er eitt gott úrslit at tapa BARA á Reyðu Stjørnu, men tað var mátin teir taptu uppá!!!! Reyða Stjørn manglaðu landslið leikarar og ein annan, sum var ímillum teir bestu! Nei, best hevði verið at fingi Olgar aftur á liðið!!! Hann skorar í øllum førðum ella, ja hann hevði so í øllum førðum roynt!!!!!! tín meining by KÍ fan tað er ymiskt sum Føroyingar síggja fótbólt uppá eg krevji ongantíð at Føroyingar skullu spæla fult professionellar spælarar niður.Vit eru hóðast alt bert .Og tað er avmarkað hvat vit kunnu móti stórum tjóðum. Tað virkar sum hesin Kí hatarin er einsamallur við hasi meiningini ja hann um tað simpulten! Mon dog! by anti kíarin Mon Dog!!!!!!!! tað eru bara so fá sum tíma at skriva á hesa kjaksíðu!!! simpulten! Nú er nokk anti kíarin! by Rættur KÍ-áriÐ Nú haldi eg virkuligani at tú skal halda KJAFT við tínum viðmerkingum. Eg veit ikki um tú ert frá Klax ella hvat, um tú ert so ert tú líka ringir sum teir "vánaligu" KÍ-áskoðarnir sum tú kallar teir. So kann eg gott leggja afturat at KÍ tapti BARA í Jugoslavia fyri løtu síðani. So hvat vilt tú so siga um tað? BARA by anti kíarin Ja tú hoyri tað og Reyða Stjørn mátti kalla báðar landsliðleikarnar aftur tí nú skuldu teir møta kí og har vóru umleið áskoðarar og spenningurin var øguligur kí var líka við at vinna og Zoltan hevði næstan einki at gera Reyðu Stjørnu spældu sín lívsdyst kempaðu sum svakir ella hvussu var tað ?????? TAKI TYKKUM SAMAN!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! vánaligt anti Kí ari by Ein sum hatta er nokk tað vánaligasta greinin eg havi lisi.Hesin roynir og roynir Kí skal bara vera ringast .fullur í undirlutakenslum. Hevði verið gott at fingið hendan vekk her frá!!! Tit royna og royna . by anti kíarin Ja so var tað tað nú var eg knappuliga ein við undurlutakenslum hvat er tað eg havi roynt at sagt!!!!! eru tað ikki tit sum eru fullir í undurlutakenslum?????? nei nei kí og klaksvíkin standa saman um niður brótingina av klaksvíkar bóltfelag! nú er at øsa tykkum men vinnur kí ikki á HB august so er úti á hesum sinni! Eg ynski kí alt tað ringasta og vónandi verður kí ikki eitt av liðinum, sum skal um boða Føroyar í Europa Cup næsta ár!!!! Ov vánaligt by Ein vitjandi Gott tit endaliga hava fingið eina heimasíðu upp at standa, fínasta slag. Men nakrar viðmerkingar má eg koma við. Trýsti meg inn á deild menn og deild kvinnur, hjá kvinnunum var myndin frá og myndin av monnunum var frá , álvaratos, eg veit tit eru eitt sindur aftanfyri har norðuri, men bæði KÍ kvinnur og menn hava fyri kortum tikið nýggjar myndir. Hatta tvætli tit leggja eftir einum fyrrv. leikara hjá NSÍ og harvið leggja á heimasíðuna hjá NSÍ er ov langt úti. Tit taptu báðar dystirnar móti NSÍ í ár uppiborið, ja kanska kemur tað at kosta KÍ dýrt í ár. Annars vil eg ynskja KÍ tillukku við einum frálíkum úrslitið móti Reyðu Sjørnu, men so er eisini alt sagt, tí spælimessiga kundi úrslitið fyri tað verið til jugoslavanar. Tað var nú heldur ikki so ringt ikki at gerast vónbrotin av úrslitinum, tá málsetningurin var ikki at tapa meir enn Ná men takk fyri hesuferð, og gott at síggja at aðrar heimasíður byrja at koma upp at standa. Síðan er ikki almenn síða hjá KÍ by webmaster Tað er gott at fáa viðmerkingar viðhvørt, men lat meg siga beinanvegin, at hendan síðan er ikki almenn heimasíða hjá KÍ, men eg havi frætt at ein er á veg. Og tá fært tú óiva nýggjari myndir enn tær sum eru her á síðuni. Annars so er ein mynd av kvinnunum tá ið tær blivu steypavinnarar á forsíðuni. Har afturat so er ikki meiningin at halda uppat at dagføra hesa heimasíðu. Orsøkin til at hon ikki verður dagførd í løtuni er, at programmið sum eg brúki til at leggja út á netið við, riggar ikki, og eg veit at fleiri onnur hava sama trupuleika. So skjótt trupuleikin er loystur verður síðan dagførd. Síðan ikki dagførd í løtuni!!!!! by Webmaster Av tekniskum trupuleikum verður síðan ikki dagførd í løtuni. Men so skjótt trupuleikarnir eru loystir verður aftur nýtt tilfarð aftur at síggja á síðuni. Sorry Dimmalætting um KÍ-Red Star by KÍ fan Eftir at hava lisið dystarfrásøgnina KÍ-Reyða Stjørna, fór bikarið at flóta yvir.Ein runavíksingur(fyrr á Nsí .deild) ger alt hvat hann kann fyri at fráa alt tað negaviva fram frá dystinum,sæð við KÍ eygum.T.d at KÍ bara vardi o.a .Fyri tað um hann,saman við Nsí ikki veit hvat tað er ,bara at SPÆLA í Europa cup,so skal tað ikki ganga útyvir at KÍ fekk eitt heiðurligt úrslit móti Reyðu Stjørnu.Eri % sikkur í at øll onnur FØ. lið høvdu tapt meir.Hevði kanska Nsí vunni á teimum??NOT teir høvdu tapt , . KÍ innsatsurin var góður .tá hesin skrivarin ella Nsí hava klára at,fyri tað fyrsta at koma í Europa cup,og síðan at tapa móti Reyðu Stjørnu .ja tá kunnu vit fara at snakka um tingini. Tað stóð eisni at áoskorðarnir vóru ónøgdir við ikki at spæla meira álopshuga.Eg veit bara um fólk sum vóru nøgd,og hildu at tað kundi ikki verið nógv betur. Eisni stóð at tað minti um Fø. landsliði fyrst í inum.Tá tapti Føroyar .Og klubbfótbóltur í FØ. er langt aftanfyri landsliði!!! Blm. heldur kanska at KÍ skuldi spælt álopsfótbólt,men tá høvdu vit tapt ,og kanska fingið málmøguleikar. p.s hevði Dimma vænta at KÍ tapti ??? heilsan ein sum var væl nøgdur við bæði úrslit og innsats móti Reyðu Stjørnu. Ljóðar ikki so! p Sera vánaligt!!!!eitt heiðurligt tap og ein góður innsatsur hevur betri orð uppiborið fyri KÍ. F Dimmuna! by KÍ áskoðari Úrslitið var GOTT, ja alvorligani GOTT spælt av okkara monnum. So hví Dimma skal siga at so er ikki, tað veit eg ikki hví. Dimma hevur faktist nógv ímótið KÍ í løtuni sær út til. IKKI skrivaðu teir ein bókstav um OKKARA kvinnur sum vunnu steypafinaluna, tað fyrsta teir so gera tað er at siga at KÍ mennirnir spældu illanið. Tað er simpilhen so F at lesa sóvurut! Teir skullu nú fara at taka seg saman og í minsta lagið seta eina mynd av KÍ steyavinnarunum ár ! OG so skulla teir fara at leiga bandi av KÍ-Reyðu Stjørnu dystinum OG SO gera eina dystar-frasøgn sum er RØTT! kí-reserva liðið hjá Reyðu stjørnu by anti kíarin! Tað var sannleikin av tí heila kí hevði eitt ella tvey skot á mál og tað fyrsta kom seint í øðrum hálvleiki av einum ára gomlum dreingi!!!!! so eg veit ikki hvussu gott kí kann hava klára seg høvdu verjuleikarar á linju og ikki ein tann einasta áleypara hmmmm sera merkuligt at Reyða Stjøna ikki tímdi at spæla og so manglaðu teir ikki minni enn landsliðs leikarar og svumu alíkavæl í málmøguleikum!!!! kí nyttaði ikki nógv mikukvøldi!!!! tað er ikki nóg gott at tapa!!!!!!!! so serliga ikki sum kí gjørdi!!!!!!! Ein taparagrein by KÍ fan ja tú snakkar akkurat sum tú ert anti Kí ari. HB hevði kanska spælt álopsfótbólt móti teimum,men so høvdu teir tapt , Tú ert sikkurt ein fan,hvørs lið ongantíð hevur spælt Champions leauge fótbólt. Nei eingin ivi um at hatta var ein góður innsatsur.Reyða stjørna kemur langt í CL. HATTA var ein TAPARAGREIN! by anti kíarin eg kundi ikki skiti meira á tað um hb spældi álops fótbólt ella ei, men eitt er so helt sikkurt kí spældi sum fluga í fløsku mikukvøldi! runnu bara aftaná hinum og tá teir so fingu bóltin, sparkaðu teir hann bara vekk hví skulu kíarnir ikki kunna spæla bóltin í millum sín sera sera vánaligt!! og at tað mátti ein ára gamal drongur til at skjóta fyrsta og einsata skoti á mál!! men veri tit bara stoltir av at tapa tað koma tit ógvuliga langt við!!!!!!!!!! HB tapti by fan Tú sigur at KÍ spældi vánaligt ímóti Stjørnunum úr Jugoslavia. Hvat sigur tú so um HB? Teir taptu í móti einum vánaligari liði enn Reyða Stjørna, og harafturat komu teir direkta úr flogfarinum inná vøllin, móðir og troyttir, álíkavæl kláraðu teir at høvla HB av Ikki kom sig at KÍ spældi vánaligt J`U tað er tað eg sigi!!! by anti kíarin Jú eg kom BARA at siga at kí spældi illa tí tað er tann reini sannleikin!!!! Har vóru eini vitni!!!!!!!! fucking skot á mál og HB var eisiini ein mega skomm men um eg minnist rætt, so spældu teir ikki ultra defensivt! tað var í minsta lagi eitt sindur áhugavert at hyggja eftur!!!!!!!!! Annars eri eg ikki HBari!!!!!!!!! Eri faktist kíari og klaksvíksjingur!!!!!!!! Stuðla tínum felagið by fan KÍ hevur sera nógvar áskoðarar, og teir reypa av at teir eru teir bestu í landinum. Eg vil bert siga, at KÍ hevur nógv mest áskoðarar, men KÍ hevur eisini teir vánaligastu, tað er frægari at tað eru fáir áskoðarir sum stuðla felaganum bæði tá ið tað gongur gott og tá ið tað gongur illa, men tað gera klaksvíkingar ikki. Tá ið KÍ spælir vánaligt tá byrja áskoðarnir beinanvegin at spilla leikarnir út U- ogU- by Klakksvíksingurin Sá í bløðunum at U- og U- LANDSLIÐINI eru úttikin.Sá eisini at ikki ein tann einasti,hvørki í U- ella U- hópinum eru úr KÍ.Er tað so elendiga stætt við leikarum í smádreinga og dreingaaldri at eingin er nóg góður til landsliðini? Um so er ,veit nakar hví? Kann nakar siga mær hvat KÍ ætlar at gera við hettar? .Væl veit eg at KÍ er væl umboða í U- hópinum,men hettar er í fer við at gerast ein koddi sum flestøll eru ævdottin á!!!! Komið Nú dreingir,her má ein serligur innsatsur til,og tað heilt skjótt-eisini!!!!! U- by Eisini KÍ-ari Ja, tað er synd at siga at ikki ein tann einasti KÍ-smádrongur er umboðaður á U- landsliðnum, men fyri at siga tað sum tað er, so vóru teir nakrir ella fleiri, ið vórðu úttiknir til tær seinastu venjingarnar áðrenn endaligu úttøkuna, men av tí at KÍ-smádreingirnir sjálvir vóru tilmeldaðir til kapping í Danmark, so valdu hesir smádreingir sjálvandi, at stula sínum egna felagi, og ikki vera ein "avhoppari" fyri restina av liðnum. Hetta er ein væl skillig avgerð hjá teimum hetta eru rættir KÍ-arir ! Sjálvandi er tað keðiligt fyri hesir dreingir at teir mugu forsøma ein so stóran møguleika, men tað gert ikki við .so er bara at vóna at møguleikin stendur aftur eina aðru ferð! BAÐI KÍ OG LANDSLIÐ ?? by Askoðarin Um so er at KÍ absolut skal senda eitt smádreingalið til Danmarkar samstundis sum U- er til kapping í Aberdeen,so eru teir ára gomlu sjálvandi noyddir at velja sjálvandi velja teir KÍ og sínar liðfelagar. Hvat nú um teir fingu møguleikan at vera við ,baði landsliði og sínum egnu ? Hvat nú um KÍ skipaði soleiðis fyri at smádreingirnir hjá KÍ ikki eru í Lemvig samstundis sum landsliði er í Aberdeen? Hvat við at luttikið í onkrari kapping sum ikki fellur saman við teirru í Aberdeen ? Hevði hetter ikki veri eina roynd verda ? Eg veit ikki ,tí spyrji eg.Men eg veit at hvørkið Kristian,Símun,Karstin ella Hjalgrím vóru á U- landsliðinum tá teir høvdu aldur,,,. Teir vóru , ja gita ! Í Lemvig(Limfjordscup) og í Alborg (Ponduscup) samstundis sum hinir vóru í Aberdeen ,um hettar var gott ella ringt fyri teir(KÍ-arnir) er ilt at siga, men teir(KÍ-arnir) komu í hvussu er heimaftur við gulli.Smádreingjaliði (og harvið eisini teir KÍ-arnir sum valdu KÍ framum landsliði) komu heimaftur úr Lemvig (Limfjordscup) í gjarakvøldi VIÐ GULLI! ! ! ! TILUKKU DREINGIR KÍ uppstilling by Væl vitandi Noy noy sigur at KÍ leikti í gjárkvøldid. So er tad ikki so løgid at KÍ tapti So hava teir jú leikt vid monnum allan dystin. góður insatsur kí by Anonymous Vil bara siga at tað var ein alvorligani góður insatsur av øllum KÍ-arnum í dag ímóti Reyðu Stjørnuni. Jan Joensen var klárt tann besti spælarin á vøllinum. Og ungi Kristian á lakjuni spældi gott tað tíðina hann var inni. Tað einasta í manglaði var at áskoðarnir kundi rópt meira. Men tað var gott klára og stuttligt at sýggja at so nógvir og trúfastir áskoðara møttu upp. Blívi við við tí. Men annars góða eydnu við útidystinum Kí og hopi at tit fáa ein góðan túr. GOTT kempa KÍ by KÍ fan Hatta var ein góður innsatsur KÍ gjørdi.Allir kempaðu,og at tapa er eitt heiðurligt úrslit.Trúgvi ikki at FØ. lið kunnu tapa minni.Vissu allir kempa líka gott restina av árinum,so standa við ovast á pallinum tá avtornar.Og í Zoltan eiga vit ein ótrúliga góðan málmann!!!! Jan Joensen skal hava rós fyri ein sera góðan dyst.Jan kempar altíð %,og í dag var hann ótrúliga góður á miðvøllinum. Gott KÍ við áskorðarir hava onga skom av hasum avrikinum. KÍ spælir + by Væl vitandi Kí fer at spæla + móti Reydu stjørnu í kvøld. Júst so sum Ajax. + Tad vil siga í verjuni, á midvøllinum í álopinm(Tveir vengur ein mitt fyri) og so ein sum kann spæla allast"dni á vøllinum. ta"vil sia í verju ella midju ella álop. noyyyy by Anonymous spældi teir ikki í kvøld? HB keypt Allan Mørkøre aftur by Klaksvíksingurin Havi frætt at HB fær Klakksvíksingin aftur á .deildarliði hjá monnunum.Nú trúgvi eg at HB hevur møguleikan at blanda seg í toppinum tá avtornar.Skulu vit Klakksvíksingar ikki ynskja HB tillukku við Klakksvíksinginum og Allani vælkomnan aftur í føroyskan fótbólt? Eg gleði meg í hvussu er at síggja ein góðan dyst 'millum KÍ og HB eftir summarsteðgin. HB heppi!! by KÍ fan Ja tað má sigast at HB(sum altíð) er sera heppi. HB hevur fingið Allan,,,,,men hvat við KÍ og B ???????Tey hava ongan Kurt og John.Tað má sigast at HB hevur fingið sítt álit(KLAKSVÍKSINGUR),meðan B og KÍ framvegis spæla uttan teirra høvuðsmann.Hetta kann koma at vera avgerandi .í øllum førum er HB nú stórfavorittur at vinna FM. Men latum okkum fyrst hopa at vit ikki tapa for nógv í morgin. Grenj by Klakksvíksingurin Álvaratos-hvat hava Kurt/John við hettar at gera? KÍ skal nokk klara seg ver vísur í tí,baði uttan og við Kurt.Hví ikki gleðast og síggja fram til eina góða og spennandi seinnuhálvu,KÍ-liði er knallgott tað kemur restin av kappingini at vísa.Upp við høvdinum,ikki bara tú ,men øll KÍ-viðhaldsfólk.Haldi at Karl Jakku eigur at grava stórtrummuna framaftur og skapa nakað av stemmninginum frá tá vit vunnu tað ið vinnast kann.KOYR Á KÍ-KÍ-KÍ. IKKI SATT by KÍ fan nei vit eru absolut ikki líka góðir uttan Kurt!!! Við mugu bara sanna at HB kláraði seg ikki uttan Allan,B ikki uttan John,og KÍ ikki uttan Kurt.Vit liggja nummar .skal mann siga at vit eru líka góðir uttan Kurt???? HB var nú komi fyri seg,men teir kláraðu seg als ikki í fjør.B klárar als ikki at fylgja við nú John er farin! So tað má absolut sigast at HB er sigursharrin! Men tað meinar ikki at tað er % at HB vinnur FM,men teir eru ikki illa fyri! Hetta er absolut ikki grenj,men bara satt! Vit klaksvíksingar mugu bara innrømma at vit klára okkum langt vrá líka gott uttan Kurt.HB klárar seg heldur ikki uttan klaksvíksingin! Ein ið vónar tað besta! tú hevur taparalyndi by rættur kí-fan soleiðis sum tú, ið kallar teg og ert ein kí-fan, tosar, soleiðis tosar ein tapari. hini eru altíð hepnari enn tú, og tú væntar altíð, at títt lið fer ikki at vera líka gott, sum hina og hina ferð . hatta dugir ikki. tú mást byrja at hugsa av nýggjum sum ein vinnari hugsar. tak við, at vit nú fyri tað fyrsta ikki hava mist john ryan, hann er bara eitt sindur øðrvísi tengdur at kí. sivic hevur gjørt honum eina serliga venjingarskrá, sum hann fylgir. hann hevur framhaldandi sáttmála við kí. harafturat hava vit fingið tveir klassaspælarar afturat í hópin allan joensen og eyðun klakkstein, sum báðir eru við í jugoslavia. so upp við høvdinum, hin rodni og ja, stórtrumman hjá karl jakku, hon hevði nú verið prikkurin yvir i-num. koyr á kí, kí, kí, kí, kí hvat hjálpir tað? by KÍ fan Taparalyndi .ja tað halda summi,men eg standi fast við at KÍ er langt,LANGT frá líka góðir tá Kurt spældi við. Hatta er fakta,og at innrømma nakað .ja tað kann kanska vera taparaligt við hvørt. Og so sigur tú trumman hjá Karl Jakka hvat h nittar tað at hava trummu,tá eingin rópar??? Á toftum var trumman,men einki róp .tú biður um trummuna rópa so!!!!tað hoyrdi mann ikki á svangaskarði. Nakrir menn mugu vera skít fyri at fáa rópini at koyra!! við trummuni fylgir so mangt by rættur kí-fan nú vart tú aftur har, sum tú ikki skalt vera: grenj, heldur enn rakstrarróp undirbrotligheit heldur enn sjálvsvirðing hvør annar enn KÍ klárar at savna áskoðarar út á Svangaskarð eingin nú skalt tú sjálvur, KÍ-fan, syrgja fyri, saman við okkum øðrum røttum KÍ-fan, at vit fáa ein kór og trummuleiðara, so sangurin kann ljóma, tá HB kemur norður er tað ein avtala ? fínt, lat meg frætta. KOYR Á KÍ NIðUR VIð ØLLUM GRENJI, IKKI SANNHEIT Tað verður ikki nemt by KÍ fan Ja móti HB er nógv sum talar fyri at vit ikki fara at vinna.Eg kalli meg ein KÍ fan sum havi erligheit-eri ikki optimist. Karl Jakku er farin til skips,so eingin trumma! Og svíkarin Allan Mørkøre(óyngstur í KÍ)hevur ongantíð tapt móti KÍ So eg vænti ikki at tað verður nemt. Okkara menn mugu inn at kempa. Trúgvi at tað verður lív í áskorðarunum,tó uttan trummuna.Tað plagar at vera lív tá HB er á vitjan. Tá fara vit at rópa!!!! Allan ein svíkjari???? by anti kíarin eftur alt sum Allan Mørkøre hevur givið tykkum so hevur tú nossini at kallla hann fyri svíkjara????? Ja tit eru sanniliga ótaknemmligir hvussu so við baggjanum er tað í ordan at hann fór????? Pínadoys tápulig heitt!! Tit hava at takka Allani fyri alt hann gav tykkum!!! Ikki undarligt at kí og klaksvíkin er so nógv hata sum hon nú eina ferð er!!!!!! Og at tú kallar teg kí fan hatta er tað man fær burtur úr at verða klokasvíksjingur!!!!!! Jú ein svíkjari by Kí fan Tað eru nógvir mátar við Allan sum gerð at hann er so nógv hataður.Og tað eru absolut nógvir leikarar her sum hava tænt felagnum nógv betri enn Allan.Hann vann FM her.Hann bæð um at sleppa at leika við í fjør tá dystir vóru eftir Fy for den.Í ár er HB á odda,nú biður hann ikki um at sleppa er tað ikki svíkjari?? Kurt er absolut ikki svíkjari .ein álitismaður,sum hevur tænt felagnum ótrúliga væl.Og hann hevur eisni roynd seg í fleiri øðrum feløgum. Passar ikki! by anti kíarin Tú sigur at Allan bað um at sleppa at spæla við tveir teir síðstu dystunar men tað hevði hann ikki lov til!!!! Tá hann fór úr HB til `IBV skrivaði hann ein sáttmála ella eitt sjal og har stóð at um hann nakrantíð kom aftur til Føroyar at spæla so skuldi hann spæla við HB! Tú blablar og blablar og sjálvandi fer hann ikki at koma til kí tá teir vilja hava hann!!!! døøøhhhh tit eru bara so argir yvir at hann bleiv so góður tá hann kom til HB!! Hann leitaði eftur nýggjum útfordringum og tað gjørdi hann rætt í!!! Og tú sigur ógvuliga niður rakkandi at nógvir hava tænt felaginum betur enn hann halló!!!!! Hann var fastur fúsi á kí liðinum síðani hann var ára gamal!!! Og so er Kurt bara so mega góður og elskaður hann spæli eitt skift við b og tað hata tit sjálvandi ikki fyri tit eru merkligir!!! Og so kom "Sir" Paris við einum tí láturligastu uppskotum at eingin annar skuldi hava (nr hjá Kurt) tí eingin var nóg góður at taka arvin upp!!! Idiot! Annars er hatta við "Sir" nakað helvitis tvætl tað er bara ein venjari í Føroyum, sum hevur forkent at hava tilkent navni "Sir" so er tað Jóhan "Melli" Nielsen hann hevur sínar trubuleikar, men ongin venjari hevur vunni so nógv sum hann!!!! GO ALLAN OG "MELLI"!!!! tað var satt by KÍ fan Jú eg skal siga tær at tað passar % sikkurt at Allan bæð um at sleppa at spæla viuð KÍ teir seinastu dystirnar(B og ÍF,har Kí skuldi vinna ).So kann eg eisini fortelja at nevndin hjá Kí eisni vildi hava hann.Men spælarnir høvdu fund,har teir stemmaðu um Allan skuldi koma.Og har bleiv úrsliti at teir vildu ikki hava hann.Eg veit ikki hvussu sannførandi greiðslan var,men í øllum førum endaði tað at Allan skuldi ikki koma. Annars so hevur Sir Tony Paris rætt í at eingin er líka góður sum Kurt.Eg skal ikki útilukka nakað,men síggji tað ógvuliga ósannlíkt at nakar leikari kann vera so góður sum Kurt.(tað sæst við at hann er toppskorðari í Noreg). Kurt og Flo by Kurt fan NEI!!! Í .deild í Noreg.Tað er tann næst besta deildin.Um tú kanska heldur at støði har er lágt so kann sigast at Eirik Bakke hjá Leeds spældi har aðreen hann fór til Leeds. Toppskorðari saman við Jonstein Flo .sigur tað ikki nokk? venjarin segði at Kurt var hansara besta keyp.T.d hevur Hans Fróði ógvuliga trupult við at sleppa á liði. So støði er høgt! Hvussu skal Kí spæla móti stjørnunum? by KÍ ari sum fer út á Svangaskarð Ja er er spurningurin hvussu vit skullu spæla. Eg eri fullvísur í at tann besta loysnin er at spæla defensivt.Helst . Men ikki flata verju!!!!Tað eru vit ikki nóg góðir til móti so sterkum liði.Men vit mugu eisni hopa at Zoltan enneinaferð fer at standa ein branddyst.Tí at vit vita at hatta liði er vemmuliga gott!! Drívi nú á by KÍ-arið við Stórum K Ja læt okkum hopa at zoltan aftur ferð at standa ein brandyst. So hopi eg ikki at Sivic ferð at vera so býttir aftur at seta Jan Andreasen á beinkin! Vit mugu jú hava eina góða verju. Eg vil eisini hopa at okkarar dreingir fara allir at spæla ein góðan dyst, men tað nyttar ikki at reypa av at allir spældu ein góðan dyst og so tapa. Ein áleypara? by KÍ-fan Eg eri ein av teimum sum % sikkurt fari út á Svangaskarð mikudagin,eg eri partvís samdur,útgangsstøði má vera defentsivt,so fær ein at síggja.Hava tit annars lagt til merkis hvussu nógv útvarp og bløð hava gjørt burturúr at setrini á Svangaskarði eru BLÁ ? Ungt lið by Fritz KÍ kvinnurnar sum vunnu steypakappingina høvdu eitt lið sum einans var , ár (hópurin) so tað var sera flott , tillukku við tí og góða eydnu framyvir . Fylg Kurt og co. by KÍ fann Ein góð síða hjá Sogndal er at finna á www.SIL-fotball.no Teir hava havt samrøðu við Kurt.Og tú kanst lesa um dystir og stremma um mánans spælara. KURTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT Kurt er nokk tann viktigasti spælarin hjá KÍ nakrantíð.Vónandi kemur hann aftur tá hann ikki er góður nokk hjá Sogndal.Maðurin er ALTÍÐ góður hjá KÍ!!!!!! Vit eiga nógvar góðar spælarar.nevnast kunnu Todi,Jákup og Allan.Men eitt er sikkurt:Tann ið hevur havt størsta týdningin er heilt sikkurt Kurt. hava tit sæð by Jokarin Hava tit veri inni á HB-kjakinum í dag? Eg haldi at har blívur stuttligari og stuttligari onkur ynskir GÍ og KÍ tilukku við steypakappingunum í .DEILD ,meðan HB verður gratulera vid steypakappingunum í BARNA og UNGDÓMSDEILDINUM. Tað er bara so synd í teimum! by KÍ fann Ja teir koma, sum altíð við undanførslum.Snakka um at HB er so ungt,og at teir spældu betur í steypafinaluni,og at Uni manglaði hvussu langt munnu teir fara??????????????? Nei tað er bara so synd í hasum HB arunum. Also hvussu ilt fáa tit? by Hann Sjálvur Hví skulu tit ikki kunna spæla á Tórsvølli??? Sjálvandi spælir kí sínar uefa dystir á Toftum, men hví skulu tit ikki koma at hyggja eftur kí um teir spældu á Tórsvølli??? Tosa um at Havna menn vilja bara verða í Havnini, men at man ikki kann fara og stula sínum liði, bara tí Tórshavnar komuna eiður vøllin???? Er tað ikki forvánaligt?? Og koma ikki at hyggja eftur landsdystum tí hann er í Havn??? Eg var og hugdi eftur hvørjum europa dysti hjá HB áðrenn tórsvøllur kom og eg var eisin til allar landsdystinar(uttan tann í móti Cypros) áðrenn Tórsvøllur kom hví skulu tit so ikki kunna koma til Havnar pínadoy tit eru merkiligir Hava tit so ilt í reyvini av tí at vit hava ein grass vøll????? Hví kanst tú ikki bara fara til ein fótbóls dyst og rinda tær krónunar tað kostar og halda kjaft???? altíð grenja tit um at skýlini í Havn ikki verða bona hvørja ferð tit koma til havnar um at dystinir ikki mugu verða spældir á ogn hjá Tórshavnar komunu eg spyrji bara hvat tað næsta er og eg komi at hyggja eftur kí í mótu Reyðu Stjørnu um tað verður í Havn ella á Toftum og ynski teimum góða eydnu . HB Forever Best fyri allar partar at dysturin verður á Toftum! by KÍ fann Best at vera á Toftum. by KÍ fann Steypafinala var í havn.Tað sigst at HB áskorðarir hugdu.So kanska KÍ far nógvar havnamenn á Tórsvøll????????? Meir klaksvíksingar fara á toftir,og eisni nógv úr eyturoynni.So at tað er best fyri felagi at spæla á Toftum.Meir fólk,vanir við vøllin o.a. Hvørvisjón by Fritz Eg hugdi eftir kvinnufinaluni í Havn , har vóru umleið HB áskoðarar og umleið áskoðarar úr Klaskvík sum stuðlaðu Kí , so ikki vænta Havnafólk koma at hyggja eftir KÍ um teir spæla í Havn , tað er ein hvørvisjón. kvinnufótbóltur kann ikki samanlíknast við mannfólkafótbólt!!! by nr. Tað er munur á, at kvinnurnar spæla eina finalu, og so at KÍ spælir móti Reyðu-stjørnu!!! Tað er hvørki av havnafeløgunum, sum hevur nakað serligt av viðhaldsfólki til kvinnudystinar, og hetta kunnu vit ikki siga annað til, enn at tað er keðiligt!!! Vit skulu minnast til, at Reyða-Stjørna er eitt lið, sum tey flestu fótbólts áhugaði vilja síggja, og tí kann man vænta nógv fólk. / av Føroyingunum búgva í Tórshavn, og tí vænti eg, at tað verða fleiri áskoðarir, um dysturin verður spældur á Tórsvølli, enn á Svangaskarði, og teir Klaksvíksingar, sum fara til dystin, vænti eg ikki hava nakað ímóti, at koyra ein tíma meir, og fáa fleir fólk "eyka". Men so kann man eisini siga, at Havnafólkini kunnu koyra ein tíma, um tey vilja síggja dystin Ja, eg veit ikki Hatta kann diskuterast Tórsvøllur = Byggipláss by hhj Hatta er ikki naka Stadion, hatta er eitt Byggi pláss Ikki á Tórsvøll by John W. Joensen Um KÍ leikar á Tórsvølli ætli eg mær ikki at hyggja eftir dystinum. Tórsvøllur er ogna hjá Tósahavnar Kommunu, og kann tí ongantíð gerast landsstadion!!! Kí kann ikki leika sín EUROPA CUP dyst á einum vølli hjá Tórshavnar Kommunu. Tí er bara ein møgueiki, so leingi vøllurin hjá Klaksvíkar Kommunu ikki er góðkendur til av UEFA, nevnuliga Svangaskarð!!!!! Flugusmekkarin PS: Við at stuðla Svangaskarði, hjálpa vit eisni Niclas at fáa stólar og tekju kring vøllin á Svangaskarði, til frama fyri allar fótbóltsáhugaðar Føroyingar. PPS: Tað er eingin orðsøk til at stuðla hasum VIP-arunum í Havn. Untitled by hyggjari Tað koma einans Havnaáskoðarir í Gundadal at síggja fyrsta kvinnulið hjá HB spæla finalu , hvussu kunnu vit tá vænta at teir koma í Gundadal at síggja KÍ spæla ????. Tvazzzz by Jac Forferdiligt at man tímir at skreða seg um, hvar ein fótbóltsvøllur liggur, tað fulkomliga líka mikið, vit stula KÍ tað er tað, ið er umráðandi, ikki hvar vøllurin liggur, eru tit ikki rættir KÍ'ara ella hvat, at blanda lokal politik og sovori, ið einki hevur við fótbólt at gera, er langt úti, og primitvit hugsa. Nå ein í stular KÍ, hvar enn tað er. Tilukku-Tilukku-Tilukku KÍ-Kvinnur by KÍ-ari Hjartaliga tilukku við sigrinum í steypakappingini.Tað er ikki tilvildarligt at tit eru steypavinnarar í ár,tit eru nemliga so nógv tað besta liði.Sjálvt um hinar brúka skitnar metodir hava tær ongan tjans allíkavæl.Tit spæla góðan fótbólt,tit duga at spæla fótbólt,-tað er eitt sætt upplivilsi at síggja tykkum spæla -koyri á víðari,eg meini at tit eisini eiga at vinna landskappingina við eitt lítið sindur av hepni,-og sum man sigur:"Heldið,ella hepni,fylgir teim góðu" -og tit? TIT ERU G`OÐAR.-Koyr á K`I K`I K`I K`I Untitled by Fritz Tillukku við finalusigrinum sunnudagin , tað var stuttligt at vera við í Havn og síggja tykkum , tit spældu skilagott og væl , vit vóru sera errin av tykkum , stríðist nú fyri FM eisini , har hava tit eisini góðan møguleika so kjansurin fyri greipuni er til staðar í ár. Finalan by Proppur Stríðist nú fyri einum finalusigri í morgin , gevið alt tit eiga so steypið kemur hendanvegin , vónandi verður eingin av tykkum sundurbrotin í morgin eins og seinast tá dómarin ikki tordi at døma móti HB hóast tær spældu baði hart og ljótt. Sig so at tað ikki er fyrimunur at spæla á heimavølli hóast øll Havnalið altíð nokta tað ?? Ársaðalfundur??? by Limur Tað er komið mær fyri oyruni at ársaðalfundurin hjá KÍ verður í morgin ,sama dag sum okkara kvinnur leika finalu í steypakappingini í Tórshavn og sama dag sum finalan um Europameistaraskapin verður leikt og víst á so gott sum øllum sjónvarpsrásum í Europa.Veit nakar at siga mær um hettar passar ella ikki??? Vónandi er kelda mín óeftirfarandi -Annars ætli eg mær at síggja baði Kvinnufinalina,finaluna um Løgmannssteypi,og sum rosinuna finaluna um Europameistaraheitið,hvussu eg skal fáa pláss fyri einum fundi eisini er torført at síggja beint nú,,,, tími heldur ikki at brúka tíðat hugsa um tað,, Vónandi fáa vit ein góðan finaludyst(uttan brotnar næsar og arðar grovheitir).KÍ-Kvinnur,vísi nú HB hvør bestur er!!! Spæli sum tit vanliga gera,nemliga góðan fótbólt góða eydnu!!! Fundurin var í gjár by Vitandi Aðalfundurin hjá KÍ var í gjár klokkan , og var sera góður og siðiligur. Hvar verdur dysturin spældur by hhj Hvar verdur dysturin millum KÍ og Red Star spældur á Toftum ella í Havn, eg hopi á Toftum. Ein Tofta madur. Vónandi á toftum by Klaksvíksingur Eg vóni eisni á Toftum.Men tað eru kanska nógv havnafólk sum ætla at síggja dystin,soooo tað er ivasamt hvar tað verður. Untitled by G:B Havnarfólk eru heimføðislig og bygdaslig tey halda tað ikki vera nóg fínt um tað ikki verður spælt i Havn , tey vita heldur ikka at tað er líka langt úr Havn sum til Havnar. KÍ FM kjansurin er framvegis har! by KÍ fannnn Ja nú bleiv tað til eitt tap móti botnliðnum Nsí.Ikki gott,men tað ræður um at koma aftur og vinna HB.Vinna vit HB og VB er kjansurin aftur stórur fyri FM. So fyri tað um vit taptu í dag so er ikki at geva skarvin yvir.Liði er gott.Men hví setir Sivic bæði Niklas og Ova á miðuna?????teir hava ongantíð spælt har áður(í .deild)Rógvi skal spæla á miðuni,og Ovi í álopinum,og Niklas í verjuni. Sivic:Tú ert fínur venjari,men tílíkt mást tú ikki gera. Heilsan ein KÍ fann sum hevur góðar vónir. Untitled by Fritz Hví spælir K`I ongantíð við meir enn % innsatsi móti NS`I , meðan NS`I spælir við % innsatsi ??, hevði K`I verið líka uppsett sum teir undanfarnu dystirnar og liðið líka væl uppstilla á vøllinum , var úrslitið eitt heilt annað , men í gjár vann tað betra liðið by Fritz Reyða Stjørna hvat halda viðhaldsfólkini hjá K`I og spælararnir um tað , ljóðar tað forskrekkjandi at møta einum slíkum liði í heimsklassa , ella hevur K`I ein kjans at fáa eitt gott úrslit her eisini ? , vónandi kunnu vit fáa nakrar positivar uppbyggjandi viðmerkingar her , vinarligast einki tvætl og møsn , hette er sera álvarsligt. Untitled by K`I-FAN Heimasíðan hjá Reyðu Stjørnu er á http://www.fcredstar.com/ stadioni sær sera stórt og flott út , man fær summarfuglar í búkin bara av at síggja tað , men K`I tit klára tykkum sikkurt har , góða eydnu. good luck by B 'arIN Eg vil bert ynskja KÍ og klaksvíksjingum good luck við hesum sera spennandi dystinum Til allar KÍ áskoðarar by Áskoðari sum altíð hyggur . Vissi vit eisini stuðla liðnum,so skullu teir nokk syrgja fyri at vit fáa stig Sunnudagin,men nógv róp og heppni frá okkara síðu má koma og vera til staðar nú KÍ av álvara blandar seg uppí kappingina Koyr á KÍ,vit vita øll at tit kunnu klára tað KÍ er bara best . Untitled by Fritz Ja gevið K`I allan stuðul vit eiga so fáa vit heilt vist okkurt afturfyri. KÍ-kvinnurnar í steypafinaluni by Kvinnufan Enduliga bleiv seinna hálvfinla leikt í móti B , og tað var Niklas á Líðarenda sum tók seg saman og dómdi dystin. Men tað hjálpti einki hjá B , tí tær taptu dystin , og tískil kom KÍ víðari við samlaðu málúrtøkuni Ryggklappararnir vaknaðir úr dvalu by Eygleiðari í Eysturoy Ja, nú fúka superlativini aftur um oyruni á KÍ-leikarunum: Gott, flott, super, suverent osfr. Ikki eitt ORÐ longur um illavorðna og ódugnaliga Sivic og avgudin "Sir" Parris (Kí-hjarta var nokk ikki størri enn pengapungurin tá samanumkom). Jú, skjótt vendist í holuni. Nei, einki munnu tit KÍ-viðhaldsfólk vera so nógv frægari enn øll onnur runt um serliga ikki tá ástendur. Men vónandi lata leikarar og leiðsla seg ikki ávirka ov nógv av mótgongd og spillandi tungum, tí tað fara altíð at vera upp- og niðurtúrar, tað vita vit øll, og tað er bert nattúrligt. Náhmen, trøðini vaksa jú ikki inn í himmalin, so kanska fara nakrir ryggklapparar úr Klaksvík í summardvala nú aftur aftaná dystin móti NSÍ í Runavík Livst so spyrst. Slepp tær vekk her frá!!!! by KÍ fann Jú vit hava havt nógvar fínar venjarar.Sum t.d Petur Mohr,Jóannes Jacobsen,Sir Paris,og nú sær Tomislav Sivic eisini út til at koma í hendan bólkin.Tú ert úr eysturoy,og tú hevur so einki at vera stoltir av.Tað hava klaksvíksingar!!!!Føroya størsta og mest vinnandi felag. Nú sær gott út KÍ haldi á og kempi.Men tit vinna also ikki Nsí sunnudagin um tað ikki verður kempa %.Og gera tit ein innsats vita vit at KÍ fær í hvørjum dysti.Vit hava bara so ótrúliga góðar og evnaríkar spælarar.Einki lið hevur betri fólk,tað er bara at fáa liði at koyra saman. So til tín Eystuoying:Slepp tær vekk her frá.Hatta tú sigur forteljur okkum øllum hvussu lítið tú veist hvat hendur her noðuri hjá greipuvinnarunum!!! kjak??? by FANATIKARIN Skal tað nú til at verða krav, at man skal halda við KÍ fyri at kunna siga nakað her? Tað sum eysturoyingurin sigur er púra satt, og um tit ikki kunna takað tað, so eru tit ikki serliga objektiv í Klax. Hvat er meiningin við at hava eina kjaksíðu, um man ikki kann siga sína meining. Ongin behøvist at rósa KÍ á hesari kjaksíðuni, tí tað eru tað nokk av klaksvíkingum, sum gera. Persónliga havi eg bara bíða eftir, at tað fór at ganga gott aftur hjá KÍ, sjálvt um eg ikki haldi við teimum. Sjálvandi skulu fjepparir hjá øðrum liðum ikki bara koma her fyri at provokera, men klaksvíkingarnir mugu eisini kunna tola kritikk. FANATIKARIN (sum heldur við Sumba) Provokera by Heri Sjálvandi skal ein hava møguleikan at siga sína meining, eitt sindur av provokatión eigur heldur ikki at verða forsmáa.Tí haldi eg at tað "fanatikarin" skrivar er á einar leið og ikki serliga fanatiskt,tíbetur.Fanatismu kunna vit ikki brúka til nakað Untitled by Karl T`u ert eitt ræðuligt tvætl. Pengapungar og hjartarúm by Heri Eygleiðarin innan úr eysturoy heldur ikki at KÍ-viðhaldsfólk eru fragari (annarleiðis?) enn øll onnur.Lat tað her ,á hesari síðu eiaferð med alla veða sagt :K`I-viðhaldsfólk eru óluk`sáliga nógv annarleiðis enn øll onnur ,og serliga tá ástendur!!!!!! .(Hettar er nokk galdandi fyri Klakksvíksingar generelt,vit eru annarleiðis og gud havi lov fyri tað)Um vit eru "fragari" ella ikki velst sjálvandi um hvat "fragari" í hesum førinum merkir. Hattar við KÍ-hjartanum og pengapunginum hevði eg fegin hoyrt eitt sindur meira um,hvat meinar tú við? Kjak á B -heimasíðuni by blitz Tað finst eisini kjak á B -heimasíðuni Enn ein sigur by Ævbera gott K`I Tillukku við sigrinum , flott so væl tit hava spælt í seinastuni , nú er NS`I eftir , vónandi knógva tit ein sigur í land í Runavík áðrenn summarsteðgin so tit kunnu byrja seinnu hálvu í toppinum , men trupult verður tað eingin ivi um tað . K`I stuðlar møti fjølment í Runavik og heppið K`I næsta dyst Tað verður svert!! by KÍ fann Ja eingin ivi um at Kí fær einki fyri givið.Í runavík hevur KÍ ikki altíð havt tað lætt,og fáa tað heldur ikki sunnudagin.Men vit mugu vóna at okkara spæla upp til sítt besta so vinna vit eingin ivi um tað.Um KÍ maskinan koyrur er eingin ið kann steðga okkum.Men fáa vit stig sunnudagin,so liggur KÍ væl fyri. Hjalgrím_FAN by randi grunnveit GOTT KÍ!!!!!!! Nú gongur betur haldi fram við hesum so skal tað nokk eydnast aftur í ár. TIT ERU TEIR BESTU OG EIGA AT KLÁRA TAÐ. Vit vóna tað besta. KOYR Á KÍ!!!!! gott KÍ, gott Sivic, haldið fram by klaksvíkingur Soleiðis skal tað gerast KÍ. Einki tvætl men á útivølli við enntá fleiri lyklaleikarum á bonkinum vegnar skaðar v.m Nú er ikki at sleppa takinum, nú FSV kemur norður komandi sunnudag. gott K`I by Per Gott K`I tillukku við sigrinum á Sandi í dag , tit mistu ongantíð móti hóast eina ræðuliga byrjan uppá kappingina , vit trúgva framvegis uppá tykkum Um tit halda áfram á sama hátt sum nú er avgjørt møguligt at liggja heilt í oddinum tá kappingin er av í heyst gott komi aftur by glaður fan Ja nú eru vit bert stig frá nr .Tá mann hugsar um byrjanina so stendur bara væl til.Men Kí má blíva við og KEMPA. teir fyrstu dystirnar kempaðu teir ikki nóg nógv.Tað má stíðast um úrslit skal koma burturúr. á sandi er rættuliga gott úrslit.Nógv lið hava tað trupult har. Gott KÍ Nú vísa tit Føroya fólki hvat tit standa fyri. Untitled by Til Sandoy Vónandi fara fleiri við mær til Sands at hyggja í dag so vit kunnu fáa eitt gott úrslit í dag og koma upp í toppin í landskappingini har vit av røttum hoyra heima Alt tað besta koyr á K`I Kastaðu við fløskum!! by Sheva Her fyri spældu kí og HB toppdyst í unglingum. HB vann dystin ( ), men tað sum eg vildi koma inn á, var at út í móti endanum fór áskoðarnir at kasta fløskur eftir málmanninum, og tá dómmarin, ein klaksvíksingur, minnist ikki navni og vil ikki seta persónligar útspillingar á hesa síðu, var gjørdur varður við hetta, gjørdi hann ikki matari enn at siga nakað sum "Koyr tær bara av vøllinum". Men er hetta ikki ov vánaligt? Hetta ver "bara" ein unglinga dystur, hvussu lágt fara tit? Skelda tit eisini dómmarnir tá pinkunar spæla???? Nú haldi eg at tit ikki skulu skaða klaksvíkar umdømi meira annars er gott at síggja kí við aftur í toppstríðinum, endliga fáa vit kanska eitt sindur av mótstøðu! §:)) Hetta var ikki eitt hatara bræv, vildi bara vita um tit ikki eisini eru við at fáa ringa samvittiheit??????? Kastaðu við fløskum!! by Sheva Her fyri spældu kí og HB toppdyst í unglingum. HB vann dystin ( ), men tað sum eg vildi koma inn á, var at út í móti endanum fór áskoðarnir at kasta fløskur eftir málmanninum, og tá dómmarin, ein klaksvíksingur, minnist ikki navni og vil ikki seta persónligar útspillingar á hesa síðu, var gjørdur varður við hetta, gjørdi hann ikki matari enn at siga nakað sum "Koyr tær bara av vøllinum". Men er hetta ikki ov vánaligt? Hetta ver "bara" ein unglinga dystur, hvussu lágt fara tit? Skelda tit eisini dómmarnir tá pinkunar spæla???? Nú haldi eg at tit ikki skulu skaða klaksvíkar umdømi meira annars er gott at síggja kí við aftur í toppstríðinum, endliga fáa vit kanska eitt sindur av mótstøðu! §:)) Hetta var ikki eitt hatara bræv, vildi bara vita um tit ikki eisini eru við at fáa ringa samvittiheit??????? P.S. Hatta var forhelviti bara ein unglingadystur!!!!!!!! Jú by kífannn Heilt klárt at tílíkt hoyrur ongastaðni heima.Men var tað fløskurNAR ella ? Og var tað kasta eftir málmanninum???ella ? Tað er heilt klárt at sovurit hoyrur ikki heima nakrastaðni.Men tað ringasta er at tað eru soooo mong í klax(sum hyggja)sum ikki kunnu gera ein lort við hetta. slerdi í búkin og ella blakaðu fløskur inn.Rest kann ikki gera nakað við tað.Skullu øll hava skyldina???? Heilsan ein í rópar ,men ongantíð ger nakað tílíkt sum ikki hoyrur nakrastaðni heima! Góða eydnu fløskur! by Sheva Jú har vóru fløskur og teir vóru kastaðar, men ikki so nógvari magt at málmaðurin hevði kunna fingi álvarsligt mein, men alíkavæl SHEVA by Per Vil heita á Sheva um at fara aðrastaðir við hesum tvætlinum tú ert bert ein sum spillir K`I út og hevur helst ongantið verið í Klaksvík Um tú hevur sæð nakran kastað við fløskum sum tú tvætlar um og ikki hevur roynt at steðga tí ella sagt frá hvør gjørdi tað ert tú líka sekur sum tann sum tú sigur kastaði. Ikki koma við umberingum at eg sá ikki rættiliga elle eg kendi ikki tann sum gjørdi tað. Við øðrum orðum ert tú líka sekur sum tann tú sigur kastaði. P.S Vinarligast stuðla heldur K`I enn bert at spilla út samdur by klaksvíkingur eg eri so púra samdur burtur við hasum spilliklútinum, inn við KÍ, landsins besta liðið KOYR Á KÍ. Sheva by Pól Hyggi á heimasíðuna hjá HB so síggja tit hvør sheva er , ein hb ari sum spillir K`I út Var á vøllinum tá tað hendi! by Sheva Also fyri tað fyrsta siga at eg eri HBari við stórum H. Og at eg spilli ikki kí út! Tað er meira áskoðarnir mær ikki dámar, tað er ikki av tilvild at eg sigi tað sum eg sigi, tí fyrst verður ein linjuveji knallaður í búkin, og so verða fløskur blakaðar eftur einum unglinga málmanni! Tá tú sigur at eg ikki sá tað ella einki gjørdi við tað, var tí at eg stóð á vøllinum, og vendi mær akkurát tá tann fyrsta fløskan kom sendandi, og tann næsta eftur annars kenni eg næstan eingan í klaksvík men eg fekk at vita at tað í hesum førðum "bara" var talan um nakrar smá dreingir haldi bara tað er for vánaligt eg havi einki í móti K`I sum eitt fótbóltslið!!! Untitled by Primus Tað er ov vánaligt at koma til Klaksvíkar bert fyri at finna smábagatell fyri at spilla okkum út SHEVA , tú ert smáligur , ússaligur og ósportsligur so tað forslær , vinarligast spar okkum fyri hetta í framtíðini , eg sá eisini dystin , men einki av hasum tú gevur funnið uppá orð móti orði by B 'arIN SHEVA sigur, at hann var á vøllinum, og um so er, er tað ikki nógv hjá honum at gera í hesum førum, uttan at geva dómarnum boð um, hvat er fari fram. Talan var her "bert" um smádreingir, men tað er so eisini nokk!!! Ein fløska er ein fløska!!! Men eg haldi ikki, at man skal leggja eftir KÍ fyri hettar her, tí hatta kann henda allastaðni Sjálvt í einum EM dysti, sum vit sóu dømi um sunnudagin !!! Móti býttheit berjast sjálvt gudarnir. by Annar HB'ari Tað er ikki rætt at sláa dómarar í búkin. Tað er ikki rætt at tveita við fløskum eftir málmonnum. Tað er skeivt at kallað atfinnarar fyri smáligar og skýra hesar útspillarar. Tað er nevnliga rætt at finnast at slíkum gerðum. Og bert KÍ kann tryggja, at tey fáu ikki eru teim mongu til skammar. Loyvi ikki vánaliga atburðin hjá nøkrum av áskoðarunum spilla spælið. Tað er stuttligt at síggja KÍ leika fótbólt. Haldið tykkum til tað, og tryggja trygdina hjá leikarum og dómarum. A-sosialur by EG Ja, men okkurt mugu fólk hava at gera, ið keða seg brúka kjaft .! Og annars var hattar fløska, ið ein lítil drongur misti inn um linjuna! Forr galið !!!!!!! by B 'arIN Er tað virkuliga rætt sum eg hoyri ??? At FSF hevur sett ein klaksvíksdómara at døma dystin hjá kvinnunum móti B ??? Untitled by K`I -FAN Nei dómarin skuldi koma úr Lorvík , men eingin var komin tá dysturin skuldi byrja. P:S Lorvíksdómararnir eru góðir og døma altíð væl. Flott KÍ heilsan klaksvíkingar í Danmark !! by Anonymous Tad var gott KÍ at tit vunnu í dag, tillukku vid tí. Hetta er vid til at strika alt tad negativa vit hava hoyrt úr Klaksvík tad seinastu tídina. Vit eru stolt av tykkum !! Haldi áframm koyr á KÍ ! Flott K`I takk Rógvi og Heðin tá tit virka virkar K`I eisini. Flott KÍ!!! by Kí ariiiiiiiii Nú vundu vit burturúr Sumba heili . Eg má eisni siga at KÍ spældi sera væl í dag.Gott at síggja nýggja áloyparan skora mál.Men tað var tað Rógvi Jacobsen sum skaraði framúr í dag.Vónandi heldur hann fram sum í dag,eftir at hava verið í eini downperiodu. Nú sær tað úr til at koyra gott hjá okkum,og hetta er eisni rætt tíspunkt at koma í form. Flott KÍ. Nú stevna vit fram móti oddinum K`I Sumba by xps Landskappingardysturin millum K`I og Sumba verður spældur sum ætlað í morgin kl : , dómararnir verða úr L`IF , teir sum skuldu døma dystin , steypadysturin millium K`I og B verður sostatt ikki spældur hesuferð , men takk B tit vísa stóran ítróttaranda og stuðla ikki hesum yvirgangsvirksemi sum dómarafelagið førir fram móti K`I , vit vilja altíð minnast tykkum og tykkara framúrskarandi formann og tykkara venjara , vit minnast J`oannes her við stórari virðing fyri tað arbeiði hann legði eftir seg í Klaksvík. Heilsan vælnøgdur K`i FAN SERA VÁNALIGT AV DÓMARABÓLKINUM!!!! by KÍ ARI SUM HEVUR SÆð ALLAR DYSTIRNAR Ja nú fara dómarnir í streyku,og eg má siga at tað er sera vánaligt. Skullu dómarnir kanska sjálvir sleppa at avgerða dómin?????? Nei sjálvandi ikki.Kappingarnevndin hevur tikið avgerðina.OG Í KAPPINGARNEVNDINI ERU EINGIR KLAKSVÍKSINGAR(SUM HAVNAMENN VILJA HAVA TAð TIL) kr eru nógvir pengar í Føroyum. Í Italia síggja vit næstan hvønn dyst at áskorðarnir blaka allan lort inn á vøllin.Missa liðini kanska heimavøllin???? Dómarnir døma so mikið vánaligt(merkiligt nokk er Birgir Sondum tann einasti sum hevur dømt ok í ár) Dómarabólkurin hevur annað at hugsa um enn at blanda seg uyppí,nakað sum teir einki hava vit at gera.Skuldu heldur fingið dómarnar betri. Og fyri at tað ikki skal vera lygn,ja so eru tað havnamenn sum eru forðmenn í dómarabólkinum og teir vilja Kí alt ringt. men um nú eingir dystir vera sunnudagin,so fáa við klaksvíksingar ein .deildar dyst alíkavæl. Sum maðurin segði í Rás so verður tað í øllum førum ein stevnudystir og nógvir áskorðarir og nógvir pengar til KÍ. So eg vil ikki siga at vit missa so nógv um dómarnir fara í streyku. So dómarnir hugsi heldur um at forbedra tykkara botnvánaligu avrik,ístaðin fyri at blanda tykkum uppá nakað sum tit einki hava við at gera. Tað er uppgávan hjá Kappingarnevndini at avgerða øll slík mál!! størri revsing by hhj Kí skuldi mist tveir heima dystir og fingi ,- kr. í bót, tad er tad minsta. Um vit vóru í japan by KÍ ARI SUM HEVUR SÆð ALLAR DYSTIRNAR Ja um KÍ hevði spælt í Japan. Eingin sligið nakran by K`I -FAN Tað vóru hóast alt fólk við vøllin og eingin hevur sæð nakran sligið nakran linjuverja so hatta er nakað dómararnir hava fiskað eftir , tað er hvørja ferð stríð tá teir hava dømt K`I Eg sá tad by hhj Eg var í Klaksvík og hugdi eftir dystinum millum KÍ og B , og eg sá tá dómarin var sligin, men hvør persónurin er veit eg ikki tí eg kenni ongan í Klaksvík. kolasvørt lygn by klaksvíkingur tú 'hhj' ert heilt víst ein ella annar skaðafuglur helst úr havn kí ER best, síggj tað bara í eyguni kloddi Untitled by B 'arIN "Klaksvíksjingur" hevur hervið prógvað, at HANN er ein kloddi at kalla onnur skaðafuglar og siga at KÍ er best Úrslitini siga so einki!!! eg sá tad by hhj eg eri ikki úr havn, er eri frá Toftum, eg sá tá hjálpardómarin bleiv sligin. So hendi tað aftur by fanatikarin SKAMMAST TIT IKKI??????? Nú hevur KÍ fingið ,- í bót fyri at ein áskoðari slóg annan linjudómaran í dystinum millum KÍ og B . Líkamikið hvat niðurstøðan var í líknandi hendingum fyri nøkrum árum síðani, so hevur FSF sæð burtur frá øllum og latið KÍ sloppi snikkaleyst fyri slíka beistagerð. Var tað nakra aðrastaðni, so hevði verið annarleiðis. Men vit kunnu bara konstaterað, at klaxvíkingarnir, sum stýra føroyskum fótbólti, vita, hvønn teir eru góðir við. vinarliga við ringum smakki í munninum FANATIKARIN Vit gleða okkum til sunnudagin by kla Onga aðrastaðni??????? Sjálvur Paulo Di Canio slerdi dómarin misti Sheff wed kanska heimadystir??????? Tað er ongastaðni at liðni missa heimadystir bert av slíkum grundum!!! Vit eru stoltir yvir at vera komnir fyri okkum,og hølvaðu B av!!!!! Gott KÍ Vit gleða okkum til Norðoyastevnu dystin! Hølvaðu okkum av ??? Neyvan !!! by B 'arIN Nei, eg vil ikki siga, at nakar hølvaði okkum av !!!!!!!! FSF hjálpir KÍ, ellar er tad bara FSF formadurin by hhj Paulo Di Canio, er ein sum spælur fótbolt, han er ikki áskodari, so tad kan ikki verda sami dómur. KÍ hatari nú, ikki so negativur by ein annar KÍ-fan Halli, hallo kanst tú ikki royna at vera eitt sindur meira positivur um okkum norðingar. Vit eru sjálvsagt ikki lýtaleysir, men altso, um tú sjálvur ert hiðani, so tak teg saman, tí minst til, at ringur fuglur drýtur í egið reiður. Sjálvsagt skulu vit bera okkum rætt at, men set tað nú ikki í hálsin. Tað farna er farið, nú skulu vit gera tað betur framyvir vinna vit á Sumba, so er kósin greið ikki sannheit? KOYR Á KÍ negativari by FANATIKARIN Tað er ikki ein spurningur um at vera negativur. Tað er ein spurningur um rættvísi, og tað sær ikki út til, at tit leggja nakað í tað. Tað finst eingin umskyldningur fyri at sláa linjudómaran. Onkur skrivar um DiCanio, men har er eingin sammeting, tí spælarirnir kunnu tveitast út av dómarinum, men dómarin hevur so at siga onki vald á áskoðarunum. Vit hava fleiri ferðir sæð, at lið missa heimavøll, tí at áskoðarirnir tveita ting inn á vøllin. Annars so verður ongin dystur á norðoyarstevnu, tí at ongin dómari vil døma. Og tað er ein bót sum vil nakað, tí um vit rokna við mistum áskoðarainntøkum, so tosa vit um , STIK DEN FANATIKARIN Koyr á KÍ by klaksvíkingur Koyr á KÍ hisa husa hasa sa, nú skal FANATIKARIN hadada KÍ eeeeeeeeerrrr besttt Ólekkurt by Kósarin Tað var virkuliga deiligt at KÍ vann á B Endeliga er glið komi á !!! MEN HVAT ER GALIÐ við Klaksvíkingum ??? Eg sá persónliga John Ryan spýta í ryggin á einum B leikara. Hetta hendi beint framman fyri har allir Klaksvíkingarnir sótu. Og gud hjálpi mær um ikki fleiri KÍ-viðhaldsfólk róptu "GOTT JOHN". Hetta var slet ikki gott. Klára Klaksvíkingar ikki at halda seg í skinninum ein tann einasta dyst ??? Seinast bleiv linjuverjin royttur .hvat verður tað næsta ??? Eg haldi at vit mugu taka okkum saman, tí nú missa vit nokk ein heimadyst !!!! Deiligt! by JÓ Jú sigast má at tað var sera lekkurt at vinna á B .KÍ er bara nógv best! Men hatta um ljótan atburð .ja møguliga hevur KÍ ikki gjørt alt so pent,men tað er langt upp til havnaliðini og GÍ.HB,B og Gí hava enn meir at læra enn KÍ. Tað var LEKKURT at vinna í havn. Gott KÍ!!!! Gott John! kom við dømum by FANATIKARIN Hvat er hatta fyri nakað at siga, at tað er langt upp til hini liðini??? Hatta er bara eitt dømu uppá, hvussu farvaður tú er í tínum meiningum. Um tú skalt ákæra nakað lið, so mást tú koma við dømum, og ikki bara sleingja viðmerkingar út í luftina. Vit bíða FANATIKARIN Dømir by JÓ Hvør kennir ikki Hans á Lag????? Hvør kennir ikki Janus Rasmussen(sum plagdi at klípa Kurt) Jóhannus sum gjørdi John alvorliga skaddan á landsliðsvenjingarlegu í fjør. Magni Jarnskor? Hasi nøvnini siga nokk!!!! Fuck KÍ by hhj Og hvat vid Kurt sum badi klípur, spítur, og bítur spælarnar. Eitt gott dømi, Føroyar spældi í móti N. Írland, Kurt spítti í munni hjá Ian Dawi, tad segdi ein av Føroysku spælaranum aftaná dystin. ' Kí stinkar Kurt ER best by KÍ ARI SUM HEVUR SÆð ALLAR DYSTIRNAR Nú legði tú eftir Føroya besta áloypara Kurt. Tað var einaferð í havn ein áskorðari sum blakaði eina fløsku eftir Kurt .hann gjørdi ikki mætari enn at blaka hana aftur. Kurt skoraði í gjár. Gott Kurt .tú ert fínur! Untitled by Anonymous tá má kurt hava spýtt eftir tí áskoarnaum ádren áskoarin blakadi fløskuna. KÍ stinkar Hví finna havnamenn bara uppá okkurt? by KÍ ARI SUM HEVUR SÆð ALLAR DYSTIRNAR Ja so royna tit bara at finna meir og meir uppá!!! Alt Føroya land skal vera stolt av at eiga so frægar spælarar sum Kurt!!! Og hatta er nakað tvætl!!kurt hevur ongantíð gjørt seg inn á áskorðarar. Og gloym ikki Jan Joensen !!! by B 'arIN Jan Joensen var heldur ikki serliga sportligur Her meini eg við hendingina, har hann knallaði til Bjarna Tað er VÁNALIGT, at leikarnir ikki kunnu uppføra seg sum fólk !!! Eitt er, at áskoðarnir ikki kunnu halda seg í skinninum, og TAÐ verður liðið revsað fyri, men tá leikarnir skulu uppføra seg so, ja, so veit eg ikki, hvørja revsing liðið átti at fingið!!! Paris og Sivic by B 'arIN Tit rósa Tony Paris Men hví er hann so ikki venjari aftur í ár ??? Okkurt má verða galið !!! Nei, tað er hvørki Tony ella Tomislav, sum skal hava alla æruna av, at tað gongur væl/ringt. Viðv. Paris by kla Sir Paris forlangaði nógv for nógva løn!!! Hann hevði farloyvi í ár frá sínum arbeiði í Usa,og um hann skuldi halda áfram so mátti hann fáa upp ímóti líka høga løn,og tað var also eingn kjansur fyri í KÍ. Sir paris kemur altíð at vera mintur sum kongurin!! Kongurin by K`I FAN Jú Sir Paris var veruliga kongurin hjá okkum , við síni stóru sjarmu og útstráling og rættvísi móti øllum , høgum sum lágum , hjá honum vóru øll líka , eingin mannamunur yvirhøvur , hann hevði eisini vant topplið í europa so hann var nakað heilt serligt fyri okkum tað er púra vist. Eitt annað er eisini púra vist og tað er at hann kemur aftur til K`I tá høvi býðst , og hann kann fara frá sínum fótbóltsskúlum í USA innan alt ov langa tíð. Sivic er eisini ein góður venjari og má fáa høvi at prógva tað , so stuðlið honum og K`I framvegis %. B -KÍ by Klakvíksingurin Ja eg má siga at hatta var veldigt at vinna. Mann sá at tað var KÍ sum ætlaði at vinna,og kempaðu,akkurat sum móti B . Um vit nú fáa stig framm til summarsteðgin móti øllum botnliðunum,so sær heilt gott út. So til spælaraavrikini. Skal siga at allir kempaðu væl. Eftir mínari meining vóru Kristian á Lakjuni,Pacek og Zoltan okkara bestu spælarir.Í seinna hálvleiki spældi Jan Joensen sín besta hálvleik .stuttligt at síggja hann uppá sítt besta. Screcko var eisni fínur tá hann kom inn.Men avslutningarnar vóru ikki nóg góðar.Hann kann blíva ein góður leikari,tá hann kennir hinar betur,og venur seg við vøllin. Tilukku Kí!!!!! heilsan ein vælnøgdur klaksvíksingur Einki at reypa av by B 'arIN Tú gevur Jan Joensen rós fyri sín hálvleik Men her vil eg siga nakað annað: Hatta er verðsins ófantaligasti og óspórtligasti maður eg havi sæð í laaaaanga tíð !!! Hatta varð ársins vánaligasti dystur, sum B hevur spælt Teir flestu av monnunum vóru ikki meir enn hálvur Men vit koma sterkt aftur !!! Kí er bara betri enn KÍ by kla Ja og tú kanst eisni stytta hatta og siga:KÍ er betur enn B allastaðni á vøllinum. tillukku by Fritz Soleiðis skal tað vera , allir kempa fyri hvønn annan og tá VINNA vit , drívið á framyvir vinnið dystirnar og møguleikin fyri FM er framvegis til staðar enn einaferð tillukku . Hyggið frameftir by KÍ-kvinna Øll lið hava sínar niðirtúrar, og KÍ hevur sín nú, men um vit áðskoðarar ikki stuðla teimum tá ið tað gongur illa, nær skulu vit so stuðla teimum?? Tað er eingin grund at stuðla teimum, tá ið alt gongur bara eftir einum tráði. Nei, nú skulu áðskoðarnir takað seg saman og geva Sivic og co. ein kjans at vísa hvat teir eru góðir til!!! Annars so skuldu mennirnir hugt meira eftir kvinnunum, tá ið tær spæla, tí so høvdu teir hvussu er lært, hvussu man skjýtur mál vit øll by Fritz Nú mugu vit øll taka okkum saman og royna at gloyma tað sum farið er og líta frameftir , spælararnir og venjarin vilja í øllum førum gera sítt , so ein áheitan á øll , STUÐLIÐ TEIMUM SO DYGGILIGA , um teir vinna sunnudagin er framvegis vón fyri stavn fyri FM , so góða eydnu allir Norðingar. Dómarin møtti ikki by KÍ-kvinna KÍ og B skulu eftir ætlan leika fyri hálvfinalu í Klaksvík, men eingin dómari møtti til dystin, og so statt bleiv dysturin ikki leiktur. Dómarin hevði fyri langari tíð síðan givið avboð til dystin, men FSF hevði onkursvegna gloymt at sett ein nýggjan, og sostatt vóru B kvinnurnar komnar til Klaksvíkar til onga nyttu. Hevði hetta komi fyri hjá monnunum?? Nei, tað haldi eg ikki, men tað eru jú bara kvinnurnar so tað ger einki Kvinnufótbóltur á lágum støði by JÓ Men eg skal eisni siga at tað er sum dagur og nátt,hvat er á hægri støði!!!! T.d kunnu Smádreingir vinna á .deild kvinnum!!!!! Kv.fótbóltur er einki vert!!!! Tað er tað vánaliga her á síðuni nemliga umrøðan av kv. fótbólti!!!! Men kv. hondbóltur er nógv vert!!!!! hov-hov by jú-jú hov-hov ??? by K`I FAN Eg haldi kvinnurnar hjá K`I spæla sera undirhaldandi fótbólt í ár og hava eitt gott lið sum kann koma langt í ár , mær dámar líka gott at hyggja eftir kvinnunum tá tær spæla sum eftir monnunum , kvinnurnar vinna jú nærum hvønn dyst og eru avgjørt verdar at hyggja eftir , flott kvinnur haldið áfram í góðum treysti , takk fyri góðar og undirhaldandi dystir og framhaldandi góða kapping Untitled by múlas Tað hava verið problemir allastaðni sivik hevur verið. Tað varð ballada í Vági, hann rýmdi ,sjálvt um hann hevi kontrakt. ballada var eisini i B ,so hann rymditil KÍ. hann kláraði ikki upp við nógvar av leikarunum og leiðsluna hjá B tey síðstu tvey árini hevur Sivik, i'B havt nógv tað besta fólki men úrslitini hava langt frá verið góð. Leiðslan heldur hondina yvir honum og sigur at leikarinair eru væl nøgdir??? men so siga teir ikki úti í býnum!! Um Paris er ein betur venjari enn Sivik er ilt at siga um."sir" kom til at lið sum var klárt at vinna. Um hann ikki hevði fingi Boyle og Pacek við sær, so hevði verið ivasamt um KÍ vann . Um Kí vinnur ímóti B so kunnu teir gott vinna fm heiti við ella uttan Sivik Untitled by kíkí JaJa púra samdur at Sivic skal fara langt frá Kí hann píra óleggur kí liðið so vónandi kemur Tony the king aftur Mín meining by JÓ Ja nógv for lítið skil í!"!!!!! T.d segði ein ungl. á .deild at hann visti ongantíð aðreen dyst hvar hann skuldi spæla!!!!!! Gev okkum Sir Paris aftur!!! Hvør slóð linjuverjan? by JÓ Veit nakar hvør slóð hann????? Kí skal til Eiðis á NS at spæla móti Sumba Dómarnir og Venjarin by JÓ Ja eg má siga at dómarnir gera sítt til at tað ikki skal ganga gott hjá okkum!!!!!! So til Venjarin:Tað er nógv at finnast at venjarinum.hann broytur ALTÍ taktikk.Í hálvleikinum fór hann at hita upp sjálvur!!!!!! Havi hoyrt at hann vil hava Pasek og Marek vekk. Og so eru R og H nóg nógv for vánaligir!!!!!Illsintir og downir.Hesir sum munna vera góðir um vit skullu vinna nakað! ER STATOIL TRUPULLEIKIN ?? by fluusmekkarin Í árið eftir meistaraheitið í kom statoil upp í leikin sum høvuðsstuðul hjá KÍ. Nú er statoil aftur høvuðssstuðul er hetta feilurin, Óli Marnar ?? Trupulleikarnir kunnu stava nógvastaðni frá, men høvuðsspurningurin má vera, hvussu vit koma víðari heldur enn at fokusera upp á tað ringa og dyrka tað. Hvørjar møguleikar hava vit: ? Venjarin kann fáa sekkin, og vit koyra víðari við sama fólki Venjarin heldur fram og fær til uppgávu at byggja eitt nýtt framtíðarlið upp, sum um ár skal aftur vinna gull í antin steypa- ella lands-kappingini. Venjarin og onkrir útlendskir (dýrir) leikarar verða sendir heim, og ístaðin verður eitt meira heimakent lið bygt upp undir nýggjari føroyskari venjaraleiðslu Tony Paris hin burtmisti sonurin kemur aftur "heim" og fær eina -ára uppgávu, sum er at byggja upp eitt lið og eitt felag, sum hóskar okkara stødd og fíggjarorku, og sum innan hesa tíð skal vinna okkurt stórt helst ár um ár. Omanfyri settu møguleikar byggja allir á framtíðina, tí inniverandi ár sær tíverri út til at vera gloppið okkum av hondum tó, kunnu vit eitt nú við einum .plássi vinna sæti í inter-toto kappingini. Gullið KANN jú eisini framvegis vinnast. Tó skulu vit ikki satsa alla orku bara upp á tann møguleikan í ár, men eisini hugsa eitt sindur longur fram. Annars er hetta ein góð heimasíða. Svarið nú !! Venjarin má frá!!! by JÓ Tað er eingin loyna at venjarin má fara. Havi hoyrt at hann vil hava Pasek og Marek vekk!!!!! Maðurin fekk ikki hatta B liði til FM!!!!/ landsliðsspælarar!!!! Í hálvleikinum fer hann at hita upp!!!! tað er ikki venjarnum tað er galið við !!! by B 'arIN Tað er ikki venjaranum tað er galið við, tað eru leikarnir !!! At hann ikki fekk B liðið til meistarir í fjørð, er ikki hansara skyld Tað eru leikarnir sjálvir, sum mugu stríðast Gott nokk var hann inni onkran dyst, og tá var hann einini ok. drekka illa by hhj spælarnir drekka for illa. hattar alt reypi by Jac Tá ið ein far styrk til eitt lið uttanifrá, skuldi teir spælarnir gjárna verið betri, enn teir man hevði áðrenn. Um hasin áleyparin skýtur eitt einasta mál, lovið eg reisa heilt til Sumba at hyggja. Gunnar Á Steið hvussi leingi finnur tú teg í hesum Koyr á KÍ by fluusmekkarin Nú er nóg nógv grenja inn á KÍ-leikarar og -felag. KÍ ER BEST BÍÐA BARA VIT KOMA STERKIR AFTUR. Tað, sum skal til, er samanhald, og tað byrjar við tær, títt stóra grenj. KÍ-KÍ-KÍ-KÍ (rópa nú) . Annars frættist, at svínoyingar eru so spentir uppá at KÍ fer at spæla við flaaaaatari verju! SVAGLIGIR by hhj Rógvi og Hedin = Hollywood og svagligir Hvat er galið í Klaksvík? by fanatikarin Nú hendi tað aftur. Tað gongur ikki so gott á vøllinum, og so skal tað ganga út yvir onkran annan. Hesuferð var ein áskoðari so frægur, at hann slóg bara linjudómaran. Og mær nýtist ikki at siga, at tað er IKKI fyrstu ferð. Uttan at koma nærri inn á fordømini, so vil eg bara siga, at hesuferð eigur KÍ ikki at sleppa ósekta. Um hetta hevði verið nakra aðrastaðni í heiminum, so hevði talan verið um at trekt stig. Og tað, haldi eg eisini, skal verða gjørt við KÍ. Tit vita óiva í Klaksvík, hvør syndarin er, so kunnu tit bara sekta viðkomandi, og geva honum skuldina fyri, at KÍ berjist í botninum í staðin fyri toppinum. Untitled by hhj KÍ skuldi mist øll stigini, tey fádu teir hava, og allar heima dystininar Flóvisligt by Kósarin Eg eri ein ektaður klaksvíkingur og havi hildi við KÍ alt mítt lív. Men nú eri eg eitt sindur flóvur av mínum liðið og mínum býi. Eitt er tað at vit ikki spæla so gott í løtuni; men nakað annað er at tað skal ganga útyvir dómarir o.a. gottfólk. Dómarir gera fótbóltinum tað tænastu at teir frívilliga fara inn á vøllin og royna at stýra dystinum so gott sum gjørligt. Hetta fáa teir ikki nógv góð rós fyri. Ístaðin vera teir spiltir út. Í Klaksvík fór ein áskoðari yvirum grensuna og leyp á ein linjuverja. Hetta má fáa avleiðingar. Hvat halda tit fólk í Føroyum tonkja um klaksvíkingar ???? Munnu tey tonkja at vit eru nakrir primitivar voldsmenn ???? Eru vit tað ??? Hevur venjarin feilin? by Ein ið hevur sæð allar landsk. dystirnar Ja nú fekk okkara lið enn eitt afturstig. Men eg loyvi mær at finnast at venjarinum. : Hví sleppur nýggji áloyparin ikki at spæla meir???????Hann má fáa heilar dystir,aðreen mann kann døma hann.Um hann framhaldandi bert fer at spæla min pr dyst,so kemur hann ongantíð at vera góður.Spælarnir krevja tíð!!! :Hví byrjaði Ove Nysted á beinkinum? Annars so spældi Kristian á Lakjuni enn einaferð ein flottan dyst,tað gjørdi Hjalgrím,Jan A eisni. men sunnudagin vinna vit á B Sivic kennir teir!!!! Søkkandi skúta by Fritz Nei nú vænti eg ikki heldur at tað verður nakað burturúr K`I í ár , KÍ líkist alt meir og meir eini søkkandi skútu og kemur helst at kappast í niðaru hálvu saman við Sumba , FSV , NS`I og B , hevði ein skipari gjørt so nógvar bummtúrar við sínum skipi sum eru gjørdir við K`I í ár , kenna vit øll hvat hevði hent skiparanum , men vit vóna framvegis at okkurt undur hendir. Tillukku by Fritz Tit spældu allir sera væl í dag og stríddust allir væl fyri hvønn annan , akkurát sum í fjør og vunnu minst tey tvey fetini innaftur sum tit høvdu mist í mun til í fjør , stríðast tit víðari á sama hátt sum í dag so kunnu tit koma langt , ja um tit vinna á B í Havn næsta landskappingardyst so er møguleikin avgjørt til staðar at vinna FM , so einfalt er tað . Teir nýggju spælarnir hava sera góð evnir og eru avgjørt ein stórur fongur fyri K`I. Eru Kí arnir mettir? by eg Var í gøtu og sá enn ein vánaligan dyst! Tað virkar sum Kí arnir ikki ofra seg % fyri sakini.Vit eru í dreingir tit munnu eisini kempa í ár! Má siga at Gunnar Á Steig stendur ótrúliga væl í okkara máli,og Kristian á lakjuni,Pacek,Jan A,og Marek spæla eisini gott. Men eisini má eg siga at ávísir landsliðsspælarar ikki síggja serliga áhugaðir í at spæla fótbólt og at vinna.Teir skullu bara vera ráðir og skelda dómarnir. Og fótbólturin sum Kí hevur víst,er nakað av tí allar vánaligasta Kí hevur sýnt í mínari tíð! Haldi at venjarin skuldi fingið menninar í betri form,og fingið teir at trúð uppá seg sjálvar. Hopi at áloyparin úr Jugoslavia verður ein styrkur.Tí at vit hava simpulten ongan málslúkara. Málamannin hava vit ikki so nógv brúk fyri millum teir fyrstu.har stendur Gunnar á Steig! Untitled by K`I -FAN Ja eg haldi eisini at Gunnar hevur spælt best á K`I liðnum í ár , annars komu jugoslavarnir klokkan : í kvøld við Dúgvuni og fara at venja í annaðkvøld so vit vóna at vend kemur í nú. G`I K`I by K`I -Fan Sá dystin í Gøtu og má bara siga at K`I spælir vánaligari og vánaligari hvønn dyst so líkamikið hvørjar spælarar K`I keypir so vinna teir ongan dyst í ár við hasum spælistílinum , í fjør vóru menn uppsettir tá teir fóru á vøllin og vóru altíð eitt fet framman fyri mótstøðumenninar , meðan teir í ár bert renna aftan á teimum so teir hava mist minst tvey fet síðan í fjør og er tað sera nógv í fótbólti , eisini sýnast kíarinir at føla seg illa á vøllinum og ikki rættuliga vita nakað at gera enn at trilla bóltin millum sín sum er sera óeffektivur spæliháttur og lættur ar byrgja uppfyri hjá mótstøðuliðnum .G`I var betri í gjár og nærri við at vinna , men vit vóna at venjarin nú endiliga finnur uppá nakað til fríggjadagin so vit síggja eitt hamskift lið á vøllinum sum setur mótstøduliðið undir press og vinnur neyðugu stigini so vit sleppa undan at kappast við Sumba um aftasta plássið. SAMDUR by Rógvi_fan eg kann ikki siga annað enn at eg eri rúkandi samdur. Mann saknar eldhugin frá í fjør! Kanska stendst núverðandi støða av, at Tony Paris var/er ein dugnaligur pedagogur! Ilt er at spáa um hvat ið hendir við venjarastarvinum um KÍ ikki fær ein sigur heim. Venjarin by Hvat hendir við KÍ, hvat er galið?? Vit eiga nakrar av bestu spælarum í landinum, og einki ber til!! Og hvat er hatta fyri nakað, at seta Hjalgrim inn fyri síðan at takað hann út aftur?? Hatta kann ikki vera gott fyri ein so ungan spælara. Frustratiónirnar hjá Sivic mugu ikki ganga út yvir spælarnar. Hví brúkar KÍ ikki allan vøllin?? Feilurin er lættur at finna, hann kallast Sivic. Vónandi kemur vend í, men Sivic kemur ikki uppá hálvan skógvin hjá Toni Paris, tað hevur hann longu prógva. Koyr á KÍ!!!!! venjarin ?? by múlas kann ikki vita hvør er betur venjari sivic ella Paris. liði Paris fekk í , hevði ein annar venjari bygt upp. Tann venjarin fekk seriøsitet inn á KÍ liðåi og fekk teir at spæla sera góðan fótbólt. At so KÍ fekk ein góðan málmann og Pacek, gjørdi uppgávuna nógv lættari hjá Paris. at halda at Paris er ein "profetur" er at fara skeivur. Hann var bara á rætta staðnum, á rætta tíðspunktinum! so einkult er tað. Eg trúgvi framvegis at vit koma at blanda okkum um fm, men so skal dysturin móti Gí vinnast og tað gera vit Venjarin by eg Hvussu ber tað til at Kí so ofta vann upp á kondi?????????????? Stutt og greitt :Sir Tony Paris Kí fekk stig í dag,og tað var so frægari enn í fjør! Men stig eftir umfør er:ússaligt bestu menn:Kristian á Lakjuni og Pacek BULLSHIT by Rógvi-fan hattar har við at Jóannes Jacobsen bygdi liðið upp fyri síðani at fáa æruna hjá Tony meti eg at verða nakað tvætl. Jóannes bygdi liðið upp rundan um spælarar sum Allan og Kurt Mørkøre hvørgin av hesum spældi við í seinnu h'lvu í seinasta kappingarár !!! Kí spældi ikki eins fótbólt í fjør sum teir gjørdu undanfarin ár. Undanfarin ár hevur KÍ spælt fótbólt í er sera áskoðaravinarligur. seinasta kappingarár meti eg ikki at hetta var uppskriftin til totalan dominans í føroysku landskappingini. tað var júst tað mótsatta ið var gav KÍ "the double". Í staðin fyri at spæla attraktivan fótbólt, settu Kí leikarar, men mest av øllum venjari, dent á, at hvør tann einasti ein vunnin dystur ikki var uttan hógvi stríð! TÍ NOYDDIST K`I AT VERA `I SO GÓÐARI VENJINGARSTØÐU!!!! og var hetta lyklaorðið!!! Untitled by K`I -FAN Allir venjarar byggja uppá tað sum var frammanundan og tað kemur tann sum kemur aftaná Sivic eisini at gera , men kortini megna ikki allir at fáa tað sama burturúr , tað er bara so, og orsøkirnar kunnu vera ymiskar. Góða eydnu fríggjadagin og sunnudagin. venjarin by Tað sum Tony Paris gjørdi fyri liði í fjørð var eitt megnaravrik. Hann fekk heilt sikkurt eitt gott og samanspælt lið at arbeiða við. Men hann gjørdi munin, onki meir um tað. Hesin venjarin hevur ikki megna at útnytta nakrar av bestu spælarum í landinum. Tó vit vunnu í dag, kanska hann er á rættari kós, og vit kunnu verða við aftur. Eitt er sikkurt tað sum vit hava mist til nú vinnist ikki inn aftur. KÍ-VB by J.Ó Ja eg má siga at liði spælur nógv vánaligari enn tað kann og eigur og plagar at spæla! Spæli móti VB var ússaligt,og stig er simpulten vánaligt! Annars má eg siga at Kristian Á Lakjuni spældi ein sera góðan dyst. dystur hjá honum,og hann var klárt besti maður á vøllinum. Annars so skilji eg ikki orduliga útskiftingarnar hjá venjarinum .mennirnir fáa ikki tíð at vísa nakað! Men sunnudagin fara vit so trúgvir til Gøtu at heppa okkara leikarar,og tá veit eg at meistaraspæli fer at koma fram aftur. Untitled by NSÍari Nú tit KÍarar gongur einki serligt í landskappingini ha? hahahahahaa Hetta er ein roynda at gera eitt KÍ-Kjak by KÍ Tað er ikki loyvt at koma við útspillingum og øðrum á hesum kjaki, men vantandi verður hetta eitt seriøst kjak. Gott kappingarár øll somul!!!! Takk by Fritz Takk fyri hendan møguleikan at siga okkara meining , vónandi taka øll undir við vertinum at nýta hetta kjak til nakað munagott og uppbyggjandi , og ikki til útspillan ella happan av leikarum ,venjarum og felagnum hóast ringa byrjan vóna vit tað gongur væl í morgin og tann fyrsti sigurin kemur til høldar , koyr á K`I Endiliga kom kjaksíðan, takk fyri tað! TRÝST HER FYRI AT GERAST LIMUR !!! Vælkomin til soccer.at/faroes GLOYM IKKI ADRESSUNA: http://soccer.at/faroes Danmark á Tórsvøll ! So koma teir enduliga hendavegin. Tað danska a-landsliðið við Morten Olsen og Michael Laudrup á odda. Tann august kl. á Tórsvølli í Havn skal slagið standa. Vit minnast øll dystin móti Danmark í Ítróttarparkini oktober Tá taptu vit , við máli sum tann tá bert ára gamli Allan Mørkøre skeyt, so støðan bleiv Hendan støðan helt sær í minuttir, og tað vóru sera góðir minuttir í Parkini ! Og í hálvleikinum var heldur ikki so galið. Og nú ár seinni fáa vit aftur møguleikan at spæla móti teimun. Hesuferð í kappingini um norðurlanda-meistaraskapin. Í hesi kapping er Danmark á niðasta plássi, meðan vit liggja á næstaftasta plássi. So her er talan um eina botnuppgerð millum Føroyar og Danmark. Eftir eitt sera skuffandi EM-endaspæl eru danir svangir eftir einum sigri. Teir hava enn ikki vunnið nakran dyst í ár, so nú má tað vera. Hesin dystur verður nokk síðsti dystur hjá Danmark áðrenn teir fara víðari upp til grannarnar Ísland, har teir í september skulu spæla fyrsta dystin undankappingini til HM. Danmark kemur væntandi við sínum sterkasta liðið, so mótstøðan verður óiva hørð. Hettar er samstunsdis fyrsti dystur hjá teirra nýggja venjara Morten Olsen og hjálparvenjaranum Michael Laudrup. Næsti dysturin hjá Føroyum verður september tá taka Føroyar í HM-undankappingini móti Slovenia inni á Toftum. Ókeypis heimasíðuadressur frá Rename.Net Samaranch setti FIVB-ráðstevnuna Formaðurin í Altjóða Olympisku Nevndini, Juan Antonio Samaranch, setti týsdagin alment FIVB ráðstevnuna fyri umboðum frá flogbóltssambondum úr meira enn londum. Hann segði í hesum viðfangi, at FIVB, Altjóða Flogbóltssamgongan, var ein av heimsins týdningarmestu samgongum. Eisini fagnaði hann formanninium í FIVB, Dr. Ruben Acosta, og beyð honum at vera vælkomnan í Olympisku familjuna, sum limur í IOC. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] FBF til altjóða flogbóltsfund í Sevilla Umboð fyri flogbóltssambandið eru í døgunum august í Sevilla í Spania til altjóða fund hjá FIVB (altjóðað flogbóltssamgongan). Á hesum fundi World Congress verður formaðurin í Altjóða Olympisku Nevndini, IOC, Juan Antonio Samaranch gestarøðari. Umboð fyri í minsta lagi lond verða til staðar á fundinum, sum verður settur av formanninum í FIVB, Dr. Rubén Acosta. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] U- gentur, Føroyar Ísland Í døgunum / / var íslendska U- kvinnulandsliðið á vitjan í Føroyum. Avgjørt varð, tá ið lið kom heilt úr Íslandi, at hesi komu at dystast hvønn dag, t.v.s. dystir íalt. Fyrsti dysturin var leiktur fríggjakvøldið / í høllini í Trongisvági. Hendan dystin vunnu Føroyar . Tá ið tað sá út til, at íslendska liðið ikki var serliga væl samanspælt, varð avgjørt, at føroyska u- liðið skuldi spæla við einum hevara-systemi, sum meistaradeildin vanliga nýtir; t.v.s. at vit nú høvdu álopsspælarar frammi við netið. Hetta var ikki væl dámt av teimum føroysku leikarunum, tí tær høvdu ikki roynt hetta fyrr. Men aftaná eina venjing vildu leikararnir royna henda níggja spæliháttin. Dystin á kvøldi tann / vunnu Føroyar við tí nýggja spæliháttinum eisini og vildu vit tá halda áfram við at spæla við hesum sama. Hvønn dag/morgun varð venjing skipað í høllini eitt slag av fyrireiking til dystin sum skuldi verða sama kvøld. Eisini / vunnu Føroyar á Íslandi. Gott veður var um vikuskiftið og fóru spælararnir oman í ósan at svimja, hóast sjógvurin var kaldur. Meiningin var at fara ein túr út í okkaru vøkru náttúru, men tey ungu úr Íslandi meintu ikki, at tey vóru komin til Føroya at hyggja at fjøllum og seyði, tí tað høvdu tey nokk av. Farið var av Tvøroyri mánamorgunin kl. á morgni. Leiðin var beint niðan í Gundadalshøllina, har vant var til kl. Spælararnir búleikaðust úti á Læraraskúlanum, har góðar umstøður eru til tess. Eisini skal kokkurin hava stóra tøkk fyri frálíkan mat. Mánakvøldið var ein meira javnur dystur. Báðir hálvleikir máttu avgerast við javnbrótara, har Ísland vann á Føroyum. Týskvøldið var eisini ein spennandi dystur. Fyrra hálvleik vann Ísland bæði settini, t.v.s. Annan hálvleik vunnu Føroyar bæði settini. Sjálvt um Ísland í heilum var frammanfyri í stigum, megnaðu Føroyar at hála seg inn á Ísland og vinna bæði settini. Nú var og mátti ein javnbrótari nú spælast uppí , sum gjørdist ikki minni spennandi. Ísland førdi við tá síðuskift varð. Føroyingarnir megnaðu at betra spælið so frægt, at komið var uppá og vunnu vit henda javna og ógvuliga spennandi dystin . Úrslitið av hesi vitjan bleiv sostatt til Føroyar. Føroyska U- landsliðið: Joan Nolsøe, Lív Steinkross, Ann Jacobsen, Elin Doris Dam, Jana Jacobsen, Marit Jacobsen, Annika Niclasen, Karin Mikkelsen, Johanna Niclasen, Maiken Sigmundardóttir. Venjari: Rosa Jacobsen. Íslendska U- landsliðið: Johanna Smaradóttir, Hildur Arnadóttir, Kolbrún B. Jónsdóttir, Maria Runarsdóttir, Snædis Ylfa Olafsdóttir, Eva Rut Tryggvadóttir, Sunna Hrafnsdóttir, Ester Anna Pálsdóttir, Helga I. Gunnarsdóttir, Hanna Lisa Olafsdóttir. Venjari: Kristjan Gunnarson [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Norðurlendskur fundur í Føroyum Flogbóltssambandið verður um vikuskiftið ( juni) vertur fyri einum norðurlendskum fundi, sum verður hildin í Havn. Aðalskrivararnir fyri øll Norðanlond uttan Ísland og Grønland verða við á fundinum. Á fundinum verða tikin fram ymisk felags viðurskifti á altjóða støði umframt annað. Millum annað fer Flogbóltssambandið at heita á hini Norðanlondini, um at verða við til at stuðla ein uppskoti um, at Evropeiska Sambandið skal veita fíggjarligan stuðul til tey londini, sum fyriskipa undankappinganar til EM. Eingin vertur er fyri kvinnukappingingina í , og Føroyar umhugsa at bjóða seg fram sum vert, um fíggjarlig orka verður til tess. Aðalskrivari fyri Flogbóltssamband Føroya er Magnus Tausen. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Kvinnurnar endaðu aftast Olivant Tíðindatænasta skrivar hetta um dystin. Føroyska kvinnulandsliðið í flogbólti endaði aftast í EM-undankappingini á Malta. Kvinnurnar taptu dystin um sjeynda plássið móti Íslandi (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað eydnaðist ikki føroysku kvinnunum at fáa eitt betri úrslit við sær aftur til Føroya enn menninir fingu. Kvinnurnar vunnu innleiðandi dystin móti Íslandi, men tá tær spældu plaseringsdystin, var einki hepni eftir. Tann dystin vunnu íslendingar . Men talan var um ein sera spennandi dyst, sigur venjarin Niclas Joensen. Seinasta settið endaði til Ísland og føroyingar høvdu enntá >>match-bólt<< við støðua Kortini var hetta ikki nóg mikið, og so tóku íslendingar longra stráið og vunnu dystin. Burtursæð frá fyrsta setti var talan um ein javnan dyst. Liðini skiftust um at vera frammanfyri, og talan var um ein sera spennandi dyst. Í fjórða setti vórðu føroyingar skerdir, tá Mariann Øster brádliga fekk andaneyð. Hetta ávirkaði eftir øllum at døma sinnalagið hjá kvinnunum, tí eftir at farið var undir fimta sett, var Mariann liggjandi aftanfyri íslendsku hálvuna. Hon var tá um at koma fyri seg aftur. Annars sigur Niclas Joensen, at henda kappingin hevur víst leikarunum, at tað skal meira orka leggjast í, skulu føroyingar gera sær vónir um líkinda úrslit í slíkum kappingum. Tað má venjast nógv meira við landsliðnum fyri eyga, og leikararnir skulu gera meira sjálvir. Tað haldi eg eisini, at tær vita, nú tær koma heimaftur, sigur Niclas, sum sjálvandi heldur hevði vilja havt eitt pláss enn eitt . [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Kvinnurnar taptu móti Liktinstein Olivant Tíðindatænastan skrivar hetta um dystin Føroyska flogbóltslandsliðið hjá kvinnum, tapti dystin móti Liktinstein, og skulu tí spæla um sjeynda pláss. Tann dysturin verður eftir øllum at døma móti Íslandi (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Trøini vuksu ikki inn í himmalin fyri føroyska kvinnulandsliðið í flogbólti. Fyrrapartin spældu tær dyst móti Liktinstein, fyri at avgera hvat av liðunum skal spæla um fimta plássið í morgin. Liktinstein vann dystin og tí vera tað tær, sum skulu hitta vinnaran av dystinum millum Ísland og Luxembourg. Føroyar spæla móti taparanum av tí dystinum. Niclas Joensen, venjari hjá føroyingum sigur, at hann sjálvsagt er vónbrotin um ósigurin, men at munurin var ov stórur á liðunum til at gera nakað við tað. - Leikararnir frá Liktinstein arbeiða ótrúliga væl alla somlu tíðina, og tað var sera trupult hjá okkara leikarum at fáa bóltarnar í gólvið. Tí vann Liktinstein, sigur Niclas. Hann er kortini ikki illa nøgdur, tí settmunurin var ikki so øgiligur, tá til stykkis kom. Føroyingar taptu , og , og tað merkir, at tað so at siga bara var í triðja setti, at føroyingar taptu >>stórt<<. Niclas Joensen leggur eisini dent á, at størsti munurin á liðunum er, at okkara leikarar venja ov lítið við landsliðnum fyri eyga. - Liktinsteinska landsliðið venur fimm ferðir um vikuna, antin við bólti ella vektum, men tað gera okkara leikarar als ikki. Tí hevði tað ikki verið so galið, um vit fingu eina hugburðsbroyting, sum hjálpti upp á tað, sigur Niclas. Hann vísir á tann møguleikan, at føroysk feløg fáa sær útlendskar venjarar, fyri at hækka intenstitetin í føroysku kappingini. Onkur feløg hava útlendskan venjara, onnur kunnu fáa sær. Dysturin um sjeynda pláss verður í morgin, sunnudagin, klokkan . [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Venjarin væl nøgdur við sigurin Hetta skrivar Olivant Tíðindatænastan um dystin Niclas Joensen, venjari hjá kvinnulandsliðnum í flogbólti, er sera væl nøgdur við sigurin á Íslandi. - Gloyma vit annað sett, so stríddust genturnar manniliga fyri sigrinum, sigur venjarin (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað var ein týðuliga fegin Niclas Joensen, vit tosaðu við tíðliga seinnapartin. Føroyska kvinnulandsliðið hevði júst spælt móti Íslandi, og vunnið dystin. At talan var um ein so javnan dyst, ger ikki gleðina minni hjá venjaranum, sum samstundis eisini er formaður í Flogbóltssambandinum. Tað gekk eitt sindur striltið at fáa skil á spælið. Tey bæði fyrstu settini gingu heldur tungt, men tá tað kom glið á, vísti tað seg, at vit vóru væl fyri, sigur Niclas Joensen. Hann vísir á, at føroyska landsliðið er ikki á Malta við sterkastu uppstilling, og tí er úrslitið enn betri. Sum úrslitið sigur, so var talan um ein øgiliga javnan dyst. Effektiva spælitíðin var minuttir. Tað vil siga knappliga tveir tímar, og tað er nógv í hesum hitanum, sigur venjarin. Í morgin skulu kvinnurnar spæla móti Liktinstein um rættin at spæla um plássið í EM-undankappingini. Tað kann fara at gerast ein harður dystur. Liktinstein spældi í gjár móti Írlandi og tann dystin endaði Tí gjørdist Liktinstein nummar fýra í bólkinum ístaðin fyri nummar tvey. So liðið er ikki vánaligt, sigur venjarin hjá føroyska kvinnulandsliðnum. Vinna føroyingar dystin móti Liktinstein, skulu tær antin spæla ímóti Íslandi ella Luksemborg. Til seinast kunnu vit siga av Malta, at Gerda, sum fekk ein snudd í gjár, er komin fyri seg aftur. Hon var ein túr á sjúkrahúsinum í gjár, eftir at hon hevði fingið ein alboga í vangan, men tað vísti seg ikki at vera so ógvusligt. Hon var við á bonkinum ímóti Íslandi í dag. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Føroyar vunnu á Íslandi í "ræðu-dysti" Hetta skrivar Olivant Tíðindatænastan um dystin Føroyska landsliðið vann ein sera spennandi og dramatiskan dyst móti Íslandi á Malta í dag. Dysturin endaði við sigri til Føroyar, og av Malta skilja vit, at talan var um ein óvanliga javnan dyst (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Føroyska kvinnulandsliðið vann í dag ein framúr spennandi landsdyst móti Íslandi. Dysturin, sum varð leiktur í EM-undankappingini á Malta, endaði við sigri til Føroyar. At talan var um ein javnan dyst, vísa settúrslitini, sum vóru , , , og . Vit skilja av Malta, at spælið í teimum báðum fyrstu settunum var ikki nakað serligt. Liðini brúktu settini bæði til at føla hvønn annan upp á tenninar, og tí var spælið meira jánkasligt. Í øðrum setti spældu føroyingar illa, og tí gekk skjótt hjá íslendingum at vinna tað settið. Í triðja setti komu tær kortini fyri seg aftur og nú gjørdist púra javnt og spennandi, tað sum eftir var av dystinum. Íslendska liðið toldi ikki so væl trýstið, sum føroyingar løgdu á tær, og tí komu tær ikki uppundan. Í fjórða setti koppaði tað aftur íslendingum til fyrimun og so máttu partarnir út í fimta og seinasta sett og her gjørdist meira spennandi enn gott var. Føroyingar haltaðu aftaná íslendingum meginpartin av settinum. Støðan var til íslendingar, og alt bendi á, at íslendingar skuldu fara at vinna. Soleiðis endaði kortini ikki, tí føroyingar vunnu bóltin. Marjun Kalsø fór aftur at serva og hon gjørdi ikki mætari enn at serva upp til , og harvið servaði hon sigurin heim. Við hesum vunnu føroyingar fyrsta sigurin í innleiðandi umfarinum, og við sigrinum gjørdust føroyingar nummar trý í sínum bólki. Hetta merkir, at føroyingar skulu spæla ímóti Liktinstein í morgin. Vinna føroyingar henda dystin, skulu teir spæla um plássið. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Venjarin: Móttøkurnar eru trupulleikin Hetta skrivar Olivant Tíðindatænastan um dystin Føroyska landsliðið hevur trupulleikar við móttøkunum, sigur venjarin Niclas Joensen av Malta (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Føroyingar taptu, sum nevnt aðrastaðni, annan dystin í EM-undankappinginia á Malta. Kýpriska liðið var alt ov sterkt til føroyska liðið, og tað var ongantíð upp á tal, at føroyingar skuldu gera nakað sum helst við Kýpros. Men annað var ikki væntandi, sigur venjarin Niclas Joensen. - Kypros spælir við í griksku kappingini og tær eru ótrúliga stinnar. Móttøkan hjá teimum liggur perfekt, og tí hevur hevarin nógvar møguleikar at skipa spælið. Føroyski venjarin sigur eisini, at Kýpros fyri kortum spældi landsdyst móti dønum í Spring Cup, og hóast tann dysturin endaði við sigri til danir, so var talan um ein rættiliga javnan dyst. So einki er at siga til, at føroyingar taptu. At føroyingar taptu dystin móti Malta í gjár, var eitt størri vónbrot. Malta hava føroyingar vunnið á fyrr, og tí var vón um sigur, men so skuldi ikki vera. Vit høvdu gott tak á teimum í triðja setti, og bardu okkum framum, men tíverri helt tað ikki, og so fóru genturnar niður við nakkanum í fjórða settinum, sum tær taptu stórt, sigur Niclas Joensen, sum leggur afturat, at tað er móttøkan, sum er størsti trupulleikin. Høvdu við t. d. Margit Joensen við á ferðini, so vóru vit nógv betri fyri, sigur hann. Harafturat fekk liðið ein skaddan leikara í dag, tá Gerda Nattestad fekk ein albógva í vangan frá einum av sínum liðfeløgum. Hvussu álvarsligur skaðin er, veit Niclas Joensen ikki enn, men vit vóna at frætta meira av Malta seinni. Í morgin spæla føroysku kvinnurnar móti Íslandi. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Kvinnurnar tapt báðar teir fyrstu dystirnar Hetta skrivar Olivant Tíðindatænastan um dystin Føroyska kvinnulandsliðið, sum er á Malta, hevur heldur ikki eydnuna við sær. Í gjár taptu tær móti Malta og í dag taptu tær móti Kýpros (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Malta - Føroyar : ( : : : : ) Føroyar - Kýpros : ( : : : ) Tað gongur ikki væl í hond hjá føroyskum flogbólti uttanlands í løtuni. Í seinastu viku spældu menninir á Malta, har teir endaðu næstaftastir. Í hesi vikuni eru kvinnurnar á Malta, og illa ber til at siga, at tað gongur væl í hond. Í gjár spældu føroysku kvinnurnar móti vertunum av Malta og tann dystin vunnu vertirnir Sosialurin skilir av Malta, at talan var um rættiliga spennandi og javnan dyst, sum kortini koppaði skeivan veg, tá til stykkis kom. Fyri løtu síðani var annar dysturin á ferðini liðugur. Kvinnurnar spældu móti Kypros, og har var einki at gera. Kypriotar gjørdu bart beinanvegin og vunnu ruddiligan sigur. Dysturin endaði til Kypros, og føroysku kvinnurnar fingu ongantíð fótin fyri seg. Settmunurin var so stórur, at talan hevur verið um ein ruddiligan avsmurning, og tað var ikki annað væntandi, tí stórur munur er á flogbóltsstøðinum í londunum báðum. Vit hava okkara egnu kapping, meðan kýpriotar spæla við í griksku kappingini, sum er ein av teimum fremstu í Evropa. Í morgin skulu føroysku kvinnurnar spæla móti Íslandi, og hóast tveir dystir eru taptir, so eru vónirnar um ein sigur í morgin ikki ógrundaðar. Ísland og Føroyar eru nevniliga serstakliga jøvn. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Endiliga ein sigur til Føroya Hetta skrivar Olivant Tíðindatænastan um dystin Føroyska flogbóltslandsliðið vann dystin um níggjunda plássið móti Írlandi, og fekk sostatt ein sigur heim aftur við sær av Malta (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað gekk heldur enn ikki striltið, og ikki fyrr enn í fimta og seinasta dystinum eydnaðist føroyingum at vinna ein dyst. Men tá hann kom, so hevði hann við sær, at føroyingar gjørdust næstaftastir í kappingini og ikki aftastir. Dysturin móti írum var vunnin ruddiliga. Úrslitið av dystinum var og settmunurin var , og . Sostatt var talan um ein heilt greiðan sigur til føroyingar, hóast munurin í hvørjum setti sær ikki var so øgiligur. Tó eru spælarar og leiðarar neyvan nøgdir við úrslitið tá til stykkis kemur. Føroyingar høvdu vónir um eitt betri úrslit enn eitt níggjunda pláss, men sum umstøðurnar hava verið til fyrireiking, so var ikki annað væntandi. Liðið hevur spælt ov fáar venjingardystir undan kappingini, sum fyri føroyingar ikki liggur so væl fyri tíðarliga. Kappingin endaði fyri tveimum mánaðum síðani og tí hevur verið meiri enn torført hjá liðnum at spæla venjingardystir. Tí var einasti venjingardystur leiktur í Keypmannahavn á veg til Malta, og tað er ov lítið, skulu føroyingar gera sær vónir um eitt betri úrslit í altjóða kapping. Hinvegin, so eigur úrslitið kortini ikki at ræða føroyingar til at vera við í slíkum kappingum. Tað eigur Flogbóltssambandið at halda fast við. Einasti mátin at fáa betri flogbólt í Føroyum, er nevniliga at verða við, har mótstøðan er harðari enn her heima. Kortini eigur størri dentur at vera lagdur á fyrireikingar áðrenn kappingin her og í grannalondunum er liðug. Tá fast kvalifiserað mótstøða til liðið og tá lærir liðið at spæla saman. Í næstu viku fara kvinnurnar at spæla, og tá verður spennandi at síggja, hvussu leikur fer. Tær hava nevniliga verið í kapping um páskirnar, tá tær vóru við í eini kapping um Keypmannahavnarleiðina. Tá var úrslitið gott, tí liðið gjørdist nummar tvey, og so er bara at vóna, at tær eisini fara at klára at fáa eitt gott úrslit á Malta. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Dysturin um ./ plássið verður í dag Nú restar bert ein dystur í EM-kappingini hjá monnum og hetta er dysturin um ./ .- plássið, og henda dyst vilja føroysku leikararnir gera alt fyri at vinna. Dysturin er móti nr. úr bólki A, Írlandi, sum eins og Føroyar hevur tapt allar sínar dystir. Vónirnar hjá føroyska liðnum eru góðar til dystin, hóast keðiligu úrslitini fyrr í kappingini, men teir halda sjálvir at spælðið hevur gingið betur og betur fyri hvønn dyst. Dysturin er í dag klokkan : [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Føroyar taptu eisini móti Skotlandi Olivant tíðindatænasta skrivar hetta um dystin. Føroyska flogbóltslandsliðið tapti eisini tann seinasta dystin, sum var móti Skotlandi. Dysturin endaði við sigri til skotar og tí skulu føroyingar spæla um aftastu plássini í kappingini (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Flogbóltslandsliðið, sum í hesum døgum er við í kapping á Malta, tapti eisini tann seinasta innleiðandi dystin. Hann var móti skotum og úrslitið gjørdist ein greiður sigur til skotar. Føroyingar kláraðu so dánt at fylgja við í fyrsta setti, men so var liðugt. Skotar vunnu fyrsta sett , meðan hini bæði endaðu og . Ingvard Eiriksson, hjálparvenjari føroyinga, sigur, at tað ongantíð var nakar sum helst ivi um, hvat av liðunum var tað betra. Skotar hava eitt ótrúliga gott lið og okkara menn høvdu ikki ein livandi kjans móti skotum. Teir slógu væl, og vardu ótrúliga væl í blokkinum, sum umframt at vera stórur dugdi sera væl at flyta seg. Tí fingu okkara menn ongantíð bóltin framvið skotska blokkinum, sigur Ingvard Eiriksson. Hjálparvenjarin heldur, at føroyska móttøkuspælið virkaði so nøkunlunda, men at ein stórur trupulleiki vóru teir nógvu servifeilirnir. Tað er ikki gott tekin, og sum skilst á honum, var lagið á leikarunum einki serligt undir dystinum. Størsti trupulleikin var tó, at álopið ikki fekk bóltarnar fram við skotsku verjuni, og tá er torført at vinna ein dyst. Byrjunaruppstillingin var tann sama, sum hon hevur verið hinar dystirnar, men í dag komu bæði Jákup William, Rasmus Madsen og Steinar Eirikstoft inn og Ingvard letur serliga væl at avrikinum hjá Steinari. - Tað er stuttligt at síggja, at ein so ungur leikari er so kaldur á vøllinum, hóast hann uttan iva hevur nervar, sigur Ingvard. Nú er bert tann eini dysturin eftir á ferðini og tað er plaseringsdysturin, og tann dystin vilja føroyingar fyri alt í verðini vinna. - Teir hungra eftir einum sigri, sigur Ingvard, sum leggur afturat, at úrslitið til hesa kappingina vísir, at tað hevur sera stóran týdning, at fyrireikingarnar eru nóg góðar. Spælararnir hava ikki verið nóg nógv saman og teir hava spælt ov fáar venjingardystir. Hóast vit hava tapt, so er spælið vorðið betri og betri fyri hvønn dyst, men tað er bara keðiligt, at tað ikki kemur fyrr enn nú, tí vóru vit betri fyri, so ivist eg ikki í, at vit høvdu vunnið teir fyrstu dystirnar, sigur Ingvard at enda. Plaseringsdysturin, sum verður spældur í morgin klokkan hálvgun trý, verður móti Írlandi. Írar hava eins eins og Føroyar tapt allar dystirnar í innleiðandi umfarinum og eru uttan iva líka tystir sum føroyingar. So spennandi verður at síggja hvussu leikur fer. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Menninir taptu móti San Marino Olivant tíðindatænasta skrivar hetta um dystin. Tað gekk heldur ikki hjá monnunum móti San Marino. Men hóast sigurin var greiður, so var settmunurin ikki so øgiligur, sum væntast kundi (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað hevur gingið av skriðuni hjá føroyska mansflogbóltslandsliðnum á Malta. Teir báðir fyrstu dystirnir vórðu taptir, hóast tað júst vóru teir dystirnar liðið hevði ætlað at vunnið. Wales og Malta eru lið, sum føroyingar eiga at klára, men tá liðið hevur ein burtur av ringan dag, so er ikki so nógv at gera við. Í gjár leikti landsliðið so móti San Marino, og har gekst sum væntandi var. Føroyingar taptu rættiliga greitt . Kortini skulu føroyingar eiga heiðurin av, at settmunurin ikki var so øgiligur, sum óttast kundi fyri frammanundan. Settúrslitini vóru , og Hetta vísir hóast alt, at føroyingar hava megnað at fylgja við í løtum. Hinvegin skal tað so eisini leggjast afturat beinanvegin, at liðið hjá San Marion er eitt tað besta í allari kappingini. Landið hevur eina rúgvu av framúr góðum flogbóltsleikarum, og tað er nú ikki so løgið, tá hugsað verður um, at nærmasti granni hjá San Marino er Italia, sum hevur sera stoltar traditiónir í flogbóltshøpi. Í dag leika føroyingarnir móti skotum, men vit skulu ikki vænta tað stóra. Skotar hava eitt lutfalsliga sterkt landslið, í hvussu er eftir okkara mátistokki, og teir eru ósigraðir í kappingini. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Kvinnurnar til EM-kapping á Malta í morgin Kvinnulandsliðið í flogbólti, sum seinasta summar vann gull á oyggjaleikunum á Gotlandi, fer í morgin til Danmarkar, har tað um vikuskiftið skal vera á venjingalegu, aðrenn ferðin mánadagin verður løgd til Malta, har kvinnurnar skulu taka lut í EM-kapping, sum verður í døgunum mai. juni. Leygardagin skal liðið leika ein venjingardyst ímóti TV /Skt. Jørgens í Keypmannahavn. Samanlagt hava lið teknað luttøku í C-bólkinum. Lutakastið lagaði seg soleiðis: Bólkur B: Kypros, Ísland, Malta, Føroyar. Bólkur A: Luxemburg, San Marino, Írland, Liechtenstein. Summi av hesum liðum eru ikki heilt ókend fyri føroysku leikararnar. Føroyar hava áður leikt ímóti Íslandi, Malta og Kypros. Móti Íslandi og Malta eru sigrar komnir til høldar, men ikki hevur eydnast at bast kvinnunum av Kypros. Venjari á kvinnulandsliðnum er Niclas Joensen. leikarar eru á liðnum og eru teir hesir: (trýst) Dystarskráin hjá kvinnunum [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Føroyar taptu eisini móti Malta Olivant tíðindatænasta skrivar hetta um dystin. Føroyska flogbóltslandsliðið tapti eisini annan dystin í EM-undankappingini á Malta. Dysturin var móti vertunum, sum vunnu dystin Kortini var talan um ein sera javnan dyst, sum við størri føroyskum hepni kundi koppað okkara veg, sigur Ingvard Eiriksson, hjálparvenjari (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað gongur ikki væl í hond hjá føroyska flogbóltslandsliðnum, sum í hesum døgum roynir seg á Miðalhavsoynni Malta. Liðið hevði sett nøsina upp eftir einum sigri í seinna dystinum mikudagin, sum var móti vertunum av Malta, men tíverri vildi spælið ikki, sum føroyingarnir høvdu ætlað tað. Malta vann dystin við settúrslitunum , , og . Settúrslitini vísa, at talan var um ein sera javnan dyst. Hetta váttar hjálparvenjarin Ingvard Eiriksson eisini í telefonini, og hann leggur afturat, at var hepni við føroyingum, so kundu føroyingar eins væl vunnið dystin. Men vit gera enn ov nógvar feilir undir dystinum, og tað kostar ov nógv. Hartil skal so sigast, at vit í avgerandi støðum, ikki høvdu dómararnar við okkum, og hóast tað ikki er orsøkin til at vit taptu, so ger tað ikki støðuna betri, sigur hann. Ingvard sigur eisini, at seinni dysturin í dag staðfesti trupulleikan, at føroyska liðið hevur vant ov lítið saman. Leikararnir hava bara verið saman tvær ferðir, og tað er venjarin sera keddur um, serliga tí, at spælið í seinna dystinum var nógv betri enn í tí fyrra, leggur hann afturat. Maltesiska landsliðið spældi sera skilagott, greiðir Ingvard frá. - Teir vunnu nógv gjøgnum miðjuna uttan at okkara blokkur náddi upp. Samstundis stóð teirra blokkur ofta har hann skuldi, og tí fingu teir betri úrtøku, sigur Ingvard. Byrjunaruppstillingin var tann sama sum í fyrra dystinum, men kortini vóru onkrar smávegis broytingar framdar í seinna dystinum. Jan kom bara inn i spælið fyri Heina, meðan Rúni var við í móttøkuni. Hetta virkaði stak væl, og gjørdi móttøkuna meira stabila, sigur Ingvard. Í morgun varð Sigmund tikin út, tí hann var >>flatur<<. Tað hendi ikki í kvøld og Ingvard metir orsøkina í morgun vera veskumangul. - Tað er kvalið inni í høllini og eg rokni bara við, at hann hevur fingið ov lítla vesku. Hinvegin heldur jálparvenjarin, at venjingarstøðan hjá føroysku leikarunum í Danmark, kundi verið betur. - Eg haldi, at teir sum spæla í Føroyum eru betri fyri enn hinir, sigur hann. Dystirnir, sum eftir eru, verða tveir beiskir bitar. Í morgin spæla føroyingar móti skotum, sum vunnu sín fyrsta dyst móti San Marino, sum annars plagar at vera fastur fúsur í finaluni, so at siga. Dysturin var sera javnur og er nokk tann besti dysturin í kappingini higartil. Hann endaði til skotar, og javnbrótaran vunnu teir Tí skulu føroyingar ikki vænta sær nakra náði tá teir hitta skotar í morgin. Men tað leggja føroyingar líka í. Nú vilja teir vísa, hvat teir duga til, tí teir eru keddir av tí, sum hendi í dag. Um tað røkkur til sigur, veit eg ikki, men vit fara at gera tað, sum stendur í okkara makt, sigur Ingvard Eiriksson. Hann letur annars heilsa heima frá øllum leikarunum, sum allir eru skaðafríir og hava tað gott. Teir búgva á einum góðum gistingarhúsi og maturin er eisini góður. Hitin liggur um eini stig, men sólina hava teir kortini ikki sæð. Tað hevur verið skíggjað síðani teir komu til Malta. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Føroyingar taptu fyrsta dystin Olivant tíðindatænasta skrivar hetta um dystin. Føroyingar taptu fyrsta dystin Føroyska flogbóltslandsliðið tapti dystin móti Wales Eftir at hava verið frammanfyri lótu føroyingarnir walisarar sleppa innaftur í dystin (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Tað eydnaðist ikki føroyingum at vinna fyrsta dystin í EM-undankappingini á Malta. Føroyska landsliðið, sum á fyrsta sinni leikti móti Wales, tapti dystin , men sum skilst av Malta, so taka føroyingar í egnan barm. Spælið var ov illa skipað og leikararnir gjørdu ov nógvar feilir, meðan walisarar spældu skilagott uttan tó at spæla beinleiðis væl. Settúrslitini móti Wales vóru annars hesi: , , , , . Føroyska liðið byrjaði dystin við hesi uppstilling: Bárður Mikkelsen hevari, Sigmund av Teigum og R`uni Weihe, spældu á kantinum, Heini Weihe og Suni Hansen spældu á miðjuni og Annfinn Joensen á diagonalinum. Jan Hentze spældi libero. Klokkan í kvøld skulu føroyingarnir aftur í eldin. Tá skulu teir leika móti Malta, sum fekk ein dyggan undir vangan frá San Marino um somu tíð, sum føroyingar taptu sín dyst. San Marino vann á Malta. Føroysku leikararnir vónbrotnir Tað vóru tveir sera vónbrotnir leikarar vit fingu orð á eftir dystin móti Wales í dag. - Nú skulu vit gera bart móti Malta í kvøld, søgdu Suni Hansen og Jan Hentze (Sosialurin, Sveinur Tróndarson ) Vit gjørdu alt ov nógvar feilir í álopinum og blokaduspælið hjá okkum virkaði heldur ikki nóg væl. Orðini eigur Suni Hansen, og hann er sera misnøgdur við, at føroyingar taptu fyrsta dystin til EM-undankappingina á Malta. Walisarar vóru ikki so nógv betri enn føroyingar, at teir áttu at vinna dystin, men teir spældu skilabetri og gjørdu færri feilir, er frágreiðingin hjá føroyska liðskiparanum, Suna Hansen. Samanspælið hjá okkum virkaði ikki nóg væl. Vit hava heldur ikki spælt meiri enn tann eina venjingardystin, og tað er ikki nóg mikið, tá tú skalt vera við í eini so stórari kapping, sigur Suni. - Fimm sett er ov lítið og tað sæst aftur, leggur hann afturat. Jan Hentze, sum spælir libero á landsliðnum, er ikki ósamdur við eygleiðingini hjá Suna. Walisarar spældu einki serliga væl, men teir vóru bara effektivari enn vit. Teir gjørdu fyri tað fyrsta nógv færri feilir enn vit gjørdu, og teir góvu sær stundir, at spæla bóltin í holini okkara megin, sigur Jan, sum sigur, at hetta avgjørt ikki var byrjanin, sum teir høvdu ynskt. Vit eiga at kunna vinna á Wales. Men so skal spælið vera nógv meira støðugt, sigur hann. Klokkan sjey í kvøld skulu føroyingar aftur á vøllin. Tá verður mótstøðuliðið Malta, og tann dystin ætla føroyingar avgjørt at vinna. Báðir siga, sum við ein munni, at møguleikin er til staðar, tí Malta tapti eisini sín fyrsta dyst. San Marino smurdi Malta av, og við tí spælinum, sum Malta vísti har, so eiga vit at vinna. Annars eri órtúliga vónbrotin, sigur Suni. Hann fær undirtøku frá Jan, sum annars spældi sín landsdyst í dag. Vit hava spælt tvær ferðir áður móti Malta, og vit hava vunnið báðar dystirnar. Tí eiga vit at vinna. Teir taptu eisini móti San Marino, men tað er kanska ikki so løgið, tí San Marino hevur eitt stak gott lið, sigur jubilarurin, sum hevði ynskt sær okkurt annað sum gávu henda dagin enn eitt tap. Kanska gávan kemur í kvøld - frá hinum leikarunum . [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Beachvolley Beachvolleykapping verður í Sandagerði leygardagin juni. Kappingin er fyri bæði kvinnur og menn. Tilmelding fer fram hjá Líggjas Høgnesen tlf. ella teldupostadr: liggjas@lv.fo Kostn. pr lið er kr. . Seinasta freist at melda lið til er mikudagin juni. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Menninir komnir til Malta: Føroyska flogbóltslandsliðið kom í øllum góðum fram til Malta í dag, og hevði í kvøld sína seinastu venjing, áðrenn farið verður í gongd við EM-kappingina, sum byrjar í morgin, mikudagin, tá Føroyar skulu leika tveir dystir. Tann fyrri byrjar kl. , føroyska tíð og er ímóti Wales, og tann seinri verður ímóti Malta kl. , . Her búgva landsliðsleikararnir: Name: Forum Hotel Malta (Inter-Continental) Category (Stars) : Address: St. Andrews Rd., St. Andrews ; MALTA Tel: (+ ) Fax: (+ ) # of Rooms: e-mail: forum@sms.com.mt [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Menninir farnir til EM-kapping á Malta Leygardagin fór A-landsliðið hjá monnum til Danmarkar, har teir verða á venjingarlegu til týsdagin, tá liðið fer til Malta, har EM-undankapping verður í døgunum mai. Samanlagt hava lið teknað luttøku í C-bólkinum, og í hesum sambandi hevur CEV, sum er Europeiska samgongan av flogbóltstjóðum, havt lutakast um bólkabýtið. Lutakastið lagaði seg soleiðis: Bólkur B: Skotland, San Marino, Malta, Wales, Føroyar Bólkur A: Kypros, Luxemburg, Ísland, Írland, Lictenstein Nr. í hvørjum bólki spælir móti nummar í hinum bólkinum. Føroyar hava áður leikt ímóti nøkrum av hesum tjóðum og hava vunnið á Malta, men ein sigur á San Marino eiga vit enn til góðar. Ímóti Skotlandi og Wales hava vit ongantíð leikt áður. Leygardagin leikti flogbóltslandsliðið vinardyst ímóti deildarliðnum Bæverskov í Keypmannahavn. Dystin vunnu Føroyar . Venjari hjá Føroyska liðnum er rumenin Pasco Romico. Ingvard Eirkiksson er hjálparvenjari. Leikararnir á liðnum sum telur mans eru hesir: (trýst) Fyrsti dystur hjá liðnum verður ímóti Wales mikudagin tann mai. Um eina viku verður eisini EM-undankapping hjá kvinnunum, og henda verður somuleiðis á Malta. Kvinnulandliðið fer úr Føroyum komandi leygardag. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Kvinnulandsliðið nr. í altjóða kapping í Danmark Partur av føroyska kvinnulandsliðnum hevur um páskirnar verið í Danmark á venjingalegu saman við teimum leikarunum, sum dagliga leika í bestu deildini í Danmark. Í hesum sambandi tók liðið eisini lut í stórari altjóða flogbóltskapping í Rødovre Påskestævnet har um lið luttóku. Liðini komu úr Danmark, Svøríki, Týskalandi og Hollandi. Føroyska landsliðið var við í sterkasta kvinnubólkinum. Í innleiðandi umfarinum var liðið saman við danska Farum VK og týska liðnum Tus Berne. Komu væl frá byrjan Fyrsti dysturin var ímóti týska liðnum. Hetta vóru stórar og sterka kvinnur, men heldur seinar tá tær fluttu seg. Við góðum og tryggum leiki vunnu Føroyar , og var hetta ein góð byrjan upp á kappingina. Næsti dysturin var ímóti Farum VK, og gjørdist hann ein sannur gysari ímóti endanum av seinasta javnbrótaranum. Føroyar vunnu fyrsta settið, men taptu annað, og tí var neyðugt við einum avgerandi javnbrótara. Hesin gjørdist sum sagt sera spennandi og liðini fylgdust alt settið, men tað eydnaðist Føroyum at vinna og harvið dystin . Føroyar høvdu nú leikt seg fram til at leika um eitt pláss í finalubólkinum, og var í hesum sabandi leiktur ein dystur ímóti Lyngby, sum vit vunnu . Í finalubólkin Finalubólkurin var leiktur páskadag. Liðið leikti tveir dystir og vann á Gentofte, men tað var dysturin ímóti einum týskum liði, sum gjørdi at Føroyar ikki komu ovast á sigursskammilin. Hesin dysturin gjørdist sera spennandi og javnur, har neyðugt var við einum javnbrótara, sum týska liðið vann , eftir at støðan hevði verið Føroyar taptu sostatt dystin . Samanlagt gjørdist føroyska kvinnulandsliðið nr. í kappingini, sum verður mett at vera eitt gott úrslit. Føroyska flogbóltslandsliðið er annars í ferð við at fyrireika seg til EM-undankapping, sum verður á Malta seinast í mai. Føroyar eru her í bólki saman við Malta, Kypros og Íslandi. Liðið heldur, at kappingin í Danmark var við til at styrkja samanspælið, eins og komið var fram á nakrar veikleikar, sum skulu venjast fram til kappingina á Malta. Við á føroyska kvinnulandsliðnum vóru: Helen á Lakjuni, ÍF; Marjun Kalsø, Mjølnir; Tina Jacobsen, Mjølnir; Alvilda Ólavsdóttir, TV ; Juanna S. Joensen, ASV; Gerda Nattestad, Dráttur; Gudrid Nolsøe, Fortuna Odense; Margit G. Joensen, Mjølnir og Helga Nordendal, Dráttur. Venjari er Niclas Joensen. Harumframt eru hesar við í bruttoliðnum: Tóra Mortensen, TB; Winnie Djurhuus, TB; Mariann Øster, Fleyr og Annika Joensen, TV , sum var stødd uttanlands, tá kappingin fór fram. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] FORMANSFRÁGREIÐING Inngangur Altjóða flogbóltssambandið FIVB hevur eina lantíðarætlan, ið nevnist PLAN , og varð í hesum sambandi eisini heitt á Flogbóltssamband Føroya, um at siga frá sínari ætlan fram til hetta árið, og setti FBF sær tí hesi mál í : ) at leggja eina langtíðarætlan fyri A-landsliðini ) at leggja eina langtíðarætlan fyri tey ungu ) at útbúgva føroyskar venjarar og ) at FBF syrgir fyri, at meira verður skrivað í føroysku bløðunum um flogbólt. Í ársfrágreiðingini fyri árið varð sagt, at ad : Umstøðurnar hjá A-landsliðunum kunnu verða nógv betri, men hetta krevur, at meira fígging fæst til hetta arbeiðið, og at venjingin úti í feløgunum verður enn meira miðvís, við enn fleiri venjingum og útbúnum venjarum. Støða skal takast til, um A-landsliðini skulu arbeiða eftir sama leisti sum higartil, ella broyting skal fara fram. Eitt er tó vist, at liðini mugu fáa fleiri dystir, og hetta skal eisini fara fram her heima, soleiðis at vit kunnu vísa ítrótt okkara fram fyri øðrum á einum høgum stigi. A-landsliðini gjørdu rættiliga um seg á seinastu Oyggjaleikum á Gotlandi, og er hetta tekin um, at miðvíst arbeiði lønar seg. Menninir vunnu seg frá einum -plássi í til bronsuplássið, og kvinnunar gjørdu tað stóra bragdið at vinna gull. Hesin dystur var sendur beinleiðis í útvarpi og sjónvarpi, og fekk nógva umtalu her heima í Føroyum. Ein góð reklama fyri føroyskan flogbólt. A-landsliðini eru farin í gongd aftur við venjingarnar, men hetta var kanska í seinna lagi. Hetta kemst millum annað av, at tað gekk long tíð til peningur kom frá Ítróttarvedding, soleiðis at ein kundi leggja ætlanir fyri framtíðina. Landsliðini skulu í ár spæla í EM-undankapping á Malta, og er hetta fyrstu ferð, at hetta verður roynt. Flogbóltssambandið hevur mett, at henda royndin skuldi gerast, og síðani má ein meta um, um hetta skal vera eitt afturvendandi tiltak, sum kan vera tey árini, ið Oyggjaleikirnir ikki eru. ad. : Undirtøkan frá fólki at taka sær av ungdómarbeiðinum á landsplani vantar, men vit vóna, at hetta fer at betrast framyvir. Vit hava nú fingið gongd á U- aldursbólkin fyri landslið og farið verður nú undir -ára aldursbólkin. Unglingarnir hjá kvinnum og monnum skulu aftur í ár spæla í Norðurlanda Meistaraskapinum í august. Sum nakað nýtt er eisini ætlanini at royna eina landskapping fyri tey -ára gomlu, sum er saman við landskappingini hjá teimum eldru. Hetta er tó treytað av, at feløgini taka undir við hesum, men á fundi við øll feløgini í februar, var semja um at royna hetta. Men menning innan ungdómsarbeiðið krevur planlegging og samarbeiði ímillum feløgini, og at tað er ein ábyrgdarpersónur, sum kann taka sær av hesum til fulnar. Arbeitt verður alsamt at fáa fólk at taka sær av ungdómsarbeiðinum, men enn vantar nógv, bæði tá ið hugsað verður um dygd, og tá ið hugsað verður um, hvussu nógv eru um hesar uppgávurnar. Hetta skal tó ikki skiljast soleiðis, at tað arbeiði sum tey fáu gera, ikki er nóg gott, men ein kundi vónað, at tað um landið vóru fleiri, sum hjálptu teimum, sum royna at stríðast fyri ungdóminum, og at hetta arbeiði eisini hevði virðing millum tey, sum fáast við flogbólt ella ítrótt. Vit mugu ásanna, at vit í framtíðini mugu skipa hetta arbeiðið enn betur. Samanumtikið kann sigast, at gongd er komin á U- liðini, sum í ár fáa vitjan av íslendingum vit vitjaðu í Íslandi seinasta ár. Eisini unglingalandsliðini eru virkin, og skulu tey vera við í Norðurlandakappingini í Svøríki og Finlandi í August. ad. : Venjaraskeiðini vanta enn at koma í eina fasta legu. Vit hava fyrr havt samarbeiði við DGI á hesum øki, men einki samarbeiði var viðvíkjandi hesum seinasta árið. Arbeitt verður við at fáa hetta í meira fastar legur, men eisini her vantar hjálparfólk at taka sær av hesi samskipan. Arbeitt verður eisini við øðrum ætlanum. Her vantar ein stór uppgáva. Flogbóltssamambandið hevur verið í samband við DGI, sum fyrr hevur havt fleiri skeið her í Føroyum, men tað gongur striltið at fáa rættiligt samband við henda felagsskap. Seinastu tíðina hava vit eisini verið í samband við Dansk Volleyball Forbund, men enn eru vit ikki komin til eitt nøktandi samarbeiði. Vit hava tilboð um at skipa fyri einum skeiði, sum er eina viku í heyst við fleiri skeiðleiðarum, umframt at ein tann best kendi venjarin í Danamark, Mikael Trolle, hevur bjóðað seg fram hesa vikuna. Um hetta er ein gongd leið, mugu feløgini taka støðu til, tí tað eru tey, sum skulu á skeið. ad. : Dekningurin í bløðunum hevur aftur í ár verið í betring, og nú hevur Sosialurin eisini skrivað um flogbólt, eins og Dimmalætting, meðan Norðlýsið ikki hevur gjørt eins nógv burturúr. Útvarpið hevur eisini verið beinasamt at lisið tíðindastubbar, sum eru innsendir. Kappingarárið / mugu vit geva Sosialinum stórsta rósið, fyri bestu umtaluna av flogbóltinum. Dimmalætting og Oyggjatíðindi hava eisini hvørja viku skrivað um flogbólt, men hetta hevur í flestu førum verið tíðindi, sum Flogbóltssambandið hevur innsent. Eisini útvarpið hevur verið beinasamt at tikið við tíðindastubbar um flogbólt her heima, og um teir leikarar, sum dagliga leika í bestu deildini í Danmark. Eisini hevur útvarpið havt narkar umrøður av flogbólti í vikuskiftis-sendingunum, men málið hjá okkum má vera, at vit eisini fáa nakrar flogbóltsdystir beinleiðis útvarpaðar, tí hetta hevði givið stóra umrøðu, og harvið meira pening at arbeiða við hjá feløgunum. Eitt manglar tó í stórum, og tað er, at feløgini gera meira vart við seg í fjølmiðlunum og seta størri krøv og koma við tíðindum, sum kunnu skapa áhuga. Sjónvarpið sendi steypafinaluna beinleiðis, men hetta venda vit aftur til seinni. Men vit eiga ikki at gevast her. Eg vil tí mæla til, at tey sum skulu taka yvir komandi ár, leggja enn størri orku í at fáa frammanfyristandandi at virka betur, at hildið verður áfram at seta sær mál eins og áhugi verður vístur fyri langtíðarplanlegging og at gjørdar ætlanir verða gjøgnumførdar. Men ein skal gera sær greitt, at í uppbyggingartíðini skal nógv orka leggjast í at fáa alt til at ganga upp, men fyri tey, sum vilja stríðast fyri okkara ítróttargrein, og sum meta, at tey hava eitt sindur av tíð at taka av, er her eitt kærkomið høvi til at gera eina góða gerð fyri teir framtíðar flogbóltsleikarar, sum koma at búleikast á hesum klettum okkara. Men hetta krevur eisini, at vit øll arbeiða saman um at varðveita flogbóltin sum okkara ítróttagrein, og eina ítróttagrein sum eisini skal vera í framtíðini, og tí hava vit brúk fyri øllum teimum fólkum, sum vilja vera við til at fremja tey tungu tøkini, og teimum, sum vilja leika flogbólt tí fleiri vit eru, jú størri ávirkan fáa vit runt landið, og jú størri verður áhugin og so skulu fíggjarvánirnar nokk blíva betri. Tí tað vísir seg, at sum í flest øðrum ítróttargreinum, hevur tann fíggjarligi parturin eina stóra ávirkan á tað arbeiði, sum nógv sjálvboðin leggja á sínar herðar runt landið. Í flestu økjunum er tað soleiðis, at nógvir pengar skulu gjaldast fyri ítróttarhallir og fyri ikki at tala um fimleikahallir, meðan t.d. fótbóltsfeløg ikki skulu gjalda eitt oyra fyri at venja á teimum dýru graslíkisvøllunum. Hetta líkist ongum, tí ímeðan flogbóltsfeløg og onnur skulu stríðast og strevast fyri at fáa pengar til hallarleigu, so kunnu fótbóltsfeløgini gjalda venjarunum hesar krónur ístaðin og sjálvandi er tað tá lættari at fáa venjarar til hesar umstøður. Hetta má vera ein leið, ið vit mugu arbeiða við at fáa broytt til fyrimuns fyri flogbóltsfeløgini og aðrar ítróttargreinar við líknandi vánaligum umstøðum. Landskappingin Greitt verður frá landskappingini og úrslitunum aðrastaðni, so eg skal ikki nevna so nógv um hetta evni her. Nógv kundi verið at trivið í um landskappingina, men vit mugu gera okkum greitt, at vit mugu skapa betri rammur um dystirnar, soleiðis at tað verður áhugavert at seta seg niður at hyggja at einum dysti. Hví ikki hava tónleik í høllini, hví ikki hava frásøgufólk, hví ikki skapa eitt sindur av umtalu, hví Ja, nógv kundi verið at trivið í, og tit eru óiva fleiri, sum hava fleiri dømi, men hetta er nakað, sum vit mugu arbeiða víðari við. Dømingin er eisini nakað, sum vit mugu fáa í rættlag. Tað er ikki nøktandi, at tað eru leikarar úr teimum ymisku liðunum, sum døma hvønn annan, eins og tað má vera eitt mál, at dómararnir fáa til vega búnar, soleiðis at vísast kann á, at tað er nakað týdningarmikið við tí persóni, sum stendur við floytuni við netendan. Einasta gongda leið er tí, at við fáa løntar dómarar, og at feløgini gera seg til reiðar at fáa til vega tann pening, sum hetta kostar. Eg vil her ynskja øllum føroyameistarunum og vinnarunum í teimum einstøku deildunum til lukku, eins og eg skal takka øllum teimum, sum spældu í landskappingini og teimum, sum skipaðu fyri. Í yngru deildunum hava vit nógv fleiri gentulið enn dreingjalið. Hesari gongd mugu vit royna at venda, soleiðis at meira javnvág verður tó skilt soleiðis, at dreingjaliðini økjast. Tað,sum vit í dag mangla, er ein persónur, sum hevur áhuga fyri at taka sær fult av hesum yngru deildunum uttan at hyggja til, hvat er best fyri eitt einstakt felag, men hvat er best fyri heildina runt landið. Í hesum liggur ein stór og spennandi uppgáva fyri rætta persónin. Hetta er nakað, sum arbeiðast má nærri við í komandi ári. Annars hava vit ikki havt afturgongd ímillum tey ungu, við tað at líka nógv lið teknaðu seg til FM í ár sum seinasta ár umleið lið. Men vit mugu arbeiða við at hetta fer at økjast. Á fyrsta sinni varð roynt við landsumfatandi landskapping fyri tey ára gomlu, og ymist er hvussu tikið er ímóti hesum. Flogbóltssambandið heldur, at hetta er einasta gongda leiðin, um vit framvegis skulu halda ungdóminum til, og at støðið skal hækka. Tí má málið vera, at vit økja um hesar deildir, og at vit samstundis royna at fáa fleiri fólk við í hetta arbeiðið. Eisini varð í ár roynt av hava føroyameistaraskapin fyri tey og ár gomulu sundurbýtt, og var hetta eitt gott hugskot. Steypakappingin Á fyrsta sinni var skipað fyri eini steypakapping. Sum øllum kunnugt vóru finalurnar sendar beinleiðis í Sjónvarpi Føroya, og skapti hetta nógva umtalu runt landið. Sjónvarpið skal hava takk fyri hetta tiltak, og vónandi er hetta nakað, vit kunnu endurtaka næsta ár. Eg skal í hesum sambandi eisini takka teimum, sum stuðlaðu hesum tiltaki, og sum gjørdu, at hetta var fíggjarliga gjørligt. Tó kann viðmerkjast, at ein kundi hugsað sær, at tað vóru fleiri flogbóltsleikarar, sum vóru við til hetta tiltak, og sótu ímillum áskoðararnar. Hetta má betrast til komandi ár. Landsliðini A-landsliðini: A-landsliðini fóru undan jólum í undir fyrireikingarnar til Oyggjaleikirnar í juni/juli Venjari hjá manslandsliðnum var tá Klæmint Isaksen, sum eisini fekk hjálp frá Jesper Brix, við tað at Klæmint sjálvur leikti við, og venjari hjá kvinnulandsliðnum var Niclas Joensen. Sum liður í fyrireikingunum vóru liðini á vitjan í Íslandi í mars , umframt at A-landsliðini eisini luttóku í einari kapping í Danmark í apríl seinasta ár . Samanumtikið kann sigast, at leikararnir fingu sera nógv burturúr hesum túrum, soleiðis at teir fingu eina ábending um, hvat tað var, sum teir manglaðu fyri at gerast betri flogbóltsleikarar og hvat krevst broytt fyri at fáa eitt betri úrslit á Oyggjaleikunum. Hvat úrslitið gjørdist, er nevnt longur frammi í hesi frágreiðing. Næsta málið hjá liðunum verður sum eisini fyrr nevnt EM-undankapping á Malta. Venjari hjá mansliðnum er Pasco Romico og hjálparvenjari er Ingvard Eiriksson. Venjari hjá kvinnunum er Niclas Joensen. Í hesum sambandi fara nakrar kvinnur til Danmarkar á venjingarlegu, at venja saman við teimum kvinnunum, sum dagliga leika í Danmark. Eisini verður arbeitt við at bjóða íslendska mansliðnum til Føroya, men hetta er enn ikki komið upp á pláss, og vónirnar fyri at hetta fer at eydnast eru tíverri ikki stórar, men alt kann henda. Unglingalandsliðini: Bæði kvinnu- og mansunglingalandsliðini vóru tilmeldað til Norðurlandsmeistaraskapin í , og endaðu kvinnurnar á plássi og menninir á plássi frammanfyri Ísland. Eitt gott úrslit. Virgar Djurhuus, Karin Maria Djurhuus og Chris Norðberg Petersen vóru venjarar hjá kvinnuunglingalandsliðnum og venjararnir hjá mansunglingunum vóru Janus úr Dímun og Ingvard Eiriksson. Liðini fara aftur í ár at at spæla við í hesi kappingini. U- bólkurin: Í var eisini farið undir at byrja gentu- og dreingjalandsliðini fyri tey ára gomlu. Hesum taka Rosa Jacobsen og Andrea Kristoffersen sær av. Liðini vóru seinast summar í Íslandi. Vit hava í ár boðið íslendingum hendavegin, og verður henda vitjan í juni. Vitjað verður á Tvøroyri og í Havn. Skeiðvirksemi Einki venjaraskeið var fyriskipað seinasta ár og er hetta umtalað frammanfyri, men arbeitt verður við at fáa hetta í fasta legu framyvir. Tørvur er á fólki at taka sær av hesum arbeiði, tí um flogbólturin skal betrast, má hetta koma undir skipað viðurskifti. Dómaraskeiðini mangla eisini. Eisini her vantar fólk at taka sær av hesi uppgávu, og er hetta eitt øki, sum má fáa størri rúmd komandi ár. Ætlanin var harumframt at skipað fyri flogbóltsskúla á nakað sama hátt sum í , sum á ein hátt eisini kann metast sum skeiðvirksemi fyri teir leiðarar, sum hava verið við. Men vegna tess, at ongin fekst at fyriskipa hetta, var hetta strikað av skránni. Hetta er eitt tiltak, vit mugu royna at fáa upp at standa aftur, tí hetta var ógvuliga vælumtók millum leikararnar. Fíggjarviðurskifti Stuðulin frá ÍSF hækkar ikki, og í fingið vit kr. ímói kr. í Tá studningurin var hægstur, var hann um kr. Minkingin er lutvís grundað á, at fleiri eru um at býta køkuna ,og tí at peningurin er minkaður. Samlaði umsetningurin í var kr. ímóti kr. í , meðan útreiðslurnar í vóru kr. ímóti kr. í Høvðusorsøkin til vaksandi umsetiningin er stuðulin frá Ítróttarveddingini upp á kr. umframt vøkstur í stuðlinum frá lýsarum og sponsorum. Høvuðsørkin til hesar meirútreiðslur í var størri aktivitetur m.a. annað tí at Oyggjaleikir vóru á Gotlandi. Úrslitið í var eitt hall upp á kr. ímóti einum vinningi upp á kr. í . Fíggjarstøðan javnvigar við kr. harav eginongin er kr. . Avtalan, sum ÍSF hevur við Strandferðsluna og sum er sera hent, má av okkum í flogbóltinum viðfarast við varsemi, soleiðis at vit bert nýta hesar ferðaseðlar eftir galdandi reglum. Tað skal í hesum sambandi viðmerkjast, at vit í flogbóltinum ikki hava fingið viðmerkingar um, at skeivleikar eru farnir fram ella at ferðingarhátturin er misnýttur. Flogbóltssambandið hevur undanfarin ár ikki havt nakran høvuðsstuðul, men í samband við Oyggjaleikirnar eydnaðist okkum at fáa Føroya Sparikassa til høvuðsstuðul, og hetta eru vit takksom fyri, eins og vit taka hetta sum eina viðurkenning av tí arbeiði, sum fleiri feløg royna at gera runt landið. Avtalan við Føroya Sparikassa er galdandi fram til / . Føroya Ítróttarvedding Føroya Ítróttarvedding er nú farið at stuðla við peningi, sum kemur frá Dansk Tipstjeneste. Okkara partur av hesum hevur verð / , av tí stuðli sum kemur til ítróttin. Hetta er tað sama sum t.d. hondbólturin fær, meðan fótbólturin fær / . Vónandi verður hetta ein stuðul, sum kemur at vera á sama støði framyvir, tí hetta kann gera, at vit kunnu fáa eitt meira støðugt arbeiði framyvir. Heimasíðan og teks-tv Flogbóltssambandið hevur í undanfarna ári eisini fingið sína egnu heimasíðu www.fbf.fo, har t.d. støðan í landskappingini hevur verið ajour hvørt vikuskifti, umframt at onnur tíðindi hava verið á síðuni. Nógv fólk eru inni á síðuni, og vónandi verður hetta nakað, sum vit kunnu fáa enn størri gagn av í framtíðini. Eisini var Flogbóltssambandið tað fyrsta sambandið, sum kom á tekst-tv. Hetta var ein roynd, sum vit ætla at gera meira við komandi ár. Ymiskt Í seinnu helvt av fingu vit aftur fólk á skrivstovuna, og hevur hetta lætt munandi um tað dagliga samskifti við feløgini. Seinasta ár var funnist at, at feløgini settu seg ov lítið í samband við okkara skrivstovufólk, men hetta er broytt munandi. Vónandi kann hetta vera við til, at vit kunnu betra samstarvið við feløgini enn betur. Framtíðarætlanir Arbeiðast má framvegis við meira langtíðarplanlegging, tí uttan hesa koma vit ikki víðari. Men hetta er tó eisini treytað av, at tað eru fólk, sum vilja ofra eitt sindur av sínari tíð til hesa ítróttargrein. Flogbóltssambandið er framvegis av teirri áskoðan, at arbeiðast má víðari við málunum, sum sett vóru í í samband við PLAN , nevniliga: ) at leggja eina langtíðarætlan fyri landsliðini ) at leggja ein langtíðarætlan fyri tey ungu ) at útbúgva føroyskar venjarar og ) at FBF syrgir fyri, at meira verður skrivað í føroysku bløðunum um flogbólt, eins og arbeitt verður við at fáa aðrar fjølmiðlar við í hesa ætlan. Tó krevst, at feløgini eisini royna at gera meira vart við seg, og seta størri krøv yvirfyri teimum fjølmiðlum, sum tey hava ávikan á. Viðvíkjandi teimum yngru meta vit, at meira má gerast fyri at fáa hesi fólk at støðast, og tí mugu kappingarnar hjá teimum umskipast soleiðis, at fleiri dystir verða í kappingarárinum. Fyri tveimum árum var skipað fyri eini beach-kapping, og eftir hvat vit hava frætt, verður arbeitt við at gjøgnumføra hetta aftur í ár. Vónandi verður hetta eitt afturvendandi tiltak. Eisini mangla kappingar av ymiskum slag fyri tilkomnar leikarar, motiónskapping og ein kapping ímillum fyritøkur, fyri berta at nevna nakrar. Endi Til seinast skulu vit takka øllum teimum, sum á ein ella annan hátt hava stuðlað í farna kappingarári. Her verður hugsa um feløg, nevndarlimir, venjarar, leikarar, dómarar, fíggjarligum stuðlum í samband við kappingarskipanina, teimum sum stuðlaðu marathondystinum hjá A-landsliðunum, útvarpi, dagbløðum, teimum sum hava skrivað um flogbólt, og øllum teimum sum ikki eru nevnd her. Eisini skulu vit takka Føroya Landsstýri fyri teirra árliga stuðul, og Ítróttarvedding. Føroya Sparikassi skal eisini hava tøkk fyri, at teir vildu gera eina stuðulsavtalu við okkum, og vónandi fáa báðir partar gagn av hesum. Vónandi fáa vit eitt enn betri kappingarár, sum byrjar um bert mánaðir. Niclas Joensen formaður [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Frágreiðing frá aðalfundinum Fundur varð settur á Hotel Hafnia leygardagin apríl kl. . Á fundi vóru øll feløgini umboðað: Mjølnir, NFL, Fram, KÍF, Fossabes, SÍ, Dráttur, Nøvan, ÍF, Fleyr og TB. Eftir at orðstýrari varð valdur, fekk Niclas Joensen, formaður, orðið og legði formansfrágreiðingina fram. Hann kom inn á tað, sum var farið fram í seinasta ári. M.a. kunnu verða nevnd hesi viðurskifti. Flogbóltssambandið fekk stuðulsavtalu við Føroya Sparikassa. Nýggj spæliskipan kom í gildi, har m.a. hvør bóltur telur. Skipað varð fyri steypakapping og steypafinalu, sum varð víst beinleiðis í SVF. Útlendskir leikarar eru aftur at síggja í føroyskum flogbólti Borko Ilic er leikandi venjari í Mjølni, og Pascu Romicu er leikandi venjari í Fleyr. A-landsliðini vóru við á Oyggjaleikunum og kvinnurnar vunnu gull og menninir bronsu. Unglingalandsliðini vóru við í norðurlendsku kappingini og U- landsliðini vóru í Íslandi og spældu dystir. Veddingarpeningurin er endiliga komin. Í framtíðini liggja stórar avbjóðingar og bíða: Síðst í mai mánað fara A-landsliðini til Malta at leika við í EM-undankappingini. Flogbóltssambandið er í juni mánað vertur fyri norðurlendska aðalskrivara-fundinum. Íslendsku U- landsliðini koma til Føroya at spæla ímóti okkara landsliðum. Flogbóltssambandið er í august mánað vertur fyri norðurlendska leiðarafundinum. Unglingalandsliðini spæla í august við í norðurlendsku kappingini. Í oktober byrjar nýggja landskappingin, og er oyggjaleikaár. Kappingarárið gekk væl og nógv spæla flogbólt. Serliga eru tað tey ungu, sum vísa stóran áhuga. lið vóru við í FM fyri yngri deildir, og er tað á leið tað sama sum seinasta ár. Í vaksnamannadeildunum vóru lið við, umframt at tey ára gomlu spældu við í landskappingini. Tann skipanin heldur fram næsta kappingarár, og møguliga verða liðini deild í bólkar, tí serliga hjá gentunum eru nógv lið við. Á fundinum varð avgjørt, at spæliskipanin skal halda fram næsta kappingarár, og bólturin sum skal verða brúktur í øllum deildum er tann nýggi, sprøkluti bólturin. Flølmiðlarnir fingu nógva umtalu á fundinum, og sum heild vóru feløgini nøgd við fjølmiðlaumtaluna. Flogbóltssambandið arbeiðir við at seta eina PR-nevnd at taka sær av hesum viðurskiftunum, soleiðis at skriving og umtala kann gerast enn betur. Flogbóltssambandið hevur nú egna heimasíðu og er eisini á tekstvarpinum, umframt at arbeitt verður við eini heimasíðuskipan við útvarpið. Val Niclas Joensen stóð fyri afturvali, og varð hann afturvaldur við hvøllum lógvabrestum. Formaðurin verður valdur beinleiðis á aðalfundinum og situr í ár. Nevndin í Flogbóltssambandinum er tí óbroytt: Niclas Joensen formaður Magnus Tausen næstformaður Trygvi Poulsen kappingarstjóri Tiltakslimir eru Josvein Nielsen og Kristian Mikkelsen. Innkomin mál Samtykt varð á fundinum, at steypakappingarnar, sum feløgini sjálvi skipa fyri, skulu gerast enn betur. Í meistaradeildunum eru kappingarnar avgerandi fyri hvør kemur í steypafinaluna. Tí varð skotið upp, at allir dystirnir í meistaradeildini verða leiktir sum landskappingardystirnir. T.e. í tveimum hálvleikum og ikki sum nú bara tvey sett og so javnbrótara upp í , um neyðugt. Flogbóltssambandið arbeiðir víðari við hesum málinum saman við feløgunum, sum skipa fyri kappingunum. Í aldursbólkinum ár eru so nógv lið, serliga hjá gentunum, at torført er at skipa fyri kappingum. Eisini er munurin millum liðini stórur, so at nøkur lið tapa allar sínar dystir. Á fundinum varð tí samtykt at royna eina skipan, har liðini verða tilmeldað í ein A-bólk og ein B-bólk. Soleiðis gerast dystirnir javnari og tað verður hugaligari hjá øllum at spæla. Flogbóltssambandið arbeiðir við at fáa eina skipan við venjarastuðli. Mjølnir og Fleyr hava havt sera góð úrslit við útlendskum venjarum hetta kappingarárið, og Flogbóltssambandið ásannar tørvin á venjarum hjá feløgunum. Klæmint Isaksen í Fleyr greiddi frá, hvussu teir høvdu gjørt fyri at fáa fatur á sínum venjara. Dómaraspurningurin fekk eisini drúgva umtalu. Ein nevnd varð sett at arbeiða við hesum málinum, og ætlanin er at fáa nøkur dómarapør at taka sær av dømingini komandi kappingarár. Feløgini skulu gjalda nakað fyri hesa skipanina, men afturfyri sleppa leikarar undan at døma. Nakrar lógarbroytingar vórðu eisini samtyktar, og serliga var tað, at framyvir er bara loyvi hjá sama felag at hava eitt lið í meistaradeildini. Skipanin við at sama felag kann hava tvey lið við í meistaradeildini hevur ikki virkað eftir ætlan, og hevur ført við sær, at lið eru tikin úr mitt í kappingarárinum. Jákup av Skarði greiddi frá sínum arbeiði við at fáa inn úrslit og gera støðurnar upp til fjølmiðlarnar og heimasíðuna. Hetta arbeiðið heldur fram komandi kappingarár. Seinast á fundinum deildi Klæmint Isaksen út rundskriv til feløgini og las tað upp. Hetta vóru hugleiðingar um farna kappingarár. Hvat var gott, og hvussu bara heilt smáar broytingar kundu givið nógv betri kapping. Feløgini skuldu hugsað "professionelt" og fáa karmarnar um dystirnar betri. Senda lýsingar og tíðindastubbar til fjølmiðlarnar og gera vart við seg. Nú verða næstan allir dystir í meistaradeildini leiktir á langvølli, og tað er stórt framstig, men t.d. tónleikur í høllini og undirhald av øðrum slag kundi eisini verið. Tað hevði givið fleiri áskoðarar. Eisini skal arbeiðast við at fáa fleiri venjarar, bæði útlendskar og føroyskar. Niclas Joensen endaði fundin og takkaði øllum feløgunum fyri góðan fundarsið og gott arbeiði í farna kappingarári og væntaði, at øll vóru til dystin fús til komandi kappingarár. Fundurin endaði kl. . Vinaliga Flogbóltssamband Føroya [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Aðalfundurin Apríl kl. Til feløgini Mint skal verða á, at árligi aðalfundurin hjá Flogbóltssambandinum verður nú leygardagin apríl kl. á Hotel Hafnia. Eftir fundin verður døgurði. Mint verður á, at øll feløg skulu møta á fundi. Skal nakar møguleiki vera at fáa venjarastuðul til næsta kappingarár, er tað ein treyt, at felagið er umboðað á fundinum. Skráin fyri fundin er henda: Velja orðstýrara Formansfrágreiðing Granskoðaður roknskapur Innkomin mál Velja nevndir, tiltakslimir og granskoðarar Ymiskt Í mesta lagi umboð kunnu møta fyri hvørt felag, og bara umboð hevur atkvøðurætt. Fullmaktin skal verða undirskrivað til fundin av ábyrgdara fyri felagið. Innkomin mál Flogbóltsfelagið Fram Steypakappingar Flogbóltsfelagið KÍF Kapping fyri ára gomul FBF G / D G / D FBF Venjarastuðul FBF Klæmint Isaksen greiðir frá um útlendskar venjarar FBF Leikbóltur komandi kappingarár MVL- (coloured) FBF Dómarasamsýning FBF Spæliskipanin komandi ár (Nordic system / IVBF system) FBF Steypafinalan FBF Lógarbroyting: Grein a. stk. verður broytt soleiðis: Í meistaradeildini kann sama felag bara hava eitt lið. Grein b. Møtir lið ikki til dyst, fær tað null stig. Grein d. Somuleiðis verður givið null stig . Grein b. Sekt við ikki leiktum dystum! Meistaradeildin: Møtir lið ikki til dyst, avger starvsnevndin, um liðið skal verða koyrt úr kappingini, ella onnur sekt skal verða givin. Avgerðin hjá starvsnevndini kann verða kærd til dómsnevndina áðrenn dagar. Við kæruni skulu fylgja kr. , , sum verða afturgoldnar, vinnur kæran sømdir. Dómsnevndin hevur endaliga avgerð. Velja nevndir, nevndarlimir, tiltakslimir og grannskoðarar Formansval: Feløgini skulu koma við uppskotum. Tiltakslimir: Feløgini skulu koma við uppskotum. Nevndir: Landsliðsnevnd: Feløgini skulu koma við uppskotum til nevndarlimir Ungdómsnevnd: Feløgini skulu koma við uppskotum til nevndarlimir Vinaliga Flogbóltssamband Føroya Magnus Tausen skrivari [ onnúr tíðindi ] [til forsíðuna ] Kvinnulandsliðið eisini farið undir endaligu venjingarnar til EM Landsliðið hjá kvinnum er nú, eins og mansliðið, farið undir endaligu venjingarnar til EM-undankappingina, sum verður á Malta í døgunum mai. juni. Samanlagt hava lið teknað luttøku í C-bólkinum. Europeiska flogbóltssamgongan, CEV, hevur í hesum sambandi havt lutakastkast um bólkabýtið. Lutakastið lagaði seg soleiðis: Bólkur A: Kypros, Ísland, Malta, Føroyar. Bólkur B: Luxemburg, San Marino, Írland, Liechtenstein. Summi av hesum liðum eru ikki heilt ókend fyri føroysku leikararnar. Føroyar hava áður leikt ímóti Íslandi, Malta og Kypros. Móti Íslandi og Malta eru sigrar komnir til høldar, men ikki hevur eydnast at bast kvinnunu av Kypros .enn Venjari á kvinnulandsliðnum verður Niclas Joensen, sum eisini var venjari á liðnum, tá tað vann gull á oyggjaleikunum á Gotlandi seinasta summar. Tilsamans leikarar eru tiknir út til venjingina, harav leika í donsku elitudeildini. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Manslandsliðið farið undir endaligu venjingarnar til EM-undankappingina A-landsliðið hjá monnum er nú farið undir endaligu venjingarnar til EM-undankappingina, sum verður á Malta í døgunum mai. Flogbóltssambandið hevur gjørt sáttmála við rumenan Pasco Romica, sum skal taka sær av venjingini. Hjálparvenjari verður Ingvard Eiriksson. Samanlagt hava lið teknað luttøku í C-bólkinum, og í hesum sambandi hevur CEV, sum er Europeiska samgongan av flogbóltstjóðum, havt lutakast um bólkabýtið. Lutakastið lagaði seg soleiðis: Bólkur A: Skotland, San Marino, Andorra, Malta, Liechtenstein, Føroyar. Bólkur B: Kypros, Luxemburg, Ísland, Wales, Írland. Nr. í hvørjum bólki spælir móti nummar í hinum bólkinum. Føroyar hava áður leikt ímóti nøkrum av hesum tjóðum og hava vunnið á Liectenstein og Malta, men ein sigur á San Marino og Andorra eiga vit enn til góðar Ímóti Skotlandi hava vit ongantíð leikt áður. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Mjølnir mist gullmerkini (Alt var sjálvsagt bert apríl!) Dómsnevndin hjá Flogbóltssambandinum hevur gjørt av at taka aftur gullheiðusmerkini, sum mansliðið hjá Mjølni vann í steypafinaluni móti Fleyr leygardagin mars. Eftir at hava eftirkannað dystin á sjónbandaupptøku, sæst týðiliga, at Mjølnir ger eina útskiftingarvillu í fyrra settinum í fyrra hálvleiki við støðuna Grundað á hetta, er avgjørt at geva Fleyr viðhald í kæruni. Fleyr fær nú gullheiðursmerkini og kann kalla seg steypavinnara. Silvurmerkini fara ístaðin til Mjølnir. Jan Hentze, Liðformaður, Fleyr: "Eg eri sera fegin um, at vit endiliga hava fingið gullmerkini." Jan Hentze, liðformaður hjá Fleyr, sigur seg vera sera fegnan um at hava fingið gullmerkini, hóast tey vóru nakað seinkað, sum hann tekur til. Tá hann verður spurdur um hetta ikki er ein heldur keðiligur háttur at vinna eina steypafinalu upp á, svarar Jan soleiðis: "Sjálvsagt er tað altíð óheppið við tílíkum skriviborðsavgerðum, men í hesum føri haldi eg ikki at tað tekur nakað frá Fleyr-liðnum. Vit gjørdu jú alt fyri eitt vart við støðuna undir sjálvum dystinum, men dómararnir vildu ikki lurta eftir okkum. Men vit mettu hesa villu vera so grova og avgerandi fyri útfallið av dystinum, tí settið stóð akkurát og vippaði, og kundi fara til báðar síður, tá villan var gjørd; tað er tí vit gjørdu av at senda kæru um dystin". Trygvi H. Poulsen, liðformaður, Mjølnir: "Eg harmist um mistu gullmerkini, men noyðist tó at viðganga mistakið og góðtaka avgerðina hjá dómsnevndini." Tá heimasíðan ringdi til liðformannin hjá Mjølni, Trygva F. Poulsen, at fáa eina viðmerking, ljóðaði hann sera harmur á málinum: "Í tílíkum førum er ringt at seta orð á. Tað kennist ómetaliga tungt. Í alt ár hava vit bart fyri endiliga at knógva Fleyr og at vit so gjørdu tað nettupp í steypafinaluni, var frálíka stuttligt. Vit hava líkasum sveimað á einum ljósareyðum skýggi, síðani ., ja, heilt til nú. Nú kennist alt so ómetaliga svárt! Tílíkt kemur fyri í ítrótti, og vit noyðast bara at góðtaka avgerðina hjá dómsnevndini". Men hvat var tað sum gekk galið? "Nei, tað er ilt at siga. Menn eru spentir í tílíkum støðum og ruðuleiki valdar, og tá hendir tað so lætt, at villur verða gjørdar", sigur ein fáorðaður Trygvi H. Poulsen. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Steypafinalurnar Flogbóltssambandið hevur nú endaliga ásett, at fyrstu veruligu steypafinalurnar í føroyskum flogbólti verða í høllini á Nabb í Havn leygardagin mars. Hetta verða annars fyrstu flogbóltsdystirnir sum verða leiktir í hesi høll síðani einaferð í -unum, og ætlar flogbóltssambandið við hesi roynd at skapa góðar karmar um hesar finalur. Kl. : møtast kvinnuliðini hjá Mjølni úr Klaksvík og Drátti úr Vágum. Kl. : , ella beint aftaná kvinnudystin, skulu mansliðini hjá Fleyr úr Havn og Mjølni úr Klaksvík dystast. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Liðini til steypafinaluna funnin Tað eydnaðist Drátti í kvøld at tryggja sær pláss í steypafinaluni í flogbólti, tá tær í sera spenandi dysti vunnu á Fleyr. Fleyr kom annars best frá byrjan og vann bæði settini í fyrra hálvleiki, og . Men í halvleikinum broytti Dráttur eitt sindur upp á uppstillingina og vann fyrsta settið uttan trupulleikar Men Fleyr reisti seg aftur og vann annað settið Neyðugt var tí við einum javnbrótara fyri at vinna hálvleikin, og hann vann Dráttur . Í seinasta javnbrótaranum vísti Dráttur, at tað var sterkara liðið, og vann og harvið eitt pláss í finaluni ímóti Mjølni. Finalan er ásett at vera mars í Havn. Í mansfinaluni eru liðini Fleyr úr Havn og Mjølnir úr Klaksvík. Eisini hesin dysturin verður mars. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Meistaradeild menn: Fram ella Mjølnir í steypafinaluna Eftir Mjølnir-kappingina um vikuskiftið er tað greitt, at tað verður Fram ella Mjølnir, sum skal leika ímóti Fleyr í fyrstu almennu steypakappingini hjá FBF. Hetta hendi, tá tað eydnaðist Mjølni at gerast nr. í Klaksvík, og tá so Fram varð nr. í FK-kappingini fyrr í vetur, skulu hesi lið leika eina hálvfinalu fyri at avgera, hvør skal hava tann heiður at leika ta fyrstu almennu steypafinaluna í føroyskum flogbólti. Nær hálvfinalan og finalan verða leiktar, verður ásett av Flogbóltssambandinum. [ onnur tíðindi ] [ til forsíðuna ] Tað sigst at tað eru flogbóltsáhugaði í Føroyum, ið hava ógvuliga ilt av at leikarar skifta felag (við egnum vilja)Tað er bara gott fyri føroyskan flogbólt at leikarar krevja meira og meira, og hetta kann bert hækka um støðið. Bárður B. Mikkelsen posted / / : AM Eg stuðli leikarum, ið skifta felag eftir egnum ynski. Um ein leikari ikki er nøgdur í einum felagið og ynskir meira burturúr enn tað felagið kann bjóða, síggji eg einki galið við at skifta felag fyri at blíva ein betri leikari. Tað er upp til feløgini at gera tað so attraktivt fyri leikarnar sum gjørligt, annars missur man teir. janus posted / / : PM jú, men tad er løgid at trenarir hjá unglingalandslidunum tekur spælarar fram um úr egnum felag. Tá allir spælarir siga, at adrir vóru betri. Og tad, at venjari tekur og bjódar teimum bestu til at skifta felag, og tá madur situr í fbf nevndini janus posted / / : PM jú, men tad er løgid at trenarir hjá unglingalandslidunum tekur spælarar fram um úr egnum felag. Tá allir spælarir siga, at adrir vóru betri. Og tad, at venjari tekur og bjódar teimum bestu til at skifta felag, og tá madur situr í fbf nevndini Innhabilur posted / / : AM Eg haldi at hatta við at spælarir eru lokkaðir at skifta felag er nakað humbukk. Royni heldur at konsentrerað tykkum um at sameina flogbóltin, og útihýsa smáklandri. Kappist heldur um um støðurnar og á vøllinum. Tá eru tit rættir ítróttarmenn. Tað eru altíð ivaspurningar um landsliðsúttøkur og "fleiri" góðar meiningar. Men haldið áfram og komið við øðrum evnum at umrøða eisini. Hvør rokna til við vinnur strandaflogbóltin leygardagin. Munnu Klæmint Isaksen og Líggjas aftur vinna í ár.Tað rokni eg ikki við.Hvat halda tit. xxx posted / / : PM Líggjas er ikki í topp venjing so hann skal venja nógv fyri at finna spælistílin aftur. Forvitin posted / / : PM Ja, men vælvitandi keldur vilja vera við, at Líggjast hevur sitið úti í sandkassanum í alla nátt og vant.P.s.: Verða nakrar BABES at síggja á sandinum handan dagin? Frymilin til at skriva í gestabókina við, er niðast á síðuni! Tillukku Mjølnir tit eru best heilsan Jóna. Tillukku Mjølnir tit eru øførir blívi bara við.Tað fløvar altíð eitt Klaksvíkshjartað tá Klaksvíkingar vinna.Heilsan ein Klaksvikingur í Havn. Eg vil ynskja unglingalandsliðinum góða eydnu í NM, og vónandi fara tey at vinna nakrar kampar. Hendan heima síðan er fínasta slag og tað var gott at onkur enduliga fekk tað upp í lag at gera hana. Enn einaferð so vil eg geva hesa heimasíðu eitt herðaklapp, men eg vildi fegin sloppi at royna hasa brúkarakanningina um hvør ein er! Vónandi verður tað klárt at royna skjótast gjørligt Brúkarakanningin er klár at nýta. Tað vit meina við "hvør ert tú?" er, at FBF fær eina hóming av hvør ið brúkar heimasíðuna: aldursbýti, kynsbýti, áhugamál o.s.fr. Hetta er ikki nøkur "intelligensroynd" ella líknandi. Bert FBF sær hvussu svarað verður. Hvar bleiv alt tað lívliga kjakið av sum var seinastu dagarnar FBF heimasíðan er framúrskarandi góð. Tað hevði verið gott um ein kundi lisið eitt sindur meira um unglingalandsliðini, ið skulu til NM. Eg havi frætt at venjarnir hjá mansunglingunum eru heilt góðir, so vónandi fáa vit nøkur gó úrslit vit kunnu reypa av. Góða eydnu til bæði liðini. FBF eigur eina tøkk fyri góða heimasíðu. Er tað møguligt at geva feløgunum eitt pláss á heimasíðuni, har upplýsingar um venjingartíðir o.a. av almennum týdningi var nevnt? Hví er onki um u- landsliðið á heimasíðuni ? Tey hava jú klárað seg væl ímóti Íslendingum Góðu tit allar á kvinnulandsliðinum og sjálvandi eisini Niclas! Góða eydnu á Malta. Vísið øllum har suðuri í hitanum, at tit ikki eru soleiðis at basa-tit kunnu bara tit vilja!!! Bestu flogbólts heilsanir frá Onnu Eg gleði meg at koma við tykkum í morgin:-) Mar damar tikkara heimasíðu stakval tan best skipava í Føroyum um ikki tann besta í Noralondum Haldi hana asjur. TAKK. Ja steypafinalurnar vóru alvorligani spendani at sýggja. Dysturin hjá monnunum var kanska meira spennandi enn tann hjá kvinnunum. Men eg skal bara ynskja Mjølnir monnunum tillukku við steypafinaluni og Mjølnir kvinnunum tillukku við tí fysta "THE DOUBLE" So vil eg eisini ynskja Fleyr monnunum tillukku við FM. Eg má bara legga afturat at Margit Joensen spældi ein brandyst í finaluni :o) Hey Niclas! Gudrid umboðaði TB á oyggjaleikunum. Hon kom ikki í Fortuna Odense fyrr enn í oktober, spældi landskappingardystir fyri TB í hesum kappingarárinum. Jonvør Eg var sera yviraskaður av at so nógv var gjørt burturúr, og helt eisini at tað var sera stuttligt at spæla, og gott at vinna. Vónandi verður eins nógv gjørt burturúr næsta ár!! Annars takk fyri stuðulin og áhugan, til allar Klaksvíkingar! Ein serlig Heilsan til Sigurd og Helga! Tit skaptu stemningin og hjálptu okkum til sigurin!:) Nú havi eg sæð báðar steypafinalurnar á video, og eg kann ikki siga annað, at vóru bæði spennandi og vælleiktir. Eitt rimar tiltak hjá FBF og SVF. Í kvinnudystinum var tað breiddin á liðnum, sum gjørdi at tær vunnu, tær høvdu fleiri streingir at spæla uppá, men Dráttur skal fáa rós fyri teirra stríðsvilja. Tær stríddist væl ímóti einum rutineraðum og væl samanspældum Mjølnir-liðið. Til mansfinaluna bleiv eg yvirraskaður, tí eg havi ikki trúð at eitt so "ungt" lið fór at sláa Meistarnar úr Fleyr. Men Mjølnir-leikarnir vóru góðir til at útnytta teir nógvu feilirnir, ið Fleyr gjørdu. Serliga sáknaði eg miðspæli hjá Fleyr, tá teir hava so gott fólk á miðjuni. Á tí økinum var Mjølnir nógv betri, og eg farið ikki alt ov skeivur við at siga, at tað var miðspæli hjá Mjølni, ið var ein stórur liður í sigrinum. ferðir tillukku til Mjølnir fyri góðan innsats. Eisini eitt tillukku til Fleyr fyri teirra suverænitet í ár. Hatta vóru tveir góðir dystir bert spell at Dráttur ikki vann hatta síðsta settið so rokni eg við at at seinasti javnbrótarin (ella hvat til kalla tað) hevði verið spennandi. Haldi áfram við steypakappingini men tillukku Mjølnir. Frymilin til at skriva í gestabókina við, er niðast á síðuni! Jújú. Tað má eg siga. Mjølnir spældi sera væl, og teir høvdu uppiborið sigurin. MEn tað var nú synd hjá Fleyr at skulla tapa tann síðsta dystin. Men annars so tillukku Mjølnir :) Tillukku Mjølnir! Ja, hatta vóru tveir frálíkir dystir,- ja, tað sanniliga fløvaði at vera klaksvíkingur í gjár. Tit spældu øll sera væl, serliga stuttligt var at síggja Borko, hann livdi sannniliga við, ein frálíkur spælari og venjari. Haldi á har tit nú sleptu, so vit kunnu síggja fram til eitt gott kappingarár / Kempa!!!! Stoltur Klaksvíkingur Ja eg má siga at hatta við flogbóltsfinalu er eitt sera flott tiltak!!!.eisni skal eg ynskja Mjølnir tilukku við báðum fullfortjentu sigrunum.Eg meini,eins og undanfarni,at hasin í SVF vísti alt ov væl hvørjum hann helt við.rósar Fleyr spælarunum upp í skýggjini. annars so eri eg ikki samdur í at tað bert eru Borko og Trúgvi sum vinna fyri Mjølnir! Trúgvi spældi lítlan part av dystinum,og fleiri søgdu aðreen at um hann ikki bleiv klárur,so hevði Mjølnir ongan kjans. Nei allir spælarnir hjá Mjølnir spældu flott.So segði hasin í SVF at Jóannes hjá Mjølnir stóð LÍTIÐ aftanfyri J hjá Fleyr.Fylgdi hann ikki við?????Jóannes hjá Fleyr var eitt og alt.hvat segði hann tá John Syderbø,Borko og aðrir høvdu sínar góðu løtir????? nei eg má takka FBF og SVF fyri hetta tiltak.Sera væleydna,og at Mjølnir vann var well,og uppiborið,tit vístu at Mjølnir er besta flogbóltsfelag í landinum. Tillukku Mjølnir við báðum steypasigrunum , tit skrivaðu søgu í dag , tit vóru betra liðið í báðum finalunum eingin ivi um tað , haldið bara áfram við góðum treysti har tit sleptu í dag , eitt hjartasuff kortini til sjónvarpsfrásøgumannin , tá tað ikki gekk sum ætlað hjá fleyr hoyrdist ov klárt hvørjum hann helt við , og at tosa niðursetandi um spælandi venjaran hjá mjølnir sum er klárt besti flogbóltsspælari í Føroyum hoyrir ongastaðni heima , " einigin annar í Føroyum uttan sjónvarpsfrásøgumaðurin sá venjaran ganga og skelda ístaðin fyri at spæla flogbólt , tvørturímóti " hann stríddist fyrimyndarliga allan dystin og var ein fyrimynd fyri allar flogbóltsspælarar í Føroyum Annars var hette ein stuttlig løta so haldið endiliga áfram , men meira rættvíst næstu ferð. Heilsan ein sum er vorðin áhugaður í flogbólti. Babba bidjur øll koma at rópa á Fleyr í dag. Vónandi koma nógv nidan í høllina. hey hey hettar er bara ein fín heimasíða hehe men eg eri fegin um hana baaaaaai Endiliga ein føroysk (ítróttar)heimasíða sum VIL nakað. Men nú er ikki at gevast, hóast kappingarárið er um at vera av. Brúkið tíðina til næsta kappingarár at leggja okkurt søguligt tilfar út, t.d. landsliðsúrslit gjøgnum tíðirnar. Við hesi síðuni er nærum óneyðugt hjá smáu flogbóltsfeløgunum at gera egna heimasíðu. Góða eydnu víðari við síðuni og føroyskum flogbólti. Halló tit øll! Bert ein lítil heilsan frá einum uppslitnum flogbóltsspælara, sum nú er farin at íðka yoga og roynir at bøta um flogbólts knøð og rygg!!! Havið tað gott og drívið nú á, so støðið í Føroyum kann gerast enn betur (ja, ein kann sjálvsagt ikki vinna meiri enn GULL!!!!!). Frálík heimasíða, halt fram við tí góða arbeiðinum. (stuttligt hevði kortini verði at sæð mynd av landsliðnum) blíðan byr sølvi Tíðindi frá Klaksvíkar Róðrarfelag. Juni Juli Aftur August. Regatta: Eiði-Hósvík-Tórshavn Í samband við at Róðrarsamband Føroya í ár fyllir ár, skipaði RSF í døgunum og august fyri regattasigling av Eiði til Havnar. Sjey limir í Klaksvíkar Róðrarfelag vóru við -mannafarinum Páll Fanga við í hópsiglingini. Tey eru øll á einum málið um, at tiltakið varð væleydnað. Og tað er einki at ivast í, -tí omanfyri bátar høvdu boða frá luttøku við umleið fólkum. Hesir tríggir hava alla grund til at fegnast. Regattaðin hjá RSF var ein succes! Lagt var frá landi av Eiði nakað yvir , eftir at Hannis úr Róðrarsambandinum, og Jógvan Mørkøre, bygdarráðsformaður í Hósvík, høvdu sagt nøkur orð. Páll Fangi man ongantíð hava verið so tungur sum akkurát tá, tí skuturin var stúgvaður við teltum, soviposum, skiftiklæðum, sodavatni, og ørðum góðum. Men man var við fyri at hugna sær, og tað gjørdu vit. Tað gekk sum heild nógv betur enn fyrireikararnir høvdu væntað, og vóru bátarnir eisini við brúnna um Streymin nakað áðrenn kyrrindini vóru. Og sigast má, at tað er ikki uttan grund at staðið eitur "við Streymin". Sjálvt um tað ikki rak uppá tað harðasta, so rak tað so mikið hart, at báturin til tíðir sá út til at standa í stað. Stuttligt var at síggja øll fólkini sum stóðu á brúnni og fregnaðust og sum annars fylgdu fylginum á leiðini til Hósvíkar. Tað var gott at síggja húsini í Hósvík aftaná at hava róð í hálvan triðja tíma. Eftir at báturin varð drigin uppá sandin, og bein og ryggur vóru strekt eina løtu, varð farið í holt við at seta teltini upp. Tað gjørdi hugnan enn størri, at øll teltini stóðu saman í einum trunka. Tá hettar varð gjørt, fóru øll niðan í bygdarhúsið at fáa sær ein bita, tí nú mundu tey flestu vera rættliga svong. Restin av kvøldinum fór við dansi í bygdarhúsinum og hugna millum øll tey mongu teltini, har manningarnar tosaðu og reypaðu saman. Hvat tosað varð um, er ikki ringt at gita. Manningarnar settust aftur við árarnar nakað eftir tólv dagin eftir. Róðurin gekk aftur hesaferð uppá stás, og lógu vit í eini trý korter í Hoyvík og bíðaði eftir klokkuni. Klokkan fór alt fylgið, við kappróðrarbátunum á odda úr Hoyvík móti Havnini. Tað var sum á Ólavsøku tá ið allir bátarnir flokkaðust saman við Kongabrúnna, har skreytbløð vóru handaði luttakarunum. Ein kann næstan samanbera túrin við tey sonevndu "Gallakvøldini" sum fótbólturin og hondbólturin hava, tí her møtir tú teimum, tú hevur dystast móti gjøgnum árið. Manningarnar práta og hugna sær saman, og tað gevur eisini gott samanhald. Vit í Klaksvíkar Róðrarfelag vilja takka RSF fyri ein sera hugnaligan túr, sum vónandi verður gjørdur aftur eina aðru ferð. Hettar hevur fyri okkum verið eitt sætt upplivilsi. August Føroyameistarar -mannafør dreingir Tjaldrið -mannafør kvinnur Jarnbardur -mannafør gentir Frúgvin -mannafør menn Strálan -mannafør Argjabáturin -mannafør Vestmenningur Eitt meira fullfíggjað yvirlit yvir róðrarnar er lagt út undir FM-róðrar. Endaspurtirnir verða lagdir út seinni. August Úrslitini á Ólavsøku -mannafør dreingir Tjaldrið Havfrúgvin Drekin -mannafør kvinnur Jarnbardur Hvessingur Lómur -mannafør gentir Frúgvin Tjaldrið Hvassi -mannafør menn Strálan Hvessingur Hósvíkingur -mannafør Argjabáturin Gullbrandur Heiðabáturin -mannafør Vestmenningur Havnarbáturin Kjølur juli. Greinar Tvær greinar eru lagdar undir Norðlýsið. juli. Endaspurtir Endaspurtir frá Vestanstevnu eru lagdir út. Endaspurtirnir frá hinum stevninum eru ikki tøkir í løtuni juli. Ólavsøkan anno So eru fimm FM-stevnur farnar aftur um bak, og ein liggur eftir fyri framman. Um onkur ikki hevur fingið tað við, so verður altso Ólavsøka í Havn tann juli. Róðrarteinurin hesaferð er gott og væl metrar hjá øllum bátastøddum. Tað eru longu fýra FM vinnarar funnir, men vit ivast onga løtu í, at róðurin hóast hetta fer at vera spennandi. Tað snýr seg jú um "lítla FM". Hvussu verðrið fer at verða, er ilt at siga, men eftir veðurmonnunum at døma, fáa vit gott veður. Lat okkum vóna tað! Vit í Klaksvíkar Róðrarfelag ynskja øllum eina góða Ólavsøku. Róðrarøkið í Tórshavn juli. Róðrarnir á Vestanstevnu Higartil hava fimm FM-stevnur verið í ár, og ikki kann sigast annað enn at veðrið hevur verið til vildar allar stevnurnar. Havnalagið í Vestmanna minnti eitt sindur um Copacabana, ein vælkend baðistrond, har ið lætt klødd fólk stórtrívast. Nú tá ið hendan stevnan er av, kunnu vit longu kjósa fýra Føroyameistarar. Hjá -mannaførum við gentum gjørdist Frúgvin úr Miðvági Føroyameistari. Hjá -mannaførum við dreingjum gjørdist Tjaldrið úr Runavík Føroyameistari. Hjá -mannaførum við kvinnum gjørdist Jarnbardur úr Havn Føroyameistari. Hjá -mannaførum gjørdist Argjabáturin av Argjum Føroyameistari. Vit ynskja hesum bátum tillukku við meistaraheitinum. Vert er at leggja til merkis, at tveir av omanfyri nevndu eru tveir nýggir róðrarbátar. Somuleiðis kappast tríggir nýggir bátar um fyrsta plássið hjá -mannaførum. Og til endan kunnu vit nevna, at fimm bátsmanningar frá Róðrarfelagnum NSÍ vunnu heiðurmerkið!! -mannafør dreingir Ikki kann sigast at stórur spenningur var í hesum bólkinum fyri róðurin í dag. Tjaldrið hevur verið so gott sum einaráðandi í teimum stevnum ið hava verið. Og so var eisini í dag. Dreingirnir við Tjaldrinum løgdu seg beinan vegin á odda, og teir hildu fyrstaplássið allan vegin. Havfrúgvin, sum var á heimabana, royndi at gera eitt sprell mitt í róðrinum, men tað rakk bert til annað plássið. Nummar gjørdist Spógvin. -mannafør kvinnur. Jarnbardur, Jarnbardur, Jarnbardur. Ja, ikki er nógv at siga um hendan róðurin uttan Jarnbardur. Tær hava verið ein klassa framman fyri allar bátarnar, í teimum stevnum sum hava verið, og so var eisini í dag. Tað var ongantíð nakar ivi um vinnarin. Ímeðan stríddust tveir bátar um plássi, tað vóru Hvessingur og Gongurólvur. Í hesum førinum dróg Hvessingur úr Hvalvík-Streymnesi tað longra stráið. Hvessingur bleiv nummar og Gongurólvur nummar Vit ynskja Quinningini á Jarnbardi tillukku við meistaraskapinum. Spell at hetta er tykkara síðsta kappingarár. (So er okkum fortalt). Quinnurnar á Jarnbardi Føroyameistara anno -mannafør gentir. Enn einaferð var stórsta feltið -mannafør gentir. bátsmanningar luttóku í dag. Og sum hjá -mannaførum við dreingjum og -mannaførum við kvinnum, hevur spenningurin ikki verið av teimum stórstu. Frúgvin hevur vunnið alt. Og hon vann eisini í dag. Men í startinum var tað Súlan úr Sørvági sum vísti seg fram, tær lógu á odda eina góða løtu, men megnaðu ikki at halda Frúnni aftanfyri. Frúgvin bleiv nummar , framman fyri Tjaldrinum og Hvassa. -mannafør menn Strálan og Hvessingur. Tað eru hesir báðir sum kappast um Føroyameistaraheitið. Teir liggja tveireinir á odda í FM við stigum. Í dag var tað tó Gongurólvur sum vísti tenn. Teir lógu leingi á odda undir róðrinum. Men tá ið einir metrar vóru eftir, fór Strálan fram um og helt fyrsta plássið restina av róðrinum. Endaliga støðan gjørdist at Strálan bleiv nummar , Gongurólvur nummar og Hvessingur nummar . -mannafør. Hjá -mannaførum er tað ein bátur, sum er í einum klassa fyri seg, Argjabáturin. Hann vann aftur suverent. Við sigrinum í dag, hevur hann vist nokk tryggja sær ein túr til Scilly oyggjarnar næsta ár. Tað vísur seg, at tann einasti spenningurin sum er eftir hjá -mannaførum, er dysturin um plássið. Nevið Reyða og Gullbrandur kappast um tað. Støðan gjørdist, at Argjabáturin bleiv nummar , Toftabáturin nummar og Gullbrandur nummar . -mannafør. Endiliga fekk Eysturoyingur metal. Teir endaðu á einum plássi, í harðari kapping við Kjøl. Og tað vóru hesir báðir sum skiftust um plássið undir róðrinum. Men til endans fóru Vestmenningur og Nólsoyingur fram um hesar báðar, soleiðis at støðan bleiv, at Vestmenningur bleiv nummar , Nólsoyingur nummar og Eysturoyingur nummar . mannaførini liggja á málinum eftir ein sera spennandi róður. juli. Vestanstevna Bátarnir koma at liggja soleiðis á Vestanstevnu -mannafør dreingir Junkarin Báran Spógvin Drekin Havfrúgvin Tjaldrið Kollur Royndin Fríða Sílið Blikur -mannafør kvinnur Sølmundur Riddarin Fuglfirðingur Hvessingur Jarnbardur Gongurálvur Lómur Páll Fangi -mannafør menn Sølmundur Hósvíkingur Gult Hvessingur Strálan Gult Gongurálvur Kollfirðingur Gult -mannafør gentir Royndin Fríða Junkarin Bylgjan Súlan Sílið Gult Havfrúgvin Drekin Gult Hvassi Gult Frúgvin Gult Tjaldrið Ørnin Gult Beinta Gult Blikur Spógvin Dúgvan -mannafør Knørrur Sjóriddarin Kvívíkingur Heiðabáturin Gullbrandur Gult Toftabáturin Argjabáturin Nevið Reyða Húsavíkingur Gult Oyndri Miðvingur Gult Víkarbáturin Ørvur -mannafør Vágbingur Kjølur Havnarbáturin Gult Vestmenningur Nólsoyingur Eysturoyingur Vestmannabáturin juli. Endaspurtir. Í løtuni ber ikki til at síggja endaspurtir. Arbeitt verður við at fáa hetta í rættlag aftur. juli. Frá bløðunum. tríggjar greinar eru lagdar undir Norðlýsið. juli. Tríggjar nýggjar bátar til komandi ár. Klaksvíkar Róðrarfelag hevur sett sær fyri at skifta tríggjar av bátum felagsins út til næsta kappingarár. Talan er um -mannafarið Fípuna Føgru, -mannafarið Páll Fanga og -mannafarið Nevið Reyða. Einki er at ivast í, at hettar er eitt sera stórt og tunkt tak hjá Klaksvíkar Róðrarfelag, men við góðum vilja skal tað nokk fara at bera til. Vit fara at fylgja við byggingini her á heimasíðuni. juli. Sundalagsstevna Úrslit frá Sundalagsstevnuni í Kollafirði. -mannafør dreingir Tjaldrið Havfrúgvin Kollur -mannafør kvinnur Jarnbardur Hvessingur Gongurólvur -mannafør gentir Frúgvin Hvassi Tjaldrið -mannafør menn Strálan Hvessingur Gongurólvur -mannafør Argjabáturin Toftabáturin Nevið Reyða -mannafør Vestemenningur Havnarbáturin Nólsoyingur Eftirhondini er róðurskvinnan á Jarnbardi von við hetta!!! Fyri aðru ferð í ár skuldi Vestemenningar á pallin eftir gullheiðursmerkjum. Tíðir, FM-støðan og myndir frá Sundalagsstevnuni er lagt út. Somuleiðis eru myndir av bátsmanningum lagdar út. Endaspurtir frá Sundalagsstevnuni eru eisini lagdir út. juli. Sundalagsstevna Í fjør var bólkurin við -mannaførum tann, ið minst spenningur var í. Eysturoyingur var suverenur. Í ár hevur tað víst seg at vera umvent. -mannafars róðurin er ein kapping ímillum tríggjar bátar, Nólsoyingin, Vestmenningin og Havnabátin. Tann stóri vinnarin frá síðsta ár, Eysturoyingur er bert ein skuggi av sær sjálvum, og í dag endaðu teir á aftasta plássinum í -mannafars róðrinum. Ein óvanlig støða fyri teir. -mannafør dreingir Tað ið Eysturoyingur ikki klárar í ár, klárar Tjaldrið úr Róðrarfelagnum NSÍ ístaðin. Hesir ungu knassarnir hava verið einaráðandi í -mannafars róðrinum. Tjaldrið vann í dag við góðum sekundum ímun til næsta bát, sum var Havfrúgvin. Undir róðrinum var ongantíð nakar ivi um hvør vinnarin fór at verða. Tjaldrið kemur fyrst á mál -mannafør kvinnur Vinnarin hjá -mannaførum við kvinnum, var tann sami sum á Jóansøku, Jarnbardur. Munurin ímillum hann og næsta bátin var umleið sekund, so nógv er eftir um nakar ætlar at taka "Quinnirnar" úr Havn. Okkara íkast til róðurin í dag var Páll Fangi. Men alt gekk ikki til vildar hjá teimum. Tá ið skotið varð, lógu tær eftir, tí tær fingu ikki loyst "klipsini". Av hesum mistu tær góð tøk ímun til hinar bátarnar. Men tær komu væl aftur. Tær endaðu á einum plássi. Tær koma sterkt aftur á Vestanstevnu. Jarnbardur vinnur -mannafars róðurin við kvinnum -mannafør menn Til hendan róðurin, var spurningurin, um Strálan kláraði at endurtaka sigurin frá Jóansøku. Undir róðrinum vísti tað seg, at ein "outside'ari" skuldi seta sín dám á róðurin. Hetta var Gongurólvur. Teir lógu leingi á odda, ímeðan var dysturin um plássið ímillum Hvessing og Stráluna. Men tað vísti seg, at kappingin um plássið skuldi til endans standa ímillum hesar síðst nevndu bátarnar. Tá ið alt kom til alt, vann Strálan á Hvessinginum við einum hálvum sekundi. Strálan vinnur beint framman fyri Hvessing -mannafør gentir Hetta var tað stórsta feltið í dag. Teir seinastu róðrarnar hevur Frúgvin feiað alla mótstøðu av borðinum, ella eitur tað í hesum føri, av sjónum? Og soleiðis var tað eisini í dag, Frúgvin var sekund framman fyri nummar , sum var Hvassi. Eingin hóttan er ímóti hesum nýggja bátinum, sum Sámal Hansen hevur bygt. Ja, hvat er at siga, Frúgvin vinnur alt. -mannafør Í -mannafars róðrinum vóru bátsmanningar við. Har ímillum fyrstaliðs leikara hjá B , sum mannaðu Sjóriddarin. Ikki varð væntað nógv av teimum, og á startinum hevði onkur enntá rópt "Gev teimum ein bólt". Men teir endaðu á einum plássi, ikki so galið!! Høvdu teir eisini gjørt tað í landskappingini í fótbólti :) Argjabáturin var aftur ein suverenur vinnari. Góð sekund vóru til nummar , sum var Toftabáturin. Nevið Reyða úr Klaksvík var leingi nummar , líka til einir metrar vóru eftir, tá byrjaðu Toftabáturin og Gullbrandur at bjóða seg framm. Tá ið skotið varð, endaði Nevið á einum plássi. bátar kappast um næsta plássi. -mannafør Nú tá ið fýra stevnur er farnar aftur um bak, eru tvey sett av gullmedaljum farin til Nólsoying og tvey sett til Vestmenning. Vestmenningur vann róðurin í dag framman fyri Havnarbátin, ið var gott og væl sekund aftanfyri. Nólsoyingur fór avstað við plássinum. Vestmenningur gerst nummar . juni. Endaspurtir á MPG-Fíli Nú eru nakrir endaspurtir frá stevnum í ár, lagdir út á netið. Teir liggja undir: Endaspurtir. juni. Sundalagstevna í Kollafirði Í ár verður tann FM-stevnan hildin í Kollafirði. Hesaferð fara bátarnir, at rógva á -, -, og metrum. Enn eru bátar, ið eru ósigraðir í teirra bólki. Teir eru: -mannafarið Frúgvin v/gentum, -mannafarið Tjaldrið v/dreingjum, -mannafarið Jarnbardur v/kvinnum og -mannafarið Argjabáturin. Frúgvin og Jarnbardur eru teir bátarnir ið liggja best fyri hjá kvinnum, at koma til Scilly oyggjarnar. Ímeðan hjá monnum er tað Argjabáturin, sum sær út til at fáa billetirnar til Scilly oyggjarnar. Men kappingin er bert hálvrunnin, so vend kann koma í á Sundalagsstevnuni. Kollafjørður juni. Sundalagsstevna juli. Á Sundalagsstevnu koma bátarnir at liggja soleiðis: -mannafør dreingir Junkarin Blikur Spógvin Kollur Havfrúgvin Tjaldrið Drekin Royndin Fríða Sílið Báran -mannafør kvinnur Sølmundur Lómur Hvessingur Gongurálvur Jarnbardur Páll Fangi Fuglfirðingur Riddarin Kollfirðingur -mannafør menn Snopprikkur Hósvíkingur Hvessingur Strálan Kollfirðingur Sølmundur Gongurólvur -mannafør gentir Junkarin Dúgvan Spógvin Blikur Beinta Havfrúgvin Hvassi Ørnin Frúgvin Drekin Tjaldrið Sílið Royndin Fríða Bylgjan Firvaldur Súlan Kollur -mannafør Knørrur Víkarbáturin Kvívíkingur Miðvingur Gullbrandur Toftabáturin Argjabáturin Nevið Reyða Húsavíkingur Heiðabáturin Oyndri Ørvur Sjóriddarin -mannafør Suðringur Eysturoyingur Havnarbáturin Nólsoyingur Vestmenningur Kjølur juni. Myndir frá Jóansøku eru lagdar á heimasíðuna. Tíðir og FM-støður frá Jóansøku er lagt á heimasíðuna Úrslit frá Jóansøku meira -mannafør dreingir Tjaldrið Havfrúgvin Drekin -mannafør kvinnur Jarnbardur Gongurólvur Páll Fangi -mannafør gentir Frúgvin Ørnin Drekin -mannafør menn Strálan Hvessingur Kollfirðingur -mannafør Argjabáturin Toftabáturin Nevið Reyða -mannafør Nólsoyingur Havnarbáturin Vestmenningur Seinasta August Endaspurtirnir frá Ólavsøku eru lagdir á síðuna juli. Nevið Reyða og Gullbrandur rógva finalu um triðjaplássið Ringt lag umborð á Nevinum Reyða juli. Sámal Hansen smíðar nú ein nýggjan Nevið Reyða. Misti annaðplássið av kiksaðum spurti. Páll Fangi fastur í fasta startinum. juni. nýggjar gentur við Páll Fanga á Sundalagsstevnu. Góðan start. juni. Teir á Nevinum vóru eitt sindur nevslignir. Páll Fangi var bara sekund frá Jarnbardi á Eystanstevnu. Klaksvíkar Róðrarfelag hevur fingið heimasíðu. juni. Vit treingja til nøkur góð úrslit í kappróðri. Kappingin er sera hørð. Túsund áskoðarar rindaðu. Hevði ein nýggjur Nevið Reyða vunnið Norðoyastevnuróðurin? Vit hava nógv eftir í okkum. Halló tit har heima Her er ein lítil heilsan úr Odense. Vónandi hava allir flogbóltsleikarar í Føroyum tað gott og dríva á til venjing og dyst. Vóandi síggjast vit skjótt og kunnu spæla bólt saman aftur. Heilsan Bárður P.S. Eg skal heilsa frá Gudrid. Hey tit róðrarfólk takk fyri ein fralíkan regatta túr, hattar var eitt fralíkt tiltak RSF, vónadi hava tit sett eina traditión í gong. Men ellars takk fyri eitt gott kappingar ár, og vónandi síggjast vit aftur næsta ár Hey tit har norðuri, eg vil bara takka fyri seinast, vónandi høvdu tit ein góðan túr av Eiði til Hósvíkar fríggjakvøldi, og víðari til Havnar leygardagin, vónandi kunnu vit øll gerða okkurt líknandi næsta ár, takk fyri at tit vóru við. Annars er hettar ein góð heimasíða, liggur undir mínum, foretrukne. Vh. HDH Nú er so liðugt fyri í ár. Tað var forb at vit ikki kláraðu at halda hatta annaplássi í Ólavsøkuróðrinum, men hvat man er so pillsvakur tá man kemur á mál, útkoyrdur og fær at vita at tað gjørdist bert eitt fjórðapláss. Keðiligt? Ja heilt ótrúliga keðiligt. Hvat gjørdu tit, er man blivin spurgdur túsund ferðir, men tað er eitt sindur torført at svara upp á. Øll gjørdu sítt besta. Man situr ikki har og hugnar sær. Ná men vit mugu bara hyggja frameftir. Útfrá kappingini í ár kunnu vit bert staðfesta, at vit saktans kunnu gera okkum galdandi og eg ivist ikki í at næsta ár koma vit sterkt aftur. Annars takk fyri eitt samanumtikið gott ár, tá hugsað verður um undanfarin ár. Vit síggjast í ballinum !!!!! Ja nú er so bara ólavsøkan eftir í ár. Eg vil bert ynskja Nevi Reyða og páll Fanga góða eydnu á Ólavsøku. Eg veit at tit kunna. Hugsið tykkum til hvussu stuttligt tað verður at fara í býin (endiliga)um tit fáa eitt heiðursmerki á Ólavsøku! Annars vænti eg at Nevi Reyða og Páll Fangi fara at umboða Føróyar á Scilli næsta ár:) Frálíkt. Hettar er akkurát tad eg havi mangla nú kann eg fylgja vid kappródrinum á flatlondum næstan beinleidis. Waw hettar var ein fín heimasíða:o) mín er ikki so fín hehe:) babai Fín heimasíða. MEN kunnu tit fáa linksini til endaspurtinir at virka, so hevði tað verið áført Frálík heimasíða. Annars haldi eg eisini at Vestmenningur burdi verið bannaður, tí hann er ov langur. Ëg vil bara takka tær fyri allar upplýsingar og arbeiï tú hevur lagt á hetta arbeidi. Heilsan bátsformadurin á Havnarbátinum Magni Brødraberg Hey Tit! Frálík heimasíða. Tit áttu at reklamerað meir við henni. : Stuttligt við hasum enadspurtinum, ellars takk fyri eina fína heimasíða. Leingi livi kl. róðrarfelag Heta er ein sera góð heimasíða og sera fjølbroytt. Her áttu tó at verið fleiri myndir. Annars haldi eg at hon kundi verið flottari. Men góða eydnu við henni! Kul heimasíða, og gott at eg ikki eri sjónveikur nei tvætl. Góðar myndir Hey tit! Góð heimasíða!! Tit eru sanniligani skjótir at uppdatera, tað má eg siga! Halt á fram við tí! Vistu tit at Gongurólvur tjóstartaði á Jóansøku?? Ja, ja .okkurt má man gera fyri at fáa stig. Góð heimasíða, blívið bara ikki alt for "norðlýsið-agtigir". Annars sera skjót uppdatering, blív við við hasum Eg eri komin fyri meg aftur! Takk fyri góða Jóansøku Ja nú gekk tað aftur gott á jóanssøku. Tað er bara so deiligt at lív kemur í aftur kappróðúrin her norðuri. Hatta hava vit, bæði klaksvíkin, felagi og tit sum rógva brúk fyri. Nú mugu tit bara dríva á. Nógv verður tosað um nýggjar bátar, og eg má siga, at nú tá tit klára tykkum avbera væl ímóti teimum nýggju bátunum, ja so høvdu tit pínadoy vunnið so dyggiliga um tit sjálvi vóru í nýggjum bátum! Drívið á!!!!! Sera góð heimasíða, hettar dámar mær væl at tað verður gjørt og skriva nakað um kappróður, annars var tað ein góð Jóansøka, ein ábending um sló, heimasíðan hjá `ISF,tíðindaskriv, eg eri spentur at síggja myndirnar frá Jóansøku Vh. Hans Dávid Hey tit! Frálík heimasíða. Tit mugu reklamera meira við henni. Góða eydnu á Jóansøku!! Tað er stuttligt at Norðuroyggjar nú er endiligani er farin at gera um seg! Vit fara at lurta spent eftir útvarpinum! Annars góð Heimasíða! Hetta er ein heilt fín heimasíða.Nevið Reyða og Páll Fangi:Drívi á!!!!tit hava fingið tey bestu úrslitini í ár.Tað er langt síðani at mann kann lurta spentur eftir kappróðri.Men eg haldi at tit skuldu fingið tykkum nýggjan bát so høvdu úrslitini verið enn betur!!! Annars so er tað keðiligt at Klaksvíksingur gavst!!!!!hann var slettis ikki so vánaligur á Norðoyastevnu!!:))) Góða eydnu. Nalvagræs Eg haldi at, tit eru bara raskir. men tit ballast alt for lítið! takið tykkum saman dreingir komið og ballist hetta er ein serlig áheitan til kassameistaran, ið hevur alkaholmangul Alvorliga well heimasíða, tit eru bara heilt kreativir. Gleði meg at síggja fleiri myndir! : Eg haldi at Vestmenningur burdi verið bannaður sum róðrarbátur, tí hann er ov langur. Fyrimunurin við hasum cm er minst eina bátslongd á metra róðuri. Tað svarar til at allir hinir starta eina bátslongd aftanfyri Vestmenning!!!!! Er tað nakað mát á einum báti ein skal snýta við, so er tað longdin, tað er effektivast. Ja heimasíðan er flott. Men tit skulu ikki gera skriftina størri. Tey íð hava ringt við at lesa skriftina, kunna velja vis, teksstørrelse og gera tað størri. sera flott heimasíða, men eg haldi at skriftin kundið verið størri Eg má siga, at hetta er ein sera flott heimasíða. Ja nú gekk tað ikki so galið á Eystanstevnu hjá klaksvíksbátunum, so tað er bara at dríva á!! Gott at man nú kann lesa úrslitini av kappróðrinum á netinun!! Hey tit! Virkiliga flott heimasíða tit hava. Kul heimasíða!!!!! Limagjaldið er % av A løn Konto nr. Hjá Havnar Handverkarafelag Føroya Banka Føroya Sparikassa SÁTTMÁLAR Fíggjarmálastýrið og Landsfelag Handverkaranna juli Føroya Handverkarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag/Føroya Handverksmeistarafelag oktober Viðmerkingar: Hesir sáttmálar millum Føroya Handverkarafelag og Føroya Handverksmeistarafelag: Um akkordløn hjá autolakerarum (síða ) Um flogmekanikarar (síða ) eru óbroyttir. INNIHALDSYVIRLIT Bls. LØNARAVTALA Arbeiðstíð § .Daglig arbeiðstíð § Skiftisarbeiði § Mattíð § Frídagar Lønarviðurskifti § Sveinalønir § Viðbøtur o.l. § Burturarbeiði § Serarbeiðaralønir § Yvirtíðarlønir § Skiftiholdslønir § Seinkað arbeiði § Skaðar § Dýrtíðarviðbót § Útgjalding Onnur viðurskifti § Limagjald § Útbúgvingargrunnur § Eftirútbúgvingargrunnur § Halgidagsgrunnur SAMSTARVSAVTALA Avtaluøki Arbeiðstíðin Akkordarbeiði Rættur og skylda Onnur viðurskifti ÁLITISMANNASKIPAN Seravtala Gildi og uppsøgn FASTLØNARSÁTTMÁLI LÆRLINGALØNIR REGLUGERÐFYRI EFTIRÚTBÚGVINGARGRUNNIN VITAN Akkordløn hjá autolakerarum Sersáttmáli um Flogmekanikarar LØNARAVTALA Arbeiðstíð § Daglig arbeiðstíð Dagliga arbeiðstíðin verður at liggja innan fyri tíðarskeiðini frá og við mánadag til og við fríggjadag millum kl. og . § SkiftisarbeiðiUm tørvur er á tí, kann arbeiðstíðin í hvørjum einstøkum føri við samráðing handverkaranna og meistaranna millum leggjast millum kl. og dagin eftir, og verða skipað sum skiftisarbeiði við løn sambært § . § Mattíð Stk. Á øllum arbeiðsplássum, har ið fleiri fólk arbeiða, eigur at vera eitt rúm at eta í. Stk. Tað skal standa arbeiðsplássinum frítt at leggja døgurðatíðina soleiðis, sum semja fæst um.Vanligur meiriluti av handverkarum, serarbeiðarum og meistara á arbeiðsplássinum skal vera fyri hesum og atkvøðast skal við seðlum. Stk. Tað mugu ikki ganga meira enn tímar millum mattíðirnar. Stk. Verður arbeitt yvirtíð, verður mattíð skipað sum higartil á teimum ymsu arbeiðsplássunum og ikki frádrigin lønini. Stk. Verður arbeitt yvir í tímar, er loyvt at fáa sær drekka, ið ikki verður frádrigið í løn. Men tað er ikki loyvt at fara av arbeiðsplássinum at fáa sær drekka. Stk. Verður arbeitt yvir í tímar, verður mattíðin ein tími, ið heldur ikki verður frádrigin lønini. Stk. Fráboðan um yvirtíð skal gevast áðrenn døgverða, um tað letur seg gera. Stk. Tá ið arbeitt verður í skiftum, verður mattíðin ikki frádrigin fyri og holdið. Stk. Víst verður eisini til § , stk. og § . § Frídagar Flaggdagur, mai, grundlógardagur og november og jólaaftan eru frídagar aftaná kl. . LØNARVIÐURSKIFTI § Sveinalønir Stk. Til er sveinalønin kr. , um tíman, greinað sundur í: grundløn kr. , eykaviðbót kr. , prístalsviðbøtur kr. , stytta arbeiðsviku kr. , Stk. hækkar sveinalønin % og verður kr. , greinað sundur í: grundløn kr. , eykaviðbót kr. , prístalsviðbøtur kr. , stytta arbeiðsviku kr. , Stk. hækkar sveinalønin , kr. og verður kr. , greinað sundur í: grundløn kr. , eykaviðbót kr. , prístalsviðbøtur kr. , stytta arbeiðsviku kr. , Stk. hækkar sveinalønin % og verður kr. , greinað sundur í: grundløn kr. , eykaviðbót kr. , prístalsviðbøtur kr. , stytta arbeiðsviku kr. , Stk. Lønirnar eru at skilja sum minstulønir. § Viðbøtur o.l. Stk. Amboðspeningur kr. , um tíman, um handverkarin heldur seg við øllum vanligum handamboðum, ið eru neyðug fyri fakið. Stk. Skitið arbeiðspeningur kr. , um tíman. Stk. Arbeiðið í og við tunnil kr. , eyka um tíman. Stk. Alt arbeiði í dampketli kr. , eyka um tíman. Stk. Fyri arbeiði í brúktum olju-, lýsi og øðrum tangum og annars inni í smáum tangum verður goldið kr. , eyka um tíman. Stk. Smáir tangar kunna definerast sum tangar, ið eru minni enn manshædd allar vegir. Um serliga trong øki eru í tangum, verður tað annars til partarnar á hvørjum virki sær at semjast um. Stk. Fyri arbeiði í skittfiska- og sildalastum verður goldið kr. , eyka um tíman. Stk. Fyri at arbeiða frá kl. til kl. fáa bakarar % eyka um tíman vanligar yrkadagar og % eyka leygardag og halgidagar. § Burturarbeiði Fyri burturarbeiði verður vistarhald og ferðaútreiðslur goldnar. Ferðingartíðin verður goldin við vanligari løn fyri vanliga arbeiðstíð. § Serarbeiðaralønir Stk. Til fær: a) serarbeiðari í handverksfakinum við útbúgving kr. , um tíman b) serarbeiðari uttan útbúgving árið kr. , árið kr. , árið kr. , árið og fylgjandi ár kr. , Stk. hækkar tímalønin % og verður a) hjá serarbeiðara í handverksfakinum við útbúgving kr. , b) serarbeiðari uttan útbúgving árið kr. , árið kr. , árið kr. , árið og fylgjandi ár kr. , Stk. hækkar tímalønin , kr.og verður a) hjá serarbeiðara í handverksfakinum við útbúgving kr. , b) serarbeiðari uttan útbúgving árið kr. , árið kr. , árið kr. , árið og fylgjandi ár kr. , Stk. hækkar tímalønin % og verður a) hjá serarbeiðara í handverksfakinum við útbúgving kr. , b) serarbeiðari uttan útbúgving árið kr. , árið kr. , árið kr. , árið og fylgjandi ár kr. , § Yvirtíðarlønir Stk. Tá ið vanlig arbeiðstíð er av, tekur yvirtíðin við og verður goldin soleiðis fyri bæði handverkarar og serarbeiðarar: Fyri fyrstu tímarnar, vanlig løn + % Fyri næstu tímarnar, vanlig løn + % Fyri fylgjandi tímar, vanlig løn + % Leygardag + % Stk. Sunnu- og halgidagar og frídagar verða goldnir við %, ið líkaleiðis verða at standa við í neyðugum framhaldsarbeiði. Stk. Frídagar frá kl. , og fyri arbeiði í mattíð verður goldin tvífald løn. Stk. Har sum vanligt er fyri einstøk fak (servicefak) at arbeiða leygardag verður latið eyka: kl. % kl. úteftir % Stk. Yvirtíð um arbeitt verður meira enn tímar á vaktini við skiftisarbeiði eins og sunnu-og halgidagar verður goldið eftir stk. í hesi grein. Stk. Víst verður eisini til § . Stk. Frá lækkar yvirtíð úr % í %. § Skiftiholdslønir Stk. . holdið: vanlig løn. holdið: vanlig løn + oyru um tíman. holdið: vanlig løn + oyru um tíman. Hesar viðbøtur verða ikki prístalsviðgjørdar. Stk. Um yvirtíð, sí § . § Seinkað arbeiði Møtir handverkari á arbeiðsplássi til ta avtalaðu tíðina, og arbeiðið ikki verður byrjað, skal hann hava løn fyri tímar. Verður arbeiðið byrjað seinri enn avtalað, skal hann hava løn fyri ta tíð, ið farin er. § Skaðar Stk. Kemur handverkari til skaða í arbeiðstíðini, skal meistarin ella virkið við einari helvt, og handverkarafelagið við hini helvtini, í upp til dagar, gjalda honum munin ímillum vanliga vikuløn og tað, sum goldið verður frá dagpeningaskipanini. Stk. Læknaváttan skal leggjast fram, um so er at meistarin ella virkið krevja tað. (Hóast dagpeningaskipanina.) § Dýrtíðarviðbót Dýrtíðarviðbótin verður sambært løgtingslóg. § Útgjalding Stk. Lønin verður goldin eftir fastari skipan annaðhvørt fyri eina viku ella tvær vikur ísenn. Stk. Saman við útgjaldingini skal vikuseðil (-seðlar) fylgja við. Stk. Meistarin skal rinda løn, frítíðarløn, eftirlønargjald og møguliga onnur gjøld, sum meginfeløgini semjast um, um A-skattaskipanina. ONNUR VIÐURSKIFTI § Limagjald Meistari eftirheldur limagjald hjá limum í handverkarafeløgum, sum síðan verður flutt avvarandi handverkarafelag eftir nærri avtalu. § Útbúgvingargrunnur Til útbúgvingar- og eftirútbúgvingar av handverkarum og handverks-meistarum gjalda handverkarar og handverksmeistarar hvør oyru í grunn av hvørjum arbeiðstíma. § Eftirlønargrunnur Stk. Frá rinda meistararnir % av lønini í ein eftirlønargrunn hjá Føroya Handverkarafelag. Stk. Frá rinda meistararnir % afturat ella tilsamans % í eftirlønargrunnin. Stk. Eftirlønargrunnurin er bæði fyri sveinar og serarbeiðarar í handverksfakinum. § Halgidagsgrunnur Stk. Frá rinda meistararnir , % av lønini í ein halgidagsgrunn. Stk. Frá rinda meistararnir , % afturat ella tilsamans % í halgidagsgrunnin. Stk. Halgidagsgrunnurin er bæði fyri sveinar og serarbeiðarar í handverksfakinum. Stk. Frá byrjar halgidagsgrunnurin at rinda. Stk. Halgidagsgrunnurin verður rikin av FHMF saman við einum umboði fyri FHF. FHMF ger reglugerð fyri grunnin. SAMSTARVSAVTALA Avtaluøki § Stk. Henda avtala umfatar niðanfyri nevndu handverksgreinir: Bakara, bátasmíð, betongformasmíð, bilelektromekanikara, bilmálara, bilmekanikara, bilplátusmið, blikksmíð, bókbindara, bygningsmálara, bygningssnikkarara, bøkjara, datamekanikara, dreygara, elektomekanikara, elektronikmekanikara, elektrikara, fakfotograf, flogmekanikara, formara, gartnara, glarmeistara, gólváleggjara, gullsmíð, hárfríðkara, húsasmíð, instrumentmakara, jarnsmíð, karetmakara, klædnavirkara, kokka, kondittara, lastbilmekanikara, litograf, málara, maskinarbeiðara, maskinsmíð, maskinsnikkara, medieteknikkmekanikara, meirarist, múrara, møbilsnikkara, plastbátasmíð, prentara, radiomekanikara, rakara, riggara, rørsmíð, rørleggjara, saðilmakara, seglmakara, skipasmíð, skóðsmíð, skrivstovutólsmíð, skraddara, slaktara, snikkara, stálskipasmíð, steinhøggara, sveisara, tapetserara, traktormekanikara, trykkiteknikara, træskipasmiður, typoteknikari, tænari, ursmíð, ventilatiónsmontør, og annars allar aðrar handverksgreinir, sum eru umfataðar av handverksfakinum. Stk. Í ivamálum um hesa grein taka stjórnir handverksmeistaranna og handverkaranna í samráð avgerð. § Fyri at arbeiða sum handverkari skal viðkomandi kunna prógva útbúgving sambært galdandi yrkisútbúgvingarlóg ella aðra útbúgving, ið kann góðtakast av meginfeløgunum. § Hesin sáttmáli umfatar eisini serarbeiðarar (specialarbeiðarar) innan tær handverksgreinir, ið nevndar eru í grein , og tað sama ger seg galdandi, tá ið tað snýr seg um ivamál. § Fyri at arbeiða sum serarbeiðari skal maður kunna prógva, at viðkomandi hevur útbúgving sum serarbeiðari. Tá ivamál um útbúgving uppstanda, verða felagsstjórnirnar at samráðast um hetta, til føst skipan er løgd viðvíkjandi útbúgving og treytum o.a. Arbeiðstíðin § Vanliga arbeiðsvikan er tímar frá januar sambært løgtingslóg nr. frá juni , § Vanlig arbeiðstíð má ikki byrja áðrenn kl. á morgni og ikki enda seinri enn kl. á kvøldi. Innan fyri hetta mark kunnu meistarar og handverkarar skipa seg eftir vild, tó so at tað ikki verða meira enn tímar millum mattíðirnar. § Stk. Yvirarbeiðstíð verður ikki roknað, fyrrenn vanligi arbeiðs-dagurin sambært avtalu er vunnin ( tímar), um høvi hevur verið til tess. Undantikið er tó sjúka og náttararbeiði, ið stends av meistarans ella virkisins ávum. Stk. Tá ið limur verður boðsendur av meistara uttanfyri vanliga arbeiðstÍð, verður goldin vanlig sáttmálaløn + hesi ískoyti: + % í tíðini kl. + % í tíðini kl. + % í tíðini kl. Stk. Ískoyti stendur við, um kvøld og/ella náttararbeiðið uttan steðg heldur fram inn í vanliga arbeiðstíð morgunin eftir. Stk. Frá lækkar yvirtíð úr % í %. Akkordarbeiði § Stk. Har arbeiði og umstøðurnar eru til tess, at akkord er gjørlig, kunnu meistarar og sveinar fáa akkord í lag og avtala eitt tímatal ella eina krónuupphædd fyri arbeiðið. Avtalan skal gerast í byrjunnarstigi. Avtalan skal vera skrivlig og undirskrivast av báðum pørtum. Stk. Verður álagt at arbeiða yvirtíð við akkord, verður lønin at hækka sambært § . § Tað verður álagt pørtum at samráðast um akkordarbeiði á øllum økjum, har tað er gjørligt. Rættur og skylda § Stk. Føroya Handverksmeistarafelag pliktar limum sínum einans at taka í arbeiði handverkarar og serarbeiðarar, ið eru limir í handverkara-felag, sum er undirlagt Føroya Handverkarafelag. Stk. Føroya Handverkarafelag pliktar limum sínum einans at arbeiða hjá limum í meistarafelag, sum er undirlagt Føroya Handverks-meistarafelag. § Stk. Meistari má ikki arbeiða sum sveinur hjá øðrum meistara, uttan at gerast limur í handverkarafelag, sum er undirlagt Føroya Handverkarafelag. Stk. Tað skal ongantíð arbeiða meira enn ein meistari í somu handverksgrein á sama arbeiðsstaði. Undantøk, t.d. við arbeiðs-samtøkum, kunnu gerast í samráð við meginfeløgini. § Handverkari, ið átekur sær sjálvstøðugt arbeiði, skal vera limur í handverksmeistarafelag, ið er undirlagt Føroya Handverksmeistara-felag. § Stk. Handverkari má ikki verða koyrdur úr ella rýma úr arbeiði uttan orsøk. Stk. Uppsagnartíðin er arbeiðsdagar `a tímar. Fyri handverkara, ið hevur arbeitt samanhangandi hjá sama meistara í longur enn ár, er uppsagnartíðin tó arbeiðsdagar `a tímar. Stk. Uppsagnartíðin er galdandi fyri báðar partar. Uppsøgnin skal vera skrivlig fyri báðar partar. Brot móti hesum verður sektað við ávikavist fyri handverkara við missi av / daglønum og fyri meistara við at gjalda somu upphædd. § Handverkarar, ið arbeiða á virkjum, har eisini arbeiðsmenn eru, mega ikki verða settir at gera arbeiðsmans arbeiði. Undantøk kunnu gerast í einstøkum føri, men skulu teir tá verða løntir við síni vanligu løn. § Við yvirflyting úr øðrum felagnum í hitt skal øll skuld, eftirstøða ella limagjald til yvirflytingardagin verða goldin. § Stk. Á øllum arbeiðsplássum, har ið fleiri fólk arbeiða, eigur at vera rúm til klæðir. Stk. Sveisarar, maskinsmiðir og aðrir, ið hava við sveisi-, skeri- og slípiarbeiði at gera, fáa ókeypis verndarklæði, so sum svintu, ermar, handskar o.a. frá meistaranum. Stk. Tá ið sveisað verður inni í tanga, skal útsúgving vera. § Stk. Handverkarar og meistarar hava skyldu at siga feløgunum frá, tá ið óskipaðir handverkarar ella meistarar arbeiða á sama arbeiðsstað. Stk. Nevndirnar taka í felag avgerð um loyvi limanna at framhalda arbeiði á slíkum plássum. § Stk. Um limur kennir seg nervaðan, av tí at hann er nevndarlimur í handverkara- ella handverksmeistarafelag, kann hann kæra til nevndina, ið hann er limur í. Stk. Nevndin skal viðgera kæruna beinanvegin og áðrenn dagar senda hana við einum tilmæli til meginfelag sítt. Stk. Meginfelagið, ið hevur fingið kæruna, skal viðgera hana beinanvegin. Stk. Er kæran av slíkum slag, at hon viðkemur báðum meginfeløgunum, skal felagsfundur verða sum skjótast og áðrenn dagar frá tí degi, at annað meginfelagið hevur fingið kæruna frá heimafelag. Onnur viðurskifti § Stk. Ósemja um arbeiði, sum ikki er tilskilað í sáttmálanum, verður givin einari nevnd til viðgerðar. Stk. Í hesa nevnd velur hvørt felagið sær limir. Kemur henda nevnd ikki ásamt, verður dómarin ella annar av honum nevndur maður uppmaður. Hansara avgerð verður at taka til fulnar. § Álitismannaskipanin er viðurkend av báðum feløgunum. § Limafeløgini kunnu gera sersáttmála sínámillum, tó skal ein tílíkur sáttmáli ikki stríða ímóti sáttmálum meginfelaganna. § Stk. Ein samstarvsnevnd millum meginfeløgini viðger mál av felags áhuga og ger innstillingar yvirfyri myndugleikunum. Stk. Eisini skal samstarvsnevndin medvirka til, at limir felaganna halda galdandi sáttmálar. Stk. Samstarvsnevndin skal halda minst fundir árliga. ÁLITISMANNASKIPAN § Á øllum verkstøðum (arbeiðsplássum), har fleiri enn sveinar eru, verða teir at velja sær ein álitismann, ið er umboðs- og tingingarmaður við meistaran. § Álitismaðurin verður valdur millum teir dugnaligastu á verkstaðnum (arbeiðsplássinum), og skal hesin helst hava verið á arbeiðsplássinum í minsta lagi eitt ár. Meistarin skal góðtaka valið og kann broyta, tó skal hann góðtaka í triðja umfari. § Eru arbeiðsfelagar tálmaðir av órøttum, t.d. óhøviligari viðgerð og ynskja rætt og sóma, er tað skylda álitismansins at bera fram og greina áklagur teirra fyri meistaran. § Stk. Hann hevur átalurætt viðv. ótrygd heilsuviðurskiftum og eigur at verða tikin við í ráðum um arbeiðstíð, løn og annað. Stk. Gerst tað neyðugt, at álitismaðurin, fyri at gera skyldur sínar, má fara úr arbeiði, skal hetta vera eftir avtalu við virkisleiðsluna. § Stk. Uppsøgn álitismansins er mánaður og skal vera grundgevilig og bara av ávísandi neyðugari orsøk. Stk. Um arbeiðsgevarin heldur uppsøgn verða neyðuga av ávísari orsøk, skal hann boða feløgunum frá, so tey kunna viðgera málið áðrenn endaliga uppsøgn. § Er uppsøgnin kannað og hildin ógrundað, t.d. stendst hon av starvi hans sum álitismaður, verður hon og atvoldin viðgjørd samb. § . SERAVTALA § Stk. Um tað ikki fæst nóg mikið av faklærdum til forskallingsarbeiði ella onnur arbeiði, kann meistarin eftir umsókn (samanber § , stk. ) fáa undantaksloyvi at nýta hjálparmenn til hetta. Stk. Maður, ið hevur prógv frá sveisiskúla og kann framvísa limabók frá útlendskum fakfelag, kann gerast limur í einum handverkarafelag sum sveisari við avmarkaðum arbeiðsøki, ið bara umfatar tað, ið sveising viðvíkur, t.d. slípa og meitla nýta hamara og meitil. Ein slíkur maður má undir ongum umstøðum takast fram um handverkara, ið hevur hug og er vanur at sveisa. § Stk. Til at viðgera umsóknir um undantaksloyvi skulu nevndirnar í feløgunum taka avgerð. Stk. Nevndirnar viðgera umsóknir so hvørt, tær verða sendar teimum. § Handverkarar, ið hava havt høvi at gerast limir í handverkarafelag ella meistarafelag og tó hava arbeitt óorganiseraðir, mugu ikki verða innlimaðir uttan at báðar felagsnevndirnar hava samráðst um hetta. § Avgerðir og tolkan av seravtaluni kunnu ikki skjótast undir viðgerð eftir § . Gildi og uppsøgn § Stk. Hesir sáttmálar koma í gildi oktober og kunnu sigast upp við mánaða ávaring til ein oktober, fyrstu ferð oktober Partarnir skulu koma saman til tingingar í seinasta lagi mánað aftaná uppsøgn, t.e. hin september, og skulu partarnir tá leggja fram uppskot til broytingar ella nýggjar sáttmálar. Stk. Partar skulu tingast til sáttmáli er komin í lag, ella semings-maðurin hevur sagt tingingarnar at vera komnar at enda. Tórshavn, hin september Fyri Føroya Handverkarafelag Heini Heinesen Harald Østerø Suni Simonsen Jarmund Steinkross Dagbjørn Hansen Høgni Højgaard Ráðgevi FHF's Fyri Føroya Arbeiðsgevarafelag/Føroya Handverksmeistarafelag Vilhelm M. Johannesen Sven Roest Hilmar Danielsen Johan Petersen Thorfinn Nielsen Jákup í Gerðinum, fyris. F A S T L Ø N A R S Á T T M Á L I § Setan Stk. Hesin sáttmáli fevnir um allar handverkarar, sum arbeiðsgevarar vilja seta við fastari løn. Stk. Arbeiðsgevarar, sum longu hava fastlønarsáttmála við handverkara, tá ið hesin sáttmáli kemur í gildi, kunnu alsamt nýta sín sáttmála, men teir handverkarar, ið verða settir við fastari løn eftir .oktober , skulu setast eftir hesum sáttmála. Stk. Handverkari, ið verður settur í starv eftir hesum sáttmála fær eitt setanarbræv, ið sigur nær handverkarin er settur, og hvør lønin er. Báðir partar skriva undir setanarbrævið. § Løn Handverkarar við lærubrævi/sveinabrævi fra í minsta lagi kr. um mánaðin, og hækkar lønin kr. hvørt stigi. Ongin lønaraldur verður ásettur, men finna partarnir eina hóskandi løn í hesi talvuni: lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. lønarstig kr. o.s.fr. + kr. hvørt stigið. Stk. Tann í stk. ásetta løn er treytað av fullari arbeiðstíð, t.e. tímar um vikuna. Stk. Fyri handverkarar við niðursettari arbeiðstíð verður lønin roknað lutfalsliga í mun til niðursetta tímatalið. § Prístalsviðgerð Prístalsviðgerð fer fram sambært galdandi løgtingslóg. § Yvirtíðarløn Stk. Fyri yvirtíðararbeiði verður goldin yvirtíðarløn eftir § í sáttmálanum um tímalønir millum handverkara- og meistarafelagið. Stk. Handverkari við niðursettari arbeiðstíð fær bert yvirtíðargjald fyri arbeiði aftaná fult dagsarbeiði. Stk. Er arbeiðstíðin t.d. tímar um vikuna, og arbeitt verður ein dag í tímar, verður eykalønin: Vanlig handverkara tímaløn fyri tímar, og yvirtíðarløn sambært stk. í hesi grein fyri tíma. § Avspassering Yvirtíðararbeiði kann verða avspasserað, og verður avspasseringin tá tíma fyri tíma. § Tænastuferðir Arbeiðsgevarin rindar allar útreiðslur í sambandi við tænastuferðir. § Fastir frídagar Flaggdagur, .mai, grundlógardagur, .november og jólaaftan eru frídagar aftan á kl. . § Frítíðarreglur Frítíð verður veitt handverkara eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn. § Farloyvi o.a. Stk. Handverkari skal verða loyvt at fáa farloyvi uttan løn, um so er, at tað ikki stríðir ímóti áhugamálum arbeiðsgevarans. Stk. Tá ið álitisfólk søkja um at sleppa á álitismannaskeið, eigur arbeiðsgevarin at viðgera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í handverkarafeløgum. § Barnsferð Stk. Handverkari, ið er við barn, eigur at siga arbeiðsgevaranum frá mánaðir, áðrenn hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, kann arbeiðsgevarin siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Handverkarin fær ikki fulla løn í tíðini, hon er óarbeiðsfør, men eitt ískoyti, sum lagt afturat dagpeninginum gevur fulla løn á .lønarstigi, tó í mesta lagi vikur undan føðing og tilsamans í vikur. Harafturat kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Í hesum sambandi kann mannligur handverkari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann handverkari fáa mánaða sjúkrafrí uttan løn í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Stk. Um handverkari adopterar barn, kan hon eftir umsókn fáa upp til vikur frí uttan løn. Í hesum sambandi kann mannligur handverkari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn. § Reglur fyri uppsøgn, sjúkraløn o.a. Viðvíkjandi uppsagnarfreist, løn undir sjúkralegu, eftirsituløn o.a. verða reglurnar í løgtingslóg nr. frá mars um starvsmenn at galda. § Uppsøgn Møgulig uppsøgn av handverkara verður at boða viðkomandi skrivliga við grundgeving fyri uppsøgnini. § Útbúgvingargrunnur Til útbúgvingar- og eftirútbúgvingar av handverkarum og handverks-meistarum gjalda handverkarar og handverksmeistarar hvør oyru í grunn av hvørjum arbeiðstíma. § Eftirlønargrunnur Stk. Frá rinda meistararnir % av lønini í ein eftirlønargrunn hjá Føroya Handverkarafelag. Stk. Frá rinda meistararnir % afturat ella tilsamans % í eftirlønargrunnin. § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Føroya Handverksmeistarafelag og Føroya Handverkarafelag. § Gildi sáttmálans Hesin sáttmáli hevur gildi frá oktober , og kann uppsigast av báðum pørtum við mánaða fráboðan, tó í fyrsta lagi at fara úr gildi tann oktober . L Æ R L I N G A L Ø N I R Viðheimild í løgtingslóg nr. frá um broyting í løgtingslóg um lærlingaviðurskifti hava Føroya Handverkarafelag og Føroya Handverksmeistarafelag ásett hesar lønir fyri handverkaralærlingar: læruár % av sveinaløn ella , kr. um vikuna læruár % av sveinaløn ella , kr. um vikuna læruár % av sveinaløn ella , kr. um vikuna læruár % av sveinaløn ella , kr. um vikuna læruár % av sveinaløn ella , kr. um vikuna Fyri yvirarbeiði verður øll læruárini goldið serarbeiðaraløn á ári ( , kr.) + hesi prosent: Fyri fyrstu tímarnar + % ella , kr. um tíman Fyri næstu tímarnar + % ella , kr. um tíman Fyri fylgjandi tímar + % ella , kr. um tíman Leygardag: Fyri fyrstu tímarnar + % ella , kr. um tíman Fyri fylgjandi tímar + % ella , kr. um tíman Sunnu- og halgidagar + % ella , kr. um tíman Avtalan hevur gildi frá mai . Protokollat: Fyri einstøk servicufak kunnu faknevndirnar saman við meginfeløgunum áseta serstakar lønir fyri óhøgligar arbeiðstíðir. Tórshavn, juli Fyri Føroya Handverkarafelag Heini Heinesen, form. Harald Østerø, næstf. Høgni Højgaard, Rágevi FHF's. Fyri Føroya Handverksmeistarafelag Vilhelm M. Johannesen, form. Sven Roest, næstf. Jákup í Gerðinum, fyris. REGLUGERÐFYRI EFTIRÚTBÚGVINGARGRUNNIN VITAN stovnaður januar § Navn og heimstaður Navn grunsins er Vitan. Ognarar grunsins er Føroya Handverkarafelag og Føroya Handverksmeistarafelag. Virkisøki grunsins er Føroyar og heimstaðurin Tórshavn. § Endamál Endamál grunsins er at kunna veita fíggjarligan og tekniskan stuðul til limirnar í báðum feløgum, ið ætla sær á eftirútbúgvingarskeið. § Treytir fyri stuðli Treytirnar fyri at kunna fáa stuðul eru, at: a. viðkomandi handverkari er virkandi limur í handverkarafelag ella meistari ella virki hansara í meistarafelag, ið aftur er limur í FHF ella FHMF. b. felagsgjaldið er goldið. c. viðkomandi innanfyri seinastu vikurnar, áðrenn at eftirútbúgv-ingin fer fram, hevur starvast hjá handverksmeistara ella sjálvur hevur verið handverksmeistari. § Stovnsfæ Feløgini hava við sáttmála avtalað inngjald í grunnin, og verður helvtin av hesum gjaldi sett á bundna konto í føroyskum peningastovni til hægst møguligu rentu, til stovnsfæ grunsins gevur helmingin í rentu í mun til árligu gjøld felaganna til grunnin. § Veitingar Veitast kann úr grunninum: renta av stovnsfænum, tann partur av inngjaldi felaganna, ið ikki fer til at økja stovnsfæið og annars peningur, sum á annan hátt fellur til grunnin. § Inngjaldan Handverksmeistarin hevur skyldu at taka gjald handverkaranna av lønini hvørja viku og inngjalda tað til grunnin eins og hansara egna gjald samstundis skal gjaldast inn. Hevur handverksmeistari skuld til grunnin, ið er eldri enn ein mánaður og henda skuld ikki er goldin í seinasta lagi dagar eftir, at hann er kravdur, kann henda skuld tí verða innheintað á vanligan hátt. § Umsiting Til at stjórna grunnin verður vald ein trímannanevnd. Hon skal hava umsitingina av grunninum um hendi og taka avgerð um øll mál, sum hoyra grunninum til. Nevndin í hvørjum felagi velur sín lim, meðan triði limurin verður valdur av hinum báðum í felag. Nevndin verður vald fyri tvey ár í senn, og kann nevndarlimur veljast aftur. Nevndin kann taka sær serkøna hjálp, ið verður lønt av inntøkum grunsins. Umsitingarútreiðslur grunsins og samsýningar til nevndarlimir skulu verða góðkendar av feløgunum, og verða goldnar av inntøkum grunsins. § Umsókn Umsókn um stuðul skal skrivast á serligt umsóknarblað, ið nevnd grunsins letur gera til endamálið. Saman við umsóknini skal fylgja kostnaðarmeting av útreiðslunum av eftirútbúgvingini, ið umsøkjarin ætlar at luttaka í, og kann grunnurin so út frá hesum upplýsingum játta stuðul. Øll útgjøld av stuðli eru tó treytað av skjalprógvaðum útreiðslum. § Roknskapur Roknskapur grunsins gongur frá januar til desember. Grannskoðaður roknskapur skal verða framlagdur á árligu aðalfundum felaganna. Grannskoðari verður útnevndur av nevndini. § Broytingar Henda reglugerð kann verða broytt, um nevndarlimur í grunninum ella felag heldur tað vera neyðugt, men broytingarnar skulu verða lagdar fyri feløgini til góðkenningar. § Avtøka Um feløgini verða samd um at avtaka grunnin, verða ognir grunsins gjørdar upp, men megu tó ongantíð falla aftur til feløgini sjálvi, men latast til eitt tá ávÍst gott endamál, innan tað øki, ið feløgini virka í, og sum feløgini verða samd um. § Stovnseting Hesin eftirútbúgvingargrunnur er settur á stovn í samband við sáttmálasamráðingar millum handverkarar og handverksmeistarar í mai og skal byrja virki sítt januar . Akkordløn hjá autolakerarum § Á verkstaðum, har ið umstøðurnar eru til tess, kunnu meistarar og sveinar avtala at nýta henda sáttmála í sambandi við autolakering. § Stk. Akkordlønin fyri autolakering verður sambært hjálagdu talvu. Stk. Fyri metalikklakk verður goldið % eyka. Fyri hvørja periodu verður goldið kr. . § Hesin sáttmáli hevur gildi frá januar og kann sigast upp við mánaða ávaring til ein oktober, fyrstu ferð oktober . Tórshavn, januar Fyri Føroya Handverkarafelag Høgni Højgaard, form. Jørgen Rubeksen Fyri Føroya Handverksmeistarafelag Vilhelm M. Johannesen, form. Johan Petersen, næstf. Jákup í Gerðinum, fyris. m *) Fylgjandi m v/kr. , SERSÁTTMÁLI MILLUM FØROYA HANDVERKSMEISTARAFELAG OG FØROYA HANDVERKARAFEALG UM FLOGMEKANIKARAR Í STARVI HJÁ P/F ATLANTIC AIRWAYS, FAROE ISLANDS Grein STARVSFÓLKAVIÐURSKIFTI petti Arbeiðsstaðið er Vága floghavn ella annað av felagnum ásett stað. petti Arbeiðið er at taka lut í allari tekniskari viðgerð av flogførum, heruppií tyrlum, ið felagið eigur, leigar, støðugt hevur til taks ella av flogførum, heruppií tyrlum, sum felagið á annan hátt hevur átikið sær at halda viðlíka umframt annað arbeiði eftir ávísing felagsins. Arbeiðast skal sambært reglurnar í rakstrarhandbók og rakstrarfyriskipanir felagsins, rakstrarfyriskipanir fyri flogfarið/tyrluna og myndugleikakrøv. petti Starvsfólkið bindur seg til at gera alt arbeiði smb. petti í grein . petti Starvsfólkið skal hava tey próvskjøl, sum avvarðandi myndugleikar krevja til at útinna tað arbeiði, sum tað er sett til í felagnum. Felagið ber kostnaðin av at fáa til vega, víðka ella halda viðlíka tann praktiska partin av próvnum. petti Starvsfólkið skal fyri egnan kostnað útvega sær pass. Felagið ber kostnaðin av at útvega visum (innfaraloyvi) eins og av koppsetingum o.tl., sum er neyðugt í sambandi við arbeiðið. petti Starvsfólkið hevur skyldu til at vera í starvsbúna í arbeiðnum, soleiðis sum felagið fyriskipar. Klæðini eru ogn felagsins, men starvsfólkið skal sjálvt halda tey viðlíka. petti Starvsfólkið skal ikki bera víðari til óviðkomandi nakað, sum tað hevur fingið at vita frá felagnum um viðurskifti tess, ella sum má haldast at vera sagt í trúnaði. Her verður m.a. hugsað um felagsins starvsfólk, fíggjar- og skipanarviðurskifti, tekniskt viðlíkahald og rakstrarviðurskifti. petti Starvsfólk sum í stóran mun skaðar umdømi felagsins ella ikki heldur galdandi starvssáttmála og/ella fyriskipanir í petti í grein , kann sigast upp beinanvegin. petti Í tíðarbilum, har felagið hevur álagt starvsfólkinum at standa tilbúgvið (standby), skal vera møguligt at koma í samband við starvsfólkið ígjøgnum telefon. Fasta gjaldið av telefonini rindar felagið og harumframt kr. í árligari viðbót. Starvsfólkið skal hava fult ræði á telefonini. Starvsfólkið skal kunna møta á arbeiðsstaðnum í seinasta lagi minuttir aftaná at hava fingið boð. Tilbúgvingartíðarskeiðið verður ásett av leiðsluni. petti Starvsfólki hevur skyldu til eftir tørni at arbeiða eftir nærri fyrisettari vaktarskipan, um tað verður álagt teimum. Henda vaktarskipan kann eisini fevna um vikuskifti og halgidagar, tó í mesta lagið annaðhvørt vikuskifti. petti Spurningar frá bæði fjølmiðlum og privatum, skulu beinast til leiðsluna. petti Starvsfólki hevur ikki loyvi at hava annað starv uttan eftir avtalu við leiðsluna. GREIN FASTIR FRÍDAGAR Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, / grundlógardagur, / ólavsøkuaftan og ólavsøkudagur. GREIN FYRIBILS TÆNASTA Í HÆGRI STARVI Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við felagsins góðkenning fyribils røkja hægri starv í meira enn viku samfelt, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vórðu settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. GREIN REGLUR UM FERÐA- OG DAGPENING Fyri at vera aðrastaðni enn á arbeiðsstaðnum fær starvsfólkið endurgjald sambært reglurnar viðvíkjandi útiviðbót millum Føroya Landsstyri og tænastumannafelagið. Tá neyðugt er hjá starvsfólki at hava tilhald uttanlands fyri at útinna arbeiðið sambært petti í grein , verður endurgjaldið ásett eftir nærri avtalu. GREIN SJÚKA OG BARNSBURÐUR, FRÍTÍÐ OG FRÍDAGAR Undir sjúku ella barnaburði verða reglurnar í løgtingslóg um starvsfólk fylgdar. Frítíðin verður vunnin og hildin sambært reglurnar í løgtingslóg um frítíð við løn. GREIN STARVSGRUNDARLAG OG UPPSAGNARFREISTIR petti Tá fólk verður sett í starv, verður eitt setanarbræv undirritað av starvsfólkinum og felagnum. petti Uppsagnarfreistirnar eru: Starvstíð Starvsfólkið Felagið mánaðir dagar dagar mánaðir mánað mánað mánaðir mánaðir mánaðir petti Um so er, at neyðugt er við umskúling til nýtt slag av flogfari/tyrlu, bindur starvsfólkið seg við undirskrift síni á setanarbrævið til at halda fram í starvi hjá felagnum í minsta lagi ár. GREIN LØNIR petti LØNARTALVA fyri tímar um mánaðin: Mánaðarløn Starvstíð Handverkari uttan M-certifikat , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið logteknikari ócertificeraður við M-certifikatið kr árið , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið Flogteknikari certificeraður , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið , kr árið Viðbót fyri at standa tilbúgvin (standby) og viðbót fyri ólagaliga arbeiðstíð er íroknað omanfyri tilskilaðu upphæddum. Frá hækkar lønin kr. um mánaðin. Frá hækkar lønin kr. um mánaðin. Frá hækkar lønin kr. um mánaðin. petti Tímalønin verður útroknað soleiðis: Mánaðarlønin dividerað við Yvirtíð verður latin aftaná tímar um mánaðin. Yvirtíðargjald er tímaløn + %. petti Mánaðarlønin verður útgoldin aftaná síðasta gerandisdag í hvørjum mánaði. Dag- og tímapeningur o.a. samsýningar verða samstundis goldin, roknað frá í mánaðinum frammanundan til í lønarmánaðinum. petti Lønarhækkingar orsakað av hækking í starvstíð verða roknaðar frá januar á hvørjum ári. Um certifikat er útvegað í seinasta lagi tann í einum mánaði, skal lønin hjá teknikaranum broytast frá tí í sama mánaði. Annars frá í komandi mánaði. Teknikari, sum hevur certifikat til ávíst slag av flogfari/tyrlu, verður ikki settur niður í løn, um hetta flogfarið/tyrlan verður tikið úr vinnu. petti Í seinasta lagi í tí mánaði, sum starvsfólk fyllir ár, fer tað úr starvi. petti Frá rindar felagið % av lønini í eftirlønargrunnin hjá Føroya Handverkarafelag. Frá rindar felagið % afturat ella tilsamans % í eftirlønargrunnin. GREIN TRYGGINGAR Felagið teknar og rindar tær lógskyldugu tryggingarnar. GREIN INSTRUKTØRARBEIÐI Teknikari fær kr. ,- um tíman fyri instruktørarbeiði. Upphæddin røkkur til bæði fyrireiking og sjálva frálæruna. GREIN SEMING Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við broytingum, grein til grein . GREIN GERÐARRÆTTUR Stendst ósemja um tulkingina ella nýtsluna av treytunum í hesum sáttmála ella av øðrum sáttmála, sum hevur samband við hendan, skal ósemjan leggjast fyri gerðarrætt við limum: Partarnir velja hvør sín lim og í felag skulu hesir báðir velja limin. Hevur annar parturin ikki valt sín lim innan dagar, velur hin parturin báðar limirnar. Semjast teir ikki um at velja limin, skulu teir biðja sorinskrivaran (dómaran) í Føroyum velja hann. Avgerðir gerðarrættsins eru endaligar og bindandi fyri partarnar. GREIN UPPSØGN Hesin sáttmáli fær gildi frá Sáttmálin kann uppsigast av báðum pørtum við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til . Tórshavn, januar . Føroya Handverksmeistarafelag Føroya Handverkarafelag Vilhelm M. Johannesen, form. Heini Heinesen, form. Jákup í Gerðinum, fyris. Høgni Højgaard, Rágevi FHF's. Føroya Arbeiðsgevarafelag/Føroya Handverksmeistarafelag R. C. Effersøesgøta Postsmoga Tórshavn S Á T T M Á L I millum FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ og LANDSFELAG HANDVERKARANNA Innihald Lønartalva * § Setan * § Løn * § Viðbøtur * § Úrtíðarløn * § Arbeiði skipað í vaktum * § Eftirløn * § Fyribils tænasta í hægri starvi * § Avspassering * § Tænastuferðir * § Ferðing í arbeiðsørindum * § Flytisamsýning * § Fastir frídagar * § Frítíðarreglur * § Farloyvi v.m. * § Barnsferð * § Reglur fyri uppsøgn, sjúkraløn v.m. * § Uppsøgn * § Seravtalur * § Gildi sáttmálans * Protokolat * Ískoytið til sáttmálan : * § Setan Hesin sáttmáli fevnir um fastløntar handverkarar í landsins tænastu, sum ynskja at verða løntir eftir hesum sáttmál. Stk. Undantiknir eru tó handverkarar hjá Telefonverki Føroya Løgtings. Undantiknir eru eisini bileftirlitsmenn, sum tann oktober vóru settir sambært sáttmála millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið. § Løn Handverkarar við lærubrævi/sveinabrævi verða løntir sambært viðheftu lønartalvu. Stk. Grundlønin hækkar soleiðis: juli , % ( -stig) juli , % ( -stig) juli , % ( -stig) Stk. Lønaraldurin verður roknaður frá tí, viðkomandi hevur fingið lærubræv/sveinabræv, um so er, at viðkomandi síðani lokna læru hevur arbeitt innan handverkarayrkið. Lønaraldur verður rundaður uppeftir til heilan mánað. Stk. Føroya Handverkarafelag/Landsfelag Handverkaranna og Fíggjarmálastýrið kunnu koma ásamt um hægri lønaraldur enn tann í stk. umrødda, tá ið serligar umstøður gera seg galdandi. Stk. Tann í § stk. ásetta løn er treytað av fullum dagsarbeiði, sum vanliga telur tímar um vikuna íroknað mattíð. Arbeiðstíðin eigur, har tað letur seg gera, at verða løgd soleiðis, at leygardagur verður frídagur. Stk. a) Fyri handverkarar við niðursettari arbeiðstíð verður lønin roknað lutfalsliga í mun til niðursetta tímatalið. Er talan um arbeiðstíð minni enn tímar, verður lønaraldurin roknaður lutfalsliga í mun til niðursetta tímatalið. Aðrar arbeiðstíðir roknast at geva fullan lønaraldur. § Viðbøtur Um so er, at starvsviðurskiftini, sum t.d. sjálvstøðugt arbeiði, tala fyri, kann verða veitt handverkara ein viðbót afturat tí í § nevndu løn. Viðbøtur og møguligar aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu ímillum Føroya Handverkarafelag/ Landsfelag Handverkaranna og Fíggjarmálastýrið. § Úrtíðarløn Úrtíðararbeiði eigur helst ikki at vera. Stk. Fyri álagt úrtíðararbeiði verður goldin úrtíðarløn afturat vanligu dagligu tímalønini soleiðis: Fyri ., og tíman verður goldið %. Fyri og fylgjandi yvirtímar og fyri arbeiði leygardagar, sunnudagar og fyri teir í § nevndu frídagar %. Úrtíðargjald verður latið fyri hvønn 1/2 byrjaða tíma. Stk. Um tað er gjørligt, eigur at verða sagt frá úrtíðararbeiði dagin fyri. Stk. Tímalønin er bruttoárslønin býtt við . Bruttoárslønin er grundløn+ viðbøtur. Stk. Fyri úrtíðararbeiði, ið fer út um tímar, eiga starvsfólk rætt til 1/2 tíma mattíð uttan frádrátt. Stk. Handverkari við niðursettari arbeiðstíð fær bert úrtíðargjald fyri álagt arbeiði aftaná vanligu arbeiðstíðina hjá viðkomandi stovni. § Arbeiði skipað í vaktum Stk. Fyri arbeiði millum kl. og verður latið vaktargjald I, kr. , um tíman. Fyri arbeiði sunnudagar verður latið vaktargjald II, kr. , um tíman. Stk. Fyri arbeiði á teimum í § ásettu frídøgunum verður latin vaktargjald II, kr. , . Stk. Fyri weekend-tilkallivakt verða latnar vaktargjald II, kr. , um tíman. Stk. Nevndu vaktargjøld verða ikki veitt saman við úrtíðargjaldi. Úrtíðargjald verður ikki veitt undir weekend-tilkallivakt. Stk. Hesar reglur eru galdandi á øllum stovnum, har annað ikki er tilskilað. Stk. juli hækka vaktargjøldini % soleiðis : vaktargjald I kr. , og vaktargjald II kr. , . § Eftirløn Frá juli rindar arbeiðsgevarin % í eftirlønargjaldi. Eftirlønargjaldið verður roknað av grundlønini. Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka semju um. Fyri tey, sum vegna vánaliga heilsu ella av elli ikki kunnu koma í eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella líknandi. § Fyribils tænasta í hægri starvi Handverkari, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í meira enn arbeiðsdagar samfelt, eigur í hesum tíðarskeiði at vera løntur við somu løn, sum hann hevði fingið, um hann varð settur í starvið, treytað av, at hann yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. § Avspassering Álagt yvirtíðararbeiði kann verða avspasserað, og verður avspasseringin tá longd við teimum í § nevndu yvirtíðarsatsum. § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænastuferð og útiviðbót er hin sama sum fyri tænastumenn landsins. § Ferðing í arbeiðsørindum Ferðing í arbeiðsørindum til og frá ikki vanligum arbeiðsstað er at rokna sum arbeiðstíð sambært § og § Henda skal tó í mest møguligan mun liggja í vanligari arbeiðstíð. Ferðing millum kl. og verður ikki íroknað, um handverkari fær ávíst og goldið seingjapláss. § Flytisamsýning Um kravt verður av handverkara, at hann flytur í annað stað at búgva, verða flutningsútreiðslur hansara av húski og húsbúnaði samsýndar honum eftir rokning. § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagurin, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagurin, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. § Frítíðarreglur Handverkari, sum er settur í starv samstundis við ella aftaná at frítíðarárið byrjar, verður ikki veitt frítíð, uttan so, at hann í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara frammanundan hevur vunnið sær frítíðarrætt undan byrjan frítíðarársins. Tá skal hann kunna halda ta frítíð, hann eigur, móti at lata frá sær / av mánaðarlønini fyri hvønn dagin av teirr frítíð, hann á henda hátt fær. Stk. Frítíðarreglurnar eru sambært galdandi løgtingslóg um frítíð við løn. Handverkari, ið er settur í starv seinni enn mánaðir áðrenn frítíðarárið er byrjað, eigur 1/2 frídagar fyri hvønn mánað, hann hevur verið í starvi, áðrenn frítíðarárið byrjar. Hevur handverkari, áðrenn hann varð settur í starv, fingið frítíðarrætt í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara, skal hann í samsvar við reglurnar í stk. kunna halda hesar frídagar saman við frítíðini, hann fær í nýggja starvinum. Stk. Handverkara, sum heldur frí við løn, verður veittur feriupeningur, sum er 1/2 % av fastari ársløn og % av útgoldnari úrtíðarløn. § Farloyvi v.m. Handverkara skal verða loyvt at fáa farloyvi uttan løn, um so er at tað ikki stríðir ímóti áhugamálum stovnsins. Um so, at handverkari fær farloyvi í samband við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir kunna koam ásamt um farloyvi við løn ella niðursettari løn. Farloyvi kann verða givið í upp til ár hvørja ferð og í mesta lagi í ár, og er tað skylda stovnsins, at starvið er opið, tá ið viðkomandi kemur aftur. Stk. Tá ið álitisfólk søkja um at sleppa á alitismannaskeið, fer Fíggjarmálastýrið at viðgera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í feløgnum. § Barnsferð Handverkari, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá mánaðir áðrenn hon væntar sær at eiga. Stk. Handverkara verður veitt full løn fyri tíðina frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Her afturat kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Í hesum sambandi kann mannligur handverkari eisini eftir umsókn fáa frí við ongari løn í mánað uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann handverkari fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt handverkara full løn. Stk. Um handverkari ættleiðir barn, kann hon fáa upp til vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannligur handverkari eisini eftir umsókn fáa frí við ongari løn uttan miss í lønaraldri. § Reglur fyri uppsøgn, sjúkraløn v.m. Viðvíkjandi uppsagnarfreist, løn undir sjúkralegu, eftirsituløn v.m. verða reglurnar í løgtingslóg um starvsmenn at galda, tó soleiðis, at eftirsituløn verður goldin í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi handverkara, t.v.s. minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Stk. Handverkari kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Hevur handverkari meira enn børn undir ár, kann hann fáa frí í upp til dagar. § Uppsøgn Møgulig uppsøgn av handverkara verður at boða viðkomandi skrivliga við grundgeving fyri uppsøgnina. Stk. Er Føroya Handverkarafelag/Landsfelag Handverkaranna av teirri metan, at uppsøgnin er ikki sakliga grundað, kann felagið innan mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við Fíggjarmálastýrið. § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Handverkarafelag/Landsfelag Handverkaranna. § Gildi sáttmálans Hesin sáttmáli er galdandi frá juli , og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juli Argir, tann juli Fíggjarmálastýrið og Landsfelag Handverkaranna Protokolat Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála lønarskipan, sum byggir á førleika, funktión og úrslit. Partarnir eru sinnaðir í sáttmálaskeiðnum at gera avtalu um royndarskipan á einstøkum stovnum við hesi lønarskipan. Ískoytið til sáttmálan : Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Tórshavn, tann Fíggjarmálastýrið og Landsfelag Handverkaranna Lønartalva Landsfelag Handverkaranna og Fíggjarmálastýrið / Reglugerð fyri Sjúkragrunnin BATA Havnar Handverksmeistarafelag og Havnar Handverkarafelag hava stovnað sjúkragrunnin BATA apríl Navn grunsins er BATI. Havnar Handverkarafelag og Havnar Handverksmeistarafelag eiga grunnin. Heimstaður grunsins er Tórshavn. Limir Havnar Handverkarafelags og limir Havnar Handverksmeistarafelags hava, verða teir sjúkir, rætt til dagpening úr sjúkragrunninum sum ískoyti fyri mista inntøku. stk. Treytirnar fyri rætti til hesa hjálp eru: a) At tann sjúki er virkin limur í Havnar Handverarafelag ella Havnar Handverksmeistarafelag. b) At felagsgjaldið er goldið. c) At hesin limur í Havnar Handverkarafelag arbeiðir, ella hevur arbeitt hjá handverksmeistara, sum rindar gjald í grunnin. d) At limur Havnar Handverksmeistarafelags, ið sleppur at brúka grunnin, teknar egna trygging hjá BATA fyri ta upphædd, sum nevnd er í gr. , stk. Rætturin til dagpeningahjálp er treytaður av, at handverkari ella handverksmeistari seinastu vikurnar, áðrenn hann er vorðin sjúkur, hevur havt í minsta lagi tíma arbeiði ávíkavist hjá handverksmeistara, ella handverksmeistari í egnum virki. a) Feriutíðin telur ikki við her. b) Í verkfalli og verkbanni fellur rætturin til dagpening burtur. stk. Eru á felagsins øki arbeiðsgreinir, har stuttir arbeiðssteðgir eru, kann nevndin víkja frá reglunum, nevndar eru í stk. Dagpeningahjálpin fyri fult óarbeiðsføri av sjúku er % av handverkaralønini, ið tá er, av hesum verður eisini goldin feriuløn. stk. Sjúkragrunnurin BATI skal bert rinda munin millum ta upphædd, tann almenna dagpeningaskipanin rindar, og ta upphædd, BATI hevur fyriskipað. stk. Dagpeningahjálpin verður ikki goldin í førum, nevnd niðanfyri: a) Tá sjúkan er av tílíkum slag, at hon kemur undir tryggingarlógina. b) Tá tann sjúki sjálvur við vilja ella av grovum gáloysni hevur voldað sær sjúkuna. c) Tá óarbeiðsførið er komið av drykkjuskapi. d) Dagpeningahjálp verður ikki goldin fyri frídagar fyriskipaðir við lóg. e) Dagpeningahjálp verður ikki goldin í feriutíðini. f) Verða almennu lógirnar broyttar og samsvara soleiðis ikki við tær uppsettu reglurnar í hesari reglugerð, verða tær broyttar soleiðis, at tær altíð samsvara almennari lóggávu. Dagpeningahjálpin tekur við frá sjúkradegi, í hvørjum sjúkraskeiði og kann verða goldin upp í vikur, í mánaðir á rað. Varar sjúkan í vikur ella longur, verður goldið frá fyrsta degi. Dagpeningurin verður goldin fyri dagar um vikuna. Fyrsta útgjaldingin fellur fyrsta fríggjadag eftir sjúkradag og síðani einaferð um vikuna. Verður umsókn um dagpening latin inn í seinasta lagi sjúkradagin, verður tá dagpeningurin goldin frá degnum. Um so er, at umsóknin kemur inn seinri, verður tá dagpeningurin goldin frá tí degi, umsóknin kemur inn, um ikki serligar umstøður eru, so at frávik kunnu verða gjørd frá hesum. Umsóknin skal verða skrivað á serligt umsóknarblað, sum partarnir eru samdir um, og skal umsøkjarin undir trúnaðartreytum siga frá sjúku sínari og annars geva aðrar upplýsingar, sum eru týdningarmiklar fyri at gera av rættin til dagpening. Umsóknarblaðið skal umframt verða undirskrivað av arbeiðsgevara við neyðugum upplýsingum. stk. Er umsøkjarin arbeiðsleysur, tá umsóknin verður latin inn, skal læknaváttan verða løgd við umsóknini. Er umsøkjarin ikki arbeiðsførur, tá tvær vikur eru lidnar frá tí, at sjúkan tók seg upp, kann grunnurin, tá tað verður hildið neyðugt, krevja læknaváttan. Grunnurin kann annars í øllum førum krevja læknaváttan, heldur hann tað vera neyðugt. BATI rindar kravda læknaváttan. Fingin dagpeningur frá almennu dagpeningatryggingini ella vanlukkutryggingini skal verða drigin frá tí hjálp, ið BATI skal gjalda. Sama geldur, fær tann sjúki á annan hátt samsýning fyri mista inntøku. stk. Um so er, at onkur á órættvísum grundarlagi hevur útvegað sær dagpening, missir hann rættin til hjálp fyri ta tíð, sum eftir er av gjaldskeiðinum, og órættvíst útgoldin hjálp skal verða endurgoldin. Í slíkum førum kann stýrið fyri grunnin taka avgerð um at sýta tí sjúka rætt til dagpeningahjálp í gjølla tilskilaða tíð, sum tó ikki má fara upp um ár. Dagpeningur verður goldin úr grunninum. Inntøka grunsins er tann peningur, sum handverkarar og handverksmeistarar gjalda í hann, og peningur, sum á annan hátt fellur til grunnin. Skyldur grunsins at veita dagpening røkka bert so leingi, grunnurin hevur tøkan pening. stk. Gjald handverkarans í grunnin er oyru av hvørjum tíma, sum løn er fingin fyri, og gjald handverksmeistarans er oyru av hvørjum tíma, sum løn er goldin handverkara. Handverksmeistari, ið lýkur treytir fyri at fáa hjálp úr grunninum, skal gjalda oyru av hvørjum tíma. Tað svarar til tíma arbeiðstíð um árið. Um grunsins fíggjarstøða loyvir tí, kann stýrið seta fram uppskot at hækka gjaldið í grunnin. Tað skal verða lagt fyri feløgini til góðkenningar. stk. Handverksmeistarin hevur skyldu at taka gjald handverkaranna av lønini hvørja viku. stk. Handverksmeistarin hevur skyldu innan dagar í hvørjum fjórðingsári at lata grunninum yvirlit yvir navnið á og tímatalið hjá hvørjum einstøkum handverkara, sum hevur verið í hansara arbeiði í fjórðingsárinum frammanundan, og verður hetta yvirlit skrivað á serligt skjal, sum partarnir eru samdir um. Saman við yvirlitinum skal handverksmeistarin gjalda sítt og handverkaranna gjald í grunnin. stk. Skyldar handverksmeistari grunninum pening, og skuldin er eldri enn enn mánað gomul, og er ikki goldin í seinasta lagi dagar eftir tað, at hann er kravdur eftir henni, kann henda skuld tá verða innheintað á vanligan rættarligan hátt. At stýra grunninum verður vald ein trímannanevnd. Hon skal umsita grunnin og taka sær av ivamálum viðvíkjandi umsitingini og av tílíkum málum, sum annars koma undir grunnin. Nevndin í hvørjum felag velur sín lim. Triðja limin velja teir báðir, ið feløgini hava valt. Eru teir, ið feløgini hava valt, ikki samdir um triðja mann, verður heitt á dómaran at útnevna hann. Nevndin verður vald fyri ár í senn. Nevndin letur statsgóðkendan grannskoðara grannskoða roknskapin. Nevndin setur grannskoðaran. stk. Dagligu umsitingina við grunninum hevur Havnar Sjúkrakassi. stk. Havnar Sjúkrakassi umsitur inngoldið gjald í grunnin og goldna dagpeningahjálp úr grunninum. stk. Í ivamálum kann nevnd grunsins taka sær sakkøna hjálp, ið verður lønt av inntøku grunsins. stk. Umsitingarútreiðslur grunsins og samsýningar til nevndarlimir, ið feløgini skulu góðkenna, verða goldnar av inntøkum grunsins. BATI skal, tá talan er um skaða á arbeiðsplássi, gjalda handverkara munin millum tað, sum fæst frá almennu dagpeningatryggingini og fult viðurlag fyri vanliga vikuløn í upp í dagar og síðan eftir galdandi reglum. Roknskaparár grunsins er frá januar til desember. stk. Grannskoðaður roknskapur skal verða lagdur fram á árliga aðalfundinum hjá báðum feløgunum. Reglugerðin kann verða broytt, heldur stýrið tað verða neyðugt, men broytingar skulu verða lagdar fyri feløgini til góðkenningar. Verður frá almennari ella aðrari síðu skipað fyri sjúkrahjálp, ið ger grunnin óneyðugan, verður hann tá tikin av. stk. Grunnurin fellur burtur, tá ið fjórðingsárið endar, og skal tað verða lýst í almennum lýsingarblaði. Ognir grunsins verða gjørdar upp og mega tá ongantíð falla aftur til feløgini sjálvi, men verða latnar til ávíst gott endamál á tí øki, ið feløgini virka, og sum feløgini verða samd um. Hesin sjúkragrunnur er settur á stovn sum lið í sáttmálasamráðingum millum handverkarar og handverksmeistarar mai . Tórshavn, tann Fyri Havnar Handverksmeistarafelag Fyri Havnar Handverkarafelag Veitingar eftir Vanlukkutryggingarlógini Innihaldsyvirlit Lógskyldug vanlukkutrygging Hvønn fatar tryggingin um? Partafeløg Umsiting av lógini Den sociale Ankestyrelse Fráboðanarskylda Endurgjaldsgrundarlagið Endurgjøld Endurgjald vegna óarbeiðsføri Endurgjald vegna avlamni Deyðsendurgjald Endurgjald (børn) Aðrar útreiðslur samb. § Arbeiði uttanlanda Serligar reglur Dømi um endurgjøld Avlamisendurgjald Í mesta lagi Í minsta lagi Rentuavlamisendurgjald Árlig veiting Deyðsendurgjøld Lógskyldug vanlukkutrygging hevur sum endamál at tryggja, at tann, sum verður fyri vanlukkutilburði ella fær eina vinnusjúku í arbeiði hjá øðrum, ella er beinleiðis á veg til ella frá arbeiði, hevur rætt til: endurgjald vegna óarbeiðsføri frá degi og í mesta lagi í ár. endurgjald fyri varandi avlamni, t.v.s at skaddi av arbeiðsvanlukkuni hevur fingið varandi fylgir av skaðanum/vinnusjúkuni. Stendst deyði av vanlukkutilburðinum verður endurgjald veitt til einkju/einkjumann og børn undir ár, sum skaddi hevði uppihaldsskyldu fyri. Harumframt verður veitt endurgjald fyri neyðuga sjúkraviðgerð og uppvenjing fyri at minka um avleiðingarnar av skaðanum og fyri at tryggja bestu heilsubót. Hvønn fatar tryggingin um? Tryggjaður sambært vanlukkutryggingarlógini er hvør tann, sum fyri løn ella sum óløntur hjálpari er tikin til støðugt ella bráðfeingis arbeiði. Eisini fevnir tryggingin um húsfólk arbeiðsgevarans, um so er, at yrki teirra í vinnuvirki hansara er at javnmeta við aðrar arbeiðarar og tey hava fylt ár. Arbeiðsgevarin og hjúnafelagin eru tó undantikin. Henda regla er tó ikki galdandi fyri partafeløg. Arbeiðsgevarin og hjúnafelagi hansara hava atgongd at tekna sjálvkravda arbeiðsvanlukkutrygging, og eru tey tá tryggjað sambært vanlukkutryggingarlógini fyri vanlukkutilburðir, ið henda í vinnuvirki og húsarhaldi teirra. Partafeløg Tryggingarskyldan fatar eisini um partaeigarar og hjúnafelagar teirra, um so er at tey starvast hjá partafelagnum. Hetta er tó ikki galdandi fyri onnur feløg. Umsiting av lógini Tað eru tveir myndugleikar, ið umsita Vanlukkutryggingarlógina. Tann eini er Føroya Vanlukkutrygging S/F, sum skal skipa fyri at tekna tær lógarkravdu tryggingarnar og at gjalda endurgjøldini. Hin er Vanlukkutryggingarráðið, ið ger av um vanlukkutilburðurin hoyrir undir Vanlukutryggingarlógina og um hvat endurgjald Føroya Vanlukkutrygging S/F skal veita skadda ella teimum eftirsitandi. Den sociale Ankestyrelse Avgerðir hjá Vanlukkutryggingarráðnum kunnu kærast til Den sociale Ankestyrelse. Kærast skal til ankestyrelsen innan mánaðir eru farnir frá at kunnleiki er fingin um avgerðina. Fráboðanarskylda Vanlukkutilburður, sum má metast at bera við sær krav eftir Vanlukkutryggingarlógini, skal skjótast gjørligt, verða fráboðaður til Føroya Vanlukkutrygging S/F seinast dagar eftir tilburðin. Fráboðanarskyldan liggur á tí tryggingarskylduga arbeiðsgevaranum ella tí, sum hansara vegna stendur fyri virkinum. Viðvíkjandi vinnusjúku liggur fráboðanarskyldan hjá tí arbeiðsgevara, hvørs skaddi seinast var í arbeiði hjá, tá sjúkan varð ávíst. Oyðublað til fráboðan fæst frá Føroya Vanlukkutrygging S/F. Ber vanlukkutilburðurin deyðan við sær skal fráboðanin sjálvt um tilburðurin longu er fráboðaður til Føroya Vanlukkutrygging S/F fráboðast Vanlukkutryggingarráðnum innan tímar. Tað er annars fráboðanarskylda av einum og hvørjum deyðsfallið, sum er hendur á einum arbeiðsplássi. Hevur arbeiðsgevarin ella tann, sum hevur fráboðanarskyldu í hansara stað, ikki fráboðað vanlukkutilbuðin, skal hetta ikki vera til hindurs fyri, at tann skaddi ella tey, sum eftir sita, gera krav um endurgjald, tá tílíkt krav verður reist innan ár eftir vanlukkutilburðin. Tá ið heilt serstakar umstøður tala fyri tí kann Vanlukkutryggingarráðið geva undantøk frá hesi freist, tá talan er um krøv eftir § (avlamisendurgjald) og § (deyðsendurgjald). Leggið til merkis: Umframt fráboðan til Føroya Vanlukkutrygging S/F hava arbeiðsgevarar eisini skyldu til at fráboða arbeiðsvanlukkur til Arbeiðseftirlitið. Fráboðast skal, um skaðin hevur ført við sær fráveru í meira enn dag eftir vanlukkutilburðin og skal fráboðast seinast dagar eftir tilburðin. Endurgjaldsgrundarlagið fyri avlamisendurgjøld og deyðsendurgjøld verður at rokna meðal arbeiðsinntøkan hjá tí skadda, uttan frádrátt tey seinastu árini fyri vanlukkutilburðin. Árslønin er ásett sambært § í Vanlukkutryggingarlógini og verður regulerað hvønn januar eftir minstulønini hjá fiskimonnum. Árslønin pr. er ásett at vera í mesta lagi kr. , og í minsta lagi kr. , . Endurgjøld Endurgjald vegna óarbeiðsføri er treytað av at arbeiðsførið er minkað. Tílík minking má roknast at vera, so leingi tann skaddi ikki er førur fyri at taka uppaftur arbeiði sítt í sama mun sum undan vanlukkuni. Veitt verður tá skadda dagpening frá degi og í mesta lagi í ár. Tá ið arbeiðsgevari veitir tí skadda løn í sjúkratíðini, hevur hann rætt til at fáa dagpeningin hjá skadda fyri sama tíðarskeið. Er dagpeningurin meiri enn lønin, eigur tann skaddi krav um tað sum loypur av. Er skaddi umfataður av Dagpeningalógini verður dagpeningur frá Føroya Vanlukkutrygging ikki veittur fyri sama tíðarskeið. Dagpeningalógin veitir í mesta lagi dagpening í vikur. Dagpeningur verður ikki veittur børnum arbeiðsgevarans, sum heima eru, um vanlukkan hevur verið teimum fyri, áðrenn tey fyltu ár. Útrokning: ársløn * * Endurgjald vegna avlamni Tá ið ár er liðið eftir vanlukkutilburðin, skal Ráðið um gjørligt gera av um talan er um varandi avlamni. Avgerðin skal tó í seinasta lagi vera tikin áðrenn ár eftir vanlukkutilburðin. Avlamisendurgjald kann veitast sum renta ella kapitalur. Avlamisstig frá % og upp til %, verður altíð goldin sum kapitalendurgjald. Er avlamisstigið hægri % kann annahvørt verða goldin ein kapitalur, sum so verður fluttur til Færøernes Overformynderi ella sum eitt rentuavlamisendurgjald, ið verður goldið sum ein leypandi veiting og er upphæddin tá skattskyldug. Renta: ársinntøka * * % Kapitalur: ársinntøka * * % * luttøkutal Deyðsendurgjald Doyr skaddi av vanlukkutilburði verður endurgjald veitt til eftirsitandi hjúnafelaga og børn undir ár. Endurgjaldið er eitt kapitalendurgjald ið verður goldið eina ferð. Endurgjaldið til einkjuna verður ásett sambært § , . Endurgjald til einkju: ársinntøka * , Endurgjald (børn) tá hjúnafelagin eisini fær endurgjald verður endurgjaldið til børn ásett eftir § , . Er ongin hjúnafelagið, verður veitt endurgjald til børn eftir § , . Endurgjald til børn § , : ársinntøka * , * rest av forsyrgjaraskyldu Endurgjald til børn, § , : ársinntøka * , * rest av forsyrgjaraskyldu Aðrar útreiðslur samb. § Umframt endurgjald fyri neyðuga sjúkraviðgerð og uppvenjing, verður eisini veitt endurgjald fyri brillur, protesur og hjálpilutir, sum meðan málið er til viðgerðar, kunnu tryggja úrslitini av sjúkraviðgerðini, minka um avleiðingarnar av vanlukkutilburðinum ella neyvari at fastseta alamisstigið. Um omanfyrinevndu hjálparlutir eru skaddir orsakað av vanlukkutilburðinum, verður endurgoldið fyri umvæling ella endurnýggjan av hjálparlutinum. Endurgoldið verður í tann mun tað ikki áliggur á sjúkrakassa at endurgjalda fyri omanfyri nevndu lutir. Arbeiði uttanlands Vanlukkutryggingarlógin er eisini galdandi fyri arbeiðsfólk sum bráfeingis vera send at arbeiða uttanlands. Hetta er tó bert galdandi um fyritøkan er heimahoyrandi í Føroyum. Fyri bráfeingis arbeiði verður roknað arbeiði, ið varir upp til ár. Serligar reglur Tá arbeitt verður uttanlands skal áðrenn fráferðina upplýsast til Føroya Vanlukkutrygging: hvat land talan er um tal av persónum tíðarskeið slag av arbeiði Í eini støðu, har tað útsenda arbeiðsfólkið ikki er fatað av vanlukkutryggingarlógini er tilráðiligt at fáa sær eina persónliga vanlukkutrygging fyri tað útsenda arbeiðsfólkið. Arbeiðsfólk er ikki fatað av vanlukkutryggingarlógini tá tað verður útsent til Føroyar, av útlendskum arbeiðsgevara. Tryggingin eftir føroyskum vanlukkutryggingar viðurskiftum kann teknast í Føroya Vanlukkutrygging S/F, Postboks , Tórshavn. Dømi um endurgjøld Avlamisendurgjald Í mesta lagi ár ár % % % Í minsta lagi ár ár % % % Rentuavlamisendurgjald Verður bert goldin um avlamisstigið er % ella meiri vanliga. Men um málið ikki endaliga kann avgerast áðrenn ásettu freist kann rentuavl. veitast eitt stutt tíðarskeið til sakin verður endaliga avgjørd. Árlig veiting í mesta lagi í minsta lagi % % Deyðsendurgjøld í mesta lagi í minsta lagi Einkja Børn Børn `Utgáva: Arbeiðsgevari og lønmóttakari gjalda hvør kr. , fyri hvønn arbeiðstíma Føroya Sparikassi Føroya Banki VIÐTØKUR FYRI ÚTBÚGVINGARGRUNN HAVNAR HANDVERKARAFELAGS. § Navn og heimstaður: Navn grunnsins er Útbúgvingargrunnur Havnar Handverkarafelags og heimstaðurin er í Tórshavn. § Endamál: Endamál grunnsins er peningaliga at stuðla limum Havnar Handverkarafelags til at víðari útbúgva seg. Hetta fyri at limirnir fáa betri førleika innan sítt yrki og sostatt fáa eitt størri virði hjá arbeiðsgevaranum við møguleika fyri betri starvssømdum. § Mannagongd: Grunnurin játtar peningaligan stuðul eftir umsókn. Saman við umsóknini skal fylgja eitt viðmæli frá arbeiðsgevaranum. Grunnurin ávísur útbúgvingarstað og annað. Peningalig játtan fevnir um ferðaútreiðslur, uppihald og luttøkukostnað. Um tørvur er á tí, kann eisini játtast til tað nettoløn, limurin hevur mist við ikki at hava verið í vinnu. § Stovnsfæ: Stovnsfæ grunnsins er kr. , , skrivað krónur tveyhundarðtúsund / , sum Havnar Handverkarafelag hevur lagt í grunnin. § Almennur stuðul: Grunnurin játtar ikki í teimum førum víðari útbúgvingar vera stuðlaðar av tí almenna. § Umsiting: Grunnurin verður umsitin av Havnar Handverkarafelag. § Aðalfundir: Aðalfundurin er hægsti myndugleiki felagsins. Allir limir Havnar Handverkarafelags hava rætt at møta og atkvøða. Ársaðalfundur verður hildin samstundis sum Havnar Handverkarafelag hevur ársaðalfund. Innkalling fer fram eftir somu reglum sum til aðalfund Havnar Handverkarafelags. Á ársaðalfundi er fundarskráin henda: Val av fundarstjóra Frágreiðing fyri farna árið Framløga av ársroknskapi og fíggjarstøðu til góðkenningar Uppskot um hvussu avlopið verður nýtt ella hall dekkað Val av grannskoðara Innkomin mál Ymiskt. Eykaaðalfundur verður hildin eftir somu reglum sum hjá Havnar Handverkarafelag. § Tekningarreglur: Grunnurin verður bundin samsvarandi viðtøkunum hjá Havnar Handverkarafelag. § Roknskapur: Roknskaparár grunnsins er álmanakkaárið. Fyrsta roknskaparár er frá stovnan grunsins til . Roknskapurin verður grannskoðaður av einum á aðalfundi valdum grannskoðara, sum hevur rætt at kanna felagsins bøkur og skjøl, tá hann ynskir tað. § Viðtøkubroytingar og avtøka: Til at broyta viðtøkurnar og avtaka felagið krevst, at í minsta lagi / av limum felagsins eru á fundi og samstundi eisini atkvøða fyri. Er ikki neyðugi meirilutin at limunum á fundi, kann nevndin kalla inn til eykaaðalfund, har felagið kann vera avtikið, um / av givnu atkvøðunum eru fyri, líkamikið hvussu nógvir limir eru møttir. Somuleiðis er tað ein treyt fyri at grunnurin kann verða avtikin, at nevndin í Havnar Handverkarafelag samtykkir í hesum. Verður felagið avtikið, velur aðalfundurin ein ella tveir likvidatorar. Eitt møguligt avlop skal nýtast til eitthvørt endamál handverkarum í Tórshavn til frama. Soleiðis samtykt á stovnandi aðalfundi í Tórshavn tann . Vælkomin Allar lønir í sáttmálunum eru minstulønir Dagføring tann marts : : Havnar Handverkarafelag Tróndagøta Postboks Fo- Tórshavn Tlf. Mobil. Fax Havnar Handverkarafelag Áhugaði kunnu venda sær til felagið ring ella send e mail Nevnd Formaður Eyðfinn Petersen tlf. ella Næstformaður Árni Hádal Kassameistari Kaj A. Niclasen tlf. ella Jens Meitilberg Nevndarlimur og Formaður í Landsfelag Handverkaranna tlf. ella Harry Johannesen nevndarlimur eisini í Landsfelag Handverkaranna tlf. Eyðfinn Hugskot eru altíð vælkomin Heri Thomsen Transport Service Spf er í dag ein leiðandi flutningsfyritøka á føroyska marknaðinum. Fyritøkan hevur, síðan hon var stovnað fyrst í 'unum, verið í støðugum vøkstri, og umfatar høvuðsvirksemið nú soleiðis bæði lastbilakoyring, fiskaflutning, fóðurflutning á sjógvi og landi og flutning av bingjum. Kundarnir hjá H.T. Transport Service Spf seta høg krøv til góðsku, og ein møgulig komandi oljuvinna í Føroyum fer óiva eisini seta høg krøv til góðsku. Tað hevur altíð verið eitt mál fyri H.T. Transport Service, at veita kundum sínum eina so høga tænastu, sum til ber. Fyri at lúka krøvini, sum verða sett í dag, og kanska serliga krøv, ið okkara kundar koma at seta í framtíðini til góðsku, hevur fyritøkan bygt eitt góðskukervi upp, ið lúkar krøvini í DS ISO : Skipanin er nágreiniliga lýst í einari innanhýsis góðskuhondbók, ið m.a. lýsir bygnaðin av góðskukervinum, og hvussu H.T. Transport Service tryggjar, at krøvini í ISO- verða fylgd. E-mail:transport@transport.fo Web-design: Virkisráðgeving Spf. Leiðsla og starvsfólk hjá Hera Thomsen Transport Service Sp/f eru nógv upptikin av at fyritøkan verður stýrd uttanfrá og inneftir. Við hetta meina vit, at tørvurin hjá kundanum altíð verður settur hægst. Vit skulu áhaldandi menna okkara flutnings- og logistikloysnir, á ein slíkan hátt at hesar skapa eina best møguliga virðisøking fyri okkara kundar. Fyri at veita eina so høga tænastu sum gjørligt, vilja vit tryggja okkara starvsfólkum góð arbeiðsamboð og eitt høgt útbúgvingarstøði. Tí satsar fyritøkan eisini málrættað uppá góðar loysnir innan kunningartøkni, útbúgving og góðskustýring. Fakta um Hera Thomsen Transport Service Sp/f Stovna í Uml. starvsfólk Uml. trailarir, fóðurbilar, lastbilar og dumpara Bát til fóðurflutning millum Noregi og Føroyar Stóra fóðurgoymslu Egi lastbilaverkstað og vaskipláss ISO góðkenning Heri Thomsen Transport Service Spf er soleiðis ein leiðandi flutningsfyritøka á tí føroyska marknaðinum. Síðani fyritøkan byrjaði í 'unum, hevur okkara høvuðsvirksemi ment seg til í dag at umfata bæði lastbilakoyring, fiskaflutning, fóðurflutning á sjógvi og landi og flutning av bingjum. Ein møgulig komandi oljuvinna í Føroyum fer at seta høg krøv til góðsku, men tað er ikki óvanligt fyri fyritøkuna, tí kundarnir hjá H.T. í dag seta sera høg krøv til góðsku, og tað hevur altíð verið eitt mál fyri H.T. Transport Service at veita kundum sínum eina so góða tænastu sum til ber. Fyrst á Føroyska marknaðinum Heri Thomsen Transport Service Spf. fekk sum tann fyrsta fyritøkan á føroyska marknaðinum í februar ISO- góðkenning Kundarnir hjá H.T. seta høg krøv til góðsku, eins og ein møgulig komandi oljuvinna í Føroyum óiva eisini fer at seta høg góðskukrøv. Tað hevur altíð verið eitt mál fyri H.T. Transport Service at veita kundum sínum eina so høga tænastu, sum til ber. Hetta er ISO- : ISO- skipanin er ein altjóða góðkend góðskuskipan. At ein fyritøka hevur tillagað sítt virksemi til eina ISO- skipan merkir, at fyritøkan er eftirmett av altjóða góðkendum "góðskuskoðarum", og at hesir hava mett, at hon arbeiðir eftir, og at hon lúkar altjóða krøv, sum er sett til góðsku. At innføra eina ISO- skipan, er ikki nakað, sum hendir eftir fáum vikum, men tekur sum oftast fleiri mánaðir ella ár, alt eftir hvussu umfatandi fyritøkan er. "Skurin" er ein av nýggjastu íløgunum hjá felagnum. Báturin er keyptur fyri at nøkta tørvin hjá okkara kundum í samband við heildarloysnir innan fóðurflutning. Síðani miðskeiðis í ' unum hevur fiskaflutningur verið eitt støðugt vaksandi partur av virkseminum hjá fyritøkuni, og í dag er fiskaflutningur eitt av okkara høvuðsøkjum. At flyta fisk er heilsufrøðiliga ógvuliga krevjandi, og tí verður stórur dentur lagdur á, at okkara førarar fylgja reglum, sum er lagdar fyri reinføri og handfaring av fiski annars. Okkara førarar fáa tí regluliga upplæring í samband við teirra virkisøki. Okkara uppgávur innan fiskaflutning umfata í dag serliga fylgjandi: Flutningi av feskum fiski, (vanligur trailaraflutningur) Flutning av frystum flaki í frysti bingjum Flutningur við bingjum er síðan øktur munandi, og er í dag ein tíðandi partur av okkara virksemi. Vit flyta øll sløg av bingjum, bæði frystibingjur, vanligar bingjur og bingjur, ið annars krevja serkøna handfaran. Okkara førarar fáa regluliga upplæring/innføring í hvussu ymisk sløg av bingjum skulu handfarast. Seinastu árini hava vit støðugt vaksi um kapasitetin innan bingjuflutning, og í dag hevur fyritøkan uml. trekkjarar Kranatænastur er eitt av okkara elstu virkisøkjum. Fyritøkan hevur altíð havt bilar við góðum og stórum kranum, og hevur í dag kranar sum klára tær flestu uppgávur. Vit leggja dent á at hetta virkisøki verður ment í tráð við krøvini frá okkara kundum. Fyritøkan hevur tí upp gjøgnum árini gjørt nýggjar íløgur so hvørt sum krøvini frá okkara kundum eru vorðin størri. Tær mest vanligu uppgávurnar innan kranaøki eru knýttar afturat: Landing av fiski Úttøku av laksi frá alistøðum Tænastur í samband við kontainaraflutning Tænastur í samband við fóðurflutning. Tænastur til einstaklingar (t.d. innan byggivinnuna) e-mail til webmaster: hesufer@hesufer.foHesuferð skipar fyri fólkafundum í samband við stevnurnar í summar. fundur verður Ólavssøkudag juli kl. á Doktarargrund Røðarar: Jógvan Mørkøre, bygdaráðs-formaður, Mikkjal Helmsdal og Elin Heinesen. Felagssangur Veruligar grundir fyri at Danmark ikki vil sleppa Føroyum Tað er greitt, at Danmark av øllum alvi roynir at leggja forðingar fyri, at landsstýrið kann skapa ein meiriluta fyri fullveldi við eina fólkaatkvøðu. lesið meira Danski taktikkurin miseydnaðist Taktikkurin hjá donsku stjórnini er dundrandi miseydnaður. Hettar kemur greitt fram, nú stjórnin alment hevur boðað frá, at hon ikki hevur bundið seg til at hjálpa føroyingum á føtur. lesið meira Stig fyri stig politikkurin komin aftur í aftur grein í Sosialinum stígur formaðurin í Javnaðarflokkurin nú fram sum hin stóri sjálvsstýrismaðurin. lesið meira Veruligar grundir fyri at Danmark ikki vil sleppa Føroyum Tað er greitt, at Danmark av øllum alvi roynir at leggja forðingar fyri, at landsstýrið kann skapa ein meiriluta fyri fullveldi við eina fólkaatkvøðu. Danmark vil ikki góðtaka, at føroyingar taka støðu til spurningarnar í tveimum stigum, sum íslendingar í og Tað er Danmark um at gera, at Føroyar vera verandi undir donskum fullveldi. Veruligar grundir mugu vera fyri hesum, Vit fara at nevna sannlíkligar grundir: Handilin Vanligt er at lond gera hagtøl um hvussu handilsjavnin er við onnur lond. Hvussu nógv verður flutt út til tey ymisku londini, hvussu nógv verður flutt inn frá somu londum? Er yvirskot í hesum samhandli? Danmark hevur tílík hagtøl og út frá teimum ber til at gera sær eina meting um, hvønn týdning Føroyar hava handisliga fyri Danmark og sammeta hendan við handilin við onnur lond. Danmark útflytir vørur til Føroya fyri , mia. kr. um árið. Innflutningurin úr Føroyum er mia. kr. Hetta gevur eitt handilsyvirskot upp á mió kr., bert fyri vøruútflutningin. Danski útflutningurin til Føroya er størri enn útflutningurin til lond sum Tjekkia, Egyptaland, Brasilia, Taiwan, Turkaland, øll lond í Eystureuropu, (Polen og Russland undantikin) og øll ASEAN londini í Suðureysturasiu (Singapore undantikin). Danski útflutningurin til Føroya er á hædd við ella eitt sindur minni enn útflutningurin til lond sum Portugal, Ísland, Litava og Saudi Arabia Hann var % av útflutninginum til lond sum Russland, Kanada, Singapore, Kina og Australiu og % av útflutninginum til Suðurkorea og Hong Kong. Um útflutningurin av tænastum varð tikin við hevði úrflutningurin til Føroya helst sæð upp aftur betri út fyri Danmark. Danmark og oljan Nýggjastu metingarnar um oljuna á donskum øki í Norðsjónum benda á, at hetta økið er fullbúgvið og at týdningurin fer at minka frá ár -Ttá tað fer týdnigurin at minka skjótt. Oljuídnaðurin í Danmørk og allur fylgiídnaður, sum umboða stórt virksemi og stórar íløgur á hvørjum ári, mugu longu nú royna at finna fram til hvat skal koma í staðin. Í "Aftale mellem regeringen og Færøernes landsstyre om råstoffer i undergrunden af december " stendur: "Landsstyret er indstillet på, til gavn for såvel færøske som danske samfunds- og erhvervsinteresser, forudsat konkurrencedygtighed at anvende sagkundskab indenfor dansk forvaltning og forskning samt i danske erhvervsvirksomheder i den færøske råstofudvikling". Hendan áseting hevur týdning nú endin á donsku oljutíðini í Norðsjónum er í eygsjón. Føroyski trumfurin í NATO. Sambært Svørtubók og aðrar almennar keldur hava Grønland og Føroyar týdning fyri støðu Danmarkar í NATO, bæði tá tað kemur til ávirkan og tá tað kemur til spurningin um gjald. Føroyski trumfurin í ES Í ES hevur norðuratlantsøki Danmarkar nógv at siga. Í ætlanarleggingini í ES ( og hjá øðrum stórveldum) hevur spurningurin um tilfeingi stóran týdning. Livandi náttúrutilfeingi og og víðu havleiðirnar um Føroyar, við føði fjart frá dálkaðu leiðunum næst meginlandinum, eru við í strategisku hugsanini í Europa. Møguleikin fyri olju undir Føroyum er annar trumfur í støðu Danmarkar í ES. Hetta eru sannlíkar orsøkir til, at tað er um at gera hjá donsku stjórnini at halda Føroyar undir donskum fullveldi. Hesar og aðrar grundir eiga nú at koma fram og danska stórnini eigur ikki longur at sleppa at krógva seg aftanfyri føgur orð um ríkisfelagsskap. fr Danski taktikkurin miseydnaðist Taktikkurin hjá donsku stjórnini er dundrandi miseydnaður. Hettar kemur greitt fram, nú stjórnin alment hevur boðað frá, at hon ikki hevur bundið seg til at hjálpa føroyingum á føtur. Stjórnin visti longu í , tá avtalan millum Landsstýrið og stjórnina varð undirskrivað, at Landsstýrið arbeiddi við at gera Føroyar til fullvaldaríki, og tí visti danska stjórnin, í hvørjum anda avtalan varð undirskrivað. Tá hon so í dag sigur, at hon ongantíð hevur bundið seg til at hjálpa føroyingum á føtur búskaparliga sum fullvaldaríki, so er tað rætt, at hettar ikki stendur orðarætt í avtaluni, men hettar er tó beinleiðis í stríð við andan í avtaluni frá , júst tí at stjórnin longu tá kendi til fullveldisætlanirnar hjá Landsstýrinum. Í dag kunnu vit bara staðfesta, at taktikkurin hjá donsku stjórnini frá byrjan hevur gingið út uppá, at skapa sovorðna øsing og sovorðna ónøgd um ætlanirnar og ikki minst mannagongdina í fullveldismálinum, at tað ongantíð skuldi koma so vítt sum til veruligar samráðingar millum partarnar við fullveldi sum grundarlag. Í hesum taktikki hevur føroyska andstøðan, og serliga føroyski Javnaðarflokkurin, havt tann avgerandi leiklutin sum øsari, meðan fjølmiðlarnir somuleiðis men kanska uttan at teir sjálvir hava verið beinleiðis vitandi um tað sera sofistikerað eisini hava havt avgerandi týdning. Hesin taktikkur er totalt miseydnaður. Vit vita, at tað framvegis er ein meiriluti í Føroyum fyri fullveldi, bæði í landsstýri, á tingi og millum fólk, og ráðaloysið hjá donsku stjórnini og føroysku andstøðuni avspeglar greitt ta óverdugu og mannminkandi støðu, vit eru komin í. Og alt tí at danska stjórnin frá byrjan hevur lagt ein skeivan taktikk mótvegis føroyingum, og tí sær seg noydda til at bróta avtaluna frá , skal hon ikki missa Føroyar úr danska ríkinum. Hettar er politisk fáfongd og kleyvarskapur, tá ið hann er allar ringastur. Tað einasta, danska stjórnin hevur fingið burturúr, er, at samanhaldið millum samgonguflokkarnar í fullveldismálinum er munandi styrkt, og at andstøðan nú sjálv hevur roytt næstan allar fjaðrarnar av sær, og skjótt stendur spill nakin. At føroyska andstøðan ikki setur mørk fyri sínum ráðaloysi, men fer at gera gjøldur burturúr Landsstýrinum og ætlanum tess at fáa ein uttanveltaðan part við í samráðingarnar, tað er sera, sera skammiligt fyri ikki at siga undirbrotligt. Hevði andstøðan havt reint mjøl í posanum, so hevði hon sjálvsagt onki sagt til, at ein uttanveltaður stovnur kom uppí, at meta um støðuna, nú hon er so fastlæst, men meira sannlíkt er tað, at andstøðan, ella ein partur av henni, vil gera alt fyri at fjala útyvir ovurhonds stóra týdningin, hon hevur í taktiska spælinum hjá donsku stjórnini. Helst fer ein uttanveltaður stovnur at vísa á andan í avtaluni frá sum avgerandi fyri, at samráðingarnar kunnu halda fram, soleiðis at danska stjórnin verður noydd til at halda hesa avtalu, og ganga føroysku ynskjunum um at seta hol á samráðingarnar um ein sjálvberandi føroyskan búskap á møti. Verður hettar ikki so, so mugu vit staðfesta at danir eru sinnaðir at gera alt fyri at varðveita Føroyar í teirra ríki, og føroyingar mugu tá gera støðuna upp av nýggjum. Um tað kemur so langt, so hevur Føroya Fólk vónandi til ta tíð fingið somikið stórt innlit í hettar ósømiliga og óverduga spæl, sum fer fram millum donsku stjórnina og føroysku andstøðuna, at spurningurin um búskaparliga skiftistíð als ikki verður aktuellur. fr Stig fyri stig politikkurin komin aftur í aftur `I grein í Sosialinum stígur formaðurin í Javnaðarflokkurin nú fram sum hin stóri sjálvstýrispolitikarin. Hann hevur loysnina fyri allar føroyingar, sum ynskja at Føroyar skulu hava sjálvsstýri. Hann kann savna fólki um fólkasakina sjálvstýri. Verður greinin lisin gjølla, so sæst at her er talan um eina gamla vælbardan politiskan hund. Tað er stig fyri stig politikkurin, sum flestu góvust at taka fyri fult tíðliga í sekstiárunum. Men hvussu skulu vit fara at trúgva, at tað ber til at busta dustið av hesum avlagda politikkinum? Hava tey árini undir Heimastýrinum ført til nakað stig á sjálvstýrisleið? Vit eru bara vorðin meira og meira bundin at donskum ríkisveitingum. Størri og størri partur av føroyskari vælferð dúvar upp á danska vælvild við skattapeningi. Hetta hevur verið stig fyri stig politikkur uttan fullveldi í við lít, men tað bera afturstig. fr Hvat vilja vit Hvussu arbeiða vit hesuferð Hesuferð skal ikki verja eina politiska maktstøðu. Okkara áhugi er ikki at taka lut í flokspolitiska arbeiðinum á tingi ella at ávirka støðuna til eitt komandi løgtingsval. Okkara áhugi er ikki at viðgera persónsspurningar. Vit vilja tosa um spurningar og veruleikar, sum hava tydning í málinum um føroyingar vilja taka ábyrgdina av egnum landi. Okkara áhugi er at ávirka eina støðutakan um hvør hevur evsta vald í Føroyum. Vit støði í tí nógva tilfari, sum er komið fram um framtíðarmøguleikar í Føroyum, fara vit so sakliga sum gjørligt at greina møguleikar og avbjóðingar í einum sjálvbjargnum Føroyum, har føroyingar sjálvir hava evstu ábyrgd í øllum málum. Vit reika fyri orðaskifti. Eisini tey sum eru ímóti ella ivast mugu koma fram við sínum hugsanum. Skal breið undirtøka finnast fyri føroyskum fullveldi, so er neyðugt at allur ivi kemur til orðanna og fær sakliga viðgerð. Verða ivi, ampi og ótta fyri broytingum bert tagd burtur, so verður endaliga støðutakanin truplari. Á heimasíðu okkara vera sjónarmið og lýsingar av ymiskum spurningum at síggja. Einstaklingar kunnu siga sína meining. Eitt savn av greinum verður at finna fyri tann, sum vil kanna onkran spurning gjølla. Vit fara at reika fyri fundum um alt landið. Í hesum fundum verður mentanarliga íkastið týdningamikið. Tær virkandi skapandi kreftirnar í Føroyum hava gingið á odda í tjóðarbyggingini og í at skapa føroyska samleikan og koma at gera tað upp aftur meira í teimum broytingum, sum so ella so fara at koma. Hesuferð hevur fingið fleiri klagur um hvussu fullveldi ávirkar alt. Vit skulu endurgeva nakrar. Fullveldi og sex Eg vil bara siga, at sekslív mítt var nógv betri áðrenn fullveldi kom upp a tal. Fyrrverandi tjóðveldiskona Fullveldi og heimasíður Heimasíðurmar virkaðu nógv betri, áðrenn diktatoriska fullveldispropagandain við slanguni í landskassanum fór í gongd. M. Jensen, Havn Fullveldi og brendar tenn Tað er % konsensus um, at tennirnar eru meira brendar av rabiata fullveldisherferðini hjá fólki við Messiaskompleksi. Ein tannlækni. Studningur og fullveldi Vit fingu nógv meira studning áðrenn fullveldi fór við øllum. Ein reiðari at fleiri trolarum Rættartrygd og fullveldi Rættartrygdin var nógv betri, tá Edmund ráddi fyri borgum, og einki fullveldisprát slapp framat. Ein fiskfelagsfornermaður Gitið nær hetta stóð í bløðunum Fiskimannablaðið hevur samráðingarloysnina Alt bendir á, at landsstýrið hevur mist alt á gólvið í samráðingunum, tí teir ikki hava biðið Fiskimannablaðið um taltilfar og formannin í Fiskimannafelagnum, fyrrverandi landsstýrismann, Óla Jacobsen, við í sendinevndina. Landsstýrið hevur sambært Fiskimannafelagið púra einki skil á samráðingum og øll tølini, sum eru løgd fram, eru skeiv. Haraftrat hevur landsstýrið ikki tikið Yrkisráðið fyri Lønjavningargrunnin við í samráðingarnar um fullveldi við stjórnina. Tað má vera markleys vantandi ábyrgd, at landsstýrið ikki ger nyttu burtur úr hesum stóra talarbeiði og tí nágreinligu samráðingaranalysu, sum Fiskimannablaðið nú leggur fram og fíggjar, tá teir aftur fara til samráðingarborðið. Og helst eiga teir at gera fyrrverandi landsstýrismannin, sum ikki sigur seg taka støðu fyri ella móti fullveldi, til samráðingarleiðara Nýggjur leki frá donskum ráðharrastovum Sum hinar ráðharrastovurnar í Danmark hevur danska løgmálaráðið eisini likið skjøl um Føroyar til donsku pressuna. Ritið, sum verður kallað : Ny styreskiben for Færøerne, setur uppskot fram um at broyta tað stýrisskipan, sum varð samtykt í í løgtingingum. Nøkur brot úr uppskotunum skulu takast fram: Eingin hægri So nú eru tvey uppskot: Samgongan vil sambært danska fíggjarmálaráðnum hava blokkstuðul í ár og andstøðan tekur tað sum tað kemur. Hvør segði búskaparligur skelkur? Eilif Samuelsen, fyrrverandi landstýrismaður fyri sambandsflokkin (hetta er ikki skemt) "Eg veit ikki, um føroyingar eru serliga seintfatandi, og at teir skulu hava alt inn við skeið, ella um teir bert hava ilt við generelt at at góðkenna broytingar, men ákærur um at fáa smoygt niður yvir høvdið og ikki at vera nóg væl kunnað frammanundan, loynivirksemi o.a. er næstan eitt fast niðurlag, tá talan er um okkurt nýtt" Ein gamal søldfirðingur fór til prest at biðja hann læra seg latín. Ja, men hví er tað nú so umráðandi á gamalsaldrinum? spurdi prestur. Ja, nú nærkast tíðin, og mær vitandi er høvuðsmálið í himmiríki latín, helt søldfirðingurin fyri. Ja, gaman í, harkaði prestur. Men hvør sigur, at tygum sleppa í himmiríki. Eru tygum nú vísur í, at tygum ikki fara hinvegin. Ja, men so mikið av donskum haldi eg meg duga, var søldfirðingurin snarur at svara. Rasmus á Háskúlanum sleit høgan aldur. Seint í fimtiárunum møtti hann einum vinmanni. Ja, nú eri eg vorðin sambandsmaður, sigur Rasmus. Hvat sigur tú, sigur vinmaðurin skelkaður. Ja, so er, men eg eri eisini farin at ganga í barndømi. Vantandi samskifti við umheimin Svarta bók hevur ein greiðan boðskap. Tað er, at Føroyar undir Heimastyrislógini ongar formligar heimildir hava í viðurskiftum við onnur lond. í uttanríkis- og verjumálum hevur danski uttanríkisráðharrin, sum ikki stendur til svars hjá føroyska lóggevandi valdinum, løgtinginum. Danski uttanríkisráðharrin kann lata partar av sínum heimildum til føroyskar myndugleikar, hetta er hent í ávíst mát í fiskivinnuspurningum. Royndirnar vísa, at hetta ber til tá eingin tyðandi donsk áhugamál eru í vanda. Hinvegin um talan er um tyðandi donsk mál ( serliga hernaðarmálið) so heldur Danmark seg til sín formliga rætt. Vilja Føroyar ikki góðtaka hann, so kunnu teir biðja um at fáa heimastyrislógina broytta. Flytingin av ábyrgd úr Danmark til ES hevur gruggað hesa mynd upp aftur meira. Fleiri dømi eru um, at ES hevur lagt tryst á Danmark at fáa Føroyar at draga somu línu, sum ES. Besta dømið um hvussu lítið henda skipan tænir føroyskum áhugamálum er í teimum handilsavtalum, Føroyar royna at fáa við onnur lond. Av tí at Danmark er limur í ES vilja danskir myndugleikar ikki loyva Føroyum at gerast limur í EFTA. Um Føroyar gjørdist limur í EFTA hevði Føroyar við brestin fingið fríhandilsavtalur við yvir lond. Ein nøktandi handilsskipan við ES hevði eisini verið tøk beinanveg í EFTA høpi. Vit h?vdu funnið okkara nátúrliga pláss saman við Noreg og íslandi. Sum nú er skulu Føroyar ígjøgnum drúgvar og kostnaðarmiklar samráðingar við eitt land fyri og annað eftir. Á henda hátt liggur tað langt frammi í tíðini at fáa sáttmálar við fleiri lond um vit áhaldandi góðtaka at danski uttanríkisráðharrin hevur einaábyrgd av okkara viðurskiftum við umheimin. Fullveldið í ES-høpi Eins og meirilutin av føroyingum eri eg ímóti ES-limaskapi. ES er okkara størsti útflutningsmarknaður og vit noyðast tískil at hava samband við henda felagsskapin annaðhvørt tað verður uttanfyri ella innanfyri. Men skulu føroyingar kunna taka eina umhugsaða og skilagóða støðu í hesum máli er bráðneyðugt broyta ríkisrættarligu støðu okkara, soleiðis at danski ES-limaskapurin ikki kann henglast inn á okkum í komandi árum skuldi gongdin gjørst tann, at Noreg fyrst og síðani Ísland bæði fara uppí ES. Eru tíðindi sum borist hava úr Noregi seinasta árið eftirfarandi, bendir alt á at Noreg aftur fer at søkja um ES-limaskap, tá ið limaskapstingingarnar við tey eysturevropeisku londini, ið nú hava søkt um limaskap eru lidnar og tá verður ikki leingi at bíða til Ísland ger tað sama. Ein álvarsligur vandi liggur, eftir mínari áskoðan, eisini í, at vit við teirri skipan, ið vit nú hava við ES, t.e. handilssáttmálan dragna aftur úr teimum londum, sum vit kappast við um marknaðin í Evropa. Orsøkin er, at sáttmáli okkara við ES ikki ber í sær teir tillagingarmøguleikar, sum EBS-londini (eitt nú Noreg og ísland) hava, tá ið broytingar verða gjørdar í reglugerðum, fyriskipanum og lógum í ES. Stakbroytingar krevja sostatt nýggjar samráðingar um øll viðurskifti millum ES og Føroyar á viðkomandi øki. Royndirnar higartil vísa, at ES myndugleikar eru bæði seinir og trekir til slíkar tingingar. í danska ríkinum og tað staðfesta avvarðandi donsku myndugleikar eitt nú uttanríkisráðharrin Helveg Petersen hava vit við teimum ríkisrættarligu korum, danir seta okkum, ongan møguleika at vera við í EBS-samstarvinum. Vit kunnu tí koma soleiðis fyri, sum frá líður, at støða okkara sum danskur ríkispartur í mun til ES verður so tvšrlig, at føroyskir politikkarar halda mjúkara kostin vera at lima Føroyar inn í tann danska limaskapin í ES. Tá eru vit ein danskur og einki annað enn ein danskur landslutur í ES. Sum kunnugt viðurkennir ES bara eitt miðveldi fyri hvørt limaland. Hetta kann við šðrum orðum hava við sær, at føroyskt sjálvræði t.e. tað sjálvræði, ið vit, sum er, hava minkar. Vit verða eitt danskt útjaðaraški, ið dregst við somu trupuleikar, sum onnur útjaðaraøki í Evropa t.d. Norður-Noreg, har støðug burturflyting hevur verið seinastu tjúgu árini. So við og við fara allar vónir um einar sjálvstøðugar Føroyar nakrantíð at kámast burtur. Tí ivist eg ikki, men velji fullveldið. Einki er at drála eftir. Best man vera sum er Hvør kennir ikki til hetta, at ein í tí lítla eins og í tí stóra hugsar. Best man vera sum er. Runnin úr hesari kenslu, kanst tú hoyra: Hava vit tað ikki gott. Eru vit ikki fræls. Einki bagar stýrisskipanini, tað eru vit sjálvi, sum nakað er galið við. Vit flenna ofta at strutsinum, at hann bara renur høvdið undir sandin, tá ið vandi er á ferð, men vit gera tað sama. Vit orka illa at hugsa um heildini, sum vit eru ein partur av. Tað dagliga krevur eisini sítt. Ikki fyrr enn vit sjálvi verða rakt kvaklast vit við og vilja tá í stundini fáa alt í rættlag aftur. At ólagið er partur av størri heild, sum má rættast, tíma vit ofta ikki at fáast við. Vit liva nú í eini tíð har veldigar broytingar fara fram, og tað uttan mun til fullveldið ella ei. Hetta landsstýrið hevur longu skrivað seg við stórum stavum í søgu okkara. Fullveldismálið er eitt og líkasum ein felagsnevnari, men ljóskastarin er settur á nærum hvørt økið í samfelagnum, og tað er í tøkum tíma. Men so eru tað nakrir av okkara landsmonnum, sum svara øllum hesum aftur við einum nei ella burturforkláringum. Viðhvørt verður tó roynt líkasum at koma við eini skilagóðari grundgeving. T.d. segði ein í einum fimmara, at hann kundi ikki vera fyri fullveldi, tí teir sum vóru fyri hesum góða veldi ikki høvdu álit á fólkinum. Prógvið fekk hann við at vísa á, at teir lótu eitt skip byggja uttanlands, tí tað loysti seg betur. Sum tað skiltist hevði hann stórt álit á teimum, sum ikki vildu líta sínum landsmonnum upp í hendur at hava evsta vald yvir Føroyum. Eitt orð sum frælsi verður endavent og gjørt til nakað ringt, samanborið við óhoyrt misbrúk av orðinum. At okkara merki skal kunna veitra millum øll hini í New York til eina láturliga bagatell. Samstundis vísir gløggur norðmaður á í ótvarpinum, hvussu altumráðandi tað er fyri okkara útflutning, at vit gera vart við okkum, soleiðis at hinu vita, at vit eru til. Hann vísti samstundis á, at íslendarar gjørdu so nógv vart við seg í Brússell, at ein kundi hildið, at teir vóru ein stór tjóð. Og vit rósa av røttum landsliðnum fyri teirra leiklut at gera okkum kendar. Um degini hoyrdi eg, at ein segði, at hann var vanur at eta tvær breyðflýsar um morgunin. Kom fullveldi mátti hann noyðast við eina flýs, tí var hann ímóti. Ein annar skal hava sagt, at honum dámdi væl, at kunna drekka eina vínfløsku hvørt fríggjakvøld. Kom fulveldið, fekk hann ikki ráð til tað. Fáa vit fullveldi fáa vit onga pensión, og tey gomlu doyggja í hungri, siga fleiri. Tað sum liggur aftan fyri hesu láturligu úttalilsir, er ikki tápuligheit ella óvitan, men leti. Lat meg fáa frið. Eg orki ikki ella tími ikki at hugsa um framtíðina. Best man vera sum er. Men framtíðin kemur ikki av s 3/4 r sjálvum. Kemur ikki fullveldið, kemur okkurt annað, sum sannuliga vil krevja eins nógv av okkum. Fortíðin kemur ikki aftur uttan sum dreymamyndir. Tann framtíðin, sum kemur av sær sjálvum, er ikki altíð tespulig. Nú er ein stórur partur av fólkinum við at vakna. Tey vilja vera við til at skapa sína egnu framtíð. Sjálvandi, hitt er ímóti sjálvari kjarnuni í øllum livandi lívi. Skrivað . TOP Hesuferð Er Hesu ferð ein nýggj fólkafylking sum Fólkafylking móti EEC , hevur onkur spurt, og eg havi svara nei uttan at blunka, tí nú er alt so nógv broytt. Tá visti fólk lítið og einki um evnið og eingin gav teimum upplýsningar. Tá var sera trupult at fáa sín boðskap til fólk. Vit máttu sjálv gera bóklingar, bløð og flogseðlar. Fyrst fyri at upplýsa um evnið, síðan at rætta villeiðingar, sum komu í tey ymsu bløðini og frá ymsum flokkum. Kalda kríggið er liðugt. Tá máttu vit brúka nógva orku til at afturvísa, at vit ikki vildi inn í Comecon, hóast vit vóru í móti EEC. Nú hava vit eitt Landsstýri, samansett av trimum flokkum og umboðandi ein meiriluta av fólkinum. Teir hava lagt eina greiða ætlan fram fyri fólkið og sett nógvar ymsar kanningar í verk. Vit hava seks flokkar á Tingi, at røkja okkara politisku mál. Og vit hava tveir almennar loftmiðlar við nógvum lærdum fólkum, somuleiðis tvey máttmikil bløð eisini við góðari manning. Hesir fýra stovnarnar mátti kunna gjørt alt arbeiði, so Hesu ferð var óneyðug. Teir almennu stovnarnar verða støðugt ákardir av politiskum flokkum fyri at vera partískir við teirri fylgju, at ein týðiligur sjálvsagi sæst, og tey bæði bløðini hava valt partí. Um tú hugsar um, hvussu nógvar viðkomandi upplýsingar Svartabók hevur júst til fullveldis málið, mást tú sanna, at hon er burturtagd. Tað er nú einaferð so, at teir partapolittisku flokkarnar hava lindi til at velja síni umráðir av samfelagsmálum, og tá verður altíð nakað at liggja eftir. Hetta er serliga sjónskt, tá ið stórar broytingar henda í samfelagnum. Nakrir flokkar megna ikki at fylgja við og seta seg tá upp á bakbeinini í sjálvverju. Sær til verju verður tá líkt sum ólíkt nýt. Flestu okkara verða so ella so frá barnsbeini knýtt at einum flokki. Í Føroyum hevur tað stóra markið verði millum tey ymsu stigini av sjálvstýri og so óbroyttum sambandi. Fullveldismálið er eitt stórmál, sum knappliga kom sjónskt í ljósmálan okt. Øll hugsa um tað og royna at gera sær sínar egnu hugsanir. Fleiri vildu kanska eisini sagt sína meining ella sett sínar spurningar, men kvíða seg við at gera tað, tí tey vilja ikki setast í nakran partapolittiskan bás. Og partapolitikkurin hevur eisini sínar egnu trupuleikar at dregast við. Hesu ferð er íbirt av fólki, sum eru fyri fullveldi og vilja fegin bjóða øllum samsintum við við hesum eina endamálið. Við hjálp frá tøknini, einari heimasíðu, vilja vit fegin geva øllum ljóð, sum hava okkurt upp á hjart, júst fyri at menna kjakið. Fólkastýrið er jú hetta at geva øllum tí, sum rørist í fólkinum, ljóð. Skrivað . TOP Pengastuðul Nú er mest sum semja um at pengastuðul ikki er gagnligur fyri móttakaran. Hetta man verða stór tíðindir og ilt at fata hjá mongum føroyingi, hvørs grundhugsan var bygd á henda sama studning. Sjálvandi er hann heldur ikki farin heilt úr huganum, tí tá ið tosað verður um fullveldið ella ei, sæst hann sprelllivandi aftur og tosað verður so, sum um hesin studningur fór at koma til ævigar tíðir. Vit vita nú at aftan fyri henda studning, stóð Mjørkadalur og støðin á Eiði. Vit vita eisini at danir vildi, at hesin studningur skuldi latast til forbrúk, so at okkara pengarensl var nær tengt at tí danska, júst fyri at tað skuldi vera so mikið tyngri fyri ikki at siga ómøguligt hjá okkum at koma at standa á egnum beinum. Tað vóru hóast alt tey sum vístu á, at jú ríkari vit blivu, jú meir stuðul fingu vit úr Danmørk, men fleirtalið hildu væl standa til, til okt. Soleiðis var skipanin. Nú hevur tíbetur hetta landsstýrið fingið fleirtal til at gera hesa skipan um. Eisini vóru tað tey sum mintu á tað ómoralska í, at vit sjálvi fingu at vita ferð eftir ferð, at vit ikki høvdu ráð ella ikki fingust til at gjalda fyri okkara sjúku, veiku og gomlu. Skúlaskap til okkara børn, alt meðan somu fólk høvdu ráð til dýrar bilar, frítíðarferðir o.s.fr. Tú kanst hoyra nógv løgið sum verju fyri, at ein ikki vil hava núverandi støðuna broyta. T.d at fáa vit fullveldi, fáa vit aftur .okt. Tey mugu so púrastaðni hava gloymt, at vit ikki høvdu fullveldi tá, ella er tað kanska so, at hesu fólk hildu, at vit tá vóru ein fræls tjóð. Fullveldið ella evsta vald er ikki tað sama sum, at vit verða ein republik, men tað vil rúmka munandi um okkara samfelags karmar. Verða karmar um tað sum júst nú rembist í okkara fólki. Hetta verður at menna og stimbra arbeiðið við at fylla hesar somu karmar. Skrivað . Ungur nemur gamal fremur Í nógv ár havi eg svomið eina ferð um vikuna. Mær hevur altíð dáma væl at svomi, men hetta er eisini gott báði fyri likam og sál. Ein dagin sigur Jukim Olsen ættaður ár Svínoy við meg, sum vit standa har og skola okkum. Minnist tá másina hjá Sigurði. Hann plagdu ofta at hava hana á lofti í Tinginum. Og so var tað tann um hundin og úlvin, hana hevur tú ikki gloymt, ha? Másin hjá Sigurði stendur í barnabókini undir heitinum Hagamásin. Hagamásin livdi í mong ár í holu síni, men kettan át heimamásina. Hesa lítlu søgu hava ættarlið av børnum lisið og ikki gloymt hana aftur. Tað er sera umhugsingarvert, at nógv hava sett hesa lítlu søgu í samband við føroyskt sjálvstýri. Sjálvstýrismásin bjargar lívinum. Eitt sindur tosaðu vit báðir um, hvar tann um hundin og álvin hevði staðið, men báðir høvdu lisið hana í barnaskálanum og komnir til sama moral. Ein álvur kemur svangur til eina fulla skál av mati, sum ein hundur stendur uppiyvir. Úlvurin fær loyvi at eta burtur av frá hundinum. Hetta er næstan ovgott at vera satt, soleiðis bara at fáa nogv mikið at eta fyri einki. Hundurin biður hann bara gera sær til góðar, tí tá skálin er tóm, fyllir gentan í skálina aftur. Úlvurin himprast við at eta, og ná sær hann eina strípu um hálsin á hundinum. Tá hann spyr um hetta, fær hann at vita, at tað er eitt band, og at hundurin sleppur næstan ikki at røra seg. Nei, tá var úlvurin skjótur at ríma frá matskálini og út aftur í skógin. Skrivað . Vælkomin Hetta er eitt beinleiðis torg til kjak um framtíðarstøðu Føroya. Kjakið er politiskt óheft og tað stendur einum og hvørjum í boði at koma við sínari áskoðan. Innihaldsyvirlitið til vinstru vísir allar viðmerkingarnar, ið eru sendar inn. Tá ið ein viðmerking verður vald, kemur hon fram í hesum rútinum. Tað ber sjálvandi eisini til at: Senda eina nýggja grein Harumframt er møguleiki fyri, at tú kanst svara hvørjari viðmerking sær. Tað kann vera neyðugt at trýsta á "reload" ella "genopfrisk" fyri at fáa tær feskastu viðmerkingarnar. Nú eru alt kjaktorgið rudda og lagt inn av nýggjum. Jú, mín sann, tað virkar. Er hetta korupta kjakið til enn? Tit kunnu bara redigera tað eg skrivi so tað passar til tykkara smag. Hetta er ein verri køstur, henda sokallaða tjaksíðan at tað var so lítið skil í "kulturelituni" tað hevði eg forsvorðið. Men hetta er bara ein yvirklassi í Havn, sum spælir sær við lagnu Føroya fólks, so hvat skal ein vænta?? Ikki lítið nasadjarvt eksperiment hesi fólkini klára seg við góðum útbúgvingum allastaðni, men hvat við Balleba? So er tað, tað ratta staði har javnaðarmenn kunnu hóvreiggja sær. Annars haldi eg ikki "hesuferð" hevur uppiborði so vánaliga umtalu. Byrjunartrupulleikar er nakað ein kan rætta. Haldi tað er gott tiltak at gera eina heimasíðu, har møguligt er at koma fram við sínum sjónarmiði. Ikki nakað íkast til kjakið sum so, men um ein hevur hug at skriva um eitt nýtt evni, er tað best at velja knøttin "Send" ovast til høgru í staðin fyri at velja "svara" og rætta yvirskriftina, har Re: (evni) stendur. Endin verður, at tann vitjandi noyðist at lesa svarið til eitt svar til eitt svar til eitt svar osfr. Og so er tað eisini so troyttandi at "scrolla" í rútinum, tá tað ikki er neyðugt. Góða eydnu Hanelina. Her er so sára lítið skilagott á hesi síðuni, so ein má undrast. At spæla sær við lagnuna hjá einum heilum fólki, er so langt úti, at eg havi ikki orð fyri tí. Búskaparligi parturin verður alt minni og minni tikin uppá tunguna, og fyrr enn tit fullveldisfólk eru komin við bara nøkurlunda tølum, um hvussi føroyski búskapurin kann bera eitt vælferðarsamfelag í framtíðini, so hava tit taptí forhond, og gott tað sama. Og ikki er tað so langt av leið, sum eg hoyrdi eitt barn spyrja eitt annað: Veist tú hvat fullveldi er = mææææææææææ. Symptomatiskt fyri fyri almenna kjaki er tað, at slíkt omanlop kemur frá einum javnaðarfundamentalisti. Tølini eru langt síðani sett á fullveldið (les m.a. Hvítubók + fylgibind og Caragata-álitið (uttan at blíva fornermaður uppá forhond)). Tað er júst við hesum tølum, føroysku umboðini eru farin til Danmarkar at samráðast við danir um eina skiftistíð. Vóru ongi tøl at arbeiða við, so var heldur onki at samráðast um. Lagna fólksins er bert í vanda, um víðgongdu sjónarmiðini hjá føroysku andstøðuni vinna frama, og føroyingar definitivt lima seg sjálvar inn í danska eindarstatin. Tá gerast góð ráð dýr Avloysarin fyri Signar á Brúnni verður úr Kirkjubö ella har á leið. Í hvussu so er úr Suðurstreymi. Signar bleiv ofraður!!!! Vita eftir um eg ikki havi rætt. Er tað vorðið púra øskukalt á fullveldissíðuni her komu nakrir spurningar frá Vár í Ólavstovu til andstøðuna, og eru teir bæði væl og virðiliga svaraðir (les: afturvístir), men í sama viðfangi blivu nakrir mótspurningar settir fólkunum aftanfyri "hesuferð", men hvat uppliva vit? Vár var so nasadjørv at seta hesar í verunleikanum onkisigandi spurningarnar fram, men hon kemur als ikki við nøkrum svari sjálv hví? Glógvar ikki í einum tí einasta "intulektuella" her á síðuni, ella hava tit givið skarvin yvir = vit hava tapt í forhond? Tit bíða kanska til umfar, so fara tit aftur undir sama sjongin: Góða mamma tað var ikki eg, tað var Nyrup sum fýrdi meg, bla, bla, bla Samdur Hvar bleiv tað sakliga kjakið av? Ólíka meira futtur er í kjakinum á heimasíðuni hjá Fólkakirkjuni! Munnu loysingarfólkini ikki tola at fáa kritikk? Ella tíma tey ikki, nú tað kom fram at tey redigera innslögini? Lögið!! Í dag er grundlógardagur, og meiri eg hugsi um henda spurningin, nevniliga persónliga frælsi, so fari eg at ivast alt meiri og meiri, um tað í heila tikið er rætt at kvetta bondini við DK, sum tryggjar mær hitt optimala frælsið at liva sum fríur borgari í einum fríum landi. Eg hugsi um skilið innan fólkakirkjuna viðvíkjandi kvinnuligum prestum, viðurskiftini hjá teimum samkyndu, rætturin til frían abort o.s.fr. øll hesi rættindi eru tryggjað óbeinleiðis gjøgnum donsku grundlógina, og tí velji eg heldur at halda fram eftir hesi lóg enn eini avskeplaðari føroyskari grundlóg, sum einans fer at tryggja okkum eitt "gásafrælsi" og onki annað, samanber greinina hjá Janusi Kamban, um at vit eru um at kvalast í religiøsum miðaldarmøsni tí minnilutabólkarnir hava av royndum, tað vita øll, alt ov stórt vald í okkara landi. Tí framhaldandi ein góðan grundlógardag, og vónandi í minst ár afturat undir hesi sonnu frælsisgrundlóg hitt við tjóðarfrælsinum er bara fyri uppblástar nationalistar, so tað lata vit liggja á hesum sinni. Á www.kafka.dk finnur tú m.a. hesa grein: Grundloven Danmarks mest lovløse lov. Í stubbanum stendur m.a. at lesa "Grundloven er omgærdet af et kolossalt hykleri. Det er Danmarks mest lovløse lov, en lov alle bryder, hvis det passer dem." Er tað henda lóg, tú framhaldani ynskir skal galda í Føroyum? Og hvørji rættindi tryggjar hon tær. Hon tryggjaði í hvussu so er ikki grundlógarættindi hjá donskum kommunistum undir krígnum. Teir vóru tiknir og hildnir fastir uttan rættindi hjá einum skuldsettum fyri síðani at enda sínar dagar í StutthofTað fløvar um hjarta at tað eru onkrir loysingarmenn sum vakna við kaldan dreym. Tað var sera hugnaligt at lesa grein tína um grundlógarsdagin .juni, har tú vísir á tey rættindir vit føroyingar hava, so lonbgi vit eru undir einari danskari grundlóg. Eg vóni fyri restina av loysingarfólkinum at eyguni opna seg nú loysingartalvi er um at verða tapt. Vónandi eri tit góðir taparar og ikki geva dønum skuldina fyri at tað ongin loysing bleiv á hesum sinni. Tann dag vit eru førir fyri at taka loysing, vil eg eisini geva mín stuðul. Hetta dag vantið eg ikki at eg upplivi nú eg eri farin um hálvan aldur. Mín metar er at vit ongantíð hava verði so langt burtir frá at klára okkum sjólvið, sum beint nú. Tað skal bara eitt munandi fall í fiskaprísinum til at alt samfelagið er í andaleypið. Gott vit hava ein ábyrdarmann til løggman. Eg seta alt mín álit á hansara domsevnir. Hann hevur lova føroyska fólkinum, ikki at vaða longur enn vit grinna og eru vit nu komin á hetta vaðamót.! So nu er at koma í land sum skjótast og boða Nyrup frá at loysingin á hesum sinni var eitt "misstak". Eitt tjóveldisflipp. Hendrik Ipsen segði einaferð:Tað er lætt at søkja sær skjól í luftkastellum. Og læt at byggja tær. !!! Ein fraklendingar segði eisini: Tað kostar onki at byggja luftkastellur, men tað kann verða kostnaðarmikið at ríva tær niður aftur.!!! Alt tað besta Skilji slett ikki, hvat tú tosar um. Umskylda meg. Fati slett ikki, at tú kanst samanbera fullveldi við loysing. Sambært uppskotinum hjá landsstýrinum fáa vit ikki loysing fyrr enn um eini ár, og kanska sleppa vit ikki eingong av við handan danska regentin til ta tíð heldur. So loysing? Nei, nei, nei. Men eitt stig á rættari leið, bevares, tá semja ikki kundi fáast um republikkina 'hesuferð'. Takk. Politisk kynisma" kallar Javnaðarflokkinum í kvøld avgerina hjá Landsstýrinum um at lata teir røttu, t.e. donsku myndugleikarnar avgera, hvørt serbisku flóttarfólkini skulu sleppa til Føroyar ella ikki (aftaná at tey hava fingið noktað framhaldandi uppihaldsloyvi í Danmark). So má tað eisini vera politisk kynisma at lata danskar myndugleikar umboða okkum í øðrum uttanríkispolitiskum viðurskiftum við, eitt nú í Norðurlandaráðnum og ST. Sum vant røkkur logikkurin hjá Javnaðarflokkinum ikki longur enn til tað, ið tænir flokkinum, heldur enn landinum. Sjálvandi skulu føroyskir landsstýrismenn við ministaraábyrgd ikki taka avgerðir, sum teir ikki hava heimild til. Hettar hevur t.d. Bjørn á Heygum ført fram fer eftir fer, so tað er ikki neyðugt at vera sjálvstýrismaður fyri at taka undir við tí. Vælsignaði takið tykkum nú saman! Nei sjálvt ikki í kvöld eru tey fyrrverðandi loysingarfólkini her. Nú skar Nyrup tað út í papp, loysingin er miseydna á hesum sinni!! SAD BUT TRUE. Hann skuldi skamma seg, Nyrup. Nú verður samgonguslit her!! VAKNI LOYSINGARFÓLK, gerið vart við tykkum . Fyri fleiri vikum síðani setti "Hesuferð" nakrar spurningar til føroyskar politikarar. Edmund Joensen svaraði teimum spurningunum, sum vóru til hansara, og hann setti í tí sambandinum "Hesuferð" nakrar spurningar. Men hví kemur einki svar ??? Nú eru vit føroyingar komnir so langt út at skí , at eg orki ikki meiri. Vælsignaðir, tit í landsstýrinum, fáið ein enda á hesum glantrileikinum um fullveldið at hugsa sær vaksið fólk at tala um fullveldi, sum danir skulu gjalda fyri eg helt, og havi altíð hildið, at loysing ella fullveldi er nakað sum man tekur, og ikki biður aðrar siga sær, um tað ber til ella ikki fátækastu lond í Afrika vundu Union Jack niður og egna flagg í húnar hátt, so einfalt kann tað gerast. Vit hava fingið somu greiðu boðini, men væl at merkja, gjaldið gildið sjálvir, eftir ár eru farin, og við eini minking í blokkinum við mill. árliga, takk, take it or leave it? Henda støðan, sum landsstýrið hevur komið okkum føroyingum út í, er so mannminkandi, at eg havi ikki orð fyri tí. Men gud havi lov fyri at Nyrup langaði nevan í borðið eftir fyrsta samráðingarumfarið í Keypmannahavn og almannakunngjørdi alt viðvíkjandi samráðingunum honum hava vit føroyingar nógv at takka fyri, hugsið tykkum til, hvussu hevði verið vorðið í dag, um allar samráðingarnar høvdu verið fyri afturlatnum hurðum!? Vit vóru seld bæði so og so. So vistu vit rættiliga ikki hvar vit høvdu flotið. Eg sum altíð havi roknað meg at vera á sjálvsstýrisvonginum, haldi at nú er tíð uppá at royna av nýggjum við einum meiriluta, sum hevur fólkið aftanfyri seg, við ella uttan tjóðveldisflokkinum, samanber hvat Birgir Danielsen sigur í dag í Sosialinum. Vit kenna úrslitið úr KBH og har kemst ikki longur, og tí er neyðugt at royna av nýggjum Høgni hevur heilt einfalt spælt fallit, væl hjálptur av løgmanni, tíverri!! Takk, ikki hesuferð við hesi manningini vit royna aftur eina aðra ferð. hette er ikki nøkur viðmerking,men ein spurningur um tað ikki hevði verði eitt hugskot at haft eitt chatt torg á hesu síðu ,so vit loysingarfólk kundi hitts her og tosað saman . Heilsan Póla Nú skullu loysingarkvirlantar aftur til at hava fólkafund á Jóansøku ! Hví halda tit tykkum ikki langt burtur, er ongin skomm í tykkara skinnið !! Vóni at tað fer at regna so illa, at tit "drukna" í tykkara egna orðavavstrið. Nú havi eg lisið nøkur av svørunum og kommentarunum her á hesum kjaktorgi, og eg má siga, at eg bleiv sera skøkk av at so nógv vísa hatur ímóti føroyingum, sum vilja liva sum føroyingar í egna landi. Tað er flovisligt at fólk ikki tora at loysa orsakað av, at vit so ikki fáa meira pengar frá Danmark. Hvar er stoltheitin? Hvar er tjóðskaparsamleikin? Eru vit ikki nóg góð til at eiga okkara egna land? Eru vit smábørn sum aldrin blíva vaksin? Er tað meiningin at vit skulu nassa uppá onnur í so langa tíð sum møguligt, og so bara lata skarvin yvir til okkara børn at orna loysingarspurningin? Nei føroyingar "get your priorities straight", granska hjørtur tykkara og vita, um tað ikki sigur tykkum, at nú er tíð uppá at taka sjálvsábyrgd alt annað er ómansligt og flovisligt!!! Nú skal eg ikki allatíðina koma við viðmerkingum til greinar á hesi síðini,men vil eg tóð koma við einari viðmerking til fullveldiskvinnu. Tú ert fullkomiliga avspora.! Tað er avgjørt eingin hatur til fullveldisfólk ! Tað sum er so harmuligt at hesi fólk liva í einari hvørvisjón, sum er so ljósreyð at slíkt hoyrir heima í Ander And. `I mínum hugaheimið, er ikki spurningurin pengar sum liggja ímillum. Spurningurin er heldur hvat skullu vit við einari loysing ?. Føroyar hava gjøgnir øldir vunni hópin av rættindum í Danmark. Rættindir som hvønn einasti føroyingur hevur gleði av hvønn dag. Hví skullu vit blaka hesi fyri borð ?. Føroyar samróðast við EU um at fáa nýggj rættindir. Hvar er logikkurin tá vit blaka tey burtur so hvørt. ! Liva vit ikki sum Føroyingar í egnum landið ? Tað havi eg i hvussi so er altið gjørt. ! Einasta hft føroyingar hava um beinini eru tær ovurstóru skuldarbyrur okkara egna peningarstovnar hava lagt yvur hvønn einstaka. Um vit eru førir fyri at stýra meir enn vit gera, eri eg vísur í at vit ikki kunna. Vit eru á veg einaferð enn út av gravarbakkanum.! Stakkals Havnin og tey sum har búgva tá hetta hendir. Tit blíva húðflongd. Ikki av Danmark men av okkara egnu peningarstovnum. `Utjaðarin annars ferð onki at merkja, orsaka av at har er ongin menning komi enn.! Nej ein loysin hjálpir onki uppá okkara egna dugnaloysið.! Hvussi nógv er føroyska samfelagið ment síðan heimastyrislovina í Eru vit ikki framvegis eitt rávøruland, sum bert hevur eitt svimjandi grundarlag.???? >>Føroyar hava gjøgnir øldir vunni hópin av rættindum í Danmark<<, sigur tú. Hettar er ikki rætt. Júst hesin setningur vísir sera greitt munin á hugsunarháttinum hjá okkum, ið vilja sjálvstýri fyri Føroyar, og tykkum, sum ikki vilja tað. Føroyingar hava ongantíð vunnið sær nøkur rættindi í Danmark. Men vit hava vunnið okkum nógv rættindi í Føroyum, okkara egna landi. M.a. rættin til at brúka okkara egna mál, at flagga við okkara egna flaggi (tó bert lokalt) og at lóggeva á ymsum økjum, eitt nú í skattamálum. Rættindini, sum vit hava í Danmark, hava vit sum danir, ikki sum føroyingar, tí Danmark hevur yvirvaldrættin yvir Føroyum. Tað tykir mær heilt burturvið, at summi vilja yvirtala føroyingar til at gevast við at vinna sær full rættindi sum føroyingar í Føroyum, við teirri grundgeving, at hettar kann koma at kosta okkum nøkur rættindi, ið vit hava sum danir. Eg kenni meg ikki sum dana, eri ikki dani, havi ikki hug at verða gjørdur til dana, og ynski tískil heldur ikki rættindi sum dani hvørki í Føroyum, Danmark ella úti í heimi. Kundi hugsa mær at fingið at vita, Hans Pauli, um tú kanst peika á onkur ítøkilig rættindi, sum føroyingar hava vunnið sær í danmark gjøgnum øldirnar. Eg takki fyri tít sakliga svar uppá mít bræv. Vit eru fullkomiliga samdir um tað mesta.! Tú nevnir nøkur rættindi vit hava í Føroyum. Mál, flagg skatt o.s.v. Hetta eru millum tey rættindir vit hava vunni okkum frá Danmark. Eg kenni meg sum føroying, eisini um eg eri búðsitandi í Århus ella í Vikabyrgð. Vit hava tey somu rættindi ! Tað er lika ómakaleyst fyri meg at flyta til Klaksvíkar sum eittnú til Esbjerg. Hetta eru millum tey størstu rættindi vit hava sum føroyingar hava vunnu.! Hetta vil eg varveita .!! Danmark er við símum limaskapi í EU, eitt portur fyri Føroyingar út í Europa. Skullu vit blaka slík rættindir fyri borð ? Og byrja av nýggjum.?? Nej, tað vil eg ikki sum føroyingur, eg havi ikki hug at liva sum trøll norðuri í Svínoy ella burtur goymdur í einari útoyggj.! Eg vil hava møguleikar í tí stóru verð.! Eg vil varveita tey rættindi sum longu eru vunnin.!! Mínar tjóskaparkenslur eru ikki til sølu, sjólvt um nakrar undirluta kendir loysingarmenn ganga við slíkum ætlanum. Sjálvur takk fyri svarið. Eg haldi tó ikki, at tú svarar spurninginum, eg setti. Tey rættindi, vit hava í Danmark og úti í heimi, hava vit sum danir, og ikki sum føroyingar. Vit hava ongantíð vunnið okkum hesi rættindi tað hava danir, og tað hava teir gjørt, uttan at spyrja okkum um vit vilja hava tey ella ikki, tí vit í teirra eygum ongantíð hava verið og ongantíð fara at verða annað enn danir, so leingi teir ráða í Føroyum. M.a. hava danir 'vunnið' sær nøkur serlig rættindi í sambandi við NATO, við at loyva hesum felagsskapi at hava herðstøðir í Føroyum, hóast vit føroyingar hava samtykt, at vit ikki vilja hava tær her. Men tíverri hava vit sum føroyingar ikki tey neyðugu rættindini til at nokta dønum at gera tað, sum gagnar teimum best eisini sjálvt um teir seta okkara land, Føroyar, í pant, ella selja burtur av okkara tjóðskapaliga stoltleika. So enn einaferð: tú skyldar føroyingum at koma við ítøkiligum dømum um rættindi, sum føroyingar hava vunnið sær í Danmark sum føroyingar. Tað er ónmøguligt at siga hvat vit sum føroyingar hava vunni í Danmark. Orsøkin er einfakd vit hava akurat somu rættindir í Danmark sum vit hava í Føroyum. Vit og danir eru ein eind, eg er ongin orsøk fyri at hetta ikki eisini skal verða í framtíðini. Kennur tú hønina við gullegginum.???. Viðvíkandi Nato havi eg eina sóla klára støðu. Øll vestanlond eiga at stuðla hendan felagskap av heilum huga. Kunnu føroyar á nakran hátt taka lut í hesum er tað púra greitt.Eitt land sum Svøriki, har hyklariði er í hásætið, er eitt dømið um hvussi ein tjóð ikki eigur at gera.!! Teir skuldi vísa seg so góðar fyri øllum heiminum. Men hvat gjørdi teir, sendi Oluf Palme sum sølumann kring heimin, at selja vápn fyri svenskar vápnaverksmiðjur. Lønin var vís !!. So hatta við Nato haldi eg verða í fínasta ordan. Somuleiðis haldi eg eins og hini % av føroyingum at skipanin við at verða í ríkisfelagsskapið við Danmark er ok Og er bara ein vinningur fyri okkum sum tjóð. Vit eru ein tjóð. Danmark er ikki ein tjóð,teir eru EU borgarar. Ein limaskapur sum á mangan hátt kann samanmetast vit sambandi Føroyar/Danmark. Tak fyri hesu fer. Orsaka, eg blandi meg upp í kjakið. Orðavavsturin frá Hans Paula ber boð um, at okkurt er spinnandi gali í hesum landi, eins væl og í Danmark. Vit hava í áratíggju sett heimsmet fleiri ferðir í politiskum og búskaparligum ábyrgdarloysi. Nú vit vilja bøta um hetta við at taka fulla ábyrgd av landinum, eru framvegis røddir, sum vilja tvíhalda um hetta politiska og búskaparliga ábyrgdarloysi við at fjala seg undir skjúrtuveli "Móðir Danmarkar". Tað, sum Hans Pauli í veruleikanum sigur er, at vit føroyingar eru danir. Hann sær ongan mun á føroyingum og dønum. "Vit føroyingar føla okkum akkurát sum danir", segði ein kendur sambandshøvdingi fyri o.u. einari øld síðan, tá hann royndi at lifra fyri donsku myndugleikunum. Á denn skomm! Sambandsmenn, takið tykkum saman. Hej John Takk fyri tína uppálegging. ! Fyri tað fyrsta eri eg ikki sambandsmaður eið heldur javnaðarflokkurin fær mín stuðul. Nú nært nemliga við tað grundleggjandi í loysingarspurninginum. Hvørt koyrdi føroyar á heisin,hvør seldi ikki ommu sína fyri eina atkvøðu (peningarligan vinning). Er tað ikki teir somu ábyrdaleysu persónarnir, sum seta loysingarpolitikkin út i kortið í dag. Tann sum setur sít álit á føroyskar politikkarar er eftir mínari metan fáfongdir. Eg havi sagt fyrr at eg setti mína vón til Anfinn Kallberg, men kemur hann ikki skjótt og leggur kongin, meti eg hann líka ábyrdaleysan sum tjóveldismenn altið hava verði. Nú haldi eg at tað er uppá tíðina at føroyskir politikarar fara til arbeiðis her á landi og gera tað arbeiði, teir eru settir at gera. Sum nú er kemur einki frá hondini. Teir eru eins og treisk børn, sum ikki sleppa at keypa sær okkurt, og so blíva við og við at júka um tað sama og einki annað kemur burturúr. At gongur út uppá fullveldi. Hví í himmalsins navni taka teir so ikki fullveldi við teimum treytum, sum teir nú einaferð kunnu fáa. Onnur lond skræða seg leysan, tí tey liva undir ringum korum, diktatur o.t. Hetta er eitt luksusproblem. Er Frælsisandin so sterkur í fólki, so má hann kunna bera at fara eitt sindur niður í livistandard. Vælsignaðir fái hetta út til fólkaatkvøðu, so tað verður friður her á landi til at loysa teir trupulleikar, ið her eru. Tað er ikki so vist at livifóturin fer niður, kanska vit vinna í lotto? Nú skal bíðast til einaferð út í okt. fyri at fáa limir í donsku stjórnini hendavegin at samráðst um fullveldisgongdina álvaratos, er ikki nóg mikið tosað nú, vit øll kenna treytirnar fyri loysingini, ára skiftistíð og der med basta, hetta er ikki nakar sammráðingarspurningur meiri, hetta er ein óreigiligur veruleiki, er tað bara løgmaður og varaløgmaður, sum enn ikki hava skilt hetta?? Og so hava tit tol at bíða eftir donsku stjórnini til einaferð í heyst, saman við einum møguligum triðjaparti, ST ella OECD, og gudarnir teir skulu forbarma seg , gerið okkum føroyingum ikki tað skomm at senda boð eftir teimum, vit sum hava livað saman við dønum í ár, vit eiga sjálvandi at klára hetta roknistykkið sjálvi, ongin ivi um tað ella eru tit í landsstýrinum eisini fullkomiliga við at missa mótið? Skuldi fólkaatkvøðan ikki verða tá? Nær verður hon, so føroyingar aftur kunnu fara at tosa um annað enn fullveldi? Annars er tað ikki vanligt, at vit sum hava biðið um samráðingar við donsku stjórnina, krevja av hesi somu stjórn, um at koma henda vegin hugsið tykkum til, um bretska stjórnin skuldi farið næstan fullmannað úr London fyri at samráðst við øll møgulig fyrrverandi hjálond, so hevði hon havt nógmikið at gjørt! Farið frá í Tinganesi, og latið aðrar sum hava betri kort í hondini, t.d. Sjálvstýrislógina hjá javnaðarflokkinum, royna seg hetta er natúrligasta gongdin aftaná allar hesar miseydnaðu samráðingarferðirnar í DK, ella best av øllum, útskrivið nýval!! So fáa føroyingar sagt sína meining, og hon gongur ikki hesum landsstýrinum á møti, tað hava allar kanningar higarti víst men tit tora ikki at lata fólkið tala? Annars er tað tað besta tit kunnu gera fyri land og fólk! Mangt skal man hoyra áðrenn av dettur oyra! Sjálvandi skulu tit ikki leggja frá tykkum bert tí danir vilja ráða ístaðin fyri at sam-ráða. Og at javnaðarbloytur royna at tillátursgerða fullveldistilgongdina kann bert styrkja okkum í trúnni um, at vit eru á røttu kós! Nei, lat okkum fyri alt í verðini ikki lokka av hasum utopia sum Eidesgron nú hevur jabba okkum oyrini full av handa hondin inniheldur minst essir. Størri sjálvræði við framhaldandi donskum trygdarneti vrøvl og fjas komi niður á jørðina! Nei lat okkum sleppa av við klamma danska kvørkratakið sum skjótast. Ikki minst nú oljan skjótt fer at renna minnist til blokkurin er sum eitt tvíeggja svørð!!! Tá tit fullveldisstuðlar siga, at blokkurin er eitt tvíeggjað svør, hví er tað so umráðandi at varðveita henda sama blokk, sum sambært tykkum er upphavið til alt ónt á hesum klettum einferð kom hesin sami blokkur bara heim til Føroyar at venda á einum tallerki, fyri síðani næstan allur, sum hann var, at venda aftur til DK, sum gjald fyri rentur og avdrøg also, hokus, pokus, vit høvdu ikki blokkin fyri neyðuni, vit kláraðu okkum uttan blokk, varð sagt!! Nú er blokkurin vorðin sjálvt kardinalpunktið um lív ella deyð í fullveldisgongdini í samráðingunum við danir!! Hvar er logikkurin er blokkurin bæði vælsignilsi og ólukka í senn?? Er tað ongin, sum rodnar av skomm, av hesi tvørrandi og ørvitiskendu argumentatión? Eftir mínum tykki, so skuldi Anfinn, Høgni og Co. ikki sloppið av landinum afur til hesar sokallaðu "samráðingar", tí teir hava longu gjørt okkum føroyingum fyri skomum í ólukkumát í DK, enntá fyri opnum tjaldi! Men rætt skal vera rætt, vit føroyingar hava nógv at takka Nyrup fyri, at hann setti opinleikan í hásæti, tá samraðingarumførini vóru lokin, tí annars vistu hvørki tú ella eg, nakað sum helst um úrslitini av hesum fullveldissamráðingum, so har hevur Nyrup verið okkum góður og takk skal hann hava fyri tað. Ótrúligt so tjúkkskallaðir tit javnaðarmenn eru ella vilja tit bara ikki skilja Eingin fullveldismaður tosar um at varveita blokkin. Vit tosa um at trappa niður eftir einum ávísum forsvarligum leisti, so at samfelagið før høvi, at umstilla seg til nýggju fortreytirnar. Tú tekur heldur ikki rúsevni frá einum evnismisnýtara eftir einum degi havi ikki roynt tað, men eftir hvat sigst, so er rættiliga óhugnaligt at fara ígjøgnum "en kold tyrker" hjá einum evnismisnýtara. Og teir eru helst fáir sum av fríðum vilja taka hettar stig Javnaðarloysnin svarar til at tú biður evnismisnýtaran royna at leggja av samstundis sum tú gevur honum eitt stort depot av rúsevni at taka til um trongdin verður ov stór. Og tað vil hon sjálvandi altíð blíva Við okkara loysn er evnismisnýtarin rúsfríður eftir einum ávísum tíðarskeiði trupulleikin er bert at fáa evnismisnýtaran at ganga við til okkara loysn. Um hettar skal lata seg gera, er alneyðugt at avvenjingartíðarskeiði ikki er so stutt, at "kold tyrker" effektin spøkir í havsbrúnni!!! ( og júst tí heldur Nyrup fast við ár ov langt til at kunna kallast "en kold tyrker", nóg stutt til at ræða føroyingin við somu effekt ) Tað ber til at halda, at blokkurin er skaðiligur fyri okkara búskap, men samstundis ásanna, at hann (tíverri) í løtuni er eitt heilt avgerandi og neyðugt ískoyti til okkara landshúsarhald, skal okkara búskapur ikki vera fyri hóttafalli. Hettar sjónarmið hava eisini andstøðuflokkar, m.a. Javnaðarflokkurin, borið fram, so tað er ikki rætt at gera blokkstuðulin ella danskar stuðulskrónur til kardinalspurning hjá Landsstýrinum í fullveldissamráðingunum. Landsstýrið hevur tvørtur ímóti gjørt øllum (sum vilja lurta) greitt, at vit skulu sleppa okkum av við blokkstuðulin, MEN at tað skal gerast á ein slíkan hátt, at okkara egni búskapur ikki kollsiglir. Tí kemur uppskotið um eina ára skiftistíð inn í myndina. Endamálið er sostatt IKKI at varðveita danskar stuðulskrónur, men tvørtur ímóti at sleppa av við tær. Tey tjúkkskallaðu eru tit fullveldisfólk. Tit biðja um stuðul frá dønum í ár, skammið tykkum, er einki sum eitur stoltleiki í tykkum longur, skal eitt av heimsins ríkastu londum hava stuðul í heili ár frá fremmandum landi, nei nú melur hjá onkrum, hetta kunnu tit ikki meina hetta er ikki ein samráðingarspurningur, ár er veruleikin, tit tjúkkskallaðu,har er onki at samráðast um, hava tit ikki skilt tað enn?? At draga "en kold tyrker" út í ár, tá er viðgerðin annaðhvørt fullkomiliga miseydnað ella er sjúklingurin fyri langari tíð síðani deyður!! Annars stendur okkum frítt at fara úr ríkisfelagsskapinum í morgin sum ein annan dag, men eg eri erligur og sigi, eg vil ikki úr ríkinum, tí har er best fyri okkum føroyingar at vera í allar mátar(eisini tjóðskaparliga!), tit spæla raskir oman fyri hálsvølin og siga tit vilja úr , men tora ikki( og fólka og sjálvstýrisveljarar, teir láta (enn!!??) sum um teir meina nakað við fullveldinum, men eg kenni teir bara sum ramar sambandsveljarar!)er tað ikki so ? Annars er hesin glantrifullveldisleikur komin í góða helvt, hann hevur verið okkum dýrur, bæði so og so nær sleppur fólksins rødd framat,so aðrir kunnu taka yvir og føra verunligan politikk fólki okkara til frama? Fólksins rødd sigur, at hon vil hava FULLVELDIÐ um vit fáa eina rímiliga skiftistíð. So tá tú leggur teg inn undir mammu'sa veingir umboðar tú ikki ein meiriluta av Føroya fólki! Tú tosar um hvat fólkaflokkurin, sjálvsstýrisflokkurin og tjóðveldisflokkurin vil ella ikki vil. Men hvat við at sópa fyri egnum duri fyrst. Hvat vil javnaðarflokkurin? Tit tosað um økt sjálvsstýrið, fult sjálvstýri tá vit hava ráð, samband, ríkisfelagskap ja alt í einum stórum vavgreyti. Tit royna at grugga málið so nógv, at tit (sum vant) sleppa undan at taka støðu Annars meti eg ikki, at tað er skomm at krevja at danska stjørnin grundgevur fyri hví hon heldur ár verða hóskandi eins og landsstýrið hevur grundgivið fyri, hví tað heldur ár verða hóskandi! (Helt annars, at tað, at biða fólk skamma seg var nakaðíð hoyrdi eina farnari tíð til ) haldi meg minnast at J. Eidesgaard var í eini kjaksending í SVF har hann spurdi um "vaskikonan á Vesterbro" skuldi gjalda fyri føroyskt fullveldi; t.v.s. í skiftistíðini. Tað ljóðaði sum hann tók synd í henni! Tað sum J.E. ynskir er, at henda vaskikonan, dóttir hennara, ommudótturin, langommudótturin, oldurommudótturin o.s.v. skulu gjalda fyri okkum í allar ævir. Stakkals vaskikonur á Vesterbro!! Sp/f Protek Postsmoga Vaglið FO- Tórshavn Tel: Fax: E-mail: protek@post.olivant.fo Roknið sjálv út, hvat gjaldast skal um mánaðin fyri húsini Sp/f Protek er ein fyritøka ið selur alla fasta ogn,so sum bygningar, grundøkir og jørð, undir navninum Húsamekling. Umframt átekur teknistova okkara sær av at hjálpa kommunum við øllum tekniskum arbeiði og ráðgeving. Eisini umboðar teknistova okkara SUÐUROYARH`US. aa bb Sp/f Protek UM OKKUM Húsamekling er eitt undirfelag hjá P/F Protek, sum var stovnað í . Sama ár byrjaðu vit uppá meklaravirki undir navninum "Býlið" og var ráðgevandi byggifrøðingavirki og húsameklingin løgd undir sama partafelag. Í var virksemi aftur í felagnum, eftir at hava ligið stilt í 1/2 ár av tí at leiðarin arbeiddi sum tekniskur leiðari í Upernavik kommunu í Grønlandi. Í dag starvast 1/2 fólk á virkinum. Umframt meklaravirkið arbeiða vit serliga við ráðgeving, eftirliti og projektering hjá kommunum og privatum. Vit umboða SUÐUROYAHÚS og DEKO LOFT+VÆG. Sostatt eru vit tað meklaravirki í Føroyum, ið hevur longst royndir innan keyp og sølu av fastari ogn. aa bb Sp/f Protek TÆNASTUR Umframt meklaravirkið arbeiða vit serliga við ráðgeving, eftirliti og projektering hjá kommunum og privatum. Vit umboða SUÐUROYAHÚS og DEKO LOFT+VÆG. Sp/f Protek KOSTNAÐUR FYRI TÆNASTUR Sølukostnaðurin hjá seljari og keypara , tinglýsingar, provisjón til peningastovn og lýsingarkostnaður, finst undir "Ymisk skjøl" her á heimasíðuni. Mánaðargjald fyri lánið Tygum kunnu sjálvi sita heima og rokna út, hvat tygum koma at sita fyri um mánaðin. Programmið er gjørt so setið tølini inn og týst á "Roknað" so er úrslitið har. Tilboð Um tygum ynskja, at geva boð uppá eina ogn, ber til at útskriva eitt boðskjal frá "Ymisk skjøl" her úr heimasíðu okkara, útfyllið tað og sendið tað til okkara. Vátta frá peningastovni um fígging skal fylgja við boðnum. Sp/f Protek SØLULISTI Sethús og íbúðir til sølu Jørð og grundøkir SETHÚS Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Djóna í Geilsgøta, Tórshavn (við Eysturskúlan) m^2 x hæddir ( íbúðir) m^2 Kr. ,- ella hægsta boð Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Kostnaður: M. Heinasonargøta , Tórshavn SELT m^2 í trimum hæddum Vælegnað til eitthvørt enadamál Kr. ,- ella hægsta boð yvir. Mál. nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: á Tippibakka, Vágur Innrættað: m^2 + kjallari m^2 m^2 Hóskandi boð ynskist Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Í Stópinum, Trongisvágur m^2 x m^2 Kr. , Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Sevmýri, Tvøroyri m^2 x tvær hæddir + úthús m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Sleipnisgøta A, Tórshavn SELT m^2 í trimum hæddum Uml. m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Oyri m^2 x + m^2 (gistingarhús) ? (umbygt ) Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Vesturgøta , tv. m^2 stór íbúð Felags grundøki kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Ennivegur , Fuglafjørður m^2 x Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Kvívík m^2 m^2 (lagaður grótgarður er rundanum húsini) Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Vesturgøta , Tórshavn Uml. m^2 SELT m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Millum Gilja , Hoyvík SELT m^2 m^2 / Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Vágur m^2 x og ein lítil hjallur ? Uml. Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Norðari Ringvegur , Tórshavn m^2 x + loft og hjall SELT m^2 Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Vági , m^2 m^2 / ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Langasandur Uml. m^2 m^2 +Trøð m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Onnugøta a, Hoyvík Uml. m^2 + úthús m^2 Uml. Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Hoyvíksvegur , Tórshavn SELT m^2 x + hjallur m^2 Eldri sethús Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Bøgøta a, Tórshavn SELT m^2 við frítstandandi úthúsi m^2 Eldri sethús Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Tróndargøta /Bøgøta , Tórshavn SELT m^2 í trimum hæddum (altan á tekjuni) m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Langasandur Uml. m^2 Uml. m^2 + trøð uml. m^2 Samla kr ,- ella hægsta boð yvir (Kann keypast hvørt sær) Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Skálavík Uml. m^2 ? Uml. Vegleiðandi prísur kr. , Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Berjabrekka , Tórshavn SELT m^2 + hjallur uml. , m x m Uml. Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Fútalág , Tórshavn Uml. m^2 + hjallur ? Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Vesturgøta , hædd t.h., Tórshavn m^2 + m^2 kjallararúm SELT Uml. Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Sandur m^2 x og loft m^2 Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Signabøur m^2 + loft m^2 Uml. Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Dalavegur , Tórshavn x alin m^2 Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Haldarsvík , m^2 + útbygning m^2 m^2 + útbygningur Kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Stødd á húsum: Stødd á grundøki: Byggiár: Kostnaður: Signabø m^2 x m^2 Kr ,- ella hægsta boð yvir GRUNDØKIR OG JØRÐ Mál nr.: Adr.: Vídd á jørðini: Kostnaður: Jørð Haldarsvík gyllin + innangarðs Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Grundøkið Signabøur Sera gott m^2 Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Hvalvík Gott m^2 (við ástandandi smáttu) Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Froðba SELT m^2 (við ástandandi sethúsum og úthúsi) Undir skorunum, m^2 Í Mýrubyrgi, m^2 Í Skálvískjørð, m^2 Uttangarðsjørð í Botnskarðshaga gl. Samlað boð ynskist uppá alla ognina Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Argjavegur, Argir SELT Gott m^2 (tvey sethús kunnu byggjast á stykkið) Kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Leynar Sera gott m^2 Eftir avtalu Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Argir Gott Ídnaðarøkið við loyvi til íbúð í erva m^2 kr ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Tvøroyri m^2 kr. ,- ella hægsta boð yvir Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: Sevmýri, Tvøroyri Í tveimum m^2 + m^2 kr. ,- + kr. ,- ella hægsta boð yvir. Mál nr.: Adr.: Útsýnið: Vídd á grundøkinum: Kostnaður: ÍDNAÐARØKI Í Líðini, Trongisvágur m^2 kr. ,- ella hægsta boð yvir Ovast á síðuna aa bb Sp/f Protek Bústaðarveiðan Sethús, bygningar og íbúðir Jørð og grundøkir Fyri nakrar av kundum okkara sóknast vit eftir sethúsum og grundøkjum, sum lúka niðanfyri nevndu ynskjum. Um tygum halda, at hetta svarar til ogn tygara, sum ætlanin er at selja, so set tygum í samband við okkum, møguliga hava vit rætta keyparan. Vit átakað okkum at selja fasta ogn um alt landið. SETHÚS, BYGNINGAR OG ÍBÚÐIR Nr. Stað: Tórshavn Slag av húsum: Íbúð undir Fjalli ella Berjabrekku Stødd: Egnað til tvey fólk Kostnaður: Einki krav Nr. Stað: Tórshavn, Argir ella Hoyvík Slag av veiðu: Sethús Stødd: Uml. m^2 (helst kømur) Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavn Slag av veiðu: Sethús Stødd: Lítil hús (møguliga sjálvur seta tey í stand) Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Skála Kommunu Slag av veiðu: Sethús Stødd: Minst tvey mømur Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Klaksvík Slag av veiðu: Sethús Stødd: Minst tvey mømur Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavnar Kommunu Slag av veiðu: Sethús Stødd: Minst m ( kømur) Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavn, Hoyvík, Argir Slag av veiðu: Sethús ella tvíhús við kajllara Stødd: Minst kømur Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavn (ikki ov langt frá miðbýnum) Slag av veiðu: Sethús Stødd: Uml. m^2 Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavn ella Argir Slag av veiðu: Sethús við kjallara Stødd: Uml. m^2 Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , JØRÐ OG GRUNDØKIR Nr. Stað: Tórshavn, Argir ella Hoyvík Slag: Ídnaðarøki Stødd: Uml. til m^2 Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , Nr. Stað: Tórshavn (helst við Dalavegin) Slag: Grundøki Stødd: Uml. til m^2 Kostnaður: Mesti kostnaður kr. , HÚSAMEKLING Sp/f Protek, Vaglið Box nr. , Tórshavn Tlf. Fax. E-mail:protek@post.olivant.fo Ovast á síðuna aa-bb Sp/f Protek YMISK SKJØL Um tygum ynskja at selja eina ogn, geva boð uppá eina ogn sum vit hava til sølu ella ynskja at skráseta tygum í Bústaðaraveiðuni so skulu tygum utfylla eitt av niðanfyri nevndu skjølum, undirskrivað tað og senda skjalið til skirvstovu okkara. Søluáheitan SETHÚS Søluáheitan GRUNDØKI -JØRÐ Boðskjal Bústaðarveiðan SKRIVA SKJALIÐ ÚT, FYLL ÚT, SKRIVA UNDIR OG SEND UKKUM TAÐ Heitt verður á Sp/f Protek, Húsamekling, um at selja niðanfyri nevndu ogn. Eigari: Bústaður: Telefon: = Matr.: Nr Vídd Ognarbræv: Byggibúgvið: Kostnaður: Sølukostnaður % av sølukostnaðinum + MVG. Tó minimum kr , Lán: N.-S.-F.- Spk. _FB. _HLG. Viðmerkingar til innrætting v.m.: Yvirtøkudagur: Lýsast: Hvar? Kostnaðurin fyri lýsingar í bløðunum einaferð: spaltað eftir rokning spaltað kr. ,- + MVG. Útstillast í sýnisglugga: Mynd? Kostnaðurin fyri at hanga uppslag í sýnisgluggan er kr. ,- um dagin + MVG. Vísast: Sølulistin verður útflýggjaður ókeypis. Tað verður hervið givið Sp/f Protek, Húsamekling, fullmagt, at kanna øll skjøl og lán í samband við hesa húsasølu. Somuleiðis verður váttað at Sp/f Protek, Húsamekling, minst tríggjar teir fylgjandi mánaðarnar frá hesi dagfesting, hevur einarætt at selja ognina. Aftaná hesa tíðarfreist kann avtalan sigast upp av báðum pørtum við einum mánaða freist. Viðmerkingar: Undirskrift av eigara: tann. / SKRIVA SKJALIÐ ÚT, FYLL ÚT, SKRIVA UNDIR OG SEND UKKUM TAÐ Heitt verður á Sp/f Protek, Húsamekling, um at selja niðanfyri nevndu ogn. Eigari: Bústaður: _Telefon: = Matr.: Nr: _Vídd Ognarbræv: Byggibúgvið: Kostnaður: Sølukostnaður % av sølukostnaðinum + MVG. Tó minimum kr , Lán: N.-S.-F.- Spk. FB. HLG. Viðmerkingar til innrætting v.m.: Yvirtøkudagur: Lýsast: Hvar? Kostnaðurin fyri lýsingar í bløðunum einaferð: spaltað eftir rokning spaltað kr. ,- + MVG. Útstillast í sýnisglugga: _Mynd? Kostnaðurin fyri at hanga uppslag í sýnisgluggan er kr. ,- um dagin + MVG. Vísast: Sølulistin verður útflýggjaður ókeypis. Tað verður hervið givið Sp/f Protek, Húsamekling, fullmagt, at kanna øll skjøl og lán í samband við hesa húsasølu. Somuleiðis verður váttað at Sp/f Protek, Húsamekling, minst tríggjar teir fylgjandi mánaðarnar frá hesi dagfesting, hevur einarætt at selja ognina. Aftaná hesa tíðarfreist kann avtalan sigast upp av báðum pørtum við einum mánaða freist. Viðmerkingar: Undirskrift av eigara: tann. / Húsamekling Sp/f Protek, Vaglið Tórshavn Tlf. nr. Fax nr. Boðskjal Undirritaði gevur hervið boð uppá ognina: Upphædd kr.: Tinglesing kr. ,: Avgreiðslugjald kr. ,: Stovningarprovisjón av láni ? Tinglýsing 1/2 % + kr. ,- Søluumkostn. % + MVG (tó minst kr. + MVG) Boðgevarans navn: Adressa: Tlf. Nr. Bygd/Býur: Tlf. Arb. Boð kunnu leggjast á Tlf. Nr. Fax nr. Finansieringsætlan Lánistovnur: Kontant: Lán kr.: Kontakt persónur: Telefon nr. hjá kontaktpersóni: Boðið er galdandi til og við ( kl. ) frá _/ til tann / Keyparin ynskir at yvirtaka ognina tann Eg undirritaði eri vitandi um, at omanfyri givna boð, og seinri munnligu hækkaninar eru galdandi sum fyribils sáttmáli, inntil endaligt skeyti er skrivað. Somuleiðis veit eg, at seljarin kann velja og vrakað millum øll innkomin boð. Handilin er juridisk bindandi tá seljarin skrivliga hevur acceptera boðið innan acceptfreistina. Tórshavn Tann Tilboðsgevarans undirskrift Tórshavn Tann Undirskrift Bankans/Sparikassanssum váttar, at fíggingin er í lagi. SKRIVA SKJALIÐ ÚT, FYLL ÚT, SKRIVA UNDIR OG SEND UKKUM TAÐ Húsamekling Box , Tórshavn Tlf. , Fax E-mail:protek@post.olivant.fo Keyp og søla av fastari ogn Bústaðarveiðan nr. Dagfesting: (Fellur burtur aftaná mánaðar) Bústaðarynskir: Staður, hvar: Slag av húsum: (sethús, tvíhús, íbúð el.annað) Stødd: Onnur ynskir: (Hvussu nógv kømur, hvussu gomul el.annað) Kostnaður: Mesti kostnaður kr.: Navn: Bústaður: Bygd/býur: Tlf.nr.: _Far tlf.: _Arb.tlf.: tann / Undirskrift veiðimansins [ Støddaryvirlit ] Injector lemmurin er eitt nýtt slag av trollemmi, uppfunnin av einum flogverkfrøðingi! Fyrimunurin við Injector-lemminum: Spara olju Økja tóvferðina Lættari at handfara á dekkinum Minni enn aðrir lemmar Stabilari Sama skver á botni, sum tætt við yvirflatuna. Bert eittpunkts trekk Skjótari at fáa fult skver Injector trollemmarnir hava verið royndir í meir enn eitt ár, við sera góðum úrslitum. Trolarnir hava havt møguleika fyri at økja tóvferðina við sjómílum við somu motorkraft ella spart % í olju, samanborið við teir bestu trollemmarnir, sum eru á marknaðinum.Trollemmarnir eru tilevnaðir úr hástyrkisstáli av bestu dygd. Les hesi ummæli av lemmunum frá tveimum føroyskum skiparum! SÆBORG M/T, FO- Leirvík, Føroyar. Útsøgn frá skiparanum: Vit hava brúkt Injector-lemmarnir til fiskarí við M/T Sæborg síðan novembur Eg havi roynt nógvar ymsar lemmar, men tykkara hava á allan hátt verið nógv teir bestu lemmarnir eg nakrantíð havi roynt. Fyri at nevna nakrar av fyrimununum við Injector-lemmunum: Lemmarnir eru lættari at toga, tískil hava vit spart heilt nógv í olju. Samstundis hava vit toga yvir hálva sjómíl skjótari, sum aftur hevur havt við sær betri fiskarí. Lemmarnir hava ongantíð lagt seg niður síðan vit fingu teir umborð, ei heldur undir skjótari vending, og sjálvt tá hava teir hildið skverið. Injector-lemmarnir eru minni í areal og lættari at arbeiða við, samstundis sum teir eru lættir at justera, vegna tað at teir bert hava eitt trekkpunkt aftanfyri eins og eitt framman. Lemmarnir eru lættir at skjóta, og skjótir at fáa fult skver. Tað hevur víst seg at teir eru ógvuliga sterkir, og koma uttan iva at hava eina langa livitíð. Til seinast skal eg siga at teir eru teir mest stabilu lemmarnir eg nakrantíð havi brúkt, og uttan iva teir sum eg fari at nýta í framtíðini. Vinarligast, Zakarias Zachariasen, Skipari á M/T Sæborg, FO- Klaksvík SKØJTNINGBERG F- -LB, Hammerfest, Noregi. Útsøgn frá skiparanum. Eg havi nýtt Injector-lemmarnir omborð á Skøjtningberg til toska og rækjufiskarí síðan februar Tað hevur verið ein ótrúlig broyting síðani vit fóru frá teimum vanligu lemmunum til Injector-lemmarnir. Skøjtningsberg hevur bara hk. Við teimum vanligu lemmunum høvdu vit millum og % á maskinuni meðan vit togaðu, nú við Injector-lemmunum koyra vit við bara % á maskinuni, men alíkavæl toga vit , til sjómíl skjótari, sum hevur við sær at vit hava tímar meira tógtíð pr. samdøgur. Harafturat hava vit spart uml. litrar av dieselolju um samdøgrið sum svarar til % og uml. litrar smyrjiolju. Tað eru fleiri aðrir fyrimunir við Injector-lemmunum, td. eru teir minni enn teir vanligu lemmarnir, tað er nakað sum vit virðismeta, tí vit hava ikki so nógv pláss. Teir eru lættir at fást við og ógvuliga lættir at skjóta. Ein annar fyrimunur er at teir fara lætt yvir botnin, og sostatt eru vit ongantíð vornir fastir í botn. Tað fyrsta sum eg legði merki til við Injector-lemmunum var at teir bara hava eitt trekkpunkt aftanfyri og eitt framman, soleiðis at lemmarnir virkaðu væl fyrstu ferð vit togaðu. Og vit sleppa frá at brúka nógva tíð uppá at justera ketur. Sjálvt um tað bara er tað eina trekkpunktið aftanfyri eru lemmarnir teir mest støðugu eg nakrantíð havi brúkt. Men tað besta er at vit hava fingið tvær ferðir so nógv síðani vit eru byrjaðir at brúka Injector-lemmarnir, so eg dugi illa at hugsa mær at tað eru betri lemmar til á marknaðinum. Vinarligast, Hjallgrím Vestergaard, Skipari á Skøjtningberg FO- Tvøroyri. Injector International Sp/f P.O.Box , FO- Vágur, Faroe Islands Tel. + Mobile. phone + , Fax + Vit veita holla ráðgeving frá byrjanini av, so sølan og keypið fara fram á tryggan hátt, og vit taka okkum av tí praktiska í hesum sambandi Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Eftirsum INNI er dóttirfelag hjá Føroya Sparikassa, er tað sjálvsagt, at vit hava eitt sera tætt tilknýti til serliga stjórn Sparikassans, sum eisini er umboðað í nevndini hjá INNI, við Marneri Jacobsen, forstjóra sum nevndarformanni, Bjarna Olsen, stjóra sum næstformanni og Dánjali Joensen, deildarleiðara sum nevndarlimi. INNI hevur somu innan- og uttanhýsis grannskoðarar sum Sparikassin. Teir eru grannskoðaravirkið Impact og grannskoðaravirkið Rasmussen & Weihe. INNI er eisini undir eftirliti av Fíggjareftirlitinum. Hetta tilknýti okkara til Sparikassan gevur okkum tó ikki atgongd til skipanir Sparikassans á nakran hátt, og eru vit í tann mun ikki øðrvísi stillaðir enn aðrir kundar Sparikassans. Vit vilja bjóða øllum viðskiftafólkum, uttan mun til, um tey hava ognir sínar fíggjaðar í Sparikassanum ella aðrastaðni, at verða vælkomin at selja hús síni ígjøgnum INNI, og vilja vit altíð stremba eftir at geva øllum so góða tænastu sum møguligt, tað veri seg bæði seljarum og keyparum. Somuleiðis leggur INNI seg ikki út í hjá hvørjum fíggingarstovni, tær seldu ognirnar verða fíggjaðar. Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Jónsvein Mortensen er stjóri í P/F INNI. Hann er ára gamal og hevur drúgvar royndir, innan peningastovnsøkið. Við sínum royndum hiðanfrá er hann júst tann rættið, at ráðgeva í eitt nú fíggingar- og sethúsaviðurskiftum. Jónsvein Mortensen stjóri Edith Rasmussen er skrivstovufólk í INNI og hevur hon drúgvar royndir frá arbeiði sínum innan peningastovnsyrkið. Edith Rasmussen Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Ómaksgjøld Sum áður frágreitt í teiginum " Um P/F INNI", vilja vit her útgreina kostnaðin, bæði fyri seljara og keypara, tá ið selt og keypt verður ígjøgnum INNI. Seljarans kostnaður: Sølukostnaður er % av søluprísinum. Bústaðarlýsing kr. , . Lýsingarútreiðslur í Dimmalætting, umleið kr. , . Matrikulkort o.a.: umleið kr. , . Viðmerkjast skal, at um ognin ikki verður seld, fær seljarin einans fær rokning fyri bústaðarlýsingin ( um hendan er gjørd), lýsingarútreiðslurnar og møgulig kort. Keyparans kostnaður:: Keypskostnaður er % av keypsprísinum. Tinglýsingargjald , % + kr. , , av keypsprísinum. Afturat øllum ómaksgjøldunum uttan tinglýsingargjaldinum skal roknast % í MVG. Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Skjót og góð tænasta Tá ið sølusáttmáli er gjørdur ímillum seljara og INNI, bindur INNI seg til at lýsa ognina til sølu innan viku eftir hetta. Har talan er um sethús, verður mynd tikin av húsunum innan og uttan. Ognin verður væl lýst í Dimmalætting og í sýnisglugga okkara. INNI átekur sær at vísa ognina fram fyri áhugaðum keyparum og í hesum sambandi at gera avtalur um framvísing. INNI átekur sær at senda tilfar um ognina til áhugaðar keyparar og greiða frá og útgreina fíggingarmøguleikar og sølu- og keypsuppgerðir. Fyri at møgulig boð uppá tær ymisku ognirnar skulu verða tikin í álvara, krevur INNI, at váttan um fígging fyriliggur frá fíggingarstovni. Skrivstova okkara hevur hesar avgreiðslutíðir: Mánadag mikudag: kl. Hósdag fríggjadag: kl. Telefonin svarar frá kl. . Bústaðurin hjá INNI er og eru vit at hitta á hesum telefonnumrum: P/F INNI Niels Finsensgøta Postboks Tórshavn Tlf.: . Fax.: E-mail: inni@post.olivant.fo Útgreining av bústaðarlýsing Bústaðarlýsingin verður gjørd av fólki við serkunnleika, og er INNI einasta felag av sínum slag í landinum, sum veitir hesa tænastu. Í bústaðarlýsingini verður stórur dentur lagdur á at lýsa, hvørjum standi ognin er í, soleiðis at keyparin hevur eitt gott amboð at taka støðu út frá. Í bústaðarlýsingini gevur seljarin eisini frágreiðing um støðuna hjá ognini. Bústaðarlýsingin - umfatan og háttur: Lýsingin umfatar: -Bústaðarlýsingin hevur sum endamál at lýsa, í hvønn mun bygningurin er í verri/betri standi enn tilsvarandi óskaddur bygningur á sama aldri. -Lýsingin er gjørd við støði í sýni av sjónligu og alment atkomuligum bygningslutum og upplýsingum seljarans. -Lýsingin inniheldur upplýsingar um skaðar, tekin uppá møguligar skaðar og viðurskifti, ið kunnu føra skaða við sær. -Við skaða meinast brot, lekar, skeivleikar, veikleikar, rivur ella oyðilagdir bygningslutir ella onnur viðurskifti, ið lækka virðið á bygninginum ella nýtsluvirðið. Metingin er gjørd uttan oyðileggjandi tiltøk/inntriv í bygningin. -Termorútar og innandura svimjihylar eru umfataðir av lýsingini. Afturat teirri almennu teknisku gjøgnumgongdini eigur tann byggikøni at gera viðmerkingar til tey støð, har tað ikki hevur verið møguligt at meta um støðuna. Lýsingin umfatar ikki: -Bústaðarlýsingin umfatar ikki meting av hvítvørum, uttandura svimjihylum og tilhoyrandi pumpuanleggum, sóltjøldum, baldakinur, innleggingar/innrættingar uttanfyri sjálvan bygningin. Staðfestingar av markarpelum , stødd á grundøki og staðfestingar av bygningum á grundøkinum. -Lýsingin inniheldur ikki upplýsingar um viðurskifti, ið metast kunnu sum smálutir ella mugu metast sum úrslit av vanligari nýtslu. -Lýsingin inniheldur ikki upplýsingar um útsjónd ella arkitektonisk viðurskifti, vanligt slit, viðlíkahaldsstøði ella viðmerkingar til innrætting av bygninginum sum so. -Somuleiðis verður ikki mett um bygningurin er lógligur sambært galdandi byggilógum. Ábyrgd: -Bústaðarlýsingin er eingin trygd móti fjaldum skaðum og/ella manglum. -Tann byggikøni kann ikki ábyrgjast fyri fjaldum skaðum og/ella manglum. Um heimasíðuna Heimasíða okkara verður dagførd í minsta lagi einaferð um vikuna, annars altíð um størri broytingar eru viðvíkjandi teimum ymisku ognunum. Umframt at síggja hvørjar ognir eru á sølulista okkara, hevur tann vitjandi høvi til at skráseta seg hjá okkum, soleiðis at møguleiki er fyri at vit kunnus seta okkum í samband við viðkomandi um onkrar av ognunum svara til tørvin. Í nærmastu frammtíð verður høvi hjá øllum sum vitja heimasíðu okkara, at fáa gjørt lánsútrokningar eftir egnum tørvi. Um tú sum vitjandi á heimasíðu okkara, kemur á okkurt, sum tú heldur kundi gjørt heimasíðuna betri, ert tú altíð vælkomin at boða okkum frá hesum í teiginum "Rís og rós", soleiðis at vit, um møguleiki er fyri tí kunnu betra um dygdina og tænastuna til viðskiftafólk okkara. Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Funnin eru hús ella grundøkir ER SELT Raðhús í Vesturgøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í loftshæddini eru kømur, baðirúm og gongd. Í miðhæddini eru køkur, stova og gongd við trappu til kjallara og loft. Í kjallarahæddini eru stórt kjallara-/vaskirúm, gongd og durur. parkeringsbásar hoyra til húsini. Húsini hava gott útsýni, standa í barnavinarligum, friðarligum umhvørvi nær við barnagarð/vøggustovu og handilsskúla. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Vági Húsini eru í hæddum, kjallari og miðhædd fermetrar, loft umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Á loftinum eru kømur, baðirúm og gongd. Í miðhæddini eru køkur, stovur og gongd. Í kjallaranum er goymslurúm og fýr-/kjallararúm. Húsini eru klødd við plastik og vindeygu eru skift út. Takið verður skift í samband við sølu. Húsini standa væl fyri í friðarligum umhvørvi. Byggiár: uppr. . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Sethús á Tvøroyri Húsini eru í hæddum, hvør umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í stovuhæddini eru køkur, stovur, kømur, baðirúm, hjallur, gongd og trappugongd til kjallarahædd. Í kjallara-hæddini eru kømur og stórt kjallararúm. Betonggarður við girðing uttanum húsini. Húsini er øll stoypt og klødd við stáli, vindeygu eru skift í Húsini hava gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús Undir Heygnum á Tvøroyri Húsini eru í hæddum, loft fermetrar, miðhædd fermetrar og kjallari fermetrar. Á loftinum eru kømur, baðirúm og gongd. Í miðhæddini eru køkur, stovur, baðirúm, gongd við trappu til loft. Í kjallarahæddini er alt eitt rúm. Takið er skift fyri árum síðani. Hjallur í hæddum, hvør umleið fermetrar við síðuna av húsunum. Húsini hava gott útsýni. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Tórugøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, stovuhædd fermetrar og loft fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í stovuhæddini eru køkur, kømur, baðirúm, vaski-/fýrrrúm, gongd við trappu til loft og durur. Á loftinum eru stór stova, kømur og wc. Betonggarður er stoyptur uttan um húsini. Húsini stand í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi við enda á blindveg. Byggiár. . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Eigaraíbúð í Tórsbyrgi , Tórshavn Íbúðin er í hædd, sum er fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í íbúðini eru køkur við spísikróki, stova, kømur, baðirúm, vaskirúm, gongd og durur. Terrassa er aftanfyri íbúðina. Til íbúðina hoyrir eisini hjallur á fermetrar. Vindeygu og hurðar á suðursíðu er nýliga skift. Íbúðin liggur í veðurgóðum, friðarligum, barna-vinarligum umhvørvi, tætt við skúla og stutt til handils. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Sethús í Tjørnuvík til sølu Húsini eru í hæddum, samlað vídd umleið fermetrar Grundøkið umleið fermetrar. Á loftinum eru kømur og baðirúm. Í miðhæddini eru køkur, stova, kamar, wc, spísikamar og gongd. Kjallarin er allur eitt rúm. Húsini eru í góðum standi. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Stór og góð sethús í Svínáum Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið umleið fermetrar. Í stovuhæddini eru stóror køkur, stór stova, grovkøkur, kømur, baðirúm, wc, gongd, durur, trappa til kjallara og altan. Í kjallarahæddini eru stór stova/spælirúm, gongd, trappurúm/sjónvarpsstova, vaskirúm og fýr-/kjallararúm. Garður við trægirðing gjørdur omanfyri og norðanfyri húsini, og partvís stoyptur niðanfyri. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi, við góðari útsikt og góðum sólargangi. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús á Stykkinum Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, mest sum alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stovur, kømur, baðirúm, gongd, durur, hjallur, trappugongdir til kjallara og loft og altan. Í kjallarahæddini eru kamar, goymslurúm, vaski-/fýrrúm, kjallararúm og gongd. Loft kann innrættast. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi úti á bygd. Gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús á Spógvavegi , Tórshavn Húsini eru í hæddum, ovara hæddin fermetrar og niðara hæddin fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur/alrúm og stór stova í einum, hjúnarrúm við baðirúmi, kømur, baðirúm, gongd, hjallur, stór terrassa. Í niðaru hæddini eru køkur, stór stova við brenniovni, baðirúm/fýrrúm, hjúnarrúm, kamar, gongd, wc og kjallararúm. Húsini stand í barna-vinarligum, friðarligum og veðurgóðum umhvørvi. Sera gott útsýni. Stutt til handils og gott bussamband. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Skotarók , Tórshavn Húsini eru í hæddum, íalt fermetur, alt innrættað.Grundøkið er fermetrar til víddar. Køkur og stova í ovaru hæddini eru forskotin, herumframt eru í ovaru hæddini, grovkøkur, hjúnarrúm, kømur, baðirúm, gangir, hjallur, durur og altan. Í niðaru hæddini er alrúm, stór kømur, kjallari/fýrrúm. Húsini er øll stoypt upp og hava plastvindeygu. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi og hava sera gott útsýni út yvir Havnina. Eini vælgjørd og spennandi hús. Parkeringsøkið er omanfyri húsini.Byggiár: . Húsini verða seld um hóskandi boð fæst. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús á Gerðisvegi í Søldafirði Húsini eru í forskotnum hæddum, hvør fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í ovastu hæddini eru kømur, baðirúm og gongd. Í stovuhæddini eru køkur, stova, gongd og altan. Í fyrstu kjallarahæddini eru vaskirúm, goymslurúm, spælirúm og gongd. Í niðastu kjallarahæddini eru fýrrúm og kjallararúm. Eini vælgjørd hús í barnavinarligum, friðarligum umhvørvi, við sera góðum útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Eldri sethús og trøð á Selatrað Húsini eru í hæddum, miðhædd og kjallari fermerar og loft umleið fermetrar. Á loftinum eru kømur og útloft. I miðhæddini eru køkur, stovur, baðirúm, kovi, gongd og trappa til loft. Í kjallarahæddini eru fýrrúm og kjallararúm. Grundøkið er ein fermetrar stór trøð, hvar umleið helvtin er dyrkað. Húsini standa í friðarligum umhvørvi og eru vælegnaði sum summarhús. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Sethús á Heiðavegi í Saltangará Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stór stova, kømur, baðirúm, gongd, durur, hjallur og altan. Í kjallarahæddini er íbúð við køki, stórari stovu, kømrum, baðirúmi, gongd og durur, umframt vaski-/fýrrúm. Helvt av dupultari garagu norðanfyri húsini. Takið er nýtt og íbúðin í kjallaranum er nýggj. Húsini eru betonghús, klødd við timbur. Betonggarður er uttanum húsini við trægirðing. Húsini standa væl fyri miðskeiðis í býnum. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Sethús í R.C. Effersøesgøta , Tórshavn Vælhildin sethús í hæddum, hvør fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í stovuhæddini eru køkur, stór stova, stór kømur, baðirúm og gongd. Í kjallarahæddini er stórt kamar og kjallara og fýrrúm. Vælrøktur urtagarður og stoyptur garður við trægirðing uttanum húsini. Standa væl fyri miðskeiðis í býnum, við góðum handilsmøguleikum og busssambandi. Byggiár: umleið Bústaðarlýsing verður gjørd. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Perskonugøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum + loft sum kann innrættast, miðhædd fermetrar, kjallari fermetrar og loft umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í miðhæddini eru køkur og stova í einum, hjúnarrúm, kømur, baðirúm og gongd. Á loftinum sum kann innrættast er gólv lagt. Kjallarin er hálvt útgrivin. Húsini hava fingið umfatandi umvælingar, eru bjálvaði, vindeygu skift, nýggjur køkur og hvítvørur, nýggjur ketil, rør og elleiðingar. Húsini standa í barnavinarligum, friðarligum umhvørvi og hava gott útsýni. Byggiár: . Húsini verða seld um hóskandi boð fæst. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Tvíhús í Onnugøtu b, Hoyvík Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað sum íbúðir. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru íbúðini eru køkur, stova, kømur, baðirúm og gongd við trappu til kjallarahædd. Í kjallaraíbúðini eru køkur, stova, kømur, baðirúm, vaski-/fýrrúm, gongd og durur. Húsini standa væl fyri í barnavinarligum umhvørvi. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Hugnalig, gomul sethús í Kvívík Húsini eru innrættað soleiðis, lítið krúpiloft við hugnaligum soviplássum. Í miðhæddini eru køkur, stova, kømur, baðirúm og gongd, íalt umleið fermetrar. Lágur kjallari er undir húsunum. Stórur hjallur umleið fermetrar omanfyri húsini í hæddum, við vaskikjallara í niðaru hæddini. Húsini eru í góðum standi, hava flagtekju og eru væl bjálvaði. Væl egnaði sum summarhús. Grundøkið er fermetrar. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Kommunubrekka , Klaksvík Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar. á loftinum eru kømur, baðirúm, goymslurúm og gongd. Í miðhæddini eru køkur og stova í einum, og gongd. Í kjallarahæddini er kjallara-/vaskirúm. Húsini standa væl fyri miðskeiðis í Klaksvík. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Íbúð Eystan Heyg , Tórshavn Íbúðin er fermetrar. Í íbúðini eru køkur, stova, kømur, vaski-/baðirúm, wc og gongd. Íbúðarbygningurin er nýliga klæddur og bjálvaður, umframt nýggj vindeygu og hurðar. Ein vælhildin íbúð í friðarligum umhvørvi. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Sundum, Kollafirði Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað, umframt bilhús fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stova, kømur, baðirúm, gongd og durur. Í kjallarahæddini eru vaskirúm, fýrrúm, goymslurúm og verkstað. Vælhildin urtagarður uttanum húsini, sum eru innihegnað. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi og hava sera gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Sethús Í Brekkuni , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør mið-og kjallarahædd fermetrar og loft umleið fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Á loftinum eru kømur, baðirúm og gongd. Í miðhæddini eru køkur og stova partvís í einum, durur og trappur niður í kjallara. Í kjallarahæddini er lítil íbúð við køki og stovu í einum, kamari, baðirúmi og gongd, umframt kjallara-/fýrrúm. Stoyptur garður við trægirðing er uttanum húsini. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum, veðurgóðum umhvørvi og hava gott útsýni. Byggiár: óvist. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Randarhús í Viðargøtu, Uppi á Hamri, Argir Húsini eru í hæddum, kjallara- og miðhædd fermetrar hvør og loft umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Húsini verða innrættaði sum víst á tekningum innan, men tó eru ávísir møguleikar fyri broytingum eftir nærri avtalu við byggiharran. Húsini verða latin, klár at flyta inn í, og rindar keyparin fyri húsini í seinasta lagi yvirtøkudagin. Tilfar: Køkur: HTH, veljast kann millum sløg av hurum. Baðirúm: Svedberg Hvide Spor. Klæðnaskáp: HTH, veljast kann millum slag av hurðum. Vindeygu: Kerne-vindeygu við einum tvør-miðsprossa. Úthurðar: Nina teak úthurð við glasi. Innhurðar: Oskar fyllingshurðar fura. Loftir: Siljan granprofil. Klæðningur: Profilbrettir - Føroyaprofil. Tekja: mm tróðurplátur og legtir. Plannja svartar takplátur. Keyparin kann sjálvur velja, hvat hús hann ynskir av teimum sum eru eftir. Prísirnir eru ymiskir, alt eftir hvussu liðug húsini verða og eru teir hesir: Húsini liðugt gjørd, alt innrættað uttan kamar í kjallara og málaraarbeiði: kr. , Alt innrættað uttan kamar í kjallara: kr. , Loft og kamar í kjallara ikki innrættað: kr. , Miðhædd innrættað, málaraarbeiði, gólválegging, og hvítvørur er íroknað prísin: kr. , Húsini innlokaði við gólvi í mið- og loftshædd, trappur íroknað prísin: kr. , Um tygum hava fyrispurningar um húsini, eru tygum vælkomin at seta tykkum í samband við okkum. Prísuppskot: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Góð sethús úti í Hesti Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað uttan kjallari. Grundøkið er fermetrar. Á loftinum eru kømur, sjónvarpsstova og baðirúm. Í stovuhæddini eru køkur og stova í einum, kømur, vaskirúm, wc, hjallur, gongd og durur. Kjallari: óinrættaður. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Raðhús í Heimaratúni , Tórshavn Húsini eru í hæddum, umframt lágur kjallari, stovu- og miðhædd fermetrar og loft fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Á ovastloftinum er kamar. Á loftinum er kømur, baðirúm og gongd. Í stovuhæddini eru lítil køkur, stova, spísistova, og gangur. Húsini eru stoypt upp. Úthurð og vindeygu skift í Neyðugt verður at skifta tak, ketil og klæða húsini. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi, miðskeiðis í býnum, tætt við skúla og handil. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Haraldsundi til sølu Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í miðhæddini eru køkur, spísikrókur, stova, baðirúm, kømur, gongd og durur. Í kjallarahæddini eru kømur, wc, kjallararúm, goymslurúm, vaski-/fýrrúm og hjallur. Loft kann innrættast. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi úti á bygd og hava sera gott útsýni yvir Haraldsund. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús/summarhús í Haldórsvík til sølu Húsini eru í hæddum, hvør umleið fermetrar. Á loftinum eru kømur og gongd. Í miðhæddini eru køkur, stova, kamar, baðirúm, duru og gongd. Kjallarin er partvís útgrivin. Húsini hava nýtt tak. Sera gott útsýni yvir Sundalagi. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús á Gróthúsvegi , Hoyvík til sølu Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stova, kømur, baðirúm, grovkøkur, hjallur, gongd og durur. Í kjallarahæddini sum partvís er íbúð, eru køkur, stór stova, baðirúm, stórt kamar, gangir og verkstað. Húsini standa sera væl fyri í barnavinarligum, friðarligum umhvørvi. Stutt til skúla og handils. Húsini hava sera gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Eldri sethús á Glyvrum Húsini eru í hæddum, hvør umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Á loftinum eru kømur og útloft. Í miðhæddini eru køkur, kovi, stova, lítið kamar, baðirúm og gongd. Kjallari er allur eitt rúm. Húsini standa í barnavinarligum, friðarligum og veðurgóðum umhvørvi og hava sera gott útsýni. Við síðuna av húsunum er stórur hjallur. Girðing er uttanum húsini, sum eisini hava urtagarð. Byggiár: uml. . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Raðhús í Fjallsgøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, búðøkið íalt fermetrar, alt innrættað. Á loftinum eru kømur, baðirúm og gongd. Í miðhæddini eru stór stova og trappugongd. Í niðastu hæddini eru stórur køkur við spísikróki, durur og trappugongd. Garður er gjørdur omanfyri húsini. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi við blindveg og hava gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Vallaraheimið Fjallsgarður í Oyndarfirði Vallaraheimið sjálvt er í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í niðaru hæddini eru køkur, goymslu/fýrrúm, salur, gongd, wc og brúsurúm. Í ovaru hæddini eru stórur køkur, kømur, gestakøkur, matstova, wc við brúsum og gongd. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Sethúsini Fjallsgarður í Oyndarfirði Sethúsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stova, kømur, baðirúm, gongd, altan og terrassa. Í niðaru hæddini eru tvær íbúðir við køki, stovu, kamari og felags baðirúmi. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Sethús í Djóna í Geilsgøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør uml. fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur, stova, baðirúm, kamar og gongd. Í niðaru hæddini eru kømur, fýrrúm, vaskirúm, goymslurúm og gongd. Klæðing,tak, vindeygu og hurðar skift í Vatnrør og radiatorar er eisini skift. Húsini eru stoypt upp. Kunnu innrættast til íbúðir. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi, hava gott útsýni, stutt er til handil og barnaansing. Byggiár: síðst í -unum. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Sethús í Bóndabrekku , Tórshavn Húsini eru í hæddum, mið- og kjallarahædd fermetrar og loft umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Lofti kann innrættast, gólv, rør til miðstøðuhita og wc er løgd. Í miðhæddini eru køkur, stór stova, stór kømur, baðirúm, wc, durur, gongd, hjallur og altan. Í kjallarahæddini eru fýrrúm, vaskirúm og stórt kjallararúm. Garaguhurð í kjallara. Stoyptur garður við trægirðing er uttanum húsini. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi, nær við skúla og til handils, og hava gott útsýni. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Sethús í Vestmanna til sølu Húsini eru í forskotnum hæddum, ovara hæddin fermetrar og niðara hæddin fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru kømur, baðirúm og gongd. Í niðaru hæddini eru køkur, stór stova, wc, fýr-/vaskirúm, gongd og durur. Møguleiki er fyri at byggja bilhús. Húsini hava sera gott útsýni yvir fjørðin og bygdina. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Goymslu/vinnubygningur við Tinghúsvegin/Janstovugøtu, Tórshavn til sølu Bygningurin er í hæddum, hvør umleið fermetrar. Grundøkið er fermetrar. Niðasta hæddin er stórt verkstað við uppgongd til næstu hædd. Á næstu hædd er stórt goymslurúm, umframt skrivstovuhølir umleið fermetrar. Ovasta hæddin er goymslurúm. Útveggir eru úr betong við brandmúri móti granna eystureftir. Bygningurin er egnaður til uppbýting í íbúðir og tekningar fyriliggja. Gott útsýni frá ovastu hæddunum. Byggiár. . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Sethús í Varðagøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í ovaru hæddini eru stór stova, køkur, kømur, baðirúm, gongd, durur og altan. Í kjallarahæddini eru køkur/vaskirúm, stova, fýrrúm/hobbyrúm, baðirúm, kamar, kovi og gangir. Bilhús á fermetrar sunnanfyri húsini. Stoyptur garður við girðing uttanum vælrøktan urtagarð. Húsini standa í barnavinarligum, friðarligum, veðurgóðum umhvørvi og hava einastandandi gott útsýni. Gott bussamband. Byggiár: . Húsini verða seld um hóskandi boð fæst. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Íbúðar-/skrivstovubygningur Hoydalsvegur , Tórshavn Bygningurin er í hæddum, á umleið fermetrar íalt. Grundøkið er fermetrar. Í kjallarahæddini eru handilshølir, teknistova, arbeiðsrúm og wc. Í miðhæddini eru køkur, spísistova, stovur, kamar, wc, arbeiðsrúm, skrivstova/teknistova. Á loftinum eru kømur, baðirúm, útloft og altan. Húsini eru høvuðsumvald og bjálvaði í , samstundis sum tak, vindeygu og klæðing eru skift. Húsini eru innrættaði soleiðis, at tey kunnu nýtast til fleiri ymisk endamál. Húsini standa væl fyri og hava góðar sýnisgluggar út til bæði Hoydalsvegin og Oman Pisuvarða. Byggiár: . Ognin verður seld um hóskandi boð fæst Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , ER SELT Sethús á Hvítanesi Húsini eru í hæddum, stovuhædd fermetrar og loft umleið fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Í stovuhæddini eru køkur, stór stova, sjónvarpsstova, kømur, baðirúm, gongd og durur. Á loftinum eru kamar, wc, óinnrættað loftsrúm og gongd. Úthús umleið fermetrar við síðuna av húsunum. Urtagarður er uttanum húsini. Parkeringspláss er til tveir bilar. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum og veðurgóðum umhvørvi miðskeiðis á Hvítanesi. Byggiár: eldri partur óvist og nýggjari partur í . Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan ER SELT Sethús í Reyðugøtu , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør fermetrar + loft. Grundøkið er uml. fermetrar. Í ovaru hæddini eru køkur og stova í einum, kømur, baðirúm, gongd og durur. Í Kjallarahæddini eru vaski-/fýrrúm og stórt kjallararúm. Loftið kann innrættast. Húsini standa í barnavinarligum umhvørvi. Byggiár: . Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , ER SELT Sethús í Tjarnalág , Tórshavn Húsini eru í hæddum, hvør umleið fermetrar, umframt loft umleið fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er umleið fermetrar. Á loftinum eru kømur. Í miðhæddini eru køkur, stova, sjónvarpsstova, kamar, baðirúm, gongd, durur, altan og hjallur. Í kjallarahæddini eru kømur, baðirúm, vaski-/fýrrúm og gongd. Húsini hava fingið stórar umvælingar í seinastuni. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum og veðurgóðum umhvørvi, stutt til handils. Byggiár: Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Trýst á her, fyri at síggja myndir av húsinum innan Neyst í Sørvági Nýístandgjørt neyst, liggur í bátahylinum í Sørvági í hæddum, umleið fermetrar til støddar. Atgongd til loftshæddina frá vegnum omanfyri. Prísuppskot: kr. , Samanbygt sethús á Gerðisvegi í Saltangará Húsini eru í hæddum, stovuhædd fermetrar og loft fermetrar, alt innrættað. Grundøkið er fermetrar. Á loftinum eru kømur, baðirúm og gongd. Í stovuhæddini eru køkur og stova í einum, wc, fýr-/vaskirúm og gongd. Omanfyri húsini er lítil íbúð. Húsini standa í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi og hava gott útsýni. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Grundøki á Signabø Grundøkið er fermetrar við ástandandi grund á umleið fermetrar til støddar. Grundøkið liggur í barnavinarligum umhvørvi. Prísuppskot: kr. , Grundøkið í Skotarók, Tórshavn Byggibúgvið grundøkið fermetrar til støddar. Sera gott útsýni. Prísuppskot: kr. , Grundøkið Leitisvegur, Glyvrar Byggibúgvið grundøkið fermetrar til støddar. Sera gott útsýni. Prísuppskot: kr. , Grundøkið í Steinsgøtu, Kollafirði Byggibúgvið og planera grundøkið á fermetrar í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi við góðum útsýni. Prísuppskot: kr. , Grundøkið í Brobbersgøtu , Tórshavn Byggibúgvið grundøkið á fermetrar í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi við góðum útsýni. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Grundøkið Í Svanga , Tórshavn Byggibúgvið grundøkið í nýggjari útstykking, fermetrar til víddar, liggur í barnavinarligum umhvørvi við góðum útsýni. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Grundøkið á Mýrisnípuvegi til sølu Partvís útgrivið og byggibúgvið grundøkið á fermetrar til sølu. Grundøkið liggur við endaveg í friðarligum, barnavinarligum umhvørvi. Prísuppskot: kr. , Síðsta boð: kr. , Grundøkið Úti á Leiti, Fuglafirði Byggibúgvið grundøkið á fermetrar. Liggur oman fyri vegin. Gott útsýni. Prísuppskot: kr. , Grundøkið í Brøttulíð , Tórshavn til sølu Byggibúgvið grundøkið á fermetrar, við góðum útsýni til sølu um nógv høgt boð fæst. Prísuppskot: kr. , Lánsgjald, brutto við % eginfígging: kr. , Lánsgjald, netto: kr. , Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna Send rís ella rós til P/F Inni Her kanst tú senda rís ella rós um heimasíðu okkara, ella um okkurt annað ísamband við P/F Inni. Rís og Rós verur viðgjørt í trúnaði, og um e-mail adressa er uppgivin, fær tú svar sendandi skjótast gjørligt. Navn: E-mail: Viðmerkingar: Tilknýti Starvsfólk Kostnaður Tænastur Avgreiðslutíðir o.a. Bústaðarlýsing Um heimasíðuna P/F Grannskoðaravirkið INPACT Statsaut. revisorar P/F Grannskoðaravirkið INPACT varð stovnað sum einkultmannsfirma av Jógvani Sundstein .april Hetta var fyrsta løggilda grannskoðaravirkið í Føroyum. Áðrenn ta tíð vóru føroyingar noyddir at nýta danskar grannskoðarar, tá ið neyðugt var við løggildari grannskoðan. Jógvan Sundstein (f. ) arbeiðir enn sum stjóri í virkinum, men nú er Jógvan Amonsson høvuðseigari og samstundis stjóri og nevndarformaður. Jógvan Amonsson (f. ) tók prógv sum løggildur grannskoðari í Hann hevur arbeitt í virkinum síðani . Virkið gjørdist partafelag í Frá hevur navnið verið P/F Grannskoðaravirkið INPACT. Í septemper gjørdist vit limir í altjóðasamtakinum INPACT International (International Network of Professional Accountants). Hesin felagsskapur varð stovnaður í februar , og vóru vit sostatt millum teir fyrstu limirnar. At byrja við vóru bert limir í Europa, men nú er felagsskapurin øktur til eisini at umfata Amerika, serliga USA, Asia, Afrika og Australia. Felagskapurin er ikki økonomiskt samanbundin sum ein felags konsern, men heldur ein frívilligur felagsskapur, sum arbeiðir saman á øllum fakligum økjum. Limafeløgini eru hvør sær lutfallsliga smá, og leggja tey dent á, at tey sum sjálvstøðug feløg arbeiða hvør í sínum lokaløki. Eitt av loysunnarorðum felagsskapsins er: LOCAL EXPERTISE, INTERNATIONAL PRESENCE. Okkara felag er í stødd eitt meðalstórt virki innan felagsskapin. Eftir okkara uppfatan er tað betur at arbeiða sum sjálvstøðugt virki í sínum landi við tí altjóða tilknýti, sum felagskapurin gevur, heldur enn at vera ein beinleiðis partur ella deild av einum av teim heilt stóru multinationalu samtøkunum. Virkið hjá okkum er eitt av teim størstu í Føroyum. Vit eru fólk í virkinum, og vit taka okkum av øllum arbeiði, sum løggildir grannskoðarar hava sum arbeiðsøki. Tað snýr seg um grannskoðan, roknskaparuppseting, fíggjarliga ráðgeving, skattaráðgeving, arbeiði við rakstrarætlanum, hjálp í sambandi við at stovna nýggj virki, feløg o.l. Eisini eru ofta boð eftir grannskoðarum á fleiri samfelagsøkjum. Teir luttaka ofta í ymiskum nevndararbeiði o.l. um samfelagsspurningar. Jógvan Sundstein hevur verið løgtingsmaður í ár, harav nøkur ár í landsstýrinum sum løgmaður og sum fíggjamálaráðharri. Eisini var hann semingsmaður á privata arbeiðsmarknaðinum í ár. Seinru tíðina er Jógvan Amonsson kendur sum semingsmaður við góðum úrslitum serliga innan almenna arbeiðsmarknaðin. P/F Grannskoðaravirkið INPACT kann átaka sær alt arbeiði innan virkisøki hjá løggildum grannskoðarum í føroyska samfelagnum, eisini tá tað snýr seg um nýggjar vinnuvegir, herundir virksemi innan eina møguliga oljuvinnu. P/F Grannskoðaravirkið INPACT P/F Skrásetingarnr.: P/F Stjórn: Jógvan Amonsson Jógvan Sundstein Nevnd: Jógvan Amonsson, formaður Ólav Jøkladal Ásgerð Thomsen UPP P/F Grannskoðaravirkið INPACT Statsaut. revisorar Løggildir grannskoðarar Jógvan Amonsson Jógvan Sundstein Cand.merc.aud. Jógvan Joensen Arndis Poulsen Skrásettir grannskoðarar Alvi S.S.Nielsen Andrias Samuelsen Ásgerð Thomsen Eilif Petersen Judith Brekku Ólav Jøkladal Páll Mikkelsen Grannskoðarar Birgir Árting Eyðbjørn Poulsen J. Gunnar Nielsen Regin Hentze Snorri á Bøgarði Bókhaldið Finngerð Fríðriksdóttir Masa Christiansen Móttøkan og á skrivstovuni Randfríð Sørensen Vælkomin inn á heimasíðuna hjá Inventartænastuni, síðan sæst einans um tú hevur Flash Player. Trýst her fyri at fara víðari. Trýst her fyri at innleggja Flash Player. Nýggi "Mercedes Benz C-class" er nú avdúkaður. Lesið meira um nýggja Mercedes bilin á heimasíðu okkara Nýggjur Mitsubishi Pajero royn her Xsara Picasso hevur nú fingið sína egnu heimasíðu royn her Nýggi Mercedes C-class er ein sera áhugaverdur bilur royn her Telefon + Fax: + Adressa: Hoyvíksvegur E-mail: ivan@ivan.fo www.ivan.fo Dagførd: august Webmaster Nýggjur Mitsubishi Pajero Nýggjur Mercedes Benz C Nú eru liðin ár síðan fyrsti "Mercedes C" kom á marknaðin í Hann varð framleiddur til , tá nýtt modell kom, ið hevur koyrt til í ár. Eftir at hava arbeitt í fýra ár, og gjørt eina íløgu uppá millum og milliardir krónur er ein nýggjur "Mercedes C" komin. Hesin nýggi bilurin verður mettur sum nakað av tí allar besta, sum er komið frá verksmiðjuni í Stuttgart. Við C-klassanum kappast Mercedes við BMW -røðina. Tannstongstýring og bakhjólstrekk Sjálvt um bilurin minnir um forgangaran, er einki eftir av tí gamla modellinum, sum annars var ein góður bilur. Bilurin er ikki vaksin uttan, men innan er betri pláss, viðføris­rúmið er størri. Ein onnur broyting er, at endiliga hevur bilurin fingið tannstongstýring, meðan hann enn hevur bakhjólstrekk Hann fæst við seks trins gearkassa, ella fimm trins automatiskum Speedtronic gearkassa. Eins og tann størri S-klassin, hevur hesin eisini blinkljós í speglunum. Classic, Elegance og Avantgarde Tríggjar útgávur eru at velja ímillum: Classic, Elegance og Avantgarde, og listin yvir útgerðina er næstan óendaligur. Har er nærmast alt, sum hugsast kann. Hann hevur t.d. ABS bremsur, ESP stabilisatorsystem, antispinn, klimaanlegg, dupultar airbag framman, síðuairbag, og window-airbag í báðum síðunum, sum verjir høvdið í einum samanstoyti frá síðuni. Bilurin kann fáast við einari telefon, har eigarin kann trýsta á ein knøtt, um hann hevur trupulleikar við bilinum, ella er úti fyri einum óhappi. Tá fær kundamiðstøðin hjá Mercedes Benz boð og kann koma til hjálpar. Teir síggja beinanvegin, hvar bilurin er staddur. Brake assist system Bilurin hevur eina nýggja "Brake Assist System" (stytt BAS ) bremsuskipan, ið virkar soleiðis, at bilurin bremsar hart í fyrstu syftu, tá bremsað verður. Hetta økir munandi um trygdina. Sjey ymiskir bensin- og diesel motorar eru at velja ímillum. Eisini hevur verksmiðjan gjørt alt fyri at minka um olju- og besinnýtsluna, samstundis sum dálkingin er so lítil, at motoranir lúka øll krøv í sambandi við dálking, sum koma í gildi í . Um henda nýggja Mercedes C kunnu vit siga, at góðskan og trygdin er á høgum støði, og efturspurningurin er stórur. Næsta ár verður væntandi ein station vognur á skránni. Meira um C-class: Classic, Elegance & Avantgarde ? Royn her Nýggjur Mitsubishi Motorur Dagførd: august Webmaster Forsíða Nýggjur Mercedes Nýtt ! Nýtt ! Nýtt ! Hvat nýtt ? Innihaldsyvirlit Nýggir bilar Citroën Mercedes-Benz Mitsubishi Citroën nýggir Citroën Xantia Citroën Xsara Citroën Picasso Citroën Evasion Citroën Berlingo Citroën Saxo Nýggir Jeep Mitsubishi Mercedes Benz Brúktir bilar Rustviðgerð Starvsfólk Gestabók Links Dagførd: juli Webmaster Hugskotini ið koyra Citroën Xsara Picasso er í stóran mun framtíðarinnar familjubilur. Nýggja sniðið ger upp við gamlar pástandir um, at familjubilar ikki eru snøggir og áhugaverdir. Teir mongu væl umhugsaðu smálutirnir gera gerandisdagin, og familjulívið lættari. Og ára rustgaranti fyri gjøgnumtering tryggjar, at eigarin fær gleði av íløguni mong ár inn í framtíðina. Picasso er alt Xsara Picasso er hvørki stationcar, coupé ella MPV. Hann er alt. Ríkiligt pláss til viðførið, børn og vaksin. Her kundi verðið nevnt, at tey trý baksetrini eru sjálvstøðug og ikki minst, at setrið í miðuni aftan kann flytast bæði aftur og fram. Somuleiðis eigur at vera nevnt, at viðførisrúmið er stórt. Picasso hevur harumframt fleiri smærri goymslurúm, sum m.a. børnini dáma so sera væl. Hdi diesel í summar Í fyrsta umfari er Xsara Picasso at fáa við tveimum spennandi bensinmotorum. Í summar verður hann eisini at fáa við tí nýggja Hdi diesel motorinum. Hesin nýggi dieselmotorurin er eitt gott boð uppá framtíðarinnar dieselmotorar. Talan er um nýggja tøkni og Picasso er longu tiltikin fyri at brenna lítið, og koyra langt. Picasso liggur avbera gott á vegnum, og dálkar lítið. Fyribils verður Picasso seldur í fýra grundútgávum. Xsara Picasso i LX kr. Xsara Picasso i SX kr. Xsara Picasso i V LX kr. Xsara Picasso i V SX kr. Fyrivarni verður tikið fyri prísbroytingum. Citroën Saxo Family lítil og nýggjur Tann sera væl dámda Family-røðin hjá Citroën hevur nú aftur økt um familjulimirnar. Familjan er hesuferð økt við fleiri nýggjum Citroën Saxo Family modellum. Her er ikki bert talan um ein nýggjan bil. Teir nýggju "Citroën Saxo Family" geva margfaldar valmøguleikar, og eggja við síni framúrskarandi útsjónd. Tað eru nógv viđurskifti, sum eru í serflokki. Tær mandilformaðu Saxo lyktirnar geva framúrskarandi gott ljós. Ljóðið er eisini sermerkt. RDS-radio við fløvuspælara er so at siga standard í øllum modellunum. Harumframt hava allir Saxo bilarnir servostýring, sentrallás, el drivnir síðurútar framman, tónaðar rútar, breiðar listar og hurðahandtak í sama liti, sum bilurin annars. Dentur er lagdur á at skapa ein fjølbroyttan bil við mongum valmøguleikum. Hetta er gjørt fyri, at Citroën Saxo Family kann bjóða einhvørjari familju fleiri valmøguleikar. Harumframt hevur verið hugsað um, at Saxo skal standa seg væl nógv ár inn í framtíðina. Tað eigur ikki at verða gloymt, at saman við Saxo verður givið ára garanti fyri rustgjøgnumtering, og ára lakkgaranti. Dýrt brennievni Er tú umhugsin og hevur hug at spara dýrar bensindropar, so hevur Saxo Family eitt tað besta boðið á marknaðinum í dag. Her er serliga talan um tann nógv rósta , dieselmotorin, sum koyrir heilt upp í , km. uppá liturin. Tí kunnu vit siga, at Saxo Family eisini vendir sær til tær mongu prísbevístu familjurnar. Saxo Family við fimm hurðum: Í teimum elegantu modelunum við fimm hurðum er alt gjørt fyri at skapa so nógv pláss, sum gjørligt til familjuna. Hugsað er um hvønn sentimetur. Samanborið við aðrar bilar á marknanðinum, er talan um ein heilt nýggjan standard, tá hugsað verður um rúmd í kabinu og viðførisrúmi. Modellini við fimm hurðum eru tvey: Saxo i SX Saxo , i Family. Citroën Xsara og trý snið: Tann tiltikni og sera snøggi Citroën Xsara verður gjørdur í trimum útgávum, sum nevndar verða: "Xsara Coupé", "Xsara við hurðum" og "Xsara Weekend". Xsara Coupé: Xsara Coupé i S Xsara Coupé i VTR Xsara Coupé i VTR Xsara Coupé i SX Aut. gear Xsara Coupé i V Sport Xsara Coupé i V VTR Xsara Coupé i V VTS Xsara við fimm hurðum: Xsara i Family Xsara i SX Aut. gear Xsara i V SX Xsara i SX Xsara i V Exclusive Xsara HDi SX Xsara Weekend: Xsara Weekend i SX Xsara Weekend i Family Xsara Weekend i SX Xsara Weekend i SX Aut. gear Xsara Weekend i V SX Xsara Weekend i V Exclusive Xsara Weekend HDi SX Citroën Xsara: Prísur úr , Fyrivarni verður tikið fyri prísbroytingum. Vit umboða nú eisini heimskendu bilverksmiðuna "Jeep" Til Jeep Til yvirlit Til forsíðu Til hvat nýtt ? Vit umboða nú heimsins fyrsta "Jeep" Amerikanska verksmiðan "Jeep" hevur einkarrætt til navnið "Jeep". Við øðrum orðum kunnu vit siga, at talan bert kann vera um ein "djip", og hann eitur "Jeep". Til Jeep Til yvirlit Til forsíðu Til hvat nýtt ? Dagførd: juli Webmaster Dinitrol rustviðgerð Lat ikki bil tygara missa virði. Vit viðgerða bil tygara eftir FDM og DTI skipanini og virðini vara. Fer filmurin ikki í gongd, so kanst tú heinta RealMedia á http://www.real.com Link til Dinitrol Danmark Sí príslista niðanfyri: Við rustviðgerð av undirvogni ella yvirvogni verður goldið % av komplettari rustviðgerð. Sertænastur: Vaska undirvogn: % av komplettari rustviðgerð Vaska motorrúm: ,- kr. v/ MVG Rustverju í last á pick-up: ,- kr. v/MVG Niðanfyri er yvirlit yvir so gott sum øll bilmerki, og í hvørjum bólki bilarnir eru í: Bilar, ið ikki eru í yvirlitinum omanfyri vera prísaðir eftir avtalu. Starvsfólkayvirlit: Stjóri, teldupostur: ivanjoh@post.olivant.fo Ivan Johansen, stjóri síðan byrjan í Søludeild e-mail: bilsola@post.olivant.fo Jón Johansen, sølustjóri, byrjaður / Jónfinn Olsen, sølumaður, byrjaður / Hans Vang, sølumaður, byrjaður / Bókhald e-mail: ivanjoh@post.olivant.fo Olga Olsen, bókhaldari, byrjað / Áki Andreasen, skrivstovunæm. byrjaður / Goymsla e-mail: goymsla@post.olivant.fo Jógvan T. Joensen, goymslustjóri, byrjaður / Ragnar í H. Petersen, goymslum. byrjaður / Heini M. Hermansen, goymslun. byrjaður / Jóannes Poulsen. goymslunæm. byrjaður / Mekaniskur verkstaður e-mail: verkstad@post.olivant.fo Leif Johansen, verkstaðstjóri, byrjaður / Jákup Danielsen, tekn. leiðari, byrjaður / Johan Árnastein, verkførari, byrjaður / Finn Rubeksen, teknikari, byrjaður / Frank Erik Olsen, mekanikari, byrjaður / Uni R. Debess, lastbilalærlingur, byrjaður / Kristoffur Gaardlykke, lærlingur, byrjaður / Tórur Bærentsen, lærlingur, byrjaður / Rene Torgarð, lærlingur, byrjaður / Sørin Olsen, arbeiðsmaður, byrjaður / Sofus Olsen, klárgerð, byrjaður / Plátuverkstaður e-mail: verkstad@post.olivant.fo Eiler Joensen, plátusmiður, byrjaður / Johnny F. Heinesen, lærlingur, byrjaður / Dinitrol rustviðgerð e-mail: verkstad@post.olivant.fo Kaj Boetius, leiðari, byrjaður / Eyðun Mortensen, arbeiðsmaður, byrjaður / Dagførd: juli Webmaster Hvat kostar hasin nýggi Pajero ????? Hetta er ein fín síða akkurát, sum citroen bilarnir Hetta er ein fín síða, men eg kundi hugsað at tað var meir at lesa Takk fyri tveir góðar bilar. Nær kemur tann fyrsti nýggi Mercedes til Føroya ??? Hetta er bara óført eg haldi eisini at eg síggi fleiri og fleiri Citrónir á føroysku vegunum Heilsan Per Sera góð heimasíða, stuttligt at okkurt nýtt er hvørja ferð ein er inni og vitjar Nær sleppa vit at síggja handa nýggja Mercedes bilin ? Henda síðan er bara blivin heilt "feit" Nú meðan eg havi siti í einsemi og skrivað, hava tankar mínir sjálvandi sveima runt har upp hjá tykkum, og brádliga kom nakað yvir meg og eg kundi ikki bara mær: "Ikki er frítt at tár í eygnakrókið svíða longsulin til arbeiðsplássið nívur havi ilt við at lesa onnur mugu tað týða men uggin um at onnur tíð skjótt blívur og tíðin dag Nú er 'heimasíðan hjá tykkum nógv broytt og bara til tað betra. Hasin nýggi Merzedes bilurin er sera spennandi Her havi eg veri ofta og hugt men nú er alt broytt jú eg veri sjótur aftur at hyggja. tit siga tit gera broytingar Hey hey Ivan eg havi keypt bil frá tær so alt gott frá mær Heimasíðan hjá tykkum er bara næstan líka góð sum hjá hinum bilforhandlarunum hey hey koyri myndir til teir brúktu bilarnar Eg havi lisid gestabókina og má geva teimum rætt sum siga at ta"burdi veri meir um nýggjar bilar Hetta er fyrstu fer eg skrivi í eina gestabók, men eg haldi at eg eri samdir við tey sum siga at tað skuldi vera meira um nýggjar bilar takk fyri tveir góðar bilar Ivan Fín heimasíða, men eg haldi avgjørt at tað vantar meir info um bilarnar sjálvar og í minsta lagi prísir!!! Annars góða eydnu framyvir. Ein o.k heimasíða, men tit skuldu tó haft meir info um teir nýggju bilarnar. Góða eydnu við salginum, takk fyri. Hasin filmurin hjá tykkum er bara skeg Takk fyri eina góða síðu Útmerkað heimasíða, men tit eiga heilt avgjørt at leggja prísirnar fyri nýggjar bilar út eisini. Um ikki annað, so grundprísirnar. Annars kunnu tit tað sama sletta punktið "nýggir bilar." Hetta er bara spennandi Jú hesa heimasíðuna dámar mær bara væl Frítíðarskúlin Samskipari Manbjørn Mortensen Tlf. Fartlf. Fax: Frítíðarskúlin er eitt ansingartilboð eftir skúlatíð til børn, ið ganga í forskúla, og flokki. Málið hjá Frítíðarskúlanum er, at børn eftir loknan skúladag, innan tryggar karmar og undir uppsýni og vegleiðing av vaksnum, kunnu stimbrast og mennast sálarliga, sosialt, handaliga og rørsluliga. Fyri at røkka omanfyrinevndu málum, er útgangsstøðið: Trygd, dygd og virksemi. Trygd: At vit í dagligdegnum skapa tær neyðugu umstøðurnar fyri, at bæði børn og foreldur kunnu kenna seg trygg. Dygd: Í neyvum samstarvi við heim og skúla, at skapa eitt dygdargott umhvørvi, fyri heildina og tað einstaka barnið. Virksemi: At bjóða børnum ein dagligdag við fjølbroyttum innihaldi, har tey á ein skapandi og mennandi hátt kunnu royna seg. Frítíðarskúlin tekur ímóti børnunum í skúlastovuni ella á gongini uttanfyri skúlastovuna, tá ið vanliga skúlagongdin er lokin. Børnini verða ansað til kl. Frítíðarskúlin er opin, tá ið skúlin er opin. Gjaldið fyri Frítíðarskúlan er ásett til kr. , um mánaðin og fellur til gjaldingar tann fyrsta í mánaðinum. Rindað verður fyri september til og við juni. Uppsagnarfreistin er ein mánaði til tann fyrsta í einum mánaði. Uppsøgnin verður latin leiðaranum á tínum Frítíðarskúla. Sambart kunngerð nr. frá januar hevur kommunan heimild til at siga pláss á ansingarstovninum upp, um eftirstøðan fer út um mánaðir. Víst verður á møguleikan fyri fríplássi sambart kunngerð. Spurningar um fríplás skulu setast sosialu deild hjá Tórshavnar kommunu. Tey normeraðu plássini eru primert fyri børn í forskúla og flokki. Møgulig avlopspláss verða tillutað børnum úr flokki. Umsóknarbløð til Frítíðarskúlan fáast við at venda sær til kommununa tlf. Frítíðarskúlin á Argjum AB-Húsið Tlf. Deildarleiðari: Signa Hammer Frítíðarskúlin í Kommunuskúlanum Kommunuskúlin Tlf. Deildarleiðari: Jóanes Árting Frítíðarskúlin á Eysturskúlanum Eysturskúlin Tlf. Deildarleiðari: Guðrun S. Hansen Frítíðarskúlin í Sankta Frans skúla ( fl.) Sankta Frans Skúli Tlf. / Deildarleiðari: Maria Heinesen Frítíðarskúlin í Sankta Frans skúla (forskúlin) Bridgehúsið Tlf. Deildarleiðari: Maria Heinesen Frítíðarskúlin í Hoyvik Badmintonhøllin Tlf. Deildarleiðari: Jóna Johannesen Frítíðarskúlin á Venjingarskúlanum Hornagøta Tlf. / Deildarleiðari: Ann Elisabeth Joensen Halló tit báðir.!!! Super heimasíða. Heilsanir Havnar Tarzan. OK SO SIGA VIT TAÐ Sera spennandi !!!!!! Hej Birgir, Tað skuldi verði mynd av tær á heimasíðuni. Ein so vakur ungur maður má verða avmyndaður á netinum. Við ella uttan klæði. tú ert besti hallarvørur í heiminum atlar tú á norðoyarstevnu tú ert besti hallarvørur í heiminum atlar tú á norðoyarstevnu Sum eg skilji trívast synir mínir væl í høllini. Takk fyri tykkars innsats! Gordon úr Nuuk í Grønlandi. heyyyy. hetta er ein sera góð heimassíða, men tað burdi staði okkurt um stjornuna MEGA FEIT HEIMAS`IðA. HEILSAN MR X Høllin er sikkurt fín, men kom her til so síggja tit eina ordilga høll. Bert ein lítil heilsan frá steinar úr venjingarskúlanum.Tað er cool at ganga í skúla Halló eg eri í skúla og rotni eg eri TJÓÐVELDISMAÐUR Feitasta heimasíða í krúllinum Fín høll avgjørt tann besta í landinum, tað haldi eg í hvussu so er! Annars tit mugu hava tað sjanheit? "Stay cool !" tú ert heimsins besti hallarvørur høllin hjá tær er tann besta eg komi vid í jólaball eg heyhey tit har uppi a'høllini hetta er bara ein fín heimasíða :o) birgir er ein knassi tað halda bygdamenn uttan teir `i b`ugva `I Vestmanna hey hey cool heimasíða ha ha tv skuldi for fanin sloppi at spælt til tveir tímar longri.Annars er tað altíð feitt at vera HAVNARMAðUR. Matilda. hetta er ein góð heimasíða Eirargarður , Hædd FO- Tórshavn Tlf. + Fax + javnratt@ahs.fo x x x x Javnstøðulógin skal tryggja: At mismunur ikki verður gjørdur á fólki orsakað av kyni. At somu møguleikar verða veittir øllum uttan mun til kyn. Nevndin og Skrivstovan Javnstøðunevndin er ein almennur óheftur eftirlitsmyndugleiki. Nevndin er fíggjarliga og starvsfólkaliga knýtt at Almanna- og Heilsumálastýrinum, men virkar annars sum sjálvstøðugur stovnur óheft av tænastuboðanum higani ella frá øðrum almennum stovnum. Sitandi Javnstøðunevnd er sett við skrivi frá Føroya Landsstýri tann okt. . Javnstøðunevndin telur limir, sum verða tilnevndir av landsstýrismanninum í Almanna- og Heilsumálastýrinum. Leiðarin, forkvinnan, verður vald av Føroya Landsstýri, og verða hinir limirnir verða tilnevndir soleiðis: umb. løntakarar, umb. arbeiðsgevarar, umb. Kvinnufelagasamskipan Føroya, umb. skúla-, heilsu- og almannaverkið Nevndin tekur á nevndarfundum avgerðir í málum, sum hava serligan týdning. Onnur mál vera avgreidd av forkvinnuni saman við skrivaranum. Avgreiðsluskrivstova við nevndarskrivara er knýtt at nevndini. Skrivarin hevur dagligu leiðsluna av arbeiðinum hjá nevndini um hendi. Skrivarin fyrireikar og leggur fram mál, sum skulu viðgerast á nevndarfundi, luttekur á nevndarfundi og avgreiðir mál aftaná nevndarfund. Nevndin hevur fundir um árið. Játtanin á fíggjarlógini er kr. . Nevndin og skrivstovan Endamál og arbeiðsøki Nevndarlimir Hvussu fæst samband við nevndina Javnstøðunevndir í søguligum baksýni Uppaftur Endamál Javnstøðulóginn skal tryggja: at mismunur ikki verður gjørdur á fólki orsakað av kyni at somu møguleikar verða veittir øllum uttan mun til kyn. Javnstøðunevndin er sett at ansa eftir hesum. Arbeiðsøki Javnstøðunevndin viðger mál grundað á klagur og kann eisini sjálv taka mál upp. Eisini er nevndin ráðgevandi myndugleiki í javnstøðuspurningum. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru í høvuðsheitum hesar: at hava eftirlit við at lógin um javnstøðu verður hildin og at viðgera kærur frá fólkum, sum halda seg hava verið fyri mismuni vegna kyn at virka fyri at beina burtur allan mismun vegna kyn innan øll samfelagsøkir og luttaka í samfelagskjakinum við atliti til javnstøðuspurningar og veita upplýsing grundaða á ta vitan, nevndin í arbeiði sínum fær at virka fyri eins møguleikum til útbúgving, arbeiði, yrkisligari og mentannarligari menning at virka sum ráðgevi hjá almennum stovnum, feløgum og einstaklingum í javnstøðuspurningum og at samstarva við aðrar almennar stovnar, sum arbeiða við javnstøðumálum at geva tilmæli í javnstøðumálum og at geva loyvi til frávik frá lógini viðvíkjandi starvslýsing o.ø. og viðvíkjandi setan av nevndum og ráðum at kunna um javnstøðulógina og javnstøðunevndina Á hvørjum árið verður gjørd ársfrágreiðing um virksemi fyri farna árið, sí Útgavur. Nevndin og skrivstovan Endamál og arbeiðsøki Nevndarlimir Hvussu fæst samband við nevndina Javnstøðunevndir í søguligum baksýni Uppaftur Nevndarlimir Vald av landsstýrinum Turið Debes Hentze, forkvinna E. Jalsgøta FO- Tórshavn, tlf. e-postur javnstod@post.olivant.fo Umboðandi skúla-, heilsu- og almannaverkið Kirsten Brix, lektari Fjalsgøta FO- Tórshavn, tlf.: e-postur kirstenb@fmd.fo Umboðandi KSF Jancy Olsen á Hamri FO- Toftir, tlf.: e-postur jancyo@ahs.fo Umboðandi arbeiðsgevarar Jon Hestoy, prentari Garðsgøta FO- Argir tlf.: Umboðandi løntakarar Harry Johannesen, maskinsmiður FO- Toftir, tlf.: e-postur harmar@post.olivant.fo Skrivari Augusta Mikkelsen Eirargarður , .hædd FO- Tórshavn, tlf.: e-postur augustam@ahs.fo Nevndin og skrivstovan Endamál og arbeiðsøki Nevndarlimir Hvussu fæst samband við nevndina Javnstøðunevndir í søguligum baksýni Uppaftur Hvussu fært tú samband við nevndina Ring ella skriva til Skrivaran Augusta Mikkelsen Eirargarður , .hædd FO- Tórshavn, tlf.: e-postur augustam@ahs.fo Forkvinnuna í nevndini Turið Debes Hentze, forkvinna + mynd E. Jalsgøta FO- Tórshavn, tlf. e-postur javnstod@post.olivant.fo Nevndin og skrivstovan Endamál og arbeiðsøki Nevndarlimir Hvussu fæst samband við nevndina Javnstøðunevndir í søguligum baksýni Javnstøðunevndir í søguligum baksýni. Javnstøðunevnd, ella Javnrættindanevndin, sum tá var heiti hennara, varð fyrstu ferð fyrisitingarliga sett av Føroya Landsstýri í eftir løgtingssamtykt tann apríl Henda fyrsta nevndin virkaði ongantíð og hevði onga reglugerð. ST-sáttmálan frá dec. um avtøku av øllum kynsmismuni ímóti kvinnum (CEDAW Convention of Elimination of Discrimination Against Women) varð háveldisstaðfestur uttan fyrivarni fyri Føroyar tann mei og sostatt fólkarættarliga bindandi fyri Føroyar tá. Hóast rættarliga óneyðugt spyr Ríkisumboðið kortini tann okt. , um sáttmálin skal kunngerast í Føroyum, og við løgtingssamtykt tann mars tilmælir løgtingið at seta sáttmálan í gildi fyri Føroyar. Hann hevur tá verið fólkarættaliga bindandi í Føroyum í nøkur ár. Í flestøllum grannalondum okkara sum eisini eru ST-limalond vóru javnstøðunevndir lógarfestar, longu áðrenn ST-sáttmálin gjørdist fólkarættarliga bindandi, eins og flestøll eisini høvdu fingið javnstøðulógir, longu áðrenn ST-sáttmálin gjørdist fólkarættarliga bindandi. Eisini í Føroyum gjørdist støðugt meiri átroðkandi við eini javnstøðulóg. Á sumri setti Føroya Landsstýri nýggja javnstøðunevnd. Reglugerð fyri nevndina varð góðkend tann december . Aðalarbeiðið hjá hesi nevndini var at fáa eina javnstøðulóg. ST-sáttmalin var tá eisini vorðin samtyktur í løgtinginum tann l. mars . Javnstøðulógaruppskot varð lagt fyri løgtingið í men fall. Tá lógaruppskot um javnstøðulóg á øðrum sinni varð lagt fyri løgtingið í , varð uppskotið samtykt og løgtingslógin kom í gildi tann mei og fyrsta javnstøðunevndin sum sett var sbrt. lógini var sett við skrivi frá Føroya Landsstýri tann nov. . Nevndin og skrivstovan Endamál og arbeiðsøki Nevndarlimir Hvussu fæst samband við nevndina Javnstøðunevndir í søguligum baksýni Uppaftur JULI Seinastu tíðina hava ungir feministar gjørt nógv um seg í Svøríki við bókini "Fittstim". http://www.fittstim.nu Í bókini eru greinar, skrivaðar av ungum kvinnum. Evnini tær viðgera eru m.a.: seksualundirvísing í skúlanum, fyrimyndir, anoreksi, sjálvsálit o.m.a. Í formælinum skriva Belinda Olsson og Linda Normann Skugge m.a.: Vit halda at dreingir hava líka stóran tørv á fyrimyndum og hetjum sum gentur. Men tað eru framvegis gentur, ikki dreingir, sum ikki sleppa at hava kropp sín í frið. Gentur svølta seg, tær verða kallaðar ókvæmisorð/kynsorð í skúlanum, uttan at lærarar ella onnur vaksin tala at. Sum vaksnar fáa gentur minni løn enn dreingir fyri sama arbeiði. Nógvar gentur berjast við vánaligt sjálvsálit, tí tær ongantíð fingu so stórt rásarúm sum dreingir. Um hví tær hava valt at gera hesa bókina siga tær: Fyri at vísa at tað finnast gentur, ið havi hægri mál enn at verða vakrasta genta í Svøríki. Vit vilja vísa at vit eru til og hava eina meining. Tað er okkara vón at gentur fyrr seta mørk og læra at tær hava makt yvir sínum egna lívi.Vit eru coolar, vakrar, raskar, smartar, góðar og fremst av øllum eru vit feministar. Hetta skriva og meina ungar kvinnur í Svøríki. Hvat meina ungfólk í Føroyum? javnratt@ahs.fo Í Norra er komin út ein líknadi bók, ið nevnist "Råtekst", har skriva Hilde Charlotte Solheim og Hekke Vaagland m.a.: Vit eru feministar tí kvinnur verða brendar í India. Vit eru feministar tí klitoris verður skorin burtur hjá gentum í Somalia. Vit eru feministar tí kvinnuligir toppleiðarar eru sjálsamir, lønin hjá kvinnum er lægri enn lønin hjá monnum, fyri arbeiði við sama virði o.s.f. Lesið eisini: Uppskot um barnsburðargrunn Grundlógarnevndin Grein Súsanna Danielsen Augusta Mikkelsen mailto:augustam@ahs.fo Uppaftur Javnstøðunevndin E. Jalsgøta Postrúm FR- Tórshavn Tlf.: Fax: E-postur:javnstod@post.olivant.fo september Barnsburðarfarloyvi og barnsburðargrunnur Støðan á arbeiðsmarknaðinum Í løgtingslóg nr. frá apríl um barnsburðarfarloyvi eru reglur um rættin hjá kvinnum og monnum at vera burtur úr arbeiði orsakað av barnsburði íalt vikur aftan á føðing, soleiðis: tær fyrstu vikurnar bæði foreldur, næstu mamman og seinastu kunnu býtast eftir avtalu. Henda lóg sigur tó onki um fíggjarligu viðurskiftini. Sum støðan er í dag á arbeiðsmarknaðinum, verður farið undir barnsburðarfarloyvi undir ógvuliga misjøvnum viðurskiftum. Munur er á alment løntum og privat løntum, og millum tey privatløntu er munurin eisini stórur. Málsetningur eigur at vera: Kvinnan/maðurin skal kunna fara í barnsburðarfarloyvi uttan lønarmiss. Arbeiðsgevarin skal kunna seta avloysara uttan eykakostnað. Foreldur eiga at kunna fara í barnsburðarfarloyvi uttan samvitskubit mótvegis arbeiðsgevara og samstarvsfeløgum og uttan at hetta fær ov stórar fíggjarligar avleiðingar. Og fyri kvinnurnar serliga, sum føða børnini, er umráðandi, at tær ikki vera ein minni áhugaverd arbeiðsmegi orsakað av barnsburði. Ein okkaramillum skipan skal tryggja rættlag á hesum. Kostnaðurin eigur at verða borin av okkum øllum, arbeiðsgevarum og arbeiðstakarum, kvinnum og monnum, soleiðis at barnsburður og barnsburðarfarloyvi ikki sum nú, serliga er ein trupulleiki hjá kvinnunum og ávísum arbeiðsgevarum, men verður eitt mál, sum verður loyst sum eitt samfelagsmál, sum viðkemur okkum øllum. Skipanin í dag Í dag er tað so, at einhvør kvinna, sum fer úr arbeiði orsakað av barnsburði, fær dagpening eftir dagpeningalóggávuni, um hon ikki fær løn frá arbeiðsgevara sínum. Ongar reglur eru enn galdandi fyri menn. Sambært dagpeningalóggávan merkir hetta: Fyri kvinnuna Tann sum bert fær dagpening hevur munandi lønarniðurgond. Um arbeiðsgevarin rindar løn í farloyvistíðini, hevur kvinnan ikki rætt til dagpengar. Fyri arbeiðsgevaran Rindar arbeiðsgevarin kvinnuni løn í farloyvistíðini og setir avloysara, eru tvær lønir at rinda. Barnsburðargrunnur Her er tað barnsburðargrunnurin kemur inn í myndina og skal tryggja fulla løn í farloyvistíðini: dagpengar + x kr. = full løn. Hesar x kr. er tað, barnsburðargrunnurin skal fíggja. Dagpeningalóggávan Og broyting í dagpeningaloggávuni skal tryggja, at arbeiðsgevarin, sum rindar løn, fær refusión í dagpeninginum til at seta avloysara. Dagpeningalóggávan Tað vóru stór framstig, tá kvinnur við hesi lóg fingu rætt til dagpening í sambandi við barnsburð, um tær ikki fingu løn. Men reglan hevur uttan iva eisini havt ávirkan á, hvussu arbeiðsmarknaðurin síðani hevur skipað seg ella rættari ikki skipað seg. Tí á privata arbeiðsmarknaðinum eru fáar avtalur um løn í samband við barnsburð. Størsti parturin av kvinnunum fær bert dagpening og tað merkir eina munandi lønarniðurgongd. Orsøkirnar til, at arbeiðsgevarin hveppir seg við at rinda fulla løn í sambandi við barnsburð, eru helst fleiri, t.d. hevur ikki verið hildið vanligt at rinda fólki løn, sum ikki eru í arbeiði, og enn minni hevur tað verið hildið at vera uppgáva arbeiðsgevarans at rinda fyri fráveru orsakað av barnsburði. Tíðir broytast, men broytingarnar á hesum øki eru ikki stórar á privata arbeiðsmarknaðinum. Barnsburðarfarloyvi tykist framvegis ikki at vera eitt mál fyri privata arbeiðsmarknaðin, men meiri eitt privat familjumál og partvíst eitt mál fyri tað almenna. Støðan sýnist rættiliga fastlæst og uttan hjálp frá lóggevarunum, verður neyvan nøkur broyting í bræði. Flestøll norðurlond hava lóggávu svarandi til dagpeningalógina, ofta skipaða ella orðaða sum ein tryggingarskipan "folketrygd", sum umframt aðrar almennar veitingar eisini fevnir um dagpengar við barnsburð. Eftir hesum skipanum hevur einhvør kvinna/maður sum fer í barnsburðarfarloyvi rætt til dagpening, líkamikið um viðkomandi er í almennari ella privatari vinnu. Verður hinvegin goldin løn, og arbeiðsgevarin váttar at avloysari verður settur, fær arbeiðsgevarin rætt til dagpeningin (í mun til útgoldna løn). Tørvandi skipan á hesum øki her hjá okkum hevur við sær, at arbeiðsgevarar ikki binda seg við avtalum um løn í samb. við barnsburðarfarloyvi. Hetta merkir, ikki minst fyri kvinnurnar, ótrygg arbeiðsviðurskifti og lønarniðurgongd. Um hugt verður eitt sindur fram, fær tað týdning fyri menninar eisini at fáa greiði á hesum viðurskiftum. Roknast má við, at eisini ungu páparnir framyvir fara at seta fram ynski og krav um farloyvi í sbd. við barnsburð -við løn. Hetta eru grundleggjandi samfelagsviðurskifti av stórum týdningi á arbeiðsmarknaðar-, familju- og barnaansingarøkinum. Hesi økir og trivnaðurin á teimum eru í dag eru so tengd at hvør øðrum, nú bæði kvinnur og menn eru í vinnu og framvegis eiga børn, at einhvør broyting innan eitt øki ávirkar hini økini. Og verður hugsað eitt sindur longur fram: Trygg viðurskifti á hesum øki høvdu uttan iva havt við sær, at foreldur ikki vóru so skjót av húsum aftur og út í arbeiði aftan á barnsburð, men ístaðin avsettu meiri tíð til tey smáu sum øll jú tykjast samd um, er tað rætta. Hetta hevði so aftur ávirkað tørvin á barnaansingarplássum osfr. Men fíggjarliga grundarlagið má vera í lagi. Tað er alt avgerandi. Hetta verður nevnt fyri at lýsa, hvussu týðandi tað er í nútíðarsamfelagnum at fáa rættlag á hesum viðurskiftum, sum eru grundarlagið undir einum fleksiblum arbeiðsmarknaði. Og so kann hetta væl at merkja gerast uttan tann stóra kostnað. Hvat er tað sum skal gerast? Tryggjast skal, at tann sum fer í barnsburðarfarloyvi varðveitir løn sína. Tryggjast skal, at arbeiðsgevarin ikki verður fíggjarliga verri fyri, um arb. takari fer í barnsburðarfarloyvi Hvussu kann hetta gerast? Privati arbeiðsmarknaðurin Gjald í barnsburðargrunn. Barnsburðargrunnurin verður ein skipan, har arbeiðsgevarar og arbeiðstakarar gjalda eitt ávíst krónutal í % í mun til goldna løn í grunn til landskassan. Rindar arbeiðsgevarin ikki fulla løn í farloyvistíðini (t.d.bert løn í mð. og síðani verður farið á dagpening í mðr.), fær arbeiðstakarin goldnan úr barnsburðargrunninum munin upp til lønina. Best og snøggast er, um grunnurin fevmir um øll arbeiðspláss, almenn sum privat. Refusión í dagpeningi. Broyting verður gjørd í dagpeningalóggávuni, soleiðis at arbeiðsgevari, sum rindar løn í farloyvistíðini og sum setur avloysara, fær rætt til dagpeningin hjá tí, sum fór í farloyvi. Broytingin hevur við sær at arbeiðsgevari, sum áður ikki rindaði løn yvirhøvur, men lat kvinnuna ístaðin fara á dagpengar, nú við at rinda løn í farloyvistíðini fær refusión í dagpeninginum. Arbeiðsgevarin fær bert refusión, um avloysari verður settur. Við øðrum orðum verður arbeiðsgevarin motiveraður til at seta avloysara sum má sigast at vera rætta mannagongdin sæð bæði frá sjónarmiðum arbeiðsgevara og arbeiðstakara. Og fyri hana/hann sum fer í farloyvi er gott at vita sær, at burturveran ikki kemur at tyngja starvsfelagaðarnar júst tí avloysari verður settur. Eykaútreiðslan hjá arbeiðsgevaranum sum velir at seta avloysara kann vera, um avloysarin fær hægri løn enn upphæddin á dagpengunum er. (Dagpengarnir vera roknaðir eftir lønini hjá tí, sum fer í farloyvi). Undantikið nøkur av størri arbeiðsplássunum (peningastovnar og trygging) eru tað teir fæstu privatu arbiðsgevarar sum veita fulla løn í vikur. Ein stórur partur veitir als onga løn, og dagpeningaskipanin loftar tá hesum kvinnum. Arbeiðsavtalurnar í sbd. við barnsburð á privata arbeiðsmarknaðinum kunnu vera ymiskar: Arbeiðsgevarin rindar fulla løn í farloyvistíðini. Arbeiðsgevarin rindar løn fyri ein part av tíðini t.d. mánaða - síðani verður goldin yvir dagpeningaskipanina. Arbeiðsgevarin rindar løn fyri ein part av tíðini, t.d. mánaða + rindar síðani ískoyti til útgoldnan dagpening ella ein part av hesum. Arbeiðsgevarin rindar onki - bert dagpengar. Almenni arbeiðsmarknaðurin Á almenna arbeiðsmarknaðinum er støðan ein heilt onnur. Tey flestu fakfeløgini, sum hava avtalu við Føroya Landsstýri, hava tryggjað limum sínum fulla løn í farloyvistíðini, og herumframt er peningur avsettur á fíggjarlógini til at gjalda avloysarum. Pengingur er avsettur til avloysarar Føroya Landsstýri hevur í gjørt sáttmála við fakfeløg um, at av samlaðu lønarútgjaldingini hjá hvørjum stovni verða avsett , % á serliga konto hjá gjaldstovuni at nýta til løn til barnsburðaravloysarar. Hetta er almenni barnsburðargrunnurin stórur kr. mill. á serligari konto á fíggjarlógini. Peningurin hevur allatíðina verið avsettur sum ein játtan á fíggjarlógini, og er grunnurin ikki byrjaður við, at løntakararnir eru farnir niður í løn orsakað av hesum. Starvsfólk hjá Føroya Landsstýri og hjá nøkrum kommunum á barnaansingarøkinum hava við øðrum orðum ikki tørv á broyting á arbeiðsviðurskiftunum í samband við barnsburð. Teimum er tryggjað full løn, umframt at arbeiðsgevarin hevur tøkan pening at gjalda til avloysara. Privati/almenni arbeiðsmarknaðurin Støðan er sostatt ógvuliga ymisk á almenna og privata arbeiðsmarknaðinum: Endamálið má vera at tryggja fólki ikki at fara niður í løn í samband við barnsburðarfarloyvið, og at tryggja arbeiðsgevarum fortreytir fyri, at hesir í samband við farloyvið fíggjarliga fáa møguleika at seta avloysarar. Fortreytin fyri hesum er, at barnsburður og barnsburðarfarloyvi politiskt verða viðurkend sum ein nátturligur og neyðugur liður í arbeiðslívinum. Hesi viðurskifti eiga at greiðast soleiðis, at umstøðurnar í samband við barnsburð vera so eins fyri øll sum møguligt. Ein barnsburðargrunnur er neyðugur fyri privata arbeiðsmarknaðin eins og ein refusiónskipan í dagpengum. Spurningurin er bert, um grunnurin ikki eigur at fevna um allan arbeiðsmarknaðin? Tað kann kanska vera ein praktiskur trupulleiki at fáa tann almenna arbeiðsmarknaðin við eisini, nú hesin ikki hevur beinleiðis tørv á grunninum og kortini skal gjalda. Men hinvegin um lóggevast skal á økinum, og tað verður uttan iva neyðugt, so er rættast og snøggast, at lóggávan fevnir um øll. Javnstøðunevndin hevur gjørt sær nakrar hugsanir um, hvussu ein barnsburðargrunnur eigur at skipast og eisini hava vit, við øllum fyrivarnum, gjørt nakrar útrokningar grundaðar á hagtøl frá . Uppskot Eftir okkara uppskoti skal grunnurin fevna um allan arbeiðsmarknaðin. Men av tí at tey alment løntu ikki hava tørv á grunninum, verður tað í verleikanum tey privatsettu, sum fáa dagpening, sum grunnurin kemur at gjalda til. Grunnurin Barnsburðargrunnurin skal tryggja, at tann, sum fer í farloyvi ikki fer niður í løn. Grunnurin skal tí rinda munin millum dagpeningin viðkomandi fær, sum fer í farloyvi og upp til lønarupphæddina. Fær viðkomandi fulla løn frá arbeiðsgevaranum fyri alt tíðarskeiðið, verður onki at gjalda úr barnsburðargrunninum. Verður goldin løn fyri eitt avmarkað tíðarskeið t.d. mánaðir, verður dagpeningurin fyri írestandi tíðarskeiðið suppleraður við peningi úr grunninum. Tað er bert løntakarin, sum fær goldnan pening úr grunninum, ikki arbeiðsgevarin. Peningurin til grunnin fæst til vega við, at arbeiðsgevarar av útgoldnari løn og arbeiðstakarar av fingnari løn rinda eitt ávist % krónugjald í grunnin. Grunnurin nýtist ikki at vera skipaður sum ein grunnur við stýri osfr., men verður peningurin avsettur á fíggjarlógini undir heitinum barnsburðargrunnur, sum verður umsitin av tí almenna sambært løgtingslóg og reglugerð. Dagpeningalógin Broytingin í dagpeningalóggávuni kann t.d vera henda: "Einhvør kvinna/maður, sum orsakað av barnsburðarfarloyvi er burtur úr arb., hevur rætt til dagpening. Í tann mun viðkomandi hevur fingið løn frá arbeiðsgevara, hevur hesin rætt til dagpeningin, um avloysari verður settur." Á henda hátt verður tað mest sum útreiðsluneutralt fyri arbeiðsgevaran at seta avloysara, og løntakarin varðveitir lønina. Lógin skal sjálvandi verða galdandi eins fyri kvinnur og menn, bert við teimum frávikum sum eru ein neyðug fylgja av t.d. lógarreglunum um barnsburðarfarloyvi. Við øðrum orðum: ein dagpengalóggáva sum fevnir um øll, alment og privat lønt og arbeiðsgevarin fær refusión í dagpengunum, um avloysari verður settur. Kostnaðurin fyri tað almenna Almenni parturin Fyri tað almenna sum arbeiðsgevara verður støðan tann, at tey alment settu hava rætt til dagpengar eins og øll onnur. Í praksis verður hetta gjørt við, at tey alment settu fáa løn eins og nú, tá tey fara í farloyvi. Av tí at arbeiðsgevarin rindar løn, verður ikki talan um gjald úr barnsburðargrunninum. Verður ongin avloysari settur er hetta eins og nú ein lønarútreiðsla. Verður avloysari hinvegin settur, fær tað almenna refusión í dagpengunum, eins og einhvør privatur arbeiðsgevari hevði gjørt tað. Hetta er ein meirútreiðsla fyri dagpeningaskipanina, sum í dag ikki rindar (dagpenging) til tey alment settu (sum fáa fulla løn). Men parturin sum skal refunderast tí almenna sum arbeiðsgevara, tá avloysari verður settur, verður funnin við, at tann peningur sum í dag er avsettur á fíggjarlógini til gjald til avloysarar, "almenni barnsburðargrunnurin", íalt mill. kr., verður fluttur yvir á konto hjá dagpeningaskipanini. Sostatt standast ikki eykaútreiðslur av hesum. Munurin verður, at tað almenna nú bert hevur dagpening at veita til avloysarar og ikki eina serstaka játtan á fíggjarlógini "almenna barnsburðargrunnin". Tað almenna sum arbeiðsgevari og tey alment settu skulu hinvegin vera við til at gjalda í barnsburðargrunnin. Um hetta verður eitt nýtt gjald, sum skal áleggjast hesum, ella um hesin peningur skal játtast á fíggjarlógini eins og tær mill. blivu tað, er ein politisk avgerð. Allarshelst er eitt avlop á hesi konto, aftaná at upphædd er flutt til dagpengaskipanina til barnsburðargrunn. Vert er at leggja til merkis, at av tí at tey alment settu longu nú fáa fulla løn í farloyvistíðini hava hesi íkki brúk fyri barnsburðargrunni til sín sjálvs og ávirkar hetta munandi upphæddina sum krevst til grunnin. Grunnurin skal jú bert gjalda til teirra, sum ikki fáa løn ella ikki fulla løn. Privati parturin Í dag rindar dagpeningaskipanin til allar kvinnur, sum ikki fáa løn frá arbeiðsgevara ella bert fáa partvísa løn. Um fleiri arbeiðsgevarar fara at rinda løn í barnsburðarfarloyvistíðini, minkar hetta um útgjaldið av dagpengum. Men um somu arbeiðsgevarar velja at seta avloysara, veksur talið samsvarandi og meirkostnaður stendst tí ikki í dagpengaskipanini av hesum. Roknast má við, at um ein refusión fæst í dagpengum ávirkar hetta eisini mannagongdina við starvsavtalum sum jú eisini er ætlanin við slíkari skipan. Men av tí at bert fáir arbeiðsgevarar í dag rinda nevnivert av løn, og flestu kvinnur ístaðin fáa dagpengar, hevur skipanin ikki stóra broyting við sær á útreiðsluøkinum við dagpengum. Eini lítlari øking í útgjaldi (refusión) av dagpengum má roknast við til teir arbeiðsgevarar, sum í dag rinda fulla løn í farloyvistíðini og higartil ikki hava fingið endurgoldið dagpengar. Hesir arbeiðsgevarar kunnu nú fáa refusión, sum teir ikki fingu áður. Teir arbeiðsgevarar, her verður hugsað um, eru peningastovnarnir og tryggingin sum tó ikki altíð orsakað av støddini higartil hava havt áðtroðkandi tørv á avloysarum. Hvussu nógv kostar barnsburðargrunnurin Javnstøðunevndin hevur gjørt útrokningar grundaðar á omanfyrinevndu mannagongd um, hvussu stórur grunnurin skal vera og munnu roknistykkini nr. og koma rættiliga nær, hvussu mikið krevst goldið frá hvørjum einstakum arbeiðsgevara og arbeiðstakara til at fíggja grunnin. Útrokningin er grundað á tøl frá . Eftir hesum krevst at grunnurin er uml. kr. mió. stórur. Hesin peningur fæst til vega við at um promillu verður goldið av hvørjari útgoldnari løn. Býtið skal síðani finnast millum arbeiðsgevarans og arbeiðstakarans part av hesum. Vegna Javnstøðunevndina Turið Debes Hentze, fork. Kostnaður fyri barnsburðargrunn Roknistykki Upphæddin til Barnsburðargrunn er roknað undir hesum fortreytum: Talið av barnakonum, ið skulu hava úr barnsburðargrunninum, er sett til Talið av kvinnum sum í fingu dagpening var . Mamman fær farloyvi í vikur og pápin í vikur. Miðalinntøka hjá kvinnum er sett til kr/mð. ella kr/vikuna. Miðalinntøka hjá monnum er sett til kr/mð. ella kr/vikuna. Dagpeningastuðulin er % av arbeiðaralønini íroknað frítíðarløn, t.e. , kr/t. x , x tím. x , kr = kr/vikuna. Barnsburðargrunnurin skal fíggja munin millum dagpening og fulla løn, t.e. til konufólk kr/v kr/v = kr/vik. og til mannfólk kr/v kr/v = kr/vik. Tilsamans skal grunnurin árliga fíggja til konufólk x x kr = , mió kr. til mannfólk x x kr = , mió kr. ella o. u. , mió kr. Ætlanin er at grunnurin verður fíggjaður av somu løntakarum og arbeiðsgevarum sum fíggja ALS. Sambært roknskapinum hjá ASL fyri vóru inngjøldini mió kr. Tá rindaðu løntakarar og arbeiðsgevarar hvør , % av útgoldnum lønum. Hetta svarar til, at tey, ið rindaðu til ALS, tilsamans vunnu , mia. , mió kr. eru , promillu av , mia kr. Um somu løntakarar og arbeiðsgevarar, sum rinda til ALS, rinda promillum hvør til Barnsburðargrunnin, so skuldi tað verið nók mikið. Og kanska verður talið hægri, tí í roknistykkinum omanfyri verður roknað við fullum dagpeningastuðli av fullari arbeiðsmannaløn, sum er maximum í samfullar vikur. Veruleikin er, at ofta verður útgjaldið nógv lægri. Eisini er óvissa um lønarinntøkurnar, sum lagdar eru til grund. Hesar munnu vera í hægra lagi. Kostnaður fyri barnsburðargrunn Roknistykki Frá dagpeningaskipanini verður upplýst, at seinastu tølini vísa, at útgjaldið vegna barnsburð er u. mió. Hetta er umleið helvtin av upphæddini, um roknað verður við at øll fingu fullan dagpening fyri alt tíðarskeiðið, nevniliga íalt um mió kr Tað er hesum mió kr. roknað er við í fyrra roknistykkinum. Hetta hevur í sær skeivleikar í hesum roknistykki. Um hetta roknistykki verður gjørt upp á sama hátt við somu fortreytum, men nú við teirri broyting ( sum merkt er við *), at roknað verður bert við helvtini av dagpeningaupphæddini, tá finnast skal fram til hvussu mikið grunnurin skal figgja, verður úrslitið øðrvísi: Miðalinntøka hjá kvinnum er sett til kr/mð. ella kr/vikuna. Miðalinntøka hjá monnum er sett til kr/mð. ella kr/vikuna. Dagpeningastuðulin er % av arbeiðaralønini íroknað frítíðarløn, t.e. , kr/t. x , x tím. x , kr = kr/vikuna. Barnsburðargrunnurin skal fíggja munin millum dagpening og fulla løn, t.e. til konufólk kr/v kr/v = kr/vik. * og til mannfólk kr/v kr/v = kr/vik. * Tilsamans skal grunnurin árliga fíggja til konufólk x x kr = kr. til mannfólk x x kr = kr. ella o. u mió kr. Ætlanin er at grunnurin verður fíggjaður av somu løntakarum og arbeiðsgevarum sum fíggja ALS. Sambært roknskapinum hjá ASL fyri vóru inngjøldini mió kr. Tá rindaðu løntakarar og arbeiðsgevarar hvør , % av útgoldnum lønum. Hetta svarar til, at tey, ið rindaðu til ALS, tilsamans vunnu , mia. mió kr. eru , % av , mia kr. Um somu løntakarar og arbeiðsgevarar, sum rinda til ALS, rinda promillu hvør til Barnsburðargrunnin, so skuldi tað verið nók mikið. Óvissa er m.a. um, hvørjari miðalinntøku roknast skal við. Men niðanfyri er so eitt triðja roknistykki grundað á annan framferðarhátt, sum kemur fram til at grunnurin eigur at liggja um mió kr. og at gjaldið liggur um promillu. Kostnaður fyri barnsburðargrunn Roknistykki Útrokningin er grundað á tøl frá frá Árbók fyri Føroyar. Hetta er ein annar háttur at royna at finna fram til eitt procent ella promillugjald. Samlað lønútgjalding (almen og privat): kr. (herí er eisini løn sum alm. og onnur fáa í farloyvistíðini, mett) kr. Talið er mett út frá at alm. barnsburðargrunnurin til avloysarar er mió, og kann hetta svara til lønarútgjaldingar í sbd. við barnsburð. Kr. mió (er mett) og lagt aftrat fyri privatar fyritøkur, sum rinda løn í farloyvistíðini. Lønarútgjald uttan farloyvisgjald íalt kr. Løntakarar íalt : í tali. Talið av føddum børnum: ca. Av hesum á arb. marknaðinum: ca. møður og pápar Barnsburðarfarloyvið: mðr. Miðalinntøka m/k um mð. : = kr. (øllar útgoldnar lønargjaldingar til menn og kvinnur) Fígging, um grunnurin einsamallur skuldi goldið alla kr. lønina í farloyvistíðini: x x 1/2 mðr. Grunnurin skal fíggja munin millum dagp. og løn Full løn ( børn í 1/2 mðr.) kr. Dagpeningaskipan rindar privatsettum sum ikki fáa løn kr. Tey alm. settu og onnur fáa løn kr. kr. Tørvur á grunni stórur kr. (munurin frá dagpengum upp til lønina) Kostnaður at gjalda í % av goldnum lønum : x = , % ella prom. hvør. Kvinnur og vald Í juni mána skipaði Útnorðurráðið fyri ráðstevnu í Havn undir heitinum: "Kvinnupolitiskur verkstaður". Ráðstevnan endaði við einum almennum fundi, har m.a. umboð fyri bólkar, sum høvdu arbeitt við ávísum evnum, løgdu úrslitini úr arbeiðsbólkunum fram. Ein av arbeiðsbólkunum hevði arbeitt við spurninginum um kvinnur í politikki. Marita Petersen, fyrrverandi løgmaður hevði sitið í hesum bólki og legði vegna hann niðustøðunar í bólkinum fram. Ein niðurstøða var, at í útnoðrið átti at verða miðja eftir at broyta vallógirnar til lóggevandi tingini soleiðis, at uppstillingin gerst kynskvoterað. Bólkurin helt tó hesa niðurstøðu vera rættiliga kontroversiella. Beint frammanundan høvdu umboð fyri landdagin í Kiel vitja løgtingið. Í tinginum spurdi ein av limunum, hvussu tað bar til, at kvinnurnar eru so illa umboðar á tingi, og fingu vit frá teimum at vita, at í Schleswig-Holsteinska landdegnum eru limur og av teimum eru kvinnur, tað eru %. Í løgtinginum eru kvinnur ella , %. Eg fór síðan at kanna hvussu umboðanin hjá kvinnum er í tingunum kring okkum. Í Altinginum eru kvinnur ella %, í grønlendska Landstinginum eru kvinnur ella %, í álendska Løgtinginum eru kvinnur ella % , í Fólkatinginum eru kvinnur ella %, í svenska Ríkisdegnum eru % kvinnur, í norska Stórtinginum eru kvinnur ella % og finska Ríksidagnum eru kvinnur ella %. Somuleiðis eru kvinnurnar betur umboðaðar í stjórnunum í hinum Norðanlondunum enn í Føroyur. Í Svøríki %, í Ísland %, í Danmark.góð % ( av ), í Noreg % ( av ), í Finlandi %( av ). Sjálvstýrandi økini Føroyar, Grønland og Áland hava øll bert eina kvinnu í landsstýrinum. Hetta saman við øðrum fekk meg at hugsa um, hvussu lítið vald ella ávirkan kvinnur í Føroyum hava í polikki, ella har avgerðirnar verða tiknar. Hetta hóast at føroyskar kvinnur eru minst líka vælútbúnar sum menninir, og er kvinnuparturin á arbeiðsmarknaðinum góð %. Men tó, tá hugsað verður um ta mótstøðu, sum kemur til sjóndar bæði á tingi og í fjølmiðlunum, tá mál er frammi, sum snúgva seg um at styrkja støðuna hjá kvinnuni í samfelagnum, er hetta ikki so løgi. Sum dømi kunnu nevnast orðaskiftið í sambandi við javnstøðulógina, málið um nevndarval og javnstøðu og seinast orðaskiftið um tilráðingarnar frá Útnorðurráðnum. Prestastríðið, skattalógin og samgonguskjalið bera eisini øll boð um, at konufólkini skulu fastlæsast í verandi støðu ella kanska enn betur, at støða teirra verður, sum hon var fyri til árum síðani. Tað, sum serliga undrar meg, er, at hesin hugburður sleppur at liva víðari í eini tíð sum okkara. Vit standa á gáttini til informatiónssamfelagið ella hava kanska longu fingið annan fótin innum. Eisini verður tosað um at skapa vinnur, sum kunnu verða alternativ til fiskivinnuna, og verður tá serliga hugsað vinnur, sum krevja dýra og vælútbúna arbeiðsmegi, har vøddamegin ikki hevur so nógv at týða. Føroyska arbeiðsmegin er avmarkað, so um politiski málsetningurin um fáa konufólkini heimaftur skal vinna frama, so mugu okkara ráðandi viðurkenna, at um hin málsetningurin eisini skal vinna frama, mugu vit innflyta fremmanda arbeiðsmegi, og taka teir avleiðingar, sum tað hevur fyri samfelagið. Sjálv haldi eg, at uppskotið hjá bólkinum "kvinnur í politikki" er eitt frálíkt hugskot, tí tað ber boð um, at hesar kvinnur hava viðurkent, at okkurt radikalt eigur at verða gjørt, og tað sum gerast skal mugu kvinnurnar sjálvar taka stig til, tí tey (les teir), sum sita har avgerðirnar verða tiknar, fara ikki uttan víðara at lata onnur(les aðrar) sleppa upp í part. Eg haldi tó, at vit eiga at umhugsað at fara enn eitt stig víðari í hesari stremban okkara. Í hesum døgum verður arbeitt við grundlóg fyri Føroyar. Nevnd er sett at gera uppskot til grundlóg eftir arbeiðssetningi, sum við heimild í lógini um grundlógarnevnd, er ásettur av landsstýrismanninum í lógar- og fullveldismálum. Í arbeiðssetinginum eru ymsu tættirnir í eini grundlóg nevndir, og er m.a. javnrættur nevndur í præamblinum soleiðis: "Nevndin eigur at viðgera og taka støðu til, um ein inngangur skal vera, ið staðfestir endamálsorðingar fyri føroysku samfelagsskipanina og leiklut Føroya í altjóða høpi. Metast má um, hvørt orðingar skulu gerast um, at fólk og myndugleikar skulu stremba eftir til dømis: Frælsi, fólkaræði, javnrætti, friði, samvinnu, rættartrygd, felags skyldum og ábyrgd". Onki verður nevnt um talan er um javnrætt millum kynini ella javnrætt í víðari merking, men haldi eg, tað hevði verði áhugavert at fingið spurningin um javnrætt millum kynini og eina møguliga grundlógaráseting um kynskvotering í løgtinginum við í viðgerðina av grundlógini. Eg eri fullvæl greið yvir , at fyrsta reaktiónin er uppá ein slíkan tanka er, at hetta ikki hoyrir heima í eini grundlóg, men tí eri eg ikki samd í. Ein grundlóg í traditionellari merking ásetur rættindi og skyldur borgaranna í samfelganum, men sanniliga eisini karmarnar fyri valdinum ella ávirkanini í samfelagnum. Okkara fyrsta grundlóg er danska grundlógin frá Tá hon kom í gildi juni varð valdið flutt frá tí einavelduga konginum til fólkið, men hvat var fólkið. Konufólk vóru ikki fólk í hesari merking, tí tey fingu ikki valrætt. Valrættaraldur varð settur til ár, og verður lági miðallivialdur tá á døgum havdur í huga, so var tað stórur partur av monnunum, sum heldur ikki fekk valrætt. Ognarleys, revsaði og skuldarar høvdu ikki valrætt. Samanumtikið kann sigast, at talið av teimum við valrætti ikki var stórt. Hetta broyttist spakuliga. Konufólkini fingu valrætt í og um sama mundi kom valrættaraldurin niður á ár. Við at hyggja eftir gongdini serliga frá til , so hendu hesar broytingar ikki av sær sjálvum. Tí uttan mun til um tú ert einavaldskongur ella ein útvaldur skari av "rigets bedste mænd", so letur man ikki av fríum vilja vald frá sær, heldur ikki til kvinnur og ognarleys. At fáa kvinnum valrætt, kostaði sum kunnugt serliga bretsku sufragettunum blóð, sveitta og tár. Mótstøðan móti javnstøðulóg og mótstøðan móti kvinnuligum prestum eru bæði dømi um tað sama, nevniliga ein roynd hjá teimum, sum sita við valdinum at varðveita tað. Sama ger seg galdandi, tá ført verður fram, at tað er javnstøða millum kynini, at kvinnurnar ikki eru áhugaðar í politikki ella sum tað sum verður ført fram, tá øll hini argumentini eru brúkt: "Tað er vanvirðisligt fyri kvinnuna". Tað eru tí kvinnurnar sjálvar, sum mugu gera eitt miðvíst arbeiði til tess at fáa tað vald í politiska umhvørvinum, sum tilkemur teimum. Ikki fyrrenn hetta er veruleiki fáa tey virðini, sum vanliga verða nevnd tey kvinnuligu ella bleytu virðini, tann prioritet, tey hava uppiborið. Eg vil gera vart við, at tá eg tosi um javnrætt, tosi eg um rætt og ikki um, at menn og konur, gentur og dreingir skulu vera líka, tí tað eru tey ikki. Eg tosi um javnbjóðis viðurskifti millum kynini, sum virðir teir munir, sum frá skaparans hond eru millum mann og kvinnu bæði likamliga og sálarliga. Tað er ikki hugsan mín at kvinnur skulu vera sum Annie í Annie get your gun, sum sang: "Everything you can do I can do better", men at vit í felag gera tað, sum gerast skal. Tað, sum skal broytast, er hugburðurin um, at traditionelt mannafólkaarbeiði er meira vert enn traditionelt kvinnuarbeiði. Hesum náa vit ikki uttan bæði kynini eru meira javnbjóðis umboðaði, har ávirkanin og valdið er, og at tað verða sett eins stór ella smá krøv til tær kvinnur sum koma framat, sum til menninar. Í stuttum, at tað verður tikið eins nátúrligt, at ein flakakvinna av Eiði ella húsmóðir úr Sørvági verður tingkvinna sum tað er, tá ein fiskimaður úr Vági ella lærari av Sandi verður valdur á ting. Niðurstøðan er í stuttum tann, at miðjast má eftir at fáa javnstøðuspurningurin á dagsskrá hjá grundarlógarnevndini herundir spurningin um kynskvotering í løgtinginum. Uttan mun til hvat lagnu grundlógararbeiðið fær, so fer orðaskiftið at føra við sær, at spuringurin verður gjølla viðgjørdur. Hetta fer at flyta nøkur mørk ella bróta niður nakrar garðar á hesum øki, kanska so mikið, at tað ikki verður mett kontroversielt at taka táttin upp í vallógini Í minsta lagi vóni eg, at eitt slíkt orðaskiftið kann gera fleiri kvinnur varugar við henda spuring og at bæði kyn kunnu fáa eina fatan av, at málið ikki snýr seg um at vera ímóti kallkyni ella Várharra, men hinvegin opnar møguleikar fyri einum samfelag, har øll kunnu trívast og mennast eftir evnum og førleika. Javnstøða hvat er tað! Hava vit ikki javnstøðu í Føroyum, hava ikki øll sama rætt her? Tímalønin er tann sama, og hvør noktar kvinnum ella monnum at gera hvat tey vilja? Hevði verið fegin at frætt hvat onnur halda? Spurnartekin? Nei, vit hava ikki javnstøðu í Føroyum. Dømini eru mong, men nú nevndi eg bert eitt: Tá tað sambært navnalógini er loyvt einum dreingjabarni at fáa navnið Askur. Hví kann so eitt gentubarn ikki fáa navnið Embla? Javnstøða tryggjar hvørki monnum ella kvinnum nakað sum helst, uttan at tað kanska vera líka nógv % av báðum allastaðni. Nógv heldur skuldi verið arbeitt fyri javnvirði, so at kvinna ella maður verður mett líka, hvørt tey so arbeiða heima, á flakavirki, á tingi ella eru arbeiðsleys. Tað fyrra er og verður bert at berjast um, hitt seinna at berjast fyri! til spurnartekni! Hugburðurin noktar kvinnum ella monnum at gera hvat tey vilja Hvat hugsar tú um, tá tú sigur, at hugburðurin noktar kvinnum og monnum at gera, hvat tey vilja. Greina hetta eitt sindur nærri, við dømum og tílíkum. Heilsan Turið Debes Hentze Pottar-bláar Pottar-gular Sjaastad Kemilux Pottar-bláar Pottar-gular Sjaastad Kemilux Alt til urtargarðurin fæst hjá P/f Jógvan Weihe Trýst á Mollerup fyri at koma til teirra heimasíða. Vit hava alt til fiskiídnaðin. Umboð fyri Guy Cotten í Føroyum Heimsins sterkastu oljuklæðir v/ DUB Millum annað selja vit: Beituhúkar, ymisk sløg Skeihúkar Seiðahúkar Toskahúkar Mustad Línuhúkar Kalvuhúkar Íknýttir teymar, ymisk sløg. Nylon-Bayer Mono F. Nylon Nylon , , mm Dynema , mm Bayer Perlon Fishingline Standard types for Sportfishing x / x Special types for Sportfishing x / x New Dev. for Sportfishing BUJ Standard types for com. LongLineFishing x / x Alt innan frítíðarfiskiskapur Umboð fyri fiskilínir: Fosnavåg línir DFM Nordlanka við ella uttan svøvlar. Fortøjningar til skip, aliringar o.a. ( mm) DanLine SuperFlex Himan Flættaðar og vanligar spunnir Annað innan fiskivinnu Boyur Stengur Goggarir Lodd Stampar Árar Vørp Toskatráður Alt innan knívar: Flekju File Brýnur Kemilux vaskievni Patrónir [ Leverings -og gjaldsháttur ] [ Skriva navn og bústað ] Klikk á lítlu myndirnar fyri at síggja størri mynd av lutunum Jolly-køliskáp ,- Keyp Jolly-Taska ,- Keyp Jolly T-Shirt ,- Keyp Small Medium Large X-Large XX-Large Jolly-Handklæði ,- Keyp J Jolly-Keppur ,- Keyp Skal sendast til: Navn: Adressa vegur og veganummar: Postnummar: Býur/bygd: Telefon-nummar: Vit jolla okkum við cola! Vit føroyingar hava altíð verið okkurt serligt. Tá føroyskur dansur hasaði av í restini av Evropu hildu vit fram at kvøða um hetjur og ævigan kærleika. Tá cola kom til okkara, æt hon Jolly og tað eitur hon framvegis, hóast aðrar royna at troðka seg framat! Jolly Cola er nógv tað mest selda sodavatnið í Føroyum, og soleiðis hevur tað verið, síðan Føroya Bjór fór at framleiða Jolly Cola umleið . Um tað mundið tá fólkafundirnir vóru upp á tað hægsta í Føroyum, í , gekk ein virkin keypmaður runt í Amerika og royndi at finna ein nýggjan heilsudrykk. Ein dagin blandaði hann úrdrátt úr kolanøtuni og bløð av kokaplantuni saman við øðrum urtaúrdráttum. Drykkurin smakkaði væl, og kokainið úr kokabløðunum og koffeinið úr kolanøtini gav ein rús, sum gjørdist sera vælumtóktur. Í dag vita vit, at hendan blandingin er vandamikil. Uppskriftin varð skjótt broytt og tað vandamikla kokainið varð tikið burtur. Tó var tað ikki fyrr enn nøkur framskygd handilsfólk gjørdu vart við drykkin at hann gjørdist umtóktur millum manna. Um sama mundið fóru fólk eisini at stava kola og koka við c. Hálvthundrað ár skuldu tó ganga áðrenn vit í Evropu fingu kunnleika til drykkin. Teir nógvu amerikansku hermenninir, ið komu til Evropu undir øðrum heimsbardaga høvdu nevniliga hesar leskiligu droparnar við sær, og ikki skuldi lang tíð ganga, innan eisini vit vildu hava meir. Stutta tíð eftir, at danir í sendu Jolly Cola á marknaðin, komu Føroya Bjór upp í leikin og sum nevnt hava føroyingar jolla sær við cola líka síðan ! Gev Gætur: Spølini eru eina løtu um at innlesa; ver tolin. (Netscape kann hava trupulleikar við at innlesa einstøk spøl) Kavbátarok á Norðurhøvum á rað Óvinarlig vitjan uttanifrá Asteroids klassikari av øllum klassikarum Blokka-bróting Kross & Bolla Í kom fysti bilurin til Føroyar. Tað var Just Siversen, sum átti hendan lastbilin, og varð hetta byrjanin til tað, sum í dag er ES-Trans. ES-Trans hevur ídag bilar og fólk í arbeiði, umframt egið verkstað og eykalutagoymslu. bilanir eru trekkjarar, kranabilar, dumparar ruskbingjubilar. til trekkjararnar eru trailarar til ymisk endamál, sí myndir. ES-Trans hevur størsta kranabil í landinum, og er hann til støddar TM og røkkur metrar, sí mindir. Frá byrjaðu vit at leiga ruskbingjur út, og eru umleið bingjur í umfarið í dag. Vit hava ruskbingjubilar, sum heinta bingjurnar og tøma tær fyri kundar okkara og stilla tær aftur klára at nýta. Frá víðkaðu vit virksemi okkara til eisini at umfata sandsølu. Navn: Olga Joensen Date: Heilsan Hey tú! Forbiði flott!! Navn: spógvavegur Date: Heilsan `Otrúliga flott Navn: Leif av Reyni Date: Heilsan Hallo, Árni hetta sær bara flott út hjá tykkum Hvat slag av viðmerking? Trupulleiki Uppskot Rós Annað Hvat vilt tú gera viðmerking um? Heimasíðuna Tænastustøði Starvsfólk (Annað) Annað: Viðmerking: Sig okkum hvør tú ert. (* ikki ein treyt.) Navn: * e-Mail: * Telefon: * Telefax: * Vinarliga vendið aftur til mín viðv. hesum. Navn: Date: Heilsan Halló Arni ??? Aftur koyrt nógv bil ídag. Royn heldur at faa eitt sindur av skafti??? Navn: Date: Heilsan Navn: Schumann Hjaltalin Date: Heilsan Heimasíðan er OK. Hon er gott uppsett, vónandi fáa tit nógv vitjandi. Kanska tit skuldu fingið tykkum teljara á síðuna. Navn: Linda Sivertsen Date: Heilsan hey tit øll!! Eg havi onki at skrifa um her. Heilsan Linda Navn: Beggan Remote User: Date: Heilsan Hvat heitasta sleppur man ikki unn á loynimyndirnar hjá Júst S`URT Navn: Kristian Remote User: Date: Heilsan Goddæææ'in Sera flott síða, og so er hon enntá fyri eitt lastbilfirma (sjáldsamt)! Men flott er hon, og vónandi gevur hon tykkum nakrar kundar afturat. Navn: Ein í undrast . Remote User: Date: Heilsan Hvør er Júst? Navn: Fróði O.P Remote User: Date: Heilsan Tað er ikki akkurát nógv informatión um tykkara starvsfólk Ella er tað bara veruleikin? Navn: Niclas Højgaard Remote User: Date: Heilsan Góðandagin Sivertsen. Hetta er ein vøkur heimasíða og vit ynskja tær ein góðan byr framyvir Navn: Remote User: Date: Heilsan Løgtingslóg nr. frá juni um kapping, sum broytt við Ll. nr. frá desember Samsvarandi samtykt Føroya løgtings staðfestir og kunnger løgmaður hesa løgtingslóg: Kapittul Endamál og øki lógarinnar § Lógin hevur til endamál at fremja kapping og harvið styrkja virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. § Lógin er galdandi fyri: Vinnufyritøkur og samtøk av vinnurekandi. Vinnuvirksemi framt av lands- ella kommunuumsiting, og sum er at útbjóða ella eftirspyrja vørur ella tænastur v.m., og sum hevur týdning fyri kappingina í vinnulívinum. § Lógin er ikki galdandi fyri løn- og arbeiðsviðurskifti. Kappingarráðið kann tó í umsitingini av lógini krevja upplýsingar av feløgum og fyritøkum um løn- og arbeiðsviðurskifti. Kapittul Kappingarráðið § Lógin verður umsitin av kappingarráðnum. Stk. Kappingarráðið hevur ein formann og limir. Formaðurin og hinir limirnir verða valdir av landsstýrismanninum í vinnumálum fyri eitt fýra ára tíðarskeið. Fyri formannin og hvønn av liminum verða vald varafólk. Limir ráðsins skulu hava gjøllan kunnleika til vinnuvirksemi, herundir ávikavist løgfrøði, búskaparfrøði og viðurskifti brúkaranna. Formaðurin og av limum ráðsins skulu vera óheftir av vinnuligum áhugamálum. Stk. Til ráðið er eftir nærri avgerð hjá landsstýrismanninum knýtt ein skrivstova. Stk. Landsstýrismaðurin ger nærri reglur um virksemi ráðsins. Kapittul Gjøgnumskygni § Avtalur og samtyktir, sum viðføra ella kunnu viðføra avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøki, skulu fráboðast til Kappingarráðið innan dagar eftir, at avvarðandi avtala ella samtykt er gjørd. Stk. Broytingar í viðurskiftum, sum eru fráboðaði, skulu somuleiðis fráboðast innan dagar. Stk. Kappingarráðið ger nærri reglur um fráboðanina. § Kappingarráðið kann krevja allar upplýsingar, herundir roknskapir, roknskapartilfar, úrrit úr bókum, øðrum handilspappírum og elektroniskt goymdum upplýsingum, sum verða mettir at verða neyðugir fyri tess virksemi ella fyri at avgera um viðurskifti eru umfataði av lógini. § Har sum kappingin ikki er nóg virkin, ella har tað av serligum orsøkum er tørvur á at fylgja kappingarviðurskiftunum ella skapa gjøgnumskygni í prísviðurskiftum, kann Kappingarráðið: fyri eitt tíðarskeið upp til ár í senn áleggja einari fyritøku ella samtaki v.m. innan eina nærri ásetta freist, so hvørt, at fráboða nærri tilskilaði sløg av upplýsingum um prísir, vinningar, avsláttir, bonus, handilstreytir, fíggjarlig og bygnaðarlig sambond, v.m. gera reglur um fakturering og aðra skjalprógvan av prísútrokningini, og gera reglur um merking ella skelting við prísum og mongdum. § Kappingarráðið skal gera kanningar og kann almannakunngera hesar, við atliti til at fremja gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum. Stk. Fyritøkur og samtøk v.m. sum eru umfataði av eini kanning, skulu kunnast um kanningina, áðrenn hon verður almannakunngjørd. Stk. Møguligar viðmerkingar hjá fyritøkuni ella samtakinum, v.m. skulu eftir áheitan almannakunngerast saman við kanningini, um so er, at viðmerkingarnar eru ráðnum í hendi áðrenn dagar eftir at fyritøkan hevur mótikið kanningina. § Kappingarráðið kann, við atliti til at fremja kappingina og soleiðis styrkja virkisførið, almannakunngera upplýsingar um prísir, avsláttir og bonus, v.m. § Løgtingslóg um innlit í fyrisitingina er bert galdandi í málum, sum eru umfataði av hesi lóg, um áheitanin um skjalainnlit viðvíkir: Avtalur og samtyktir, sum skulu fráboðast eftir § , ella upplýsingar, sum eru fingnir til vega sambært boðum frá ráðnum eftir § , nr. har sum kapping ikki er nóg virkin. Stk. Í teimum førum, har ein fyritøku ella samtøka v.m. vil verða fyri stórum fíggjarligum missi, kann ráðið gera av, at upplýsingar ikki mugu útflýggjast, um so er, at útflýggjanin vil geva øðrum fyritøkum v.m. ein óheimilaðan kappingarfyrimun ella tað annars eru serligar umstøður. Stk. Tá Kappingarráðið almannakunnger upplýsingar, er stk. samsvarandi galdandi. Kapittul Tiltøk móti skaðiligum árinum § Metir kappingarráðið, at tað á einum marknaðarøki finst ein kappingaravmarking, sum viðførir ella vil kunna viðføra skaðiligt árin á kappingina og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. ella avmarkarkingar av vinnufrælsinum, kann ráðið við samráðingum virka fyri at fáa tey skaðiligu árinini steðgaði. § Kunnu tey skaðiligu árinini nevnd í § ikki steðgast við samráðingum, kann ráðið geva boð um t.d heilt ella partvísa ógildan av avtalum, samtyktum, ásetingum ella handilstreytum ella um at ávís ella ávísar fyritøkur skulu keypa ella selja til nærri ásettar seljarar ella keyparar uppá vanligar hjá fyritøkuni galdandi treytir fyri samsvarandi sølur. Fyritøkan kann tó altíð krevja kontant gjald ella samsvarandi trygd. § Viðførir ein kappingaravmarking sum nevnd í § , at ein prísur ella ein vinningur eyðsæð er størri ella minni ella varir longri við, enn hvat kundi verið fingið á einum marknaði við virknari kapping, og kann hesin ikki verða steðgaður á annan hátt, ásetir ráðið fyri eitt tíðarskeið upp til ár í senn fyri ávísar vørur og tænastur v.m., fyritøkum ella samtøkum v.m., at nærri tilskilaðir prísir ella vinningar ikki mugu fara uppum ella fara niðurum ávísar upphæddir, ella at útrokningin av prísum ella vinningum skal fylgja ávísum reglum. Stk. Metingin av einum prísi ella vinningi skal gerast við grundarlagi í viðurskiftum í fyritøkum, sum verða rikin á ein tøkniligan og handilsliga forsvarligan hátt. Við ásetanini av einum prísi fyri eina vøru ella tænastu v.m. skal fyritøkan hava fulnað fyri neyðugan kostnað og vinning í mun til vágnaðin fyri framleiðslu og sølu av vøruni ella tænastuni. Stk. Kappingarráðið kann, tá tað ásetir prís ella vinningslág- og hámørk, har sum serligar grundir tala fyri tí, herundir grannskingar- og menningarkevjandi framleiðsluøkir, gera frávik frá reglunum í stk. . § Fyritøkur og samtøk v.m. mugu ikki við avtalu ella samtykt áseta ella á annan hátt treyta sær, at tað við víðarisølu í eftirfylgjandi søluliði skal yvirhaldast minstaprísir ella -vinningar, uttan so at Kappingarráðið hevur góðkent avvarðandi avtalur v.m. Slík góðkenning kann bert gevast, um heilt serligar grundir tala fyri. Kapittul Kærur § Kærunevndin fyri kappingarmál er sett saman av tí ikki fyrisitandi sorinskrivaranum sum formanni og tveimum øðrum limum settum av landsstýrismanninum. Fyri hvønn av limunum velur landsstýrismaðurin varalimir. Limirnir valdir av landsstýrismanninum skulu verða óheftir av vinnuligum áhugamálum. Stk. Landsstýrismaðurin ger nærri reglur um virksemi og samsýning nevndarinnar. § Avgerðir tiknar av kappingarráðnum eftir ásetingum í hesi lóg § , § , pkt., § , stk. og , § , § , stk. og , § tó undantikið avgerðir hjá ráðnum um at vísa frá sær at viðgerða eitt mál. §§ , og , kunnu kærast til kærunevndina í kappingarmálum. Stk. Kæra sambært stk. kann sendast inn av, ) honum, hvørjum avgerðin rættar seg móti, ) honum, ið hevur serstøk áhugamál. Stk. Kærur yvir avgerðir tiknar eftir § , stk. og eru steðgandi. Ráðið ella kærunevndin kann taka avgerð um, at aðrar avgerðir eisini skulu verða steðgandi. § Avgerðir tiknar av kappingarráðnum sambært hesi lóg kunnu ikki leggjast fyri annan fyrisitingarmyndugleika enn kærunevndina fyri kappingarmál, og kunnu ikki leggjast fyri Føroya Rætt fyrr enn úrskurður frá kærunevndini er til skjals. Stk. Kæra kann verða skotin inn fyri kærunevndina fyri kappingarmál innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Tá serligar orsøkir tala fyri, kann kærunevndin víkja frá kærufreistini. Stk. Avgerðir tiknar av kappingarráðnum sambært hesi lóg kunnu leggjast fyri Føroya Rætt í seinast lagi vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Um ikki verður kært innan ásettu tíðarfreistina er avgerð kærunevndarinnar endalig. Kapittul Reglur um revsing, v.m. § Tann, sum ikki rættstundis til Kappingarráðið fráboðar ella gevur upplýsingar sambært §§ , og , kann ráðið áleggja dagliga ella vikuliga sekt, sum kann heintast inn við útpanting. § Uttan so at harðari revsing er uppiborin eftir aðrari lóggávu, verður við bót revsaður tann, sum við vilja ella við grovum ósketni: ikki heldur § , stk. og , og § , ) gevur skeivar ella villeiðandi upplýsingar, jvb. § , stk. og , § og § , nr. ., ) ikki heldur eina avtalu, sum er gjørd eftir samráðingum millum Kappingarráðið og viðkomandi, jvb. § , ) ikki ger eftir boðum sambært § ella ikki heldur ásetingar sambært § , stk. , ) gevur skeivar ella villeiðandi upplýsingar til kærunevndina ella dylur viðurskifti, sum hava týdning fyri avvarðandi mál. Stk. Í reglum, sum verða gjørdar eftir § , nr. og , kann tað verða ásett sekt fyri brot á hesar reglur, sum eru gjørd við vilja ella við grovum ósketni. Stk. Er brotið gjørt av einum partafelag, smápartafelag, lutafelag ella líknandi, kann tað verða álagt felagnum sum so sektarábyrgd. Er brotið gjørt av statinum, landinum, einari kommunu ella kommunalum felagsskapi, kann tað verða álagt statinum, landinum, kommununi ella tí kommunala felagsskapinum sektarábyrgd. § Umboð fyri Kappingarráðið kunnu eftir rættarúrskurð og ímóti at vísa lógváttan á staðnum gera seg kunnugar við og skriva av einhvønn upplýsing, sum hevur týdning fyri at kunna fremja eftirlit við lógina, herundir roknskapir, roknskapartilfar, bøkur, onnur handilsspappír og elektroniskt goymdar upplýsingar, umframt fáa atgongd til hølir og flutningsamboð hjá fyritøkum og samtøkum, v.m. Stk. Løgreglan veitir í hesum sambandi neyðuga hjálp. Kapittul Gildiskomu- og skiftisreglur § Lógin kemur í gildi tann august . Stk. Samstundis fara úr gildi lóg nr. frá mars om uretmæssig konkurrence, sum broytt við lóg nr. frá apríl og lóg nr. frá mars , og løgtingslóg nr. frá mars um príseftirlit sum broytt við løgtingslóg nr. frá juni Somuleiðis fer úr gildi løgtingslóg nr. frá desember um príssteðg. Stk. Fráboðanir, sum eru gjørdar eftir ásetingunum í løgtingslóg um príseftirlit, verða fluttar til Kappingarráðið. § Landsstýrið skal leggja alla løgtingslógina um kapping fyri tingið at viðgera innan árslok . Almennar viðmerkingar Galdandi kappingarlóg er frá Lógin inniheldur ásetingar um forboð fyri kappingaravmarkandi tiltøkum v.m., men leggur annars størsta dentin á príseftirlit. Hetta sæst aftur í heimildunum hjá prísráðnum eftir lógini, herundir serliga § , hareftir Prísráðið kann áseta, at prísir og vinningar galdandi ein ávísan dag ikki mugu hækka í krónum ella prosentum, ella at ikki má farast uppum ávísar prísir ella vinningar. Somuleiðis kann Prísráðið avgerða, at prísir og vinningar skulu ásetast eftir einum nærri tilskilaðum útrokninghátti. Tørvur er á eini lóg, har størri dentur verður lagdur á kappingarpartin, herundir soleiðis at heimildirnar hjá eftirlitsmyndugleikanum ikki bert snúgva seg um prísir og vinningar. Eftirlitið (Kappingarráðið) hevur sostatt eftir uppskotinum heimild til umframt at taka avgerðir um prísir og vinningar, heimild til at ógilda samtyktir og avtalur, sum kunnu hava við sær skaðilig árin á kappingina. Hinvegin er tað eftir uppskotinum einki beinleiðis forboð ímóti kappingaravlagandi tiltøkum ella órímiligum prísum v.m. Mett verður, at eitt slíkt forboð kann gera meira skaða enn gagn (t.d. at fyritøkur steðga upp). Annars er uppskotið í tráð við ásetingarnar í galdandi lóg. Vísast kann í hesum sambandi á, at ásetingarnar um fráboðanarskyldu, almannakunngerðing av prísum v.m. eru óbroyttar. Somuleiðis eru reglurnar um skyldu hjá eftirlitsmyndugleikanum at samráðast við avvarðandi fyritøkur áðrenn tiltøk kunnu setast í verk, endurtiknar í uppskotinum. Lógin er sum útgangsstøði galdandi fyri eitthvørt vinnuligt virksemi, herundir vinnuvirksemið hjá tí almenna. Alment vinnuvirksemi er tó undantikið í tann mun tað stríðir ímóti aðrari lóggávu (t.e. í teimum førum, har serstøk lóggáva er á økinum). Lógin er ikki galdandi fyri løn og arbeiðsviðurskifti. Eftir uppskotinum skulu avtalur og samtyktir, sum hava við sær ella kunnu hava við sær avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast til Kappingarráðið. Haraftrat kann Kappingarráðið krevja at fáa fráboðanir um prísir, vinningar, roknskapartilfar v.m. Kappingarráðið kann gera kanningar og kann almannakunngerða hesar kanningar, saman við prísum og vinningum v.m., um tað heldur tað vera til frama fyri kappingina. Sum útgangsstøði eru avtalur, samtyktir, vinningar og prísir v.m., sjálvt um tær skulu fráboðast, ikki í stríð við lógina. Hetta krevur eftir uppskotinnum, at Kappingarráðið tekur avgerð í viðurskiftum, ið eru í stríð við lógina, jvb. kapittul í uppskotinum (Tiltøk móti skaðiligum árinum). Hetta er sum nevnt omanfyri í tráð við eftirlitsprinsippið í mótsetning til forboðsprinsippið. Avgerðir hjá Kappingarráðnum kunnu kærast til kærunevndina í kappingarmálum eftir vanligum reglum. Hildið verður ráðiligt at hava eina kærunevnd, sum kann taka skjótar avgerðir, tá avgerðirnar hjá Kappingarráðnum kunnu hava stóra ávírkan á ta einstøku fyritøkuna, og rættarmálsviðgerðir kunnu vanliga roknast við at taka drúgva tíð. Útreiðslur til prísráðið hava ligið uppá uml. kr. ,- árliga. Útreiðslurnar til kappingarráð, skrivstovu og kærunevnd verða væntandi uml. , mió. kr. árliga. Fylgjandi hava havt uppskotið til ummælis: Arbeiðsgevarafelagið, Reiðarafelagið, Ídnaðarfelagið, Fiskaútflytarafelagið, Ríkisumboðsmaðurin, Strandfaraskip Landsins, Postverk Føroya, Føroya Banki, Føroya Sparikassi, Norðoya Sparikassi, Suðuroyar Sparikassi, Grannskoðaravirkið Inpact, Grannskoðaravirkið Pauli Ellefsen, Grannskoðaravirkið Rasmussen & Weihe, Prísráð Føroya, Telefonverk Føroya Løgtings, Menningarstovan, Ídnaðargrunnur Føroya, Framtaksgrunnurin, Keypmannafelagið, Reiðarafelagið fyri farmaskip, Føroya Prentsmiðjufelag, Tryggingarsambandið Føroyar, Søgu- og samfelagsdeildin, Løgmansfyrisitingin, Undirvísingar- og mentamáladeildin, Fíggjar- og búskapardeildin, Samskiftisdeildin, Deildin fyri fiski- og aðrari vinnu og Almanna- og heilsudeildin. Fleiri av omanfyrinevndu hava gjørt vart við, at skoðbráðið at gera viðmerkingar hevur verið ov stutt. Arbeiðsgevarafelagið heittið tann mars á Vinnumálastýrið um at skipað fyri fundi; soleiðis at felagið og evt. onnur ið høvdu fingið uppskotið, kundu nýta fundin sum forum fyri at frambera munnligar viðmerkingar til lógaruppskotið. Fundur varð hildin í landsstýrinum tann mars Á fundi vóru umboð fyri ávikavist Føroya Arbeiðsgevarafelag, Grannskoðanarvirkið Inpact, Grannskoðanarvirkið Pauli Ellefsen og fyri Vinnumálastýrið vóru møtt Arni Poulsen og nevndin ið hevur gjørt lógaruppskotið. Føroya Arbeiðsgevarafelag tekur í høvuðsheitum undir við, at kappingarlóg verður sett í verk, tí felagið ynskir fría og virkna kapping í Føroyum. Felagið hevur eftirfylgjandi sent skrivligar viðmerkingar til einstøku greinirnar ið eru til skjals sum F.L. j.nr. / Føroya Arbeiðsgevarafelag hevur í samband við fráboðanarskylduna jvb. kap. mett at smærri fyritøkur kanska fara at meta slíka fráboðan verða tengda at eyka umsitingarligari orku. Eisini metir FAG, at nevnda fráboðanarskylda ikki fer at virka eftir endamálinum, tí tær smáu fyritøkurnar kunnu ikki frammanundan vita nágreiniliga hvørjar avtalur/samryktir kunnu hava ávirkan á eitt ella fleiri marknaðarøki. Tá kappingarráðið er farið at virka, verður ein av uppgávunun hesum viðvíkjandi at senda kunningarskriv til bæði stórar og smærri fyritøkur, og sostatt verða fyritøkurnar javnan kunnaðar um meira nágreiniliga, hvørjar avtalur/samtyktir kappingarráðið sum útgangsstøði metir verða umfataðar av nevndu fráboðanarskyldu. Mett verður, at sum frá líður fara avvarðandi partar t.e. smærri og størri fyritøkur at fáa tað neyðuga innlitið til at fylgja nevndu fráboðanarskyldu. Fráboðanarskyldan verður tí ikki mett at verða tengda at stórum umsitingarligum útreiðslum. Annars hevur nevndin fingið munnligar viðmerkingar frá marknaðarleiðaranum hjá Postverkinum. Í høvuðsheitum varð her borið fram, at Postverkið tekur undir við eini kappingarlóg, treytað av, at ein slík lóg kann greiða tey "fløktu viðurskiftini" millum Stranfaraskip Landsins, Postverkið og peningastovnarnar. Her varð einamest sipað til, at peningastovnarnar sovæl sum Strandfaraskip Landsins í stóran mun hava virksemið t.e. giro og pakkaútbering, ið verður mett sum undirgravandi/kappingaravlagandi fyri virksemið hjá Postverkinum. Viðmerkingar til einstøku greinarnar Til Kapittul Til § Um endamálið Endamálið við løgtingslóg um príseftirlit er at forða fyri órímiligum prísi og vinningi, rongum vøruupplýsingum, órímiligum handilstreytum og kappingaravmarkandi tiløkum, ið kunnu vera brúkarum og vinnurøkjandi at bága. Endamálið við uppskotinum til kappingarlóg er at fremja kapping. Við at fremja kapping, fær ein eitt betri virkisføri (effektivitet) í framleiðsluni og handli av vørum og tænastum. Talan er um eina vinnulóg sum fer at styrkja vinnulívið í Føroyum í samband við ta øktu altjóða kappingina. Undir øktum kappingartrýstið fara føroysku fyritøkurnar at laga framleiðsluna og umsetingin til eitt optimalt støði. Við einum góðum virkisføri í einum góðum kappingarumhvørvi slepst undan órímiligum prísum. Fyri at fremja kappingina og styrkja virkisførið, eigur størst møguligt gjøgnumskygni at vera á marknaðinum. Gjøgnumskygni ger, at brúkarin hevur ein størri møguleika í sínum vali. Væntandi gjøgnumskygni hevur við sær ov høgar prísir, sum harvið økja um yvirskotið hjá einstøkum fyritøkum, sum kunnu sigast at hava eitt vánaligt virkisføri. Teir almennu stovnarnir í Føroyum, sum reka vinnuvirksemi, og hvørs virksemi ikki er regulerað við serligari lóg, koma undir hesa lóg. Sostatt styrkir lógin eisini virkisføri í tí almenna sektorinum. Ein grundleggjandi treyt fyri einari virknari kapping er frí marknaðaratgongd. Umboðssøla (agenturir), sum føroysk vinnurekandi hava á útlendskum vørur, og sum kunnu sigast at hava avgerandi ávirkan á marknaðarøkið, kunnu roknast at verða reguleraði við hesi lóg. Avgerandi fyri at meta um hetta má vera ein vantandi marknaðaradgongd ella ov høgir prísir. Tiltøk ímóti einari fyritøku eiga at vera síðsti møguleiki hjá kappingarráðnum. Hevur tað upplýsandi virksemi, sum skal fremja gjøgnumskygni onga ávirkan á marknaðarøkið, kann ráðið seta tiltøk í verk móti avmarkingunum av vinnufrælsinum. Til § . Um øki lógarinnar Lógaruppskotið tekur útgangsstøði í, at alment og privat vinnuvirksemi er javnstillað. Hugtakið vinnuvirksemi skal eftir hesi lóg skiljast sum eitthvørt búskaparligt virksemi á marknaðinum fyri vørum og tænastum. Tað er ikki nøkur treyt, at vinnuvirksemi skal geva avlop, t.v.s. at "non-profit" virksemi eisini er umfatað. Tað er ikki valið av felagssniði, sum er avgerandi um lógin er galdandi, t.d. partafelag, lutafelag v.m. Møgulig ivamál um, hvat er vinnuvirksemi, eiga at vera avklárað við, hvat praksis fer at vera á økinum. Ein vinnufyritøka er tí ein fyritøka, hvørs virksemi er at keypa og selja vørur, tænastur v.m. Um virksemið skal geva yvirskot, er ikki avgerandi. Til § . Avmarking Lógin er ikki galdandi fyri marknaðarøkið hjá arbeiðstakarum og arbeiðsgevarum. Økið verður regulerað við avtalum partanna millum. Ráðið kann tó krevja upplýsningar um løn og arbeiðsviðurskifti um tey hava týdning í arbeiði ráðsins. Tað kann eitt nú vera, tá illgruni er um, at løn og arbeiðsviðurskifti ikki fylgja avtalum gjørdar á arbeiðsmarknaðinum. Til Kapittul Til § Kappingarráðið Í kappingarráðnum vera fimm limir og eins nógvir varalimir. Formaðurin og tveir limir ráðsins skulu verða óheftir av vinnuligum áhugamálum. Formaðurin og minst ein annar av limunum skal hava samfelagsvísindiliga útbúgving frá hægri lærustovni. Ein nevnd mannað við minst einum løgfrøðingi hevði verið tann besta loysnin. Ansað eigur at verða eftir, at limirnir ikki hava munandi áhugamál at røkja í vinnuvirksemi. T.d kunnu av limunum verða valdir eftir innstilling frá Fróðskaparsetri Føroya og hinir eftir innstilling frá vinnuni. Um ein limur er ógegnigur til at viðgera eitt ávíst mál vegna samband við partar í málinum, eigur varalimur hansara at taka sæti fyri hann. Landsstýrismaðurin setur nærri reglur um virksemi ráðsins. Avgerðir ráðsins kunna skjótast inn fyri kærunevndina. Til kapittul Til § Gjøgnumskygni Fyritøkur skulu sambært § fráboða um viðurskifti, sum kunnu hava ávirkan á eitt ella fleiri marknaðarøkir. Avtalur og samtyktir skulu eftir lógini ikki bert skiljast sum týðiligar skrivligar avtalur og samtyktir; men eisini sum stilltiðandi avtalur og samskipað praksis. Tað verður ikki mett gjørligt ella skilagott at gera ein ítøkiligan og tømandi lista yvir øll viðurskiftir, ið kunnu hugsast at koma undir nevndu avtalur og samtyktir. Fyri at sleppa undan øvugdømum (modsætningsslutninger), verður tí víst til eitthvørt viðurskifti, har avtalur ella samtyktir verða gjørdar, og hesar antin hava ella vilja fáa ávirkan á eitt marknaðarøki. Hetta er nærri umrøtt í kap. . Fráboðanir, sum eru gjørdar eftir ásetingunum í lógtingslóg um príseftirlit, verða fluttar til Kappingarráðið. Til stk. : Tað er ikki gjørligt at gera ein ítøkiligan listað yvir allar tær møguligar broytingar í viðurskiftum, ið kunnu hugsast at koma undir fráboðanarskyldu smb. stk. . Til stk. : Heimilar ráðnum m.a. at at gera nærri reglur um t.d. á hvønn hátt fráboðanin skal gevast og nærri treytir fyri hvørjar ítøkiligar upplýsingar fráboðanin skal innihalda. Til § . Innheintan av upplýsningum Kappingarráðið kann krevja allar upplýsingar; men ráðið kann tó ikki fyriseta, at kravdir upplýsingar skulu gevast í einum ávísum formi. Tað er upp til kappingarráðið at meta um, hvørjir upplýsingar verða mettir neyðugir fyri virksemi tess, tá avgerð skal takast, um ítøkilig viðurskiftir eru umfataði av lógini. Spurningurin, um kravið um upplýsingar er í samsvar við lógina, kann ikki leggjast fyri kærunevndina. Kappingarráðið kann frá myndugleika, ið ikki er umfataður av § , heinta inn upplýsingar sambært fyrisitingarlógarinnar reglum hesum viðvíkjandi. Atgongdin til at krevja inn upplýsingar, samanhildið við møguleikanum fyri á staðnum at gera seg kunnugan við upplýsingar jf. § , verður mett sum nøktandi. Til § . Tiltøk til frama fyri gjøgnumskygni Har, sum kappingin ikki er nóg virkin, kann Kappingarráðið áleggja einari fyritøku ella samtaki at fráboða nærri tilskilaði sløg av upplýsingum. Hetta til tess at røkka endamálsgrein kappingarlógarinnar jf. § At skapa umstøður fyri gjøgnumskygni er ein fortreyt fyri virknari kapping. Sjálvt um kappingin er mett at verða nóg virkin, kann Kappingarráðið, har tað av serligum orsøkum er tørvur á at fylgja kappingarviðurskiftunum áleggja fráboðanarskyldu; men ráðið skal nágreiniliga í hesum førum grundgeva fyri, hvørjar serligar orsøkir eru, ið gera, at ráðið hevur tørv á at fylgja kappingarviðurskiftunum. Sum dømi kann nevnast, at møguleiki er fyri at áleggja framhaldandi fráboðanarskyldu, eisini í førum har kappingin er hørð, hetta verður gjørt til tess at tryggja, at kappingin ikki sum frá líður førir við sær magtmisnýstlu, t.d. har skiftandi skipanir um avsláttur og bonus gera seg galdandi. Fráboðan kann viðvíkja øll viðurskifti, ið verða mett at hava týdning fyri marknaðargongdina, herundir sovæl prísir sum vegleiðandi prísir, forrætningstreytir og upplýsingar um skipanarlig viðurskifti og fíggjarlig tilknýti. Til § . Almannakunnger av kanningum Kanningar og almannakungerð av kanningum hevur avgerðandi týdning fyri fremjan av gjøgnumskygni. Kanningar eru at skilja soleiðis, at Kappingarráði í tilevnaðum sniði gevur út til almenningin upplýsingar um kappingarviðurskiftini. Lógaruppskotið leggur upp til, at tær rættarligu forðingarnar fyri kanningarvirksemi verða so fáar sum gjørligt. Ásetingin inniheldur tí ikki reglur um innihald og snið í nevndu kanningum. Kappingarráðið hevur rímiliga frítt rásarúm hesum viðvíkjandi. Til stk. og : Ásetur at ráðið hevur skyldu at kunnað avvarðandi, ið eru umfataði av kanningini, áðrenn kanningin verður almannakunngjørd. Er talan um fleiri fyritøkur, ið hoyra undir eitt felag, er tað í tráð við góða siðvenju, at felagið ger viðmerkingar til kanningina. Nevndin metir tað ikki vera neyðugt at gera nærri reglur hesum viðvíkjandi. Til § . Almannakunngerð av prísum v.m. Við atlitið til at fremja gjøgnumskygni og harvið kapping, kann ráðið almannakungera prísir og avsláttir o.t Til § . Reglurnar í lógini um innlit í fyrisitingina eru ikki uttan víðari galdandi fyri uppplýsingar, sum kappingarráðið situr inni við. Grundgevingin er, at Ráðið í sínum virksemi situr inni við upplýsingum, sum kunnu hava stóran kappingarligan og fíggjarligan týdning fyri fyritøkurnar. Vandi er fyri, at um reglurnar um innlit í fyrisitingina uttan víðari eru galdandi, vil hetta halda fyritøkur aftur frá at lata upplýsingar inn til ráðið. Eftir uppskotinum eru bert avtalur og samtyktir, sum skulu fráboðast sambært § (tvs. avtalur og samtyktir, sum viðføra ella kunnu viðføra avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøki) og upplýsingar, sum eru fingnir til vega sambært boðum kappingarráðsins eftir § , stk. , umfataðar. Leggjast skal til merkis, at um ráðið áleggur fráboðanarskyldu eftir § , stk. , fyri at fylgja gongdini á marknaðinum, uttan at talan er um eitt øki, har kappingin ikki er nóg virkin, er lógin um innlit í fyrisitingina ikki galdandi. Haraftrat kann ráðið í førum, har ein fyritøka kann verða fyri stórum fíggjarligum missi, gera av, at ávísir upplýsingar ikki mugu útflýggjast. Til kapittul Tiltøk móti skaðiligum árinum. Til § . Skipanin í lógini er, at reglurnar um gjøgnumskygni fyrst og fremst skulu virka fyri endamáli lógarinnar. Bert í teimum førum, har endamálið ikki kann røkkast eftir hesum reglum, kann kappingarráðið gera nýtslu av sínum heimildum eftir kapittul . Um tað á einum marknaðarøki finst ein kappingaravmarking, sum viðførir ella vil kunna viðføra skaðilig árin á kappingina, skal kappingarráðið innleiða við at taka upp samráðingar við avvarðandi fyritøkur eftir § . Ein kappingaravmarking fyriliggur um ein fyritøka hevur avgerandi ávirkan (dominerende indflydelse) á einum marknaðarøki. Tá metast skal um hendan treyt er lokin, kann dentur verða lagdur á bygnaðarlig viðurskifti, t.d. marknaðarpartar, tal av útbjóðarum og teirra sínamillum stødd viðurskifti tengd at fyritøkunum, t.d. kapitalstyrki og umsetning, marknaðaratferð, herundir serliga um talan er um kappingaravmarking, rentabilitetin hjá fyritøkunum Avgerðin má tó byggja á eina heildarmeting, har onnur viðurskifti eisini kunnu koma uppá tal, t.d. um tann avgerandi ávirkanin fer at halda sær yvir eitt longri tíðarskeið. Somuleiðis er tað ein heildarmeting, sum má liggja til grund fyri, nær talan er um eitt "marknaðarøki". Talan kann t.d. vera um ein marknað, sum er avmarkaður lokalt ella vegna framleiðsluna. Ráðið eigur tó at vera afturhaldandi í førum, har talan er um avmarkingar vegna framleiðslu, um hesar skyldast mótaskift ella líknandi, sum vara eitt styttri tíðarskeið. Til § Ein treyt fyri, at ráðið kann gera nýtslu av heimildunum eftir § , er, at ráðið til fánýtis hevur roynt at fáa í lag eina samráðingarloysn eftir § . Hetta inniber samstundis, at treytirnar eftir § , t.d. viðvíkjandi kappingaravmarkingum, eisini skulu vera loknar. Ráðið hevur heimild til at ógilda samtyktir v.m. ella taka avgerð um, at ávísar fyritøkur skulu selja ella keypa til ávísar keyparar ávikavist seljarar. Fyritøkurnar kunnu tó altíð treyta sær trygd fyri, at sølupeningurin verður goldin. Til § Heimildin hjá ráðnum eftir § um at áseta minsta- ella mestaprísir v.m. er treytað av, at kappingarráðið til fánýtis hevur roynt møguleikarnar eftir §§ og . Somuleiðis er tað ikki nóg mikið, at talan er um ein prís, sum t.d. er hægri enn hann hevði verið á einum marknaði við virknari kapping. Eftir stk. skal prísurin verða eyðsæð hægri. Tað eigur í metingini av t.d. av einum prísi at verða lagdur dentur á bæði støddina, og hvussu leingi hesin kann ætlast at vara. Kappingarráðið kann sostatt ikki áseta hægstamørk, um høgi prísurin bert kann ætlast at vara við í styttri tíð. Ráðið hevur bert heimild til at áseta mestaprísir v.m., í eitt tíðarskeið uppá upptil ár. Tað er sostatt neyðugt minst eina ferð um árið at taka ásetingarnar upp til nýggja meting. Avgerðin kann vera antin beinleiðis ásetingar um mestaprísir ella líknandi, ella at prísurin skal ásetast sambært ávísum kalkulatiónsreglum. § Eftir uppskotinum er tað forboð ímóti at fyritøkur avtala, áseta ella á annan hátt treytað sær, at tað við víðarisølu skulu haldast ávísar minstaprísir ella -vinningar. Forboð er sostatt ímóti eini hvørjari fráboðan um, at seinnu søluliðini skulu yvirhalda minstaprísir ella -vinningar, uttan mun til um hetta verður gjørt í príslistum, við átekning á emballagu, í lýsingum v.m. Forboðið er ikki galdandi fyri fráboðan av prísum, sum bert eru vegleiðandi. Eftir uppskotinum kann ráðið góðkenna avtalur v.m. um minstaprísir, um heilt serligar orsøkir tala fyri. Til kapittul Kærur. § Í kærunevndini sita limir sum verða útnevndir av landsstýrismanninum eftir tilmæli frá Føroya Rætti. Limirnir mugu vera óheftir av vinnuligum áhugamálum, men tað er sjálvandi ein fyrimunur, um teir samstundis hava vitan um kappingarviðurskifti. Einki er ásett í sjálvari lógini um virksemi nevndarinnar, herundir viðvíkjandi valskeiði, men heimild er hjá landsstýrismanninum eftir stk. í kunngerð at áseta slíkar. § Ikki allar avgerðir, sum kappingarráðið hevur tikið eftir lógini, kunnu kærast til kærunevndina. Sum dømi um avgerðir, sum ikki kunnu kærast, kunnu nevnast avgerðir eftir § um at krevja upplýsingar frá fyritøkum um roknskaparviðurksifti v.m. Kærur yvir avgerðir eftir § , stk. og (um at nokta fyri at útflýggja upplýsingar) eru steðgandi, tá tað ikki gevur nakra meining at kæra, tá kappingarráðið hevur útflýggjað upplýsingarnar. § Kærast kann ikki til annan fyrisitingarligan myndugleika enn kærunevndina í kappingarmálum. Kærast skal innan vikur frá avgerðin er kunngjørd. Kærufreistin verður skotin upp, tá partarnir hava krav uppá at fáa greiðu á rættarstøðuni eftir kappingarlógini. Við somu grundgeving verður skotið upp, at avgerðir hjá kærunevndini ikki kunnu leggjast fyri Føroya Rætt, um meira enn vikur eru lidnar, síðan avgerðin hjá kærunevndini er kunngjørd. Til kapittul Til § Ásetingin um, at ráðið kann áleggja dagliga ella vikuliga sekt fyri væntandi fráboðanir ella upplýsingar, er í løgtingslógini um príseftirlit, og verður tí skotið upp, at henda áseting eisini verður í eini kappingarlóg. Tvingsulstiltøk av hesum slag, ið ger, at lógin verður hildin, eiga at verða tikin framum møguleikan eftirfylgjandi at føra eina revsisak eftir § . Skotið verður upp, at málsræðið til at áleggja sekt eftir hesir grein, verður lagt til kappingarráðið. Til § Mótsætt ásetingunum í lógini um príseftirlit, er tað ikki eftir uppskotinum um kappingarlóg møguleiki fyri at verða dømdur hefti. Revsingin fyri brot á kappingarlógina er bót, uttan so at harðari revsing er uppborin eftir aðrari lóggávu. Til § Í flestu førum er tað helst nóg mikið at áleggja dagliga ella vikuliga sekt eftir § , um so er, at umbidnir upplýsningar ikki verða latnir kappingarráðnum. Í førum har mett verður, at áleggjan av sekt ikki er nóg mikið ella tað hóskandi amboðið, kunnu umboð fyri kappingarráðið eftir rættaúrskurð og ímóti at vísa lógváttan gera tær neyðugu kanningarnar á staðnum. Ivan Johannesen (sign.) landsstýrismaður / Arni Poulsen (sign.) aðalstjóri Kunngerð nr. frá September um Kappingarráð Við heimild í § , stk í løgtingslóg nr. frá Juni um kapping verður fyrisett: § Formaður ráðsins fyrireikar mál sum verða løgd fyri ráðið. Stk Landsstýrismaðurin velur embætisfólk fyri Vinnumálastýrið, sum verður tilnevnt ráðnum. Tilnevnda embætisfólkið luttekur á fundum við talurætti, tó uttan utkvøðurætti. Stk. Dagliga virksemi ráðsins verður fyrisitið av einnari skrivstovu. § Formaður ráðsins stjórnar og leggur fundirnar til rættis. § Kappingarráðið hevur fund á teimum av ráðnum samtyktu fundardøgum, og annars so ofta formaðurin heldur orsøk verða fyri tí, ella tá stjórin á skrivstovu ráðsins ella tveir av limum ráðsins krevja tað. Formaðurin boðar til fundar. Stk. Saman við fundarboðum skal fylgja ein fundarskrá, sum tilskilar tey mál, ið koma til viðgerðar saman við tørvandi tilfari, ið lýsir málini. Stk. Stjórin fyri skrivstovu ráðsins ella varamaður, hava sæti á fundum kappingarráðsins við talurætti, tó uttan atkvøðurætt. § Á fundum ráðsins verða princippiell mál viðgjørd og annars mál av avgerandi týdningi. Hevur eitt mál bráskund, og ráðið ikki fær komið saman, tekur formaðurin avgerð ráðsins vegna. Frágreiðing um tílikar avgerðir verða givnar á næstkomandi ráðsfundi. Stk. Í samband við dagliga virksemi ráðsins kann skrivstova tess, uttan at leggja málið fyri kappingarráðið, taka avgerð í ítøkiligum málum samsvarandi fastari siðvenju ella eftir stevnumiðum ásett av kappingarráðnum. Stk. Stjórin á skrivstovu ráðsins, limir ráðsins ella tilnevnda embætisfólkið kunnu krevja, at eitt mál verður lagt fyri kappingarráðið. Stk. Á fundum ráðsins greiður stjórin frá arbeiði skrivstovunnar. § Ráðið er viðtøkuført, tá ið minst limir eru tilstaðar. Stk. Avgerðir ráðsins verða tiknar við vanligum atkvøðumeirluta. Í fall at tað stendur á jøvnum, er atkvøða formansins avgerandi. § Berst limi frá at luttaka á fundi, boðar formaðurin varalimi hansara til fundar. § Fundarfrágreiðing skal gerast frá fundum ráðsins. Frágreiðing skal rúma tiknar avgerðir, har tilskilað verða tey viðurskifti og sjónarmið, sum hava verið avgerandi fyri avgerð ráðsins. Um avgerð er tikin við atkvøðumeirluta, verður hetta at tilskilað í fundarfrágreiðingini. Fundarfrágreiðingin verður undirskrivað av formanni ráðsins og goymd saman við fundartilfarinum á skrivstovu ráðsins. § Henda kunngerð fær gildi frá September . Reglugerð fyri skrivstovuhald hjá Kappingarráðnum Inngangur Sambært § stk. í løgtingslóg nr. frá .juni um kapping, tekur landsstýris-maðurin avgerð um skrivstovuna hjá Kappingarráðnum, og sambært stk. , ger hann nærri reglur um virksemi ráðsins. Landsstýrismaðurin hevur í kunngerð nr. frá September , fyrisett nærri reglur um ráðið. Í hesi kunngerð er í § stk. ásett, at dagliga virksemi ráðsins verður fyrisitið av einari skrivstovu, og í kunngerðini hevur stjórin á hesi skrivstovu fingið ávísa heimildir. § Skrivstovan hjá Kappingarráðnum er skrivstova hjá Fjarskiftiseftirlitinum og stjórin á Fjarskiftiseftirlitinum verður samstundis stjóri mótvegis kappingarráðnum. § Kappingarráðið ger útgreinaða fíggjarætlan fyri virksemi ráðsins fyri hvørt fíggjarár, sum í tí dagliga verður fyrisitin av skrivstovu ráðsins. Tórshavn tann Februar Ivan Johannesen landsstýrismaður /Arne Poulsen aðalstjóri Reglugerð frá juni um fráboðan av avtalum og viðtøkum Við heimild í § , stk. í løgtingslóg nr. frá juni um Kapping, hevur Kappingarráðið samtykt fylgjandi reglur um fráboðan av avtalum og viðtøkum til Kappingarráðið: § Avtalur og samtyktir, herundir eisini tigandi og samskipað framferð, sum viðføra ella kunna viðføra avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøki, skulu fráboðast Kappingarráðnum innan dagar eftir, at viðkomandi avtala ella samtykt er gjørd. Stk. Broytingar í viðurskiftum, sum eru fráboðaði, skulu somuleiðis fráboðast innan dagar. § Skrivligar avtalur, umframt viðkomandi skjøl, skulu latast Kappingarráðnum av einum av pørtunum. Stk. Viðtøkur, treytir vm. verða latnar Kappingarráðnum av viðkomandi fyritøku, felagsskapi, vinnusamtaki, vinnugreinafelag vm. við útskrift af gerðabók ella líknandi skjølum, við lýsing av innihaldinum av viðtøkunum/ treytunum, umframt dagfesting. Stk. Hvat viðvíkur tigandi avtalum ella samskipaðari framferð, skal latast ein lýsing av viðurskiftunum, umframt dagfesting. § Møgulig umbøn um loynd av upplýsingum í fráboðaða tilfarinum, verður latin saman við tí innlatna tilfarinum, og verður hetta viðgjørt eftir § í Kappingarlógini, umframt fyrisitingarlógini og lógini um alment innlit. § Er ivi, hvørt ein avtala er fevnd av kappingarlógini (avgerðandi ávirkan vm.), veitir Kappingarskrivstovan ráðgeving og vegleiðing hesum viðvíkjandi. § Fráboðan hevur ikki við sær, at tey fráboðaðu viðurskiftini eru góðkend. Kappingarráðið kann til hvørja tíð taka viðurskifti upp til viðgerðar og kann taka stig til at broyta ella ógilda avtalur og samtyktir vm. § Reglugerðin kemur í gildi juni Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Kappingarráðið virkar sambært Løgtingslóg nr. frá .juni um kapping við seinni broytingum. Endamálið er at fremja kapping og harvið styrkja virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni At ráðnum er knýtt ein skrivstova, nevnd Kappingarskrivstovan, ið er felags stovnur saman við Fjarskiftiseftirlitinum. Uppgávan hjá Kappingarskrivstovni er at fyrireika mál sum eru kærd til ráðið og mál / kanningar sum ráðið hevur tikið upp. Annars at samráðast vegna ráðið um at fáa møgulig skaðilig árin stegaði. Jógvan Thomsen, stjóri, cand.polyt, HD-R, jt@kapping.fo Terje Sigurðsson, ráðsskrivari, fulltrúi, BA, terje@kapping.fo Sigurð Ó. Vang, fulltrúi, cand.merc.jur, deuf, sv@kapping.fo Kappingarráðið (Rakstrarjáttan ) Uppgávan hjá Kappingarráðnum er at umsita løgtingslóg nr. frá juni um kapping. Lógin hevur til endamál at fremja kapping og harvið styrkja virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. Í ráðnum eru fimm limir valdir av landsstýrismanninum. Til ráðið er knýtt skrivstova. Landsstýrismaðurin hevur í Reglugerð, dagfest , lagt skrivstovuna hjá Kappingarráðnum saman við Fjarskiftiseftirlitinum, og samstundis er stjórin á Fjarskiftiseftirlitinum vorðin stjóri mótvegis Kappingarráðnum. Kappingarráðið skal gera kanningar og kann almannakunngera hesar við atliti til at fremja gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum. Kappingarráðið kann, við atliti til at fremja kappingina og soleiðis styrkja virkisførið, almannakunngera upplýsingar um prísir, avsláttir og bonus v.m. Kappingarráðið kann gera reglur um fakturering og aðra skjalprógvan av prísútrokningini og gera reglur um merking ella skelting við prísum og mongdum. Avtalur, sum kunnu viðføra avgerandi ávirkan á eitt marknaðarøki, skulu fráboðast kappingarráðnum. Kappingarráðið kann áseta lág- og hámørk fyri prís og vinning. Avgerð Kappingarráðsins frá desember í málinum viðv. prísáseting av tænastum hjá vaskarínum á Landssjúkrahúsinum Dato: Tórshavn januar Mál nr.: K Málið: Tann januar tekur Kappingarráðið virksemi hjá vaskarínum á Landssjúkrahúsinum (hereftir: VL) upp til viðgerðar. Kappingarráðið umsitur løgtingslóg nr. frá .juni um kapping (hereftir: kappingarlógin). VL er umfatað av kappingarlógini sambært § , nr. . Eftir eitt longri tíðarskeið har upplýsingar hava verið innheintaðir og ein nærri kanning er gjørd av grannskoðarafelagnum Rasmussen & Weihe Sp/f, hevur Kappingarráðið staðfest, at meginreglurnar fyri prísásetingum hjá VL eru kappingaravlagandi. Kappingarráðið hevur haft fundir við leiðsluna á Landssjúkrahúsinum (hereftir: LS) og umboð fyri Almanna og -heilsustýrið, vísandi til §§ , og í kappingarlógini. Sambært § í kappingarlógini hevur Kappingarráðið við samráðingum við viðkomandi starvsfólk á Landssjúkrahúsinum og Almenna og Heilsumálastýrið tingast um meginreglurnar fyri prísáseting. Grundarlagið hjá Kappingarráðnum fyri at taka málið til viðgerðar var kæra frá Klaksvíkar Dampvaskarí um kappingaravlagandi prísáseting hjá VL. Pástandurin er, at VL vaskar til prísir, ið ikki kunnu metast at verða settir út frá einum marknaðarbúskaparligum grundarlagi. Roknskapartilfar hjá VL fyri er gjøgnumgingið og somuleiðis roknskapirnir hjá Klaksvíkar Dampvaskarí, og eyka upplýsingar eru innheintaðir fyri nærri at greiða ymisk viðurskifti. Kanningin Tað er í kanningni staðfest, at VL árini hevur selt tænastur til aðrar kundar til ein lægri prís, enn eitt privat vaskarí, sum skal bera avskrivingar, rentur, høliskostnað o.s.fr. Við núverandi fíggjarligu skipan og uppgerðarhátti hevur vaskarívirksemi fyri aðrar kundar givið eitt positivt skiftisavlop og harvið eitt íkast til raksturin av LS, men hinvegin ikki nóg mikið til allar fastar útreiðslur, húsaleigu og renting av íløgum ella til marknaðarbúskaparliga renting av tí ílagda kapitalfænum. Tó staðfestir kanningin, at tað hevur gingið rætta vegin við einum prísvøkstri, meðan útreiðslurnar hava verið fallandi, umframt at ávísur vøkstur hevur verið í framleiðsluni. Fyri fáum árum síðani vórðu lutfalsliga stórar íløgur gjørdar í VL og fekk VL harvið rakstrargøgn við høgari framleiðsluorku, ið var størri enn tørvurin hjá Landssjúkrahúsinum. Hesar íløgur vórðu fíggjaðar yvir raksturin hjá LS, ið fær játtan á fíggjarlógini. Við núverandi skipan skal VL ikki forrenta hesar íløgurnar. Tá so virksemi ferð fram á einum marknaði við fleiri útbjóðarum við ymsum fyritreytum er talan um eina kappingaravlaging. Nevnda kanning kemur til, at ásettu søluprísirnir, kunnu varisliga metast at hava verið í millum **% og **% óv lágir í millum **% og **% óv lágir í millum **% og **% óv lágir Núverandi roknskaparhaldið hjá VL er ikki útskilt frá heildarroknskapinum hjá LS. Við núverandi framleiðsluorku er marginali kostnaðurin av at vaska fyri aðrar lítil. Sum nú er, prísásetur VL á ein hátt, soleiðis at dekkningur fæst fyri marginalu meirútreiðslurnar av tí eyka framleiðsluni. Útrokningarnar í kanningini hjá grannskoðarafelagnum taka útgangsstøði í, at meginreglan fyri heilt ella lutvíst inntøkufíggjað virksemi má verða, at virksemi skal renta somu útreiðslur, t.d avskrivingar, rentu o.a., sum ein privatur kappingarneyti við tilsvarandi virksemi. Einans at síggja meirframleiðsluna marginalt í hesum føri, tá høvuðsframleiðslan ikki er tyngd av føstum útreiðslum avlagar marknaðin. Meirframleiðslan má sostatt nøkta ein part av føstu útreiðslunum til rentur, avskrivingar v.m. Í kanningini eru útrokningarnar gjørdar við støði í upplýsingum veittum av VL, og øðrum vaskaríum og harumframt varisligum metingum av ymiskum útreiðslum. Tølini skulu sostatt fatast sum varisligar ásetingar, ið lýsa tær meginreglur, ið ráðið heldur fast við skulu nýtast til at prísáseta við. Køkurin á Landssjúkrahúsinum Í sambandi við samráðingarnar, ið hava verið við leiðsluna á LS, varð nevnt at LS hevði aðrar tænastuveitingar, til stovnar o.o. Herundir varð køkurin á LS nevndur sum dømi. Hóast at hetta virksemi ikki varð partur av viðgerðini í hesum máli, vil Kappingarráðið mæla leiðsluni á LS til eisini at hava hetta virksemi í huga í sambandi við tær broytingar, ið verða avleiddar av avgerðini í vaskarí-málinum. Í tann mun tænastur verða veittar út um LS eiga somu meginreglur nýtast. Viðv. innanhýsis framleiðslu Í sambandi við samráðingarnar varð viðgjørt, hvat innanhýsis framleiðsla fevnir um. Spurningurin varð reistur um veitingar til aðrar almennar stovnar, kann roknast sum innanhýsis framleiðsla og sostatt ikki verður fevnt av prísásetingarmeginreglunum fyri sølu á marknaðinum. Kappingarráðið metir at einans teir stovnar, deildir o.s.fr., ið hava tilvísing til Sjúkrahússtjóran kunnu metast sum verandi fevnd av innanhýsis framleiðslu. Avgerð Kappingarráðið hevur staðfest og samtykt, at núverandi meginreglur fyri prísásetan eru kappingaravlagandi og kappingaravmarkandi sambært § í kappingarlógini. Kappingarráðið staðfestir og samtykkir sambært § , nr. í kappingarlógini, at leiðslan á Landssjúkrahúsinum tekur stig til, at prísásetanin fyri vaskarívirksemi framyvir fer fram eftir meginreglunum í hesi avgerðini og undirskjalinum. Landssjúkrahúsið skal í seinasta lagið feburar mótvegis Kappingarráðnum sanna at prísirnir er tillagaðir og settir samsvarandi meginreglunum. Valmøguleikar Henda avgerð hjá Kappingarráðnum gevur leiðsluni á LS og Almanna- og Heilsumálastýrinum fleiri valmøguleikar til at innseta meginreglurnar fyri prísásetan. Tey fylgjandi uppskotini eru dømi og eru aðrir møguleikar fyri at skipa virksemi. Innanfyri núverandi skipanarligu karmar at útskilja virksemi hjá VL roknskaparliga og at gera býtislyklar har ikki er gjørlig at útskilja virksemi. Síðani at innføra meginreglurnar fyri prísáseting, við eitt nú fyrimynd í kanningini. Hetta vil tó hava ávísar vansar við sær. Hevur eitt nú sum fyritreyt, at lutfallið millum innanhýsis / aðra framleiðslu er støðugt. Sostatt verður tørvur á at eftirjavna býtið av nøkrum av postunum. Virksemi hjá VL kann leggjast í eitt sjálvstøðugt felag. Har eru so aftur ymiskir valmøguleikar hvørt felagið skal leiga ella eiga rakstrargøgnini, bygningin o.s.fr. Hetta gevur eina varandi loysn, við greiðum linjun. Fylgjan er, at felagið so skal fakturera til LS. Kærumøguleiki Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært § í kappingarlógini, kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum. Sambært § í kappingarlógini skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina fyri kappingarmál innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Bústaður hjá Kærunevndini í kappingarmálum er: c/o Vinnumálastýrið Tinganes FO- Tórshavn Hjálagt er undirskjal: "Frágreiðing í.s.v. kæru frá Klaksvíkar Dampvaskarí mótvegis vaskarínum á Landssjúkrahúsinum" v/Kappingarráðið Kristin Balle Formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi (Málið varð kært til Kærunevndina í Kappingarmálum) Avgerð Kappingarráðins frá mars í kærumáli frá fiskavirkjum í Vági um ójavna kapping frá Fiskavirking og Framtaksgrunninum v.m. Dato: Tórshavn september Mál nr. K Kappingarráðið hevur december frá fiskavirkjum suðuri í Vági, móttikið skriv, dagfest December Virkini eru: Sp/f **** P/f **** Sp/f **** P/f **** **** Í skrivinum gera fiskavirkini í sunnaru helvt av Suðuroy "sum øll eru á privatum hondum" vart við, at tey eru fyri ójavnari kapping mótvegis øðrum alment stuðlaðum virkjum. Tey eru sannførd um, at virki, fíggjaði av Framtaksgrunninum og rikin av Fiskavirking, hava ovurstórar fíggjarligar fyrimunir í sambandi við kappingarførið á ráfiskamarknaðinum. Hesi virkir verða smb. skrivinum, sanerað, fáa fígging til íløgur, innaneftirlit og rakstur, sum brævskrivararnir sjálvir mugu fíggjað undir vanligum marknaðartreytum. Hetta førir smb. skrivinum til, at tey soleiðis fáa teirra kapitalútreiðslur lagaligari fíggjaðar av almennu fíggjarorkuni, og gerast munandi sterkari á uppboðssølunum í mun til privatu virkini. Brævskrivararnir vísa á, at saneringar og lágur íløgu- og rakstrarkostnaður hjá hálvalmennu virkjunum hækkað ráfiskaprísirnar uttan veruligt grundarlag er undir hesum hækkingum, og at gongdin førir til, at privatu virkini fara av knóranum. Síðani falla prísirnir, og so standa skipini fyri tørni at missa lívføri. Vísandi til ávísar greinar í løgtingslógini um kapping heita virkini í sunnaru helvt av Suðuroy á Kappingarráðið, um at kanna hesi viðurskifti nærri. Kappingarráðið hevur kannað ymisk viðurskifti í sambandi við áheitanina frá ráfiskakeyparum í Vági, eitt nú havt fund við Framtaksgrunnin og gjøgnumgingið roknskapir og viðtøkur hjá grunninum. Framtaksgrunnurin er ein vinnurekandi grunnur, sum við gildi frá er skrásettur í Føroyum. Við avtaluni frá juni millum donsku stjórnina og Føroya Landsstýrið, er Føroya Landsstýrið nú einaeigari av Framtaksgrunninum. Sum nevnt í § í viðtøkunum fyri Framtaksgrunnin, so hevur grunnurin til endamáls at gera íløgur í verandi ella nýggjar verkætlanir og fyritøkur. Íløgur kunnu gerast, við at grunnurin setur partapening, ella veitir ábyrgdar lánipening í feløg, við marknaðarbúskaparligum treytum. Tá grunnurin ger íløgu, í eitt nú Føroya Fiskavirking, so er ikki talan um stuðul, men um eina vinnuliga íløgu, ið sambært § , stk. í viðtøkunum, skal seljast tá hon er rakstrardygg og sølubær. Tað er eyðsæð, at Føroya Fiskavirking við sínum lutfalsliga stóra kapitali er ein stórur marknaðarluttakari, hvat viðvíkur keypi av ráfiski í Føroyum. Tó eru ikki greiðar ábendingar um, at lutfalsligi stóri marknaðarparturin avlagar ellar avmarkar kappingina um ráfiskin, heldur eru ábendingar um sera harða kapping, lutvíst av tí at útlendskar fyritøkur óbeinleiðis eru við í kappingini um ráfiskin í Føroyum. Kappingarráðið metir seg ikki kunna viðgerða kæruna útfrá núverandi tøka tilfari um vinnuna og avgerð at vísa frá sær at viðgera málið. Tó vil Kappingarráðið framhaldandi eygleiða gongdina í vinnuni og arbeiða fyri at savna upplýsingar, ið kunnu verða við til lýsa viðurskiftini nærri og grundað eina møguliga uppafturtøku av málinum seinni. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle, formaður /Terje Sigurðsson, fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá mars um atgongd til føroyska rúsdrekkamarknaðin Dato: mai Mál nr. : K Kappingarráðið fekk febr. kæru frá ****, um atgongdina til at selja sterkt øl á føroyska marknaðinum. Kappingaráðið virkar sambært § í Løgtingslóg nr. , frá juni um Kapping. Kappingarráðið hevur viðgjørt málið á fundum marts og apríl . **** biður um, at Kappingarráðið ger úrskurð um, at innflutt og Føroyskt framleitt øl fáa somu marknaðarstøðu á marknaðinum í Føroyum, og at somu lógarásetingar og reglur verða at galda fyri føroyskt framleitt og innflutt øl. Somuleiðis ynskir felagið, at umboðsmaður fyri innflutt øl skal kunna marknaðarføra, selja og útflýggjað øl til kundar/ matstovur og klubbar í Føroyum á sama hátt sum føroyskir framleiðarar kunnu. Eisini nevnur felagið, at føroyskir framleiðarar kunnu bjóða viðskiftafólkum sínum handilstreytir sum umboðsmaður fyri innflutt øl ikki kann bjóða, tí hesin er bundin av rúsdrekkasøluni. Viðurskiftini viðvíkjandi innflutningi og sølu av rúsdrekka í Føroyum eru ásett í Ll. nr. frá mars um innflutning og sølu av rúsdrekka (Rúsdrekkalógin). Vísandi til Rúsdrekkalógina § , hevur Rúsdrekkasøla Landsins einkarrætt til innflutning av rúsdrekka og sambært § , hevur Rúsdrekkasøla Landsins einkarrætt til at selja rúsdrekka. Tó er heimild í § til at áseta nærri reglur um sølu av øli frá bryggjarínum. Hetta er gjørt í K. frá oktobur um brygging og útflýgging av sterkum øli. Kappingarráðið ásannar, at galdandi reglur geva føroyskum framleiðarum av øli eina serstøðu á føroyska marknaðinum. Rúsdrekkalógin, og kunngerðirnar gjørdar við heimild í lógini áseta greitt framferðina á kærda økinum. Hetta avmarkar heimildina hjá Kappingarráðnum til at viðgerða málið eftir kappingarlógini. Kappingaráðið avgjørdi við støði í frammanfyristandandi at vísa málið frá sær. Vegna Kappingaráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá mars um tilluting av fiskidøgum Dato: Mál nr. K Kappingarráðið fekk feb kæru frá M/S **** v/ ****, um tillutingina av fiskidøgum eftir Løgtingslóg nr. frá mars um vinnuligan fiskiskap. Kappingaráðið virkar sambært § í Løgtingslóg nr. frá juni um Kapping. Kærarin førir fram, at hann hevur ein trolbát M/s **** sum er í bólki B. Støddin á bátinum er , BRT. Hann greiðir frá, at ymisk tilluting er av fiskidøgum til bátar í sama bólki, alt eftir hvør reiðskapur verður brúktur. Sambært Løgtingslóg nr. frá mars um vinnuligan fiskiskap, við seinni broytingum, §§ og er veiðiflotin býttir upp í bólkar í sambandi við tilluting av fiskidøgum, og er uppbýtingin m.a. grundað á hvør reiðskapur verður brúktur. Vísandi til, at lóggevari í eini serligari lóg beinleiðis hevur ásett at tey viðurskifti, ið kært verður um skulu verða galdandi, metir kappingarráðið seg ikki kunna taka støðu til hesi viðurskifti við grundarlagið í kappingarlógini og hevur tí avgjørt at vísa málið frá sær. Annað mál, ið kært verður um eru "saneringarnar sum eru framdar av landsstýri og bankum". Kærarin vísir á, at tað er tyngri at reka ein bát sum ikki er saneraður, tá ið býti av fiskidøgum er óheft av um bátar eru saneraðir ella ikki. Kappingarráðið metir seg ikki kunna taka støðu til í hvønn mun fíggingarviðurskifti og kapitalkostnaður eiga at ávirka býti av fiskidøgum. Spurningar viðvíkjandi Løgtingslóg um vinnuligan fiskiskap, og fiskidagaskipanina annars kunnu stílast til Fiskimálastýrið, Yviri við Strond , Postboks , Tórshavn Vegna Kappingaráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá apríl viðvíkjandi avtalu frá juli , millum Føroya Banka, Føroya Sparikassa, Norðoya Sparikassa, Suðuroyar Sparikassa og Postverk Føroya um ómaksgjald fyri Dato: mai Mál nr. K Málið: Kappingarráðið móttók septembur fráboðan frá Føroya Sparikassa, dagfest august , viðv. avtalu frá juli um ómaksløn fyri innlesing av lønum, vegna Føroya Banka, Føroya Sparikassa, Norðoyar Sparikassa, Suðuroyar Sparikassa (hereftir: peningastovnarnir) og Postverk Føroya. Víst verður til løgtingslóg nr. frá juni um kapping (hereftir: KL) § um fráboðan av avtalum, sum viðføra avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøki. Kappingarráðið staðfestir, at peningastovnarnir og Postverk Føroya eru umfataði av KL § , nr. Kappingarráðið umsitir lógina sambært KL § , stk. . Í avtaluni frá juli verður nevnt, at peningastovnarnir og Postverk Føroya avtala eitt minstamark fyri ómaksgjald á kr. pr. einstaka løn á listanum, ið arbeiðsgevarnir skulu gjalda. Gjaldið kom í gildi september Samstundis verður avtalað, at onki minstagjald skal verða fyri avgreiðslu av lønarflytingum, ið arbeiðsgevarar lata inn á diskli ella um heimagreiðslu/-banka skipanir. Partarnir ætlað at taka spurningin um minstagjald á hesum lønum upp til viðgerðar innan apríl . Søguligt atlit og lýsing av málinum Í varð skattaskipanin í Føroyum umløgd til eina samtíðarskattaskipan. Hetta merkti í stuttum, at farið varð frá eini skipan har skatturin hjá lønmóttakaranum varð útroknaður eina ferð um árið og síðan goldin í ratum afturút, til eina skipan, har skattur verður roknaður av hvørji lønarútgjalding. Fyri at henda skipan kundi setast í verk, varð gjørdur sáttmáli um at nýta ávís góðkend lønaravgreiðslustøð, sum vóru útgjørd við neyðugari tøkni. Avgreiðslustøðini skuldu við etv-skipanum vera knýtt at skattaútrokningarskipanini hjá Toll & Skat (tá Líkningarráðnum), sum var og er umsitin av P/F Elektron. Hesa tíðina skipanin hevur virkað, hava peningastovnarnir og Postverk Føroya røkt tænastuna uttan at landskassin, arbeiðsgevarar ella arbeiðstakarar beinleiðis hava goldið fyri hana. Virksemi verður tískil fíggjað við inntøkunum, ið fyrst og fremst stava frá rentumarginalinum. Skattaumleggingin merkti, at lønarútgjaldarar nú vóru heftir at teimum góðkendu lønaravgreiðslustøðunum. At peningastovnarnir ikki ásettu ómaksgjald fyri tænastuna skyldast helst, at umleggingin førdi til kapping um viðskiftafólkini, tí peningastovnarnir høvdu áhuga í at fáa sum flest fólk at stovna lønarkonti hjá sær, við teimum fyrimunum hetta gav. Viðurskiftini millum skattgjaldara og Landskassan eru skipaði í skattalógini, sum ásetur, hvussu fram skal farast í samband við lønarútgjaldingar. Lógin bindur tann ávísingarskylduga (arbeiðsgevaran), skattgjaldaran (lønmóttakaran), avrokningarstaðið (peningastovn ella Postverk Føroya) til eina ávísa skipan til lønarútgjaldingar, sambært § í løgtingslóg nr. frá september um landsskatt og kommunuskatt, við seinni broytingum. Tann mai varð undirskrivaður ein sáttmáli millum Føroya Landsstýri og peningastovnarnar (Postverk Føroya, kom við seinni), um at peningastovnarnir skuldu røkja eina tænastu mótvegis Landsstýrinum í sambandi við nýggju skattaskipanina. Sáttmálin merkti, at nevndu peningastovnar samstundis verða góðkend avgreiðslustøð fyri lønir. Í nevnda sáttmála verður staðfest, at landskassin onga útreiðslu skal bera av hesi tænastu. Stór menning hevur verið innan tøkni síðani , og er møguleiki í dag hjá lønarútgjaldarum at gera alt neyðugt bókingararbeiði frá egnari skrivstovu. Hetta verður gjørt í ávísan mun, og minkar sostatt um nøgdina av manuellum avgreiðslum hjá peningastovnunum. Frammanundan hesi avtalu hevur ikki verið uppkravt ómaksgjald fyri lønaravgreiðslu í peningastovnunum. Fýra ymiskir framferðarhættir eru til lønaravgreiðslu: Um arbeiðsgevarin hevur etv-lønarskipan, Kann hann lata inn etv-útskrivaðar lønarlistar, ella Lønardiskil Um hann ikki hevur etv-lønarskipan, so kann hann Lata inn manuelt útfyltan lønarlistar Avgreiða lønarflytingina við heimagreiðslu/-banka skipanunum. Ad. og Um lønaravgreiðslan verður gjørd við etv-útskrivaðum lønarlistum ella manuelt útfyltum lønarlistum, skal peningastovnurin ella Postverk Føroya bókað allar lønirnar av nýggjum. Hetta er ein arbeiðskrevjandi tilgongd, sum avtalupartarnir ynskja at minka um, fyri at fáa eina effektivari arbeiðsgongd, og sostatt kunnu tillaga seg, hvat viðvíkjur tali av starvsfólki og harvið eisini fáa møguleikar fyri betri inntøku. Ad. og Um lønaravgreiðslan hinvegin verður gjørd við lønardiskli ella heimagreiðslu/-banka skipanunum, krevur hetta lítla arbeiðsorku í peningastovninum, men hinvegin útreiðslur til telduskipanir. Vísandi til skriv frá Føroya Sparikassa dagfest septembur er ómaksgjaldið fyrst og fremst ætlað at fáa arbeiðsgevarar at nýta effektivastu loysnirnar til lønaravgreiðslu. Í hesum sama skrivi verður gjørd ein útgreining fyri, hvat ein lønarflyting í miðal kostar at avgreiða: Manuel avgreiðsla: kr. *,** Etv-kostnaður kr. *,** Tilfar og porto: kr. *,** Tilsamans: kr. *,** Gjaldið, ið er innført fyri manuella avgreiðslu av lønarflytingum, svarar sostatt ikki til tann beinleiðis miðalkostnað, sum peningastovnarnir hava av at avgreiða lønirnar manuelt. Endamálið við gjaldinum er at fáa arbeiðsgevarar sjálvar at innlesa lønirnar í heimagreiðslu ella á diskettu. Við hesum spara peningastovnarnir bæði kostnaðin fyri ta manuellu avgreiðsluna og til tilfar og porto. Talan er um heilar kr. *,** fyri hvørja avgreidda løn í miðal. Viðgerð Gongdin í peningastovnum í grannalondum okkara hevur seinnu árini verið, at munandi partur av primeru inntøkunum stava frá ómaksgjøldum. Støðan er øðrvísi í Føroyum. Her eru flest allar grundleggjandi dagligar tænastur ókeypis ella sera bíligar, so primeru inntøkurnar hjá peningastovnunum koma nærum allar frá rentumarginalinum. Verður hinvegin hugt at heildarinntøkunum hjá peningastovnunum í Føroyum, so skilst, at teirra yvirskot í nøkrum førum í stóran mun stavar frá forrentning av eginkapitalinum, t.v.s. frá tí sekundæra peningastovns virkseminum. Í teimum samráðingum, ið hava verið millum Kappingarráðið og umboð fyri peningastovnar er komið fram, at tað í fleiri ár hevur verið ætlanin at koma burturúr hesi gongdini, tó uttan úrslit, helst orsaka av ótta fyri at missa viðskiftafólk, um ikki allir fylgja við. Í fráboðaðu avtaluni hava peningastovnarnir og Postverk Føroya hava lagt nakrar fastar og formligar reglur, so ongin stillar seg uttanfyri og peningastovnarnir økja um møguleikan fyri at klára seg í rentukappingini við útlendskar peningastovnar, serliga um teir stóru vinnulívskundarnar. Grundgevingin hjá peningastovnunum og Postverki Føroya fyri avtaluni er transaktiónsgrundað. Umleið % av øllum grundleggjandi tænastum verða í dag gjørdar manuelt, bæði fyri privatar- og vinnukundar, verður upplýst í skrivi frá Føroya Banka, Føroya Sparikassa og Postverki Føroya frá mars Hetta er sera óhóskandi við nútíðarinnar tøkniligu møguleikum og ikki minst sera kostnaðarmikið fyri peningastovnarnar. Høvdu fleiri nýtt møguleikarnar við teimum nýggju hentleikunum, kundi peningastovnarnir spart munandi í rakstrinum. Í skrivinum frá Føroya Banka, Føroya Sparikassa og Postverki Føroya verður upplýst at árliga verða gjørdar umleið lønarflytingar gjøgnum peningastovnarnar og Postverk Føroya - harav manuellar flytingar og umleið gjøgnum Postverk Føroya, umframt at manuellar lønarflytingar kosta yvir *. kr. hvør, so samlaði kostnaðurin liggur um *.mio. kr. árliga. KL § ásetur at "lógin hevur til endamáls at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum." Uppgávan hjá Kappingarráðnum er at fremja hetta endamál. Í KL § verða nevnd marknaðarøki har tað finst ein kappingaravmarking, sum viðførir skaðilig árin á kappingina, umframt avmarking av vinnufrælsinum. Spurningurin er so, hvørt avtalan hevur skaðilig árin. Til at meta um tað vilja vit leggja fylgjandi meginreglur til grundar: Fyrsta er viðvíkjandi framleiðslu og distributión frá einum effektivitetssjónarmiði. Hvat viðvíkur lønaravgreiðslunum, so er størri nýtsla av tøkni, ístaðin fyri manuellum avgreiðslum skilagott, bæði frá einum rakstrar- og samfelagsbúskaparligum sjónarmiði. Hetta sjónarmiðið verður eisini ført fram í skrivinum frá mars . Næsta meginreglan viðvíkur spurninginum, um brúkarnir fáa lut í økta effektivitetinum. Við avtaluni fáa teir kundarnir, ið vilja brúka teir tøkniligu hentleikarnar eina nærum ókeypis tænastu (umleið .kr um árið fyri heimagreiðsluna/-bankan) umframt gjald fyri fjarskifti. Í skrivinum frá peningastovnunum og Postverki Føroya verður ført fram at sparingar í seinasta enda vilja koma brúkaranum til góða. Í sjálvum sær er hetta møguliga rætt, men Kappingaráðið metir, at um brúkaragjøld skulu innførast við avtalum, millum allar peningastovnarnar í Føroyum og Postverk Føroya, so er ein vandi fyri, at hetta kann minka um kappingina og kann sostatt gerast møguligt fyri peningastovnarnir at vinna í báðum endum, við hjálp frá einari kappingaravmarkandi avtalu. Triðja meginreglan er við atliti til, um tað verður varðveitt eitt minstamark av kapping millum partarnar. Tað er greitt at henda avtalan um minstagjald fyri ómaksløn á lønarflytingar ikki í fyrsta umfari munandi ávirkar heildarkappingina millum peningastovnarnar, í hesum førinum um kundaskaran av arbeiðsgevarum. Men í skrivinum frá mars framgongur at ómaksgjaldið á lønarflytingum, einans er fyrsta stigið í eini røð av avtalum um ómaksgjøld, m.a. fyri vanligar manuellar flytingar, sum kosta peningastovnunum og Postverki Føroya umleið mio.kr árliga, sum teir nú lutvíst ynskja at leggja á brúkararnar. Í skrivinum frá mars verða nevndu meginreglur og viðgjørdar, í teirra grundgeving fyri at avtalan eigur at verða góðkend, men ikki og . Fjórða og seinasta meginreglan er lutfalsmeginreglan. Tann hátturin, ið verður nýttur, má ikki gera óneyðugt stórt inntriv í kappingina. Spurningurin er sostatt, um hetta inntrivi kundi verði á annan hátt. Kappingarráðið metir, at tað ikki skuldi verði so torført, fyri serliga størru peningastovnarnar, at fari út til kundar sínar og greitt frá, at teir nú vilja seta kostnaðargrundað gjøld á ymiskar manuellar tænastur og møguliga eisini tær tøkniligu, samstundis sum teir verða meiri lagaligir viðvíkjandi rentuni. Við at allir peningastovnarnir og Postverk Føroya fara saman og gera eina avtalu, verjir avtalan støðuna hjá teimum peningastovnunum, ið hava minst dirvi at tillaga seg eftir broyttu marknaðarumstøðunum. Um endamálið við avtaluni fyrst og fremst er at menna tøkniligu nýtsluna, kann endamálið eftir Kappingarráðsins áskoðan náast uttan avtalu um ómaksgjøld. Niðurstøða Kappingaráðið staðfestir, eftir at samráðingar sambært. KL § hava verið við peningasstovnarnar og Postverk Føroya um ógildan av avtaluni frá juli , at ikki bar til at fáa skaðiligu árini steðgaði við samráðingum og hevur Kappingaráðið tískil tikið avgerð í málinum sambært KL § . Kappingarráðið metir, at avtalan um ómaksgjøld økir um effektivitetin í framleiðsluni, men metir ikki at tað eru komnar haldgóðar grundgevingar og givin trygd fyri at brúkararnir fara at fáa lut í sparingunum. Harumframt metir kappingarráðið, at tað annars verður varðveitt eitt minstamark av kapping millum partarnar, um einans verður hugt eftir ómaksgjaldinum fyri lønarflytingar, men ikki um avtalan einans er ein liður í einari røð av avtalum um samskipan av ómaksgjøldum. Sum mest týðandi metir kappingarráðið, at avtalan brýtur við lutfalsmeginregluna. Kappingarráðið er ikki vorðið sannført um, at endamálið við avtaluni ikki kann náast við einum minni inntrivi. Tískil avgerð Kappingarráðið sambært KL § heilt at ógilda avtaluna millum peningastovnarnar og skulu avtalupartarnir innan vikur frá móttøku av avgerðini sanna, at teir ikki longur eru bundnir av avtaluni og kunnu velja at áseta gjaldið óheft av hvørjum øðrum. Við støði í viðgerðini omanfyri, vil Kappingarráðið, sum svar uppá umbøn í skrivinum frá .mars , hervið nokta at geva loyvi til tíðaravmarkaðar avtalur um ómaksgjald á lønarflytingum og øðrum tænastum. Kærumøguleiki Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, kunna sambært KL § kærast til Kærunevndina í kappingarmálum. Sambært KL § skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Møguligar kærur skulu sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Attn.: Maiken Johansen, dómari Dómaraskrivstovan C. Pløyensgøta Postsmoga FO- Tórshavn Harumframt skal avrit sendast Kappingarráðnum. Einsljóðandi skriv er sent øllum avtalupørtunum. v/ Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi (Málið varð kært til Kærunevndina í Kappingarmálum, sí undir avgerðir hjá Kærunevndini.) Avgerð Kappingarráðsins frá juni í málinum um flutningsframíhjárættindi á farleiðini um Vestmannasund Dato: Tórshavn, juni Mál nr.: K Málini: Framíhjárættur postverksins Kappingarráðið móttók februar kæru frá Safari Transport, um framíhjárættin hjá Postverki Føroya (PF) á farleiðini hjá Strandfaraskipum Landsins (SL) um Vestmannasund. Kærarin vísir á, at hesin framíhjárættur setur flutningsfelagið í eina verri støðu enn PF, sum er í kapping við onnur flutningsfeløg, sum røkja pakkaflutning til og frá flogvøllinum í Vágum. Framíhjarættur fyri bussar hjá Bygdaleiðum Kappingarráðið móttók oktober kæru frá Niels O. Joensen á Giljanesi um framíhjárættin hjá Bygdaleiðum á farleiðini hjá SL um Vestmannasund. Kærarin vísur á, at umframt flogrutuna hava bussanir hjá bygdaleiðum, sum koyra leigutúrar til og frá flogvøllinum, eisini framíhjárætt á farleiðini. Kappingarráðið metir, at SL og PF eru umfataði av løgtingslóg nr. frá um kapping við seinni broyting (hereftir: KL) sambært KL § , nr. , av tí talan er um vinnuvirksemi, sum er at útbjóða ella eftirspyrja vørur ella tænastur. Kappingarráðið umsitir lógina sambært KL § , stk. . ad. Viðgerð Kappingarráðsins av málinum Kappingarráðið tók málið til viðgerðar eftir KL § , tí mett varð, at talan var um eina kappingaravmarking, ið hevði skaðilig árin á kappingina. Privata pakkaflutningsfelagið skuldi í røð eins og onnur, meðani PF við sínum akførum kundi koyra umborð á ferjuna, uttan at fara uppí bíðirøðina. Kappingarráðið hevur í eitt longri tíðarskeið samráðst við partarnar í málinum sambært KL § og sjónarmiðini eru framløgd av SL og PF við skrivligum tilfari, viðmerkingum umframt fundum. Samráðingarnar endaðu í fyrsta umfari við, at SL í brævi dagfest boðaði Kappingarráðnum frá, at teir vildu gera eina bíleggingarskipan til vínnulívskundar, sum skuldi fáast at virka í januar/ feburar Kappingarráðið metti hetta vera eina hóskiliga loysn á málinum og tók tilsøgnina frá SL til eftirtektar í fyribils niðurstøðu . Kappingarráðið hevur í samráðingunum við SL virka fyri eini loysn, sum førdi til, at vinnukundarnir hjá SL fáa somu rættindi, uttan at hetta merkir, at postflutningurin verður darvaður í mun til verandi støðu. Ráðið viðurkennur, at tað er samfelagsliga gagnligt, at postflutningurin er so tryggur og regluligur sum tilber. Hóast hetta, er tað metan ráðsins, at galdandi skipan hevur við sær óneyðuga og skaðiliga kappingaravlaging, tá talan er um flutning, sum er í fríari kapping. Á fundi millum Kappingaráðið og SL, kom fram, at SL ikki sær seg føran fyri at fremja eina bíleggingarskipan. Hóast at hetta var brot á avtaluna, sum eftir samráðingar var gjørd millum SL og Kappingarráðið, avgjørdi ráðið at taka fráboðan SL's til eftirtektar. Hetta grundað á, at ráðið ikki metur seg kunna geva SL kravboð um skipan av virksemi teirra. Síðani varð roynt at koma fram til eina loysn, ið kundi tryggja ein ávísan flutningstryggleika fyri vinnukundar og sum var minni umfatandi enn ein bíleggingarskipan. Langtíðaravtalur í staðin fyri bíleggingarskipan Í Samferðslufrágreiðingini hjá Vinnumálastýrinum sæst, at sum heild er høgt flutningsorkustøði á farleiðini um Vestamannasund, og skuldi avbjóðingin hjá SL verði at spjatt nýtsluna, so tað í stórst møguligan mun slepst undan ferðslutøppum, til gagns bæði fyri vinnulívskundar og privatkundar. Tað varð lagt upp til tvær loysnir á málinum. a. SL gav øðrum vinnulívskundum, ið regluliga nýta farleiðina, møguleika fyri at fáa langtíðaravtalu, við somu treytum, sum PF hevur í avtaluni teirra millum, frá mars . b. SL ógildaði pkt. í avtaluni frá mars millum SL og PF um postflutning og ger nýggja langtíðaravtalu, um at sleppa við ávísar nærri ásettar túrar, ímóti einum føstum eyka gjaldi. Henda avtala skuldi tryggja flutningstørvin hjá PF, so tað á ein tryggan og skjótan hátt kann røkja tær skyldurnar, ið eru álagdar í postlógini. SL skuldi somuleiðis veita øðrum vinnulívskundum, ið reguliga ferðast á farleiðini við akførum, møguleika fyri at fáa eina langtíðaravtalu, við somu treytum sum PF, um at sleppa við ávísar nærri ásettar túrar, ímóti einum føstum eyka gjaldi. Í brævi móttikið boðaði SL síðani frá, at PF einans nýtir sín framíhjárætt kl. : vikudagar og kl. : leygardagar vestureftir frá Vestmanna til Oyragjáar og vil bjóða øðrum somu túrar til somu treytir. Hesa fráboðan fekk PF til ummælis og boðaði teir síðani frá, at innihaldið í fráboðanini frá SL ikki var í tráð við veruleikan og teirra uppfatan av avtaluni. Kappingarráðið sær seg noytt til at venda aftur til útgangsstøðið, ið snýr seg um framíhjárættindini hjá PF, fyri at fáa eina loysn á málinum. "Framíhjárætturin" hjá Postverk Føroya Virksemið hjá PF verður heimilað í Ll. nr. frá um Postverk Føroya við seinni broytingum. Pl § ásetur at "Tann, ið hevur regluligan flutning um hendur í Føroyum ella úr Føroyum til útlond, hevur skyldu til fyri Postverksins rokning at flyta post til og frá teimum posthúsunum og postskiftingarstøðunum, ið eru á farleiðini". Spurningurin er um hetta gevur PF framíhjárættindi til at fáa akfør umborð á ferjuna við postinum. Í álitinum til Postlógina, eru ongar nærri útgreiningar ella viðmerkingar í sambandi við Pl. § Í tekstinum í Pl. § verður nevnt "til og frá teimum posthúsum og postskiftingarstøðum, ið eru á farleiðini". Í hesum førinum er talan um flutning í akførum av ferjuleguni í Vestamanna á Streymoynni til ferjuleguni á Oyragjógv á Vágoynni, og tískil er ikki talan um flutning til og frá posthúsum. Tí PF koyrir í egnum akførum. Orðið "postskiftingarstað" kann neyvan skiljast sum ein framíhjárættur til akfør umborð á eitt regluligt ferjusamband, frá einari ferjulegu til aðra, men er talan um nakað líknandi einum posthúsi. Í skrivum og á fundi hevur PF gjørt vart við, at PF ikki er samt við Kappingaráðið í hesari tulkingini. Kappingarráðið metir, at framíhjárættindini hjá PF smb. § í Postlógini kunnu uppfatast sum ein framíhjárætt til sjálvan postin í einari hóskandi bjálving til og frá posthúsum og postskiftingarstøðum ella ein part av flutningsleiðini millum tvey posthús ella postskiftingarstøð og sostatt ikki møgulig akfør, ið flyta postin. Hinvegin er greitt, at skal PF kunnu røkja skyldur sínar sambært Postlógini, má tað hava eina vissu fyri flutningi til ávísar tíðir, so góðskan í teirra útberingarskipan kann haldast á einum høgum støði. Niðurstøða Framíhjárættindini hjá PF setur Safari Transport og onnur líknandi flutningsfeløg í eina verri kappingarstøðu á marknaðinum, viðvíkjandi flutningi av posti og pakkum til og frá flogvøllinum, ið ikki eru umfataðir av einkarrætti postverksins og hevur tí skaðilig árin á kappingina. Framíhjárættindini hjá PF ger at teir hava minni bíðitíð, við teimum fíggjarligu fyrimunum tað inniber, umframt at PF kann nýta síni flutningsrættindi í marknaðarføringini. SL hevur ikki somu treytir fyri veitingar við sama virði mótvegis øðrum vinnukundum sum PF, og harvið verður tann vinnan stillað verri í kappingini. Tað er greitt at ein avtala fyri PF vil hava týdning fyri teirra tænastur mótvegis sínum viðskiftafólkum, men um tað inniber at aðrir kappingarneytar verða stillaðir verri, so metir Kappingarráðið tað verða kappingaravmarkandi og hava skaðilig árin á kappingina. Tað kundi verði sloppið undan trupulleikanum, um SL hevði framt eina ferðsluskipan, ið kundi útnýttað flutningsorkuna á eina skilabetri hátt. Málið hevur nú verið viðgjørt í mánaðir og ikki eru útlit fyri einari loysn við SL. Seinasta fráboðan SL í telduposti metur ráðið ikki kann takast í álvara og má fatast sum, at vilji ikki er til eina loysn. Grundgevingin fyri hesi áskoðan liggur í, at SL vil geva øðrum rætt til bílegging á teimum túrum har sum PF hevur ein tørv. Hesir túrar hava ikki elvt til trupulleikar smb. teimum fráboðanum sum ráðið hevur móttikið. Harumframt er ikki samsvar millum upplýsingarnar frá SL móttiknir og tað sum fyrr er upplýst ráðnum, og nú seinast í viðmerking frá PF, til nevnda skriv frá SL, móttikin ,. ad. Kæra um framíhjárættin hjá Bygdaleiðum Niels O. Joensen lýsir í kæru og fylgjuskjølum trupulleikarnir hjá teimum sum koyra leigutúrar við ferðafólki og skulu hava fluttar bussarnar um Vestmannasund. Hann greiðir frá, at flogrutan hevur framíhjárætt á farleiðini, og at hann skilur og góðkennur hendan framíhjárætt. Somuleiðis greiðir hann frá, at aðrir bussar hjá bygdaleiðum sum koyra leigutúrar í og úr Vágoynni eisini hava framíhjárætt á farleiðini um Vestmannasund. Hesin framíhjárættur setur bussarnar hjá bygdaleiðum í eina nógv betri kappingarstøðu, og biður hann um at allir bussar ið koyra leigutúrar verða líkastillaðir á farleiðini. Niels O. Joensen hevur munnliga og í skrivum vent sær til SL fyri at fáa greiðu á hvør skipan er galdandi fyri leigubussar, t.v.s. bussar sum ikki eru í fastari rutukoyring. M.a. vísur hann á at í ferðaætlanini hjá SL verður upplýst, at bussar hjá Bygdaleiðum hava framíhjárætt tá teir eru í flogrutu, men at reelt hava allir bussar hjá bygdaleiðum framíhjárætt. Í skrivum dagfest juni og juli sendur NOJ fylgjandi spurningar til SL: Hava bussar hjá bygdaleiðum framíhjárætt um Vestmannasund tá teir eru á vanligari leiguferð ? Hava bussar hjá bygdaleiðum framíhjárætt um Vestmannasund tá teir eru í leiguferð til og frá Flogvøllinum ? Í skrivi frá SL dagfest august verða spurningarnir svaraðir: ad "Á vanligari leiguferð, sum onki hevur við flogrutuna at gera, hava bussar hjá Bygdaleiðum ikki framíhjárætt." ad "Tað sum er avgerðandi fyri Strandafaraskip Landsins í hesum føri er um bussurin skal koyra í samband við flogferðsluna. Er hetta so, hava bussar hjá bygdaleiðum framíhjárætt." Í skrivi dagfest oktober sendir Kappingarráðið Niels O. Joensen fráboðan um niðurstøðu kappingarráðsins. Niðurstøðan er, at ymisku kappingartreytirnar, sum eru úrslit av at framíhjárættinum hjá Bygdaleiðum, avlaga kappingina. Í sama skrivi boðar ráðið frá, at SL hevur givið tilsøgn um, at ein bíleggingarskipan fyri vinnukundar fæst at virka í januar-februar mánaði Kappingarráðið hevur tikið til eftirtektar fráboðanina frá SL, og er av tí áskoðan, at ein bíleggingarskipan fer at loysa teir trupulleikar, sum kært er um. SL hevur síðan boðað frá, at teir ikki síggja seg førar fyri at seta í verk fráboðaðu bíleggingar-skipanina. Gongdin í málinum hesum viðvíkjandi er lýst frammanfyri í viðgerðini av kæru . Ásannandi at tað ikki hevur eydnast Kappingarráðnum at samráðast fram til ein loysn av málinum hevur ráðið tikið avgerð í málinum smb. KL, § . Avgerð í kæru frá Safari Transport. Kappingarráðið avgerð sambært KL § , at ógilda grein í avtalu millum SL og PF frá mars um postflutning við gildi frá juli . Kappingarráðið staðfestir niðurstøðuna, sum er kunngjørd PF í skrivi dagfest juni Tað merkir, at í tann mun PF ger nýtslu av framíhjárætti á farleiðini um Vestmannasund, verður bert loyvdur flutningur av posti, sum fevndur er av einarættinum í § í postlógini. Avgerð í kæru frá Niels O. Joensen á Giljanesi Kappingarráðið ásannar, at tað er samfelagsliga gagnligt, at flogrutan hevur framíhjárætt á farleiðuni hjá Strandfaraskipum Landsins um Vestmannasund, soleiðis at ferðafólkum verður tryggjaður flutningur til og frá flogvøllinum. Viðvíkjandi leigutúrum til flogvøllin avgerð Kappingarráðið at áleggja Strandfaraskipum Landsins, at líkastilla bussar hjá Bygdaleiðum og bussar hjá privatum bussfeløgum og skipa soleiðis fyri, at antin verður loyvt øllum ferðafólkabussum til og frá flogvøllinum framíhjárætt, ella at eingir leigubussur fáa framíhjárætt á farleiðini. Fráboðan um avgerð. Avgerðin verða at fráboða pørtunum: Strandfaraskipum Landsins, Postverki Føroya, Niels O. Joensen og Safari Transport. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært kal § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingar-málum sambært kal § Sambært kal § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir § og ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum smb. § stk. kann taka avgerð um at hesar skulu verða steðgandi. Møguligar kærur skulu sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Att.: Maiken Johansen, dómari C/o Kappingarskrivstovan Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Kristin Balle, formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi (Postverk Føroya kærdi til Kærunevndina í Kappingarmálum) Avgerð Kappingarráðsins frá juni í málunum um mannagongdina hjá Kollafjarðar Kommunu og Tórshavnar kommunu, í sambandi við keyp av rørum til vatnleiðing Dato: Tórshavn, tann juni Mál nr. K Tann nov fekk Kappingarráðið tvær kærur um mannagongdina hjá ávíkavist Kollafjarðar og Tórshavnar Kommunu í sambandi við keypi av rørum til vatnleiðingar. Í málinum viðvíkjandi Kollafjarðar Kommunu er talan um innkeyp av vatnrørum uppá umleið m við fittings, í samband við útbygging av kommunalu vatnveitingini. Í málinum viðvíkjandi Tórshavnar Kommunu snýr málið seg um keyp av vatnrørum umleið m við fittings, í samband við vatnleiðing millum Krossin og Hotel Føroyar. Sambært § , nr. í løgtingslóg nr. frá um kapping er lógin galdandi fyri vinnuvirksemi framt av lands- ella kommunufyrisiting, og sum er at útbjóða ella eftirspyrja vørur ella tænastur v.m., og sum hevur týdning fyri kappingina í vinnulívinum. Kappingarráðið metir ikki, at vatnveiting til borgarar o.o er vinnuvirksemi, og tessvegna metir Kappingarráðið ikki, at málið er háttað soleiðis, at tað kann koma undir ásetingarnar í kappingarlógini § um kappingaravmarkingar. Kappingarlógin ásetur kappingarframferð á marknaðinum í sambandi við vinnuvirksemi og fevnur ikki beinleiðis um útbjóðingar- og innkeypsmannagongdir, uttan so at hesar eru í samband við vinnuvirksemi hjá tí almenna. Við støði í frammanfyristandandi samtykti Kappingarráðið, at boða tygum frá, at ráðið ikki hevur málsræði (kompetance) í kærdu málunum og tí vísir frá sær, at viðgerða ítøkiligu kærurnar. Gjørt skal tó verða vart við, at Kappingarráðið heldur tað hava týdning fyri skynsama nýtslu av samfelagsins tilfongi, at atgongdin til almenna innkeypsøki gerst so frí sum gjørligt. Hetta kann verða við til at stimbra kappingina millum vinnurekandi og harvið styrkja kappingarførið, og eiga kommunu- og landsmyndugleikar at hava hetta í huga, eisini tá talan ikki er um alment vinnuvirksemið. Við støðið í hesum, hevur kappingarráðið sent nevndu kommununum eina áheitan, sum er hjáløgd til kunningar. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá juni viðv. fráboðaða avtalu hjá Føroya Handverksmeistarafelag, um leiðbeinandi tímaprísir fyri handverkarar og arbeiðsmenn Dato: Mál nr.: K Føroya Handverksmeistarafelag FHMF biður í skrivi dagfest mars , um loyvi at lýsa leiðbeinandi minstuprísir fyri handverkarar og arbeiðsmenn, sum gera rokningsarbeiðir. Upplýst verður í skrivinum frá FHMF, at felagið hevur verið í sambandi við kappingarskrivstovuna, við fyrispurningi um at lýsa minstutímaprísir fyri rokningsarbeiðir. Upplýst var teimum, at ráðið neyvan fór at játta hesum, við tí grundgeving, at tað fremur ikki kapping. Í skrivi felagsins dagfest mars , biður felagið síðani um loyvi til at lýsa vegleiðandi tímaprísir fyri rokningsarbeiðir fyri ávíkavist arbeiðsmenn og handverkarar. Fyri handverkarar í dagtíð kr. um tíman Fyri arbeiðsmenn í dagtíð kr. um tíman Viðmerkt verður í skrivi felagsins, at góðskustýring av arbeiðsgongdini ikki er ikki íroknað. Tá nevndu upphæddir eru ásettar við støði í "Uppskot til felags tímatakstir fyri arbeiði gjørt fyri rokning", verður roknað við, at MVG ikki er innroknað í uppskotið. Fyrispurningur frá FHMF er viðgjørdur sum fráboðan av avtalu smb. § í kappingarlógini. Kappingarskrivstovan, **** og **** vóru mars á fundi við umboð fyri FHMF, ****, ****, ****, **** og ****. Á hesum fundi vóru tey sjónarmið viðgjørd, ið eru grundarlag fyri at góðtaka ella vraka eina prísavtalu. Tað er áskoðan ráðsins, at vegleiðandi prísir lýstir av vinnugreinarfelag, í stóran mun gerast regluskipandi /stýrandi fyri marknaðin, og at tað í roynd og veru bert er heitið á muni millum vegleiðandi prís og ásettan minstaprís. Tað er áskoðan ráðsins, at avtalan hevur við sær, at stórur partur av limum Føroya Handverksmeistarafelags, við avtaluni, fara at hækka tímaprísin munandi. Tímaprísurin er ein týðandi kappingarfaktorur millum handverksmeistarar, og ásetan av minstaprísi ella leiðbeinandi tímaprísi fer mest sum at taka prískappingina burtur, tá talan er um rokningsarbeiðir. Viðvíkjandi príshækkanini, sum liggur í uppskotinum frá FHMF kann væntast, at hendan fer at hava ávirkan á kostnaðin fyri tilboðsarbeiðir, og sostatt alt marknaðarøkið Kappingarlógin § ásetur, at "lógin hevur til endamáls at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum." Uppgávan hjá Kappingarráðnum er at fremja hetta endamál. Kappingarlógini § , viðger marknaðarøkir har tað finst ein kappingaravmarking, sum viðførir skaðilig árin á kappingina, umframt avmarking av vinnufrælsinum. Fylgjandi meginreglur kunnu verða lagdar til grund, tá Kappingarráðið góðkennur fráboðaðar avtalur smb. § í kappingarlógini: Fyrst er spurningurin, um avtalan mennir virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. Kappingarráðið hevur ikki frá FHMF fingið upplýsingar sum gera tað sannlíkt, at uppskotna avtalan fer at hava mennandi ávirkan á effektivitetin í framleiðsluni. Næsta meginreglan viðvíkur spurninginum, um brúkararnir fáa lut í einum øktum virkisførið. Tá avtalan í fyrsta lagið onga ávirkan hevur á effektivitetin, og í øðrum lagið inniheldur eina príshækkan, verður brúkarin í roynd og veru verri stillaður við uppskotnu avtaluni. Triðja meginreglan er við atliti til, um tað verður varðveitt eitt minstamark av kapping millum partarnar, hóast avtaluna. Kappingarráðsins metan er, at tað hóast eina avtalu um leiðbeinandi tímaprísir, verður varðveitt ein ávís kapping millum arbeiðstakarar. Men somuleiðis er tað áskoðan ráðsins, at kappingin um tímakostnaðin, sum er eitt týðandi kappingarøkið, ikki gerst nóg virkin. Saman við umsóknini, hevur FHMF latið ráðnum: o Føroya Handverksmeistaraafelag:: Uppskot til felags tímatakstir fyri arbeiði gjørt fyri rokning. Yrkisbólkur A. Byggi- og anlegg, November o Føroya Handverksmeistarafelag: Reglur fyri rokningsarbeiði, Tórshavn . Niðurstøða ráðsins. A. Tað er metan Kappingarráðsins, at uppskotna avtalan um leiðbeinandi tímaprísir hevur skaðilig árin á kappingina, og at ráðið ikki á fyriliggjandi grundarlag kann góðtaka, at lýstir verða leiðbeinandi tímaprísir fyri rokningaarbeiðir smb. umbøn frá FHMF dagfest mars . B. Viðvíkjandi "Reglur fyri rokningsarbeiði" hevur ráðið at viðmerkja: Hesar reglur eru gjørdar av FHMF til limir felagsins at fylgja í samband við vanlig byggiarbeiðir. Sum dømi verða nevnd: húsabygging umvælingar av bygningum, brúgvagerð, havnaarbeiði, vegagerð, kaðalarbeiði, legging av leiðingum, kloakk-arbeiði, spreingiarbeiði og jørðarbeiði annars. Í § , stk. verður ásett minstamark fyri ómakslønina hjá arbeiðstakaranum. Kappingarráðið kann ikki góðkenna minstamark fyri ómaksløn, og verður tí álagt FHMF at broyta orðingarnar í § , stk. samsvarandi. C. Viðvíkjandi Uppskot til felags tímatakstir fyri arbeiði gjørt fyri rokning. Yrkisbólkur A. Byggi- og anlegg, November Í tann mun FHMF ætlar at lata limum sínum hetta tilfar til vegleiðing í samband við ásetan av tímaprísum, hevur ráðið fylgjandi viðmerkingar: Tilmæli, sum givið verður í petti skal ikki innihalda ásetingar um minstaprísir. Talvurnar sum eru viðlagdar hesum tilfarinum, og sum eru dømi um útrokning av tímaløn fyri ávíkavist arbeiðsmenn og handverkarar fyri virkir av ymiskari stødd, metir ráðið kunnu geva eina greiða mynd av faktisku útreiðslunum til løn. Hinvegin metir ráðið tað ikki verða rætt at nýta talvur sum part av eini generellari ásetan av takstum. Føstu útreiðslurnar eru ongantíð tær somu, og eigur hvør einstakur meistari sjálvur at meta, um tann týdning hesin partur av útreiðslunum skal hava í kostnaðarásetanini. Sostatt kann ráðið ikki góðtaka, at linja , Fastar útreiðslur, og linja , Vinningur, verða nýtt til annað enn dømir. Samanumtikið liggur í niðurstøðuni, at hvør einstakur handverksmeisteri skal standa frítt í ásetingini av tímakostnaði fyri rokningsarbeiðir, uttan at verða bundin av avtalu við, ella samtykt innanfyri Føroya Handverksmeistarafelags. Um tit hava viðmerkingar til frammanfyristandandi, ella aðrar upplýsingar, sum tit meta týðandi fyri lýsing av málinum, og sum kunnu ávirka grundarlagið fyri niðurstøðu kappingarráðsins, verða tit bidnir um at senda okkum hesar, skjótast gjørligt og innan dagar frá móttøku av hesum skrivi. Kappingarráðsins vegna Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá juni viðv. kæru um útbjóðing av vatnleiðing hjá Kollafjarðar Kommunu Dato: Tórshavn, tann juni Mál nr. K Í sambandi við kæru frá nov um innkeypsmannagongdina hjá kommununi av rørum til gerð av einari størri vatnleiðing í kommununi, vóru fulltrúar frá Kappingarskrivstovuni mars á fundi við umboð fyri Kollafjarðar Kommunu. Í málinum er talan um innkeyp av vatnrørum uppá umleið m við fittings, í samband við útbygging av kommunalu vatnveitingini. Sambært § , nr. í løgtingslóg nr. frá um kapping er lógin galdandi fyri vinnuvirksemi framt av lands- ella kommunufyrisiting, og sum er at útbjóða ella eftirspyrja vørur ella tænastur v.m., og sum hevur týdning fyri kappingina í vinnulívinum. Kappingarráðið hevur tikið støðu í málinum og metir ikki, at vatnveiting til borgarar o.o at verða vinnuvirksemi. Tessvegna metir Kappingarráðið ikki, at málið er háttað soleiðis, at tað kundi koma undir ásetingarnar í kappingarlógini § um kappingaravmarkingar. Kappingarlógin ásetur kappingarframferð á marknaðinum í sambandi við vinnuvirksemi og fevnur ikki beinleiðis um útbjóðingar- og innkeypsmannagongdir, uttan so at hesar eru í sambandi við vinnuvirksemi hjá tí almenna. Við støði í frammanfyristandandi, samtykti Kappingarráðið at boða viðkomandi, ið kærdi, at Kappingarráðið ikki hevur málsræði (kompetance) í kærda málinum og vísti tí frá sær, at viðgerða ítøkiligu kæruna. Av tí, at innkeyp og útbjóðing er ein munandi partur av teimum ymisku marknaðarøkjunum og tískil hevur týðandi ávirkan á kappingina, metir Kappingarráðið, at tað er viðkomandi at gera nakrar almennar metingar um høvuðsspurningarnar í málinum út frá einum kappingarsjónarmiði. Í Føroyum eru ongar beinleiðis lógarfestar reglur ella rættarsiðvenjur um, hvussu og nær ein almennur myndugleiki skal bjóða nakað út, ella mannagongdir í sambandi við sokallað alment innkeyp. Licitationslógin inniheldur ikki kravboð til almennar myndugleikar um útboð, soleiðis at skilja, at fleiri skulu hava møguleika fyri at bjóða. Licitatiónslógin fyriskrivar, at um útboð verður framt á ein hátt, ið verður nevnt licitatión, skulu ásettu reglurnar fylgjast. Tí er tað sum útgangsstøðið loyvt at innheinta undirhondsboð, altso innheinta eitt einstakt boð frá einum útvaldum tilboðsgeva. Tó er viðkomandi at geva gætur, um almenna fyrisitingin, yvirheldur grundleggjandi fyrisitingarsiðvenju, við ikki at útbjóða viðkomandi og hóskandi veitingar. Fyrisitingarsiðvenjurnar ið her kann verða talan um, eru fyrst og fremst meginreglan um sakleika (saglighed) og líkskaparsetningurin (lighedsgrundsætningen). Av tí at ongar lógarfestar reglur eru um viðurskiftini, eru ongi markvirði fyri nær arbeiði og veitingar skulu útbjóðast, og hvussu henda meting skal gerast, sum eitt nú í grannalondunum. Men fyrisitingin eigur at umsita almennu skattakrónurnar á mest skynsamiligan hátt. Tað inniber at fyristingin eigur at umráða, um nakað kann verða vunnið við útboðið, tvs. eyka útreiðslurnar av einum útboðið mugu ikki fara upp um tað spardu upphæddina í sambandi við eitt útboð. Við grundarlagi í okkara kanningum skilst, at tað oftast ikki verður brúkt nøkur formel prekvalifikationsskipan, men heldur ein óformel, har fólki og leiðarar í fyrisitingini í stóran mun kenna til virkini, við tað at allar vinnugreinar eru lutfalsliga lítlar í Føroyum. Kappingarráðið vil leggja áherðslu á týdningin av, at almennir myndugleikar eru tilvitaður um fyrimunirnar av, at veitarar kappast um viðkomandi arbeiðir og veitingar á ein gjøgnumskoðiligan og rættartryggan hátt, við øllum teimum fyrimununum tað innber. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá juni viðv. kæru um útbjóðing av vatnleiðing hjá Tórshavnar Kommunu Dato: juni Mál nr. K Í sambandi við kæru frá nov um innkeypsmannagongdina hjá kommununi av rørum til gerð av einari størri vatnleiðing í kommununi, vóru fulltrúar frá Kappingarskrivstovuni februar á fundi við umboð fyri Tórshavnar Kommunu. Í málinum er talan um innkeyp av vatnrørum uppá umleið m við fittings, til eitt virði uppá kr. , , í samband við útbygging av kommunalu vatnveitingini. Sambært § , nr. í løgtingslóg nr. frá um kapping er lógin galdandi fyri vinnuvirksemi framt av lands- ella kommunufyrisiting, og sum er at útbjóða ella eftirspyrja vørur ella tænastur v.m., og sum hevur týdning fyri kappingina í vinnulívinum. Kappingarráðið hevur tikið støðu í málinum og metir ikki, at vatnveiting til borgarar o.o at verða vinnuvirksemi. Tessvegna metir Kappingarráðið ikki, at málið er háttað soleiðis, at tað kundi koma undir ásetingarnar í kappingarlógini § um kappingaravmarkingar. Kappingarlógin ásetur kappingarframferð á marknaðinum í sambandi við vinnuvirksemi og fevnur ikki beinleiðis um útbjóðingar- og innkeypsmannagongdir, uttan so at hesar eru í sambandi við vinnuvirksemi hjá tí almenna. Við støði í frammanfyristandandi, samtykti Kappingarráðið at boða viðkomandi, ið kærdi, at Kappingarráðið ikki hevur málsræði (kompetance) í kærda málinum og vísti tí frá sær, at viðgerða ítøkiligu kæruna. Av tí, at innkeyp og útbjóðing er ein munandi partur av teimum ymisku marknaðarøkjunum og tískil hevur týðandi ávirkan á kappingina, metir Kappingarráðið, at tað er viðkomandi at gera nakrar almennar metingar um høvuðsspurningarnar í málinum út frá einum kappingarsjónarmiði. Í Føroyum eru ongar beinleiðis lógarfestar reglur ella rættarsiðvenjur um, hvussu og nær ein almennur myndugleiki skal bjóða nakað út, ella mannagongdir í sambandi við sokallað alment innkeyp. Licitationslógin inniheldur ikki kravboð til almennar myndugleikar um útboð, soleiðis at skilja, at fleiri skulu hava møguleika fyri at bjóða. Licitatiónslógin fyriskrivar, at um útboð verður framt á ein hátt, ið verður nevnt licitatión, skulu ásettu reglurnar fylgjast. Tí er tað sum útgangsstøðið loyvt at innheinta undirhondsboð, altso innheinta eitt einstakt boð frá einum útvaldum tilboðsgeva. Tó er viðkomandi at geva gætur, um almenna fyrisitingin, yvirheldur grundleggjandi fyrisitingarsiðvenju, við ikki at útbjóða viðkomandi og hóskandi veitingar. Fyrisitingarsiðvenjurnar ið her kann verða talan um, eru fyrst og fremst meginreglan um sakleika (saglighed) og líkskaparsetningurin (lighedsgrundsætningen). Av tí at ongar lógarfestar reglur eru um viðurskiftini, eru ongi markvirði fyri nær arbeiði og veitingar skulu útbjóðast, og hvussu henda meting skal gerast, sum eitt nú í grannalondunum. Men fyrisitingin eigur at umsita almennu skattakrónurnar á mest skynsamiligan hátt. Tað inniber at fyristingin eigur at umráða, um nakað kann verða vunnið við útboðið, tvs. eyka útreiðslurnar av einum útboðið ikki mugu fara upp um tað spardu upphæddina í sambandi við eitt útboð. Við grundarlagi í okkara kanningum skilst, at tað oftast ikki verður brúkt nøkur formel prekvalifikationsskipan, men heldur ein óformel, har fólki og leiðarar í fyrisitingini í stóran mun kenna til virkini, við tað at allar vinnugreinar eru lutfalsliga lítlar í Føroyum. Kappingarráðið vil leggja áherðslu á týdningin av, at almennir myndugleikar eru tilvitaður um fyrimunirnar av, at veitarar kappast um viðkomandi arbeiðir og veitingar á ein gjøgnumskoðiligan og rættartryggan hátt, við øllum teimum fyrimununum tað innber. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá juni í málinum viðv.: Aksturvinnufelagið Samfylking fráboðan um avtalu um flutningsgjøld Dato: Tórshavn, september Mál nr. K Kappingarskrivstovan hevur apríl frá ****, formanni í Aksturvinnufelagnum Samfylking, móttikið skipan fyri flutningsgjøld fyri ferðandi við hýruvogni, vísandi til § í lóg um kapping. § Avtalur og samtyktir, sum viðføra ella kunnu viðføra avgerð-andi ávirkan á eitt marknaðarøki, skulu fráboðast til Kappingar-ráðið innan dagar eftir, at avvarðandi avtala ella samtykt er gjørd. Stk. Broytingar í viðurskiftum, sum eru fráboðaði, skulu somuleiðis fráboðast innan dagar. Stk. Kappingarráðið ger nærri reglur um fráboðanina. Í fráboðaðu skipanini er høvuðsstaðarøkið "sonu-uppbýtt". Talan er um tríggjar sonur. Nær-økið, millum-økið og fjar-økið. Hjálagt fráboðanini var býarkort sum lýsir sonu-uppbýtið og flutningsgjøldini. Í Aksturvinnufelagnum Samfylking eru limir, sum røkja hýruvognskoyring, primert í Tórshavn og so í Suðurstreymi annars. Bilstøðin AUTO limir Bilstøðin BIL limir Havnar Taxi limur Umframt limirnar í Samfylking eru nakrir, sum røkja hýruvognskoyring við minibussum. Hesir fella uttan fyri tær reguleringarnar av hýruvognsmarknaðinum sum liggja í hýruvognsreglugerðini. Hýruvognskoyring er regulerað í Ll. nr. frá oktober um hýruvognskoyring. (sum broytt við Ll. nr. frá juni ) Sambært § í hesi lóg er heimilað Landsstýrinum at gera "eina standard hýruvognsreglugerð, sum eftir ynski frá eini ella fleiri kommmunum kann setast í gildi har við ella uttan broytingum", og § "Í hýruvognsreglugerð kunnu ásetast reglur um innrætting, útgerð, nýtslu, gjøld, hýruvognsstøðir og tal av hýruvognum v.m. Við kunngerð Nr. frá oktober , um hýruvognsreglugerð í Tórshavnar kommunu, (við broyting í kunngerð nr. frá desember ) hevur Landsstýrið ásett neyvari reglar. § , ásetur, at til at reka vinnuligan fólkaflutning krevst loyvi. Í § er ásett, at hesi loyvir verða givin av kommunalari nevnd við limum. Viðvíkjandi gjaldi fyri koyring ásetir kunngerðin: "§ Eintak av galdandi hýruvognstakstum skal vera í hýruvogninum og eftir áheitan verða víst teimum ferðandi. Boð um hetta skal vera sligið upp í vogninum soleiðis, at tann ferðandi lættliga sær hetta. § Ikki má verða avtalað ella kravt hægri gjald enn góðkent av prísráðnum." Aðrar regulerandi ásetingar á hýruvognsøkinum er tann av Hýruvognsnevndini fyri Tórshavnar Kommunu lýsta Kunngerð um Reglugerð fyri hýruvognsstøðir í Tórshavnar kommunu, frá juli . Lýsing av málinum Galdandi flutningsgjøld eru frá juli Arbeitt verður við trimum takstum, galdandi fylgjandi tíðir: Takstur I kl. - gerandisdagar Takstur II kl. - gerandisdagar kl. - frí og halgidagar Takstur III kl. - gerandis,- frí og halgidagar Kostnaðurin fyri tímakoyring er eftir verandi og fráboðaðu skipanini: TALVA Galdandi skipan Fráboðaða skipanin Tíma-koyring Takstur I Takstur II Takstur III Takstur I Takstur II Takstur III min. min min. min min. min min. min min. min min. Meginreglan í skipanini er, at fyrst verður tikið eitt grundgjald, sum samstundis er eitt minimums-gjald. Síðan hækkar gjaldið fyri hvørjar minuttir túrurin varar. Tað kann verða torført at skilja logikkin í skipanini. Dømi: Eftir fráboðaðu skipanini takstur I, hækkar gjaldið fyri hvørjar minuttir frá til minuttir við kr. Frá til minuttir hækkar gjaldið við kr. Frá til minuttir hækkar gjaldið fyri hvørjar min. við kr. Í mun til galdandi skipan er príshækkanin fyri túrar upp til minuttir rættuliga munandi. Dømi: Túrur sum varar millum og minuttir. Her er príshækkanin: Takstur I : hækkan kr., Takstur II: hækkan kr., Takstur III: hækkan kr. Hetta svarar til eina príshækkan millum og %. Kappingarráðið metir, at tað eigur at verða innbygdur logikkur í prísskipanina, sum er í einum rímiligum forholdi til longdina av leigutúri, og sum hevur neyðugt gjøgnumskygni. Á fundi við umboð fyri Samfylking er felagið kunnað um frammanfyristandandi sjónarmið. Teir tóku undir við, at skipanin helst ikki er nóg góð, og lótu síðan apríl Kappingarráðnum nýtt uppskot, har teir mæltu til fylgjandi prísskipan: TALVA Galdandi skipan Tilmæld skipan Tíma-koyring Takstur I Takstur II Takstur III Takstur I Takstur II Takstur III min. min min. min min. min min. min min. min min. Viðmerkingar Vísandi til, at tað við kappingarlógini ikki er ætlanin, at eftirlitsmyndugleikin eins og við príseftirlitslógini, skal hava sama leiklut í samband við prísregulering av marknaðinum, hevur Kappingarráðið fylgjandi viðmerkingar. Kappingarlógin § ásetur, at avtalur og samtyktir, sum hava, ella kunnu hava avgerðandi ávirkan á eitt marknaðarøkið skulu fráboðast. Hesar eru lógligar, til tað øvugta møguliga er staðfest av kappingarráðnum. (Sí tó viðm. til § niðanfyri). Grundin til hesa fráboðanarskyldu er áskoðanin um, at yvirordnaða málið við kappingarlógini best verður nátt við gjøgnumskygni, sum merkir, at framleiðarar, seljarar, og brúkarar, ómakaleyst og bíliga, at fáa sær vitan um prísir, handilstreytir og aðrar fyri kappingina, týðandi upplýsingar. Smb. § skal kappingarráðið taka støðu til hvørt avtalur og samtyktir á einum marknaðarøki virka kappingaravmarknadi og hava skaðiliga árin. Verður, eftir ítøkiligar viðgerðir, mett, at kappingaravmarkingar hava skaðiliga ávirkan, skal ráðið virka fyri at skaðiligu árini verða steðgaði - Fyrst við samráðingum og um hetta ikki eydnast, síðan við ógyldan Í samband við hugtakið "bindandi víðarisøluprísir" er lógin greið. Víst verður til KL § : "Fyritøkur og samtøk v.m. mugu ikki við avtalu ella samtykt áseta ella á annan hátt treyta sær, at tað við víðarisølu í eftirfylgjandi søluliði skal yvirhaldast minstaprísir ella - vinningar, uttan so at Kappingarráðið hevur góðkent avvarðandi avtalur v.m. Slík góðkenning kann bert gevast, um heilt serligar grundir tala fyri tí." Avgerð Kappingarráðið hevur avgjørt, at broyta verandi prísregulering at hýruvognskoyringini, soleiðis at kappingin gerst meira virkin. Ístaðin fyri at áseta mestuprísir fyri alla hýruvognsvinnuna, skal hvør hýruvognsstøð vegna sínar limir áseta egnar mestuprísir. Hesir prísir skulu fráboðast Kappingarráðnum smb. § í kappingarlógini. Hvør einstakur hýruvognseigari skal hava loyvi til at taka lægri prísir enn teir samtyktu mestuprísirnir hjá støðini. Tað skal ikki verða loyvt, at avtala prísir millum tær ymsu støðirnar. Á fundi við umboð fyri Aksturvinnufelagið Samfylking hevur kappingarskrivstovan kunnað um ætlaðu avgerð ráðsins, og er felagið biðið um viðmerkingar. Á hesum fundum er eisini nomið við spurningin hvussu reguleringin av hýruvogns-marknaðinum er broyttur í londunum uttan um okkum. og at tað eisini kann verða ein trupuleiki sæð frá kappingarlógini, at ikki er frí tilgongd til marknaðin. Ráðið hevur tikið til eftirtektar, at Samfylking mælir frá at gera broytingar í hesum viðurskiftunum og er ikki ætlanin í løtuni, at mæla til broytingar á hesum økinum, sum er regulerað við lóg. (sí .síðu) Samfylking hevur biðið um, at um avgerðin verður sum munnliga fráboðað teimum, at skipanin við "sonum" verður varðveitt. Hetta fyri at hava eina einklari skipan. Somuleiðis vil hetta styrkja gjøgnumskygni, soleiðis, at ymiskir prísir eru samanberiligir. Hetta tekur ráðið undir við. Viðvíkjandi prísásetanini, hevur Samfylking viðmerkt, at tað ikki er rætt, at nevndirnar í feløgunum sum reka støðirnar, skulu áseta gjøldini. Hetta tekur Kappingarráðið til eftirtektar, og avgerð at ásetanin av hámarksgjøldum fyri hýruvognskoyring skal ásetast av teimum sum eru "limir" í hvørjari støð sær. Sostatt er avgerð kappingarráðsins, at hvør bilstøð sær skal áseta mestaprís fyri hýruvognskoyring, at allir hýruvognar skulu verða frítt stillaðir til at taka lægri prís, at ikki skal verða loyvt at avtala prísir millum støðirnar, at sonu-skipanin, sum uppskotin er av Samfylking kann nýtast, at hámarksprísirnir hjá hvørjari bilstøð sær, skulu fráboðast kappingarráðnum Hetta verður hervið gjørt kunnugt. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, eftir ásetingum í kappingarlógini § , § , pkt., , stk. og , § , § stk. og , § , § , § og § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum sambært KL § , stk. . Sambært KL § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir KL § og § ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum sambært KL § stk. kann taka avgerð um at hesar skulu verða steðgandi. Møgulig kæra skal sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Att.: Maiken Johansen, dómari C/o Kappingarskrivstovan Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá august um bindandi víðarisøluprísir millum P/F Shell Føroyar og óheftar forhandlarar Dato: Tórshavn september Málsnr.: K Heimild Í Føroyum er galdandi Ll. nr. frá juni um kapping ( hereftir: KL). Sambært KL § , stk. , umsitir Kappingarráðið lógina, ið sambært § , hevur til endamál at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. Kanningar Meginreglan í lógini er gjøgnumskygni. Tí skulu sambært KL § , stk. , avtalur og samtyktir, ið hava eina munandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast Kappingarráðnum innan dagar eftir, at avvarðandi avtala er gjørd. Sum liður í virkseminum hjá Kappingarráðnum fyri at útinna heimildirnar og ásetingarnar í lógini verða gjørdar kanningar. Sambært KL § kann ráðið krevja allar upplýsingar, herundir roknskapir ., sum verða mettir neyðugir fyri tess virksemi ella fyri at avgera um viðurskifti eru umfataði av lógini. Í juni var avgjørt at kanna marknaðin fyri sølu av oljuúrdráttum, tí ábendingar vóru um viðurskifti, ið kundu stríða ímóti lógini. juni var bræv sent til P/F Shell Føroyar, har ma. var spurt: "Er nøkur avtala millum Shell og óheft sølustøð um víðarisølu av olju ? ". juni vóru fulltrúar hjá Kappingarráðnum á fundi við umboð fyri stjórnina hjá Shell. Har vóru ásetingarnar í lógini umrøddar, og spurningarnir í skrivinum frá juni somuleiðis. Avtalað varð, at felagið skuldi skrivliga svara settu spurningarnar í skrivinum frá juni juni fekk Kappingarráðið svar uppá spurningarnar frá Shell, ma. uppá spurning um bindandi víðarisøluprísir. Fyri at greiða ymiskir spurningar nærri, bað Kappingarráðið juli m.a. um avrit av øllum forhandlarasáttmálum, ið Shell hevur í Føroyum og august fekk ráðið hesar. Staðarøki og virksemi Við støði virkseminum hjá Shell, kann staðfestast at Shell er umfatað av kappingarlógini sambært § , nr. , ið ásetur at lógin er galdandi fyri vinnufyritøkur og samtøk av vinnurekandi. Gjøgnumskygni Í Føroyum eru tvey oljufeløg, ið bæði hava óheftar forhandlarar til smásølu av oljuúrdráttum og egin sølustøð, umframt beinleiðis sølu av brenniolju til húsarhald og vinnu. Samlaða nettosølan hjá oljufeløgunum var í , mio.kr. Skaðiligt árin Í KL § verður ásett, at fyritøkur og samtøk v.m. mugu ikki við avtalu ella samtykt áseta ella á annan hátt treyta sær, at tað við víðarisølu í eftirfylgjandi søluliði skulu yvirhaldast minstaprísir ella -vinningar, uttan so at Kappingarráðið hevur góðkent avvarðandi avtalur v.m. Slík góðkenning kann bert gevast, um heilt serligar grundir tala fyri. Við støði í tí tilfarinum, sum Shell hevur latið Kappingarráðnum er Kappingarráðið komið til tað niðurstøðu, at Shell ásetur bindandi víðarisøluprísir til smásølur. T.d stendur í fleiri av forhandlarasáttmálunum, at "Forhandlarin hevur skyldu til at selja vøruna fyri teir prísir, ið Shell til hvørja tíð ásetir." og "Samstundis sum hesin sáttmálin er undirskrivaður, er gjørd serstøk avtala um hvønn vinning forhandlarin skal hava í víðarisølu". Somuleiðis hevur Kappingarráðið fingið útflýggjað skriv har Shell biður óheftan forhandlara dagfest juli um "at vit frá og við juli hækka prísin á bensini og gassolju, eftir broytingina eru prísirnir soleiðis: ." Kappingarráðið hevur gjørt Shell vart við, at bindandi víðarisøluprísir ikki eru sambærligir við KL § Tó hevur kappingarráðið givið Shell møguleika fyri at koma við einari umbøn um góðkenning, og skuldi umbønin innihalda haldgóðar grundgevingar sum Kappingaráðið so kundi taka støðu til, og møguliga leggja til grund fyri frávikið frá forboðnum í KL § . Grundgevingarnar hjá Shell eru m.a.: At bensin og diesel eru vørur, sum allir brúkarir hava tørv á og at vørurnar eru beinleiðis skattaobjektir. Kappingarráðið: Nógv av teimum størru støðunum eru ikki einans sølustøð fyri oljuúrdráttir, men hava eisini góðgæti, drykkivørur, vaskitænastur, bakaravørur og grillmat o.a. Tað breiða sølunetið merkir møguliga, at prísirnir eru óv høgir í meginøkinum. og at teir effektivu veitarnir ikki verða løntir. Hinvegin, loysir tað seg í dag at hava tær smáu støðirnar, so vildi prísmunurin í longum tíðarhøpi, neyvan gjørst størri, enn hvat tað kostar at koyra til næstu støð. Kappingin hevur tydning fyri skinsama skipan av marknaðin. Hartil kemur at Shell ikki hevur fingið álagt nakra veitingarskyldu, í sambandi við sølu av olju og bensin. Toll- og skattaviðurskifti eru í sambandi við góðkenning av bindandi víðarisøluprísum óviðkomandi og mugu greiðast við myndugleikarnar innan økið. Tær støðirnar, sum Shell eigur, selja % av bensin og dieselnøgdini av teimum "Shell"-støðunum. Kappingarráðið: At Shell sjálvt eigur so stóran part av smásøluni skuldi verði ein greið ábending um, at tørvur er á prískapping millum støðirnar. Serstakliga tá hugsað verður um áðurnevnda breiða útboð av veitingum og tænastum hjá smásølustøðunum. Søluprísurin er ásettur í kappingini millum Føroya Shell og Statoil og ikki í tí lokala samfelagnum, har ymisk meiri tilvildarlig viðurskifti kunnu ávirka. At forhandlarnir ikki altíð eru nøgdir við hesa skipan er onki at dylja yvir, teir koma javnan við ynski um at detailvinningurin verður hækkaður. Kappingarráðið: Við tí verandi skipan millum Shell og Statoil, við sínamillum fráboðan av prísbroytingum og sínamillum nýtslu av goymsluútbúnaði / goymslum, er prísurin nærum burtur sum kappingarparametur. Tískil er nærum ongin prískapping, hvørki innan heil- ella og smásøluna av oljuúrdráttum. Niðurstøða Kappingarráðið staðfestir, at P/F Føroya Shell hevur bindandi víðarisøluprísir fyri oljuúrdráttir, sambært KL § og at hesir ikki eru góðkendir av ráðnum og tí eru ólógligir. Kappingarráðið hevur fingið umbøn um góðkenning, men metir ikki at tað fyriliggja serstakar grundir til at víkja frá forboðnum í KL § , og avgerð tí at avvísa góðkenning av bindandi víðarisøluprísum frá P/F Føroya Shell til smásølur. Kappingarráðið avgerð, at áleggja P/F Føroya Shell sum skjótast at steðga verandi mannagongd fyri prísásetan og í seinasta lagið septembur , at sanna mótvegis Kappingarráðnum, at eftirfylgjandi søluliðið stendur frítt at áseta smásøluprísir á oljuúrdráttum. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært KL § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum sambært KL § , stk. Sambært KL § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir KL § ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum sambært KL § stk. , eftir umbøn, kann taka avgerð um at hesar skulu verða steðgandi. Møgulig kæra skal sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Att.: Maiken Johansen, dómari C/o Kappingarskrivstovan Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður / Terje Sigurðsson fulltrúi (P/F Shell kærdi avgerðina til Kærunevndina í Kappingarmálum sí avgerð hjá Kærunevndini) Avgerð Kappingarráðsins frá august um bindandi víðarisøluprísir millum P/F Statoil Føroyar og óheftar forhandlarar Dato: Tórshavn september Mál nr.: K Heimild Í Føroyum er galdandi Ll. nr. frá juni um kapping ( hereftir: KL). Sambært KL § , stk. umsitir Kappingarráðið lógina, ið sambært § hevur til endamál at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. Kanningar Meginreglan í lógini er gjøgnumskygni. Tí skulu sambært kal § , stk. , avtalur og samtyktir, ið hava eina munandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast Kappingarráðnum innan dagar eftir, at avvarðandi avtala er gjørd. Sum liður í virkseminum hjá Kappingarráðnum, fyri at útinna heimildirnar og ásetingarnar í lógini, verða gjørdar kanningar. Sambært KL § kann ráðið krevja allar upplýsingar, herundir roknskapir ., sum verða mettir neyðugir fyri tess virksemi ella fyri at avgera um viðurskifti eru umfataði av lógini. Í juni var avgjørt at kanna marknaðin fyri sølu av oljuúrdráttum, tí ábendingar vóru um viðurskifti, ið kundu stríða ímóti lógini. juni var bræv sent til P/F Statoil Føroyar, har ma. var spurt: "Er nøkur avtala millum Statoil og óheft sølustøð um víðarisølu av olju ?.". august vóru fulltrúar hjá Kappingarráðnum á fundi við umboð fyri stjórnina hjá Statoil. Har vóru ásetingarnar í lógini umrøddar og spurningarnir annars í skrivinum frá juni . august fekk ráðið dømi um prísfráboðan frá Statoil til óheftar forhandlarar og umbøn um góðkenning av bindandi víðarisøluprísum. Staðarøki og virksemi Við støði virkseminum hjá Statoil, kann staðfestast at Statoil er umfatað av kappingarlógini sambært § , nr. , ið ásetur at lógin er galdandi fyri vinnufyritøkur og samtøk av vinnurekandi. Gjøgnumskygni Í Føroyum eru tvey oljufeløg, ið bæði hava óheftar forhandlarar til smásølu av oljuúrdráttu og egin sølustøð, umframt beinleiðis sølu av brennioljum til húsarhald og vinnu. Samlaða nettosølan hjá oljufeløgunum var í , mio.kr. Skaðiligt árin Í KL § , verður ásett, at fyritøkur og samtøk v.m. mugu ikki við avtalu ella samtykt áseta ella á annan hátt treyta sær, at tað við víðarisølu í eftirfylgjandi søluliði skulu yvirhaldast minstaprísir ella -vinningar, uttan so at Kappingarráðið hevur góðkent avvarðandi avtalur v.m. Slík góðkenning kann bert gevast, um heilt serligar grundir tala fyri. Í støði í tí tilfarinum, sum Statoil hevur latið Kappingarráðnum, er Kappingarráðið komi til tað niðurstøðu, at Statoil ásetur bindandi víðarisøluprísir til smásølur. Víst verður til skrivi frá Statoil, dagfest august . Víst verður til príslista hjá Statoil frá juli , har tað verður ásett hvat smásøluprísurin skal verða frá pumpu. Kappingarráðið hevur gjørt Statoil vart við, at bindandi víðarisøluprísir ikki eru sambærligir við kal § Tó hevur Kappingarráðið givið Statoil møguleika fyri at koma við einari umbøn um góðkenning, og skuldi umbønin innihalda haldgóða grundgevingar, sum kappingarráðið so kundi taka støðu til, og møguliga leggja til grund fyri frávikið frá forboðnum í KL § . Grundgevingarnar hjá Statoil eru m.a.: At føroyski marknaðurin er lítil og lættur at síggja ígjøgnum, at prísirnir allíkavæl vildu havt sama støði. Kappingarráðið: Eitt av eyðkennunum fyri fullkomna marknaðin er, at tað er gjøgnumskygni og tí er óneyðugt hjá Statoil at áseta smásøluprísirnar. At kundarnir eru mobilir, og við ymiskum prísum vildu tær einstøku støðirnar skert sítt grundarlag og harvið tænastustøðið. Kappingarráðið: Sæð í ljósinum av nr. , so er mobiliteturin ein av fyritreytunum fyri gjøgnumskygninum. Ein fastur prísur vil vera við at verja tær minni effektivu støðirnar og minka um kappingina. Ynskið um at lata brennievni allastaðni í Føroyum, og ásannandi at støðirnar eru smáar og fíggjarliga grundarlagið tí veikt og at verandi distributiónsskipan er ein góð veitingarskipan, sum tryggjar eitt breitt sølunet runt alt landið. Kappingarráðið: Nógv av teimum størru støðunum eru ikki einans sølustøð fyri oljuúrdráttir, men hava eisini góðgæti, drykkivørur, vaskitænastur, bakaravørur og grillmat o.a. Tað breiða sølunetið merkir møguliga, at prísirnir eru óv høgir í meginøkinum. og at teir effektivu veitarnir ikki verða løntir. Hinvegin, loysir tað seg í dag at hava tær smáu støðirnar, so vildi prísmunurin í longum tíðarhøpi, neyvan gjørst størri, enn hvat tað kostar at koyra til næstu støð. Kappingin hevur tydning fyri skinsama skipan av marknaðin. Hartil kemur at Statoil ikki hevur fingið álagt nakra veitingarskyldu, í sambandi við sølu av olju og bensin. Niðurstøða Kappingarráðið staðfestir, at P/F Statoil Føroyar hevur bindandi víðarisøluprísir fyri oljuúrdráttir, sambært KL § og at hesir ikki eru góðkendir av ráðnum og eru tí ólógligir. Kappingarráðið hevur fingið umbøn um góðkenning, men metir ikki at tað fyriliggja serstakar grundir fyri at víkja frá forboðnum í KL § , og avgerð tí at avvísa góðkenning av bindandi víðarisøluprísum frá P/F Statoil Føroyar til smásølur. Kappingarráðið avgerð at áleggja P/F Statoil Føroyar sum skjótast at steðgað verandi mannagongd fyri prísásetan og í seinasta lagið septembur , at sanna mótvegis Kappingarráðnum, at eftirfylgjandi søluliðið stendur frít at áseta smásøluprísir á oljuúrdráttum. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært KL § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum sambært kal § , stk. Sambært KL § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir KL § ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum sambært KL § stk. kann eftir umbøn taka avgerð um at hesar skulu verða steðgandi. Møgulig kæra skal sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Att.: Maiken Johansen, dómari C/o Kappingarskrivstovan Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá august um viðtøkurnar hjá Føroya Koyrilærarafelag um prísir fyri koyrifrálæru Dato: Tórshavn septembur Mál nr.: K Heimild Í Føroyum er galdandi Ll. nr. frá juni um kapping (hereftir: KL). Sambært KL § , stk. umsitir Kappingarráðið lógina. Lógin hevur sambært KL § til endamáls at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. Kanningar Meginreglan í lógini er gjøgnumskygni, tí skulu sambært KL § , stk. avtalur og samtyktir, ið hava eina munandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast til Kappingarráðið innan dagar eftir, at avvarðandi avtala er gjørd. Sum liður í virkseminum hjá Kappingarráðnum fyri at útinna heimildirnar og ásetingarnar í lógini verða gjørdar kanningar. Sambært KL § kann ráðið krevja allar upplýsingar, herundir roknskapir ., sum verða mettir neyðugir fyri tess virksemi ella fyri at avgera um viðurskifti eru umfataði av lógini. Týðiliga í summar var avgjørt at kanna marknaðin fyri koyrifrálæru. juli var skriv sent út til Føroya Koyrilærarafelag. august fekk Kappingarráðið svar uppá skrivið. Við grundarlagið í svarinum, varð avgjørt at taka málið til viðgerðar eftir KL § , tí mett var, at viðtøkurnar hjá Koyrilærarafelagum og samtyktir á aðalfundum vóru í stríð við kappingarlógina. Staðarøki og virksemi Við støði virkseminum hjá limunum hjá Koyrilærarafelagnum, kann staðfestast at Føroya Koyrilærarafelag er umfatað av lógini, sambært KL § , nr. , ið ásetur at lógin er galdandi fyri vinnufyritøkur og samtøk av vinnurekandi. Marknaðurin Árliga eru, sambært hagtølum hjá Bileftirlitið Føroya, umleið næmingar á koyriskúlunum. Hetta gevur ein samlaðan umseting uppá millum .mio.kr hjá koyriskúlunum. Tað eru persónar, ið eru góðkendir koyrilærarar í Føroyum, ið eru í umleið koyriskúlum. koyrilærarar eru ikki limir í felagnum. Fyri at virka sum koyrilærari, skal loyvi gevast av landsstýrinum og skúlan góðkennast av Bileftirlitinum. Viðtøkurnar hjá Koyrilærarafelagnum Í skrivinum frá Koyrilærarafelagnum móttikið august verður sagt "yvirhøvur er tað frí prísáseting, men limirnir í Føroya Koyrilærarafelag bjóða tænasturnar fyri tann prís ið teir semjast um á ársaðalfundi felagsins". Í viðtøkunum hjá Koyrilærarafelagnum frá í § , nr. verður sagt at "Limirnir skulu fylgja øllum lógum, reglum og sáttmálum felagsins " og § , nr. "Limirnir mugu ikki gera serligar prísavtalur við næmingar ella aðrar". Prísirnir frá aðalfundinum vóru lýstir í Dimmalætting august á síðu . Í § , nr. í viðtøkunum verður ásett at "Brot á regluna um serligar prísavtalur verður sekta við bót frá kr. til ,- alt eftir hvat stjórnin ásetur." Hesar ásetingar gera greitt at ikki er rúm fyri frávikum í teirri prísásetingini, ið verður ásett av ársaðalfundinum. Kappingarráðið hevur frá koyriskúla fingið upplýst at hann bleiv koyrdur úr felagnum í , tí hann lýsti við prísum fyri koyrikort uppá stutta tíð. Viðtøkurnar hjá Koyrilærarafelagnum eru frá áðrenn kappingarlógin kom í gildi, august Skiftisreglurnar í KL § , stk. siga, at fráboðanir, sum eru gjørdar eftir ásetingunum í løgtingslóg um príseftirlit, verða fluttar til Kappingarráðið. § , stk. í Ll. nr. frá mars um príseftirlit, ásetur at Prísráðið skuldi fáa fráboðan um avtalur ella samtyktir, sum hava ella kunnu hava týðandi ávirkan á prís, handils- ella flutningsviðurskifti í landinum øllum ella á avmarkaðum marknaðarøkjum. Í skjalasavninum hjá Príseftirlitinum er ongar tílíkar fráboðanir at finna. Kappingarlógin Í KL § verða nevnd marknaðarøki har tað finst ein kappingaravmarking, sum viðførir skaðilig árin á kappingina, umframt avmarking av vinnufrælsinum. Spurningurin er so, hvørt viðtøkurnar og samtyktirnar hjá felagnum hava skaðilig árin, sambært kal. Til at meta um tað vilja vit leggja fylgjandi meginreglur til grundar: Fyrsta er viðvíkjandi framleiðslu og distributión frá einum effektivitetssjónarmiði. Fast ásettir prísir gera ikki framleiðsluna effektivari í vinnuni, har talið av útbjóðarum er avmarkað. Tann einstaki vinnurekandi vil verða tann besti til sjálvur at meta um hvør prísurin eigur at verða fyri sínar tænastuveitingar. Hartil kemur at tað eru góðskutreytaðar hindringar til vinnugreinina. Neyðugt er við loyvi frá landsstýrinum, sambært Ferðslulógini § .a. Hetta loyvi er treytað av ávísum førleika og útbúgving, ið er ein borgan fyri góðskuni og førleikanum hjá koyriskúlanum. Fríari prísáseting vil í størri mun verða við til at løna teimum, ið veita eina góða tænastu. Eins prísir tryggja eins veiting og góðsku. Hvørki ástøði ella royndir hava víst ein samanhang millum eins prísáseting og høga góðsku. Núverandi skipan loyvir minni effektivum fyritøkum at verja seg og yvirliva, uttan at skulu tilpassa seg atferðina hjá kappingarneytum. Prísásetingin minkar um incitamentið til at gera munagóðar góðskuveitingar og hindrar harvið optimala nýtslu av bæði menniskjaligum og búskaparligum tilfongi. Fríari prísáseting vil økja um valmøguleikarnar hjá brúkarunum, viðføra lægri prísir og meiri hugflog. Tað er lítið sannlíkt at nakar vil fara niðurum kostnað í longri tíðarskeið. Men skuldi tað komið fyri, hevur Kappingarráðið heimildir til at viðgera tað. Næsta meginreglan viðvíkur spurninginum, um brúkarnir fáa lut í økta effektivitetinum. Prísir ásettir í felag fyri koyrifrálæru hava ikki við sær nakran øktan effektivitet, so brúkararnir fáa ikki lut í nøkrum øktum effektiviteti. Triðja meginreglan er viðvíkjandi um tað verður varðveitt eitt minstamark av kapping millum partarnar. Tað eru óiva fleiri parametur, ið gera seg galdandi í sambandi við kappingina millum koyriskúlarnar, men vil prísurin verða millum tað mest týðandi. Fjórða og seinasta meginreglan er lutfalsmeginreglan. Tann hátturin, ið verður nýttur, má ikki gera óneyðugt stórt inntriv í kappingina. Viðgerðin av undanfarnu meginreglum vísir at prísir fastsettir í felagsskapi ikki bera við sær betri og bílligar veitingar til brúkararnar og vil verja teir, ið ikki megna at fylgja við. Í útjarðaranum vil møguliga verða ein ávísur fyrimunur við føstum prísum, men tó metur ráðið at gjøgnumskygni á føroyska marknaðinum er so stórt, at vandin fyri misnýtslu er avmarkaður. Avgerð Kappingarráðið metur at viðtøkurnar hjá felagnum um prísásetan, at verða í stríð við KL § , tí tær hava skaðiligt árin á kappingina og avgerð ráðið at taka upp samráðingar við nevndina í Koyrilærarafelagnum, um ógildan av viðtøkunum § , nr. , og § , nr. . Samráðingar Við hesum verður boðað nevndini í Koyrilærarafelagnum til fund um ógyldan av viðkomandi ásetingum í viðtøkum felagsins smb. frammanfyristandandi. Vit skjóta upp at hava fundin mikudagin september , kl í fundarhølum Kappingarráðsins, Skálatrøð , hædd í Tórshavn. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle formaður /Terje Sigurðsson fulltrúi (Ikki eydnaðist at fáa eina samráðingarloysn á málinum sambært kappingarlógini § og tók so Kappingarráðið avgerð sambært § sí niðanfyri avgerð frá november ) Avgerð Kappingarráðsins frá november um viðtøkurnar hjá Føroya Koyrilærarafelag um prísir fyri koyrifrálæru Dato: Tórshavn januar Mál nr.: K Málið Vísandi til: avgerð Kappingarráðsins frá august um at taka upp samráðingar sambært Kappingarlógini § um ógildan av viðtøkum hjá Føroya Koyrilærarafelag, semingsuppskot kappingarráðsins frá oktober fráboðan frá Føroya Koyrilærarafelag frá november staðfestir Kappingarráðið at ikki bar til at fáa semju við Føroya Koyrilærarafelag um ógildan, sambært avgerð Ráðsins frá august . Avgerð Kappingarráðið avgerð sambært kappingarlógini (KL) § at ógilda § , nr. , og § , nr. í viðtøkunum hjá Føroya Koyrilærarafelag. Føroya Koyrilærarafelag skal innan februar sanna yvirfyri Kappingarráðnum, at viðtøkurnar eru broyttar. Harumframt skal felagið gera øllum limum sínum hetta greitt, umframt at taka aftur lýsingina í Dimmalætting frá august um prísir hjá Føroya Koyrilærarafelag gjøgnum aðra lýsing. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært KL § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum sambært KL § , stk. Sambært KL § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir KL § ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum, sambært KL § stk. kann taka avgerð um, at hesar skulu verða steðgandi. Møgulig kæra skal sendast: Kærunevndin í kappingarmálum C/o Kappingarskrivstovan Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Terje Sigurðsson ráðsskrivari /Sigurð Ó. Vang fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins frá november viðv. føstum prísum fyri víðarisølu av SIM-kortum hjá Føroya Tele Dato: Tórshavn, november Mál nr. K Kappingarráðsins hevur á fundi november viðgjørt fyrispurning frá Føroya Tele um prísáseting fyri víðarisølu av SIM-kortum. Annika Johansen frá Føroya Tele spyr í telefaksi, dagfest oktober , um teimum er loyvt at áseta fastan prís í smb. við, at forhandlarar av GSM telefonum fáa loyvi at lata viðskiftafólkinum SIM-kort. Ætlanin er, at forhandlararnir skulu selja kortini fyri , kr, ið er tað sama sum FT sjálvt selur kortini fyri. Forhandlararnir fáa eitt ómaksgjald, sum er kr. , fyri hvørt kortið. SIM-kortini eru neyðug fyri at fartelefonir kunnu nýtast. Hetta er luturin, sum ger, at samband fæst við telefonnetið, og er sostatt at meta sum partur av stovning av telefonhaldi. Sostatt metur ráðið ikki umsiting av SIM-kortunum, at verða at rokna sum víðarisøla av eini vøru í vanligari merking. Kappingarráðið avgjørdi, at boða FT frá, at kappingarráðið onki hevur at viðmerkja til at FT ásetur prís fyri SIM-kortini, og ómaksgjald fyri umsiting av kortunum. Vegna Kappingarráðið Terje Sigurðsson ráðsskrivari /Sigurð Ó. Vang fulltrúi Avgerð Kappingarráðsins um samskipaða framferð millum P/F Shell Føroyar og P/F Statoil Føroyar Dato: Mál nr.: K Samandráttur Í Føroyum eru tveir høvuðsinnflytarir av oljuúrdráttum, P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar. Teir hava bæði óheftar forhandlarar til smásølu av oljuúrdráttum og egin sølustøð, umframt beinleiðis sølu av brennioljum til húsarhald og vinnu. Samlaða nettosølan av oljuúrdráttum hjá Shell og Statoil var í umleið mió.kr. Hartil koma nakrir smærri innflytarir og veitarir av nøkrum serstøkum úrdráttum. Kappingarráðið sannar, at oljufeløgini útbjóða einsháttaðar vørur, sum á einum marknaði við gjøgnumskygni, neyvan fara at hava teir stóru prísmunir. Tí metur Kappingarráðið tað verða av alstórum týdningi fyri at skapa og varðveita kapping á marknaðinum, at ongar avtalur, ella samskipað framferð er millum oljufeløgini viðvíkjandi prísum ella býti av marknaði. Kappingarráðið hevur viðgjørt mannagongdina viðvíkjandi sínamillum fráboðan av ætlaðum prísbroytingum, sum oljufeløgini P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar hava í sambandi við broytingar av smásøluprísum á oljuúrdráttum. Niðurstøða Kappingarráðsins er, at mannagongdin um sínamillum fráboðan av prísum hevur skaðilig árin á kappingina á marknaðinum fyri oljuúrdráttir, og hevur Kappingarráðið avgjørt at taka upp samráðingar við feløgini um at steðgað verandi mannagongd um sínamillum fráboðan av prísum. Heimild Í Føroyum er galdandi Ll. nr. frá juni um kapping. Sambært kappingarlógini § , stk. umsitir Kappingarráðið lógina, ið sambært § , hevur til endamáls at fremja kapping og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. við mest møguligum gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum og við tiltøkum ímóti avmarking av vinnufrælsinum og øðrum skaðiligum árinum av kappingaravmarkingum. Við støði í virkseminum hjá P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar, kann staðfestast, at P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar sum vinnurekandi fyritøkur, eru fevndar av kappingarlógini § , nr. , ið ásetur at lógin er galdandi fyri vinnufyritøkur og samtøk av vinnurekandi. Kanningar og gongd í málinum Meginreglan í lógini er gjøgnumskygni, tí skulu sambært kappingarlógini § , stk. , avtalur og samtyktir, ið hava eina munandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast til Kappingarráðið innan dagar eftir, at avvarðandi avtala er gjørd. Sum liður í virkseminum hjá Kappingarráðnum fyri at útinna heimildirnar og ásetingarnar í lógini verða gjørdar kanningar. Sambært kappingarlógini § kann Kappingarráðið krevja allar upplýsingar, herundir roknskapir o.a., sum verða mettir neyðugir fyri tess virksemi ella fyri at avgera um viðurskifti eru umfataði av lógini. Á sumri var avgjørt at kanna marknaðin fyri sølu av oljuúrdráttum. juni var bræv sent út til P/F Shell Føroyar og P/F Statoil í Føroyum, har ma. var spurt um "Er nøkur avtala millum Shell og Statoil um prísáseting av oljuúrdráttum .?.". juni vóru fulltrúar hjá Kappingarráðnum á fundi við umboð fyri stjórnina hjá P/F Føroya Shell. Har vóru ásetingarnar í lógini umrøddar og spurningarnir annars í skrivinum frá juni Ma. varð á fundinum upplýst, at feløgini P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar boðaðu hvørjum øðrum frá í sambandi við ætlaðar prísbroytingar. Hesum segði stjórin á Shell eisini frá í Degi og Viku, juli . Í skrivi frá P/F Føroya Shell, móttikið juni , verður svarað uppá spurningin viðvíkjandi avtalum um prísáseting millum P/F Føroyar Shell og P/F Statoil Føroyar, "Nei, tað fyriliggja ikki avtalur millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar um prísáseting av teimum í spurningi nevndu oljuúrdráttum." Í skrivi frá P/F Statoil Føroyar, móttikið juni , verður svarað uppá spurningin viðvíkjandi avtalum um prísáseting millum P/F Føroyar Shell og P/F Statoil Føroyar "Tað fyriliggur eingin avtala um prísáseting millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar." Í skrivi, móttikið aug , sigur P/F Føroya Shell, í sambandi við spurningin um bindandi víðarisøluprísir "Søluprísurin er ásettur í kappingini millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar og ikki í tí lokala samfelagnum, har ymisk meiri tilvildarlig viðurskifti kunnu ávirka." Í skrivi frá M.S. Petersen, advokati hjá P/F Føroya Shell, móttikið sept. , verður sagt "At oljufeløgini sínámillum hava eina mannagongd har teir boðað hvørjum øðrum frá, tá tey broyta prísirnar og avtalu um nýtslu av goymsluútbúnaði/ goymslum, er hvørki hvør sær ella saman, nakað brot á kappingarlógini." Víðari skrivar M.S.Petersen í sama skrivi: "Tí hoyrir tað ongastaðni heima at blanda lógligar avtalur partanna millum og óformligar mannagongd um fráboðan av prísbroytingum uppí ein møguliga kritikk av bindandi víðarisøluprísum, ". Skaðiligt árin Í kappingarkógini § verða nevnd marknaðarøki har tað finst ein kappingaravmarking, sum viðførir skaðilig árin á kappingina, umframt avmarking av vinnufrælsinum. Spurningurin er, hvørt avtalan hevur skaðilig árin. Til at meta um tað, leggur Kappingarráðið fylgjandi meginreglur til grundar: Viðvíkjandi framleiðslu og distributión frá einum effektivitetssjónarmiði. Fráboðan av sínamillum prísbroytingum í einum marknaðarbúskapi, virkar fyri at halda útsøluprísinum/bruttovinninginum uppi og skerja kappingina. Tískil er ikki talan um nakran øktan effektivitet, hvørki fyri samfelagið ella brúkarnar. Gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum verður skert, vinnufrælsi avmarkað og hevur tí skaðiligt árin á kappingina. Næsta meginreglan viðvíkur spurninginum, um brúkarnir fáa lut í økta effektivitetinum. Endamálið við tílíkari framferð er at halda ávíst støði á útsøluprísinum/ bruttovinninginum og soleiðis luta marknaðin sínamillum. Tá tað ikki er nakrar øktur effektivitetur í einari tílíkari framferð, tryggjar hon heldur ikki brúkarunum nakran lut. Triðja meginreglan snýr seg um tað verður varðveitt eitt minstamark av kapping millum partarnar. Tað vilja verða fleiri týðandi parametur, ið samlað avgera kappingina millum feløgini, men vil prísurin verða eitt hitt mest týðandi, tá talan um einsháttaðar vørur. Fjórða meginreglan er lutfalsmeginreglan. Tann háttur, ið verður nýttur, má ikki gera óneyðuga stórt inntriv í kappingina. Tá samskipaða framferðin ikki hevur nakran øktan effektivitet við sær og brúkarin ikki verður betri stillaður, má metast at framferðin ger eitt óneyðuga stórt inntriv í kappingina. P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar eru dótturfeløg hjá altjóða samtøkum, sum í sínum almenna politikki leggja doyin á at fylgja umhvørvis- og kappingarlóggávu. Fráboðan av avtalum smb. § . Vísandi til ásetingina í kappingarlógini § og Reglugerð um frabóðan av avtalum og viðtøkum frá mai , átti mannagongdin um sínamillum fráboðanin av prísbroytingum at verið fráboðað Kappingarráðnum, tá hugsað verður um ta týðandi ávirkan, mannagongdin hevur á marknaðin. Hetta er ikki gjørt ! Ásannandi, at mannagongdin hevur verið nýtt í mong ár, eisini langt fyri at kappingarlógin varð sett í gildi, valdi Kappingarráðið ikki at gera nakað við, at ongin fráboðan er givin um samskipaða framferð. Niðurstøða Føroyski oljumarknaðurin er eyðkendur av, at bert tveir útbjóðarar eru til flestu og mest týðandi oljuúrdráttirnar. Oljufeløgini áseta vegleiðandi og í ávísum førum bindandi prísir fyri oljuúrdráttir. Príslistarnir hjá feløgunum eru eins, og broytingar av prísum verða framdar samstundis. Kappingarráðið metur, at fráboðan millum feløgini um ætlaðar prísbroytingar hevur skaðiligt árin á kappingina. Ítøkiliga sæst hetta í tí, at prísbroytingar henda samstundis og at prísirnir eru altíð eins hjá báðum feløgunum, bæði í heilsølu og smásølu. Kappingarráðið hevur tí avgjørt, sambært kappingarlógina § , at taka upp samráðingar við feløgini um uppathald av samskipaðu framferðini. Tað er støða Kappingarráðsins, at feløgini onki sínamillum samskifti skulu hava um marknaðarviðurskiftir, sum hevur til endamáls at ávirka ella broyta marknaðaratburð hjá kappingarneyta. Dømi um slíka framferð er kunnan um ætlaðar prísbroytingar. Við hesum verður P/F (Shell og Statoil) boðið til fundar við Kappingarráðið at viðgera, hvussu verandi mannagongd fyri fráboðan av ætlaðum prísbroytingum skal halda uppat. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle, formaður / Terje Sigurðsson ráðsskrivari Endaliga avgerð Kappingarráðsins um samskipaða framferð millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar Dato: Mál nr.: K Samandráttur Í sambandi við kanning av prísásetan fyri oljuúrdráttir, sum farið varð undir í juni , er Kappingarráðið vorið kunnugt við, at oljufeløgini P/F Statoil Føroyar og P/F Føroya Shell hava eina mannagongd um sínámillum fráboðan av ætlaðum prísbroytingum. Kappingarráðið hevur staðfest, at oljufeløgini hava somu prísir á brenniolju til húsarhald og á bensini og dieselolju. Sínámillum fráboðan av ætlaðum prísbroytingum verður givin í so góðari tíð frammanundan, at feløgini kunnu fremja prísbroytingar samstundis. Tað er niðurstøða Kappingarráðsins, at prísfráboðanin hevur skaðilig árin á kappingina fyri oljuúrdráttir, og at avleiðingin er, at tað í veruleikanum ongin prískappingin er á marknaðinum fyri nevndu úrdráttir. Tá bert tveir aktørar eru á einum marknaði, og hesir hava samskipaða marknaðarframferð, er hetta at líkna við eina monopolisering av marknaðinum, við teimum skaðiligu avleiðingunum hetta hevur fyri brúkaran. Avgerð kappingarráðsins frá januar um samskipaða framferð millum feløgini, varð januar kunngjørd P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar. Somuleiðis vóru feløgini vísandi til kappingarlógina § , boðin á fund við Kappingarráðið, at samráðast um at fáa viðurskiftini í rættlag. Viðv. P/F Statoil Føroyar januar var fundur millum umboð fyri P/F Statoil Føroyar, *** og umboð fyri Kappingarráðið ***. Á fundinum var avgerðin umrødd og P/F Statoil Føroyar legði fram sjónarmið síni. Hóast P/F Statoil Føroyar ikki eru samdir við øllum niðurstøðum Kappingarráðsins, m.a. at teir mettu Kappingarráðið yvirmeta týdningin av mannagongdini við sínamillum fráboðan av prísbroytingum, so er felagið sinnað at fylgja avgerð ráðsins og steðgað fráboðanini av prísbroytingum. Umboðini fyri Statoil upplýstu á fundinum, at serliga oljuavgjaldið, (Víst verður til Ll. Nr. frá um serligt avgjald á brenniolju, sum broytt við Ll. Nr. frá .) hevur ávirkan á prísásetingina og at neyðugt er at finna eina praktiska loysn við Fíggjarmálastýrið á spurninginum um umsiting av serliga oljuavgjaldinum. Umboð Kappingarráðsins gjørdu vart við at serliga avgjaldi á brenniolju ikki ávirkaði prísin á bensin og dieselolju og sostatt eru óviðkomandi fyri hendan partin av oljuúrdráttunum. Avtalað var, at P/F Statoil Føroyar skrivliga skuldi fráboða Kappingarráðnum sína støðu til avgerðina. februar fekk Kappingarráðið skriv frá P/F Statoil Føroyar: · Í reglubroti verður sagt, at felagið er sinnað at sleppa mannagondini við fráboðan til kappingarneytan, sjálvt um tað í reglubroti verður sagt, at felagið ikki er samt við grundgevingum og metingum Ráðsins. · Í reglubroti ber P/F Statoil Føroyar fram, at oljugjaldið er tengt at lægsta prísinum og metur felagið tað tí verða trupult at umsita oljugjaldið eftir verandi skipan. Í reglubrotið heitir felagið á Kappingaráðið um at skilja, at verandi mannagongd ikki verður slept fyrrenn ætlaðar samrøður við Fíggjarmálastýrið eru av. Kappingarráðið skilir, at oljuavgjaldið hevur eina ávirkan á prísásetingina, men metir í fyrsta lagi, at hetta ikki ávirkar aðrar úrdráttir enn brennioljuna og í øðrum lagi, at P/F Statoil Føroyar eigur at fylgja lógini um serligt avgjald á brenniolju, samstundis sum avgerð Kappingarráðsins verður fylgd. Fundur varð millum partarnar tann mars Á hesum fundi vóru viðgjørdar orðingarnar í skrivinum frá Statoil dagf. februar Somuleiðis varð neyvari lýsing av trupulleikunum sum standast av Ll. um serligt avgjald á brenniolju. Partarnir ásannaðu, at orðingarnar í nevnda skrivi frá Statoil kanska ikki vóru nóg greiðar, og eisini kundu misskiljast. Umboðini fyri Statoil søgdu, at skrivið frá Statoil skuldi skiljast sum ein tilsøgn um, at avgerðin hjá Kappingarráðnum verður fylgd. Viðvíkjandi serliga oljuavgjaldinum Kappingarráðið ásannar, at lóg um serligt avgjald á brenniolju, í verandi líki kann veita oljufeløgunum trupulleikar. Smb. lógina skal oljuavgjaldið til hvørja tíð, roknast av lægsta søluprísi, góðkendum av príseftirlitinum. Príseftirlitið varð avtikið í í smb. við at løgtingslóg um kapping varð sett í gildi. Kappingarráðið skilir, at uppskot til broyting av løgtingslóg um serligt avgjald á brenniolju, er lagt fyri Føroya Løgting. Uppskotnu broytingarnar, fara um tær verða samtyktar, at broyta tær óhepnu avlagingar, sum viðgerðini av hesum máli hevur staðfest. Viðv. P/F Føroya Shell Fundur var februar , millum umboð fyri P/F Føroya Shell, *** og umboð fyri Kappingarráðið, ***. Á fundinum legði P/F Føroya Shell dent á, at eftir teirra áskoðan var avgerð Kappingarráðsins ikki røtt. Teirra sjónarmið er at sínámillum fráboðan av prísubroytingum hevur ikki skaðilig árin á kappingina. Umboðini fyri Shell førdu fram, at serliga brennioljuavgjaldið, sum verður ásett eftir lægsta søluprísi á brenniolju, viðførir at feløgini mugu samskipa prísirnar. Harumframt metti Magnus S. Petersen, at Kappingarráðið í avgerðini um bindandi víðarisøluprísir millum P/F Føroya Shell og óheftar forhandlarar frá august ikki hevði tikið fyrivarni fyri at fleiri mál fóru at koma um prísáseting og tískil ikki kundi taka hetta málið upp og ráddi Kappingarráðnum til at taka avgerðina aftur og ætlaði P/F Føroya Shell annars at kæra málið. februar sendi Kappingarráðið skriv til Magnus S. Petersen, advokat har biðið var um, at P/F Føroya Shell skrivliga útgreinaði síni sjónarmið. Síðan vildi Kappingarráðið taka støðu til víðari gongdina málinum. februar móttók Kappingarskrivstovan frá P/F Føroya Shell avrit av kæruriti til Kærunevndina í kappingarmálum. Kæruritið er viðgjørd á fundi í Kappingarráðnum februar , og metti Kappingarráðið ikki sjónarmiðini hjá P/F Føroya Shell at geva grundarlag fyri endurskoðan av niðurstøðum ráðsins. Niðurstøða Vísandi til avgerð Kappingarráðsins frá januar metur Kappingarráðið at samskipaða framferðin millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar hevur skaðilig árin á kappingina. Kappingarráðið hevur sambært KL § havt samráðingar við oljufeløgini fyri at fáa tey skaðiligu árinini steðgaði. Kappingarráðið staðfestir, at tað í sambandi við samráðingarnar komu ikki nýggir upplýsingar fram í málinum, ið geva Kappingarráðnum grund til at broyta niðurstøðuna. Harumframt ásannar Kappingarráðið, at tað við samráðingarnar bert hevur eydnast at náða eina semju við P/F Statoil Føroyar, meðan P/F Føroya Shell ikki góðkennur tær niðurstøður sum Kappingarráðið hevur gjørt í málinum. P/F Føroya Shell hevur kært niðurstøður kappingarráðsins inn fyri Kærunevndina í Kappingarmálum. Í kæruni greiðir felagið frá sínum sjónarmiðum, at teir ikki meta Kappingarráðið hava heimild til at taka ein nýggja avgerð viðvíkjandi prísásetan av oljuúrdráttum. Eisini boðar felagið frá grundleggjandi ymiska uppfatan av hvørji árin sínamillum fráboðanin millum oljufeløgini, hevur á kappingina. Kappingarráðið avvísir at avgerðin í hesum málið er ein nýggj avgerð í sama málið sum fyrr er kunngjørd P/F Føroya Shell. Fyrr málið snúgi seg um bindandi víðarisøluprísir og hevur sum so onki við hetta málið at gera. Kappingarráðið avgerð sambært kappingarlógini § , at áleggja P/F Føroya Shell at steðgað mannagongdini viðvíkjandi fráboðan av ætlaðum prísbroytingum. Feløgini skulu onki samskifti hava sínámillum um marknaðarviðurskifti, við tí endamáli at ávirka ella broyta marknaðaratburðin hjá kappingarneytanum. Oljufeløgini skulu frá tí, at avgerðin er kunngjørd teimum, halda uppat við samskipaðu framferðini í sambandi við prísáseting av oljuúrdráttum. Viðvíkjandi brenniolju til húsarhald verður tó givin oljufeløgunum ein freist, sum er vikur frá dagfestingini av hesum skrivi, til at fáa viðurskiftini viðvíkjandi avgreiðslu av serliga oljuavgjaldinum í rættlag. Kæruvegleiðing Avgerðir tiknar av Kappingarráðnum, sambært KL § , kunnu kærast til Kærunevndina í kappingarmálum sambært KL § , stk. Sambært KL § , stk. skal kæra verða skotin innfyri kærunevndina í kappingarmálum innan fýra vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Gjørt verður vart við, at kærur um avgerðir eftir KL § ikki eru steðgandi, men at Kappingarráðið ella Kærunevndin í kappingarmálum, sambært KL § stk. kann taka avgerð um, at hesar skulu verða steðgandi. Møgulig kæra skal sendast: Kærunevndin í kappingarmálum Kappingarráðið Postboks FO- Tórshavn Vegna Kappingarráðið Kristin Balle, formaður /Terje Sigurðsson, ráðsskrivari Fyrispurningur frá Vinnumálastýrinum um flogferðaseðlar Dato: Vinnumálastýrið Samskiftisdeildin Boks FO- Tórshavn Tórshavn Mál nr.: K Att.: Atli Eiriksson, fulltrúi Viðv. tykkara mál nr. mai móttók Kappingarráðið skriv frá Vinnumálastýrinum í sambandi við prísáseting v.m. innan flogferðslu til og frá Føroyum. Kappingarráðið viðgjørdi málið á fundum og mai og hevur fylgjandi viðmerkingar til spurningarnar. Kappingarráðið hevur valt at svara spurningunum soleiðis at byrjað verður við spurningi, síðani og til seinast Tað er greitt at skotbráðið til at svara spurningunum hevur verið stutt og at Kappingarráðið ikki hevur havt tað neyðuga tilfari til at svara ítøkiligt uppá allar spurningarnar. Tískil eru nakrar av viðmerkingunum at skilja sum stuttfataðar almennar metingar, ið mugu takast við ávísum fyrivarni ! Spurningur "Hvat er galdandi rættur (lógargrundarlag) við prísáseting innan økið ?" Í Heimastýrislógini frá er loftferðsla sum øki, sett undir lista B, tvs. nærri samráðingar skulu gera av, um og í hvørjari vídd loftferðsla kann verða viðurkend sum sermál. Hesar samráðingar eru ikki farnar fram og er tískil loftferðsla danskt lógar- og umsitingarøki, tó so at Landsstýrið í ávísum førum hevur ein lógarásettan hoyringsrætt. Hinvegin eru príseftirlit (kappingarmál), yvirtikið lista A-mál. Spurningurin er so í hvønn mun tað má víkja fyri heimildini hjá ríkinum til at skipa loftferðslu. Hesin spurningur var uppi í sambandi við príshækking av ferðaseðlaprísum hjá DANAIR í Príseftirlitið ummælti tá príshækkingar vegna Landsstýrið. Í tí ávísa førinum frámælti Príseftirlitið at loyva prís-hækking, tí eftir drúgva viðgerð og við støði í væl útgreinaðari rutuuppgerð frá Maersk var mett, at ikki var grundarlag fyri einari hækking. Málið bleiv kært til Yvirprísráðið, ið hevði somu støðu. Hareftir var eitt umfatandi samskifti millum danskar og føroyskar myndugleikar og endaði málið við at Statsministeriet segði, at føroyska umsitingin ikki hevði myndugleika á økinum, men "Det er imidlertid statsministeriets opfattelse, at der er skabt en, om ikke retligt forpligtende, så dog Færø-politisk ønskelig praksis for forelæggelse af prisfastsættelserne for Førøernes Landsstyre " "Statsministeriet går ud fra, at forelæggelsen for Færøernes Landsstyre af ændringer i billetpriserne ledsages af de oplysninger, der måtte være relevante til bedømmelse af prisfastsættelsen. Der bør eftir ministeriets opfattelse fra såvel statens som hjemmestyrets side udfoldes rimelige bestræbelser for at opnå enighed om prisfastsættelsen, og man går tillige ud fra, at hjemmestyrets myndigheder behandler henvendelser om ændring af priserne uden unødigt ophold." Tað skal viðmerkjast, at ongin loftferðslulóg var sett í gildi í Føroyum fyrrenn í Trafikministeriet veitir koncessiónir sambært § í hesi lóggávu frá Landsstýrið hevur hoyringsrætt um veitan av koncessiónum sambært § , stk. Landsstýrið fær sambært omanfyrinevndu siðvenju allar prísbroytingar til hoyringar. Í § í koncessiónini hjá Atlantsflog frá er ma. ásett viðvíkjandi prísáseting " Priser og dermed sammenhængende vilkår, herunder bl.a agentprovisioner, og ændringer heri, skal senest en måned før ikraftrædelse forelægges Trafikministeriet til godkendelse, med mindre Trafik-ministeriet bestemmer noget andet Efter anmodning fra Trafikministeriet er selskabet forpligtet til at fremskaffe alle oplysninger af økonomisk og statistisk art, som Trafik-ministeriet finder nødvendigt for at kunne bedømme ansøgninger om trafikprogrammer og priser." Sambært Trafikministeriet er hetta framvegis galdandi bæði fyri Atlantsflog og Maersk. Spurningur "Hvørja ávirkan ein møgulig fræls prískapping kann hava á flogferðslu til Føroyar, sum frá líður." Skipan í ES. Evropa Samveldið hevur skipað loftferðslu við sokallaðum fyriskipanum -'forordninger'. Tvs. at talan er um eitt slag av ES-lóggávu, ið gerst galdandi í limalondunum við gildiskomu og sum ikki skal skipast í lóggávuni í einstøku ES londunum, gjøgnum fólkavaldu tingini. Síðani jan hevur tað í ES verið at kallað frítt, undir nærri treytum, hjá flogfeløgum í ES limalondum at flúgva millum ES lond. Síðani apríl hevur eisini verið frítt at flúgva innanhýsis í teimum einstøku ES limalondunum, harumframt sokallaða 'cabotage'- flúgving, t.e. innanhýsisflúgving uttan virki í landinum. Hartil kemur lóggáva um frælsgering av floghavnum, lendingarrættindum og tænastum í floghavnum, yvirbóking, avgjøld v.m. Henda tilgongd er tó ikki heilt komin á mál. Í sambandi við sokallaða triðja loftferðslupakkan er farin fram ein full frælsgering av prísásetingini innan góðs- og ferðafólkaflutning. Prísir galdandi innan ES skulu ikki longur góðkennast av almennu myndugleikunum, men skulu einans fráboðast teimum, um myndugleikarnir seta fram krav um tað. ES komissiónin hevur eftirlit við vinnuligu viðurskiftunum innan flogferðslu, umframt kappingarmyndugleikar í limalondunum. Myndugleikarnir kunnu einans gera inntriv, um talan er um sera høgar vanligar prísir ella sera lágar prísir, tá hesir hava ført við sær munandi tap fyri feløgini á einum ávísum marknaði ella ávísari rutu, sambært Art. í Rådets forordning nr. / af juli om billetpriser og rater inden for luftfart. Inntriv móti ovurstórum vinningi kann einans gerast eftir kappingarreglunum í ES-Sáttmálanum. Tilgongdin í Evropa hevur verið trupul og merkt av sterkum nationalum áhugamálum og serstakliga ákærum um statsstuðul t.d. málið um Air France. Serliga hava londini roynt at vart flúgving til triðja lond. Skipan í EBS. Ísland og onnur EFTA lond eru gjøgnum EBS í 'unum vorðin partur av frælsa loftferðsluøkinum í Evropa. Tvs. øll feløg í limalondunum í EBS kunna, eftir nærri almennum treytum, flúgva millum t.d Norra og onnur EBS lond. Skipan úti í heimi Mannagongdin er, at í teimum førum har einstøku londini ikki eru í onkrari flogsamgongu, gera tey bilateralar avtalur um flogferðslu. Flestar av hesum ganga ímóti einum frælsum marknaði, bæði hvat viðvíkur prísáseting og atgeingi. Hetta er eisini í tráð við rákið innan heimshandilin, ið m.a. verður skipað av WTO og OECD. Í ES hevur verið ávíst stríð millum ES kommissiónina og einstøk limalond, tí limalond hava sjálv gjørt avtalur um "open skies" við triðjalond, meðan Komisssiónin metti seg hava rættin til tess vegna alt Samveldið. Møguleikar hjá Føroyum Tað er alneyðugt at Landsstýrið orðar ein politikk á økinum. Hetta er av týdningi sæð í ljósinum av avbjóðingunum, ið liggja fyri framman og serliga hvat viðvíkur einari komandi frálandavinnu. Hvussu skal framtíðarkarmurin verða fyri flogferðslu í Føroyum ? Fyri verandi aktørar á marknaðinum hevur tað ávísan týdning at tilgongdin fer fram við støði í greiðum og gjøgnumskygdum ætlanunum, so neyðugu skipanarligu og fríggjarligu tillagingarnar kunnu gerast undir greiðum og givnum treytum. Sæð frá Kappingarráðnum, so er metingin, at Landsstýrið eigur at leggja eina ætlan fyri, hvussu Føroyar í størri mun kann gerast partur av altjóða og serstakliga evropeiska rákinum innan loftferðslu. Her verða so sjálvandi ymisk national fyrilit at taka, sum so Landsstýrið má gera upp og meta um. Tað er greitt at nakrar av rutunum til og úr Føroyum í núverandi støðu eru á einum tílíkum marknaðarstigi, at ikki tykist verða serliga gott grundarlag fyri kapping. Her verður hugsa um flúfving millum Føroyar og Norra og Føroyar og Skotland og lutvíst Føroyar og Ísland. Hesar rutur eru skipaðar gjøgnum bilateralar sáttmálar við tey londini. Har er eisini galdandi, at bæði Trafikministeriet og ábyrgdarmyndugleikin í Íslandi, Skotlandi og Norra skulu góðkenna prísbroytingar. Í verandi koncessión til Maersk og Atlantsflog er, sum áður nevnt, ásett í § at prísbroytingar skulu góðkennast frammanundan av Trafikministeriet. Spurningurin er so um tað innan fyri verandi prísásetingarreglur í fyrsta umfari er møguligt at geva víðari karmar fyri prísáseting, ið kunnu vera galdandi inntil nýggj støða er gjørd um framtíðar skipan fyri flogferðslu í Føroyum. Sí svarið uppá spurning niðanfyri. Spurningur "Er talan um dumpingprísir." Dumping er eitt sera víttfevnt og umfatandi hugtak. Metingarnar eru ymiskar alt eftir hvørt talan er um vørur ella tænastur og í hvørjum tíðarhøpi sæð verður í, umframt at talan skal verða um tilætlaða og tilvitaða framferð. Tá talan er um sera harða og ráa prísásetingarframferð verður tað vanliga kallað ránsprísáseting (predatory pricing). Fyri at meta um ítøkiliga prísáseting krevjast nærri greingar og ymiskt hagtøl, ið Kappingarráðið ikki hevur haft tøkar í hesum førinum, í hesum umfarinum og kann Kappingarráðið tískil ikki taka bindandi støðu hesum viðvíkjandi. Sum almenn viðmerking kann sigast at hvat viðvíkur flogferðslu í Føroyum og millum Føroyar og útheimin, so eru tvinnir høvuðsspurningar at viðgera, t.e. atgeingi og prísáseting. Atgeingi Í verandi støðu verða givnar koncessiónir og skulu umsóknir um flúgving viðgerðast út frá eini tørvsmeting. Skal atgeingi gerast frítt, krevst ivaleyst ein lógarbroyting í loftferðslulógini og broytingar í bilateralu sáttmálunum við londini, ið eru viðkomandi. Prísáseting Ein stór avbjóðing innan flogferðslu, er at fáa brúkt tøku flutningsorkuna á eini rutu so væl og skynsamiliga sum gjørligt. Eftirspurningurin kann sveiggja rættiliga nógv gjøgnum árið og er tí spurningurin, hvussu ein kann bøta um tað. Mest nýtti hátturin er størri prísfleksibilitetur, ið gevur betri møguleikar fyri at útjavna sveiggini í eftirspurninginum. Av tí at Atlantsflog hevur haft týðiliga yvirvág á rutuni millum Føroyar og Danmørk, so vil størri prísfleksibilitetur verða meiri áhugvaverdur hjá Maersk, tí felagið hevur torført við at fylla flogfarið eins nógv og Atlantsflog. Tí við verandi skipan, har prísásetingin er rættiliga fastlæst og ikki so vælegnað til at optimera brúkið. Hartil kann Maersk so flætta rutuna Føroyar Danmark við aðrar rutur hjá felagnum í ES. Tað hevur verið ógvuliga vanligt úti í Evropa gjøgnum eini ár, at flogfeløg nýta alskyns hættir fyri at fáa fylt flogførini so javnt sum gjørligt gjøgnum árið, har eftirspurningurin kann verða ójavnur. Henda hátt ynskir Maersk nú lutvíst at brúka til flúgving millum Føroyar og Danmørk. Hvat viðvíkur prísáseting í hesum hjáløgdu málunum, er greitt at Trafikministeriet er ábyrgdarmyndugleiki á økinum og at Landsstýrið hevur ein hoyringsrætt, har so Kappingarráðið verður biðið um at gera nærri metingar út frá einum almennum kappingarsjónarmiðið. Vit støði í tí framsenda tilfarinum metir Kappingarráðið ikki, at Trafikministeriet kann vænta at Landsstýrið, uttan víðari, kann taka støðu til umbønina, hvat viðvíkur teimum ítøkiligu prísunum, tí talan er um sera umfatandi metingar. Harafturat kemur Landsstýrið (Vinnumálastýrið) í eina heldur óhepna støðu, har Landsstýrið bæði er eigari av einum av feløgunum á marknaðinum og fær innlit í ítøkiliga prísáseting og politikk hjá kappingarneytanum og skal ummæla prísbroytingar. Hartil kemur at prísirnir talan er um snúgva seg um ein samlaðan prís fyri flúgving til og úr Føroyum umvegis Danmørk til lond sum Grikkaland, Portugal, Stórabretland, Italia, Niðurlond, Írland og Frakland. Í hesum førinum hevði verið hóskandi at svara, at Landsstýrið kann góðtaka prísirnar við tí fyrivarni at Trafikministeriet kann standa inni fyri, at teir eru í samsvari við almennar kappingarmeginreglur um prísáseting. Hartil vil Kappingarráðið mæla VMS til, um tørvur í framtíðini skuldi verið á tí, at biðja Trafikministeriet, biðja Maersk um at gera ein nærri greinaðan ruturoknskap fyri flúgving millum Vágar og Keypmannahavn/ Billund, ið verður sendur Kappingarráðnum til kunningar og metingar, inntil møgulig avtala verður millum donsku stjórina og Landsstýrið um framtíðar skipan av loftferðsluøkinum. Somuleiðis kundi líknandi roknskapur verið umbiðin frá Atlantsflog. Hetta vildið tryggjað at vitan og óheft meting framyvir kann fáast í Føroyum av kappingarviðurskiftunum í vinnuligari ferðafólkaflúgving millum Føroyar og Danmørk og aðrastaðni. Tað tykist sum ynskið og ætlanin hjá Maersk er at fáa broytt tað mannagongd, ið hevur verið inntil nýligani. Inntil hevur mannagongdin verið, at Atlantsflog og Maersk broyttu flest allar prísir samstundis og oftani eftir eina felags umbøn til Trafikministeriet. Annars kann viðmerkjast at verandi prísáseting er vorðin rættuliga gjøgnumholað av báðum feløgunum seinastu árini. Atlantsflog hevur longu líknandi ferðatilboð sum Maersk í samstarvi við Icelandair. T.d. ber til at ferðast til USA fram/aftur við Atlantsflog og Icelandair úr .kr + avgjøld. Maersk hevur bjóðað ferðir úr Føroyum til Venesia fyri uml. .kr íroknað hotel í nakrar dagar. Henda umsóknin er eins og tey tilboðini avmarkað í tíð og hevur rættliligi strangar reglur um bílegging v.m. T.d. skal verða bílagt dagar áðrenn, tað er ikki møguligt at broyta bíleggingina, í minsta lagi persónar skulu ferðast saman v.m. Hetta avmarkar klárt møguleikan hjá nógvum at taka av tilboðnum. Hartil kann nevnast at Landsstýrið apríl góðkendi prísin uppá kr. (umframt avgjøld og skat) fram/aftur V`agar Keypmannahavn/ Billund (við strongu bíleggingartreytunum). Verður tann upphæddin løgd saman við nøkrum av prístilboðnum (tó ikki øllum), ið Maersk í løtuni bjóðar millum Danmark og onnur evropeisk lond, so er ikki tann stóri munurin, samanborið við prísirnar, ið Maersk ætlar at bjóða millum Føroyar umvegis Danmørk. Annars er eisini vert at geva gætur, hvørjir aðrir ferðamøguleikar eru til útheimin. Her er einans talan um regluligan ferðafólkaflutning sjóvegis við Smyril Line, ið hevur eina einkarstøðu. Niðurstøða Vinnumálastýrinum verður tilmælt at góðkenna tíðaravmarkaðu tilboðini hjá Maersk við tí fyrivarni at Trafikministeriet stendur inni fyri, at tilboðini eru í samsvari við almennar kappingarmeginreglur um prísáseting. Vegna Kappingarráðið Kristin Balle forkvinna /Sigurð Ó. Vang fulltrúi Avgerðir hjá Kappingarráðnum (Fyrivarni verður tikið fyri villum !) Nevndarlimir: Kristin Balle, stjóri, cand.jur (formaður) Nils Sørensen, stjóri , HA, MBA (næstformaður) John Rajani, løgmansritari, HA, MBA (varalimur fyri Maluna Johansen) Gudmundur Mortensen, stjóri Magnus Danielsen, professari, M.Sc. E.E, Dr. EE (varalimur fyri Kristinu Samuelsen, ið er farin frá) Varanevndarlimir: Allan Skaalum, stjóri, cand.merc Jógvan Vágsheygg, stjóri Jan Mortensen, stjóri, cand.polyt Avgerðir hjá Kærunevndini (fyrivarni verður tikið fyri villum !) Nevndarlimir: Maiken Johansen, dómari, cand.jur (formaður) Turið Debes Hentze, advokatur, cand.jur (næstformaður) Hermann Oskarsson, stjóri, cand.oecon Varanevndarlimir: Poul Hansen, advokatur, cand.jur Gurið Joensen, stjóri, cand.jur Avgerð hjá Kærunevndini í kappingarmálum um avgerð Kappingarráðsins um ógildan av avtalu millum peningastovnarnar og Postverk Føroya um minstamark av ómaksgjøldum Dato: Tann Marts ger Kærunevndin í Kappingarmálum í málinum: : Kæra av avgerð kappingarráðsins um ógildan av avtalu millum peningastovnarnar og Postverk Føroya um minstamark av ómaksgjøldum. Soljóðandi N I Ð U R S T Ø Ð U: Kærunevndin staðfestir avgerð Kappingarráðsins dagfest tann Mai . Mannagongd í málinum: Skjølini - og onnur viðkomandi skjøl eru løgd fram umframt kærurit dagfest Juni , viðmerkingar kappingarráðsins frá Juli og frá kærandi dagfest August . Kærunevndin hevur havt fundir í málinum. Postverk Føroya hevur September sent skriv við hagtølum fyri inngjaldingar. Føroya Sparikassi hevur Oktober sent skriv við doku-mentatión fyri kostnaðinum fyri manuellar lønarflytingar. Málskrav: Kærandi hevur sett fram, at avgerð Kappingarráðsins verður sett úr gildi og í øðrum lagi at loyvi verður givið til tíðaravmarkaðar avtalur. Kærandi hevur víst á, at sambært § , stk. , í KL skulu avtalur, sum viðføra ella kunnu viðføra avgerandi ávirkan á eitt marknaðarøki, fráboðast til Kappingarráðið. Í teimum almennu við-merkingunum til lógaruppskotið stendur, at sum útgangsstøði eru avtalur, samtyktir, vinningur og prísir v.m., sjálvt um tey skulu fráboðast, ikki í stríð við lógina. Hetta merkir, at kappingar-avmarkandi avtalur eru loyvdar, men at Kappingarráðið kann seta tiltøk í verk, um so er at mett verður, at avtalan hevur skaðilig árin við sær á kappingina sambært § og § Kapingarráðið skal prógva tey skaðiligu árinini, sum nevnd eru í kappingarlógini § Kappingarráðið hevur mett, at talan er um skaðilig árin, og heldur kærandi ikki, at Kappingarráðið hevur heimild at meta og taka avgerð um at ógilda avtaluna vegna skaðilig árin. Avtalan, sum partarnir framvegis ynskja, kann sostatt ikki setast úr gildi. Tað er frælsi til at gera avtalur og tiltøk kunnu bert setast í verk um so er, at heimild er til tiltøk. Kærandi hevur eisini víst á, at avtalan um ómaksgjøld er effektivitetsfremjandi, og at eftir-spurningurin av tænastum verður fluttur til tænastur, sum nýta produktiónsapparatið hjá kærandi betri. Avtalan kann ikki ógildast eftir sjónarmiðinum um lutfalsmeginreglur. Kærandi hevur ført fram, at avtalan kemur brúkarum til góðar og hevur aftaná samráðingar við Kærunevndina ásanna, at ikki kann vísast á beinleiðis, hvussu avtalan um minstamark skal koma brúkarum tilgóðar, men kapping um rentumarginalin verður tilgóðar fyri brúkarnar hjá peningastovnunum. Avtalan um ómaksgjøld fer at fremja virkisførið hjá føroyskum peningastovnum mótvegis kapping frá peningastovnum í øðrum londum. Øll onnur norðanlond hava havt ómaksgjøld fyri flytingar í nógv ár. Kappingarráðið kann ikki vísa á, at talan er um lið í eini røð av avtalum um samskipan av ómaksgjøldum, men kærandi hevur játtað, at orðaljóðið í avtaluni vísir, at partarnir í avtaluni skulu taka spurning um minstagjald á lønarflytingum á diskli ella Home-banking upp til samráðingar. Kærandi hevur skyldu til at flyta lønir sambært sáttmála dagfest Maj millum Føroya Landsstýri og peningastovnarnar. Postverk Føroya tekur ómaksgjald. Postverk Føroya hevur í skrivi dagfest September m.a. víst á, at sambært hagtølunum sæst, at munurin millum samlaðu flytingarnar hjá Postverkinum í og er uppá , inngjaldingar, ella at árliga afturgongdin er uppá góðar inngjaldingar, og at henda afturgongd hevur verið støðug í nítiárunum. Peningastovnarnir taka ikki ómaksgjald í dag. Kærandi hevur greitt frá, at tann veruligi prísurin er , kr. fyri manuellar lønarflytingar. Avtalan er ikki forðandi fyri kapping, tí at avtalan gevur pláss til kapping omanfyri , kr. Grundgeving: Niðurstøðan er gjørd sambært løgtingslóg nr. frá Juni , broytt við løgtingslóg nr. frá Desember , og er soljóðandi: " § Metir kappingarráðið, at tað á einum marknaðarøki finst ein kappingaravmarking, sum viðførir ella vil kunna viðføra skaðiligt árin á kappingina og harvið virkisførið í framleiðslu og handli av vørum og tænastum v.m. ella avmarkingar av vinnufrælsinum, kann ráðið við samráðingum virka fyri at fáa tey skaðiligu árinini steðgaði. § Kunnu tey skaðiligu árinini nevnd í § ikki steðgast við samráðingum, kann ráðið geva boð um t.d. heilt ella partvísa ógildan av avtalum, samtyktum, ásetingum ella handilstreytum ella um at ávís ella ávísar fyritøkur skulu keypa ella selja til nærri ásettar seljarar ella keyparar uppá vanligar hjá fyritøkuni galdandi treytir fyri samsvarandi sølur. Fyritøkan kann tó altíð krevja kontant gjald ella samsvarandi trygd. " Viðmerkingarnar til kappingarlógina eru soljóðandi: " Til § . Skipanin í lógini er, at reglurnar um gjøgnumskygni fyrst og fremst skulu virka fyri endamáli lógarinnar. Bert í teimum førum, har endamálið ikki kann røkkast eftir hesum reglum, kann kappingarráðið gera nýtslu av sínum heimildum eftir kapittul . Um tað á einum marknaðarøki finst ein kappingaravmarking, sum viðførir ella vil kunna viðføra skaðilig árin á kappingina, skal kappingarráðið innleiða við at taka upp samráðingar við avvarðandi fyritøkur eftir § . Ein kappingaravmarking fyriliggur um ein fyritøka hevur avgerandi ávirkan (dominerende indflydelse) á einum marknaðarøki. Tá metast skal um hendan treyt er lokin, kann dentur verða lagdur á bygnaðarlig viðurskifti, t.d. marknaðarpartar, tal av útbjóðarum og teirra sínamillum stødd viðurskifti tengd at fyritøkunum, t.d. kapitalstyrki og umsetning, marknaðaratferð, herundir serliga um talan er um kappingaravmarking, rentabilitetin hjá fyritøkunum. Avgerðin má tó byggja á eina heildarmeting, har onnur viðurskifti eisini kunnu koma uppá tal, t.d. um tann avgerandi ávirkanin fer at halda sær yvir eitt longri tíðarskeið. Somuleiðis er tað ein heildarmeting, sum má liggja til grund fyri, nær talan er um eitt "marknaðarøki". Talan kann t.d. vera um ein marknað, sum er avmarkaður lokalt ella vegna framleiðsluna. Ráðið eigur tó at vera afturhaldandi í førum, har talan er um avmarkingar vegna framleiðslu, um hesar skyldast mótaskift ella líknandi, sum vara eitt styttri tíðarskeið. Til § Ein treyt fyri, at ráðið kann gera nýtslu av heimildunum eftir § , er, at ráðið til fánýtis hevur roynt at fáa í lag eina samráðingarloysn eftir § . Hetta inniber samstundis, at treytirnar eftir § , t.d. viðvíkjandi kappingaravmarkingum, eisini skulu vera loknar. Ráðið hevur heimild til at ógilda samtyktir v.m. ella taka avgerð um, at ávísar fyritøkur skulu selja ella keypa til ávísar keyparar ávíkavist seljarar. Fyritøkurnar kunnu tó altíð treyta sær trygd fyri, at sølupeningurin verður goldin. " Avtalan um minstamark uppá , kr. í ómaksgjaldi fyri manuellar lønarflytingar førir við sær, at arbeiðsgevarar, ið skulu flyta lønir, ikki kunnu keypa tænastuna til minni enn , kr. Avtalan bindir partarnar at taka gjald fyri ávísa tænastu og ásetur eitt minstagjald. Kærunevndin metir tí, at avtalan er kappingaravmarkandi. Eftir orðaljóðinum í lógini " vil kunna viðføra skaðiligt árin " kann ikki krevjast, at Kappingarráðið skal prógva skaðiligu árinini. Avtalupartarnir hava avgerðandi ávirkan á marknaðinum fyri lønarflytingar. Avtalupartarnir hava forða fyri kapping um minstagjald fyri manuellar lønarflytingar. Avtalan førir við sær at prísurin á tænastuni hækkar frá , kr. til , kr. Kærunevndin metir tí, at skaðilig árin eru av avtaluni. Støðan hjá Postverk Føroya er soleiðis, at næstan ikki er møguligt hjá postverkinum at kappast á hesum marknaðinum, og í so máta metir Kærunevndin, at avtalan millum partarnar er fremjandi fyri endamáli í kappingarlógini um at styrkja virkisførið. Áseting um minstamark í avtaluni er kappingaravmarkandi og hevur skaðiligt árin á kappingina og virkisførið í framleiðslu av tænastum. Tey skaðiligu árinini, sum nevnd eru, kunnu ikki loysast við samráðingum. Kærunevndin metir, at fyrimunir hjá Postverk Føroya ikki kann føra til, at avtalan er galdandi, og ikki er grundarlag fyri partvís ógildan av avtaluni. Kærandi hevur eisini uttan kappingaravmarkandi avtalu møguleika fyri at kappast um rentumarginal og at nýta edv-skipan betur. Kærunevndin staðfestir tí avgerðina. Kæruleiðbeining: Sambært § , stk. , í kappingarlógini kann avgerð sambært hesi lóg leggjast fyri Føroya Rætt í seinasta lagi vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Um ikki verður kært inna ásettu tíðarfreistina er avgerð kærunevndarinnar endalig. Majken Johansen Hermann Oskarsson Turið Debes Hentze /Chris Elkjær Trads Olesen Avgerð hjá Kærunevndini í kappingarmálum viðv. vaskarínum á Landssjúkrahúsinum Dato: Kærunevndin í Kappingarmálum ger tann mars í málinum: : Kæra viðvíkjandi vaskarínum á Landssjúkrahúsinum. soljóðandi ÚRSKURÐ Kærunevndin broytir avgerðina hjá Kappingarráðnum dagfest .januar soleiðis, at Landssjúkrahúsinum (LS) verður álagt greitt at skilja vaskaríð (VL) frá almenna tænastuvirkseminum hjá landssjúkrahúsinum til eina sjálvstøðuga eind, so greitt framgongur, hvussu prísurin verður ásettur við atliti til rakstrar- og íløgukostnað. LS skal áðrenn árslok mótvegis Kappingarráðnum prógva, at vaskarívirksemi er greitt skilt frá. Mannagongd: (ARBEITT VERÐUR VIÐ AT LEGGJA ALLA AVGERÐINA ÚT Á NETIÐ) Lýsing av restini av málinum kann fáast við at venda sær til Kappingarráðið. Avgerð hjá Kærunevndini í kappingarmálum um bindandi víðarisøluprísir millum P/F Føroya Shell og óheft smásølustøð Dato: Kærunevndin í Kappingarmálum ger tann juni í málinum: : Kæra av avgerð kappingarráðsins dagfest august um bindandi víðarisøluprísir millum P/F Shell og óheft smásølustøð. soljóðandi ÚRSKURÐ Niðurstøða: Kærunevndin í kappingarmálum avvísir kæruna viðvíkjandi avgerð kappingarráðins frá august . Grundgeving fyri kærunevndaravgerðini: Grein í kappingarlógini er soljóðandi: § Kappingarráðið skal gera kanningar og kann almannakunngera hesar, við atliti til at fremja gjøgnumskygni viðvíkjandi kappingarviðurskiftum. Stk. Fyritøkur og samtøk v.m. sum eru umfataði av eini kanning, skulu kunnast um kanningina, áðrenn hon verður almannakunngjørd. Stk. Møguligar viðmerkingar hjá fyritøkuni ella samtakinum, v.m. skulu eftir áheitan almannakunngerast saman við kanningini, um so er, at viðmerkingarnar eru ráðnum í hendi áðrenn dagar eftir at fyritøkan hevur mótikið kanningina. Kærunevndin hevur sambært § heimild til at viðgera avgerðir sambært § , § , .pkt., § , stk. og , § , § , stk. og ., § , tó undantikið avgerð hjá ráðnum um at vísa frá sær at viðgera eitt mál., §§ , og Kærunevndin hevur sostatt ikki heimild at viðgera kærur viðvíkjandi § um fjølmiðlaskriv. Kærandi hevur broytt sáttmálarnar við smásølurnar um bindandi víðarisøluprísir til hámarksprísir sum kappingarráðið hevur staðfast er í samsvari við avgerð teirra. Kærandi hevur sostatt ikki longur rættligan áhuga í hesum parti av málinum. Manngongd í málinum: september móttók kærunevndin kærurit frá advokati Magnus Petersen sum vegna P/F Føroya Shell kærdi avgerð kappingaráðsins dagfest august . Kappingarráðið gjørdi viðmerkingar december til kæruna og gjørdi vart við, at í hjálagda tilfari eru skjøl sum ikki viðvíkja P/F Føroya Shell og at neyðugt fyrilit verður tikið fyri hesum. mars hevur Magnus Petersen vegna P/F Føroya Shell sent kærurit við viðmerkingum til skriv frá kappingarráðnum dagfest december og sent kæranda februar Kærunevndin í kappingarmálum hevur viðgjørt málið á fundum oktober , mars , maj og juni og juli . Umboð fyri kappingarráðið hevur tann maj boðað frá, at fjølmiðlaskrivið verður tikið av internetinum. Málskrav kæranda: Endaliga málskræv kæranda er, at kærunevndin broytir avgerðina soleiðis, at allir skeivleikar vera lúkaðir burtur t.d: upplýsingar í niðurstøðu og fjølmiðlaskrivi um umbøn um undantaksloyvi. uppseting av fjølmiðlaskrivi og um viðmerkingar kæranda. Avgerð kappingarráðsins niðurstøða: "Kappingarráðið staðfestir, at P/F Føroya Shell hevur bindandi víðarisøluprísir fyri oljuúrdráttir, sambært KL § og at hesir ikki eru góðkendir av ráðnum og tí eru ólógligir. Kappingarráðið hevur fingið umbøn um góðkenning, men metir ikki at tað fyriliggja serstakar grundir til at víkja frá forboðnum í KL § , og avgerð tí at avvísa góðkenning av bindandi víðarisøluprísum frá P/F Føroya Shell til smásølur. Kappingarráðið avgerð, at áleggja P/F Føroya Shell sum skjótast at steðga verandi mannagongd fyri prísásetan og í seinasta lagið septembur , at sanna mótvegis Kappingarráðnum, at eftirfylgjandi søluliðið stendur frítt at áseta smásøluprísir á oljuúrdráttum. Í skrivi dagfest maj hevur kappingarráðið hesar viðmerkingar til fundarfrásøgn kærunevndarinnar dagfest mars . "Vit skilja av frásøgnini, at viðgjørd eru trý ymisk viðurskifti: · at P/F Føroya Shell legði stóran dent á framferðarháttin í samband við fjølmiðlaskriv, · at P/F Føroya Shell ikki hevur sent Kappingarráðnum umbøn um frávik frá forboðnum í § , · og at Kappingarráðið hevur nýtt skeiva tulking av § í kappingarlógini í samband við tveir av handlarasáttmálunum við hámarksprísum. Síðan framgongur av fundarfrásøgnini, at kærunevndin í skrivi til Kappingarráðið vildi gera vart við, at forhandlarasáttmálar við hámarksprísum ikki í sjálvum sær eru í stríð við kappingarlógina § . Harumfarmt vildi kærunevndin greiða frá, at Kappingarráðið til hvørja tíð er heimilað at taka støðu til áheitan um steðgandi virkning. Kappingarráðið hevur á fundi apríl viðgjørt málið og hevur fylgjandi viðmerkingar: Viðvíkjandi framferð í smb. við fjølmiðlaskriv vilja vit vísa til tað sum Kappingarráðið fyrr hevur framført m.a. í skrivi til kærunevndina dagfest desember . Viðvíkjandi spurninginum um umbøn um frávik frá forboðnum í § , vilja vit vísa til skriv Kappingarráðsins til P/F Føroya Shell, dagfest september Har ásannar Kappingarráðið, "at tað er óheppið at nevnda skriv er uppfatað sum ein umbøn um undantak frá forboðnum í § , hóast ráðið heldur at skrivið kundi uppfatast soleiðis. Men samstundis staðfestir ráðið, at hetta ongan praktiskan týdning hevur. Avgerðin er bygd á eina staðfesting av at P/F Føroya Shell ásetur prísirnar í smásøluliðnum." Viðvíkjandi pástandi, at Kappingarráðið hevur nýtt skeiva tulking av § í kappingarlógini í samband við tveir av forhandlarasáttmálunum við hámarksprísum, hava vit fylgjandi viðmerking: Kappingarráðið metir, at avgerð Kappingarráðsins frá august um bindandi víðarisøluprísi millum P/F Føroya Shell og óheftar forhandlarar var røtt og grundað á fyriliggjandi upplýsingar. Spurningur er settur um hvørt broytingarnar, gjørdar september í tveimum sáttmálum, frá orðingini: "Í víðarisølu hevur forhandlarin skyldu til at selja vøruna fyri teir prísir, ið Shell til hvørja tíðir ásetir" til "Í víðarisølu hevur forhandlarin skyldu til at selja vøruna fyri ein prís, sum ikki er omanfyri tann hámarksprís ið Shell til hvørja tíð ásetir." er ein uppfylling av avgerð ráðsins frá august . Eftir nærri kanning staðfestir Kappingarráðið, at hvat viðvíkur avgerð Kappingarráðsins frá august , so eru broytingarnar í sáttmálunum, sum fráboðaðar eru Kappingarráðnum september , í samsvari við avgerðina. Kappingarráðið staðfestir, at Shell nú fráboðar hámarksprísir til óheftar forhandlarar og at tað í sjálvum sær ikki er brot á KL § . Er avgerðin hjá Kappingarráðnum frá august fylgd ? Viðvíkjandi forhandlarasáttmálunum staðfestir Kappingarráðið at umframt broytingina í punkt , sum lýst er frammanfyri, er eisini punkt broytt við ískoytissáttmála frá Orðingin er nú soleiðis: "Samstundis sum hesin sáttmáli er undirskrivaður, er gjørd serstøk avtala um hvørja samsýning forhandlarin skal hava í víðarisøluni." Í serligari avtalu smb. punkt í sáttmálanum er m.a. ásett møguleikar fyri hvør skipan kann verða galdandi í samband við lokala prískapping. Viðvíkjandi sáttmálaviðurskiftunum metir Kappingarráðið at framdu broytingarnar eru í tráð við avgerð Kappingarráðsins". Kæruleiðbeining: Sambært § , stk. , í kappingarlógini kann avgerð sambært hesi lóg leggjast fyri Føroya Rætt í seinasta lagi vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Um ikki verður kært inna ásettu tíðarfreistina, er avgerð kærunevndarinnar endalig. Majken Johansen Hermann Oskarsson Turið Debes Hentze /Erik Pedersen Bentzen Avgerð hjá Kærunevndini í kappingarmálum um samskipaða framferð millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar Dato: Kærunevndin í Kappingarmálum ger tann juni í málinum: : Avgerð Kappingarráðsins hin januar um samskipaða framferð millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar. soljóðandi ÚRSKURÐ Niðurstøða: Kærunevndin staðfestir avgerð Kappingarráðsins um at taka upp samráðingar um uppathald av samskipaðari framferð millum feløgini. Grundgeving hjá Kærunevndini: Kærunevndin tekur ikki undir við sjónarmiðunum hjá kærandi um, at kæra um bindandi víðarisøluprísir ella um mannagongd í samband við kanningar sambært § í kappingarlógini førir við sær, at kappingarráðið ikki kann taka støðu til onnur viðurskifti hjá kærandi. Bindandi víðarisøluprísir og forhandlarasáttmálar mugu metast at vera eitt mál fyri seg, og samskipaða atferð kappingarneyta millum er eitt annað mál. Kærunevndin metir tó, at samskipað atferð millum kappingarneytar um prísáseting kann verða kappingaravmarkandi og kann hava skaðiligt árin á kappingina og á virkisførið, og at ráðið tí sambært § hevur heimild til við samráðingum at virka fyri at fáa tey møguliga skaðiligu árinini steðgaði. Kærunevndin má eftir tí sum hevur verið frammi í málinum leggja til grund, at fráboðan um prísbroytingar er og hevur verið feløgini millum. Kærunevndin kann ikki leggja til grund, at ætlaðar prísásetingar verða fráboðaðar felaganna millum. Mannagongd í málinum: Sambært avgerð frá januar hevur kappingarráðið sambært § tikið upp samráðingar við feløgini um at halda uppat at samskipa framferð. Magnus Petersen, advokatur, hevur vegna P/F Føroya Shell kært avgerðina í skrivi dagfest februar og mars Málskræv kæranda er í fyrstu atløgu, at avgerð kappingarráðsins frá januar ógildug og øðrum lagi, at staðfest verður, at tann óformliga fráboðanin, sum oljufeløgini hava um at prísbroytingar ikki hava skaðiligt árin á kappingina og at einki forðar at oljufeløgini hava samskifti um marknaðarviðurskiftir. Kærandi hevur ført fram, at avgerð frá august og seinni um binandi víðarisøluprísir er ein endalig avgerð, og at ráðið er bundið av vanligum fyrisitingarligum reglum um at ein mynduleiki ikki kann koma afturumaftur og broyta avgerðina til tað verra. Kærandi vísir eisini á, at føroyska kappingarlógin ikki hevur forboð móti at samskipa framferð. Um so er, at kærunevndin metir, at samskipa framferð er umfatað av orðingini "kappingaravmarking" sum viðførir ella vil kunna viðføra skaðiligt árin á kappingina vísir kærandi á, at ráðið ikki hevur prógvað at avtala er millum partarnar um prísáseting, hvørki skrivliga ella munnliga ella at ein mannagongd har feløgini siga frá sínum broyttu prísum er ein avtala partanna millum um felags prísáseting og harvið samskipan av prísáseting. Kappingarráðið hevur mars gjørt fylgjandi niðurstøðu: "Niðurstøða: Vísandi til avgerð Kappingarráðsins frá januar metur Kappingarráðið at samskipaða framferðin millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar hevur skaðilig árin á kappingina. Kappingarráðið hevur sambært KL § havt samráðingar við oljufeløgini fyri at fáa tey skaðiligu árinini steðgaði. Kappingarráðið staðfestir, at tað í sambandi við samráðingarnar komu ikki nýggir upplýsingar fram í málinum, ið geva Kappingarráðnum grund til at broyta niðurstøðuna. Harumframt ásannar Kappingarráðið, at tað við samráðingarnar bert hevur eydnast at náða eina semju við P/F Statoil Føroyar, meðan P/F Føroya Shell ikki góðkennur tær niðurstøður sum Kappingarráðið hevur gjørt í málinum. P/F Føroya Shell hevur kært niðurstøður kappingarráðsins inn fyri Kærunevndina í Kappingarmálum. Í kæruni greiðir felagið frá sínum sjónarmiðum, at teir ikki meta Kappingarráðið hava heimild til at taka ein nýggja avgerð viðvíkjandi prísásetan av oljuúrdráttum. Eisini boðar felagið frá grundleggjandi ymiska uppfatan av hvørji árin sínamillum fráboðanin millum oljufeløgini, hevur á kappingina. Kappingarráðið avvísir at avgerðin í hesum málið er ein nýggj avgerð í sama málið sum fyrr er kunngjørd P/F Føroya Shell. Fyrr málið snúgi seg um bindandi víðarisøluprísir og hevur sum so onki við hetta málið at gera. Kappingarráðið avgerð sambært kappingarlógini § , at áleggja P/F Føroya Shell at steðgað mannagongdini viðvíkjandi fráboðan av ætlaðum prísbroytingum. Feløgini skulu onki samskifti hava sínámillum um marknaðarviðurskifti, við tí endamáli at ávirka ella broyta marknaðaratburðin hjá kappingarneytanum. Oljufeløgini skulu frá tí, at avgerðin er kunngjørd teimum, halda uppat við samskipaðu framferðini í sambandi við prísáseting av oljuúrdráttum. Viðvíkjandi brenniolju til húsarhald verður tó givin oljufeløgunum ein freist, sum er vikur frá dagfestingini av hesum skrivi, til at fáa viðurskiftini viðvíkjandi avgreiðslu av serliga oljuavgjaldinum í rættlag.". Viðurskiftini víðvíkjandi serligum avgjaldi á brenniolju hevur ikki longur týdning í málinum. Kappingarráðið hevur í skrivi dagfest mars hesar viðmerkingar: "Viðmerkingar Kappingarráðsins til kæruna frá Magnus S. Petersen, advokati, vegna P/F Shell Føroyar og P/F Statoil Føroyar februar móttók Kappingarráðið frá Magnus S. Petersen, advokati, umboðandi P/F Føroya Shell fyribils kæru um avgerð Kappingarráðsins frá januar um samskipaða framferð millum P/F Shell Føroyar og P/F Statoil Føroyar. mars fekk Kappingarráðið so endaligu kæruna. Kappingarráðið vil sum svar uppá málskrøv kærarans vísa til avgerð Kappingarráðsins frá januar og avgerð Kappingarráðsins frá mars Kæran frá P/F Føroya Shell var latin áðrenn, Kappingarráðið hevði tikið endaliga avgerð í málinum sambært kappingarlógini § Tískil er í endaligu avgerðini longu svarað uppá málskrøv kærarans. Á fundi februar millum umboð fyri Kappingarráðið og umboð fyri at P/F Føroya Shell, boðaði Magnus S. Petersen frá at ætlanin var at kæra málið, áðrenn Kappingarráðið hevði tikið eina endaliga avgerð sambært § , um ógildan av samskipaðu framferðini millum P/F Føroya Shell og P/F Statoil Føroyar. Vit skulu til seinast viðmerkja, at gongdin í málinum helst krevur nakrar viðmerkingar. Shell kærur avgerðina hjá kappingarráðnum, frá januar Hetta er ikki ein endalig fyrisitingarlig avgerð, men ein avgerð um, smb. KL § , at taka upp samráðingar við P/F Statoil Føroyar og P/F Føroya Shell. Sostatt er heldur ongin kæruvegleiðing givin. Shell gjørdi á fundi við umboðini fyri Kappingarráðið vart við, at teir ikki góðtóku niðurstøðurnar hjá Kappingarráðnum og at teir ikki mettu tað verða rætt av ráðnum at viðgera málið. Hesi sjónarmið hava teir hildið fast við alla tíðina, og hava hesi grundleggjandi ymisku sjónarmiðini gjørt tað ógjørligt at samráðast til eina loysn. Magnus S Petersen, adv. hevur fyrst munnliga á fundi og síðan skrivliga greitt væl frá sjónarmiðunum hjá Shell. Teirra viðmerkingar hava verið fyri Kappingarráðið, uttan at hetta hevur ført til endurskoðan av sjónarmiðum Kappingarráðsins. Í eini staðfesting av, at ikki kann náðast eini semju við Shell, hevur Kappingarráðið tikið avgerð í málinum smb. KL § , og álagt pørtunum at steðgað allari fráboðan um prísbroytingar til kappingarneytan. Hendan avgerðin er sostatt tikin aftaná, at Shell hevur kært málið. Kæruleiðbeining: Sambært § , stk. , í kappingarlógini kann avgerð sambært hesi lóg leggjast fyri Føroya Rætt í seinasta lagi vikur frá tí, at hon er kunngjørd tí, sum hon viðvíkur. Um ikki verður kært inna ásettu tíðarfreistina, er avgerð kærunevndarinnar endalig. Majken Johansen Hermann Oskarsson Turið Debes Hentze /Erik Pedersen Bentzen Her kanst tú melda teg til tíðindabrøv, ið Kappingarráðið fer at senda út. Tað einasta tú skal gera, er at seta tína t-post addressu í feltið niðanfyri og trýsta á "Melda til tíðindabræv". Um tú vil melda teg frá at fáa tíðindabrøv sendandi skal tú seta t-post addressu tína í feltið niðanfyri og trýsta á "Melda meg frá tíðindbrævið" Føroya Kærustovnur er skrivstova hjá kærunevndum - Kærunevndini í almannamálum, Meirvirðisgjaldskærunevndini, Tollkærunevndini og Landsskattakærunevndini. Kærustovnurin byrjaði virksemi sítt juli og yvirtók tá eisini viðgerðina av teim óavgreiddu kærunum á nevndu økjum. Avgerðir, sum kunnu kærast til nevndu kærunevndir, verða latnar til Føroya Kærustovn. Kærustovnurin tekur sær av samskiftinum við kæraran, innheintar neyðugar upplýsingar um málið herundir ummælir frá tí stovni, ið hevur tikið avgerðina, sum er kærd. Tá neyðugu upplýsingarnir um málið fyriliggja, fær kærarin kunning um teir upplýsingar, ið Kærustovnurin hevur móttikið. Kærarin fær partsinnlit og fær møguleika at gera viðmerkingar til innheintaðu upplýsingarnar. Kærustovnurin ger síðan eitt tilmælið, sum verður lagt fyri kærunevndina til viðgerð og avgerð. Avgerðirnar, ið kærunevndirnar taka, verða savnaðar í praksisyvirlit, sum ætlanin er at geva út eina ferð um árið. Fyrsta praksisyvirlitið frá Kærustovninum kemur at fevna um avgerðir tiknar í tíðarskeiðnum - og verður væntandi klárt fyrst í ár . Á stovninum arbeiða starvsfólk, harav uppá 1/2 tíð. Á skrivstovuni er eisini starvsfólk hjá Fíggjarmálastýrinum, ið viðger skattalættamál Gurið Joensen, stjóri, Løgfrøðingur, gj@kaerustovnur.fo Peturbjørg Jensen, deildarleiðari, pj@kaerustovnur.fo Nella Festirstein, fulltrúi, Løgfrøðingur, nf@kaerustovnur.fo Sigrun Joensen, skrivstovufólk, sj@kaerustovnur.fo Petur Elias Nielsen, Fulltrúi, Løgfrøðingur, pen@kaerustovnur.fo Myndin kemur skjótt. Málsviðgeri í skattalættamálum: Hanna Joensen, yvirassistentur, hj@kaerustovnur.fo Føroya Kærustovnur (Rakstrarjáttan) Lógargrundarlagið fyri Føroya Kærustovni, sum er kærunevndirnar í almanna-, og skatta-, toll- og mvg- málum og skrivstovu teirra, finst í løgtingslóg nr. frá mars um kærunevnd í almannamálum, løgtingslóg nr. frá desember um toll- og skattafyrisiting (§§ og ), løgtingslóg nr. frá september um meirvirðisgjald ( ), løgtingslóg nr. frá desember um toll (§ ) og avgerð frá tikin av landsstýrismanninum í fíggjarmálaum at leggja skrivstovurnar hjá kærunevndunum í skatta-, toll- og mvg-málum til almennan kærustovn. Avgerðir kærunevndarinnar kunnu ikki leggjast fyri annan umsitingarligan myndugleika. Avgerðirnar kunnu tó skjótast inn fyri rættin. Sundurgreinað ætlan Avgerðir hjá Meirvirðisgjaldskærunevndini Meirvirðisgjaldskærunevndin Reglurnar fyri Meirvirðisgjaldskærunevndina eru ásettar í § í løgtingslóg nr. frá september um meirvirðisgjald og í løgtingslóg nr. frá desember um toll- og skattafyrisiting ## § í Meirvirðisgjaldslógini er soljóðandi : Landsstýrið setir eina nevnd við limum, ið hava fjøbroyttan kunnleika til fyristing og vinnulívsviðurskifti. Stk. Í minsta lagi ein av limunum í nevndini skal vera løgfrøðingur og ikki hava sítt dagliga yrki hjá tí almenna, og verður hesin, ella eru teir fleiri, eina av hesum, formaður í nevndini. Stk. Við viðgerð av málum, ið sambært nevdnarinnar metan krevja serligan starvsgreinaligan, tøknifrøðiligan ella handilsligan kunnleika, kann nevndin boðsenda kønum ráðgevum. Stk. Nevndin hevur endalia fyristingarliga avgerð um : spurningar um vavið á avgjaldsskylduni spurnignar um avgjaldsskylduga virðið spurningar um vavið á frítøkuni, sum er nevnd í § , stk. punkt f og h og § , og stk. Spurningar sambært § , stk. og § , stk. viðvíkjandi inngangandi avgjaldi Spurningar um hvat, ið er alment veitingarvirki sambært § , stk. punkt c Klagur um tær ásetingar, ið sambært § , stk. verða gjørdar eftir meting av Toll- og Skattstovu Føroya stk. Tann, sum hevur biðið nevndin um eina avgerð, kann eftir áheitan fáa atgongd til munnliga av framleggja málið fyri nevndina. Í sovorðnum førum skal umboð fyri Toll- og Skattstovu Føroya eisini hava henda møguleika. stk. Starvsskipanin hjá nevndini og reglur um kunngerð av avgerðum, ið nevndin telur, verða ásettar av landsstýrinum Starvsskipan hjá nevndini : Kunngerð nr. frá : Við heimild í § stk. í løgtingslóg nr. frá september um meirvirðisgjald við seinni broytingum hevur landsstýrið fyrisett: § Nevndin hevur fund hvønn mánað, um hon ikki avger annað og annars so ofta formaðurin heldur tørv vera á tí. Stk. Nevndarskrivarin fyrireikar málini til fundin og sendir saman við fundarboðunum út dagsskrá, sum í mest møguligan mun skal siga frá málum / spurningum, ið verða viðgjørd. Saman við dagsskránni skal sendast avrit av tilfarinum víðvíkjandi teimum málum, ið verða tikin upp til viðgerðar. Stk. Limir, sum ikki kunnu koma á fund, skulu boða skrivaranum frá hesum í góðari tíð, so varalimur kann verða boðsendur. § nevndin er viðtøkufør, tá í minsta lagi limir eru til staðar. Stk. Avgerðir verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta. Eru líka nógvar atkvøður fyri og ímóti, er atkvøða formansins avgerandi. Stk. Ráðgevar, ið nevndin hevur tilkallað, hava ikki atkvøðurætt. § Landsstýrið skal góðkenna samsýning til nevndarlimir, skrivara og ráðgevar. § Áðrenn nevndin tekur avgerð í kærumálum, kann hon leita sær skrivligt ummæli frá Toll- og Skattstovuni um kæruna, ið inn er komin. Stk. Tá virki krevur áseting, ið er mett av Toll- og Skattstovuni lagda fyri MVG - nevndina, hevur Toll- og Skatstovan eftir áheitan loyvi at geva munnliga frásøgn / frágreiðing fyri nevndini. § Nevndin kann ganga umsókn um endurupptøku av áður viðgjørdum máli á møti. § Eingin nevndarlimur kann luttaka í málviðgerð, ið beinleiðis viðvíkur vinnuvirki, sum hann hevur búskaparligan áhuga í ella á annan hátt er knýttur at. § Nevndarlimir og tilkallað hjálparfólk hava tagnarskyldu viðvíkjandi trúnaðarupplýsingum, sum tey gjøgnum virksemi í nevndini fáa kunnleika um. § Skrivarin hjá nevndini ger skrivliga fundarfrásøgn um viðgerðirnar í nevndini, og um tær avgerðir, ið tiknar verða. Avgerðir verða førdar í gerðabók hjá nevndini. Stk. Avgerðir nevndarinnar skulu fráboðast kæraranum og Toll- og Skattstovuni skrivliga. § Toll- og Skattstovan almannakunnger avgerðir hjá Toll- og Skattaumstingini. MVG- nevndini og dómstólunum, sum kunnu hava almennan áhuga, við árligari útgávu av avgerðarsavni. Stk. Navn og bústaður hjá virkjum, sum avgerðirnar viðvíkja, verða ikki almannakunngjørd. Trúnaðarupplýsingar kunnu heldur ikki almannakunngerast. § Henda kunngerð fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Nevndin viðger kærur yvir avgerðir hjá Toll- og Skattstovuni. Er talan um avgerð hjá Toll- og Skattstovuni, Stýrinum er kærufreistin vikur. Tá ið talan er um avgerðir hjá Toll- og Skattstovuni, Økjunum er ikki ásett nøkur serlig kærufreist. Eisini kann nevndin verða biðin um at geva tilmælir til landsstýrismannin í fíggjarmálum, tá tað snýr seg um spurningar at játta avgjaldsfrían innflutning eftir reglunum í § stk. Kæra skal verða skrivlig og grundgivin. Avrit av avgerðini, sum verður kærd, skal fylgja við kæruni eins og avrit av møguligum fylgjiskjølum, sum lýsa málið. Viðgerðarmannagongd : Kæran verður móttikin, innstemplað og kærufreistin verður kannað. Kærarin fær móttøkukvittan. Er kærufreistin ikki hildin verður kærarin biðin um at greiða frá, hví kært er um seint. Er talan um mál, har kærufreistin ikki er hildin verður málið lagt fyri nevnd til støðutakan um kæran skal avvíst ella takast til realitetsviðgerð Kæran verður sent til Toll- og Skattstovuna, Stýrið til ummælis Nýggjir upplýsingar verða sendir til hoyring hjá kæraranum og kærarin fær partsinnlit. Málið verður gjøgnumgingið, møguligir meir upplýsingar innheintaðir og kærarin fær teir til hoyring Kærustovnurin ger tilmæli í málinum. Ynskir kærarin at møta fyri nevndina fáa kærarin og Toll-og Skattstovan fundarboð Kæran verður løgd fyri nevndina Kærunevndin avgerð málið og grundað avgerð verður fráboðað kærara og Toll- og Skattstovuni. Viðgerartíðin kann vera nakað drúgv, men miðað verður eftir at fáa kærur avgreiddar innan mánaðar frá at ummælið er fingið til vega. Avgerðir hjá Meirvirðisgjaldskærunevndini kunnu ikki leggjast fyri annan fyrisitingarligan myndugleika, men kunnu leggjast fyri Føroya Rætt. Í Meirvirðisgjaldskærunevndini eru : Turið D. Hentze, advokatur. Turid er formaður í nevndini. Tummas Hanus Dam, handilsmaður Kaj Johannesen, cand. merc. Avgerðir hjá Tollkærunevndini Tollkærunevndin Reglurnar fyri tollkærunevndina eru ásettar í løgtinglóg nr. frá desember um toll § og í løgtingslóg nr. frá desember um toll- og skattafyristing § stk. ## § í tolllógini er soljóðandi : Landsstýrið setir eina kærunevnd við limum, ið hava ein fjølbroyttan kunnleika til fyristing og vinnulívsviðurskifti. Stk. Minst ein av limunum í nevndini skal vera løgfrøðingur og ikki hava sítt dagliga yrki hjá tí almenna, og verður hesin ella eru teir fleiri, ein av hesum, formaður í nevndini. Stk. Nevndin verður vald fyri ár í senn. Stk. Nevndin hevur endaligu fyristingarliga avgerðarrættin í avgerður, sum eru tiknar av Toll- og Skattstovunu Føroya sambært kap. til í hesi løgtingslóg. Stk. Tann, ið hevur kært avgerð hjá Toll- og Skattstovuni kann eftir áheitan føra síni sjónarmið munnliga fram. Í slíkum førum skal umboð fyri Toll- og Skattstovuna eisini hava hena møguleika. Stk. Nevndin tekur sínar avgerð við vanligum meiriluta. Allar atkvøður telja eins. Í førum, tá ið eingin av limunum eru samdir, er avgerð formansins avgerðandi. Stk. Landsstýrinum verður heimilað at áseta nærri reglur um samsýning og arbeiði hjá nevndini. § stk. í lógini um toll- og skattafyristing er soljóðandi: Tey, sum eru sett í skatt eftir avgerð stýrisins, ella sum Stýrið hevur broytt skattaálíkningina hjá, kunnu kæra avgerðina hjá Stýrinum til Landsskattakærunevndina, og skal slík kæra verða send skrivliga innan vikur eftir tað, at tey hava fingið boð um avgerð stýrisins. Somuleiðis kunnu tey, sum Stýrið hevur álagt toll- og avgjøld, kæra til ávikavist Tollkæru- ella Meirvirðisgjaldskærunevndina. Kæran skal verða send skrivliga innan vikur eftir tað, at tey hava fingið boð um avgerð stýrisins. Er talan um avgerð tikin av Toll- og Skattstovuni, Stýrinum er kærufreistin vikur, meðan eingin serlig kærufreist er ásett, um talan er um avgerðir hjá Toll- og Skattstovu- Økjunum. Tá ið kært verður, skal við kæruni fylgja avrit av avgerðini, ið verður kærd og annars fylgjiskjøl sum lýsa málið. Kærar skal verða skrivlig og grundgivin. Viðgerðarmannagongd : Kærar verður móttikin, innstemplað og kærufreistin verður kannað Kærarin fær móttøkukvittan. Er kærufreist ikki hildin, verður kærarin spurgdur um hví kærufreistin ikki er hildin Er talan um mál, har kærufreisitn ikki er hildin, verður málið lagt fyri nevnd til støðutakan um kæran skal avvístast ella um málið skal takast til realitetsviðgerð. Kæran verður send til Toll- og Skattstovuna til ummælis Nýggjir upplýsingar verða sendir til hoyring hjá kærara og kærarin fær saksinnlit Málið verður gjøgnumgingið og møguligir meirupplýsingar verða innheintaðir og sendir til hoyring hjá kærara Kærustovnurin ger tilmælið í málinum Ynskir kærarin at møta á fundi við nevndini fáa hann og Toll- og Skattstovan fundarboð Málið verður lagt fyri nevnd Kærunevndin avgerð málið og grundað avgerð verður fráboðað kæraranum og Toll- og Skattstovuni Viðgerðartíðin skal væntast at vera umleið mánaðar frá, at ummælið er móttikið. Avgerðirnar hjá Tollkærunevndini kunnu ikki leggjast fyri annan fyristingarligan myndugleika, men kunnu leggjast fyri Føroya Rætt. Í Tollkærunevndini eru: Turid D. Hentze, advokatur er formaður í nevndini Tummas Hanus Dam, handilsmaður Kaj Johannesen, cand. merc. Avgerðir hjá Landsskattakærunevndini Landsskattakærunevndin Reglurnar fyri Landsskattakærunevndina eru ásettar í løgtinglóg nr. frá desember um toll- og skattafyristing ( §§. - ) # Landsskattakærunevndin viðgerð kærir yvir avgerðir hjá kommunalu skattakærunevndunum, og Toll- og Skattstovuni, Stýrinum og kærir um avgerðir hjá kommunalu skattakærunevndunum, sum Toll- og Skattstovan / Toll- og Skattaráðið leggur fyri nevndina. Kærustfreistin er vikur. Kæran skal verða skrivtlig og grundgivin. Kærarin skal leggja við avrit av tí avgerð, sum verður kærd og møgulig fylgjiskjøl sum lýsa málið. Viðgerðarmannagongd: Kæran verður móttikin, innstemplað og kærufreistin verður kannað. Kærarin fær móttøkukvittan. Er kærufreistin ikki hildin, verður kærarin spurgdur um hví freistin ikki er hildin. Er talan um mál, sum skattgjaldari hevur kært verður kæran sent til Toll- og Skattstovuna, Stýrið til ummælis. Toll- og Skattstovuna, Stýrið innheintar frágreiðing og skjøl frá kommunalu skattakærunevndini og økjunum Er talan um mál, sum Toll- og Skattaráðið hevur kært, verður kæran send til skattgjaldaran til viðmerkingar og kommunala skattakærunenvndin verður kunnað um kæruna. Nýggjir upplýsingar verða sendir til hoyring hjá kærara og kærarin fær saksinnlit. Málið verður gjøgnumgingið og møguligir meirupplýsingar innheintaðir og latnir kæraranum til viðmerkingar. Kærustovnurin ger tilmælið í málinum Ynskir kærarin at koma á fund við nevndina, f'áa kærarin og Toll- og Skattstovan fundarboð Málið verður lagt fyri Landsskattakærunevndina Landsskattakærunevndin tekur avgerð. Grundað avgerð verður fráboðað kæraranum og Toll- og Skattstovuna. Avgerðirnar hjá Landsskattakærunevndini kunnu ikki leggjast fyri annan fyrisitingarligan myndugleika. Sambært § stk. í lóginini um Toll- og Skattafyristing kann úrskurður hjá landsskattakærunevndini skjótast inni fyri Føroya Rætt, men skal hetta verða gjørt innan mánaðar frá, at avgerðin er móttikin. Í Landsskattakærunevndini eru : Aibritt á Plógv, løgfrøðingur er formaður í nevndini Turid D. Hentze, advokatur Sofus á Selvindi, roknskaparkønur Pauli Klakkstein, maskinmaður Birni Hansen, bóndi Føroya Kærustovnur savnar avgerðirnar, sum Landsskattakærunevndin hevur tikið aftaná juli í avgerðarsøvn. Ætlanin er at fyrsta avgerðarsavnið skal fevna um tíðarskeið juli - og koma út fyrst í ár . Skattalættamál : Eftirgeving av skatti er heimilað í greinunum og í løgtingslóg um landsskatt og kommunuskatt. Greinarnar eru soljóðandi : § : " Landsstýrismaðurin í skattamálum hevur heimild til, tá umstøðurnar almikið tala fyri tí, at geva eftir ella lækka landsskatt, sum er endaliga álíknaður sum írestandi skattur eftir hesi lóg " § : " Bygdarráðunum er einans loyvt at geva eftir persónligan endaliga álíknaðan kommunuskatt v.m. í serstøkum førum, tá inntøka skattgjaldarans av sjúku, andláti, tungum húsi, vinnuloysi ella øðrum tílíkum umstøðum hevur verið stóran mun minni enn inntøkan í tí ári írestandi kommunuskatturin er álíknaður eftir og tá fíggjarligu kor hansara annars mugu ætlast at vera til hindurs fyri, at hann fær goldið allan tann álíknaða írestandi skattin. Umsókn um at fáa skatt eftirgivnan skal verða send bygdarráðnum skrivliga, í kommunum við fastari sosialnevnd skal umsóknin sendast til hesa, og avgerð um hetta skal tá neyðturvuligir upplýsingar eru fingnir til vegar verða tikin á bygdarráðsfundi. " ( link til fíggjarmálastýrið ) Heimildin fevnir bert um persónligar skattgjaldarar og kunnu løgfrøðiligir persónar so sum partafeløg v.m. ikki søkja skattalætta eftir hesum reglum. Borgari sum søkir um skattalætta, skal venda sær til Hannu Joensen, yvirassistent adr. Føroya Kærustovnur, Boks , Tórshavn tlf. til útvegan av umsóknarblaði. Umsóknarblaðið um skattalætta skal útfyllast og undirskrivast. Umsóknarblaðið er samstundis ein fulltrú til landsstýrismannin í skattamálum og avvarandi kommunu til at útvega sær upplýsingar og kanna øll inntøku- og ognarviðurskifti hjá umsøkjaranum. Viðgerðin av skattalættamálum er annars hendan : Umsókn verður innstemplað Neyðugir upplýsingar um inntøku- og ognarviðurskifti verða útvegað frá Toll- og Skattstovuni og Føroya Gjaldstovu Tá upplýsingarnir eru fingnir til vega, verður málið sent til býrað / bygdarráð til viðgerðar viðvíkjandi kommunuskattinum Býrráð / bygdarráðini fráboðað avgerðina til landsstýrismannin í fíggjarmálum / másviðgerðan Málsviðgerðin ger hereftir eitt tilmæli til landsstýrismannin í fíggjarmálum Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum tekur avgerð og fráboðar umsøkjaranum, býrráðnum / bygarráðnum og Toll- og Skattstovuni ( Innkrevjingarøkinum ) avgerðina. Málsviðgerin í skattalættamálum tekur sær harumframt av umsóknum um eftirgeving av rentum av írestandi skatti, útseting av skatti vegna lestur og eftirgeving av bótum fyri ov seint innsendar sjálvuppgávur. Mál um útseting av rentum verða viðgjørd á líknandi hátt sum skattalættamál, tó eiga kommunurnar ikki lut í hesi viðger. Set út í kortið byrja tína útbúgving hjá okkum Sjóvinnuskúli Dugnaskaparskeið Heimaskipari Skipari Kokkaútbúgving Trygdarskeið Onnur skeið Garðavegur Postsmoga FO- Klaksvík Tlf. (+ ) Fax. (+ ) Ynskir tú henda faldara við upplýsingum um allar útbúgvingarnar, saman við einum umsóknarblað, so send okkum eitt email við navn og adressu. Og vit senda tær hetta beinanvegin. Tú kanst eisini tilmelda teg við at útskriva hettar tilmeldingarskjal og senda ella faxa tað til okkara. (krevur Acrobat Reader ) Alment Stendur tín hugur til sjógvin, so er tað ein góð byrjan, at fara á sjóvinnuskúla. Skúlin gevur rætt til Saman við mánaðar siglingartíð við skipi yvir t. fæst atgongd til framhaldandi lestur til heimaskipara. Er eisini dugnaskaparroyndin staðin, gevur útbúgvingin rætt til at føra skip upp til t. út á fj. úr landi. Tíðarskeið og upptøkutreytir Sjóvinnuskúlin byrjar í august og januar. Skúlin varar vikur. Ongar treytir eru fyri at sleppa inn. Frálæra Á sjóvinnuskúlanum lærir tú sjómansskap, viðlíkahald, knútar, hjálp o.a. Tú luttekur í trygdarskeiði og kanst taka dugnaskaparskeið. Framhaldandi lestur Heimaskipari Útbúgvingin gevur rætt til At verða yvirmaður á føroyskum fiskiskipi ella skipari út á fj. Tíðarskeið og upptøkutreytir Heimaskiparaskeiðið varar ár. Treytirnar fyri upptøku eru: Víðkað fráfaringarroynd fólkaskúlans og í minsta lagi mánaða siglingartíð, harav skulu mánaðir vera við skipi yvir t. Um ein ikki hevur víðkaðu fráfaringarroynd fólkaskúlans, er møguleiki at taka sjóvinnuskúlaskeiðið sum fyrsta lið í útbúgvingini. Hjá teimun sum hava prógv frá góðkendum sjóvinnuskúla krevst bert mánaða siglingstíð við skipi yvir t. Ein sjón- og hoyrnarroynd staðin innan fyri tey seinastu árini, er eisini kravd. Framhaldandi lestur Skipari Útbúgvingin gevur Øktan førleika at virka sum skipskokkur á føroyskum fiskiskipi. Tíðarskeið og upptøkutreytir Grundskeið til skipskokk byrjar í januar og august.Skeiðið varar vikur, og endar við próvtøku. Ongar treytir eru fyri at sleppa inn. Frálæra Kokkaútbúgvingin leggur m.a. dent á, at næmingarnir læra føðslulæru og reinføri, at proviantera, matgerða og borðreiða. Hetta er á einum støði, sum hóskar sambært heilsuviðurskiftunum umborð á skipi. Í lærutíðini eru næmingarnir dagar í starvsvenjing við skipi ella á landi. Somuleiðis verður trygdarskeið og skeið í fyrstuhjálp tikið. Framhaldandi lestur Hotellkokk KPMG í Føroyum er føroysk ogn burturav. Samstundis eru vit limir í KPMG International, sum er eitt tað størsta grannskoðanar- og ráðgevingarsamtakið í heiminum. Okkara mál er at veita tænastur á hægsta góðskustigi innan grannskoðan roknskaparhjálp bókhald fíggjarstýring skatt og mvg og leiðsluráðgeving v.m. Í Føroyum hava vit ein góðan og breiðan kundaskara bæði innan handil og ídnað, peningastovnar og fíggjarstovnar eins og kommunur og landið. Støðuga útbúgvingin av starvsfólkinum og góðskustýring okkara ger okkum væl fyri at loysa tær uppgávur, sum verandi og komandi kundar, bæði føroyskir og útlendskir, ynskja loystar av okkum. Tygum eru altíð vælkomin at seta tygum í samband við okkum. Í bóklinginum eitt sindur um skatt hava vit greitt eitt sindur frá ymiskum skattaviðurskiftum fyri árini og hjá persónum og feløgum. Bóklingurin kann eisini fáast í pdf-formati. kulasta síðan á netinum Vælkomin til Kular Røtur Vinarliga bíða eitt bil . tilfarið verður innlisið Stuðlar: Vitjandi síðani Apríl Dugur tú at spæla upp á Guitar? Ella kanska at syngja? Vel ein sang, printa hann út, og spæl hann saman við vinunum hjá tær. Kular Røtur Túsund Smíl Kular Røtur Flippan Tá alt gongur tær ímóti Og tú ert í ringum lag Tá tú kennir teg einsamalla Ella hevur ein ringan dag Tá tú hevur hug at sveima Tú ert ør og bara glað Tá tú ert tann allarbesta Ja so syngur tú hetta lag Tað var ein lítil flippa sum fór at flippa út Flippa út, út, út, flippa, flippa, flippa út Tað einasta hon vildi tað var at flippa út Flippa út, út, út, flippa, flippa, flippa út Hon er omma mín Ommur siga søgur og bjóða børnum bomm Mín hon snakkar mest um Harley Davidson Á síni motorsúkklu buldrar hon framvið Og børnini tey siga hon er onki ommulig :Men hon er omma mín: Gamlir menn teir tosa um útróður og jørð Abbi mín keypti sær trummusett í fjør Eisini ein guitar hann smíða vil eitt hitt Og børnini tey siga tað er onki abbaligt :Men hann er abbi mín: Mammur vaska klæðir og baka onkuntíð Tá vit sparka fótbólt mamma vil uppí Hon rópar og hon skumpar er nokkso ógvuslig Og børnini tey siga hon er onki mammulig :Men hon er omma mín: Nógvir pápar fiska, pápi byggir um Kjallarin skal verða eitt akvarium Gongur millum krappar fluguskáp og blikk Og børnini tey siga tað er onki pápaligt :Men hann er pápi mín: Hundur mín Kingoson Í morgun eg við hundinum fór djóralæknan til Kingoson er gamal og hevur mist sítt skil Hann hoyrir ikki postboðið kettur fáa frið Tá hann tekur móti mær ei halin letur við Djóralæknin spurdi um aldur og um kost Um hann hyggur eftir tíkum og dámar Pedda Post Frá baklabba til snúta kannaður hann varð Læknin gav sær góða tíð so kom hetta svar Hundur tín er gamal hevur gikt og nýrastein Men á Argjum er júst opnað eitt djóraellisheim Útfyll hesi pappír og hundur tín fær song Eg haldi ikki bíðitíðin hon kann vera long Eg aftur fór til húsa og Kingoson við mær Og tríggjar vikur seinni á ellisheim hann bar Mín gamli sløvi vinur við labbanum nú kom Eg vitji teg hvønn sunnudag mín góði Kingoson Nei, ikki skal eg gloyma teg besti vinur mín Og eisini onkran seinnapart eg hyggi inn til tín So ganga vit ein góðan túr og minnast farna tíð Tá við spældu bólt á bønum og beistaðust í líð Abbabeiggi A Tað kom ein fínur maður til okkara í gjár Í hatti og í sólbrillum við stórari sigar Í oyrunum á fingrunum í smílinum var gull Ikki hyggja so segði mamma loyndarfull Sum ungur fór at sigla og ongin Joi sá Tá langabbi var níti kom bræv úr USA Øll prátaðu um Joi um hansar dollargrín Nú situr hann í stovuni abbabeiggi tín Hoyr mín lítli vinur if you come with me Í Amerkia is so much tú burdi see I have my egna flogfar og seglskip very fine Ramblerbilin kennur tú tann verksmiðjan is mine Við hús I have a swimmingpool no children onga wife Too buisy var at giftast I have a pragtfult life Hoyr mín lítli vinur if you come with me Í Amerkia is so much tú burdi see Tá eg fór til songar ei blund í eygað fekk Eg spældi film í Hollywood Í Disneyworld eg gekk At grava eftir gulli við abbabeiggja má Rúmdarferð til mánan eg skal til USA Heyg og lág Eg fór mær upp um heyg og lág Ein gamlan mann eg hitti tá Hann heilsaði og smíltist so Og spurdi hvar eg búði Eg búgvi í klappibygd Klappibygd, klappibygd Og tey sum sína klappidygd Eru øll úr klappibygd Eg búgvi í floytubygd Eg búgvi í teksibygd Eg búgvi í dansibygd o.s.fr. Trøllapætur syngur Em Hallóv øll børn í Føroyum D Nú hava tit meg her Eg eiti Trøllapætur Tit vita hvør tað er Nýggju høvd eg havi Morreyt er mítt hár Røddin hon er rotin Hon versnar hvørt eitt ár Eg eiti Trøllapætur Mær dámar so væl børn Á sum eg eri glaður Em At eg eri trøll Nógvar trøllagentur Tær vilja mussa meg At ganga runt og fjasast Tað er ikki eg Eg elski bara mammu Hon er mítt eitt og alt Hon ballar meg í mosa Tá ið tað er kalt Skúlin Í dag var aftur sól Hygg har fer lítli Pól Flennandi og rennandi veitrar sigur hey Skúlin er spennandi tá ið tú ert sjey Tað regnar í morgun Hygg har fer Torgunn Fjasandi og vasandi so hugagóð avstað Er fimti flokkur strævin so er mangan stuttligt ja Ein tíð við nógvum kulda Hygg har fer Hulda Droymandi og sveimandi fer hon húsum frá Lívið er mangt annað enn tað í áttinda Ein kaldur langur vetur Hygg har fer Petur Huffandi og suffandi til ein tíma fer Hann keðir seg men gleðir seg til skúlin liðugur er Túsund smíl Fólk við hesar strendur gloyma klokkutíð Tá sól á himli stendur hægstu summartíð Børn í hesum landi gloyma tíð og stað Spæla frítt á sandi og millum húsa glað Jørðin hon melur um sólina hon ferð Tað er best í Føroyum tá sól og summar er Liva nú í løtuni gloyma songartíð Barnaspøl á gøtuni í haganum og líð Túsund smíl vit fáa hvar bleiv tíðin av Í vøkrum sólarroða fer dagurin í kav Jørðin hon melur um sólina hon ferð Tað er best í Føroyum tá sól og summar er Kræsin Mær dámar ikki eplir mær dámar ikki rís Men mær dámar eplamos og bomm og allan ís Eg eti sjálvdan rugbreyð eg nerti ikki drýl Men eg eti winarbreyð og keks og kakusmíl Eg drekki ikki kranavatn mjólk og kakaka Eg vil hava sodavatn coca colala Rullupylsa, kjøtpylsa, blóðpylsa nei Eg vil hava fransbreyð við nógvum súltutoy Mær dámar ikki skerpikjøt, riv og annað feitt Eg toli ikki suppu ikki greyt og annað heitt Súrgað mjólk og yougurt tað er alt ov kalt Skinsakjøt og grísakjøt smakkar bert av salt Turran fisk, ræstan fisk, kókað ella steikt Mær dámar ikki fisk, laks og annað roykt Fish and Chips í grilluni í friturefeitt Og nógva remulatu tað er nummar eitt Hann vil ikki hava vanligan mat Hann er kræsin sum eg veit ikki hvat Mær dámar ikki súrepli, grape og appelsin Eg vil hava perir, banan og mandarin Ikki kinakál, tomatir, agurksalat og meis Seyðarhøvd og livur, mør og nýrasneis Havragrín og musli eg havi fingið nokk Um morgunin er kosturin ein skál sjokuflopp Matkassa og frugtposa havt skal tað brúkast til Í skúla fái eg pengar við og keypi tað eg vil Veitst tú hvat er ræðuliga rotið Tað er tá babba hevur verið á floti Kalla meg Babe Spyr meg ei um ei um fólkasløg á jørð Eri púra blonk í máli í rokning eiðasør Eg kenni ei Europa og Føroyar illa nokk Eg skrivi sum ein kráka eg eri nummar sjokk Eg tími ikki skúlan foreldur eru tóm Útvarpi er rotið har er eingin vón Systkin eru strævin eg fái andaneyð Millum mínar vinir eri eg okey Eg kann syngja og dansa og liva so feitt Millum vinir eri eg nummar eitt Eg sjálv eri sakin totalt upp to date Í nýggjasta móta tey kalla meg Babe Um kvøldarnar eg tjatti har eg eri kend Mangt og hvat eg frætti hvat er in og hvat er trend Hvat stinkar og hvat hittar hvør er kul og hvat er hott Hvat rokkar og hvør rular og hvat er megagott Eg kann syngja og dansa og liva so feitt Millum vinir eri eg nummar eitt Eg sjálv eri sakin totalt upp to date Í nýggjasta móta tey kalla meg Babe Árstíðir Tunnur sum buldra um geilar í høll Í føstu er stuttligt tá ganga vit øll Grýlur um kvøldið sum klovnar og trøll Eg banki á dyrnar og røddin er sjøll Ritur og tjøldur hoyr fuglanna song Ljóst er um kvøldið spølini mong Vit sparka á vegnum og renna um teig Várið í blóma og smálomb í mai Summar og sólskin nú øll hava frí Vit súkkla í býnum og klintrast í líð Ferðast við skipi vit fara so langt Stevnur og gestir tað hendir so mangt Um heystið er mangan vindur og kalt Við ítrivi leikum teldun ja alt Á fjalli og fletting tað spennandi er Árið tað gongur við fúkandi ferð Kavin er komin við sletum og skíð Nú jólini nærkast ein hugnalig tíð Gávur og kertur eitt angandi træ Vit syngja og dansa og eru so glað Tann seinasta dagin fólk fara út Vit bresta og fýsa rakettir og krút Á midnátt er frøði øll standa klár Takk fyri farið vælkomin nýár Bilurin hjá okkum Bilurin hjá okkum var í bløðunum í gjár krónur hann er ár Spildurnýggjar viskarar og tvey reservahjul Bilurin er reyður tann eina hurðin gul Bilurin hjá okkum var ofta fyrr til sýn Politistarnir í býnum kenna allir pápa mín So snakka teir um útstøtið, um ljós og róðurslør Eg haldi ikki pápi hann kann vera ein og hvør Bilurin hjá okkum steðgar upp viðhvørt Pápi hevur sjálvur nýggjar nummarplátur gjørt Lummalyktir framman og aftan endurskin Ein dunk vit hava standandi mangla vit bensin Frá bilinum hjá okkum kemur gangur og nógv os Og mamma mín hon sigur hann er blivin fólkatos Og børnini í býnum hava mangan bilin elt Eg vóni ikki at pápi okkkar fína bil fær selt Bilurin hjá okkum steðgar upp viðhvørt Pápi hevur sjálvur nýggjar nummarplátur gjørt Lummalyktir framman og aftan endurskin Ein dunk vit hava standandi mangla vit bensin børn á súkklu børn á súkklu sólin skein í dag og heyg Ein koyrdi alt ov skjótt so vóru sjey Tað vóru , tað vóru , tað vóru , tað vóru , sum fóru súkklutúr Tað vóru , tað vóru , tað vóru , tað vóru sum fóru súkklutúr børn á súkklu ein manglaði refleks Bussurin ei barnið sá so vóru seks børn á súkklu ein fór høvuðsvegin inn Beint fyri ein kranabil so vóru fimm Tað vóru børn á súkklu ein gloymdi heilt at stýra Súkklan fór av breytini so vóru fýra børn á súkklu vildu síggja hendan bý Ein hugdi ikki fram so vóru trý Tað vóru børn á súkklu koyrdu uppum dal og heyg Tann eini misti bremsurnar so vóru tey tvey børn á súkklu skulu brúka síni bein Tann eini hekk seg í ein bil so nú var bert ein Tað vóru barn á súkklu kom í góðum standi heim børn á súkklu og við skili koyrdi ein robottar Eg eigi robottar teir eru kul teir eru space rúmdarmenn sum hava stuttligan heys supermenn sum bæði klatra og flúgva Ein eiturkoppa bý har spidermenn búgva micromenn teir eru nokso vell Mínir monstermenn eru ikki fyri smábørn og grell legomenn, batmenn, flogmenn og hým prutlandi, og skvutlandi og hutlandi slím :Men veitst tú hvat eg ynski mær nú At eg kundi havt tað líka sum tú: Eg eigi jólamenn og nissir eingin sær sjórænarar sum stjala víða og hvar actionmenn og bandittar Eg útruddi teir via mínar satelittar dinosaurar drekar spæli kríggj tanks ein herflota øll útgerðin er nýggj technobilar, missilar og megaskjótar computarar sjónvarp eitt til playstation og eitt til í rútara :Men veitst tú hvat eg ynski mær nú At eg kundi havt tað líka sum tú: Hevði eg átt eina lampu eins og Aladdin Har eg kann ynskja mær alt ja fullkomiliga alt Ja, ja, ja, ja, so kundi eg ynskt og valt Peika mær á alt So kundi eg ynskt mær ein hund Og at tey vaksnu ikki altíð høvdu skund At eg átti ein raskan abba At øll børnini góvust við at happa Vitaminir til mín so eg var nummar at tekna Svimja sparka rokna spæla hondbólt og egna Karin Kavin var júst bráðnaður og sólin hugdi fram Tann dagin lítla Karin ein ring á vegnum fann Ein ring við eini perlu hon glað til húsa rann Og mamman segði: Karin góða hvør man eiga hann Karin spurdi genturnar og konur har umkring Men ongin kundi kennast við henda vakra ring Við tí dýru perlu sum hon á vári fann So mamman helt at Karin nú kundi eiga hann Stolt og ovurfegin við ringi Karin gekk Á tummlinum og onkutíð í hálsbandi hann hekk Mamman segði Karin góða goym nú ringin væl Tí tá tú verður størri á ringfingur hann skal Tá Karin fylti sjeytjan kom eitt fólk á gátt Ein lítil gomul kona og hárið tað var grátt Hon segði: Góða genta tú onga gávu fær Í tíggju ár tú borið hevur gullringin hjá mær Eg onki vildi siga tá tú ein dagin stóð Í gongini og spurdi meg so fitt og eygagóð Tú vísti mær á ringin í tínum lógva lá Men eisini dýrar perlur eg í tínum eygum sá Tó tú kanst leita víða eftir gulli um tú vilt Savna alskins prýði stás og annað gylt Men ikki alt sum glitrar er eydnan her í verð Men lívið er ein dýrgripur vit sjálvi evna her Brúsi Bm Eg eiti Brúsi Eg búgvi í einum húsi Úti í Svíni Hjá mammu míni Ja, hann eitur Brúsi Hann býr í einum húsi Úti í Svíni Hjá mammu síni Beiggi mín Ívar Ger pípur og knívar Snapsagløs úr horni Hann arbeiðir frá morgni Systir mín Asta Ger nýrasneis úr pasta Fiskadjús og knettir Og livrakotulettir Mamman mín Linda Er ófør at binda Hon framleiðir íðin Vørur til býin Pápi mín Jørmundur Hann ger ofta ørindur Til Klaksvíkar við víni Heimabryggj úr Svíni Abbi mín Anskar Hann skrivar og granskar Frá tara í dósum Til hvannsmakk í sósum Genta mín Tóta Sýnir nýggjan móta Hálvhosur til knæið Og haruundirklæði Vera Vera hon er vell, ja Vera hon er vell Tað hevur hon altíð verið Og tí er tað gott, ja tí er tað gott At vit nú vinkonur eru Vera hon er smart, ja Vera hon er smart Vit herma allar eftir henni Eg eri tí so glað, eg eri tí so glað At eg hana so væl kenni Nei, ongin er sum hon, ongin er sum hon Tá ið vit klandrast havi eg gron Vera hon er pen, ja Vera hon er pen Og kanska eitt sindur forherðað Men tað man vera gott, tað man vera gott Gott at vera Vera Vera hon er klók, Vera hon er klók Hon vil tí bestemma tað mesta Men tó haldi eg, tó so haldi eg At Vera er tann allarbesta Vera hon er frí, Vera hon er frí Allarbest at syngja og dansa So spyr meg ikki hví, spyr meg ikki hví Hon biður meg vitja og ringja Grønir menn frá Pluto Eitt kvøldi mitt í januar bølamyrk var nátt Pætur gekk í svøvni fór út um duragott Hann vaknar ikki fyrr enn hann var komin húsum frá Hann mundi doyð av ræðslu tí veitst tú hvat hann sá Grønar menn frá Pluto Grønar menn frá Pluto Grønar menn frá Pluto Ein flúgvandi tallerkur var nokk farin út av kós Ei Pætur hevur upplivað sterkari eitt ljós Av fjallinum haruppi tú sporini sært enn Og móti bygdini komu grønir smáir menn :Grønir menn frá Pluto: Pætur hann skal renna men kemur ei úr stað Wi wa wu sigur ein og peikar óført ja Pætur hann vil svíma fær ikki sagt eitt orð Tað næsta ið hann minnist var nú sat hann umborð :Millum grønar menn frá Pluto: Har sat hann nú við hjálmi antennu panni á Og langt langt langt harniðri hann heimbygd sína sá Fekk lurtitól til oyra ein tóna eitt signal Tað ljóðaði so løgið men hann skilti teirra mál Vit vildu síggja jørðina veðrið var so klárt Og stóribeiggi wi wa wu hevur rúmdarkoyrikort Vit búgva jú á Pluto og skulu langan tein Vilt koma við ella vilt tú heldur heim Pætur hann sá mammuna og pápan fyri sær Eldkúlur og stjørnuskot í døpurhuga var Hann hugsaði um ommuna tað svarið honum gav Ein túr afturat um jørðina so vil eg setast av Góðan túr til Pluto Heilsa uppi á Pluto Síggjast við á Pluto Puff Puff, mín loyni dreki við fjørubakkan býr Eg gangi gjøgnum djúpan dal inn í eitt ævintýr Puff eg gav tær gávur segl og stuttlig ting Og Puff vit vinir blivu skjótt vit komu vítt umkring Puff, tá eg var lítil reið eg á tær Eg veitraði við halanum tú svam so langt við mær Bláhvalir og nýsir heilsa uppá teg Og skip við ránarum umborð tey yvirgeva seg Puff, á fjørusandi sól í havi søkk Ein skjaldbøka kom upp á land Hhon fjalir síni egg Tropuvindur sjóðar krunkasvørt er nátt Við eydnuportrið tú og eg lívið tað er gott Puff vit komu víða vit sóu vøkur slott Har prinsar og prinsessur livdu stórbært og so flott Kongur og hans drotning ein ring frá teimum fekk Ein gandaringur hetta var nú ringurin er vekk Puff, nú ert tú eina eg veit tú fellur tár Børn tey gerast vaksin skjótt men drekar túsund ár Tær dámdi væl at spæla altíð í góðum lag Men, Puff mín vinur burtur er og barnalyndi, ja Vinur mín Nósi Í gjónni er eitt látur Har er eitt kópaheim Og har býr lítli Nósi Ein fittur klókur ein Og nósaomman sigur Mong kynstur kópur kann Ein góður tónasmiður Sum abbin verður hann Tað er gott at vera Nósi Har nógvur fiskur er At bólta sær á firðunum Og svimja frítt á ferð Spæla sær á nesinum Og sóla sær á flesjunum Ein lítil gløggur Nósi Hoyrir heima her Eg fór á flot við pápa Og gita hvat eg sá Ja tað var lítli Nósi Ið fylgdi aftaná Eg tveitti honum smáfisk Og bríkslaði eitt lag Í gjónni hvarv tó Nósi Inn í sítt goymistað Tað er gott at vera Nósi Har nógvur fiskur er At bólta sær á firðunum Og svimja frítt á ferð Spæla sær á nesinum Og sóla sær á flesjunum Ein lítil gløggur Nósi Hoyrir heima her Í gjónni er eitt látur Og millum onnur trín Ja har býr lítli Nósi Sum nú er vinur mín Dagur er komin at halla Dagur er komin at halla Børn fara náttklæði í Hvør skal barnið balla Nú skýmir um land og bý Nú munnu fuglarnir hvíla Sum sungu um heiðar og ong Nú er kvøld og síðla Og børnini fara í song Morgunsólin tær kínur Tín dagur er leikur og gleim Kvøldarstundin tín er Náttin er dreymanna heim Nú munnu fuglarnir hvíla Ein ferð gjøgnum dagar og nætur Ein ferð gjøgnum barnanna ár Ein ferð gjøgnum lívsins gátur Ein ferð gjøgnum vind og vár Nú munnu fuglarnir hvíla Vælkomin á okkara heimasíðu. Her kanst tú síggja, hvørjir vit eru, og koma í samband við okkum. Tú hevur eisini møguleika at síggja, hvat vit kunnu gera fyri teg. Vit kunnu millum annað gera alt múrara- og entreprenørarbeiði, múra veggir og alt slag av flísaarbeiði. Her eru bara nøkur dømi nevnd. Hevur tú eitthvørt serligt arbeiði, sum tú vilt hava gjørt, so set teg í samband við okkum. (c)Copyright ; Mell Consult og Sp/F J. & B. Kyster. Dagførd tann marts . Viðmerkingar sendast til Webmaster J. & B. Kyster Sp/F Í stovnaði Jørgen Kyster tað, sum nú eitur J. & B. Kyster Sp/F. Sostatt hava vit ár á baki og eina góða barlast og langar og drúgvar royndir í øllum múraraarbeiði. Í / var ættarliðsskifti í okkara firma. Nú er tað Bjarni Kyster, sum tekur sær av tí dagliga arbeiðinum. Av dygdararbeiði, ið vit gera, kann nevnast Múrara- & entrerpenørarbeiði Fasadurenovering Flísaarbeiði Alt slag av stoypi- og múraraarbeiði Einki arbeiði er ov stórt og einki ov lítið fyri okkum. Okkara arbeiðskraft Dagliga arbeiða uml. mans í firmanum umframt Bjarna Kyster. Í summarmánaðunum kann tað koma fyri, at fleiri fólk eru í arbeiði enn vanligt. Ein av okkara firmabilum Ovast á síðuna Yvirlit Við at klikkja á knøttarnar omanfyri kanst tú síggja, hvat vit hava gjørt. Um tú ivast í, hvat vit kunnu gera, kanst tú hyggja at myndunum av tí, sum vit hava gjørt. So skuldi einki verið at ivast í, hvønn tú velur næstu ferð, tú hevur brúk fyri einum múrara ella einum entreprenøri. Alment arbeiði, ið vit hava gjørt Við at klikkja á leinkjurnar kanst tú síggja ymiskar myndir av úrvaldum arbeiði, vit hava gjørt. Svimjihylurin í Tórshavn Norðurlandahúsið Verkstaðið Vón Annað Ovast á síðuna Svimjihylurin í Tórshavn Ein stórur durur lagdur við flísum. Sjálvur hylurin. Ovast á síðuna Far aftur Norðurlandahúsið Ein rampa løgd við flísum. Eitt toilett. Ovast á síðuna Far aftur Verkstaðið Vón Ein stórur durur á Verkstaðnum Vón. Ein slætt pussaður veggur. Ovast á síðuna Far aftur Arbeiði gjørt hjá privatum Við at klikkja á leinkjurnar kanst tú síggja ymiskar myndir av úrvaldum arbeiði, vit hava gjørt. Flísaarbeiði Baðirúm Umvælingararbeiði Ovast á síðuna Flísaarbeiði Eitt tún við brotaflísum. Vaskirúm. Ovast á síðuna Far aftur Baðiverilsisarbeiði Brúsukabina. Brúsukabina. Eitt baðirúm. Ovast á síðuna Far aftur Umvælingararbeiði Umvælingararbeiði í gerð. Ovast á síðuna Far aftur Á hesi síðu kanst tú síggja, hvussu tú kemur í samband við okkum! Hevur tú áhuga í at fáa eitt óbindandi tilboð, so kanst tú koma í samband við okkum á: Haraldstrøð FO- Tórshavn Tel.: ella Far: Fax: E-mail: murer@post.olivant.fo Tú hevur eisini møguleika at koma í samband við okkum ígjøgnum heimasíðuna. Um so er, klikk her og útfyll formularin. Ovast á síðuna www.lv.fo Heim Um LV Vegir og tunlar Havnir Flogvallarmál Ferðslan Máting og skráseting Brunaumsjón landssins Grót, skervur og asfalt Veðurmátingar Koyrilíkindi Nýtt: Yvirlit yvir havnir Yvirlit yvir brimgarðar Ferðafrásagnir Her finnur tú: Aktuelt Veðurmátingar Koyrilíkindi Aldumátingar Vegalongdir Grót, skervur og asfalt Um stovnin Heimasíðu á føroyskum E-post adressur Brunaumsjón landssins Ferðafrásagnir Samstarvspartar Uttan frames Frágreiðingar: (í pdf-formati sum kan lesast við Acrobat Reader, sum fæst við at klikkja her) Frágreiðing um vetrarhaldið veturin / ( Kb, ) Ferðslan ( Kb) Landsverkfrøðingurin ein lýsing av stovnsins virksemi ( Kb, ) Á rationaliseringargøtum ein frágreiðing frá deildarleiðarunum hjá Landsverkfrøðinginum ( Kb, ) Viðmerkingar og uppskot Vælkomin til Landsverkfrøðingin á internetinum Landsverkfrøðingurin Tinghúsvegi Postbox , FR- Tórshavn Føroyar Tlf + Fax + E-post lv@lv.fo Donsk útgáva (dansk version) [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir |Flogvallarmál | Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot [ Arbeiðsstøðir um landið og virkisøki | Starvsfólkatal | Roknskapartøl ] Landsverkfrøðingurin fekk hetta heitið í , samstundis sum heimastýrið varð stovnað. Síðan hevur LV (som Landsverkfrøðingurin verður stytt) tikið sær av byggitekniskum málum í breiðari merking fyri landsstýrið og kommunurnar, tó so at vega- og havnamál altíð hava verið høvuðstátturin. LV røkir myndugleikauppgávur, hevur um hendi planlegging og rakstur af vegum, ferjulegum og tyrlupallum, umframt nýgerð av vegum, málum viðvíkjandi havnum og samskipar nýtsluna av sundum og firðum. LV hevur við síni vitan, royndum og starvsfólki á nattúrligan hátt verið við til at uppbyggja eitt fakligt umhvørvi, sum spennir víða innan verkfrøði og onnur líknandi øki. Arbeiðsstøðir um landið og virkisøki Tal av starvsfólkum Tal av starvsfólkum (ársverk) Ár Sentralt Úti um landið Starvsfólk (fastlønt) sentralt eftir uppgávu ( ) Umsiting Tænastur Havnir Brunaumsjón Planlegging og projektering Vegir Tilsamans Ársverk úti um landið eftir uppgávu ( ) Vegastøðir Skerv- og asfaltverk Smiðjur Arbeiðspláss Tilsamans Stabbamynd við starvsfólkatali Roknskapartøl Játtan og nýtsla Fordeiling av útreiðslum til havnir, flogferðslu og vegir í (mió. kr.) Inndeiling Rakstur Íløgur Tilsamans Inndeiling Lønir Meirvirðisgjald Ekstern arbeiði Tilfar o.a. Tilsamans Stabbamynd við lønarútreiðslum Vegir og tunlar Landsvegirnir eru tilsamans umleið km til longdar, har teir flestu eru tveysporaðir. Harumframt eru umleið km av kommunalum vegum. Ein partur av vega- og tunnilsbyggingini verður gjørt av LV sjálvum. LV hevur amboð og smiðjur, rekur grótbrot, skervverk og asfaltverk. Í sambandi við asfaltering av kommunalum vegum virkar LV aloftast sum arbeiðstakari. Í ávísan mun vera maskinur eisini útleigaðar til privatar entreprenørar. Um veturin vera vegirnir ruddaðir fyri kava, og fólk frá LV hava regluligt eftirlit við vegunum og boða frá koyrilíkindum. Við at ringja til automatiskan telefonsvarara fáast upplýsingar um koyrilíkindini. Hesir upplýsingar eru eisini í sjónvarpinum á tekstvarpi og á internetinum. Regluligar ferðsluteljingar verða gjørdar um alt landið, og hagtøl vera førd yvir øll ferðsluóhapp sum vera fráboðað løgregluni. Tunlar, byrgingar og brúgvar(her er eitt kort) Navn Byggiár Longd Hvalbiartunnilin m Sandvíkartunnilin m Sumbiartunnilin m Leynartunnilin m Kollfjarðartunnilin m Norðskálatunnilin m Leirvíkartunnilin m Borðoyartunlarnir m Kalsoyartunlarnir m Kunoyartunnilin m Brúgvin um Streymin m Byrging um Hvannasund m Byrging um Haraldssund m [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir | Flogvallarmál |Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot Havnir Tær flestu havnirnar eru bygdar av kommununum við almennum stuðli. LV hevur umsitið hendan stuðul og røkt kommunanna byggiharraáhugamál. LV samskipar nýtsluna av firðum og sundum. Fyrstu havnirnar í Føroyum vóru gjørdar í 'unum. Fram til 'ini vóru havnirnar bygdar til ferða- og farmaflutnings. Tær nýggjaru havnirnar eru flestar bygdar sum fiskivinnuhavnir, roknað til skip, sum eru metrar til longdar og stinga metrar. Í dag eru tað fleiri av hesum havnum, íð eru fult útbygdar til eisini at taka ímóti ferðamanna- og farmaflutningsskipum, sum kunnu vera góðar metrar til longdar og stinga umleið metrar. Flestu havnirnar hava neyðugar hentleikar, so sum el, vatn, olju, móttøku av spillolju o.øðr. avfalli umframt tær vanligu tænastuveitingarnar so sum smiðjuarbeiði og matvøruveitingar. Til innanoyggja ferðslu eru ferjulegur bygdar. Yvirlit yvir: havnir , brimgarðar [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir | Flogvallarmál |Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot Flogvallarmál Landsverkfrøðingurin hevur um hendi umsitingina av flogvallarmálum í tann mun tey eru landsuppgáva og samskiftið við Statens Luftfartsvæsen um tekniskar spurningar. Eisini hevur LV um hendi umsitingina av tyrlupallamálum. Í sambandi við flogvøllin eru tað m.a. spurningar viðvíkjandi hangarinum, bilbásum, bygningum og ognum annars, sum LV tekur sær av. Ferðslan Ferðsluteljingar verða gjørdar á umleið støðum á vegunum. Tólini, íð nýtt verða, skráseta tal av akførum, koyrirætning, slag av akfari, longd og ferð. Frágreiðingin "Ferðslan " í PDF formati er her: landferds .pdf Óhapp/ akfør Tal av akførum Ferðsluóhapp í norðanlondum [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir | Flogvallarmál |Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot + Síðan hevur LV eisini havt raksturin av tyrlupallunum um hendi. Tyrlupallaleiðari er tann, sum tekur sær av málinum hjá LV. tyrlupallar eru í landinum, harav stovnurin tekur sær av teim . Umsjónarfólk eru sett til hvønn tyrlupallin. Tyrlupallaleiðarin hevur ábyrgd av, at umsjónarfólkini gera sínar skyldur. Umframt uppgávurnar hjá Landsverkfrøðinginum taka somu fólk sær eisini av avgreiðsluni av ferðaseðlum, manifestlistum, farmi o.l. fyri Atlantic Airways, sum røkir tyrluflúgvingina. Fyri at tyrlupallarnir skulu lúka tey krøv, sum loftferðslumyndugleikarnir seta til pallar til ferðafólkaflutnings, hevur verið neyðugt at útbyggja pallarnar. Higartil eru pallar víðkaðir ella gjørdir av nýggjum. [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir | Flogvallarmál | Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot Máting og skráseting LV ger forkanningar, mátingar av flóð og fjøru, aldumátingar, streymmátingar, vindmátingar, frárenningarmátringar o.a. Yvirlit yvir hvørji data finnast LV hevur gjørt eina nágreiniliga uppmáting av firðum og sundum og hevur útgivið tilsvarandi dýpdarkort. [ Heim | Um LV | Vegir og tunlar | Havnir | Flogvallarmál |Ferðslan | Máting og skráseting | Tænastur ] Viðmerkingar og uppskot Yvirlit yvir hvørji data finnast á LV -May- Veðurstøð Mátistøð Máting Viðmerking Eind Akraberg ætt D gradir lægsta ský hædd lág og millum skýggj lágskýggj millum skýggj cm háskýggj trýst máting lufttrýst mbar lufttrýst mbar lufttrýst broyting mbar lufttrýst kurva vindferð v m/s hiti ttt C váthiti minsti jarðarhiti mesti turr hiti minsti turr hiti tntntn C regnmáting ir tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour loftvæta rh % jarðskorpa e hvirla gust m/s frostlag e kavi sss tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour tímars avfall rrr mm/ hour áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight sýni vv manning ix veður ww veðurlag w veðurlag w himmal n Argir WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Borðan MI- ætt D gradir regn rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour max turrhiti txtxtx C min turrhiti tntntn C kavi sss kavi sc veður w veður ww tíðarfordeiling dminut min status stat vindferð v m/s trýstmátislag ip trýst pppp mbar turrhiti ttt C váthiti tdtdtd C luftvæta rh % sýni vv skýggj n Brimnes, Eiði R- Regnmáting R mm Dalá R- Regnmáting R mm Eiði FR- frárenning q l/s/km^ frárenning Q l/s vatnstøða h m vatnstøða h m sjóvarhiti t celcius miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Eiðisskarð R- Regnmáting R mm Eiðsvík WL- relativ vatnstøða dv m sjóvarhiti t celcius salthald S / sjógvsúla dv m Eyst WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ Rokni flagg calc. flag WV- minsti frekvensur minsti frekv Hz first readvalue readvalue last readvalue readvalue størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Eysturoyart, Eyst R- Regnmáting R mm Eysturoyart, Vest R- Regnmáting R mm Fossáverkið R- Regnmáting R mm Fuglafjørður TM- Hiti , m inni í berginum t celcius Hiti , m inni í berginum t celcius Hiti , m inni í berginum t celcius Hiti , m inni í berginum t celcius Hiti í bergholinum t celcius Fugloyarv. R- Regnmáting R mm Funningsfj. k+ R- Regnmáting R mm Funningsfj. k+ R- Regnmáting R mm Funningsfj. k+ R- Regnmáting R mm Glyvursnes C- streymferð v m/s rák d gradir sjóvarhiti t celcius conductivitetur C Ohm/mm trýst p N/m^ min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s ljósorka u R mW/cm^ sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka u R mW/cm^ lufttrýst m p mBar Gomlurætt VS- Vatnstøða h m Sjóarhiti t celcius miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Gota WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Gøta treymferð v m/s streymferð v m/s rák d gradir sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ relativ vatnstøða dv m sjóvarhiti t celcius sjógvsúla dv m Gøta. C- streymferð v m/s rák d gradir sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ relativ vatnstøða dv m sjóvarhiti t celcius sjógvsúla dv m Gøta. C- streymferð v m/s rák d gradir sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ Gøta. C- streymferð v m/s rák d gradir sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ Havaldaráir F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst m p mBar Hest WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Hoyvík F- min. meðalvindferð u m/s min. meðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s Ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst p mBar ætt D gradir regn rrr mm/ hour mátitímar tr hour max turr hiti min turr hiti váthiti dekka av kava sc veður veður tíðarfordeiling dminut min vindferð v m/s trýstmátislag ip trýst turrhiti ttt C váthiti tdtdtd C luftvæta rh % sýni vv himmal n Hvalvíksdalur FR- frárenning q l/s/km^ frárenning Q l/s vatnstøða h m Kaldbaksbotnur R- Regnmáting R mm Kambsdalur F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s hiti í vegnum vegT C sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ Kirkjubø VS- vatnstøða h m VS- sjóvarhiti t celcius miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Klaksvík F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst m p mBar vatnstøða h m vatnstøða h m vatnstøða h m sjóvarhiti t celcius Kvíandalur FR- frárenning q l/s/km^ frárenning Q l/s vatnstøða h m Landavegur Regnmáting R mm Leirvík min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst m p mBar Lómundaroyri R- Regnmáting R mm Mykines MI- ætt D gradir ætt D gradir lægsta ský hædd h lægsta ský hædd h lág og millum skýggj nh lág og millum skýggj nh lág skýggj cl lág skýggj cl millum skýggj cm millum skýggj cm háskýggj ch háskýggj ch trýstmáting ip trýstmáting ip lufttrýst p p mbar lufttrýst p p mbar lufttrýst pppp mbar lufttrýst pppp mbar lufttrýst broyting ppp mbar/ hour lufttrýst broyting ppp mbar/ hour lufttrýst kurva a lufttrýst kurva a vindferð v m/s vindferð v m/s hiti ttt C hiti ttt C váthiti tdtdtd C váthiti tdtdtd C minsti jarðarhiti tgtgtg C minsti jarðarhiti tgtgtg C mesti turrhiti txtxtx C mesti turrhiti txtxtx C minsti turrhiti tntntn C minsti turrhiti tntntn C regnmáting (code) ir regnmáting (code) ir tímars avfall rrr mm/ hour tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour tímar við avfallsmáting tr hour loftvæta rh % loftvæta rh % jarðskorpa e jarðskorpa e hvirla gust m/s hvirla gust m/s frostlag e frostlag e kavi sss kavi sss tímars avfall rrr mm/ hour tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour tímar við avfallsmáting tr hour tímars avfall rrr mm/ hour tímars avfall rrr mm/ hour áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight sýni vv sýni vv manning ix manning ix veður ww veður ww veðurlag w veðurlag w veðurlag w veðurlag w himmal n himmal n Nes C- hiti t celcius rák d gradir streymferð v m/s Nes C- sjóvarhiti t celcius rák d gradir streymferð v m/s Neshagi F- min. miðalvindferð m u m/s min. miðalvindferð m u m/s sek. hvirla m u m/s min. miðalvindferð m u m/s sek. hvirla m u m/s min. miðalvindferð m u m/s sek. hvirla m u m/s regn R l/sek/km^ sek. hvirla m u m/s ætt m D gradir lufthiti m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % sól R mW/cm^ lufttrýst p mBar Nesvík R- Regnmáting R mm Norð WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ Rokni flagg calc. flag minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Norðadalssk. eystur R- Regnmáting R mm Norðadalssk. vestur R- Regnmáting R mm Norðadalsskarð R- Regnmáting R mm Norðadalur R- Regnmáting R mm Norðradalsskarð F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst á m p mBar Norðradalur F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst á m p mBar Norðri á Fossum FR- frárenning q l/s/km^ frárenning Q l/s vatnstøða h m Norðskáli, k+ R- Regnmáting R mm Norðskáli, k+ R- Regnmáting R mm Oyrareingir F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s Hz vindmáting á m v m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius fukt H % ljósorka R mW/cm^ lufttrýst á m p mBar Oyrargjógv CW- max alduhædd Hw m alduhædd Hs m vatnstøða h m sjóvarhiti t celcius Saksun FR- frárenning q l/s/km^ FR- frárenning Q l/s FR- vatnstøða h m Sandoy MI- ætt D gradir regn rrr mm/ hour mátitímar tr hour max turr hiti txtxtx C min turr hiti tntntn C váthiti tdtdtd C dekka av kava sc veður w veður ww tíðarfordeiling dminut min status stat vindferð v m/s trýstmátislag ip trýst pppp mbar turrhiti ttt C váthiti tdtdtd C luftvæta rh % sýni vv himmal n Skarðsá FR- frárenning q l/s/km^ hitin í ánni t celcius regn R l/sek/km^ lufthiti t celcius Skopun WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Skála FR- frárenning q l/s/km^ frárenning Q l/s vatnstøða h m Skálavík WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Spógvavegur R- Regnmáting R mm Strendur VS- vatnstøða h m sjóvarhiti t celcius Sund F- min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s min. miðalvindferð u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s sek. hvirla u m/s ætt D gradir ætt D gradir hiti á m t celcius hiti á m t celcius hiti á m t celcius hiti á m t celcius hitamunur m dt celcius hitamunur m dt celcius fukt H % fukt H % ljósorka R mW/cm^ ljósorka R mW/cm^ lufttrýst á m p mBar lufttrýst á m p mBar Suður WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Sørvágur VS- vatnstøða h m sjóvarhiti t celcius miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Sørvágur C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Sørvágur C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Sørvágur C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Sørvágur C- sjóvarhiti t celcius trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Sørvágur C- sjóvarhiti t celcius trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Toftir WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Tvøroyri WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Títlá FR- frárenning q l/s/km^ frárenning q l/s/km^ hitin í ánni t celcius specifikk frárenning q l/s/km^ Frárenning Q l/s vatnstøða h m Tórshavn MI- ætt D gradir lægsta ský hædd h lág og millum skýggj nh lágskýggj cl millumskýggj cm háskýggj ch trýstmáting ip lufttrýst p p mbar lufttrýst pppp mbar lufttrýstbroyting ppp mbar/ hour luftrýst kurva a vindferð v m/s hiti ttt C váthiti tdtdtd C minsti jarðarhiti tgtgtg C mesti turr hiti txtxtx C minsti turr hiti tntntn C regnmáting ir tímars avfall rrr mm/ hour tímar við afvallsmáting tr hour luftvæta rh % jarðskorpa e hvirla gust m/s frostlag e kavi sss tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour tímars avfall rrr mm/ hour áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight sýni vv manning ix veður ww veðurlag w veðurlag w himmal n miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Vagar MI- ætt D gradir lægsta skýhædd h lág og millum skýggj nh lágskýggj cl millumskýggj cm háskýggj ch trýstmáting ip lufttrýst p p mbar lufttrýst pppp mbar lufttrýst broyting ppp mbar/ hour lufttrýst kurva a vindferð v m/s hiti ttt C váthiti tdtdtd C minsti jarðarhiti tgtgtg C mesti turrhiti txtxtx C minsti turr hiti tntntn C regnmáting ir tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour luftvæta rh % jarðskorpa e hvirla gust m/s frostlag e kavi sss tímars avfall rrr mm/ hour tímar við avfallsmáting tr hour tímars avfall rrr mm/ hour áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight áttandadeilsskýggj eight sýni vv manning ix veður ww veðurlag w veðurlag w himmal n Vatnsnesvatn R- Regnmáting R mm Vest WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ Rokni flagg calc. flag minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Vestmanna C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Sjóvarhiti t celcius Vestmanna C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s streymferð v m/s streymrættningur d gradir vatntrýst p N/m^ sjóvarhiti t celcius Vestmanna C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Vestmanna C- sjóvarhiti t celcius salthald S / trýst p N/m^ rák d gradir streymferð v m/s Viðvík WV- miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Vágur VS- vatnstøða h m VS- sjóvarhiti t celcius miðal frekv. á seriu mean Hz alduperioda Tp Tp sec alduperioda T T sec krapni sTz sTz krapni sTp sTp bandbreidd BW moment m(- ) m^ *sec moment m m^ moment m m^ /sec moment m m^ /sec^ moment m m^ /sec^ maxfrekvensur maxfrekv Hz skewness sk spektur Snn longsta perioda maxP sec Hmax Hmax m Hmin Hmin m alduorka Pw N/m^ minsti frekvensur minsti frekv Hz størsti frekv.munur størsti munur Hz No. of zero crossings Nzcr alduhædd Hs Hs m hægsta alda Hw m djúpasta alda Dw m alduperioda Tz Tz sec Í Botni R- Regnmáting R mm á Mýrunum R- Regnmáting R mm Grót, skerv og asfalt [ Príslisti fyri grót og skerv | Príslisti fyri asfaltblandingar | Lýsingar av asfalt-sløgum ] Bíleggingar fara fram í bankunum og á posthúsum. Príslisti fyri grót og skerv NB! MVG er ikki íroknað prísirnar. Galdandi frá: Grót og skervur Skervur SK (dust/sandur), ( / '), ( / '), ( / ' ') og mm kr/m kr/t Óskilt (samfingið, toppskervur, stabilt grús) ÓS mm kr/m kr/t Forknúsað FK mm kr/m kr/t Forknúsað suðuroyargrót (sligið grót, nevagrót, klípur) SU mm (FK úr Porkeri selt í Hundsarabotni) kr/m kr/t Frásoldað (avfall, skittskervur) FS , og mm kr/m kr/t Grót (skotið grót, grót til at laða við) GR kr/m kr/t Blandaður skervur BS mm (Porkerisgrót knúsað í Hundsarabotni) kr/m kr/t Blandaður skervur BS mm (grót, tikið á staðnum á Lambareiði) kr/m kr/t Skervur úr Porkerisgróti (Suðuroyarskervur) Í Hundsarabotni SK , , , og mm kr/m kr/t Annað DK sandur (Danmark) DKS mm (danskur sandur) kr/m kr/t Durasplitt (Noreg) DUR mm (hvítur skervur úr Noregi) kr/m kr/t Príslisti fyri asfaltblandingar NB! MVG er ikki íroknað prísirnar. Galdandi frá: Slitløg ABt ABt merkir asfaltbetong tætt kr/t ABt kr/t ABt við % Durasplitt kr/t ABt kr/t ABt við % Durasplitt kr/t ABt kr/t SMA SMA merkir Skervmastic kr/t SMA við % Durasplitt kr/t SMA kr/t SMA við % Durasplitt kr/t Undirløg ABo ABo merkir asfaltbetong opið kr/t ABo kr/t ABo kr/t ABo kr/t Upprætting AG AG merkir asfaltgrús kr/t AG kr/t AG kr/t Oljugrús OG OG merkir oljugrús kr/t Litað asfalt Lab kr/t Lýsingar av asfalt-sløgum Oljugrús OG Verður eina mest nýtt til bøtingar, viðlíkahald, tún, gongubreytir v.m. Bindievni er Vegolja (AB ). Asfaltgrús AG Verður eina mest nýtt til størri upprættingar og undirløg, har slitlagið verður lagt omaná beinanvegin. Bindievnið er B og B Asfaltbetong opið ABo ABo er ein opin asfaltblanding og verður nýtt til undirløg, men kann eisini nýtast sum eitt fyribils slitlag. Bindievnið er B og B Asfaltbetong tætt ABt ABt er ein tøtt asfaltblanding og verður nýtt til slitløg. Bindievnið er B og B , tó eisini B , t.d. á vegum við minni ferðslu. Skervmastic SMA Verður brúkt har nógv og tung ferðsla er. Sermerkt fyri SMA er, at tað er ein ógvuliga steinrík blanding við høgum bitumenprosenti. Fyri at fyribyrgja floti verða trevjur tilsettar. Bindievnið er B og B Verður brúkt til havnaløg, hallargólv o.l Veðurmátingar hjá Landsverkfrøðinginum Veðurmátingar, sum Landsverkfrøðingurin ger, eru nú lagdar á Internetið. Mátingar av vindferð, ætt, hita og luftvætu verða sjálvvirkandi dagførdar hvønn tíma. Tað ber enntá til at síggja veðrið ein ávísan dag við at uppgeva dato. Yvirlit yvir veðrið (talva). Veðrið á Kambsdali (strikumynd) Talva Veðrið á Kaldbaksfirði. Talva Veðrið á Norðradalsskarði Talva Veðrið á Høgareyni Talva Veðrið á Oyragjógv Talva Aldumátingar Vindmátingar á Sornfelli Um tú hevur viðmerkingar ella uppskot send E-post til webmaster@lv.fo Koyrilíkindi Vanliga verða koyrilíkindini einans lýst her á internetinum, tá ið tey eru vánalig orsakað av kava, hálku ella vindi. Yvirlit yvir havnir: Bryggjulongdir, byggiháttur, dýpið og nýtsla august Kommuna: Klaksvíkar Fuglafjarðar Tórshavnar Runavíkar Tvøroyrar Sørvágs Miðvágs Miðvágs-Sandavágs Sandavágs Leirvíkar Nes Sjóvar Eiðis havn Hvalvíkar Kollafjarðar havn Vestmanna Sands havn Oyndarfjarðar Havn Hvannasund Árnafjørður Kunoy Skála Haldarsvík Elduvík Gamlarætt Vágs Havn Gøtu Havn Sunda Havn Porkeris Havn Sumba Skopun Hósvík KLAKSVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II III KÓSABRYGGJAN Landing av saltfiski Landing av ís- og útr. fesk fiski Landing av ís- og útr. fest fiski og skip, sum taka ís o.a. A A A , , Stuðlamúrar . I II BEDINGSBRYGGJAN Skip til umvælingar Smærri skip til umvælingar A A , , Betongpelar, ankraðir í erva og neðra GAMLA BEDINGSBRYGGJAN Útróðrarbátur til umvælingar A . I II III IV V VI VII Á STONGUNUM Útróðrarbátar liggipláss og Útróðrarbátar pláss til at Útróðrarbátar taka stampar Útróðrarbátar og aðra Útróðrarbátar útgerð Útróðrarbátar Útróðrarbátar A A A A A A A Stuðlamúrur . I II FERJULEGA Á STONGUNUM Strandfaraskip Liggipláss til útróðrarbátar A A Betongstabbar og -dekk . I II BÁTABRÚGVARNAR Smábátar Smábátar A A Betongflotbrúgvar . I II HEIMARI PIERUR Fiskiskip og útróðrarbátar Fiskiskip og útróðrarbátar A A PAKKHÚSBRYGGJAN Farmaskip og útróðrarbátar A . I II III IV GAMLA BRYGGJAN Farmaskip, strandfaraskip, liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip A A A A . I II III IV V VI VESTURSÍÐAN Liggipláss til fiskiskip Fiskiskip, sum landa Fiskiskip og aliringar Fiskiskip, sum landa Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip A A A A A A , Stuðlamúrur OLJUBRYGGJA VIÐ GRÓTRÆTT Upp- og innskiping av olju A , Betongpelar og betongkistur . I II II BORÐOYARVÍK Bátahylur, smábátar Liggipláss, smábátar Smábátar, bjargingarbátar A A A , Betongflotbrúgvar Í alt FUGLAFJØRÐUR:BRYGGJULONGDIR,DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur OLJUBRYGGJA Oljuskip A B Betong . I II BRYGGJA F.F. HAVSBRÚN Fiski- og farmaskip Fiskiskip A B A B Stálspuns Stálspuns . I II PIERURIN Ídnaðarskip Ídnaðarskip A B A B Stálspuns Stálspuns . I II III IV V VI HØVUÐSBRYGGJAN Sandbátar, umvælingarbryggja Umvælingar- og útgerðarbryggja Landingarbryggja Avskipingar- og útgerðarbryggja Útgerðarbryggja Landingarbryggja A A A A A A Betongpelar Stálspuns Stálspuns Stálspuns Stálspuns Stálspuns m bryggja A Stálspuns . I II DEKSBÁTAHAVN Deksbátar Flotbrúgv til deksbátar A A Betongflotbrúgvar BÁTAHYLUR Smábátar A Betongflotbrúgvar BRYGGJAN VIÐ ÍSVIRKIÐ Landingarbryggja A B Stuðlamúrur Í alt TÓRSHAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur SANDBRYGGJA Sandbátar B Stuðlamúrur . I II BRYGGJA Á VIÐARNESI Atløgupláss til útróðrarbátar Víðkað atløgupláss B B , Betongstuðlamúrur á grótfyllu Stálspuns . I II III VESTARI BRIMGARÐUR Skip, sum taka ís Skip, sum taka ís og aðra útgerð Útróðrarbátar og smábátar A A A Betongkistur . I II III IV VESTARA BRYGGJA Oljubryggja Olju-, salt-, upp- og avskipingarbryggja Uppskipingarbryggja Sambinding í olju- og ísbryggju A A A A , Betongkistur Opin bryggja Betongpelar og betongdekk . I II III INNARI MOLI Uppskiping, fiskiskip og skip til umvælingar Skip til umvælingar Smábátar og bátar til umvælingar A A A Betongstabbar við jarnbetongdekki VALDEMARSBRÚGV Smábátar og seglskip A Betongstabbar BÁTABRÚGVAR Á SKÁLATRØÐ Smábátar, sum liggja við flotbrúgvar A Betongflotbrúgvar VÁGSBOTNUR Smá- og deksbátar A Stuðlamúrur ÚTI Í BAKKA Smábátar A . I II KONGABRÚGVIN Smábátar við flotbrúgvar Smábátar við Kongabrúnna A A Betongflotbrúgvar Betong . I II BURSATANGI Smábátar við træbryggju, sí tekn. Strandfaraskip A A Træbryggja Betongpelar og jarnbetongdekk . I II FERJULEGAN Strandfaraskip Ferðamanna- og strandfaraskip A A Stuðlamúrur Stuðlamúrur . I II EYSTARA BRYGGJA Ferðamanna- og strandfaraskip Farmaskip og strandfaraskip A A Betongkistur Betongkistur BRYGGJA Á SUNDI A Stálspuns BRYGGJA Í KALDBAKSBOTNI A Stuðlamúrur / timburkista EYSTARI MOLI Bt.kistur / bt.pelar stuðlamúrur "NYHAVN" Stálspuns BRYGGJA VIÐ SUNDSVERKIÐ Betongbjálkar/bt.dekk Í alt RUNAVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II PAKKHÚSBRYGGJAN Farmaskip Farmaskip A B A B Betongpelar, ankraðir í erva RO-RO RAMPA A B Betongstabbar og betongdekk . I II III IV HØVUÐSPIERUR Farmaskip Farma- og fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip A B A B A A Betongkistur Betongkistur Betongkistur Betongkistur BRYGGJA F.F. LYNFROST Fiskiskip, sum landa og taka ís A Betongsúlur við skottum . I II NÝGGJA BRYGGJA VIÐ LYNFROST Fiskiskip, sum taka ís og útgerð Deksbátar A A Betongpelar Betongpelar BÁTABRYGGJA Smábátar A Træbryggja . I II RÓKABRYGGJAN Umvælingarbryggja Sandbátar A A B Betongsúlur við skottum Betongkistur BAKKABRYGGJAN, GLYVRAR Fiskiskip A Stuðlamúrur BRYGGJA Í SØLDARFIRÐI A Stuðlamúrur OLJUBRYGGJA Í SØLDARFIRÐI A Betongkistur Í alt TVØROYRI: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II III IV V VI VII TVØRÁKAI Fiskiskip, sum landa og taka ís og aðra útgerð, avskipingarbryggja Farma- og fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip og útróðrarbátar Útróðrarbátar Útróðrarbátar og fiskiskip A A A A A A A , , , , Stuðlamúrur Betongkistur Jarnspuns Jarnspuns Betongkistur Stuðlamúrur . I II MOLIN Fiskiskip Aliringar A A Betongsúlur og jarnbetongdekk BRYGGJAN Á DRELNESI Salt: Upp- og avskiping B Betongkistur SAMFERÐSLUHAVNIN Á DRELNESI Strandfaraskip, farmaskip og fiskiskip B Stuðlamúrur BÁTAHYLUR UNDIR TVØRÁBAKKA Smábátar A Grótkast og træflotbrúgvar BÁTAHYLUR Í TRONGISVÁGI Smábátar og deksbátar A , Stálkonstruktión Í alt SØRVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av bryggjuni norðureftir Stuðlamúrur Leinging av bryggjuni norðureftir , Stuðlamúrur Bátahylur Deksbátar Smábátar , Betong- og træbryggja Vinkulpierur Fiskiskip Betongkistur og stálspuns Bryggja til útróðrarbátar Træbryggja Í alt MIÐVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Umvælingarbryggja á Prestlandinum A Betongpelar, ankraðir í erva Bátabrúgvarnar við Kirkjar Smábátar A Betongflotbrúgvar Bryggja fram við landi A Gamli pierurin A Jarnrør fylt v/bet. jarnspuns Bryggja frammanfyri Snarfrost vestureftir A Betongpelar við skottum Í alt MIÐVÁGS-SANDAVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja undir Húsabakka A Betongpelar Leinging av bryggju við P/F Snarfrost, eystureftir A Betongpelar Í alt SANDAVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA Á ANLEGGUM AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bátahylur Smábátar B Betong Bryggjusíða uttanfyri bátahylin C Betong Í alt LEIRVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av pieri Fiskiskip og útróðrarbátar A Betong Útróðrarhavn Av- og uppskipan fesk.fiski A Betongvangar og jarnbetongdekk Bátahylur Liggipláss til smábátar A , Træbryggja Nýggj ferjulega A , Betongpelar Bátalega til smábátar A , Betongflotbrúgvar Í alt NES KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur BRYGGJA VIÐ NYK "Í OYRUNUM" A Betongpelar við jarnbetongskottum Betongkistur BÁTAHYLUR Smá- og deksbátar A Betong PIERUR VIÐ TOFTAGJÓGV Leinging av pieri við Toftagjógv A A Stuðlamúrur Betongkistur DEKSBÁTAHAVN (suðureftir) Leinging av bryggjusíðu í deksbátahavnini A A Betongpelar Betongpelar Í alt SJÓVAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA Á ANLEGGUM AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja við Hulkin A Súlur og Stálspuns Bryggja við Hulkin A Betongvangar Bryggja við Hulkin A Stálspuns Heygsstøð, atløgusíða A Stuðlamúrur Ferjulega á Langanesi A Stuðlamúrur Bátahylur við Sjógv A Gabiónsnet flotbrúgvar timbur Bátahylur við Heygsstøð A , Flotbrúgvar timburstuðlamúrur Selatrað: Pierur Bátahylur á Selatrað A A , Betong stálspuns Gabiónsnet flotbrúgvar stuðlamúrur Í alt EIÐIS HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av pieri A , Træpelakai Bryggja frammanfyri P/F Norðís A Betongpelar ankraðir í erva Ljósá, Bátahylur, brúgv x A Betong- og træpelakai Lendibrúgv í Svínáum x A Betongstuðlamúrur Bátabrúgvar, smábátar A Betongflotbrúgvar Brimgarðsbryggja A , Betong Í alt HVALVÍKAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja uttanfyri Kópasker A Betongveggur, ankraður í erva Leinging av bryggju uttanfyri Kópasker A Betongpelabryggja PIERUR Deksbátahavn, smábátar A Betongkistur træpelar PIERUR Bátahylur til smábátar A Betong Træbryggja Pierur í Streymnesi, smábátar A , Betong Í alt KOLLAFJARÐAR HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja á Langasandi, víðkan A Stálspuns Bátahylur við Sjógv smábátar, deksbátar A , Træbryggja betong Pierur á Signabø Smábátar A Betong Bryggja á Langasandi A Stálspuns Bryggja á Langasandi A Stálspuns Í alt VESTMANNA KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Ferjubryggja Inni á Fjørð A Stálspuns Skipahavn A Betongpelar Bryggja á Heyganesi A Stuðlamúrur Bet.kistur Atløgusíða við Skipasmiðjuna A Stuðlamúrur Bátahylur Inni á Fjørð A Betongflotbrúgvar Í alt SANDS HAVN : BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Havnahylur Skip, smábátar A Stuðlamúrur Træbryggja Nýggjur havnahylur A Betongpelar Pierur A Stuðlamúrur Í alt OYNDARFJARÐAR HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Deksbátahavn A Træbrúgv Stuðlamúrur Pierur B Betong Í alt HVANNASUND: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Norðdepil: Fiskiskip og deksbátar A Betong stuðlamúrur Pierur Betong Hvannasund: Ferðamannaskip Deksbátar Træbryggja Smábátar pierar Liggipláss Betong flotbrúgvar Smábátar Atløgusíða Betong Í alt KLAKSVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Árnafjørður: Deksbátar Smábátar A A Í alt KUNOYAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Yvirlit yvir havnir: Bryggjulongdir, byggiháttur, dýpið og nýtsla august Kommuna: Klaksvíkar Fuglafjarðar Tórshavnar Runavíkar Tvøroyrar Sørvágs Miðvágs Miðvágs-Sandavágs Sandavágs Leirvíkar Nes Sjóvar Eiðis havn Hvalvíkar Kollafjarðar havn Vestmanna Sands havn Oyndarfjarðar Havn Hvannasund Árnafjørður Kunoy Skála Haldarsvík Elduvík Gamlarætt Vágs Havn Gøtu Havn Sunda Havn Porkeris Havn Sumba Skopun Hósvík KLAKSVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II III KÓSABRYGGJAN Landing av saltfiski Landing av ís- og útr. fesk fiski Landing av ís- og útr. fest fiski og skip, sum taka ís o.a. A A A , , Stuðlamúrar . I II BEDINGSBRYGGJAN Skip til umvælingar Smærri skip til umvælingar A A , , Betongpelar, ankraðir í erva og neðra GAMLA BEDINGSBRYGGJAN Útróðrarbátur til umvælingar A . I II III IV V VI VII Á STONGUNUM Útróðrarbátar liggipláss og Útróðrarbátar pláss til at Útróðrarbátar taka stampar Útróðrarbátar og aðra Útróðrarbátar útgerð Útróðrarbátar Útróðrarbátar A A A A A A A Stuðlamúrur . I II FERJULEGA Á STONGUNUM Strandfaraskip Liggipláss til útróðrarbátar A A Betongstabbar og -dekk . I II BÁTABRÚGVARNAR Smábátar Smábátar A A Betongflotbrúgvar . I II HEIMARI PIERUR Fiskiskip og útróðrarbátar Fiskiskip og útróðrarbátar A A PAKKHÚSBRYGGJAN Farmaskip og útróðrarbátar A . I II III IV GAMLA BRYGGJAN Farmaskip, strandfaraskip, liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip A A A A . I II III IV V VI VESTURSÍÐAN Liggipláss til fiskiskip Fiskiskip, sum landa Fiskiskip og aliringar Fiskiskip, sum landa Liggipláss til fiskiskip Liggipláss til fiskiskip A A A A A A , Stuðlamúrur OLJUBRYGGJA VIÐ GRÓTRÆTT Upp- og innskiping av olju A , Betongpelar og betongkistur . I II II BORÐOYARVÍK Bátahylur, smábátar Liggipláss, smábátar Smábátar, bjargingarbátar A A A , Betongflotbrúgvar Í alt FUGLAFJØRÐUR:BRYGGJULONGDIR,DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur OLJUBRYGGJA Oljuskip A B Betong . I II BRYGGJA F.F. HAVSBRÚN Fiski- og farmaskip Fiskiskip A B A B Stálspuns Stálspuns . I II PIERURIN Ídnaðarskip Ídnaðarskip A B A B Stálspuns Stálspuns . I II III IV V VI HØVUÐSBRYGGJAN Sandbátar, umvælingarbryggja Umvælingar- og útgerðarbryggja Landingarbryggja Avskipingar- og útgerðarbryggja Útgerðarbryggja Landingarbryggja A A A A A A Betongpelar Stálspuns Stálspuns Stálspuns Stálspuns Stálspuns m bryggja A Stálspuns . I II DEKSBÁTAHAVN Deksbátar Flotbrúgv til deksbátar A A Betongflotbrúgvar BÁTAHYLUR Smábátar A Betongflotbrúgvar BRYGGJAN VIÐ ÍSVIRKIÐ Landingarbryggja A B Stuðlamúrur Í alt TÓRSHAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur SANDBRYGGJA Sandbátar B Stuðlamúrur . I II BRYGGJA Á VIÐARNESI Atløgupláss til útróðrarbátar Víðkað atløgupláss B B , Betongstuðlamúrur á grótfyllu Stálspuns . I II III VESTARI BRIMGARÐUR Skip, sum taka ís Skip, sum taka ís og aðra útgerð Útróðrarbátar og smábátar A A A Betongkistur . I II III IV VESTARA BRYGGJA Oljubryggja Olju-, salt-, upp- og avskipingarbryggja Uppskipingarbryggja Sambinding í olju- og ísbryggju A A A A , Betongkistur Opin bryggja Betongpelar og betongdekk . I II III INNARI MOLI Uppskiping, fiskiskip og skip til umvælingar Skip til umvælingar Smábátar og bátar til umvælingar A A A Betongstabbar við jarnbetongdekki VALDEMARSBRÚGV Smábátar og seglskip A Betongstabbar BÁTABRÚGVAR Á SKÁLATRØÐ Smábátar, sum liggja við flotbrúgvar A Betongflotbrúgvar VÁGSBOTNUR Smá- og deksbátar A Stuðlamúrur ÚTI Í BAKKA Smábátar A . I II KONGABRÚGVIN Smábátar við flotbrúgvar Smábátar við Kongabrúnna A A Betongflotbrúgvar Betong . I II BURSATANGI Smábátar við træbryggju, sí tekn. Strandfaraskip A A Træbryggja Betongpelar og jarnbetongdekk . I II FERJULEGAN Strandfaraskip Ferðamanna- og strandfaraskip A A Stuðlamúrur Stuðlamúrur . I II EYSTARA BRYGGJA Ferðamanna- og strandfaraskip Farmaskip og strandfaraskip A A Betongkistur Betongkistur BRYGGJA Á SUNDI A Stálspuns BRYGGJA Í KALDBAKSBOTNI A Stuðlamúrur / timburkista EYSTARI MOLI Bt.kistur / bt.pelar stuðlamúrur "NYHAVN" Stálspuns BRYGGJA VIÐ SUNDSVERKIÐ Betongbjálkar/bt.dekk Í alt RUNAVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II PAKKHÚSBRYGGJAN Farmaskip Farmaskip A B A B Betongpelar, ankraðir í erva RO-RO RAMPA A B Betongstabbar og betongdekk . I II III IV HØVUÐSPIERUR Farmaskip Farma- og fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip A B A B A A Betongkistur Betongkistur Betongkistur Betongkistur BRYGGJA F.F. LYNFROST Fiskiskip, sum landa og taka ís A Betongsúlur við skottum . I II NÝGGJA BRYGGJA VIÐ LYNFROST Fiskiskip, sum taka ís og útgerð Deksbátar A A Betongpelar Betongpelar BÁTABRYGGJA Smábátar A Træbryggja . I II RÓKABRYGGJAN Umvælingarbryggja Sandbátar A A B Betongsúlur við skottum Betongkistur BAKKABRYGGJAN, GLYVRAR Fiskiskip A Stuðlamúrur BRYGGJA Í SØLDARFIRÐI A Stuðlamúrur OLJUBRYGGJA Í SØLDARFIRÐI A Betongkistur Í alt TVØROYRI: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur . I II III IV V VI VII TVØRÁKAI Fiskiskip, sum landa og taka ís og aðra útgerð, avskipingarbryggja Farma- og fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip Fiskiskip og útróðrarbátar Útróðrarbátar Útróðrarbátar og fiskiskip A A A A A A A , , , , Stuðlamúrur Betongkistur Jarnspuns Jarnspuns Betongkistur Stuðlamúrur . I II MOLIN Fiskiskip Aliringar A A Betongsúlur og jarnbetongdekk BRYGGJAN Á DRELNESI Salt: Upp- og avskiping B Betongkistur SAMFERÐSLUHAVNIN Á DRELNESI Strandfaraskip, farmaskip og fiskiskip B Stuðlamúrur BÁTAHYLUR UNDIR TVØRÁBAKKA Smábátar A Grótkast og træflotbrúgvar BÁTAHYLUR Í TRONGISVÁGI Smábátar og deksbátar A , Stálkonstruktión Í alt SØRVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av bryggjuni norðureftir Stuðlamúrur Leinging av bryggjuni norðureftir , Stuðlamúrur Bátahylur Deksbátar Smábátar , Betong- og træbryggja Vinkulpierur Fiskiskip Betongkistur og stálspuns Bryggja til útróðrarbátar Træbryggja Í alt MIÐVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Umvælingarbryggja á Prestlandinum A Betongpelar, ankraðir í erva Bátabrúgvarnar við Kirkjar Smábátar A Betongflotbrúgvar Bryggja fram við landi A Gamli pierurin A Jarnrør fylt v/bet. jarnspuns Bryggja frammanfyri Snarfrost vestureftir A Betongpelar við skottum Í alt MIÐVÁGS-SANDAVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja undir Húsabakka A Betongpelar Leinging av bryggju við P/F Snarfrost, eystureftir A Betongpelar Í alt SANDAVÁGS KOMM.: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA Á ANLEGGUM AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bátahylur Smábátar B Betong Bryggjusíða uttanfyri bátahylin C Betong Í alt LEIRVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av pieri Fiskiskip og útróðrarbátar A Betong Útróðrarhavn Av- og uppskipan fesk.fiski A Betongvangar og jarnbetongdekk Bátahylur Liggipláss til smábátar A , Træbryggja Nýggj ferjulega A , Betongpelar Bátalega til smábátar A , Betongflotbrúgvar Í alt NES KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur BRYGGJA VIÐ NYK "Í OYRUNUM" A Betongpelar við jarnbetongskottum Betongkistur BÁTAHYLUR Smá- og deksbátar A Betong PIERUR VIÐ TOFTAGJÓGV Leinging av pieri við Toftagjógv A A Stuðlamúrur Betongkistur DEKSBÁTAHAVN (suðureftir) Leinging av bryggjusíðu í deksbátahavnini A A Betongpelar Betongpelar Í alt SJÓVAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA Á ANLEGGUM AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja við Hulkin A Súlur og Stálspuns Bryggja við Hulkin A Betongvangar Bryggja við Hulkin A Stálspuns Heygsstøð, atløgusíða A Stuðlamúrur Ferjulega á Langanesi A Stuðlamúrur Bátahylur við Sjógv A Gabiónsnet flotbrúgvar timbur Bátahylur við Heygsstøð A , Flotbrúgvar timburstuðlamúrur Selatrað: Pierur Bátahylur á Selatrað A A , Betong stálspuns Gabiónsnet flotbrúgvar stuðlamúrur Í alt EIÐIS HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Leinging av pieri A , Træpelakai Bryggja frammanfyri P/F Norðís A Betongpelar ankraðir í erva Ljósá, Bátahylur, brúgv x A Betong- og træpelakai Lendibrúgv í Svínáum x A Betongstuðlamúrur Bátabrúgvar, smábátar A Betongflotbrúgvar Brimgarðsbryggja A , Betong Í alt HVALVÍKAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja uttanfyri Kópasker A Betongveggur, ankraður í erva Leinging av bryggju uttanfyri Kópasker A Betongpelabryggja PIERUR Deksbátahavn, smábátar A Betongkistur træpelar PIERUR Bátahylur til smábátar A Betong Træbryggja Pierur í Streymnesi, smábátar A , Betong Í alt KOLLAFJARÐAR HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Bryggja á Langasandi, víðkan A Stálspuns Bátahylur við Sjógv smábátar, deksbátar A , Træbryggja betong Pierur á Signabø Smábátar A Betong Bryggja á Langasandi A Stálspuns Bryggja á Langasandi A Stálspuns Í alt VESTMANNA KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Ferjubryggja Inni á Fjørð A Stálspuns Skipahavn A Betongpelar Bryggja á Heyganesi A Stuðlamúrur Bet.kistur Atløgusíða við Skipasmiðjuna A Stuðlamúrur Bátahylur Inni á Fjørð A Betongflotbrúgvar Í alt SANDS HAVN : BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Havnahylur Skip, smábátar A Stuðlamúrur Træbryggja Nýggjur havnahylur A Betongpelar Pierur A Stuðlamúrur Í alt OYNDARFJARÐAR HAVN: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Deksbátahavn A Træbrúgv Stuðlamúrur Pierur B Betong Í alt HVANNASUND: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Norðdepil: Fiskiskip og deksbátar A Betong stuðlamúrur Pierur Betong Hvannasund: Ferðamannaskip Deksbátar Træbryggja Smábátar pierar Liggipláss Betong flotbrúgvar Smábátar Atløgusíða Betong Í alt KLAKSVÍK: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur Árnafjørður: Deksbátar Smábátar KUNOYAR KOMMUNA: BRYGGJULONGDIR, DÝPIÐ OG NÝTSLA AUGUST Bryggjuheiti og meginnýtsla Góðskuflokkur Longd m Dýpið m Byggiár Byggiháttur J. nr. sph- .doc Tórshavn september Frásøgn frá ferð í Alaska - september , Signar P. Heinesen Tað vóru oljufeløgini í Texaco group (Arco, Texaco, Conoco og Murphy), sum bjóðaðu ferðina til Alaska. Høvuðsendamálið var at gera føroyingar kunnugar við nakrar av størstu avbjóðingum, sum oljufeløg koma út fyri bæði umhvørvisliga, tekniskt og sosialt. Hetta sæst eisini aftur í teim gestum, sum vóru við: Karsten Hansen, landsstýrismaður í fíggjarmálum Eyðun Eltør, landsstýrismaður í oljumálum Herálvur Joensen, leiðari á oljufyrisitingini Alex Buvik, oljufyrisitingin Martin Heinesen, leiðari á Jarðfrøðisavninum Jákup Pauli Joensen, Heilsufrøðiliga Starvsstovan Hjalti í Jákupsstovu, stjóri á Fiskirannsóknarstovuni Kjartan Kristiansen, stjóri á Menningarstovuni Johan Mortensen, útvarpsmaður * Jan Müller, blaðstjóri á Sosialinum * Tróndur Djurhuus, stjóri í Sjónvarpi Føroya * Carsten M. Arnskov, Sjónvarp Føroya * Eyðun Andreassen, professari í fólkalívsfrøði * Jóannes Dalsgaard, leiðari í undirvísingar- og mentamálastýrinum * Johan McDonald, umboð fyri Texaco group * Signar P. Heinesen, Landsverkfrøðingurin * Vit fóru úr Vágum sunnudag sept. til London. Har stóð Elizabeth Wild fyri okkum. Tað var hon, sum hevði fyrireikað túrin saman við Nancy Schoephoester í Anchorage. Dagin eftir vóru vit fyrst á skrivstovuni hjá Arco og fóru síðani úr Heathrow Airport til Seattle og haðani til Anchorage í Alaska. Vit vóru frammi á midnátt mánakvøldið. Týsdagin fyrrapartin var hildið frí og seinnapartin koyrdu vit runt í býnum, vitjaðu býarsavnið og fóru til Girdwood, har vit vitjaðu ein skídepil. Sera vakurt. Einstakir luttakarar vóru ein tekniskan túr hendan dagin og hugdu eftir geologiskum fyribrigdum og einum platformi. Týskvøldið fingu vit døgurða á hotellinum og Texaco group greiddi frá hvørjum felagi sær. Mikudagin vóru fyrilestrar hildnir allan dagin. Mikukvøldið vóru vit til døgurða á ymiskum matstovum. Hósdagin varð farið til Prudhoe Bay, har vit sóu partar av útgerðini og seinni til Barrow, har vit fingu døgurða og dans frá eskimounum har. Fríggjamorgunin vóru vit á mexicanskari matstovu, fingu morgunmat og fyrilestrar frá lokalum kreftum. Á miðdegi fóru vit í flogfarið aftur, leitaðu eina løtu eftir ísbjarnum, men funnu ongar og flugu so suðureftir aftur. Teir vístu okkum kring Mount McKinley ( ft/ m.) og hildu áfram suður til Kinai, har vit vóru víst runt á eini verksmiðju, sum setti útgerð saman í bingjur til oljupallar. Hagani flugu vit aftur til Anchorage, har vit ótu farvæl-døgurða á Jens (ein matstova hjá Jens, sum er dani). Leygarmorgunin varð almenna ferðalagið frá Texaco group at enda komið, men vit vóru føroyingar, sum vóru eftir (merkt við * í listanum omanfyri). Eg hevði ætlað mær at hildið frí, men tað tyktist burturvið at hava verið í Alaska og ikki hava vitjað Valdez, tá ein annars nýtir heitið 'head of harbour department'! Mánadagin var eg í Valdez, týsdagin fóru vit við flogfari til Seattle, mikudagin vitjaði eg universitetsbókhandilin í Seattle, fekk nakrar bøkur og Britanica CD-rom og okkurt annað og hósdagin settu vit okkum í flogfarið og vóru í Føroyum fríggjadagin tann september. Ein minnilig ferð var at enda komin. Niðanfyri verða umframt referat frá fyrilestrum nakrir tankar festir á blað um einstøk evni, sum antin nortin eru við á túrinum ella sum eg havi lisið mær til síðani. Alaska: Alaska er tann staturin í USA. Víddin km , sum er umleið ferðir víddina á Føroyum og annars er um % av øllum USA. Her búgva um fólk, harav umleið helvtin í Anchorage. Høvuðsstaðurin er Juneau, sum hevur um íbúgvar. Landið er ein 'panna' og eitt 'pannuhandtak' umframt Aleuturnar. Pannan liggur millum og stig N. Hetta við 'panhandle' hugtakinum tykist vanligt í Amerika, t.d. í Texas. Fólkini í Alaska sigast koma frá Sibiriu frá trimum høvuðsættum: eskimoættini, aleutum (sum eisini er ein grein av eskimoættini) og indianarum. Í komu russar (Vitus Bering, sum tó var dani) til Alaska og 'tóku' landið. Harafturat er ferðin hjá James Cook í kend. Serliga hansara kort av Alaskastrondini vóru standard-kortini í meiri enn eina øld. Cook varð dripin á Hawaii oyggjunum í . Tann apríl góðkendi Senatið at keypa Alaska fyri milliónir $, tað var 'secretary of State William H. Seward, sum stóð fyri keypinum, sum man hava tykist amerikumonnum rættiliga ivasamt tá á døgum. Heitini 'Seward's Icebox' og 'valRussia' vóru helst bert nøkur av fleiri, sum vóru nýtt. Fáur - um nakar - hugsaði tá um eskimoar, aleutar og indianarar. Russar brúktu Sitka sum høvuðsstað. Seinni gjørdist Juneau høvuðsstaður í praksis, men ikki fyrr enn í var tað formelt staðfest. Ætlanir hava verið at flyta høvuðsstaðin aftur, men tað er so ikki hent enn. Alaska er helst virknasta jarðskjálvtaøkið í heiminum. mars kl. : var ein skjálti, sum skakaði allan sunnara part av landinum og nærum legði Anchorage oyði. Flóðaldan rakti eisini nógvar bygdir, m.a. Kodiak Island. Europeiskir vinnuvegir í Alaska: Tey, sum komu frá Sibiriu í síni tíð, gagnnýttu náttúruríkidømið í Alaska og livdu við teim náttúrukreftum, sum eisini eru ein veruleiki. Russar tóku Alaska við tí eina endamáli: at vinna sær skinn frá ottara. Ottarin er at kalla útdeyður. Amerikumenn fluttu norður og drópu Alaska muskusoksan, hvalroysningur og 'Stellars sea cow' (??). Teir leitaðu eftir gulli, veiddu laksin, veiddu fiskin annars og veiddu stórhval. Um ta tíðina, tá USA keypti Alaska, funnu teir gull ymsa staðni í økinum - serliga funnu teir gull í Klondike (Canada) seint í -talinum. Hetta verður ofta nevnt 'the great Gold rush', sum vardi yvirum aldarskiftið. Í hesi tíðini vóru funnin fyri umleið mió. $ í gulli. Nú er tað oljan. Alaska var - og eg haldi at túrurin í ár vísti okkum, at Alaska enn verður stýrt av 'lower ' amerikumonnum og teirra vinnuvegum - undir teirra leiðslu. Hvussu nógvar 'profitt-eindir sóu vit undir veruligari 'alaska-leiðslu'? Eg haldi ikki at vit sóu nakra. Tann dagin, oljan ikki er longur - og heldur einki annað náttúrutilfeingi, sum hevur heilt høga 'resource-rentu' - tann dagin verður lívið í Alaska helst rættiliga trupult fyri veruligar alaskabúgvar. Hinvegin er kanska lítið sannlíkt, at resourcerentan í Alaska minkar í bræði. Oljuvinnan í Alaska: Eitt av høvuðsargumentunum í móti at gera Alaska til ein stat var, at tað bar ikki til at fáa eitt burðardygt vinnulív á økinum. Tann juli fann Richfields olju í einum brunni tætt við Swanson River norðanfyri Kenai. Hetta var brunnur nr. í Alaska. Søgan gongur aftur til Tom White, sum í fann tann fyrsta oljudropan í Katalla í ein landssynning úr Valdez. Í hevði Alaska Development Company borað ta fyrstu royndarboringina í Alaska. Men ikki fyrr enn hálva øld seinni varð olja funnin. Ein høvuðsorsøk til, at royndirnar hildu á var, at fólk í Alaska høvdu áhuga í og stuðlaðu undir royndirnar: Tað var lykilin til at fáa 'statehood'. Søgan um Prudhoe Bay er eisini søgan um ein varhuga, sum var íkomin longu í , tá US Geological Survey almannakunngjørdi geologiskar kortleggingar frá tíðarskeiðnum . Í gjørdi Richfield eina roynd at koma til Nort Slope. Tennessee Miller (entreprenørfelag) fekk til uppgávu at koma landvegis úr Fairbanks upp til North Slope við tungari útgerð. Hesa uppgávu megnaði Boyd Brown og hansara fólk. Í boraði Richfield teirra fyrstu royndarboring í Prudhoe Bay - og hon var 'turr'. BP hevði tá eisini borað nøkur hol og tey vóru eisini turr. Á jólum í hevði Richfield borað niður á olju í tí næsta brunninum. Oljuríkidømi í Alaska var ein veruleiki. Trans-Alaska Pipeline System (TAPS): Oljan í Prudhoe Bay var veruleiki, men spurningurin var, hvussu hon fekst til høldar. Royndir vóru gjørdar við m/t Manhattan at sigla upp til Arctiska havið saman við ísbrótarum. Hetta eydnaðist ikki. Ætlanir vóru eisini um at flyta oljuna við toki úr Prudhoe Bay til Seward. Til ætlanin um eina oljuleiðing frá Prudhoe Bay til Valdez - norðastu ísfríu havnina í USA - kom fram og skjótt gjørdist tað besta uppskotið. Tíðliga í varð farið undir byggingina av hesum tí størsta privata byggverkinum í heiminum. Øll tey neyðugu loyvini vóru ikki fingin til vega og ikki fyrr enn tann januar fekst skrivligt loyvi til byggingina. Rørleiðingin var í mett at kosta mió. $. Tá loyvisviðurskiftuni vóru fingin til vega fyrst í varð oljukreppa og spurningurin um, hvussu langa tíð tað tók at gera rørleiðingina var altavgerandi. Tíðarætlanin var ásett til ár. Alt annað mátti víkja. Hetta ávirkaði arbeiðsgongdina og gav øllum pørtum, fakfeløgum, entreprenørum o.fl. allar møguleikar at trýsta prísin. Tann juni rann fyrsta oljan suður til Valdez gjøgnum eina rørleiðing - íroknað terminalin sum kostaði um , mia. $ Ein partur av hesi kostnaðarhækking er vanlig príshækking og ein undirmeting vegna trupulleikar at meta um arbeiðshættir. Rokna vit hesar partarnar til umleið mia. $, sum er eitt 'giss' men neyvan órímiligt, so hava vit aftur ein faktor millum eitt 'politiskt friðarligt' prosjekt og eitt 'politiskt ófriðarligt' prosjekt. Ein faktorur, sum vit ikki eru heilt ókend við her í landinum. Vit kunnu t.d. ímynda okkum, hvussu prosjektið at gera undirsjóvartunnil undir Vestmannasund fer at gangast - og hvussu kostnaðarmetingin fer at halda - nú ætlanir eru frammi um at gera eini tvey partafeløg, umframt aðrar løgnar konstruktiónir, sum ikki á nakran hátt umboða nakað ítøkiligt problem ella mun í áhugamálum! Rørleiðingin er " ( , m) í diametur (mátað innan í), miles long ( km), er løgd um dalar og fjøll, um áir, yvir og undir svørðinum. Teir " eru ásettir fyri at fáa minst møguliga friktión. pumpustøðir eru settar upp fyri at fáa oljuna suður (station av er ikki installerað). Tað tekur umleið tímar ( dagar, tímar) frá tí ein oljulitur fer úr Prudhoe Bay, til hann er í Valdez (ferðin er tá umleið , km/h). Ein mynd av gongdini síðani fæst við tølunum fyri, hvussu nógv olja er farin ígjøgnum Trans Alaska Pipeline: : mió. tunnur : mió. tunnur : mió. tunnur (umleið , mió. tunnur/dagin) Tað kostar umleið $ pr tunnu at flyta oljuna frá Prudhoe Bay umborð á skipið í Valdez ( ). Native Claims Settlement Act frá desember (Nixon): USA hevði keypt Alaska í Tann januar gjørdist Alaska tann staturin, men enn vóru upprunafólkini ongantíð eftirspurd. Tá olja í varð funnin í Prudhoe Bay á North Slope gekk hetta ikki longur. Willie Hensley frá Itakutuq var ein av teim fáu upprunafólkunum, sum fekk eina framhaldandi útbúgving. Í skrivaði hann høvuðsuppgávu um spurningin viðvíkjandi 'What Rights to Land have the Alaska Natives?'. Um hetta mundi hevði rættarskipanin í USA eisini gjørt galdandi nakrar ferðir, at upprunafólkini høvdu rætt til lendi í ítøkiligum førum, t.d. eina ferð í sambandi við eina oljuboring tætt við bygdina Tyonek (á vestursíðuni á Cook Inlet). Willi Hensley var eisini við til at grunda felagsskapin 'Alaska Federation of Natives' (AFN) tann oktober . Ígjøgnum AFN kravdi upprunafólkið sín rætt og fekk við Native Claims Settlement Act frá rættin til umleið % av lendinum í Alaska (um mió. acres, ca. km , mia. m ) og , milliónir $ í endurgjaldi. Í hesi skipan var landið býtt í feløg (corporations) harav svarandi til landspartar har upprunafólkið fekk lutir (shares), sum ikki kundu seljast tey næstu árini og sín part av tí tillutaða lendinum. Tær milliónir $ vóru býttar soleiðis at milliónir $ skuldu gjaldast yvir ár sum startkapitalur hjá hesum corporations. Restin ( milliónir $) skuldi gjaldast øðrvísi (sí Naske&Slotnick, , Alaska - A history of the th state, p. ). Native er skilmarkað við, at tú hevur minst ein abba ella eina ommu, sum er native (sirkul-slutningur?). Hesi feløgini (og talið av 'shareholders') eru: Arctic Slope Regional Corp, Nana Regional Corp. Inc, Bering Straits Native Corp, Doyon Ltd, Calista Corp, Bristol Bay Native Corp. Inc, Aleut Corp, Cook Inlet Regional Inc, Ahtna Inc, , Chugach Natives Inc, Koniag Inc, Sealaska Corp, Regional Corp, Uppgávan hjá hesum feløgum er so at skapa arbeiðspláss undir marknaðartreytum og helst var ætlanin at tey skuldu gerast hurðin hjá upprunafólkinum at koma beinleiðis inn í oljuvinnuna og inn í modernaða vinnu. Tey flestu av hesum feløgum hava havt stórar trupulleikar. Skattalógin í USA loyvir ikki einum felag at keypa eitt annað felag við undirskoti, sum so kann trekkjast frá í skatti hjá móðurfelagnum. Í fekst eitt undantak fyri feløg í Alaska! Hetta undantakið varð tikið burtur aftur í Men hóast hesa roynd at bjarga nøkrum mió. $ (mett til umleið mió. $), so stóðu Bering Straits og Chugach í á markinum til at vera farin konkurs (chapter bankruptcy??), Aleut, Calista, Bristol Bay og Koniag eru heilt illa fyri. Tann trettanda hevur einki lendi og virðini eru fordeild. Seks av hesum corporations hava tað gott fíggjarliga, men nakrar av hesum grundað sínar inntøkur á timbur og annað náttúruríkidømi, sum verður høgt niður uttan at verða bygt uppaftur. Tey bæði feløgini, sum tykjast virka rættiliga væl, eru Cook Inlet Regional Inc. (CIRI, har Anchorage liggur) og Nana Regional Corp, har Willie Hensley stýrdi til fyri kortum. Tað var eisini frá Nana vit fingu eina frágreiðing frá Sarah (Sí seinni). Landbúnaður í Alaska - og aðrar royndir? Ja, hví ikki gera Alaska til eitt landbúnaðarland. Eitt land, sum útflytir mjólk og korn (bygg). Jay Hammond (Governor ?-> , ->?) setti fyrst í -unum hetta prosjektið í verk. Lánimøguleikar, jørð, transportmøguleikar, goymslur og sølusamskipan (við einum minstaprísi) skuldi skipast alment - bóndurnir skuldu so halda seg til tað, at dríva sjálvar garðarnar. Hetta brúktu nógv fólk sína tíð og sínar pengar uppá - og staturin og onkur bygd brúktu tilsamans einar mió. $ áðrenn tað gjørdist greitt, at tað ikki ber til at brúka $ til vørur fyri $. Hetta prosjektið líktist helst ikki sørt okkara svartkjaftaprosjekti, annað enn at svartkjaftaprosjektið hevði ein lítlan møguleika at gerast veruleiki - sum t.d. Tróndur í Gøtu er prógv um. Men hetta Alaska landbúnaðarprosjektið gevur enn eina lýsing av einum stýri, sum ikki bert oyðslar skattaborgarans pening, men kanska enn verri: leiðir vælmeinandi og helst eisini dugnaligar borgarar út í persónligan bankarott. Annars royndu tey í Alaska fleiri ymisk prosjekt. Alaska Renewable Resources Corporation (ARRC) hevði til endamáls at 'identify new products, markets, and technologies for renewable resource industries'. Sum Governor Hammond orðaði tað: "The best way to keep the wealth in Alaska is to sponsor research to develop technology and innovation to advance renewable resources!" Tað er so rætt, sum tað er sagt! Fiskivinnuprosjekt, kræklingaprosjekt, sagvirkiprosjekt, revaprosjekt, crabstick prosjekt og mangt annað. mió. $ her og mió. $ har og mió. $ aðrastaðni. Hvussu nógv varð mist havi eg tó ikki sæð, men lítið tykist síggjast eftir hesar royndir. Í royndi William Sheffield at rætta hesa skútuna, og setti á stovn Alaska Resources Corporation (ARC), men nakað seinni snaraði sami WS lykilin um á hesi royndini eisini. Ein onnur roynd var Commercial Fishing and Agriculture Bank (CFAB), sum royndi at stuðla fiskivinnuni í Alaska. Hesin peningastovnurin fekk í -unum ein startkapital uppá mió. $. Í varð endiliga staðfest, at eingin møguleiki var hjá hesum peningastovni at gjalda hendan startkapitalin aftur, heldur ikki um hann var rentufríur. Í varð Alaska Power Authority sett á stovn og brúkti mió.$ til eitt vatnorkuverk í Tyee Lake. Eingin møguleiki tykist vera at fáa hetta verkið at mala. Aðrar mió.$ vóru nýttar til eina mia.$ verkætlan í Susitna, sum tó ongantíð gjørdist veruleiki. Í varð Alaska Housing Finance Corporation (AHFC) stovnsett við mió.$ til tess at hjálpa Alaskabúgvum at byggja síni egnu hús - ella keypa húsvognar! Hesin peningastovnurin hevði í lænt fyri mia.$ og við endan av -unum hevði hann mist yvir mia.$ uppá hetta virksemið. Sum tað eina týðandi undantakið í hesi røð av royndum stendur Alaska Permanent Fund (APF), sett á stovn í og virkar tann dag í dag. Sambært John Strohmeyer hava Elmer E. Rasmuson (tann fyrsti nevndarformaðurin) og David Rose (tann fyrsti stjórin, frá ) høvuðsæruna av hesum. EER kannaði fyri egna rokning møguleikarnar at inflatiónstryggja grunnin og DR stýrdi grunninum við harðari hond - so nógv sum tað mundi vera møguligt. Allar hesar royndir læra okkum - og eru dýrakeyptar royndir hjá Alaskabúgvum - at vinnulív kann ikki framalast við peningi eina. Heldur ikki nokk so vælmeinandi politiskir setningar ella mergjaðar orðingar kunnu broyta tann veruleika, at tað skulu mangir partar virka við skili fyri at fáa eitt prosjekt at hepnast. Fólk, korruptión, politikkur, framtíð ? Fólk eru, sum tey nú eru. Veik á so ymsan hátt. Við Native Settlement Act, corporations og kommununum (boroughs) fingu upprunafólkini endiliga ein møguleika at vinna á gerandisdegnum og flyta sosiala skipan - frá aldargomlu veiðimentanini til ein modernaðan heim við peningabúskapi - heilt ella partvíst. Tann fyrsti 'mayor' í North Slope Borough var Eben Hopson (eisini ein whale-captain). Hann sá greitt fyri sær, hvussu hansara fólk yvir nøkur ár skuldi broytast frá veiðimentanini til eina modernaða tilveru. Lítil ivi er um, at hesin var 'skilamaður' - dugdi sær hógv. Hann tekur við sum mayor í , áðrenn 'vælmeinandi ráðgevar' koma kommununi til hjálpar. Hopson doyr í og ein annar mayor skal veljast. Tað er ikki serliga trupult hjá dugnaligum 'ráðgevum' - í hesum føri Lew Dischner og Carl Mathisen at síggja hetta ríkidømið, velja sær ein hentan hjáleikara - í hesum føri Eugene Brower - og fyrst fáa hann valdan til mayor og síðani føra hann og alt hansara apparat út á eitt síðusporð, sum er ómetaliga trupult at koma sær burturúr. Undir 'leiðslu' Browers ( ) setti North Slope Borough ferð á gongdina, sum hann helt, at Hopson hevði brúkt ov langa tíð um. Við eini íløgu uppá mió. $ um árið (ja, NSB hevur um íbúgvar!!) fyrst í -unum er ikki trupult at ímynda sær, hvussu stórur partur var veruligt arbeiði og hvussu stórur partur fór 'millum skins og hold'. Eitt dømi er 'The Utilidor', ein tunnil við rørum til vatn, kloak, el og telefon, umleið km. langur, sum kom at kosta umleið mió. $ (upprunaliga mettur til mió. $). Hetta eru smáar mia. kr.!! Ella í okkara máli: Gomlurættir! ella einir undirsjóvartunnlar undir Vestmannasund (umleið somu longd)! Í vóru omanfyrinevndu Dischner og Mathisen dømdir ára fongsul (báðir) og mió. $ í bót (báðir tilsamans ella hvør sær??). Onnur vóru drigin niður í sama díki, t.d. Brower sjálvur. Ella hvat er tað tey nevna 'subsistence'? Er tað ikki fyrst at brúka rættin til at selja til tann ríkmannin, sum vil gjalda fyri at skjóta t.d. caribou - og síðani eisini at skjóta til sín sjálvs? Comercial? Nei, hetta er aldargamal rættur? Ber tað til at broyta eitt fólkaslag 'overnight'? Neyvan. Eg havi ikki hitt Eben Hopson, Willy Hensley, men í Barrow hittu vit nøkur upprunafólk. Lítil ivi er um, at fleiri teirra eru sera væl fyri at hugsa seg um og at umseta tankar til veruleika í tí takt, sum skil er í. Men eins lítið ivist eg í, at tá peningurin streymar inn, sum hann hevur gjørt í Alaska, tá verður trupult at fáa skilafólkið framat teim ymsu sessunum. Hetta er kanska eitt av teimum mest týðandi lærdómum, vit kundu taka heimaftur við okkum? Fundurin í London sept.: Fundurin var hildin í Arco bygninginum uttanfyri London. Luttakarar: Stephen G. Suellentrop, Managing Dir. of Arco Tom Phillips, Exploration Manager, Arco Steve Holmes, Atlantic Margin John Greeves, Geophysisist Tore Vartdal, Health & Safety Jane Hill Stephen Suellentrop segði nøkur orð og beyð okkum góðan túr. Tom Phillips segði nøkur orð um ætlanirnar hjá Arco tey næstu árini, har teir fokusera uppá økini: Alaska, Mexico, Suður Ameriku, Atlantic Margin (Hetland - Føroyar) og Indonesia. TP vísti so nakrar glarur viðvíkjandi teim metingum, sum gjørdar vóru um økið millum Hetland og Føroyar og Norðsjógvin. Samanumtikið vísti framløgan, at Arco metir økið millum Hetland og Føroyar sera áhugavert, men risikobundið - expectations have not been met by results yet! Føroysku luttakararnir takkaðu, landsstýrismenninir søgdu nøkur orð og Eyðun Andreassen gav stjóranum eitt lineoleumsprent frá konuni, Astrid Luihn. Túrur í Anchorage og Girdwood sept.: Vit koyrdu fyrst ein túr í Anchorage, har Max McGregor frá Kodiak Island greiddi frá býnum. Hann greiddi eisini frá flóðalduni eftir jarðskjálvtan í á Kodiak. Eingin kom álvarsliga til skaða. Skaðin hendi, tá aldan fór útaftur - ikki tá hon kom inn. Vit vóru so á forngripasavninum, har ein sera góð 'guide' - ein breti - greiddi frá. Forngripasavnið var sera væl skipað og vísti livandi bæði heilt gamla og nýggjari tíð. Síðani fóru vit til Girdwood. Á vegnum - inni í Turnagain Arm - spældu nakrir hvalir (beluga?) sær og sum fólk stóðu og hugdu eftir eina løtu. Í Girdwood var eitt skihotell og skilyft við eini matstovu uppi á fjallinum. Vit fóru niðaná og útsýnið var vakurt, stórsligið og vit gingu bert íkring og andaðu friðin í okkum. Fyrilestrar á Hotel Captain Cook mikudagin september: John Shively, Dept. of Natural Resources, Commissioner: Hetta er helst chief of staff hjá Governor Sheffield, sum í í eini grand jury frágreiðing fekk at vita, at arbeiðsháttur teirra var 'a serious abuse of office'. Hann tosaði um leiklutin hjá tí almenna sum 'landowner', sum í USA eisini merkir eigari av tí, sum er í undirgrundini. Lyklaorð sum peningur, oljuprísir, umhvørvisligir standardir, kommunikatión, arbeiðspláss og samráðingar vóru frammi. Bill Van Dyke, Dept. of Natural Resources, Petroleum Manager: Hann tosaði um leasing skipanina í sambandi við oljuboringarnar í Cook Inlet (frá -árunum) og seinni í Prudhoe Bay í -unum. Í Alaska verða smáir lutir leasaðir út í sambandi við oljuvinnu. Licens skipanin, sum vit kenna mest til á okkara leiðum, verður ikki nýtt. Bill Howitt, Alyeska Pipeline Service Co., Vice President of Corporate Services: Greiddi frá Pipeline prosjektinum. Rørleiðingin frá Prudhoe Bay til Valdez er miles (um km) long og kostaði mia. $ tá hon var liðug í Høvuðsboðskapurin var, at infrastrukturur ger, at eitt oljufelt við góðum infrastrukturi hevur longri livitíð enn eitt uttan slíkan. So endaði hann við orðunum: Do not price out your oil! Tað vera tað nú fleiri enn ein partur, sum skulu avgera! Dick Garrard, ARCO Alaska, Inc.,New Ventures Exploration Mgr.: Dick hevði eina skemtiliga mynd við ymiskum pørtum í sambandi við eitt nýtt - potentielt - øki í oljuheiminum. Geologurin er av natúr optimistiskur. royndarbrunnar við positivum og negativum úrslitum merkir í hansara verð olja á øllum økinum, undantikið har teir turru brunnarnir eru. Verkfrøðingurin er meira kontantur og bindir teir positivu brunnarnar saman við nøkrum smølum álum og roknar við, at har er olja - annars ikki. Geofysikarin er meira ideologiskur og endar gjøgnum geofysiskar royndir við metingini, at olja er, har teir turru brunnarnir vóru funnir, og tað var eitt sindur av tilvild, at olja fanst í hinum brunnunum. Eigarin av jørðini sær bert smá grundøki kring teir positivu brunnarnar. Oliver Smith, Arco, Director of Constituency Relations: Oliver er frá Barrow (native). Sarah Scanlan, NANA Development Co., Vice President of Corporation Services: SS helt ein sera áhugaverdan fyrilestur um teir praktisku trupulleikarnar at fáa eitt livandi lokalt vinnulív at virka. Í hagtølunum stendur oftast, at arbeiðsloysið í Alaska (natives??) er %. Í veruleikanum er tað millum % við tí lægra talinum í summarhálvuni og tí hægra í vetrarhálvuni. Í Alaska eru umleið 'natives'. Í NANA Corp. arbeiða fólk, harav eini upprunafólk. Tað er sera trupult at fáa upprunafólkini í arbeiði. Orsøkirnar eru fleiri. Hon nevndi rúsdrekkatrupulleikan. Hon nevndi, at bert % av árganginum fara á College (sum svarar til millumútbúgvingar og hægri). Og so flýggja fólk frá bygdunum. Hon nevndi - sum tann einasta á túrinum - trupulleikan við vánaliga infrastrukturinum við ongum vegum millum bygdir og millum landslutir. Ein túrur frá Nana til Anchorage kostar umleið $ ( kr, báðar vegir). Sí eisini seinni hesum viðvíkjandi. Mike Andrews, AK Human Resource Investment Council, Executive Director: Eg má viðganga, at tað undraði meg ikki sørt, at hesin ikki hevði ein 'brandfyrilestur', tí evnið var sera spennandi. Men Ak. Hann nevndi annars, at tað vóru umleið ymisk mál í Alaska. Mark Major, ARCO Alaska Inc., ARCO Exploration Permitting og John Goll, Minerals Management Service, Dept. of Interior, Regional Director: Hesar hoyrdi eg tíanverri ikki, tí høvuðpínan tók so til, at lítið annað var at gera enn at leggja seg eina løtu. Charles Logsdon, Department of Revenue, Chief Petroleum Economist, Oil & Gas Audit div.: % av oljuni verður tikin á 'State Land' og gevur harvið revenue til statin Alaska. Royalty er % við eini reduktión sum funktión av produktión pr. brunn og stødd á felti. USA (Federal State) tekur % av revenue inntøkunum. Mark Hanley, Anadarko Petroleum Co., Manager Public Affairs AK: Hann tosaði um stabilitet í skattaskipan og í inntøkum og nevndi eisini Permanent Fund. Inntøkurnar frá revenue eru um mia. $ pr. ár (harav % fer til Washington??). Wilson Condon, Dept. of Revenue, Commisioner: Greiðar reglur. Kompleksitetur klekir ósemjur! Hann helt at 'front end' skattaskipanin í Alaska hevði sínar stóru vansar og regressiviteturin, sum er innbygdur, ger tað ikki betur. Eg gjørdist ikki heilt greiður yvir, hvussu hann kom til, at skipanin í Alaska er regressiv, sí tað, sum Charles Logsdon nevndi um reduktiónsskipan í sambandi við felt og brunnar, sum ikki er so lønandi. Men lítil ivi er um, at skipanin ER regressiv; hann veit tað! Hann nevndi Permanent Fund, sum gevur eitt vet av diversifikatión (breiðari inntøkugrundarlag). Og hann nevndi eisini Reserve Fund. Hann helt tað vera sera umráðandi ikki at skapa ein falskan búskap antin við aktiviteti og/ella almennari nýtslu. Undir eini diskussión kom fram, at inntøkurnar frá oljuvinnuni (resourcerentan) vera býttar umleið í tríggjar líka partar til Washington (federal), Juneau (Alaska state) og oljufeløgini. Roger Cremo (fyrrverandi senatslimur???): RC hevur skrivað eina grein (á internetinum www.AlaskaFund.com) um 'The Cremo Plan'. Hann greiddi frá, at tann september fekk Alaska milliónir $ í forútgjaldi fyri rættindir at útvinna olju. Hesir pengar vóru brúktir innanfyri eitt ár - um somu tíð sum skattainntøkurnar í Alaska annnars vóru mió. $. Høvuðstrupulleikin var, at peningurin fekk heitið 'revenue' í staðin fyri at verða nevndur 'capital', sum var tað rættara. Í -unum fór at ganga illa eina tíð. Tá uppfunnu teir hugtakið 'reserve tax', sum eftir hansara bestu sannføring var ein skattur á ikki-framleiðslu! Í rapaðu oljuprísirnir frá $/tunnu niður á $/tunnu. Staturin noyddist at minka um sínar aktivitetir við tí úrsliti, at umleið fólk rýmdu úr Anchorage 'overnight'. Trupulleikin var - og er - at so at siga eingin aktivitetur er á privatum hondum, undantikið oljan. Staturin brúkar umleið mia. $/ár (nú?? tá??). Byron Mallott, Alaska Permanent Fund Corporation, Executive Director: Hesin grunnurin var settur á stovn í % av oil-revenue var sett í grunnin tey fyrstu árini (???). Í vóru mia. $ í grunninum. Í vera inntøkurnar mettar til umleið mia. $, harav tær mia. $ koma frá íløgum ( % stock market, % real estate) og umleið mió. $ í revenue partinum ( % av state revenue). Grunnurin letur pengar inn í eina inflatiónstrygging og til Alaska Dividend Program (ADP). Eftir hesi skipan skal grunnurin - gjøgnum statin - gjalda umleið mió. $ í til um fólk (tey skulu vera minst 1/2 ára gomul og hava verið í Alaska í minst mánaðar). Hvørt fólk fær sostatt einar $ í ( kr). Rokna vit við, at miðalfamilian er um fólk, so fær hvør familia góðar kr. árliga skattafrítt. Annars er revenue til statin í løtuni umleið mia. $ árliga. Eingin persónligur skattur verður álagdur í Alaska - tað verður helst trupult at innføra aftur. Hetta gevur eisini ein trupulleika í sambandi við politiska ábyrgd. Minni enn % av jørðini er á privatum hondum. Hetta vóru sera áhugaverdir fyrilestrar, hildnir av tveimum tungvektarum í Alaska búskaparheiminum. Tim Collins, ARCO Alaska Inc., Materials Planning & Control Manager: TC greiddi frá, hvussu oljufeløgini keyptu vørur og tænastur í sambandi við oljuvinnuna í Alaska. % av virðinum verður keypt í Alaska, % vóru specialvørur og % verður keypt aðrastaðni. Tað var rættiliga greitt, at myndugleikarnir hyggja eftir hesum tølunum, so fyri okkara praktisku verð søgdu tey millum lítið og einki. Liggja vørurnar eina nátt á einum lagri í Alaska, so er definitiónin uppá Alaska-vøru hildin! Men tað, sum var mest áhugavert í okkara verð var at hoyra hann siga, at nú oljuprísirnir lækkaðu so nógv og teir máttu fáa útreiðslurnar niður, so hevði tað víst seg sera effektivt at fara í eitt tættari samstarv við arbeiðstakararnar. 'We did more damage to the cost, than we realized!'. Hetta er vanligur barnalærdómur hjá okkum, sum liva við útreiðsluminimering í sambandi við fleirtáttaði prosjektir hvønn dag, men tað finnast so nógvar 'fiksar sálir', sum halda at jura, at standa fast við sítt, fastar avtalur o.s.fr. vera tað skilabesta - so fyri meg var hetta eitt vælsignilsi at hoyra frá einum (av teim heilt fáu), sum veruliga hevur livað í báðum verðum. Tað eina árið er oljufelagið ikki áhugað í útreiðsluupphæddini, men bert í leveringsprinsippum - árið eftir eru prinsippini als ikki áhugaverd, men bert útreiðsluupphæddin!!!! Viðvíkjandi lokalum virkjum, sí seinni í teim endaligu viðmerkingunum um vinnulív. Bob Tallent, Doyon Universal Services, Vice President Administration: Hann vísti ein film. Helst var ætlanin við filminum at vísa, hvussu tað lokala fólkið var við í oljuvinnuni. Men hann vísti heldur, at vaskifólk og onnur tímalønt eru upprunafólk, meðan leiðslan er 'europeisk' (lower 's). Karen Cowart, The Alaska Support Industry Alliance, Executive Director: Eg minnist ikki og havi ikki noterað nakað! Samanumtikið: Hesir fyrilestrarnir vóru sera informativir á mangan hátt. Tað er rættiliga greitt, at fólkið í Alaska - tað fólkið, sum er staðbundið í Alaska og góð við landið sjálvt - hevur ein stóran leiðslutrupulleika. Oljuvinnan hevur dripið at kalla alt lokalt initiativ og búskapurin hvílir á tí almennu nýtsluni og oljuídnaðinum. Veruligir Alaskabúgvar - teir sum ynskja at vera eftir, uttan mun til, um oljan ella herurin verður í statinum ella ikki - hesir íbúgvarnir hava helst stórar trupulleikar, um oljan hvørvur. Sum eg dugdi at avlesa tað, so hava tey ikki lokala leiðslu. Harvið hava tey ikki 'snoddarar', sum duga at síggja nýggjar vinnuvegir og at fáa burturúr tí, tey síggja. Hetta er Hollendsk sjúka, so tað er deyðiligt. Hin grøvin sum stendst av 'arbeiðsfríum inntøkum', ikki rationellar politiskar avgerðir, gjørdi seg eisini galdandi í órógvandi mun. Serliga hugsaði eg um infrastrukturin: Hvør kann hugsa sær eitt vinnulív uttan vegir? Á pappírinum er einki, sum eitur óendaligur kapitalur. Uttan mun til, hvussu nógvan pening tú hevur í dag, so ber tað ikki til at liva av hesum nógvu pengum longur enn eitt relativt stutt áramál. Er talan um einstakling, so kann hugsast, at áramálið kann vera rímiliga langt (eitt lív, kanska tvey), men er talan um eitt heilt fólk, so dugi eg ikki at hugsa mær, at sjálvt tað, sum í dag tykist vera risaupphæddir, kann bjarga einum fallandi búskapi, sum ikki er burðardyggur í tí aktuellu tíðini. Hvør skuldi t.d. hugsa, at okkara Føroya Fiskasøla skuldi fara á heysin eftir bert árum, tá á stóð? Eitt annað, sum vit helst lærdu undir hesum fyrilestrunum var, at oljufeløgini gera ómetaliga nógv fyri, at 'staturin' skal vera nøgdur! Lítil ivi er um, at tann, sum í praksis verður kannaður, ger sítt til at tey úrslit hann vísir, gleða statin - verulig ella ikki (sí Tim Collins omanfyri), men tað er ein partur av spælinum. Tað veit staturin - ella eigur at vita! Fyri okkum merkir hetta, at okkum neyvan nýtist at stúra fyri oljufeløgunum. Vit skulu stúra fyri okkara egnu dømikraft! Tí vit kunnu ikki rokna við, at oljufeløgini yvirhøvur royna at ávirka hesa dømikraftina. Tað haldi eg, at Alaska hevur lært meg! Barrow tann september, fyrilestrar í Pepes Mexican Restaurant: Brend Itta Lee, Arctic Slope Regional Corporation, Vice President: ASRC hevur umleið 'shareholders' og er sostatt av teim smáu feløgunum (tað stendur annars í Naske&Slotnick, og í álmanakkanum). Fólkini eru Enupiat eskiomar. Hon vísti á, hvussu oljupengarnir hava broytt støðuna í teim bygdunum í North Slope Region (NSR): rennandi vatn, kloakkir, skúlar o.a. Hon mintist, hvussu tey vóru tikin burtur í størri býir at ganga í skúla. Hetta var helst skipanin, sum Rev. Sheldon Jackson (Christian Soldier of The Great Land) fekk ávirkað stjórnina í USA at seta í verk í ?? Hon tosaði eisini um traditiónir og mentan (Heritage, Culture) og um frælsi hesum viðvíkjandi. Tá hon tosaði um leiðarar, so nevndi hon explicit 'the elders'. Í sambandi við sjálvt felagið nevndi hon, at tað hevði lært tey at virka undir marknaðar-treytum, og at teir lokalu leiðararnir hava bæði búskap og umhvørvi í huganum í sambandi við virksemið. Í notatunum havi eg skrivað, at inupiat eskimoar og onnur arbeiða í ASRC (Tølini í Naske&Slotnick eru rættiliga gomul, men har stendur, at í var undirskotið í ASRC $ og í var yvirskotið um mió. $. Startkapitalurin var mió. $ Almanac sigur, at yvirskotið er mió. $ og í Extreme Conditions er ASRC ein at teimum, sum er rímiliga væl fyri). Hon nevndi, at tey fyrstu árini vóru tey bangin fyri oljufeløgunum og fyri tí ókenda. Men við tíðini vandu tey seg við (became aquainted with) oljufeløgini, oljuídnaðin, Washington o.s.fr. Hon legði stóran dent á, at oljufeløgini samskiftu við tey lokalu, og at tilvenjingin hendi 'under their guidance'. Ben Nageak, Mayor of North Slope Borough (NSB): NSB er grundaður í NSB umfatar bygdirnar Atqasuk, Pt. Lay, Pt. Hope, Wainwright, Barrow, Kaktovik, Nuiqsut og Anaktuvuk Pass. BN vaks upp í -unum. Hann mintist eisini lívið uttan rennandi vatn, uttan kloakkir og hvussu tað var at vera tikin burtur frá heiminum fyri at ganga í skúla. Tey livdu eitt ' rd world life in the richest country of the Earth'. Oljan broytti hetta! Men summar broytingar vóru ikki bert góðar: Tann sosiali bygnaðurin broyttist. Familjan broyttist frá eini samansettari familju við øllum aldrum til smáar, stakar familjur (nuclear families, svarandi til skandinaviska hugtakið 'kernefamilien'). Fólk tóku lán, mistu arbeiði og komu sær í óføri. Og so høvuðstrupulleikin: 'drugs'. Rúsdrekkatrupulleikin tykist vera størsta sosiala málið á skránni. Men hann var sera stoltur av at vísa á, at í NSB eru útbúnir lærarar, sakførarar, læknar, verkfrøðingar o.m.a. Eingin ivi var um, at tey mettu skúlaskipanina høgt. 'There is a future here with TV channels, government and industry work!' Hann endaði við at viðurkenna, at tað ber ikki til at fáa lut í tí góða, um ein ikki eisini tekur ímóti sínum parti av tí minni góða. Hetta segði hann ikki resignerandi, men konstaterandi! Jim Sharp, NSB, Finances Director ( vikur í starvi): Teir lokalu myndugleikarnir hava loyvi at taka upp til / í ognarskatti av føstum ognum, herundir t.d. oljuleiðingini. Fasta virðið í NSB er um mia. $, harav bert um mió. $ í ikki-olju virðum. Teir taka / svarandi til umleið mió. $ árliga í ognarskatti ( mia. kr). Hetta eru skattainntøkur til bygdir, umleið fólk! Umleið helvtin av føroysku fíggjarlógini til sættapartin av fólkinum! Peningurin verður nýttur til infrastruktur (??) og annars til drift. Sambært notatunum segði hann okkurt um / av 'operational cost'???? Karen Burnell, Planning Director: Hennara starv er ein partur av Alaskas Coastal Management Program, sambært eini 'Federal Act', sum er eitt ráðgevandi organ, men sum í praksis tekur sær av samráðingum millum tað lokala fólkið og oljuídnaðin. Hon nevndi í hesum sambandi eisini Alaskan Eskimo Whaling Office Sum skiltist, so var eingin trupulleiki av at teirra samráðingar bert vóru ráðgevandi, tí tær broyttust sjáldan og oljufeløgini spældu rímiliga væl saman við teim lokalu áhugamálunum. Innihaldið tyktist serliga vera 'seasonal restrictions' í sambandi við árliga veiðimynstrið. Todd O'Hara, Fish & Wildlife NSB, biologist: TO'H greiddi frá, hvussu F&W granskaði í náttúruspurningum. Hvalateljingar, hvalabiologi, mótvekt til IWC (International Whaling Commision) o.a. Teir skuldu eisini góðkenna 'umhvørvisroknskapir' (environmental statements) hjá oljufeløgunum. Hann endaði við teim mergjaðu orðunum: "The closer we watch - the better they behave!" Jeslie Kaleak, fyrrverandi mayor, whale captain: Hann tosaði sum 'grindaformaður'. Hvalaveiðan fer fram sum 'subsistence' veiða. Vit kunnu skilmarka 'subsistence' á tann hátt, at tað er tann veiðan, sum ikki er komerciel og heldur ikki er sportur. Komerciella veiðu kunnu vit nøkunlunda halda skil á, hvat er; men straks truplari verður at skyna millum sport og subsistence. Í samrøðum við onnur helt eg meg eisini skilja, at tey vóru eitt sindur ivasom um hetta hugtakið - og meiningina við tí! JK brúkti hugtakið 'practicing our culture'. Hvalaveiðan fer fram á vári og á heysti. Hvør bygd sær hevur eina veiðikvotu, sum í Barrow mundi vera um 'strikes' um árið. Eitt 'strike' er ein ferð, har harpunin rakar hvalin. Í øðrum samrøðum var mett, at teir fingu um % av teimum hvalum, sum teir raktu, so 'strikes' man vera um hval. Alt NSB hevði eina kvotu uppá 'strikes' um árið. Hvalurin teir veiða er 'bowhead whale', sum man vera Grønlands, slættibøka (balaena mysticetus)? Hvalaformaðurin skipar veiðuna og skal gjalda bæði útgerð og raksturin av teim fólkunum, sum fara avstað. Tað kostaði honum $ ( kr.) at keypa útgerðina, tá hann fyrst tók við og annars kostar tað einar $ um árið ( kr.). Viðhvørt gongst illa hjá eini bygd at veiða. Tá verður hjálpt til frá aðrari bygd, oftast við rættindum til fleiri 'strikes'. Annars nevndi hann eisini, at útgerðin at veiða við er vorðin væl betur nú tey seinastu árini. (Tað eru umleið 'grindaformenn' í Barrow - , men hval til capt's tykist ikki nógv í part??). Kathy Itta Angeak, skúlastjóri á Inupiat Ciklisaqviq College: Hon tosaði eisini um at verja mentan, um ávirkan á hvalaveiðuna, um kristnanina, sum kom hagar fyri um árum síðani (áðurnevndi Sheldon Jackson seinast í -talinum??) og um oljuna. Hon helt at mangar broytingar vóru til tað betra. Nú tosaðu tey málið, fólk vóru hugað í lærdómi, tey vóru kunnug við heimin kring tey, og tey vóru farin undir at umseta munnligu søgumentan teirra til skrivligar keldur. Hon vísti eisini til 'tey elstu' í sambandi við 'leiðarar'. Tað, sum hon óttaðist mest, var 'fragmentation' og so helt hon læraralønirnar vera í so lágar! Eitt kjarnuhugtak hjá henni var 'forward thinking'. Jim Worderstrasse, City Mayor: Hann gjørdi stutt av og undirstrikaði bert, at North Slope fólk høvdu eina gleðiliga framtíð fyri sær og oljuríkidømi at byggja á. Spurningur hjá Eyðun til NSB mayor: Hvat er tað besta, sum er hent í sambandi við oljuna og hvat er tað ringasta? Best: autonomy and regional corporations. Worst: drugs and unsettlement. But: You can't avoid problems - things will happen - you learn things - we will live through it! Samanumtak: Borrow man vera ein av heimsins ríkastu býum pr. capita og North Slope Borough man vera eitt av heimsins ríkastu (pr. capita) - og størstu kommunum (vídd). Fólk vóru sera samd um, at oljan var av tí góða. Eg má viðganga, at tað tyktist eitt sindur løgið, at als einki minni gott kom fram. Tað hevði t.d. borið til at hoyrt um korruptiónsskandaluna í -árunum, tá Brower var Mayor ( ). Hann og nøkur onnur vóru dømd, men sum skilst var trupult at koma til botns í málinum, sum endaði fyrst í -unum. Ein kundi t.d. hoyrt um tær dýru loysnirnar, t.d. um ein 'high school', prosjekteraður til mió. $, sum kostaði um mió. $ (yvir mió. kr!). Ein kundi t.d. hoyrt um, hvussu tað ber til hjá North Slope Barrow at brúka mió. $ í íløgum um árið (um mia. kr.). Tá ein koyrir gjøgnum býin kann ein so spyrja, hvar peningurin er brúktur. Eg havi onga grund til at lasta teimum. Eg lurtaði og tey hava síni virðir í frið - nógv av hesum virðum hava eisini stórt virði í míni verð. Men túrurin hevði til endamáls, at vit skuldu síggja okkara støðu í einum øðrum ljósi enn tí, sum vit vanliga ganga í. Fólkini í Barrow vóru sera skilagóð. Tey vóru sera fitt, opin og fyrikomandi. Men sum eg sá tað, so tók peningur ræði á hesum fólkinum eisini. -ini í Føroyum var ein roynd at fáa nýggj bein at standa á. Ein roynd at menna vinnulív. Korruptión? Helst, men í fægstu førum við øðrum endamáli enn at tiltuska sær pening til tað, sum tey tá mettu vera landinum til frama í vinnuligum høpi. Vit gjørdu íløgur í skip, skúlar, vegir, havnir og mangt annað. Í Barrow gera tey eitt mentanarhús, har tey lokalu skulu 'vísast fram' í síni mentan! Umhvørvisliga ansa tey eftir hvørji teskeið av olju, sum oljufeløgini missa. Í bygdini standa bilar, traktorar, bátar og annað við olju, bremsivesku o.ø. 'We balance environment and economy' - ja, oilcompanie's environmental protection is a source of money to our natives - kundi ein freistast at siga. Tað er eingin ivi í mær, at muran í hesum fólkinum er góð - kann neyvan verða betri. Men peningur, mammon, hevur tikið tey so fullkomuliga a J. nr. sph- Tórshavn marts Frásøgn frá ferð í Stockholm og Keypmannahavn, Signar P. Heinesen, - februar Ferðin var gjørd í sambandi við stýrisfund í Nordregio í Stockholm tann og februar. Stýrisfundurin var lagdur saman við einum fundi hjá "ekspertrådet". Høvuðsevnið á fundinum var, hvat uppgávan hjá ekspertráðnum skuldi vera. Úr Føroyum møttu Rani Nolsøe, Klaksvíkar Havn, Jógvan Mørkøre, Fróðskaparsetrið, Kjartan Kristiansen, menningarstjóri og undirritaði. Nordregio er undir Norðurlandaráðnum og hevur til endamáls at skipa fyri gransking og ráðgeving innan regionalum planleggingum. Í endamálsorðingini fyri Nordregio stendur, at felagsskapurin bæði skal standa fyri gransking og vera til praktiska nyttu fyri stjórnirnar í Norðurlondum. Higartil hevur ekspertráðið virkað sum eitt ráðgevandi organ fyri stýrið. Hetta tykist ikki virka serliga væl og hugurin at møta man ikki vera tann stóri. Spurningurin er so, um ráðið skal virka sum eitt "forum", har fólk innan regionala planlegging, kunnu hittast - ella um ráðið skal virka sum útfarandi frá Nordregio og vera eitt slag av "infrastrukturi" millum Nordregio og ymsu limalondini. Eg tosaði eitt sindur við stjóran, Hallgeir Aalbu, um spurningin um Nordregio vendir allari síni orku suður (EU) og eystur (Balticum). Hann segði, at tað var ikki bevíst. Men Nordregio fær umsóknir til granskingarprosjekt og tað vísti seg, at vesturlondini (Ísland, Noreg, Føroyar, Grønland) ikki júst vóru aktiv at formulera prosjekt, sum vóru áhugaverd. Hann helt, at vit viðhvørt høvdu lyndi til at meta okkara "serligu" problem meira "serlig" enn gott var. Helst skuldu eisini verið fleiri, sum høvdu áhuga í teimum problemum, sum vera definerað. Á túrinum vendu vit føroyingar spurninginum um, hvørja nyttu vit fáa burturúr Nordregio arbeiðinum - og um tað yvirhøvur hevur áhuga hjá Føroyum at vera við. Sum í so mongum føri, eigur ein at seta sær spurningin, um orkan verður spjadd so nógv, at einki veruligt úrslit fæst burturúr. Sjálvur haldi eg, at vit eiga at fylgja við, men tað krevur ein "infrastruktur" heima á klettunum. Tað hava vit ikki í løtuni. Rættast hevði helst verið at vit, sum onkursvegna eru við í hesum, stinga høvdini saman í næstum. Vit vitjaðu Gustav Vasa museum, har skipið Gustav Vasa stendur. Hetta er væl tað best goymda skipið frá tí tíðini (um -talið?). Danmark: Eg vitjaði DHI og tosaði við Peter Sloth, sum situr við Trongisvágsfirði í teldumodellinum. Hann hevði tey fyrstu úrslitini klár og eg fekk tey heim við. Spurdi eftir Niels Harre, sum ger aldumátaraprogrammið, men hann var har ikki. Hann arbeiddi við tí og tað verður helst liðugt í næstum. Annars vitjaði eg bókhandilin og DTU-kantinuna, har m.a. Andrass var at hitta. Hann ætlaði sær at arbeiða við regndata aftur í summar, um tað fór at bera til. frásøgn Signar Frásøgn frá ferð til ráðstevnuna "Oceanology International ". Ráðstevnan var í Brighton dagarnar .- mars Við á ferðini úr Føroyum vóru Eyjólfur Gislason og Egil Rasmussen. Farið var úr Føroyum sama dag sum ráðstevnan byrjaði. Komu til Brighton um kvøldið og fingu sostatt ikki tann fyrsta dagin við. Dagin eftir, .mars um morgunin, fóru vit so á ráðstevnuna og byrjaðu beinanvegin at vitja nakrar av teim umleið básunum. Á ráðstevnuni vóru hildnir umleið fyrilestrar um dagin, deildir upp í ymisk evni. Øll ráðstevnan gekk við skiftivís at vitja básar ella lurta eftir fyrilestrum. Vit lurtaðu eftir umleið fyrilestrum og sóu eina rúgvu av básum. Teim flestu básaunum hugdu vit bert eitt sindur eftir, men hjá nøkrum básum, kanska eini , steðgaðu vit veruliga og prátaðu við framsýnararnar. Nakrir av teim mest áhugaverdu básunum vóru. Nortec A/S, sum er eitt norskt felag sum m.a. ger streymmátarar. Teir høvdu ein streymmátara til umleið Kr sum kundi máta streymin í einum punkti umleið metrar frá streymmátaranum. Vit steðgaðu eina góða løtu og prátaðu við teir. RD Instruments er eitt lítið felag, sum ger streymmátarar, sum kallast "workhorse". Hesir streymmátarar hava verið ein stór "success" hjá RD Instruments. Teir fortaldu at teir høvdu selt stk. í og tá hvør kostar umleið kr. svarar tað til eina sølu uppá Mió. kr. Vit sóu eisini, at nógvir aðrir framsýnarar brúktu "workhorse"'in sum part av teirra framsýning. Ein sølumaður á básinum hjá RD Instruments bjóðaði okkum upp á kamarið (sum var ein stór "suita") har hann demonstreraði møguleikarnar í tí nýggja "software" pakkanum til streymmátaran. Hann demonstreraði eisini software, sum ger tað møguligt at máta aldur við "workhorse". Hann vísti okkum eitt dømi frá einum av teirra kundum, har ein "workhorse" var brúktur til aldumátingar, har tað undir eini ódn var soleiðis, at aldan innihelt stóra orku í tí "háfrekventa" umráðnum har trýst-kyknan ikki kláraði at máta alduna, men har "workhorse" mátaði alduna. Mesta dýpið, har "workhorse" kann brúkast til aldumátingar, var m. Tá vit skiltus, bjóðaði sølumaðurin okkum til receptión seinni um kvøldið. Vit komu so aftur til receptiónina um kvøldið. Har prátaðu vit við fleiri av starvsfólkunum m.a. stjóran ella "the president". Argos. Vit vitjaðu básin hjá tí Franska felagnum Argos sum bjóðar loysnir í sambandi við satelityvirvaking av boyum v.m. Landsverkrføðingurin er ein kundi hjá Argos, har teirra skipan verður brúkt í aldumátara-boyunum. Teir hava ein peilara, sum Egil helt, at vit skuldu keypt, tí hesin kann verða brúktur umborð á Tjaldrinum til at peila seg fram til aldiumátaran, tá hann slítur. EIVA A/S Danmark. Vit steðgaðu eina góða løtu á básinum, har teir demonstreraðu teirra amboð til datagóðskueftirlit. Teir høvdu tilpassað hesa skipan og selt hana til kystinspektoratet, sum brúkar skipanina til at editera í data frá teirra mátarum. Kystinspektoratet lesur sínar mátingar inn í oracle databasuna og síðan brúka teir software frá EIVA til at editara dataini í databasuni. Av fyrilestrunum vóru nógvir áhugaverdir, her eru teir mest áhugaverdu nevndir: Fyrilestrar um varandi orkukeldur. Ein fyrilestur var um vindmyllur, sum verða settar út á sjógv á grunnum vatni. Annar fyrilestur var ein heildarmeting av búningarstøðinum á teim ymisku varandi orkukeldunum og niðurstøðan var, at vindorka var tað slagið av varandi orku, sum var mest búgvið. Ein fyrilestur var um eitt alduorkuverk í Hebridunum, hetta var sera áhugavert, kanska kundi slíkt verk verið bygt í Føroyum. Fyrilsetrar um havrføðiligar mátistøðir. Her var nógvur íblástur at fáa við at hoyra um, hvussu aðrir bera seg at, men tey mest imponerandi prosjektini eru helst í einum prísklassa har Føroyar illa kunna verða við. Fyrilestrar um visualisering av data. Hetta vóru fyrilestrar, har tað bleiv demonstrerað, at í summum førum kann nógv virði fáast burturúr at gera eina góða -d visualisering av data. Dømi var um, at BP/Amaco høvdu spart Mio $ av einari slíkari mynd. Hetta var gjørt við eini D mynd av seismiskum data, sum hugt var at ígjøgnum D brillur. Tá serfrøðingarnir sóu myndina ígjøgnum D brillur, fekk tann eini av teimum eitt hugskot, sum spardi BPO/Amaco Mio $. Alt í alt var ferðin sera inspirerandi og vit fingu nógv burturúr. Eyjólfur og Egil Yvirlit yvir E-post adressur hjá landsverkfrøðinginum Postur til landsverkfrøðingsstovnin: Landsverkfrøðingurin (lv@lv.fo) Postur til starvsfólk stovnsins: Oyvindur Brimnes (oyvindur@lv.fo) Andrea Niclassen (andrea@lv.fo) Anne Marie Norbye (amn@lv.fo) Arnstein Niclasen (arnstein@lv.fo) Asbjørn Mortensen asbjorn@lv.fo) Avgreiðslan (avgr@lv.fo) Búgvi Apol (bugvi@lv.fo) Dánjal Bjarkhamar (danjal-b@lv.fo) Dánjal Syderbø (danjal@lv.fo) Dávid Hansen (davidh@lv.fo) Dávid Reinert Hansen (drh@lv.fo) Egil Rasmussen (egl@lv.fo) Erik Joensen (erik@lv.fo) Esther Joensen (esther@lv.fo) Eyðbjørn Brimnes (eybjorn@lv.fo) Eyjólfur Gislason (eyjolfur@lv.fo) Finnleif Duurhus (finnleif@lv.fo) Hanna á Vágalíð (hanna@lv.fo) Hans Kristian Mikkelsen (hanskr@lv.fo) Hans Suni Eiriksfoss (hsuni@lv.fo) Hans Haraldsen (hans@lv.fo) Heini Olsen (heini@lv.fo) Hjalti Skaalum (hjalti@lv.fo) Jákup Enni (enni@lv.fo) Jákup Midjord (jem@lv.fo) Jákup N. Olsen (jno@lv.fo) Jónleif Joensen (jonleif@lv.fo) Jóannes Niclassen (joannes@lv.fo) Jógvan Nolsøe (jogvann@lv.fo) Jólsvein Joensen (jolsvein@lv.fo) Kajfinn Hammer (kajfinn@lv.fo) Laila Saxov (laila@lv.fo) Levi Hentze (levi@lv.fo) Líggjas Høgnesen (liggjas@lv.fo) Niclas Danielsen (niclas@lv.fo) Niclas Foldbo (foldbo@lv.fo) Óli M. Petersen (oli@lv.fo) Petur Olsen (plo@lv.fo) Poul Poulsen (poul@lv.fo) Rannvá í Króki (rik@lv.fo) Rannvá Nielsen (rn@lv.fo) Regin Árting (regin@lv.fo) Rosa Winther (rosa@lv.fo) Signar Heinesen (signar@lv.fo) Símun Hammer (simun@lv.fo) Símun Johan Poulsen (sjp@lv.fo) Snorri Simonsen (snorri@lv.fo) Brunaumsjón landsins "Brunaumsjón landsins" varð stovnað í , tá ið nýggj brandlóg fyri Føroyar varð sett í gildi av Føroya landsstýri. Tinghúsvegi FO- Tórshavn Tlf.: lokal Fax: Innihald Brunaverja og brunatrygd í Føroyum Vitjanir síðan -apr- : Starvsfólk hjá Brunaumsjón landssins Petur Olsen Tlf.: lokal Fartlf.: og Heima tlf.: E-post: plo@lv.fo Jákup Midjord Tlf.: lokal Fartlf.: Heima tlf.: E-post: jem@lv.fo LANDSVERKFRØÐINGURIN Aðrar uppgávur Aftur til heimasíðuna Viðvíkjandi ábyrgdarøkjunum og uppgávur hjá Brunaumsjón landsins. Afturlit. Mál, sum viðvíkja brunatrygdarligum spurningum hava síðani , gjøgnum landsstýrið verið umsitin av landsverkfrøðingsstovninum. Her er serliga hugsað um málsviðger av oljutangum, servicestøðum, gasstangum, goymslum av spreingievnum og øðrum tílíkum goymslum og útflýggingarstøðum. Í vaksandi mun hevur landsverkfrøðingsstovnurin viðgjørt brunatrygdarligar spurningar í sambandi við byggimál og bygningar til , tá brunalógin varð sett í gildi, og hesi málsøki burturav komu undir stovnin. Nú verða eini skrivlig mál avgreidd um árið. Høvuðsuppgávur. Brunaumsjón landsins loysir dagliga eftir mongd og týdningi hesar uppgávur; -Bygningseftirlit av gistingarhúsum og samkomuhølum í sambandi við dagligu trygdina og veiting av rakstrarloyvum. -Byggimálsviðgerð av gistingarhúsum, sjúkrahúsum, ymsum ansingarstovnum og samkomuhúsum í sambandi við ný- og umbyggingum. -Brunatrygdarliga vegleiðing fyri landsstovnar, kommunur, løgregluna, tryggingarfeløgini, prosjekteringsfeløg og onnur. -Eftirlit við oljugoymslum, servicestøðum, gassgoymslum og flutningi av hesum evnum. -Góðkenning og merking av tangabilum, typugóðkenning av oljutangum og gerð av góðkenningarreglum fyri hesi. -Byggimálsviðgerð av oljugoymslum, servicestøðum, gassgoymslum. Gerð av reglugerðum fyri hesi. -Leiðsluvegleiðing í innsatsleiðslu í sambandi við eldsbruna, óhapp við vandamiklum evnum og eftirkanning av skaðaorsøkum. -Eftirlit við sløkkiliðsmanningum, góðkenning av brunaumsjónarmonnum, tilmæli um varaleiðarar. -Góðkenning av alarm- og tilkallingarskipanum. -Dagliga vegleiðing og fyriskipan av sløkki- og bjargingarvenjingum. -Gerð av reglugerðum, kunngerðum og vegleiðingum. (Reglugerð fyri brunaumsjónarmenn) Uppgávur við tilvísing til lógargreinir. Sambært løgtingslóg nr. frá juni um eldsbruna o.a. Til §§ og : -a) Eftirlit við sløkkiliðunum, § , stk. Eftirlitið fevnir um ) tilbúgvingina og sløkkiútgerð, ) gerð av brunasamtyktum, tilmæli um samanleggingar felagsbrunasamtykt o.t. ) vatnveiting til eldsløkking, ) fráboðararskipan til sløkkiliðini. Eftirlit, uppseting og dagføring av manningarlistum. ) útbúgving av sløkkiliðsmanningum. Tilrættalegging av venjingum, halda skeið. -b) Útinning av tí, sum er álagt brunaumsjón landsins, § stk. Virkið og ábyrgdarøkið fevnir um: Fyriskipan og stovnsetan av felags sløkkiliðum fyri fleiri kommunur, sundurbýtt í hóskandi eindir, § , stk. , Góðkenning av brunasamtyktum, gerð av standardsamtykt, stk. , Góðkenning/setan av brunaumsjónarmonnum og varaleiðarum, § , stk. og Gerð av reglugerð fyri brunaumsjónarmenn og varaleiðarar, § , stk. , Ásetan av reglum um venjingar hjá sløkkiliðsmanningum, § , Ásetan av kravi um nýtslu av einsháttaðum slagi av eldsløkkingarútgerð, brandpostum og áseting av reglum fyri ymsum vatntøkustøðum, § , Góðkenning av alarmeringsskipanum, § , stk. , Ásetingar um, at kommuna ger avtalu um hjálp frá grannasløkkiliði, § , stk. , Geva loyvi at seta á stovn virkir við spreingi- og eldvandamiklum evnum, , Heimildir við atliti til fastognir, ognir, har serligur eldvandi er, ella har stór virði eru hótt av oyðing, og við atliti til kirkjur, sjónleikarhús, hotell, sjúkrahús, bygningar til undirvísingar-, framsýningar- ella skemtanarendamál og yvirhøvur bygningar ella størri høli, har nógv fólk koma saman, § , stk. , Avgerð um setan av brandvakt í samkomuhúsum, sjónleikarhúsum, cirkus og tílíkum hølum, § , stk , Regluligt eftirlit við kirkjum, sjónleikarhúsum, gistingarhúsum, sjúkrahúsum, bygningum til undirvísingar-, framsýningar- ella skemtanarendamál og við bygningum og størri hølum yvirhøvur, har nógv fólk koma saman, og við brunavandamiklum bygningum og uppløgum, goymslum, og virkjum, ið koma undir §§ , og , stk. , Gera og geva út serfyriskipanir fyri nýtslu av eldi og ljósi, goymslu, flutningi, (vandamerkingar av tangabilum o.t.) og nýtslu av eldfimum og spreingikvæmum, føstum, flótandi ella luftvorðnum evnum og fyri innrætting at virkjum, har tílík evni verða goymd ella tilvirkað, fyri innrætting og nýtslu av eldstaði, upphitingarútbúnaði, ljósi og kraft, og annars neyðugar reglugerðir at fyribyrgja eldvanda og til tryggingar av hóskandi bjargingar- og sløkkimøguleikum, tá eldur er í, § , stk. , og kunngerð nr. um eldfiman løg, Sakkøn tilmæli til føroya landfúta í revsimálum við tilknýti til brunalógina, eftir -§ c) Ráðgeving til myndugleikar og onnur í spurningum viðvíkjandi sløkkiliðum, § stk. . Stórt tal av málum verða send brunaumsjónini til viðgerðar. Brunaumsjónin hevur skyldu at veita vegleiðing í tann mun, biðið verður um tað. Onnur øki, ið landsstýrið leggur til stovnin, d)- § , stk. . Við atliti til tílík málsøki verður m.a. víst til ætlaðu tilbúgvingina í sambandi við katastrofu, arbeiði við nýggjari spreingilóg. -§ , stk. Brunaumsjónin er skrivari í Brunaráðnum fyrireikar, innkallar og greiðir viðurskifti hesum viðvíkjandi. e) -§ , stk. . Avgerðir tiknar av Brunaumsjón landsins kunnu vanliga leggjast fyri landsstýrið, § , stk. og . (Tað er komið fyri, at kærur um mál eru lagdar fyri landsstýrið.) Uppgávubýtið millum smærri og størri kommunur. Dagliga koma fyrispurningar til brunaumsjónina um bæði størri og minni byggilig viðurskifti. Umframt koma privatir fyrispurningar, eisini fyrispurningar frá prosjekteringsfeløgum, ið ynskja brunatrygdarligar spurningar lýstar. Nýggjar uppgávur. Brunaumsjónin er við í hesum: -at betra um tilkallingarskipanina av sløkkiliðum við eitt nú sirenum, -farið er undir at nýmótansgera teknisku brandalarmskipanina á vaktsentralinum á brandstøðini í Tórshavn, -ein umfatandi reglugerð er gjørd fyri hetta økið, eins og góðkenning av brandalarminstallatørum (ABA) fer fram sambært nevndu reglugerð, -tilevningini av eini tilbúgvingarætlan fyri Føroyar, -vegleiðing fyri kommunur og stovnar at gera lokalar tilbúgvingarætlanir, -kanning og dagføring av útgerð hjá kommununum (og bjargingarfeløgum), -ætlan viðv. trygdarviðurskiftum í tunlum, -nevndararbeiðinum fyri nýggjari lóg um spreingievni o.t. Brunaumsjón landsins Mest krevjandi uppgávur. Byggimálsviðgerð av prosjektum, eftirlit (kanning á staðnum -setan av krøvum -endalig góðkenning) við bygningum, har nógv fólk koma saman, og eftirlit við sløkkiliðunum eru úr hópinum, hvørt sær, mest tíðarkrevjandi. Arbeiðið vit tilrættalegging, við atliti til tilbúgving og útbúgving í hesum sambandi, er sera tíðarkrevjandi. Grundleggjandi er ikki munur á størri og smærri kommunum. Nevnast kann, at tørvur er á at gera kunngerð um og tekniskar ásetingar fyri gassgoymslur. (Men sum er ber ikki til at fara undir hetta). Samskifti í høvuðsheitum. Umsóknir, tekningar og frágreiðingar verða sendar brunaumsjónini til viðgerðar. Brunaumsjónin fer altíð á staðið at hyggja at og kanna verandi bygningar o.t. Ein stórur partur av samskiftinum fer fram pr. telefon, og brunaumsjónin sendir síðani tí, ið tørvar upplýsningar tilfar, sum kann lýsa málið neyvari. Meginreglan er, at upplýst verður um galdandi krøv, og at tað síðani verður tilskilað, hvussu mál í praksis kunnu loysast. út- og inngangandi mál verða jounaliseraði, men ein vaksandi nýtsla av fax og E-mail ger, at ikki alt samskifti verður skrásett sum fyrr, tá alt fór um postskipanina. nógvir fundir um byggimál og "oljumál" verða hildnir á skrivstovuni. Tað er vanligt at ráðgevandi verkfrøðingar og onnur prosjekterandi koma á skrivstovuna at tosa um síni mál, umframt at telefonfundir við byggimálsviðgerðar í kommunum eisini er vanligt. viðv. eftirkanning av eldsbruna er mannagongdin, at løgreglan tilkallar brunaumsjónina beint aftaná at sløkkiliðið hevur fingið boð. Ofta verður gjørd umfatandi uppmáting og kanning av skaðastaðnum. Í ávísum førum verður serkøn hjálp tilkallað frá SEV. Løgreglan fær eina rapport av kanningini, sum í givnum førum verður nýtt í sambandi við, at ákæra verður reist. Samband við aðrar almennar stovnar. Vinnumálastýrið (fyrr Lógardeildin). Landsverkfrøðingin, (-maskindeild, asfalt og grótbrot spreinging). Føroya Landfúta (samstarv um góðkenning av gistingarhúsum, samkomuhúsum, eftirkanning av eldsbruna, tilkallingar av sløkkiliðsfólkum). Arbeiðseftirlitið (brunatrygdarlig krøv til arbeiðspláss, góðkenning av olju-/bensintangum). Telefonverkið og vaktsentralin hjá Tórshavnar sløkkiliði (viðv. brandalarmering, automatisk brandávaringaranlegg). Fakligt tilknýti er til Beredskabsstyrelsen í Danmark, Boligministeriet, Indenrigsministeriet, Force Instituttet og Dansk Brandteknisk Institut. Brunaumsjón landsins. Aftur til heimasíðuna LØGTINGSLÓG um eldsbruna o.a. nr. , juni Samsvarandi samtykt Føroya løgtings staðfestir og kunngerð løgmaður hesa løgtingslóg: kapittul. Skipan av brunamálum. § . Brunaumsjón landsins hevur eftirlit við brunamálum. Eftirlitið fevnir um: Tilbúgving og útgerð hjá sløkkiliðunum. Gerð av brunareglugerð. Vatnveiting til sløkkilið. Ávaringarskipan hjá sløkkiliðunum. Útbúgving av manningini í sløkkiliðunum. stk. Brunaumsjón landsins røkir umframt tey størv, ið verða løgd undir stovnin í lógini ella í teimum fyriskipanum, ið verða gjørdar sambært lógini. stk. Landsstýrið kann leggja fleiri størv undir Brunaumsjón landsins. stk. Landsstýrið setir Brunaráð við limum, ið verða valdir fyri ár. av limunum verða valdir eftir uppskoti frá kommununum og eftir uppskoti frá løgregluni. Ráðið er ráðgevandi hjá myndugleikum og øðrum brunaspurningum viðvíkjandi. Landsstýrið ásetir í kunngerð nærri reglur fyri Brunaráðið. § . Fyrisitingin hjá Brunaumsjónini verður løgd undir ein landsstovn eftir landsstýrisins avgerð. stk. Avgerðir, Brunaumsjón landsins tekur, kunnu verða lagdar fyri landsstýrið. stk. Landsstýrið kann hóast regluna í Stk. áseta, at ávísar avgerðir, ið Brunaumsjón landsins tekur, eru endaligar. § . Hvør kommuna skal, sambært reglunum í hesi lóg, hava sløkkilið, sum við fyriliti til vídd, slag av bygging og virkjum í kommununi, fjølbýli, vatnveiting o.a. er ført fyri at inna fullgott bjargingar- og sløkkiarbeiði, tá ið eldur er í, og veita dygga hjálp, tá ið óhapp stendst av vandamiklum evnum. stk. Brunaumsjón landsins kann heilt ella fyri ein part sleppa einari kommunu frá at halda sløkkilið, um so er, at kommunan í semju við annað sløkkilið ella á annan hátt fær í lag fullgóða skipan av bjargingar- og sløkkiarbeiðinum í kommununi. stk. Brunaumsjón landsins kann áseta, at kommunur innan fyri avmarkað øki skulu taka avgerð, sbr. Stk. um at hava sama sløkkilið, um tær ikki sjálvar vilja halda sløkkilið. stk. Brunaumsjón landsins kann loyva, at fleiri kommunur hava sama sløkkilið. § . Býar- ella bygdarráðið stendur fyri sløkkiliðinum í kommununi. stk. Landsstýrið kann í samráð við avvarðandi býar- ella bygdarráð gera av, at kommunan skal seta eina brunanevnd. stk. Í kommunum við brunanevnd hevur henda nevndin fyristøðuna. stk. Í brunanevndini sita limir, tilnevndir av býar- ella bygdarráði, brunaumsjónarmaður og limur, sum fútin tilnevnir. stk. Býar- ella bygdarráðið velur formannin í brunanevndini millum teir limir, sum býar- ella bygdarráðið hevur tilnevnt. Formaðurin og í minsta lagi av teimum limum, sum býar- ella bygdarráðið hevur tilnevnt, skulu vera limir í býar- ella bygdarráðnum. § . Hvør kommuna ger eina brunasamtykt við gjøllari reglum fyri: Skipan og tænastuviðurskifti hjá sløkkiliðinum, tí sløkkiútgerð, ið skal vera til, og hildin fyri roknink kommununnar, tey sløkkiamboð, sum eigarar av fastari ogn skulu fáa sær og umsita, ta vatnveiting, ið neyðug er til eldsløkkingina, boðsending eftir sløkkiliðinum. stk. Býar- ells bygdarráðið ger brunasamtyktina. Brunasamtyktin skal verða góðkend av Brunaumsjón landsins. stk. Býar- ella bygdarráðið kunnger brunasamtyktina. stk. Brunasamtyktin verður endurskoðað í minsta lagi hvørt ár. § . Í hvørjari kommunu setir býar- ella bygdarráðið ein brunaumsjónarmann. Fleiri kommunur kunnu vera saman um ein brunaumsjónarmann. Tilnevningin skal verða góðkend av Brunaumsjón landsins. stk. Býar- ella bygdarráðið kann seta ein ella fleiri hjálparmenn at vera brunaumsjónarmanninum til hjálpar eftir somu reglum sum í stk. stk. Brunaumsjónarmaðurin hevur ta dagligu fyrisitingina av sløkkiliðinum í kommununi. stk. Brunaumsjón landsins kann gera reglugerð fyri brunaumsjónarmenn og hjálparar. § . Býar- ella bygdarráðið ásetir gjøllari reglur um setan av manning til sløkkiliðið. § . Landsstýrið kann áseta reglur um útbúgving av starvsfólkinum í sløkkiliðinum. Kommunan ber útreiðslurnar til útbúgving av sløkkiliðinum. § . Brunaumsjón landsins kann áseta reglur um venjingar hjá sløkkiliðinum. § . Brunaumsjón landsins kann áseta at nýta einsháttað sløg av sløkkiamboðum og -kranum, og eisini áseta almennar reglur fyri nýtslu av opnum vatnveitingarstøðum. § . Býar- ella bygdarráðið hevur skyldu at síggja til, at í hvørjum fjølbygdum parti av kommununi er nóg góð vatnveiting til eldsløkkingar, og at neyðturviligur vegur er til økið. stk. Kommunan ber útreiðslurnar av at seta upp og umsita sløkkingarkranar og ávís vatnveitingarstøð. § . Í hvørjari kommunu skal vera ein skipan til at boða sløkkiliðinum frá. Brunanevndin - í kommunum uttan brunanevnd býar- ella bygdarráðið - ger fráboðanarskipanina. Skipanin skal verða góðkend av Brunaumsjón landsins og fútanum. stk. Telefonverkið skal vera til hjálpar, tá ið boðað verður frá eldi. Landsstýrið kann aftaná samráðing við Telefonverk Føroya løgtings áseta gjøllari reglur um hetta. § . Um ein kommuna ikki útvegar og røkir tey neyðugu sløkkiamboð ella ikki setir ta manning, ið neyðug er, ella um hon ikki hevur umsorgan fyri tørvandi vatnveiting ella fráboðanarskipan, kann spurningurin verða lagdur fyri landsstýrið. stk. Landsstýrið kann fyri kommununnar rokning bøta um tað, sum vantar. kapittul. Atgerðir vegna eldsbruna ella óhapp av vandamiklum evnum. § . Hvør tann, ið verður varur við eldsbruna ella umstøður, ið vísa at hóttandi vandi er fyri eldsbruna, ella varnast við óhapp av vandamiklum evnum, skal alt fyri eitt siga teimum frá, sum eru hótt av vanda, senda boð eftir sløkkiliðinum og royna at køva eldin ella byrgja fyri vandanum. § . Øll hava skyldu at veita ta hjálp, tey kunnu, tá ið eldur er í. stk. Hann, ið er hjástaddur, tá eldur er í, skal, tá ið hann, sum ræðið hevur á brunastaðnum, krevur tað, taka lut í bjargingar- og sløkkingararbeiðinum. stk. Hann, ið ræðið hevur á brunastaðnum, kann krevja, at privat sløkkiútgerð, privatir stigar, slangur, íløt og tílík, øll sløg av privatum flutningstólum, traktorar, og onnur arbeiðsamboð verða latin til nýtslu í bjargingar- og sløkkingararbeiðinum umframt neyðuga manning. stk. Hann sum sbr. - stk. hevur verið uppi í bjargingar- og sløkkiarbeiðinum ella hevur latið amboð ella flutningstól til nýtslu í hesum, eigur rætt til endurgjald frá kommununi fyri mista arbeiðsinntøku og fyri at vera uttan amboð. Hann eigur harumframt rætt til endurgjald fyri skaða, amboðini hava fingið í arbeiðinum. § . Sløkkiliðið hevur rætt til, tá ið eldur er í, í tann mun bjargingar- og sløkkiarbeiðið ger tað neyðugt at sleppa sær inn á privata ogn, um neyðugt við at bróta niður og taka burtur forðingar. stk. Eisini hevur sløkkiliðið rætt til at taka niður bygningar ella taka burtur gróður, tá ið hann, ið ræðið hevur á brunastaðnum, heldur tað vera neyðugt til at støðga eldinum. Tá ið bygningar verða tiknir niður, skulu tað um møguligt fáast loyvi frá fútanum. stk. Skaði veldur av sløkkiliðinum verður roknaður sum eldskaði. stk. Tá ið eldur er í, hevur sløkkiliðið rætt til at nýta ta orku, sum er í brunnum, vatnleiðingum og øðrum. Samsýning kann ikki vera kravd fyri tað vatn, sum sløkkiliðið brúkar til at sløkkja við. stk. og stk. galda somuleiðis, tá ið óhapp stendst av vandamiklum evnum. § . Brunaumsjónarmaðurin, ella tá ið hann er burtur, ein tiltaksmaður, hevur ræðið á eldstaðnum undir bjargingar- og sløkkingararbeiðinum. stk. Í kommunum við ongum sløkkiliði hevur fyristøðumaðurin fyri tí sløkkiliði, ið hevur ábyrgd av sløkking í avvarðandi kommunu ræðið á brunastaðnum, uttan so hetta ræði sambært brunasamtyktini er lagt undir brunaumsjónarmannin. § . Hann, ið ræðið hevur á brunastaðnum, skal, tá ið bráðneyðugt er, senda boð eftir hjálp frá øðrum sløkkiliði, ið tá skal koma við sløkkiamboðum og manning, uttan so tørvur er á manning og amboðum aðrastaðni samstundis. Um brunaumsjónarmaðurin ikki hevur ræðið, kunnu boð eisini bara verða send eftir hansara avgerð. Løgreglan kann aftaná samráðing við hann, ið hevur ræðið á brunastaðnum og brunaumsjónarmannin somuleiðis senda boð eftir hjálp. stk. Brunaumsjón landsins kann áseta, at kommunan ger avtalu um hjálp sambært tí, sum frammanfyri er ásett. stk. Um so er, at eingin avtala er gjørd frammanundan um endurgjald, skulu tær beinleiðis útreiðslur, ið standast av tílíkum neyðsendaramboðum, heruppií skaði á sproytur ella aðra brunaútgerð, verða endurgoldnar av teirri kommunu, sum hevur biðið um hjálpina. Ósemjur um endurgjald verða avgjørdar av landsstýrinum. § . Sløkkiliðið skal, tá ið eldur er í, geva sær far um, hví eldurin er íkomin. Finnur tað okkurt illgrunavert, skal beinanvegin verða boðað løgregluni frá, og um til ber, prógv fyri hesum verða varðveitt. § . Tá ið eldur er í ella óhapp verður av vandamiklum evnum, skal løgreglan gera tørvandi avbyrging, halda skil á og gera øll tiltøk, sum neyðug eru fyri tryggleika sakir. stk. Øll hava skyldu til at virða byrgingina og at lýða boðum frá løgregluni ella sløkkiliðinum um at fara av tí avbyrgda øki ella vegnum og frá brunastaðnum. kapittul. Eldhættislig virkir o.a.m. § . Til at seta á stovn virki, har ið verða framleidd, viðgjørd ella nýtt spreingifimir, eldkvæmir ella serliga eldførir løgir, luftevni ella annað evni krevst loyvi frá Brunaumsjón landsins. Sama er, tá ið tað snýr seg um munandi umbyggingar, økingar ella broytingar í rakstrinum. stk. Brunaumsjón landsins kann krevja, at slíkar avgerðir verða settar í verk viðvíkjandi støðu, innrætting og nýtslu av virkinum, sum hildið verður neyðugt til tess at minka um vanda fyri eldsbruna ella spreinging ella til at tryggja góðar møguleikar fyri sløkkiarbeiði og bjarging av mannalívum, tá ið eldur er í. Í hesum sambandi kann eisini verða álagt virkinum at útvega bruna og bjargingarútgerð og at leggja vatnveiting til egna nýtslu. § . Brunaumsjón landsins kann áseta, at í eigindómum, har serligur vandi fyri eldi er ella har stór virði eru hótt av oyðing, skulu tiltøk verða gjørd til tess at minka um brunavandan ella til tryggingar av fullgóðum bjargingar- ella sløkkimøguleikum, tá eldur er í. Slík áseting kann eisini verða gjørd fyri kirkjur, sjónleikarhús, gistingarhús, sjúkrahús, bygningar, ið verða nýttir til undirvísingar-, framsýningar- ella skemtannarendamál og yvirhøvur bygningar ella størri høli, har nógv fólk kemur saman. Brunaumsjón landsins kann í hesum sambandi áseta, at sløkkiútgerð verður útvegað, vatnveiting fingin í lag, at tryggja at út slepst, og at atkomuvegir verða gjørdir til akførini hjá sløkkiliðinum og støði til stigar og sproytur. stk. Brunaumsjón landsins kann áseta, at tá ið samkomuhús, sjónleikarhús o.t. verða nýtt, skal brunavaktarhald vera, og hetta skal verða goldið av fyrireikaranum fyri hetta eftir taksti, sum býar- ella bygdarráðið hevur ásett. kapittul. Skorsteinsreinsan. § . Landsstýrið kann áseta reglur um, hvussu ofta skorsteinar og roykræsi skulu verða reinsað, hvussu hetta skal verða gjørt, hvør ið hetta skal gera og um gjøld fyri hetta. Gjaldið kann verða innheintað við panting. kapittul. Brunasýning. § . Landsstýrið kann áseta reglur um, í hvønn mun brunaumsjónarmaðurin skal sýna bygningar, har sum eldstaður er. stk. Brunaumsjón landsins skal regluliga sýna kirkjur, sjónleikarhús, gistingarhús, sjúkrahús, bygningar, ið verða nýttir til undirvísingar-, framsýningar- ella skemtannarendamál og yvirhøvur bygningar ella heldur stór høli, har sum nógv fólk kemur saman og sýna eldhættisligar bygningar og goymslur og virki, sum koma inn undir §§ og . stk. Vísir sýningin, at okkurt vantar, sum kann valda serligan eldvanda, kann eftirlitsmaðurin forbjóða, at hesir bygningar verða nýttir, til bøtt er um brekið, og sýningin vísir, at hetta er gjørt. stk. Hevur brekið minni upp á seg, verður álagt at bøta um brekið innan ávísa freist. Tá ið freistin er úti og í seinasta lagi næstu ferð sýnt verður, skal ansast eftir, um bøtt er um brekið. stk. Tey sambært hesi grein settu forboð og krøv skulu skrivliga verða boðað eigaranum ella øðrum, sum av varðar. stk. Eftirlitsmaðurin skrivar gerðabók ella seðlaskrá, har í tað fyri hvørja ogn verður skrivað um tær sýningar, sum hava verið, um brek eru funnin við sýningarnar, hvørji forboð og krøv, sum givin hava verið, og um gjørt er eftir teimum. stk. Verður ikki gjørt eftir teimum boðum og krøvum, sum sett eru sambært og stk. ., skal hetta verða meldað løgregluni. kapittul. Fyriskipanir § . Landsstýrið kann áseta reglur fyri nýtslu av eldi og ljósi, fyri goymslu, flutning og nýtslu av eldfimum ella spreingikvæmum, føstum, flótandi luftvorðnum evnum og fyri innrætting av virkjum, har slík evni verða goymd ella framleidd, fyri innrætting og nýtslu av eldstøðum og øðrum útbúnað til hita, ljós og kraft og annars gera slíkar ásetingar, sum verða hildnar neyðugar til at byrgja fyri eldsvanda og til tryggingar av fullgóðum bjargingar- og sløkkingarmøguleikum, tá ið eldur er í. stk. Landsstýrið kann eftir gjøllari reglum heimila Brunaumsjón landsins at gera serfyriskipanir viðvíkjandi teimum viðurskiftum, sum umrødd eru í stk. Landsstýrið kann áseta, at tær teknisku fyriskipanir, sum Brunaumsjón ríkisins í Danmark hevur gjørt, í øllum ella fyri ein part skulu galda her á landi. Hesar serfyriskipanir og teknisku fyriskipanir verða ikki kunngjørdar. kapittul. Straffur og gildi. § . Við sekt verður straffaður hann, sum ikki er nóg varin við eldi, ljósi, eldførispinnum, øsku, eldfimum evnum og øðrum, sum annars kann elva til eld ella ikki ansar eftir, at fólk, sum hoyra til húski hansara ella virki eru nóg varin, og hann, ið sum eigari ella nýtari av elektriskum útbúnað ella øðrum ljós-, kraft ella maskinútbúnaði, sum kann elva til eld, nýtir slíkan útbúnað, ella letur hann nýta, hóast hann ikki er í fullgóðum standi. stk. Á sama hátt verður tann revsaður, sum ikki á fullgóðan hátt heldur eldstaðir ella roykrør frá hesum rein ella heldur skorsteinar, eldstaðir ella roykleidningar í standi. Sakarábyrgdina av ikki at halda rein hevur tann, ið sum eigari ella brúkari nýtir tey høli, har eldstaðurin er. Eigarin hevur ábyrgd av tvørrandi umsiting. Sama hevur nýtarin, um hann ikki sum skjótast, aftaná at hann er vorðin kunnugur við brekið, hevur sagt eigaranum ella brunaumsjónarmanninum frá hesum. § . Brot á § , § , - stk., § , stk. ella § verður revsað við sekt. stk. Tann, ið aðramáta brýtur reglurnar í hesi lóg ella tær fyriskipanir, sum eru givnar sambært lógini, verður sektaður. Somuleiðis verður sektaður tann, sum misheldur treytirnar fyri einum loyvi sambært lógini ella fyriskipanum, ið eru givnar sambært lógini, ella sum ikki fylgja forboðum ella boðum, sum eru givin sambært lógini ella fyriskipanum givnar sambært lógini. stk. Hevur partafelag, lutafelag ella tílík brotið lógina, kann felagið sum slíkt koma undir sektarábyrgd. KUNNGERÐ UM BRUNAVERJU OG BRUNATRYGD Serprent av >>Kunngerðarblaðið A<<, hefti , , við høvuðsorðum og leitiorðum Yvirlit Aftur til heimasíðuna hefti nr. frá mai Við broytingum í Kunngerð nr. frá november Føroya Landsstýri Aftur til heimasíðuna Yvirlit Almennar ásetingar Handlar og sølubygningar Kunngerðin kemur í gildi Brunatøkniligar skiljingar Skrivstovuhøli o.t. Allýsingar. Fráleikar Ídnaðar- og goymslubygningar Góðkenningar. Eldverju- og brunadeildarveggir Bilahús Dømi. Rýmingarleiðir Landbúnaðarbygningar Húsalutir og klædningar. Bjargingarviðurskifti Eldstaðir og skorsteinar o.a. Berandi vatnrættir húsalutir. Húsalutir og klæðingar Luftrásir Ikki-berandi loddrættir húsalutir. Einbýlishús sethús Innleggingar og veitingar Ikki-berandi vatnrættir húsalutir. Íbúðarhús í fleiri hæddum Brunatøkniligar innleggingar Klædningur úr flokki. Gistingarhús o.t. El-skipanir og -innleggingar Klædningar úr flokki. Sjúkrahús og røktarheim o.a. Eldstaðir til gass o.t. Hóskandi tilfar at leggja á gólv í útgongdum. Samkomuhús Revsing_fyri_brot Høvuðsorð leitiorð Undirvísingarhøli o.t. Undantaksloyvi Dagstovnar Kæra Aftur til heimasíðuna Kap I Almennar ásetingar Brunatøkniligar skiljingar Kap II Fráleikar Eldverjuveggir og brunadeildarveggir Útinning Op í eldverjuveggi og brunadeildarveggi Eldspjaðandi forðingar Trygging og merking Rýmingarleiðir Almennar ásetingar Rýmingarviðurskifti Trappur og trappurúm Bjargingarviðurskifti Bjargingarop Øki til sløkki- og bjargingararbeiði Húsalutir og klæðingar í brunaligum høpi Alment Berandi konstruktiónir Ikki berandi veggja- og loftkonstruktiónir Tekjur Klæðing á vegg og undir loft Bjálvingartilfar Kap III Einbýlishús sethús Almennar ásetingar Brunaeind og brunadeild o.a. Klæðingar Bjargingarviðurskifti Fráleikaviðurskifti Íbúðarhús í fleiri hæddum Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Hurðar Bjargingarviðurskifti Sløkkibúnaður Gistingarhús o.t. Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Ávaringarskipan Sløkkibúnaður Sjúkrahús og røktarheim o.a. Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Sløkkibúnaður Samkomuhús Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Roykop Sløkkibúnaður Undirvísingarhøli o.t. Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Ávaringarskipan Sløkkibúnaður Dagstovnar Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðing Rýmingarleiðir Sløkkibúnaður Handlar og sølubygningar Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Varnaraskipan Sløkkibúnaður Skrivstovuhøli o.t. Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Sløkkibúnaður Ídnaðar og goymslubygningar í einari hædd Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir Klæðingar Rýmingarleiðir Sløkkibúnaður Bilahús Almennar ásetingar Brunaeindir og brunadeildir o.a. Klæðingar Rýmingarleiðir Útgonguljós og neyðljós Luftrásir Frárenningarskipan Sløkkibúnaður Landbúnaðarbygningar Kap IV Eldstaðir og skorsteinar o.a. Almennar ásetingar Eldstaðir .- Almennar ásetingar .- Smáir afturlatnir eldstaðir .- Opnir eldstaðir .- Stórir eldstaðir .- Eldstaðir til vinnuliga nýtslu Samband millum eldstað og skorstein Skorsteinar .- Almennar ásetingar .- Reinskingar og eftirlit .- Smáir skorsteinar .- Lítlir skorsteinar úr tigulsteini ella úr elementum úr tigulbetong .- Lítlir stálskorsteinar .- Stórir stálskorsteinar Luftrásir Almennar ásetingar Luftnýggjanarbúnaður í íbúðarhúsum Aðrir bygningar enn íbúðarhús Innleggingar og veitingar Almennar ásetingar Vatnhitaverk Rúm til burturkast og skarn o.t. Lyftur Kap V Brunatøkniligar innleggingar Almennar ásetingar Rørveitingar og eldsløkkivatn Roykop Útgonguljós og neyðljós Kap VI El-skipanir og -innleggingar Eldstaðir til gass o.t. Kap VII Revsing_fyri_brot Undantaksloyvi Kæra Kunngerðin kemur í gildi Allýsingar. Góðkenningar. Dømi. Húsalutir og klædningar, sum viðvíkjandi eldvanda eru nýtiligir. Berandi vatnrættir húsalutir. Ikki-berandi loddrættir húsalutir. Ikki-berandi vatnrættir húsalutir. Klædningur úr flokki. Klædningar úr flokki. Hóskandi tilfar at leggja á gólv í útgongdum. Skjal nr. Allýsingar Høvuðsorð leitiorð Aftur til heimasíðuna Við heimild í § stk. í løgtingslóg nr. frá juni um eldsbruna o.a. og við broytingum í kunngerð nr. frá november . hevur landsstýrið fyrisett: Kunngerð um brunaverju og brunatrygd. I Kapittul Almenn viðurskifti. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Skylda um byggimálsviðgerð. Í sambandi við at kommunalur byggimyndugleiki veitir byggiloyvi, hevur hann skyldu til at gera eina meting av øllum byggimálum og seta tey krøv, ið neyðug eru at tryggja, at almennar ásetingar um brunatrygd verða fylgdar. Er talan um eldhættislig virki o.a.m., sum koma undir reglurnar í § stk. , og § stk. , í lógini skal kommunali byggimyndugleikin, áðrenn byggiloyvi verður givið, útvega sær loyvi frá Brunaumsjón landsins. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Almennar ásetingar. .- Allar byggingar skulu útinnast og innrættast á slíkan hátt og vera úr tílíkum tilfari, at tær geva nøktandi trygd fyri eldi, og at eldurin ikki breiðir seg á egnum grundøki, innanhýsis og til grannabyggingar. Byggingar skulu geva fólki, sum eru inni, góða trygd og góðar møguleikar at sleppa til rýmingar út, tá eldur er í. Góðar umstøður skulu vera at sløkkja eld og at bjarga fólkum út. Byggingar skulu fremjast við atliti til ta nýtslu, tær eru ætlaðar til, soleiðis at ásetingar kunnu herðast, t.d. har talan er um bygningar, ið skulu nýtast av rørslutarnaðum, í sambandi við krøv um rýmingarleiðirnar, og annars har serligur eldhótti er. .- Viðvíkjandi bygningsflokkunum, sum eru greinaðir í ásetingunum í III kapittli verða krøvini í .- um brunatrygd vanliga roknað sum lokin, tá bygt og innrættað er sambært tí grein, sum hoyrir til tann ávísa bygningsflokkin. .- Bygningar, sum bygningsflokkingarnar í III kapittli ikki fevna um, skulu, í tann mun tað er sambærligt, lúka krøvini í teimum ávísu greinunum viðvíkjandi vídd á brunaeind, eldvanda, rýmingarviðurskiftum, sløkkingarmøguleikum o.ø. .- Byggingar, sum ikki koma undir greinirnar í III kapittli og ikki beinleiðis kunnu javnstillast við tær, skulu viðvíkjandi brunatrygdarligu krøvum, verða viðgjørdar sambært ásetingum frá Brunaumsjón landsins. .- Viðvíkjandi eld- ella spreingikvæmum virkjum, bygningum og goymslum, verður víst til løgtingslóg nr. frá juni um eldsbruna o.a. .- Ásetingarnar í kunngerðini eru galdandi fyri: ) Nýggja bygging. Umbygging av/ella bygging afturat húsum. Broyting í innrætting ella nýtslu av bygging, sum er, og sum hevði komið undir hesi kunngerð, um hon var nýbygging. Byggingar, sum eru, tá ið tær einstøku reglurnar beinleiðis heimila hetta. ) Fastar konstruktiónir og virki, sum eftir fyritreytunum í kunngerðini og í trygdarligum høpi, eru at skilja sum bygging. Flytandi konstruktiónir, eitt nú tjøld, bátar, vognar ella tílíkt, tá ið nýtsla teirra sum bygging ikki bert er fyribils. Tangar, kranar, flutningsbrýr, pallar, áskoðarapallar, skýli og aðrar konstruktiónir, í tann mun tað er náttúrligt, tá ið hugsað verður um almennan tryggleika, skil, heilsu ella onnur viðurskifti, sum kunngerðin er ætlað at røkja. ) Byggingar, sum eru, mugu ikki við broyting, um-/ella afturatbygging, hækkan ella á annan hátt verða broyttar, soleiðis at tær stríða ímóti galdandi reglum ella, um so skuldi verið, fara at stríða enn meira ímóti hesum reglum, enn tær longu gera. Skulu byggingar, sum eru, verða umvældar ella broyttar so nógv, at øll byggingin yvirhøvur verður endurnýggjað (høvuðsumbygging), skal arbeiðið verða gjørt soleiðis, at byggingin sum mest samsvarar við tær reglur, ið galda fyri nýbygging. Bý- og bygda(r)ráð kunnu gera av, hvat ið metast skal at vera høvuðsumbygging. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Brunatøkniligar skiljingar. .- Brunatøkniligu merkingarnar um tilfarsflokkingar, bygningslutir o.a.: um gjøgnumheilar (massivar) hurðar. um brunatrekleika fyri húsalutir (tó ikki hurðar). um brunatrekleika fyri hurðar. um byggitilfar sum ikki kann brenna. um tekingartilfar. um gólváleggingartilfar úr flokki G. um byggitilfar úr flokka A og flokka B tilfari. um klædning úr flokka og flokka klædningi. eru góðkendar sum lýst í skjali nr. . .- Hitastøðug mineralull og takljósplátur, ið lættliga bráðna, eru góðkendar sum lýst í skjali nr. . .- Slanguskáp, sum vatn altíð stendur til, er at skilja sum lýst í .- og í vegleiðing nr. frá Dansk Brandteknisk Institut (DBI) og sum Brunaumsjón landsins hevur góðkent. .- Ávaringarskipan er at skilja sum lýst í vegleiðing nr. frá DBI og sum Brunaumsjón landsins hevur góðkent. .- Sjálvvirkandi sprinklaraverja er skipan, ið er gjørd, sýnað og røktað sambært DS viðvíkjandi sjálvvirkandi sprinklaraverju í bygningum, og sambært reglugerðum hjá DBI um sprinklaraverju. Skipanin skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Sjálvvirkandi sprinklaraverja skal vera soleiðis háttað, at sløkkiliðið kann verða fráboðað. .- Innanhýsis rør til eldsløkkivatn, roykop, útgonguljós og neyðljós skulu vera sambært ásetingunum í um brunatøkniligar innleggingar .- Sjálvvirkandi brunaávaringarskipan er skipan, sum er gjørd, kannað og hildin sambært reglugerðum frá DBI um tílíkt, og sum eru góðkendar av Brunaumsjón landsins. Sjálvvirkandi brunaávaringarskipan skal vera soleiðis háttað, at sløkkilið kann verða fráboðað. .- Brunaeind er at skilja sum eitt ella fleiri rúm, ið eru skilað frá øðrum rúmum ella bygningum við húsalutum, sum svara í minsta lagi til BD- húsalut Ein brunaeind kann í mesta lagi vera í tveimum hæddum. .- Brunadeild er at skilja sum ein ella fleiri brunaeindir, ið eru skilaðar frá øðrumdeildum ella bygningum við húsalutum, sum svara í minsta lagi til BS- húsalut . .- Brunanøgdin er øll hitanøgdin tilsamans, roknað í MJ pr. m gólv, frá øllum sum kann brenna, eitt nú vørur á goymslu, innbúgv, bygningslutir og tilfar. .- Á skjali nr. eru dømi sýnd um bygningslutir, klædningar o.a., sum brunatrygdarliga í høvuðsheitum nøkta brunateknisku krøvini, ið kunngerðin setur. Sjálvvirkandi hurðaafturlatingarskipan er skipan, sum er gjørd, kannað og hildin sambært ásetingunum í fyriskipan nr. frá DBI og sum eru góðkendar av Brunaunsjón landsins. II Kapittul Felags ásetingar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Fráleikar. .- Bygningar og partar av bygningum skulu í brunatrygdarligum sambandi, í minsta lagi móti grannaogn, øðrum bygningum á sama grundøki og móti miðjunum á gøtum og vegum, halda fráleikar sum fyriskrivað í hesi grein, sjálvt um aðrir fráleikar eru nevndir í byggisamtyktum. .- Fráleikar í hesi grein skulu mátast vatnrætt. Fráleiki er stytsta strekkið millum eini hús ella part av tí til grannamark ella aðra bygging á sama grundøki. .- Har bygningar eru nærri grannamarki, miðjuni á gøtum og vegum enn , m, skulu teir veggir, ið horva móti grannamarki og vegi gerast við eldverjuveggi sambært um eldverjuveggir og brunadeildarveggir. .- Eldverjuveggir, ið eru t.d. bygdir í mark skulu tryggjast soleiðis, at eigari, hvørki heilt ella lutvíst, kann broyta ella taka hann niður, og at tað ikki verða framdar nakrar broytingar viðvíkjandi eldverjuvegginum uttan loyvi eftir serstakri byggimálsviðgerð. .- (Byggifráleikar skulu vera í minsta lagi sambært galdandi byggisamtyktum.) .- Bygningar við klædningi ella tekju sum eldur lætt festir í, skulu vera minst m burtur frá grannamarki, vegmiðju og øðrum bygningum. .- Takskegg, vindskeiðir, vindfang og tílíkir smáir partar av bygningi, gjørdir úr tilfari sum kann brenna, kunnu vera , m nærri grannamarki og vegmiðju enn annars ásett. .- Bygningar á sama grundstykki roknast sum ein bygningur viðvíkjandi sundurskilingum í brunaeindir og brunadeildir, tá fráleikin millum tveir bygningar er minni enn fráleikin samanlagdur, sum eigur at vera millum tílíkar bygningar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Eldverjuveggir og brunadeildarveggir. Útinning. .- Eldverjuveggur er veggur gjørdur í minsta lagi sum BS-veggur og á slíkan hátt, at hann, tá eldur er í, varðveitir styrki, skap og støðufesti óbundin av teimum bygningslutum, hann annars er bygdur saman við og hann skal kunna verða standandi, sama um húsið øðrumegin við brennir ella verður tikið niður. (t.e. eisini stabilur og óbundin av grannabygningum). .- Brunadeildarveggur er veggur gjørdur í minsta lagi úr BS- húsaluti og er støðugur eins og ásett í . .- Eldverjuveggir og brunadeildarveggir skulu gerast minst cm upp um tekju, ið er næst, mált vinkulrætt á tekjuna. Kamburin skal vera úr sama tilfari, sum sjálvur veggurin er úr. Kamburin skal vera inndekkaður á haldgóðan og brunatryggan hátt. .- Brunadeildarveggir kunnu í staðin fyri brandkamb, eins og nevnt í gerast við m breiðari ál, báðumegin fram við vegginum, úr BD-húsaluti ella , m breiðari ál úr BS-húsaluti Eldverjandi bygningsluturin skal vera væl festur í veggin og næstu sperrurnar. Byggjast skal tætt upp undir tekjuna, tekjupláturnar ella taksteinarnar. .- Krav um brandkamb sambart og á brunadeildarveggi í húsum við kjallara og einari hædd kann verða slept. .- Tekja, ið horvir móti grannamarki, vegmiðju ella miðju á gøtu skal ikki hella meiri móti markinum, enn at hon er minst , m frá markinum, mált vatnrætt ovast á brandkambinum. Er eingin brandkambur ella fráleikin ikki nóg stórur, skal takkonstruktiónin gerast í minsta lagi sum BD-bygningslutur til í minsta lagi , m frá grannamarkinum. .- Eldverjuveggir og brunadeildarveggir skulu, har teir ganga inn í útveggir úr BS-konstruktión, verða samanbygdir við teir. Har teir ganga inn í útveggir úr BD-konstruktión, skulu eldverjuveggir og brunadeildarveggir byggjast tætt út til innsíðuna á húsaklædninginum. .- Syllar, lektir, stólpar ella tílíkt, ið verður lagt uppat ella framvið einum eldverjuveggi ella brunadeildarveggi, skal vera í minsta lagi cm frá vegginum mótsettu megin. Hesin fráleiki kann verða settur til cm, tá talan er um endatræ á langbitum, undirsløgum, sperrum og tílíkum. Millum tílíkan stórvið, ið verður bygdur inn í ein felags eldverjuvegg ella brunadeildarvegg hvør sínu megin frá, skal eisini vera cm. Lektir kunnu leggjast tvørtur yvir brunadeildarvegg, sum ikki hevur brandkamb. Millum lektirnar skal vera tilfar sum liggur fast og trygt og sum ikki kann brenna. .- Skorsteinar, luftrásir, rør, slanguskáp og aðrar veitingar mugu ikki byggjast inní eldverjuveggir og brunadeildarveggir á slíkan hátt, at sjálvur veggurin ikki til fullnar heldur kravið um brunamótstøðu og brunatrygd. Op í eldverjuveggi og brunadeildarveggi. .- Op í eldverjuveggi kunnu einans verða gjørd við serligum loyvi, og tá í mesta lagi undir hesum treytum: Op til luftrásir í útveggi í mesta lagi cm stór við sínamillum fráleika uppá minst , m. Í opunum skulu vera faststoyptar ristir úr tilfari sum ikki kann brenna, og ikki bráðna tá hitin verður í minsta lagi oC. Ristin skal annars ikki kunna latast upp. Ljósop í útveggi, í mesta lagi , m stórt, við , m sínamillum fráleika fjalt og tætt við í minsta lagi t.d. føstum innstoyptum, krossarmeraðum, minst mm tjúkkum, tráðglasi ella innmúraðum "glasbyggisteini" (F-húsalutur ). Hurðaop í mesta lagi m breitt og , m høgt afturlatið og tætt við í minsta lagi BS-hurð Op til kaðlar skulu í hvørjum einstøkum føri gerast heilt tøtt og brunatrygg millum brunadeildir. .- Op í brunadeildarveggjum og í skilagólvum, skulu vera afturlatin og tætt við hurð ella tílíkum í minsta lagi sum BD-hurð Op til kaðalveitingar og luftrásir og aðrar veitingar skulu vera afturlatin og tætt, soleiðis at brunadeildarveggurin ikki missir brunatrygdarligar eginleikar. Eldspjaðandi forðingar. .- Um vandi er fyri at eldur kann breiða seg tá nøktandi fráleiki ikki er millum brunadeildir, t.d. har hús eru samanbygd soleiðis, at tað inni í hornagripa, har eisini brunadeildarveggur er skal útveggur í gripanum gerast sum í minsta lagi BS-húsalutur , soleiðis at eldur kann ikki breiða seg yvir í minsta lagi , m næst brunadeildarvegginum. .- Um bygningur báðumegin brunadeildarvegg er í ymiskum hæddum, skal takið yvir lægra partinum vera í minsta lagi úr BD-húsaluti uttan op minst m frá hægra partinum. Hetta er ikki galdandi, um hægri bygningur hevur vegg við ongum opi og hann er úr BS-húsaluti yvir lægra partinum. Trygging og merking. .- Eldverjuveggir bygdir um mark og sum eru felags, skulu tryggjast soleiðis, at eigarar, hvørki heilt ella lutvíst, beina burtur ella broyta hann á nakran hátt, uttan at eigararnir eru samdir og brunamyndugleikarnir hava givið serstakt loyvi. Treytir viðvíkjandi felags eldverjuveggi skulu tinglýsast á avvarðandi ognum, áðrenn bygt verður. .- Um samanbyggingar gera, at eldverjuveggur ikki sæst uttan á bygningum, kunnu krøv verða sett um merki, sum kunnu vísa t.d. sløkkiliðsfólki, hvar veggurin er. Tílíkar merkingar skulu vera sambært DS um trygdarskelti. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Rýmingarleiðir. Almennar ásetingar. .- Rýmingarleiðir eru gangir, gonguøki og trappur, sum tryggja at fólk inni í bygningum, í skundi kunnu koma sær til trygt stað niðri á lendi uttandura og haðani sleppa burtur. Lyfta, rullutrappa og tílíkt eru ikki rýmingarleiðir. .- Til og frá lendi ella túni, skal um úthurð verða gongt til og frá íbúðareind heilsu-, virkis-, undirvísingar- og skrivstovubygningum o.t. eftir skráum ella hallandi gólvi. Har tað ikki ber til at gera gólv og tún við halli kunnu gerast trappur. Atkomu- og rýmingarviðurskifti skulu í størstan mun gerast við atliti til børn og fólk, sum eru rørslutarnað, og fólk, sum hava ilt við at staðkunna seg. Hurðar skulu vera í minsta lagi M. Gangir, tún og gólv, sum hella, skulu eins og trappur verða umgird t.d. við hondlista, sum er í minsta lagi cm yvir trappuforkanti og cm yvir pallar og gólv. Glopp í rimaverki skulu ikki vera víðari enn cm. Trapputrin ella partur av trappu, sum hevur minni "grund" enn cm og stig hægri enn cm verður ikki roknað sum rýmingarleið. Beinar høvuðstrappur í rýmingarleiðum skulu hava grund, sum eru í minsta lagi cm. Frí hædd yvir neyðtrappu og trappu í rýmingarleið skal vera í minsta lagi cm. .- Rýmingarleiðir skulu vera skilligar at síggja og greiðar og mugu ikki nýtast til annað endamál enn fólkaferðslu. Tó kunnu gangir nýtast ella innrættast til annað endamál, sum tó ikki økir um eldførið, brunavandan ella ørkymlar endamálið við rýmingarleiðunum. Gangir, sum eru longri enn m skulu skilast sundur við royktættum, sjálvafturlatandi hurðum. .- Veggir og loft í rýmingarleiðum skulu í minsta lagi klæðast við tilfari úr flokki Tó kunnu partar av veggi klæðast við tilfari úr flokki , í mesta lagi , m upp frá gólvi. .- Tilfar at leggja á gólv og trappur í rýmingarleiðum skal lúka krøvini í DS . .- Millum trappur í somu rýmingarleið skal vera í mesta lagi m. Í skúlum og bygningum, har rørslutarnað ofta kunnu vitja og har byggiháttur og skap á bygningi tala fyri tí, eigur hesin fráleiki at gerast stytri. .- Smogur í bygningum ella millum bygningar, portur og tún við girðingum um, skulu lúka krøvini sambært , , og Bygningslutir kring smogur, trongar og tílíkt, sum eru rýmingarleiðir skulu vera eins og í ásetingunum fyri trappurúm og gangir og .- . Rýmingarviðurskifti. .- Brunaeind, ikki størri enn m til í mesta lagi fólk, skal hava hurð út til gang, sum hvønn sín veg leiðir til sjálvstøðugar útgongdir. Fráleikin millum hurðina í brunaeindini til næstu útgongd skal vera í mesta lagi m. .- Brunaeind størri enn m til í mesta lagi fólk skal hava í minsta lagi hurðar út til gang, sum víst á í ., ið eru beint við endarnar hvør sínumegin á brunaeindini. Fráleikin úr tilvildarligum stað í brunaeindini til næstu hurð skal vera í mesta lagi m. Fráleikin frá hurðum í brunaeindum til næstu útgongd skal í mesta lagi vera m. .- Brunaeind til fleiri enn fólk skal hava minst rýmingarleiðir beint við endarnar hvør sínumegin í brunaeindini, ið eru sjálvstøðugir heilt út/niður á lendi uttandura. Fráleikin úr tilvildarligum stað í brunaeindini til næstu hurð til rýmingarleið sambært skal vera í mesta lagi m. Dyr í brunaeindum, rýmingarleiðir og hurðar í rýmingarleiðum skulu vera tilsamans minst cm breiðar fyri hvørt fólkið, sum brunaeindin er roknað til. Breiddin á rýmingarleiðum skal vera í minsta lagi M, javnt býtt millum sjálvstøðugu rýmingarleiðirnar. .- Í brunaeind við ongari hurð beinleiðis út á lendi, skal fyri hvørji ásett fólk, sum eindin er ætlað til, vera í minsta lagi bjargingarop, tó ikki brunaeind háttað sum í . .- Ásetingarnar í og , punktum, galda ikki fyri brunaeind við hurð beinleiðis út til lendi. .- Úr smogum, umgirdum gørðum og líknandi økjum, sum eru umgird av bygningum ella eini hvørjari bygging, skal vera minst útgongd sambært Lýkur byggingin kring smogur og umbygdar garðar (urtagarðar) og tún o.t. ikki í minsta lagi ásetingarnar um brunaeindir og brunadeildir, sum svarar til ta ávísu byggingina, skulu tílík øki í hvør sínum enda hava minst sínamillum sjálvstøðugar útgangir, soleiðis at øll, ið nýta bygningin, á tryggan hátt kunnu sleppa burtur frá bygningum og økjum. .- Útgongd, ið svarar til , og , er í minsta lagi M breið og cm. høg hurð út í tún, hurð til trappurúm og hurð til gang í aðrari brunaeind ella brunadeild, haðani gongt er beinleiðis út á lendi ella til sjálvstøðugt trappurúm, haðani tað slepst burtur. Trappur og trappurúm. .- Trappa, sum er rýmingarleið, skal vera sambært hesum ásetingum: Uttandura skal trappa ganga heilt niður á lendi og skal hon vanliga vera úr tilfari, sum ikki kann brenna. Innandura skulu trappur vera úr tilfari, sum svarar til BS-húsalut Trappur innandura kunnu tó vera úr tilfari, sum kann brenna, har gólvið í ovastu hædd ikki er meiri enn , m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi. .- Trappur, sum koma undir b og c, undantikið atkomutrappa frá svalagangi (altangangi) í húsum í tveimum hæddum skulu vera í trappurúmum við hurð beinleiðis út á lendi, tó møguliga um vindfang (durur). Trappurúm skal vera sjálvstøðug brunadeild. Veggir í trappurúmi kunnu vera uttan brandkamb, men tó byggjast tætt upp undir tekjuna. .- Í bygningum har gólvið í ovastu hædd er meiri enn m ( hæddir) oman fyri lægsta jørðildi, skal ikki vera gongt millum trappurúm og kjallara. Tó kann samband vera um dur, sum er opin út ella er ótætt rimaður (luftslúsa). .- Í bygningum har gólvið í ovastu hædd er meiri enn m ( hæddir) oman fyri lægsta jørðildi og í bygningum har stigar hjá sløkkiliðum ikki røkka upp til bjargingaropini, skal úr øllum hæddum, uttan mun til lendisviðurskifti annars, vera atgongd til trygdartrappu. Í trappurúminum skal vera rør til sløkkivatn eins og ásett í Brunamyndugleikarnir kunnu herða krøvini til tílíkar bygningar. .- Trygdartrappa skal vera í sjálvstøðugum trappurúmi hagar einans er gongt úttani frá, um luftslúsu og um svalagang. Hurð millum trygdartrappurúm og luftslúsu skal vera í minsta lagi BD-hurð og skal ikki kunna læsast. Millum kjallara og trygdartrappurúm kann einans vera gongt um luftslúsu. Í trappurúminum má ikki vera evni ella tilfar, sum kann brenna, uttan hondlisti. .- Luftslúsur skulu vera soleiðis háttaðar: Djúpdin út og inn má mest vera x breiddina við útveggin. Luftslúsa omanfyri lendi skal í allari breiddini vera opin út oman fyri rimaverk, sum skal vera til cm omanfyri gólvi. Opini í luftslúsum kunnu rimast í mesta lagi soleiðis, at % av opinum verður fjalt. .- Í trappurúmi við vindeygum skal fyri hvørja hædd vera vindeyga, ið fólk kunnu koma framat, og sum kann latast upp ella lúka krøvini sambært stk. . .- Trappurúm, ið ikki hava vindeygu (loddrøtt vindeygu) skulu vera soleiðis háttað: Ovast í trappurúmi skal vera roykop beinleiðis út, við lemmi ella lúku, sum Brunaumsjón landsins kann góðtaka. Roykopið skal vera í minsta lagi m Upplatingarskipanin skal vera næst inngongdini, og skal altíð lættliga kunna handfarast, við handfangi á sjónskum stað, skilliga merkt "Roykop" sambært DS , við ikki minni enn mm høgum stavum. Millum trappuvangar skal í minsta lagi vera cm, uttan so at innbygt rør er til at veita sløkkivatn sambært Dyr í rýmingarleiðum. .- Hurðar í rýmingarleiðum skulu í einum taki kunna latast upp innanífrá í rýmingarleiðini uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Hurðahandtøk skulu vera umleið m yvir gólvi. .- Hurðar við tvinnum síðuhongdum hurðabløðum skulu hava upp- og afturlatingarútbúnað, ið er soleiðis háttaður, at bæði hurðabløðini latast upp, tá trýst verður á tær ella tá ein við einum taki togar niðureftir eitt handfang ið er , m yvir gólvinum (pasquil). Tílíkur útbúnaður má ikki gera sjálvafturlatandi hurðaskipanir óvirknar. .- Hurðar (millum) í rýmingarleiðir (og høli) frá hølum rúma fleiri enn fólkum skulu (lata upp) ganga út í rýmingarleiðina og hava í minsta lagi m breitt op umframt ásetingarnar í .- . .- Dragihurðar, snarihurðar, skipanir ið kunnu halda fólki aftur ella telja fólk, t.d. við kassaapparat í handlum og viðurskifti annars, sum eru soleiðis háttað, at fólk verða tarnað, verða ikki roknað sum rýmingarleið uttan so, at serlig góðkend tiltøk eru, sum tryggja, at rýmingarleiðirnar á allan hátt eru fullgóðar. Gangir. .- Gangir, ið eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir. Hurðar millum gangir og búrúm, tilhaldsrúm, skrivstovuhøli og tílík rúm, kunnu hóast ásetingarnar undir viðkomandi bygningsflokkingum vera í minsta lagi eins og BD-hurð -M. Hurðar inn til goymslur og tílík rúm skulu tó vera í minsta lagi BD-hurð . .- Hurðar mugu einans verða hildnar í upplatnari støðu við sjálvvirkandi hurðaafturlatingarskipan. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Bjargingarviðurskifti. Bjargingarop. .- Bjargingarop eru vindeygu, lemmar og dyr í útveggi og tekju, har fólk kunnu bjargast út, og har eisini bjargingarfólk kunnu sleppa inn. .- Sløkkiliðsfólk skulu kunna sleppa framat bjargingaropum, t.d. við stigum. Rimar, vindfang, sólskermar o.a. mugu ikki vera ein forðing fyri at síggja ella nýta bjargingarop. .- Bjargingarop skulu lættliga og uttan nakra forðing kunna latast upp og skulu kunna standa víðopin, so slepst um tey bæði út og inn. .- Bjargingarop skulu vera í minsta lagi cm høg og cm breið. Tó skal hædd og breidd tilsamans vera ikki minni enn cm. Er hæddin frá lendi upp til bjargingarop minni enn cm, kann hæddin á sjálvum bjarginaropinum vera cm. Er hæddin frá lendi upp til bjargingarop í tekju meiri enn m, skal hæddin á sjálvum bjargingaropinum vera ikki minni enn cm. .- Í bygningum, har tað er hægri enn m millum lægsta jørðildi og bjargingarop í ovastu hædd, skulu bjargingarop í øllum hæddum, uttan í tekju, vera dyr, vippuvindeygu, síðuhongd vindeygu, lúkur ella dragivindeygu við opum í minsta lagi sum ásett í . .- Frá gólvi upp til undirkant á bjargingaropi skal ikki vera hægri enn cm. .- Á loftum har gólvið er hægri enn , m ( hæddir omanfyri) lægsta jørðildi, skulu bjargingarop í tekjum og kvistum, vera soleiðis háttað og sett, at tað, mált vatnrætt frá takskeggi inn til niðara kant á bjargingaropi, ikki er longur enn , m. Hevur opið sama hall sum tekjan (takvindeygu), skal innandura vera í minsta lagi cm vindeygakarmur, ella trin ikki hægri enn cm yvir gólvinum og í mesta lagi cm niðanfyri bjargingaropinum. Øki til sløkki- og bjargingararbeiði. .- Atgongd ella innkoyring skal vera til bygging og skulu hesar viðvíkjandi legu, leið, breidd og hædd vera lagaðar eftir viðurskiftunum á staðnum og eftir nýtsluni av bygninginum. .- Møguleiki skal vera hjá sløkkiliðunum við stigum og neyðugum bjargingaramboðum at koma fram at bjargingaropum. Framvið bygningum har bjargingarop eru meir enn m oman fyri lægsta jørðildi, skal vera hóskandi slætt øki til bjargingartiltøk, uttan so at bygningurin er soleiðis háttaður, at frá hvørjari brunaeind er gongt til trygdartrappu. .- Tílík bjargingarøki skulu vera m breið og eisini vera framman fyri t.d. altanum svalum og karnappum og yvirhøvur í fráleika frá bygningum soleiðis at stigar og annað kann nýtast best. Økið eigur ikki at hella meir enn : Tilkoyringarleiðirnar skulu vera einar m breiðar og hava fast undirlendi. Vegur og øki til bjargingar skal hóska til amboðini hjá sløkkiliðnum. .- Portur og tílíkar forðingar til bjargingarøki kunnu einans læsast eftir serligari avtalu við kommunalu brunamyndugleikarnar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Húsalutir og klædningar í brunaligum høpi. Alment. Húsalutir og partar av bygningum skulu festast og byggjast soleiðis saman, at konstruktiónin í brunatekniskum sambandi er ikki verri enn tað sum krevst av tí einstaka bygningslutinum. Berandi konstruktiónir. .- Berandi konstruktiónir, eitt nú útveggir, skilaveggir, súlur, langbitar, undirsløg og tílíkt, skilagólv, svalar o.a., skulu í minsta lagi lúka niðanfyri settu krøv. Kjallarar og ovastaloft, sum kunnu nýtast, verða at rokna sum hæddir, tá ið tað er meiri enn m millum loft og gólv. .- Berandi konstruktiónir í húsum í einari hædd, sum ikki eru størri enn m , skulu vera í minsta lagi sum BD-húsalutur , og í minsta lagi sum BD-húsalutur í húsum størri enn m . .- Bygningum í einari hædd við lættari takkonstruktión við roykopum, javnt býtt yvir alla tekjuna, uppá ikki minni enn % av tekjuni, nýtast ikki at lúka krøvini í Bygningar størri enn m skulu kortini hava berandi konstruktiónir, sum halda í minsta lagi í minuttir, um tað, sum borið verður, er meir enn m av tekjuni, og minuttir, um borið verður meir enn m av takkonstruktiónini. .- Bygningur, sum er kjallari og hædd, skal hava berandi konstruktiónir í ovaru hædd eins og ásett í og Skilagólvið og grundin skal vera BS-húsalutur Berandi konstruktiónir skulu hava minst eins góða brunadygd sum tað, ið verður borið. .- Bygningur, sum er meiri enn hædd, og har ovasta gólvið er ikki hægri enn m omanfyri lægsta jørðildi, skal hava berandi konstruktiónir og skilagólv til og við gólvið í ovastu hædd, í minsta lagi sum BS-húsalutur . .- Í bygningi, har gólvið í ovastu hædd er hægri enn m omanfyri lægsta jørðildi, skulu ovastu metrarnir, hava berandi konstruktiónir til og við skilagólv í ovastu hædd, sum í minsta lagi svara til BS-húsalut roknað frá gólvinum í ovastu hædd. Berandi konstruktiónir og skilagólv í hæddunum niðanfyri skulu vera í minsta lagi úr BS-húsaluti Skilagólv og konstruktiónir, sum einans bera einari hædd, skulu vera í minsta lagi úr BS-húsaluti . .- Ovasta hædd í bygningum skal í minsta lagi vera úr BD-húsaluti . Ikki berandi veggja- og loftskonstruktiónir. .- Ikki berandi útveggir í bygningum við einari hædd (og kjallara), skulu í minsta lagi vera úr BD-húsaluti . .- Ikki berandi útveggir í bygningum við meiri enn einari hædd (umframt kjallara), skulu vera í minsta lagi úr BD-húsaluti . .- Veggir og húsalutir, sum venda móti ovastalofti og tílíkum ikki-búrúmun, skulu vera í minsta lagi úr BD-húsaluti Umframt skulu takrúm (ovastaloft) og vaðingar verða soleiðis háttað: Takrúm (ovastaloft) størri enn m skulu fyri hvørjar m í "gólvvídd" skilast sundur í minsta lagi við veggi, sum svarar til BD-húsalut , klæddur við tilfari úr flokki Tílíkur veggur skal um gjørligt, byggjast omaná annan skilavegg sambært .- og Vaðingar ella tílík opin gjøgnumgangandi rúm, skulu út fyri brunaligum skilaveggi, tó í mesta lagi fyri hvørjar m skilast sundur við í minsta lagi BD-húsaluti Samanbyggjast skal sambært .- og .- Niðurhongd loft, eins og niðurheingingarskipanir, skulu vera úr tilfarsflokki A. Skilaveggir skulu ganga upp um niðurhongda loftið, tætt upp undir skilagólv ella takkonstruktión, ið skulu lúka krøvini í Klæðing á vegg og undir loft omanfyri niðurhongda loftið, skal lúka krøvini um klæðing fyri tað ávísa hølið. .- Niðurhongd loft, sum ikki lúka krøvini í ., mugu einans vera gjørd, eftir at serstakt loyvi er givið í hvørjum einstøkum føri. .- Niðurhongt loft er loftklæðing, har gloppið omanfyri er meir enn cm og tilsamans størri enn m Termoplastiskt og lívrúnnið bjálvingartilfar er í hesum sambandi at rokna sum glopp. Tekjur. .- Tekjur skulu vera soleiðis háttaðar og úr slíkum tilfari, at tær brunaliga eru hóskandi tryggar. .- Tekingartilfar skal vera brunatrygdarliga hóskandi sambært DS . .- Viðvíkjandi ervaljósum, ið ikki tola hita, eru hesi víddar- og fráleikakrøv galdandi: Víddin á ervaljósi má samanlagt ikki vera størri enn % av allari tekjuni. Hvørt ervaljós má ikki vera størri enn m Millum ervaljós skal vera eitt strekki við fastari tekju sum í minsta lagi svarar til breidd ella longd á tí størra ervaljósinum næst við. Fráleikin nýtist tó ikki at vera størri enn , m. Smá ervaljós eins og takvindeygu, kunnu standa í trunka við minni fráleika enn ásett í petti c), tá samlaða økið ikki verður størri enn m .- Bygningar, við einans einari hædd, kunnu hava tekju úr tilfari, ið er elddovið, og sum ikki tolir hita meiri enn C. Tílíkar tekjur skulu í hvørjum einstøkum føri hava serstaka góðkenning frá Brunaumsjón landsins. Klæðing á vegg og undir loft. .- Bygningar, sum hava hæddir og høga reising, skulu klæðast uttan við tilfari í minsta lagi úr flokki Stoyptur kjallari, klæddur uttan við tilfari úr flokki , er ikki íroknaður. Vindtætt klæðing skal vera úr tilfarsflokki A ella ikki lakari enn tilfar úr flokki . .- Bygningar, ið hava fleiri enn fullar hæddir omaná kjallara, skulu klæðast uttan við tilfari, í minsta lagi úr flokki Uttast kann veggurin klæðast við regnverjandi tilfari (plátu), sum í minsta lagi er úr tilfarsflokki A. Vindtætt klæðing skal vera úr tilfarsflokki A. .- Útveggur á bygningum, har gólvið í ovastu hædd er ikki hægri enn m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kann lutvíst verða klæddur við tilfari úr flokki , tá tað í mesta lagi er % av øllum útvegginum, og tá klæðingin loddrætt er ikki meir enn % av hvørjari hædd. .- Veggir og loft innandura skulu vanliga klæðast við tilfari úr flokki Brunamyndugleikarnir kunnu í serstøkum førum seta lakari krøv um hetta. Brunadygdin á vegg- og loftflatu kann javnsetast ella samanberast við klæðingar. .- Brunaverjandi máling kann ikki nýtast til jarn, timbur og plátur úr lívrunnum tilfari, í staðin fyri brunagóðkendar húsalutir, uttan at serstøk góðkenning í hvørjum einstøkum føri er fingin frá Brunaumsjón landsins. Bjálvingartilfar. .- Bjálvingartilfar skal vera gjørt úr tilfari, sum ikki kann brenna. Konstruktiónir og húsalutir við bjálvingartilfari, sum kann brenna ella er gjørt úr lívrunnum tilfari, kunnu einans nýtast, eftir at serstøk góðkenning er fingin frá brunamyndugleikunum. .- Bjálvingartilfar úr selluplast og úr øðrum góðkendum lívrunnum tilfari, kann uttan aðra góðkenning nýtast í hesum førum: Í veggjum millum skins og hold við betong ella laðaðum steini báðumegin. Undir betonggólv niður á lendi. Á tekjur sum eru í minsta lagi úr BD-húsaluti og eru ikki størri enn m .- Tílík bjálving á veggir kann nýtast uttandura á betonghúsum, sum eru ikki hægri enn hæddir íroknað kjallaran ella eru háttað eins og tilskilað í .- Bjálvingin, skal vera føst og samanhangandi í plátum ella rullum og skal klæðast við tilfari, ið ikki er lakari enn tilfar úr flokki Í samkomuhølum og rýmingarleiðum má ongastaðni nýtast bjálving í húsalutum ella klædningur úr selluplast ella tílíkum tilfari. III Kapittul Bygningsflokkingar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Einbýlishús sethús. Almennar ásetingar. Einbýlishús og tvíhús, raðhús, randahús, hús í trunka og tílík við einari hædd við ella uttan kjallara, høgari ( ) reising ella lofti hægri enn m, ella hús við tveimum hæddum umframt kjallara, skulu í brunatrygdarligum sambandi veðra háttað soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein. Sethús og einbýlishús, í kommunum har góðkend almenn byggisamtykt er galdandi, kunnu byggjast sambært staðbundnum reglum, um trygdarstøðið samanumtikið verður einsgott, um bygt verður sambært hesi kunngerð. Brunaeind og brunadeild o.a. .- Hvørt einbýlishús skal vera sjálvstøðug brunaeind. Hús størri enn m í bruttohæddarvídd skulu skilast sundur í brunaeindir. .- Í húsum við hæddum og kjallara, skal kjallarin vera sjálvstøðug brunaeind. Skilagólvið yvir kjallara, eins og berandi konstruktiónir inni í kjallara, skulu vera í minsta lagi úr BD-húsaluti Trappa millum kjallara og ovaru hæddina skal skilast frá aðrari hæddini við í minsta lagi BD-húsaluti og við hurð, sum í minsta lagi er BD-hurð Í húsum við hæddum og t.d. høgari reising og kjallara skal skilagólvið yvir kjallara vera úr BS-húsaluti Kjallarin skal tá vera sjálvstøðug brunadeild, skilaður frá ovaru hæddunum við BD-hurð og skilagólvið millum og hædd skal vera í minsta lagi BD-húsalutur . .- Einbýlishús, ið eru nærri hvørjum øðrum enn m, skulu skilast hvørt frá øðrum við veggi, sum er í minsta lagi sum BS-húsalutur ella BD-húsalutur Tílíkir veggir, sum horva hvør móti øðrum skulu hava fullgóða brunaliga dygd upp undir tekjuna. .- Sambygd einbýlishús ella hús nærri hvørt øðrum enn m skulu fyri hvørjar m (bruttohæddarvídd, kjallari ikki íroknaður) í gólvvídd skilast sundur við eldverjuveggi gjørdur eins og ásett í . .- Berandi konstruktiónir, útveggir, skilaveggir, súlur, langbitar, bjálkalag og tílíkt umframt skilagólv skulu í minsta lagi vera úr BD-húsaluti . .- Ikki berandi útveggir skulu vera í minsta lagi úr BD-húsaluti . .- Veggja- og loftkonstruktiónir móti ovastalofti, vaðing og tílíkum ikki-búrúmum skulu í minsta lagi klæðast við tilfari úr flokki , og bjálvast við bjálvingartilfari sum ikki kann brenna, ella vera úr BD-húsaluti . .- Tekjur skulu vera sum ásett í Tróður ella annar tílíkur vindtættur klædningur á tekju, skal í minsta lagi vera úr tilfari úr flokki . .- Veggur millum garasju (bilhús) og onnur rúm og skilagólv millum garasju og ovaru hædd, skal vera í minsta lagi úr BD-húsaluti Dyr mugu ikki vera millum garasju og búrúm. Tó kann BD-hurð vera millum garasju og forrúm til búrúm. .- Skilagólv yvir garasju ella bilskýli skal í minsta lagi vera úr BD-húsaluti Gólv í garasju ella í bilskýli skal altíð hella úteftir og vera úr tilfari, sum ikki kann brenna. Skilagólv skal í minsta lagi vera úr BS-húsaluti .- Loftkonstruktión móti ovastalofti yvir garasju ella bilskýli, og skilaveggur millum garasju sambygd við sethús, skal í minsta lagi vera úr BD-húsaluti um so er at ovastaloftið yvir garasjuni og yvir sjálvum sethúsunum ikki er skilað sundur hvørt frá øðrum við BD-húsaluti . .- Einbýlishús skulu eisini lúka ásetingarnar í um sambygging og ásetingarnar í .- , .- og .- um niðurhongd loft, og ásetingarnar í um eldverjuvegg. Klæðingar. .- Uttan og innandura skulu veggjaklæðingar og vindtætt klæðing í ongum førum vera úr tilfari, sum brunaliga ikki er eins gott og klædningur úr flokki .- Á veggir og undir loft sum eru skilagólv yvir garasjum og bilskýlum, skal vera klætt við í minsta lagi tilfari úr flokki . Bjargingarviðurskifti. .- Búðstaðarhøli og køkar skulu hava dyr beinleiðis út ella bjargingarop samb. Hæddir upp til bjargingarop samb. .- kunnu mátast frá føstum innbúgvi t.d. borði, ið stendur undir bjargingarvindeygunum. Borðplátan skal tá vera minst cm breið. .- Kravið um bjargingarop ella vindeyga eins og ásett í kann verða fráfallið, um tað ávísa rúmið hevur beinleiðis samband við í minsta lagi onnur rúm, sum hava bjargingarop og sum ikki standa í sambandi hvørt við annað. .- Tilkoyringarvegir og øki til bjargingar skal vera eins og ásett í Fráleikaviðurskifti. .- Einbýlishús og garasjur, úthús, vakstrarhús, bilskýli og onnur skýli, ið eru bygd í sambandi við tey, skulu við atliti til fráleika o.a. vera eins og ásett niðanfyri. Fyri einbýlishús bygd á økjum ætlað til onnur endamál, eru ásetingarnar í galdandi. .- Fráleikar verða máldir eins og ásett í .- og .- . .- Einbýlishús kunnu uttan serstøk brunalig tiltøk verða bygd , m ella longur frá grannamarki, ella miðjuni á vegi og gøtu. .- Takskegg, vindskeiðir, skjól ella vindfang og tílíkir bygningslutir, eins og nevnt í .- , kunnu vera m frá marki og miðjuni á vegi ella gøtu. .- Einbýlishús og garasjur, úthús, vakstrarhús, bilskýli og onnur skýli bygd nærri grannamarki enn , m skulu hava veggir, ið horva móti markinum, sum í minsta lagi lúka krøvini í .- og .- .- Hóast ásetingarnar í kann á einum grundøki, uttan serlig tiltøk móti grannamarki, í sambandi við einbýlishús byggjast av teimum í nevndu smáu húsum treytað av at: Bygningurin í mesta lagi er m Tvey, ella fleiri enn tvey tílík (út)-hús roknast sum eitt, tá sínámillum fráleiki teirra er minni enn , m. Bygningurin einans í einari síðu stendur í mark ella nærri tí enn , m. Í sambandi við stak einbýlishús kann tó í einum horni á grundstykkinum vera bygt í tvey mark. Garasja bygd nærri einbýlishúsum enn m, á sama grundstykki, verður skilað frá einbýlishúsunum eins og ásett í .- Úthús, vakstrarhús o.t. bygd nærri einbýlishúsum enn m, og á sama grundstykki, verða skilað frá einbýlishúsunum við BD-húsaluti .- Bilskýli ella onnur skýli kunnu byggjast fast í einbýlishús á sama grundstykki uttan serstøk brunatrygdarlig tiltøk. Bilskýli er skýli við tekju og veggjum við í mesta lagi trimum síðum. Fjórða síðan (endin) skal vera heilt opin. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Íbúðarhús í fleiri hæddum. Almennar ásetingar. .- Íbúðarhús og tvíhús við fleiri enn sjálvstøðugum íbúðum, skulu gerast sambært ásetingunum í hesi grein og almennu krøvunum í til við teimum herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Ein bústaðareind skal vera sjálvstøðug brunaeind. Bústaðareind størri enn m skal skilast sundur í brunaeindir og vera sambært .- . .- Skilaveggir og skilagólv millum íbúðareindir skulu í minsta lagi vera úr BS-húsaluti . .- Fyri hvørjar m av bruttohæddarvídd skal skilast sundur í brunadeildir. .- Bygningar, har gólvið í ovastu hædd er ikki hægri enn , m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kunnu hava berandi veggir og skilagólv millum bústaðareindir, hóast setingarnar í .- , úr BD-húsaluti . .- Klæðingar undir loft í bygningum, har gólvið í ovastu hædd er hægri enn , m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kunnu vera úr tilfari úr flokki . .- Innandura veggjaklædningur í bygningum har gólvið í ovastu hædd ikki er hægri enn m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kann vera úr tilfari úr flokki . Rýmingarleiðir. .- Rýmingarviðurskifti í íbúðarhúsum skulu vera eins og ásett í ., og og sambært ásetingunum í hesi grein. .- Ikki fleiri enn íbúðareindir í hvørjari hædd mugu vera út til trappu, sum ikki er trygdartrappa. .- Ásetingarnar í .- , um samband millum kjallara og trappurúm, eru ikki galdandi fyri bygningar har hvør íbúðin hevur svalu, sum horvir út móti bjargingarøkinum. .- Bygningar, har samband millum íbúðareind og trappu skal vera um luftslúsu, sambært .- , kunnu tó hava samband millum íbúðareindir og luftslúsu um eitt felags forrum (forstovu), ið skal vera í minsta lagi , m breitt. Brunadeildir, haðani felags rýmingarleið er, við forrumi, íbúðareindum, slúsu og trappurúmi, mugu tilsamans ikki vera størri í bruttohæddarvídd enn m Millum hurð í íbuðareind og hurð til luftslúsu má ikki vera longur enn m. Tílíkt felagsforrúm má einans hava samband við íbúðareindir, slúsu og lyftu. .- Íbuðareind, sum er í hæddum og har gólvið í ovastu hædd er hægri enn m ( hæddir) oman fyri lægsta jørðildi, skal hava trappu millum hæddirnar, sum er í serstøkum trappurúmi umgyrt av veggjum úr BS-húsaluti og við í minsta lagi BD-hurð í báðum hæddunum. .- Rýmingarviðurskifti niðri á túninum skulu vera eins og ásett í .- . Hurðar. .- Hurð millum íbúðareind og felags trappurúm o.t. skal vera í minsta lagi BD-hurð -M. .- Hurð millum íbúðareind og felags forrúm sambært .- skal vera í minsta lagi BD-hurð . .- Hurð millum felagsforrúm sambært .- og luftslúsu skal ikki kunna læsast og skal hava rút í, sum er størri enn , m . .- Hurð til lyftu og hurð millum forrum og lyftu, og kjallara og lyftu skal vera eins og ásett í . .- Hurðar millum felags trappurúm, forrúm og luftslúsu til kjallara ella tílík høli, sum ikki eru í somu hædd, og til loftsrúm, skulu vera í minsta lagi BD-hurðar . .- Øll op í veggi og gólvi til veitingar og tílíkt skulu tættast og vera soleiðis háttað, at tann ávísi bygningsluturin framvegis veitir nóg góða brunatrygd, ikki lakari enn kravið um hurðar. Bjargingarviðurskifti. .- Í íbúðareindum, har ikki atgongd er til trygdartrappu skulu í búrúmum, køki o.t. vera bjargingarop. Er hægri enn m upp til bjargingaropið í ovastu hædd frá lægsta jørðildi skulu í minsta lagi vera bjargingarop har talan er um meiri enn íbúðarrúm og tá ikki gongt er út á svala. .- Kravið um bjargingarop- ella vindeygu kann verða fráfallið, um tað ávísa rúmið hevur beinleiðis samband við í minsta lagi onnur rúm, sum hava bjargingarop, og sum ikki standa í sambandi hvørt við annað. .- Hæddin innandura upp til bjargingarop sambært .- kann mátast frá føstum innbúgvi, t.d. borði, ið stendur undir bjargingarvindeyganum. Borðplátan skal tá vera í minsta lagi cm breið. Sløkkibúnaður. Í trappurúmum ella forrúmum haðani atgongt er til fleiri enn íbúðir skal á hvørjari hædd vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Gistingarhús o.t. Almennar ásetingar. .- Gistingarhús, hotell, vistarheim, hús við smáíbúðum og tílík virki, sum hýsa fólki, skulu í brunatrygdarligum sambandi vera háttað soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein og í almennu ásetingunum í frá til og eftir teimum herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. .- Bygningar við sovideild (gistingardeildum), ið rúma í mesta lagi sovi- ella seingjaplássum, skulu vera háttað sambært ásetingunum um einbýlishús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í trygdarligum sambandi. .- Bygningar við gistingardeild, ið rúma fleiri enn sovi- ella seingjaplássum, skulu vera háttað sambært ásetingunum í hesi grein. Tvær ella fleiri gistingardeildir, sum hava somu rýmingarleið, skulu roknast sum deild í sambandi við ásetingarnar í til . .- Gistingardeild er at skilja sum eitt ella fleiri høli (kømur) við gangum, goymslum og øðrum hølum, ið beinleiðis eru knýtt at tí ávísu gistingardeildini. Íroknast skulu eisini høli og kømur hjá starvsfólki. Í eini brunadeild mugu ikki vera fleiri enn sovipláss. .- Gistingarhús har samkomuhøli ella undirvísingarhøli eru, skulu í tí sambandinum viðgerast sambært ella . Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Hvørt kamar við forrúmi, bað og wc skal vera sjálvstøðug brunaeind. Eru onnur rúm við sambandi inn til kamarið, ið umframt hava hurð út á gangin, skal rúmið ella rúmini vera skilað frá kamarinum við veggi í minsta lagi úr BD-húsaluti og við BD-hurð -M. .- Gangir, ið eru rýmingarleiðir skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir og skulu skilast frá øðrum rúmum við í minsta lagi BD-hurð , uttan wc- og baðrúmum o.t. .- Sovideildir skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir og mugu ikki vera størri enn m í gólvvídd í bygningum við einari hædd og m í bygningum við fleiri enn einari hædd. .- Hóast ásetingarnar í .- , kann hurð millum gang, sum er rýmingarleið, og trappurúm vera BD-hurð ella F-hurð og hurð í brunadeildarveggi milum gangir, sum eru rýmingarleiðir, vera F-hurðar . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans verða hildnar opnar av elektromagnetum, sum eru stýrd av roykvarnarum. Roykvarnarar og onnur tílík útgerð skal kunna góðkennast av Brunaumsjón landsins. Klæðingar. .- Veggir og loft í kømrum í bygningum, har gólvið í ovastu hædd er hægri enn , m ( hæddir) oman fyri lægsta jørðildi, kunnu klæðast við tilfari úr flokki hóast ásetingarnar í .- . .- Veggir í kømrum í bygningum har gólvið í ovastu hædd er ikki hægri enn m ( hæddir) oman fyri lægsta jørðildi, kunnu verða klæddir við tilfari úr flokki hóast ásetingarnar í .- . Rýmingarleiðir. .- Rýmingarleiðir frá kømrum skulu vera eins og ásett í og hesi grein. .- Kømur, sum eru t.d. fyri endanum á eini gongd og liggja soleiðis fyri, at kravið um rýmingarleiðir í ymiskar ættir ikki kann verða lokið sambært .- ., kunnu hava rýmingarleið bert ein veg, um gangurin er ikki longur enn m frá kamarshurðini til gang, haðani slepst burtur rýmingarleiðir. .- Kømur, ið hava bjargingarop, sum eru ikki hægri enn m oman fyri lendið uttanfyri, kunnu hava hurð út í gang haðani bert slepst burtur ein veg. Fráleiki millum kamarshurð og útgongd skal ikki vera longri enn m. Útgonguljós og neyðljós. Í kamarseindum har brunadeildin er størri enn m , skal vera útgonguljós og neyðljós í rýmigarleiðunum sambært ásetingunum í Ásetingin er ikki galdandi fyri kamarseindir, haðani øll kømur hava hurð beinleiðis út í tún. Ávaringarskipan. Kamarseindir við fleiri enn kømrum, skulu hava ávaringarskipan. Kravið er ikki galdandi fyri kamarseindir, haðani øll kømur hava hurð beinleiðis út í tún. Sløkkibúnaður. Í kamarseindum við tilhoyrandi rýmingarleiðum, skulu í minsta lagi fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum støðum vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Í sambandi við køk skal vera serstakur sløkkibúnaður. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Sjúkrahús og røktarheim o.a. Almennar ásetingar. .- Sjúkrahús, røktarheim, hvíldarheim, ellisheim og aðrir stovnar við tílíkum endamáli, skulu í brunatrygdarligum sambandi vera háttað soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein og í almennu ásetingunum í til við herðingum og slakingum sum eru í hesi grein. .- Bygningar við sovideildum, ið rúma í mesta lagi seingjarplássum, skulu vera háttaðir sambært ásetingunum um einbýlishús ella íbúðarhús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í trygdarligum sambandi. .- Bygningar við sovideildum, ið rúma fleiri enn sovi- ella seingjarplássum, skulu vera háttaðir sambært ásetingunum í hesi grein. Tvær ella fleiri sovideildir, sum hava somu rýmingarleið, skulu roknast sum deild í sambandi við ásetingarnar í frá til . .- Sovideild er at skilja sum ella fleiri høli (kømur) við gangum, goymslum og øðrum hølum, ið beinleiðis eru knýtt at tí ávísu sovideildini. Íroknast skulu eisini høli og kømur hjá starvsfólki. .- Samkomuhøli ella undirvísingarhøli knýtt at sovideildum, skulu í tí sambandinum viðgerast sambært og . Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Hvørt kamar við forrúmi, bað og WC skal vera sjálstøðug brunaeind. Eru onnur rúm við sambandi inn til kamarið, ið umframt hava hurð út á gangin, skulu tey einstøku rúmini vera skilað frá kamarsrúminum við veggi í minsta lagi úr BD-húsaluti og við BD-hurð -M. .- Gangir, ið eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálstøðugar brunaeindir og skulu skilast frá sovirúmum og kømurum við í minsta lagi mm gjøgnumheilari (massivari) træhurð samb. DS ísettar eins og BD-hurðar-M. Millum gang og vaktarrúm skal vera í minsta lagi F-bygningslutur og F-hurð og í minsta lagi BD-hurð millum gang og goymslurúm. Bað-, wc-rúm og tílík høli undantikin. Veggur millum gang og vaktarrúm kann vera úr stoyptum, krossarmeraðum tráðglasi (í minsta lagi mm tjúkt). Gangir, ið eru longri enn m, skulu skilast sundur við sjálvafturlatandi tættum hurðum. .- Sovideildir skulu vera sjálstøðugar brunadeildir, ið tilsamans ikki eru størri enn m í bygningum við einari hædd og m í bygningum við fleiri enn einari hædd. .- Hóast ásetingarnar í .- kann hurð millum gang, sum er rýningarleið, og trappurúm vera eins og BD-hurð ella F-hurð og hurð í brunadeildarveggi millum gangir, sum eru rýmingarleiðir, vera F-hurð . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans verða hildnar opnar av elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum. Roykvarnarar og onnur tílík útgerð skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. .- Í brunadeildum við sovideildum skal vera sjálvvirkandi brunaávaringarskipan. Skipanin skal hava roykvarnarar í rýmingarleiðunum (gangum og trappurúmum) og hitavarnarar í øllum øðrum rúmum. Um ein varnari kennir royk ella hita, skulu ávaringar sendast til øll vaktarrúm og til starvsfólk á stovninum. Í stovnum, har sjálvvirkandi sprinklaraskipan er, kunnu krøvini um hesar hitavarnarar, verða lakari. Brunaávaringarskipanin skal tó vera sum ásett í .- . .- Í bygningum við meiri enn hædd við sovideild við tilsamans størri gólvvídd enn m , skal vera sjálvvirkandi sprinklaraskipan. Skipanin skal vera soleiðis háttað, at øll fólk í vaktarrúmum og í starvsfólkaíbúðum o.t. verða fráboðað, og sum ásett í .- Hóast ásetingarnar í kunnu brunadeildir, sum eru sprinklaðar, verða í mesta lagi tilsamans m í gólvvídd. Klæðingar. Veggir uttandura, skilaveggir og undir loft innandura skulu vera eins og ásett í . Rýmingarleiðir. .- Úr kømurum og sovideildum skulu rýmingarleiðirnar vera eins og ásett í og í hesi grein. .- Gangir skulu vera í minsta lagi , m breiðir og framvið vegginum báðumegin skulu vera handlistar. Hurðarop, trappur og trappurúm skulu vera soleiðis háttað, at góður møguleiki er fyri seingja- og børuflutningi. .- Handfang at lata hurðar í rýmingarleiðunum upp við, skulu kunna nýtast av øllum fólkinum sum eru á stovninum. Tílík handfang mugu ikki fjalast ella hyljast í plastkoppum ella øðrum. Útgonguljós og neyðljós. Í sovideildum har gólvvíddin er meiri enn m , skal vera útgonguljós og neyðljós í rýmingarleiðunum sambært Ásetingin er ikki galdandi fyri sovideildir, haðani hurð er beinleiðis út frá hvørjum einstøkum kamari. Sløkkibúnaður. Í sovideildum og rýmingarleiðunum skal, mált frá tilvildarligum stað, vera í mesta lagi m til næsta slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Samkomuhús. Almennar ásetingar. .- Samkomuhús, leikhús, høli til framsýningar, fundir og skemtunarendamál, ítróttarhallir, matstovur, veitsluhøli, kirkjur og onnur høli og bygningar nýtt til tílík endamál, støðugt ella av og á, skulu gerast sambært ásetingunum í hesi grein og almennu ásetingunum í til við teimum slakingum og herðingum, sum eru í hesi grein. .- Bygningar við samkomuhølum til í mesta lagi fólk, skulu í brunatrygdarligum sambandi vera eins og ásett í krøvunum fyri íbúðarhús ella einbýlishús við atliti til skap og nýtslu av húsinum. .- Bygningar við samkomuhølum til í mesta lagi fólk, skulu í brunatrygdarligum sambandi í minsta lagi gerast sambært ásetingunum um íbúðarhús ella einbýlishús og sambært . .- Bygningar til fleiri enn fólk skulu gerast sambært ásetingunum í hesi grein. .- Tvey ella fleiri samkomuhøli, ið hava somu rýmingarleiðir, skulu roknast sum eitt samkomuhøli. .- Samkomuhøli nýtt til framsýningar ella onnur endamál, ið bera við sær øktan brunavanda orsakað av størri eldførleika enn MJ/m ( kg av viði/m ), kunnu áleggjast strangari krøv fyri at ganga endamálinum í .- á møti. Ásetingarnar, ið kunnu verða settar, viðvíkja rýmingarleiðum, sjálvvirkandi brandávaringarskipan, sprinklaraskipan o.a. Ásetingarnar nýtast ikki at vera knýttar at talinum á fólkum, sum kunnu vera inni ísenn. .- Talið á fólkum, sum kunnu vera inni í samkomuhølum ísenn, skal setast til fólk/m av gólvvíddini. Í samkomuhølum, har t.d. stólar eru festir í gólvið, og í øðrum hølum har einans verða nýttar innrættingarskipanir, sum eru góðkendar av ella eru sambært rakstrarreglum fyri samkomuhøli frá Brunaumsjón landsins, kann talið á fólkum setast í samsvar við ta ávísu skipanina. .- Samkomuhølisdeild er at skilja sum eitt ella fleiri samkomuhøli við gangum, forhøllum, køkum, goymslum og øðrum hølum, sum hava tilknýti til ta ávísu samkomu-ella brunadeildina. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Samkomuhølið skal vera sjálvstøðug brunaeind og skal skilast frá øðrum rúmum við í minsta lagi BD-hurð -M. .- Gangir, forhallir og tílík rúm, sum eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir og skulu skilast frá goymslurúmum við í minsta lagi BD-hurð tó eru bað- ella WC-rúm og líknandi rúm undantikin. .- Samkomuhølisdeildir skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir við gólvvídd tilsamans ikki størri enn m í bygningum við einari hædd og í mesta lagi m í bygningum við fleiri enn einari hædd. Samkomuhøli í bygningum við einari hædd kunnu tó vera størri enn m , um sjálvt samkomuhølið tá er sjálvstøðug brunadeild. .- Hurð millum gang, sum er rýmingarleið, og trappurúm kann vera eins og BD-hurð ella F-hurð Hurðar í trappurúmum, sum eisini eru rýmingarleið frá sovideildini, skulu vera í minsta lagi eins og BD-hurð sambært .- . .- Hurð í brunadeildarveggi millum gangir, sum eru rýmingarleiðir, kunnu hóast ásetingarnar í .- vera F-hurð . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans verða hildnar opnar við elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum. Roykvarnarar og onnur tílík útgerð skulu vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Klæðingar. .- Veggir og undir loft í samkomuhølum, har gólvvíddin er ikki størri enn m , kunnu í bygningum við einari hædd verða klædd við tilfari úr flokki , hóast ásetingarnar í .- Glopp má ikki vera aftan fyri klædningin. .- Tilfar at leggja á gólv í samkomuhølum skal vera brunaliga hóskandi samb. DS . Rýmingarleiðir. .- Rýmingarleiðir frá samkomuhølum skulu vera eins og ásett í og í hesi grein. .- Gangir og atkomuøki til rýmingarleiðir, eins og tær nevndar í .- , skulu vera í minsta lagi cm breiðar tó í minsta lagi cm fyri hvørt fólkið, ið er ætlað at sleppa burtur tann ávísa vegin. .- Hurðar og úthurðar frá samkomuhølum skulu vera háttaðar eins og ásett í . .- Hæddarmunur á gólvi í rýmingarleið, upp til cm, skal javnast við skráa ið hellir minni enn : . .- Trappur skulu hava hondlistar og um neyðugt eisini rimaverk báðumegin. Í mesta lagi m skal vera millum hondlistar. Loddrøtt op mugu ikki vera víðari enn cm. Trappur í rýmingarleið skulu vera beinar trappur við ikki minni enn cm breiðari grund og trappustig í mesta lagi cm høg. Brunaumsjón landsins kann í serstøkum førum góðkenna "ikki beinar" trappur, tá grundin, máld cm frá innara rimaverki, er ikki minni enn cm. Uppí breiddina av rýmingarleiðini verður roknaður tann parturin av trappuni, har stigini eru breiðari enn cm. Útgonguljós og neyðljós. .- Í rýmingarleiðunum skal vera útgonguljós og neyðljós sambært . .- Í samkomuhølum til fleiri enn fólk skulu yvir (út)hurðunum, ella næst teimum, vera útgonguljós og í hølunum skulu vera neyðljós sambært Útgonguljós og neyðljós skulu vera í tann mun, at rýmingarviðurskiftini verða skillig, mett út frá nýtslu og umstøðunum. Roykop. Í samkomuhølum størri enn m har eingi vindeygu eru at lata upp út, skal vera roykop sambært . Sløkkibúnaður. Í samkomuhølum og rýmingarleiðunum í sambandi við tey, skal, fyri hvørjar m mált frá tilvildarligum stað, vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Við leikpallar og í køkum skal vera í minsta lagi ein kg eldsløkkjari. Uppheingingarstaðið skal vera merkt. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Undirvísingarhøli o.t. Almennar ásetingar. .- Bygningar til undirvísingarendamál skulu, í brunatrygdarligum sambandi, vera háttaðir soleiðis sum fyriskrivað í almennu ásetingunum í til og eftir teimum herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. .- Bygningur við undirvísingardeild til ikki fleiri enn næmingar, skal vera háttaður sambært ásetingunum um einbýlishús ella íbúðarhús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í trygdarligum sambandi. .- Bygningur við undirvísingardeild til ikki fleiri enn næmingar, skal vera háttaður sambært ásetingunum um íbúðarhús, og ásetingunum í .- og . .- Bygningar við undirvísingardeild til fleiri enn næmingar, skulu vera eins og ásett í hesi grein. .- Tvær ella fleiri undirvísingardeildir, ið hava somu rýmingarleiðir, skulu roknast sum ein undirvísingardeild. .- Undirvísingarhøli o.t. er at skilja sum øll høli, ið verða nýtt til undirvísingarendamál og høli sum eru neyðug í sambandi við undirvísing, t.d. bókasavnshøli, matstovur, bólkarúm, serflokkahøli og fimleikarhøli. Høli, ið kunnu nýtast av fleiri enn fólkum ísenn, skulu lúka krøvini í . .- Undirvísingardeild er at skilja sum eitt ella fleiri undirvísingarhøli við gangum, forhøllum, goymslum og øðrum hølum, sum hava tilknýti til ta ávísu undirvísingardeildina. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Undirvísingarhøli skal vera sjálstøðug brunaeind og skal skilast frá gangum og øðrum rúmum við í minsta lagi BD-hurð -M. Eru dyr beinleiðis út í tún úr hvørjum eistøkum undirvísingarhøli, kunnu undirvísingarhølini skilast frá øðrum rúmum við í minsta lagi mm tjúkkari gjøgnumheilari (massivari) træhurð samb. DS , ísett eins og BD-hurð. Eitt undirvísingarhøli við tilhoyrandi bólkarúmi o.t. verður roknað sum ein brunaeind, um gólvvíddin tilsamans er ikki størri enn m Um undirvísingarhøli, størri enn m verða sundurskilað við flytandi veggjum, hillaskipan ella tílíkum, skal vera í minsta lagi m millum yvirkant á vegginum og loftklæðingina. .- Gangir sum eru rýmingarleiðir skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir og teir skulu skilast frá goymslurúmum við í minsta lagi BD-hurð , tó ikki bað- ella WC-rúmum og tílíkum rúmum. .- Undirvísingardeildir skulu vera sjálstøðugar brunadeildir, tá ið gólvvíddin tilsamans ikki er størri enn m í bygningum við hædd og í mesta lagi m í bygningum við fleiri enn hædd. .- Hurðar millum gang, sum er rýmingarleið, og trappurúm kann vera eins og BD-hurð ella F-hurð Hurðar í trappurúmum, sum eisini er rýmingarleið frá sovideildum, skulu vera í minsta lagi eins og BD-hurð sambært .- . .- Hurð í brunadeildarveggi millum gangir, sum eru rýmingarleiðir, kunnu hóast ásetingarnar í , vera F-hurð . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans verða hildnar opnar við elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum. Roykvarnarar og onnur tílík útgerð skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Klæðingar. Veggir og undir loft í undirvísingarhølum, har gólvvíddin er ikki størri enn m , kunnu í bygningum við einari hædd umframt kjallara, vera klædd við tilfari úr flokki hóast ásetingarnar í .- . Hetta er tó ikki galdandi fyri undirvísingarhøli har serligur eldvandi er, t.d. í hølum til alisfrøði, evnafrøði, træsmíð, jarnsmíð og evning. Rýmingarleiðir. .- Rýmingarleiðir frá undirvísingarhølum skulu vera eins og ásett í og í hesi grein. .- Undirvísingarhøli, har serligur eldvandi er t.d. í alisfrøði-, evnafrøði-, træsmíð-, og evningarhølum og í skúlakøkum, skulu hava útgongdir so langt frá hvørjari aðrari sum gjørligt og soleiðis, at eingi fólk í hølinum verða forðað í at sleppa út, um eldur er í inni í hølinum. Hurðarnar skulu lata upp út í rýmingarleiðina sambært .- . .- Rýmingarleiðir og hurðar í rýmingarleið skulu vera í minsta lagi cm breiðar fyri hvørt fólkið, ið er ætlað at sleppa út ta ávísu leiðina. Útgonguljós og neyðljós. Í rýmingarleiðum frá undirvísingardeildum, ið verða nýtt til kvøldundirvísing skulu vera útgonguljós og neyðljós sambært ásetingunum í Kravið er ikki galdandi fyri undirvísingardeild, har øll hølini hava dyr beinleiðis út í tún. Útgonguljós og neyðljós skulu tó vera í undirvísingardeildum, har næmingatalið kann vera fleiri enn , og har stødd á bygningi og skap á innrætting tala fyri tí. Ávaringarskipan. Í undirvísingardeildum skulu vera ávaringarskipan. Kravið er ikki galdandi fyri deildir har øll undirvísingarhøli hava dyr beinleiðis út í tún. Sløkkibúnaður. Í undirvísingardeildum og rýmingarleiðum skal fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum stað, vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Í undirvísingarhølum til alisfrøði, evnafrøði, træ- og jarnsmíð, og hølum til evning og í skúlakøkinum skulu vera á sjónskum stað, t.d. á vegginum næst einum av hurðunum í hølinum vera í minsta lagi ein kg. eldsløkkjari og brandteppi. Uppheingingarstaðið skal vera merkt. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Dagstovnar. Almennar ásetingar. .- Dagstovnar, vøggustovur, barnagarðar, frítíðarheim og stovnar til tílík endamál skulu í brunatrygdarligum sambandi vera soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein og í almennu ásetingunum í frá til við herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. .- Bygningar við dagstovnum, ið rúma í mesta lagi fólkum, og við í mesta lagi soviplássum, skulu vera sambært ásetingunum um einbýlishús ella íbúðarhús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í brunatrygdarligum sambandi. .- Bygningar ella dagstovnadeildir til fleiri enn fólk ella fleiri enn soviplássum, skulu vera sambært ásetingunum í hesi grein. Tvær ella fleiri dagstovnadeildir, sum hava somu (felags) rýmingarleið, skulu roknast sum deild. .- Tilhaldsrúm er sovirúm, hvíldarrúm, spælirúm, høli til ítriv, matstovur og tílíkt. .- Dagstovnadeild er at skilja sum eitt ella fleiri tilhaldsrúm við gangum, goymslum og øðrum, sum hava tilknýti til ta ávísu deildina. .- Dagstovnar har samkomuhøli eru, skulu í tí sambandinum viðgerast sambært . Brunaeindir og brunadeildir o.a .- Tilhaldsrúm skal vera sjálvstøðug brunaeind og skal skilast frá øðrum rúmum við í minsta lagi BD-hurð -M. Eru tað frá øllum tilhaldsrúmum í eini dagstovnabrunadeild hurðar beinleiðis út í tún, kunnu tey, undantikið sovi- og hvíldarrúmum, skilast frá gangum og øðrum rúmum við í minsta lagi mm gjøgnumheilum (massivum) hurðum úr viði, samb. DS , ísettar eins og BD-hurðar. .- Gangir, sum eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir skilaðir frá goymslurúmum við í minsta lagi BD-hurð Wc- og baðrúmum o.t.eru undantikin. .- Dagstovnadeildir skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir og mugu ikki vera størri enn m í gólvvídd í bygningum í einari hædd, og tilsamans m í bygningum við fleiri enn einari hædd. .- Hurð millum gang, sum er rýmingarleið, og trappurúm kann vera BD-hurð ella F-hurð Millum trappurúm og gang, sum eisini eru rýmingarleið frá sovideild, skal í minsta lagi vera BD-hurð , sambært .- . .- Hurð í brunadeildarveggi millum gangir, sum eru rýmingarleiðir, kann, hóast ásetingarnar í .- , vera F-hurð . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans verða hildnar opnar av elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum. Roykvarnarar og onnur líknandi útgerð skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Klæðingar. Uttan- og innandura veggjaklæðingar og klæðingar undir loft, skulu vera eins og ásett í Rýmingarleiðir. .- Frá tilhaldsrúmum skulu vera rýmingarleiðir eins og ásett í og í hesi grein. .- Rýmingarleiðir og hurðar í rýmingarleiðum skulu vera í minsta lagi cm breiðar fyri hvørt fólkið, ið er ætlað at fara um ta ávísu leiðina í dagstovnadeildini. Sløkkibúnaður. Í dagstovnadeildum og rýmingarleiðum, sum hoyra til tær, skulu fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum stað, vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Umframt kann annar sløkkibúnaður verða kravdur, har viðgerð fer fram, ið elva kann til eld. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Handlar og sølubygningar. Almennar ásetingar. .- Bygningar við handlum, sølubúðum og tílíkum skulu í brunatrygdarligum sambandi vera soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein og í almennu ásetingunum í frá til eftir teimum herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. .- Bygningar við handlum, hvørs gólvvídd tilsamans ikki er størri enn m , skulu vera sambært ásetingunum um einbýlishús og íbúðarhús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í brunatrygdarligum sambandi. .- Bygningar við handlum, hvørs gólvvídd tilsamans ikki er størri enn m , skulu vera sambært ásetingunum um íbúðarhús umframt ásetingunum í .- , og .- Bygningar við handlum, hvørs samlaða gólvvídd er størri enn m , skulu vera sambært ásetingunum í hesi grein. .- Tveir ella fleiri handlar við felags rýmingarleiðum skulu roknast sum ein handil. .- Handil er at skilja sum ein ella fleiri sølubúðir, tilhoyrandi høli, goymslur, skrivstovur, verkstaðir, starvsfólkarúm, gongdir, garderobur (klædnarúm) og toilett til viðskiftafólk. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Handil skal vera sjálvstøðug brunadeild. .- Serstøk tænasturúm, ella t.d. goymslu- og starvsfólkarúm við størri gólvvídd enn m , skulu vera sjálvstøðug brunadeild. .- Gangir, sum eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir. .- Brunadeildir við størri gólvvídd enn m í bygningum við hædd og tilsamans m í bygningum við fleiri enn hædd, skulu hava sjálvvirkandi sprinklaraverju. Brunadeildir, sum eru sprinklaravardar, mugu ikki vera størri enn m , uttan at serstøk byggimálsviðgerð er framd sambært brunalógini, við atliti til serligar herðingar (í sambandi) við atliti til rýmingarviðurskiftini, roykop, Sjálvvirkandi brunaávaringarskipan og tílíkt, soleiðis at brunatrygdin samsvarar við .- . .- Hóast ásetingarnar í , kunnu sprinklaravard handilshøli og tænasturúm o.t., vera ein brunaeind, treytað av at tað ikki er stórvegis munur á brunanøgdini og/ella brunavandanum teirra millum. Klæðingar. .- Innandura klæðingar á veggjum í handlunum, har samlaða gólvvíddin er ikki størri enn m , kunnu hóast ásetingarnar í .- , vera úr tilfari úr flokki . .- Gólváleggingartilfar í handlum skal vera úr brunatrygdarligum nýtiligum tilfari, samb. DS . Rýmingarleiðir. .- Handlar skulu hava rýmingarleiðir eins og ásett í og í hesi grein. .- Gonguleiðin um tær í .- nevndu rýmingarleiðirnar, skulu frá handlum vera um greið gonguøki, sum í minsta lagi eru , m breið, tó ikki minni enn cm fyri hvørt fólkið, ið ætlað er at fara um ta ávísu rýmingarleiðina til tess at koma sær út. .- Úthurðar í handlum skulu vera eins og hurðar í rýmingarleiðum sambært í . .- Talið á fólki, ið kunnu vera í handlum, skal roknast til fólk fyri hvørjar m av gólvvíddini. Á økjum har nógv fólk savnast, t.d. á tænastuøkjum og matstovum, kann talið tó setast til fólk fyri hvønn m av gólvvíddini. Útgonguljós og neyðljós. .- Í brunadeildum har handlar eru og hvørs samlaða gólvvíddd er størri enn m , íroknað rýmingarleiðir, skulu vera útgonguljós og neyðljós sambært ásetingunum í . Ávaringarskipan. .- Í brunadeildum í einari hædd, har handlar eru við útgongdum beinleiðis út í tún, skal vera ávaringarskipan tá gólvvíddin er størri enn m . .- Í brunaeindum við handilsøkjum øðrvísi enn nevnt í , skal vera varnaraskipan, um gólvvíddin er størri enn m . Sløkkibúnaður. .- Í handlum og rýmingarleiðum, sum hoyra til teir, skulu fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum stað, vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Umframt hetta, kann annar sløkkibúnaður verða kravdur har viðgerð fer fram, ið kann elva til eld. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Skrivstovuhøli o.t. Almennar ásetingar. .- Bygningar við skrivstovuhølum o.t. skulu í brunatrygdarligum sambandi vera soleiðis sum fyriskrivað í hesi grein og í almennu ásetingunum í frá til eftir teimum herðingum og slakingum, sum eru í hesi grein. .- Skrivstovudeild við ikki størri gólvvídd enn m , skal vera sambært ásetingunum um einbýlishús og íbúðarhús við atliti til skap og nýtslu av bygninginum í brunatrygdarligum sambandi. Einans tílík deild má vera á hvørjari hædd har gólvið er hægri enn , m omanfyri lægsta jørðildi ið hevur atgongd til bert einar trappur. .- Aðrar skrivstovudeildir enn tær í nevndu, skulu vera sambært ásetingunum í hesi grein. .- Brunaeindir við skrivstovuhølum, ið kunnu nýtast av fleiri enn fólkum, skulu vera sambært ásetingunum í , viðvíkjandi samkomuhølum. .- Skrivstovuhøli er m.a. tey einstøku starvsfólkahølini, fundarhølini, teknistovurnar umframt matstovur o.a .- Skrivstovudeild er at skilja sum eitt ella fleiri skrivstovuhøli við tilhoyrandi gangum, skjalagoymslum, goymslum og líknandi rúm við tilknýti til ta ávísu deildina. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Skrivstovuhøli skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir, ið skulu skilast frá gangum og øðrum rúmum við í minsta lagi mm gjøgnumheilum (massivum) hurðum úr viði, samb. DS ísettar sum BD-hurðar-M. Tvey ella fleiri skrivstovuhøli kunnu vera sama brunaeind, tó sambært ásetingunum í .- Gangir, sum eru rýmingarleiðir, skulu vera sjálvstøðugar brunaeindir skilaðar frá goymslum, skjalarúmum, matstovum og tílíkum við í minsta lagi BD-hurð . .- Skrivstovudeildir skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir, og mugu ikki vera størri enn m í gólvvídd í bygningum við hædd, og tilsamans m í bygningum við fleiri enn hædd. .- Hurð millum gang, sum er rýmingarleið, og trappurúm kann vera BD-hurð ella F-hurð Millum trappurúm og gang, sum eisini er rýmingarleið frá sovideild, skal í minsta lagi vera BD-hurð , sambært .- . .- Hurð í brunadeildarveggi millum gangir, sum eru rýmingarleiðir, kann hóast ásetingarnar í .- , vera F-hurð . .- Sjálvafturlatandi hurðar mugu einans vera hildnar opnar av elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum. Tílík útgerð skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Klæðingar. .- Klæðingar undir loft í brunaeindum ikki størri enn m í bygningum, har gólvið í ovastu hædd er meir enn , m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kunnu vera úr tilfari úr flokki hóast ásetingarnar í .- . .- Innandura veggjaklædningur í brunaeindum ikki størri enn m í bygningum, har gólvið í mesta lagi er m ( hæddir) omanfyri lægsta jørðildi, kann, hóast ásetingarnar í .- , vera úr tilfari úr flokki . Rýmingarleiðir. .- Frá skrivstovuhølum skulu vera rýmingarleiðir eins og ásett í og í hesi grein. .- Brunaeindir, ikki størri enn m og til í mesta lagi fólk, kunnu í førum har bjargingarop í brunaeindum eru í mesta lagi m omanfyri jørðildi, hava hurð út í gang, sum bert annan vegin leiðir til útgongdina. Millum hurðina í brunaeindini og útgongdina skal ikki vera longri enn m. .- Rýmingarleiðir frá skrivstovudeildum mugu ikki ganga inn í aðra ogn, nýtslueind ella annan virkisbygning. Øki og gangir, sum eru felags rýmingarleiðir, kunnu vera felagsleið frá ella fleiri skrivstovudeildum. Útgonguljós og neyðljós. Rýmingarleiðir frá skrivstovudeildum, ið eru innrættað til at rúma fleiri enn fólkum, skulu hava útgonguljós og neyðljós sambært ásetingunum í . Sløkkibúnaður. Í skrivstovudeildum og rýmingarleiðum, sum hoyra til tær, skal fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum stað, vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Umframt kann annar sløkkibúnaður verða kravdur í sambandi við matstovu, teknikkrúm o.t. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Ídnaðar- og goymslubygningar í einari hædd. Almennar ásetingar. .- Ídnaðar- og goymslubygningar (t.d. heilsølubygningar og flakavirki) í einari hædd við kjallara, skulu vera sum fyriskrivað í hesi grein og almennu ásetingunum í frá til og eftir teimum herðingum og slakingum sum eru í hesi grein. .- Bygningar til virki og goymslur, sum í stødd og slag kunnu roknast at vera eldkvæmir, eru til ógreinaða nýtslu ella hava størri brunanøgd enn MJ/m ( kg av viði pr. m ) sambært .- , skulu umframt kommunalu viðgerðirnar, viðgerast sambært § ella § í brunalógini, eins og nevnt í .- . Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Bygningar við størri gólvvídd enn m til í mesta lagi m , skulu skilast sundur í brunaeindir við í minsta lagi BD-hurð Bygningar við størri gólvvídd enn m , skulu skilast í brunadeildir við í minsta lagi BS-hurð og soleiðis at øki við stórum muni á brunanøgdini og eldvandanum, ávíkavist verða sjálvstøðugar brunaeindir og brunadeildir. Ásetanin er yvirhøvur galdandi fyri goymsluøki við stórari brunanøgd. .- Brunadeildir við gólvvídd tilsamans størri enn m , tó m í brunadeildum við stórari brunanøgd (virkað og innballað framleiðsla), skulu hava sjálvvirkandi sprinklaraverju. Sprinklaravard brunadeild má vanliga ikki vera størri enn m . .- Í brunadeildum størri enn m , sum ikki fevnir um, kann verða sett krav um sjálvvirkandi brunaávaringarskipan. .- Brunadeildir við samlaðari gólvvídd størri enn m og bygningar við gólvvídd tilsamans størri enn m , har ikki eru skilað sundir í brunadeildir sambært , skulu hava roykopskipan sambært við roykopum, ið eru í minsta lagi % av samlaðu gólvvíddini. Um tað verður ávíst í hvørjum einstøkum føri, at sjálvvirkandi luftnýggjunarskipanin er nøktandi við atliti til brunanøgd, royk, rúmhædd o.t., kunnu lakari krøv verða sett um roykopini. Skipanin skal vera stýrd av royk- og hitavarnarum og skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. .- Hóast ásetingarnar í , kunnu krøvini um sundurskiling tó heilt ella lutvíst vera fráfallin í brunadeildum, sum eru sprinklaravardar. .- Berandi konstruktiónir í bygningum við samlaðari gólvvídd ikki størri enn m , nýtast ikki at lúka krøvini um brunatrekleika sambært .- . .- Millumgólv ella pallar, sum eru partar av skilagólvi í ídnaðar- ella goymslubygningi, og konstruktiónir, sum bera uppi, skulu vera í minsta lagi úr BS-húsaluti , tá millumgólvið er størri enn m Millumgólv ella pallar, sum eru partar av skilagólvi, skal ikki vera størri enn % av gólvvíddini í sjálvum hølinum. Brunadeild, har búnaður til roykop er í tekjuni, skal ikki hava millumgólv størri enn m . .- Útveggir, ið ikki bera uppi, nýtast ikki at lúka ásetingarnar í .- viðvíkjandi krøvunum um brunatrekleika. .- Frystigoymslur størri enn m skulu skilast frá øðrum húsalutum og hølum við í minsta lagi BS-húsaluti . Klæðingar. .- Klæðingar innandura á veggir og undir loft í bygningi ella brunadeild, sum ikki er størri enn m , kunnu hóast ásetingar í .- vera úr tilfari úr flokki Í bygningum ella høllum har eldhótti er til staðar, kann Brunaumsjón landsins herða krøvini um klæðingar. .- Klæðingar innandura á veggir í bygningi ella brunadeild, sum er størri enn m , kunnu hóast ásetingarnar í .- , vera úr tilfari úr flokki upp til cm omanfyri gólvið. Rýmingarleiðir. .- Ídnaðar- og goymslubygningar skulu hava rýmingarleiðir eins og ásett í ., og og sambært hesi grein. .- Frá hvørji brunaeind skulu vera í minsta lagi rýmingarleiðir, frá hvør sínum enda í brunaeindini, sum hava ikki samband hvør við aðra heilt til lendi uttanfyri. Fráleikin úr tilvildarligum stað í brunaeindini til næstu hurð til rýmingarleið skal vera í mesta lagi m. Nøktandi rýmingarviðurskifti eru, tá hurð er beinleiðis út og hurð er til aðra brunaeind haðani slepst beinleiðis út. .- Brunadeild við størri gólvvídd tilsamans enn m skal hava í minsta lagi eina hurð beinleiðis út í tún. .- Rýmingarviðurskifti uttandura skulu vera eins og ásett í .- . Sløkkibúnaður. Í ídnaðar- og goymslubygningum skal fyri hvørjar m, mált frá tilvildarligum stað vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til. Í bygningum har serligur eldhótti er kann eisini annar búnaður verða kravdur. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Bilahús. Almennar ásetingar. Bilahús, ið er bygningur ella partur av bygningi størri enn m til at seta frá sær bilar skulu vera sambært ásetingunum í hesi grein og almennu ásetingunum frá til við teimum herðingum og slakingum sum eru í hesi grein. Brunaeindir og brunadeildir o.a. .- Bilahús skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir skilað frá øðrum rúmum, trappurúmum og lyftu við í minsta lagi við BS-hurð . Bilahús, ið er sprinklað kann tó skilast frá aðrari brunadeild, sum eisini hevur sprinklaraverju við BD-hurð ella F-hurð . .- Bilahús har loftið er undir jørðildi skal hava sprinklaraverju. .- Fyri bilahús undir jørð, men har loftið er omanfyri jørðildið, er galdandi: Bilahús við størri gólvvídd tilsamans enn m skulu hava sprinklaraverju ella vera háttað sambært b og c. Kravinum um sprinklaraverju kann verða slept í bilhúsum har gólvvíddin tilsamans er minni enn m , um skilað verður sundur í sjálvstøðugar eindir, í mesta lagi m hvør. Skilast skal sundur við í minsta lagi við veggi úr BS-húsaluti og hurðum í minsta lagi úr F-hurð Sprinklaraverja nýtist ikki at vera í bilhúsi har í loftinum, ella tætt uppi undir loftinum, er luftop beinleiðis út, sum í vídd svarar til ikki minni enn % av gólvvíddini. Opini skulu býtast javnt um alla tekjuna ella útveggirnar og tey skulu ikki kunna latast aftur. Ongastaðni má vera longur enn m til luftopini (roykopini). .- Bilahús har gólvið er ájavnt ella oman fyri jørðildi skal hava sprinklaraverju, um ikki húsið, viðvíkjandi luftopum, er háttað sambært c. Kravið er ikki galdandi fyri bilahús í hædd við gólvvídd minni enn m . Klæðingar. Klæðingar á veggir og undir loft skulu vera sambært . Rýmingarleiðir. .- Bilahús skulu hava rýmingarleiðir sambært ., og og sambært hesi grein. .- Bilahús við størri gólvvídd enn m skal hava í minsta lagi rýmingarleiðir til lendið uttanfyri, sum hvør ikki hevur samband við aðra, og tær skulu vera hvør úr sínum enda í bilahølinum. Fráleiki úr tilvildarligum stað í brunaeindini til næstu hurð til rýmingarleið skal vera í mesta lagi m. Nøktandi rýmingarviðurskifti eru, har hurð gongur beinleiðis út, hurð til trappurúm og hurð til gongd í aðrari brunadeild haðani dyr er beinleiðis út. .- Rýmingarviðurskifti uttandura skulu í minsta lagi vera sum ásett í .- Útgonguljós og neyðljós. .- Bilahús við størri gólvvídd enn m , hagar dagsljós ikki sleppur til, skal hava útgonguljós. Er gólvvíddin tilsamans størri enn m skal eisini vera neyðljós. .- Brunaumsjón landsins kann við atliti til trygdarlig viðurskifti krevja útgonguljós og neyðljós í bilahúsi (brunadeild) við gólvvídd minni enn m . Luftrásir. .- Í bilahúsi skal vera sjálvstøðug luftnýggjanarskipan, ið niðri við gólv sýgur út spreingikvæman osa. Skipanin skal eisini kunna súgva burtur vandamiklan koliltuosa (CO). Somuleiðis skal skipanin vera eins og ásett í . .- Bilahús við eini gólvvídd, sum er í mesta lagi m , við gólvinum ájavnt við, ella omanfyri lendið uttanfyri, skal lúka kravið í stk. , um op er beinleiðis út niðri við gólv í tveimum mótsettum síðum. Opini skulu vera í minsta lagi , % av gólvvíddini. Onnur bilahús hava nøktandi luftnýggjanarskipan, sambært krøvunum í , um tey umframt hava luftnýggjunarskipan sambært .- c. .- Luftnýggjanarskipan, sum tekur (heita) luft úr eini brunadeild og veitir hana í bilahúsið kann verða loyvd, um luftrásirnar hava afturlatingarskipan millum eindirnar við F-brunalúku , ið letur aftur, tá hitin verður C. Inni í rásunum skulu vera hita- ella roykvarnarar ella tílík sjálvvirkandi skipan, ið tryggjar móti roykspjaðing, og soleiðis at lúkurnar lata aftur og motorar verða steðgaðir. .- Í bilahúsi har gravir eru í gólvinum til ymsar veitingar, skulu hesar hava luftskifti, ið er í minsta lagi x rúmdina í grøvini um tíman. Luftin skal vera tikin úr botninum í grøvini, javnt býtt eftir øllum strekkinum. Frárenningarskipan. .- Næst hurðum til aðra brunaeind, trappurúm, lyftu, og framvið útveggi, skráa til út- og innkoyring o.t. skal gólvið vera háttað soleiðis, at flotevni (bensin) ikki kann renna inn í onnur rúm, til hæddir niðri undir ella nakra aðrastaðni. .- Sprinklaravard bilahús skulu hava frárenningarskipan, ið kann veita burtur alt vatnið, um sprinklararverjan verður sett í gongd. Sløkkibúnaður. Í bilhúsum við gólvvídd tilsamans størri enn m skal vera slanguskáp við slangu, sum vatn altíð stendur til fyri hvørjar m mált frá tilvildarligum stað. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Landbúnaðarbygningar. .- Fjós og løður og tílíkt, undantikið vakstrarhús, skulu vera sambært hesi grein og krøvunum í og . .- Bygningar størri enn m í vídd, ið nýttir vera til eitthvørt djórahald og sum hava loft, skulu hava skilagólv, sum er í minsta lagi BD-húsalutur Undir loftinum (skilagólv) skal vera klæðing, sum í minsta lagi svarar til tilfar úr flokki Ongastaðni skal vera longur enn m til næstu úthurð. Í fjósum til fleiri enn t.d. ross ella neyt, skulu hava hurðaop, sum eru í minsta lagi cm breið. .- Í fjósum skulu útgonguviðurskiftini vera soleiðis, at djórini, tá eldur er í, skjótt og lættliga kunnu fáast út. Umkringbygdur ella innistikaður garður verður ikki roknað sum nøktandi rýmingarleið út og burtur frá tí ávísa fjósinum. .- Rúm til at seta traktorar og aðrar búnaðarmaskinur í, sum hava brennimotor, skulu vera skilað frá fjósi, og frá rúmum har tilfari er, sum lættliga kann brenna, hoyløðu o.t. við veggi, sum er í minsta lagi BD-húsalutur Rúmið skal hava veggir og loft, sum í minsta lagi svarar til klædning úr flokki . .- Einans bjálvingartilfar, sum ikki kann brenna, má nýtast í fjósum og løðum og í bygningum, sum eru knýttir at búnaðarhaldinum. .- Fjós og løður ið eru m ella størri, skulu skilast sundur soleiðis, at høli og øki við ymiskari brunanøgd og eldhótta vera hvør sín brunaeind. Fyri hvørjar m av ábygdum øki skal bygningur skilast sundur í brunadeildir. .- Í fjósum og rúmum í sambandi við tey, skal fyri hvørjar m, mált úr tilvildarligum stað vera slanga til eldsløkkingar, sum vatn altíð stendur til. Í hølum og bygningum, har serligur eldhótti er, kann eisini annar búnaður verða kravdur. IV Kapittul Um upphitingarbúnað, luftnýggjan o.t. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Eldstaðir og skorsteinar o.a. Almennar ásetingar. .- Ásetingarnar um eldstaðir fevna um øll sløg av eldstøðum har kynt verður við føstum-, flótandi- ella luftvorðnum brenni og tilhoyrandi ovnar, brennibúnaður og roykrásir o.t Ásetingarnar í .- og til eru eisini galdandi fyri eldstaðir, har kynt verður við gassi. .- Eldstaðir, skorsteinar, roykrásir, brennigoymslur, oljutangar og tílíkur búnaður skulu vera soleiðis gjørd og háttað, at tey kunnu nýtast, røkjast og umvælast uttan at brunahótti, vandi fyri spreinging, gass- ella roykampi ella osi stendst av tí. .- Eldstaðir og skorsteinar o.t. skulu við atliti til brunavandan uppsetast og gerast soleiðis, at tey ikki hita bygningslutir og tilfar meiri enn til C. Eldstaðir og skorsteinar skulu umframt vera sambært ásetingunum í ., og um fráleikar til tilfar sum kann brenna og um nýtslu av tilfari, sum ikki kann brenna. .- Eldstaður og skorsteinur skulu vera soleiðis, at hvørt svarar til annað. .- Eldstaðir til gass skulu í sambandi við útgerð luftnýggjan o.t. vera sambært ásetingunum í . .- Tangar til brenniolju o.t. inni í bygningum skulu vera av góðkendum slag og í sambandi við rúmd og útgerð vera soleiðis: Oljutangar innandura mugu ikki vera størri enn at teir rúma l av gassolju (dieselolju). Oljurør millum eldstað og tangan skulu vera úr haldgóðum tilfari, og soleiðis løgd, at tey ikki verða skadd. Rúm har oljutangi er (inni) skal vera soleiðis háttað, at olja, sum kann leka út, ikki rennur inn í onnur rúm. Rúm har oljutangi er inni (kjallaratangi) skulu hava gólv úr betong ella tílíkum við halli móti gólvfrárensli (GA / ). Innandura oljutangar størri enn l, men ikki størri enn l skulu vera í sjálvstøðugari brunaeind um so er at oljugoymsla og hitaverk og tílíkt ikki er partur í arbeiðsgongdini í virkisbygningi. Áfyllingin og útluftingin á innandura tanga skulu veitast út um bygningin, soleiðis at bæði eru í minsta lagi cm, og í mesta lagi cm omanfyri jørðildið. Áfyllingarrørið skal vera " og útluftingarrørið skal vera í minsta lagi / " vítt og tey skulu hella inn móti tanganum. Umframt skal í sambandi við innandura oljutanga og eldstað vera útgerð at máta oljunøgdina í tangunum, kranar at skrúva fyri oljuni, C "smeltiventilur" og tílíkt at tryggja móti brunavanda og at olja ikki rennur frá tanganum. .- Viðvíkjandi eldstaði o.t. í bygningum har stór brunanøgd er ella serligur eldhótti er, verður víst til brunalógina. .- Tryggjast skal, at brenniolja ella tílíkt ikki rennur út úr í fýrrúminum og elvir til eld, ella rennur út, tá hitin inni verður meir enn C. Kravið er ikki galdandi fyri eldstað í sambandi við oljutanga, sum er ikki størri enn l. Eldstaðir. Almennar ásetingar. Eldstaðir skulu vera tættir og skulu við atliti til konstruktión og tilfar vera skikkaðir til endamálið. .- Eldstaðir skulu vera soleiðis háttaðir, at góðir møguleikar eru at halda teir reinar og at taka út sót og øsku. .- Eldstaður skal vera soleiðis háttaður, at tá vanlig brenning fer fram, skal inni í eldstaðnum og í roykrørum vera undirtrýst í mun til rúmið, sum tey eru í. Kravinum kann verða slept, tá talan er um serligar tættar ketlar til "yvirtrýstbrenning", sum eru settir upp í tryggum rúmum, skilað frá íbúðum og arbeiðsrúmum, og við ventilopum beinleiðis út, sum ikki kunnu latast aftur. .- Eldstaður skal kunna fáa nóg mikið av luft til brenningina og má einans setast upp í rúmum við nóg stórari lufttilgongd. .- Eldstaðir mugu einans setast upp í rúmun, har nóg nógv frísk luft kann koma til. .- Hond- ella sjálvvirkandi stýringar á upphitingartólum ella eldstøðum til trekk og roykrásirnar skulu vera soleiðis háttaðar, at tað altíð eru umstøður til at brenningin verður fullkomin og at útlufting eisini fer fram, meðan eldur ikki logar. .- Allur brennibúnaður og oljutangar skulu kunna góðkennast av Brunaumsjón landsins. Upphitingarskipan, sum virkar undir trýsti, skal kunna góðkennast av arbeiðseftirlitinum. Brennarar (oljufýr) skulu bæði viðv. brennihátti og brenniorku samsvara við brennikamarið og upphitingarbúnaðin sum heild. .- Brenniorka í sambandi við eldstað skal skiljast soleiðis: Brennivirðið kann vanliga setast til kJ/kg av viði, kJ/kg av koli, og kJ/kg av olju ella petrolium. Vanligur lítil ovnur kann setast til eina brenniorku, sum svarar til kW ( kcal/h). Brennarar (oljufýr) skulu bæði viðvíkjandi brennihátti og brenniorku samsvara við brennikamarið í t.d. miðstøðuhitaketlum og við upphitingarbúnaðin sum heild. Smáir afturlatnir eldstaðir. .- Við smáar afturlatnar eldstaðir skal skiljast eldstøð, ið ikki hava størri brenniorku tilsamans enn kW ( kcal/h) íroknað orkuna frá miðstøðuhita, ovnum og komfýrum o.t. .- Eldstaðir skulu vera tættir og hava hurðar, sum eru tættar og skulu kunna verða standandi afturlatnar, og teir skulu hava luftlúku til at stilla luftnøgdina til brenningina. Ljósvíddin í skorsteininum til roykrørið má ikki vera størri enn cm . .- Kravið í .- , viðvíkjandi lufttilgongd til brenningar í eldstaði er nøktað, um rúmið har eldstaður er, hevur vindeyga, sum kann latast upp ella op er til fríska luft. .- Kravið í .- , viðvíkjandi luftnýggjan er nøktað, um rúmið hevur vindeyga, sum kann latast upp, lemm ella hurð út, sum er ikki minni enn , m , ella annan nóg góðan møguleika til luftnýggjan. .- Eldstaðir mugu ikki vera í fjósum, í rúmum har eldfimt tilfar er, og skulu skilast frá tílíkum rúmum við BS-húsaluti og við BD-hurð . .- Eldstaðir mugu ikki vera í garasjum ella í gangum og rýmingarleiðum. .- Fráleikin millum útsíðuna á afturlatnum eldstøðum og klædning o.t. tilfar, sum kann brenna, skal vera í samsvari við hesar ásetingar: Fráleikin frá flatum, ið kunnu verða serliga heitar skal vera í minsta lagi cm. Fráleikin frá flatum, ið ikki verða serliga heitar, til dømis síðurnar á brenniovnum, ið eru vardar við fastari innmúring ella tílíkum, skal vera ikki minni enn cm. Er talan um fótlistar ella tílíkar tunnar listar kann fráleikin vera cm. Fráleikar í a. og b. kunnu ávíkavist setast frá cm til cm, og frá cm til cm tá eldstaður er hitabjálvaður við tilfari, sum ikki kann brenna og sum svarar til cm mineralull, ella um flata, sum kann brenna verður vard við einum skermi úr tilfarsflokki A. Skermurin skal vera í minsta lagi cm frá flatanum ella klæðingini sum kann brenna. Upp gjøgnum gloppið, millum flatan og skermin, skal luft kunna ferðast ótarnað. Frá útsíðu á upphitingarbúnaði, sum er vatnkøldur skal vera í minsta lagi cm. Er útsíða ella botnur vatnkøld og bjálvað við í minsta lagi cm mineralull, kann fráleikin til tilfar, sum kann brenna vera cm, mált frá útsíðuni á bjálvingini. Millum eldstað, til fast brenni, við rist og øskurúmi undir við føstum botni -og gólv úr tilfari sum kann brenna, skal vera ikki minni enn cm, mált frá ristini. Millum eldstaðin (øskurúmið) og gólvið skal vera ikki minni enn cm opið glopp. Millum eldstað, til fast brenni við føstum tættum botni- og gólv úr tilfari, sum kann brenna, skal vera ikki minni enn cm opið glopp, mált frá undirsíðuni á eldstaðnum. .- Frammanfyri smá afturlatin eldstøð skal vera "pláta" úr tilfarsflokki A, ið kemur ikki minni enn cm fram um hurðina á eldstaðnum og ikki minni enn cm longur til síðurnar enn opið er á hurðini. Plátan skal eisini vera cm aftanfyri framsíðuna á eldstaðnum. Er talan um eldstað har framsíðan á eldstaðnum kann latast upp og nýtast sum opin eldstaður, skulu teir cm, plátan kemur fram, broytast til cm. .- Á smáum afturlatnum eldstøðum mugu ikki vera royklokur at lata aftur roykrørini tá tey eru í rúmum, ið verða nýtt til arbeiði ella í sambandi við bústað t.d. stovur, kømur, køkar og baðirúm. Roykrør mugu í ongum førum latast heilt aftur. Opið skal vera ikki minni enn cm . .- Í miðstøðuhitaketlum til oljubrennara skulu brennari og ketil samsvara og samstillast soleiðis, at royktalið er ikki størri enn % og sóttalið ikki størri enn . Opnir eldstaðir. .- Opnir eldstaðir, til dømis árnar og tílíkt, skulu vera gjørdir á undirlag, sum er fullgott hitaverjandi, og sum ikki kann brenna. .- Veggir, ið eru uttanum sjálvan eldstaðin, skulu verða klæddir innan við eldføstum steini. Stendur botnurin á eldstaðinum meira enn cm upp frá gólvinum, skal tann opna síðan hava neistaborð, sum er í minsta lagi cm høgt. .- Fráleikin til tilfar, sum kann brenna, frá innaru síðunum á eldstaðinum skal allastaðni vera minst cm og frá roykrøri minst cm. Viðvíkjandi smølum listum og upp til cm høgum fótlistum og fjalum, ið bert við kanti venda ímóti eldstaðinum, kann fráleikin verða styttur til cm. .- Gólvið undir og framman fyri eldstaðin skal í minsta lagi cm frá framkantinum og í minsta lagi cm til hvørja síðu á kyndingaropinum verða gjørt úr ella fast klætt við tilfari, sum ikki kann brenna. .- Opin eldstaður kann hava lúku, ið letur roykrørið heilt aftur, um so er, at ongar hurðar ella tílíkt er á eldstaðnum. .- Opin eldstaður, upphitingarbúnaður til matgerð og tílíkt, ið standa leys, skulu standa á borðplátu úr tilfari, sum ikki kann brenna. Veggir kring tílíkt kókipláss skulu vera klæddir við haldgóðum og í minsta lagi flokka tilfari í minsta lagi cm upp um borðplátuna og cm niður um hana, um borðið stendur leyst frá vegginum. .- Fráleikarnir til eldstað sambært ., men sum eru opnir, kunnu verða eins og ásett .- , pettini a, b og c. Stórir eldstaðir. .- Sum stórur eldstaður er at skilja upphitingarmiðstøð við kyndingarorku, ið er størri enn kW ( kcal/h). Ásetingarnar í til eru eisini galdandi fyri eldstað til gass. .- Kyndingarorkan í miðstøðuhitaketlum til lívrúnnið brennievni skal samsvara burturveitingarorkuni av roykgassi uppá C við roykúttakið, roknað meðan ketilin er í støðugari gongd og er nýreinsaður. .- Miðstøðuhitaketlar skulu bjálvast, soleiðis at hitin uttan verður ikki meiri enn C í einum høli sum er C. Kravið er ikki galdandi fyri lúkur o.t. .- Miðstøðuhitaketil til kynding við gassi og olju skal umframt vatnhitamálara í ketlinum eisini hava roykhitamátara og skal geva hóskandi góðan møguleika at kanna roykgassið. Brennarar (oljufýr) og brenniháttur skulu samsvara við brennikamarið í ketlinum. .- Stórir eldstaðir skulu vera í rúmum, sum eru sjálvstøðugar brunadeildir. Hurð skal ikki vera millum tílíka brunadeild og gangir, sum eru felags gonguøki. Tílíkar brunadeildir mugu ikki nýtast til arbeiðsrúm ella onnur tílík endamál, ið kunnu hava við sær brunavanda. Har eldstaður er til hitaorku størri enn kW ( kcal/h) skal hurð vera beinleiðis út. .- Veggir og skilagólv um brunadeildir eins og nevnt í skulu vera úr BS-húsalutum Hurðar inn til brunadeild upp til kW skulu vera í minsta lagi BD-hurð , og BD-hurð inn til størri en kW. .- Krøvini í kunnu vera lakari, um kyndiorkan, í mesta lagi kW, er ein partur í arbeiðsgongdini í virkjum ella har hetta er ein partur av framleiðsluni. .- Kravið í .- um luftnýggjan er vanliga nøktað, um rúmið hevur vindeyga, lemm ella hurð út, sum er opin ella kann latast upp. Opið skal vera í minsta lagi , m fyri hvørjar kw av samlaðu kyndiorkuni, men tó ikki minni enn , m . .- Fráleikin millum útsíðuna á stórum eldstaði til flata ella klædning úr tilfari, sum eldur kann festa í, skal vera í samsvari við hesar ásetingar: Fráleiki millum ikki- vatnkøldan flata til tilfar, ið kann brenna skal vera ikki minni enn m. Fráleiki frá vatnkøldum flata skal vera ikki minni enn cm. Fráleikarnir í a. og b. kunnu vera lakari í serligum førum, har eldstaðurin (miðstøðuhitaketil) er hitabjálvaður við mineralull. .- Í miðstøðuhitaketlum til oljubrennarar skulu brennari og ketil samsvara og samstillast, soleiðis at royktalið er ikki størri enn % og sóttalið ikki størri enn . Eldstaðir til vinnuliga nýtslu. .- Brunaumsjón landsins setur serstøku krøvini í sambandi við eldstaðir o.t. nýttir til vinnulig endamál, eitt nú bakaríovnar, turkiovnar til timbur, fisk o.t. .- Ymsir turkiovnar og turkiskipanir til landbúnaðarvørur, ið virka við heitari luft, skulu vera sambært ásetingum frá Brunaumsjón landsins. Umframt skulu virki, ið nýta t.d. heita olju sum er undir trýsti lúka ásetingar frá Arbeiðseftirlitinum. Hitað olja ella hitaflutningur undir trýsti hitað C skal vera samb. ásetingum frá Arbeiðseftirlitinum. Samband millum eldstað og skorstein. .- Smáir eldstaðir skulu ikki hava samband við skorstein sambært . .- Opnir eldstaðir, sambært skulu ikki hava samband við skorstein, ið eisini hevur samband við aðrar eldstaðir. .- Eldstaðir skulu bindast beinleiðis í skorsteinar, ella hava samband um roykrør, ið viðvíkjandi dygd, tættleika og hitabjálvandi eginleikum lúka somu krøv sum skorsteinar, sambært Víddin á roykrørum og tílíkum rásum skal svara til kyndingarorkuna á eldstaðnum. .- Í sama rúmi sum eldstaður er, kunnu roykrør vera sambært hesum ásetingum: Roykrør gjørd sambært DS viðv. roykrørum og hólkum, til smáar eldstaðir kunnu nýtast óbjálvað. Rørið má ikki vera longri enn m frá eldstaði, ið hevur kyndingarorku sum er í mesta lagi kW. Onnur roykrør, sum eru sambærlig við DS kunnu nýtast. Roykrør úr í minsta lagi mm stálplátu ella tílíkum eins dygdargóðum tilfari kann nýtast óbjálvað í mesta lagi m langt frá opnum eldstøðum, sambært , og brenniovnum. Roykrør úr í minsta lagi mm stálplátu ella tílíkum eins dygdargóðum tilfari, kann nýtast óbjálvað í mesta lagi m langt frá eldstaði við kyndiorku, sum er størri enn kW. .- Á roykrørum og roykrásum skulu vera reinsilúkur, soleiðis settar, at reinskan og eftirlit kann verða framt á tryggan hátt. .- Verða fleiri roykrør, hvørt yvir av øðrum, bundin í skorstein, skulu tey verða sett soleiðis, at hæddarmunur er millum tey ikki minni enn cm. Roykrørið skal ganga inn í skorsteinin gjøgnum jarnhólk, ið er soleiðis tilevnaður, at hvørki hólkur ella roykrør sleppa at stinga inn í skorsteinsrørið. .- Millum óbjálvað roykrør og vegg ella klæðingar, sum kunnu brenna skulu vera hesir fráleikar: Fráleiki frá roykrøri úr smáum eldstøðum skal vera ikki minni enn cm. Fráleikin kann vera cm til smalar listar og fótlistar ikki hægri enn cm. Fráleikin frá roykrøri úr stórum eldstøðum skal vera ikki minni enn cm. Skorsteinar. Almennar ásetingar. .- Skorsteinar skulu vera úr tilfari, sum ikki kann brenna og vera haldgóðir móti tæring og niðurbróting, ið stavar frá roykgassi. Allir skorsteinslutir, reinsilúkur, roykrøríbindingar o.a., sum kunnu koma í sambandi við roykgass skulu vera úr tilfari við haldgóðum eginleikum móti "tæring", eldi, hita, og allari ávirkan frá t.d. reinsiamboðum. Skorsteinslutir uttandura skulu vera haldgóðir móti øllum veðri, hita, frosti, regni og vindi. .- Skorsteinar úr tigulsteini, betong ella tílíkum tungum tilfari skulu standa á eldtryggum undirstøði úr BS-húsaluti Lættir skorsteinar kunnu í bygningum ikki hægri enn hæddir verða settir á støði, úr tilfari, sum ikki kann brenna, og sum stendur á, ella er fest í aðrar húsalutir á brunaliga tryggan hátt, ella teir kunnu verða settir omaná eldstaðin, ið er bygdur til tílíkt. .- Skorsteinar skulu verða gjørdir soleiðis, at rivur ikki koma í teir, t.d. um húsið setur seg, ella orsakað av umskiftandi hita. Festingar í aðrar húsalutir, ið eru neyðugar til tess at tryggja støðufesti (stabilitet) á skorsteini, skulu gerast á brunatrygdarligan hátt. .- Skorsteinsrør skulu vera tætt, og innan skulu tey vera slætt. Byggivaldið kann krevja, at skorsteinar verða trýstroyndir. .- Yvirtrýst má ikki vera í skorsteinum, ið ganga upp gjøgnum rúm inni í bygninginum. .- Verður í stóran mun nýtt timburfráskurðir, spønir o.t. ella í førum har neistar og gløður javnan koma úr skorsteininum skal á skorsteinin setast neistafangari eftir góðkenning frá kommununi. Reinskingar og eftirlit. .- Skorsteinar skulu vera soleiðis háttaðir, at teir kunnu haldast reinir við vanligum amboðum. Hóskandi tal av reinsilúkum skulu vera og ein skal lættliga kunna koma at teimum. .- Víddin á reinsiluku skal svara til víddina á skorsteinsopinum. Niðasta reinsilúkan kann vera "spreingilúka" ið er eins stór. Reinsilúkur og "spreingilúkur" skulu vera sambært DS og DS . .- Skorsteinar ið skulu reinsast frá skorsteinspípuni ovast, skulu gerast soleiðis, at hóskandi og trygg atgongd er allan vegin upp. Skorsteinsrør, ið eru hægri enn , m og skorsteinar, ið standa leysir, skulu hava hóskandi stiga ella trin, ið eru vard móti tæring og trygdarliga væl fest. .- Allir skorsteinar skulu vera soleiðis háttaðir, at tað slepst framat at sýna teir. Inni í rúmum skal vera gjørligt at kanna skorsteinar. Skorsteinar mugu ikki klæðast ella byrgjast við innleggingum ella innbúgvi á slíkan hátt, at ikki slepst at sýna útsíðunar á teimum. Smáir skorsteinar. .- Smáir skorsteinar eru at skilja sum allir skorsteinar, ið veita burtur roykgass frá einum ella fleiri eldstøðum við kyndingarorku, sum er tilsamans í mesta lagi kW og sum undir vanligari og áhaldandi fullari nýtslu ikki hevur við sær heitari roykgass enn C í innganginum til skorsteinin. .- Smáir skorsteinar skulu vera soleiðis háttaðir, at ampi ella vandi ikki stendst av roykgassi, hvørki úti ella inni. .- Skorsteinspípur skulu í minsta lagi vera so høgar, at tær eru cm oman fyri takflatan og í minsta lagi upp um eina linju, sum gongur gjøgnum ein depil, sum er loddrætt yvir útvegginum í somu hædd sum ovasti partur á tekjuni og gjøgnum ein depil, sum er cm yvir ovasta partin av tekjuni (mønini). Skorsteinar sum ikki ganga cm upp um mønina, skulu tó altíð vera í minsta lagi m frá takflatu mált vatnrætt frá skorsteinsmunnanum. Í serstøkum førum kunnu krøv um hægri skorstein og størri fráleikar verða sett. .- Ljósvíddin á skorsteinum má í ongum førum hava tvørmát minni enn cm. Avlong ljósvídd skal hava op, har breiddin er ikki minni enn helvtin av longdini. .- Ljósvíddin í lítlum skorsteinum skal vera í samsvari við kyndingarorkuna frá eldstøðunum, ið eru bundin í hann, eins og víst á hesi talvu: Mesta kyndingarorka Vídd kW kcal/h cm .- Í sambandi við hitaverk kynt við oljufýring mugu ljósvídddir ikki vera meiri enn % størri enn talvan í vísir. Er hæddin á skorsteini, roknað frá tí gólvi, har eldstaðurin er uppsettur, minni enn m, kann ljósvíddin vera upptil % minni enn tilskilað í talvuni í Er hæddin á skorsteini millum m og m kann ljósvíddin vera upp til % minni enn víst á talvuni. Er skorsteinurin hægri enn m kann ljósvíddin vera upp til % minni enn tilskilað í talvuni. .- Ljósvíddin í skorsteinum har opnir eldstaðir verða settir til sambært skal vera í minsta lagi cm Ljósvíddin kann tó verða minkað niður í cm , tá ið tann opni eldstaðurin, sum er settur til, hevur eitt op frammanfyri, sum er í mesta lagi cm Sum framsíðuop er at skilja tað opið har gjósturin fer inn at eldstaðnum. Eru eldstaðir opnir á fleiri síðum, verður víddin máld sum samanlagda víddin á opunum í hvørjari síðu. .- Skorsteinar skulu vera loddrættir, men kunnu "leggjast", um kommunustýri ikki sýtir tí, í ovastu hædd (á lofti ella ovastalofti). Skorsteinur, sum "hellir" skal vera stuðlaður á brunaliga tryggan hátt, og skal ikki hella meir enn at hornið í mun til vatnrætt verður minni enn . .- Reinsilúkur skulu allastaðni vera í minsta lagi cm frá tilfari, sum kann brenna. Fráleikin til listar og fótlistar kann vera cm. Reinsilúkur skulu vera í minsta lagi m frá tilfari, sum eldur lætt festir í t.d. hoygg, hølvispønir ella klæðir o.a. .- Skorsteinur sum gongur gjøgnum rúm, har eldkvom evni eru á goymslu skal uttan um skorsteinin cm frá útsíðuni og millum loft og gólv hava rimaverk ella tílíka forðing, soleiðis at tilfar ella evni ikki kemur at skorsteininum. Forðingin má ikki fjala skorsteinin. .- Lítlir skorsteinar úr tigulsteini skulu gerast sambært og lítlir stálskor-steinar skulu gerast sambært . Lítlir skorsteinar úr tigulsteini ella úr elementum úr tigulbetong. .- Lítlir laðaðir skorsteinar skulu vera úr tilfari sambært DS grótflokki og Laðaðir skorsteinar mugu ikki standa uppat vegg úr tilfari, sum kann brenna. .- Skorsteinsveggurin skal í minsta lagi vera , cm tjúkkur. Skorsteinsveggir á skorsteinum uttandura, sum ikki eru bjálvaðir innan, skulu vera , cm tjúkkir. .- Skorsteinar skulu múrast sambært DS Mørtil, ið nýttur verður, skal vera í minsta lagi KC / / Skorsteinsveggir skulu slættast og "bustast" við mørtli innan. Uttan skulu teir tættast um samankomingarnar og fugurnar og teir skulu pussast eisini í skilagólvinum. .- Skorsteinar úr elementum úr cementbundnum ella keramiskum tilfari skulu tættast innan um fugurnar og vera viðgjørdir uttan eins og ásett í . .- Omaná skorsteinum skal vera inndekningur ella dekkpláta ið er góðkend til endamálið. .- Skorsteinsfóðring (bjálving) úr cementbundnum ella keramiskum tilfari skulu vera góðkend av Brunaumsjón landsins. .- Rør til skorsteinsfóðringar úr stáli ella stoypijarni skulu hava góðstjúkd sum er ikki minni enn , mm. Samansetingar skulu tættast við hólkum (muffum) og tættievni ið tolir hita. .- Millum útsíðu á skorsteini og vegg ella tilfar, sum kann brenna skal vera í minsta lagi cm. .- Vanligir listar, í mesta lagi cm tjúkkir kunnu verða settir uttan á skorsteinar, ið hava ikki minni en , cm tjúkkan vegg. .- Fót- og loftlistar, ikki hægri enn cm, og tapet o.t. kunnu setast beinleiðis uttan á skorsteinar, sum eru í minsta lagi , cm tjúkkir. .- Timbur, undirsløg, sperrur, trappuvangar skulu vera í minsta lagi cm frá innaru síðu á skorsteini. .- Trappuvangar úr viði kunnu vera cm frá innaru síðu á skorsteini, um bjálvað verður ella t.d. pláta úr tilfari, sum ikki kann brenna, verður sett millum skorstein og vanga. .- Skorsteinur, ið t.d. er onnur síðan á innbygdum skápi, skal umframt ásetingarnar í eisini hitabjálvast við tilfari úr tilfarsflokki A. Møguleiki skal vera fyri hóskandi luftnýggjan í skápinum. Lítlir stálskorsteinar. .- Lítlir skorsteinar úr jarni ella stáli skulu hava kjarnu úr stoypijarni ella stálrøri við góðstjúkt sum er í minsta lagi mm. Skoyti skulu samlast og tættast vð hólkum og við evni, ið tolir hita ella á annan haldgóðan hátt. Góðstjúktin kann vera mm, um stálið er viðgjørt á serstakan hátt sambært góðkenningartreytum frá Brunaumsjón landsins. .- Millum kjarnan og uttara rørið skal vera bjálvað eftir allari longdini við evni, ið svarar til í minsta lagi mm hitastøðuga minerealull. .- Hitabjálvaður kjarni skal verjast uttan við røri úr , mm stálplátu. .- Stálskorsteinar skulu góðkennast av Brunaumsjón landsins. .- Lítlir skorsteinar skulu uttan fyri rúmið har eldstaðurin er, byggjast inni við BS húsaluti , tó ikki á ovastalofti. .- Fráleiki millum útsíðu á stálskorsteini til tilfar, sum kann brenna, skal vera í minsta lagi cm. .- Endatræ á loftklæðing og gólvi sum ikki er tjúkkari enn cm, kann vera cm frá útsíðuni á stálskorsteini. Stórir skorsteinar. .- Stórir skorsteinar eru skorsteinar til eldstaðir, ið hava størri kyndingarorku enn kW ella har roykgasshitin er meiri enn C við fullari samlaðari nýtslu mált við roykrásina, sum fer inn í skorsteinin. .- Stórir skorsteinar skulu roknast soleiðis, at roykgassnøgdir, gjósturin og roykspjaðingin er hóskandi og trygdarliga fullgóð. Prógv kann verða kravt fyri dygd og tættleika. .- Stórir múraðir skorsteinar skulu hava serstaka góðkenning í hvørjum einstøkum føri. .- Stórir skorsteinar ið hava síðu, sum vendir móti búrúmum ella tílíkum høli, skal hitabjálvast við mineralull á trygdargóðan hátt. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Luftrásir. Almennar ásetingar. .- Luftnýggjanarbúnaður skal vera soleiðis háttaður, at hann heilsuliga og brunaliga er trygdargóður. .- Luftnýggjanarbúnaður og luftrásir skulu kunna haldast rein, m.a. við atliti til brunatrygdina. .- Kravt kann verða, at luftrásir verða trýstroyndar fyri tættleika samb. DS . .- Luftrásir til náttúrliga luftnýggjan mugu einans taka luft úr einum høli. Luftnýggjanarbúnaður í íbúðarhúsum. .- Luftnýggjanarbúnaður skal vera soleiðis gjørdur, at hann ikki elvir til brunavanda og skal vera háttaður eins og ásett í til . .- Luftnýggjanarbúnaður til víðari ræsur enn cm skal vera í rúmi, sum er skilað frá øðrum við í minsta lagi veggi, lofti og gólvi úr BS-húsaluti og við BD-hurð Luftnýggjanartól til rásir minni enn cm kunnu vera á ovastalofti, ið ikki kann nýtast til búrúm og kann ikki uttan serstaka góðkenning vera í rúmum til annað endamál. .- Luftrásir, sum verða førdar ígjøgnum húsalutir, ið avmarka brunaeindir, íbúðir, skilagólv, skulu uttan fyri ta brunaeindina, sum rásin luftar, verða gjørdur úr BS-húsaluti Hetta kravið er ikki galdandi viðvíkjandi luftræsum, ið eru í ónýttum loftsrúmum, men skulu tó vera úr tilfari, sum ikki kann brenna. Í sethúsum, tvíhúsum og raðhúsum eru vanliga ikki krøv til luftrásir í brunaeindum í hæddum. Viðv. luftrásum frá ruskrúmum og frá rúmum, har kynt verður við gassi, eru krøvini um tryggar luftrásir galdandi sambært .- og Kravið í .- a verður vanliga roknað sum lokið, um veggirnir eru úr , cm betong í rásum við ljósvídd ikki størri enn cm , og cm betong størri enn cm Rásirnar mugu ikki skoytast í skilagólvum úr tilfari, sum kann brenna (BD-konstruktión). Rásir úr , mm plátu skulu verjast við ávíkavist , cm og cm betong ella tílíkum góðkendum tilfari. .- Luftrásir frá ruskrúmum. Luftrásir frá ruskslokum og rúmum har kynt verður við gassi, við í mesta lagi kW, skulu vera í minsta lagi úr BS-húsaluti Hetta kravið er vanliga lokið sambært krøvunum í c og við rásum úr , mm galvaniseraðari plátu klædd við x , cm hitastøðugari mineralull sett upp við forskotnum skoytum. .- Luftrásir mugu ikki veitast inn í skorsteinar, ið hava samband við eldstað. .- Millum luftrásir og skorstein skal vera skilað sundur á brunaliga fullgóðan hátt. .- Luftrásir skulu, uttanfyri rúmið, ið verða luftað, vera í minsta lagi cm frá tilfari, ið kann brenna. Bjálvaðar rásir kunnu verða nærri enn cm frá tilfari, ið kann brenna. Innara síða á luftrásum frá ruskrúmun skulu vera ikki minni enn cm frá tilfari ið kann brenna. Aðrir bygningar enn íbúðarhús. .- Luftnýggjanarskipanir skulu gerast á brunaliga tryggan hátt og vera sambært DS . .- Luftnýggjanarskipanir í virkjum ella stórum eldkvæmum bygninum skulu viðgerast sambært brunalógini. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Innleggingar og veitingar. Almennar ásetingar. .- Ásetingarnar um innleggingar fevna um el- og gassveiting, hitaverk, luftnýggjanarbúnað o.t. Viðvíkjandi hitaverki verður eisini víst til , viðv. luftnýggjan til , viðv. el-veitingum til , og viðv. gassi verður víst til . .- Innleggingar skulu vera soleiðis háttaðar, at tær ikki bera við sær eldvanda. Veitingar, sum eru førdar gjøgnum t.d. veggir frá eini brunaeind til aðra, skulu gerast soleiðis, at tær forða eldi, royki o.t. at spjaðast. .- Rørveitingar og aðrar veitingar skulu leggjast soleiðis, at tilfar, ið kann brenna, verður ikki heitari enn C. Veitingar, ið verða millum C og C, skulu vera í minsta lagi cm frá viði og tílíkum tilfari. Veitingar, ið verða millum C og C skulu vera í minsta lagi cm frá. Vatnhitaverk. .- Hitaverk skal gerast og dimensionerast soleiðis, at tað ikki hevur við sær eld-ella spreingivanda. Víst verður til ásetingar hjá Arbeiðseftirlitinum viðvíkjandi hitaverkum, trýstskipanum o.a. .- Hitaverk, brenniskipanir, hita-, luft- og roykveitingar skulu vera úr tilfari og gjørd á slíkan hátt, at Brunaumsjón landsins í brunatrygdarligum sambandi kann góðkenna tær. .- Í sambandi við eldstaðir og hitaverk skal vera rakstrarvegleiðing. Rúm til burturkast og skarn o.t. .- Burturkast, avlop og skarn skal vanliga goymast uttandura fyri seg sjálvt á brunaliga tryggum stað og t.d. í íløtum. .- Í bygningum við fleiri enn sjálvstøðugum íbúðum ella fleiri enn arbeiðsplássum, næmingum ella tílíkt er galdandi: Íløt ella sekkir til burturkast, ið verða goymd inni, skulu vera í rúmum, sum einans hava hurð beinleiðis út. Í rúminum skal vera vindeyga. Gólv, veggir og loft skulu vera gjørd úr tilfari, sum svarar til BS-húsalut Hitarør sum ganga gjøgnum rúmið, skulu verða bjálvað, og bjálvingin skal verða vard móti at vera skadd. Luftskiftið í rúminum skal vera við rist niðri við gólvið, sum er % av tvørmálinum á útsúgvingini, útsúgvingin skal vera í erva og vera cm ella hava luftstreym, sum er ikki minni ennn l/sek., ella l/sek. fyri hvørt ílatið. Ruskgoymsla uttandura skal vera í minsta lagi m frá veggi og húsum og skal verða stikað inni. .- Innanhýsis slokur til burturkast og rusk skulu vera úr BS-húsaluti Til luftnýggjan í slokum skal vera op í neðra uttanifrá, sum í vídd er % av slokuni. Til mekaniska útsúgving skal vera cm upp frá gólvinum. Luftrásin oman fyri ovastu lúkuna til burturkast skal vera cm ella skal kunna flyta l/sek., meðan ein lúka til burturkast er opin ella hurðin í ruskrúminum er opin. Lyftur. .- Lyftur og rúm til lyftur skulu vera eins og ásett í til og í samsvari við ásetingar um lyftur o.t. frá arbeiðseftirlitinum. Lyftur skulu kunna nýtast av fólki, sum er í rullustóli. .- Veggir um sloku til lyftu skulu ikki vera lakari enn BS-húsalutur Lyftur settar upp í trappurúmum nýtast ikki at vera í brunaliga sjálvstøðugum rúmum. .- Sloka, sum ikki gongur upp gjøgnum takið, skal hava loft, sum ikki er lakari enn BS-húsalutur Gongur sloka upp á ovastaloft (takrúmið) skal hon byggjast tætt upp undir tekjuna, ið skal klæðast við í minsta lagi við tilfari úr flokki . .- Sloka til lyftu skal hava luftrás beinleiðis út (ikki mekanisk luftskifti), sum í vídd er ikki minni enn % av víddini á slokuni. Maskinrúm til lyftu skulu hava luftrás ella op beinleiðis út. .- Hurðar millum sloku til lyftu og onnur rúm skulu vera í minsta lagi BD-hurð Hurðar til lyftu frá felags forrúmi sambært .- skulu vera í minsta lagi BD-hurðar Atgongd til kjallara frá lyftu skal vera um forrúm, ið hevur í minsta lagi BD-hurð Hurðar skulu vera í minsta lagi M breiðar. .- Maskinrúm til lyftur, skulu vera skilað frá øðrum rúmum við í minsta lagi BS-húsaluti og við BD-hurð Í slokunum mugu ongar óviðkomandi innleggingar vera. V Kapittul Brunatøkniligar innleggingar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Brunatøkniligar innleggingar. Almennar ásetingar. Innleggingar og búnaður umrødd í hesi kunngerð skulu vera eins og ásett í hesi grein. Rørveiting til eldsløkkivatn. .- Nýtast skulu mm rør. Næst lendinum skal vera tilgangur til sløkkiútgerðina hjá sløkkiliðnum. Í øllum hæddum skal vera grein at taka sløkkivatn úr við krana at lata upp og aftur. Til- og frágangir skulu sita soleiðis, at høgligt er at seta slangurnar hjá sløkkiliðnum til. .- Til- og frágangir skulu hava stortzkoblingar úr slagnum ávíkavist B- og C. Allir til- og frágangir skulu hava lok við ketu í. Stortzkoblingarnar skulu vera sambært DS um "A- B- og C- fastkoblingar" uttan gummipakning og lokini skulu vera sambært DS Í øllum lokum skal vera mm hol. .- Næst B-koblingini, niðast, skal vera skelti á sjónskum stað við skriftini "til eldsløkking" sambært DS við mm høgum stavum. .- Slanguskáp við slangu, sum vatn altíð stendur til, skulu vera soleiðis sum niðanfyri tilskilað: Slangur í bygningum, sum henda reglugerð fevnir um tó ikki ídnaðarvirki og goymslubygningar -, skulu geva í minsta lagi l/min og skulu kunna sproyta vatnið burtur ikki minni enn m. Vatnveitingin skal vera nøktandi til at slanguskáp eru í nýtslu ísenn. Vatntrýst uppá atm. fremst á slangum er vanliga nóg mikið, tá nýtt verður m long og mm ( / ") slanga við mm túti. Afturlatingarkranin, beint áðrenn slanguna, kann vera fyri, um hann sæst skilliga. Slanguskáp skulu merkjast "sløkkiútgerð" sambært DS blað A. Roykop. .- Op til burturveitingar av royki o.t. skulu sita javnt býtt í allari takflatuni. Í tekjum við størri halli enn : (u.l. ) skulu opini vera oman fyri ovaru helvtina so høgt sum gjørligt. Lemmar ella ervaljós, ið sjálvvirkandi lata seg upp, eitt ella fleiri ísenn, stýrd av roykvarnarum og/ella hitavarnarum og tílíkur búnaður, ið hoyrir til skulu verða góðkend av Brunaumsjón landsins. .- Burturveiting av royki má ikki forðast av t.d. niðurhongdum lofti ella bygningslutum til ljóðdoyving, og hita- ella slavubjálving. .- Roykop í tekjum skulu gerast úr: Takljósplátum ið lættliga bráðna, ella lemmum ella ervaljósum, ið sjálvvirkandi lata seg upp tá hitin inni verður C tó C um hølið hevur sjálvvirkandi sprinklaraskipan, .- Eru fleiri roykop gjørd við lemmum ella ervaljósum (takvindeygum) skulu tey gerast soleiðis, at tey lata seg upp á bak ( ), og at tílík roykop lata upp ikki sama veg. .- Roykop í trunka, sum hava sjálvvirkandi upplatingarskipan til tess at lata upp samstundis, skulu vera í somu deild millum roykskjúrt. .- Brunadeildir við roykopum í tekjuni skulu hava roykskjúrt tá samlaða gólvvíddin er størri enn m Roykskjúrt skulu vera soleiðis sett upp, at tey býta ovara partin av brunadeildini (u.l. / av rúmhæddini) í øki, sum eru í mesta lagi m hvørt. Roykskjúrt skulu vera úr tilfari, sum ikki kann brenna og tey skulu byggjast tætt upp undir tekjuna. Víddin á roykopunum skulu roknast eftir økinum millum roykskjúrtini. Útgonguljós og neyðljós. .- Útgonguljós til rýmingarleiðir og í rýmingarleiðum skulu vera ÚT-lampur við ljósi í ella skelti, sum ljós lýsur á. Stavirnir ÚT skulu vera sambært DS um trygdarskelti og teir skulu í minsta lagi vera mm høgir. Tílík skelti skulu vera yvir hurðunum ella næst teimum og í gonguleiðum í tann mun ið neyðugt er at leiðbeina til útgongd. Allastaðni í rýmingarleiðum skal síggjast ÚT-ljós og leiðbeinandi ÚT-ljós sum vísa til útgongd. Ljósið skal kunna lýsa í minsta lagi minuttir eftir at streymslit er. Útgonguljós skulu lýsa alla tíðina, meðan hølini er í nýtslu. .- Neyðljós skulu kunna lýsa í minsta lagi lux á gólvið í hølum og rýmingarleiðum, og um neyðugt eisini í tílíkum økjum uttandura. Neyðljós skulu tendra beint tá streymslit er og lýsa í minsta lagi í minuttir eftir streymslit. .- Har útgonguleiðir kunnu gerast ógreiðar t.d. í handlum ella sýningarhølum o.t. ella har nógv fólk kunnu vera, kann tó krevjast skilligari merking enn ásett í . .- Í sambandi við útgonguljós og neyðljós skal, á hóskandi stað, vera vegleiðing um nýtslu, viðlíkahald o.t Tílíkar innleggingar skulu gerast sambært reglunum í . VI Kapittul Tøkniligar innleggingar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna El-skipanir og -innleggingar. .- El-innleggingar mugu einans verða framdar, umvældar, víðkaðar, tiknar niður og heilt ella lutvíst settar til almennu streymskipanina undir ábyrgd og eftirliti av el-innleggjara, sum er góðkendur av S.E.V. .- El-útbúnaður, tól o.a., ið kunnu hava eitthvørt samband við almennu el-veitingarskipanina, mugu ikki á nakran hátt verða sett til uttan at vera sambært tær til eina og hvørja tíð galdandi ásetingar í sterkstreymsreglugerðini. .- El-innleggingar, búnaður ella tól, sett upp á støðum ella eru háttað soleiðis, at tey kunnu elva til eldsbruna skulu ikki verða sett til el-veitingarskipanina. .- Brunaumsjón landsins kann krevja t.d. sjálvstøðuga streymveiting beinleiðis frá høvuðstalvu til lyftu og at kaðlar til lyftu skulu vera úr slíkum tilfari ella lagdir á slíkan hátt, at teir eru vardir móti hita og eldi. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Eldstaðir til gass o.t. .- Eldstaðir, sum eru í sambandi við gassfløsku, við tilsamans meiri enn kg, skulu setast upp eftir vegleiðing frá serkønum fólki. Gassinnleggingar o.t. skulu altíð gerast undir ábyrgd og eftirlit av gassinleggjara, sum Brunaumsjón landsins hevur góðkent. .- Vatnhitarar, komfýrar og hitaovnar o.t. skulu, í sambandi við luftnýggjan og roykrásum setast upp sambært góðkendari og lættskiljandi vegleiðing, sum skal vera hjáløgd tí ávísa upphitingarbúnaðinum. .- Við atliti til brunatrygdarligar, tøkniligar ásetingar viðvíkjandi nýtslu, flutningi, goymslu, tilfarsgóðkenning, uppseting og eftirliti o.a. eru galdandi ásetingarnar sum víst er til í skjali nr. . VII Kapittul Umsitingarligar fyrisetingar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Revsing fyri at bróta fyriskipanirnar í hesi kunngerð. .- Við bót verður hann revsaður, sum brýtur reglurnar í hesi kunngerð, sum misheldur treytirnar fyri einum loyvi sambært hesi kunngerð ella sum ikki fylgir forboðum ella boðum, sum givin eru sambært hesi kunngerð. .- Er brotið framt av einum partafelag, lutafelag ella tílíkum kann felagið sum slíkt koma undir bót. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Undantaksloyvi. .- Byggivaldið kann geva smávegis lættar í ásetingunum í hesari kunngerð. .- Er ósemja í bygda(r)ráðnum um, hvussu ein lætti er at skilja, tekur Brunaumsjón landsins avgerð. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Kæra. .- Avgerðir kommunustýrisins sambært hesi kunngerð er loyvt at leggja fyri landsstýrið. .- Tá ið annað ikki er fyrisett, er kærufreistin dagar frá tí degi, avvarðandi fekk avgerðina at vita og upplýsing um hesa freist og um, hvat vald kært kann vera til. Fyri avgerðir, sum alment eru kunngjørdar, verður kærufreistin roknað frá kunngerðardegnum. .- Kæra um boð, sum byggivaldið hevur givið, sleppur einum ikki frá at gera eftir teimum. Kæruvaldinum er heimilað at áseta, um kæra skal leingja um freistina. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Henda kunngerð kemur í gildi juli FØROYA LANDSSTÝRI, apríl Marita Petersen ( sign. ) landsstyriskona / Jalgrim Hilduberg ( sign. ) Sambært § í broyttu kunngerðini fær hon gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. VINNUMALASTÝRIÐ, november Finnbogi Arge ( sign. ) landsstýrismaður / Arne Poulsen ( sign. ) Skjal nr. . Yvirlit Aftur til heimasíðuna Allýsingar. Byggievni úr tilfarsflokki A skulu hava hesar brunaligu eginleikar: Tað skal vera nærum óbrennandi, Tað skal ikki breiða út eld og Nærum eingin roykur skal standast av tí. Tilfar í hesum flokki skal kunna standa royndirnar sambært DS . Byggievni úr tilfarsflokki B skulu hava hesar brunaligu eginleikar: Tað skal vera elddovið, Tað skal vera hóvliga eldbreiðandi og Tað skal vera hóvliga roykelvandi. Tilfar í hesum flokki skal kunna standa royndirnar sambært DS . Tilfar, sum ikki kann brenna, skal lúka royndirnar sambært DS . Tilfar og húsalutir í tilfarsflokki F skulu lúka royndirnar sambært DS . Klædningur í flokki er úr tilfarsflokki A og hevur tílíkar eginleikar. Klædningurin skal í minsta lagi minuttir verja ímóti, at eldur festir í tilfar, sum liggur aftanfyri. Tilfar í hesum flokki, skal kunna standa royndirnar sambært DS og DS . Klædningur í flokki er úr tilfarsflokki B og hevur tílíkar eginleikar. Klædningurin skal í minsta lagi minuttir verja ímóti, at eldur festir í tilfar, sum liggur aftanfyri, ella at klædningurin fer at loga báðumegin. Tilfar í hesum flokki skal kunna standa royndirnar sambært DS Brunaligir eginleikar á vegg- og loftflata javnsetast ella samanberast við klæðingar á tey. Brunatøkniliga nýtiligt tilfar til gólv skal hava hesar eginleikar: Tað skal vera elddovið. Tað skal vera hovliga roykelvandi. Tilfar í hesum flokkinum skal kunna standa royndirnar sambært DS . Brunatøkniliga nýtiligt tilfar at tekja við skal hava hesar eginleikar: Tað skal trekliga breiða eld. Tað skal ikki geva neistar frá sær, tá tað brennir. Tilfar í hesum flokki skal kunna standa royndirnar sambært DS og DS . BD-hurð -M er ein ikki sjálvafturlatandi hurð, sum annars er flokkað su BD-hurð . Roykop eru takljósplátur, yvirljós og takvindeygu, sum missa styrkina (bráðna) og "fara upp av sær sjálvum", tá tey verða hitað til oC. Tílíkar takplátur til at veita burtur royk og hita skulu kunna standa royndirnar sambært DS og DS . Hitastøðug (hitaføst) mineralull er bjálvingartilfar, sum varðveitir bjálvingarevni í nógvum hita og heldur skap til í minsta lagi C. Niðurhongd loft er klæðing t.d. upp undir skilagólv har størri glopp er enn cm og samlaða rúmið er størri enn m Termoplastiskt og lívrunnið tægrað tilfar, skal roknast sum opið rúm í hesum sambandi. Fasthildin mineralull í vatnrættari konstruktión er at skilja sum tá hon er hildin í bjálkalagnum við mm jarntráði pr. cm ella við mm x mm brettum pr. cm frá miðju til miðju. Í loddrættari konstruktión er mineralullin fest, tá hon er hildin við naglum, sum í minsta lagi mm inni á máttini eru negldir í belti og stólpar pr. cm. Ein BD-hurð -M er ein BD-hurð , ið ikki hevur ámonteraða sjálvafturlatingarskipan, og er tí ikki sjálvafturlatandi. M er hurð við mátunum: Breidd: mm. veggjaholmát, mm. útv. karmmát. Hædd: mm. veggjaholmát, mm. útv. karmmát. Spurningar viðvíkjandi tilfari, konstruktiónum, allýsingum og metingum í brunatrygdarligum sambandi kunnu verða settir Brunaumsjón landsins. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Góðkenningar. Brunaumsjón landsins er í samsvari við kunngerðina, heimilað at góðkenna og áseta útgreinandi brunatøkniligar allýsingar og brunatrygdarligar vegleiðingar o.t. sambært § stk. í brunalógini. Góðkendur eldsløkkljari (hondeldsløkkjari) er vatn- pulvur- og CO -sløkkjari sambært DS og Brunatøkniligari vegleiðing nr. frá Dansk Brandteknisk Institut (DBI). Vatn og pulvursløkkjarar skulu kannast hvørt ár, og CO -sløkkjarir hvørt ár. Umframt skulu eldsløkkjarir eftirhyggjast hvørt ár. Um .- í kunngerðini: Brunaumsjón landsins góðkennir tilfarsflokkingar, bygningslutir o.a., ið er sambært, ella í samsvari við Dansk Standard (DS) tilvísingarnar í kunngerðini. Um .- .: Brunaumsjón landsins góðkenir bjálvingartilfar, takljósplátur til roykburturveiting o.t., ið kann lúka krøvini sambært royndarháttunum hjá DBI, nr. / og / . Um .- , .- og .- : Brunaumsjón landsins góðkennir brunatøkniligar vegleiðingar frá DBI um slanguskáp, ávaringarskipanir, sprinklaraskipanir og vegleiðingar fyri tær ymsu bygningsflokkingarnar í kunngerðini. Tílíkar vegleiðingar, eins og tær frá Dansk Brandteknisk institut og Beredskabsstyrelsen, skulu tó vera góðkendar av Brunaumsjón landsins. Um .- .: Grundreglan er, at vindeygu, bjargingarop, skulu vera í øllum tilhaldsrúmum. Kravið er, at eitt bjargingarop skal vera frá upp til fólk. Fyri hvørja ferð fleiri enn fólk kunnu vera í einari brunaeind, skal vera eitt bjargingarop afturat. Um .- .: Brunaumsjón landsins góðkennir sjálvvirkandi hurðaafturlatingarskipan, ið er gjørd, kannað og verður hildin við líka sambært ásetingunum í Forskrift nr. um Automatisk branddørlukningsanlæg, hjá Dansk Brandteknisk institut. Um .- .: Brunaumsjón landsins góðkennir roykop, ið sjálvvirkandi lata seg upp, sum eru gjørd, kannað og verða hildin við líka sambært ásetingunum í Vejledning nr. om brandventilation, hjá Dansk Brandteknisk institut. Um .- .: Brunaumsjón landsins góðkennir tøkniligu ásetingarnar í "Gasreglementet afsnit A" og "Justitsministeriets bekendtgørelse nr. frá oktober ". Tilvísingar í nevndu gassreglugerð og í kunngerð nr. um t.d. kommunalar heimildir, sum ikki er í samsvari við føroyska lóggávu og aðrar ásetingar, eru ikki galdandi. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Dømi. Dømi um húsalutir, ið kunnu góðkennast: Yvirlit Aftur til heimasíðuna Húsalutir og klædningar, sum viðvíkjandi eldvanda eru nýtiligir. Alment. Niðanfyri nevndu dømi um húsalutir og klædningar lúka beinleiðis tey krøv, ið sett eru í reglugerðini uttan serliga sannan ella kanning. Tær brunateknisku flokkanir, ið nýttar eru, sipa til DS "Brunateknisk flokkan av húsalutum".: Eldtryggur húsalutur: BS-húsalutur. Fylgjandi tøl skila til tal á minuttum. Elddovin húsalutur: BD-húsalutur.Allir BS og BD húsalutir skulu vera bygdir fast hvør í annan, vera tættir og støðufastir og hava styrki samsvarandi býti millum hædd, longd, breidd og vera verkfrøðiliga tryggir við atliti til viðurskifti, ið kann áverka teir. Berandi loddrættir húsalutir. BS-veggir . cm veggur úr kálksandgrýti. cm veggur úr betongholblokksteini. cm veggur úr gjøgnumheilum betongblokksteini. cm veggur úr autoklaveraðum lættbetongblokksteini. cm veggur úr jarnstyrktum elementum av autoklaveraðum lættbetongi. cm veggur úr ikki-jarnstyrktum betongi. cm veggur úr tvítalt jarnstyrktum betongi við minst mm av betongi uttan jørnunum. Tvíveggur av BS-veggjum , berandi, við ella uttan luftgloppi ímillum. Verður ífylla nýtt, skal hetta vera úr tilfari, sum ikki brennur. BS-súlur . x cm jarnstyrkt betongsúla við minst mm betongi uttan á jørnunum. x cm jarnstyrkt betongsúla við minst mm betongi uttan á jørnunum, styrkt við sjóðaðum neti, sum er úr minst , mm tráði, og við í mesta lagi mm meskavíkk, lagt mm frá yvirflatanum. Súla úr profiljarni, rørum ella stálprofilum, sum stoypt er rundan um við minst mm av betongi, jarnstyrkt við strekkmetali, , kg/m , ella sjóðaðum neti úr minst , mm tráði, og við meskavídd í mesta lagi mm, lagt mm frá yvirflatanum og soleiðis at møgulig glopp millum flansur o.t. verða fylt til fullnaðar við ikki eldførum tilfari. Í rúm innan í profilum, har tvørskurðurin er tætt lokaður skal ikki verða stoypt. BS-veggir . cm veggur úr kálksandgrýti. cm veggur úr tvífalt jarnstyrktum betongi. cm veggur úr einfalt jarnstyrktum betongi við miðsettari jarnstyrking. cm veggur úr autoklaveraðum lættbetongblokksteini. cm veggur úr jarnstyrktum elementum av autoklaveraðum lættbetongi. BS-súlur . Súla úr jarnstyrktum betongi, har minsti tvørskurður er cm og minsta tvørmál er cm. x cm súla úr ikki-jarnstyrktum betongi. Súla úr profiljarni ella stálprofilum, sum stoypt er rundan um við í minsta lagi mm betongi, sum er jarnstyrkt við strekkmetali, , kg/m ella sjóðaðum neti úr tráði, sum er minst , mm og við meskavídd í mesta lagi mm, lagt mm frá yvirflatanum og soleiðis at møgulig glopp millum flansur o.t. verða fylt til fullnaðar við ikki eldførum tilfari. Í rúm innan í profilum, har tvørskurðurin er tætt lokaður, skal ikki verða stoypt. BD-veggir . Veggur úr í minsta lagi x mm loddrøttum stólpum, sum standa í mesta lagi mm hvør frá øðrum roknað frá miðju til miðju við tvífaldum klædningi á báðum síðum úr flokki ella flokki. Hin fjaldi klædningurin skal vera úr plátum. Millum klædningarnar skal vera mm, og rúmið verður fylt út heilt við mm mineralullplátum, ið eru hildnar fastar. BD-veggir . Veggur úr í minsta lagi x mm stólpum við einum fráleika í mesta lagi mm frá miðju til miðju við klædningi úr plátum á báðum síðum úr flokki ella flokki. Fráleiki millum klædningarnar mm, og rúmið verður fylt út heilt við mineralullplátum, ið verða hildnar fastar. Veggur úr í minsta lagi x mm stólpum við einum fráleika í mesta lagi mm frá miðju til miðju við klædningi á báðum síðum úr flokki ella flokki. Fráleiki millum klædningarnar mm og rúmið fylt út heilt við í minsta lagi mm mineralullplátum, ið verða hildnar fastar. BD-súlur . Súla úr profiljarni, rørum ella stálprofilum klødd við í minsta lagi mm spónplátu ella trætægra plátu við rúmvekt, ið er minst kg/m ella krossviði við rúmvekt í minsta lagi kg/m . BD-veggir . Veggur úr í minsta lagi x mm stólpum við einum fráleika, sum er í minsta lagi mm frá miðju til miðju á báðum síðum við klædningi, sum í minsta lagi er úr flokki, fráleiki millum klædningarnar mm og rúmið fylt út heilt við mineralullplátum, sum verða hildnar fastar. Veggur úr í minsta lagi x mm stólpum við einum fráleika, sum er í mesta lagi mm frá miðju til miðju við x mm beltum fyri hvørjar mm á báðum síðum við klædningi í minsta lagi úr flokki, fráleiki millum klædningarnar mm og rúmið fylt út heilt við mineralullplátum, sum eru hildnar fastar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Berandi vatnrættir húsalutir. BS-langbitar . Jarnstyrktur betongbjálki við minst mm av betongi uttan á høvuðsjarnstyrkingini. Langbiti úr profiljarni ella stálprofilum, sum stoypt er rundan um við minst mm betongi styrkt við strekkmetali, , kg/m , ella sjóðaðum neti úr í minsta lagi , mm tráði og við í mesta lagi mm meskavídd, lagt mm frá yvirflatanum og soleiðis at møgulig glopp millum flansar o.t. verða fylt til fullnaðar við ikki eldførum tilfari, Í rúm innan í profilum, har tvørskurðurin er tætt lokaður, skal ikki verða stoypt. BS-langbitar . Langbiti úr jarnstyrktum betongi við minst mm av betongi uttan á høvuðsjarnstyrkingini. Langbiti úr forspentum betongi við í minsta lagi mm gripjørnum fyri hvørjar mm og sum fevnir um høvuðsjarnstyrkingina og við í minsta lagi mm betongi uttaná. Tvørmálið í minsta lagi cm, tvørskurðurin í minsta lagi cm m, har tað snýr seg um langbitar, sum eru samanstoyptir við í minsta lagi cm betongdekk, tí minst cm . Langbiti úr profiljarni og stálprofilum, sum stoypt er rundan um við minst mm betongi, styrktur við strekkmetali, , kg/m ella sjóðaðum neti úr í minsta lagi , mm tráði og við í mesta lagi mm meskavídd, lagt mm frá yvirflatanum, og soleiðis at møgulig glopp millum flansar o.t. verða fylt til fullnaðar við ikki eldførum tilfari. Í rúm innan í profilum við tætt lokaðum tvørskurði skal ikki verða stoypt. BS-skilagólv . cm gjøgnumheil jarnbetongpláta. BD-langbitar . Langbiti úr profiljarni ella stálprofilum klæddur við í minsta lagi mm spónaplátum við rúmvekt í minsta lagi kg/m ella mm krossviði við rúmvekt í minsta lagi kg/m . BD-skilagólv . Undirsløg við mm krossviði, mm hitafastari mineralullplátum, sum eru hildnar fastar og klædningi á undirsíðuni úr flokki ella flokki. Undirsløg við mm krossviði, mm steinull, hildin føst við mm jarntráði fyri hvørjar mm og klødd á undirsíðuni við tvífaldum klædningi úr flokki ella flokki; hin fjaldi klædningurin skal vera úr plátum. BD-skilagólv . Undirsløg við mm krossviði, mm mineralull, sum er hildin føst, og á undirsíðuni við klædningi úr flokki ella flokki. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Ikki-berandi loddrættir húsalutir. BS-veggir . cm veggur úr kálksandgrýti ella betongsteini. Tvíveggur úr tveimum BS-veggjum við ella uttan luftgloppi ímillum. Verður ífylla nýtt, skal hon vera úr tilfari, sum ikki brennur. BS-veggir . , cm veggu úr kálksandgrýti, pussaður á báðum síðum. cm veggur úr autoklaveraðum lættbetongsteini, pussaður á báðum síðum. , cm veggur út autoklaveraðum lættbetongblokksteini. , cm veggur úr jarnstyrktum elementum úr autoklaveraðum lættbetongi. cm veggur úr klinkubetongsteini ella molersteini. BS-veggir . , cm veggur úr jarnstyrktum elementum úr autoklaveraðum lættbetongi ella klinkubetongi. BD-veggir . Tvíveggur gjørdur úr BD-veggjum við ella uttan luftgloppi ímillum. BD-veggir . Veggur úr lagi, mm tjúkt og lagi mm av krossløgdum fjalum og á báðum síðum við klædningi úr flokki ella við plátum í flokki. Veggur úr cm træullbetongi á báðum síðum við mm kálkpussi á útkastaðan mørtil ella við tættari berapping. Veggur úr í minsta lagi x mm stólpum við einum fráleikam, sum er í mesta lagi mm frá miðju til miðju við klædningi úr plátum á báðum síðum úr flokki ella flokki. Fráleikin millum klædningarnar mm og fylt út til fulnaðar við mineralullplátum, sum verða hildnar fastar. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Ikki-berandi vatnrættir húsalutir. BD-skilagólv . (Heruppií rúmavmarkandi loft, skráveggir og væðingar). mm samanpløgdar ráar, sagaðar ella hølvaðar í fjalir, klætt við kl. plátu. mm spónaplátu við rúmvekt í minsta lagi kg/m . Loftskonstruktión fylt út við í minsta lagi mm mineralull, við klædningi á undirsíðuni úr mm eternitplátu, ið møguliga kann verða gatað við upp til % opum. Klædningur skal verða settur upp soleiðis, at einki tómt rúm er aftanfyri. Loftskonstruktión útfylt við í minsta lagi mm fasthildnari mineralull úr plátum, takt við vindtættum lagi, við klædningi á undirsíðuni úr í minsta lagi mm samanløgdum, hølvaðum ella ráum fjalum (kl. uttan holum aftanfyri). Yvirlit Aftur til heimasíðuna Klædningur úr flokki. (Uppgivnu málini eru minsta tjúkt; viðvíkjandi plátuklædningum í mesta lagi mm fráleiki millum festingarnar til undirlag): mm eternitplátur. mm gipsplátur. mm trýsteldimprægneraður krossviður. mm samanpløgdar ráar, sagaðar ella hølvaðar fjali, ið eru trýsteldimprægneraðar. Krav um, at klædningur skal vera úr flokki er ikki til hindurs fyri, at tað í stk. nevnda tilfar í øðrum tjúktum verður nýtt, tá ið uppsetingin fer fram á eina BS-konstruktión ella á klædningar úr flokki. Annað tilfar, ið við brunatekniska kanning er flokkað sum tilfar, ið ikki brennur, kann eisini verða góðkent. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Klædningar úr flokki. (Uppgivnu málini eru minsta tjúkt; við plátuklædningar skal vera í mesta lagi mm millum festingarnar til undirlag): Við tómum rúmi aftanfyri: mm samanpløgdar ráar, sagaðar ella hølvaðar fjalir. mm spónaplátur við rúmvekt í minsta lagi kg/m . mm trætægra plátur við rúmvekt í minsta lagi kg/m . mm krossviður við rúmvekt í minsta lagi kg/m . Einki tómt rúm aftanfyri: mm samanpløgdar ráar, sagaðar ella hølvaðar fjalir. , mm krossviður við rúmvekt í minsta lagi kg/m . mm trýsteldimprægneraður krossviður. mm samanpløgdar ráar, sagaðar ella hølvaðar fjalir, sum eru trýsteldimprægneraðar. Krav um,at klædningur skal vera úr flokki, er ikki til hindurs fyri, at nýtt verður tað tilfar, sum nevnt er í og stk., í minni tjúktum, tá ið uppsetingin fer fram í brunatekniskt føstum sambandi við eina BS- ella BD-konstruktión ella við klædningum úr flokki ella flokki. Sama er galdandi fyri tilfarsflokkarnar A og B, sum ikki eru nevndir í dømunum um kl. og kl. . Sum brunatekniskt fast samband er at skilja, at alt tilfarið verður hildið tætt saman á slíkan hátt, at tað undir brunatekniskari kanning ikki fer sundur. Hetta kann vera við vatnføstum lími ella negling. Annað tilfar enn tað, sum er givið upp í og stk., ið við brunatekniska kanning lýkur krøvini til klædningar úr flokki, kann eisini verða nýtt. Klædningar, sum verða settir saman av fleiri løgum, verða roknaðir sum klædningar úr plátum úr flokki, tá ið hesi krøv verða lokin: tað nýtta tilfarið skal svara saman við tilfarsflokki B. í minsta lagi eitt lag skal vera pláta og í minsta lagi mm tjúkt. løgini skulu vera í brunatekniskt føstum sambandi. klædningurin skal vera í minsta lagi mm tjúkkur, tá ið hann verður uppsettur við tómum rúmi aftanfyri og í minsta lagi mm tjúkkur, tá ið hann verður uppsettur, har einki tómt rúm er aftanfyri. Teir klædningar úr flokki, sum nevndir eru her í til stk. kunnu verða profileraðir, um fylgjandi treytir verða loknar: Tann profileraði yvirflatin á klædninginum skal við profileringina ikki verða øktur til meira enn % av tí slætta økinum. Tjúktin á klædninginum skal við profileringina ikki nakrastaðni verða minkað til minni enn: mm fyri fjalaklædningar við tómum rúmi aftanfyri. mm fyri fjalaklædningar, har einki tómt rúm er aftanfyri. Tó , mm fyri plátuklædningar. Víddin á tí parti á klædninginum, hvørs tjúkt er minni enn tær í og stk. nevndu, skal ikki fara upp um % av tí slættu víddini á klædninginum. Yvirlit Aftur til heimasíðuna Hóskandi tilfar at leggja á gólv í útgongdum. Leggingar úr ikki-eldførum tilfari sum til dømis betongi, terrazzo o.t.: mm linoleum, mm vinyl, PVC, stoypiasfalt við asfaltinnihaldi í mesta lagi %, teppiábreiðslur, góðkendar til endamálið, mm pløgdar gólvfjalir og legging úr træ í eini hvørjari tjúkt í brunatekniskt føstum sambandi við undirlagið, sum ikki kann brenna. Rættað november. P.O. Kunngerð nr. frá mai , sum broytt við kunngerð nr. frá november . Yvirlit Aftur til heimasíðuna Yvirlit Aftur til heimasíðuna Høvuðsorð leitiorð Ábyrgd . Almennar ásetingar . Altanur, Svali .- og .- . Atkomuviðurskifti, "rýmingarleiðir". øki til sløkki- og bjargingararbeiði . Bakaríovnar . Barnagarðar, dagstovnar . Bilhús . Bjargingarop . Bjálvingartilfar .- og . lívrunnið bjálvingartilfar . mineralull .- . Bjargingarviðurskifti . íbúðarhús . sethús . Brandhurðar .- . Brekað merking útljós .- nýtsla alment .- a. rýmingarleiðir .- . rørslutarnað .- a, b og c. Brenniovnar . Brunadeild .- . Brunaeind .- . Brunanøgd .- . Brunatøkniligar skiljingar . Brunatøkniligar innleggingar . el-innleggingar . gassinnleggingar . lyftur . ruskslokur .- . Brunaviðurskifti. ávaringarskipan .- . bjargingarøki . brandveggir, eldverjuveggir o.t. . brunatøkniligar skiljingar . fráleikar og . rýmingarleiðir . sjálvvirkandi brunaávaringarskipan .- . slanguvindarar .- . sloka til lyftur . sprinklaraskipan .- . Burturkast. innanhýsis slokur .- . luftrásir .- b og .- . rúm til burturkast . Byggimálsviðgerð . kæra . undantaksloyvi . Dagstovnar . Dansk Brandteknisk Institut .- . Dantest royndarstøð .- . Dragivindeygu. bjargingarop .- . Dømi um bygningslutir, klædningar o.a. .- . Einbýlishús sethús . El-skipanir og -innleggingar . Eldsløkkivatn .- . rørveiting til eldsløkkivatn . Eldspjaðandi forðingar . Eldstaðir . afturlatnir eldstaðir . almennar ásetingar . eldstaðir til vinniliga nýtslu . opnir eldstaðir . royklokur (spjell) .- . samband millum eldstað og skorstein . smáir afturlatnir eldstaðir . stórir eldstaðir . Eldstaðir og skorsteinar o.a. . Eldstaðir til gass o.t. . Eldstaðir til vinnuliga nýtslu . brennibúnaður .- og . eldstaðir og eldfimt tilfar .- og . eldstaðir til gass .- . turkiovnar, roykiovnar .- og . Eldverjuveggir, brunadeildarveggir . brandkambur . felags brandveggir . merking . merking móti granna .- . Ellisheim, sjúkrahús . Ervaljós .- . Fjós . eldstaðir .- . Forrúm, felags forrúm .- . luftnýggjan . Fráleikar millum bygningar . Frárennsl .- c, og .- b. Frítíðarheim, dagstovnar . Frystigoymslur .- . Fýrrúm og . eldstaður í fjósi .- . eldstaður í garasju .- . fráleikar .- . luftnýggjan .- og ., .- og .- . rýmingarviðurskifti .- . spreingilúka .- . veggir um fýrrúm .- og . Gass . eldstaðir til gass o.t. og . gasstangi ella fløskur .- og .- . lufttilgongd .- . Gistingarhús, hotel, vistarheim o.t. . Glasbyggisteinur .- b. Gólv gólvtilfar .- . garasjugólv .- b. undir eldstaði .- d, -e og -f., og .- og .- . skilagólv .- a. og .- . rúm til oljutangar o.t. .- c. í rúmi til burturkast .- a. Gólvfrárensl .- c. Gongu- (koyri) øki til og frá . klæðingar á veggir og loft .- . Goymslubygningar . Grannamark bygging at marki ella í mark og . Handlar og sølubygningar . Húsalutir og klæðingar . Hvíldarheim, sjúkrahús . Innleggingar og veitingar . Íbúðarhús og . bjargingarøki . felagsíbúðir (klubbíbúðir) . íbúðir í hæddum .- og .- . rýmingarleiðir . Íbúðarhús í fleiri hæddum . Íbúðarrúm. bjargingarviðurskifti og . bjargingarøki . Ídnaðar og goymslubygningar . Íbúðir, veggir og gólv millum íbúðir .- ., og . Klæðingar .- ., .- og ., .- ., og . sloka til lyftur .- . Kókipláss, upphiting til matgerð .- . Køkar .- . Kæra . Landbúnaðarbygningar . Leikhús, framsýningarhøli, samkomuhús . Loftklæðingar og .- . Loftrúm .- . takrúm, ovastaloft .- a. Luftnýggjan .- og . Luftrásir . luftnýggjanarbúnaður . Luftslúsa .- ., .- og .- . Lufttilgongd fýrrúm .- . Lyftur . atlit til rørslutarnað .- . Matstovur, samkomuhús . Merking og trygging . Miðstøðuhitarúm og ketlar . Mineralull .- . Neistafangari .- . Neyðljós .- ., og . Niðurhongd loft .- ., og . Oljukyndir eldstaðir . góðkenning .- . Oljutangar, tangar .- og .- . Ovastaloft ikki búrúm .- . vaðingar .- b. Portur atkomuviðurskifti .- . veggir og loft .- . Raðhús, randarhús og sethús . sundurskiling .- og .- . Regnverja .- . Reinsilúka .- og . roykrør .- . skorsteinar . Revsing . Roykivirki . Roykop, royklemmur, lúka og .- . ervaljós .- . ídnaðar og goymslubygningur .- . royksjúrt .- og . sprinklaraskipan og roykop .- . trappurúm .- . Roykrør . eldverjuveggir, brunadeildarveggir .- . fráleikar til klæðing og bygningslutir .- . royklokur .- . Ruskgoymsla, burturkast . luftrásir .- ., ., ., og . Ruskrúm . Rýmingarleiðir . bilhús . dagstovnar, vøggustovur, barnagarðar, frítíðarheim o.t. . gistingarhús, hotel, felags smáíbúðir o.t. . handils og sølubygningar . íbúðarbygningar . ídnaðar og goymslubygningar . landbúnaðarbygningar .- . samkomuhús . sjúkrahús, hvíldarheim, røktarheim o.t. . skrivstovuhøli o.t. . undirvísingarhøli . Rýmingarleiðir . lyftur og .- . rørslutarnað, brekað o.o. .- a. rýmingarleiðir .- og .- . trappur .- . útgonguljós .- . Rýmingarleiðir . frá brunaeind .- ., ., og . umgirdar rýmingarleiðir .- og .- . Rørslutarnað .- a., .- a og b. Rørveitingar o.t. .- . Røktarheim . Samband millum eldstað og skorstein . Samkomuhús . Sethús . fráleikar . tróður .- . vindtætt klæðing .- ., og .- . Sjúkrahús og røktarheim o.a. . Skorsteinar . almennar ásetingar . lítlir skorsteinar úr steini, elementum o.t. . lítlir stálskorsteinar . ljósvídd á skorsteini .- ., ., og . reinskingar og eftirlit . reinsilemmur .- og . smáir skorsteinar . spreingilúka .- . stigi ella trin .- . stórir stálskorsteinar . Skrivstovuhøli o.t. . Skúlar, undirvísingarhøli . Slanguskáp .- og .- . Slokur burturkast . lyftur . Slúsur íbúðarhús o.t. .- og . innrætting .- . hurðar . Sløkkivatn føst rørveiting .- . Smáíbúðir, felagsíbúðir, gistingarhús . Spreingilúka .- . Sprinklaraskipan . Stálskorsteinar. lítlir . stórir . Stórir eldstaðir . Sølubúðir, handlar . Takrúm, ovastaloft .- . Takskegg, vindskeiðir, smáir bygningslutir .- . Tekjur . takljósplátur .- . tekjingartilfar .- . roykop .- . Tráðglas, glasbyggisteinur .- b. Trappur og trappurúm . roykop í trappurúmi .- . rýmingarleiðir . tilfar á trappu .- . trapputrin og hondlistar .- . vindeygu í trappurúmi .- . Turkiovnar . Tvíhús, einbýlishús, sethús . Tvíhús, íbúðarhús í fleiri enn hæddum . Umbyggingar .- . Undantaksloyvi . Undirvísingarhøli . Útgonguljós, út-ljós .- ., og . Úthús fráleikaviðurskifti . Vaðingar .- b. Vakstrarhús .- . Vakstrarhús .- og .- . Veggjaklædningar, klæðingar garasjur .- . innandurða klæðing . tróður .- . vindtætt klæðing .- og ., .- . Vindeygu, bjargingarop . eldverjuveggir, brunadeildarveggir . trappu-vindeygu .- . Vindskeiðir, smáir bygningslutir vindfang .- . Vindtættar klæðingar aðrir bygningar .- og . tróður sethús .- . útveggir sethús .- . Vistarheim . Vøggustovur, dagstovnar . Yvirljós, ervaljós .- . Øki til sløkki- og bjargingararbeiði . Yvirlit Aftur til heimasíðuna Serfyriskipanir fyri eldfiman løg Yvirlit Brunaumsjón landsins juni Serfyriskipan fyri eldfiman løg útgivið sambært heimild í § stk. í løgtingslóg nr. frá juni um eldsbruna o.a. og sambært § í Kunngerð nr. um eldfiman løg frá juni . Serfyriskipanin fyri eldfiman løg verður ikki lýst í kunngerarblaðnum. Yvirlit Almennar ásetingar Eldsløkking Virkir í bólki A og B Almennar rakstrarreglur Uppløg í íløtum Vegleiðandi reglur Uppløg í tangum Grundarlag fyri ásetingunum Sølu- og útflýggingarstøð og høvuðstangagoymsla Umsók um loyvi at seta á stovn, víðka ella broyta goymslu við upplagi av løgi Brunadeildir Tangar oman á jørð til meir enn upplagseindir av løgi í flokki I- , I- , II- og II- Fráleikar Tangar oman á jørð til meir enn upplagseindir av løgi í flokki III- Aftur til heimasíðuna Almennar ásetingar Allýsingar Almenn krøv Umsóknir, loyvi og góðkenningar Virkir í bólki A og B Allýsingar Alment Virkir í bólki A Framleiðslueind, tappieind og pakkieind inni Framleiðslueind og tappieind úti El-skipanir og -innleggingar Útsúgvingarútbúnaður Alment Útsúgving úr framleiðslueind og tappieind Útsúgving úr pakkieind Luftendurnýtsla (resirkulatión) El-skipanir og -innleggingar Virkir í bólki B Framleiðslueind, tappieind og pakkieind inni Framleiðslueind og tappieind úti Eind til pakkitilfar og íløt Sløkkiútbúnaður Rakstrarreglur Uppløg í íløtum Allýsingar Alment Uppløg inni Uppløg í handli í bygningi við einari hædd Uppløg á royndarstovum Onnur uppløg, upp til eindir, enn tær undir punktunum og nevndu Uppløg yvir og upp til eindir Uppløg úti Uppløg upp til eindir Uppløg yvir og upp til eindir Sløkkiútbúnaður Rakstrarreglur Ásetingar fyri íløt Alment Íløt til løg í flokki I- og I- Íløt til løg í flokki II- Uppløg í tangum Allýsingar Alment Uppløg innandura í tangum Uppløg upp til eindir av løgi í flokki III- Onnur uppløg, upp til eindir, enn tær undir punkti Uppløg yvir og upp til eindir Uppløg upp til eindir í tangum oman á jørð Uppløg av løgi í flokki I- , I- , II- , II- , III- og III- í niðurgrivnum tangum Fylling á tangar Alment Oljulekar Tangaáfylling av løgi í flokki I- , I- Tangaáfylling av løgi í flokki II- Útlufting av tangum Fylling á íløt úr tangum Alment Innandura tappieind Tappieind úti Sløkkiútbúnaður Rakstrarreglur Ásetingar fyri tangastað Alment Liggjandi rundir tangar úr stáli Kassaskaptir og avlangir tangar úr stáli Plastikktangar o.a. Áfyllingar- og úrtømingarskipanir Pumpuútbúnaður til løg í flokki I- , I- og II- Útflýggingarpumpur til løg úr flokki I- , I- og II- Lufting av tangum Nøgdarmátari á tangum Rørleiðingar Upphitingarútbúnaður til tangar Sølu- og útflýggingarstøð og høvuðstangagoymsla Allýsingar Alment Sølu- og útflýggingarstøð Útflýggingarpumpur Tekjur yvir sølu- og nýtslutangastøð Sløkkiútbúnaður Rakstrarreglur Nýtsluvegleiðing Høvuðstangagoymsla Áfylling á tangabilar Útflýggingarpumpur/áfyllingarpallar Sløkkiútbúnaður Rakstrarreglur Nýtsluvegleiðing Ómannað høvuðstangagoymsla Brunadeildir Allýsingar Alment Deildarsundurskilingar Alment Deildarsundurskilandi veggur samband við útvegg Deildarsundurskilandi veggur samband við tekju Eldspjaðandi forðingar Op til flutningsbond Roykop Alment Vídd á roykopum Op til burturveiting av royki Serlig roykop Sprinklaraskipan Rýmingarleiðir Upphitingarúrbúnaður til høli Luftnýggjan Alment Sundurskiling Luftrásir og tílíkir bygningslutir Lufttilgongd luftnýggjan Bygningslutir Alment Berandi bygningslutir o.a. Veggir og yvirflatar Tekjur Fráleikar Fráleikar til mark, vegir o.t. Sínamillum fráleikar Eldsløkking Alment Slanguskáp, sum vatn stendur til Hondsløkkingaramboð Almennar rakstrarreglur Alment Skelti Brandhurðar Rýmingarleiðir Sløkkiútbúnaður Yvirlit yvir skjøl Skjal : Vegleiðingar, viðmerkingar og skitsur til serfyriskipanina um eldfiman løg. Skjal : Útinning av el-veitingum. Skjal : Reglur fyri sniðgóðkenning av liggjandi tangum. Skjal : Vegleiðandi reglur fyri tangar oman á jørð til meir enn upplagseindir av løgi í flokki I- , I- , II- , II- og III- Skjal : Kunngerð nr. um eldfiman løg frá juni | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Almennar ásetingar Allýsingar. Brunamyndugleikarnir: Brunaumsjón landsins og kommunalu myndugleikarnir. Løgur: Evni, sum eru flótandi við vanligum hita og trýsti. Logamark: Tann lægsti hitin, har løgur við millibar barameturstøðu letur eldfiman damp frá sær. (Abel Pensky, "Closed cup"). Eldfimur løgur: Løgur við logamarki, ið er í mesta lagi C. Til flokk I roknast løgur við logamarki undir C. Til flokk II roknast løgur við logamarki millum C og C (bæði tølini íroknað). Til flokk III roknast løgur við logamarki yvir C. Allir tríggir flokkarnar býtast í ein undirflokk fyri løg, sum ikki kann blandast við vatni og ein undirflokk fyri løg, sum kann blandast við vatn. Í ivamálum avger Brunaumsjón landsins, í hvønn flokk ein løgur skal roknast, eins og Brunaumsjón landsins kann taka avgerð, um løgur skal goymast ella flytast eftir reglunum í einum øðrum flokki, enn ásett er frammanfyri. Virkir í bólki A: Framleiðslueindir og/ella tappieindir og/ella pakkieindir, har eldfimur løgur er við logamarki undir C, ella tá ið løgur við hægri logamarki hitast upp til minni enn C undir tað ávísa logamarkið. Virkir í bólki B: Framleiðslueindir og/ella tappieindir og/ella pakkieindir, har eldfimur løgur er við logamarki millum C og C, bæði tølini íroknað, og løgurin er ikki hitaður upp til C undir logamarkið. Spreingikvæm øki, flokkað sum zona O: Øki, har støðugt ella í longri tíðarbil er spreingikvæmur dampur. Spreingikvæm øki, flokkað sum zona : Øki, har tað av og á undir vanligum rakstrarviðurskiftum, er spreingikvæmur dampur. Spreingikvæm øki, flokkað sum zona : Øki, har av og á og bert í stytri tíðarbil er spreingikvæmur dampur. Framleiðslueind: Bygningur, høli ella øki úti, har framleiðsla er ella arbeitt verður. Tappieind: Bygningur, høli ella øki úti, har tappað verður í íløt úr tanga ella frá framleiðsluútbúnaði. Pakkieind: Bygningur ella høli, har liðugvørur verða innpakkaðar. Eind til pakkitilfar og íløt: Bygningur, høli ella øki úti til goymslu av pakkitilfari, tóm íløt og tílíkt. Íløt: Íløt, ikki størri enn litrar, til sølu, flutning og tílíkt. Plastkrympimaskina: Pakkimaskina, sum fær plastikk at krympa seg av stráluhita. Tangi: Tangi ella ílat, ið rúmar meir enn litrar, at nýta fast á einum stað ella til flutning, sama hvat stødd talan er um. Tangastað: Ein ella fleiri innanduratangar og ella tangar úti oman á jørð og ella undir jørð við ymsari útgerð (t.d. áfyllingartútur, pumpuskipan, útluftning o.a.) Sølu- og nýtslutangastøð: Tangastað við pumpustandara og øðrum pumpum til útflýggjan av eldfimum løgi í íløt og tangar o.t. á akførum, sama um talan er um sølu ella bert um útflýggjan. Høvuðsgoymslustøð: Tangastað at útflýggja eldfiman løg til tangabilar o.t. til útkoyringar. Áfyllingarpláss: Øki, har tangabilur stendur, meðan latið verður á, á tangastaðnum. Lastingarpláss: Øki til tangabil at standa á, meðan han verður lastaður, og har pumpustandari (læssirampa, ídnaðarpumpa el.tl.) til áfylling av tangabilum stendur. Upplagseind: litur af flokki I ella litrar av flokki II ella litrar av flokki III. Mongdin ella støddin á eini goymslu roknast í upplagseindum og er samanlagda talið av upplagseindum, sum íløtini ella tangarnir rúma. Tóm íløt og ikki eldfim turrevni í íløtum roknast ikki uppí. Brunadeild: Bygningur ella høli, skilað frá øðrum bygningum ella hølum sambært ásetingunum í punkti , ella bygningur, ið liggur fyri seg sambært reglunum um fráleikar í kapitli (sí punkt ). Brunadeild í bólki A: Brunadeild, har framleiðslutól ella arbeiðsstaður eru (eitt nú tappieind og pakkieind), sum koma undir punkt , ella goysmlueind til eldfiman løg við logamarki undir C. Brunadeild í bólki B: Brunadeild, har framleiðslutól ella arbeiðsstaður eru (eitt nú tappieind og pakkieind), sum koma undir punkt , ella goymslueind til eldfiman løg við C logamarki og hægri ella eind til pakkitilfar og íløt. Millumgólv, partar av skilagólvi: Skilagólv, sum eru í einum og eru tøtt, og sum eru ikki størri enn % av gólvvíddini í tí ávísu brunadeildini. Sterkstreymsreglugerð: Reglugerð sambært kunngerð nr. frá september um ígildissetan av sterkstreymsreglugerð o.a. KBB : Kunngerð nr. frá mai um brunaverju og brunatrygd. Almen krøv. Bygningar og uttandura øki til virki í bólki A og B (samb. kapitli ) og upplag av eldfimum løgi (samb. kapitlunum ) skulu verða støðað, innrættað og nýtt á slíkan hátt, at vandi fyri, at eldur festur í, at eldur breiðir seg, at fólkaskaði verður og at stór virði verða hótt av oyðing, -verður minst møguligur, og soleiðis at sløkki- og bjargingararbeiði kann fara fram á hóskandi og tryggan hátt. Lossitruckar o.t., sum eru á virkjum í bólki A (samb. kapitli ) og sum eru á upplagsstøðum til eldfiman løg við logamarki undir C, skulu vera í samsvari við Brunatøkniliga Vegleiðing nr. um innrætting og rakstur av truckum í atvinnuvirkjum (frá Dank Brandteknisk Institut). Liggjandi rundir tangar skulu vera sniðgóðkendir av Brunaumsjón landsins (skjal ). Bygningskonstruktiónir, nevndar í hesi fyriskipan, skulu vera í samsvari við ásetingarnar í KBB . Brandhurðar skulu vera í samsvari við Dansk Standard (fyri tíðina DS og DS ). Brandburðar kunnu fasthaldast opnar, um sjálvafturlatingin gerst virkin á ein hátt, sum brunamyndugleikarnir kunnu góðtaka (við roykvarnarum/hitavarnarum) samb. punktunum og . Matstovur og tílík høli skulu innrættast í samsvari við ásetingarnar í KBB . Handlar og sølubúðir skulu innrættast í samsvari við KBB undir grein um tílík høli. Rættilig goymsluhøli, ið samstundis nýtast sum sølubúð og handil, skulu umframt punkt vera í samsvari við ásetingarnar í kapitli í hesi serfyriskipan. Umsóknir, loyvi, góðkenningar og liðugfráboðanir í sambandi við hesa serfyriskipan: Umframt umsóknina skulu í eintøkum framsendast tekningar og frágreiðingar, sum við yvirliti og í einkultlutum lýsa øll viðurskifti í tí byggiætlanini, sum umsóknin fevnir um. Tekningar skulu í hóskandi málistokki sýna matrikulviðurskifti á egnari- og grannaogn, til- og frákoyringarviðurskifti, el-veitingar, kloakk, vatn og tílíkar rørveitingar umframt neyðug hæddarviðurskifti. Tekningar í ikki minni málistokki enn : : skulu sýna plásstørv fyri arbeiðsgongd, akførum, rávøru- og liðugvørugoymslu, støðu á vaski-áfyllingar- og tappingarplássi við rørveitingum, ventilum, brunnum, sandfangi og bensin- og oljuútskiljara o.t Tekningar skulu vísa, hvussu tangar og íløt eru bygd, hvussu býtið er millum ymisk evni, hvussu liðugmonteringin skal vera, og hvussu tey eru vard yvir og undir jørð. Sertekningar skulu vísa konstruktiónir kring útluftingarrør, áfyllingarrør, fundament og pumpur, rørskoyti, ymiskar rør- og kaðalgjøgnumføringar og tekniskar innleggingar o.t., ið koma fyri í tí ávísa byggjarínum, tað verði umbygging, útbygging, broyting, høvuðsumvæling ella nýbygging. Frágreiðing, sum lýsir øll viðurskifti viðvíkjandi arbeiðinum, skulu sendast saman við tekningunum, serliga viðvíkjandi útinning, trygdarviðurskiftum undir og eftir byggingina, og viðv. monteringsvegleiðing. Frágreiðingin skal lýsa tilfarsnýtslu, sniðgóðkenningar, góðkenningar av bygningslutum og tilfari og lýsa arbeiðið annars. Allar tekningar, útrokningar og frágreiðingar skulu vera dagfestar, hava matr. nr., navn og bústað hjá tí projekterandi og tí, ið er eigari, og navn á arbeiðsstaðnum. Rættingar skulu dagfestast, og hvør tekning og hvørt skjal skal hava nummar ella annað frámerki. Krevjast kann, at ávísur navngivin persónur hevur ábyrgdina av trygdini, meðan arbeiði fara fram. Kommunali myndugleikin skal eftir sína viðgerð av málinum senda eitt eintak til Brunaumsjón landsins til endaliga viðgerð. Umsóknir um sniðgóðkenning av liggjandi rundum tangum skulu innsendast til Brunaumsjón landsins og vera í samsvari við ásetingarnar í skjali . Loyvi og góðkenningar kunnu takast aftur og ógildast, um tað av trygdarávum tykist vera neyðugt, ella um tangastaðið hevur ikki verið nýtt í meir enn ár. Loyvi, sum ikki er nýtt áðrenn eitt ár, roknast sum burturdotti, eins og tangastað, høvuðsgoymsla, ið ikki hava verið í nýtslu í ár, mugu einans takast í nýtslu aftur eftir nærri góðkenning frá Brunaumsjón landsins. Arbeiði viðvíkjandi bygging, umbygging, umvæling og tílíkt, sum kemur undir § stk. í brunalógini, (tangastað, virkir, goymslur o.t.) mugu ikki setast í verk uttan loyvi, og skulu tey eisini liðugtfráboðast bæði til brunamyndugleikan á staðnum og Brunaumsjón landsins til endaligt sýn, áðrenn tey verða tikin í nýtslu. Eigaraskifti skal fráboðast til brunamyndugleikarnar. Virkir í bólki A og B. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Allýsingar: Virkir í bólki A: Framleiðslueind og/ella tappieind og/ella pakkieind, tá eldfimu løgirnir hava logamark undir C, ella har eldfimu løgirnir hava hægri logamark og hitast upp til minni enn C undir logamarkið. Virkir í bólki B: Framleiðslueind og/ella tappieind og/ella pakkieind, tá eldfimu løgirnir hava logamark millum C og C bæði tølini íroknað, og løgurin er ikki hitaður upp til C undir logamarkið. Framleiðslueind: Bygningur, høli ella øki úti, har framleiðsla er ella arbeitt verður. Tappieind: Bygningur, høli ella øki úti, har tappað verður í íløt úr tanga ella frá framleiðsluútbúnaði. Pakkieind: Bygningur ella høli, har liðugvørur verða innpakkaðar. Eind til pakkitilfar og íløt: Bygningur, høli ella øki úti til goymslu av pakkitilfari, tóm íløt og tílíkt. Plastkrympimaskina: Pakkimaskina, sum fær plastikk at krympa seg av stráluhita. Umframt verður víst til allýsingarnar í punkti . Alment: Punktini fevna um virkir í bólki A og B. Hesi virkir koma ikki undir hesar teknisku ásetingarnar í hesi serfyriskipan: Virkir í bólki B í einum ella fleiri bygningum upp til m í einari hædd. Tveir ella fleiri bygningar upp til m í einari hædd á sama grundøki ella nýtsluøki roknast sum ein uttan so, at teir eru sundurskilaðir í samsvari við ásetingarnar í punkti ella at fráleikarnir teirra millum eru í samsvari við reglurnar í kapitli um fráleikar (sí ). Virki til sproytumáling í teimum førum, har ásetingar eru, sum fyriskriva annað. Virkir í bólki A og B mugu einans setast á stovn við loyvi frá Brunaumsjón landsins og skulu antin vera í samsvari við ásetingarnar í hesum kapitli ella verða støðað, innrættað og nýtt eftir nærri ásetingunum frá brunamyndugleikunum, sum á sama hátt ganga krøvunum í á møti. Annars verður víst til punkt . Allir lutir í framleiðslutólunum, eitt nú áfyllingar- og tappingarútbúnaður, útsúgvingarútbúnaður o.t., skulu vera tryggjaðir móti statiskum elektrisiteti, t.d. við at teir hava sínamillum samband úr metalli við leiðandi lutirnar. Útbúnaðurin skal umframt hetta eisini hava jørðsamband í samsvari við Sterkstreymsreglugerðina. Opin kør við eldfimum løgi við logamarki undir C, ið rúma meir enn litrar, ella har løgurin hevur víðari yvirflata enn m , skulu hava lok, ið kunnu haldast opin við einum króki, sum bráðnar við í mesta lagi C. Lokið skal vera soleiðis, at tað fellur tætt oman á karið, um eldur skuldi komið í. Um karið er soleiðis háttað, ella viðurskiftini eru so, at lok fær ikki verið á sum nevnt, so skal sløkkiútbúnaður riggast til eftir nærri ásetingum frá brunamyndugleikunum. Framleiðslueind, tappieind og pakkieind inni skulu hava luftingarskipan sum ásett í punkt . Plastkrympimaskina má bara setast upp eftir loyvi frá brunamyndugleikunum. Sløkkiútbúnaður skal vera sambært ásetingunum í punkt . Rakstrarreglurnar í punkt skulu haldast. Virkir í bólki A: Framleiðslueind, tappieind og pakkieind skal vera sjálvstøðug brunadeild í samsvari við ásetingarnar í kapitli . Tappieind og pakkieind til løg í flokki I- og II- kunnu tó vera í somu brunadeild, um hon er útgjørd við sjálvvirkandi sprinklaraverju sum ásett í punkt . Framleiðslueind og tappieind úti. Framleiðslueind og tappieind, sum er á alment tilgongdum stað, skal girðast inni við , m høgum stiki og portri (hurð) at læsa, ið eru gjørd úr tilfari, sum ikki kann brenna. Brunamyndugleikarnir skulu kunna staðfesta, at trygd er fyri at løgur, sum verður stoyttur niður ella lekur, ikki kann renna út um framleiðslu- og tappiøkið. Ásetingarnar í kapitli um fráleikar skulu haldast. El-skipanir og -innleggingar. El-skipanir í brunadeildum við framleiðslueind og tappieind úti ella inni skulu gerast í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini um spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum "zona " ella "zona ", sambært punkti c og viðmerkingum og skitsum í skjali til hesa serfyriskipan. El-skipanir í brunadeildum við pakkieind skulu gerast í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum "zona ", og sambært punkti c. Í brunadeildum við framleiðslueind, tappieind og pakkieind skulu allar el-veitingar sjálvvirkandi avbrótast, um ólag í útsúgvingini ger, at luftskiftið og luftferðin verður minni enn ásett ávíkavist í punktunum f og g. Hetta kravið er ikki galdandi fyri innleggingar gjørdar eftir ásetingunum fyri zonu í Sterkstreymsreglugerðini. Skipanin til el-avbróting sambært punkti c skal vera í einum øki, sum ikki er flokkað sum spreingikvæmt øki, ella sjálv vera vard í samsvari við ásetingarnar fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Sjálvvirkandi skipanin fyri avbróting skal gera, at útsúgvingarverkið kann ikki fara í gongd aftur, fyrr enn minuttir eftir at kravda luftskiftið er uppfylt. Víst verður til Brunatøkniliga vegleiðing nr. um flokking av bruna- og spreingikvæmum økjum (frá Dansk Brandteknisk institut) og skjal til hesa serfyriskipan. Útsúgvingarútbúnaður. Alment. Útsúgvingarútbúnaður skal vera soleiðis, at hann ikki kann geva neista. Arbeiði í framleiðslueind, tappieind og pakkieind má ikki byrja, fyrr enn min. luftskifti hevur verið sambært punktunum og Ásetingarnar um upphiting av hølum og lufting í ávíkavist punktum og skulu haldast. Útsúgving frá framleiðslueind og tappieind. Økir við framleiðsuútbúnaði o.t., ið ikki eru útgjørd við "afturlatnum" framleiðsluskipanum, arbeiðsstøð við opnum kørum o.t., tappingar- og áfyllingarútbúnaður og onnur útgerð, ið gevur frá sær damp frá løginum, skulu hava útsúgving í samsvari við niðanfyri nevndu punkt frá b-i. Útsúgving skal vera soleiðis háttað, at framleiðslutól, tappingar- og áfyllingarútbúnaður o.t. kunnu ikki nýtast, uttan at útsúgvingin er í gongd, sambært punkt b. Framleiðslueind og tappieind má ikki kunna nýtast fyrr enn ásetta luftskiftið hevur verið í minsta lagi í minuttir. Útsúgvingarskipanin skal setast upp, greinast og gerast soleiðis, at hon munar best við atliti til burturveiting av dampinum, haðani hann kemur. Útsúgvingarorkan fyri eitt øki í eini brunadeild, sum er upp til m stórt, verður grundað á útrokning av allari rúmdini í brunadeildini, sambært punkti f. Hóast veruligu rúmhæddina, skal bert roknast við eini rúmhædd, sum er , m, tó í minsta lagi , m omanfyri ovasta evnið, ið letur eldfiman damp frá sær. Útsúgvingarorkan fyri eitt øki í eini brunadeild, sum er størri enn m , verður útroknað við grundarlag í rúmdarvíddini, sum økið fevnir um. Roknast skal við sjálvum virkisøkinum og rúmhæddini sambært punkti f. Hóast veruligu rúmhæddina, skal bert roknast við eini rúmhædd, sum er , m, -tó í minsta lagi , m oman fyri hægsta evnið (lutin), haðani eldfimur dampur kemur. Víst verður til dømini í skjali síðu . Tær í punkti d nevndu brunadeildir og tey í punkti e nevndu øki skulu luftast soleiðis: Upp til m = luftskifti ferðir um tíman til m = luftskifti ferðir um tíman til m = luftskifti ferðir um tíman til m = luftskifti ferðir um tíman meir enn m = luftskifti ferðir um tíman Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu . Annar møguleiki at lúka krøvini í punktunum d-f er, at tað kann gerast beinleiðis útlufting frá lutvíst afturlatnum framleiðsluútbúnaði, blandikørum og tílíkum. Útsúgvinarorkan í rásunum skal tryggja, at luftferðin er í minsta lagi , m/sek. í munnanum. Umframt tað í punktunum f og g kravda luftskifti, skal øll brunadeildin, um hon er størri enn m , hava luftskifti í minsta lagi ferðir um tíman. Ásetingarnar í punktunum a-h eru ikki galdandi fyri tappieind upp til m , sum hevur op í útvegginum sum ásett í punkt d. Útsúgving frá pakkieind. Luftskiftið í brunadeildini skal vera í minsta lagi ferðir um tíman. Útsúgvingin skal vera niðri við gólvið. Luftendurnýtsla. Luftendurnýtsluútbúnaður skal verða sjálvstøðugur og ikki hava samband við útsúgvingina, sum er kravd í punktunum og Luftendurnýtsluverkið skal stýrast av "seinkingarrele", sum sjálvvirkandi forðar fyri, at luftendurnýtslan verður virkin fyrr enn luftskifti hevur verið í minsta lagi í minuttir, í samsvari við punktini og Útsúgving av endurnýttari luft kann verða: antin í minsta lagi , m omanfyri gólvið, tó í minsta lagi , m omanfyri ovasta evnið, haðani eldfimur dampur kemur. ella í minsta lagi m frá økjum, nevnd í punkti a í brunadeildum størri enn m . Endurnýtt luft skal einans hitast við vatni, lágtrýstdampi ella el-hitatóli sambært punkt Endurnýtta luftin má ikki vera meir enn % av innblástu luftini. Tey % skulu vera frísk luft. Víst verður til viðmerkingar í skjali síðu . Útsúgvingarop til luftendurnýtslu mugu ikki verða sett soleiðis, at útsúgvingin nevnd í punktunum og verður skerd. Inni í og uttan fyri brunadeildina, næst rýmingarleiðunum, skulu neyðavbrótarar vera, sum steðga útluftingarverkinum og sum lata lúkur í luftrásunum aftur. Staðið, har neyðavbrótarar eru, skal skilliga merkjast eftir DS Brunamyndugleikarnir kunnu krevja, at í brunadeildum í virkjum í bólki A skulu setast upp sjálvvirkandi gassvarnarar, sum steðga endurluftingarverkinum. El-skipanir og -innleggingar. El-skipanir í útsúgvingarrásum skulu gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona El-skipanir í luftendurnýggingarrásum skulu gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona (virkir í bólki A) ella sum eldfim øki (virkir í bólki B). Virkir í bólki B. Framleiðslueind, tappieind og pakkieind inni. Framleiðslueind, tappieind og pakkieind inni skulu vera sjálvstøðugar brunadeildir í samsvari við kapittul Kravið er tó bert galdandi fyri eindir størri enn m Sí tó punkt . Nevndu virkiseindir og pakkieindir kunnu tó innrættast í somu brunadeild upp til m í bygningum við einari hædd (sama, hvussu stór tann einstaka eindin er). Framleiðslueind og tappieind úti. Ásetingarnar í punkt skulu haldast. Eind til pakkitilfar og íløt. Eind til pakkitilfar inni, sum er størri enn m , skal vera sjálvstøðug brunadeild í samsvari við ásetingarnar í kapitli , tó sambært punkti annað petti. Eind til pakkitilfar inni og úti skal annars vera eftir reglunum um eind til pakkitilfar sambært tær til eina og hvørja tí settu treytum ella galdandi reglum, sum Brunaumsjón landsins ásetur. Sløkkiútbúnaður. Framleiðslueind, pakkieind og eind til pakkitilfar og íløt skal útgerast við slanguskápi, sum vatn altíð stendur til (ella slangu), sum ásett í punkt Umframt skulu vera í minsta lagi hondsløkkjarar fyri hvørjar byrjaðar m av gólvvídd sambært punkt . Í framleiðslueind skal eisini vera sjálvvirkandi sløkkiútbúnaður á støðum, sum Brunaumsjón landsins metir hevur við sær serligan eldvanda. Tappieind skal útgerast við í minsta lagi hondeldsløkkjarum sambært punkt . Um eindin er størri enn m skal eisini vera slanguskáp, sum vatn altíð stendur til (ella slanga) sambært punkt . Ásetingarnar í punkt skulu haldast. Rakstrarreglur. Starvsfólk skulu hava nomið neyvan kunnleika um eginleikarnar hjá eldfimum løgi við atliti til eld- og spreingivandan og um alla innrætting og útgerð á virkinum, hvussu tað virkar og um innihaldið í nýtsluvegleiðingini. Virkir skulu haldast rein og ruddilig. Burturkast, skarn o.t. frá m.a. framleiðslueind skal dagliga burturbeinast til eitt stað, sum er innrættað til burturkast (brunaliga trygt stað). Ruskíløt bingjur o.t. skulu hava lok og vera úr tilfari, sum ikki kann brenna. Ruskgoymsla uttandura skal í minsta lagi vera m frá veggi og húsum og skal vera innistikað. Rakstrarreglurnar í kapitli skulu haldast. Eisini skulu rakstrarreglurnar í punktunum og haldast, um virkið fevnir um eldfiman løg, sum er nevnt í teimum ávísu punktunum. Upplag í íløtum. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Allýsingar. Íløt: Íløt ikki størri enn litrar, til sølu, flutning og tílíkt. Upplagseind. litur av flokki ella litrar av flokki II ella litrar av flokki III. Mongdin ella støddin á eini goymslu roknast í upplagseindum og er samanlagda talið av upplagseindum, sum íløtini ella tangarnir rúma. Tóm íløt og ikki eldfim turrevni í íløtum roknast ikki uppí. Víst verður eisini til allýsingarnar í punkt . Alment. Íløt til eldfiman løg í flokki I- , I- , II- og II- skulu vera gjørd sum ásett í punkt ella sniðgóðkend av Brunaumsjón landsins (t.d. sniðgóðkenningar frá Beredskabsstyrelsen). Plastikkdunkar skulu, umframt sniðgóðkenningina, kannast við eini "fallroynd" við C. Í punktunum eru ásetingar fyri upplag av eldfimum løgi í íløtum. Hesi uppløg eru undantikin hesi serfyriskipan: Uppløg upp til upplagseindir. Uppløg upp til upplagseindir, sum bara er løgur í flokki III- (tangar/íløt omaná jørð skulu tó vera í minsta lagi , m frá marki og m frá øðrum bygningum). Uppløg, sum einans fevna um løg í flokki II- og/ella III- Undantakið er ikki galdandi fyri løg í flokki II- , tá upplagið er í sambandi við virkir, sum koma undir kapittul , uttan so at gomslustaðið er úti og í samsvari við fráleikarnar nevndir í kapitli (sí punkt ). Uppløg upp til upplagseindir av løgi í flokki I- , I- , II- og III- , ið ikki eru í sambandi við virkir, sum koma undir kapittul , skulu, áðrenn tey verða tikin í nýtslu, fráboðast brunamyndugleikunum, so at tey kunnu verða kannað, um galdandi ásetingar eru hildnar sambært punktunum og og a. Hesi uppløg mugu bert setast á stovn við loyvi frá Brunaumsjón landsins: Uppløg upp til upplagseindir av løgi í flokki I- , I- , II- og III- , í sambandi við virkir, sum koma undir ásetingarnar í kapitli Uppløg upp til upplagseindir av løgi í flokki II- í sambandi við virkir, sum koma undir ásetingarnar í kapitli Uppløg yvir og upp til upplagseindir av flokki I- , I- , II- og III- Uppløgini skulu antin vera í samsvari við ásetingarnar í punktunum ella verða støðað, innrættað og rikin eftir nærri treytum frá Brunaumsjón landsins, so tey á fullgóðan hátt ganga krøvunum í punkt á møti. Uppløg yvir upplagseindir av flokki I- , I- , II- og III- mugu einans setast á stovn eftir treytum, sum Brunaumsjón landsins í hvørjum einstøkum føri setur. Sama er galdandi fyri uppløg yvir upplagseindir av flokki II- í sambandi við virkir, sum koma undir ásetingarnar í kapitli . Víst verður til punkt . Uppløg inni. Uppløg í handli í bygningi í einari hædd. Upp til upplagseindir kunnu vera í søluhølum eins væl og í goymsluhølum, um hesi høli eru skilað hvørt frá øðrum sum ásett í punkti b. Hóast talið á søluhølum og goymsluhølum, so má samanlagda talið av upplagseindum ikki fara upp um upplagseindir í handilshølunum. Er hetta ikki so, skal hvørt upplagið, upp til upplagseindir, innrættast sambært ásetingunum í punkt , ella innrættast sum uppløg við meir enn upplagseindum sambært ásetingunum í punkt . Søluhøli og goymsluhøli við eldfimum løgi skulu skilast sundur frá øðrum hølum við í minsta lagi BD-húsaluti Opini millum søluhøli og goymsluhøli og opini inn til onnur høli skulu latast aftur við í minsta lagi BD-hurð Klæðingar ella yvirflata á veggi og undir loft skulu vera í minsta lagi sum klædningur úr flokka klædningi. Søluhøli og goymsluhøli skulu í minsta lagi hava eina hurð, sum gongur beinleiðis út í tún. Møgulig glasíløt mugu í mesta lagi rúma litur hvørt. Í hvørjum upplagi má vera í mesta lagi litrar í glasíløtum á goymslu. Áfylling, tapping og tílíkt má ikki fara fram. Uppløg á royndarstovum. Í mesta lagi upplagseindir mugu vera á hvørjari royndarstovu, sum er skilað frá øðrum hølum (eisini øðrum royndarhølum) við í minsta lagi BD-húsaluti og við í minsta lagi mm massivum hurðum úr viði sambræt DS (hurð, ið er ísett og stappað sum "brandhurð"). Klædningur ella yvirflata á veggi og undir loft skulu vera í minst lagi sum klædningur úr flokka klædningi. Í eini brunadeild, har fleiri royndarstovnar eru, ið uppfylla ásetingarnar í punkti a, kunnu tilsamans vera upp til upplagseindir á goymslu. Onnur uppløg upp til eindir enn tær undir punktum og nevndu. Uppløg skulu innrættast í sjálvstøðugari brunadeild í samsvari við ásetingarnar í kapitli Víst verður til viðmerkingar í skjali síðu . Goymslustað til løg í flokki I- og/ella I- skal luftast beinleiðis út gjøgnum op í útveggi ( cm niðri við gólv og uppi við loft fyri hvørjar byrjaðar m í rúmdarmáli í hølinum) sí tó punkt c. Opini í útveggi niðri við gólvið skulu samsvara við hæddina á hurðagáttini sambært punkt b. Opini skulu setast soleiðis í mun til hvørt annað, at tað er best hóskandi fyri útluftingina. Opini skulu ikki kunna latast aftur ella typpast t.d. av kava. Opini skulu hava net fyri við mm meskavídd ella tilsvarandi rimar. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu . Um løgur við logamarki undir C er á goymslustaðnum, skulu el-innleggingarnar vera sambært ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Brunamyndugleikarnir kunnu loyva, at uppløg, sum ikki hava samband við virkir, ið koma undir kapitil , og virkir til sproytumáling og lakering verða innrættað eftir ásetingunum í punkt Uppløg yvir og upp til eindir inni. Goymsluhølið skal innrættast sum sjálvstøðug brunadeild í samsvari við ásetingarnar í kapitli Atgongdin til goymsluna skal vera beinleiðis uttanifrá (eitt nú frá túninum um uttandura kjallaratrappu). Goymslustaðið fyri løg í flokki I- og/ella skal antin luftast beinleiðis út gjøgnum op í útveggi sum ásett í punkti b ella útgerast við útsúgvingarútbúnaði eftir ásetingunum í punktunum , og ella útgerast við útsúgvingarútbúnaði eftir ásetingunum í punktunum , og . Verður innrættað eftir seinasta nevnda møguleika, má t.d. áfylling millum íløt og tapping ikki fara fram. Um løgur við logamarki undir C er á goymslustaðnum, skulu el-innleggingarnar gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað um zona Um útsúgvingarskipan verður gjørd, sum ásett í punkt c, skal el-innleggingin gerast eftir ásetingunum í punkt . Sløkkiútbúnaður skal vera sambært punkti Rakstrarreglurnar í punkti skulu haldast. Víst verður til punkt . Uppløg úti. Uppløg upp til eindir. Reglurnar um fráleikar í kapitli skulu haldast. Kør, brunnar o.t. skulu tryggja, at løgur ikki kann renna út um økið hjá upplagnum. Kør, brunnar o.t. skulu hava krana ella ventil til at veita regnvatn burtur. Uppløg yvir og upp til eindir. Upplag á alment tilgongdum støðum skulu girðast við í minsta lagi við , m høgum stiki úr tilfari, sum ikki kann brenna og við portri (hurð), ið er at læsa. Tryggjast skal, at løgur ikki kann renna út um økið hjá upplagnum. Upplagið skal verða støðað antin í brunni (bassengi), sum er bygdur upp við í minsta lagi cm høgum kanti úr jørðtilfari og gjørdur tættur. ella í brunni ella "bakka" úr betong ella jarni við í minsta lagi cm høgum kanti. Brunnar, kør, bakkar o.t. kring upplagið skulu hava krana ella ventil til at veita regnvatnið burtur. Brunamyndugleikarnir kunnu krevja, at frárenningin skal leggjast til oljuútskiljara. Upplag við løgi við logamarki undir C, í einum fráleika upp til m frá upplagnum og upp til , m yvir jørð, tó í minsta lagi , m oman fyri hægsta ílat, skal gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri øki, ið eru flokkað sum zona Sløkkiútbúnaður skal vera á goymsluni sambært ásetingunum í punkti Rakstrarreglurnar í punkt i skulu haldast. Ásetingar um fráleikar í kapitli skulu haldast. Sløkkiútbúnaður. Uppløg størri enn upplagseindir (inni og úti) skulu útgerast við í minsta lagi hondeldsløkkjarum, um so er at áfylling, umskipan millum íløt og tapping fer fram á staðnum. Víst verður til punkt . Goymsluøki størri enn m til meir enn upplagseindir (inni ella úti) skulu útgerast við slanguskápi (ella við slangu), eins og ásett í punkti ella á annan hátt, sum brunamyndugleikarnir kunnu góðtaka. Ásetingarnar í punkt skulu haldast. Rakstrarreglur. Á goymslustaði til yvir upplagseindir galda hesar rakstrarreglur: Goymslustaðið skal kunna læsast ella á annan hátt tryggjast, so at upplagið ikki er alment tilgongt. Íløt, tunnur o.t., sum tappað verður úr, skulu standa soleiðis, at tey ikki kunnu koppa. Bakki skal vera undir krananum (tappingarstaðnum). Bakkin skal vera so mikið stórur, at ikki verður stoytt uttan fyri hann. Goymslustaðið skal vera reint og ruddiligt. Á goymslustaði upp til upplagseindir má, umframt íløtini við løginum í, einans vera tilfar og íløt við løgi í, sum ikki kann brenna. Á goymslustaði til meir enn upplagseindir má ikki vera annað enn íløtini við eldfima løginum. Kring upplag úti skal ikki vera gróður o.t., sum eldur kann festa í. Rakstrarreglurnar í kapitli skulu haldast. Ásetingar fyri íløt. Almen. Íløt til løg í flokki I- og I- skulu vera í samsvari við ásetingarnar í punkti f og punkti Íløt til løg í flokki II- skulu vera í samsvari við ásetingarnar í punkti f og punkti Íløt til løg í flokki II- skulu vera í samsvari við punkt f. Ongar ásetingar eru fyri íløt til løg í flokki III- og III- Ongar ásetingar eru fyri íløt upp til ml. Íløt skulu framleiðast og merkjast eftir teimum til eina og hvørja tíð galdandi reglum. Íløt til løg í flokki I- og I- . Íløt, ið rúma minni enn , litrar, kunnu gerast úr glasi. Løgur upp til litrar kann, í sambandi við vinnuligt endamál, vera í glasíøtum, um so er, at løgurin dálkast ella broytist av at vera í metalíløtum. Íløt, ið rúma , litrar ella meir, skulu gerast úr jarni ella øðrum "tungt bráðnandi" metali, tó sambært punkti d. Íløt, ið rúma litrar ella meir, skulu hava skoyti, sum eru sveisað, hart-loddað, dupultfalsað ella nittað, tá talan er um skoyti kring botnin og síðurnar, sama um skoytið er loddrætt, skrátt ella vatnrætt, ella vera sambært punkti d. Plastikkíløt skulu gerast sambært ásetingunum í punkti Íløt til løg í flokki II- . Íløt, ið rúma minni enn litrar, kunnu gerast úr glasi. Løgur upp til litrar kann, í sambandi við vinnuligt endamál, vera í glasíløtum, um so er, at løgurin dálkast ella broytist av at vera í metalíløtum. Íløt, ið rúma litrar ella meir, skulu gerast úr jarni ella øðrum "tungt-bráðnandi" metali. Plastikkíløt skulu gerast sambært ásetingunum í punkti Upplag í tangum. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Allýsingar. Tangar: Tangi ella ílat, ið rúmar meir enn litrar, at nýta fast á einum stað ella til flutnings, sama hvat stødd talan er um. Tangastað: Ein ella fleiri tangar innandura og/ella oman á jørð og/ella tangar/rúm undir jørð, við ymsari útgerð (t.d. áfyllingartútar, pumpuskipan útluftning o.a.). Áfyllingarpláss: Merkt øki, har tangabilur stendur meðan latið verður á tangar. Lastingarpláss: Merkt øki til tangabil at standa á, meðan hann verður lastaður, og har pumpuskipan ("lessirampa", ídnaðarpumpa el. tílíkt) til áfylling av tangabili/íløtum er. Upplagseindir: litur af flokki I ella litrar av flokki II ella litrar av flokki III. Mongdin ella støddin á eini goymslu verður roknað sum samanlagda talið av upplagseindum, sum tangarnir ella íløtini rúma. Víst verður til allýsingarnar í punkti og til myndugleikaumfarið í punkt . Alment. Liggjandi rundir tangar skulu verða sniðgóðkendir av Brunaumjsón landsins, sambært punkti . Tangastað við eldfimum løgi í flokki I- , I- , II- og III- skal verða gjørt sum ásett í punkti og/ella góðkent av Brunaumsjón landsins. Víst verður til punkt . Punktini fevna um ásetingar fyri uppløg av eldfimum løgi í tangum. Hesi uppløg eru tó undantikin serfyriskipanini: Uppløg av løgi upp til upplagseindir í flokki II- , III- og III- í niðurgrivnum tangum. Uppløg av løgi upp til upplagseindir, sum einans fevna um løg í flokki III í tangum inni og úti, um tangarnir innandura til í mesta lagi litrar eru í kjallara ella í stovuhæddini ( hædd). Uppløg, sum einans fevna um løg í flokki II- og/ella III- í tangum innandura ella tangum úti oman á jørð. Undantakið er ikki galdandi fyri løg í flokki II- , um upplagið fevnir um virkir í bólki A og B, uttan so at upplagsstaðið er úti og í samsvari við reglurnar um fráleikar í kapitli (sí punkt ). Hóast ásetingarnar í kunnu tangar upp til litrar av løgi í flokki III- vera , m frá grannamarki og í minsta lagi m frá øðrum bygningum. Hesi uppløg mugu, umframt kommunalu myndugleikarnar, einans setast á stovn við loyvi frá Brunaumsjón landsins: Uppløg upp til upplagseindir í flokki II- í tangum inni og úti oman á jørð, um upplagið er í sambandi við virkir í bólki A ella B, sambært punkti c. Uppløg størri enn og upp til upplagseindir av flokki III- í tangum inni og úti oman á jørð. Uppløg upp til upplagseindir í flokki I- , I- og II- í tangum inni og úti oman á jørð. Uppløg av flokki I- , I- og II- í niðurgrivnum tangum. Uppløgini skulu: antin vera í samsvari við ásetingarnar í punktunum ella verða støðað, innrættað og nýtt eftir nærri (neyvari) krøvum, ið Brunaumsjón landsins setur. Krøvini skulu á fullgóðan hátt ganga á endamálinum í ásetingunum í punkti á møti. Víst verður til punkt . Uppløg størri enn upplagseindir í flokki I- , I- , II- og III- í tangum inni og úti oman á jørð mugu einans setast á stovn eftir treytum, sum Brunaumsjón landsins í hvørjum einstøkum føri metur tað verða neyðugt at seta. Tað sama er galdandi fyri uppløg yvir upplagseindir í flokki II- í tangum inni og úti oman á jørð, ið verða sett á stovn í sambandi við virkir í bólki A ella B. Í skjali til hesa serfyriskipan eru vístar vegleiðandi reglur fyri uppløg yvir upplagseindir í tangum oman á jørð. Veitir fyri rørum, brunnum o.t., har vandi kann vera fyri spreingingum, skulu fyllast við sandi. Fylling á tangar skal fara fram eftir ásetingunum í punkt . Útlufting av tangum skal fara fram eftir ásetingunum í punkt . Tapping úr tangum í íløt skal fara fram eftir ásetingunum í punkt . Uppløg í tangum inni. Uppløg upp til eindir av løgi í flokki III- . Uppløgini skulu vera í kjallara ( hædd) ella stovuhædd ( hædd). Loft og veggir kring hølið skulu móti øðrum rúmum vera í minsta lagi úr BD-húsaluti við yvirflatu, ið er í minsta lagi sum flokka klædningur. Hurðaop o.t. skulu verða í minsta lagi sum BD-hurð Hurðaop (eisini út) skulu hava tætta gátt, so at løgur, svarandi til rúmdina á størsta tanganum (tunnuni), sleppur ikki at renna út úr goymsluhølinum. Kravið um høga gátt fellur burtur, um brunnar ella kør tryggja, at løgur rennur ikki út úr goymslustaðnum. Tangar í fýrrúmum mugu einans vera í tílíkum brunnum. Á upplagsøkinum (staðnum) má ikki vera annar eldfimur løgur. Onnur uppløg upp til eindir enn tær í punkt nevndu. Uppløg skulu innrættast í sjálvstøðugum brunadeildum, í samsvari við ásetingarnar í kapitli Goymslur til løg í flokki I- og/ella skulu luftast gjøgnum op í útveggi ( cm niðri við gólv og upp móti lofti fyri hvørjar byrjaðar m av rúmdini í hølinum), tó sambært punkti c. Op í útveggi skulu vera í minsta lagi omanfyri kantin á gáttini, sambært punkti b. Opini skulu setast, so at tey eru hóskandi fyri útluftingina. Opini skulu ikki kunna latast aftur ella typpast av kava. Opini skulu hava net við mm meskavídd ella tilsvarandi rimar. Víst verður til skjal síðu Á goymslustøðum við løgi við logamarki undir C skulu el-innleggingarnar gerast sambært ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Gólvið á goymslustaðið skal vera soleiðis háttað, at væta ikki setur inn undir tangabotnar, so teir fara at rusta. Um tað ikki er so, skulu tangar standa á einum hóskandi undirstøði. Uppløg yvir og upptil eindir. Uppløg skulu innrættast í sjálvstøðugum brunadeildum í samsvari við ásetingarnar í kapitli. Til og frá upplagsstaðnum skal einans vera gongt beinleiðis út í tún (møguliga kann verða gongt um uttandura kjallaratrappu). Goymslustaðið fyri løg í flokki I- og/ella I- skal antin luftast beinleiðis út gjøgnum op í útveggi sum ásett í punkti b ella útgerast við útsúgvingarútbúnaði sum ásett í punktunum , og . Á goymslustaði við løgi við logamarki undir C skal el-veitingin gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Um útsúgvingarútgerðin er gjørd sum ásett í punkti c, skulu el-veitingarnar vera í samsvari við punkt . Gólvið á goymslustaði skal vera soleiðis háttað, at væta ikki setur inn undir tangabotnar, so teir fara at rusta. Um tað ikki er so, skulu tangar standa á hóskandi undirstøði. Sløkkiútbúnaður skal vera sambært ásetingunum í punkti Rakstrarreglurnar í punkti skulu haldast. Uppløg upp til eindir í tangum omaná jørð. Tangar settir á støð, sum eru alment tilgongd, skulu innigirðast við , m høgum stiki og portri (hurð), sum ikki kann brenna og sum kann læsast. Stikið skal vera í minsta lagi , m frá tangunum. Tangar skulu standa í einum tøttum brunni ella bakka úr betong ella jarni við í minsta lagi cm høgum kanti. Brunnurin skal vera útgjørdur við krana at veita regnvatn burtur. Goymslan skal vera soleiðis háttað, og bakkin/brunnurin skal vera so víður, at útrunnin løgur ikki kann renna út um goymslustaðið. Er tangin størri enn m , skal hann hava útgerð, sum tryggjar, at hann ikki rennur yvir. Tangar skulu hava undirstøði (fundament), ið tryggjar, at spenn ikki kemur í teir ella í rørini til og frá tangunum. Tangar skulu setast soleiðis, at teir rusta ikki. Tangar skulu rustverjast. Tangar støðaðir soleiðis, at tað kann koyrast á teir, skulu verjast við antin í minsta lagi , m høgari, væl festari autoverju ella í minsta lagi , m høgum stólpum (í styrki sum Ø mm stálrør fylt við betong), ið eru væl festir og sum standa við , m sínamillum fráleika. Næst tangum við løgi við logamarki undir C skulu el-veitingar gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, flokkað sum zona ella zona . Víst verður til skitsurnar í skjali síðu . Upplag til meiri enn upplagseindir skulu vera í samsvari við ásetingarnar í punkti um sløkkiútbúnað. Upplag til meiri enn upplagseindir skulu vera í samsvari við ásetingarnar í punkti um rakstrarreglur. Fráleikakrøvini í kapitli skulu haldast. Víst verður til punkt . Uppløg av løgi í flokki I- , I- , II- , II- , III- og III- í niðurgrivnum tangum. Tangar við løgi í flokki I- og I- mugu ikki liggja undir bygningum. Niðurgrivnir tangar skulu góðkennast og leggjast soleiðis, at teir ikki verða skaddir av tí tilfari, sum er kring teir. Kring tangarnar skal vera í minsta lagi cm av fast stappaðum sandi ella tílíkum tilfari, sum ikki skal kunna seyra burtur. Millum tangar skal vera cm. Fyllast skal oman á tangar, so trygd er fyri, at teir verða ikki skaddir, tá t.d. koyrt verður omaná teimum. Tyrvandi lagið oman á tangum skal vera í minsta lagi , cm. Rúmdin í niðurgrivnum tangum má tilsamans ikki vera meir enn m í tangum, sum í mesta lagi mugu vera eru m hvør. Goymslan skal vera soleiðis háttað, at útrunnin løgur kann ikki renna út um goymslustaðið ella renna inn á grannaognir ella út á almennt tilgongd øki. Tangar skulu hava mannhol til eftirlit. Rakstrarreglurnar í punkt skulu haldast. Víst verður til punkt . Fylling á tangar. Alment Fylling á tangar úr tangaskipi við bryggju skal góðkennast av brunamyndugleikunum, um so er, at vikið verður frá frammanundan góðkendu ásetingunum í rakstrarreglunum fyri goymsluna. Fylling og tøming millum tangar og skip skal fara fram um bjálvaðan (isolerandi) flansa, sum er góðkendur av Brunaumsjón landsins. Fylling á tanga frá tangabili skal fara fram í samsvari við ásetingarnar í niðanfyri nevndu punktum d, e og f og punktunum og Áfyllingartútar skulu vera úti og skulu hava tøtt lok, sum eru at læsa. Áfyllingartútar skulu setast, so teir ikki fáa skaða, t.d. soleiðis, at ikki kann verða koyrt á teir. Áfyllingartútar skulu skilliga merkjast, so tað sæst hvør løgur skal fyllast á. Øki skulu vera soleiðis háttað, at niðurstoyttur løgur fær ikki runnið út um goymsluøkið, inn á grannaogn ella út á alment tilgongd øki. Tangaáfylling av løgi í flokki I- og I- . Øll tangastøð skulu hava tilkoyring til áfyllingarpláss, sum er úti. Áfyllingarplássið skal liggja soleiðis fyri, at tangabilur, um gjørligt, kann koyra fram til áfyllingarplássið. Tó skal plássið støðast soleiðis, at tangabilur ótarnaður skal kunna koyra fram, burtur frá staðnum. Áfyllingarplássið skal vera í minsta lagi m x m, og lagt við tøttum tilfari. Kanturin á áfyllingarplássinum skal vera skilliga merktur. Fall, í minsta lagi : , skal vera til frárensl. Áfyllingartútar til løgin skulu vera innan fyri kantin á áfyllingarplássinum. Áfyllingarplássið og annars alt øki, har tangabilurin stendur meðan fylt verður á, má ikki yvirdekkast. Næst áfyllingarplássinum skulu el-veitingar gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Víst verður til skitsurnar í skjali síðu . Ásetingarnar í kapitli skulu haldast. Tangaáfylling av løgi í flokki II- . Meðan løgur við logamarki undir C verður latin á, skal tangabilurin standa sum ávíst í punkti a. Aðrir áfyllingartútar í sambandi við tangastað, ið eisini rúma løg í flokki I- og/ella I- , skulu vera innan fyri kantin á áfyllingarplássinum, sum er nevnt í punkti Útlufting av tangum. Tangar skulu luftast beinleiðis út. Útluftingarrør skulu ganga í minsta lagi , m upp um lendið, festast væl og tryggjast, so at ikki kann verða koyrt á tey. Rørini omaná lendi skulu verða sjónlig og atkomilig fyri eftirliti. Útluftingarrør frá tangum við løgi í flokki I- og I- skulu gerast og setast við atliti til bygningar o.t. (hurðar, vindeygu og onnur op), soleiðis at eldfimur dampur ikki rekur til støð, har eldur kann festa í, ella vandi á annan hátt kann standast av. Næst útluftingarrørum skulu el-innleggingar/veitingar gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona ella zona . Eisini verður víst til skitsurnar í skjali síðu . Fylling á íløt úr tangum. Alment. Tappieind til løg í flokki I- , I- , II- og II- skal innrættast í samsvari við ásetingarnar fyri tappieindir í kapitli Tó kann, frá sølu- og útflýggingarstøðum, eldfimur løgur latast á dunkar og leysar "smáar tangar" o.t. Tappieind til løg í flokki I- , I- og II- , sum ikki er í sambandi við virkir í bólki A ella B, kann tó innrættast eftir niðan fyri settu ásetingum í punkt b-e og eftir antin punkti ella punkti . Fyri tappieind til løg í flokki II- , ið ikki hevur samband við virkir í bólki A ella B, eru ongar ásetingar. Fyri tappieind til løg í bólki III- og III- eru ongar ásetingar. Undir tappingarútgerðini (kranum o.t.) skal vera bakki við í minsta lagi cm høgum tøttum kanti. Bakkin skal vera so stórur, at tað, sum verður stoytt niður, vanliga ikki skal fara út um bakkan. Tó kann, eftir nærri góðkenning frá Brunaumsjón landsins, gerast fyriskipanir, sum víst á í punktunum b og c. Eldsløkkingarútbúnaður skal vera í samsvari við ásetingarnar í punkti Ásetingarnar um fráleikar í kapitli skulu haldast. Rakstrarreglurnar í kapitli skulu haldast. Innandura tappieind. Tappieind má einans vera í veghædd (stovuhædd) í høli, sum er í mesta lagi m Hølið má ikki nýtast til onnur endamál. Loft, veggir og gólv kring hølið skulu vera í minsta lagi úr BS-bygningsluti við yvirflatum, sum svara til flokka klædning og við opum inn til onnur rúm, sum verða afturlatin við í minsta lagi BS-hurð . Úr hølinum skulu, í hvør sínum enda, vera í minsta lagi sjálvstøðugar rýmingarleiðir. Hurðarnar í rýmingarleiðunum skulu lata upp út í rýmingarleiðina (ganga úteftir), og í minsta lagi hurð skal ganga beinleiðis út í tún. Hurðar í rýmingarleiðum skulu allan rýmingarvegin kunna latast upp uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Upphitan av hølum skal vera í samsvari við ásetingarnar í punkt Tappieind til løg við logamarki undir C skal luftast beinleiðis út gjøgnum op í útveggi ( cm við gólv og loft fyri hvørjar byrjaðar m av hølisrúmd). Opini skulu setast soleiðis í mun til hvørt annað, tað er best hóskandi fyri útluftingina. Opini skulu ikki kunna latast aftur ella typpast av kava. Opini skulu hava net fyri við mm meskavídd ella tilsvarandi rimum. Annar møguleiki til op í útveggi er, at tað kann gerast útluftingarskipan í samsvari við ásetingarnar í punktunum , og . Víst verður við viðmerkingarnar í skjali síðu . El-innleggingar í tappieind til løg við logamarki undir C skulu gerast í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Um útsúgvingarútbúnaður verður gjørdur sambært punkt d triðja petti, so skulu el-innleggingarnar vera í samsvari við ásetingarnar í punktunum a,c og d. Tappieind úti. Í tappieind til løg við logamarki undir C skulu el-veitingarnar gerast í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona elle zona . Víst verður til skitsurnar í skjali síðu . Sløkkiútbúnaður. Á goymslustaði til meir enn upplagseindir í tangum inni ella úti oman á jørð, skal vera slanguskáp, sum ásett í punkti og/ella hondeldsløkkjarar, sum ásett í punkti . Í tappieind, sum er úti ella inni, skal vera antin slanguskáp sum ásett í punkti ella í minsta lagi hondeldsløkkjarar, sum ásett í punkti . Ásetingarnar í punkti skulu haldast. Rakstrarreglur. Fyri tangastað við løgi í flokki I- og I- í tangum undir jørð, omaná jør og innandura eru hesar rakstrarreglur galdandi: Meðan fylt verður á tangar úr tangabili, skal munnin á rørinum á tangabilinum vera innan fyri kantin á góðkenda áfyllingarplássið. Áðrenn latið verður á, skal verandi nøgdin í tangunum mátast. Eftir at tangin er máldur, skal peilirørið latast aftur. Peilirørið má ongantíð standa opið, meðan fylt verður á tangar. Tangastaðið skal vera ruddað og hildið reint. Bensin-/oljuútskiljarar skulu javnan eftirhyggjast og tømast. Farast má fram við ansni, og tøming/reinsing má bara fara fram í dagslýsi, og meðan lítil og eingin ferðsla er. Løgurin, ið tikin verður upp, má ikki stoytast í kloakkina. Um eftirlitsfólk ikki eru alla tíðina á staðnum, skulu áfyllingartútar, kranar, ventilar vera læstir eins og útflýggingarskipanir eisini skulu vera læstar. Fyri upplag til meir enn upplagseindir í flokki I, II og III í tangum inni og úti er galdandi: Tað skal við at læsa ella á annan eins góðan hátt fyriskipast soleiðis, at óviðkomandi hava ikki tilgongd til tangastaðið. Goymslustaðið má ikki nýtast til onnur endamál, ið hava við sær eldvanda. Økið skal altíð vera reint og ruddiligt. Á goymslustaði við upp til upplagseindum má, umframt eldfima løgin, einans vera tilfar og íløt við løgi, sum ikki kann brenna. Á goymslustaði við meir enn upplagseindum má einki annað vera enn tangarnir/íløtini við eldfima løginum í. Kring uppløg úti skal ikki vera gróður o.t., sum eldur kann festa í. Rakstrarreglurnar í kapitli skulu haldast. Viðvíkjandi umvælingum verður eisini víst til punkt e. Ásetingar fyri tangastað. Alment: Tangar undir jørð til løg í flokki I- , I- , II- og III- skulu lúka ásetingarnar í fylgjandi punktum frá e til g og punkt Tangar undir jørð til løg í flokki III- kunnu tó gerast eftir ásetingunum í punktunum ella . Tangar inni og úti omaná jørð til løg í flokki I- , I- og III- skulu lúka ásetingarnar í fylgjandi punktum frá e til g og punktunum ella Stáltangar, ið rúma í mesta lagi litrar, koma tó bert undir punkt e. Tangar til løg í flokki II- koma undir punkt e. Ongar reglur eru galdandi fyri tangar til løg í flokki III- Tangar við tilhoyrandi útgerð skulu vera gjørdir soleiðis, at løgurin, ið skal verða í teimum, er goymdur á tryggan hátt. Bjálvingartilfar um tangar inni og úti oman á jørð skal vera úr tilfari, sum ikki kann brenna. Útgerð til áfylling, tøming og annað skal vera eftir ásetingunum í punktunum og Útbúnaður, rørleiðingar og onnur útgerð til tangan skal festast ella skoytast við muffum, flansum, bendum ella styrkjast á annan hátt. Tangi við tekju ella deksli m oman fyri lendið skal útgerast við stiga. Tangi við tekju m ella meir omanfyri lægsta jørðildi skal útgerðast við trappu umframt rimaverki kring tekjuna. Liggjandi rundir tangar úr stáli. Liggjandi rundir tangar úr stáli skulu verða sniðgóðkendir av Brunaumsjón landsins og annars í samsvari við ásetingarnar í skjali Tó fellur kravið um rustverju burtur fyri tangar, sum standa inni. Kassaskaptir og avlangir tangar úr stáli. Kassaskaptir og avlangir tangar úr stáli kunnu nýtast inni og úti oman á jørð. Plátutjúgdin í endum, síðum, botni og loki skal á tangum til: meir enn l og til l verða í minsta lagi mm meir enn l og til l verða í minsta lagi mm meir enn l og til l verða í minsta lagi mm. Tangin má ikki vera hægri enn m. Endar og síður skulu styrkjast, um mátini eru meir enn m. Samankomingarnar skulu sveisast báðumegin, men ikki tær til lokið, tær skulu sveisast úttani frá. Kassaskaptir og avlangir tangar skulu kannast við vatni at vita, um teir eru tættir. Plastikktangar o.a. Tangar úr plastikki, nylon og tílíkum skulu vera í samsvari við ásetingarnar í punkti . Tangarnir mugu ikki nýtast til løg í flokki I- , I- og II- og ikki undir jørð. Áfyllingar- og tømingarskipanir. Í tangum við løgi í flokki I- , I- og II- skal áfyllingarrørið ganga næstan niður at botninum á tanganum og í minsta lagi mm niður um munnan á tømingarrørinum. Áfyllingartútar til tangar við løgi í flokki I- , I- , II- og III- skulu altíð vera úti. Ongar serligar reglur eru í hesari serfyriskipan fyri kranum, ventilum og tílíkari útgerð úr messing, jarni o.t. at nýta við handamegi og "veingjapumpum". Í sambandi við pumpuútbúnað og útflýggingarpumpur til løg í flokki I- , I- og II- verður víst til ávíkavist punktini og Tangar við m rúmd ella meir skulu tryggjast fyri at renna yvir. Pumpuútbúnaður til løg í flokki I- , I- og II- . Motorar skulu vera í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona ella zona ella sum eldfimt øki, alt eftir hvar teir standa. Pumpur skulu tryggjast móti óvanligum yvirtrýsti, eitt nú við einum "by pass" ventili, ið ger, at løgur verður veittur aftur í tangan, sum pumpað var úr. Um løgurin ikki kann veitast aftur í nevnda tanga t.d. tí strekkið er ov langt, skal beint eftir pumpuna vera ein "termoavbrótari" á afturrenningarleiðini, sum við tí lægsta av hesum hitastigum avbrýtur pumpuna: I C undir kókimarkið hjá tí ávísa løginum. II C undir tí hitastignum, ið tann ávísi løgurin "sjálvtendrar". III C. Pumpur skulu vera soleiðis háttaðar, at tær ikki gera neista við vanligari nýtslu. Pumpur skulu, t.d. við at tær eru útgjørdar við "nivokontrolli", ikki kunna ganga turrar Umframt kontaktina at tendra pumpuútbúnaðin við, skal vera ein neyðavbrótari u.l. m frá pumpuútbúnaðinum til at steðga pumpuni við, um eldur skuldi komið í, meðan hon gongur. Rútur, íð lætt brotnar og sum ikki splintrast, kann verja neyðavbrótaran. Brottrygt glas (t.d. polycarbonat) má ikki nýtast. Neyðavbrótarar skulu setast á sjónligum stað, í mesta lagi , m yvir lendi, og skilliga merkjast NEYÐAVBRÓTARI (samb. DS ). Útflýggingarpumpur til løg í flokki I- , I- og II- . Útflýggingarpumpur skulu standa úti. El-útbúnaður (eisini møguligur ljósútbúnaður í skýlum) og motorar í útflýggingarpumpum til løg við logamarki undir C skulu vera í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Teljaraverk, ljós og tílíkt kunnu tó gerast eftir ásetingunum í Sterkstreymsreglugerini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona , har el-útbúnaðurin er: antin vætu- og damptætt skilaður frá (við IP ) niðara partinum av pumpustandaranum, har pumpa, rør og ventilar eru. ella er støðaður , m omanfyri sjálvan pumpuhúsan. Pumpuhúsin skal hava nóg mikið av luftingaropum. Møguligur ventilur til at tappa luft úr málaranum skal vera soleiðis háttaður, at løgur ikki rennur út. Útluftingin skal veitast beinleiðis út í fría luft. Ásetingarnar í punktunum b-e skulu haldast. Fyri útflýggingarpumpu til sjálvtøku er umframt galdandi: at pumpustandari kann hava sjálvafturlatandi "pistól", sum einans kann haldast opin við hondini. Hann má ikki á nakran hátt kunna læsast, so hann stendur opin. at nóg væl av ljósi er í pumpustandaranum. Útlufting av tangum. Munnin á útluftingarrørum frá tangum skal vera úti. Rørini skulu vera úr stáli og so mikið víð, at hvørki undir- ella yvirtrýst verður, meðan tangar verða fyltir ella tømdir. Munnin á luftingarrøri skal vera í minsta lagi m yvir lendi. Rørið skal festast fullgott og tryggjast ímóti at fáa skaða. Rør oman fyri lendið skulu vera sjónlig og atgongd til eftirlits. Viðvíkjandi útluftingarrørum frá tangum við løgi í flokki I- og I- verður víst til punkt . Útluftingarrør skulu hella oman móti tanganum. Ovasti endin á rørinum kann tó bendast niðureftir. Útluftingarrør frá løgi í flokki I- og I- , ið eru nærri enn m frá bygningi ella tekju, skulu ganga , m upp um tey. Útluftingarrør mugu ikki typpast. Yvirfyllingarávaring kann nýtast, um trongin ikki ger, at vandafult trýst verður í tanganum. Fyri munnanum á útluftingarrørinum skal verða verjunet, ið ikki minkar um neyðugu víddina á rørinum sambært punkti a. Nøgdarmátari á tangum. Nøgdin í tanganum skal kunna síggjast til tess at fyribyrgja ovurfylling. Víst verður til punkt b. Nøgdarmátari má ikki, um hann verður løstaður, kunna gera, at løgur lekur út. Glas, ið vísir nøgdina, skal vera útgjørt við ventili, ið sjálvvirkandi letur aftur (ventilur við fjaðratrýsti). Rørleiðingar. Rørleiðingar millum tanga og áfyllingar- og úrtømingarstað skulu vera úr stáli. Sambandið millum rør og tangar, sum eru undir jørð, skal vera niður á teir og oman fyri mestu nøgdina, sum kann vera í tanganum. Um rør verða íbundin í tanga niðan fyri hægsta støðið, ið kann rúmast í tanganum, so skal á rørinum næst tanganum vera ein ventilur, sum lættliga kann skrúvast fyri. Er talan um tangar, sum sínamillum eru samanknýttir í sambandi við oljufýring til hitaverk, so skal bert ein tílíkur ventilur vera á leiðingini inn til eldstaðið. Rørleiðingar frá tangum, undir ella omaná jørð, til bygning skulu ganga beinleiðis til brunadeildina, har sum løgurin skal nýtast ella tappast. Á rørleiðingini skal vera afturlatingarventilur í bygninginum, beint Upphitingarútbúnaður til tangar. Upphitingarútbúnaður (varmaslanga o.t.), ið er soleiðis háttaður, at vandamikil hiti kann standast av, um løgurin í tanganum ikki er kring varmalikamið, skal liggja lægri enn munnin á úrrenningarrørinum á tanganum. Sølu- og útflýggingarstøð og høvuðstangagoymsla. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Allýsingar. Sølu- og útflýgginarstøð: Tangastað við pumpustandara og øðrum pumpum til útflýggjan av eldfimum løgi í íløt og tangar o.t. á akførum, sama um talan er um sølu ella bert um útflýggjan. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu . Høvuðstangagoymsla: Tangastað at útflýggja eldfiman løg til tangabilar o.t. til útkoyringar. Lastingarpláss: Avmarkað øki til tangabil at standa á, meðan hann verður lastaður, og har pumpustandari (lessirampa, ídnaðarpumpa el.t l.) til áfylling av tangabili stendur. Víst verður til allýsingarnar í punktunum og og til punkt . Alment. Tangar, áfyllingar- og úrtømingarskipanir og annað, sum hartil hoyrir, skal lúka ásetingarnar í kapitli. Sølu- og útflýggingarstøð og høvuðstangagoymsla til løg bert í flokki III- koma umframt hesar einans undir ásetingarnar í punkti . Høvuðstangagoymsla til løg einans í flokki III- skal bara lúka ásetingarnar í punktunum og . Gryvjur til el-kaðlar, lufttrýstleiðingar og aðrar veitingar mugu ikki hava samband inn í bygning. Tílíkar veitingar skulu leggjast inn í bygning oman fyri lendið. Sí skjal síðu . Brunnar til kaðlar og tílíkar veitingar í lendinum skulu fyllast við sandi. Neyðavbrótarar til útflýggingarpunpur o.t. skulu vera úti og eftir ásetingunum í punkti e. Hóast ásetingarnar í punkti , kann eldfimur løgur latast á góðkendar eykatangar og dunkar frá útflýggingarpumpum á sølu- og útflýggingarstøð. Sølu- og útflýggingarstøð. Útflýggingarpumpur: Útflýggingarpumpa (pumpustandari) til løg í flokki I skal standa úti ella í einum skýli, gjørt úr tilfari, sum ikki kann brenna, og í minsta lagi m frá hurðum og vindeygum at lata upp, øðrum opum í útveggi og annars soleiðis, at rekandi dampur ikki á ein ella annan hátt kann elva til skaða. Næst útflýggingarpumpum til løg í flokki I skal el-útbúnaðurin vera í samsvari við ássetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokkað sum zona Víst verður til skjal síðu . Tekjur yvir sølu- og nýtslutangastøð. Tekjur yvir øki á sølu- og nýtslutangastøð skulu vera í samsvari við fylgjandi punkt a til f ella góðkendar av Brunaumsjón landsins sambært punkti . Tekjur skulu liggja á súlum ella tílíkum tilfari, sum ikki kann brenna. Tekjur, ið eru størri enn m , skulu gerast úr tilfari, sum ikki kann brenna. Tekjur úr tilfari, sum kann brenna, skulu vera í minsta lagi m frá øllum bygningum við fleiri enn einari hædd, og sínamillum skulu tær vera m frá hvørji aðrari. Tekjur mugu ikki forða fyri náttúrligu luftingini á økinum kring útflýggingarpumpurnar (eitt nú tekja, størri enn m , sum í meir enn tveimum síðum liggur uppat bygningi). Útlufting frá tanga við løgi í flokki I, ið er nærri enn m frá tekjuni, skulu ganga í minsta lagi , m upp um, har tekjan er hægst. Ásetingarnar í punkti c skulu haldast. Sløkkiútbúnaður. Á sølu- og útflýggingarstøð við løgi í flokki I, II og III skal vera í minsta lagi hondeldsløkkjari á sjónskum stað úti, u.l. m frá pumpustandaranum, t.d. næst neyðavbrótaranum sambært punkti . Víst verður til punkt . Rakstrarreglur. Á øllum sølu- og nýtslutangastøðum við løgi í flokki I, II og III skal vera sligin upp ein haldgóð nýtsluvegleiðing. Leiðarin (eigari, leigari ella formaður), ið hevur dagligu ábyrgdina av goymslu- ella útflýggingarstaðnum, skal síggja til, at avvarandi starvsfólk hava neyvan kunnleika um: eginleikan hjá løginum, við atliti til eld- og spreingivandan, innrætting og nýtslu av útbúnaði á staðnum, hvar sløkkiútgerðin er og duga at nýta hana, innihaldið í nýtsluvegleiðingini. Næst útflýggingarútbúnaði til løg í flokkii I, II og III skal vera haldgott uppslag við , cm høgum stavum: ROYKING OG NÝTSLA AV ELDI ER BANNAÐ. STEÐGIÐ MOTORINUM ÁÐRENN LATIÐ VERÐUR Á. Skeltið skal vera í samsvari við DS (piktogram skulu góðkennast). Í sambandi við pumpustandara til sjálvtøku skal umframt uppslagið verða vegleiðing fyri brúkaran við skilligari tilvísing, hvar neyðavbrótarin er. Rakstrarreglurnar í punktunum og eru galdandi, um so er, at upplag er á staðnum, ið hesi punktini fevna um. Nýtsluvegleiðing. Meðan fylt verður á tangabil á tankastaðnum, skulu rørmunnarnir á tangabilinum vera innan fyri markið á áfyllingarstaðnum. Víst verður til punkt b. Tá nøgdin í tanga er máld, skal peilirørið latast aftur. Peilirørið má ongantíð standa opið, meðan fylt verður á tanga. Áðrenn latið verður á tangan á akfari, skal motorurin verða steðgaður. Tanga- og útflýggingarstað skal haldast reint og ruddiligt. Bensin- og oljuskiljarar skulu javnan eftirhyggjast og tømast, tá neyðugt er. Tøming og reinsking skal fara fram við varsemi, bert í dagslýsi og meðan lítil og eingin ferðsla er. Á tanga- og útflýggingarstaði, sum ikki er undir støðugum eftirliti, skulu útflýggingarútbúnaður, áfyllingartútar og peilirør vera læst. Undantikið er góðkendur útflýggingarstandari til sjálvtøku í sambandi við kreditkort ella seðlaautomat. Høvuðstangagoymsla. Fylling á tangabilar. Tangabilar skulu fyllast á einum lastingarplássi, sum er úti og á einum ikki alment tilgongdum øki. Lastingarplássið skal verða støðað soleiðis, at tangabilur skal koyra fram bæði til og frá staðnum. Lastingarplássið skal vera so stórt, at allur tangabilurin rúmast á tí. Lastingarplássið skal hava tætta yvirflatu, markið á tí skal vera skilliga merkt, kanturin á tí skal vera vatnrættur og alt økið skal hava : hall til frárensl. Á lastingarplássi til løg við logamarki undir C skal el-útgerðin vera í samsvari við ásetingarnar í Sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, ið eru flokka sum zona ella zona Víst verður til skitsuna á skjali síðu . Áfyllingarpallur skal útgerast við føstum kaðali til jørsamband at seta fast í tilsvarandi metalfesti á tangabilinum til jørðsambandið. Sjálvvirkandi skipan skal gera, at ikki kann fyllast á tangabilin, uttan at jørðkaðalin er bundin í hann. Ásetingarnar í kapitli skulu haldast. Neyðavbrótarar skulu vera sum ásett í punkti Útflýggingarpumpur/áfyllingarpallar. Útflýggingarpumpur til at fylla tangabilar skulu vera innan fyri markið á lastingarplássinum. Sløkkiútbúnaður. Á høvuðstangagoymslu við løgi í flokki I, II og III skal vera í minsta lagi hondeldsløkkjari úti, einar m frá útflýggingarpumpuni, t.d. næst neyðavbrótaranum samb. punkti . Víst verður til punkt . Rakstrarreglur. Á øllum høvuðstangagoymslum við løgi í flokki I, II og III skal vera sligin upp ein haldgóð nýtsluvegleiðing. Nýtsluvegleiðingin skal í minsta lagi vera í samsvari við ásetingarnar í punkt. Leiðarin (eigari, leigari ella formaður), ið hevur dagligu ábyrgdina av goymslustaðnum ella útflýggingarstaðnum skal síggja til, at avvarandi starvsfólk hava neyvan kunnleika um: eginleikan hjá løginum við atliti til eld- og spreingivandan, innrætting og nýtslu av útbúnaði á staðnum, hvar sløkkiútgerðin er og duga at nýta hana, innihaldið í nýtsluvegleiðingini. Næst útflýggingarútbúnaðinum til løg í flokki I, II og III skal vera haldgott uppslag við , cm høgum stavum: ROYKING OG NÝTSLA AV ELDI ER BANNAÐ STEÐGIÐ MOTORINUM ÁÐRENN LATIÐ VERÐUR Á. Skeltið skal vera í samsvari við DS (Piktogram skulu góðkennast). Í sambandi við sjálvtøkupumpu skal umframt uppslagið vera skelti við nýtsluvegleiðing fyri brúkaran við skilligari tilvísing, hvar neyðavbrótarin er. Rakstrarreglurnar í punktunum og eru galdandi, um so er, at upplag er á staðnum, ið hesi punktini fevna um. Nýtsluvegleiðing. Meðan fylt verður á tangabilin á tangastaðnum, skulu rørmunnanir á tangabilinum vera innan fyri markið á góðkenda áfyllingarstaðnum. Tá nøgdin í tanga er máld, skal peilirørið latast aftur. Peilirørið má ongantíð standa opið, meðan fylt verður á tanga. Tá fylt verður á tangabil, skal motorurin vera steðgaður, áðrenn arbeiðið byrjar. Ikki má setast í gongd fyrr, enn tangar ella íløt, haðani tappað er í ella úr, eru heilt afturlatin. Fyllast má ikki á tangabil, fyrr enn jørðkaðalin er íbundin. Tangabilar til løgir í ymiskum flokkum skulu, eins og útflýggingarpumpur, áfyllingartútar, áfyllingarpistólar o.t., vera skilliga og einsháttað merkt fyri hvønn flokkin sær. Einans fólk, ið hava nomið serligan kunnleika, mugu avgreiða tangabil til at koyra við blandaðari last og gera merkingarnar. Goymslustaðið og útflýggingarstaðið skal haldast reint og ruddiligt. Ómannað høvuðsgoymsla. Umframt ásetingarnar í punktunum er galdandi: Næst tanga- og áfyllingarpalli skulu sjálvvirkandi ventilar vera, sum bert lata upp, tá pumpan fer í gongd, og sum lata aftur, um ólag kemur á, og tá trýst verður á neyðstoppið. Kravið er ikki galdandi fyri tangastað, har tangarnir liggja lægri enn áfyllingarpallurin. Fyri at tryggja, at løgur ikki rennur burtur, t.d. orsakað av leka á røri, skal vera ein trygdarskipan, ið steðgar pumpuni og letur aftur ventilarnar, nevndir í punkti a, um so er, at mátarin við fyllingarørið á teljaraverkinum ikki er ávirkaður minuttir eftir, at pumpan er farin í gongd. Pumpuútbúnaðurin skal útgerast við einum "tíðsrele", sum óávirkað av trygdarskipanini, nevnd í punkti b) steðgar pumpuni, so at teir í punkti a nevndu ventilar lata aftur í seinasta lagi minuttir eftir, at pumpan er farin í gongd. Á tangastaðnum skal møguleiki vera fyri at boðsenda sløkkiliðnum, ið eisini skal vera tryggjað atgongd til økið eftir nærri avtalu við brunamyndugleikarnar. Bilførarar, ið fylla tangabilar, skulu hava nomið neyvan kunnleika um rakstrarvegleiðingina, nevnd í punkti b. Brunadeildir. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Allýsingar. Brunadeild: Bygningur ella høli, ið er skilað frá øðrum bygningum ella hølum í samsvari við ásetingarnar í punkti , ella bygningar við fráleika til aðra bygging í samsvari við ásetingarnar um fráleikar í kapitli (sí ). Brunadeild í bólki A: Brunadeild við framleiðsluútbúnaði ella arbeiðsstaði (íroknað tappideild og pakkideild), ið koma undir punkt , ella goymsla til løg við logamarki undir C. Brunadeild í Bólki B: Brunadeild við framleiðsluútbúnaði ella arbeiðsstaði (íroknað tappideild og pakkideild), ið koma undir punkt , ella goymsla til eldfimar løgir, ið allir hava C logamark ella meir, ella goymsla til pakkingartilfar. Millumgólv/pallar. Millumgólv/pallar eru partar av skilagólvi, ið ikki eru størri enn % av gólvvíddini í sjálvum hølinum. Alment. Brunadeildirnar, sum eru nevndar í kapitlunum , og , skulu lúka ásetingarnar í hesum kapitli. Punktini (punkt undantikið) eru einans galdandi í teimum førum, brunadeildir ikki eru í samsvari við ásetingarnar í kapitli viðvíkjandi fráleikum (sí punkt ). Innandura trappur millum tvær hæddir skulu vera í trappurúmi, sum er sjálvstøðug brunadeild. Op inn til aðrar brunadeildir, rúm við luftnýggjunarútbúnaði, høli við tappieind og til kjallara skulu vera afturlatin við í minsta lagi BS-hurð Op til aðrar eindir skulu latast aftur við í minsta lagi BD-hurð . Krøvini eru ikki galdandi fyri trappur, millumgólv og pallar í somu brunadeild. Hóast ásetingarnar í punkti kunnu hurðar inn til trappurúm haldast opnar av elektromagnetum, sum eru stýrd av roykvarnarum, ið eru uppsettir næst avvarandi hurð. Roykvarnarar og tilhoyrandi útgerð skal góðkennast av Brunaumsjón landsins (t.d. útgerð, góðkend av DBI, Dansk Brandteknsik Institut). Brunadeild við framleiðslueind og/ella tappieind má einans vera í veghædd. Brunadeild við upplagi av eldfimum løgi má einans vera í kjallara ella í veghædd (stovuhædd). Brunadeild størri enn m má einans vera í bygningum í einari hædd ella í hædd í bygningi, sum eisini hevur kjallara. Brunadeild størri enn m skal hava loft, ið er undirsíðan á tekjuni. Samanlagda víddin á millumgólvinum og pallum má ikki vera størri enn m . Íbúðir mugu ikki vera í hæddunum oman fyri brunadeildina. Íbúðareindir og rýmingarleiðir frá teimum mugu ikki hava samband (t.d. um hurð) við brunadeildir og rýmingarleiðir frá teimum. Reinsilúkur og "spreingilúkur" á skorsteinum mugu ikki vera inni í brunadeildum við virkjum í bólki A ella brunadeild við upplagi av eldfimum løgi við logamarki undir C. Ásetingarnar í kapitli skulu haldast. Deildarsundurskilingar. Alment. Brunadeildarveggur er veggur, gjørdur í minsta lagi sum BS-veggur og á slíkan hátt, at hann, tá eldur er í, varðveitir styrki, skap og støðufesti óbundin av teimum bygningslutum, hann annars er bygdur saman við, og hann skal kunna verða standandi, sama um húsalutir øðrumegin brenna ella verða tiknir niður. (Víst verður til dømi um "tungar" BS-veggir í RBB ). Skilagólv millum brunadeildir skulu vera úr BS-húsaluti Millum brunadeild og ovastaloft (takrúm) kann skilast frá við BD-skilagólvi Op í deildarsundurskilandi veggjum og skilagólvum skulu latast aftur við hurðum, portrum ella lúkum, ið eru í minsta lagi sum BS-hurð , tó sambært punkt triðja punktum. Kravið er ikki galdandi fyri op í BD-skilagólvum til ónýtilig takrúm og ovastaloft sambært punkt b. Op fyri rørum gjøgnum brunadeildarveggir og skilagólv skulu vera afturlatin og tætt soleiðis, at veggurin missur ikki sín sundurskilandi eginleika. Rør til eldfiman løg, sum ganga gjøgnum deildarsundurskilingar, skulu báðumegin, næst vegginum, hava afturlatingarventilar. Víst verður til punkt d og viðmerkingarnar í skjali síðu . Deildarsundurskilandi veggur samband við útvegg. Deildarveggir skulu, har teir ganga inn í útveggir úr BD-konstruktión, byggjast tætt út til innsíðuna á uttara veggjaklædninginum. Deildarsundurskilingar skulu ganga , m út um útsíðina á útveggjum, sum eru brunaliga lakari enn BD-veggur Annar møguleki er, at BD-veggur verður bygdur í minsta lagi m tvørtur um deildarveggin. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Deildarsundurskilandi veggir skulu ganga , m út um útvegg, ið er klæddur við tilfari, sum brunaliga er lakari enn flokka klædningur. Annar møguleiki er, at útveggurin verður klæddur við flokka klædningi í minsta lagi m, tvørtur um ella øðrumegin deildarveggin. Víst verður til skitslu í skjali síðu . Eingi op mugu vera í útveggi eftir einum strekki, sum er í minsta lagi m báðumegin deildarveggin. BS-hurð verður ikki roknað sum op í hesum sambandi. Annar møguleiki er at deildarveggurin gongur í minsta lagi , m út um útsíðuna á útvegginum. Víst verður til skitsu í skjali síðu Deildarsundurskilandi veggur samband við tekju. Í bygningum við hædd og í ovastu hædd í bygningum við fleiri enn hædd skal deildarveggur byggjast tætt upp undir takklæðingina (stálplátuna, tjørupappið). Í sambandi við tekjur, sum eru brunaliga lakari enn BD-húsalutur , skal deildarveggurin byggjast sum brandkambur í minsta lagi , m, mált vinkurætt, upp um tekjuna. Brandkambur skal hava inndekning og annars vera úr sama tilfari sum sjálvur veggurin. Í staðin fyri brandkamb kann tekjan gerast soleiðis, at hon verður branddrúgv í minuttir eftir eini í minsta lagi m breiðari ál fram við deildarvegginum. Henda álin skal berast uppi og verða fest í konstruktiónir, ið hava sama brunatrekleika. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Tekja bygd úr tilfari, sum kann brenna, skal hava brandkamb sum ávíst í punkt b. Bjálving, sum kann brenna, má ikki nýtast. Annar møguleiki er, at tekjan verður gjørd úr tilfari, sum ikki kann brenna í minsta lagi í eini m breiðari ál fram við deildarvegginum. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Eingi op skulu vera í tekjuni eftir eini m breiðari ál fram við deildarvegginum. Í øðrum lagi kann deildarveggurin gerast við brandkambi sum nevnt í punkti b. Víst verður til skitsu í skjali síðu Deildarveggir um trappurúm koma ikki undir ásetingarnar í punktunum b-d. Eldspjaðandi forðingar. Um møguleiki er fyri, at eldur kann breiða seg frá eini brunadeild til aðra, t.d. í hornagripa, skulu útveggir og tekja í gripanum gerast sum ásett í punktunum og og á ein slíkan hátt, at eldur ikki kann breiða seg eftir einum strekki, sum er í minsta lagi m tvørtur um deildarveggir. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Um bygningur báðumegin brunadeildarveggin er í ymiskum hæddum, skal veggurin á tí hægru brunadeildini (og takið) yvir lægra partinum gerast sum ásett í punktunum Ásetingarnar í punkti b-d eru tó ikki galdandi, um takið á hægru deildini er meir enn m omanfyri tekjuna á lægru deildini. Annar møguleki er, at tekjan á lægru deildini verður gjørd sum í minsta lagi BS-húsalutur uttan op av nøkrum slag, í minsta lagi m frá tí hægru brunadeildini. Hesin parturin av tekjuni skal festast og verða borðin av bygningslutum, sum í minsta lagi hava minutta brunatrekleika. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Hurðaop (eisini úthurðar) í brunadeildum á virkjum í bólki A og B og á virkjum við eldfimum løgi á goymslu skulu hava cm. høga gátt. Gáttin skal, um neyðugt, verða hægri fyri at forða eldfimum løgi, svarandi til størsta ílatið ella tangan í brunadeildini, at renna út. Kravið um høga gátt kann verða fráfallið, um fyribyrgjast kann, at løgur rennur burtur, t.d. við at seta íløtini í "vatntøtt" kør ella brunnar úr tilfari, sum ikki kann brenna, ella um onnur tiltøk verða gjørd, sum brunamyndugleikarnir kunnu góðtaka, eitt nú gólv við halli til frárensl til serligan "savningartanga". Um nýtiligar hæddir (hædd) við opum í útvegginum eru omanfyri brunadeild á einum virki í bólki A ella B, ella goymsla er við eldfimum løgi við logamarki undir C, skulu úthurðar í brunadeildini vera í minsta lagi BS-hurð , og hvørt vindeyga á deildini má í mesta lagi vera , m , gjørd úr stoyptum, krossarmeraðum "tráðglasi" (min. mm tjúkt), múrað í karmin ella vera í føstum rammum. Annar møguleiki er, at ovara hæddin (hæddirnar) ístaðin verður brunaliga vard á nevnda hátt. (Eins og tann niðara). Um skilagólvið upp til ónýtiligt takrúm (ovastaloft) er brunaliga lakari enn BS-húsalutur , skal deildarveggurin ganga upp gjøgnum takrúmið og gerast í erva sum ásett í punkt Op til flutningsbond. Brunamyndugleikarnir kunnu loyva, at flutningsbond, flutningsskinnarar o.t. ganga gjøgnum op í brunadeildarveggjum ella skilagólvum, um opini eru útgjørd við hurðum ella lemmum, ið svara í minsta lagi til BS-hurð , gjørd á ein slíkan hátt, at tær afturlatnar eru so tættar sum gjørligt. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu . Hurðar (ella lemmar) skulu kunna latast aftur bæði við hond og við at nýta bræðingakrók (u.l. C), sum er festur ovast í hurðaopinum. Afturlating skal gera, at flutningsbandið steðgar á ein hátt, sum ikki forðar afturlatingarskipanini. Í báðum deildunum skulu vera hóskandi tal av neyðavbrótarum, ið gera, at hurðar (lemmar) lata aftur, og at flutningsskipanin steðgar sum ávíst í punkti b, punktum. Neyðavbrótarar skulu skilliga merkjast sambært DS . Roykop. Alment. Brunadeildir, størri enn m , skulu hava roykop uttan so, at deildin hevur tekju, sum eldur lættliga brennur ígjøgnum. Brunadeildir, størri enn m , skulu umframt roykop útgerast við roykskjúrti, ið býtir ovara partin av brunadeildini (u.l. / av rúmhæddini) í øki, sum eru í mesta lagi m hvørt. Roykskjúrt skulu vera úr tilfari, sum ikki kann brenna, og tey skulu byggjast tætt upp undir tekjuna. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Møgulig burturveiting av royki má ikki tarnast av niðurhongdum loftum ella eitt nú bygningslutum til ljódoyving og hita- og slavubjálving. Vídd á roykopum. Op til roykburturveiting skulu vera í minsta lagi u.l. % av gólvvíddini á virkjum í bólki A og B og í brunadeildum við eldfimum løgi á goymslu og u.l. %av gólvvíddini í deildini við pakkitilfari og íløtum. Í brunadeildum, størri enn m , skal víddin á roykopum vera sum nevnt í a fyri hvørja sundurskiling við roykskjúrtum. Víddin á roykopum, nevnd í a, kunnu møguliga minkast, um tað verður ávíst í hvørjum einstøkum føri, at sjálvvirkandi luftnýggjanarskipan er nøktandi við atliti til brunanøgd, royk, rúmhædd o.t. Skipanin skal vera stýrd av royk- og/ella hitavarnarum. Op til burturveitng av royki. Roykburturveiting skal vera gjørd antin úr takelementum, sum lættliga bráðna samb. punkti d, ella úr óarmeraðum termoplastikk ervaljósi (eitt lag av PVC ella ACRYL), samb. punkti d, ella vera lúkur (ervaljós), ið sjálvvirkandi lata upp, tá bráðningarkrókurin verður C (tó C, um brunadeildin hevur sjálvvirkandi sprinklaraverju samb. punkt ), ella vera lúkur ella ervaljós, ið sjálvvirkandi lata upp, eitt ella fleiri ísenn, stýrd av roykvarnarum og/ella hitavarnarum og tílíkum útbúnaði, sum er góðkendur av brunamyndugleikunum. Sí tó punkt . Nevndu takelement og roykop úr lætt bráðnandi tilfari ella ervaljós úr termoplasikki skulu vera í minsta lagi m hvørt. Eingin síða má vera minni enn , m. Op til burturveiting av royki skulu sita javnt býtt eftir allari takflatuni. Í tekjum við størri halli enn : skulu opini vera oman fyri helvtarlinjuna millum hægsta og lægsta stað á tekjuni so høgt sum gjørligt. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Roykburturveiting við lemmum ella ervaljósi skal gerast soleiðis, at tey lata upp ella at tílík roykop ikki lata upp sama veg. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Roykop í trunka, sum hava sjálvvirkandi upplatingarskipan til tess at lata upp samstundis, skulu vera í somu deild millum roykskjurt. Op til burturveiting av royki skulu sita í samsvari við ásetingarnar í punkti d. Serlig roykop. Hóast ásetingarnar í punktunum og kunnu roykop í brunadeildum upp til m gerast, sum ávíst í fylgjandi punktum a, b ella c. Portur (stórar garasjuhurðar) kunnu roknast sum hóskandi roykop treytað av at: tekjan (loftið) á brunadeildini hellur minni enn : . portrið gongur heilt upp undir loftið og portur eru í minsta lagi í mótsettum síðum (skjøldrunum) og í mesta lagi m hvørt frá øðrum. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Vindeygu (síðuljós), gjørd úr óarmeraðum glasi ella óarmeraðum termoplastikktilfari ( lag av PVC ella ACRYL), kunnu roknast sum roykop treytað av at: tekjan (loftið) á brunadeildini hellur mini enn : , vindeyguni sita heilt uppi undir loftinum á langsíðunum, vindeygu við rútum úr termoplastikki eru í minsta lagi m víð, og eingin síða er minni enn , m, samlaða víddin av síðuljósum svarar í minsta lagi til krøvini í punkti og vindeyguni sita í samsvari við ásetingarnar í punkti d. Víst verður til skitsu í skjali síðu . Lemmar (ella ervaljós) at lata upp við hond kunnu roknast sum roykop treytað av at: fólk úti, standandi niðri á túninum, kunnu lata tey upp, um so er, at tekjan er lakari enn úr BS-húsaluti og við minni halli enn : , handtøk at lata upp við, lemmar og ervaljós vera skilliga merkt í samsvari við DS , ásetingarnar í punktunum c, a og b og c verða hildnar og lemmar og ervaljós vera sett í samsvari við ásetingarnar í punkti d. Sprinklaraskipan. Brunadeild, størri enn m við virki í bólki A, skal útgerast við sjálvvirkandi sprinklaraskipan. Sprinklaravard brunadeild má ikki vera størri enn m . Brunadeild, størri enn m við virki í bólki B, skal útgerast við sjálvvirkandi sprinklaraskipan. Sprinklaravard brunadeild má ikki vera størri enn m . Hóast ásetingarnar í punkti , kann í eini sprinklaðari brunadeild vera framleiðslueind, tappieind, pakkieind og eind til pakkitilfar og íløt. Sjálvvirkandi sprinklaraskipan skal vera sambært ásetingunum í DI normunum fyri sjálvvirkandi sprinklaraskipan (DS ) og sambært ásetingum um útinning, sýn og røkt, sum eru góðkendar av Brunaumsjón landsins (t.d. reglurnar um sjálvvirkandi sprinklaraskipan frá Dansk Brandteknisk Institut). Sprinklaraskipan skal vera soleiðis háttað, at sløkkiliðið verður fráboðað. Rýmingarleiðir. Brunadeild skal hava í minsta lagi sjálvstøðugar útgongdir, ið eru beint við endarnar, hvør síni megin í brunadeildini. Kravið er ikki galdandi fyri brunadeild við eldfimum løgi, tá ið brunadeildin er m ella minni. Strekkið, mált úr tilvildarligum stað í brunadeildini (íroknað millumgólv/pallar) til nærmastu hurð til rýmingarleið (hurð út í tún, til trappurúm, til aðra brunadeild við hurð út í tún ella hurð til trappurúm), skal í mesta lagi vera m. Í brunadeildum við virkjum í bólki A ella brunadeildum, har goymsla er av eldfimum løgi við logamarki undir C, skulu allar hurðar í rýmingarleiðunum ganga "úteftir" (í rýmingarleiðina). Brunadeild (sama hvussu stór hon er) við virki í bólki A og brunadeild, har goymsla er av eldfimum løgi við logamarki undir C, skal hava í minsta lagi hurð beinleiðis út í tún. Sama er galdandi fyri brunadeild, størri enn m við virkjum í bólki B og brunadeild, har goymslan av eldfimum løgi er meir enn upplagseindir við C logamarki ella hægri, og úr trappurúmum, ið eru rýmingarleiðir. Hurðar í rýmingarleiðum skulu kunna latast upp uttan at brúka lykil ella nakað amboð. Upphitingarútbúnaður til høli. Brunadeildir skulu hitast antin við vatni ella lágtrýstdampi frá eldstaði uttan fyri brunadeildina. ella við el-hitatólum, ið lúka ásetingarnar í sterkstreymsreglugerðini fyri spreingikvæm øki, flokkað sum zona ella zona , ella sum eldfim øki, alt eftir hvussu el-innleggingin í deildini skal flokkast. ella við heitari luft í samsvari við ásetingarnar í punkt . Oljukyndur upphitingarútbúnaður kann tó nýtast sambært reglunum undir punktunum í brunatøkniligu vegleiðingini nr. , viðv. innlegging av oljufýring (givið út hevur Dansk Brandteknsik Institut). Ásetingarnar í KBB fyri eldstaðir og skorsteinar skulu haldast. Luftnýggjan. Alment. Luftrásir, vindtyrlur, ljóðfellur, luftviðgerðartól, serútgerð, lúkur skulu, eins og bjálving o.t. og sjálvvirkandi útbúnaðurin, skulu vera í samsvari við ásetingarnar í kapitlunum og (eisini punkt ) í DI normunum fyri brunatøkniligar fyribyrgingar í luftnýggjanarskipanum (DS ). Í tann mun tað er sambærligt, skal luftnýggjanarskipan sum tann nevnd í a, gerast við atliti til ásetingarnar í KBB um luftrásir. Luftendurnýtsla skal vera í samsvari við ásetingarnar í punkti Víst verður til ásetingarnar í punkti (útsúgving frá framleiðslu-, tappi- og pakkieind). Sundurskiling Bert luftnýggjanarskipan skal vera fyri hvørja brunadeild við virkjum í bólki A ella við goymslu av elfimum løgi við logamarki undir C. Luftviðgerartól kunnu vera í tí brunadeildini, sum luftnýggjanarskipanin tænir, tó sambært punkti Luftviðgerartól, ið eru knýtt at eini luftnýggjanarskipan, ið tænir meir enn einari brunadeild ella, sum standa uttan fyri ta brunadeildina, tey tæna, skulu vera í sjálvstøðugum rúmum, skilað frá øðrum rúmum við í minsta lagi BS-húsaluti Op inn til onnur høli skulu latast aftur við í minsta lagi við BS-hurð . Luftrásir og tílíkir bygningslutir. Luftrásir skulu, uttan fyri brunadeildir, sum tær ikki lufta, gerast í minsta lagi úr BS-húsaluti Sama krav er galdandi fyri luftrásir o.t., sum ganga millum útvegg og rúm við luftnýggjanarútgerð. Í luftrásum, sum ganga ígjøgnum deildarsundurskilingar, skal vera brunatrygdarliga skilað frá við F-lúku (F-brandspjell ). Í luftrásini, næst lúkuni, skal vera ein termostatur ( C), ið steðgar luftnýggjanarskipanini og letur lúkuna aftur. Um C markið ger, at útbúnaðurin steðgar í ótíð, so kann markið økjast til C upp um vanliga "rakstrarhitan" kring lúkuna tó í mesta lagi upp til C. Rásir, vindtyrlur, ljóðfellur í rásunum, luftviðgerðartól, tekniskar eindir, lúkur, og bjálving skulu vera út tilfari, sum ikki kann brenna. Rásir skulu liggja í minsta lagi cm frá tilfari, ið kann brenna. Útsúgvingarrásir skulu vera so stuttar sum gjørligt, hava hóskandi tal av reinsilúkum, og tær skulu ikki hava óneyðug bend og krókar. Tær skulu leggjast so, at tær lættliga kunnu reinskast innan. Útsúgvandi rásir skulu hava sáld, ið forðar fyri at tær dálkast innan. Sáldið skal kunna takast av og vaskast ella skiftast. Munnar á útsúgvingarrásum til útblásingina skulu vera í minsta lagi m oman fyri lendi, í minsta lagi m frá tilfari, ið kann brenna, og í minsta lagi m frá vindeygum og øðrum opum í útveggjum. Útsúgvingarrásir skulu annars leggjast soleiðis, at eldur ikki kann kykna í burturveittum dampi, dusti o.t. og elva til skaða undir vanligari nýtslu. Víst verður til viðmerkingar í skjali síðu . Lufttilgongd luftnýggjan. Lufttilgongdin má ikki vera frá fýrrúmi. Munnin á luftrásini til lufttilgongdina skal vera í minsta lagi m frá eldstaði, skorsteinpípu, reinsilúku og spreingilúku á skorsteini. Munnin á rásini til lufttilgongdina skal hava rist fyri við neti við mm meskavídd. Vatnrøtt innblásingarop (í gólvum, vindeygakarmum o.t.) skulu hava "tráðnet" fyri við í mesta lagi mm x mm meskavídd. Bygningslutir. Alment. Húsalutir og partar av bygningum skulu festast og byggjast soleiðis saman, at konstruktiónin í brunatekniskum sambandi er ikki verri enn tað, sum krevst av tí einstaka bygningslutinum. Berandi bygningslutir o.a. Berandi konstruktiónir í bygningum í hædd við virkjum í bólki A ella við goymslu av eldfimum løgi við logamarki undir C skulu vera í minsta lagi sum BS-húsalutur Berandi konstruktiónir í bygningum, í hædd, upp til m , ið liggja fyri seg í samsvari við ásetingarnar um fráleikar í kapitli (sí punkt ), kunnu tó gerast sum ásett í punkti b. Berandi konstruktiónir í bygningum í hædd, størri enn m og upp til m við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri, skulu vera í minsta lagi sum BD-húsalutur . Kravið er ikki galdandi fyri bygningar við lættari takkonstruktión, um tað í tekjunum eru javnt býtt roykop, í minsta lagi % av takflatuni (gjørd sum brunaveik takelement, ervaljós sum lættliga bráðna o.t. sambært punkti c), ella um tekjan sum heild hevur lítlan brunatrekleika. Berandi konstruktiónir í bygningum í hædd, størri enn m við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri, skulu vera í minsta lagi sum BS-húsalutir sambært punkti a. Bygningar við fleiri enn hædd skulu hava berandi bygningskonstruktiónir, í minsta lagi sum: BS-húsalutur í tí partinum av bygninginum, ið ber fleiri enn einari hædd. Konstruktiónir, ið einans bera hædd, kunnu gerast sum BS-húsalutur . Berandi konstruktiónir á ovastu hædd skulu í minsta lagi gerast sum BD-húsalutur . Bygningur í hædd og við kjallara skal hava berandi konstruktiónir sum ásett í punktunum a-c. Millumgólv, pallar o.t. og konstruktiónir, ið bera gólvini, skulu gerast í minsta lagi sum BS-húsalutir , um hesi gólv eru størri enn m Víst verður til punkt . Veggir og yvirflatar. Útveggir skulu í minsta lagi vera sum: BS-húsalutur í brunadeildum við virkjum í bólki A ella við goymslu av eldfimum løgi við logamarki undir C. BD-húsalutur í brunadeildum, størri enn m , upp til m , við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri. BS-húsalutur í brunadeildum, størri enn m , við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri. BS-húsalutur í bygningum í meiri enn hædd. Uttan á útveggjum á bygningum í meiri enn hædd og uttan á útveggjum á brunadeildum, størri enn m í bygningum í hædd, skal vera klædningur, ið svarar í minsta lagi til flokka klædning. Uttan á útveggjum á bygningum í hædd við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri kann tó klæðast við flokka klædningi, um klædningurin verður "skilaður" sundur t.d. soleiðis, at , m av flokka klædningi verða sett upp fyri hvørjar m av flokka klædningi. Yvirflati undir loftum og á innveggjum skal í minsta lagi vera sum flokka klædningur, tó sambært punkti c. Í bygningum í hædd á virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri kunnu veggir klæðast , m upp frá gólvinum við flokka klædningi, tó bert í teimum førum, har tað kann prógvast at vera neyðugt fyri raksturin (uppseting av hillum, verja veggirnar móti løstum o.t., ið kann gera, at flokka klædningur er óhóskandi). Bjálving, ið kann brenna, má einans nýtast millum skins og hold við betong ella laðaðum steini báðumegin og sum bjálving undir betonggólv niður á lendi. Tekjur. Tekingartilfar skal vera úr: antin tilfari, ið ikki kann brenna (t.d. metal plátur, taksteinar betongtilfar), ella tjørupapi lagt á tilfar, ið ikki kann brenna (t.d. betong, lættbetong ella mineralull), ella tjørupapp lagt á krossfiner (tó bert tekjur minni enn m ), ella tjørupapp lagt á træullbetong sambært DS . Takkonstruktión á brunadeild, sum er størri enn m við virkjum í bólki A ella við goymslu av eldfimum løgi við logamarki undir C, skal gerast sum "løtt" konstruktión og mest úr tilfari, sum ikki kann brenna (t.d. aluminiumpátum á lektum). Hóast ásetingarnar í punktunum c og a, kunnu loft, sum samstundis eru undirsíðan á tekjuni og tekjan á bygningum í hædd, gerast úr takelementum, ið lættliga bráðna, um so er, at ásetingarnar í punkti d vera hildnar. Eisini kunnu onnur ervaljós úr tilfari, sum kann brenna, nýtast, um so er at: hvørt ervaljósið er í mesta lagi m fráleikin millum tílík ervaljós er í minsta lagi , m. Tó kunnu smærri ervaljós setast í trunkar við ljósvídd, sum ikki er størri enn m ásetingarnar í punkti d verða hildnar. Hóast ásetingarnar í punktunum c og a kunnu loft, ið eru undirsíða á tekju og tekjur á bygningum í hædd, vera úr tilfari, sum lættliga bráðna, um ásetingarnar í punkti verða hildnar. Tílíkir bygningslutir skulu vera góðkendir av Brunaumsjón landsins. Eisini kunnu ervaljós úr tilfari, sum kann brenna, nýtast, um; víddin á ervaljósinum í mesta lagi er % a allari takflatuni, hvørt ervaljósi er í mesta lagi m , fráleikin millum ervaljósini er í minsta lagi , m. Smá ervaljós kunnu tó standa í trunka, har samlaða víddin er ikki størri enn m og um ásetingarnar í punkti d eru hildnar. Fráleikar. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Fráleikar til mark, vegir o.t. Bygningar til umsiting, fólkarúm, garasjur og aðrir bygningar, enn teir í punktunum nevndu, skulu hava fráleika til grannamark og vegmark, sum er í minsta lagi: , m har klædningurin uttan er í minsta lagi sum flokka klædningur, , m har klædningurin uttan er lakari enn flokka klædningur, , m har bygningur hevur tekju úr tilfari, sum eldur lætt festir í (samb. KBB punkt .- .). Tappieind inni, ið er innrættað í samsvari við ásetingarnar í punkti , skal hava fráleika til grannamark og vegmark, sum er í minsta lagi: , m, har klædningurin uttan er í minsta lagi sum flokka klædningur, , m, har klædningurin uttan er lakari enn flokka klædningur. Brunadeild upp til m skal hava fráleika til mark, sum er í minsta lagi: , m har klædningurin uttan er í minsta lagi sum flokka klædningur, , m har klædningurin uttan er lakari enn flokka klædningur. Brunadeildir, størri enn m við virkjum í bólki A ella við goymslu av eldfimum løgi við logamarki undir C, skulu hava m fráleika til grannamark og vegmark. Klædningurin uttan skal í minsta lagi vera sum flokka klædningur. Brunadeildir, størri enn m við virkjum í bólki B ella við goymslu av eldfimum løgi við C logamarki ella hægri, skulu hava fráleika til mark, sum er í minsta lagi: , m, har klædningurin uttan er í minsta lagi sum flokka klædningur, , m, har klædningurin uttan er lakari enn flokka klædningur. Framleiðslu- og tappieind úti skulu vera í minsta lagi m frá grannamarki og m frá vegmarki. Uppløg úti, upp til eindir í íløtum og/ella tangum oman á jørð, skulu vera í minsta lagi m frá grannamarki og vegmarki. Uppløg úti, yvir eindir á íløtum og/ella tangum oman á jørð, skulu vera í minsta lagi m frá grannamarki og m frá vegmarki. Eind til pakkitilfar og íløt úti skulu vera í minsta lagi m frá grannamarki og m frá vegmarki. Punktini til eru ikki galdandi fyri løg í flokki I. Uppløg av løgi í flokki I skulu í hvørjum einstøkum føri góðkennast av brunamyndugleikunum. Niðurgrivnir tangar nýtast ikki at lúka serstakar ásetingar um fráleikar. Kortini skal útluftingin vera í samsvari við skitsuna í skjali síðu Eisini verður víst til ásetingarnar í punkti . Víst verður til brunatøkniliga vegleiðing nr. viðv. "flokking av eldfimum- og spreingikvæmum økjum" (DBI hevur givið út). Kanturin á lastingarplássi fyri tangabilar og áfyllingarplássi til tangar skal vera m frá grannamarki og , m frá vegmarki. Tangar omaná jørð, upp til litrar við løgi í flokki III, skulu vera í minsta lagi , m frá grannamarki og m frá øðrum bygningum. Størri tangar ella tangar við eldfimari løgi skulu í minsta lagi lúka krøvini, ið galda fyri minni tangar (sí ). Sínamillum fráleikar. Bygningar, tappieind inni og brunadeildir, sum punktini frá til fevna um, sum eru á sama øki, skulu hava sínamillum fráleikar, sum í minsta lagi svarar til samanløgdu fráleikarnir, ið hvør bygningur (eind) skal vera frá grannamarki. Kravdu sínamillum fráleikar kunnu minkast í teimum førum, har sundurskilað er í brunadeildir eftir ásetingunum í punkt Ásetingarnar í punktunum b-d og b-d eru einans galdandi, um fráleikakravið verður minni enn m. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu og . Bygningar, tappieind inni og brunadeildir, sum punktini fevna um, skulu á sama rakstrarøki vera soleiðis støðað í mun til eindirnar og uppløgini, sum koma undir punktini , at sínamillum fráleikin svarar í minsta lagi til samanløgdu fráleikarnar, ið hvør bygningur (eind) skal vera frá grannamarki. Sí tó punkt . Kravdu sínamillum fráleikar kunnu minkast (ella fella burtur), um útveggur á bygningi (brunadeild), ið vendur móti eind (upplagi) úti, verður gjørdur eftir ásetingunum í punktunum og innanfyri tað strekki, sum fráleikakravið fevnir um. Ásetingarnar í punktunum b-d eru tó bert galdandi, um fráleikakravið verður minni enn m. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu og . , Tær eindir úti, uppløg úti, áfyllingarpláss, lastingarpláss á sama rakstrarøki, sum (undantikið ) fevna um, skulu hvørt sær hava sínamillum fráleikar, ið svara til samanløgdu fráleikarnar, sum tey hvørt sær skulu lúka. Sí tó punkt . Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu og . Kantarnir á áfyllingarplássum og lastingarplássum skulu vera í minsta lagi m frá øllum bygningum og eldforðandi verjuveggum, sambært punkti Umframt skal á síðum vera í minsta lagi m til hurðar, vindeygu og onnur op í útveggjum í bygningum í fleiri enn hæddum. Fráleikakrøvini í punktunum og kunnu fráfallast, um gjørdur verður ein eldforðandi verjuveggur (betonggarður ella veggur), ið er soleiðis háttaður viðvíkjandi hædd, longd og støðufesti o.a., at brunamyndugleikarnir kunnu góðtaka verjuveggin sum eina trygdargóða brunaliga sundurskiling. Víst verður til viðmerkingarnar í skjali síðu og . Bygningar, eindir av ymsum slag úti og uppløg úti, har kravdu fráleikarnir eru ikki minkaðir, verða roknað at liggja fyri seg. Um bygningar og uppløg o.a., ið aðrar greinir í brunalógini fevna um, liggja á sama rakstrarøki, sum henda serfyriskipan fevnir um, skulu fráleikakrøvini til grannamark, eins og ásett er í punktunum , verða grundarlag fyri sínamillum fráleikar. Eldsløkking. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Alment. Næst virkjum og uppløgum skulu vera brandpostar og/ella vatntøkustað. Eldsløkkingarútbúnaður skal vera tøkur og settur á høgligum støðum (helst við inngongdirnar til tey ávísu hølini støðini). Sløkkiútgerðin skal vera á sjónskum og lætt tilgongdum stað og vera merkt sambært DB . Slanguskáp, sum vatn stendur til. Slanguskáp skulu vera í samsvari við brunatøkniliga vegleiðing nr. (útgivið av DBI), ið er góðkend av Brunaumsjón landsins Hondsløkkingaramboð. Hondeldsløkkjarar skulu vera av slagnum " kg pulvursløkkjarar". Teir skulu vera góðkendir eftir DS og í minsta lagi vera sambært sniðgóðkenning " B". CO sløkkjarar (kolsýrusløkkjarar) kunnu einans góðkennast til innandura nýtslu og skulu vera góðkendir eftir DS og í minsta lagi sambært sniðgóðkenning " B". Hondeldsløkkjarar skulu hanga í høgligari hædd oman fyri gólvið (lendi). Uppsetingin skal gerast við atliti til hvar arbeiðstól, maskinur, innbúgv o.a. eru sambært punktunum og . Almennar rakstrarreglur. | Aftur til yvirlit | Aftur til heimasíðuna | Alment. Dagligi ábyrgdarhavandi leiðari á staðnum skal síggja til, at galdandi rakstrarreglur fyri virkið verða hildnar, og at starvsfólk hava neyvan kunnleika um bæði, hvussu sløkkiamboðini skulu brúkast, hvar tey eru og hvussu sløkkiliðið verður fráboðað. Uttan fyri arbeiðstíðina mugu bilar (ella trukkar) einans standa á støðum, sum brunamyndugleikarnir hava góðkent til endamálið. Eisini staðið, har trukkar verða løddir, skal góðkennast. Framleiðslueind o.t. ella høli til goymslu av eldfimum løgi má ikki brúkast til garasju. Víst verður til brunatøkniliga vegleiðing nr. viðvíkjandi "Innrætting og rakstur av trukkum í atvinnuvirkjum". (DBI hevur givið út). Skelti. Skelti skulu setast upp, ið eru haldgóð og skilligt lýsa forboð móti royking, nýtslu av opnum eldi og atgongd fyri óviðkomandi. Skelti skulu vera sett upp: í framleiðslueind, tappieind, pakkieind, rúmum við upplagi av eldfimum løgi og eind við pakkitilfari og íløtum, uttan á hurðar (og portur) til tey í punkti a nevndu høli, við framleiðslueind, tappieind og goymslustað til eldfiman løg úti, uttan á hurðar, portur og annars við inngongdir til nevndu øki. Brandhurðar. Sjálvafturlatingarskipanin á brandhurðum má ikki á nakran hátt gerast óvirkin. Hurðarnar mugu ikki haldast opnar við kílum, krókum ella tílíkum. Hurðarnar skulu javnan eftirhyggjast at afturlatingin virkar og at hurðarnar eisini lata aftur, heilt inn í falsin. Báðumegin á brandhurðum skal vera skelti við skilligari skrivt: "BRANDHURÐ SKAL VERA AFTURLATIN" Brandhurðar, ið verða hildnar opnar við króki, ið lættliga bráðnar, ella á annan hátt, sum brunamyndugleikarnir hava góðkent, skulu hvønn dag latast aftur, tá arbeiðstíðin er av. Tílíkar hurðar skulu hava haldgott skelti við skilligari skrivt: "BRANDHURÐ SKAL VERA AFTURLATIN, TÁ ARBEIÐSDAGURIN ER AV, OG TÁ ELDUR ER Í" Víst verður til brunatøkniligt kunningarblað nr. viðv. "Brandhurðum í nýtslu (DBI hevur givið út). Rýmingarleiðir. Rýmingarleiðir skulu vera greiðar og ruddiligar í fullari breidd. Maskinur o.t., vørustakkar o.t. mugu ongantíð standa, so tað forðar atgongdini til neyðhurðar og hurðar, sum vanliga ikki verða brúktar. Allar neyðhurðar og hurðar í rýmingarleiðum skulu kunna latast upp rýmingarvegin uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Sløkkiútbúnaður. Afturlatingarventilar á vatnleiðingini til slanguskáp, ikki íroknað ventilin inni í skápinum, skulu altíð standa opnir. Brandslangur skulu kannast í minsta lagi ferð um árið. Hondeldsløkkjarar skulu eftirhyggjast og kannast í minsta lagi eina ferð um árið. Dagfesting fyri seinasta eftirlit og tilskilan um, hvør hevur sýnað, skal standa á einum spjaldri, ið er fest á sløkkjaran. Møgulig brek við eldsløkkjaraamboðum skulu rættast beinanvegin. Víst verður til brunatøkniligt kunningarblað nr. viðv. "hondsløkkingarútbúnaði" (útgivið hevur DBI. Dansk Brandtekniskt Institut). Skjal Vegleiðing, viðmerkingar og skitsur til serfyriskipanina fyri eldfiman løg, . Skjal Útinning av el-veitingum. Skjal Reglur fyri sniðgóðkenning av liggjandi tangum. Skjal Vegleiðandi reglur fyri tangar omaná jørð til meir enn upplagseindir av løgi í flokki I- , I- , II- , II- og III- . Skjal Kunngerð nr. um eldfiman løg frá juni . Aftur til heimasíðuna Reglugerð fyri brunaumsjónarmenn. Aftur til Heimasíðuna við heimild í § , stk. í løgtingslóg nr. frá juni um eldsbruna o.a. hevur Brunaumsjón landsins fyrisett: § Brunaumsjónarmenn (brandmeistarar) skulu luttaka í skeiðum og útbúgvingum, ið verða fyriskipað av Brunaumsjón landsins. stk. Brunaumsjónarmaðurin skal kunna seg um allar ásetingar, sum eru galdandi innan arbeiðsøki hansara. § Brunaumsjónarmaðurin hevur eftirlit við, at brunasamtyktirnar verða hildnar, og sær til, at samtyktin verður endurskoðað sambært galdandi reglum. stk. Brunaumsjónarmaðurin skal fyri hvørja ferð, sløkkiliðið hevur verið til verka, gera eina sløkki- og bjargingarfrágreiðing. Frágreiðingin skal sendast Brunaumsjón landsins so hvørt, ella í minsta lagi eina ferð um árið. § Í kommunum, sum hava egið sløkkilið, hevur brunaumsjónarmaðurin dagligu leiðsluna av hesum. Hann skal gera tilmæli um útvegan av útgerð og setan av fólki til brunanevndina ella í kommunum uttan brunanevnd, kommunustýrini ella til felagsbrunanevndina, har fleiri kommunur hava tikið seg saman. Eisini skal hann síggja til, at útgerð, bygningar v.m. hjá sløkkiliðnum verða hildin viðlíka. stk. Brunaumsjónarmaðurin skal fáa í lag slíkar umstøður, at sløkkiliðsfólk kunnu nema sær kunnleika og fáa í lag venjingar sambært ásetingum frá Brunaumsjón landsins. § Brunaumsjónarmenn ella felagsbrunaumsjónarmenn skulu síggja til, at sínámillum avtalur millum kommunur m.a. um manning, sløkki- og bjargingarveitingar verða hildnar, og at tilbúgvingin er tøk. § Í økjum, har staðartilbúgving er neyðug, skal brunaumsjónarmaðurin veita brunanevndini ella felagsbrunanevndini tilmæli um útvegan av amboðum og um setan av fólki til staðartilbúgvingina. Eisini her skal hann fáa í lag venjingar. § Brunaumsjónarmaðurin skal ansa eftir, at tann fyri kommununa galdandi tilkallingarskipanin fyri sløkkiliðið, støðugt verður dagførd. stk. Hann skal fáa í lag manningarlistar og fyriskipanir ymsastaðni í økinum, har sløkki- og bjargingarskyldan er avtalað ella skyldug. stk. Har serstøk virki ella støð eru, sum kunnu verða serliga vandafull, um eldur kemur í, skal brunaumsjónarmaðurin gera ætlan um bjargingartiltøk o.t. § Brunaumsjónarmaðurin hevur ábyrgdina av, at vatnveitingin og støð at taka sløkkivatn frá eru í nýtiligum standi. Støðini skulu eftirhyggjast í minsta lagi tvær ferðir um árið. stk. Er tørvur á abótum ella neyðugt við útbygging av vatnveitingini, skal brunaumsjónarmaðurin skrivliga gera tilmæli um hetta til brunanevndina, felagsbrunanevndina ella, í kommunu uttan brunanevnd, kommunustýrið. § Tá eldur er í, tá spreinging, óhapp av vandamiklum evnum ella skriðulop er, ella tá ferðsluóhapp, flogvanlukka er á landi, bygningur rapar, eldsbruni ella vanlukka er umborð á skipi, sum liggur við bryggju, hevur brunaumsjónarmaðurin leiðsluna av tí tekniska tiltakinum á skaðastaðnum. Brunaumsjónarmaðurin gevur boð til leiðararnar hjá øðrum, sum koma til hjálpar. stk. Brunaumsjónarmaðurin ella løgreglan hava rætt til at heita á Brunaumsjón landsins um at vegleiða, meðan bjargingararbeiðið fer fram, at kanna skaðaorsøkir og at vegleiða í sambandi við fyribyrging, at skaði ikki breiðir seg. stk. Samlaða bjargingartiltakið í sambandi við størri skaðatilburðir í friðartíð verður annars samskipað av Føroya landfúta, jbr. § í rættargangslógini fyri Føroyar. Hjáløgd er strikumynd, ið sýnir leiðsluviðurskiftini í hesum førum. stk. Ásetingarnar í stk. fevna ikki um slík óhapp ella vanlukkur, har einans tørvur er á sjúkraflutningi ella t.d. bjargingarfeløgini sjálvi veita nøktandi hjálp. stk. Brunaumsjónarmaðurin skal í samráð við brunanevndina tilnevna ein ella fleiri varamenn at hava fyristøðuna og ræðið á skaðastaðnum. Hann skal gera vaktarskipan ella á annan hátt tryggja, at hann sjálvur ella varamaðurin er tøkur, hvørja ferð neyðsynjarboð eru. § Brunaumsjónarmaðurin skal vera við, tá ið eftirlit verða framd sambært § stk. í brunalógini. stk. Brunaumsjónarmaðurin hjálpir kommunalu umsitingini við brunateknisku byggimálsviðgerðini í øðrum málum enn teimum, sum koma undir stk. , í tann mun, tað í hvørji einstakari kommunu verður tikin avgerð um hetta. stk. Brunanevndin kann eftir viðmæli frá Brunaumsjón landsins tilnevna annað skikkað fólk at fremja eftirlit eins og tey, sum koma undir stk. og . § Brunaumsjónarmaðurin skal, meðan hann útinnir leiðslu á skaðastaði, vera í hjálmi, stivlum og handskum eins og búna ella hóskandi klæðum við frámerki, ella vera eyðkendur á annan hátt. Andadráttarverja skal vera tøk til hansara at nýta. stk. Hann skal, tá biðið verður um tað, kunna prógva heimildir sínar í sambandi við útinning av byggieftirliti. § Henda reglugerð fær gildi tann apríl . Aftur til Heimasíðuna Tórshavn tann, mars Henning Jacobsen /Petur Olsen Uppheingingarskelti. Skeltir, sum skulu hanga uppi á sjónskum stað í t.d. samkomuhúsum, gistingarhúsum, matstovum o.s.frv., sum góðkend eru av Brunaumsjón landsins sum verandi brunatrygd fyri eitt ávíst fólkatal sambært ásetingunum í brunalógunum. Aftur til heimasíðuna (Hetta skelti skal hanga í samkomuhølum.) Út fyri Matr. nr. skrivast: (Matrikul nr., Bygd/Býur) Út fyri Heiti skrivast: (Navnið á samkomuhúsinum) Út fyri Ábyrgd skrivast: (Navnið á tí, sum rekur hølið, Bygd/Býur (bústaður hansara/hennara) Matr. nr.: Heiti: Ábyrgd: Hesi høli eru undir eftirliti av brunamyndugleikunum og eru góðkend til, at í mesta lagi fólk eru inni í senn. Brunamyndugleikarnir. Aftur til heimasíðuna (Hetta skelti skal hanga í gistingarhúsum, har einki samkomu-/matstovuhøli er.) Út fyri Matr. nr. skrivast: (Matrikul nr., Bygd/Býur.) Út fyri Heiti skrivast: (Navnið á gistingarhúsinum.) Út fyri Ábyrgd skrivast: (Navnið á tí, sum rekur hølið, Bygd/Býur (bústaður hansara/hennara.) Matr. nr.: Heiti: Ábyrgd: Hesi høli eru undir eftirliti av brunamyndugleikunum og eru góðkend til, at í mesta lagi fólk gista í senn. Brunamyndugleikarnir. Aftur til heimasíðuna (Hetta skelti skal hanga í gistingarhúsum, har samkomu-/matstovuhøli er.) Út fyri Matr. nr. skrivast: (Matrikul nr., Bygd/Býur.) Út fyri Heiti skrivast: (Navnið á gistingarhúsinum.) Út fyri Ábyrgd skrivast: (Navnið á tí, sum rekur hølini, Bygd/Býur (bústaður hansara/hennara.) Matr. nr.: Heiti: Ábyrgd: Hesi høli eru undir eftirliti av brunamyndugleikunum og eru góðkend til, at í mesta lagi fólk gista í senn, og at í mesta lagi fólk tilsamans eru inni í senn. Brunamyndugleikarnir. Aftur til heimasíðuna Rakstrarreglur fyri samkomuhús o.t. Aftur til heimasíðuna Hesar ásetingar eru settar við heimild í § í løgtingslóg nr. frá juni og fevna um bygningar og høli, har nógv fólk koma saman. Greiningar Samkomuhøli o.t.: Leikhús, høli til framsýningar, fundir og skemtunarendamál, ítróttarhallir, matstovur, veitsluhøli, kirkjur og onnur høli og bygningar nýtt til tílík endamál, støðugt ella av og á. Tvey ella fleiri samkomuhøli við felags rýmingarleiðum ella, sum brunaliga hava samband hvørt við annað, verða roknað, sum eru tey eitt høli. Alment Tann, ið hevur dagligu ábyrgdina, hevur eisini ábyrgdina av, at hesar rakstrarreglur verða hildnar. Brunamyndugleikarnir kunnu í serstøkum førum áseta herðingar ella slakingar í sambandi við tiltøk, har umstøðurnar hava við sær meira ella minni brunavanda, so fólkatrygdin er í vanda, og har stór virði kunnu verða hótt av oyðing. Alment tilgongd samkomuhøli skulu gerast og haldast við fyriliti fyri tryggleika hjá eldri fólki, sjónveikum og rørslutarnaðum. Við atliti til samkomuhøli til fleiri enn fólk eru serliga punktini , galdandi. ÚT- og neyðljós Í samkomuhølum, har ÚT- og neyðljós eru, skal, meðan hølini eri í nýtslu, vera fólk til staðar, ið hevur fullan kunnleika um inleggingina og hvussu hon verður handfarin, viðlíkahildin og roynd Næst stýritalvum fyri ÚT- og neyðljósum skal vera uppsligið ein vegleiðing, ið nágreiniliga greiðir frá skipanini, hvussu hon virkar, hvussu hon skal brúkast, og hvussu hon skal roynast og haldast við líka. Sí punktini , , , og . Leikpallar Fyribils uppsettir leikpallar. Gólvvíddin á leikpalli má ikki vera størri enn m^2. Sí tó punkt . Pallar skulu setast soleiðis, at tað ikki forðar fólki at sleppa til útgongdir og neyðútgongdir. Brunamyndugleikarnir skulu, í sambandi við bjargingarop og rýmingarleiðir, góðkenna nýtslu av hølum til umklæðingarrúm og onnur tílík rúm. El-innleggingar skulu vera gjørdar av góðkendum el-innleggjarum. Nýtsla av føstum og fyribils pallum. Nýtsla av pallum, sum ikki hava serstaka góðkenning frammanundan, skal fráboðast kommunalu brunamyndugleikunum í minsta lagi dagar frammanundan. Leiktjøld og tílík tjøld skulu vera úr ull ella verða brandimpregnerað. Tjalddúkarnir skulu vera úr tilfari, sum tekur við impregneringini. Tjalddúkar, úr øðrum tilfari enn tey, ið eru nevnd undir punkti , og kulissur, prýði o.t. skal gerast úr tilfari, sum ikki kann brenna, ella tilfari, sum ikki lætt kann brenna, t.d. gipsplátu, krossviði, harðari træplátu, spønplátu o.t. ella pappíri, hessian ella tílíkum tilfari, ið er brandimpregnerað. Tilfar, ið sipað er til undir b), skal viðgerast eina ferð hvørt ár, tað er í nýtslu. Opin eldur, livandi ljós ella tílíkt má ikki nýtast uttan eftir serstøkum loyvi og treytum frá brunamyndugleikunum. Brunamyndugleikarnir kunnu seta forboð fyri tubbaksroyking á palli, í hølum næst palli og í umklæðingarrúmum. Rúm undir pallum skulu vera rein og ruddilig. Brunamyndugleikarnir kunnu geva frávik í punktunum , , og ., um so er, at umstøðurnar á staðnum annars kunnu roknast at vera forsvarligar, t.d. tá ið talan er um sprinklað øki, ella at har eru aðrar herdar ásetingar, eitt nú støðug brandvakt. Brandvakt. Brunamyndugleikarnir kunnu krevja, at brandvakt verður sett í samband við leikpallar í hølum: til fleiri enn fólk við fyribils pallum, til fleiri enn fólk við føstum pallum, við palli, sum hevur størri gólvvídd enn m^2, og hølum við togskipan at hiva og umbýta kulissum o.t. Brunamyndugleikarnir áseta í hvørjum einstøkum føri setningin hjá brandvaktini. Í serligum førum, har viðurskiftini á staðnum tala fyri tí, kunnu brunamyndugleikarnir krevja, at eisini í minni hølum við pallum skal brandvakt verða sett. Útreiðslur fyri brandvakt skal fyrireikarin (loyvishavarin av tiltakinum) rinda eftir taksti, sum bý- ella bygdaráðið hevur ásett sambært § stk. í brunalógini. Sløkkiútbúnaður Í samkomuhølum skal á høgligum stað vera slanguskáp, ið er sett til vatnkervið eins og ásett í .- í KBB og samb. punkt . Slanguskáp skulu vera sett soleiðis, at tað frá tilvildarligum stað ikki er longri enn m til næsta skáp. Sløkkiútbúnaður skal setast næst atkomuvegnum í brunadeildini og soleiðis, at tað ikki minkar um breiddina ella á annan hátt forðar í rýmingarleiðini. Í køkum til veruliga matgerð skal næst útgongdini vera í minsta lagi hondeldsløkkjari, eins og lýst í punkti Umframt skal eitt sløkkiteppi vera hongt á veggin. Har friturekókari ella tílíkt er, skal eitt sløkkiteppi vera. Har fastir leikpallar eru, skal á lætt tilgongdum stað vera slanguskáp eins og tað, ið er tilskilað í punkti Brunamyndugleikarnir kunnu tó krevja "-slangu (størri sløkkiorku) í samkomuhølum við palli, størri enn m^2, ið hevur tog-og lyftiskipan til kulissurnar yvir pallinum. Næst brandvaktini á føstum- og fyribilspallum skal vera ein hondeldsløkkjari og eitt sløkkiteppi ( m x m). Brunamyndugleikarnir kunnu krevja eyka sløkkiútgerð, eins og tilskilað í punkti , í umklæðingarrúmum, verkstaðarhølum og hølum, ið kunnu elva til eldvanda og spjaðing av eldi. Uppheingingarstað til sløkkiútgerð skal vera merkt eftir DS . Slanguskáp við slangu, sum vatn altíð er til, skal geva l/min. og kunna spræna ikki minni enn m. Vatnveitingin skal vera nøktandi til at slanguskáp kunnu vera í nýtslu í senn. Hondeldsløkkjarar skulu vera í minsta lagi kg CO^2- ella pulvursløkkjarar av góðkendum slag samb. DS CO -sløkkjarar skulu vera av slagnum "typa B". Pulvursløkkjarar skulu vera av slagnum "typa B". Hondsløkkiútbúnaður skal hanga í høgligari hædd yvir gólvi. Víst verður til punktini , f, , og . Rakstrarreglur Alment. Øki, sum neyðug eru til akførini hjá sløkkiliðnum at koma sær fram at bygningum, mugu ikki brúkast til at seta frá sær bilar ella annað, ið kann forða sløkkiliðnum at sløkkja ella at bjarga fólki út. Rúm til luftnýggjunarútbúnað, telefontalvurúm (krossfelt), neyðstreymsmotorar og teknikrúm annars mugu ikki nýtast til goymslu av nøkrum slag. Rýmingarleiðir. Tað mesta av fólki, ið kann vera í einum samkomuhøli í senn, skal svara til ta samlaðu víddina á rýmingarleiðunum og/ella víddina á hurðaopunum, mált, har hesi eru smalast. Roknast skal persónur fyri hvønn cm av breiddini í rýmingarleiðini. Í samkomuhøli til fleiri enn fólk skulu vera í minsta lagi útgongdir heilt fyri seg út/niður á lendi. Útgongd og neyðútgongd skal vera hvør sínumegin í hølinum. Hurðar millum samkomuhøli til fleiri enn fólk og rýmingarleiðir skulu lata upp út í rýmingarleiðina. Hurðaropið skal vera í minsta lagi m breitt og m høgt. Hurðar, sum ikki hava til endamáls at forða eldi og royki at breiða seg (úthurðar), kunnu vera sjálvupplatandi skjótihurðar, um tær eru gjørdar soleiðis, at tær eisini lata seg sjálvar heilt upp, tá ið streymslit er, ella tá ið trýst verðar á neyðupplatingarknøttin. Í gong, trappu, túni o.t. skal vera ruddiligt, og hesi pláss ella høli skulu ótarnað hava fulla breidd. Í sambandi við samkomuhøli til fleiri enn fólk skal vera neyðljósskipan, soleiðis at fólk á tryggan hátt sleppa burtur frá bygninginum og økinum. Í rýmingarleiðum mugu ikki vera nakrar forðingar fyri at eldri fólk, sjónveik ella rørslutarnað sleppa út. Innbúgv ella annað má als ikki setast í rýmingarleiðirnar. Brunamyndugleikarnir kunnu tó, eftir umsókn, loyva, at gongir og tún (ikki trappurúm) verða nýtt til onnur endamál enn ferðsluveg til neyðrýmingar, um so er, at tað ikki tarnar endamálinum sum rýmingarleið. Bilar ella súkklur mugu ikki setast uttanfyri í rýmingarleiðini. Har má heldur ikki plantast ella nakað setast, sum forðar í rýmingarleiðini. Uttandura rýmingarleiðir skulu vera ruddaðar fyri kava og gler. Fólk skulu altíð kunna fara út um hurðar, sum eru rýmingarleiðir, uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Hurðarnar skulu vera lættar at lata upp við berum hondum við at snara ella toga í eitt handfang. Handfang skulu vera uml. m yvir gólvinum. Pasquilbeslag skal vera , m yvir gólvinum. Á alment tilgongdum støðum (eisini fyri brekað) mugu handfang á hurðum í rýmingarleiðum ikki fjalast ella verjast við plastikkoppum o.t. Hurðar í rýmingarleiðum, sum ikki verða brúktar dagliga, skulu merkjast NEYÐÚTGONGD eftir DS . Neyðhurðar og rýmingarleiðir mugu IKKI fjalast við gardinum ella á nakran annan hátt gerast ógreiðar. Somuleiðis skulu ÚT-ljósskeltini altíð vera sjónlig, og tey mugu ikki fjalast á nakran hátt. ÚT-ljósskipanin í samkomuhølum og tilhoyrandi rýmingarleiðum skal altíð vera tendrað, meðan hølini eru í nýtslu. Brandhurðar. Hurðar millum trappur og gongir og annars allar sjálvafturlatandi hurðar skulu altíð standa afturlatnar, og tær mugu ikki haldast opnar við kílum, snøri, krókum ella nøkrum, sum forðar teimum at lata aftur. Sí tó punkt Tann sjálvafturlatandi skipanin, hurðapumpa o.t. má ikki gerast óvirkin. Hóast ásetingarnar í punkt , kunnu sjálvafturlatandi hurðar haldast opnar av elektromagnetum, sum eru stýrd av roykvarnarum, sum eru settir upp báðu megin hurðaropið. Roykvarnarar og tilhoyrandi útgerð skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Um brunamyndugleikarnir í sambandi við eftirlit koma fram á, at hurðar verða hildnar opnar í ósamsvari við punkt , skal verða kravt, at hurðin verður jørd sum ásett í punkti . Brunamyndugleikarnir kunnu krevja, at brandhurðar verða merktar: BRANDHURÐ SKAL VERA AFTURLATIN. Merkingin skal vera eftir DS . Innbúgv. Uppstilling av borðum, stólum og øðrum í samkomuhølum skal gerast eftir einum yvirliti, sum brunamyndugleikarnir kunnu góðtaka. Uppstillingaryvirlitið skal vísa borð- og ella stólauppstilling og skal til fulnar vísa rýmingarleiðirnar heilt út í tún. Verða fleiri ymisk tílík yvirlit gjørd, skulu tey hvørt sær góðkennast. Tílík uppstillingaryvirlit skulu hava áteknaða góðkenning frá brunamyndugleikunum, og tey skulu hanga á vegginum á einum lætt tilgongdum stað, har viðskiftafólk hava møguleika at síggja tey. Í hølum og bygningum, sum av og á verða nýttir til samkomuendamál, skulu somuleiðis vera haldgóð uppsløg á sjónskum stað. Umframt uppslag um borð- og stólauppstilling og rýmingarleiðir skal eisini vera skilligt og haldgott uppslag á sjónskum stað, ið vísir mest loyvda fólkatal, sum brunamyndugleikarnir loyva at vera inni í senn, samb. punkti . Uppsløg um mest loyvda fólkatal kunnu til dømis orðast soleiðis: Heiti: xxxx-húsið Matr. nr. xxx,nn, Staðarnavn Ábyrgd: Navn N.N. á viðkomandi persóni Hesi høli eru undir eftirliti av brunamyndugleikunum og góðkend við teirri treyt, at í mesta lagi xxx fólk eru inni í senn. Brunamyndugleikarnir. Stólarøð skulu festast í gólvið ella krøkjast saman fyri í minsta lagi hvørjar og stólar. Samanbundnir stólar skulu vera festir soleiðis, at teir verða hildnir saman, meðan teir eru í nýtslu. Fráleikin máldur frá stólaryggi til stólarygg skal vera í minsta lagi cm. Hvørt stólasetur skal vera í minsta lagi cm breitt. Talið av sessum í sama stólarað fram til opið gonguøki ( cm breitt) skal í mesta lagi vera Millum gonguøki ( cm breið, har stólarnir eru festir í gólvið og cm breið við samankrøktum stólum) skulu í mesta lagi vera stólarøð. Nevndu gonguøkini skulu tó vera í minsta lagi cm breið, roknað fyri hvørt fólkið, sum skal fara um ta ávísu leiðina fyri at koma til úthurðarnar/gongirnar út úr samkomuhølinum. Borð- og stólauppstilling, t.d. í matstovum, skal geva pláss til cm breitt gonguøki. Tílík gonguøki skulu tó vera í minsta lagi cm breið roknað fyri hvørt fólki, sum skal fara ta ávísu leiðina fyri at koma fram til úthurðarnar/gongirnar út úr hølinum. Borð, stólar og annað innbúgv má ikki verða sett ella nýtt soleiðis, at tað forðar fyri at nýta rýmingarleiðirnar. Stólaklæði skal vera úr ull ella úr tilfari, sum er brandimpregnerað ella ikki lætt kann brenna. Starvsfólkafyriskipan. Starvsfólk skulu hava fullan kunnleika til vegleiðingar, rakstrarreglur og nýtslu av sløkkiamboðum. Starvsfólk skulu hava fullan kunnleika um fráboðanar- og ávaringarhættir í sambandi við eldsbruna o.t. Starvsfólk skulu vera før fyri at vegleiða og skipa fyri, um fólk skulu flytast burtur (evakuerast). Starvsfólk (duravørðar) skulu halda tal á, hvussu nógv fólk eru inni í bygninginum og/ella samkomuhølum í einum bygningi. Pynt í bygningum og serlig tiltøk. Serliga prýdd samkomuhøli og serlig tiltøk (framsýningar, basarar, sølustevnur o.t) mugu einans vera, um loyvi í hvørjum einstakum føri er fingið frá brunamyndugleikunum. Tá ið jólatrø verða sett upp í samkomuhølum er galdandi: Træið skal ikki forða fyri í rýmingarleiðunum. Træið skal standa trygt í fótinum og skal annars ikki lætt kunna koppa. Pappírsprýði skal nýtast sum minst. Eldfimt prýði, sum vatt o.l, sum eldur lætt festur í, má ikki brúkast. Tað skulu ikki vera livandi ljós (kertuljós) á trænum. Jólatrø mugu ikki standa inni longur enn í dagar. Í hølinum ella næst jólatræi skal vera hondsløkkiamboð. Punkt f. er ikki galdandi fyri heilt smá trøð, sum einans eru til prýði. Viðvíkjandi framsýningum, basarum, sølustevnum o.t. er galdandi: Borð, stólar, prýði og innbúgv annars skal setast soleiðis, at tað ikki forðar fyri í rýmingarleiðunum. Prýði ella innrættingar til básar til framsýning o.t. má ikki vera úr plastfolio, skúmplasti (flamingo) ella tílíkum eldfimum tilfari. Brandimpregnerað tilfar úr t.d. pappíri, hessian og lørifti kann nýtast. Innballingartilfar, t.d. pappdósir, træull, pappír og plastikk, má ikki verða sett í samkomuhølið ella í rýmingarleiðunum. Tubbaksroyking er ikki loyvd uttan við loyvi frá brunamyndugleikunum. El-installatiónir, verandi ella fyribils, skulu gerast av góðkendum el-innleggjara. Umframt ásetingarnar í og kunnu brunamyndugleikarnir seta onnur og herðandi krøv, eitt nú um brunavakt, í teimum førum, tað verður hildið neyðugt. Eftirlit Fjórða hvørt ár skal ein váttan, gjørd av góðkendum el-innleggjara, sendast brunamyndugleikunum um: Út- og neyðljósskipanin lýkur galdandi krøv, og nøktandi neyðljós eru í samkomuhølinum og rýmingarleiðunum, roykvarnaraskipan til at stýra afturlating av hurðum er í lagi og virkar og el-installatiónirnar í sambandi við pallar (orkesturpláss) eru í fyriskrivaðum standi og um tær virka. Brandslangur í slanguskápum skulu eftirhyggjast og roynast í minsta lagi eina ferð um árið. Hondeldsløkkjarar, nevndir í punkt , og f, skulu eftirhyggjast í minsta lagi eina ferð um árið (Manometur, forsegling o.t). Pulvursløkkjarar skulu trýstroynast og kannast gjølla hvørt ár. Á eldsløkkjarum skal vera spjaldur, ið vísir seinasta eftirlitsdag og -ár og hvør hevur gjørt eftirlitið. ÚT- og neyðljós skulu javnan kannast, soleiðis at tey altíð virka. Tað skal javnan kannast: -um sjálvafturlatingarskipanir á hurðum virka. -um hurðarnar lata heilt aftur í falsin. -um tær eru tættar. -um vatn stendur til slanguskápini og -um tær geva nóg mikið av vatni. Brek, manglar ella ólag, ið kemur til sjóndar undir kanningum eftir punktunum til , skulu bøtast og setast í stand beinan vegin. Desember Brunaumsjón landsins. Aftur til heimasíðuna Rakstrarreglur fyri gistingarhús o.t. Aftur til heimasíðuna Hesar ásetingar eru settar við heimild í § í løgtingslóg nr. frá juni og fevna um bygningar og gistingardeildir, ið rúma fleiri enn sovi- ella seingjarplássum, og stovnar, har rørslutarnað kunnu koma. Greiningar Gistingarhús o.t.: Hotell, vistarheim, hús við smáíbúðum, frítíðartilhald, kostskúlar o.t. og stovnar fyri brekað, hvíldarheim, røktarheim, ellisheim og tílíkir stovnar. Sovikamar: Høli við seingjarplássi, eisini hjá starvsfólki. Gistingardeild: Partur av bygningi við einum ella fleiri kømurum við gongum, goymslum og øðrum hølum, ið beinleiðis eru knýtt at tí ávísu gistingardeildini, íroknað høli og kømur til starvsfólk. Tvær ella fleiri kamarsdeildir við felags rýmingarleið skulu roknast sum ein deild. Føst vaktarskipan: Vaktarrúm í einari hædd, mannað alt samdøgrið. Alment Tann, ið hevur dagligu ábyrgdina, hevur eisini ábyrgdina av, at hesar rakstrarreglur verða hildnar. Matstovur, kantinur, veitsluhøli og onnur samkomuhøli til fleiri enn fólk við rýmingarleiðum, sum eru knýttar at hølinum, koma undir ásetingar fyri samkomuhús. Alment tilgongd støð samb. punkt skulu gerast og haldast við fyriliti til tryggleika hjá eldri fólki, sjónveikum og rørslutarnaðum. ÚT- og neyðljós Í gistingarhúsum, har krav er um ÚT- og neyðljós, skal vera starvsfólk, ið hevur fullan kunnleika um el-inleggingina, og hvussu hon verður handfarin, viðlíkahildin og roynd. Næst stýritalvuni fyri ÚT- og neyðljósum skal ein vegleiðing, ið nágreiniliga greiðir frá skipanini, vera uppsligin. Har skal standa, hvussu hon virkar, hvussu hon skal brúkast og hvussu hon skal roynast og haldast viðlíka. Sí punktini , , og . Ávaringarskipan Alment. Í forhøll, vaktarrúmi o.t. rúmum á gistingarhúsum, ið hava sovorðna skipan, skal hanga ein góðkend ávaringarskipan, ið svarar til bæði bygningin, ta veruligu nýtsluna og ávaringaranleggið, t.d. sambært og Vegleiðingin skal vera í samsvari við umstøðurnar á staðnum, og hon skal vera skrivað í skilabestu og gagnligastu raðfylgjuni. Sløkkiliðið skal tilkallast (tilkallingarháttur skal tilskilast). Innanhýsis alarmering skal setast í verk, har ávaringarskipanin ikki longu er farin í gongd, sí tó Seta í gongd bjarging og sløkking. Skipað fyri móttøku av sløkkiliðinum við kunning um, hvar eldur er í og tal av fólki, sum ikki eru komin út. Í førum har t.d. punktini a) og b) kunnu útinnast samstundis, skal hetta vera lýst í ávaringarvegleiðingini. Brek í ávaringarskipanini skulu umvælast beinan vegin. Skáp til høvuðskontaktir og/ella gruppuavbrótarar skulu standa læst. Einki óviðkomandi má vera í tílíkum skápi. Víst verður umframt til punkt . Stovnar fyri brekað. Á stovnum við ávaringarskipan, útgjørd við samtaluanleggi millum vaktarrúm og sovikømrini, skal fráboðanin, sum nevnd er í b, vera givin bæði við ávaringarklokkum og munnligari vegleiðing gjøgnum samtaluskipanina, ella á annan nøktandi hátt. Á stovnum við ávaringarskipan einans til starvsfólkið (t.d. eins og sjálvvirkandi brunaávaringarskipan, sum lýst í punkt ), skal punkt a og b orðast samsvarandi veruligu umstøðunum. Á sovideildum skal vera sjálvvirkandi brunaávaringarskipan eins og lýst í . Sjálvvirkandi brunaávaringarskipan skal gerast, eftirkannast og haldast viðlíka eftir Reglugerð fyri Sjálvvirkandi Brunaávaringarskipan frá Brunaumsjón landsins januar . Í rýmingarleiðum, gongum og trappurúmum skulu roykvarnarar vera, og í øðrum rúmum hitavarnarar. Ávaringar, sum fara í gongd, skulu fara til øll vaktarrúm og til starvsfólkadeildina á stovninum. Á stovnum við sjálvvirkandi sprinklaraverju kann krav um hitavarnarar verða fráfallið. Sjálvvirkandi brunaávaringarskipan skal hava beinleiðis fráboðan til vaktarstovuna hjá sløkkiliðinum, ið er mannað alt samdøgrið. Sløkkiútbúnaður Á sovideildum skal á høgligum stað vera slanguskáp, ið er sett til vatnveitingarkervið, eins og ásett í punkti .- í KBB . Slanguskáp skulu vera sett soleiðis, at tað frá tilvildarligum staði ikki er longri enn m til næsta skáp. Sløkkiútbúnaður skal setast næst atkomuvegnum í brunadeildini og soleiðis, at tað ikki minkar um breiddina ella á annan hátt forðar í rýmingarleiðini. Í køkum til veruliga matgerð skal næst útgongdini vera í minsta lagi hondeldsløkkjari eins og lýst í punkti Eisini skal eitt sløkkiteppi hanga á vegginum. Har friturekókari ella tílíkt er, skal eitt sløkkiteppi vera. Staðið, har sløkkiútbúnaðurin hongur, skal vera merkt samb. DS . Hondeldsløkkjarar skulu vera í minsta lagi kg. CO^2 ella pulvursløkkjarar av góðkendum slag samb. DS . CO^2 -sløkkjarar skulu vera av slagnum "typa B". Pulvursløkkjarar skulu vera av slagnum "typa B". Hondsløkkiútbúnaður skal hanga í høgligari hædd yvir gólvinum. Víst verður til punkt og . Rakstrarreglur Alment. Bjargingarop skulu altíð kunna latast upp innanífrá uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Sí tó punkt . Bjargingarop skulu hjá teimum, ið nýta hølini, vera atkomulig uttan nakrar forðingar. Øki, sum neyðug eru til akførini hjá sløkkiliðnum at koma fram at bygninginum, mugu ikki brúkast til at seta bilar ella annað frá sær, ið kann forða sløkkiliðinum at sløkkja ella at bjarga fólki út. Rúm til luftskiftisútbúnað, telefontalvurúm (krossfelt), neyðstreymsmotorar og teknikrúm annars mugu ikki á nakran hátt nýtast til goymslu. Rýmingarleiðir. Í gong, trappu, túni o.t. skal vera ruddiligt, og hesi pláss og høli skulu ótarnað hava fulla breidd og hava neyðljósskipan, soleiðis at fólk á tryggan hátt sleppa burtur frá bygninginum og økinum. Í rýmingarleiðum mugu ikki vera nakrar forðingar fyri eldri fólki, sjónveikum ella rørslutarnaðum at sleppa út. Innbúgv ella annað má als ikki setast í rýmingarleiðina. Brunamyndugleikarnir kunnu tó, eftir umsókn, loyva, at gongir og tún (ikki trappurúm) verða nýtt til onnur endamál enn ferðsluveg til neyðrýmingar, um so er, at tað ikki tarnar rýmingarleiðini. Uttandura, næst úthurðum og í rýmingarleiðum, er ikki loyvt at seta bilar og súkklur ella planta ella seta nakað, sum forðar í rýmingarleiðini. Uttandura rýmingarleiðir skulu vera ruddaðar fyri kava og gler. Fólk skulu altíð kunna fara út um hurðar, sum eru rýmingarleiðir, uttan at nýta lykil ella nakað amboð. Hurðarnar skulu vera lættar at lata upp við berum hondum við at snara ella toga í eitt handfang. Handfang skulu vera uml. m yvir gólvinum. Pasquilbeslag skal vera uml. , m yvir gólvi. Á stovnum til brekað mugu handfang á hurðum í rýmingarleiðum ikki fjalast við plastikk-koppum o.t. Brunamyndugleikarnir kunnu á stovnum fyri brekað, eftir serliga viðgerð, loyva, at bjargingarop og hurðar í rýmingarleiðum standa læst, um so er, at tað er avgjørt neyðugt av øðrum trygdarávum enn brunatrygd. Í tílíkum førum er tað ein fortreyt: -at í sovideildum er føst vakt, samb. punkt , -at læst vindeygu og hurðar kunnu latast upp við sama lykli og -at øll starvsfólk hava tílíkan lykil uppi á sær. Hurðar í rýmingarleiðum, sum ikki verða brúktar dagliga, skulu merkjast NEYÐÚTGONGD eftir DS . Neyðhurðar og rýmingarleiðir mugu IKKI fjalast við gardinum, og tað má á ongan hátt vera ógreitt, at her er neyðhurð ella rýmingarleið. Somuleiðis skulu ÚT-ljós skeltini altíð vera sjónlig, og tey mugu ikki fjalast á nakran hátt. ÚT-ljósskipanin skal vera tendrað alt samdøgrið. Brunamyndugleikarnir kunnu loyva, at ÚT-ljósini ikki lýsa altíð, tá ið nóg mikið av dagsljósi er, og tá ið ÚT-ljósini tendra av sær sjálvum, tá ið tað gerst myrkt. Brandhurðar o.a. Hurðar millum trappur og gongir og annars allar hurðar, ið sjálvar lata aftur, skulu altíð standa afturlatnar, og tær mugu ikki haldast opnar við kílum, snøri, krókum ella nøkrum, sum forðar teimum at lata aftur. Sí tó punkt Tann sjálvafturlatandi skipanin, hurðapumpur o.t. má ikki gerast óvirkin. Sí tó punkt . Hóast ásetingarnar í kunnu sjálvafturlatandi hurðar haldast opnar við elektromagnetum, sum eru stýrdar av roykvarnarum, ið eru settir upp báðumegin hurðaropið. Roykvarnarar og útgerð, ið hoyrir til, skal vera góðkend av Brunaumsjón landsins. Um brunamyndugleikarnir í sambandi við eftirlit koma fram á, at hurðar verða hildnar opnar í ósamsvari við punkt , skal verða kravt, at hurðin verður gjørd sum ásett í punkti Á stovnum fyri brekað kunnu sjálvafturlatingarskipaninar takast burtur millum sovirúm og gongir treytað av: -at í sovideildum verður sett upp sjálvvirkandi brunaávaringarskipan eins og lýst í punkt , og -at gongir, longri enn m, verða skilaðar sundur við sjálvafturlatandi, tøttum hurðum. Brunamyndugleikarnir kunnu krevja, at brandhurðar verða merktar: BRANDHURÐ SKAL VERA AFTURLATIN. Merkingin skal vera eftir DS . Uppsløg. Har, sum starvsfólkini eru, skal vera uppslag við í minsta lagi hesi fráboðan: "Til starvsfólkið. Rakstrarreglur at fyribyrgja eldsbruna. Verið ansin við eldi. Livandi ljós skulu vera í stakum, sum ikki kunnu brenna. Stakarnir skulu ikki vera úr plastikki, og teir skulu standa trygt. Livandi ljós mugu einans loga í hølum, har tilkomin fólk eru til staðar. Royking er bara loyvd á støðum, ið eru ætlað til hetta endamál. Tubbaksburturkast skal latast í íløt, sum ikki kunnu brenna. Lok skal vera á tílíkum ílati, og lokið skal vera afturlatið. Posar við burturkasti skulu beinast út úr sovideildum, tá ið reingerðin er liðug, og tað skal verða goymt á serstakari ruskgoymslu. Borðdúkar o.t. skal kannast fyri glóðir eftir tubbaksroyking o.a., tá ið slíkt verður burturbeint, so at eldur ikki festur í. El-ovnar skulu vera í minsta lagi m frá tilfari, sum kann brenna. Einki má verða lagt oman á el-ovnar, og teir mugu ikki verða brúktir til at turka nakað á. El-tól skulu sløkkjast við stikkkontaktini. Strúkijørn skulu altíð sløkkjast við stikkkontaktini, eisini í styttri tíðarskeið. Takið altíð stikkið úr kontaktini. Olja-, fernis- boniklútar o.t. kunnu sjálvtendra og skulu latast í íløt við loki, sum ikki kunnu brenna, soleiðis at hetta ikki elvir til eldsbruna. Eldfimur løgur, bensin, petroleum, acetone, spritt o.t. skal brúkast við ansni og einans vera í afturlatnum, góðkendum íløtum. Brandforðandi hurðar skulu vera afturlatnar. Bert hurðar við skipan, sum sjálvvirkandi lata tær aftur, tá ið eldur er í, kunnu standa opnar. Neyðútgongir mugu ikki sperrast ella fjalast. Uttandura skulu rýmingarleiðir haldast reinar fyri kava og gler. Einki má setast í gongir, trappurúm og rýmingarleiðir. Sløkkiamboð skulu standa á sjónskum staði og vera løtt at fáa hendur á." Á hotellum og á gistingarhúsum, ið eru til gistingar í styttri tíðarbil, skal við síðuna av alment tilgongdum telefonum vera uppslag um, hvussu boðast skal frá eldsbruna, hvussu staðið eitur, og hvørjum tlf. nr. ringt verður frá. Á hvørjum gistingarkamari skal vera uppslag við í minsta lagi hesari vegleiðing á Føroyskum, donskum og enskum: "Vegleiðing frá Brunamyndugleikunum til vitjandi. Kunnið tykkum beinan vegin um, hvar rýmingarleiðirnar eru. Er eldur í: Gerið munnliga vart við vandan. Ringið til Alarmsentralin tlf.: . Trýst á brunaávaringina. Latið hurðarnar vera afturlatnar, men IKKI læstar. Verður farið út, skulu hurðar latast aftur, men ikki læsast. Tá brunaávaringin ljóðar, skulu øll fara út. Um tað ikki slepst út gjøgnum trappur og gongir, verið so inni í kamarinum og gevið tykkum til kennar í vindeyganum. Læsið ikki kamarshurðina. (Nýtið ikki elevatorin, tá ið eldur er í) Kunnið tykkum um, hvar sløkkiútgerð er sett. Innanhýsis ávaring er (ein sirena/klokka úti á gongini Ringt verður á kamar tygara )". Á hvørjum kamari skal vera yvirlitstekning, ið vísir, hvar "brandtrýst" eru, hvar sløkkiútgerð er, hvar rýmingarleiðirnar eru, og hvar møtistaðið fyri gestirnar, sum eru komnir út, skal verða. Á hóskandi sjónligum stað skal vera eitt skilligt uppslag, ið vísir mest loyvda fólkatal (tal á gistandi og starvsfólkum), sum brunamyndugleikarnir loyva at vera inni í bygninginum í senn. Uppsløg, sum tey undir punkt , skulu tillagast umstøðunum á staðnum. Uppsløg um mest loyvda fólkatal kunnu til dømis orðast soleiðis: Heiti: XXX-húsið" Matr. nr. XXX,N.N, Staðarnavn Ábyrgd: Navn á viðkomandi persóni Hesi høli eru undir eftirliti av brunamyndugleikunum og góðkend við teirri treyt, at í mesta lagi XXX gista í senn. Dagfesting. xx,xx,xxxx Brunamyndugleikarnir. Starvsfólkafyriskipan. Starvsfólk skulu hava fullan kunnleika um vegleiðingar og rakstrarreglur. Tey skulu vita, hvar sløkkiamboðini eru, og hvussu tey skulu nýtast. Starvsfólk skulu hava fullgóðan kunnleika um fráboðanar- og ávaringarhættir og mannagongdir. Og starvsfólk skulu hava fullan kunnleika um at skipa fyri at flyta fólk burtur (evakuering) og annars vita um alt, ið her er nevnt. Eftirlit Fjórða hvørt ár skal ein góðkendur el-installatørur senda brunamyndugleikunum eina váttan viðvíkjandi, at ÚT- og neyðljósskipanin lýkur galdandi krøv. at ávaringarútgerðin er í lagi og virkar við nøktandi styrki og at roykvarnarar og hurðaafturlatingarskipanir á sjálvafturlatandi hurðum eru í lagi og virka. Brandslangur í slanguskápum skulu eftirhyggjast í minsta lagi eina ferð um árið. Hondeldsløkkjarir, nevndir í ., skulu kannast í minsta lagi eina ferð um árið (manometur, forsegling o.t). Á eldsløkkjarum skal vera spjaldur, ið vísir seinasta eftirlitsdag og -ár, og hvør ið hevur gjørt eftirlitið. Pulvursløkkjarar skulu trýstroynast og kannast gjølla hvørt ár. Tað skal javnan kannast: -at allar ljósperur í samband við ÚT- og neyðljós virka og lýsa, -at sjálvafturlatingarskipanir virka, at hurðar lata heilt aftur í falsin, og -at vatn er til slanguskápini, og at slangurnar geva nóg mikið av vatni. Brek, manglar ella ólag, ið kemur til sjóndar undir kanningum eftir punktunum , skulu bøtast og gerast í stand beinan vegin. Fyribils gistingarstøð Høli ella bygningar, sum ikki eru innrættað til gistingarhús, mugu einans við serstøkum loyvi og treytum frá brunamyndugleikunum nýtast til tílík endamál. Desember Brunaumsjón landsins. Aftur til heimasíðuna Vegleiðing um fráleikar, samanbyggingar og brunatrygdarligir húsalutir millum sethús/garasju, sethús/úthús og ímóti marki, við tilvísingum til KBB- "Kunngerð um brunaverju og brunatrygd" Aftur til Heimasíðuna Aftur til Heimasíðuna Berandi veggir. Lodrættir húsalutir. Aftur til Heimasíðuna Aftur til Heimasíðuna Aftur til Heimasíðuna Aftur til Heimasíðuna Veggir og íbúðarsundurskiling, ikki berandi. Lodrættir húsalutir. Aftur til Heimasíðuna Aftur til Heimasíðuna Skilagólv, berandi. Vatnrættir húsalutir. Aftur til Heimasíðuna Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Dagføringar Roknskapurin Memorandum Appendix (talvur) Tøl fyri: Gjaldføri Lønir Almennar stovnar Peningastovnar Nær næsta dagføring kemur sæst í hagtalskalendarnum. Landsbankin Landsbankin er bankasamband landskassans og skal virka fyri tryggum fíggjarviðurskiftum og javnari útbygging av samfelagnum. les meira Information Memorandum Nú er Information Memorandum sum er ein lýsing av føroyska samfelagnum og búskapinum á enskum, komin út les meira Útgávur Landsbankin hevur m.a. eisini saman við øðrum staðið fyri nøkrum útgávum. Information Memorandum er ein útgáva á enskum um føroyska búskapin, sum verður dagførd minst eina ferð um árið, oftast áðrenn summarfrítíðina. les meira Virðisbrævamarknaður verður skipaður Landsstýri og landsbankin eru samd um at stovna partafelag, sum hevur til endamáls at reka virðisbrævamarknað. les meira Fá tíðindi á e-mail: Bústaður: Landsbanki Føroya, Müllers hús, Gongin, Postbox FO- Tórshavn, Føroyar Telefonnr. + fax + e-mail: landsbank@landsbank.fo wap English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Starvsfólk Roknskapur Um Landsbankan Á hesum síðum finnur tú eina lýsing av landsbankanum, tær lógir og reglur, sum eru galdandi fyri landsbankan, e-mail lista av starvsfólkunum og seinasta roknskapin. English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Starvsfólk Roknskapur Um landsbankan Bankin og endamál hansara Landsbanki Føroya virkar eftir tveimum løgtingslógum: løgtingslóg nr. frá september um Landsbanka Føroya við seinni broytingum og løgtingslóg nr. frá februar um landskassans innlán og lán í landsbankanum. Bankin hevur til uppgávu at røkja samfelagslig áhugamál og virka fyri tryggum fíggjarviðurskiftum í Føroyum eins og at útbyggingin av samfelagnum verður jøvn. Virksemi Tann størsti og mest týðandi kundi landsbankans er Føroya landsstýri, av tí at landsbankin røkir alla gjaldføru fíggjarognina hjá landsstýrinum eins og hann røkir lánini og lántøkuna hjá landsstýrinum. Landsbanki Føroya kann og hevur eisini í ávísan mun tænastuviðskifti við føroyskar almennar stovnar. Fyri at røkja hesar uppgávur hevur landsbankin tænastuviðskifti við føroyskar og útlendskar peningastovnar og fíggjarstovnar. Kanningar og búskaparlýsingar Fyri at røkja sínar fíggjartænastur til landsstýrið og onnur, heldur landsbankin seg dagførdan við gongdini í tí føroyska búskapinum, og ger lýsingar av búskapinum. Hesar verða kunngjørdar á ymiskan hátt, m.a. í "Information Memorandum on the Faroe Islands", dagført minst eina ferð um árið "Prospekt". Frágreiðing útgivin í samband við útgávu av lánsbrøvum hjá landsstýrinum. Landsbankans ársfrágreiðing. Lántøka fyri landsstýrið Føroya landsstýri og Føroya løgting eru útinnandi og lóggevandi myndugleikarnir í heimastýrinum fyri Føroyar, sum eru partur av danska ríkinum. Føroya landsstýri upptekur lán við at geva út lánsbrøv, sum verða noterað og seld á Københavns Fondsbørs. Lánsbrøvini eru skrásett á Værdipapircentralen og finnast ikki í pappírsformi. Landsbankin stendur fyri hesari lántøku. English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Landsbankalógin K. um viðtøkur K. um valreglur Lóg um Innlán Starvsfólk Roknskapur Lógir Her hava vit lógir og kunngerðir, sum eru galdandi fyri Landsbankan English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Landsbankalógin K. um viðtøkur K. um valreglur Lóg um Innlán Starvsfólk Roknskapur Ll. nr. frá um Landsbanka Føroya, sum seinast broytt við Ll. nr. frá Endamál. § Landsbanki Føroya hevur sum almennur banki til uppgávu samsvarandi hesi lóg og teimum við heimild í hesi lóg fyrisettu reglum at vera við til at røkja samfelagslig áhugamál við tí í hyggju at varðveita trygg fíggjarviðurskifti í Føroyum og eina javna útbygging av føroyska samfelagnum. Heimstaður og stovnsfæ. § Høvuðssæti og heimstaður bankans er Tórshavn. § Stovnsfæ bankans er milliónir kr. Leiðsla. § Bankin er undir leiðslu av einum umsjónarráði, einari nevnd og einari stjórn. stk. Umsjónarráðið telur limir, sum eru: a. limir valdir av Føroya Landsstýri eftir tilmæli frá Búskaparráðnum, harav minst ein skal vera búskaparfrøðingur og ein skal vera løgfrøðingur. Hinir skulu umboða hvør sína vitan um samfelag og búskap. b. limir valdir av vinnufeløgum. Teir skulu hava hollan kunnleika til vinnuviðurskifti. Hesir limir kunnu ikki vera tinglimir. Teir skulu umboða vinnuna og tey, ið starvast í henni, á fjølbroyttan hátt. Føroya landsstýri ásetur við kunngerð, hvussu nevndu limir verða valdir. c. Limirnir í umsjónarráðnum verða valdir fyri eitt ára skeið. Fer limur frá, áðrenn valskeiðið er runnið, verður nýggjur limur valdur fyri restina av skeiðinum. Umsjónarráðið skipar seg sjálvt við formanni og næstformanni fyri ár í senn. stk. Nevndin telur limir, sum eru: a. Teir undir stk. a nevndu, sum skulu hava ávíkavist løgfrøðiligan og búskaparligan kunnleika. b. limir valdir av umsjónarráðnum við vanligum meiriluta. c. Nevndarlimirnir verða valdir fyri ár í senn. d. Nevndin skipar seg sjálv við formanni og næstformanni. Formaðurin og næstformaðurin kunnu ikki hava tilknýti til bankar ella sparikassar. stk. Við tilmæli frá nevndini setur landsstýrið stjóra bankans, eftir at málið er lagt fyri umsjónarráðið. Stjórin og leiðandi starvsfólk bankans kunnu ikki vera í leiðsluni fyri privatum fyritøkum ella vinnufeløgum. stk. Landsstýrið hevur eftirlit við, at bankin lýkur skyldur sínar sambært hesa lóg og viðtøkurnar. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur rætt til at luttaka á fundum í umsjónarráðnum og í nevndini og til at fáa tær upplýsingar frá nevndini um viðurskifti bankans, sum hann biður um. Nevndin kann ikki taka avgerð í málum av serligum týdningi, uttan so at landsstýrismaðurin í fíggjarmálum frammanundan hevur fingið boð um, at viðkomandi mál skal viðgerast. § Landsstýrið ger viðtøkur fyri bankan. Broytingar í viðtøkunum kunnu verða gjørdar eftir tilmæli frá nevndini og stjórnini aftaná ummæli frá umsjónarráðnum. Virki bankans. § Bankin er bankasamband landskassans. Landsstovnar kunnu nýta bankan sum bankasamband. § Bankin kann taka ímóti innskotum frá landskassanum, føroyskum peningastovnum og landsstovnum. stk. Bankin kann taka ímóti innskotum frá fíggjanarstovnum uttan fyri Føroyar umframt frá Danmarks Nationalbank og statsligum stovnum. stk. (avtikið) § Bankin kann seta inn pening í privatar peningastovnar í Føroyum og uttan fyri Føroyar og í Danmarks Nationalbank. Bankin kann ogna sær virðisbrøv útgivin í Føroyum og uttanfyri Føroyar. § Bankin kann taka upp lán í Føroyum og uttan fyri Føroyar. § Bankin kann standa fyri landskassans útlánum og veðhaldum sambært serstakari lóggávu. stk. Dagliga umsitingin av grunnum og fíggjarstovnum kann leggjast undir bankan. stk. Í førum, har bankin hevur tað dagligu umsitingina eftir stk., fyrireikar stjórnin tey mál, ið avgerð skal takast um. § a. Bankin kann heilt ella lutvíst eiga feløg, sum reka felagstænastur fyri fíggjarsektorin. Stk. Bankin kann standa fyri rakstrinum av og hava millumverandi við tílík feløg. § Bankin kann veita lán til landskassan, landsstovnar og privatar peningastovnar í Føroyum. stk. ) (avtikin) stk. ) (avtikin) § Bankin kann útvega sær fasta ogn, sum heilt ella partvíst verður nýtt av bankanum. § Bankin skal ráðgeva almennum myndugleikum og stovnum í sambandi við lántøku uttan fyri Føroyar stk. Bankin skal samskipa allar almennar lántøkur uttanlands, íroknað lántøkur hjá kommunum. § Bankin kann áleggja peningastovnunum, fíggjarstovnum, tryggingarfeløgum og øðrum at geva upplýsingar frá sær, sum eru neyðugar fyri virki bankans sum almennur banki og fyri meting hansara av búskaparligu gongdini í Føroyum. § Bankin almannakunnger í minsta lagi eina ferð um árið eina frágreiðing um búskaparligu gongdina í Føroyum. Roknskaparviðurskifti. § Roknskaparár bankans er álmanakkaárið. § Roknskapurin skal vera grundaður á haldgott yvirlit yvir ognir og skyldur eftir neyðugar avskrivingar og burturavleggingar. stk. Virðisbrøv, sum alment verða sett í virði, kunnu í mesta lagi setast til tað seinast í roknskaparárinum skrásetta virði. stk. Virðisbrøv, sum ikki verða sett alment í virði, kunnu í mesta lagi setast til tað seinast í roknskaparárinum ætlaða virði. stk. Aðrar ognir kunnu í mesta lagi gerast upp til virði teirra í fríum handli. § Roknskapur bankans skal grannskoðast av lóggildum grannskoðara, sum umsjónarráðið velur á hvørjum ári. § Yvirskot bankans fer í landskassan, um tað ikki verður lagt í tiltaksgrunn ella eftir avgerð umsjónarráðsins og við góðkenning landsstýrisins í serstakar trygdargrunnar, % av yvirskotinum skal fyrst leggjast av í tiltaksgrunnin. stk. Helvtin av restini av yvirskotinum fer í landskassan, helvtin verður nýtt til avskriving av landskassans ábyrgdarskyldu. Tá ið ábyrgdarskyldan er avskrivað, fer øll restin av yvirskotinum í landskassan. stk. Um tap í árunum frammanundan hava ført við sær, at nýtt er av stovnsfænum, fellur partur landskassans í yvirskotinum burtur, til tap stovnfæsins er afturgoldið. § Bankin skal ikki lata skatt ella gjøld til tað almenna. § Tað í § nevnda stovnsfæ letur landskassin bankanum við einum ábyrgdarskylduskjali, táið lógin kemur í gildi. § Henda lóg kemur í gildi beinanvegin. § (Avtikin). Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá § í hesi Ll. er soljóðandi: § Henda lóg fær gildi dagin eftir, at hon er lýst. Samstundis fer allur danski tesksturin úr gildi. Stk. Nýval av umsjónarráðnum eftir hesari lóg fer fram, tá ið verandi valskeið er umliðið og í seinasta lagi oktober ." Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Landsbankalógin K. um viðtøkur K. um valreglur Lóg um Innlán Starvsfólk Roknskapur K. nr. frá um viðtøkur fyri Landsbanka Føroya. Við heimild í § í løgtingslóg nr. frá oktober um Landsbanka Føroya við seinni broytingum hevur landsstýrið fyrisett, at hesar viðtøkur verða at galda fyri Landsbanka Føroya: I. Leiðsla og fyrisiting § Umsjónarráðið telur limir: a) limir valdir av løgtinginum. Løgtingið kann velja aðrar enn løgtingsmenn. b) limir valdir av landsstýrinum. Annar av hesum skal hava løgfrøðiliga útbúgving, og hin skal hava búskaparliga útbúgving, teir kunnu ikki vera løgtingsmenn ella landsstýrismenn. c) limir valdir av vinnufeløgum. Teir skulu hava hollan kunnleika til vinnulívsviðurskifti og kunnu ikki vera løgtingsmenn ella landsstýrismenn. Landsstýrið ásetur reglur fyri valið. Stk. Eingin medarbeiðari í landsbankanum kann vera limur í umsjónarráðnum. Stk. Limirnir í umsjónarráðnum verða valdir fyri ár í senn. Um limur fer frá í úrtíð, verður nýggjur limur valdur fyri ta tíðina, ið eftir er av valskeiðinum. Stk. Umsjónarráðið velur fyri ár í senn formann og næstformann. § Umsjónarráðið heldur fund eina ferð hvørt hálvár og annars so ofta, formaðurin metir tørv á tí, ella tá limir ynskja tað. Stk. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum hevur rætt til at luttaka á fundunum í umsjónarráðnum. Tað er skylda formansins at geva landsstýrismanninum fundarboð. Stk. Avgerðir verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta. Standa atkvøðurnar á jøvnum, er atkvøða formansins avgerandi. § Umsjónarráðið skal ansa eftir, at reglurnar í lóg og viðtøkum verða hildnar. Stk. Umsjónarráðið hevur annars til uppgávu: a) at velja limir í nevndina. Um limir av umsjónarráðnum biðja um tað, verða teir tríggir limirnir valdir við lutfalsvali. Onnur enn limir í umsjónarráðnum kunnu veljast, b) at ummæla broytingar í viðtøkum fyri virki bankans, c) at góðkenna ársroknskap bankans og eftir tilmæli frá nevnd og stjórn at gera av avskrivingar og burturleggingar umframt nýtslu av avlopi bankans, d) á hvørjum ári at velja løggildan grannskoðara til grannskoðan av roknskapum bankans, e) hvørt hálvár at velja av limum sínum til saman við einum nevndarlimi at kanna ognir og virksemi bankans. Hvør limur ger sjálvur av í hvørjum einstøkum føri, hvørjir partar av bankanum koma undir kanningina. § Nevndin telur limir a) teir av landsstýrinum valdu tveir, jbr. § b, b) teir av umsjónarráðnum valdu tríggir, jbr. § a. Stk. Nevndin verður vald fyri ár í senn. Stk. Nevndin velur sínámillum formann og næstformann. Stk. Fer nevndarlimur frá í úrtíð, verður nýggjur limur valdur fyri ta tíðina, ið eftir er av valskeiðinum. Stk. Eingin av nevndarlimunum kann vera í stjórn ella nevnd fyri banka ella sparikassa. Nevndarformaðurin og næstformaðurin skulu ikki hava tilknýti til fíggjarstovnar yvirhøvur. § Nevndin hevur fund hvønn mánað, um hon ikki avger annað, og annars so ofta, formaðurin heldur tað vera neyðugt. Stk. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum og stjórin hava rætt til at luttaka á fundum í nevndini, og stjórin hevur rætt til at boða henni til fundar. Teir hava rætt til at taka orðið á fundi, men ikki atkvøðurætt. Tað er skylda formansins at geva landsstýrismanninum í fíggjarmálum og stjóra bankans fundarboð. Stk. Nevndin er viðtøkufør, tá limir eru á fundi. Avgerðir verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta. Standa atkvøðurnar á jøvnum, er formansins atkvøða avgerandi. § Nevndin kunnar seg um øll týdningarmikil mál innan virki bankans. Nevndin kann nær sum helst krevja slíkar upplýsingar frá stjórnini, sum hon metir neyðugar fyri at loysa uppgávu sína. Stk. Nevndin og stjórnin eiga eisini at ráðføra seg og samráðast sínámillum um spurningar av almennum týdningi fyri virki bankans. Stk. Øll tey mál, sum verða løgd fyri umsjónarráðið, viðgerast fyrst í nevndini, sum ger tilmæli til umsjónarráðið viðlagt tilmæli frá stjórnini. Stk. Nevndin skal annars: a) Góðkenna lántøku og lántreytir fyri serstøk lán, b) góðkenna reglur um innlán og treytir fyri innlánum, herundir reglur fyri rentuáseting, c) góðkenna reglur um og treytir fyri lánsveiting til peningastovnar, herundir reglur fyri rentuáseting, býti millum peningastovnar, serligar treytir, sum peningastovnur skal uppfylla, d) góðkenna reglur um og treytir fyri lánsveiting til landsstýrið, herundir reglur um rentuáseting, e) góðkenna reglur um hvussu nógv landskassin kann læna av meirinnláni, (t.v.s. tað, sum innlánini eru størri enn minstainnlánið smb. løgtingslóg nr. frá apríl um innlán í landsbankan og lántøku úr landsbankanum), herundir góðkenna serstøk lán og lánstreytir, f) góðkenna reglur um og treytir fyri plasering av peningi uttanfyri Føroyar, g) góðkenna yvirtøku av fyrisitingaruppgávum sambært § í landsbankalógini, h) seta stjóra bankans og loysa hann úr starvi. Avgerðin skal staðfestast av landsstýrinum, i) góðkenna tilnevning av, uppsøgn av og setanartreytir fyri leiðandi medarbeiðarar bankans, j) góðkenna frágreiðing og roknskap, k) gera tilmæli um býti av rakstraryvirskotinum, l) viðgera grannskoðarafrágreiðing og viðmerkingar grannskoðarans, m) gera reglur um innanhýsis grannskoðan, n) góðkenna trygdartiltøk viðvíkjandi virki bankans, o) góðkenna keyp, sølu og leigu av fastari ogn. Annars kunnu mál leggjast fyri nevndina eftir meting nevndarformansins og stjórnarinnar. Stjórnin § Stjórnin er stjóri. Stk. Stjórin skal hava tjóðarbúskaparliga útbúgving. Stk. Stjórin kann ikki luttaka í leiðsluni ella rakstrinum av privatum vinnufyritøkum ella vera í leiðsluni av vinnufeløgum. Stk. Stjórin hevur skyldu til at biðja seg loystan úr starvinum í tí mánaði, hann fyllir ár. Stk. Stjórin hevur ábyrgdina av dagligu leiðsluni av bankanum. Stk. Stjórin skal annars: a) gera tilmæli til nevndina um reglur fyri innlánum og treytir fyri hesum, b) standa fyri innlánum, c) gera tilmæli til nevndina um serstaka lántøku og lántøkutreytir, d) gera tilmæli til nevndina um reglur fyri lánsveiting og lánstreytir, e) standa fyri lánsveiting í samsvari við ásettar reglur, f) gera tilmæli til nevndina um serstøk útlán í samsvari við ásettar reglur, g) standa til svars fyri ognum bankans, h) gera árliga roknskap og frágreiðing bankans, i) tilnevna starvsfólk bankans og loysa tey úr starvi. Setanin av leiðandi medarbeiðarum bankans skal góðkennast av nevndini, j) áseta reglur um dagligu mannagongdina í bankanum, sum er hansara ábyrgd. § Stjórin eigur rætt til at vera hjástaddur á fundum í umsjónarráðnum og nevndini, uttan tá mál eru til viðgerðar, sum viðvíkja honum persónliga. Stk. Stjórin hevur rætt til at taka orðið á fundunum og at hava medarbeiðarar við til fundirnar. Atkvøðurætt hevur hann ikki. Medarbeiðaraviðurskifti § Medarbeiðarar bankans verða tilnevndir, loystir úr starvi og løntir sambært sáttmála millum avvarðandi yrkisfelag og Føroya Landsstýri. Stk. Nevndin ger við stjóran og teir leiðandi medarbeiðarar bankans sáttmála um arbeiðs- og lønartreytir. Stk. Stjórin ásetur fyri hvønn einstakan medarbeiðara arbeiðsøki hansara. Stk. Lønarútreiðslur og eftirlønarútreiðslur verða goldnar av bankanum. Stk. Nevndin kann loyva stjóranum og hægri medarbeiðarum at vera nevndarlimir í almennum ella hálvalmennum stovnum. Almennar reglur § Limir í umsjónarráðnum, í nevndini og medarbeiðarar hava tagnarskyldu um tær upplýsingar, teir fáa í virki teirra í bankanum. Stk. Limir í umsjónarráðnum, limir í nevndini ella stjórin kunnu ikki taka lut í avgerð um spurningar millum bankan og viðkomandi og heldur ikki í avtalu við ella sakarmáli móti triðja persóni, um viðkomandi limir ella stjórin hava egið áhugamál knýtt at hesum. § Limir í umsjónarráðnum og nevndini fáa samsýning eftir reglum landsstýrisins fyri fundarpening o.t. § Til at binda bankan krevjast undirskriftir frá tveimum persónum, sum hava heimild til tess. Nevndarformaðurin heimilar medarbeiðarum bankans til við undirskrift at binda bankan, tó hevur stjórin altíð heimild. II. Virki bankans § Bankin er bankasamband landskassans. Stk. Landsstovnar kunnu nýta bankan sum bankasamband. Stk. Bankin kann átaka sær allar vanligar bankatænastur fyri landsstýrið og landsstovnar. Stk. Bankin kann átaka sær at vera umboð fyri Danmarks Nationalbank. § Bankin kann taka ímóti innlánum frá: a) landskassanum, landsstovnum og føroyskum peningastovnum, b) statsstovnum, Danmarks Nationalbank og fíggjarstovnum annars uttanfyri Føroyar. § Bankin kann seta inn pening í peningastovnar í Føroyum, Danmarks Nationalbank og peningastovnar annars uttan fyri Føroyar umframt at keypa virðisbrøv í Føroyum og uttanfyri Føroyar. § Bankin kann taka lán í Føroyum og uttan fyri Føroyar. Stk. Lán grundað á virðisbrøv ella skuldarbrøv eiga at verða treytað soleiðis, at bankin hevur rætt til heilt ella partvíst at rinda lánið aftur í úrtíð. § Bankin kann veita lán til landskassan, landsstovnar og peningastovnar í Føroyum. Stk. Lán til landskassan og landsstovnar verða veitt uttan aðra trygd enn skuldarbræv. § Bankin kann standa fyri landskassans útlánum og veðhaldum sambært serstakari lóggávu. Stk. Dagliga umsitingin av grunnum og fíggjarstovnum kann leggjast undir bankan. § Bankin ráðgevur almennum myndugleikum og stovnum í sambandi við lántøku. Stk. Almennir myndugleikar og stovnar skulu boða bankanum frá ætlanum um lántøku. Stk. Bankin samskipar lántøku hjá almennum myndugleikum og stovnum. § Bankin kann áleggja fíggjarstovnum, tryggingarfeløgum og øðrum at geva frá sær upplýsingar, sum bankin metir vera neyðugar fyri sítt virki og fyri sína meting um búskaparligu gongdina í Føroyum, jbr. § í landsbankalógini. III. Roknskapur, grannskoðan og ársfrágreiðing § Roknskaparár bankans er álmanakkaárið. Stk. Áðrenn februar letur stjórin frá sær roknskap og frágreiðing um virki bankans í undanfarna ári til grannskoðaran, umsjónarráðið hevur valt. Stk. Í seinasta lagi apríl skal grannskoðaði roknskapurin fyri undanfarna ár leggjast fyri umsjónarráðið við tilmæli frá nevndini og stjórnini um býtið av rakstraryvirskotinum. Stk. Roknskapurin, góðkendur av umsjónarráðnum, verður saman við frágreiðing um virki bankans almannakunngjørdur, og verður sendur landsstýrinum. § Grannskoðarin, valdur av umsjónarráðnum, kann ikki vera limur av umsjónarráðnum ella nevndini ella vera medarbeiðari í bankanum og heldur ikki vera nær nøkrum limi av umsjónarráðnum og nevndini, stjóranum ella bókhaldaranum. Stk. Grannskoðarin hevur tagnarskyldu viðvíkjandi tí, hann fær kunnleika um í virki sínum í bankanum. § Í grannskoðaraarbeiðinum skal gjølla ansast eftir verandi ognum og skyldum bankans. Grannskoðarin skal sleppa at øllum bókum og øllum skjølum viðvíkjandi roknskaparviðurskiftum og at kanna kassan. Stk. Stjórin og nevndin hava skyldu til at geva tær upplýsingar, grannskoðarin biður um, at tryggja, at roknskapurin er beinur. § Landsstýrið ger broytingar í viðtøkunum. Broytingar í viðtøkunum kunnu verða gjørdar eftir tilmæli frá nevndini og stjórnini aftaná ummæli frá umsjónarráðnum. § Henda kunngerð fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer úr gildi kunngerð nr. frá november um viðtøkur fyri Landsbanka Føroya. English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Landsbankalógin K. um viðtøkur K. um valreglur Lóg um Innlán Starvsfólk Roknskapur K. nr. fr um val av limum fyri vinnufeløgini til umsjónarráð Landsbanka Føroya. Við heimild í § stk. litra c í løgtingslóg nr. frá oktober við seinni broytingum um Landsbanka Føroya hevur landsstýrið fyrisett: § Í sambandi við val av limum at umboða vinnufeløg í umsjónarráð landsbankans seta vinnufeløgini valnevndir eftir niðanfyristandandi reglum: Valnevnd a. Føroya Arbeiðarafelag velur ein valnevndarlim. b. Hesi arbeiðarafeløg velja í felag ein valnevndarlim: Havnar Arbeiðsmannafelag Havnar Arbeiðskvinnufelag c. Hesi arbeiðarafeløg velja í felag ein valnevndarlim: Klaksvíkar Arbeiðsmannafelag Klaksvíkar Arbeiðskvinnufelag Arbeiðskvinnufelagið Fjallbrúður d. Føroya Handverkarafelag velur ein valnevndarlim. Valnevnd a. Hesi starvsmannafeløg velja í felag ein valnevndarlim: Starvsmannafelagið Føroya Postfelag Tórshavnar kommunala starvs- og tænastumannafelag S & K b. Hesi feløg velja í felag ein valnevndarlim: Føroya Verkfrøðingafelag Føroya Teknikarafelag Byggifrøðingafelag Føroya Búskapar og løgfrøðingafelag Føroya Magistarafelag Føroya Yrkisfelag Studentaskúla og HF-lærara Føroya Tænastumannafelag c. Hesi feløg velja í felag ein valnevndarlim: Sjúkrasystrafelag Føroya Føroya Sjúkrahjálparafelag Føroyskir Ergoterapeutar Føroyskir Fysioterapeutar Føroyskir Laborantar Føroya Ljósmøðrafelag Felagið fyri yngri læknar Økonomafelag Føroya d. Hesi feløg velja í felag ein valnevndarlim: Føroya Lærarafelag Føroya Pedagogfelag Føroya Blaðmannafelag Valnevnd a. Føroya Fiskimannafelag velur ein valnevndarlim. b. Meginfelag Útróðrarmanna velur ein valnevndarlim. c. Føroya Skipara- og Navigatørfelag velur ein valnevndarlim. d. Føroya Maskinmeistarafelag velur ein valnevndarlim. d. Føroya Motorpassarafelag velur ein valnevndarlim. Valnevnd a. Føroya Arbeiðsgevarafelag velur ein valnevndarlim. b. Føroya Handverksmeistarafelag velur ein valnevndarlim. c. Føroya Reiðarafelag velur ein valnevndarlim. d. Føroya Bóndafelag velur ein valnevndarlim. e. Føroya Keypmannafelag velur ein valnevndarlim. f. Føroya Keypssamtøka velur ein valnevndarlim. Valnevnd a. Hesir peningastovnar velja í felag ein valnevndarlim: P/f Føroya Banki P/f Sjóvinnubankin P/f Fossbankin Føroya Sparikassi Norðoyar Sparikassi Suðuroyar Sparikassi b. Tryggingarsambandið Føroyar velur ein valnevndarlim. Stk. Har fleiri feløg í felag velja lim í valnevnd, hevur hvørt felag eina atkvøðu, tá ið valt verður. Stk. Valnevndarlimirnir í hvørjari valnevnd velja hvør ein lim í umsjónarráð landsbankans, tó velur valnevnd tveir limir. Hvør valnevndarlimur hevur eina atkvøðu. Tann, ið fær flestu atkvøðurnar, er valdur, stendur á jøvnum verður lutakast. § Limirnir í umsjónarráðnum og í valnevndunum verða valdir fyri ár í senn. Stk. Limirnir í umsjónarráðnum skulu hava hollan kunnleika til vinnuviðurskifti og skulu umboða vinnuna og tey, ið starvast í henni, á fjølbroyttan hátt. Teir kunnu ikki vera løgtingsmenn. Stk. Fer limur í umsjónarráðnum ella í valnevnd frá í úrtíð, verður nýggjur limur valdur fyri tíðina, ið eftir er av valskeiðinum. § Tær í § nevndu valnevndir skulu skrivliga boða landsstýrinum frá valdu umboðunum fyri hvørja nevnd. § Henda kunngerð fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer kunngerð frá august úr gildi. English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Landsbankalógin K. um viðtøkur K. um valreglur Lóg um Innlán Starvsfólk Roknskapur Ll. nr. frá um landskassans innlán og lán í Landsbankanum. § Endamálið við hesi lóg er at skapa fortreytir fyri, at a) landskassin altíð hevur neyðugt tiltaksgjaldføri, soleiðis at hann kann rinda sínar rokningar, b) at landskassans ogn og skuld verður fyrisitin so væl sum gjørligt, c) landskassin lænir til sín fíggingartørv fyri marknaðarkor. § Landsstýrinum verður álagt landskassans vegna at hava innlán í Landsbankanum, sum í minsta lagi svara til % av bruttotjóðarúrtøkuni í undanfarna ári. Stk. Í august ásetir Landsbankin minstuupphæddina fyri komandi ár út frá seinast kunngjørdu tjóðarroknskaparuppgerð. Upphæddin verður nevnd minstainnlánið. § Landsstýrinum verður heimilað landskassans vegna at taka lán í Landsbankanum, sum svarar til fulla minstainnlánið. Stk. Um Landsbankin hevur veitt veð ella aðra trygd fyri skyldur hjá landskassanum, kunnu lánini til landskassan og trygdirnar fyri skyldur hjá landskassanum ikki fara uppum minstainnlánið. Stk. Henda lántøkuheimild kemur aftrat teimum heimildum, sum løgtingið annars samtykkir. Stk. Landskassalánsbrøv, sum landsbankin eigur, og sum eru noterað á Københavns Fondsbørs ella á líknandi sølutingi, verða ikki roknað sum partur av lánunum eftir hesi lógargrein. § Landskassans lán úr Landsbankanum saman við trygdum frá Landsbankanum (smb. § ) skulu ikki vera meira enn % av minstainnláninum í meira enn mánaðir. Stk. Tað verður álagt landsstýrinum at útvega pening til at minka um lántøkuna í Landsbankanum, tá lán og trygdir samanhangandi hava verið meira enn % av minstainnláninum í mánaðir, soleiðis at lán og trygdir frá Landsbankanum verða minni enn % av minstainnláninum. § Landsbankin ásetir rentu fyri innlán og útlán. Landsbankin kann ikki átaka sær rentutap av hesum peningi. Stk. Landsbankin ásetir treytir fyri og hvørjar konti landskassin og landsstovnar kunnu hava í peningastovnum og postgiro til inngjaldingar og útgjaldingar. § Landsbankin umsitur landskassans lán og lántøku. Stk. Landsstýrið samsýnir Landsbankanum við provisión fyri hetta arbeiði sambært sáttmála millum Føroya Landsstýri og Landsbankan. § Henda lóg fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer úr gildi løgtingslóg nr. frá apríl English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Starvsfólk Roknskapur Starvsfólk í Landsbankanum E-postur: Sigurd Poulsen, stjóri sigurd@lbk.olivant.fo Jens Erik Magnussen, varastjóri jem@lbk.olivant.fo Helen Højgaard helen@lbk.olivant.fo Jonhard Eliassen jonhard@lbk.olivant.fo Jan Egil Kristiansen janegil@lbk.olivant.fo Hans Ellefsen hans@lbk.olivant.fo Gunnar Nattestadgunnar@lbk.olivant.fo Olav Skaalum Guttesen olav@lbk.olivant.fo English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Landsbankin Lógir Starvsfólk Roknskapur Ársroknskapur hjá Landsbanka Føroya Tann kunngjørdi roknskapurin og ársfrágreiðingin hjá Landsbankanum fyri finst her: Roknskapurin (PDF) Niðanfyri er eitt yvirlit fyri roknskapirnar síðani Landsbankans roknskapur Mió kr. Rentuinntøkur Rentuútreiðslur Nettorentur Provisión Annað Kursjavnan Úrslit - Ogn Ogn í peningastovnum Virðisbrøv Onnur ogn Ogn íalt Skuld Innlán o.a. Eginogn Skuld íalt English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Information Memorandum Peningarenslið Eginpeningsálitið Prospekt Búskaparfrágreiðing Tíðindaskriv Útgávur Landsbankin hevur, ella hevur verið við til, seinastu árini, at givið álit og frágreiðingar út. Vit hava samlað flestu av hesum her í bæði pdf- og HTML-formati. Allar útgávurnar finnast bæði á føroyskum og donskum uttan Information Memorandum, sum bara er á enskum. Eisini er her eitt, sum eitur tíðindaskriv. Her verður ymist tikið fram av tíðindum ma. tulkingar av hagtølum á heimasíðuni. Aftur til Høvuðsvalmynd Innihaldsyvirlit Inngangur Samandráttur og niðurstøður Lýsing av peningarensli til og úr Føroyum Gjaldingar millum Føroyar og umheimin Gjaldingar millum Føroyar og Danmark Hvussu ávirkast inntøkurnar í Danmark og Føroyum av samskiftunum landanna millum? Samandráttur Veitingar úr ríkiskassanum og ávirkan á føroyska búskapinum Ávirkan av ríkisveitingum á tøka bruttotjóðarinntøku og framleiðslu Føroya Ríkisveitingar/tilknýti til Danmark og føroyskt kreditvirði Veitingar úr ríkiskassanum og kappingarføri hjá føroysku vinnuni Samandráttur Kapitalisering av blokkinum Rokniteknisk lýsing av kapitaliseraðum virði Viðurskifti viðvíkjandi blokkinum frá ymsum áskoðanum Samandráttur Kapitalstreymar Liberalisering av fíggjarmarknaðum Altjóðagerð og heimligi fíggjarsektorurin Kann fíggjarskipanin gerast tryggari Fíggjaramboð og trygging av virðum í pengarensli Skjal Uppgerð av, hvussu samhandil og flytingar millum Føroyar og Danmark ávirka virksemi í báðum londunum Inngangur mai samtykti Føroya Løgting eitt uppskot um at kanna búskaparliga sambandið millum Føroyar og Danmark. Samtyktin var soljóðandi: Arbeiðssetningur "Álagt verður landsstýrinum at seta trímannanevnd av búskaparkønum fólkum at skipa fyri eini útgreining og lýsing av peningarenslinum millum Føroyar og Danmark og útgreining og lýsing av ávirkanini av blokkveitingini á føroyska búskapin. Úrslitið av kanningini verður lagt fyri løgtingið í seinasta lagi oktober " Landsstýrið hevur í skrivi til Landsbanka Føroya tann mars boðað frá, at búskaparráðið er biðið um at taka sær av hesi kanning. Landsbankin verður í hesum sambandi biðin um at verða við í kanningararbeiðininum. Áheitanin frá landsstýrinum á landsbankan er orðað soleiðis: "Landsbankin verður biðin um at gera útgreiningar- og lýsingararbeiðið av peningarenslinum millum Føroyar og Danmark og av ávirkanini av blokkveitingini á føroyska búskapin. Tá ið landsbankin er liðugur við tann analytiska og frágreiðandi partin, verður alt málið lagt fyri búskaparráðið, sum síðan skal viðgera og góðkenna endaligu frágreiðingina, sum síðan verður løgd fyri løgtingið í september í ár." Arbeiðsbólkur Limir í arbeiðsbólkum hava verið: fyri landsbankan Kaj Johannesen Jonhard Eliasen Sigurd Poulsen fyri búskaparráðið Kári Petersen Bjarni Olsen Sigurd Poulsen Útgreinaður arbeiðssetningur Formligi arbeiðssetningurin er sum sæst rættiliga breiður. Í áliti hjá fíggjarnevndini um setan av nevnd at kanna peningarensl eru tó nevnd fleiri ítøkilig viðurskifti, sum lýsast skulu. Spurningar, sum fíggjarnevndin setir fram, hava allir beinleiðis samband við loypandi postar á gjaldsjavnanum og kunnu skrivast saman soleiðis: Loypandi postar á gjaldsjavna Hvussu ávirkar blokkstuðulin aktivitetin í føroyska búskapinum? Hvussu ávirkar blokkstuðulin inntøkur og útreiðslur hjá tí almenna, hjá privatu vinnuni og hjá húsarhaldunum? Hvussu ávirkar blokkstuðulin kappingarførið hjá vinnuni? Hvørjir fyrimunir og vansar standast av eini kapitalisering av blokkinum? Kapitalpostar á gjaldsjavna Í kanning av peningarenslinum millum Føroyar og Danmark (umheimin) er neyðugt eisini at viðgera spurningar, ið hava samband við kapitalpostarnar á gjaldsjavnanum. Spurningar, sum í hesum sambandi verða viðgjørdir í hesum áliti eru: Hvørji viðurskifti av týdningi fyri føroyska búskapin gera seg galdandi í samband við inngangandi og útgangandi kapitalflutning? Virka núgaldandi stovnar og reglur stabiliserandi fyri føroyska búskapin? Svaran av spurningum Hesir serspurningar eins og meira generellir spurningar um peningarensl millum Føroyar og Danmark verða í hesum áliti tiknir til viðgerðar út frá búskaparástøðiligum sjónarmiði. Roynt verður at seta upp og lýsa samanhangir, sum hava týdning fyri pengarenslið millum Føroyar og umheimin. Víðari verður eisini roynt at gera talfestingar til hesar samanhangir í tann mun hagtøl hava verið til taks til hetta endamál. Tórshavn á tollaksmessu Kári Petersen Bjarni Olsen Sigurd Poulsen Samandráttur og niðurstøður Pengarensl millum Føroyar og Danmark Í kapitli verður peningarenslið millum Føroyar og útheimin og millum Føroyar og Danmark lýst við serligari uppseting av gjaldsjavna Føroya við útlond fyri árið Fyribrigdi, sum gera seg galdandi og hava týdning fyri at umrøða peningarenslið við onnur lond, verða viðgjørd. Føroyar hava sera stórt samskifti við onnur lond. Í vístu teir loypandi postarnir á gjaldsjavnanum, sum fevna um vørur, tænastur og inntøkuflytingar, at inntøkurnar svaraðu til % av bruttotjóðarúrtøkuni og útreiðslurnar til %. Inntøkurnar vóru mia kr og útreiðslurnar um mia kr. Av hesum gav samskiftið við Danmark inntøkur uppá mia kr ( %) og útreiðslur uppá mia kr ( %). Ríkisstuðulin uppá mia kr er nærum helmingurin av gjaldsjavnainntøkunum úr Danmark. Meðan Føroyar í høvdu eitt yvirskot á loypandi postum uppá mió kr mótvegis øllum londum, høvdu Føroyar yvirskot mótvegis Danmark uppá mió kr. Vørur vórðu innfluttar úr Danmark fyri mió kr, sum eru / av øllum vøruinnflutninginum. Av hesum vóru % framleidd í Danmark og % í øðrum londum. Tænastur vóru innfluttar úr Danmark fyri mió kr, sum eisini er / av øllum innfluttum tænastum. Flytingar til Danmarkar vóru mió kr, ella slakir 3/4 av flytingum til øll lond. Rentur fyri skuld í Danmark vóru ein stórur partur, mió kr. Lutfallsligi stóri innflutningurin úr Danmark kundi bent á, at danska heilsøluliðið, sum føroyskir innflytarar keypa frá er sera kappingarført mótvegis øðrum londum og/ella at føroyska innflutningsliðið ikki í nóg stóran mun leitar fram alternativar innflutningskeldur. Vøruútflutningurin til Danmarkar var mió kr ella 1/4 av øllum útfluttum vørum. Tænastuútflutningurin til Danmarkar var mió kr ella / av øllum útfluttum tænastum. Inntøkuflytingar úr Danmark vóru mió kr, sum vóru nærum allar flytingar til Føroya, her uppi í er ríkisstuðulin uppá mió kr. Av tí peningarensli, sum er millum Føroyar og útheimin, er sostatt ein týðandi partur millum Føroyar og Danmark. Inntøkuávirkanir Gjaldingar á loypandi postum á gjaldsjavna ávirka virksemi í Føroyum og Danmark. Fyri at lýsa virksemisárinið í Danmark av føroyskum keypi og flytingum til Danmark og øvugt er gjørd sonevnd input-output uppgerð. Taltilfar til hesa uppgerð hevur ikki verið gott, men kann uppgerðin tó í høvuðsheitum nýtast til at lýsa ávirkanir á inntøkugerðina, sum stendst av samskiftinum landanna millum. Uppgerðin vísir, at samskiftið hjá Danmark við Føroyar hevur bæði positivar og negativar inntøkuávirkanir í Danmark. Gjaldingarnar fyri danskan útflutning av vørum og tænastum til Føroya skapa inntøkur í Danmark, meðan ríkisstuðulin til Føroya minkar um inntøkugerðina í Danmark. Í Føroyum skapar útflutningurin til Danmarkar inntøkur í Føroyum, eins og ríkisstuðulin skapar inntøkur í Føroyum. Input-output uppgerðir eru gjørdar fyri árini og Undir einum benda hesar uppgerðir á, at inntøkugerðin í Danmark av føroyskum ávum er lutfallsliga stór í mun til inntøkugerðina í Føroyum av donskum útreiðslum til Føroya, tá ið hall er á gjaldsjavna Føroya og stórar útreiðslur fara fram á gjaldsjavnanum. Í tá met-stórt undirskot var á gjaldsjavnanum, var inntøkugerðin í Danmark stavandi frá føroyskum útreiðslum til Danmarkar mia kr, meðan inntøkugerðin í Føroyum í samband við samskifti við Danmark var mia kr. Umleið % av føroysku bruttotjóðarúrtøkuni í og stavaðu beinleiðis og óbeinleiðis frá ríkisveitingum. Í tá ið stórt yvirskot var á gjaldsjavnanum, var inntøkugerðin í Danmark av samskifti hjá Danmark við Føroyar bert mia kr meðan inntøkugerðin í Føroyum av donskum útreiðslum til Føroyar var mia kr. Út við % av føroysku bruttotjóðarúrtøkuni í stavaði frá ríkisveitingunum. Vøksturin av partinum av bruttotjóðarúrtøkuni, sum stavar frá ríkisveitingunum frá % í og til % í hongur serliga saman við stóra fallinum í føroysku bruttotjóðarúrtøkuni í árunum - Búskaparástøðilig umrøða av ríkisveitingunum til Føroya Í kapitli er ein búskaparástøðilig umrøða av ávirkanum, sum ríkisstuðulin hevur á føroyska búskapin. Trý fyribrigdi verða umrødd: a) hvussu stór multiplikatorávirkan er á tjóðarinntøku og framleiðslu, b) hvussu verður kreditvirðið ávirkað og hvussu ávirkar hetta búskapin, c) hvussu verður kappingarførið ávirkað og harvið samansetingin av framleiðsluni. Multiplikator ávirkan Við einum búskaparmodelli verður víst, hvussu sambandið er millum innlendskan eftirspurning og týðandi støddir í tjóðarroknskapinum, so sum framleiðslu, inntøku og annað, tá ið javnvág er millum inntøkur og útreiðslur við útlond. Í tíðarskeiðinum var á leið javnvág á føroyska gjaldsjavnanum við útlond. Tí verður hildið, at ávirkanin frá ríkisstuðlinum í hesum tíðarskeiðnum kann lýsast á sama hátt, sum danski búskaparfrøðingurin Martin Paldam hevur lýst tann grønlendska búskapin. Í Føroyum vóru íløgurnar í hesum tíðarskeiði eini % av BTÚ, meðan tilsvarandi lutfall í øðrum londum var %. Sannlíkt er, at ríkisstuðulin hevur fingið føroyingar at gera størri íløgur, enn teir annars høvdu gjørt; m.a. tí at tað ikki var neyðugt at krevja skattir til at fíggja tann vaksandi almenna sektorin. Í einum samfelag við vakstrarmøguleika skapa øktar íløgur størri framleiðslu. Ein partur av teimum almennu útreiðslunum er til dømis farin til útbúgvingar og hevur soleiðis økt um tann føroyska framleiðsluførleikan. Tað er tí rímuligt at siga, at ein partur av framleiðsluni (BTÚ) stavar frá ríkisstuðlinum. Ríkisstuðulin var í tíðarskeiðinum um % av BTÚ. Visti tú, hvat føroyingar høvdu gjørt, um stuðulin ikki var, so kundi verið sagt nágreint, hvussu stórur multiplikatorurin í samband við ríkisveitingarnar var, men hetta vita vit av góðum grundum ikki. Var tann parturin av BTÚ, sum stavaði frá ríkisstuðlinum, helvtin av stuðlinum, so hevði multiplikatorávirkanin verið Hevði BTÚ parturin hinvegin verið líka so stórur sum ríkisstuðulin, var multiplikatorurin og hevði BTÚ parturin verið hálvaaðru ferð stuðulin, so var multiplikatorávirkanin , Input-output útrokningarnar fyri árini og benda á eina multiplikatorávirkan eftir stuttari tíð, sum er umleið Minka ríkisveitingarnar við % av BTÚ hevur hetta við sær eina lækking av BTÚ uppá %. Sum frá líður fær vinnu- og prísbygnaðurin lagað soleiðis, at bruttotjóðarúrtøkan verður størri aftur. Hetta svarar til at langtíðar multiplikatorávirkanin frá ríkisveitingunum er minni enn , Kreditvirðis ávirkan Í tíðarskeiðinum var, tá talt verður saman, stórt hall á føroyska gjaldsjavnanum við útlond. Nettoskuldin til útlond, sum ikki var stór í vaks heilt upp í mia kr við árslok Altjóða fíggjarmarknaðurin varð latin upp hesa tíðina og føroyingar tóku ríkiliga til sín av møguleikunum at læna keypsorku. Hetta skeiðið vóru íløgurnar eini % av BTÚ. Nøkur ár í -unum vóru tær millum og % av BTÚ. Uppsparingin, sum framvegis var stór í altjóða høpi, minkaði nakað, so Føroyar høvdu hall á gjaldsjavnanum, sum í fleiri ár var eini til % av BTÚ. Íløgurnar vóru í roynd og veru ógvuliga stórar hesa tíðina og skaptu eitt virksemi, sum broytti framleiðslubygnaðin. Byggivinnan vaks nógv og aðrar vinnur, eitt nú fiskivinnan á sjógvi og landi, fingu ikki fólk. Arbeiðsfólk varð í stóran mun fingið uttaneftir. Hóast hesar stóru íløgur viknaði vøksturin nógv hesa tíðina. Sostatt vóru tær stóru íløgurnar í stóran mun til fánýtis. Frá til var ríkisstuðulin % av BTÚ. Millum og var lántøkan serliga stór. Ríkisstuðulin var mió kr í miðal pr ár, meðan nettolántøkan var mió kr í miðal. Hóast lántøkan hesa tíðina varð framd av privatum, so vóru trygdirnar bert í ávísan mun frá teimum privatu virkjunum. Í nógv størri mun vóru tær frá landsstýrinum og peningastovnunum sum ábyrgdir. Sum partur av ríkinum og við ríkisstuðlinum hevur landsstýrið lænt kreditvirði frá donsku stjórnini. Við veðhaldum lat landsstýrið part av hesum kreditvirði víðari til peningastovnar og privat virki. Kreditvirðið hjá føroysku peningastovnunum var harumframt yvirmett. Hetta ov stóra álitið á peningastovnarnar stavaði ma. frá, at teir vóru undir eftirliti av danska fíggjareftirlitinum. Ávirkan á kappingarførið Grundgivið verður fyri, at stórar veitingar uttanífrá ávirka framleiðslusamansetingina, sum eisini verður nevnt um byggivinnuna og fiskivinnuna omanfyri. Serstakliga tá ið framleiðslukapasiteturin verður gagnnýttur fult, verða trupulleikar við búskaparligu javnvágini. Nýtt virksemi verður skapt av stuðlinum, og annað virksemið má leggjast niður fyri at halda javnvágina. Henda tillaging hendir oftast gjøgnum hækking í kostnaðarleguni, og vinnur, har prísurin á framleiðsluni er mest týðandi kappingarparametur, koma í vanda fyri at detta niðurfyri. Hinumegin telur tað eisini við, hvussu samfelagið velur at brúka stuðulin uttanífrá. Íløgur í infraskipanina binda landið saman og lætta um flutning og samskifti hjá fólki og virkjum, meðan eitt gott skúlaverk styrkir um møguleikarnar at gerast minni heftur av vøruprísum, tí at virkini verða før fyri at veita tænastur og at framleiða tílíkt, har dygd og álit vera meira eftirspurd enn lágur prísur. Kapitalisering av ríkisstuðlinum Í kapitli verða roknireglur fyri kapitalisering av ríkisstuðlinum gjøgnumgingnar. Fortreytir og viðurskifti av týdningi fyri kapitalisering verða umrødd. Nøkur roknistykki verða eisini gjørd, har tøl verða sett á. Útrokning av kapitalvirði Ríkisstuðulin verður, sum er, útgoldin landsstýrinum sohvørt. Ein kapitalisering av stuðlinum svarar til, at danska stjórnin tók eitt lán og rindaði Føroya landsstýri lánsupphæddina, og í staðin fyri at rinda stuðulin so hvørt til landsstýrið, skuldi danska stjórnin rinda árligu upphæddina sum rentur og avdráttir til lánveitararnar. Semjast landsstýrið og danska stjórnin um, at føroyingar skulu hava stuðulin í allar ævir, svarar tað til, at danska stjórnin bert skal gjalda rentur fyri lánið og ikki avdráttir. Tá verður talan um eina stóra upphædd. Annars noyðast partarnir at semjast um eitt áramál, sum svarar til, at stjórnin eisini skal rinda avdráttir fyri lánið, og upphæddin til landsstýrið verður tá minni. Rentustigið hevur eisini stóran týdning fyri eina kapitalisering. Tað er realrentan, sum er navnarentan reinsað fyri inflatión, sum verður brúkt í tílíkum roknistykkjum. Høg renta gevur eitt lágt kapitalvirði, og lág renta gevur høgt kapitalvirði. Heildarveitingin frá donsku stjórnini var mió kr í Rentan fyri long ríkislán ( ár) er stívliga % og inflatiónin er um %. Við hesum fortreytum hevði ein óendalig gjaldsrøð givið eitt kapitalvirði uppá mia kr. Vóru partarnar samdir um at umleggja stuðulin eftir einari ára gjaldsrøð, skuldi rentan verið % og kapitalvirðið hevði tá verið mia kr. Ein ára gjaldsrøð hevði givið eina rentu uppá % og virði uppá mia kr. Onnur týðandi viðurskifti Omanfyri er víst á, at tann stóra lántøkan í -unum bygdi í øllum førum lutvíst á kreditvirði, sum stavaði frá ríkisstuðlinum og ríkisfelagsskapinum. Í tann mun at sjónarmiðið er rætt, so hava føroyingar og lánveitarar roknað við einum kapitalvirði av blokkinum. Danska stjórnin hevur við at veita landsstýrinum lán átikið sær ta skyldu, sum lánveitararnir væntaðu av teimum, og skuldin forðar dønum fyribils at lækka ríkisstuðulin. Úr hesum sjónarmiði kan sigast, at stuðulin longu er kapitaliseraður. Hevði heildarveitingin verið umløgd við kapitalisering eftir árum, hevði gjaldsjavnin versnað við umleið mió kr. Inntøkurnar høvdu minkað við um mió kr, tí loypandi stuðulin datt burtur, meðan útreiðslurnar høvdu minkað um mió kr, tí rentuútreiðslurnar minkaðu og tí skuldin minkaði við mia kr. Varð kapitaliseringin framd eftir gjaldsrøð við sera longum áramáli, hevði gjaldsjavnin ikki verið broyttur so nógv, tí tann ognin, sum var eftir, tá skuldin var goldin, hevði givið so mikið av sær. Fylgjurnar hjá landskassanum høvdu verið tilsvarandi. Við nevndu kapitalisering yvir ár, hevði landskassin fingið minkað um yvirskotið ella vaksið um undirskotið við umleið mió kr. Ein spurningur, sum longu hevur stungið seg upp, er, um Føroyar eiga oljuríkidømi. Í avtalum, sum longu eru gjørdar, er fyrivarni tikið fyri, at inntøkur haðani skulu brúkast til at minka skuld og stuðul. Fyrimunir og vansar við umlegging av heildarveitingum eru kanska meira av politiskum slag, enn av fíggjarligum og búskaparligum slag. Føroyskir og danskir myndugleikar skulu hvør sær gera upp, hvat teir vilja, og hvat kann náast, áðrenn ein umlegging kann fremjast. Teir spurningar, sum har stinga seg upp, verða í hvussu er líka so nógv politiskir sum búskaparligir. Kapitalstreymar Í kapitli verður umrøtt, hvussu kreditvirði og tapsváði, ið eru lutfalsliga nýggj fyribrigdi í føroyskum tjaki um búskap, hanga saman við liberaliseringunum av fíggjarmarknaðum, sum eru farnar fram í eini ár, og gongdini í samhandli millum lond í eini ár. Tey seinastu árini eru valutareglurnar hjá Danmark, og sostatt eisini Føroyum, gjørdar alsamt minni forðandi fyri at gera fíggjaríløgur í útlondum og til at útvega fígging har. Tey seinastu árini eru føroyskar skattalógir broyttar soleiðis, at innlán í føroyskan peningastovn, sum frammanundan høvdu stóran skattligan fyrimun, eru meira javnsett við aðrar fíggjaríløgur. Við hesum broytingum eru formligar forðingar fyri pengastreymar millum Føroyar og útlond minkaðar munandi. Miðsavnan av tapsváða Føroyingar vóru nakað seinir at lata upp fyri fíggjaríløgum í útlondum, meðan teir vóru skjótari at lata upp fyri lántøku uttanlands. Sum áður nevnt, varð nógv lænt í útlondum. Hetta hevði m.a. við sær, at peningur hópaðist í peningastovnunum. Peningastovnunum varð latið upp í hendur at røkja tað samfelagsliga gjaldførið. Tá brúk var fyri afturhaldi í íløgum í -unum, var fígging eingin fløskuhálsur, tí gjaldførið var so ríkiligt. Av tí at peningastovnarnir og landsstýrið áttu tær ringastu trygdirnar fyri lánum og ábyrgdum, var tapsváðin miðsavnaður hjá hesum báðum sera umráðandi samfelagsstovnum. At føroyski fíggjarheimurin varð latin so ójavnt upp fyri samstarvi við altjóða fíggjarmarknaðin eigur tí lut í, at samfelagið kollsilgdi í og Broytt íløgumynstur Aftaná kollsiglingina er peningur plaseraður øðrvísi enn frammanundan. Landsbankin, sum umsitur gjaldførið hjá landinum, hevur sett pengar uttanlands av gjaldførisgrundum. Tryggingar, fyritøkur og húsarhald hava flutt pengar av landinum, helst fyri at økja trygdina við spjaðing. Hetta er eisini í ávísan mun gjørt, hóast ein íløga í Føroyum gevur skattafyrimun. Hetta mynstur má væntast at halda fram, um hildið verður fast um tær gjørdu liberaliseringarnar. At føroyingar fara at hava fíggjarogn í útlondum ger, at fígging skal útvegast í útlondum til part av tí búskaparliga virkseminum. Kreditvirðið hjá lántakarum fær av hesum ein vaksandi týdning. Kreditvirðið hjá tí almenna og hjá privatu fyritøkunum má styrkjast bæði mótvegis føroyingum og útlendingum. Fyriskipanir mugu verða gjørdar, so tapsvandin verður spjaddur og ikki miðsavnaður hjá t.d. landsstýri og peningastovnum. Eginognin hjá fyritøkum má tí styrkjast, skal samfelagið fáa gagn av sínum menningarmøguleikum. Alternativið er vantandi menning ella miðsavnaður tapsváði. Hesum seinna hava vit, sum nevnt, ringar royndir av. Brúk verður tí helst fyri onkrum slag av partabrævamarknaði, har fyritøkur kunnu útvega kapital við at skapa sær trúvirði. Spjaðingin í váða sæst tá aftur á tann hátt, at fyritøkurnar verða meira sjálvstøðugar og lívførar. Fíggjaramboð Ein av fylgjunum av, at fíggjarmarknaðir alt meir eru vorðnir samanhangandi altjóða marknaðir, er, at tað er vorðið lættari at meta um og samanbera váða í ymsum londum. Hetta og menningin av teldutøkni hevur gjørt tað møguligt at gera fíggjaramboð, sum kunnu brúkast til at minka um váða av samhandli, m.a. fyri broytingum í gjaldoyrakursum. Ein av grundunum til, at okkara samhandil gongur so nógv gjøgnum Danmark og í donskum krónum, er helst at roynt verður at sleppa undan gjaldoyrakursbroytingum. Vórðu fíggjaramboð brúkt til tess at tryggja móti kursbroytingum, hevði helst eisini verið lættari at broytt handilsmynstur til onnur lond. Lýsing av peningarensli til og úr Føroyum Gjaldingar millum Føroyar og umheimin Gjaldingar Gjaldingar úr Føroyum til útlond og úr útlondum til Føroya verða framdar á ymsan hátt. Goldið kann verða kontant, við FR-korti, VISA-korti, kekki og øðrum. Flytingarnar eru antin beinleiðis millum gjaldara og móttakara ella um peninga- og girostovnar. Føroyskir peninga- og girostovnar antin avgreiða ella luttaka beinleiðis í flestu gjaldingum, sum eru millum føroyingar og útlendigar. Mett verður, at flytingarnar ella transaksjónirnar úr Føroyum liggja um til túsund í tali um árið. Flytingarnar til Føroya eru helst heldur færri. Gjaldsjavnin Peningarensl av landinum kann vera gjald fyri innfluttar vørur og tænastur, afturgjalding av uttanlandsláni, lønir hjá útlendingum í arbeiði í Føroyum, sum eru fluttar av landinum o.s.fr. Flytingar til Føroya kunnu vera gjøld fyri útfluttar vørur og tænastur, heimtøka av uttanlandsláni, lønir hjá føroyingum í arbeiði uttanlands, sum eru fluttar heim o.s.fr. Hetta peningasamskifti millum føroyingar og útlendingar sæst aftur á føroyska gjaldsjavnanum. Gjaldsjavnin er ein uppgerð av virðinum av øllum búskaparligum samskifti, sum hevur verið millum ein búskap og umheimin eitt ávíst tíðarskeið. Gjaldsjavnin er ikki bert ein samanteljing av gjaldingum til og úr Føroyum. Í gjaldsjavnauppgerðini verður búskaparliga samskiftið flokkað eftir endamáli. Fyrst og fremst verður skilt ímillum loypandi postar og kapitalpostar. Loypandi postar eru hesir · Vørujavni Útflutningur og innflutningur av vørum · Tænastujavni Útflutningur og innflutningur av tænastum · Flytingarjavni Rentuútreiðslur og rentuinntøkur Tryggingargjøld og -endurgjøld Dividenda Lønir hjá føroyingum, sum arbeiða uttanlands Lønir til útlendingar, sum arbeiða í Føroyum Gávur Partur av yvirskoti frá danska tjóðbankanum Blokkstuðul og aðrar veitingar frá ríkiskassanum Kapitalpostar eru hesir · Seðlaumfarið (= krøv mótvegis danska tjóðbankanum) · Íløgur hjá føroyingum í útlondum Binding og loysing av peningi á konti í útlendskum peningastovnum Keyp og søla av útlendskum lánsbrøvum Keyp og søla av útlendskum partabrøvum Kredittir · Íløgur hjá útlendingum í Føroyum Binding og loysing av peningi á konti í føroyskum peningastovnum Keyp og søla av føroyskum lánsbrøvum Keyp og søla av føroyskum partabrøvum Kredittir · Upptøka og afturgjalding av kredittum og lánum hjá føroyingum uttanlands · Lán til útlendingar úr Føroyum og afturgjalding av hesum lánum Yvirlitið yvir fyribrigdi á loypandi postum og kapitalpostum omanfyri er ikki fullfíggjað, men fevnir tó um teir týdningarmestu postarnar, sum verða viðgjørdir í hesum áliti. Tá tosað verður um hall á gjaldsjavnanum verður meint við undirskot á loypandi postum. Hava Føroyar eitt ár havt hall á loypandi postum á gjaldsjavnanum, so er nettoskuld Føroya vaksin við sama tali ella nettoognin minkað samsvarandi. Kapitalpostar vísa, hvussu hallið á gjaldsjavnanum verður fíggjað ella avlopið investerað, og annars ávirkanir, sum hava staðist av virðisbroytingum á gjaldoyrum, lánsbrøvum, skuldarbrøvum v.m. Pengarensl og gjaldsjavnin Ein lýsing av peningarenslinum millum Føroyar og umheimin herundir Danmark, kann verða roynd við føroyska gjaldsjavnanum í sum grundarlagi. Talva vísir eina seruppstilling av gjaldsjavnanum fyri Føroyar fyri árið Í talvuni verður roynt at lýsa og meta um bruttostreymar til og úr Føroyum. Viðmerkjast skal, at hetta ár stóðust óvanliga stórir bruttostreymar av almennari lántøku til bankabjarging og setan av avlopsgjaldføri hjá Føroya Banka frá bankabjargingini uttanfyri Føroyar. Tølini geva kortini greiða ábending um stórar flytingar millum Føroyar og útlond. Skrásetingar á gjaldsjavna Tá ið inntøka ella útreiðsla fer fram á loypandi postum, fer altíð mótpostering fram á kapitalpostum. Verður t.d. vøra keypt í Danmark fyri kr og goldin kontant, verða hesar posteringar gjørdar: Á vørujavna verða kr útreiðsluførdar og seðlaumfarið á kapitalpostum verður minkað við kr. Í talvu er seðlaumfarið bólkað undir "Kapitalpostar annað". Seðlaumfarið eru føroysk krøv mótvegis danska tjóðbankanum og hesi krøv minka, tá ið útgangandi kontantgjalding fer fram. Innflutningur fíggjaður við útvegarakreditti Hugsast kann, at innflytari ikki rindar kontant, tá hann keypir, men fær kreditt frá donskum útflytara. Fyri gjaldsjavnan merkir hetta í fyrsta umfari, at uphæddin verður førd sum útreiðsla á loypandi postum og sum inntøka á kapitalpostum, tí kredittur verður tikin. Tá kreditturin verður afturgoldin, verða tvær støddir á kapitaljavnanum ávirkaðar: Seðlaumfarið minkar kr (inntøkuføring) og skuldin minkar kr (útreiðsluføring). Vanliga verður ikki goldið kontant millum lond, men gjaldingarnar verða framdar um peningastovnar. Hetta kann lýsast við hesum dømi: Vøra verður latin innflytara Vit hugsa okkum ein handil, sum flytur inn vøru fyri kr. Vøran verður fíggjað við seljarakreditti og seinni goldin seljara, sum hevur konto í donskum banka, gjøgnum føroyskan peningastovn. Talva Gjaldsjavni fyri Føroyar og umheim í Samskifti og skuldar- og ognarviðuskifti, sum verða stovnað og løgd niður, kunna hugsast at vera hesi: kr verða útreiðsluførdar á vørujavnanum, samstundis sum innflytari inntøkuførir kr á kapitalpostum, tí hann hevur sett seg í skuld (fingið kreditt frá seljara). Kredittur verður afturgoldin Innflytari rindar kreditt aftur við at flyta seljaranum, sum hevur konto í donskum peningastovni, pengar av innlánskonto sínari í føroyskum peningastovni. Fyri innflytara merkir hetta broyting í ognar- og skuldarviðurskiftum í tveimum førum. Fyri tað fyrsta eigur hann minni til góðar hjá føroyska peningastovninum og síðani er skuldin til danska seljaran goldin aftur. Á kapitalpostum merkir hetta, at stuttfreistað uttanlandsskuld hjá føroyska innflytaranum er afturgoldin. Avleidd viðskifti fyri peningastovn Tað, at innflytari hevur flutt gjøgnum føroyskan peningastovn, merkir, at peningastovnurin sjálvur má dagføra kapitalpostarnar, tí broyting er hend í skuldar- og ognarstøðuni millum hann og danska peningastovnin. Gjaldingarnar hjá føroyska peningastovninum kunnu fara fram á ymsan hátt. Hevur føroyski bankin kassakreditkonto (lines) hjá danska peningastovninum, sum innflytarin flytir pening til, verður kontoin hjá føroyska peningastovninum har skuldskrivað, tí kontoin hjá danska seljaranum er góðskrivað. Fyri kapitaljavnan merkir hetta, at skuld hjá føroyska peningastovninum er økt við eini upphædd, sum svarar til tað, sum skuldin hjá innflutaranum er minkað. Men nettoskuldin hjá føroyska búskapinum er ikki broytt av hesi afturgjalding. Við øðrum orðum er tað hent, at skuldin hjá innflytara til seljara er burtur, men føroyski peningastovnurin hevur sett seg í skuld til danska peningastovnin. Clearing millum peningastovnar Mark er tó fyri, hvussu stóra skuld føroyski peningastovnurin við slíkum gjaldingum kann seta seg í. Hesi viðurskifti verða fyri tað mesta javnað við clearingsskipanum millum peningastovnarnar. Hetta kann antin fara fram í miðsavnaðari clearingsskipan í danska tjóðbankanum ella um sínámillum clearingsskipan. Er kontoin hjá føroyska peningstovninum í danska peningastovninum farin upp um hámarkið, má hann gjalda niður skuld. Hetta kann td. gerast við, at føroyski peningastovnurin selur donsk lánsbrøv og nýtir gjaldførið, sum hann fær av søluni, til at fáa konto sína í danska peningastovninum í rættlag aftur. Í hesum førinum minkar føroyski peningastovnurin um uttanlandsogn sína av lánsbrøvum og samstundis um uttanlandsskuld sína til danska peningastovnin, men hesar gjaldingar broyta ikki nettoskuld Føroya. Vøru- og tænastuhandil ávirka ogn og skuld uttanlands Omanfyri er roynt at vísa, hvussu útreiðslur á loypandi postum kunna elva til pengarensl á kapitalpostum. Gjaldingar verða í stóran mun framdar um peningastovnar. Hetta ber í sær, at ognar- og skuldarviðurskifti ikki bert taka seg upp millum innflytara og útlendskan seljara, men eisini millum teir fíggjarstovnar, sum fremja gjaldingarnar. Líknandi viðurskifti gera seg eisini galdandi í samband við útflutning. Aftrat hesum fara so eisini fram rørslur á kapitalpostum, sum ikki so beinleiðis hava samband við loypandi postar. Tað eru broytingar í samansetingini í ogn og skuld, sum millum annað hava til endamáls at minka um valuta- og renturisiko. Hesi viðurskifti verða viðgjørd nærri í kapitli Lagt eigur at verða til merkis, at gjaldingar snúgva seg ikki bert um handil við vørum og tænastum, rentur og annað á loypandi postum, men eisini um gjaldingar á kapitalpostum, sum fevna um meira enn viðskifti, sum hava beinleiðis samband við loypandi postarnar á gjaldsjavnanum. Í talvu sæst hetta av, at debet- og kreditumfar á loypandi postum íalt er um mia kr, samstundis sum debet- og kreditumfarið á kapitalpostum er útivið mia kr. Gjaldingar millum Føroyar og Danmark Í talvu verður í høvuðstølum roynt at lýsa teir gjaldstreymar á loypandi postum, sum fara fram millum Føroyar og Danmark. Ógvuliga stórur partur av øllum viðskiftum hjá Føroyum við umheimin fer fram um Danmark. Talva vísir, at føroyski búskapurin í hevði lutfallsliga stórt yvirskot á gjaldsjavnanum sum heild og lutfallsiga lítið yvirskot mótvegis Danmark. Talva Pengarensl millum Føroyar og Danmark - loypandi postar á gjaldsjavna fyri mió kr Útlond í alt Danmark Útreiðslur Inntøkur Yvirskot á loypandi postum á gjaldsjavna Hugtakið yvirskot á gjaldsjavnanum skal brúkast við varsemi. Her er ikki talan um yvirskot í privat- ella virkisbúskaparligum týdningi. Yvirskot á gjaldsjavna merkir, at inngangandi streymar hava verið størri enn útgangandi, meðan yvirskot í privatbúskaparligum høpi er vinningur, avlop ella profittur. Í talvunum til verður greitt nærri frá teimum rørslum, sum fara fram millum Føroyar og Danmark. Talvurnar eru greinaðar út úr teimum tølum, sum eru í talvu og Talva Sundurgreining av útreiðslum á vørujavna í talvu Vøruinnflutningur í alt Her av vørukeyp í Danmark Herav vøra við Danmark sum upprunalandi Vøra framleidd uttanfyri ríki, men keypt í Danmark Talva vísir, at umleið / av føroyska vøruinnflutninginum fyri kom úr Danmark. Stív helvtin av innflutninginum haðani var eisini framleiddur í Danmark. Spurt kann verða, hví føroyski búskapurin hevur knýtt seg so fast til danska búskapin, tá um innflutning ræður. Óivað hevur søguligt og mentunarligt tilknýti landanna millum nakað at siga. Hinvegin talar landafrøðiliga støðan ikki fyri so stórum samskifti. Danskar fyritøkur eru effektivar At / av føroyska innflutninginum koma um Danmark, merkir, at danskar fyritøkur hava inntøkur av samhandlinum við Føroyar. Danskar fyritøkur, serliga í heilsøluliðnum, bera orð fyri at vera effektivar og duga væl at veita tænastur. Tað kann vera ein týðandi grund til, at føroyingar keypa frá teimum. Hinvegin kann tað hugsast, at innflutningurin kundi fingist bíligari, leitaðu vit meir eftir vørum og tænastum í øðrum londum. Viðmerkjast skal, at ein partur av vørum og tænastum, sum nýttar verða í Føroyum, kemur ikki við í innflutningshagtølini. Tað er serliga, tá danska sjóverjan keypir tilfar í Danmark til virksemi á føroyskum øki. Í gjaldsjavnauppgerð fyri hevur hagstovan í sambandi við hendan post á flytingarjavnanum, roknað ríkinum eina útreiðslu uppá mió kr. Útreiðslur til ríkissjúkrahúsið, mió kr, og fyri føroyingar á stovnum undir andveikraverndini í Danmark, mió kr, verða roknaðar sum keyp av tænastum og hoyra tí undir tænastujavnan. Meiri verður greitt frá hesum viðurskiftum undir talvunum og Talva Sundurgreining av inntøkum á vørujavna í talvu Vøruútflutningur í alt Vøruútflutningur til Danmark Herav vøra har Føroyar eru upprunaland Herav útflutt til Danmark, tó ikki framleitt í Føroyum Tá talan er um útflutning av vørum úr Føroyum, vísir seg eitt ikki so tætt tilknýti til Danmarkar sum í innflutninginum. Eins og talva vísir, fer bert / av vøruútflutninginum til Danmarkar. Hartil kemur, at ein partur av tí útflutningi, sum er skrásettur at vera farin til Danmarkar, verður seldur víðari til onnur lond. Hetta er eitt nú galdandi fyri sølu til goymslu hjá Faroe Seafood í Hirtshals. Talva Sundurgreining av tænastujavna í talvu mió kr Útreiðslur Innflutningur Inntøkur Útflutningur Øll lond Danmark Øll lond Danmark Trygging Ferðing og flutningstænasta Aðrar tænastur Tænastur í alt Tølini í tænastujavnanum í talvu eru leysligar metingar, sum eru gjørdar í samband við hetta álit. Trygging Posturin trygging fevnir um endurtryggingargjøld hjá føroyskum tryggingarfeløgum og útgoldnar tryggingarupphæddir til føroysk tryggingarfeløg frá útlendskum endurtryggingarfeløgum. Inntøkusíðan viðv. tryggingarpostinum er ógvuliga svingandi, alt eftir í hvønn mun skip og annar endurtryggaður kapitalur er fyri skaða. Ferðing Útreiðslur føroyinga til ferðing, sum er partur av postinum "Ferðing og flutningstænasta", verða fyri mettar at vera mió kr til øll lond, og av teimum verða / mettir at fara til Danmarkar. Hinumegin verður mett, at útlendingar hava brúkt umleið mió kr í sambandi við ferðing til Føroya. Av teimum hava danir brúkt mió kr. Av hesum mió kr vóru umleið mió kr inntøkur frá ferðandi, sum komu til Føroya at vitja skyldfólk. Aðrar tænastur Posturin "Aðrar tænastur" fevnir um umvælingar av føroyskum skipum uttanlands, umvælingar av útlendskum skipum í Føroyum, gjald frá føroyskum reiðaravirkjum fyri fiskirættindi, kunningar- og aðrar tænastur. Undir hesum posti eru eisini gjøld fyri heilsu- og almannatænastur, sum landskassin rindar donskum almennum stovnum. Størstu upphæddirnar her eru útreiðslur til ríkissjúkrahúsið ( mió kr) og til evnaveik á stovni í Danmark ( mió kr). Talva Sundurgreining av útreiðslum á flytingarjavna í talvu mió kr Útreiðslur Inntøkur Øll lond Danmark Øll lond Danmark Lønir, vinningar vm. Rentur Danmarks Nationalbank Danski staturin(sí talva ) Flytingar í alt Talva vísir bruttostreymar millum Føroyar og umheimin, sum hava samband við flytingarjavnan. Sera stórur partur av øllum streymunum hevur samband við Danmark, serliga inntøkumegin. Lønir Útreiðslur undir "Lønir, vinningar vm." eru mettar at verða mió kr. Av teimum fara mió kr til Danmarkar. Bólkarnir undir hesum posti eru: · Útreiðslur til menningarhjálp, gávur (mett til mió kr) · Ferðaískoyti til føroysk lesandi, stuðul til MFS, Hotel Tórshavn v.m. (mett til mió kr) · Lønir til útlendingar og aðrar veitingar (mett til mió kr) Inntøkur undir "Lønir, vinningar vm." eru eftir tølum frá Toll- og Skattstovu Føroya mettar til mió kr. Av teimum vóru lønir goldnar um DIS og FAS-skipanirnar til føroyingar umborð á útlendskum skipum mió kr. Talva Ogn og skuld uttanlands ult. mió kr Øll lond Danmark Ogn Skuld Nettoskuld Rentur Rentuútreiðslur eru roknaðar út frá eini miðalrentu uppá % pa. av bruttouttanlandsskuldini við árslok sum var mia kr. Rentuinntøkurnar eru mettar út frá bruttoogn, sum var umleið mia kr við árslok við miðalrentu uppá %. Tann parturin av rentuútreiðslunum, sum hevur samband við Danmark, er roknaður út frá tølum í talvu sum lutfallið millum alla skuldina og skuld til Danmarkar. Sama útrokning er gjørd fyri rentuinntøkur. Tjóðbankin Posturin "Danmarks Nationalbank" í talvu snýr seg um tann partin av avlopinum hjá danska tjóðbankanum, sum verður goldin ríkiskassanum, og sum landskassin fær part av. Landskassans partur verður roknaður eftir lutfallinum millum seðlaumfarið í Føroyum og seðlaumfarið í øllum ríkinum við árslok. Ríkiskassin Gjaldsjavnaposturin "Danski staturin" í talvu er greinaður í talvu Keldurnar eru roknskapir hjá ríkisstovnum fyri Teigurin "Gjøld frá øðrum londum til ríkiskassan" undir postinum "Farvandsvæsenet" er fígging úr USA í sambandi við loranstøðina á Eiði. Viðurskifti av sama slag gera seg galdandi fyri "Flyvestation Thorshavn". Her veitir/veitti NATO ríkiskassanum mió kr til at reka radarstøðina á Sornfelli. Inntøkur hjá ríkiskassanum undir postinum "Flogvøllur, Vágar" uppá mió kr eru avgjøld frá flogfeløgum. Ávirkan á virksemið í føroyska búskapinum Tað er ymist, sum teir einstøku útreiðslupostarnir ávirka føroyska búskapin. Tað veldst um, hvussu bruttoútreiðslurnar hjá ríkiskassanum koma inn í føroyska búskapin. Tær kunnu býtast í tríggjar bólkar eftir tí ávirkan, tær hava á framleiðsluvirksemið í føroyska búskapinum. Rakstur av ríkisstovnum Útreiðslur, sum beinleiðis elva til eftirspurning eftir arbeiðsmegi, vørum og tænastum, hava størstu ávirkanina á virksemið. Slíkar útreiðslur hoyra til raksturin av ríkisstovnum. Týdningarmikið undantak er kortini sjóverjan, tí hennara lønir verða goldnar manning, sum býr í Danmark, og tí meginparturin av hennara tilfarsnýtslu verður fingin til vega úr Danmark. Sambært roknskapartølum og tølum fyri lønargjaldingar um p/f Elektron vóru útreiðslur til lønir hjá ríkisstovnum í Føroyum mió kr. Útreiðslurnar til keyp av vørum og tænastum vóru umleið mió kr. Tann parturin, sum hevur týðuligastu ávirkanina á búskaparvirksemið, eru lønarútreiðslurnar. Mett verður, at raksturin av ríkisstovnunum umboðar ársverk. Verri er at meta um, hvørja ávirkan tilfarsnýtslan hevur á virksemið. Fyrst og fremst er hetta ein spurningur um, hvussu stórur partur av tilfarinum verður influttur. Verður roknað við, at tann innflutti parturin av tilfarsnýtsluni hjá ríkisstovnum samsvarar við innflutningskvotuna fyri búskapin sum heild, endar meir enn helvtin av tilfarsnýtsluni uppá mió kr sum inntøka í ymsum vinnugreinum í føroyska búskapinum. Sostatt fáa útreiðslur til at reka ríkisstovnar avleidda ávirkan fyri virksemið í landinum. Veitingar til landskassan Útreiðslur ríkiskassans til landskassan hava minni beinleiðis ávirkan á virksemið. Tað er eisini nógv torførari at meta um hesa ávirkan, bæði aftur eftir og frameftir. Spurningurin verður lýstur gjøllari í parti og í næsta kapitli. Tó skal verða nevnt, at tað hevur týdning fyri virksemið, um landskassin beinir peningin frá ríkiskassanum inn í umfar í Føroyum ella ikki. Føroysku myndugleikarnir kunnu jú lata vera við at nýta blokkstuðulin. Ein slík uppsparing hjá landskassanum hevði minkað um eftirspurning hansara eftir arbeiðsmegi og tilfari. Umlegging av stuðuli til heildarveiting Fram til vórðu nógvar av ríkisins útreiðslum í Føroyum latnar sum endurgjald fyri útreiðslur, sum føroyskir myndugleikar høvdu sett í verk. Hendan skipan hevði óhepnar fylgjur fyri almenna útreiðslupolitikkin í Føroyum. Skipanin bar í sær ov lítið ansni hjá føroyskum politikarum við, hvat peningur bleiv brúktur til, tí ríkiskassin rindaði stóran part av gomlu og nýggju almennu útreiðslunum. Síðani stuðulin varð umlagdur til heildarveiting, hava føroyingar fingið mest burturúr við at brúka peningin skynsamt. Talva Útreiðslur hjá ríkiskassa viðvíkandi Føroyum mió kr Søla í Føroyum og gjøld frá føroyingum Gjøld frá øðrum londum til ríkiskassan Útreiðslur hjá ríkisstovni v.v. Føroyum Nettoútreiðslur hjá ríkis- stovnum v.v. Føroyum Upphæddir undir flytingarjavna Føroya Rættur Søfartsstyrelsen Farvandsvæsenet Danm. Meteorolog. Inst. Damn. Geolog. Inst. Færøernes Kommando Flyvestation Thorshavn Fiskeriinspektionen Fókakirkja, statpartur Kriminalforsorgin Rigspolitichefen Regnskabsdirektoratet · heildarveiting · endurgjøld · pensiónir Ríkisumboðið Landslæknin Flogvøllur, Vágar Socialministeriet, krígsskaðaendurgjald Bruttoinntøkur á gjaldsjavna í smb. við einvegis veitingar frá stati Veitingar til húsarhald Triðja slagið av ríkisútreiðslum í Føroyum eru veitingar til húsarhald. Tað eru eftirlønir til tænastumenn ( mió kr) og krígsskaðaendurgjald, sum er nýggj útreiðsla hjá ríkiskassanum til Føroya. Upphæddirnar, sum goldnar eru føroyingum árini eru: ( mió kr), ( mió kr), ( mió kr) og í ( mió kr). Útreiðslur av hesum slag ávirka ikki búskaparliga virksemið í Føroyum beinleiðis. Avgerandi eru nýtsla og uppsparing hjá teimum fólkum, sum fáa veitingarnar. Spara hesi fólk nógv upp, verður árinið á virksemið lítið og øvugt. Ikki skrásettar gjaldingar hjá ríkiskassanum viðv. Føroyum Tøl úr roknskapinum hjá ríkiskassanum vísa, at ríkiskassin í hevði mió kr í nettoútreiðslum av Føroyum. Í roknskapi landskassans fæst at vita, at ríkiskassin hevði mió kr í inntøkum av gjøldum landskassans fyri heilsu- og almannatænastur frá ríkisstovnum. Ríkiskassin hevur eisini aðrar útreiðslur av føroyingum, sum tó ikki verða gjørdar upp í stovnsroknskapum og hagtølum annars. Tað snýr seg serliga um útreiðslur til verju, pláss fyri føroyingum á útbúgvingarstovnum í Danmark og stuðul til føroyingar í útbúgvingarørindum í Danmark. Útreiðslur hjá ríkiskassanum til útbúgvingarstuðul kann metast at hava verið umleið mió kr í Hvussu ávirkast inntøkurnar í Danmark og Føroyum av samskiftunum landanna millum? Handil og flytingar bera við sær inntøkugerð Vøruhandil, tænastuhandil og inntøkuflytingar millum lond hava við sær virksemi og inntøkuskapan í báðum londum. Vanliga vinna báðir partar av handli vinningur hjá øðrum nýtist ikki at mótsvara einum tapi hjá hinum partinum. Millum Føroyar og Danmark fara fram peningaflytingar, ið ikki hava sum mótsvar veiting av vørum og tænastum. Talan er um gjaldingar frá statinum til blokkstuðul, refusiónir, krígsendurgjald og rakstur av statstovnum í Føroyum. Hesi serligu viðurskifti Føroya og Danmarkar millum hava givið fleiri orsøk til at seta fram henda spurning: Hvussu ávirkast inntøkurnar í Danmark og Føroyum av samskiftunum landanna millum? Tað ber í prinsippinum til at gera eina útrokning, ið sýnir: · hvussu nógvar lønarinntøkur og vinnuligt avlop verður skapt í Føroyum av donskum gjaldingum til Føroya (føroyskur útflutningur til Danmarkar av vørum og tænastum og inntøkuflytingar so sum blokkurin, rentur av donskum obligatiónum í Føroyum o.s.fr.) og · hvussu nógvar lønarinntøkur og vinnuligt avlop verður skapt í Danmark av føroyskum gjaldingum til Danmarkar (danskur útflutningur av vørum til Føroya, rentugjaldingar fyri føroyska skuld í Danmark o.s.fr.) Rávøra, innflutningur og innlendsk inntøkuskapan Keypa Føroyar vørur í Danmark fyri mió kr, t.d. matvørur, so er henda milliónin ikki rein lønarinntøka og vinnuligt avlop í Danmark. Fyri at framleiða fyri eina millión kr av matvørum, má framleiðarin keypa rávøru, herí eisini innflutta vøru. Tann innflutta vøran gevur ikki inntøku í Danmark. Hinvegin gevur rávøran, sum er keypt í Danmark, inntøkur til tær fyritøkur í Danmark, sum lata rávøruna til matframleiðararnar. Á sama hátt kann farast víðari til tær fyritøkur, sum lata vørur til tær fyritøkur, ið lata vørur til matframleiðararnar. Niðanfyri er ein roynd gjørd at rokna ávirkanirnar av samhandlinum millum Føroyar og Danmark á inntøkuskapanina í báðum londunum fyri árini og Útrokningarnar kunnu óivað gerast upp á nógvar aðrar hættir, enn gjørt er niðanfyri. Talan er um eitt roknidømi, og útrokningarnar eru fyrst og fremst ætlaðar at geva eina ábending um, hvat verður ávirkað av samhandlinum. Tey størstu fyrivarnini eru knýtt at tølunum í útrokningunum, so tey kunnu neyvan nýtast sum tey eru: · Hóast upphæddirnar fyri Føroyar eru lutfalsliga sera stórar, verður í útrokningunum roknað "proportionalt". Hetta kann ein loyva sær í Danmark, har upphæddirnar eru sera smáar í mun til samlaða danska búskapin, men neyvan í Føroyum. Fall t.d. blokkstuðulin burtur, so hevði verið neyðugt við einum heilt broyttum vinnubygnaði í Føroyum. Allar framleiðslufortreytir høvdu verið broyttar, soleiðis sum umrøtt er aðrastaðni í hesum áliti. · Danir hava fyrimun av, at føroyingar handla nógv gjøgnum Danmark. Men harvið er ikki sagt, at føroyingar høvdu havt fyrimun av at handla uttan fyri Danmark. Vørurnar høvdu vit skula goldið í øllum førum. Hvørt tað er ein fyrimunur at handla uttan um Danmark veldst um, um prísirnir og vørudygdin eru betri uttan fyri Danmark, og um tað hevði havt aðrar kostnaðir við sær at handla uttan fyri Danmark. · Í útrokningunum er stuðulin til føroysk lesandi í Danmark ikki við. Ein kundi tikið hesa upphædd við í blokkin. Hinvegin skapar nýtslan av stuðlinum stórt sæð bert inntøkur í Danmark, tí so at siga allur stuðulin verður nýttur í Danmark. · Hartil skal leggjast, at útrokningarnar í stóran mun eru grundaðar á mett tøl fyri samskiftið millum Føroyar og Danmark, og á mett tøl fyri framleiðslumynstrið (input-output kvotur) fyri Føroyar. Heldur ikki fyri Danmark eru tølini lítaleys, tí input-output kvoturnar, ið eru nýttar fyri øll árini og eru tær fyri Input-output útrokningar Tá ið ein skal rokna út ávirkanina á lønir, avlop o.s.fr. av, at ein vinna økir framleiðsluna, er talan um eina endaleysa ketu av keypum millum fyritøkur, sum tað kann tykjast vónleyst at gera sær eina greiða meting av. Tað ber tó kortini til við sonevndum input-output kvotum, ið finnast uppgjørdar í talvum fyri danska búskapin. Hesar input-output kvotur sýna fyri hvørjar kr, sum ein vinna framleiðir, hvussu nógv má ) innflytast, ) gjaldast í vøruskattum, ) gjaldast í lønum og ) gjaldast í vinnuligum avlopi fyri at framleiða fyri hesar kr. Øll ketan av leveransum er roknað við í hesum input-output kvotum út frá einum serligum input-output modelli. Er talan um útflutning av matvørum kann ein sláa upp, at eitt framleiðsluvirði upp á kr krevur kr í innfluttum vørum, kr í lønum og kr í vinnuligum avlopi, tilsamans kr. Av tí, at kr verða latnar í vørustuðuli, kunnu útreiðslurnar til innflutning, lønir og avlop vera kr. Á sama hátt kann ein finna input-output kvotur fyri allar vinnugreinir, so ein kann rokna út, hvat árinið á lønargerð í privatu og almennu framleiðsluni er av samhandlinum millum londini. Í útrokningini er tikið við, at blokkstuðulin til Føroya hevur við sær eitt inntøkutap í Danmark, tí stuðulsupphæddin kundi verið nýtt til skattalækking, økta almenna nýtslu ella okkurt annað í Danmark. Her er inntøkutapið útroknað sum minking av almennari nýtslu í Danmark. Tá ið árinið á inntøkugerðina í framleiðsluni er roknað út, er rímiligt eisini at rokna ávirkanina á inntøkugerðina, ið stendst av broyttari privatari nýtslu. Somuleiðis má roknast við, at almenna nýtslan ávirkast, tá ið skatturin broytist vegna inntøkugerðina í framleiðsluni. Her er aftur talan um eina endaleysa ketu av inntøkubroytingum og fylgjandi nýtslubroytingum. Í útrokningini er øll ketan í prinsippinum roknað uppí. Til at rokna ávirkanina á lønargerðina frá broytingini í privatu og almennu nýtsluni verða nýttar kvotur fyri privata nýtslu, privatar íløgur, almenna nýtslu, almennar íløgur og útflutning. Fyri allar hesar bólkar finnast kvotur fyri meira nágreiniligar undirbólkar. Út frá bólkingini omanfyri kann ein sostatt við at nýta input-output kvoturnar rokna út, hvat verður skapt av lønarinntøkum og vinnuligum avlopi av samskiftinum millum Føroyar og Danmark, grundað á føroyska gjaldsjavnan mótvegis Danmark. Danski útflutningurin til Føroya verður flokkaður í bólkar, sum input-output kvotur finnast fyri. Til vørur, ið ikki eru av donskum uppruna, men sum verða seldar til Føroya gjøgnum danskan millumhandlara, verða kvoturnar fyri heilsølur nýttar, grundað á vinningin av at selja vørurnar. Fyri tænastur verður farið fram á sama hátt: kvoturnar fyri ferðing verða nýttar til ferðing føroyinga í Danmark, kvoturnar fyri flutningsvirksemi verða nýttar til flutningsútreiðslurnar hjá føroyingum til Danmarkar, og fyri aðrar tænastur verða kvoturnar fyri høvuðsbólkin "Privatar tænastur" nýttar. Danskar lønir og vinningsbýti úr Føroyum verða ikki roknaðar at hava annað við sær enn reina inntøku. Lønargerðin av føroysku rentugjaldingunum til Danmarkar verður roknað, eftir at kostnaðurin av tí kapitalbinding, sum krevst í Danmark fyri at kunna veita føroyingum lán, er drigin frá. Føroyskar input/output-kvotur Høvdu vit havt input-output kvotur fyri Føroyar, eins og Danmark hevur, høvdu vit á sama hátt kunnað roknað okkum fram til, hvat verður skapt av lønum og vinnuligum avlopi í Føroyum av inntøkum, sum Føroyar hava av samskiftinum við Danmark. Tað hava vit tíverri ikki, men vit hava kortini roynt at sett eina útrokning upp við at nýta tær donsku input-output kvoturnar tilrættaðar, so ein betri kann siga, at tær svara til føroysk viðurskifti. Í høvuðsheitum er innflutningskvotan økt við % í mun til ta donsku. Kvoturnar fyri lønir og vinnuligt avlop eru lækkaðar samsvarandi. Í Føroyum fer tískil ein størri partur enn í Danmark av hvørjari framleiðslukrónu til innflutning, meðan ein minni partur fer til lønir og vinnuligt avlop. Út frá hesum fortreytum kann ein (grundað á tær donsku input-output kvoturnar) rokna inntøkuskapanina í Føroyum av donskum gjaldingum til Føroya á sama hátt, sum ein roknar inntøkuskapanina í Danmark av gjaldingum úr Føroyum. Tó er blokkstuðulin eitt serføroyskt fyribrigdi, sum ein má viðgera fyri seg. Í útrokningini verður roknað við, at økist ella minkar blokkurin við t.d. kr, so býta hesar kr seg upp á vanligan almennan rakstur, almennar íløgur og veitingar í sama lutfall, sum landskassaútreiðslurnar eru býttar upp á bólkar. Fyri hvønn av hesum bólkum finnast input-output kvotur, sum kunnu nýtast í útrokningini. Beinleiðis inntøkuávirkanir Í skjølunum er henda útrokning sett upp, grundað á gjaldsjavnan fyri og súla í hesum skjølum sýnir skrásettu føroysku gjaldingarnar til Danmarkar. súla sýnir tær inntøkurnar, ið verða skaptar í Danmark av upphæddununum í súlu súla sýnir skrásettu donsku gjaldingarnar til Føroyar. súla sýnir tær inntøkurnar, ið skaptar verða í Føroyum av upphæddunum í súlu Av talvuni fyri (skjal ) sæst: · Vøruútflutningur úr Føroyum til Danmarkar upp á mió kr, hevur við sær inntøkur í Føroyum upp á mió kr. Danskur útflutningur til Føroya upp á mió kr av donskum upprunavørum og mió kr av vørum, ið ikki eru framleiddar í Danmark, hava við sær inntøkur í Danmark upp á mió kr, herav stava mió kr frá vørum framleiddar í Danmark. · Tænastuhandilin hevur við sær inntøkur upp á mió kr í Føroyum, meðan mió kr verða skaptar í Danmark. · Inntøkuflytingarnar, ríkisstuðulin íroknaður, skapa mió kr í inntøkum í Føroyum, meðan tær skapa mió kr í Danmark. Í Føroyum er tað sjálvandi blokkstuðulin, sum serliga skapar inntøkur upp á mió kr, meðan tað serstakliga eru rentugjaldingarnar til Danmarkar, ið skapa inntøkur í Danmark. Tað inntøkutapið, sum ríkisstuðulin elvir til í Danmark, eigur eisini at roknast uppí, og tað er roknað út til mió kr. · Samlaða úrslitið fyri skapan av framleiðslulønum og avlopum av samskiftinum millum Føroyar og Danmark í er tískil í fyrstu atløgu, at mió kr í inntøkum verða skaptar í Føroyum móti mió kr í Danmark. Tað, sum verður umrøtt omanfyri, fevnir bert om inntøkur, sum eru skaptar í framleiðsluni. Enn restar í at rokna út, hvussu nógv inntøka verður skapt, tá ið hesar inntøkur verða brúktar av teimum, ið fáa inntøkurnar. Inntøkurnar verða tó bert partvíst nýttar, tí fyrst fer skattur av, síðani verður nakað spart upp. Hinvegin kann ein rokna við, at tær øktu skattainntøkurnar elva til størri almennar útreiðslur. Henda útrokning er gjørd í niðastu reglunum í skjali har tað sæst, at tær mió kr, sum í Føroyum verða skaptar av samhandlinum, hava við sær, at mió kr aftrat verða skaptar í inntøku vegna økta privata nýtslu og mió kr vegna økta almenna nýtslu. Í Danmark hava tær mió kr í inntøku frá samskiftinum við sær, at mió kr aftrat verða skaptar í Danmark av privatari nýtslu og mió kr av almennari nýtslu. Samanlagt verða í tískil mió kr skaptar í Føroyum og mió kr í Danmark. Hyggur ein at, hvaðani inntøkugerðin stavar, er í skjali roknað út, at av inntøkugerðini í Føroyum í upp á mió kr stava mió kr frá ríkisstuðlinum, meðan mió kr stava frá øðrum samskifti við Danmark. Inntøkugerðin í Danmark er roknað út til mió kr í Hetta er eitt nettotal, sum fjalir yvir, at ríkisstuðulin hevur við sær eitt inntøkutap í Danmark upp á mió kr, meðan annað samskifti við Føroyar hevur við sær inntøkur upp á mió kr. Í er bruttotjóðarúrtøkan (BTÚ) í Føroyum mett til knappar mia kr. Sambært útrokningunum er inntøkugerðin av ríkisstuðlinum mió kr, te. ca. % av BTÚ stava frá ríkisstuðlinum. Nú var eitt rættiliga óvanligt ár, tí føroyska kreppan var í hæddini. Tí eru útrokningar eisini gjørdar fyri har samlaða føroyska gjaldsajavnahallið var lítið, og fyri har gjaldsjavnahallið var metstórt. Høvuðsúrslitini fyri øll trý árini og eru víst í talvu Talva Inntøkuskapan í Føroyum og Danmark av samskiftinum millum bæði londini mió kr Inntøkugerð Inntøkugerð Inntøkugerð í DK í FR í DK í FR í DK í FR Vørujavni Tænastujavni Flytingarjavni herav: lønir rentur ríkisstuðul Bruttoinntøkugerð áðrenn avleidda nýtslu Inntøkutap í DK av stuðli Nettoinntøkugerð áðrenn avleidda nýtslu Avleiddar inntøkur av privatari og alm. nýtslu Tilsamans herav frá ríkisstuðli ikki frá ríkisstuðlinum Føroyskt gjaldsjavnaavlop mótvegis Danmark BTÚ í Føroyum Tað sæst í næstniðastu linju í súlu og at føroyska gjaldsjavnaavlopið mótvegis Danmark var mió kr í (í var samlaða gjaldsjavnahallið mótvegis útheiminum annars bert mió kr), mió kr í og + mió kr í Talvan vísir eisini, at í vóru skaptar mió kr meira í lønum í Danmark enn í Føroyum av samhandlinum, í mió kr meira í Danmark og í mió kr meira í Føroyum enn í Danmark. Skiftandi inntøkuskapan Javnvágin í lønarskapanini landanna milllum er sostatt ógvuliga skiftandi. Inntøkugerðin í Føroyum av samskiftinum við Danmark hevur tó verið rættiliga støðugt vaksandi. Serstakliga skapar blokkstuðulin hvørt árið rættiliga nógvar lønir í Føroyum. Tað sum fyrst og fremst ger, at javnvágin er skiftandi er, at tað hevur verið skiftandi hvussu nógvar vørur og tænastur Danmark hevur keypt úr Føroyum, hvussu nógvar lønir eru goldnar dønum í Føroyum, hvussu nógv føroyingar ferðast í Danmark og at enda hvussu stór lán Føroyar hava í Danmark. Handilsmynstrið kann sostatt hava við sær, at fleiri lønir kortini verða skaptar í Danmark enn í Føroyum. Uppgerðin fyri vísir, at hóast tann danski prosentparturin av tí føroyska innflutninginum er minni enn í so hevur vøksturin í tí samlaða innflutninginum av bæði vørum, tænastum og arbeiðsmegi við sær, at væl meira av lønum verða skaptar í Danmark enn í Føroyum av samhandlinum landanna millum. Í er vend komin í, tí nú er innflutningurin sum heild á so lágum støði, at bert fáar inntøkur verða skaptar í Danmark av føroyskum keypi. Í stavaðu % av BTÚ í Føroyum frá ríkisstuðlinum og í var parturin %. Niðurstøðan, sum kann dragast er sostatt, at blokkstuðulin gevur eitt munandi íkast til lønarinntøkur í Føroyum og øvugt eitt inntøkutap í Danmark, men at føroyska handils- og fíggingarmynstrið t.e. innflutningur, útflutningur, rentur o.s.fr. til og úr Danmark er avgerandi fyri um meira verður skapt av lønum í Danmark enn í Føroyum. Hetta kann sigast um okkara samskifti við øll lond tó hava vit tann fyrimun, tá ið tað snýr seg um Danmark, at vit fáa blokkstuðulin. Sum nevnt í innganginum til brot so skulu tey útroknaðu tølini lesast við størstu fyrivarnum. Tey kunnu helst nýtast til at geva eina ábending um, hvørji árin samskiftið landanna millum hevur á hvørt landið sær, men neyvan til at siga nágreiniliga hvussu stórt hetta árinið er. Samandráttur Hugtakskarmur Peningarensl millum Føroyar og umheimin verður í hesum áliti lýst við gjaldsjavnanum sum karmi um hugtakið. Hetta merkir, at peningarensl ikki bert umfatar ítøkiligar gjaldingar við seðlum og myntum millum føroyingar og útlendingar, men eisini onnur sløg av flytingum soleiðis, sum hesi verða allýst í gjaldsjavnanum sum hagfrøðiligari skipan. Føroyar hava ein opnan búskap Føroyar hava ein ógvuliga opnan búskap. Á loypandi postum á gjaldsjavnanum fyri kom hetta til sjóndar á tann hátt, at inntøkurnar svaraðu til % av BTÚ og útreiðslurnar % av BTÚ. Virðið á inn- og útgangandi rørslum á loypandi postum tilsamans var mia kr. Rørslurnar í samband við ogn og skuld uttanlands, kapitalpostarnir, eru hetta sama árið mettar til góðar mia kr. Settur er upp gjaldsjavni mótvegis Danmark, ið byggir á mett tøl fyri gjaldsjavnan sum heild fyri árini og Hóast rættiliga stór óvissa er á ávísum økjum á gjaldsjavnauppgerðini mótvegis Danmark, er eyðsýnt, at samskiftið við Danmark er lutfallsliga stórur partur av gjaldsjavnanum sum heild. Stóru gjaldsstreymarnir millum Danmark og Føroyar á kapitalpostum, soleiðis sum hesir koma til sjóndar í gjaldsjavnauppgerðini fyri hava samband við, at føroyingar hava næstan alla sína bruttoogn og væl meir enn helvtina av bruttoskuldini í donskum krónum. Valið hjá føroyingum av valutasamanseting av fíggjarogn og -skuld er eitt nú treytað av vana og valutakursváða. Stóru gjaldsstreymarnir við Danmark á loypandi postum stava serliga frá innflutningi, rentum og veitingum frá ríkiskassanum. Inntøkugerð í Føroyum og Danmark Ymisk sløg av gjaldingum eru millum Danmark og Føroyar á loypandi postum og tær verða umrøddar eftir hvørja ávirkan tær hava á virksemið í Føroyum og í Danmark. Roynt hevur í hesum kapitli verið at seta tøl á hesar ávirkanir við sokallaðari input-output útrokning fyri árini , Tølini í uppgerðini kunnu ikki nýtast beinleiðis, men bert til at vísa nakað um hvørjar ávirkanir eru av samskiftinum landanna millum. Uppgerðin vísir, at samskiftið við Føroyar hevur bæði positivar og negativar inntøkuávirkanir í Danmark. Gjaldingarnar fyri danskan útflutning av vørum og tænastum til Føroya skapa inntøkur í Danmark, meðan ríkisstuðulin til Føroya minkar um inntøkuskapanina í Danmark. Í Føroyum skapar útflutningurin til Danmarkar inntøkur í Føroyum, eins og ríkisstuðulin skapar inntøkur í Føroyum. Inntøkugerð í Inntøkugerðin í Føroyum av samskiftinum við Danmark var í mia kr, meðan inntøkugerðin í Danmark av samskiftinum við Føroyar var í mia kr. Sum nevnt omanfyri eiga hesi tøl at verða brúkt við fyrivarni. Í Føroyum stavaðu % av BTÚ ella mia kr av inntøkugerðini frá ríkisstuðlinum og mia kr frá øðrum samskifti við Danmark. Í Danmark kemur inntøkugerðin upp á mia kr fram sum úrslit av mia kr í inntøkutapi vegna ríkistuðulin til Føroyar og mia kr í inntøkugerð frá øðrum samskifti við Føroyar. var tó eitt rættiliga óvanligt ár. Í høvdu Føroyar mió kr í gjaldsjavnaavlopi mótvegis Danmark. Fíggjarkreppan í var so ógvuslig, at føryingar steðgaðu bæði neyðugum og óneyðugum keypi. Tí er roynt eisini at gera útrokningarnar fyri tá ið hallið á gjaldsjavnanum var lítið, og fyri tá ið gjaldsjavnahallið var sera stórt. Inntøkugerð í Hóast samlaða gjaldsjavnahall Føroya var lítið í so var handilsmynstrið soleiðis, at hallið mótvegis Danmark var mia kr (soleiðis hevur helst verið vanligt undan ). Inntøkugerðin í Føroyum av samskiftinum við Danmark var mia kr, herav stavaðu mia kr (ella knøpp % av BTÚ) frá ríkisstuðlinum. Inntøkutapið í Danmark av ríkisstuðlinum var mia kr meðan inntøkugerðin av samhandli var mia kr. Netto var inntøkugerðin í Danmark i mia kr av samskiftinum við Føroyar. Inntøkugerð í Í var gjaldsjavanhall Føroya mótvegis Danmark mia kr. Inntøkugerðin í Føroyum var mia kr, herav stavaðu mia kr (ella knøpp % av BTÚ) frá ríkisstuðlinum. Inntøkutapið í Danmark av ríkisstuðlinum var mia kr, meðan inntøkugerðin av samhandli var mia kr. Netto var inntøkugerðin í Danmark í mia kr av samskiftinum við Føroyar. Hesi tøl skulu sum nevnt nýtast sera varisliga, men tey vísa, at samhandil hevur alstóran týdning fyri virksemið í hesum londum. Sigast kann, at danir hava ágóða av, at stórur eftirspurningur er í Føroyum, sum t.d. í Hinvegin rakar tað eisini danskar fyritøkur, tá ið búskaparlig afturgongd er í Føroyum, sum t.d. í Uppgerðin sigur ikki nakað um, hvørt tað er skilagott hjá føroyingum at handla í Danmark ella ikki. Hvørt tað hevði loyst seg heldur at samhandla við onnur lond veldst um prís, vørudygd, kostnaðir av at handla við onnur o.s.fr. Tølini vísa hinvegin, at samskiftið millum Føroyar og Danmark ávirkar framleiðslu, privata nýtslu og almenna nýtslu í báðum londum. Hetta kann sigast um okkara samskifti við øll lond tó hevur føroyski búskapurin fyrimun av einvegis ríkisveitingunum, tá ið tað snýr seg um Danmark. Tað er umráðandi at gera vart við, at uppgerðin ikki sigur stórvegis um langtíðarávirkaninar á føroyska búskapin av ríkisstuðlinum. Skal ein siga nakað um langtíðarávirkanir, er neyðugt at meta um allar tillagingar, sum høvdu staðist av broytingum í stuðlinum. Hesar langtíðarávirkanir eru nærri viðgjørdar í kapitli Veitingar úr ríkiskassanum og ávirkan á føroyska búskapinum Ávirkan av ríkisveitingum á tøka bruttotjóðarinntøku og framleiðslu Føroya Hugtøk úr tjóðarroknskapinum Vanliga kann eitt land stórt sæð bert brúka so mikið av vørum og tænastum til nýtslu og íløgur, sum tað sjálvt klárar at framleiða. Við øðrum orðum kann ein normalur búskapur hava ein innlendskan eftirspurning (IE) sum svarar umleið til bruttotjóðarúrtøkuna (BTÚ) og tøku bruttotjóðarinntøkuna (tBTI). Hesar grundleggjandi støddir í tjóðarroknskapinum, bruttotjóðarúrtøka (BTÚ), innlendskur eftirspurningur (IE) og tøk bruttotjóðarinntøka (tBTI) eru fyri flestu lond á nøkulunda somu stødd. Frávikini eru sjáldan meira enn nøkur fá prosent, og stava tá frá undir- ella yvirskoti á gjaldsjavnanum. Eftirspurningskomponentar Virðið á tí, sum føroyski búskapurin framleiðir í einum tíðarskeiði (einum ári) bruttotjóðarúrtøkan er sett saman av hesum eftirspurningspørtum: · CI sum er útreiðslur hjá privata sektorinum til tann partin av nýtsluni, ið er framleiddur í føroyska búskapinum. · II sum er útreiðslur hjá privata sektorinum til tann partin av íløgunum, ið er framleiddur í Føroyum · GI sum er eftirspurningur hjá tí almenna eftir innlendskari framleiðslu. Eftirpurningurin hjá tí almenna kann eins og fyri tann privata sektorin greinast sundur í eftirspurning til nýtslu og íløgur, men hetta verður ikki gjørt í hesum samanhangi. · XI sum er útflutningvirði Føroya av vørum og tænastum, frádrigið virðið av tí innflutningi, sum farin er til at framleiða útflutningin Framleiðslan (BTÚ) Bruttotjóðarúrtøkan kan tí lýsast við fylgjandi: BTÚ = CI + II + GI + XI har minkaða I-ið eftir C, I, G og X vísir til innlendska framleiðslu. Sera trupult er tó at gera upp, hvussu stórur partur av nýtsluni, íløgunum og øðrum eftirspurningarpørtum er innlendskt framleiddur, og tí verður framleiðslan í sambandi við tjóðarroknskap sett soleiðis upp: BTÚ = C + I + G + X M har C stendur fyri samlaðu privatu nýtsluna, tvs. bæði tí partinum av nýtsluni, sum er framleiddur í Føroyum og tí partinum, sum stavar frá framleiðslu í umheiminum. Fyri I, G og X er tað sama galdandi. M stendur fyri føroyska innflutninginum av vørum og tænastum, sum jú er partur av C, I, G, og X, og virðið á innflutninginum (M) skal tí dragast frá hinum eftirspurningarpørtunum fyri at gera upp BTÚ. Innlendskur eftirspurningur (IE) Útflutningurin (X) er útlendskur eftirspurningur eftir framleiðslu úr føroyska búskapinum, meðan innlendski eftirspurningurin er: IE = C + I + G Við øðrum orðum sigur innlendski eftirspurningurin (IE) okkum, hvat føroyski almenni og privati sektorurin hevur keypt av vørum og tænastum úr Føroyum og útheimi til nýtslu og íløgur í einum ári. Innlendski eftirspurningurin hevur øll árini í tíðarskeiðnum frá tá byrjað varð at seta upp tjóðarroknskapir fyri Føroyar, og fram til verið størri enn bruttotjóðarúrtøkan. Frá og við og til í ár hevur verið øvugt. Innlendski eftirspurningurin hevur verið minni enn framleiðslan. Tøk bruttotjóðar inntøka (tBTI) Men føroyingar hava kunnað brúkt væl meira enn framleitt hevur verið, uttan at skuldarbinda búskapin. Hetta lat seg gera við einvegis veitingum úr ríkiskassanum til Føroyar. Føroyingar kundu keypa meira úr umheiminum, enn teir seldu til umheimin, uttan at tað nýttist at hava við sær undirskot á loypandi postum á gjaldsjavnanum og harvið lántøku uttanfyri Føroyar. Hetta tí, at gjaldsjavnin jú ikki bert snýr seg um innflutning og útflutning av vørum og tænastum, men eisini gjaldingar, ið viðvíkja kapitalavkasti (rentur og dividenda til/úr Føroyum) og einvegis veitingum. Vit kunna í hesum samhangi lýsa gjaldsjavnan sum settan saman av bólkum av gjaldingum: Gjaldsjavnahall (GJ) GJ = XM + NRL NV Har · GJ stendur fyri halli á loypandi postum á gjaldsjavnanum · XM stendur fyri halli á vøru- og tænastujavnanum, tvs. innflutningur minus útflutning · NRL stendur fyri nettogjaldingum úr Føroyum í samband við rentur, dividendu og lønir og · NV stendur fyri nettogjaldingum í samband við einvegis gjaldingar til Føroya, tvs. veitingar úr ríkiskassanum. Vit hugsa okkum sum útgangsstøði, at NRL = Hetta er td. galdandi við ongari (lítlari) nettoskuld til útlond, og tá ið lønir til útlendingar í Føroyum javnviga við lønir til føroyingar, sum arbeiða í útlondum. Í slíkari støðu kann líkning ) skrivast soleiðis: GJ = XM + NV = XM NV Samanhangur millum tBTI, BTÚ og GJ Tvs., at føroyski búskapurin kann hava javnvág á loypandi postum á gjaldsjavnanum (GJ= ), um undirskot á vøru- og tænastujavna (XM) ikki er størri enn veitingarnar úr ríkiskassanum (NV). Ella sagt við øðrum tjóðarroknskaparhugtøkum: Tøka bruttotjóðarinntøkan (tBTI) er á sama stigi sum innlendski eftirspurningurin (IE), har tøk bruttotjóðarinntøka verður allýst sum: tBTI = BTÚ + NV ella tBTI = IE XM + NV = IE GJ Ein slík javnvág var í høvuðsheitum í føroyska búskapinum í tíðarskeiðinum til Tøka bruttotjóðarinntøkan var nøkulunda líka stór sum innlendski eftirspurningurin, og javnvág var stórt sæð á loypandi postum á gjaldsjavnanum Í miðal svaraði stuðulin úr ríkiskassanum hesi ár til % av BTÚ. Nettolántøka uttanlands av týdningi varð ikki, og tí kann ávirkanin upp á stutt og millumlangt sikt á føroyska búskapin í ávísan mun lýsast á sama hátt, sum danski búskaparfrøðingurin Martin Paldam hevur lýst grønlendska búskapin. Yvirføring av analysu hjá Paldam til føroyskan búskap Hugsanin hjá Paldam er í høvuðsheitum henda. Stuðul úr ríkiskassanum verður veittur fyri at tøka bruttotjóðarinntøkan pr. fólk í Føroyum skal koma upp á nøkulunda sama stig sum í Danmark. Hetta hevur verið góðtikið politiskt frá danskari síðu, tí Føroyar eru partur av danska ríkinum og hava tí í ávísan mun "rætt til" ein livifót, sum ikki er nógv lægri enn í Danmark. Í hesum sambandi er helst eisini rætt, sum sagt verður í bóklingi hjá Paldam, at politiskt hevði Danmark ikki kunnað veitt Føroyum (og Grønlandi) stuðul, um tøka bruttotjóðarinntøkan pr. fólk var hægri í Føroyum (og/ella Grønlandi) enn í Danmark. Veitingin hevur havt við sær, at føroyingar hava havt "ráð" til ein innlendskan eftirspurning, sum var størri enn framleiðslan. At føroyingar hava havt ráð til at brúka meira, enn teir sjálvir hava framleitt, merkir ikki neyðturviliga, at teir skuldu gera tað, tí ráðini kundu verið nýtt til at byggja upp nettoogn uttanfyri Føroyar ella til at gjalda niður skuld. Í sama tíðarskeiði hava føroyingar tó valt at hava ein innlendskan eftirspurning, sum framleiðslan og ríkisveitingarnar kundu fíggja, tvs. at innlendski eftirspurningurin var á nøkulunda sama stigi sum tøka bruttotjóðarinntøkan. Um hvussu NV verður til effektivan eftirspurning Ymisk viðurskifti gjørdu, at veitingarnar høvdu við sær størri innlendskan eftirspurning. Politiskt var ringt at minka um keypsorku hjá privata sektorinum við skattum og avgjøldum, tá ið almennu útreiðslurnar í Føroyum í stóran mun kundu fíggjast av donskum skattgjaldarum, og føroyingar ynsktu eina útbygging av vælferðarsamfelagnum eins og í londunum rundan um okkum við hartil hoyrandi útreiðslum, serliga til samferðslu, útbúgving, heilsurøkt og almannamál. Veitingarnar fingu gjøgnum tann almenna (tann danska og føroyska) útreiðslupolitikkin ávirkan á innlendska eftirspurningin eftirspurningarpartarnir C, I, G vuksu. Ríkisveitingarnar høvdu við sær, at tøka bruttotjóðarinntøkan varð størri enn annars, men eisini er sannlíkt, at framleiðslan er vorðin øðrvísi og helst eisini størri enn uttan stuðulin. Samanhangir millum ríkisveitingar, tøka bruttotjóðarinntøku og bruttotjóðarframleiðslu kunnu í høvuðsheitum lýsast soleiðis fyri tíðarskeiðið Talva linja og vísa, at føroyska framleiðslan kann greinast í tveir partar. Ein part, sum búskapurin skapar uttan veitingar úr ríkiskassanum og ein part, sum beinleiðis og óbeinleiðis stavar frá ríkisveitingunum. Multiplikator viðv. ríkisveitingum Mangan hevur verið spurt, hvør multiplikatoreffektin í samband við ríkisveitingarnar er. Við øðrum orðum verður spurt um, hvussu nógvar milliónir kr føroyska bruttotjóðarúrtøkan veksur, um ríkisveitingar vaksa mió kr. Í talvuni eru sett upp trý hugsað dømi viðv. multiplikatoreffekt av ríkisveitingum. Í dømi verður mett, at ríkisveitingar, sum svara til % av BTÚ, bert økja framleiðsluna %. Multiplikatorávirkanin kann tí roknast at verða ella sagt við vanligum orðum: um veitingar vaksa mió kr, so veksur BTÚ 1/2 mió kr. Um vit taka tað ógvusliga dømið, at veitingarnar fella heilt burtur, so sigur multiplikatoranalysan í dømi at føroysk framleiðsla hevði minkað %, tá búskapurin hevði lagað seg til, at ríkisveitingarnar vóru falnar burtur. Talva Høvuðshugtøk í samband við ríkisveitingar og samanhangir teirra millum Støði Heiti Týdningur Talfestingar Dømi Dømi Dømi ( ) IE Innlendskur eftirspurningur = tøka bruttotjóðarúrtøku Nýtsla og íløgur *BTÚ *BTÚ *BTÚ ( ) NV Veiting úr ríkiskassa Minus veiting úr Danmark % av BTÚ % av BTÚ % av BTÚ ( ) BTÚ Bruttotjóðarúrtøka Samlaða framleiðslan BTÚ BTÚ BTÚ ( ) DkBTÚ Veitingarpartur av BTÚ Tann parturin av føroysku framleiðsluni, sum beinleiðis og óbeinleiðis stavar frá ríkisveitingunum. % av BTÚ % av BTÚ % av BTÚ ( ) FrBTÚ Eginframleiðslan Framleiðsla, um ongar veitingar høvdu verið. % av BTÚ % av BTÚ % av BTÚ ( ) k Multiplikator viðv. NV DBTÚ/DNV, tvs. broyting í framleiðslu við broyting í ríkisveitingum Í dømi og dømi er ávirkanin av ríkisveitingum á føroyska búskapin mett at vera størri. Við at minka veitingarnar td. mió kr hevði framleiðslan eftir dømi minkað mió. kr og eftir dømi mió kr. Gapið millum IE, BTÚ og eginframleiðslu Nevnt varð í byrjanini, at tær grundleggjandi støddirnar IE, BTÚ og tBTI fyri flestu búskapir vóru nøkulunda líka stórar. Verður hugt at føroyska tjóðarroknskapinum fyri tíðarskeiðið, sæst, at stórur munur er á hesum støddum, og hetta stendst av ríkisveitingunum. Um framleiðslan BTÚ = er innlendski eftirspurningurin IE = og eginframleiðslan FrBTÚ eftir taldømunum í talvuni omanfyri millum og Um føroyski innlendski eftirspurningurin, sum var í tíðarskeiðnum fra skuldi verið hildin á sama stigi uttan ríkisveitingar, hevði verið neyðugt við stórari uttanlandslántøku. Tølini omanfyri viðv. multiplikatoreffekt (og tann út frá hesum metta eginframleiðsla) skulu takast við fyrivarni. Tølini eru ásett fyri at lýsa møguliga ávirkan, sum ríkisveitingarnar høvdu á føroyska búskapin í tíðarskeiðnum tá nøkulunda javnvág var á gjaldsjavnanum, tvs. at lítil og eingin nettouttanlandslántøka var. Ríkisveitingar/tilknýti til Danmark og føroyskt kreditvirði Eftir Hugsast kann, at ávirkanin av ríkisveitingunum á aktivitetin í føroyska búskapinum í tíðarskeiðnum hevur ligið onkustaðni millum tey virði í dømi og dømi sumTalva vísir. Hendan spurning fæst neyvan eintýtt svar upp á. Í tann mun henda ávirkan hevur gjørt seg galdandi, so er hon í tíðarskeiðnumeftir bert partur av teirri ávirkan, sum ríkisveitingarnar kunnu hugsast at hava havt á føroyska búskapin. Tann konjunkturávirkan, sum eftir fór at gera seg galdandi afturat multiplikatorávirkanini, var týdningurin, sum ríkisveitingarnar høvdu fyri kredittvirðið hjá føroyska búskapinum. Sum umrøtt er í kapitli vórðu kapitalmarknaðirnir internationaliseraðir eftir oljukreppuna í Flestu lond í vesturheiminum gjørdu lógarbroytingar, soleiðis at tað varð lættari hjá myndugleikum og fyritøkum at útvega fígging í útlondum. Fígging sum fløskuhálsur í smb. við nýtslu- og íløgueftirspurning Hugsast kann, at avmarkaðir fíggingarmøguleikar uttanfyri Føroyar fyri vóru ein høvuðsgrund til, at realiseraði innlendski eftirspurningurin ikki varð størri enn tøka bruttotjóðarinntøkan. Við øðrum orðum var ringt at fíggja undirskot av týdningi á gjaldsjavnanum fyri Men tann vaksandi internationali fíggjarmarknaðurin gjørdi, at føroyskir almennir myndugleikar og privati sektorurin í nógv størri mun enn áður fingu atgongd til lántøku uttanfyri Føroyar. Hesir lánimøguleikar vórðu frá til nógv brúktir, og hendan lántøka var ár um ár við til at fíggja ein innlendskan eftirspurning, sum var nógv størri enn tað, føroyingar sjálvir fíggjaðu við egnari framleiðslu og veitingum úr ríkiskassanum. Árligu undirskotini á gjaldsjavnanum høvdu við sær, at Føroyar frá at hava lítla nettouttanlandsskuld í skyldaðu mia kr við árslok Privat kreditvirði Útlendskir kreditorar veittu lán til Føroya, tí teir mettu, at kreditvirðið var nóg gott. Tá talan er um kreditvirðið, hevur tað týdning at skilja millum alment og privat kreditvirði. Privatar fyritøkur kunnu fara á húsagang. Lógir fyriskipa, hvussu búgvið skal gerast upp og býtast millum eigarar og kreditorar, tá ein privatrættarlig fyritøka fer á húsagang. Hesi viðurskifti gera, at grundparturin í kredivirðinum hjá einari privatari fyritøku er rentabiliteturin í fyritøkuni og virðið á teimum aktivum, sum verða fíggjað. Trygdir Bert í ávísan mun kann sigast, at lántøkan hjá privata sektorinum var grundað á tað kreditvirði, sum hesin sektorur sjálvur hevði. Kreditvirðið hjá privata sektorinum kann greinast í tveir partar, kreditvirðið hjá ) privata framleiðslu- og húsarhaldssektorinum og ) peningastovnssektorinum. Framleiðslu- og húsarhaldssektor ad Lánveiting úr útlondum til privata framleiðslu- og húsharhaldssektorin varð framd við, at útlendskir kreditorar sluppu fram at trygdum, sum framleiðslu- og húsarhaldssektorurin sjálvir stóðu fyri. Talan var um trygdir í fastari ogn, goymslum og annars í teimum anleggum og kapitalútgerðum, sum fígging varð veitt í samband við. Útlendskir kreditorar høvdu tó avmarkaða atgongd til trygdir í fastari ogn. Til dømis sluppu donsk realkreditfeløg ikki at veita fígging til sethús. Hinvegin var ofta trupult hjá flestu búskapareindum í framleiðslu- og húsarhaldssektorinum beinleiðis at læna frá útlendskum kreditorum, tí talan var um smáar búskapareindir við stórari informatiónsfjarstøðu til útlendskan lánveitara. Privati framleiðslu- og húsarhaldssektorurin stóð tó fyri stórum parti av tí uttanlandslántøku, sum fór fram, men hetta varð í sera stóran mun hjálpt av tí kreditvirði, sum hesir lántakarar fingu frá føroyskum bankum og landskassanum í samband við veðhald. Føroysku bankarnir ad Útlendsku lánveitararnir góðtóku fram til í stóran mun veðhald frá føroysku bankunum sum trygd. Fyrst á árinum vóru allar ábyrgdir hjá føroysku bankunum næstan mia kr. Hetta svaraði tá til meira enn % av eginkapitalinum hjá bankunum, og roknast má við, at størsti parturin av hesum veðhaldum var veittur í samband við lántøku uttanfyri Føroyar hjá framleiðslu- og húsarhaldssektorinum. At útlendskir lánveitarar mettu kreditvirðið hjá føroysku bankunum so høgt, at teir góðtóku so stór veðhald frá teimum, kann tykjast løgið. Lagt skal tó verða til merkis, at avsetingar hjá føroyskum bankum í -unum høvdu verið óvanliga stórar sæð í mun til avsetingar hjá peningastovnum annars í ríkinum, og roknskapartølini vístu positiva gongd langt út í -ini. Hartil hevði ein stórur partur av útlánunum til fiskivinnuna landskassaveðhald, og hesi útlán minkaðu tí ikki í sjálvum sær um kreditvirðið hjá bankunum. Í ávísan mun kann tí sigast, at kredivirðið hjá bankunum kom frá landskassanum. Harafturat vóru bankarnir serligar fyritøkur, av tí at tær róku virksemið eftir ríkislógum, undir eftirliti av Finanstilsynet. Alment kreditvirði Almennir stovnar og fyritøkur kunna ikki á sama hátt, sum privatar fyritøkur og húsarhald, fara á húsagang. Hetta hongur saman við, at tað almenna oftast við lóg hevur átikið sær at reka eitt ávíst virksemi ella eina skyldu, og at tað almenna hevur rætt til at útvega inntøkur við skatti og gjøldum. Atgongdin hjá tí almenna til at útvega sær inntøkur við skatti ger, at serligt kreditvirði er tengt at hesum sektori. Kreditvirði hjá landskassa og tilknýti til Danmark Fyri føroyska almenna sektorin kemur harafturat kreditvirðið, sum stavar frá tí tilknýti til danska almenna sektorin (statskassan), sum er innbygt í heimastýrisskipanina, og sum hevur verið eyðsýnt í samband við ríkisveitingarnar. Nógv bendir á, at útlendskir og innlendskir kreditorar í sambandi við lánveiting til føroyska almenna sektorin og partvís eisini privata sektorin hava havt hetta í huganum. Í øllum førum er í dag veruleiki, at danski staturin átók sær uppgávuna sum "lender of last resort", tá ið føroyski búskapurin var fyri álvarsligum bakkasti, og at staturin hervið stóð aftanfyri kreditvirðið hjá tí føroyska almenna sektorinum og eisini búskapinum sum heild. Umsiting av almennum kreditvirði Tað skuldi verið greið pengapolitisk uppgáva at fyrisitið almenna kredittvirðið við skynsemi. Út frá gongdini eftir og serliga í -unum má tó sigast, at kreditvirðið hjá tí almenna varð umsitið møguliga ótilvitað á sera óvarnan hátt. Hetta kom til sjóndar í sambandi við: · landskassaveðhøld, sum veitt vórðu í sambandi við lántøku hjá flutnings- og fiskivinnuni og almennum stovnum · lántøku hjá almennum stovnum (uttan beinleiðis trygd frá landskassanum) og · stórari lántøku hjá føroysku kommununum Landskassin kom við hesum ikki bert at bera risiko í samband við sína egnu lántøku, men eisini í stóran mun í samband við lántøku hjá almenna sektorinum annars, peningastovnunum og framleiðsluvinnuni. Hvat bygdi kreditvirðið á? Sannlíkt er, at ein høvuðsgrund til, at kreditorar góðtóku, at landskassin varð bundin til so stóran tapsvanda, var, at inntøkukeldur landskassans ikki bert vóru tað, sum føroyska framleiðslan sjálv kundi bera, men eisini tær inntøkur, sum árliga vórðu veittar úr ríkiskassanum og møguligar aðrar serligar stuðulsveitingar úr ríkiskassanum, um tað tørnaði fyri. Afturat hesum hevur hákonjunktururin í tíðarskeiðnum til tá ið tann stóra skuldarbindingin fór fram, helst gjørt, at lánveitarar yvirmettu virðið á teimum trygdum, sum veittar vórðu. At almenna føroyska kreditvirðið soleiðis hekk saman við veitingum úr ríkiskassanum og ríkisrættarligu skipanini yvirhøvur, og at tað varð umsitið so ekspansivt, gjørdi, at vanligar tapsvandametingar, sum høvdu við føroyska búskapin at gera, vóru linar. Fíggjarligu marknaðirnir sendu ikki einstaka lántakaranum og lánveitaranum røttu teknini um hækkandi rentustig og versnandi kreditmøguleikar sum ábending um vaksandi rísiko í tí tíðarskeiði, tá ið tann stóra lántøkan fór fram. Í tíðarskeiðnum frá til vaks nettouttanlandsskuld Føroya, sum nevnt, upp í mia kr. Nettouttanlandslántøkan var serliga stór í árunum Tvs., at føroyski búskapurin í samskifti sínum við umheimin tók á seg útreiðslur, sum vóru nógv hægri enn tað, framleiðsla og ríkisveitingar fíggjaðu. Í tíðarskeiðinum vóru ríkisveitingar í miðal mió kr, meðan miðal nettolántøka í útlondum var mió kr um árið. Lántøka og íløgukvota Íløgurnar í føroyska búskapinum hava, samanborið við onnur lond, verið óvanliga stórar. Í miðal var íløgukvotan, roknað sum lutfall millum íløgur og tøka bruttotjóðarinntøku, fyri tíðarskeiðið umleið % og í tíðarskeiðnum %. Undir vanligum umstøðum nýtist lántøka til at fíggja høgt íløgustig ikki at vera av tí ringa. Tvær fortreytir skulu tó vera til staðar. · Fyri tað fyrsta er neyðugt, at útbyggingin av kapitalútgerðini ger búskapin betri fyri í framtíðini at framleiða størri nøgdir og/ella at framleiða við betri kappingarføri. Íløgurnar, sum framdar vórðu í -unum, vóru í mongum førum beindar inn á vinnugreinar, sum fingu alt ov stóra orku. Hetta merkti fyri eitt nú fiskivinnuna, at framleiðslan vaks ikki, men minkaði. · Fyri tað næsta er neyðugt í tann mun íløgur verða gjørdar í føroyska búskapinum til tess at skapa vøkstur í framleiðsluni, at framleiðslutilfeingið er tøkt. Føroyski búskapurin var tíverri longu fyri miðjuna av -unum í tí støðu, at arbeiðsmegi vantaði innan flestu vinnugreinar. Tann innflutti parturin av íløgunum má tí metast at hava verið sera stórur í seinna parti av -unum. Hetta kom ikki bert til sjóndar í undirskotinum á vøru- og tænastujavnanum (tvs. XM liðið í líkning ), men eisini í lønum til útlendska arbeiðsmegi (tvs. part av NRL-liðinum í líkning ) og hækkandi innlendskum kostnaðarstigi. GJ = XM + NRL NV Innlendski eftirspurningurin í tíðarskeiðnum var hvørt ár størri enn tøka bruttotjóðarinntøkan. Við hesum var ein ónd ringrás byrjað, tí búskapurin fekk størri og størri uttanlandsskuld at dragast við og við hesum eisini størri nettorentuútreiðslur til umheimin. Tvs., at NRL-liðið í líkning ) varð størri. Vit kunna lýsa hesa gongd út frá líkning ) við tølum fyri og sum dømi. Talva Gjaldsjavni Føroya fyri og Gjaldsjavnapartur XM Undirskot á vøru- og tænastujavnanum + NRL Nettogjaldingar viðv. Rentum og lønum til útlond NV Veitingar úr ríkiskassanum = GJ Gjaldsjavnahall Viðmerking: Í hesari uppstilling verður av frálæruligum grundum sæð burtur frá gjaldingum viðv. yvirskoti frá Danmarks Nationalbank, tryggingargjøldum og øðrum smærri gjaldingum. Samlaða undirskotið á loypandi postum verður av hesum rundað upp til mia kr, eins og avrundingar og metingar eru gjørdar í samband við tænastujavna og nettolønargjaldingar til útlond. Postarnir, sum eru nevndir síðst, eru ikki gjørdir upp í gjaldsjavnauppgerðum hjá Hagstovu Føroya, men eru partar av sonevndum "restbólki", sum fyri er mettur til umleið mia kr. Hesin postur er í høvuðsheitum settur saman av óskrásettum tænastupostum og lønargjaldingum til og úr Føroyum. Undirskot á tænastujavna er her mett til mió kr og í samband við XM lagt afturat skrásettum tølum í kunngjørdum tølum frá Hagstovu Føroya. Restin av "restbólki", tvs. tær her mettu nettolønargjaldingar, er løgd afturat mettum nettorentuútreiðslum, soleiðis sum hesar eru uppgjørdar av Hagstovu Føroya. Talva vísir, at í varð undirskot á vøru- og tænastujavna (XM) saman við nettorentu og lønargjaldingum grovt sagt mótvigað av ríkisveitingum, soleiðis at samlaða úrslitið á gjaldsjavnanum var eitt minni yvirskot upp á mió kr. Í er skuldin vorðin so stór, at nettorentuútreiðslur á NRL-posti ( mió av mia) vóru nærum líka stórar sum inntøkuveitingar frá ríkiskassanum Tann í stóran mun lánfíggjaði aktiviteturin í føroyska búskapinum var so stórur, at innlendska arbeiðsmegin ikki rakk til. Hetta kemur í -tølunum til sjóndar á NRL-postum við, at lønir til útlendska arbeiðsmegi vóru um 1/2 mia kr. Undirskotið á NRL-posti í alt varð mia kr. Afturat hesum hevði stóri innlendski eftirspurningurin við sær so stóran innflutning, at føroyski búskapurin, hóast eitt hampuligt ár til útflutning í samband við vøru- og tænastusamhandil sín við útlond, hevði eitt undirskot upp á uml. mia kr. Loypandi postar í alt vístu við hesum undirskot upp á mia kr. Veitingar úr ríkiskassanum og kappingarføri hjá føroysku vinnuni Allýsingar Kapping er týðandi hugtak í búskaparteori. Kappast verður á marknaðunum og her møta teir, sum framleiða vørur og tænastur, møguligum keyparum. Eru fleiri framleiðarar komnir út á marknaðin við somu (ella líknandi) framleiðslu, er sannlíkt, at hesir fara at kappast um keyparar til framleiðslu sína. Kappingarparametrar eru prísur, dygd, gjaldstreytir, design, útveganartíð osfr. Skiljast kann í millum innlendskar og útlendskar marknaðir. Á innlendska marknaðinum velur føroyski keyparin at ogna sær ávísa vøru ella tænastu, sum framleidd er í Føroyum ella úti í heimi. Á útlendska marknaðinum kunnu útlendskir brúkarar keypa sær føroyska ella útlendska framleiðslu. Bæði á innlendskum og útlendskum marknaðum kappast føroyskar fyritøkur móti útlendskum fyritøkum, og í hesum sambandi verður ofta tosað um kappingarføri hjá føroysku vinnuni. Kappingarføri snýr seg um evni og møguleikar hjá føroyskum fyritøkum at kappast við útlendskar fyritøkur. Um hví neyðugt er at geva kappingarførinum ans Kappingarføri er eitt makroøkonomiskt hugtak, tvs. eitt hugtak, sum nýtt verður í samband við lýsing av og ætlanir fyri búskapin sum heild. Vanligir málsetningar í búskaparpolitikki eru: · arbeiði til øll arbeiðsfør · javnvág á gjaldsjavna · jøvn prísgongd · framleiðsluvøkstur. Í sambandi við kappingarføri verður serliga tosað um arbeiði til øll arbeiðsfør (eisini nevnt innara javnvág) og javnvág á gjaldsjavna (eisini nevnt ytra javnvág). Fyri smáar opnar búskapir kann tað vera trupult at røkka málunum um innaru og ytru javnvág samstundis. Tá ið roynt hevur verið at økja innlendska eftirspurningin til tess at basa arbeiðsloysi, hevur hetta ofta havt við sær gjaldsjavnaundirskot orsakað av vaksandi innflutningi og minkandi útflutningi. Tá ið innlendski eftirspurningurin til nýtslu og íløgur hinvegin er minkaður, er arbeiðsloysið vaksið og gjaldsjavnin batnaður. Málkonflikt Hesir búskaparteoretisku samanhangir eru eisini galdandi fyri føroyska búskapin, og gongdin seinnu helvt av -unum við ov lítlari (innlendis) arbeiðmegi og stórum gjaldsjavnaundirskoti og gongdin fyrru helvt av -unum við stórum gjaldsjavnayvirskoti og arbeiðsloysi eru dømi um hetta. Andsøgnin millum búskaparmálini javnvág á gjaldsjavna og lítið/einki arbeiðsloysi hevur givið teimum, ið leggja til rættis búskaparpolitikkin, trupulleikar. Tey vanligu búskaparamboðini til at ávirka eftirspurningin við tvs. fíggjarpolitikkurin og vanligi pengapolitikkurin hava ikki verið nøktandi, um málini um innaru og ytru javnvág skulu røkkast samstundis. Neyðugt kann tí vera at gera onnur búskaparpolitisk inntriv, sum mótvirka óynsktum fylgjum fyri gjaldsjavnan av øktum innlendskum eftirspurningi. Hetta kann gerast við politikki, sum hevur til endamáls at bøta um kappingarevnini hjá føroyskum vinnulívi. Verður bøtt um kappingarevnini, verða innara og ytra javnvágin ávirkaðar, soleiðis at eftirspurningur í Føroyum og í útlondum verður vendur frá útlendskari framleiðslu til føroyska framleiðslu. Hetta slag av búskaparpolitikki hevur tí ikki í sær somu hjáárin sum fíggjar- og pengapolitikkurin. Tað, sum tað kostar at framleiða, hevur týdning fyri kappingarførið hjá føroyska vinnulívinum. Her er serliga talan um lønarlag, produktivitet, rentustig og gjaldoyrakurs. Lønarlag Samanhangir, sum hava at gera við lutfalsliga stórar einvegis gjaldingar til ein búskap og tey árin hetta fær á innlendis lønarstigið og harvið kappingarførið, eru nágreiniliga lýstir í bókini "Grønlands økonomiske udvikling" hjá Martin Paldam. Spurningurin um lønarstigið verður tí ikki greinaður út í æsir í hesum áliti, men bert høvuðssamanhangir verða endurgivnir. Vit taka aftur útgangsstøðu í einum normalum búskapi. Tað vil siga, at vit hugsa okkum ein búskap, sum ikki fær einvegis veitingar frá útheiminum, og sum í útgangsstøðuni ikki hevur uttanlandsskuld og trupulleikar av inflatión (prísvøkstri). Produktivitetur Sum vera mann, ynskja flest øll í hesum landi hægri løn, men útboð og eftirspurningur eftir arbeiðsorku, tvs. arbeiðsmarknaðurin, skapar okkum eina avmarkaða løn. Lønarlagið verður avmarkað av, hvat búskapurin kann bera, og her verður serliga hugsað um, hvat virði hvør lønartími kann skapa. Vi øðrum orðum er produktivitetur av stórum týdningi fyri lønarlagið í einum búskapi. Hækkandi lønir viðføra hækkandi prísir og vaksandi innflutning Lønir, sum hækka, hava við sær størri keypsorku hjá fólki, og tað elvir aftur til vaksandi innflutning og príshækking. Hesir samanhangir kunnu lýsast við hesum dømi. Vit hugsa okkum, at hvør føroyingur fær % í lønarhækkan, og at hann velur at brúka oyru av hvørjari krónu, hann hevur fingið í lønarhækkan, meðan oyru fara til uppsparing. Hevur búskapurin eina innflutningskvotu upp á % av privatu nýtsluni hevur lønarhækkingin við sær, at gjaldsjavnin versnar % av samanløgdu lønarhækkingini ( % * % * %). Restin av nýtsluvøkstrinum hevði farið móti innlendskari framleiðslu. Hetta hevði fyri ein part givið størri innlendska framleiðslu, men hugsandi er, at príslegan eisini hækkaði. Var lítil ella ongin tøk arbeiðsmegi fyri lønarhækkingina, er sannlíkt, at framleiðsluvøksturin hevði verið sera lítil, meðan príshækkingin hevði verið stór. Ein slík gongd átti at fingið politiska myndugleikan at tikið stig til tess at røkka búskaparligu málunum fyri gjaldsjavna og inflatión. Hetta kundi til dømis verið gjørt við at minka innlendska eftirspurningin við almennum sparingum og/ella skattahækkingum. Um nú upphædd, sum svarar til lønarvøksturin, kemur til búskapin, sum gáva úr útlondum, kunnu vit tó hugsa okkum, at tað politiskt hevði verið trupult (og kanska óneyðugt) at gjørt tiltøk, sum avmarkaðu keypsorkuna. Vinnur í altjóða kapping og vinnur í innlendskari kapping Ymist hevði verið, hvussu hækkaða keypsorkan líkamikið, um hon stavaði frá lønarhækkan ella einvegis veiting úr umheimi hevði ávirkað ymsu vinnugreinarnar. Fyri útflutningsvinnuna, fiskivinnuna, hevði lønarhækkingin gjørt, at skiftisavlopið minkaði og fyri ávísar fiskavørur gjørdist negativt. Fyri vinnur, sum kappast við innfluttar vørur og tænastur, hevði lønarhækkingin eisini havt við sær størri framleiðslukostnað og harvið minni vinning. Fyri ein part, kundu hesar vinnur loyst trupulleikan við at hækka prísir, men viljin hjá føroyingum (og øðrum kundum) til at "keypa føroyskt", hevði uttan iva minkað, um føroyska framleiðslan varð munandi dýrari enn útlendska framleiðslan. Samanumtikið hevði hækkað lønarlag havt við sær, at kappingarførið versnaði og at nøkur virki innan vinnur við framleiðslu, sum lættliga fæst inn á internationalan marknað, høvdu farið á húsagang. Ríkisveitingar og fylgjur Hyggja vit at ríkisveitingunum út frá hesum sjónarhorni, kunna vit gera hesar niðurstøður. Veitingarnar hava elvt til: · Møguleika fyri einum innlendskum lønarstigi, sum er hægri enn produktiviteturin loyvir. · Ov høgt lønarstig í mun til produktivitet ber í sær vánaligt kappingarføri, men fáa føroyingar stórar einvegis veitingar, er ikki so alneyðugt fyri javnvágina á gjaldsjavnanum at hava gott kappingarføri. · Hetta kann føra til, at framleiðslan verður bend móti vinnum, sum gera vørur og tænastur m.a. almennar tænastur ið ikki verða handlaðar millum lond. Trupult verður eisini at fara undir nýggja framleiðslu í teimum vinnum, sum kappast við útlendska framleiðslu Produktivitetur og ríkisveitingar Sum sæst omanfyri eru fleiri viðurskifti kring ríkisveitingar og lønarlag, sum kunna hava havt óhepna ávirkan á kappingarførið hjá føroyska búskapinum. Men ríkisveitingarnar kunna eisini hugsast at hava havt góða ávirkan á kappingarførið í samband við teir karmar, sum føroyska vinnan hevur fingið at virka undir. Við hjálp frá ríkiskassanum hevur almenni sektorurin kunnað gjørt stórar útbyggingar í samferðslu loftvegis, á sjógvi og landi. Ein góður infrastrukturur bøtir um kappingarførið hjá einum búskapi av tí, at virki spara tíð og pening til flutning av rávøru, arbeiðsmegi og endaligari framleiðslu. Somuleiðis hevur útbygging og rakstur av útbúgvingarverki í Føroyum (og møguleikar fyri at nýta útbúgvingarverkið í Danmark og aðrastaðir) verið við til at tryggja føroyskum virkjum arbeiðsmegi, sum er før fyri at menna og nýta nýmótans tøkni í framleiðsluni. Samandráttur Virðið á ríkisveitingunum hevur í miðal fyri árini svarað til % av bruttotjóðarúrtøkuni hjá Føroyum. Fyri tíðarskeiðini og hevur lutfallið verið ávikavist % og % av BTÚ. Veitingar úr ríkiskassanum eru í miðal fyri tíðarskeiðið vaksnar %, tá hædd er tikin fyri inflatión. Tilsvarandi realvøkstur fyri var % og fyri %. Einvegis veitingar til Føroya úr ríkiskassanum hava uttan iva havt týdning fyri framleiðslustigið í føroyska búskapinum, men torført er at siga nágreiniliga, hvussu stór ávirkanin hevur verið. Í hesum kapitli verður víst á sløg av árinum, sum stava frá ríkisveitingunum. Tey eru: · multiplikatorávirkan · kreditvirðisávirkan · ávirkan á kappingarføri Multiplikator- ávirkan Við multiplikatorávirkan verður her hugsað um, hvussu nógv prosent føroysk framleiðsla broytist fyri hvørt prosent, ríkisveitingar broytast. Hetta álit setir ikki neyv tøl á multiplikatorin. Í staðin er ein karmur ella økonomiskt modell sett fram við taldømum. Dømini lýsa multiplikatorar við útmarkvirðunum 1/2 og 1/2 . Broyting í BTÚ við burturfalli av ríkisveitingum svarandi til % av verandi BTÚ við einum multiplikatori sum er 1/2 kann eftir valdum modelli metast til %. Um multiplikatorurin er 1/2 verður BTÚ eftir neyðuga tillagingartíð % lægri enn BTÚ við ríkisveitingum. Sum sagt ber illa til at meta um multiplikatoreffekt viðv. ríkisveitingum, m.a. tí, at ríkisveitingarnar ikki í sjálvum sær er eftirspurningskomponentur. Veitingarnar koma fyri tað mesta upp í føroyska búskapin sum inntøka hjá landskassanum, og skulu tí broytast til eftirspurning eftir arbeiðsmegi og tilfari, áðrenn tær kunnu hava nakra ávirkan á BTÚ. Hetta verður gjørt við politiskum samtyktum um útreiðslur og inntøkur landskassans, og tað ber ikki til at marka júst nýtsluna av "blokkinum" í hesum høpi. Vísast kann tó á, at bondini á skatta- og útreiðslupolitikkin hava lyndi til at linka, tá fígging av almenna sektorinum ikki verður fingin til vega frá landsins borgarum, men uttaneftir. Ávirkan frá almennum kreditvirði Trupult er eisini at siga nágreiniliga hvør multiplikatoreffektin er av ríkisveitingunum, tí kreditvirðisárinið í samband við ríkisveitingarnar og heimastýrisskipanin sum so eisini hevur havt stóra ávirkan á búskaparliga virksemið í nýggjari tíð. Í -unum, tá hendan ávirkan serliga gjørdi seg galdandi, komu árliga væl størri penganøgdir til føroyingar í samband við heimtøku av lánum enn penganøgdir, ið vórðu veittar føroyingum við ríkisveitingum. Vísast kann á, at kreditvirðið hjá føroyska búskapinum hevur verið stórt, og at føroyingar hava nýtt hetta kredittvirði ógvuliga ekspansivt. Hetta er sannroynd, sum gongdin í nettouttanlandsskuld Føroya í -unum er prógv um. Stórur partur av hesum kredittvirði, sum nýtt er bæði í samband við privata og almenna lántøku stavar frá kreditvirðinum hjá føroyska almenna sektorinum og hetta kreditvirðið er tengt at kreditvirðinum hjá statskassanum (danska almenna sektorinum). Lántøkan í -unum hevur havt ávirkan á BTÚ, mátað í krónum. Men BTÚ-vøksturin hevur neyvan verið so stórur, tá ið hædd er tikin fyri tí prís- og lønarvøkstri, sum tann stóri innlendski eftirspurningurin hevði við sær. Kappingarevni Í hesum sambandi hevur tað týdning at lýsa kappingarførið hjá føroyska búskapinum. At Føroyar hava fingið stórar einvegis veitingar úr Danmark, hevur havt við sær, at ikki var so neyðugt við góðum kappingarføri fyri at hava javnvág á gjaldsjavnanum, tí at ríkisveitingarnar fíggjaðu undirskotið á vøru- og tænastujavnanum. Lønarlagið kundi tí vera hægri og/ella produktivitetur lægri, enn tey kundu verið uttan stóru ríkisveitingarnar. Hetta hevur havt týdning fyri vinnubygnaðin á tann hátt, at vinnur í kapping við útlendskar framleiðarar hava havt ilt við at fóta sær, meðan vinnur (og almennir stovnar) uttan kapping uttanífrá hava staðið sterkar í kappingini um tøku innlendsku arbeiðsmegina. Hendan avskeplan av vinnubygnaðinum varð ikki minni av tí ov stóra innlendska eftirspurninginum í -unum. Trupult var at stovna nýggjar útflutningsvinnur og at byrja framleiðslu av vørum og tænastum, sum føroyingar vanliga høvdu flutt inn. Ríkisveitingarnar hava tó havt góða ávirkan á kappingarførið, tí tað hevur borið til at útbyggja infrastruktur og útbúgvingarverk. Samanumtikið kann sigast, at positiv árin av ríkisveitingum hava verið at: · føroyingar hava havt ráð til væl størri nýtslu og íløgur, enn teir sjálvir framleiddu (uttan lántøku uttanlands), · innlendska framleiðslan hevur verið størri, enn hon hevði verið uttan ríkisveitingar, · ríkisveitingarnar (tilknýtið til Danmark) hava styrkt føroyskt kreditvirði, sum hevði við sær lægri rentu, · ríkisveitingarnar hava gjørt tað møguligt at útbyggja infrastruktur og útbúgvingarverk skjótt og soleiðis bøtt um kappingarevnini hjá føroysku vinnuni Negativ árin av ríkisveitingunum hava verið: · linari krøv til búskaparligt umhugsni. Tilknýtið til danska ríkið gav eitt kredittvirði, sum gjørdi at ongar fíggjaravmarkingar (budgetrestriktiónir) vóru, og tí bar til hjá føroyingum at læna seg um rygg, · vandi fyri ov høgum lønarlagi og kostnaðarstigi, sum fremur ein vinnubygnað, ið ger búskapin bundnan at framhaldandi ríkisveitingum. Kapitalisering av blokkinum Rokniteknisk lýsing av kapitaliseraðum virði Um hugtakið kapitalisering Tá tosað hevur verið um kapitalisering, er tíðum komið fyri, at luttakarar í einum orðaskifti hava nýtt hugtakið "kapitalisering" um eitthvørt annað enn tað, tað er. Til tess at sleppa undan at hugtøkini fløkjast verður fyrst í hesum kapitli greitt frá, hvat liggur í hugtakinum og hvussu kapitaliserað virði verður roknað út. Kapitaliserað virði er ein røð av gjaldingum, t.d. árligar gjaldingar, roknaðar um til eina samlaða upphædd eitt ávíst tíðarhvarv við rentu og rentu rentu. Gjaldingar kunnu førast aftur í tíð undan gjaldingunum, tá verður talað um nútíðarvirði ella afturdiskonterað virði. Somu gjaldingar kunnu eisini førast fram í tíð til aftaná gjaldingarnar, tá verður talað um framtíðarvirði ella forútdiskonterað virði. Skal veljast ímillum at fáa kr útgoldnar í dag ella um eitt ár, verður uttan iva valt at fáa peningin útgoldnan í dag. Við t.d. % í rentu kundi peningurin verið settur til rentu í ár, og harvið havt eitt virði uppá kr + rentu í eitt ár ella *( + ) = kr eftir hetta árið við hesum % í rentu. Í hesum føri er framtíðarvirðið kr. Er rentan %, kann tað gera tað sama, um tær kr verða útgoldnar í dag ella um eitt ár, tí eingin renta legst afturat. So kann verða spurt, hvat virði gjaldingin skal hava í dag, fyri at hon skal verða verd kr um eitt ár. Tað veldst um rentuna, og siga vit, at rentan er %, verður nútíðarvirðið: Skulu vit við øðrum orðum kapitalisera ta gjalding, sum átti at fella um ár, fáa vit í dag útgoldnar kr sum er sama virði sum kr um ár. Dagliga verða lánsbrøv príssett á tann hátt, at keypari keypir lánsbræv fyri eina upphædd, sum hann í mesta lagi vil lata í útgjaldi í dag fyri í framtíðini at fáa eina upphædd í inngjaldi. Munurin millum hesar upphæddir er rentan. Á marknaðinum eru tveir partar. Hin parturin, lánsbrævaseljarin, selir lánsbræv fyri eina upphædd, sum hann í minsta lagi vil hava í inngjaldi í dag, fyri um ár at gjalda kr aftur. Á henda hátt kunnu vit hugsa okkum, at investor keypir ára lánsbræv, navnvirði kr og onga áljóðandi rentu fyri % í (effektivari) rentu. Kursurin verður tá , Niðurstøðan í hesum dømi er, at móttakarin er eins ríkur ella fátækur, um hann fær kr í dag ella kr um ár. Í døminum omanfyri var ikki roknað við inflatión, sum minkar um virðið á peninginum. Siga vit, at rentan framvegis er % og inflatiónin er %, er Undir hesum fortreytum verður nútíðarvirðið á teimum kr um eitt ár tí inflatiónin máar burtur virðið. Við realrentu uppá % hava kr í dag virðið uppá kr um eitt ár og øvugt. Longur úti í framtíðini vit fáa upphæddina, minni týdning hevur hon í nútíðarvirði, sum víst niðanfyri við eini árligari gjalding á kr yvir ár, % í rentu og inflatión uppá %: Kapitaliseraða virðið á øllum trimum gjaldingunum er sostatt íalt , Fyritreytir fyri kapitalisering av blokkinum At náa fram til rætt kapitalvirði krevur, at ávísar fyritreytir eru loknar, og nevnast skal, at vissa er um framtíðar inngjaldingarnar, at roknað verður við neyvari framtíðar inflatión ella vøkstri í gjaldingini at diskonteringsrentan er tann rætta. Rætta kapitalvirðið er, sum víst á omanfyri, gjaldingar í framtíðini, sum eru roknaðar um til dagsins virði, og tá viðurskiftini eru millum tveir partar, er í grundregluni ikki munur á nær, gjaldingarnar fella, men vissa skal verða fyri teimum. Tað ber jú ikki til at kapitalisera gjaldingar, sum ongantíð høvdu komið. Sum er, hevur landskassin lyfti um heildarstuðul í og á sama stigi, t.v.s. javnað við donsku inflatiónini. Tað er illa hugsandi, at blokkstuðulin verður heilt tikin av eftir men upphæddin verður ásett eftir samráðingar millum partarnar báðar, tann latandi og móttakandi, og veldst um hvørjar vánir eru fyri føroyska samfelagsbúskapin. Kapitalvirði verður her útroknað eftir heildarveitingunum ella blokkinum til landskassan. Aðra staðir í álitinum verður roknað við samlaðu ríkisútreiðslunum av Føroyum. Útrokningarnar kundu eins væl verði gjørdar av útreiðslunum, sum ríkið hevur av Føroyum. Í tí føri hevði kapitalvirðið verið tilsvarandi størri. Skal kapitalvirðið á blokkinum roknast, má gitast um gjaldingarnar, t.v.s. hvussu stórar tær verða, og hvussu nógv ár tær fara at ganga. Framferðarhátturin er tann sami, tá kursvirðið á lánsbrøvum verður roknað, men tá er bindandi lyfti um gjaldingarnar, sum ikki skal gitast ella metast um. Kapitalisering undir ymsum fortreytum Fyritreytin um framtíðar inflatión ella vøkstur í gjaldingini ávirkar støddina á kapitalvirðinum. Við at hyggja at talbrotunum omanfyri sæst, at jú størri inflatión roknað verður við í mun til rentuna, jú minni verður nevnarin og jú størri kapitalvirðið. At rokna við inflatión er tað sama sum at rokna við vøkstri í árligu gjaldingunum. Av hesum sæst, at samanhangur er millum inflatión og støddina á framtíðar inngjaldingunum. Spurningurin um, hvør diskonteringsrenta er tann rætta, kann vera ringur at avgera, og tí kann verða neyðugt at grundgeva seg fram til ta frægastu. Skal blokkurin kapitaliserast, merkir tað, at danski staturin má fáa alla upphæddina til vega í dag í staðin fyri so hvørt, sum higartil. Staturin útvegar peningin við at útskriva og selja lánsbrøv, og lánstíðin svarar til ta tíð, sum føroyingar annars høvdu fingið árliga veiting. Hinvegin kann føroyska heimastýrið tá seta ta kapitaliseraðu upphæddina í donsk lánsbrøv. Tí er ikki av leið at nýta donsku statslánsbrævarentuna í hesum viðfangi. Endaleys gjaldsrekkja Verður blokkurin útgoldin í alla framtíð á verandi stigi, verða fyritreytirnar hesar: Gjalding mió kr Vøkstur/inflatión % Renta % Gjalding er tann upphædd, sum verður latin Føroyum í Inflatiónin er frameftir sett at verða á sama stigi sum í dag. Rentan á ára statslánum er % og tí nýtt her Undir hesum fyritreytum verður kapitaliseraða virðið Kapitalisering yvir ár Annar møguleiki er, at stjórnin og landsstýrið semjast um, at føroyingar í dag fáa útgoldið kapitaliseraða virðið av blokkstuðlinum tey næstu árini. Fyritreytirnar verða tá: Gjalding mió kr Vøkstur/inflatión % Renta % Áramál ár og kapitaliseraða virðið verður Kapitalisering yvir ár og ár Hugt kann eisini verða eftir, hvussu stórt kapitaliseraða virðið á blokkinum verður, um hann hevði verðið latin ávikavist og ár fram í tíðina: Áramál ár ár Gjalding mió kr mió kr Vøkstur/inflatión % % Renta % % Kapitaliserað virði mió kr mió kr Um olja verður funnin á føroyskum øki Higartil hevur ikki verið hugt at blokkinum við atliti til væntaða oljuvinnu í Føroyum. Væl er hugsandi, at danir í eini samráðingarstøðu fara at hava í huga vánirnar um inntøkur úr undirgrundini. Undir slíkum umstøðum er ikki realistiskt at hugsa sær, at blokkstuðul verður goldin Føroyum á sama stigi næstu árini. Niðanfyri er gjørd ein roynd at meta um gongdina í blokkinum undir hesi fyritreyt, eins og kapitaliseraða virðið er roknað út. Í døminum er roknað við, at blokkurin verður veittur á núverandi stigi fyrstu árini. Síðani minkar hann javnt til tess hann fellur burtur. Verður hetta so, er kapitaliseraða virðið á blokkinum mia kr. Talva Nútíðarvirði á blokkstuðlinum Renta Inflatións- rata Diskonter- ingsfaktor Blokk- stuðul t Ár r g d C d*C % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % Nútíðarvirði Viðm: Diskonteringsfaktor d = /(( +r)/( +g))t Viðurskifti viðvíkjandi blokkinum frá ymsum áskoðanum Sum greitt er frá í byrjanini av hesum kapitli, er sjálvur grundtankin í einari kapitalisering, at ein roknar seg fram til, hvussu stór ein upphædd, ið verður útgoldin í einum beinanvegin, skal vera, fyri at hon skal hava sama virði fyri móttakarin sum ein røð av gjaldingum yvir fleiri ár. Tvs, at móttakarin hvørki verður fátækari ella ríkari av at fáa ta kapitaliseraðu upphæddina útgoldna heldur enn sum eina røð av gjaldingum. Í prinsippinum skuldu Føroyar sostatt hvørki blivið ríkari ella fátækari av, at blokkurin var kapitaliseraður. Fyritreytirnar fyri hesa niðurstøðu eru tó, sum omanfyri víst á: · at vissa er um framtíðar inngjaldingar · at vissa er fyri hvussu stór framtíðar inflatión er · at diskonteringsrentan er tann rætta Ásannast má, at vissa ikki kann fáast fyri hesi viðurskifti, tá ið talan er um blokkstuðulin. Varð blokkurin soleiðis kapitaliseraður eftir t.d. árum, meðan blokkveiting annars helt fram næstu árini, høvdu Føroyar verið fátækari. Øvugt høvdu Føroyar verðið ríkari, um blokkveitingin annars bara helt fram næstu árini. Men viðurskifti og umstøður broytast støðugt, so tað fæst sjálvandi ikki at vita, og als ikki so leingi Danmark ikki hevur tikið avgjørda endaliga støðu til spurningin. Sum høvðusregla mugu vit rokna við, at danir og føroyingar vita eins nógv ella lítið um hesi viðurskifti. Verður kapitaliseringin ein vinningur fyri Føroyar, gerst hon harvið ein missur fyri Danmark, og øvugt. Ein kundi kanska hugsað sær, at ein hevði ein "regulerings-klausul" í møguligari avtalu um kapitalisering, soleiðis at ein kundi rættað ta kapitaliseraðu upphæddina, um tann faktiska gongdin ikki samsvaraði við fortreytirnar fyri útrokningina av blokkinum. Á hendan hátt hevði verið møguligt at komið rættiliga nær at tí "rætta" kapitaliseraða virðinum. Munurin millum ein kapitaliseraðan blokk og ein blokk í fleiri gjøldum er í prinsippinum, um ongar bindingar eru, at kapitaliseraði blokkurin kann nýtast, sum føroyingar vilja. Upphæddin kann bindast í lánsbrøv og rentuavkastið nýtast til t.d. rakstur av almenna sektorinum. Lánsbrøvini kunnu eisini verða seld so við og við og harvið kann gjaldføri førast til landskassan í sama mynstri, sum um blokkurin annars hevði verið goldin úr Danmark. Kapitaliseraða virðið á blokkinum kundi eisini, alt sum tað var, verið nýtt innan stutta tíð til td. íløgur o.s.fr. Um blokkurin longu er kapitaliseraður Føroyingar kunnu tó ikki nýta tann kapitaliseraða blokkin sum teir vilja. Føroyar fingu milliardaupphædd, tá lán vórðu tikin til ymisk endamál. Hesi lán lótu lánveitarar, sum óiva hildu, at danir fóru at halda fram at flyta føroyingum pengar árliga. Hetta hava lántakararnir helst eisini hildið. Á tann hátt er frammanundan roknað við blokkinum, so sigast kann, at hann longu er kapitaliseraður (forútdiskonteraður). Skuldin er fyri stóran part upptikin av privatum lántakarum, men við trygdum frá landskassa og peningastovnum. Síðan hevur landskassin við effektivum veðhaldum og bankabjargingum yvirtikið stóran part av uttanlandsskuldini, meðan danska ríkið er komið inn sum høvuðslánveitari landskassans. Verður kapitaliseraða virðið á blokkinum útgoldið føroyingum í dag og nýtt til at afturgjalda skuld við, verður hetta mest ein minking av bruttotølum. Skuldin og harvið lánsgjøld minka, eins og árliga blokkveitingin minkar ella fellur burtur. Tískil eru føroyingar bundnir til at nýta tann kapitaliseraða blokkin á ávísan hátt, og hetta hevur við sær fylgjur fyri likviditetin hjá landskassanum. Rentugjaldingar og avdráttir fyri skuldina til danska statin falla burtur. Um grundarlagið fyri útrokningum av kapitaliseraða blokkinum er ein blokkur, ið minkar um nøkur ár, so er tað gjaldføri, føroyski búskapurin missur í árligum blokki tey fyrstu árini størri enn tað hann sparir í rentum. Tvs., at føroyski búskapurin fær eitt verri úrslit á gjaldsjavnanum samstundis, sum rakstur landskassans versnar (Talva og Talva ). Um tann kapitaliseraði blokkurin verður roknaður út frá blokkgjaldingum í alla framtíð,. so versnar gjaldsjavnin og rakstur landskassans ikki. Meting um gjaldsjavnan uttan blokkstuðul Tá skuld Føroya til statskassan í verður upp á tað mesta, verða rentugjaldingarnar til statskassan væntandi mió kr. Við sama árliga vøkstri sum undanfarin ár % kann blokkstuðulin fyri roknast til mió kr. Verður blokkurin kapitaliseraður og mótroknaður í skuldini til ríkiskassan, verða renturnar minni at gjalda, meðan inntøkan frá blokkstuðulinum fellur burtur. Talva vísir eina meting av úrslitinum á loypandi postum, eftir kapitalisering av blokkinum, har kapitalvirðið verður á leið tað sama, sum skuldin til statskassan, samanber dømið frammanfyri, har blokkveiting í ár verður kapitaliserað til umleið mia kr. Í tí førinum versnar avlopið við góðum mió kr. Verður blokkurin í staðin kapitaliseraður, roknað yvir ár, kann avkastið av muninum millum kapitalvirðið og skuldina til statskassan plaserast langt, og kasta so mikið av sær, at gjaldsjavnaúrslitið ikki broytist stórvegis. Talva meting um gjaldsjavnan Mió kr Við blokk-stuðuli Uttan blokk-stuðul Munur Útflutningur (fob) Útflutningur, tænastur Inntøkuflytingar, inntøkur Inntøkur frá útlondum Innflutningur (cif) Innflutningur, tænastur Inntøkuflytingar, útreiðslur Útreiðslur til útlond Handilsjavni Tænastujavni Veitingarjavni Loypandi postar Meting um fíggjarlógina uttan blokkstuðul Á sama hátt sum við gjaldsjavnanum, er gjørd ein roynd at meta um landskassans inntøkur og útreiðslur. Talva gevur eina ábending um hvussu inntøkur og útreiðslur landskassans verða, um blokkstuðulin verður kapitaliseraður. Talva vísir, hvussu ávirkanin verður á landskassans rakstrar-, anleggs- og útlánsúrslit, um kapitaliseraða virðið júst svarar til skuld landskassans til statskassan, t.e. roknað yvir ár. Av tí at tað eru landskassans inntøkur og rentuútreiðslur, sum talan er um, verður beinleiðis munurin tann sami á fíggjarlógini sum á gjaldsjavnanum í Fyrsta beinleiðis avleiðingin av hesum verður, at yvirskot uppá slakar mió kr verður til undirskot uppá stívliga mió kr. Fyri at bøta um hetta, verður neyðugt at stramma fíggjarpolitikkin, við at skerja útreiðslurnar og/ella økja skatta- og avgjaldsinntøkurnar ella læna til tað, sum útreiðslurnar tá eru størri enn inntøkurnar. Onnur avleiðing verður, at í árunum eftir, skal landskassin ikki rinda avdráttir til statskassan, og tað minkar so um bruttokassaundirskotið. Fyritreytirnar eru tær somu, sum tá roynt verður at meta um gjaldsjavnan. Sostatt er eisini galdandi í hesum hugsaða dømi, at um blokkveitingin, sum hon kann hugsast at verða ár frameftir, verður kapitaliserað, statsskuldin mótroknað og restin sett í tey statslánsbrøv, sum statskassin seldi fyri at fáa pening til vega at gjalda Føroyum, broytist rakstrar-, anleggs- og útlánsúrslitið ikki stórvegis. Talva Meting um landskassans inntøkur og útreiðslur Mió kr Við blokk-stuðuli Uttan blokk-stuðul Munur Inntøkuskattir Agjøld og tollur Rentuinntøkur Tjóðbankin Heildarveiting Inntøkur samanlagt Løgtingið Løgmansfyrisiting v.m. Fíggjarmál v.m. Mentan og samskifti o.a. Fiskivinna Vinnumál o.a. Útbúgving, gransking o.a. Almanna- og heilsumál o.a. Útreiðslur samanlagt Úrslit Anleggsútreiðslur Effektiv veðhald Rentuútreiðslur Útlán Rakstrar-, anleggs- og útlánsúrslit Kelda: Føroya Landsstýri Harvið kemur landskassin at verða óbeinleiðis lánveitari til statskassan av tí peningi sum staturin skal lata Føroyum. Í staðin fyri at rinda blokkstuðul kemur statskassin hereftir so at rinda landskassanum lánsgjøld við somu upphædd, frádrigin tey av skuldarmótrokningini spardu lánsgjøld. Fyrimunir og vansar við blokkinum Tá nevndir verða fyrimunir og vansar við blokkinum, kann verða spurt fyrimunir fyri hvønn ella vansar fyri hvønn. Fyri Føroyar er tað beint fram ein fyrimunur at hava eina inntøku, sum merkist, samanborið við aðrar inntøkur, og sum er við til at fíggja ein livifót á tí støði, sum Føroyar hava í dag. Sæð yvir longri tíð kann blokkurin ella einvegis ríkisveitingar verða ein bági fyri føroyska kappingarførið. Hesi viðurskifti eru lýst í kapitli. Hin vegin kann inntøkan frá blokkinum fíggja íløgur í infraskipan, so sum vegir og annað samskifti, ið stuðlar upp undir kappingarførið. Fyri danir kann tað kennast sum eitt politiskt vandamál, at skula fíggja ein føroyskan livifót, sum kann bera av tí danska. Hendir tað, at livifóturin í Føroyum ber av livifótinum í Danmark, kemur danska stjórnin undir trýst frá donsku almannahugsanini um at skerja blokkin, og samstundis firnast hon føroysku reaktiónina, verður talan um at skerja blokkin. Føroyar eru av somu orsøk í tí støðu, um búskaparlig tiltøk føra við sær munandi vøkstur í Føroyum, og livifóturin verður størri enn hjá dønum, at danir fara at taka stig til at skerja blokkin. Hetta kann verða ein forðing hjá teimum, sum leggja føroyska búskaparpolitikkin til rættis fyri at fremja tílík tiltøk. Hetta forklárar eisini, hví danir treyðugt vilja taka støðu til at kapitalisera blokkin fyrr enn greitt er, um olja er í føroysku undirgrundini ella ikki. Stóra skuldin til ríkiskassan hevur við sær stórar gjaldingar; enn bara sum rentur, men seinni skal eisini skuldin rindast aftur. Í er blokkurin mió kr og veksur í løtuni samsvarandi donsku inflatiónini. Rentan er um mió kr, og tá skuldin til statskassan verður upp á tað mesta í verður árliga rentugjaldingin, sum sagt, mió kr. Avtala er enn ikki gjørd um afturrindan av skuldini. Í hesum liggur ein kredittrisiko, sum ríkiskassin hevur átikið sær við lánsveitingini til landskassan. Tó er møguligt, at bæði føroyingar og danir hava í huganum, at verður blokkurin avtikin, minkar tilelvingin í Føroya fólki til framhaldandi at vera í ríkisfelagsskapi við Danmark. Av tí at gjaldingarnar, bruttostreymarnir, eru so stórir, er váðin fyri Danmarkar viðkomandi sostatt bæði á inntøku- og útreiðslusíðuni. Ein loysn verður tí, at minka um hesar bruttostreymar, og tað gerst t.d. við at kapitalisera blokkin, sum í fyrsta lagi fer sum afturgjalding av skuldini. Samandráttur Fyrimunir og vansar fyri Føroyar Fyrimunirnir fyri Føroyar við eini kapitalisering verður, at meiri sannlíkt verður, at røttu búskpartiltøkini verða framd. Tað verður neyðugt, og harvið fer búskapurin at laga seg til veruligu umstøðurnar. Harumframt minkar rentukostnaðurin, eins og skuld og afturrindan av skuld minkar. Vansar eru tengdir at, at ein inntøka fellur burtur og at gjaldsjavni og rakstrarúrslit landskassans versna, eins væl og tí at búskapurin skal laga seg til nýggjan bygnað. Hesir vansar eru tó ikki tengdir at tí, at blokkurin verður kapitaliseraður, men at tí at veitingarnar verða skerdar. Fyrimunir og vansar fyri Danmark Fyri Danmark kunnu fyrimunirnir samanfatast sum minking av váða og árligum útreiðslum. Tað at Danmark hevur lutfalsliga stór útlán til Føroya ger, at ein ávís kredittrisiko er. Hon fellur burtur, um útlánini fella burtur. Herumframt minkar tann politiska risikoin. Kreditvirði landskassans verður kanska fyri stóran part ávirkað av ríkisveitingunum, men eisini tí at Føroyar eru partur av danska ríkinum. Váðin hjá Danmark fellur tí ikki heilt burtur saman við skerjing í ríkisstuðlinum, hóast hann minkar nógv. At árliga útreiðslan til heildarveiting til Føroyar fellur burtur við eini kapitalisering, ávirkar ikki fíggjarstøðuna hjá danska ríkinum. Ríkiskassin skal taka lán til tað kapitaliseraða virðið, ið rindast skal Føroyum. Í staðin fyri fyri at rinda árliga heildarveiting til Føroya, rindar ríkiskassin lánsgjøld til lángevarar sínar. Niðurstøður Kapitalisering av blokkinum ger ikki Føroyar betri ella verri fyri. Talan verður bert um at minka tølini. Tað kann í ávísan mun sigast, at blokkurin longu er kapitaliseraður. Han varð forútdiskonteraður, tá Føroyar settu seg í skuld og peningurin nýttur til tað, ið lánini vórðu tikin til. Afturgjalding av verandi lánum gevur trengri gjaldføri í fyrstani og rúmari gjaldføri seinni. Hetta ger seg serliga galdandi um blokkurin verður minkaður stigvíst. Tað er ivasamt, um danir í dag vilja kapitalisera blokkin, í øllum førum yvir eitt longri áramál. Kanska vilja teir bíða við at taka støðu til spurningin um kapitalisering, til greiða er fingin á, um olja er í føroysku undirgrundini. Kapitalstreymar Liberalisering av fíggjarmarknaðum Internationalisering av fíggjarmarknaðum Eftir fyrstu oljukreppuna í stungu stórar ójavnvágir seg upp í samhandlinum millum lond, m.a. tí at londini, sum fluttu út olju fingu stór yvirskot á gjaldsjavnanum, meðan lond, sum vóru bundin av innfluttari orku, fingu hall á gjaldsjavnanum. Lond við gjaldsjavnahalli høvdu brúk fyri fígging, meðan lond við yvirskoti komu í ta støðu, at tey máttu royna at plasera fíggjarognir sínar (læna út, gera íløgur) í útlondum fyri so høga rentu (avkast) sum møguligt. Hesin tørvur plaseringar- og fíggingartørvur elvdi til víðfevnda internationalisering av fíggjarmarknaðunum. Í Danmark og Føroyum kom hetta til sjóndar á tann hátt, at myndugleikar og fyritøkur nógv betur enn áður kundu finna sær lánveitarar í útlondum, sum vóru sinnaðir at veita fígging. Eftir fyrru oljukreppuna broyttu flestu lond í vesturheiminum lógir og reglur um, hvør kundi taka lán uttanlands og undir hvørjum treytum. Treytirnar hjá virkjum og privatpersónum í Danmark og Føroyum vórðu í hesum sambandi linkaðar í fleiri umførum í seinnu helvt av -unum og í -unum. Valutareglurnar, sum høvdu nágreinar ásetingar um hvat fólk og fyritøkur kundu gera av íløgum og taka av lánum uttanlands og í útlendskum gjaldoyra, vórðu linkaðar í fleiri umførum. Saman við øðrum broytingum vóru hesar liður í liberalisering av fíggjarmarknaðunum. Búskaparsøga Fyri árum síðan bygdi samhandil millum lond í stóran mun á sersømdir millum lond og valdsnýtslu millum hjálandaveldi og hjálond. Hinvegin var tann tíðin í mangar mátar ein byltingartíð. Teoriir um vinnuligt virksemi og samhandil millum lond, sum verða brúktar í dag, fingu sítt upprunaliga skap um tað mundi. Gongdin hesi árini hevur verið, at samhandil hevur verið á alt meira frælsum grundarlag, har kappingarførleiki hevur fingið vaksandi týdning. Tó at afturstig hava verið, so hevur hetta verið gongdin í vesturheiminum. Tey seinastu árini hevur hetta eisini verið gongdin í menningarlondum og fyrrverandi sosialistiskum londum. Liberaliseringarnar av fíggjarmarknaðum, sum eru framdar seinastu fjórðingsøldina, eru ikki stakar hendingar, men liður í tillagingum í einum alt meira samantvinnaðum heimsbúskapi. Kaptitalmobilitetur og tapsváði Kapitalmobilitetur og tapsváði eru avgerandi fyribrigdi fyri kapitalstreymar millum lond eins væl og inni í einum landi. Kapitalmobiliteturin ella flytiførleikin fyri kapital kann verða ávirkaður av forðingum, sum myndugleikar seta upp og av, hvussu váðilig ein íløga verður mett at vera. Við liberalisering linka myndugleikarnir forðingarnar fyri kapitalstreymum út úr landinum og/ella inn í landið. Hesar broytingar hava lætt um altjóða samhandilin, men tær hava eisini lætt um møguleikarnar hjá íleggjarum at finna tað slagið av trygd, sum hóskar til teirra. Tað ber eisini til at fáa eina íløguspjaðing, ið sum oftast minkar um tann samlaða tapsvandan. At meta um tapsváðan er tað sama sum at meta um kreditvirðið hjá lántakara ella íløguevni. Mótsvarið til, at íleggjarar plasera fíggjarognir í útlondum, er, at fígging til innlendskt virksemi má útvegast í útlondum. Kreditvirði og fíggingarkostnaður gerast tí ein meira týðandi faktorur fyri kappingarførið í landinum, so hvørt sum liberaliserað verður. Kapitalstreymar millum Føroyar og útlond Føroyski búskapurin hevur, sum ávíst í kapitli stórt samskifti við útlond í samband við plaseringar og lántøku. Her er talan um viðskifti, sum fara fram á kapitalpostum á gjaldsjavnanum. Spurningurin um pengarenslið á kapitalpostum er eisini viðgjørdur í kapitli í sambandi við týdningin, sum ríkisstuðulin hevur havt fyri hitt almenna føroyska kreditvirðið. Liberaliseringar eru eisini framdar fyri kapitalstreymar millum Føroyar og útlond, men hava gingið heldur skjótari fyri inngangandi streymar enn útgangandi. Munurin stavar fyrst og fremst frá, at føroyskir myndugleikar hava verið heldur afturhaldandi at lata føroysk virki og húsarhald seta pengar uttanfyri Føroyar, meðan treytir fyri lántøku í útlondum eru linkaðar so hvørt, sum danir hava broytt sínar valutareglur. Inngangandi kapitalstreymar Forðingar fyri inngangandi kapitalstreymum til Føroya vórðu í stóran mun tiknar burtur í -unum. Í hesum sambandi gjørdu bæði danskir og føroyskir myndugleikar seg galdandi. Mest týðandi atgerðirnar vórðu broytingar í valutareglunum og møguleiki fyri at taka lán frá donskum kreditfeløgum. Valutareglur Danmark gjørdi árini frá og til umfatandi broytingar/linkingar í valutareglunum. Hetta hevði við sær, at virkir og húsarhald fingu loyvi til at taka lán í útlondum uttan treytir um lántíð, og hvat lánið skuldu nýtast til. Støðan fyri var, at bert virkir kundu taka valutalán, sum skuldu nýtast til anleggsíløgur, og lántíðin skuldi í minsta lagi vera ár. Nýggju donsku valutareglurnar vórðu við ávísum seinkingum settar í gildi í Føroyum. Realkreditlán Eftir heimastýrislógini er málsøkið "kreditfeløg" sermál. Løgtingið hevur ikki lóggivið á økinum, men virksemið hjá donskum kreditfeløgum hevur verið skipað við óskrivaðum avtalum millum landsstýrið og feløgini. Hesi feløg fingu rætt til at økja um virksemi sítt í Føroyum árini eftir tó ikki til fígging av sethúsum. Útgangandi kapitalstreymar Í samband við útgangandi kapitalstreymar hevur tað serliga verið føroyska tryggingarlóggávan og skattalógir um rentuinntøkur og -útreiðslur, sum hava virkað avmarkandi. Tryggingarlógir Føroysku tryggingarfeløgini, Tryggingarsambandið Føroyar og Føroya Lívstrygging, hava verið í monopolstøðu, tá ið talan hevur verið um nýtekning av tryggingum. Grundgevingarnar fyri at geva innlendskum tryggingarfeløgum hendan rætt hava verið, at tann uppsparing, sum stóðst av tryggingarvirkseminum, skuldi vera verandi í Føroyum. Tryggingarfeløgini hava vanliga livað upp til politisku ynskini á tann hátt, at peningur hevur verið bundin í útlán í Føroyum og á konti í føroyskum peningastovnum. Bert uml. % av aktivunum hjá tryggingunum vóru í -unum plaserað uttanfyri Føroyar. Við hesum skipanum á tryggingarøkinum vóru útgangandi kapitalrørslur avmarkaðar í samband við tryggingargjøld hjá virkjum og húsarhaldum og sum plaseringar hjá tryggingarfeløgunum. Síðan kreppan byrjaði, hava tryggingarfeløgini tó broytt íløgumynstur soleiðis, at størri partur av ognunum verður plaseraður uttanlands til tess at spjaða váða. Skattalógir Skattalógir hava í stóran mun virkað sum forðing fyri plaseringum hjá føroyskum virkjum og húsarhaldum uttanfyri Føroyar av tí, at avkast frá útlendskum virðisbrøvum og innlánum í peningastovnum uttanfyri Føroyar hevur verið nógv harðari skattað, enn frá plaseringum á innlánskonti í føroyskum peningastovnum. Føroysku peningastovnarnir hava undir hesi skipan fingið týðandi kappingarfyrimun ella monopollíknandi støðu í samband við pengaplaseringar hjá privata sektorinum. Lóggávan á skattliga økinum er seinnu árini tó broytt soleiðis, at avkast frá plaseringum uttanfyri Føroyar hjá virkjum verður skattað á sama hátt sum avkast frá føroyskum plaseringum. Privatpersónar gjalda tó enn nakað meiri skatt av rentum/avkasti frá útlendskum plaseringum enn í samband við avkast frá plaseringum í Føroyum. Samantak Forðingar fyri kapitalstreymum til og úr Føroyum eru seinastu ártíggjuni so við og við tiknar burtur. Forðingarnar vórðu tó ikki tiknar burtur við somu ferð fyri útgangandi streymar, sum fyri inngangandi. Altjóðagerð og heimligi fíggjarsektorurin Treytir fyri kapitalstreymar Munurin á treytum, serstakliga skattligum treytum, fyri inngangandi og útgangandi kapitalstreymar, hevur ført við sær, at nógvar búskapareindir hava havt rætt til og áhuga fyri at føra kapital til Føroya, meðan bert fáar eindir í føroyska búskapinum hava havt áhuga fyri at føra kapital út úr Føroyum. Fígging í útlondum, váði í Føroyum Føroyingar hava gjørt brúk av altjóðagerðini av fíggjarheiminum, sum byrjaði í fyrru helvt av -árunum, við at útvega fígging til landið. Sum tað eisini er lýst í kapitli læntu stovnar hjá landi og kommunum við trygdum frá landskassanum, meðan privatar fyritøkur læntu við eykatrygdum frá landskassanum og bankunum. Bankarnir góvu eisini donskum kreditfeløgum trygdir við at geva teimum eina betri og sær sjálvum eina verri veðstøðu í bygningum. Fíggjarognir og samfelagsgjaldføri Bæði húsarhald og privatar fyritøkur settu sínar fíggjarognir inn í føroyskar peningastovnar, tí at tað gav fíggjarligan fyrimun. Eisini landið og stovnar hjá landinum bygdu upp fíggjarognir. Hitt almenna setti eisini sínar fíggjarognir í peningastovnarnar, tó at tað ikki gav fíggjarligan fyrimun. Politiskt varð tað sostatt latið upp í hendurnar á peningastovnunum, at røkja tað samfelagsliga gjaldførið. Fram til miðskeiðis í -árunum fingu peningastovnarnir størri vinning av at keypa donsk lánsbrøv enn av útlánum í Føroyum. Hetta hjálpti til at skapa javnvág millum kapitalstreymin inn í landið og út úr landinum. Seinni, tá tað útlendska rentustigið fall niður um tað føroyska, og peningastovnarnir vunnu meira fyri útlán í Føroyum enn fyri fíggjaríløgur í Danmark, øktust útlánini eksplosivt. Peningastovnarnir medvirkaðu hesa tíðina ikki til at skapa javnvág í samfelagsgjaldførinum og búskapinum. Seinnu helvt av áttatiárunum var ein hørð innanhýsis kapping á føroyska fíggjarmarknaðinum, sum vann á viljanum til at stýra gjaldførinum samfelagsliga. Í staðin fyri at byggja upp tiltaksgjaldføri í útlondum, víðkaðu stovnarnir um útlánini. Samantak Tað, at liberaliseringin varð brúkt til at fáa pengar til Føroya við lántøku, har landskassin og peningastovnarnir góvu eykatrygd, gav eina miseydnaða miðsavning av gjaldførisrøktini í peningastovnunum, eins og miðsavnaðan tapsváða hjá peningastovnum og landsstýri, sum gjørdist effektivur í og Kann fíggjarskipanin gerast tryggari Broytt plaseringsmynstur Síðan búskapurin kollsigldi í er peningur í nógv størri mun enn frammanundan plaseraður í útlondum, serstakliga í Danmark. Fíggjarognin í útlondum varð økt við mia kr frá til úr mia kr upp í mia kr. Av vøkstrinum eiga peningastovnarnir mia kr, hitt almenna mia kr og privatar fyritøkur og húsarhald mia kr. Fleiri grundir kunnu vera fyri hesum broytingum, men lat okkum nevna nakrar. Gjaldførið hjá landinum verður nú umsitið av landsbankanum, sum hevur flutt pening av landinum av gjaldførisgrundum. Tryggingarfeløgini hava flutt pening av landinum fyri at økja um trygdina við spjaðing. Húsarhald og fyritøkur hava flutt pening av landinum, hóast harðari skatting, tvs. helst eisini fyri at økja um trygdina við spjaðing. Verður hildið fast um tær higartil gjørdu liberaliseringarnar, kunnu vit vænta, at føroyingar eisini í framtíðini fara at hava partar av sínum fíggjarognum standandi í útlondum, eisini uttanum peningastovnarnar. Kostnaður av verandi nettoskuld Við tí rentustigi, sum er, og mynstrinum á ogn og skuld kann metast, at føroyingar lata % til % meira í miðal í rentu fyri skuldina enn teir fáa fyri ognirnar. Hesin munurin svarar til eitt árligt rentutap uppá til mió kr á gjaldsjavnanum. Føroyar eru í einari millumstøðu, av tí at samfelagið er í ferð við at stríða seg burtur úr kollsiglingini í Broytingar í samanseting av ogn og skuld kunnu tí væntast í øllum førum. Hesar broytingar kunnu kanska ávirkast av fyriskipanum frá almennari og aðrari síðu. Fígging av virksemi og kredittvirði Mótsvarandi teimum ognum, sum føroyingar eiga í útlondum, mugu aðrir útvega fígging til at reka tað búskaparliga virksemið í Føroyum. Føroyingar noyðast tí at byggja upp og røkja sítt kredittvirði, bæði mótvegis føroyingum og útlendingum. Tað kann tí vera vert at endurtaka partar av umrøðuni um kreditvirði, sum var í kapitli Her verður serliga hugsað um munin, sum er á privatum og almennum kreditvirði. Av tí at ein privat fyritøka kann fara á húsagang, byggir kreditvirði hennara fyrst og fremst á rentabilitetin í virkseminum og virði á hennara ognum, sum trygd. Hitt almenna kann hinvegin ikki fara á húsagang og hevur rætt til at útvega sær inntøkur við at útskriva skattir. Gjaldsevnini og kreditvirðið hjá tí almenna, byggir tí á gjaldsevnini hjá øllum samfelagnum. Hesi viðurskifti skulu virðast, annars verður fíggingarkostnaðurin høgur eins og kappingarførið verður vánaligt. Hitt almenna Sum oftast hevur hitt almenna tað besta kreditvirði í einum landi, og kann tí fáa tær bestu fíggingartreytirnar. Í tann mun tað almenna medvirkar til at útvega fígging til tað búskaparliga virksemið í landinum, eigur tað ikki at átaka sær nevnivert av tapsváða, og eigur at útvega sær góðar trygdir. Peningastovnar Peningastovnar eru privatar fyritøkur, sum fyrisita fíggjarognir hjá innsetarum. Við lóg verða sett serstøk krøv til teirra eginogn. Teir kunnu einans átaka sær tapsváða við tí partinum av eginognini, sum er omanfyri minstukrøvini, fyri at tryggja at innsetarin fær sínar pengar aftur. Fyritøkurnar Hetta førir okkum til fyritøkurnar, sum taka sær av tí vinnuliga virkseminum í samfelagnum. Skulu fyritøkurnar fáa góðar ella rímuligar sømdir fyri fígging av teirra virksemi, noyðist eginognin hjá fyritøkuni at vera so stór, at hon kann rúma tapsváðan, sum er knýttur at virkseminum. Váðin er sjálvandi ymiskur, eftir hvat virksemið er. Tann føroyski búskapurin er fyri mongum skiftum í umstøðunum. Tey viðurskiftini tala fyri, at eginognin eigur at vera í størra lagi heldur enn í minna lagi. Um eginognin er nóg stór, so kann fyritøkan halda fram, sjálvt um hon kemur út fyri tapi. Um eginognin er ov lítlil, tá fyritøkan fær tap, kann alt vera mist, tí lánveitarin ikki kann góðtaka tapsváðan við framhaldi. Tað løgna er, at føroyska fiskivinnan traditionelt hevur havt lítla eginogn. Tað er lítið trúligt, at okkara høvuðsvinna fæst at verða ein sterk og kappingarfør vinna, uttan størri eginogn. Tí verður helst eisini brúk fyri, at okkara fíggjarmarknaður verður førur fyri at bjóða fyritøkum eigarakapital. Helst verður tí brúk fyri onkrum slagi av partabrævamarknaði, har fyritøkur við at skapa sær eitt trúvirði fáa møguleika fyri at útvega kapital. Á henda hátt verður møguligt at útvega bæði útlendskan og føroyskan kapital til fyritøkur. Samantak Tann føroyska fíggjarskipanin kann gerast sterkari, um virkini verða gjørd sterkari við størri eginogn, meðan landsstýri og peningastovnar duga at halda seg innan fyri mark, tá tey átaka sær tapsváða. Fíggjaramboð og trygging av virðum í pengarensli Fíggjaramboð Ein av fylgjunum av, at fíggjarmarknaðir alt meir eru vorðnir samanhangandi altjóða marknaðir, er, at tað er vorðið lættari at meta um og samanbera váða í ymsum londum. Hetta og menningin av teldutøkni hevur gjørt tað møguligt at gera fíggjaramboð, sum kunnu brúkast til at minka um váða av samhandli, m.a. fyri broytingum í gjaldoyrakursum. Eitt ótal av fíggjaramboðum finnast á marknaðinum. Tey hava tað til felags, at tey eru gjørd sum standardiseraðar avtalur millum partar um at býta um skyldur hjá hvørjum øðrum ella at átaka sær skyldur móti hvørjum øðrum. Hevur tú til dømis inntøku í einum gjaldoyra og útreiðslur í einum øðrum, ber til við sovorðnari standardavtalu at býta um við mótpart, soleiðis at tú fært gjaldsskyldu í sama gjaldoyra, sum tú hevur inntøkukrav í. Tá skyldur og krøv eru í sama gjaldoyra, kanst tú ikki fáa tap av kursbroytingum. Samhandilsmynstrið Føroyar eru eitt lítið land við ógvuliga stórum samhandli við útlond. Hóast krepputíðina, var útflutningurin av vørum og tænastum í eini % av bruttutjóðarúrtøkuni, meðan innflutningurin er um % av BTÚ. Hesi lutfalstølini eru nakað størri nú og hetta er serliga galdandi fyri innflutningin. Av vøruútflutningi Føroya í fóru eftir virði % til ES-lond, og % til onnur lond. Av vøruinnflutninginum komu % úr ES-londum, meðan % komu úr øðrum londum. Frá út- og innflutninginum koma peningastreymar, inn- og útgjaldingar. Men vit hava eisini ogn og skuld í útlondum, og haðani stava gjaldingar, ið eru heimtøka, rentur og avdráttir. Peningastreymurin er ikki einans í krónum, men í fleiri ymiskum gjaldoyrum. Virðið á gjaldoyrunum í okkara viðskiftaøkjum hava verið nakað skiftandi gjøgnum árini, og kunnu eisini væntast at verða nakað umloypandi í framtíðini, hóast ein ávísur stabilitetur hevur verið eina tíð. Við so stórum samhandli við útlond hava samhandilsmynstrið og gjaldoyravirðini sostatt stóran týdning fyri úrslitið á gjaldsjavnanum, og somuleiðis fyri úrslitið og virksemið í landsins vinnugreinum. Váðauppgerðir Inntøkurnar hjá nógvum føroyskum fyritøkum verða beinleiðis ávirkaðar, tá gjaldoyru broyta virði. Útreiðslurnar verða somuleiðis meira og minni ávirkaðar av gjaldoyrabroytingum. Eisini landskassans inntøkur og útreiðslur verða ávirkaðar av hesum viðurskiftum. Tað hevði tí verið ein stórur vinningur, um tað bar til at tryggja seg soleiðis, at inntøkurnar ikki minka, uttan so at útreiðslurnar eisini minka. Tað ber til at halda skil á, hvør váðin er. Tann, sum hevur gjaldsstreymar til og frá útlondum, eigur at gera upp nettopositiónina í hvørjum gjaldoyra sær við jøvnum millumbilum. Nettopositiónin kann gerast upp í eini talvu, har skrásett verður m.a.: saldo ávísan dag, t.d. ultimo seinasta mánað, inn- og útgjøld síðan ultimo, útfakturerað og keyp síðan ultimo, broyting í ogn og skuld síðan ultimo, ogn og skuld av fíggjaramboðum (terminskeyp og søla), væntað søla og keyp og aðrar positiónir verða uppgjørd, og úrslitið er nettopositiónin. Við at gera upp nettopositiónina fæst neyvt yvirlit yvir støðuna og váðan. Tess fleiri handlar ein fyritøka hevur við útlond í fremmandum gjaldoyrum, og tess størri upphæddirnar eru, tess neyðugari er at kenna støðuna dagliga. Á marknaðinum eru hópin av fíggjaramboðum sum kunnu nýtast at tryggja seg móti tapi. Dømi Fyri at lýsa hvønn týdning samansetingin av keypi og sølu, og av hesum peningastreymar ella gjaldingar hava, kann sum einfalt dømi takast samhandilin í einum ávísum gjaldoyra, eitt ávíst tíðarskeið. Í hesum førinum verður bretska pundið (GBP) nýtt sum dømi. Ein útflutningsfyritøka ger í desember sáttmála um at selja tons um mánaðin í eitt ár av hýsu og toskaflaki, ella tilsamans tons hetta tíðarskeiðið. Fyrsta levering er januar og síðani í hvørjum fylgjandi mánað. Tá sáttmálin verður gjørdur, verður prísur avtalaður uppá GBP ella kr pr kg, tá kr/GBP = Um kursurin heldur sær í avtalutíðini, er virðið av sáttmálanum kg. x kr. = mió. kr. Møguleikar eru at kurstryggja, soleiðis at sáttmálaprísurin verður tann sami, tá avroknað verður. Hendir tað, at kursurin á GBP broytist í tíðarskeiðinum, og kursurin ikki er tryggjaður, fæst antin meira ella minni fyri søluna, alt eftir um GBP styrknar ella gerst veikari mótvegis krónuni. Fellur GBP mótvegis krónuni, verður peningur mistur. Fellur kursurin úr tá avtalan varð gjørd, til í miðal fyri alla søluna, verður kurstapið tilsamans: ( kg x GBP pr. kg. x ) ( x GBP x ) = mió. kr. Hevur fyritøkan hinvegin skuld í GBP, so minkar rentugjaldingin eisini, tá fremmanda gjaldoyrað viknar og somuleiðis møguligar afturgjaldingar. Tá fyritøkan ger avtaluna, kann hon fáa yvirskot, um fortreytirnar halda. Fær fyritøkan einki gjørt við útreiðslurnar ella hevur longu tryggjað seg móti kostnaðarvøkstri, kann tað verða vert at tryggja seg móti virðisminking á GBP, og á tann hátt tryggja seg móti halli av avtaluni. Fyritøkan eigur at hugsa um útlit, og hvar hon er viðbrekin. Stóra skuldin og aðrar gjaldingar Hóast rættiliga stórur partur av samhandli Føroya við útlond er í fremmandum gjaldoyra, so er nógv tann størsti parturin av ogn og skuld Føroya í útlondum í krónum. Tó at tað ikki kann sigast nágreint, hvussu gjaldsjavnin verður ávirkaður, so er stórur vandi fyri, at inntøkurnar og útreiðslurnar á gjaldsjavnanum verða ávirkaðar ymiskt, tá gjaldoyru broytast í virði. Tí er tað rætt at umhugsa, hvussu tað ber til at tryggja móti tapum. Fíggjaramboð kunnu brúkast til hetta, men verða ikki nógv brúkt. Hóast alt samskiftið við útlond verður brúkt til at vísa á týdningin av gjaldoyrabroytingum, so ber ikki til at tryggja tær samfelagsligu gjaldingarnar undir einum. Hvør tann, sum hevur gjaldingar í gjaldoyrum, má taka støðu til váðan út frá sínari støðu. Í einum felag við fleiri deildum, sum hvør sær hava peningastreymar í ymiskum gjaldoyrum, er tað tó lætt at samskipa peningastreymarnar, soleiðis at nettopositiónin fyri alt virksemið verður miðsavnað. Hvørt gjaldoyra sær verður uppgjørt, so fyritøkan fær eina nettostøðu í hvørjum gjaldoyra sær. Hetta gevur møguleika fyri einari samlaðari váðastýring fyri alla fyritøkuna. Samhandil og váði Sum nevnt er frammanfyri, hava føroyingar nógvan samhandil við Danmark. Innflutningsmegin kann ein av grundunum vera ynski um at sleppa undan gjaldoyrabroytingum. Brúktu innflutningsfyritøkur fíggjaramboð til trygging móti kursbroytingum, høvdu tær lættari kunna broytt handilsmynstur til onnur lond. Vanligur notatiónsformur í samband við eftirspurningspartar er nýttur her, har C stavar frá "consumer goods", I stendur fyri "investments", G fyri "government expenditures" og X fyri "exports of goods". NB! NRL er í hesum dømi Akkumuleraða hallið/yvirskotið á gjaldsjavnanum fyri hetta tíðarskeið var mió. kr og tí var nettouttanlandsskuldin sum procentpartur av tBTI ikki vaksin. Ult. var hon umleið Hesi vísitøl verða fyri grønlendska búskapin av Paldam mett til: BTÚ = tBTI = og GrBTÚ = har GrBTÚ stendur fyri grønlendska eginframleiðlsu. Multiplikatorávirkan í samband við veitingar (og inntøkur, sum ikki stava frá egnari "reinari" framleiðslu, td. í smb. við sølu av náttúruresourcum) kann hugsast at virka á ymsan hátt. Multiplikatoreffektin er eitt marginalhugtak, sum sigur okkum hvussu nógv framleiðsla broytist við eini broyting í einum exogenum variabli. Hvørji búskaparlig viðurskifti verða roknað at verða exogen er upp til tann, sum ger sær model av búskapinum. Útflutningur (X) verður vanliga roknaður sum exogenur variabul, ma. tí at støddin á eftirspurninginum hjá útlendingum eftir føroyskari framleiðslu ikki verður fastløgd inni í føroyska búskaparliga renslinum. Nøkulunda sama tankagongd er nýtt í smb. við ríkisstuðulin. Ein marginal broyting kann verða stór ella lítil. Í analysuni her kann verða talan um smáar broytingar viðv. ríkisveitingum ella stórar. Um ógvusligar broytingar verða framdar frá einum ári til annað, kann hugsast, at long tíð gongur, áðrenn búskapurin hevur funnið sær nýggja langtíðarjavnvág í samband við framleiðslu og fólkatal. Herundir eisini tey føroysku virkini og húsharhaldini, sum stórt sæð førdu allar sínar pengaplaseringar til føroysku peningastovnarnar. Árið eftir, tvs. í varð nettorentuposturin størri enn veitingarnar. Sum kann allýsast sum roynd myndugleikanna gjøgnum inntøkur og útreiðslur hins almenna at ávirka samlaða eftirspurningin og harvið virksemið í búskapinum. Sum kann allýsast sum roynd myndugleikanna at ávirka rentustigið og lánsmøguleikarnar. Pengapolitikkurin ávirkar soleiðis ikki beinleiðis eftirspurningin í búskapinum, men óbeinleiðis. Við at gera tað lætt (og bíligt) at læna er sannlíkt, at eftirspurningur eftir íløgu- og nýtsluvørum veksur, meðan hækkandi renta og versnandi lánsmøguleikar minka um samlaða keypið til íløgu og nýtslu. Grundin til, at orðingin "vanligur pengapolitikkur" er nýtt her, er, at myndugleikar hava ikki nýtt umsiting av almennum kreditvirði tilvitað/beinleiðis sum amboð. Sæð út frá føroyskum royndum í -unum er greitt, at her er talan um ógvusligt pengapolitiskt amboð, sum nýtast skal við størsta varsemi. Í dømunum er rentan tann september nýtt. Á lántøkusíðuni var ikki gjørdur líknandi munur millum rentur í samband við innlendsk og útlendsk lán. og við landskassa- og bankaveðhaldi eisini kreditvirði til Skjal Uppgerð av, hvussu samhandil og flytingar millum Føroyar og Danmark ávirkar virksemi í báðum londunum í mió kr Føroyskar útreiðslur til Danmark Inntøkugerð í Danmark Danskar útreiðslur til Føroyar Inntøkugerð í Føroyum Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking: vegna vøruhandil Herav: vøra við seljandi landi sum upprunalandi vøra framleidd uttanfyri ríki, men keypt úr seljandi landinum vegna tænastuhandil Trygging Ferðing og flutningur Herav: ferðing flutningur Aðrar tænastur vegna flytingar Lønir, vinningur, gávur o.t. Rentur Danski Staturin Danski Tjóðbankin vegna minking av almennari nýtslu í Danmark. Her er roknað við, at avleiðing av veitingum ríkiskassans til Føroya er tilsvarandi minni útreiðslur í Danmark Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking Avleidd inntøkugerð vegna privata og almenna nýtslu Herav: privat nýtsla almenn nýtsla Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð tilsamans Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð greinað eftir hvaðani ávirkanin stavar: Ávirkan frá ríkisveitingum herav: beinleiðis inntøkugerð í alm. framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Ávirkan, ið ikki stavar frá ríkisveitingum herav: inntøkugerð í framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Skjal Uppgerð av, hvussu samhandil og flytingar millum Føroyar og Danmark ávirkar virksemi í báðum londunum í mió kr Føroyskar útreiðslur til Danmark Inntøkugerð í Danmark Danskar útreiðslur til Føroyar Inntøkugerð í Føroyum Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking: vegna vøruhandil Herav: vøra við seljandi landi sum upprunalandi vøra framleidd uttanfyri ríki, men keypt úr seljandi landinum vegna tænastuhandil Trygging Ferðing og flutningur Herav: ferðing flutningur Aðrar tænastur vegna flytingar Lønir, vinningur, gávur o.t. Rentur Danski Staturin Danski Tjóðbankin vegna minking av almennari nýtslu í Danmark. Her er roknað við, at avleiðing av veitingum ríkiskassans til Føroya er tilsvarandi minni útreiðslur í Danmark Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking Avleidd inntøkugerð vegna privata og almenna nýtslu Herav: privat nýtsla almenn nýtsla Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð tilsamans Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð greinað eftir hvaðani ávirkanin stavar: Ávirkan frá ríkisveitingum herav: beinleiðis inntøkugerð í alm. framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Ávirkan, ið ikki stavar frá ríkisveitingum herav: inntøkugerð í framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Skjal Uppgerð av, hvussu samhandil og flytingar millum Føroyar og Danmark ávirkar virksemi í báðum londunum í mió kr Føroyskar útreiðslur til Danmark Inntøkugerð í Danmark Danskar útreiðslur til Føroyar Inntøkugerð í Føroyum Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking: vegna vøruhandil Herav: vøra við seljandi landi sum upprunalandi vøra framleidd uttanfyri ríki, men keypt úr seljandi landinum vegna tænastuhandil Trygging Ferðing og flutningur Herav: ferðing flutningur Aðrar tænastur vegna flytingar Lønir, vinningur, gávur o.t. Rentur Danski Staturin Danski Tjóðbankin vegna minking av almennari nýtslu í Danmark. Her er roknað við, at avleiðing av veitingum ríkiskassans til Føroya er tilsvarandi minni útreiðslur í Danmark Beinleiðis og óbeinleiðis inntøkugerð, ið stendst av framleiðsluøking/-minking Avleidd inntøkugerð vegna privata og almenna nýtslu Herav: privat nýtsla almenn nýtsla Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð tilsamans Framleiðsluinntøkugerð og avleidd inntøkugerð greinað eftir hvaðani ávirkanin stavar: Ávirkan frá ríkisveitingum herav: beinleiðis inntøkugerð í alm. framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Ávirkan, ið ikki stavar frá ríkisveitingum herav: inntøkugerð í framleiðslu avleidd inntøka vegna privata nýtslu avleidd inntøka vegna almenna nýtslu Aftur Innihaldsyvirlit Inngangur Formlig viðurskifti Endamálið við nevndararbeiðinum Niðurstøður og tilmæli Trupuleikar við midling av eginpeningi Trupuleikar hjá íleggjarum at seta pening í føroysk partabrøv Trupuleikar hjá fyritøkum at bjóða út partabrøv Eginpeningsgrundarlagið hjá fyritøkunum Lýsing av eginpeningsviðurskiftum hjá fyritøkunum Eginpeningsgrundarlag sum samfelagsbúskaparligur trupulleiki Eginpeningsviðurskifti sum trupulleiki hjá tí einstaka virkinum Tiltøk til betran av eginpeningsgrundarlagnum Íleggjarar Langfreistað uppsparing og plaseringstørvur Íløgufeløg Eftirlønaruppsparing Privatir íleggjarar Framtaksfeløg Samandráttur og niðurstøður Midling av eginpeningi á partabrævamarknaði Partabrævamarknaður í Íslandi og í Danmark Lógarkarmar fyri virðisbrævamarknaðir Viðurskifti á einum vælvirkandi marknaði Samandráttur og niðurstøður Ymisk viðurskifti av týdningi fyri einum vælvirkandi partabrævamarknaði Leikluturin hjá tí almenna Skattlig tilelving til partabrævahandil Virkisleiðsla og førleikaviðurskifti Skjal Eginpeningsgrundarlagið hjá føroyskum fyritøkum Inngangur Formlig viðurskifti Stigtakarar Henda frágreiðing er úrslit av arbeiði, sum kom í lag, eftir at Útnorðurgrunnurin, Menningarstovan og Landsbanki Føroya tóku stig til at kanna viðurskifti, sum viðvíkja eginpeningi í føroyskum vinnufyritøkum. Á fundi tann november við oman fyri nevndu og Framtaksgrunni Føroya varð avgjørt at seta arbeiðsbólk at taka sær av hesum. Arbeiðsbólkur Arbeiðsbólkurin hevur havt fundir, men hevur annars býtt seg sundur í smærri bólkar, sum hava tikið sær av ávísum uppgávum. Í arbeiðsbólkinum hava verið: · Súni Poulsen, Menningarstovan · Kaj Johannessen, Landsbanki Føroya · Jonhard Eliasen, Landsbanki Føroya · Petur Holm, Føroya Banki · Jean Djurhuus, Føroya Banki · Marner Jacobsen, Føroya Sparikassi · Jens M. Dalsgaard, Vestnordenfonden · Niels Dann West, Framtaksgrunnur Føroya · Tummas Eliasen, Tryggingarsambandið Føroyar · Jan Otto Holm, Tryggingarsambandið Føroyar Í arbeiðinum hevur bólkurin vitjað og fingið ráð og vegleiðing frá Unibank A/S, Finanstilsynet, Dansk OTC A/S og Erhvervsministeriet í Danmark. Í Íslandi hevur verið vitjað í Seðlabanka Íslands, Verðbréfaþing, Kaupþing og Íslandsbankanum/VÍB. Endamálið við nevndararbeiðinum Bakgrund Stórur partur av vinnuvirkjunum líða undir, at eginognin er ov lítil. Tað er helst eisini soleiðis, at virðingin fyri eginkapitalgrundarlagnum, sum týðandi fortreyt fyri menningarmøguleikunum hjá einum virki, í mong ár hevur verið ov lítil. Rættiliga tíðliga sníkti tann fatanin seg inn, at % av íløgunum sum eginpeningur var nóg mikið, tá nýtt virki skuldi setast á stovn, sjálvt um flestu nýstovnað virki ofta tæra munandi burtur av eginognini í byrjunartíðini. Í veruleikanum hevur % í eginogn sjáldan verið nóg stórt eginkapitalgrundarlag hjá einum virki, um kapitalviðurskiftini skulu kunna roknast sum bara nøkulunda trygg. Eginpeningur og konjukturar Fiskivinna og aðrar vinnur, sum eru merktar av ógvusligum broytingum við upp- og niðurgongd, seta tilsvarandi størri krøv til støddina á eginognini. Er eginognin ikki nóg stór, renna virkini seg føst í niðurgongdstíðum, og sleppa illa burturúr naggatódnini eftir hetta. Vinnumøguleikar falla burtur Um bert ein partur av virkjunum í eini vinnugrein eru nóg væl grundað, tá tað snýr seg um eginpening, so fara hesi virki partvís at yvirtaka leiklutin hjá virkjum, sum renna seg føst. Hetta er serliga galdandi á einum fríum marknaði har tað almenna ikki leggur seg út í viðurskiftini. Men er støðan tann, at eginkapitalgrundarlagið hjá so at siga øllum virkjunum í eini vinnugrein er ov veikt, so er talan um ein veruligan samfelagsligan trupulleika, tí vandin fyri, at vinnumøguleikar falla burtur, gerst stórur. Tað er ikki ov nógv sagt, at hetta er støðan í Føroyum í dag, og kanska serliga tá tað ræður um høvuðsvinnuna. Hugburður viðv. eginogn Sum frammanfyri nevnt, eru trupuleikar bæði við ov lítlari eginogn hjá virkjunum og fatanini av, hvat rímilig eginkapitalstødd er. Hetta síðsta ger, at virkiseigarar ofta halda seg aftur við at lata nýggjan partapening sleppa fram at og fáa ávirkan. Hetta ger seg mangan galdandi, sjálvt tá somu eigarar hava stóran trupulleika við at útvega fremmanda fígging og ofta mugu lúka strong krøv fyri at fáa hesa fígging. Ein annar táttur, sum er partur av sama trupulleika, er tilvitanin um, hvussu eitt virki verjir sína eginogn, og hvussu virkið nýtir kapitalmøguleikarnar at skapa vøkstur, trygg framtíðarviðurskifti og vinning til partaeigararnar. Hesin táttur er neyðugur út frá tí sjónarmiði, at ein roynd at fáa fólk og stovnar at seta sínar ognir í virkir sum partapening neyvan er haldgóð, um førleikin hjá teimum, sum skulu umsita ognirnar, ikki er nóg góður. Trupulleikin við ov lítlari eginogn hjá virkjum er ikki nýggjur, men enn er lítið gjørt fyri at kanna og bøta um hesi viðurskifti. Út frá hesum verður endamálið við hesum nevndararbeiði · at lýsa verandi eginpeningsviðurskifti · at koma til tilráðing um, hvussu bøtt kann verða um eginpeningsviðurskiftini Niðurstøður og tilmæli Verandi eginpeningsgrundarlag Eginpeningsgrundarlagið hjá føroyskum framleiðslufyritøkum er vánaligt, tá vit samanbera føroysku støðuna við eginpeningsgrundarlagið hjá fyritøkum í grannalondum okkara. Kanningar, gjørdar í samband við hesa frágreiðing, benda á, at eginpeningurin hjá føroyskum fyritøkum skal hækkast við millum mia kr, um solvensurin hjá fyritøkum okkara skal koma á sama stig sum í Svøríki, Danmark og Íslandi. Miðalsolvensurin í hesum londum liggur millum % og %, men miðalsolvensurin í Føroyum er bara um %. Trupulleikar við lítlum eginpeningi Trupulleikar við lutfalsliga lítlum eginpeningi í mun til fremmandafígging gera seg galdandi bæði fyri einstøku fyritøkurnar og búskapin sum heild. Avleiðingin fyri einstøku fyritøkuna, um eginpeningur er ov lítil, er ma., · at lánsfígging gerst dýrari og truplari at útvega · at krøv til gjaldføri gerast stór, tí lánsfígging bæði krevur gjaldførisfrágongd í samband við rentur og avdráttir · at virkisleiðslan ikki so væl kann fremja langtíðar ætlanir · at trupult verður at gagnnýta menningarmøguleikar · at vandin fyri insolvensi og tí eisini húsagangi gerst stórur í samband við búskaparlig afturstig Samanumtikið merkir hetta, at dagligi raksturin hjá virkinum gerst tyngri, at menningarmøguleikarnir verða skerdir, og at vánirnar fyri at klára seg gerast verri. Fyri búskapin sum heild merkir vánaligt eginpeningsgrundarlag hjá vinnuni ma., at kappingarførið mótvegis útlendskum fyritøkum verður verri, at búskaparligi vøksturin verður skerdur, og at møguleikarnir fyri at skapa nýggj arbeiðspláss fara fyri skeyti. Tølini, sum nevnd eru omanfyri, eru vegleiðandi, men tey siga okkum tó nakað um vavið á kapitaltrupulleikunum hjá føroysku fyritøkunum. Tey siga okkum eisini, at neyðugt verður at skipa fyri munandi tiltøkum, um trupulleikarnir skulu loysast. Í hesari frágreiðing verður víst á, at trupulleikarnir kunnu greinast í tríggjar høvuðspartar: Trupulleikar við midling av eginpeningi Trupulleikar hjá íleggjarum at seta pening í partabrøv Trupulleikar hjá fyritøkunum at bjóða út partabrøv Trupuleikar við midling av eginpeningi Fyri at nøkta eginpeningstørvin mega fyritøkur í nógv størri mun enn áður venda sær til almenningin og stovnar tað verið seg í Føroyum ella uttanlands. Hesir íleggjarar fara í størri mun enn higartil at krevja vinning og tryggja seg móti tapi í samband við íløgu sína. Við hesum verða stór krøv sett til einstøku fyritøkuna í samband við dygd á upplýsingartilfari, sum leggjast skal fram fyri íleggjarar. Hesar upplýsingar eru jú fortreyt fyri, at fyritøkan mótvegis íleggjaranum kann ávísa nøktandi kreditvirði. Hetta krevur, at ein hugburðsbroyting má fara fram hjá virkisleiðslunum, sum ber í sær, at íleggjarar fáa størri innlit í viðurskiftunum hjá fyritøkuni. Fyri at gera tað møguligt at midla eginpening á henda hátt, er neyðugt við einum skipaðum handli við partabrøvum í Føroyum. Mælt verður tí til, at eitt handilsstað fyri føroysk partabrøv verður stovnað. Lógin um virðisbrævahandil setir avmarkingar fyri, hvussu eitt slíkt handilsstað skal skipast. Sambært lógini er gjørligt at ávísa hesar møguleikar, sum samstundis eru sannlíkir í Føroyum: · Ein løggildur marknaður, sum setir linari krøv til fyritøkurnar viðv. stødd og upplýsingum enn vanliga kendi fondsbørsurin, og er tí betur hóskandi til føroysk viðurskifti. · Ein smá-marknaður, sum er grundaður á løggilda marknaðin, men við lagaligari krøvum. · Ein marknaður við støði í verandi og møguligum nýggjum føroyskum virðisbrævahandlarum, har hesir hvør sær bjóða viðskiftafólki sínum tænastur viðv. føroyskum virðisbrøvum. Mett verður ikki, at ráðiligt er at stovna ein fondsbørs í Føroyum, ma. tí at virðisbrævahandilslógin ásetir strong krøv til kapitalgrundarlagið hjá hesum stovnum, og tí at krøvini til stødd á fyritøkum, sum kunna verða skrásett á slíkum børsi, eru so stór, at bert heilt fáar føroyskar fyritøkur kunnu lúka tey. Nevndin ivast ikki í, at tað verður neyðugt við regulering fyri at styrkja álitið á marknaðin. Mett verður eisini, at í longdini er neyðugt við einum samskipaðum marknaði, sum verður felags fyri virðisbrævahandlararnar. Tað merkir, at besta loysnin í longdini er løggildi marknaðurin; kanska í byrjanini við enn lakari krøvum tvs. við støðið í øðrum av hinum minni framsøknu møguleikunum. Handilsstaðið skal vera óheft av politiskum og handilsligum seráhugamálum. Tað skal virka fyri, at handil við partabrøvum fer fram undir skipaðum viðurskiftum, so allir íleggjarar vera javnsettir, at upplýsingar um fyritøkur, sum verða skrásettar, verða góðir og álítandi. Trupuleikar hjá íleggjarum at seta pening í føroysk partabrøv Tilsamans áttu føroyingar og føroyskir stovnar við árslok í mia kr í føroyskum og útlendskum fíggjarstovnum og í lánsbrøvum. Tá er áogn hjá føroysku peningastovnunum, landskassanum og landsbankanum ikki íroknað. Eftirlønar- og tryggingarstovnar áttu eina mia av hesari upphædd. Harumframt áttu hesir stovnar umleið mió kr í útlánum í Føroyum. Stovnar hava sum íleggjarar stóran týdning fyri handilin á virðisbrævamarknaðinum, tí at teir hava langtíðaráhugamál, og tí teir eru professionellir. Tí skulu treytirnar á marknaðinum eisini lagast til áhugamálini hjá tílíkum stovnum fyri at fáa teir til at medvirka so tíðliga sum gjørligt. Tveir triðingar av fyrrnevndu áogn ( mia kr), vóru uppsparing hjá húsarhaldum og fyritøkum, sum í flestu førum kunnu roknast at vera smáir íleggjarar, tá talan er um íløgur í partabrøv. Teir smáu íleggjararnir hava trupult við at gera neyðugar kanningar og metingar í samband við partabrævaíløgur, eins og møguleikar fyri at spjaða váða eru ógvuliga avmarkaðir. Afturat hesum hava smáir íleggjarar lyndi til at halda seg burtur frá partabrævaíløgum, tí hesar vanliga bera við sær handils- og kunningarkostnaðir, sum gerast lutfallsliga stórir fyri smáar íløgur. Hesir trupulleikar kunna partvíst loysast við, at smáir íleggjarar fáa møguleika fyri at seta pening í íløgufeløg og framtaksfeløg, sum gera íløgur í partabrøv (og onnur virðisbrøv). Íløgufeløg Samfelagsliga kann endamálið við íløgufeløgum sigast at vera at fáa nógvar smáar íleggjarar at virka sum ein stórur íleggjari. Við hesum verður møguligt fyri lítla íleggjaran at minka um handils- og kunningarkostnaðin, samstundis sum váðin verður avmarkaður. Íløgufeløg finnast, sum er, ikki í Føroyum. Her er talan um eitt slag av íleggjara, sum í øðrum londum hevur víst seg at hava stóran týdning fyri, at virðisbrævamarknaðir virka væl. Vanlig íløgufeløg mugu í mesta lagi seta % av peninginum hjá limunum í fyritøkur, sum ikki eru skrásettar á fondsbørsi. Danskir myndugleikar eru í ferð við at broyta lóggávuna soleiðis, at serlig íløgufeløg kunna verða stovnað. Hesi skulu eftir ætlanini kunna nýta munandi størri part av peninginum hjá limunum til íløgur í fyritøkur, ið ikki eru skrásettar á høvuðsbørsi. Danska fíggjareftirlitið hevur eftirlit við virkseminum hjá íløgufeløgum. Mælt verður til, at lóg um íløgufeløg við komandi broytingum verður sett í gildi fyri Føroyar, ella at ræsurnar á annan hátt verða gjørdar rúmari fyri at kunna keypa føroysk partabrøv. Mælt verður somuleiðis til, at íløgufeløg verða skrásett á føroyska partabrævamarknaðinum. Harvið kunnu íløgurnar hjá hesum feløgum lættari virðisásetast, samstundis sum skrásetingin av íløgufeløgunum verður við til at økja handilsmongdina. Framtaksfeløg Íløgufeløg, eins og eftirlønargrunnar og líknandi stovnsligir íleggjarar, reka vanliga ikki fyritøkur, sum eginpeningur er settur í. Tað gera framtaksfeløg harafturímóti. Framtaksfelag er íleggjari, sum krevur ávirkan á leiðsluna í teimum fyritøkum, sum partapeningur verður settur í. Framtaksfeløg seta pening í nakrar fáar fyritøkur, men nøkta afturímóti ein lutfalsliga stóran part av eginpenings- og fíggingartørvinum hjá hesum fyritøkum. Framtaksfeløg gera oftast íløgur í vælvirkandi smá- og millumstór virki, sum hava vakstrarmøguleikar. Umframt eginpening (ella annan tolnan kapital) veita framtaksfeløg fyritøkunum eisini servitan innan marknaðarføring, fígging oa. Stórur partur av føroysku fyritøkunum eru so smáar, at tað neyvan er hugsandi, at tær sjálvar hava møguleika fyri at útvega sær eginfígging á einum høvuðsbørsi ella einum nakað minni krevjandi føroyskum handilsstaði fyri partabrøv. Framtaksfeløg kunnu tí gerast ein týdningarmikil liður sum íleggjarar til smærri fyritøkur. Framtaksfeløg gera íløgur í fyritøkur við vinningi í huga. Eydnast íløgan væl, verður fyritøkan meira verd, og framtaksfelagið fær sín vinning, tá fyritøkan verður skrásett og partabrøvini verða seld á almennum handilsstaði ella á annan hátt. Framtaksfeløg noyðast mangan at binda pening í fyritøkur í meira enn ár, áðrenn partabrøv kunna verða seld við vinningi. Framtaksfeløg skulu tí hava dygt kapitalgrundarlag. Framtaksgrunnur Føroya virkar sum framtaksfelag. Ynskiligt var, um slíkir íleggjarar við rúmari íløgumøguleikum, enn Framtaksgrunnurin hevur, vórðu stovnaðir. Tað er tó neyvan hugsandi, at slík feløg verða stovnað við kapitali frá húsarhaldum og fyritøkum. Stovnsligir íleggjarar noyðast tí helst at verða stigtakarar kanska í samstarvi við framtaksfeløg í øðrum londum. Fáast framtaksfeløg at virka, kunnu tey, sum frá líður, verða skrásett á børsi ella øðrum handilsstaði. Aðrir bólkar av íleggjarum kundu síðan framt íløgur í føroyskar framleiðslufyritøkur gjøgnum framtaksfeløg. Áhugi fyri íløgum í partabrøv Siðvenja er ikki fyri at gera íløgur í partabrøv í Føroyum. Fíggjaríløgur hava fyrst og fremst verið beindar í peningastovnar og lánsbrøv. Tað kann tí gerast trupult at byggja upp ein virknan partabrævamarknað í Føroyum. Fyri at vekja áhuga fyri partabrævaíløgum verður mælt til, at skipan verður gjørd, sum gevur fyritøkum og einstaklingum skattligan fyrimun fyri ávísa upphædd, tá partabrøv verða keypt, td. eftir íslendskari fyrimynd. Skipanin eigur at galda fyri íløgur í fyritøkur, sum verða skrásettar á einum føroyskum handilsstaði fyri partabrøv. So hvørt, sum føroyski partabrævamarknaðurin fæst at virka, eigur skattligi fyrimunurin at minka, og falla burtur eftir nøkrum árum. Trupuleikar hjá fyritøkum at bjóða út partabrøv Ein stórur trupulleiki, tá partabrøv verða boðin út, er, at virkisleiðslur í Føroyum mangan aftra seg við at útvega kapital frá nýggjum íleggjarum, ma. tí tær óttast fyri at missa ræði á fyritøkuni. Í ávísan mun kann hesin trupulleikin loysast við at býta partabrøvini upp í A- og B-partabrøv ella at gera partaeigarasáttmálar. Útbúgvingartilboð Ein kanning, sum eginpeningsnevndin hevur latið gjørt í samband við hesa frágreiðing, vísir, at tørvur er á fleiri útbúgvingartilboðum til tess at styrkja virkisleiðslurnar. Víst verður serliga á tørvin á skeiðum innan ætlanarlegging og innan lógarkarmar fyri nevndararbeiði, eins og skeiðum um eftirlit við fígging og roknskapi. Hesi arbeiðsøki hjá leiðslum skulu eisini stykjast fyri at fyritøkan skal gera sær vón um at útvega kapital á almennum eginpeningsmarknaði. Mælt verður til, at handilsskúlar og aðrir útbúgvingarstovnar í størri mun skipa fyri útbúgvingartilboðum á hesum økjum. Skrásetingar í byrjunartíð Størsti trupuleikin hjá føroyskum fyritøkum at bjóða út partabrøv er, at eingin skipaður marknaður er í Føroyum. Fyri at byggja upp álit á ein føroyskan partabrævamarknað er umráðandi, serliga í fyrstani, at sterkar og vælvirkandi fyritøkur verða útvaldar til at verða skrásettar á einum handilsstaði fyri partabrøv. Í Íslandi, har ein partabrævamarknaður er fingin at virka seinastu árini, vórðu serlig tiltøk sett í verk tey fyrstu árini fyri at fáa sterkar fyritøkur at bjóða seg fram á íslendska børsinum. Hetta var ma. gjørt við at loyva fyritøkunum at verða skrásettar fyri minni enn fullan prís fyri skrásetingina, og uttan framman undan at lúka øll tey strongu krøvini um upplýsingartilfar. Mælt verður til, at líknandi skipan verður galdandi fyrstu tíðina hjá einum føroyskum handilsstaði fyri virðisbrøv. Onnur viðurskifti Almennur vinnupolitikkur ávirkar teir karmar, sum fyritøkur okkara virka undir. Er vinnupolitikkurin óstøðugur, gerast viðurskiftini hjá fyritøkunum ótrygg. Av tí at váðin veksur, er tá vandi fyri, at hugurin at gera íløgur minkar. Arbeiðsbólkurin metir tað vera óheppi fyri vinnulívið, um politiska valdið í komandi árum aftur í serligan mun vil góðtaka binding av landskassanum við studningum, veðhaldum og lánveiting í samband við fígging av fyritøkum. Mælt verður tí til, at ein langtíðar vinnupolitikkur verður skipaður, ið hevur greið vinnupolitisk mál, herundir greiðan skilnað millum alment og privat virksemi. Eginpeningsgrundarlagið hjá fyritøkunum Lýsing av eginpeningsviðurskiftum hjá fyritøkunum Eginpeningurin hjá føroysku fyritøkunum er sum heild sera lítil. Hetta kemur millum annað fram, tá ið eginpeningurin hjá fyritøkunum verður samanborin við eginpeningin hjá fyritøkum í øðrum londum. Fyri at samanbera eginpeningsviðurskiftini í Føroyum mótvegis øðrum londum nýta vit hugtakið solvens ella solvensstig. Solvensurini sigur nakað um evnini hjá einari fyritøku til at standa í móti tapi, ella um kreditvirðið hjá fyritøkuni, og verður vanliga lýstur sum lutfallið millum eginkapitalin og samlaða ílagda kapitalin. mynd miðalsolvensur hjá framleiðsluvirkjum Keldur: Seruppgerð úr roknskapardátugrunnum hjá ymsum londum og BACH-dátugrunni hjá Europanevndini. Her úr frágreiðinginiKapitalformidling til små og mellemstore virksomheder. Tøl fyri Føroyar eru úr tjóðarroknskapar-dátugrunni hjá Hagstovu Føroya. Viðm.: Lítlar og miðalstórar fyritøkur eru fyritøkur við færri enn starvsfólkum. Tølini eru uppgjørd sum miðalsolvensur í tíðarskeiðnum Fyri Føroyar er solvensurin tó roknaður út frá tølum fyri Í mynd sæst at eginpeningurin hjá føroyskum framleiðsluvirkjum er á sera lágum stigi í altjóða høpi. Bert eitt land hevur lægri solvens enn føroysku fyritøkurnar, og tað er Týskland, har tað tó bert er galdandi fyri minni fyritøkur. Japan og Týskland eru í eini serstøðu, sammett við hini londini í myndini Tey hava fyritøkur við lutfalsliga lítlum eginpeningi. Hetta kemur ivaleyst av, at bankarnir í hesum londum mangan eru partaeigarar, og at teir beinleiðis eru við í rakstrinum av fyritøkunum og hava umboð í virkisleiðsluni. Hóast stóra óvissu, so bendir ymist taltilfar sum er viðgjørt í samband við hesa frágreiðing, á, at javnin tilsamans, t.e. fremmandafígging og eginfígging, samanlagt hjá privatum fyritøkum í Føroyum liggur um mia kr. Av hesum eru umleið mió kr eginfígging. Tað merkir, at solvensstigið hjá fyritøkunum sum heild liggur um %. Ymist er tó, hvussu tær einstøku vinnugreinirnar eru fyri. Summar hava negativan solvens, meðan aðrar hava meiri enn miðalsolvensin, sum er %. Ilt er at siga nágreiniliga, hvat eitt hóskandi eginpeningsgrundarlag skal vera. Undir ávísum fortreytum ber tó til at siga, hvussu stórar upphæddir fyritøkurnar skulu útvega við at akkumulera yvirskot ella við kapitaltilflytan uttaneftir, fyri at eginpeningsgrundarlagið (solvensurin) skal upp á eitt stig, sum galdandi er fyri fyritøkurnar í londunum rundan um okkum. Útrokningar av hesum eru gjørdar í skjali Við tí fortreyt, at verandi javni liggur um mia kr og at verandi solvensstig er %, kann staðfestast, at um mió kr skulu tilflytast fyritøkunum sum eginpeningur fyri at komast skal upp á sama solvensstig, sum fyritøkur hava í Svøríki og Finlandi. Um eginpeningsgrundarlagið skal vera á sama stigi sum í Íslandi og Danmørk, skulu umleið mia kr tilflytast føroysku fyritøkunum. Eginpeningsgrundarlag sum samfelagsbúskaparligur trupulleiki Atgongd til kapital Møguleikarnir hjá fyritøkum at útvega fígging hava altíð havt stóran týdning. Uttan eina effektiva fíggjarskipan, sum ger tað møguligt at beina uppsparingina í samfelagnum út til fyritøkurnar, verður trupult at fremja tær íløgur, sum skulu til fyri at skapa arbeiðspláss og tryggja búskaparligan framburð. Føroyskar fyritøkur hava ikki havt so nógvar møguleikar at útvega kapital sum fyritøkur í Danmark og øðrum londum við meiri framkomnum fíggjarskipanum enn okkara. Ein høvuðsgrundin til hetta er, at eingin skipaður partabrævamarknaður finst í Føroyum. Stór lánfígging áðrenn kreppunar Fyritøkur okkara hava tó ikki haft trupulleikar í nýggjari tíð at skaffa sær fígging til íløgur og rakstur. Hetta sæst millum annað á stóra íløguvirkseminum, sum tók seg upp í seinnu helvt í -unum, og sum helt fram til búskaparliga bakkastið fyrst í -unum. Fíggingarmynstrið hevur, sum vit omanfyri hava sæð, verið merkt av sera stórari fremmandafígging (lánsfígging) í mun til eginfígging. Fyritøkurnar fingu lánsfígging í ríkiligt mát, tí peningastovnarnir og landskassin vóru sinnaðir at átaka sær stóran part av tí tapsváða, sum var tengdur at vinnulívsfíggingini. Harafturat veitti landskassin munandi rakstrarstuðul, soleiðis at íløguvirksemið gjørdist størri enn grundarlag í veruleikanum var fyri. Størri eginfígging í framtíðini Síðan kreppan tók seg upp, er tó vend komin í hesi viðurskifti. Royndirnar í samband við kreppuna hava lært okkum, at ikki er ráðiligt at miðsavna tapsvanda í so stóran mun hjá landskassanum og peningsstovnunum, sum gjørt var í -unum. Arbeiðsbólkurin heldur tað vera sera óheppið fyri vinnulívið sum heild, um politisku myndugleikarnir í komandi árum aftur fara at góðtaka, at landskassin átekur sær tap í samband við studningar, veðhald og lán til fyritøkur. Peningastovnarnir leggja nú størri dent á, at fyritøkur, sum ynskja lánsfígging, hava eitt ávíst eginpeningsgrundarlag. Orsøkin til hetta er, at peningastovnarnir vilja tryggja sær, at íleggjararnir hava ein sjálvstøguðan áhuga í, at raksturin hjá virkinum gerst best møguligur, soleiðis at tapsváðin minkar. Um virkið hóast hetta fær trupuleikar, er eisini meira at standa ímóti við, áðrenn peningastovnurin verður fyri tapi. Hesi viðurskifti tala fyri, at frameftir verður neyðugt hjá fyritøkunum at útvega størri part av fíggingini sum eginpening. Neyðugt verður tí at bøta um møguleikarnar hjá fyritøkunum fyri at útvega sær eginpening ella annan tolnan kapital, skulu vinnumøguleikar ikki fara fyri skeyti. Eginpeningur og virkisstødd Ymist bendir á, at solvensurin í smáum virkjum átti at verið størri enn í stórum virkjum. Stórar fyritøkur hava ofta fjøltáttaða framleiðslu. Sjálvt um úrslitið hjá einstøku deildunum hjá fyritøkuni er skiftandi, so er úrslitið hjá fyritøkuni sum heild meiri støðugt. Hóast hetta, so sæst í mynd at solvensurin hjá fyritøkum í flestu londunum, er lægri hjá smáum og miðalstórum fyritøkum enn hjá stórum fyritøkum. Hetta verður í hesum londum hildið at vera ein trupulleiki og tekin um, at marknaðirnir, har eginpeningur verður midlaður, ikki virka nóg væl. Í USA, har partabrævamarknaðurin er væl mentur, bæði fyri smáar og stórar fyritøkur, sæst, at smærri fyritøkur hava størri solvens enn størri fyritøkur Tann lítla fyritøkan hevur ikki í sama mun møguleika fyri at venda framleiðslu sína móti so nógvum ymiskum marknaðum sum tann stóra fyritøkan. Úrslitið verður tí meira skiftandi, og váðin hjá tí, sum hevur veitt fígging, kann tí sigast at vera størri fyri smá enn fyri stór virki. Krøvini til eginpening hjá smáu virkjunum eru tískil størri, enn hjá stórum virkjum. Hetta skuldi ikki minst verið galdandi fyri føroysku virkini, sum í altjóða høpi eru sera smá. Føroysku fyritøkurnar virka herafturat eisini fyri tað mesta á sera óstøðugum marknaðum. Fyritøkur, sum virka til heimamarknaðin, mugu laga seg eftir stóru broytingunum í eftirspurninginum, sum eru vanligar í lítla føroyska búskapinum, samstundis sum útflutningsfyritøkurar virka undir skiftandi veiðumøguleikum og óstøðugum prísum á fiskamarknaðunum. Verkætlanir Tá ein fyritøka fer undir nýggja verkætlan, td. at vinna sær fótafesti á nýggjum marknaði, skulu mangan stórar upphæddir nýtast til ymiskt fyrireikingararbeiði, eitt nú í samband við vørumenning og marknaðarkanningar. Fyri lítlu fyritøkuna kann vera talan um lutfalsliga nógv størri upphæddir enn fyri stóru fyritøkuna. Lítla fyritøkan kann í hesum sambandi hugsast at átaka sær lutfalsliga væl størri váða enn stóra fyritøkan. Er eginpeningsgrundarlagið harafturat veikt, gerst vandin fyri insolvensi stórur. Hugsast kann, at hetta ber í sær, at smáar fyritøkur halda seg frá slíkum verkætlanum. Við verandi virkisstøddum og eginpeningsviðurskiftum, kunnu menningarmøguleikar fyri búskapin sum heild fara fyri skeyti. Lánstrygdir og eginpeningur Í londunum rundan um okkum verður tosað um vaksandi tørv hjá fyritøkum á eginfígging. Tørvurin er vaksandi, tí tað gerst alsamt truplari hjá fyritøkunum at veita trygdir fyri lánum. Áður bygdi framleiðslan hjá fyritøkum fyrst og fremst á materiel framleiðslutól, maskinur og bygningar, sum kundu setast í veð í samband við lántøku. Nú og frameftir eru fyritøkurnar í størri mun noyddar at byggja íløguna á óevnisbundin virði sum til dømis marknaðarvitan, know-how og førleika hjá starvsfólkunum. Truplari er at seta hesi virðini í veð fyri lán. Tá ið møguleikarnir fyri fremmandafígging minka, veksur tørvurin á eginfígging. Hesi viðurskifti gera seg eisini meira og meira galdandi fyri føroyskar fyritøkur. Er eginpeningurin lítil, standast mangan trupulleikar av lánsfíggingini. Lánini gerast dýrari, tí lánveitarar ynskja størri vinning (tvs. hægri rentu) fyri at átaka sær størri tapsváða, og trýstið á virkisleiðslurnar at loysa stuttíðar trupulleikar gerst stórt. Fyri okkara fiskiflota kann hetta koma til sjóndar sum krøv frá fiskivinnuni til politiska myndugleikan um at hækka stuðulin og at loyva størri veiðu enn gott er. Dømi: Fiskivinna í Íslandi Hetta fyribrigdi hevur gjørt seg galdandi í Íslandi. Men seinnu árini er eginkapitalgrundarlagið styrkt munandi, samstundis sum veiðuorkan í heimasjógvi er minkað. Hetta er ein grundin til, at samstarvið millum politikarar, fiskifrøðingar og fiskivinnuna er broytt. Afturvendandi trýstið frá fiskivinnuni á politikararnar um at hækka kvoturnar upp um tað, fiskifrøðingarnir mæla til, er fjarað burtur. Tað letur nú til, at vinnan ynskir at veiða heldur minni enn tað mest loyvdu veiðuna, ið fiskifrøðingarnir hava ásett, fyri í longdini at verja eginpeningin og virðið á fyritøkunum Eginpeningur, veiðuorka og tapsváði Føroyska fiskivinnan á sjógvi og landi hevur verið og er framvegis merkt av ov stórari orku. Hetta er eisini galdandi fyri nakrar av hinum vinnugreinunum. Ov stór orka ger tað trupult hjá fyritøkum í hesum vinnum at útvega sær eginkapital, tí vinnutólini vera ikki gagnnýtt til fulnar. Hetta ber í sær, at tað er trupult hjá fyritøkum at skapa eitt yvirskot, sum er nóg stórt til at renta láns- og/ella eginfíggingina. Ov stór orka í eini vinnugrein økir um tapsváðan hjá tí, sum fíggjar fyritøkuna, tað verið seg við lánum ella eginpeningi. Ein fortreyt fyri, at fyritøkurnar skulu kunna útvega sær størri eginogn, er tí, at nøgdin av skipum, bygningum og øðrum kapitali er lagað soleiðis, at hesi framleiðslutól verða gagnnýtt til fulnar. Hetta letur seg helst bert gera, um marknaðarkreftirnar sleppa at stýra framleiðsluorkuni. Eginpeningsviðurskifti sum trupulleiki hjá tí einstaka virkinum Fyrimunir við stórari eginfígging Fyri einstaka virkið hevur stór eginfígging ymsar fyrimunir. Virkir við lítlum eginkapitali hava torført við at útvega lánsfígging við eins lágum rentum og virkir við stórum eginpeningi. Krøv frá peningastovnum og øðrum kreditorum eru í ávísan mun tengd at støddini á eginpeninginum, og kann lítil eginpeningur gera tað trupult hjá leiðslunum at fremja langfreistaðar rakstrar- og íløguætlanir. Størri eginpeningur hevði minkað um henda trupulleika og givið virkjunum størri frælsi. Gjaldførisárin Eginfígging hevur sammett við fremmandafígging eisini fyrimunir fyri einstaka virkið viðvíkjandi gjaldførisgongdini. Útgangandi gjaldføri í samband við eginfígging tekur seg undir vanligum umstøðum bert upp, tá ið vinningsbýti skal lutast út til partaeigararnar, og verður tá lagað til fíggjarstøðuna hjá fyritøkuni. Lánsfíggingin harafturímóti hevur gjaldførisfrágongd við sær bæði í samband við rentur og avdráttir. Jú styttri afturgjaldingartíðin er fyri lánsfíggingina, jú størri er kravið til gjaldførið hjá fyritøkuni. Trupulleikar tá eginpeningur skal útvegast Føroyingar hava mangan sett eginpening í fyritøkur av øðrum ávum enn við vinningi fyri eygað, og fólk, sum hava sett pening í virkir, hava ofta ikki mett um tapsvandan. Í stóran mun hava íløgur verið gjørdar fyri at varðveita ella stovna arbeiðspláss. Hugsast kann, at tað verður trupult hjá okkara fyritøkum í framtíðini at fáa nóg nógvan eginpening á henda hátt, tí tørvurin á eginpeningi er so stórur. Fyritøkurnar mugu tí í nógv størri mun venda sær til onnur virki, almenningin ella stovnar fyri at fáa eginfígging til vega. Men við hesum verður talan um at taka upp samband við íleggjarar við øðrum áhugamálum, enn "gomlu" íleggjararnir høvdu. Nýggju íleggjarnir fara í nógv størri mun krevja vinning og tryggja seg móti tapi í samband við íløgu sína. Við hesum verða stór krøv sett til einstøku fyritøkuna viðvíkjandi góðsku á roknskapum og øðrum upplýsingartilfari, sum leggjast skal fyri íleggjarar. Hesir upplýsingar eru jú ein fortreyt fyri, at fyritøkan mótvegis íleggjarum kann ávísa nøktandi kreditvirði. Hetta krevur, at virkisleiðslurnar broyta hugburð og geva íleggjarunum størri innlit í viðurskiftini hjá fyritøkunum. Um tað eydnast fyritøkum at byggja upp eitt ávíst kreditvirði, eru tó aðrir trupulleikar við at føra íleggjarar og fyritøkur saman, tí eingin virkin partabrævamarknaður er í Føroyum. Neyðugt verður tí at gera ein skipaðan partabrævamarknað. Hvussu hetta kann gerast, verður greitt frá í kapitli í hesi frágreiðingini. Tann einstaka fyritøkan kann eisini venda sær til stóran íleggjara eftir eginpeningi. Men vanligt er, tá ið slíkur íleggjari, td. eitt framtaksfelag, skal nøkta stóran part av eginpeningstørvinum, at krøv verða sett um beinleiðis ávirkan á virkisraksturin. Íleggjarin vil vanliga hava umboð í nevndini, og við hesum verður verandi leiðsla noydd at lata part av valdi sínum til nýggja eigaran, og somuleiðis part av møguligum vinningi. Afturfyri er vanligt, at framtaksfelagið veitir fyritøkuni marknaðarvitan ella annan serkunnleika. Partaeigarasáttmáli og B-partabrøv Tey, sum eiga eitt partafelag, lata mangan vera við at útvega nýggjan eginpening frá nýggjum partaeigarum, tí teir óttast fyri at missa ræðið á fyritøkuni. Ofta kunna hesir trupuleikar loysast við einum partaeigarasáttmála, B-partabrøvum ella líknandi. Nýggju eigararnir kunnu td. fáa størri vinningsbýti móti minni formligum ræði enn gomlu eigararnir. Tiltøk til betran av eginpeningsgrundarlagnum Omanfyri er víst á, at verandi eginkapitalsgrundarlag hjá føroyskum fyritøkum er ov veikt, og at búskapurin sum heild og einstaka fyritøkan kunnu fáa fyrimunir við størri eginpeningi. Harafturat er víst á, at kreditverdar fyritøkur, orsaka av vantandi eginpeningsmarknaði, hava avmarkaðar møguleikar at útvega sær nýggjan partapening. Niðanfyri eru nøkur tiltøk nevnd, sum kunna bøta um hesi viðurskifti. Trupuleikarnir við at útvega eginpening kunnu greinast í tríggjar partar: · Forðingar í samband við útboð av eginpeningi (ella trupuleikar við eftirspurningi eftir partabrøvum) · Trupulleikar í samband við midling av eginpeningi · Forðingar í samband við eftirspurning av eginpeningi (ella trupuleikar við útboði av partabrøvum) Útboð av eginpeningi Umstøðurnar hjá teimum íleggjarum, sum bjóða seg fram at seta eginpening í føroyskar fyritøkur, kunnu hava ávísar trupulleikar við sær. Talan er ma. um teir kostnaðir, sum stinga seg upp í samband við kunning um tær fyritøkur, sum peningur møguliga skal setast í og um váðaspjaðing í samband við íløgur sum heild hjá íleggjarum. Kunningarkostnaður er útreiðslur, sum íleggjari hevur av at kanna, um váði og vinningur í samband við íløgu í partabrøv stendur mát við tað, hann annars kann gera við pening sín tað verið seg við at seta pening á bók í peningastovni, keyp av lánsbrøvum, fastari ogn ella annað. Føroysku íleggjararnir eru sum oftast smáir og íløgurnar í partabrøv vilja harvið eisini gerast smáar. Hetta kann gera, at kunningarkostnaðurin gerst lutfalsliga stórur í mun til møguligan vinning frá íløgu í partabrøv, og at trupult verður fyri einstaka íleggjaran at spjaða váðan við at gera íløgur í fleiri fyritøkur. Íløgufeløg Fyri at minka um hesar trupulleikar eiga stig at verða tikin til at gera tað møguligt hjá íleggjarum at seta pening í íløgufeløg Við hesum fær einstaki íleggjarin atgongd til ekspertisu í samband við roknskaparkanningar og tílíkt, samstundis sum hansara lutfalsliga lítla íløga verður spjadd út á allar tær fyritøkur, sum íløgufelagið hevur sett pening í. Við at seta í gildi fyri høvdu hesir felagsskapir virkað undir somu grundreglum sum í ma. ES-londunum og í Íslandi og undir eftirliti av danska fíggjareftirlitinum. Nærri verður greitt frá, hvussu íløgufeløg virka í kapitli Eftirlønargrunnar Tað hevur ikki verið vanligt í Føroyum at gera íløgur í partabrøv. Tað sama kann sigast at hava verið galdandi í Íslandi, men har er tað eydnast at byggja upp ein lutfalsliga stóran partabrævamarknað tey seinastu árini. Íløgufeløgini og eftirlønargrunnarnir hava havt stóran týdning fyri at fáa henda marknaðin at virka. Langfreistað uppsparing verður í Føroyum partvíst beind inn í eftirlønarskipanir hjá tryggingum og peningastovnum ella í aðrar eftirlønarskipanir. Vanligt er í øðrum londum, at teir, sum umsita eftirlønaruppsparing, seta ein part av ognini í partabrøv. Í Føroyum verður hetta ikki gjørt í serligan mun, ma. tí at eingin skipaður partabrævamarknaður finst. Midling av eginpeningi Tað er sera trupult at midla eginpening í Føroyum. Sum nevnt stava trupuleikarnir fyrst og fremst frá, at eingin skipaður marknaður er fyri partabrøv, har fyritøkur kunnu gera vart við fíggingartørv, og har íleggjarar kunna vísa á, at teir eru sinnaðir at seta pening í fyritøkur. Hesin trupuleiki kann í ávísan mun loysast við at seta á stovn ein partabrævabørs. Í lóg um virðisbrævahandil, sum er galdandi fyri Føroyar, eru reglur um, hvussu ein slíkur børsur kann skipast. Møguleikar eru eisini í hesi lóggávuni at gera handilsstað fyri partabrøv, sum ikki skal lúka so strong kapitalkrøv o.tl., sum ein høvuðsbørsur skal. Nærri verður greitt frá hesum viðurskiftum í kapitli Fyri at vekja áhuga fyri partabrøvum kundi ein skipan, sum gevur íleggjarum ein avmarkaðan skattligan fyrimun, verið sett í verk. Slík skipan hevur verið galdandi í nøkur ár í Íslandi, og royndirnar hava verið góðar. Skipanin hevur vakt áhuga hjá borgarunum fyri at seta seg í samband við partabrævamarknaðin. Við hesum hava hesir íleggjararnir fingið størri vitan um eginpenings- og onnur búskaparviðurskifti hjá fyritøkunum. Skipanin er nú við at verða tikin burtur, tí endamálið við henni er rokkið. Um tað eydnaðist at stovna ein føroyskan partabrævabørs, har fyritøkurnar bjóðaðu fram partabrøv til sølu, hevði útboðið av føroyskum partabrøvum gjørst størri og breiðari, og harvið høvdu stovnsligu íleggjararnir havt betri møguleikar at framt váðaspjaðing í samband við íløgur í partabrøv. Eftirspurningur eftir eginpeningi Trupuleikar í samband við eftirspurning eftir eginpeningi snúgva seg serliga um: · mótvilja hjá virkisleiðsluni (verandi eigarum) móti at lata nýggjar eigara koma framat og · mótvilja móti at lata upplýsingar um virkið verða sjónligar fyri almenningin Hesi fyrivarni munna oftast vera grundað á ótta hjá virkisleiðsluni fyri at missa avgerðarrættin yvir fyritøkuni, og at kappingarneytar kunna nýta upplýsingar móti fyritøkuni. Nýggja roknskaparlógin ger tað tó truplari hjá tí einstaka virkinum at afturhalda upplýsingar. Nýggja lógin áleggur flestu fyritøkunum upplýsingarskyldu og verður hetta tí at roknað sum partur av tí kappingarumhvørvi, sum fyritøkurnar skulu virka undir. Møguleikar hjá fyritøkunum fyri at bjóða út B-partabrøv á almennum partabrævamarknaði kundu økt áhugan hjá virkisleiðslunum fyri at venda sær til almenningin eftir eginpeningi. Íleggjarar Langfreistað uppsparing og plaseringstørvur Búskapareindir, sum hava fíggjaruppsparing, hava somuleiðis ein íløgutørv. Peningurin skal plaserast á einhvønn hátt, tað verið seg á innlánskonto í peningastovni, á eftirlønarkonto í tryggingar- ella peningastovni, í lánsbrøv, fasta ogn ella okkurt annað. Uppsparingin kann vera langfreistað ella stuttfreistað. Partabrævakeyp sum langfreistað plasering Teir íleggjarar, sum ynskja at gera seg galdandi á føroyska eginpeningsmarknaðinum, mugu hava langfreistaða uppsparing, tí plasering í partabrøv sum heild eigur at verða roknað sum langfreistað plasering. Um íleggjari hevur gjørt íløgu í føroysk partabrøv við tí í huga at selja tey aftur eftir stuttari tíð, er vandin fyri tapi stórur, tí marknaðarvirðið á partabrøvum er meiri skiftandi enn á til dømis lánsbrøvum og ikki minst innlánum. Serliga viðbrekin vil ein lítil marknaður, sum ein føroyskur partabrævamarknaður, vera, tí at talið á keyparum er avmarkað. Partabrævakeyp sumstuttfreistað plasering Um tað eydnast at byggja upp ein vælvirkandi føroyskan skipaðan partabrævamarknað, verður í størri mun møguligt hjá íleggjarum at seta pening í partabrøv sum stuttfreistaða íløgu, uttan at váðin gerst lutfalsliga stórur. Ein vælvirkandi partabrævamarknaður er eyðkendur við stórum handli við partabrøvum og merkir hetta, at lættari verður hjá partabrævaseljarum at finna keyparar til partabrøvini. Møguleikar fyri at gera kollektivar íløgur í partabrøv gjøgnum íløgufeløg og framtaksfeløg virka eisini fyri, at íløgur í partabrøv í størri mun kunnu roknast sum styttri plaseringar. Meiri um hesi viðurskifti seinni í hesum og í fylgjandi parti. Fíggjarplaseringar Langfreistaða uppsparingin hjá húsarhaldum í Føroyum er merkt av, at lutfalsliga stórur partur av hesari uppsparing verður beindur í fasta ogn, fyrst og fremst sethús, men uppsparing, sum kundi verið plaserað langfreistað, er eisini til staðar. Hyggja vit at tølum úr kravjavnanum fyri í talvu sæst, at plaseringarnar í føroyskum peningastovnum og uttan fyri Føroyar hjá øllum sektorum tilsamans, undantikið peningastovnunum, landskassanum og landsbankanum, eru góðar mia kr. Tølini eru uttan iva broytt nakað síðan men tey geva okkum tó eina mynd av, hvørjir bólkar av íleggjarum kunnu gera seg galdandi á einum skipaðum partabrævamarknaði. Smáir íleggjarar Størsti parturin av uppsparingini, sum sæst í talvu er uppsparing hjá húsarhaldum og fyritøkum. Her er oftast talan um lutfalsliga smáar íleggjarar, og teir vilja hvør sær hava trupult við at spjaða tapvandan í samband við partabrøv. Fyri at minka um kunningarkostnað, handilskostnað og tapsvanda kundu smáu íleggjararnir í Føroyum fingið møguleika at framt íløgur í partafeløg umíløgufeløg (investeringsforeninger). Hesi feløg virka eftir væl skipaðum reglum í flest øllum londum í vesturheiminum, men ikki í Føroyum. Í næsta parti verður tí roynt nærri at lýsa virksemi hjá íløgufeløgum. Talva Fíggjarplaseringar hjá øllum sektorum undantikið peningastovnum, landskassa og landsbanka, ultimo mió DKK Plaseringar í Føroyum Plaseringar í útlondum Í alt Almennir láns- og fíggjargrunnar Vinnurekandi landsstovnar (TFL, Postv, SL) Kommunur, interkom. stovnar Fø. Lívstrygging & Arb.mark.eftirlønargr. Onn. tryggingarfeløg undir fø. samtakinum Einstaklingar (privatfólk) Vinnulív, ikki aðrastaðir. nevnt Annað Kelda: Hagstova Føroya: Kravjavnin fyribilstøl feb. Viðm.: Plaseringar í Føroyum umfata innlán í peningastovnum og landskassalánsbrøv. Plaseringar í útlondum umfata somuleiðis innlán í peningastovnum og lánsbrøv. Viðm.: Plaseringar í Føroyum umfata innlán í peningastovnum og landskassalánsbrøv. Plaseringar í útlondum umfata somuleiðis innlán í peningastovnum og lánsbrøv. Stórir íleggjarar Eftirlønaruppsparingin í Føroyum er lutfalsliga lítil í mun til í londunum rundan um okkum. Eftirlønaruppsparingin í tryggingarfeløgum og peningastovnum hevur seinnu árini verið vaksandi eins og í grannalondum okkara, og hugsast kann, at hendan gongdin heldur fram inn í næstu øld. Í Íslandi, Danmark og øðrum londum hava eftirlønargrunnar og grunnar í samband við arbeiðsmarknaðin haft ein týðandi leiklut í arbeiðinum við at byggja upp ein virknan partabrævamarknað. Hesi viðurskifti verða viðgjørd í parti Íløgufeløg Allýsing Íløgufeløg eru feløg, sum frá einum størri skara av privatpersónum, fyritøkum og øðrum taka ímóti peningi til at gera íløgur í virðisbrøv, mest børsnoterað, við eini grundreglu um váðaspjaðing Felagsformurin tryggjar, at íleggjast kann í vandamerkt pappír uttan at váðin hjá tí einstaka liminum í felagnum økist. Til limirnar gevur íløgufelagið út íløguprógv fyri innskotna peningin, á sama hátt sum partafelag gevur út partabrøv. Tann, sum eigur ein part av ogn felagsins, er limur. Íløgufelagið skal, tá ein limur krevur tað, loysa út hansara part av ogn felagsins við peningi av fíggjarognini. Limur í íløgufelagnum er, sum sagt, ein og hvør, sum eigur ein part av ogn felagsins, og allir partar hava somu rættindi. Tó kann tað í viðtøkunum ásetast, at eingin má hava fleiri enn so og so nógvar atkvøður á aðalfundi. Sum so hava limirnir ikki annað til felags enn áhugan fyri í felag at spjaða váða, og við givnum váða í samband við íløgurnar hjá felagnum at fáa størst møguligan vinning. Daglig leiðsla, umsitingarfyritøka Á aðalfundi verður ma. vald ein nevnd, sum setir stjóra felagsins at hava dagligu leiðsluna. Dagliga leiðslan kann í staðin leggjast til eina umsitingarfyritøku, hvørs virksemi ikki má vera annað enn daglig leiðsla av íløgufeløgum. Umsitingarfyritøkan skal vera skipað sum partafelag ella smápartafelag. Goymslufyritøka Ein goymslufyritøka (depotselskab) skal umsita tøkan pening og virðisbrøv hjá einum íløgufelag og hava hesi virði í varðveiðslu. Peningastovnar virka sum goymslufyritøkur. Goymslufyritøkan, sum hevur ábyrgd mótvegis íløgufelagnum, skal síggja til, at · útgáva og afturgjald henda samsvarandi lóg og viðtøkum · seld virðisbrøv verða ikki útflýggjað uttan at goldið verður fyri tey · goldið verður ikki fyri keypt virðisbrøv uttan at goymslufyritøkan fær tey útflýggjað · vinningsbýti verður útgoldið ella avlop verður lagt niðurfyri til at økja um ognina samsvarandi viðtøkunum · goymslan av veðbrøvum verður sett í virði eftir ásetingunum um hetta · keyp og søla av virðisbrøvum er, sum lógin ásetir Eftirlit Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við íløgufeløgum, umsitingarfyritøkum og goymslufyritøkum. Ogn og íløguavmarking Lógin setir avmarkingar um, at íløgufeløg skulu hava ogn sína í børsnoteraðum virðisbrøvum men at tey tó kunnu investera upp í % av ogn síni í ónoterað virðisbrøv. Sløg av íløgufeløgum Íløgufeløg kunnu skipast upp á ymsar mátar. Í mynd er víst, hvussu mátarnir hanga saman. mynd mátar at skipa íløgufeløg Íløgufeløg sum geva út prógv fyri partinum, sum investor kann ogna sær Útlutandi feløg Samansavnandi feløg Kontoførandi íløgufeløg Í royndum altíð útlutandi Fyrst kunnu íløgufeløgini býtast upp í kontoførandi og slík, sum geva út prógv fyri ognarpartinum í felagnum. Hesi prógv kunnu keypast og seljast á sama hátt sum partaprøv. Í hesum førum eru tað nú ikki sjálvi partabrøvini, sum verða handlað, men í staðin prógvini fyri, at íleggjarin eigur ein so og so stóran part av ogn íløgufelagsins, sum er bæði partabrøv og annað. Tey kontoførandi íløgufeløgini geva ikki út prógv fyri ognarskapin, men tann einstaki limurin hevur eina konto í felagnum. Her verður førdur roknskapur við, hvussu stóran part av ogn felagsins, limurin eigur. Síðani kunnu hesi sløgini av íløgufeløgum aftur býtast upp í samansavnandi feløg (akkumulerende foreninger) og útlutandi feløg (udloddende foreninger), har tey útlutandi javnan útluta vinningin til limirnar. Kontoførandi íløgufeløg eru í royndum altíð útlutandi, í øllum førum í Danmark Tey samansavnandi feløgini luta ikki út, men lata vinningin verða verandi í felagnum. Limirnir fáa so vinningin sum kursvinning, ið er skattafríur eftir trimum árum. Deildir Øll trý sløgini kunnu so vera býtt upp í deildir, sum hava hvønn sín íløguprofil, soleiðis at deildirnar spesialisera seg í at gera íløgur á ávísum økjum ella í ávís virðisbrøv. Á tann hátt kunnu íleggjarar lima seg inn í ta deild, sum ger íløgur í slíkt, sum teimum hóvar best. Limirnir Limirnir í donsku íløgufeløgunum eru ofta smáspararar, men seinnu árini hava stórir íleggjarar í størri og størri mun eisini víst áhuga. Hesir eru td. tryggingarfyritøkur og eftirlønargrunnar, sum við ávísum deildum hjá íløgufeløgunum kunna fara inn á íløguøki, har teir ikki sjálvir hava neyðuga servitan. Hugsjónin aftanfyri íløgufeløg er, at fleiri smáir íleggjarar saman virka sum ein stórur íleggjari. Á tann hátt fæst váðaspjaðing, sum kemur einstaka liminum til góðar. Eisini fæst ein professionell røkt av uppsparingini, tí í felagnum hópast upp vitan og førleiki til tess, ikki minst tá um útlendsk partabrøv og onnur útlendsk virðisbrøv ræður, og tann einstaki sparir kostnað til bæði kurtagu og goymslugjald (depotgebyr). Harumframt er lætt og skjótt at koma inn og fara út sum limur, tí felagið hevur skyldu til beinanvegin at loysa út prógvið, tá ein limur biður um tað. Hesi viðurskifti hava týdning fyri smáspararan, tí einsamallur kann hann langt frá fáa somu váðaspjaðing. Eisini er tað dýrari hjá honum í gjøldum sjálvur at fremja íløgurnar, og tað kann lættliga koma at taka langa tíð at selja partabrøvini, um hann hevur tey sjálvur. Serlig íløgufeløg Eitt serligt slag av íløgufeløgum er felag, sum fyrst og fremst ger íløgur í smá og millumstór virki, sum ikki eru noterað á einum høvuðsbørsi. Tílík feløg finnast td. í Stóra Bretlandi, og eykent fyri tey er, at íløgutíðarskeiðið røkkur upp í ár. Sum er, forðar sum er grundað á ES-direktiv, at íløgufeløg gera íløgur í meira enn % av kapitalinum í ónoterað pappír, men uppskot er um at loyva serligum íløgufeløgum, ið fáa rúmari ræsur at virka undir Í eginpeningshøpi hevur verið skotið upp, at loyva teimum at gera íløgur í væl meiri enn % í ónoterað virðisbrøv Ein fyrimunur við serligu íløgufeløgunum er, at við hesum verður eginkapitalur midlaður til smá og millumstór virki frá bæði stovnsligum og smáum íleggjarum. Av tí at hetta eru langtíðar íløgur í ónoteraði illikvid partabrøv, hava "serligu" íløgufeløgini ikki somu skyldu sum íløgufeløg annars, at loysa út prógvini. Eftirlønaruppsparing Á flest øllum virðisbrævamarknaðum eru ymisk sløg av eftirlønaruppsparing ein sera týðandi partur av samlaðu íløgumongdini. Hetta kemst av, at eftirlønaruppsparing í sínum høpi er langfreistað, og tí er passalig til langfreistaðar íløgur á einum virðisbrævamarknaði. Um hugt verður at teimum royndum, sum gjørdar eru í Íslandi við at menna íslendska partabrævamarknaðin, so hava mongu eftirlønargrunnarnir har havt ein sera týðandi leiklut, eisini tá talan hevur verið um at menna ein nýggjan marknað. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at íslendski eftirlønarsektorurin lutfalsliga er væl størri enn føroyski Hugsandi er harumframt, at eftirlønargrunnarnir, sum eru tengdir at arbeiðsgevara- og verkafeløgum, fara at vaksa í komandi árum, tí sáttmálar á arbeiðsmarknaðinum eisini fevna um gjøld til eftirlønargrunnar. Týdningurin, sum eftirlønaruppsparingin kann fáa fyri ein føroyskan virðisbrævamarknað, er tengdur at teim avmarkingum, sum eru í íløgu í ikki skrásett virðisbrøv, og háttinum, sum eftirlønaruppsparingin annars verður umsitin eftir. Avmarkingar í íløgunum Sambært nýggju lógini um tryggingarvirksemi er íløga í óskrásett virðisbrøv hjá lívstryggingarfeløgum avmarkað til % av tryggingarteknisku avsetingunum. Í hesum sambandi er neyðugt at gera sær greitt, at virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á einum fondsbørsi í hesum høpi eru at rokna sum óskrásett. Tá ið mett verður um, hvønn týdning eftirlønaruppsparingin kann hava fyri partabrævmarknaðin, er neyðugt at gera sær greitt, um avmarkingarnar eru ov strangar. Íløgutíðarskeið Eftirlønarskipanir eru vanliga væl egnaðar til at gera seg galdandi á virðisbrævamarknaði. Hetta kemur av, at spart verður upp í langa tíð, og at peningurin fyrst verður útgoldin, tá spararin fer frá fyri aldur. Vanliga hóskar eftirlønaruppsparing seg væl til langfreistaðar íløgur. Ikki allar eftirlønarskipanir í Føroyum eru í verandi støðu egnaðar til langtíðaríløgur, men kann hesin trupuleiki loysast við, at teir stovnar, sum umsita eftirlønaruppsparing broyta skipanina nakað. Privatir íleggjarar Í undanfarnu pørtunum um íleggjarar er sum heild bert nomið við langfreistaðar íløgur. Eins og fíggjarplaseringarnar hjá øllum sektorum, undantikið peningastovnum, landskassa og landsbankanum, vísir, so er íløgutørvurin hjá privatum fyritøkur íroknaðar ein sera týðandi partur av íløgutørvinum tilsamans. Um tørvurin hjá peningastovnunum verður tikin við í myndina gerst lutfallið uppaftur týðiligari. Her er í stóran mun talan um íleggjarabólkar, sum gera styttri kapitalbindingar, enn áður nevndu íleggjarar gera. Tað er neyðugt, at hesir meiri "stuttfreistaðu" íleggjarar taka lut í marknaðinum, soleiðis at marknaðurin ikki bert verður ávirkaður av langtíðar áhugamálum. Samanspælið millum langtíðar og stutttíðar íløgubólkar er við til at styrkja marknaðin. Fáa teir privatu íleggjararnir møguleika at laga íløgur teirra gjøgnum íløgufeløg, sleppa teir undan eykakostnaði í samband við smáíløgur. Tað er tó helst brúk fyri, at hesir íleggjarar eisini ávirka marknaðin við íløgum uttan um íløgufeløgini. Skal hetta gerast veruleiki, skulu tær tænastur, sum bjóðaðar verða í samband við virðisbrøv, eisini vera egnaðar til smáu íleggjararnar. Meira um hetta í parti Framtaksfeløg Allýsing Eitt framtaksfelag er eitt felag, sum ger íløgur í eginpeningspartar í fyritøkum, sum vanliga ikki eru børsskrásettar. Framtaksfeløg eru oftast skipað sum partafeløg. Virkisøki hjá einum framtaksfelagi er vanliga sermerkt við, · at felagið ger íløgur í smáar og millumstórar fyritøkur, sum hava vakstrarmøguleikar · at íløgurnar vanliga verða veittar fyritøkuni sum eginpeningur ella ábyrgdarlán, og hesin kapitalur er týðandi partur av samlaða kapitaltørvinum hjá fyritøkuni · at framtaksfelagið er virkið í virkisleiðsluni við at veita fyritøkuni servitan viðvíkjandi fígging og marknaðarkunnleika oa. · at felagið fær vinning av íløgu síni sum kapitalvinning í samband við sølu av ognarpørtum sínum í fyritøkuni, vanliga nøkur ár aftaná at íløgan er gjørd Royndir vísa, at fyritøkur, sum hava fingið eginpening frá framtaksfelagi, mangan ikki meta hendan kapital sum vanligan eginpening, men sum eitt slag av fremmandafígging, sum skal afturrindast, tá tað er møguligt. Hetta er tó ikki altíð so, tí summar fyritøkur ynskja ikki, at framtaksfelagið tekur seg burtur úr fyritøkuni aftur, tí upprunaliga virkisleiðslan sær fyrimunir við tí leiðsluførleika, sum framtaksfelagið veitir. Ofta kemur framtaksfelagið inn sum minnilutapartaeigari, og fyri at tryggja sær rímiliga ávirkan, gera partarnir avtalu um samstarv. Ein slíkur partaeigarasáttmáli fevnir um: · ognarviðurskifti og broytingar í teimum · minnilutavernd · viðurskifti um heimild, myndugleika, avgerð og samtykt · kunning til íleggjara · kappingartreytir (konkurrenceklausul) · Exit, teir rópa. T.v.s. hvussu fram skal farast, tá framtaksfelagið skal út aftur úr íløguni. Donsk framtaksfeløg Eftir annan heimsbardaga fóru framtaksfeløg í USA av álvara at seta pening í fyritøkurnar. Í europeisku londunum fór venture-marknaðurin ikki av álvara at gera seg galdandi fyrr enn fyrst í áttatiárunum. Danir hava frá hesi tíðini vánaligar royndir av framtaksfeløgum. Við ma. framtaksfeløgum í USA sum fyrimynd fóru fleiri og fleiri donsk feløg undir at seta eginkapital í smá og millumstór virki, sum annars ikki høvdu so góðar møguleikar at fáa kapital Í var talið av framtaksfeløgum men fá ár seinni, var talið minkað nógv, tí feløgini bóru seg ikki. Í vóru í Danmark fýra framtaksfeløg av týdningi · Dansk Kapitalanlæg A/S · Dansk Udviklingsfinansiering A/S · Dansk Erhvervsinvestering A/S, sum í dag tó mest fíggjar menningarfelagið ARGO A/S · DanVenture, sum síðani er lagt saman við Dansk Industri Invest og eitur í dag DV Industri A/S. Orsøkirnar til afturgongdina hjá framtaksfeløgunum eru fleiri. Feløgini høvdu ikki tol at bíða, til íløgurnar fóru at kasta av sær. Kanningar, framtaksfeløg hava gjørt í USA, vísa, at ikki fyrr enn hálvt triðja ár var liðið, kom meiri peningur inn i felagið enn fór úr, og at eginpeningurin var ikki endurstovnaður fyrr enn aftaná góð seks ár í meðal. Givið er, at tað krevst tol og eitt sterkt kapitalgrundarlag at bíða so leingi. Í Danmark trúðu leiðslurnar í framtaksfeløgunum, at tær lutfalsliga skjótt kundu realisera vinningin við at lata íløguna frá sær, td. á børsinum. Ein onnur orsøk var vantandi førleiki hjá starvsfólkinum í framtaksfeløgunum, og tí var heldur einki serligt gjørt við at ráðgeva virkjunum. Framtaksfeløgini høvdu ikki avmarkað virkisøkið hjá sær, og høvdu ikki bygt upp førleika til at ráðgeva virkisleiðslunum. Harumframt gjørdi búskaparafturgongdin frá seinnapartinum í áttatiárunum, at framtaksfeløgini fingu vánalig úrslit Íløgustrategi Seinnu árini hevur gongdin verið tann, at framtaksfeløgini eru farin at gera størri íløgur í færri virki. Her skulu nevnast: · M Invest, sum investerar í altjóða sinnaðar vakstrarfyritøkur innan kunningartøkni. M Invest hevur fingið kapitalin frá pensjónskassum, og investerar í eitt avmarkað tal av fyritøkum. Síðst í var hetta tal · NPEP (Nordic Private Equity Partners) · Axcel Industri Investor A/S. Unibank eigur ein hampuligan part av partabrøvunum. · Industrikapital af Hesi framtaksfeløg hava tað til felags, at teirra áhugi er at gera íløgur í vakstrarfyritøkur, sum umseta fyri meiri enn mió kr Kunningarkostnaður og vinningur Tað er lutfalsliga kostnaðarmikið at kanna íløgumøguleikar í virkjum við minni enn mió kr í umsetningi. Arbeiðið, sum stendst av at kanna eitt lítið virki, er ikki altíð so nógv minni enn at kanna eitt størri virkið. Men tann upphædd, sum verður íløgd, er vanliga stór í eini stórari fyritøku og lítil í eini lítlari fyritøku. Ein møguligur vinningur verður tí eisini størri í mun til ta orku og tann pening, sum eru løgd í fyrireikingararbeiðið. Ofta fáa smáar og ungar fyritøkur ikki umsóknir sínar um vágafæ játtaðar, og sum orsøkir kunnu serliga nevnast, at mett verður ikki, at viðkomandi ætlan kann bera seg vinnuliga. Onnur orsøk er, at verkætlanin mangan er komin ov stutt, tá søkt verður um vágafæ. Eisini tykjast europeisku framtaksfeløgini meiri og meiri at vera farin at gera íløgur, tá virki hava lagt byrjanarskeiðið aftur um seg. Eisini eru vantandi virkisskipan og vánaligur og óhóskandi bygnaður í fyritøkuni orsøkir til, at umsóknir ikki verða gingnar á møti. Staðfesting av vinningi Sum altíð, tá vinnuligar íløgur verða gjørdar, eru vánirnar um vinning avgerandi. Eitt danskt framtaksfelag við drúgvum royndum sum fyrrverandi partaeigari í fleiri fyritøkum, hevur havt miss av % av íløgunum. Einans % av fyritøkunum fáa tað at mala runt, meðan % av fyritøkunum, sum íløgur eru gjørdar í, eru verulig gullegg, sum framtaksfelagið hevur vunnið miklan pening av Grundleggjandi kunnu framtaksfeløg staðfesta vinning upp á tveir mátar. Annar er, tá felagið fær kursvinning av partabrøvunum, tá tey verða seld, og hin er, at tá tað eisini verður goldið út vinningsbýti árliga. Tá um vágafæ ræður, verður vinningur vanliga staðfestur sum kursvinningur. Hetta hóskar betur til tað slagið av íløgum sum framtaksfeløgini standa fyri, tí um vinningur verður tikin úr fyritøkuni skerjast vakstrarmøguleikarnir og tørvur á fremmandafígging við tílhoyrandi rentuútreiðslum veksur. Fyri at kunna staðfesta ein kursvinning er neyðugt at selja partabrøvini, og til tess krevjast keyparar. Í Danmark eru framtaksfeløgini mangan farin úr fyritøkunum, í samband við at fyritøkurnar verða seldar á børsinum. Í Føroyum er ein vælvirkandi partabrævamarknaður ein fortreyt fyri, at framtaksfeløg kunna staðfesta vinning og hervið taka seg úr fyritøkum, sum íløga er gjørd. Eginpeningur hjá framtaksfeløgum Framtaksfeløg hava oftast tíggjutals mió kr í eginpeningi. Upprunaligi eginpeningur hjá hesum feløgum er mangan fingin til vega við at peningastovnar, pensiónskassar og aðrir professionellir íleggjarar hava tikið stig til at stovna felagið. Seinni eru framtaksfeløgini skrásett á børsi, og soleiðis vorðin almenn íløguevni. Týdningur fyri búskap sum heild Bæði í Danmark og aðrastaðni hevur tann áskoðan verið galdandi, at smá og millumstór virki kunnu fáa stóran samfelagsbúskaparligan týdning, gjøgnum teir vakstrar- og menningarmøguleikar, ið tey hava. Her hevur verðið mett, at framtaksfeløg eru hóskandi íleggjarar, tí teir umframt íløguna kunnu veita fyritøkunum vitan á ymsum økjum. Ein samfelagsbúskaparligur trupulleiki, sum í mongum londum hevur verið umrøddur í samband við framtaksfeløg, er, at tey ikki nóg tíðliga í lívsskeiðinum hjá fyritøkunum fara inn við kapitali. Við hesum fara vakstrar- og menningarmøguleikar fyri búskapin sum heild fyri skeyti. Men framtaksfeløgini virka fyri at vinna pening, og tey ynskja, at krøv um ávøkstur í samband við íløgu stendur mát við tapsvanda. Stuðul frá mynduleikunum Fyri at vekja áhuga hjá framtaksfeløgum fyri at gera íløgur í nýggjari og minni fyritøkur við vakstrarmøguleikum, hava myndugleikar í ymsum londum gjørt ymsar stuðulsskipanir fyri framtaksfeløg. Í Danmark hevur royndarskipan nú verið í tvey ár, sum ger, at statskassin við ábyrgdum átekur sær part av tí størra váða, sum er tengdur at íløgum í nýggjar/minni fyritøkur Skipanin ger, at framtaksfelagið tolir at missa meiri pening, uttan at vanligu krøvini um ávøkstur verða gjørd linari. Menningarfeløg Skipanin er tann, at danski staturin hevur sett mia kr av sum veðhaldast kann fyri í samband við íløgur hjá framtaksfeløgunum. Av teimum íløgum, sum eru góðkendar, og sum menningarfelag missir pening uppá, fær menningarfelagið fulnað fyri frá statinum innan fyri tann karm, sum tað hevur fingið við nevndu milliard. Íløgan skal verða í minsta lagi trý ára gomul. Eftir at skipanin hevur tvey ár á baki, halda menningarfeløgini seg hava vága meira og gjørt størri íløgur, og at tey gera íløgurnar fyrr enn annars, tí tey hava statsveðhald fyri einum parti av tapsvandanum. Kortini eru tað ikki meiri enn % av áheitanunum um vágafæ, sum verða gingnar á møti Ein av orsøkunum til, at ikki fleiri áheitanir verða játtaðar er, at virki ikki vilja geva vald frá sær til nýggju samánararnar. Tað er ikki tí, at % av ætlanunum eru vánaligar. Ein onnur orsøk er, at tað eru ymiskar áskoðanir um virði virkisins, og hetta hevur týdning, tá nýggjur samánari setir partapening í virki. Í meðal hava íløgurnar verið tríggjar mió kr fyri hvørt virki Íløgurnar í einstøku virkini hava so verið størri og minni. Føroyar og Danmark hava ikki somu kapitalmarknaðarsiðvenju sum Stórabretland og USA. Har er eftir okkara virðurskiftum stórur partur av fíggingini hjá fyritøkunum er eginfígging, sum verður fingin til vega frá privatum íleggjarum, framtaksfeløgum o.ø. Ymiskt er, hvat verður gjørt fyri at økja eginfíggingina. Fleiri lond stuðla uppundir kapitalmidling til smá og millumstór virki, men hesar stuðulsskipanir hava ikki verið uttan atfinningar. Høvuðsatfinningin at skipanini við at stuðla framtaksfeløgum hevur verið, at flest allar íløgurnar vórðu gjørdar kortini, við ella uttan statsveðhaldi ella við øðrum stuðuli Danska skipanin kom í gildi í sum ein tvey ára roynd. Í er skipanin framlongd. Holland hevur eisini havt skipanir við veðhaldum Seinasta skipanin rakk fram til tá hon helt uppat. Í USA hevur stuðulin verið veittur sum veðhald mótvegis íleggjarum í framtaksfeløgum meðan stuðulin í Stórabretlandi hevur verið umvegis skattalóggávuna Samandráttur og niðurstøður Uppsparing í Føroyum kann greinast út á ymsar búskaparsektorar. Hesir sektorar eru td. einstaklingar, fyritøkur, tryggingarfeløg og almennir stovnar. Tilsamans høvdu allir sektorar, undantikið peningastovnar, landskassin og landsbankin, áogn sum var mia kr við árslok í Nógv tann størsti parturin av hesum peninginum var tó uppsparing hjá einstaklingum og hjá fyritøkum. Hetta merkir, at uppsparing í stóran mun er ogn hjá lutfallsliga smáum búskapareindum, sum hvør sær kunnu hugsast at hava stórar trupuleikar sum íleggjarar á partabrævamarknaðinum. Trupulleikarnir hjá hesum smáu íleggjarum snúgva seg serliga um trupulleikar við · at spjaða vága, · lutfalsliga stórar handilsútreiðslur, tá partabrøv verða keypt ella seld og · lutfalsliga stórar útreiðslur (í mun til íløgu), tá upplýsingar um fyritøkur, sum íløga skal gerast í, skulu fáast til vega og viðgerast. Í ávísan mun kann hugsast, at privatpersónar og fyritøkur hvør sær kunnu gera seg galdandi á einum skipaðum partabrævamarknaði í Føroyum, men ynskiligt hevði verið, um hesir íleggjarar eisini kundu framt íløgur í partabrøv hjá fyritøkum við at keypa lutabrøv í íløgufeløgum og partabrøv í framtaksfeløgum. Íløgufeløg eru vanliga passivir eigarar í fyritøkum, samstundis sum framtaksfeløg oftast ynskja beinleiðis ávirkan á fyritøkuna, sum íløga er gjørd í. Her er talan um slag av íleggjarum, sum kunna hava stóran týdning fyri at fáa ein partabrævamarknaða í Føroyum at virka. Íløgufeløg Íløgufeløg finnast, sum er, ikki í Føroyum, men um verður sett í gildið fyri Føroyar, kundu peningastovnar og aðrir stovnsett slík íløgufeløg. Trupulleiki við verðandi lóg um íløgufeløg er, at feløgini ikki kunnu gera íløgur í óskrásett virðisbrøv, sum fara upp um % av samlaðu íløgunum hjá felagnum. Ongar føroyskar fyritøkur eru skrásettar á fondsbørsi, og tann kapitalur, sum kann midlast til fyritøkurnar um íløgufeløg, er tí avmarkaður. Bøtt kundi verið um hesi viðurskifti, um reglur um serlig íløgufeløg, sum kunnu gera íløgur í óskrásett virðisbrøv upp í % ella meira, vóru settar í gildi í Føroyum. Her er tó talan um reglur, sum danskir myndugleikar fyrireikað. Íløgufeløg hava ein týðandi leiklut í uppbyggingini av einum føroyskum partabrævamarknaði við at økja um útboðið av partabrøvum og við at økja um handilsmongdina. Mett verður tí, at íløgufeløgini eins og í Íslandi verða skrásett á einum føroyskum marknaði. Framtaksfeløg Í Føroyum virkar Framtaksgrunnur Føroya sum framtaksfelag. Hann ger íløgur í partabrøv fyri eftir nøkrum árum at staðfesta vinning við at selja partabrøvini. Eins og onnur framtaksfeløg krevur grunnurin lim í nevndina hjá fyritøku, sum íløga er gjørd í. Framtaksgrunnurin virkar eftir serligum reglum, ið gera, at hann hevur avmarkaða atgongd at gera íløgur í verandi vælvirkandi fyritøkur, sum ynskja at gagnnýta vakstrarmøguleikar. Í hesum sambandi kann sigast, at Framtaksgrunnurin virkar sum framtaksfelag, sum serliga veitir kapital í samband við at umskipa og stovna fyritøkur. Sermerki hjá føroysku vinnuni er, at sera stórur partur av framleiðsluni liggur hjá smáum fyritøkum, sum ikki sjálvar hava møguleika fyri at útvega sær kapital á einum almennum partabrævamarknaði. Hugsast kann, at onnur framtaksfeløg kundu virkað sum týdningarmikið amboð í samband við midling av eginpeningi til føroyskar fyritøkur, og er tí ynskiligt, at slíkir íleggjarar eisini vera til staðar í Føroyum. Hervið hevði ein annar bólkur av íleggjarum kunna virka fyri einum betri virkandi føroyskum partabrævamarknaði. Av tí at framtaksfeløg mangan eru noydd at liggja við partabrøvum í meira enn ár, áðrenn vinningur í samband við íløgu kann staðfestast, er neyðugt hjá slíkum feløgum at hava sterkt kapitalgrundarlag. Ilt er samstundis at hugsa sær, at framtaksfeløg kunnu stovnast í Føroyum við peningi frá húsarhaldum og vanligum fyritøkum. Fyri at stovna framtaksfeløg er tí uttan iva neyðugt, at stovnsligir íleggjarar verða stigtakarar. Seinni kann framtaksfelagið sjálvt gerast alment íløguevni við tað, at partabrøv hjá framtaksfelagnum verða skrásett á føroyskum virðisbrævamarknaða. Av tí at stórur serkunnleiki krevst fyri at reka framtaksfelag við vinningi, hevði tað verið rætt at stovna framtaksfeløg í Føroyum í samstarvi við slík feløg úti í heimi. Í Íslandi er venture-marknaðurin enn ikki fingin á føtur, men har eru tankar frammi um at fáa framtaksfeløg at virka við hjálp frá amerikanskum framtaksfeløgum. Eftirlønargrunnar Í øðrum londum sæst, at eftirlønargrunnar eru týdningarmiklir partar á virðisbrævamarknaðum, eisini á partabrævamarknaðinum. Hesir íleggjarar finnast í Føroyum. Enn er eftirlønaruppsparingin í Føroyum lutfalsliga ikki so stór sum í grannalondunum, men hendan langfreistaða uppsparingin fer at vaksa væl inn í komandi øld, og harvið gerst tørvurin hjá hesum grunnum fyri íløguevnum størri. Hóast lívstrygging og aðrir, sum umsita eftirlønargrunnar, kunnu seta upp í % av tryggingarteknisku avsetingunum í óskrásett virðisbrøv og enn størri part av fríu virðunum, so hava íløgurnar í óskrásett virðisbrøv verið ógvuliga avmarkaðar. Ein høvuðsgrundin til hetta er, at útboðið av partabrøvum á einum vælskipaðum føroyskum handilsstaði fyri virðisbrøv ikki hevur verið til staðar. Eftirlønargrunnar virka eftir reglum, sum áleggja teimum javnan at uppgera virðið á teimum íløgum, sum framdar eru. Um íløga verður framd í partabrøv oa., sum er skrásett á fondsbørsi ella vælvirkandi føroyskum partabrævamarknaði, er ikki trupult hjá grunninum at uppgera virðið á íløguni í roknskapinum. Midling av eginpeningi á partabrævamarknaði Partabrævamarknaður í Íslandi og í Danmark Handil við partabrøvum kann fara fram undir meira ella minni væl skipaðum umstøðum. Fyri millum annað at minka um kostnað og stríð hjá fyritøkum, sum hava tørv á eginpeningi, við at koma í samband við íleggjarar, ið ynskja at gera íløgu í partabrøv, eru ymisk handilsstøð stovnaði, har handil við partabrøvum og vanliga eisini øðrum virðisbrøvum kann fara fram eftir greiðum reglum. Hesi handilsstøð hava heitið virðisbrævabørsur, fondsbørsur, stock-exchange, OTC-marknaður osfr. Ymist er, hvussu strangliga handil á hesum handilsstøðum er skipaður. Lóggávan í flestu framkomnu londunum er seinnu árini blivin meiri einsháttað. Hetta hevur ført til, at stovnar, sum virka fyri midling av eginpeningi á marknaðinum, í størri mun virka undir somu treytum, enn áður. Hetta er eitt nú galdandi fyri Ísland og Danmark, sum hava lagað lóggávu sína eftir galdandi ES-direktivum. Viðurskifti, sum hava við partabrævamarknaðir at gera í hesum londum, eru lýst í stuttum niðanfyri. Íslendsk viðurskifti verða lýst, tí marknaðarstøddin og búskaparligu viðurskiftini annars minna um tey viðurskifti, sum galda í Føroyum. Harafturat hava íslendingar arbeitt nógv seinastu árini við lóggávu og ætlanum at stovna børs fyri at betra fortreytirnar fyri midling av eginpeningi. Danski partabrævamarknaðurin verður umrøddur, tí verandi lóggáva okkara tekur útgangsstøði í donskum viðurskiftum. Samstundis stava flestu royndirnar, sum føroyskir íleggjarar hava, frá danska marknaðinum. Íslendski partabrævamarknaðurin Íslendski virðisbrævabørsurin, ið nevnist Verðbréfaþing Íslands, varð stovnaður í Tað var íslendski sentralbankin, Seðlabanki Íslands, sum tók stig til hetta, og stovnanin varð gjørd í samarbeiði við peningastovnarnar og meklarafyritøkur. Arbeiðið hjá seðlabankanum við at gera ein íslendskan børs var liður í eini størri verkætlan, sum snúi seg um at laga íslendsku fíggjarskipanina til altjóða liberaliseringina av fíggjarmarknaðunum. Hendan liberalisering av fíggjarsektorinum hevði við sær, at sentralbankar (og aðrir pengapolitiskir myndugleikar) fóru burtur frá beinleiðis stýring av rentu og kapitalflutningi til óbeinleiðis stýring, har roynt verður at ávirka kreditviðurskiftini gjøgnum marknaðarkreftirnar. Ein fortreyt fyri, at nýggja skipanin í Íslandi kundi virka, varð mett at vera ein vælvirkandi fíggjarskipan við effektivum marknaðum bæði fyri stuttfreistað og langfreistað virðisbrøv. Hetta varð í Íslandi gjørt við ma. at stovna: · pengamarknað har og mánaða skuldarbrøv kundu handlast, · lánsbrævamarknað og · partabrævamarknað. Verðbréfaþingið skuldi verða staðið, har hesir marknaðir skuldu fáast at virka. Tað vísti seg ikki at vera so trupult at fáa skuldar- og lánsbrævamarknaðin at virka, men verri var við partabrævamarknaðinum. Trupulleikarnir í Íslandi viðvíkjandi partabrævamarknaðinum líktust trupulleikunum, sum í dag galda í Føroyum, og Eirikur Guðnason, stjóri í seðlabankanum, lýsir teir soleiðis: " tað er ikki traditión fyri handli við partabrøvum í Íslandi. Partafeløg hava sjálvandi verið til, men tey hava ofta leitað fram nýggjan partapening frá ávísum íleggjarum og ikki á almennum marknaði. Sekunderur handil hevur verið lítil, og við hvørt ikki loyvdur sambært viðtøkum hjá partafeløgum. Tann manglandi partabrævamarknaðurin kann ikki forklárast við høgu inflatiónini, sum var. Grundin kann vera, at nógv av feløgunum vóru smá við eigarum, sum hoyrdu til familjur ella lítlar bólkar av persónum, sum ikki ynskja at lata vald á felagnum frá sær. Men ein almennur marknaður er búskapinum sum heild at gagni. Hann kann hjálpa feløgunum at reisa váðafúsan kapital soleiðis, at møguligt er at nýta nýggjar virkismøguleikar og at umskipa kapitalstruktur. Marknaðurin fær harafturat eisini til vega týdningarmiklar upplýsingar um gongd viðvíkjandi partabrævaprísum." Seðlabankin setti í í gongd kanningararbeiði, sum skuldi vísa, um møguligt var at uppbyggja ein partabrævamarknað í Íslandi Frágreiðingar frá hesum kanningararbeiði fingu týdning fyri einum almennum tjaki um partabrævamarknaðin. Áhugin hjá almenninginum var um hetta mundi eisini vaksandi, tí Altingið hevði gjørt skipan, har privatpersónar, sum framdu íløgur í partabrøv kundu fáa ávísan skattafrádrátt. Frádrátturin er bert galdandi, tá partabrøv í fyritøkum, sum eru skrásettar á børsinum verða keypt. Fleiri av niðurstøðunum frá Enskilda-rapportunum vórðu fylgdar. Tann mest umráðandi var uttan iva skipanin av einari startfasu, har vælkendar/sterkar fyritøkur fingu møguleika fyri at verða skrásettar á Verðbréfaþingi uttan at skula gjalda fullan prís fyri "listingina" og uttan at skula lúka øll prospekt- og onnur informatiónskrøv í fyrstani. Royndin at fáa "góðar" fyritøkur á Verðbréfaþingið varð fyrst og fremst gjørd fyri at byggja upp álit á partabrævamarknaðin yvirhøvur og fyri á hendan hátt at fáa íleggjarar inn á marknaðin at gera royndir við partabrævakeypi og -sølu. Roynt var eisini at fáa professionellar íleggjarar at fáa gongd á ("dríva") marknaðin. Við professionellar íleggjarar verður her hugsað um teir størru pensiónsgrunnarnar og íløgufeløg (mutual funds), sum í Íslandi virka eftir somu reglum, sum íløgufeløg í ES Meklarafyritøkur gera seg eisini galdandi í sambandi við handli við partabrøvum (og virðisbrøvum sum heild). Her er talan um deildir hjá peningastovnum og fyritøkur, sum fáast við mekling burtur av. Leikluturin hjá meklarafyritøkum verður lýstur seinni í hesum kapitli. Upptøkutreytir á íslendska høvuðsbørsinum Treytirnar fyri, at eitt partafelag kann verða skrásett á Verðbréfaþingi, eru í høvuðsheitum tær somu sum á høvuðsbørsum í ES-londum: · Talið av partabrævaeigarum skal verða størri enn (eftir emissión) · Prospektkrøv sambært lógum · Marknaðarvirði av partabrøvum skal, tá "introduktión" fer fram minst verða mió ECU (ca mió kr.) Gongdin á íslendska partabrævabørsinum sæst í talvu Frá til vaks marknaðarvirðið á skrásettum partabrøvum frá % av bruttotjóðarúrtøkuni til %. Talva Lyklatøl fyri íslendska partabrævamarknaðin - Íslendski partabrævabørsurin er tó enn lítil í mun til partabrævabørsir í øðrum londum. Hetta sæst i tabel sum eisini vísir, at íslendsku partabrøvini eru lítið likvid í mun til partabrøv á høvuðsbørsum í øðrum londum. Hetta sæst á lutfallinum umsetningi/marknaðarvirði, sum er eitt mát fyri umsetningsferð, ella hvussu ofta partabrøv verða keypt/seld í árinum. Ein av grundunum til hetta er uttan iva, at partabrævahandil er rættiliga nýtt fyribrigdi í Íslandi. Ein onnur grund til tann lutfalsliga lítla umsetningin kemst av, at partabrøv í Íslandi eru fysisk pappír. Hetta ger, at tungar og kostnaðarmiklar mannagongdir galda fyri handil við partabrøvunum. Talva Lyklatøl fyri partabrævahandil á europeiskum høvuðsbørsum, í % Umsetningur /marknaðarvirði Marknaðarvirði /BTÚ Amsterdam Helsinki Reykjavík Keypmannahavn London Oslo Paris Schweiz Stokkholm Týskland Kelda: Erhvervsministeriet, Erhvervsredegørelsen s. Opni Tilboðsmarknaðurin Á Verðbréfaþingi er eisini ein marknaður fyri ikki-skrásett partabrøv. Her er talan um ein sokallaðan OTC-marknað har handil við partabrøvum hjá fyritøkum, sum ikki eru skrásettar á høvuðsbørsinum fer fram. Í Íslandi verður hesin OTC-marknaður nevndur Opni Tilboðsmarknaðurin. Her er talan um skráseting og handil við partabrøvum, sum fer fram undir rættuliga fríum umstøðum, av tí at eingi krøv eru til kapitalstødd á skrásettu fyritøkunum, at prospekt- og upplýsingarkrøv annars til fyritøkur á hesum OTC-marknaði eru lin, og tí at eingi krøv eru viðvíkjandi spjaðing av partabrøvunum. Greiður skilnaður millum høvuðsbørs og OTC-børs Handilsupplýsingar oa. um fyritøkur, sum eru skrásettar á Opna Tilboðsmarknaðinum, eru tó skrásettar í somu informatiónsskipanum, sum nýttar verða í sambandi við høvuðsbørsin í Íslandi. Nevnt verður í hesum sambandi, at íleggjarar til tíðir hava trupulleikar við at skilja í millum tær fyritøkur, sum lúka strongu krøvini á høvuðsbørsinum, og tær fyritøkur, sum eru á OTC-marknaðinum. Ein vansi av hesum kann hugsast at vera, at álitið á partabrævamarknaðin sum heild verður minni. Partabrævamarknaður í Danmark Danir hava í mong ár kunna handla partabrøv á einum høvuðsbørsi. Seinastu árini er lóggávan á økinum lagað til soleiðis, at hon lýkur tey felagskrøv, sum ES setir til handil við virðisbrøvum í øllum limalondunum. Við hesum er monopolstøðan tikin frá Københavns Fondsbørs. Danir hava ampa av, at kapping kann føra til, at umsetningurin á Københanvs Fondsbørs fer at minka, og at hetta kann fáa sjálvstyrkjandi ávirkan, soleiðis at umsetningurin minkar enn meira, tí at tær fyritøkur, íleggjarar og aðrir, sum eftir verða, skula gjalda lutfallsliga meira fyri fastar útreiðslur av fondsbørsinum og VP (værdipapircentralen). Midling av eginpeningi til minni fyritøkur Danir hava ásannað, at kapitalmidlingin til smáar og millumstórar fyritøkur ikki er nóg góð. Danskir myndugleikar hava tikið ymisk stig fyri at bøta um hesi viðurskifti. Her verður fyrst og fremst hugsað um møguleikarnar í nýggju virðisbrævalógini fyri at skipa alternativar børsir og at minka kostnaðin fyri at útvega upplýsingar um fyritøkur. Viðurskifti, sum hava við skipan av alternativum børsum at gera, verða umrødd nærri í parti Tiltøk fyri at minka kunningarkostnaðin, snúgva seg um arbeiði, sum Erhvervsministeriet hevur staðið fyri við at menna internet-tænastuna Corporate Denmark. Her er talan um eina nýggja upplýsingar- og analysuskipan, sum gevur íleggjarum, ráðgevum, peningastovnum og fyritøkum góðar møguleikar fyri at fylgja við og at analysera gongdina í donskum vinnulívi. Kunningarskipan Brúkarar kunna eftir stuttari tíð leita fram upplýsingar um allar danskar fyritøkur (ca. ), sum hava meira enn starvsfólk. Hvør fyritøka er lýst við týðandi roknskapartølum og lyklatølum. Tølini lýsa gongdina seinastu árini. Harafturat gevur skipanin samskiftisupplýsingar o.t. Skipanin kann sigast at vera ein sýnisgluggi fyri danskar fyritøkur, og gevur møguleikar fyri at skapa samband við íleggjarar, kundar, samstarvsfyritøkur og aðrar í Danmark og uttanríkis. Lógarkarmar fyri virðisbrævamarknaðir Hesin parturin er ætlaður at viðgera teir lógarkarmar, sum eru galdandi fyri handil við virðisbrøvum í Føroyum. Tað vil siga, at brotið uppsetir teir karmar, sum ein virðisbrævamarknaður kann virka undir við verandi lógum. Hetta merkir, at í fyrstu atløgu verður hugt at teimum møguleikum, sum finnast í "Lov om værdipapirhandel m.v." og møguleikunum, sum í fyrstu atløgu ikki eru reguleraðir av nakrari lóg. Danska lógin er sett í gildi fyri Føroyar og virðisbrævamarknaðurin kann tí virka undir teim kørmum, sum henda lóg setir. Ymisk sløg av handilsstøðum Lov om værdipapirhandel oa. regulerar tveir ymiskar marknaðarhættir fyri handil við virðisbrøvum. Ein triði ikki reguleraður marknaður kann tó eisini hugsast. Høvuðsbørsur Ein høvuðsbørsur ella ein fondsbørsur, sum vit kenna hann frá td. Keypmannahavn, skal hava eitt kapitalgrundarlag, sum í minsta lagi er mió kr. Av tí at henda skipanin er tann mest kenda, verður hon mest viðgjørd í lógini. Løggilt marknaðarpláss Ein lóggildur marknaður ("autoriseret markedsplads"), sum sambært viðmerkingarnar til lógina er ætlaður kapitalveiting til smá og millumstór virki, sum eru ov smá til sjálvan fondsbørsin. Treytirnar fyri at fara undir partabrævahandil á einum lóggildum marknað eru lagaligari enn fyri fondsbørsin. Hetta hevur ma. við sær, at kapitalkrøvini eru smærri. Ein partapeningur uppá mió krevst, fyri at Fíggjareftirlitið løggildir ein tílíkan marknað. Í viðmerkingunum til kap. í "Lov om værdipapirhandel m.v.", har løggildi marknaðurin verður viðgjørdur stendur: Med bestemmelsen er det sikret, at markedspladser, der handler med unoterede værdipapirer kan opnå en autorisation, men det er op til den enkelte markedsplads, om den ønsker at blive autoriseret. Ein avleiðing av hesum er helst, at møguleiki er eisini fyri einum marknaði, sum ikki verður løggildur, og sum Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við. Føroyskur smámarknaður Tað merkir, at ein triði marknaðarmøguleiki eisini eigur at havast í huga. Hesin møguleikin er tvíbýttur. Fyrsti møguleikin er ein skipan sum liggur í sjálvstøðugum stovni, sum verður avráddur og reguleraður av føroyskum interessentum. Henda skipan skal sjálvandi lúka vanligu minstukrøvini til virðisbrævahandil, sum virðisbrævahandilslógin setir, men kann verða minni regulerað enn løggildi marknaðurin. Hin møguleikin er, at virðisbrævahandlarar (sí niðanfyri) hvør í sínum lagi reka og skipa handil við ikki skrásettum virðisbrøvum. Fyri at kunna bjóða tænastur, sum eru tengdar at virðisbrævahandli til kundar, er treytin, at lov om værdipapirhandel verður fylgd. Hetta hevur við sær, at bert virðisbrævahandlarar hava møguleika at útbjóða nevndu tænastur. Virðisbrævahandlarar eru peningastovnar, fondsmeklarar eftir lóg um fondsmeklaravirksemi (sum ikki er í gildi fyri Føroyar), realkreditstovnar, kreditstovnar við serligum loyvi, danski tjóðbankin og danski hypotekbankin. Hetta merkir, at uttan mun til hvussu sjálvur marknaðurin verður háttaður, verða teir stovnar, sum í hesum sambandi bjóða viðskiftafólkum tænastur, reguleraðir eftir lóg um virðisbrævahandil (og lóg um fondsmeklaravirki) og verða harvið undir eftirliti Fíggjareftirlitisins. Mett verður, at hugsanin um ein føroyskan fondsbørs er ov víttfevnandi, ma. tí kapitalkrøv til fyritøkur og sjálvan børsin eru ov stór. Tað víðari arbeiðið verður tí savnað um ein løggildan marknað og seinasta tvíbýtta møguleikan, sum eftir hetta verður nevndur føroyski smá-marknaðurin. Løggildur marknaður Endamálið við einum løggildum marknaði, sum er reguleraður í lóg um virðisbrævahandil, er at loyva einum marknaði, sum er minni reguleraður enn ein vanligur fondsbørsur. Reguleringin er soleiðis háttað, at nøkur minstukrøv, sum eru galdandi fyri alla útgávu av ikki skrásettum virðisbrøvum, alla ráðgeving og allan handil við virðisbrøvum skulu lúkast. Hetta er uttan mun til marknaðarhátt. Síðan eru ymisk stovnslig krøv, sum skulu lúkast, og at enda eru krøv, sum nevndin fyri marknaðin hevur heimild til at áseta. Hetta merkir, at marknaðurin í ávísan mun kann lagast eftir teimum viðurskiftum, sum eru av týdningi fyri virðisbrævahandli í Føroyum. Ein løggildur marknaður er undir eftirlitið frá danska fíggjareftirlitinum og danska fondsráðnum. Ein løggildur marknaður skal skipast sum eitt partafelag, hvørs endamál er at skipa løggildan handil við virðisbrøvum. Áðrenn farið verður undir virksemið í felagnum skal Fíggjareftirlitið góðtaka tað. Treytirnar fyri løggilding frá Fíggjareftirlitinum eru: · at felagið er skrásett hjá Skráseting Føroya · at partapeningurin er minst kr mió · at nøktandi mannagongdir, eftirlit og trygdarskipanir eru greiddar úr hondum. · at nevndar- og stjórnarlimir eins og í § í banka- og sparikassalógini hava neyðuga vitan, royndir og reiðiligheit fyri at luttaka í arbeiðinum. · at limir eru í nevndini Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við lógini og sum skrivstova hjá Fondsráðnum, eisini óbeinleiðis við sjálvum marknaðunum. Umframt at virka fyri einum vælvirkandi marknaði, sum lýkur altjóða treytir, hevur Fondsráðið eftirlit við marknaðunum. Krøv til løggildan marknað Fyri at tryggja, at dagliga virkið hjá løggilda marknaðinum fer fram á ein hóskandi og tryggjandi hátt og er í samljóð við endamálið um "Lov om værdipapirhandel m.v.", verða eisini treytir settar til karmarnar um dagliga virkið á marknaðinum. Hesa ábyrgd hevur nevndin fyri løggilda marknaðin, og skal í tí sambandinum bera so í bandi: · at neyðugar handils- og informatiónsskipanir eru til taks (krøvini eru tó ikki endaliga ásett). · at handilin gongur heiðurliga og týðiliga fyri seg, soleiðis at eingin partur í handlinum verður fyri misbýti. · at eftirlit er við, at útgevarar og limir á løggilda marknaðinum halda ásettu reglurnar fyri marknaðin. · at reglur verða ásettar fyri upptøku av virðisbrøvum til handil á marknaðinum · at reglur verða ásettar fyri krøv um upplýsingar frá útgevarum og partaeigarum. · at reglur verða ásettar fyri limatreytir á marknaðinum. · at reglur verða ásettar fyri fráboðan av handlum í samband við eftirlit og almenna kunning. Alment er galdandi, at allur virðisbrævahandil skal fremjast reiðiliga og í samsvari við góðan sið fyri virðisbrævahandil. Fondsráðið kann áseta nærri reglur um hetta. Í endamálsorðingini í viðtøkunum fyri marknaðin skal nevnast, hvørji virðisbrøv kunnu handlast á marknaðinum. Í hesum sambandi skal havast í huga, at virksemið, sum løggildur marknaður tekur sær av, umfatar regluligan handil við virðisbrøvum, ið ikki eru skrásett á einum fondsbørsi. Hesi virðisbrøv skulu vera í samsvari við endamálsorðingina, hava almennan áhuga og skulu uppfylla prospekttreytirnar (sí niðanfyri). Nýggj lánsbrøv á løggildum marknaði Í samband við upptøku av handli á einum løggildum marknaði skal útbjóðarafyritøkan lúka treytir, sum nevndin setir fyri upptøku á marknaðinum. Um virðisbrøvini verða útboðin alment, samstundis sum upptøkan á marknaðinum fer fram, skal eitt prospekt verða greitt úr hondum. Hetta er í veruleikanum galdandi í øllum teimum førum, har virðisbrøv verða bjóðað út alment. Reglur um prospektið síggjast í "Bekendtgørelse om prospekter ved første offentlige udbud af visse værdipapirer". Í høvuðsheitum skal nevnda prospektið geva eina rættvísandi mynd av aktivum og passivum, fíggjarstøðu, fíggjarligum úrsliti og meting um gongdina hjá útbjóðarafyritøkuni. Harumframt skulu treytirnar í virðisbrøvunum eisini koma til sjóndar. Somuleiðis verða kravdar nakrar upplýsingar, sum lýsa virðisbøvini, útgevaran og týðandi hendingar, sum hesin hevur verið fyri og væntandi verður fyri. Føroyskur smámarknaður Í næstu brotunum er ætlanin nærri at viðgera seinasta av teimum trimum nevndu møguleikunum fyri virðisbrævahandli í Føroyum. Talan er um tvíbýtta møguleikan, sum nevndur verður føroyski smá-marknaðurin. Marknaður við støði í virðisbrævahandlarum Føroyskir virðisbrævahandlarar, sum í løtuni bert eru peningastovnarnir, hava møguleika fyri meira miðvísum handli við føroyskum virðisbrøvum. Tílíkur handil verður háttaður sum OTC-handil, har einstaki virðisbrævahandlarin tengir saman áhuga fyri keypi og sølu millum viðskiftafólk síni. Í hesum føri verður talan ikki um ein veruligan samanhangandi marknað, men um eins nógvar marknaðir, sum tað verða virðisbrævahandlarar. Virðisbrævahandlarnir kunnu tó áleggja sær at virka soleiðis, at marknaðurin gerst meira samanhangandi. Sostatt er neyðugt, at avrátt verður millum virðisbrævahandlararnar, hvørji krøv skulu setast fyritøkum, sum skulu handlast á marknaðinum, hvørjar upplýsingar skulu latast um handlar á marknaðinum og onnur samskipan, soleiðis at marknaðurin verður samanhangandi. Her er væl at merkja talan um krøv, sum ganga út um minstukrøvini, sum galda fyri allar virðisbrævatænastur. Fyri at aðrir enn verandi virðisbrævahandlarar skulu kunna luttaka í tílíkum handli og bjóða viðskiftafólki slíka tænastu, er neyðugt, at "lov om fondsmæglerselskaber" verður sett í gildi í Føroyum. Undir hesi lóg kunnu partafeløg verða góðkend sum fondsmeklarar og sostatt virka sum virðisbrævahandlarar. Ein slíkur fondsmeklari skal hava ein partapening uppá uml. mió kr (mótvirðið av ECU). Ynskir meklarin hinvegin at bjóða aðrar tænastur enn bert midling millum handlandi, ella sjálvur at fremja peninga- og virðisbrævaavgreiðslu er kapitalkravið uml. mió kr (mótvirðið av mió ECU). Loyvi at reka fondsmeklaravirksemi skal fáast frá Fíggjareftirlitinum, sum sostatt eisini hevur eftirlit við virkinum. Fyri solvens og gjaldførisnýtslu eru somu reglur galdandi sum fyri peningastovnar. Smámarknaður við støði í løggilda marknaðinum Verður tað mett, at ein nýggjur føroyskur virðisbrævamarknaður eigur at verða minni reguleraður enn løggildi marknaðurin, er tað gjørligt at stovna hann við teimum frávikum, sum mett verða neyðug. Hesin verður sostatt ikki reguleraður eftir Lov om Værdipapirhandel og fíggjareftirlitið skal tí ikki hava eftirlit við honum. Í hesum viðfangi skal havast í huga, at einstakar reguleringar eru galdandi fyri allan virðisbrævahandil og tí eisini fyri ein sovorðnan marknað. Fyri at lúka so nógv altjóða krøv sum gjørligt er hugsandi at taka støði í einum løggildum marknaði og sálda frá ella broyta tey øki, sum verða hildin at gera byrjunartíðina lættari. Á henda hátt fær smámarknaðurin flestu eginleikar, sum ein løggildur marknaður hevur, samstundis sum stovnsetan og daglig umsiting gerst einfaldari og bíligari. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at reguleringarnar fyri løggilda marknaðin í stóran mun eru rammureguleringar. Nevnd og stjórn fyri marknaðin hava tí møguleika fyri at fáa marknaðin í gongd í stigum við ymsum reglum galdandi fyri hvørt stigið. Á einum føroyskum smá-marknaði, sum er felags fyri virðisbrævahandlarar, kann hugsast, at krøvini til partapening verða minni enn mió kr, sum er kravið fyri løggilda marknaðin. Harumframt er hugsandi, at krøvini til neyðugar handils- og informatiónsskipanir eins og til upptøku av virðisbrøvum verða lagalig. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at krøvini fyri løggilda marknaðin kunnu ásetast nærri av nevnd og stjórn og tí kunna liggja nær við tey minstukrøv, sum eru galdandi fyri allan virðisbrævahandil. Viðurskifti á einum vælvirkandi marknaði Í parti frammanfyri eru teir lógarkarmar viðgjørdir, sum ein føroyskur løggildur virðisbrævamarknaður kann virka undir. Samstundis er eisini nortið við møguleikan fyri einum føroyskum smá-marknaði, sum ætlandi kann lagast sum ein minni framsøkin útgáva av løggilda marknaðinum, ella sum ein marknaður, sum føroysku virðisbrævahandlararnir hvør í sínum lagi mynda. Í hesum brotinum er ætlanin at nema við viðurskifti, sum hava týdning í samband við stovnsliga uppsetan av einum virðisbrævamarknaði í Føroyum. Tilráðingarnar verða býttar upp eftir teimum interessentum, sum eru á einum marknaði. Tvs. býtið verður gjørt millum teir, sum bjóða út virðisbrøv, áhugaðar keyparar og seljarar og sjálva midlingina. Primerur og sekunderur marknaður Marknaðurin, har keyparar keypa partabrøv, ið fyritøkur ynskja tikin upp á marknaðinum, verður nevndur primeri marknaðurin, og marknaðurin, har keyp og søla av longu upptiknum partabrøvum fer fram, verður nevndur sekunderi marknaðurin. Tá partabrøv, sum eru keypt á primera marknaðinum, verða seld, verður hetta gjørt á sekundera marknaðinum. Teir sum keypa, eru tí vanliga bæði á primera og sekundera marknaðinum. Mett verður, at tað hevur týdning, at føroyskar fyritøkur fáa møguleikan fyri atgongd til kapital á einum marknaði t.e. á primerum marknaði. Fyri at hesin marknaður skal mennast og við tíðini vaksa, hevur tað tí ikki minni týdning, at sekunderi marknaðurin eisini virkar á besta hátt. Orsøkin er ma., at um sekunderi marknaðurin ikki virkar væl, fáa fyritøkur ikki vissu fyri, at tann prísur, tær fáa fyri partabrøv síni, er rættur. Samstundis ger ein vælvirkandi sekunderur marknaður, at primeri marknaðurin gerst størri við møguleika fyri størri útboði av partabrøvum. Tað er tó neyðugt at hava í huga, at tað fer at taka tíð at byggja upp ein føroyskan marknað, sum virkar nøkulunda sum ætlað, og tað er ikki nakað, sum verður avgreitt eftir fáum mánaðum ella árum. Neyðugt er, at marknaðurin/midlingin nøktar tey krøv, sum sett verða til primera og til sekundera marknaðin. Tað hevur eisini alstóran týdning, at tann váði, sum útbjóðarar bjóða, svarar til tann váða, sum eftirspyrjarar ynskja at taka. Hetta hevur stóran týdning, tá talan er um informatiónskrøv. Partabrævaútbjóðarar Ein treyt fyri einum virknum marknaði er sjálvsagt, at fyritøkur eru tilreiðar at lata virðisbrøv teirra taka upp á einum slíkum marknaði. Í tí sambandinum er avgerandi, at føroyskar fyritøkur eru áhugaðar í at lúka tær treytir, ið verða settar fyri upptøku fyri at koma at kapitali. Næstu brotini nerta við ymisk viðurskifti, ið kunnu haldast at hava týdning fyri hugin hjá fyritøkum at lata partabrøv teirra taka upp á einum føroyskum marknaði. Atgongd til kapital Heildarmyndin av kapitalviðurskiftunum hjá føroyskum fyritøkum er, at býtið millum eginpening og lánspening vísir eina klára yvirvág av lánspeningi. Føroyskar fyritøkur hava brúk fyri munandi konsolidering fyri at kunna gera seg galdandi í innlendis og útlendis kapping. Sagt øðrvísi, so mangla fyritøkunum kapital, sum hevur tíð at bíða eftir, at fíggjarliga gongdin gevur rásarúm fyri vinningi til kapitalíleggjaran. Kapitalur, sum td. partapeningur, ið verður útbjóðaður á einum føroyskum marknaði, setir ma. informatiónskrøv til fyritøkurnar í samband við sjálva upptøkuna og leypandi, tá partabrøvini verða handlað. Hetta merkir, at fyritøkurnar fáa atgongd til kapital á einum marknaði, samstundis sum atgongdin setir krøv. Í tí sambandi er spurningurin fyri hvørja fyritøku sær, um atgongdin til kapital uppvigar tey krøv, ið sett verða. Rættindi til fyritøkuna Stórsti parturin av føroysku vinnuni er annaðhvørt í familjuogn ella er ogn hjá einum lutfalsliga lítlum bólki. Í mongum førum er nærliggjandi, at familjan ella bólkurin ikki hevur áhuga í, at partabrøvini verða tikin upp og seld á einum marknaði, tí at harvið verður partur av ræðinum yvir fyritøkuni mistur. Í hvørjum einstøkum føri verður neyðugt hjá fyritøkuni at avgera, um ein upptøka gevur fyritøkuni virðir, ið annars ikki eru til taks. Um trupulleikin við avmarkaðum rættindum til fyritøkuna gerst altavgerandi, kann møguleikin við ymiskum atkvøðurætti á partabrøvunum umhugsast. Kostnaður Tað er greitt, at tey informatiónskrøv, ið sett verða í samband við eina skráseting á einum marknaði, og informatiónskrøvini í samband við at partabrøv leypandi eru skrásett á marknaðinum hava ein ávísan kostnað við sær. Talan er her um kostnað í samband við útgávutilfar, leypandi roknskapartilfar, sum verður almannakunngjørt og annars kostnaður í samand við skrásetingina. Fyri at kostnaðurin ikki skal forða fyri útbjóðan og skráseting av partabrøvum, er neyðugt, at hesin í mest møguligan mun verður avmarkaður. Avmarkanin skal tó framvegis tryggja eina javnvág millum kostnað og informatiónskrøv frá keyparum á primera- og sekundera marknaðinum. Ein fleksibul skipan við krøvum, sum sett verða í samband við skráseting ta fyrstu tíðina, kann verða við til at minka kostnaðin. Undir øllum umstøðum verður kravt av útgávufyritøkuni, at krøvini í kunngerðini um "Bekendtgørelse om prospekter ved første offentlige udbud af visse værdipapirer" verða fylgd. Spurningurin er tí, um kostnaðurin í samband við onnur krøv kann gerast lægri. Neyðugt at fyritøkurnar skilja krøvini Fyri at tryggja eitt áhaldandi informatiónsstig, sum lýkur lógarsett og onnur krøv, ið sett verða fyritøkum, hvørs partabrøv verða skrásett á marknaðinum, er alneyðugt, at skrásettu fyritøkurnar skilja og góðtaka krøvini. Ein spurningur um umdømi Fer ein føroyskur marknaður at virka eftir ætlan við tíðini, kann hugsast eins og í Íslandi, at skráseting á marknaðinum eisini verður ein spurningur um nóg gott umdømi. Hetta, út frá teirri meting, at bert tær bestu fyritøkurnar eru skrásettar á marknaðinum. Í hesum sambandi hevur tað týdning, at tað bert vera tær bestu fyritøkurnar, sum í fyrstu atløgu verða skrásettar á marknaðinum. Virðismeting av fyritøkuni Ein vælvirkandi marknaður ger tað gjørligt fyri fyritøkuna at hava eina hóming av virðinum á fyritøkuni. Á einum marknaði verður virðið á fyritøkuni ásett út frá teimum kursum, ið handlað verður til. Tess betur marknaðurin virkar, tess rættari verður virðismetingin á fyritøkunum. Hvørjar fyritøkur? Tað er umráðandi, at álitið á ein marknað er stórt. Í tí sambandi er týdningarmikið, at tær fyritøkur, ið fyrstu tíðina vera skrásettar á marknaðinum eru væl fyri fíggjarliga og fyrisitingarliga, og at tær eru førar fyri at vísa á góð fíggjarlig úrslit tíðina eftir skrásetingina. Ein hin stórsta hóttanin móti einum marknaða er, um onkur av fyritøkunum kemur í óføri fyrstu tíðina og harvið verður við til at skerja álitið á allan marknaðin. Greitt er, at við verandi fíggjarligu støðu Føroya er talið av evnum til skráseting á marknaðinum ikki alstórt, men tað er tó til staðar. Hetta serliga tí, at fyritøkurnar innan fiskivinnuna sum heild eru soleiðis fyri, at hesar í fyrstu atløgu ikki kunnu skrásetast á einum marknaði. Fyri framman er eisini møguligt, at almennar fyritøkur verða privatiseraðar. Eingin ivi er um, at tílíkar privatiseringar eru áhugaverdar í sambandi við at byggja upp ein føroyskan partabrævamarknað, samstundis sum ein marknaður hevði gjørt eina privatisering lættari. Tílíkar privatiseringar kunnu vera við til at menna ein føroyskan marknað. Fyri at gera tað lættari og bíligari fyri tann lutfalsliga lítla íleggjaran at keypa partabrøv í føroyskum fyritøkum, er gjørligt at seta á stovn íløgufeløg, hvørs endamál er at keypa og selja virðisbrøv við vinningi í huga. Ístaðin fyri beinleiðis at keypa partabrøv í fyritøkum sum møguliga í einstøkum førum ikki eru skrásettar keypir íleggjarin ístaðin lutir í íløgufelagnum. Á henda hátt tekur íleggjarin óbeinleiðis lut í íløgunum hjá íløgufelagnum og fær harvið eisini part av vinningi ella tapi hjá íløgufelagnum. Lutirnir í íløgufelagnum kunnu skrásetast á marknaðinum og harvið verða við til at økja um handilin á hesum. Í samband við nevndu íløgufeløg skal havast í huga, at føroyskir íleggjarar eru óvanir við íløgu í partabrøv. Í tí viðfangi eru íløgufeløg eitt gott høvi at økja um førleikan hjá føroyskum íleggjarum at gera íløgu í partabrøv. Hetta tí at íløgufeløg í størri mun enn einstaki íleggjarin hava møguleika at spjaða íløguna. Eftirspyrjarar eftir partabrøvum Í undanfarnum brotum eru viðurskifti lýst, sum hava týdning fyri, at útbjóðarar hava áhuga fyri at skráseta partabrøv teirra á einum føroyskum marknaði. Næstu brotini viðgera hina síðuna av marknaðinum nevniliga eftirspyrjarar bæði á primera og á sekundera marknaðinum. Hvørjir eftirspyrjarar? Vanliga hava eftirlønaruppsparingar og aðrir stovnsligir íleggjarar ein týðandi leiklut, tá talan er um íløgu í virðisbrøv. Eftir hetta koma fyritøkur og síðan privatir íleggjarar. Partar av føroysku eftirlønarskipanunum eru soleiðis háttaðir, at peningur bert í lítlan mun kann nýtast í samband við langfreistaða íløgu. Hetta merkir, at eftirlønaruppsparingin, sum er, bert kann nýtast til partabrævakeyp í avmarkaðan mun. Fyri at betra um møguleikarnar skulu ymiskar broytingar gerast í viðgerðini av eftirlønarpeningi. Privatir íleggjarar eru vanliga minni virknir á íløguøkinum enn professionellir íleggjarar. Harafturat eru viðurskiftini í Føroyum soleiðis háttað, at privatu íleggjararnir í Føroyum eru sera lítið vanir við íløgu við vinningi í huga. Hugsandi er tí, at ein ávís tillagingartíð er neyðug. Samstundis sum íløgufeløg eru við til at økja útboðið av partabrøvum, kunnu hesi eisini hava ein týðandi leiklut í samband við eftirspurning eftir partabrøvum. Orsøkin er, at tað sum nevnt er uppgáva teirra at keypa og selja partabrøv við vinningi í huga. Royndir í Íslandi benda á, at lánsbrævamarknaðurin kann vera við til at stimbra partabrævamarknaðin. Møguleikar fyri at handla lánsbrøv hjá landskassanum og øðrum á føroyskum virðisbrævamarknaði áttu tí at verið kannaðir. Skattligar tilelvingar Fyri at skunda undir áhugan hjá privatu íleggjarunum at keypa partabrøv, kundi verið vert at umhugsað skipan, sum loyvir ávísum skattligum fyrimunum. Skattliga viðgerðin hesum viðvíkjandi kann gerast upp á ymsar mátar, td. sum frádráttur í samband við íløgu, frítøka fyri skatt av vinningi osfr. Ein slík skipan skal virka sum eitt amboð, sum verður nýtt ta fyrstu tíðina, tá ið marknaðurin verður bygdur upp. Skipanin eigur tí at verða gjørd soleiðis, at árinið, hon hevur á marknaðarprís á partabrøvum, verður minkað í nøkur ár, fyri síðan at falla heilt burtur. Marketmaking Íleggjarar kunnu verða afturhaldandi at keypa partabrøv við vinningi í huga, um vandi er fyri, at tað verður torført at selja partabrøvini aftur. Tiltøk skulu tí gerast fyri at stimbra keyp og sølu av partabrøvum fyri at økja um mongdina av handlum, og soleiðis fáa eina rættari prísáseting og betri møguleikar hjá fyritøkum at skráseta partabrøv til sølu. Harvið fáa íleggjarar ávísa trygd fyri, at keyp og serliga søla av partabrøvum er møgulig. Hetta kann gerast við, at virðisbrævahandlarar javnan stilla keyps- og søluprísir í skrásettu virðisbrøvunum. Eins og í Íslandi kann roknast við, at føroyski partabrævamarknaðurin ikki verður serliga likvidur. Tí verður trupult at fremja vanliga market-making, har virðisbrævahandlarar geva bindandi keyps- og søluprísir. Mælt verður tí til, at market-making fer fram undir nakað linari viðurskiftum. Eins og í Íslandi kundi hetta verið gjørt við, at virðisbrævahandlarar bert geva vegleiðandi boð, tá ið teir ikki hava greið keyps- ella søluboð frá viðskiftafólki teirra. Íløgufeløg verða hildin at styrkja um handilsmongdina í tann mun, sum tey fara at vera virkin á føroyska marknaðinum. Hetta virkar eisini fyri øktari vissu fyri handilsmøguleikum. Nær rættast er at fara í gongd Føroyskir íleggjarar hava, sum áður nevnt, ikki royndir at gera íløgur í partabrøv við vinningi í huga. Óroyndir íleggjarar hava fleiri fyrivarni við at bjóða seg fram á einum lítlum marknaði við lítlum handli. Eitt tíðarskeið við vaksandi kursum og vinningi kann tí fáa stóra ávirkan á hugin at ogna sær hesar royndir og soleiðis vera við til at menna marknaðin. Royndirnar frá íslendska marknaðinum vísa ein greiðan samanhang fyrstu tíðina millum vinning íleggjarans og mongdina av handlum. Tað er tó greitt, at við byrjan er eingin vissa fyri hækkandi kursum, men rættast er tó at byrja, tá útlitini sýnast góð. Sterkar og sunnar fyritøkur Í brotinum um partabrævaútbjóðarar verður nortið við, at tað er umráðandi, at bert tær sterkastu og sunnastu fyritøkurnar í Føroyum verða skrásettar á marknaðinum ta fyrstu tíðina. Tað er lættast at skapa álit á hesar fyritøkurnar, útlitini eru best fyri at íleggjarin fær vinning ta fyrstu tíðina, og verða útlitini eisini best fyri at skapa álit á partabrævamarknaðin. Ein húsagangur millum skrásettu fyritøkurnar hevði verið ein vanlukka fyri útlitini at menna marknaðin. Tað er ein uppgáva fyri leiðslu og nevnd á marknaðinum at stýra hesum viðurskiftum. Informatiónir frá skrásettum fyritøkum Álit íleggjarans er samstundis tengt at tí informatiónsstreymi, sum kemur frá skrásettu fyritøkunum. Her er talan bæði um informatiónsnøgd og dygd. Talan er bæði um upplýsingar, sum koma óbeinleiðis frá fyritøkunum tvs. sum á einhvønn hátt koma gjøgnum fjølmiðlarnar og upplýsingar sum koma beinleiðis frá fyritøkunum. Í tí sambandi eigur skráseting á marknaðinum at verða tengd at krøvum um upplýsingar um roknskapir við ávísum títtleika og upplýsingar um hendingar, sum hava týdning fyri fyritøkuna. Tað er ein uppgáva hjá leiðslu og nevnd á marknaðinum at stýra hesum viðurskiftum. Informatiónir, sum koma frá virknum virðisbrævahandlarum, hava í hesum sambandi eisini eitt virði, ið kann ávirka handilsmongdina. Kostnaður at handla Handilsmongdin er uttan iva eisini tengd at tí kostnaði, sum er tengdur at handli. Tann føroyski marknaðurin verður lítil, og tað verða tí fáir handlar at bera fasta kostnaðin. Eftirspyrjarar noyðast hinvegin at gera sær greitt, at handil við virðisbrøvum hevur ávísan kostnað við sær. Midlingin af handlum Frammanfyri er nortið við viðurskifti, ið hava týdning fyri primera og sekundera marknaðin. Sjálv midlingin, tvs. ymisk stovnslig viðurskifti millum útbjóðarar og keyparar á primera marknaðinum og millum keyparar og seljarar á sekundera marknaðinum, er eisini av alstórum týdningi fyri ein vælvirkandi virðisbrævamarknað. Flexibilitetur við reglum í byrjan Íslendsku royndirnar vísa, at tað var í ávísan mun neyðugt at umsita krøvini til skráseting smidliga, fyri at økja um talið av skrásettum fyritøkum á íslendska marknaðinum. Íleggjararnir kundu í hesum førinum góðtaka, at krøvini til skrásettu fyritøkurnar vórðu umsitin smidliga. Samsvar skal vera millum krøvini hjá útbjóðarum og íleggjarum. Minstukrøvini í lógini um virðisbrævahandil seta tó mark fyri smidleikanum. Hesin fleksibilitetur ger tað bíligari fyri fyritøkur at verða skrásettar, og økir tí helst um áhugan. Hinvegin er tað eisini neyðugt at tryggja, at informatiónskrøvini vera tey somu fyri allar fyritøkur, bæði í samband við skráseting og aftaná til regluligar fráboðanir. Virðisbrævahandlarar Fyri at økja áhugan millum íleggjarar er neyðugt, at fleiri virðisbrævahandlarar bjóða fram tær tænastur, sum eru tengdar at virðisbrævahandli. Somuleiðis er neyðugt, at krøv, sum samsvara lóg um virðisbrævahandil og lóg um fondsmeklarafyritøkur, verða sett hesum fyritøkum, soleiðis at íleggjarar fáa álit á virðisbrævahandlarar. Lóg um virðisbrævahandil er sett í gildi fyri Føroyar og peningastovnar kunnu sambært hesi lóg virka sum virðisbrævahandlarar og bjóða fram tænastur í samband við virðisbrævahandil. Um aðrar fyritøkur eisini skulu hava møguleikan er neyðugt, at lóg um fondsmeklaravirksemi somuleiðis verður sett í gildi fyri Føroyar. Í hesum sambandi er hugsandi, at størstu peningastovnarnir í fyrstu atløgu bjóða hesar tænastur til íleggjarar. Hugsandi er harafturat, at onnur áhugað bjóða seg fram sum virðisbrævahandlarar við teimum krøvum, sum sett verða til hetta yrki. Í Noregi og Svøríki eru nýliga stovnaðir marknaðir, har eftirspyrjarar kunnu handla partabrøv á internetinum uttan um virðisbrævahandlarar. Hesir marknaðir eru ætlaðir smærri fyritøkum í vøkstri. Tað er ivasamt um tílíkur handil hevði vunnið frama, áðrenn eftirspyrjarar eru vorðnir meira royndir við vanliga handilsháttin gjøgnum virðisbrævahandlarar. Opinleiki Fyri at tryggja álit frá bæði eftirspyrjarum og útbjóðarum er neyðugt, at marknaðurin er skipaður við størst møguligum opinleika og rættleika. Á henda hátt koma nevndu áhugabólkar ikki út fyri viðurskiftum, sum á einhvønn hátt sýnast duld ella løgin. Opinleiki við handlum kann eitt nú tryggjast við, at ein handilsskipan og informatiónsskipan verða soleiðis háttaðar, at útbjóðarar og eftirspyrjarar hava atgongd til sum mest av upplýsingum, og at allir hava líka góða atgongd. Tílikar skipanir kunnu háttast ymiskt, men ætlanin er ikki her at koma nærri inn á smálutir um hetta. Ymiskir framferðarhættir eru fyri informatiónsmongd um marknaðin. Í Svøríki td. er næstan einki mark fyri teimum upplýsingum, sum verða latnir áhugaðum á marknaðinum. Í Danmark hinvegin er informatiónsmongdin øðrvísi, soleiðis at flestu upplýsingar verða latnar, men ikki er gjørligt at síggja, hvør ger hvat, einans hvat er gjørt. Umframt við informatiónsskipanum kann opinleiki skipast við reglugerðum, sum marknaðarleiðslan ásettir. Reglur kunnu áleggja informatiónsskyldu um serligar hendingar. Tá ognarparturin hjá einum partaeigara fer upp um ásett mark, ella tá útlitini hjá einari skrásettari fyritøka eru nógv øðrvísi, enn fyrr er sagt frá, skulu upplýsingarnar almannakunngerast. Handlar við egnum partabrøvum skulu upplýsast fyri marknaðinum og upplýsingar um handlar skulu almannakunngerast javnan. Avgreiðsla av handlum Kostnaður og kvikleiki, tá handlað verður, er eisini tengt at tí hátti, sum verður nýttur til avgreiðslu av handlum te. mátan virðisbræv og peningur skifta eigara í sambandi við ein handil. Íslendsk partabrøv eru pappírsskjøl. Hetta viðførur, at handil á hesum marknaði ma. ber í sær, at partabrævaskjølini skulu flytast millum eigararnar. Hetta krevur sera stóra fyrisiting, sum sjálvsagt ávirkar handilskostnaðin. Vit eru í tí støðu, at Værdipapircentralen kann nýtast til handil við føroyskum virðisbrøvum. Kravið er bert, at virðisbrøvini verða tikin upp í skipanirnar á stovninum, og at virðisbrævahandlarar hava atgongd til hesar skipanir. Á henda hátt kann handil á einum føroyskum marknaði gerast pappírsleysur og tískil bíligari. Sterkur og óheftur stovnur Eitt nøktandi álit á ein føroyskan virðisbrævamarknað verður eisini tryggjað við, at ein møguligur marknaðarstovnur er fíggjarliga sterkur og óheftur av vinnulívi og politiskum kreftum. Orsøkin er, at stovnurin skal tryggja midling av handlum, har fyritøkur og íleggjarar eru uppií. Í hesum sambandi liggur eisini ein stýring av krøvum, sum sett verða fyritøkum og virðisbrævahandlarum. Umframt at áseta tey vanligu krøvini til útbjóðarar og handlandi, verður tað sera umráðandi at stýra smidleikanum í krøvum og kostnaði, sum lagt verður upp til, við stinnari hond. Ein sterkur stovnur, sum kann arbeiða langfreistað, hann kann stýra tilgongdini soleiðis, at hon verður jøvn og varandi, og stovnurin noyðist ikki at loyva veikum fyritøkum upp í skránna fyri at skapa umsetning fyri at fáa inntøkur skjótt. Fyri at tryggja undirtøku og álit skal stýringin fyrstu tíðina hava støði í eini meting um eftirspurningin. Torført er at siga, hvussu ein marknaðarstovnur gerst fíggjarliga sterkur og óheftur á besta hátt. Í tí sambandi er nærliggjandi at hyggja at, hvør stovnsetararnir verða. Her er hugsandi, at føroysku fíggjarstovnarnir, saman við Landsbanka Føroya taka stig til stovnanina. Samandráttur og niðurstøður Samandráttur Í hesum parti er komið inn á ymisk viðurskifti, sum hava týdning fyri ein vælvirkandi marknað við partabrøvum, og hvørji viðurskifti skulu havast í huga, um roynt verður at skipa eitt handilsstað fyri virðisbrøv í Føroyum. Teir stovnar, sum í hesum viðfangi skulu setast upp, skulu eftir verandi lóggávu lúka ymisk krøv, alt eftir hvat slag av handilsstaði, talan verður um. Krøvini eru strong til ein fondsbørs, til kapitalgrundarlag, informatiónsskipan, organisatión ot., samstundis sum krøvini til ein OTC-marknað kunnu vera lutfalsliga lin. Strong relugering, sum hjá einum høvuðsbørsi, geva stóra trygd fyri íleggjarar. Reglur fyri høvuðsbørsin virka eisini fyri, at bert stórar fyritøkur hava møguleika fyri at verða skrásettar. Mannagongdir, handilsskipanir, informatiónsskipanir oa. gera, at ein høvuðsbørsur verður dýrur at reka sammett við handilsstøð, sum koma undir linari reglur. Hetta ger, at raksturin av "tungum" handilsstaði gevur størri fíggingarkostnað hjá fyritøkunum og størri handilskostnað hjá íleggjarunum. Hinvegin virka linaru reglurnar, sum galdandi eru fyri løggildan marknað ella handilsstað við enn veikari reglum, fyri minni trygd hjá íleggjara. Somuleiðis eru krøvini linari til fyritøkurnar um stødd, upplýsingarskyldu og partabrævaspjaðing. Hesi viðurskifti skulu vigast upp ímóti hvørjum øðrum, tá eitt handilsstað fyri partabrøv verður stovnað. Lógarviðurskifti Í hesum parti er eisini komið inn á tey lógarviðurskifti, sum eru galdandi, um ein føroyskur løggildur virðisbrævamarknaður skal setast á stovn. Eisini er nevnt, at marknaðurin nýtist ikki at vera løggildur, sum kravt í Lov om Værdipapirhandel m.v. Tað merkir, at krøvini til ein marknað sum vit kalla føroyski smá-marknaðurin væl kunnu verða minni enn til løggilda marknaðin. Minstukrøvini til allar virðisbrævatænastur skulu tó havast í huga. Tríggir marknaðarhættir eru nevndir: · Ein løggildur marknaður. · Ein smá-marknaður, sum er stovnsettur við støði í løggilda marknaðinum, men við lagaligari krøvum. · Marknaðir við støði í verandi og møguligum nýggjum virðisbrævahandlarum, har hesir, hvør sær, bjóða sínum viðskiftafólki tænastur viðv. virðisbrøvum. Ætlanin við hesi frágreiðing er ikki í smálutum at koma við tilmælum um, hvussu marknaðurin endaliga skal stovnsetast. Til tess er enn ov tíðliga, og meting okkara er tí, at neyðugt er við einum orðaskifti, soleiðis at ymiskir áhugabólkar kunnu koma við sínum tilmælum í sambandi við eina stovnsetan. Á henda hátt verður møguleikin størri fyri einum vælvirkandi marknaði. Teir formligu karmarnir fyri at stovna og regulera virðisbrævamarknaðir verða lagdir fram sum grundarlag fyri einum orðaskifti. Í næsta parti verður nortið við viðurskifti, sum hava týdning fyri ein vælvirkandi marknað í Føroyum. Nevndin ivast tó ikki í, at tað verður neyðugt við reguleringum, fyri at álitið á marknaðin kann skapast. Hildið verður eisini, at í longdini verður tað neyðugt við einum samskipaðum marknaði, sum verður felags fyri teir møguligu virðisbrævahandlararnar. Tað merkir, at besta loysnin í longdini er tann løggildi marknaðurin. Um krøvini til henda marknað tykjast ov strong kann byrjast við øðrum av hinum minni framsøknu møguleikunum, tvs. við smá-marknaðinum við støði í løggilda marknaðinum ella marknaði við støði í virðisbrævahandlarum. Ymisk viðurskifti av týdningi fyri einum vælvirkandi partabrævamarknaði Leikluturin hjá tí almenna Vinnupolitikkur Politisku myndugleikarnir og fyrisitingarverkini í flestu londum royna við vinnupolitikkinum at skapa best møguligu fortreytirnar hjá fyritøkunum at virka undir. Í talvuni niðanfyri er víst á nøkur vinnupolitisk høvuðsøki, sum stórur dentur vanliga verður lagdur á. Talva Kapitalviðurskifti Eginkapitalur Fremmandafígging Útlendskar íløgur Vitan Menning av vitan Tekniskar og aðrar tænastur Útbúgvingarskipanir Gransking Infrastrukturur Flutningssambond Samskiftissambond Orkuveiting Vinnufremjandi skipanir Almennar vinnuligar tænastur Útflutningsfígging Studningsskipanir Nýggjar vinnur Lóggáva og fyrisiting Vinnulóggáva (P/f lóg, ársroknskaparlóg o.a.m.) Umhvørvislóggáva Alment-privat samskifti Skattir og avgjøld Millumlandaavtalur Karmar Sum vituligt er, er tað ikki bara kapitalviðurskiftini, sum hava týdning. Skulu virkini vera kappingarfør, og skulu allir vinnumøguleikar kunna troytast, skulu umstøðurnar á frammanfyri nevndu økjum samanumtikið vera góðar. Ávirkanin av altjóðagerð av vinnulívinum ger seg av álvara galdandi nú. Kappingarførið skal tí nú síggjast sum eitt meira absolutt fyribrigdi. Hetta merkir, at lokalir fyrimunir ikki hava sama týdning longur, men at fyritøkurnar ofta mugu vera kappingarførar á altjóða stigi, sjálvt tá tær virka til heimamarknaðin, ella tær grunda framleiðsluna á lokalt rávørutilfeingi. Samstundis ger økta millumlanda samstarvið, at greiðar avmarkingar eru í, hvørji vinnufremjandi tiltøk einstøku londini kunnu seta í verk; td. kunnu flestu kappingaravlagandi tiltøk ikki góðtakast. Myndugleikarnir í einstøku londunum leggja tí stóran dent á, at tær grundleggjandi umstøðurnar hjá vinnulívinum í minsta lagi eru líka góðar sum í øðrum londum og herundir, at atgongdin hjá vinnuni til kapital er so góð sum møguligt. Uppgávan Í hesum høpi er vinnupolitiska uppgávan: · at tryggja, at lóggávan er dagførd, soleiðis at ynskiligar og neyðugar skipanir kunnu setast í verk (handilsstaður fyri partabrøv, íløgufeløg v.m.). · at skapa slíkar karmar fyri vinnulívinum, sum fremja áhugan fyri at gera íløgur, og herundir at tryggja, at skattlig og onnur viðurskifti ikki avlaga kapitalviðurskiftini hjá fyritøkunum. · at tryggja, at umstøðurnar eru støðugar, soleiðis at virkir og íleggjarar kunnu hava álit á, at politisk tiltøk (ella mangul uppá sama) ikki taka grundarlagið undan teirra avgerðum. · at fortreytir og møguleikar annars eru fyri, at virkini kunnu útvega kapital, og herundir at umhugsa møguliga skattliga tilelving til íløgur í partabrøv (hetta evni verður viðgjørt í stykki ). Støðugur vinnupolitikkur Umráðandi er, at tann politikkur, sum verður førdur, er støðugur og fylgir langtíðar málsetningum. Undir tílíkum umstøðum kunnu virkini leggja langtíðarætlanir, eins og íleggjarar fáast at seta pening í fyritøkurnar við at keypa partabrøv. Tað vil siga, at støðugur vinnupolitikkur er fortreyt fyri møguleikanum hjá fyritøkunum at fáa kapital, og møguleikunum fyri at nýggj virkir og nýggjar framleiðslur verða sett á stovn. Umframt miðvísni og stabilitet, eru aðrar fortreytir fyri einum góðum vinnuligum umhvørvi, sum fremur íløguhugin hjá fyritøkum og einstaklingum. Her kunnu nevnast: · Greiður skilnaður millum alment og privat virksemi · Ikki avlagandi stuðulsskipanir Alment/privat virksemi Skilnaðurin millum alment og privat fyritakssemi er ymiskur frá landi til land, og er ofta søguliga grundaður. Í dag er tað av stórum týdningi at hava greiðan skilnað millum almenna og privata virkisøkið. Privatar íløgur, sum eru gjørdar við vinningi fyri eygað, kunnu ikki trívast við síðuna av virksemi, sum er stovnað við øðrum endamáli. Í nýggjari tíð hava bæði landið og kommunur luttikið í rakstri av virkjum, serliga á firkivinnuøkinum. Her er tó komin vend í, millum annað tí, at landsstýrið hevur noktað kommunum at seta pengar í flakavirki, sum standa still. Vit kunnu tó ikki siga, at vit hava greiðan skilna millum alment og privat virksemi. Stuðulsskipanir Stuðulsskipanir hava havt ein alstóran leiklut í vinnupolitikkinum í Føroyum kanska høvuðsleiklutin. Sjálvt um ruddað er upp í fleiri studningsskipanum, so er myndin innan fiskivinnuna framvegis tann sama, tí tað almenna regluverkið tryggjar yvirkapasitet í vinnuni. Hetta ger at privatur kapitalur bert í lítlan mun kemur inn í vinnuna, og hevur tað við sær, at almennur studningur til vinnuna framvegis er neyðugur og verður latin. Úrslitið av hesum er, at lønsemi ikki kann væntast í vinnuni, at tillagingin til at lúka marknaðarkrøvini ikki kemur rættuliga í gongd, og at vinnan tí framhaldandi verður eftirbátur í mun til kappingarneytarnar, og við hesum er læst føst í eini óndari ringrás. Har tað almenna stuðlar, er tað av stórum týdningi, at stuðulin ikki avlagar kappingina, hvørki innlendis ella í mun til útlendskar kappingarneytar Eins og aðrastaðni fær privatisering av almennum stovnum og fyritøkum, sum tað almenna eigur, nógva umrøðu í Føroyum. Telefonverkið, Postverkið, Strandferðslan og Føroya Banki eru tær fyritøkur, sum oftast verða nevndar. Privatiseringsætlanir Privatiseringar hava vanliga tað endamál, at tillagingin til marknaðartreytir skal geva betri og bíligari tænastur fyri borgaran og fyri vinnuna. Privatiseringarnar hava sostatt eisini til endamáls at bøta um kappingarførið hjá vinnuni sum heild. Nevndu privatiseringar kunnu koma at hava týðandi leiklut fyri møguleikarnar at fáa ein komandi partabrævamarknað at virka. Stovnarnir, sum skulu privatiserast, koma tó eisini at kappast við aðrar útbjóðarar av partabrøvum um íleggjararnar. Hetta kundi talað fyri, at privatiseringsætlanir skulu leggjast nágreiniliga til rættis bæði við fyriliti til komandi partabrævamarknaðin, áhugamálini hjá nýggja privata stovninum og til áhugamálini hjá seljaranum. Skattlig tilelving til partabrævahandil Ísland Fyri at partabrævamarknaðurin kann virka væl krevst, at so nógvir íleggjarar sum gjørligt eru virknir á hesum marknaði. Í kapitli og er nevnt, at tað kann verða trupult at fáa íleggjarar at vísa áhuga fyri føroyskum partabrøvum. Í hesum sambandi er eisini nevnt, at myndugleikarnir í Íslandi hava givið íleggjarum avmarkaðan skattligan frádrátt fyri at vekja áhugan fyri íløgum í partabrøv. Breið semja er í Íslandi um, at skipanin, hóast ávís brek, hevur virkað eftir ætlan, og nú, tá ið hon hevur tænt sínum endamáli, er ætlanin at avtaka hana. Bæði fra Íslendska børsinum og frá meklarafyritøkum fæst at vita, at tað hevði neyvan verið komin so nógv gongd á partabrævahandilin, um skipanin við skattafrádrátti ikki hevði verið. Skipanin hevur í høvuðsheitum verið hendan. Íslendsku skattamyndugleikarnir hava skula góðtikið tær fyritøkur, hvørs partabrøv geva rætt til frádrátt í skatti. Treytirnar hava verið, at fyritøkan skal vera alment íløguevni, tvs. at partabrøvini hjá fyritøkuni eru skrásett á børsinum. Persónur, sum ger íløgu í fyritøkur, sum líkningarvaldið hevur góðtikið, kann árliga keypa partabrøv fyri góðar DKK, sum geva rætt til ein skattafrádrátt upp á umleið DKK. Fyri at skattafrádrátturin skal verða lógligur, krevst hertil, at persónur, sum hevur keypt partabrøvini, ikki selir partabrøvini í eitt ávíst tíðarskeið. Viðkomandi nýtist tó ikki at hava íløguna bundna í teimum somu brøvunum alla tíðina. Føroyar Um ein slík skipan skal setast í verk hjá okkum, eigur hon frammanundan at vera tíðaravmarkað. Lóggávan kring um skipanina kann setast í verk straks, men skipanin fæst sjálvandi ikki at virka, fyrr enn ein góðkendur partabrævamarknaður fæst at virka. Virkisleiðsla og førleikaviðurskifti Partaeigararnir eru teir fyrstu, sum mugu svíða, um tað gongst illa hjá eini fyritøku. Ikki fyrr enn hesir hava mist alt sítt, mugu lánsgevarar ásanna tap. Tað verður ofta ført fram, og helst av røttum, at um eginognin er heilt lítil, so er tað ikki í so stóran mun ynski um vinning av innskotspeninginum, sum er avgerandi fyri raksturin, men heldur onnur viðurskifti. Hinvegin eiga vit tí eisini at rokna við, at verður eginognin í eini fyritøku hækkað munandi frá núverandi støði, sum talað verður fyri í hesi frágreiðing, so vilja partaeigararnir leggja samsvarandi størri dent á góðan fyritøkurakstur. Bert við skilagóðum rakstri kunnu partaeigararnir tryggja sær ávøkstur frá innskotna peninginum, sum antin kann verða kursvinningur ella vinningsbýti. Við atliti til tær kanningar, sum ein møguligur íleggjari ger, áðrenn hann tekur støðu til at seta pening í fyritøku, hevur tað týdning at kenna leiðsluførleikastigið hjá teimum, ið skulu umsita hansara íløgu. Øðrumegin hevur tøkniligi førleikin og vitan um marknaðin stóran týdning, men td. parta-felagslógin leggur dent á arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn, har nevndin hevur yvirskipaðar strategiskar uppgávur og eftirlitsuppgávur, meðan stjórnin hevur til uppgávu at reka fyritøkuna soleiðis, at málini verða rokkin. Hetta arbeiðsbýtið setir báðum pørtum krøv til vitan um lógarkrøvini, strategiska ætlanarlegging, arbeiðshættir oa. Fyri at lýsa støðuna í dag, tá tað snýr seg um hesar førleikar, og møguleikarnar at bøta um teir, hevur nevndin latið kanning gera, sum er lýst í niðanfyri nevndu notatum. Kanningin er framd í stigum: Stig Arbeiði í partafelagsnevndum Ein lýsing av nevndararbeiði, íroknað krøv samsvarandi lóggávu og arbeiðsøki í vanligari fatan. Stig Kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum v.m. Samrøður við nevndarlimir og stjórar um teirra áskoðan á nevndararbeiði td. hvørji krøv hetta setir, tørv á útbúgving oa. Eisini verður støða teirra til fígging av fyritøkum viðgjørd. Stig Verandi útbúgvingartilboð og tørvur á broytingum Lýsing av útbúgvingartilboðum til nevndarlimir higartil, og hvat kundi verið gjørt fyri at hækka førleikastøðið og at bøtt møguleikarnar hjá fyritøkunum at fáa skikkaðar nevndarlimir. Arbeiði í partafelagsnevndum Høvuðsuppgávan hjá eini nevnd er at tryggja, at íløgan hjá eigarunum gevur mest møguligan ávøkstur og at fyritøkan hevur trygg fíggjarviðurskifti. Vit kunnu siga, at hetta er orsøkin til, at fyritøkan hevur eina nevnd. Arbeiðsuppgávurnar (ella skyldurnar) hjá partafelagsnevndini fella í høvuðsheitum í tveimum: · eftirlit við fígging og roknskapi og tílíkt · yvirstjórn av felagnum Fyri at kunna røkja sínar skyldur í sambandi við eftirlit við fígging og roknskapi er sum heild neyðugt hjá nevndarlimum at hava ávíst innlit í roknskaparviðurskifti og einstøku postarnar í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni. Í sambandi við yvirstjórn av felagnum, verður tað vanliga roknað sum partur av arbeiðinum hjá nevndini (saman við stjórnini) at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Í hesum samanhangi er kunnleiki til leiðsluamboð ein fyrimunur. Tey øki, sum nevndarlimir serliga eiga at hava innlit í, eru: · innanhýsis umstøður í felagnum · marknaðar- og kappingarviðurskifti · framleiðsluviðurskifti og tøknifrøðilig menning · løgfrøði Umframt at røkja tær uppgávur, sum eru nevndar í ársroknskaparlógini, smápartafelagslógini og partafelagslógini og at hava ábyrgdina av strategisku leiðsluni í felagnum, kann nevndin virka sum samstarvsfelagi hjá leiðsluni. Nevndin kann koma við øðrvísi ella nýggjum áskoðanum um møguleikar og trupulleikar hjá felagnum. Í nógvum feløgum eru ognarviðurskiftini soleiðis, at bert fá fólk ella kanska bara ein eigur fyritøkuna. Í slíkum førum er støðan ofta tann, at stjórin hevur bæði dagligu leiðsluna og yvirstjórnina. Tey formligu krøvini í lóggávuni verða tó lúkað í tílíkum førum eisini. Kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum Nevndirnar í føroyskum partafeløgum hava vanliga verið rættiliga óvirknar. Nevndirnar eru í mongum førum bara har, tí lógin krevur tað, og fleiri halda, at nevndarfundir er bara kaffiprát. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Áskoðanin hjá teimum persónum, sum hava luttikið í viðtalskanningini, er, at nevndirnar áttu at verið virknari enn tær eru, og at verandi eftirútbúgvingartilboð eru ikki nøktandi fyri nevndarlimir. Tørvurin á útbúgving er á tveimum økjum: · útbúgving innan lóggávu viðv. partafeløgum t.e. partafelagslóg, roknskaparlóg oa. · útbúgving í strategiskari ætlanarlegging hesin tørvurin verður mettur at verða stórur Tað er sera áhugavert, at nevndarlimir og stjórar koma til tað úrslit, at nevndirnar eiga at vera meira virknar, og at førleikastigið eigur at hækkast. Grundarlag skuldi sostatt verið fyri, at hesir skilja sjónarmiðini hjá møguligum nýggjum stórum íleggjarum, td. framtaksfeløgum. Avgerandi spurningurin hjá nýggju íleggjarunum verður tí at skapa álit á, at teir eru góðir samstarvspartur. Í kanningin er tað sjónarmiðið eisini ført fram, at fyritøkur, sum hava brúk fyri størri eginkapitali, kanska aftra seg, tí verandi eigarar eru bangnir fyri at geva ávirkan og avgerðarrætt frá sær. Tey spurdu halda, at ein partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri vinnuvirkini og fyri einstaklingar og feløg, sum hava áhuga í at gera íløgur í virkir. Fiskivinnan verður ikki hildin at vera áhugaverd úr einum íleggingarsjónarhorni, tí lønsemi er lítið ella einki. Herumframt halda tey spurdu, at ein avgerandi fyritreyt fyri at gera iløgur er, at rikin verður ein miðvísur og støðugur vinnulívspolitikkur. Sum skilst, verður henda fortreytin ikki hildin at vera í lagi, sum er. Verandi útbúgvingartilboð og tørvur á broytingum Niðurstøðan í hesum partinum av kanningini er, at verandi útbúgvingartilboð eru ikki nøktandi, og at tørvur er á tiltøkum fyri at fáa skikkað fólk at átaka sær nevndararbeiði í størri mun. Viðvíkjandi útbúgvingartilboðum verður víst til tørvin á skeiðum innan lógarkarmar fyri nevndararbeiði og innan ætlanarlegging. Víst verður á, at skeið ikki mugu gerast ov dýr, tí hetta ger, at bert fáar fyritøkur fara at taka lut, og at skeið mugu skipast soleiðis, at nevndarlimir, sum oftani hava annað arbeiði, fáa møguleika fyri at luttaka. Møguleikin við kvøld- og vikuskiftisskeiðum og eisini fjarundirvísing verður nevndur. Skeiðtænasta Handilsskúlans kundi møguliga skipa fyri slíkum skeiðum. Viðvíkjandi møguleikanum at hækka førleikastøðið hjá nevndum við at gera tað lættari at fáa skikkaðar nevndarlimir uttan eftir verður víst til skipanina hjá Erhvervsfremmestyrelsen frá "Professionelle bestyrelser". Hetta tiltak hevur til endamáls at "professionalisera" nevndararbeiði við at taka yrkisligar limir inn í nevndir. Annar møguleiki er at gera PR-arbeiði hesum viðvíkjandi í fjølmiðlunum. Skjal Eginpeningsgrundarlagið hjá føroyskum fyritøkum Í hesum skjali verður roynt at geva eina mynd av eginpeningsviðurskiftunum hjá føroysku fyritøkunum, og hvørji krøv eru til hækking av eginpeninginum, um solvensurin hjá fyritøkunum skal fáast upp á eitt hóskiligt stig. Tvær ymiskar dátukeldur á Hagstovu Føroya eru nýttar í hesum sambandi: ) roknskapir úr tjóðarroknskaparbasuni og ) kravjavni fyri Føroyar og Ymiskir trupulleikar eru tó við hesum tølum, og tí er neyðugt at hyggja nærri at teimum. Í fyrsta umfari útrokna vit solvensin í ymiskum vinnugreinum við tjóðarroknskaparbasuni hjá Hagstovu Føroya sum grundarlag. Talva vísir gongdina í fíggingarsamansetingini innan tær ymisku høvuðsvinnugreinirnar í tíðarskeiðnum Tølini fyri og viðvíkjandi vinnugreinunumflutningur og tænastur, eru sum skilst lítið sannlík. Trupulleikin er, at fyri hesar vinnugreinir eru innlisnu roknskapirnir ikki umboðandi. talva skuldarsamanseting hjá føroyskum fyritøkum Upprokningin verður gjørd á hagstovuni við at meta um, hvussu stóran part av lønarútgjaldingum, innlisnu roknskapirnir umboða í teimum ymsu vinnugreinunum í roknskaparárinum. Hervið fæst eitt lutfalstal, sum verður nýtt til at rokna fremmanda- og eginfígging fyri øll virkir í teimum einstøku vinnugreinunum. Hesin upprokningarháttur er ivaleyst væl egnaður fyri vanligu tjóðarroknskapartølini, sum fyrst og fremst snúgva seg um rakstrartølini úr virkisroknskapunum. Tá ið mannagongdin verður nýtt til statustøl, sum í hesum føri, er vandi fyri at skeivleikar koma í, við tað at støddin av lønarsummi og javna ikki neyðturvuliga eru samvarierandi. Tað eru uttan iva eisini trupuleikar av hesum slag, sum gera seg galdandi í talvu fyri árini og serliga innan vinnugreinirnar flutning og tænastur. Gongdin í tølunum fyri hesar vinnugreinar í og sær ikki serliga sannlík út, tá ið hugt verður eftir gongdini fyri øll árini. Tí er talva endurgivin í talvu við nøkrum tillagingum av tølunum fyri flutning og tænastur. Fyri flutning eru skuldartøl roknaði fyri sum miðaltøl fyri og Fyri tænastur er tølini í sett at vera tey somu, sum fyri talva skuldarsamanseting hjá føroyskum fyritøkum meting fyri og Spurningurin er so, um tann gongdin viðvíkjandi fíggingarmynstrinum, sum er víst í talvu og hevur hald í veruleikanum. Fremmandafígging Nakað bendir á, at minkingin av javnunum, ið stavar frá broytingum í fremmandafíggingini, er eftirfarandi. Hetta sæst í kravjavna fyri Føroyar fyri árini og sum vístir verða í talvu og talvu Uppgerðirnar vísa, at bruttoskuldin ella fremmandafíggingin hjá virkjunum ultimo var mia kr. Tvey ár seinni ultimo var bruttoskuldin minkað niður í mia kr, tvs. at bruttoskuldin er minkað við mia kr. Minkingin í nettoskuldini hjá virkjunum var nakað størri mia kr. talva Javni hjá fyritøkunum Ár Javni Minking av javna Beinleiðis samsvar er ikki millum lánsfíggingina í talvu og talvu og millum annað tí at sektorbýtið av virkjum, einstaklingum og øðrum búskaparpørtum ikki er tann sama í uppgerðunum, og tí at skuldartøl úr tjóðarroknskaparbasuni fyri enn ikki eru tøk. Men hóast hetta eru týðiligar ábendingar í báðum uppgerðarhættunum um, at lánsfíggingin er minkað í stórum frá til Tjóðarroknskapartølini vísa eina minking uppá mia kr frá til meðan kravjavnvágin vísir mia kr í minking frá til talva kravjavni fyri talva kravjavni fyri Eginfígging og gongd í virði á realogn Við at samanbera tøl viðvíkjandi lánsfígging úr tjóðarroknskaparbasuni og kravjavnunum kunnu vit soleiðis lýsa ein part av stóru minkingini í javnunum hjá fyritøkunum í fyrru helvt av -unum. Eftir stendur at greiða frá gongdini viðvíkjandi eginfíggingini. Hagtalsgrundarlagið, sum er tøkt til hesa kanning, er ikki serliga fullfíggjað, men tølini, sum snúgva seg um fíggjarogn og fremmandafígging kunna metast at vera á leið. Kravjavnin bendir á, at fíggjarognin hjá fyritøkunum hevur verið vaksandi frá til Vit meta, at fíggjarkrøvini eru vaksin við mió kr, frá mia kr í til mia kr í Sambært talvu er fíggjarskuldin hinvegin minkað mia kr frá mia kr í til mia kr í Við hesum fortreytum ber til at lýsa gongdina viðvíkjandi realaktivum í tíðarskeiðinum Hetta verður gjørt í talvu Talva Gongd viðv. realogn Minking í mia kr Sambært talvu vísa roknskapirnir, at realognin er minkað mia kr í tíðarskeiðinum Virðið á virkisbygningum, maskinum, skipum og øðrum framleiðslufæi er soleiðis minkað niður í góð % av tí virði, sum var galdandi í Tað, at virðið á realkapitali soleiðis er minkað % í tíðarskeiðnum merkir tó ikki, at fyritøkurnar hava % minni av framleiðsluútbúnaði, mett í "fysiskum termum". Tað kann hugsast, at ein partur av minkingini í virðunum stavar frá sliti vegna manglandi viðlíkahald. Hetta hevur ivaleyst gjørt seg galdandi bæði fyri maskinur og bygningar í teimum ymsu vinnugreinunum og kanska serliga á flakavirkjum. Hugsast kann eisini, at realkapitalurin er minkaður, tí lastbilar, skip og onnur teknisk útgerð er seld av landinum ella at bygningar eru seldir úr virkissektorinum og at virkir í samband við hesar sølur hava haft minni søluinntøkur, enn tað, seldu aktivini vóru virðissett til í roknskapinum. Hesar ávirkanir hava møguliga gjørt seg galdandi frá til men kunnu verri enn so lýsa meira enn ein lítlan part av tí minking í virði á realkapilinum, sum er farin fram. Talan er jú um eina minking í realaktivum upp á meira enn mia kr, og fyritøkurnar hava jú enn í stóran mun ta realogn tað verið seg grundstykki, bygningar, framleiðslutól og aðra útgerð sum tær høvdu í Høvuðsgrundin man helst verða tann, at nógv virkir í tíðarskeiðnum eru farin av knóranum. Hetta hevur borið í sær, at skuld hjá hesum fyritøkum er burturfallin, samstundis sum bankar og aðrir kreditorar hjá hesum fyritøkum hava selt realognir til aðrar føroyskar fyritøkur fyri ein prís, sum er væl lægri enn tað virði, hesar ognir áður vóru skrásettar til í roknskapunum. Líknandi fyribrigdi kann eisini hugsast at hava gjørt seg galdandi fyri fyritøkur, sum hava verið gjøgnum skuldarsaneringar. Í hesum viðfangi skal havast í huga, at virðini á aktivunum í roknskapunum áðrenn vóru gjørd upp eftir skattligum reglum. Hetta hevur havt við sær, at realaktivini og harvið eisini eginognin hevur verið nógv yvirmett hjá fyritøkunum sum heild. Nýggju roknskaparreglurnar frá skuldu sum frálíður borið í sær, at virðismetingin av ognum hjá fyritøkunum verður minni tilvildarlig, tí hesar reglur leggja upp til, at roknskapirnir skulu geva "eina rættvísandi mynd" av virðinum, og at virðismetingin skal verða varislig. Samanbering við íslendsk viðurskifti Í talvu sæst, at javnin hjá fyritøkunum er minkaður niður í umleið mia kr, har av mia kr vóru lánsfíggjaðar og vóru fíggjaðar við eginpeningi. Solvensurin er tó fyri ógvuliga ymiskur fyri tær ymsu vinnugreinarnar. Eisini er stórur munur á skuldarsamansetingini, samanborið við íslendskar vinnugreinar. Hesi viðurskifti eru lýst í talvu talva Samanbering av skuldarsamanseting hjá íslendskum og føroyskum fyritøkum, Tølini í talvu skulu takast við stórum fyrivarni. Hagfrøðiliga er galdandi fyri íslendsku tølini, eins og tey føroysku, at skuldartølini í teimum ymsu vinnugreinunum eru upproknað út frá roknskapum, sum umboða millum og % av øllum roknskapum. Umboðanin í samband við íslendsku tølini verður mett út frá umsetningi hjá einstøku fyritøkunum í mun til samlaða umsetningin í teimum einstøku vinnugreinunum Hóast nevndu trupuleikar við roknskapartilfarinum kann onkur rímiliga haldgóð niðurstøða gerast. Vísast kann til dømis á, at fremmandafíggingin hjá íslendskum fyritøkum lutfalsliga er væl minni enn hjá føroyskum fyritøkum. Nakað bendir eisini á, at roknskaparliga metingin av aktivunum hjá Íslendsku fyritøkunum nú (tvs. fyri ) er umleið á sama stigi, sum hjá føroysku fyritøkunum. Hetta sæst í talvu har ein roynd at skalera skuldartøl fyri íslendskar fyritøkur til føroysk viðurskifti er gjørd. Samanberingin fyri vísir, at javnin hjá føroysku fyritøkunum var nærum tvífalt so stórur sum hjá íslendsku fyritøkunum, tá íslendsk tøl eru umroknað til føroysk viðurskifti eftir lutfallinum millum BTÚ í Føroyum og BTÚ í Íslandi. Eginpeningstørvur Um vit hugsa okkum, at javnin hjá føroysku fyritøkunum í verandi støðu er mia kr, sum tølini fyri í talvu vísa, og at miðalsolvensurin hjá fyritøkunum er %, so skal eginpeningurin hækkast við umleið mia kr fyri at solvensurin skal koma upp á sama støði sum í Íslandi. Hesi tøl eru víst í talvu har sama roknistykki eisini er gjørt mótvegis Svøríki, Finlandi og Danmark. talva Krøv til hækking av eginpeningi hjá føroyskum fyritøkum fyri at koma upp á sama solvensstig, sum fyritøkur í øðrum londum. Tølini í talvu geva okkum hóast óvissur viðvíkjandi dátugrundarlagnum eina hóming av, hvussu stórar upphæddir talan er um, fyri at føroyska fyritøkur kunna hava eitt eginpeningsgrundarlag á sama stigi sum í londunum rundan um okkum. Talva gevur okkum tó ikki nakra haldgóða mynd av samlaða eginkapitalsmarknaðinum í føroyska búskapinum. Talvan sigur td. einki um tann kapitaltørv, sum kann stinga seg upp, tá ið fyritøkur eitt nú í samband við oljuvinnu ynskja at vaksa um virksemið hjá sær við íløgum. Ei heldur sigur talvan nakað um tann partin av føroyskum framleiðslu- og tænastuvirkjum innan sektorar, sum ikki eru við í datagrundarlagnum fyri talvu og Her verður serliga hugsa um partabrævaútgávu hjá peningastovnum og almennum fyritøkum í samband við privatiseringsætlanir og hjá fyritøkum, sum verandi eigarar bjóða til sølu á partabrævamarknaðinum. Talva vísir, hvussu nógvur eginpeningur skal til, um solvensurin skal vaksa frá teimum %, sum tykjast at galda fyri vinnurnar í hesi kanning, og til td. %, alt eftir støddini av status javnvágini millum og mia kr. Grundgevingarnar í hesi kanningini benda á, at tørvurin í øllum førum er stórur Talva Krøv til hækking av eginpeningi í mió kr um solvensurin er % Gjaldførisfrágongd í samband við eginfígging tekur seg vanliga bert upp í samband við útgjalding av vinningsbýti, sum verður lagað til fíggjarumstøðurnar hjá fyritøkuni. Kapitalformidling til små og mellemstore virksomheder. Frágreiðingin er almannakunngjørd í desember og er skrivað av arbeiðsbólki under danska Vinnumálaráðnum. Arbeiðsbólkurin var mannaður av fólkum, sum umboðaðu ymsar ráðstovur, peningastovnar, kreditfeløg, tryggingarfeløg, grannskoðarar, íløgufeløg, Håndværksrådet og Dansk Industri. Sekretariat hjá arbeiðsbólkinum vóru fólk úr danska vinnumálaráðnum. Havast skal í huga, at føroysku fyritøkurnar í miðal helst eru væl minni enn tær útlendsku í sama bólki, av tí at tað bert eru heilt fáar fyritøkur í Føroyum, sum hava fleiri enn starvsfólk. Hagfrøðilig lýsing av eginpeningsviðurskiftunum er gjørd í skjali í hesi frágreiðing. Hvussu íslendingar eru komnir frá einari støðu við ov nógvari veiðuorku, har stuttfreistaði áhugamál hava vigað tungt til verandi støðu, har langfreistaði áhugamál í størri mun sleppa at ráða, er ringt at greiða frá. Umsetiliga kvotaskipanin hevur tó uttan iva virka fyri minking í veiðuorkuni, av tí at kvotur og skip við vánaligum rakstri eru yvirtikin av kapitalsterkum fyritøkum. Ein kapitalkonsentratión er við hesum farin fram, men samstundis eru fleiri eigarar komnir inn í fiskivinnuna. Ein høvuðsgrundin til, at fleiri eigarar eru av skipum og fiskavirkjum er, at fyritøkurnar eru vorðnar almenn íløguevni, av tí at tær ma. útvega sær eginpening á almenna íslendska partabrævamarknaðinum. Studningurin til fiskivinnuna bleiv avtikin nøkulunda samstundis, sum kvotaskipanin byrjaði. Stuðulin til fiskivinnuna í Íslandi bleiv tó ikki í so stóran mun veittur beinleiðis, sum í Føroyum, men óbeinleiðis við devaluering av íslendska gjaldoyranum. Kvotaeigarar hava sjálvir goldið inn í upphøggingargrunn, fyri at minka um veiðuorkuna. Peningur úr hesum grunninum fer ikki longur til upphøgging, men til havrannsóknarskip. Minstaløn til manning (ca. DKK um mánaðin) verður goldin av reiðaríunum. Fígging av skipum og øðrum vinnutólum fer fram undir marknaðartreytum, tvs. at tað almenna ikki luttekur við veðhaldum, beinleiðis lánum ella rentustudningi. Íslendska kvotaskipanin hevur verið fyrimynd í New Zealandi, men er her ikki neyðugt at eiga skip, fyri at kunna keypa kvotur. Skipanin er við hesum enn meiri umsetilig/liberal enn í Íslandi. Fiskivinnan í New Zealandi rindar sjálv fyri verju av sjóøki og havrannsóknir. Danskt heiti fyri hesi feløg er investeringsforeninger. Á enskum verða hesir felagsskapir róptirunit trusts ella mutual funds. Til henda kapitul eru hesar keldur nýttar: Eskesen, Lars m.fl., Finansielle institutioner og markeder, København: Jurist- og økonomforbundets forlag, Østrup, Finn, Det finansielle system i Danmark, Jurist- og økonomforbundets forlag, Aðrar ásetingar eru eisini, harímillum avmarkingar um hvussu nógv tey kunnu investera í partabrøv, sum geva atkvøðurætt. nevnir upp til % í ónoterað virðisbrøv. Allýsing: Við ónoterað (ella ikki skrásett) virðisbrøv verður hugsað um virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á einum (høvðus-) børsi ella fondsbørsi. Hvat, ið hugtakið børsur í hesum sambandið merkir. er allýst í lóg um virðisbrævahandil og í EU-direktivum hesum viðvíkjandi. Virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á fondsbørsi verða í dagligari talu søgd at verða ónoteraði. Tey kunna hóast hetta verða skrásett á øðrum slagi av handilsstaði fyri virðisbrøv. Nágreinilig tøl viðvíkjandi eftirlønaruppsparing í Føroyum eru ikki tøk, men mett verður, at eftirlønaruppsparing hjá Føroya Lísvstrygging og hjá føroyskum peningastovnum liggur um mia kr ultimo Danska heitið er ventureselskab og enska heitið er venture capital company. Udviklingsselskaber de første to år, Erhvervsministeriet, s. Op.cit., s. - Ibid. Op.cit., s. Peningur ílagdur av framtaksfelag. við viðmerkingum úr Karnovs Lovsamling. Ibid. sum í vóru í tali Fíggjarplaseringar umfata her íløgur í lánsbrøv, eftirlønartryggingar og innlán, men ikki íløgur í partabrøv. Lógaruppskot lagt fyri fólkatingið, apríl av búskaparráðharranum, Marianne Jelved, undir heitinum og specialforeninger. sum virka undir øðrum viðtøkum enn Framtaksgrunnurin Herundir eisini føroysk partabrøv, sum verða við í smámarknaðar-notering. Eirikur Gudnason; The Role of Central Banks in Developing Financial Markets in Small Economies; Economic & Finacial Review; Vol. No. Autumn s. - Kanningararbeiði bleiv keypt frá einari deild hjá Skandinaviska Enskilda-bankanum. Tríggjar frágreiðingar blivu skrivaðar, ein í ein í og ein í Skipanin verður umrødd nærri í parti Over the Counter. Handil yvir borðið við virðisbrøvum, t.v.s., at tey ikki fara um almenna uppboðið. Sjónarmiðini um partabrævahandil í Íslandi, sum her verða førd fram, eru nevnd av ymsum stovnum og fyritøkum, sum samband var við á kanningarferð í Íslandi í mars Nevndin hevði samrøður við persónar, sum høvdu við Íslendska partabrævamarknaðin at gera í ) Seðlabanka Íslands, ) Verðbréfaþingi, ) Íslandsbankanum og Kaupþingi (meklarafyritøka). Vinnugreinaskipanin, sum í hesum sambandi verður nýtt, er ISIC-skipanin. Fyri at gera tað møguligt at samanbera við skuldarsamanseting innan vinnugreinar í Íslandi hevur eginpeningsnevndin tó gjørt onkrar umbólkingar. Dømi: Fyri hevur hagstovan innlisið roknskapir hjá fyritøkum, sum hoyra til vinnugreinina Handil. Í alt eru kanska fyritøkur í vinnugreinini, men tær sum eru skrásettar umboða % av lønarútgjaldingunum í vinnugreinini. Hetta verður roknað út frá upplýsingum úr A-skattaskipanini. Upprokning av innlisnu roknskapunum til alla vinnugreinina verður í døminum her gjørd við at falda rakstrar og statustøl við %/ %. Ein kravjavni (fordringsbalance) vísir fíggjarstøðuna hjá teimum einstøku sektorunum mótvegis øðrum sektorum. Føroyska kravsjavnvágin umfatar í prinsippinum øll fíggjarlig skuldar- og ognarkrøv undantikið eginogn. Hagstova Føroya gjørdi, við hjálp frá danska fíggjareftirlitinum, á fyrsta sinni slíkan kravjavna í fyri ult. árið Hagstovan hevur latið eginpeningsnevndini -sektora kravjavna fyri sum tó enn ikki er almannakunngjørdur. Stórvegis rættingar av fyriliggjandi tølum eru tó ikki væntandi. Tøl fyri av teimum virkjunum, sum vóru skrásett á VerðbréfaÞing tann vísa, at hesi virki høvdu eitt marknaðarvirði upp á mia ISK, samstundis sum eginpeningurin í roknskapunum var gjørdur upp til mia ISK. Td. (partar) av postverki, telefonverki, apoteksverki v.m. Aftur % Føroya landsstýri / Brævalán í krónum Opin røð LÝSING AV LÁNSBRØVUNUM Ábyrgd av prospektinum Útgevari Útgevandi stovnur fyri lánsbrøvini Ábyrgdin hjá fyrireikara Endamál við brævaláninum Útgáva Útgáva av fleiri lánsbrøvum Renta Gjaldingar Uppsøgn og afturrindan í ótíð Lánitíð Fyrning Børsnotering Fondskoda Umfarsleiki Umfaravernd Samtykt Fráboðanir Lóggáva Rættarstøða Navnanotering Sølustøð Seinastu tilburðir Rættarmál Force majeure Fyrireikað hava Ábyrgd VANLIGAR LÁNSBRÆVATREYTIR Upphædd Gjaldingar Afturrindan í ótíð Renta Skattaviðurskifti Fyrning Rættarstøða Veðseting Mishald Lóggáva og varnarting Umfarsleiki og umfaravernd Uppsøgn Fráboðanir Force majeure Útgevari Galdandi útgáva FØROYSKI BÚSKAPURIN Inngangur Fiskivinnan Ídnaður, handverk og byggivinna Handil, tænasta og flutningur Fíggjarvinnan Aðrir vinnumøguleikar Tjóðarhagtøl Útlit fyri føroyska búskapin Lýsing av lánsbrøvunum Føroya landsstýri kr. % lánsbrævalán / Ábyrgd av prospektinum Hetta prospekt hava Landsbanki Føroya og Unibank A/S skipað fyri vegna Føroya landsstýri. Unibank A/S hevur gjørt part eitt (Lýsing av lánsbrøvunum) og part tvey (Vanligar lánsbrævatreytir) og Landsbanki Føroya hevur gjørt triða partin (Føroyski búskapurin). Føroya landsstýri váttar við hesum, at upplýsingarnar í prospektinum eru rættar, at einki heldur er tagt burtur, og at tað heldur ikki í gerðabókum ella øðrum innanhýsis skjølum eru upplýsingar, ið kunnu reingja ta mynd, ið prospektið er ætlað at geva. Útgevari Føroya Landsstýri Útgevandi stovnur fyri lánsbrøvini Føroya Banki Ábyrgdin hjá fyrireikara Sum fyrireikarar vátta Unibank A/S og Landsbanki Føroya, at vit frá útgevara hava fingið allar tær upplýsingar, vit hava biðið um, og sum vit hava hildið verið neyðugar. Vit hava ikki eftirkannað tær fingnu ella upplýstu upplýsingarnar, men vit hava gjøgnumgingið upplýsingarnar og hava sett tær upp ímóti upplýsingunum í prospektinum. Tað eru ikki í gjøgnumgongdini staðfest órættir ella ósamsvarandi viðurskifti. Unibank A/S og Landsbanki Føroya átaka sær onga ábyrgd fyri, at Føroya landsstýri svarar sínum skyldum móti lánsbrævaánarum, og træta millum Føroya landsstýri og lánsbrævaánarar ella ímillum lánsbrævaánarar innanhýsis eru Unibank A/S og Landsbanka Føroya óviðkomandi. Við orðið lánsbrævaánarar. skilst ánarar av skrásettum ánararættindum í Værdipapircentralen. yvir lánsupphædd og rentur í samband við útgivnu lánsbrøvini. Endamál við brævaláninum Lánið verður nýtt til partvísa endurfíggjan av lánsbrævaláni, ið er mió. kr. og sum fellur til gjaldingar desember Útgáva Lánið er kr stórt, og verður skrásett í gjøgnum danska Værdipapircentralen. desember Lánsbrøvini verða noterað á Københavns Fondsbørs sama dag. Lánið verður skrásett í pørtum kr. til støddar, uttan kostnað fyri keypara. Unibank A/S, Landsbanki Føroya, Føroya Banki, Føroya Sparikassi, Norðoya Sparikassi og Suðuroyar Sparikassi hava keypt lánsbrøvini fyri at selja tey víðari til marknaðarkurs. Útgáva av fleiri lánsbrøvum Lánið kann verða latið upp aftur fyri útgávu av fleiri lánsbrøvum til marknaðarkurs og uttan ásetta mestaupphædd. Framtíðar útgávur verða teknaðar uttan kostnað fyri keyparan. Lánið verður afturlatið fyri meirútgávu í seinasta lagi tann november Renta Lánsbrøvini verða rentað % p.a. frá desember Renta verður goldin lánsbrævaánarunum á tær konti, sum skrásettar eru í Værdipapircentralen. Gjaldingar Avroknast skal fyri lánsbrøvini børsdagar eftir handilssdagin, samstundis sum skráseting í Værdipapircentralen er. Tann fyrsta útgávan verður tó avgreidd við virði tann desember Renta og lánsbrævaupphæddin verður goldin lánsbrævaánarunum gjøgnum kontoførandi stovn á tær konti, sum føroyskir og danskir peningastovnar og virðisbrævahandlarar hava ávíst til Værdipapircentralen. Uppsøgn og afturrindan í ótíð Føroya landsstýri kann ikki siga upp lánsbrøvini. Lánsbrævaánarar kunnu bara siga upp lánsbrøvini, um so er, at Føroya landsstýri hevur misrøkt skyldur sínar sambært Vanligar Lánsbrævatreytir. niðanfyri. Lánitíð Øll upphæddin í brævaláninum fellur til gjaldingar í einum tann desember til kurs Lánið verður afturgoldið lánsbrævaánarunum á tær konti, sum skrásettar eru í Værdipapircentralen. Fyrning Fyrningarfreistin er ár fyri rentu og ár fyri høvuðsstól sambært § í Lov om Værdipapirhandel m.v Børsnotering Frá og við desember verða lánsbrøvini noterað á Københavns Fondsbørs. Fondskoda DK Umfarsleiki Lánsbrøvini kunnu umsetast við ongari avmarking. Fyri íleggjarar, sum hoyra undir onnur rættarøki enn Danmark, verður tó tikið fyrivarni fyri lóggávuni í hesum rættarøkjum. Við teimum avmarkingum sum Lov om værdipapirhandel m.v. setir, eru lánsbrøvini at meta sum umferðarpappír ljóðandi uppá handhava. Umfaravernd Tá ið tað ræður um at verja rættindi og at missa rættindi at mótmæla, galda reglurnar í §§ í Lov om værdipapirhandel m.v Samtykt Lánsbrøvini verða útgivin samsvarandi samtykt hjá landsstýrismanninum í fíggjarmálum tann oktober Fráboðanir Allar fráboðanir í sambandi við lánsbrøvini verða latnar Københavns Fondsbørs og prentaðar í minsta lagið í einum donskum dagblaði, sum kemur út um alt landið. Lóggáva Lánsbrøvini eru undir danskari lóggávu. Rættarmál viðvíkjandi lánsbrøvunum skulu leggjast fyri danskan dómstól. Annars eru Vanligar lánsbrævatreytir. sum standa aftanfyri galdandi fyri lánsbrøvini. Rættarstøða Brævalánið er eitt beinleiðis, ótryggjað og ikki aftanfyri stillað krav móti Føroya landsstýri á jøvnum fóti við onnur ótryggjaði krøv móti landsstýrinum. Navnanotering Ikki er møguligt at notera lánsbrøvini uppá navn. Sølustøð Unibank A/S Torvegade København V Telefon Telefax Føroya Banki N. Finsensgøta FR- Tórshavn Telefon Telefax Føroya Sparikassi Tinghúsvegur FR- Tórshavn Telefon Telefax Norðoya Sparikassi Ósavegur FR- Klaksvík Telefon Telefax Suðuroyar Sparikassi FR- Vágur Telefon Telefax Seinastu tilburðir Føroya landsstýri upplýsir, at tað ikki síðani almannakunngerðina av mettum tjóðarroknskapartølum fyri hava verið tilburðar, sum eru avgerandi fyri metingina av teim lánsbrøvum, sum her eru boðin út. Sí eisini upplýsingarnar nevndar aðrastaðni í prospektinum, serstakliga partarnir og Rættarmál Landsstýrinum kunnugt eru ikki rættarmál, sum kunnu fáa størri ávirkan á landsstýrisins fíggjarligu støðu. Heldur ikki er landstýrið kunnugt við at tílík rættarmál eru á veg. Force majeure Føroya landsstýri tekur ikki ábyrgd av skaða, sum teir, ið hava rættindini yvir lánsbrøvunum fáa, av myndugleikaatgerðum, ábrostnum ella hóttandi kríggi, uppreistri, borgaraófriði, náttúruvanlukkum, verkfalli, verkbanni, boykotti og blokadu, um Føroya landsstýri so er partur í tílíkari ósemju ella ikki, og um hon bert rakar partar av virki landsstýrisins. Føroya landsstýri tekur heldur ikki ábyrgd av skaða, sum stendst av, at goldið verður ov seint av hesum atvoldum. Fyrireikað hava Unibank A/S og Landsbanki Føroya. Ábyrgd Hvørki Unibank A/S ella Landsbanki Føroya átaka sær nakra ábyrgd av kredittvirðinum hjá útgevaranum. Vanligar lánsbrævatreytir Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum avgjørdi oktober at geva út lánsbrævarøðina Føroya landsstýri kr. % lánsbrævalán / Vanligu treytirnar, ið standa niðanfyri, verða at galda fyri brævalánið: Upphædd Upphæddin er á útgávudegnum desember kr Gjaldingar Lánið er eitt standandi lán, ið verður afturgoldið til pari tann desember Renta og høvuðsstólur verða goldin á tær konti, sum skrásettar eru í Værdipapircentralen. Afturrindan í ótíð Føroya Landsstýri kann ikki siga upp lánini. Lánsbrævaánarar kunnu bara siga upp lánsbrøvini, um so er, at Føroya landsstýri hevur misrøkt skyldur sínar sambært hesum lánsbrævatreytum. Renta Lánsbrøvini vera rentað % p.a. av áljóðandi virði. Lánið verður rentað frá desember og fellur rentan til gjaldingar afturút tann desember Er neyðugt at rokna rentuupphædd fyri lánsbrøvini fyri styttri tíð enn heilt ár, skal slík renturokning grundast á eitt daga ár við mánaðum og døgum í hvørjum mánaði. Tá ið so er, at tíðin ikki passar til heilan mánað, verða teir veruliga lidnu dagarnir og ein mánaður við døgum nýttir. Fellur dagurin har rentugjaldingin skuldi farið fram á einum degi har peningastovnarnir ikki eru opnir, verður útgjaldingin skotin út til fylgandi dag tá peningastovnarnir eru opnir. Skattaviðurskifti Vísandi til galdandi lóggávu verður í Danmark ikki afturhildin kupongskattur av lánsbrævarentunum. Um kupongskattur verður fingin í lag, vil hesin skattur verða afturhildin av Føroya landsstýri áðrenn goldið verður út til ánarar. Fyrning Fyrningarfreistin er ár fyri rentu og ár fyri høvuðsstól sambært § í Lov om Værdipapirhandel m.v Rættarstøða Brævalánið er eitt beinleiðis, ótryggjað og ikki aftanfyri stillað krav móti Føroya landsstýri á jøvnum fóti við onnur ótryggjaði krøv móti landsstýrinum. Veðseting So leingi øll lánsbrøvini ikki eru afturgoldin, bindur Føroya landsstýri seg til ikki at veita trygd fyri ella at loyva, at trygd verður veitt fyri skuld yvirhøvur fyri at svara skyldur sínar í sambandi við lán, sum landskassin hevur á útgávudegnum fyri lánsbrøvini ella seinni fær, tað verði sum undirveð, handveð ella onnur trygdarveiting í útgevarans verandi ella komandi ognum ella inntøkum, uttan so at lánsbrøvini eru eins væl tryggjað, eisini lutfalsliga, við tílíkum undirveð, handveð ella aðrari trygdarveiting, burtursæð frá sovorðnum undirveð, handveð ella aðrari trygdarveiting í útgevarans eigindómum ella ognum sum trygd fyri allan keypsprísin ella part av keypsprísinum fyri slíkar eigindómar ella ognir íroknað afturatkomin renta. "Lán" skal skiljast sum lán, ið verður tikið við at geva út skuldarbrøv sum verða ella kunnu verða umsett á teimum vanligu marknaðunum. Mishald Um so er, at ein av umstøðum nevnd niðanfyri er íkomin, eftir at Føroya landsstýri hevur móttikið skrivligt krav frá lánsbrævaánarum, tá eru øll lánsbrøvini í brævaláninum beinanvegin fallin til gjaldingar, íroknað ákomin ógoldin renta. Alt hetta fellur til gjaldingar uttan nýtt skrivligt krav gjøgnum skrásettar konti í Værdipapircentralen: a) Um høvuðsstólur ella renta, íroknað morarenta, ikki verða goldin rættstundis, og at hetta framvegis ger seg galdandi, eftir at dagar eru farnir síðani skrivliga áheitanina til Landsstýrið frá brævaánaranum. b) Um Føroya landsstýri annars misheldur skyldur sínar samsvarandi hesum vanligu lánsbrævatreytum, og eitt tílíkt óvirkni ikki kann bøtast um, ella um tað kan bøtast um, ikki verður bøtt um innan dagar frá tí degi landsstýri hevur fingið skrivliga áheitan frá lánsbrævaánara. c) Um skyldurnar hjá Føroya landsstýri í sambandi við gjaldsskyldur annars, um allur høvuðsstólurin á tílíkum skyldum, har mishildið er, svarar til í minsta lagi mió. kr., antin: i) falla til gjaldingar áðrenn ásetta tíð grundað á mishald o.t. ella ii) ikki verða goldnar á afturgjaldingardegnum (ella aftaná umbøtingartíðina ásett eftir lóguni ella aðrari semju millum landsstýri og brævaánara) d) Um møguleikarnar hjá Føroya landsstýri at svara skyldum sínum í sambandi við lánsbrævalánið versna munandi, til dømis, um Føroyar fara úr ríkisfelagsskapinum við Danmark. Lóggáva og varnarting Lánsbrøvini eru undir danskari lóggávu. Rættarmál viðvíkjandi lánsbrøvunum skulu leggjast fyri danskan dómstól. Umfarsleiki og umfaravernd Lánsbrøvini kunnu umsetast við ongari avmarking. Fyri íleggjarar, sum hoyra undir onnur rættarøki enn Danmark, verður tó tikið fyrivarni fyri lóggávuni í hesum rættarøkjum. Við teimum avmarkingum sum Lov om værdipapirhandel m.v setir, eru lánsbrøvini at meta sum umferðarpappír ljóðandi uppá handhava. Tá ið tað ræður um at verja rættindi og at missa rættindi at mótmæla, galda reglurnar í §§ í Lov om værdipapirhandel m.v Uppsøgn Lánsbrævaánararnir kunnu einans siga upp lánsbrøvini, hevur Føroya landsstýri misrøkt skyldur sínar samsvarandi lánsbrævatreytunum í petti omanfyri. Fráboðanir Allar fráboðanir í sambandi við lánsbrøvini verða latnar Københavns Fondsbørs og prentaðar í minsta lagið í einum donskum dagblað, valt av Føroya Landsstýri, sum kemur út um alt landið. Fráboðanir til útgevara, sum skulu latast samsvarandi hesum lánsbrævatreytum, kunnu fullgilt latast til niðanfyri nevnda bústað ella slíkan annan bústað, sum er fráboðaður teimum skrásettu rættindahavarunum, sum samsvarandi fyrsta stykki í hesi treyt Force majeure Føroya landsstýri tekur ikki ábyrgd av skaða, sum teir, ið hava rættindini yvir lánsbrøvunum fáa, av mynduleikaatgerðum, ábrostnum ella hóttandi kríggi, uppreistri, borgaraófriði, náttúruvanlukkum, verkfalli, verkbanni, boykotti og blokadu, um Føroya landsstýri so er partur í tílíkari ósemju ella ikki, og um hon bert rakar partar av virki landsstýrisins. Føroya landsstýri tekur heldur ikki ábyrgd av skaða, sum stendst av, at goldið verður ov seint av hesum atvoldum. Útgevari Føroya landsstýri, Fíggjarmálastýrið Traðargøta Postrúm Argir Galdandi útgáva Hetta prospektið finnst eisini í einari danskari umseting. Harumframt er prospekti at finna á heimasíðu Landsbankans: http://landsbank.fo. Um ivamál stinga seg upp er danska prentaða útgávan tann lóggilduga. Føroyski búskapurin Inngangur Sammettur við búskapin í flestu øðrum framkomnum samfeløgum er føroyski búskapurin ein eintáttaður útflutningsbúskapur, sum í stóran mun stendur á fiskiveiði, fiskaaling og virkaðum fiskaúrdráttum. Ein ógvuliga stórur partur av búskaparliga grundarlagnum og tískil fíggingin undir tí neyðuga innflutninginum av vørum og tænastum stendur á fiskinum, sum sostatt hevur avgerandi týdning fyri tann føroyska samfelagsbúskapin. Føroyski búskapurin er við fiskivinnuni sum høvuðsvinnu sera viðkvæmur fyri broytingum í fiskatilfeinginum eins og søluumstøðunum á altjóða fiska- og matvørumarknaðunum (sí mynd). Stuðulin til fiskivinnuna varð minkaður nógv frá til og hevur síðani verið javnur. Veiðitrýstið er ov stórt enn, og kann føra til, at flotin verður óeffektivur. Fiskidagaskipanin frá hevur ikki víst seg at avmarka veiðitrýstið nóg mikið. Fiskiflotin og fiskavirkini á landi eru tí enn í einari støðu, har tað er neyðugt við búskaparligum og bygnaðarligum tillagingum. At eisini aðrar vinnur hava týdning fyri gongdina í føroyska búskapinum sæst av fylgandi mynd, sum vísir lønargjaldingar í vinnum sum liva av innlendskum eftirspurningi og vinnum sum liva av útlendskum eftirspurningi. Myndin vísir at kreppan í tí føroyska búskapinum byrjaði í vinnum, sum framleiða til innlendskan eftirspurning. Tá so vinnur, sum framleiddu til útlendskan eftirspurning minkaðu nógv í fullu lønargjaldingarnar í øðrum vinnum eisini. Nú er støðan tann, at vøkstur hevur verið í øllum vinnum síðani Tó hevur minking víst seg í í vinnum sum framleiða til útlendskan eftirspurning. Hetta kundi tala fyri varsemi í búskaparpolitikkinum, so vit ikki fáa mynstrið frá unum aftur, við vøkstri í innlandska eftirspurninginum, men ongum vøkstri í vinnum, sum framleiða til útflutnings. Fiskivinnan Fiskiveiða og fiskiskapur Fiskur og fiskivøra standa fyri uml. % av Føroya útflutningi, tá sæð verður burtur frá skipum. Til mitt í unum varð meginparturin av fiskinum veiddur við Grønland, Canada, Norðurnorra og Ísland. Av útflytingum av fiskimørkum og regulering av altjóða fiskiøkjum, máttu føroyingar fiska alt meira í heimasjógvi við tí úrsliti at % av allari veiðuni varð fingin innan fyri fiskimarkið í Í mars varð sett TAC (Total Allowable Catches) fyri týdningarmestu fiskasløgini, tosk, hýsu og upsa. Í var kvotuskipan sett í gildi fyri hesi fiskasløg, men august var kvotuskipanin avloyst av eini fiskidagaskipan. Gýtingarstovnurin av upsa í føroyskum sjógvi er í løtuni mettur at vera minni enn lívfrøðiliga ráðiligt. Lívfrøðingarnir mæla tí til at lækka veiðitrýsti við %. Gýtingarstovnurin av hýsu tikist vera á markinum til tað lívfrøðiliga ráðiliga, meðan toskastovnurin seinastu árini sær út til at vera komin aftur á føtur. Nýggjastu tølini benda kortini á, at stovnurin er í minking. Fiskiíðnaður Kapasiteturin í føroyska fiskiíðnaðinum fevnir um eini størri flakavirki og nøkur smærri virki (talið er eini tá smá virkir og verksmiðutrolarar verða tald við). Framleiðsluorkan er framvegis stór við tí úrsliti at gagnnýtslan er lítil. Føroya Fiskavirking keypti í virkir fyri mió.kr. Síðan hevur Fiskavirking selt ella lagt virkir still, soleiðis at hon nú rekur virkir. Í hevði Føroya Fiskavirking brúk fyri nýggjum eginpeningi, og lánini vórðu niðurskrivaði til mió.kr. Framtaksgrunnurin setti mió.kr. í eginpeningi og Føroya Banki beitti somu upphædd sum lán. Virkini gingu væl í hóast harða altjóða kapping, helst orsakað miðvísari kostnaðar- og úrtøkustýring. Royndirnar við at innflyta ráfisk fyrst í unum eru ikki eru ikki vornar stórar í vavi. Fiskaaling Fiskaaling er ein heldur nýggj vinna í Føroyum. Hon hevur givið eitt gott íkast til búskapin, og er seinasti árini vorðin ein týðandi vinna. Alivinnan hevur ikki, sum fiskivinnan fingið beinleiðis stuðul úr landskassanum. Ídnaður, handverk og byggivinna Meginparturin av føroyska ídnaðinum er knýttur at fiskivinnuni. Hetta er serstakliga galdandi fyri fiskavirkini, men eisini fyri handverk og ídnað sum framleiðir greiðir o.a. til fiskiflotan og fiskavirkini. Virkini í Føroyum, ið framleiða til heimamarknaðin, kappast við útlendskar fyritøkur, og eru í tí støðu at avmarkaði heimamarknaðurin ikki gevur eina framleiðslunøgd, sum ger at virkini kunnu gerast kappingarfør. Heimamarknaðurin var fram til vardur av tollinum á útlendskum vørum og øðrum stuðuli frá tí almenna. Tær truplu kappingartreytirnar síggjast av at ídnaðurin ikki hevur havt somu framgongd sum fiskivinnan. Byggivirksemi hevur verið harðast rakt av kreppuni. Virksemið minkaði í til ein fjórðing síðani síðst í áttatiárunum, men er, sum alt annað virksemi, farið fram seinastu árini. Tann líttli heimamarknaðurin, høgir flutningskostnaðir og eitt í altjóða høpi høgt kostnaðarstig gerð, at Føroyar ikki hava besta grundarlagið fyri at seta á stovn ídnaðarvinnu uttanfyri fiskivinnuna og hjávirksemi hennara. Handil, tænasta og flutningur Flestu nýtsluvørur verða innfluttar. Fleiri og fleiri vørur koma frá ES, % í Ferðafólka flutningurin var í á hædd við tað, hann var í Ein størri og størri partur ferðast flogvegis. Fíggjarvinnan Penga- og gjaldoyraviðurskifti Penga- og gjaldoyraviðurskifti eru felagsmál í danska ríkinum. Málsøkið verður stýrt av rættarforskriftum, sum eru ásettar av donskum ríkismyndugleikum teirra millum tjóðbankanum. Eftir lógini um pengaseðlar o.a. í Føroyum frá hava Føroyar egnar pengaseðlar. Seðlarnir, ið eru lógligt gjaldoyra í Føroyum, verða prentaðir í danska tjóðbankanum við áljóðandi virði krónur, krónur, krónur og krónur. Seðlar verða umbýttir og útflýggjaðir hjá Ríkisumboðnum. Føroyska peningakervið hoyrir undir Det Danske Statsministerium, og stýringina í Føroyum røkir ríkisumboðsmaðurin saman við landsstýrinum. Føroyar fáa ein part av yvirskotinum hjá tjóðbankanum. Hesin partur svarar til ein tann brotpart, sum føroyska seðlaumfarið er av øllum seðlaumfarinum í ríkinum. Penga- og kapitalmarknaðurin Føroyski penga- og kapitalmarknaðurin er ein serligur partur í tí danska penga- og kapitalmarknaðinum, tí hann er partur av felags gjaldoyraøkinum, og av tí tætta sambandinum millum føroyskar og danskar fíggjarstovnar. Í lóggávuni eru ikki gjørdar serstakar avmarkingar fyri føroyskar fíggjarstovnar og tann privata sektorin annars í teirra fíggjarligu viðurskiftum við danskar fíggjarstovnar og marknaðir. Føroyski penga- og kapitalmarknaðurin var árini fyri stórari kollvelting og broytingum í gjaldførisstøðuni. Í var marknaðurin merktur av stórum avlopsgjaldføri, m.a. stórst tað av stórum vøkstri í lánum frá donskum kredittfeløgum, saman við stórum vøkstri í javnanum hjá føroysku peningastovnunum. Hesi ár vuksu útlánini hjá peningastovnunum nógv meir enn innlánini. Síðani hevur gjaldførisstøðan verið munandi spentari. Endin varð, at í oktober máttu Sjóvinnubankanum flytast milliónir í nýggjum kapitali, so bankin kundi lúka tey krøv, sum bankalógin setur um solvens. Eisini Føroya Banki hevði í hesum sama ársfjórðingi ilt við at lúka solvenskravið í bankalógini, og fekk í desember fluttar milliónir krónur í høvuðsheitum frá høvuðspartaeigaranum Den Danske Bank. Í februar mátti Sjóvinnubankin hava milliónir krónur aftrat. Haraftrat mátti bankunum báðum flytast milliardir krónur tilsamans í sambandi við hálvársroknskapin Í vórðu Sjóvinnubankin og Føroya Banki lagdir saman í ein banka, sum fekk heitið Føroya Banki. Danski tjóðbankin Føroysku peningastovnarnir hava somu treytir í tí danska tjóðbankanum sum danskir peningastovnar. Peningastovnar o.a. Í Føroyum vóru tríggir bankar, Føroya Banki, Sjóvinnubankin og Fossbankin, allir við høvuðssæti í Havn. Føroya Banki og Sjóvinnubankin vóru størstir. Pr. desember var javni Føroya Banka og Sjóvinnubankans milliardir krónur. Tann samanlagdi Føroya Banki hevði pr. desember ein javna uppá mia.kr. Frá til árslok vuksu útlánini skjótari enn innlánini, og tey vóru hesi árini við til, at gera gjaldførisstøða bankanna spentari. Frá til fullu útlánini í bankunum næstan milliardir krónur. Ikki minst tí at avsetingarnar móti tapi vóru so stórar í Í Føroyum eru tríggir sparikassar. Føroya Sparikassi við høvuðssæti í Havn virkar um alt landið. Hinir báðir eru økissparikassar Norðoya Sparikassi við høvuðssæti í Klaksvík og Suðuroyar Sparikassi við høvuðssæti í Vági. Javnin hjá Føroya Sparikassa var pr. desember milliardir krónur. Eins og hjá bankunum var gjaldførisstøðan hjá sparikassunum spentari seinna partin av áttatiárunum. Sum hjá bankunum var orsøkin nógv størri vøkstur í útlánum enn í innlánum. Í broyttist myndin, tí ótryggleikin, sum valdaði í báðum høvuðsbankunum, hevði við sær, at pengar vórðu fluttir úr bankum í sparikassar. Tapið hjá høvuðsbankunum báðum var í umleið milliardir krónur. Hetta tap var størri enn eginpeningurin í bankunum. Til tess framvegis at tryggja vinnulívinum fíggingarmøguleikar setti Føroya landsstýri nýggjan pening í bankarnar. Fíggingargrunnurin frá var eftir hetta høvuðspartaeigari í bankunum. Tá ið aðalfundir vórðu hildnir í apríl vórðu teir báðir stóru bankarnir lagdir saman í ein undir navninum Føroya Banki. Tann triði og nógv minsti bankin, Fossbankin, varð lýstur á húsagang november Landsbanki Føroya Longu í var í løgtinginum samtykt lóg um Landsbanka Føroya. Endamálið er, at bankin skal "vera við til at røkja samfelagslig áhugamál við tí í hyggju at varðveita trygg fíggjarviðurskifti í Føroyum og eina javna útbygging av føroyska samfelagnum". Bankin kann áleggja peningastovnunum og øðrum fíggjarstovnum at geva upplýsingar, ið eru neyðugir fyri at meta um ta búskaparligu gongdina í Føroyum. Landsbankin er haraftrat ætlaður at vera bankasamband landskassans, og landsstovnar kunnu nýta bankan sum bankasamband. Haraftrat skal bankin røkja uppgávur í sambandi við almenna lántøku og lánveiting. Bankin varð stovnaður í Eitt umsjónarráð, ein nevnd og ein stjóri stýra bankanum. Í umsjónarráðnum sita eitt nú umboð fyri vinnulívið, peningastovnar og arbeiðsmarknaðin. Aðrir vinnumøguleikar Tann mest eyðsæddi vinnumøguleikin, ið kundi verið eitt ískoyti til fiskivinnuna, er kolvetnisvinna og vinnur knýttar at hesum. Tær jarðfrøðiligu treytirnar eru til staðar fyri einari møguligari oljuvinnu í Føroyum. Tann sannroynd at fleiri oljufeløg eru áhugaði at leita eftir olju, er mest týðuliga ábendingin um teir veruligu møguleikarnar hjá eini framtíðar oljuvinnu undir Føroyum. Oljufeløgini hava ávíst hvørji øki tey eru áhugaði fyri, tá bjóðast skal út. Nýggj tøkni ger tað møguligt at gera betri forkanningar og bora á djúpri vatni. Saman við at oljufeløgini leita eftir nýggjum útvinningarøkjum, ger omanfyrinevnda at Føroyar møguliga verða framtíðar øki innan altjóða oljuvinnu. Oljuráðleggingarnevndin gav juni eina frágreiðing út, sum viðgjørdi spurningar um oljuvinnu undir Føroyum og hvørji árin hon kann fáa á búskapin og umhvørvið, somuleiðis sum eitt uppskot til kolvetnislovgávu varð lagt fram. Tingið samtykti lóggávuna, og fyrsta útbjóðingarumfar, við eftirfylgjandi leitivirksemi, verður sett í verk í tíðliga í Tjóðarhagtøl Flestu av tølunum í eftirfylgjandi talvum eru mett, av tí at arbeiðið við at endurskoða tjóðarroknskapirnar ikki er liðugt enn. Talva vísir, at niðurgongdin í búskapinum er steðgað, og at seinastu árini hevur verið ein stórur vøkstur. Tey seinastu trý árini hevur vøksturin í leypandi prísum verið % um árið. Hesin vøkstur væntast eisini fyri Hetta merkir, at føroyski búskapurin í kemur á hædd við tað, hann var undan kreppuni. BFI fyri fiskivinnuna er vaksið síðani meðan aðrar vinnur hvør sær ikki hava havt líka stóran vøkstur. Fíggjarvinnan hevur verið í minking í tíðarskeiðinum. Talva BFI greinað á vinnubólkar (ársins prísir) (Mió. kr.) Fiskvinna o.a. Vinna, ikki íroknað fiskur Privatar tænastur Fíggjarvirki Almennar tænastur Húsarúm Roknaðar fíggjartænastur Total Talva vísir, at tað hevur verið stórur vøkstur í BTÚ síðani og at vøksturin kemst av vaksandi innlendskum eftirspurningi, herundir serstakliga privatari nýtslu. Talva Veitingarjavni (ársins prísir) (Mió. kr.) BTÚ Vøruinnflutingur Tænastuinnflutningur Óalmennur handil Endalig nýtsla Vøruútflutingur Tænastuútflutingur Innanlanda eftirspurningur Privat nýtsla Almenn nýtsla Privatar íløgur Almennar íløgur Vørugoymslur Landskassin Í varð ein nýggj bókhaldsskipan sett í verk fyri miðfyrisitingina. Henda skipan ger tað møguligt at gera funktionelt og realbúskaparligt býti av útreiðslunum hjá landskassanum. Talva Funktionelt býti av útreiðslum hjá Landsstýrinum Rakstrarinntøkur (Mió. kr.) Skattir og avgjøld Gjøld frá danska statinum Rakstrarinntøkur tilsamans Rakstrar- og løguútreiðslur Fyrisiting Verja Skúlamál Heilsumál Almannamál v.m. Umhvørvi og býli Átrúnaður og mentan Primer vinna Sekunder vinna Samferðsla og samskifti Onnur vinna Rentur oa. Rakstrar- og løguútreiðslur tilsamans Yvirskot Talva vísir tað funktionella uppbýtið. Útreiðslurnar í eru nógv ávirkaðar av bankabjargingunum, sum góvu eyka útreiðslur uppá mió kr. Sum sæst hevur stórur vøkstur verið í avlopinum síðan Fyribils roknskapurin fyri er mettur at fáa eitt yvirskot, sum er meira enn mió kr. Talva Real búskaparligt býti av útreiðslum hjá Landsstýrinum (Mió. kr .) Rakstrarútreiðslur herav løn Rakstrarinntøkur Løguútreiðslur Løguinntøkur Veitingarútreiðslur Veitingarinntøkur Veitingarmillum almennar stovnar Fíggjarpostar Yvirskot *Tølini fyri eru frá fíggjarlógini Talva vísir vaksandi rakstrarútreiðslur, sum í høvuðsheitum stava frá hægri lønarútreiðslum. Veitingarútreiðslurnar minka í tí at stuðulin til fiskivinnuna minkar. Uttanlandsbúskapur Av landfrøðiligu støðu Føroya og tí serliga vinnubygnaðinum eru Føroyar nógv uppi í altjóða arbeiðsbýtinum. Sum lið í hesum arbeiðsbýti eru Føroyar fyri ein stóran part noyddar til at flyta inn tær neyðugu nýtslu- og kapitalvørurnar. Fíggingin av hesum innflutningi kemur í høvuðsheitum frá útflutningi av fiski og fiskaúrdráttum. Gjøgnum ríkisfelagsskapin við Danmark eru Føroyar limir í ST og OECD. Síðan hava Føroyar harafturat verið bundnar av GATT-skyldunum hjá Danmark (av tí at ítøkilig fyrivarni ikki eru tikin). Talva Gjaldsjavnin (Mió. kr.) Vøruútflutningur (fob) Vøruinnflutningur (cif) Handilsjavni Tænastuútflutningur Tænastuinnflutningur Tænastujavni Nettoveitingar Feilir Veitingar og feilir Gjaldsjavnin leypandi postar Í % av BTÚ Útflutningurin Føroyski útflutningurin (skip ikki íroknað) er í vavi og samanseting grundleggjandi bundin at veiðumøguleikunum á føroyskum og fremmandum havleiðum. Virðið á, og samansetingin av útflutninginum (td. býtið millum flak og saltfisk) er harafturat ávirkað av gongdini í prísum á heimsmarknaðinum fyri fiski og fiskaúrdráttum. Frá til minkaði útflutningsvirðið umleið prosent, men er so frá til vaksið prosent. Hetta kemst mest av størri nøgd av útfluttum alifiski, og prísvøkstri fyri óviðgjørdan fisk. Gongdin í útflutningsvirðinum fevnir um stórar munir í mongdarbroytingum og prísbroytingum fyri teir einstøku vørubólkarnar. Umleið prosent av tí føroyska útflutninginum fóru í á ES-marknaðin, Danmark íroknað. Danmark er framvegis tann týdningarmesti marknaðurin. Síðani koma Bretland og Týskland. Innflutningurin Skipainnflutningurin og orkuprísirnir hava havt stóra ávirkan á virðið á innflutninginum tey seinastu árini. Umskiftið í føroyska búskapinum vísir seg eisini fyri innflutningin, sum var minst í Síðani er innflutningurin vaksin prosent. Gjaldsjavnin Føroyski gjaldsjavnin er batnaður nógv í árunum og hevur verið støðugur síðani. Minkingin á handilsjavnanum er uppvigað av lækkaðum rentugjaldingum. Skuldin Talva vísir eitt yvirlit yvir skuldina hjá Føroya landsstýri greinað í gjaldoyra. Skuldin er umroknað til danskar krónur. Rentan er føst, har einki annað er nevnt. Talva Skuldin hjá landsstýrinum / - / - Skuld til danska statin KR. KR. KR. KR. KR. KR. KR. KR. mió. KR. mió. Íalt Onnur skuld í Danmark Skuld í Føroyum Lánsbrøv Tilsamans Skuldin til danska statin er vaksin frá mia.kr. ultimo til mia.kr. medio Hetta kemst av at Føroya Landsstyri við lánum frá danska statinum í og setti mia.kr. í Fíggingargrunnin frá Hesin grunnur varð stovnaður við tí endamáli at seta partapening og ábyrgdapening í størri føroyskar peningastovnar, og at vera virkin eigari í teimum peningastovnum, talan er um. Síðani er skuldin vaksin, tí uttanríkisskuld er løgd um til lán frá danska statinum, soleiðis at Føroya Landsstýri onga skuld hevur uttanfyri ríkið frá (undantikið lánsbrøv, ið vera seld uttanríkis). Frá juni var landskassans skuld umløgd til eitt annutitetslán við afturgjalding í ár og % rentu, og eitt rentufrítt standandi lán, ið skal gjaldast í um Føroyar finna olju í tíðarskeiðinum. Talva Veðhald hjá landstýrinum kr. Veðhald fyri: Almennir stovnar Landsbanki Føroya Sosial vælferð Kommunir Kommunalir stovnar Almenn skuld Fiskiveiða Aling Fiskavirking Onnur vinna Samferðsla Privat skuld Samlað veðhildin skuld Veðhaldini hjá Føroya Landsstýri eru fallin frá mia.kr. ultimo til mia.kr. ultimo Næstan helvtin av hesum veðhaldum er fyri kommunuskuld og næstan eingi eru fyri privata skuld. Talva Øll nettoskuldin Mió. kr. Samlað nettoskuld Almenn skuld Privat skuld Samlað uttanlanda skuld (excl. DK) Almenn skuld Privat skuld Talva vísir, at tann samlaða nettoskuldin hjá Føroyum til útlond er fallin frá mia. í til mió kr. í Skuldin er síðan vend til eina ogn uppá mió kr. í Henda stóra broyting kemst av stórum yvirskotum á gjaldsjavnanum seinastu árini. Tó hava avskrivingar í samband við bankamálið og tap hjá øðrum kreditorum eisini hjálpt til at minka um skuldina. Í talvuni sæst at skuldin er flutt frá tí privata til tað almenna. Hetta stendst av at landsstýrið átók sær stóra skuld fyri at umskipa búskapin, og yvirtók skuld, tí at veðhald gjørdust effektiv. Av hesum almennu tiltøkum hava privatar fyritøkur fingið minkað skuldina í útlondum, og peningastovnar og tryggingar hava økt teirra ognir í útlondum. Útlit fyri føroyska búskapin Føroyski búskapurin hevur havt stóra framgongd síðani og bjartskygni er millum manna. Arbeiðsloysi er minkað úr prosent niður í prosent, og lønarútgjaldingarnar eru hækkaðar umleið prosent í miðal um árið. Talva Búskapargongd BTÚ í mió. kr. BTÚ vøkstur í % Inflatión % Netto uttanlanda skuld Talva vísir ein vøkstur í BTÚ i føstum prísum uppá ávíkavíst og prosent seinastu tvey árini. Nettoskuldin hjá Føroyum til útlond er minkað nógv síðani (talva ). Landskassaroknskapurin vísti longu avlop í og hevur víst stór og vaksandi avlop árini aftaná. Hetta, saman við tí stóra vøkstrinum síðani vísir øðiliga stór sveiggj í búskapinum og bendir á, at tiltøkini, sum landsstýrið noyddist at ganga undir í vóru sera strong, og kundu kanska verið linari. Skerjingarnar hesi árini hava ført við sær, at framleiðslutólini, samferðslukervi o.s.fr. eru nógv niðurslitin. Tessvegna er bygdur upp ein stórur tørvur á íløgum komandi árini. Nú, tann føroyski búskapurin er í stórum vøkstri, kann vandi tí vera fyri upphiting av búskapinum. Landsstýrið hevur hevur hetta í huga og roynir at hjálpa uppá trupulleikan við at vísa afturhaldni í almennu útreiðslunum, tvs. við lítlum vøkstri í rakstarútreiðslunum og strangari stýring av øllum almennum íløgum. Aftur Landsbanki Føroya Frágreiðing Búskaparpolitikkur í Føroyum INNIHALD Samandráttur Inngangur Búskapargongdin síðani Búskaparpolitikkur Pengapolitikkur Gjaldoyrapolitikkur Fíggjarpolitikkur Inntøkupolitikkur Vinnupolitikkur Førdur búskaparpolitikkur Meting um búskaparpolitikkin Ávirkan á eftirspurningin Ávirkan á útboðið Samantak Sveiggj og úrtøka Útlit og búskaparpolitikkur Samandráttur Tann búskaparliga gongdin í Føroyum árini verður lýst við gongdini í útgoldnum lønum, sum verða býttar í tveir høvuðsbólkar, útflutningsvinnur og eftirspurningsvinnur. Broytingarnar ella sveiggini í føroyska búskapinum hava verið stór hesa tíðina. Vert er at geva gætur, at broytingarnar hava verið nógv størri í eftirspurningsvinnunum enn í útflutningsvinnunum. Broytingarnar í eftirspurningsvinnum vóru + mkr frá til endan av síðan mkr til endan av og síðan aftur + mkr til ársenda Í útflutningsvinnum vóru broytingarnar til endan av + mkr, síðan til endan av mkr og harnæst til ársenda + mkr. Lagt eigur at verða til merkis, at niðurgongdin byrjaði í eftirspurningsvinnunum í Hetta hongur saman við, at studningarnir til fiskivinnuna vórðu hækkaðir í og vórðu hildnir høgir til Hetta merkir, at vóru studningarnir ikki hækkaðir, hevði niðurgongdin byrjað í í útflutningsvinnum. Vanliga verður sagt, at Føroyar eru viðbreknar, tí tær eru so eintáttað knýttar at fiskivinnu, men tølini vísa, at tað eru eftirspurningsvinnurnar, sum hava gjørt búskapin umleypandi árini Nakrar høvuðsgreinar í búskaparpolitikki verða umrøddar. Tær eru pengapolitikkur, fíggjarpolitikkur, inntøkupolitikkur, vinnupolitikkur og gjaldoyrapolitikkur. Endamálið við hesum politikkum er oftast at ávirka annaðhvørt eftirspurningin ella útboðið til tess at fremja tillagingar í búskapinum. Konjunkturpolitikkur er mangan at ávirka eftirspurningin, so búskapurin lagar seg skjótt, meðan bygnaðarpolitikkur mangan er at ávirka útboðið til tess at fáa eina varandi tillaging í búskapinum, t.d. at styrkja kappingarførið. Havast skal tó í huga, at búskaparlig inntriv sjáldan eru so beinrakin, at t.d. eitt konjunkturpolitiskt tiltak bert hevur ávirkan í eftirspurningin. Mangan verður útboðið eisini ávirkað. Høvuðsstevnan við búskaparpolitikki er tí aloftast at minka um sveiggini í búskapinum við konjunkturpolitikki og at styrkja um kappingaførið við strukturpolitikki ella bygnaðarpolitikki. Við støði í gongdini í lønartølunum og myndum av árligum broytingum í eitt nú landskassans roknskapi og í útlánsvirkseminum í fíggjarmarknaðinum verður gjørd ein lýsing av førdum búskaparpolitikki og teirri ávirkan, hann hevur havt á gongdina. Sum heild kann sigast, at tann førdi politikkurin frá til hevur skundað undir gongdina í búskapinum, bæði tá framgongd hevur verið, og tá afturgongd hevur verið. Roynt hevur verið at mótvirka konjunkturgongdini. Í varð minkað um eftirspurningin við øktum avgjøldum, men á øðrum økjum økti politikkurin enn meira um eftirspurningin, og politikkurin nart ikki við útlánsvøksturin hjá peningastovnum og realkreditfeløgum. Í varð roynt at reka ein rúmari fíggjarpolitikk, men orkan í búskapinum var so niður undir komin av tí stóru skuldini, at tiltøkini megnaðu ikki at forða niðurgongdini. Tað má tí sigast, at hesar royndirnar hava ikki munað nógv í tí førda búskaparpolitikkinum og hava tí fingið lítla ávirkan á samlaðu gongdina. Útboðssíðan í føroyska búskapinum hevur verið til umrøðu, og serstakliga við studningum hevur verið roynt at styrkja kappingarførið hjá útflutningsvinnum. Studningurin hevði ikki við sær, at tillagingarevnini í útflutningsvinnunum vórðu styrkt. Bankabjargingarnar í og umskipanin av skuldini hjá fyritøkum, sum kom aftaná, er størsta ítak, sum hevur havt ávirkan í útboðssíðuna í føroyska búskapinum. Nógv bendir tí á, at ávirkanin í útboðið og kappingarførið er ikki komin av miðvísum politikki, men heldur hevur staðist av gongdini í eftirspurninginum. Tá virkini fingu skuldina umskipaða, mentist kappingarførið hjá fyritøkunum í bæði útflutningsvinnum og eftirspurningsvinnum nógv. Mangt bendir á, at hetta er ein av høvuðsgrundunum til, at búskaparvøksturin tók seg so skjótt upp eftir Útgoldnu lønirnar í eftirspurningsvinnunum eru síðan øktar hálvaaðru ferð tað, sum lønirnar eru øktar í útflutningsvinnunum. Tí bendir nógv á, at tað eru tann ávirkanin, sum skuldarsaneringin hevur havt á kappingarførið, og tann ávirkanin, sum skattalækkingarnar hava havt á eftirspurningin, sum hava skapt framgongdina í búskapinum saman við tí, at fiskastovnarnir hava verið betri fyri. Mørk eru fyri, hvat einhvør búskapur orkar, og hetta hevur við sær, at inntøkur kunna fara fyri bakka, um ov stór sveiggj vera loyvd. Tað merkir aftur, at nakað kann vinnast við einum miðvísum politikki, sum hevur sum mál at minka um sveiggini. Búskapurin er í løtuni í stórum vøkstri. Útgoldnu lønirnar vaksa við einum prosentum fyri árið. Tí er ikki ráðiligt at seta meira ferð á búskapin. Skattapolitikkurin hjá landinum er ikki so stimbrandi longur, men onnur viðurskifti virka stimbrandi, t.d. vaksa útreiðslurnar hjá kommunum, fíggingarkostnaður er fallandi, inngjaldið til ALS er lækkað, eins og teir nýggju lønarsáttmálarnir geva meira í løn. Hetta eru viðurskifti, sum tala fyri tiltøkum at avmarka eftirspurningin. Óvissan um, hvussu leingi framgongdin í fiskivinnuni fer at halda sær, elvir eisini til óvissu um tørvin á avmarkandi tiltøkum. Minka veiðunøgdirnar og lækka fiskaprísirnir verður eftirspurningurin minni, og tí verða avmarkandi tiltøk ikki so neyðug. Íløgurnar hava leingi verið smáar. Vaksa tær, veksur eftirspurningurin. Fyrilit, sum tey, ið her eru nevnd, hava ikki verið frammarlaga í huganum, tá búskaparpolitikkurin hevur verið lagdur til rættis. Mælt verður tí til, at landsstýrið og løgtingið seta sær fyri at hava eina mannagongd, sum tryggjar, at tílík fyrilit altíð verða tikin við, tá búskaparpolitikkurin verður viðgjørdur. Inngangur Í øllum búskapum henda broytingar av og á t.d. í arbeiðsloysi, gjaldsjavna og framleiðslu. Ikki ber til at fyribyrgja teimum heilt, men royndir í øðrum londum vísa, at til ber at tálma hesum broytingum ella sveiggjum. Búskaparpolitikkur er eitt nú at royna at javna broytingar í búskapinum. Búskaparteoretikarar eru, sum halda tað vera skeivt at reka búskaparpolitikk Tað er ikki sjónarmiðið í hesari frágreiðingini, men búskaparpolitikkur, sum verður rikin til tess at fáa ávísa ávirkan á einum øki, kann hava óhepna ávirkan á øðrum økjum. Í Føroyum hava vit havt sera stór umskifti og broytingar í búskapinum. Í -unum høvdu vit ovurstórt virksemi við stórliga vaksandi skuld, og í -unum fingu vit av ringastu niðurgangstíðum, og oman á tað skuldi skuldin gjaldast aftur. Sjálvt um búskaparpolitikkurin m.a. hevur havt til endamáls at javna sveiggini, má ásannast, at úrslitið hevur verið tað øvugta. Í frágreiðingini verða ymsir tættir í búskapinum lýstir. Fyrst verður hugt at búskapargongdini síðan Síðan verða nøkur búskaparpolitisk amboð lýst, og greitt verður frá, hvussu tey eru brúkt í Føroyum. Mett verður um búskaparpolitikkin og mett verður eisini um útlitini fyri og tørvin á búskaparpolitikki í løtuni. Búskapargongdin síðani Føroyar hava sum nevnt hesi seinastu árini verið fyri stórum umskiftum og broytingum í búskapinum. Hagtøl fyri útgoldnar lønir í Føroyum eru tøk fyri tíðina síðani tá samtíðarskatturin varð settur í verk. Hesi tøl eru góð og álítandi hagtøl um gongdina í búskapinum. Nógvar sundurgreiningar kunnu gerast. Mest vanliga sundurgreiningin er eitt sektorbýti við vinnugreinum. Har sæst mangt áhugavert, m.a. hvussu tær ymisku greinarnar í vinnuni hava klárað seg hvør sær í mun til hvørja aðra. Í hesi frágreiðingini verður útgangsstøði tikið í einum tvíbýti av vinnunum í Føroyum. Annað býtið fevnir um tær vinnur, ið mest verða ávirkaðar av innlendskum eftirspurningi, tvs. vinnur ið veita vørur og tænastur til húsarhald og vinnur, bæði til íløgur og nýtslu. Hitt býtið fevnir um vinnur, sum framleiða til útflutnings. Fyrst og fremst fiskivinna á sjógvi og landi. Í mynd er lønargongdin víst fyri innlendskar eftirspurningsvinnur og útflutningsvinnur. Fyri hvønn av hesum vinnubólkunum er víst ein kløn strika, ið vísir hvussu lønirnar skifta gjøgnum árið, og ein tjykkri strika, sum vísir miðal fyri mánaðir. Strikan við árligu miðaltølunum hevur størsta áhugan her. Frá til vuksu útgoldnu lønirnar í innlendskum eftirspurningsvinnum sera nógv, meðan útflutningsvinnurnar nærum stóðu í stað samanlagt. Í vóru útgoldnu lønirnar í hæddini, og í fóru tær at minka í innlendsku eftirspurningsvinnunum. Í útflutningsvinnunum stóðu lønirnar í stað ella høvdu hug at vaksa fram til seint í tó at studningarnarnir vóru stórir hesi árini. Tað er sostatt staðfest, at niðurgongdin í føroyska búskapinum byrjaði í innlendsku eftirspurningsvinnunum og ikki í útflutningsvinnunum, sum ofta hevur verið sagt. Tó skal viðmerkjast, at niðurgongdin í fiskivinnuni hevði komið í um studningarnir ikki vórðu øktir munandi. MYND Lønir og hýrur í útflutningsvinnunum fóru at minka álvarsliga í Hetta stóðst av fiskaloysi, fallandi prísum og stórari skuld í fiskivinnufyritøkum. Nógv skip vóru bundin við bryggju, tá fígging fekst ikki til raksturin. Studningarnir minkaðu, bankarnir vóru í svárum trupulleikum og vórðu endurstovnaðir. Lønirnar í hesum vinnum minkaðu til fyrst í Lønirnar í innlendsku eftirspurningsvinnunum minkaðu framvegis í men í minkaðu lønirnar serliga nógv ( %), og í minkaðu tær nakað afturat til tær rukku lágmarkið síðst í árinum. Tað var endurreisingaravtalan millum landsstýrið og donsku stjórnina og táttingin av politikkinum, sum elvdi til hesa niðurgongdina í og Lønirnar í útflutningsvinnunum hava verið í vøkstri síðan fyrst í og við árslok vóru tær tær somu, sum tær vóru síðst í hóast studningarnir úr landskassanum vóru nógv minni enn tá. Meira fiskur og betri prísir eru ein týðandi partur av frágreiðingini, men skuldarsaneringar eftir bankabjargingarnar hava helst gjørt reiðaravirkini meira lønandi, og hava økt um virknu veiðuorkuna serstakliga sammett við Í innlendsku eftirspurningsvinnunum hava lønirnar verið í vøkstri síðan fyrst í og við ársenda vóru tær út við % av hámarkinum í Mangan verður sagt, at Føroyar eru so eintáttað knýttar at fiskivinnu, at størri ótryggleiki er fyri inntøkunum í samfelagnum enn í londum við meira fjølbroyttum vinnugrundalag. Nógv er ivaleyst um tað, men gongdin í føroyska búskapinum seinastu árini vísir, at sjónarmiðið er ikki bara rætt. Í mynd kann tíðarskeiðið býtast í trý skeið við uppgongd, niðurgongd og uppgongd bæði fyri eftirspurnings- og útflutningsvinnur. Toppur og botnur falla tó ikki saman í tíð fyri hesar vinnur: Skeið Fyrsta Annað Triðja Útflutningsvinnur + mkr mkr + mkr Eftirspurningsvinnur + mkr mkr + mkr Broytingarnar hava verið væl størri í eftirspurningsvinnunum enn í útflutningsvinnunum. Ein skuldi trúð, at tað var lættari at stýra eftirspurningsvinnunum enn útflutningsvinnunum, tí tær seinnu byggja á hitt livandi tilfeingið fisk, sum hevur sínar egnu góðu og ringu tíðir. Í staðin fyri at javna sveiggini frá útflutningsvinnunum, hava eftirspurningsvinnurnar hesa tíðina gjørt búskapin meira umleypandi. Búskaparpolitikkur Búskaparpolitikkur kann lýsast sum royndin hjá myndugleikum at ávirka gongdina í búskapinum. Búskaparpolitikkurin kann býtast í nakrar høvuðsbólkar. Her verða fimm tílíkir bólkar umrøddir: pengapolitikkur, fíggjarpolitikkur, inntøkupolitikkur, vinnupolitikkur og gjaldoyrapolitikkur. Føroyskir myndugleikar kunnu ikki reka gjaldoyrapolitikk, tí vit eru í gjaldoyrasamgongu við Danmark, men hinar fýra bólkarnir kunnu brúkast til at ávirka gongdina í búskapinum. Hesir bólkar eru tó ikki nóg greitt uppbýttir, tí fleiri búskaparpolitisk tiltøk kunnu sigast at koma undir meira enn ein høvuðsbólk. Í búskaparpolitikki verður eitt nú hugsað um, hvussu politikkurin ávirkar konjunkturarnar eftir stuttari tíð, og hvussu hann ávirkar bygnaðin í samfelagnum í longri framtíð. Í stutttíðar- ella konjunkturpolitikkinum verður aloftast roynt at ávirka eftirspurningin í samfelagnum, tó at tað eisini kemur fyri at roynt verður at ávirka útboðið. Í langtíðar- ella bygnaðarpolitikkinum liggur høvuðsdenturin á at styrkja útboðssíðuna í búskapinum. Eftirspurningur og útboð eru sostatt tvey týðandi hugtøk í búskaparfrøðini. Eftirspurningur er eftirspurningur eftir vørum og tænastum til nýtslu og íløgur hjá privatum og almennum fyritøkum og stovnum og hjá húsarhaldum, innanlands ella uttanlands, og eisini eftirspurningur eftir arbeiðsmegi. Við eftirspurningspolitikki verður roynt at ávirka ta innlendsku peninganýtsluna hjá teimum, ið ráða yvir pengum, og á tann hátt at ávirka virksemið og eftirspurningin eftir arbeiðsmegi í landinum. Útboð er útboð av vørum og tænastum frá innlendskum og útlendskum framleiðarum. Arbeiðsmegin verður eisini boðin út til innlendskar og útlendskar arbeiðsgevarar. Útboðspolitikkur snýr seg tí ofta um at styrkja tann innlendska framleiðsluførleikan mótvegis tí útlendska. Pengapolitikkur, gjaldoyrapolitikkur og fíggjarpolitikkur verða vanliga roknað sum konjunkturpolitisk amboð, sum verða brúkt fyri at ávirka eftirspurningin í samfelagnum. Hinvegin verða inntøkupolitikkur og vinnupolitikkur vanliga roknað sum bygnaðarpolitisk amboð, sum verða brúkt til tess at fáa ávirkan á útboðið. Pengapolitikkur Pengapolitikkur snýr seg um at stilla og ávirka fíggingarmøguleikar og fíggjarvirksemi. Høvuðsgreinin í pengapolitikkinum hevur sum mál at fáa tryggleika í penga- og fíggjarviðurskifti eins og javnvág í búskapin. Í fleiri londum hevur tjóðbankin ábyrgdina av hesi høvuðsgreinini í pengapolitikkinum og skal virka fyri, at pengapolitikkurin saman við búskaparpolitikkinum hjá stjórnini tryggjar støðugan búskap. Tjóðbankin avger, um hann vil hava tátt ella rúmt samfelagsgjaldføri, og til hetta hevur hann nøkur amboð: hann selur ella keypir lánsbrøv, so pengamongdin passar so nøkulunda til tørvin. Hesin handil er lítil í mun til allan handilin við lánsbrøvum og øll útistandindi lánsbrøvini. Tí ávirkar hesin handilin hjá tjóðbankanum ikki rentuna. hann selur ella keypir virðisbrøv á peningamarknaðinum við stuttari afturgjaldstíð. Í hesum føri er tjóðbankans virksemi stórt í mun til tað, sum peningastovnar og fíggjarstovnar hava brúk fyri av gjaldføri, og tí ávirkast rentan á hesum stuttu virðisbrøvum. hann bjóðar peningastovnunum konti, har teir kunnu hava positivt ella negativt millumverandi innistandandi fyri rentu, sum tjóðbankin ásetir. Tað, sum er umráðandi í hesum føri, er at samvirka so væl við marknaðin, at peningastovnar og fíggjarstovnar broyta rentuna til sínar kundar, tá tjóðbankin broytir sína. Tað er tann stutta rentan, sum verður ávirkað av pengapolitikkinum, meðan tann langa rentan verður ásett á marknaðinum. Tey seinastu árini er pengapolitikkurin sera nógv broyttur í framkomnum londum. Fyrr var heilt vanligt, at serskipanir vóru til fígging av vinnuligum virksemi (ofta serskipanir til hvørja vinnugrein) ella til ávís endamál (t.d. íbúðir), men tílíkar serskipanir eru vorðnar færri, og størri dentur er lagdur á politikkin, sum tryggjar ein støðugan búskap. Verður rentan ávirkað, ávirkast fíggingarkostnaðurin. Hetta ávirkar aftur eftirspurningin, men samstundis verður eisini kappingarførið millum innlendskt og útlendsk fíggingarútboð ávirkað, tí pengapolitikkurin, sum hann er lýstur her, ávirkar rentuna innanfyri valutaøkið. Føroyar eru í valutaøki saman við Danmark, og tjóðbankin førir sama pengapolitikk fyri alt gjaldoyraøkið. Føroyskir peninga- og fíggjarstovnar eins og vanligar fyritøkur kunnu frítt gera fíggjaríløgur í Danmark, eins og tær kunnu læna har, um tær hava kreditvirði til tað. Hetta ger ikki, at tú ikki kanst føra pengapolitikk í Føroyum, men hesi viðurskifti avmarka, hvussu tú kanst reka pengapolitikk. Í dag eru ikki so nógvar serskipanir í Føroyum, men nakrar. Rentuskattaskipanin er ein stuðul til fíggjaruppsparing og samstundis ein stuðul til føroyskar peningastovnar, tí hon styrkir teirra kappingarføri mótvegis útlendskum stovnum og øðrum fíggjaríløgum. Trygging er í dag fræls, men hevur til fyri stuttum verið monopolvirksemi. Sethúsafígging er avmarkað til føroyskar lánistovnar og rentustuðul til sethúsalán avmarkar fíggjarkostnaðin á hesum øki. Teir almennu lánistovnarnir eru serskipanir hvør á sínum øki, men teir eru ikki so virknir, sum teir hava verið. Hesar serskipanir hava gjørt sítt til, at føroyski fíggjarmarknaðurin virkar á sín sermerkta hátt. Fólk og fyritøkur hava í Føroyum lítið úrval av møguleikum innan fíggjaríløgur (vælkendir møguleikar aðrastaðni eru lánsbrøv og partabrøv). Møguleikarnir at føra pengapolitiskan konjunkturpolitikk eru avmarkaðir, men nakrir møguleikar eru við umsiting av almennum gjaldføri. Hitt almenna í Føroyum eigur heilt fitt av gjaldførum peningi. Landsbankin ræður yvir stívliga helvtini av hesum peningi, og umsitur peningin við atliti til samfelagsgjaldføri og avkast. Landsbankin hevur flutt gjaldføri av landinum, men tann parturin av almennu pengunum, sum landsbankin ikki ræður yvir, verður ikki umsitin við gjaldførinum í huga. Tí hevur hitt almenna alt ikki ta konjunkturávirkan við gjaldførinum, sum tað kundi havt. Sum dømi um at pengapolitikkur eisini kann vera bygnaðarpolitikkur, kann nevnast, at myndugleikarnir kunnu fremja fyriskipanir, sum broyta virkisháttin á fíggjarmarknaðinum, t.d. við at stovna ein virðisbrævamarknað. Gjaldoyrapolitikkur Gjaldoyrapolitikkurin verður roknaður sum partur av pengapolitikkinum, tá tað snýr seg um útboðið. Roynt verður at styrkja kappingarførið hjá vinnuni við at niðurskriva gjaldoyrað, tí tá verða vørurnar bíligari í útlondum. Niðurskriving av gjaldoyranum hevur inflatión við sær, tí útlendskar vørur gerast dýrari, og tað hevur víst seg, at onnur lond ofta noyðast at svara aftur við niðurskriving av sínum gjaldoyra. Tað hevur tí víst seg, at samlaða úrslitið av gjaldoyrapolitikki mangan hevur verið prísvøkstur hjá øllum londunum, og onki land hevur fingið betri kappingarføri. Føroyar kunnu ikki føra sjálvstøðugan gjaldoyrapolitikk, tí vit hava ikki sjálvstøðugt gjaldoyra. Hinvegin hava vit verið ávirkað av gjaldoyrapolitikkinum hjá Danmark. Danmark hevur síðani fyrru oljuprískreppuna í fyrru helvt av -unum rikið ein støðugt meira liberalan gjaldoyrapolitikk, har formligar forðingar fyri fíggjarsamstarvi hjá vinnulívi og einstaklingum við útlond eru tiknar burtur. Hetta er gjørt í altjóða samstarvi í m.a. felagsskapunum OECD og ES við tí endamáli at lætta um altjóða handil og fíggjarsamstarv. Eitt sindur seinni enn í Danmark vórðu forðingarnar eisini tiknar burtur fyri føroyingar. Gongdin hevur annars eisini verið tann, at lond eru vorðin meira varin við at broyta virðið á gjaldoyranum. Hetta kemst av, at eitt betri álit á trygt gjaldoyravirði gevur lægri fíggingar- og samhandilskostnað, sum eisini hevur týdning fyri kappingarførið. Fíggjarpolitikkur Í fíggjarpolitikkinum verður eftirspurningurin í samfelagnum ávirkaður við útreiðslum og inntøkum hjá tí almenna (tvs. landi, kommunum og sosialum trygdarskipanum). Hetta kann annaðhvørt gerast við at broyta inntøkurnar sum skattir, avgjøld ella onnur gjøld, ella við at broyta útreiðslurnar, sum eru a) rakstur av stovnum, b) íløgur, c) studningur til vinnu ella d) veitingar til einstaklingar. Broytir tú útreiðslurnar til rakstur ella til íløgur, fær broytingin beinleiðis árin á eftirspurningin. Broytir tú skattir, avgjøld ella veitingar til einstaklingar, verður árinið stýrt av nýtslukvotuni hjá teimum, sum verða rakt av teim almennu tiltøkunum. Broytir tú studningar til vinnu, verður eftirspurningurin ávirkaður í tann mun, virkir ikki steðga ella sleppa undan at minka um sítt virksemi. Her er talan um stutttíðarávirkanina á eftirspurningin. Tá konjunkturpolitikkurin verður lagdur til rættis, skal havast í huga, at fíggjarpolitikkurin eisini hevur langtíðarávirkan. Tað er t.d. lættari at økja um almennar rakstrarútreiðslur enn at minka um tær, og tað hevur við sær, at í flestu londum veksur almenni sektorurin í mun til privata sektorin. Flestar almennar nýíløgur hava vaksandi rakstrarútreiðslur við sær. Vaksandi almennur sektorur krevur vaksandi skattatrýst, sum aftur krevur produktivitetsvøkstur í privatu vinnuni, skal hon standa seg í altjóða kappingini. Sosialar veitingar, ið skapa trygdarnet fyri fólk langt upp í miðalinntøkurnar, minka um tørvin á privatari uppsparing, og fáa nýtsluna at vaksa sum partur av inntøkuni. Vinnuligir studningar minka um tørvin á rationalisering og produktivitetsvøkstri og forða tí fyri at økja um vinnuliga kappingarførið, verður studningurin ikki uppihildin. Alt hetta skal umhugsast, tá farið verður undir at fremja fíggjarpolitikk, sum er ætlaður at virka ímóti konjukturunum. Í tann mun, fíggjarpolitikkurin fær ávirkan á uppsparingaratburðin hjá fólki og fyritøkum, hevur hann eisini pengapolitiska ávirkan. Tað eru landsstýrið og løgtingið, sum hava ábyrgdina av fíggjarpolitikkinum í Føroyum. Fíggjarpolitikkurin er tað sterkasta konjunkturpolitiska amboðið, og landsmyndugleikarnir hava fult lóggávuræði yvir honum. Tað kann ikki sigast, at konjunkturpolitiska endamálið hevur staðið sterkt í føroyskum fíggjarpolitikki, tó at ávirkanin á konjunkturarnar hevur verið stór, t.d. bæði í -unum og -unum. Inntøkupolitikkur Við inntøkupolitikki verður roynt at ávirka inntøkur og prísir. Endamálið við inntøkupolitikki hevur aloftast verið at halda vøkstrinum í prísum og framleiðslukostnaði á einum lægri stigi, enn hann annars hevði verið. Við øðrum orðum er endamálið at styrkja um útboðssíðuna ella kappingarførið í búskapinum. Inntøkupolitisku amboðini, sum hava verið brúkt, eru ógvuliga ymisk og kunnu vera bæði sterk og veik. Ikki er ókent, at semingsuppskot til lønarsáttmálar eru sett í gildi við lóg, ella at prís- og/ella vinningssteðgur eru sett í gildi við lóg. Hinvegin er heldur ikki ókent at myndugleikar heita á partarnar á arbeiðsmarknaðinum um at halda aftur í lønarkrøvum ella boða teimum frá, hvørjar prís- og lønarhækkingar búskapurin tolir, áðrenn tær elva til inflasjón og arbeiðsloysi. Búskaparfrøðingar eru í øllum teoriskúlum, sum ivast nógv í, um nakar dugur er í at reka inntøkupolitikk. Hinvegin eru nakrir búskaparfrøðingar millum monetaristar og keynesianarar, sum halda, at inntøkupolitikkur kann brúkast sum stuðul eina stutta tíð, meðan høvuðsdenturin skal liggja á fíggjar- og pengapolitikki. Nakrir búskaparfrøðingar í keynesskúlanum leggja dent á, at felagsskapir hjá arbeiðsfólki og fyritøkum hava monopolmakt, og tí er tað neyðugt í inntøkupolitikki at hava hetta í huga. Lutvíst er tað neyðugt at byggja upp trúvirði millum partarnar við førdum politikki, og lutvíst er tað neyðugt við bygnaðartiltøkum at minka um stívleikar, sum standast av monopolmakt. Í Noregi er siðvenja at seta semingsuppskot í gildi við lóg. Eisini í Danmark hevur hetta verið brúkt, men eitt sindur minni. Í Føroyum hevur tað komið fyri nakrar ferðir, at semingsuppskot eru sett í gildi við lóg. Í fleiri førum hevur løgtingið samtykt lógir um prís- og/ella vinningssteðg í sambandi við seming á arbeiðsmarknaðinum. Landsstýrið, sum sat frá til brúkti fleiri ferðir ynskið um lønarafturhald sum grund fyri skattalættum, sum vórðu framdir. Tað kann tí eisini sigast, at í Føroyum er siðvenja, at myndugleikarnir leggja upp í lønarsamráðingar. Í fleiri evropeiskum londum hava stívleikar á arbeiðsmarknaðinum ført til, at arbeiðsloysið er sera stórt og trupult at fáa bilbukt við. Inntøkupolitikkur og samstarvshættir millum myndugleikar og vinnufeløg verða hildnir at eiga týðandi lut í hesum. Í Føroyum hevur mobiliteturin á arbeiðsmarknaðinum verið stórur, tvs. at fólk hava havt lætt við at flyta millum arbeiði í ymiskum vinnugreinum ella økjum. Tá arbeiðsloysisskipanin varð sett á stovn í varð roynt at hava hetta í huga. Tí er einki landafrøðiligt ella fakligt uppbýti í skipanini. Stovnsetingin av arbeiðsloysisskipanini kann eisini sigast at vera eitt arbeiðsmarknaðarpolitiskt tiltak. Yvirgongdin ímillum inntøkupolitikk og arbeiðsmarknaðarpolitikk er ofta glíðandi. Tað sama kann sigast um yvirgongdina millum inntøkupolitikk og vinnupolitikk, sum verður viðgjørdur í næsta broti. Vinnupolitikkur Við vinnupolitikki verður roynt at ávirka virkisumstøðurnar hjá teimum einstøku fyritøkunum. Hetta kann verða gjørt við at skapa almennar karmar fyri alt vinnuligt virksemi, ella við at fremja ávís tiltøk fyri ávisar vinnugreinir ella fyritøkur, ikki minst í sambandi við kreppuloysnir. Tað hevur verið eitt sindur ymiskt í ymsum londum, um høvuðsdenturin hevur verið lagdur á almennar karmar ella á kreppuloysnir. Eftir oljuprískreppuna í -unum vóru fleiri lond í vesturheiminum, sum fóru at stuðla fyritøkum og vinnugreinum, ið vóru fyri afturgongd, tá altjóða samhandilin minkaði. Hesi tiltøk kostaðu dýrt, tí hini londini svaraðu aftur, og tað hjálpti ikki upp á eftirspurningin. Síðan tíðliga í -unum hava nógv lond tí lagt um, soleiðis at fyritøkurnar hava verið noyddar at laga seg eftir kappingini, meðan myndugleikar hava roynt at skapa karmar, sum stuðla fyritøkum í kappingini, men ikki forða fyri tillaging. Í Føroyum hava ymisk vinnuframaamboð verið brúkt, t.d. útseting av skatti í sambandi við íløgur í partsreiðarí, útseting og frítøka fyri skatt við avseting í skattligar rakstrar- og/ella íløgugrunnar. Men tey mest brúktu amboðini hava verið vinnustudningar til útflutningsvinnur í sambandi við kreppustýring og landskassaveðhald til íløgur í útflutningsvinnur sum fiskivinnu og farmavinnu. Nakað av vinnustudningum til fiskivinnuna er eftir enn, men burtursæð frá tí, verða hesi vinnuframaamboðini ikki brúkt longur. Nakað av vinnuframa til ávísar vinnur liggur í frítøkum fyri mvgskyldu. Tað er heilt vanligt aðrastaðni, at tað almenna tekur sær av ella stuðlar vøru- og framleiðslumenning. Tílíkar skipanir virka eisini í Føroyum. Í pengum brúkar landsstýrið tó væl minni til hesi endamál enn til vanligar fiskivinnustudningar. Tey seinnu árini hava europeisk lond eisini virkað fyri at menna møguleikarnar hjá íleggjarum at meta um sín váða, tá teir gera íløgur í serstakliga partabrøv. Hetta verður gjørt við at skapa fortreytir fyri tryggum og ódýrum handli við virðisbrøvum á virðisbrævamarknaðum. Í sínum vinnupolitikki hevur Vinnumálastýrið sett sær fyri at stovna ein virðisbrævamarknað í Føroyum. Førdur búskaparpolitikkur Tann førdi búskaparpolitikkurin verður lýstur í fýra tíðarskeiðum, ) tá búskapurin er í stórum vøkstri til ) tá eftirspurningurin fellir ) tá bæði eftirspurningur og útflutningur minka og ) tá búskapurin aftur er í vøkstri - MYND Broyting í búskapinum, lyklatøl - Gongdin í útgoldnu lønunum var eitt sindur skiftandi í útflutningsvinnunum frá til Í vóru tær slakar mkr hægri enn fyrst í men inn í millum, í fullu tær til sama stig sum fyrst í Í eftirspurningsvinnunum vuksu útgoldnu lønirnar við útvið % tilsamans, sum er ein sera stórur vøkstur. Bæði privatar og almennar eftirspurningsvinnur vuksu við stórari ferð. Hagtølini fyri útgoldnar lønir fingust í lag, tá samtíðarskattaskipanin var sett í verk í Tí eru heildartølini um gongdina í búskapinum nógv betri fyri tíðina frá og fram eftir enn frammanundan. Inntøkur landskassans tilsamans við ríkisveitingum, sum síggjast í mynd benda tó á, at vøkstur var eisini í búskapinum árini Sum sæst í mynd vuksu tær almennu útreiðslurnar sera nógv frá til millum % og % um árið. Í og vuksu tær ikki so nógv % % pr ár. Og í og vuksu útreiðslurnar aftur nógv. Í bar av, tá vøksturin var %. Landskassans roknskapur og fíggjarlógin vóru vánalig stýringaramboð fyri búskaparpolitikkin hesi árini. Í fyrsta lagi vóru endurgjøld úr ríkiskassanum mótroknað, soleiðis at einans nettoútreiðslurnar sóust. Í øðrum lagi vórðu uppspardar grunnsetingar útreiðsluførdar, meðan nýtsla úr grunnum ongastaðni sást. Lagt er tó upp fyri hesum í mynd og er merkt av stórum vøkstri í studningum til fiskivinnuna. Serstakliga men eisini eru merkt av risastórum íløgum eins og stórum fiskivinnustudningum og veðhaldsútleggum hjá landinum. Tá mett verður um tølini, skal havast í huga, at inflatiónin var høg frá til men metast kann, at útreiðsluvøksturin var nakað hægri enn prís- og lønarvøksturin. Fram til tá samtíðarskatturin varð settur í verk, øktust skattaeftirstøðurnar hjá landi og kommunum nógv, tí innkrevjingarskipanirnar virkaðu so illa. Við samtíðarskattinum varð styrkt um innkrevjingina, og eftirstøðurnar minkaðu. Hetta virkaði sum ein tátting av pengapolitikkinum. Landið skyldaði í einar mkr í útlondum, í lænti landið einar mkr uttanlands (av teimum mkr sum síggjast í mynd ), m.a. við tí endamáli at veita kreppulán til fiskiflotan, sum hevði trupulleikar, men frá til og við lænti landskassin ikki nógvar pengar í útlondum, sum víst í mynd Vøksturin í landsstýrisins útreiðslum varð fram til fíggjaður við vøkstri í inntøkum, sum sæst í mynd Í vórðu inntøkurnar hjá landinum øktar við ymsum avgjøldum til tess at avmarka vøksturin í eftirspurninginum. Somuleiðis var fíggjarogn hjá landinum flutt av landinum til tess at minka um tað ríkiliga gjaldførið í peningastovnunum. Hinvegin var útreiðsluvøksturin í og so ógvisligur, at fíggingin mátti fáast við heimtøku av egnum og læntum peningi. Í eisini tí, at inntøkurnar minkaðu. Landsstýrið lænti ikki sjálvt so nógvar pengar tey flestu -árini, sum víst í mynd men veitti nógv veðhald frá til í minsta lagi mkr um árið og meira í ( mkr), í ( mkr) og í ( mkr), sí mynd Veðhaldini vórðu veitt til vinnuligar útbyggingar í ymiskum vinnugreinum. Tey fyrru árini vórðu nógv veðhald veitt til útvegan av farma- og tangaskipum í altjóða sigling og feskfiskaskipum. Tey seinnu árini vóru nógv veðhald veitt fyri svartkjaftaskipum, rækjuskipum og frystiskipum. Meira javnt í øllum tíðarskeiðinum vórðu veðhald veitt fiskavirkjum og bussrakstri. Ídnaðargrunnurin, Menningargrunnurin, Telefonverkið og SEV læntu somuleiðis við landskassaveðhaldi. Lánveitarar, ið fingu trygdir frá landsstýrinum, vóru føroysku peningastovnarnir, danskir statsligir lánistovnar og altjóða lánistovnar. Útlánini hjá føroysku peningastovnunum og donskum realkreditfeløgum øktust við sjeymílaferð áttatiárini. Sí mynd har vøksturin hjá bankunum sæst í niðara parti av stabbanum og vøksturin hjá kreditfeløgunum í ovara parti. Frá til øktust hesi útlánini sera nógv úr % upp í % um árið. ár á rað øktust útlánini meira enn mia kr um árið og í trý ár umleið mia kr pr ár. Tá var útlánsmongdin vorðin so stór, at árligi vøksturin minkaði úr % í niður í % í hóast vøksturin var meira enn mia kr. Frá til vuksu ábyrgdirnar hjá bankunum somuleiðis við mkr um árið. Burtursæð frá og var útreiðslupolitikkurin hjá landsstýrinum leysur í -unum, hóvligur frá til og meira stimbrandi fyri eftirspurningin í og Stimbringin var eitt sindur mótvirkað av, at inntøkurnar vuksu skjótari enn útreiðslurnar. Havt varð í huganum, at ferðin í búskapinum var nakað stór, og tí varð avgjaldspolitikkurin fyri árið táttaður júst fyri at minka um samlaða eftirspurningin. Við loyvunum til donsk kreditfeløg at veita lán í Føroyum, var landsstýrið aktivt uppi í at lætta um møguleikarnar at fáa lán, og við veðhaldspolitikkinum tók landsstýrið eisini tapsvandan upp á seg. Á henda hátt førdi landsstýrið ein eftirspurningsstimbrandi pengapolitik. Við veðhaldsveitingunum og kreditfelagstilsagnunum rak landsstýrið eisini vinnupolitikk. Aftaná fiskimarksútflytingarnar í -unum var tað almenn fatan millum politikarar, at fiskivinnan einsamøll var ikki nóg gott vinnugrundalag. Tí veðhelt landskassin fyri útvegan av vinnutólum í øðrum vinnugreinum (t.d. altjóða farmasigling) og ótroyttum møguleikum (svartkjaftavinnu). Nógv aliloyvi vórðu somuleiðis givin við somu grund. Út móti miðum áttatiárunum fór altjóða inflatiónin og við henni rentustigið at falla. Við tilsagnunum til donsk kreditfeløg medvirkaði landsstýrið til, at fíggingarkostnaðurin hjá vinnulívinum kundi lækka. Vinnustudningarnir vóru eisini ein partur av vinnupolitikkinum. Studningarnir øktust nógv í ma. tí at veiðan vaks. Studningarnir vórðu minkaðir nakað fram til tá fiskivinnan hevði stórar rakstrartrupulleikar. Fiskivinnustudningarnir vórðu m.a. tí øktir nógv í og vórðu síðan hildnir á høgum stigi til Sum nevnt veðhelt landsstýrið fyri einum parti av útlánunum hjá bankunum, men útlánini hjá peningastovnunum vuksu so nógv meira enn tað, og tann vøksturin var uttan beinleiðis medvirkan frá landsstýrinum. Vøksturin í bankaábyrgdum var lutvíst við og lutvíst uttan medvirkan frá landsstýrinum. Hesar ábyrgdir vórðu í stóran mun veittar sum trygd fyri altjóða bankalánum, sum okkara bankar sjálvir fingu í lag, í nøkrum førum við landskassaveðhaldi. Sigast má, at vantandi innlit hjá bankum og myndugleikum um búskaparligar samanhangir og óvirkni frá landsmyndugleikunum vóru ein fortreyt fyri hesum útlánsvøkstri. Tann serligi føroyski rentuskatturin fekk her ein týðandi leiklut. So leingi føroyski fíggjarmarknaðurin var avbyrgdur, og ikki bar til uttan forðingar at gera íløgur og taka lán uttanlands, fekst javnvág, tí peningastovnarnir tjentu pengar við at seta avlopsgjaldførið uttanfyri Føroyar. Altjóða fíggjarmarknaðir vórðu liberaliseraðir í og -unum, og tað almenna og føroyskar fyritøkur fingu frælsari møguleikar at læna í útlondum. Tá altjóða rentustigið fall miðskeiðis í -unum, fekst meira í rentu eftir skatt í føroyskum peningastovni, enn tað kostaði at læna í útlondum eftir skatt. Búskapurin var í stórum vøkstri frá miðskeiðis í -unum. Fyritøkur í eftirspurningsvinnum løntu seg og høvdu hug at gera íløgur, tí rentan var lág. Í ávísan mun fór rein skattaspekulatión fram. Í t.d. minkaði inntøkuskatturin, hóast lønarinntøkurnar vuksu og skattalógin var tann sama. Ein tillaging av rentuskattaskipanini hevði í minsta lagi kunnað tikið spekulatiónsgrundalagið burtur, men tað varð ikki gjørt. Freistandi er at halda, at tørvurin á búskaparligari javnvág lá ógvuliga aftarlaga í huganum, tá krøvini til búskaparpolitikkin vórðu raðfest í -unum. Tey tálmandi tiltøkini, sum vórðu framd í vóru alt ov veik sammett við tey eftirspurningsstimbrandi tiltøkini, sum vórðu framd bæði fyri og eftir. Við vinnupolitikkinum, tvs. studningum og veðhaldum, vóru landsmyndugleikarnir somuleiðis við til at halda lív í og økja um vinnuligan yvirkapasitet, ikki minst í fiskivinnuni. Í útflutningsvinnunum broyttust lønirnar ikki nógv men tær fullu nógv frá fyrst í Í eftirspurningsvinnunum komu útgoldnu lønirnar í hæddina í og fóru síðan at falla frá fyrst í Í helt landsstýrið upp at at viðmæla nýútlánum í Føroyum frá donskum kreditfeløgum. Hóast lønirnar øktust í minkaðu inntøkur landskassans, helst tí at tap av veðhaldum kundu dragast frá í skattinum, og møguliga eisini tí, at rentuútreiðslur hjá privatum og fyritøkum, sum góvu frádrátt í skattskyldugu inntøkuni, vuksu. Í varð bundin uppsparing kravd upp í eitt ár og sett í peningastovnarnar ( mkr), avgjøld vóru hækkað ( mkr pr ár). Í minkaðu landskassans útreiðslur mkr ella %, meðan inntøkurnar minkaðu mkr ella %. Serstakliga varð minkað um íløguútreiðslurnar í Útreiðslupolitikkurin varð sostatt nógv táttaður í Tað, at inntøkurnar minkaðu so nógv, mótvirkaði tó táttingini, tí landskassin hevði stórt hall og fíggjaði tað við lántøku uttanlands. Somuleiðis fekk Húsalánsgrunnurin í heimild til at víðka um sítt virksemi við ískoytislánum, sum vórðu fíggjað við lántøku uttanlands. Hetta lætti eisini um gjaldførið og váðan hjá peningastovnunum. Í og vóru útreiðslur landskassans á sama stigi sum í burtursæð frá tí, at rentuútreiðslurnar øktust av tí vaksandi skuldini og at vinnustudningarnir minkaðu mkr ella í helvt í Ein triðingur av teirri bundnu uppsparingini varð afturgoldin í Inntøkurnar minkaðu, tí inntøkugrundalagið minkaði hesi bæði árini, men eisini tí, at skattatrýstið varð minkað nakað. Landsstýrið hevði stór hall, sum vóru fíggjað uttanlands. Rikin varð sostatt rúmur fíggjarpolitikkur í og Frá minkaðu veðhaldsskyldurnar hjá landskassanum, tí færri nýggj veðhald vórðu játtað, og tí landskassin hevði tap og legði út. Útlán og ábyrgdir hjá peningastovnum øktust nógv í ( mia kr), í øktust tey lítið ( mkr), og í og minkaðu útlán og ábyrgdir mkr pr ár. Uttanlandsskuldin netto var í komin upp í mia kr, vøksturin síðan stavaði serstakliga frá privatari lántøku, men eisini frá almennari lántøku (hjá kommunum, landi og stovnum). Sí mynd MYND Tað minkandi virksemið elvdi til stórt og vaksandi arbeiðsloysi, og í varð tí fyri fyrstu ferð stovnað ein arbeiðsloysisskipan í Føroyum. Hon varð stovnað við lóg eftir semju millum umboð fyri partarnar á arbeiðsmarknaðinum og landsmyndugleikarnar. Løntakarar og arbeiðsgevarar fóru at gjalda inn apríl og arbeiðsleys fingu tey fyrstu útgjøldini august Nettoávirkanin á eftirspurningin var í fyrstani neutral ella táttandi, tí løntakararnir skuldu gjalda eitt nýtt gjald, sum í miðal var nakað minni enn % av lønini, og arbeiðsgevararnir full % av útgoldnum lønum. ávirkanin frá útgjøldunum varð mótvirkað av, at landsstýrið spardi forsorgarútreiðslur. Hinvegin stuðlaði landsstýrið arbeiðsloysisskipanini ALS við mkr. í stovningarfæi. Búskaparpolitikkurin broyttist hesa tíðina frá at vera stimbrandi fyri eftirspurningin til at vera tálmandi. At uttanlandsskuldin var vorðin so stór og kreditvirðið tí nógv versnað gjørdi eisini, at verri og verri gekst hjá peningastovnum og fyritøkum at fáa lán í útlondum. Tann táttaði búskaparpolitikkurin og fíggjarstøðan í føroyska búskapinum høvdu tí við sær, at konjunkturarnir broyttust í og útgoldnu lønirnar í eftirspurningsvinnunum fóru at minka. Ringa lánførið hjá bankunum hevði eisini nógv at siga fyri broytingina í gongdini. Eitt eyðkenni er, at táttingin í varð framd við at spara studningar til vinnuna. Skiparaksturin fekst ikki at bera seg, tí nøgdir og prísir minkaðu, men eisini og ikki minst tí, at studningarnir minkaðu. Hetta bendir á, at búskaparpolitikkurin hevði størri ávirkan á niðurgongdina í fiskivinnuni í enn fyrr hevur verið hildið. Útgoldnu lønirnar í útflutningsvinnunum minkaðu nógv frá fyrst í til seinast í Fyri árið minkaðu tær hesa tíðina við mkr ella umleið einum triðingi. Tá vórðu tær komnar á botn og stóðu nøkurlunda í stað í Í eftirspurningsvinnunum fullu útgoldnu lønirnar eftir einum ári í einar mkr, ella út í móti eins nógv og tær minkaðu frá ársbyrjan til ársenda Í minkaðu tær einar mkr afturat og komu á botn. Tilsamans minkaðu lønirnar í eftirspurningsvinnunum mia kr tey árini frá fyrst í til seinast í Gongdin í búskapinum síðani gjørdi tað torført at fáa raksturin í øllum vinnum at hanga saman, bæði privatum og almennum. Tá so raksturin hjá fiskivinnufyritøkum tørnaði heilt fyri í varð greitt, at alt ov smá virði vóru aftanfyri útlánini hjá bankunum. Hetta hevði við sær, at semja varð gjørd millum Føroya Landsstýri og donsku stjórnina um eina endurreisingarætlan fyri bankaskipanina og almennu kassarnar. Landsstýrið skuldi endurstovna Sjóvinnubankan við lánum frá donsku stjórnini, og landsstýrið skuldi skjóta nýggjan pening í teir almennu grunnarnar. Den Danske Bank setti saman við smáeigarum nýggjan pening í Føroya Banka. Sum partur av semjuni skuldu landsstýrið og løgtingið tátta fíggjarpolitikkin fyri at minka lántøkutørvin hjá landinum. Útreiðslu- og inntøkupolitikkurin varð fyri táttaður við einum mkr í mun til útrokningargrundalagið í Sum sæst í mynd og minkaðu vanligar rakstrar- og íløguútreiðslur hjá landskassanum meira enn mkr, og inntøkurnar hjá landskassanum minkaðu hóast munandi skattahækkingar. Starvsfólk hjá landinum tóku í hesum viðfangi við eini lønarlækking uppá %, sum svaraði til sparing uppá mkr um árið. Meirvirðisgjald, Mvg, varð sett í gildi í staðin fyri innflutningsavgjøld, og fleiri inntøkur vórðu hækkaðar, sum víst er í mynd Støðan í búskapinum í var helst verri enn tær metingar, sum vóru grundarlag fyri endurreisingarætlanunum, og helst av somu grund virkaði táttingin av fíggjarpolitikkinum so ógvisliga, at raksturin hjá stórum parti av eftirspurningsvinnunum datt sundur. Av hesum versnaðu trygdirnar hjá bankunum so nógv, at teir máttu endurreisast fleiri ferðir tað árið. Í hevði landskassin mia kr í halli í staðin fyri ta javnvág, sum ætlað var á fíggjarlógini. Arbeiðsloysið vaks øgiligt í og samstundis flutti fólk í stórum tali av landinum. Vøksturin í arbeiðsloysinum gjørdi, at útgjøldini hjá arbeiðsloysisskipanini vuksu nógv meira enn inngjøldini. Inngjaldið varð við lóg hækkað upp í % av grundarlagnum hjá løntakarum og arbeiðsgevarum (grundarlagið er í høvuðsheitum útgoldnar lønir). Við lóg fekk skipanin til gávus stovnsfæið hjá Frítíðargrunninum undir landsstýrinum, eitt árs inngjald hjá Samhaldsfasta Arbeiðsmarknaðareftirlønargrunninum ( % av útgoldnum lønum), og haraftrat lán frá hesum sama grunni. Tilsamans gjørdu hesi tiltøk, at arbeiðsloysisskipanin nú virkaði stimbrandi fyri eftirspurningin, tí hon fekk inntøkur og lán, sum ikki vórðu kravd inn frá fólki og fyritøkum. Eisini í økti landskassin um sínar inntøkur. Tiltøkini, sum munaðu mest, vóru fíggjarognaravgjaldið og lønhæddaravgjaldið. Hesi inntriv góvu einar mkr í meirinntøkum, men á øðrum økjum minkaðu inntøkurnar, soleiðis at inntøkur landskassans í tilsamans vórðu mkr størri enn í Vert er at geva gætur, at fallið í eftirspurninginum steðgaði út á árið í hóast fíggjarpolitikkurin ikki var linari enn í Gongdin frá til varð heilt týðuliga stýrd av skuldarstøðuni, sum Føroyar vóru í. Har var eingin megi í búskapinum til at venda gongdini í eftirspurninginum. Lánførið var so vánaligt, at landsstýrið noyddist at spara í eini tíð við búskaparligari niðurgongd. Danska stjórnin kravdi tiltøk fyri at hjálpa til í og Hesi bæði árini gjørdist danska stjórnin høvuðslánveitari hjá Føroyum. Eisini í noyddist landsstýrið at tátta, meðan búskapurin var í niðurgongd, til tess at styrkja landskassans inntøkur. Høvuðsamboðini hetta árið vóru fíggjarognaravgjaldið og lønhæddaravgjaldið. Inntøkurnar til landskassan av hesum avgjøldum vórðu helst tikin úr uppsparingini hjá fíggjarstovnum og teimum húsarhaldum, sum vóru væl fyri, og ikki úr eftirspurninginum til nýtslu. Hetta sæst av tí, at eftirspurningurin minkaði nógv minni enn undanfarin ár. Hann kom niður á sítt lægsta og fór at vaksa, áðrenn búskaparpolitikkurin varð linkaður. Niðurgongdin í útflutningsvinnunum steðgaði um ársskiftið Lønirnar øktust ikki nógv í men hava síðan verið í stórum vøkstri. Niðurgongdin í eftirspurningsvinnunum steðgaði um ársskiftið og lønirnar í hesum vinnum hava verið í støðugum vøkstri síðan. Fyri bæði útflutnings- og eftirspurningsvinnurnar hevur tað óivað havt stóran týdning fyri gongdina í virkseminum síðan at fyritøkur fingu skuldarsanering ella vórðu endurstovnaðar við væl minni skuld, tá ið bankabjargingarnar vóru fingnar frá hondini. Skuldin hjá fyritøkum minkaði frá til mia kr, tí sambært kravjavnanum hjá Hagstovuni minkaðu fíggjarligu nettokrøvini móti føroyskum privatum fyritøkum hesa tíðina úr mia kr niður í mia kr. Saneringin hevur kortini ikki sama týdning fyri útflutningsvinnur sum fyri eftirspurningsvinnur. Í eftirspurningsvinnunum bøtist raksturin hjá fyritøkunum beinanvegin, um avlopsorka fer úr vinnuni, tí umsetningurin økist hjá kappingarneytunum, um ein fyritøka minkar um sítt virksemi ella steðgar heilt. Í fiskiveiðuni á heimaleiðum og aðrastaðni fáa hini skipini ikki meira fisk beinanvegin fyri tað, um eitt skip verður lagt, tí samlaða veiðan minkar. Ikki fyrr enn fiskastovnarnir eru betri fyri, verður veiðan betri pr skip. Tapini hava verið stór, sum tølini vísa, og tey endaðu í bankunum og ikki minst hjá landinum við bankabjargingum og effektivum veðhaldum. Av tí, at tapini vórðu ásannað, gjørdist tapsváðin fyri framtíðina nógv minni samanlagt, tí at vinnutólini fingust bíliga og skuldin var lítil. Ein týðandi partur av veiðuvøkstrinum má haldast at stava frá, at fiskastovnarnir hava verið betri fyri, men ein partur av frágreiðingini er helst eisini, at royndin er økt síðan Í útflutningsvinnunum hevur vøkstur verið á fleiri økjum. Heimaveiðan er vaksin munandi, veiðan eftir uppisjóvarfiski sum sild, makreli og lodnu hevur stundum gingið heilt væl, og alingin hevur havt stóra framgongd. Fiskavirkini høvdu tað leingi sera trupult, men í meira enn eitt ár hava virkini meir enn so verið kappingarfør við útlendska fiskaframleiðslu. Lægri kapitalkostnaður hevur havt sín stóra lut í hesi gongdini, men lægri broytiligur eindarkostnaður hevur helst eisini havt sín lut, serstakliga fyri fiskavirkini. Fíggjarliga hava myndugleikarnir verið minni uppi í fiskivinnuni við studningum og veðhaldum enn undan kreppuni, men ein ávísur áhugi er framvegis fyri at luttaka við almennum pengum til íløgustuðul. Veiðureguleringarnar hava elvt til nógvar politiskar trupulleikar higartil, og tí verður spennandi at síggja, hvussu fiskivinnan verður før fyri at laga seg eftir umstøðunum í framtíðini. Frá / til eru útgoldnu lønirnar í útflutningsvinnunum í prosentum øktar meira enn í eftirspurningsvinnunum, men í absoluttum tølum eru eftirspurningsvinnurnar øktar hálvaaðru ferð so nógv. Hetta kemur av, at eftirspurningsvinnurnar fylla meira í búskapinum. Tað merkir aftur, at tú kanst ikki brúka vøksturin í útflutningsvinnunum sum einsamalla grund fyri vøkstrinum í eftirspurningsvinnunum. Tann parturin av útreiðslum landskassans, sum hava ávirkan á virksemið, vuksu sera lítið árini og ella einar mió kr hvørt árið (sí mynd ). Í og vuksu tær nakað meir, men eisini minni enn miðalvøksturin í búskapinum hesi árini. Hinvegin er skattatrýstið lækkað heilt munandi árini og sum víst er í mynd Landskassans inntøkur høvdu kanska verið einar mió kr hægri um árið frá og frameftir, um skattatrýstið varð hildið so høgt sum í Lítil ivi er um, at saman við inntøkuvøkstrinum, sum er komin frá útflutningsvinnunum, eigur lækkingin í skattatrýstinum sín stóra lut í vøkstrinum í eftirspurninginum, sum aftur hevur drigið vøksturin í eftirspurningsvinnunum við sær. Ein part av hesum tíðarskeiðnum er skattatrýstið lækkað við teirri grundgeving, at lægri skattatrýst fremur eitt lægri kostnaðartrýst á framleiðsluna. Tað er óivað rætt í hvussu so er í longdini, at skattatrýstið hevur týdning fyri trýstið á framleiðslukostnaðin. Hinvegin bendir gongdin í búskapinum á, at eftirspurningurin er stimbraður heilt munandi av m.a. tí førda politikkinum. Lønarsamráðingarnar í benda eisini á, at vøksturin í eftirspurninginum skapar eitt størri uppgangandi trýst á framleiðslukostnaðin, enn skattalættarnir megna at halda niðri. MYND OG Viðmerking til mynd Myndin vísir landskassans útreiðslur, tá rentuútreiðslur og útlegg fyri effektiv veðhald eru undantikin. Hetta verður gjørt fyri at vísa gongdina í útreiðslum, sum hava ávirkan á virksemið. o MVG verður sett í gildi pr. januar við % og pr. juli við % o Rentuskatturin hækkaður til %, og rentufrádrátturin lækkaður til % o Eykaskattur fyri høgar inntøkur o Lønhæddaravgjald o Eykaskattur fyri høgar inntøkur heldur fram o Tíðaravmarkað fíggjarognaravgjald. Av innistandandi í peningastovnunum var tað % o Fíggjarognaravgjaldið lækkað til %, men váðkað til eisini at fevna um pensiónir o Rentufrádrátturin av húsalánum hækkar til % o Skrásetingargjaldið fyri bilar lækkar o Marginalskatturin upp til kr lækkar, lutvíst mótsvarað av hægri marginalskatti av inntøkum millum kr. og kr. o Skattaloftið lækkar frá % til % o Rentufrádrátturin hækkar til % o Fíggjarognaravgjaldið lækkar til % o Skattalætti til pensionistar o Skrásetingargjald verður roknað av minstavinningi við sølu av bilum o Botnfrádráttir í kommunuskatti hækka frá kr. til kr. o Botnfrádráttir í landsskatti lækka frá kr. til kr. o Skattaloftið lækkar frá % til % o Skattaloftið fyri landsskatt lækkar frá % til % o Fíggjarognaravgjaldið verður avtikið o Skattastigin lækkaður og frádráttir avtiknir, nakrir frádráttir umlagdir til stuðul (t.d rentustuðul og ferðastuðul) o Skattalætti til fiskimenn uppí % av bruttolønini o MVG undantøk fyri nógvar ymiskar vørur og tænastur Mynd Kelda: Ráðgevandi nevndin, december Meting um búskaparpolitikkin Búskaparpolitikkur av ymiskum slagi er, sum vera man, førdur hesi seinastu út við árini, og tiltøkini kunnu flokkast í høvuðsbólkarnar av búskaparpolitikki, sum eru lýstir frammanfyri. Ávirkan á eftirspurningin Politikkur, sum hevði meiri og minni ávirkan á eftirspurningin, er rikin í øllum tíðarskeiðnum. Burtursæð frá og var útreiðslusíðan í fíggjarpolitikkinum stimbrandi øll -ini frá og roynt varð at tátta nakað í útreiðslupolitikkin í og lutvíst í Útreiðslupolitikkurin var ógvuliga táttur í og í og tey seinnu árini hevur útreiðslupolitikkurin hjá landinum verið meira at kalla óvirkin ella neutralur. Inntøkusíðan í fíggjarpolitikkinum var óvirkin mótvegis eftirspurninginum tey flestu -ini. Tú kanst eisini siga, at av tí, at inntøkurnar vuksu nógv, virkaði inntøkusíðan tálmandi á privatan eftirspurning. Inntøkusíðan virkaði tálmandi í og í men var nakað stimbrandi í og eins og týðuliga stimbrandi í Pengapolitikkurin (skattaviðgerðin av rentuinntøkum og -útreiðslum, gjaldoyrareglurnar, veðhaldspolitikkurin, almenn lántøka/uppsparing og almenn lánveiting) var samanlagt ógvuliga stimbrandi fyri eftirspurningin í -unum. Hann var eisini stimbrandi tey fyrstu árini í -unum, tí landskassans hall varð fíggjað við lántøku uttanlands. Pengapolitikkurin var somuleiðis stimbrandi í tí mia kr., sum vóru læntar frá statinum tvs. uttanfyri Føroyar, vórðu sprændar inn í bankarnar. Rentuskattapolitikkurin var tó táttaður munandi í og men givið varð eitt sindur út aftur, tá fíggjarognaravgjaldið varð tikið av. Við avlopi landskassans hevur hesin parturin av pengapolitikkinum verið táttandi síðan men við sera ríkiligum gjaldføri í peningastovnunum hevur pengapolitikkurin samanlagt verið rúmur síðan Við vinnustudningum og landskassaveðhaldum virkaði vinnupolitikkurin sera stimbrandi fyri íløgu- og rakstrareftirspurningin hjá útflutningsvinnunum í -unum. Nógv bendir á, at vinnustudningar gjørdu sítt til at halda uppi rakstrareftirspurninginum í fiskivinnuni frá til tá studningurin varð minkaður nógv, so raksturin hjá fiskivinnu og bankum datt sundur. Tey seinnu árini, tvs. eftir hevur vinnupolitikkurin verið meira óvirkin í mun til eftirspurningin. Í stuttum kann sigast, at tá búskapurin gekk fram á í -unum og eftir róku vit í Føroyum ein politikk, sum stimbraði eftirspurningin, og tá búskapurin fór aftur eftir hæli árini frá til róku vit ein politikk, sum tálmaði eftirspurningin. Í varð tó roynt at tálma eftirspurningin við avgjøldum. Í og varð roynt at geva út í einum annars táttum útreiðslu- og inntøkupolitikki til tess at avmarka niðurgongdina í eftirspurninginum, og er fyrsta ár síðan uttan nýggjar skattalættar (tó er inngjaldið til ALS minkað % av lønunum), eins og hildið verður aftur í almennum íløgum til tess at avmarka vøksturin í eftirspurninginum. Sostatt er ein fatan av, at røkt av eftirspurninginum hevur týdning fyri gongdina í búskapinum. Hinvegin hevur henda fatan ikki verið nóg sterk til at fáa avgerandi ávirkan á javnvágina í búskaparpolitisku tiltøkunum við tí úrsliti, at politikkurin økir um ójavnvágina og sveiggini í búskapinum. Uttanlandsskuldin var mest og sera stór í eini % av BTÚ. Bæði útflutningsvinnan og eftirspurningsvinnan vóru skuldarbundnar, og fíggjarorkan í bankunum var toygd á tamb. Tann stóra skuldin og tað ringa lánførið hjá bankum og fyritøkum, sum stóðst av skuldini, vóru høvuðsorsøkin til, at búskaparliga niðurgongdin byrjaði í Skuldin og tað ringa gjaldførið vóru eisini høvuðsorsøk til, at tað var so trupult at avmarka hesa niðurgongd, hóast landskassin lænti nógvar pengar í útlondum. Tí er avgerandi neyðugt at byggja upp fíggjarliga megi í góðum tíðum, so tú ert førur fyri at avmarka niðurgongd í eftirspurninginum, tá ringari tíðir koma. Ávirkan á útboðið Tann rikni politikkurin hevur óivað eisini havt ávirkan á útboðssíðuna í búskapinum. Ofta er tó trupult at staðfesta, hvør ávirkanin er, og tað vísir seg eisini at vera trupult at fáa semju um tað. Vinnustudningarnir til fiskivinnuna vóru stundum stórir (upp í eini % av fíggjarlógini). Teir vóru ymiskir ár frá ári, alt eftir støðuni í fiskivinnuni, og reglurnar fyri studninginum vórðu ofta broyttar í -unum. Vinnustudningarnir gjørdu, at fyritøkur kundu bjóða út fiskavørur á heimsmarknaðinum fyri minni enn tað, sum framleiðslan kostaði. Tann skiftandi studningurin bendir á, at tiltøk, sum bøttu um raksturin, høvdu við sær, at studningurin varð minkaður. Nógv talar tí fyri, at studningurin gjørdi sítt til at halda uppi ov stórari og órationellari orku í fiskivinnuni. Studningurin forðaði fyri, at fiskivinnan gjørdist meira kappingarfør. Føroyskar útflutningsfyritøkur hava í nógv ár verið riknar við sera lítlari eginogn. Tað er sera freistandi at halda, at hetta hevur staðist av almennari uppílegging í kreppustøðum og stuðli við veðhaldum, tá fyritøkur vórðu stovnaðar. Tær veiku fyritøkurnar høvdu onga megi til at standa ímóti tapsváða og gjørdu tí, at tapsváðin var miðsavnaður í peningastovnum og landskassanum. Tær stóru íløgurnar, sum vórðu framdar bæði í útflutningsvinnum og eftirspurningsvinnum í -unum, gjørdu vinnurnar tungar við føstum kostnaðum og kravdu nógv størri umsetning, enn tann, sum kundi fáast í niðurgongdini eftir Fastognarprísirnir fóru eisini nógv upp hesi árini við nógvum virksemi, bæði fyri handlaða gamla ogn og nýbygging. Raksturin hjá útflutnings- og eftirspurningsfyritøkum gjørdist tyngri og tyngri. Fiskivinnan toldi ikki at missa studningin í og trygdirnar hjá bankunum sviku álvarsliga. Lánførið hjá fyritøkum og bankum var fyri stóran part uppbrúkt, tá -ini byrjaðu, og út á árið megnaðu bankarnir ikki sítt virksemi uttan hjálp frá øðrum. At landsstýrið tók á seg at endurreisa bankarnar, og at danska stjórnin átók sær at veita landsstýrinum lán til hetta og annan fíggingartørv hjá landsstýrinum, gjørdi tað møguligt hjá bankunum at avskriva ov stóra skuld hjá fyritøkum. Lutvíst yvirtóku nýggjar fyritøkur ognirnar hjá fyritøkum, sum fóru á húsagang, og lutvíst fingu fyritøkur skuld eftirgivna. Tá henda saneringin var fingin frá hondini, hevði vinnulívið nógv smærri fastar kostnaðir at dragast við, og kundi bjóða út vørur og tænastur fyri lægri prís. Í hesum man liggja ein týðandi grund fyri tí búskaparligu framgongdini, sum hevur verið síðan Eitt úrslit av gongdini hevur verið, at landsstýrið og kommunurnar hava fingið stóra skuld. Skuldin hjá landinum er tó lutfalsliga løtt at bera í løtuni, tí talan er um lága fasta rentu. Almenn skuld skal gjaldast aftur við innkravdum skatti, og tí hevur gjaldsførleikin í øllum búskapinum týdning fyri gjaldsevnini hjá landi og kommunum. Stór almenn skuld er tí ein trupulleiki fyri kappingarførleikan. Eitt annað úrslit av gongdini hevur verið, at teir føroysku fíggjarstovnarnir við einum banka og trimum sparikassum eru vorðnir enn meira miðsavnaðir, enn teir vóru frammanundan. Gongdin hevur elvt til eitt sindur av iva um, hvør vil bera váðan í føroyskum vinnulívi. Í øllum førum hava vinnuligu íløgurnar verið sera lágar í nógv ár. Tær flestu ávirkanirnar á útboðið, sum eru umrøddar, hava neyvan verið tilætlaðar við tilrættislegging av langtíðar búskaparpolitikki, men eru fylgjur av ávirkan á eftirspurningin ella avleiðingar av krepputiltøkum. Tá arbeiðsloysisskipanin varð sett í verk, varð roynt at bera so í bandi, at ikki ov nógvir nýggir stívleikar gjørdust í bygnaðinum. Hetta er dømi um, at tað ber til at loysa tørv hjá einstaklingum og einstøkum vinnum (t.d. fiskavirkjum) og samstundis hava kappingaførleikan hjá vinnum í huga. Samantak Búskaparliga gongdin ella konjunkturgongdin er her lýst við gongdini í útgoldnum lønum sum grundarlag. Útgoldnu lønirnar eru sera góð hagtøl, tó høvdu nøkur viðurskifti komið betur fram, um betri tøl vóru fyri tjóðarúrtøkuna í loypandi og føstum prísum. Tey búskaparligu tiltøkini eru lýst við gongdini í landskassans viðurskiftum, tvs. inntøkum, útreiðslum og øðrum. Ein betri samlað mynd hevði fingist av politikkinum, um samanløgd tøl fyri land og kommunur kundu verið brúkt. Uppsetingarnar av roknskapartølunum hjá landi og kommunum eru tó so ymiskar, at hetta ber illa til. Hóast hesi fyrivarni má haldast, at ein hampilig lýsing er fingin av gongd og politikki. Ábendingar eru um, at kommunurnar eins og landsstýrið ávirka virksemið stimbrandi í góðum tíðum og tálmandi í ringum tíðum, t.v.s at tær økja um ójavnvágina og sveiggini í búskapinum. Gongdin má sigast at vísa á trupulleikar í búskaparpolitikkinum, bæði tá tað snýr seg um ávirkan á eftirspurningin og útboðið, eins og á stýringina av váðanum, sum er í føroyska búskapinum. Sveiggj og úrtøka Sjónarmiðið í hesi frágreiðingini er, at tú kanst minka sveiggini í búskapinum og økja um úrtøkuna við búskaparpolitikki. Sjónarmiðið er avmyndað í mynd Mynd vísir beinar strikur. Ovasta beina strikan er ein idealiserað mynd av einum samfelag við møguleikum fyri vøkstri, sum brúkar allar hesar møguleikar og sum tí veksur javnt og samt uttan nakað sveiggj. Niðasta beina strikan gongur gjøgnum eina linju við stórum sveiggjum upp og niður. Hetta samfelagið hevur somu vakstrarmøguleikar, sum fyrimyndarsamfelagið, men tað hevur stór konjunktursveiggj og kann í mesta lagi fáa eins stóra framleiðslu og inntøku og tað. Í miðal verður inntøkan væl lægri. Beina strikan í miðjuni gongur gjøgnum eina striku við smærri sveiggjum tvørtur um beinu strikuna. Henda strikan avmyndar eitt samfelag, sum klárar at minka um konjunktursveiggj við miðvísum búskaparpolitikki. Framleiðsla og inntøka kunnu ikki verða størri enn idealstrikan vísir, men tann beina strikan liggur nærri enn í tí búskapinum, sum er meiri tilvildarliga stýrdur. Tað, sum er at vinna við eini miðvísari konjunkturstýring, er frástøðan beint upp og niður millum ta niðastu beinu strikuna og tað mittastu beinu strikuna. Harumframt rakar ein búskaparlig niðurgongd, sum Føroyum hevur verið fyri, partar av fólkinum sera meint, fyrst og fremst tey, sum sita í ov dýrum húsum, ella av øðrum grundum hava ov stóra skuld og/ella missa arbeiði. Nakað kann vinnast við at sleppa undan so stórum trýsti á einstaklingar. Mynd vísir ta føroysku bruttotjóðarúrtøkuna í føstum prísum frá til Myndin vísir eina skiftandi gongd. Tey seinastu árini minnir gongdin meira um ta illa stýrdu enn um ta vælstýrdu framleiðsluna í mynd Nógv bendir tí á, at vakstrarmøguleikar eru í føroyska búskapinum, sum ikki verða gagnnýttir, tí vit loyva búskapinum at broytast so nógv. Mynd Ein mynd av gongdini í framleiðsluni í vælstýrdum og illa stýrdum búskapi Mynd BTÚ í føstum prísum í Føroyum - Útlit og búskaparpolitikkur Búskapurin er sum nevnt í stórum vøkstri í løtuni. Útgoldnu lønirnar í útflutningsvinnunum vuksu í % í mun til árið fyri. Í eftirspurningsvinnum vuksu útgoldnu lønirnar % við tí úrsliti, at útgoldnu lønirnar í øllum vinnum tilsamans vuksu %. Hetta er bæði í føroyskum høpi og í altjóða sammeting ein sera stórur vøkstur. Tað er tí, sum er, ikki ráðiligt at seta meira ferð á búskapin. Skattatrýstið frá inntøkunum hjá landi og kommunum er í á leið tað sama, sum tað var í og tí er eingin stórvegis nýggj stimbring av eftirspurninginum frá skattapolitikkinum. Hetta er ein broyting frá árunum fyri, tá skattatrýstið varð minkað. Á útreiðslusíðuni er helst minni vøkstur í rakstri og íløgum hjá landinum og helst nakað størri vøkstur í rakstrar- og íløguútreiðslum hjá kommununum. Renta og fíggingarkostnaður er lækkandi. Tann avtalaði lønarvøksturin á almenna og privata arbeiðsmarknaðinum gjørdist nakað størri enn prísvøksturin. Tilsamans kunnu hesar broytingar roknast at hava eitt sindur stimbrandi ávirkan á eftirspurningin, og kundu talað fyri onkrum tiltaki, ið tálmar eftirspurningin. Vøksturin hevur verið sera stórur í útflutningsvinnunum fram til og av tí er sjálvandi komin ein strimbran á eftirspurningin. Steðgar vøksturin í veiðu og prísum, fær hetta ávirkan á eftirspurningin. Tó skal fallið vera rættiliga stórt, áðrenn eftirspurningurin ikki veksur meir ella fer at falla. Hesi viðurskifti tala fyri ikki at gera tiltøk. Heldur vøksturin í útflutningsvinnunum fram eiga hinvegin avmarkandi tiltøk at vera sett í verk. Íløgurnar hava verið sera smáar í nógv ár. Í danska tjóðarroknskapinum eru avskrivingarnar settar til umleið % av BTÚ. Kunnu hesi tøl brúkast sum vegleiðandi fyri føroyska búskapin, so minkar virðið í framleiðslutólunum, tá íløgurnar eru minni enn % av BTÚ. Í fleiri ár hava íløgurnar verið minni enn hetta, og heldur hetta fram, verður við tíðini bygdur upp ein stórur tørvur á íløgum. Verða íløgurnar verandi smáar, eru tær við til at tálma vøksturin í eftirspurninginum, men fara føroyskt framleiddar íløgur at vaksa, økja tær samsvarandi um eftirspurningin. Í tí førinum má sigast at vera rætt at gera nakað fyri at avmarka eftirspurningin á øðrum økjum, t.v.s í nýtsluni. Tann stóra fráflytingin, sum var í kreppuárunum, er vend, og fólk eru flutt aftur til Føroya í ávísum tali. Í tann mun fólk venda heim aftur, er tað eisini rímuligt, at eftirspurningurin veksur. Hesi viðurskifti eiga eisini at verða havd í huga, tá politikkurin verður lagdur til rættis. Í frágreiðingini er gjørd tann meting, at óhepnar ávirkanir á útboðssíðuna í búskapinum tvs á kappingarførleikan ofta hava víst seg, tá eftirspurningurin er øktur so nógv, at fløskuhálsar og trýst hava verið í búskapinum. Nevnt er í frágreiðingini, at royndir hava verið gjørdar at reka ein politikk, sum javnar konjunkturarnar, bæði tá vøksturin er ov stórur, og tá íð minkingin er ov stór. Somuleiðis er nevnt, at slíkar royndir hava ikki verið frammarlaga í búskaparpolitikkinum. Hetta bendir á, at tann neyðuga vitanin er til staðar, men hon munar lítið, tá búskaparpolitikkurin verður lagdur til rættis. Til tess at styrkja tilrættisleggingina av búskaparpolitikkinum hevði óivað verið gagnligt, um landsstýrið og løgtingið settu sær fyri at hava eina ávísa mannagongd, sum tryggjar, at týðandi viðurskifti í búskapinum verða umrødd í tinginum. Hetta kundi verið gjørt sum aðalorðaskifti um búskapin og sum fyrireiking til eitt nú viðgerðina av fíggjarlógini. Tá lógir verða samtyktar, kundi verið kravt, at viðmerkingarnar gera greitt, hvussu lógin ávirkar virksemið, og hvussu hon hóskar til búskaparstøðuna. M.a. neo-klassikarar og nakrir monetaristar halda at búskaparpolitikkur virkar ikki. Myndirnar og vísa árligar broytningar í landskassans viðurskiftum. Mynd vísur broyting í landskassans inntøkum íroknað ríkisveitingum (eisini fyri ). Mynd vísur broyting í landskassans útreiðslum íroknað ríkisútreiðslum (eisini fyri ). Mynd vísur árligar broytingar í útlánum frá peningastovnum og donskum realkreditfeløgum og mynd vísur árligar broytingar í ábyrgdum hjá bankunum. English Um Landsbankan Sambond Útgávur Hagtøl Information Memorandum Peningarenslið Eginpeningsálitið Prospekt Búskaparfrágreiðing Tíðindaskriv Innihald Information Memorandum Stórur lønarvøkstur Tøl fyri Landskassan Virðisbrævamarknaður verður skipaður Nógv alment gjaldføri í peningastovnunum mió kr yvirskot hjá landskassanum Tíðindi Information Memorandum Landsbankin gevur á hvørjum ári eina frágreiðing um føroysk viðurskifti á enskum kallað Information Memorandum. Her eru frágreiðingin fyri í pdf- formati og eisini er eitt appendix við talvum Tíðindi Stórur lønarvøkstur Landsbankin viðgjørdi í síni árligu búskaparfrágreiðing í gongdina í lønargjaldingunum í tveimum høvuðsbólkingum av vinnugreinunum: a) vinnum ið framleiða til innlenddskan eftirspurning og b) vinnum ið framleiða til útflutnings. Innlendsku eftirspurningsvinnurnar eru m.a. byggivirksemi og alment tænastuvirksemi, meðan útflutningsvinnurnar m.a. eru fiskivinna og alivinna. Víst var á í frágreiðingini at føroyski búskapurin hevur verið úti fyri ógvuliga stórum sveiggjum, og at brúk er fyri miðvísum búskaparpolitikki fyri at mótvirka sveiggjunum. Aftaná, at niðurgongdin í búskapinum steðgaði í hevur framgongd verið í útgoldnu lønunum. Framgongdin byrjaði í útflutningsvinnum og kom síðan í innlendskum eftirspurningsvinnum. Niðurstøðan í frágreiðingini var, at tað var í so stór ferð á búskapinum, og at meira ferð átti ikki at verða sett á. Lønartøl aðrastaðir á heimasíðuni vísa, at lønirnar í útflutningsvinnum samanlagt ikki vuksu meira í seinnu ársfjórðingarnar í árinum minkaðu lønirnar sammett við árið fyri. Hinvegin vuksu lønirnar í innlendskum eftirspurningsvinnum sera skjótt. Vøksturin (ár/ár) fyri mð sum enda í desember var %, sum er tað skjótasta hesi seinnu árini. Uttan at hava góð tøl fyri tað, er tó vandi fyri fløskuhálsum og inflatiónstrýsti, tá ferðin er so stór, og tá óbrúkt framleiðsluorka er minkandi, m.a. er arbeiðsloysi minkandi á nøkrum økjum. Lønartølini fyri vøkstur (ár/ár) millum ársfjórðingar vísa, at gongdin í eftirspurningsvinnunum er ikki nær tengd at gongdini í útflutningsvinnunum. Tí er hesin vøksturin tengdur at øðrum eftirspurningsvøkstri enn tílíkum, sum stavar beinleiðis frá útflutningsinntøkum. Eftirspurningsvøksturin kann so stava frá øktari nýtslu ella íløgum frá privatum ella almennum myndugleikum. Hetta eru viðurskifti, sum tala fyri tiltøkum, sum tálma eftirspurningin nakað. Tíðindi Tøl fyri Landskassan Nú kann almenningurin fylgja við í hvussu gongdin er í gjaldførinum hjá landskassanum. Hesi tøl hava týdning um fylgjast skal vera við í hvussu væl landskassin er fyri at standa ímóti eini nýggjari møguligari kreppu. Eisini kunnu tølini siga nakað um hvussu gongdin í landskassaroknskapinum er, soleiðis at um stórur vøkstur er í gjaldførinum er helst eisini stórt yvirskot hjá landskassanum. Tó skal hædd verða tikin fyri at avdráttir ikki verða roknaðir sum útreiðsla og skulu soleiðis trekkjast frá tá yvir/undirskot skulu roknast. Eisini gera onnur viðurskifti td. tíðaravmarkingar, at tølini fyri yvir/undirskot skulu tulkast við fyrivarni. Einaferð um mánaðin verða tølini fyri gjaldføri hjá Landskassanum dagførd. Hesi tøl eru verða nú lýst fyri tíðarskeiðið til í dag. Tølini eru í eini talvu fyri seinastu uml. mánaðirnar og sum grafur fyri alt tíðarskeiðið sum miðal mánaðartøl. Eisini kunnu tølini fáast sum daglig tøl fyri eitt ár í senn ella fyri alt tíðarskeiðið. Tíðindi Virðisbrævamarknaður verður skipaður Á landsstýrisfundi januar kunnaði Anfinn Kallsberg, løgmaður, landstýrið um arbeiðið við at seta á stovn føroyskan virðisbrævamarknað. Landsbankin og landsstýrið eru samd um at stovna marknaðin sum ein løggildan marknað (autoriseret markedsplads) sambært lógini um virðisbrævahandil. Hetta merkir, at marknaðurin verður skipaður á eins høgum støði sum ein fondsbørsur. Ein løggildur marknaður hóskar betur til føroysk viðurskifti enn ein fondsbørsur, við tað at minni fyritøkur eisini kunnu skrásetast á marknaðinum. Marknaðurin skal sambært lógini stovnast sum partafelag. Landsbankin arbeiðir í hesum sambandi víðari við at fáa fleiri partar við í sjálva stovnanina av felagnum. Landsstýrið og landsbankin meta, at tað er týdningarmikið, at javnvág er millum tey týðandi áhugamálini, sum gera seg galdandi á einum virðisbrævamarknaði. Hesi áhugamálini kunnu í stuttum sigast at vera ) íleggjarar, ) fyritøkur, ) peningastovnar og ) myndugleikar. Miðað verður tí eftir, at javnvág millum hesi áhugamál verða tryggjað í felagnum, sum skal reka marknaðin. Tíðindi Nógv alment gjaldføri í peningastovnunum Í oktober vóru umleið mió kr hjá landsbankanum og øðrum landsstovnum innistandandi í peningastovnunum. Landsbankin hevði mió kr og aðrir mió kr. Síðan hevur samlaða innistandandi upphæddin verið millum mió kr og mió kr. Meðan landsbankin frá til hevur minkað innistandandi peningin úr mió kr til mió kr við at seta pening av landinum, hava aðrir almennir økt sítt innistandandi nøkulunda tilsvarandi í tíðarskeiðnum. Tíðindi mió kr yvirskot hjá landskassanum Fyrst skal sigast at hetta er ein grovlig meting av yvirskotinum hjá landskassanum. Tað sæst á grafinum at gjaldførið hjá landskassanum er hækkað úr mió.kr. til mió.kr. tvs. at gjaldførið er hækkað mió kr. Herumframt hevur landskassin afturgoldið lán. Ein avdráttur hevur verið til danska statin í juni uppá uml. mió. Í desember rindaði landið mió kr aftur fyri lánsbrøv, har mió kr vórðu endurfíggjaðar við nýggjum lánsbrøvum, soleiðis at netto var afturgjaldingin mió kr. Verða hesi tøl løgd saman fáast ( + + =) mió kr sum eitt fyribils yvirskot hjá landskassanum uppgjørt frá gjaldingunum. Framtíðarvirksemið hjá LFÚ Nevndin í LFÚ hevur í juli mánaða sett sær nøkur ávís mál at arbeiða við. Hesi mál, umframt onnur, verða at arbeiða við hjá núverandi og komandi nevnd. Les meira Landsfelag Føroyinga í Útbúgving The Faroese Student and Apprentice Association Tinghúsvegur hædd. FR- Tórshavn. Tlf: (skrivstovan) Tlf: (ráðgevingin) Telefax: Skrivstovan og ráðgevingin er opin týsdag og hósdag - Stovingardagur: mars Aðalfundur, dato: november Samlað limatal: umleið E-postur: lfu@lfu.fo Heimasíða: www.lfu.fo LFÚ ráðgevingin heldur til undir somu lon sum LFÚ. Hetta er eitt tilboð frá LFÚ til ein og hvønn, ið hevur tørv fyri upplýsingum í sambandi við lestur úti og ella heima. Í Ráðgevingini er møguleiki at fáa næstan alt at vita innan fyri útbúgvingar í Føroyum, Danmark og í øðrum londum kring heimin. Harumframt er nógv lestrar tilfarð samlað á einum stað, s.s. faldarar, umsøknarbløð til skúlar, stuðulsstovnin og ferðarekvisiónir. Sum partur av ráðgevingini er eitt lesihøli, har bøkur, tilfar og um ávís universitet, háskúlum, o.a. sum liggja til at taka ella lesa í. Inger Flø Jørgensen og Bjørg Róin starvast á Ráðgevingini, tær arbeiða báðar sum lærarar í Studentaskúlanum í Hoydølum og hava drúgvar og sera góðar royndir sum lestrarvegleiðarar á skrivstovuni hjá LFÚ. Um tú hevur spurningar til ráðgevingina ella hevur ivamál, kanst tú seta teg í samband við okkum, á niðanfyri adressu. Landsfelag Føroyinga í Útbúgving The Faroese Student and Apprentice Association Tinghúsvegur hædd. FR- Tórshavn. Tlf: (ráðgevingin) Telefax: Skrivstovan og ráðgevingin er opin týsdag og hósdag - E-postur: lfu@post.olivant.fo Formaður: Absalon Eysturoy Vaktarhúsbrekka FO- Tórshavn Tlf. aeyst@post.olivant.fo Næstformaður: Svein Waagstein Rasmussen Oman Hoydalar FO- Hoyvík Tlf. svein.w.rasmussen@usa.net Peningarøkil: Marianna Heinesen Stoffalág FO- Tórshavn Tlf. marihein@post.olivant.fo Skrivari: Janus Poulsen Varðaagøta FO- Tórshavn Tlf. lfu@post.olivant.fo Nevndarlimur: Bogi Højgaard Leitisvegur FO- Saltangará Tlf. ella (arb. ) bogih @hotmail.com Nevndarlimur: Arni Abrahamsen FO- Skála Tlf. arnea@kambsdal.olivant.fo Nevndarlimur: Eva Petersen Berjabrekka FO- Tórshavn Tlf. ella evapetersen@hotmail.com LFÚ umboðar næmingafeløg, sum aftur umboða íalt umleið næmingar runt í øllum Føroyum og í Danmark. Hugsið tykkum, næmingar .! Hetta er veruleikin og tí er tað av sera stórum týdningi at næmingafeløgini hava eina felags stjórn, sum kann samskipa tiltøk til frama fyri tey lesandi og ikki minst halda saman um hesi næmingaráðini. Her er tað at LFÚ kemur inn í myndina. LFÚ skal virkað fyri øll, sum eru í gongd við eina útbúgving. Fiskivinnuskúlin í Vestmanna FO- Vestmanna Tlf. (Stjórin) Tlf. (Næmingar) Telefax: Føroya Handilskúlin í Tórshavn Marknagilsvegur FO- Tórshavn Tlf. (Avgreiðslutíð) Tlf. (Næmingar) Telefax Føroya Handilsskúlin í Kambsdali FO- Fuglafjørður Tlf. Tlf. (Næmingar) Telefax Føroya Læraraskúli í Tórshavn Á Frælsinum FO- Tórshavn Tlf. Telefax Føroya Sjómansskúlin í Tórshavn Nóatún FO- Tórshavn Tlf. Tlf. (Næmingar) Telefax Føroya Studentaskúlin og HF-skeið í Hoydølum Hoydalar FO- Tórshavn Tlf. (skrivstovan) Telefax Føroya Studentaskúlin og HF-skeið í Kambsdali FO- Fuglafjørður Tlf. Tlf. (Næmingar) Telefax Klaksvíkar Sjómansskúli Garðavegur FO- Klaksvík Tlf. (Avgreiðslutíð kl ) Telefax Maskinmeistaraskúlin í Tórshavn Undir Krákugjógv FO- Tórshavn Tlf. Tlf. (Næmingar) Telefax. MFS í Danmark c/o Føroyahúsið Vesterbrogade A København V Tlf. Fax. Sjúkrasystraskúli Føroya Eiragarður B FO- Tórshavn Tlf. lok. / Fax. Suðuroyar Miðnámsdepil FO- Vágur Tlf. Telefax Tekniskiskúlin í Tórshavn Marknagilsvegur FO- Tórshavn Tlf. (Avgreiðslutíð má. fr. & ) Telefax Tekniskiskúlin í Klaksvík Nýggjivegur Tlf. Tlf. (Næmingar) Telefax Klaksvíkar HF-skeið FO- Klaksvík Tlf. Um tú ert lesandi hevur tú møguleika at gerast limur í LFÚ fyri bert kr. ,-, og ognað tær eitt altjóða samleikaprógv og avsláttarkort fyri lesandi. Hetta kort er eitt ISIC-kort (International Student Identy Card), sum er galdandi í nógvum londum kring allan knøttin. Um tú ynskjir at gerast limur, skalt tú minnast til at hava eina passsmynd ( cm x cm), váttan frá skúlanum (sum tú gangur á) og kr við á skrivstovuna. LFÚ-kortið verður útflýggjað meðan tú bíðar. Eisini kanst tú gjalda á postgiro konto nr. og senda eina váttan frá skúlanum, passmynd og aðrar upplýsingar s.s. navn, bústaður, føðingardagur og tlf. nummar (Búðstaður niðanfyri). Minst til at viðmerkja brævbjálvan "LFÚ Kortið". So skjótt sum brævið verður móttikið á skrivstovuni, verður LFÚ-kortið avgreitt og sent til tín. Kortið kann eisini verða avheintað á skrivstovuni. Um tú hevur spurningar hesum viðvíkjandi ella hevur eitt hvørt ivamál, kanst tú seta teg í samband við skrivstovuna hjá LFÚ ella við ein í nevndini. Minst til at LFÚ er fakfelag teirra lesandi, og LFÚ lurtar eftir tí lesandi. Um tú vilt verða hoyrd/ur, og vilt tú hav onkran at taka tína søk, er tað sera umráðandi at vera limur. Landsfelag Føroyinga í Útbúgving The Faroese Student and Apprentice Association Tinghúsvegur hædd. FR- Tórshavn. Tlf: (skrivstovan) Telefax: Skrivstovan og ráðgevingin er opin týsdag og hósdag E-postur: lfu@post.olivant.fo Gistingarhús | Handlar | Hárviðgerð | Matstovur | Annað G i s t i n g a r h ú s upp Hotel Tórshavn Tórshavn, Tórsgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - H a n d l a r upp Akkuleya Tórshavn, N. Finsensgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Cheap Klaksvík, Klaksvíksvegur Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Eilif Arge Ur Gull & Silvur Klaksvík, Klaksvíksvegur Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Elding Tórshavn, SMS Tlf. Avsláttur: - Viðmerking: - Eysturoyar Heimavirki Saltangará Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Feðgar Tórshavn, SMS Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Feðgar Fuglafirði Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Flykran Tórshavn, SMS Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Fótbúni Tórshavn, Tróndagøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Hvíthús Klaksvík, Klaksvíksvegur Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Leivur Ellingsgaard -Optik & Ursmiður Klaksvík, Klaksvíksvegur Tlf. Avsláttur: Viðmerking: - MEGA Tórshavn, N. Finsensgøta Box Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Bert fyri Teldutilhoyr, tó ikki CD-rom spøl. Við keypa av einari telduskipan er avslátturin kr omanfyri kr Skálkur Tórshavn, SMS Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Tímamyndir Tórshavn, Dr. Jakobsensgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Tøting Gøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - H á r v i ð g e r ð upp Fríðkan Tórshavn, SMS Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Av hárviðgerð Salon Katrin Tórshavn, Turidargøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan á tilboðs- og niðursettum vørum Salon Liljan Tórshavn, Tórfinsgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Av hár- og sólviðgerð Salon Malan Kambsdalur Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Salon Sólrun Klaksvík, Klaksvíksvegur Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - M a t s t o v u r upp Pizza Tórshavn, Tinghúsv. hædd Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: Uttan tað sum verður tikið út av húsinum Pizzaria Tórshavn, N. Finsensgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - Pizzaria á Sjómansheiminum Tórshavn, Tórsgøta Tlf. Avsláttur: % Viðmerking: - A n n a ð upp Club Tórshavn, N. Finsensgøta Tlf. Avsláttur: kr Viðmerking: pr. atgongumerki Havnar Bio Tórshavn, N. Finsensgøta Tlf. Avsláttur: kr Viðmerking: pr. atgongumerki § Navn felagsins er Landsfelag Føroyinga í Útbúgving, stytt LFÚ § Endamál felagsins er óheft av partapolitikki og átrúnaði at virka fyri góðum samstarvi ímillum allar føroyingar, sum eru í útbúgving at verja og virka fyri áhugamálum teirra. Limaskapur § Limaskapur í feglanum kunnu einans demokratiskar samskipanir av føroyingum í útbúgving fáa, t.v.s næmingafeløg, lærlingafeløg, næmingaráð, studentafegløg og aðrar demokratiskar samskipanir av føroyingum í útbúgving. § Umsøkn um limaskap verður skrivliga send stjørn felagsins, ið leggur umsøknina fyri aðalfundin til avgerðar. § Ivamál í samband við limaskap og limaskapsrættindi verða løgd fyri aðalfun til avgerðar. Umsøkn um at siga seg úr feglanum verður skrivliga send sjórnini. § Aðalfundurin, ið er hægsti mynduleiki felagsins, verður myndaður av umboðum fyri limum felagsins (samskipanirnar), sitandi stjórn og arbeisbólkum felagsins. § Aðalfundurin verður hildin í seinnu helvt av februar mánaði á hvørjum ári. Fundurin verður fyriskipaður av stjórn felagsins og í brævi kunngjørdur samskipanunum í seinasta lagi vikur fyri aðalfundin. § Mál, ið skulu viðgerðast á aðalfundi, verða send stjórnini í seinasta lagi vikur fyri aðalfundin. Skrá, tíð, stað og stjórnarfrágreiðing verða send samskipanunum í seinasta lagi dagar fyri aðalfundin. § Dagskráin skal í mýnsta lagi vera hendan: Val av fundarstjóra og skrivara Atkvøðubýti á aðalfundinum Stjørnarfrágreiðing Framløga og góðkenning av rokniskapi Arbeiðsbólkafrágreiðing Innkomin mál Áseting av limagjaldi og fíggjarætlan Væl av stjørnarlimum og tiltakslimum Val av grannskoðarum Framtíðarvirksemi felagsins Setan og val av arbeisbólkum Ymiskt § Eykaaðalfundur verður hildin, tá ið minsta lagi 1/4 av limasamskipanunum, ella tá ið ella fleiri limasamskipanir við tilsamans í minsta lagi 1/4 av samlaðu atkvøðu rættindunum í seinasta aðalfundi, skrivliga við grundgeving krevja tað. Fundurin verður hildin í seinasta lagi vikur eftir, at ynski er framsett. Boða verður frá eykaaðalfundi við tilskilaðari dagsskrá í seinasta lagi dagar fyri fundin. Umboðsráðið og stjórnin kunnu eisini kalla inn til eykaaðalfundar. Eykaaðalfundur er altíð viðtøkuførur. Atkvøðugreistla á aðalfundi § Stjørnin letur, áðrenn aðalfundinurin byrjar, samskipanunum atkvøðuseðlar í mun til goldið limagjald á hendan hátt: til og við gjaldandi limir atkvøður til og við gjaldandi limir atkvøður til og við gjaldandi limir atkvøður til og við gjaldandi limir atkvøður o.s.fr. § Atkvøðurætt á aðalfundi hava bert tey, ið hava atkvøðuseðil. Hvør atkvøðuseðil telur atkvøðu hvørja ferð atkvøtt verður. § Avgerðir verða tiknar við vanligum meiriluta. Stendur á jøvnum, er uppskotið fallið, uttan so at talan er um "val". Er talan um "val", verður nýggj atkvøðugreiðsla um tey, ið stóðu á jøvnum. § Í stjørn felagsins kunnu øll, ið eru í útbúgving veljast. Tó kunnu í mesta lagi veljast umboð frá somu samskipan í stjørnina. Stjórnin verður vald skrivliga og loyniliga. Umboðsráðið § Umboðsráðið ið er hægsti mynduleiki felagsins ímillum aðalfundirnar, verður myndað av einum umboði fyri hvørja samskipan og sitandi stjørn felagsins. § Umboðsráðslimir, ið eru valdir av samskipanunum Fremja gott samband ímillum landsfeglagið og samskipan teirra. Teir upplýsa um virksemið landsfeglagsins og leggja frágreiðingar, uppskot og áheitanir fram á fundi í umboðsráðnum. § Stjórnin heitir skótast gjørligt eftir aðalfundin við limasamskipaninar um at tilevna umboðsráðslimir. § Fundur í umboðsráðnum verður saman við fundarskráð skrivliga kunngjørdur limasamskipanunum og umboðsráðslimunum í seinast lagi eina viku áðrenn fundin. § Regluligur umboðsráðsfundur verður í septembur. Eykaumboðsráðsfundir verða hildnir, tá umboðsráðið, stjórnin, tveir limasamskipanir ella umboðsráðslimir úr tveimum limaskipanum ynskja tað. § Stjørnin skipar fyri umboðsráðsfundum. Stjørnarformaðurin/kvinnan leiðir fund umboðsráðsins. Stjørnarskrivarin er skrivari og kassameistarin greiðir á hvørjum fundi frá figgjarligu støðu felagsins. § Á umboðsráðsfundi hava umboðsráðslimirnir atkvøður í part og stjørnarlimirnir atkvøðu í part. Avgerðir verða tiknar við vanligum meiriluta. Stendu á jøvnum er uppskotið fallið, uttan so at talan er um "val". Er talan um "val", verður nýggj atkvøðugreisla um tey, ið stóðu á jøvnum. § Stjórnin skipar seg sjálva við formanni, skrivara og kassameistara og hevur dagligu leiðslu felagsins um hendi. Stjórnarfundir verða fyriskipaðir av formanninum/kvinnuni sambært starvsskipan, ið stjórnin sjálv ásetir. § Felagið verður løgfrøðisliga bundið av stjórnini. Í samband við sølu og vegseting av felagsins ognum krevst undirskrift frá øllum stjórnarlimum. § Stjórnin hevur ábyrgd av umsiting felagsins, fyriskipar starvsetanir og útvegar umboðsfulltrú. § Rokiskaparár felagsins er frá / til / Kassameistarin hevur ábyrgdina av felagsins bókhaldi og rokniskapi. Til aðal- og umboðsráðsfundir greiðir kassameistarin frá fíggjarligu støðu felagsins. Frágreiðingin umfatar goldið og útistandandi limagjald og er á aðalfundi grundarlagið undir atkvøðubýtinum. Kassameistarin hevur umsorgar fyri, at grannskoðarar felagsins hava møguleika at fylgja við fíggjarligu gongdini. Grannskoðarinir eiga, eftir at rokniskapurin er uppgjørdur, at kanna felagsins ognir og vanliga grannskoða felagsins rokniskap. Somuleiðis skriva teir frágreiðing um grannskoðanina, sum saman við rokniskapinum verður løgd fyri aðalfundin. § Stjórnin setir, áðrenn aðalfundin, saman uppskot til fíggjarætlan, sum verður løgd fyri aðalfundin til viðgerðar. § Tiltakslimirnir fylgja við í dagligu gongd felagsins, og eru í samband við forfall í stjórnini at rokna sum vanligir stjórnarlimir. Er talan um varandi forfall tekur tiltakslimur sæti í stjórnina. Umboðsráðið ella aðalfundur velur nýggjan tiltakslim. Arbeiðsbólkar § Aðalfundur, umboðsráðið ella stjórnin setir allar neyðugar arbeiðsbólkar og velur arbeiðsbólkalimir. Arbeiðsbólkalimir skulu vera limir í samskipan innan LFÚ. Um tað hendir, at teir í arbeiðsskeiði sínum ikki longur eru limir í limaskipan innan LFÚ, kunnu teir tó sita til arbeiðsbólkur er valdur av nýggjum. Tá arbeisbólkur verður settur, verður arbeiðsøkið og vald bólksins ásett. § Arbeiðsbólkarnir skipa sjálvir við ábyrgd fyri stjórnini fyri virksemi sínum. Makaskjal av øllum skrivum, sum arbeisbólkanir senda, verður latið stjórnini. § Arbeiðsbólkar hava uttan atkvøðurætt rætt at møta á aðal- og umboðsráðfundi, har teir greiða frá virksemi sínum. § Limagjaldið verður, sum ásett á aðalfundi, kraft fyri allar limirnar í teimum einstøku samskipanunum, sambart limalista. § Í samsvar við yvilit yvir limir, ið tær einstøku limasamskipanirnar senda til stjórnina innan desembur, ásetur kassameistarin innan jannuar, upphæddina, ið tær eistøku samskipanirnar skulu gjalda. Limalistarnir skulu handfarast í trúnaði. § Á aðalfundi og umboðsráðsfundi greiðir kassameistarin frá møguligari limagjaldseftirstøðu. Aðalfundur ger av nær samskipan, vegna limagjaldseftirstøðu, missir limaskap í feglanum. Lógarbroytingar § Avgerðir um lógarbroytingar kunnu bert takast á aðalfundi, og krevst tá, at minst / av atkøðunum eru fyri uppskotinum. Avtøka av felagnum § Uppskot um avtøku av feglanum skal viðgerðast av tveimum fylgjandi aðalfundum. Á báðum fundum skulu í minsta lagi 3/4 av atkvøðunum verða fyri uppskotinum. Eftir at atkvøtt er um avtøku av felagnum, og hetta er samtykt, verður atkvøtt um býti av felagsins ognum. Gildi § Hendan lóg, ið er samtykt á stovnandi aðalfundi / við seinni broyting / / / / / / fær gidi / Limirnir í LFÚ verða í lógini nevndir samskipan. Framtíðarvirksemið hjá LFÚ sept Nevndin í LFÚ hevur í juli mánaða sett sær nøkur ávís mál at arbeiða við. Hesi mál, umframt onnur, verða at arbeiða við hjá núverandi og komandi nevnd. Stuðulsgrunnur. Í løtuni verður arbeitt við at seta í verk ein stuðulsgrunn. Hesin stuðulsgrunnur verður, eftir øllum at døma, evnaður til ártúsundskiftið. Stuðulsgrunnurin skal verða til allar hvílandi limir hjá LFÚ. (t.e. øll lesandi í Føroyum eftir fólkaskúlan) Hesir kunnu søkja um stuðul til ymist, so sum verkætlanir, uttanlandauppgávur o.s.fr. Umsøknirnar verða viðgjørdar av eini stuðulsnevnd hjá LFÚ. Fast sett nevndarfólk hjá LFÚ. Í Næstum fer eitt fólk at verða sett í fast hjá LFÚ. Hetta arbeiðið kemur at fevna um nevndarbeiðið og um praktiskt arbeiðið. Persónumrin, ið verður settur hevur kunnleika til slíkt arbeiðið og skal kenna til alt, ið fyriferst innan felagskapin. LFÚ hevur tveir persónar í boðið og ein teirra verður settur til november. ISIC-KORTIÐ fær betri avtalur. Kortið, ið nógvir Føroyingar ígjøgnum árini hava ognað sær skulu mennast. Betri avtalur skulu í lag við veitararnar og útbreiðslan í Føroyum skal mennast munandi. Eitt nú fáa lærarar høvið at ogna sær eitt líknandi kort. LFÚ fer at hava nærri samband við limir sínar. Í farna skúlaári varð roynt at fara út á teir ymsum skúlarnar í Føroyum at tosa við skúla- og næmingaráðini. Tosað varð m.a. um hvønn týdning tað hevði at skipa seg politiskt, um hvønn týding LFÚ hevur og kann fáa og um virksemið og leiklutin hjá skúla- og næmingaráðunum. Hetta vísti seg at vera skilagott og tískil skal tað gerast ein fastur táttur. Lýsingar og LFÚ. Farið verður undir at gera Landsfelagið meir sjónligt. Ein liður í hesum verður ein konkretur lýsingarpolitikkur. Harumframt hevur nógv verið tosað um, eitt samarbeiði ímillum lestrarvegleiðarar og LFÚ, hvørs endamál verður at kunna lesandi um LFÚ og allar møguleikar tess. Semingsuppskotið mai mai Max. ikki broytt Undir stríðnum ímillum Yrkisfelagið og Fíggjarmálastýrið, vildi LFÚ ikki taka part við nøkrum, men tað slepst ikki undan at summi av málunum vórðu viðkomandi fyri limirnar í LFÚ. Eitt nú var nevndin harðliga ímóti at fáa meir enn næmingar í hvønn flokkin. Yrkisfelagið vildi heldur ikki hava fleiri enn næmingar í hvønn flokkin, og ynsktu at skriva tað í sáttmálan, men tað vildi fíggjarmálastýrið ikki. Endin varð, at max. málið varð sett í eitt sokallað protokollat, og í tí stendur: " Næmingatalið í einum studenta- og HF-flokki eigur vanliga ikki at fara upp um Í undantaksføri kann tó verða farið upp um næmingar. Áðrenn myndugleikin tekur avgerð um hetta, skal málið verða sent Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara til ummælis." Samanumtikið kunnu vit siga, at næmingatalið í framtíðini neyvan fer upp um og av tí sama, vil hetta ikki verða ein hóttan mótvegis dygdini á undirvísingini. Tøkkir Í samband við, at Yrkisfelagið og lønardeildin eru komin til eina semju í sáttmálasamráðingunum, vil LFÚ gjarna takka teimum lokalfeløgum, sum á ymsan hátt vildu veita stuðul undir verkfallinum. Eisini vilja vit takka teimum einstaklingum næmingum og øðrum -, ið á ymsan hátt veittu okkum stuðul við hugskotum, tilfari og eisini við at vísa áhuga. Hetta varð ein stór uppgáva hjá okkum at loysa, og hon kravdi meir enn vit kundu klára at gera einsamøll, so vit høvdu neyvan klára okkum uttan tað hjálpina vit fingu. At enda vilja vit enn einaferð siga og vísa á, hvussu týdningarmikið tað er, at vit standa saman. Hetta var bert eitt dømi upp á, hvussu okkara limir kunnu nýtast sum amboð í ymsum trætum, og um vit ikki høvdu staðið saman og gjørt vart við okkum, so kundi støðan lættliga verið vorðin nógv hættisligari. Standa saman Eitt mál hjá LFÚ Undir verkfallinum hjá Yrkisfelagnum vildu tað verið næmingarnir á studentaskúlunum og HF-skeiðunum, sum stóðu fyri skotum. Hóast tað ikki rakti hini lokalfeløgini hjá LFÚ, so bakkaðu tey LFÚ fult upp, og tað eru nevndarlimirnir í LFÚ sjálvsagt sera glað um, tí um verkfallið hevði drigið út, so hevði LFÚ ikki einsamalt megna at røkt tær mongu arbeiðsuppgávurnar, sum standast av einum tílíkum verkfalli. Tí er hetta eitt gott dømi, um hvussu týdningarmikið tað er, at standa saman, tá á stendur, og tað vóna vit at næmingar í øllum Føroyum fara at hava í huga, og gera sær dælt av, um ein tílík støða skuldi stungið seg upp aftur eina aðru ferð. Verkfall avlýst Verkfallið, ið skuldi raka Studenta- og HF-næmingarnar, varð avlýst hálvan tíma áðrenn próvtøkurnar. Yrkisfelagið hjá lærarunum skrivaði undir ein ára sáttmála, men fingu ikki tað stóra meira í løn. Harafturímóti heldur LFÚ ikki, at nýggi sáttmálin kemur at hava neiligar ávirkanir á undirvísingardygdina. Nógvur spenningur var í LFÚ-hølunum, tað kvøldið tá streykan varð sett at byrja á midnátt. Alt var til reiðar: allar ætlanir vórðu lagdar fyri mótmælistiltøkum, øll kendu teirra leiklut í arbeiðinum, øll skriv vórðu skrivað og øll neyðug telefonnummur vórðu uppskrivað. Eftir var bert at trýsta á knøttarnar. So tað var við ringum tannabiti at vit fóru heim, uttan at hava fingið greiðu á, um tað bleiv streyka ella ei. Tó má sigast, at so nógva ferðir størri varð gleðin, tá vit morgunin eftir, inni á heimasíðuni hjá lønardeildini, funnu út av, at ein semja var funnin. Enn einaferð vil. Enn einaferð vil LFÚ-stjórnin takka øllum, ið á ymsan hátt bjóðaðu seg fram til at hjálpa, um verkfallið skuldi blivið veruleiki. Eingin nevndur eingin gloymdur, sigur orðatakið, men undantøk verða gjørd og eisini í hesum føri, tí LFÚ-stjórnin vil gjarna nýta høvið til at takka fyri tað tætta og vælvirkandi samstarvið, ið vit høvdu við næmingaráðið í Studentaskúla og HF-skeiðið í Hoydølum. Uttan tykkara ágrýtni og hjálpsemi hevði verið trupult at fingið endarnar at rokki saman. Men eingin er gloymdur ei heldur tit, ið vórðu at hoyra í fjølmiðlunum. Men tað er í tílíkum støðum, at fleiri vit eru, størri ávirkan fáa vit, og tí er tað av alstórum týdningi at ein felagsskapur, sum LFÚ er til. Til hini lokalfeløgini runt í øllum Føroyum, LFÚ arbeiðir eisini fyri tykkum og bert við tykkara stuðli kunnu vit gerast meiri og meiri sjónlig. Vit vilja hoyra títt sjónarmið februar Signar á Brúnni vil taka stuðulin frá teimum lesandi undir ár. Tað verður ikki góðtikið av LFÚ, men vit vilja hoyra títt sjónarmið. LFÚ er ímóti, at tey undir ár skulu missa studningin. LFÚ hevur saman við MFS gjørt sítt egna uppskot, har øll fáa, og fáa meira enn tey fáa í dag. Hetta uppskotið kostar mió, og uppskotið hjá Signar á Brúnni kostar mió, hóast hetta, vil hann ikki lurta eftir okkum. MEN tað skal hann! Og fyri at fáa hann til at lurta, mugu vit lesandi standa saman, og krevja at verða hoyrd ! Trýst her og skrivað títt sjónarmið viðvíkjandi stuðulsmálið. Lærarastreika í mars mánaði november Ótti er fyri at tað verður ein líknandi streika sum tað var í januar Tískil hildu fundarlimirnir at tað var ráðiligt at seta ein "Streikubólk" at fyrireika eina møguliga lærara streiku sum verður í mars ella apríl mánaði LFÚ hevur havt fund við umboð frá Yrkisfelagnum hjá Studentaskúlalærarum, við tí endamáli at fyribyrgja eina streiku, tá sáttmálin ímillum Yrkisfelagið og Landsstýrið gongur út í fyrru helvt av Yrkisfelagið var sera positivt yvirfyri tí, at næmingarnir, fyri fyrstu ferð nakrantíð, taka á seg semingsleiklutin. Eisini skuldi streikubólkurin havt fund við Signar á Brúnni tann / men landsstyrismaðurin møtti ikki upp. Fundurin verður væntandi í aðru viku í desember mánaði so tað verður spennandi hvussu leikur ferst. Vilt tú gera nakað fyri at steðga lærarastreykuna, so Trýst her læt okkum hoyra títt sjónarmið Nýggja stuðulsskipanin november Tosað varð um, at tað var ringt at broyta verandi skipan, so leingi sum samlaða játtanin ikki hækkar. Í hesum sambandinum varð nevnt at Eilef Samuelsen setti eina nevnd í at arbeiða við stuðulsskipanini, niðurstøðan varð at ein nevnd John Rajani, Bjørg Róin og Páll Isholm, sum umboða hvør sín fakbólk, hava gjørt eitt álit sum skal gera stuðulsskipanina meiri rættvísa fyri næmingar kring alt landið. Álitið er gjørt, men LFÚ er als ikki einig við nevndini, tí er tað av al stórum týdningi at vera til reiðar við einum mótspæli tá ið tað verður lagt fram á ting. Væntandi stingur hetta málið seg allarhelst nokk upp aftur skjótt, og má tann nýggja stjórnin vera klár til at brynja seg. Arni Abrahamsen og Ronny P. Jacobsen skuldu gera eitt spurnarblað, sum skal kannað gjaldførleikan hjá lesandi á Handilskúlanum í Kambsdali. Hetta verður gjørt fyri at LFÚ hevur nøkur hagtøl ella prógv at vísa á ímóti nýggja stuðulsálitinum sum John Rajani, Bjørg Róin og Páll Isholm hava gjørt. Trýst her og læt okkum hoyra títt sjónarmið viðvíkjandi stuðulsmálið. Lesandi sum eru rørslutarnað november Seinasti arbeiðsbólkurin skuldi kannað støðuna hjá rørslutarnaðum á skúlum kring landi. Eitt nú tók LFÚ sum dømi at Studentaskúlin í Hoydølum er meiri enn ára gamal, og hevur nústaðni fingið játtað kr. til tørvin hjá einum røslutarnaðum dreingi. Hetta er út av lagi vánaligt, tí í lógini verður mælt at einhvør almennur nýggjur bygningur skal verða bygdur soleiðis, at hann gongur tørvinum hjá rørslutarnaðum á møti. Halla Seyer Hansen og Marianna Heinesen skuldu kannað hesi viðurskiftini til komandi fundin november Varð stovnað mars Endamál felagsins er óheft av partapolitikki og átrúnaði at virka fyri góðum samstarvi millum allar føroyingar, sum eru í útbúgving og at verja og virka fyri áhugamálum teirra. LFÚ er ein felagskapur, ið savnar øll lesandi omanfyri fólkaskúla aldur. Sum felagskapur fyri lesandi roynir LFÚ at gera umstøðurnar hjá teimum lesandi so góðar sum til ber. Landsfelag Føroyinga í Útbúgving The Faroese Student and Apprentice Association Tinghúsvegur hædd. FR- Tórshavn. Tlf: (skrivstovan) Tlf: (ráðgevingin) Telefax: Skrivstovan og ráðgevingin er opin týsdag og hósdag - Stovingardagur: mars Aðalfundur, dato: november Samlað limatal: umleið E-postur: lfu@lfu.fo Heimasíða: www.lfu.fo Litaval er eitt partafelag við handlum. Eisini eru sjálveigandi handlar kring landið. NÝTT NÝTT NÝTT Nú selja vit eisini teldur!!! Kom niðan og hygg eftir nýggjum og spennandi telduhandli. Vøruúrvalið hjá okkum umfevnur: Máling, billakk, tapet, loft, gólv, búnýti, el-amboð, møblar, skrivstovu-inventar, klædning til baðirúm. Vit selja til privat, virkir og stovnar. Vøruhúsið á Hjalla Sandvíkarhjalli Tlf Fax Málingahandilin Tórshavn við Landavegin Tlf Fax lokal Litaval Høgaból v/ H.P.H. P/F Tlf Fax Litaval Norðskála v/ Jómar P/F Tlf Fax Húsbúni Tvøroyri Tlf Fax Litaval Vágur v/ Krossjørð sP/F Tlf Málingahandilin Klaksvík Klaksvíksvegur Tlf Litaval Sørvágur Handilsvirkið Niclasen sP/F Tlf Fax Litaval Vestmanna Vestmanna Skipasmiðja Tlf Litaval Strendur v/ Sandur Danielsen Tlf Trýst á nøvnini fyri at vitja heimasíður hjá handlunum. Allir handlarnir hava ikki egna heimasíðu Litaval lýsir regluliga í SVF, og er hetta mest fyri Vøruhúsið á Hjalla. Eisini verður blað borið út til øll hús í Føroyum eina ferð um mánaðin við búnýti og amboðum. Av og á eru "Litaval kring landið" við í blaðnum. Tað er upp til hvønn einstaka, um hann vil gera egnar lýsingar uttan fyri samtakið. Lit-teldan Bløð on-line Lýsingar Bløð frá Vøruhúsinum á Hjalla Búnýti Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða Síða El-amboð Síða Síða Síða Síða Máling Síða Síða Síða Síða Nordisk Elegance frá Sadolin Farveland Síða Síða - Síða Síða - Síða Síða - Gólvklædningur Eingin síða Copyright (c) Litaval P/F Sadomatic Lit-teldan frá Sadolin Tá tú skalt mála tær húsini, hugsar tú kanska um at skifta lit. Hetta er hjá summum ein einføld uppgáva, meðan hjá øðrum er tað ein marra at taka eina avgerð. Í so fall er Sadomatic júst tað, tú hevur bíðað eftir. Tá hugflogið ikki røkkur longur, er tað, at hendan teldan fer í gongd. Allir teir litir, Sadolin Farveland hevur lýst við í seinastuni, eru í telduni, so tú kanst spæla teg fram til eina farvuríka loysn. Teldan stendur í handlinum, og hon er løtt at brúka. Tú stýrir við músini, og alt gongur sum eitt spæl. Vit hava lagt nøkur føroysk hús inn á telduna, so tú kennir teg betur aftur við sniði og útsjónd á húsunum. Hevur tú hug at royna tíni egnu hús á telduni, so kunnu vit leggja tey inná. Skriva okkum ein teldupost og hoyr nærri um hetta. Copyright (c) Litaval P/F Litaval Sørvágur Handilsvirkið Niclasen sP/F Úti á bakka TLF FAX Opið er soleiðis Mánadag - Týsdag - Mikudag - Hósdag - Fríggjadag - Leygardag - Um handilin í dag Litaval í Sørvági roynir í dag at vera handilin, ið hevur "alt til heimið", so kundin bert noyðist at fara á eitt stað fyri at fáa alt, honum tørvar. Máling Máling selja vit av merkinum Sadolin. Vit hava eisini eitt breitt úrval av vørum frá Casco Lím & Spartil, Jotun Bátamáling, Borup Kemi, Spekter Penslar, M sandpappír, Trip Trap Trærøkt og DuPont Centari billakk. Búnýti Vit eru limir í einari búnýtisketu, sum eitur "De Aktive Isenkræmmere". Vit royna at selja tær góðu vørurnar bíligari enn vanligt. Her fært tú, hvat tað skal vera: Plast-vørur, steintoy, klæði, leikur, telefonir, el-amboð, garðsútgerð, fitness-tól, rammir, tónleik og mangt annað. Møblar Danbo Møblar er ein donsk handilsketa, ið vit eru limir í. Hesin ringurin hevur verið góðskukendur í ár. Vøruúrvalið er vorðið størri seinastu árini. Hevur tú brúk fyri nýggjum møblum til stovuna, kamarið, barnakamarið, skrivstovuna ella annað, so kanst tú altíð tosa við okkum. Gólvklædningur Á gólvdeildini hava vit eitt stórt úrval av gólvklædningi, so sum: Teppir, vinyl, linoleum, leys gólvteppir og vátrúmsklædning. Vit selja gólvklædning til øll endamál. Útyvir vanliga tænastu kunnu vit eisini bjóða tær álegging. Um størri arbeiði skulu gerast, so støkk inn á gólvið á hjalla at tosa við starvsfólk okkara um tilboð og vegleiðing. Vit hava áleggjarar við upp til ár á baki, og kunnu tí tryggja tær álegging av bestu góðsku. Copyright (c) P/F Litaval Vøruhúsið á Hjalla Opið er soleiðis Mánadag - Týsdag - Mikudag - Hósdag - Fríggjadag - Leygardag - Eitt sindur av søgu Í stóð ein goymslubygningur á Sandvíkahjalla klárur hjá Litaval at flyta inn í. Her skuldu allar goymslur halda til. Men tíðirnar broyttust, og ikki var brúk fyri so nógvum goymsluplássi longur. Gólv- og møbla-deildin varð flutt niðan á Sandvíkahjalla. Fremst í handlinum hevði verið ein handil, sum seldi flísar, tapet og máling. Hesin bleiv víðkaður til at selja búnýti og el-vørur, meðan flísar og tapet var lagt burtur. Allar goymslur vóru á Sandvíkahjalla í og nú ár aftaná sært tú húsið við øðrum eygum, Nú hava vit møblar, gólv, máling og búnýti undir sama taki. Broytingar henda allatíðina. Millum annað hevur møbladeildin fingið serstakt høli til at selja sengur, og er fyri stuttum vorðin limur í donsku ketuni Danbo. Máling Máling selja vit av merkinum Sadolin. Vit hava eisini eitt breitt úrval av vørum frá Casco Lím & Spartil, Jotun Bátamáling, Borup Kemi, Spekter Penslar, M sandpappír, Trip Trap Trærøkt og DuPont Centari billakk. Búnýti Vit eru limir í einari búnýtisketu, sum eitur De Aktive Isenkræmmere. Vit royna at selja tær góðu vørurnar bíligari enn vanligt. Her fært tú, hvat tað skal vera: Plast-vørur, steintoy, klæði, leikur, telefonir, el-amboð, garðsútgerð, fitness-tól, rammir, tónleik og mangt annað. Møblar Danbo Møblar er ein donsk handilsketa, ið vit eru limir í. Hesin ringurin hevur verið góðskukendur í ár. Vøruúrvalið er vorðið størri seinastu árini. Hevur tú brúk fyri nýggjum møblum til stovuna, kamarið, barnakamarið, skrivstovuna ella annað, so kanst tú altíð tosa við okkum. Gólvklædningur Á gólvdeildini hava vit eitt stórt úrval av gólvklædningi, so sum: Teppir, vinyl, linoleum, leys gólvteppir og vátrúmsklædning. Vit selja gólvklædning til øll endamál. Útyvir vanliga tænastu kunnu vit eisini bjóða tær álegging. Um størri arbeiði skulu gerast, so støkk inn á gólvið á hjalla at tosa við starvsfólk okkara um tilboð og vegleiðing. Vit hava áleggjarar við upp til ár á baki, og kunnu tí tryggja tær álegging av bestu góðsku. Copyright (c) P/F Litaval Klaksvíksvegur tlf Opið er soleiðis Mánadag Týsdag Mikudag Hósdag Fríggjadag Leygardag - Eitt sindur av søgu Fyri gott árum síðani bleiv málinga- handilin í Klaksvík yvirtikin. Tað var ein keta, P/F Málingahandilin, sum átti handilin, men sum gjørdi av at selja hann til eitt av starvsfólkunum her norðuri. Maðurin, sum yvirtók handilin, eitur Eskild Hansen, og er hann útbúgvin málari. Um hetta mundið helt Málingahandilin til mitt í býnum nakað niðan fyri Christianskirkjuna. Men eftir yvirtøkuna var tað alt meira, ið bendi á, at finnast mátti nýggj og størri høli. Tað bleiv so til at handilin leigaði seg inn í ein bygning hjá Klaksvíkar Byggivirki. Í dag heldur Málingahandilin til í sama stað úti í Klaksvík. Men nú undir nýggjum navni: Litaval í Klaksvík, sum so aftur er ein partur av ketuni P/F Litaval. Tey, ið hava ábyrgdina av handlinum, royna allatíðina at gera handilin spennandi, soleiðis at hann kann geva kundanum inspiratión, hugskot, soleiðis at kundin kann síggja málingina nýtta í handlinum, ella eina og hvørja samanseting av møblum o.s.fr. Eisini hava tey ábyrgd fyri at bíleggja vørur, soleiðis at handilin altíð hevur vøruna, ið spurt verður eftir, ella roynir at skaffa tær, so vítt gjørligt. Um handilin í dag Litaval í Klaksvík roynir í dag at vera handilin, ið hevur "alt til heimið", so kundin bert noyðist at fara á eitt stað fyri at fáa alt honum tørvar. Hjá Litaval í Klaksvík arbeiða fólk. arbeiða dagliga í handlinum, og fáast við at leggja gólv á, gera baðirúm, mála o.s.fr. Les meira um starvsfólkið Máling Máling selja vit av merkinum Sadolin. Vit hava eisini eitt breitt úrval av vørum frá Casco Lím & Spartil, Jotun Bátamáling, Borup Kemi, Spekter Penslar, M sandpappír, Trip Trap Trærøkt og DuPont Centari billakk. Møblar Smag & behag betur kent sum møblaringurin er ein donsk handilsketa, ið vit eru limir í. Hesin ringurin hevur verið góðskukendur í nógv ár. Vøruúrvalið er vorðið størri seinastu árini. Hevur tú brúk fyri nýggjum møblum til stovuna, kamarið, barnakamarið, skrivstovuna ella annað, so kanst tú altíð tosa við okkum. Búnýti Vit eru limir í einari búnýtisketu, sum eitur "De Aktive Isenkræmmere". Vit royna at selja tær góðu vørurnar bíligari enn vanligt. Her fært tú, hvat tað skal vera: Plast-vørur, steintoy, klæði, leikur, telefonir, el-amboð, garðsútgerð, fitness-tól, rammir, tónleik og mangt annað. Gólvklædningur Vit hava eitt stórt úrval av gólvklædningi, so sum: Teppir, vinyl, linoleum, leys gólvteppir og vátrúmsklædning. Vit selja gólvklædning til øll endamál. Útyvir vanliga tænastu kunnu vit eisini bjóða tær álegging. Um størri arbeiði skulu gerast, so støkk inn á gólvið at tosa við starvsfólk okkara um tilboð og vegleiðing. Vit hava áleggjarar við upp til ár á baki, og kunnu tí tryggja tær álegging av bestu góðsku. Starvsfólkið Eskild Stjóri og dagligur leiðari Er, sum áður sagt, útbúgvin málari, og var tað tí upplagt at hann yvirtók handilin fyri árum síðani. Eftir ætlan so fer Eskild seinni í ár, ella fyrst í komandi árið, at umskipa handilin/fyritøkuna til eitt smápartafelag, har arbeiðsfelagin hjá honum, Sámal Eyðfinn Poulsen so kemur at yvirtaka helvtina av partabrøvunum, soleiðis at felagið tá verður rikið av teimum báðum í felag. Sámal Eyfinn Áleggjari og sølufólk Hesin raski maðurin hevur starvast í fyritøkuni í skjótt ár, og hevur hann fyri tað mesta gjørt baðirúm og lagt á gólv. Eisini starvast hann sum sølumaður í handlinum, tá tað stendur á. Olga Sølufólk Hevur sum nú er, verið næst longst í fyritøkuni. Hon byrjaði at arbeiða 1/2 tíð, men tá ið flutt var í nýggj høli, og meira var at gera, bleiv hon sett at arbeiða fulla tíð, og tað ger hon enn í dag. Olga er frísk, og hevur altíð spennandi hugskot til hvussu handilin skal síggja út. Hon pyntar bæði vindeygu og handilin sjálv, umframt tað at hon saman við Finn stendur fyri innkeypinum av vøru. Finn Sølufólk í starvsvenjing Er sum sagt eisini innkeypari. Hann er tann yngsti av teimum fýra í handlinum og hann hevur einans verið í málarayrkinum í mánaðir. Finn er ára gamal, og er útlærdur krambakallur. Finn er júst nú í gongd við at útbúgva seg til akademiøkonom innan detailhandil. Heimasíðan hjá Finni (c) Copyright P/F Litaval Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Fíggjarmálastýrið Lønardeildin Heimasíðan hjá lønardeildini Henda síða er í gerð og verður útbygd so hvørt. Um tú hevur hugskot til broytingar o.a., so vilja vit fegin frætta um tað, og tú kann senda okkum ein teldupost á emz@fms.fo Síðurnar eru royndar í Netscape og Explorer til Windows. Starvsfólk á Lønardeildini Sáttmálasamráðingar Í sambandi við sáttmálasamráðingarnar hava vit gjørt eina fyribils heimasíðu. Lønardeildin er deild undir Fíggjarmálastýrinum, ið serliga tekur sær av sáttmálaviðurskiftum á almanna arbeiðsmarknaðinum, bæði umsitingarliga og í sambandi við sáttmálasamráðingar. Lønardeildin umsitur umleið sáttmálar á almenna arbeiðsmarknaðinum. Til semjurnar Nýtt / - Sáttmáli og lønartalvur fyri Føroya Byggifrøðingafelag løgd inn Nýtt / - Semjan millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið Tíðindaskriv frá Karsten Hansen og Høgna Hoydal Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin Traðagøta Postsmoga FO- Argir Tlf. Fax E-mail: lnd@fms fo vitjanir síðan mai Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Starvsfólk á Lønardeildini thm@fms.fo Thomas Magnussen, deildarstjóri karin@fms.fo Karin Joensen, skrivari durita@fms.fo Durita Tausen, fulltrúi olaus@fms.fo Olaus Jespersen, fulltrúi emz@fms.fo Elin M. Zachariasen, assistentur Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Bioanalytikarafelagið og Fíggjarmálastýrið § Sáttmálaøki § Samráðingar rættur § Løn § Starvsaldur § lønar- útgjalding § Eftirløn § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Tænastubúni § Arbeiðstíð § Tilkallivakt (Vakt) § Broyting í arbeiðsgongd v.m. § Setanar- bræv § Sjúka § Frítíð § Barnsferð § Eftirsitiløn § Skeið § Farloyvi § Uppsøgn § Tímaløntir bioanalytikarar § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. § Ferða- útreiðslur § Frálæra v.m. § Álitisfólka- skipan § Samstarvs- ráð § Gildi og uppsøgn Protokollat nr. viðvíkjandi skeiði Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Protokollat nr. viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í samband við tilkallivakt Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatións- krøvum Protokollat nr. Semja tann februar § Sáttmálaøki Hesin sáttmálin er galdandi fyri bioanalytikarar, sum arbeiða innan Almanna- og Heilsumálastýrið/ stovnum undir landinum. Stk. Sáttmálin fevnir um bioanalytikarar, sum a) arbeiða á sjúkrahúsunum, b) arbeiða á læknamiðstøðum, c) arbeiða aðrastaðni, har útbúgving sum bioanalytikari er kravd. Stk. Starvsheiti á sáttmálaøkinum. Bioanalytikarar kunnu setast í starv sum: Góðkendir bionanlytikarar, t.v.s. bioanalytikarar, sum hava lokið viðurkenda útbúgving sum bioanalytikari og fingið góðkenning. Deildarbioanalytikarar, t.v.s. góðkendir bioanalytikarar, sum leiða og hava ábyrgdina av pørtum av rannsóknarøkinum undir eftirliti frá tí leiðandi bioanalytikaranum. Leiðandi bioanalytikarar, t.v.s. góðkendir bioanalytikarar, sum undir læknaleiðslu hava ábyrgdina av dagligu arbeiðsgongdini og hava leiðsluna fyri starvsfólkunum. Bioanalytikaralærari, t.v.s. góðkendir bioanalytikarar, sum verða settir at undirvísa. Upp § Samráðingarrættur Samráðingarrættin hevur Bioanalytikarafelagið, sum ger sáttmála við Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið. Fíggjarmálastýrið ásannar, at felagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Stk. Verður ósemja um, hvussu hesin sáttmáli skal skiljast, skal ósemjan leggjast fyri gerðarrætt, sum ger bindandi úrskurð í trætuni. Gerðarættarlimirnir verða valdir soleiðis: Bioanalytikarafelagið velur tveir limir. Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velur tveir limir. Hesir báðir partarnir velja í felag fimta limin, sum skal vera ástøðumaður. Verður ikki semja um ástøðumannin, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Upp § Løn Starvsfólk, sum nevnt er í § verður lønt eftir galdandi lønartalvu fyri Bioanalytikarar. Lønarstig Góðkendir bioanalytikarar - Deildarbioanalytikarar v/ skeiði - u/ skeið - Leiðandi bioanalytikarar við fólkum undir sær v/ skeiði , u/ skeið , Leiðandi bioanalytikarar við meira enn fólkum undir sær v/ skeiði , u/ skeið , Bioanalytikaralærari v/ skeiði , u/ skeið , Tá ið deildar- ella leiðandi bioanalytikari uttan skeið hevur verið ár á endastiganum, fer hann yvir í lønarstigan við skeiði. Øll lønarstig eru galdandi í ár. Upp § Starvsaldur Lønin hjá bioanalytikarum verður ásett eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur arbeitt sum mánaðarløntur bioanalytikari ella hevur verið í eftirútbúgving innan tey øki, sum hesin sáttmáli fevnir um. Stk. Hevur bioanalytikari arbeitt í útlondum ella innan øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal starvsfólkið saman við nevnd í Bioanalytikarafelagnum og setanarmyndugleikanum áseta lønarstigið. Í slíkum førum skal avgerðin takast eftir tí, sum starvsfólkið hevur arbeitt við, og teimum royndum, sum starvsfólkið hevur innan hetta sáttmálaøkið. Stk. Tá ið bioanalytikari fer úr starvi, skal arbeiðsgevarin lata starvsfólkinum váttan fyri starvsaldur, og starvsfólkið skal vísa hesa váttan, tá ið byrjað verður á nýggjum arbeiðsplássi. Upp § Lønútgjalding Lønin verður útgoldin eina ferð um mánaðin afturút umleið í hvørjum mánaði. Viðlagdur skal vera seðil, har tilskilað er, hvat lønin er fyri. Samstundis sum lønin verður útgoldin, avgreiðir stovnurin/arbeiðsplássið sítt egna eftirlønargjald og tað gjald, sum starvsfólkið letur til eftirløn sína. Upp § Eftirløn Til onnur loysn er funnin, verður viðvíkjandi eftirløn gingið eftir sáttmálanum millum "Danske Bioanalytikere og Amtsrådsforeningen". Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Bioanalytikarar, sum fyribils røkja hægri starv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í hetta hægra starvið. Upp § Tænastubúni Bioanalytikarar fáa frían tænastubúna. Upp § Arbeiðstíð Stk. Vanlig arbeiðstíð; a) Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna, íroknað tilkallivakt sambært § stk. og Um so er, at Fíggjarmálastýrið ger avtalu við onnur føroysk feløg um at seta vikutímatalið niður, verður vikutímatalið í hesum sáttmála lækkað samsvarandi. b) Dagliga arbeiðstíðin verður fastløgd millum og 1/2 tíma. Tó eru møguleikar at gera avtalu um frávik, um arbeiðsgongdin á starvsstaðnum krevur tað. Henda avtala verður gjørd millum álitisumboðið/Bioanalytikarafelagið og starvsstaðið/leiðsluna. c) Arbeiðstíð út um fastløgdu dagligu arbeiðstíðina verður roknað sum yvirtíð. Matarfrí, sum ásett er frammanundan, verður ikki íroknað arbeiðstíðina. Ber ikki til at leggja matartíðina fasta, verður henda roknað sum arbeiðstíð og skal tá haldast, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan skal vera styttri enn 1/2 tíma, og bioanalytikarin má tá vera til reiðar at møta til arbeiðis, um boð verða eftir honum. Kvøld- og náttarvakt. Fyri hvørjar tímar í kvøld- ella náttarvakt eigur bioanalytikarin frí í tímar. Sum kvøld- ella náttarvakt verður roknað arbeiði, sum er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar yrka-, sunnu- og halgidagar, men ikki fyri yvirtíð, tilkalli- og samdøgurvaktir. Vunnin frítíð skal samsýnast við heilum arbeiðsfrídøgum, t.e. dagar, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Tá ið bioanalytikari fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars skuldi arbeitt eftir tænastuætlanini. Henda regla umfatar ikki tímalønt, av tí at tey fáa fulla samsýning í tímaløn fyri kvøld- og náttararbeiði. Tænastuætlan. Tænastuætlan fyri arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at bioanalytikarar altíð vita, nær arbeiðstíðin er, og teir skulu vita vikur frammanundan, nær teir hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri leysar avloysarar. Broyting í tænastulista kann bert gerast í serstøkum førum (t.d. um starvsfólk eru sjúk) og í samráð við starvsfólkini. Verður neyðugt at broyta ætlaða frígongu av vunnari frítíð minni enn tímar frammanundan byrjan av síðstu tænastu fyri frítíðina, skal vunna tímatalið niðurskrivast við sama tali av tímum, og frítíðin kortini roknast sum hildin. Hesir arbeiðstímar skulu samsýnast annað hvørt sum yvirtíð sambært stk. ella sum boðsending uttan at hava tilkallivakt sambært stk. Viðbótin fyri broytta tíð sambært stk. nr. verður ikki latin í hesum sambandi. Kunngerð um frídagar orsakað av serligum arbeiði, so sum yvirtíð, sunnu- og halgidagsarbeiði, boðsending í tilkallivakt v.m. skal vera givin í seinasta lagi tímar frammanundan, at byrjað verður við arbeiðinum, sum liggur beint áðrenn byrjað verður upp á frídagar. Umlagdir tímar. Um tænastulistin verður broyttur hjá bioanalytikara (leysir avloysarar undantiknir), skal hetta fráboðast í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, fær bioanalytikarin kr. um tíman sum viðbót fyri broyttu tíðina. Broytt tíð er at skilja sum tíð, tá ið bioanalytikari ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingina verður vanlig arbeiðstíð. Stk. Yvirtíð. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin og við viðbót uppá % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið triði mánaðurin er lokin frá tí, at yvirtíðararbeiðið er útint, verður løn goldin fyri yvirtíðararbeiðið eftir reglunum, sum í sáttmálanum eru galdandi viðvíkjandi yvirtíðarsamsýning, t.e. tímaløn + %. Verður bioanalytikari settur at arbeiða yvir, skal hetta fráboðast í arbeiðstíðini dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, fær bioanalytikarin umframt yvirtíðarløn eina viðbót uppá kr. um yvirtíðararbeiðið varir meira enn ein tíma. Stk. Parttíðarstarvandi. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, sum avtalað er, og tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnt í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí, at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, har ikki ber til at fríganga, kann starvsstaðið og álitisumboðið hjá einum bólki av bioanalytikarum gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast, áðrenn omanfyri nevnda tíðarskeið er lokið. Bioanalytikari, sum arbeiðir parttíð, hevur ikki rætt til yvirtíð, fyrr enn farið verður út um vanligu arbeiðstíðina á starvsstaðnum. Tá parttíðarstarvandi verður settur at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hann hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki boðað frá rættstundis, skal hann, umframt yvirtíðarløn, hava eina viðbót uppá kr., varir hetta arbeiðið meira enn ein tíma. Stk. Frísamdøgur. Bioanalytikarar hava rætt til eitt frísamdøgur um vikuna, og henda dag kann heldur ikki verða álagt teimum tilkallivakt sambært § Arbeiðstíðin verður løgd eftir hesum reglum: a) Frísamdøgrið í vikuni skal vera minst tímar út í eitt. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. b) Tá ið viðurskiftini gera, at frísamdøgrið í vikuni ikki kann hava ta longd, sum ásett er undir a), kunnu í staðin fyri verða veitt tvey frísamdøgur. Hesi frísamdøgur skulu vera minst tímar til longdar. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. c) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir a) løgd saman, skal tað fyrsta lúka treytirnar undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. d) Verður eitt frísamdøgur við longd sum undir a) lagt saman við frísamdøgrum sum undir b), skal tað fyrsta frísamdøgrið lúka krøvini undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. e) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir b) samanløgd, skulu tvey tey fyrstu tilsamans hava longd sum nevnt undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. Verður neyðugt at broyta frítíðina, sum hoyrir til vikufrísamdøgrið ella annað frísamdøgur, sum er tímar ella meira til longdar, hjá fulltíðarstarvssettum og parttíðarstarvssettum verður arbeiðstíðin samsýnt eftir yvirtíðarreglum, sambært stk. tó fyri minst tímar. Verður eitt frísamdøgur av serligum orsøkum tikið aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givið annað frísamdøgur og eitt ískoyti í tíð svarandi til % av tí arbeiði, sum gjørt var hetta frísamdøgur, rundað upp til heilar tímar. Samlaða endurgjaldið verður tó í minsta lagi fyri yvirtímar ella tímar til frígongu. Stk. Frídagar. Sum fastir frídagar eru at rokna: Nýggjársaftan Nýggjársdagur Skírisdagur Langifríggjadagur Páskaaftan páskadagur Flaggdagur Dýribiðidagur Kristi Himmalferðadagur Hvítusunnuaftan hvítusunnudagur Ólavsøkudagur Jólaaftan jóladagur jóladagur. Sum hálvir frídagar eru at rokna: Grundlógardagur aftaná kl. Ólavsøkuaftan aftaná kl. Bioanalytikarar hava rætt til frí teir hálvu ella føstu frídagarnar, ella rætt til endurgjald svarandi til frí á annan hátt. Frí verður givið á annan hátt í hesum førum: a) Vanligt arbeiði ella tilkallivakt fastar ella hálvar frídagar. b) Tá ið vikufrísamdøgrið ella onnur frítíð, sambært stk. nr. fellur fastar ella hálvar frídagar. Men ikki í hesum førum: Tá ið fastur ella hálvur frídagur fellur vikudag, sum bioanalytikarin altíð hevur frí. Parttíðarstarvandi, sum hava fasta arbeiðstíð, og dagurin fellur ein dag, tey kortini hava tíðarásett vikufrísamdøgur. Frítíðin skal vera sum ásett undir stk. nr. b) ella e). Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð fastan frídag, verður endurgjald veitt í peningi sambært reglunum í stk. um yvirtíð, tó í minsta lagi fyri tíma arbeiði. Starvsstaðið og álisitfólkið/Bioanalytikarafelagið kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Sambært Semju um felagskrøv millum tey yrkisfeløgini og Føroya Landsstýri frá apríl hava limir felagsins rætt til eyka frídagar um árið. Stk. Yvirtíð uttan vakt. Tey, sum verða sett til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, uttan at teimum er álagt tilkallivakt sambært § fáa løn sum fyri yvirtíð sambært stk. nr. tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldið yvirtíð fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður bioanalytikari biðin til arbeiðis fleiri ferðir innan fyri tímar, fær hann tó bert løn fyri yvirtímar. Fyri arbeiði út um tímar, verður yvirtíðargjald latið fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður bioanalytikari biðin til arbeiðis í tíðarskeiði sambært stk. verður lønt eftir hesum reglum: Fleiri boðsendingar innan fyri tímar frá boðsending at rokna, verða roknaðar undir somu tíð. Verður boðsending tímar ella meira aftaná boðsending, verður samsýningin sambært fyrra stk. Stk. Samsýning fyri sunnudagar og fastar frídagar. Fyri sunnudagsarbeiði og arbeiði teir hálvu og føstu frídagarnar, sum ikki eru sunnudagar, verður latin eyka samsýning % fyri hvønn tíma arbeitt er. Arbeiði teir føstu frídagarnar, sum nevndir eru í stk. verður samsýnt við % eyka av teirri arbeiðstíð, sum arbeitt er fastan frídag. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð sunnudag, hálvan ella fastan frídag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu sambært § Starvsstaðið og álitisfólkið/Bioanalytikarafelagið kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Samsýning verður veitt fyri hálvar tímar. Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar sambært stk. um arbeitt verður nevndu dagar. Fulltíðarstarvandi (undantiknir eru bioanalytikarar, ið eru settir til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september og oktober-desember) verða áløgd at arbeiða meira enn seks sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu eykasamsýningini, sambært stk. Stk. Ótíðarviðbøtur (stk. og ). Fyri arbeiði leygardag millum kl. og og mánadag frá til náttarvaktin endar, verður fyri hvønn tíma goldin eykasamsýning kr. Samsýningin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. og arbeiði í tilkallivakt, sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. Viðbótin verður roknað í heilum tímum. Stk. Bioanalytikarar, sum arbeiða í kvøld- og náttarvakt, fáa eykasamsýning fyri hvønn tíma: til kr. og til kr. Henda upphæddin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. og arbeiði í tilkallivakt, sum fella í sama tíðarbili. Bioanalytikarar, sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september, oktober-desember) hava meira enn kvøld- og/ella náttarvaktir, fáa fyri hesi meirarbeiði millum kl. og eina eykaviðbót aftrat, sum svarar til helvtina av eykasamsýningini, sambært stk. ). Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, sum bert eru sett til kvøld- og/ella náttarvaktir. Stk. Allar viðbøtur verða eisini veittar í frítíðarskeiðnum, undir sjúku og barnsburði. Stk. Verður arbeitt tímar ella meira út um vanliga arbeiðstíð, hevur Bioanalytikari rætt til 1/2 tíma matsteðg uttan lønarmiss. Upp § Tilkallivakt (Vakt) Stk. Slag av vakt. Bioanalytikari kann verða álagt hesi sløg av tilkallivakt: I) Tilkallivakt heimanífrá. II) Tilkallivakt úr vaktarrúmi. Bioanalytikarar skulu møta beinanvegin, sum teir eru boðsendir. Frammanundan tilkallivakt skal Bioanalytikari hava vanligan arbeiðsdag (undantikið samdøgursvakt). Er talan um vakt I (heimanífrá) metir starvsstaðið, um flutningstíðin til arbeiðsstaðið er ov long. Um so er, má starvsstaðið meta, um vaktin skal broytast til vakt II (vaktarrúm) ella geva samsýning fyri nýtslu av egnum akfari ella fyri hýruvogn. Hetta umfatar eisini flutning til hús aftur. Vaktarrúmið skal lúka ávís minstukrøv: Vaktarrúmið skal hava sovi-, lesi- og skrivipláss umframt skápspláss. Í rúminum skal vera telefon, og atgongd skal vera til bað og toilett, tekøk og kuldaskáp. Rúmið skal kunna læsast og má ikki verða nýtt til annað endamál um dagin. Stk. Slag av vakt. Bioanalytikara kann eisini verða álagt tilkallivakt sum nevnt í stk. í eitt samdøgur (samdøgursvakt) teir dagar, sum ikki eru heilir arbeiðsdagar (helst sunnu- og halgidagar). Samdøgursvakt verður roknað til tað samdøgrið, har flestu tímarnir í samdøgrinum falla. Stk. Virðið av vakt. Tilkallivakt (tó ikki samdøgursvakt sambært stk. er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, sambært § stk. a, við hesum virðum: Vakt I: / tíma Vakt II: / tíma. Stk. Samdøgursvakt. Samdøgursvakt er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini sambært § stk. a) við hesum virðum: Vakt I: tímar Vakt II: tímar. Tilkallivakt verður innroknað í vikutímatalið ( tímar). Starvsstaðið eigur sostatt at bera so í bandi, at starvsfólkaskipanin er so, at vikutímatalið ikki fer upp um tímar orsakað av, at arbeitt verður við tilkallivakt. Annars verður tilkallivaktin roknað sum yvirtíð. Verður nøkrum álagt eyka tilkallivakt, verða tímarnir umroknaðir til vanligar tímar og útgoldnir sum yvirtíð sambært § stk. Stk. Broyting av vakt. Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini frá tí, sum upprunaliga er avtalað, skulu Bioanalytikarar (tó ikki leysir avloysarar) hava boð um hetta í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, ið Bioanalytikari er til taks íroknaðir tímar, ið arbeitt verður veitt viðbót svarandi til helvtina av viðbótunum, ið nevndar eru í § stk. nr. Stk. Boðsending. (Boðsending merkir: boðsending og tænasta veitt um telefon). Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið arbeitt verður í tilkallivakt (samdøgursvakt undantikin sambært stk. ), verður samsýnt við frí sum fyri yvirtíðararbeiði ella við yvirtíðarløn sambært § stk. minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í § stk. Haraftrat galda ásetingarnar í § stk. - Hvør boðsending telur minst tíma. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma, ið arbeitt verður. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma verður tó bert samsýnt við frí við yvirtíð ella yvirtíðarløn fyri ein tíma. Boðsendingin er at rokna frá tí, at boðini verða send, og til bioanalytikarin er við hús aftur. Samsýningin fyri boðsendingina er yvirtíðargjald umframt galdandi viðbøtur. Verður boðsendingin avroknað sum frídagar (tímar), verður hvør boðsendingartími niðurskrivaður við / tíma (vakt I) ella / tíma (vakt II). Verður boðsendingin avroknað við útgjalding, verður galdandi tímaløn (roknað sum í § um tímaløn í dagtænastu) niðurskrivað við / tíma (vakt I) og / tíma (vakt II). Stk. Samdøgursvaktir. Fyri samdøgursvaktir sambært stk. galda hesar reglur: Fyri teir fyrstu tímarnar, ið arbeitt verður, verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. Fyri arbeiði í meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri yvirtíðararbeiði ella yvirtíðarløn sambært § stk. Ásetingarnar í § stk. galda fyri boðsendingar sambært ) og ). Arbeiði í samdøgursvaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. ). Í samband við samdøgursvakt í sunnu-/halgidagssamdøgrinum v.m. verður altíð latin sunnudags-/ ella halgidagsviðbót fyri tímar. Stk. Hvíld aftaná vakt. Tá ið tænastuætlanin, sambært § stk. ), verður gjørd, verður miðað eftir, at bioanalytikari ikki beint eftir tilkallivakt verður settur til vanligt arbeiði, hvørki dagarbeiði ella samdøgursvakt. Verður kortini álagt Bioanalytikaranum at hava vanligt dagarbeiði ella samdøgursvakt beint eftir tilkallivakt, og hann ikki hevur havt hvíld í tilkallivaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallivaktartíðini (fyri samdøgursvakt tó tímar), harav minst tímar skulu falla millum kl. og byrjan av komandi tænastu, skal hann ikki byrja dagarbeiði, samdøgursvakt ella frígongu, fyrr enn hann hevur fingið tíma hvíld út í eitt roknað frá seinastu boðsending í vaktartíðini. Stk. Telefongjald. Bioanalytikari, sum hevur vakt I, fær fasta telefongjaldið goldið + kr. árliga fyri samtalur. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m. Tá ið avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini, ella nýggj tøkni verður tikin í nýtslu, skal starvsfólkið fáa boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættisleggingini. Krevja slík tiltøk eftirútbúgving, skal starvsfólkið hava høvi til at fáa ta neyðugu eftirútbúgvingina, so tey kunnu røkja hesi arbeiði. Upp § Setanarbræv Tá ið starv sum bioanalytikari er leyst, skal tað lýsast í "Danske Bioanalytikere" og í føroyskum bløðum. Tilskilast skulu starvsstað og starvsøki. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir vikarum og leysum avloysarum. Stk. Mánaðarlønt fáa fyri setanina setanarbræv, har ið starvsstað og deild eru tilskilað. Er talan um setan í fasta arbeiðstíð (t.d. kvøld- ella náttarvakt), eigur hetta at vera viðmerkt í setanarbrævinum. Harumframt eiga parttíðarsett at hava tilskilað fasta arbeiðstíð. Upp § Sjúka Bioanalytikarar fáa løn undir sjúku sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Um starvsfólk sjúkrameldar seg á frígongdudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um starvsfólk sjúkrameldar seg áðrenn frígongudagurin er byrjaður, verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. Stk. Verður barn hjá bioanalytikara sjúkt, hevur starvsfólkið í samband við sjúkuna rætt til frí við løn fyrsta sjúkradag barnsins. Upp § Frítíð Bioanalytikarar fáa frítíð og frítíðarløn sambært løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald, svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá ið frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá ið farið verður úr starvi, men í staðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. Stk. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað, sum avtalað er, og hetta ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, fáa fyri hetta arbeiði % í frítíðarløn. Hetta er eisini galdandi, tá ið farið verður úr starvi. Stk. Tá ið bioanalytikari verður settur í starv seinast mánað eftir lokna næmingatíð, verður veitt frítíð við løn eftir reglunum, sum ásettar eru fyri starvið. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur verða galdandi í sambandi við sjúku undir frígongu. Upp § Barnsferð Fyri at stovnurin kann leggja arbeiðið til rættis, skal bioanalytikarin siga frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntast at eiga. Stk. Bioanalytikarin hevur rætt til fulla løn, meðan hon er burtur frá arbeiði vegna barnsburðarfarloyvi, tó í mesta lagi í vikur fyri føðingina og tilsamans í vikur. Umframt hetta kann hon eftir umsókn fáa frí uttan løn í minst mánaðir uttan at missa starvsaldur. Í hesum føri kann mannligur bioanalytikari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann bioanalytikari fáa farloyvi alla barnsburðartíðina, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera til arbeiðis. Í slíkum førum verður veitt starvskvinnuni full løn. Hetta farloyvið verður ikki íroknað daga regluna viðvíkjandi sjúkradøgum. Stk. Ættleiðir kvinnuligur bioanalytikari barn, kann hon eftir umsókn fáa í mesta lagi vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannligur bioanalytikari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Upp § Eftirsitiløn Doyr bioanalytikari, sum er løntur eftir hesum sáttmála, meðan hann er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi ella børn undir ár, sum bioanalytikarin hevur skyldu at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, tó í minsta lagi mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, sum bioanalytikarin hevði deyðsdagin. Lønin í mánaðinum, tá ið bioanalytikarin doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina, men verður goldin teimum, sum hava rætt til hesa eftir stk. Upp § Skeið Um skeið til frama fyri arbeiðsstaðið fellur á leygardag, sunnudag ella fastan frídag, verður veitt frígonga fyri hesar dagar. Upp § Farloyvi Bioanalytikarar kunnu fáa farloyvi uttan løn, um tað ikki nervar arbeiðsgongdina á stovninum. Stk. Farloyvi kann verða játtað í mesta lagi í ár. Setanarmyndugleikarnir hava skyldu at hava starv leyst, tá ið farloyvistíðin er úti. Stk. Fær bioanalytikari farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, kann bioanalytikarin fáa frí við løn við eftirlønargjaldi. Upp § Uppsøgn Uppsagnarfreistin er frá báðum pørtum sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Verður talan um at siga bioanalytikara úr starvi, hava setanarmyndugleikarnir skyldu at geva Bioanalytikarafelagnum skrivlig boð við grundgeving fyri uppsøgnini. Stk. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt (sí semju frá februar ), verður hendan regla galdandi í samband við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Stk. Metir Bioanalytikarafelagið uppsøgnina at vera ógrundaða, kann felagið innan ein mánað eftir uppsøgnina krevja fund við tann uppsagda bioanalytikaran, setanarmyndugleikarnar og felagið. Stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan ein mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Bioanalytikarafelagið og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velja limir hvør, og í felag velja tey tann limin: ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal Sorinskrivarin velja hann. Nevndin skipar sjálv sín arbeiðshátt. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitni. Stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi ein mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum og Bioanalytikarafelagnum. Um bioanalytikarin ella starvsstaðið ikki ynskir framhaldandi starvssetan, verður álagt setanarmyndug- leikunum at lata bioanalytikaranum endurgjald, sum nevndin ásetir; fyrst endurgjald eftir, hvussu leingi bioanalytikarin hevur verið í starvi, og síðani endurgjald eftir vanligum endurgjaldsreglum fyri mista inntøku, tá ið endurgjaldið fyri starvsstíð ikki er roknað við. Nevndin ger av, hvør ið skal rinda útreiðslurnar av nevndararbeiðinum. Upp § Tímaløntir bioanalytikarar. Bioanalytikari, sum í meðal arbeiðir minni enn tímar um vikuna, kann verða løntur við tímaløn. Tímalønin verður roknað í dagtænastu sum / og í kvøld- og náttartænastu sum / partur av nettoárslønini eftir starvsaldri. Stk. Er ikki annað avrátt, hava tímalønt rætt til at verða avroknað eina ferð um mánaðin. Kann lønin ikki útgjaldast í arbeiðstíðini, ella beint sum arbeiðstíðin byrjar ella endar, kann tann tímalønti fáa lønina sendandi. Tilskilað skal vera, hvat ið lønin er fyri. Upp § Starvsaldur Tá ið bioanalytikari verður settur í tímalønt starv, verður starvsaldurin roknaður eftir somu reglum sum hjá mánaðarløntum bioanalytikarum. Um bioanalytikari kann prógva minst tíma arbeiði í einum ári uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. Starvssetan minst tímar um vikuna telur við sum fullur starvsaldur. Upp § Arbeiðstíð Í samband við § stk. Arbeiðstíð, § stk. Yvirtíð, § stk. Sunnudagsarbeiði, § stk. Eykaviðbót fyri arbeiði leygardag og mánadag, § stk. Eykaviðbót fyri tænastu millum kl. og og § Tilkallivakt galda somu reglur fyri tímalønt sum fyri mánaðarlønt. Stk. Tímalønt, sum hava arbeitt í fylgjandi dagar (íroknað teir frídagar, sum eru fastlagdir sambært § stk. ) undan og í sambandi við ein fastan frídag, hava fyri fastar frídagar rætt til partvíst vanliga løn fyri teir tímarnar, sum arbeitt verður, og partvíst samsýning um tíman roknað á sama grundarlagi sum mánaðarlønt fáa í samsýning fyri mistar frídagar, sambært § stk. Tímalønt, sum hava minni enn arbeiðsdagar beint undan føstum frídegi, hava rætt til frammanfyri nevndu samsýning, sí stk. um tíman. Sama er galdandi fyri yvirtíð. Stk. Er tímatal avrátt við bioanalytikara, og stovnurin ikki hevur nóg mikið av arbeiði til hetta starvsfólk, hevur tann tímalønti -um ikki stovnurin hevur boðað starvsfólkinum frá í seinasta lagi tímar, áðrenn arbeiðið átti at byrja rætt til løn fyri teir tímarnar, sum avrátt varð, at starvsfólkið skuldi arbeiða henda dagin. Upp § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. Tímalønt kunnu sigast upp við eini freist, sum verður roknað soleiðis: Fyri hvørjar fullar arbeiðsdagar, arbeitt er, er uppsagnarfreistin dagur. Stk. Tann tímalønti bioanalytikarin kemur undir galdandi lóg um dagpening í sambandi við sjúku og barnsburð. Stk. Tímalønt, sum verða biðin til tíðaravmarkað arbeiði og gerast sjúk, áðrenn arbeiðið byrjar, hava somu rættindi sum fastlønt, sambært § Stk. Tímalønt hava rætt og skyldu til eitt frísamdøgur uttan løn fyri hvørjar seks fylgjandi dagar, ið arbeitt er. Frísamdøgrini kunnu tó flytast, er tørvur á tí á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Tímalønt fáa frítíð sambært løgtingslóg frá apríl við seinni broytingum. Frítíðarlønin verður % av skattskyldugu inntøkuni almanakkaárið fyri. Upp § Ferðaútreiðslur Ferðaútreiðslur í sambandi við avloysarastørv: Til avloysarastørv í mánaðir og styttri rinda setanarmyndugleikarnir ferðaútreiðslurnar. Ferðaútreiðslur í sambandi við dagliga arbeiðið og tænastuferðir: Bioanalytikari, settur eftir hesum sáttmála, hevur rætt at fáa goldnar ferðaútreiðslur, dag- og tímapening og endurgjald fyri nýtslu av egnum akfari í tænastuørindum eftir reglunum hjá Fíggjarmálastýrinum, sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Flutningsútreiðslur í sambandi við vaktir: Bioanalytikari, sum hevur tilkalli- og samdøgurvakt heimanífrá og sum verður boðsendur, fær frían flutning til og frá tænastustaðnum. Fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá, fær bioanalytikarin samsýning sambært reglugerð hjá Fíggjarmálastýrinum, vísandi til protokollat nr. frá Upp § Frálæra v.m. Bioanalytikarar hava rætt til serliga løn fyri frálæru til næmingabólkar eftir hesum reglum: Liggur fyrireiking og frálæra í arbeiðstíðini, fæst einki endurgjald. Liggur frálæra í vanligari arbeiðstíð, og fyrireiking uttan fyri arbeiðstíð, verður endurgoldin hálv tímaløn fyri ta tíð, frálæran varir. Liggur frálæra eftir arbeiðstíð, verður endurgoldið fyri teir tímar, frálæran varir. Fyri hvørjar seks stílar ella uppgávur, sum verða rættaðir, verður goldin ein frálærutími. Stk. Goldin verður tímaløn kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til bioanalytikarar er tímalønin kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til aðrar fakbólkar, verða goldnar kr. um tíman umframt % í frítíðarløn. Stk. Frálæra, ið verður givin um kvøldið, t.e. aftaná kl. verður samsýnd eftir § stk. umframt eitt ískoyti uppá %. Stk. Tá ið bioanalytikarar halda fyrilestur er lønin kr. fyri tann fyrsta tíman og kr. fyri hvønn fylgjandi tíma. Upp § Álitisfólkaskipan Á arbeiðsplássi, har ið minst bioanalytikarar arbeiða, hava teir rætt at velja eitt álitisfólk og varaálitisfólk. Allar reglur um álitisfólk eru somuleiðis galdandi fyri varaálitisfólk. Stk. Bioanalytikarar í leiðandi starvi kunnu tó ikki veljast til álitisfólk. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir o.a., sum eru galdandi fyri arbeiðsplássið/stovnin, sum heild verða hildin. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Bioanalytikarafelagið og starvsfólk felagsins á arbeiðsplássinum/stovninum áleggja álitisfólkinum. Stk. Eru álitisfólk og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir samráðingar, skal málið leggjast fyri Bioanalytikarafelagið. Stk. Tá ið talan er um at seta ella siga upp starvsfólk, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á arbeiðsplássinum/stovninum. Semjast partarnir ikki, skal málið fyri Bioanalytikarafelagið. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, sum viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Verður bioanalytikari valdur í nevndina fyri Bioanalytikarafelagið, hevur starvsfólkið rætt til frí við løn at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini, tó soleiðis at tað ikki darvar arbeiðsgongdini á staðnum. Stk. Verður álitisfólk/varaálitisfólk/nevndarlimur sagt upp, skulu Bioanalytikarafelagið og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið viðgera málið. Við uppsøgnini skal fylgja nágreinilig grundgeving fyri at siga álitisfólkinum/varaálitisfólkinum/nevndarliminum upp. Henda grundgeving er grundarlagið fyri málsviðgerðini hjá Bioanalytikarfelagnum og Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum. Metir felagið uppsøgnina ov illa grundaða, skal álitisfólkið halda fram í starvi sínum sum álitisfólk. Reglurnar í álitismannaskipanini eru galdandi í tvey ár frá tí at viðkomandi er farin frá sum ávíkavist álitisfólk, varaálitisfólk ella nevndarlimur. Stk. Álitisfólkaval fer fram í septembur mánaði ómakaár, og felagið boðar avvarðandi stovni/arbeiðsplássi frá, hvørji eru vald til álitisfólk. Stk. Álitisfólk og nevndarlimir í felagnum hava rætt til tænastufrí við løn at luttaka á álitisfólkaskeiði. Upp § Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp § Gildi og Uppsøgn Hesin sáttmáli kemur í gildi mars Stk. Báðir partar hava rætt at siga sáttmálan upp at fara úr gildi við mánaða ávaring, tó í fyrsta lagi mars Tá ið uppsøgnin av sáttmálanum fær gildi, og til nýggjur sáttmáli tekur við, verða bioanalytikarar fyribils løntir eftir teirri avtalu, sum var í gildi síðsta dag, ið sáttmálin galt. Tórshavn, tann Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Fyri Bioanalytikarafelagið Upp Protokollat nr. viðvíkjandi skeiði Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar og Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Føroya Landsstýri eru samd um, at fyrr galdandi praksis/kutyma viðv. skeiðvirksemi heldur á fram. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar, Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Økonomafelag Føroya og Føroya Landsstýri eru samd um, at íbúð til vikarar og avloysarar so vítt gjørligt er til taks í sambandi við avloysarastørv. Annars hevur arbeiðsgevarin ikki skyldu til at útvega bústað til starvsfólkið. Um íbúðir verða útleigaðar fyrstu ferð av stovninum, verður leigan ásett av samráðingarpørtunum. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkallivakt Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar og Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Føroya Landsstýri eru samd um, at fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá verður givin ein samsýning, sum samsvarar við hálvum hýruvognstaksti. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatiónskrøvum Partarnir eru samdir um, at miðast skal ímóti, at tá størv sum sjúkrahúslaborantar, økonomaassistentur v.m., ergoterapeutar og fysioterapeutar verða lýst leys at seta, verða tey sett við fólki, sum lúka kvalifikatiónskrøvini. Um so er, at hetta ikki letur seg gera, og fólk, sum ikki lúka kvalifikatiónskrøvini, verða sett í starvið, skal avvarðandi yrkisfelag verða kunnað um setanina og hava frágreiðing um, hví viðkomandi er settur. Tórshavn, tann / - Føroya Landsstýri: Atli P. Dam, sign. Súsanna Danielsen, sign. Tórshavn, tann / - Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Upp Protokollat nr Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Bioanalytikarafelagið Upp Semja tann februar millum Føroya Landsstýri og Føroyskar Fysioterapeutar, Føroyskar Ergoterapeutar, Økonomafelag Føroya, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar og Føroya Ljósmøðrafelag Verandi sáttmáli verður framlongdur óbroyttur til desember Hóast galdandi sáttmála verður hetta ískoyti gjørt: Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Við gildi frá verður lønin lækkað % roknað soleiðis: Bruttolønin (nettoløn + ávíkavist og %) verður lækkað % og verður upphæddin drigin frá nettolønini. Tímalønin lækkar % Landsstýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Tórshavn tann februar Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign Føroyskir Ergoterapeutar Anna Petersen, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Ingun Joensen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Ljósmøðrafelag Føroya Jensa Poulsen Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli Búskapar- og Løgfrøðingafelagið Byrjan kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka § Uppsøgn § Eftirsitiløn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribilstænasta í hægri starvi § Yrkisfelagsarbeiði § Samstarvsráð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðararbeiði § Viðbøtur § Tænastuferðir § Flytisamsýning kapitul § Gildiskoma og uppsøgn SKJAL Ískoyti til sáttmálan Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya kapitul § Øki Sáttmálin er fyri fyrisitingarlig størv, har tað er ein fyritreyt fyri setan, at tann setti hevur eina av teimum í skjali nevndu útbúgvingum. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Starvsfólk, sum er lønt eftir gamla lønarstiganum, rindar % og arbeiðsgevarin % í eftirløn av lønini, ið gevur eftirløn. januar verða rindað % í eftirløn, sum arbeiðsgevarin rindar. Stk. Eftir nýggja lønarstiganum verða mars goldin % í eftirløn, januar % og januar %. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfolk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka Fyri sjúku galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya skrivliga dagar frammanundan. Upp § Eftirsitiløn Tá ið stavsfólk doyr í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivari ella børn undir ár, sum tað uppiheldur, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinast útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið starvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Stk. Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og løgfrøðingafelag Føroya. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Tímalønin fyri útgoldnar úrtíðartímar er % av tímalønini. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og BLF um viðbøtur og onnur viðurskifti. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann februar Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp SKJAL Ískoyti til sáttmálan Fyrisitingarlig størv, ið eru umfatað av sáttmálanum Kandidatar, sum hava útbúgvingarnar, sum koma undir § stk. í sáttmálanum, eru: Løgfrøðingar Búskaparfrøðingar, tvs. cand.polit., cand.oecon., cand.scient.pol., cand.rer.soc., cand.scient.adm., cand.scient.oecon., kand.samf., cand.techn.soc., cand.act., cand.adm.pol., cand.merc.aud., cand.negot við einari ára ubúgving. Cand.scient.soc. og mag.scient.soc. tó undantikið tær útbúgvingar sum mestan mun viðvíkja antropologi ella etnografi. Cand.merc. greinir. Cand.comm. við samfelagsvísindaligum "overbygningsfag", ið ikki eru studentaskúlafak. Handilsløgfrøðingar, cand.merc.jur BA og diplom útbúgvingar til punktini - Aðrar útbúgvingar sum kunnu javnsetast við omanfyri nevndu útbúgvingar. Her verður serliga hugsað um MBA útbúgvingar frá útlendskum læristovni. Undir punkt koma í fyrstu atløgu ikki HA & HD'arar. Her verður neyðugt við samráðingum við Starvsmannafelagið, tí teirra sáttmáli hevur ásetingar um hesi størv. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Felagið Maskinmeistaralærarar saman við Fakfelag sjómansskúlalærara í Føroyum kapittul. Øki kapittul. Setan og vanligar treytir § Setan § Setanarbræv § Farloyvi § Eftirútbúgving § Barnferð § Sjúka § Uppsøgn § Eftirsitiløn § Frítíðarløn § Tænastuferðir § Tagnarskylda § Nevndarlimir og álitisfólk kapittul. Fyribilssetan § Fyribilssetan § Løn og lønarútrokning § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapittul. Løn, eftirløn og starvsaldur § Løn § Eftirløn § Starvsaldur § Yvirtíð kapittul. Arbeiðstíðir, niðurskurðir o.a. § Arbeiðstíð § Niðursett tímatal § Niðurskurðir § Venjingarskip § Seravtalur o.a. § Ársverk § Aðrar reglur § Gildiskoma kapittul. Øki § Øki Hesin sáttmáli er galdandi fyri sáttmálasettar lærarar, sum undirvísa til skipsførara- og maskinmeistaraprógv. Stk. Felagið Maskinmeistaralærarar og Fakfelag sjómansskúlalærara í Føroyum verða hereftir í sáttmálanum nevnd feløgini. kapittul. Setan og vanligar treytir § Setan Kapitlið er um lærara, sum er settur í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leyst starv, sum sett skal verða eftir hesum sáttmála, eigur at verða lýst leyst alment. Tilskilað skal vera, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst, og hvør lønin er. Stk. Nýggjur lærari, sum verður settur í starv, eigur at taka prógv í pedagogikum skjótast til ber. Stk. Um so er, at starvið arbeiðsliga, umsitingarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri lønarásetingunum í kapitli o.ø., verður seravtala gjørd partanna millum um viðbøtur og onnur viðurskifti. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð, frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal vera viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði, umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Farloyvi Lærara skal verða loyvt at fáa farloyvi við ongari løn, tá ið tað ikki stríðir ímóti áhugamálum skúlans. Stk. Farloyvi kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur skúlin skyldu til at hava starv til hansara, tá ið farloyvið er av. Lærari, sum hevur starvast longur enn ár, skal, alt tað ber til, hava rætt til minst ára farloyvi. Stk. Undirvísingar- og mentamálastýrið kann veita farloyvi við løn ella niðursettari løn við eftirlønargjaldi, um so er, at lærari fæst við at gera undirvísingartilfar ella fylgir útbúgving, ið tænir áhugamálum skúlans. Stk. Fær lærari farloyvi eftir stk. verður farloyvið ikki talt við í áramálinum í stk. Stk. Feløgini kunnu fáa farloyvi ella niðursett tímatal til lim í eitt undirvísingarár í senn við at boða leiðslu skúlans frá, áðrenn tíma- og lærugreinabýtið fer fram, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Arbeiði fyri felagið gevur starvsaldur eins og vanlig undirvísing. Upp § Eftirútbúgving Lærari eigur í samráð við skúlan at luttaka í viðkomandi eftirútbúgvingarskeiðum. Stk. Lærari kann eftir umsókn fáa tímaniðurskurð fyri at fylgja viðkomandi eftirútbúgving, t.d. á Fróðskaparsetrinum. Nærri reglur verða gjørdar í seravtalu. Upp § Barnferð Kvinnuligur lærari, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá mánaðir, áðrenn hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Kvinnuligur lærari fær burðarfarloyvi í vikur við fullari løn. Farloyvið byrjar tó í fyrsta lagi vikur, áðrenn hon er sett til at eiga. Harafturat kann hon fáa frí uttan løn í vikur, og kann hon søkja um upp í mánaðir frí afturat hesum, uttan at missa starvsaldur. Í sambandi við barnferð kann mannligur lærari eisini eftir umsókn fáa frí í mánað, uttan at missa starvsaldur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir, kann kvinnuligur lærari fáa upp í mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvi. Undir slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Stk. Um kvinnuligur lærari ættleiðir barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Í sambandi við ættleiðing kann mannligur lærari eftir umsókn fáa frí, vanliga uttan løn, í mánað, uttan at missa starvsaldur. Upp § Sjúka Er lærari fyri sjúku ikki førur fyri at koma til arbeiðis, verður hetta at rokna sum lógligt forfall. Er hann sjúkur í meira enn vikur, kann verða kravt, at arbeiðsgevarin fær at vita frá lækna um útlitini fyri arbeiðsføri. Arbeiðsgevarin rindar læknaváttanina. Stk. Lærari kann fáa frí við løn, tá ið barn hansara er sjúkt, tó í mesta lagi dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur hann fleiri enn børn undir ár, kann hann fáa frí upp í dagar í einum skúlaári. Upp § Uppsøgn Verður lærari sagdur úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga lærara úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað honum og felagnum skrivliga. Grundgeving fyri uppsøgn skal verða fráboðað lærar-anum skrivliga og, um hann loyvir tí, eisini felagnum. Stk. Uppsøgn, sum er úrslit av einum tímaniðurskurði, eigur vanliga at fylgja skúlaárinum. Upp § Eftirsitiløn Doyr lærari í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivi ella børn undir ár, sum hann hevði skyldu at uppihalda, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinasta útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið lærari doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Frítíðarløn Frítíð og frítíðarløn eru eftir frítíðarlógini, løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Stk. Av fastari yvirtíðarløn eftir § stk. og verður goldið frítíðarískoyti eftir § í frítíðarlógini. Stk. Av yvirtíðarløn eftir § stk. verður goldin frítíðarløn eftir § í frítíðarlógini. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænastuferð er tann sami sum fyri tænastumenn landsins ella eftir serligari avtalu millum feløgini og Fíggjarmálastýrið. Stk. Tá ið lærari ferðast ímillum ymiskar undirvísingarstaðir, verður ferðatíðin ásett eftir gald-andi ferðaætlan. Roknað verður við hesum niðurskurðarfaktorum: fyri ferðing bara við akfari verður niðurskurðarfaktorurin av vanligu ferðatíðini, er sigling uppií, verður niðurskurðarfaktorurin av vanligu ferðatíðini. Umframt hetta galda eisini reglurnar í stk. Upp § Tagnarskylda Lærari hevur tagnarskyldu um viðurskifti, hann í starvi sínum fær kunnleika um, og sum eru so háttað, at neyðugt er, at hann gongur loyniliga um tey, ella hetta verður honum álagt. Tagnar-skyldan heldur ikki uppat, tá ið hann fer úr starvinum. Upp § Nevndarlimir og álitisfólk Nevndarlimur kann ikki verða uppsagdur, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum setanarmyndugleikan og felagið. Henda regla stendur við í mánaðir eftir, at nevndarlimurin er farin úr nevndini. Stk. Nevndarlimum og samráðingarfólkum felagsins skal verða givin heimild at fáa frí við løn undir sáttmálasamráðingum við Fíggjarmálastýrið. Stk. Álitisfólkaskipan kann verða sett á stovn eftir gjølligari reglum, sum sáttmálapartarnir koma ásamt um. Upp kapittul. Fyribilssetan § Fyribilssetan Kapitlið er um lærara, sum er settur sum avloysari, tí at lærari er sjúkur ella er burtur av øðrum orsøkum ella sum er settur í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Løn og lønarútrokning Fyribilssettum lærara verður veitt løn fyri lisnar tímar. Stk. Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma hjá lærara, ið lýkur útbúgvingarkrøvini, verður roknað soleiðis: Ársløn/( x skyldugt undirvísingartímatal). Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssettur lærari kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum lærara kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið lærarin varð settur í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at rokna sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri tímalønt galda annars hesar ásetingar: § um setanarbræv, um setanin er longur enn mánað, § um frítíð, § stk. um lønarútgjalding. Upp kapittul. Løn, eftirløn og starvsaldur § Løn Lønin hjá lærara eftir § verður ásett eftir starvsaldri eftir hjáløgdu lønartalvum. Stk. Tann í stk. ásetta lønin er fyri fulltíðarstarv. Stk. Lærari, ið er í øðrum starvi sum leiðari, deildarleiðari ella líknandi, verður løntur eftir hesum sáttmála. Harafturat verður veitt viðbót eftir seravtalu partanna millum eftir § stk. í hvørjum einstøkum føri. Stk. Lærari við niðursettum tímatali eftir § fær løn lutfalsliga eftir tímatalinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dagin í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Eftirløn Í eftirløn verða goldin % av lønini eftir § stk. Teir lærarar, sum fáa eftirløn eftir seravtalu frá juni fáa % í eftirlønargjaldi. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipanina. Í serligum førum kann Fíggjarmálastýrið góðkenna einstaklingaskipan. Stk. Fyri lærara, sum onkursvegna ikki kann vera við í eftirlønarskipan, t.d. tí at heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Lærari kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Lærari, sum fær í minsta lagi hálva løn, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur lærari verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíð, tá ið hann verður settur í starv, kann hann søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjaldið framhaldandi verður latið hesum. Er lærari, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjaldið verður latið hesum. Treytin er tó, at eftirlønarskipanin er við lívlangari veiting. Stk. Eftirlønarskipanir, ið eru kapitalpensjónir, verða bara inngoldnar fram til august Eftir hetta skulu allar eftirlønarskipanir vera við lívlangari veiting. Upp § Starvsaldur Starvsaldur verður roknaður eftir tí áramáli, lærari eftir lokið prógv hevur havt arbeiði, sum er viðkomandi fyri lærarastarvið. Tó kann annað arbeiði enn undirvísing ikki telja meiri enn ár. Stk. Hevur lærari í minsta lagi hálva tíð, fær hann fullan starvsaldur. Er talan um minni enn hálva tíð, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga eftir vikutímatalinum. Stk. Fyri at hækka í starvsaldri skal lærari taka pedagogikum eftir avtalu við setanarmyndug-leikan. Stk. Tala viðurskiftini fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum treytum. Upp § Yvirtíð Tímalønin fyri leysar yvirtímar verður roknað soleiðis: Ársløn /( x skyldugt undirvísingartímatal). Stk. Mánaðargjaldið fyri ein fastan yvirtíma um vikuna, verður roknað soleiðis: Mánaðarlønin/(skyldugt undirvísingartímatal). Stk. Samsýningin eftir stk. verður útroknað í januar fyri januar - juni. Samsýningin fyri juli - desember verður endaliga útroknað í august. Samsýningin verður útgoldin saman við mánaðarlønini. Í juli verður fyribils mett samsýning útgoldin. Stk. Samsýning fyri leysa yvirtíð eftir stk. verður gjørd upp og útgoldin mánaðin eftir. Upp kapittul. Arbeiðstíðir, niðurskurðir o.a. § Arbeiðstíð Skylduga undirvísingartímatalið er Tímatalið verður roknað sum undirvísingar-tímatalið + galdandi tímaniðurskurð. Undirvísingartímin er minuttir + fríkorter. Stk. Frá fyrst í tí lestrarhálvu, ið lærari fyllir ár, verða tímar veittir í aldursniðurskurði til fulltíðarsettan lærara. Niðurskurðurin verður roknaður lutfalsliga til lærara við niðursettum tímatali. Upp § Niðursett tímatal Lærari kann verða settur við niðursettari tíð. Stk. Lærari í fullum starvi kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Er skipanin tíðaravmarkað til hægst ár, hevur lærarin rætt til at venda aftur til fult tímatal. Stk. Lønin hjá lærara við niðursettum tímatali eftir stk. og verður roknað lutfalsliga. Stk. Lærari við niðursettum tímatali hevur framíhjárætt til leysar tímar. Upp § Niðurskurðir Tímaniðurskurður um vikuna fyri rætting fyri hvønn næming er fyri allar lærugreinir fyri allar seks lestrarhálvurnar samanlagt. Stk. Tað verður ongantíð veitt minni enn ein hálvur tími í niðurskurði fyri hvønn flokk í hvørjari lærugrein, sum gevur niðurskurð. Stk. Til aðrar uppgávur á Føroya Sjómansskúla og Maskinmeistaraskúlanum, so sum tíma-talvuleggjara, lærararáðsnevnd, skeiðleiðara og røkt av søvnum og tólum, hevur skúlin í løtuni undirvísingartímar um vikuna at ráða yvir. Í hesum er ikki íroknað tímar til dygdarmenning. Stk. Lærararáðið avgerð, í samráð við leiðslu skúlans, hvussu niðurskurðurin í stk. verður býttur millum lestrarhálvur og lærugreinir, og hvussu tímarnir í stk. verða býttir. Undirvísingar- og mentamálastýrið skal góðkenna býtið. Upp § Venjingarskip Meðan lærari er umborð á venjingarskipi, verður umframt vanliga løn veitt honum ein daglig samsýning, sum er % av føstu mánaðarlønini. Fyri leygar-, sunnu- og halgidagar verður veitt dupult samsýning. Stk. Undirvísingin fer fram eftir skipan, sum Undirvísingar- og mentamálastýrið hevur ásett. Upp § Seravtalur o.a. Í sáttmálatíðini ber til at gera seravtalur millum Fíggjarmálastýrið og feløgini. Stk. So hvørt sum reglugerðir verða gjørdar, kunnu samráðingar vera um niðurskurð og sam-sýningar o.a., herundir broyting av galdandi reglum. Stk. Avtalur, ið verða gjørdar í sáttmálatíðini, skulu galda frá hálvársbyrjan í tí hálvárinum, avtalan er gjørd. Upp § Ársverk Í sáttmálaskeiðnum verður arbeitt víðari við ársverkskipan. Í seinasta lagi í januar skulu sáttmálasamráðingar byrja partanna millum um ársverkskipanina. Miðað verður eftir at seta ársverkið í verk august Upp § Aðrar reglur Galdandi siðir og reglur, sum ikki eru nevnd í hesum sáttmála, eru galdandi, til annar parturin sigur tær upp. Uppsagnarfreistin er mánaðir. Upp § Gildiskoma Hesin sáttmáli fær gildi mars Báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi at fara úr gildi tann september Á Argjum, á Mikkjalsmessu Felagið Maskinmeistaralærarar Fíggjarmálastýrið Fakfelag sjómansskúlalærara í Føroyum Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sersáttmáli millum Føroya Arbeiðarafelag og Strandfaraskip Landsins I. Sáttmálin fevnir um II. Arbeiðstíðir III. Løn o.a. IV Eftirlønargjald V Koyriætlanir og Treytir VI Sjúka VII Ósemjur VIII Uppsøgn IX Gildiskoma I. Sáttmálin fevnir um § Sáttmálin fevnir um fastløntar bussførarar hjá Strandfaraskipum Landsins (SL) í bussrutukoyring á Bygdaleiðum, ið eru limir hjá Føroya Arbeiðarafelag (FA). Stk. Álitismannaskipanin millum Føroya Arbeiðarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag, viðtikin mai skal eisini galda millum Strandfaraskip Landsins og Føroya Arbeiðarafelag. Upp II. Arbeiðstíðir § Arbeiðstíðin er í meðal tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Dagliga arbeiðstíðin skal vera millum kl. og kl. Avspákanarskipan verður eftir nærri avtalu, tó soleiðis, at uppspard avspáking skal vera avgreidd innan mánaðir. Stk. Dagliga arbeiðstíðin skal ikki verða avbrotin við stytri enn (einum) tíma um dagin, og vera hesir tímar at liggja millum kl. og sambært tí til eina og hvørja tíð galdandi vaktarskipan. Upp III. Løn o.a. § Mánaðarlønin galdandi frá juni verður kr. Hetta verður roknað soleiðis, at ein bussførari arbeiðir tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Tað vil siga, at tímalønin er = kr. juni verður mánaðarlønin kr. Tímalønin er = kr , Annars verður ongantíð latið fyri minni enn tveir tímar fyri tilkallan. Stk. Bussførarar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandis-, sunnu- ella halgidagar, tí henda er íroknað føstu lønina. Um arbeitt verður longur enn tímar um vikuna ella meira enn tímar um mánaðin, eigur bussførarin mánaðarlønina býtta við Um bussførari í einum tíðarskeiði uppá vikur verður settur at arbeiða meira enn tvey vikuskifti, so fær hann fyri og vikuskifti % eyka. Hetta er tó ikki galdandi, um bussførarar býta um vaktir sínámillum ella, tá bussførari sjálvur ynskir tílíka skipan. Somuleiðis verða % goldin eyka, tá bussførari verður settur at arbeiða í vikuskifti uttan fyri vaktarskipanina ella millum kl. og kl. Upp IV Eftirlønargjald § SL átekur sær at draga frá løn bussføraranna % av arbeiðslønini, áðrenn hon verður útgoldin, og sent til FA. Somuleiðis verður drigið % av arbeiðslønini og sent til lokalfelagið. Somuleiðis átekur SL sær at rinda % av lønini til lívstrygging og onnur sosial endamál og % til eftirløn. Manningarlisti yvir teir, ið avroknaðir verða, skal viðleggjast. Upp V Koyriætlanir og Treytir § Útskeiðan av bussførara kann bara verða framd í tí býi/bygd, bussurin koyrir út frá. Stk. Bussførari kann ikki seta annan í sítt stað uttan við loyvi frá SL. Stk. Strandfaraskip Landsins átekur sær at útvega bussførarunum bókling (hondbók), ið skal innihalda vegleiðing og upplýsing um arbeiðið hjá bussføraranum. Stk. Bussførarar hava rætt til hvíld um samdøgrið, eftir reglum ásettar av arbeiðseftirlitinum. Stk. Um ruta hjá bussførara varir longri enn tímar úr tí býi/bygd bussurin koyrir út frá, átekur SL sær at gjalda bussføraranum fyri eina máltíð. Stk. SL útvegar bussføraranum eyðkennisbúna at arbeiða í. SL ger reglugerð um hetta. Upp VI Sjúka § Verður bussførari orsakað av sjúku (herundir barnsburði) ikki førur fyri at røkja sitt arbeiði, er fráveran at meta sum lógligt forfall uttan so, at viðkomandi, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvoldin til sjúkuna ella, tá hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Stk. Í sambandi við sjúkafráveru kann SL krevja læknaváttan. Lýkur hann ikki hesa skyldu, hevur SL rætt til uttan ávaring at slíta tænastuna. Upp VII Ósemjur § Trætumál partanna millum viðvíkjandi viðurskiftum, nevnd í hesum sáttmála, kunnu verða løgd fyri gerðarrætt, hvørs úrskurður er endaligur og bindandi. Stk. Gerðarætturin verður skipaður á tann hátt, at hvør parturin velur sínar tveir gerðarættardómarar, og verður sorinsskrivarin ella ein av honum settur altíð ástøðumaður. Stk. Í seinasta lagi dagar aftaná, at mál í innskrivaðum brævi er lagt fyri gerðarættin, skal ástøðumaðurin hava fingið boð um, hvørjir gerðarættardómarar, ið valdir eru. Er slík fráboðan ikki sorinsskrivaranum í hendi innan ásettu freistina, kann hin parturin krevja, at málið verður viðgjørt av Føroya Rætti. Stk. Gerðarrætturin skipar sjálvur fyri dómsviðgerðini í tí einstaka málinum. Tó eigur eitt mál altíð at verða tikið til dóms í seinasta lagi vikur eftir, at gerðarrætturin er settur. Stk. Býtið av útreiðslum verður ásett av gerðarrættinum. Upp VIII Uppsøgn § Starvsavtala millum SL og bussførara kann sigast upp til uppathald við einum mánaða freist til tann fyrsta í einum mánaða uttan so, at avtalað er, at arbeiðið bara er fyribils ella ein roynd, og at hesi arbeiðsviðurskifti ikki vara longri enn mánaðir, ella setanin er fyri eitt frammanundan fastlagt tíðarskeið. Uppsøgnin skal vera skrivlig. Stk. SL kann siga bussførara upp uttan ávaring, um bussførarin misrøkir starvið munandi eitt nú við ólýdni upp í saman herundir harðrendari atferð móti ferðafólki. Upp IX Gildiskoma § Hesin sáttmáli kemur í gildi hin juni og kann sigast upp av báðum pørtum við tveimum mánaða ávaring, fyrstu ferð til tann juni Á Argjum á Mikkjalsmessu _ Strandfaraskip Landsins Føroya Arbeiðarafelag _ Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli Føroya Byggifrøðingafelag kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka § Uppsøgn § Eftirsitiløn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Yrkisfelags- arbeiði § Samstarvs- ráð kapitul § Fyribils- setan § Barns- burður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðar- arbeiði § Viðbøtur § Tænastu- ferðir § Flyti- samsýning kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag kapitul § Øki Sáttmálin er fyri byggifrøðingar, sum sita í byggifrøðingastørvum. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starvið til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Sum uppískoyti til eftirlønina rindar stovnurin % av eftirlønargevandi lønini. Umframt heldur stovnurin % av somu upphædd aftur. Viðbøtur omanfyri kr. um árið eru eisini eftirlønargevandi. Stk. Frá juni rindar arbeiðsgevarin % í eftirløn av løn og viðbótum, sum eru omanfyri kr. um árið. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfólk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn uttan miss í lønaraldri. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka Fyri sjúku galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Føroya Byggifrøðingafelag skrivliga dagar frammanundan. Stk. Er Føroya Byggifrøðingafelag av teirri metan, at uppsøgning ikki er sakliga grundað, kann felagið áðrenn mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við setanarmyndugleikan. Upp § Eftirsitiløn Tá ið stavsfólk doyr í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivari ella børn undir ár, sum tað uppiheldur, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinast útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið starvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt álagt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Fyri útgoldnar úrtíðartímar, fær starvsfólkið útgoldið tímalønina, á tí stigi tað er á. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag um viðbøtur og onnur viðurskifti. Stk. Viðbøtur og aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag. Stk. Viðbøturnar eru ásettar soleiðis: Vanligir byggifrøðingar fáa viðbót upp til viðbótarstig Deildarbyggifrøðingar og yvirbyggifrøðingar fáa viðbót upp til viðbótarstig Stjórar fáa viðbót upp til viðbótarstig. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Stk. Samsýning fyri at nýta egnan bil í tænastuørindum er tann sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann juni Føroya Byggifrøðingafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Musikklærarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Arbeiðstíð § Løn § Eftirløn § Uppsagnarfreist o.a. § Barnsferð § Farloyvi § Frítíð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul § Løn § Starvsaldur § Seravtalur § Gildi kapitul § Øki Sáttmálin er fyri lærarar í føroysku musikkskúlaskipanini. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um lærara, sum er settur í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Treytirnar fyri at verða settur í fast starv, eru ásettar í § í Ll. nr. frá juni um stuðul til musikkskúlar. Stk. Fyri at verða settur í fast starv skal lærarin harafturat hava í øllum førum hálvt starv. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær lærari setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri skúlar, skal verða viðmerkt í hvørjum skúla umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Arbeiðstíð Musikkskúlalærarar hava skyldu til at undirvísa klokkutímar um vikuna í vikur, og fylgir undirvísingin fólkaskúlaárinum. Stk. Møguleiki eigur at vera hjá lærarum og leiðslu at umleggja undirvísingartíðina soleiðis, at musikklærari kann undirvísa klokkutímar í vikur. Tó kunnu hesir nýta klokkutímar til lærarasamanspæl og konsertir eftir nærri ásettum reglum. Í hesum føri verða tær fýra vikurnar, sum eru á muni, lagdar afturat summarfrítíðini. Tó skulu í minsta lagi tvær teirra verða lagdar í juni mánaði. Stk. Fyrireiking, venjingar, verkskeið, næmingakonsertir, lærarafundir o.a. verður at rokna sum partur av arbeiðinum. Stk. Lærarar hava ikki skyldu til at undirvísa í fleiri enn ymiskum undirvísingarstøðum, ið eru meira enn km frá tí fyrra undirvísingarstaðnum. Um lærari hóast hesa áseting átekur sær at undirvísa í fleiri enn ymiskum støðum, verður veittur tími í niðurskurði um vikuna fyri tað, sum er omanfyri støð. Stk. Lærarar, sum í sínum starvi ferðast ímillum arbeiðsøki, fáa ferðakostnaðin endurgoldnan. Lærarar eiga í mesta mun at nýta almenna ferðasambandið. Um nýtsla av egnum bili metist neyðug, verður km-gjald latið sambært galdandi reglum og harafturat møguligt ferðagjald fyri bil, har ferðing sjóvegis er neyðug. Stk. Fyri limir felagsins galda reglur um dagpening sambært semju millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Stk. Lærarar seksti ár og eldri fáa tveir tímar niðurskurð, men treytað av, at starvsaldurin hjá viðkomandi er meira enn ár. Stk. Lærarar eiga í seinasta lagi mai at fáa tímatalvuna fyri næsta skúlaár. Møguleikar eru tó fyri smærri broytingum. Upp § Løn Lærarastørv verða lønt og flokkað sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir lønartímum, starvsaldri og eftirløn í ásettu starvstíðini, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút. Upp § Eftirløn Lærari ið hevur í øllum førum hálvt starv, hevur rætt eftirløn. Stk. Í eftirløn verður goldið tað sum stendur í lønartalvunum í § Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § Uppsagnarfreist o.a. Viðvíkjandi uppsøgn, løn undir sjúku og eftirsitiløn, verða reglurnar í løgtingslóg nr. frá mars um starvsmenn at galda. Stk. Um so er, at ein lærari, sum er settur í starv eftir hesum sáttmála, verður uppsagdur, skal uppsøginin verða fráboðað honum og Føroya Musikklærarafelag skrivliga. Stk. Uppsøgn eigur í mestan mun at at fylgja skúlaárinum. Upp § Barnsferð Musikklærari, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá mánaðir, áðrenn hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Musikklærara verður veitt fulla løn fyri tíðina, frá tí, hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Harafturat kann hon fáa frí uttan løn í vikur, og kann hon søkja um upp til mánaðir frí afturat hesum uttan løn, tó uttan at missa lønaraldur. Í hesum sambandi kann mannligur lærari eisini eftir umsókn fáa frí mánaða, uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í .stk. nevndu sømdir, kann musikklærari fáa upp til mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Stk. Um musikklærari ættleiðir barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp til vikur við løn. Í hesum sambandi kann mannligur limur eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaða, uttan miss í lønaraldri. Stk. Fellur partur av teimum vikunum í stk. í summarfrítíðini, verður farloyvið (tær vikurnar) longt so nógvar dagari, sum falla í summarfrítíðini, tó í mesta lagi vikuar. Upp § Farloyvi Lærari kann eftir umsókn fáa farloyvi við ongari løn, um so er, at tað ikki verður til ampa fyri undirvísingina. Farloyvi kann tó í styttri tíð veitast við løn ella niðursettari løn, um so er, at hetta hevur samband við útbúgving/konsertvirksemi, sum tænir áhugamálum musikkskúlans. Tó kunnu mistir tímar takast aftur í samráð við næmingar og leiðslu. Stk. Umsókn um farloyvi við løn má vera setanarmyndugleikanum í hendi í seinasta lagi mánað undan fyrsta farloyvisdegi. Slíkt farloyvi verður bert givið ferð hvørja skúlaárshálvu og í mesta lagi skúladagar hvørja ferð. Stk. Lærara, ið hevur virkað í musikkskúlaskipanini í minsta lagi í ár, kann verða givið farloyvi uttan løn í upp til ár í senn og í mesta lagi í ár. Tað er skylda musikkskúlans at skipa so fyri, at starv stendur viðkomandi opið, tá ið farloyvistíðin er av. Upp § Frítíð Fyri tey, sum eru sett í starv eftir hesum sáttmála, verða reglurnar um frítíðarískoyti í løgtingslógin nr. um frítíð við løn frá apríl við seinni broytingum at galda. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð Upp kapitul § Løn Sí Lønartalvur Upp § Starvsaldur Stk. Lærari verður løntur ár á hvørjum stigi, treytað av, at undirvíst verður í minsta lagi hálva tíð. Verður undirvíst minni enn hálva tíð, verður starvsaldur roknaður lutfalsliga. Stk. Lærari, sum við loknari og góðkendari útbúgving hava undirvíst ella havt annað tónleikastarv, fáa fullan starvsaldur roknaðan, hevur arbeiðstíðin verið hálv ella meir. Upp § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal bera til at gera seravtalur ímillum Fíggjarmálastýrið og Føroya Musikklærarafelag. Stk. So hvørt reglugerðir verða gjørdar kunnu samráðingar verða um niðurskurð og samsýningar v.m., herundir broyting av galdandi reglum. Avtalur, ið verða gjørdar í sáttmálatíðini, skulu galda frá hálvársbyrjan í tí hálvárinum, avtalan er gjørd. Upp § Gildi Hesin sáttmáli fær gildi frá mars og til annar parturin sigur upp sáttmálan við mánaða varsli. Tó kann sáttmálin ikki sigast upp fyrr enn í fyrsta lagi til Argir mars Føroya Musikklærarafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Føroya Pleygarafelag og Fíggjarmálastýrið Viðvíkjandi løn og starvsviðurskiftum v.m. fyri pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingum í starvi innan føroyska heilsuverkið og bústovnar. § Sáttmálaøki. § Setanar- myndugleiki § Samráðingar- rættur § Setanarbræv Starvslýsingar § Løn § Eftirløn § Lønar- útgjalding § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Tilkallað vakt. § Frítíðar reglur § Sjúkraflutningur § Ferðaútreiðslur § Tænastubúni § Undirvísing § Eftirútbúgving § Farloyvi § Sjúka § Barnsburðar- farloyvi § Uppsøgn § Broytingar í arbeiðsgongd v.m. § Pleygarar settir sum tænastumenn § Tímaløntir pleygarar/ almanna- og heilsuatstøðingar § Løn § Gildi sáttmálans -Protokollat -Protokollat viðvíkjandi arbeiðs- umstøðunum -Álitismanna- skipanin -Protokollat viðv. samstarvsráði § Sáttmálaøki. Hesin sáttmálin fevnir um setanarviðurskifti og lønir hjá pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum. Stk. Sáttmálaøkið fevnir um allar pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, sum starvast innan heilsuverkið og á bústovnum í pleygarastørvum. Stk. Sum pleygari er at rokna tann, sum hevur lokið útbúgving sambært "Sundheds- styrelsens retningslinjer" frá juli Sum almanna- og heilsuatstøðingur er at rokna tann, sum hevur lokið útbúgving sambært lóg nr. frá juni Stk. Sáttmálaøkið fevnir eisini um stuðulspersónar til psykiatriskar sjúklingar, har kravd verður pleygara/almanna- og heilsustøðingaútbúgving. Upp § Setanarmyndugleiki. Setanarmyndugleiki er tað føroyska heilsuverkið. Stk. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við broytingum í §§ og Stk. Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum hava partarnir rætt til at viðgera í nevnd, og velur hvør av pørtunum tveir nevndarlimir. Nevndarlimirnir skulu ikki vera tænastu- ella starvsmenn hjá Fíggjarmálastýrinum ella limir í Føroya Pleygarafelag. Ei heldur mugu limirnir hava nakað tilknýti til partarnar. Kemur nevndin ikki ásamt (vanligur meiriluti), verður dómari ella av honum nevndur maður ástøðumaður. Skrivlig frágreiðing um ósemjuna verður at lata nevndini í seinasta lagi dagar eftir. Upp § Samráðingarrættur. Føroya Pleygarafelag hevur fyri sáttmálaøkið samráðingarrættin yvir setanarmyndugleika/ arbeiðsgevara, Fíggjarmálastýrið/Tað føroyska heilsuverkið. Upp § Setanarbræv Starvslýsingar. Mánaðarlønt fáa áðrenn setanina eitt setanarbræv, har tilskilað er: arbeiðsstað, deild, starvsøki, setanarbrøkur, avtala um ávísa arbeiðstíð, t.d. dag-, kvøld- og náttararbeiði. Stk. Tá ið starv er leyst, verður hetta at lýsa á stovninum og minst einum føroyskum blaði. Tilskilast skal hvat starvið fevnir um. Er talan um nýtt starv, sum ikki higartil er flokkað, skal Fíggjarmálastýrið/arbeiðsgevari samráðast við F.P.F. um flokking, áðrenn starvið verður lýst leyst. Umsóknarfreistin skal vera í minsta lagi dagar frá tí lýst er í føroyskum dagblaði. Stk. Tá pleygarastørv verða lýst leys at seta, verða hesi at seta við fólki, sum lýkur treytirnar í § Um so er, at hetta ikki letur seg gera, og talan verður um at seta fólk, sum ikki lúka kvalifikatiónskrøvini, í pleygarastarv, skal hetta leggjast fyri Føroya Pleygarafelag til viðgerðar. Stk. Tey pleygarastørv, sum fólk sum ikki lúka kvalifikatiónstreytirnar samb. § longu eru sett í, skulu lýsast 1/2 hvørt ár, so at fólk, sum lýkur kvalifikatiónskrøvini samb. § fáa møguleika at søkja hesi størv. Upp § Løn. Útbúgvin pleygari verður løntur eftir lønarstiga Stk. Pleygarar verða løntir av teimum í § stk. ávístu lønarstigum, grundað á teirra starvsaldur, við viðbót av einum lønarstiga. Stk. Almanna- og heilsuatstøðari, verður løntur eftir lønarstiga Stk. Almanna- og heilsuatstøðingar verða løntir av teimum í § stk. ávístu lønarstigum, grundað á teirra starvsaldur, við viðbót av einum lønarstiga. Stk. Tá pleygarar/almanna- og heilsuatstøðarar virka sum leiðarar, skulu teir lønast á einum lønarstigi, sum er tvey stig hægri enn teirra egna, tó í mesta lagi ., fyri ta tíðina, teir virka sum leiðarar. Tíðin teir virka sum leiðarar verður roknað sum / / / ella / av einum mánaði, altíð rundað uppeftir. Dømi: Um pleygari/almanna- og heilsuatstøðari hevur virkað sum leiðari meira enn / av arbeiðstíðini, men minni enn / skal helvtin av mánaðarlønini verða av hansara egna lønarstigi, meðan hin helvtin av mánaðarlønini verður roknað av lønarstigi, sum er hægri. Stk. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, sum arbeiða á stongdari deild, fáa eina vandaviðbót áljóðandi kr. um mánaðin. Stk. Hjá parttíðarsettum verður lønarbrotparturin niðurskrivaður í mun til arbeiðstíðina. Stk. Serligar reglur eru fyri tímaløntar pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, smb. § um tímalønt arbeiði. Upp § Eftirløn. Sáttmálasettir pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar eru í eftirlønargrunni í Pen-Sam ella í eini eftirlønarskipan, sum partarnair gera serstaka semju um. Stk. Stovnurin rindar vegna starvsfólkið % av grundlønini og lønmóttakarin rindar %. Stk. Pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur, settur í starv aftaná ára aldur, ið ikki ynskir upptøku í eftirlønargrunn, fær bruttolønina útgoldna. Stk. Smb. løgtingslóg um starvsmenn frá mars við broytingum verður eftirsitandi hjúnarfelaga/børnum veitt løn í sambandi við deyða. Stk. Full løn verður útgoldin tann mánaðin, starvsmaðurin doyr og tríggjar fylgjandi mánaðir. Upp § Lønarútgjalding. Sáttmálalønt fáa lønina útgoldna aftrurút. Stk. Stovnurin greiðir eftirlønargjaldið við eftirlønargrunn, sambært § Stk. Allir pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar hava rætt at fáa ein útgreinaðan lønarseðil. Stk. Lønin verður útgoldin umleið í mánaðinum. Upp § Starvsaldur. Starvsaldur er ár á hvørjum lønarstiga hjá pleygarum/almanna- og heilsuatatøðingum. Stk. Starvsaldur verður roknaður fyri fastlønt og um pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur kann prógva minst tíma arbeiði í einum álmanakkaári, tó uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. Stk. Starvssetan minst tímar um vikuna telur við sum fullur starvsaldur. Stk. Eftirútbúgving innan sjúkrarøktina telur starvsaldur. Stk. Hevur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur arbeitt í útlondum ella innan øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal starvsfólkið saman við nevnd í F.P.F. og setanarmyndugleika áseta lønarstigið. Í slíkum førum skal avgerðin takast eftir tí, sum starvsfólkið hevur arbeitt við, og teimum royndum, sum starvsfólkið hevur innan hetta sáttmálaøkið. Stk. Tá pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fer úr starvi, hevur setanarstaðið skyldu at útskriva setanarkort. Pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin hevur skyldu at vísa setanarkortið hjá nýggjum arbeiðsgevara. Upp § Arbeiðstíð. a) Vanlig arbeiðsvika er tímar. o Hvussu arbeiðstíðin verður bytt út á dagarnar í vikuni avger stovnurin/arbeiðsplássið alt eftir, hvussu arbeiðsgongdin á viðkomandi stovni/arbeiðsplássi er. Arbeiðstíð út yvir tímar um dagin ella út yvir tað, sum avtalað er um fasta arbeiðstíð, verður at rokna sum yvirtíð. b) Fyri hvørjar fullar tímar sum kvøld- ella náttarbeiði eigur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur frí í tímar. Kvøld- og náttarbeiði, ið er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar dagar í vikuni (yrkadagar, leygar-, sunnu- og halgidagar), men ikki fyri yvirtíð, vaktir og -tíma vaktir. o Vunnin frítíð skal mótroknast í fullum arbeiðsfríum døgum, t.e. døgum, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. o Tá ið pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars sambart yvirlitstalvuni skuldi arbeitt. c) Yvirlitstalva yvir arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur alla tíðina veit, nær arbeiðstíðin er, og skal vita minst vikur frammanundan, nær hann hevur frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri avloysarar. o Broytingar í arbeiðstíðini kunnu gerast í samráð við pleygaran/almanna- og heilsuatstøðingin og bert undir serligum viðurskiftum (sjúku). o Yvirlit yvir frítíð orsaka av serstøkum arbeiði, t.d. yvirtíðararbeiði sunnu- og halgidagar o.a. skal kunngerast í seinasta lagi tímar, áðrenn byrja verður uppá tað arbeiði, sum liggur beint áðrenn byrjað verður uppá frídag. d) Verður neyðugt at broyta vanligu arbeiðstíðina hjá pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum (avloysarar undantiknir) í mun til ta upprunaliga ásettu arbeiðstíðina, verður tað fráboðað við minst tíma freist. Verður henda freist ikki hildin, skulu pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar hava viðbót kr. um tíman. o Broytt arbeiðstíð er at skilja sum tíð, tá ið pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingini verður vanlig arbeiðstíð. Stk. Yvirtíðararbeiði. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin, og við viðbót uppá % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðararbeiðið ikki samsýnt við frítíð, tá ið mánaðurin er lokin, frá tí at yvirtíðararbeiðið var gjørt, verður løn útgoldin fyri yvirtíðararbeiðið við vanligari løn + %. Tá pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur verður settur til at arbeiða yvir, skal hann hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, skal pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin hava viðbót uppá kr. um yvirtíðararbeiðið varar meira enn tíma. Stk. Parttíðarsett. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, ið avtalað er, og tá ið tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnd í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí, at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, tá ið ikki ber til at fríganga, kunnu stovnur/arbeiðspláss og álitisfólkið hjá einum bólki av pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast áðrenn omanfyri nevnda tíðarskeið er lokið. Arbeiði, sum ikki hoyrir undir vanliga arbeiðstíð á stovninum/arbeiðsplássinum smb. § verður roknað sum yvirtíð. Tá ein parttíðarstarvandi verður settur til at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hann hava eina viðbót uppá kr. um hetta arbeiðið varar meira enn tíma. Stk. Frídagar. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar hava rætt til ein frídag um vikuna, og hesar dagar kann ikki verða álagt teimum "rådighedstjeneste" smb. § Arbeiðstíðin verður løgd eftir niðanfyri standandi reglum: a) Frídagarnir í vikuni skulu, tó ikki teir, sum nevndir eru undir pkt. b), vera minst tímar út í eitt, tó verða teir roknaðir sum givnir frídagar, um frítíðin bert hevur verið millum og tímar. b) Har viðurskiftini gera, at frídagarnir í vikuni ikki, ella ikki allir, kunnu hava tað longd, sum nevnt undir pkt. a), kunnu í staðin fyri hvønn frídag verða givnir frídagar. Hesir frídagar skulu vera minst tímar til longdar, men kunnu tó roknast sum givnir, um frítíðin bert hevur verið til tímar til longdar. c) Verða ella fleiri frídagar við longd, sum nevnt undir pkt. a) samanlagdir, skal tann fyrsti lúka treytirnar undir pkt. a), meðan hinir skulu vara tímar. d) Verður ein frídagur við longd sum nevnt undir pkt. a) lagdur saman við frídøgum við longd, sum nevnt undir pkt. b), skal tann fyrsti frídagurin lúka krøvini undir pkt. a), meðan hinir frídagarnir skulu vera tímar til longdar. e) Verða ella fleiri frídagar við longd, sum nevnt undir pkt. b) samanlagdir, skulu tveir teir fyrstu tilsamans hava longd, sum nevnt undir pkt. a), meðan hinir skulu vera tímar til longdar. Verður ein frídagur av serligum orsøkum tikin aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givin meira frítíð, sum svarar til % av tí arbeiðinum, sum gjørt varð á tí styttsta frídegnum rundað uppeftir til heilar tímar. Er ikki veitt endurgjald fyri mista frítíð, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at frídagarnir vóru mistir, skulu teir endurgjaldast sambært reglunum í § stk. f) Miða verður fram ímóti, at frídagarnir verða lagdir soleiðis til rættis, at pleygarir/almanna- og heilsuatstøðingar fáa frí hvørt vikuskiftið (leygardag og sunnudag). Stk. Skeivir halgidagar. Pleygararnir/almanna- og heilsuatstøðingarnir hava eisini rætt til frítíð teir halgidagar, sum ikki eru sunnudagar, ella rætt til endurgjald svarandi til frítíð á annan hátt. Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt var halgidag, verður endurgjald latið í peningi smb. stk. Onnur frítíð verður givin undir hesum umstøðum: a) Vanlig tænasta, tilkalluvakt/ tímars vakt á skeivum halgidegi. b) Vikufrísamdøgur ella onnur frítíð samb. § stk. Hetta er tó ikki galdandi í hesum førum: a) Skeivur halgidagur fellur á vikufrísamdøgur, tá starvsfólkið altíð hevur frí. b) Partíðarsett, sum avtala er gjørd við um føst arbeiðsskeið, og tá skeivur halgidagur fellur á tað fasta ásetta vikufrísamdøgrið í tí arbeiðsfríu vikuni. Stk. Uppkall. Tey, sum sett eru í arbeiði uttan at teimum er álagt "rådighetstjeneste" smb. § og sum verða biðin at koma til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, fáa løn sum fyri yvirtíð, smb. stk. tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldin yvirtíðarløn fyri hvønn byrjaðan tíma og verður pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin biðin fleiri ferðir til arbeiðis innan fyri tímar, fær hann tó bert fyri yvirtímar. Verður hann biðin at koma til arbeiðis ein frídag, er støðan sum við frátøku av einum frídegi smb. stk. fyri tann partin av frítíðini, sum liggur innanfyri tímar, áðrenn aftur skal farast til arbeiðis. Gongur frítíðin yvir fleiri tíðarskeið á tímar, verður í hvørjum tíðarskeiði sær gjørt samsvarandi tí, sum nevnt er í øðrum petti. Endurgjald frítíð ella løn verður latið fyri minst tímar. Fyri fleiri boðsendingar innanfyri tímar eftir fyrstu boðsending verður ikki givin eyka frítíð/løn. Verður onnur boðsending ikki givin fyrr enn tímar eftir fyrstu boðsending verður goldið smb. fyrsta petti. Stk. Sunnu- og halgidagar. Sunnudagsarbeiði og arbeiði halgidagar, sum ikki eru sunnudagar, verður samsýnt við 1/2 tíma fyri hvønn arbeiðstíma. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt var sunnu- ella halgidag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu smb. § stk. og Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar smb. stk. um arbeitt verður nevndu dagar. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar (burtursæð frá pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum, ið eru settir til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjóringi (jan.-mars, apríl-juni, juli-sept., okt.-des.) verður álagt at arbeiða meira enn sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu samsýningini, smb. petti Stk. Leygardagar. a) Fyri arbeiði leygardagar í tíðarbilinum kl. til og mánadagar í tíðarbilinum frá midnátt til dagvaktin byrjar, verður goldin viðbót uppá kr. um tíman. Omanfyri nevnda viðbót verður eisini goldin fyri yvirtímar, smb. stk. sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. b) Um arbeitt verður leygardag áðrenn kl. sum liður í einum frammanundan løgdum arbeiði, har íð helvtin ella meira verður gjørt aftaná kl. verður viðbót ið er nevnd undir a), goldin fyri alt arbeiðið. Stk. Kvøld- og náttarbeiði. Tey, sum sett eru í arbeiði og arbeiða millum kl. og kl. fáa eina viðbót uppá kr. um tíman, millum kl. og kl. kr. Nevndu viðbøtur verða eisini goldnar fyri yvirtíðartímar smb. stk. sum falla í somu tíðarbilum. Til pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, sum í einum ársfjóringi (jan.-mars, apríl-juni, juli-sept., okt.-des.) arbeiða meira enn kvøld- og/ella náttarbeiði, verður fyri hesi meirarbeiði millum kl. og kl. goldin ein viðbót aftrat, sum svarar til helvtina av tí vanligu viðbótini smb. petti Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, sum bert eru sett til kvøld- og/ella náttarbeiði. Yvirlit yvir frídagar hjá Føroya Pleygarafelag A. Frídagar Nýggjársdagur Hvítusunnudagur Skírisdagur Flaggdagur Langafríggjadagur Ólavsøkudagur Páskaaftan Jólaaftan Páskadagur Jóladagur Dýri biðidagur Jóladagur Kristi himmalferðardagur Nýggjársaftan Hvítusunnudagur B. Frídagur aftaná kl. Grundlógardagur Ólavsøkuaftan C. Sáttmálafrídagar. Limir felagsins eiga eyka frídagar (sáttmáladagar) Upp § Tilkallað vakt. Pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum kann verða álagt hesi sløg av tilkallaðari vakt: tilkallað vakt heima tilkallað vakt á vaktarstovu. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar skulu møta beint, sum teir eru boðsendir at koma. Stk. Pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum kann eisini verða álagt tilkallaða vakt, sum nevnt í stk. eitt samdøgur ( -tíma vakt) teir dagar, sum ikki eru fullir arbeiðsdagar (helst sunnu- og halgidagar). Stk. Tilkallað vakt (tó ikki -tíma vakt, smb. stk. ) er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, smb. § stk. a) við hesum virðum: Vakt.I: / tíma Vakt II: / tíma. Stk. tíma vakt er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, smb. § stk. a), við hesum virðum: Vakt I: tímar Vakt II: tímar. Stk. Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini frá tí sum upprunaliga er avtalað, skulu pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar (tó ikki avloysarar) hava boð um tað í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freist ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin er til taks, heruppií roknaðir tímar við effektivum arbeiði, veitt viðbót, svarandi til helvtina av viðbótum, ið nevndar eru í § stk. d). Stk. Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið effektivt arbeiði verður gjørt á tilkallaðari vakt ( -tíma vakt undantikin, smb. stk. ), verður samsýnt við frí sum fyri yvirtíðararbeiði ella við yvirtíðarløn, smb. § stk. petti, minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í stk. Harafturat galda ásetingarnar í § stk. Hvør boðsending telur sum minst tíma arbeiði. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma við effektivum arbeiði. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma verður tó bert samsýnt við frí, við yvirtíð ella yvirtíðarløn fyri ein tíma. Stk. Fyri -tíma vaktir smb. stk. galda hesar reglur: a) Fyri teir fyrstu tímarnar við effektivum arbeiði verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. b) Fyri effektivt arbeiði meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri yvirtíðararbeiði ella yvirtíðarløn smb. § stk. petti. c) Ásetingarnar í § stk. galda fyri boðsendingar smb. pkt. a) og pkt. b). d) Effektivt arbeiði í -tíma vaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. petti. Stk. Tá ið tænastulistin smb. § stk. c) verður gjørdur, verður miðað ímóti, at pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar ikki beint aftaná tilkallaða vakt verða settir til vanligt arbeiði, hvørki dagarbeiði ella -tíma vakt. Verður kortini álagt pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum at hava vanligt arbeiði ella -tíma vakt beint aftaná tilkallaðu vakt, og teir hava ikki havt hvíld á tilkallaðu vaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallaðu vakttíðini (fyri -tíma vakt tó tímar), harav minst tímar skulu falla millum kl. og byrjan av komandi tænastu, skulu teir ikki byrja dagarbeiði ella -tíma vakt, fyrr enn teir hava fingið tíma samanhangandi hvíld roknað frá seinastu boðsending í vaktartíðini. Fyri teir tímar, sum pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar av hesi orsøk ikki eru til arbeiðis dagin eftir, verður tíð drigin frá fyri hvønn tíma, teir skuldu verið til arbeiðis. Fyri -tíma vakt verður tó drigið frá við teimum virðum um tíman, sum nevnd eru í stk. í hesi grein. Tann frádrigna tíðin verður antin roknað frá í arbeiðstíðaruppgerðini ella í uppgerð fyri yvirtíð o.a. Hvíldartíð á tilkallaðari vakt, ið nevnd er í petti, verður roknað sum tilkallitímar við frádrátti av boðnum eftir reglum sum nevnt í stk. petti. Upp § Frítíðarreglur Mánaðarløntum starvsfólki er lógarfest frítíð smb. løgtingslóg nr. frá um frítíð við løn við broytingum. Stk. Partíðarsettir, ið arbeiða uttan fyri (meirarbeiði) ásettu arbeiðstíð, fáa % í frítíðarviðbót fyri meirarbeiði. Stk. Harumframt eiga starvsfólk rætt til serstakt frítíðargjald svarandi til % av allari árslønini í undanfarna innvinningarári og % av útgoldnari úrtíðarløn. Hetta gjald verður at gjalda í seinasta lagi, tá pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin byrjar frítíð sína. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá farið verður úr starvi. Stk. Frítíð verður bert hildin í heilum arbeiðsfríum døgum. Svarar vunnin frítíð til brotpartar av einum degi, kann tíðin leggjast saman við aðrari vunnari frítíð. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frígongudagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúka forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frídagar verða givnir. Um pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur er óarbeiðsførur, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frídagar. Stk. Stovnurin ásetur, nær frítíðin skal vera. Stovnurin skal, so vítt arbeiðsumstøðurnar loyva tí, ganga ynskjum starvsfólksins um, nær frítíðin hjá tí einstaka skal vera, á møti. Stovnurin skal í so góðari tíð sum gjørligt siga starvsfólkunum frá hesum, tó í seinasta lagi mánaða, áðrenn frítíðin byrjar, uttan so at serligar umstøður forða fyri hesum. Upp § Sjúkraflutningur Ferðing við sjúklingi uttanlands. Ferðatíð verður roknað sum arbeiðsdagar. Um arbeiðstíðin, t.v.s. frá fráfaringartíð av arbeiðsplássinum í Føroyum, til sjúklingurin er innskrivaður á danskt sjúkrahús, fer út um tímar, skal hetta gjaldast sum úrtíð. Um ikki slepst heimaftur, t.d. vegna ringt veður, ferðaseðlar útseldir, verður henda tíð roknað sum vanligur arbeiðsdagur. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, ið eftir ætlanini skuldu havt kvøld-, ella tilkallivakt, missa ikki hesa viðbót. Stk. Tíma/dagpeningur verður goldin frá fráfaringartíðini av sjúkrahúsinum til pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin er heima aftur, tó altíð minst samdøgur. Um pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin ynskir hetta, kann ávísast innivist, og skal hetta gjaldast av sjúkrahúsinum áðrenn fráferð. Annars verður goldið sambært galdandi reglum. Stk. Hýruvognur kann nýtast frá RH til gistingarhús(innivist), innan fyri km frá sjúkrahúsinum. Stk. Í sambandi við sjúkraflutning skal pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur vera tryggjaður við skipi, bili, bussi, tyrlu og flogfari. Stk. Tíma/dagpeningur fyri ferðing innanoyggja. Dagpeningur verður roknaður fyri hvørt samdøgur, sum viðkomandi er burturstaddur. Fyri minni enn samdøgur, men meir enn tímar, verður tímapeningur roknaður fyri hvønn ásettan tíma, tó ikki útyvir dagpening fyri samdøgur. Náttarviðbót verður veitt fyri at hava ligið nátt burtur frá tænastustaði, um innivist ikki er ávíst av arbeiðsgevaranum. Annars verður goldið sambært galdandi reglum. Stk. Bæði út- og heimferð eru roknað sum arbeiðstíð. Stk. Steðgur upp til tímar áðrenn heimferð er roknaður við í arbeiðstíðina. Upp § Ferðaútreiðslur Ferðaútreiðslur í samband við vikariat upp til mánaðir til størv í Føroyum rindast av setanarstaðnum Upp § Tænastubúni Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar fáa ókeypis tænastubúna. Har hetta ikki er gjørligt, verður givið kr. árliga ella um tað er ókeypis vask kr. árliga í viðbót. Upp § Undirvísing Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar, ið ikki eru settir við skúla, hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking av frálæru sambært fylgjandi: a) Tá undirvísing/fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð eingin viðbót. b) Er undirvísing uttanfyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri teir tímar, frálæran er. Tímaløn kr. c) Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst er. Upp § Eftirútbúgving Miðað verður ímóti, at pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar koma á eftirútbúgvingarskeið, fyri at halda útbúgvingina við líka. Allar útreiðslur í hesum sambandi verða goldnar av arbeiðsgevaranum. Upp § Farloyvi Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar kunnu fáa farloyvi, tá ið tað ikki nervar arbeiðið á stovninum. Farloyvi kann játtast upp til ár. Setanarstaðið hevur ábyrgd av at hava starvið leyst til viðkomandi, tá ið farloyvið er úti. Upp § Sjúka Mánaðarlønt hava rætt í samband við sjúku til løn sambært lóg nr. frá mars "Løgtingslóg um starvsmenn" við seinni broytingum. Uppsøgn í samband við sjúku er mánað aftaná daga sjúkrafráveru innan seinastu mánaðirnar. Fráboðan og uppsøgn skal vera í mánaðinum. Pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur hevur skyldu at boða arbeiðsstaðnum frá áðrenn arbeiðsbyrjan fyrsta sjúkradag ella skjótast aftaná. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingarar hava skyldu at skjalprógva fráveruna, um arbeiðsgevarin áleggur tað. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingarar hava ikki skyldu at upplýsa sjúkraorsøk. Læknaváttan samb. starvsmannalógini. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingarar hava rætt til frí í samband við, at smærri heimabúgvandi børn eru sjúk, uttan lønarmiss. Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingarar hava skyldu at upplýsa, um tað er barn, ið er sjúkt. Hetta er bert galdandi fyri sjúkradag hjá barninum. Stk. Við sjúku hjá tænastumonnunum eru reglur galdandi smb. tænastumannasáttmálan. Stk. Um pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur sjúkrameldar seg á frígongudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur sjúkrameldar seg, áðrenn frígongudagurin er byrjaður,verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. Upp § Barnsburðarfarloyvi Pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur, ið er við barn, eigur at siga leiðsluni frá mánaðir áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Pleygara/almanna- og heilsuatstøðingi verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Aftrat hesum kann hon fáa frí uttan løn í vikur uttan miss av starvsaldri. Harumframt kann pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fáa mánaða eykafarloyvi uttan løn aftaná barnsburð uttan miss av starvsaldri. Mannligur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fær mánaða farloyvi uttan løn og uttan miss av starvsaldri Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fáa mánaða sjúkrafarloyvi í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt pleygarum/almanna- og heilsuatstøðinginum full løn. Henda frávera skal ikki telja við í daga sjúkraregluni. Undir serligum umstøðum kann pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fáa meir enn mánaðir fráveru Stk. Pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur, ið ættleiðir barn, fær vikur frí við løn. Mannligur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur fær farloyvi í ein mánað uttan løn og uttan miss av starvsaldri. Stk. Liggur barnið á sjúkrahúsi, og mamman fer aftur til arbeiðis, áðrenn farloyvið er úti, hevur hon rætt at nýta írestandi farloyvið seinni. Tó krevst, at barnið er útskrivað áðrenn mánaðir aftaná føðingina. Hetta er eisini galdandi fyri ættleiðing. Stk. Um barnið er deyðføtt ella doyr, broytir hetta ikki rættin hjá mammuni til barnsburðarfarloyvið. Stk. Kvinnuligur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur kann ikki sigast upp við tí grundgeving, at hon er við barn. Stk. Í sambandi við barnsburð ella ættleiðing, má kvinnuligur pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur á ongan hátt verða fyri vanbýti í setanar- og starvsviðurskiftum sínum. Upp § Uppsøgn Uppsøgn millum partarnar er uppsagnarfreistin smb. starvsmannalógini. Stk. Verður talan um at siga pleygara/almanna- og heilsuatstøðingi úr starvi, er skylda setanarmyndugleikans at geva Føroya Pleygarafelag skrivlig boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving og eisini avvarðandi pleygara/almanna-og heilsuatstøðingi, sum tó ikki skal hava uppsøgnina, fyrr enn Føroya Pleygarafelag innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Stk. Metir Føroya Pleygarafelag uppsøgnina órímiliga, kann felagið innan ein mánað eftir uppsøgnina krevja fund millum avvarðandi setanarmyndugleika, tann uppsagda og felagið. Stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Føroya Pleygarafelag og Fíggjarmálastýrið velja limir hvør, og í felag velja limin, ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal hann útnevnast av Føroya Rætti. Nevndin skipar sjálv fyri arbeiðshátti sínum. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partanar og vitni. Stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum, Heilsuverki Føroya og Føroya Pleygarafelag. Nevndin ásetir, hvør skal rinda útreiðslurnar í sambandi við nevndarviðgerðina. Stk. Um so er, at starvsfólk eftir leiðslunar meting ikki røkir tænastuskyldur sínar, eigur starvsfólkið í fyrstu syftu at fáa eina munnliga ávaring. Tá ávaringin verður kunngjørd, skal álitisfólkið á staðnum vera hjástatt. Eftir hesa munnligu ávaringina hevur viðkomandi rætt til at fáa at vita grundina til ávaringina og fær frá tí tíðarskeiði eina freist, áðrenn ein skrivlig ávaring kann verða givin viðkomandi og send felagnum við nágreiniligari grundgeving. Tá uppsøgn verður givin, skal hon sendast viðkomandi skrivliga. Reglan í hesum stykki er ikki galdandi, um starvsfólk hevur framt groft misbrot í tænastuni. Áðrenn uppsøgn uttan umsókn verður givin, skal stovnurin senda felagnum fráboðan. Stk. Er sparing orsøk til uppsøgn, skal arbeiðsgevarin síggja til, at fólk í leysum starvi fyrst verða uppsøgd. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m.: Tá avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini ella umsitingini á einum stovni, ella nýggj tøknifrøði verður tikin í nýtslu, skal samstarvsnevndin hava boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi at vera við í tilrættaleggingini. Krevja tílík tiltøk eftirútbúgving/skeið, skulu starvsfólk á avvarðandi stovni hava høvi til at fáa tað sum krevst fyri, at tey kunnu røkja hesi størv. Stk. Álitisumboðið skal hava skipanar reglur fyri viðkomandi stovn. Álitisumboðið skal eisini takast við í ráðleggingini, tá broytingar verða gjørdar samb. stk. Upp § Pleygarar settir sum tænastumenn Pleygarar, settir sum tænastumenn, eru umfataðir av tænastumannalógini. Stk. Pleygarar, settir sum tænastumenn, eru undir eftirlønarskipan samb. tænastumenn landsins. Stk. Tænastumenn fáa lønina útgoldna frammanundan. Upp § Tímaløntir pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar Pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingarar, ið ikki eru settir í fast starv, fáa tímaløn. Tímalønin roknast í dagtímum sum / og í kvøld/náttarvaktum / svarandi til starvsaldur av nettoárslønini hjá pleygarum/almanna- og heilsuatstøðingum. Stk. Tímalønt, har eingin avtala er gjørd, hava rætt til avrokning eina ferð um vikuna. Letur útgjaldan seg ikki gera í endanum av arbeiðstíðini, kann tímalønti eftir avtalu fáa lønina sendandi. Tímalønt hava rætt til útgreinaðan lønarseðil. Tímalønt hava rætt til fast starv, um tilrættislagt arbeiði er í einum álmanakkamánaði. Stk. Tímalønt fáa ikki viðbót fyri kvøld/náttarvakt ( tímar fyri tímar). Viðbót er roknað í kvøld/náttar tímalønina. Stk. Tímalønt fáa ókeypis tænastubúna. Har hetta ikki er gjørligt, verður veitt ein viðbót uppá kr. um tíman. Stk. Starvsaldur verður roknaður fyri tímalønt, um pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin kann prógva minst tíma arbeiði í einum álmanakkaári, tó uttan at hava verið í føstum starvi. Upp § Løn. Lønin er sambært hjáløgdu lønartalvum. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): mars % mars % Upp § Gildi Sáttmálans Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Tórshavn, tann / - Fíggjarmálastýrið Føroya Pleygarafelag Upp Protokollat Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Protokollat viðvíkjandi arbeiðsumstøðunum Partarnir gera í felag eina endamálsorðing fyri hvussu kanningar, ið skulu meta um, um ov stór arbeiðsbyrða er á ávísum arbeiðsplássum skulu gerast. Hetta verður gjørt við tí fyri eyga, at meta um almennar tænastur og arbeiðsumstøðurnar hjá starvsfólki í almennum starvi. Partarnir gera eina skipan fyri hvussu slíkar kanningar kunnu gerast. Viðmerkingar: Hugt eigur at vera at í hvønn mun verandi stovnar kunnu vera við til at røkka endamálið við omanfyri nevndu kanningum, og um kanningararbeiðið er í tráð við uppgávur í verandi stovnar longu gera, ella ætla at gera. Tórshavn, mars Føroya Pleygarafelag Føroya Landsstýri Upp Álitismannaskipanin Stk. Á einum arbeiðsplássi, har pleygarar/almanna- og heilsuatstøðingar arbeiða, hava teir rætt til at velja eitt álitisfólk. Stk. Til álitisfólk kunnu bert veljast tey, ið hava fulltíðarstarv (alt. arbeiða sum fastlønt). Stk. Álitisfólkið hevur skyldu til at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir, mattíðir o.a., ið er galdandi fyri arbeiðsplássið, sum heild verða hildin og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunnar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Pleygarafelagið og starvsfólkið á avvarðandi arbeiðsplássi áleggja álitisfólkinum. Stk. Eru álitisfólkið og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir loknar samráðingar, skal málið leggjast fyri Pleygarafelagið Stk. Tá talan er um setan ella uppsøgn av starvsfólki, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarandi arbeiðsplássi. Verða partanir ikki samdir, skal málið leggjast fyri Pleygarafelagið. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á avvarandi arbeiðsplássi. Tá álitisfólk søkja um at koma á álitisfólkaskeið, skulu umsóknir viðgerast við vælvild Stk. Um pleygari/almanna- og heilsuatstøðingur er valdur í nevnd í Pleygarafelagnum, skal pleygarin/almanna- og heilsuatstøðingurin hava rætt til at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini við løn. Stk. Verða álitisfólkið ella nevndarlimur uppsøgd, skal uppsøgnin viðgerast millum Pleygarafelagið og Heilsuverk Føroya. Við uppsøgnini skal fylgja holl skrivlig grundgeving fyri uppsøgnini. Henda grundgeving verður grundarlagið undir fundinum millum Pleygarafelagið og Heilsuverkið. Metir Pleygarafelagið uppsøgnina ógrundaða, skal álitisfólkið/nevndarlimurin halda fram í starvinum sum álitisfólk/nevndarlimur. Verjan hjá álitisfólki/nevndarlimum heldur áfram í ár aftaná at nevndarlimur ella álitisfólk eru givin sum álitisfólk/nevndarlimur. Stk. Valið hevur ikki gildi fyrr enn tað er góðkent av Føroya Pleygarafelag og fráboðað leiðsluni. Henda fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Upp Protokollat viðv. samstarvsráði Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu,alitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt síit viðmæli. Settur verður fýra manna bólkur við tveimum umboðum valdum av yrkisfeløgunum og tveimum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í samband við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Føroya Sjúkrahjálparafelag og Fíggjarmálastýrið Sáttmálaøki og samráðingar- rættur § § § § Mánaðar- løntir sjúkrahjálparar § Starvsaldur § Eftirløn § Eftirsitiløn § Lønarútgjalding § Tænastubúni § Arbeiðstíð § Tilkallað vakt § Setanarbræv § Sjúka § Frítíð § Barnsferð § Farloyvi § § Handgivin andadráttarhjálp, neyðsend o.a. § Lýsing av leysum størvum § Uppsøgn Tímalønt starvsfólk § Løn § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Tænastubúni § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. § Gildi og uppsøgn Protokollat Samstarvsráð Protokollat viðvíkjandi arbeiðsum- støðunum Álitismanna- skipanin Sáttmálaøki og samráðingarrættur § Hesin sáttmáli fevnir um allar sjúkrahjálparar, almanna- og heilsuatstøðarar (heilsuassistentar), røktarheimsassistentar, ítrivsvegleiðarar og neurofysiologiassistentar, sum arbeiða á stovnum hjá landinum. stk. Sum sjúkrahjálpari er at rokna tann, sum hevur lokið útbúgving smb. cirkulære frá Sundhedsstyrelsen frá januar og starvast sum sjúkrahjálpari. stk. Almanna- og heilsuatstøðari (heilsuassistentur) merkir persónur, sum hevur lokið framhaldslestur samb. lóg um almanna- og heilsuútbúgving. stk. Røktarheimsassistentar, ið hava lokið prógv smbr. cirkulære frá Sundhedsstyrelsen frá juni ella áliti nr. / frá Sundhedsstyrelsen, eru fevndir av hesum sáttmála, og har sjúkrahjálpari er nevndur í sáttmálanum, er hetta eisini at skilja sum røktarheimsassistentur. stk. Ítrivsvegleiðarar, ið hava fingið útbúgving, ið er góðkend av innanríkis-málaráðnum ella koma undir skiftisreglur, ið nevndar eru í cirkulære innanríkismálaráðsins frá juni deild V, eru fevndir av hesum sáttmála, og har sjúkrahjálpari er nevndur í sáttmálanum, er hetta eisini at skilja sum ítrivsvegleiðari. stk. Sum neurofysiologiassistentur (nervafrøðisatstøðingur/-hjálpari) er at rokna tann, ið hevur lokið eina 1/2 ára tekniska útbúgving í elektronikki innan "nervalívsfrøðið" við kanning av førleikabroytingum í "megin- og útjaðarnervalagnum" sum sergrein, samsvarandi "undervisningsminiseteriets bekendtgørelse nr. af juli " stk. Í greinunum og fylgjandi verður orðið sjúkrahjálpari strikað, og í staðin skal setast inn orðið starvsfólk, ið sostatt skal merkja sjúkrahjálpari, almanna- og heilsuatstøðari (heilsuassistentur), røktarheimsassistentur og ítrivsvegleiðari. Upp § Samráðingarrættin hevur Føroya Sjúkrahjálparafelag, sum ger sáttmála við Fíggjarmálastýrið. Upp § Verður ósemja um, hvussu hesin sáttmáli skal skiljast, skal hon avgerast við ein gerðarrætt. Gerðarrætturin verður valdur soleiðis: Sjúkrahjálparafelagið velur limir. Fíggjarmálastýrið velur limir, og partarnir velja í felag limin (ástøðumannin). Kunnu partarnir ikki semjast, verður ástøðumaðurin útnevndur av Føroya rætti. Upp Mánaðarløntir sjúkrahjálparar § stk. Sjúkrahjálparar, ið hava staðið prógv, verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvu fyri sjúkrahjálparar, lønarflokkar og umframt serstakt ískoyti sambært galdandi skipan. Sjúkrahjálparar, ið fáa útbúgving sum heilsuassistentar, fara eitt lønarstig upp. stk. Sjúkrahjálparar, ið ikki arbeiða fulla tíð, fáa løn samsvarandi tíðini, teir arbeiða. stk. Undir fyribils tænastu á øðrum stovni í lærutíðini enn tí, starvsfólkið arbeiðir á, har arbeiðsgevarin hevur álagt starvið, hevur arbeiðsgevarin skyldu at útvega ókeypis bústað, um fastar útreiðslur eru á upprunastaðnum. stk. Almanna- og heilsuatstøðari (heilsuassistentur), ið fevndur er av hesum sáttmála, verður løntur smb. hjáløgdu lønartalvu, lønarflokkur Tá almanna- og heilsuastøðarar virka sum leiðarar, skulu teir lønast á einum lønarstigi, sum er tvey stig hægri enn teirra egna, tó í mesta lagi ., fyri ta tíðina, teir virka sum leiðarar. Tíðin teir virkasum leiðarar verður roknað sum / / / ella / av einum mánaði, altíð rundað uppeftir. Dømi: Um almanna- og heilsuatstøðari hevur virkað sum leiðari meira enn / av arbeiðstíðini, men minni enn / skal helvtin av mánaðarlønini verða av hansara egna lønarstigi, meðan hin helvtin av mánaðarlønini verður roknað av lønarstigi, sum er hægri. stk. Røktarheimsassistentar, ið fevndir eru av hesum sáttmála, verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvu, lønarflokkar - Tá ið røktarheimsassistentar eru leiðarar, skulu teir lønast á einum lønarstigi, sum er hægri enn teirra egna, tó í mesta lagi fyri ta tíðina, teir virka sum leiðarar. Tíðin, teir virka sum leiðarar, verður roknað sum / / / ella / av einum mánaði, altíð rundað uppeftir. Dømi: Um røktarheimsassistentur hevur virkað sum leiðari meira enn / av arbeiðstíðini, men minni enn / skal helvtin av mánaðarlønini verða av hansara egna lønarstigi, meðan hin helvtin av mánaðarlønini verður roknað av lønarstigi, sum er hægri. stk. Ítrivsvegleiðarar, ið fevndir eru av hesum sáttmála, verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvu, lønarflokkar og - Tá ið ítrivsleiðarar virka sum leiðarar, skulu teir lønast á einum lønarstigi, sum er hægri enn teirra egna, tó í mesta lagi fyri ta tíðina, teir virka sum leiðarar. Tíðin, teir virka sum leiðarar, verður roknað sum / / / ella / av einum mánaði, altíð rundað uppeftir. Dømi: Um ítrivsvegleiðari hevur virkað sum leiðari meira enn / av arbeiðstíðini, men minni enn / skal helvtin av mánaðarlønini verða av hansara egna lønarstigi, meðan hin helvtin av mánaðarlønini verður roknað av lønarstigi, sum er hægri. stk. Neurofysiologiassistentstarvið verður lønt sambært hjáløgdu lønartalvu stig - Upp Starvsaldur § Tá ið starvsfólk í ár hevur starvast á einum lønarstigi, verður tað flutt upp á næsta lønarstig. stk. Tá ið starvsfólk fer úr starvi, skal arbeiðsgevarin lata hesum starvsfólki váttan um starvsaldur, og starvsfólkið skal vísa hesa váttan, tá ið byrjað verður á nýggjum arbeiðsplássi. stk. Tá ið lønin hjá starvsfólki verður ásett, skal hon ásetast eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur arbeitt sum mánaðarlønt starvsfólk innan fyri eitt øki, har hesin sáttmáli er galdandi. stk. Hevur starvsfólk arbeitt uttanlands ella innan fyri eitt øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal hann saman við nevndini í Sjúkrahjálparafelagnum og setanarmyndugleikanum áseta lønarstigið. Í hesum sambandi skal serliga takast støða til, hvat viðkomandi hevur arbeitt við, og hvørjar royndir hon hevur innan fyri arbeiðsøkið, sæð í mun til sáttmálaøkið. stk. Limir felagsins, sum í miðal hava starvast tímar um vikuna seinastu mánaðirnar, hava rætt til at gerast fastløntir. Upp Eftirløn § Sum íkast til eftirlønina skal viðkomandi stovnur/arbeiðspláss gjalda % av teimum lønum, ið nevndar eru í grein Harafturat skal stovnurin/arbeiðsplássið halda aftur % av útgoldnu lønini til sama endamál. Upp Eftirsitiløn § Í samband við deyða eiga børn og eftirsitandi hjúnarfelagi eftirsitiløn sambært § í løgtingslógini um Starvsmenn Upp Lønarútgjalding § Lønin verður goldin einaferð um mánan afturút. Viðlagdur skal verða seðil, har tilskilað er, hvat lønin er fyri. Samstundis sum lønin verður útgoldin, greiðir stovnurin/arbeiðsplássið bæði sítt egna eftirlønargjald og tað, sum starvsfólkið letur til eftirløn. Upp Tænastubúni § Starvsfólkið fær ókeypis tænastubúna. Í størvum, har ið hetta ikki ber til, ella tá ið starvsfólki orsakað av viðgerðarumstøðunum verður álagt at nýta egin klæði, verður latin árlig viðbót, kr. Er ókeypis vask á arbeiðsstaðnum, verður latin árlig viðbót kr. Upp Arbeiðstíð § a) Vanlig arbeiðsvika er tímar. Hvussu arbeiðstíðin verður býtt út á dagarnar í vikuni, avger stovnurin/arbeiðsplássið alt eftir, hvussu arbeiðsgongdin á viðkomandi stovni/arbeiðsplássi er. Arbeiðstíð út yvir tímar um dagin ella út yvir tað, sum avtalað er um fasta arbeiðstíð, verður roknað sum yvirtíð. b) Fyri hvørjar fullar tímar sum kvøld- ella náttarbeiði eigur starvsfólk frí í tímar. Kvøld- og náttarbeiði er arbeiði, ið er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar dagar í vikuni (yrkadagar, leygar-, sunnu- og halgidagar), men ikki fyri yvirtíð, vaktir og -tíma vaktir. Vunnin frítíð skal mótroknast í fullum arbeiðsfríum døgum, t.e. døgum, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Tá ið starvsfólk fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars sambært yvirlitstalvuni skuldi arbeitt. c) Yvirlitstalva yvir arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at starvsfólk alla tíðina vita, nær arbeiðstíðin er, og skulu vita minst vikur frammanundan, nær teir hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri avloysarar. Yvirlit yvir frítíð orsakað av serstøkum arbeiði, t.d. yvirtíðararbeiði sunnu- og halgidagar o.a., skal kunngerast í seinasta lagi tímar, áðrenn byrjað verður upp á tað arbeiði, sum liggur beint áðrenn byrjað verður upp á frídagar. d) Verður neyðugt at broyta vanligu arbeiðstíðina hjá starvsfólki (avloysarar undantiknir) í mun til ta upprunaliga ásettu arbeiðstíðina, verður tað fráboðað við minst tíma freist. Verður henda freist ikki hildin, skulu starvsfólk hava viðbót kr. um tíman. Broytt arbeiðstíð er at skilja sum tíð, tá ið starvsfólkið ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingini verður vanlig arbeiðstíð. stk. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin, og við viðbót upp á % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðarbeiðið ikki samsýnt við frítíð, tá ið mánaðurin er lokin, frá tí at yvirtíðararbeiðið varð gjørt, verður løn goldin fyri yvirtíðararbeiði við vanligari løn + %. Tá ið starvsfólk verður sett til at arbeiða yvir, skal tað hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, skal starvsfólkið hava viðbót upp á kr. um yvirtíðararbeiðið varar meira enn tíma. stk. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, ið avtalað er, og tá ið tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnd í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, tá ið ikki ber til at fríganga, kunnu stovnur/arbeiðspláss og álitisfólkið hjá einum bólki av starvsfólki gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast áðrenn omanfyrinevnda tíðarskeið er lokið. Arbeiði, sum ikki hoyrir undir vanliga arbeiðstíð á stovninum/arbeiðsplássinum smb. grein verður roknað sum yvirtíð. Tá ið ein partíðarstarvandi verður settur til at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hann hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, skal hann hava eina viðbót upp á kr. um hetta arbeiði varar meira enn tíma. stk. Starvsfólk hava rætt til ein frídag um vikuna, og hesar dagar kann ikki verða álagt teimum "rådighedstjeneste" smb. grein Arbeiðstíðin verður løgd eftir niðanfyri standandi reglum: a) Frídagarnir í vikuni skulu, tó ikki teir sum nevndir eru undir pkt. b), vera minst tímar út í eitt, tó verða teir roknaðir sum givnir frídagar, um frítíðin bert hevur verið millum og tímar. b) Har viðurskiftini gera, at frídagarnir í vikuni ikki, ella ikki allir, kunnu hava ta longd sum nevnt undir pkt. a), kunnu í staðin fyri hvønn frídag verða givnir frídagar. Hesir frídagar skulu vera minst tímar til longdar, men kunnu tó roknast sum givnir, um frítíðin bert hevur verið til tímar til longdar. c) Verða ella fleiri frídagar við longd sum nevnt undir pkt. a) samanlagdir, skal tann fyrsti lúka treytirnar undir pkt. a), meðan hinir skulu vara tímar. d) Verður ein frídagur við longd sum nevnt undir pkt. a) lagdur saman við frídøgum við longd sum nevnt undir pkt. b), skal tann fyrsti frídagurin lúka krøvini undir pkt. a), meðan hinir frídagarnir skulu vera tímar til longdar. e) Verða ella fleiri frídagar við longd sum nevnt undir pkt. b) samanlagdir, skulu tveir teir fyrstu tilsamans hava longd sum nevnt undir pkt. a), meðan hinir skulu vera tímar til longdar. Verður ein frídagur av serligum orsøkum tikin aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givin meira frítíð, sum svarar til % av tí arbeiðnum, sum gjørt varð á tí styttsta frídegnum rundað uppeftir til heilar tímar. Er ikki veitt endurgjald fyri mista frítíð, tá ið mánaðurin er lokin frá tí at frídagarnir vórðu mistir, skulu teir endurgjaldast sambært reglunum í grein stk. stk. Sjúkrahjápararnir hava eisini rætt til frítíð teir halgidagar, sum ikki eru sunnudagar, ella rætt til endurgjald svarandi til frítíð á annan hátt. Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt var halgidag, verður endurgjald latið í peningi smb. stk. stk. Tey, sum eru sett í arbeiði uttan at teimum er álagt "rådighedstjeneste" smb. grein og sum verða biðin um at koma til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, fáa løn sum fyri yvirtíð, smb. stk. petti, tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldin yvirtíðarløn fyri hvønn byrjaðan tíma, og verður starvsfólkið biðið fleiri ferðir til arbeiðis innan fyri tímar, fær tað tó bert løn fyri yvirtímar. Verður starvsfólk biðið um at koma til arbeiðis ein frídag, er støðan sum við frátøku av einum frídegi smb. stk. fyri tann partin av frítíðini, sum liggur innan fyri tímar, áðrenn aftur skal farast til arbeiðis. Gongur frítíðin yvir fleiri tíðarskeið á tímar, verður í hvørjum tíðarskeiði sær gjørt samsvarandi tí sum nevnt er í øðrum petti. Endurgjald frítíð ella løn verður latið fyri minst tímar. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri tímar eftir fyrstu boðsending verður ikki givin eyka frítíð/løn. Verður onnur boðsending ikki givin fyrr enn tímar eftir fyrstu boðsending, verður goldið smb. fyrsta petti. stk. Sunnudagsarbeiði og arbeiði halgidagar, sum ikki eru sunnudagar, verður samsýnt við / tíma fyri hvønn arbeiðstíma. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí at arbeitt varð sunnu- ella halgidag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu smb. grein stk. og Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar smb. stk. sum arbeitt verður nevndu dagar. Starvsfólk (burtursæð frá starvsfólkum ið eru sett til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjórðingi (jan.-mars, apríl-juni, juli-sept., okt.-des.) verður álagt at arbeiða meira enn sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu samsýningini, smb. petti stk. Fyri arbeiði leygardagar í tíðarbilinum kl. til og mánadagar í tíðarbilinum frá midnátt til dagvaktin byrjar, verður goldin viðbót upp á kr. um tíman. Omanfyri nevnda viðbót verður eisini goldin fyri yvirtíðartímar, smb. stk. sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. Í lestrartíðini verður samsýnt við % av omanfyri nevndu viðbót (prístalsviðgerð íroknað). Tá ið sáttmálin er útsendur, verður tó goldin full viðbót í teimum førum, har ið lesandi gera veruligt arbeiði og arbeiða fyri ein annan persón, ið hevur rætt til fulla viðbót. b) Um arbeitt verður leygardag fyri kl. sum liður í einum frammanundan løgdum arbeiði, har ið helvtin ella meira verður gjørt eftir kl. verður viðbót, ið nevnd er undir a), goldin fyri alt arbeiðið. stk. Tey, sum sett eru í arbeiði og arbeiða millum kl. og kl. fáa eina viðbót upp á kr. um tíman, millum kl. og kr. , Nevndu viðbøtur verða eisini goldnar fyri yvirtíðartímar smb. stk. sum falla í somu tíðarbilum. Í lestrartíðini verður goldin viðbót upp á % av omanfyri nevndu upphæddum. Full viðbót verður tó goldin, tá ið lesandi gera veruligt arbeiði og arbeiða í staðin fyri ein persón, ið hevur rætt til fulla viðbót. Til starvsfólk, sum í einum ársfjórðingi (jan.-mars, apr.-juni, juli-sept., okt.-des.) arbeiða meira enn kvøld- og/ella náttarbeiði, verður fyri hesi meirarbeiði millum kl. og kl. goldin ein viðbót afturat, sum svarar til helvtina av tí vanligu viðbótini smb. petti Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, um bert eru sett til kvøld- og/ella náttararbeiði. Yvirlit yvir frídagar hjá Føroya Sjúkrahjálaparafelag A. Frídagar Nýggjársdagur hvítusunnudagur Skírisdagur Flaggdagur Langafríggjadagur Ólavsøkudagur Páskaaftan Jólaaftan páskadagur jóladagur Dýri biðidagur jóladagur Kristi himmalferðardagur Nýggjársaftan Hvítusunnuaftan B. Frídagar eftir kl. Grundlógardagur Ólavsøkuaftan C. Sáttmálafrídagar: Sambært semjuna við Føroya landsstýri apríl fáa limirnir eyka frídagar um árið. Upp Tilkallað vakt § stk. Starvsfólki kann verða álagt hesi sløg av tilkallaðari vakt: tilkallað vakt heima tilkallað vakt á vaktarstovu Starvsfólkini skulu møta beint sum tey eru boðsend at koma. stk. Starvsfólki kann eisini verða álagt tilkallaða vakt sum nevnt í stk. eitt samdøgur ( -tíma vakt) teir dagar, sum ikki eru fullir arbeiðsdagar (helst sunnu- og halgidagar). stk. Tilkallað vakt (tó ikki -tíma vakt, smb. stk. ) er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, smb. grein stk. a) við hesum virðum: Vakt I: / tíma Vakt II: / tíma. stk. -tíma vakt er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, smb. grein stk. a), við hesum virðum: Vakt I: tímar Vakt II: tímar. stk. Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini frá tí, sum upprunaliga er avtalað, skulu starvsfólk (tó ikki avloysarar) hava boð um tað í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freist ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, starvsfólkið er til taks, heruppí roknaðir tímar við effektivum arbeiði, veitt viðbót, svarandi til helvtina av viðbótunum, ið nevndar eru í grein stk. d). stk. Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið effektivt arbeiði verður gjørt á tilkallaðari vakt ( -tíma vakt undantikin, smb. stk. ), verður samsýnt við frí sum fyri yvirtíðararbeiði ella við yvirtíðarløn, smb. grein stk. petti, minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í stk. Harafturat galda ásetingarnar í grein stk. Hvør boðsending telur sum minst tíma arbeiði. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma við effektivum arbeiði. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma verður tó bert samsýnt við frí við yvirtíð ella yvirtíðarløn fyri ein tíma. stk. Fyri -tíma vaktir smb. stk. galda hesar reglur: a) Fyri teir fyrst tímarnar við effektivum arbeiði verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. b) Fyri effektivt arbeiði meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri yvirtíðararbeiði ella yvirtíðarløn smb. grein stk. petti. c) Ásetingarnar í grein stk. galda fyri boðsendingar smb. pkt. a) og pkt. b). d) Effektivt arbeiði í -tíma vaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. petti. stk. Tá ið tænastulistin smb. grein stk. c) verður gjørdur, verður miðað ímóti, at starvsfólk ikki beint eftir tilkallaða vakt verða settir til vanligt arbeiði, hvørki dagarbeiði ella -tíma vakt. Verður kortini álagt starvsfólki at hava vanligt arbeiði ella -tíma vakt beint eftir tilkallaða vakt, og tey hava ikki havt hvíld á tilkallaðu vaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallaðu vakttíðini (fyri -tíma vakt tó tímar), harav minst tímar skulu falla millum kl. og byrjan av komandi tænastu, skulu tey ikki byrja dagarbeiði ella -tíma vakt, fyrr enn tey hava fingið tíma samanhangandi hvíld roknað frá seinastu boðsending í vaktartíðini. Fyri teir tímar, sum starvsfólk av hesi orsøk ikki eru til arbeiðis dagin eftir, verður tíð drigin frá fyri hvønn tíma tey skuldu verið til arbeiðis. Fyri -tíma vakt verður tó drigið frá við teimum virðum um tíman, sum nevnd eru í stk. av hesi grein. Tann frádrigna tíðin verður antin roknað frá í arbeiðstíðaruppgerðini ella í uppgerð fyri yvirtíð o.a. Hvíldartíð á tilkallaðari vakt, ið nevnd er í petti, verður roknað sum tilkallitímar við frádrátti av boðum eftir reglum sum nevnt í stk. petti. Upp Setanarbræv § Mánaðarlønt fáa, áðrenn setanina, setanarbræv, har arbeiðspláss, arbeiðstíð og deild eru tilskilað. Upp Sjúka § Starvsfólk fáa løn undir sjúku smb. lóg nr. frá juli um starvsmenn. stk. Verður barn hjá starvsfólki sjúkt, hevur starvsfólkið í sambandi við sjúkuna rætt til frí við løn, tó ikki meira enn dagar í senn og í mesta lagi dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár, kunnu tey fáa frí í dagar. Upp Frítíð § Starvsfólk fáa frítíð og frítíðarløn sambært løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn. stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá farið verður úr starvi, men ístaðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, tá ið sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólk er óarbeiðsført, tá ið frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frítíðardagar. Somu reglur verða galdandi í sambandi við sjúku undir avspáking. Upp Barnsferð § stk. Starvskvinna, ið er við barn, eigur at siga leiðsluni frá mánaðir áðrenn hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. stk. Starvskvinnu verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Starvskvinna kann umframt eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaðir uttan miss í lønaraldri. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann starvskvinna fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt starvskvinnu fulla løn. stk. Um starvskvinna ættleiðir barn, kann hon fáa upp til vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. stk. Felags barnsburðargrunnur er settur á stovn. Upp Farloyvi § stk. Starvsfólk kunnu fáa farloyvi uttan løn, tá ið tað ikki nervar arbeiðstørvin á stovninum. stk. Farloyvi kann verða játtað upp til eitt ár í senn, tó í mesta lagi ár. Setanarmyndugleikarnir hava skyldu til at hava starv leyst til viðkomandi, tá ið farloyvistíðin er úti. Upp § Starvsfólk, sum skal til "uppskúling" ella neyðuga eftirútbúgving, hevur rætt til farloyvi. stk. Um skeið til frama fyri arbeiðsdegi fellur á leygardag, sunnudag ella fastan frídag, verður veitt starvsfólkinum frígonga fyri hesar dagar. Upp Handgivin andadráttarhjálp, neyðsend o.a. § Tá ið starvsfólk hjálpir til at veita sjúklingum handgivna andadráttarhjálp, og tá ið røkt av sjúklingum kann vera sjúkrahjálpara at bága, t.d. við avkølingarviðgerð ella hitastráling, verður hvør arbeiðstími roknaður sum / tími. stk. Tá ið starvsfólk er til hjálpar í neyðsend við sjúkrabili ella tyrlu, fær tað eina samsýning upp á kr. Upp Lýsing av leysum størvum § stk. Tá ið starv sum sjúkrahjálpari/almanna- og heilsuatstøðari/røktarheims-assistentur/ ítrivsvegleiðari/neurofysiologiassistentur, er leyst, skal tað lýsast í føroyskum bløðum. Tilskilast skulu starvsstað og starvsøki. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir vikarum og leysum avloysarum. Hetta er tó ikki galdandi fyri arbeiðspláss, har onnur avtala er gjørd millum leiðsluna og álitisfólkið. stk. Um annað starvsfólk røkir starv, sum ætlað er teimum í stk. nevndu starvsbólkum, skal hetta starv lýsast leyst hvørt hálva ár, um onnur avtala ikki verður gjørd við Føroya Sjúkrahjálparafelag. Um persónur úr øðrum fakbólki verður settur í hetta starv, skal fráboðan latast hesum persóni um, at starvið er fyribils. Upp Uppsøgn § Sjúkrahjálparafelagið skal hava boð um uppsøgn við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn Sjúkrahjálparafelagið innan dagar hevur ummælt uppsøgnina. stk. Metir Føroya Sjúkrahjálparafelag uppsøgnina órímiliga, kann felagið innan ein mánað eftir, at uppsøgnin er givin, krevja fund millum avvarðandi setanarmyndugleikar, tann uppsagda og felagið. stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Føroya Sjúkrahjálparafelag og Fíggjarmálastýrið velja limir hvør, og í felag velja tey limin, ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal hann útnevnast av Føroya rætti. Nevndin skipar sjálv fyri arbeiðshátti sínum. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitni. stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum og Føroya Sjúkrahjálparafelag. Nevndin ásetur, hvør skal rinda útreiðslurnar í sambandi við nevndarviðgerðina. stk. Lesandi kunnu teir fyrstu mánaðirnar av lestrartíðini sigast upp við daga freist. Sama freist er galdandi, tá ið lesandi sigur upp. Eftir tað er uppsagnarfreistin í lestrartíðini mánaður til tann í einum mánaði. Hetta er galdandi fyri báðar partar. Upp Tímalønt starvsfólk Løn § Tímalønin verður roknað í dagtænastu sum / og í kvøld- og náttartænastu sum / partur av nettolønini eftir starvsaldri hjá avvarðandi. Upp Starvsaldur § Tá ið starvsfólk verður sett í tímalønt starv, verður starvsaldurin ásettur sambært reglunum í grein Tímalønt arbeiði verður roknað uppí, tá ið starvsaldurin verður ásettur, um so er, at starvsfólkið hevur starvast tímar í álmanakkaárinum. Upp Arbeiðstíð § stk. Í sambandi við gr. stk. arbeiðstíð gr. stk. yvirtíð gr. stk. sunnudagsarbeiði gr. stk. eykaviðbót fyri tænastu leygar og mánadagar gr. stk. eykaviðbót fyri tænastu millum kl. og kl. gr. "rådighedstjeneste" gr. ásetanir viðv. handgivnari andadráttarhjálp, neyðsend o.a.galda somu reglur fyri tímalønt sum fyri mánaðarlønt. stk. Tímalønt, sum hava arbeitt í fylgjandi dagar (her uppí roknaðir teir frídagar, sum eru fastlagdir smb. § stk. ), áðrenn og í sambandi við ein halgidag, hava fyri halgidagsarbeiði rætt partvíst til vanliga løn fyri teir tímarnar, sum arbeitt er, partvíst samsýning pr. tíma útroknað eftir sama grundarlag, sum mánaðarlønt fáa samsýning fyri mistar frídagar, smb. § stk. Tímalønt, ið hava minni enn arbeiðsdagar beint undan halgidegi, hava bert rætt til frammanfyri nevndu samsýning pr. tíma. Sama er galdandi fyri yvirtíð. stk. Er arbeiðstíðin á eini deild styttri enn tað, sum er ásett sum vanlig arbeiðstíð á stovninum, hevur starvsfólkið skyldu til at gera annað arbeiði á stovninum sum er umfatað av teirra setanarøki. Yvirtíð verður bert goldin fyri teir tímar, ið arbeitt er út um ta ásettu tíðina. stk. Er avtalað arbeiðstímatal við starvsfólk, og stovnurin hevur ikki nóg mikið arbeiði til tað, hevur tann tímalønti um ikki stovnurin hevur givið starvsfólkinum boð minst tímar áðrenn arbeiðið skal byrja rætt til løn fyri teir tímarnar, sum avtalað varð, at starvsfólkið skuldi arbeiða henda dagin. stk. Starvsfólk, sum verður kallað til arbeiðis, har tað ikki eftir arbeiðsætlanini skuldi møta, fær løn fyri alla vaktina. Upp Tænastubúni § Starvsfólkið fær ókeypis tænastubúna. Í undantaksførum, tá ið hetta ikki ber til, ella tá ið starvsfólki orsakað av viðgerðarumstøðunum verður álagt at nýta egin klæði, verður latin ein viðbót upp á oyru. Sama viðbót verður eisini latin halgidagar, sum ikki eru sunnudagar, og fyri yvirtíðartímar. Upp Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. § stk. Fyri tímalønt, smb. grein stk. er uppsagnarfreistin dagar fyri hvønn fullan mánað, ið arbeitt er. stk. Tímalønt, sum biðin verða til arbeiði, sum avmarkað er í tíð, skulu, um tey gerast sjúk fyri tíðina, sum arbeiðið var ætlað, hava somu rættindi sum fastlønt sambært grein stk. Tímalønt hava rætt (og skyldu) til ein frídag uttan løn fyri hvørjar dagar, arbeitt er út í eitt; tó kunnu frídagarnir flytast orsakað av arbeiðsgongdini á stovninum. stk. Er ikki annað avtalað, hava tímalønt rætt til at verða avroknað eina ferð um vikuna. Kann lønin ikki útgjaldast í arbeiðstíðini ella beint sum arbeiðstíðin byrjar ella endar, kann tann tímalønti fáa lønina sendandi. Tilskilað skal vera, hvat lønin er goldin fyri. Upp Gildi og uppsøgn § Hesin sáttmáli er galdandi frá mars til mars stk. Báðir partar hava rætt at siga sáttmálan upp at fara úr gildi við mánaða ávaring tó í fyrsta lagi mars stk. Tá ið uppsøgnin av sáttmálanum fær gildi og til nýggjur sáttmáli tekur við, verða starvsfólk fyribils lønt eftir tí avtalu, sum var í gildi síðsta dag, sáttmálin var galdandi. Upp Protokollat Tá ið søkt verður eftir stuðulsfólki, har førleikakrøvini eru sjúkrahjálpara/almanna- og heilsuatstøðaraútbúgving, skal lønast samsvarandi sáttmála millum Fíggjarmálastýrið og Sjúkrahjálparafelag Føroya. Tórshavn, tann / Fíggjarmálastýrið Føroya Sjúkrahjálparafelag Karsten Hansen/ Thomas Magnussen Fríbjørg Jacobsen Upp Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan dagar hevur ummælt uppsøgnina. Upp Protokollat viðvíkjandi arbeiðsumstøðunum Partarnir gera í felag eina endamálsorðing fyri hvussu kanningar, ið skulu meta um, um ov stór arbeiðsbyrða er á ávísum arbeiðsplássum, skulu gerast. Hetta verður gjørt við tí fyri eyga, at meta um almennar tænastur og arbeiðsumstøðurnar hjá starvsfólki í almennum starvi. Partarnir gera eina skipan fyri hvussu slíkar kanningar kunnu gerast. Viðmerkingar: Hugt eigur at verða at, í hvønn mun verandi stovnar kunnu vera við til at røkka endamálið við omanfyri nevndu kanningum, og um kanningararbeiðið er í tráð við uppgávur, ið verandi stovnar longu gera, ella ætla at gera. Tórshavn, hin mars Føroya Sjúkrahjálparafelag Fíggjarmálastýrið Meta Johannesen (sign.) A. Kallsberg/Th. Magnussen Upp Álitismannaskipanin stk. Á einum arbeiðsplássi hava starvsfólkini rætt til at velja eitt álitisfólk um viðkomandi umboðar minst starvsfólk sett eftir hesum sáttmála. stk. Til álitisfólk kunnu bert veljast tey, ið hava fulltíðarstarv (alt. arbeiða sum fastlønt). stk. Álitisfólkið hevur skyldu til at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir, mattíðir o.a., ið er galdandi fyri arbeiðsplássið, sum heild verða hildin. stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Sjúkrahjálparafelagið og starvsfólkið á avvarðandi arbeiðsplássi áleggja álitisfólkinum. stk. Eru álitisfólkið og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir loknar samráðingar, skal málið leggjast fyri Sjúkrahjálparafelagið. stk. Tá ið talan er um setan ella uppsøgn av starvsfólki, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarðandi arbeiðsplássi. Verða partarnir ikki samdir, skal málið leggjast fyri Sjúkrahjálparafelagið. stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á avvarðandi arbeiðsplássi. stk. Um starvsfólk er valt í nevnd í Sjúkrahjálparafelagnum, skal tað hava rætt til at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini við løn. Nevndarlimir og tiltakslimir í Føroya Sjúkrahjálparafelag hava í sambandi við uppsøgn somu rættindi sum álitisfólk. Hesi rættindi hjá álitisfólki, varaálitisfólki og nevndarlimum standa við í ár aftan á at tey eru farin frá sum ávikavist álitisfólk, varaálitisfólk, nevndarlimir og tiltakslimir. stk. Verður álitisfólkið uppsagt, skal uppsøgnin viðgerast millum Sjúkrahjálparafelagið og Fíggjarmálastýrið. Við uppsøgnini skal fylgja holl skrivlig grundgeving fyri uppsøgnini. Henda grundgeving verður grundarlagið undir fundinum millum Sjúkrahjálp-arafelagið og landsstýrið. Metir Sjúkrahjálparafelagið uppsøgnina ógrundaða, skal álitisfólkið halda fram í starvinum og sum álitisfólk. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um lønir v.m. hjá manningunum á vaktar- og bjargingarskipum § Starvssetan og uppsøgn. § Hýra. § Flokking av størvum. § Arbeiðstíð. § Úrtíðarlønir. § Skipanar- treytir. § Eftirløn. § Lønar- og tænastualdur. § Fyribils tænasta í hægri starvi. § Fyribils- hjálp o.a. § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. § Sáttmála- frídagar § Kost- peningur. § Fakfelags- arbeiði. § Farloyvi. § Skeið- virksemi. § Tænastu- ferðir. § Eyðkennis- búnar. § Samráðingar og seming. § Tulking av sáttmálanum. § Trygdar- grunnur. § Gildi sáttmálans. Protokollat. Avtala Protokollat § Starvssetan og uppsøgn. Hesin sáttmáli fevnir um skiparar og stýrimenn á vaktar- og bjargingarskipum landsins, sum ynskja at verða løntir eftir hesum sáttmála. Stk. Tá ið starv verður lýst leyst, verður hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar, og hvørjum lønarflokki starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Tá ið fólk verða sett í starv, annaðhvørt sum avloysari ella í fast starv, skal hetta verða gjørt aftaná samráðing við viðkomandi skiparar. Fyrstu mánaðir eru royndartíð. Stk. Viðvíkjandi uppsøgn galda reglurnar í starvsmannalógini. Upp § Hýra. Skiparar og stýrimenn verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvum. Upp § Flokking av størvum. Manningarnar á vaktar- og bjargingarskipunum "Tjaldrinum" og "Spógvanum" verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvu soleiðis: Skiparar verða løntir í lønarflokki Yvirstýrimenn stýrimaður Stk. Tá ið nýggj skip koma, skal samráðing verða millum fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um bólking av teimum. Upp § Arbeiðstíð. Vanliga arbeiðstíðin hjá manningunum á "Tjaldrinum" og "Spógvanum" er tvær vikur á tímar og síðani frí í tvær vikur. Upp § Úrtíðarlønir. Manningarnar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandisdagar ella sunnu- og halgidagar, tá henda er viðroknað í føstu lønini, sí tó stk. í hesi grein. Fyri arbeiði tíma og meira um samdøgrið verður goldin úrtíðarløn Verður ein boðsendur til arbeiðis í tí í § ásettu frítíð, til dømis tá skipini eru til umvælingar og eftirlit, eins og skeiðvirksemi kemur fyri, verður latin úrtíðarløn soleiðis: Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á viðkomandi lønarstigi í avvarðandi lønarflokki + % um tíman verður latin yrkadagar. Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á viðkomandi lønarstigi í avvarðandi lønarflokki + % um tíman verður latin sunnu- og halgidagar, flaggdag, 1/2 grundlógardag, 1/2 ólavsøkuaftan og ólavsøkudag. Stk. Hevur skipari/stýrimaður upparbeitt úrtíð sambært stk. skal tað verða viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa tíð útgoldna ella lagda afturat árligu frítíðini. Tá skal henda avspáking verða roknað ígildis úrtíðarlønini. Stk. Tá skip hjá Vaktar- og Bjargingartænastuni eru seinkað orsakað av, at sleip/bjarging strekkir seg inn í avspákingartíðina hjá manningunum, so at tær av hesi orsøk ikki sleppa til hús avloysingardagin, fáa tær somu løn og avspáking sum fyri siglitíð eftir vanligari vaktarskipan + % yrkadagar og % sunnu- og halgidagar, tó ikki minni enn fyri tíma arbeiði. Hetta er at skilja soleiðis, at um skipið t.d. kemur inn dagin eftir meira enn tímar aftaná at manningarskifti var ætlað, men so tíðliga á degi, at allir sleppa heim, verður bert goldið fyri tíma arbeiði. Stk. er bert galdandi, um skipið er seinkað meira enn tímar roknað frá vanliga fyriskipaðari avloysing (manningarskifti). Stk. Verður í mistu avspákingartíðini eftir stk. arbeitt í meira enn tímar um samdøgrið (vaktarbrot), verður latin úrtíðarløn fyri og tíman og úrtíðarløn fyri eftirfylgjandi tímar, so leingi arbeitt verður. Stk. Fastir frídagar eru jólaaftan og og jóladagur. Manningarnar kunnu ikki bera seg undan, um álagt verður teimum at sigla nevndu dagar. Um siglt verður, verður úrtíðarløn latin, jbr. stk. Upp § Skipanartreytir. Skiparar og stýrimenn taka ikki lut í bjargingarløn, tó eiga teir samsýning, tá talan er um bjarging av útlendskum skipum. Stk. Fyri bjarging/sleip av útlendskum skipum verður latið manningunum % av endurgjaldinum í samsýning, sum verður býtt millum menninar í mun til føstu lønir teirra. Stk. Fyri arbeiði í sambandi við sleip/bjarging av "deyðum" skipum uttanfyri havn verður goldið skipara/stýrimonnum samsýning, sum er / av samlaðu árslønini á viðkomandi lønarstigi í avvarðandi lønarflokki + % um tíman yrkadagar og / + % sunnu- og halgidagar. Nevnda samsýning verður bæði goldin teimum, sum hava vakt, og teimum, sum áttu at verið í frívakt. "Deyð skip" eru skip, haðani manningin er rýmd, ella sum av aðrari orsøk ikki hava vakt umborð. Stk. Fyri kaving, tó ikki fyri venjing, verður goldið kavarum og hjálparmonnum teirra sambært teimum av Prísráð Føroya góðkendu gjøldum fyri kaving. Stk. Undir sáttmálaloysi kunnu manningarnar ikki bera seg undan at taka lut í bjargingar-tænastuni. Upp § Eftirløn mars verða goldin % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Stk. Partanir gera serstaka semju um felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Upp § Lønar- og tænastualdur. Stk. Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur við skipum landsins, skulu tey verða lønt eftir hesum. Avgerð um lønarflokk og stig verður at taka aftaná samráðing millum avvarðandi stovn/Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag. Stk. Manningarnar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður skipari/stýrimaður í landsins tænastu fluttur í hægri starv á skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn, hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursviðbót frá sama mundi sum frammanundan uttan so, at framflutningurin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftaná framflutningin. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva, at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum skipari ella navigatørur. Stovnarnir skulu í tílíkum førum senda Føroya Skipara- og Navigatørfelag málið til ummælis. Upp § Fyribils tænasta í hægri starvi. Skiparar og stýrimenn, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslag, røkja hægri størv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Fyribilshjálp o.a. Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki, sambært egnan lønar- og tænastualdur, vunnin við skipum landsins. Sama er galdandi fyri frítíðaravloysarar. Tá ein av manningini í avspákingartíð síni avloysir annan, fær hann somu løn sum eftir vanligari vaktar-skipan. Upp § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í starvsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Eftirsitiløn er tann lønin, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðinum, tá skipari/stýrimaður doyr, verður ikki roknað uppí eftirsitilønina. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga roknaðir sum frídagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum føri, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítiðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og verða nýggir frídagar tá givnir. Um arbeiðsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur eru galdandi í sambandi við sjúku undir avspáking. Stk. Skipari/stýrimaður kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Hava teir meira enn børn undir ár, kunnu teir fáa frí upp til dagar. Upp § Sáttmálafrídagar Limir felagsins hava rætt til sáttmálafrídagar um árið. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar Upp § Kostpeningur. Manningarnar eiga rætt til frían kost umborð, tá teir sigla. Eru ikki umstøður at matskaffa á skipi, verður veittur dag- og tímapeningur tímar um dagin. Fyri sigling tímar ella meira um vikuna, verða veittir tímar um dagin. Stk. Skiparar og stýrimenn eiga frítt uppihald, um teir ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur. Ber ikki til at sova umborð, verður veitt náttarviðbót. Dag- og tímapeningur eru sum fyri tænastuferðir hjá tænastumonnum landsins. Upp § Fakfelagsarbeiði Um skipari/stýrimaður er valdur í nevnd felagsins, skal honum verða givin heimild til fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum føri, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðósemjum. Semja skal tó í hvørjum einstøkum føri vera millum fíggjarmálastýrið og felagið, um tørvin á slíkum arbeiði. Formaðurin í felagnum ella fíggjarmálastýrið ger stovnin varan við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Upp § Farloyvi. Skipara og stýrimanni kann verða givið farloyvi uttan løn, har tað ikki stríðir móti stovnsins áhugamálum. Farloyvi kann verða givið í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá ið farloyvistíðin er endað. Stk. Skiparar og stýrimenn, ið hava starvast longur enn ár, skulu so vítt gjørligt hava rætt til farloyvi. Stk. Um so er, at skipari/stýrimaður fær farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir koma ásamt um farloyvi við løn ella niðursettari løn. Upp § Skeiðvirksemi. Tá skeiðvirksemi fer fram eftir ynski stovnsins, skal avvarðandi stovnur útvega luttakarunum prógv fyri tað, skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeiðvirksemi er lagt, og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglurnar í § galdandi. Skiparar og stýrimenn ið starvast hjá Vaktar- og Bjargingartænastuni hava skyldu at luttaka á teimum skeiðum, ið Vaktar- og Bjargingartænastan fyriskrivar. Á slíkum skeiðum rindar Vaktar- og Bjargingartænastan luttakarunum løn eftir tí tímatali, ið svarar til ein normaldag í tí siglingarskipan, ið viðkomandi siglir undir. Verður skeiðið hildið í frítíðini hjá skeiðluttakaranum, eigur viðkomandi yvirtíð sambært § stk. ella við tí tímatali, ið svarar til ein normaldag, í tí skipan, ið viðkomandi siglir eftir. Um skipari/stýrimaður sjálvur í frítíðini ynskir at luttaka á skeiði, sum ikki er kravt til starvið, verður hetta ikki roknað sum arbeiðstíð. Tó kann í hvørjum einstøkum føri gerast avtala við Vaktar- og Bjargingartænastuna, at skipari/stýrimaður fer á skeið, har stovnurin rindar skeiðkostnaðin, kost og innivist sambært § í sáttmálanum. Upp § Tænastuferðir. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins. Upp § Eyðkennisbúnar. Viðvíkjandi eyðkennisbúnum verður víst til reglugerð frá oktober við broyting november Upp § Samráðingar og seming. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við broytingum §§ til Upp § Tulking av sáttmálanum. Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleikan til valið ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur fyrrnevndi parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðini og tekur í sínum úrskurði støðu til, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað o.a. Stk. Gerðarrætturin hevur skyldu til, í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina, at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § Trygdargrunnur. Føroya Skipara- og Navigatørfelag boðar Fíggjarmálastýrinum frá, um partar av lønini skulu fara í trygdargrunn ella ikki. Eisini verður sagt frá hvussu stórur parturin sum prosent av lønini skal vera. Upp § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp frá báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars Upp Protokollat. Partanir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: Betri skipaðum og greiðari viðurskiftum Einfaldari og liðiligari sáttmála Argir, hin september Fíggjarmálastýrið Føroya Skipara- og navigatørfelag Upp AVTALA millum Føroya Landsstýri og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um tilkallivaktarskipan fyri manningina á vaktarskipum. § Um skipari ella stýrimaður tekur við tilkalllivakt, so skal hesin fáa hetta samsýnt eftir somu reglum, sum eru galdandi fyri tilkallivakt á strandfaraskipum. Tórshavn, tann november Føroya Skipara- og Navigatørfelag Føroya Landsstýri E. Abrahamsen (sign.) R. Nónstein (sign.) E. Simonsen (sign.) J. Petersen (sign.) A. Poulsen (sign.) J. Sundstein S. Danielsen Upp PROTOKOLLAT Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við tveimum umboðum valdum av yrkisfeløgunum og tveimum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virki samstarvsráðsins. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligar grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan eina viku hevur ummælt uppsøgnina. Fíggjarmálastýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Tórshavn, tann januar Føroya Landsstýri Føroya Skipara- og Navigatørfelag M. Petersen (sign.) S. Danielsen (sign.) E. Abrahamsen (sign.) Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um lønir o.a. hjá manningunum á Strandfaraskipum Landsins § Starvssetan og uppsøgn. § Hýra. § Flokking av størvum. § Úrtíðarlønir. § Arbeiðstíð. § Eftirløn. § Fastir frídagar. § Avspáking. § Lønar- og tænastualdur. § Fyribils tænasta í hægri starvi. § Fyribils- hjálp o.a. § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. § Sáttmála- frídagar. § Kost- peningur. § Eyðkennis- búnar. § Skeið- virksemi. § Tænastu- ferðir. § Fakfelags- arbeiði. § Farloyvi. § Samráðingar og seming. § Tulking av sáttmálanum. § Trygdar- grunnur. § Gildi sáttmálans. Protokollat. Protokollat. Protokollat. Protokollat. Protokollat. § Starvssetan og uppsøgn. Hesin sáttmáli fevnir um skiparar og stýrimenn á strandferðsluni, sum ynskja at verða løntir eftir hesum sáttmála. Stk. Tá ið starv verður lýst leyst, verður lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar, og hvørjum lønarflokki starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Stk. Viðvíkjandi uppsøgn galda reglurnar í starvsmannalógini. Upp § Hýra. Skiparar og stýrimenn verða løntir eftir hjáløgdu lønartalvum. Stk. Hýran verður útgoldin umleið í tí mánaðinum, hon er forvunnin. Upp § Flokking av størvum. Manningarnar verða løntar eftir hjáløgdu lønartalvum soleiðis: Bólkur I "Smyril" Skipari verður løntur í lønarflokki Yvirstýrimaður - stýrimaður - Bólkur II "Dúgvan" og "Ternan" Skipari verður løntur í lønarflokki Stýrimaður - Bólkur III "Tróndur", "Ternan I", "Pride", "Ritan" og "Sam" "Másin", "Barsskor", "Sildberin" og "Súlan" Skiparar verða løntir í lønarflokki Stýrimenn - Stk. Skiparum í lønarflokki verða afturat lønini goldnar kr. um mánaðin. Stk. Tá ið nýggj skip koma, skal samráðing verða millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um bólking av teimum. Upp § Úrtíðarlønir. Úrtíðarløn Úrtíðarløn yrkadagar. Úrtíðarløn Úrtíðarløn sunnu- og halgidagar og teir í § stk. tilskilaðu dagar aftaná kl. Stk. Hevur skipari/stýrimaður upparbeitt úrtíð sambært stk. skal tað verða viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa tíð útgoldna ella lagda afturat árligu frítíðini. Tá skal henda avspáking verða roknað ígildis úrtíðarlønini. Stk. Skiparum og stýrimonnum í bólkunum I, II og III verður veitt úrtíðarløn soleiðis, sí tó stk. Fyri lønarflokkarnar og er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman Fyri lønarflokkarnar og er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman. Fyri lønarflokkarnar er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarflokki + % og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarflokki + %. Fyri lønarflokkarnar og er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman. Stk. Skiparar í bólki I fáa ikki yvirtíðarendurgjald av nøkrum slag, tí tað er viðroknað í føstu lønini. Stk. Skiparar og stýrimenn á skipum strandferðslunar, sum eru í tænastu í meira enn tímar í einum samdøgri, roknað frá tí, at arbeiðsdagurin hjá viðkomandi er byrjaður, fáa úrtíðargjald fyri ta tíð, ið fer út yvir tíman, uttan mun til ta í sáttmálanum ásettu arbeiðstíð. Undantøk frá hesum reglum kunnu verða gjørd, tá avspáking fer fram hvørja viku, tó ikki tá talan er um eykatúrar. Avgerð um hesi undantøk verður í hvørjum einstøkum føri at taka av leiðslu stovnsins og Føroya Skipara- og Navigatørfelag. Upp § Arbeiðstíð. Arbeiðstíðin er tímar um vikuna. Í innanoyggja sigling skal henda helst liggja millum kl. og Stk. Arbeiðstíðin skal verða gjørd upp hvørja viku sær. Stk. Er normaltímatalið fyri ta avspákingarskipan, ið viðkomandi skip siglir undir, ikki útfylt, skal viðlíkahaldsarbeiði gerast, so tíðin verður útfylt. Stk. Verður siglt teir í § nevndu frídagar, skal arbeiðstíðin roknast við tí tímatali, ið skipið vildi verið í tænastu undir vanligum umstøðum eftir ferðaætlanini, tó í mesta lagi við tí tímatali, ið svarar til ein normaldag í tí avspákingaskipan, viðkomandi skip í løtuni siglir undir. Verður ikki siglt slíkar dagar, verður roknað á sama hátt, tó verður eingin úrtíð goldin. Stk. Yrkadagar, har eingin sigling er, hava manningarnar skyldu til at arbeiða umborð tað tímatal, ið skipið vildi verið í tænastu eftir galdandi ferðaætlan. Stk. Fyriskrivaðar mattíðir verða, har vaktarskipan er, ikki roknaðar sum arbeiðstíð, tó í mesta lagi tíma hvørja ferð og hægst máltíðir um dagin. Stk. Verður arbeiðssteðgur, skal hann vara minst tímar samanhangandi, áðrenn hann kann dragast frá arbeiðstíðini. Stk. Arbeiðstíðin innan vanliga ferðaætlan yrkadagar má bert slítast hægst eina ferð um dagin. Stk. Um eykatúrar fella millum kl. og verður altíð úrtíðarløn goldin. Stk. Er tilkallivakt fastan frídag, tá ið skipið liggur, verður veitt vaktargjald fyri alt døgnið. Upp § Eftirløn mars verða goldin % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Stk. Partanir gera serstaka semju um felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Upp § Fastir frídagar. Fastir frídagar eru sunnudagar, nýggjársdagur, skírisdagur, langifríggjadagur, og páskadagur, dýribiðidagur, Kristi himmalferðardagur, flaggdagur, og hvítusunnudagur, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur jóladagur og jóladagur. Stk. Fyri sigling sunnu- og halgidagar verður veitt úrtíðargjald Sama er galdandi fyri páskaaftan, hvítusunnuaftan, ólavsøkuaftan, jólaaftan og nýggjárs-aftan, tá ið siglt verður aftaná kl. Upp § Avspáking. Avspákað verður tíma fyri tíma og vanliga soleiðis: Er arbeiðstíðin í eina viku tímar, verður avspákað aðru hvørja viku. Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð I tímar. Er arbeiðstíðin í tvær vikur tímar, verður avspákað triðju hvørja viku. Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð I tímar. Er arbeiðstíðin í tríggjar vikur tímar, verður avspákað fjórðu hvørja viku. Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð I tímar. Er arbeiðstíðin í fýra vikur tímar, verður frígingið fimtu hvørja viku. Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð I tímar. Stk. Er ikki møguligt at avspáka arbeiðstíð, verður úrtíðarløn goldin fyri ta tíð, ið fer út um tíma viku. Fer avspáking fram regluliga, verður úrtíð, ið ein eigur tilgóðar aftaná avspáking, goldin seinast í hvørjum mánaði. Stk. Í uttanlandssigling kann avspáking veitast fyri eitt longri tíðarskeið í arbeiði, tó soleiðis, at ein altíð hevur rætt til avspáking og fría heimferð aftan á mánaða siglingstíð. Stk. Hevur skipari ella stýrimaður við úrtíðararbeiði upparbeitt frítíð, tá skal tað vera viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa útgoldna ella goymda til seinri avspáking. Skiparar/stýrimenn kunnu upparbeiða sær upp til vanligar tímar til seinri frítíð. Øll úrtíð omanfyri tímar verður at útgjalda so hvørt. Stovninum er ikki loyvt at gjalda skipara/stýrimanni løn fyri uppsparda frítíð móti skipara/stýrimanna vilja, uttan at semja fyrst er fingin millum Føroya Skipara- og Navigatørfelag og stovnin. Stk. Írestandi arbeiðstíð undir uppiløgu verður roknað sum avspasering forút, tó ikki um skipið liggur vegna illveður ella brek, og arbeitt verður umborð. Upp § Lønar- og tænastualdur. Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur umborð á skipum landsins, skulu tey verða innplaserað eftir hesum. Avgerð um innplasering verður at taka aftan á samráðing millum avvarðandi stovn/Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag. Stk. Manningarnar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður skipari/stýrimaður í landsins tænastu fluttur í hægri starv umborð á skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn, hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursvibót frá sama mundi sum frammanundan uttan so, at framflutningurin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftan á framflutningin. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva, at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum skipari ella navigatørur. Stovnarnir skulu í tílíkum førum senda Føroya Skipara- og Navigatørfelag málið til ummælis. Upp § Fyribils tænasta í hægri starvi. Skiparar og stýrimenn, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslag fyribils røkja hægri størv í minst eina vakt sambært § eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Fyribilshjálp o.a. Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki sambært egnan lønar- og tænastualdur vunnin umborð á skipum landsins, sama er galdandi fyri frítíðaravloysarar. Upp § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í stravsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Eftirsitiløn er tann lønin, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðinum, tá skipari/stýrimaður doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga roknaðir sum frídagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum føri, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og verða nýggir frídagar tá givnir. Um arbeiðsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur eru galdandi í sambandi við sjúku undir avspasering. Stk. Skipari/stýrimaður kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Hava teir meira enn børn undir ár, kunnu teir fáa dagar. Upp § Sáttmálafrídagar Limir felagsins hava rætt til sáttmálafrídagar um árið. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar Upp § Kostpeningur. Manningarnar eiga rætt til frían kost umborð, tá ið tær sigla. Eru ikki umstøður til at matskaffa á skipi, verður veittur dag- og tímapeningur tímar um dagin. Fyri sigling tímar ella meira um vikuna verður veittur dag- og tímapeningur tímar um dagin. Stk. Skiparar og stýrimenn eiga frítt uppihald, um teir ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur. Ber ikki til at sova umborð, verður veitt náttarviðbót. Dag- og tímapeningur og náttarviðbót eru sum fyri tænastuferðir hjá tænastumonnum landsins. Upp § Eyðkennisbúnar. Manningin eigur rætt til frían eyðkennisbúna eftir reglum, sum Strandfaraskip Landsins og Føroya Skipara- og Navigatørfelag semjast um. Fíggjarmálastýrið skal góðkenna reglugerðina. Upp § Skeiðvirksemi. Starvsfólkið hevur skyldu til at luttaka á teimum skeiðum, ið fyriskrivað verða av Strandfaraskipum Landsins. Á slíkum skeiðum rindar stovnurin luttakarunum løn eftir tí tímatali, ið viðkomandi vanliga vildi verið í tænastu, tó í mesta lagi eftir tí tímatali, ið svarar til normaldag í tí frígonguskipan, viðkomandi skip siglir undir. Um starvsfólk sjálvi í frítíðini ynskja at luttaka á skeiðum, sum ikki eru kravd til starvið, verður hetta ikki roknað sum arbeiðstíð. Tó kann í hvørjum einstøkum føri gerast avtala við Strandfaraskip Landsins, at fólk fara á skeið, har stovnurin rindar skeiðkostnaðin, kost og innivist sambært § í sáttmálanum. Upp § Tænastuferðir. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins ella eftir serligari avtalu. Upp § Fakfelagsarbeiði. Um skipari/stýrimaður er valdur í nevnd felagsins, skal honum verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum føri, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemjum. Semja skal tó í hvørjum einstøkum føri vera millum Fíggjarmálastýrið og felagið um tørvin á slíkum arbeiði. Formaðurin í felagnum ella Fíggjarmálastýrið ger stovnin varan við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Upp § Farloyvi. Skipara og stýrimanni kann verða givið farloyvi uttan løn, har tað ikki stríðir ímóti stovnsins áhugamálum. Farloyvi kann verða givið í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá ið farloyvistíðin er endað. Stk. Skiparar og stýrimenn, ið hava starvast longur enn ár, skulu so vítt gjørligt hava rætt til árs farloyvi. Stk. Um so er, at skipari/stýrimaður fær farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir koma ásamt um farloyvi við løn ella niðursettari løn. Upp § Samráðingar og seming. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við broytingum §§ til Upp § Tulking av sáttmálanum. Stingur ósemja seg upp partanna millum, um hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av Sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleikan til valið ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur fyrr nevndi parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri máls-viðgerðina og tekur støðu til í sínum úrskurði, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað o.a. Stk. Gerðarrætturin hevur skyldu til, í seinasta lagi dagar eftir málsvið-gerðina, at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § Trygdargrunnur. Føroya Skipara- og Navigatørfelag boðar landsstýrinum frá, um partar av lønini skulu fara í trygdargrunn ella ikki. Eisini verður sagt frá hvussu stórur parturin sum prosent av lønini skal vera. Upp § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp frá báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars Upp Protokollat. Partanir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: Betri skipaðum og greiðari viðurskiftum Einfaldari og liðiligari sáttmála Argir, hin september FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ FØROYA SKIPARA- OG NAVIGATØRFELAG Upp PROTOKOLLAT Partarnir eru samdir um, at tilkallivaktarskipanin, sum er galdandi fyri m/f Sam, eisini er galdandi fyri m/f Trónd frá juni at rokna. Tórshavn, tann januar Føroya Landsstýri Føroya Skipara- og Navigatørfelag Marita Petersen Súsanna Danielsen E. M. Abrahamsen J. Muller Upp PROTOKOLLAT Partarnir eru samdir um, at Strandfaraskip Landsins ikki kann fremja munandi broytingar í arbeiðsgongdini umborð á strandfaraskipum í innanoyggjasigling uttan so, at samráðingar fyrst hava verið millum Strandfaraskip Landsins og Føroya Skipara- og Navigatørfelag. Undir slíkar broytingar í arbeiðsgongdini koma eisini skipanir við at ganga vakt umborð á frammanfyri nevndu skipum í innanoyggjasigling, sum Strandfaraskip Landsins tó váttar, at teir ikki í løtuni hava ætlanir um at seta í verk. Um Strandfaraskip Landsins hevur ætlanir um at fremja munandi broytingar í nevndu arbeiðsgongd, skulu teir beinanvegin geva Føroya Skipara- og Navigatørfelag fundarboð. Tórshavn, tann juli Føroya Landsstýrið Føroya Skipara- og Navigatørfelag Atli P. Dam (sign.) /Iben Gravesen (sign.) Ellintur Abrahamsen (sign.) Rógvi Højgaard (sign.) Upp PROTOKOLLAT Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við tveimum umboðum valdum av yrkisfeløgunum og tveimum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virki samstarvsráðsins. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan eina viku hevur ummælt uppsøgnina. Fíggjarmálastýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Tórshavn, tann januar Føroya Landsstýrið Føroya Skipara- og Navigatørfelag Marita Petersen (sign.) Súsanna Danielsen (sign.) E. M. Abrahamsen (sign.) Upp PROTOKOLLAT Partarnir eru samdir um, at føst vaktarskipan ikki verður løgd soleiðis til rættis, at skipari/stýrimaður arbeiðir á meira enn einum skipi um dagin. Hetta er eisini galdandi undir arbeiðsósemju. Tórshavn, tann juni Føroya Landsstýri Føroya Skipara- og Navigatørfelag E.M. Abrahamsen (sign.) A. Muller Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipar- og Navigatørfelag um lønir v.m. hjá manningini á "Magnus Heinasyni" § Starvssetan og uppsøgn. § Hýra. § Mynstring. § Úrtíð o.a. § Skipanar- treytir. § Eftirløn. § Lønar- og tænastualdur. § Fyribils- tænasta í hægri starvi. § Fyribilshjálp o.a. § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. § Sáttmála- frídagar. § Kost- peningur. § Samráð- ingar og seming. § Farloyvi. § Skeið- virksemi. § Tænastu- ferðir. § Arbeiðs- klæði. § Tulking av sáttmálanum. § Trygdar- grunnur. § Gildi sáttmálans og uppsøgn. Protokollat. Protokollat. § Starvssetan og uppsøgn. Hesin sáttmáli fevnir um skiparar og stýrimenn á m/tr "Magnusi Heinasyni", sum ynskja at vera løntir eftir hesum sáttmála. Stk. Tá ið starv verður lýst leyst, verður hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar, og hvørjum lønarflokki starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Tá ið fólk verða sett í starv, annaðhvørt sum avloysari ella í fast starv, skal hetta verða gjørt aftaná samráðing við viðkomandi skiparar. Fyrstu mánaðir eru sum royndartíð at rokna. Stk. Viðvíkjandi uppsøgn galda reglurnar í starvsmannalógini. Upp § Hýra Skiparar og stýrimenn verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvum. Upp § Mynstring Til fiskirannsóknir og praktiskar fiskiroyndir mynstrar manningin hvør sær fyri tað tíðarskeið, hon skal vera við. Stk. Til fiskiskap verður mynstrað fyri ein túr í senn. Stk. Fasta lønin og avspákingatíðin verða taldar frá tí degi, mynstrað er, og til skipið fer nýggjan túr, og maðurin ikki er við. Upp § Úrtíð o.a Manningarnar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandisdagar ella sunnu- og halgidagar, tá henda er viðroknað í føstu lønini, frídøgum og fiskiparti. Verður manningin boðsend til arbeiðis í frítíð, t.d. tá skipið er til umvælingar og eftirlit, verður yrkadagar goldin úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í avvarðandi lønarflokki + %, og sunnu- og halgidagar úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í avvarðandi lønarflokki + %. Úrtíðarløn verður eisini goldin, tá manningin verður boðsend til arbeiðis í frítíð, og fyri sigling eftir vanligari vaktarskipan undir rannsóknum og praktiskum fiskiroyndum, jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagin, hvítsunnuaftan, 1/2 grundlógardag, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudag, og páskadag, og hvítu-sunnudag, og jóladag og nýggjársdag. Einaferð um árið verður arbeiðsdagatalið talt saman og tilsvarandi frídagatal. Verður avlop, verður úrtíðarløn goldin fyri / av avlopinum og úrtíðarløn fyri / av avlopinum. Írestandi arbeiðstíð undir uppiløgu verður roknað sum avspasering forút, tó ikki um skipið liggur vegna veður ella brek, og arbeitt verður umborð. Upp § Skipanartreytir. Tá skipið er til vanligan fiskiskap, verður manningin avroknað eftir galdandi sáttmála millum Føroya Skipara- og Navigatørfelag og Føroya Reiðarafelag. Stk. Tá skipið er til praktiskar fiskiroyndir fær manningin fasta løn fyri hvønn dag, roknað sum / av fylgjandi árslønum, jbr. hjáløgdu lønartalvu: Skipari verður løntur í lønarflokki Yvirstýrimaður - stýrimaður - Umframt eigur manningin % av landingarvirðinum. Peningurin verður býttur eftir galdandi sáttmála millum Føroya Skipara- og Navigatørfelag og Føroya Reiðarafelag um ísfiskaveiðu. Fyri hvørjar dagar umborð verður veittur 1/4 frídagur í landi. Um skipið á vegi til ella frá praktiskum fiskiroyndum ger rannsóknir, eiga skipari/stýrimaður løn og frídagar sum til fiskirannsóknir. Ásetingarnar í § stk. føra ikki til, at Magnus Heinason verður fevndur av møguligum verkfalli millum Føroya Skipara- og Navigatørfelag og Føroya Reiðarafelag. Stk. Tá skipið er til fiskirannsóknir, fær manningin fasta løn fyri hvønn dag, roknað sum / av fylgjandi árslønum: Skipari sambært lønarflokki Yvirstýrimaður - stýrimaður - Fyri ein dag umborð verður veittur ein dagur í landi. Stk. Skiparar og stýrimenn eiga frítt uppihald, um teir ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur. Ber ikki til at sova umborð, verður veitt náttarviðbót. Dag- og tímapeningur og náttarviðbót verða sum fyri tænastuferðir hjá tænastumonnum landsins. Upp § Eftirløn mars verða goldin % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Stk. Partanir gera serstaka semju um felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Upp § Lønar- og tænastualdur. Stk. Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur við skipum landsins, skulu tey verða lønt eftir hesum. Avgerð um lønarflokk og stig verður at taka aftaná samráðingar millum avvarðandi stovn/Fíggjarmálastýrið og Skipara- og Navigatørfelagið. Stk. Manningarnar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður skipari/stýrimaður í landsins tænastu fluttur í hægri starv við skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursviðbót frá sama mundi sum frammanundan uttan so, at framflytingin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftaná framflytingina. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva, at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum skipari ella navigatørur. Stovnarnir skulu í tílíkum førum senda Føroya Skipara- og Navigatørfelag málið til ummælis. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi. Skiparar og stýrimenn, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi, fyribils røkja hægri størv í minst eini vakt sambært § eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vórðu settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Fyribilshjálp o.a Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki sambært egnan lønar- og tænastualdur, vunnin við skipum landsins. Sama er galdandi fyri frítíðaravloysarar. Upp § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn. Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í starvsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftrisitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Eftirsitiløn er tann lønin, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðinum, tá skipari/stýrimaður doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga roknaðir sum frídagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum føri, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og verða nýggir frídagar tá givnir. Um arbeiðsfólkið er óarbeiðsført tá frítíðin byrjar, verða altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur eru galdandi í sambandi við sjúku undir avspáking. Stk. Skipari/stýrimaður kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Hava teir meira enn børn undir ár, kunnu teir fáa frí upp til dagar. Upp § Sáttmálafrídagar Limir felagsins hava rætt til sáttmálafrídagar um árið. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar Upp § Kostpeningur. Manningarnar eiga rætt til frían kost umborð í arbeiðstíðini. Upp § Samráðingar og seming. Um skipari/stýrimaður er valdur í nevnd felagsins, skal honum verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum føri, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemjum. Semja skal tó í hvørjum einstøkum føri vera ímillum Fíggjarmálastýrið og felagið um tørvin á slíkum arbeiði. Formaðurin í felagnum ella Fíggjarmálastýrið ger stovnin varan við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Stk. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við broytingum §§ til Upp § Farloyvi. Skipara og stýrimanni kann verða givið farloyvi uttan løn, har tað ikki stríðir móti stovnsins áhugamálum. Farloyvi kann verða givið upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá farloyvistíðin er endað. Stk. Skiparar og stýrimenn, ið hava starvast longur enn ár, skulu so vítt gjørligt hava rætt til árs farloyvi. Stk. Um so er, at skipari/stýrimaður fær farloyvi í samband við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir koma ásamt um farloyvi við løn ella niðursettari løn. Upp § Skeiðvirksemi. Tá skeiðvirksemi fer fram eftir stovnsins ynski, skal avvarðandi stovnur útvega luttakarunum prógv fyri tað skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeið-virksemið er lagt, og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglurnar í § galdandi. Skiparar og stýrimenn ið starvast á Magnusi Heinasyni hava skyldu at luttaka á teimum skeiðum, ið fyriskrivað verða av Fiskirannsóknarstovuni. Á slíkum skeiðum rindar Fiskirannsóknarstovan luttakarunum løn eftir tí tímatali, ið svarar til ein normaldag í tí siglingarskipan, ið viðkomandi siglir undir. Verður skeiðið hildið í frítíðini hjá skeiðluttakaranum, eigur viðkomandi yvirtíð sambært § við tí tímatali, ið svarar til ein normaldag, í tí siglingarskipan, ið viðkomandi siglir eftir. Um skipari/stýrimaður sjálvur í frítíðini ynskir at luttaka á skeiði, sum ikki er kravt til starvið, verður hetta ikki roknað sum arbeiðstíð. Tó kann í hvørjum einstøkum føri gerast avtala við Fiskirannsóknarstovuna, at skipari/stýrimaður fer á skeið, har stovnurin rindar skeiðkostnaðin, kost og innivist sambært § í sáttmálanum. Upp § Tænastuferðir. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins. Upp § Arbeiðsklæði. Arbeiðsgevarin letur manningini frí arbeiðsklæði eftir reglum, sum Fiskirannsóknarstovan og Føroya Skipara- og Navigatørfelag avtala. Avtalan skal góðkennast av Fíggjarmálastýrinum. Upp § Tulking av sáttmálanum. Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemja leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleikan til valið ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur fyrrnevndi parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðini og tekur í sínum úrskurði støðu til, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað v.m. Stk. Gerðarrætturin hevur skyldu til, í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina, at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § Trygdargrunnur. Føroya Skipara- og Navigatørfelag boðar landsstýrinum frá, um partar av lønini skulu fara í trygdargrunn ella ikki. Eisini verður sagt frá, hvussu stórur partur sum prosent av lønini skal vera. Upp § Gildi sáttmálans og uppsøgn. Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp av báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn, at fara úr gildi í fyrsta lagi mars Upp Protokollat. Partanir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: Betri skipaðum og greiðari viðurskiftum Einfaldari og liðiligari sáttmála Argir, hin september FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ FØROYA SKIPARA- OG NAVIGATØRFELAG Upp PROTOKOLLAT Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við tveimum umboðum valdum av yrkisfeløgunum og tveimum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virki samstarvsráðsins. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligar grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan eina viku hevur ummælt uppsøgnina. Landsstýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viður-skiftum hjá limunum. Tórshavn, tann januar Føroya Landsstýri Føroya Skipara- og Navigatørfelag M.Petersen (sign.)/ S. Danielsen (sign.) E. Abrahamsen (sign.) Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Føroyskar Fysioterapeutar og Fíggjarmálastýrið § Sáttmálaøki § Samráðingar- rættur § Løn § Starvsaldur § Lønút gjalding § Eftirløn § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Tænastubúni § Arbeiðstíð § Tilkallivakt (Vakt) § Broyting í arbeiðsgongd v.m. § Setanar- bræv § Sjúka § Frítíð § Barnsferð § Eftirsitiløn § Skeið § Farloyvi § Uppsøgn § Tímaløntir fysioterapeutar § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Uppsøgn, sjúk, frítíð o.a. § Ferða- útreiðslur § Frálæra v.m. § Álitisfólka- skipan § Samstarvs- ráð § Gildi og uppsøgn Protokollat nr. viðvíkjandi skeiði Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Protokollat nr. viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkallivakt Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatións- krøvum Protokollat nr. Protokollat nr. um stuðulsfólk Semja tann februar § Sáttmálaøki Hesin sáttmálin er galdandi fyri fysioterapeutar, sum arbeiða innan Almanna- og Heilsumálastýrið/ stovnum undir landinum. Stk. Sum fysioterapeutur er at rokna tann, sum er góðkendur sum slíkur sambært "Lov om terapiassistenter" frá mai broytt við lóg nr. frá apríl Stk. Starvsheiti á sáttmálaøkinum. Fysioterapeutar kunnu setast í starv sum: Fysioterapeutur, ið útinnir fysioterapeutarbeiði á stovni, lønarstig , Yvirfysioterapeutur, ið hevur ábyrgdina av leiðsluni og av at leggja til rættis arbeiðið hjá fysioterapeutum og/ella øðrum bólkum, ið starvast á deildini. undir sær, lønarstig , undir sær, lønarstig Deildarfysioterapeutur, ið umframt at útinna arbeiði sum fysioterapeutur leggur arbeiði til rættis fyri aðrar fysioterapeutar og/ella aðrar bólkar, ið starvast á deildini, í samstarvi við og undir ábyrgd yvirfysioterapeutins. Lønarstig - Økisfysioterapeutur, t.e fysioterapeutur, sum á stovni ella heima hjá sjúklingi veitir fysioterapeutiska viðgerð. Umframt hetta verður eisini útint arbeiði, ið fevnir um málsviðgerð av hjálpartólum og húsabroytingum og, í minni mun, at veita fysioterapeutiska ráðgeving og leiðbeining. Lønarstig Ráðgevandi fysioterapeutur, t.e fysioterapeutur, sum á stovni ella heima hjá sjúklingi veitir fysioterapeutiska ráðgeving og leiðbeining. Umframt hetta verður eisini útint arbeiði, ið fevnir um málsviðgerð av hjálpartólum og húsabroytingum og, í minni mun, fysioterapeutiska viðgerð. Lønarstig Fysioterapeutur á Arbeiðseftirlitinum, Lønarstig , Fysioterapeutur, sum arbeiðir einsamallur og ikki sum yvirfysioterapeutur hevur rætt til árliga viðbót kr. Lesandi, ið hevur staðið semestur, fær % av byrjunarløn hjá fysioterapeuti, nevndur í § stk. ). Konsulentviðbót, er kr. um tíman. Fysioterapeutur, sum er felags leiðari fyri somatrisku og psykiatrisku deild verður løntur á Lønarstigi og Verður Fysioterapeutur settur í starv sum stovnsleiðari, verður starvið flokkað við avtalu millum samráðingarpartarnar. Um annað starvsfólk røkir starv, sum ætlað er fysioterapeuti, skal hetta starv lýsast leyst hvørt hálva ár, um onnur avtala ikki verður gjørd við Føroyskar Fysioterapeutar. Um persónur úr øðrum fakbólki verður settur í hetta starv, skal fráboðan latast hesum persóni um, at starvið er fyribils. Upp § Samráðingarrættur Samráðingarrættin hava Føroyskir Fysioterapeutar, sum gera sáttmála við Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið. Fíggjarmálastýrið ásannar, at felagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Stk. Verður ósemja um, hvussu hesin sáttmáli skal skiljast, skal ósemjan leggjast fyri gerðarrætt, sum ger bindandi úrskurð í trætuni. Gerðarættarlimirnir verða valdir soleiðis: Føroyskir Fysioterapeutar velja tveir limir. Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velur tveir limir. Hesir báðir partarnir velja í felag fimta limin, sum skal vera ástøðumaður. Verður ikki semja um ástøðumannin, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Upp § Løn Starvsfólk, sum nevnt er í § verður lønt eftir galdandi lønartalvu fyri Føroyskar Fysioterapeutar. Upp § Starvsaldur Lønin hjá fysioterapeuti verður ásett eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur arbeitt sum mánaðarløntur fysioterapeutur ella hevur verið í eftirútbúgving innan tey øki, sum hesin sáttmáli fevnir um. Stk. Hevur fysioterapeutur arbeitt í útlondum ella innan øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal starvsfólkið saman við nevnd í Føroyskum Fysioterapeutum og setanarmyndugleikanum áseta lønarstigið. Í slíkum førum skal avgerðin takast eftir tí, sum starvsfólkið hevur arbeitt við, og teimum royndum, sum starvsfólkið hevur innan hetta sáttmálaøkið. Stk. Tá ið fysioterapeutur fer úr starvi, skal arbeiðsgevarin lata starvsfólkinum váttan fyri starvsaldur, og starvsfólkið skal vísa hesa váttan, tá ið byrjað verður á nýggjum arbeiðsplássi. Upp § Lønútgjalding Lønin verður útgoldin eina ferð um mánaðin afturút umleið í hvørjum mánaði. Viðlagdur skal vera seðil, har tilskilað er, hvat lønin er fyri. Samstundis sum lønin verður útgoldin, avgreiðir stovnurin/arbeiðsplássið sítt egna eftirlønargjald og tað gjald, sum starvsfólkið letur til eftirløn sína. Upp § Eftirløn Til onnur loysn er funnin, verður viðvíkjandi eftirløn gingið eftir sáttmálanum millum "Danske Fysioterapeuter og Amtsrådsforeningen". Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Fysioterapeutar, sum fyribils røkja hægri starv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í hetta hægra starvið. Upp § Tænastubúni Fysioterapeutur fær frían tænastubúna. Í størvum, har ið hetta ikki ber til, ella har ið starvsfólk av viðgerðarávum verða biðin um at nýta síni egnu klæðir, verður latin árlig viðbót kr. Er frítt vask á arbeiðsstaðnum verður latin árlig viðbót kr. Henda upphædd er galdandi óansæð lønarbrøk. Upp § Arbeiðstíð Stk. Vanlig arbeiðstíð; a) Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna, íroknað tilkallivakt sambært § stk. og Um so er, at Fíggjarmálastýrið ger avtalu við onnur føroysk feløg um at seta vikutímatalið niður, verður vikutímatalið í hesum sáttmála lækkað samsvarandi. b) Dagliga arbeiðstíðin verður fastløgd millum og 1/2 tíma. Tó eru møguleikar at gera avtalu um frávik, um arbeiðsgongdin á starvsstaðnum krevur tað. Henda avtala verður gjørd millum álitisumboðið/Føroyskar Fysioterapeutar og starvsstaðið/leiðsluna. c) Arbeiðstíð út um fastløgdu dagligu arbeiðstíðina verður roknað sum yvirtíð. Matarfrí, sum ásett er frammanundan, verður ikki íroknað arbeiðstíðina. Ber ikki til at leggja matartíðina fasta, verður henda roknað sum arbeiðstíð og skal tá haldast, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan skal vera styttri enn 1/2 tíma, og fysioterapeuturin má tá vera til reiðar at møta til arbeiðis, um boð verða eftir honum. Kvøld- og náttarvakt. Fyri hvørjar tímar í kvøld- ella náttarvakt eigur fysioterapeuturin frí í tímar. Sum kvøld- ella náttarvakt verður roknað arbeiði, sum er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar yrka-, sunnu- og halgidagar, men ikki fyri yvirtíð, tilkalli- og samdøgurvaktir. Vunnin frítíð skal samsýnast við heilum arbeiðsfrídøgum, t.e. dagar, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Tá ið fysioterpeuturin fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars skuldi arbeitt eftir tænastuætlanini. Henda regla umfatar ikki tímalønt, av tí at tey fáa fulla samsýning í tímaløn fyri kvøld- og náttararbeiði. Tænastuætlan. Tænastuætlan fyri arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at fysioterapeutar altíð vita, nær arbeiðstíðin er, og teir skulu vita vikur frammanundan, nær teir hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri leysar avloysarar. Broyting í tænastulista kann bert gerast í serstøkum førum (t.d. um starvsfólk eru sjúk) og í samráð við starvsfólkini. Verður neyðugt at broyta ætlaða frígongu av vunnari frítíð minni enn tímar frammanundan byrjan av síðstu tænastu fyri frítíðina, skal vunna tímatalið niðurskrivast við sama tali av tímum, og frítíðin kortini roknast sum hildin. Hesir arbeiðstímar skulu samsýnast annað hvørt sum yvirtíð sambært stk. ella sum boðsending uttan at hava tilkallivakt sambært stk. Viðbótin fyri broytta tíð sambært stk. nr. verður ikki latin í hesum sambandi. Kunngerð um frídagar orsakað av serligum arbeiði, so sum yvirtíð, sunnu- og halgidagsarbeiði, boðsending í tilkallivakt v.m. skal vera givin í seinasta lagi tímar frammanundan, at byrjað verður við arbeiðinum, sum liggur beint áðrenn byrjað verður upp á frídagar. Umlagdir tímar. Um tænastulistin verður broyttur hjá fysioterpeuti (leysir avloysarar undantiknir), skal hetta fráboðast í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, fær fysioterapeuturin kr. um tíman sum viðbót fyri broyttu tíðina. Broytt tíð er at skilja sum tíð, tá ið fysioterapeuturin ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingina verður vanlig arbeiðstíð. Stk. Yvirtíð. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin og við viðbót uppá % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið triði mánaðurin er lokin frá tí, at yvirtíðararbeiðið er útint, verður løn goldin fyri yvirtíðararbeiðið eftir reglunum, sum í sáttmálanum eru galdandi viðvíkjandi yvirtíðarsamsýning, t.e. tímaløn + %. Verður fysioterapeutur settur at arbeiða yvir, skal hetta fráboðast í arbeiðstíðini dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, fær fysioterapeuturin umframt yvirtíðarløn eina viðbót uppá kr. um yvirtíðararbeiðið varir meira enn ein tíma. Stk. Parttíðarstarvandi. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, sum avtalað er, og tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnt í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí, at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, har ikki ber til at fríganga, kann starvsstaðið og álitisumboðið hjá einum bólki av fysioterapeutum gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast, áðrenn omanfyri nevnda tíðarskeið er lokið. Fysioterapeutur, sum arbeiðir parttíð, hevur ikki rætt til yvirtíð, fyrr enn farið verður út um vanligu arbeiðstíðina á starvsstaðnum. Tá parttíðarstarvandi verður settur at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hann hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki boðað frá rættstundis, skal hann, umframt yvirtíðarløn, hava eina viðbót uppá kr., varir hetta arbeiðið meira enn ein tíma. Stk. Frísamdøgur. Fysioterapeutar hava rætt til eitt frísamdøgur um vikuna, og henda dag kann heldur ikki verða álagt teimum tilkallivakt sambært § Arbeiðstíðin verður løgd eftir hesum reglum: a) Frísamdøgrið í vikuni skal vera minst tímar út í eitt. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. b) Tá ið viðurskiftini gera, at frísamdøgrið í vikuni ikki kann hava ta longd, sum ásett er undir a), kunnu í staðin fyri verða veitt tvey frísamdøgur. Hesi frísamdøgur skulu vera minst tímar til longdar. c) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir a) løgd saman, skal tað fyrsta lúka treytirnar undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. d) Verður eitt frísamdøgur við longd sum undir a) lagt saman við frísamdøgrum sum undir b), skal tað fyrsta frísamdøgrið lúka krøvini undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. e) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir b) samanløgd, skulu tvey tey fyrstu tilsamans hava longd sum nevnt undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. Verður neyðugt at broyta frítíðina, sum hoyrir til vikufrísamdøgrið ella annað frísamdøgur, sum er tímar ella meira til longdar, hjá fulltíðarstarvssettum og parttíðarstarvssettum verður arbeiðstíðin samsýnt eftir yvirtíðarreglum, sambært stk. tó fyri minst tímar. Verður eitt frísamdøgur av serligum orsøkum tikið aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givið annað frísamdøgur og eitt ískoyti í tíð svarandi til % av tí arbeiði, sum gjørt var hetta frísamdøgur, rundað upp til heilar tímar. Samlaða endurgjaldið verður tó í minsta lagi fyri yvirtímar ella tímar til frígongu. Stk. Frídagar. Sum fastir frídagar eru at rokna: Nýggjársaftan Nýggjársdagur Skírisdagur Langifríggjadagur Páskaaftan páskadagur Flaggdagur Dýribiðidagur Kristi Himmalferðadagur Hvítusunnuaftan hvítusunnudagur Ólavsøkudagur Jólaaftan jóladagur jóladagur. Sum hálvir frídagar eru at rokna: Grundlógardagur aftaná kl. Ólavsøkuaftan aftaná kl. Fysioterapeutar hava rætt til frí teir hálvu ella føstu frídagarnar, ella rætt til endurgjald svarandi til frí á annan hátt. Frí verður givið á annan hátt í hesum førum: a) Vanligt arbeiði ella tilkallivakt fastar ella hálvar frídagar. b) Tá ið vikufrísamdøgrið ella onnur frítíð, sambært stk. nr. fellur fastar ella hálvar frídagar. Men ikki í hesum førum: Tá ið fastur ella hálvur frídagur fellur vikudag, sum fysioterapeuturin altíð hevur frí. Parttíðarstarvandi, sum hava fasta arbeiðstíð, og dagurin fellur ein dag, tey kortini hava tíðarásett vikufrísamdøgur. Frítíðin skal vera sum ásett undir stk. nr. b) ella e). Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð fastan frídag, verður endurgjald veitt í peningi sambært reglunum í stk. um yvirtíð, tó í minsta lagi fyri tíma arbeiði. Starvsstaðið og álisitfólkið/Føroyskir Fysioterapeutar kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Sambært Semju um felagskrøv millum tey yrkisfeløgini og Føroya Landsstýri frá apríl hava limir felagsins rætt til eyka frídagar um árið. Stk. Yvirtíð uttan vakt. (Uppkall). Tey, sum verða sett til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, uttan at teimum er álagt tilkallivakt sambært § fáa løn sum fyri yvirtíð sambært stk. nr. tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldið yvirtíð fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður fysioterapeutur biðin til arbeiðis fleiri ferðir innan fyri tímar, fær hann tó bert løn fyri yvirtímar. Fyri arbeiði út um tímar, verður yvirtíðargjald latið fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður fysioterapeutur biðin til arbeiðis í tíðarskeiði sambært stk. verður lønt eftir hesum reglum: Fleiri uppkall innan fyri tímar frá uppkalli at rokna, verða roknað undir somu tíð. Verður næsta uppkall meira enn tímar aftaná uppkall, verður samsýningin sambært fyrra stk. Stk. Samsýning fyri sunnudagar og fastar frídagar. Fyri sunnudagsarbeiði og arbeiði teir hálvu og føstu frídagarnar, sum ikki eru sunnudagar, verður latin eyka samsýning % fyri hvønn tíma arbeitt er. Arbeiði teir føstu frídagarnar, sum nevndir eru í stk. verður samsýnt við % eyka av teirri arbeiðstíð, sum arbeitt er fastan frídag. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð sunnudag, hálvan ella fastan frídag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu sambært § Starvsstaðið og álitisfólkið/Føroyskir Fysioterapeutar kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Samsýning verður veitt fyri hálvar tímar. Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar sambært stk. um arbeitt verður nevndu dagar. Fulltíðarstarvandi (undantiknir eru fysioterapeutar, ið eru settir til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september og oktober-desember) verða áløgd at arbeiða meira enn seks sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu eykasamsýningini, sambært stk. Stk. Ótíðarviðbøtur (stk. og ). Fyri arbeiði leygardag millum kl. og og mánadag frá til náttarvaktin endar, verður fyri hvønn tíma goldin eykasamsýning kr. Samsýningin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. Viðbótin verður roknað í heilum tímum. Stk. Fysioterapeutar, sum arbeiða í kvøld- og náttarvakt, fáa eykasamsýning fyri hvønn tíma: til kr. og til kr. Henda upphæddin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært § og arbeiði í tilkallivakt, sum fella í sama tíðarbili. Fysioterapeutar, sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september, oktober-desember) hava meira enn kvøld- og/ella náttarvaktir, fáa fyri hesi meirarbeiði millum kl. og eina eykaviðbót aftrat, sum svarar til helvtina av eykasamsýningini, sambært stk. ). Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, sum bert eru sett til kvøld- og/ella náttarvaktir. Stk. Allar viðbøtur verða eisini veittar í frítíðarskeiðnum, undir sjúku og barnsburði. Stk. Verður arbeitt tímar ella meira út um vanliga arbeiðstíð, hevur fysioterapeutur rætt til 1/2 tíma matsteðg uttan lønarmiss. Upp § Tilkallivakt (Vakt) Stk. Slag av vakt. Fysioterapeuti kann verða álagt hesi sløg av tilkallivakt: I) Tilkallivakt heimanífrá. II) Tilkallivakt úr vaktarrúmi. Fysioterapeutar skulu møta beinanvegin, sum teir eru boðsendir. Frammanundan tilkallivakt skal fysioterapeutur hava vanligan arbeiðsdag (undantikið samdøgursvakt). Er talan um vakt I (heimanífrá) metir starvsstaðið, um flutningstíðin til arbeiðsstaðið er ov long. Um so er, má starvsstaðið meta, um vaktin skal broytast til vakt II (vaktarrúm) ella geva samsýning fyri nýtslu av egnum akfari ella fyri hýruvogn. Hetta umfatar eisini flutning til hús aftur. Vaktarrúmið skal lúka ávís minstukrøv: Vaktarrúmið skal hava sovi-, lesi- og skrivipláss umframt skápspláss. Í rúminum skal vera telefon, og atgongd skal vera til bað og toilett, tekøk og kuldaskáp. Rúmið skal kunna læsast og má ikki verða nýtt til annað endamál um dagin. Stk. Slag av vakt. Fysioterapeuti kann eisini verða álagt tilkallivakt sum nevnt í stk. í eitt samdøgur (samdøgursvakt) teir dagar, sum ikki eru heilir arbeiðsdagar (helst sunnu- og halgidagar). Samdøgursvakt verður roknað til tað samdøgrið, har flestu tímarnir í samdøgrinum falla. Stk. Virðið av vakt. Tilkallivakt (tó ikki samdøgursvakt sambært stk. er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, sambært § stk. a, við hesum virðum: Vakt I: / tíma Vakt II: / tíma. Stk. Samdøgursvakt. Samdøgursvakt er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini sambært § stk. a) við hesum virðum: Vakt I: tímar Vakt II: tímar. Tilkallivakt verður innroknað í vikutímatalið ( tímar). Starvsstaðið eigur sostatt at bera so í bandi, at starvsfólkaskipanin er so, at vikutímatalið ikki fer upp um tímar orsakað av, at arbeitt verður við tilkallivakt. Annars verður tilkallivaktin roknað sum yvirtíð. Verður nøkrum álagt eyka tilkallivakt, verða tímarnir umroknaðir til vanligar tímar og útgoldnir sum yvirtíð sambært § stk. Stk. Broyting av vakt. Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini frá tí, sum upprunaliga er avtalað, skulu fysioterapeutar (tó ikki leysir avloysarar) hava boð um hetta í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, ið fysioterapeutur er til taks íroknaðir tímar, ið arbeitt verður veitt viðbót svarandi til helvtina av viðbótunum, ið nevndar eru í § stk. nr. Stk. Boðsending. (Boðsending merkir: boðsending og tænasta veitt um telefon). Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið arbeitt verður í tilkallivakt (samdøgursvakt undantikin sambært stk. ), verður samsýnt við frí sum fyri yvirtíðararbeiði ella við yvirtíðarløn sambært § stk. minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í § stk. Haraftrat galda ásetingarnar í § stk. - Hvør boðsending telur minst tíma. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma, ið arbeitt verður. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma verður tó bert samsýnt við frí við yvirtíð ella yvirtíðarløn fyri ein tíma. Boðsendingin er at rokna frá tí, at boðini verða send, og til fysioterapeuturin er við hús aftur. Samsýningin fyri boðsendingina er yvirtíðargjald umframt galdandi viðbøtur. Verður boðsendingin avroknað sum frídagar (tímar), verður hvør boðsendingartími niðurskrivaður við / tíma (vakt I) ella / tíma (vakt II). Verður boðsendingin avroknað við útgjalding, verður galdandi tímaløn (roknað sum í § um tímaløn í dagtænastu) niðurskrivað við / tíma (vakt I) og / tíma (vakt II). Stk. Samdøgursvaktir. Fyri samdøgursvaktir sambært stk. galda hesar reglur: Fyri teir fyrstu tímarnar, ið arbeitt verður, verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. Fyri arbeiði í meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri yvirtíðararbeiði ella yvirtíðarløn sambært § stk. Ásetingarnar í § stk. galda fyri boðsendingar sambært ) og ). Arbeiði í samdøgursvaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. ). Í samband við samdøgursvakt í sunnu-/halgisamdøgrinum v.m. verður altíð latin sunnudags- ella halgidagsviðbót fyri tímar. Stk. Hvíld aftaná vakt. Tá ið tænastuætlanin, sambært § stk. ), verður gjørd, verður miðað eftir, at fysioterapeutur ikki beint eftir tilkallivakt verður settur til vanligt arbeiði, hvørki dagarbeiði ella samdøgursvakt. Verður kortini álagt fysioterapeutinum at hava vanligt dagarbeiði ella samdøgursvakt beint eftir tilkallivakt, og hann ikki hevur havt hvíld í tilkallivaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallivaktartíðini (fyri samdøgursvakt tó tímar), harav minst tímar skulu falla millum kl. og byrjan av komandi tænastu, skal hann ikki byrja dagarbeiði, samdøgursvakt ella frígongu, fyrr enn hann hevur fingið tíma hvíld út í eitt roknað frá seinastu boðsending í vaktartíðini. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m. Tá ið avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini, ella nýggj tøkni verður tikin í nýtslu, skal starvsfólkið fáa boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættisleggingini. Krevja slík tiltøk eftirútbúgving, skal starvsfólkið hava høvi til at fáa ta neyðugu eftirútbúgvingina, so tey kunnu røkja hetta arbeiði. Upp § Setanarbræv Tá ið starv sum fysioterapeutur er leyst, skal tað lýsast í "Danske fysioterapeuter" og í føroyskum bløðum. Tilskilast skulu starvsstað og starvsøki. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir vikarum og leysum avloysarum. Stk. Mánaðarlønt fáa fyri setanina setanarbræv, har ið starvsstað og deild eru tilskilað. Er talan um setan í fasta arbeiðstíð (t.d. kvøld- ella náttarvakt), eigur hetta at vera viðmerkt í setanarbrævinum. Harumframt eiga parttíðarsett at hava tilskilað fasta arbeiðstíð. Upp § Sjúka Fysioterapeutar fáa løn undir sjúku sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Um starvsfólk sjúkrameldar seg á frígongdudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um starvsfólk sjúkrameldar seg áðrenn frígongudagurin er byrjaður, verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. Stk. Verður barn hjá fysioterapeuti sjúkt, hevur starvsfólkið í samband við sjúkuna rætt til frí við løn tó ikki í meira enn dagar í senn og í mesta lagi dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár kunnu tey fáa frí í dagar. Upp § Frítíð Fysioterapeutar fáa frítíð og frítíðarløn sambært løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald, svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá ið frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá ið farið verður úr starvi, men í staðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. Stk. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað, sum avtalað er, og hetta ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, fáa fyri hetta arbeiði % í frítíðarløn. Hetta er eisini galdandi, tá ið farið verður úr starvi. Stk. Tá ið fysioterapeutur verður settur í starv seinast mánað eftir lokna næmingatíð, verður veitt frítíð við løn eftir reglunum, sum ásettar eru fyri starvið. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur verða galdandi í sambandi við sjúku undir frígongu. Upp § Barnsferð Fyri at stovnurin kann leggja arbeiðið til rættis, skal fysioterapeuturin siga frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntast at eiga. Stk. Fysioterapeutur hevur rætt til fulla løn, meðan hon er burtur frá arbeiði vegna barnsburðarfarloyvi, tó í mesta lagi í vikur fyri føðingina og tilsamans í vikur. Umframt hetta kann hon eftir umsókn fáa frí uttan løn í minst mánaðir uttan at missa starvsaldur. Í hesum føri kann mannligur fysioterapeutur eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann fysioterapeutur fáa farloyvi alla barnsburðartíðina, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera til arbeiðis. Í slíkum førum verður veitt starvskvinnuni full løn. Hetta farloyvið verður ikki íroknað daga regluna viðvíkjandi sjúkradøgum. Stk. Ættleiðir kvinnuligur fysioterapeutur barn, kann hon eftir umsókn fáa í mesta lagi vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannligur fysioterapeutur eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Upp § Eftirsitiløn Doyr fysioterapeutur, sum er løntur eftir hesum sáttmála, meðan hann er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi ella børn undir ár, sum fysioterapeuturin hevur skyldu at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, tó í minsta lagi mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, sum fysioterapeuturin hevði deyðsdagin. Lønin í mánaðinum, tá ið fysioterapeuturin doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina, men verður goldin teimum, sum hava rætt til hesa eftir stk. Upp § Skeið Um skeið til frama fyri arbeiðsstaðið fellur á leygardag, sunnudag ella fastan frídag, verður veitt frígonga fyri hesar dagar. Upp § Farloyvi Fysioterapeutar kunnu fáa farloyvi uttan løn, um tað ikki nervar arbeiðsgongdina á stovninum. Stk. Farloyvi kann verða játtað í mesta lagi í ár. Setanarmyndugleikarnir hava skyldu at hava starv leyst, tá ið farloyvistíðin er úti. Stk. Fær fysioterapeutur farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, kann fysioterapeuturin fáa frí við løn við eftirlønargjaldi. Upp § Uppsøgn Uppsagnarfreistin er frá báðum pørtum sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Verður talan um at siga fysioterapeuti úr starvi, hava setanarmyndugleikarnir skyldu at geva Føroyskum Fysioterapeutum skrivlig boð við grundgeving fyri uppsøgnini. Stk. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt (sí semju frá februar ), verður hendan regla galdandi í samband við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Stk. Meta Føroyskir Fysioterapeutar uppsøgnina at vera ógrundaða, kann felagið innan ein mánað eftir uppsøgnina krevja fund við tann uppsagda fysioterapeutin, setanarmyndugleikarnar og felagið. Stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan ein mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Føroyskir Fysiotrapeutar og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velja limir hvør, og í felag velja tey tann limin: ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal Sorinskrivarin velja hann. Nevndin skipar sjálv sín arbeiðshátt. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitni. Stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi ein mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum og Føroyskum Fysioterapeutum. Um fysioterapeuturin ella starvsstaðið ikki ynskir framhaldandi starvssetan, verður álagt setanarmyndug- leikunum at lata fysioterapeutinum endurgjald, sum nevndin ásetir; fyrst endurgjald eftir, hvussu leingi fysioterapeuturin hevur verið í starvi, og síðani endurgjald eftir vanligum endurgjaldsreglum fyri mista inntøku, tá ið endurgjaldið fyri starvsstíð ikki er roknað við. Nevndin ger av, hvør ið skal rinda útreiðslurnar av nevndararbeiðinum. Upp § Tímaløntir fysioterapeutar. Fysioterapeutur, sum í meðal arbeiðir minni enn tímar um vikuna, kann verða løntur við tímaløn. Tímalønin verður roknað í dagtænastu sum / og í kvøld- og náttartænastu sum / partur av nettoárslønini eftir starvsaldri. Stk. Er ikki annað avrátt, hava tímalønt rætt til at verða avroknað eina ferð um mánaðin. Kann lønin ikki útgjaldast í arbeiðstíðini, ella beint sum arbeiðstíðin byrjar ella endar, kann tann tímalønti fáa lønina sendandi. Tilskilað skal vera, hvat ið lønin er fyri. Upp § Starvsaldur Tá ið fysioterapeutur verður settur í tímalønt starv, verður starvsaldurin roknaður eftir somu reglum sum hjá mánaðarløntum fysioterapeutum. Um fysioterapeutur kann prógva minst tíma arbeiði í einum ári uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. Starvssetan minst tímar um vikuna telur við sum fullur starvsaldur. Upp § Arbeiðstíð Í samband við § stk. Arbeiðstíð, § stk. Yvirtíð, § stk. Sunnudagsarbeiði, § stk. Eykaviðbót fyri arbeiði leygardag og mánadag, § stk. Eykaviðbót fyri tænastu millum kl. og og § Tilkallivakt galda somu reglur fyri tímalønt sum fyri mánaðarlønt. Stk. Tímalønt, sum hava arbeitt í fylgjandi dagar (íroknað teir frídagar, sum eru fastlagdir sambært § stk. ) undan og í sambandi við ein fastan frídag, hava fyri fastar frídagar rætt til partvíst vanliga løn fyri teir tímarnar, sum arbeitt verður, og partvíst samsýning um tíman roknað á sama grundarlagi sum mánaðarlønt fáa í samsýning fyri mistar frídagar, sambært § stk. Tímalønt, sum hava minni enn arbeiðsdagar beint undan føstum frídegi, hava rætt til frammanfyri nevndu samsýning, sí stk. um tíman. Sama er galdandi fyri yvirtíð. Stk. Er tímatal avrátt við fysioterapeut, og stovnurin ikki hevur nóg mikið av arbeiði til hetta starvsfólk, hevur tann tímalønti -um ikki stovnurin hevur boðað starvsfólkinum frá í seinasta lagi tímar, áðrenn arbeiðið átti at byrja rætt til løn fyri teir tímarnar, sum avrátt varð, at starvsfólkið skuldi arbeiða henda dagin. Upp § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. Tímalønt kunnu sigast upp við eini freist, sum verður roknað soleiðis: Fyri hvørjar fullar arbeiðsdagar, arbeitt er, er uppsagnarfreistin dagur. Stk. Tann tímalønti fysioterapeuturin kemur undir galdandi lóg um dagpening í sambandi við sjúku og barnsburð. Stk. Tímalønt, sum verða biðin til tíðaravmarkað arbeiði og gerast sjúk, áðrenn arbeiðið byrjar, hava somu rættindi sum fastlønt, sambært § Stk. Tímalønt hava rætt og skyldu til eitt frísamdøgur uttan løn fyri hvørjar seks fylgjandi dagar, ið arbeitt er. Frísamdøgrini kunnu tó flytast, er tørvur á tí á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Tímalønt fáa frítíð sambært løgtingslóg frá apríl við seinni broytingum. Frítíðarlønin verður % av skattskyldugu inntøkuni almanakkaárið fyri. Upp § Ferðaútreiðslur Ferðaútreiðslur í sambandi við avloysarastørv: Til avloysarastørv í mánaðir og styttri rinda setanarmyndugleikarnir ferðaútreiðslurnar. Ferðaútreiðslur í sambandi við dagliga arbeiðið og tænastuferðir: Fysioterapeutur, settur eftir hesum sáttmála, hevur rætt at fáa goldnar ferðaútreiðslur, dag- og tímapening og endurgjald fyri nýtslu av egnum akfari í tænastuørindum eftir reglunum hjá Fíggjarmálastýrinum, sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Flutningsútreiðslur í sambandi við vaktir: Fysioterapeutur, sum hevur tilkalli- og samdøgurvakt heimanífrá og sum verður boðsendur, fær frían flutning til og frá tænastustaðnum. Fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá, fær fysioterapeuturin samsýning sambært reglugerð hjá Fíggjarmálastýrinum, vísandi til protokollat nr. frá Upp § Frálæra v.m. Fysioterapeutar hava rætt til serliga løn fyri frálæru til næmingabólkar eftir hesum reglum: Liggur fyrireiking og frálæra í arbeiðstíðini, fæst einki endurgjald. Liggur frálæra í vanligari arbeiðstíð, og fyrireiking uttan fyri arbeiðstíð, verður endurgoldin hálv tímaløn fyri ta tíð, frálæran varir. Liggur frálæra eftir arbeiðstíð, verður endurgoldið fyri teir tímar, frálæran varir. Fyri hvørjar seks stílar ella uppgávur, sum verða rættaðir, verður goldin ein frálærutími. Stk. Goldin verður tímaløn kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til fysioterapeutar er tímalønin kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til aðrar fakbólkar, verða goldnar kr. um tíman umframt % í frítíðarløn. Stk. Frálæra, ið verður givin um kvøldið, t.e. aftaná kl. verður samsýnd eftir § stk. umframt eitt ískoyti uppá %. Stk. Tá ið fysioterapeutar halda fyrilestur er lønin kr. fyri tann fyrsta tíman og kr. fyri hvønn fylgjandi tíma. Upp § Álitisfólkaskipan Á arbeiðsplássi, har ið minst fysioterapeutar arbeiða, hava teir rætt at velja eitt álitisfólk og varaálitisfólk. Allar reglur um álitisfólk eru somuleiðis galdandi fyri varaálitisfólk. Stk. Fysioterapeutar í leiðandi starvi kunnu tó ikki veljast til álitisfólk. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir o.a., sum eru galdandi fyri arbeiðsplássið/stovnin, sum heild verða hildin. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Føroyskir Fysioterapeutar og starvsfólk felagsins á arbeiðsplássinum/stovninum áleggja álitisfólkinum. Stk. Eru álitisfólk og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir samráðingar, skal málið leggjast fyri Føroyskar Fysioterapeutar. Stk. Tá ið talan er um at seta ella siga upp starvsfólk, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á arbeiðsplássinum/stovninum. Semjast partarnir ikki, skal málið fyri Føroyskar Fysioterapeutar. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, sum viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Verður fysioterapeutur valdur í nevndina fyri Føroyskar Fysioterapeutar, hevur starvsfólkið rætt til frí við løn at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini, tó soleiðis at tað ikki darvar arbeiðsgongdini á staðnum. Stk. Verður álitisfólk/varaálitisfólk/nevndarlimur sagt upp, skulu Føroyskir Fysioterapeutar og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið viðgera málið. Við uppsøgnini skal fylgja nágreinilig grundgeving fyri at siga álitisfólkinum/varaálitisfólkinum/nevndarliminum upp. Henda grundgeving er grundarlagið fyri málsviðgerðini hjá Føroyskum Fysioterapeutum og Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum. Metir felagið uppsøgnina ov illa grundaða, skal álitisfólkið halda fram í starvi sínum sum álitisfólk. Reglurnar í álitismannaskipanini eru galdandi í tvey ár frá tí at viðkomandi er farin frá sum ávíkavist álitisfólk, varaálitisfólk ella nevndarlimur. Stk. Álitisfólkaval fer fram í septembur mánaði ómakaár, og felagið boðar avvarðandi stovni/arbeiðsplássi frá, hvørji eru vald til álitisfólk. Stk. Álitisfólk og nevndarlimir í felagnum hava rætt til tænastufrí við løn at luttaka á álitisfólkaskeiði. Upp § Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp § Gildi og Uppsøgn Hesin sáttmáli kemur í gildi mars Stk. Báðir partar hava rætt at siga sáttmálan upp at fara úr gildi við mánaða ávaring, tó í fyrsta lagi mars Tá ið uppsøgnin av sáttmálanum fær gildi, og til nýggjur sáttmáli tekur við, verða fysioterapeutar fyribils løntir eftir teirri avtalu, sum var í gildi síðsta dag, ið sáttmálin galt. Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Føroyskar Fysioterapeutar Upp Protokollat nr. viðvíkjandi skeiði Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar og Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Føroya Landsstýri eru samd um, at fyrr galdandi praksis/kutyma viðv. skeiðvirksemi heldur á fram. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar, Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Økonomafelag Føroya og Føroya Landsstýri eru samd um, at íbúð til vikarar og avloysarar so vítt gjørligt er til taks í sambandi við avloysarastørv. Annars hevur arbeiðsgevarin ikki skyldu til at útvega bústað til starvsfólkið. Um íbúðir verða útleigaðar fyrstu ferð av stovninum, verður leigan ásett av samráðingarpørtunum. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkallivakt Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar og Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Føroya Landsstýri eru samd um, at fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá verður givin ein samsýning, sum samsvarar við hálvum hýruvognstaksti. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatiónskrøvum Partarnir eru samdir um, at miðast skal ímóti, at tá størv sum sjúkrahúslaborantar, økonomaassistentur v.m., ergoterapeutar og fysioterapeutar verða lýst leys at seta, verða tey sett við fólki, sum lúka kvalifikatiónskrøvini. Um so er, at hetta ikki letur seg gera, og fólk, sum ikki lúka kvalifikatiónskrøvini, verða sett í starvið, skal avvarðandi yrkisfelag verða kunnað um setanina og hava frágreiðing um, hví viðkomandi er settur. Tórshavn, tann / - Føroya Landsstýri: Atli P. Dam, sign. Súsanna Danielsen, sign. Tórshavn, tann / - Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Upp Protokollat nr Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Føroyskar Fysioterapeutar Upp Protokollat nr. um stuðulsfólk Tá ið søkt verður eftir stuðulsfólki, har førleikakrøvini eru fysioterapeutútbúgving, skal lønast samsvarandi sáttmála millum Fíggjarmálastýrið og Føroyskar Fysioterapeutar. Lønin verður grundløn á lægsta stigi. Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Føroyskar Fysioterapeutar Upp Semja tann februar millum Føroya Landsstýri og Føroyskar Fysioterapeutar, Føroyskar Ergoterapeutar, Økonomafelag Føroya, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar og Føroya Ljósmøðrafelag Verandi sáttmáli verður framlongdur óbroyttur til desember Hóast galdandi sáttmála verður hetta ískoyti gjørt: Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Við gildi frá verður lønin lækkað % roknað soleiðis: Bruttolønin (nettoløn + ávíkavist og %) verður lækkað % og verður upphæddin drigin frá nettolønini. Tímalønin lækkar % Landsstýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Upp Tórshavn tann februar Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Anna Petersen, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Ingun Joensen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Ljósmøðrafelag Føroya Jensa Poulsen Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag kapitul kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka o.a. § Uppsøgn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribilstænasta í hægri starvi § Yrkisfelags- arbeiði § Samstarvsráð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir Kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðararbeiði § Viðbøtur § Tænastuferðir § Flytisamsýning kapitul § Seravtalur § Gerðarættur § Gildiskoma og uppsøgn kapitul § Øki Sáttmálin er fyri størv, har tað er ein fyritreyt fyri setan, at tann setti hevur eina verkfrøðingaútbúgving. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv tøkt til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Frá oktober rindar arbeiðsgevarin % í eftirløn av løn og viðbótum. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfolk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn uttan miss í lønaraldri. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka o.a. Fyri sjúku o.a. galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Føroya Verkfrøðingafelag skrivliga dagar frammanundan. Stk. Er Føroya Verkfrøðingafelag av teirri metan, at uppsøgning ikki er sakliga grundað, kann felagið áðrenn mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við setanarmyndugleikan. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Verður drúgt úrtíðararbeiði álagt verkfrøðingi, eigur hann at fáa hóskandi samsýning eftir umsókn. Samsýningin kann verða givin sum frítíð. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag um viðbøtur og onnur viðurskifti. Stk. Viðbøtur og aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Stk. Viðbøturnar eru ásettar soleiðis: Vanligir verkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Deildarverkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Yvirverkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Stjórar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Stk. Samsýning fyri at nýta egnan bil í tænastuørindum er tann sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Upp § Gerðarættur Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum verða lagdir fyri ein gerðarætt, ið hevur limir: Hvør av pørtunum velur lim, ið saman velja ein uppmann sum triðja lim. Fæst ikki semja um val av uppmanni, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Partarnir kunnu avtala, at í gerðarrættinum skulu vera limir. Upp § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann oktober Føroya Verkfrøðingafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Havnar Arbeiðsmannafelag og Fíggjarmálastýrið viðv. løn- og arbeiðsviðurskiftum hjá portørum/ambulansufólkum. § Setan § Løn § Seravtalur- um løn § Tænastualdur § Útgjalding- av løn § Arbeiðsbúni § Arbeiðstíð/ yvirarbeiðið/ frídagar § Tilkallivakt § Vaktargjald § Frítíð § Sjúkra- frávera § Mattíð § Eftirsitiløn § Uppsagnar- freist § Arbeiðs- deiling § Onnur gjøld § Delegering § Vaktarleiðara- samsýning § Sektionir v.m. § - Sáttmálin § -Uppsøgn av sáttmála Protokollat viðvíkjandi trygging av limum felagsins Protokollat viðvíkjandi bilstjóratrygging Protokollat viðvíkjandi uniformum Álitismannaskipan fyri portørar og ambulansu- starvfólk við Sjúkrahúsverk Føroya Avtala viðvíkjandi yvirportørinum. Protokollat viðv. Starvsfólka- politikki og barnsburðar- grunni. § Setan Hesin sáttmáli fatar um portørar/ambulansustarvsfólk á sjúkrahúsunum. Upp § Løn Teir fyrstu mánaðirnir verða at rokna sum lærutíð. Stk. Mánaðarlønin verður henda: Stk. Tann, sum stílar fyri arbeiðinum (yvirportørur), fær, umframt løn á stigi, eina viðbót, ið er avtalað millum felagið og Føroya Landsstýri. Stk. Fyri arbeiði undir mánaðir verður veitt tímaløn, útroknað sum / av árslønini, umframt viðbøtur fyri kvøld-, náttar- og aðrar viðbótargevandi tænastur. Stk. Um tímaløntur portørur/ambulansustarvsfólk hevur arbeitt í tímar í "einum kalendaraári", verður tænastualdur roknaður. Upp § Seravtalur um løn Um tað av serstøkum orsøkum verða settir portørar/ambulansustarvsfólk, hvørs arbeiðsevni eru niðursett, ella um tað í serstøkum førum verða settir persónar undir ár til arbeiði, sum ikki krevur upplæring ella uppvenjing, kann lønin ásetast við serstakari avtalu partanna millum. Upp § Tænastualdur Tænastualdur frá starvi frammanundan sum portørur/ambulansustarvsfólk verður taldur við. Stk. Hevur portørur/ambulansustarvsfólk frammanundan starvast sum portørur-/ambulansustarvsfólk ella í øðrum tilsvarandi starvi, kann lærutíðin minkast ella detta burtur. Stk. Tann í § stk. nevnda arbeiðstíð verður at telja sum lærutíð, tó treytað av, at arbeiðstíðin uppá mánaðir fellur innan fyri eitt tíðarskeið uppá ár. Stk. Tá ið tað í § stk ásetta tíðarskeið er lokið, er portørurin/ambulansustarvsfólkið at rokna sum fastansettur. Sjúkrahúsið átekur sær nú, at portørurin/ambulansustarvsfólkið fær bestu víðariútbúgving innan ambulansutænastu í Norðurlondum. Upp § Útgjalding av løn Tann fasta lønin, eins og viðbøtur fyri vaktir v.m., verður at gjalda mánaðarvís afturút, eins og galdandi er fyri onnur starvsfólk á sjúkrahúsunum. Upp § Arbeiðsbúni Portørar/ambulansustarvsfólk fáa eyðkenningsbúnar, summar- og vetrarbúna frá sjúkrahúsinum. Upp § Arbeiðstíð/yvirarbeiðið/frídagar Tann vanliga arbeiðstíðin verður fyrisett við lóg (ella høvuðssáttmála Havnar Arbeiðsmannafelags) í løtuni samsvarandi løgtingslóg nr. frá juni Sundurbýtingin av arbeiðstíðini uppá teir einstøku dagarnar í vikuni verður at fastseta av sjúkrahúsinum, alt eftir arbeiðshátti. Vanliga eigur vaktarskema tó, áðrenn tað verður lagt, at verða fyrilagt sjúkrahúsarbeiðarunum til ummælis. Verður arbeitt longur enn 1/2 tíma um dagin, ella longur enn eina møguliga avtalaða tíð, sum ikki má fara upp um tímar, verður henda tíð at rokna sum yvirarbeiði. Mattíðin, sum ikki má fara upp um 1/2 tíma, verður ikki frádrigin tí dagligu arbeiðstíðini. Stk. Yvirarbeiði eigur at verða afturbøtt við frítíð. Til ta tíð, arbeitt hevur verið yvir vanligar yrkadagar, verður at leggja %, javnað uppeftir til 1/2 tímar. Fyri yvirarbeiði leygardagar, sunnudagar og halgidagar verður at leggja %, javnað uppeftir til 1/2 tímar. Um so er, at yvirarbeiði ikki er afturbøtt við frítíð, sum omanfyri ásett, í sama ella eftirfylgjandi mánaði, verður hetta arbeiði at gjalda sum yvirarbeiði við yvirtíðarløn, soleiðis: Fyri ., og tíma verður veitt normalløn + %, roknað út frá tí lønarstigi viðkomandi portørur/ ambulansustarvsfólk er á, tá ið arbeiðið fer fram. Fyri og eftirfylgjandi tímar eins og fyri vikuskifti og halgidagar verður veitt normalløn + %, roknað út frá tí lønarstigi, viðkomandi portørur/ambulansustarvsfólk er á, tá ið arbeiðið fer fram. Stk. Portørar/ambulansustarvsfólk hava rætt til frídagar um vikuna. Á hesum døgum kann ikki áleggjast teimum vakt. Um frídagur í einstøkum førum eftir umstøðunum ikki kann verða givin, verður hann at afturbøta so skjótt sum gjørligt við uppískoyti av % av tí tænastu, sum útint er á tí mista frídegnum, javnað uppeftir til 1/2 tímar. Um tann misti frídagurin ikki er afturbøttur við omanfyri nevndu frítíð í sama ella eftirfylgjandi mánaði, verður frídagurin at gjalda eftir reglum um yvirarbeiði, samb. stk. Verður neyðugt at broyta vanligu arbeiðstíðina (tímalønt undantikin) í mun til ta upprunaligu, skal hetta fráboðast við minst tíma freist. Verður henda freist ikki hildin, skal portørurin/ ambulansustarvsfólkið hava viðbót kr. í tíman. Broytt arbeiðstíð er at skilja sum tíð, ið fellur uttan fyri ásettu arbeiðstíðina, men ikki er at rokna sum úrtíð. Stk. Portørar/ambulansustarvsfólk, sum verða sendir í avspákan, skulu hava fráboðan í minsta lagi tímar frammanundan. Avspákanin skal vera í minsta lagi hálvan dag ella tímar í dagtímum. Um portørur/ambulansustarvsfólk verður boðsendur í avspákanartíðini, skal hetta kunngerast í seinasta lagi tímar, áðrenn byrjað verður uppá arbeiðið, annars verður arbeiðið afturbøtt samb. § stk. Stk. Portørar hava rætt til frítíð á mai og á halgidøgum, ið fella uttan fyri leygar- og sunnudagar, ella fáa frítíðina afturbøtta við frítíð, soleiðis at frítíðin við uppískoyti av % má verða afturbøtt í seinasta lagi mánaðir aftan á, at teir eru innvunnir. Stk. Sum samsýning fyri, at ein partur av frídøgunum ikki fellur á leygar- og sunnudagar, verður veitt portørum 1/2 frídag fyri hvønn av hesum døgum, teir arbeiða. Í staðin fyri frítíð kann verða veitt samsýning í peningi samsvarandi % av mánaðarlønini fyri hvønn av hesum døgum, teir arbeiða. Stk. Flaggdagin, grundlógardagin, ólavsøkuaftan, jólaaftan og nýggjársaftan heldur vanliga arbeiðstíðin uppat á miðdegi. Arbeiði eftir kl. hesar dagar verður at avrokna við eyka % av vanligari tímaløn sum uppískoyti. Stk. Arbeiði millum kl. fríggjakvøld og kl. mánamorgun verður at rokna sum arbeiði á sunnudøgum. Stk. Viðvíkjandi loyvi at hava aðra lønandi vinnu uttan fyri tænastu, galda reglurnar í løgtingslóg nr. frá mars § Stk. Verður portørur/ambulansustarvsfólk í sambandi við sjúkraflutning noyddur at yvirnátta, fær viðkomandi løn, til arbeiðstíðin endar, ella til hann er leysur av sjúklinginum, somuleiðis fær hann løn frá tí, at sjúklingurin verður heintaður aftur, ella frá tí, at arbeiðstíðin byrjar aftur. Eisini verður veitt honum endurgjald smb. tænastuferðum landsins. Upp § Tilkallivakt Portørar/ambulansustarvsfólk hava sambært vaktarskipan tilkallivakt frá heiminum við skyldu at møta eftir boðsending. Stk. Fyri tilkallivakt verður veitt kr. um tíman. Eisini kunnu tilkallivaktartímarnir verða afturbøttir við frítíð smb. § stk. tó soleiðis, at hvør vaktartími verður um- roknaður til % av vanligum arbeiðstíma. Stk. Um talið á vaktartímum innan fyri ein mánað fer upp um verður fyri teir eftirfylgjandi tímarnar (vaktartímar) veitt serstøk samsýning, samsvarandi % av vanligari samsýning. Fyri vaktartímar umframt hesar verður veitt samsýning samsvarandi % av vanligari samsýning. Stk. Fyri tíðina, roknað frá boðsending, sum veruliga verður arbeitt undir tilkallivaktini, verður veitt viðurgjald sum fyri yvirarbeiði. Eisini kann arbeiðið verða afturbøtt við frítíð samb. § stk. tó soleiðis, at hvør boðsending verður at rokna fyri hvønn byrjaðan tíma ta tíðina, tað veruliga arbeiðið varar. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma kann bert verða latið endurgjald fyri yvirarbeiði fyri tíma. Stk. Um portørar/ambulansustarvsfólk, sum ikki er álagt at hava tilkallivakt, kortini verða boðsendir uttan fyri vanliga arbeiðstíð, verður veitt teimum viðurgjald sum fyri yvirarbeiði samb. § stk. tó fyri í mesta lagi tímar. Fyri yvirarbeiði yvir tímar verður veitt yvirarbeiðsviðurgjald fyri hvønn byrjaðan tíma. Um fleiri boðsendingar eru innan fyri tímar, verður bert veitt yvirarbeisviðurgjald fyri tímar. Um boðsent verður á einum frídegi, verður, um boðsendingin varar styttri enn tímar, veitt viðurgjald sum nevnt omanfyri. Varar boðsendingin tímar ella meir, verður hetta at rokna sum mistur frídagur samb. § stk. Stk. Sjúkrahúsarbeiðarar, ið koma inn í tilkallivakt fyri ein annan, fáa vaktargjald samb. § stk. í sáttmálanum + uppískoyti á % fyri ., og tíma og % fyri og fylgjandi tímum. Sama er galdandi um tímarnar verða aftirbøttir við frítíð. Sama mannagongd verður fylgd við avloysarum. Upp § Vaktargjald Portørum/ambulansustarvsfólk, sum arbeiða millum kl. og verður at rinda viðurgjald uppá kr. um tíman. Nevnda viðurgjald verður eisini at veita fyri yvirarbeiðstímar samb. § stk. sum falla innan fyri nevndu klokkutímar. Stk. Fyri sundurbýtta tænastu, soleiðis at steðgur er í arbeiðstíðini uppá ein tíma ella meira, verður veitt viðurgjald, sum er kr. um dagin. Sundurbýtt tænasta kann bert fara fram í tí í § stk. og nevnda tænastuhátti. Stk. Fyri hvørjar fullar tímar í tænastu, sum eftir góð- kendari vaktarskipan eru arbeiddir í tíðini frá kl. til kl. verður veitt tíma frí. Roknskapurin fyri hesa frítíð verður uppgjørdur mánaðarliga. Vunnin frítíð skal mótroknast í fullum arbeiðsfríum døgum, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Upp § Frítíð Portørar/ambulansustarvsfólk hava rætt til frítíð samsvarandi løgtingslóg nr. frá apríl Stk. Portørar/ambulansustarvsfólk, sum verða tilnevndir í frítíðarárinum, hava rætt til frítíð, sum ásett í stk. Um portørar hava rætt til frítíðarpening frá øðrum starvi, verða tilsvarandi dagar at leggja afturat. Stk. Í fáa portørar/ambulansustarvsfólk eyka frídagar, og eyka frídag afturat í Stk. Frá januar verða teir sáttmálafrídagarnir í stk. avtiknir. Upp § Sjúkrafrávera Verður portørur/ambulansustarvsfólk vegna sjúku ikki førur fyri at røkja arbeiði sítt, verður hetta mett sum lóglig orsøk til forfall, uttan so at viðkomandi, sum er í starvi eftir hesum sáttmála, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvold til sjúkuna, ella, tá ið hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Stk. Fráveru vegna sjúku verður portørurin/ambulansustarvsfólkið eftir áheitan at vátta skrivliga og við læknaváttan, um tað verður kravt. Varir sjúkan meira enn tvær vikur, kann verða kravt, at portørurin/ambulansustarvsfólkið útvegar gjøllar upplýsingar frá lækna um, hvussu drúgv sjúkan ætlandi verður. Slíka læknaváttan rindar arbeiðsgevarin. Stk. Mánaðarløntum portørum/ambulansustarvsfólk, sum berast frá vegna sjúku, verður, um teir hava verið í sjúkrahúsins tænastu longur enn mánaðir, veitt løn samsvarandi reglum í løgtingslóg nr. frá mars um starvsfólk. Tær í nevndu lóg ásettu reglur um uppsøgn við einum mánaða fyrivarni til tann fyrsta í einum mánaði eftir sjúkrafráveru í dagar innan fyri eftir hvør øðrum fylgjandi mánaðum verða at tilskila í tilnevningarskrivinum. Stk. Mánaðarløntum portørum/ambulansustarvsfólk, sum í lærutíðini berast frá vegna sjúku, verður veitt / løn, til uppsøgn verður givin samsvarandi tí í sáttmálanum nevnda fyrivarni. Stk. Portørar/ambulansustarvsfólk kunnu fáa frí við løn, tá ið barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð, og í mesta lagi tíggju dagar árliga. Stk. Sjúkrahúsini hava skyldu til at tekna neyðuga trygging fyri portørar/ambulansu-starvsfólk undir tænastu. Upp § Mattíð Um portørar/ambulansustarvsfólk ynskja at eta á sjúkrahúsinum í dagarbeiðstíðini og á vaktum, verður hetta loyvt teimum eftir reglum galdandi fyri hini starvsfólkini á sjúkrahúsunum og fyri gjald, ásett fyri tílíkar veitingar. Upp § Eftirsitiløn Um mánaðarløntur portørur/ambulansustarvsfólkið doyr, verður, um hann er uppihaldari, eftirløn veitt teim avvarðandi samsvarandi reglum í løgtingslóg nr. frá mars § Upp § Uppsagnarfreist Uppsagnarfreistin fyri mánaðarløntar portørar/ambulansustarvsfólk er frá báðum síðum samsvarandi reglum í løgtingslóg nr. frá mars § Stk. Fyri avloysarar vegna sjúku ella summarfrí og fyri portørar/ambulansustarvsfólk, sum gera tænastu í styttri tíðarskeið samb. § stk. er uppsagnarfreistin dagar fyri hvønn heilan mánað í tænastu, um ikki frammanundan er gjørd avtala um, hvussu leingi tænastan skal verða. Stk. Portørar/ambulansustarvsfólk kunnu innan fyri teir fyrstu mánaðirnar av lærutíðini uppsigast við daga freist og kunnu sjálvir siga upp við somu freist. Á tí tíð, ið eftir er av lærutíðini, kunnu teir sigast upp við mánaðar freist til tann í einum mánaði, og kunnu sjálvir siga upp við somu freist. Upp § Arbeiðsdeiling Sjúkrahúsið hevur rætt til at standa fyri og býta arbeiðið. Á sjúkrahúsinum verður arbeiðið vanliga fyristaðið av yvirportørinum. Neyðugar broytingar í arbeiðsgongdini skulu fara fram í samráð við álitismannin. Upp § Onnur gjøld Til fíggjan av sjúkra- og arbeiðsloysisgrunni, arbeiðsávísing, eftirløn og øðrum týðandi fakfelagsendamálum, verða % av arbeiðslønini frádrigin, áðrenn hon verður útgoldin. Hesin peningur verður av sjúkrahúsinum goldin til Havnar Arbeiðsmannafelag. Har afturat verður % av allari vunnari løn inngoldið til Havnar Arbeiðsmannafelag. Stk. Frá mai rindar arbeiðsgevarin % afturat í eftirlønargjaldi. Frá mai rindar arbeiðsgevarin % afturat í eftirlønargjaldi, soleiðis atarbeiðsgevarans partur av eftirlønargjaldinum hækkar samanlagt % Stk. Frá mai er arbeiðsgevarans eftirlønargjald tilsamans %. Upp § Delegering Fyri delegering verður veitt ein viðbót uppá kr. um mánaðin frá januar og frá januar kr. um mánaðin, í alt kr. um mánaðin. Viðbótin er eftirlønargevandi. Upp § - Vaktarleiðarasamsýning Fyri teir portørar/ambulansustarvsmenn, sum eru vaktarleiðarar, verður delegeringsviðbótin umløgd til vaktarleiðarasamsýning galdandi frá mai Treytin fyri hesum er, at vaktarleiðarar skulu virka eftir nærri boðum í øðrum arbeiði hjá sjúkraflutningstænastuni. Upp § Sektionir v.m. Fyri at leggja lík í kistu verður veitt hvørjum luttakandi portøri/ambulansustarvsfólki eina samsýning, ið svarar til normaltímalønir, roknað út frá lønarstigi. Verður portørur/ ambulansustarvsfólki tilkallaður uttan fyri vakt, verður umframt veitt viðurgjald fyri yvirarbeiði samsvarandi § stk. Stk. Um portørur/ambulansustarvsfólkið luttekur í sektiónum, verður veitt samsýning, ið samsvarar normaltímalønum, roknað út frá tí lønarstigi, viðkomandi portørur-/ambulansustarvsfólki er á, tá ið hetta arbeiði fer fram. Stk. Um portørar/ambulansustarvsfólk av sjúkrahúsinum verða sendir í býin at heinta lík til sektiónir, leggja í kistu ella líknandi, verður veitt samsýning samsvarandi normaltímalønum til hvønn luttakandi portør/ambulansustarvsfólk, roknað út frá lønarstigi. Upp § - Sáttmálin Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp § -Uppsøgn av sáttmála Sáttmálin fær gildi mai og kann verða sagdur upp av báðum pørtum við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mai Á Argjum, tann / Fíggjarmálastýrið Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Protokollat viðvíkjandi trygging av limum felagsins Um so er, at Havnar Arbeiðsmannafelag ynskir at tryggja limir sínar í Føroya Lívstrygging, skal lønarskrivstovan, um tað verður aktuelt, eftir áheitan frá felagnum trekkja eina ávísa upphædd av mánaðarlønini til endamálið. Tórshavn, tann / Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Protokollat viðvíkjandi bilstjóratrygging Um verandi trygging av bilstjórum av tryggingarsambandinum verður broytt, so pliktar sjúkrahúsverkið seg innan fyri rímiligt mark at fylgja hesum broytingum. Tórshavn, tann mars Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Protokollat viðvíkjandi uniformum Búnarnir verða lagdir undir eina "pointskipan", sum partarnir gera nærri reglugerð um, í seinasta lagi mai Tórshavn, tann mars Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Álitismannaskipan fyri portørar og ambulansustarvfólk við Sjúkrahúsverk Føroya § Á arbeiðsplássum, har ella fleiri fólk eru í tænastu, hava hesi rætt til at velja sær álitisfólk. § Álitisfólkini skulu veljast millum tey dugnaligastu á arbeiðsplássinum, og skulu tey helst hava verið í arbeiði á plássinum í minst eitt ár. Hetta er tó eingin treyt. § Valið av álitisfólki skal góðkennast av arbeiðsgevaranum, ið kann broyta hetta tvær ferðir, men síðan verður triðja evni at góðtaka. Avgerð arbeiðsgevarans skal verða gjørd kunnug, áðrenn ein vika er farin, annars er valið at rokna sum góðkent. Valið skal eisini góðkennast av nevndini í avvarðandi yrkisfelagi. § Álitisfólkið er umboðs- og tingingarfólk lagsbrøðranna við arbeiðsgevaran ella umboðsfólk hansara og skal gera sítt ítarsta til, at arbeiðið fer siðiliga fram á plássinum. Arbeiðsgevarin og álitisfólkið eiga í felag at fremja eitt gott samarbeiði á arbeiðsplássinum. § Álitisfólkið skal bera fram klagur og tilmæli frá arbeiðsfeløgunum til arbeiðsgevaran ella, um hesin ikki er at hitta, so umboð hansara. Álitisfólkið hevur eisini átalurætt viðvíkjandi ótrygd á arbeiðsplássinum, sí annars løgtingslóg nr. frá mai § Um álitisfólk, tá samráðing er farin fram, ikki er komið til eina loysn, sum portørar/ambulansustarvsfólk kunnu góðtaka, við leiðsluna á arbeiðsplássinum, skal málið beinanvegin leggjast fyri viðkomandi fakfelag. Álitisfólk og portørar/ambulansustarvsfólk kunnu ikki niðurleggja arbeiðið, fyrrenn nærri boð eru komin frá fakfelagnum. § Skyldurnar hjá álitisfólkinum skulu framjast soleiðis, at tær sum minst tarna arbeiðsgongdini. Er neyðugt, at álitisfólk fyri at gera skyldu sína má fara úr arbeiði, skal hetta vera eftir avtalu við virkisleiðsluna. Í hesum føri, eins og tá leiðslan boðsendir álitisfólki um mál, sum hava við portør/ambulasnustarvsfólk ella arbeiðsviðurskifti at gera, skal álitisfólkið fáa ta vanligu lønina fyri ta tíð, tað er úr starvi. § Uppsagnartíðin hjá álitisfólki er sambært § í sáttmálanum partanna millum, og skal uppsøgnin vera grundgevilig og bert av ávísari orsøk. Verður talan um uppsagnir á arbeiðsplássinum, eiga álitisfólk at vera millum tey seinast uppsøgdu. § Verður ósemja um uppsøgn av álitisfólki, verður henda latin eini -manna nevnd til viðgerðar. Í hesi nevnd sita frá hvørjum partinum. Kemur henda nevnd ikki ásamt, verður av báðum pørtum valdur ein uttanveltaður maður (uppmaður). Í fall, partarnir ikki semjast um uppmannin, verður hann valdur av dómaranum, og verður avgerð hansara tikin til fulnar. Tekur slík ósemja seg upp, skulu partarnir beinanvegin taka upp samráðingar, áðrenn farið verður til gerðarætt. Fastheldur arbeiðsgevarin uppsøgn sína hóast gerðarættaravgerð, sum gongur honum ímóti, ásetir gerðarætturin tað endurgjald, sum arbeiðsgevarin verður at rinda álitisfólkinum. Støddin av hesum endurgjaldi verður at áseta eftir teimum fyriliggjandi umstøðunum, men kann tó ikki setast til meira enn mánaðarlønir. § Tiltaksfólk fyri álitisfólk, sum skulu vera á staðnum, tá álitisfólk hava forfall, skulu virka undir somu treytum og hava somu sømdir sum álitisfólkini. § Um so er, at portørar/ambulansustarvsfólk semjast um at velja nýtt álitisfólk, kann slíkt val fara fram sambært §§ § Broytingar í hesi álitismannaskipan kunnu bert gerast í sambandi við sáttmálasamráðingar. § Um so er, at ivamál taka seg upp viðvíkjandi hesi skipan, verða tey at leggja fyri gerðarættin sambært § Tórshavn, tann / Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Avtala viðvíkjandi yvirportørinum. Avtala millum Havnar Arbeiðsmanafelag og Føroya Landsstýri viðvíkjandi viðbót til tann, sum stílar fyri arbeiðinum (yvirportørur) (samb. grein stk. ). Tann, sum stílar fyri arbeiðinum (yvirportørur) fær eina viðbót, ið er munurin millum lønina í lønarflokki í sáttmálanum hjá Havnar Arbeiðsmannfelag/Føroya Landsstýri og lønarflokk í sáttmálanum hjá Starvsmannafelagnum/Føroya Landsstýri. Tórshavn tann / Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag Upp Protokollat viðv. Starvsfólkapolitikki og barnsburðargrunni. Havnar Arbeiðsmannafelag og Føroya Landsstýri eru samd um at ein felags barnsburðargrunnur verður settur á stovn og at ein vegleiðandi starvsfólkapolitikkur verður fyriskipaður. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri Havnar Arbeiðsmannafelag. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Lønartalvur Bioanalytikarafelagið Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Dansk Farmaceutforening Farmakonomforeningen Føroya Arbeiðarafelag bussførarar Strandferðslan Føroya Byggifrøðingafelag Føroya Handverkarafelag/Landsfelag Handverkaranna Føroya Lærarafelag Føroya Musikklærarafelag (seinast broytt / ) Føroya Pedagogfelag (hjálparfólk seinast broytt / ) Føroya Pleygarafelag Føroya Postfelag Føroya Sjúkrahjálparafelag Føroya Skipara- og Navigatørfelag Føroya Tekniska Lærarafelag Føroyskir Ergoterapeutar Føroyskir Fysioterapeutar Føroya Verkfrøðingafelag Handilsskúlalærarar Havnar Arbeiðsmannafelag portørar/ambulansustørv Havnar Arbeiðsmannafelag bussførarar Strandferðslan Heimahjálparafelag Føroya Hjálparlæknaráð Føroya (seinast broytt / ) Ljósmøðrafelag Føroya ( seinast broytt / ) Magistarafelag Føroya Maskinmeistarafelagið Felagið Maskinmeistaralærara saman við Fakfelag Sjómansskúlalærara í Føroyum Sjúkrasystrafelag Føroya Starvsmannafelagið Tænastumannafelag Landsins Yrkisfelag Studenta og HF-Lærara (seinast broytt / ) Økonomafelag Føroya Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sersáttmáli millum Strandfaraskip Landsins og Havnar arbeiðsmannafelag I. Sáttmálin fevnir um II. Arbeiðstíðir III. Løn o.a. IV Eftirlønargjald V Koyriætlanir og Treytir VI Sjúka VII Reingerð VIII Ósemjur IX Uppsøgn X Gildiskoma Sersáttmáli millum Strandfaraskip Landsins og Havnar Arbeiðsmannafelag I. Sáttmálin fevnir um § Sáttmálin fevnir um fastløntar bussførarar hjá Strandfaraskipum Landsins (SL) í bussrutukoyring á Bygdaleiðum, við fastari byrjunarstøðu í Suðurstreymi. Stk. Álitismannaskipanin millum Havnar Arbeiðsmannafelag og Havnar Arbeiðsgevarafelag, viðtikin mai skal eisini galda millum Strandfaraskip Landsins og Havnar Arbeiðsmannafelag. II. Arbeiðstíðir § Arbeiðstíðin er í meðal tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Dagliga arbeiðstíðin skal vera millum kl. og kl. Avspákanarskipan verður eftir nærri avtalu, tó soleiðis, at uppspard avspáking skal vera avgreidd innan mánaðir. Stk. Dagliga arbeiðstíðin skal ikki verða avbrotin við stytri enn (einum) tíma um dagin, og vera hesir tímar at liggja millum kl. og sambært tí til eina og hvørja tíð galdandi vaktarskipan. III. Løn o.a. § Mánaðarlønin galdandi frá juni verður kr. Hetta verður roknað soleiðis, at ein bussførari arbeiðir tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Tað vil siga, at tímalønin er = kr. , juni verður mánaðarlønin kr. Tímalønin er = kr. , juni verður mánaðarlønin kr. Tímalønin er = kr. , Annars verður ongantíð latið fyri minni enn tveir tímar fyri tilkallan. Stk. Bussførarar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandis-, sunnu- ella halgidagar, tí henda er íroknað føstu lønina. Um arbeitt verður longur enn tímar um vikuna ella meira enn tímar um mánaðin, eigur bussførarin mánaðarlønina býtta við Um bussførari í einum tíðarskeiði uppá vikur verður settur at arbeiða meira enn tvey vikuskifti, so fær hann fyri og vikuskifti % eyka. Hetta er tó ikki galdandi, um bussførarar býta um vaktir sínámillum ella, tá bussførari sjálvur ynskir tílíka skipan. Somuleiðis verða % goldin eyka, tá bussførari verður settur at arbeiða í vikuskifti uttan fyri vaktarskipanina ella millum kl. og kl. IV Eftirlønargjald § SL átekur sær at draga % frá arbeiðslønini hjá bussføraranum, áðrenn hon verður útgoldin. Arbeiðsgevarans partur er % av útgoldnari løn til eftirlønargrunn Havnar Arbeiðsmannafelags. Hesi prosentini verða goldin HA, hvørja ferð, útgoldið verður. Listi yvir teir, ið avroknaðir verða, skal leggjast við. V Koyriætlanir og Treytir § Útskeiðan av bussførara kann bara verða framd í tí býi/bygd, bussurin koyrir út frá. Stk. Bussførari kann ikki seta annan í sítt stað uttan við loyvi frá SL. Stk. Strandfaraskip Landsins átekur sær at útvega bussførarunum bókling (hondbók), ið skal innihalda vegleiðing og upplýsing um arbeiðið hjá bussføraranum. Stk. Bussførarar hava rætt til hvíld um samdøgrið, eftir reglum ásettar av arbeiðseftirlitinum. Stk. Um ruta hjá bussførara varir longri enn tímar frá tí, farið er avstað, til bussførarin er aftur í Tórshavn, átekur SL sær at gjalda bussføraranum fyri eina máltíð. Stk. SL útvegar bussføraranum eyðkennisbúna at arbeiða í. SL ger reglugerð um hetta. Stk. Neyðugar broytingar í vaktarskipanini eiga at verða gjørdar í samráð við álitisfólkaumboðið. VI Sjúka § Verður bussførari orsakað av sjúku (herundir barnsburði) ikki førur fyri at røkja sitt arbeiði, er tænastuslitið at meta sum lógligt forfall uttan so, at viðkomandi, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvoldin til sjúkuna ella, tá hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Stk. Í sambandi við sjúkafráveru kann SL krevja læknaváttan. Lýkur hann ikki hesa skyldu, hevur SL rætt til uttan ávaring at slíta tænastuna. VII Reingerð § Sí semju millum HA og SL, dagfest / VIII Ósemjur § Trætumál partanna millum viðvíkjandi viðurskiftum, nevnd í hesum sáttmála, kunnu verða løgd fyri gerðarrætt, hvørs úrskurður er endaligur og bindandi. Stk. Gerðarætturin verður skipaður á tann hátt, at hvør parturin velur sínar tveir gerðarættardómarar, og verður sorinsskrivarin ella ein av honum settur altíð ástøðumaður. Stk. Í seinasta lagi dagar aftaná, at mál í innskrivaðum brævi er lagt fyri gerðarættin, skal ástøðumaðurin hava fingið boð um, hvørjir gerðarættardómarar, ið valdir eru. Er slík fráboðan ikki sorinsskrivaranum í hendi innan ásettu freistina, kann hin parturin krevja, at málið verður viðgjørt av Føroya Rætti. Stk. Gerðarrætturin skipar sjálvur fyri dómsviðgerðini í tí einstaka málinum. Tó eigur eitt mál altíð at verða tikið til dóms í seinasta lagi vikur eftir, at gerðarrætturin er settur. Stk. Býtið av útreiðslum verður ásett av ástøðumanninum. IX Uppsøgn § Starvsavtala millum SL og bussførara kann sigast upp til uppathald við einum mánaða freist til tann fyrsta í einum mánaða uttan so, at avtalað er, at arbeiðið bara er fyribils ella ein roynd, og at hesi arbeiðsviðurskifti ikki vara longri enn mánaðir, ella setanin er fyri eitt frammanundan fastlagt tíðarskeið. Uppsøgnin skal vera skrivlig. Stk. SL kann siga bussførara upp uttan ávaring, um bussførarin misrøkir starvið munandi eitt nú við ólýdni upp í saman herundir harðrendari atferð móti ferðafólki. X Gildiskoma § hesin sáttmáli tekur við hin juni og kann sigast upp av báðum pørtum við tveimum mánaða ávaring, fyrstu ferð til tann juni. Á Argjum august Strandfaraskip Landsins Havnar Arbeiðsmannafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Heimahjálparafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Sáttmálaøki og samráðingar- rættur § Setan Partur. Mánaðarløntir heimahjálparar § Løn og arbeiðstíð § Samsýning fyri ólagaliga arbeiðstíð § Viðbøtur § Frídagar § Frítíð § Eftirløn § Prístals- viðgerð § Barnsferð § Sjúka § Eftirsitiløn § Farloyvi § Uppsøgn § Lønar- útgjalding Partur. Tímaløntir heima/almanna- og heilsuhjálparar. § Løn og arbeiðstíð § Barnsferð og sjúka § Uppsøgn § Viðbøtur § Aðrar setanartreytir Partur. Gildisreglur v.m. § Samstarvs- nevnd og gerðarrættur § Skyldur o.a. § Gildiskoma og uppsøgn Protokollat Skiftisskipan Álitismannaskipan fyri heimahjálparar Protokollat Protokollat um vikuliga frídagin hjá heimahjálparum eftir § stk. Protokollat Sáttmálaøki og samráðingarrættur. Sáttmálin fevnir um heimahjálparar og almanna- og heilsuhjálparar, har samráðingarpartarnir eru Fíggjarmálastýrið og Heimahjálparafelag Føroya. Upp § Setan. Til tess at verða settur í starv sum heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari, skal viðkomandi vera fyltur ár. Við setanina váttar heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari við undirskrift at halda arbeiðsreglurnar. Tá ið heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari verður settur í starv, skal hon/hann hava setanarbræv, har m.a. skal verða ásett, nær starvsetanin er farin fram, starvsøki og arbeiðstíð sambært § Setanarbrøvini verða løgd fyri felagið, áðrenn tey verða tikin í nýtslu, soleiðis at felagið fær høvi at kanna, um orðingin er í samsvari við sáttmálan. Leys heimahjálpara-/almanna- og heilsuhjálparastørv skulu lýsast í føroyskum bløðum. Viðvíkjandi fyribilsstørvum vendir leiðslan sær til felagið. Upp Partur. Mánaðarløntir heimahjálparar. § Løn og arbeiðstíð Heimahjálparar, ið hava staðið góðkent prógv og arbeiða meira enn tímar um vikuna í miðal, verða løntir sambært hjáløgdu lønartalvu. Lønin er treytað av fullari arbeiðstíð, sum er tímar í miðal um vikuna. Stk. Heimahjálpari, ið er settur at arbeiða minni enn tímar um vikuna, verður løntur eftir vikutímatali/ Stk. Heimahjálpari fær % av fullara løn á lønarstigi, tá hann fer á heimahjálparaskeið. stk. Heimahjálparar/almanna- og heilsuhjálparar verða settir at arbeiða ella tímar um vikuna Stk. Arbeiðstíðin er tímar um dagin. Tó eru møguleikar at gera avtalur um frávik, um arbeiðsgongdin á starvsstaðnum krevur tað. Partarnir eru samdir um at arbeiðið skal skipast uttan brot í arbeiðstíðini, har tað letur seg gera. Tíðin, ið neyðugt er at ferðast húsanna millum, verður at rokna sum arbeiðtíð. Stk. Mánaðarløntur heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari eigur løn fyri í minsta lagi tað fasta tímatalið, sum hann er settur eftir, uttan mun til, um arbeiðsgevarin ger nýtslu av heimahjálparanum/almanna- og heilsuhjálparanum ta ásettu tíðina. Fær fastløntur heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari ikki arbeitt tað tímatalið, sum ásett er í arbeiðsætlanini, av orsøkum, sum hann ikki hevur skuld í sjálvur, eigur hann kortini løn fyri tað ásetta tímatalið henda dagin. Stk. Arbeitt verður eftir arbeiðsætlan, sum verður løgd fyri tríggjar mánaðir í senn, har tilskilað er: Hvørjir dagar eru arbeiðsdagar, og hvørjir eru frídagar. Talið á arbeiðstímum fyri hvønn arbeiðsdagin sær. Veruliga tíðin, sum tað tekur hjá heimahjálparunum/almanna- og heilsuhjálparunum at koma úr einum heimi í annað (til gongu ella við bili) fyri hvørja ferðing sær. Har bólkarøkt er, verður hetta ikki tilskilað. Henda arbeiðsætlan skal heimahjálparunum í hendi dagar, áðrenn hon kemur í gildi. Um heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari verður boðsendur til arbeiðis, fær viðkomandi løn fyri minst tíma. Stk. Heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari skal arbeiða sambært talvu ella vikuætlan. Arbeiðsætlan verður gjørd av leiðaranum fyri tríggjar mánaðir í senn. Broyting í arbeiðsætlan kann gerast av leiðaranum eftir samráð við heimahjálpararnar/almanna- og heilsuhjálpararnar. Tá -mánaða skeiðið er farið, verður uppgjørt, hvussu nógv heimahjálparin/almanna- og heilsuhjálparin hevur arbeitt. Hevur fastløntur heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari arbeitt meira enn ásetta tímatalið, verður meirarbeiðið lønt við tímaløn, sum er / av árslønini. Harafturat verður latin samsýning fyri ólagaliga arbeiðstíð. Um heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari í -mánaða skeiðnum hevur arbeitt meira enn tíma viku í miðal, verður goldin úrtíðarløn, sum er % eyka av vanligu lønini. Heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari avgerð sjálvur, um hann vil hava úrtíð útgoldna í løn ella avspákaða. Boðað eigur at verða frá avspáking, áðrenn arbeiðsætlan verður løgd. Avspáking verður løgd í samráð við leiðaran. Upp § Samsýning fyri ólagaliga arbeiðstíð. Stk. Fyri arbeiði í tíðarskeiðinum kl. verður latin viðbót kr. um tíman. Stk. Fyri arbeiði í tíðarskeiðinum kl. kl. tó mánanátt frá kl. verður latin viðbót kr. um tíman. Harumframt verður fyri arbeiði í tíðarskeiðinum sunnunátt kl. til goldin sunnudagsviðbót afturat náttarviðbótini, og fyri arbeiði í tíðarskeiðnum frá kl. mánanátt verður leygardagsviðbót tíð goldin afturat náttarviðbótini. Stk. Fyri arbeiði leygardagar millum kl. verður latin viðbót kr. um tíman. Stk. Fyri arbeiði leygardagar áðrenn kl. á vaktum, har meira enn helmingurin av arbeiðstímunum er aftan á kl. verða latnar kr. um tíman. Stk. Fyri arbeiði sunnu- og halgidagar og serstakar frídagar verður latin minuttir eyka fyri hvønn arbeiðstíma. Heima/almanna- og heilsuhjálpari kann í samráð við leiðsluna avspáka arbeiði eftir stk. Stk. Tá ið heima/almanna- og heilsuhjálpari er til hjálpar í neyðsynd, eitt nú við sjúkrabili ella tyrlu, fær hann sum eyka samsýning kr. Fyri at gera lík í stand og leggja í kistu verður latið tað sama sum til heimasjúkrasystrar (kr. ) Stk. Minsta ómaksløn fyri at verða boðsendur á nátt (millum kl. og ) er tveir tímar umframt eykagjaldið. Stk. Tað skulu ongantíð vera meira enn tímar millum hvønn matsteðg. Tó kann, um heima/almanna- og heilsuhjálparin ynskir tað, gerðast serlig avtala millum álitisfólk og økisleiðslu. Stk. Partíðarsett, sum ynskja tað og sum í einum tríggja mánaða óbrotnum tíðarskeiði í miðal hava arbeitt meir enn % út yvir ásettu arbeiðstíðina, hava rætt til at leingja føstu arbeiðstíð sína við hesum prosenttali, og fáa tey átekning á setanarbræv sítt um, at arbeiðstíðin er longd. Stk. Heima/almanna- og heilsuhjálpari, sum fyribils røkir hægri starv í minst eina viku, eigur í hesum tíðarskeiði somu løn, sum viðkomandi hevði fingið, um viðkomandi var sett í hetta hægra starvið. Upp § Viðbøtur. Fyri klæði verða goldnar kr. árliga. Stk. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verður sum fyri tænastumenn landsins tó soleiðis, at avtalað er: Samsýning verður goldin fyri koyring við egnum bili uttan mun til, um koyringin fer fram innan ella uttan fyri kommununa, har viðkomandi heima/almanna- og heilsuhjálpari býr. Tó verður ikki goldin samsýning fyri koyring frá bústaðnum hjá heima/almanna- og heilsuhjálparanum til fyrsta stað tær møta, tað veri seg bólkahøli ella heim hjá brúkara, og frá seinasta heimi, sum heima/almanna- og heilsuhjálparin skal vitja, og til húsar aftur uttan so, at talan er um heim, sum liggur uttan fyri núverandi arbeiðsøki hjá viðkomandi heima/almanna- og heilsuhjálpara. Um broytingar verða gjørdar í verandi arbeiðsøkjum hjá heima/almanna- og heilsuhjálparum, binda partanir seg til at taka uppaftur spurningin um koyring frá húsum og heimaftur. Tá steðgur er í arbeiðstíðini, verður eisini goldin samsýning fyri koyring til og frá búðstaðnum hjá heima/almanna- og heilsuhjálparanum. Henda avtala er eitt lið í arbeiðsætlanini. Upp § Frídagar. Umframt sunnu- og halgidagar eru at rokna sum serstakir frídagar: Jólaaftan, páskaaftan, hvítusunnuaftan flaggdagur, nýggjársaftan og ólavsøkudagur. Grundlógardagur og ólavsøkuaftan aftan á kl. Stk. Verður arbeitt nevndu frídagar, verður samsvarandi frítíð latin annan dag. Stk. Heima/almanna- og heilsuhjálparar hava rætt til ein frídag um vikuna. Frídagar skulu ikki leggjast á døgum, sum frammanundan eru fastir frídagar, við undantaki av døgum, sum sambært fastari turnusskipan eru fastir frídagar hjá viðkomandi heima/almanna- og heilsuhjálpara. Upp § Frítíð. Fyri frítíð eru reglurnar í frítíðarlógini galdandi. Parttíðarsett, sum arbeiða meira enn ásettu arbeiðstíðina fáa vanliga frítíðarløn fyri lønina, tey vinna fyri hetta meirarbeiði. Um heima/almanna- og heilsuhjálpari er óarbeiðsførur, tá ið frítíðin byrjar, verður frítíðin flutt. Upp § Eftirløn Eftirlønargjaldið verður umlagt frá juni at rokna. Samstundis fer avtalan, um eftirløn til heima/almanna- og heilsuhjálparar frá juni úr gildi, og ístaðin verður fylgjandi ásett: Fyri heima/almanna- og heilsuhjálparar, ið settir eru eftir sáttmála millum Heimahjálparafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið, skal verða rindað eftirlønargjald av løn sambært setanarbrøki og fyri meirtímar (tó ikki viðbøtur o.l.), treytað av at viðkomandi hevur verið í starvi í minst ár, og meðaltímatalið er tímar ella meira. Stk. Eftirlønargjaldi juni hækkar eftirlønargjaldið % av grundlønini. juni verður eftirlønargjaldið sostatt % Frá januar verður tann parturin, sum í dag verður goldin í Verkamannagrunnin hjá FA ( %) goldin afturat í eftirløn. Sostatt verður eftirlønargjaldið januar samnlagt % Fyri tímaløntar heima/almanna- og heilsuhjálparar, ið arbeiða minni enn tímar um vikuna í miðal um árið, verður ikki goldið eftirlønargjald. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið. Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka semju um. Fyri tey yvir ár ella sum vegna heilsu ikki kunna koma í eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella líknandi. Upp § Prístalsviðgerð. Fyri prístalsviðgerð eru reglurnar í lógini um prístalsviðgerð galdandi. Upp § Barnsferð. Heima/almanna- og heilsuhjálpari, ið er við barn, skal siga leiðsluni frá mánaðir áðrenn, hon væntar at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Heima/almanna- og heilsuhjálpara verður veitt løn fyri tíðina, frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Aftrat hesum kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Heima/almanna- og heilsuhjálpari kann umframt eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaðir uttan miss í lønaraldri. Í hesum sambandi kann mannligur heima/almanna- og heilsuhjálpari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann heima/almanna- og heilsuhjálpari fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella fyri hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt heima/almanna- og heilsuhjálparanum full løn. Stk. Um heima/almanna- og heilsuhjálpari ættleiðir barn, kann hon fáa upp til vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannligur heima/almanna- og heilsuhjálpari eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. Upp § Sjúka. Tá talan er um sjúku hjá heima/almanna- og heilsuhjálpara verður víst til ásetingarnar í § í Starvsmannalógini. Viðmerking: Fyri tey ið hava ørvísi faktiskt tímatal enn setanarbrøkurin, verður løn undir sjúku ongantíð minni enn miðaltímatalið fyri teir seinastu mánaðirnar. Stk. Heima/almanna- og heilsuhjálparar hava rætt til frí við løn, tá barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár, kunnu tey fáa frí upp til dagar. Upp § Eftirsitiløn. Um heima/almanna- og heilsuhjálpari doyr, meðan hann er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi ella børn undir ár, sum hann hevur skyldu at uppihalda, rætt til eftirsitiløn í mun til uppsagnartíðina, minst tríggjar mánaðir, tó hægst mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðinum, tá starvsfólkið doyði, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Farloyvi. Heima/almanna- og heilsuhjálpara kann verða givið farloyvi uttan løn, har tað ikki stríðir ímóti áhugamálum stovnsins. Farloyvi kann verða givið í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá farloyvið er av. Tó skal heima/almanna- og heilsuhjálpari, ið hevur starvast longur enn ár, so langt, tað ber til, altíð hava rætt til í minsta lagi ára farloyvi. Upp § Uppsøgn. Mánaðarløntur heima/almanna- og heilsuhjálpari kann siga starv sítt upp við mánað freist til tann í einum mánaði. Leiðslan kann siga upp mánaðarløntan heima/almanna- og heilsuhjálpara við mánað freist til tann í einum mánaði teir fyrstu mánaðirnar, viðkomandi er í starvi. Freistin verður longd til mánaðir frá einum í mánaðinum at rokna, um viðkomandi uttan slit hevur verið mánaðarløntur heima/almanna- og heilsuhjálpari í meira enn mánaðir. Uppsagnarfreistin verður longd við einum mánaði fyri hvørji ár, mánaðarløntur heima/almanna- og heilsuhjálpari hevur verið í starvi, tó hægst mánaðir. Um mánaðarløntur heima/almanna- og heilsuhjálpari hevur framt álvarsligt brot á skyldur sínar, kann leiðslan siga honum upp beinanvegin. Stk. Er talan um at siga heima/almanna- og heilsuhjálpara úr starvi, skal setanarmyndugleikin geva avvarðandi heima/almanna- og heilsuhjálpara og Heimahjálparafelag Føroya skrivliga fráboðan um hetta, við neyvari grundgeving fyri ætlaðu uppsøgnini. Stk. Um so er, at Heimahjálparafelag Føroya metir ætlaðu uppsøgnina at vera ógrundaða, kann felagið innan eina viku krevja fund við setanarmyndugleikan. Upp § Lønarútgjaldin Mánaðarløn verður goldin afturút. Lønin verður goldin umleið í mánaðinum. Upp Partur. Tímaløntir heima/almanna- og heilsuhjálparar. § Løn og arbeiðstíð Heimahjálpari við útbúgving, ið arbeiðir minni enn tímar um vikuna í miðal, fær tímaløn, ið er / av galdandi ársløn sambært hjáløgdu lønartalvu. Lønaraldur verður latin í lutfalli til arbeiddu tíðina. Fyri heimahjálpara uttan útbúgving er tímalønin á fyrsta lønarstigi sambært galdandi lønartalvu. Fyri kvøldtímar er lønin kr. Stk. Um tímaløntur heimahjálpari/almanna- og heilsuhjálpari í -mánaða skeiðnum hevur arbeitt meira enn tíma viku í miðal, verður goldin úrtíðarløn, sum er % eyka av vanligu lønini. Upp § Barnsferð og sjúka. Fyri barnsferð og sjúku eru reglurnar í dagpeningalógini galdandi. Upp § Uppsøgn. Heima/almanna- og heilsuhjálpari, sum settur er at arbeiða sum tímaløntur, hevur tríggja daga freist at siga seg úr starvi. Arbeiðsgevari kann uppsiga heima/almanna- og heilsuhjálpara við niðanfyri standandi freistum: og mánaðin er uppsagnartíðin dagar. og mánaðin er uppsagnartíðin dagar. og mánaðin er uppsagnartíðin dagar. og mánaðin er uppsagnartíðin dagar. Eftir ár í starvi er uppsagnartíðin dagar. Heima/almanna- og heilsuhjálpari, sum hevur framt brot sambært § kann tó sigast úr starvi beinanvegin. Upp § Viðbøtur. Fyri klæði verða goldin oyru afturat tímalønini. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri tímaløntar heima/almanna- og heilsuhjálparar galda annars reglurnar í § § stk. punktum ( tíðin, ið neyðug er at ferðast húsanna millum, verður at roknað sum arbeiðstíð) og stk. og § stk. § stk. § § og § Upp Partur. Gildisreglur v.m. § Samstarvsnevnd og gerðarrættur. Trætur um tulking av hesum sáttmála verða fyrst at viðgera í samstarvsnevnd, sum hevur hesar limir: Stovnsleiðslan, deildarumboð fyri Almanna- og Heilsumálastýrið, deildarumboð fyri Fíggarmálastýrið, og tríggjar limir, sum Heimahjálparafelag Føroya tilnevna. Samstarvsnevndin kann eisini taka onnur mál sáttmálanum viðvíkjandi til viðgerðar. Stk. Fæst ikki loysn til vega í samstarvsnevndini, kann hvør parturin leggja mál um tulking av hesum sáttmála fyri gerðarætt, har hvør parturin velur tveir limir, sum í felag velja ástøðumannin. Er ikki semja, verður hann tilnevndur av Føroya Rætti. Stk. Partarnir velja sínar gerðarættarlimir í seinasta lagi dagar eftir, at hin parturin skrivliga hevur boðað frá, at hann ynskir málið fyri gerðarætt. Upp § Skyldur o.a. Leiðslan hevur skyldu til at upplýsa Heimahjálparafelag Føroya um broytingar í arbeiðsviðurskiftum og útbúgvingarviðurskiftum og gera hesar aftaná samráðingar við felagið. Upp § Gildiskoma og uppsøgn Hesin sáttmáli er galdandi frá juni og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til tann juni Upp Protokollat Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Harumframt skulu allar ótíðarhóskandi orðingar rættast til Tórshavn, tann mai Fíggarmálastýrið Heimahjálparafelag Føroya Upp Lønartalva Heima/Almanna- og heilsuhjálparar juni Lønartalva Heima/Almanna- og heilsuhjálparar juni Stk. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig) juni % juni % Stk. Almanna- og Heilsuhjálparar verða løntir eftir lønartalvuni stig Stk. Heimahjálparar, sum nema sær hesa útbúgving og arbeiða í Heimarøktini, missa ikki starvsaldur sum heimahjálparar. Framflutningur til næsta lønarstig fer fram aftan á ára fullan starvsaldur á sama lønarstigi. Er heimahjálpari settur at arbeiða minst tímar um vikuna í miðal um árið, verður fullur starvsaldur roknaður. Upp Skiftisskipan. Heimahjálapri, ið settur er í starv áðrenn oktober og sum ikki lýkur treytirnar fyri at gerðast mánaðarløntur, verður løntur sambært higartil galdandi tímalønarskipan, meðan heimahjálpari, settur í starv eftir oktober ið ikki lýkur treytirnar fyri at gerðast mánaðarløntur verður løntur eftir reglunum sambært part í sáttmálanum. Tórshavn september Føroya Landsstýri Heimahjálparafela Føroya Føroya Arbeiðarafelag Upp Álitismannaskipan fyri heimahjálparar. Í bygdum, har ella fleiri heima/almanna- og heilsuhjálparar búgva og/ella starvast, og har samlaða arbeiðstíðin hjá hesum heima/almanna- og heilsuhjálparaum er oman fyri tímar um vikuna, hava heima/almanna- og heilsuhjálpararnir rætt til at velja sær álitisfólk, ið verða vald fyri tvey ár í senn. Fyri at kunna verða valdur sum álitisfólk, skal viðkomandi hava arbeitt sum heima/almanna- og heilsuhjálpari í minsta lagi ár. Heimahjálparafelag Føroya skal góðkenna val av álitisfólki og tiltaksfólki. Stk. Álitisfólkini skulu eisini hava tiltaksfólk, ið verða vald á sama hátt sum álitisfólkið. Hesi skulu, tá álitisfólk hevur forfall, virka undir somu treytum og hava somu sømdir sum álitisfólkið. § Álitisfólkið er umboðs- og tingingarfólk hjá heima/almanna- og heilsuhjálparum mótvegis leiðsluni og skal gera sítt til at arbeiði fer siðiliga fram. Leiðslan og álitisfólkið eiga í felag at fremja eitt gott samarbeiði. § Álitisfólkið skal bera fram klagur og tilmæli frá arbeiðsfeløgum til leiðsluna. Stk. Álitisfólkið hevur eisini átalurætt viðvíkjandi ótrygd á arbeiðsplássinum. Sí annars løgtingslóg nr. frá mai § Um álitisfólk, tá samráðing er farin fram, ikki er komið til eina loysn við leiðsluna viðvíkjandi trupulleikum í arbeiðinum, sum heima/almanna- og heilsuhjálparar ikki hava kunnað góðtikið, skal málið beina vegin leggjast fyri Heimahjálparafelagið. Stk. Heima/almanna- og heilsuhjálparar kunna ikki leggja arbeiðið niður, fyrr enn nærri boð eru komin frá fakfelagi teirra. § Skyldur hjá álitisfólki skulu fremjast soleiðis, at tað sum minst tarnar arbeiðinum. Tá álitisfólk noyðast at fara úr arbeiði fyri at gera skyldur sínar, skal tað vera eftir avtalu við eftirlitsfólkið. Ber ikki til at fáa avtalu við hesi, so skal avtala gerast við leiðsluna. Í hesum føri, eins og tá leiðsla ella eftirlitsfólk boðsendir álitisfólk um mál, ið hava við heima/almanna- og heilsuhjálp ella arbeiðsviðurskifti teirra at gera, skal álitisfólkið fáa ta vanligu lønina fyri ta tíð, tað er úr arbeiði. Stk. Álitisfólk fær tænastufrí við løn til at fara á skeið, ið fakfelag teirra ella leiðslan skipar fyri, so álitisfólkið fær møguleika at útbúgva seg í samráðingarkynstri, samstarvs- og talukynstri v.m. § Álitisfólk kunnu bert verða søgd upp, eftir at arbeiðsgevarin frammanundan hevur lagt málið fram við grundgeving sínari fyri fakfelagið hjá álitisfólkinum. Stk. Álitisfólk skal, áðrenn uppsøgnin verður gjørd, hava høvi til á fundi, har arbeiðsgevari (leiðsla) eru umboðað, at føra sjónarmið síni fram. Stk. Uppsagnartíðin hjá álitisfólki er mánaðir. Álitisfólk kunnu bert verða søgd upp við haldgóðari grundgeving. § Metir álitisfólkið ella fakfelag tess, at treytirnar fyri uppsøgnini ikki eru loknar, verður málið at leggja fyri gerðarrætt samsvarandi § stk. í sáttmálanum. Stk. Kemur gerðarrætturin til ta niðurstøðu, at haldgóðar grundir ikki eru fyri uppsøgnini, og arbeiðsgevarin (leiðslan) ikki tekur uppsøgnina aftur, kann greðarrætturin áleggja arbeiðsgevarinum at rinda álitisfólkinum endurgjald, sum svarar til løn í mánaðir. § Broytingar í hesi álitismannaskipan kunnu bert gerast í sambandi við sáttmálasamráðingar. § Um so er, at ivamál taka seg upp viðvíkjandi hesi skipan skal samráðing fara fram millum samstarvsnevndina, ið er millum feløgini, leiðsluna og arbeiðsgevara. Stk. Fæst ikki semja, verður málið at leggja fyri gerðarrætt sambært § stk. í sáttmálanum. § Nevndarlimir hava rætt til ein dag um mánaðin við løn til nevndararbeiði. Tórshavn, tann september Føroya Landsstýri Edmund Joensen Súsanna Danielsen Heimahjálparafelag Føroya Føroya Arbeiðarafelag Sunneva Tyril, Jórum E. Joensen, Ingeborg Vinther Ása Djurhuus, Hildigar Djurhuus Sunrid H. Thorstinsson Upp Protokollat Tað er partanna millum semja um, at § stk. í sáttmálanum er at skilja soleiðis: Heimahjálpari settur í starv pr. okt. ið hevur arbeitt sum heimahjálpari í miðal tímar um vikuna seinastu árini, verður mánaðarløntur. Tað sama er galdandi fyri heimahjálpara, ið hevur luttikið á skeiði, og sum í miðal arbeiðir tímar um vikuna uttan mun til, hvussu leingi hann hevur arbeitt sum heimahjálpari. Uttan fyri fastlønarskipanina verður sostatt heimahjálpari -, ið hevur arbeitt minni enn ár sum heimahjálpari uttan mun til, hvussu nógvar tímar hann hevur arbeitt í miðal um vikuna -og sum ikki hevur luttikið á skeiði. Heimahjálpara, sum í løtuni, orsakað írestandi skeiðluttøku, ikki lýkur krøvini fyri at gerast mánaðarløntur, stendur í boði at luttaka á skeiði inna apríl Tímaløntir heimahjálparar, settir aftaná apríl og sum arbeiða í minst lagi tímar um vikuna, verða fastløntir aftaná ára setan, um so er, at setanarmyndugleikin hevur ábyrgdina av, at teir ikki eru slopnir á skeið. Heimahjálpari, sum er ár ella eldri og ikki hevur áræði til at fara undir útbúgvingarskeið, skal framhaldandi vera undir fastlønarskipanini. Annars skal einki aldursmark vera fyri at kunna fara á útbúgvingarskeið. Tórshavn, tann september Føroya Landsstýri Jógvan Sundstein Súsanna Danielsen Heimahjálparafelag Føroya Føroya Arbeiðarafelag Sunneva Tyril, Elsa Nielsen, Símun Abrahamsen Kirsten Danielsen Upp Protokollat um vikuliga frídagin hjá heimahjálparum eftir § stk. Eftir sáttmálanum hava heimahjálparar rætt til ein frídag um vikuna. Felagið hevur gjørt vart við, at tá heimahjálpari um vikuskifti og skal hava ein annan frídag, verður ofta ov langt millum frídagarnar. Sum dømi um hetta er nevnt, at heimahjálpari hevur frí mánadag í eini viku og fær so ikki frí aftur fyrr enn leygardag í næstu vikuni, t.v.s. at hon arbeiðir dagar uttan frídag. Partanir eru samdir um, at hetta er eitt ov langt tíðarskeið at arbeiða uttan frítíð, og eigur frítíðin bert at verða løgd soleiðis, um heimahjálpari í einstøkum føri sjálvur ynskir tað. Eisini eru partanir samdir um, at miðað verður ímóti, at tað ikki vera meira enn til dagar millum frídagarnar. Hinvegin er einki til hindurs fyri, at tað kunna vera færri enn dagar millum frídagarnar. Tórshavn, tann juni Føroya Landsstýri Atli P. Dam Súsanna Danielsen Heimahjálparafelag Føroya Føroya Arbeiðarafelag Kristin Ryan Ingeborg Vinther Martha Olsen Elsuba Petersen Upp Protokollat Partarnir eru samdir um, at berast skal so í bandi, at limir Heimahjálparafelagsins skulu hava rætt til at fáa útbúgving og eftirútbúgving sum "social- og sundhedshjælper", tá henda útbúgvning sum ætlað verður sett á stovn í Føroyum. Í hesum sambandi verður spurningurin um løn/stuðul tikin upp partanna millum. Tórshavn, tann juni Føroya Landsstýri Heimahjálparafelag Føroya/ Føroya Arbeiðarafelag Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið § Sáttmálaøki § Samráðingar- rættur § Løn § Starvsaldur § Lønút- gjalding § Eftirløn § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Tænastubúni § Arbeiðstíð § Tilkallivakt (Vakt) § Broyting í arbeiðsgongd v.m. § Setanarbræv § Sjúka § Frítíð § Barnsferð § Eftirsitiløn § Skeið § Farloyvi § Uppsøgn § Tímaløntar ljósmøður § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. § Ferða- útreiðslur § Frálæra v.m. § Álitisfólka- skipan § Samstarvs- ráð Protokollat § Uppsøgn Protokollat viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í samband við tilkallivakt § Sáttmálaøki Hesin sáttmálin er galdandi fyri ljósmøður, sum arbeiða innan Almanna- og Heilsumálastýrið/ stovnum undir landinum. Stk. Sáttmálin fevnir um ljósmøður, sum a) arbeiða á sjúkrahúsum, b) arbeiða sum økisljósmøður, c) arbeiða aðrastaðni, har útbúgving sum ljósmóðir er kravd. Stk. Starvsheiti á sáttmálaøkinum. Ljósmøður kunnu setast í starv sum: Ljósmøður. Yvirljósmøður, t.e. ljósmøður, sum undir egnari ábyrgd annaðhvørt leggja arbeiðið til rættis fyri øðrum ljósmøðrum og/ella stíla fyri ljósmøðratænastuni á einari obstetriskari deild. Leiðandi ljósmøður, t.e. ljósmøður, sum hava ábyrgd og umsitingarleiðslu av teimum ljósmøðramiðdeplum/-økjum, sum eru í Føroyum. Upp § Samráðingarrættur Samráðingarrættin hevur Ljósmøðrafelag Føroya, sum ger sáttmála við Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið. Fíggjarmálastýrið ásannar, at felagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Stk. Verður ósemja um, hvussu hesin sáttmáli skal skiljast, skal ósemjan leggjast fyri gerðarrætt, sum ger bindandi úrskurð í trætuni. Gerðarættarlimirnir verða valdir soleiðis: Ljósmøðrafelag Føroya velur tveir limir. Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velur tveir limir. Hesir báðir partarnir velja í felag fimta limin, sum skal vera ástøðumaður. Verður ikki semja um ástøðumannin, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Upp § Løn Starvsfólk, sum nevnt er í § verður lønt eftir galdandi lønartalvu fyri ljósmøður. Ljósmøður (smb. § stk. ) í lønarrammu lønarstig og Ljósmøður á lønarstigi í lønarflokki fáa eina viðbót uppá kr./mánaðin. Aftaná ár á lønarstigi verður viðbótin kr./mánaðin. Yvirljósmøður samb. § stk. í lønarrammu og fáa eina viðbót uppá kr./mánaðin (øll stigini). Leiðandi ljósmøður (smb. § stk. ) í lønarrammu fáa eina viðbót uppá kr./mánaðin. Lønin verður útroknað sum / av teimum (samb. stk. ) pensjónsgevandi lønarpørtum á teimum einstøku lønarstigunum, og haraftrat koma teir ikki-pensjónsgevandi lønarpartarnir. Uppflyting til nýtt lønarstig verður gjørd eftir tvey ára arbeiði á hvørjum lønarstigi. Stk. Lønarniðurskurðurin er frá % Stk. Tær ljósmøður (§ stk. pkt. b), sum hava starv í Sandoynni og í Vágum, hava rætt til ikki-pensjónsgevandi vaktarviðbót uppá um árið. Stk. Tann í stk. nevnda vaktarviðbót verður veitt fyri vaktartænastu í viðkomandi økjum. Stk. Hjá partsarbeiðandi verður lønin í samsvari við arbeiðstíðina. Upp § Starvsaldur Lønin hjá ljósmøðrum verður ásett eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur arbeitt sum mánaðarlønt ella hevur verið í eftirútbúgving innan tey øki, sum hesin sáttmáli fevnir um. Stk. Hevur ljósmóðir arbeitt í útlondum ella innan øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal starvsfólkið saman við nevnd í Ljósmøðrafelag Føroya og setanarmyndugleikanum áseta lønarstigið. Í slíkum førum skal avgerðin takast eftir tí, sum starvsfólkið hevur arbeitt við, og teimum royndum, sum starvsfólkið hevur innan hetta sáttmálaøkið. Stk. Tá ið ljósmóðir fer úr starvi, skal arbeiðsgevarin lata starvsfólkinum váttan fyri starvsaldur, og starvsfólkið skal vísa hesa váttan, tá ið byrjað verður á nýggjum arbeiðsplássi. Upp § Lønútgjalding Lønin verður útgoldin eina ferð um mánaðin afturút umleið í hvørjum mánaði. Viðlagdur skal vera seðil, har tilskilað er, hvat lønin er fyri. Samstundis sum lønin verður útgoldin, avgreiðir stovnurin/arbeiðsplássið sítt egna eftirlønargjald og tað gjald, sum starvsfólkið letur til eftirløn sína. Upp § Eftirløn Til onnur loysn er funnin, verður viðvíkjandi eftirløn gingið eftir sáttmálanum millum "D.A.D.J. og Amtsrådsforeningen". Sum sítt íkast í eftirlønarskipanina hjá tí, sum er í starvi, rindar viðkomandi stovnur % av teimum lønum, sum eru nevndar í § tó ikki av teimum ikki-pensjónsgevandi lønarpørtunum. Haraftrat eftirheldur stovnurin av lønini hjá starvsfólkinum % av somu lønarpørtum. Eftirlønaríkøstini verða inngoldin av stovninum til Eftirlønarkassan hjá Ljósmøðrum, og eftirløn verður latin sambært kassans samtyktum. Stk. Starvsfólkini hava umframt tey í stk. nevndu eftirlønaríkøstini ikki nakran rætt, sum er grundaður á teirra starvssetan, til eftirløn ella stuðul frá arbeiðsgevaranum. Stk. Starvsfólk, sum hava fylt ár, tá tey verða sett í starv, og sum sambært reglum í eftirlønarkassasamtyktini ikki ynskja upptøku í eftirlønarkassan, fáa ikki íkast, og frá teimum verður heldur ikki nakað eftirhildið av lønini sum umrøtt í stk. . Stk. Ljósmøður, settar sum tænastumenn, eru umfataðar av tænastumannalógini. Stk. Ljósmøður, settar sum tænastumenn, eru undir eftirlønarskipan sambært løgtingslóg um tænastumenn landsins. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Ljósmøður, sum fyribils røkja hægri starv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði somu løn, sum tær høvdu fingið, um tær vóru settar í hetta hægra starvið. Upp § Tænastubúni Starvsfólkið hevur rætt til ókeypis tænastubúna. Har hetta undantaksvís ikki ber til, verður endurgjald latið eftir galdandi reglum á økinum undir Amtsrådsforeningen for Danmark. (Upphæddirnar verða ikki dýrtíðarviðgjørdar). Upp § Arbeiðstíð Stk. Vanlig arbeiðstíð; a) Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna, íroknað tilkallivakt sambært § stk. og Um so er, at Fíggjarmálastýrið ger avtalu við onnur føroysk feløg um at seta vikutímatalið niður, verður vikutímatalið í hesum sáttmála lækkað samsvarandi. b) Miðdeplafundir: Tríggir normaltímar um mánaðin fyri hvørja ljósmóðir verða avsettir til luttøku í miðdeplafundum. c) Dagliga arbeiðstíðin verður fastløgd millum og 1/2 tíma. Tó eru møguleikar at gera avtalu um frávik, um arbeiðsgongdin á starvsstaðnum krevur tað. Henda avtala verður gjørd millum álitisumboðið/Ljósmøðrafelag Føroya og starvsstaðið/leiðsluna. d) Arbeiðstíð út um fastløgdu dagligu arbeiðstíðina verður roknað sum yvirtíð. Matarfrí, sum ásett er frammanundan, verður ikki íroknað arbeiðstíðina. Ber ikki til at leggja matartíðina fasta, verður henda roknað sum arbeiðstíð og skal tá haldast, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan skal vera styttri enn 1/2 tíma, og ljósmóðirin má tá vera til reiðar at møta til arbeiðis, um boð verða eftir henni. Stk. Kvøld- og náttarvakt. Fyri hvørjar tímar í kvøld- ella náttarvakt eigur ljósmóðirin frí í tímar. Sum kvøld- ella náttarvakt verður roknað arbeiði, sum er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar yrka-, sunnu- og halgidagar, men ikki fyri yvirtíð, tilkalli- og samdøgurvaktir. Vunnin frítíð skal samsýnast við heilum arbeiðsfrídøgum, t.e. dagar, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Tá ið ljósmóðir fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars skuldi arbeitt eftir tænastuætlanini. Henda regla umfatar ikki tímalønt, av tí at tey fáa fulla samsýning í tímaløn fyri kvøld- og náttararbeiði. Stk. Tænastuætlan. Tænastuætlan fyri arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at ljósmøður altíð vita, nær arbeiðstíðin er, og tær skulu vita vikur frammanundan, nær tær hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri leysar avloysarar. Broyting í tænastulista kann bert gerast í serstøkum førum (t.d. um starvsfólk eru sjúk) og í samráð við starvsfólkini. Verður neyðugt at broyta ætlaða frígongu av vunnari frítíð minni enn tímar frammanundan byrjan av síðstu tænastu fyri frítíðina, skal vunna tímatalið niðurskrivast við sama tali av tímum, og frítíðin kortini roknast sum hildin. Hesir arbeiðstímar skulu samsýnast annað hvørt sum yvirtíð sambært stk. ella sum boðsending uttan at hava tilkallivakt sambært stk. Viðbótin fyri broytta tíð sambært stk. verður ikki latin í hesum sambandi. Kunngerð um frídagar orsakað av serligum arbeiði, so sum yvirtíð, sunnu- og halgidagsarbeiði, boðsending í tilkallivakt v.m. skal vera givin í seinasta lagi tímar frammanundan, at byrjað verður við arbeiðinum, sum liggur beint áðrenn byrjað verður upp á frídagar. Stk. Umlagdir tímar. Um tænastulistin verður broyttur hjá ljósmóðir (leysir avloysarar undantiknir), skal hetta fráboðast í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, fær ljósmóðir kr. um tíman sum viðbót fyri broyttu tíðina. Broytt tíð er at skilja sum tíð, tá ið ljósmóðir ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingina verður vanlig arbeiðstíð. Stk. Yvirtíð. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin og við viðbót uppá % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið triði mánaðurin er lokin frá tí, at yvirtíðararbeiðið er útint, verður løn goldin fyri yvirtíðararbeiðið eftir reglunum, sum í sáttmálanum eru galdandi viðvíkjandi yvirtíðarsamsýning, t.e. tímaløn + %. Verður ljósmóðir sett at arbeiða yvir, skal hetta fráboðast í arbeiðstíðini dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, fær ljósmóðirin umframt yvirtíðarløn eina viðbót uppá kr. um yvirtíðararbeiðið varir meira enn ein tíma. Stk. Parttíðarstarvandi. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, sum avtalað er, og tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnt í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí, at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, har ikki ber til at fríganga, kann starvsstaðið og álitisumboðið hjá einum bólki av ljósmøðrum gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast, áðrenn omanfyri nevnda tíðarskeið er lokið. Ljósmóðir, sum arbeiðir parttíð, hevur ikki rætt til yvirtíð, fyrr enn farið verður út um vanligu arbeiðstíðina á starvsstaðnum. Tá parttíðarstarvandi verður sett at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hon hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki boðað frá rættstundis, skal hon, umframt yvirtíðarløn, hava eina viðbót uppá kr., varir hetta arbeiðið meira enn ein tíma. Stk. Frísamdøgur. Ljósmøður hava rætt til eitt frísamdøgur um vikuna, og henda dag kann heldur ikki verða álagt teimum tilkallivakt sambært § Arbeiðstíðin verður løgd eftir hesum reglum: a) Frísamdøgrið í vikuni skal vera minst tímar út í eitt. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. b) Tá ið viðurskiftini gera, at frísamdøgrið í vikuni ikki kann hava ta longd, sum ásett er undir a), kunnu í staðin fyri verða veitt tvey frísamdøgur. Hesi frísamdøgur skulu vera minst tímar til longdar. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. c) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir a) løgd saman, skal tað fyrsta lúka treytirnar undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. d) Verður eitt frísamdøgur við longd sum undir a) lagt saman við frísamdøgrum sum undir b), skal tað fyrsta frísamdøgrið lúka krøvini undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. e) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir b) samanløgd, skulu tvey tey fyrstu tilsamans hava longd sum nevnt undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. Verður neyðugt at broyta frítíðina, sum hoyrir til vikufrísamdøgrið ella annað frísamdøgur, sum er tímar ella meira til longdar, hjá fulltíðarstarvssettum og parttíðarstarvssettum verður arbeiðstíðin samsýnt eftir yvirtíðarreglum, sambært stk. tó fyri minst tímar. Verður eitt frísamdøgur av serligum orsøkum tikið aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givið annað frísamdøgur og eitt ískoyti í tíð svarandi til % av tí arbeiði, sum gjørt var hetta frísamdøgur, rundað upp til heilar tímar. Samlaða endurgjaldið verður tó í minsta lagi fyri yvirtímar ella tímar til frígongu. Stk. Frídagar. Sum fastir frídagar eru at rokna: Nýggjársaftan Kristi Himmalferðadagur Nýggjársdagur Hvítusunnuaftan Skírisdagur hvítusunnudagur Langifríggjadagur Ólavsøkudagur Páskaaftan Jólaaftan páskadagur jóladagur Flaggdagur jóladagur. Dýribiðidagur Sum hálvir frídagar eru at rokna: Grundlógardagur aftaná kl. Ólavsøkuaftan aftaná kl. Ljósmøður hava rætt til frí teir hálvu ella føstu frídagarnar, ella rætt til endurgjald svarandi til frí á annan hátt. Frí verður givið á annan hátt í hesum førum: a) Vanligt arbeiði ella tilkallivakt fastar ella hálvar frídagar. b) Tá ið vikufrísamdøgrið ella onnur frítíð, sambært stk. nr. fellur fastar ella hálvar frídagar. Men ikki í hesum førum: Tá ið fastur ella hálvur frídagur fellur vikudag, sum ljósmóðirin altíð hevur frí. Parttíðarstarvandi, sum hava fasta arbeiðstíð, og dagurin fellur ein dag, tey kortini hava tíðarásett vikufrísamdøgur. Frítíðin skal vera sum ásett undir stk. nr. b) ella e). Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð fastan frídag, verður endurgjald veitt í peningi sambært reglunum í stk. um yvirtíð, tó í minsta lagi fyri tíma arbeiði. Starvsstaðið og álitisfólkið/Ljósmøðrafelag Føroya kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Limir felagsins hava rætt til eyka frídagar um árið. Hesir dagar verða veittir sambært "Vegleiðing í, hvussu frídagarnir skulu fyrisitast" Stk. Yvirtíð uttan vakt. Tey, sum verða sett til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, uttan at teimum er álagt tilkallivakt sambært § fáa løn sum fyri yvirtíð sambært stk. nr. tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldið yvirtíð fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður ljósmóðir biðin til arbeiðis fleiri ferðir innan fyri tímar, fær hon tó bert løn fyri yvirtímar. Fyri arbeiði út um tímar, verður yvirtíðargjald latið fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður ljósmóðir biðin til arbeiðis í tíðarskeiði sambært stk. verður lønt eftir hesum reglum: Fleiri boðsendingar innan fyri tímar frá boðsending at rokna, verða roknaðar undir somu tíð. Verður boðsending tímar ella meira aftaná boðsending, verður samsýningin sambært fyrra stk. Stk. Samsýning fyri sunnudagar og fastar frídagar. Fyri sunnudagsarbeiði og arbeiði teir hálvu og føstu frídagarnar, sum ikki eru sunnudagar, verður latin eyka samsýning % fyri hvønn tíma arbeitt er. Arbeiði teir føstu frídagarnar, sum nevndir eru í stk. verður samsýnt við % eyka av teirri arbeiðstíð, sum arbeitt er fastan frídag. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð sunnudag, hálvan ella fastan frídag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu sambært § Starvsstaðið og álitisfólkið/Ljósmøðrafelag Føroya kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar sambært stk. um arbeitt verður nevndu dagar. Fulltíðarstarvandi (undantiknar eru ljósmøður, ið eru settar til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september og oktober-desember) verða áløgd at arbeiða meira enn seks sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu eykasamsýningini, sambært stk. Stk. Ótíðarviðbøtur (stk. og ). Fyri arbeiði leygardag millum kl. og og mánadag frá til náttarvaktin endar, verður fyri hvønn tíma goldin eykasamsýning kr. Samsýningin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. Viðbótin verður roknað í heilum tímum. Stk. Ljósmøður, sum arbeiða í kvøld- og náttarvakt, fáa eykasamsýning fyri hvønn tíma: til kr. og til kr. Henda upphæddin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. og arbeiði í tilkallivakt og samdøgursvakt, sum fella í sama tíðarbili. Ljósmøður, sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september, oktober-desember) hava meira enn kvøld- og/ella náttarvaktir, fáa fyri hesi meirarbeiði millum kl. og eina eykaviðbót aftrat, sum svarar til helvtina av eykasamsýningini, sambært stk. Henda regla er tó ikki galdandi fyri tær, sum bert eru settar til kvøld- og/ella náttarvaktir. Stk. Allar viðbøtur verða eisini veittar í frítíðarskeiðnum, undir sjúku og barnsburði. Stk. Verður arbeitt tímar ella meira út um vanliga arbeiðstíð, hevur ljósmóðirin rætt til 1/2 tíma matsteðg uttan lønarmiss. Upp § Tilkallivakt (Vakt) Stk. Slag av vakt. Ljósmóðir kann verða álagt hesi sløg av tilkallivakt: I) Tilkallivakt heimanífrá. II) Tilkallivakt úr vaktarrúmi. Ljósmøður skulu møta beinanvegin, sum tær eru boðsendar. Frammanundan tilkallivakt skal ljósmóðir hava vanligan arbeiðsdag (undantikið samdøgursvakt). Er talan um vakt I (heimanífrá) metir starvsstaðið, um flutningstíðin til arbeiðsstaðið er ov long. Um so er, má starvsstaðið meta, um vaktin skal broytast til vakt II (vaktarrúm) ella geva samsýning fyri nýtslu av egnum akfari ella fyri hýruvogn. Hetta umfatar eisini flutning til hús aftur. Vaktarrúmið skal lúka ávís minstukrøv: Vaktarrúmið skal hava sovi-, lesi- og skrivipláss umframt skápspláss. Í rúminum skal vera telefon, og atgongd skal vera til bað og toilett, tekøk og kuldaskáp. Rúmið skal kunna læsast og má ikki verða nýtt til annað endamál um dagin. Stk. Slag av vakt. Ljósmóðir kann eisini verða álagt tilkallivakt sum nevnt í stk. í eitt samdøgur (samdøgursvakt). Samdøgursvakt verður roknað til tað samdøgrið, har flestu tímarnir í samdøgrinum falla. Stk. Virðið av vakt. Tilkallivakt (tó ikki samdøgursvakt sambært stk. er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini, sambært § stk. a, við hesum virðum: Vakt I: / tíma Vakt II: / tíma. Stk. Samdøgursvakt. Samdøgursvakt er partur av vanligu vikuarbeiðstíðini sambært § stk. a) við hesum virðum: Vakt I: tímar Vakt II: tímar. Tilkallivakt verður innroknað í vikutímatalið ( tímar). Starvsstaðið eigur sostatt at bera so í bandi, at starvsfólkaskipanin er so, at vikutímatalið ikki fer upp um tímar orsakað av, at arbeitt verður við tilkallivakt. Annars verður tilkallivaktin roknað sum yvirtíð. Verður nøkrum álagt eyka tilkallivakt, verða tímarnir umroknaðir til vanligar tímar og útgoldnir sum yvirtíð sambært § stk. Stk. Broyting av vakt. Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini frá tí, sum upprunaliga er avtalað, skulu ljósmøður (tó ikki leysir avloysarar) hava boð um hetta í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, ið ljósmóðirin er til taks íroknaðir tímar, ið arbeitt verður veitt viðbót svarandi til helvtina av viðbótunum, ið nevndar eru í § stk. Stk. Boðsending. (Boðsending merkir: boðsending og tænasta veitt um telefon). Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið arbeitt verður í tilkallivakt (samdøgursvakt undantikin sambært stk. ), verður samsýnt við frí sum fyri yvirtíðararbeiði ella við yvirtíðarløn sambært § stk. minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í § stk. Haraftrat galda ásetingarnar í § stk. - Hvør boðsending telur minst tíma. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma, ið arbeitt verður. Fyri fleiri boðsendingar innan fyri sama tíma verður tó bert samsýnt við frí við yvirtíð ella yvirtíðarløn fyri ein tíma. Boðsendingin er at rokna frá tí, at boðini verða send, og til ljósmóðirin er við hús aftur. Samsýningin fyri boðsendingina er yvirtíðargjald umframt galdandi viðbøtur. Verður boðsendingin avroknað sum frídagar (tímar), verður hvør boðsendingartími niðurskrivaður við / tíma (vakt I) ella / tíma (vakt II). Verður boðsendingin avroknað við útgjalding, verður galdandi tímaløn (roknað sum í § um tímaløn í dagtænastu) niðurskrivað við / tíma (vakt I) og / tíma (vakt II). Stk. Samdøgursvaktir. Fyri samdøgursvaktir sambært stk. galda hesar reglur: Fyri teir fyrstu tímarnar, ið arbeitt verður, verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. Fyri arbeiði í meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri yvirtíðararbeiði ella yvirtíðarløn sambært § stk. Ásetingarnar í § stk. galda fyri boðsendingar sambært ) og ). Arbeiði í samdøgursvaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. ). Í samband við samdøgursvakt í sunnu-/halgisamdøgrinum v.m. verður altíð latin sunnudagsviðbót fyri tímar. Stk. Hvíld aftaná vakt. Tá ið tænastuætlanin, sambært § stk. verður gjørd, verður miðað eftir, at ljósmóðir ikki beint eftir tilkallivakt verður sett til vanligt arbeiði, hvørki dagarbeiði ella samdøgursvakt. Verður kortini álagt ljósmóðurini at hava vanligt dagarbeiði ella samdøgursvakt beint eftir tilkallivakt, og hon ikki hevur havt hvíld í tilkallivaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallivaktartíðini (fyri samdøgursvakt tó tímar), harav minst tímar skulu falla millum kl. og byrjan av komandi tænastu, skal hon ikki byrja dagarbeiði, samdøgursvakt ella frígongu, fyrr enn hon hevur fingið tíma hvíld út í eitt roknað frá seinastu boðsending í vaktartíðini. Stk. Telefongjald. Ljósmøður, sum eru settar eftir hesum sáttmála, fáa fasta telefongjaldið goldið + kr. árliga fyri samtalur. Stk. Tær í § stk. b umtalaðu ljósmøður, sum hava starv í Sandoy og Vágoy, kunnu hava arbeiði í Havn sum samdøgursvakt frá vaktarstovu, og hetta telur við í tí vanligu vikuarbeiðstíðini við tímum. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m. Tá ið avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini, ella nýggj tøkni verður tikin í nýtslu, skal starvsfólkið fáa boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættisleggingini. Krevja slík tiltøk eftirútbúgving, skal starvsfólkið hava høvi til at fáa ta neyðugu eftirútbúgvingina, so tær kunnu røkja hetta arbeiði. Upp § Setanarbræv Tá ið starv sum ljósmóðir er leyst, skal tað lýsast í "Tidsskrift for jordemødre" og í føroyskum bløðum. Tilskilast skulu starvsstað og starvsøki. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir vikarum og leysum avloysarum. Stk. Mánaðarlønt fáa fyri setanina setanarbræv, har ið starvsstað og deild eru tilskilað. Er talan um setan í fasta arbeiðstíð (t.d. kvøld- ella náttarvakt), eigur hetta at vera viðmerkt í setanarbrævinum. Harumframt eiga parttíðarsett at hava tilskilað fasta arbeiðstíð. Upp § Sjúka Ljósmøður fáa løn undir sjúku sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Verður barn hjá ljósmóðir sjúkt, hevur starvsfólkið í samband við sjúkuna rætt til frí við løn fyrsta sjúkradag barnsins. Stk. Um starvsfólk sjúkrameldar seg á frígongudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um starvsfólk sjúkrameldar seg áðrenn frígongudagurin er byrjaður, verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. Upp § Frítíð Ljósmøður fáa frítíð og frítíðarløn sambært løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald, svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá ið frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá ið farið verður úr starvi, men í staðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. Stk. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað, sum avtalað er, og hetta ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, fáa fyri hetta arbeiði % í frítíðarløn. Stk. Tá ið ljósmóðir verður sett í starv seinast mánað eftir lokna næmingatíð, verður veitt frítíð við løn eftir reglunum, sum ásettar eru fyri starvið. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur verða galdandi í sambandi við sjúku undir frígongu. Upp § Barnsferð Fyri at stovnurin kann leggja arbeiðið til rættis, skal ljósmóðirin siga frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntast at eiga. Stk. Ljósmóðirin hevur rætt til fulla løn, meðan hon er burtur frá arbeiði vegna barnsburðarfarloyvi, tó í mesta lagi í vikur fyri føðingina og tilsamans í vikur. Umframt hetta kann hon eftir umsókn fáa frí uttan løn í minst mánaðir uttan at missa starvsaldur. Í hesum føri kann mannlig ljósmóðir eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann ljósmóðirin fáa farloyvi alla barnsburðartíðina, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera til arbeiðis. Í slíkum førum verður veitt starvskvinnuni full løn. Hetta farloyvið verður ikki íroknað daga regluna viðvíkjandi sjúkradøgum. Stk. Ættleiðir kvinnulig ljósmóðir barn, kann hon eftir umsókn fáa í mesta lagi vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannlig ljósmóðir eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Upp § Eftirsitiløn Doyr ljósmóðir, sum er lønt eftir hesum sáttmála, meðan hon er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi ella børn undir ár, sum ljósmóðirin hevur skyldu at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, tó í minsta lagi mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, sum ljósmóðirin hevði deyðsdagin. Lønin í mánaðinum, tá ið ljósmóðirin doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitulønina, men verður goldin teimum, sum hava rætt til hesa eftir stk. Upp § Skeið Um skeið til frama fyri arbeiðsstaðið fellur á leygardag, sunnudag ella fastan frídag, verður veitt frígonga fyri hesar dagar. Upp § Farloyvi Ljósmøður kunnu fáa farloyvi uttan løn, um tað ikki nervar arbeiðsgongdina á stovninum. Stk. Farloyvi kann verða játtað í mesta lagi í ár. Setanarmyndugleikarnir hava skyldu at hava starv leyst, tá ið farloyvistíðin er úti. Stk. Fær ljósmóðir farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, kann ljósmóðirin fáa frí við løn við eftirlønargjaldi. Upp § Uppsøgn Uppsagnarfreistin er frá báðum pørtum sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt (sí § stk. ), verður hendan regla galdandi í samband við uppsøgn: Verður talan um at siga ljósmóðir úr starvi, skal Ljósmøðrafelag Føroya hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn Ljósmøðrafelag Føroya innan vikur hevur ummælt uppsøgnini. Stk. Metir ljósmøðrafelag Føroya uppsøgnina at vera ógrundaða, kann felagið innan ein mánað eftir uppsøgnina krevja fund við ta uppsøgdu ljósmóðurina, setanarmyndugleikarnar og felagið. Stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan ein mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velja limir hvør, og í felag velja tey tann limin: ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal Sorinskrivarin velja hann. Nevndin skipar sjálv sín arbeiðshátt. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitni. Stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi ein mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum og Ljósmøðrafelag Føroya. Um ljósmóðurin ella starvsstaðið ikki ynskir framhaldandi starvssetan, verður álagt setanarmyndugleikunum at lata ljósmóðurini endurgjald, sum nevndin ásetir; fyrst endurgjald eftir, hvussu leingi ljósmóðurin hevur verið í starvi, og síðani endurgjald eftir vanligum endurgjaldsreglum fyri mista inntøku, tá ið endurgjaldið fyri starvsstíð ikki er roknað við. Nevndin ger av, hvør ið skal rinda útreiðslurnar av nevndararbeiðinum. Upp § Tímaløntar ljósmøður. Ljósmóðir, sum í meðal arbeiðir minni enn tímar um vikuna, kann verða lønt við tímaløn. Tímalønin verður roknað í dagtænastu sum / og í kvøld- og náttartænastu sum / partur av nettoárslønini eftir starvsaldri. Stk. Er ikki annað avrátt, hava tímalønt rætt til at verða avroknað eina ferð um mánaðin. Kann lønin ikki útgjaldast í arbeiðstíðini, ella beint sum arbeiðstíðin byrjar ella endar, kann tann tímalønti fáa lønina sendandi. Tilskilað skal vera, hvat ið lønin er fyri. Upp § Starvsaldur Tá ið ljósmóðir verður sett í tímalønt starv, verður starvsaldurin roknaður eftir somu reglum sum hjá mánaðarløntum ljósmøðrum. Um ljósmóðir kann prógva minst tíma arbeiði í einum álmanakkaári uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. Starvssetan minst tímar um vikuna telur við sum fullur starvsaldur. Upp § Arbeiðstíð Í samband við § stk. og Arbeiðstíð, § stk. Yvirtíð, § stk. Sunnudagsarbeiði, § stk. Eykaviðbót fyri arbeiði leygardag og mánadag, § stk. Eykaviðbót fyri tænastu millum kl. og og § Tilkallivakt galda somu reglur fyri tímalønt sum fyri mánaðarlønt. Stk. Tímalønt, sum hava arbeitt í fylgjandi dagar (íroknað teir frídagar, sum eru fastlagdir sambært § stk. ) undan og í sambandi við ein fastan frídag, hava fyri fastar frídagar rætt til partvíst vanliga løn fyri teir tímarnar, sum arbeitt verður, og partvíst samsýning um tíman roknað á sama grundarlagi sum mánaðarlønt fáa í samsýning fyri mistar frídagar, sambært § stk. Tímalønt, sum hava minni enn arbeiðsdagar beint undan føstum frídegi, hava rætt til frammanfyri nevndu samsýning um tíman. Sama er galdandi fyri yvirtíð. Stk. Er tímatal avrátt við ljósmóður, og stovnurin ikki hevur nóg mikið av arbeiði til hetta starvsfólk, hevur tann tímalønti -um ikki stovnurin hevur boðað starvsfólkinum frá í seinasta lagi tímar, áðrenn arbeiðið átti at byrja rætt til løn fyri teir tímarnar, sum avrátt varð, at starvsfólkið skuldi arbeiða henda dagin. Upp § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. Tímalønt kunnu sigast upp við eini freist, sum verður roknað soleiðis: Fyri hvørjar fullar arbeiðsdagar, arbeitt er, er uppsagnarfreistin dagur. Stk. Tann tímalønta ljósmóðirin kemur undir galdandi lóg um dagpening í sambandi við sjúku og barnsburð. Stk. Tímalønt, sum verða biðin til tíðaravmarkað arbeiði og gerast sjúk, áðrenn arbeiðið byrjar, hava somu rættindi sum fastlønt, sambært § Stk. Tímalønt hava rætt og skyldu til eitt frísamdøgur uttan løn fyri hvørjar seks fylgjandi dagar, ið arbeitt er. Frísamdøgrini kunnu tó flytast, er tørvur á tí á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Tímalønt fáa frítíð sambært løgtingslóg frá apríl við seinni broytingum. Frítíðarlønin verður % av skattskyldugu inntøkuni almanakkaárið fyri. Upp § Ferðaútreiðslur Ferðaútreiðslur í sambandi við avloysarastørv: Til avloysarastørv í mánaðir og styttri rinda setanarmyndugleikarnir ferðaútreiðslurnar. Ferðaútreiðslur í sambandi við dagliga arbeiðið og tænastuferðir: Ljósmóðir, sett eftir hesum sáttmála, hevur rætt at fáa goldnar ferðaútreiðslur, dag- og tímapening og endurgjald fyri nýtslu av egnum akfari í tænastuørindum eftir reglunum hjá Fíggjarmálastýrinum, sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Flutningsútreiðslur í sambandi við vaktir: Ljósmóðir, sum hevur tilkalli- og samdøgurvakt heimanífrá og sum verður boðsend, fær frían flutning til og frá tænastustaðnum. Hetta er galdandi fyri ljósmøður, ið ikki hava møguleika fyri at nýta egið akfar. Fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá, fær ljósmóðirin samsýning sambært reglugerð hjá Fíggjarmálastýrinum. Ljósmøður av bygd skulu hava frían flutning til og frá tænastustaðnum í samband við vakt frá vaktarrúmi sambært reglugerð hjá Fíggjarmálastýrinum. Útkalling. Fyri luttøku í útkalling (við sjúkrabili ella tyrlu) verður latin samsýning stór kr. Stk. Í sambandi við sjúkraflutning skal ljósmóðir verða tryggjað við bili, bussi, tyrlu og flogfari. Upp § Frálæra v.m. Ljósmøður hava rætt til serliga løn fyri frálæru til næmingabólkar eftir hesum reglum: Liggur fyrireiking og frálæra í arbeiðstíðini, fæst einki endurgjald. Liggur frálæra í vanligari arbeiðstíð, og fyrireiking uttan fyri arbeiðstíð, verður endurgoldin hálv tímaløn fyri ta tíð, frálæran varir. Liggur frálæra eftir arbeiðstíð, verður endurgoldið fyri teir tímar, frálæran varir. Fyri hvørjar seks stílar ella uppgávur, sum verða rættaðir, verður goldin ein frálærutími. Stk. Goldin verður tímaløn kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til ljósmøður er tímalønin kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til aðrar fakbólkar verða goldnar kr. um tíman umframt % í frítíðarløn. Stk. Frálæra, ið verður givin um kvøldið, t.e. aftaná kl. verður samsýnd eftir § stk. umframt eitt ískoyti uppá %. Stk. Tá ið ljósmøður halda fyrilestur er lønin kr. fyri tann fyrsta tíman og kr. fyri hvønn fylgjandi tíma. Upp § Álitisfólkaskipan Á arbeiðsplássi, har ið minst ljósmøður arbeiða, hava tær rætt at velja eitt álitisfólk og varaálitisfólk. Allar reglur um álitisfólk eru somuleiðis galdandi fyri varaálitisfólk. Stk. Ljósmøður í leiðandi starvi kunnu tó ikki veljast til álitisfólk. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir o.a., sum eru galdandi fyri arbeiðsplássið/stovnin, sum heild verða hildin. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Ljósmøðrafelag Føroya og starvsfólk felagsins á arbeiðsplássinum/stovninum áleggja álitisfólkinum. Stk. Eru álitisfólk og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir samráðingar, skal málið leggjast fyri Ljósmøðrafelag Føroya. Stk. Tá ið talan er um at seta ella siga upp starvsfólk, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á arbeiðsplássinum/stovninum. Semjast partarnir ikki, skal málið fyri Ljósmøðrafelag Føroya. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, sum viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Verður ljósmóðir vald í nevndina fyri Ljósmøðrafelag Føroya, hevur starvsfólkið rætt til frí við løn at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini, tó soleiðis at tað ikki darvar arbeiðsgongdini á staðnum. Stk. Verður álitisfólk/varaálitisfólk/nevndarlimur sagt upp, skulu Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið viðgera málið. Við uppsøgnini skal fylgja nágreinilig grundgeving fyri at siga álitisfólkinum/varaálitisfólkinum/nevndarliminum upp. Henda grundgeving er grundarlagið fyri málsviðgerðini hjá Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum. Metir felagið uppsøgnina ov illa grundaða, skal álitisfólkið/varaálitisfólkið/ nevndarlimurin halda fram í starvi sínum sum álitisfólk/varaálitisfólk/ nevndarlimur Reglurnar í álitismannaskipanini eru galdandi í tvey ár frá tí at viðkomandi er farin frá sum ávíkavist álitisfólk, varaálitisfólk ella nevndarlimur. Stk. Álitisfólkaval fer fram í mars mánaði ómakaár, og felagið boðar avvarðandi stovni/arbeiðsplássi frá, hvørji eru vald til álitisfólk. Stk. Álitisfólk og nevndarlimir í felagnum hava rætt til tænastufrí við løn at luttaka á álitisfólkaskeiði. Upp § Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp Protokollat Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp § Uppsøgn Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Tá ið uppsøgnin av sáttmálanum fær gildi, og til nýggjur sáttmáli tekur við, verða ljósmøður fyribils løntar eftir teirri avtalu, sum var í gildi síðsta dag, ið sáttmálin galt. Upp Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Fyri Ljósmøðrafelag Føroya Upp Protokollat viðvíkjandi nýtslu av egnum akfari í samband við tilkallivakt Ljósmøðrafelag Føroya og Føroya Landsstýri eru samd um, at fyri nýtslu av egnum akfari í sambandi við tilkalli- og samdøgursvakt heimanífrá verður givin ein samsýning, sum samsvarar við hálvum hýruvognstaksti. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri Ljósmøðrafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Magistarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka o.a. § Eftirsitiløn § Uppsøgn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Førleika- meting. § Yrkisfelags- arbeiði § Samstarvsráð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Arbeiðstíð á Føroya Læraraskúla § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Tímaløn og tímalærarar á Føroya Læraraskúla § Tímalærarar á Føroya Læraraskúla § Tímalønir á Fróðskapar- setrinum § Úrtíðar- arbeiði § Viðbøtur § Tænastu- ferðir § Flytisam- sýning kapitul § Seravtalur § Gerðarættur § Semings- stovnurin § Gildiskoma og uppsøgn Protokollat kapitul § Øki Sáttmálin er fyri undirvísingar- og granskingarstørv, har tað er ein fyritreyt fyri setan, at tann setti hevur akademiska útbúgving, fyri fyrisitingarlig størv, har tað er ein fyritreyt, at tann setti hevur magistara útbúgving og fyri lærarar í føstum starvi á Føroya Læraraskúla. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Starvsfólk rindar % og arbeiðsgevarin % í eftirløn av lønini, ið gevur eftirløn. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfolk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka o.a. Fyri sjúku o.ø. galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Eftirsitiløn Tá ið stavsfólk doyr í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivari ella børn undir ár, sum tað uppiheldur, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinast útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið starvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Magistarafelag Føroya skrivliga dagar frammanundan. Stk. Er Magistarafelag Føroya av teirri metan, at uppsøgnin ikki er sakliga grundað, kann felagið innan mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við setanarmyndugleikan. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Førleikameting. Magistari hevur rætt at fáa sín frøðiliga førleika mettan. Stk. Í hvørjum einstøkum føri verður skikkað uttanstovnsmetingarnevnd sett at gera tilmæli um viðkomandi lýkur treytirnar samsvarandi frøðiliga førleikanum á ., ella stigi - eisini kallað adjunkt-, lektara- og professaraførleiki. Stk. Førleikakrøvini verða tey somu sum galdandi eru á Fróðskaparsetrinum. Um viðkomandi hevur veitt vísindaliga ráðgeving, eigur hon verða verða tikin við í metingina. Stk. Stovnsleiðarin (stjórin, rektarin, setursráðið) setur metingarnevndina. Útreiðslurnar av metingini ber stovnurin. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Magistarafelag Føroya. Upp § Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Arbeiðstíð á Føroya Læraraskúla Ársnormurin er tímar um árið, roknað soleiðis: Ársnormur= / * * , Stk. Lærara verður veittur ein frítíðarreuktiónssatsur uppá tímar um vikuna. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Stk. Yvirtíðarsamsýningin verður roknað soleiðis: (ársløn á stigi við almennari viðbót)/ Upp § Tímaløn og tímalærarar á Føroya Læraraskúla Yvirtíðarsamsýningin á læraraskúlanum verður roknað soleiðis: (ársløn á stigi við almennari viðbót)/ársnorminum. Upp § Tímalærarar á Føroya Læraraskúla Tímalærari A er lærari, sum lýkur útbúgvingarkrøvini til at verða settur í fast starv. Hann hevur vanliga akademiska útbúgving. Tímalønin verður roknað soleiðis: (Bruttoársløn á stigi (mag.) + viðbót)/ársnorminum. Stk. Tímalærari B er lærari, sum ikki lýkur krøvini fyri at verða settur í fast starv. Tímalønin verður roknað soleiðis: (Bruttoársløn - stig (phil))/ársnorminum. Upp § Tímalønir á Fróðskaparsetrinum Alt arbeiði, sum verður gjørt við støði í tímum, verður roknað út við grundarlagi í einum grundtímataksti. Grundtímatakstur, G =(bruttoløn á stigi+almenn viðbót)/árligt arbeiðstímatal Árligt arbeiðstímatal=galdandi ársnormur/ , Undirvísingargrundtaksurin U =G Fyrireikingarstig F =U x / Fyrireikingarstig F =U x / F er fyri venjingar, leiðbeining o.t. F er fyri fyrilestrarundirvísing o.t. Undirvísingartímaløn=undirvísingargrundtakstur+fyrireikingarstig Fyri at leggja til rættis skeið o.t. er tímalønin=grundtímatakstin, G Upp § Úrtíðararbeiði Verður drúgt úrtíðararbeiði álagt magistara, eigur hann at fáa hóskandi samsýning eftir umsókn. Samsýningin kann verða givin sum frítíð. Stk. Ásetingin í stk. er ikki galdandi fyri Læraraskúlan. Á læraraskúlanum verða teir fyrstu yvirtímarnir avspákaðir, tvs. teir verða fluttir til næsta ár. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Magistarafelag Føroya um viðbøtur og onnur viðurskifti. Stk. Viðbót verður veitt fyri at vera deildarleiðari, deildarformaður, megindeildarformaður, prorektari og stovnsleiðari. Stk. Førleikaviðbótin fellur burtur, verður deildarleiðaraviðbót veitt. Tað er tó ikki galdandi fyri setrið. Stk. Eftir meting fær magistari við professaraførleika professaraviðbót. Viðbótin kemur í staðin fyri vanligu førleikaviðbótina. Stk. Stovnsleiðarunum á landsskjalasavninum, fornminnisavninum og nátturugripasavninum verður veitt stovnsleiðaraviðbót, sum er munurin millum løn hansara (skalaløn+almenna viðbót) og tænastumannaløn á lønarstigi netto. Stk. Rektaranum á setrinum verður veitt rektaraviðbót, sum er munurin millum løn hansara (skalaløn+almenna viðbót) og tænastumannaløn á lønarstigi netto. Stk. Er fyritreyt fyri at sálarfrøðingur kann røkja starv sítt, at hann hevur autorisatión, fær hann autorisatiónsviðbót. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Fíggjarmálastýrið og Magistarafelag Føroya. Upp § Gerðarættur Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum verða lagdir fyri ein gerðarætt, ið hevur limir: Hvør av pørtunum velur lim, ið saman velja ein uppmann sum triðja lim. Fæst ikki semja um val av uppmanni, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Partarnir kunnu avtala, at í gerðarrættinum skulu vera limir. Upp § Semingsstovnurin Geva samráðingarnar um nýggjan sáttmála einki úrslit, eru partarnir samdir um, at spurningurin skal verða viðgjørdur eftir reglunum hjá "Semingsstovninum", sb. lóg nr. frá mars við seinni broytingum. Partarnir vátta, at teir ætla at halda reglurnar í hesari lóg. Upp § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann november Magistarafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp Protokollat millum Fíggjarmálastýrið og Magistarafelag Føroya Magistarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið eru samd um, í sáttmálaskeiðnum, at endurskoða lønar- og viðbótarskipanina á sáttmáløkinum hjá Magistarafelag Føroya. Tað, ið hugsað verður um, er m.a. Ph.d lesandi og setan av fólki við Ph.d útbúgving. Argir, tann november Magistarafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið fyri maskinmeistarar í almennari tænastu á landi § Starvsetan og uppsøgn § Arbeiðstíð § Løn § Viðbøtur § Úrtíðarlønir § Eftirlønar- trygging § Avspasering § Tilkallivakt § Tænastuferðir § Flytisamsýning § Fyribils tænasta í hægri starvi § Fastir frídagar § Frítíðarreglur § Farloyvi § Skeiðvirksemi § Samsýning fyri undirvísing § Barnsferð § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn § Uppsøgn § Álitisfólk og nevndarlimir § Samstarvsráð § Samráðingar og seming § Tulking av sáttmálanum § Seravtalur § Limagjald § Gildi sáttmálans Ískoyti § STARVSETAN OG UPPSØGN Hesin sáttmálin er galdandi fyri maskinmeistarar í almennari tænastu á landi. Stk. Tá ið starv er leyst, skal lýsast eftir maskinmeistara til stovnin, og verður, hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar, og hvørjum lønarflokki, starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá íð lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Stk. Uppsagnarfreistin frá arbeiðsgevara er mánaði til tann seinasta í einum mánaða í fyrstu mánaðar starvstíð. mánaða uppsøgn til tann seinasta í einum mánaða eftir mánaðar starvstíð. Uppsagnarfreistin verður longd við mánaða fyri hvørt starvsárið, tó longst í mánaðar. Stk. Uppsøgn maskinmeistarans skal gevast við mánaða freist til seinast í einum mánaði. Stk. Annars er starvsmannalógin altíð galdandi. Upp § ARBEIÐSTÍÐ Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna, tíma mattíð um dagin íroknað. Arbeiðstíðin á hvørjum einstøkum stovni verður at leggja í samráð millum Maskinmeistarafelagið og avvarðandi stovn við góðkenning Landsstýrisins, tó soleiðis, at leygardagur verður frídagur, har hetta letur seg gera. Stk. Fyri maskinmeistarar við niðursettari arbeiðstíð verður lønin roknað lutfalsliga í mun til niðursetta tímatalið. Er talan um arbeiðstíð minni enn tímar, verður lønaraldurin roknaður lutfalsliga í mun til niðursetta tímatalið. Aðrar arbeiðstíðir roknast at geva fullan lønaraldur. Upp § LØN Maskinmeistarar verða løntir eftir hjáløgdu lønartalvu. Tann mars hækkar lønin % ( stig). Tann mars hækkar lønin % ( stig). Sáttmálafrídagarnir fella burtur januar Viðbøtur afturat lønini verða veittar av Landsstýrinum eftir samráðingar við Maskinmeistarafelagið. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Lønaraldur (anciennitet) er hin sami sum próvtøkualdurin, um so er, at viðkomandi síðan lokið prógv hevur tikist við fakligt arbeiði. Lønaraldur verður rundaður uppeftir til heilan mánað. Stk. Maskinmeistarafelagið og Fíggjarmálastýrið kunnu koma ásamt um hægri lønaraldur enn tann í stk. umrødda, tá serligar umstøður gera seg galdandi. Upp § VIÐBØTUR Leiðaraviðbót: Verður maskinmeistari settur í starv, sum arbeiðsliga, fyrisitingarliga ella á annan hátt hevur eina slíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytum fyri niðanfyri ásettu lønum v.m., verður veitt honum viðbót svarandi til eina í hjálagda ískoyti til sáttmálan givna mánaðarliga upphædd. Viðbøtur og møguligar aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu millum Føroya Landsstýri og Maskinmeistarafelagið. Stk. Yvirtíðarviðbót: Seravtalur kunnu gerast um viðbót fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð og fyri yvirtíð. Upp § ÚRTÍÐARLØNIR Úrtíðararbeiði eigur helst ikki at vera. Stk. Fyri álagt úrtíðararbeiði verður goldin úrtiðarløn afturat vanligu dagtímalønini soleiðis: Fyri ., og tíman verður goldið %. Fyri og fylgjandi yvirtímar og fyri arbeiði leygardagar, sunnudagar og teir í § nevndu frídagar %. Úrtíðargjald verður latið fyri hvønn 1/2 byrjaðan tíma. Stk. Tímalønin er bruttoárslønin býtt sundur við Bruttoárslønin er løn og harafturat møgulig persónlig eykagjøld. Maskinmeistarar hægri enn á lønarflokki, deildarleiðarar, stovnsleiðarar og aðrir, sum fáa viðbót eftir § stk. fáa ikki úrtíðarløn. Tó kann, um álagt verður teimum drúgt úrtíðararbeiði, verða veitt teimum hóskandi samsýning eftir umsókn. Upp § EFTIRLØNARTRYGGING Frá mars til mars verður eftirlønin óbroytt % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Tann mars hækkar eftirlønin %, soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Stk. Arbeiðsgevarin rindar alt eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera semju um eftirlønarskipan áðrenn mai Stk. Fyri maskinmeistarar, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingar-skipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Maskinmeistari kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønar-gjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi Stk. Maskinmeistari, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Alt eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § AVSPASERING Um maskinmeistari sjálvur ynskir, at so skal vera, og arbeiðið eftir ætlan viðkomandi stovns loyvir hesum, tá skal tað bera til, at maskinmeistari fær frítíð ígildis úrtíðararbeiði í mun til ásetingarnar í § stk. í hesum sáttmála. Ber ikki til at halda frí, tá maskinmeistari ynskir tað, skal avtalast, nær uppsparda frítíðin kann verða hildin í staðin. Maskinmeistari kann krevja, at hetta verður innan mánaðir. Har arbeitt verður eftir vaktarlista, skal tann avtalaða frítíðin fyri úrtíðararbeiði viðmerkjast í vaktarskipanini, áðrenn hon verður hildin. Upp § TILKALLIVAKT Maskinmeistarar, sum yrkadagar hava tilkallivakt afturat vanligari arbeiðstíð, fáa vaktargjald Fyri tilkallivakt vikuskifti og halgidagar verður latið vaktargjald Vikuskiftis tilkallivaktin byrjar eftir arbeiðstíð fríggjadag og endar mánamorgun til vanliga arbeiðstíð. Upp § TÆNASTUFERÐIR Samsýning fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum og dag- og tímapeningur á tænastuferð og útiviðbót er hin sama sum fyri tænastumenn landsins, ella sambært serligari avtalu millum Maskinmeistarafelagið og Føroya Landsstýri. Upp § FLYTISAMSÝNING Um kravt verður av maskinmeistara, at hann flytir í annað stað at búgva, verða flutningsútreiðslur hansara av húski og húsbúnaði samsýndar honum eftir rokning. Upp § FYRIBILS TÆNASTA Í HÆGRI STARVI Maskinmeistarar, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning, fyribils røkja hægri starv í meira enn arbeiðsdagar samfelt, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vórðu settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, íð standast av hægra starvinum. Upp § FASTIR FRÍDAGAR Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagurin, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Upp § FRÍTÍÐARREGLUR Maskinmeistara, sum er settur í starv samstundis við ella aftaná, at frítíðarárið byrjar, verður ikki veitt frítíð uttan so, at hann í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara frammanundan hevur vunnið sær frítíðarrætt undan byrjan frítíðarársins. Tá skal hann kunna halda ta frítíð, honum tilkemur, móti at lata frá sær / av mánaðarlønini fyri hvønn dag av teirri frítíð, hann á henda hátt fær. Stk. Maskinmeistari, íð er settur í starv seinni enn mánaðir áðrenn frítíðarárið er byrjað, eigur 1/2 frídag fyri hvønn mánað, hann hevur verið í starvi, áðrenn frítíðarárið byrjar. Hevur maskinmeistari, áðrenn hann verður settur í starv, fingið frítíðarrætt í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara, skal hann, í samsvar við reglurnar í stk. ., kunna halda hesar frídagar saman við frítíðini, hann fær í nýggja starvinum. Stk. Maskinmeistari, íð hevur verið meira enn mánaðir í starvi, áðrenn frítíðarárið byrjar, fær frítíð við løn yrkadagar. Stk. Maskinmeistara, sum heldur frí við løn, verður veittur frítíðarpeningur, sum er 1/2 % av føstu árslønini og % av útgoldnari úrtíðarløn. Upp § FARLOYVI Maskinmeistara skal verða loyvt at fáa farloyvi uttan løn, um so er, at tað ikki stríðir ímóti stovnsins áhugamálum. Um so er, at maskinmeistari fær farloyvi í samband við útbúgving, íð tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir kunna koma ásamt um farloyvi við løn ella niðursettari løn. Farloyvi verður givið í upp til ár í senn, tó í mesta lagi ár út í eitt, og er tað skylda stovnsins, at starvið er opið, tá viðkomandi kemur aftur, Tó skulu maskinmeistarar, íð hava starvast longur enn ár, so vítt gjørligt altíð hava rætt til minst ára farloyvi. Upp § SKEIÐVIRKSEMI Tá skeiðvirksemi fer fram eftir ynski stovnsins, skal avvarðandi stovnur útvega luttakarunum prógv fyri tað, skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeiðvirksemi er lagt og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglurnar í § galdandi. Upp § SAMSÝNING FYRI UNDIRVÍSING Maskinmeistarar hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking til undirvísing eftir hesum reglum. Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð, verður eingin samsýning givin. Er undirvísingin uttan fyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri tímar, frálæran er. Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst verður. Samsýning Tímaløn kr. , Upp § BARNSFERÐ Maskinmeistari, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá mánaðir, áðrenn hon væntar sær at eiga. Stk. Maskinmeistara verður veitt full løn fyri tíðina frá tí, hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing og tilsamans vikur. Harafturat kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann maskinmeistari fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt maskinmeistarum full løn. Upp § SJÚKA, FRÍTÍÐARLØN OG EFTIRSITILØN Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í starvsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Maskinmeistarar, íð halda frítíð við løn, fáa í serligum frítíðargjaldi 1/2 % av lønini í álmanakkaárinum frammanundan og % av úrtíðarlønini. Stk. Maskinmeistari kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Stk. Á samband við barnsferð hjá hjúnafelaga ella ættleiðing kann maskinmeistari fáa frí í mánaða uttan løn og uttan miss í lønaraldri. Upp § UPPSØGN Møgulig uppsøgn av maskinmeistara verður at boða viðkomandi skrivliga við grundgeving fyri uppsøgnini. Stk. Er Maskinmeistarafelagið av teirri meting, at uppsøgnin er ikki sakliga grundað, kann felagið áðrenn mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við Føroya Landsstýri. Upp § ÁLITISFÓLK OG NEVNDARLIMIR Tá tað á eini deild starvast í minsta lagi limir í Maskinmeistarafelagnum, hava hesir limir rætt til at velja sær eitt álitisfólk, sum ikki kann verða uppsagt, uttan uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Føroya Landsstýri og Maskinmeistarafelagið. Stk. Til álitisfólk kann bert veljast tann, íð hevur fulltíðarstarv og hevur arbeitt á viðkomandi deild í minsta lagi ár uttan so, at tað av serligum umstøðum gerst neyðugt at víkja frá hesum. Stk. Bert virknir limir í Maskinmeistarafelagnum kunnu veljast til álitisfólk. Stk. Valið hevur ikki gildi, fyrr enn tað er góðkent av Maskinmeistarafelagnum og fráboðað leiðsluni á viðkomandi stovni. Henda fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir, mattíðir v.m., íð eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunnar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll tílík mál, sum av felagnum eru løgd til tess. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunnar, skal tað leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, framflutning, flyting ella uppsøgn, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á viðkomandi deild. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, íð viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Stk. Um starvsfólk er valt í nevnd felagsins, skal tí verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Formaðurin ella Landsstýrið gera stovninum vart við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Stk. Tá álitisfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer Landsstýrið at viðgera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Upp § SAMSTARVSRÁÐ Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráði skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av Landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrikisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Landsstýrið ásannar, at yrkisfelagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Upp § SAMRÁÐINGAR OG SEMING Er sáttmálin uppsagdur, og partarnir ikki koma ásamt, ella annar parturin ber seg undan samráðingum, binda partarnir seg til at fáa samráðingar framdar við uppílegging av semingsstovninum. Upp § TULKING AV SÁTTMÁLANUM Stk. Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá íð annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleikan til valið, ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur hin parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættarinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðini og tekur støðu til í sínum úrskurði, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað v.m. Stk. Gerðarrætturin hevur skyldu til í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § SERAVTALUR Á sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Føroya Landsstýri og Maskinmeistarafelagið. Upp § LIMAGJALD Fíggjarmálastýrið gevur Føroya Gjaldstovu boð um at taka limagjaldið burturav lønini, áðrenn hon verður útgoldin. Hetta verður gjørt eftir nærri avtalu millum Maskinmeistarafelagið og Fíggjarmálastýrið. Upp § GILDI SÁTTMÁLANS Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp av báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars `A Argjum august MASKINMEISTARAFELAGIÐ FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ Upp Ískoyti Viðbøtur pr. mánaða eftir § stk. í sáttmálanum a. kr. f. kr. k. kr b. kr. g. kr. l. kr. c. kr. h. kr. m. kr. d. kr. i. kr. n. kr. e. kr. j. kr. o. kr Viðbøturnar verða veittar av Fíggjarmálastýrinum í hvørjum einstøkum føri aftaná samráðingar við Maskinmeistarafelagið. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Maskinmeistarafelag fyri maskinmeistarar/motorpassarar á vaktarskipunum " Tjaldri" og "Spógvin" § Starvsetan og uppsøgn § Arbeiðstíð § Hýra § Lønar- og tænastualdur § Flokking av størvum § Úrtíðarlønir § Viðbøtir § Eftirlønartrygging § Skipanarreglur § Fyribils tænasta í hægri starvi § Fyribils hjálp v.m. § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn § Kostpeningur § Tænastufrí § Skeiðvirksemi § Samsýning fyri undirvísing § SIT- næmingar § Tænastuferðir § Eyðkennisbúnar § Limagjald § Álitisfólk og nevndarlimir § Samstarvsráð § Samráðingar og seming § Tulking av sáttmálanum § Gildi sáttmálans § STARVSETAN OG UPPSØGN Hesin sáttmálin er galdandi fyri maskinmeistarar/motorpassarar á vaktar- og bjargingarskipum landsins. Stk. Tá ið starv er leyst, skal lýsast eftir maskinmeistara til stovnin, og verður hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar og hvørjum lønarflokki, starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Tá fólk verða sett í starv, annaðhvørt sum avloysari ella í fast starv, skal hetta verða gjørt aftaná samráðing við viðkomandi maskinstjóra. Stk. Fyrstu mánaðir eru royndartíð. Stk. Uppsagnarfreistin frá arbeiðsgevara er mánaður til tann seinasta í einum mánaða í fyrstu mánaðar starvstíð. mánaða uppsøgn til tann seinasta í einum mánaða eftir mánaðar starvstíð. Uppsagnarfreistin verður longd við einum mánaða fyri hvørt Starvsárið, tó longst í mánaðar. Stk. Uppsøgn maskinmeistarans/motorpassarans skal gevast við mánaða freist til seinast í einum mánaða. Stk. Annars er starvsmannalógin altíð galdandi. Upp § ARBEIÐSTÍÐ Vanliga arbeiðstíðin hjá manningunum á "Tjaldrinum", og "Spógvanum" er tvær vikur á tímar og síðani frí í vikur. Upp § HÝRA Maskinmeistarar/motorpassarar verða løntir eftir hjáløgdum lønartalvum. Tann mars hækkar lønin % ( stig) Tann mars hækkar lønin % ( stig) Sáttmálafrídagarnir fella burtur Januar Stk. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Maskinmeistarar hava rætt til at fáa lønina útgoldna umleið tann í hvørjum mánaða. Upp § LØNAR- OG TÆNASTUALDUR Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur innan skipum landsins, skulu tey verða innplaserað eftir hesum. Avgerð um plasering verður at taka aftaná samráðingar millum avvarðandi stovn/Landstýrið og Maskinmeistarafelagið. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum maskinmeistari. Stovnurin skulu í tílíkum førium senda málið til Maskinmeistarafelagið til ummælis. Stk. Manningarnar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður maskinmeistari/motorpassari í landsins tænastu fluttur í hagri starv innan skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn, hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursviðbót frá sama mundi sum frammanundan uttan so, at framflutningurin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftaná framflutningin. Upp § FLOKKING AV STØRVUM Manningarnar á vaktar- og bjargingarskipunum "Tjaldrið" og "Spógvin" verða løntar sambært hjáløgdu lønartalvu soleiðis: Maskinstjóri verður løntur í lønarrammu meistari - meistari - Stk. Tá nýggj skip koma, skal samráðing verða millum Landsstýrið og Maskinmeistarafelagið um bólking av teimum. Upp § ÚRTÍÐARLØNIR Manningarnar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandis- ella sunnu- og halgidagar, tá henda er viðroknað í føstu lønina. Verður ein boðsendur til arbeiðis í tí í § ásettu frítíð, til dømis tá skipini eru til umvælingar og eftirlit, eins og skeiðvirksemi kemur fyri, verður latin úrtíðarløn soleiðis: Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í avvarandi lønarflokki + % um tímin verður latin yrkadagar. Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í avvarandi lønarflokki + % um tímin verður latin sunnu- og halgidagar, flaggdagin, 1/2 grundlógardag, ólavsøkudag og 1/2 ólavsøkuaftan. Stk. Hevur maskinmeistari/motorpassari upparbeitt úrtíð samb. stk. skal tað verða viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa tíð útgoldnað ella lagda afturat árligu frítíðini. Tá skal henda avspasering verða roknað ígildis úrtíðarlønini. Stk. Tá skip hjá vaktar- og bjargingartænastuni eru seinkað av, at sleip/bjarging strekkir seg inn í avspaseringstíðina hjá manningunum, so at tær av hesi orsøk ikki sleppa til hús avloysingardagin, fáa tær somu løn og avspasering sum fyri siglitíð eftir vanligari vaktarskipan + % yrkadagar og % sunnu- og halgidagar, tó ikki minni enn fyri tímars arbeiði. Hetta er at skilja soleiðis, at um skipið t.d. kemur inn dagin eftir, meira enn tímar aftaná, at manningarskiftið var ætlað, men tó so tíðliga á degi, at allir sleppa heim, verður bert goldið fyri tímars arbeiði. Stk. er bert galdandi, um skipið er seinkað meira enn tímar roknað frá vanliga fyriskipaðari avloysing (manningarskifti): Stk. Verður í mistu avspaseringstíðini eftir stk. arbeitt í meira enn tímar um døgnið (vaktarbrot) verður latin sama tímaløn fyri meirarbeiðið sum fyri fyrstu tímarnir eftir stk. Stk. Fastir frídagar eru jólaaftan og og jóladagur. Manningarnar kunnu ikki bera seg undan, um álagt verður teimum at sigla nevndu dagar. Um silgt verður, verður úrtíðarløn latin samb. stk. Upp § VIÐBØTIR Leiðaraviðbót: Verður maskinmeistari settur í starv, sum til arbeiði, fyrisiting, førleika ella annð hevur slíka serstøðu, at tær vanligu fyritreytirnar fyri ásettu lønum o.ø. ikki hava gildið her, eiga partarnir sínamillum at gera seravtalur um viðbøtur afturat lønini og møguliga aðrar treytir. Stk. Yvirtíðarviðbót: Seravtalur kunnu gerast um viðbót fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð og fyri yvirtíð. Upp § EFTIRLØNARTRYGGING Frá mars til mars verður eftirlønin óbroytt % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Stk. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Stk. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum Stk. Arbeiðsgevarin rindar alt eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera semju um eftirlønarskipan áðrenn mai Stk. Fyri maskinmeistarar, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingar-skipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Maskinmeistari kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønar-gjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi Stk. Maskinmeistari, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Alt eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § SKIPANARREGLUR Maskinmeistarar/motorpassarar taka ikki lut í bjargingarløn. Tó kann veitast teimum samsýning, tá talan er um bjarging av útlendskum skipum. Stk. Fyri bjarging/sleip av útlendskum skipum verður latin manningunum % av endurgjaldinum í samsýning, sum verður býtt millum menninar í mun til føstu løn teirra. Stk. Fyri arbeiði í samband við sleip/bjarging av "deyðum" skipum uttan fyri havn verður goldið maskinmeistara/motorpassara samsýning, sum er / av samlaðu árslønini á viðkomandi lønarstigi í avvarðandi lønarflokki + % um tíman yrkadagar og / + % sunnu- og halgidagar. Nevnda samsýning verður bæði goldin teimum sum hava vakt og teimum, sum áttu at verið í frívakt. "Deyð skip" eru skip, haðani manningin er rýmd, ella sum av aðrari orsøk ikki hava manning umborð. Stk. Fyri kaving verður goldið kavarum og hjálparmonnum samsýning sambært teimum av Prísráð Føroya góðkendu gjøldum fyri kaving. Stk. Undir sáttmálaloysi kunnu manningarnar ikki bera seg undan at taka lut í bjargingartænastuni. Upp § FYRIBILS TÆNASTA Í HÆGRI STARVI Maskinmeistarar/motorpassarar, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslag, fyribils røkja hægri størv í minst eina vakt samfelt, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í starvið, treytað av, at teir yvirtakað tær arbeiðsuppgávur, íð standast av hægra starvinum. Upp § FYRIBILS HJÁLP v.m. Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki, sambært egnan lønar- og tænastualdur, vunnin innan skipum landsins. Tá ein av manningini í avspaseringstíð síni avloysir annan, fær hann somu løn sum eftir vanligari vaktarskipan. Upp § SJÚKA, FRÍTÍÐARLØN OG EFTIRSITILØN Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í stavsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Maskinmeistarar/motorpassarar, ið halda frítíð við løn, fáa í serligum frítíðargjaldi % av lønini í álmanakkaárinum frammanundan og % av úrtíðarlønini. Stk. Maskinmeistari/motorpassari kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Stk. Í samband við barnsferð hjá hjúnarfelaga ella adoptión kann maskinmeistari/motorpassari fáa frí í mánaða uttan løn uttan miss í lønaraldri. Upp § KOSTPENINGUR Manningarnar eiga rætt til frían kost í arbeiðstíðini. Stk. Maskinmeistarar/motorpassarar eiga frítt uppihald, um teir ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið tað ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur. Ber ikki til at sova umborð, verður veitt nátttarviðbót. Dag- og tímapeningur og náttarviðbót verða sum fyri tænastuferðir hjá tænastumonnum landsins. Upp § TÆNASTUFRÍ Maskinmeistarum/ motorpassarum kann verða givin tænastufrí uttan løn, har tað ikki stríðir móti stovnsins áhugamálum. Tænastufrí kann verða givin í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá tænastufrítíðin er endað. Stk. Um so er, at maskinmeistari/motorpassari fær farloyvi í samband við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir kunna koma ásamt um farloyvi við løn ella við niðursettari løn. Upp § SKEIÐVIRKSEMI Tá skeiðvirksemi fer fram eftir ynski stovnsins, skal avvarðandi stovnur útvega luttakaranum prógv fyri tað, skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeiðvirksemi er lagt og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglunar í § galdandi. Upp § SAMSÝNING FYRI UNDIRVÍSING Maskinmeistarar hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking til undirvísing eftir hesum reglum. Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð, verður eingin samsýning givin. Er undirvísingin uttan fyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri tímar, frálæran er. Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst verður. Samsýning Tímaløn kr. , Upp § SIT NÆMINGAR "Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið binda seg til at fáa í lag eina starvsvenjingarskipan fyri SIT-næmingar í maskintøkni umborð á onkrum av skipum landsins. Skipanin skal setast í verk, tá allir formalitetir við Undirvísingar- og Mentamálastýrið eru greiddir. Her meinast við útbúgvingarbók og góðkenning av starvsvenjingarplássi o.a. Løn skal eisini verða ásett, áðrenn skipanin verður sett í verk". Upp § TÆNASTUFERÐIR Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins. Upp § EYÐKENNISBÚNAR Viðvíkjandi eyðkennisbúnum verður víst til reglugerð frá okt. um eyðkennisbúnar hjá manningum á vaktar- og bjargingarskipum landsins. Upp § LIMAGJALD Føroya Landstýri gevur Føroya Gjaldstovu boð um at taka limagjald av lønini, áðrenn hon verður útgoldin. Hetta verður gjørt eftir nærri avtalu millum MF. og FL. Upp § ÁLITISFÓLK OG NEVNDARLIMIR Tá tað á einum skipi starvast í minsta lagi limir í Maskinmeistarafelagnum, hava hesir limir rætt til at velja sær eitt álitisfólk, sum ikki kann verða uppsagt, uttan uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Føroya Landsstýri og Maskinmeistarafelagið. Stk. Til álitisfólk kann bert veljast tann, ið hevur fulltíðarstarv og hevur verið umborð á viðkomandi skipinum í minsta lagi ár uttan so, at tað av serligum umstøðum gerst neyðugt at víkja frá hesum. Stk. Valið hevur ikki gildi, fyrr enn tað er góðkent av Maskinmeistarafelagnum og boðað leiðsluni á avvarandi stovni. Hendan fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, og fyriskipanir, mattíðir v.m., ið eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll tílík mál, sum av felagnum eru løgd til tess. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunar, skal tað leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, framflutning ella uppsøgn, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarandi skipi. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Stk. Um maskinmeistari/motorpassari eru valdir í nevnd felagsins, skal teimum verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Formaðurin ella Landsstýrið gera stovninum vart við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Stk. Tá álitisfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer Landsstýrið at viðgerða slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Upp § SAMSTARVSRÁÐ Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráði skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av Landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrikisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Landsstýrið ásannar, at yrkisfelagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Upp § SAMRÁÐINGAR OG SEMING Er sáttmálin uppsagdir, og partarnir ikki koma ásamt, ella annar parturin ber seg undan samráðingum, binda partarnir seg til at fáa samráðingar framdar við uppílegging av semingsstovninum. Upp § TULKING AV SÁTTMÁLANUM Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleika til valið, ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur hin parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðini og tekur støðu til í sínum úrskurði, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað v. m. Stk. Gerðarrætturin hevur sjálvur skyldu til í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § GILDI SÁTTMÁLANS Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp av báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars Á Argjum august MASKINMEISTARAFELAGIÐ FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið fyri maskinmeistarar á Strandfaraskipum Landsins § Starvsetan og uppsøgn § Arbeiðstíð § Hýra § Vaktargjøld § Úrtíðarlønir § Fastir frídagar § Avspáking § Lønar- og tænastusldur § Eftirlønar- trygging § Flokking av størvum § Viðbøtur § Fyribils tænasta í hægri starvi § Fyribilshjálp v.m. § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn § Kostpeningur § Eyðkennisbúnar § Tænastuferðir § Skeiðvirksemi § Samsýning fyri undirvísing § SIT-næmingar § Tænastufrí § Álitisfólk og nevndarlimir § Samstarvsráð § Samráðing og seming § Tulking av sáttmálanum § Gildi sáttmálans § STARVSETAN OG UPPSØGN Hesin sáttmáli er galdandi fyri maskinmeistarar/motorpassarar á Strandferðsluni. Stk. Tá ið starv er leyst, skal lýsast eftir maskinmeistara til stovnin, og verður hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar og hvørjum lønarflokki, starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Stk Uppsagnarfreistin frá arbeiðsgevara er mánaður til tann seinasta í einum mánaði í fyrstu mánaða starvstíð. mánaða uppsøgn til seinast í einum mánaða eftir mánaða starvstíð. Uppsagnarfreistin verður longd við mánaða fyri hvørt starvsárið, tó longst í mánaðir. Stk Uppsøgn maskinmeistarans/motorpassarans skal gevast við mánaða freist til seinast í einum mánaða. Stk Annars er Starvsmannalógin altíð galdandi. Upp § ARBEIÐSTÍÐ Arbeiðstíðin er tímar um vikuna. Í innanoyggja sigling skal henda liggja millum kl. og Stk. Arbeiðstíðin skal verða gjørd upp hvørja viku sær. Stk. Er normaltímatalið fyri ta avspaseringsskipan, ið viðkomandi skip siglir undir, ikki útfylt, skal viðlíkahaldsarbeiði gerast, so tíðin verður útfylt. Stk. Verður siglt teir í § nevndu frídagar, skal arbeiðstíðin roknast við tí tímatali, ið skipið vildið verið í tænastu undir vanligum umstøðum eftir ferðaætlanini, tó í mesta lagi við tí tímatali, ið svarar til ein normaldag í tí avspaseringsskipan, viðkomandi skip í løtuni siglir undir. Verður ikki siglt slíkar dagar, verður roknað á sama hátt, tó verður eingin úrtíð goldin. Stk. Yrkadagar, har eingin sigling er, hava manningarnar skyldu til at arbeiða umborð tað tímatal, íð skipið vildið verið í tænastu eftir galdandi ferðaætlan. Stk. Fyriskrivaðar mattíðir verða, har vaktarskipan er, ikki roknaðar sum arbeiðstíð, tó í mesta lagi tíma hvørja ferð og hægst eina ferð um dagin. Stk. Verður arbeiðssteðgur, skal hann vara minst tímar samanhangandi, áðrenn hann kann dragast frá arbeiðstíðini. Stk. Arbeiðstíðin innan vanliga ferðaætlan yrkadagar má bert slítast hægst eina ferð um dagin. Stk. Um eykatúrar fella millum kl. og kl. verður altíð úrtíð goldin. Stk. Teir, íð eru við skipum eftir frammanundan fastlagdari vaktarskipan hava skyldu at taka við tilkallivakt frá tí, at arbeiðsdagurin er lokin, til møtt eigur at verða morgunin eftir eftir galdandi vaktarskipan. Stk. Partarnir eru samdir um, at føst vaktarskipan ikki verður løgd soleiðis tilrættis, at maskinmeistari/motorpassari arbeiðir á meira enn einum skipi um dagin. Upp § HÝRA Maskinmeistarar/motorpassarar verða løntir eftir hjáløgdum lønartalvum. Tann mars hækkar lønin % ( stig) Tann mars hækkar lønin % ( stig) Sáttmálafrídagarnir fella burtur januar Stk. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Maskinmeistarar hava rætt til at fáa lønina útgoldna umleið tann í hvørjum mánaði. Upp § VAKTARGJØLD Fyri tilkallivakt yrkadagar verður latið vaktargjald Fyri tilkallivakt leygardagar, sunnu-, halgidagar og fastar frídagar verður latið vaktargjald Stk. Hevur maskinmeistari tilkallivakt fastan frídag tá ið skipið liggur, fær hann vaktargjald fyri alt døgnið. Stk. Gjald fyri tilkallivakt verður ikki veitt saman við úrtíðargjaldi. Upp § ÚRTÍÐARLØNIR Úrtíðarløn Úrtíðarløn yrkadagar. Úrtíðarløn Úrtíðarløn sunnu- og halgidagar, fastar frídagar og teir í § stk. tilskilaðu dagar aftaná kl. Stk. Hevur maskinmeistari/motorpassari upparbeitt úrtíð samb. stk. skal tað verða viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa tíð útgoldnað, ella goymda til seinni avspasering ella lagda afturat árligu frítíðini. Tá skal henda avspasering verða roknað ígildis úrtíðarlønini. Stk. Maskinmeistarum/motorpassarum í bólkunum I, II, III og IV verður veitt úrtíðarløn soleiðis, sí tó stk. Fyri lønarrammu og er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarrammu + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarrammu + % um tíman. Fyri lønarrammurnar og er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi á viðkomandi lønarrammu + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árahýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarrammu + % um tíman. Fyri lønarrammu til ov við er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarrammu + % og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarrammu + %. Stk. Maskinstjórar í bólki I fáa ikki yvirtíðarendurgjald av nøkrum slag, tá hetta er viðroknað í føstu lønini. Maskinstjórar í bólki I fáa afturat føstu lønini eina viðbót uppá kr. um mánaðin. Um broytingar verða gjørdar í ferðaætlanini, sum munandi broyta føstu yvirtíðina hjá maskinmanningini, verða samráðingar millum partarnar um broytingar í nevndu viðbót. Stk. Maskinmeistarar/motorpassarar á skipum Strandferðslunar, sum eru í tænastu í meira enn tímar í einum samdøgri roknað frá tí, at arbeiðsdagurin hjá viðkomandi er byrjaður, fáa úrtíðargjald fyri ta tíð, ið fer út um tíman, uttan mun til ta í sáttmálanum ásettu arbeiðstíð. Undantøk frá hesum reglum kunnu verða gjørd, tá avspasering fer fram hvørja viku, tó ikki tá talan er um eykatúrar. Avgerð um hesi undantøk verður í hvørjum einstøkum føri at taka av leiðslu stovnsins og Maskinmeistarafelagnum. Upp § FASTIR FRÍDAGAR Fastir frídagar eru sunnudagar, nýggjársdagur, skírisdagur, langi fríggjadagur, og páskadagur, dýri biðidagur, Kristi himmalferðardagur, flaggdagurin, og hvítusunnudagur, 1/2 grundlóg-ardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur, jóladagur og jóladagur. Stk. Fyri sigling sunnu- og halgidagar verður veitt úrtíðargjald Sama er galdandi fyri páskaaftan, hvítusunnuaftan, jólaaftan og nýggjársaftan, tá siglt verður aftaná kl. Upp § AVSPÁKING Avspákað verður tíma fyri tíma og vanliga soleiðis: Er arbeiðstíðin í eina viku tímar, verður avspaserað aðru hvørja viku. Er arbeiðstíðin í tvær vikur tímar, verður avspaserað triðju hvørja viku. Er arbeiðstíðin í tríggjar vikur tímar, verður avspaserað fjórðu hvørja viku. Stk. Er ikki møguligt at avspasera arbeiðstíð, verður úrtíðarløn goldin fyri ta tíð, ið fer út um tíma viku. Fer avspasering fram regluliga, verður yvirtíð, ið ein eigur tilgóðar aftaná avspasering, goldin seinast í hvørjum mánað. Avspasering verður tíma fyri tíma, yvirtíð + % og yvirtíð + %. Stk. Um skip hjá SL fara í uttanlandasigling, verða samráðingar at fara fram millum MF og SL (Føroya Landsstýri) um sáttmála fyri viðkomandi skip. Stk. Írestandi arbeiðstíð undir uppiløgu verður roknað sum avspasering forút, tó ikki um skipið liggur vegna illveður ella brek, og arbeitt verður umborð. Upp § LØNAR- OG TÆNASTUALDUR Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur innan skipum landsins, skulu tey verða innplaserað eftir hesum. Avgerð um innplasering verður at taka aftaná samráðing millum avvarandi stovn/Landsstýrið og Maskinmeistarafelagið. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum maskinmeistari. Stovnurin skulu í tílíkum førium senda málið til Maskinmeistarafelagið til ummælis. Stk. Manningar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður maskinmeistari/motorpassari í landsins tænastu fluttur í hægri starv innan skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn, hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursviðbót frá sama mundi sum frammanundan, uttan so, at framflutningurin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftaná framflutningin. Maskinmeistari, sum er fluttur í hægri starv og annars hevur aldursviðbót og vinnubræv í lagi, kann ikki flytast niður uttan ávaring ella próvfasta orsøk. Upp § EFTIRLØNARTRYGGING Frá mars til mars verður eftirlønin óbroytt % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum Stk. Arbeiðsgevarin rindar alt eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera semju um eftirlønarskipan áðrenn mai Stk. Fyri maskinmeistarar, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingar-skipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Maskinmeistari kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønar-gjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi Stk. Maskinmeistari, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Alt eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § FLOKKING AV STØRVUM Manningarnar verða løntar eftir hjáløgdu lønartalvu soleiðis: Bólkur I. SMYRIL Maskinstjóri verður løntur í lønarramu meistari -" "- " -"- meistari -" "- " -"- meistari -" "- " -"- Bólkur II. DÚGVAN, TERNAN Maskinstjóri verður løntur í lønarramu meistari -" "- " -"- Bólkur III. TRÓNDUR, TERNAN PRIDE, SAM og RITAN meistari verður løntur í lønarrammu meistari -" "- " -"- Bólkur IV. MÁSIN, BARSSKOR, SILDBERIN og SÚLAN. Motorpassarar verða løntir í lønarrammu Stk. Tá nýggj skip koma, skal samráðing verða millum Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið um bólking av teimum. Upp § VIÐBØTUR Leiðaraviðbót: Verður maskinmeistari settur í starv, sum til arbeiði, fyrisiting, førleika ella annð hevur slíka serstøðu, at tær vanligu fyritreytirnar fyri ásettu lønum o.ø. ikki hava gildið her, eiga partarnir sínamillum at gera seravtalur um viðbøtur afturat lønini og møguliga aðrar treytir. Stk. Yvirtíðarviðbót: Seravtalur kunnu gerast um viðbót fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð og fyri yvirtíð. Upp § FYRIBILS TÆNASTA Í HÆGRI STARVI Maskinmeistarar/motorpassarar, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslag, fyribils røkja hægri størv í minst eina viku samfelt, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í starvið, treytað av, at teir yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § FYRIBILSHJÁLP v.m. Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki sambært egnan lønar- og tænastualdur vunnin innan skipum landsins. Upp § SJÚKA, FRÍTÍÐARLØN OG EFTIRSITILØN Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsitiløn galda reglurnar í Starvsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsitiløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Maskinmeistarar/motorpassarar ið halda frítíð við løn, fáa í serligum frítíðargjaldi 1/2 % av lønini í álmanakkaárinum frammanundan og % av úrtíðarlønini. Stk. Maskinmeistari/motorpassari kann fáa frí við løn, tá barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Stk. Í sambandi við barnsferð hjá hjúnafelaga ella adoptión kann maskinmeistari/motorpassri fáa frí í mánaða uttan løn og uttan miss í lønaraldri. Upp § KOSTPENINGUR Manningarnar eiga rætt til frían kost umborð, tá ið tær sigla. Eisini eiga tær frítt uppihald, um tær ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanifrá, og tá ið ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur fyri tímar um dagin. Fyri sigling tímar ella meira um vikuna tímar um dagin. Ber ikki til at sova umborð, skal Strandferðslan gjalda kost- og uppihaldspening. Upp § EYÐKENNISBÚNAR Manningin eigur rætt til fríar eyðkennisbúnar eftir reglum, sum Strandfaraskip Landsins saman við Maskinmeistarafelagnum ásetur. Upp § TÆNASTUFERÐIR Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins ella eftir serligari avtalu. Upp § SKEIÐVIRKSEMI Tá skeiðvirksemi fer fram eftir ynski stovnsins, skal avvarðandi stovnur útvega luttakaranum prógv fyri tað, skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeiðvirksemi er lagt og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglurnar í § galdandi. Upp § SAMSÝNING FYRI UNDIRVÍSING Maskinmeistarar hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking til undirvísing eftir hesum reglum. Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð, verður eingin samsýning givin. Er undirvísingin uttan fyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri tímar, frálæran er. Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst verður. Samsýning Tímaløn kr. , Upp § SIT NÆMINGAR "Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið binda seg til at fáa í lag eina starvsvenjingarskipan fyri SIT-næmingar í maskintøkni umborð á onkrum av skipum landsins. Skipanin skal setast í verk, tá allir formalitetir við Undirvísingar- og Mentamálastýrið eru greiddir. Her meinast við útbúgvingarbók og góðkenning av starvsvenjingarplássi o.a. Løn skal eisini verða ásett, áðrenn skipanin verður sett í verk". Upp § TÆNASTUFRÍ Maskinmeistara/motorpassara kann verða givin tænastufrí uttan løn, har tað ikki stríðir ímóti stovnsins áhugamálum. Tænastufrí kann verða givin í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá tænastufrítíðin er endað. Stk. Um so er, at maskinmeistari/motorpassari fær farloyvi í samband við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir kunna koma ásamt um farloyvi við løn ella við niðursettari løn. Upp § ÁLITISFÓLK OG NEVNDARLIMIR Tá tað á einum skipi starvast í minsta lagi limir í Maskinmeistarafelagnum, hava hesir limir rætt til at velja sær eitt álitisfólk, sum ikki kann verða uppsagt, uttan uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Føroya Landsstýri og Maskinmeistarafelagið. Stk. Til álitisfólk kann bert veljast tann, ið hevur fulltíðarstarv og hevur verið umborð á viðkomandi skipinum í minsta lagi ár, uttan so at tað av serligum umstøðum gerst neyðugt at víkja frá hesum. Stk. Valið hevur ikki gildi, fyrrenn tað er góðkent av Maskinmeistarafelagnum og boðað leiðsluni á avvarðandi stovni. Hendan fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir, mattíðir v.m., ið eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðslunaa um øll tílík mál, sum av felagnum eru løgd til tess. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunar, skal tað leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, framflutning, flyting ella uppsøgn, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarðandi skipi. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Stk. Álitisfólkið skal - í samráð við stovnin - í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Stk. Um maskinmeistari/motorpassari eru valdir í nevnd felagsins, skal teimum verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Formaðurin ella Landsstýrið gera stovninum vart við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Stk. Tá álitisfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer Landsstýrið at viðgera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Upp § SAMSTARVSRÁÐ Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráði skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av Landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrikisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Landsstýrið ásannar, at yrkisfelagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Upp § SAMRÁÐINGAR OG SEMING Er sáttmálin uppsagdur, og partarnir ikki koma ásamt, ella annar parturin ber seg undan samráðingum, binda partarnir seg til at fáa samráðingar framdar við uppílegging av semingsstovninum. Upp § TULKING AV SÁTTMÁLANUM Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin, í seinasta lagi dagar eftir kunnleikan til valið, ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur fyrr nevndi parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðina og tekur støðu til í sínum úrskurði, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað v.m. Stk. Gerðarrætturin hevur skyldu til í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § GILDI SÁTTMÁLANS Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp av báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars Á Argjum august MASKINMEISTARAFELAGIÐ FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Maskinmeistarafelag fyri maskinmeistarar/motorpassarar á Fiskirannsóknarskipinum "Magnus Heinason" § Starvsetan og uppsøgn § Mynstring § Lønir og arbeiðstíð § Lønar- og tænastualdur § Úrtíðarlønir § Viðbøtir § Kostpeningur § Eftirlønar- trygging § Sjúka, frítíðarløn og eftirsitiløn § Fyribils tænasta í hægri starvi § Fyribilshjálp v.m. § Tænastufrí § Skeiðvirksemi § Samsýning fyri undirvísing § SIT næmingar § Arbeiðsklæðir § Limagjald § Tænastuferðir § Álitisfólk og nevndarlimir § Samstarvsráð § Samráðingar og seming § Tulking av sáttmálanum § Gildi sáttmálans § STARVSETAN OG UPPSØGN Hesin sáttmálin er galdandi fyri maskinmeistarar/motorpassarar á m/tr. "Magnus Heinason". Stk. Tá ið starv er leyst, skal lýsast eftir maskinmeistara til stovnin, og verður hetta lýst í minst einum føroyskum blaði. Lýsast skal, hvat starvið umfatar og hvørjum lønarflokki, starvið verður lønt eftir. Hetta er eisini galdandi, tá ið lýst verður eftir frítíðaravloysarum. Tá fólk verða sett í starv, annaðhvørt sum avloysari ella í fast starv, skal hetta verða gjørt aftaná samráðing við viðkomandi maskinstjóra. Stk. Fyrstu mánaðir eru royndartíð. Stk. Uppsagnarfreistin frá arbeiðsgevara er mánaður til tann seinasta í einum mánaða í fyrstu mánaðar starvstíð. mánaða uppsøgn til tann seinasta í einum mánaða eftir mánaðar starvstíð. Uppsagnarfreistin verður longd við einum mánaða fyri hvørt starvsárið, tó longst í mánaðar. Stk. Uppsøgn maskinmeistarans/motorpassarans skal gevast við mánaða freist til seinast í einum mánaða. Stk. Annars er starvsmannalógin altíð galdandi. Upp § MYNSTRING Til fiskirannsóknir og praktiskar fiskiroyndir mynstrar manningin hvør sær fyri tað tíðarskeið, hon skal verða við. Stk. Til fiskiskap verður mynstra fyri ein túr í senn. Stk. Fasta lønin og avspaseringstíðin verður tald frá tí degi, mynstrað er, og til skipið fer nýggjan túr, og maðurin ikki er við. Upp § LØNIR OG ARBEIÐSTÍÐ Tá skipið er til vanligan fiskiskap, verður manningin avroknað eftir galdandi sáttmála millum Maskinmeistarafelagið og Føroya Reiðarafelag. Stk. Tá skipið er til praktiskar fiskiroyndir, fær manningin fasta løn pr. dag, roknað sum / av fylgjandi árslønum, jbr. hjáløgdu lønartalvu. Stk. Maskinmeistarar/motorpassarar verða løntir eftir hjáløgdu lønartalvu. Tann mars hækkar lønin % ( stig) Tann mars hækkar lønin % ( stig) Sáttmálafrídagarnir fella burtur Januar Stk. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Maskinmeistarar hava rætt til at fáa lønina útgoldna umleið tann í hvørjum mánaða. Maskinstjóri verður løntur í lønarrammu meistari - Umframt eigur manningin % av landingarvirðinum, aftaná at landingarútreiðslur, søluútreiðslur og konserveringsútreiðslur eru drignar frá. Peningurin verður býttur eftir galdandi sáttmála millum Maskinmeistarafelagið og Føroya Reiðarafelag um ísfiskaveiðu. Fyri hvørjar dagar umborð verður veittir 1/4 frídagur í landi. Stk. Tá skipið er til fiskiransoknir, fær manningin fasta løn pr. dag, roknað / av fylgjandi ársløn Maskinstjóri sambært lønarflokk meistari sambært lønarflokk Fyri ein dag umborð verður veittur ein dagur í landi. Upp § LØNAR- OG TÆNASTUALDUR Tá fólk verða sett í starv við skipum landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur innan skipum landsins, skulu tey verða innplaserað eftir hesum. Avgerð um plasering verður at taka aftaná samráðingar millum avvarðandi stovn/Landstýrið og Maskinmeistarafelagið. Stk. Stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum maskinmeistari. Stovnurin skulu í tílíkum førium senda málið til Maskinmeistarafelagið til ummælis. Stk. Manningarnar við skipum landsins skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Stk. Verður maskinmeistari/motorpassari í landsins tænastu fluttur í hagri starv innan skipum landsins, kemur hann á tað stig í nýggja lønarflokkinum, sum liggur næst omanfyri ta løn, hann hevði frammanundan, og fær næstu aldursviðbót frá sama mundi sum frammanundan uttan so, at framflutningurin viðførdi, at lønarhækkingin svaraði til meira enn eitt lønarstig. Tá so er, fær hann nýggja aldursviðbót eitt ár aftaná framflutningin. Upp § ÚRTÍÐARLØNIR Manningarnar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandis- ella sunnu- og halgidagar, tá henda er viðroknað í føstu lønini, frídøgum og fiskiparti. Verður manningin boðsend til arbeiðis í frítíð, t.d. tá skipið er til umvælingar og eftirlit, verður yrkadagar goldin úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í avvarandi lønarflokki + %, og sunnu- og halgidagar úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í avvarandi lønarflokki + %. Úrtíðarløn verður eisini goldin, tá manningin verður boðsend til arbeiðis í frítíð og fyri sigling eftir vanligari vaktarskipan undir rannsóknum og praktiskum fiskiroyndum jólaaftan, nýggjarsaftan, páskaaftan, flaggdag, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardag, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudag, og páskadag, og hvítusunnudag, og jóladag og nýggjarsdag. Stk. Einaferð um árið verður arbeiðsdagatalið talt saman og tilsvarandi frídagatal. Verður avlop, verður úrtíðarløn goldin fyri / av avlopinum og úrtíðarløn fyri / av avlopinum. Írestandi arbeiðstíð undir uppiløgu verður roknað sum avspasering forút, tó ikki, um skipið liggur vegna veður ella brek, og arbeitt verður umborð. Upp § VIÐBØTIR Leiðaraviðbót: Verður maskinmeistari settur í starv, sum til arbeiði, fyrisiting, førleika ella annð hevur slíka serstøðu, at tær vanligu fyritreytirnar fyri ásettu lønum o.ø. ikki hava gildið her, eiga partarnir sínamillum at gera seravtalur um viðbøtur afturat lønini og møguliga aðrar treytir. Stk. Yvirtíðarviðbót: Seravtalur kunnu gerast um viðbót fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð og fyri yvirtíð. Upp § KOSTPENINGUR Manningarnar eiga rætt til frían kost í arbeiðstíðini. Stk. Maskinmeistarar/motorpassarar eiga frítt uppihald, um teir ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið tað ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð, verður veittur dag- og tímapeningur. Ber ikki til at sova umborð, verður veitt nátttarviðbót. Dag- og tímapeningur og náttarviðbót verða sum fyri tænastuferðir hjá tænastumonnum landsins. Upp § EFTIRLØNARTRYGGING Frá mars til mars verður eftirlønin óbroytt % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Stk. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. Stk. Tann mars hækkar eftirlønin % soleiðis at samlaða eftirlønin verður % av skalalønini, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum Stk. Arbeiðsgevarin rindar alt eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera semju um eftirlønarskipan áðrenn mai Stk. Fyri maskinmeistarar, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingar-skipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Maskinmeistari kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønar-gjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi Stk. Maskinmeistari, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Alt eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § SJÚKA, FRÍTÍÐARLØN OG EFTIRSITILØN Viðvíkjandi sjúku, frítíð og eftirsituløn galda reglurnar í stavsmannalógini og frítíðarlógini, tó soleiðis, at eftirsituløn verður veitt í mun til uppsagnartíðina hjá viðkomandi, minst mánaðir og í mesta lagi mánaðir. Maskinmeistarar/motorpassarar, ið halda frítíð við løn, fáa í serligum frítíðargjaldi % av lønini í álmanakkaárinum frammanundan og % av úrtíðarlønini. Stk. Maskinmeistari/motorpassari kann fáa frí við løn, tá barn/børn hansara eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi dagar árliga. Stk. Í samband við barnsferð hjá hjúnarfelaga ella adoptión kann maskinmeistari/motorpassari fáa frí í mánaða uttan løn uttan miss í lønaraldri. Upp § FYRIBILS TÆNASTA Í HÆGRI STARVI Maskinmeistarar/motorpassarar, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslag, fyribils røkja hægri størv í minst eina vakt samfelt, eiga í hesum tíðarskeiði at verða løntir við somu løn, sum teir høvdu fingið, um teir vóru settir í starvið, treytað av, at teir yvirtakað tær arbeiðsuppgávur, íð standast av hægra starvinum. Upp § FYRIBILS HJÁLP v.m. Frítíðar- og fyribilsavloysarar verða løntir í tí til starvið hoyrandi lønarflokki, sambært egnan lønar- og tænastualdur, vunnin innan skipum landsins. Upp § TÆNASTUFRÍ Maskinmeistarum/ motorpassarum kann verða givin tænastufrí uttan løn, har tað ikki stríðir móti stovnsins áhugamálum. Tænastufrí kann verða givin í upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár út í eitt, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá tænastufrítíðin er endað. Stk. Um so er, at maskinmeistari/motorpassari fær farloyvi í samband við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, skulu partarnir kunna koma ásamt um farloyvi við løn ella við niðursettari løn. Upp § SKEIÐVIRKSEMI Tá skeiðvirksemi fer fram eftir ynski stovnsins, skal avvarðandi stovnur útvega luttakaranum prógv fyri tað, skeiðið hevur umfatað. Fyri luttakarar, sum búgva í øðrum kommunum enn henni, skeiðvirksemi er lagt og í minsta lagi km. frá skeiðstaðnum, eru reglunar í § galdandi. Upp § SAMSÝNING FYRI UNDIRVÍSING Maskinmeistarar hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking til undirvísing eftir hesum reglum. Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð, verður eingin samsýning givin. Er undirvísingin uttan fyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri tímar, frálæran er. Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst verður. Samsýning Tímaløn kr. , Upp § SIT næmingar "Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið binda seg til at fáa í lag eina starvsvenjingarskipan fyri SIT-næmingar í maskintøkni umborð á onkrum av skipum landsins. Skipanin skal setast í verk, tá allir formalitetir við Undirvísingar- og Mentamálastýrið eru greiddir. Her meinast við útbúgvingarbók og góðkenning av starvsvenjingarplássi o.a. Løn skal eisini verða ásett, áðrenn skipanin verður sett í verk". Upp § ARBEIÐSKLÆÐIR Arbeiðsgevarin letur manningini frí arbeiðsklæði eftir reglum, sum Fiskiransoknarstovan saman við Maskinmeistarafelagnum ásetir. Upp § LIMAGJALD Føroya Landstýri gevur Føroya Gjaldstovu boð um at taka limagjald av lønini, áðrenn hon verður útgoldin. Hetta verður gjørt eftir nærri avtalu millum MF. og FL. Upp § TÆNASTUFERÐIR Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verða sum fyri tænastumenn landsins. Upp § ÁLITISFÓLK OG NEVNDARLIMIR Tá tað á einum skipi starvast í minsta lagi limir í Maskinmeistarafelagnum, hava hesir limir rætt til at velja sær eitt álitisfólk, sum ikki kann verða uppsagt, uttan uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið. Stk. Til álitisfólk kann bert veljast tann, ið hevur fulltíðarstarv og hevur verið umborð á viðkomandi skipinum í minsta lagi ár uttan so, at tað av serligum umstøðum gerst neyðugt at víkja frá hesum. Stk. Valið hevur ikki gildi, fyrr enn tað er góðkent av Maskinmeistarafelagnum og boðað leiðsluni á avvarandi stovni. Hendan fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, og fyriskipanir, mattíðir v.m., ið eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll tílík mál, sum av felagnum eru løgd til tess. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunar, skal tað leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, framflutning ella uppsøgn, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarandi skipi. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Stk. Um maskinmeistari/motorpassari eru valdir í nevnd felagsins, skal teimum verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Formaðurin ella Landsstýrið gera stovninum vart við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. Stk. Tá álitisfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer Landsstýrið at viðgerða slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Upp § SAMSTARVSRÁÐ Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráði skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av Landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrikisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Landsstýrið ásannar, at yrkisfelagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Upp § SAMRÁÐINGAR OG SEMING Er sáttmálin uppsagdir, og partarnir ikki koma ásamt, ella annar parturin ber seg undan samráðingum, binda partarnir seg til at fáa samráðingar framdar við uppílegging av semingsstovninum. Upp § TULKING AV SÁTTMÁLANUM Stingur ósemja seg upp partanna millum um, hvussu sáttmálin er at skilja, skulu partarnir í fyrstu atløgu royna at greiða ósemjuna við beinleiðis samráðingum. Enda hesar samráðingar uttan semju, skal ósemjan leggjast fyri ein gerðarrætt, sum hevur limir. Hvør av pørtunum tilnevnir gerðarrættarlimir, og teir gerðarrættarlimirnir skulu áðrenn málsviðgerðina tilnevna ein gerðarrættarlim, sum verður formaður. Semjast teir gerðarrættarlimirnir ikki um limin, verður hesin tilnevndur av sorinskrivaranum. Stk. Tá ið annar parturin hevur valt sínar gerðarrættarlimir, og hin parturin í seinasta lagi dagar eftir kunnleika til valið, ikki hevur valt sínar gerðarrættarlimir, hevur hin parturin rætt til at tilnevna gerðarrættarlimir fyri hin, og úrskurðurin hjá gerðarrættinum er hóast hetta bindandi fyri báðar partar. Stk. Gerðarrætturin tekur sjálvur avgerð um mannagongdina fyri málsviðgerðini og tekur støðu til í sínum úrskurði, hvør skal gjalda sakarkostnað, metingarkostnað v. m. Stk. Gerðarrætturin hevur sjálvur skyldu til í seinasta lagi dagar eftir málsviðgerðina at siga sín úrskurð. Stk. Úrskurðurin av gerðarrættarmáli er endaligur, soleiðis at skilja, at málið ikki kann leggjast fyri dómstólarnar. Upp § GILDI SÁTTMÁLANS Hesin sáttmáli kemur í gildi tann mars og kann sigast upp av báðum pørtum við mánaða skrivligari uppsøgn at fara úr gildi í fyrsta lagi tann mars Á Argjum august MASKINMEISTARAFELAGIÐ FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Sjúkrasystrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Partur I § Sáttmálaøki og samráðingarpartar § Álitisumboð Nevndarlimir Partur II § Løn § Starvsaldur § Eftirløn § Lønarútgjaldan Partur III § Arbeiðstíð og frítíð § Tilkallivakt § Frítíðarreglur Partur IV § Fyribils setan í hægri starv § Flutningur § Sjúkra- flutningur § Ferða- útreiðslur § Tænastubúni § Undirvísing § Serviðbøtur Partur V § Setanarbræv - starvslýsingar § Bústaður § Sjúka § Barnsburðar- farloyvi § Farloyvi § Broyting í arbeiðsgongd v.m. § Uppsøgn Partur VI § Heimasjúkra- systrar og økissjúkrasystrar § Heilsu- og skúlaheilsu- systrar § Sjúkrasystra- lesandi § Sjúkrasystrar settar við røktar- og ellisheim v.m. § Sjúkrasystrar settar sum tænastumenn § Tímaløntar sjúkrasystrar § Sjúkrasystrar við framhalds- útbúgving § Flokking/ umflokking av størvum Protokollat Protokollat Protokollat Protokollat viðvíkjandi arbeiðs- umtøðunum Lønarhækking og flokking/ umflokking av størvum galdandi frá , og Sáttmála- viðurskifti Teknologiavtala Partur I § Sáttmálaøki og samráðingarpartar stk. Sáttmálin fevnir um sjúkrasystrar, settar í starv, har samráðingarpartarnir eru Fíggjarmálastýrið og Sjúkrasystrafelag Føroya. a Sjúkrahúsverk Føroya b Heimarøktin stk. Sáttmálin verður eisini sambært viðtøkuváttan at seta í verk fyri sjúkrasystrar, ið arbeiða á: a Ellis- og røktarheimum b Viðgerðar-, hvíldar-, vistar- og umlættingarheimum Upp § Álitisumboð Nevndarlimir stk. Á einum arbeiðsplássi, har limir í Sjúkrasystrafelag Føroya arbeiða, hava teir rætt at velja eitt álitisumboð. stk. Til álitisumboð kunnu bert veljast tey, ið eru virknir limir í felagnum. Treyt fyri at kunna veljast sum álitisumboð er, at viðkomandi hevur starvast minst 1/2 ár á avvarandi stovni. stk. Valið hevur ikki gildi, fyrr enn tað er góðkent av Sjúkrasystra-felagi Føroya og boðað leiðsluni á avvarandi stovni. Henda fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Avvarandi stovnur hevur rætt at mótmæla valið til Sjúkrasystrafelag Føroya, um hetta hendir innan dagar eftir, at avvarandi stovnur hevur fingið valúrslitið. stk. Álitisumboð hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir, mattíðir o.a., ið er galdandi fyri arbeiðsstaðið sum heild, verða hildin. stk. Álitisumboð hevur rætt og skyldu at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum av Sjúkrasystrafelag Føroya eru løgd til tess. Eru álitisumboð og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunar eftir loknar samráðingar, skal málið leggjast fyri Sjúkrasystrafelag Føroya. stk. Tá talan er um flyting ella uppsøgn av starvsfólki, skal leiðslan samráðast við álitisumboðið á avvarandi deild. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisumboðið leggja málið fyri felagið. stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, skal álitisumboðið hava málið til ummælis, áðrenn endalig støða verður tikin. stk. Álitisumboð skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis at tað tarnar arbeiðinum so lítið sum gjørligt. stk. Verða álitisumboð og nevndarlimir uppsagdir í setunartíðini og tvey ár aftaná, at tey eru farin frá sínum álitisstørvum, skal uppsøgnin viðgerðast millum Sjúkrasystrafelag Føroya og arbeiðsgevaran. Við uppsøgnini skal fylgja holl skrivlig grundgeving fyri uppsøgnina. Henda grundgeving verður grundarlagið undir fundinum millum Sjúkrasystrafelag Føroya og arbeiðsgevaran. Metir Sjúkrasystrafelag Føroya uppsøgnina ógrundaða, skal álitisumboðið og nevndarlimurin halda fram í starvinum og sum álitisumboð. stk. Tá ið álitisumboð søkja um at sleppa á álitismannaskeið, eigur avvarandi stovnur at viðgera slíkar umsøknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í Sjúkrasystrafelagi Føroya. stk. Um starvsfólk er valt í nevnd felagsins, skal verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemjum. Sjúkrasystrafelag Føroya ger avvarandi stovn varan við hetta í hvørjum einstøkum føri. stk. Um sjúkrasystir er vald í nevnd Sjúkrasystrafelag Føroya, skal sjúkrasysturin hava rætt til tænastufrí við løn til nevndararbeiði ein dag um mánaðin. stk. Tann, sum verður vald til forkvinnu í felagnum, hevur altíð rætt til farloyvi frá sínum egna starvi uttan løn. Tá formanstíðin er av, hevur stovnurin skyldu at hava starv tøkt á sama støði, í sama stovni og í sama øki. Upp Partur II § Løn stk. Flokking av størvum lønarflokkar - standa undir sertalvum fyri teir einstaku bólkarnar. stk. Hjá parttíðarsettum verður lønarbrotparturin niðurskrivaður í mun til arbeiðstíðina. stk. Serligar reglur eru fyri tímaløntar sjúkrasystrar, samb. grein um tímalønt arbeiði. Upp § Starvsaldur stk. Starvsaldur er tvey ár á hvørjum lønarstigi hjá øllum sjúkrasystrum. stk. Starvsaldur verður roknaður fyri fastlønt, og um sjúkrasystir kann prógva minst tímar arbeiði í einum álmanakkaári, tó uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. stk. Framhaldsútbúgving innan sjúkrarøktina telur starvsaldur. stk. Er sjúkrasystir sett at arbeiða minst tímar um vikuna, verður fullur starvsaldur roknaður. stk. Tá ið sjúkrasystir fer úr starvi, hevur setunarstaðið skyldu at útskriva setunarkort. Sjúkrasystirin hevur skyldu at vísa setanarkortið hjá nýggjum arbeiðsgevara. Upp § Eftirløn stk. Sáttmálasettar sjúkrasystrar/heimasjúkrasystrar eru í eftirlønargrunni PKAs. stk. Stovnurin rindar vegna starvsfólkið % av grundlønini og lønmóttakarin rindar %. stk. Sjúkrasystrar, settar í starv eftir ára aldur, og sum ikki ynskja upptøku í eftirlønargrunn, fáa bruttogrundlønina útgoldna. stk. Samb. løgtingslóg um starvsmenn, dagfest mars við broytingum verður eftirsitandi hjúnarfelaga/børnum veitt løn í samband við deyða. stk. Full løn verður útgoldin tann mánaðin, starvsmaðurin doyr, og tríggjar eftirfylgjandi mánaðir. Upp § Lønarútgjaldan stk. Sátttmálalønt fáa útgoldið lønina afturút. stk. Stovnurin greiðir eftirlønargjaldið til PKA. stk. Allar sjúkrasystrar hava rætt at fáa útgreinaðan lønarseðil. stk. Lønin verður útgoldin umleið í mánaðinum. Upp Partur III § Arbeiðstíð og frítíð stk. Arbeiðstíðin er tímar um vikuna. stk. Hvussu arbeiðstíðin verður býtt út á dagarnar í vikuni, avger stovnurin alt eftir, hvussu arbeiðsgongdin á viðkomandi stovni er. Vanlig tænasta kann tilrættisleggjast millum og tímar. Arbeiðstíðin kann vera undir tímar í samband við aðra frítíð, um starvsfólkið hevur aðra frítíð til góðar so sum yvirarbeiði. stk. Tá sjúkrasystir hevur fingið játtað tænastufrí við løn, verður henda tíð roknað sum arbeiðstíð, tó ongantíð við meira enn vanligan arbeiðsdag. stk. Stovnurin og álitisumboð/Sjúkrasystrafelag Føroya kunnu gera seravtalur um, at tann vanliga arbeiðstíðin kann víðkast við tíma og/ella niðursetast við tímum. stk. Arbeiðstíð, út um tað, sum avtalað er sum føst arbeiðstíð, verður at rokna sum úrtíð. stk. Er mattíðin fastløgd, verður hon ikki roknað við í arbeiðstíðina. Er ikki møguleiki at fastleggja mattíðina, verður hon roknað sum arbeiðstíð, og skal haldast, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan kann vera upp til 1/2 tíma, og skal starvsfólkið vera til taks, um brúk er fyri tí. Verður arbeitt tímar ella meiri út um vanliga arbeiðstíð, hevur starvsfólkið rætt til 1/2 tíma matsteðg uttan lønarmiss. stk. Fyri hvørjar fullar tímar sum kvøld- ella náttarvakt eigur sjúkrasysturin at fáa frí tímar. Kvøld og náttararbeiði er arbeiði, ið er byrjað kl. ella seinni, og sum fer út um kl. Hesar reglur galda fyri allar dagar í vikuni (yrkadagar, leygar- og sunnudagar og halgidagar), men ikki fyri úrtíð, tilkalli- og samdøgursvaktir. Vunnin frítíð skal mótroknast í fullum arbeiðsfríum døgum, tað eru dagar, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Um vunnin frítíð ikki er frígingin áðrenn frítíðarárið, skal hon útgjaldast sum úrtíð. Fyri tímalønt starvsfólk er hetta ikki galdandi, tí í tímalønini fyri kvøld- og náttararbeiðið er viðbótin íroknað. stk. Arbeiðsætlan yvir arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at sjúkrasystrar vikur fram vita, hvussu arbeiðstíðin er løgd tilrættis, og nær tær hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri tímaløntar sjúkrasystrar. Broytingar mugu ikki fara fram tær seinastu vikurnar, ið arbeiðs-tíðin er tilrættisløgd. Um broytingar fara fram, skal tað bert vera undir serligum umstøðum, so sum sjúku og í samráð við starvsfólkið. Frígonga, orsakað av uppsparing av serligum veitingum t.d. úrtíðararbeiði, sunnu- og halgidagsarbeiði og annað, skal kunngerast í arbeiðstíðini í seinasta lagi tímar, áðrenn frígingið verður. Um tilrættisløgd frígonga verður tikin aftur, skal hetta kunngerast í seinasta lagi tímar, áðrenn farið verður undir arbeiðið, sum liggur beint áðrenn, farið verður undir frídagar. Um ikki er fráboðað rættstundis, skal tíðin samsýnast sum úrtíð/mist frítíð. stk. Umlagdir tímar Verður neyðugt at broyta vanligu arbeiðstíðina (tímalønt undantikin) í mun til ta upprunaligu, skal fráboðast við minst tíma freist. Verður henda freist ikki hildin, skal sjúkrasysturin fáa viðbót kr. um tíman. Broytt arbeiðstíð er at skilja sum tíð, ið fellur uttan fyri ásettu arbeiðstíðina, men ikki er at rokna sum úrtíð. stk. Úrtíðararbeiði eigur helst ikki at vera. Úrtíðararbeiði skal alt, tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og úrtíðin og við viðbót upp á % rundað uppeftir til heilar tímar. Er úrtíðararbeiðið ikki samsýnt við frítíð, tá ið mðr. eru loknir, frá tí at úrtíðararbeiðið varð gjørt, verður løn goldin fyri úrtíðararbeiðið (úrtíðarløn = tímaløn + %). Tá ið sjúkrasysturin verður sett til at arbeiða yvir, skal hon hava boð um tað dagin fyri í arbeiðstíðini. Verður ikki fráboðað rættstundis, skal sjúkrasystirin hava viðbót upp á kr., um úrtíðararbeiðið er meira enn tími. Millum arbeiðsgevaran og álitisumboð/Sjúkrasystrafelag Føroya kann avtala gerast um, at har møguleiki ikki er at fríganga, skal útgjaldan fara fram, áðrenn mánaðir eru gingnir. Úrtíðararbeiði verður upptalt soleiðis: Arbeiði undir 1/2 tíma: rundað til 1/2 tíma. Arbeiði yvir 1/2 tíma: rundað til tíma. Eyka tilkallivakt (uttan uppkall), verður tald við sum úrtíðararbeiði sambært grein stk. gjøld. stk. Parttíðarsett, Ið arbeiða meira enn tað tímatal, ið er avtalað, verða samsýnt í sama mun við frítíð. Er frítíðin ikki givin, eftir at mðr. eru farnir, fáa tey vanliga tímaløn sambært avtalu. Parttíðarsett eru ikki umfatað av grein stk. Tænasta, ið er uttan fyri ásettu longd av arbeiðsdegi á stovninum (grein stk. ) verður roknað sum úrtíðararbeiði. Fráboðan um úrtíðararbeiði skal fara fram dagin fyri í arbeiðstíðini, sí grein stk. Um partarnir avtala annað tímatal enn tað, ið avtalað er í setanarbrævinum, skal broyting gerast í lønarbrøkinum fyri ta ávísu tíðina. stk. Frídagar/døgn og frítíð I Sjúkrasystir hevur rætt til eitt frítíðarskeið um vikuna. Hesa tíðina kann tilkallivakt/ samdøgurvakt ikki áleggjast samb. grein Arbeiðsætlan eigur at verða løgd soleiðis, at niðanfyri standandi krøv í sambandi við frítíðarskeið verða fylgd. a) Frítíðarskeiðið skal vera minst tímar út í eitt. Tó verður tað roknað sum givið frítíðarskeið, um frítíðarskeiðið bert er millum og tímar. b) Um frítíðarskeiðið ikki hevur áðurnevndu longd (a), skulu ístaðin gevast tvey frítíðarskeið. Hesi frítíðarskeið skulu vera minst tímar út í eitt. Tó verða tey roknað sum givin frítíðarskeið, um skeiðið bert hevur verið tímar. c) Verða ella fleiri frítíðarskeið við longd, sum nevnt undir a, samanløgd, skal tað fyrsta lúka treytirnar undir a. Hini skulu vera tímar. d) Verður eitt frítíðarskeið til longdar, sum nevnt undir a, samanlagt við eitt frítíðarskeið, sum nevnt undir b, skal tað fyrsta frítíðarskeiðið lúka krøvini undir a. Hini frítíðarskeiðini skulu vera tímar. Verða ella fleiri frítíðarskeið til longdar, sum nevnt undir b, samanløgd, skulu tey fyrstu tilsamans vera til longdar, sum nevnt undir a. Hini skulu vera tímar. II Verður fritíðarskeið tikið aftur við stytri fráboðan enn vikur, verður samsýning givin sum úrtíð/mist frítíð fyri í minsta lagi tímar. III Við skrivligari avtalu millum arbeiðsstað álitisumboðið /Sjúkrasystrafelag Føroya kunnu seravtalur gerast um, at arbeiðast kann upp til samdøgur millum frítíðarskeiðini. stk. Skeivir halgidagar/fastir frídagar, ið ikki falla á sunnudagar Sjúkrasystir hevur rætt til frí ella aðra frítíð á hesum døgum: Nýggjársdag, skírisdag, langafríggjadag, páskaaftan, páskadag, dýrabiðidag, flaggdag, kristihimmalferðardag, hvítusunnuaftan, hvítusunnudag, grund lógardag eftir kl. ólavsøkuaftan eftir kl. ólavsøkudag, jólaaftan, jóladag, jóladag, nýggjársaftan. I Onnur frítíð verður givin undir hesum umstøðum: a Vanlig tænasta, tilkallivakt/samdøgurvakt á skeivum halgidegi. b Vikufrídøgur ella annað frítíðarskeið samb. grein stk. II Hetta er tó ikki galdandi í hesum førum: a Skeivur halgidagur fellur á vikufrídag, tá starvsfólkið altíð hevur frí. b Parttíðarsett, sum avtala er gjørd við um føst arbeiðsskeið, og tá skeivur halgidagur fellur á tann fasta ásetta vikufrídagin í tí arbeiðsfríu vikuni. III Longdin í frítíðarskeiðunum er samb. stk. a b. Er frítíðin ikki avgreidd innan mánaðir, ella frítíðin verður tikin aftur við stytri fráboðan enn vikur, verður samsýnt samb. stk. II. stk. Uppkall Tey, ið ikki er álagt tilkalli/samdøgurvakt, grein og verða biðin til arbeiðis uttan fyri vanliga arbeiðstíð, fáa løn sum fyri úrtíð, tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldin úrtíð fyri hvønn tíma (byrjaðan). Verður sjúkrasysturin biðin til arbeiðis fleiri ferðir innan tímar, fær hon tó bert løn fyri úrtíðartímar. Verður hon biðin um at koma til arbeiðis í einum frítíðarskeiði á tímar ella meir, er støðan sum við frátøku av einum frídegi samb. stk. Fyri fleiri boðsendingar innan tímar frá fyrstu boðsending verður ikki givið eyka frí/løn. Verður onnur boðsending ikki givin fyrr enn tímar eftir fyrstu boðsending, verður goldið samb. reglunum í fyrsta petti. stk. Sunnu- og halgidagar Sunnudagsarbeiði og arbeiði á halgidøgum, ið ikki eru sunnudagar, verður samsýnt við 1/2 tíma eyka fyri hvønn arbeiðstíma. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mðr. eru loknir, frá tí arbeiðið er gjørt, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu. Nevnda samsýning verður eisini givin samb. úrtíðararbeiði grein stk. Endurgjald verður goldið fyri hvønn byrjaðan 1/2 tíma. Um starvsfólkinum (uttan teimum, ið eru sett sunnudag) verður álagt at arbeiða meira enn sunnudagar í einum ársfjórðingi, fær tað eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu eyka samsýningini. Skal helst frígangast á heilum arbeiðsfríum døgum. stk. Leygardagstænasta Fyri arbeiði leygardagar í tíðarskeiðnum kl. til og mánadagar í tíðarskeiðnum frá kl. kl. til náttarvaktin endar mánamorgun, verður goldin viðbót kr. um tíman. (Er prístalsviðgjørd) Viðbótin verður goldin fyri hvønn byrjaðan tíma. Viðbótin verður eisini givin í sambandi við úrtíðararbeiði. Tá ið arbeiðið er áðrenn kl. sum liður í einum framanundan tilrættisløgdum arbeiði, har helvtin ella meiri er arbeitt eftir kl. verður viðbótin goldin fyri alt arbeiðið. Verður arbeitt mánadagar áðrenn kl. sum liður í framanundan tilrættisløgdum arbeiði, ið byrjað er sunnudag kl. ella áðrenn, verður viðbótin goldin fyri tann partin av arbeiðinum, ið liggur frá sunnudegi kl. til mánamorgun, tá náttarvaktin endar. Viðbótin verður ikki latin fyri dagar, tá ið onnur viðbót verður veitt, t.d. halgidagsviðbót. Hetta er galdandi fyri allar vaktir. stk. Kvøld- og náttararbeiði Verður arbeitt millum og verður latin ein viðbót upp á kr. um tíman. Verður arbeitt millum kl. og verður latin ein viðbót upp á kr. frá um tíman. Tær sjúkrasystrar, sum í einum ársfjórðingi arbeiða meira enn vaktir tilsamans, fáa fyri hetta meirarbeiði eina viðbót afturat, ið svarar til helvtina av áðurnevndu viðbót. Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, ið bert eru sett sum kvøld ella náttarvakt. stk. Arbeiðsplássið og álitisumboðið/Sjúkrasystrafelag Føroya kunnu við skrivligari avtalu avgera at stytta hvílutíðina millum vaktir niður til tímar. Starvsfólkið hevur rætt til samlaða hvíld tímar um samdøgrið, tó kann hvílutíðin millum tvær vaktir niðursetast til tímar eftir seravtalu millum starvsfólkið og stovnin. stk. Sjúkrasystrar settar sum stovnsleiðarar ella varaleiðarar eru ikki umfataðar av reglunum um hægstu tænastutíð og eru tí ikki umfatðar av grein stk. - Upp § Tilkallivakt stk. Sjúkrasystrum kann verða álagt hesar tilkallivaktir: Vakt Tilkallivakt frá heimi. Vakt Tilkallivakt frá vaktstovu. Sjúkrasystir hevur skyldu at møta beinanvegin, tá ið tilkallað verður. Tá ið talan ikki er um samdøgurvakt, er tað ein treyt, at áðrenn ein tilkallivakt byrjar, hevur verið ein vanligur arbeiðsdagur millum og tímar. Í sambandi við vakt frá heimi metir arbeiðsgevarin, um teinurin millum heim og arbeiðsstað er ov langur. Um ov long tíð verður nýtt til ferðing, skal slagið av tilkallivakt broytast. Krøv til vaktstovu eru hesi: Sovi-, lesi- og skrivipláss. Somuleiðis skápspláss eftir tíðarhóskandi støði. Harumframt telefon. Rúmið skal ikki nýtast til annað endamál um dagin, og rúm/skáp skulu verða læst. Atgongd til WC og bað. Somuleiðis atgongd til tekøk og kuldaskáp. Undir tilkallivakt hevur sjúkrasysturin rætt til flutning/hýruvogn eftir skjalprógvi til og frá arbeiðsstaðnum við tilkalling. Verður egið akfar nýtt, verður viðbót latin, ið svarar til 1/2 hýruvognsgjald. Galdandi fyri alla vaktina. stk. Sjúkrasystrini kann eisini verða álagt samdøgurvakt á døgum, tá tað ikki er tilrættislagt fult dagsarbeiði. Ein samdøgurvakt verður at rokna í tí álmanakkasamdøgri, tá teir flestu tímarnir liggja. stk. Ein tilkallivakt (tó ikki samdøgursvakt) er partur av tí vanliguvikuarbeiðstíðini samb. grein stk. við hesum virðum fyri hvønn tíma: Vakt / tíma (heima) Vakt 3/4 tíma (vaktstova) stk. Døgnvaktin er partur av tí vanligu vikuarbeiðstíðini, samb. grein stk. við hesum virðum um samdøgrið: Vakt tímar (heima) Vakt tímar (vaktstova) Um tilkallivakt/samdøgurvakt ikki verður roknað við í tí vanligu vikuarbeiðstíðina, verður hon roknað sum úrtíðararbeiði. Um álagt verður eykatilkallivakt, skal hon umroknast til vanligar tímar og samsýnast sum úrtíð. stk. Fráboðan (umlagdir tímar) Verður neyðugt at gera frávik í arbeiðstíðini hjá tí, sum upprunaliga varð avtalað, skal sjúkrasysturin, tó ikki tímalønt, hava boð um tað í minsta lagi tímar framanundan. Verður henda freist ikki hildin, verður fyri hvønn tíma, sjúkrasysturin er til taks, íroknaðir tímar við virknum arbeiði, veitt viðbót svarandi til helvtina av viðbótini samb. grein stk. stk. Fyri ta tíð, roknað frá boðsending, tá ið virkið arbeiði verður gjørt undir tilkallivakt (tó ikki samdøgurvakt) samb. stk. verður samsýnt við frítíð sum fyri úrtíðararbeiði ella við úrtíðarløn samb. grein stk. minkað við teimum virðum, sum nevnd eru í stk. Harumframt galda serveitingar í grein stk. og Hvørt uppkall telur sum minst tíma arbeiði. Boðsending verður lønt fyri hvønn byrjaðan tíma við virknum arbeiði. Fyri fleiri boðsendingar í sama tíma, verður tó bert samsýnt fyri ein tíma. stk. Fyri tíma vaktir samb. stk. galda hesar reglur: Fyri teir fyrstu tímarnar við virknum arbeiði verður ikki veitt eyka frítíð ella løn. Fyri virkið arbeiði meira enn tímar verður veitt frítíð sum fyri úrtíðararbeiði ella úrtíðarløn samb. grein stk. Tó skal eingin minking, svarandi til stk. sum nevnt undir stk. gerast. Viðbøturnar í grein stk. og galda fyri boðsendingar samb. pkt. og Í samband við samdøgursvakt á sunnu/ og føstum halgidøgum, verður undir øllum umstøðum givin samsýning sum fyri sunnudag, fyri tímar. Virkið arbeiði í tíma vaktum verður uppgjørt sum nevnt í stk. stk. Tá ið arbeiðsætlan samb. grein stk. verður gjørd, eigur at verða miðað ímóti, at starvsfólkið ikki beint eftir tilkallivakt/samdøgurvakt verður sett til vanligt arbeiði ella samdøgursvakt. Verður kortini álagt sjúkrasystrini at hava vanligt arbeiði ella samdøgursvakt beint eftir tilkallivakt, og hon ikki hevur havt hvíld undir tilkallivaktini, sum svarar til minst helvtina av tilkallivaktini ( fyri samdøgurvakt tímar), har av minst tímar skulu vera millum kl. og byrjanuni av komandi tænastu, skal hon ikki byrja dagsarbeiðið, samdøgurvakt ella fríganga, fyrr enn hon hevur fingið tímar samanhangandi hvíld, roknað frá seinastu boðsending í tilkallivakttíðini. stk. Sjúkrasystrar, sum hava tilkallivakt fáa fasta telefongjaldið goldið + kr. um árið fyri samtalur. Upp § Frítíðarreglur stk. Mánaðarløntum (fastløntum) starvsfólki er lógarfest frítíð samb. løgtingslóg nr. frá "Frítíð við løn" við broytingum. stk. Frítíð verður bert hildin við heilum arbeiðsfríum døgum. Svarar vunnin frítíð til brotpartar av einum degi, kann tíðin leggjast saman við aðrari vunnari frítíð. stk. Verður ein sjúkrasystir sett í starv seinast mánað eftir lokna útbúgving, verður veitt frítíð við løn. Útbúgvingarstaðið hevur skyldu at gjalda frítíðarlønina samb. reglum fyri lesandi. stk. Parttíðarsett, ið arbeiða uttan fyri (meirarbeiði) ásettu arbeiðstíð, fáa % í frítíðarviðbót fyri meirarbeiði. stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá farið verður úr starvi, men ístaðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. stk. Innvinningarárið er frá januar til desember. Frítíðin eigur í tann mun, tað er gjørligt tó minst vikur at verða hildin í einum í tíðini mai til september. stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúka forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frítíðardagar. Frítíðin byrjar á fyrsta frítíðardegi. Føst løn merkir: Grundløn íroknað eftirlønargjald + serlig ikki eftirlønargevandi viðbót og møguligar fastar viðbøtur (t.d. deildarleiðaraviðbót) Viðbøtur og úrtíðarløn merkir: øll løn, ið er útgoldin umframt ta føstu lønina. Upp Partur IV § Fyribils setan í hægri starv stk. Sjúkrasystrar, sum fyribils røkja hægri starv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði somu løn, sum tær høvdu fingið, um tær vóru settar í hetta hægri starvið. stk. Nettolønin verður nýtt sum grundarlag fyri lønarútrokningini. stk. Sjúkrasystrar settar í fyribils tænastu sum kvøld og náttarvakt,ið eru flokkaðar hægri enn teirra egna starv, skulu hava viðbót fyri fyribils tænastu í hægri starvi, hóast tann fyribils tænastan ikki hevur verið í viku. Upp § Flutningur stk. Sjúkrasystrar hava rætt til flutningsendurgjald, um tær nýta egnan bil til arbeiðsbrúk. stk. Fyri koyring í egnum bili verður veitt endurgjald eftir hesum reglum: Teir fyrstu km. um árið kr./km. Oman fyri km. um árið kr./km. (Endurgjaldið verður stillað sambært avtalu millum Føroya Landsstýri og Tænastumannafelag Landsins.) Endurgjaldið er ikki skattaskyldugt. Sum ískoyti til grein fara fram samráðingar um serliga endurgjaldsskipan fyri heilsu -, heima- og økissjúkrasystrar fyri nýtslu av egnum bili í arbeiðsørindum. Upp § Sjúkraflutningur stk. Ferðing við sjúklingi uttanlands Ferðartíð verður roknað sum arbeiðsdagar. Um arbeiðstíðin, t.v.s. frá fráfaringartíð av arbeiðsplássinum í Føroyum, til sjúklingurin er innskrivaður á danskt sjúkrahús, fer út um tímar, skal hetta gjaldast sum úrtíð. Um ikki slepst heimaftur, t.d. vegna ringt veður, ella útseldar ferðaseðlar, verður henda tíð roknað sum vanligur arbeiðsdagur. Sjúkrasystrar, ið eftir ætlanini skuldu havt kvøld, náttar ella tilkallivakt, missa ikki hesa viðbót. stk. Tíma/dagpeningur verður goldin frá fráfaringartíðini av sjúkrahúsinum, til sjúkrasysturin er heima aftur, tó altíð minst samdøgur. Um sjúkrasysturin ynskir hetta, kann ávísast innivist, og skal hetta gjaldast av sjúkrahúsinum áðrenn fráferð. Annars verður goldið sambært galdandi reglum. stk. Hýrivognur kann nýtast frá Ríkishospitalinum til gistingarhús (innivist) innan fyri km frá sjúkrahúsinum. stk. Um sjúkrasysturin hevur serligt viðføri við sær til heilivág og/ella tung tól, kann hýruvognur nýtast frá gistingarhúsi í Keypmannahavn til flogvøllin í Kastrup. stk. Heimild til at nýta stk. og skal gevast av fyristøðukvinnuni Føroyum. Fyristøðukvinnan gevur fyrisitingini boð hesum viðvíkjandi. stk. Í sambandi við sjúkraflutning skal sjúkrasysturin verða tryggjað við bili, bussi, tyrlu og flogfari. stk. Tíma-/dagpeningur fyri ferðing innanoyggja Dagpeningur verður roknaður fyri hvørt samdøgur, sum viðkomandi er burturstaddur. Fyri minni enn samdøgur, men meiri enn tímar, verður tímapeningur roknaður fyri hvønn ásettan tíma, tó ikki út um dagpening fyri samdøgur. Náttarviðbót verður veitt fyri at hava ligið nátt burtur frá tænastustaði, um innivist ikki er ávíst av arbeiðsgevaranum. Annars verður goldið sambært galdandi reglum. stk. Bæði út- og heimferð eru at rokna sum arbeiðstíð. stk. Støðgur upp til tímar áðrenn heimferð er roknaður við í arbeiðstíðina. stk. Fyri aðra ferðing enn í sambandi við sjúkraflutning, skal samsýning og endurgjald gjaldast sjúkrasystrini eftir galdandi reglum, sambært semju millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Upp § Ferðaútreiðslur stk. Ferðaútreiðslur í sambandi við avloysarastarv upp til mánaðir til størv í Føroyum rindast av setanarstaðnum. Upp § Tænastubúni Stk Sjúkrasystrar fáa ókeypis tænastubúna. Har hetta ikki er gjørligt, verður givið kr. um árið, ella um tað er ókeypis vask kr. í viðbót. stk. Heilsu- og heimasjúkrasystrar fáa viðbót fyri tænastubúna: Fulla tíð kr. um árið. Parttíðarsettar undir tímar um vikuna kr. um árið. stk. Skúlaheilsusystrar fáa viðbót fyri tænastubúna kr. um árið. Upp § Undirvísing stk. Sjúkrasystrar, ið ikki eru settar við skúla, hava rætt til serligt gjald fyri sjúkrarøktar undirvísing og fyrireiking av frálæru til sjúkrasystralesandi eftir hesum reglum. a) Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð: Eingin viðbót. b) Er undirvísing uttanfyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri teir tímar, frálæran er. c) Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst er. Samsýning: Tímaløn kr Uppgávurætting: uppgávur = tíma. Uppgávurætting við endaliga próvtøku: uppgáva = tíma. stk. Fyri frálæru til aðrar fakbólkar verður fyri hvønn undirvísingartíma, íroknað fyrireiking, tímalønin goldin kr., umframt % í frítíðarløn. stk. Fyri frálæru til sjúkrasystrar verður fyri hvønn undirvísingartíma, íroknað fyrireiking, tímalønin goldin kr., umframt % í frítíðarløn. stk. Tá sjúkrasystrar halda fyrilestur, verður goldið kr. fyri fyrsta tíma, fyri hvønn fylgjandi tíma, íroknað fyrireiking. stk. Frálæra, ið verður givin um kvøldið, t.e. aftaná kl. verður samsýnd eftir § stk. umframt eitt ískoyti uppá %. Upp § Serviðbøtur stk. Tá ið sjúklingi verður veitt manuel ventilatión, og tá ið sjúklingar fáa hita ella kulda viðgerð, ið er til ampa fyri sjúkrasystrina, verður hvør arbeiðstími roknaður sum 1/4 tími. stk. Við luttøku í neyðkoyring (sjúkrabili ella tyrlu) verður veitt viðbót á kr. stk. Sjúkrasystrar, ið arbeiða á afturlatnari psykiatriskari deild, fáa viðbót áljóðandi kr. um mánaðin. Upp Partur V § Setanarbræv starvslýsingar stk. Mánaðarlønt (fastlønt) fáa áðrenn setanina eitt setanarbræv, har tilskilað eru: arbeiðsstað deild starvsøki setanarbrøkur avtala um ávísa arbeiðstíð, t.d. dag-, kvøld- ella náttararbeiði. stk. Tá ið starv er leyst, verður tað at lýsa á stovninum og í minst einum føroyskum blaði. Tilskilast skal, hvat starvið umfatar, t.d. deild, setanarbrøk, arbeiðstíð, og hvørjum lønarflokki starvið verður lønt eftir. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir fyribils hjálp v.m. Umsóknarfreistin skal vera í minsta lagi dagar frá tí, lýst er í føroyskum dagblaði. Er talan um nýtt starv, sum ikki higartil er flokkað, skal Fíggjarmálastýrið/arbeiðsgevari samráðast við Sjúkrasystrafelag Føroya um flokking, áðrenn starvið verður lýst leyst. Upp § Bústaður stk. Arbeiðsgevarin hevur ikki skyldu at útvega sjúkrasystrum bústað. Um ein sjúkrasystir hevur bústað frá arbeiðsgevara og ynskir at flyta, er uppsagnartíðin mánaðir, undantikið við uppsøgn av starvi. stk. Leigan kann ikki vera hægri enn tað, stovnurin skal gjalda fyri ta ávísu íbúðina. stk. Undir fyribils tænastu á øðrum stovni enn tí, starvsfólkið arbeiðir á, har arbeiðsgevarin hevur álagt honum starvið, hevur arbeiðsgevarin skyldu at útvega ókeypis bústað, um fastar útreiðslur eru á upprunastaðnum. Upp § Sjúka stk. Mánaðarlønt (fastlønt) hava í sambandi við sjúku rætt til løn samb. lóg nr. dagf. mars "Løgtingslóg um starvsmenn" við seinri broytingum. Sjúkrasystir hevur skyldu at boða arbeiðsstaðnum frá áðrenn arbeiðsbyrjan fyrsta sjúkradag ella skjótast aftaná. Sjúkrasystir hevur skyldu at skjalprógva fráveruna, um arbeiðsgevarin áleggur tað. Sjúkrasystir hevur ikki skyldu at upplýsa sjúkraorsøk. Læknaváttan samb. starvsmannalógini. stk. Sjúkrasystrar hava rætt til at fáa frí uttan lønarmiss í sambandi við, at smærri heimabúgvandi børn eru sjúk. Hetta er galdandi fyri sjúkradag hjá barninum. Skylda er at upplýsa, um tað er barn, ið er sjúkt. stk. Um starvsfólk sjúkrameldar seg í frígongudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um starvsfólk sjúkrameldar seg, áðrenn frígongudagurin er byrjaður, verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. stk. Starvsfólk hava, tá tey hava verið sjúk, skyldu til at boða arbeiðsstaðnum frá, tá tey eru før fyri at taka upp arbeiðið aftur. Fráboðað skal vera í seinasta lagi tímar, áðrenn tilrættislagt arbeiði byrjar. Upp § Barnsburðarfarloyvi stk. Sjúkrasystir, ið er við barn, eigur at siga leiðsluni frá mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. stk. Sjúkrasystir verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon gerst órbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Afturat hesum hevur hon rætt til at fáa frí uttan løn í vikur uttan miss av starvsaldri. Harumframt kann sjúkrasystir fáa mánaða eykafarloyvi uttan løn aftaná barnsburð uttan miss av starvsaldri. Mannlig sjúkrasystir fær farloyvi mánað uttan løn og uttan miss av starvsaldri. stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann sjúkrasystir fáa sjúkrafarloyvi mánaðir í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt sjúkrasystrini full løn. Henda frávera skal ikki teljast við í daga sjúkraregluni. Undir serligum umstøðum, kann sjúkrasystirin fáa meira enn mánaða fráveru. stk. Sjúkrasystir, ið ættleiðir barn, fær frí við løn vikur. Mannlig sjúkrasystir fær farloyvi mánað uttan løn og uttan miss av starvsaldri. stk. Liggur barnið á sjúkrahúsi, og mamman fer aftur til arbeiðis, áðrenn farloyvið er úti, hevur hon rætt at nýta írestandi farloyvi seinri. Tó krevst, at barnið er útskrivað áðrenn mðr. aftaná føðingina. Hetta er eisini galdandi fyri ættleiðing. Upp § Farloyvi stk. Sjúkrasystir kann fáa farloyvi, tá ið tað ikki nervar arbeiðið á stovninum. Farloyvið kann játtast upp til ár. Setanarstaðið hevur ábyrgd av at hava starvið leyst til viðkomandi, tá ið farloyvið er úti. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m. stk. Tá avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini ella umsitingini á einum stovni, ella nýggj tøknifrøði verður tikin í nýtslu, skal starvsfólkið hava boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi at vera við í tilrættisleggingini. Krevja tílík tiltøk eftirútbúgving, skulu starvsfólk á avvarandi stovni hava høvi til at fáa neyðuga eftirútbúgving, so tey kunnu røkja hetta arbeiðið. stk. Álitisumboðið skal hava skipanarreglur fyri viðkomandi stovn. Eisini skal álitisumboðið takast við í ráðleggingina, tá broytingar verða gjørdar samb. stk. stk. Áðrenn nýggjar arbeiðsuppgávur ella broytingar í arbeiðs- ella ábyrgdarøki verða álagdar sjúkrasystrum, skulu setanar- og lønarviðurskiftini takast upp til samráðingar við Sjúkrasystrafelag Føroya. Upp § Uppsøgn stk. Uppsøgn millum partarnar er uppsagnarfreistin samb. starvsmannalógini. stk. Er talan um at siga sjúkrasystir úr starvi, er tað skylda setanarmynduleikanna at geva bæði avvarandi starvsfólki og Sjúkrasystrafelagi Føroya skrivlig boð um hetta, har grundgeving um uppsøgnina er tilskilað. stk. Metir Sjúkrasystrafelag Føroya uppsøgnina ógrundaða, kann felagið áðrenn ein mánað aftaná uppsøgnina krevja fund millum avvarandi setanarmynduleika og felagið. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið áðrenn ein mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har setanarmynduleikin og Sjúkrasystrafelag Føroya velja tveir limir hvør. Tó kunnu partarnir í smærri málum, um teir semjast um tað, velja ein lim hvør. Í felag velja partarnir ( .) limin, ástøðumannin. Fæst ikki semja um ( .) limin, skal hann útnevnast av Føroya Rætti. Nevndin skipar sjálv fyri arbeiðshátti sínum. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitnið. Nevndin ger ein úrskurð, og verður úrskurðurin, at uppsøgnin er ógrundað, verður setanarmynduleikunum álagt at bøta um avleiðingarnar av uppsøgnini. Eru uppsagdi og setanarmynduleikin ikki samdir um, at setanarviðurskiftini kunnu halda fram, tá skal gjaldast viðkomandi eitt endurgjald, hvørs stødd nevndin ásetur, treytað av umstøðum, starvsaldri og verandi starvsheiti. Nevndin avger, hvør skal rinda útreiðslurnar av nevndararbeiðinum. stk. Sjúkrasystrafelag Føroya skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn Sjúkrasystrafelag Føroya innan tvær vikur hevur ummælt uppsøgnina. Upp Partur VI SERAVTALUR § Heimasjúkrasystrar og økissjúkrasystrar stk. Heimasjúkrasystrar kunnu setast í fast starv parttíð niður til tímar um vikuna á útoyggjum og støðum, har óhøgligt er atkomandi. Setanartreytirnar eru tær somu sum hjá starvsmonnum við eftirløn. Arbeiðstíð kann tilrættisleggjast millum kl. og tó sambært grein stk. og Undantak herfrá er stk. í hesi grein, har arbeiðstíðin kann tilrættaleggjast til kl. stk. Telefonviðbót a Har einki arbeiðshøli er til taks, skal heimasjúkrasystirin hava telefonendurgjald. Fulltíðarsettar: Fast gjald + kr. fyri samtalur um fjórðingarárið. Parttíðarsettar undir tímar um vikuna: Fast gjald + kr. fyri samrøður um fjórðingsárið. Tímalønt undir tímar um dagin: kr. um dagin. Tímalønt meira enn tímar um dagin: kr. um dagin. Heimasjúkrasystrar, settar undir tímar um vikuna, og sum í einum fjórðingsárið arbeiða meira enn tímar, fáa fult endurgjald. b Útreiðslur til telefonvakt undir fráveru, t.d. frídagar, frítíð, sjúka og skeið, verða goldnar av arbeiðsgevaranum, tá ið hesin áleggur telefonvakt. stk. Sein vitjan/uppkall Har tað ikki er skipað samdøgursrøkt, førir hetta við sær, at vitjan millum kl. og bert kann fara fram undir serligum umstøðum og verður goldin soleiðis. Mánadag-fríggjadag kl. yvirtíð Mánadag-fríggjadag kl. yvirtíð+ % Leygardag-sunnudag kl. yvirtíð+ % Minst ein tími verður goldin. Henda arbeiðstíð verður ikki tald við í vikutímatalið. Starvsfólkið hevur rætt til hýruvogn til og frá hesum vitjanum. Um egin bilur verður nýttur, verður endurgjald veitt eftir galdandi reglum. Úrtíðarviðbót verður ikki veitt í hesum førum. stk. Viðbót verður givin bæði fyri at gera lík í stand og fyri at leggja í kistu. Viðbótin er: frá kl. og kr. hvørja ferð. frá kl. og kr. hvørja ferð. stk. Sundurbýtt tænasta Arbeiðið eigur at verða lagt soleiðis til rættis, at sundurbýtt arbeiðstíð har við skilst arbeiðstíð, býtt sundur við einum støðgi á tímar ella meir ikki kemur fyri. Um sundurbýtt arbeiðstíð kemur fyri, má tað bert vera eina ferð um dagin eftir avtalu, og tá verður givin viðbót á kr. stk. Skipað kvøldvakt, samb. grein kann setast í verk: Økið Suðurstreymoy Økið Norðurstreymoy við Sundalagnum og Vágoynni Økið Eysturoyggin, undantikið Sundalagið Økið Norðoyggjar Økið Suðuroy stk. Skipað samdøgnsrøkt sambært grein kann tó setast í verk fyri Sandoyarøkið, ið er ein samskipan millum røktarheim, sambýlir og økissjúkrasystrar. stk. Verða broytingar gjørdar á nevndu økjum, verður SjúkrasystrafelagFøroya og Fíggjarmálastýrið at samráðast aftur. Flokkingar fyri heimasjúkrasystrar er eisini galdandi fyri økissjúkrasystrar. Upp § Heilsu- og skúlaheilsusystrar stk. Sáttmálin fevnir um heilsu- og skúlaheilsusystrar, ið hava fráfaringarprógv sum heilsusystrar frá Danmarks Sygeplejerskehøjskole við Århus Universitet. Eisini fevnir sáttmálin um sjúkrasystrar, ið ikki hava fráfaringarroynd frá Danmarks Sygeplejerskehøjskole, men sum verða settar í starv innan skúlalæknaskipanina. stk. Avloysari, sum ikki hevur fráfaringarprógv sum heilsusystir, men hevur góðkenning frá heilsustjórnini, kann setast í starv sum heilsusystir í avmarkaða tíð fyri pinkubarnaheilsusystir og fyri heilsusystir í samskipaðari pinkubarna- og skúlaheilsurøkt. Setanarlønin er byrjanarløn fyri útbúnar heilsusystrar. stk. Skúlaheilsusystrar og skúlasjúkrasystrar binda seg til annað arbeiði í skúlafrítíðum/skúlafrídøgum (uttan fyri egnu frítíð) enn beinleiðis arbeiði við børnum, millum annað tað fyrisitingarliga arbeiðið, ið er bundið at starvinum. stk. Har einki arbeiðshøli er til taks, skal heilsusystirin hava telefonendurgjald. Fulltíðarsettar: Fast gjald + kr. fyri samtalur um fjórðingsárið. Parttíðarsettar: Fast gjald + kr. fyri samtalur um fjórðingsárið. Heilsusystrar, settar undir tímar um vikuna, og sum í einum fjórðingsári arbeiða meir enn tímar, fáa fult endurgjald. stk. Kommunurnar hava skyldu at útvega og gjalda skrivstovuhøli, innbúgv, skrivstovulutir, telefon o.a. Upp § Sjúkrasystralesandi stk. Løn: Í forskúlaskeiðnum verður eingin løn givin lesandi. Tær hava rætt til uppihald og tænastubúna. stk. Lønin er (roknað av pensiónsgevandi grundløn): .mánað % .mánað % og fylgjandi mánaðir % av byrjunarlønini fyri sjúkrasystrar á lægsta stigi. Lesandi verður útgoldin "Serlig ikki pensiónsgevandi viðbót". (Frá mars verður henda regla strikað). stk. Lønin verður útgoldin mánað afturút, og sjúkrasystralesandi skal hava útgreinað yvirlit yvir tað útgoldna gjaldið. Lønin hjá lesandi er ikki eftirlønargevandi. stk. Uppihald: Um bústaður til lesandi er tøkur, er gjaldið kr Stovnur við matstovu: rúm + fullan kost kr. Gjaldið fyri bústaðin verður tikið beinleiðis av lønini eftir galdandi skipan. Fyri matin verður goldið verandi gjald á staðnum. stk. Arbeiðstíð: Frálæra verður løgd í arbeiðstíðini. stk. Fyri ikki at órógva tilrættisleggingina av útbugvingini, skal øll frígonga verða avgreidd, áðrenn tann lesandi byrjar eitt nýtt útbúgvingarskeið/deild. stk. Eftir ávísing frá heilsustýrinum, rundskriv frá januar til sjúkrasystraskúlan grein skal viðmerkjast, at luttøka hjá tí lesandi í kvøld- og náttararbeiði hægst skal vera 1/4 av samlaðu arbeiðstíðini á hvørjari einstakari deild. stk. Uppsøgn: Í øllum útbúgvingartíðarskeiðnum kann skúlin siga tí lesandi upp við mánaðar freist til tann fyrsta í einum mánaði, um so er, at tann lesandi verður mettur óegnaður til sjúkrasystrayrkið ella orsakað av serligum umstøðum, t.d. longum sjúkralegum, kann metast ikki at vera førur fyri at fullføra útbúgvingina. Somuleiðis kann tann lesandi siga seg frá við mánaðar uppsøgn til tann í einum mánaði, tá ið serligar umstøður gera seg galdandi. stk. Útreiðlsur í sambandi við flyting millum útbúgvingarstøð verða endurgoldnar sambært útreiðsluskjølum. Upp § Sjúkrasystrar settar við røktar- og ellisheim v.m. stk. Um so er, at á einum røktarheimi, har fyristøðufólkið ikki er sjúkrasystir, verður skipað eitt sjúkrasystrastarv, sum skal umfata ta sjúkrarøktarstarvsligu ábyrgdina, verður lønin ásett sambært samráðing millum Sjúkrasystrafelag Føroya, stýrið fyri røktarheimið og Fíggjarmálastýrið í hvørjum einstøkum føri. stk. Eftir avtalu kann sjúkrasystir fáa tænastutelefon sambært galdandi reglum fyri tænastumenn. stk. Fyristøðufólk a Sum endurgjald fyri forskotna, sundurbýtta og óásetta arbeiðstíð fær fyristøðufólkið eina tiltøkuviðbót frá kr. um mánaðin. b Fyristøðufólkið er ikki umfatað av reglum um hægstu tænastutíð, men miðal vikutímatalið er ætlað at vera tímar. c Fyristøðufólkið kann fáa viðbót fyri meirarbeiði samb. avtalum um endurgjald fyri tænastumenn, uttan hægstu tænastutíð. stk. Har fyristøðufólkið hevur tilkallitænastu, fær tað niðanfyri standandi árligu viðbøturnar. A Har fyristøðufólkið er einsamalt um vaktina: Røktarheim við plássum ella meira, kr. Røktarheim við færri enn plássum, kr. B Har fyristøðufólkið og aðrar sjúkrasystrar skiftast um vaktina: Røktarheim við plássum ella meira: a skiftast um vaktina kr. b skiftast um vaktina kr. c Meira enn skiftast kr. Røktarheim við færri enn plássum: a skiftast um vaktina kr. b skiftast um vaktina kr. c Meira enn skiftast kr. C Har annað starvsfólk (sjúkrasystrar og røktarheimsassistentar) hevur tænastu, og fyristøðufólkið hevur tilkallivakt, verður viðbótin niðursett lutfallsliga til % av viðbótini A og A stk. Eingin viðbót verður givin í teim førum, har ábyrgdarhavandi sjúkrasystrar eru settar í kvøld- og náttarvakt. stk. Millum partarnar er semja um, at um fyristøðufólk orsakað av sjúku hjá starvsfólki luttekur í kvøld- ella náttarvakt, hevur tað ikki rætt til eyka viðbót fyri hetta. Hetta er íroknað tiltøkuviðbótina. stk. Um eitt fyristøðufólk, ið ikki hevur uppiborið rætt til tilkalliviðbót, eftir avtalu átekur sær kvøld ella náttarvakt orsakað av sjúku ella farloyvi millum starvsfólk kann viðkomandi fáa frí ella gjald samb. galdandi reglum. Endurgjaldið kann tó bert gevast, um vaktir hava verið hvør eftir aðra, ella um tað hava verið vaktir í dagar. Upp § Sjúkrasystrar settar sum tænastumenn stk. Sjúkrasystrar settar sum tænastumenn eru umfataðar av tænastumannalógini. stk. Sjúkrasystrar settar sum tænastumenn eru undir eftirlønarskipan samb. tænastumonnum landsins. stk. Tænastumenn fáa lønina útgoldna frammanundan. Upp § Tímaløntar sjúkrasystrar stk. Sjúkrasystir, ið ikki er sett í fast starv, fær tímaløn. Tímalønin roknast í dagtímum sum / og í kvøld/náttarvaktum / svarandi til starvsaldur av nettoárslønini hjá sjúkrasystrum. stk. Um ein tímalønt sjúkrasystir verður sett sum avloysari fyri sjúkrasystir í hægri starvi enn tímalønta, verður lønin roknað í mun til árslønina á tí lønarstigi, ið galdandi er fyri hægra starvið, og annars sum nevnt omanfyri. Um tímalønin, ið roknað verður fram til, er lægri ella eins høg og tann løn, ið avloysarin hevur rætt til, verður lønin sett á næsta hægstalønarstig. stk. Tímalønt, sum eingin avtala er gjørd við, hava rætt til avrokning eina ferð um vikuna. Letur útgjaldan seg ikki gera við endan av arbeiðstíðini, kunnu tímalønt eftir avtalu fáa lønina sendandi. Tímalønt hava rætt til útgreinaðan lønarseðil. Tímalønt hava rætt til fast starv, um tilrættislagt arbeiði er í einum álmanakkamánaði. stk. Tímalønt fáa ikki viðbót fyri kvøld- og náttarvakt ( tímar fyri tímar) Viðbótin er roknað í kvøldar- og náttar tímalønini. stk. Tímalønt fáa ókeypis tænastubúna. Har hetta ikki ber til, verður veitt ein viðbót uppá kr. um tíman. stk. Starvsaldur verður roknaður fyri tímalønt arbeiði, um sjúkrasystir kann prógva minst tíma arbeiði í einum álmanakkaári, tó uttan at verið í føstum starvi. stk. Verður umbiðin tímalønt vakt avlýst seinri enn tímar, áðrenn arbeiðið átti at byrjað, verður løn goldin fyri alla vaktina. Upp § Sjúkrasystrar við framhaldsútbúgving stk. Sum framhaldsútbúgving verður at rokna ein tilrættisløgd útbúgving innan eina ávísa sergrein, sum er góðkend av Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelagi Føroya, ella ein útbúgving, ið er góðkend av heilsustýrinum og kravd fyri at virka innan eina ávísa sergrein. stk. Sjúkrasystrar, ið hava eina framhaldsútbúgving, hava rætt at koma á eftirútbúgvingarskeið fyri eftir tørvi at halda útbúgvingina við líka, sum sergreinin broytist. Allar útreiðslur í hesum sambandi verða goldnar av arbeiðsgevaran-um. stk. Fyri heimasjúkrasystrar er galdandi: Eftir umsókn kann innan fyri hvørt ára setanarskeið gevast tænastufrí við løn í vikur til eitt av sáttmálapørtunum góðkent skeið. Skeiðgjald og ferðaútreiðslur verða goldnar av arbeiðsgevaranum. stk. Heilsuverkið/arbeiðsgevarin hevur skyldu árliga at senda sjúkrasystrar til framhalds útbúgving á Dansk Sygeplejehøjskole í sama mun sum higartil ella líknandi útbúgving við fullari løn uttan eykaútreiðslur ella aðrar treytir enn, at hon bindur seg til at arbeiða eitt ár eftir lokna útbúgving. Upp § Flokking/umflokking av størvum Sjúkrasystrar: frá mars , frá mars , assistentar frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Deildarleiðarar: frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars , Viðbót: Deildarleiðarar við útbúgving kr. um mánaðin. Deildarleiðarar uttan útbúgving kr. um mánaðin. Yvirsjúkrasystrar: frá mars , frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Fyristøðukvinnur: (á Klaksvíkar og Suðuroyar sjúkrahúsi) frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Fyristøðukvinna: (á Landssjúkrahúsinum) frá mars Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Varafyristøðukvinna: (á Landssjúkrahúsinum) frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Kvøld- og náttar- sjúkrasystrar frá mars sengur , sengur , sengur , frá mars sengur , sengur , sengur , Anæstesi-sjúkrasystrar: frá mars , frá mars , Frá mars fáa allar anæstesi-sjúkrasystrar eina viðbót á kr. um mánaðin. ass. anæstesi: frá mars , frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin frá mars Deildarl. anæstesi: frá mars , frá mars , Frá mars Við útbúgving kr. um mánaðin Uttan útbúgving kr. um mánaðin Sjúkrasystralærarar: frá mars , frá mars , Lærarar, ið hava DSH-útbúgving ella líknandi, fáa harumframt frá mars eina viðbót á kr. um mánaðin. Rektarin á Sjúkrasystraskúlanum: frá mars , frá mars , Harumframt fær rektarin á Sjúkrasystraskúlanum frá mars eina viðbót á kr. um mánaðin. Heilsusystrar: frá mars , frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin frá mars Heima- og økis- sjúkrasystrar: frá mars , frá mars , Skúlasjúkrasystrar: frá mars , frá mars , Leiðari fyri Heimarøktina: frá mars Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars Umframt viðbót á kr. um mánaðin. Økisleiðarar og fakligur leiðari fyri heilsusystrar: frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin. frá mars , Umframt viðbót á kr. um mánaðin Fyristøðufólk á røktar- og ellisheiminum frá mars sengur , sengur , sengur , frá mars sengur , sengur , sengur , Harumframt fáa tær viðbót á kr. um mánaðin frá mars Sjúkrarøktarstjóri: Starvið sum Sjúkrarøktarstjórið verður flokkað á lønarstigi Frá mars verður starvið flokkað á lønarstigi Harumframt verður veitt ein ikki eftirlønargevandi viðbót, sum er kr. um mánaðin. Upp Protokollat Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya kanna møguleikarnar at seta ymiskar framhaldsútbúgvingar á stovn í Føroyum. Hesar kanningar skulu setast í verk áðrenn juni Upp Protokollat Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya eru samd um at kanna møguleikarnar fyri at seta á stovn sjálvstøðugan eftirlønargrunn í Føroyum, svarandi til tann verandi PKA. Ein nevnd verður sett til hetta arbeiði. Í nevndinin skulu vera umboð fyri PKA og Sjúkrasystrafelag Føroya. Upp Protokollat Partarnir eru samdir um, at rímilig fráboðanarskylda við frítíð eigur at vera mánaðir, áðrenn frítíðin byrjar. Strembað verður ímóti at halda hesa fráboðanartíð. Upp Protokollat viðvíkjandi arbeiðsumstøðunum Partarnir gera í felag eina endamálsorðing fyri hvussu kanningar, ið skulu meta um, um ov stór arbeiðsbyrða er á ávísum arbeiðsplássum skulu gerast. Hetta verður gjørt við tí fyri eyga, at meta um almennar tænastur og arbeiðsumstøðurnar hjá starvsfólki í almennum starvi. Partarnir gera eina skipan fyri hvussu slíkar kanningar kunnu gerast. Viðmerkingar: Hugt eigur at vera at í hvønn mun verandi stovnar kunnu vera við til at røkka endamálið við omnafyri nevndu kanningum, og um kanningararbeiðið er í tráð við uppgávur í verandi stovnar longu gera, ella ætla at gera. Upp Lønarhækking og flokking/umflokking av størvum galdandi frá og Lønarhækking: hækkar grundlønin % ( -stig), hækkar grundlønin % ( -stig) og hækkar grundlønin % ( -stig). Sáttmálaviðbøtur mars verða sáttmálaviðbøturnar lagdar afturat grundlønini. Sáttmálafrí januar verða teir sáttmálafrídagarnir avtiknir. Sjúkrasystrar við serútbúgving Anæstesi kr. um mánaðin Intensiv kr. um mánaðin Heilsusjúkrasystrar kr. um mánaðin Psykiatri kr. um mánaðin Hygeejne kr. um mánaðin Lærarar, ið hava DSH-útbúgving ella líknandi kr. um mánaðin Sjúkrasystrar við tilsamans tíma teoretiskum prógvi: Onkologi kr. um mánaðin Røntgen kr. um mánaðin Operatión kr. um mánaðin Neonathal kr. um mánaðin Cardiologi kr. um mánaðin Dialysa kr. um mánaðin Praktikkvegleiðari kr. um mánaðin Upp Sáttmálaviðurskifti Partarnir vilja í sáttmálaskeiðinum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála nýggjari lønarskipan, ið inniber kvalifikatións- og funktiónsløn. Sáttmálin millum Fíggjarmálastýrið og Sjúkrasystrafelag Føroya fær gildi frá mars og kann sigast upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Tá sáttmálin er uppsagdur, verða samráðingar at taka upp sum skjótast og í seinasta lagi ein mánað eftir, at áheitan um samráðingar er komin. Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum verða lagdir fyri gerðarætt, ið ger bindandi úrskurð í trætuni. Gerðarættarlimirnir verða valdir soleiðis: arbeiðsgevarin, Fíggjarmálastýrið og Sjúkrasystrafelag Føroya velja limir hvør, tó kunnu partarnir í smærri málum, um teir semjast um tað, velja ein lim hvør. Í felag verður ( .) limurin, sum er ástøðumaður, valdur. Verður ikki semja um at velja ástøðumannin, verður hann tilnevndur av sorinskrivarunum. Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Fyri Sjúkrasystrafelag Føroya Upp TEKNOLOGIAVTALA millum Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya Grein Báðir partar viðganga, at treytin fyri, at nýtsla og upptøka av tøknikunnu kann vera teimum til fyrimuns, er, at starvsfólkini hava ávirkan, bæði á upptøku av tøknikunnu og nýtslu av henni. Grein Semjan fevnir um upptøku, nýtslu og menning av øllum tøknibúnaði og kervum haruppií arbeiðsgongd í hesum sambandi á stovnum/arbeiðsøkjum, ið sáttmálin millum Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya fevnir um. Grein Áðrenn nýggjur tøknibúnaður og nýggj kervi verða tikin í nýtslu, og áðrenn broytingar verða gjørdar í virkishátti og nýtslu av verandi kervum, skal samráðast við starvsfólkini/álitisumboðið sambært greinunum niðanfyri. Grein Umhugsar stovnurin broytingar í kervinum ella upptøku av nýggjum tøknibúnaði, skal starvsfólkið/álitisumboðið hava hetta at vita beinanvegin. Allar upplýsingar um hetta skulu latast skrivliga, um starvsfólkini/álitisumboðið krevja tað, og vera lættar at fata. Upplýsingar skulu í minsta lagi lýsa: a. endamál b. virkishátt c. tilfeingisnýtslu d. skap e. samband við verandi og ætlað kervi f. uppdráttur av broytingini skal fylgja við Harumframt skal lýsingin geva eina meting um avleiðingar fyri: a. arbeiðsgongd b. starvs- og lønarviðurskifti c. útbúgvingartørv d. arbeiðsumstøður Útreiðslur, sum standast av omanfyri standandi, verða goldnar av arbeiðsgevaranum. Grein Tá ið upptøka av nýggjum tøknibúnaði ella kevum hevur við sær, at størv verða niðurløgd, skal Landsstýrið, um møguleiki er fyri tí, flyta starvsfólkið í nýtt starv, og í hesum sambandi lata tað umskúla ella eftirútbúgva. Arbeiðsgevarin rindar alla umskúling og eftirútbúgving. Um hetta ikki letur seg gera, skulu Landsstýrið og Sjúkrasystrafelag Føroya taka spurningin upp til samráðingar og avgerðar sínamillum. Grein Einki verandi sjúkrasystraarbeiði skal flytast til aðrar stovnar uttan fyri sáttmálaøkið uttan avtalu við Sjúkrasystrafelag Føroya. Grein Stovnurin er pliktaður til í samstarvi við starvsfólkini/álitisumboðið at syrgja fyri eftirútbúgving og umskúling av starvsfólkunum, áðrenn tøknibúnaður verður tikin í nýtslu, ella broytingar fara fram. Útreiðslur veða goldnar av arbeiðsgevaranum. Avtalast skal millum starvsfólk/álitisumboð og leiðslu, á hvørjum støði útbúgving og umskúling skulu vera. Somuleiðis skal avtalast gongdin í hesum. Grein Starvsfólkini á einum stovni kunnu, um tey ynskja tað, velja eitt tøkniumboð, og eru á stovninum fleiri deildir, kunnu tey velja eitt umboð á hvørjari deild eftir somu reglum, ið álitisumboð verða vald. Tøkniumboðini eru undir somu vernd, rættindum og skyldum sum álitisumboð. Grein Upptøka av tøknikunnu skal ongantíð gera arbeiðsumstøður, umhvørvi og heilsustøðu starvsfólkanna verri hvørki nú ella seinni. Árins-, arbeiðsumhvørvis- og heilsukanningar skulu tí gerast, um starvsfólk/álitisumboð krevja tað, og um illgruni er um trygdina. Arbeiðsgevarin rindar kostnaðin til hesar kanningar. Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya fara saman at avgera, um slíkar kanningar eru gjørdar í nóg stóran mun. Grein Innanhýsis avtalur kunnu gerast á einum stovni millum leiðslu og starvsfólk/álitisfólk við heimild frá Sjúkrasystrafelagi Føroya um nýtslu av tøknikunnu og arbeiðsgongd í hesum sambandi. Grein Trætur hava dvøljandi ávirkan og verða viðgjørdar sambært sáttmálanum millum Føroya Landsstýri og Sjúkrasystrafelag Føroya. Grein Semjan fær gildi frá januar Semjan kann uppsigast av báðum pørtum við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juni Um semjan er uppsøgd, hava partarnir tó skyldu at fylgja henni, til onnur semja er komin í gildi. Tórshavn, tann Fyri Føroya Landsstýri Fyri Sjúkrasystrafelag Føroya Atli P. Dam Súsanna Danielsen Paulina Jakobsen Birtha Persson Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmálar millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið Deild I Vanligar reglur § Sáttmálaøki og samráðingarrættur § Arbeiðspláss og broytingar í arbeiðsgongd v.m. § Álitisfólk og nevndarlimir § Setan § Serstakar reglur viðvíkjandi lønaraldri, framflutningi og umflokking av størvum § Fyribilshjálp og avloysarar § Uppsøgn § Sjúka § Barnsferð § Eftirsitiløn § Aðrar skipanartreytir Deild II Arbeiðstíð v.m. § Vanlig arbeiðstíð § Fastir frídagar § Frítíðarreglur § Frítíðarskeiðið § Farloyvi Deild III Serstakar veitingar § Úrtíð § Fyribils tænasta í hægri starvi § Eftirlønartrygging § Tænastuferðir og koyripeningur Deild IV Skrivstovufólk og skrivstovu- lærlingar § Assistentar § Skrivstovu- assistentar § Skrivstovu- lærlingar § Kassameistarar § Pantifútar § Stovnsleiðarar § Tjaldurs Apotekið Deild V Føroya Landsbókasavn § Lærlingar § Bókavarðir og bókasavns- hjálparar § Skipanartreytir Deild VI Útvarp Føroya og Sjónvarp Føroya § Lærlingar § Programteknikarar og programmed- arbeiðarar § Skipam av arbeiðstíð § Skipan av vaktum Deild VII Royndarstøðin § Arbeiðs- viðurskifti Deild VIII Vaktar- og Bjargingar- tænastan § Skip § Arbeiðstíð § Skipanartreytir Notat viðvíkjandi tulking av § stk. í sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmanna- felagið Deild IX Fiskirannsóknar- skip § Skip § Arbeiðs- viðurskifti v.m. § Skipanartreytir Deild X Strandfaraskip Landsins Avtala viðvíkjandi arbeiðs- og sáttmálaviður- skiftunum á Strandfaraskipum Landsins § Flokkan Skipanna § Arbeiðstíð § -tímareglan § Fastir frídagar § Avspasering § Lønar- og tænastualdurkort § Avloysarar § Fyribils tænasta í hægri starvi § Skipanartreytir Deild XI Sjúkrahúsverkið § Sjúka § Lækna- skrivarar § Handverkarar § Røntgen- fotografar/ røntgenfoto- grafhjálparar § Gartnarar/- gartnarahjálparar Deild XII Teknikarar § Næminga viðurskifti og lønir § Teknikarar við upplæring § Lønaraldur § Trygdarútgerð og arbeiðsklæði Deild XIII § Samsýning fyri skeiðluttøku § Onnur viðurskifti § Gildisáttmálans Protokollat til § Arbeiðspláss og broytingar í arbeiðsgongd v.m. Protokollat viðvíkjandi arbeiðsum- støðunum Protokollat viðv. reglugerð fyri álitisfólk Avtala um sáttmála- bygnaðin Avtala um karensdagar Lønir og Flokking av størvum § Sáttmálaøkið § Flokking av størvum § Skipanarreglur § Lønir § Úrtíðarlønir § Úrtíðarlønit hjá manningum § Úrtíðarlønir hjá manningum § Úrtíðarlønir hjá manningunum § Arbeiði skipað í vaktum § Vaktargjøld hjá starvsfólki í Sjúkrahús- verkinum § Tilkallivakt hjá starvsfólkum hjá Sjúkrahús- verkinum § Kostpeningur hjá manningum Strandferðslunnar § Fyri lakeringsarbeiði § Lønarskipan fyri EDV-fólk innan starvsmanna- felagsøkið § Gildi sáttmálans Viðmerking til § í lønarsátt- málanum Viðmerking til § í lønarsátt- málanum Protokallat viðvíkjandi teknikarum Avtala um nýggja lønar- og útbúgvngar- skipan Avtala um leiðsluskrivarar Um tøknibúnað og tyggleika Sáttmáli um vanligar reglur DEILD I VANLIGAR REGLUR § Sáttmálaøki og samráðingarrættur Stk. Hesin sáttmáli fevnir um starvsfólkið í landsins tænastu, hjá sjúkrahúsverkinum og teknikarar, sum ikki eru tænastumenn ella nú verða lønt eftir øðrum lønarskipanum. Sáttmálin fevnir um tey størv, sum flokkað eru sambært § í lønarsáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Stk. Í sáttmálaskeiðinum mugu ikki gerast aðrir lønarsáttmálar um tey arbeiðsøki, ið hesin sáttmáli umfatar, enn teir, ið longu eru, og teir, ið eru avtalaðir, og sum eru uppsettir í notati, ið partarnir hava undirskrivað í sambandi við henda sáttmála, uttan at semja fyrst er fingin um hetta millum Starvsmannafelagið og hin fakfelagsskapin, ið sáttmáli er ætlaður gjørdur við. Stk. Viðvíkjandi samráðingarrættinum verður víst til løgtingslóg nr. frá mars um starvsmenn við møguligum seinri broytingum. Stk. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í §§ til í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við seinni broytingum Stk. Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum hava partarnir rætt til at viðgera í nevnd, og velur hvør av pørtunum nevndarlimir. Nevndarlimirnir skulu ikki vera tænastu- ella starvsmenn hjá Føroya Landsstýri ella limir í Starvsmannafelagnum. Ei heldur mugu limirnir hava nakað tilknýti til partarnar. Kemur nevndin ikki ásamt (vanligur meiriluti), verður dómarin ella av honum nevndur persónur ástøðumaður. Skrivlig frágreiðing um ósemjuna verður at lata nevndini í seinasta lagi dagar eftir, at hon er sett. Partarnir skulu velja sínar limir í nevndina í seinasta lagi ein mánaða eftir, at annar parturin hevur boðað frá, at hann ynskir mál viðgjørt í nevndini. Kemur ástøðumaðurin uppí, eru reglurnar í rættargangslógini galdandi fyri málsviðgerðina. Notat í tilknýti til § stk. í sáttmálanum millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið frá apríl Teir lønarsáttmálar, ið longu eisini eru um tey arbeiðsøki, ið nevndi sáttmáli umfatar, eru: Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Maskinmeistarfelag/Føroya Motorpassarafelag um maskinmeistarar/motorpassarar á skipum landsins og maskinmeistarar í landsins tænastu. Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um skiparar og/ella stýrimenn á fiskirannsóknarskipum landsins. Teir lønarsáttmálar, ið eru avtalaðir eisini at kunna verða gjørdir um arbeiðsøki, ið nevndi sáttmáli umfatar, eru: Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um skiparar og/ella stýrimenn við skipum landsins annars. Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Handverkarafelag um handverkarar, tó undantikið handverkarar á Telefonverkinum. Undantiknir eru eisini bileftirlitsmenn, sum nú eru settir sambært Starvsmannafelagssáttmálan. Upp § Arbeiðspláss og broytingar í arbeiðsgongd v.m. Stk. Tá avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini ella umsitingini á einum stovni, skal starvsfólkið hava boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættaleggingini. Krevja tílík tiltøk eftirútbúgving, skulu starvsfólkini hava høvi til at fáa neyðuga eftirútbúgving, so tey kunnu røkja hesi arbeiði. Stk. Álitisfólkið skal hava skipanarreglur (organisatiónsskipan/starvslýsingar) fyri viðkomandi stovn, eins og álitisfólkini skulu takast við í ráðleggingina, tá broytingar verða gjørdar sbrt. stk. Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett ein samstarvsnevnd, har leiðsla, álitisfólk og varaálitisfólk sita, sum skal hava innlit í øll viðurskifti, sum hava við stovnin og uppgávur hansara at gera. Leiðslan søkir sær ráð hjá samstarvsnevndini, áðrenn avgerðir verða tiknar. Protokollat til § Arbeiðspláss og broytingar í arbeiðsgongd v.m. Á hvørjum stovni ella arbeiðsplássi sær verður gjørd ein stovnsskipan (normering), sum ásetir, hvussu nógv føst størv eru, og í hvørjum bólki hesi eru. Øll størv uttan fyri stovnsskipanina eru leys størv, sum tó í allar mátar koma undir reglurnar í sáttmálanum. Upp § Álitisfólk og nevndarlimir Stk. Tá tað á eini deild starvast í minsta lagi limir í Starvsmannafelagnum, hava hesir limir rætt at velja eitt álitisfólk. Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Stk. Til álitisfólk kann bert veljast tann, ið hevur fulltíðarstarv og hevur arbeitt á viðkomandi deildini í minsta lagi í ár, uttan so at tað av serligum umstøðum gerst neyðugt at víkja frá hesum. Stk. Lærlingar kunnu ikki veljast til álitisfólk. Stk. Valið hevur ikki gildi, fyrr enn tað er góðkent av Starvsmannafelagnum og boðað leiðsluni á avvarðandi stovni. Henda fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir v.m., ið eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunnar millum. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum hava týdning fyri starvsfólkið og stovnin. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunnar, skal tað leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um flyting ella uppsøgn av starvsfólki, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarðandi deild. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Stk. Tá talan er um setan av starvsfólki, skal álitisfólkið hava málið til ummælis, áðrenn endalig støða verður tikin. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftunum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Stk. Um starvsfólk er valt í nevnd felagsins, skal tí verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Harumframt fáa nevndarlimir frí við løn dag um mánaðin til felagsarbeiði. Stk. Tann, sum verður vald/ur til formann í felagnum hevur altíð rætt til at fáa farloyvi uttan løn, og hevur stovnurin skyldu at hava starv til viðkomandi, tá formanstíðin er úti. Stk. Tá álitisfólk og starvsfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer landsstýrið at við gera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Upp § Setan Stk. Tá starv er leyst, verður hetta at lýsa á stovninum og í minst einum føroyskum blaði. Leiðslan kann í einstøkum føri, í samráð við álitisfólkini loyva, at starv bert verður lýst innanhýsis, millum tey starvsfólk, sum frammanundan eru í føstum starvi. Tilskilast skal, hvat starvið umfatar, hvør útbúgving krevst, og hvørjum sáttmála og lønarflokki starvið verður lønt eftir. Sama er galdandi, tá lýst verður eftir fyribilshjálp v.m. Er talan um nýtt starv, sum ikki higartil er flokkað, skal Fíggjarmálastýrið samráðast við felagið um lønarflokk, áðrenn starvið verður lýst leyst, smbr. stk. (Sí annars notat) Stk. Eingin kann verða innplaseraður uttan ummæli felagsins. Tá umstøðurnar tala fyri tí, kann starvsfólk fáa eyka aldursviðbøtur. Stk. Tá starvið er sett, skal hann, ið starvið hevur fingið, beinanvegin fáa bræv frá viðkomandi setanarmyndugleika um starvsheiti og lønarinnplasering. Stk. Limagjald til Starvsmannafelagið kann verða frádrigið í lønarútgjaldingini. Notat: Tá stovnur hevur brúk fyri fyribilshjálp ella avloysara, herundir avloysara vegna barnsburð, kann stovnurin, um hann ynskir tað, og skikkað arbeiðskraft er tøk hjá Arbeiðsávísingini, lata vera við at lýsa fyribilsstarvið ella avloysarastarvið leyst, og kann í staðin seta skikkað starvsfólk, sum er tøkt hjá Arbeiðsávísingini. Slík setan skal í hvørjum einstøkum føri leggjast fyri álitisfólkið og Starvsmannafelagið til góðkenningar, áðrenn hon fær gildi. Verður starvið gjørt til fast starv, verður tað at lýsa leyst sambært § Upp § Serstakar reglur viðvíkjandi lønaraldri,framflutningi og umflokking av størvum Stk. Við framflutning eftir hesum sáttmála er at skilja, at starvsfólk í tí hægra lønarflokkinum verður sett á tað lønarstig, sum er næst oman fyri ta løn, starvsfólkið hevði. Stk. Við umflokking eftir hesum sáttmála er at skilja, at starvsfólk verður flutt á sama lønarstig í tí hægra lønarflokkinum. Stk. Við lønaraldur eftir hesum sáttmála er at skilja tað lønarstig í lønarflokkinum, sum starvsfólkið verður lønt eftir. Stk. Við starvsaldur eftir hesum sáttmála er at skilja tað tíðarskeið, starvsfólk samanlagt hevur arbeitt innan starvsøkið. Stk. Við tænastualdur eftir hesum sáttmála er at skilja tað tíðarskeið, sum starvsfólk hevur arbeitt á stovninum. Stk. Tá starvsfólk verður sett í annað starv í lægri lønarflokki enn frammanundan, fáa tey lønaraldurin í tí hægra starvinum viðtaldan. Stk. Starvsfólk kann verða framflutt, tá viðurskifti sum størri ábyrgd, sjálvstøðugt arbeiði, størri útbúgving, eftirútbúgving, skeið ella umstøðurnar annars tala fyri tí. Stk. Starvsmannafelagið skal geva sítt ummæli í hvørjum einstøkum føri, tá stovnur søkir um framflutning ella umflokking, og hevur felagið sjálvt rætt til at skjóta framflutning og umflokking upp fyri Fíggjarmálastýrinum. Endalig avgerð verður at taka eftir samráðing millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmanna-felagið. Stk. Lønarhækking í sambandi við framflutning eftir hesum sáttmála má ongantíð vera minni enn kr. um mánaðin. Stk. Starvsfólk, ið fara úr einum starvi undir landinum í annað í sama lønarflokki, fáa við setanina sama lønaraldur sum í fyrra starvinum. Starvsfólk, ið verða sett í starv í hægri lønarflokk enn í starvinum frammanundan, fáa við setanina lønaraldur, ið svarar til, at viðkomandi verður løntur eftir nærmast hægri lønarstigi í nýggja lønarflokkinum, smbr. stk. Lønaraldurin verður annars soleiðis, at starvsfólk, sum í fyrra starvinum hevði komið á eitt lønarstig, sum er javnt við ella hægri enn tað, tað kemur á í nýggja lønarflokkinum, fær longu frá hesum mundi nýggja aldursviðbót. Upp § Fyribilshjálp og avloysarar Stk. Starvsfólk, ið verða sett til fyribilsarbeiði ella avloysing fyri annan, skulu lúka treytirnar í §§ ella Hesi verða lønt við fastari mánaðarløn ella tímaløn soleiðis: Tey, ið lúka treytirnar í § fáa løn eftir lønarflokkinum fyri assistentar á tí lønarstigi, tey høvdu fingið við setan í fast starv, meðan tey, ið lúka treytirnar í § fáa løn eftir lønarflokkinum fyri skrivstovuassistentar á tí lønarstigi, tey høvdu fingið við setan í fast starv. Dagtímalønin er / av árslønini. Stk. Sum fyribilsarbeiði er at skilja arbeiði, sum ikki varir longur enn í mesta lagi mánaðir í einum ári. Verður arbeitt meira, er talan um vanligt starv við vanligari uppsagnarfreist frá fyrsta starvsdegi. Stk. Sum avloysari er at skilja starvsfólk, sum arbeiðir fyri annað navngivið starvsfólk, sum vegna sjúku, barnsburð ella farloyvi ikki er í starvi. Er ikki tilskilað í setanarbrævi í sambandi við avloysing, hvønn viðkomandi avloysir, er starvið at meta sum vanligt starv við vanligari uppsagnarfreist frá fyrsta starvsdegi. Stk. Frávik frá hesum reglum kunnu bert góðtakast við góðkenning frá Starvsmannafelagnum. Stk. Fyribilshjálp og avloysarar fáa úrtíðarløn og eykasamsýningar eftir reglunum í §§ og í lønarsáttmálanum. Stk. Fyribilshjálp og avloysarar fáa eisini lønar- og tænastualdurskort sambært § stk. Stk. Fíggjarmálastýrið ger eftir ummæli frá Landsskúlafyrisitingini reglur um samsýning til praktikantar úr fólkaskúlanum. Stk. Tekniskir praktikantar verða løntir við og % av lønini á stigi í avvarðandi lønarflokki fyri útlærd. Upp § Uppsøgn Stk. Fyri tey, sum eru sett í starv eftir hesum sáttmála, og sum í meðal hava meira enn tíma arbeiðsviku, er uppsagnarfreistin tá ikki onnur semja er frá arbeiðsgevarans síðu henda: mánaða uppsagnarfreist frá einum í mánaðanum at rokna, tá viðkomandi hevur verið í starvi í mánaðir. mánaða uppsagnarfreist frá einum í mánaðanum at rokna, tá viðkomandi hevur verið í starvi í meira enn mánaðir. Uppsagnarfreistin verður hækkað við einum mánaði fyri hvørji ár, viðkomandi hevur verið í starvi, tó hægst mánaðar. Stk. Tá starvsfólk sigur upp, er uppsagnarfreistin um annað ikki er avtalað mánaður frá einum í mánaðinum at rokna. Stk. Uppsøgn eftir hesum reglum skal vera skrivlig og latin inn ikki seinni enn hin síðsta í mánaðinum frammanundan uppsagnartíðini. Stk. Starvmannafelagið skal hava boð um uppsøgn við nágreiniligari skrivligari grundgeving, og verður uppsøgn ikki givin fyrrenn Starvsmannafelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Stk. Verður starvsfólk sagt at fara úr starvi, og er orsøkin eftir felagsins metan ógrundað, tá eiga Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið at taka málið til samráðingar og avgerðar millum sín. Stk. Tá fólk fer úr starvi, fær tað frá viðkomandi stovni váttan um lønar- og tænastualdur við fráfaring (Lønar- og tænastualdurkort). Protokollat viðv. § Uppsøgn Um so er, at starvsfólk eftir leiðslunnar meting ikki røkir tænastuskyldur sínar, eigur starvsfólkið í fyrstu syftu at fáa eina munnliga ávaring. Tá ávaring verður kunngjørd, skal álitisfólkið á staðnum vera hjástatt. Eftir hesa munnligu ávaring hevur viðkomandi rætt til at fáa at vita orsøkina til ávaringina og fær frá tí tíðarskeiði eina freist, áðrenn ein skrivlig ávaring kann verða givin viðkomandi og send felagnum við nágreiniligari grundgeving. Tá uppsøgn verður givin skal hon sendast viðkomandi skrivliga. Reglan í hesum protokollati er ikki galdandi, um starvsfólk hevur framt grovt misbrot í tænastuni. Áðrenn uppsøgn uttan umsókn verður givin, skal stovnurin senda felagnum fráboðan. Protokollat viðv. § Uppsøgn Er sparing orsøk til uppsøgn, skal arbeiðsgevarin síggja til, at fólk í leysum starvi fyrst verða uppsøgd. Upp § Sjúka Stk. Verður starvsfólk orsakað av sjúku ikki ført fyri at røkja arbeiði sítt, verður hetta mett sum lóglig orsøk til forfall, uttan so at viðkomandi, sum er í starvi eftir hesum sáttmála, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvoldin til sjúkuna, ella, tá hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Stk. Frávera vegna sjúku verður starvsfólk eftir áheitan at vátta skrivliga og við læknaváttan, um tað verður kravt. Varir sjúkan meira enn vikur, kann tað verða kravt, at starvsfólkið útvegar gjøllari upplýsing frá lækna um, hvussu drúgv sjúkan ætlandi verður. Slíka læknaváttan rindar arbeiðsgevarin. Stk. Starvsfólk kunnu fáa frí við løn, tá barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár, kunnu tey fáa frí upp til dagar. Somu reglur eru galdandi fyri tímalønt starvsfólk, ið eru sett í starv eftir hesum sattmála. Upp § Barnsferð Stk. Starvskvinna, ið er við barn, eigur at siga leiðsluni frá, mánaðir áðrenn hon væntar seg at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Starvskvinnu verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Starvskvinna kann umframt eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaðir uttan miss í lønaraldri. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann starvskvinna fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt starvskvinnuni full løn. Stk. Um starvskvinna ættleiðir barn, kann hon fáa upp til vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánað uttan miss í lønaraldri. Protokollat viðv. § Barnsferð Starvskvinna kann ikki sigast upp við teirri grundgeving, at hon er við barn. Protokollat viðv. § Barnsferð Í sambandi við barnsburð ella ættleiðing má starvskvinna á ongan hátt verða fyri vanbýti í setanar- og starvsviðurskiftum sínum. Upp § Eftirsitiløn Stk. Tá ið starvsfólk, ið er lønt eftir hesum sáttmála, doyr, meðan tað er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi/samlivandi ella børn undir ár, sum tað hevur skyldu til at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, minst mánaðir, tó hægst mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðinum, tá starvsfólkið doyði, verður ikki roknað uppí eftirsitilønina. Upp § Aðrar skipanartreytir Stk. Viðvíkjandi teimum starvsfólkum, ið lønt eru eftir hesum sáttmála, verður víst til løgtingslóg nr. frá mars um rættarviðurskifti arbeiðsgevara og starvsmanna millum. Stk. Fyri lærlingar galda tó ásetingarnar í løgtingslóg nr. frá oktober við seinri broytingum ella løgtingslóg nr. frá juni um grundútbúgving innan fyrisitingar, handils- og skrivstovuøkið. Upp DEILD II Arbeiðstíð v.m. § Vanlig arbeiðstíð Stk. Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Arbeiðstíðin á hvørjum einstøkum stovni verður at leggja í samráð millum Starvsmannafelagið og avvarðandi stovn við góðkenning Fíggjarmálastýrisins, tó soleiðis, at leygardagur verður frídagur, har hetta letur seg gera. Stk. Niðursett arbeiðstíð kann verða loyvd, har umstøður eru til tess. Lønin verður tá lækkað í mun til tíðina við / Stk. Starvsfólk við niðursettari arbeiðstíð hava rætt til fylgjandi mattíð uttan frádrátt: Er arbeiðstíðin undir / arbeiðsdag um dagin, verður eingin mattíð. Er arbeiðstíðin / ella upp til / arbeiðstíð um dagin, verður mattíðin / tími. Er arbeiðstíðin / arbeiðstíð ella omanfyri um dagin verður mattíðin tími. Upp § Fastir frídagar Stk. Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, / grundlógardagur, / ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur og allir halgidagar eru frídagar. Stk. Verður arbeitt í ásettu frítíð, verður goldið úrtíðargjald við hægstu viðbót sambært § í lønarsáttmálanum fyri alla tíðina. Stk. Tímalønt starvsfólk, ið hava starvast í minsta lagi mánaðir í undanfarna fíggjarári, og sum kunnu roknast við at hava áhaldandi arbeiði ein stóran part av árinum, fáa % av allari lønini sum samsýning fyri serstakar frí- og halgidagar. Hetta verður at útgjalda saman við lønini í tí mánaði, tá páskahátíðin verður hildin. Upp § Frítíðarreglur Stk. Starvsfólk við mánaðarløn, sum hava starv í landsins tænastu ella í aðrari almennari tænastu, fáa hesa frítíð: Stk. Eru tey sett í starv samstundis við ella aftan á, at frítíðarárið byrjar, verður eingin frítíð givin. Tó sleppa tey at halda ta frítíð, tey eiga á, móti at lata frá sær / av mánaðarlønini fyri hvønn dagin av teirri frítíð, tey á henda hátt fáa. Stk. Starvsfólk, ið eru sett í starv seinni enn mánaðir, áðrenn frítíðarárið er byrjað, eiga frídag fyri hvønn mánað, tey hava verið í tænastu, áðrenn frítíðarárið byrjar. Hava starvsfólk, áðrenn tey vórðu sett í starv, fingið frítíðarrætt í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara, sleppa tey í samsvar við reglurnar í stk. at halda hesar frídagar saman við frítiðini, tey hava fingið í landsins tænstu. Stk. Starvsfólk, ið hava verið meira enn mánaðir í starvi, áðrenn frítíðarárið byrjar, fáa frítíð við løn í yrkadagar. Stk. Harumframt eiga starvsfólk rætt til serstakt frítíðargjald svarandi til % av allari árslønini í undanfarna innvinningarári og % av útgoldnari úrtíðarløn. Hetta gjald verður at gjalda í seinasta lagi, tá viðkomandi byrjar frítíð sína. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá farið verður úr starvi. Stk. Tá farið verður úr starvi, verður frítíðargjaldið % goldið fyri tann partin av frítíðarárinum, sum viðkomandi starvsfólk ikki hevur hildið frí. Upp § Frítíðarskeiðið Stk. Innvinningarárið verður roknað frá apríl til mars. Frítíðin eigur í tann mun, tað er gjørligt, at verða hildin í einum og í tíðini mai til september. Stk. Stovnurin ásetir, nær frítíðin skal vera. Stovnurin skal, so vítt arbeiðsumstøðurnar loyva tí, ganga ynskjum starvsfólksins um, nær frítíðin hjá tí einstaka skal vera, á møti. Stovnurin skal í so góðari tíð sum gjørligt siga starvsfólkunum frá hesum, tó í seinasta lagi mánaði, áðrenn frítíðin byrjar, uttan so at serligar umstøður forða fyri hesum. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verður tó altíð latnir eyka frítíðardagar. Somu reglur verða galdandi í samband við sjúku undir avspáking. Upp § Farloyvi. Starvsfólki verður givin tænastufrí uttan løn, har tað ikki stríðir móti stovnsins áhugamálum. Starvsfólk, sum fara í farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins kunnu eftir umsókn, fáa fulla ella niðursetta løn við eftirlønargjaldi. Tænastufrítíðin kann vara upp til ár hvørja ferð, tó í mesta lagi ár, og hevur viðkomandi stovnur skyldu til at hava starv til viðkomandi, tá tænastufrítíðin er av. Tó skulu starvsfólk, ið hava starvast longur enn ár, so vítt gjørligt altíð hava rætt til minst árs tænastufrí. Upp DEILD III Serstakar veitingar § Úrtíð Stk. Úrtíðararbeiði eigur helst ikki at vera. Stk. Sagt eigur at verða frá fastløgdum úrtíðararbeiði dagin fyri. Um so er, at nakað starvsfólk ber seg undan, um ikki er sagt frá dagin fyri, eigur hetta at verða tikið til eftirtektar. Stk. Um so er, at starvsfólkið, eftir at vanliga arbeiðstíðin er lokin, verður boðsent aftur til arbeiðis, skal verða veitt úrtíðargjald fyri tíma eyka. Stk. Starvsfólkið avger sjálvt, um tað vil hava úrtíðargjald ella tilsvarandi frítíð fyri úrtíðararbeiði smb. § stk. í lønarsáttmálanum. Ber ikki til at halda frí, tá ið starvsfólk ynskir tað, skal avtalast, nær sparda frítíðin kann verða hildin í staðin. Har arbeitt verður eftir vaktarskipan, skal tann avtalaða frítíðin fyri úrtíðararbeiði viðmerkjast í vaktarskipanini, áðrenn hon verður hildin. Er úrtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið mánaðir eru loknir, frá tí at úrtíðararbeiðið er gjørt, verður úrtíðarløn goldin í staðin, um so er, at starvsfólkið ikki ynskir aðra skipan. Stk. Fyri úrtíðararbeiði, ið fer út um tímar, eiga starvsfólk rætt til / tíma mattíð uttan frádrátt. Stk. Starvsfólk við niðursettari arbeiðstíð fáa bert úrtíðargjald fyri álagt arbeiði aftan á vanligu arbeiðstíðina hjá viðkomandi stovni. Upp § Fyribils tænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við Fíggjarmálastýrisins góðkenning fyribils røkja hægri starv í viku samfelt ella meira, eiga í hesum tíðarskeiði at verða lønt við somu løn, sum tey høvdu fingið, um tey vórðu sett í starvið, treytað av, at tey yvirtaka tær arbeiðsgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Eftirlønartrygging Stovnurin rindar vegna starvsfólkið, til eina eftirlønarskipan, ið Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið kunnu góðkenna, í eftirlønargjaldi % av tí til eina og hvørja tíð galdandi mánaðarløn eftir lønarskalanum, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. (Víst verður til § í lønarsáttmálanum). Upp § Tænastuferðir og koyripeningur Stk. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verður sum fyri tænastumenn landsins ella eftir serligari avtalu. Stk. Ferðing í arbeiðsørindum til og frá ikki vanligum arbeiðsstaði er at rokna sum arbeiðstíð, sambært §§ og Henda skal tó í mest møguligan mun liggja í vanligari arbeiðstíð. Ferðing millum kl. og verður ikki íroknað um starvsmaður fær ávíst og goldið seingjarpláss. Stk. Tá ið starvsfólk eru á tænastuferð í Føroyum, kann gisting á gistaringarhúsi verða endurrindað móti rokning. Upp DEILD IV Skrivstovufólk og skrivstovulærlingar § Assistentar Stk. Starvsfólk, ið hava fingið lærlingaútbúgving í skrivstovuyrkinum, verða sett í starv sum assistentar. Stk. Tað sama er galdandi fyri fólk, sum hava fingið slíka útbúgving, sum av Yrkisútbúgvingarráðnum verður mett javnt við lærlingaútbúgving í skrivstovuyrkinum. Stk. Skrivstovufólk, sum hava lærlingaútbúgving í skrivstovuyrkinum á øðrum stovnum og privatum virkjum, verða lønt sum assistentar, tá hesi verða sett í starv í almennari tænastu. Stk. Starvsfólk, sum hava fingið aðra lærlingaútbúgving enn í skrivstovuyrkinum, verða lønt sum assistentar, tá henda útbúgving er ein treyt fyri útinnanini av starvinum. Stk. Avgerð um skrivstovufólk kann verða lønt sum assistentur, har ikki lærusáttmáli ella eitt til sáttmálan hoyrandi lærubræv er til staðar, verður tikin aftan á samráðing millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Stk. Tann, sum frammanundan hevur arbeitt í skrivstovuyrkinum aftan á lidna lærutíð, heruppií læra á handilsskúla, fær hesa tíð javnaða uppeftir til heilt tal av mánaðum, íroknaða tænastualdurin. Upp § Skrivstovuassistentar Stk. Skrivstovufólk, sum eru fylt ár, men ikki hava lærlingaútbúgving, verða sett í starv sum skrivstovuassistentar. Stk. Skrivstovuassistentar, sum ikki eru fyltir ár, verða løntir við % av byrjunarlønini fyri skrivstovuassistentar. Verða fólk í til ára aldri sett sum skrivstovuassistentar, skal samráðing vera millum Starvsmannafelagið og avvarðandi stovn um innplasering. Tó kunnu fólk í ára aldri ella eldri ikki verða lønt lægri enn á lønarstigi í áðurnevnda lønarflokki. Stk. Tá tænastualdurin verður roknaður, verður tann tíð, javnað upp til heilt tal av mánaðum, ið viðkomandi frammanundan hevur starvast í skrivstovuyrkinum heruppií læra á handilsskúla í upp til ár tald við. Tó skal starvsaldurin bert verða roknaður frá tí, at viðkomandi er ára gamal. Stk. Har skrivstovufólk hava fingið aðra útbúgving og starvast í øðrum yrki enn skrivstovuyrkinum, t.d. krambúðaryrkinum, verður um so er, at útbúgvingin og starvið ber nakað skrivstovuyrki í sær helvtin av hesi tíð íroknað starvsaldurin. Hetta er tó treytað av, at viðkomandi hevur havt slíkt starv innan fyri tey seinastu árini. Stk. Framflutningur til assistent skal verða gjørdur, tá skrivstovuassistentur er fyltur ár og hevur ein starvsaldur upp á ár, harav eitt ár á verandi stovni. Upp § Skrivstovulærlingar Stk. Lærlingar, ið verða tiknir til at búgva seg út í skrivstovuyrkinum, verða løntir ., ., og læruár við ávikavist og % av byrjunarlønini fyri assistentar. Er lærutíðin stytri enn ár, verða seinastu lønarstigini nýtt, soleiðis at seinasta heila læruár verður lønt eftir lønarstigi ( %). Stk. Lærlingar í skrivstovuyrkinum verða at upplæra so, sum fyriskipað í lærlingalógini ella lógini um FHS-útbúgving, og lærutíðin verður, sum ásett av Yrkisútbúgvingarráðnum. Stk. Lærlingar, sum, áðrenn teir verða settir, hava havt annað lærupláss í skrivstovuyrkinum, kunnu fáa hesa lærutíð viðtalda, smbr. stk. Stk. Viðvíkjandi undirvísing av lærlingum á yrkisskúlum og øðrum treytum fyri, at lærlingar verða tiknir í starv, verður víst til reglurnar í lærlingalógini ella lógini um FHS-útbúgving. Um stovnur krevur, at lærlingur skal ganga á serligt skeið innan yrkið, rindar viðkomandi stovnur tær útreiðslur, ið standast av hesum. Stk. Lærlingar eru ikki umfataðir av verkfalli ella lock-out. Stk. Har lærlingur gongur á handilsskúla um dagin, verður givið honum frítt at fara í arbeiðstíðini, uttan at tíðin verður frádrigin í løn hansara. Fer skúlagongdin fram frí-leygardagar, skal lærlingurin hava samsvarandi frítíð onkran av yrkadøgunum. Upp § Kassameistarar Við kassameistarar er at skilja fólk, ið burturav hava hetta starv um hendi. Upp § Pantifútar Við pantifútar er at skilja fólk, ið burturav hava hetta starv um hendi. Upp § Stovnsleiðarar Stovnsleiðarar eru ikki umfataðir av verkfalli ella lock-out. Upp § Tjaldurs Apotekið Arbeiðsgevarin letur starvsfólkinum einar tuflur um árið. Upp DEILD V Føroya Landsbókasavn § Lærlingar Hesi verða tilnevnd bókasavnshjálparar aftan á ára lærutíð, herí roknað skeið í bókasavnskunnleika. Lærlingar verða løntir ., og læruár við ávikavist og % av byrjunarlønini fyri útlærd. Sum lærlingar kunnu bert setast tey, ið frammanundan hava staðið studentsprógv ella prógv, ið kann javnmetast við hetta. Teir fyrstu mánaðarnir eru at rokna sum royndartíð partanna millum. Upp § Bókavarðir og bókasavnshjálparar Stk. Sum bókavarðir kunnu bert tilnevnast tey, ið á viðurkendum bókasavnsskúla hava lokið prógv sum bókavarðir. Stk. Sum bókasavnshjálparar verða tilnevnd tey, ið hava staðið í læru sambært § Stk. Framflutningur til hægri lønarflokk kann fara fram eftir tilmæli frá stovninum og eftir samráðing millum Fíggjarmálastýrið og Starvs-mannafelagið. Upp § Skipanartreytir Fyri starvsfólkið á Føroya Landsbókasavni galda annars reglurnar í deildunum I, II og III í hesum sáttmála. Upp DEILD VI Útvarp Føroya og Sjónvarp Føroya § Lærlingar Stk. Programteknikaralærlingar verða tilnevndir programteknikarar aftan á ára lærutíð. Programteknikaralærlingar verða at løna ., ., og læruár við ávikavist og % av byrjunarlønini fyri útlærd. Er lærutíðin stytri enn ár, verða seinastu lønarstigini nýtt, soleiðis at seinasta heila læruár verður lønt eftir lønarstigi ( %). Teir fyrstu mánaðirnir eru at rokna sum royndartíð partanna millum. Stk. Lærlingar innan Útvarp Føroya verða at upplæra so, sum fyriskipað í lærlingalógini, og lærutíðin verður, sum ásett av Yrkis útbúgvingarráðnum. Fyri skrivstovulærlingar galda tó reglurnar í § í hesum sáttmála. Stk. Miðlatøknimekanikaralærlingar í Sjónvarpi Føroya verða tilnevndir miðlatøknimekanikarar eftir lokna lærutíð sambart lærubrævi góðkent av Yrkisútbúgvingarráðnum. Miðlatøknimekanikaralærlingar verða løntir ., ., og læruár við ávikavist %, %, % og % av byrjunarlønini fyri útlærd. Er lærutíðin stytri enn ár, verður lønin ásett á sama hátt sum í stk. Er lærutíðin longri enn ár, verður lønin eftir læruár % av lønini fyri útlærd. Stk. Blaðmannapraktikantar, ið koma í praktikk av viðurkendum føroyskum ella norðurlendskum blaðmannaskúla, fáa % av byrjunarlønini hjá programmedarbeiðarum. Upp § Programteknikarar og programmedarbeiðarar Stk. Sum programteknikarar verða tilnevnd tey, ið hava staðið lærutíð sambært § stk. ella smb. sveinabræv hava aðra relevanta útbúgving. Sum miðlatøknimekanikarar verða tilnevnd tey, sum hava staðið lærutíð smb. § stk. Stk. Sum programmedarbeiðarar verða tilnevnd tey, ið hava relevanta útbúgving. Upp § Skipan av arbeiðstíð Arbeiðstíðirnar skulu, har tað er møguligt, vera samlaðar og mugu í ongum føri vera meira enn í pørtum. Ein sundurbýtt vakt má ikki strekkja seg yvir meira enn tímar, uttan so at starvsfólkini eru samd í hesum. Arbeiðstíðin má ein einstakan dag ikki vera meira enn tímar, uttan so at starvsfólkini eru samd í hesum. Upp § Skipan av vaktum Stk. Tá vaktirnar verða lagdar, skal hetta í mest møguligan mun verða gjørt í tráð við ynski starvsfólksins. Tí skal verða givið álitisfólkunum á staðnum høvi til at gera seg kend við innihaldið í arbeiðsbýtinum og møguligar broytingar. Stk. Vaktarlisti ella broytingar í vaktarlista kann ikki setast í gildi, uttan at hetta er góðtikið av starvsfólkunum (álitisfólkunum). Føra samráðingar ikki til semju, kunnu uppskot um vaktarlista leggjast fyri felagið og stjóran til avgerðar. Stk. Undir serligum umstøðum kann víkjast frá løgdum vaktarlista í stytri tíðarskeið Upp DEILD VII Royndarstøðin § Arbeiðsviðurskifti Stk. Arbeiðsviðurskiftini hjá starvsfólkunum á Royndarstøðini verða at fastleggja við reglugerð um vaktarskipan. Stk. Henda reglugerð skal góðkennast av Fíggjarmálastýrinum aftan á ummæli frá Starvs-mannafelagnum. Upp DEILD VIII Vaktar- og Bjargingartænastan § Skip Stk. Við vaktar- og bjargingarskip skal skiljast skip, ið burturav gera tænastu sum slík. Stk. Tá nýggj skip koma undir Vaktar- og Bjargingartænastuna skal samráðing vera millum Fíggjarmálastýrið og felagið um lønar- og arbeiðsviðurskifti. Upp § Arbeiðstíð Vanliga arbeiðstíðin hjá manningunum á "Tjaldrinum" er tvær vikur á tímar og síðani frí í tvær vikur. Upp § Skipanartreytir Stk. Fyri manningarnar á vaktar- og bjargingarskipum galda reglurnar í deildunum I og III og §§ og í hesum sáttmála. Annars galda reglurnar í starvsmannalógini og sjómannalógini. Stk. Fyri sleip/bjarging av útlendskum skipum verður latið manningunum % av endurgjaldinum í samsýning, sum verður býtt millum menninar í mun til føstu lønir teirra. Stk. Jólaaftan, jóladagur og jóladagur eru fastir frídagar. Manningarnar kunnu ikki bera seg undan, um álagt verður teimum at sigla nevndu dagar. Um siglt verður, verður úrtíðarløn latin fyri allar tímarnar sbrt. § stk. í lønarsáttmálanum. Stk. Arbeiðsgevarin letur manningunum fríar eyðkennisbúnar eftir reglum, sum Vaktar- og Bjargingartænastan ásetir. Stk. Undir sáttmálaloysi kunnu manningarnar ikki bera seg undan at taka lut í bjargingartænastu, jbr. tó notat dagfest mai Stk. Fyri kaving, tó ikki venjing, verður goldið kavarum og hjálparmonnum teirra sambært teimum av Prísráði Føroya góðkendu gjøldum fyri kaving. Notat viðvíkjandi tulking av § stk. í sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Greinin er at skilja so, at tá sáttmálaloysi er, og manningarnar á vaktar- og bjargingarskipunum luttaka í arbeiðssteðgi, hava manningarnar skyldu til at luttaka í bjargingartænastu, tá boð verður sent eftir teimum. Hetta vil ikki siga, at manningarnar skulu vera tøkar umborð ella heima við hús. Upp DEILD IX Fiskirannsóknarskip § Skip Stk. Við fiskirannsóknarskip skal skiljast skip hjá landinum, sum er ætlað til at gera fiskirannsóknir og royndarfiskiskap, í løtuni m/tr. "Magnus Heinason". Stk. Tá nýggj skip koma í rakstur sum rannsóknarskip, verða samráðingar millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið um lønir og arbeiðsviðurskifti. Upp § Arbeiðsviðurskifti v.m. Stk. Skipið er til fiskirannsóknir og praktiskar fiskiroyndir / av árinum til hvønn veiðihátt. Stk. Meðan skipið er til fiskirannsóknir, fær manningin ein frídag í landi fyri hvønn dag umborð. Stk. Meðan skipið er til praktiskar fiskiroyndir, fær manningin / frídag í landi fyri hvørjar dagar umborð, og harumframt % av søluvirðinum á fiskiveiðuni, aftan á at landingar-, sølu- og konserveringsútreiðslur eru drignar frá. Stk. Avloysarar v.m.: Her galda reglurnar í §§ og Stk. Arbeiðsgevarin letur manningini frí arbeiðsklæði eftir reglum, sum Fiskirannsóknarstovan ásetir. Upp § Skipanartreytir Stk. Fyri manningina galda reglurnar í §§ og § stk. fyri rannsóknir og praktiskar fiskiroyndir. Annars galda reglurnar í starvsmannalógini og sjómannalógini. Stk. Vanliga arbeiðstíðin umborð er tímar í meðal um samdøgrið. Upp DEILD X Strandfaraskip Landsins Avtala viðvíkjandi arbeiðs- og sáttmálaviðurskiftunum á Strandfaraskipum Landsins Partarnir eru samdir um, at ein arbeiðsbólkur skal setast við tí endamáli at útgreina øll arbeiðs- og sáttmálaviðurskifti hjá siglandi fólkinum á Strandfaraskipum Landsins. Í arbeiðsbólkinum sita umboð fyri leiðslu/fíggjarmálastýrið og fyri álitisfólk/fakfeløg hjá teimum sum hava sáttmála fyri hesi størv. Arbeiðsbólkurin skal verða liðugur við arbeiðið, í seinasta lagi tann mars Upp § Flokkan skipanna Stk. Stødd skipanna verður lutað uppeftir bruttotonnagu, og verða tey flokkað soleiðis: Bólkur I: "Smyril". Bólkur II: "Dúgvan" og "Ternan". Bólkur III: "Tróndur", "Ternan I", "Pride", "Ritan" og "Sam". Bólkur IV: "Másin", "Barskor", "Sildberin" og "Súlan". Stk. Tá nýggj skip koma undir Strandferðsluna, skal samráðing vera millum Strandfaraskip Landsins og Starvsmannafelagið um bólking av teimum. Upp § Arbeiðstíð Stk. Arbeiðstíðin er tímar um vikuna. Í innanoyggjasigling skal henda helst liggja millum kl. og Stk. Arbeiðstíðin skal verða gjørd upp hvørja viku sær. Stk. Er normaltímatalið fyri ta avspaser-ingsskipan, ið viðkomandi skip siglir undir, ikki útfylt, skal viðlíkahaldsarbeiði gerast, so tíðin verður útfylt. Stk. Verður siglt teir í § nevndu frídagar, skal arbeiðstíðin roknast við tí tímatali, ið skipið vildi verið í tænastu undir vanligum umstøðum eftir ferðaætlanini, tó í mesta lagi við tí tímatali, ið svarar til ein normaldag í tí avspaseringsskipan, viðkomandi skip í løtuni siglir undir. Verður ikki siglt slíkar dagar, verður roknað á sama hátt, tó verður eingin úrtíð goldin. Stk. Yrkadagar, har eingin sigling er, hava manningarnar skyldu til at arbeiða umborð tað tímatal, ið skipið vildi verið í tænastu eftir galdandi ferðaætlan. Stk. Fyriskrivaðar mattíðir verða, har vaktarskipan er, ikki roknaðar sum arbeiðstíð, tó í mesta lagi tíma hvørja ferð og hægst máltíðir um dagin. Stk. .Verður arbeiðssteðgur, skal hann vara minst tímar samanhangandi, áðrenn hann kann dragast frá arbeiðstíðini. Stk. Arbeiðstíðin innan vanliga ferðaætlan yrkadagar má bert slítast hægst eina ferð um dagin. Stk. Um eykatúrar falla millum kl. og verður altíð úrtíð goldin. Stk. Tá skip eru í uttanlandssigling ella í dokk uttanlands, skulu arbeiðstíð og møguligar viðbøtur avtalast, áðrenn skipið fer úr Føroyum. Upp § -tímareglan Manningar á skipum Strandferðslunnar, sum eru í tænastu í meiri enn tímar í einum samdøgri, fáa úrtíð fyri ta tíð, ið fer út um tíman, uttan mun til ta í sáttmálanum ásettu arbeiðstíð. Undantøk frá hesum reglum kunnu verða gjørd, tá avspasering fer fram aðru hvørja viku, tó ikki tá talan er um eykatúrar. Avgerð um hesi undantøk verður í hvørjum einstøkum føri at taka av leiðslu stovnsins og Starvsmannafelagnum í felag. Upp § Fastir frídagar Stk. Fastir frídagar eru sunnudagar, nýggjársdagur, skírisdagur, langi fríggjadagur, og páskadagur, dýri biðidagur, Kristi himmalferðardagur, flaggdagur, og hvítusunnudagur, / grundlógardagur, ólavsøkudagur, og jóladagur. Stk. Fyri sigling sunnu- og halgidagar verður veitt úrtíðargjald Sama er galdandi fyri páskaaftan, hvítusunnuaftan, ólavsøkuaftan, jólaaftan og nýggjársaftan, tá siglt verður aftan á kl. Upp § Avspasering Stk. Avspaserað verður tíma fyri tíma og vanliga soleiðis: Er arbeiðstíðin í eina viku tímar, verður avspaserað aðru hvørja viku. Er arbeiðstíðin í tvær vikur tímar, verður avspaserað triðju hvørja viku. Er arbeiðstíðin í tríggjar vikur tímar, verður avspaserað fjórðu hvørja viku. Er arbeiðstíðin í fýra vikur tímar, verður avspaserað fimtu hvørja viku. Stk. Er ikki møguleiki fyri at avspasera, verður úrtíðargjald latið fyri ta tíð, sum fer út um tíma viku. Stk. Fyri sunnu- og halgidagssigling og teir í § nevndu føstu frídagar verður úrtíðargjald latið. Úrtíð kann undir ongum umstøðum mótroknast vanligu arbeiðstíðini. Stk. Hevur starvsfólk við úrtíðararbeiði upparbeitt frítíð, tá skal tað bera til, um starvsfólk sjálvt ynskir tað, at fáa frítíð ígildis úrtíðarbeiði í mun til ásetingarnar í §§ og stk, og og § í lønarsáttmálanum. Ber ikki til at halda frí, tá ið starvsfólk ynskir tað, skal avtalast, nær uppsparda frítíðin kann verða hildin í staðin. Áðrenn løn verður goldin fyri uppsparda frítíð, skal semja vera millum stovnin og Starvsmannafelagið. Stk. Írestandi arbeiðstíð undir uppiløgu verður roknað sum avspasering forút, tó ikki, um skipið liggur vegna illveður ella brek, og arbeitt verður umborð. Upp § Lønar- og tænastualdurkort Stk. Tá fólk verða sett í starv hjá Standfaraskipum Landsins ella fara úr starvi, skulu tey fáa váttan um lønar- og tænastualdur. Sama er galdandi fyri avloysarar. Stk. Hava fólk vunnið sær lønar- og tænastualdur innan Strandfaraskip Landsins, skulu tey verða innplaserað eftir hesum. Avgerð um innplasering verður at taka aftan á samráðing millum Strandfaraskip Landsins og Starvsmannafelagið. Stk. Manningarnar við skipum Strandferðslunnar skulu mynstra sambært ta til eina og hvørja tíð galdandi løgtingslóg um manning av skipum. Upp § Avloysarar Við avloysing skal tann avloysandi verða løntur í tí til starvið hoyrandi lønarflokki sambært egnan lønar- og tænastualdur, vunnin innan Strandfaraskip Landsins. Sama er galdandi fyri frítíðaravloysarar. Upp § Fyribils tænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir fastløgdum arbeiðslagi, fyribils røkja hægri starv í minst vakt, sambært § stk. eiga í hesum tíðarskeiði at verða lønt við somu løn, sum tey høvdu fingið, um tey vórðu sett í starvið, treytað av at tey yvirtaka tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Skipanartreytir Stk. Arbeiðsgevarin letur manningunum fríar eyðkennisbúnar eftir reglum, sum Strandferðslan ásetir. Stk. Fyri manningarnar á skipum Strandferðslunnar galda reglurnar í deildunum I og III og §§ í hesum sáttmála og § stk. í lønarsáttmálanum. Annars galda reglurnar í starvsmannalógini og sjómannalógini. Stk Tá skip eru til umvælingar, er tað skylda hjá skipara og maskinmeistara (skipsmaskinstjóra) at hava eftirlit við og/ella vera við í arbeiði umborð á hesum skipum, um hetta verður álagt teimum av leiðsluni. Stk. Starvsfólkið hevur skyldu til at luttaka á teimum skeiðum, ið fyriskrivað verða av Strandfaraskipum Landsins. Á slíkum skeiðum rindar Strandfaraskip Landsins luttakarunum løn eftir tí tímatali, ið viðkomandi vanliga vildi verið í tænastu, tó í mesta lagi eftir tí tímatali, ið svarar til normaldag í tí avspaseringsskipan, viðkomandi skip siglir undir. Um starvsfólk sjálvi vilja luttaka á slíkum skeiðum í fríviku, verður hetta ikki roknað sum arbeiðstíð, tó kann avtala gerast í hvørjum einstøkum føri, um Strandfaraskip Landsins skal gjalda skeiðkostnaðin. Upp DEILD XI Sjúkrahúsverkið § Sjúka. Uppískoyti til § Sjúka. Gjøldini jbr. § stk. og og § stk. og í lønarsáttmálanum verða útgoldin undir sjúku sambært einari fastlagdari arbeiðs/vaktarætlan uppá í minsta lagi vikur. Upp § Læknaskrivarar. Stk. Læknaskrivarar, sum á sjúkrahúsi ella líknandi stovni hava fingið eina viðurkenda praktiska og teoretiska útbúgving sum læknaskrivaranæmingar, verða at løna í og lønarflokki ella hægri, tá fortreytirnar smb. stk. eru ásannaðar eftir samráðing. Stk. Sum læknaskrivarar kunnu bert tilnevnast tey, ið hava fingið viðurkenda praktiska og teoretiska útbúgving sum læknaskrivarar. Um slíkir ikki finnast, kann undantak gerast frá hesi reglu í hvørjum einstøkum føri í mánaðir í senn eftir samráðing millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Stk. Við uppflyting av læknaskrivara er tað ein treyt, at tænastuviðurskiftini, sum t.d. sjálvstøðugt arbeiði, útbúgving, serlig ábyrgd v.m. talar fyri hesum. Stk. Framflutningur kann fara fram eftir tilmæli frá stovninum og eftir samráðing millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Stk. Treytir fyri læruni eru smb. § Lærutíðin hjá læknaskrivarum er ár, og verða læknaskrivaralærlingar at løna við % av byrjunarlønini fyri útlærd. Er lærutíðin styttri enn ár, verða seinastu lønarstigini nýtt, soleiðis at seinasta heila læruár verður lønt eftir lønarstigi ( %). Tey, sum hava skrivstovuútbúgving frammanundan verða at løna, sum assistentar í lærutíðini. Upp § Handverkarar Sum handverkarar verða sett fólk, ið hava gjøgnumgingið vanliga lærlingaútbúgving. Fólk, ið hava nomið kunnleika herútyvir, til dømis í sambandi við umsiting av røntgentólum og øðrum tólum, verða somuleiðis sett sum handverkarar. Upp § Røntgenfotografar/røntgenfotografhjálparar Sett verða fólk, ið hava fotografútbúgving ella hava nomið kunnleika innan yrkið. Upp § Gartnarar/gartnarahjálparar. Sett verða fólk, ið hava vanliga lærlingaútbúgving ella hava nomið kunnleika innan yrkið. Upp DEILD XII Teknikarar. § Næmingaviðurskifti og lønir. Stk. a. Næmingar til savnsteknikara og matrikul-teknikara verða løntir við og % av byrjunarlønini í avvarandi flokki sbr. skj. b. Næmingar til savnsteknikara ella matrikul-teknikara, sum hava tikið ella flokk ella javnbjóðis ella hægri prógv, verða løntir eftir teimum seinastu stigunum í frammanfyri standandi talvu. Næmingaútreiðslur verða goldnar av stovninum. c. Praktikantlønir fyri tekniskar teknarar. Fyrsta hálvárið av praktikanttíðini er lønin % av byrjanarlønini í avvarðandi flokki, mittasta hálvárið % og seinasta hálvárið %. d. Praktiantlønir fyri tekniskar assistentar. Fyrsta hálvárið av praktikanttíðini er lønin % og annað hálvárið % av byrjanarlønini í avvarðandi flokki. Stk. Vegna forkunnleika v.m. kunnu Fíggjarmálastýrið og felagið í serstøkum førum góðkenna eina styttri lærutíð. Teir fyrstu seks mánaðirnar av upplæringartíðini eru at rokna sum royndartíð partanna millum. Stovnurin hevur skyldu til innan tveir mánaðir frá loknari upplæringartíð, at lata næmingin fáa váttan um fullførda læru, sum greiniliga vísir, í hvørjum yrki og á hvørjum stovni viðkomandi hvur fingið hesa upplæru. Tá næmingastarv verður lýst leyst, skal fráboðast í hvørjum yrki næmingurin skal upplærast, og hevur avvarðandi stovnur skyldu, tá ið váttan um fullførda læru verður givin, at vátta, at hesar reglur eru hildnar. Upp § Teknikarar við upplæring. Teknikarar, ið hava fingið rættuliga upplæring í teknikarayrkinum samsvarandi váttan um fullførda læru, verða løntir í avvarðandi flokki, sbr. skjal Upp § Lønaraldur Lønaraldur er hin sami sum starvsaldur, um so er, at viðkomandi síðan lokið prógv hevur tikist við tekniskt arbeiði í tráð við útbúgvingina. Lønaraldur verður rundaður uppeftir til heilan mánaða. Upp § Trygdarútgerð og arbeiðsklæði. Stk. Teir einstøku stovnarnir útvega øllum teknikarum, ið løntir eru eftir hesum sáttmála, ta trygdarútgerð, ið er neyðug í yrkinum, og sum Arbeiðseftirlitið krevur. Stk. Har umstøðurnar krevja tað, at serligur útbúnaður, t.d. serlig klæði við meira, verður brúktur í tekniska yrkinum, syrgja avvarðandi stovnar fyri, at teknikari fær tann útbúnað, ið brúktur verður. Hvat, ið verður kravt í hvørjum yrki, verður avtalað millum felagið og viðkomandi stovn, og skal avtalan í hvørjum einstøkum føri góðkennast av Fíggjarmálastýrinum. Upp DEILD XIII § Samsýning fyri skeiðluttøku Stk. Fyri skeið, sum leiðslan áleggur starvsfólk-unum at luttaka á, verður hvør einstakur skeið-dagur roknaður sum vanligur arbeiðsdagur, tó í mesta lagi tímar ( tíma vika). Um skeið liggur á degi, har starvsfólkið longu hevur arbeitt tímanormin, verður skeiðtíðin tald við í skyldugu arbeiðstíðina, tó við hægst eykatímum útyvir dagtímanormin. Um skeið liggur í vikuskifti ella á føstum frídegi samb. § í sáttmálanum, verður latin tímasamsýning fyri ólagaligu tíðina samb. § í lønarsáttmálanum. Skeiðtíðin verður harum-framt tald við í skyldugu arbeiðstíðina, tó við í mesta lagi tímum pr. skeiðdag ( tíma vika). Stk. Fyri skeið, sum liggja uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, og sum ikki eru áløgd, kann stovn-urin lata aðra frítíð tíma fyri tíma í staðin fyri tíð-ina, ið er nýtt til skeiðluttøku. Stk. Ferðing til skeið, sum liggja aðrastaðni enn vanliga arbeiðsstaðið (uttanbíggja og í útlandi-num), verður roknað í skeiðstíðina. Stk. Ásetingarnar í stk. kunnu við avtalu millum starvsfólk og stovnin frávíkjast, men um tílík avtala viðførir at stovnurin verður stillaður verri arbeiðsliga ella kostnaðarliga, skal hon góðkennast av Lønardeidlini á Fíggjarmálastýri-num. Upp § Onnur viðurskifti Arbeiðsviðurskifti, sum ikki eru greitt fastløgd í hesum sáttmála, verða at fastleggja við avtalu millum starvsfólkið og stovnin. Allar slíkar avtalur skulu góðkennast av Fíggjarmálastýrinum og Starvsmannafelagnum. Upp § Gildi sáttmálans Báðir partar kunnu siga henda sáttmálan upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Í sambandi við at siga sáttmálan upp, kann annar parturin krevja, at samráðingarnar byrja innan ein mánað eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja at samráðingarnar byrja um at endurnýggja sáttmálan mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Upp Protokollat til § Arbeiðspláss og broytingar í arbeiðsgongd v.m. Á hvørjum stovni ella arbeiðsplássi sær verður gjørd ein stovnsskipan (normering), sum ásetir, hvussu nógv føst størv eru, og í hvørjum bólki hesi eru. Øll størv uttan fyri stovnsskipanina eru leys størv, sum tó í allar mátar koma undir reglurnar í sáttmálanum. Upp Protokollat viðvíkjandi arbeiðsumstøðunum. Partarnir gera í felag eina endamálsorðing fyri hvussu kanningar, ið skulu meta um, um ov stór arbeiðsbyrða er á ávísum arbeiðsplássum ,skulu gerast. Hetta verður gjørt við tí fyri eyga, at meta um almennar tænastur og arbeiðsumstøðurnar hjá starvsfólki í almennum starvi. Patarnir gera eina skipan fyri hvussu slíkar kanningarnar kunnu gerast. Viðmerkingar: Hugt eigur at vera at í hvønn mun verandi stovnar kunnu vera við til at røkka endamálið við omanfyri nevndu kanning, og um kanningararbeiðið er í tráð við tær uppgávur í verandi stovnar longu gera, ella ætla at gera. Upp Protokollat viðv. reglugerð fyri álitisfólk Partarnir eru samdir um, at álitisfólk skulu hava rætt til at koma saman til felagsfund ferðir um árið í arbeiðstíðini. Fíggjarmálastýrið setur á hvørjum ári í sáttmálaskeiðnum kr. í grunn til fíggjan av álitisfólkaskeiðum. Upp Avtala um sáttmálabygnaðin Í sáttmálaskeiðnum verður kannað, um grundarlag er fyri, at gera sáttmálan betri skipaðan og einfaldari enn hann er nú. Sáttmálin kann verða býttur upp í hesar høvuðsbólkar: Almennar ásetingar Arbeiðstíð Lønir og lønarflokkingar Álitisfólk og samstarvsnevnd Avtala um karensdagar Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum bindur seg til at skipa fyri, at lógaruppskot verður lagt fyri løgtingið, um at karensdagalógin verður avtikin innan september og verða karensdagarnir reguleraðir frá juli Tórshavn, tann apríl Fíggjarmálastýrið, lønardeildin Starvsmannafelgið Karsten Hansen, sign. Gunnleivur Dalsgarð / Thomas Magnussen, sign. Anna Johannesen, sign. John Kjær, sign. Ingun Olsen, sign. Marin Katrina Frýdal, sign. Heini Joensen, sign. Upp SÁTTMÁLI lønir og flokking av størvum § Sáttmálaøkið Starvsfólk, sum koma undir sáttmálaøki Starvsmannafelagsins, verða lønt eftir lønarflokkunum í § Upp § Flokking av størvum Skrivstovuøki Lønarflokkur Skrivstovuassistentar HA-arar og HD-arar og Assistentar og Akademiøkonomar Korrespondentar og Umsitingarleiðarar og uppeftir Goymsluleiðari og uppeftir Sosialráðgevarar og Deildarleiðarar og uppeftir Málsviðgerarar (Almannastovan) og Stovnsleiðarar og uppeftir Skrivari hjá deildarleiðara og uppeftir Kassameistarar og uppeftir Skrivarihjá stjóra/stjórn og uppeftir Bókhaldarar og uppeftir Journalleiðari og uppeftir Roknskaparleiðarar og uppeftir Yvirassistentar og uppeftir Pantifútar og uppeftir Skrivstovufulltrúar og uppeftir Granskoðarar á Granskoðanardeild Landskassans Skrivstovufólk við Merkonomprógvi og uppeftir Sjúkrahúsøkið Reingerðingsleiðari Vaskarítænarar og Reingerðingsleiðaraassistentur og uppeftir Seymikonur og Røntgenfotografar og Læknaskrivarar og og uppeftir Røntgenforografhjálparar og Telefonvøkur smbr. § Klinikassistentar Telefonvøkur smbr. § og Køkstænarar og Medicoteknikarar og uppeftir Søvn Bókasavnshjálparar við upplæring og Bókavørðir og Bókasavnsskrivari á Landsbókasavninum Savnshjálparar uttan upplæring Bókbindari á Landsbókasavninum Savnshjálparar við upplæring og bókavørður á Landsbókasavninum Savnsteknikarar Eftirlitsmenn/handverkarar Bileftirlitsmenn og uppeftir Handverkarar og uppeftir Eftirlitsmenn (arbeiðseftirlit) Metingarmenn (Húsalánsgrunnurin) Eftirlitsmenn (arbeiðseftirlit) Húsavørðir/Umsjónarmenn og uppeftir SvF og ÚF Programteknikarar Framleiðari (producer) Programteknikarar við radio- ella elektronikmek.útb Vaktarleiðarar teknikarar Verkstaðsleiðari Miðlatøknimekanikari Deildarleiðarar Programmedarbeiðarar Sminkøsa/tekstari og Fiskirannsóknarstovan Skiparar Kokkar stýrimenn Dekkarar stýrimenn Vaktar- og Bjargingartænastan Skiparar Elektrikarar/smyrjarar stýrimenn Kokkar stýrimenn Bátsmenn maskinmeistarar Dekkarar maskinmeistarar Hjálparmaður á landi (til annað er avtalað) Strandfaraskip Landsins Skiparar bólkur I Hovmeistarar bólkur I Skiparar bólkur II Kokkar bólkur I og III Skiparar bólkur III Kiosk/matgerðarfólk bólkur II Skiparar bólkur IV Kokkahjálparar stýrimenn bólkur I Hjálpardreingir stýrimenn bólkur I Kahútsgentur/dreingir bólkur I Stýrimenn bólkur II Kahútsgentur/dreingir bólkur III Stýrimenn bólkur III Bátsmenn bólkur I Stýrimenn bólkur IV Matrósar og dekkarar og maskinmeistarar bólkur I Lættmatrósar bólkur I Motorpassarar bólkur IV Lastbilmekanikarar og uppeftir Maskinhjálparmenn við sveinabrævi Fjarritaraavloysari (tyrlan) Motormenn bólkur I Leiðari á ferðamannadeild Fjarritarar Goymsluleiðari Rúsdrekkasøla Landsins Krambafólk uttan útbúgving Goymsluleiðari við útbúgving og Deildarleiðari á bygd Roknskaparleiðari Bókhaldari Royndarstøðin/skógrøktin Gartnarahjálparar Hjálparfólk á Royndarstøðini og uppeftir Gartnarar og uppeftir Fóðurmeistari á Royndarstøðini Ísáðarar Skógfútar / Teknikarar Laborantar við ára útbúgving Millumtekniskar útbúgvingar Ein millumteknisk útbúgving er ein víðari teknisk útbúgving, sum byggir á eina grundútbúgving. t.d. laboratoriiteknikarar, umhvørvisteknikarar, konserveringsteknikarar og matvøruteknikarar. Tekniskar grundútbúgvingar t.d. tekniskir assistentar, tekniskir teknarar, laborantar við 1/2 ára ella ára útbúgving o.l Eldri tekniskar útbúgvingar, sum eru meir enn tekniskar grundútbúgvingar, men minni enn millumtekniskar útbúgvingar Biologassistentar EDV EDV- fólk innan starvsmannafelagsøkið sí § Upp § Skipanarreglur Stk. Teir í § nevndu flokkar kunnu verða broyttir, um so er, at nýggj starvsmetan er gjørd, ella nýggjur framflutningur er gjørdur. Stk. Hvønn apríl skal tann í § nevnda flokking verða førd á jour soleiðis, at øll nýggj starvsheiti og flokkingar sambært sáttmálaøki Starvsmannafelagsins verða nevnd (smbr. §§ og ). Stk. Tá teknikarar røkja størv, ið krevja størri ábyrgd, eftirútbúgving og sjálvstøðugt arbeiði enn vanliga fyri teknikarar við avvarðandi útbúgvin, ella um teknikarar skulu vera tøkir út um vanliga arbeiðstíð, kunnu hesir verða fluttir upp í hægri lønarflokk. Uppflyting eftir hesum sáttmála kann bert gerast eftir uppskoti frá avvarðandi stovni. Uppskot um uppflyting verða send Fíggjarmálastýrinum og Starvsmannafelaginum, sum taka endaliga avgerð um uppflyting eftir samráðing partanna millum. Stk. Teknikarar, ið sita í leiðarastørvum ella arbeiða við serliga stórari ábyrgd, kunnu fáa serstaka viðbót. Avvarðandi stovnur og Starvsmannafelagið skulu í hvørjum einstøkum føri samráðast um upphæddina, ið Fíggjarmálastýrið skal góðkenna, verður veitt. Upp § Lønir Stk. Frá mars hækkar lønin % og mars hækkar lønin %. Frídagar: Sambært semjuni frá eiga allir limir frá og við frídagar um árið, víst verður til reglugerð. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum nú er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Mánaðarlønin skal vera goldin í seinasta lagi síðsta gerandisdagin í mánaðinum. Upp § Úrtíðarlønir Stk. Fyri álagt úrtíðararbeiði verður goldin úrtíðarløn afturat vanligu dagtímalønini soleiðis: Fyri ., og tíman verður goldið %. Fyri og fylgjandi yvirtímar og fyri leygardagar, sunnudagar og teir í § í sáttmálanum við vanligum reglum nevndu frídagar verður goldið %. Úrtíðargjaldið verður latið fyri hvønn byrjaðan hálvan tíma. Stk. Tímalønin verður roknað sum / av tí fyri starvsfólkið galdandi ársløn. Stk. Lærlingar mugu vanliga ikki taka lut í úrtíðararbeiði. Taka teir undantaksvís lut í úrtíðararbeiði, skulu teir lønast á stigi í lønarflokkinum, teir koma í, tá teir eru útlærdir. Slíkt úrtíðararbeiði hjá lærlingum má undir ongum umstøðum nerva skyldugu skúlagongdina. stk. Starvsfólk, sum eru lønt hægri enn í lønarflokki, og sum fáa álagt úrtíðararbeiði, fáa úrtíðarløn Upp § Úrtíðarlønir hjá manningum Vaktar- og Bjargingartænastunnar Stk. Manningarnar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandisdagar ella sunnu- og halgidagar, tá henda er viðroknað í føstu lønini. Verður ein boðsendur til arbeiðis í tí í § og stk. ásettu frítíð, til dømis tá skipini eru til umvælingar og eftirlit, eins og skeiðvirksemi kemur fyri, verður latin úrtíðarløn soleiðis: Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman, verður latin yrkadagar. Úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman, verður latin sunnu- og halgidagar. Stk. Hevur starvsmaður upparbeitt úrtíð sambært stk. skal tað vera viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa tíð útgoldna ella lagda aftrat árligu frítíðini. Tá skal henda avspasering verða roknað ígildis úrtíðarlønini. Stk. Tá skip hjá Vaktar- og Bjargingartænastuni eru seinkað orsakað av at sleip/bjarging strekkir seg inn í avspasseringstíðina hjá manningunum, fáa tær somu løn og avspassering sum fyri siglitíð eftir vanligari vaktarskipan + % yrkadagar og % sunnu- og halgidagar, tó ikki minni enn fyri tímars arbeiði. Stk. er bert galdandi, um skipið er seinkað meira enn tímar roknað frá vanliga fyriskipaðari avloysing (manningarskifti). Stk. Fyri arbeiði í sambandi við sleip/bjarging av "deyðum" skipum uttan fyri havn verður goldin samsýning, sum er / av samlaðu árslønini í lønarflokki á stigi + % um tíman yrkadagar og / + % sunnu- og halgidagar. Nevnda samsýning verður bæði goldin teimum, sum hava vakt, og teimum, sum áttu at verið á frívakt. "Deyð skip" eru skip, haðani manningin er rýmd, ella sum av aðrari orsøk ikki hava manning umborð. Upp § Úrtíðarlønir hjá manningum Fiskirannsóknarstovunnar Stk. Manningin hevur ikki rætt til úrtíðarløn hvørki gerandis- ella sunnudagar, tá hetta er viðroknað í føstu lønini. Verður manningin boðsend til arbeiðis í frítíð, t.d. tá skipið er til umvælingar og eftirlit ella fyri manglandi avspasering, smbr. § stk. og verður yrkadagar goldin úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarflokki + %, og sunnu- og halgidagar úrtíðarløn ið er / av samlaðu árshýruni á stigi í lønarflokki + %. Úrtíðarløn verður eisini goldin fyri arbeiði teir í § nevndu føstu frídagar, men ikki vanligar sunnudagar. Eina ferð um árið verður arbeiðsdagatalið talt saman og tilsvarandi frídagatalið. Verður avlop, verður úrtíðarløn goldin fyri / av avlopinum og úrtíðarløn fyri / av avlopinum. Stk. Sum ikki vanligir sunnudagar eftir stk. verða roknaðir páskadagur, hvítusunnudagur og sunnudagar, tá hesir eru jólaaftan, og jóladagur, nýggjársaftan, nýggjársdagur, flaggdagur, grundlógardagur, ólavsøkuaftan ella ólavsøkudagur. Upp § Úrtíðarlønir hjá manningum Strandferðslunnar Manningunum í bólkunum I, II, III og IV verður veitt úrtíðarløn soleiðis: Fyri lønarflokkarnar til og við er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman. Fyri lønarflokkarnar til og við er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í lønarflokki + % um tíman. Fyri lønarflokkarnar til og við er úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman og úrtíðarløn / av samlaðu árshýruni á lønarstigi í viðkomandi lønarflokki + % um tíman. Úrtíðarlønirnar fyri lønarflokk og hægri verða sambært satsirnar fyri lønarflokk. Skiparar, maskinstjórar og hovmeistarar í bólki I fáa í innanoyggjasigling eina viðbót upp á kr. um mánaðan afturat føstu lønini. Um broytingar verða gjørdar í ferðaætlanunum, sum munandi broyta inntøkuna av úrtíðargjøldum hjá manningunum, skulu samráðingar vera millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið um broytingar í omanfyri nevndu viðbót. Upp § Arbeiði skipað í vaktum Stk. Fyri arbeiði millum kl. og kl. verður latið vaktargjald I (sí lønartalvur) um tíman. Fyri arbeiði um vikuskifti verður latið vaktargjald II (sí lønartalvur) Fyri arbeiði hesi tíðarskeið eiga starvsfólk frí tímar fyri hvørjar tímar, arbeitt verður. Stk. Fyri arbeiði, ið fer út um fastlagda vakt og fyri arbeiði í teimum í § í sáttmálanum við vanligum reglum ásettu frídøgum verður latin úrtíðarløn eftir § í lønarsáttmálanum. Stk. Fyri tilkallivakt vanligar dagar verður latið vaktargjald I (sí lønartalvur) um tíman. Fyri tilkallivakt um vikuskifti og teir í § nevndu frídagar verður vaktargjald II (sí lønartalvur) latið. Stk. Fyri arbeiði undir tilkallivakt verður veitt úrtíðarløn sambært § í lønarsáttmálanum. Stk. Ein sundurbýtt vakt má ikki strekkja seg yvir meira enn tímar, uttan at starvsfólkini eru samd í hesum. Um sundurbýtt vakt fer út um tímar, verður goldið kr. eyka um tíman. Stk. Nevndu vaktargjøld verða ikki veitt saman við úrtíðarløn. Stk. Hesar reglur eru galdandi á øllum stovnum, har annað ikki er tilskilað. Upp § Vaktargjøld hjá starvsfólki í Sjúkrahúsverkinum. Stk. Fyri arbeiði millum kl. og kl. verður latið vaktargjald I (sí lønartalvur) um tíman. Stk. Fyri arbeiði millum kl. fríggjadag og kl. mánamorgun verður umframt ta í stk. nevnda vaktargjald latið vaktargjald II (sí lønartalvur) um tíman. Stk. Fyri arbeiði á teimum í § ásettu frídøgum verður latin úrtíðargjald við hægstu viðbót eftir § í lønarsáttmálanum. Stk. Starvsfólk hava rætt til tíma frítíð fyri hvørjar tímar í tænastuni, sum eftir góðkend-ari arbeiðsskipan eru arbeiddir í kvøld og náttar-tænastu. Roknskapurin fyri hesa frítíð verður endaliga uppgjørdur eina ferð árliga fyri tíðar-skeiðið oktober til september. Um henda frítíð ikki er afturbøtt við tilsvarandi fríðtíð áðrenn apríl árið eftir, verður hon at samsýna við peningi sum úrtíð við hægstu viðbót sambært § í lønarsáttmálanum. Stk. Nevnda frítíð verður tó ikki veitt, har úrtíðargjald verður veitt sambært § í lønarsáttmálanum. Stk. Við kvøld og náttararbeiði er at skilja, at meginparturin av arbeiðinum fer fram millum kl. og Stk. Fellur ein frídagur, smb. § í sáttmálanum um vanligar reglur, á ein dag, sum er frídagur eftir vaktarlista, verður annar frídagur latin í staðin. Hesin frídagur skal vera latin, áðrenn næsti heili mánaði er farin. Upp § Tilkallivakt hjá starvsfólkum hjá Sjúkrahúsverkinum. Stk. Tilkallivaktin er tímar um vikuna. Fyri tilkallivakt verður latið vaktargjald I (sí lønartalvur) um tíman. Fyri vikuskiftistilkallivakt verður latið vaktargjald II (sí lønartalvur) um tíman. Fyri hvørja tíma tilkallivakt verður veittur frídagur mótroknaður við tímum á kr. Stk. Fyri tilkallivakt á teimum í § ásettu frídøgum verður latið vaktargjald II(sí lønartalvur) um tíman. Fyri tilkallivakt halgi- og frídagar sambært § sunnudagar undantiknir, verður veittur frídagur uttan frádrátt av vaktargjaldinum. Stk. Fyri arbeiði undir tilkallivakt verður veitt úrtíðargjald sambært § í lønarsáttmálanum. Tó skal verða loyvt at avspasera úrtíðina í mun til úrtíðargjaldið fyri arbeiði sunnu- og halgidagar. Stk. Vaktarviðbót og úrtíðargjald kunnu ikki latast fyri somu tímar. Upp § Kostpeningur hjá manningum Strandferðslunnar Manningarnar eiga rætt til frían kost umborð, tá ið tær sigla. Eisini eiga tær frítt uppihald, um tær ikki kunnu búgva umborð, tá ið skipið er heimanífrá, og tá ið ikki ber til hjá manningini at búgva heima, meðan arbeitt verður umborð. Kann ikki matskaffast umborð verður veittur dag- og tímapeningur fyri tímar um dagin. Fyri sigling tímar ella meira um vikuna tímar um dagin. Ber ikki til at sova umborð, skal Strandferðslan gjalda kost- og uppihaldspening. Upp § Fyri lakeringsarbeiði Fyri lakeringsarbeiði verður latið eyka um tíman kr. Nevnda gjald verður javnað við kr. fyri hvørji stig prístalið er omanfyri pr. Upp § Lønarskipan fyri EDV-fólk innan starvsmannafelagsøkið Skalatrin Flokkur A B C D E EDV I EDV II EDV III EDV IV Mánaðarliga reiðuviðbót fyri persónar ið ofta verða noyddir at arbeiða uttanfyri vanliga arbeiðstíð. Bólkur I: Bólkur II: Bólkur III Bólkur IV: Reiðuviðbótin dekkar tímar ársfjórðingin. Fyri drúgt álagt meirarbeiði verður eftir umsókn veitt yvirtíð. Persónar uttan reiðuviðbót og meirarbeiðsskyldu fáa vanliga yvirtíð. Flokkur I: Persónar, sum hava ábyrgd av EDV, sum eru settir á smærri stovnum við einføldum EDV-uppgávum og fáum brúkarum. T.d. ein stovnur við brúkarum, har EDV-økið fevnir um nærnet við skrivstovusjálvvirking. Flokkur II: Munurin millum henda flokkin og flokk I er: ) fleiri brúkarar ella ) meira fjøltáttaðar og tungar EDV-uppgávur. Flokkur III: Persónar, sum eru løntir undir hesum flokkinum, arbeiða á EDV-økinum á størri stovnum við fjøltáttaðum, broytiligum og tungum EDV-uppgávum við nógvum brúkarum og kunnu í dagligdegnum hava dagliga leiðsluábyrgd av t.d. einum parti av uppgávunum á stovninum. Munurin millum henda flokkin og flokk IV er ein spurningur um yvirorðnaða leiðsluábyrgd. Flokkur IV: Undir henda flokkin koma persónar, sum hava yvirorðnaða leiðsluábyrgd á EDV-økinum og KT yvirhøvir, sum eru settir á størri stovnum við fjøltáttaðum, broytiligum og tungum EDV-uppgávum við nógvum brúkarum. T.d. T&S, gjaldstovan, LV, Alma, Landssjúkrahúsið, postverkið og SL. Við leiðsluábyrgd verður hugsað um t.d. fíggjarliga ábyrgd, val og evning av EDV-strategi, -politikki, menning, rakstur og viðlíkahald av EDV-skipanum og leiðslu av EDV-verkætlanum. Ein kann flyta stig í flokkinum treytað av útbúgving og beinleiðis royndum á økinum. T.d. kann ein óroyndur innan EDV-økið byrja í A, meðan ein, sum hevur royndir, sum svara til ár, kann liggja í C. Ein nýklaktur datanom byrjar í B. Verður flutt millum flokkar, missir ein eitt stig fyri hvønn flokk, Upp § Gildi sáttmálans Hesin sáttmáli hevur gildi frá at rokna. Sáttmálin kann uppsigast av báðum pørtum við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til Tórshavn, apríl Fíggjarmálastýrið, lønardeildin: Starvsmannafelagið: Karsten Hansen, sign. Gunnleivur Dalsgarð / Thomas Magnussen, sign Anna Johannesen, sign. John Kjær, sign. Ingun Olsen, sign. Marin Katrina Frýdal, sign. Heini Joensen, sign. Upp Viðmerking til § í lønarsáttmálanum Starvsfólk við students- ella HF- prógvi verða, um tey verða sett sum skrivstovuassistentar, at byrja í lønarflokki á stigi. Upp Viðmerking til § í lønarsáttmálanum Undir heilt serligum umstøðum, tá ið arbeitt verður út í eitt aftaná vanliga arbeiðstíð, verða reglurnar um úrtíðarløn at galda fyri alla hesa tíðina, ið arbeitt verður. Aftaná yvirtíma gerandisdagar verður latin úrtíðarløn við hægstu viðbót fyri allar tímarnar, ið arbeitt verður. Áðrenn farið verður undir at gjalda vanliga løn aftur, skulu treytirnar í § stk. í Løgtingslóg nr. um arbeiðaravernd verða uppfyltar. Upp Protokollat viðvíkjandi teknikarum Partarnir eru samdir um, at tá teknikari arbeiðir uttanfyri staðfestu arbeiðstíðina t.d. í samband við uppmáting o.tl., kann hann eftir avtalu við leiðsluna á avvarðandi stovni arbeiða longur enn vanliga ásetta tímatalið um dagin, móti at kunna avspáka tíðini tíma fyri tíma, tá arbeiðsumstøðurnar loyva hesum. Útskiftingarfundir og aðrir ásettir fundir uttanfyri vanligu arbeiðstíðina eru at rokna sum álagt úrtíðararbeiði. Upp Avtala um nýggja lønar- og útbúgvingarskipan Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið vilja í sáttmálaskeiðnum kanna nærri, um grundarlag er fyri, at gjørd verður ein nýggj lønar- og útbúgvingarskipan, sum hevur til endamáls at skapa eina einfalda og liðiliga skipan, sum skapar trivnað, arbeiðsgleði og effektivitet innan tað almenna starvsøkið. Ein arbeiðsbólkur við einum umboði frá Fíggjarmálastýrinum og einum umboði frá Starvsmannafelagnum verður settur at útgreina uppskotið. Partarnir ásanna, at hóast fjølmiðlafólkini eru umflokkað úr lønarflokki / í lønarflokk, so eru tey lægri lønt enn starvsfelagarnir í grannalondunum. Tí binda partarnir seg til at taka hædd fyri hesum, tá fjølmiðlafólkini skulu innplaserast í nýggju lønarskipanina, sum partarnir skulu tilvirka í sáttmálaskeiðnum. Verður nýggja lønarskipanin ikki sett í gildi / skulu hesi viðurskiftini fáast í rættlag við komandi sáttmálasamráðingar. Upp Avtala um leiðsluskrivarar Kannað verður hvussu leiðsluskrivarar eru flokkaðir í mun til onnur starvsfólk á sjúkrahúsum í norðanlondum. Um leiðsluskrivarar eru flokkaðir hægri í norðanlondum, verða teir umflokkaðir. Um teir eru lægri flokkaðir í norðanlondum, verða teir løntir sum í dag. Upp Semja millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið um tøknibúnað og tryggleika. § Báðir partar viðganga, at treytin fyri, at nýtsla og upptøka av tøknikunnu kann vera teimum til fyrimuns er, at starvsfólkini hava ávirkan, bæði á upptøku av tøknikunnu og nýtslu av somu. § Semjan fevnir um upptøku, nýtslu og menning av øllum tøknibúnaði og kervum haruppií arbeiðsgongd í hesum sambandi undir landsstýrinum sum Starvsmannafelagið metir hava týdning hjá limum sínum. § Áðrenn nýggjur tøknibúnaður og nýggj kervi verða tikin í nýtslu, og áðrenn broytingar verða gjørdar í virkishátti og nýtslu av verandi kervum, skal samráðast við starvsfólkini/tøkniumboðið sambært eftirfylgjandi greinir. § Umhugsar stovnurin broytingar í kervinum ella upptøku av nýggjum tøknibúnaði, skal starvsfólkið/tøkniumboðið hava hetta at vita beinanvegin. Allar upplysingar um hetta skulu latast skrivliga, um starvsfólkini/tøkniumboðið krevja tað, og vera lættar at fata. Upplýsingarnar skulu í minsta lagi lýsa a. endamál á. virkishátt b. tilfeingisnýtslu d skap e. samband við verandi og ætlað kervi og ein uppdráttur av broytingini skal fylgja við. Harumframt skal lýsingin geva eina meting um avleiðingar fyri a. arbeiðsgongdina á. starvs- og lønarviðurskifti. b. útbúgvingartørv. d. arbeiðsumstøður. Útreiðslur, sum standast av omanfyri standandi, verða goldnar av arbeiðsgevaranum. § Tá ið upptøka av nýggjum tøknibúnaði ella kervum hevur við sær, at størv verða niðurløgd, skal landsstýrið, um møguleiki er fyri tí, flyta starvsfólkið í nýtt starv, og í hesum sambandi lata tað umskúla og eftirútbúgva. Landsstýrið kostar alla umskúling og eftirútbúgving. Um hetta ikki letur seg gera skulu landsstýrið og Starvsmannafelagið taka spurningin upp til samráðingar og avgerðar sín ámillum. § Einki verandi arbeiði skal flytast frá einum stovni til annan stovn ella virki uttanfyri sáttmálaøkið, uttan avtalu við Starvsmannafelagið. § Stovnurin er pliktaður til, í samstarvi við starvsfólkini/tøkniumboðið, at syrgja fyri eftirútbúgving og umskúling av starvsfólkunum, áðrenn tøknibúnaður verður tikin í nýtslu ella broytingar fara fram. Útreiðslurnar verða goldnar av arbeiðsgevaranum. Avtalast skal millum starvsfólk/tøkniumboð og leiðslu, á hvørjum støði útbúgving og umskúling skulu vera. Somuleiðis skal avtalast gongdin í hesum. § Starvsfólkini á einum stovni kunnu, um tey ynskja tað, velja eitt tøkniumboð, og eru á stovninum fleiri deildin, kunnu tey velja eitt umboð á hvørjari deild. Á stovnum har meira enn fólk starvast skulu tøkniumboð veljast. Tøkniumboðini eru undir somu vernd, rættindum og skyldum sum álitisfólk. § Upptøka av tøknikunnu skal ongantíð gera arbeiðsumstøður, arbeiðsumhvørvi og heilsustøðu starvsfólkanna verri hvørki nú ella seinni. Árins-, arbeiðsumhvørvis- og heilsukanningar skulu tí gerast um starvsfólk/tøkniumboð krevja tað, og um illgruni er um trygdina. Arbeiðsgevarin rindar kostnaðin av hesari kanning. Starvsmannafelagið og Føroya Landsstýri fara saman at avgera um sovorðnar kanningar eru gjørdar í nóg stóran mun. § Innanhýsis avtalur kunnu gerast á einum stovni millum leiðslu og starvsfólk um nýtslu av tøknikunnu og arbeiðsgongd í hesum sambandi. § Trætur hava dvøljandi ávirkan og verða viðgjørdar sambært § stk. í sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. § Semjan fær gildi frá juni Semjan kann uppsigast av báðum pørtum við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juni Um semjan er uppsøgd, hava partarnir tó skyldu at fylgja henni, til onnur semja er komin í gildi. Tórshavn, tann juni Føroya Landsstýri: Starvsmannafelagið: Jógvan Sundstein, sign. Erhard Jacobsen, sign. Súsanna Danielsen, sign. Jákup Danielsen, sign. Hartvig Hansen, sign. Bogi Godtfred, sign. Tummas Hans Gaardlykke, sign. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Økonomafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið § Sáttmálaøki § Samráðingar- rættur § Løn § Starvsaldur § Lønút- gjalding § Eftirløn § Fyribils tænasta í hægri starvi § Tænastubúni § Arbeiðstíð § Broyting í arbeiðsgongd v.m. § Setanar- bræv § Sjúka § Frítíð § Barnsferð § Eftirsitiløn § Skeið § Farloyvi § Uppsøgn § Tímalønt kostrøktar- starvsfólk § Starvsaldur § Arbeiðstíð § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. § Ferða- útreiðslur § Frálæra v.m. § Álitisfólka- skipan § Samstarvs- ráð § Fyribils- reglur fyri ávís øki § Gildi og uppsøgn Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatións- krøvum Protokollat nr. Semja tann februar § Sáttmálaøki Hesin sáttmálin er galdandi fyri kostrøktarstarvsfólk, sum arbeiða innan Almanna- og Heilsumálastýrið/ stovnum undir landinum. Stk. Sum kostrøktarstarvsfólk er at rokna øll, sum hava lokið útbúgving sum økonoma, EFG-køksassistentur, køksleiðari, økonomanæmingur, EFG-køksassistentnæmingur og køksleiðaranæmingur góðkendur av danska innanríkisráðnum. Stk. Starvsheiti á sáttmálaøkinum. Kostrøktarstarvsfólk kunnu setast í starv sum: Økonoma Undirøkonoma Økonomayvirassistentur Økonomaassistentur Instruktiónsøkonoma Kostráðgevi (klinisk diætist) EFG-køksassistentur Køksleiðari Økonomanæmingur EFG-køksassistentnæmingur Køksleiðaranæmingur Upp § Samráðingarrættur Samráðingarrættin hevur Økonomafelag Føroya, sum ger sáttmála við Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið. Fíggjarmálastýrið ásannar, at felagið hevur samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Stk. Verður ósemja um, hvussu hesin sáttmáli skal skiljast, skal ósemjan leggjast fyri gerðarrætt, sum ger bindandi úrskurð í trætuni. Gerðarættarlimirnir verða valdir soleiðis: Økonomafelag Føroya velur tveir limir. Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velur tveir limir. Hesir báðir partarnir velja í felag fimta limin, sum skal vera ástøðumaður. Verður ikki semja um ástøðumannin, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Upp § Løn Starvsfólkið, sum nevnt er í § verður lønt eftir galdandi lønartalvu fyri Økonomafelag Føroya. Stk. Lønarstig Økonomaassistentur - Økonomayvirassistentur - Undirøkonoma - Økonoma á stovni kostdagar - Instruktiónsøkonoma - Kostráðgevi (klinisk diætist) v/Århus - u/Århus - EFG-køksassistentur - Køksleiðari kostdagar - Øll lønarstig eru galdandi í ár Stk. Parttíðarstarvandi fáa løn samsvarandi tíðina, tey arbeiða. Upp § Starvsaldur Lønin hjá kostrøktarstarvsfólkinum verður ásett eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur arbeitt sum mánaðarlønt kostrøktarstarvsfólk ella hevur verið í eftirútbúgving innan tey øki, sum hesin sáttmáli fevnir um. Stk. Hevur kostrøktarstarvsfólk arbeitt í útlondum ella innan øki, har ið hesin sáttmáli ikki er galdandi, skal starvsfólkið saman við nevnd í Økonomafelag Føroya og setanarmyndugleikanum áseta lønarstigið. Í slíkum førum skal avgerðin takast eftir tí, sum starvsfólkið hevur arbeitt við, og teimum royndum, sum starvsfólkið hevur innan hetta sáttmálaøkið. Stk. Tá ið kostrøktarstarvsfólk fer úr starvi, skal arbeiðsgevarin lata starvsfólkinum váttan fyri starvsaldur, og starvsfólkið skal vísa hesa váttan, tá ið byrjað verður á nýggjum arbeiðsplássi. Upp § Lønútgjalding Lønin verður útgoldin eina ferð um mánaðin afturút umleið í hvørjum mánaði. Viðlagdur skal vera seðil, har tilskilað er, hvat lønin er fyri. Samstundis sum lønin verður útgoldin, avgreiðir stovnurin/arbeiðsplássið sítt egna eftirlønargjald og tað gjald, sum starvsfólkið letur til eftirløn sína. Upp § Eftirløn Til onnur loysn er funnin, verður viðvíkjandi eftirløn gingið eftir sáttmálanum millum "Økonomaforeningen og Amtsrådsforeningen". Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Kostrøktarstarvsfólk, sum fyribils røkja hægri starv í minst eina viku, eiga í hesum tíðarskeiði somu løn, sum tey høvdu fingið, um tey vóru sett í hetta hægra starvið. Upp § Tænastubúni Kostrøktarstarvsfólk fær frían tænastubúna. Í størvum, har ið hetta ikki ber til, ella har ið starvsfólk av viðgerðarávum verða biðin um at nýta síni egnu klæðir, verður latin árlig viðbót kr. Er frítt vask á arbeiðsstaðnum verður latin árlig viðbót kr. Henda upphædd er galdandi óansæð lønarbrøk. Stk. Har arbeiðseftirlitið krevur serligan fótbúna, verður víst til arbeiðsverndarlóggávuna. Upp § Arbeiðstíð Stk. Vanlig arbeiðstíð; a) Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna. Um so er, at Fíggjarmálastýrið ger avtalu við onnur føroysk feløg um at seta vikutímatalið niður, verður vikutímatalið í hesum sáttmála lækkað samsvarandi. b) Dagliga arbeiðstíðin verður fastløgd millum og 1/2 tíma. Tó eru møguleikar at gera avtalu um frávik, um arbeiðsgongdin á starvsstaðnum krevur tað. Henda avtala verður gjørd millum álitisumboðið/Økonomafelag Føroya og starvsstaðið/leiðsluna. c) Arbeiðstíð út um fastløgdu dagligu arbeiðstíðina verður roknað sum yvirtíð. Matarfrí, sum ásett er frammanundan, verður ikki íroknað arbeiðstíðina. Ber ikki til at leggja matartíðina fasta, verður henda roknað sum arbeiðstíð og skal tá haldast, tá ið arbeiðsgongdin loyvir tí. Henda fríløtan skal vera styttri enn 1/2 tíma, og kostrøktarstarvsfólkið má tá vera til reiðar at møta til arbeiðis, um boð verða eftir tí. Kvøld- og náttarvakt. Fyri hvørjar tímar í kvøld- ella náttarvakt eigur kostrøktarstarvsfólkið frí í tímar. Sum kvøld- ella náttarvakt verður roknað arbeiði, sum er byrjað kl. ella seinni, og sum endar seinni enn kl. Hesar reglur galda fyri allar yrka-, sunnu- og halgidagar, men ikki fyri yvirtíð, tilkalli- og samdøgurvaktir. Vunnin frítíð skal samsýnast við heilum arbeiðsfrídøgum, t.e. dagar, ið annars áttu at verið arbeiðsdagar. Tá ið kostrøktarstarvsfólki fær arbeiðsfríar dagar, skal tann vunna frítíðin styttast við tí tímatali, sum viðkomandi annars skuldi arbeitt eftir tænastuætlanini. Henda regla umfatar ikki tímalønt, av tí at tey fáa fulla samsýning í tímaløn fyri kvøld- og náttararbeiði. Tænastuætlan. Tænastuætlan fyri arbeiðstíð verður kunngjørd soleiðis, at kostrøktarstarvsfólkið altíð veit, nær arbeiðstíðin er, og tey skulu vita vikur frammanundan, nær tey hava frí. Hetta er tó ikki galdandi fyri leysar avloysarar. Broyting í tænastulista kann bert gerast í serstøkum førum (t.d. um starvsfólk eru sjúk) og í samráð við starvsfólkini. Verður neyðugt at broyta ætlaða frígongu av vunnari frítíð minni enn tímar frammanundan byrjan av síðstu tænastu fyri frítíðina, skal vunna tímatalið niðurskrivast við sama tali av tímum, og frítíðin kortini roknast sum hildin. Hesir arbeiðstímar skulu samsýnast annað hvørt sum yvirtíð sambært stk. ella sum boðsending sambært stk. Viðbótin fyri broytta tíð sambært stk. nr. verður ikki latin í hesum sambandi. Kunngerð um frídagar orsakað av serligum arbeiði, so sum yvirtíð, sunnu- og halgidagsarbeiði, boðsending í tilkallivakt v.m. skal vera givin í seinasta lagi tímar frammanundan, at byrjað verður við arbeiðinum, sum liggur beint áðrenn byrjað verður upp á frídagar. Umlagdir tímar. Um tænastulistin verður broyttur hjá kostrøktarstarvsfólkinum (leysir avloysarar undantiknir), skal hetta fráboðast í minsta lagi tímar frammanundan. Verður henda freistin ikki hildin, fær kostrøktarstarvsfólkið kr. um tíman sum viðbót fyri broyttu tíðina. Broytt tíð er at skilja sum tíð, tá ið kostrøktarstarvsfólkið ikki skuldi verið til arbeiðis, men sum eftir broytingina verður vanlig arbeiðstíð. Stk. Yvirtíð. Yvirtíðararbeiði skal, alt tað ber til, samsýnast við frítíð, sum skal vera eins long og yvirtíðin og við viðbót uppá % rundað uppeftir til heilar tímar. Er yvirtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið triði mánaðurin er lokin frá tí, at yvirtíðararbeiðið er útint, verður løn goldin fyri yvirtíðararbeiðið eftir reglunum, sum í sáttmálanum eru galdandi viðvíkjandi yvirtíðarsamsýning, t.e. tímaløn + %. Verður kostrøktarstarvsfólk sett at arbeiða yvir, skal hetta fráboðast í arbeiðstíðini dagin fyri. Verður ikki fráboðað rættstundis, fær kostrøktarstarvsfólkið umframt yvirtíðarløn eina viðbót uppá kr. um yvirtíðararbeiðið varir meira enn ein tíma. Stk. Parttíðarstarvandi. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað tímatal, sum avtalað er, og tað ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, verða samsýnt í sama mun við frítíð. Hava tey ikki fingið hesa frítíð, tá ið mánaðir eru farnir frá tí, at arbeiðið varð gjørt, fáa tey vanliga tímaløn uttan viðbót. Í teimum førum, har ikki ber til at fríganga, kann starvsstaðið og álitisumboðið gera avtalu um, at peningurin kann útgjaldast, áðrenn omanfyri nevnda tíðarskeið er lokið. Kostrøktarstarvsfólk, sum arbeiðir parttíð, hevur ikki rætt til yvirtíð, fyrr enn farið verður út um vanligu arbeiðstíðina á starvsstaðnum. Tá parttíðarstarvandi verður settur at gera meira arbeiði enn upprunaliga avtalað, skal hann hava boð um tað dagin fyri. Verður ikki boðað frá rættstundis, skal hann, umframt yvirtíðarløn, hava eina viðbót uppá kr., varir hetta arbeiðið meira enn ein tíma. Stk. Frísamdøgur. Kostrøktarstarvsfólk hava rætt til eitt frísamdøgur um vikuna. Arbeiðstíðin verður løgd eftir hesum reglum: a) Frísamdøgrið í vikuni skal vera minst tímar út í eitt. Tó verður tað roknað sum givið frísamdøgur, um frítíðin hevur verið millum og tímar. b) Tá ið viðurskiftini gera, at frísamdøgrið í vikuni ikki kann hava ta longd, sum ásett er undir a), kunnu í staðin fyri verða veitt tvey frísamdøgur. Hesi frísamdøgur skulu vera minst tímar til longdar. c) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir a) løgd saman, skal tað fyrsta lúka treytirnar undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. d) Verður eitt frísamdøgur við longd sum undir a) lagt saman við frísamdøgrum sum undir b), skal tað fyrsta frísamdøgrið lúka krøvini undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. e) Verða tvey ella fleiri frísamdøgur við longd sum undir b) samanløgd, skulu tvey tey fyrstu tilsamans hava longd sum nevnt undir a), og hini skulu vera í minsta lagi tímar til longdar. Verður neyðugt at broyta frítíðina, sum hoyrir til vikufrísamdøgrið ella annað frísamdøgur, sum er tímar ella meira til longdar, hjá fulltíðarstarvssettum og parttíðarstarvssettum verður arbeiðstíðin samsýnt eftir yvirtíðarreglum, sambært stk. tó fyri minst tímar. Verður eitt frísamdøgur av serligum orsøkum tikið aftur, verður so skjótt sum til ber sum samsýning givið annað frísamdøgur og eitt ískoyti í tíð svarandi til % av tí arbeiði, sum gjørt var hetta frísamdøgur, rundað upp til heilar tímar. Samlaða endurgjaldið verður tó í minsta lagi fyri yvirtímar ella tímar til frígongu. Stk. Frídagar. Sum fastir frídagar eru at rokna: Nýggjársaftan Nýggjársdagur Skírisdagur Langifríggjadagur Páskaaftan páskadagur Flaggdagur Dýribiðidagur Kristi Himmalferðadagur Hvítusunnuaftan hvítusunnudagur Ólavsøkudagur Jólaaftan jóladagur jóladagur. Sum hálvir frídagar eru at rokna: Grundlógardagur aftaná kl. Ólavsøkuaftan aftaná kl. Kostrøktarstarvsfólk hava rætt til frí teir hálvu ella føstu frídagarnar, ella rætt til endurgjald svarandi til frí á annan hátt. Frí verður givið á annan hátt í hesum førum: a) Vanligt arbeiði fastar ella hálvar frídagar. b) Tá ið vikufrísamdøgrið ella onnur frítíð, sambært stk. nr. fellur fastar ella hálvar frídagar. Men ikki í hesum førum: Tá ið fastur ella hálvur frídagur fellur vikudag, sum kostrøktarstarvsfólkið altíð hevur frí. Parttíðarstarvandi, sum hava fasta arbeiðstíð, og dagurin fellur ein dag, tey kortini hava tíðarásett vikufrísamdøgur. Frítíðin skal vera sum ásett undir stk. nr. b) ella e). Er henda frítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð fastan frídag, verður endurgjald veitt í peningi sambært reglunum í stk. um yvirtíð, tó í minsta lagi fyri tíma arbeiði. Starvsstaðið og álisitfólkið/Økonomafelag Føroya kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Sambært Semju um felagskrøv millum tey yrkisfeløgini og Føroya Landsstýri frá apríl hava limir felagsins rætt til eyka frídagar um árið. Stk. Yvirtíð. Tey, sum verða sett til arbeiðis uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, fáa løn sum fyri yvirtíð sambært stk. nr. tó í minsta lagi fyri tímar. Fyri arbeiði meira enn tímar verður goldið yvirtíð fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður kostrøktarstarvsfólk biðið til arbeiðis fleiri ferðir innan fyri tímar, fær tað tó bert løn fyri yvirtímar. Fyri arbeiði út um tímar, verður yvirtíðargjald latið fyri hvønn byrjaðan tíma. Verður kostrøktarstarvsfólk biðið til arbeiðis í tíðarskeiði sambært stk. verður lønt eftir hesum reglum: Fleiri uppkall innan fyri tímar frá uppkalli at rokna, verða roknað undir somu tíð. Verður næsta uppkall meira enn tímar aftaná uppkall, verður samsýningin sambært fyrra stk. Stk. Samsýning fyri sunnudagar og fastar frídagar. Fyri sunnudagsarbeiði og arbeiði teir hálvu og føstu frídagarnar, sum ikki eru sunnudagar, verður latin eyka samsýning % fyri hvønn tíma arbeitt er. Arbeiði teir føstu frídagarnar, sum nevndir eru í stk. verður samsýnt við % eyka av teirri arbeiðstíð, sum arbeitt er fastan frídag. Er endurgjaldsfrítíð ikki givin, tá ið mánaðurin er lokin frá tí, at arbeitt varð sunnudag, hálvan ella fastan frídag, verður latið endurgjald svarandi til % av tímalønini í dagtænastu sambært § Starvsstaðið og álitisfólkið/Økonomafelag Føroya kunnu tó gera avtalu um, at samsýningin verður veitt fyrr enn annars, um ikki ber til at fríganga. Samsýning verður veitt fyri hálvar tímar. Nevnda samsýning verður eisini givin fyri yvirtímar sambært stk. um arbeitt verður nevndu dagar. Fulltíðarstarvandi (undantikin eru kostrøktarstarvsfólk, ið eru sett til sunnudagstænastu), sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september og oktober-desember) verða áløgd at arbeiða meira enn seks sunnudagar, fáa eyka samsýning fyri hesar sunnudagar, svarandi til helvtina av vanligu eykasamsýningini, sambært stk. Stk. Ótíðarviðbøtur (stk. og ). Fyri arbeiði leygardag millum kl. og og mánadag frá til náttarvaktin endar, verður fyri hvønn tíma goldin eykasamsýning kr. Samsýningin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært stk. sum falla innan fyri nevndu tíðarbil. Viðbótin verður roknað í heilum tímum. Stk. Kostrøktarstarvsfólk, sum arbeiða í kvøld- og náttarvakt, fáa eykasamsýning fyri hvønn tíma: til kr. og til kr. Henda upphæddin verður eisini latin fyri yvirtíðartímar sambært § sum fella í sama tíðarbili. Kostrøktarstarvsfólk, sum í einum ársfjórðingi (januar-mars, apríl-juni, juli-september, oktober-desember) hava meira enn kvøld- og/ella náttarvaktir, fáa fyri hesi meirarbeiði millum kl. og eina eykaviðbót aftrat, sum svarar til helvtina av eykasamsýningini, sambært stk. ). Henda regla er tó ikki galdandi fyri tey, sum bert eru sett til kvøld- og/ella náttarvaktir. Stk. Allar viðbøtur verða eisini veittar í frítíðarskeiðnum, undir sjúku og barnsburði. Stk. Verður arbeitt tímar ella meira út um vanliga arbeiðstíð, hevur kostrøktarstarvsfólk rætt til 1/2 tíma matsteðg uttan lønarmiss. Upp § Broyting í arbeiðsgongd v.m. Tá ið avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini, ella nýggj tøkni verður tikin í nýtslu, skal starvsfólkið fáa boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættisleggingini. Krevja slík tiltøk eftirútbúgving, skal starvsfólkið hava høvi til at fáa ta neyðugu eftirútbúgvingina, so tey kunnu røkja hetta arbeiði. Upp § Setanarbræv Tá ið starv sum kostrøktarstarvsfólk er leyst, skal tað lýsast í "Økonomaen" og í føroyskum bløðum. Tilskilast skulu starvsstað og starvsøki. Sama er galdandi, tá ið lýst verður eftir vikarum og leysum avloysarum. Stk. Mánaðarlønt fáa fyri setanina setanarbræv, har ið starvsstað og deild eru tilskilað. Er talan um setan í fasta arbeiðstíð (t.d. kvøld- ella náttarvakt), eigur hetta at vera viðmerkt í setanarbrævinum. Harumframt eiga parttíðarsett at hava tilskilað fasta arbeiðstíð. Upp § Sjúka Kostrøktarstarvsfólk fáa løn undir sjúku sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Um starvsfólk sjúkrameldar seg á frígongdudegi, skal dagurin roknast sum frígingin. Um starvsfólk sjúkrameldar seg áðrenn frígongudagurin er byrjaður, verður tíðin at rokna sum sjúkradagur. Stk. Verður barn hjá kostrøktarstarvsfólki sjúkt, hevur starvsfólkið í samband við sjúkuna rætt til frí við løn dag í senn. Upp § Frítíð Kostrøktarstarvsfólk fáa frítíð og frítíðarløn sambært løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Stk. Starvsfólk eiga rætt til serstakt frítíðargjald, svarandi til % av allari føstu árslønini og % av øllum útgoldnum viðbótum og úrtíðarløn í undanfarna innvinningarári. Hesi gjøld verða at gjalda í seinasta lagi, tá ið frítíðin byrjar. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá ið farið verður úr starvi, men í staðin verður frítíðargjald % goldið av allari lønini undanfarna innvinningarár. Stk. Parttíðarstarvandi, sum arbeiða meira enn tað, sum avtalað er, og hetta ikki verður roknað sum yvirtíðararbeiði, fáa fyri hetta arbeiði % í frítíðarløn. Hetta er eisini galdandi, tá ið farið verður úr starvi. Stk. Tá ið kostrøktarstarvsfólk verður sett í starv seinast mánað eftir lokna næmingatíð, verður veitt frítíð við løn eftir reglunum, sum ásettar eru fyri starvið. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku, og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verða tó altíð latnir eyka frídagar. Somu reglur verða galdandi í sambandi við sjúku undir frígongu. Upp § Barnsferð Fyri at stovnurin kann leggja arbeiðið til rættis, skal kostrøktarstarvsfólk siga frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntast at eiga. Stk. Kostrøktarstarvsfólk hevur rætt til fulla løn, meðan hon er burtur frá arbeiði vegna barnsburðarfarloyvi, tó í mesta lagi í vikur fyri føðingina og tilsamans í vikur. Umframt hetta kann hon eftir umsókn fáa frí uttan løn í minst mánaðir uttan at missa starvsaldur. Í hesum føri kann mannligt kostrøktarstarvsfólk eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann kostrøktarstarvsfólk fáa farloyvi alla barnsburðartíðina, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera til arbeiðis. Í slíkum førum verður veitt starvskvinnuni full løn. Hetta farloyvið verður ikki íroknað daga regluna viðvíkjandi sjúkradøgum. Stk. Ættleiðir kvinnuligt kostrøktarstarvsfólk barn, kann hon eftir umsókn fáa í mesta lagi vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann mannligt kostrøktarstarvsfólk eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í ein mánað uttan at missa starvsaldur. Upp § Eftirsitiløn Doyr kostrøktarstarvsfólk, sum er lønt eftir hesum sáttmála, meðan tað er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi ella børn undir ár, sum kostrøktarstarvsfólkið hevur skyldu at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, tó í minsta lagi mánaðir. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, sum kostrøktarstarvsfólkið hevði deyðsdagin. Lønin í mánaðinum, tá ið kostrøktarstarvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitulønina, men verður goldin teimum, sum hava rætt til hesa eftir stk. Upp § Skeið Um skeið til frama fyri arbeiðsstaðið fellur á leygardag, sunnudag ella fastan frídag, verður veitt frígonga fyri hesar dagar. Stk. Partanir eru samdir um at Økonomafelag Føroya eina ferð um árið skipar fyri kostfakligum skeiði fyri limir sínar, sum eru settir í starv eftir hesum sáttmála. Fyri at so nógvir limir sum gjørligt skulu sleppa á skeið, verður skeiðið endurtikið, beinan vegin tað fyrra er liðugt. Stk. Tað fakliga støðið skal vera á hædd við eftirútbúgvingarskeiðini hjá Økonomaforeningen í Danmark. Stk. Stovnurin sum viðkomandi arbeiðir á rindar útreiðslurnar til hesi skeið. Stk. Partanir eru samdir um, at nevndu skeið ikki skulu skerja møguleikarnar hjá tí einstaka kostrøktarstarvsfólkinum at taka lut á øðrum skeiðum til eftirútbúgving ella víðariútbúgving. Upp § Farloyvi Kostrøktarstarvsfólk kunnu fáa farloyvi uttan løn, um tað ikki nervar arbeiðsgongdina á stovninum. Stk. Farloyvi kann verða játtað í mesta lagi í ár. Setanarmyndugleikarnir hava skyldu at hava starv leyst, tá ið farloyvistíðin er úti. Stk. Fær kostrøktarstarvsfólk farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum stovnsins, kann kostrøktarstarvsfólk fáa frí við løn við eftirlønargjaldi. Upp § Uppsøgn Uppsagnarfreistin er frá báðum pørtum sambært løgtingslóg nr. frá juli um starvsmenn. Stk. Verður talan um at siga kostrøktarstarvsfólki úr starvi, hava setanarmyndugleikarnir skyldu at geva Økonomafelag Føroya skrivlig boð við grundgeving fyri uppsøgnini. Stk. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt (sí semju frá februar ), verður hendan regla galdandi í samband við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan vikur hevur ummælt uppsøgnina. Stk. Metir Økonomafelag Føroya uppsøgnina at vera ógrundaða, kann felagið innan ein mánað eftir uppsøgnina krevja fund við tað uppsagda kostrøktarstarvsfólkið, setanarmyndugleikarnar og felagið. Stk. Fæst ikki semja á fundinum, kann málið innan ein mánað verða viðgjørt í eini uppsagnarnevnd, har Økonomafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið velja limir hvør, og í felag velja tey tann limin: ástøðumannin. Fæst ikki semja um limin, skal Sorinskrivarin velja hann. Nevndin skipar sjálv sín arbeiðshátt. Uppsagnarnevndin kann avhoyra partarnar og vitni. Stk. Nevndin ger ein úrskurð í seinasta lagi ein mánað eftir, at málið er lagt fyri nevndina. Úrskurðurin skal sendast Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum og Økonomafelag Føroya. Um kostrøktarstarvsfólkið ella starvsstaðið ikki ynskir framhaldandi starvssetan, verður álagt setanarmyndug- leikanum at lata kostrøktarstarvsfólkinum endurgjald, sum nevndin ásetir; fyrst endurgjald eftir, hvussu leingi kostrøktarstarvsfólkið hevur verið í starvi, og síðani endurgjald eftir vanligum endurgjaldsreglum fyri mista inntøku, tá ið endurgjaldið fyri starvsstíð ikki er roknað við. Nevndin ger av, hvør ið skal rinda útreiðslurnar av nevndararbeiðinum. Upp § Tímalønt kostrøktarstarvsfólk. Kostrøktarstarvsfólk, sum í meðal arbeiðir minni enn tímar um vikuna, kann verða lønt við tímaløn. Tímalønin verður roknað í dagtænastu sum / og í kvøld- og náttartænastu sum / partur av nettoárslønini eftir starvsaldri. Stk. Er ikki annað avrátt, hava tímalønt rætt til at verða avroknað eina ferð um mánaðin. Kann lønin ikki útgjaldast í arbeiðstíðini, ella beint sum arbeiðstíðin byrjar ella endar, kann tann tímalønti fáa lønina sendandi. Tilskilað skal vera, hvat ið lønin er fyri. Upp § Starvsaldur Tá ið kostrøktarstarvsfólk verður sett í tímalønt starv, verður starvsaldurin roknaður eftir somu reglum sum hjá mánaðarløntum kostrøktarstarvsfólkum. Um kostrøktarstarvsfólk kann prógva minst tíma arbeiði í einum ári uttan at hava verið í føstum starvi, verður starvsaldur roknaður. Starvssetan minst tímar um vikuna telur við sum fullur starvsaldur. Upp § Arbeiðstíð Í samband við § stk. Arbeiðstíð, § stk. Yvirtíð, § stk. Sunnudagsarbeiði, § stk. Eykaviðbót fyri arbeiði leygardag og mánadag, § stk. Eykaviðbót fyri tænastu millum kl. og og galda somu reglur fyri tímalønt sum fyri mánaðarlønt. Stk. Tímalønt, sum hava arbeitt í fylgjandi dagar (íroknað teir frídagar, sum eru fastlagdir sambært § stk. ) undan og í sambandi við ein fastan frídag, hava fyri fastar frídagar rætt til partvíst vanliga løn fyri teir tímarnar, sum arbeitt verður, og partvíst samsýning um tíman roknað á sama grundarlagi sum mánaðarlønt fáa í samsýning fyri mistar frídagar, sambært § stk. Tímalønt, sum hava minni enn arbeiðsdagar beint undan føstum frídegi, hava rætt til frammanfyri nevndu samsýning, sí stk. um tíman. Sama er galdandi fyri yvirtíð. Stk. Er tímatal avrátt við kostrøktarstarvsfólk, og stovnurin ikki hevur nóg mikið av arbeiði til hetta starvsfólk, hevur tann tímalønti -um ikki stovnurin hevur boðað starvsfólkinum frá í seinasta lagi tímar, áðrenn arbeiðið átti at byrja rætt til løn fyri teir tímarnar, sum avrátt varð, at starvsfólkið skuldi arbeiða henda dagin. Upp § Uppsøgn, sjúka, frítíð o.a. Tímalønt kunnu sigast upp við eini freist, sum verður roknað soleiðis: Fyri hvørjar fullar arbeiðsdagar, arbeitt er, er uppsagnarfreistin dagur. Stk. Tað tímalønta kostrøktarstarvsfólkið kemur undir galdandi lóg um dagpening í sambandi við sjúku og barnsburð. Stk. Tímalønt, sum verða biðin til tíðaravmarkað arbeiði og gerast sjúk, áðrenn arbeiðið byrjar, hava somu rættindi sum fastlønt, sambært § Stk. Tímalønt hava rætt og skyldu til eitt frísamdøgur uttan løn fyri hvørjar seks fylgjandi dagar, ið arbeitt er. Frísamdøgrini kunnu tó flytast, er tørvur á tí á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Tímalønt fáa frítíð sambært løgtingslóg frá apríl við seinni broytingum. Frítíðarlønin verður % av skattskyldugu inntøkuni almanakkaárið fyri. Upp § Ferðaútreiðslur Ferðaútreiðslur í sambandi við avloysarastørv: Til avloysarastørv í mánaðir og styttri rinda setanarmyndugleikarnir ferðaútreiðslurnar. Ferðaútreiðslur í sambandi við dagliga arbeiðið og tænastuferðir: Kostrøktarstarvsfólk, sett eftir hesum sáttmála, hava rætt at fáa goldnar ferðaútreiðslur, dag- og tímapening og endurgjald fyri nýtslu av egnum akfari í tænastuørindum eftir reglunum hjá Fíggjarmálastýrinum, sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Upp § Frálæra v.m. Kostrøktarstarvsfólk hava rætt til serliga løn fyri frálæru til næmingabólkar eftir hesum reglum: Liggur fyrireiking og frálæra í arbeiðstíðini, fæst einki endurgjald. Liggur frálæra í vanligari arbeiðstíð, og fyrireiking uttan fyri arbeiðstíð, verður endurgoldin hálv tímaløn fyri ta tíð, frálæran varir. Liggur frálæra eftir arbeiðstíð, verður endurgoldið fyri teir tímar, frálæran varir. Fyri hvørjar seks stílar ella uppgávur, sum verða rættaðir, verður goldin ein frálærutími. Stk. Goldin verður tímaløn kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til kostrøktarstarvsfólk er tímalønin kr. umframt % í frítíðarløn. Stk. Fyri frálæru til aðrar fakbólkar, verða goldnar kr. um tíman umframt % í frítíðarløn. Stk. Frálæra, ið verður givin um kvøldið, t.e. aftaná kl. verður samsýnd eftir § stk. umframt eitt ískoyti uppá %. Stk. Tá ið kostrøktarstarvsfólk halda fyrilestur er lønin kr. fyri tann fyrsta tíman og kr. fyri hvønn fylgjandi tíma. Upp § Álitisfólkaskipan Á arbeiðsplássi, har ið minst kostrøktarstarvsfólk arbeiða, hava tey rætt at velja eitt álitisfólk og varaálitisfólk. Allar reglur um álitisfólk eru somuleiðis galdandi fyri varaálitisfólk. Stk. Kostrøktarstarvsfólk í leiðandi starvi kunnu tó ikki veljast til álitisfólk. Stk. Álitisfólkið hevur skyldu at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir o.a., sum eru galdandi fyri arbeiðsplássið/stovnin, sum heild verða hildin. Stk. Álitisfólkið hevur rætt og skyldu at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll mál, sum Økonomafelag Føroya og starvsfólk felagsins á arbeiðsplássinum/stovninum áleggja álitisfólkinum. Stk. Eru álitisfólk og starvsfólk ikki nøgd við avgerð leiðslunnar eftir samráðingar, skal málið leggjast fyri Økonomafelag Føroya. Stk. Tá ið talan er um at seta ella siga upp starvsfólk, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á arbeiðsplássinum/stovninum. Semjast partarnir ikki, skal málið fyri Økonomafelag Føroya. Stk. Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika at taka sær av málum, sum viðvíkja starvsfeløgum ella arbeiðsviðurskiftum á stovninum/arbeiðsplássinum. Stk. Verður kostrøktarstarvsfólk valt í nevndina fyri Økonomafelag Føroya, hevur starvsfólkið rætt til frí við løn at gera felagsarbeiði í arbeiðstíðini, tó soleiðis at tað ikki darvar arbeiðsgongdini á staðnum. Stk. Verður álitisfólk/varaálitisfólk/nevndarlimur sagt upp, skulu Økonomafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið/Almanna- og Heilsumálastýrið viðgera málið. Við uppsøgnini skal fylgja nágreinilig grundgeving fyri at siga álitisfólkinum/varaálitisfólkinum/nevndarliminum upp. Henda grundgeving er grundarlagið fyri málsviðgerðini hjá Økonomafelag Føroya og Fíggjarmálastýrinum/Almanna- og Heilsumálastýrinum. Metir felagið uppsøgnina ov illa grundaða, skal álitisfólkið halda fram í starvi sínum sum álitisfólk. Reglurnar í álitismannaskipanini eru galdandi í tvey ár frá tí at viðkomandi er farin frá sum ávíkavist álitisfólk, varaálitisfólk ella nevndarlimur. Stk. Álitisfólkaval fer fram í septembur mánaði ómakaár, og felagið boðar avvarðandi stovni/arbeiðsplássi frá, hvørji eru vald til álitisfólk. Stk. Álitisfólk og nevndarlimir í felagnum hava rætt til tænastufrí við løn at luttaka á álitisfólkaskeiði. Upp § Samstarvsráð Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp § Fyribilsreglur fyri ávís øki Fyribils galda tær somu reglur sum higartil fyri kostdagar, næmingaviðurskifti og onnur viðurskifti, sum ikki eru nevnd fyri seg í hesum sáttmála. Upp § Gildi og Uppsøgn Hesin sáttmáli kemur í gildi mars Stk. Báðir partar hava rætt at siga sáttmálan upp at fara úr gildi við mánaða ávaring, tó í fyrsta lagi mars Tá ið uppsøgnin av sáttmálanum fær gildi, og til nýggjur sáttmáli tekur við, verða kostrøktarstarvsfólk fyribils lønt eftir teirri avtalu, sum var í gildi síðsta dag, ið sáttmálin galt. Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Økonomafelag Føroya Upp Protokollat nr. viðvíkjandi bústaði Føroyskir Fysioterapeutar, Føroyskir Ergoterapeutar, Føroyskir Sjúkrahúslaborantar og Økonomafelag Føroya og Føroya Landsstýri eru samd um, at íbúð til vikarar og avloysarar so vítt gjørligt er til taks í sambandi við avloysarastørv. Annars hevur arbeiðsgevarin ikki skyldu til at útvega bústað til starvsfólkið. Um íbúðir verða útleigaðar fyrstu ferð av stovninum, verður leigan ásett av samráðingarpørtunum. Tórshavn tann / - Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Upp Protokollat nr. viðvíkjandi kvalifikatiónskrøvum Partarnir eru samdir um, at miðast skal ímóti, at tá størv sum sjúkrahúslaborantar, økonomaassistentur v.m., ergoterapeutar og fysioterapeutar verða lýst leys at seta, verða tey sett við fólki, sum lúka kvalifikatiónskrøvini. Um so er, at hetta ikki letur seg gera, og fólk, sum ikki lúka kvalifikatiónskrøvini, verða sett í starvið, skal avvarðandi yrkisfelag verða kunnað um setanina og hava frágreiðing um, hví viðkomandi er settur. Tórshavn, tann / - Føroya Landsstýri: Atli P. Dam, sign. Súsanna Danielsen, sign. Tórshavn, tann / - Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Katrina M. Johannesen, sign Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Hanna á Reynatúgvu, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Upp Protokollat nr Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Tórshavn, tann Fyri Fíggjarmálastýrið Tórshavn, tann Fyri Økonomafelag Føroya Upp Semja tann februar millum Føroya Landsstýri og Føroyskar Fysioterapeutar, Føroyskar Ergoterapeutar, Økonomafelag Føroya, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar og Føroya Ljósmøðrafelag Verandi sáttmáli verður framlongdur óbroyttur til desember Hóast galdandi sáttmála verður hetta ískoyti gjørt: Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrrenn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Settur verður manna bólkur við umboðum valdum av yrkisfeløgunum og valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Til endaliga reglugerðin fyri virkið hjá samstarvsráðnum er samtykt, verður henda regla galdandi í sambandi við uppsøgn: Yrkisfelagið skal hava boð um uppsøgnina við nágreiniligari grundgeving, og verður uppsøgnin ikki givin, fyrr enn yrkisfelagið innan viku hevur ummælt uppsøgnina. Við gildi frá verður lønin lækkað % roknað soleiðis: Bruttolønin (nettoløn + ávíkavist og %) verður lækkað % og verður upphæddin drigin frá nettolønini. Tímalønin lækkar % Landsstýrið ásannar, at yrkisfeløgini hava samráðingarrættin viðvíkjandi øllum fakligum viðurskiftum hjá limunum. Tórshavn tann februar Føroya Landsstýri: Jógvan Sundstein, sign. Súsanna Danielsen, sign. Føroyskir Fysioterapeutar: Karin Djurhuus, sign. Føroyskir Ergoterapeutar Anna Petersen, sign. Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Ingun Joensen, sign. Økonomafelag Føroya Mariann Patursson, sign. Ljósmøðrafelag Føroya Jensa Poulsen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum 'arin og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Umflokkingar. Serkrøv. Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Semja millum Føroya Sjúkrahjálparafelag, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar, Føroya Pleygarafelag, Føroyskar Fysioterapeutar, Ergoterapeutfelagið, Økomonafelag Føroya og Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): mars % mars % Upp Umflokkingar. Frá mars at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri. Tey, sum eru í starvi, hækka tí mars eitt stig. Upp Serkrøv. Serkrøv, sum eru útreiðsluneutral, kunnu partarnir samráðast um í sáttmálaskeiðnum. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Upp Dagføring. Sáttmálarnir verða dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum, april Føroya Sjúkrahjálparafelag Fíggjarmálastýrið Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Føroya Pleygarafelag Føroyskir Fysioterapeutar Ergoterapeutfelagið Økomonafelag Føroya Ljósmøðrafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli Búskapar- og Løgfrøðingafelagið Byrjan kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka § Uppsøgn § Eftirsitiløn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribilstænasta í hægri starvi § Yrkisfelagsarbeiði § Samstarvsráð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðararbeiði § Viðbøtur § Tænastuferðir § Flytisamsýning kapitul § Gildiskoma og uppsøgn SKJAL Ískoyti til sáttmálan Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya kapitul § Øki Sáttmálin er fyri fyrisitingarlig størv, har tað er ein fyritreyt fyri setan, at tann setti hevur eina av teimum í skjali nevndu útbúgvingum. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Starvsfólk, sum er lønt eftir gamla lønarstiganum, rindar % og arbeiðsgevarin % í eftirløn av lønini, ið gevur eftirløn. januar verða rindað % í eftirløn, sum arbeiðsgevarin rindar. Stk. Eftir nýggja lønarstiganum verða mars goldin % í eftirløn, januar % og januar %. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfolk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka Fyri sjúku galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya skrivliga dagar frammanundan. Upp § Eftirsitiløn Tá ið stavsfólk doyr í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivari ella børn undir ár, sum tað uppiheldur, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinast útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið starvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Stk. Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og løgfrøðingafelag Føroya. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Tímalønin fyri útgoldnar úrtíðartímar er % av tímalønini. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og BLF um viðbøtur og onnur viðurskifti. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann februar Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp SKJAL Ískoyti til sáttmálan Fyrisitingarlig størv, ið eru umfatað av sáttmálanum Kandidatar, sum hava útbúgvingarnar, sum koma undir § stk. í sáttmálanum, eru: Løgfrøðingar Búskaparfrøðingar, tvs. cand.polit., cand.oecon., cand.scient.pol., cand.rer.soc., cand.scient.adm., cand.scient.oecon., kand.samf., cand.techn.soc., cand.act., cand.adm.pol., cand.merc.aud., cand.negot við einari ára ubúgving. Cand.scient.soc. og mag.scient.soc. tó undantikið tær útbúgvingar sum mestan mun viðvíkja antropologi ella etnografi. Cand.merc. greinir. Cand.comm. við samfelagsvísindaligum "overbygningsfag", ið ikki eru studentaskúlafak. Handilsløgfrøðingar, cand.merc.jur BA og diplom útbúgvingar til punktini - Aðrar útbúgvingar sum kunnu javnsetast við omanfyri nevndu útbúgvingar. Her verður serliga hugsað um MBA útbúgvingar frá útlendskum læristovni. Undir punkt koma í fyrstu atløgu ikki HA & HD'arar. Her verður neyðugt við samráðingum við Starvsmannafelagið, tí teirra sáttmáli hevur ásetingar um hesi størv. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sersáttmáli millum Føroya Arbeiðarafelag og Strandfaraskip Landsins I. Sáttmálin fevnir um II. Arbeiðstíðir III. Løn o.a. IV Eftirlønargjald V Koyriætlanir og Treytir VI Sjúka VII Ósemjur VIII Uppsøgn IX Gildiskoma I. Sáttmálin fevnir um § Sáttmálin fevnir um fastløntar bussførarar hjá Strandfaraskipum Landsins (SL) í bussrutukoyring á Bygdaleiðum, ið eru limir hjá Føroya Arbeiðarafelag (FA). Stk. Álitismannaskipanin millum Føroya Arbeiðarafelag og Føroya Arbeiðsgevarafelag, viðtikin mai skal eisini galda millum Strandfaraskip Landsins og Føroya Arbeiðarafelag. Upp II. Arbeiðstíðir § Arbeiðstíðin er í meðal tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Dagliga arbeiðstíðin skal vera millum kl. og kl. Avspákanarskipan verður eftir nærri avtalu, tó soleiðis, at uppspard avspáking skal vera avgreidd innan mánaðir. Stk. Dagliga arbeiðstíðin skal ikki verða avbrotin við stytri enn (einum) tíma um dagin, og vera hesir tímar at liggja millum kl. og sambært tí til eina og hvørja tíð galdandi vaktarskipan. Upp III. Løn o.a. § Mánaðarlønin galdandi frá juni verður kr. Hetta verður roknað soleiðis, at ein bussførari arbeiðir tímar um vikuna ella tímar um mánaðin. Tað vil siga, at tímalønin er = kr. juni verður mánaðarlønin kr. Tímalønin er = kr , Annars verður ongantíð latið fyri minni enn tveir tímar fyri tilkallan. Stk. Bussførarar hava ikki rætt til úrtíðarløn, hvørki gerandis-, sunnu- ella halgidagar, tí henda er íroknað føstu lønina. Um arbeitt verður longur enn tímar um vikuna ella meira enn tímar um mánaðin, eigur bussførarin mánaðarlønina býtta við Um bussførari í einum tíðarskeiði uppá vikur verður settur at arbeiða meira enn tvey vikuskifti, so fær hann fyri og vikuskifti % eyka. Hetta er tó ikki galdandi, um bussførarar býta um vaktir sínámillum ella, tá bussførari sjálvur ynskir tílíka skipan. Somuleiðis verða % goldin eyka, tá bussførari verður settur at arbeiða í vikuskifti uttan fyri vaktarskipanina ella millum kl. og kl. Upp IV Eftirlønargjald § SL átekur sær at draga frá løn bussføraranna % av arbeiðslønini, áðrenn hon verður útgoldin, og sent til FA. Somuleiðis verður drigið % av arbeiðslønini og sent til lokalfelagið. Somuleiðis átekur SL sær at rinda % av lønini til lívstrygging og onnur sosial endamál og % til eftirløn. Manningarlisti yvir teir, ið avroknaðir verða, skal viðleggjast. Upp V Koyriætlanir og Treytir § Útskeiðan av bussførara kann bara verða framd í tí býi/bygd, bussurin koyrir út frá. Stk. Bussførari kann ikki seta annan í sítt stað uttan við loyvi frá SL. Stk. Strandfaraskip Landsins átekur sær at útvega bussførarunum bókling (hondbók), ið skal innihalda vegleiðing og upplýsing um arbeiðið hjá bussføraranum. Stk. Bussførarar hava rætt til hvíld um samdøgrið, eftir reglum ásettar av arbeiðseftirlitinum. Stk. Um ruta hjá bussførara varir longri enn tímar úr tí býi/bygd bussurin koyrir út frá, átekur SL sær at gjalda bussføraranum fyri eina máltíð. Stk. SL útvegar bussføraranum eyðkennisbúna at arbeiða í. SL ger reglugerð um hetta. Upp VI Sjúka § Verður bussførari orsakað av sjúku (herundir barnsburði) ikki førur fyri at røkja sitt arbeiði, er fráveran at meta sum lógligt forfall uttan so, at viðkomandi, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvoldin til sjúkuna ella, tá hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Stk. Í sambandi við sjúkafráveru kann SL krevja læknaváttan. Lýkur hann ikki hesa skyldu, hevur SL rætt til uttan ávaring at slíta tænastuna. Upp VII Ósemjur § Trætumál partanna millum viðvíkjandi viðurskiftum, nevnd í hesum sáttmála, kunnu verða løgd fyri gerðarrætt, hvørs úrskurður er endaligur og bindandi. Stk. Gerðarætturin verður skipaður á tann hátt, at hvør parturin velur sínar tveir gerðarættardómarar, og verður sorinsskrivarin ella ein av honum settur altíð ástøðumaður. Stk. Í seinasta lagi dagar aftaná, at mál í innskrivaðum brævi er lagt fyri gerðarættin, skal ástøðumaðurin hava fingið boð um, hvørjir gerðarættardómarar, ið valdir eru. Er slík fráboðan ikki sorinsskrivaranum í hendi innan ásettu freistina, kann hin parturin krevja, at málið verður viðgjørt av Føroya Rætti. Stk. Gerðarrætturin skipar sjálvur fyri dómsviðgerðini í tí einstaka málinum. Tó eigur eitt mál altíð at verða tikið til dóms í seinasta lagi vikur eftir, at gerðarrætturin er settur. Stk. Býtið av útreiðslum verður ásett av gerðarrættinum. Upp VIII Uppsøgn § Starvsavtala millum SL og bussførara kann sigast upp til uppathald við einum mánaða freist til tann fyrsta í einum mánaða uttan so, at avtalað er, at arbeiðið bara er fyribils ella ein roynd, og at hesi arbeiðsviðurskifti ikki vara longri enn mánaðir, ella setanin er fyri eitt frammanundan fastlagt tíðarskeið. Uppsøgnin skal vera skrivlig. Stk. SL kann siga bussførara upp uttan ávaring, um bussførarin misrøkir starvið munandi eitt nú við ólýdni upp í saman herundir harðrendari atferð móti ferðafólki. Upp IX Gildiskoma § Hesin sáttmáli kemur í gildi hin juni og kann sigast upp av báðum pørtum við tveimum mánaða ávaring, fyrstu ferð til tann juni Á Argjum á Mikkjalsmessu _ Strandfaraskip Landsins Føroya Arbeiðarafelag _ Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli Føroya Byggifrøðingafelag kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka § Uppsøgn § Eftirsitiløn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribils- tænasta í hægri starvi § Yrkisfelags- arbeiði § Samstarvs- ráð kapitul § Fyribils- setan § Barns- burður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðar- arbeiði § Viðbøtur § Tænastu- ferðir § Flyti- samsýning kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag kapitul § Øki Sáttmálin er fyri byggifrøðingar, sum sita í byggifrøðingastørvum. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starvið til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Sum uppískoyti til eftirlønina rindar stovnurin % av eftirlønargevandi lønini. Umframt heldur stovnurin % av somu upphædd aftur. Viðbøtur omanfyri kr. um árið eru eisini eftirlønargevandi. Stk. Frá juni rindar arbeiðsgevarin % í eftirløn av løn og viðbótum, sum eru omanfyri kr. um árið. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfólk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn uttan miss í lønaraldri. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka Fyri sjúku galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Føroya Byggifrøðingafelag skrivliga dagar frammanundan. Stk. Er Føroya Byggifrøðingafelag av teirri metan, at uppsøgning ikki er sakliga grundað, kann felagið áðrenn mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við setanarmyndugleikan. Upp § Eftirsitiløn Tá ið stavsfólk doyr í tænastutíðini, eiga hjúnafelagi/samlivari ella børn undir ár, sum tað uppiheldur, løn í mánaðir. Eftirsitilønin er seinast útgoldna mánaðarlønin. Lønin í mánaðinum, tá ið starvsfólkið doyr, verður ikki roknað upp í eftirsitilønina. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt álagt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Fyri útgoldnar úrtíðartímar, fær starvsfólkið útgoldið tímalønina, á tí stigi tað er á. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag um viðbøtur og onnur viðurskifti. Stk. Viðbøtur og aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Byggifrøðingafelag. Stk. Viðbøturnar eru ásettar soleiðis: Vanligir byggifrøðingar fáa viðbót upp til viðbótarstig Deildarbyggifrøðingar og yvirbyggifrøðingar fáa viðbót upp til viðbótarstig Stjórar fáa viðbót upp til viðbótarstig. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Stk. Samsýning fyri at nýta egnan bil í tænastuørindum er tann sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann juni Føroya Byggifrøðingafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Føroya Handverkarafelag, Landsfelag Handverkaranna og Fíggjarmálastýrið Hægri grundløn Vaktargjøld Eftirløn Sáttmálin Sáttmálaskeið Dagføring Fyrivarni Hægri grundløn Grundlønin hækkar soleiðis: juli % ( -stig) juli % ( -stig) juli % ( -stig) Vaktargjøld Vaktargjøldini hækka % juli og % juli Eftirløn Frá juli rindar arbeiðsgevarin % í eftirlønargjaldi. Eftirlønargjaldið verður roknað av grundlønini. Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka semju um. Fyri tey, sum vegna vánaliga heilsu ella av elli ikki kunnu koma í eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella líknandi. Sáttmálin Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála lønarskipan, sum byggir á førleika, funktión og úrslit. Partarnir eru sinnaðir í sáttmálaskeiðnum at gera avtalu um royndarskipan á einstøkum stovnum við hesi lønarskipan. Sáttmálaskeið Hesin sáttmáli er galdandi frá juli og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juli Dagføring. Sáttmálin verður dagførdur samsvarandi omanfyristandandi. Fyrivarni Fyrivarni verður tikið fyri, at tey, ið partarnir umboða, góðkenna semjuna. Hetta skal verða gjørt áðrenn juli Á Argjum juli Føroya Handverkarafelag Fíggjarmálastýrið Landsfelag Handverkaranna Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið Sáttmálin og avtalur Lønarhækking Umflokkingar Eftirløn Arbeiðstíðin Sáttmálin og avtalur Sáttmálin, avtalur o.a., sum Føroya Lærarafelag í skrivi dagfest mars segði upp at fara úr gildi juli fara úr gildi mars Afturberingin fyri sáttmálafrídagar, samb. semju frá sum er %, verður januar nýtt til eftirlønartrygging. Upp Lønarhækking Frá juli hækkar lønin %. Hetta er grundað á, at ein ára sáttmáli hevur ein karm uppá %. Upp Umflokkingar Í komandi sáttmálaskeiði skulu partarnir taka upp samráðingar um tær umflokkingar, sum vórðu nevndar í samráðingarupplegginum hjá Føroya Lærarafelag tann september Somuleiðis við viðbótum hjá skúlaleiðaranum í skúlum við næmingum. Upp Eftirløn Søkir tænastumaður um at verða loystur úr starvi, eftir at hann er ár, men áðrenn hann er ár, verður egineftirlønin lækkað soleiðis fyri hvørt ár, ella part av ári, sum eftir er, til hann verður ár: Er eftirlønaraldurin ár ella minni: % um árið Er eftirlønaraldurin ár ella meiri: % um árið Lækkingin er sostatt soleiðis: ár ár ár ár ár Er eftirlønaraldurin minni enn ár: % % % % % Er eftirlønaraldurin ár ella meiri: % % % % % Egineftirlønin hækkar somu prosent sum lønin. Upp Arbeiðstíðin Partarnir vilja í seinasta lagi januar fara undir samráðingar um arbeiðstíð hjá lærarum og skúlaleiðarum. Samráðingar skulu verða um broyttar og meiri álagdar uppgávur sambært nýggju fólkaskúlalógini: leiðsluniðurskurð (§§ og ) ráðleggingartímar (§ ) niðurskurð til flokslærara (§ ) skúlabókavørðar (§ ) skúlavegleiðing (§ ) telduvørðar savnsrøkt tíðarnýtsla til ymiskt annað virksemi enn undirvísing annað. Tórshavn oktober Føroya Lærarafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið Sáttmálin og avtalur Lønarhækking Umflokkingar Eftirløn Arbeiðstíðin Sáttmálin og avtalur Sáttmálin, avtalur o.a., sum Føroya Lærarafelag í skrivi dagfest mars segði upp at fara úr gildi juli fara úr gildi mars Afturberingin fyri sáttmálafrídagar, samb. semju frá sum er %, verður januar nýtt til eftirlønartrygging. Upp Lønarhækking Frá juli hækkar lønin %. Hetta er grundað á, at ein ára sáttmáli hevur ein karm uppá %. Upp Umflokkingar Í komandi sáttmálaskeiði skulu partarnir taka upp samráðingar um tær umflokkingar, sum vórðu nevndar í samráðingarupplegginum hjá Føroya Lærarafelag tann september Somuleiðis við viðbótum hjá skúlaleiðaranum í skúlum við næmingum. Upp Eftirløn Søkir tænastumaður um at verða loystur úr starvi, eftir at hann er ár, men áðrenn hann er ár, verður egineftirlønin lækkað soleiðis fyri hvørt ár, ella part av ári, sum eftir er, til hann verður ár: Er eftirlønaraldurin ár ella minni: % um árið Er eftirlønaraldurin ár ella meiri: % um árið Lækkingin er sostatt soleiðis: ár ár ár ár ár Er eftirlønaraldurin minni enn ár: % % % % % Er eftirlønaraldurin ár ella meiri: % % % % % Egineftirlønin hækkar somu prosent sum lønin. Upp Arbeiðstíðin Partarnir vilja í seinasta lagi januar fara undir samráðingar um arbeiðstíð hjá lærarum og skúlaleiðarum. Samráðingar skulu verða um broyttar og meiri álagdar uppgávur sambært nýggju fólkaskúlalógini: leiðsluniðurskurð (§§ og ) ráðleggingartímar (§ ) niðurskurð til flokslærara (§ ) skúlabókavørðar (§ ) skúlavegleiðing (§ ) telduvørðar savnsrøkt tíðarnýtsla til ymiskt annað virksemi enn undirvísing annað. Tórshavn oktober Føroya Lærarafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Musikklærarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið kapitul § Øki kapitul § Setan § Setanarbræv § Arbeiðstíð § Løn § Eftirløn § Uppsagnarfreist o.a. § Barnsferð § Farloyvi § Frítíð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir kapitul § Løn § Starvsaldur § Seravtalur § Gildi kapitul § Øki Sáttmálin er fyri lærarar í føroysku musikkskúlaskipanini. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um lærara, sum er settur í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Treytirnar fyri at verða settur í fast starv, eru ásettar í § í Ll. nr. frá juni um stuðul til musikkskúlar. Stk. Fyri at verða settur í fast starv skal lærarin harafturat hava í øllum førum hálvt starv. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær lærari setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri skúlar, skal verða viðmerkt í hvørjum skúla umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Arbeiðstíð Musikkskúlalærarar hava skyldu til at undirvísa klokkutímar um vikuna í vikur, og fylgir undirvísingin fólkaskúlaárinum. Stk. Møguleiki eigur at vera hjá lærarum og leiðslu at umleggja undirvísingartíðina soleiðis, at musikklærari kann undirvísa klokkutímar í vikur. Tó kunnu hesir nýta klokkutímar til lærarasamanspæl og konsertir eftir nærri ásettum reglum. Í hesum føri verða tær fýra vikurnar, sum eru á muni, lagdar afturat summarfrítíðini. Tó skulu í minsta lagi tvær teirra verða lagdar í juni mánaði. Stk. Fyrireiking, venjingar, verkskeið, næmingakonsertir, lærarafundir o.a. verður at rokna sum partur av arbeiðinum. Stk. Lærarar hava ikki skyldu til at undirvísa í fleiri enn ymiskum undirvísingarstøðum, ið eru meira enn km frá tí fyrra undirvísingarstaðnum. Um lærari hóast hesa áseting átekur sær at undirvísa í fleiri enn ymiskum støðum, verður veittur tími í niðurskurði um vikuna fyri tað, sum er omanfyri støð. Stk. Lærarar, sum í sínum starvi ferðast ímillum arbeiðsøki, fáa ferðakostnaðin endurgoldnan. Lærarar eiga í mesta mun at nýta almenna ferðasambandið. Um nýtsla av egnum bili metist neyðug, verður km-gjald latið sambært galdandi reglum og harafturat møguligt ferðagjald fyri bil, har ferðing sjóvegis er neyðug. Stk. Fyri limir felagsins galda reglur um dagpening sambært semju millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Stk. Lærarar seksti ár og eldri fáa tveir tímar niðurskurð, men treytað av, at starvsaldurin hjá viðkomandi er meira enn ár. Stk. Lærarar eiga í seinasta lagi mai at fáa tímatalvuna fyri næsta skúlaár. Møguleikar eru tó fyri smærri broytingum. Upp § Løn Lærarastørv verða lønt og flokkað sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir lønartímum, starvsaldri og eftirløn í ásettu starvstíðini, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút. Upp § Eftirløn Lærari ið hevur í øllum førum hálvt starv, hevur rætt eftirløn. Stk. Í eftirløn verður goldið tað sum stendur í lønartalvunum í § Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Upp § Uppsagnarfreist o.a. Viðvíkjandi uppsøgn, løn undir sjúku og eftirsitiløn, verða reglurnar í løgtingslóg nr. frá mars um starvsmenn at galda. Stk. Um so er, at ein lærari, sum er settur í starv eftir hesum sáttmála, verður uppsagdur, skal uppsøginin verða fráboðað honum og Føroya Musikklærarafelag skrivliga. Stk. Uppsøgn eigur í mestan mun at at fylgja skúlaárinum. Upp § Barnsferð Musikklærari, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá mánaðir, áðrenn hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, hevur stovnurin rætt til at siga henni upp frá tí degi, hon gerst óarbeiðsfør. Stk. Musikklærara verður veitt fulla løn fyri tíðina, frá tí, hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Harafturat kann hon fáa frí uttan løn í vikur, og kann hon søkja um upp til mánaðir frí afturat hesum uttan løn, tó uttan at missa lønaraldur. Í hesum sambandi kann mannligur lærari eisini eftir umsókn fáa frí mánaða, uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í .stk. nevndu sømdir, kann musikklærari fáa upp til mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Stk. Um musikklærari ættleiðir barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp til vikur við løn. Í hesum sambandi kann mannligur limur eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaða, uttan miss í lønaraldri. Stk. Fellur partur av teimum vikunum í stk. í summarfrítíðini, verður farloyvið (tær vikurnar) longt so nógvar dagari, sum falla í summarfrítíðini, tó í mesta lagi vikuar. Upp § Farloyvi Lærari kann eftir umsókn fáa farloyvi við ongari løn, um so er, at tað ikki verður til ampa fyri undirvísingina. Farloyvi kann tó í styttri tíð veitast við løn ella niðursettari løn, um so er, at hetta hevur samband við útbúgving/konsertvirksemi, sum tænir áhugamálum musikkskúlans. Tó kunnu mistir tímar takast aftur í samráð við næmingar og leiðslu. Stk. Umsókn um farloyvi við løn má vera setanarmyndugleikanum í hendi í seinasta lagi mánað undan fyrsta farloyvisdegi. Slíkt farloyvi verður bert givið ferð hvørja skúlaárshálvu og í mesta lagi skúladagar hvørja ferð. Stk. Lærara, ið hevur virkað í musikkskúlaskipanini í minsta lagi í ár, kann verða givið farloyvi uttan løn í upp til ár í senn og í mesta lagi í ár. Tað er skylda musikkskúlans at skipa so fyri, at starv stendur viðkomandi opið, tá ið farloyvistíðin er av. Upp § Frítíð Fyri tey, sum eru sett í starv eftir hesum sáttmála, verða reglurnar um frítíðarískoyti í løgtingslógin nr. um frítíð við løn frá apríl við seinni broytingum at galda. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð Upp kapitul § Løn Sí Lønartalvur Upp § Starvsaldur Stk. Lærari verður løntur ár á hvørjum stigi, treytað av, at undirvíst verður í minsta lagi hálva tíð. Verður undirvíst minni enn hálva tíð, verður starvsaldur roknaður lutfalsliga. Stk. Lærari, sum við loknari og góðkendari útbúgving hava undirvíst ella havt annað tónleikastarv, fáa fullan starvsaldur roknaðan, hevur arbeiðstíðin verið hálv ella meir. Upp § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal bera til at gera seravtalur ímillum Fíggjarmálastýrið og Føroya Musikklærarafelag. Stk. So hvørt reglugerðir verða gjørdar kunnu samráðingar verða um niðurskurð og samsýningar v.m., herundir broyting av galdandi reglum. Avtalur, ið verða gjørdar í sáttmálatíðini, skulu galda frá hálvársbyrjan í tí hálvárinum, avtalan er gjørd. Upp § Gildi Hesin sáttmáli fær gildi frá mars og til annar parturin sigur upp sáttmálan við mánaða varsli. Tó kann sáttmálin ikki sigast upp fyrr enn í fyrsta lagi til Argir mars Føroya Musikklærarafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Pedagogfelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Hægri grundløn Eftirlønargjald Umflokking av leiðarum og varaleiðarum á serstovnaøkinum Viðbót fyri at hava barn við serligum tørvi. Sáttmálin Sáttmálaskeið Fyrivarni Hægri grundløn Fyri pedagogar hækkar grundlønin % soleiðis í mun til grundlønina hækkar grundlønin % og hækkar grundlønin % Fyri hjálparfólk hækkar grundlønin % soleiðis í mun til grundlønina hækkar grundlønin % og hækkar grundlønin % Upp Eftirlønargjald Eftirlønargjaldið til hjálparfólk verður umlagt frá .mars at rokna. Samstundis fer avtalan, um eftirløn til hjálparfólk frá november úr gildi, og ístaðin verður fylgjandi ásett: Hjálparfólk, sum hava verið í starvi í minst mánaðir uttan slit, og sum hava starvast í miðal minst tímar um vikuna, fáa eitt eftirlønargjald, sum mars er % av grundlønini. mars verður hetta samanlagt %. Fyri tímalønt hjálparfólk verður ikki goldið eftirlønargjald. Sum tillagingarskipan, verður kravið um mánaðar setan ikki galdandi fyri tey, sum áðrenn / eru sett í fast starv. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið. Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka semju um. Fyri tey yvir ár - ella sum vegna heilsu - ikki kunnu koma í eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella líknandi. Upp Umflokking av leiðarum og varaleiðarum á serstovnaøkinum Í sambandi við umflokkingar av leiðarum og varaleiðarum á serstovnaøkinum eru partarnir samdir um at settar verða av kr í sáttmálaskeiðnum. Partarnir avtala áðrenn juni hvussu nevndu umflokkingar verða framdar. Henda flokking verður eisini galdandi fyri sáttmálasettar leiðarar og varaleiðarar á serforsorgar- og øðrum serstovnum innan sáttmálaøkið sum t.d. Føroya Barnaheim og Næmingaheimið hjá Sernámsdeplinum. Upp Viðbót fyri at hava barn við serligum tørvi. Viðbótin, sum givin verður fyri at hava barn við serligum tørvi, skal verða býtt millum stovnsleiðaran og pedagogin/arnar, sum hevur ábyrgdina av barninum. Upp Sáttmálin Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála og lønartalvur Sáttmálin verður dagførdur samsvarandi omanfyristandandi. Fíggjarmálastýrið vil í sáttmálaskeiðnum gera útrokningar, sum vísa kostnaðin, ið stendst av at leggja viðbøturnar afturat grundlønini. Úrslitið skal leggjast fyri felagið í seinasta lagi september ár Upp Sáttmálaskeið Hesin sáttmáli er galdandi frá og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til Upp Fyrivarni Partarnir taka fyrivarni fyri góðkenning á rætta stað. Á Argjum apríl Føroya Pedagogfelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum 'arin og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Umflokkingar. Serkrøv. Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Semja millum Føroya Sjúkrahjálparafelag, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar, Føroya Pleygarafelag, Føroyskar Fysioterapeutar, Ergoterapeutfelagið, Økomonafelag Føroya og Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): mars % mars % Upp Umflokkingar. Frá mars at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri. Tey, sum eru í starvi, hækka tí mars eitt stig. Upp Serkrøv. Serkrøv, sum eru útreiðsluneutral, kunnu partarnir samráðast um í sáttmálaskeiðnum. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Upp Dagføring. Sáttmálarnir verða dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum, april Føroya Sjúkrahjálparafelag Fíggjarmálastýrið Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Føroya Pleygarafelag Føroyskir Fysioterapeutar Ergoterapeutfelagið Økomonafelag Føroya Ljósmøðrafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum 'arin og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Umflokkingar. Serkrøv. Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Semja millum Føroya Sjúkrahjálparafelag, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar, Føroya Pleygarafelag, Føroyskar Fysioterapeutar, Ergoterapeutfelagið, Økomonafelag Føroya og Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): mars % mars % Upp Umflokkingar. Frá mars at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri. Tey, sum eru í starvi, hækka tí mars eitt stig. Upp Serkrøv. Serkrøv, sum eru útreiðsluneutral, kunnu partarnir samráðast um í sáttmálaskeiðnum. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Upp Dagføring. Sáttmálarnir verða dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum, april Føroya Sjúkrahjálparafelag Fíggjarmálastýrið Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Føroya Pleygarafelag Føroyskir Fysioterapeutar Ergoterapeutfelagið Økomonafelag Føroya Ljósmøðrafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um lønir o.a. á Strandfaraskipum Landsins Løn Eftirløn. Sáttmála- frídagar. Vaktargjøld. Umflokkingar sáttmála- teksturin Sáttmálin Sáttmálaskeið. Dagføring. Partarnir eru samdir um at gera ára sáttmálar við niðanfyri standandi broytingum í lønar-viðurskiftum, sáttmálafrídøgum, eftirlønarviðurskiftum, flokkingum og sáttmálateksti. Løn. mars hækkar lønin % ( stig) mars hækkar lønin % ( stig) mars hækkar lønin % ( stig). Eftirløn. mars verða goldin % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Partarnir gera serstaka semju um felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálafrídagar. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar ár Vaktargjøld. mars hækka vaktargjøldini %. mars hækka vaktargjøldini %. Við gildi frá mars verða hesar umflokkingar gjørdar fyri skiparar og styrimenn á Strandfaraskipum Landsins: stýrimaður á Smyrli verður umflokkaður í lønarflokk Skipari á Dúgvuni og Ternuni verður umflokkaður í lønarflokk Stýrimaður á Dúgvuni og Ternuni verður umflokkaður í lønarflokk Bólkur IV verður strikaður og fluttur í bólk III. Hesar broytingar verða gjørdar í sáttmálatekstinum: Nýggj § stk. "Er tilkallivakt fastan frídag, tá ið skipið liggur, verður veitt vaktargjald fyri alt døgnið." Ískoyti til § stk "Punkt Er arbeiðstíðin í fýra vikur tímar, verður frígingið fimtu hvørja viku. Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð tímar" Ískoyti til § stk. pkt. pkt. og pkt. "Tímatalið er íroknað umroknaða yvirtíð tímar." Orðingin í § stk. verður broytt til: "Hevur skipari ella stýrimaður við úrtíðararbeiði upparbeitt frítíð, tá skal tað verða viðkomandi loyvt, har viðurskiftini loyva tí, at fáa hesa útgoldna ella goymda til seinri avspáking. Skiparar/stýrimenn kunnu upparbeiða sær upp til vanligar tímar til seinni frítíð. Øll úrtíð omanfyri tímar verður at útgjalda so hvørt". Sáttmálin Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum Einfaldari og liðiligari sáttmála Sáttmálaskeið. Sáttmálarnir eru galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga teir upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Dagføring. Sáttmálin verður dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Argir, september Fíggjarmálastýrið Føroya Skipara- og Navigatørfelag Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Skipara- og Navigatørfelag um lønir o.a. á vaktar- og bjargingarskipum og á Magnusi Heinasyni Løn. Eftirløn. Sáttmála- frídagar Vaktargjøld. Sáttmálin Sáttmálaskeið. Dagføring. Partarnir eru samdir um at gera ára sáttmálar við niðanfyri standandi broytingum í lønar-viðurskiftum, sáttmálafrídøgum og eftirlønarviðurskiftum. Løn. mars hækkar lønin % ( stig) mars hækkar lønin % ( stig) mars hækkar lønin % ( stig). Eftirløn. mars verða goldin % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Partarnir gera serstaka semju um felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálafrídagar. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar ár Vaktargjøld. mars hækka vaktargjøldini %. mars hækka vaktargjøldini %. Sáttmálin Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum Einfaldari og liðiligari sáttmála Sáttmálaskeið. Sáttmálarnir eru galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga teir upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Dagføring. Sáttmálin verður dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Argir, september Fíggjarmálastýrið Føroya Skipara- og Navigatørfelag Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Føroya Tekniska Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið Samráðingarprotokollat Dato: juni Stað: Fíggjarmálastýrið Evni: Endurnýggjan av sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Tekniska Lærafelag Luttakarar: Umboð fyri: Føroya Tekniska Lærafelag Fíggjarmálastýrið Undirvísingar- og mentamálastýrið Semja er um, at sáttmálin heldur áfram til oktober Innanfyri ein karm uppá % ( stig) er semja um hesar broytingar: Lønin Lønin hækkar % Lønin hækkar % Innan oktober skulu sáttmálin og serkrøv uttan fyri lønarkarmin verða endaliga avgreidd. juni Fíggjarmálastýrið Føroya Tekniska Lærafelag Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum 'arin og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Umflokkingar. Serkrøv. Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Semja millum Føroya Sjúkrahjálparafelag, Føroyskar Sjúkrahúslaborantar, Føroya Pleygarafelag, Føroyskar Fysioterapeutar, Ergoterapeutfelagið, Økomonafelag Føroya og Ljósmøðrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Grundløn. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): mars % mars % Upp Umflokkingar. Frá mars at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri. Tey, sum eru í starvi, hækka tí mars eitt stig. Upp Serkrøv. Serkrøv, sum eru útreiðsluneutral, kunnu partarnir samráðast um í sáttmálaskeiðnum. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Upp Dagføring. Sáttmálarnir verða dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum, april Føroya Sjúkrahjálparafelag Fíggjarmálastýrið Føroyskir Sjúkrahúslaborantar Føroya Pleygarafelag Føroyskir Fysioterapeutar Ergoterapeutfelagið Økomonafelag Føroya Ljósmøðrafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag kapitul kapitul § Setan § Setanarbræv § Løn § Orlov § Eftirløn § Barnferð § Sjúka o.a. § Uppsøgn § Frítíðarløn § Fastir frídagar § Fyribilstænasta í hægri starvi § Yrkisfelags- arbeiði § Samstarvsráð kapitul § Fyribilssetan § Barnsburður, ættleiðing og sjúka § Uppsøgn § Aðrar setanartreytir Kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð § Løn § Starvs- og lønaraldur § Tímaløn § Úrtíðararbeiði § Viðbøtur § Tænastuferðir § Flytisamsýning kapitul § Seravtalur § Gerðarættur § Gildiskoma og uppsøgn kapitul § Øki Sáttmálin er fyri størv, har tað er ein fyritreyt fyri setan, at tann setti hevur eina verkfrøðingaútbúgving. Stk. Sáttmálin er ikki fyri tænastumenn, tænastumenn sum fáa bíðipening og tænastumenn við eftirløn. Upp kapitul § Setan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett í starv í mánaðir ella longur. Starvið er fast starv ella tíðaravmarkað. Stk. Leys størv, sum sett skulu verða eftir hesum sáttmála, skulu verða lýst leys alment. Tilskilað skal verða, hvat starvið fatar um, hvør útbúgving krevst og hvør lønin er. Upp § Setanarbræv Í seinasta lagi dagar eftir setanina fær starvsfólkið setanarbræv. Í setanarbrævinum skal standa: navn og bústaður hjá setanarmyndugleikanum og tí setta, nær setanin tekur við, galdandi sáttmáli millum omanfyri nevndu partar at ganga eftir, starvsheiti, byrjanarløn (grundløn umframt fastar viðbøtur og/ella ískoyti), eftirlønargjald, starvsaldur og næstu broytingar í starvsaldri, uppsagnartíð frá arbeiðsgevara og setta, setanarbrotpartur, arbeiðstíð frítíð við løn og frítíðarískoyti, setanarøki og arbeiðsstaður/staðir í løtuni (fatar arbeiðið um fleiri arbeiðsstaðir, skal verða viðmerkt á hvørjum arbeiðsstaði umsøkjarin hevur høvuðsstarv). Upp § Løn Lønin er sum ásett í kapitul Stk. Størvini verða flokkað og lønt sum ásett í kapitul Stk. Lønin verður eftir setanarbrotparti og starvsaldri, sum eftir § verður tilskilað í setanarbrævinum. Stk. Lønin verður goldin mánaðarliga afturút og í seinasta lagi síðsta dag í mánaðinum, sum peningastovnarnir hava opið. Upp § Orlov Starvsfólk kann fáa orlov við ongari løn, tá ið tað ikki gongur ímóti áhugamálunum hjá stovninum. Um so er, at starvsfólk fær orlov til útbúgving, ella eftirútbúgving, kann tað fáa frí við løn ella niðursettari løn. Orlov kann verða givið í upp í ár hvørja ferð, tó í mesta lagi í ár, og hevur stovnurin skyldu til at hava starv tøkt til starvsfólkið, tá ið orlovið er av. Starvsfólk, sum hevur starvast longur enn ár, skal alt tað ber til altíð hava rætt til minst árs orlov. Stk. Felagið kann fáa orlov til stýrislimir í upp til eitt ár í senn við at boða stovninum frá, og gjalda sín lutfalsliga part av lønini. Upp § Eftirløn Frá oktober rindar arbeiðsgevarin % í eftirløn av løn og viðbótum. Stk. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags (kollektiva) eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera serstaka semju um eftirlønarskipan. Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Stk. Hevur eitt starvsfolk verið limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands í longri tíðarskeið, tá ið tað verður sett í starv, kann tað søkja Fíggjarmálastýrið um loyvi til, at eftirlønargjøldini framvegis verða latin hesum. Er starvsfólk, sum er í starvi, limur í eftirlønarkassa ella -trygging uttanlands, skal framhaldandi limaskapur verða loyvdur, og eftirlønargjøldini verða latin hesum. Upp § Barnferð Starvsfólk, ið er við barn, eigur at siga stovninum frá í minsta lagi mánaðir, áðrenn hon væntar at eiga. Stk. Starvsfólki verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon verður óarbeiðsfør, tó í mesta lagi í vikur áðrenn hon væntar sær at eiga og tilsamans í vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí við ongari løn í vikur. Harafturat kann hon eftir umsókn fáa frí við ongari løn og við ongum missi í starvsaldri í mánaðir. Stk. Umframt nevndu sømdir í stk kann starvsfólk fáa upp í mánaða sjúkrafrí, tá ið hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst ampi av at vera í starvinum. Í slíkum umstøðum verður veitt henni full løn. Í serligum umstøðum kann setanarmyndugleikin gera av, at veita meiri enn mánaða sjúkraløn. Stk. Ættleiðir starvsfólk barn, fær hon eftir umsókn tænastufrí upp í vikur við løn. Stk. Starvsfólk, ið verður pápi, kann eftir umsókn fáa frí í ein mánað við ongari løn uttan miss í lønaraldri. Soleiðis er eisini, ættleiðir hann barn. Upp § Sjúka o.a. Fyri sjúku o.a. galda ásetingarnar í starvsmannalógini. Stk. Starvsfólk kann fáa frí við løn, tá ið barn/børn tess er/eru sjúk, tó í mesta lagi í dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar um árið. Eigur tað fleiri enn børn undir ár, kann tað fáa frí upp í dagar um árið. Upp § Uppsøgn Verður starvsfólk sagt úr starvi, galda ásetingarnar um uppsøgn í løgtingslóg um starvsmenn. Stk. Ætlar setanarmyndugleikin at siga starvsfólk úr starvi, skal ætlanin um uppsøgn verða fráboðað tí og Føroya Verkfrøðingafelag skrivliga dagar frammanundan. Stk. Er Føroya Verkfrøðingafelag av teirri metan, at uppsøgning ikki er sakliga grundað, kann felagið áðrenn mánað eftir uppsøgnina krevja málið tikið upp við setanarmyndugleikan. Upp § Frítíðarløn Frítíð er eftir løgtingslóg nr. frá apríl um frítíð við løn við seinni broytingum. Upp § Fastir frídagar Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur umframt allir halgidagar eru frídagar. Stk. Starvsfólk hevur rætt til eyka frídagar um árið. Upp § Fyribilstænasta í hægri starvi Starvsfólk, sum eftir serligum boðum ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við landsstýrisins góðkenning fyribils røkir hægri starv í viku samfelt ella meira, eigur í hesum tíðarskeiði at fáa somu løn, sum tað hevði fingið, varð tað sett í starvið, treytað av, at tað yvirtekur tær arbeiðsuppgávur, ið standast av hægra starvinum. Upp § Yrkisfelagsarbeiði Álitisfólk og nevndarlimir kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Upp § Samstarvsráð Stk. Á øllum almennum stovnum verður sett á stovn eitt samstarvsráð, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Samstarvsráðið skal hava innlit í øll mál stovninum viðvíkjandi, og verða avgerðir ikki tiknar, fyrr enn samstarvsráðið hevur gjørt sítt tilmæli. Stk. Settur verður manna bólkur við limum valdum av yrkisfeløgunum og limum valdum av landsstýrinum at gera uppskot til reglugerð fyri virkið hjá samstarvsráðnum. Upp kapitul § Fyribilssetan Kapitlið er um starvsfólk, sum er sett sum avloysari, tí at annað starvsfólk er sjúkt ella er burtur av øðrum grundum ella sum er sett í annað fyribilsstarv í styttri tíð enn mánaðir. Upp § Barnsburður, ættleiðing og sjúka Fyribilssett starvsfólk kemur undir javnstøðulógina og dagpeningalógina. Upp § Uppsøgn Setanin hjá fyribilssettum kann enda frá einum degi til annan. Setanin er av við ongari fráboðan, tann dagin avtalað varð, tá ið starvsfólkið varð sett í starv. Setanin kann verða longd, og verður tá at roknað sum ikki slitin. Upp § Aðrar setanartreytir Fyri fyribilssett galda annars hesar ásetingar í kap. § um setanarbræv, er setanin longri enn ein mánað § stk. um lønarútgjalding § um frítíð § um samstarvsráð. Upp kapitul Arbeiðstíð og løn § Arbeiðstíð Arbeitt verður tímar um vikuna, íroknað tíma mattíð um dagin. Stk. Fulltíðarsett starvsfólk kann eftir umsókn fáa niðursett tímatal. Henda skipan kann vera tíðaravmarkað ella varandi. Upp § Løn Lønin er sum ásett í lønartalvunum. Stk. Lønin hjá starvsfólki við niðursettum tímatali verður lækkað samsvarandi. Upp § Starvs- og lønaraldur Lønaraldurin er vanliga tann sami sum kandidataldurin, t.e. áramálið, ið starvsfólk eftir próvtøku hevur verið í arbeiði, ið er treytað av teirri útbúgving, tað hevur. Stk. Starvsfólk fær roknaðan fullan starvsaldur, hevur tað í minsta lagi hálvt starv. Er talan um minni enn hálvt starv, verður starvsaldurin roknaður lutfalsliga. Stk. Tá ið viðurskiftini tala fyri tí, kunnu sáttmálapartarnir gera avtalu um starvsaldur eftir øðrum reglum. Upp § Tímaløn Tímalønin fyri hvønn arbeiðstíma verður roknað soleiðis: ársløn/ Upp § Úrtíðararbeiði Verður drúgt úrtíðararbeiði álagt verkfrøðingi, eigur hann at fáa hóskandi samsýning eftir umsókn. Samsýningin kann verða givin sum frítíð. Upp § Viðbøtur Um so er, at starvið arbeiðsliga, frøðiliga, umsitingarliga, fyrisitingarliga, ábyrgdarliga ella á annan hátt hevur eina tílíka serstøðu, at tað ikki er umfatað av teimum vanligu fortreytunum fyri ásettu lønunum o.a., verður seravtala gjørd millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag um viðbøtur og onnur viðurskifti. Stk. Viðbøtur og aðrar sømdir verða veittar eftir avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Stk. Viðbøturnar eru ásettar soleiðis: Vanligir verkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Deildarverkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Yvirverkfrøðingar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Stjórar kunnu fáa viðbót upp til viðbótarstig. Upp § Tænastuferðir Dag- og tímapeningur á tænstuferð og útiviðbót er tað sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Stk. Samsýning fyri at nýta egnan bil í tænastuørindum er tann sama sum ásett í avtalu millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið. Upp § Flytisamsýning Noyðist starvsfólk av arbeiðsorsøkum at flyta í annan stað at búgva, verða flutningsútreiðslur av húski og húsbúnaði samsýnt tí eftir rokning. Upp kapitul § Seravtalur Í sáttmálatíðini skal vera møguligt at gera seravtalur millum Fíggjarmálastýrið og Føroya Verkfrøðingafelag. Upp § Gerðarættur Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum verða lagdir fyri ein gerðarætt, ið hevur limir: Hvør av pørtunum velur lim, ið saman velja ein uppmann sum triðja lim. Fæst ikki semja um val av uppmanni, verður hann tilnevndur av sorinskrivaranum. Partarnir kunnu avtala, at í gerðarrættinum skulu vera limir. Upp § Gildiskoma og uppsøgn Sáttmálin er í gildi frá mars um einki annað er nevnt frammanfyri. Sáttmálin kann verða sagdur upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til at fara úr gildi mars Argir, tann oktober Føroya Verkfrøðingafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Havnar Arbeiðsmannafelag (Portørar-/ambulansustørv á sjúkrahúsunum) og Fíggjarmálastýrið Hægri grundløn Umflokkingar. Sáttmálafrí Eftirløn Vaktarleiðara- samsýning Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Hægri grundløn Grundlønin hækkar soleiðis: mai % ( -stig) mai % ( -stig) mai % ( -stig) Upp Umflokkingar. Frá mai at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri. Portørar, sum eru í starvi, hækka tí mai eitt stig. Upp Sáttmálafrí januar verða teir sáttmálafrídagarnir avtiknir. Upp Eftirløn Frá mai rindar arbeiðsgevarin % afturat í eftirlønargjaldi. Frá mai rindar arbeiðsgevarin % afturat í eftirlønargjaldi, soleiðis at arbeiðsgevarans partur av eftirlønargjaldinum hækkar samanlagt % Upp Vaktarleiðarasamsýning Fyri teir portørar/ambulansustarvsmenn, sum eru vaktarleiðarar, verður delegeringsviðbótin umløgd til vaktarleiðarasamsýning galdandi frá mai Treytin fyri hesum er, at vaktarleiðarar skulu virka eftir nærri boðum í øðrum arbeiði hjá sjúkraflutningstænastuni. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá mai og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mai Upp Dagføring. Sáttmálin verður dagførdur samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum juni Havnar Arbeiðsmannafelag Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Heimahjálparafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Grundløn. § stk. seinna helvt verður orðað soleiðis: Eftirløn. Eftirlønargjaldið Innleiðingin til sáttmálan verður broytt til: § stk. Verður broytt frá januar § Sjúka Endurgjald fyri klæðir Orðingin í § stk. næstseinasta reglubrotið verður strikað. Sáttmálin. Sáttmálaskeið. Dagføring. Grundløn. Grundlønin hækkar soleiðis ( -stig): juni % juni % Upp § stk. seinna helvt verður orðað soleiðis: Fyri heimahjálpara uttan útbúgving er tímalønin á fyrsta lønarstigi sambært galdandi lønartalvu. Fyri kvøldtímar er lønin kr. Heimahjálpari, sum fyribils røkir hægri starv í minst eina viku, eigur í hesum tíðarskeiði somu løn, sum viðkomandi hevði fingið, um viðkomandi var sett í hetta hægra starvið. Almanna- og heilsuhjálparar Almanna- og heilsuhjálparar verða løntir eftir lønartalvuni stig Starvsaldur Framflutningur til næsta lønarstig fer fram aftan á ára fullan starvsaldur á sama lønarstigi. Er heimahjálpari settur at arbeiða minst tímar um vikuna í miðal um árið, verður fullur starvsaldur roknaður. Upp Eftirløn. Nýggj § í sáttmálanum Eftirlønargjaldið verður umlagt frá juni at rokna. Samstundis fer avtalan, um eftirløn til heima-/almanna- og heilsuhjálparar frá juni úr gildi, og ístaðin verður fylgjandi ásett: Fyri heimahjálparar/almanna- og heilsuhjálparar, ið settir eru eftir sáttmála millum Føroya Heimahjálparafelag og Fíggjarmálastýrið, skal verða rindað eftirlønargjald av løn sambært setanarbrøki og fyri meirtímar (tó ikki viðbøtur o.l), treytað av at viðkomandi hevur verið í starvi í minst ár, og meðaltímatalið er tímar ella meira. Upp Eftirlønargjaldið juni hækkar eftirlønargjaldið % av grundlønini. juni verður eftirlønargjaldið sostatt %. Frá januar verður tann parturin, sum í dag verður goldin í Verkamannagrunnin hjá FA ( %) goldin afturat í eftirløn. Sostatt verður eftirlønargjaldið januar samanlagt %. Fyri tímaløntar heima-/almanna- og heilsuhjálparar, ið arbeiða minni enn tímar um vikuna í miðal um árið, verður ikki goldið eftirlønargjald. Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið. Upphæddin fer í eftirlønarskipan, sum partarnir gera serstaka semju um. Fyri tey yvir ár - ella sum vegna heilsu - ikki kunnu koma í eftirlønarskipanina, gera partarnir eina uppsparingarskipan ella líknandi. Upp Innleiðingin til sáttmálan verður broytt til: stk. Sáttmálaøki og samráðingarrættur. stk. Sáttmálin fevnir um heimahjálparar og almanna- og heilsuhjálparar, har samráðingarpartarnir eru Fíggjarmálastýrið og Heimahjálparafelag Føroya. Upp § stk. Verður broytt frá januar Umframt sunnu- og halgidagar eru at rokna sum serstakir frídagar: Jólaaftan, páskaaftan, hvítusunnuaftan, flaggdagur, nýggjársaftan og ólavssøkudagur. Grundlógardagur og ólavssøkuaftan aftaná kl. Upp § Sjúka Tá talan er um sjúku hjá heimahjálpara/almanna- og heilsuhjálpara verður víst til ásetingarnar í § í Starvsmannalógini. Viðmerking: Fyri tey ið hava øðrvísi faktiskt tímatal enn setanarbrøkurin, verður løn undir sjúku ongantíð minni enn miðaltímatalið fyri teir seinastu mánaðirnar. Stk. Heimahjálparar/almanna- og heilsuhjálparar hava rætt til frí við løn, tá barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár, kunu tey fáa frí upp til dagar. Upp Endurgjald fyri klæðir Telefonendurgjaldið verður strikað frá juni Ístaðin verður endurgjaldið fyri klæðir hækkað tilsvarandi og er frá juni kr. Hetta er galdandi bæði fyri fastlønt og tímalønt. Fyri tímalønt verður lagt afturat tímalønini kr fyri klæðir. Upp Orðingin í § stk. næstseinasta reglubrotið verður strikað. Upp Sáttmálin. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: betri skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála Harumframt skulu allar ótíðarhóskandi orðingar rættast til. Upp Sáttmálaskeið. Hesin sáttmáli er galdandi frá juni og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juni Upp Dagføring. Sáttmálarnir verða dagførdir samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum, mai Heimahjálparafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Magistarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Samráðingarprotokollat Dato: juni Stað: Fíggjarmálastýrið Evni: Endurnýggjan av sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Magistarafelag Føroya Luttakarar: Umboð fyri: Magistarafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Semja er um, at sáttmálin heldur áfram til oktober Innanfyri ein karm uppá % ( stig) er semja um hesar broytingar: Lønin Lønin hækkar % Lønin hækkar % Innan oktober skulu sáttmálin og serkrøv uttan fyri lønarkarmin verða endaliga avgreidd. juni Fíggjarmálastýrið Magistarafelag Føroya Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Maskinmeistarafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið -Lønin hækkar soleiðis -Eftirlønin hækkar soleiðis -Vaktargjøldini hækka soleiðis -Sáttmálafrídagar -Broytingar í flokkingum fyri maskinmeistarar hjá Strandferðsluni. -Aðrar broytingar -Annar starvsaldur -Leiðaraviðbót: -Yvirtídarvidbót -Grein um samsýning fyri undirvísing: -Tilkallivakt -Setan -Nýggj grein um SIT næmingar -Eftirlønartrygging -Greiðari og einfaldari sáttmáli -Sáttmálaskeið Partarnir eru samdir um at gera ein ára sáttmála við niðanfyri standandi lønarhækkingum og broytingum. Lønin hækkar soleiðis: mars hækkar lønin % ( -stig) mars hækkar lønin % ( -stig) Eftirlønin hækkar soleiðis: mars hækkar eftirlønin % mars hækkar eftirlønin % Vaktargjøldini hækka soleiðis: mars hækka vaktargjøldini % mars hækka vaktargjøldini % Sáttmálafrídagar Sáttmálafrídagarnir fella burtur januar Broytingar í flokkingum fyri maskinmeistarar hjá Strandferðsluni. flokkur flokkur flokkur flokkur flokkur flokkur flokkur Gl. stig Ný. Stig Gl. stig Ný. stig Gl. stig Ný. stig Gl. stig Ný. Stig Gl. stig Ný. stig Gl. stig Ný. stig Gl. stig Ný. stig Sí annars hjáløgdu lønartalvur Upp Aðrar broytingar Annar starvsaldur: stovnarnir kunnu, har umstøður tala fyri tí, loyva at annar starvsaldur telur við, um talan er um tænastu í líkastillaðum ella hægri starvi sum maskinmeistari. Stovnarnir skulu í tílíkum førum senda málið til Maskinmeistarafelagið til ummælis. Leiðaraviðbót: Verður maskinmeistari settur í starv, sum til arbeiði, fyrisiting, førleika ella annað hevur slíka serstøðu, at tær vanligu fyritreytirnar fyri ásettu lønum o.ø. ikki hava gildi her, eiga partarnir sínamillum at gera seravtalur um viðbøtur afturat lønini og møguliga aðrar treytir. Yvirtíðarviðbót: Seravtalur kunnu gerast um viðbót fyri arbeiði uttan fyri vanliga arbeiðstíð og fyri yvirtíð. Grein um samsýning fyri undirvísing: Stk. Maskinmeistarar hava rætt til serligt gjald fyri undirvísing og fyrireiking til undirvísing eftir hesum reglum. Tá ið undirvísing og fyrireiking eru í vanligari arbeiðstíð, verður eingin samsýning givin. Er undirvísing uttanfyri arbeiðstíðina, fæst gjald fyri teir tímar, frálæran er. Tá ið undirvísingin er í arbeiðstíðini, men fyrireikingin uttanfyri arbeiðstíðina, fæst 1/2 gjald fyri teir tímar, undirvíst verður. Samsýning Tímaløn kr. , Tilkallivakt Í § stk. í sáttmálanum um Strandfaraskip Landsins verður henda orðing sett afturat: "Hevur maskinmeistari tilkallivakt fastan frídag, tá ið skipið liggur, fær hann vaktargjald fyri alt døgnið." Setan Í greinunum um setan verður henda orðing sett afturat: "Tá ið starv er leyst, skal lýsast eftir maskinmeistara til stovnin." Nýggj grein um SIT næmingar: "Fíggjarmálastýrið og Maskinmeistarafelagið binda seg til at fáa í lag eina starvsvenjingar-skipan fyri SIT-næmingar í maskintøkni umborð á onkrum av skipum landsins og møguliga á landi eisini. Skipanin skal setast í verk, tá allir formalitetir við Undirvísingar- og Mentamálastýrið eru greiddir. Her meinast við útbúgvingarbók, góðkenning av starvsvenjingarplássi o.a. Løn skal eisini verða ásett, áðrenn skipanin verður sett í verk". Eftirlønartrygging: Arbeiðsgevarin rindar eftirlønargjaldið í felags eftirlønarskipan. Sáttmálapartarnir gera semju um eftirlønarskipan áðrenn mai Stk. Fyri starvsfólk, sum onkursvegna ikki kann verða við í eftirlønartryggingarskipan, tí t.d. heilsan bilar, skal eftirlønargjaldið verða goldið í eina uppsparingarskipan, sum sáttmálapartarnir semjast um. Stk. Starvsfólk kann gera avtalu við arbeiðsgevaran um at rinda meir í eftirlønargjaldi. Lønin verður so lækkað samsvarandi. Stk. Starvsfólk, sum hevur hálvt starv ella meiri, fær eftirlønargjald. Stk. Eftirlønargjaldið verður flutt samstundis, sum lønin verður útgoldin. Greiðari og einfaldari sáttmáli. Partarnir vilja í sáttmálaskeiðnum arbeiða við at samanskriva sáttmálan, og gera sáttmálan greiðari og einfaldari. Sáttmálaskeið Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Á Argjum mai Maskinmeistarafelagið Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Felagið Maskinmeistaralærara saman við Fakfelag Sjómansskúlalærara í Føroyum og Fíggjarmálastýrið mars hækkar lønin % ( stig). juni hækkar lønin % ( stig). § fær gildi august Tó fær stk. gildi januar § stk. um arbeiðstíð fær gildi august § um niðurskurð fær gildi august § um venjingarskip fær gildi august Áðrenn november verður serlig avtala gjørd um tímar eftir § stk. fyri Klaksvíkar Sjómansskúla. Frítíðarniðurskurðurin, sum á Maskinmeistaraskúlanum var tímar um vikuna, fellur burtur august Uppgávunevndir: Undirvísingar- og mentamálastýrið og feløgini gera seravtalu um samsýning og reglugerð fyri at gera próvtøkuuppgávur. Fyri próvtøkuuppgávur, ið skulu gerast til desemberpróvtøkuna í ár, verður avtala gjørd innan oktober Á Argjum, á Mikkjalsmessu Felagið Maskinmeistaralærarar Fíggjarmálastýrið Fakfelag sjómansskúlalærara í Føroyum Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Sjúkrasystrafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið Hægri grundløn Umflokkingar Sáttmálaviðbøtur Sáttmálafrí Løn samsvarandi ábyrgd og førleika a) Leiðarar: b) Sjúkrasystrar við serútbúgving: c) Sjúkrasystrar við tilsamans tíma teoretiskum prógvi: Onnur krøv Sáttmálaviðurskifti Sáttmálaskeið Dagføring Hægri grundløn Grundlønin hækkar soleiðis: mars % ( -stig) mars % ( -stig) mars % ( -stig) Upp Umflokkingar Frá mars at rokna eru størvini flokkað eitt stig hægri, og mars eitt stig afturat. Tær, sum eru í starvi, hækka tí mars eitt stig og aftur eitt stig mars t.v.s. tvey tey niðastu lønarstigini í hvørjum bólki fella burtur, samstundis sum tvey lønarstig koma afturat, ávikavist mars og mars Upp Sáttmálaviðbøtur mars verða sáttmálaviðbøturnar lagdar afturat grundlønini. Upp Sáttmálafrí januar verða teir sáttmálafrídagarnir avtiknir. Upp Løn samsvarandi ábyrgd og førleika Frá mars verða veittar hesar viðbøtur um mánaðin: Upp a) Leiðarar: Fyristøðukvinna kr. Fyristøðukvinnan á Sjúkrasystraskúlanum kr. Yvirsjúkrasystir kr. Deildarsjúkrasystir við útb. kr. Deildarsjúkrasystir uttan útb. kr. Fyristøðufólk á Ellis- og røktarheimum kr. assistentar kr. Upp b) Sjúkrasystrar við serútbúgving: Anæstesi kr. Intensiv kr. Heilsusjúkrasystrar kr. Psykiatri kr. Hygeejne kr. Lærarar, ið hava DSH-útbúgving ella líknandi kr. Upp c) Sjúkrasystrar við tilsamans tíma teoretiskum prógvi: Onkologi kr. Røntgen kr. Operatión kr. Neonathal kr. Cardiologi kr. Dialysa kr. Praktikkvegleiðari kr. Upp Onnur krøv a) Orðingin í § stk. í sáttmálanum verður broytt soleiðis: .setanarmyndugleikin og Sjúkrasystrafelag Føroya velja tveir limir hvør. Tó kunnu partarnir í smærri málum, um teir semjast um tað, velja ein lim hvør. Í felag velja partarnir ( .) limin, ástøðumannin. Fæst ikki semja um ( .) limin, skal hann útnevnast av Føroya Rætti. b) Nýggj grein stk. Fyri aðra ferðing enn í sambandi við sjúkraflutning, skal samsýning og endurgjald gjaldast sjúkrasystrini eftir galdandi reglum, sambært semju millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. c) Grein stk. Frá mars verður seinasta regla strikað. Upp Sáttmálaviðurskifti Partarnir vilja í sáttmálaskeiðinum hyggja nærri at, um tað ber til at gera sáttmála, har miðað verður eftir: skipaðum og greiðari viðurskiftum einfaldari og liðiligari sáttmála nýggjari lønarskipan, ið inniber kvalifikatións- og funktiónsløn. Upp Sáttmálaskeið Hesin sáttmáli er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga hann upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Upp Dagføring Sáttmálin verður dagførdur samsvarandi omanfyristandandi. Á Argjum apríl Sjúkrasystrafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið Byrjan Broytingar í lønarsáttmálanum Broytingar í sáttmálanum um vanligu treytir Umflokka starvsheiti, framflyting og umflokkanir Avtala um nýggja lønar- og útbúgvingarskipan Avtala um sáttmálabygnaðin Avtala um leiðsluskrivarar Avtala viðvíkjandi arbeiðs- og sáttmálaviður skiftunum á Strandfaraskipum Landsins Avtala um karensdagar Nýggj lønarskipan fyri EDV-fólk innan starvsmannafelags økið Partarnir eru samdir um at gera ein ára sáttmála fyri tíðina frá mars til mars sum ber í sær, at tann samlaða lønarhækkingin er %. Lønarhækkingin býtir seg millum % í generellari lønarhækking og % til serkrøv og lønarframflytingar. Upp Í lønarsáttmálanum verða gjørdar hesar broytingar: § stk. verður orðað soleiðis: Frá mars hækkar lønin % og mars hækkar lønin %. § stk. verður orðað soleiðis: Starvsfólk, sum eru lønt hægri enn í lønarflokki, og sum fáa álagt úrtíðararbeiði, fáa úrtíðarløn § Vaktargjøldini hækka % mars og % mars § verður strikað. Upp Í sáttmálanum um vanligu treytirnar verða hesar broytingar gjørdar: § verður orðað soleiðis: Báðir partar kunnu siga henda sáttmálan upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Í sambandi við at siga sáttmálan upp, kann annar parturin krevja, at samráðingarnar byrja innan ein mánað eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja at samráðingarnar byrja um at endurnýggja sáttmálan mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Við í semjuni eru eisini avtalur viðvíkjandi: Umflokkingum í starvsheitum og framflytingum í lønarflokkum, Nýggjari lønar- og útbúgvingarskipan, Avtalu um sáttmálabygnaðin, Avtala um leiðsluskrivarar, Strandfaraskipum Landsins, Karensdagalógini og Lønarskipan fyri EDV-fólkini innan starvsmannafelagsøkið. Tórshavn, hin apríl Fíggjarmálastýrið Starvsmannafelagið (við fyrivarni fyri, at álitisfólkini góðtaka semjuna.) Upp Avtala um at umflokka starvsheiti og um at framflyta og umflokka starvsfólk í lønarflokkar Lønarflokkur verður broyttur til lønarflokk Assistentar verða flokkaðir í og samstundis fellur flokkingarheitið "skrivstovufólk við HH" burtur. Viðvíkjandi Útvarpi Føroya: Teknikarar í lønarflokki og verða framfluttir í lønarflokk. Teknikarar í lønarflokki og verða framfluttir í lønarflokk. Programmeðarbeiðarar í lønarflokki / verða umflokkaðir í lønarflokk. Framleiðarar (produsari) í lønarflokki / verða umflokkaðir í lønarflokk. Deildarleiðarar í lønarflokki verða framfluttir í lønarflokk Viðvíkjandi Sjónvarpi Føroya: Miðlatøkningar í lønarflokki verða umflokkaðir lønarflokk. Programmeðarbeiðarar í lønarflokki / verða umflokkaðir í lønarflokk. Framleiðarar (produsari) í lønarflokki / verða umflokkaðir í lønarflokk. Deildarleiðarar í lønarflokki verða framfluttir í lønarflokk Teknikarar verða fluttir úr teknikara-lønaravtaluni yvir í vanligu lønartalvuna soleiðis: Teknikaraflokkur verða fluttir í lønarflokk. Teknikaraflokkur verða fluttir í lønarflokk. Teknikaraflokkur verða fluttir í lønarflokk. Millumtekniskar útbúgvingar, biologassistentar og konserveringsteknikarar verða fluttir í lønarflokk. Savnsteknikarar verða fluttir í lønarflokk. Sosialráðgevarar í lønarflokki / verða framfluttir í lønarflokk / Bókavørðar í lønarflokki / verða framfluttir í lønarflokk / Grannskoðarar á Grannskoðaradeild Landskassans í lønarflokki verða framfluttir í lønarflokk Upp Avtala um nýggja lønar- og útbúgvingarskipan Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið vilja í sáttmálaskeiðnum kanna nærri, um grundarlag er fyri, at gjørd verður ein nýggj lønar- og útbúgvingarskipan, sum hevur til endamáls at skapa eina einfalda og liðiliga skipan, sum skapar trivnað, arbeiðsgleði og effektivitet innan tað almenna starvsøkið. Ein arbeiðsbólkur við einum umboði frá Fíggjarmálastýrinum og einum umboði frá Starvsmannafelagnum verður settur at útgreina uppskotið. Partarnir ásanna, at hóast fjølmiðlafólkini eru umflokkað úr lønarflokki / í lønarflokk, so eru tey lægri lønt enn starvsfelagarnir í grannalondunum. Tí binda partarnir seg til at taka hædd fyri hesum, tá fjølmiðlafólkini skulu innplaserast í nýggju lønarskipanina, sum partarnir skulu tilvirka í sáttmálaskeiðnum. Verður nýggja lønarskipanin ikki sett í gildi / skulu hesi viðurskiftini fáast í rættlag við komandi sáttmálasamráðingar. Upp Avtala um sáttmálabygnaðin Í sáttmálaskeiðnum verður kannað, um grundarlag er fyri, at gera sáttmálan betri skipaðan og einfaldari enn hann er nú. Sáttmálin kann verða býttur upp í hesar høvuðsbólkar: Almennar ásetingar Arbeiðstíð Lønir og lønarflokkingar Álitisfólk og samstarvsnevnd Upp Avtala um leiðsluskrivarar Kannað verður hvussu leiðsluskrivarar eru flokkaðir í mun til onnur starvsfólk á sjúkrahúsum í norðanlondum. Um leiðsluskrivarar eru flokkaðir hægri í norðanlondum, verða teir umflokkaðir. Um teir eru lægri flokkaðir í norðanlondum, verða teir løntir sum í dag. Upp Avtala viðvíkjandi arbeiðs- og sáttmálaviðurskiftunum á Strandfaraskipum Landsins Partarnir eru samdir um, at ein arbeiðsbólkur skal setast við tí endamáli at útgreina øll arbeiðs- og sáttmálaviðurskifti hjá siglandi fólkinum á Strandfaraskipum Landsins. Í arbeiðsbólkinum sita umboð fyri leiðslu/fíggjarmálastýrið og fyri álitisfólk/fakfeløg hjá teimum sum hava sáttmála fyri hesi størv. Arbeiðsbólkurin skal verða liðugur við arbeiðið, í seinasta lagi tann mars Upp Avtala um karensdagar Um báðir partar góðtaka hetta semingsuppskotið, bindur landsstýrismaðurin í fíggjarmálum seg til at skipa fyri, at lógaruppskot verður lagt fyri løgtingið, um at karensdagalógin verður avtikin innan september og verða karensdagarnir reguleraðir frá juli Upp Nýggj lønarskipan fyri EDV-fólk innan starvsmannafelagsøkið Sí sáttmálan Skalatrin Flokkur A B C D E EDV I EDV II EDV III EDV IV Mánaðarliga reiðuviðbót fyri persónar ið ofta verða noyddir at arbeiða uttanfyri vanliga arbeiðstíð. Bólkur I: Bólkur II: Bólkur III Bólkur IV: Reiðuviðbótin dekkar tímar ársfjórðingin. Fyri drúgt álagt meirarbeiði verður eftir umsókn veitt yvirtíð. Persónar uttan reiðuviðbót og meirarbeiðsskyldu fáa vanliga yvirtíð. Flokkur I: Persónar, sum hava ábyrgd av EDV, sum eru settir á smærri stovnum við einføldum EDV-uppgávum og fáum brúkarum. T.d. ein stovnur við brúkarum, har EDV-økið fevnir um nærnet við skrivstovusjálvvirking. Flokkur II: Munurin millum henda flokkin og flokk I er: ) fleiri brúkarar ella ) meira fjøltáttaðar og tungar EDV-uppgávur. Flokkur III: Persónar, sum eru løntir undir hesum flokkinum, arbeiða á EDV-økinum á størri stovnum við fjøltáttaðum, broytiligum og tungum EDV-uppgávum við nógvum brúkarum og kunnu í dagligdegnum hava dagliga leiðsluábyrgd av t.d. einum parti av uppgávunum á stovninum. Munurin millum henda flokkin og flokk IV er ein spurningur um yvirorðnaða leiðsluábyrgd. Flokkur IV: Undir henda flokkin koma persónar, sum hava yvirorðnaða leiðsluábyrgd á EDV-økinum og KT yvirhøvir, sum eru settir á størri stovnum við fjøltáttaðum, broytiligum og tungum EDV-uppgávum við nógvum brúkarum. T.d. T&S, gjaldstovan, LV, Alma, Landssjúkrahúsið, postverkið og SL. Við leiðsluábyrgd verður hugsað um t.d. fíggjarliga ábyrgd, val og evning av EDV-strategi, -politikki, menning, rakstur og viðlíkahald av EDV-skipanum og leiðslu av EDV-verkætlanum. Ein kann flyta stig í flokkinum treytað av útbúgving og beinleiðis royndum á økinum. T.d. kann ein óroyndur innan EDV-økið byrja í A, meðan ein, sum hevur royndir, sum svara til ár, kann liggja í C. Ein nýklaktur datanom byrjar í B. Verður flutt millum flokkar, missir ein eitt stig fyri hvønn flokk, flutt verður. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara og Fíggjarmálastýrið Tann mai er henda semja gjørd millum omanfyri nevndu samráðingarpartar: Partarnir eru samdir um, at uppskot til sáttmála frá apríl er endaligt við niðanfyri nevndu broytingum. Partarnir vátta við átekning á avrit av hesum at so er. Partarnir eru samdir um ein samlaðan lønarkarm fyri komandi tvey árini upp á % í mun til sáttmálan, sum fór úr gildi mars Lønarkarmurin verður býttur við % pr. mars og % pr. mars Lønarkarmurin verður nýttur til løn, eftirløn ( %) og serkrøv. Serkrøvini fevna um niðurskurð viðvíkjandi øktari arbeiðsbyrði innan føroyskt flokslærara trygdarumboð umsjón við tónleikasavni og umsjón við fimleikarsavni Partarnir eru samdir um, at serkrøvini, um tey verða fullnýtt, fevna um % av lønarkarminum. Partarnir gera í samráð nýggja lønartalvu innanfyri lønarkarmin. Í § stk. pkt. verður "undirvísingartímatalið " broytt til "undirvísingartímatalið ". Tað er skylda skúlans, at tær lærubøkur og tey undirvísingaramboð, sum brúkt skulu verða í undirvísingini, eru tøk hjá lærarunum. Lærubøkurnar og læruam boðini eru ogn skúlans. Grein í sáttmálauppskotinum um næmingatal verður strikað Í § verður orðingin "Í serligum føri kann, eftir felagsins góðkenning, próvtøka verða hildin leygardag, og tá altíð móti gjaldi, sum verður ásett sambært § YF faldað við ." broytt til "Viðvíkjandi próvdøming og próvhoyring: Lærari fær altíð fyri minst tveir tímar, próvdómarin fyri minst ein. Leygardag + %." § verður orðað soleiðis: "Fyri at vegleiða sjálvlesandi fær lærarin samsýning eftir rokning grundað á arbeiðstímalønina YF- tó í mesta lagið tímar. Í § verða samsýningarnar fyri støddfrøði, sum eru kr. lækkaðar til kr. og tær upphæddir, sum í uppskotinum eru kr. lækkaðar til kr. Uppískoyti B um álitisfólkaskipan verður strikað Protokollat nr. í uppískoyti D í omanfyrinevnda sáttmálauppskoti verður strikað. Eitt nýtt protokollat verður gjørt við hesi orðing: "Partarnir eru samdir um, at royndarskipanin á bókasøvnum, sum varð sett í gildi januar heldur fram. Niðurskurðurin fyri bókasavnsarbeiði er: Í Tórshavn tímar Í Eysturoy: tímar Í Suðuroy: tímar í Klaksvík: tímar. Nevnd verður sett at endurskoða skipanina. Nevndin skal gera frágreiðing til Undirvísingar- og Mentamálastýrið um, hvussu skipanin hevur virkað, herundir eisini, um skipanin eigur at halda fram í sama ella í broyttum líki, og um faklærdir bókavørðar eiga at verða tiknir við í arbeiðið. Nevndin skal vera liðug við arbeiðið innan apríl Eitt nýtt protokollat verður gjørt við hesi orðing: "Næmingatalið í einum studentaskúla- og HF-flokki eigur vanliga ikki at fara upp um Í undantaksføri kann tó verða farið upp um næmingar. Áðrenn myndugleikin tekur avgerð um hetta, skal málið verða sent Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara til ummælis." Partarnir fáa hvør sítt eintak av hesum uppskoti. Tórshavn, tann mai Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Høvuðsavtala Búskapar- og Løgfrøðingafelagið -Øki -Samstarv og frælsi at skipa seg í feløg -Skipanarrættur -At gera sáttmála -Friðarskylda -Arbeiðssteðgur -Seming og gerðarrættur -Gildiskoma og uppsøgn HØVUÐSAVTALA MILLUM FÍGGJARMÁLASTÝRIÐ OG BÚSKAPAR- OG LØGFRØÐINGAFELAG FØROYA Øki § Henda høvuðsavtalan geldur fyri Búskapar- og løgfrøðingafelag Føroya (felagið), limirnar í hesum felagi, ið eru ikki tænastumenn, og Fíggjarmálastýrið (arbeiðsgevaran), við teimum stovnum, sum ein felags sáttmáli, ið Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya hava gjørt, fatar um. Upp Samstarv og frælsi at skipa seg í feløg § Partarnir eru á einum máli um at fremja gott samstarv. § Fíggjarmálastýrið viðurkennir, at tað stendur starvsfólkunum frítt at vera limir í Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya og at vera virkin í arbeiði felagsins eftir galdandi reglum í sáttmálum og avtalum partanna millum. Stk. Fíggjarmálstýrið bindur seg til ikki at gera sáttmálar við onnur fakfeløg, um størv, har galdandi felagssáttmáli er við Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya. Upp Skipanarrættur § Rættindini hjá arbeiðsgevaranum at skipa og býta arbeiðið skal verða framt eftir sakligum stevnumiðum eisini við neyðugum fyriliti fyri áhugamálum starvsfólkanna og annars at halda galdandi lógir og teir sáttmálar, ið partarnir hava gjørt sínámillum. Upp At gera sáttmála § Partarnir eru samdir um, at lønar- og onnur setanarviðurskifti eiga at verða ásett í felags sáttmálum partanna millum. § Tá ein sáttmáli um lønar- og setanarviðurskifti er uppsagdur heilt ella lutvíst, skulu vera samráðingar um nýggjan sáttmála skjótast tilber, og ikki seinni enn ein mánað eftir, at áheitan er send um hetta. Samráðingar um nýggjan sáttmála fyri tann, sum er uppsagdur, skulu verða lagdar soleiðis til rættis, at nýggjur sáttmáli verður gjørdur, áðrenn tann uppsagdi sáttmálin fer úr gildi. Stk. Er semja ikki fingin í lag um nýggjan sáttmála tann dag, sáttmálin fer úr gildi, skulu ásetingarnar í sáttmálanum, sum fór úr gildi, framvegis verða fylgdar, til nýggjur sáttmáli er samtyktur og settur í gildi, ella arbeiðssteðgur er settur í verk sambært ásetingunum í § § Geva samráðingarnar um nýggjan sáttmála einki úrslit, eru partarnir samdir um, at spurningurin skal verða viðgjørdur eftir reglunum hjá "Semingsstovninum", sb. lóg nr. frá mars við seinni broytingum. Partarnir vátta, at teir ætla at halda reglurnar í hesari lóg. Upp Friðarskylda § Meðan sáttmálin er í gildi, kann arbeiðssteðgur ikki verða settur í verk. Arbeiðssteðgur er verkbann, verkfall, blokada og boykott og eisini skipað avfólkan á stovnunum ella pørtum á stovnunum. Stk. Hóast ein sáttmáli er uppsagdur og farin úr gildi, hava partarnir skyldu at halda hann, til nýggjur sáttmáli er gjørdur, ella arbeiðssteðgur er settur í verk eftir ásetingunum í § Upp Arbeiðssteðgur § Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya viðurkenna rættin hjá hvør øðrum at skipa arbeiðssteðg sambært ásetingunum í stk. til Stk. Fráboðan um arbeiðssteðg, eisini samhugaarbeiðssteðg, skal vera skrivlig og send við innskrivaðum brævi og latin mótpartinum minst ein mánað undan arbeiðssteðginum. Stk. Fráboðanin, sum nevnd er í stk. skal greiða frá, hvønn arbeiðssteðg talan er um, og hvussu víðfevndur arbeiðssteðgurin er. Stk. Arbeiðssteðgur kann bara verða settur í verk frá í einum mánaði. Stk. Tá ið ósemjan er av, fer hvørt starvsfólkið til arbeiðis aftur, har tað starvaðist beint undan ósemjuni, og tað áliggur báðum pørtum at gera sítt til at fáa vanlig og friðarlig arbeiðsviðurskifti aftur. Upp § Arbeiðssteðgur fatar ikki um limir Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya í leiðarastørvum. limir, um arbeiði teirra er neyðugt fyri at gera samráðingarnar lidnar og steðga ósemjuni ella limir, sum eftir avtalu partanna millum ikki skulu fara í arbeiðsteðg. Seming og gerðarrættur § Ósemja partanna millum, av tí at annar parturin setur krav um lønar- og setanarviðurskifti, og hin parturin ikki viðkennir kravið, ella tí at annar parturin heldur, at felags sáttmáli er brotin, eigur at enda við seming, ella í øðrum lagi við gerðarrætti eftir reglunum niðanfyri. Stk. Tá ið annar parturin biður um seming, skal semingsfundur verða hildin partanna millum. Er ikki annað avtalað, skal semingsfundur verða innan dagar, roknað frá tí áheitanin er komin. Stk. Arbeiðssteðgur skal verða fráboðaður pørtunum beinanvegin. Semingsfundur skal verða hildin í seinasta lagi dagin eftir, at arbeiðssteðgurin er byrjaður, um ikki arbeiðssteðgurin er av, áðrenn semingsfundur er hildin. Stk. Fundarfrásøgn verður skrivað á semingsfundinum, og báðir partar skulu skriva undir frásøgnina. Stk. Heldur annar parturin seg undan at fáa endað ósemju innan tær í stk. og nevndu freistir, verður hetta roknað sum brot á hesa høvuðsavtalu. Í tílíkum førum hevur hin parturin rætt til at vísa málið til gerðarrætt uttan semingsfund. Stk. Er semingsroyndin úrslitaleys, og hon snýr seg um, hvussu felags sáttmálin skal verða tulkaður ella um brot á felags sáttmálan, kann annar parturin vísa málið til endaliga avgerð í gerðarrætti. Stk. Í gerðarrættinum eru limir. Hvør parturin velur ein, og velja teir ein ástøðumann í felag. Partarnir kunnu avtala, at í gerðarrættinum skulu vera limir. Stk. Fæst ikki semja um hvør skal verða ástøðumaður, velur sorinskrivarin ástøðumannin. Stk. Samstundis sum málið verður víst til gerðarrætt, skal parturin senda kærurit, og boða frá nøvnunum á teimum valdu gerðarrættarlimunum. Mótparturin skal, er annað ikki avtalað, velja sínar limir innan dagar, roknað frá tí at fráboðanin, um at málið er víst til gerðarrætt, er komin. Snýr málið seg um ein arbeiðssteðgur ella verkbann er ímóti sáttmálanum, skulu partarnir velja sínar limir inna dagar. Ástøðumaðurin ger av, hvussu langa freist mótparturin hevur at senda inn svarrit og um replikkur og duplikkur kunnu verða latnir inn og tíðarfreiðst fyri tí. Stk. Verður farið út um eina av hesum nevndu freistum, kann ástøðumaðurin gera av, at gerðarrætturin vísir málið frá sær. Stk. Tá ið serlig viðurskifti eru, kann verða avtalað at fara út um hesar nevndu freistir og reglur. Stk. Um málið bæði snýr seg um, um ein arbeiðssteðgur er ímóti sáttmálanum, og um at áleggja at rinda eina samsýning, kann gerðarrætturin, um tað at áleggja at rinda eina samsýning krevur størri kanningar, í fyribilsúrsskurði taka støðu til fyrra spurningin. Stk. Er í atkvøðugreiðsluni ikki meiriluti fyri eini avgerð í málinum, skal ástøðumaðurin gera av ósemjuna í einum grundgivnum úrskurði, har um neyðugt, spurningurin um førleikan hjá rættinum verður avgjørdur. Stk. Ástøðumaðurin kann í sínum úrskurði einans taka avgerð, ið er innan fyri atkvøðugreiðsluna hjá hinum gerðarrættarlimunum og annars innan fyri framkomnu málskrøvini og málsevnini. Upp § Gerðarrætturin kann áleggja tí, ið hevur, ella teimum, ið hava verið við í sáttmálastríðnum, at rinda eina samsýning, sum skal verða ognað klagaranum. Snýr sáttmálabrotið seg um ikki at hava goldið eina skylduga peningaupphædd, kann úrskurðurin, í staðin fyri at rinda samsýning, verða at rinda hesa peningaupphædd. Er annað ikki avtalað frammanundan, kann sjálvum felagnum bara verða álagt rættarlig ábyrgd, hevur tað verið virkið í málinum. Stk. Samsýningin verður ásett við fyriliti í øllum viðurskiftum í málinum og við hóskandi fyriliti fyri, hvussu sáttmálabrotið hevur verið fyrigeviligt. Tá mett verður um arbeiðssteðg, sum er í ímóti sáttmálanum, skal fyrilit verða tikið fyri, um tað frá mótpartinum eru viðurskifti av slíkum slag, at arbeiðssteðgurin verður hildin at vera rímiligur atburður. Samsýningin kann annars fella heilt burtur, um linnandi umstøður eru, og skal fella burtur, um atburður móti sáttmálanum frá mótpartinum verður hildin at geva rímiliga orsøk til arbeiðssteðgin. Samsýningar fella burtur, verður tað prógvað, at arbeiðssteðgurin er elvdur av trivnaðarorsøkum, sum mótparturin hevur ábyrgdina av. Samsýning kann ikki verða áløgd teimum fólkum í einum arbeiðssteðgi, sum hava tikið upp aftur arbeiðið, áðrenn semingsfundir hevur verið, ella hava fylgt einum tilmæli frá hesum fundi um beinanvegin at fara aftur til arbeiðis, uttan tað verður prógvað, at eingin rímilig orsøk er til arbeiðssteðgin, ella arbeiðssteðgurin verður hildin at vera liður í eini skipaðari atgerð. § Ósemjur um tulking ella brot á hesa høvuðsavtalu verða viðgjørd eftir ásetingunum í §§ og Upp Gildiskoma og uppsøgn § Henda høvuðsavtala kemur í gildi mars og stendur við, til annar parturin við mánaða fráboðan sigur hana upp, tá ein oktober mánaði endar, tó í fyrsta lagi oktober Stk. Tann parturin, sum vil hava broytingar í høvuðsavtaluni, skal mánaðir undan uppsøgnini boða hinum partinum frá. Samráðingar um nýggja høvuðsavtalu fyri hana, sum er uppsøgd, skulu verða lagdar soleiðis til rættis, at nýggj høvuðsavtala verður gjørd, áðrenn tann uppsagda fer úr gildi. Stk. Hava samráðingar um at endurnýggja høvuðsavtaluna, eftir at hon er uppsøgd, ikki borið í sær, at nýggj høvuðsavtala er komin í gildi oktober, geldur høvuðsavtalan, sjálvt um komið er út um dagin, tá ið hon skuldi farið úr gildi, til nýggir felags sáttmálar eru settir í gildi fyri tann gamla, og høvuðsavtalan fer úr gildi, tá ið nýggju felags sáttmálarnir eru komnir í gildi. Stk. Koma partarnir á arbeiðsmarknaðinum ásamt um víðkaðan gerðarrætt, skulu sáttmálapartarnir samráðast um §§ og Hesar samráðingar koma ikki undir tíðarásetingarnar í stk. og Argir, tann februar Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Bræv til Radiografar í Føroyum apríl Páll Nielsen, adv. Fax Viðv. radiografum í Føroyum. Tygum hava vent tygum til Fíggjarmálastýrið viðvíkjandi lønarviðurskiftunum hjá radiografum. Fyrst skal verða sagt frá, at Fíggjarmálastýrið metir verkfallið, ið tygum fráboða apríl sum ólógligt, og tekur fyrivarni fyri endurgjaldskravi. Sum kunnugt er tað ikki nakar serligur sáttmáli fyri radiografar. Í staðin hava radiografar verið løntir eftir sjúkrasystrasáttmálanum. Radiografar fáa tí júst somu løn sum sjúkrasystrar. Í sambandi við sáttmálasamráðingarnar í var uml. % av lønarkarminum nýtt til serligar viðbøtur fyri leiðslu og førleika. Hesar viðbøtur verða latnar bæði sjúkrasystrum og radiografum. T.d. er viðbótin hjá assistentinum hækkað úr til um mánaðin. radiografurin hevur eisini fingið hesa hækking. Fyri at fáa viðbøtur fyri førleika, eru ávís formell krøv um teoretiska eftirútbúgving galdandi. T.d. kann ein røntgensjúkrasystir fáa førleikaviðbót, um hon tekur lut í eftirútbúgving við minst tíma teori. Ein radiografur hevur sjálvsagt sama møguleika. Tað skal tó viðmerkjast, at tað higartil ikki er givið viðbót fyri førleika til røntgensjúkrasystrar, tí teirra teoretiska eftirútbúgving uppfyllir ikki kravið um tímar. Tað má tí vera onkur misskiljing, tá tygum meta, at munur verður gjørdur á radiografum og sjúkrasystrum, og at radiografar ikki fáa lut í viðbótunum. At enda skal leggjast afturat, at tað sær út til, at nakrir radiografar ikki eru reguleraðir á sama hátt sum sjúkrasystrarnar. Her er helst ein misskiljing íkomin millum Fíggjarmálastýrið og Almanna- og heilsumálastýrið, men hetta skuldi verið rættað í apríl-lønini. Vinaliga Thomas Magnussen (Avrit sent beinleiðis til Radiografar í Føroyum v/Jonu Hentze) Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Kunning januar Kl í dag hittust Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið til fyrstu samráðingarnar um nýggjan sáttmála fyri tann, sum fer úr gildi mars Fíggjarmálastýrið og Føroya Lærarafelag gjørdu semju oktober um at leingja sáttmálan til mars Samráðingarnar hesa ferð verða sambært hesi semju serliga um arbeiðstíðina hjá lærarum. Á fundinum vóru ikki realitetssamráðingar, men nýttu partarnir høvi til í felag at leggja komandi samráðingar til rættis. Harumframt gjøgnumgekk Fíggjarmálastýrið sítt útspæl til ein nýggja avtalu um arbeiðstíð. Partarnir hava avtalað, at meðan samráðingar eru, fara teir ikki út í fjølmiðlarnar við smálutum frá uppleggum ella samráðingarfundum. Næsti fundur er ásettur at verða mánadagin januar kl. Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Bræv frá landsstýrismanninum / - Til starvsfólkið á Innkrevjingardeildini á Toll-og Skattstovu Føroya Týskvøldið desember var eg biðin at koma á fund við Starvsmannafelagið at viðgera ósemjuna millum leiðsluna á Toll- og skattstovuni og starvsfólkið á Innkrevjingardeildini. Fundurin varð hildin í hølum felagsins. Tá hetta var mín fyrsti fundur um hetta mál, bað eg Starvsmannafelagið geva mær eina frágreiðing um orsøkina til, at starvsfólkini á Innkrevjingardeildini vóru farin í eitt ólógligt verkfall, men nevndarlimirnir í Starvsmannafelagnum kundu ikki vísa á nakra veruliga orsøk, men vístu ístaðin til starvsfólkini sjálvi. Eg fekk síðan á fundinum handað eitt skriv frá tykkum, har tit siga, at tit eru sinnað at koma á fund, men hóast tit eru í ólógligum verkfalli, seta tit treytir fyri at halda ein tílíkan fund. Á henda hátt noktaðu tit í veruleikanum at koma á fund við meg. Sum tykkum kunnugt er í samgonguskjalinum ásett, at partar av almenna sektorinum verða lagdir nærri borgarunum. Á fundi við tykkum hin november boðaði eg tykkum frá, at eg ætlaði at leggja innkrevjingaruppgávuna út á toll-og skattaøkini eins og gjørt er við hinar rakstraruppgávurnar á toll-og skattaøkinum. Hetta arbeiðið fer í gongd um stutta tíð. Tá tað er umráðandi fyri meg, at starvsfólkið fær høvi til at vera við til at leggja broytingarnar tilrættis, vóni eg, at arbeiðið verður tikið uppaftur beinanvegin. Vilja tit starvsfólk hava ein fund við meg sum landsstýrismann fyri økið, eri eg sinnaður til tess, um tit skrivliga taka aftur treytirnar, tit hava sett í skrivinum frá december Vinarlig heilsan Karsten Hansen landsstýrismaður Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Føroya rættar dómur um uppflyting í lønarflokk Samandráttur: Á einum stovni hevði ein skipan verið, sum gav møguleika fyri at rykkja upp í hægri lønarflokk, um ein tók ávísa eftirútbúgving. Henda upprykking skuldi tó í hvørjum einstøkum føri góðkennast av Føroya Landsstýri. A og A høvdu fingið at vita í setanarsamrøðum, at tær kundu rykkja upp í hægri lønarflokk, um tær uppfyltu treytirnar. Føroya Landsstyri avvísti tó at rykkja hesar upp, tí landsstýrið metti skipanina avtikna. Rætturin metti ikki, at saksøkjararnir høvdu nakað rættarkrav um uppflyting, og tí varð Fíggjarmálastýrið vegna stovnin frídømt. Føroya rættar dómur. Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Føroya rættar dómur um innplasering av starvsfólkum Samandráttur Í sambandi við at ein nýggjur stovnur varð skipaður í vóru samráðingar millum Starvsmannafelagið og Føroya Landsstýri um innplaseringar av starvsfólkum. Landsstýrið og felagið komu í fyrstu atløgu ikki ásamt um endaligar innplaseringar. Avtalað varð at taka málið uppaftur eitt hálvt ár seinni, men í millumbilinum kom lógin um lønarsteðg í gildi. Landsstýrið metti, at henda lóg forðaði fyri, at málið kundi takast upp. Endaligar innplaseringar vórðu ikki gjørdar fyrr enn í Starvsmannafelagið kravdi, at endaligu innplaseringarnar vóru galdandi frá tí, at persónarnir vóru settir í starv, meðan landsstýrið hægst vildi fara aftur til mars tá lógin um lønarsteðg fór úr gildi. Rætturin metti ikki, at tað var ført prógv fyri, at tilsøgn var givin um, at endalig flokking skuldi hava afturvirkandi kraft, og tí varð Fíggjarmálastýrið vegna stovnin frídømt. Føroya rættar dómur Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Gerðarrættarúrskurður um lønarfrádrátt fyri verkfall hjá Starvsmannafelagnum Samandráttur: Gerðarrættarúrskurður um, hvussu persónar settir eftir Starvsmannafelagssáttmálanum skulu verða trektir í løn, um talan er um lógligt verkfall. Eftir verkfallið á vári vóru Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið ikki á einum máli um, hvussu lønarfrádrátturin skuldi verða roknaður út. Í sáttmálanum eru ongar ásetingar um lønartrekk í sambandi við verkfall. Fíggjarmálastýrið valdi at rokna frádráttin í mun til faktiska arbeiðstíð, viðkomandi ikki hevði verið til arbeiðis. Starvsmannafelagið metti, at tað var ein avtala ella ein kutyma innan teirra sáttmálaøki at nýta annan hátt, nevnliga / part fyri hvønn fullan verkfalsdag. Fíggjarmálastýrið var ikki ósamt í, at / hevði verið nýttur í nøkur ár, men vísti á, at hetta kann raka nakað skeivt, og tí var farið burtur frá hesum útrokningarhátti í Gerðarrætturin viðmerkti, at hann var samdur í, at hátturin, Fíggjarmálastýrið hevði nýtt at trekkja løn í fyri verkfallið í var skilabesta loysnin, men metti hinvegin, at hóast Fíggjarmálastýrið hevði fráboðað øllum stovnum í januar at broyta útrokningarhátt, so kundi hetta ikki roknast sum ein uppsøgn mótvegis Starvsmannafelagnum, tí hon var ikki formliga fráboðað Starvsmannafelagnum. Hesin úrskurður snúði seg bert um lógligt verkfall innan sáttmálaøkið hjá Starvsmannafelagnum, og er konkret grundaður í ávísum viðurskiftum millum partarnar. Úrskurðurin hevur tí ikki ávirkan á onnur sáttmálaøkir. Fíggjarmálastýrið vil tí seta seg í samband við felagið, so at tað frameftir ikki verður nøkur tvístøða um lønartrekk í sambandi við lógligt verkfall. Gerðarrættarúrskurðurin Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Landsrættardómur um avloysarasetanir. Samandráttur: Í landsrættinum varð Føroya Landsstýri sum mandatar fyri Almannastovuna frídømt í einum máli har Starvsmannafelagið vegna ein lim hevði kravt, at Almannastovan skuldi rinda uppsagnarløn til eitt starvsfólk, sum sat í avloysarastarvi. Í Føroya rætti fekk Starvsmannafelagið annars viðhald, men hetta broytti landsrætturin Stutt um málið: Ein persónur var settur ferðir í tíðaravmarkað starv á Almannastovuni uttan nakað slit var millum hvørja einstaka setan. Eisini vóru tvær tær síðstu setanirnar longdar, so setanirnar høvdu samanlagt vart yvir ár og mánaðir. Spurningurin var, um uppsagnartíðin skuldi roknast sum um talan var um eina samanhangandi setan, hóðast tað formelt høvdu verið fleiri sjálvstøðugar tíðaravmarkaðar setanir. Landsrætturin metti, at Almannastovan hevði prógvað, at øll tey tíðaravmarkaðu vikarstørvini, sum A í tíðarskeiðinum februar til juli var sett í, vóru sjálvstøðugar setanir, og at A í øllum vikarstørvunum, sakliga og væl grundað fekk at vita frá Almannastovuni, at hon var sett sum avloysari fyri eitt navngivið starvsfólk, sum orsakað av barnsburði ella aðrari orlov ikki var í arbeiði. Hesi avloysarastørvini eru øll umfatað av § stk. í sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Tí var ikki mett, at grundarlag hevur verið fyri, at A kann hava hildið seg hava rætt til framhaldandi starv hjá Almannastovuni. A hevði soleiðis hvørki sambært sáttmálanum ella starvsmannalógini krav uppá uppsagnartíð. Føroya rættar dómur Landsrættardómurin Kunning Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Gerðarrættarúrskurður um skyldu til limaskap í Starvsmannafelagnum Samandráttur: Í kæruritinum kravdi landsstýrið, at Starvsmannafelagið skuldi viðurkenna, í fyrsta lagi at sáttmálin onga áseting hevur um skyldu hjá starvsfólkum at vera limur í felagnum. Í øðrum lagi, at sáttmálin ikki við nøkrum rættarvirkningi kann hava áseting um skyldu fyri starvsfólk til at vera limur í Starvsmannafelagnum, tí slík áseting stríðir móti ófrávíkiligum rættarreglum um at almennur myndugleiki kann ikki krevja, at starvsfólk eru limur í ávísum fakfelag. Gerðarrætturin gav landsstýrinum viðhald í, at sáttmálin hevur onga áseting um, at starvsfólk hava skyldu til at vera limir. Hivegin tók gerðarrætturin ikki støðu til, um tað var framt brot á friðarskylduna, tí gerðarrætturin metti seg bara hava heimild til at tulka sjálvan sáttmálan. Hetta merkir, at hesin spurningur má viðgerast í einum vanligum rættarmálð við Føroya Rætt. At enda ásetti gerðarrætturin sum siðvenja er í tílíkum málum, at partarnir skuldu bera kostnaðin til sín avdokat, og útreiðslurnar til gerðarrættin verða býttar í helvt. Gerðarrættarúrskurðurin Kunning Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Avgerðir Henda síða inniheldur gerðarrættaravgerðir og dómar innan arbeiðsrætt og starvsfólkarætt av almennum týdningi, har landið er partur í málinum. Gjørt verður vart við at bert nýggjar avgerðir og dómar verða lagdar inn í løtuni, men sum frá líður verða eisini eldri avgerðir og dómar lagdar inn á hesa síðuna Føroya rættar dómur; krav um uppflyting í hægri lønarflokk. Krav frá Starvsmannafelagnum um, at ávís starvsfólk skulu uppflytast í hægri lønarflokk. Føroya rættar dómur um innplasering av starvsfólkum Krav frá Starvsmannafelagnum um, nær endaligar innplaseringar av starvsfólkunum á einum stovni skuldu verða galdandi frá. Gerðarrættarúrskurður um lønarfrádrátt fyri verkfall hjá Starvsmannafelagnum Gerðarrættarúrskurður um, hvussu persónar settir eftir Starvsmannafelagssáttmálanum skulu verða trektir í løn fyri lógliga verkfallið á vári Landsrættardómur um avloysarasetanir Ein persónur var settur ferðir í tíðaravmarkað starv á Almannastovuni uttan nakað slit var millum hvørja einstaka setan. Eisini vóru tvær tær síðstu setanirnar longdar, so setanirnar høvdu samanlagt vart yvir ár og mánaðir. Spurningurin var, um uppsagnartíðin skuldi roknast sum um talan var um eina samanhangandi setan, hóðast tað formelt høvdu verið fleiri sjálvstøðugar tíðaravmarkaðar setanir. Gerðarættarúrskurður í kærumáli millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið Gerðarrættarúrskurður um at sáttmálin millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið onga áseting hevur um skyldu til limaskap (eksklusiv áseting). Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv nov. Arbeiðssteðgurin á Innkrevjingini á T&S Uppá fyrispurning frá Starvsmannafelagnum í dag um nærri upplýsingar um, hvar Fíggjarmálastýrið metir, at felagið hevur brotið sáttmálan, er hetta svar sent: "Felagið og álitisfólk hava givið limum í arbeiði á Innkrevjingini á Toll- og Skatt boð um at fara av arbeiðsplássinum móti boðum frá leiðsluni. Hesin arbeiðssteðgur hevur nú vart í meira enn eina viku. Sum m.a. staðfest í dómum hjá Føroya Rætti (sí t.d. borgarligt rættarmál / Starvsmannafelagið móti Føroya Landsstýri og borgarligt rættarmál / Føroya Landsstýri móti Starvsmannafelagnum) er ein friðarskylda galdandi á arbeiðsmarknaðinum, meðan sáttmálin er í gildi. Hetta merkir, at tað at Starvsmannafelagið ikki er nøgt við úrsliti av samrøðum við leiðsluna á Toll- og Skatt um samstarvstrupulleikar á Innkrevjingini, gevur ikki felagnum rætt til at skipa fyri arbeiðssteðgi, men eigur felagið í staðin at venda sær til sáttmálapartin ella at leggja málið fyri rættin fyri at fáa staðfest, um røtt mannagongd sambært sáttmálanum er fylgd. Við at seta í verk arbeiðssteðg, hevur Starvsmannafelagið brotið ta friðarskyldu ein sáttmálapartur hevur í sáttmálaskeiðinum. Tað, sum ger hetta brotið enn meira álvarlsigt, er, at álitisfólkið, ið hava eina serliga skyldu til at virka fyri, at sáttmálin verður hildin, jbr. § stk. í sáttmálanum millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið, hava staðið á odda fyri hesum." Sagt verður frá hesum november Fíggjarmálastýrið Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Svar til Starvsmannafelagið / - Starvsmannafelagið FAX Víst verður til telefax tygara d.d. sum vit hava fingið kl Brot á sáttmála Felagið afturvísir at tað hevur framt brot á sáttmálan, tí Fíggjarmálastýrið hevur ikki kunnað víst á eina grein í sáttmálanum sum er brotin. Nú er tað einferð so, at sáttmálin millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið er ikki nakar fullfíggjaður listi yvir, hvat ein kann ella ikki kann gera. Tí ber ikki til at siga, at um sáttmálin ikki beinleiðis forbjóðar verkføllum í sáttmálaskeiðinum, so er tað loyvt. Vit skulu enn einaferð minna á, at júst hesin spurningur er viðgjørdur í rættarmáli millum Starvsmannafelagið og Føroya Landsstýri. Niðurstøðan hjá Føroya Rætti er púra greið: Tá partarnir hava gjørt sáttmála, eru teir samstundis bundnir av friðarskylduni. Vit loyva okkum tí at spyrja, um felagið ikki góðtekur dómar sagdir í Føroya Rætti? Felagið skipar fyri arbeiðsteðgi Síðan førir felagið fram, at tað ikki hevur skipað fyri arbeiðssteðgi. Hetta undrar okkum stórliga, tí felagið hevur fleiri ferðir undirstrikað bæði yvir fyri Fíggjarmálastýrinum og Toll- og Skatt, at tað er eftir boðum frá felagnum, at fólk fór av stovninum í arbeiðstíðini. Uttan mun til hvør orsøkin er til, at starvsfólkið er farið av stovninum og síðan ikki møtt aftur, so er hetta ein arbeiðssteðgur, sum er í stríð við friðarskylduna. Starvsmannalógin, grein Felagið vísir fleiri ferðir á, at Toll- og Skatt hevur framt brot á grein í løgtingslóg um starvsmenn. Her má felagið hava misskilt okkurt. Sambært grein hava starvsmenn rætt til at skipa seg í felag og samráðast um løn og arbeiðsviðurskifti. Tað henda grein sipar til er tað, ein vanliga kann avtala í einum sáttmála um løn og setanarviðurskifti. Hetta er júst tað, sum er hent fyri nógvum árum síðani, og tí er ein sáttmáli millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið. Hinvegin er tað púra burturvið at siga, at henda grein kann nýtast til at krevja felagið inn í innanhýsis samstarvstrupulleikar. Men um felagið veruliga metir, at arbeiðsósemjan á T&S kemur undir grein so skal verða mint á, at samb. stk. í somu grein kann ein krevja semingsmann, um annar parturin heldur seg undan samráðingum. Hví hevur felagið so ikki nýtt henda møguleika? Álitisfólkið Viðv. álitisfólkunum, so er teirra atburður eitt greitt brot á meginreglur í álitismannarættinum og serstakliga á § stk. í sáttmálanum. Vinaliga Thomas Magnussen Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv Føroya Postfelag og Fíggjarmálastýrið hava í kvøld undirskrivað semju um nýggjan ára sáttmála. Sáttmálaskeiðið er galdandi frá mars og báðir partar kunnu siga sáttmálan upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars Semjan er gjørd soleiðs, at limirnir í Føroya Postfelag nú hava fingið somu lønarhækkan, sum limir í øðrum fakfeløgum á almenna arbeiðsmarknaðinum hava fingið. Samstundis fer semjan frá februar úr gildi. Fíggjarmálastýrið november Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Sáttmálasamráðingar millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið Semjan KUNNING BAKGRUNDSTILFAR Semjan Lønartalva Viðbøtur Tíðindaskriv / - Kunning um tænastumenn og verkfalsrakt arbeiði / - Vegleiðing um arbeiðssteðg, samsvarandi sáttmála / Samráðingarnar slitnaðar.Sí kunningarskriv Nýtt / - Rættleiðin til tíðindi í ÚF Høvuðsavtalan Sáttmálin Semjan millum Føroya Lærarafelag og Føroya Landsstýri á jóansøku Ll. nr. frá um fólkaskúlan, sum broytt við Ll. nr. frá Uppskot til løgtingsfíggjarlóg Fólkaskúlin v.m. (viðmerkingar) Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Kunning um tænastumenn og verkfalsrakt arbeiði Í sambandi við fráboðað verkfall fyri teir sáttmálasettu fólkaskúlalærarnar, hevur Fíggjarmálastýrið sent hetta skriv út til Undivísingar- og mentamálastýrið og Føroya Lærarfelag: "Viðv. fráboðaðum verkfalli fyri sáttmálasettar lærarar í fólkaskúlanum. Teir tænastumannasettu lærararnir eru ikki fevndir av verkfallinum, og harumframt er ásett í høvuðsavtaluni, at hesi eri undantikin: § Arbeiðssteðgur fatar ikki um limir Føroya Lærarafelags í aðalstýrum, skúlastjórar, varaskúlastjórar og fyrstilærarar, limir, um arbeiði teirra er neyðugt fyri at gera samráðingarnar lidnar og steðga ósemjuni ella limir, sum eftir avtalu partanna millum ikki skulu fara í arbeiðsteðg. At teir sáttmálasettu lærararnir fara í verkfall, skerjir ikki møguleikan hjá arbeiðsgevaranum at broyta arbeiðsviðurskiftini hjá tí einstaka tænastumanninum, so leingi hetta er innan fyri §§ og í tænastumannalógini. Í prinsippinum kann undir verkfallinum tí verða álagt einum tænastumannasettum lærara: a) At taka átaka sær undirvísing, sum er rakt av arbeiðssteðginum b) At skifta tænastustað, tvs. hava tænastu á øðrum skúla enn vanligt, tó treytað av at hetta framvegis er innan fyri setanarøkið c) At átaka sær yvirtíð um neyðugt. Hinvegin, so er Fíggjarmálastýrið av teirri áskoðan, at hóast heimildir at nýta tænastumenn til at gera verkfalsrakt arbeiði, so skal hetta bara verða gjørt, har tað er neyðugt. Sum dømir har Fíggjarmálastýrið metir tað er hóskandi at nýta tænastumenn til arbeiði, sum er fevnt av verkfallinum, kann verða nevnt: Tryggja umsjón við teimum yngru flokkunum Umleggja tímar fyri at fáa samanhangandi tímatalvur fyri næmingarnar Geva næmingum undirvísing o.a. sum tað ikki ber til at bíða við, tí próvtøkur ella annað koma í vanda, so teir ikki sleppa víðari (næmingar í og flokki) Um tað eru ivamál, so eru tygum vælkomin at seta tygum í sambandi við Lønardeildina." Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Setanar- viðurskifti Løn Starvsaldur Lata inn lutir Frítíð Skeið o.a. Hvør er ikki í arbeiðssteðgi Arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi LD-Vegleiðing Dato oktober Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Vegleiðing um arbeiðssteðg, samsvarandi sáttmála Setanarviðurskifti Tá ið arbeiðssteðgur verður settur í verk, halda setanarviðurskiftini uppat, og starvsaldur verður ikki vunnin, meðan arbeiðssteðgurin er. Upp Løn Lønin hjá starvsfólki, sum er í arbeiðssteðgi, skal verða afturhildin fyri tíðina, arbeiðssteðgurin er. Hetta er eisini galdandi fyri starvsfólk, sum er sjúkrameldað, í barnsburðarfarloyvi, orlov við løn ella við niðursettari løn. Goldin verða heldur ikki frítíðarløn, frítíðarískoyti og eftirlønargjald. Tá ið arbeiðssteðgurin er av, hevur arbeiðsgevarin skyldu aftur at rinda løn o.a., við teirri treyt, at setanarviðurskiftini verða tikin uppaftur. Upp Starvsaldur Tá ið setanarviðurskiftini verða tikin uppaftur, heldur starvsfólkið vanliga fram við tí lønar- og starvsaldri, sum tað hevði fyri arbeiðssteðgin. Upp Lata inn lutir Starvsfólk, sum eru rakt av arbeiðssteðginum, hava ikki rætt at vera á arbeiðsstaðnum. Øll koma undir hetta, eisini álitisumboð. Arbeiðsgevarin kann krevja, at tey lata inn lutir, sum stovnurin eigur (t.d. lyklar og amboð). Upp Frítíð Frítíð verður ikki vunnin, meðan arbeiðssteðgur er. Starvsfólk kann ikki fara í frítíð, fríganga ella hava sáttmálafrídagar, eftir at farið er í arbeiðssteðg. Hetta er eisini galdandi, um avtala varð gjørd um frítíð, frígongu ella sáttmálafrídag, áðrenn farið var í arbeiðssteðg. Starvsfólk, sum var í frí ella frígekk, áðrenn farið varð í verkfall, skal tó halda avtalaðu frítíðina ella frígonguna. Upp Skeið o.a. Til ber ikki at fara á skeið, meðan arbeiðssteðgur er, veitir arbeiðsgevarin tænastufrí við fullari ella við niðursettari løn. Er starvsfólk farið á skeið, áðrenn arbeiðssteðgurin varð settur í verk, er meginreglan, at starvsfólkið gevst á skeiðnum, tá ið farið verður í arbeiðssteðg. Avtala kann tó verða gjørd við felagið um undantak. Upp Hvør er ikki í arbeiðssteðgi Arbeiðssteðgurin er bara fyri tey, sum eru limir í fakfelagnum. Tey, sum ikki eru limir, hava rætt og skyldu at vera í starvinum. Næmingar Næmingar, t.d. skrivstovunæmingar, eru ikki raktir av arbeiðssteðgi. Teir skulu í arbeiðssteðginum fáast við tílíkt arbeiði, sum teir eru í læru í. Verður neyðugt at senda teir til hús, skulu teir fáa vanliga løn. Starvsfólk, sum eru undantikin Meginreglan er, at arbeiðssteðgur rakar ikki stjórar og leiðarar. Í summum sáttmálum og høvuðsavtalum er betur allýst, hvar markið er. Annars kann verða gjørd serlig avtala um ávís størv. Stovnar eiga í góðari tíð at boða Fíggjarmálastýrinum/Lønardeildini frá, um neyðugt er at gera serliga avtalu við felagið um ávís størv. Tænastumenn Tænastumenn kunnu ikki fara í verkfall. Upp Arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi Starvsfólk, sum eru limir í øðrum feløgum, kunnu nokta at gera arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi. Harafturímóti kann verða álagt starvsfólkum, sum ikki eru limir í fakfelag, at gera annað arbeiði, eisini arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi. Fyri tænastumenn galda vanligu reglurnar í tænastumannarættinum, jf. §§ og í tænastumannalógini, t.e. teimum kann verða álagt at gera arbeiði, sum er javnsett ella hægri, í somu tænastugrein. Tænastumonnum kann tí verða álagt at gera arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi, kemur tað undir §§ og í tænastumannalógini. Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin oktober L.v. Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Kunningarskriv / - Rættleiðing Í tíðindunum á døgurða / verður Elsa Birgitta Petersen, formaðurin í Føroya Lærarafelag, endurgiving fyri at siga, at samráðingarnar slitnaðu, tí embætisfólkini í Fíggjarmálastýrinum nýttu skensk orð og niðurgjørdu og vanvirdu fólkaskúlan. Hevur ÚF endurgivið formannin í Lærarafelagnum rætt, sigur hon beinleiðis ósatt. Samráðingarnar slitnaðu ikki, tí "skensk" orð vórðu søgd ella tí at fólkaskúlin varð varnvirdur og niðurgjørdur. Eftir at Fíggjarmálastýrið hevði gjørt viðmerkingar til eitt útspæl frá lærarafelagnum, fráboðaði Elsa Birgitta Petersen, at nú var ikki meiri at samráðast um. Talan hevði als ikki verið um harðan orðadrátt. Tá ið Elsa Birgitta Petersen var í ferð við at reisa seg frá borðinum, og gjørdi greitt, at nevndin ikki vildi samráðast meiri, kom Fíggjarmálastýrið við uppskoti um at velja semingsmenn, soleiðis at allir møguleikar fyri at sleppa undan verkfalli kunnu verða royndir. Tá gjørdi Elsa Birgitta Petersen greitt, at semingsmenn ikki kunnu koma upp í samráðingarnar, áðrenn farið verður í verkfall. At nevndin ikki vildi lata semingsmann royna semju, hóast tað er greitt ásett í avtalu millum partarnar, skelkaði okkara samráðingarnevnd, og tá fullu orð, sum nokk vóru harðlig. Talan var um hørð orð um tann hugburðin, at fara í verkfall fyri ein hvønn prís. Talan var tó ikki um skensk orð, ella niðurgerðing og vanvirðing av fólkaskúlanum. Men sum sagt, hetta var aftan á at lærarafelagið hevði slitið og pakkað saman. Hetta álop er tí púrasta burtur við, og nakað av tí ljótasta, vit higartil hava sæð av taktikinum "Far eftir persóninum, um tú ikki kann náa bóltin". oktober Thomas Magnussen Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Uppskot til Løgtingsfíggjarlóg Fólkaskúlin v.m. Fólkaskúlin (Rakstrarjáttan) Játtanin er til rakstur av virkseminum í fólkaskúlanum. Sambært løgtingslóg nr. frá juni um fólkaskúlan er fólkaskúlin tann almenni skúlin, ið býður undirvísing eftir hesi lóg, ið er givin út sambært lóg nr. frá februar rammulóg fyri Føroyar um fólkaskúlan. Heimastýrið hevur skyldu til at rinda hesar útreiðslur: løn til tænastumenn vanligar viðbøtur persónligar viðbøtur frítíðarsamsýningar og frítíðarviðbøtur samsýning fyri flyting læknakanningar bíðiløn og bíðipening til lærarar, ið eru sagdir úr starvi samb. § í tænastumannalógini (lóg nr. um tænastumenn í føroyska fólkaskúlanum v.m. frá mars ) løn til sáttmálasettar lærarar løn til tíðaravmarkaðar lærarar, ið eru settir fyri lærarar o. o., og sum fyri sjúku ella onnur viðurskifti ikki eru førir fyri at røkja starvið samsýning smb. § í løgtingslóg um tænastumenn landsins skúlabarnaflutning o. a. praktikk á læraraskúlanum Frá august kemur sambært § stk. í fólkaskúlalógini nýggja lærugreinin náttúra/tøkni í gildi. Sambært § stk. í somu lóg er ásett, at kommunum kann verða loyvt at seta árs forskúlaflokk/-ar á stovn, men enn er ikki greitt, hvussu nógvir forskúlaflokkar kommunurnar fara at seta á stovn, men her verður roknað við øktum útreiðslum í fíggjarárinum Eisini ásetir lógin, at skúlavegleiðaraskipan skal verða sett í verk í fólkaskúlanum, men her er enn eingin avtala gjørd millum Føroya Lærarafelag og Fíggjarmálastýrið um samsýning fyri vegleiðaraskipanina, men roknast kann við øktum útreiðslum til hetta øki eisini í fíggjarárinum Frá august eru øll nýggj lærarastørv í fólkaskúlanum sáttmálasett. Lærarar verða ikki settir sum tænastumenn longur. Hetta ber m.a. við sær, at eftirlønargjaldið til sáttmálasettu lærararnar, sum sambært avtalu er ásett til %, og sum arbeiðsgevarin skal gjalda, hevur vaksið um útreiðslurnar á fólkaskúlajáttanini, sum í eru mettar til milliónir kr. Sundurgreinað ætlan Tús. kr. R R J F Æ Æ Nettoútreiðslujáttan Útreiðslur Inntøkur Vanligt virksemi Nettoútreiðsla Útreiðslur Lønir v.m. Keyp av vørum og tænastum Keyp av búnaði, netto Leiga, viðlíkahald og skattur Ymsar rakstrarútreiðslur Tilskot til einstaklingar Innanh. flyt. millum almennar stovn. Flytingar til kommunur Inntøkur Innanh. flyt. millum almennar stovn.- Eftirlønir til sáttmálasettar lærar. Nettoútreiðsla Útreiðslur Lønir v.m Virksemisyvirlit: Fólkaskúlin R R J F Æ Æ A: Høvuðsendamál ( kr.) Leiðsla Undirvísing Eftirútbúgving Roynd og menning Avbygdanæmingar Starvsvenjing Kunningar tøkni B: Virksemi (tal) Næmingatal í fólkaskúlanum Tal av lærarum, ið fáa eftirútbúgving Tal av royndar- og menningar tiltøkum Tal av avbygdanæmingum frá útoyggjum Tal av starvsvenjingarnæmingum C: Eindarkostnaður (kr.) Útreiðsla pr. næming í fólkaskúlanum Útreiðsla pr. lærara í eftirútbúgving Útreiðsla pr. royndar- og menningartiltak Útreiðsla pr. avbygdanæming Útreiðsla pr. praktikkpláss Starvsfólkayvirlit: Fólkaskúlin R R J F Æ Æ Lønarflokkur ella hægri Onnur Tal av fulltíðarstørvum Lønarpartur (mió. kr.) Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Kunning um tænastumenn og verkfalsrakt arbeiði Í sambandi við fráboðað verkfall fyri teir sáttmálasettu fólkaskúlalærarnar, hevur Fíggjarmálastýrið sent hetta skriv út til Undivísingar- og mentamálastýrið og Føroya Lærarfelag: "Viðv. fráboðaðum verkfalli fyri sáttmálasettar lærarar í fólkaskúlanum. Teir tænastumannasettu lærararnir eru ikki fevndir av verkfallinum, og harumframt er ásett í høvuðsavtaluni, at hesi eri undantikin: § Arbeiðssteðgur fatar ikki um limir Føroya Lærarafelags í aðalstýrum, skúlastjórar, varaskúlastjórar og fyrstilærarar, limir, um arbeiði teirra er neyðugt fyri at gera samráðingarnar lidnar og steðga ósemjuni ella limir, sum eftir avtalu partanna millum ikki skulu fara í arbeiðsteðg. At teir sáttmálasettu lærararnir fara í verkfall, skerjir ikki møguleikan hjá arbeiðsgevaranum at broyta arbeiðsviðurskiftini hjá tí einstaka tænastumanninum, so leingi hetta er innan fyri §§ og í tænastumannalógini. Í prinsippinum kann undir verkfallinum tí verða álagt einum tænastumannasettum lærara: a) At taka átaka sær undirvísing, sum er rakt av arbeiðssteðginum b) At skifta tænastustað, tvs. hava tænastu á øðrum skúla enn vanligt, tó treytað av at hetta framvegis er innan fyri setanarøkið c) At átaka sær yvirtíð um neyðugt. Hinvegin, so er Fíggjarmálastýrið av teirri áskoðan, at hóast heimildir at nýta tænastumenn til at gera verkfalsrakt arbeiði, so skal hetta bara verða gjørt, har tað er neyðugt. Sum dømir har Fíggjarmálastýrið metir tað er hóskandi at nýta tænastumenn til arbeiði, sum er fevnt av verkfallinum, kann verða nevnt: Tryggja umsjón við teimum yngru flokkunum Umleggja tímar fyri at fáa samanhangandi tímatalvur fyri næmingarnar Geva næmingum undirvísing o.a. sum tað ikki ber til at bíða við, tí próvtøkur ella annað koma í vanda, so teir ikki sleppa víðari (næmingar í og flokki) Um tað eru ivamál, so eru tygum vælkomin at seta tygum í sambandi við Lønardeildina." Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv Føroya Verkfrøðingafelag og Fíggjarmálastýrið skrivaðu í dag, oktober undir ein nýggjan -ára sáttmála, galdandi frá mars Tann samlaði lønarkarmurin er %. Lønin hækkar soleiðis: mars hækkar lønin % mars hækkar lønin % Harafturat eru allar viðbøtur vorðnar eftirlønargevandi. Sáttmáli og lønartalvur eru á heimasíðuni hjá Lønardeildini Fíggjarmálastýrið, oktober Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv Felagið Maskinmeistaralærarar saman við Fakfelag sjómansskúlalærara í Føroyum hava í dag undirskrivað nýggjan sáttmála við Fíggjarmálastýrið. Sáttmálaskeiðið er 1/2 ár, galdandi frá mars til september Tann samlaði lønarkarmurin er umleið %. Lønin hækkar soleiðis: mars hækkar lønin % juni hækkar lønin % Restin av lønarkarminum er brúktur til broytingar í tímaniðurskurði, skyldugum undirvísingartímatali og broyting av yvirtíðargjøldum. Harafturat er sjálvur sáttmálateksturin gjørdur meira fullfíggjaður. Fíggjarmálastýrið á Mikkjalsmessu Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv Føroya Skipara- og Navigatørfelag og Fíggjarmálastýrið undirskrivaðu í gjárkvøldið ein nýggjan ára sáttmála galdandi frá mars til mars Tann nýggja semjan er í høvuðsheitum: Løn. mars hækkar lønin %. mars hækkar lønin %. mars hækkar lønin %. Eftirløn. mars verður goldið % í eftirløn av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. mars hækkar eftirlønin til % av føstu lønini. Sáttmálafrídagar. Sáttmálafrídagarnir verða avtiknir við gildi frá januar Eisini blivu framdar einstakar umflokkingar fyri skiparar og styrimenn á Strandfaraskipum Landsini, umframt ymiskar broytingar í orðingum í sáttmálatekstinum. Sáttmálin er innanfyri ein samlaðan lønarkarm uppá uml. %, og er hetta tað sama sum onnur yrkisfeløg, ið hava undirskriva ára sáttmálar, hava fingið. Tær endaligu samráðingarnar gingu væl, og Fíggjarmálaráðharrin fegnast serstakliga yvir, at Føroya Skipara- og Navigatørfelag raðfesti eftirlønarviðurskiftini so høgt. Fíggjarmálastýrið september Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv: Semja við Heimahjálparafelagið / - Tíðindaskriv Heimahjálparafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið hava í kvøld undirskrivað semju um nýggjan ára sáttmála. Sáttmálaskeiðið er galdandi frá juni og báðir partar kunnu siga sáttmálan upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til juni Lønarhækkingin er í stigum. juni hækkar grundlønin % ( -stig) juni % Fyri heimahjálpara uttan útbúgving er tímalønin á fyrsta lønarstigi sambært galdandi lønartalvu. Fyri kvøldtímar er lønin kr. Eftirlønargjaldið juni hækkar eftirlønargjaldið % av grundlønini. juni verður eftirlønargjaldið sostatt %. Frá januar verður tann parturin, sum í dag verður goldin í Verkamannagrunnin hjá FA ( %) goldin afturat í eftirløn. Sostatt verður eftirlønargjaldið januar samanlagt %. Harumframt eru aðrar smávegis broytingar og tillagingar gjørdar í sáttmálanum. Fíggjarmálaráðharrin er væl nøgdur við semjuna, og serliga er at fegnast um, at heimahjálpararnir aftur hesaferð hava raðfest eftirlønarviðurskiftini so høgt. Fíggjarmálastýrið mai Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Tíðindaskriv: Semja við Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara / - Tíðindaskriv Yrkisfelagið fyri studentaskúla- og HF-lærarar og Fíggjarmálastýrið skrivaðu í morgun kl. undir ein nýggjan ára sáttmála. Partarnir høvdu tá, saman við semingsmonnunum Suna Schwarz Jacobsen og Høgna Høgnesen, verið til samráðingar síðan kl. í gjárkvøldið. Tann nýggja semjan er høvuðsheitum: Ein samlaður lønarkarmur uppá %. Lønarhækkingarnar fella soleiðis: mars hækkar lønin % ( stig). mars hækkar lønin % ( stig). Protokollat um, at studenta- og HF-flokkar vanliga ikki eiga at fara upp um næmingar. Tímabankaskipan, sum millum annað ber í sær, at tað skylduga undirvísingartímatalið hækkar úr til tímar um vikuna. Samstundis sum tað skylduga tímatalið hækkar, fáa lærararnir eina betri yvirtíðaravtalu. Nýggj avtala um undirvísingaramboð. Aðrar smærri justeringar í sáttmálanum. Fíggjarmálaráðharrin er væl nøgdur við tann nýggja sáttmálan, serstakliga tí semjan helt seg innan fyri tann ásetta karmin uppá %, og at næmingarnir við studenta- og HF-skúlarnar kring landið nú í friði og náðum kunnu fara undir próvtøkurnar, uttan eitt hóttandi verkfall hangandi yvir høvdi. Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara og Fíggjarmálastýrið Tann mai er henda semja gjørd millum omanfyri nevndu samráðingarpartar: Partarnir eru samdir um, at uppskot til sáttmála frá apríl er endaligt við niðanfyri nevndu broytingum. Partarnir vátta við átekning á avrit av hesum at so er. Partarnir eru samdir um ein samlaðan lønarkarm fyri komandi tvey árini upp á % í mun til sáttmálan, sum fór úr gildi mars Lønarkarmurin verður býttur við % pr. mars og % pr. mars Lønarkarmurin verður nýttur til løn, eftirløn ( %) og serkrøv. Serkrøvini fevna um niðurskurð viðvíkjandi øktari arbeiðsbyrði innan føroyskt flokslærara trygdarumboð umsjón við tónleikasavni og umsjón við fimleikarsavni Partarnir eru samdir um, at serkrøvini, um tey verða fullnýtt, fevna um % av lønarkarminum. Partarnir gera í samráð nýggja lønartalvu innanfyri lønarkarmin. Í § stk. pkt. verður "undirvísingartímatalið " broytt til "undirvísingartímatalið ". Tað er skylda skúlans, at tær lærubøkur og tey undirvísingaramboð, sum brúkt skulu verða í undirvísingini, eru tøk hjá lærarunum. Lærubøkurnar og læruam boðini eru ogn skúlans. Grein í sáttmálauppskotinum um næmingatal verður strikað Í § verður orðingin "Í serligum føri kann, eftir felagsins góðkenning, próvtøka verða hildin leygardag, og tá altíð móti gjaldi, sum verður ásett sambært § YF faldað við ." broytt til "Viðvíkjandi próvdøming og próvhoyring: Lærari fær altíð fyri minst tveir tímar, próvdómarin fyri minst ein. Leygardag + %." § verður orðað soleiðis: "Fyri at vegleiða sjálvlesandi fær lærarin samsýning eftir rokning grundað á arbeiðstímalønina YF- tó í mesta lagið tímar. Í § verða samsýningarnar fyri støddfrøði, sum eru kr. lækkaðar til kr. og tær upphæddir, sum í uppskotinum eru kr. lækkaðar til kr. Uppískoyti B um álitisfólkaskipan verður strikað Protokollat nr. í uppískoyti D í omanfyrinevnda sáttmálauppskoti verður strikað. Eitt nýtt protokollat verður gjørt við hesi orðing: "Partarnir eru samdir um, at royndarskipanin á bókasøvnum, sum varð sett í gildi januar heldur fram. Niðurskurðurin fyri bókasavnsarbeiði er: Í Tórshavn tímar Í Eysturoy: tímar Í Suðuroy: tímar í Klaksvík: tímar. Nevnd verður sett at endurskoða skipanina. Nevndin skal gera frágreiðing til Undirvísingar- og Mentamálastýrið um, hvussu skipanin hevur virkað, herundir eisini, um skipanin eigur at halda fram í sama ella í broyttum líki, og um faklærdir bókavørðar eiga at verða tiknir við í arbeiðið. Nevndin skal vera liðug við arbeiðið innan apríl Eitt nýtt protokollat verður gjørt við hesi orðing: "Næmingatalið í einum studentaskúla- og HF-flokki eigur vanliga ikki at fara upp um Í undantaksføri kann tó verða farið upp um næmingar. Áðrenn myndugleikin tekur avgerð um hetta, skal málið verða sent Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara til ummælis." Partarnir fáa hvør sítt eintak av hesum uppskoti. Tórshavn, tann mai Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Fakta um útbúgvning, arbeiðsviðurskifti og løn hjá lærarum, ið eru limir í Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara (YF) Arbeiðsumráði Limir í YF undirvísa á studentaskúlum og HF-skeiðum kring landið. Førleikakrøv Fyri at fáa fast starv og undirvísa á hesum skúlum krevst, at hesir lærarar hava akademiska útbúgving á cand. mag ella cand. phil. støði. Harafturat krevst, at viðkomandi lærarar hava tikið pædagogikum. Arbeiðstíð Skylduga undirvísingartímatalið hjá einum fulltíðarsettum lærara er tímar um vikuna. Hvør lektiónstími er minuttir + minuttir fríkorter.Harafturat skal leggjast tíðin til fyrireiking og aðrar kravdar uppgávur. Samanlagt er arbeiðstíðin soleiðis tímar um vikuna íroknað tíma mattíð um dagin. Í undirvísingartímatalið er íroknað ymiskir niðurskurðir (reduktiónir). Hetta inniber, at tímarnir, lærararnir í fullum starvi standa frammanfyri næmingunum og undirvísa, í flestu førum er væl undir tímar um vikuna. Dømi: Ein lærarari hevur tveir flokkar í alisfrøði, hvønn flokk tímar um vikuna. Haraftur at hevur sami lærarari somu flokkar í støddfrøði við sama tímatalið. Samanlagt undirvísir lærararin tímar um vikuna. `I hvørjum flokki eru næmingar. Lærarin fær tíma í niðurskurð pr. næming um vikuna í alisfrøði, og tímar í niðurskurði pr. næming um vikuna í støddfrøði. Tann samlaði niðurskurðurin er soleiðis x tímar + x ella tímar. Teir tímarnir lærarin undirvísur um vikuna telur soleiðis fyri + = undirvísingartímar. Út yvir ta føstu mánaðarlønina fær lærarin í hesum føri útgoldið yvirtíðarløn fyri = tímar um vikuna. Løn Ein lærari, ið er cand. mag., hevur eina brutto byrjunarløn kr. og eina brutto endaløn uppá kr. Í hesa løn er arbeiðsgevarans eftirlønargjald uppá % íroknað. Tað tekur ár hjá einum lærara at koma uppá endastigið. Meira enn helmingurin av lærarunum í fullum starvi eru komnir á endalønina/endastig, tvs lønarstig. Lat okkum tí hyggja serliga eftir hesum bólki. Nøkur hagtøl Við støði í lønarkoyringini fyri apríl mánað kann verða staðfest: Tab Miðal mánaðarlønir fyri lærarar við fullum tímatali ella meir. Miðal mánaðarløn Miðal mánaðarløn í lønarflokki Hægsta mánaðarløn yvirhøvur Lægsta mánaðarløn yvirhøvur Hægsta mánaðarløn í lønarfl. Lægsta mánaðarløn í lønarfl. Yvir alt Hoydalar Suðuroy Kamsdalur Kamsd./klaksvík Í løninum omanfyri er íroknað: føst løn, føst viðbóð, yvirtíð og arbeiðsgevarans eftirløn. Miðal tímar Niðanfyri er sett upp miðal undirvísingartímatalið og miðal yvirtímatalið í hoydølum og Suðuroy, fyri fulltíðar settar lærarar í lønarflokki. Støði er tikið í lønarkoyringini fyri januar Við støði í hesum er undirvísingartímalønin í miðal roknað út. Hoydalar Suðuroy Undirvísingartímar í miðal uttan yvirtíð , Yvirtímar í miðal , Undirvísing í miðal , Tímaløn í miðal Tímalønin omanfyri er grundað á miðalatímalønina sæð í mun til pultstímarnar í miðal, t.v.s teir tímar lærarnir undirvísa. Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara vrakaði semingsuppskotið Hóast Fíggjarmálastýrið við torføru støðu næminganna í huga, ið skulu til próvtøku í summar, boygdi seg í prinsippspurninginum um hægst loyvda næmingatal, so vrakaði Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara loksins semingsuppskotinum, ið lagt varð fram kl. í morgun. Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara hevur somuleiðis fráboðað, at limirnir fara í verkfall hósdagin mai Í Semingsuppskotinum, ið semingsmennirnir Suni Schwartz Jacobsen og Høgni Høgnesen løgdu fram, stóð í høvuðsheitum: Avtalan um næmingar heldur fram. Lønarkarmurin verður %. Ymiskar justeringar í sáttmálanum, sum partarnir høvdu samrátt seg til, áðrenn semingsmennirnir komu uppí. Høvuðskravið hjá Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara var næmingar. Fíggjarmálastýrið hevur hinvegin fasthildið, at tílíkt ikki er ein sáttmálaspurningur. Men tá tað í nátt sá út til, at eingin semja fekst, uttan at Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara fekk sítt høvuðskrav ígjøgnum, metti landsstýrismaðurin í fíggjarmálum, at eitt verkfall kann fáa álvarsligar avleiðingar fyri teir næmingar, ið skulu hava prógv í summar. Hann valdi tí at boyggja seg í hesum spurningi. Tað kom tí dátt við, tá Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara vrakaði uppskotið, hóast høvuðskravið varð gingið á møti og teir fingu somu lønarhækking, sum hini feløgini á almenna arbeiðsmarknaðinum. Landsstýrismaðurin vónar, at Yrkisfelag studentaskúla og HF-lærara fer at umhugsa, um tað er rætt, at seta næmingarnar í hesa sera álvarsligu støðu. Fíggjarmálastýrið, tann mai Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semingsuppskot Semingsuppskot í samband við sáttmálasamráðingarnar millum Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara og Fíggjarmálastýrið Tann mai er henda semja gjørd millum omnfyri nevndu samráðingarpartar: Partarnir eru samdir um, at uppskot til sáttmála frá apríl er endaligt við niðanfyri nevndu broytingum. Partarnir vátta við átekning á avrit av hesum at so er. Partarnir eru samdir um, at samlaða lønarramman fyri komandi tvey árini er % í mun til sáttmálan, sum fór úr gildi mars Lønarramman verður býtt við % pr. mars og % pr. mars Lønarramman verður nýtt til løn, eftirløn og serkrøv. Partarnir gera í samráð nýggjan lønarskala innanfyri lønarrammuna. Finna partarnir eina skipan, sum er útreiðsluneutral, verður tímabanki settur á stovn. Eydnast hetta ikki verður undirvísingarskyldan og yvirtíðin óbroytt. § stk. verður strikað. Grein í sáttmálauppskotinum um næmingatal verður strikað. Í § verður orðingin "í serligum føri kann, eftir felagsins góðkenning, próvtøka verða hildin leygardag, og tá altíð móti gjaldi, sum verður ásett sambært §§ YF faldað við ", broytt til "Verður próvtøka hildin leygardag, verða har umframt latin %." Protokollat nr. í uppískoyti D í omanfyrinevnda sáttmálauppskoti verður strikað. Eitt nýtt protokollat verður gjørt við hesi orðing: "Næmingatalið í einum studentaskúla- og HF-flokki eigur vanliga ikki at fara upp um Í undantaksføri kann tó verða farið upp um næmingar. Áðrenn myndugleikin tekur avgerð um hetta, skal málið verða sent Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara til ummælis." Partarnir fáa hvør sítt eintak av hesum uppskoti. Tórshavn, tann mai Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara Fíggjarmálastýrið Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Samráðingar við Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara Partarnir løgdu krøv til komandi sáttmála fram fyrst í januar Krøvini hjá Fíggjarmálastýrinum vóru í høvuðsheitum Skipað viðurskifti millum partarnar Einfaldari og betur skipaðan sáttmála Ársverk Harumframt vóru nøkur ynskir um minni broytingar Høvuðskrøvini hjá Yrkisfelag Studentaskúla- og HF-lærara (YF) vóru: Pening fyri at hava skrivstovu heima við hús Áseting um at í mesta lagi næmingar kunnu vera í hvørjum flokki Arbeiðsgevarin skal rinda lundirvísingaramboð hjá lærarum Lønarhækking á % Niðursetta arbeiðstíð til eldri lærarar og lærarar, sum hava verið leingi í starvi Rætt til farloyvi við løn Umskúling við løn Peningur skal verða settur av til hvønn einstakan lærara til útbúgving Størri niðurskurð fyri fakliga nevnd, starvfólkanevnd, trygdarumboð, flokslærara og fyri at rætta skrivligar uppgávur í ymiskum lærugreinum Álitisfólkaskipan Lærarin skal ikki kunna verða bundin til próvtøku í meira enn dagar í próvtøkutíðini Lærarin skal ikki vera próvtøkuvakt til skrivliga próvtøku í mai og juni. Fólk uttan ífrá skulu røkja hesa uppgávuna Próvtøkur mugu ikki liggja leygardag, utttan at felagið góðkennir tað í hvørjum einstøkum føri Aðrar smærri justeringar Eftir samráðingarfundir ásannaðu partarnir, at ikki bar til at koma á mál. YF vildi ikki sleppa kravinum um at fáa munandi størri lønarhækking, enn hini feløgini á almenna arbeiðsmarknaðinum hava fingið. YF helt fast við, at tað skal standa í sáttmálanum, at bara næmingar kunnu vera í hvørjum flokki. Fíggjarmálastýrið vísti á, at tílíkt er ikki ein sáttmálaspurningur, og hvørki í Føroyum ella í Danmark stendur í sáttmálunum, hvussu nógvir næmingar skulu vera í hvørjum flokki. Tað er ein spurningur um hvussu løgtingið avger, at peningurin á fíggjarlógini skal verða brúktur. Verður slíkt sett inn í sáttmálarnar, verður tað næsta kanska, at Búskapar- og løgfrøðingafelagið ella Starvsmannafelagið fer at seta fram krav um, hvussu nógv mál ein málsviðgerði í mesta lagi skal hava um dagin. Hetta ber ikki til, tí so verður valdið tikið frá løgtinginum og løgtingið kann ikki longur avgera prioriteringar í almenna sektorinum. YF avgjørdi at áleggja lærarunum at deponera ársmetini hjá næmingunum. Fíggjarmálastýrið vísti í tí sambandi á, at tað er tænastuliga skyldan hjá tí einstaka læraranum at geva ársmet, soleiðis sum leiðslan hevur fyrisett. Heldur lærarin ikki hesa skyldu, er tað álvarsligt brot á setanarviðurskifti hansara. Fíggjarmálastýrið tók tí fyrivarni fyri at seta endurgjaldskrav móti teimum lærarum, ið ikki lata inn ársmetini, og móti felagnum og nevndini. Samstundis vísti Fíggjarmálastýrið á hvussu óheppið tað er, at YF við hesum tiltaki ger støðuna ótrygga og spjaðir óneyðugan ótta millum næmingarnar og bað felagið enn einaferð umhugsa hetta ólógliga tiltak. Í sambandi við at lærarar á studentaskúlunum í Danmark settu líknandi tiltak í verk, heitti nevndin í systurfelagnum hjá YF í Danmark GL, inniliga á lærararnar um at lata vera við at seta tiltøk í verk, sum tóku næmingarnar sum gíðslar. Spell at YF ikki hevur somu støðu. mai samdust partarnir um at heita á Suna Schwartz Jacobsen og Høgna Høgnesen um at verða semingsmenn. mai var fyrsti fundur við teir, og varð álagt pørtunum ikki at siga nakað alment um semingsroyndirnar. Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Inngangur Hvør kemur undir avtaluna Hvønn skal endurrindast fyri Hvat skal endurrindast fyri Uppgerð av eftirlønaraldri Hvussu skal farast fram Hvat er grundarlagið fyri endurrindingar- uppgerðini Hvønn uppgerðin skal sendast til Hvussu leingi avtalan er galdandi LD-Vegleiðing Dato desember Ár-nr. - Til Aðalstýrini LD j. nr. / Síða Heiti Vegleiðing um endurgjald fyri eftirløn hjá tænastumonnum, sum eru fluttir frá danska statinum undir føroyska heimatýrið til at gera tænastu sum føroyskir tænastumenn Inngangur Føroya Landsstýri og danski staturin hava sambært undirskrivaðari avtalu, dagfest februar og ískoyti til hesa, dagfest mai gjørt semju um býtið av eftirlønarútreiðslum fyri tænastumenn hjá statinum, sum eru fluttir yvir til føroyska heimastýrið og settir sum landsins tænastumenn. Upp Hvør kemur undir avtaluna Henda avtalan er galdandi fyri tænastumenn og eftirlivandi hjúnafelagar og børn teirra, sum vóru settir á niðanfyri nevndu stovnum, tá ið teir vóru yvirtiknir: Postverk Føroya frá apríl Statshospitalið frá januar Statens Specialskole i Thorshavn frá august Særforsorgen på Færøerne Færøernes Seminarium Harumframt fevnir avtalan um útreiðslur til eftirløn v.m. til teir limir í Pensionsordningen af sum tann desember starvaðust á: Færøernes Specialskole På Fritids- og Aflastningshjemmet teir limir í Pensionskassen for Erhvervsskoler, sum tann desember starvaðust á: Thorshavns Handelsskole Thorshavns Tekniske Skole Klaksvig Tekniske Skole Teir limir í Efterlønskassen, sum tann desember starvaðust á: Adventisternes Ungdomsskole Og sum eftir desember vóru framhaldandi í starvi á stovninum við varðveitslu av teirra higartil galdandi eftirlønarrætti til tey fara frá við eftirløn. Ella fyri aðrar seinri yvirtiknar stovnar ella uppgávuumleggingar millum statin og heimastýrið (samanber § stk. ). Upp Hvønn skal endurrindast fyri Teir tænastumenn og starvsmenn ella teirra eftirsitandi, sum við yvirtøkuna vóru beinleiðis settir undir landsstýrinum sum landsins tænastumenn, og sum landið skal útgjalda eftirlønina til sambært § stk. í avtaluni. Upp Hvat skal endurrindast fyri Eftirlønaraldurin, sum viðkomandi hevði vunnið sær sum danskur tænastumaður, skal endurrindast fult út av danska statinum. Uppgjørt verður tvær ferðir um árið, hvønn januar og hvønn juli. Fyri uppsetta eftirløn tó ikki fyrr enn eftirlønin er fallin til útgjaldingar. Endurrindast skal fyri: Egineftirløn Hjúnafelagseftirløn Barnaeftirløn og barnaískoytiseftirløn Eftirsitiløn til hjúnafelaga og/ella børn eftir virknan tænastumann eins væl og eftirløning Útsett eftirløn Eftirløn til áramálssettan og eftirlønarískoyti Upp Uppgerð av eftirlønaraldri Uppgerðin verður í lutfallinum til vunnan eftirlønarrætt sum danskur tænastumaður og sum føroyskur tænastumaður. Samlaði eftirlønaraldurin verður tó ongantíð meir enn ár. Dømi: hevur tænastumaður vunnið sær ára eftirlønaraldur sum danskur tænastumaður av samanlagt eftirlønarárum, verður danski parturin / av útgoldnu eftirlønarupphæddini. Upp Hvussu skal farast fram Tá ið tænastumaður ella starvsmaður søkir um at verða loystur úr starvi, skal stovnurin/stýrið útvega hesar upplýsingar um viðkomandi: Navn á viðkomandi og p-tal Sett-/ur í starv Settur (yvirtikin) undir heimastýrinum Farloyvi uttan løn Dagur fyri loysan úr starvi ella deyðadagur Roknaður eftirlønaraldur Lutfalsliga býtið millum Føroyar og statin Møgulig barnaeftirløn: Navn, føðingardagur og p-tal. Upplýsingarnar skulu sendast til tað stýrið í Danmark, sum viðkomandi var settur undir, tá ið hann/hon var dansktsett. Samstundis skal avrit av hesum skjølum, saman við útrokningum, sendast ríkisrevisiónini og statens regnskabsdirektorat. Sama mannagongd verður at fylgja, tá ið tænastumaður/starvsmaður doyr ella tá eftirløningur doyr og eftirsitandi hevur rætt til eftirløn. Upp Hvat er grundarlagið fyri endurrindingaruppgerðini Grundarlagið fyri uppgerðini eru donsku eftirlønarupphæddirnar ásettar av Finansstyrelsen. Tí verður neyðugt hjá hvørjum aðalstýri/stovni sær at útvega hesar upphæddir frá Finansstyrelsen fyri alt tíðarskeiðið, sum endurrindast skal fyri. Upp Hvønn uppgerðin skal sendast til Tá ið allar hesar upplýsingar eru tøkar, skal uppgerðin sendast til Føroya Gjaldstovu, Traðagøta FO- Argir og skal hava Landsgrannskoðarans átekning. Føroya Gjaldstova sendir hana síðani víðari til avvarðandi ministeriið í Danmark. Upp Hvussu leingi avtalan er galdandi Avtalan er galdandi so leingi viðkomandi, eftirsitandi og børn hava rætt til eftirløn. Argir november Fíggjarmálastýrið Lønardeildin Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Inngangur Foreldra- fráverurætturin Mamman hevur rætt til Mannagongd í samband við fráverurættin Pápin hevur rætt til Mannagongd í samband við fráverurættin Lønarspurn- ingurin LD-Vegleiðing Dato desember Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Vegleiðing í samband við foreldrafráveru, føðing og ættleiðing Tann januar kemur í gildi Løgtingslóg nr. frá apríl um foreldrafráveru orsakað av barnsburði, føðing og ættleiðing. Inngangur Lógin tryggjar kvinnuni og pápanum rættin at vera burtur ár arbeiði í samband við barnsburð uttan at missa rættindi síni á arbeiðsmarknaðinum, og uttan at hetta er brot á arbeiðssáttmálan. Upp Foreldrafráverurætturin Foreldrafráverurætturin er vikur íalt aftaná føðing, og kann bert nýtast av øðrum av foreldrunum í senn. Upp Mamman hevur rætt til vanliga vikur áðrenn føðing vikur frá føðing, ella frá tí at barnið kemur heim. Tær seinastu vikurnar kunnu foreldrini býta sínamillum, sum teimum hóskar best. Upp Mannagongd í samband við fráverurættin Kvinnuligur løntakari skal innan vikur aftaná føðing boða arbeiðsgevaranum frá, hvussu hon ætlar at nýta fráverurætt sín, og nær hon byrjar at arbeiða aftur. Eisini skal hon boða frá, um hon ætlar at nýta tíðina samanhangandi ella í pørtum, og viðleggja eina ætlan hvussu hetta verður gjørt. Upp Pápin hevur rætt til upp til vikur eftir føðing, ella frá tí at barnið kemur heim ella sambært avtalu við arbeiðsgevaran innan fyri tær fyrstu vikurnar frá føðing. Upp Mannagongd í samband við fráverurættin Mannligur lønmótakari, sum nýtur rætt sín til vikur fráveru við føðing ella aftaná, at barnið er heimkomið, skal í seinasta lagi vikur frammanundan boða arbeiðsgevaranum frá, nær hann roknar við, hann er burtur frá arbeiði. Ætlar hann at nýta rætt sín til vikur fráveru, skal hann í seinasta lagi vikur eftir føðingina boða arbeiðsgevaranum frá nær og hvussu leingi hann verður burtur frá arbeiði. Upp Lønarspurningurin Lógin viðvíkir bara rættinum at vera burtur úr arbeiði og umrøður ikki spurningin um løn ella dagpening í hesum tíðarskeiði. Um løntakarin hevur rætt til løn í fráverutíðini velst um teir lønar- og setanarsáttmálar, partanir hava. Einasta lóggáva, sum nevnir løn er Ll. nr. frá um starvsmenn, sum seinast broytt við Ll. nr. frá sum sigur, at arbeiðsgevarin skal rinda hálva løn í mánaðar til kvinnu í samband við barnsburðarfarloyvi, § stk. Fær løntakarin ikki løn ella ikki fulla løn í farloyvistíðini, tryggjar dagpeningalóggávan hinvegin, at dagppeningur verður goldin. Fráverutíðarskeiðið ávirkar ikki aldursviðbøtur, eftirlønarrættindi o.o. rættindi, sum fylgja við starvinum. Fylgiskjal: Løgtingslóg nr. frá apríl um foreldrafráveru orsakað av barnsburði, føðing og ættleiðing Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Setanar- viðurskifti Løn Starvsaldur Lata inn lutir Frítíð Skeið o.a. Hvør er ikki í arbeiðssteðgi Arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi LD-Vegleiðing Dato oktober Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Vegleiðing um arbeiðssteðg, samsvarandi sáttmála Setanarviðurskifti Tá ið arbeiðssteðgur verður settur í verk, halda setanarviðurskiftini uppat, og starvsaldur verður ikki vunnin, meðan arbeiðssteðgurin er. Upp Løn Lønin hjá starvsfólki, sum er í arbeiðssteðgi, skal verða afturhildin fyri tíðina, arbeiðssteðgurin er. Hetta er eisini galdandi fyri starvsfólk, sum er sjúkrameldað, í barnsburðarfarloyvi, orlov við løn ella við niðursettari løn. Goldin verða heldur ikki frítíðarløn, frítíðarískoyti og eftirlønargjald. Tá ið arbeiðssteðgurin er av, hevur arbeiðsgevarin skyldu aftur at rinda løn o.a., við teirri treyt, at setanarviðurskiftini verða tikin uppaftur. Upp Starvsaldur Tá ið setanarviðurskiftini verða tikin uppaftur, heldur starvsfólkið vanliga fram við tí lønar- og starvsaldri, sum tað hevði fyri arbeiðssteðgin. Upp Lata inn lutir Starvsfólk, sum eru rakt av arbeiðssteðginum, hava ikki rætt at vera á arbeiðsstaðnum. Øll koma undir hetta, eisini álitisumboð. Arbeiðsgevarin kann krevja, at tey lata inn lutir, sum stovnurin eigur (t.d. lyklar og amboð). Upp Frítíð Frítíð verður ikki vunnin, meðan arbeiðssteðgur er. Starvsfólk kann ikki fara í frítíð, fríganga ella hava sáttmálafrídagar, eftir at farið er í arbeiðssteðg. Hetta er eisini galdandi, um avtala varð gjørd um frítíð, frígongu ella sáttmálafrídag, áðrenn farið var í arbeiðssteðg. Starvsfólk, sum var í frí ella frígekk, áðrenn farið varð í verkfall, skal tó halda avtalaðu frítíðina ella frígonguna. Upp Skeið o.a. Til ber ikki at fara á skeið, meðan arbeiðssteðgur er, veitir arbeiðsgevarin tænastufrí við fullari ella við niðursettari løn. Er starvsfólk farið á skeið, áðrenn arbeiðssteðgurin varð settur í verk, er meginreglan, at starvsfólkið gevst á skeiðnum, tá ið farið verður í arbeiðssteðg. Avtala kann tó verða gjørd við felagið um undantak. Upp Hvør er ikki í arbeiðssteðgi Arbeiðssteðgurin er bara fyri tey, sum eru limir í fakfelagnum. Tey, sum ikki eru limir, hava rætt og skyldu at vera í starvinum. Næmingar Næmingar, t.d. skrivstovunæmingar, eru ikki raktir av arbeiðssteðgi. Teir skulu í arbeiðssteðginum fáast við tílíkt arbeiði, sum teir eru í læru í. Verður neyðugt at senda teir til hús, skulu teir fáa vanliga løn. Starvsfólk, sum eru undantikin Meginreglan er, at arbeiðssteðgur rakar ikki stjórar og leiðarar. Í summum sáttmálum og høvuðsavtalum er betur allýst, hvar markið er. Annars kann verða gjørd serlig avtala um ávís størv. Stovnar eiga í góðari tíð at boða Fíggjarmálastýrinum/Lønardeildini frá, um neyðugt er at gera serliga avtalu við felagið um ávís størv. Tænastumenn Tænastumenn kunnu ikki fara í verkfall. Upp Arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi Starvsfólk, sum eru limir í øðrum feløgum, kunnu nokta at gera arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi. Harafturímóti kann verða álagt starvsfólkum, sum ikki eru limir í fakfelag, at gera annað arbeiði, eisini arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi. Fyri tænastumenn galda vanligu reglurnar í tænastumannarættinum, jf. §§ og í tænastumannalógini, t.e. teimum kann verða álagt at gera arbeiði, sum er javnsett ella hægri, í somu tænastugrein. Tænastumonnum kann tí verða álagt at gera arbeiði, sum er rakt av arbeiðssteðgi, kemur tað undir §§ og í tænastumannalógini. Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin oktober L.v. Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Endamál Alment um flokkingarfyrilit Serfrøðingar Deildarleiðarar Mannagongd Flokking Umsókn um at flokka ella umflokka. LD-Rundskriv Dato oktober Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Rundskriv um serfrøðingar og deildarleiðarar eftir BLF-sáttmálanum Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið avtalaðu í sáttmálasamráðingunum februar at serfrøðinga/ráðgevara størv kunnu verða skipað og deildarleiðarastørvini kunnu verða sett sum deildarleiðari I og deildarleiðari II. Ongar aðrar útgreiningar eru í sáttmálanum um deildarleiðarar og serfrøðingar/ráðgevar, men undir samráðingunum varð avtalað, at partarnir í felag skuldu gera leiðreglur fyri flokking. Fíggjarmálastýrið hevur tí eftir samráð við Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya ásett hesar reglur: Endamál Tá størv verða flokkað, verður dentur lagdur á, at tað er greitt samband millum løn og starvsinnihald, ábygd og plasering í bygnaðinum. Eisini skal verða tryggjað, at líknandi størv verða flokkað eins, óansæð á hvørjum stovni tey eru. Upp Alment um flokkingarfyrilit Tey fyrilit, ið vanliga verður hugt at, eru: Hvussu starvið er plaserað í bygnaðinum, her uppi í avgerðarheimildir Lønin hjá nærmasta undir og yvirmanni Vav og slag av arbeiðsleiðslu Krøv til førleika, her uppi í útbúgving og royndir hjá tí, sum situr í starvinum Upp Serfrøðingar Tvey sløg av serfrøðingastørvum verða skipað: Serfrøðingur og leiðandi serfrøðingur. Tá serfrøðingastørv verða skipað, eru nøkur formlig krøv um starvsaldur: Fyri at verða útnevndur til serfrøðing, verða kravdar minst ára starvsroyndir í relevantum starvi ella samsvarandi eftirútbúgving/dupultútbúgving. Fyr at verða útnevndur til leiðandi serfrøðing, verða kravdar minst ára starvsroyndir í relevantum starvi ella samsvarandi eftirútbúgving/dupultútbúgving. Umframt tey formligu krøvini, verður eisini kravt, at serfrøðingavitan er kravd fyri at røkja starvið og at persónurin hevur servitan á høgum fakligum stigi. Royndir vísa, at tað kann vera trupult at flokka serfrøðingastørv, m.a. tí at tey eru millum leiðara- og fulltrúastørv, og trupult er tí at siga, hvar markið gongur. Sum dømi um tættir, sum dentur verður lagdur á, tá ið serfrøðingastørv verða flokkað, kunnu verða nevnd: Servitan á høgum fakligum stigi Røkir serliga arbeiðsuppgávur á høgum førleikastigi Ofta tvørgangandi uppgávur, t.d. leiðari fyri verkætlanum ella ráðgeving tvørtur um aðalstýri Sjálvstøðuga fakliga leiðslu av einum ikki ótýðandi øki Leiðsluligar uppgávur, m.a. ráðgeva leiðsluni og gera menningaruppgávur og frágreiðingar fyri leiðsluna Ofta er beinleiðis starvsfólkaleiðsla bara ein smávegis partur av arbeiðinum. Upp Deildarleiðarar Viðurskifti, sum hava týdning, tá støða skal verða tikin til, um eitt starv er deildarleiðarastarv, eru: Innihaldið og ábyrgdarstigið í starvinum Ábygdarøkið Vavið og slagið av arbeiðsleiðslu Líknandi størv Upp Mannagongd Fíggjarmálastýrið flokkar serfrøðinga- og deildarleiðarastørvini í samráð við Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya. Er talan um hægru størvini, skal Løgmansskrivstovan eisini flokkað starvið. Hvørjum aðalstýri verður loyvt at seta ásett tal av deildarleiðarum og serfrøðingum. Í fægstu førunum verða serfrøðingastørv (mótsatt leiðandi serfrøðingastørvum og deildarleiðarastørvum) lýst sum slík. Oftast (serliga nú í fyrstuni) verður talan um at flyta starvsfólk fram í verandi størvum. Í sambandi við lýsingar kann vera, at lýst verður við, at lýkur umsøkjarin ávísar treytir, kann serfrøðingasetan koma uppá tal. Tó so, at er talan um starv, sum væntandi verður sett sum serfrøðingastarv, ella sum frammanundan er skipað sum slíkt, skal sjálvandi verða lýst greidliga við hesum, eins og við øllum øðrum setannartreytum. Viðvíkjandi deildarleiðarum er ætlanin at nýggja skipanin skal kunna fevna um flestøll millumleiðarastørv innan BLF-sáttmálan, soleiðis at deildarleiðari sum oftast lættliga kann verða flokkaður sum annaðhvørt størri ella minni deildarleiðari. Upp Flokking Víst verður til LD-Vegleiðing um flokkingar og umflokkingar. Upp Umsókn um at flokka ella umflokka. Umsókn um at flokka ella umflokka skal verða send aðalstýrinum, ið stovnurin hoyrir til. Heldur aðalstýrið grundarlag vera fyri umsóknini, sendir aðalstýrið umsóknina og eitt tilmæli til Lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum. Lønardeildin viðger síðani umsóknina og ásetur endaligu flokkingina í samráð við BLF. Miðað verður ímóti at fáa stovnarnar at senda aðalstýrunum umsóknirnar í seinasta lagi oktober soleiðis at málini kunnu vera avgreidd í oktober. Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin oktober L.v. Thomas Magnussen Upp Forsíða Sáttmálar Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Høvuðsavtala Nýggjur lønarstigi Nýggjar setanir Umsókn um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan Tvungin flyting Eftirløn Úrtíð og reiðuviðbót Serfrøðingar og deildarleiðarar Innplaseringar Annað Úr gildi LD-Rundskriv Dato oktober Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Rundskriv um sáttmálan við BLF Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið undirskrivaðu sáttmála um setanarviðurskifti, arbeiðstíð og løn februar Høvuðsavtala varð eisini gjørd. Samráðingar vóru seinri um endaligu lønarhækkingina, og vórðu tær lidnar juni Høvuðsavtala Í sambandi við at høvuðsavtala er gjørd, skal verða mint á, at verður høvuðsavtalan ella sáttmálin brotin, kann tað bera í sær, at álagt verður tí partinum, sum ger brotið, at gjalda hinum partinum eina samsýning. Dømir har stovnar kunnu bróta sáttmálan, eru tá ið starv verður skipað ella lýst leyst, tá ið setanarbræv verður skrivað og um ætlanin er at siga starvsfólk úr starvi. Tað er tí sera umráðandi at halda mannagongdir og tíðarásetingar í sáttmálanum. Upp Nýggjur lønarstigi Nýggjur lønarstigi er eisini gjørdur, men øll flyta ikki sjálvvirkandi yvir á hann. Gamli stigin verður framvegis galdandi, tó við teimum tillagingum, at mars fer føleikaviðbótin inn í grundlønina, og øll lønin, eisini reiðuviðbótin, gevur eftirløn. Upp Nýggjar setanir Í grundregluni verða setanir eftir mars gjørdar eftir nýggja lønar-stiganum. Ein BLF-ari við meira enn ára lønaraldur (pr. mars ), ið skiftir millum tveir stovnar hjá landinum, kann í nýggja starvinum halda áfram á gamla skalanum, um hann ynskir tað. Hetta er tó treytað av, at hann var løntur eftir gamla skalanum í tí starvi, hann fór úr. Upp Umsókn um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan Í kunnu allir BLF'arar søkja um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan. Umsóknirnar verða gingnar á møti, um leiðslan metir, at pláss er fyri hesum á játtanini. Eftir januar skulu allar umsóknir um at flyta stiga verða játtaðar. - Tó verða skifti einans framd pr. januar og juli, og skal BLF'ari søkja um hetta mánaðir frammanundan. BLF'ari, sum er fluttur yvir á nýggja lønarstigan, kann ikki verða fluttur aftur á gamla lønarstigan. Upp Tvungin flyting BLF'arar við lægri lønaraldri enn ár, sum ikki eru fluttir yvir á nýggja lønarstigan í skulu frá januar flyta yvir á nýggja lønarstigan, hóast teir ikki hava søkt. Á gamla lønarstiganum verða framvegis líka nógv stig, men hann verður tó broyttur soleiðis, at talan verður um nettoløn + eftirlønargjald, ið arbeiðs-gevarin rindar. Upp Eftirløn Fyri tey, sum halda fram á gamla lønarstiganum, verður eftirlønin broytt soleiðis: Hin mars gevur øll lønin eftirlønin. Løntakaraparturin av eftirlønargjaldinum verður %, meðan arbeiðsgevaraparturin verður %. Á nýggja lønarstiganum verður eftirlønin soleiðis: Hin mars gevur øll lønin eftirløn, løntakaraparturin av eftirlønargjaldinum verður %, meðan arbeiðsgevaraparturin verður % Hin januar verður arbeiðsgevaraparturin %. Hin januar verður arbeiðsgevaraparturin %. Upp Úrtíð og reiðuviðbót Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði er orðingin um "hóskandi samsýning eftir umsókn" strikað. Í staðin er henda orðing gjørd: "Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Tímalønin fyri útgoldnar úrtíðartímar er % av tímalønini." BLF'arar fáa framvegis reiðiviðbót. Reiðiviðbótin ber í sær, at samsýnt verður ikki fyri teir fyrstu áløgdu úrtíðartímarnar ein ársfjórðing. Drúgt álagt úrtíðararbeiði verður samsýnt, tá ið arbeitt er minst álagdar úrtíðartímar um ársfjórðingin. Samsýnt verður frá tíma. Tað verður ikki rindað eftirlønargjald av úrtíðarsamsýning. Upp Serfrøðingar og deildarleiðarar Serstøk greining og vegleiðing verður gjørd um hesar bólkar sbrt. avtalu millum BLF og Lønardeildina. Til greiningin og vegleiðingin eru gjørdar, mugu serfrøðingastørv og deildarleiðarar, ikki verða lýst ella sett, uttan so, tað í hvørjum einstøkum frammanundan er gjørd serstøk avtala millum BLF og Lønardeildina um flokking. Upp Innplaseringar Stigini eru til ára útbúgvingar (t.d. bacelorar). Hesar vóru ikki í gamla sáttmálanum. Stigini eru til ára útbúgvingar (t.d. Cand.Negot). BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á Stigi og hægri á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. Stigini eru til ára útbúgvingar (vanligar universitetsútbúgvingar). BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á - stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. Upp Annað Ivaspurningar um sáttmálan, skulu stovnar leggja fyri Fíggjarmálastýrið, Lønardeildina. Høvuðsavtalan, sáttmálin og lønartalvurnar liggja á heimasíðuni hjá Lønardeildini. Upp Úr gildi Rundskriv um sáttmálan við BLF, LD-Rundskriv nr. verður sett úr gildi. Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin oktober L.v. Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Øki Inngangur Stovns bygnaður Hugtøkini flokking, umflokking og starvslýsing Nýggj størv Munandi starvsbroyting Umsókn um flokking/ umflokking Fylgiskriv í sambandi við starvslýsingar LD-Vegleiðing Dato juli Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Vegleiðing um flokkingar og umflokkingar. Øki Henda vegleiðing er galdandi fyri allar stovnar hjá tí almenna og sjálvsognarstovnar, sum Fíggjarmálastýrið hevur málsræði til at áseta lønar- og starvsfólkaviðurskiftini fyri. Inngangur Lønardeildin í Fíggjarmálastýrinum hevur seinastu tíðina merkt eina munandi øking av umsóknum frá stovnum og fakfeløgum um at flokka/umflokka nýggj ella verandi størv. Av tí innkomna tilfarinum, sum skal liggja til grund fyri málsviðgerðini av tílíkum umsóknum, sæst, at tørvur er á eini neyvari lýsing av, hvørji formlig krøv eru neyðug til hesa málsviðgerð. Samstundis skal verða gjørt vart við, at sáttmálarnir innan tað almenna eru sokallaðir normallønarsáttmálar við einum lønarstiga, har fyrilit er tikið í fyribrigdinum starvsaldur, sum starvsfólk fáa, alt eftir, hvussu leingi viðkomandi hevur verið í starvi. Tað er sostatt ikki ætlanin, at ásetingarnar um umflokking/framflyting skulu nýtast til at veita lønarhækkingar oman á skalalønina. Endamálið við hesum rundskrivi er tískil at vísa á, hvørji krøv Lønardeildin í Fíggjarmálastýrinum vil hava lýst nágreiniliga fyri at kunna gera eina samanbering av størvum innan almennu umsitingina, tá talan er um flokkan/umflokkan av størvum. Stovnsbygnaður Fyri at kunna gera hesar starvssammetingar er neyðugt, at gjørdur verður ein stovnsbygnaður fyri hvønn einstakan stovn. Bygnaðurin skal m.a. greitt lýsa hvørjar uppgávur stovnurin hevur, hvussu ábyrgdar-/heimildarøkini eru býtt millum starvsfólkini og hvørji starvsfólkaheitini eru á stovninum, og hvussu hesi eru flokkað í løtuni. Bygnaðurin skal eisini vísa talið á virkisøkjum á stovninum t.v.s, hvussu nógv av niðanfyri nevndu størvum stovnurin hevur: Stjórar varastjórar deildarleiðarar skrivstovufulltrúar málsviðgerar skrivstovufólk lærlingar húsavørðar o.s.fr. Umframt at hesin bygnaður skal vera góðkendur av stjóranum á stovninum, so er neyðugt, at avvarðandi aðalstýri staðfestir henda stovnsbygnað at vera galdandi. Tá talan er um bygnaðarbroytingar, o.l. verður mint á at flestu sáttmálar hava ásetingar, um at starvsfólkið skal takast við uppá ráð. Eisini verður mælt til at álitisfólkið verður kunnað, tá ið tilfarið verður sent til avvarðandi aðalstýri. Hugtøkini flokking, umflokking og starvslýsing Flokking Hugtakið flokking verður nýtt í sambandi við lønarásetingina fyri nýggj størv (lønarflokkur og møgulig viðbót). Allar flokkingar skulu hava støði í bygnaðinum, sum gjørdur er fyri stovnin. Umflokking Hugtakið umflokking verður nýtt í sambandi við broyting av løn fyri verandi størv. Umflokkingar kunnu vera av einstøkum starvi ella ávísum virkisøkjum. Starvslýsing Fyri hvørt virkisøki skal vera ein starvslýsing. Hesi viðurskifti eiga at verða nágreiniliga lýst í starvslýsingini: hvørji førleikakrøv t.d. útbúgvingarliga verða sett til at kunna røkja starvið tær týdningarmestu arbeiðsuppgávurnar tann ábyrgd, sum knýtir seg til starvið, herundir ein lýsing av ábyrgd í mun til tann næsta fyrisetta og næsta undir flokking av næsta fyrisetta og næsta undir um talan er um leiðarastarv, so skal vera greitt frá, hvussu nógv starvsfólk viðkomandi hevur beinleiðis ábyrgd av Nýggj størv Tá ið starv verður skipað, verður tað vanliga sett aftaná, at tað hevur verið lýst alment. Treytin fyri nýggjum starvi er at: talan er um heilt nýggjar uppgávur ella víðkan av verandi uppgávum, sum innihaldsliga gera, at starvið fær heilt annað innihald enn upprunaliga, og/ella tí, at bygnaðarligar broytingar á stovninum føra við sær, at eitt nýtt starvsøki verður skipað. Munandi starvsbroyting Munandi starvsbroyting er at skilja sum, at starvsinnihaldið er grundleggjandi broytt samanborið við tær uppgávur, sum viðkomandi starv hevur havt. Tílíkar broytingar kunnu koma fyri í sambandi við: broyting í innanhýsis arbeiðsgongd munandi fyriskipanarligar broytingar á stovninum broyting av samskipanar- ella leiðsluuppgávum økt ábyrgd av teimum uppgávum, sum higartil hava hoyrt til arbeiðið víðariútbúgving krevst fyri framhaldandi at kunna røkja starvið Ein munandi starvsbroyting vil altíð vera knýtt at einum dagstevndum degi. Sum dømi kann nevnast, at um so er, at ein løgtingslóg viðførir eina innanhýsis broyting í arbeiðsgongdini á stovninum soleiðis, at álagt verður t.d. skrivara at røkja málsviðgerðarauppgávur, so er hetta at skilja sum munandi starvsbroyting. Um tað ikki kann ávísast, at starvsbroytingin er knýtt at einum dagstevndum degi, er talan um eina sokallaða glíðandi gongd, ið eigur at verða tikin upp í sambandi við sáttmálasamráðingar. Møgulig ivamál viðvíkjandi hesari vegleiðing eiga at vera løgd fyri Fíggjarmálastýrið. Umsókn um flokking/umflokking. Umsókn um flokking/umflokking skal verða send til aðalstýrið, ið stovnurin hoyrir til. Heldur aðalstýrið grundarlag vera fyri umsóknini, sendir aðalstýrið umsóknina og eitt tilmæli til Lønardeildina í Fíggjarmálastýrinum. Lønardeildin vil síðan viðgera umsóknina, og um neyðugt taka upp samband við avvarðandi fakfelag fyri at áseta endaligu flokkingina. Viðmerkjast skal, at ein flokking ella umflokking vanliga tekur mánaðir at avgreiða. L.v. Thomas Magnussen Upp Fylgiskriv í sambandi við starvslýsingar Niðanfyri nevndu upplýsingar skulu útgreinast og vera tøkar, áðrenn Lønardeildin kann gera sambæriligar starvssammetingar í sambandi við flokkingar/umflokkingar. Starvsheiti: Avgerðarmyndugleiki Hvørjar sjálvstøðugar avgerðarheimildir liggja til starvið Starvssamanseting Leiðsluuppgávur/málsviðgerðaruppgávur/starvsfólkauppgávur Starvsøkið Vavið á høvuðsstarvsuppgávuni Leiðsluuppgávur Á hvørjum leiðarastigi er starvið, og hvat fatar starvið um Útbúgving Hvør útbúgving krevst til starvið og hvussu long er útbúgvingartíðin Arbeiðsroyndir Neyðugar arbeiðsroyndir eftir lokna útbúgving fyri at kunna røkja starvið Starvsbroyting Um starvið er broytt innihaldsliga síðani tað upprunaliga var flokkað, so skal upplýsast:nær, hvussu og hví. Avgerðarmyndugleiki Avgerðir verða tiknar á øllum starvsstigum, tað er bert sereyðkennini fyri avgerðunum, sum eru ymisk. Í hesum førinum er talan um tær avgerðir, sum eru lagdar til starvið og ikki avgerðir, sum frammanundan eru ásettar í reglum, rundskrivum og leiðbeiningum ella eru staðfestar í verandi praksis, sum tað bert er neyðugt at sláa upp í atkomuligum handbókum fyri at kunnu finna fram til avgerðina. Her verður sostatt bert hugt eftir, hvussu sermerktu avgerðareyðkennini eru, sum hoyra til starvið. Um so er, at endaliga stovnsavgerðin verður tann sama sum avgerðin hjá málsviðgeranum, er talan um serkøna tilráðing, og er tá at sammeta við sjálvstøðuga avgerð. Starvssamanseting Her verður mett um í hvussu stóran mun leiðsluuppgávur og aðrar vanligar arbeiðsuppgávur eru tengdar at starvinum. Dentur verður her lagdur á, hvussu nógva tíð starvið krevur til uppgávur, ið ikki fevna um leiðslu, sum verður mett fyri seg sjálvan undir lýsingini av leiðsluuppgávunum. Starvsøkið Her verður mett um, hvussu umfatandi høvuðsarbeiðsuppgávurnar eru í mun til alt starvið, og um tað til hesar arbeiðsuppgávur eru lagdar sjálvstøðugar avgerðarheimildir, tí mett verður, at tann setti skal kunna hava serkunnleika og servitan á økinum. Leiðsluuppgávur Her verða lýstar tær arbeiðsuppgávur bert fyri tey størv á stovninum sum beinleiðis hava við sjálva arbeiðsleiðsluna at gera, og sum eru undir ella ájavnt við viðkomandi leiðara. Harumframt skulu her bert lýsast tey størv, sum leiðslan hevur beinleiðis leiðsluábyrgd av. Hesar upplýsingar verða síðani nýttar í viðgerðini og eru grundarlagið fyri flokkingini/umflokkingini. Útbúgving Hvør útbúgving krevst fyri at kunna røkja starvið. Arbeiðsroyndir Hvørjar verkligar royndir (førleiki) eru neyðugar fyri at kunna røkja starvið. Saman við útbúgvingini eru verkligu royndirnar tann samlaði kunnleikin, sum er neyðugur fyri at kunna røkja starvið. Starvsbroyting Starvsbroyting skal kunna vera knýtt at einum dagstevndum degi. Fyri at kunna lýsa hetta nærri er neyðugt at fáa upplýst nær, hvussu og hví starvsinnihaldið er broytt. Um tað ikki kann ávísast, at starvsbroytingin er knýtt at einum dagstevndum degi, er talan um eina sokallaða glíðandi gongd, sum er ein natúrlig fylgja av starvsmenningini. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Høvuðsavtala Nýggjur lønarstigi Nýggjar setanir Umsókn um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan Tvungin flyting Eftirløn Úrtíð og reiðuviðbót Serfrøðingar og deildarleiðarar Innplaseringar AnnaðUpp LD-Rundskriv Dato juni Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Rundskriv um sáttmálan við BLF Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya og Fíggjarmálastýrið undirskrivaðu sáttmála um setanarviðurskifti, arbeiðstíð og løn februar Eisini er gjørd ein høvuðsavtala. Høvuðsavtala Í sambandi við at høvuðsavtala er gjørd, skal verða mint á, at verður høvuðsavtalan ella sáttmálin brotin, kann tað bera í sær, at álagt verður tí partinum, sum ger brotið, at gjalda hinum partinum eina samsýning. Dømir har stovnar kunnu bróta sáttmálan, eru tá ið starv verður skipað ella lýst leyst, tá ið setanarbræv verður skrivað og um ætlanin er at siga starvsfólk úr starvi. Tað er tí sera umráðandi at halda mannagongdir og tíðarásetingar í sáttmálanum. Upp Nýggjur lønarstigi Nýggjur lønarstigi er eisini gjørdur, men øll flyta ikki sjálvvirkandi yvir á hann. Gamli stigin verður framvegis galdandi, tó við teimum tillagingum, at januar fer føleikaviðbótin inn í grundlønina, og øll lønin, eisini reiðuviðbótin, gevur eftirløn. Upp Nýggjar setanir Í grundregluni verða setanir eftir mars gjørdar eftir nýggja lønar-stiganum. Ein BLF-ari við meira enn ára lønaraldur (pr. mars ), ið skiftir millum tveir stovnar hjá landinum, kann í nýggja starvinum halda áfram á gamla skalanum, um hann ynskir tað. Hetta er tó treytað av, at hann var løntur eftir gamla skalanum í tí starvi, hann fór úr. Upp Umsókn um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan Í kunnu allir BLF'arar søkja um at flyta av gamla lønarstiganum á nýggja lønarstigan. Umsóknirnar verða gingnar á møti, um leiðslan metir, at pláss er fyri hesum á játtanini Eftir januar skulu allar umsóknir um at flyta stiga verða játtaðar. - Tó verða skifti einans framd pr. januar og juli, og skal BLF'ari søkja um hetta mánaðir frammanundan. BLF'ari, sum er fluttur yvir á nýggja lønarstigan, kann ikki verða fluttur aftur á gamla lønarstigan. Upp Tvungin flyting BLF'arar við lægri lønaraldri enn ár, sum ikki eru fluttir yvir á nýggja lønarstigan í skulu frá januar flyta yvir á nýggja lønarstigan, hóast teir ikki hava søkt. Á gamla lønarstiganum verða framvegis líka nógv stig, men hann verður tó broyttur soleiðis, at talan verður um nettoløn + eftirlønargjald, ið arbeiðs-gevarin rindar. Upp Eftirløn Fyri tey, sum halda fram á gamla lønarstiganum, verður eftirlønin broytt soleiðis: Hin januar gevur øll lønin eftirlønin. Løntakaraparturin av eftirlønargjaldinum verður %, meðan arbeiðsgevaraparturin verður %. Á nýggja lønarstiganum verður eftirlønin soleiðis: Hin januar gevur øll lønin eftirløn, løntakaraparturin av eftirlønargjaldinum verður %, meðan arbeiðsgevaraparturin verður % Hin januar verður arbeiðsgevaraparturin %. Hin januar verður arbeiðsgevaraparturin %. Upp Úrtíð og reiðuviðbót Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði er orðingin um "hóskandi samsýning eftir umsókn" strikað. Í staðin er henda orðing gjørd: "Fyri drúgt álagt úrtíðararbeiði galda hesar reglur: Úrtíðararbeiðið kann bara vera eftir vanliga arbeiðstíð. Samsýning fyri drúgt úrtíðararbeiði verður einans veitt, um úrtíðararbeiðið er álagt og tímanýtslan er undir eftirliti. Drúgt úrtíðararbeiðið skal verða gjørt upp einaferð um mánaðin, ella eftir avtalu, t.d. pr. ársfjórðing ella tá ið ein áløgd uppgáva er liðug. Drúgt úrtíðararbeiðið skal sum meginregla verða frígingið. Eru tímarnir ikki frígingnir, tá ið næsti ársfjórðingurin er av, skulu teir verða útgoldnir. Í serligum førum, tá ið báðir partar eru samdir um tað, kunnu tímarnir verða fluttir, men tó ongantíð meiri enn mánaðir. Drúgt úrtíðararbeiði skal verða frígingið til Tímalønin fyri útgoldnar úrtíðartímar er % av tímalønini." BLF'arar fáa framvegis reiðiviðbót. Reiðiviðbótin ber í sær, at samsýnt verður ikki fyri teir fyrstu áløgdu úrtíðartímarnar ein ársfjórðing. Drúgt álagt úrtíðararbeiði verður samsýnt, tá ið arbeitt er minst álagdar úrtíðartímar um ársfjórðingin. Samsýnt verður frá tíma. Tað verður ikki rindað eftirlønargjald av úrtíðarsamsýning. Upp Serfrøðingar og deildarleiðarar Serstøk greining og vegleiðing verður gjørd um hesar bólkar sbrt. avtalu millum BLF og Lønardeildina. Til greiningin og vegleiðingin eru gjørdar, mugu serfrøðingastørv og deildarleiðarar, ikki verða lýst ella sett, uttan so, tað í hvørjum einstøkum frammanundan er gjørd serstøk avtala millum BLF og Lønardeildina um flokking. Upp Innplaseringar Stigini eru til ára útbúgvingar (t.d. bacelorar). Hesar vóru ikki í gamla sáttmálanum. Stigini eru til ára útbúgvingar (t.d. Cand.Negot). BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á Stigi og hægri á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. Stigini eru til ára útbúgvingar (vanligar universitetsútbúgvingar). BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. BLF'arar á - stigi á gamla lønarstiganum fyri ára útb. flyta á stig á nýggja stiganum. Upp Annað Ivaspurningar um sáttmálan, skulu stovnar leggja fyri Fíggjarmálastýrið, Lønardeildina. Fíggjarmálastýrið, lønardeildin juni L.v. Thomas Magnussen Fylgiskjal: Sáttmáli millum Sáttmáli millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir LD-Rundskriv Dato juni Ár-nr - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Rundskriv um høvuðsavtalu við BLF Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya hava februar gjørt høvuðsavtalu. Stovnarnir eiga serliga at leggja til merkis, at um ein stovnur ger sáttmála-brot ella brot á høvuðsavtaluna, kann verða álagt stovninum at rinda eina samsýning. Í tí sambandi verður víst til §§ og um seming og gerðarrætt. Er ósemja á einum stovni um lønar- og setanarspurningar, er tí sera um-ráðandi at halda mannagongd og tíðarfreistir í § Ivaspurningar um høvuðsavtaluna skulu stovnar leggja fyri Fíggjarmálastýrið, Lønardeildina. Fíggjarmálastýrið, Lønardeildin juni L.v. Thomas Magnussen Fylgiskjal: Høvuðsavtala millum Fíggjarmálastýrið og Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir LD-Rundskriv Dagur desember Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti: Løn hjá lærarum, sum eru farnir frá við eftirløn og sum fara aftur í starv í undirvísingarverkinum. § Eftirløntur lærari skal, alt tað ber til, ikki verða settur aftur í starv í undirvísingarverkinum. Hann skal bara verða settur, ber ikki til at seta annan skikkaðan umsøkjara í starvið. § Verður eftirløntur lærari settur í fast starv, skal eftirlønin verða steðgað. § Undirvísir eftirløntur lærari, sum tó ikki er settur í fast starv, fær hann tímaløn á endaløn hjá lærarum. Hann kann arbeiða soleiðis í undirvísingartímar í fólkaskúlanum alt skúlaárið. Stk. Arbeiðir eftirløntur lærari í meiri enn tímar, fær hann munarløn eftir tíman. Stk. Arbeiðir hann í øðrum skúla, har skylduga undirvísingartalið ikki er tað sama sum í fólkaskúlanum, verða teir undirvísingartímarnir broyttir lutfalsliga. § Er tað, tí skúlin hevur serliga brúk fyri tí, neyðugt at seta eftirløntan lærara í starv, kann landsstýrismaðurin í fíggjarmálum, eftir tilmæli frá landsstýrismanninum í undirvísingarmálum, gera undantak frá hesum reglum. § Hetta rundskriv kemur í gildi januar Lønardeildin, desember Karsten Hansen / Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Hvønn er rundskrivið galdandi fyri Inngjald Endurgjald Uppgerð Gildiskoma LD-Rundskriv Dagur desember Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti Rundskriv um barnsburðargrunn og barnsburðarendurgjald Hvønn er rundskrivið galdandi fyri § Hetta rundskriv geldur fyri allar stovnar, sum eru á fíggjarløgtingslógini við rakstrarjáttan, løgujáttan, landsfyritøkur og almennar grunnar, umframt teir stovnar, ið eru bundnir av teimum sáttmálum, ið gjørdir eru millum Fíggjarmálastýrið og yrkisfeløgini. Upp Inngjald § Teir stovnar og tey sum koma undir skipanina og sum ikki eru tikin við á játtanarlógini, skulu flyta % av útgoldnum lønum til fastlønt inn á játtanina til barnsburðargrunnin. Stovnurin skal siga Gjaldstovuni upphæddina í januar mánaði árið eftir. Gjaldstovan sendir síðani rokning fyri gjaldið. Upp Endurgjald § Stovnurin hevur rætt til at fáa endurgoldið løn, frítíðarløn, arbeiðsgevaragjaldið til ALS, gjald til Samhaldsfasta og trygdargrunnin fyri avloysaran. Stk. Stovnurin fær tó í mesta lagi endurgoldið tað, sum tann, sum er í farloyvi, fær goldið í løn. Stk. Upphæddin, stovnurin fær endurgoldna, verður bókað sambært kontoskipan landsins. Upp Uppgerð § Stovnurin rindar í fyrsta lagi løn til hana, sum er í barnsburðarfarloyvi og til avloysaran eftir vanligum reglum. § Gjørt verður upp, tá ið farloyvið er av. Stovnurin sendir gjaldstovuni uppgerð, sum so flytur stovninum upphæddina. Stk. Tá ið søkt verður um endurgjald, skal oyðublað frá Gjaldstovuni verða brúkt. Verður oyðublaðið ikki brúkt, ella er tað skeivt útfylt, kann Gjaldstovan vísa umsóknini aftur. Stk. Fer barnsburðarfarloyvi um eitt ársskifti, skal stovnurin gera hvørt árið upp sær, t.e. at øll barnsburðarfarloyvi verða gjørd upp í desember mánaði. Upp Gildiskoma § Hetta rundskriv kemur í gildi januar Samstundis fer úr gildi reglugerð fyri barnsburðarendurgjald frá mars Lønardeildin, desember Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir LD-Rundskriv Dato oktober Ár-nr. - Til: Stovnar hjá landinum LD j. nr. / Síða Heiti: Um frí arbeiðsklæði og persónliga verndarútgerð § Hetta rundskriv geldur fyri allar stovnar, grunnar o.o. har Fíggjarmálastýrið hevur málræði at áseta lønar- og setanarviðurskifti § Rundskrivið fevnir um arbeiðsklæði og persónliga verndarútgerð, sum stovnurin áleggur sínum starvsfólki at nýta. § Stovnurin kann lata frí arbeiðsklæði og persónliga verndarútgerð, um tað er avtalað í sáttmála við fakfelag, er kravt í lóggávu ella av rakstrarligum ávum, tí tað er neyðugt at starvsfólkið ber eyðkennisbúna, so viðskiftafólk sær, hvør er starvsfólk, (t.d. bil- og bussførarar, eftirlits- og vaktarfólk, og avgreiðslufólk). § Arbeiðsklæði og persónlig verndarútgerð mugu bara nýtast í arbeiðinum, og eru ogn hjá stovninum. Tá tey ikki verða nýtt meira, annaðhvørt tí tey eru slitin, ella tí starvsfólkið fer úr tænastu, skulu tey latast stovninum aftur. § Teir stovnar, ið lata frí arbeiðsklæði ella persónliga verndarútgerð, skulu gera eina innanhýsis reglugerð, sum skal hava ásetingar um hvørjair starvsbólkar hon fevnir um, hvat slag av klæðum ella verndarútgerð verða latin, hvussu ofta klæðini ella verndarútgerðin verða skift út, og hvør umsitur skipanina. Stk. Reglugerðin skal góðkennast av tí aðalstýri, sum stovnurin hoyrir undir. Lønardeildin, oktober Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Hvønn er rundskrivið galdandi fyri Ferðaloyvi Ferða- og dagpeningur Útreiðslukarmur Trygging Ferðaforskot Ferðauppgerð Bóking o.a. Gildiskoma LD-Rundskriv Dagur juli Ár-nr. - Til Stovnar hjá landinum LD j. nr. Síða Heiti Rundskriv um tænastuferðir uttanlands, og hvussu ferðaforskot verður rindað og umsitið Hvønn er rundskrivið galdandi fyri § Hetta rundskriv geldur fyri allar stovnar, sum eru á fíggjarløgtingslógini við rakstrarjáttan, løgujáttan, landsfyritøkur og almennar grunnar. Upp Ferðaloyvi § Stovnsfyrisitingin skal geva loyvi til tænastuferðir uttanlands (ferðaloyvi). Upp Ferða- og dagpeningur § Einstøku stovnarnir umsita sjálvir ferða- og dagpening og hava ábyrgd av, at uppgjørt verður eftir teimum reglum, ið galda. "Vegleiðing til ferðauppgerð fyri tænastuferðir uttanlands" er í yvirlitinum yvir lønartalvur, sum lønardeildin sendir út. Stk. Ferðaloyvi skal ikki verða givið, hevur starvsfólkið ikki avroknað gamlar ferðir, sí tó freistina í § Upp Útreiðslukarmur § Innan fyri útreiðslukarmin til at keypa vørur og tænastur, verður ásettur karmur til tænastuferðir uttanlands. Aðalstýrið skal áseta karmin seinast í januar. Stk. Føroya Gjaldstova boðar aðalstýrunum frá, hvussu ferðakarmurin skal verða fráboðaður Føroya Gjaldstovu. Aðalstýrini boða stovnsfyrisitingini, sum karmur verður ásettur fyri, og Føroya Gjaldstovu frá, hvussu stórur karmurin til tænastuferðir uttanlands er í einstaka fíggjarárinum. Er karmur ikki ásettur fyri stovn ella aðalstýri, er ikki loyvt at fara tænastuferð. Karmur verður ikki ásettur fyri landsfyritøkur og almennar grunnar. Upp Trygging § Stovnsfyrisitingin hevur sjálv ábyrgd av at tryggja starvsfólk síni, meðan tey eru á tænastuferð uttanlands, sí "Vegleiðing til ferðauppgerð fyri tænastuferðir uttanlands" í yvirlitinum yvir lønartalvur. Tá ið váttað verður á oyðiblaðnum "Ferðaloyvi og ávísing av ferðaforskoti", at ferðaloyvi er givið, skal stovnsfyrisitingin eisini samstundis vátta, at trygging er teknað. Upp Ferðaforskot § Stovnarnir umsita sjálvir ferðaforskotið. Stk. Roynt eigur at vera at rokna forskotið, so upphæddin verður so neyv veruliga kostnaðinum á endaligu ferðauppgerðini, sum til ber. Í flestum førum er ferðin ætlað væl frammanundan, og skal tí verða biðið um forskot í góðari tíð. Ferðaforskot eigur at verða umbiðið í minsta lagi átta arbeiðsdagar, áðrenn farið verður avstað, soleiðis at peningurin kann verða fluttur á konto hjá tí, sum ger ferðina. Ber ikki til at ætla um útgaldið fyri hesa freist, kann útgjaldið verða avgreitt um kassan hjá Toll- og Skattstovu Føroya. "Vegleiðing til ferðauppgerð fyri tænastuferðir uttanlands" skal verða nýtt at meta eftir, hvussu stórt forskotið eigur at vera. Stk. Forskotið verður, til endalig uppgerð og avrokning eru gjørdar, skrásett sum áogn undir stovnsnummarinum hjá hesum stovni/deild. T.e. at ikki avroknað forskot koma við í mánaðarroknskapin hjá stovnunum á standardroknskaparkonto Saldoin á kontoini verður tó ikki roknað uppí nettoupphæddina á játtanarroknskapinum. Upp Ferðauppgerð § Uttanlandsferðing skal verða gjørd upp sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins. Víst verður til "Vegleiðing til ferðauppgerð fyri tænastuferðir uttanlands". Stk. Uppgerðaroyðublaðið "Ferðauppgerð (fyri tænastuferðir uttanlands)" skal verða nýtt til uppgerðina. Stk. Áðrenn uppgerðin verður flýggjað til bókingar, hevur stovnsfyrisitingin ábyrgdina av, at uppgerðin verður eftirroknað, og kannað eigur at verða, um undirskjøl eru í lagi. Stk. Avroknað skal verða innan vikur eftir heimkomu. Upp Bóking o.a. § Gjaldstovan ásetur mannagongdirnar í sambandi við at ávísa, bóka og tílík viðurskifti. Stk. Útreiðslur fyri tænastuferðir uttanlands hjá alment settum skulu verða bókaðar á standardroknskaparkonto (Sí kontoskipan landsins, hvørjar útreiðslur hetta fatar um.) Stk. Verður ferðing uttanlands goldin av løgujáttan, skal hon fyrst verða bókað á standardroknskaparkonto x. Hesar útreiðslur verða so umbókaðar við at skriva til ognar standardroknskaparkonto og skriva til skuldar standardkonto ella Gjaldstovan ger hesa tøkniligu umbóking. Upp Gildiskoma § Hetta rundskriv kemur í gildi juli Samstundis fer úr gildi rundskriv frá mai um tænastuferðir uttanlands og hvussu ferðaforskot verður rindað og umsitið. Lønardeildin, juli Thomas Magnussen Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Vegleiðing til ferðauppgerð fyri tænastuferðir uttanlands. (Seinast broytt august ) Fyri tænastuferð til Danmarkar er dagpeningurin kr. um dagin og kr. á heimferðardegi. Harumframt verður goldið fyri innivist á hotelli eftir rokning, tó í mesta lagi kr. fyri hvørja nátt. Skjalprógvar starvsfólk ikki útreiðslur til hotell, fær tað náttarviðbót kr. fyri hvørja nátt. Fyri tænastuferðir aðrastaðni enn í danska ríkinum, verða hesar upphæddir nýttar. Dagpeningur danskar kr. Hotell-lokalt gjaldoyra Dagpeningur danskar kr. Hotell-lokalt gjaldoyra Belgia BEF Kanada CAD +tax Bretland GBP Luxembourg LUF Eysturríki ATS Noreg NOK Finnland FIM Portugal PTE Frakland FRF Spania ESP Grikkaland GRD Sveis CHF Háland NLG Svøríki SEK Írland IEP Týskland DEM Ísland DKR USA (New York) USD +tax Italia ITL USA (annars) USD +tax Upp Fyri innivist á hotelli verður goldið eftir rokning, tó í mesta lagi hotell-upphæddin, sum stendur omanfyri. Eru útreiðslur fyri hotell ikki skjalprógvaðar, er náttarviðbótin / av hotell-upphæddini. Verður farið í onnur lond, enn tey, sum standa omanfyri, verda upphæddirnar hjá Uttanríkisráðnum nýttar, hesar fáast frá lønardeildini í Fíggjarmálastýrinum. Av dagpeningi skal kostarhald verða rindað. Útreiðslur av ferðapeningi við skipi, flogfari, bussi o.t. verða endurgoldnar eftir rokning. Altíð tá ið tað ber til, skal almenna ferðasambandið verða nýtt. Útreiðslur fyri telefon verða endurgoldnar, eru telefonsamrøðurnar tænastuligar. Eru skjøl ikki løgd við, verður ikki endurgoldið. Verður farið á skeiði ella tílíkt, har matur er roknaður upp í skeiðgjaldið (ella innbjóðing), verður bara goldin 1/4 av dagpeninginum. Eru ikki allar máltíðirnar roknaðar upp í skeiðgjaldið, verður drigið frá dagpeninginum soleiðis: Fyri morgunmat %, fyri døgurða % og fyri nátturða %. Er gisting roknað upp í skeiðgjaldið, verður ikki goldin náttarviðbót ella endurgjald fyri hotell. Full viðbót verður veitt upp í dagar. Fyri longri tíð verður gjørd avtala um viðbót í hvørjum einstøkum føri. Upp Í teiginum til viðmerkingar á uppgerðini skal verða greitt frá: hvørjar dagar fundir verða hildnir nær skeiðið byrjar, og nær tað endar ella á annan hátt greiða frá døgunum, ið ferðin varar. Upp Trygging: Stovnsleiðslan skal sjálv tryggja starvsfólk síni. Hon skal venda sær til Tryggingarfelagið Føroyar, Marknaðardeildina, Kjartan Dalsgaard ella Selindu í Heiðunum. Tá ið váttað verður á oyðiblaðnum "Ferðaloyvi og ávísing av ferðaforskoti" at ferðaloyvi er givið, skal stovnsleiðslan eisini vátta, at trygging er teknað. Tryggingin, sum skal verða teknað, er Europæiske Erhvervs-Rejseforsikring. Tryggingin fatar um: Viðføri kr. sjúku og heimferð kr. ólukku við deyða kr. ólukku við fullum avlamni kr. Upp Frídagar í sambandi við tænastuferð. Tað kemur ofta fyri, at starvsfólk, sum fara tænastuferð, halda frídagar í sambandi við ferðina. Til ber at vera tryggjaður hjá Europæiske Rejseforsikring hesar frídagar. Tryggingarskjalið kann verða broytt til eisini at fata um frítíðarferðir. Tað skal verða fráboðað Tryggingarfelagnum Føroyar, sum so sendir nýtt tryggingarskjal við hesi átekning. Frítíðardagarnir skulu verða skrivaðir á ferðauppgerðina. Starvsfólkið rindar sjálvt hesa trygging og útreiðslan fyri hana skal verða trekt frá soleiðis fyri hvønn dagin: Norðurlond kr. Evropa kr. og uttanfyri Evropa kr. Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið Ferðing innanoyggja Ferðing uttanlands. Felags reglur Sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins eru hesar reglur um dagpening galdandi. Ferðing innanoyggja § Starvs- ella tænastumaður, sum fer tænastuferð, sum varar longri enn tímar og er longri burtur enn km. frá tænastustaðnum, fær dag- og tímapening, harundir náttarviðbót. Vanliga verður ikki latin dag- og tímapeningur innanfyri somu kommunu. Stk. Tænastustaðurin er, um ikki annað er fyrisett, arbeiðsstaðurin, ið er ávíst tænastumanninum (skrivstova, tollbúð, útskiftingarbygd o.t.), soleiðis at km markið verður roknað haðani. Stk. Dagpeningur verður roknaður fyri hvørt samdøgur, sum tænastumaðurin er burturstaddur. Er tænastuferðin styttri enn tímar, verður tímapeningur roknaður fyri hvønn ásettan tíma. Er hon longri, verður dagpeningur latin. Stk. Náttarviðbót verður veitt fyri at hava ligið nátt burtur frá tænastustaði, hevur yvirvaldið ikki ávíst honum innivist. Náttin verður roknað til tímar. Stk. Full viðbót verður veitt upp í dagar. Fyri longri tíð verður viðbótin sett niður. Stk. Rindar landskassin tænastumanni úti kost og innivist eftir nærri fyrisettum treytum, fær hann ikki dag- og tímapening. § Eftir frammanfyri tilskilaðu reglum verður dag- og tímapeningur fyrisettur soleiðis: Tímapeningur .kr. , Fullur dagpeningur kr. , Hartil verður veitt náttarviðbót eftir rokning, tó í mesta lagi .kr. , Náttarviðbót, ikki skjalprógvað .kr. , Lækkaður dagpeningur, heruppií náttarviðbót kr. , Av hesum náttarviðbót kr. , Upp Ferðing uttanlands. § Stovnsleiðslan skal geva loyvi til tænastuferðir uttanlands (ferðaloyvi). § Fyri tænastuferðir til Danmarkar er dagpeningurin kr. um dagin, á heimferðardegi kr. Harumframt verður goldið fyri innivist á hotelli eftir rokning, tó í mesta lagi kr. fyri hvørja nátt. Um tænastumaður ikki skjalprógvar útreiðslur til hotell, fær hann náttarviðbót kr. fyri hvørja nátt. Stk. Fyri tænastuferðir uttanfyri ríkið verða reglurnar hjá uttanríkisráðnum nýttar. Stk. Full viðbót verður veitt upp til dagar. Fyri longri tíð skal verða gjørd avtala um viðbót í hvørjum einstøkum føri. Stk. Reglan í § stk. er eisini galdandi fyri ferðing uttanlands. Upp Felags reglur § Av dag- og tímapeningi skal tænastumaður rinda kostarhald og innivist. Útreiðslur av ferðapeningi við skipi, flogfari, bussi o.t. verða endurgoldnar eftir rokning. Tænastumaður hevur skyldu til, í tann mun tað er gjørligt, at nýta almenna ferðasambandið. Stk. Útreiðslur fyri telefon verða endurgoldnar, um telefonsamrøðurnar eru tænastuligar. § Er tænastumaður, sum hevur rætt til dagpening, á skeiði ella líknandi, har matur er roknaður í skeiðgjaldið (ella innbjóðing), hevur hann bara rætt til / av dagpeninginum. Eru ikki allar máltíðir roknaðar við í gjaldinum, verður drigið frá dagpeninginum soleiðis: fyri morgunmat %, fyri døgveðra % og fyri nátturða %. Verður gist á hotellið í Danmark, og morgunmaturin er við í hotellprísinum, verða ikki % drigin frá í dagpeninginum fyri morgunmat. Er gisting roknað við í gjaldið fyri skeiðið, hevur tænastumaðurin ikki rætt til náttarviðbót ella endurgjald fyri hotell. § Henda regla kemur í gildi frá tí degi, hon er staðfest. Samstundis fer avtalan um dagpening frá mars úr gildi. Fíggjarmálastýrið, juni Tænastumannafelag Landsins Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Semja millum Tænastumannafelag Landsins og Fíggjarmálastýrið um ferðing Ferðing innanoyggja Ferðing uttanlands. Felags reglur Sambært avtalu millum Fíggjarmálastýrið og Tænastumannafelag Landsins eru hesar reglur um dagpening galdandi. Ferðing innanoyggja § Starvs- ella tænastumaður, sum fer tænastuferð, sum varir longri enn tímar og er longri burtur enn km. frá tænastustaðnum, fær dag- og tímapening, harundir náttarviðbót. Vanliga verður ikki latin dag- og tímapeningur innanfyri somu kommunu. Stk. Tænastustaðurin er, um ikki annað er fyrisett, arbeiðsstaðurin, ið er ávíst tænastumanninum (skrivstova, tollbúð, útskiftingarbygd o.t.), soleiðis at km markið verður roknað haðani. Stk. Dagpeningur verður roknaður fyri hvørt samdøgur, sum tænastumaðurin er burturstaddur. Er tænastuferðin styttri enn tímar, verður tímapeningur roknaður fyri hvønn ásettan tíma. Er hon longri, verður dagpeningur latin. Stk. Náttarviðbót verður veitt fyri at hava ligið nátt burtur frá tænastustaði, hevur yvirvaldið ikki ávíst honum innivist. Náttin verður roknað til tímar. Stk. Full viðbót verður veitt upp í dagar. Fyri longri tíð verður viðbótin sett niður. Stk. Rindar landskassin tænastumanni úti kost og innivist eftir nærri fyrisettum treytum, fær hann ikki dag- og tímapening. § Eftir frammanfyri tilskilaðu reglum verður dag- og tímapeningur fyrisettur soleiðis: Tímapeningur kr. , Fullur dagpeningur kr. , Hartil verður veitt náttarviðbót eftir rokning, tó í mesta lagi kr. , Náttarviðbót, ikki skjalprógvað kr. , Lækkaður dagpeningur, heruppií náttarviðbót kr. , Av hesum náttarviðbót kr. , Upp Ferðing uttanlands. § Stovnsleiðslan skal geva loyvi til tænastuferðir uttanlands (ferðaloyvi). § Fyri tænastuferðir til Danmarkar er dagpeningurin kr. um dagin, á heimferðardegi kr. Harumframt verður goldið fyri innivist á hotelli eftir rokning, tó í mesta lagi kr. fyri hvørja nátt. Um tænastumaður ikki skjalprógvar útreiðslur til hotell, fær hann náttarviðbót kr. fyri hvørja nátt. Stk. Fyri tænastuferðir uttanfyri ríkið verða reglurnar hjá uttanríkisráðnum nýttar. Stk. Full viðbót verður veitt upp til dagar. Fyri longri tíð skal verða gjørd avtala um viðbót í hvørjum einstøkum føri. Stk. Reglan í § stk. er eisini galdandi fyri ferðing uttanlands. Upp Felags reglur § Av dag- og tímapeningi skal tænastumaður rinda kostarhald og innivist. Útreiðslur av ferðapeningi við skipi, flogfari, bussi o.t. verða endurgoldnar eftir rokning. Tænastumaður hevur skyldu til, í tann mun tað er gjørligt, at nýta almenna ferðasambandið. Stk. Útreiðslur fyri telefon verða endurgoldnar, um telefonsamrøðurnar eru tænastuligar. § Er tænastumaður, sum hevur rætt til dagpening, á skeiði ella líknandi, har matur er roknaður í skeiðgjaldið (ella innbjóðing), hevur hann bara rætt til / av dagpeninginum. Eru ikki allar máltíðir roknaðar við í gjaldinum, verður drigið frá dagpeninginum soleiðis: fyri morgunmat %, fyri døgverða % og fyri nátturða %. Verður gist á hotellið í Danmark, og morgunmaturin er við í hotellprísinum, verða ikki % drigin frá í dagpeninginum fyri morgunmat. Er gisting roknað við í gjaldið fyri skeiðið, hevur tænastumaðurin ikki rætt til náttarviðbót ella endurgjald fyri hotell. § Henda regla kemur í gildi frá tí degi, hon er staðfest. Samstundis fer avtalan um dagpening frá juni úr gildi. Fíggjarmálastýrið, oktober Tænastumannafelag Landsins Fíggjarmálastýrið Upp Forsíða | Sáttmálar | Lønartalvur | Semjur | Høvuðsavtalur | Kunning | Rundskriv| Lógir | Slóðir | Avgerðir Starvsmannalógin Ll. nr. frá um starvsmenn/funktionærer, sum seinast broytt við Ll. nr. frá § Stk. Sum starvsmaður eftir hesi lóg er at skilja: a) persónur, sum starvast í handli, á skrivstovu ella á vørugoymsluavgreiðslu, sum kann setast javnbjóðis. b) Persónur, hvørs starv er at veita tekniska ella kliniska hjálp, sum kemur ikki undir handverk ella ídnað, og hartil aðrir, sum starvast í arbeiði, sum kann setast javnbjóðis. c) Persónur, hvørs starv er bert ella fyri ein meginpart arbeiðsgevarans vegna at hava eftirlit við útinningini av annans arbeiði. d) Persónur, hvørs arbeiði fyri ein meginpart er av sama slag sum tilskilað undir a) og b). Stk. Tað er ein treyt fyri nýtslu lóginnar, at viðkomandi persóns arbeiðsmegi fyri ein meginpart er bundin í viðkomandi virki, og at hansara starv er soleiðis, at hann er undir fyristíling arbeiðsgevarans. Stk. Tænastumenn ríkisins, landsins, fólkaskúlans, fólkakirkjunar ella kommununar ella aspirantar til tænastumannastørv koma ikki undir hesa lóg, heldur ikki starvsfólk eftir sjómanslógini, lærlingar eftir lærlingalógini. Reglurnar í §§ galda tó starvsfólk eftir sjómanslógini. § Stk. Starvsavtala millum arbeiðsgevara og starvsmenn kann bert sigast upp til uppathald eftir eini frest, sum givin er frammanundan samsvarandi stk. uttan so, at avtalað er, at arbeiðið er bert fyribils ella sum roynd, og at hesi arbeiðsviðurskiftir vara ikki longur enn mánaðir. Próvskylduna fyri, at tílík avtala er gjørd, hevur arbeiðsgevari. Stk. Tilsagnarfrestin til uppathald frá arbeiðsgevara síðu kann ikki setast stytri enn: mánað frest til uppathald seinasta í einum mánað í fyrstu mánaðar starvstíð. mánað frest til uppathald seinast í einum mánað eftir mánað starvstíð. Uppsagnarfrestin verður longd við mánað fyri hvørt starvsárið, tó longst í mánaðir. Stk. Uppsøgn starvsmans skal gevast við mánað frest til uppathald seinasta í einum mánað, tó so at í skrivligum sáttmála kann longri uppsagnarfrest frá starvsmans síðu fyrisetast, men treytað av, at uppsagnarfrestin frá arbeiðsgevara síðu verður longd samsvarandi. Stk. Uppsøgn skal verða givin seinast í mánaðinum frammanundan tí sum uppsagnarfrestin byrjar. Uppsøgnin má gevast í so góðari tíð, at starvsmaður fær farið frá, innan starvstíðin er úti eftir einari eftir starvstíðini givnari uppsagnarfrest. Stk. Um so er, at starvsmaður heldur fram í einum virki, eftir at tað hevur skift eigara, skal starvstíð hansara undan eigaraskiftinum roknast uppí starvstíðina, uttan so mótgangandi skrivlig avtala er gjørd við nýggja arbeiðsgevarin. Starvsmaður hevur, tá hann heldur fram hjá nýggja arbeiðsgevaranum við fyrr galdandi uppsagnarfrest, onki krav móti fyrra arbeiðsgevaranum fyri ikki at hava sagt upp. Stk. Um so er, at starvsmaður fær tænastuhús til sín og hús sítt til nýtslu sum lið í starvsavtaluni, skal uppsagnarfrestin vera minst mánaðir frá arbeiðsgevara síðu. Starvsmaður við húsi sínum hevur rætt til móti leigu, sum fyrisett er, ella ókeypis at búgva í tænastuhúsunum upp í mánað aftaná uppathald í starvinum, sama rætt hevur hús hansara við deyða starvmansins. Har arbeiðsgevari heldur tað vera neyðugt fyri virki, hevur hann tó rætt til at krevja flyting beinanvegin, móti at rinda flytingarútreiðslurnar. Stk. Hesar reglur víkja fyri uppsagnarfrestum starvsfelaganna í førum lógliga boðaðum arbeiðssteðgi. § Stk. Um so er, at arbeiðsgevari uttan grund sýtir at taka ímóti starvsmanni í tænastu sína ella uttan grund vísir honum burtur úr tænastuni, og starvsmaður við tænastuslitið eigur í longsta lagi mánað frest samsvarandi reglunum í § hevur arbeiðsgevari skyldu at rinda endurgjald svarandi til lønina til ta tíð, sum starvsmaður viðkomandi dag kundi verið uppsagdur, ella - um so er, at hann hevur fingið uppsøgn frammanundan - til uppsagnarfrestin er úti, um so er, at vanligar endurgjaldsreglur hava ikki størri andsvar við sær. Stk. Eigur starvsmaður við tænastuslit arbeiðsgevara longri enn mánað frest, verður endurgjald at fyriseta eftir vanligum endurgjaldsreglum. Starvsmaður eigur tó endurgjald svarandi til lønina, til hann fer við mánað frest eftir § Stk. Um so er, at starvsmaður er festur fyri fyrisett skeið uppá mánaðir ella stytri, galda somu reglur sum í stk. Er starvsmaður festur fyri fyrisett skeið, sum er longri enn mánaðir, og arbeiðsgevari sýtur uttan grund at taka ímóti honum ella vísur honum burtur, tá ið meira enn mánaðir eru eftir av fyrisettu tænastutíðini, galda somu reglur sum í stk. Stk. Henda grein kemur eisini til nýtslu, tá ið starvsmaður slítur tænastuna orsakað av grovari mishaldi frá arbeiðsgevara síðu. Stk. ) (avtikin) § Um so er, at starvsmaður ikki kemur í ella rýmur úr tænastuni, ella arbeiðsgevari slítur tænastu orsakað av grovum sáttmálabroti frá starvsmansins síðu, eigur arbeiðsgevari rætt til endurgjald fyri tap, sum hann herav er komin undir. Av ólógligari burturveru ella rýming úr tænastu hevur arbeiðsgevari krav uppá endurgjald, sum er minst / mánaðar løn, uttan so, at serlig viðurskifti liggja fyri. § Stk. Verður starvsmaður orsakað av sjúku ikki førur at gera sítt arbeiði, er hansara tænastuvanrøkt at meta sum lógligt forfall, uttan so, at starvsmaður í starvstíðini hevur verið úti eftir sjúkuni við vilja ella grovum ósketni, ella at hann við svik hevur dult, at hann hevur gingið við sjúkuni. Stk. Tó kann vera fyrisett í skrivligum sáttmála í einstøkum tænastuviðurskiftum, at starvsmaður kann sigast upp við mánað frest til uppathald, tá ein mánaður er úti, tá ið starvsmaður innan fyri eitt tíðarskeið av fylgjandi mánaðum hevur tikið ímóti løn undir sjúku í dagar tilsamans. Gildi uppsøgninnar er treytað av, at hon verður givin beint aftaná teir sjúkadagarnar, og meðan starvsmaður framvegis er sjúkur, harafturímóti skerjist gildi ikki av, at starvsmaður er komin aftur í starvið, eftir at uppsøgnin er givin. Stk. Veitir arbeiðsgevari starvsmanni kostarhald og innivist sum part í løn, hevur hann skyldu at geva starvsmanni undir sjúku tørvandi røkt, so leingi hann heldur til í húsum arbeiðsgevarans. Stk. Undir sjúku, sum er longri enn dagar, hevur arbeiðsgevari rætt til, uttan útreiðslur fyri starvsmann, at krevja sær upplýsingar um drúgd sjúkunar gjøgnum starvsmansins lækna ella gjøgnum ein av starvsmanninum valdum serlækna. Lúkar starvsmaður ikki hesa skyldu, uttan at góðar grundir eru til tess, hevur arbeiðsgevari rætt til at slíta tænastuna uttan frest. Stk. At starvsmaður verður innkallaður at gera verjuskyldu uttan fyri Føroyar, gevur ikki arbeiðsgevara rætt til at skeiða hann av, men hann kann siga honum starvið upp eftir reglunum í § Starvsmaður eigur ikki rætt til løn undir fyrstu innkalling, meðan hann undir seinni innkallingum eigur løn fyri tann mánaðin, hann hevur verið kallaður inn, og næst komandi mánað. § Stk. At starvsmaður giftir seg, gevur ikki arbeiðsgevara rætt til at siga honum upp, uttan at halda seg eftir tí uppsagnarfrest, sum starvsmaður eigur. Stk. Kvinnuligur starvsmaður, sum er upp á vegin, hevur skyldu at siga arbeiðsgevaranum frá seinast mánaðir, innan hon væntar sær at eiga. Ger hon ikki tað, hevur arbeiðsgevari rætt til at slíta tænastuna frá tí degi, umstøðurnar hava óarbeiðsføri við sær. Um so er, at sagt verður frá, kann arbeiðsgevari siga upp starvsmanni við teirri frest, sum henni tilkemur. Stk. Meðan kvinnuligur starvsmaður gongur við barni, hevur arbeiðsgevari skyldu at veita henni hálva løn frá tí degi hon gerst óarbeiðsfør, tó ikki longur enn mánað frammanundan føðing til mánað aftaná. Somu skyldur hevur arbeiðsgevari, um so er, at arbeiðsgevarin heldur seg ikki kunna geva henni arbeiði, hóast hon er ikki óarbeiðsfør. Um so er, at arbeiðsgevari sigur starvsmanni upp, hevur hann skyldu at rinda fulla løn til uppathald eftir teirri uppsagnarfrest, sum tilkemur starvsmanni. § Tá ið starvsmaður doyr í tænastutíðini, eiga hansara eftirsitandi einkja ella børn undir ár, sum hann hevði skyldu at uppihalda, løn í ella mánaðir, eftirsum starvsmaður, tá hann doyði hevði havt ella ára starvstíð í virkinum. Sama rætt hava børn undir ár eftir kvinnuligan starvsmann, um so er, at faðirin er deyður, ella hevði ikki uppihaldsskyldu, tá móðirin doyði. § Um so er, at arbeiði, sum starvsmaður skal útinna í arbeiðsgevara tænastu, hevur útreiðslur við sær til ferðir, upphald burtur frá húsum, hevur starvsmaður krav upp á, at arbeiðsgevari ber allar tørvandi útreiðslur, og at hann hevur skyldu at veita honum hóskandi forskot til rindingar av hesum útreiðslum. Hetta skal eisini galda, har tílíkar útreiðslur eftir avtalu rindast í løn ella provisión, men tær inntu sølurnar geva ikki nógmikið til rindingar av vanligum útreiðslum. Stk. Tær í §§ og nevndu veitingar verða at útrokna fyri provisiónsløntar starvsmenn eftir tí provisiónsinntøku, sum starvsmaður helst vildi havt fingið, um so var, at hann hevði ikki verið hindraður í starvi sínum í teim viðkomandi tíðarskeiðum. § Stk. Starvsmenn hava rætt at skipa seg í felag til røkingar av teirra interessum og geva felag teirra upplýsingar um lønarviðurskifti- og arbeiðskor teirra. Stk. Eitthvørt personale - hóast stødd tess - hevur rætt til gjøgnum felag sítt at krevja tingingar við leiðslu virkisins um lønar- og arbeiðsvilkor. Stk. Arbeiðsgevari hevur skyldu at føra gerðabók um tingingarnar, sum verður at undirskriva av báðum pørtum og harav verður útskrift givin bæði arbeiðsgevara og starvsfólki. Stk. Um so er, at semja ikki kemur í lag partanna millum, ella um annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni eftir reglunum í §§ § Stk. Semingsmaðurin eftir § verður uppnevndur av landsstýrinum. Stk. Áheitan um uppnevning av semingsmanni skal gevast skrivliga og viðleggjast gerðabókini eftir § stk. og haraftrat ein stutt frásøgn. Um so er, at seming ynskist tessvegna, at annar parturin ber seg undan tingingum, skal bert ein stutt frásøgn viðleggjast. § Stk. Seinast dagar aftaná sína uppnevning stevnir semingsmaður pørtunum saman og fyrisetur tíð og stað fyri tingingum. Stk. Tað er uppgáva semingsmansins undir forsæti hansara undir tingingum at fáa semju partanna millum. Um so er, at tað eydnast ikki, gevur semingsmaðurin landsstýrinum frásøgn um tingingarnar. Váttað avrit av frásøgnini verður send pørtunum. § Undandráttur í førslu av tí í § stk. nevndu gerðabók og í at møta fyri semingsmanninum hevur við sær sekt, sum fer i landskassan. § Stk. Semingsmaðurin fær samsýning, sum landsstýrið fyrisetur. Stk. Tær útreiðslur, sum standa av semingini verða rindaðar ávegis úr landskassanum, men hvør parturin ber sín helming, sum kann krevjast inn við panting. § Starvsmaður kann ikki uttan loyvi frá arbeiðsgevara taka sær starv uttanfyri tænastuna. § Eftir at starvsmaður hevur givið ella tikið ímóti uppsøgn úr tænstuni, skal arbeiðsgevari geva honum tørvandi loyvi frá arbeiði at søkja sær annað starv. Starvsmaður skal tó sýna ynskjum arbeiðsgevara mest møguligt fyrilit soleiðis, at hann nýtir tær tíðir, sum hóska virkinum best, at leita sær eftir starvi. § Stk. Starvsmaður hevur til eina og hvørja tíð rætt til at fáa skrivliga váttað av arbeiðsgevara, hvussu longi hann hevur verið í tænastuni, hvat arbeiði hann hevur tikist við, hvat løn hann hevur havt, og í tilfelli av uppsøgn eftir áheitan upplýsing um grundina til avskeiðingina. Stk. ) Brot móti hesi reglu hevur við sær sekt, sum fer í ríkiskassan. § Hevur starvsmaður bundið seg til, at hann av kappingargrundum ikki má røkja handil ella aðra vinnu av vissum slag ella fáa sær starv í tílíkari, koma reglurnar í lóg um avtalur v. m. frá mai §§ og í nýtslu. Skylduna hevur hann bert í eitt ár frá tí degi, hann fer, uttan so, at hann hevur fingið ella fær í skrivligum sáttmála fyrisett rímiliga samsýning fyri skerjingna í sínum vinnuvegi. Henda samsýning skal vera tilskilað fyri seg. § Stk. Tað er forboðið gjøgnum lýsingar at skila til, at starv er treytað av kapitalinnskoti ella at søkjandi, sum kann seta kapital í, hevur fyrimun. Stk. Um so er, at kontant depositum krevst inngoldið sum treyt fyri at koma í starv, skal virkisins navn og heimstaður tilskilast í lýsingini. Stk. Brot móti hesum reglum hava við sær sekt, sum fer í ríkiskassan. § Stk. Um so er, at arbeiðsgevari treytar, at starvsmaður skal seta kontantan pening í veð, skal hann setast inn á banka- ella sparikassakonto, og hann kann ikki takast út uttan við undirskrift arbeiðsgevarans og starvsmansins. Stk. ) Brot móti hesum reglum hava við sær sekt, sum fer í ríkiskassan. § Frá reglum í hesi løgtingslóg kunnu ongi avvik gerast í avtalu starvsmanni til meinar. § Henda løgtingslóg kemur í gildi juli Broytt við Ll. nr. frá Broytt við L. nr. frá Frítíðarlóg Ll. nr. frá um frítíð við løn sum seinast broytt við Ll. nr. frá (Eisini broytt við Ll. nr. frá Ll. nr. frá Ll. nr. frá og Ll. nr. frá ) Kapittul I. Lógarøki § Løntakarar í almennum ella privatum starvi hava rætt til frítíð og frítíðarløn, sum fyrisett í hesari lóg. § Undir lógina koma tó ikki tænastumenn landsins, ríkisins, fólkakirkjunnar og fólkaskúlans. fiskimenn, undir starvsviðurskiftum, ið ikki áseta reglur um frítíð við løn. § Henda lóg viðvíkir ikki løntakara í almennum starvi, sum av landi, ríki, løgtingi ella kommunu hevur fingið vissað frítíð við løn, um so er, at landsstýrið metir viðkomandi skipan at veita løntakaranum ikki verri kor, enn fyriskipanirnar í hesi lóg tryggja. stk. Landsstýrið kann fyriseta, at lógin verður ikki at galda starv ella starvsøki, har við sáttmála ella fyriskipan er vissað løntakaranum frítíð við løn eftir reglum, sum bjóða ikki verri kor, enn fyriskipanirnar í hesi lóg. stk. Henda lóg minkar einki um víðari fevnandi frítíðarrætt, sambært aðrari lóg ella fyriskipan eftir semju millum arbeiðsgevara og løntakara ella eftir gerðarrættardómi ella vanligum siði. § Landsstýrið tekur avgerð í ivaspurningum, um persónur kemur undir hesa lóg. Kapittul Innvinningarár og talið á frídøgum § ) Frítíðin er dagar fyri fulla starvstíð í tíðarskeiðinum apríl til mars (innvinningarárið). Innvinningarárið kann í staðin vera álmanakkaárið, um hetta er ásett í sáttmála millum avvarðandi partar. Er starvstíðin styttri enn fult innvinningarár, verður frítíðin sett í mun til starvstíðina. stk. Burturvera frá arbeiðinum vegna sjúku, vanlukku, fyribils arbeiðssteðg av rakstrarligum ávum ella frítíð eftir hesari lóg, eins og burturvera vegna barnsburð skal ikki verða frádrigin við uppgerðini av starvstíðini, sum gevur rætt til frítíð. stk. Frítíðarrætturin verður at rokna uttan mun til, um viðkomandi virki ella skip skiftir eigara í starvstíðini. § Løntakari, ið ikki hevur vunnið rætt til frítíð við løn ella frítíðarløn í dagar hevur tó rætt til at taka frí uttan løn ella frítíðarløn í upp til dagar í einum frítíðarári. Kapittul Frítíðarár og frítíðarskeið § Frítíðin skal verða tikin í tíðarskeiðinum mai til mai (frítíðarárið). stk. Frítíð eftir § verður tikin áðrenn frítíð eftir § § ) Minst dagar av frítíðini skulu gevast samanhangandi í tíðini mai til september (frítíðarskeiðið). Er løntakari uppsagdur, má tó uppsagnarfreistin í ongum føri skerjast við, at frítíðin verður løgd innan fyri uppsagnarfreistina. stk. ) Frítíð út yvir teir dagarnar kann verða givin uttan fyri frítíðarskeiðið, tó seinast mai árið eftir. stk. ) Fyri fólk, sum starvast á skipi ella í flogfari, kann frítíðin, tá viðurskiftini gera tað neyðugt, tó verða givin aðra tíð av árinum. Frítíðin skal falla, so skjótt skipsstarvið ella flogfarsstarvið loyvir tí og taka við á tí degi, sum báðir partar semjast um. § Arbeiðsgevarin ásetir í samráð við løntakaran, nær frítíðin skal takast og boðar honum frá hesum við rímiligari freist. Kapittul Frítíðarløn og frítíð við løn § ) Arbeiðsgevarin veitir løntakaranum frítíðarløn, ið er % av vunnari løn. stk. Frítíðarlønin fellur til gjaldingar samstundis við lønini og verður goldin viðkomandi løntakarafelag ella, um einki umboðandi løntakarafelag finst, Frítíðargrunninum í varðveitslu, til frítíðin skal haldast, jbr. § Landsstýrinum er heimilað at fyriseta nærri reglur fyri skipanina. § ) Mánaðarløntir løntakarar hava rætt til frítíð við løn. Veitt verður harafturat frítíðarískoyti, ið er % av vunnari løn í undanfarna innvinningarári. stk. Fer mánaðarløntur løntakari úr starvi, verður veitt honum frítíðarløn eftir § fyri alla ta frítíð, hann eigur á. Samstundis sum hann fer úr starvinum, verður upphæddin goldin viðkomandi løntakarafelag ella, um einki umboðandi løntakarafelag finst, Frítíðargrunninum í varðveitslu, til frítíðin skal haldast, jbr. § § Við útrokning av frítíðarløn og frítíðarískoyti verður ikki tald við løn, sum er útgoldin í frítíðini, veitt frítíðarløn ella útgoldið frítíðarískoyti. § Við útrokning av frítíðarløn og frítíðarískoyti teljast við allar skattskyldugar lønarveitingar. stk. Fyri fiskimenn verður frítíðarlønin útroknað og útgoldin sambært galdandi sáttmála. stk. Um so er, at lønin fult ella partvís er kostur og innivist ella aðrir fríir ágóðar, verður virðið av hesum at seta av landsstýrinum ella øðrum heimilaðum myndugleika. Hava partarnir avtalað eitt hægri virði, er hetta tó galdandi. § Í tí føri, at eitt virki verður steðgað í frítíðini, kann løntakari har, sum ikki eigur rætt til frítíð allar dagarnar, virkið er steðgað, ikki av steðginum krevja endurgjald út um ta frítíðarløn, sum viðkomandi eigur á eftir ásetingunum í hesari lóg. § Viðvíkjandi løntakarum á skipi eigur landsstýrið heimild at gera tey avvik frá fyrisetanunum í hesari lóg, sum kunna vera neyðug og rímilig undir teim serligu viðurskiftum, sum elvast á sjónum; t.d. kunna eftir samráð við viðkomandi løntakarafeløg setast reglur, soleiðis at tann árliga frítíðin kann vera býtt ella samanløgd við viðkomandi frítíð, og undir viðurskiftum, har okkurt serligt verður til hindurs fyri tí lógfyrisettu frítíð, frammíhjá løn og kostpeningur verða givin sum frítíðarendurgjald. § Verður frítíðarlønin ikki goldin rættstundis, skal gjaldast / % í rentum fyri hvønn byrjaðan mánað frá gjalddegnum. Kapittul Vanligar reglur § Rætturin til frítíðarløn, løn í frítíðini ella frítíðarískoyti fyrnast, um krav til rættin ikki verður fráboðað arbeiðsgevaranum fyri apríl í frítíðarárinum, frítíðin skal takast. stk. Ger arbeiðsgevarin ikki eftir kravinum, fyrnast tað, um ikki løntakarin uttan óneyðugt dvøl letur kravið fremja. stk. Er kravið fyrnað, fer upphæddin í Frítíðargrunnin. § Frítíðarløn, ið ikki er tikin út í frítíðarárinum, sum frítíðin skuldi verið tikin í, fer í Frítíðargrunnin. stk. Landsstýrið kann, tá serligar umstøður fyriliggja loyva útgjalding av frítíðarløn til løntakara aftan á, at frítíðarárið er endað. § Avtala um at siga frá sær rætt til frítíð, frítíðarløn, frítíð við løn ella frítíðarískoyti er ógildug. stk. Loyvt er ikki at lata øðrum rættin til vunna frítíðarløn, eins og hesin rættur ikki kann verða fyri rættarsókn. § Avgerð í ósemju arbeiðsgevara og løntakara millum um rættin til frítíð ella frítíðarløn verður tikin av Føroya Rætti. § A. ) Løntakarafeløgini og Frítíðarrgrunnurin rinda toll- og Skattstovu Føroya fyri umsiting sambært hesi lóg. Kapittul Frítíðargrunnur § Frítíðargrunnurin er grunnur undir landsstýrinum. stk. Frítíðargrunnurin tekur ímóti frítíðarløn í varðveitslu og syrgir fyri útgjalding, tá hon sambært hesa lóg kann útgjaldast viðkomandi løntakara. stk. ) Fæ grunsins fer til at fíggja tiltøk, ið útvega løntakarum frítíðarmøguleikar.Í førum, har talan er um trotabúarviðgerð av peningastovni, kann frítíðargrunnurin í tann mun, fæ grunsins røkkur, tryggja løntakarafr''itíðarlønarkrøv, móti at vinna rættin til kravið mótvegis trotabúnum. stk. Landsstýrið ásetir nærri reglur fyri virki grunsins og fyrisiting av grunninum. stk. ) (strikað) Kapittul Revsireglur § Revsaður við sekt verður arbeiðsgevari, sum uttan rímiliga orsøk letur vera við at gjalda vunna frítíðarløn, løn í frítíðini ella frítíðarískoyti, hóast hann verður kravdur. arbeiðsgevari, sum ger avtalu um at siga frá sær skylduna til at veita frítíð, frítíðarløn, løn í frítíðini ella frítíðarískoyti. Persónur, sum ger avtalu um avhending av rætti til vunna frítíðarløn. stk. Í fyriskipanum givnar við heimild í hesari lóg kann áleggjast revsing við sekt fyri brot á reglurnar í nevndu fyriskipanum. stk. Verður brot útint av partafelag, lutafelag ella líknandi, kann áleggjast felagnum sektarábyrgd. Kapittul § ) (avtikin) Kapittul Gildisfyriskipanir § Henda lóg kemur í gildi apríl og samstundis fer úr gildi løgtingslóg nr. frá mars um frítíð við løn við seinri broytingum og § stk. og stk. í løgtingslóg nr. frá oktober um lærlingaviðurskifti við seinni broytingum. Sum broytt við Ll. nr. frá Sum broytt við Ll. nr. frá Sum broytt við Ll. nr. frá Sum broytt við Ll. nr. frá Barnsburðarfarloyvi Ll. nr. frá apríl um foreldrafráveru orsakað av barnsburði, føðing og ættleiðing § Kvinnuligur løntakari hevur rætt til fráveru frá arbeiði orsakað av graviditeti og barnsburði frá tí degi, at mett verður, at vikur eru eftir til føðingina. Aftaná føðing hava kvinna og maður rætt til fráveru frá arbeiði í íalt vikur. Av hesum eigur pápin rætt til vikur, sum skulu liggja aftaná viku aftaná føðing. Fráverurætturin kann bert nýtast av einum av foreldrunum í senn, Stk. Tær fyrstu vikurnar aftaná føðing eigur mamman rætt til fráveru. Stk. P`apin hevur tó eisini rætt til at nýta vikur beint aftaná á føðingina ella aftaná, at barnið er komið heim, ella sambært avtalu við arbeiðsgevaran innan tær fyrstu vikurnar, uttan mun til regluna í stk. Stk. Liggur barnið á sjúkrahúsi, kann rætturin til fráveru sambært. stk. útskjótast. Stk. Løntakari hevur annars rætt til fráveru frá arbeiði í sambandi við graviditet, føðing og ættleiðing fyri somu tíðarskeið, sum løntakari hevur rætt til dagpening við sjúku ella føðing. Stk. Kvinnuligur løntakari hevur rætt til fráveru frá arbeiði í sambandi við barnakonukanningar. Stk. Somu reglur eru galdandi við ættleiðing við teimum frávikum, hetta nattúrliga hevur við sær. § Tað tíðarskeið, løntakari er burtur úr arbeiði sambært § verður roknað sum vanlig arbeiðstíð og ávirkar ikki aldursviðbøtur, pensionsrættindi o.o. rætttindi, sum fylgja starvinum. § Arbeiðsgevari kann ikki siga upp løntakara, sum nýtir rættindi síni til fráveru frá arbeiði sambært § § Kvinnuligur løntakari, sum nýtir rættin til fráveru sambært § stk. skal innan vikur aftaná føðing boða arbeiðsgevara sínum frá, hvussu hon ætlar at nýta fráverurætt sín, og nær hon byrjar at arbeiða aftur, eisini skal hon boða frá, um hon ætlar at nýta tíðina samanhangandi ella í pørtum, og hvussu hetta verður gjørt. Stk. Mannligur løntakari, sum nýtir rætt sín til fráveru við føðing ella aftaná, at barnið er heimkomið, jvbr. § stk. skal í seinasta lagi vikur frammanundan boða arbeiðsgevara sínum frá, nær hann roknar við, hann er burtur frá arbeiði. Ætlar hann at nýta rætt sín til fráveru, jbr. § stk. skal hann í seinasta lagi vikur eftir føðingina boða arbeiðsgevaranum frá, nær og hvussu leingi hann verður burtur úr arbeiði. Stk. Tey, sum fáa barn við ættleiðing, skulu við fráboðan til arbeiðsgevaran halda somu freistir. Stk. Um kvinnan nýtir rætt sín sambært § stk. skal hon beinanvegin boða arbeiðsgevara sínum frá hesum. § Løgtingslógin fær gildi januar Arbeiðaraverndarlóg Ll. nr. frá um arbeiðaravernd, sum seinast broytt við Ll. nr. frá Kapitul Lógarinnar øki § Undir lógina kemur vinna í tænastu hjá arbeiðsgevara, undantikið: arbeið í privathúsarhaldi hjá arbeiðsgevara, arbeið, sum eittans verður avrikað av limum í húsi hjá arbeiðsgevara, sum hoyra til hansara húski, smbr. tó § stk., pkt. arbeið, sum avrikað verður av sjófólki, sum ætlast kemur undir skipstænastu, undantikið inn- og uppskiping, annað arbeið umborð á skipi enn inn- og uppskiping, arbeið á skipasmiðju og arbeið, sum er at meta ájavnt fiskivinna og veiða og luftfartstænasta. Stk. Landsstýrið kann fyriseta í hvønn mun vinnuligt arbeið, sum arbeiðsgevari letur inn hjá arbeiðara heima við hús, skal koma undir lógina, smbr. § § Fylgjandi reglur koma tó í nýtslu, hóast tænastuviðurskiftir eru eingi, og haraftrat í førum, sum koma undir § stk. nr. og stk. §§ reglur um maskinu, verkílat við sjóði ella luftevnum undir trýsti og onnur vandamikil íløt og hjálparevnir. § vandi fyri at detta saman, fara av grund, detta niður, skriðsni av jørð ella gróti v.m. § ioniserandi geisling, § fyribyrging av serstøkum vandamomentum, og § reglur um skyldur hjá leverandøri o.ø. Stk. Um so er, at nevndu reglur skulu koma í nýtslu eftir stk. galda eisini reglurnar í §§ og haraftrat kap. og í tann mun, tær eftir sínum innihaldi kunnu koma í nýtslu. Kapitul Ábyrgd av at lógin verður hildin § Arbeiðsgevarin hevur ábyrgdina av, at tær skyldurnar, sum eftir hesi lógini liggja á honum eru hildnar. Stk. Arbeiðsgevarin kann tó í størri virkjum - og undir serstakum umstøðum í smærri virkjum við - geva virkisleiðara ella øðrum álítandi og nóg kønum eftirlitsmanni upp í hendi at røkja hesar skyldur og ábyrgdina av at tær verða hildnar, men fyri at arbeiðsgevarin sjálvur skal sleppa undan ábyrgdini, er tað tó ein treyt, at tað týðiliga er gjørt viðkomandi vart við innan hvørji rúm ella virkisøki og í hvønn mun ábyrgdin av, at skyldurnar hjá arbeiðsgevaranum eftir hesi lógini eru hildnar, er givin teim upp í hendi, og at arbeiðsgevarin hevur eftir viðurskiftunum rímiligt eftirlit við, at viðkomandi virkisleiðari ella eftirlitsmaður røkja starvið, sum tað eigur og skal. Stk. Hevur virkisleiðari ella eftirlit gjørt beint eftir boðum frá arbeiðsgevara ella øðrum, sum situr fyri, er arbeiðsgevarin einsamallur um ábyrgdina. Stk. Tann, sum hevur til arbeiðis burturav ella yvirhøvur arbeiðsgevara vegna at leiða ella hava eftirlit við arbeiðnum í einum virki ella parti av tílíkum hevur ábyrgdina fyri at lógarreglurnar verða hildnar, um so er at tað skyldast hansara eftirlæti, smbr. § at lógin er ikki hildin. § Har, sum tað er serstakliga fyrisett í lógini ella í forskriftum, givnar eftir henni, kunnu arbeiðarar koma undir ábyrgd, smbr. § og § stk. Stk. Har tað serstakliga er fyrisett í kap. í lógini ella í forskriftum, sum givnar eru eftir kap. kunnu eisini onnur koma undir ábyrgd, sum útleigarar av rúmum, brúkarar, seljarar, leverandørar, innleggjarar ella umvælarar av tekniskum hjálparevnum. Kapitul Tilgerð av tekniskum hjálparevnum og arbeiðsstøðum v.m. A. Almennar reglur § Arbeiðsgevari skal undir tilgerð av arbeiðsstað og framleiðsluevnum og haraftrat fyristíling av virkisgongd ansa eftir, at arbeiðararnir eru nóg væl vardir fyri vanlukku og heilsuvanda. Hann skal í leiðbeining og gjølla eftirliti vissa sær, at arbeiði verður gjørt forsvarliga í mun til skaða- og heilsuvandan. Stk. Arbeiðsgevari skal so gjølla sum yvirhøvur gjørligt ansa eftir, at arbeiðarunum er gjørt vart við heilsu- og skaðavanda, sum kunnu standast av arbeiðnum og haraftrat tey tiltøk, sum mugu havast í huga at sleppa undan hesum vanda. Hetta skal serstakliga havast í huga yvirfyri arbeiðarum, sum eru nýggir í starvinum, lærlingum og ungum arbeiðarum, sum so mikið sum neyðugt skulu venjast í nýtsluni av nevndu tiltøkum. § Tann, sum hevur til arbeiðis eittans ella yvirhøvur arbeiðsgevara vegna at leiða ella hava eftirlit við arbeiðnum í einum virki ella parti av tílíkum, skal gera sítt til, at reglurnar í hesi lóg og í teim forskriftum, sum givnar eru eftir henni, verða hildnar. Hann skal vera fyrivarin viðvíkjandi skaða- og heilsuvanda innan virkisøkið, sum hann hevur leiðsluna av. Fær hann at vita av feili ella lýti, sum kunnu hava við sær vanda fyri vanlukku ella heilsubrek, skal hann stíla fyri at hjálpt verður uppá tey, og kann tað ikki gerast av hansara ávum uppá standandi fót, skal hann beinanvegin siga arbeiðsgevaranum frá teim feilunum ella lýtunum, sum komið er framá. § Arbeiðararnir skulu gera sítt til, at tiltøk, sum eftir hesi lóg ella eftir forskriftum, sum gjørdar eru eftir henni fyri at verja teir fyri skaðatilburði ella vanlukku, roynast eftir ætlan og skulu teir yvirhøvur ansa sær og hava skil á arbeiðsstaðnum. Stk. Arbeiðarar skulu ansa eftir, um amboð, reiðskapur, væl og maskinútgerð er í lagi, og hann skal, um so ikki er, og hann sjálvur kann ikki gera nakað við tað, beinanvegin siga honum frá sum situr fyri. Stk. Kemur arbeiðari fyri skaða undir arbeið, skal hann beinanvegin siga honum frá sum situr fyri, og hann má ikki fara undir aftur arbeið, fyrrenn tað er gjørt sum neyðut er fyri skaðanum. B. Fyribyrging av vanlukku- og heilsuskaða § Maskinur skulu vera álítandi gjørdar og soleiðis útgjørdar, uppsettar og festar, at nýtslan hevur so lítlan vanda við sær sum í royndum gjørligt. Tær skulu um neyðut vera útgjørdar við forsvarligum verndarlutum, sum við útvegan av maskinum so vítt gjørligt skulu ganga inn sum liður í gerð av maskinuni. Stk. Tá ið tað av tryggleiksgrundum er serstakliga kravt, kann maskin- og arbeiðseftirlitið áleggja, at munandi tiltøk verða framd, sum byrgja fyri, at maskinur kunnu vera í gongd, uttan at tryggleikslutirnir, sum tørva eru í lagi. Stk. Tryggleikslutir mugu ikki takast burtur, meðan maskina er í gongd. Stk. Í rúmi, sum maskinur eru, skulu ræsir vera so breiðar og høgar, at ferðslan trygt kann fara fram. Onnur glopp millum maskinur skulu, har tað krevst, vera byrgd so leingi maskinurnar eru í gongd. Stk. Tá ið maskinur eru í gongd, mugu reimar o.t. bert vera lagdar á og drívverk og maskinur bert reinsaðar, smurdar og eftirhugdar, um tað ikki slepst undan hesum og tá bert við serligum fyriliti, harundir at viðkomandi arbeiðari er so ílatin, at tað økir ikki vandan av arbeiðnum. Persónar undir ár mugu ikki nýtast til tílíkt arbeiði. Stk. Tá ið umvælingar o.t. gera tað neyðugt, at arbeið má gerast bráfongis í nánd av vandamiklum maskinverki, skal tað steðgast og nóg væl tryggjað, at tað fer ikki aftur í gongd ta tíð, arbeiðið tekur. Stk. Tá ið rundsag og aðrar arbeiðsmaskinur, har tað kemst at rørligum lutum, eru settar upp úti, mugu tær ikki nýtast í veðri, sum munandi økir vandan av arbeiðnum. Handskar o.t. mugu ikki nýtast, tá ið teir hava við sær vanda fyri arbeiðaran undir arbeiðnum við maskinuni. Stk. Tá ið arbeið vil hava við sær óljóð ella risting í tílíkan mun, at tað nervar og ørkymlar arbeiðararnar skaðiliga, skulu tílík tiltøk gerast afturímóti, sum bíligt kann krevjast. § Kraftmaskinur skulu vandaleyst kunna setast á gongd við vanligum fyrivarni. § Arbeiðsmaskinur skulu kunna steðgast skjótt og vandaleyst frá sjálvum arbeiðsstaðnum, uttan so maskin- og arbeiðseftirlitið heldur tað ikki tørva. Stk. Arbeiðsmaskinur skulu hava bremsuvæl, tá ið tað hevur týdning sum verndartiltak. Stk. Arbeiðsmaskinur við vandamiklum amboðum, sum eru ikki sjálvvirkandi skermd undir tómgongd, mugu bert kunna setast á gongd frá sjálvum arbeiðsstaðnum ella frá staði, sum gevur fult yvirlit yvir maskinverkið. § Íløt sum innihalda damp ella luftevnir undir trýsti ella veskur, sum eru hitaðar uppum kókipunktið við atmosferiskum trýsti skulu vera ivaleysa sterk og soleiðis tilgjørd, sett upp og passað, at tað hevur so lítlan vanda við sær sum í royndum gjørligt. Serstakliga skulu tey vera nóg væl tryggjað fyri trýststig. § Íløt við heitum tærandi ella á annan hátt vandamiklum evnum skulu vera soleiðis tilgjørd ella tryggjað, at tey hava so lítlan vanda við sær sum í royndum gjørligt. Flutningur, umstoyting og tøming av tílíkum evnum skal fara fram so vandaleyst sum gjørligt, um neyðugt við nýtslu av hóskandi hjálpiamboðum. § Til flutning, tá ið vekt og formur ger tað neyðugt, og tað er í royndum gjørligt, skulu serlig hjálpiamboð nýtast - sum lyftir, kranar, tippvognar, trucks, prámar, sliskur og trillubørur - av haldgóðari og hóskandi tilgerð at verja arbeiðararnar fyri vanlukku og heilsuvanda ella deformerandi skaða. Stk. Viðvíkjandi lyftum, kranum, heingibanum, trucks og tílíkum flutningsamboðum skal serstakliga havast í huga, at alt, sum bera skal (útleggjarar, tog, keta v.m.) hevur tørvandi styrki og verður hildið forsvarliga, at tey verða ikki ovbyrjað, og at byrðan verður fest og loyst forsvarliga at byrgja fyri, at byrðan undir flutningi kemur fólki í vanda. § Tá ið vandi er fyri, at byggiverk, skorsteinar, brýr, tangar o.t. detta saman, fara av grund ella detta niður ella fyri skriðsni av jørð og gróti ella upplaðaðum tilfari o.t. skulu tørvandi tiltøk gerast. Stk. Undir arbeið í brunnum, brotum, námum, bergholum, rørleiðingum, ketlum, tangum o.t. og undir arbeið við eitri, brestandi ella á annan hát vandamiklum evnum, skulu tílík tørvandi tiltøk gerast at fyribyrgja vanlukku, so sum at kvalast, eitring ella spreinging. § Sum vernd fyri vanlukku- og heilsuvanda hjá arbeiðandi sum í starvi sínum eru útsett fyri ioniserandi geisling skulu tørvandi tiltøk gerast og dyggiliga. Stk. Móti ráði frá sakkønum lækna má eingin fara til arbeiðis ella halda fram í arbeiði, sum vil kunna útseta hann fyri ioniserandi geisling. § Byggiverk, verklig tilgerð og teknisk yrkisevnir, sum koma undir lógina, skulu vera gjørd forsvarliga og haraftrat nýtt og umsitin forsvarliga. Góðtiknir normar og standarar, sum hava týdning fyri trygdina, skulu vera hildnir, tá ið nýgerð er sett í verk og nýtt útvegað. Tá ið viðurskiftini geva grundir til, skal arbeiðsgevari stíla fyri kanningum, royndum ella sýn av serstakliga sakkønum til tess at vissa seg um forsvarligt verk. Stk. Byggi- og vinnulig verk skulu hava ræsir, trappur og útdyr, sum tryggja arbeiðararnar forsvarliga undir eldi ella øðrum vandamiklum viðurskiftum. Vandamikil brot, griftir o.t. skulu girðast ella leggjast til. Berghol, námsræsir o.t. skulu vera forsvarliga gjørd og umsitin. Gólv skulu vera so hildin, at vandi fyri at detta er fyribyrgdur, og at flutningur av tilfari ella lidnum vørum skal kunna fara fram uttan vanda. Lýsi skal vera nóg mikið og hóskandi, tá hugsað verður um vanlukkuvandan. Stk. Tiltøk til vernd fyri vanlukku skulu vera hóskilig og sett sum tey eiga og haraftrat forsvarliga hildin. § Landsstýrið kann: fyriseta gjøllari forskriftir um tilgerð, uppseting, tilmelding og nýtslu og haraftrat royndir av serstakliga vandamiklum tekniskum yrkisevnum (maskinum, ketlum, tangum, kranum, vælum, lyftum o.s.fr.) og gerð av serstakliga vandamiklum evnum (t.d. fýrverki) og haraftrat arbeiðsgongd, sum hevur í sær hættisligan spreingi-, elds- og heilsuvanda, treyta, at persónar, sum passa tílík yrkisevnir, skulu hava fingið nærri tilskilaða læru, møguliga tikið roynd og haraftrat møguliga komnir til tilskilaðan aldur, seta forboð fyri nýtsluni av tílíkum yrkisevnum, um so er, at vandin av teimum ikki er nóg væl fyribyrgdur í forskriftum eftir nr. og treyta, at persónar, sum avrika innlegging av elektrisiteti, fløskugassi o.t. skulu hava fingið nærri tilskilað læru og hava tikið roynd, seta forboð fyri nýsluni av yvirhøvur serstakliga vandamiklum arbeiðslag, treyta, at persónar, sum í gerð av serstakliga vandamiklum tekniskum yrkisevnum avrika arbeið, sum í síni dygd eru av stórum týdningi, tá ið tað ræður um tryggleika, men sum ber ikki til at meta í sýni av lidnum verki, skulu hava fingið nærri tilskilaða læru og møguliga tikið roynd. Stk. Landsstýrið kann innan fyri nærri tilskilað økir heimila maskin- og arbeiðseftirlitinum at fyriseta tær í stk. tilskilaðu forskriftir, treytir v.m. )Stk. Landsstýrið kann í kunngerðum eftir stk. áseta, at eftirlitið heilt ella fyri ein part kann fara fram eftir krøvunum í kunngerðum og reglugerðum, ið lýstar eru í Danmark við heimild í donsku arbeiðsumhvørvislógini. § Hvørki leverandørur, seljari ella útleigari má lata út til brúks ella stilla út til sølu, leigu ella sum reklamu maskinur, maskinlutir ella onnur teknisk yrkisevnir, sum forboð er sett fyri at hava til brúks eftir § stk. nr. Stk. Tann, sum ger ella selur maskinur, reiðskap ella onnur teknisk yrkisevnir, eins og tann, sum leigar út ella lænir út tílíka tilgerð skal ansa eftir, at tilgerðin, tá ið hon verður latin út til brúks ella at stilla út til sølu, leigu ella sum reklamu, hevur tørvandi tryggleiksútgerð og eisini annars gevur haldgóða trygd móti heilsuvanda og vanlukku og haraftrat skulu forskriftir fylgja við, sum tørva til nýtslu og passing. Stk. Um onkur í egnum virki avrikar innlegging av eini tilgerð sum tilskilað í stk. ella vælir um tílíka, skal hann ansa eftir, at fyrisett tryggleikstiltøk eru sett upp, og at forskriftir, sum galda í tílíkum føri eru hildnar. Stk. Einhvør maskina, sum nýtt verður ella sett út til sølu, leigu ella sum reklama skal hava skelti, sum tilskilar navn og bústað hjá fabrikanti og haraftrat, tá ið tað er innflutt maskina, eisini navn og bústað hjá innflytaranum. Stk. Omanfyri standandi reglur undantaka ikki brúkarin frá ábyrgd, sum annars áliggur honum, eftir lógini ella forskriftum, sum givnar eru eftir lógini. C. Heilsu- og vælfarstiltøk á arbeiðsstaðnum § Virki, sum hevur fast arbeiðsstað í rúmum, sum bygd eru eftir at lógin er komin í gildi, kemur undir fylgjandi reglur: Lofthædd. Arbeiðsrúm skulu vera minst m millum loft og gólv. Í arbeiðsrúmum, har sterkur hitavøkstur birtist, fuktur, støv, osi, roykur o.t. ella eitrandi ella eksplosiv luftevnir kveikjast skal hæddin vera minst m millum loft og gólv. Landsstýrið kann fyriseta, at tað sama skal galda í virki, har serstøk heilsulig viðurskifti gera seg galdandi. Luftrúm. Arbeiðsrúm skulu hava luftrúm uppá m fyri hvønn, sum hevur arbeið í rúminum. Har effektiv tiltøk eru gjørd til luftendurnýgging, kann luftrúmið, sum kravt er, minkast, tó ikki undir m Tá ið onnur enn tey, sum hava arbeið koma inn í rúmini, t.d. í rúmum, sum uppá seg nógv viðskiftafólk leitar inn, kann maskin- og arbeiðseftirlitið treyta eina uppá seg øking. Tá ið luftrúmið skal metast, koma hæddir omanfyri m ikki uppí. Gólv. Gólvið í arbeiðsrúminum skal hóska eftir arbeiðnum og skal vera nóg tætt og varmadygt. Tað má ikki liggja lægri enn m undir jarðarmuninum, uttan so serstøk tiltøk eru gjørd, so arbeiðsrúmið eftir meting av eftirlitinum ringast ikki av at liggja tað lægri. Serstøk tiltøk skulu gerast at typpa fyri, at fuktur undan grundini setur upp gjøgnum gólv og vegg. Gólv og veggur skulu falla væl. Tak veggir og loft í arbeiðsrúmum skulu vera nóg tøtt og varmadygg. Lýsi. Ljósviðurskiftini skulu vera so skipað, at arbeiðið kann avrikast uttan at nerva sjónina hjá arbeiðaranum illa. Er tað ikki virkinum til avgerandi tarn í rasktrinum, skulu rúm, sum alsamt eru nýtt til arbeiðis, hava nóg mikið dagslýsi. Kunstugt ljós skal vera av hóskandi slag og styrki og so skipað at tað blindar ikki og er ikki ovmikið glámlýsi. Tilhalds- og matrúm. Arbeiðararnir skulu hava til handa hóskandi rúm at fáa sær í og líkindir at heita upp mat og drekka, sum teir hava við sær. Er arbeið so háttað, at tað gerst neyðugt ella er natúrligt, at arbeiðararnir ikki eta í arbeiðsrúminum, skal hóskandi matrúm gerast viðkomandi arbeiðarum, um tað yvirhøvur er rímuligt. Toiletrúm. Tað skal vera hóskandi tal av toiletrúmum, forsvarliga tilgjørd og liggja hóskandi fyri. Sovistøð. Liggur arbeiðsstaðurin so illa fyri ella so fyri seg, at arbeiðararnir fáa illa útvega sær innivist fyri náttina, skal arbeiðsgevarin stíla fyri, at sovistøð vera forsvarliga tilgjørd, menn og kvinnur fyri seg. Stk. Maskin- og arbeiðseftirlitið kann linka reglurnar í stk. hjá virki, sum hevur ikki meira enn arbeiðarar ella færri. Stk. Arbeiðsrúm, sum bygd eru áðrenn lógin kom í gildi, koma undir reglurnar í stk. nr. og nr. tá ið lógin kemur í gildi. Tá ið rúm skifta eigara, koma undir størri broyting í bygging ella ár eru liðin, eftir at lógin kom í gildi, kann eftirlitið treyta, at hinar reglurnar í stk. vera hildnar í tann mun, tað er rímuligt. § Fyri virki, sum hevur ikki rúm á føstum arbeiðsstað, fyrisetur landsstýrið í hvønn mun reglurnar í § skulu koma í nýtslu. § Arbeiðararnir skulu vera ílatnir eftir arbeiðnum. Tá ið tungar heilsuligar grundir krevja serstakan arbeiðsbúna, kann eftirlitið treyta tílíkt. Landsstýrið kann fyriseta reglur, hvør skal koma undir útreiðslurnar til kravdan búna. Stk. Er tað ikki gjørligt á annan hátt at tryggja arbeiðararnar fyri vanlukku ella heilsuvanda, skulu serstøk ráð nýtast, har tað í royndum er gjørligt, eitt nú hóskiligir arbeiðsbúnar, handskar, tryggleiksbeltir, vernd fyri høvur, eygu og andadrátt. Landsstýrið kann fyriseta reglur um gerð, roynd og nýtslu av persónligum verndartiltøkum, og hvør skal koma undir útreiðslurnar av teim. Stk. Arbeiðararnir hava skyldu at nýta tílíkar serstakt kravdar búnar og ásett verndartiltøk. § Í virkjum og í arbeiði, sum er undir hesi lóg, skulu eftir eftirlitsins ætlan vera tørvandi ráð til handa til fyrstuhjálp í vanlukkutilburði, eins og eftirlitið kann treyta tilgerð av serstakari skaðastovu í størri virkjum, um tað verður hildið tørvandi at vera. § Landsstýrið kann fyriseta reglur um læknakanning hjá arbeiðarum at fyribyrgja og halda niðri vinnusjúku og heilsuvanda. § Í virkjum, sum hava minst arbeiðarar, kann landsstýrið fyriseta reglur um internt tryggleiksarbeið, herundir tryggleiksumboð og tryggleiksnevnd. Kapitul Arbeiðstíð v.m. A. Hvíldartíð § Arbeiðstíðin skal skipast so, at arbeiðararnir hvørt samdøgur skulu hava hvíldartíð uppá minst samfeldar tímar. Stk. Hvíldartíðin kann minkast til í minsta lagi tímar í: arbeið í fiskavirkjum í háseson, arbeið í byggi- og verkligum arbeið í háseson, regluligum holdskifti í virkjum, sum arbeiða í fleirholdsdrift, skiftihold í virkjum, sum arbeiða í fleirholdsdrift, tá ið semja er sínámillum, inn- og uppskiping og tørvandi arbeið, sum hoyrir til, sum goymslu- og pakkhúsarbeið og haraftrat arbeið í landbúnað. § Eftirlitið kann eftir umsókn loyva tørvandi frávik frá § tá ið natúrhendingar, vanlukkur, maskinsamanbrot ella aðrar líkar og ófyrisæddar hendingar darva ella hava darvað ta regluligu driftina, tó bert fyri nærri tilskilaða tíð og bert til reglulig drift er komin aftur í rættlag, arbeið, sum eftir sínum slag kann ikki skjótast út, serstøk arbeiðsøkir ella serstakir arbeiðsformar gera frávík neyðugt. Stk. Tá ið ófyrisæð ólag ella skaði krevur umvæling uttan steðg ella tá ið arbeiðið eftir sínum slag kann ikki skjótast út, kann frávik gerast frá § uttan loyvi frammanundan. Eftirlitið skal skjótast gjørligt hava boð, tá ið farast skal undir arbeiðið og kann taka avgerð um hvíldartíðina undir tí, sum vantar í arbeiðinum. B. Sunnu- og halgidagsfrí § Arbeiðarar mugu regluliga ikki arbeiða sunnu- og halgidagssamdøgur, uttan so halgidagsarbeiðið er til samfelags frama ella er neyðugt at varðveita virðir. Halgidagssamdøgur skal liggja innanfyri skiftið frá kl. kvøldið fyri til kl. morgunin eftir halguna. Stk. Sum endurgjald fyri lissin av frítíð av regluligum sunnudagsarbeið, skulu arbeiðararnir, so vítt tað er gjørligt fáa aðra samfelda frítíð við at samsvarandi tal av arbeiðstímum dettur burtur. C. Barna- og unglinga arbeið § Í vinnuligum arbeið, neman undantaksregluna í stk. mugu børn bert nýtast, tá ið tey hava fylt ár, og lógliga útskrivað úr skúlanum. Undir hesa regluna koma eisini børn í húski arbeiðsgevarans og sum hoyra til ættina, tá ið tey arbeiða á tekniskum verki, við yrkisevnum og tilfari, sum kunnu hava vanda fyri barnið við sær. Stk. Børn, sum hava ikki fylt ár ella ikki lógliga eru útskrivað úr skúlanum mega nýtast til vinnuliga boðtænastu upp í tímar um dagin. Stk. Landsstýrið fyrisetur hægri lágaldur enn ár til nýtslu av unglingum til arbeiðis, sum eftir sínum slag ella undir umstøðum tað fer fram, er unglingum vandamikið fyri lív, limir, heilsu, framburð ella siðmenning. § Unglingar undir ár skulu hava samfelda hvíldartíð uppá minst tímar í samdøgrið. Hava teir arbeið í ídnaðarvirki, skal hvíldartíðin fevna um tíðarskeiðið millum kl. og kl. Kapitul Eftirlit § Maskin- og arbeiðseftirlitið ansar eftir at lógin og forskriftir, sum givnar eru eftir henni eru hildnar. Landsstýrið fyrisetur gjøllari reglur fyri útinningina av eftirlitinum. § Tílík virkir, har arbeiðið ella viðurskiftir, sum tað verður útint undir, kann hava við sær ringar skaðatilburðir ella heilsubrek, skulu vera undir regluligum eftirliti. Í øðrum førum skal eftirlitið taka stakroyndir ella tá ið boð kemur ella onnur serstak viðurskiftir geva grund til at halda, at lóggávan er ikki hildin. Ringir skaðatilburðir (herundir akutt eitring) eiga so vítt gjørligt beinanvegin at kannast av eftirlitinum, smbr. § Stk. Eftirlitið, legitimerað sum tað skal, hevur, nær tað skal vera, loyvi at fara í hvønn krók á arbeiðsstøðum, sum eru undir lógini. Tað hevur rætt til at krevja sær til handa tørvandi upplýsingar frá arbeiðsgevaranum, teim sum eru í hansara stað og arbeiðarunum og haraftrat krevja sær tørvandi atkomilig próvskjøl. § Um so er at eftirlitið heldur tað vera neyðugt at byrgja fyri hóttandi, stórvegis vanda fyri lív og heilsu hjá arbeiðarunum og øðrum, kann tað treyta, at tørvandi tiltøk verða framd uttan dvøl at ganga ímóti vandanum, møguliga at steðga nýtsluni av viðkomandi tekniska verki ella vøkstrinum av viðkomandi parti av virkinum í tann mun, tað er neyðugt at fyribyrgja vanda. § Arbeiðsstøð, sum eru undir lógini, skulu hava eftirlitsbók, uttan so eftirlitið heldur tað ikki tørva, og í hana skal eftirlitið føra viðmerkingar um int eftirlit, gjørdar atfinningar og harav givnar treytir og haraftrat tíðarfrestin at rætta tað, sum vantar. Stk. Virkið skal uppá serstøk bløð í eftirlitsbókini skriva upp skaðatilburðir, sum eru ikki bert viðfáningur (heruppi í akuttar eitringar), sum hava verið arbeiðarunum í virkinum fyri ella hættisligir tilburðir, sum kundu havt við sær skaðatilburð. Eisini skal skilast til í henni, hvørji tiltøk eru gjørd at byrgja fyri, at tað hendir ikki uppaftur. Størri skaðatilburðir, eitringar og vinnulig ilska skulu eisini beinanvegin fráboðast eftirlitinum. )Stk. Landsstýrinum verður heimilað at áseta reglur um fráboðan av arbeiðsvanlukkum, eitringartilburðum, vinnuligum sjúkum og øðrum viðurskiftum av týdningi fyri arbeiðaraverndina á virkjum og við arbeiði, ið er umfatað av hesi lóg. § Arbeiðararnir og teirra álitismenn hava rætt at venda sær til eftirlitið. Álitismenninir og tryggleiksumboð skulu hava høvi til at gera seg kunnugar við tær treytir, sum eftirlitið hevur givið skrivliga. § Einhvør, sum ætlar at seta virki á stovn ella leggja um virki, sum kemur undir hesa lógina, hevur rætt til frá eftirlitinum at fáa at vita, um ætlanin er samsvarandi lógina og tær forskriftir, sum givnar eru eftir henni. § Tær treytir, sum eftirlitið setur og aðrar avgerðir, sum tað tekur, kunnu skjótast inn til landsstýrið innan vikur eftir at viðkomandi hevur fingið boð um avgerðina. Stk. Kæra um treytir er tálmandi, men tó ikki kæra um treyt eftir § § Politivaldið er eftirlitinum til handa í eftirlitinum at seta lógina í verk. Gjøllari reglur um samarbeiðið millum politivaldið og eftirlitið verða fyrisettar eftir samráð millum landsstýrið og ríkisvaldið. )Kapittul Arbeiðsumhvørvisráð § Landsstýrinum verður heimilað at seta arbeiðsumhvørvisráð við einum umboði fyri arbeiðsgevarafeløgini, einum umboð fyri arbeiðarafeløgini, einum umboð fyri handverksmeistarafeløgini, einum umboð fyri handverkarafeløgini, einum umboð fyri arbeiðsgevararnar innan skrivstovu- og krambúðayrkið, einum umboð fyri arbeiðstakararnar innan skrivstovu- og krambúðayrkið og stjóranum fyri Arbeiðseftirlitið, ið er formaður ráðsins. stk. Landsstýrið velur umboðini og sama tal av tiltaksumboðum fyri eitt ára starvsskeið. Fyri av umboðunum og tiltaksumboðunum, annað umboðandi løntakarar og annað arbeiðsgevarar, verður starvsskeiðið einans ár. Umboðini kunnu taka við afturvali. stk. Landsstýrinum verður heimilað at seta nærri reglur fyri virki ráðsins. )Kapittul Ymiskar reglur § Landsstýrið kann, tá ið serstøk viðurskiftir eru fyri, loyva linkingar í kap. í lógini og í teim forskriftum, sum givnar eru eftir henni. Maskin- og arbeiðseftirlitið kann í einstøkum føri, tá ið serstøk viðurskifti liggja fyri, loyva frávik frá kap. og haraftrat frá forskriftum sum givnar eru eftir lógini í samsvar við, hvat fyrisett er í teim einstøku forskriftunum. § ) Arbeiðseftirlitið innkrevur gjøld fyri tænastur sínar. Stk. Tey í stk. nevndu gjøld skulu góðkennast av landsstýrinum. Stk. Frammanfyri nevndu gjøld kunnu krevjast inn við panting. § Brot av lógini ella teim forskriftunum, sum givnar eru eftir henni, treytum ella forboðum, kemur undir sekt, um so er at brotið eftir lóggávuni annars hevur ikki við sær hægri straff. Stk. Mál, sum reisast av broti av hesi lógini ella forskriftum, sum givnar eru eftir henni og straffin fer ikki uppum sekt, fara fram sum politimál. § Henda lóg kemur í gildi januar og samstundis fara úr gildi: Fyriskipan nr. frá juni "hvorved lov om tilsyn med dampkedler på landjorden af oktober sættes i kraft på Færøerne" sum broytt við fyriskipan nr. frá februar , Fyriskipan fyri Føroyar nr. frá juli Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá Broytt við Ll. nr. frá Marco Polo er ein hugnalig matstova við Káta Hornið. Serliga hugnaliga umhvørvið, ger Marco Polo til eitt náttúrligt val, um tú skal út við familju, vinum ella báðum. Vit borðreiða við nógvum ymiskum mati. Vinarliga bíleggið borð! Buffet / sjálvtøkuborð við heitum og køldum rættum, mána- til fríggjadag frá kl. Forverðar: Rækjusalat Kjálkar Tempura Blandað Salat Royktur Laksur við Dild-dressing Vínfjallasniglar á l'Alsacienne Av Grúgvuni: Búffur við Krydd ella Persillusmøri Spareribs við BBQ-sós & Salati Búffur við Exotiskari sauté BBQ. Steak við Chili & Hvítleyks Salsa Enskur Búffur Piparbúffur úr Brennideplinum Búffur Bearnaise Tournedos við Soppa & Cognac-sós Tournedos Choron Lambasneið við Tomat-Basilikumsós Krúnhjørtaryggsneið við Villini-sós Fiskur: Pirog við sjógæti í rómaostasós Hýsa bakað í Fillo, við kryddurtum Grill-Laksur á la Greque Rokan í Fjøruni: Ymiskt Sjógæti Fuglur: Lomvigi við Villini-sós Pizze: Margherita Capriciosa: Skinka & Soppar Rusticana: Malið Neytakjøt & Leykur Gamberetti: Ræjkur, Asparges & Soppar Amore: Flesk, Mais & Ananas Leticia: Skinka & Ananas Vesuvio: Skinka, Neytakjøt, Peperoni, Leyk & Chili Calzone: Skinka & Soppar Calzone Marco Polo: Shawarma, Peperoni, Piparfrukt & Soppar Hot n'Spicy: Kjøt, Peperoni, Leykur, Chili & Hvítleykur Vegetare: Mais, Leykur, Soppar, Asparges & Piparfrukt EYKA: Rækjur & Shawarma Annað Hamburgers o.l.: Plain American við Steak-fries Bacon & B.b.q. við Steak-fries Some Like it Hot við Steak-fries Tvífaldur Ostur Chips Shawarma & Salat í Pita Omaná: SukurlátaMousse Kavaæl úr ættum Ísfylt Pannukøka Súreplaterta Klovin Banan Matrikulstovan Spurnakappingin er heldur fram!! Nýtt á netinum: Kort, staðanøvn og adressur Veitst tú ? Vitjandi nr. Jónas Broncksgøta Avgreiðslutíð: og Postboks Telefon: + FO- Tórshavn Telefax: + Føroyar Internet: www.matrikul.fo Dagførd: Stein Forsíða E-mail Links Arbeiðsuppgávur Flogmyndir GPS Kort Kommunur N. Kommunur S. Kommununøvn Kort í PDF Markatalsbygdir N. Markatalsbygdir S. Teldutøk kort Landalæra Lýsingar Spurnakapping Staðanavnaarbeiði Talvur Eigindómar Hagar Kommunustøddir Ogn og Kongs Uttanbíggjajørð Arbeiðsuppgávur Matrikulerar broytingar: Sundurbýti, samanlegging, marknaseting. Útskifting: Innan- og uttangarðsútskifting. Kortlegging: Matrikulkort, grundkort og hæddarkurvar. Fikspunkt: Koordinatar og hæddir til fixpunkt. Uppmátingar: Uppmáting og avseting eftir umbøn. Kortlegging Sørin D. Højgaard ger grundkort eftir flogmyndum við stereo-úttekningartóli av merkinum Zeiss Planicomp P Í Føroyum kann tað mangan vera ein fyrimunur at sita heitt og fjálgt innandura og gera kort. Dagførd: Stein Flogmyndir Matrikulstovan eigur eitt stórt savn av flogmyndum, sum eru tiknar í sambandi við fotogrammetriska kortlegging. Fyrstu myndirnar eru frá og síðani eru ymsu støðini í Føroyum avmyndaðar við jøvnum millumbilum. Á heimasíðuni er mynd av økinum Matrikulstovan, Skansin og Eystara bryggja frá árunum og Matrikulstovan eigur litmyndir av øllum landinum sum eru frá Matrikulstovan selur plott av flogmyndum. Flogmyndirnar verða skannaðar, og síðani plottaðar við myndagóðsku á fotopappír. Møguleiki er at økja myndirnar til A stødd og framvegis varðveita myndagóðskuna. Sí príslistan. Stein Flogmyndayvirlit Matrikulstovan hevur flogmyndir, sum fevna um alt landið hesi ár: Ár Myndastødd S/H ella litir Myndaeigari : S/H KMS : S/H KMS : S/H KMS og MS : Litir KMS og MS Matrikulstovan eigur nógvar svart/hvítar (S/H) flogmyndir í støddini Myndirnar eru frá tíðarskeiðinum Niðanfyri nevndu fílur innihalda føroyakort sum vísa, hvar flogmyndir finnast. Kortini liggja í PDF-sniði og kunnu lesast við Acrobat Reader, sum er eitt ókeypis forrit. Eisini ber til at zooma í kortunum við Acrobat Reader. Kortini kunnu skrivast út í A stødd. Flogmyndir í stórum máti Navn Bíðitíð Stødd Flogmyndir flogleidir .pdf 1/2 min. kb Flogmyndir flogleidir .pdf 1/2 min. kb Flogmyndir flogleidir .pdf 1/2 min. kb Flogmyndir flogleidir .pdf 1/2 min. kb Dagførd: Stein Kostnaður fyri plott av flogmyndum Allir prísir eru við mvg. Stødd Breidd Longd Kostnaður A mm mm kr. A mm mm kr. A mm mm kr. A mm mm kr. A mm mm kr. Verða fleiri eins myndir keyptar, er prísurin % fyri fyrstu myndina og % fyri hinar. Dagførd: Stein Spurnakapping Hvussu eitur bygdin/býurin? Myndin er frá Svar Tín teldupostadressa (e-mail) Navn Bústaður Telefon Innsendingarfreist: mikudagin august kl. Vinnarin fær eina forstørring av eini flogmynd frá av heimbygdini/heimbýnum í A stødd ( x cm). Forstørringin, sum er í støddini fevnir um eitt øki sum er km x km. Tílíkar litmyndir kunnu keypast á Matrikulstovuni fyri kr. Svar í kappingunum Vinnari seinast: Heiðrikur Christiansen, Tórshavn Treytir: Hvørt húski og hvør teldupostadressa kann bert senda eitt svar. Starvsfólk á Matrikulstovuni og húski teirra kunnu ikki luttaka. GPS uppmátingartól Matrikulstovan hevur GPS uppmátingartól av merkinum Trimble Við tólinum ber til at gera neyvar og skjótar uppmátingar og avsetingar. Nettleikin á mátingunum kann koma heilt niður á mm. Prinsippið í GPS mátingum er, at ein basisstøð verður sett upp yvir einum kendum fikspunkti. Í basisstøðini eru ein GPS'ari og ein radiosendari, sum alla tíðina sendir rættingar. Uppmáting ella avseting verður gjørd við einum rovara, sum eisini er ein GPS'ari og ein radiomóttakari. Her er Jógvan Frýdal í holt við at seta basisstøðina upp sunnanfyri Leirvík. GPS-antennan er sett upp yvir einum fikspunkti í steininum vinstrumegin. Frá GPS-antennuni fara mátingarnar í sjálvan GPS-aran, sum er í gula kuffertinum. Haðani fara mátingarnar til radiosendaran og -antennuna, sum eru á stativinum høgrumegin í myndini. Kassin undir radiosendaranum er ein antennustyrkjari. Her sæst rovarin Millum Fjarða í Eysturoy. GPS-antennan er á toppinum á stavinum. GPS'arin og radiomóttakarin eru í ryggsekkinum. GPS er sera vælegnað til uppmátingar í fjøllum, har annars er langt til næstu fikspunktini. Uppmátingin her fer fram í fjøllunum yvir Brennistøðini í Leirvík. Myndir: Óli Johansen, Dagførd: Stein Markatalsbygdir og kommunur Markatalsbygdir N Føroyakort sum vísir markatalsbygdir í norðaru helvt Markatalsbygdir S Føroyakort sum vísir markatalsbygdir í sunnaru helvt Kommunur N Føroyakort sum vísir kommunur í norðaru helvt Kommunur S Føroyakort sum vísir kommunur í sunnaru helvt Kommununøvn Talva sum vísir til kommunukortini Kommununøvn Kommunukort norðanfyri Kommunukort sunnanfyri Nr. Kommuna Nr. Kommuna Nr. Kommuna Fugloyar Eiðis Sørvágs Svínoyar Sunda Bíggjar Viðareiðis Funnings Mykines Hvannasunds Gjáar Sands Klaksvíkar Haldarsvíkar Skopunar Kunoyar Saksunar Skálvíkar Mikladals Hvalvíkar Húsavíkar Húsa Hósvíkar Skúvoyar Oyndarfjarðar Kollafjarðar Hvalbiar Elduvíkar Kvívíkar Tvøroyrar Fuglafjarðar Vestmanna Famjins Leirvíkar Tórshavnar Hovs Gøtu Kirkjubøar Porkeris Nes Hests Vágs Runavíkar Nólsoyar Sumbiar Sjóvar Sandavágs Skála Miðvágs Broytt: Stein Teldutøk kort Matrikulstovan framleiðir og selur teldutøk kort. Dømir um hesi kort í PDF-sniði kunnu her síggjast við Acrobat Reader. Grundkort Grundkort verða gjørd eftir flogmyndum við úttekningartóli. Kortini hava ein nettleika sum liggur um cm. Kortinnihaldið er hús, vegir, vøtn, áir, veitir, garðar, stik, girðingar, el-steyrar, brunnar, ristir, vegavmerking og mangt annað. Harumframt innihalda kortini m hæddarkurvar. Matrikulkort Teldutøku matrikulkortini kunnu vera digitaliseraði eftir pappírsmatrikulkortunum, men tey kunnu eisini vera uppmáld. Nettleikin er tí ógvuliga ójavnur frá cm til m. Kortinnihaldið er mark, matrikulnummør og servituttir. Matrikul- og grundkort Teldutøk kort kunnu leggjast saman, so til ber at síggja bæði í senn. Í døminum niðanfyri sæst matrikulkortið saman við húsum frá grundkortinum og m hæddarkurvum. Kort Navn Bíðitíð Stødd Grundkort grundkort.pdf 1/2 min. kb Matrikulkort matrikulkort.pdf 1/2 min. kb Matrikul- og grundkort matr-grundkort.pdf 1/2 min. kb Dagførd: Stein Hvussu stórar eru oyggjarnar? Nr. Oyggj km^2 Nr. Oyggj km^2 Streymoy Svínoy Eysturoy Fugloy Vágar Nólsoy Suðuroy Mykines Sandoy Skúvoy Borðoy Hestur Viðoy St. Dímun Kunoy Koltur Kalsoy L.Dímun Kelda: Aftur og fram / Dagførd Stein Størstu hólmar Nr. Hólmur Vídd í ha Nr. Hólmur Vídd í ha Tindhólmur Lopranshólmur Mykineshólmur Kirkjubøhólmur Trøllhøvdi Hovshólmur Gáshólmur Hoyvíkshólmur Tjaldavíkshólmur Baglhólmur Sumbiarhólmur ha = * m Kelda: Aftur og fram / Dagførd Stein Størstu vøtn (uttan byrgingar) Nr. Vatn km^2 Sørvágsvatn Fjallavatn Sandsvatn Toftavatn Eiðisvatn Leynavatn Gróthúsvatn Kirkjuvatn Stóravatn Kelda: Aftur og fram / Dagførd Stein Hvussu høgar eru oyggjarnar? Nr. Oyggj Hædd í m Staðanavn Eysturoy Slættaratindur Viðoy Villingadalsfjall Kunoy Kúvingafjall Streymoy Kopsenni Kalsoy Nestindar Borðoy norðanfyri Lokka Vágar Árnafjall Fugloy Klubbin Suðuroy Gluggarnir Svínoy Havnartindur Mykines Knúkur Sandoy Tindur Koltur Uppi á Oyggj Hestur Eggjarrók og Múlin L. Dímun Rávan St. Dímun Høgoyggj Skúvoy Knútur Nólsoy Eggjarklettur Kelda: Álmanakki Dagførd: Stein Veitst tú? Er tað pláss fyri øllum fólkunum í heiminum í Føroyum? Hvar finnur tú hægst liggjandi sethús í Føroyum? Hvat er hægsti bygningur í Føroyum? Dagførd: Stein Er tað pláss fyri øllum fólkunum í heiminum í Føroyum? Um fólk standa á hvørjum fermetri, tvs. at hvørt fólk hevur x cm at standa á, er tað í Føroyum pláss fyri: fólk/m^2 x m^2 = mia. fólk. Í var fólkatalið í heiminum komið upp á mia., so til tá hevði verið pláss. Fólkatalið í heiminum veksur árliga við mió., svarandi til fólkatalið í Týsklandi. Tann okt. var fólkatalið í heiminum mia., so tá hevði tað verið heldur trongligt í Føroyum. Flaggdagur (Mynd: Stein Fossá) Um hesar mia. tóku saman lógvatak (= metur), so høvdu tey rokkið: mia. fólk x m / mió. m = ferðir runt jørðina. Hvørt ár veksur fólkatalið í heiminum svarandi til: mió. / mió. = ferðir runt jørðina. Um øll í Føroyum tóku saman hendur, hevði longdin verið km. Hetta svarar nøkulunda til longdina á Streymoynni. Aftur Dagført: Stein Hægst liggjandi sethús í Føroyum Hægst liggjandi sethús í Føroyum liggja á Norðasta Horni í Tórshavn. Hæddin liggur um m yvir sjóvarmálan. Norðasta Horn (Mynd: Stein Fossá, ) Til sammetingar kunnu hesar hæddir nevnast: Stað Hædd yvir sjóvarmálan Norðasta Horn m Bóndagarðurin á Vatnaskørðum í Hoyvík m Hotel Føroyar m Kambsdalur m Á Hamri á Argjum m Sethúsini á Stóru Dímun m Støðin í Mjørkadali (hetta er tó ikki eini sethús) m Aftur Dagførd: Stein Hægsti bygningur í Føroyum Vesturkirkjan (Mynd: Stein Fossá, ) Vesturkirkjan er hægsti bygningur í landinum, hon er m høg. Aftur Dagførd: Stein Lýsingar og kunngerðir frá Matrikulstovuni Allar lýsingar og kunngerðir, sum verða lýstar í bløðunum, eru eisini at finna á hesi síðu. Onki Dagførd: Stein Staðanavnainnsavningin og nýggju Føroyakortini Eftir Eivind Weyhe, lektara og mag.art. (Úr ársfrágreiðing Fróðskaparseturs Føroya, ) Í varð komið á mál við útgávuni av teirri nýggju kortrøðini í mátinum máliborðsbløðunum tey kalla. Hetta er útgáva av hesum kortaslag fyri Føroyar. Knappliga staðanøvn eru á nýggju kortunum, og tað er ikki so lítil partur av øllum teimum føroysku staðarnøvnunum, kanska út ímóti einum triðingi. Søgan hjá máliborðsbløðunum gongur ár aftur í tíðina, tá ið tann sonevndi generalstaburin gjørdu sínar kortuppmátingar í Føroyum í árunum Av hesum sama verða hesi kort eisini ofta nevnd generalstabskortini. Tey komu út í (mynd ), og kortbløðini vóru tá í tali. Í kom útgáva (mynd ) og tá í kortbløðum (við ávísum rættingum og dagføringum komu hesi kort útaftur (mynd ) í nýggjum prenti í ). Mynd Fyrstu máliborðsbløðini (generalstabskortini) komu út í Tá ið farið varð undir at fyrireika eina nýggja, triðju útgávu umleið varð avgjørt at tekna hesi kort heilt av nýggjum og við teirri nýggjastu tøknini, fotogrammetriskari tekning eftir myndatøku úr flogførum. Við at broyta kortsundurbýtið og leggja kortrammurnar øðrvísi, bar til at minka talið av kortum niður í Mong hava óivað lagt til merkis, hvussu lítið av landi kundi vera uppi á summum av teimum gomlu kortbløðunum. Kortsundurbýtið gjørdist nú meira økonomiskt. Eisini varð avgjørt at endurskoða staðanøvnini á kortunum, og tað var í tí sambandi at Føroyamálsdeildin kom við upp í leikin, í tættum samstarvi við Matrikulstovuna. Arbeiðið við at gera hesi kort fór av álvara í gongd í og hevur sostatt tikið ár (mynd ). Ráðføring við staðkend fólk Í fyrstani var ikki ætlanin at gera tær heilt stóru broytingarnar í navnatilfarinum, men meira at eftirkanna verandi nøvn fyri at vita, um tey stóðu beint og um tey vóru rætt stavaði. Síðan kundu onkur týðandi nøvn verða tikin við aftrat, og møguleikin at strika minni týðandi nøvn varð sanniliga eisini nevndur. Alt hetta skuldi gerast við at eintøk av verandi kortum skuldu sendast út á bygdirnar, har staðkend fólk vórðu biðin um at hyggja tey ígjøgnum. Henda framferð varð roynd í fyrstani, men skjótt varð komið eftir, at hetta gav ov lítið. Mynd Onnur útgáva av máliborðsbløðunum Onkursvegna hava fólk eina øgiliga virðing fyri einum korti og hava ilt við at gera broytingar í teimum. Bestu ráðini vóru tí hildin at vera at fara út á bygdirnar at tosa við heimildarfólkini og gjøgnumganga kortini á staðnum saman við teimum. Og hetta arbeiðið er so farið fram um alt landið hesi árini. Byrjað varð vestanífrá við Vága sýslu, og so varð farið eysturyvir, um Suðurstreymoyarøkið og suðurendan av Eysturoynni til Klaksvíkar, so arbeiddu innsavnararnir seg norðureftir í Streymoynni og Eysturoynni og haðani eystureftir til restina av Norðuroyggjum, har innsavning og avgreiðsla av navnatilfarinum var frá hondini um árslok Í varð so farið suður um Skopunarfjørð, fyrst til Sandoyar sýslu, og til seinast kom Suðuroyggin fyri. Tilfarið til tað síðsta kortblaðið varð avgreitt í januar Áður ein hermálslig uppgáva Tann stovnur, ið hevur havt kortframleiðsluna og prentingina um hendur, nevndist upp til Geodætisk Institut, tá ið hann skifti navn til Kort- og Matrikelstyrelsen (KMS). Fyrr hevur kortgerð verið roknað sum ein hermálslig uppgáva, og Geodætisk Institut lá tí undir verjumálaráðnum í Keypmannahavn. Nevnt kann vera, at í -unum vóru tað hermenn (sonevndir "guidar") og heryvirmenn ið gjørdu uppmátingararbeiðið. Við navnabroytingini í varð stovnurin lagdur undir innanríkismálaráðið. Alt sent KMS Sum nevnt, so hevur arbeiðið við at fáa navnatilfarið til vega verið gjørt í neyvum samstarvi millum Matrikulstovuna og Føroyamálsdeildina. Eftir at menn frá báðum stovnum hava verið úti og savnað nøvn og merkt tey á kort, hevur eitt hóskandi úrval av nøvnum verið gjørt fyri hvørt kortblaðið og sent til Keypmannahavnar. Hetta hava verið listar við nøvnum og kort sum nøvnini hava verið sett uppá, og somuleiðis upplýsingar um, hvat staðið, ið ber navnið, er fyri nakað (navnaobjektið), t.d. at tað er ein á, eitt fjall, ein heyggjur osfr. Mynd Onnur broytta útgáva av máliborðsbløðunum Nakað skjótt fóru teir eisini at biðja um koordinatar til hvørt staðið (sonevndar UTM-koordinatar Universal Transversal Mercator), ið neyvt staðfesta plássið (ella miðjuna á tí) í metrum í mun til Ekvator og Greenwich-linjuna. Frá umleið hevur KMS lagt alt hetta inn í ein dátu-grunn, Færøsk stednavneregister. Tá ið teir á KMS hava gjørt eitt kortblað liðugt, hava teir sent tað upp til rættlestur, áðrenn tað er farið til prentingar. Tað fyrsta kortblaðið, Sørvágur, kom í Mykines kom árið eftir, og síðan eru hini komin so við og við, tey síðstu fýra (Tvøroyri, Vágur, Fámara og Sumba) í Eitt skifti í fyrstani, tá ið innsavningin av nøvnum byrjaði, var Ulf Zachariasen, sáli, við fyri Føroyamálsdeildina, men annars eru tað undirritaði saman við Ólavi Clementsen og Óla Johansen frá Matrikulstovuni ið hava havt arbeiðið við nøvnunum um hendur (innsavning, avgreiðslu og rættlestur). Sløk fjúrtan túsund nøvn Ein samanteljing, nú øll kortini eru útkomin, vísir, at talið av nøvnum á øllum kortunum til samans er Kortblaðið við teimum flestu nøvnunum er tað ið nevnist Hvannasund, á tí eru nøvn, næst tí kemur kortblaðið Vágur við nøvnum. Fæst nøvn hevur kortið fyri Lítlu Dímun við nøvnum. Vit kunnu eisini rokna navnatættleikan út. Føroyar eru km í vídd, og býta vit samlaða talið av nøvnum við hesum tali, gevur tað nøvn fyri hvønn km Men rokna vit navnatættleikan út fyri hvørja oyggj sær ella fyri hvørja sýslu, verður myndin ein onnur. Mynd Máliborðsblað í sum nú nevnist topografiskt kort Sum longu nevnt, so var ætlanin í fyrstani ikki at seta so nógv fleiri nøvn á kortini enn tey sum vóru frammanundan. Og hóast roynt var hiðani at fáa nakað væl fleiri nøvn við, so var kortframleiðarin í fyrstani heldur varin við at seta ov nógv nøvn uppá, og tað fekk helst okkum at vera nakað afturhaldnar í okkara ynskjum og uppskotum um nøvn. Hetta broyttist so við og við, sum arbeiðið leið, soleiðis at KMS góðtók tey allarflestu av okkara navnaynskjum. Hetta ger, at navnatættleikin er øktur munandi frá teimum fyrstu kortunum til tey sum seinast eru gjørd. Í Vága sýslu eru soleiðis einans nøvn pr. km ( í Vágum og í Mykinesi). Í Streymoyar sýslu er tættleikin nøvn pr. km í Eysturoyar sýslu í Norðuroyggjum í Sandoyar sýslu og í Suðuroyar sýslu (og tað er stórt sætt í hesari raðfylgju at arbeitt hevur verið). Av oyggjum er Lítla Dímun tann við teimum tættastu nøvnunum, pr. km næst henni kemur Stóra Dímun við síðan Skúgvoy við Fugloy Hestur Kalsoy Kunoy Koltur Suðuroy (uttan Lítlu Dímun) Svínoy Sandoy Viðoy Borðoy Mykines Nólsoy Eysturoyggin Streymoyggin einsamøll (uttan Nólsoy, Hest og Koltur) meðan Vágar sum nevnt liggja heilt niðri á nøvnum fyri hvønn km (Útrokningarnar hevur Óli Johansen gjørt). Meira vitan um føroysk staðanøvn At enda kunnu vit seta spurningin: Hvønn týdning hevur hetta arbeiðið fyri Føroyamálsdeildina? Ein av arbeiðsuppgávunum hjá deildini er sum kunnugt staðanavnagransking. Knappliga nøvn eru ikki so lítil partur av øllum teimum føroysku staðanøvnunum, kanska út ímóti einum triðingi. Tey hava vit nú øll á prentaðum kortum. Men tað gjørdist okkum eisini skjótt greitt, at hetta var eitt einastandandi høvi at fáa økt um okkara vitan um tað føroyska staðanavnatilfarið. Tað at koma út um landið og fáa samband við heimildarfólk í hvørjari bygd gjørdi tað møguligt at fáa fest eina rúgvu av nøvnum á kort, ikki bara tey ið komu við á tey prentaðu kortini, men í mongum førum varð alt savnað ið fáast kundi. Haraftrat gavst høvi at fáa meira at vita um hvørt navnið, so sum úttalu og viðurskiftir á staðnum (útsjónd o.a.). Í summum førum hava samrøðurnar við frásøgufólkini verið tiknar upp á band. Sambært avtalu, sum gjørd varð nov. millum Føroyamálsdeildina og Matrikulstovuna tá ið sjøtul varð settur á, verður tað innsavnaða tilfarið goymt í staðanavnasavninum á deildini. Eisini stendur í avtaluni, at tá ið arbeiðið er komið at enda, gevur Fróðskaparsetrið nøvnini á kortunum út við UTM-koordinatum og blaðnummari. Talvur Eigindómar Talvan vísir talið av eigindómum (tvs. matr.nr.) og jarðarlutum í einstøku markatalsbygdunum. Hagar Talvan vísir navn og stødd á høgunum. Ognarjørð og Kongsjørð Talvan vísir hvussu nógv er ognarjørð og kongsjørð í markatalsbygdunum. Einasta bygd í landinum har alt er ognarjørð er Gjógv. Kommunurnar í Føroyum Talvan vísir víddirnar á kommununum í Føroyum. Stein Markatalskort sunnara helvt Markatalskort norðara helvt Markatalsbygdir í Føroyum og tal av matr.nr. og lutum Markatalsbygdirnar eru upprunabygdirnar (tvs. ikki niðursetubygdir). Talið av matr.nr. er tað sama sum talið av eigindómum.Hvør eigindómur kann hava ein ella fleiri lutir. Nr. Markatalsbygd Matr.nr. Lutir Nr. Markatalsbygd Matr.nr. Lutir Nr. Markatalsbygd Matr.nr. Lutir Sumba Norðradalur Gøtugjógv Vágur Skælingur Syðrugøta Nes (S) Leynar Søldarfjørður Porkeri Kvívík Lambi Hov Vestmanna Glyvrar Fámjin Saksun Toftir Øravík Tjørnuvík Nes (Ey) Trongisvágur Haldarsvík Syðradalur Froðba Streymnes Húsar Hvalba Hvalvík Mikladalur Dímun Hósvík Trøllanes Skúvoy Kollafjørður Kunoy Skarvanes Kaldbak Haraldssund Dalur Sund Skarð Húsavík Hoyvík Norðoyri Skálavík Tórshavn Klaksvík Sandur Strendur Strond Sandavágur Selatrað Skálatoftir Miðvágur Oyrar Múli Sørvágur Norðskála Depil Bøur Eiði Norðtoftir Gásadalur Gjógv Árnafjørður Mykines Funningur Hvannasund Koltur Skála Viðareiði Hest Elduvík Svínoy Nólsoy Oyndarfjørður Kirkja Kirkjubøur Fuglafjørður Hattarvík Velbastaður Leirvík Syðradalur Norðragøta Tilsamans Stein Yvirlit yvir allar hagar í Føroyum mørk = gyllin gyllin = skinn Suðuroy og Lítla Dímun Sandoy, St. Dímun og Skúvoy Vágoy, Mykines, Koltur og Hestoy Streymoy og Nólsoy Eysturoy Norðoyggjar Stein Hagar Suðuroy og Lítla Dímun Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar SUÐUROY Sumbiar bygd Hagi mk-gl-sk. Eystari Húshagi Blæing, Heimaripartur Blæing, Miðjan Blæing, Vestaripartur Garðaseyður, Eystaripartur Garðaseyður, Vestaripartur Eystarafylgi Dalurin Lopranshagi Skúvabøli Mýrarnar, Heimanrygg Mýrarnar, Norðanrygg Holmskorahagi, Heimaripartur Holmskorahagi, Norðaripartur Hamrahagi Víkarhagi, Vestaripartur Víkarhagi, Miðjan Víkarhagi, Uttastipartur Bláaberg Leitishagi Vágs bygd Tóris- og Lambhagi Núpshagi Langadalshagi Hamrahagi Gjógvaráfjall / Fámará / Botnhagi Bjarghagi Toftahagi, Innaripartur Toftahagi, Uttaripartur Nes bygd Neshagi, Innaripartur Neshagi, Uttaripartur Porkeris bygd Dalhagi Heimaripartur Handaripartur Heiðarnar Hovs bygd Dalshagi Hjallaskorahagi Ytstihagi Skorin Fámjins bygd Fløtan Hamrahagi Miðhagi, Sunnaripartur Miðhagi, Norðaripartur Fjallið Mikla Rókhagi Múlhagi Botnhagi Øravíkar bygd Uppi í Haga Vestur í Haga Dals- og Líðarhagi Trongisvágs bygd Hvamhagi Ranghagi Trongisvágsbotnur Líðarhagi Húsgarðshagi Riddalshagi Hvannhagi, Norðaripartur Froðbiar bygd Hvannhagi, Uttaripartur Tvøráhagi, Innaripartur Tvøráhagi, Uttaripartur Líðarhagi, Vestastipartur / Líðarhagi, Mittastipartur / Líðarhagi, Uttastipartur Botnskarðshagi Kambhagi Hvalbiar bygd Hamrahagi, Uttaripartur Hamrahagi, Innaripartur Knúkhagi, Uttaripartur Knúkhagi, Innaripartur Rókhagi Prestfjall, Sunnaripartur Prestfjall, Heimaripartur Suður í Haga, Sunnaripartur Suður í Haga, Heimaripartur Grímsfjall Fjórðingur Bjalvaskor Úti í Haga Undir Egg Eggjarhagi Norðanskarð Sandvíkshagin Eystan Borg Lítla Dímun Dagførd Stein Hagar St. Dímun, Skúvoy og Sandoy Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar STÓRA DÍMUN mk-gl-sk Dímunar bygd Dímunarhagi SKÚVOY Skúvoyar bygd Bergið Uttarihagi, Heimaripartur Miðjan Norðarihagi, Heimaripartur Norðarihagi, Norðaripartur SANDOY Skarvanes bygd Innastihagi Kirkjubøseyður Hamraseyður Uttastihagi Dals bygd Miðhagi Syðstihagi Skorin Botnur Uttariendi Húsavíkar bygd Syðriendi Kongshagi Skarðið Innarihagi, Eystaripartur Innarihagi, Innaripartur Eystarasíða Skálavíkar bygd Heiðarhagi, Innaripartur Heiðarhagi, Uttaripartur Dalarhagi Heimastihagi, Heimariparti Heimastihagi, Norðaripartur Miðhagi Norðastihagi Innastihagi Sands bygd Sandarhagi Hamarsfjórðingur Skálsafjórðingur Bakkafjórðingur Norðastifjórðingur Klivaløkshagi, Sunnaripartur Klivaløkshagi, Norðaripartur Miðjan Klettahagi Søltuvíkshagi Fjalshagi, Heimastipartur Fjalshagi, Miðjan Fjalshagi, Norðastipartur Skopunarhagi, Syðripartur Skopunarhagi, Norðaripartur Høvdarhagi, Norðaripartur Høvdarhagi, Heimaripartur Dagført Stein Hagar Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar Vágoy, Mykines, Koltur, Hestur VÁGOY Top mk-gl-sk Sandavágs bygd Gimbragonga Oknadalur Handastihagi Dalhagi Giljahagi Eyðansstovuhagi Slættaneshagi Oyrargjáarhagi Rákarhagi Sundshagi Miðvágs bygd Uttanhús á Fjøllum Heimanhús á Fjøllum Kvígandalur Tjørndalsegg Norðaraleiti Heimaraleiti Eggin Dalurin Nípan Sørvágs bygd Suðurtriðingur, Sunnaripartur Suðurtriðingur, Ytripartur Úttriðingur, Heimaripartur Selvíkar Teigarnir Tindhólmur Gáshólmur Norðurtriðingur, Sunnaripartur Norðurtriðingur, Norðaripartur Bíggjar bygd Kleivar Tormanshagi Uttangarðshagi, Vestaripartur Uttangarðshagi, Eystaripartur Gásadals bygd Líðin Víkahagi Uttanfyri í Víkum Garðshagi Rygsvíkshagi MYKINES Top Mykines bygd Heimangjógv Líðarhagi Kálvadalur Borgardalur Mykineshólmur KOLTUR Top Kolturs bygd Kolturshagi HESTUR Top Hests bygd Hestshagi, Innarahelvt Hestshagi, Uttarahelvt Dagført Stein Hagar Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar Nólsoy, Streymoy NÓLSOY mk-gl-sk Nólsoyar bygd Junkarshagi Borðan Heimarahelvt STREYMOY Kirkjubø bygd Kirkjubøhagi, Fyri Heiman Glyvurshagi Kirkjubøhagi, Fyri Handan Inni í Dølum Trøllhøvdi Velbastaðar bygd Gimbrarnar Heiðaseyður Fungagimbrar Líðarhagi Lambhagi Syðri Spakiseyður Norðari Spakiseyður Syðradals bygd Syðradalshagi, Norðaripartur Syðradalshagi, Sunnaripartur Norðradals bygd Presthagin Kongshagin Skælings bygd Skælingshagi, Norðaripartur Skælingshagi, Sunnaripartur Leyna bygd Leynahagi, Uttan fyri Húsini Leynahagi, Framman fyri Húsini Kvívíkar bygd Frammi í Haga Ognarhagi Norðuri í Haga Úti í Haga Kvívíksmerkur Vestmanna bygd Heygahagi, Innarahelvt Heygahagi, Fremrahelvt Fjalshagi Neshagi Heimi í Haga á Bjørgum Úti í Haga á Bjørgum Dalhagi Saksunar bygd Svartáhagi, Fyri Uttan Svartáhagi, Fyri Niðan Dúvugarðahagi Kvíggjarhamarshagi Tjørnuvíkar bygd Norðan Kamb Heiman Kamb Fyri Sunnan Haldarsvíkar bygd Norðan Á Byrgið Sunnan Fossá Langasandshagi Streymnes bygd Norðara Helvt í Sundinum og Fyri Framman, Fremripartur Fyri Framman, Heimaripartur Heimara Helvt í Sundinum Hvalvíkar bygd Frammidalahagi Loðadalshagi Miðdalahagi Rossabotnshagi Húsadalshagi Toftadalshagi Hósvíkar bygd Inni í Veggi Garðsendahagi Toftahagi, Frammistovupartur Toftahagi, Heimistovupartur Kollafjarðar bygd Kjalneshagi Miðgerðahagi, á Hjøllum Hamrahagi, á Hjøllum Todneshagi Sjóvarhagi, Niðaripartur Sjóvarhagi, Fremripartur Hamrahagi, Frammi við Gjógv Miðgerðahagi, Frammi við Gjógv Heygshagi Oyrareingjahagi Signabøshagi Kaldbaks bygd Áarhagi, Heimanfyri Áarhagi, Miðrøktin Áarhagi, Norðasti Bíggjarhagi, Eystastipartur Bíggjarhagi, Yngstugimbrar Bíggjarhagi, Líðarseyður Bíggjarhagi, Vestastipartur Sunds bygd Sundshagi, Innaripartur Sundshagi, Uttaripartur Hoyvíkar bygd Hoyvíkshagi, Norðaripartur Hoyvíkshagi, Sunnaripartur Tórshavnar býur Húsahagi Flatnahagi Dagført Stein Hagar Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar Eysturoy EYSTUROY mk-gl-sk Stranda bygd Fyri Innan Glyvur Fyri Uttan Glyvur Ungakyrrshagi Heygshagi, Ognin Heygshagi, Festið Neshagi, Norðaripartur Neshagi, Sunnaripartur Selatraðar bygd Garðahagi, Uttari Garðahagi, Innari Miðjan Grønabergsærnar Norður í Haga Oyrar bygd Oyrarhagi, Sunnastipartur Oyrarhagi, Miðjan Oyrarhagi, Norðastipartur Norðskála bygd Norðskálahagi, Miðjan Norðskálahagi, Sunnari Norðskálahagi, Norðaripartur Eiðis bygd Svínáhagi, Norðarahelvt Svínáhagi, Sunnarahelvt Sunnanmanshagi Miðhagi Gimbrahagi Suðurhelvt Norðurhelvt partar Gjáar bygd Fyri oman Rætt Dalur og Fløtur Líðin Sáttarenni Funnings bygd Líðin, Fremragonga Líðin, Ytragonga Í Húsi Botnar Inni í Haga, Heimaripartur Inni í Haga, Innaripartur Skála bygd Skálafjall, Norðaripartur Skálafjall, Miðjan Skálafjall, Ytripartur Miðhagi, Innaripartur Miðhagi, Ytripartur Innan Gjógv Uttan Gjógv Elduvíkar bygd Grønurnar Nýggjustovupartur Pállstovupartur Frammistovupartur Anfinsstovupartur Ognarpartur Dalkinn Undir Egg, Nýggjustovupartur Undir Egg, Ognarpartur Oyndarfjarðar bygd Fjallið Dalhagi Vatnsdalur Knúkur Vaðhorn Heltnin Fuglafjarðar bygd Skarðhagi Rustin Góðidalur Norður í Haga, Norðaripartur Norður í Haga, Heimaripartur Fjalshagi Innandalshagi Kongsmørkin Gjógvaráhagi Leirvíkar bygd Hjallahagi, Eystaripartur Hjallahagi, Heimaripartur Skarðhagi Tindur Ognarhagin Navirnar Ritudalur Norðragøtu bygd Uppi á Dal, Innaripartur Uppi á Dal, Heimaripartur Fyri innan Eið Yviri í Dal Á Síðuni Heimaralíð Ytralíð Gøtunes Gøtugjáar bygd Gjáarhagi Syðrugøtu bygd Norður í Haga Valaknúkar Fyri handan Eið, Norðastipartur / Fyri handan Eið, Trøðin Fyri oman Heiðar / Fyri handan Eið, Guttastovupartur / Fyri uttan Hús Søldarfjarðar bygd Fløturnar Gøtuseyður og Bøseyður Lamba bygd Útbøfjórðingur Eystursíðan Nesið Helvtin partar Glyvra bygd Innan fyri Gjónna Leitishagi Dalhagi Hjallahagi Tofta bygd Yvir í Haga, Nevið Yvir í Haga, Miðjan Yvir í Haga, Heimastipartur Mýrarnar, Norðaripartur Mýrarnar, Sunnaripartur Saltnes Húshagi Húshagi Húshagi til Nevið Húshagi til Heimastapart Nes bygd Neshagi Stein Hagar Suðuroy Sandoy Vágar Streymoy Eysturoy Norðoyggjar Kalsoy, Kunoy, Borðoy, Viðoy, Svínoy, Fugloy KALSOY Top mk-gl-sk Syðradals bygd Syðradalshagi Húsa bygd Suður í Haga Líðin og Leitið Dalarnir Hattardalur Mikladals bygd Djúpidalur, Ovari Djúpidalur, Niðari / Kambur, Eystaripartur Kambur Líðin, Norðaripartur Miðhagi / Líðin, Heimaripartur Sunnanáhagi, Norðaripartur Sunnanáhagi, Heimaripartur Trøllanes bygd Fyri Heiman Kalsgarður KUNOY Top Kunoyar bygd Fyri Norðan Húshagi, Norðaripartur Húshagi, Sunnaripartur Byrgið Fyri sunnan Gjógv Haraldssunds bygd Fyri Sunnan Fyri Norðan Skarðs bygd Fyri Innan Fyri Uttan BORÐOY Top Norðoyrar bygd Bøseyður Fløturnar Líðarhagi Miðhagi Skorin Bjargamansdalur Klaksvíkar bygd Barmur Dalarnir Fyri Heiman Myrkjanoyrarhagi Akursmørk Innistovuhagi Tunghúshagi Útistovuhagi Uppsalahagi Strandar bygd Strandarhagi Skálatofta bygd Skáltoftahagi Múla bygd Múlahagi Krossdalur Depils bygd Norðaripartur Millum Húsanna Norðtofta bygd Norðtoftahagi Árnafjarðar bygd Bergið Ognarhagin Fýramarkahagi VIÐOY Top Hvannasunds bygd Úti á Rættini Yvir í Skorum Í Oyruni Yviri á Skarðhamri Viðareiðis bygd Inni í Vík, Heimaripartur Inni í Vík, Uttaripartur Inni í Bergi Bergsmunni Inni í Dølum Uppi á Váli Fyri innan Leiti Eystur við Egg, Vestastipartur Villingadalur Úti í Líð SVÍNOY Top Svínoyar bygd Fyri handan Hálsar Uppi í Grønu Eysturhøvdi Úti í Líð Fyri handan Fjøll Handantúnstriðingur, Fyri norðan Ánna Handantúnstriðingur, Fyri uttan Ánna Bergið FUGLOY Top Kirkju bygd Kirkjuhagi, Nordaripartur Kirkjuhagi, Sunnaripartur Úti í Vík Hattarvíkar bygd Skarðsvík Suðurstovuhagi Eystfelli, Útistovupartur Eystfelli, Uppistovupartur Uttarstovuhagi Bergið Skorarnar Dagført Stein Kommunurnar í Føroyum skipaðar eftir vídd Nr. Kommuna km^2 Nr. Kommuna km^2 Nr. Kommuna km^2 Tórshavnar Sjóvar Húsa Klaksvíkar Hvannasunds Mikladals Sandavágs Saksunar Nes Vestmanna Gøtu Porkeris Kvívíkar Viðareiðis Famjins Sands Runavíkar Hósvíkar Miðvágs Skálvíkar Skúvoyar Tvøroyrar Svínoyar Oyndarfjarðar Sørvágs Húsavíkar Fugloyar Hvalbiar Sumbiar Leirvíkar Haldarsvíkar Skála Hovs Kollafjarðar Fuglafjarðar Nólsoyar Kirkjubøar Vágs Mykines Eiðis Sunda Skopunar Hvalvíkar Gjáar Hests Kunoyar Funnings Bíggjar Elduvíkar Broytt Stein Yvirlit yvir ognarjørð og kongsjørð Nr. Markatalsbygd Ogn í alt Kongs í alt mk.gl.sk. mk.gl.sk Sumbiar bygd Vágs bygd Nes bygd (Suðuroy) Porkeris bygd Hovs bygd Fámjins bygd Øravíkar bygd Trongisvágs bygd Froðbiar bygd Hvalbiar bygd Dímunar bygd Skúvoyar bygd Skarvanes bygd Dals bygd Húsavíkar bygd Skálavíkar bygd Sands bygd Sandavágs bygd Miðvágs bygd Sørvágs bygd Bíggjar bygd Gásadals bygd Mykines bygd Kolturs bygd Hests bygd Nólsoyar bygd Kirkjubøar bygd Velbastaðar bygd Syðradals bygd (Streymoy) Norðradals bygd Skælings bygd Leyna bygd Kvívíkar bygd Vestmanna bygd Saksunar bygd Tjørnuvíkar bygd Haldarsvíkar bygd Streymnes bygd Hvalvíkar bygd Hósvíkar bygd Kollfjarðar bygd Kaldbaks bygd Sunds bygd Hoyvíkar bygd Tórshavnar bygd Stranda bygd Selatraðar bygd Oyrar bygd Norðskála bygd Eiðis bygd Gjáar bygd Funnings bygd Skála bygd Elduvíkar bygd Oyndfjarðar bygd Fuglfjarðar bygd Leirvíkar bygd Norðragøtu bygd Gøtugjáar bygd Syðrugøtu bygd Søldfjarðar bygd Lamba bygd Glyvra bygd Tofta bygd Nes bygd (Eysturoy) Syðradals bygd (Kalsoy) Húsa bygd Mikladals bygd Trøllanes bygd Kunoyar bygd Haraldssunds bygd Skarðs bygd Norðoyrar bygd Klaksvíkar bygd Strandar bygd Skálatofta bygd Múla bygd Depils bygd Norðtofta bygd Árnfjarðar bygd Hvannasunds bygd Viðareiðis bygd Svínoyar bygd Kirkju bygd Hattarvíkar bygd Bjarni/Stein Uttanbíggjarjørð á Kirkju Í samband við fólkafund sum varð hildin á Kirkju um útjaðaraøkini, gjørdi Matrikulstovan hetta kortið. Kortið vísir hvat tey sum búgva í Fugloy eiga, og hvat uttanbíggjafólk eiga. Búnaðardepilin FO- Kollafjørður Telefon (+ ) Faks (+ ) Upplýsing: mbm@mbm.fo webmaster@mbm.fo Vitjandi síðani Frísk og álítandi í "øllum" førum Nýggjar maskinur sí: MBM HANDILIN Brúktar maskinur sí: TORGIÐ Mjólkarvirkið Fóður Søla og tænasta Kjøt Starvsfólk L/F Meginfelag Búnaðarmanna (MBM) MBM er eitt lutafelag, sum varð stovnað tann november undir navninum Mjólkarvirki Búnaðarmanna. Navnið varð síðan broytt til Meginfelag Búnaðarmanna, stytt MBM. Í lá umsetningurin hjá MBM um góðar mió. kr. MBM er samansett av deildum. Tvær framleiðsludeildir og tvær innkeyps- sølu- og tænastudeildir. Harafturat kemur leiðsla og marknaðarførsla. Mjólkarframleiðarar eru lutaeigarar í felagnum og hava atkvøðurætt á aðalfundum eftir hvussu nógvar mjólkikýr teir hava. Stjórnarmiðstøð, skrivstovur samt Sølu og Tænustudeildin eru á Búnaðardepilinum í Kollafirði. Á Depilinum húsast MBM og Almennar Royndir (Royndarstøðin). Eisini hevur Føroya Bóndafelag skrivstovu á Deplinum Fóður Søla og tænasta Kjøt Starvsfólk Mjólkarvirkið í Hoyvík var byrjunarskotið til Meginfelag Búnaðarmanna. Tað byrjaði framleiðslu tann apríl Um árið vigar Mjólkarvirkið uml. tons av mjólk inn, sum dagliga verður framleitt til nýtslu, umframt gerð av ymiskum úrdráttum. Síðan Mjólkarvirkið byrjaði, er úrvalið vaksið nógv. Og fyri stuttum varð ein útbygging gjørd, sum tvífaldaði gólvvíddina fyri at gera pláss fyri nýggjum tólum. Hetta gjørdi tað lættari at fáa sendingarnar út til tíðina, og gav betri møguleikar fyri vørumenning. Mjólkarvirkið hevur í dag útvegarar við tilsamans mjólkineytum. Mjólkarvirkið Søla og tænasta Kjøt Starvsfólk Í fór MBM undir at keypa og selja kraftfóður, kunsttøð v.m. Síðan tá hevur málið hjá deildini verið at keypa og selja fóður, tøð, græsfræ, nýtsluvørur o.l. til landbúnaðin. MBM - Fóður hevur heimstað á bryggjuni í Kollafirði, men eisini er fóðursøla á Mjólkarvirkinum í Hoyvík og hjá ymiskum umboðum kring landið. Á Fóður og á Mjólkarvirkinum er eisini handlað við amboðum og útgerð til húsdjórahalds. Mjólkarvirkið Fóður Kjøt Starvsfólk Í fór Sølu og Tænustudeildin til verka. Deildin hevur til málsetning at reka verkstað, veita tænastu og hava eftirlit við mjólkiútbúnaði, samt keyp og sølu av maskinum og nýtsluvørum til landbúnaðin. Ein partur av arbeiðinum hjá deildini er at umvæla innanvirkis, bilar og tól. Deildin hevur heimstað á Búnaðardeplinum í Kollafirði. (sí eisini Torgið og MBM Haandilin) Mjólkarvirkið Fóður Søla og tænasta Starvsfólk KJØT Fyrsta januar í byrjaði MBM - Kjøt. MBM keypti eitt flakavirki í Hósvík, sum varð umbygt til sláturvirki. MBM Kjøt hevur sum málsetning at slakta neyt frá bóndum,viðgera og selja.Eisini at innflyta rávøru,tá tørvur er á tí. Í er deildin útbygd til at góðska og pakka kjøtvørur til handlar. Sølu- og útbýtissamvinna er við: PM Heilsølu Eysturoyar Heilsølu. Landsdjóralæknin hevur eftirlit við slagtidjórum fyri slagt og eftir slagt við kjøtinum. Mjólkarvirkið Fóður Søla og tænasta Kjøt Nevnd / Bestyrelse Rólvur Djurhuus. Formaður/ formand Jógvan Z.Joensen. Næstformaður Niels J. Absalonsen. Jón Joensen, Sjúrður Nolsøe. Leiðsla / Direktion Eirikur Thorvaldsson, Stjóri / Adm.Direktør eddi@mbm.fo Dánjal Thomsen, Fíggjarleiðari,/Økonomichef danjal@mbm.fo Skrivstova / Administration Eydna N. Samuelsen, eydna@mbm.fo Anvør Zachariasen, anvor@mbm.fo Jona Andreasen, jona@mbm.fo Tórhild Justinussen, torhild@mbm.fo Bjørn Akselsen, bjorn@mbm.fo Karl á H. Andreassen, karl@mbm.fo Mjólkarvirkið / Mejeri Øyvind Hentze. Virkisleiðari / Mejerileder oyvind@mbm.fo Jóan Jakku Joensen, -mejeriteknikker Gunnlaugur Sighvatsson, -mejeriteknikker Marjun Poulsen laborant Jórun Hansen laborant Kazuomi Enomoto pakking Erling Weihe -pakking Zacharis Hansen -pakking Katrin Sørensen mejerist næmingur Frank Andersen pakking Peter Jakobsen, peter@mbm.fo handil lagur Heini Andresen, heini@mbm.fo handil lagur Poul Høgni Nielsen. handil- lagur. Marner Tjørnudal tangabilførari Tummas Joensen tangabilførari Fóður / Agro-Grovvarer Theodor Petersen. Leiðari,/Driftsleder theodor@mbm.fo Høgni Joensen Jógvan Svarthamar Jákup Svarthamar Marknaður-Søla-Tænasta / Marketing-Salg og Service. Kim C. Petersen. Leiðari/Driftsleder kim@mbm.fo Jan Nielsen,sølum. Sigvald Zachariasen, agro søla goymsla sigvald@mbm.fo Kristian Hansen,Mjólkaeftirlit goymsla Valdimar Tómasson, -Verkstaðsformaður. Hanus Davidsen Verkstað Kjøt / Slagteri Adolf Johannesen, Leiðari,/Driftsleder adolf@mbm.fo Beinir Poulsen Valborg Olsen Hjálmar Juul Alberg Gaardlykke Magnus í Hjøllum Reingerðing / Hanniba Andreasen Uppaftur Vøruskráin hjá MBM verður ment og víðkað alla tíðina. So hvørt vit meta, at rávøra verður tøk til tess, menna vit nýggjar vørur til marknaðin. Seinnu árini eru hópin av nýggjum og føroyskum mjólkarúrdráttum komnir á marknaðin og vit gleðast um, at væl verður tikið ímóti vørunum UHT-Long Life = HALDFØR MJÓLK MBM hevur í fleiri ár havt hesa vøru á ynskilistanum, men tíverri hava tólini til framleiðslu av hesi mjólk, verið so ovurhonds kostnaðarmikil í mun til tørvin. Nú hava vit endiliga fingið røttu tólini og føroysk haldfør mjólk stendur nú á handilshyllunum. Haldfør mjólk fæst í sama úrvali sum vanlig mjólk t.e. vanlig, hálvskúmað og kakao. Arbeitt verður við fleiri møguleikum,eitt nú hálvskúmað mjólk við jarðbersmakki. AV TAPPINGUM MISEYDNAĐIST EIN. Í vár hendi tað íð ikki skuldi henda,at bakteriuvøkstur kom í eina tapping av haldførari mjólk uppá ltr. Hetta var orsakað av at ein ventilur ikki virkaði sum hann átti. Sjáldan kemur eitt óhapp aleina tí innaneftirlitið uppdagaði heldur ikki feilin fyrr enn eftir at mjólkin var seld. Vit eru sera kedd av hesum og biðja um umbering. Vit gera eyka ómak fyri at slíkt ikki hendir aftur. Starvsfólk og leiðsla Uppaftur Dentur verður fyrst og fremst lagdur á at menna verandi framleiðslu. Í samband við at nýggj flokkingarskipan av mjólk er í gerð, sum setur strangari krøv til mjólkargóðskuna, verður rannsóknarstovan útbygd. Umframt mjólk er arbeiðið hjá rannsóknarstovuni umfatað av bakteriologiskum eftirliti við kjøtvøruframleiðsluni. Sølan av mjólk hevur vaksið seinastu árini við góðum .% pr ár. Hugsa vit okkum at komandi árini økist nýtslan um % um árið, verður neyðugt at økja um mjólkarframleiðsluna við tonsum ( tons pr ár). Hetta sjálvandi við tí fyrivarni at samfelagsgongdin verður tann sama sum seinnu árini. (arbeiði-burðartal-tilflyting). Í var tikið ímóti millónir ltr. av mjólk. Tann .apríl byrjaði mjólkarframleiðslan hjá MBM. sostatt eru ár síðani MBM byrjaði virksemi. Keyp og søla av brúktum búnaðartólum v.m.. MBM fær ofta fyrispurningar um brúkt tól, bæði stór og smá. Summi vilja selja og onnur vilja keypa. Vit vilja fegin hjálpa, og sum eina nýggja tænastu, fara vit her at lýsa við brúktum búnaðartólum, ið eru til sølu ella ynskjast til keyps. Hevur tú okkurt at selja,ella vilt keypa kanst tú ókeypis senda okkum eina mynd og/ella lýsingastubba inn til okkara *Tann sum hevur lýsing her,verđur biðin lata vita tá vøran er seld/keypt,ella skal strikast. Hevur tú ein fyrispurning, ert tú vælkomin at venda tær til Sigvald Zachariasen á tlf. ella e-post: sigvald@mbm.fo sí eisini Mjólkikúgv ella kvíga sum væntast at kálva ynskist til keyps. Jón Joensen, bóndi FO- Bøur Telefon Til heystar hava vit ein Scania Tangabil til sølu.(við ella uttan tanga) Brúktar sláimaskinur MBM SØLA OG TÆNASTA Aebi BM kr. Irus (eykalutir) kr. Tielburger-T (eykalutir) kr. Goldoni Base kr. Bíligari maskinur koma inn,men seljast so hvørt just í hesum døgum Allir prísir eru V/MVG Eykalutanummar Vit hava nú kannað okkara eykalutagoymslu, fyri at finna út at hvussu vit kunnu arbeiða meira effektivt. Vit hava í hesum sambandi funnið útav, at vit nýta mest tíð í dag við at finna fram eykalutanummar á lutum sum kundarnir ordra. Sum oftast fáa vit ikki uppgivið nakað eykalutanummar tá kundin gevur okkum ein ordra uppá. T.v.s. uppá maskinur o.a.. Hetta gevur í fleiri førum eitt skeivt keyp og harvið eisini fleiri ónøgdar kundar. Ofta er feilurin tann at kundin ikki hevur nakra eykalutabók, í flestu førum kunnu vit skaffa eina og vilja vit eisini hjálpa til at skaffa hesar, so vit í framtíðini kunnu loysa henda trupulleikan. Tað er ikki bara tá vit skulu hava eykalutir til størri maskinur, men eisini til m.a el-saksar, smærri sproytur o.a. Fyri at vit kunnu skaffa hesar bøkurnar skulu við hava upplýst fylgjandi: Navn á Maskinu/útgerð árgangur, typu nr., Stel nr. og um tað eru onnur tol á, upplýsi eisini tey. Hjálpið okkum so vit kunnu geva eina betri tænastu. Sølu og Tænastudeildin. Sí eisini MBM Handilin Uppaftur Uppskriftir Her fara vit at leggja mat uppskriftir, ið innihalda mjólkaúrdráttir. Vit byrja í smáum, men hvørt síðan verður útbygd, leggja vit fleiri uppskriftir inn. Hevur tú eina góða uppskrift, ert tú vælkomin at senda okkum hana. Tá ið hon er eftirkannað, leggja vit hana út á síðuna, so øll kunnu fáa gleði av henni. Send uppskriftir til mbm@mbm.fo Sí eisini: Soft Ice: g. jarðber (fryst) pk. Róma egg spsk melis Alt í blendaran, pískast til jarðberini eru sundurfarin. Fyllast í vaflir(kramarhús), ella etast afturvið frukt. Appelsinísur: g. daim-kúlur dl. Róma blommur g. melis saft av appelsinum og 1/2 citrón Appelsinirnar og citrónin pressast. Rómin pískast. Blommurnar og melisi pískast stívt. Saftin av appelsinunum og citrónini rørast í blommurnar. Til seinast skal rómin og daim rørast í. Spinatrond við royktum Laksi. pk. av heilum frystum spinati dl. av róma Egg tsk. av muskat - salt og pipar Pynt: Royktan laks ella royktan svartkalva Smáar sherrytomatir. Holukøkur ( køkur) g. av mjøli spsk. av melisi 1/2 tsk. av natron 1/2 ltr. av blaki egg g. av bráðnaðum palmini ella margarini at baka við. Mjøl, melis og natron verða rørd saman. Síðan skulu eggini verða rørd í. Holukøkupannan verður heitað, og feitt latið í holurnar. Holurnar verða fyltar uml. / við deiggi. Holukøkurnar verða bakaðar við makligum hita og vendar, áðrenn deiggið verður stívt. Baka í einar minuttir. Blaksuppa ( fólk) 1/2 ltr. av blaki dl. av hveitimjøli dl. av sukuri súpusk. av rosinum Skal av 1/2 sitron g. av mandlum dl. av róma Mjøl og sukur verður blandað, og tað kalda blaki verður rørt í í smáum. Sitrónin verður vaskað og skalið rivið niður í blakið. Nú verður gýtan sett útá og fingin upp á kók, meðan tú rørir trivaliga í henni. Kókar í minuttir, og sukur verður latið í, sum tú heldur smakkar best. Mandlurnar verða kókaðar, úrsmoygdar og kloyvdar, rosinurnar verða skolaðar, og mandlur og rosinur verða stroyddar í tallerkin, meðan upployst verður. Rómin verður pískður til hjóm og antin latin í suppuna ella givin afturvið. Í staðin fyri róma ber til at gera egg út á blaksuppu. Tá nýtir tú egg til 1/2 ltr. av blaki. Lagkøka við jarðberjum og súrróma % ímillum g. av súrróma % g. av sukri lagkøkubotnar g. av jarðberjum ella aðrari frukt Píska súrróman so hann er stívur. Rør sukur í, koyr jarðber og súrróma ímillum botnarnar. At enda verður súrrómi smurdur omaná, og pyntað verður við jarðberjum. Súrrómin er gjørdur úr súrnaðum róma og feittinnihaldið er % ella %. Súrrómi kann brúkast sum hann er, t.d. saman við frukt ella frukttertum - kryddaður við ymiskum kryddi, er hann eisini frálíkur til salatsós ella kalda sós t.d. aftur við kjøti ella fiski. Súrrómi % er heldur tjúkkari enn súrrómi %. Væl ber til at tynna hann við mjólk ella hvítu. Tá má eitt sindur meir krydd í. Súrrómi % er frálíkur til heita sós. Kjøt-fondue við grønari og reyðari sós ( fólk) Til kjøt-fondue brúkar tú soltið neytakjøt ella ál av ryggi. Sker kjøtið sundur cm. Til longdar og sum fingur til tjúktar. Afturvið ymisk sløg av sós, grønt salat, grønmeti eftir árstíðini og langabreyð. Grøn sós 1/2 dl. av súrróma % tsk. av grovum salti 1/2 súpusk. av karvaðari persillu súpusk. av smátt karðvaðum grønleyki súpusk. av smátt karvaðum dildi Eitt sindur av nýmalnum pipari tesk. av sukri 1/2 súpusk. av vínedikki Verður prýdd við einum sindri av dildi og borðreidd køld. Reyð sós 1/2 dl. av súrróma % súpusk. av smátt karvaðum, reyðum pipari súpusk. av tomatketchupi 1/2 súpusk. av grovum salti slett av tabasco-sós ella chili 1/2 hvítleyksbát Verður prýdd við paprika og borðreidd køld. Uppaftur Fyrimyndar mjólkarframleiðarar Bartal Vang. Kaldbak. Óla Kristjan Debess,Oyrareingir. Johan Petur Brekkstein, Velbastað. _ Heildar kr.studningur í landbúnadi ár á hvønn íbúgva Ísland. uml. kr. (heimild OECD/Vísir) Noregur.uml. kr. (heimild: Bóndafelagið/SVF.Krosskast) Danmark.uml kr. (+exportstuðul) (heimild:Samvirke/DR.) Føroyar. uml kr. (heimild:Fíggjarlógin og MVGafturberingar) _ SKINNAPRÍSIR Marknaður fyri skinn er sera óstabilur. Nøkur ár uppgangandi og nøkur ár niðurgangandi,alt eftir mótanum til eina og hvørja tíð.Høvuðsmarknadur fyri skinnvørur hevur verið Asia og Russland. Í fullu skinnaprísirnir í botn vegna fíggjarkreppu í Asia og Russlandi. Rávørukeyparar vildu als ikki keypa skinn tað árið. Tað hoyrist at støðan er batnandi, men ongin veit enn hvussu verður á heysti ár Nýggastu tíðindi eru positiv.Men álítandi tilboð kemur neyvan fyrr en seinast í september. Á hinvegin eru útlit til at tá nýggja ES avtalan fer at virka ( .feb ) verður ólógligt at útflyta skinn úr Føroyum til ES marknaðin. MBM ráð ! Okkum nýtist mjólk alt lívið, tí nógv kálk er í mjólkini. Børnum og ungum fyri tennirnar og fyri beinagrindina, meðan tey standa í vøkstri, og meðan tey mennast. Tá ið tey eru tilkomin, at stimbra og halda beinagrindina. Besti háttur at verja fyri beinbroyskni er at menna beinini mest møguligt upp í ára aldur, og so gera tað, tú megnar, at styrkja beinini, røra teg og eta mat við nóg nógvum kálki. gløs av mjólk ella mjólkarúrdráttum og tvær ostaflísar um dagin geva tær nóg mikið av kálki. Bíligir hegnpelar og hegn á lagur Nú er hon komin Ballumaskinan til smáar ballur Same Traktorar Vit umboða m.a. hesi feløg og merki: Same Vit útvega maskinur og tól eftir tygara ynski og tørvi. Vit leggja dent á skjóta og góða tænustu Sí eisini (brúktar maskinur og tól) MEGINFELAG ÁHUGALEIKARA FØROYA Vælkomin á heimasíðuna hjá MáF dagførd august english MáF postboks Tórshavn MáF er meginfelag, sum arbeiðir fyri áhugasjónleik í Føroyum, sett á stovn september Skrivstovan heldur til í húsunum, sum Hans Andreas Djurhuus búði í, Undir Pisuvarða í Havn. Skrivstovan er opin mánadag fríggjadag kl tó mikudag kl Dagligur leiðari er Finnbjørg Nattestad. SJÓNLEIKARASTEVNAN VERÐUR Í KLAKSVÍK SEPTEMBER tlf: fax: teldupostur: maf@post.olivant.fo sjónleikarafeløg og -deildir eru limir í MáF. Hvørji tey eru og hvat tey gera trýst her. NEVNDIN: FORMAÐUR NÆSTFORMAĐUR KASSAMEISTARI SKRIVARI NEVNDARLIMUR Hilmar Joensen "Royndin", Nólsoy Sverri Egholm Havnar Sjónl.felag Jógvan Ravnsfjall Klaksvíkar Sjónl.f Heiðrún Hansen "Samljóð", Skopun Svend Højgaard Stranda Sjónl.felag Dagligur leiðari varalimur varalimur Finnbjørg Nattestad Birita Krossteig Havnar Sjónl.felag Aksel Joensen "Royndin", Nólsoy Eina ferð um mánaðin er nevndarfundur har umsóknir, tiltøk o.a. eru á skránni. Nevndin telur limir, sum og verða valdir hvørt ár á ađalfundinum, sum vanliga er um hálvan apríl. Næsti nevndarfundur verður august. Síðani mars er tú vitjandi nr. FastCounter by LinkExchange Heim Limafeløgini Tíðindi Tiltøk Ung í MáF English Links MáF verður fíggjað við stuðli frá Leikpalli Føroya MEGINFELAG ÁHUGALEIKARA FØROYA Limafeløgini Fuglafjarðar Sjónleikarafelag v/ Maritu Øre Fuglafjørður Kvívíkar Sjónleikarafelag v/ Kirstin Jacobsen Kvívík Ungmannafelagið "Eydnan" v/ Danvør Debes Oyrarbakki Gøtu Menningarfelag v/ Karl Thomsen Syðrugøta Losjan "Glottin" v/ Magna Poulsen Skipanes Ungmannafelagið "Royndin" v/ Hilmar Joensen Nólsoy Havnar Sjónleikarfelag v/ Heðin Mortensen Tórshavn Sjónleikarafelag "Fívil" v/ Poulinu Jensen Hvalvík Ungmannafelagið "Samljóð" v/ Edmund Nielsen Skopun "Keldan" v/ Tóru Myllhamar Skálavík Stranda Sjónleikarafelag v/ Svend Højgaard Skáli Ungmannafelagið "Virkið" v/ Astrid Olsen Sandur Klaksvíkar Sjónleikarafelag v/ Gunnar Nolsøe Klaksvík Tvøroyrar Sjónleikarafelag v/ Gitte Jacobsen Tvøroyri Vágs Sjónleikarafelag v/ Elin Jacobsen Vágur Ungmannafelagið "Sólarmagn" v/ John Dalsgarð Velbastaður Áhugabólkurin "Spírar" v/ Aksel Joensen Tórshavn Dramaverkstaðið v/ Hjørdis Johansen Tórshavn HETTA GERA FELØGINI Havnar Sjónleikarfelag PIPPI Havnar Sjónleikarfelag fer nú undir venjingar til leikin um "Pippi" eftir Astrid Lindgren. Elin Mouritsen er leikstjóri og Edward Fuglø ger pallmyndina og búnarnar. Fyrsta sýning verður einaferð í oktober. Klaksvíkar Sjónleikarafelag SJÓNLEIKARASTEVNAN september í ár skipar Klaksvíkar Sjónleikarafelag fyri árligu Sjónleikarastevnuni hjá MáF. Tey, sum hava hug at koma við, kunnu tekna seg til á skrivstovuni hjá MáF. Fleiri upplýsingar verða givnir her eftir summarsteðgin. Ungmannafelagið "Royndin" (Nólsoy) GRØNA LYFTIN Í Nólsoy venja tey í løtuni leikin "Grøna lyftin" eftir Avery Hopwood. Fyrsta sýning verður einaferð í heyst. Dramaverkstaðið Um Barnasjónleikarfelagið Dramaverkstaðið og skúlan. Skúlin, hjá Barnasjónleikarfelaginum Dramaverkstaðnum, leggur alla orku í at luttakararnir fáa frálæru og innlit í tað, sum eitur sjónleikarlist. Samstarv er við Tórshavnar Kvøld- og Ungdómsskúla við Bólk (tey til ára gomlu). Tað er av alstórum týdningi at tey, sum melda seg inn, hava hug at arbeiða við drama og sjónleiki. Ein kann siga, at hetta arbeiði er bæði til gaman og álvara. Lærari á skúlanum og leikstjóri er Hjørdis Johansen. Pláss er fyri til áskoðarum. Kanska kunnu vit hava meira enn eina sýning í part, men tað eru nøkur, sum skulu út at ferðast og annað, so tað er ivasamt. Sýningarnar eru ókeypis, men øll eru vælkomin at lata eitt oyra í Hattin við dyrnar. UMSÓKNIR UM STUĐUL Limafeløgini í MáF hava møguleika fyri at søkja um fíggjarligan stuðul til teir leikir, tey seta upp. Umsóknarblað við vegleiðing fæst viđ at venda seg til skrivstovuna. Heim Limafeløgini Tíðindi Tiltøk Ung í MáF English Links MáF verður fíggjað við stuðli frá Leikpalli Føroya MEGINFELAG ÁHUGALEIKARA FØROYA Tíðindi Russisk børn til Føroya at dansa Sjónleikarastevnan Russisk børn til Føroya at dansa børn í aldrinum ár koma til Føroya august at framføra russiskan fólkadans, -tónleik og -sang. MáF samskipar tiltakinum fyri Dansifrøi, sum verður vertur hjá børnunum. Dan Dissing-Madsen frá felagnum "Dienesmindes Venner" hevur fingið sambandið í lag. Dienesmindes Venner er ein bólkur av fólkum, sum hava sett sær fyri at geva russiskum børnum, sum hava ring kor at liva undir, nøkur góð upplivilsir í summarfrítíðini. Dan og kona hansara hava ein bóndagarð í Jútlandi, sum hvørt summar tekur ímóti hesum børnunum. Fleiri av teimum hava foreldur, sum eru rýmd úr Tjernobyl-økinum eftir kjarnorkuvanlukkuna í Frá august til og við august verður framsýning á Torginum í SMS við lutum, sum børnini hava gjørt. FRAMFØRSLUR: mánadag august kl Tilhaldið í Tórsgøtu mikudag august kl Skúlin á Giljanesi leygardag august kl Matiné í Havnar Kirkju leygardag august kl Ítróttarhøllin í Runavík týsdag august kl ATLANTIS í Klaksvík hósdag august kl "Eydnan" á Oyrarbakka sunnudag august kl Norðurlandahúsið Framførslurnar (bert við sangi) í Tilhaldinum og í Dómkirkjuni eru ókeypis. Allar aðrar framførslur: ATGONGUMERKI KR. FYRI VAKSIN KR. FYRI BØRN UNDIR ÁR Stuðla tiltakinum hava: Jólamerkjagrunnurin, Føroya Sparikassi, Norðurlandahúsið, Tryggingarfelagið Føroyar og B SJÓNLEIKARASTEVNAN Sjónleikarastevnan verður í Klaksvík september. Á stevnuni fara Eyðun Johannesen og Jenny Petersen at greiða frá arbeiði teirra fyri Leikpall Føroya. Harafturat eru feløgini biðin um at fyrireika smá brot ella leikir í samband við -ára kristnihaldið. MáF vónar at nógv fara at tekna seg til. Síðsta freist er mánadagin august. Heim Limafeløgini Tíðindi Tiltøk Ung í MáF English Links MáF verður fíggjað við stuðli frá Leikpalli Føroya MEGINFELAG ÁHUGALEIKARA FØROYA Tiltøk, sum MáF skipar fyri Øll eru vælkomin at tekna seg til tey tiltøk og skeið, sum MáF skipar fyri. Tað er líka mikið um ein er limur í einum sjónleikarafelag ella ikki og tað er heldur ikki eitt krav at luttakar hava havt við sjónleik at gera áður. Um eitt skeið ella annað bert er rokna fyri roynd fólk, verður hetta tilskilað. Sjónleikarastevnan Sjónleikarstevnan verður í ár í Klaksvík september. Øll eru vælkomin. Evni á stevnuni verður -ára haldið fyri at Føroyar vórðu kristnaðar. Eyðun Johannesen og Jenny Petersen, sum í vár vórðu sett í starv hjá Leikpalli Føroya, koma at greiða frá hesum. Gøtusjónleikur á Ólavsøku er avlýstur Tað var ætlanin at MáF saman við Grímu skuldi skipa fyri gøtusjónleiki á Ólavsøku í samband viđ -ára haldið fyri at Føroyar vórðu kristnaðar. Freistin hjá einstaklingum ella bólkum at tekna seg til var úti apríl og undirtøkan var tíverri ov lítil. Tí varð avgjørt at avlýsa tiltakið, tá ov langt er liðið út á árið. Tey, sum hava hug at vera við til okkurt av tiltøkunum, kunnu venda sær til skrivstovuna hjá MáF á tlf ella við teldupost maf@post.olivant.fo Nógvar stevnur, skeið o.a. har evni er innan áhugaleik, verða hildin runt um í heiminum. Føroyingar ella føroyskir bólkar eru ofta boðin við. Á heimasíðunum hjá NAR, NEATA og AITA/IATA verður sagt frá um øll hesi tiltøk. Her finnur tú links til hesar heimasíður. Vit fara á hesi síðuni eisini at siga frá um tílík tiltøk. Heim Limafeløgini Tíðindi Tiltøk Ung í MáF English Links MáF verður fíggjað við stuðli frá Leikpalli Føroya MEGINFELAG ÁHUGALEIKARA FØROYA Ung í MáF Ung í MáF er ein undirnevnd hjá MáF, sum arbeiðir fyri tey ungu millum og ár. NEVNDIN: Elin Mortensen formaður Femja Petersen næstformaður Turpin N. Djurhuus kassameistari Amanda Ellingsgaard skrivari Jensa Toftegaard nevndarlimur Aðalfundurin Aðalfundurin hjá Ungum í MáF, sum skuldi vera apríl, varð avlýstur. Tey, sum hava hug at gerast limir í Ungum í MáF, ella sum hava hug at koma í nevndina, kunnu venda sær til skrivstovuna hjá MáF á tlf ella via teldupost: maf@post.olivant.fo Heim Limafeløgini Tíðindi Tiltøk Ung í MáF English Links MáF verður fíggjað við stuðli frá Leikpalli Føroya Til gaman og álvara webmaster: Guðrun Heðinsdóttir Mortensen webmaster: Jónína Olesen Vælkomst Søga Nevndin Sýningar Útleiging Her eru vit Oyðublað Skráin Lógin Forsíða Vælkomin í Sjónleikarhúsið Eg vil fegin bjóða øllum vælkomnum at vitja heimasíðuna hjá Havnar Sjónleikarfelag. Her ber til skjótt og væl at fáa nakað at vita um sjálvt felagið og húsið, hvør situr í nevnd, hvat er á skránni í húsinum, tað verið seg leikir ella onnur tiltøk, o.s.fr. Tá Sjónleikarhúsið einki hevur á skránni, ber til at leiga hølini til lagaligar prísir, eitt nú til brúdleyp, føðingardagar, veitlsur o. l. Tað ber eisini til at tekna seg sum lim, og skulu øll vera hjartaliga vælkomin til tað. Eftir er bert at ynskja øllum góða ferð á heimasíðuni. Vinaliga Heðin Mortensen formaður Sjónleikarhúsið í Havn varð bygt í Tað var H. C. W. Tórgarð, sum teknaði leikhúsið. Føroyingar hava spælt sjónleik í meira enn ár og fyrst og fremst í høvuðstaðnum, so sum longu Jens Christian Svabo skrivar um í verkinunum "Indberetninger fra en Reise i Færøe og ". Í fyrstani vórðu danskir leikir spældir, serliga Holgerg-leikir, men saman við tjóðskaparrørsluni seinast í fyrru øld vaks áhugin fyri móðurmálinum, og í vórðu teir fyrstu leikirnir, skrivaðir og framførdir á føroyskum, leiktir í tinghúsinum í Havn. Annar hevði hin káti og hjartagóði Rasmus Effersøe skrivað, hann sum hongur avmyndaður uppi yvir leikpallinum í sjónleikarhúsinum saman við orðunum "Til gaman og álvara". Onnur skald og yrkjarar hava verið góð við húsið, og tað var okkara tjóðskald Hans Andreas Djurhuus, ið sum formaður fyri felagið fekk byggingina í lag fyri nú skjótt árum síðani. Eisini William Heinesen hevði eitt stórt hjarta fyri húsinum, og tað eru ikki so ógvuliga nógv ár síðani, tú kundi ganga framvið á kvøldi og hoyra brúsandi ljóð innan fyri. Tá var tað William, sum spældi Beethoven fyri sínum góða vinmanni Jákup Zahle, meðan teir málaðu leiktjøld, tá visti tú, at nú fór skjótt ein nýggjur leikur at verða vístur. Hvat mundi tað vera hesaferð, og hvør fór at spæla við? Ikki at gloyma Kristin í Geil, sum bæði skrivaði og leikti, og so allar sjónleikararnar, sum her hava skapað havnafólki og øðrum við gott skemt og nógvan látur, men eisini hjartasuff og tár, tá ið alt var syrgiligt, og tað gekst høvuðsfólkunum illa. Heðin Mortensen, formaður Hoyvíksvegur A, FR- Tórshavn Tlf.: & mobil.: Heimasíða: http://www.hemorten.hpage.net e-m@il: hemorten@post.olivant.fo Jákup Olsen, næstformaður e-m@il: Birita Krossteig, nevndarlimur e-m@il: Jytte Joensen, nevndarlimur e-m@il: Oddvá Nattestad, nevndarlimur e-m@il: Ólavsøkukabbarettin Ólavsøkukabarettin verður sýnd: Hósdagin Frumframsýning kl. Ólavsøkuaftan kl. og Ólavsøkudag kl. og Sunnudagin kl. og Mánadagin kl. og Týsdagin kl. og Sjónleikaraskúlin hevði framsýningar og mai kl. Cabarét Óli P. ár á veg -Hevði premieru nýggjársaftan. Spælt var til januar. áskoðarar vóru til leikin. Tann gamla daman Reglugerð til leigarar hjá Havnar Sjónleikarfelag Tann ella tey, ið leiga høli/hølir skulu vísa á eitt ábyrgdarfólk, ið heftir persónliga fyri um nakað hendir innbúgvi ella ognum felagsins. Húsini eiga at latast aftur í sama standi, sum tey vóru fingin í. Upprudding eigur at verða liðug áðrenn middag dagin eftir. Havnar Sjónleikarfelag vaskar aftaná, men um annað er at takað upp, verður rokning send leigaranum fyri hettar. Leigan skal verða goldin áðrenn høli/hølini kann/kunnu nýtast. Limur, ið hava verið limur í eitt á í Havnar Sjónleikarfelag fáa avsláttur. Depositum `a kr. verður at latað fyri lykil til Sjónleikarhúsið. Útleiguprísir hjá Havnar Sjónleikarfelag Áarstova kr. pr. dag Havnarstova kr. pr. dag Snikkarastova kr. pr. dag Síðupallur kr. pr. dag Pallur kr. pr. dag Salur kr. pr. dag Komuhøll kr. pr. dag Køkur kr. pr. dag Øll eru vælkomin at gerast lim. Kostar kr. / árliga Tað er ikki møguleiki at útfylla oyðubrævið enn. Navn: Bústaður: Postnr.: Bygd/býur: Telefon: Fax: Teldupostur: Tekstboks: Hevur tú spurning til okkara, ella vil bestilla eitt av hølið okkara. Skalt tú skriva í tekstboksina, og trýsta á send. Navn felagsins er Havnar Sjónleikarfelag. Endamál felagsins er at framføra sjónleikir og skipa fyri útbúgving av fólki til frama fyri leiklistini á heimligum støði. At savna felagslimirnar til hugnaligar samkomur, veitslur og onnur tiltøk. Ungdómsarbeiði er ein fastur táttur í felagnum. Felagið er sjálveigandi stovnur. Limur í felagnum kann gerast hvør tann, sum hevur áhuga fyri felagsarbeiðnum og tekur undir við endamálsgreinini og lógum felagsins. Limagjaldið verður ásett á aðalfundinum eftir tilmæli frá nevndini. Limafundur verður hildin, tá nevndin ella tíggju limir biða um tað, og annars tá tørvur er á. Atkvøðurætt hava allir limir, sum hava fylt ár, og hava goldið limagjaldið fyri seinasta árið. Aðalfundurin hevur hægsta ræði í øllum felagsmálum. Hann verður hildin hvørt ár í apríl mánaði, og verður lýstur vikur frammanundan í bløðunum ella í skrivi til limirnar. Atkvøðurætt hava allir limir sambært grein í lógini. Limur skal vera fyltur ár fyri at verða valdur í nevnd. Á aðalfundi verður havt til viðgerðar: Val av fundarstjóra og skrivara Frágreiðing frá nevndini Framløga av grannskoðaðum roknskapi til góðkenningar Val av limum í stjórn Val av tiltakslimum Val av einum ríkisviðurkendum grannskoðara Innkomin mál Ymiskt Uppskot um val av stjórnarlimum skulu vera felagnum í hendi dagar fyri aðalfund. Uppskot til innkomin mál skulu vera nevndini í hendi dagar fyri aðalfund. Stjórnin er ein -mannanevnd og verða valdir annaðhvørt ár tveir og annaðhvørt tríggir limir, sum fara frá, men kunnu veljast aftur. Tveir tiltakslimir verða valdir fyri eitt ár. Stjórnarliminir velja sínámillum formann og býta annars arbeiðið ímillum sín. Nevndin hevur ábyrgd av rakstri felagsins, og til at útinna hetta hevur nevndin rætt at seta starvsfólk og arbeiðsnevndir til ávís endamál og skipa fyri reglugerð fyri dagliga virki felagsins. Roknskaparárið er kalendaraárið. Roknskapurin skal innan mars verða sendur til grannskoðan. Skal felagið verða bundið av keypum til nýtslu í húsum, ella øðrum útreiðslum, má umbønarseðil, undirskrivaður av stjórnarlimi, nýtast. Liminir í felagnum svara ikki fyri peningaskyldur felagsins uttan við ognum tess. Til at keypa, selja ella veðseta fastar ognir, krevst undirskift frá øllum stjórnarlimunum og aðalfundarsamtykt. Til gjaldingar í dagligum rakstri krevst bert undirskrift frá formanni ella øðrum nevndarlimi í hansara stað, og felagsins bókhaldara/kassameistara. Stk. Hesar lógir kunnu ikki broytast uttan á vanligum aðalfundi, sbr. tó stk, í hesi grein. Til tess at broyta lóginar krevst, at lógarbroytingin er sett á dagsskrá, at broytingaruppskot hevur ligið frammi hjá nevndini í dagar, at í minsta lagi helvtin av limunum eru komnir á fund, og at tveir triðingar eru fyri broyting. Stk. Um ikki nóg mangir limir eru komnir á aðalfundin, kann nevndin innan ein mánaða lýsa til eykaaðalfundar, á frammanundan nevnda hátt og kann tá broytingin verða samtykt, um tveir triðingar av teimum møttu eru fyri. Eykaaðalfundur um onnur felagsmál skal haldast, tá ein fjórðingur av felagslimunum krevja tað skrivliga. Felagið kann ikki selja Sjónleikarhúsið uttan so er, at tann peningur, sum kemur inn við søluna verður nýttur til bygging av nýggjum, meira tíðarhóskandi húsi til sama endamál. Um felagið minkar so langt niður í limatali, at samtykt verður at slíta felagið, kann húsið verða selt og sølupeningurin saman við møguligari aðrari ogn felagsins nýtast til annað mentunarligt endamál í samráð við Tórshavnar Býráð. Til at slíta felagið krevst, at í minsta lagi tveir triðingar av limunum eru komnir á fund, og at tríggir fjórðingar samtykkja at slíta felagið. Soleiðis samtykt á aðalfundi í apríl Heðin Mortensen, form. Jákup Olsen Jytte Joensen Birita Krossteig Oddvá Nattestad Tá ið tú komst inná hesa síðuna var klokkan Klaksvíkar Sjónleikara Felag Bert ein royndar síða !! Menturnarhúsið Atlantis Trýst her !! Late Night Trýst her !! Tú ert vitjandi nummar Klaksvíkar Sjónleikara Felag Hettar er enn ein royndar síða !! Síðan var seinast dagførd Hugskot og annað kunnu sendast til vevstjóran. (c) Copyright Klaksvíkar Sjónleikara Felag Vælkomin til heimasíðuna hjá Menturnarhúsiðnum Atlantis Hesa vikuna sýna vit ongan film Síðan verður ikki dagførd enn Hugskot og annað kundu sendast til vevstjóran. (c) Copyright Atlantis Hesi fólk hava arbeitt í Menturnarhúsiðnum Atlantis Dagligir leiðarir Christian Olsen Abraham Mikladal Gunnar Nolsøe Svein Rógvi Nielsen Leif Eliasen Starvsfólk Olanta Hansen Jona Isaksen Oddmar Dam Solby Olsen Øssur Hentze Petur Eliasen Nikolas Olsen Petur Simonsen Oli Hans Biskopstø Andrias Sundskarð Johnny Olsen Jaspur Leivsgarð Gudrun Poulsen Hans Jacop Heinesen Erik Biskopstø Meinhardt Joensen Selma Høgnesen Kristian Andreasen Davið Sundsskarð Eva Hansen Minningarorð um Menturnarhúsið Atlantis Til minnis um okkara kæru mentunarháborg, Atlantis. Tað var svárt fyri okkum eftirlivandi at hoyra, at okkara kæra hús og vinur ígjøgnum mong kvøld, á sumri sum á vetri, er farið úr okkara hondum júst nú, í besta aldri. Hvørt hevur tað ikki vár mangan verið fjált, at sita inni í "sminkurúmi", og havt hugnaliga og dýrabæra samveru saman við vinum og øðrum inni í tær Atlantis. Tíðindi bórust okkum á fyrsta sinni, tá húsið fekk ein nýggjan mann at ansa eftir sær og longu tá, stóð tað okkum, ið enn elskaðu teg, greitt, at nú var fyrsta stigi ímóti tínum undurgangi tikið og stutta tíð eftir hesa hending, henda tað syndarliga at menn fóru út og lænti pening uppá títt andlit, uttan at tú kundi mótmæla á nakran hátt men heta var ikki byrjanin ! Vit vilja altíð minnast teg Atlantis sum tú stóð sum status symbol, millum kioskina hjá Hans sála, og tað so nógv hægri prioteraði staði, fótbóltsvøllin. Tá vart tú ikki so fagurt sum í dag, men hvat vart tú ikki nógv meira undurhaldandi tá. Tá ein neyvan tordi aleinaður inn í teg, av ótta fyri øllum tí óndskapi, íð ein frá barnsbeini var uppvandur við at halda, var í tær. Seinni funnu vit tó útav, at tað ikki var tær, tað var galið við, men heldur vóru tað tey fólk, íð ongantíð lærdu at elska teg, men sum frá upphavi sóu teg sum eina pengamaskinu, ið bara var ætla til at mjólka pening niður í lummarnar hjá teimum útvaldu, meðan tey samstundis oyðiløgdu títt annars so góða navn. Vegna tey avvarandi á degi Franciscusar V-I-T Um vevstjóran sleppur framat postskipanini hjá Atlantis, ber til at senda minningarorð inn. Síðan verður ikki dagførd enn Hugskot og annað kunnu sendast til vevstjóran. (c) Copyright Atlantis Vælkomin til síðuna hjá Late Night !!! Hey, og vælkomin inná heimasíðuna hjá Late Night, hesar myndirnar sum tú sært í bakgrundini, eru myndir sum eru tiknar meðan framført er, og somuleiðis ein forsmakkur uppá hvat hesir scenugreðingar kunnu finna uppá. Vel víðari her ! Hvat er Late Night ? Hvørjir eru teir ? Loynisíðan ! Heimstaður ! Late Night fer á turné ! Late Night Crew Takkar fyri vitjanina sum var nummar síðanu Meginfelag Sjúkrakassa Føroya Meginfelagið | Bygnaður | Tænastur | Tøl & myndir | Vælkomin til heimasíðuna hjá: Meginfelag Sjúkrakassa Føroya Starvsnevndin: Tórbjørn Mikkelsen, formaður Jórun Gaardbo Olsen, næstformaður Herman J. Dam, skrivstovuleiðari Kunningarmiðil sjúkrakassana Síðan er ætlað øllum, sum hava áhuga í tí, sum fyriferst innan karmar sjúkrakassana. Ætlanin er at gera tað einfalt at finna ta kunning ein hevur brúk fyri. Virkisøki okkara er eisini lýst í stuttum. Við at trýsta á MEGINFELAGIÐ fær tú alla vanliga kunning um MSF. Aftanfyri SJÚKRAKASSAR er vanlig kunning um hvønn einstakan sjúkrakassa. VIÐTØKUR O.A. er høvuðsæðrin í heimasíðu MSF's. Her skal brúkast lesiforritið "Acrobat Reader" sum er at fáa ókeypis á netinum. SAMSKIFTIÐ er í roynd og veru ein stytt útgáva av SJÚKRAKASSAR, men seinni vera eisini aðrir samskiftismøguleikar hýstir her. MSF TÍÐINDI er sum so ikki ein tíðindadepil, men øll viðkomandi tíðindi og hendingar, sum ávirka rakstur og arbeiði hjá MSF, eru at síggja her. SLÓÐIR hýsa øllum heimasíðum, sum hava týdning fyri MSF og brúkarar tess. Ovast á hesi síðu finnir tú Bygnaður, ið umfatar nøvnini á fólkunum í nevnd Meginfelagsins. Tænastur tilskilar so sjálvur tænasturnar Meginfelagið og sjúkrakassar tess umfata. Tøl & myndir vísir á stabbamyndir yvir fíggjarviðurskiftini. Vilt tú vita meira um MSF, ella hevur tú onkur boð, atfinningar av heimasíðuni, ella okkurt annað uppá hjarta, so trýst her. (c) netsmiðjan Bygnaður Box Magnus Heinasonargøta Tórshavn Tel. (+ ) Fax. (+ ) msf@msf.fo Nevndin: Tórbjørn Mikkelsen, Tórshavn, formaður Jórun Gaardbo Olsen, Vestmanna, næstformaður Kjartan Mohr, Tórshavn Jacob Højgaard, Toftir Mikkjal á Bergi, Klaksvík Steingrím Poulsen, Skopun Poul Martin Joensen, Fuglafjørður Hallgrím Johannesen, Skáli Allan Dánjal P. Næss, Hvalba Flemming Mikkelsen, Vágur Albin Wang, Miðvágur Hans Edvard Høghamar, Eiði (c) netsmiðjan Tænastur Hvíldarheim, Kommunulæknahjálp, Serlæknahjálp, Tannlæknahjálp, Fysioterapeutiska viðgerð, Kiropraktiska viðgerð Heilivág, Brillur, Smærri bandagur o.t., Jarðarferðarhjálp, Flutning til/frá lækna, um vit gjalda fyri viðgerðina. (c) netsmiðjan Tøl & myndir Ymiskar myndir yvir rokniskap MSF's Rokniskapur fyri Rokniskapur fyri Rokniskapur fyri Útreiðslur Sjúkrakassana ( kb) Læknahjálp til ( kb) [word.doc] Ársrokniskapur ( kb) [word.doc] (c) netsmiðjan Ymiskar myndir yvir rokniskap MSF's Avskriving Fysiurgisk viðgerð Stuðul Limagjald Flutningur + endurtr. Serlæknahjálp Rentur o.a. Heilivágur Tannlæknahjálp Rentuútreiðslur, ognarir Jarðarferðarhjálp Vaktargjald Umsiting o.a. Kiropraktor Vanlig læknahjálp Hall í árinum Hvíldarheimið NAINA Sjúkrahjálp tilsamans Avlop í árinum Brillur og bind (c) netsmiðjan Meginfelag Sjúkrakassa Føroya(c) Herman J. Dam, forrætningsførari Tøl fyri A-limir B-limir Íalt . Eiðis Havnar Nes Sóknar Norðoya Sandoyar Fuglafjarar Sjúkrakas. f. Vestmanna Suðuroyar N. Suður. S. Vága Samanlagt fyri Sjúkrakassi Sjúkrakassi Sjúkrakassi Sjúkrakassi Sjúkrakassi Sjúkrakassi Skála læknad. Læknadømi Sjúkrakassi Sjúkrakassi Sjúkrakassi allar kassar Vanlig læknahjálp í Vanlig læknahjálp í Munur Hækking pr. lim Hækking í % % % % % % % % % % % % % Læknahjálp, vaktargjald í Vanlig læknahjálp í er uttan vaktargjald Vaktargjald í er ístaðin skrivað niðast Sjúkrakassarnir Sjúkrakassarnir eru settir í stavrað: Eiðis Læknadømis Sjúkrakassi Postsmoga Oyrabakki Formaður: Hans Edvard Høghamar, Eiði Kassameistari: Målfryd Dahl-Olsen, Saksun Opið er: Mánadag og hósdag mikudag Tel. teldupostur: ei-l-sjk@post.olivant.fo Havnar Sjúkrakassi Postsmoga Tórshavn Formaður: Marita Arge Magnussen, Tórshavn Kassameistari: Herman J. Dam, Argir Opið er: Mánadag til fríggjadag Tel. Fax. teldupostur: havnsjks@post.olivant.fo Nes Sóknar Sjúkrakassi Postsmoga Saltangará Skrivstova: Heiðavegur, Runavík Formaður: Hans Pauli Højgaard, Rituvík Kassameistari: Jóhanna Olsen Opið er: hósdag Tel. Fax. teldupostur: nss@post.olivant.fo Norðoya Sjúkrakassi Postsmoga Klaksvík Formaður: Mikkjal á Bergi, Klaksvík Kassameistari: Sigbjørg Justesen, Klakvík Opið er: og hósdag til Tel. Fax. teldupostur: nsk@post.olivant.fo Sandoyar Sjúkrakassi Sandur Formaður: Marius Klementsen, Sandur Kassameistari: Kristina Petersen, Sandur Opið er: týsdag Tel. teldupostur: sandsjks@post.olivant.fo Sjúkrakassi Fuglafjarðar Læknadømis Fuglafjørður Formaður: Ole Jacob Jacobsen, Fuglafjørður Kassameistari: Dinna Poulsen, Fuglafjørður Opið er: mánadag ; týsdag, mikudag og fríggjadag og ; hósdag Tel. Fax. teldupostur: fug_sjk@post.olivant.fo Sjúkrakassi fyri Skála Læknadømi Postsmoga Strendur Formaður: Joen Carl Danielsen, Strendur Kassameistari: Hilmar Joensen, Strendur Opið er: Týsdag hósdag Tel. Fax. teldupostur: sjkhil@post.olivant.fo Sjúkrakassi Vestmanna Læknadømis Kollafjørður Formaður: Johan Elias Poulsen, Vestmanna Kassameistari: Elinita Hansen, Kollafjørður Opið er: mánadag hósdag Tel. Fax. teldupostur: vestmsjk@post.olivant.fo Suðuroyar Norðari Sjúkrakassi Postsmoga Tvøroyri Formaður: Sverri Midjord, Tvøroyri Kassameistari: Petrea Strøm, Tvøroyri Opið er: og Tel. Fax. teldupostur: sns@post.olivant.fo Suðuroyar Sunnari Sjúkrakassi Vágur Formaður: Kári Hammer, Vágur Kassameistari: Sonja Jungenhag, Vágur Opið er: og Tel. teldupostur: sss@post.olivant.fo Vága Sjúkrakassi Sandavágur Formaður: Albin Vang, Miðvágur Kassameistari: Dánial Christoffersen, Sandavágur Opið er: Mánadag og annars og Tel. Fax. teldupostur: vaga_sk@post.olivant.fo (c) netsmiðjan Viðtøkur, reglugerðir og sáttmálar Tekstasniðið brúkt verður er .pdf Fyri at kunna lesa hesar tekstir krevst forritið Acrobat Reader. Í flest øllum teldum er hetta tøkt, men um tað ikki er so, kann tað takast niður á hesi slóð. Høvuðssamtykt ( kb) Sjúkrakassalógin ( kb) Samtykt fyri MSF ( kb) Sáttmáli millum kommunulæknar og MSF ( kb) Sáttmáli millum føroyskar fysioterapeutar og MSF ( kb) Sáttmáli millum oyralæknar og MSF ( kb) Sáttmáli millum eygnalæknar og MSF ( kb) Sáttmáli millum tannlæknar og MSF ( kb) Sáttmáli millum serlæknar og MSF ( kb) (c) netsmiðjan Samskiftið Teldupostbústaðir Meginfelag Sjúkrakassa Føroya Eiðis Læknadømis Sjúkrakassi Havnar Sjúkrakassi Nes Sóknar Sjúkrakassi Norðoya Sjúkrakassi Sandoyar Sjúkrakassi Sjúkrakassi Fuglafjarðar Læknadømis Sjúkrakassi fyri Skála Læknadømi Sjúkrakassi Vestmanna Læknadømis Suðuroya Norðari Sjúkrakassi Suðuroya Sunnari Sjúkrakassi Vága Sjúkrakassi (c) netsmiðjan MSF Tíðindi Hevur tú nakað áhugavert, sum er viðkomandi í sjúkrakassa høpi, so er tú vælkomin at skriva okkum teldupost. (c) netsmiðjan Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Eirich Falch farin Vælkomin á vevstaði okkara. Vónandi fær tú eitt sindur burturúr vitjanini so tú kemur aftur. Welcome to the Website of the Association of Faroese Coastal Fishermen. Velkommen til færøske kystfiskeres Websted Endamál: At bøta um vinnulívsmøguleikarnar hjá útróðrarmonnum ið bert royna við húki, so teir fáa sum mest møguliga úrtøku og best møgulig arbeiðsviðurskifti. So nógvir eru vit: Meginfelag Útróðrarmanna er sett saman av lokalfeløgum og er umboðað í øllum nevndum hjá landsstýrinum sum hava við fiskivinnu og útróður at gera. Soleiðis færtú fatur í okkum/Contact information Telefon Fax Adresse á Brekku, Klakksvík E-mail megf@megf.fo Ella:Webmaster: megf@post.olivant.fo [ Aftureftir ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : august Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Veðurtíðindi og aðrar fráboðanir gerast alt lættari at koma til og kunna í summum førum fylgjast upp tíma fyri tíma. Vit hava her samlað ávísingar (links) til nøkur Wev støð sum kunna hjálpa tær at meta um líkindini nú og eina tíð framyvir. Vit skulu eisini minna á at upplýsingar kunnu fáast til vega við at ringja á veðurstøðina tlf. Góðan túr ! Íslendska veðurkortið Bracknell, sigst at vera besta veðurkort yvirhøvur(adressan hevur verið skeiv, royni aftur) Bretska veðurstovan /shipping forecast Dansk Meteorlogisk Institut Norsk Meteorlogisk Institut Landsverkfrøðingurin(aldumátingar) sæst eisini á s. á tekstvarpinum Áhugaverd støð [ Byrjunarsíða ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : august Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Europæisk veðurstøð Fronsk veðurstøð International veðurstøð Týskt veðurkort [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Innihald Eitt hol á einari hydraulikkslangu? Ein tangi farin at leka? Í dag nýtist hetta ikki at vera ein vanlukka sum førir til at ein góður dagur má avbrótast inntil skaðin kann umvælast við hjálp frá fakmanni. Eins og telduheimurin upplivir ein spennandi útvikling, so stendur tíðin ikki í stað innan kemiska ídnaðin. Rúmdarferðir, oljuleiting og aðrar avbjóðingar gera at evni til at tetta og reparera við alla tíðina verða uppfunnin og gerast betri. Føroysk fiskiskip hava nú í eina tíð roynt nøkur av hesum tettnings og reparationsevnum við góðum úrslitum. Um hol kemur á trykkrør ella slangu, ber til við einari serligari bandasju sum verður vundin uppá, at tetta lekan innanfyri ein tíma. Eisini ber til við einum "tyggigummi" at tetta lekar, og aftaná ein tíma at bora og skera gevind í hetta "tyggigummi". Sjálvandi eru evnini ikki líka bílig sum vanligt lím og plastic padding, men tað ber til at samanseta ein "fyrstahjálpkassa" sum kann goymast umborð. Serliga um langt er til næsta fakmann er hetta ein fyrimunur. Adressan fyri útróðrarbátar sum keypa síni Daval produktir her suðri er: ALVAL Øravíkarlíð Telefon og Fax e-mail: alval@alval.com kontakt: Poul Midjord Dam Adressan fyri útróðrarbátar sum keypa síni Daval produktir norðanfjørðs er: JB Trade Akranesgøta Tórshavn Telefon og Fax kontakt: Beinir Kristiansen [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Álit um møguleikar fyri at gera broytingar í skipanini við mánaðarligum minstiforvinningi. Uppskot um broytingar í lógini um mánaðarligan minstaforvinning Eitt og annað um útróður og fiskiskap Veiðan av toski og hýsu Nøgdirnar hjá útróðrarbátum í stórligari minking Tíðindaskriv Tiðindaskriv í samband við innliman í Norðuratlantssamtøkuna Tíðindaskriv í samband við opnanina av heimasíðuni [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: Álit um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi. Jørgen Niclasen, landsstýrismaður setti desember eftir áheitan frá nevnd undir Meginfelag Útróðrarmanna, arbeiðsbólk at meta um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi. Arbeiðsbólkurin varð mannaður við fýra umboðum frá Meginfelag Útróðrarmanna, trimum umboðum fyri Fiskimálastýrið, einum umboði fyri Vinnumálastýrið og tveimum umboðum fyri Fíggjarmálastýrið. Fiskimálastýrið hevur tikið sær av skrivarauppgávuni. Endamálið hjá arbeiðsólkinum er; sambært arbeiðssetninginum, at meta um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við inntøkutrygd til útróðrarmenn, sum kunnu bøta um inntøkutrygdina hjá teimum, sum hava útróður sum høvðsvinnu og einshátta almennu skipanirnar, ið hava við inntøkuviðurskifti/skatt/ALS v.m. hjá útróðrarmonnum at gera, tó uttan at skipanin samanlagt verður dýrari. Arbeiðsbólkurin kom skjótt til hesar niðurstøður. Í skattamálum verða útróðrarmenn viðgjørdir á sama hátt sum allir aðrir fiskimenn og sjómenn. Í sambandi við Arbeiðsloysisskipanina verða útróðrarmenn viðgjørdir á sama hátt sum allir aðrir fiskimenn, og at bátaeigarar verða viðgjørdir á sama hátt sum øll onnur sjálvstøðugt vinnurekandi. Arbeiðsbólkurin hevur tí valt ikki at gera meira við hesar báðar spurningar. Hinvegin er niðurstøðan hjá arbeiðsbólkinum, at útróðrarmenn, í sambandi við tann partin av inntøkutrygdini, sum rópast mánaðarligur minstaforvinningur, ikki verða viðgjørdir á sama hátt sum aðrir fiskimenn og í sambandi við lønarhækking og frítíðarløn heldur ikki verða viðgjørdir sum aIlir aðrir bólkar í samfelagnum. Umboðini hjá Meginfelag Útróðrarmanna í arbeiðsbólkinum, hava sett hesi fýra uppskotini fram: Mánaðarligi minstiforvinningurin skal avroknast eftir avrokningini. Eftir lógini verður minstiforvinningurin avroknaður eftir einum føstum hýruprosenti, ið er prosent av brutto. Smb. útróðrarsáttmálanum er hýran prosent av netto. Tá róð verður út við linu er manningarparturin tí í flestu førum, kanska altíð, minni enn proscnt av brutto. Hettar merkir, at minstiforvinningurin verður roknaður av einum fiskiparti, sum er størri enn tað útróðrarmaðurin í veruleikanum forvinnur. Inntøkutrygd til fiskimenn sum mynstra verður avroknað eftir avrokningini. Mánaðarligi minstiforvinningurin eigur at hækka við sama prosentsatsi sum arbeiðaralønin. Í lógini er mánaðarligi minstiforvinningurin ásettur at verða kr. Inntøkutrygdin hjá teimum fiskimonnum sum mynstra fylgir arbeiðaraløníni. At fríðtíðarløn verðar rindað av mánaðarliga minstaforvinninginum. Í lógini er ásett at frítíðarløn ikki verður rindað av mánaðarligum minstaforvinningi. Fiskimenn, sum mynstra, fáa frítiðarløn rindaða av inntøkutrygd síni. Umboðini fyri útróðrarfeløgini ynskja afturat hesum, at skipanin verður broytt soleiðis, at møguleiki er fyri at leggja bátarnar í summarmánaðunum, uttan at hettar ávirkar kravda avreiðingarvirðið. Kravda avreiðingarvirðið er i galdandi lóg, at báturin hevur avreitt fyri minst kr. í miðal uppá mannin, hvønn mánaða, seinastu mánaðirnar. Ynski er, at um bátur t.d. verður lagdur juni og fer í drift aftur september, so er grundalagið fyri at verða í skipanini hitt sama september sum tað var juni. Báturin kann so ikki nýtast til vinnuligan útróður í hesum tíðarskeiði, eins og manningin ikki kann fáa minstaforvinning í hesum tíðarskeiði. Orsøkin til at leggja bátin kann verða vánaligur fiskiskapur og at manningin tí fer í annað arbeiði. Tað óhepna við galdandi skipan er, at onnur inntøka ávirkar minstaforvinningin og eru teir ov drúgvir i øðrum arbeiði, so er vandi fyri at báturin fellur undir kravda avreiðingarvirðið. Uppskotið vil gera skipanina liðuligari og kann spara landskassanum pengar. Skulu uppskot og hjá útróðrarmonnum gangast á møti er sannlíkt, at útgjaldingarnar av mánaðarligum minstiforvinningi vaksa við prosenturn ella meira. Verður minstiforvinningurin hækkaður við teimum prosentunum sum arbeiðaralønin hækkaði mai og frítíðarlønin, ið er prosent, løgd omnaná, verður hækkingin sarnanlagt prosent. Afturat hesum skal leggjast tann hækking, sum avrokning eftir útróðrarsáttmálanum ivaleyst vil geva. Talan kann tá lættliga verða um ein vøkstur uppá prosent ella meira. Arbeiðaralønin hækkar aftur mai við prosentum. Úgjaldinganar av mánaðarligum minstiforvinningi vóru uml. mill. kr. Um alt annað er líka, vil vøksturin av upskotum útróðrarmanna í ár kanska verða uml. mill. kr ella meira. Arbeiðsbólkurin er í arbeiðssetninginum bundin av, at tilmældar broytingar í inntøkutrygdini ikki í sær sjálvum gera, at skipanin samanlagt verður dýrari. Arbeiðsbólkurin dugir ikki at finna fram til nakra skipan har bøtt verður um inntøkutrygdina hjá útróðrarmonnum uttan at onkur skal missa, tá roknað verður við at alt annað er óbroytt. Treytin fyri at útróðramenn kunnu verða í skipanini er, at báturin hevur avreitt fyri minst kr. .Ø í miðal uppá mannin, hvønn mánaða, seinastu mánaðimar. Møguleikin er at vaksa kravda avreiðingarvirði fyri at spara hækkingina inn aftur. Tølini kr. ; og kr. ; hava verið nevnd í hesum sambandi. Eingin ivi er um, at hækking av kravda avreiðingarvirðinum gevur eina sparing, tí onkur vil detta út úr skipanini og teir sum verða innanfyri vilja i miðal hava størri fiskipart. Akkurát hvussu stór sparingin vil verða er eitt sindur ilt at siga, tí hædd kann ikki verða tikin fyri broyttari atferð. Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: Mánaðarligur Minstiforvinningur Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um mánaðarligan minstaforvinning til útróðrarmenn A. Upprunauppskot Ár apríl, legði Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, vegna landsstýrið fram soljóðandi Uppskot til løgtingslóg um broyting í løgtingslóg um mánaðarligan minstaforvinning til útróðrarmenn § Í løgtingslóg nr. frá desember um mánaðarligan minstaforvinning til útróðrarmenn verða gjørdar hesar broytingar: § stk. verður orðað soleiðis: "Útróðrarmaður hevur rætt til mánaðarligan minstaforvinning, um so er, at avvarðandi fiskifar hevur avreitt í minsta lagi fyri kr. fyri hvønn mann seinastu mánaðirnar frammanundan, og í minsta lagi fyri kr. fyri hvønn mann seinastu mánaðirnar frammanundan." Í § verður sett inn sum stk. "Stk. Við eigaraskifti fylgir avreiðingarvirðið fiskifarinum. Tó kann fyrri eigarin eftir umsókn varðveita avreiðingarvirðið, um gamla fiskifarið fær ræðisavmarking um ikki at verða nýtt til vinnuligan fiskiskap meira." § stk. verður orðað soleiðis: "Mánaðarligur minstiforvinningur er kr. um mánaðin. Minstiforvinningurin verður skerdur við kr. fyri hvørja krónu, sum útróðrarmaður hevur forvunnið í aðrari inntøku, fiskipartur íroknaður." Í § stk. verður " % " broytt til " %". Sum § a. verður sett inn "§ a. Fiskifar kann í tíðarskeiðinum frá mai til august, báðir dagar íroknaðir, verða fráboðað úr skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi í heilan/heilar álmanakka mánaðir, uttan at kravda avreiðingavirðið smb. § stk. verður ávirkað. Fiskifarið má ikki reka vinnuligan fiskiskap ta tíðina, sum tað er fráboðað úr skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi." Í § verður sum nýtt pkt. sett inn soljóðandi áseting "Sum skjalprógv kann grannskoðaður ársroknskapur verða kravdur". Har orðini "Lønjavningargrunninum" og "Lønjavningargrunnin" koma fyri, verða tey broytt til ávikavist "Lønjavningarstovuni" og "Lønjavningarstovuna". § Henda lóg kemur í gildi juni Viðmerkingar: Landsstýrismaðurin setti í desember ein arbeiðsbólk við umboðum m.a. frá Meginfelag Útróðrarmanna, Fiskimálastýrinum og Vinnumálastýrinum at meta um møguleikan at gera broytingar í verandi skipan við mánaðarligum minstaforvinningi til tess at bøta um inntøkutrygdina hjá teimum, sum hava útróður sum høvuðsvinnu, og at skipanin kundi gerast meira einsháttað við aðrar almennar skipanir, herundir skattaviðurskifti og arbeiðsloysisskipan. Ein av setningum arbeiðsbólksins var, at broytingar ikki máttu gera skipanina dýrari. Arbeiðsbólkurin kom skjótt til ta niðurstøðu, at í skattamálum verða útróðrarmenn viðgjørdir sum aðrir fiskimenn. Tað sama er galdandi fyri arbeiðsloysisskipanina, og at allir bátaeigarar verða viðgjørdir ájavnt við sjálvstøðug vinnurekandi. Hvat viðvíkur lønarhækking og frítíðarløn eru útróðrarmenn ikki undir somu skipan sum aðrir fiskimenn. Arbeiðsbólkurin hevur víst á tey ynski um broytingar, sum umboðini fyri Meginfelag Útróðrarmanna settu fram í arbeiðsbólkinum. Talan er um høvuðsbroytingar: a) at mánaðarligur minstiforvinningur verður avroknaður út frá avrokningini og ikki einum føstum prosenti, b) at mánaðarligur minstiforvinningur hækkar við sama prosentsatsi sum arbeiðaralønin, d) at frítíðarløn verður rindað av mánaðarligum minstaforvinningi, og e) at tað skal bera til at hava summarfrí uttan at detta úr skipanini. Um hesi ynski hjá útróðrarmonnum skulu setast í verk, so økist kostnaðurin av skipanini heilt munandi, og játtanin á fíggjarlógini fer ikki at halda. Fyri at spara økingina innaftur vísir arbeiðsbólkurin á møguleikar at økja kravda avreiðingarvirðið soleiðis, at færri bátar verða í skipanini. Semja var ikki um hetta í arbeiðsbólkinum. Landsstýrismaðurin ynskir at ganga nøkrum ynskjum á møti m.a. við at loyva møguleikan við summarfrí uttan at detta úr skipanini. Samstundis verður dentur lagdur á, at skipanin ikki elvir til misnýtslu av tølum og veruligum útróðrardøgum og avreiðingum. Eisini má skipanin verða møgulig at umsita. Út frá hesum er umráðandi at hava skipanina við føstum prosenti og at avmarka vøkstur í kostnaðinum av skipanini við føstum hækkingum í prosentum ella frítíðarlønarskipan. Út frá nevndu fortreytum og fyri at bøta um inntøkutrygdina hjá útróðrarmonnum verður skotið upp, at mánaðarligi minstiforvinningurin hækkar við krónum, og avrokningin av hýru verður lækkað niður í prosent av brutto. Til tess at meirkostnaðurin verður tikin innaftur verður skotið upp, at kravda avreiðingarvirðið hækkar úr kr. upp í kr. fyri mánaða skeiðið, og minkingin verður hækkað úr oyru upp í oyru fyri hvørja krónu. Hetta merkir, at minstiforvinningurin fellur burtur, tá fiskiparturin fer upp um kr. Kostnaðarmetingin er gjørd út frá tíðarskeiðinum frá desember til .november Teldukoyringar, sum vísa útrokningina av minstaforvinninginum, eru settar inn fyri nevnda tíðarskeið og vísa, at samlaða útgjaldið í skipanini verður mest sum tað sama við broytingaruppskotinum, sum útgjaldið var við galdandi lóg. Talva er ein kostnaðarmeting, sum vísir munin millum verandi útrokningarskipan í mun til broytingaruppskotið. Talva Útrokningargrundalag Fortreytir: Galdandi skipan Broytingaruppskotið Roknað hýra av brutto % % Mánaðarligur minstiforv. Minking % % Kravt avreiðingarvirði seinastu mánaðirnar Kravt avreiðingarvirði seinastu mánaðirnar Skipanin við inntøkutrygd til útróðrarmenn til Skipanin við mánaðarligum minstaforvinningi varð, eftir royndarskipan, sett í gildi juni Tað vísti seg skjótt, at skipanin gjørdist dýrasti parturin av samlaðu inntøkutrygdini til fiskimenn. Lógin um mánaðarligan minstaforvinning varð tí broytt við gildi januar Hesi seinastu tvey árini hevur minstiforvinningurin verið størra helvtin av samlaðu inntøkutrygdini, hóast sparingina við lógarbroytingini frá januar Útróðrarflotin er eisini undir skipanini við minstuløn og dagstudningi. Inntøkutrygdin, sum verður útgoldin útróðrarmonnum, er tí størri enn tað, sum útgoldni minstiforvinningurin er. Síðani januar eru tó bert útróðrarbátar tons ella størri undir skipanini við minstuløn og dagstudningi, undantikið fiskifør, sum reka fiskiskap uttan fyri Føroyar. Niðanfyri eru settar upp talvur fyri at lýsa betur, hvussu gongdin og samansetingin hevur verið og er í inntøkutrygd til fiskimenn. Talva vísir inntøkutrygdina - býtt eftir slagi av fiskiførum. Útróðrarflotin fevnir um øll fiskifør í fiskidagabólkunum og Feskfiskaskip fevnir um allar feskfiskatrolarar, línuskipini og garnaskipini. Fjarfiskiflotin fevnir um restina av flotanum. Talva Inntøkutrygdin - býtt eftir slagi av fiskiførum (mill. kr.) íalt prosent Útróðrarflotin % Feskfiskaskip % Fjarfiskiflotin % Inntøkutrygd íalt: % Útróðrarflotin í % % % % % % % % Feskfiskaskip í % % % % % % % % Fjarfiskiflotin í % % % % % % % % Talva vísir mánaðarliga minstaforvinningin býttan á sýslur. Talvan vísir bara nøgd, virði, manningartal v.m. á bátum, sum hava verið undir skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi í Bátar og manningar, sum ikki hava verið undir skipanini, eru antin, tí avreiðingarvirðið hevur verið ov lítið, ella tí avreiðingarvirðið er so mikið stórt, at neyðugt ikki hevur verið við mánaðarligum minstaforvinningi. Talva Mánaðarligur minstiforvinningur býttur á sýslur (fyribilstøl). Bátar og manningar, sum ikki hava fingið mánaðarligan minstaforvinning, eru ikki við í hesi talvu. FD KG SA TG TN VA VN Alt landið Tal av bátum Menn Nøgd (tons) Virði (krónur) Minstiforv. Minstiforv í % % % % % % % % % Miðaltøl uppá kilo: Kiloprísur Minstiforv pr kilo Menn í hesi talvu er at skilja sum meðal manningartal, roknað alt árið. Manningartalið á einum báti kann skifta, og eisini kunnu manningar skifta. Tvs. í meðal hava menn verið undir mánaðarligum minstaforvinningi, meðan íalt ymsir persónar hava fingið útgoldið. Talva vísir talið av persónum, sum hava fingið minnstaforvinning útgoldnan fyri flokkaðir eftir upphædd. Talvan vísir, at ymsir persónar fingu mánaðarligan minstaforvinning útgoldnan fyri túrar/mánaðir í Í miðal fingu hesir persónar kr. harav minsta útgjald til persón var kr. og størsta útgjaldið var kr. Talva Mánaðarligur minstiforvinningur til persónar í flokkaður eftir upphædd Inntøkutrygd (interval) Menn Minstiforvinningur íalt Minsta Minstaforv. Miðal minstaforv. Mesta minstaforv. Minni enn kr. kr. kr. kr. kr. kr. kr. kr. Umsitingarligar avleiðingar: Um "parkeringsskipanin" fer at verða brúkt munandi, økir hon um arbeiðið. Hinar broytingarnar hava ikki ávirkan á arbeiðsgongdina. Fíggjarligar avleiðingar: Mett verður ikki, at broytingarnar, í sær sjálvum, hava fíggjarligar meirútreiðslur fyri landskassan. Hoyring: Málið hevur verið til ummælis í Fiskivinnu Starvsnevndini. Nevndin hevur ongar viðmerkingar til uppskotið, men mælir til, at orðið "Lønjavningargrunnur" verður broytt til "Lønjavningarstova". Mælt verður Løgtinginum til at samtykkja uppskotið. Viðmerkingar til tær einstøku greinarnar: Ad § nr. Kravda avreiðingarvirðið undanfarnu mánaðirnar verður hækkað til kr. fyri hvønn mann undanfarnu mánaðirnar. Í galdandi lóg er kravda avreiðingarvirðið í meðal kr. fyri hvønn mann um mánaðin undanfarnu mánaðirnar, ið svarar til kr. fyri hvønn mann undanfarnu mánaðirnar. Eisini verður ásett, at báturin skal í minsta lagi hava avreitt fyri kr. fyri hvønn mann seinastu mánaðirnar frammanundan. Hetta seinasta merkir, at hóast høvuðskravið er lokið um kr. so verður virði eisini sett á seinastu mánaðirnar. Ad § nr. Avreiðingarvirðið fylgir fiskifarinum við eigaraskifti. Tó kann fyrri eigarin eftir umsókn varðveita avreiðingarvirðið, um gamla fiskifarið fær ræðisavmarking um ikki at verða nýtt til vinnuligan fiskiskap Ad § nr. Mánaðarligi minstiforvinningurin verður nú broyttur til kr. og minstiforvinningurin verður skerdur við kr. fyri hvørja krónu, sum útróðrarmaður hevur forvunnið av aðrari inntøku, fiskipartur íroknaður. Smb. galdandi lóg er minstiforvinningurin kr. og verður skerdur við kr. fyri hvørja krónu, sum er forvunnin av aðrari inntøku. Ad § nr. Fasta prosentið verður broytt frá % til %. Ad § nr. Ásetir eina sokallaða "parkeringsskipan", har útróðrarbátar kunnu melda seg úr skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi í summarmánaðunum, uttan at hetta ávirkar, at kravda avreiðingarvirðið verður ávirkað. Hetta merkir, at um bátur verður meldaður úr skipanini frá mai til september, so er kravda avreiðingarvirðið tað, sum tað var mai. Fiskifarið má ikki reka vinnuligan fiskiskap ta tíðina, tað er meldað úr skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi og fær ikki minstaforvinning fyri hetta tíðarskeið. Við "parkeringsskipanini" kunnu menn leggja bátin og fara í annað arbeiði fyri summarið, uttan at vandi er fyri at detta út úr skipanini, tá heystútróðurin byrjar. Ad § nr. Sum skjalprógv kann eisini grannskoðaður roknskapur verða kravdur við ársenda. Ad § Ásetir nær lógin fær gildi. Av umsitingarligum ávum verður skotið upp til ein fyrsta í mánaðinum. Vísandi til grein stk. í tingskipan Føroya Løgtings viðmæla undirritaðu tingmenn, at hjálagda uppskot kann koma til viðgerðar. Eyðun Viderø Jóanis Nielsen Jógvan á Lakjuni Óli Breckmann Katrin D. Johansen Jákup Suni Joensen Rúna Sivertsen Sámap P. í Grund Jógvan Durhuus Signar á Brúnni Heini O. Heinesen Finnur Helmsdal Hildur Patursson Hergeir Nielsen Alfred Olsen Heðin Mortensen Edmund Joensen Lisbeth L. Petersen Vilhelm Johannesen Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Prosentvísa veiðubýti Ein týðandi partur at halda veiðuvirðinum uppi er sjálvandi samansetingin av veiðini og so veiðunøgdin. Besti mátin at síggja hetta uppá er at fylgja við hvussu stóran prosentpart ein klárar at fiska av heildarveiðuni. Sum tað sæst av hjálagda diagrammi, so er hesin prosentpartur fyri útróðrarflotan konstantur, tá vit tosa um toskin, meðan hýsuveiðan bert minkar. Hjá hinum partinum av húkaflotanum (stállínuskip) veksur prosenti, serliga fyri hýsuna. Spyrja vit útróðrarmenn hvat orsøkin man vera, er niðurstøðan tann, at kappingin um leiðina har hýsan heldur til (botnaskiftið millum og fjórðingar) alsamt er harnað seinastu árini, og har verður so smærri húkaflotin við klænri línu tann sum má dvína. Bert tey árini har toskurin stendur nær landi, kann útróðrarflotin vænta uppsving í veiðivirðinum grundað á veksandi veiðinøgd. Tað skal viðmerkjast at í diagramminum er "bátar": bátar undir BRT, íroknað trolbátar. Feskastu veiðitølini. Tað er nú einki at ivast í at góðu fiskitíðirnar eru av á hesum sinni. Og sum altíð merkist henda afturgongd fyrst hjá útróðrarflotanum. Vit síggja á strikumyndini niðanfyri at fiskiskapurin byrjaði at falla í summum økjum longu fyri trimum árum síðani. Tað sum kanska er eitt sindur óhugnaligt er at tølini hjá somu økjunum nærkast ella hava nátt -støði. Tølini fyri eru fram til Desember og eru fingin frá Hagstovu Føroya.AA eru teir ófulfíggjaðu seðlanir sum ikki kundu flokkast nakrastaðni. Aftaná fella teir burtur. Aftur til tíðinasíðuna Aftur til "Heima hjá okkum" Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Tíðindaskriv Meginfelag Útróðrarmanna hevur á fundi hin oktober í Reykjavík játta at vera við í samtøkuni av útróðrarmonnum í Norðuratlantshavi. Við á fundinum vóru umframt Føroyar eisini Ísland umboðað av NASBO, Newfoundland (FFAW) og Noreg (Norges Kystfiskerlag). Grønland hevur eisini avgjørt at vera við í samtøkuni. Samtøkan hevur til endamáls at útgreina og tryggja rættindini hjá útróðrarmonnum at vissa sær eitt socialt og biologiskt grundarlag til at gagnnýta tilfeingi í havinum á burðardygggan hátt. Fyri Meginfelagið møttu Chris Jan Michelsen og Klæmint Hansen. Henda samtøkan verður av okkum mett at hava stóran týdning bæði sum forsprákari fyri felags áhugamál, men eisini sum miðil har samskifti av ymiskum slag kann fara fram. Heimildin skal staðfestast í Meginfelag Útróðrarmanna og verður tað væntandi gjørt á Umboðsnevndarfundi fyrsta dagin. Vegna Meginfelag Útróðrarmanna Chris Jan Michelsen Skjalið verður sent við faxi Tíðindaskriv Meginfelag Útróðrarmanna er nú á Alnetinum. Ein týðandi partur av av arbeiðnum hjá Meginfelag Útróðrarmanna er at kunna limir sínar um viðurskifti og hendingar sum ávirka ella koma at ávirka teirra arbeiði. Ein annar táttur er at gera útróðrarmannin, veiðuhátt hansara og umstøður betri kendar bæði her heima og uttanlands. Nakað hevur verið nátt gjøgnum verandi fjølmiðlar. Eisini hevur verið roynt at geva eitt regluligt tíðindaskriv út men hetta er bæði tíðar -og kostnaðarkrevjand, i og so er eisini ringt at halda tilfari aktuelt, tí talan kundi bert vera um eitt kvartalsblað. Til tess at røkka endamálinum eitt sindur nærri hevur Meginfelagið avgjørt at royna seg á Internetinum við einum vevstaði sum spennir víða, men samstundis skuldi verið einkult uppbygt, og har tekstur sum upplýsandi tilfar er settur fremst. Ætlanin er so at leggja inn ymiskt tilfar t.d. lógir og kunngerðir, tíðindir, kunngerðir frá lokalfeløgunum o.s. fr. Eisini verður ein tjaksíða. Vit vóna at hetta tiltakið kemur at verða við til at útbyggja okkara samskifti við limirnar og samstundis geva øðrum áhugagum møguleika til eina grundleggjandi vitan um søgu og virksemi hjá Meginfelag útróðrarmanna. Adressan er www.megf.fo Við heilsan vegna Meginfelag Útróðrarmanna Yvirlit Heima hjá okkum Tíðindasíðan Nýggj grindasíða Skipanarnevndin Aðalfundur Fiskaprísir Viðgerð av fiski Minstiforvinningur Broytingaruppskot tikið aftur Aðalfundur Nýggj grindasíða Landsstýrið hevur nú lagt út á netið nýggja heimasíðu við nøkrum verðuligum upplýsningum um grind og gindadráp. Vert er at vit øll vísa á hesa síðu, har vit hava møguleikan til tað, so ørvitisknokkar sum Paul Watson saman við einari ókritiskari pressu ikki fáa fótin ov fastan. Skipanarnevndin óvirkin Umboðini fyri vinnuna og harvið eisini okkara umboð hava tikið seg burturúr skipanarnevndini. Orsøkin er at nevndararbeiði verður eitt sindur tileinkisgjørt, tá umsitingin úttalar seg um talið av fiskidøgum út frá heilt øðrum fyritreytum enn tær nevndin arbeiðir við. Vit hava tosað við formannin í Meginfelag Útróðrarmanna og heldur hann tað er keðiligt at hetta mátti verða so. Alternativið er at vinnan ger sítt egna ráð sjálv og so hava vit ikki ein part men tveir partar ið gera sama arbeiði. Akkurát nú kann so einki annað gerast enn at bíða eftir politiskum útspæli, men tað er fyrst og fremst ørkymlandi samskifti við fiskimálastýrið sum fløkir støðuna. Tingini mugu fara fram í rættari raðfylgju. Fyrst skal ráðgevingin verða liðug áðrenn politiska viðgerðin kann fara fram. aftur til byrjan Aðalfundurin nú av. Aðalfundurin hjá Meginfelagnum var mai og førdi hann nakrar broytingar við sær. Viðtøkurnar hjá felagnum eru broyttar í skapi so tær eru lættari at lesa og nevndin er víðka við tveimum tiltakslimum. Tríggir verða valdir á aðalfundi og fýra ganga uppá skift millum feløgini. Nevndin broyttist eisini. Sitandi formaður Chris Jan Michelsen, Tvøroyri, bar seg undan afturvali og í hansara stað varð Auðunn Konráðsson valdur. Chris Jan er nú næstformaður. Sum næstformaður varð Tummas Justinussen valdur. Hinir nevndarlimirnir eru Páll Poulsen, Útróðrarfelagið Roynd Emil Hansen, Skálafjarðar Útróðrarfelag Jógvan Ryggshamar, Fuglafjarðar Útróðrarfelag Olaf Sivertsen, Útróðrarfelagið Eystan Múla Fundurin var merktur av at menn tóku undir við at felagið førir seg fram og verður umboða allastaðni har okkara viðurskifti verða viðgjørd. Nývalda nevndin hevði sín fysta fund leygardagin / aftur til byrjan Fiskaprísir Hagstova Føroya hevur sent út "Veiðihagtøl B ,apríl ". M.a. hava teir viðgjørt fiskaprísir síðan og á mynd sæst hvussu gongdin hevur verið. Fyri tosk og hýsu er tað nokk ikki nakað, sum kann gera okkum bilsnan. Burtursæð frá lítlari niðurgongd um summari hava prísirnir gingið javnt uppeftir ár um ár. Einasta sum brýtur frá er at fýrarin (toskur) tykist at hava nátt hæddina og hevur hug at leggja seg á lægri støði. Annars eru fólk við innlitið í marknaðarviðurskiftum samd um, at prísurin á toski nokk fer at falla nakað. Hetta grunda teir á, at saltfiskalagrini í Europu eru full, og tí er avmarkað hvussu stórur eftirspurningurin er. Eisini veksur vandin tá fyri at bílig partíir verða kastað út á marknaðin. Tað samsvarar eisini væl við tað sum ljóðar úr Noregi, har toskaprísurin longu er fallin nakað. Hinvegin eru kvoturnar á toski knappar, álitið á kjøtmarknaðin haltar enn, so vit skulu nokk rokna við at áhugin at keypa fisk er til staðar. Eitt moderat prísfall eru allir samdir um, men ikki nakað sjokk. Talvurnar frá Hagstovu Føroya Aftur til byrjan Viðgerð av fiski Blaðið "Nordfiskeri", ið verður útgivið av stovni undir Norðurlendska ministararáðnum, er nú aftur útkomið. Blaðið viðgerð evnisbroytingar í fiski, aftaná hann er deyður, og hvørjar avleiðingar hetta hevur fyri svinn og framleiðslu fyrstu vikuna. Høvuðsniðurstøðan er, at fiskur sum verður køldur niður beint aftaná at hann er fingin innanborða, og ikki verður arbeiddur fyrrenn stívleikin(rigor mortis)er farin úr honum, varðveitir betri vekt sum liðug vøra. Hetta er ikki ókent innanfyri aðrar framleiðslur, t.d. kjøt verður jú hongt upp í dagar ella enntá vikur fyri at búnast. Jú kaldari fiskurin(kjøtið)goymist, jú longri(og harvið betri) verður búningin. Aftur til byrjan Mánaðarligur minstiforvinningur Landsstýrið hevur lagt uppskot fram um broytingar í lógini um mánaðarligan minstaforvinning. Grovliga sagt gongur uppskotið út uppá at hækka útgjaldi og mótrokningina og gera treytirnar strangari fyri at vera í skipanini. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum setti fyri jól í fjør ein arbeiðsbólk við umboðum úr umsitingini og Meginfelag Útróðrarmanna. Endamálið var "at meta um møguleikarnar fyri at gera broytingar sum kundu bøta um inntøkutrygdina". Treytin var at skipanin ikki skuldi gerast dýrari. Arbeiðsbólkurin kom við einum álitið og landsstýrið við sínum uppskoti. Meginfelag Útróðrarmanna hevði umboðsnevndarfund apríl og samdist fundurin um at senda út eitt skriv har boða var frá at fyriliggjandi uppskot lítið og einki samband hevði við ynskini hjá útróðrarmonnum at gera. Álitið Fundarskriv aftur til byrjan Broytingaruppskotið tikið aftur Mikudagin skuldi broytingaruppskotið til lógina um mánaðarligan minstaforvinning koma til viðgerð í løgtinginum, men tað var tikið aftur við møguleika fyri at venda aftur til málið seinni. Álitið viðvíkjandi bøtan av inntøkutrygd útróðrarmanna stendur á skránni til aðalfundin hjá Meginfelagnum mai. Tá fær fundurin møguleika til fyrst at taka støðu til álitið og síðani hvat víðari skal gerast. aftur til byrjan [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : august VIÐTØKUR fyri MEGINFELAG ÚTRÓÐRARMANNA (M.Ú.) § Navn og heimstaður Navn felagsins er Meginfelag Útróðrarmanna, stytt M.Ú. Heimstaðurin er Tórshavn, tó so at nevndin kann gera av, at postadressan er har, sum formaðurin býr. § Endamál felagsins Endamál felagsins er at bøta um vinnulívsmøguleikarnar hjá útróðrarmonnum, ið bert royna við húki, so teir fáa sum mest møguliga úrtøku og best møgulig arbeiðsviðurskifti. Bert húkaveiðan kann gerast limur í M.Ú. Meginfelagið er einasta umboð fyri útróðrarmenn og útróðrarfeløg í Føroyum, har ikki annað er tilskilað. Felagið velur limir í allar nevndir, har útróðrarmenn eru umboðaðir. Felagið velur umboðsmenn til allar tingingar, sum útróðrarmenn luttaka í, sum til dømis við myndugleikarnar ella fiskakeyparar. Annars hevur Meginfelagið skyldu til at taka upp til viðgerðar øll mál, sum viðkoma heildini og felags áhugamálum. Millum annað skal Meginfelagið virka fyri, at avreiðingarprísirnir altíð vera so høgir, at útróðrarvinnan skal bera seg, og at allar rakstrarútreiðslur verða hildnar so lágar sum gjørligt. Er onkur bátur, sum ikki hevur fingið fulla avrokning innan dagar frá avreiðingardegnum, hevur Meginfelagið skyldu til at krevja peningin inn fyri hann, tá viðkomandi útróðrarfelag ynskir tað. Esini skal Meginfelagið arbeiða fyri at fáa fasta skipan fyri regluligari avrokning frá fiskakeyparum. Og yvirhøvur skal felagið ganga útróðrarmonnum og bátaeigarum til handa í øllum førum, har tað verður ynskt. § Limaskapur Rætt til at gerast limur í Meginfelagnum hava øll útróðrarfeløg í Føroyum, hvørs lógir og reglugerðir ikki stríða í móti lógum Meginfelagsins. Har einki útróðrarfelag er á staðnum, kann útróðrarmaður gerast stakur limur í Meginfelagnum. Limagjald Limagjaldið verður ásett á aðalfundi M.Ú.'s, og hava útróðrarfeløgini ábyrgdina av, at limagjaldið verður avgreitt til M.Ú. Teir, sum eru limir sum stakir, gjalda beinleiðis til M.Ú. § Aðalfundur Aðalfundurin er evsta vald í øllum viðurskiftum Meginfelagsins. Atgongd til aðalfundin hava allir limir í Limafeløgum M.Ú.'s, og teir útróðrarmenn, sum eru limir sum stakir. Umboðsnevndin í M.Ú. kann harumframt loyva øðrum á aðalfund, hesir kunnu hava talurætt. Á aðalfundi og umboðsfundi hava útróðrarfeløgini og teir støku limirnir eina atkvøðu fyri hvørjar byrjaðar kr. í inngoldnum limagjaldi árið fyri. Í seinasta lagi februar verður limagjaldið árið fyri uppgjørt og atkvøðutalið regulerað samsvarandi. Skyldar eitt útróðrarfelag ella stakur limur limagjald fyri meira enn ár, tekur aðalfundurin støðu til, um viðkomandi felag/limur skal strikast sum limur í Meginfelagnum. Regluligi ársaðalfundurin skal haldast innan apríl. Boðað verður til fundar við brævi minst dagar framman undan við tilskilan av skrá og fundarstaði, og síðani við áminning í útvarpinum. Aðalfundur felagsins er viðtøkuførur, tá ið helvtin av atkvøðunum sambært hesi grein eru møttar. Er hann ikki viðtøkuførur, kann nevndin kalla saman til eykaaðalfundar. Og tað gerst við, at hon á staðnum lýsir til eykaaðalfundar við tíma freist. Slíkur eykaaðalfundur er tá altíð viðtøkuførur, sama hvussu nógvir limir eru møttir. Hevur limur ella nevndin í Meginfelagnum sett fram uppskot um broytingar í lógum Meginfelagsins, skal broytingaruppskotið sendast limunum saman við fráboðanini til aðalfundin. Og kemur aðalfundurin tá til eitt broytingaruppskot, sum verður samtykt av í minsta lagi / av teim møttu atkvøðunum, er broytingaruppskotið samtykt. Aðalfundurin velur ein fundarstjóra til at leiða fundin og til at skriva frásøgn í fundarbókina. Fundarstjórin avger endaliga øll viðtøkulig ivamál á aðalfundinum. Vanligi ársaðalfundurin skal viðgera: ) Val av fundarstjóra og skrivara ) Formannsfrágreiðing ) Framløga av grannskoðaðum roknskapi ) Ásetan av limagjaldi ) Val av starvsnevndarformanni, og varaformanni. starvsnevndarlimir verða valdir í bókstavarøð úr teimum feløgum, sum ikki hava formann, ella varðaformann. ) Val av skrivara ) Samsýning til starvsnevndarformann og skrivara. ) Val av løggildum ella skrásettum grannskoðara. ) Innkomin mál frá limum og nevndum. ) Ymiskt § Eykaaðalfundur Eykaaðalfundur verður hildin, tá ið ein meiriluti í umboðsnevndini ella starvsnevndini ynskir tað. Eisini kann eitt útróðrarfelag ella stakir limir krevja eykaaðalfund við tilskilaðari fundarskrá. Starvsnevndin innkallar til eykaaðalfund antin við brævi ella gjøgnum fjølmiðlarnar, og kann gera tað við daga varningi. § Umboðsnevnd og starvsnevnd Í umboðsnevndini situr eitt umboð fyri hvørt útróðrarfelag. Teir støku limirnir hava rætt til eitt umboð í umboðsnevndina fyri hvørjar byrjaðar stakar limir. Umboðsnevndin situr eitt ár í senn. Umboðsnevndin skipar seg sjálv við og varaformanni. Umboðsnevndin er evsta vald felagsins millum aðalfundirnar. Umboðsnevndin velur millum limir sínar eina manna starvsnevnd at hava dagligu leiðslu felagsins um hendi. Starvsnevndarformaðurin verður valdur beinleiðis á aðalfundi og er samstundis formaður M.Ú.'s og í umboðsnevndini. og varaformaður verða eisini valdir beinleiðis á aðalfundi, og av teimum starvsnevndarlimunum ganga upp á skift millum limirnar í umboðsnevndini. Starvsnevnd Meginfelagsins skal til eina og hvørja tíð verða umboðað á tann hátt, at av teimum nevndarlimunum skulu vera mynstraðir við fult vinnuriknum útróðrarførum/bátum. Heimilað verður umboðsnevndini at velja eina mannanevnd við umboðum fyri eigarar av útróðrabátum og umboðum fyri manningarnar at taka sær av sáttmálanum, ið gjødur er millum nevndu partar hin / Nevndin verður vald á hvørjum ársaðalfundi Meginfelags Útróðarmanna. § Umboðsnevndarfundir og starvsnevndarfundir verða hildnir, tá ið tað er neyðugt. Avgerðir í umboðsnevndini verða tiknar við vanligum meiriluta, eftir hvussu nógvar atkvøður umboðsnevndarlimirnir umboðaðu á síðsta regluliga ársaðalfundi. Avgerðir í starvsnevndini verða tiknar við vanligum meiriluta av greiddum atkvøðum, har ein maður er ein atkvøða. Umboðs- og starvsnevnd er viðtøkufør, tá ið meira enn helvtin av limunum eru møttir. § Allir fundir í umboðs- og starvsnevnd verða førdir í fundarbók, ið verður undirskrivað av fundarskrivaranum og teimum, sum luttóku á fundinum. Umboðs- og starvsnevndarlimir fáa endurgoldið útreiðslur sínar frá Meginfelagnum eftir rokning. § Skrivarin avgreiðir dagligu málini i Meginfelagnum og skal annars ganga formanninum til handa. Starvsnevndarformaðurin ella skrivarin binda felagið í dagliga rakstrinum, bæði figgjarliga og í aðra máta. Við keyp, sølu, borgan, veðseting av fastari ogn og til størri avgerðir annars krevst umboðsnevndarsamtykt, og tá undirskrivar formaður M.Ú.'s saman við skrivaranum og tveimum umboðsnevndarlimum. Tá mál av týdningi fyri Meginfelag Útróðaramanna eru til viðgerðar alment t.d. nýggj lógaruppskot ella broytingar í verandi lógargrundarlagi, skulu starvsnevnd og umboðsnevnd verða samdar um tær viðmerkingar, felagið hevur, áðrenn alment úttalisi verður latið frá felagnum. § Roknskapur Roknskaparárið er álmanakkaárið. Grannskoðaður ársroknskapur við viðmerkingum grannskoðarans verður lagdur fyri umboðsnevndina í seinasta lagi mars árið eftir til undirskrivingar, áðrenn hann verður lagdur fyri ársaðalfundin. § Limastriking Heldur umboðsnevndin ikki, at eitt útróðrarfelag ella stakur limur røkir skyldur sínar í móti Meginfelagnum, ella at teir beinleiðis arbeiða í móti áhugamálum Meginfelagsins ella annars gera okkurt, ið kann skaða áhugamál útróðrarmanna, so kann umboðsnevndin, um ein meiriluti krevur tað, kalla inn umboð fyri viðkomandi felag ella tann staka limin fyri at geva eina frágreiðing í málinum. Metir aðalfundurin at útróðrarfelag ella stakur limur arbeiðir í móti áhugamálum felagsins, kann viðkomandi felag ella stakur limur strikast sum limur í M.Ú. Verður kravt, at útróðrarfelag ella stakur limur verður strikað, skulu tó / av teim umboðaðu atkvøðunum atkvøða fyri strikingini. Áðrenn atkvøðugreiðsluna skal viðkomandi felag ella stakur limur hava rætt til at verja støðu sína og skal eisini dagar áðrenn aðalfundin hava fráboðan um, um uppskot er komið um at strika felagið/staka limin sum lim. Eitt felag kann uppsiga limaskapin á ársaðalfundi Meginfelagsins til at ganga úr Meginfelagnum á komandi nýggjári. § Limafelaganna sjálvræði Meginfelagið blandar seg ikki í innanhýsis mál hjá teim einstøku feløgunum ella annars í mál, sum ikki viðkoma allari heildini, og sum ikki falla inn undir endamál Meginfelagsins sambært § § Ósemja og gerðarættur Verður ósemja millum Meginfelagið og limirnar um felags mál, og er tað ikki gjørligt at greiða slíka ósemju við tingingum millum partarnar, tá verður ein gerðarættur settur. Nevndin í Meginfelagnum velur ein lim í gerðarættin, og viðkomandi limur ella limir velja ein. Kunnu teir báðir valdu ikki semjast um triðja mannin, verður hann settur út av Føroya rætti. Hava báðir partar ikki valt hvør sín lim í gerðarættin í seinasta lagi dagar frá tí degi allar royndir at greiða ósemjuna eru slitnaðar, kann annar parturin velja báðar limirnar. Tað úrslitið sum gerðarætturin kemur til er bindandi fyri báðar partar. Partarnir rinda hvør sína helvt av útreiðslunum til gerðarrættin. § Um at avtaka felagið Nevndin, ella ein ella fleiri limir, kunnu kalla saman til aðalfundar við tí endamáli at taka av felagið. Slík samtykt er gildug, tá ið hon er samtykt av í minsta lagi / av møttu atkvøðunum. Eftir slíka samtykt skal aðalfundurin velja ein likvidator til at likvidera felagið sambært vanligum reglum um likvidatión av feløgum. Verður ágóði í likvidatiónsbúnum, skal hann setast í ein grunn til óarbeiðsførar útróðrarmenn. Likvidator ger reglugerð fyri grunnin, og skal hon leggjast fyri seinastu nevndina í Meginfelagnum at góðtaka, áðrenn hon verður sett í gildi. Soleiðis samtykt á ársaðalfundi í tann / Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: Álit um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi. Jørgen Niclasen, landsstýrismaður setti desember eftir áheitan frá nevnd undir Meginfelag Útróðrarmanna, arbeiðsbólk at meta um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við mánaðarligum minstaforvinningi. Arbeiðsbólkurin varð mannaður við fýra umboðum frá Meginfelag Útróðrarmanna, trimum umboðum fyri Fiskimálastýrið, einum umboði fyri Vinnumálastýrið og tveimum umboðum fyri Fíggjarmálastýrið. Fiskimálastýrið hevur tikið sær av skrivarauppgávuni. Endamálið hjá arbeiðsólkinum er; sambært arbeiðssetninginum, at meta um møguleikarnar fyri at gera broytingar í skipanini við inntøkutrygd til útróðrarmenn, sum kunnu bøta um inntøkutrygdina hjá teimum, sum hava útróður sum høvðsvinnu og einshátta almennu skipanirnar, ið hava við inntøkuviðurskifti/skatt/ALS v.m. hjá útróðrarmonnum at gera, tó uttan at skipanin samanlagt verður dýrari. Arbeiðsbólkurin kom skjótt til hesar niðurstøður. Í skattamálum verða útróðrarmenn viðgjørdir á sama hátt sum allir aðrir fiskimenn og sjómenn. Í sambandi við Arbeiðsloysisskipanina verða útróðrarmenn viðgjørdir á sama hátt sum allir aðrir fiskimenn, og at bátaeigarar verða viðgjørdir á sama hátt sum øll onnur sjálvstøðugt vinnurekandi. Arbeiðsbólkurin hevur tí valt ikki at gera meira við hesar báðar spurningar. Hinvegin er niðurstøðan hjá arbeiðsbólkinum, at útróðrarmenn, í sambandi við tann partin av inntøkutrygdini, sum rópast mánaðarligur minstaforvinningur, ikki verða viðgjørdir á sama hátt sum aðrir fiskimenn og í sambandi við lønarhækking og frítíðarløn heldur ikki verða viðgjørdir sum aIlir aðrir bólkar í samfelagnum. Umboðini hjá Meginfelag Útróðrarmanna í arbeiðsbólkinum, hava sett hesi fýra uppskotini fram: Mánaðarligi minstiforvinningurin skal avroknast eftir avrokningini. Eftir lógini verður minstiforvinningurin avroknaður eftir einum føstum hýruprosenti, ið er prosent av brutto. Smb. útróðrarsáttmálanum er hýran prosent av netto. Tá róð verður út við linu er manningarparturin tí í flestu førum, kanska altíð, minni enn proscnt av brutto. Hettar merkir, at minstiforvinningurin verður roknaður av einum fiskiparti, sum er størri enn tað útróðrarmaðurin í veruleikanum forvinnur. Inntøkutrygd til fiskimenn sum mynstra verður avroknað eftir avrokningini. Mánaðarligi minstiforvinningurin eigur at hækka við sama prosentsatsi sum arbeiðaralønin. Í lógini er mánaðarligi minstiforvinningurin ásettur at verða kr. Inntøkutrygdin hjá teimum fiskimonnum sum mynstra fylgir arbeiðaraløníni. At fríðtíðarløn verðar rindað av mánaðarliga minstaforvinninginum. Í lógini er ásett at frítíðarløn ikki verður rindað av mánaðarligum minstaforvinningi. Fiskimenn, sum mynstra, fáa frítiðarløn rindaða av inntøkutrygd síni. Umboðini fyri útróðrarfeløgini ynskja afturat hesum, at skipanin verður broytt soleiðis, at møguleiki er fyri at leggja bátarnar í summarmánaðunum, uttan at hettar ávirkar kravda avreiðingarvirðið. Kravda avreiðingarvirðið er i galdandi lóg, at báturin hevur avreitt fyri minst kr. í miðal uppá mannin, hvønn mánaða, seinastu mánaðirnar. Ynski er, at um bátur t.d. verður lagdur juni og fer í drift aftur september, so er grundalagið fyri at verða í skipanini hitt sama september sum tað var juni. Báturin kann so ikki nýtast til vinnuligan útróður í hesum tíðarskeiði, eins og manningin ikki kann fáa minstaforvinning í hesum tíðarskeiði. Orsøkin til at leggja bátin kann verða vánaligur fiskiskapur og at manningin tí fer í annað arbeiði. Tað óhepna við galdandi skipan er, at onnur inntøka ávirkar minstaforvinningin og eru teir ov drúgvir i øðrum arbeiði, so er vandi fyri at báturin fellur undir kravda avreiðingarvirðið. Uppskotið vil gera skipanina liðuligari og kann spara landskassanum pengar. Skulu uppskot og hjá útróðrarmonnum gangast á møti er sannlíkt, at útgjaldingarnar av mánaðarligum minstiforvinningi vaksa við prosenturn ella meira. Verður minstiforvinningurin hækkaður við teimum prosentunum sum arbeiðaralønin hækkaði mai og frítíðarlønin, ið er prosent, løgd omnaná, verður hækkingin sarnanlagt prosent. Afturat hesum skal leggjast tann hækking, sum avrokning eftir útróðrarsáttmálanum ivaleyst vil geva. Talan kann tá lættliga verða um ein vøkstur uppá prosent ella meira. Arbeiðaralønin hækkar aftur mai við prosentum. Úgjaldinganar av mánaðarligum minstiforvinningi vóru uml. mill. kr. Um alt annað er líka, vil vøksturin av upskotum útróðrarmanna í ár kanska verða uml. mill. kr ella meira. Arbeiðsbólkurin er í arbeiðssetninginum bundin av, at tilmældar broytingar í inntøkutrygdini ikki í sær sjálvum gera, at skipanin samanlagt verður dýrari. Arbeiðsbólkurin dugir ikki at finna fram til nakra skipan har bøtt verður um inntøkutrygdina hjá útróðrarmonnum uttan at onkur skal missa, tá roknað verður við at alt annað er óbroytt. Treytin fyri at útróðramenn kunnu verða í skipanini er, at báturin hevur avreitt fyri minst kr. .Ø í miðal uppá mannin, hvønn mánaða, seinastu mánaðimar. Møguleikin er at vaksa kravda avreiðingarvirði fyri at spara hækkingina inn aftur. Tølini kr. ; og kr. ; hava verið nevnd í hesum sambandi. Eingin ivi er um, at hækking av kravda avreiðingarvirðinum gevur eina sparing, tí onkur vil detta út úr skipanini og teir sum verða innanfyri vilja i miðal hava størri fiskipart. Akkurát hvussu stór sparingin vil verða er eitt sindur ilt at siga, tí hædd kann ikki verða tikin fyri broyttari atferð. Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Umboðsnevndarfundur á Hotel Hafnia / Evni: Mðr. Minstivinningurin og sáttmálin. Á fundi vóru umboð fyri Froðbiar sóknar Útr.felag, Suðurstreymoyar Útr.felag, Tvøroyrar Útr.felag, Lorvíkar Útr.felag, Klaksvíkar Útr.felag, Útr.felagið eystan Múla, Skálafjarðar Útr.felag, Vestmanna Útr.felag og Vága Útr.felag. Form. legði fyri og segði m.a, at ávís ónøgd hevur verið við skipanina, og tí varð arbeiðsbólkur settur at vita, um til bar at sleppa undan ónøgdini. Men nú er knappliga uppskot lagt fyri tingið, sum MÚ einki kennist við. Tað er í høvuðsheitum í tveimum: hækking í minstaforvinninginum og harðari treytir fyri at vera í skipanini. Sum heild vóru menn sera illa nøgdir við landsstýrisuppskotið. Teir vóru sinnaðir at fáa greið viðurskifti millum bát og manning, tað kom greitt fram á fundinum, og teir dugdu illa at skilja hetta løgna útspælið frá landsstýrisins síðu - serliga vóru teir, sum mannaðu sáttmálanevndina, illa við. Sum vera man høvdu nógvir menn orðið. Summir vildu vraka uppskotið alt, sum tað var, meðan aðrir vóru sinnaðir at góðtaka partar av uppskotinum, tó uttan at skipanin samanlagt gjørdist verri fyri útróðrarmenn. Eftir drúgt orðaskifti endaði fundurin tó við hesi fundarsamtykt, sum skal sendast teim ymsu flokkunum: Fundarsamtykt: Tá MÚ fór undir samskifti við umsitingina, var tað til tess at fáa samsvar millum sáttmála felagsins og útrokningargrundarlagið hjá lønjavningarstovuni. MÚ dugir einki at finna í uppskoti landsstýrisins, sum bendir á, at felagið hevur havt nakað sum helst við verandi uppskot at gera. Partar av landsstýrisuppskotinum gera tað beinleiðis verri at vera í skipanini. Tað harmar leiðslu MÚ`s almikið, at hon ikki hevur fingið møguleika at leggja málið fyri ein fund áðrenn framløgu í løgtinginum. MÚ kann sostatt ikki góðtaka uppskotið, sum tað sær út. Soleiðis samtykt á umboðsnevndarfundi á Hotel Hafnia / Chris Jan Michelsen, form. Jóannes Skaale, skr. Innihald Noreg Aftur til tíðindasíðu Norðmenn nýggja luttakaralóg Eru við í samstarvinum Vilja verja korallirnar Norðmenn nýggja luttakaralóg Eru við í samstarvinum Vilja verja korallirnar Norðmenn nýggja luttakaralóg Eru við í samstarvinum Vilja verja korallirnar Eirik Falch farin juli bórust boðini um at formaðurin í Norsk Kystfiskerlag var deyður av løstum hann hevði fingið í eini ferðsluvanlukku tveir dagar frammanundan. Eirik var júst byrjaður at bróta upp úr nýggjum og sameina útróðrarmenn í Noregi. Hann hevði fasta kós, og tað sást eisini eftir í arbeiði hansara. Tað harmar okkum, at hann soleiðis mátti leggja árarnar inn áðrenn teinurin, ið hann hevði sett sær fyri, var rógvin, men vit mugu benda høvur fyri tí sum er omanfyri okkara vesælu makt og bert ásanna at so er. Norðmenn nýggja luttakaralóg Norðmenn hava nú fingið broytingar í lógini sum ásetur hvør kann luttaka í fiskiskapi og hevur rætt til kvotu. Sum heild kann sigast at norðmenn leggja seg eftir at fiskurin skal skapa arbeiðspláss og menna ymisku økini kring landið. Mótsatt íslendsku skipanini verður dentur lagdur á at teir sum reka fiskiskap sjálvir eiga skipini. Hetta verður m.a. gjørt við at krøv verða sett til eigararnir um at hava fingist við fiskarí frammanundan eitt ávíst áramál. Norskir útróðrarmenn havt fund Nov `I brævi daterað Desember boðar Norges kystfiskerlag frá at teir hava avgjørt at fara upp í Norðuratlantssamtøkuna saman við føringum, íslendingum, grønlendingum og kanadiumonnum. Samstundis verður boða frá at teir eisini hava avgjørt at at fara uppí WFF sum er ein heimsumfatandi samtøka av fiskimonnum og arbeiðsfólki á fiskavirkjum. Vit vísa her brævið frá Norges Kystfiskerlag: Aftur tilbyrjan av síðu Norskir útróðrarmenn vilja verja korallirnar Norges Kystfiskerlag hevur tikið upp samstarv við WWF Norge ( t.e. norski parturin av alheimsfelagnum fyri náttúruvernd) fyri at standa sterkari í royndini at kanna koralrivini í norskum sjógvi til tess at fáa at vita, hvørjum standi tey eru í, og at verja tey sum eftir eru. Norðmenn hava kannað koralrivini við undirvatnsapparati, og myndirnar vístu týðuliga at nógva staðni eru koralrivini bert ein dungi av grúsi. Koralrivini verða hildin at hava stóran týdning fyri uppvøkstri av fiskayngli. Íslendingar lántu apparati hjá norðmonnum, men hava hagartil ikki brýggja seg um at almannakunngerða úrslit teirra. Her heima heldur Fiskirannsóknarstovan seg ikki hava orku til at gera kanningar, men vil styðja seg til tað sum fiskiskiparar eru varðugir við og siga frá. Aftur tilbyrjan av síðu [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : august Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Aðalfundur felagsins var sunnudagin mai kl á Hotel Hafnia. Umframt føstu skránna sum er ásett í viðtøkunum komu hesi mál fyri. Uppskot um lógarbroytingar (sí fylgiskjal ) Støðutakan til limagjald til Ráfiskaseljarafelagið. Viðgerð av álitið sum arbeiðsbólkur skrivaði við tí endamáli at bøta um inntøkutrygdina.(sí fylgiskjal ) Broytingar vóru gjørdar í viðtøkunum til tess at gera tær lættari at umsita og lesa meðan limagjaldið til Ráfiskaseljarafelagið og álitið um inntøkutrygdina vóru beind aftur til starvsnevndina at fáa greiði á nøkrum ivamálum. [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: VIÐTØKUR fyri MEGINFELAG ÚTRÓÐRARMANNA (M.Ú.) § Navn og heimstaður Navn felagsins er Meginfelag Útróðrarmanna, stytt M.Ú. Heimstaðurin er Tórshavn, tó so at nevndin kann gera av, at postadressan er har, sum formaðurin býr. § Endamál felagsins Endamál felagsins er at bøta um vinnulívsmøguleikarnar hjá útróðrarmonnum, ið bert royna við húki, so teir fáa sum mest møguliga úrtøku og best møgulig arbeiðsviðurskifti. Bert húkaveiðan kann gerast limur í M.Ú. Meginfelagið er einasta umboð fyri útróðrarmenn og útróðrarfeløg í Føroyum, har ikki annað er tilskilað. Felagið velur limir í allar nevndir, har útróðrarmenn eru umboðaðir. Felagið velur umboðsmenn til allar tingingar, sum útróðrarmenn luttaka í, sum til dømis við myndugleikarnar ella fiskakeyparar. Annars hevur Meginfelagið skyldu til at taka upp til viðgerðar øll mál, sum viðkoma heildini og felags áhugamálum. Millum annað skal Meginfelagið virka fyri, at avreiðingarprísirnir altíð vera so høgir, at útróðrarvinnan skal bera seg, og at allar rakstrarútreiðslur verða hildnar so lágar sum gjørligt. Er onkur bátur, sum ikki hevur fingið fulla avrokning innan dagar frá avreiðingardegnum, hevur Meginfelagið skyldu til at krevja peningin inn fyri hann, tá viðkomandi útróðrarfelag ynskir tað. Esini skal Meginfelagið arbeiða fyri at fáa fasta skipan fyri regluligari avrokning frá fiskakeyparum. Og yvirhøvur skal felagið ganga útróðrarmonnum og bátaeigarum til handa í øllum førum, har tað verður ynskt. § Limaskapur Rætt til at gerast limur í Meginfelagnum hava øll útróðrarfeløg í Føroyum, hvørs lógir og reglugerðir ikki stríða í móti lógum Meginfelagsins. Har einki útróðrarfelag er á staðnum, kann útróðrarmaður gerast stakur limur í Meginfelagnum. Limagjald Limagjaldið verður ásett á aðalfundi M.Ú.'s, og hava útróðrarfeløgini ábyrgdina av, at limagjaldið verður avgreitt til M.Ú. Teir, sum eru limir sum stakir, gjalda beinleiðis til M.Ú. § Aðalfundur Aðalfundurin er evsta vald í øllum viðurskiftum Meginfelagsins. Atgongd til aðalfundin hava allir limir í Limafeløgum M.Ú.'s, og teir útróðrarmenn, sum eru limir sum stakir. Umboðsnevndin í M.Ú. kann harumframt loyva øðrum á aðalfund, hesir kunnu hava talurætt. Á aðalfundi og umboðsfundi hava útróðrarfeløgini og teir støku limirnir eina atkvøðu fyri hvørjar byrjaðar kr. í inngoldnum limagjaldi árið fyri. Í seinasta lagi februar verður limagjaldið árið fyri uppgjørt og atkvøðutalið regulerað samsvarandi. Skyldar eitt útróðrarfelag ella stakur limur limagjald fyri meira enn ár, tekur aðalfundurin støðu til, um viðkomandi felag/limur skal strikast sum limur í Meginfelagnum. Regluligi ársaðalfundurin skal haldast innan apríl. Boðað verður til fundar við brævi minst dagar framman undan við tilskilan av skrá og fundarstaði, og síðani við áminning í útvarpinum. Aðalfundur felagsins er viðtøkuførur, tá ið helvtin av atkvøðunum sambært hesi grein eru møttar. Er hann ikki viðtøkuførur, kann nevndin kalla saman til eykaaðalfundar. Og tað gerst við, at hon á staðnum lýsir til eykaaðalfundar við tíma freist. Slíkur eykaaðalfundur er tá altíð viðtøkuførur, sama hvussu nógvir limir eru møttir. Hevur limur ella nevndin í Meginfelagnum sett fram uppskot um broytingar í lógum Meginfelagsins, skal broytingaruppskotið sendast limunum saman við fráboðanini til aðalfundin. Og kemur aðalfundurin tá til eitt broytingaruppskot, sum verður samtykt av í minsta lagi / av teim møttu atkvøðunum, er broytingaruppskotið samtykt. Aðalfundurin velur ein fundarstjóra til at leiða fundin og til at skriva frásøgn í fundarbókina. Fundarstjórin avger endaliga øll viðtøkulig ivamál á aðalfundinum. Vanligi ársaðalfundurin skal viðgera: Val av fundarstjóra og skrivara Formannsfrágreiðing Framløga av grannskoðaðum roknskapi Ásetan av limagjaldi Val av starvsnevndarformanni, og varaformanni. starvsnevndarlimir verða valdir í bókstavarøð úr teimum feløgum, sum ikki hava formann, ella varðaformann. Val av skrivara Samsýning til starvsnevndarformann og skrivara. Val av løggildum ella skrásettum grannskoðara. Innkomin mál frá limum og nevndum. Ymiskt § Eykaaðalfundur Eykaaðalfundur verður hildin, tá ið ein meiriluti í umboðsnevndini ella starvsnevndini ynskir tað. Eisini kann eitt útróðrarfelag ella stakir limir krevja eykaaðalfund við tilskilaðari fundarskrá. Starvsnevndin innkallar til eykaaðalfund antin við brævi ella gjøgnum fjølmiðlarnar, og kann gera tað við daga varningi. § Umboðsnevnd og starvsnevnd Í umboðsnevndini situr eitt umboð fyri hvørt útróðrarfelag. Teir støku limirnir hava rætt til eitt umboð í umboðsnevndina fyri hvørjar byrjaðar stakar limir. Umboðsnevndin situr eitt ár í senn. Umboðsnevndin skipar seg sjálv við og varaformanni. Umboðsnevndin er evsta vald felagsins millum aðalfundirnar. Umboðsnevndin velur millum limir sínar eina manna starvsnevnd at hava dagligu leiðslu felagsins um hendi. Starvsnevndarformaðurin verður valdur beinleiðis á aðalfundi og er samstundis formaður M.Ú.'s og í umboðsnevndini. og varaformaður verða eisini valdir beinleiðis á aðalfundi, og av teimum starvsnevndarlimunum ganga upp á skift millum limirnar í umboðsnevndini. Starvsnevnd Meginfelagsins skal til eina og hvørja tíð verða umboðað á tann hátt, at av teimum nevndarlimunum skulu vera mynstraðir við fult vinnuriknum útróðrarførum/bátum. Heimilað verður umboðsnevndini at velja eina mannanevnd við umboðum fyri eigarar av útróðrabátum og umboðum fyri manningarnar at taka sær av sáttmálanum, ið gjødur er millum nevndu partar hin / Nevndin verður vald á hvørjum ársaðalfundi Meginfelags Útróðarmanna. § Umboðsnevndarfundir og starvsnevndarfundir verða hildnir, tá ið tað er neyðugt. Avgerðir í umboðsnevndini verða tiknar við vanligum meiriluta, eftir hvussu nógvar atkvøður umboðsnevndarlimirnir umboðaðu á síðsta regluliga ársaðalfundi. Avgerðir í starvsnevndini verða tiknar við vanligum meiriluta av greiddum atkvøðum, har ein maður er ein atkvøða. Umboðs- og starvsnevnd er viðtøkufør, tá ið meira enn helvtin av limunum eru møttir. § Allir fundir í umboðs- og starvsnevnd verða førdir í fundarbók, ið verður undirskrivað av fundarskrivaranum og teimum, sum luttóku á fundinum. Umboðs- og starvsnevndarlimir fáa endurgoldið útreiðslur sínar frá Meginfelagnum eftir rokning. § Skrivarin avgreiðir dagligu málini i Meginfelagnum og skal annars ganga formanninum til handa. Starvsnevndarformaðurin ella skrivarin binda felagið í dagliga rakstrinum, bæði figgjarliga og í aðra máta. Við keyp, sølu, borgan, veðseting av fastari ogn og til størri avgerðir annars krevst umboðsnevndarsamtykt, og tá undirskrivar formaður M.Ú.'s saman við skrivaranum og tveimum umboðsnevndarlimum. Tá mál av týdningi fyri Meginfelag Útróðaramanna eru til viðgerðar alment t.d. nýggj lógaruppskot ella broytingar í verandi lógargrundarlagi, skulu starvsnevnd og umboðsnevnd verða samdar um tær viðmerkingar, felagið hevur, áðrenn alment úttalisi verður latið frá felagnum. § Roknskapur Roknskaparárið er álmanakkaárið. Grannskoðaður ársroknskapur við viðmerkingum grannskoðarans verður lagdur fyri umboðsnevndina í seinasta lagi mars árið eftir til undirskrivingar, áðrenn hann verður lagdur fyri ársaðalfundin. § Limastriking Heldur umboðsnevndin ikki, at eitt útróðrarfelag ella stakur limur røkir skyldur sínar í móti Meginfelagnum, ella at teir beinleiðis arbeiða í móti áhugamálum Meginfelagsins ella annars gera okkurt, ið kann skaða áhugamál útróðrarmanna, so kann umboðsnevndin, um ein meiriluti krevur tað, kalla inn umboð fyri viðkomandi felag ella tann staka limin fyri at geva eina frágreiðing í málinum. Metir aðalfundurin at útróðrarfelag ella stakur limur arbeiðir í móti áhugamálum felagsins, kann viðkomandi felag ella stakur limur strikast sum limur í M.Ú. Verður kravt, at útróðrarfelag ella stakur limur verður strikað, skulu tó / av teim umboðaðu atkvøðunum atkvøða fyri strikingini. Áðrenn atkvøðugreiðsluna skal viðkomandi felag ella stakur limur hava rætt til at verja støðu sína og skal eisini dagar áðrenn aðalfundin hava fráboðan um, um uppskot er komið um at strika felagið/staka limin sum lim. Eitt felag kann uppsiga limaskapin á ársaðalfundi Meginfelagsins til at ganga úr Meginfelagnum á komandi nýggjári. § Limafelaganna sjálvræði Meginfelagið blandar seg ikki í innanhýsis mál hjá teim einstøku feløgunum ella annars í mál, sum ikki viðkoma allari heildini, og sum ikki falla inn undir endamál Meginfelagsins sambært § § Ósemja og gerðarættur Verður ósemja millum Meginfelagið og limirnar um felags mál, og er tað ikki gjørligt at greiða slíka ósemju við tingingum millum partarnar, tá verður ein gerðarættur settur. Nevndin í Meginfelagnum velur ein lim í gerðarættin, og viðkomandi limur ella limir velja ein. Kunnu teir báðir valdu ikki semjast um triðja mannin, verður hann settur út av Føroya rætti. Hava báðir partar ikki valt hvør sín lim í gerðarættin í seinasta lagi dagar frá tí degi allar royndir at greiða ósemjuna eru slitnaðar, kann annar parturin velja báðar limirnar. Tað úrslitið sum gerðarætturin kemur til er bindandi fyri báðar partar. Partarnir rinda hvør sína helvt av útreiðslunum til gerðarrættin. § Um at avtaka felagið Nevndin, ella ein ella fleiri limir, kunnu kalla saman til aðalfundar við tí endamáli at taka av felagið. Slík samtykt er gildug, tá ið hon er samtykt av í minsta lagi / av møttu atkvøðunum. Eftir slíka samtykt skal aðalfundurin velja ein likvidator til at likvidera felagið sambært vanligum reglum um likvidatión av feløgum. Verður ágóði í likvidatiónsbúnum, skal hann setast í ein grunn til óarbeiðsførar útróðrarmenn. Likvidator ger reglugerð fyri grunnin, og skal hon leggjast fyri seinastu nevndina í Meginfelagnum at góðtaka, áðrenn hon verður sett í gildi. Soleiðis samtykt á ársaðalfundi í tann / Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Formannsrøða á aðalfundi mei Eg fari hervið at bjóða tykkum at vera vælkomnar til aðalfundin ár Hann er søguligur uppá meir enn ein máta. Vit eru sum allir aðrir føringar farnir um eitt ártúsundskifti, og samstundis hevur Meginfelag Útróðrarmanna verið til í ár. Hesa tíðina hevur felagið verið fyri stórum umskifti, mest av teirri orsøk at veiðuflotin hevur broytt útsjónd og útróðrarflotin, sum eina tíð veiddi størsta partin av fiskinum undir Føroyum minkaði ár um ár. Veiðan av toski stendur so dánt við, hýsan minkar spakuliga og upsin gevur næstan ikki útslag á talvunum. Eisini útróðrarflotin broytti útsjónd og nógvir smærri heilársbátar komu inn í myndina. Við egningarmaskinuni kámast munurin millum ísfiskaveiðu og útróður enn meir. Smærri egningarmaskinur vinna alsamt fram á marknaðin, men enn hava tær ikki gjørt tað stóra gjøgnumbrotið her í Føroyum. Eftir viðtøkunum hevur Meginfelagið til uppgávu at taka sær av málum sum viðkoma heildini. Tað vil tí altíð vera torført og leingi at taka sær av slíkum málum, tí úrslitið skal kunna góðtakast av so nógvum sum gjørligt, og havandi í huga tað fjølbroytta virksemi útróður og útróðrarmenn hava koma ikki allar avgerðir at hava somu ávirkan allastaðni, Tað ber tó til, men man má hava nakrar høvuðslinjur at ganga eftir. Eg skal her stutt útgreina hvørjar tær eru, og hvussu Meginfelagið hevur roynt at at fylgja teimum. Vera við til at skapa fyritreytir fyri at feskasti fiskurin fær besta prís: Tey seinastu árini er prísmunurin millum útróðrarfisk og ísfisk annars minkaður. Nøkur av teim argumentunum, sum vit hoyrdu fyri nøkrum árum síðani eru tagnaði. Útróðrarbátar og línuskip royna ein stóran part av árinum á somu leiðum, og tað hava vit víst á. Skipaði viðurskifti á móttøkustøðunum er ein onnur orsøk. Serliga á Fiskamarknaði Føroya, og í dag er einki at ivast í at hesin mátin at selja fisk uppá gevur besta prís. Eitt sum kann hála henda prísin niður er frástøðan til uppboðssøluna. Fyri at bøta um hetta hevur Meginfelagið arbeitt fyri at fáa flutningsstuðul til uppboðssølu. Hann er nú komin, men vit halda hann kundi verið á sama støði sum í grannalondunum, og tað fara vit at arbeiða fyri. Annars er nakað annað komið inn í myndina, sum kanska fer at broyta mynstrið eitt sindur. Tað sær út til at kommunur umhugsa at seta í stand ella byggja móttøkur til útleigan fyri at fáa so nógva vøru at ferðast um teirra kajkant sum møguligt. Her kann útróðrarfiskur so koma uppá land og verða seldur gjøgnum telefonina uttan flutningskostnað. Tað er umráðandi at Meginfelagið er við har avgerðir verða tiknar, eisini aftaná fiskurin er komin innum kajkantin. Tað er umráðandi, at okkara fiskur verður viðgjørdur bæði av okkum sjálvum og ikki minst av øðrum soleiðis, at góðskustigið og harvið álitið hjá brúkaranum verður varðveitt. Í Norðurlendskum høpi verður tosa um at selja útróðrarfisk við frámerki, og hetta fylgja vit væl við. Í samband við okkara tilknýti til EU koma broytingar at henda. Eftirlitið við handfaringina av fiskinum sum EU brúkarin keypir verður flutt frá keyparalandinum til framleiðslulandið, t.v.s. okkum. Hetta vil føra til, at vit mugu innføra nakrar EU kunngerðir at ganga eftir og finna okkum í at teir hyggja eftir, um vit fylgja teimum. Fyri okkum týðir tað, at móttøka av fiski kemur undir reglugerðir, sum eru fyriskipaðar av øðrum. Tí er tað umráðandi at vit fylgja við, og her er vónandi okkara limaskapur í Ráfiskaseljarafelagnum til fyrimuns. Vit hava feskasta fisk sum verður borin uppá land. Tí vilja vit eisini hava tann besta prísin fyri hann. Skipaði arbeiðsviðurskifti: Skipaði viðurskifti millum manningar og eigarar er eisini ein fyritreyt í dag, serliga á størru bátunum. Við nýggja sáttmálanum hjá Meginfelag Útróðrarmanna, og tað at sáttmálanevndin er farin at arbeiða, so sum ætlanin altíð hevur verið við henni, hava vit eitt amboð at taka hædd fyri og taka upp til viðgerðar broyttar umstøður manningar og eigarar ímillum. Ikki bara fyri at áleggja nøkrum nakað, men fyri at liva upp til tað rák, sum er í samfelagnum viðvíkjandi setanarviðurskiftum. Gera vit tað ikki sjálvir koma aðrirogt gera tað fyri okkum. Skipað hagtalsviðgerð: Tað er ein sannroynd at nágreinilig hagtøl eru góð at styðja seg til í eini samráðingarstøðu. Hetta hevur ikki verið nøkur sterk síða hjá Meginfelagnum, sum ikki hevur nakra skipaða innsavning av upplýsingum, sum t.d. Fiskimannafelagið. Fyri at bøta um hetta hava vit fingið til vega nøkur høvuðstøl fyri tíðarskeiðið - frá hagstovu Føroya. Ætlanin er at hesi tøl skulu fylgjast upp komandi árini. Hetta er sjálvandi ein bati og kann geva leiðslu felagsin høvi til at fylgja við broytingum og gera vart við tær fyrr enn tað er møguligt nú. Eisini geva tey felagnum møguleika at vísa á søgulig rættindi. Sjálvt um vit í dag hava tað systemi at tað er peningur sum gevur rætttindi, so vita vit at politiskt rák hava tað við at skifta, og søgan vísir okkum at brúkt rættindi, ið kunnu dokumenterast, hava stórt virði. Í skrivandi stund verður síðsta hond løgd á avtalu við Hagstovu Føroya um regluliga at útvega felagnum veiðutøl fyri útróðrarflotan útgreina á økir, bátastødd, vekt, fiskaslag og veiðivirði grundað á somu útgreining. Andlitið úteftir: Tað sum Meginfelagið sjálvt kann útrætta vil altíð vera avmarkað. Við ongari skipaðari umsiting kann felagið ikki taka sær av uppgávum, sum krevja at umboð felagsins eru at hitta dagliga. Tí er tað umráðandi, at felagið hevur umboð í størri felagsskapum, sum hava henda møguleika. Í hesum sambandi valdi Meginfelagið at fara upp í Ráfiskaseljarafelagið, sum hevur til endamáls at taka sær av øllum málum, sum hava við søluni av okkara fiski at gera. Í hesum sambandið er felagið fari upp í Kassamiðstøðina, og ætlanin er eisini víðka umboð og ávirkan aðrastaðni. Eisini út í heim er Meginfelagið fari upp í størri felagsskapir. Norðuratlantiska samgongan varð stovnað í fjør. Umframt hetta hevur Meginfelagið roynt at fingið sær umboð í nevndum undir umsitingini, har okkara viðurskifti verða viðgjørd. Har vit ikki eru hjástaddir verður tosað um okkum, ikki við okkum Gongdin í fiskiskapinum: Gongdin í fiskiskapinum hjá útróðrarflotanum hevur verið misjavnur og hevur fylgt broytingunum sum hava verið, um enn broytingarnar hava merkst skjótari inni á leiðini.Taka vit hvørt fiskaslag fyri seg, kunnu vit siga at útróðrarflotin procentvís fiskar nakað tað sama av toski, nøgdirnar hava verið minkandi hesa síðstu tíðina, men árið hevur verið langt tað besta síðan Hýsuveiðan minkar. Og tað sær ikki út til at tað bert er tað prosentvísa býtið sum minkar. Nøgdirnar nú eru tær minstu nakrantíð. Veiðan var størst í men hon kom ongantíð upp á sama støði sum Fyri upsan sær eisini dapurt út. Sjálvt um vit nú fyri kortum hoyrdu at upsafiskiskapurin er tann besti í nógv ár, sær tað út til at snellan ikki fær nakran lut í betraða fiskiskapinum á hesum sinni. Niðanfyri vísa vit nakrar talmyndir yvir gongdina í fiskiskapinum hjá útróðrarflotanum. Tilfarið er frá Hagstovu Føroya, og sjálvt um tølini skulu takast við fyrivarni, serliga tey fyrstu árini, so eru tey tó somikið neyv, at tey týðuliga vísa eina gongd sum vit kunnu nikka játtandi til. Prosentvísa býtið av veiðuni undir Føroyum, hýsa. Prosentvísa býtið av veiðuni undir Føroyum, toskur Og her er so kanska tann mest interessanta talvan ið vísir hvussu fiskiskapurin hevur gingið í teim ymsu sýslunum(útróður, bátar BRT): Útróður er bátar BRT. Í talvuni yvir prosentvísa býtið er "bátar" bátar frá BRT Sum ein liður at røkka endamálum felagsins er Meginfelagið limur í: Ráfiskaseljarafelagnum Norðuratlantssamtøkuni Vit hava umboð í: Skipanarnevndini Fiskivinnustarvsnevndini Nevndin til endurskoðan av inntøkutrygd Arbeiðsbólkurin viðvíkjandi útflutningi av feskum fiski Heimasíða okkara er at finna á www.megf.fo Umframt ymiskt lógar og kunngerðartilfar er eisini annað áhugavert at finna har, t.d. veðurfráboðanarstøð og tíðindasíða. Sum formaður felagsins í trý ár fari eg at lata aðrar koma framat at geva sítt íkast til framhaldandi virksemi. Saman við trimum nevndum er lagt eitt arbeiði í at leggja felagið í fast skap. Eg fari at nýta høvi til at takka undanfarnu nevndarlimum fyri tað arbeiði, teir sjálvbodnir hava lagt í hetta, og vóni at komandi leiðslur fara at byggja víðari á tað grundarlag sum er stoypt her. At byrja av nýggjum hvørja ferð kann bara darva einari víðari útbygging av felagnum. Chris Jan Michelsen Aftur til byrjan [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Starvsnevnd vald á aðalfundi mei Formaður Auðunn Konráðsson, Klakksvík Næstformaður Chris Jan Michelsen, Tvøroyri Næstformaður Tummas Justinussen, Leirvík Jógvan Ryggshamar, Fuglafjørður Emil Hansen, Nes Páll Poulsen, Hvalba Olaf Sivertsen, Norðdepil Sáttmálanevndarlimir valdir á aðalfundi Mai Fyri manningarnar: Emil Hansen (formaður), Nes. Sørin Lisberg, Leirvík. Hans Pauli Simonsen, Hvannasund. Fyri bátaeigararnar: Hans Sylvian Jacobsen, Bumshamarsvegur, Klakksvík. Albert Eldevig, Bjarnarás, Fuglafjørður. Asbjørn Djurhuus, Selatrað. Lokalfeløgini Eiðis Útróðrarfelag v/Finnur Egholm, Eiði Fámjins Útróðrarfelag v/Svend Joensen, Fámjin Froðbiar Sóknar Útróðrarfelag v/Jarmund Steinkross, Tvøroyri Fuglafjarðar Útróðrarfelag v/Trygva Meinhardsson, Fuglafjørður Klakksvíkar Útróðrarfelag v/ Eyðolvur Vang, við Mylnutún Klakkasvík Leirvíkar Útróðrarfelag v/Ólavur Heinesen Leirvík Skálafjarðar Útróðrarfelag v/Emil Hansen, Nes Suðuroyar Sunnara Útróðrarfelag v/Bjarna Vestergård Vágur, Suðurstreymoyar Útróðrarfelag v/Petur Nolsøe Argjavegur Argir, Tvøroyrar Útróðrarfelag v/Milson Berg, Tvøroyri Útróðrarfelagið Eystan Múla v/ Olaf Sivertsen, Norðdepil Útróðrarfelagið Roynd v/Páll Poulsen, Hvalba V`aga Útróðrarfelag v/Niels Egholm, Sørvágur Vestmanna Útróðrarfelag v/Agnar Nielsen, Vestmanna [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Sáttmáli millum Meginfelag Utróðrarmanna og Báta- og Skipaeigarar § Hesin sáttmáli er gjørdur millum teir, ið eiga útróðrarbátar ella -skip, og teir, sum mynstra við nevndu fiskiførum, og teir, ið eru undir mánaðarligum minstaforvinningi. Umboðsnevnd Meginfelags Útróðrarmanna hevur valt eina -manna nevnd við trimum umboðum fyri eigarar og trimum umboðum fyri manningarnar. Nevnda -manna nevnd skal framyvir taka sær av spurningum viðvíkjandi hesum sáttmála. Nevndin verður vald á hvørjum ársaðalfundi Meginfelags Útróðrarmanna. Nevndin skipar seg beinanvegin við formanni og næstformanni. § Eigarin setur formann ella skipara. Teir koma ásamt um, hvør biðjast skal til motorpassara. Annars er tað formaðurin ella skiparin, sum biður fólkið. Formaðurin ella skiparin ella menn av manningini kunnu, í samráð við eigaran, seta mann í sítt stað, tá tað gerst neyðugt vegna sjúku ella annað forfall. § Ynskir eigari at siga formanni ella skipara upp, ella ynskir formaður ella skipari at siga bátin frá sær, er uppsagnarfreistin dagar, og manningin skal gerast kunnug við uppsøgnina. § Gerst tað neyðugt at siga motorpassara upp, skal formaðurin ella skiparin samráðast við eigaran fyrst. Halda teir seg hava gylduga grund til at siga hann upp, tí at hann ikki røkir starv sítt á rættan hátt, so skal formaðurin ella skiparin hava rætt til at siga hann upp við daga ávaring. Tað sama er galdandi viðvíkjandi bestamanni. Uppsagnartíðin millum manningina annars og farið er dagar, uttan tá talan er um sjúku. § Manningin rættar seg í øllum førum eftir avgerðum formannsins ella skiparans og má ikki uttan hansara loyvi taka rúsdrekka ella annað rúsandi evni umborð. § Bjargingarløn, løn fyri sleip og annað, sum ognast bátum/skipum á veiðiferð, ella tá farið verður til hjálpar, verður býtt eftir somu reglum sum veiðan. § Eigarin heldur bát og alla útgerð. Hjálpa menn av manningini, sum ikki eiga í bátinum, at gera nýggja útgerð til, ella røkja bátin, eiga teir í minsta lagi galdandi tímaløn fyri hetta. § Býtt verður eftir hesum reglum, um ikki annað er avtalað til fyrimuns fyri manningina: Utróðrarfør á línu- og snelluveiðu: Av bruttoveiðuni gongur agn, egning, olja (allar sølutúreiðslur uttan kassaleiga) og proviantur, allur kostnaður MVG. Av nettoveiðu fær manningin % + galdandi frítíðarløn av einum fiskiparti. Umframt fiskipartin fær formaðurin ella skiparin % av netto, og motorpassarin fær % av netto. Er bestimaður mynstraður, fær hann % av netto. Teir nevndu eykapartarnar rindar eigarin. Tó verða eingir eykapartar roknaðir fyri fiskifør undir tons. Línu- og snellufør yvir tons skulu, um tey hava mynstraðan kokk, rokna / fiskipart, umframt vanliga fiskipartin. Hesin eyka / partur fer av óbýttum. § Lokalfeløgini kunnu sambært galdandi lóg um frítíð við løn stovna konti til frítíðarløn. Annars verður frítíðarlønin sett á konti hjá Frítíðargrunninum nevndur í lógini um frítíð við løn. Skattur skal roknast av frítíðarlønini, so hvørt A-inntøkurnar verða útgoldnar. § Viðvíkjandi sjúkatrygd til mynstraðar fiski- og utróðrarmenn verður víst á reglunar i løgtingslóg um sjúkratrygd til fiskimenn. § Allir útróðrárbátar skulu hava góðkendan gummibát, ið skal sýnast árliga. § Hesin sáttmáli er galdandi til juli Ynskir annar parturin í -manna nevndini, sum nevnd er í § at siga hann upp, skal varskógvast til hin partin í nevndini við mánaöa ávaring til mai Verður sáttmálin ikki uppsagdur til mai verður hann at galda víðari, so leingi semja er um hann, og semja er um broytingar, sum viðurskiftini krevja gjørdar. Men eydnast ikki at tosa seg til rættis um møguligar broytingar, kann annar parturin altíð siga sáttmálan upp innan ein mai til at fara úr gildi komandi juli. Uppsøgnin skal vera skrivlig. [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Gestabók Undir hesari síðuni hava vit lógina um vinnuligan fiskiskap og Kunngerðarssavnið. Tær nýggjastu kunngerðirnar seta vit fyrst á hesa síðuna og so verða tær lagdar í savnið. [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Vinnuligur fiskiskapur Nr. mars Broytt smb. løgtingslóg nr. / (§ ), løgtingslóg nr. / (fleiri broytingar), løgtingslóg nr. / (§§ ,stk. og ,stk. og ), løgtingslóg nr. / (§ ), løgtingslóg nr. / løgtingslóg nr. / (fiskidagaskipan), løgtingslóg nr. / (§ a friðaðu økini), løgtingslóg nr. / (§ ), løgtingslóg nr. / (nógvar broytingar), løgtingslóg nr. frá / løgtingslóg nr. frá / (nógvar broytingar), løgtingslóg nr. frá (§ ) og løgtingslóg nr. frá (§ ). (Fyrivarni verður tikið fyri møguligum villum, so hvørt broytingarnar eru settar inn) Løgtingslóg um vinnuligan fiskiskap Kapittul Lógarøki, endamál og allýsingar v.m. § Lógin fevnir um vinnuligt at gagnnýta livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og hjá fiskiførum undir føroyskum flaggi á sjóleiðum uttanfyri føroysku landleiðirnar. Lógin fevnir somuleiðis um at gagnnýta livandi tilfeingið í føroyskum áum og vøtnum. Lógin fevnir ikki um at gagnnýta hval, kóp, fugl og alifisk. § Livandi tilfeingið á føroysku landleiðunum og tey rættindi, føroyska heimastýrið við samráðingum hevur rokkið ella eftir altjóða rætti eigur uttan fyri føroysku landleiðirnar, eru ogn Føroya fólks. Dentur verður lagdur á, í umsitingini av hesi lóg, at varðveita tilfeingið og at troyta og gagnnýta hetta burðardygt á skilabesta hátt, lívfrøðiliga og búskaparliga, við virðing fyri sambandinum millum ymisku dýra- og plantustovnarnar í havinum og meingi teirra, til tess at tryggja besta samfelagsbúskaparliga íkastið frá fiskivinnuni, støðugar arbeiðs- og inntøkumøguleikar og møguleikar fyri vinnuligum virksemi um alt landið. Stk. Viðvíkjandi stovnum, sum ferðast um fiskimark ella bert ferðast í altjóðasjógvi, verður dentur lagdur á millumlandasamstarv í samljóð við altjóða havrættin og á at samstarva við onnur lond um skipan fyri fiskiskapi á ávísum havleiðum og eftir ávísum fiskasløgum, fyri at tryggja somu endamál, sum nevnd eru í stk. í hesi grein. Stk. Ein meginregla í umsitingini av tilfeingi, ið ikki er avmarkað av altjóða- ella øðrum avtalum, sum Føroyar eru partur í, er at veita so frælsa atgongd til hetta tilfeingi sum gjørligt fyri fiskifør undir føroyskum flaggi. Stk. Skipanarnevndin verður sett av landsstýrismanninum við umboðum frá vinnuni og Fiskimálastýrinum, herundir Fiskirannsóknarstovuni og Fiskiveiðueftirlitinum. Landsstýrismaðurin leggur stovnsmetingarnar og tilmælini frá Stovnsrøktarnevndini og Fiskirannsóknarstovuni fyri Skipanarnevndina. Nevndin verður vald fyri ár í senn, og ger landsstýrismaðurin reglugerð um val og virki nevndarinnar. § Rættindi til fiskiskap sambært hesi lóg fevna um veiðu við fiskiførum undir føroyskum flaggi eftir dýrum og plantum á føroysku landleiðunum og á havleiðum uttan fyri føroyskt fiskimark, og við fiskiførum undir fremmandum flaggi á føroysku landleiðunum. Stk. Fiskirættindi latin sambært hesi lóg veita ikki einstøkum bólkum ella einstaklingum ognarrætt. Somuleiðis kunnu rættindi til fiskiskap takast aftur uttan endurgjaldsskyldu. § Føroyska ytra landleiðin er sjógvurin innanfyri linju, sum gongur fjórðingar ( fjórðingur = metrar) frá beinum grundlinjum drignar gjøgnum hesi støðini í tilskilaðu raðfylgjuni: ) Sker í útsynning úr Munkinum. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Vestasti endi á Knúpi út fyri Fámará. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Vestasta skerið út fyri Mykines vita. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á skeri í útnyrðing úr Mykines vita. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á skeri í útnyrðing úr Mýlingi (Skeiðið). ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á Kallsfles norður úr Kalli. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Sker norður úr Ennibergi. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Skoparin undir Norðbergi á Fugloynni. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Landnyrðingshornið á Fugloynni. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Eystasta hornið á Bispinum eystanfyri Fugloynna. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Eystasti endi á Munka-flesjunum. ° ' '' N, ° ' '' W. ) Sunnasti endi á Stórufles við Munkin. ° ' '' N, ° ' '' W. Koordinatini frammanfyri vísa til Datum WGS Stk. Har minni enn fjórðingar eru úr strondum Føroya til strendur Íslands, Noregs og Stórabretlands verður fiskimarkið, um serstøk avtala ikki er gjørd, avmarkað eftir tí linju, ið allastaðni liggur eins langt frá næsta punkti á grundlinjunum við nevndu strendur (miðlinjan). Stk. Innara landleiðin er sjógvurin innanfyri beinar grundlinjur drignar gjøgnum hesi støðini í tilskilaðu raðfylgjuni: ) Sker í útsynning úr Munkinum ° ' '' N, ° ' '' W. ) Vestasti endi á Knúpi út fyri Fámara ° ' '' W, ° ' '' W. ) Vestasta skerið út fyri Mykines vita ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á skeri í útnyrðing úr Mykines vita ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á skeri í útnyrðing úr Mýlingi (Skeiðið) ° ' '' N, ° ' '' W. ) Útnyrðingsendi á Kallsfles norður úr Kalli ° ' '' N, ° ' '' W. ) Sker norður úr Enniberg ° ' '' N, ° ' '' W. ) Skoparin undir Norðbergi á Fugloynni ° ' '' N, ° ' '' W. ) Landnyrðingshornið á Fugloynni ° ' '' N, ° ' '' W. ) Eystasta Hornið á Bispinum eystanfyri Fugloynna ° ' '' N, ° ' '' W. ) Eystasti endi á Munkaflesjunum ° ' '' N, ° ' '' W. ) Sunnasti endi á Stórufles ° ' '' N, ° ' '' W. Koordinatini frammanfyri vísa til Datum WGS Stk. Innara fiskidagaleiðin er sjógvurin innanfyri beinar linjur drignar gjøgnum hesi tilskilaðu støð í hesi raðfylgju: ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. ) ° ' '' N, ° ' '' W. Stk. Ytra fiskidagaleiðin er sjógvurin millum fjórðinga sjómarkið og innaru fiskidagaleiðina ásett í stk. tó verður Føroya Banki ikki tikin við. Stk. Havleiðirnar uttan fyri føroysku landleiðirnar eru NEAFC skipanarøkið, NAFO skipanarøkið og NASCO skipanarøkið og tær altjóðaleiðir, har Føroyska heimastýrið ikki hevur góðkent avtalur um skipan av fiskiskapi, búskaparøkini hjá Kanada, Grønlandi, Íslandi, Noregi, Russlandi, Estlandi, Lettlandi, Litavia og Europeiska samveldinum og øðrum londum, sum Føroyar hava sínámillum fiskivinnuavtalur við. § Veiðuevnið hjá fiskifari er veiðitrýstið hvørt fiskifar fremur hvønn fiskidag. Stk. Heildarkvota sambært hesi lóg er tann nøgd av fiski í tonsum, rund vekt, sum fiskifør undir føroyskum flaggi hava rættindi at veiða sambært árligum semjum í millumlandafiskivinnunevndum og sambært árligum avtalum eftir sínámillum fiskivinnusáttmálum við onnur lond. Stk. Veiðuloyvi sambært hesi lóg fyri fiskifør, onnur enn tey, ið koma undir bólk sambært § stk. er góðkenning, ið landsstýrismaðurin veitir ávísum fiskifari at veiða á føroysku landleiðunum og á leiðum uttanfyri føroysku landleiðirnar. Veiðuloyvi sambært hesi lóg fyri fiskifør í bólki sambært § stk. er góðkenning upp til fimm ár, ið landsstýrismaðurin veitir ávísum fiskifari at veiða á føroysku landleiðunum og á leiðum uttanfyri føroysku landleiðirnar. Stk. Fiskiloyvi sambært hesi lóg er tann rættur, sum landsstýrismaðurin hevur latið eigara av ávísum fiskifari, sum hevur veiðuloyvi sambært stk. at veiða ávíst fiskidagatal og/ella ávísa nøgd úr ávísum fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. Fiskiloyvi kann eisini verða latið eigara av fiskifari, sum ikki hevur veiðiloyvi sambært stk. soleiðis at veitt verða fyribils ella avmarkað rættindir at veiða ávísa nøgd/dagatal úr fiskastovnum á ávísum leiðum í ávísum fiskiári. Stk. Ein fiskidagur er eitt samdøgur, ið verður roknað, sum landsstýrismaðurin ásetir. Talið av fiskidøgum, ið eitt fiskifar hevur nýtt til ein túr, verður roknað frá tí, at túrur byrjar til túrur endar. Tað ber einans til at rokna við heilum fiskidøgum. Stk. Felags kvotupartur er tann partur av heildarkvotu av ávísum fiskastovni, ið landsstýrismaðurin setir av til at fiska hjá einum bólki av fiskiførum, undir einum. Felags árskvota er felags kvotuparturin roknaður um til tons, rund vekt, av fiski. Stk. Egin kvotupartur er tann prosentpartur av felags árskvotu av ávísum fiskastovni, ið landsstýrismaðurin hevur latið persóni ella felagi rættin at fiska. Egin árskvota er egni kvotuparturin roknaður um til tons, rund vekt, av fiski. Stk. Hjáveiðupartur er tann partur í prosentum, sum verður lutaður fiskiførum ella bólkum av fiskiførum. Egin hjáveiðikvota er hjáveiðiparturin, ið landsstýrismaðurin hevur latið persóni ella felagi rættin at fiska, roknaður um til tons, rund vekt, av fiski. Stk. Stovnsrøktarnevndin. Landsstýrismaðurin velur eina Stovnsrøktarnevnd, sum letur landsstýrismanninum metingar um støðuna í botnfiskastovnunum og tilmæli viðvíkjandi fiskiskapinum eftir botnfiski á føroysku landleiðunum. Eftir uppskoti frá fiskiveiðufeløgunum umboðandi ávikavist húk og trol velur landsstýrismaðurin tveir limir fyri hvønn bólkin umframt tiltakslimir í nevndina. Nevndin verður vald fyri ár í senn. Landsstýrismaðurin ger reglugerð um val og virki nevndarinnar og tryggjar nevndini neyðugt tilfar at útinna arbeiðssetningin. Fiskimálastýrið setur skrivara. Stk. Fiskiveiðueftirlitið er fyrisitingarliga skipað undir landsstýrismanninum og fremur eftirlit sum fyrisett í hesi lóg. Stk. Fiskirannsóknarstovan er fyrisitingarliga skipað undir landsstýrismanninum og letur landsstýrismanninum upplýsingar viðvíkjandi støðuni í fiskastovnunum og vísindarligar tilráðingar og metingar samsvarandi endamálinum í hesi lóg. Stk. Tons merkir Tonsatal Brutto (BT) ella Skrásett Brutto Tons (BRT), sum til eina og hvørja tíð tilskilað á skipsins málibrævi ella máliprógvi. Fiskifør kunnu ikki skifta høvuðsbólk sambært § stk. aftaná at henda áseting hevur fingið gildi. § Tann, ið ætlar sær at avreiða, skal søkja um fiskiloyvi. Um bert verður veitt til húsbrúks, krevst ikki fiskiloyvi. Kapittul Almennar reglur fyri fiskiskapi § Vinnuligur fiskiskapur sambært hesi lóg kann bert fara fram við fiskiførum, sum sambært ognarviðurskiftunum til eina og hvørja tíð eru heimahoyrandi í Føroyum og hava veiðuloyvi eftir § stk. ella hvørs eigarar hava fingið fiskiloyvi til fyribils ella avmarkað rættindi sambært § stk. Fyri at eiga fiskifar undir føroyskum flaggi krevst, at eigararnir eru: ) Einkultpersónar, einkultpersónar í felagsskapi, sum hefta persónligt, solidariskt og beinleiðis og sum lúka treytirnar í stk. ) ella feløg, sum lúka treytirnar í stk. Stk. Eigararnir sambært stk. skulu hava fast tilknýti til Føroyar, allir skulu vera skrásettir í fólkayvirlitinum seinastu tvey árini, og allir skulu vera fult skattskyldugir í Føroyum. Stk. Um eigararnir sambært stk. eru skipaðir í felagi, skal tað lúka fylgjandi treytir: Felagið skal vera partafelag, smápartafelag, lutafelag ella partsreiðarí. Er talan um partafelag ella smápartafelag, skulu partabrøvini vera navnapartabrøv. Eigararnir av í minsta lagi / av ognarpeninginum, sum somuleiðis eiga í minsta lagi / av atkvøðurættinum í felagnum, skulu lúka treytirnar í stk. Føroya landsstýri skal hava upplýsingar, tá broyting fer fram í býtinum millum føroyska partin og útlendska partin av ognarpeninginum og atkvøðurættinum og skal góðkenna slíkar broytingar. Stk. Persónar og feløg, sum hava rikið fiskifør í og undan, kunnu halda áfram við virksemi sínum hóast ásetingarnar í stk. treytað av, at tey fiskifør, tey hava rikið, hava fingið veiðuloyvi frá landsstýrinum fyri árið Stk Landsstýrið kann í heilt serstøkum førum gera undantøk viðvíkjandi treytunum sambært hesi grein. § Veiðuloyvi frá fiskifari, ið er lagt med alla, har ræðisavmarking er skrásett í skipaskránni, ella farið er strikað í skipaskránni, kann verða flutt til annað fiskifar uttan veiðuloyvi við somu ella minni fiskiorku ella til innflutt fiskifar við somu ella minni fiskiorku. Er talan um veiðuloyvi til uppsjóvar fiskasløg, rækjuveiðu ella til fiskiskap uttan fyri føroysku landleiðirnar, kann landsstýrismaðurin gera undantøk frá hesum kravi. Stk. Verður fiskifar við veiðuloyvi lagt med alla, er ræðisavmarking skrásett í skipaskránni, ella farið verður strikað í skipaskránni, kann landsstýrismaðurin eftir umsókn veita eigaranum tilsøgn um, at veiðuloyvið kann verða flutt til annað fiskifar við veiðuloyvi. Tó er ikki loyvt at flyta veiðuloyvi frá fiskifari, ið er minni enn tons til fiskifar størri enn tons ella øvugt. Landsstýrismanninum verður heimilað at lata eigaranum av fiskifarinum, sum veiðuloyvið verður flutt á, at njóta rættindi svarandi til, at fiskiorkan ikki verður størri enn fiskiorkan tilsamans hjá fiskifarinum framman undan og fiskifarinum, sum veiðuloyvi verður flutt frá. Stk. Landsstýrismaðurin kann eftir umsókn veita eigarunum tilsøgn um, at veiðiloyvi frá tveimum fiskiførum, ið eru løgd med alla, har ræðisavmarking er skrásett í skipaskránni, ella førini eru strikað í skipaskránni, kunnu verða flutt til annað fiskifar uttan veiðiloyvi ella til innflutt fiskifar.Tó er ikki loyvt at flyta veiðuloyvi frá fiskifari, ið er minni enn tons til fiskifar størri enn tons ella øvugt. Landsstýrismanninum verður heimilað at lata eigaranum av fiskifarinum, sum veiðuloyvini verða flutt á, at njóta rættindi svarandi til, at fiskiorkan ikki verður størri enn fiskiorkan tilsamans hjá fiskiførunum, sum veiðuloyvini verða flutt frá. Stk. Verður fiskifar við veiðuloyvi lagt med alla, er ræðisavmarking skrásett í skipaskránni, ella farið verður strikað í skipaskránni, kann landsstýrismaðurin eftir umsókn veita eigaranum tilsøgn um veiðuloyvi til annað fiskifar ístaðin, sum skal verða skrásett í skipaskránni innan ár frá tí degi, at tilsøgnin er givin. Fiskifarið, sum kemur ístaðin, skal lúka treytirnar í stk. viðvíkjandi fiskiorku. Stk. Landsstýrismanninum verður givin heimild til í serligum førum at víkja frá ára tíðarfreistini sum ásett í stk. Stk. Persóni ella felag, sum hevur tilsøgn sambært stk. kann verða latin rættindi samsvarandi § stk. í tíðarskeiðnum, sum tilsøgnin er galdandi fyri. Rættindi skulu verða áteknað í fiskiloyvið vísandi til heimildina, sum tey eru veitt eftir. Landsstýrismaðurin kann eftir umsókn veita persóni ella felag við tilsøgn um veiðuloyvi sambært stk. tilsøgn um, at veiðuloyvið kann verða flutt til annað fiskifar samsvarandi stk. og Stk. Fiskiorkan verður m.a. útroknað eftir miðalveiðutølum fyri hvønn brúktan fiskidag í hvørjum bólki sær, nevndir í §§ og Trolbátar í bólki verða viðgjørdir fyri seg. Landsstýrismaðurin ásetur í kunngerð reglur um, hvussu fiskiorka verður roknað út, og um mannagongd fyri samanlegging og umsiting sambært reglunum í stk. - § Landsstýrismanninum verður heimilað í kunngerð at skipa fyri fiskiskapi hjá fiskiførum undir føroyskum og fremmandum flaggi á føroysku landleiðunum og fiskiskapi hjá fiskiførum undir føroyskum flaggi uttanfyri landleiðirnar og kann landsstýrismaðurin m.a. gera reglur um: Reglur verða gjørdar um, hvussu fiskidagar á innaru fiskidagaleiðini verða býttir um við fiskidagar á ytru fiskidagaleiðini við neyvari tilskilan av kongafiski og svartkalva hjáveiðinøgd og fiskidagaskipan fyri fiskifør, sum hava serloyvi. Fiskidagaskipan ella kvotuskipan á mið- og fjarleiðum. Fiskidagaskipan ella kvotuskipan á føroysku landleiðunum, har hesi ikki er býtt út til ávísar skipabólkar eftir hesi lóg. Skyldu at lata veiðufráboðan til eftirlitsendamál. Skipan við veiðu- og fiskiloyvum og avgreiðslugjald í hesum sambandi. Vernd av ungfiski og hámark fyri íblanding av ungfiski. Bann fyri at blaka veiði út aftur, og hvørji dýra- og plantusløg koma undir hetta bann. Hvussu mótroknað verður, um veitt verður út um ásett fiskidagatal, ásett hjáveiðuprosent ella egna árskvotu og um hvussu virði í mótrokningini verður at nýta. Reglur um hvør er at meta sum fult rikin og ikki fult rikin útróðrarbátur og reglur um inntøkumørk. Reglur um veiðibann sunnu- og halgidagar. Tíðaravmarkað veiðibann á ávísum leiðum við ávísum reiðskapi eftir tillagingartørvi fiskidagatalsskipaninnar. Stk. Landsstýrismanninum verður heimilað við kunngerð at áseta reglur um: Hvussu fiskiskapurin skal fara fram, minstamát, friðað øki og friðingartíðir, fiskireiðskap og nýtslu hansara og veiðihættir. Stk. Landsstýrismanninum er somuleiðis heimilað at skipa fyri fiskiskapi frá landi og í áum, vøtnum og løkum og í kunngerð áseta nærri reglur um minstamát, friðað øki, friðingartíðir, fiskireiðskap og nýtslu teirra, fiskihættir, avmarking av veiðunøgd, veiðiorku og onnur tiltøk. Stk. Landsstýrismaðurin kann í kunngerð áseta treytir í samband við avreiðing av fiski til innvigingar í Føroyum, heruppií hvussu stórur partur skal fara um góðkendar uppboðssølur. § a. Veiða við skovlváð, troli, snurriváð ella líknandi neti er ikki loyvd í teimum tilskilaðu tíðarskeiðunum og leiðunum: Alt árið innanfyri linjur drignar fjórðingar frá grundlinjunum. Frá forboðnum eru tó tey fiskifør undantikin, ið hava serloyvi til troling og royndir, sum Fiskirannsóknarstovan skipar fyri. a) Í tíðarskeiðinum januar til desember, báðir dagar íroknaðir, á Føroya Banka innanfyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V tó soleiðis, at í tíðarskeiðinum frá september til mai, báðir dagar íroknaðir, er loyvt at veiða innanfyri linjur drignar millum hesi støð: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V Hetta veiðubann fevnir ikki um beinleiðis veiði eftir sild og makreli við kraftblokki. b) Í tíðarskeiðinum frá januar til mars, báðir dagar íroknaðir, innan fyri linjur drignar millum hesi støð og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V c) Alt árið fjórðingum úr grundlinjunum og innan fyri linjur drignar millum hesi støð og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V. ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V. ° ' "N ° ' "V. d) Alt árið fjórðingum úr grundlinjuni og innanfyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V e) Í tíðarskeiðinum frá apríl til januar, báðir dagar íroknaðir, fjórðingar úr grundlinjunum og innan fyri linjur drignar millum hesi støð og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V f) Alt árið fjórðingar úr grundlinjunum og innan fyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V g) Alt árið fjórðingar úr grundlinjunum og innan fyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V h) Í tíðarskeiðinum frá januar til desember báðir dagar íroknaðir, millum og fjórðingar frá grundlinjuni millum breiddarstigið o ' "N og ° rættvísandi úr Barðinum ( ° ' "N ° ' "V). i) Í tíðarskeiðinum frá januar til desember báðir dagar íroknaðir, millum og fjórðingar frá grundlinjunum millum ° rættvísandi úr Barðinum ( ° ' "N ° ' "V) og innan fyri linjur drignar millum hesi støð og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V fyri fiskifør við maskinorku uppá HK ella yvir. Partrol ella dupulttrol er ikki loyvt. j) Í tíðarskeiðinum frá januar til desember báðir dagar íroknaðir, millum og fjórðingar frá grundlinjunum og eystan fyri longdarstigið ° ' "V og norðan fyri breiddarstigið ° ' "N fyri fiskifør við maskinorku uppá HK ella yvir. Partrol ella dupulttrol er ikki loyvt. k) Í tíðarskeiðinum frá januar til desember, báðir dagar íroknaðir, innanfyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V l) Í tíðarskeiðinum frá januar til desember, báðir dagar íroknaðir, innanfyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V ° ' "N ° ' "V Stk. Hóast ásetingarnar í stk. kann landsstýrismaðurin við kunngerð víðka um friðingarnar í stk. við tíðaravmarkingum fyri allar veiðihættir hjá øllum fiskaførum. § Virking av veiðu umborð á fiskiførum undir føroyskum flaggi á føroysku landleiðunum er bert loyvd eftir góðkenning frá landsstýrismanninum. Virking umborð er, tá fiskurin er meiri viðgjørdur enn sløgdur ella avhøvdaður, sama hvussu hann er goymdur. Stk. Virking av veiðu á føroysku landleiðunum umborð á fiskiførum undir fremmandum flaggi kann bert fara fram við loyvi frá landsstýrismanninum. Stk. Umskiping av veiðu frá fiskiførum undir føroyskum flaggi til fiskifør við tilvirkingarloyvi ella til fiskifør undir fremmandum flaggi kann bert fara fram við loyvi frá landsstýrismanninum. Stk. Tað er ikki loyvt at blaka veiðu fyri borð. Stk. Á landleiðunum og í føroyskum havnum er tað bannað fiskiførum, sum eru undir fremmandum flaggi og fremmandum ríkisborgarum at reka vinnuligan fiskiskap yvirhøvur, herundir fáast við slíkt, ið stendur í samband við fiskiskap, so sum umskiping av fongi, virking, pakking ella onnur handfaring av fiski ella fiskavøru, umskiping av útgerð ella ankring við tí í hyggju at taka lut í umskiping av fiski ella taka inn útgerð. Stk. Landsstýrismanninum er heimilað at gera undantak frá forboðnum í stk. og heimilað at gera nærri reglur hesum viðvíkjandi. Stk. Eisini er bannað fiskiførum, sum eru undir fremmandum flaggi og fremmandum ríkisborgarum, at koma á føroyskt sjóøki ella í føroyska havn uttan í skaðaleysari gjøgnumsigling, um so er, at tey hava brotið reglur fyri fiskiskapi uttan fyri føroysku landleiðirnar, sum fiskifør undir føroyskum flaggi sambært millumlanda avtalur eru bundin at halda. § Fiskifør undir føroyskum flaggi kunnu ikki fara til vinnuligan fiskiskap uttan at hava veiðuloyvi og fiskiloyvi sambært § stk. og ella uttan at eigarar tess hava fingið fiskiloyvi til fyribils ella avmarkað rættindi sambært § stk. Landsstýrismanninum er heimilað í fiskiloyvinum at seta nærri treytir viðvíkjandi t.d. fiskiskapinum og regluligum fráboðanum til Fiskiveiðueftirlitið. Stk. Til vinnuligan fiskiskap við fiskiførum undir føroyskum flaggi eftir fiskasløgum, ið koma undir fiskidagaskipan, kvotu- ella aðra skipan krevst ræði yvir fiskidøgum ella kvotum, sambært § stk. Stk. Fiskifør undir fremmandum flaggi kunnu bert veiða á føroysku landleiðunum við loyvi frá Fiskimálastýrinum, sambært sínámillum fiskiveiðuavtalum. Kapittul Reglur um fiskidaga- og kvoturættindi § Bert persónar og feløg, ið eiga fiskifør, ið hava veiðuloyvi sambært § stk. kunnu fáa rættindi sambært § stk. Eigari av fiskifari, ið hevur fingið fiskiloyvi til fyribils ella avmarkað rættindi sambært § stk. kann fáa rættindi sambært § stk. § Fyri eigarar av fiskiførum við veiðuloyvi sambært § stk. punktum hevur rætturin til fiskidagar, egnan kvotupart og egna hjáveiðukvotu gildi í ár ísenn, smb. tó §§ og Stk. Fyri eigarar av fiskiførum við veiðuloyvi sambært § stk. punktum eru rættindini teir ásettu fiskidagar, sum eigarin sambært fiskiloyvi til eina og hvørja tíð ræður yvir. Stk. Landsstýrismaðurin kann taka avgerð um, at rættur til egna hjáveiðukvotu kann verða latin fiskiførum í høvuðsbólki og sambært § stk. við gildi í ár ísenn. Stk. Eigari av fiskifari, ið hevur fingið fiskiloyvi til fyribils ella avmarkað rættindi sambært § stk. fær tó bert tey í fiskiloyvinum fyribils ella avmarkaðu rættindini tað ávísa fiskiárið. Stk. Treyt fyri at njóta rættindini sambært stk. er, at treytirnar í § stk. ella treytirnar í § punktum eru loknar. § Fiskidagar kunnu umsetast upp til ár í senn innanfyri hvønn undirbólk ásettir sambært § stk. Umsetingin av fiskidøgum skal fara fram eftir reglum, sum landsstýrismaðurin ásetir í kunngerð, og er er treytað av, at partarnir lúka treytirnar ásettar í § Fyri umseting millum bólkar, har slík er loyvd, skulu reglurnar áseta tað lutfalsliga virði á fiskidøgum millum bólkarnar grundað á veiðuevni. Stk. Leigaðir fiskidagar falla aftur til upprunaliga rættindahavaran aftan á leigumálið, treytað av, at hann lýkur treytina ásett í § Lýkur hann ikki hesa treyt, verða fiskidagarnir býttir javnt millum fiskiførini í viðkomandi undirbólki sambært § stk. Fiskirættindi svarandi til seldar fiskidagar verða løgd afturat rættindunum hjá fiskiloyvinum, hvørs eigari hevur keypt rættindini. Stk. Fiskidagar kunnu verða læntir ella leigaðir í sama fiskiári millum høvuðsbólkarnar ásettir sambært § stk. undantikið frá bólki til hinar bólkarnar, tá mánaðir eru eftir av fiskiárinum eftir nærri reglum, sum landsstýrismaðurin ásetur. Fiskidagar í høvuðsbólki smb. § stk. kunnu ikki latast frá húki til trol. Stk. Fiskiveiðueftirlitið skal hava fráboðan um flyting av fiskidøgum, áðrenn farið verður at brúka fluttu dagarnar. Fráboðanin skal gerast skrivliga og skal verða váttað av báðum pørtum. Fiskidagar kunnu ikki setast í veð. Stk. Hjá feløgum og einstaklingum, sum hava útvegað sær fiskidagar innan september verður ára skeiðið roknað frá hesum degi. Stk. Fiskidagar, sum eru umsettir í einum fiskiári fyri ávíst tíðarskeið, skulu fylgja vøkstri og niðurskurði í sama mun, sum ásetingin í § fyri hvørt fiskiár broytist. § Egin kvotupartur, egin árskvota og egin hjáveiðukvota kann umsetast upp til ár í senn eftir nærri reglum, sum landsstýrismaðurin ásetir. Umsetingin er treytað av, at partarnir lúka treytirnar ásettar í § Stk. Leigaður egin kvotupartur, egin árskvota ella egin hjáveiðukvota falla aftur til upprunaliga rættindahavaran aftan á leigumálið, treytað av at hann lýkur treytirnar ásettar í § Lýkur hann ikki hesa treyt, verður egin kvotupartur, egin árskvota ella egin hjáveiðukvota býtt millum fiskiførini sum eru í sama kvotubýti. Fiskirættindi svarandi til seldar egnar kvotupartar, egnu árskvotu ella egnu hjáveiðukvotu verða løgd afturat rættindunum hjá fiskiloyvinum, hvørs eigari hevur keypt. Stk. Fiskiveiðueftirlitið skal hava fráboðan um umseting av egnum kvotuparti, egnari árskvotu og egnari hjáveiðukvotu, áðrenn farið verður at brúka hesar. Fráboðanin skal gerast skrivliga og skal verða váttað av báðum pørtum. Egin kvotupartur, egin árskvota og egin hjáveiðukvota kunnu ikki setast í veð. Stk. Fyri egnar kvotupartar og egnar árskvotur umsettar innan september er reglan í § stk. galdandi. Stk. Egin kvotupartur og partur í felagskvotu, sum er umsettur í einum fiskiári fyri ávíst tíðarskeið, skal fylgja vøkstri ella niðurskurði í sama mun, sum felags árskvotan broytist hvørt ár. § Landsstýrismaðurin ásetir reglur um, á hvønn hátt egnir kvotupartar kunnu umsetast, verða leigaðir, ella lætnir millum bólkar av fiskiførum og veiðuhættir. § Um partur av heildarkvotu ikki er latin sum egin kvotupartur sambært § stk. ella kvotupartur verður latin landsstýrismanninum inn aftur sum ónýttur, kann landsstýrismaðurin lata hann sum egna kvotupart til annað fiskifar. § Fiskiskapur skal steðga beinanvegin, tá ið heildarkvota, egna árskvotan, felagskvotan ella hjáveiðukvotan av ávísum fiskasløgum er uppfiskað, sbr. tó stk. Fiskiskapur skal eisini steðga, tá ið fiskidagarnir hjá einstøkum fiskifari ella bólki eru nýttir. Stk. Fiskiloyvi ella partar av fiskiloyvi detta burtur av sær sjálvum, tá ið kvotan er uppfiskað ella fiskidagarnir eru nýttir. Stk. Um veiðan eftir einum ávísum fiskaslagi ger, at fiskiskapurin eftir øðrum fiskasløgum steðgar, kann landsstýrismaðurin í kunngerð áseta reglur fyri, hvussu fiskiskapurin eftir teimum fiskasløgum, sum ikki eru uppfiskað, verður at halda áfram. § Landsstýrismaðurin kann í kunngerð áseta reglur um, at tal av fiskidøgum ella veiðunøgdir av ávísum fiskasløgum skulu hækkast viðupp til %, tá roknað verður, hvussu nógv er nýtt av fiskidøgum ella egnu árskvotuni hjá hvørjum fiskifari, roknað hvønn túr sær, tá veiðan ikki fer um eina føroyska innvigingaskipan. § Fiskirannsóknarstovan hevur loyvi at fremja vísindaligar fiskirannsóknir, við egnum ella leigaðum fiskiførum, uttan mun til reglurnar í hesi lóg. Stk. Royndarfiskiskapur krevur serstakt loyvi frá landsstýrismanninum. Landsstýrismaðurin kann áseta treytir fyri royndarfiskiskapi. Stk. Landsstýrismaðurin kann uttan mun til galdandi avmarkingar í vinnuliga fiskiskapinum annars, loyva fiskiskapi sum liður í einari undirvísingar- og/ella menningarætlan. § Veiða úr stovnum, ið ikki koma undir kvotu- ella fiskidagaskipan ella skipan við serligum fiskiloyvi, er loyvd fiskiførum við veiðuloyvi og fiskiloyvi sambært § stk. og ella fiskiførum, hvørs eigarar hava fingið fiskiloyvi til fyribils ella avmarkað rættindi sambært § stk. Fiskiskapurin skal fara fram eftir teimum reglum, ið eru ásettar av landsstýrismanninum sambært § Stk. Tá loyvi verður givið til veiði sambært stk. kann landsstýrismaðurin leggja dent á m.a. at bøta um trupul viðurskifti hjá persónum og feløgum, ið standast av kvotabýtinum. Kapittul Ásetan av veiðurættindum á føroysku landleiðunum hjá fiskiførum undir føroyskum flaggi § Við løgtingslóg verður ásett fiskidagatal fyri botnfiskaveiðu á føroyska landgrunninum hvørt fiskiárið. Stk. Á hvørjum ári fyri juni skal Fiskirannsóknarstovan lata landsstýrismanninum stovnsmetingar og tilmæli viðvíkjandi fiskiskapinum í føroyskum sjógvi komandi fiskiárið. Stk. Á hvørjum ári fyri juni skal Stovnsrøktarnevndin lata landsstýrismanninum eina grundaða meting og eitt tilmæli viðvíkjandi fiskiskapinum eftir botnfiski á føroysku landleiðunum komandi fiskiárið. Stk. Á hvørjum ári fyri juli skal Skipanarnevndin, grundað á eina mest hóskandi veiðu fyri fiskiárið, lata landsstýrismanninum tilmæli um, hvussu fiskiskapurin skal skipast tað komandi fiskiárið, her undir møguligar broytingar í fiskidagatalinum fyri hvønn høvuðsbólk. Broytingar í fiskidagatalinum skulu m. a. verða grundaðar á metingar um, hvat fiskidagatal fyri hvønn høvuðsbólk av fiskiførum best tryggjar, at fiskastovnarnir verða gagnnýttir burðardygt. Skipanarnevndin skal meta, um galdandi fyriskipanir fyri fiskiveiðu í føroyskum sjógvi yvirhøvur tryggja, at endamálini við hesi lóg verða rokkin. Stk. Eru Fiskirannsóknarstovan og Stovnsrøktarnevndin samd um, at lívfrøðiligu fortreytirnar og veiðutrýstið, sum vóru galdandi, seinast fiskidagar vórðu ásettir, eru munandi broyttar, skal Skipanarnevndin út frá hesum gera nýtt tilmæli um fiskidagar. Stk. Landsstýrismaðurin leggur uppskot fram til løgtingslóg smb. stk. og gevur í viðmerkingunum til uppskotið frágreiðing við øllum upplýsingum av týdningi viðvíkjandi ásetingini av fiskidøgum. Stk. Fiskiárið byrjar september og endar august árið eftir. Fiskidagar fyri komandi árið verða ásettir í seinasta lagi august sama árið, fiskiárið byrjar. Kapittul Veiða á føroysku landleiðunum við fiskiførum, sum eru undir fremmandum flaggi § Hóast forboðnum í § stk. móti at fiskifør, sum eru undir fremmandum flaggi, og ríkisborgarar, sum ikki eru heimahoyrandi í Føroyum, reka vinnuligan fiskiskap á føroysku landleiðunum, kann landsstýrismaðurin loyva tílíkan fiskiskap sambært sínámillum fiskivinnuavtalum við onnur lond. Stk. Hóast kravið um, at bert fiskifør úr londum, sum Føroyar hava sínámillum fiskivinnuavtalu við, kunnu fáa loyvi at reka fiskiskap á føroysku landleiðunum, kann landsstýrismaðurin gera undantak frá hesi reglu, um tað tænir royndarendamálum ella er liður í royndum at menna nýggja veiði ella fiskavirking. § Fiskifør undir fremmandum flaggi hava loyvi at veiða tær veiðunøgdir av ymiskum fiskastovnum undir Føroyum, sum eru avtalaðar millum myndugleikarnar í hesum londum og Føroya landsstýri á hvørjum ári. Stk. Fiskifør undir fremmandum flaggi kunnu bert byrja fiskiskap á føroysku landleiðunum, um tey eru á einum lista, sum heimland teirra hevur sent Fiskimálastýrinum við navni, skrásetingarnummari og øðrum neyðugum upplýsingum, áðrenn nýtt fiskiár byrjar. Broytingar kunnu gerast í listanum í fiskiárinum. § Landsstýrismaðurin kann í kunngerð áseta nærri reglur um fiskiskap á føroysku landleiðunum hjá fiskiførum undir fremmandum flaggi við atliti at § og sínámillum fiskivinnuavtalunum. Kapittul Veiðurættindi uttan fyri føroysku landleiðirnar hjá teimum, sum eiga fiskifør, sum eru undir føroyskum flaggi § Veiðunøgdirnar, sum fiskifør undir føroyskum flaggi kunnu veiða uttanfyri føroysku landleiðirnar, verða ásettar fyri eitt ár í senn, sambært sínámillum fiskivinnuavtalum við onnur lond og semjum í millumlanda og altjóða fiskivinnunevndum. Landsstýrismaðurin kann luta hesar nøgdir út sum egnar kvotupartar, egnar árskvotur ella felags árskvotur. Har fiskirættindini eru ásett sum fiskidagar, kann landsstýrismaðurin lata fiskifør fiska av ásetta dagatalinum undir einum ella lutað dagarnar millum skipini. Egnir kvotupartar, egnar árskvotur og felags árskvotur koma undir reglurnar í kapittul Stk. Reglur og treytir fyri fiskiskapi eru tær, sum eru galdandi í fiskivinnuøkinum hjá teimum londum, sínámillum fiskivinnuavtala er gjørd við. Í altjóðasjógvi galda tær reglur, sum avtalaðar eru í millumlanda og altjóða fiskivinnunevndum, og sum Føroyar hava góðtikið. Stk. Landsstýrismanninum verður heimilað, tá fýra mánaðir eru eftir av fiskiárinum, at flyta ikki nýttar partar av felags árskvotu hjá einum skipabólki til annan bólk, sum tørvar hesar, grundað á tilætlingina í hesi lóg. Stk Fiskiár í hesum kapittli er tað tíðarskeið, sum felags árskvotan er galdandi fyri. Kapittul Ymiskar ásetingar § Fiskidagar verða ásettir á landleiðunum fyri fiskifør undir føroyskum flaggi undantikið lemmatrolarar størri enn HK frá september til august § Veiðiflotin verður býttur upp í hesar høvuðsbólkar av fiskiførum á føroysku landleiðunum: Bólkur Trolarar yvir HK, lemmatrolarar. Bólkur Trolarar yvir HK, pør. Bólkur Línuskip yvir tons. Bólkur Útróðrarbátar yvir tons. Bólkur Útróðrarbátar undir tons á húkaveiði. Bólkur Onnur veiða. Stk. Rætturin til tilfeingið á føroysku landleiðunum verður roknað vegleiðandi hvørjum høvuðsbólki sær eftir prosentbýti av teimum ymisku fiskastovnunum soleiðis: Bólkur Heiti Toskur Hýsa Upsi Kongafiskur Trol, lemmatrolarar % % % % Trol, pør % % % % Línuskip % % Útróðrarbátar yvir tons % % % % Útróðrarbátar undir tons % % % Onnur % % % % § Innan fyri hvønn av høvuðsbólkunum av fiskiførum í § stk. sum eru í veiðiflotanum januar verður fiskidagaskipan ásett fyri hesar undirbólkar við hesum fiskidagatali, smb. tó stk. sum verður býtt javnt millum fiskiførini tó so, at hædd verður tikin fyri møguligari umseting av fiskidøgum frá einum fiskifari til eitt annað í sama undirbólki, bólkur tó undantikin Bólkur Partrolarar fiskidagar Bólkur Línuskip yvir tons fiskidagar Bólkur A: Útróðrarbátar millum tons fiskidagar Bólkur B: Útróðrarbátar størri enn tons fiskidagar Bólkur Útróðrarbátar undir tons á húkaveiðu fiskidagar Tøkir: fiskidagar Stk. Fyri Føroya Banka verður landsstýrismaðurin heimilað at áseta fiskidagaskipan eftir somu skipan sum fyri landgrunnin, tó við atliti at, hvussu Føroya Banki til eina og hvørja tíð er friðaður fyri ymsar veiðihættir. Stk. Ásetta fiskidagatalið fyri hvønn skipabólk sær, er galdandi fyri fiskiskap á innaru fiskidagaleiðini. Landsstýrismaðurin ásetir nærri reglur um umbýtið av fiskidøgum frá innaru fiskidagaleiðini til ytru fiskidagaleiðina. Verður fiskað á ytru fiskidagaleiðini uttan fráboðan til Fiskiveiðueftirlitið um umbýti av døgum framman undan, verða dagarnir roknaðir av fiskidagatalinum tillutað til fiskiskap á innaru fiskidagaleið. Stk. Landsstýrismanninum verður heimilað í kunngerð at gera reglur fyri, at fiskidagatalið tillutað hvørjum fiskifari í høvuðsbólki kann roknast um í lutfallinum um fiskað verður við snellu. Fiskidagatalið fyri høvuðsbólk verður nýtt sambært áseting frá landsstýrismanninum fyri eitt hálvár í senn. Stk. Fiskifør í bólki sum ikki hava roynt við troli eftir januar kunnu ikki fáa fiskiloyvi til trolveiðu. Landsstýrismanninum verður heimilað at gera undantøk frá hesum, um verandi fiskiloyvi til trolveiðu verður flutt til annað fiskifar í hesum bólki, har fiskiorkan verður tann sama ella minni. Stk. Fiskifør, ið ikki eru undir fiskidagaskipan jvb. stk. og stk. í hesi grein og fiskifør við serloyvum, hava bert loyvi at veiða á føroysku landleiðunum eftir skipan við hjáveiðiparti, sum landsstýrismaðurin ásetur. Stk. Fiskifør, sum trola á leiðum, har loyvt bert verður troling við motororku undir HK, verða flokkað í høvuðsbólk Stk. Fiskifar í høvuðsbólki sum leggur um til lemmatrol, fær sum lemmatrolari tillutað % av fiskidøgunum ætlað hvørjum fari í undirbólki Stk. Landsstýrismanninum verður heimilað, tá tríggir mánaðir eru eftir av fiskiárinum, at flyta ikki brúktar fiskidagar innanfyri ein høvuðsbólk, ella til ein annan høvuðsbólk, sum tørvar hesar, grundað á tilætlingina í hesi lóg. § (strikað) § Talið av veiðiloyvum, ið koma undir fiskidagaskipan og skipan við hjáveiði eftir botnfiskasløgum á føroysku landleiðunum í hvørjum bólki av fiskiførum undir føroyskum flaggi, er talið av veiðiloyvum, sum varð útskrivað frá landsstýrinum januar Kapittul Hagtøl v.m. § Landsstýrismaðurin ásetur reglur um, at fiskiførum undir føroyskum flaggi og fiskakeyparum og øðrum, sum taka veiðu ella fiskavøru inn á goymslu, til umskipingar ella til at føra til avreiðingar uttanlands, verður álagt at lata inn veiðutøl, dagbøkur, vektarseðlar, upplýsingar um avreiðingar og aðrar upplýsingar um fiskiskap til hagfrøðilig og eftirlitsendamál. Stk. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um, at allar upplýsingar, sum verða kravdar eftir stk. ., eisini skulu latast inn, tá veiða hjá útlendskum skipum verður løgd upp, fyribils goymd ella umskipað í Føroyum til at flyta víðari. Stk Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um, at Fiskirannsóknarstovan kann gera neyðugar kanningar av øllum landingum í Føroyum í samband við stovnsmetingar av fiskastovnum. Kapittul Fiskiveiðueftirlitið § Fiskiveiðueftirlitið fyrisitur fiskiveiðueftirlit á sjógvi og landi sambært hesi lóg. Landsstýrismaðurin ásetir nærri reglur um fiskiveiðueftirlit og um skipan av fiskiveiðueftirlitinum, herundir um eygleiðaraskipan. Stk. Eftirlitið á sjónum við hesi lóg útinnir fiskiveiðueftirlitið á sjónum. Fiskiveiðueftirlitið á sjónum er samansett av skipum frá Fiskiveiðueftirlitinum og flogførum og eftirlitsskipum frá donsku sjóverjuni. Samstarvið millum Fiskiveiðueftirlitið og donsku sjóverjuna verður útint eftir samstarvsavtalu. Stk. Tað áliggur fiskiveiðueftirlitinum at samskipa og gera avtalur við aðrar partar um at útinna allar fiskiveiðueftirlitsuppgávur eftir hesi lóg. Stk. Fiskiveiðueftirlitið hevur landsstýrisins vegna eftirlitið á landleiðunum við virksemi og viðurskiftum, sum kunnu ávirka møguleikarnar at reka fiskivinnu. § Fiskiveiðueftirlitið ansar eftir, at reglurnar í hesi lóg og reglur ásettar við heimild í hesi lóg verða hildnar. Stk. Tað áliggur Fiskiveiðueftirlitinum at hava eftirlit við øðrum uppgávum, sum landsstýrismaðurin leggur til Fiskiveiðueftirlitið at fyrisita. § Fiskiveiðueftirlitið á sjónum kann steðga fiskiførum og fiskaflutningsførum, fara um borð at gera tænastukanningar, herundir kanna skipsskjøl, manningarskjøl, skipsdagbøkur, kvotabøkur, lasta- og framleiðslubøkur og -uppgerð, reiðskap og veiðu og kann krevja, at reiðskapur og veiða verður tikin til nærri kanningar. Fiskifør kunnu eisini verða tikin inn í føroyska havn til nærri kanningar av reiðskapi og veiðu. Stk. Fiskiveiðueftirlitinum verður heimilað at áseta bráðfeingis veiðubann fyri ávísar veiðuhættir á ávísum leiðum á landleiðunum, har íblandingin av ungfiski er meira enn ásetta hámarkið. Bráðfeingis veiðubann kann lýsast fyri upp til vikur hvørja ferð. Fiskiveiðueftirlitinum verður somuleiðis heimilað at loyva einstøkum fiskiførum at gera royndir á bráðfeingis stongdari leið til tess at staðfesta, um bráðfeingis veiðubann skal verða ásett av nýggjum. Bráðfeingis veiðubann verður lýst í Útvarpi Føroya. Stk. Fiskiveiðueftirlitið hevur til eina og hvørja tíð við hóskandi samleikaváttan og uttan rættarúrskurð atgongd til fiskifør og fiskaflutnigsfør, sum liggja í havn, og harumframt á øllum støðum, har sum veiða ella partar av hesi verða goymd, flutt og viðgjørd v.m. Stk. Fiskiveiðueftirlitið kann gera kanningar ella lata kanningar gera, herundir staksýniseftirlit og innvigingareftirlit, innheintað skjøl og upplýsingar, geva boð og forboð í tí vavi og á teimum økjum, har tað verður mett neyðugt fyri at fremja eftirlitið. § a. Tey, sum hava ábyrgd av veiði ella partar av hesi, hava skyldu til at hjálpa Fiskiveiðueftirlitinum í tænastuliga kanningum sínum og hava rætt til at verða til staðar undir slíkum kanningum. § b. Nøgdir av veiði, sum er fiskað stríðandi ímóti reglum um fiskiskap, mugu ikki verða goymd, flutt ella viðgjørd v.m. Stk. Keyparar ella móttakarar av tílíkum nøgdum av veiði ella partar av hesi, sum fiskað stríðandi ímóti reglunum í stk. ella hvørs innihald ikki er í samsvar við reglur um veiðisamanseting, kunnu bera seg undan ábyrgd við móttøkuni at siga Fiskiveiðueftirlitinum frá og uppgeva metta veiðinøgd og slag og samanseting við navni á tí, sum letur nøgdina, og bústaðir hansara. Fráboðað nøgd av veiði ella partur av hesi skal verða goymd soleiðis, at eftirlit kann fremjast og má ikki verða flutt ella verða viðgjørd uttan samtykki frá Fiskiveiðueftirlitinum. Stk. Koma fyri nøgdir av veiði ella partar av hesi, veidd ímóti galdandi reglum, verður øll nøgdin at meta sum veitt soleiðis, uttanso at tann nøgd, sum er veidd stríðandi ímóti galdandi reglum, verður skild frá, meðan Fiskiveiðueftirlitið er á staðnum fyri at staðfesta, hvussu stór tann ólógliga veiðan er. § Landsstýrismaðurin kann áleggja fiskiførum at hava umborð eygleiðarar frá Fiskiveiðueftirlitinum at gera kanningararbeiði í samband við fiskiveiðu við fiskiførum undir føroyskum flaggi á landleiðunum og uttan fyri landleiðirnar og fiskiførum undir fremmandum flaggi á føroysku landleiðunum. Útreiðslur til kost og uppihald ber fiskifarið. Eygleiðarar hava loyvi at nýta samskiftisútgerð fiskifarsins til tess at hava samband við myndugleikar á landi og við Fiskiveiðueftirlitið. § Fiskiveiðueftirlitið á sjónum kann krevja, at fiskifar verður verandi á eini knattstøðu í ásetta tíð til tess, at kanningar kunnu fremjast. Knattstøða og tíðarskeið skal so vítt gjørligt verða avtalað við skipara á avvarðandi fiskifari, tó soleiðis, at hetta ikki darvar fiskiskapinum óneyðugt. § Landsstýrismanninum verður heimilað at áseta reglur um at forða fyri, at veiða, sum er fiskað í stríð við hesa lóg ella reglum ásettar samsvarandi hesi lóg, verða yvirførdar til onnur før ella avreidd, herundir um skyldu at fráboða veiðunøgd forboð móti at taka ímóti veiðu frá persónum ella fiskiførum og feløgum v.m., sum ikki hava veiðurættindi, og forboð at taka ímóti veiðu, tá kvotan er uppfiskað. § Fiskifør skulu á landleiðunum hava allan fiskireiðskapin burturstúvaðan innanborða á sínum náttúrliga staði, tá tey eru stødd á eini leið, har tað ikki er loyvt fiskifarinum at fiska. Tað sama er galdandi, tá fiskifarið liggur í havn. Kapittul Revsireglur v.m. § Um ikki harðari revsing er ásett eftir aðrari lóg, verður tann revsaður við bót, ið: brýtur reglur ásettar við heimild í § stk. § a stk. og reglur ásettar við heimild í § viðvíkjandi skipanini av fiskiskapinum, brýtur reglurnar í § stk. brýtur reglurnar í §§ og og § stk. § § stk. punktum, § stk. § a, § b og reglur ásettar við heimild í § annars, fylgir ikki treytum knýttar at loyvum latin eftir hesi lóg, ger ikki eftir boðum ella forboðum givin sambært lógini ella reglum ásettar við heimild í lógini, letur ósannar ella villleiðandi upplýsingar ella heldur aftur upplýsingum til nýtslu í próvførslu eftir lógini ella sum eru kravdar sambært lógini. Stk. Í kunngerðum gjørdar við heimild í lógini kann vera ásett revsing við bót fyri brot á reglur í hesum kunngerðum. Stk. Um brot verður framt av partafelag, smápartafelag, lutafelag ella líknandi, kann felagið sum slíkt verða revsað við bót. § Sektarpeningur, álagdur við heimild í hesi lóg, verður býttur eftir galdandi avtalu millum ríkisstýrið og landsstýrið. § Fyri inndrátt eru reglurnar í borgarligu revsilógini galdandi. Veiða ella virði av veiðu kann tó verða inndrigið, hóast tað ikki er endaliga staðfest, at øll veiðan er fiskað ólógliga. Stk. Fyri brot á reglurnar um útblaking og brot á reglurnar um at veiða á stongdari leið ella á friðaðum øki, veiða við ólógligum reiðskapi, veiða uttan veiði- ella fiskiloyvi ella veiða útum ásettari felags árskvotu, egnari árskvotu, loyvdum fiskidøgum sambært fiskiloyvi, egnari hjáveiðukvotu ella loyvdari hjáveiðu sambært kunngerð, kann øll veiða og reiðskapur verða inndrigið, herundir net, lemmar, sleiðitrossar, línur, uppstandarar v.m. líkamikið hvørs ogn hetta er. Stk. Mál, sum viðvíkja brotum á lógina ella reglum ásettar við heimild í lógini, kunnu verða avgjørd av løgregluni eins væl og av skiparanum á avvarðandi fiskieftirlitsskipi, í samráð við fútan, um bót, inndráttur og gjald av sakarmálskostnaði verða góðtikin. Stk. Verður málið ikki avgreitt eftir stk. verður málið lagt fyri dómsvaldið. Upplýst eigur at verða um rættin til at leggja málið fyri dómsvaldið og hvør freistin er. Áheitan um at fáa málið lagt fyri dómsvaldið skal boðast fútanum frá í seinast lagi viku eftir, at avgerðin er boðað viðkomandi. Stk. Viðvíkjandi góðtøku eftir stk. verður reglan í rættargangslógini um innihald í ákæruriti í løgreglumálum at nýta í hesum sambandi. § Verður komið fram á ólógligan reiðskap í sjónum ella reiðskap, sum ikki er merktur sambært galdandi reglum, verður reiðskapurin inndrigin, um tað ikki kann verða greitt, hvør eigur hann. Sama er galdandi fyri reiðskap, ið er settur ella latin eftir á plássum, har fiskiskapur við hesum reiðskapi ikki er loyvdur, ella á leiðum, har onnur hava einarætt til fiskiskap ella til ávíst slag av fiskiskapi. § Útlendsk skip, ið hava framt fiskiskap á føroyskum landleiðum undir slíkum umstøðum, at revsiábyrgd er staðfest eftir reglunum í § kunnu haldast aftur av eftirlitsmyndugleikanum til falnar bótarupphæddir og sakarmálskostnaður eru goldin, ella til trygd er veitt fyri gjaldingini. Er ikki goldið mánaðir aftaná, at málið er endaliga avgjørt, kann fullnaður verða tikin í skipinum. Stk. Um nevndu myndugleikar halda skip aftur, verða reglurnar í kapittul í rættargangslógini um at leggja hald á lutir, ið tað verður hildið rætt at draga inn, at nýta samsvarandi. Afturhald kann bert fremjast, um tað er neyðugt fyri at tryggja, at nevndu upphæddir verða goldnar. § Fiskiveiðueftirlitið kann beinanvegin taka inn fiskiloyvi, um skiparin á fiskifarinum er skuldsettur fyri brot á reglurnar í § § a, § § um fiskifar hevur fiskað meir enn tí er loyvt sambært fiskiloyvi ella reglum, ásettar við kunngerð um fiskiskap á og uttanfyri føroysku landleiðirnar ella um fiskifarið ikki hevur hildið seg til treytir, ásettar í fiskiloyvinum. Fiskiloyvið kann verða tikið aftur upp til vikur hvørja ferð. Hevur fiskifar fiskað meir enn tí er loyvt sambært fiskiloyvi, verður givið eigaranum tríggjar dagar freist at boða Fiskiveiðueftirlitinum frá, at hann við umsiting av fiskidøgum, egnari árskvotu ella egnari hjáveiðukvotu hevur lokið treytirnar. Landsstýrismaðurin kann haraftrat mótrokna nøgdina av mettu veiðuni, sum blakað er út aftur, í egnari árskvotu ella felags árskvotu. Stk. Landsstýrismaðurin kann taka aftur veiði- og fiskiloyvi fyri ávíst tíðarskeið, um skiparin á fiskifarinum er dømdur ella hevur góðtikið bót fyri brot á hesa lóg ella reglur, ásettar við heimild í lógini. Fiskiveiðueftirlitið kann beinanvegin taka aftur fiskiloyvið, um brot verða staðfest á reglurnar um vernd av ungfiski, ásettar sambært § Fiskiloyvið kann verða tikið aftur upp til vikur hvørja ferð. Stk. Veiðiloyvishavarin kann krevja, at avgerðin eftir stk. og verður løgd fyri dómsvaldið. Avgerðin skal innihalda upplýsing um rættin til at leggja avgerðina fyri dómsvaldið og kærufreist. Áheitan skal fráboðast landfútanum í seinasta lagi viku eftir, at avgerðin er boðað viðkomandi. Málið verður lagt fyri dómsvaldið eftir reglunum í revsilógini § stk. Áheitanin frestar ikki tiknu avgerðina. § Brot á reglur ásettar við heimild í hesi lóg ella reglur um útinnan av embætisskyldu kunnu hava við sær, at landsstýrismaðurin kann taka aftur rættindi eftir hesi lóg endaliga ella fyribils. Stk. Tílíkar avgerðir kunnu innan vikur skjótast inn fyri Føroya Rætt. Hetta frestar ikki tiknu avgerðirnar. § Brot á reglur fyri fiskiskapi við heimild í hesi lóg, ella brot á treytir í loyvum, kunnu hava við sær avmarkingar í rættinum at nýta givin loyvi og kvotur. Grov brot og endurtøka av brotum kunnu hava við sær, at givin rættindi verða tikin aftur. Slíkar avgerðir verða tiknar av landsstýrismanninum og kunnu áðrenn vikur frá kunngerðardegi leggjast fyri Føroya Rætt. § Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um, at avgerðir um at taka aftur veiðu- og fiskiloyvi, sum tiknar eru sambært § ikki kunnu kærast til landsstýrismaðurin. § Henda lóg fær gildi dagin eftir, hon er lýst. Samstundis fara úr gildi løgtingslóg nr. frá mars um fiskiveiði á landleiðini, løgtingslóg nr. frá juni um fiskiveiðu á innaru landleiðini og í áum, løkum og vøtnum, løgtingslóg nr. frá mars um fiskiavtalur við fremmand lond og løgtingslóg nr. frá september um regulering av føroyskum fiskiskapi uttan fyri landleiðina. Stk. Kunngerðir, sum eru settar í gildi við heimild í teimum lógum, sum fara úr gildi, hava framvegis gildi í tann mun tær ikki stríða ímóti ásetingunum eftir hesi lóg. [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Frameftir ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Um tú vil vita veðrið ella bara vil vitja nøkur áhugaverd støð: [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] [ Innihald ] [ Nordisk præsentation ] [ English version ] Innihald Kunngerðarsavnið Fiskiloyvir til bátar undir BRT Kunngerð um flutning av fiski Kunngerð um kravda avreiðing á uppboðssølu Friðingar á várleiðini Fiskiloyvir til bátar undir BRT Kunngerð um flutning av fiski Kunngerð um kravda avreiðing á uppboðssølu Friðingar á várleiðini Fiskiloyvir til bátar undir BRT Kunngerð um flutning av fiski Kunngerð um kravda avreiðing á uppboðssølu Friðingar á várleiðini Fiskiloyvir til bátar undir BRT Kunngerð um flutning av fiski Kunngerð um kravda avreiðing á uppboðssølu Friðingar á várleiðini Nr. juli Kunngerð frá Juli um treytir fyri fiskiloyvi og reglur um fiskidagatal til útróðrarbátar undir BRT við seinni broyting. Við heimild í § stk. pkt ) og ) og § stk. og stk. í løgtingslóg nr. frá mars um vinnuligan fiskikap við seinni broytingum hevur landsstýrið fyrisett: § l. Fiskiloyvi til útróðrarbát undir BRT, sum hevur fingið veiðiloyvi frá landsstýrinum, roknaður sum fult rikin útróðrarbátur verður útskrivað eigara av fiskifari: a) um eigarin við fiskifarinum árið fyri hevur avreitt tons í nøgd ella fyri minst kr. ella í seinasta hálvári hevur avreitt tons í nøgd ella fyri minst kr. ,virðið og nøgd og av sild, makreli, brislingi, høgguslokki og goggu undantikið, og b) um inntøkan hjá eigaranum, sum ikki stavar frá útróðri árið fyri í mesta lagi hevur verið kr. ella um inntøkan hjá eigaranum, sum ikki stavar frá útróðri seinasta hálvári í mesta lagi hevur verið kr. Stk. Um ein persónur, sum lýkur inntøkutreytirnar sambært § stk. punkt b) keypir ein útróðrarbát undir BRT, sum hevur veiðuloyvi, og sum lýkur treytirnar í § l, stk. punkt a), fær hann útskriva fiskiloyvi til fult riknan útróðrarbát, um seljarin av nevnda báti fráskrivar sær vunnin rættindi til fiskiloyvi við øðrum báti og avhendar rættindini til keyparan." § Fiskiloyvi til útróðrarbát undir BRT, sum hevur fingið veiðiloyvi frá landsstýrinum, roknaður sum part rikin útróðrarbátur verður útskrivað eigara av fiskifari, um eigarin við fiskifarinum árið fyri hevur avreitt tons í nøgd ella fyri minst kr. ella í seinasta hálvári hevur avreitt tons í nøgd ella fyri minst kr. virðið og nøgd av sild, makreli, brislingi, høgguslokki og goggu undantikið. Stk. Um ein persónur keypir ein útróðrarbát undir BRT, sum hevur veiðuloyvi, og sum lýkur treytirnar í § stk. fær hann útskriva fiskiloyvi til part riknan útróðrarbát, um seljarin av nevnda báti fráskrivar sær vunnin rættindi til fiskiloyvi við øðrum báti og avhendar rættindini til keyparan." § Rógva eigari/eigarar ikki við viðkomandi útróðrarfari, kann fiskiloyvi verða útskrivað, um fastur útróðrarformaður lýkur treytirnar í § ella § Stk. Hálvár í hesi kunngerð eru tíðarskeiðini januar til juni og juli til desember. Stk. Í tíðarskeiðnum mðr. undan, at fiskiloyvið fer úr gildi, kunnu ongar umflokkingar verða gjørdar millum fult riknar, part riknar og aðrar útróðrarbátar." § Sum inntøka verða roknaðar allar inntøkur og veitingar, undantikið rentur ella tá talan er um veitingar í samband við sjúku ella skaða hjá persóni, sum annars hevur útróður sum høvuðsvinnu. Stk. Sum inntøka frá útróðri verður roknað inntøka vunnin við fiskifari í bólki ella sambært § í lóg nr. frá mars við seinni broytingum. § Landsstýrið kann tó í serligum førum, t.d tá talan er um borgarligt umboð ella annað álitisstarv hjá persóni, sum annars hevur útróður sum høvuðsvinnu, eftir umsókn gera undantak frá ásetingunum í § b). § Landsstýrið kann eftir umsókn veita eigara, sum ikki lýkur treytirnar í §§ ella fiskiloyvi sum annar útróðrarbátur undir tons, um ætlanin er at reka útróður part ella fult." § Fiskidagatalið verður at nýta fyri eitt hálvt ár í senn soleiðis: a) Fult riknir útróðrarbátar fáa, undir einum, % av fiskidagatalinum ásett smb. § í lögini. b) Part riknir útróðrarbátar fáa, undir einum, % av fiskidagatalinum ásett smb. § í lógini. c) Aðrir útróðrarbátar fáa, undir einum, % av fiskidagatalinum ásett smb. § í lógini." Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Fiskivinnudeildin, juli John Petersen (sign.) landsstýrismaður Heðin Weihe (sign.) Aftur til byrjan Nr. Mai Kunngerð um flutning av fiski Við heimild í § í løgtingslóg nr. frá mars um stuðul til flutning av fiski verður ásett: § l. Til flutning av fiski, livur og rogni frá uppboðssølu ella landingarmiðstøð til virkingar í økjum, har firðir ella sund skilja, verður latin upp til oyru/kilo í flutningstuðli til tann partin av flutningskostnaðinum, sum er omanfyri oyru/kilo. Stk. Sum landingarmiðstøð er at skilja stað, har fiskur verður landaður, skildur v.m. til at selja beinleiðis ella um uppboðssølu til fiskakeyparar. § Til flutning av fiski, livur og rogn frá útróðrarbátum úr økjum, har eingin uppboðssøla er, verður latin upp til oyru/kilo í flutningstuðli til tann partin av flutningskostnaðinum, sum er omanfyri oyru/kilo, til at flyta fisk, livur og rogn til nærmastu uppboðssølu. § Til flutning av feskum virkaðum fiski, livur og rogn frá fiskavirki til avskipingarhavn, har firðir ella sund skilja, verður latin upp til oyru/kilo í flutningstuðli til tann partin av flutningskostnaðinum, sum er omanfyri oyru/kilo. Stk. Virkaður feskur fiskur, er fiskur, sum er meira hagreiddur enn sløgdur, avhøvdaður, vaskaður, ísaður og lagdur í kassar ella pakning. § Hendan kunngerð kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd, og er galdandi frá mars Stk. § fer úr gildi desember Fiskimálastýrið, mai Jørgen Niclasen (sign.) landsstýrismaður / Kaj P Mortensen (sign.) Aftur til byrjan av síðu Nr. oktober Kunngerð um kravda avreiðing á uppboðssølu Við heimild í § stk. í løgtingslóg nr. frá mars um vinnuligan fiskiskap við seinni broytingum verður ásett: § l. Kunngerðin fevnir um avreiðingar av øllum botnfiski, veiddur á føroysku landleiðunum og/ella í íslendskum sjóøki av øllum føroyskt skrásettum skipum, undantikin bólkur ásettur sambært løgtingslóg um vinnuligan fiskiskap og fiskasløgini laksur, gullaksur og hávasløg. § Av veiðuni sambært § skal í minsta lagi % av veiðunøgdini, uppgjørt hvønn mánað, hjá hvørjum fiskifari seljast á uppboðssølu í Føroyum, har keypari hevur møguleika at keypa partar av veiðuni. Fiskiveiðueftirlitið førir yvirlit yvir avreiðingarnar hjá hvørjum fiskifari sær. Fyrsta uppgerð er frá gildiskomu kunngerðarinnar til apríl § Uppboðssølur og fiskakeyparar hava skyldu at lata Fiskiveiðueftirlitinum neyðugar upplýsingar og váttanir um nøgd og fiskaslag hjá seljaranum. § Brot á ásetingarnar í hesi kunngerð verða eftir § í løgtingslóg um vinnuligan fiskiskap, um ikki harðari revsing er ásett í aðrari lóg, revsað við bót. § Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir. at hon er kunngjørd. Fiskimálastýrið, oktober Jørgen Niclasen (sign.) landsstýrismaður / Kaj P Mortensen (sign.) Aftur til byrjan av síðu Friðingar á várleiðini Her vísa vit kort og kunngerðartekst yvir friðingar á várleiðini galdandi ár Nr. februar Kunngerð um tíðaravmarkað veiðubann á gýtingarleiðum Við heimild í § stk. nr. og § a, stk. í løgtingslóg nr. frá mars um vinnuligan fiskiskap við seinni broytingum verður ásett: Umframt tær ásetingar, sum eru gjørdar um stongdar leiðir í § a í lógini og umframt ásetingarnar í kunngerð nr. frá juni við seinni broytingum um fiskiskapin á landleiðunum við fiskiførum, sum eru skrásett í Føroyum, er ikki loyvt at veiða á leiðum við reiðskapi í tíðarskeiði, sum niðan fyri tilskilað: ) Í tíðarskeiðinum frá februar til mars, báðir dagar íroknaðir, er ikki loyvt at veiða við nøkrum veiðihátti, veiða við snellu og garnaveiða eftir havtasku tó undantikin, innan fyri linjur drignar millum hesi støð: a) ° ' "N, ° ' "V b) ° ' "N, ° ' "V c) ° ' "N, ° ' "V d) ° ' "N, ° ' "V e) ° ' "N, ° ' "V ) Í tíðarskeiðinum frá februar til april, báðir dagar íroknaðir, er fiskiførum størri enn tons, fiskifør uttan egningarmaskinu tó undantikin, ikki loyvt at veiða vid línu millum ° rættvísandi úr Barðinum ( ° ' "N, ° ' "V)og ° rættvísandi úr Mýlingi ( ° ' "N, ° ' "V) og millum fjórðingar og fjórðingar úr grundlinjunum. ) Í tíðarskeiðinum frá februar til apríl, báðir dagar íroknaðir, er ikki loyvt at veiða við nøkrum veiðihætti, veiða við snellu og garnaveiða eftir havtasku tó undantikin, millum ° rættvísandi úr Barðinum ( ° ' "N, ° ' "V) og ° rættvísandi úr Mýlingi ( ° ' "N, ° ' "V) frá fjórðingum úr grundlinjunum og út á linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: a) ° ' "N, ° ' "V b) ° ' "N, ° ' "V ) Í tíðarskeiðinum frá januar til mai, báðir dagar íroknaðir, er ikki loyvt at veiða við troli millum ° rættvísandi úr Mýlingi( ° ' "N ° ' "V) og ° rættvísand úr Enniberg ( ° ' "N, ° ' "V) frá fjórðingum úr grundlinjunum og út á linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: a) ° ' "N, ° ' "V b) ° ' "N, ° ' "V c) ° ' "N, ° ' "V ) Í tíðarskcidinum frá februar til apríl, báðir dagar íroknaðir, cr ikki loyvt at veiða við nøkrum veiðihætti, veiða við snellu, snøri og tráðu tó undantikin, millum ° rættvísandi úr Mýlingi ( ° ' "N, ° ' "V) og ° rættvísandi úr Kallinum ( ° 'IS"N, ° ' "V) og millum fjórðingar og fjórðingar úr grundlinjunum. ) Í tíðarskeiðinum frá februar til apríl, báðir dagar íroknaðir, er ikki loyvt at veiða við nøkrum veiðihætti millum ° rættvísandi úr Enniberg ( ° ' "N, ° ' "V) og longdarstigið ° ' "V millum fjórðingar úr grundlinjunum og út á eina linju drigin millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: a) ° ' "N, ° ' "V b) ° ' "N, ° ' "V og millum ° rættvísandi úr Enniberg ( ° ' "N, ° ' "V) og longdarstigið °I ' "V millum fjórðingar úr grundlinjunum og fjórðingar úr grundlinjunum ) Í tíðarskeiðinum frá januar til apríl, báðir dagar íroknaðir, er ikki loyvt at veiða við nøkrum veiðihætti, línuveiða undantikin, innanfyri linjur drignar millum hesi støðini og í hesi raðfylgju: a) ° ' "N, ° ' "V b) ° ' "N, ° ' "V c) ° ' "N, ° ' "V d) ° ' "N, ° ' "V e) ° ' "N, ° ' "V § Brot á hesa kunngerð verða revsað sambært lógini um vinnuligan fiskiskap. § Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer úr gildi kunngerð nr. frá .mars Fiskimálastýrið, februar Jørgen Niclasen (sign.) landsstýrismaður / Kaj P Mortensen (sign.) Aftur til byrjan [ Aftureftir ] [ Byrjunarsíða ] [ Upp ] Webmaster: megf@post.olivant.fo : juli Vælkomin til stóru bilasøluna. Telefon: Telefax nr. á Hálsi og við Oyggjarvegin Mekaniska verkstaðið Verkstaðið har lurtað verður eftir hvat kundin hevur uppá hjarta. Eitt er at hava nýggjastu og bestu tólini, tey hava vit, størri týdning hevur tað at fólkið er útbúgvið at brúka tólini. Tað er nakað vit leggjan stóran dent á. Okkara mál er at viðskiftafólkið fær tað arbeiðið gjørt sum biðið verður um, fyri tann kostnað sum avtalað varð og til avtalaða tíð. Myndir av verkstaðnum Plátuverkstaðið Okkara hugburður: Bilar við stórum skaða er eingin trupuleiki fyri okkum at gera aftur. Bæði skjótt og væl. Hesum geva vit váttan fyri. Ringið tlf. og biðið um plátuverkstaðið. Telefax nr. Sendið eitt E-mail Ella, best av øllum, vitjið okkum. P/F Meinhardt Arge eisini í Klakksvík November skrivaðu Tummas Nielsen fyri P/F Meinhardt Arge og John Heinesen fyri P/F Bil- og Dekkverkstaðið undir samstarvsavtalu. Bil- og Dekkverkstaðið skal umboða tey trý merkini NISSAN, PEUGEOT og OPEL í norðoyggjum. P/F Bil- og Dekkverkstaðið hevur latið byggja nýggjan framkomnan verkstað í Borðoyarvík. Í bygninginum eru eisini ljós og góð framsýningarhøli har nú nýggir bilar frá P/F Meinhardt Arge standa. Tá várið so smátt kemur vera helst fleiri bilar eisini at sýggja uttanfyri. Tá er eisini ætlanin at umboð fyri P/F Meinhardt Arge regluliga vitja norður. Faroe Export Group North Atlantic Resource Centre RekTór ' Almennir myndugleikar og privatir vinnufelagsstovnar hava tikið samstarv um at savna teir upplýsingar, sum vinnulívspartar úr øllum londum kunnu hava áhuga í í teirra samvinnu við føroyskar myndugleikar og fyritøkur og í sambandi við ætlanir um at gera íløgur í Føroyum. Fyribils eru upplýsingar ætlaðar áhugaðum í at vera við í einari føroyskari oljuvinnu savnaðir. Seinni fara upplýsingar, sum eru serligir fyri aðra vinnu í Føroyum, eitt nú fiskivinnu, alivinnu v.m. at verða tiknir við. Vit høvdu verið fegin um at frætt tykkara møguligu viðmerkingar til breidd og djúpd í teimum upplýsingum, sum verða veittir, herundir um tað er okkurt sum ikki er skiljandi. Áhugaverdar framsýningar í Framsýningar uttanlands har Menningarstovan skipar fyri føroyskum felagsbási: Fishing í Glasgow Fiskivinnuframsýning mars apríl AquaCulture International í Glasgow Framsýning innan aling mars apríl European Seafood Exposition í Brússel Fiskavøruframsýning www.euroseafood.com mai ONS í Stavanger Framsýning innan frálandavinnu www.ons.no august Framsýningar í Føroyum: Hendur & Hugflog í Ítróttarhøllini á Hálsi Søluframsýning fyri heima- virking og listhandverk juli Aðrar áhugaverdar framsýningar: The International Boston Seafood Show Fiskavøruframsýning www.bostonseafood.com mars Fish International í Bremen Fiskavøru- og fiskivinnuframsýning www.fishinternational.com mars Singapore Seafood Exhibition Fiskavøruframsýning www.singaporeseafood.com juni Nor-Fishing í Trondheimi Fiskivinnuframsýning www.nor-fishing.no august Fish Expo í Seattle Fiskivinnuframsýning www.fishexposeattle.com november Framsýningar uttanlands í Fleiri framsýningar eru í at velja, men fyribils hevur Menningarstovan bert teknað seg fyri føroyskum felagsbási á hesum framsýningum: Fishing og AquaCulture International í Glasgow í døgunum mars apríl. Framsýningarnar verða hildnar í Scottish Exhibition & Conference Centre í Glasgow, men í hvør sínari høll. Hetta var roynt í og riggaði avbera væl. Menningarstovan hevur bílagt m^2 á Fishing framsýningini og m^2 á AquaCulture International framsýningini. Um nóg stórur áhugi verður fyri tiltakinum, verður skipað fyri beinleiðis ferð við Atlantic Airways í sambandi við framsýningarnar. Í sambandi við Fishing framsýningina skipar Fishing News International fyri eini ráðstevnu undir heitinum Fishing Gear Systems Ráðstevnan verður hildin í Scottish Exhibition Centre í døgunum mars, beint áðrenn framsýningina, og er ætlað fiskimonnum, reiðarum, skipaeigarum, framleiðarum av fiskireiðskapi, sølufeløgum, granskarum, teimum sum arbeiða við design og teknologi á økinum og øllum teimum, sum hava áhuga í effektivari fiskiveiðu. European Seafood Exposition í Brússel í døgunum mai. Hetta er stór fisksøluframsýning, har fleiri enn framsýnarar úr fleiri enn ymiskum londum sýna fram "tað sum havið hevur at bjóða". Menningarstovan hevur bílagt ein bás upp á m^2, eina sokallaða oyggj, opin til allar síður. Básurin liggur rættiliga væl fyri á framsýningini. Landabásar, sum tann føroyski er, fáa á hesari framsýningini serligar møguleikar at gera vart við seg og luttakandi fyritøkurnar. Tað er tó ein treyt, at fyrireikarnir fáa boð í næstum um luttøku. ONS í Stavanger í døgunum august Hetta er framsýning innan frálandavinnu, sum verður hildin í Stavanger annað hvørt ár. Føroyingar luttóku fyrstu ferð við egnum bási á framsýningini í Bílagdur er básur upp á m^2. Í november mánaði fáa vit at vita, hvar básurin liggur, og skuldi møguleikar verið fyri at havt hann í tveimum hæddum eins og á Offshore Europe ' í Aberdeen. Framsýningar heima í Ídnaður er Vitan Ætlanin var í oktober at skipa fyri framsýningini Ídnaður er Vitan saman við Føroya Ídnaðarfelag. Í uppskotinum, sum varð lagt fyri fyritøkurnar í fjør heyst, varð lagt upp til, at henda framsýning fyrst og fremst skuldi vera framsýning, har vinna vendi sær til vinnu, og bert í lítlan mun framsýning vend ímóti vanliga føroyska brúkaranum. Herumframt varð lagt upp til, at føroyskar fyritøkur bjóðaðu útlendskum kundum og ætlaðum samstarvsfyritøkum at vitja hesa framsýning og annars at vitja Føroyar og sína fyritøku. Ov lítil áhugi vísti seg tá fyri hesari ætlan, og ímeðan hevur privat framsýningarfyritøka havt góða eydnu við framsýningum, har føroyskar heilsølur og framleiðslufyritøkur bjóða sínum keyparum í Føroyum at vitja. Menningarstovan heldur onga orsøk vera til at fara undir tiltak, sum so ella so gevur hesari framsýning óneyðuga kapping. Heldur eiga vit, um hetta er gjørligt, at samstarva um eina framsýning, ið bæði tænir áhugamálunum hjá fyritøkum, sum fyrst og fremst venda sær til heimamarknaðin, og fyritøkum, sum venda sær bæði til heimamarknaðin og til keyparar uttanlands. Hendur & Hugflog ., og juli Menningarstovan fer saman við Føroya Heimavirkisfelag at stíla fyri framsýningini Hendur & Hugflog og ., og juli verður Ítróttarhøllin á Hálsi fjórða árið á rað karmur um hesa vælumtóktu søluframsýning. Endamálið við framsýningini er at skapa framgongd í handverkinum og hugmyndin, sum søluframsýningin byggir á, er, at listhandverk og heimavirking hava góðar menningarmøguleikar, og at verulig vinnuvirkir kunnu spretta burtur úr handverkinum, um rætt verður atborið. Framsýningin hevur verið væl vitjað og hevur verið sera væl fagnað millum manna. TorRek Roknað verður við, at Útflutningsráð Íslands fer at koma til Føroyar við TorRek framsýning, møguliga saman við nøkrum grønlendskum fyritøkum. Verður TorRek framsýning í Føroyum komandi ár, fer tað at lætta um hjá okkum at reika fyri nýggjari RekTór framsýning í Íslandi ár Fráboðan um ætlaðar luttøkur Fyri at kunna stuðla fyritøkum at luttaka á framsýningum uttanlands og fyri at kunna fyrireika føroyska felagsluttøku á framsýningum, høvdu vit verið fegin um at frætt frá føroyskum fyritøkum, hvørjar framsýningar tær kundu havt áhuga í at luttaka á. Nærri upplýsingar um framsýningarnar kunnu m.a. fáast við at venda sær til Menningarstovuna Búagrunnur Føroya FITUR: Føroyskt-íslendskt ferðavinnnusamstarv Grunnur ferðavinnunar Grunnur fyri vakstrarhús- og grønmetisframleiðslu Grunnurin til ídnaðarfremjandi endamál Havbúnaðarroyndir Lóg um ábyrgdargrunn Norrønt Atlantssamstarv Stuðul til flutning av fiski Stuðul til menning av fiskivinnu á landi Stuðul til skipasmiðjur Fitur Føroyskt íslendskt ferðavinnusamstarv Fitur er grunnur, sum veitir stuðul innan samstarvið millum Føroyar og Ísland, fyri at menna samskiftið landanna millum. Stuðul verður veittur innan hesi øki: ferðavinnuútbúgving samskipan av ferðum >>kombinationsturisme<< fólkaligt millumlandasamstarv, sum gevur vitan innan mentan, livihátt, vinnu v.m. Til dømis verður stuðul veittur til: ítróttarfeløg skúlar og útbúgvingarstøð (kunningarferðir) vinnufeløg mentunarfeløg kommunal samstarvsfeløg vinarbýir hátíðarhald samstarv millum flutningsfeløg marknaðarføring innan ferðavinnu Umsóknir skulu stílast á donskum ella enskum og sendast til: FITUR c/o Ferðaráð Føroya Postsmoga FO- Tórshavn ella FITUR c/o Ferðamálaráð Íslands Lækjargata IS- Reykjavík Umsóknir fyri skulu vera FITUR í hendi áðrenn februar Í nevndini fyri FITUR sita: Petur Oliver í Hoyvík (formaður), Ferðaráð Føroya Magni Arge, Atlantic Airways Marita Danielsen, Flogfelag Føroya Gunnar Sigurðsson, Arnbjørg Sveinsdóttir, Steinn Lárusson, Icelandair Eygleiðarar: Magnús Oddsson, stjóri í Ferðamálaráði Íslands Annika Wardum Joensen, stjóri í Ferðaráði Føroya Búagrunnur Føroya Búagrunnur Føroya c/o Ann-Mari Dam, skrivari Tjarnarlág Tórshavn Tel. Nevnd: Kaj P. Mortensen, formaður Jens Peter Arge Sigmund Hentze Jógvan Norðbúð Jógvan Nybo Skrivari: Ann-Mari Dam (amd@fl.fo) Grunnur ferðavinnunar Adressa: Menningargrunnur Ídnaðarins Hoyvíksvegur Postboks Tórshavn Tel. Fax Daglig fyrisiting: Ólavur Arge Nevnd: Julianna Klett, formaður Kjartan Kristiansen Niclas Foldbo Kunngerð um grunn ferðavinnunnar Kunngerð nr. frá oktober Við heimild í § stk. nr. í løgtingslóg nr. frá mars um avtøku av landskassagrunnum hevur landsstýrið fyrisett: Endamál § Grunnurin hevur til endamáls at menna ferðavinnuna í Føroyum. Stýri og fyrisiting § Eitt stýri við limum fyrisitur grunninum og verður tað mannað soleiðis: formaður valdur av landsstýrinum, stjórin fyri Menningarstovuna og formaðurin fyri Menningargrunn Ídnaðarins. Stk. Dagliga fyrisitingin liggur hjá stjóranum fyri Menningargrunn Ídnaðarins. Stk. Roknskaparárið er fíggjarárið. Stk. Grannskoðanardeild Landskassans ella ríkisgóðkendur grannskoðari grannskoðar eftir avgerð landsstýrisins roknskapin og verður hesin saman við frágreiðing frá stýrinum um virki grunsins at leggja fyri landsstýrið til góðkenningar innan mánaðir eftir, at roknskaparárið er lokið. Fæ § Fæ grunsins er tær árligu játtanirnar á fíggjarlógini, umframt at grunnurin yvirtekur fæ Gistingarhúsgrunsins sum stovningarfæ. Lán og stuðul § Grunnurin kann veita lán til hesi tiltøk: ) Íløgur í bygging, uppí- og umbygging av gistingarhúsum, ferðamannaheimum o.l. og búvagna- og tjaldplássum. ) Íløgur í útbúnað til ferðavinnutiltøk, ið antin er frumkendur, ella kemur vinnuni sum so til góðar. ) Íløgur hjá kommunustýrum í nátt- og tvátthús, vendipláss, verjur, skýli, skelti, telefonboksir o.a., sum serliga er ætlað at koma ferðafólki tilgóðar. Stk. Grunnurin kann veita upptil % í stuðli til íløgur í hesi tiltøk: ) Gerð og menning av ferðatilboðum, har einstaklingar ella feløg ganga saman um heildarloysnir, sum ferðavinnan sum heild kann rokna við at fáa gagn av. ) Gerð av tiltøkum, eitt nú teimum, ið nevnd eru í stk. nr. og um so er, at tiltakið fer at vera ferðavinnuni at gagni, og útlit ikki eru fyri at viðkomandi fær sámiliga afturbering av íløguni innan rímiliga tíð. Stk. Grunnurin kann veita Ferðaráði Føroya o.ø. stuðul til hesi tiltøk: ) Kanningar og ætlanir um ferðavinnumenning. ) Íløgur í teldumenning innan ferðavinnuna. ) Frumgerð av skeltum, kortum, talvum o.l. ) Gerð av royndarkendum lýsingartiltøkum, herundir samlýsingar. ) Íløgustuðul til kunningarstøð, ið ikki koma undir kunngerð um kunningarstovur. ) Sýningar og onnur marknaðartiltøk. ) Útbúgvingartiltøk. ) Skráseting og flokking av gistingarplássum og matstovum. § Lán skulu tryggjast innan fyri % av virðinum, ella hava aðra hóskandi trygd, sum grunnurin kann góðkenna. Lánimarkið verður útroknað í mun til eina, av grunninum gjørda ella góðkenda, meting av pantivirðinum. Stk. Lán samb. § stk. nr. muga einans verða veitt, um tað út frá eini rakstrarbúskaparligari meting er rímiligt grundarlag fyri íløguni. Stk. Avdráttartíðin kann í mesta lagi vera ár. Stk. Lánsrentan verður ásett av stýrinum eftir góðkenning landsstýrisins. Stk. Stýrið ansar eftir, at bygningar o.a., sum stuðul ella lán verða veitt til, eru hóskandi í dygd og útsjónd. Stk. Lán fellur til gjaldingar, um ognin ella útbúnaðurin verður nýttur til annað endamál enn ferðavinnuendamál. Umsóknir § Umsókn um stuðul ella lán skal verða skrivlig. Stýrið kann áseta sum treyt fyri at viðgera eina umsókn, at umsøkjarin fær til vega upplýsingar, sum verða hildnir at vera neyðugir fyri at meta um ætlanina, eitt nú granskoðaðan roknskap, kostnaðarætlan, marknaðarmeting og tekningar, eins og stýrið kann áseta sum treyt fyri útgjalding av stuðli ella láni, at gjørd verður ein endurmeting av tí, ið stuðul ella lán verður veitt til. Stk. Grunnurin skal senda Ferðaráði Føroya umsóknir um stuðul ella lán til ummælis, áðrenn tær verða viðgjørdar. Stk. Umsøkjarin ber kostnaðin fyri meting samb. § stk. og aðrar útreiðslur í sambandi við umsóknir. Gildisreglur § Henda kunngerð fær gildi oktober og samstundis fer úr gildi kunngerð nr. frá oktober um reglugerð fyri Gistingarhúsgrunnin. Grunnurin fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu Adressa: Føroya Ídnaðargrunnur Hoyvíksvegur Postboks Tórshavn Tel. Fax Daglig fyrisiting: Føroya Ídnaðargrunnur Nevnd: Gloria Kalsø, formaður Eirikur Thorvaldsson Reidar Nónfjall Løgtingslóg um grunn fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu. Lóg nr. frá august Broytt við lóg nr. frá desember § Grunnurin hevur til endamáls at veita lán og studning til vakstrarhús og uttandura grønmetisframleiðslu § Grunnurin er undir eftirliti landsstýrismansins. § Grunnurin verður fyrisitin av einum av landsstýrismanninum tilnevndum stýri við limum og tiltakslimum. Stýrið verður valt fyri ár. Stýrið skipar seg sjálvt við formanni. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir nærri reglur í kunngerð um umsiting grunsins. § Vakstrarhúsgrunnurin, sum varð settur á stovn við løgtingsfíggjarlóg / verður avtikin og ogn grunsins verður flutt grunni fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu, og er hetta stovnsfæ grunsins saman við játtanum á fíggjarløgtingslógum. § Grunnurin kann veita hesi lán: Stuttfreistað lán til keyp av grundøki. Byggilán at byggja ella umbyggja nýggj vakstrarhús, avmarkað til ta upphædd, ið grunnurin veitir sum veðskuldarlán. Veðskuldarlán til nýggj vakstrarhús. Veðskuldarlán til keyp av vakstrarhúsum. Veðskuldarlán til endurnýggingar og umbyggingar av vakstrarhúsum. Stk. Grunnurin kann veita fylgjandi studningar. Stuðul til nýbygging Stuðul til umbygging Stuðul til gransking og vørumenning Stuðul til marknaðarføring Stuðul til orkusparandi tiltøk Stk. Landsstýrismaðurin ásetur nærri reglur og treytir fyri láni- og stuðulsveitingunum. § Roknskaparár grunsins, er álmanakkaárið. Stk. Roknskapirnir sambært stk. verða grannskoðaðir av løggildum grannskoðara. Stk. Grannskoðaðu roknskapirnir verða sendir landsstýrismanninum við frágreiðing og viðmerkingum frá stýrinum. § Grunnurin eru leysur av øllum skatti og avgjøldum til land og kommunu. Kunngerð um grunn fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu Kunngerð nr. frá mars Við heimild í § stk. og § stk. í løgtingslóg nr. frá august um grunn fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu verður fyrisett: Umsiting § Formaður stýrisins fyrireikar mál, sum verða løgd fyri stýrið. Stk. Dagliga virksemi grunnsins verður fyrisitið av Føroya Ídnaðargrunni. § Formaður stýrisins stjórnar og leggur fundirnar til rættis. § Stýrið tekur avgerð um, nær regluligir fundir skulu vera. Fundir skulu eisini vera tá formaðurin heldur orsøk vera fyri tí, ella tveir av limum stýrisins krevja tað. Formaðurin boðar til fundar. Stk. Saman við fundarboðum skal fylgja ein fundarskrá, sum tilskilar tey mál, ið koma til viðgerðar saman við tørvandi tilfari, ið lýsir málini. § Stýrið er viðtøkuført, tá ið tveir av limum tess eru á fundi. Stk. Avgerðir stýrisins verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta. Um líka nógvar atkvøður eru fyri sum ímóti, er atkvøða formansins avgerandi. § Berst limi frá at luttaka á fundi, boðar formaðurin tiltakslimi hansara til fundar. § Tað, sum samtykt verður á fundum stýrisins, verður at føra í gerðabók, sum verður undirritað av teimum limum, sum á fundi vóru. Lán og stuðul § Lán og/ella stuðul kann veitast, treytað av: ) at verkætlanin mennur vakstrarhús- og grønmetisframleiðsluna í Føroyum, ) at lánið og/ella stuðulin hava týdning fyri verkætlanina, ) at umsøkjarin hevur neyðugan fakligan kunnleika til at fremja verkætlanina. § Játtanin um lán ella stuðul dettur burtur, um ) umsøkjarin ikki longur lýkur treytirnar fyri láni og/ella stuðli, ) umsøkjarin gevur skeivar ella villeiðandi upplýsningar ella hevur afturhildið upplýsningar, sum høvdu verið týdningarmiklir fyri játtanina. § Fyri at fáa lán ella stuðul úr grunninum skal tað fyriliggja ein skrivlig verkætlan við fylgjandi upplýsningum: ) Endamálið við ætlanini. ) Kostnaðurin av ætlanini. ) Støddin av eginfígging í verkætlanini. ) Upplýsningar um umsókn um figging ella stuðul frá øðrum enn grunninum fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu. ) Lýsing sum vísir, hvørja ávirkan verkætlanin hevur á rakstur og gjaldføri umsøkjarans. ) Seinast grannskoðaði ársroknskapur. § Lán úr grunninum kunnu í mesta lagi verða % til tey í § í lógini nevndu endamál, tó í mesta lagi kr. Stk. Stuttfreistað lán kunnu veitast upp til ár. Stk. Byggilán kunnu veitast upp til ár. Stk. Veðskuldarlán kunnu veitast upp til ár. Stk. Lánsrentan verður sett til % yvir eina og hvørja tíð galdandi diskontorentu Stk. Av hvørjum útláni verður roknað stovningarprovisión uppá % av høvuðsstólinum. § Stuðul úr grunninum til tey í § í lógini nevndu endamál kann í mesta lagi verða kr. ,-, og verður veittur soleiðis: ) % í stuðul til nýbygging ) % í stuðul til umbygging ) % í stuðul til gransking og vørumenning ) % í stuðul til marknaðarføring ) % í stuðul til orkusparandi tiltøk. § Lán- ella stuðulsmóttakarar skulu á hvørjum ári, í seinasta lagi tann september, senda grunninum ársroknskapir fyri virksemi teirra. Stk. Verða ásetingarnar í stk. ikki hildnar, kann grunnurin uppsiga lán ella krevja stuðul afturgoldnan. § Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir at hon er kunngjørd, og er galdandi frá desember Samstundis fer kunngerð nr. frá september um grunn fyri vakstrarhús og grønmetisframleiðslu úr gildi. Grunnurin til ídnaðarfremjandi endamál Grunnurin hoyrir undir Vinnumálastýrið, og er partur av vinnuframaskipan landsstýrisins. Stuðul verður veittur sambært stuðulsskipanum sí yvirlitið til vinstru. Umsóknir verða sendar til menningarstovuna, sum eisini kann ráðgeva um gerð av umsóknum. Serligt umsóknarblað er ikki til grunnin. R E G L U G E R Ð Kunngerð nr. frá februar Við heimild í § stk. nr. í løgtingslóg nr. frá mars um avtøku av landskassagrunnum verður fyrisett: Endamál § Aðalmál grunsins er at virka fyri menning av einum búskaparliga sunnum ídnaðar- og tænastuvirksemi í Føroyum innan tær avmarkingar, ið settar verða í hesari reglugerð, og tær avmarkingar, ið altjóða samvinnulag til eina og hvørja tíð náttúrliga setir. Stk. Grunnurin skal stuðla tiltøkum og prosjektum, sum verða mett at hava týdning fyri menningina av føroyskum vinnulívi og búskapi, herundir eisini tílík, ið annars hava ringar møguleikar fyri at verða framd, tí váðin bæði tøkniliga og búskaparliga er ov stórur, til at einstakt virki ella samtøka av virkjum einsamalt kann fara undir tað. Stk. Grunnurin kann veita stuðul til framleiðslumenning (vørumenning, menning av nýggjum og broyttum framleiðslutólum og -hættum v.m.), sølu- og leiðslumennandi tiltøk, útbúgving og samstarv, gransking, royndir og kanningar. Stk. Grunnurin skal í sínum virki stimbra samstarvi millum virkir og føroyskar tænastu- og granskingarstovnar, tí hetta kann elva til framhaldandi menning á hægri støði. Alment § Fæ grunsins er játtanir á fíggjarløgtingslógini, og grunnurin virkar sum eksternur grunnur. Stk. Grunnurin kann veita stuðul til virki, stovnar ella einstaklingar. Stuðul kann bert verða veittur til verkætlanir ellar partar av verkætlanum, sum ikki eru settar í gongd, tá stuðulin verður søktur. Stk. Stuðul úr grunninum verður veittur eftir reglum, sum verða ásettar í stuðulsskipanum. Stk. Í hvørjari stuðulsskipan eiga endamálið, hvør kann fáa studning, á hvønn hátt studningur verður veittur, hvussu nógv kann verða veitt og treytir at verða lýst. Stk. Til tess at fremja grunsins virki, kann landsstýrismaðurin í vinnumálum heimila stovum, stovnum ella fyrisiting undir eftirliti, viðgerð og støðutakan um játtan av umsóknum um stuðul úr grunninum. Við slíkari heimild eiga reglur um avmarkingar, fráboðan og eftirlit at verða fyriskrivaðar. Umsiting § Stuðul úr grunninum verður játtaður av landsstýrismanninum í vinnumálum, eftir at umsóknir eru viðgjørdar sambært hesi reglugerð, og ummæli fyriliggur. Stk. Menningarstova Landsins er ummælandi stovnur og hevur ábyrgd av at tryggja, at verkætlanir, sum verða sendar landsstýrismanninum við tilmæli um stuðul, hava best møguligar fortreytir fyri at verða fullførdar, og at neyðugt eftirlit við ætlanunum verður tryggjað. Stk. Við ársbyrjan verður ætlan løgd fyri virki grunsins, har m.a. ásett verður, hvussu stórar upphæddir verða nýttar til tær einstøku stuðulsskipanirnar Umsóknir § Umsóknir um stuðul verða sendar til: Menningarstovu Landsins Postboks Tórshavn Vanligar treytir § Viðgerðin av einari umsókn krevur eina nágreiniliga uppseting av verkætlanini, sum er í samsvari við kunngerðina og tær einstøku stuðulsskipanirnar. Stk. Umsøkjarin skal, umframt gjølliga lýsing av verkætlanini, eisini leggja fram tíðarætlan og fíggjarætlan fyri verkætlanina, og annars vísa á, at neyðugur førleiki er til steðar, til at ætlanin kann verða framd. Stk. Um serkøn hjálp er neyðug til eina verkætlan, skal henda, um møguligt, útvegast frá einum føroyskum virki ella stovni. Stk. Um verkætlanin er partur av størri verkætlan ella heild, skal samlaða ætlanin ella heildin verða lýst í umsóknini. Stk. Stuðul er avmarkaður til tær mestujáttanir, ið eru fyrisettar í stuðulsskipanunum, íroknað annan almennan stuðul. Umsøkjari skal upplýsa, hvørt annar almennur stuðul verður søktur/er veittur í sambandi við verkætlanina og til hvørjar útreiðslur. Viðgerð av umsóknum § Umsóknir, ið ikki lúka treytirnar fyri stuðli, verða avgreiddar av Menningarstovuni. Stk. Um ein umsókn verður burturvíst, kann umsøkjarin kæra til landsstýrismannin í vinnumálum, sum kann biðja um nýggja viðgerð av málinum. Stk. Í viðgerðini av eini umsókn skal metast um, hvørt ætlanin kann býtast sundur í stig, har avgerandi partar av ætlanini fyrst verða framdir, og missurin harvið gerst minni, um tað vísir seg, at ætlanin ikki kann gjøgnumførast. Játtanir § Játtanir verða veittar sum studningur. Stk. Studningur er treytaður av, at umsøkjarin fylgir egnum góðkendum ætlanum. Um fortreytirnar fyri eini ætlan broytast munandi, kann grunnurin gera av at afturhalda ikki útgoldnum tilsøgdum studningi, til umsøkjarin hevur prógvað, hvussu ætlanin kann gjøgnumførast, sum upprunaliga ætlað. Gildisreglur Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Havbúnaðarroyndir Vinnumálastýrið kann játta pening til ávísar granskingarverkætlanir, sum hava sum endamál at menna føroysku alivinnuna. Stuðul kann verða veittur til verkætlanir innan niðanfyristandandi granskingarøki Kynbøtur Samstarvs við aligranskingarstovnar í grannalondunum Ráðgeving til landsstýrismannin og rakstur av starvsstovuni við Áir Royndir við aling av nýggjum fiskasløgum Royndir við nýggjum aliøkjum Sjúkufyribyrging Góðskingarskipanir Rationaliseringar og effektiviseringar og menning av framleiðslu- og arbeiðsgongdum Umsóknir skulu sendast til Vinnumálastýrið Tinganes Postboks Tórshavn Verður stuðul játtaður, verður sáttmáli gjørdur millum Vinnumálastýrið og avvarðandi fyritøku um granskingarverkætlanina. Í sáttmálanum verður sett áramál fyri verkætlanini og treytir fyri stuðlinum. Løggildur grannskoðari skal grannskoða roknskapin fyri verkætlanina. Ábyrgdargrunnurin Kunngerð um ábyrgdargrunn Kunngerð nr. frá oktober Sambært § stk. í løgtingslóg nr. frá mai um ábyrgdargrunn við seinni broytingum verða hesar reglur ásettar: I. Endamál § Endamálið við at veita borgan (einfalda borgan) er at minka um tapsvandan hjá fíggjar- og peningastovnum í sambandi við íverksetan av nýggjum vinnuligum tiltøkum og framleiðslum. II. Stýrið fyri Ábyrgdargrunnin § Við heimild í § stk. í løgtingslóg nr. frá mai um ábyrgdargrunn verður umsitingin av Ábyrgdargrunninum løgd til eitt stýrið við limum. Landsstýrið velur umboð og fíggjar- og peningastovnarnir umboð. Stk. Stýrið skipar seg sjálvt og heldur fund, tá tørvur er á tí og í seinast lagi dagar eftir, at umsókn um borgan kemur til stýrið. Stk. Allar avgerðir stýrisins skulu vera einmæltar, og kunnu ikki kærast. III. Umsóknir § Stýrið viðger umsóknir um borgan fyri lánum út frá umsóknum, ið fíggjar- og peningastovnarnir og lántakarin lata inn á umsóknarblaði. Føroya Landsstýri góðkennir umsóknarblaðið eftir tilmæli frá stýrinum. Stk. dagliga málsviðgerðin av lánsumsóknum fer fram í teimum einstøku fíggjar- og peningastovnunum. IV. Tiltøk og framleiðslur, sum borgast kann fyri § Borgast kann bert fyri lánum, sum skulu nýtast til at fíggja nýggja verkætlan/nýggja framleiðslu/nýggj tiltøk á virkinum við hesum verður eisini hugsað um fígging av nýstovnan av fyritøku, men ikki yvirtøku av virksemi. Nýggjar verkætlanir eru tiltøk og framleiðslur, sum virkið ella einstaklingurin ikki áður hevur rikið. Umlegging av lánum hjá virki og lán til umlegging av egnum lánum hjá virkiseigara ella lán hjá nærstandandi eru heldur ikki umfatað av ábyrgdarskipanini. Stk. Borgast kann ikki fyri lánum, sum eru givin, áðrenn lógin kom í gildi. V. Føroya Gjaldstova § Tey mál, sum stýrið tekur avgerð um at játta borgan, verða send Føroya Gjaldstovu til umsitingar. Stk. Gjaldstovan skrásetur og hevur eftirlit við, hvussu nógv landskassin borgar fyri, hvat er vorðið effektivt av borganum, restsaldo fyri borgan, ábyrgdargjaldinum uppá % p.a. til Ábyrgdargrunnin v.m. Stk. Borganin tekur við, tá borgsváttan er veitt og stovningargjald, kr. er goldið Føroya Gjaldstovu. § Fíggjar- og peningastovnarnir standa til svars fyri, at ábyrgdargjaldið % p.a., verður goldið rættstundis. Goldið verður afturút hvønn desember. VI. Roknskaparhald § Roknskaparhaldið liggur á Føroya Gjaldstovu. Stk. Roknskaparhaldið skal fylgja lógini um landsins almenna roknskaparhald v.m. Grannskoðanardeild Landskassans hevur grannskoðanina um hendi. VII. Ígildisreglur § Hesar reglur koma í gildi dagin eftir, at kunngerðin er lýst. Løgtingslóg um ábyrgdargrunn Løgtingslóg nr. frá mai Broytt við løgtingslóg nr. frá juni Broytt við løgtingslóg nr. frá august § Settur verður á stovn grunnur, "Ábyrgdargrunnurin". Landsstýrið setir játtanina á rakstrarstaði "Vinnufremjandi virksemi" í fíggjarlógini fyri í grunnin. § a. mió. kr. verða fluttar úr Ábyrgdargrunninum aftur í landskassan. Stk. Landsstýrinum verður heimilað at játta mió. kr. til størri verkætlanir. Stk. Landsstýrinum verður heimilað at játta mió. kr. til smærri menningarverkætlanir. Stk. Landsstýrið ásetir nærri treytir fyri veitan av stuðli áðrenn stuðul verður útgoldin. Stk. Stuðul eftir § a, stk. kann veitast til virking av kongafiski úr Irmingarhavinum (Sebastes mentella, oceanic type), landaður til føroysk virki av føroyskum skipum aftaná mai § Endamál grunsins er at stuðla nýggjum tiltøkum og nýggjum framleiðslum innan vinnulívið. Stk. Landsstýrið kann í kunngerð áseta nærri reglur um virki grunsins. § Ábyrgdargrunnurin verður umsitin av landsstýrinum, jbr. tó stk. Stk. Landsstýrið kann leggja umsitingina av grunninum til ein landsstovn ella eitt stýri við umboðum fyri landsstýrið og fíggjar- og peningastovnar. § Landsstýrið kann veita ábyrgd fyri afturgjalding av nýggum lánum, ið fíggjar- og peningastovnar veita virkjum og einstaklingum. Landsstýrið veitir einfalda (simpla) borgan. Stk. Borgast kann fyri í mesta lagi %, tó í mesta lagi kr., av tí upphædd, fíggjar- ella peningastovnar missa, um lánið ikki verður afturgoldið, og trygdirnar ikki halda. Stk. Landsstýrið borgar fyri lánum eftir umsókn frá fíggjar- og peningastovnum. Stk. Borgast kann bert fyri lánum til nýggjar verkætlanir. Nýggjar verkætlanir eru tiltøk og framleiðslur, sum virkið ella einstaklingurin ikki áður hevur fingist við. Borgast kann ikki fyri lánum, sum eru givin, áðrenn lógin kom í gildi, og landsstýrið kann ikki borga fyri umlegging av skuld. Stk. Fíggjar- og peningastovnarnir gjalda Ábyrgdargrunninum % p.a. av restskuldini av lánum, ið landsstýrið borgar fyri. Hetta avgjald verður nýtt til møguligar avskrivingar og til umsiting av skipanini. Stk. Landsstýrið kann bert borga fyri einum láni til ein og sama persón. Við sama persón skilst eisini hjúnafelagar, ógift samlivandi og feløg, har persónurin eigur ella hevur átt minst helvtina av felagskapitalinum ella har persónurin hevur ella hevur havt avgerandi ávirkan. § Borgast kann í mesta lagi fyri innistandandi í Ábyrgdargrunninum. § Borganin er galdandi í upp til ár frá tí, at lánið er veitt, og verður niðurskrivað í mun til afturgjaldingina av láninum. § Gjaldstovan kann innkrevja tað, landsstýrið hevur til góðar, um borganin verður effektiv, við rentum, við at afturhalda løn o.a. hjá lántakaranum, sambært reglunum fyri innkrevjan av persónsskatti í samtíðarskattalógini. § Lógin fær gildi dagin eftir, hon er lýst. NORRØNT ATLANTSSAMSTARV Bryggjubakki , Postboks Tórshavn Faroe Islands Tel. Fax: nora@ms.olivant.fo [ Nyt ] [ NORAs Komité ] Hvat er NORA? Norrøna Atlantssamstarvið, Útnorðurssamstarvið víðkað við Noregi, byrjaði í Hetta er eitt samstarv ímillum Ísland, Grønland, Føroyar og Vestur- og Norðurnoreg undir Ráðharraráðnum í Norðurlandaráðnum. Ráðharraráðið ger av, hvørjum reglum nevndin fyri samstarvið skal fylgja, og pengarnir, ið nevndin hevur at arbeiða við, koma eisini hagani. Høvuðsskrivstovan er í Føroyum, men skrivstovur eru eisini í hinum londunum. NORA er ráðgevandi tænastustovnur fyri fyritøkur, vinnuvirki og privat og stuðlar verkætlanum innan hesi raðfestu økini: havtilfeingi og havumhvørvi ferðslu og samskifti ferðafólkavinnu handil og ídnað landbúnað NORRØNT ATLANTSSAMSTARV Bryggjubakki , Postboks Tórshavn Faroe Islands Tel. Fax: nora@ms.olivant.fo [ Nyt ] [ NORAs Komité ] Umsóknarleiðbeining HVØR KANN SØKJA? NORA letur fyrst og fremst privatum virkjum stuðul, men almennir og hálvalmennir stovnar kunnu eisini søkja um stuðul til samstarvsverkætlanir. Stuðul verður latin til framhaldandi menning, samstarvs- og royndarverkætlanir millum vinnuvirkir ella uppskot til royndir. Kanningaruppgávur, granskingar- og menningaruppgávur kunnu eisini fáa stuðul. VINNUÆTLANIR Umframt at arbeiða innan tey raðfestu høvuðsøkini, ið eru nevnd niðanfyri, kann NORA eisini koma upp í verkætlanir, ið hava ávist samband við tey nevndu økini, um tað tænir høvuðsendamálinum fyri samstarvinum. Niðanfyri verður nevnt ymiskt, ið kann brúkast sum dømi um hvat verður stuðlað innan tey einstøku stuðulsumráðini. Havtilfeingi og havumhvørvi at fremja at natúrliga fiskiríkidømi í Norðuratlantshavi verður gagnnýtt á besta hátt. at vera við til at kortleggja verandi tilfeingi, vav og ferðing, og menna umhvørvisvinarligar veiðihættir, at vera við til at menna góðsking, virking, framleiðslustýring og marknaðarføring at menna alivinnuna. Ferðafólkavinna at stuðla samstarvinum ímillum ferðamannafeløg í økinum, at vera við til at gera umráðið kent sum ferðafólkamál at stuðla samstarvsverkætlanum og útbúgving í vinnuni at stuðla felags marknaðarføring at fyribyrgja at ferðafólkavinnan dálkar ella oyðileggur umhvørvi og náttúru. Ferðsla og samskifti at vera við til at gera flutningin dyggari millum londini at vera við til at stuðla nýggjar miðlar at vera nýttir til at marknaðarføra øki, t.d. á interneti at vera við at stuðla nýtslu av nýggjari samskiftistøkni, ið skal bøta um samstarv og samband í økinum Handil og ídnaður at vera við til at skapa betri karmar um handil og ídnað og bøta um menningarmøguleikarnar hjá virkjunum gjøgnum økt samstarv at vera við til at bøta um kappingarførið gjøgnum førleikagevandi tiltøk nýskapandi virksemi Landbúnaður at vera við til at varðveita tey vistfrøðiligu og burðardyggu eyðkennini í landbúnaðinum at vera við til at seta í verk tiltøk í landbúnaðinum, ið hava til endamáls at kortleggja vitan og flyta vitan millum londini í samstarvinum at vera við til at menna eina skynsama nýtslu av tí natúrliga fóðurgrundarlagnum at vera við til at skapa størri lønsemi í seyðahaldinum METINGARKRØV Dentur verður lagdur á hesi krøv, tá umsóknir verða viðgjørdar: týdningur fyri NORA-økið (regional relevans) verkætlanin eigur at umfata minst tvey lond og hava týdning fyri fleiri lond vinnurættað verkætlanir, ið hava við vinnurekandi ella virkir sum eigarar, fyri at stuðla og føra menning af sambandinum teirra millum, verða tiknar framum, tann fyrsta menningin stuðul verður latin til royndarverkætlanir nýskapan verkætlanin má vera nýskapandi og vera við til at breiða út kunnleika. Hon má vera vágafús og eigur at geva hampuligt fíggjarligt úrslit, um hon eydnast. Aðrar treytir NORA fíggjar vanliga upp til % av tí, ið verkætlanin kostar játtanarkarmurin fyri hvørja verkætlan er ímillum kr. og kr. um árið ein bólkur, ið fylgir við verkætlanini, skal setast. NORA kann velja ein eygleiðara í bólkin møgulig úrslit eru almenn tilsøgn um stuðul stendur við upp til / ár, men kann, um grundir eru fyri hesum, leingjast Stuðul verður ikki latin til vanligan rakstur ella íløgur ætlanir hjá tí almenna lestrarferðir UMSÓKNIN Vit nýta ikki serlig umsóknarbløð, men í umsóknini skulu hesar upplýsingar vera: o lýsing af verkætlanini o hvørju virki og/ella onnur eru uppií o endamálið við verkætlanini og væntað úrslit/framtíðarvánir o hvussu ætlanin er at røkka hesum endamáli o fíggjarætlan Vit viðgera umsóknir, so hvørt tær koma inn, og lýsa eftir umsóknum eina ferð um árið. Stuðul til flutning av fiski Skipanin við stuðli til flutning av fiski verður umsitin av Lønjavningargrunninum sambært kunngerð nr. frá apríl (sí niðanfyri). Umsóknarbløð fáast frá: Lønjavningargrunninum Hoyvíksvegur Tórshavn Tel. Fax Løgtingslóg um stuðul til flutning av fiski. Lóg nr. frá juni Broytt við lóg nr. frá juni § Landsstýrinum verður heimilað at útgjalda stuðul til flutning av fiski frá uppboðssølu til virkingar á økjum, har firðir ella sund skilja. Stk. Landsstýrinum verður somuleiðis heimilað at útgjalda stuðul til flutning av fiski frá økjum, har eingin fiskakeypari er, til nærmasta avreiðingarstað. Hetta er bert galdandi fyri bátar, ið eru heimahoyrandi á omanfyri nevndu plássum. § Landsstýrið ásetir í kunngerð flutningsstuðulin. § Henda lóg fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Kunngerð um stuðul til flutning av fiski Kunngerð nr. frá apríl Við heimild í løgtingslóg nr. frá juni um stuðul til flutning av fiski, sum broytt við løgtingslóg nr. frá juni verður fyrisett: § Til flutning av fiski frá uppboðssølu til virkingar í oyggjum, har ikki er koyrandi yvir fjørð ella sund, verður latin flutningsstuðul fyri tann partin av flutningskostnaðinum, ið er omanfyri oyru/kilo, upp til oyru/kilo. § Til flutning av fiski frá bátum og skipum úr bygdum, har eingin fiskakeypari er, verður latin upp til oyru/kilo í flutningsstuðli til at flyta fiskin til nærmasta avreiðingarstað. Hetta er bert galdandi fyri bátar, ið eru heimahoyrandi á omanfyri nevndum plássum. § Lønjavningargrunnurin umsitur skipanina við flutningsstuðli. Stuðulin verður útgoldin eftir umsókn skjalprógvað við avreiðingarseðli og avriti av rokning frá flutningsfelag ella bilførara, sum eru MVG-skrásett. § Henda kunngerð kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer úr gildi kunngerð nr. frá oktober Stuðul til menning av fiskivinnu á landi Stuðul sambært hesi skipan kann verða veittur til virking av vørum úr innfluttum fiski, vørumenning o.a. og til menning í sambandi við løggilding og innaneftirlit. Umsóknir skulu sendast til: Fiskimálastýrið Tinganes Postboks Tórshavn Stuðulin verður veittur sambært: lóg um stuðul til menning av fiskivinnu á landi og kunngerð um stuðul til menning av fiskivinnu á landi Reglur og treytir fyri stuðli Virking av vørum úr innfluttum fiski sí kapittul í kunngerðini Vørumenning o.a. sí kapittul í kunngerðini Menning í sambandi við løggilding og innaneftirlit sí kapittul a í lógini Løgtingslóg um Stuðul til menning av fiskivinnu á landi. Løgtingslóg nr. frá mai Broytt við løgtingslóg nr. frá juni Kapittul Virking av vørum úr fiski. § Landsstýrinum verður heimilað at veita fiskavirkjum stuðul til keyp av fiski, krabbadýrum og skeljadýrum til virkingar í Føroyum. Stk. Stuðul kann játtast eftir umsókn, har allar týðandi upplýsingar um rávørukeypið og ætlaðu framleiðsluna eru hjálagdar. Játtast kann í mesta lagi kr. fyri hvørt kg av frystum fiski, krabbadýrum og skeljadýrum, innflutt verður. Fyri feskan fisk kann stuðulin tó í mesta lagi vera kr. Stk. Stuðulin kann útgjaldast sambært skjalprógvum fyri inn- og útflutningi. Kapittul Stuðul til vørumenning o.a. § Landsstýrinum verður heimilað at veita stuðul til menning av føroyskum fiskavirkjum. Stk. Endamálið við stuðlinum er at virka fyri øktari framleiðslu og umlegging til framleiðslu av hávirðisvørum á kappingarførum grundarlagi. Stk. Stuðul kann játtast til verkætlanir, ið miða móti menning av rávøruútvegan, framleiðslu, vørumenning og sølumenning. Stk. Umframt tann stuðul, sum er ásettur í § stk. hevur landsstýrið heimild til at lata ein eyka stuðul til virki, sum av nýggjum fara undir framleiðslu av innfluttum fiski á plássum, har slík framleiðsla ikki er frammanundan. Hesin stuðul kann vera upp til oyru/kg og skal avmarkast til at vara í eitt ár frá tí, framleiðslan byrjar. § Treytin fyri stuðuli er: a) at løgd verður fram útgreind frágreiðing um verkætlanina, tíðarætlan, kostnaðarætlan og rakstrarætlan. b) at verkætlanin kann menna fiskavirkingina á landi og gevur virðisøking til samfelagið. c) at umsøkjarin leggur fram neyvar upplýsingar um fíggjarstøðu sína. § Játtast kann stuðul upp til / av kostnaðinum til íløgur í útgerð og upp til % av øðrum kostnaðum. Kapittul a Stuðul til menning § a. Landsstýrismanninum í fiskivinnumálum verður heimilað av játtan á fíggjarløgtingslógini at veita fiskavirkjum stuðul til tiltøk, ið eru neyðug fyri, at hesi fiskavirki kunnu lúka krøv viðvíkjandi menning í samband við løggilding og innaneftirlit, ið eru og verða ásett av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Stk. Upp til / av skjalprógvaðum útreiðslum kunnu árliga latast í stuðuli til hvørt virki, til krøv, ið fevna um ella gera tað neyðugt við tiltøkum til menning av innaneftirlitsskipanum. Stuðul kann latast til: a) tiltøk til menning av góðskuleiðarum o.ø. starvsfólkum, herundir luttøka á eksternum skeiðum o.a. b) útreiðslur til innanhýsis skeið, upplæring, o.l., tó ikki til lønir ella aðra samsýning til egin starvsfólk í tíðini fyri skeiðluttøku, upplæring o.l. c) keyp av ráðgeving í samband við innaneftirlit og løggilding. Stk. Treytin fyri at fáa stuðul til tiltøk smb. stk. er, at virkir eru umfatað av kunn-gerðini um innaneftirlit á føroyskum fiskavirkjum. Stuðul til serlig tiltøk og verkætlanir. § b. Landsstýrismanninum í fiskivinnumálum verður heimilað av játtan á fíggjarløgtingslógini at veita stuðul til serlig tiltøk og verkætlanir, sum verða fyriskipaðar fyri størri bólkar ella fleiri brúkarar, sum liður í samskipaðum ætlanum, ið hava til endamáls at stuðla fiskavirkjum at gerast betur før fyri at lúka krøv í samband við løggilding og innaneftirlit, ið eru og verða ásett av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni. Stk. Um stuðul er latin ávísum verkætlanum ella tiltøkum smb. stk. fáa luttakarar/brúkarar ikki stuðul smb. § a til somu tiltøk. Felagsreglur. § c. Stuðul sambært hesi lóg verður veittur eftir umsókn. Stk. Umsóknir um stuðul smb. §§ a og b skulu verða landsstýrismanninum í fiskivinnumálum í hendi í seinasta lagi tann august í tí árinum, ið stuðulin verður søktur fyri. Stk. Virkir, sum ikki eru kunnað um endaligu krøvini í samband við løggilding og innaneftirlit av Heilsufrøðiligu Starvsstovuni í seinasta lagi tann juli kunnu fáa frávik frá tíðarfreistini smb. stk. Umsókn um frávik frá tíðarfreistini skal verða landsstýrismanninum í hendi í seinasta lagi tann august Stk Treytin fyri stuðuli smb. §§ a og b er: a) at løgd verður fram útgreind frágreiðing um verkætlanina, tíðarætlan og kostnaðarætlan. b) at upplýsingar um, hvussu stuðulin er nýttur, verða latnar landsstýrismanninum í fiskivinnumálum, eftir at tiltakið, broyting ar og ábøtur ella verkætlanin er liðug. § d. Landsstýrismaðurin í fiskivinnumálum kann í kunngerð áseta nærri reglur og treytir fyri veitan av stuðuli sambært hesi lóg, herundir at áseta eitt býti av játtanini millum stuðul eftir §§ a og b." Kapittul Felagsreglur § Landsstýrið kann í kunngerð áseta nærri reglur fyri veitan av stuðuli sambært hesi lóg, herundir at áseta eitt býti av játtanini millum stuðul eftir kapittul og stuðul eftir kapittul Stuðul til menning av fiskivinnu á landi høvuðssíða Kunngerð um stuðul til menning av fiskivinnu á landi. Kunngerð nr. frá august Broytt við kunngerð nr. frá oktober Við heimild í § í løgtingslóg nr. frá mai um stuðul til menning av fiskivinnu á landi hevur landsstýrið fyrisett: § Umsóknir um stuðul sambært hesi kunngerð skulu sendast Føroya landsstýri. Kapittul Virking av vørum úr innfluttum fiski § Stuðul kann eftir umsókn verða latin fiskavirkjum til innflutning av fiski, krabbadýrum og skeljadýrum til virkingar í Føroyum. Stk. Fiskasløgini, ið koma undir stk. eru toskur, hýsa og upsi, og fiskurin skal vera óvirkaður og í mesta lagi blóðgaður, kruvdur og avhøvdaður. § Í umsóknini skulu leggjast fram allar týðandi upplýsingar um rávøru-, framleiðslu-, marknaðar- og søluviðurskifti, útgreind rakstrarætlan og tíðarætlan. Stk. Í umsóknini skal upplýsast, hvar fiskurin verður keyptur, hvør upprunin er, fiskaslag, nøgd, hvussu hann er hagreiddur, hvat verður framleitt og til hvønn marknað. § Í mesta lagi kann verða játtað kr. fyri hvørt kg av frystum fiski, krabbadýrum og skeljadýrum, ið innflutt verður. Fyri feskan fisk kann stuðulin í mesta lagi vera kr/kg. Stk. Stuðul verður játtaður við tí treyt, at innflutti fiskurin verður virkaður sambært teimum upplýsingum, sum lógu til grund fyri játtanini. Stk Stuðul verður játtaður við tí treyt, at virkini gera serskiltan grannskoðaðan roknskap fyri innflutta fiskin, og verður hesin latin landsstýrinum einaferð um árið. § Stuðulin kann útgjaldast, tá Føroya landsstýri hevur fingið uppgerð yvir innflutning og útflutning við váttan frá skrásettum ella løggildum grannskoðara. Kapittul Stuðul til vørumenning o.a. § Stuðul kann eftir umsókn latast til verkætlanir, hvørs endamál er at virka fyri øktari framleiðslu og umlegging til framleiðslu av hávirðisvørum á kappingarførum grundarlagi, herundir stuðul til marknaðarkanningar, marknaðarføring, vørumenning og íløgur í amboð. Stk. Stuðul kann eisini játtast til heildarverkætlanir, ið fevna um fleiri lið í fiskavirkingini frá rávøruútvegan til marknaðarføring og sølu av lidnari vøru. Stk. Umframt tann stuðul, sum er ásettur í § stk. kann latast eykastuðul til virki, sum av nýggjum fara undir framleiðslu av innfluttum lands fiski á plássum, har slík framleiðsla ikki er frammanundan. Hesin stuðul kann vera upp til oyru/kg. og kann í mesta lagi veitast í eitt ár frá tí framleiðslan byrjar. § Stuðul kann latast einstøkum fiskavirki ella samtøku av fiskavirki/fiskavirkjum og fiskasølu. § Stuðul kann eftir umsókn latast til verkætlanir, sum geva munabetri íkast til samfelagið. Verkætlanin skal bera í sær økt útflutningsvirði sammett við verandi framleiðslu, økt yvirskotsstig hjá virkinum, og at endurgjaldstíðin fyri íløgur og byrjunarkostnað annars í mesta lagi er ár. § Umsøkjarin skal leggja fram allar týðandi upplýsingar um rávøru-, framleiðslu-, marknaðar- og søluviðurskifti o.s.fr.. Umsøkjarin skal eisini lata tíðarætlan og útgreinda kostnaðar- og rakstrarætlan, sum skulu vera áteknaðar av skrásettum ella løggildum grannskoðara. Stk. Umsøkjarin skal lata neyvar upplýsingar um fíggjarstøðu sína, sum skal vera áteknað av skrásettum ella løggildum grannskoðara. § Umsøkjarin skal leggja fram vørulýsingar fyri ætlaðu framleiðslurnar og skal eisini greiða frá, hvussu marknaðarføringin verður skipað. § Í mesta lagi kann játtast / av skjalprógvaðum útreiðslum til íløgur í amboð, og í mesta lagi % av skjalprógvaðum útreiðslum til aðrar partar av verkætlanum, við eini ásettari størstu upphædd. Stk. Umsøkjarin skal upplýsa um annar almennur stuðul er søktur ella er veittur til verkætlanina. Er annar stuðul fingin til vega, verður stuðulin í stk. lækkaður samsvarandi hesum. § Stuðul kann bert verða játtaður til tvær ella fleiri verkætlanir av sama slagi, um tað greitt kann ávísast, at tørvur og grundarlag eru fyri hesum, bæði tá tað ræður um rávøru, marknað o.a. Tað sama er galdandi fyri verkætlanir, sum longu eru royndar á øðrum virkjum. § Stuðul verður ikki játtaður til verkætlanir, sum eru settar í verk, áðrenn søkt verður um stuðul. Frávik kunnu gerast viðvíkjandi umsóknum, sum eru sendar inn, áðrenn henda kunngerð kom í gildi. § Um umstøðurnar tala fyri hesum, skal ummæli fáast frá søluserkønum viðv. marknaðarføringsætlan, sølumálum og -prísum o.ø., áðrenn studningur verður játtaður. § Stuðulin kann útgjaldast, tá Føroya landsstýri hevur fingið uppgerð yvir útreiðslurnar. Uppgerðin skal vera váttað av skrásettum ella løggildum grannskoðara. Stk. Er marknaðarkanning neyðugur partur av verkætlanini, skal Føroya landsstýri hava úrslitið av hesari til endaliga støðutakan, um játtað upphædd til restina av verkætlanini kann útgjaldast. § Henda kunngerð fær gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Stuðul til menning av fiskivinnu á landi høvuðssíða Stuðul til skipasmiðjur Løgtingslóg um studning til skipasmiðjur. Lóg nr. frá mai § Til fulla ella partvísa endurrinding av farmagjaldsútreiðslunum av tilfari til bygging av flótandi eindum, verður landsstýrinum heimilað av árligu játtanini á fíggjarlógini at lata skipasmiðjuni í studningi upp til % av sáttmálaprísinum. Stk. Til fulla ella partvísa endurrinding av farmagjaldsútreiðslunum av tilfari til umbygging av teimum í stk. nevndu flótandi eindum, verður landsstýrinum heimilað av árligu játtanini á fíggjarlógini at lata skipasmiðjuni í studningi upp til % av umbyggingarkostnaðinum, tá umbyggingin er mió. kr. ella meira. § Til fulla ella partvísa endurrinding av innflutningsgjøldum av tilfari til bygging av flótandi eindum í Føroyum, verður landsstýrinum heimilað av árligu játtanini á fíggjarlógini at lata skipasmiðjuni í studningi upp til % av sáttmálaprísinum. Stk. Til fulla ella partvísa endurrinding av innflutningsgjøldum av tilfari til umbygging av flótandi eindum í Føroyum, verður landsstýrinum heimilað av árligu játtanini á fíggjarlógini at lata skipasmiðjuni í studningi upp til % av umbyggingarkostnaðinum, um umbyggingarkostnaðurin verður mió. kr. ella meira. § Studningur verður veittur eftir umsókn. Landsstýrið ásetur í kunngerð nærri reglur hesum viðvíkjandi, herundir hvussu og nær studningurin kann verða veittur. § Henda lóg fær gildi frá januar Stk. Samstundis fara úr gildi §§ og í løgtingslóg nr. frá mai um stuðul til bygging av fiskiskipum á føroyskum skipasmiðjum til útflutnings, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. frá juni § í løgtingslóg nr. frá august um endurnýgging av fiskiskipaflotanum, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. frá juni §§ og í løgtingslóg nr. frá juni um stuðul til bygging av farmaskipum, sum seinast broytt við løgtingslóg nr. frá juni og løgtingslóg nr. frá mai um stuðul til bygging av skipum, bátum og flótandi eindum til alivinnuna á føroyskum virkjum. Stk. Tilsøgnir um stuðul, givnar, áðrenn henda lóg kemur í gildi, verða viðgjørdar eftir higartil galdandi lóggávu. Kjartan Kristiansen Stjóri kjkr@ms.olivant.fo Súni Poulsen Verkfrøðingur suni@ms.olivant.fo Inga Simonsen Skrivari inga@ms.olivant.fo Ribjørg Hentze Skrivari ribjorg@ms.olivant.fo Fororð Í juni gav Eginpeningsnevndin út frágreiðingina >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Ein fjøltáttaður og virkin partabrævamarknaður hevur við sær, at nevndarlimir í partafeløgum í nógv størri mun enn nú koma at umsita pening hjá fólki, sum ikki hava dagligt samband við einstøku fyritøkuna. Við hesum gerast krøvini til tann einstaka nevndarlimin størri, tí at hesin umboðar og umsitir partapeningin, og at førleikin hjá nevndarliminum er avgerandi fyri, at uttanfyri standandi partaeigari kann hava álit á, at áhugamál hansara verða røkt á forsvarligan hátt. Eginpeningsnevndin tók tí stig til at kanna útbúgvingar- og førleikaviðurskiftini hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði at gera. Nevndin heitti á Føroya Handilsskúla og Søgu- og samfelagsdeildina á Fróðskaparsetri Føroya um at gera kanningar- og greiningararbeiðið. Í arbeiðssetninginum varð lagt upp til at arbeiðið skuldi gerast í stigum. Stig Arbeiði í partafelagsnevndum. Lýsing av vanligari fatan av nevndararbeiði út frá ástøðiligum sjónarhorni og týdninginum, sum partafelagslógin, roknskaparlógin, o.o. lóggáva hava fyri nevndararbeiði. (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Spurnarkanning, ið viðger, hvussu nevndarlimir, nevndarformenn og stjórar í partafeløgum fata sín leiklut og sína støðu, og hvørja áskoðan teir hava á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum og á fígging av partafeløgum. (Jens Helgi Toftum, Fróðskaparsetur Føroya). Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Hvat eru hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum? Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er? Hvussu kann útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast? (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Úrslitið av hesum arbeiði gjørdist notat, sum vóru latin nevndini, og sum her verða endurgivin samanskrivaði men annars í óbroyttum líki. Niðurstøðurnar vóru umrøddar í frágreiðingini >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Stig Arbeiði í partafelagsnevndum Inngangur Hetta notat er liður í eini meira umfevnandi kanning hjá Eginpeningsnevndini. Endamálið við notatinum er at lýsa, hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur. Í hesum sambandi verður eisini arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn lýst, umframt serlig øki, sum nevndin ella partar av henni eiga at hava innlit í. Endamálið við at lýsa nevndararbeiðið í partafeløgum er, at lýsingin kann virka sum grundarlag undir víðari kanning viðv. útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava nevndararbeiði, sum er høvuðsevni fyri hesi kanning. Tað er av týdningi at kenna sínar skyldur í sambandi við nevndararbeiði, tí nevndarlimir kunnu løgfrøðiliga vera kravdir at standa til svars fyri brotum á lógarásettu krøvuni. Nevndin er ein liður/stovnur í felagnum, hvørs uppgáva tað er at tryggja íløguna hjá eigarum og sostatt at umsita ognina hjá partaeigarum. Nevndin verður vald á, og stendur til svars mótvegis, aðalfundinum, har hon eisini leggur fram ársroknskap og ársfrágreiðing. Í hesum notati verður spurningurin viðv. nevndararbeiði lýstur í mun til krøv í lóggávu og í mun til øki, sum vanliga verða hildin at vera nevndararbeiði. Farið verður ikki inn á tær serligu umstøður, sum samtøk (konsernir) hava. Í høvuðsheitum eru ikki størri frávik í mun til nevndararbeiðið sjálvt, hóast ábyrgd og myndugleiki í býti millum stjórn og nevnd í dótturfelag í mun til tey somu í móðurfelag kunnu verða aðrar. Heldur ikki verður spurningurin um tey lógarkrøv, ið sett verða partafeløgum skrásett til notering á "Københavns Fondsbørs", viðgjørd í hesum notati. Í hesum notati verður leiðsla nýtt sum samheiti fyri nevnd og stjórn, meðan ein stjórn kann hava fleiri stjórar. Samandráttur Endamálið við notatinum hevur verið at lýsa: hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd serlig øki, sum nevndin, ella partar av henni, eiga at hava innlit í. Umframt hetta hevur munurin millum partafeløg og smápartafeløg, tá tað snýr seg um nevndir, verið viðgjørdur. Í høvuðsheitum er munurin tann, at minni partapeningsupphædd í smápartafeløgum (upp til kr) og tal av starvsfólkum (minni enn ), gevur møguleika fyri ikki at hava nevnd ella at hava nevnd við færri enn limum. Annars eru reglurnar at: aðalfundurin velur nevndarlimir og at minst nevndarlimir skulu veljast viðtøkurnar kunnu áseta, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja nevndarlimir hevur felagið havt meiri enn starvsfólk í miðal seinastu trý árini, kunnu starvsfólk velja í minsta lagi tveir nevndarlimir nevndarlimir sita í upp til ár. Lógarkrøv og viðtøkur felagsins seta rammurnar fyri arbeiði hjá nevndini. Nevndin hevur eisini skyldu at hava eina fundarskipan og at føra tað, ið samráðst verður um, í gerðabók. Eisini eigur gerðabókin hjá grannskoðaranum at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men eitt arbeiðsbýti er. Nevndin hevur yvirstjórn, meðan stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum. Hvussu dagliga leiðslan er avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur í hesum sambandi ein útinnandi leiklut, meðan nevndin hevur eftirlit. Leiðslan skal eisini hava eftirlit við umsiting av ognum felagsins. Nevndin hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til raksturin, og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru sostatt í høvuðsheitum: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum. Fyri at kunna røkja sínar skyldur í sambandi við eftirlit av fígging og roknskapi, er sum heild neyðugt hjá nevndarlimum, at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir eru postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni. Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, kann tað vera ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Verður hugt at virkisætlanini kann eisini sigast, at tey øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin sum heild hava innlit í, t.d. fevna um: innanhýsis umstøður í felagnum marknaðar- og kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning løgfrøði Í nógvum partafeløgum eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Í slíkum feløgum er støðan ofta tann, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn í felagnum, hóast tey formligu krøvini í lóggávuni vera eftirlúkaði. Umframt at røkja tær uppgávur, sum eru nevndar í ársroknskapar-, smápartafelags- og partafelagslógini og hava ábyrgdina fyri strategisku leiðsluni í felagnum, kann nevndin vera ein samstarvsfelagi fyri stjórnina. Nevndin kann koma við øðrvísi ella nýggjum áskoðanum á møguleikar og trupulleikar í felagnum. Eisini kann nevndin víðka um kontaktkervið hjá felagnum. Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað sostatt týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Lóggávan Tann januar komu í gildi "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om visse selskabers aflæggelse af årsregnskab m.v.", "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om anpartsselskaber" og "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om aktieselskaber" hereftir stytt til: Ársroknskaparlógin, Smápartafelagslógin og Partafelagslógin. Tað er av týdningi at skyna á smápartafeløgum (spf.) og partafeløgum (pf.) tí lógarkrøvini í ávísan mun, serliga við atliti til liðir/stovnar í felagnum (selskabsorganir) og stødd av eginpeningi, kunnu verða ymisk fyri partafeløg og smápartafeløg. Smápartafeløg og partafeløg Í einum partafelagi skal partapeningurin í minsta lagi vera kr., meðan hann í einum smápartafelagi í minsta lagi skal vera kr. Ein stovningarsamtykt skal gerast og skal hon m.a. innihalda eitt uppskot til viðtøkurnar í felagnum. Á stovnandi aðalfundi verður endalig avgerð tikin um stovnan av felagnum. Tá henda avgerð er tikin, verða nevnd og grannskoðari vald. Viðtøkur felagsins skulu m.a. upplýsa um: endamál við felagnum hvussu nógvir nevndarlimir í minsta ella mesta lagi skulu verða, um tiltakslimir skulu veljast og hvussu leingi ein nevnd kann sita avmarkingar í undirskrivingarrætti hjá nevnd og/ella stjórn Kravt verður eisini, at eitt smápartafelag hevur stovningarsamtykt við viðtøkum. Eitt týdningarmikið undantak er tó. Stovningarsamtyktin í smápartfeløgum skal siga, um felagið skal hava eina nevnd. Um so er, so skal stovningarsamtyktin siga, hvussu nógvir nevndarlimir skulu verða ella í minsta ella mesta lagi tal av nevndarlimum, og hvussu leingi ein nevnd kann sita. Nevndarval Partafelagið skal hava eina nevnd við minst limum. Nevndin verður vald á aðalfundinum, uttan so at umboðsmannanevnd er í felagnum. Í høvuðsheitum er tað sostatt aðalfundurin, ið velur nevndarlimir. Viðtøkurnar siga, hvussu nógvar men í minsta lagi nevndarlimir skulu veljast. Tó kunnu viðtøkurnar avgera, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja ein ella fleiri nevndarlimir. Tá eitt partafelag tey seinastu árini hevur havt í minsta lagi starvsfólk í meðal, kann starvsfólkið velja nevndarlimir, svarandi til helvtina av nevndarlimum, men í minsta lagi Meirilutin av nevndarlimum skulu tó veljast á aðalfundinum. Nevndarlimir verða sitandi tíðarskeiðið, ásett í viðtøkunum, tó í mesta lagi ár. Nevndarlimir, valdir av starvsfólkinum, skulu sita í nevnd í ár. Allir nevndarlimir hava sjálvsagt rætt at fara úr nevnd, líka sum tann ella tey, ið hava valt ein nevndarlim, hava rætt at loysa viðkomandi úr nevndarsessinum. Í høvuðsheitum eru tær somu reglur galdandi fyri eitt smápartafelag, bæði viðv. hvør velur nevnd, starvsfólkaumboðan, umboðan av øðrum og tíðarskeið, ið nevndin kann ella skal sita. Møguleiki er tó fyri, at smápartafeløg, ið hava partapening undir kr, kunnu velja onga nevnd at hava ella at hava eina nevnd við færri enn teimum í lógini kravdu limunum. Umframt kravið um, at partapeningur skal vera minni enn kr, verður eisini kravt, at felagið tey seinastu árini ikki hevur havt meira enn starvsfólk í meðal. Í partafelagnum skal meirilutin í nevndini verða myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Í smápartafelagnum við partapeningi upp á meira enn kr., skal meirilutin í henni vera myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Tað er ikki loyvt einum stjóra at verða nevndarformaður, hóast hann sjálvandi kann gerast limur í nevndini. Er stjórin ikki limur í nevndini, hevur hann tó rætt at luttaka á nevndarfundum og eisini at úttala seg, uttan so at nevndin í einstøkum førum ger av, at stjórin ikki kann luttaka. Er eingin nevnd í smápartafelagnum, er tað stjórnin, sum loysir tær uppgávur, ið nevndin annars hevur, sí omanfyri. Niðanfyri standandi talva lýsir í høvuðsheitum munin millum partafeløg og smápartafeløg: Talva P/F Sp/F Partapeningur Meira enn Nevnd ja ja valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Tal av nevndarlimum min. min. valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Val av nevnd Meirilutin skal veljast á aðalfundi Starvsfólkaumboð Tá fleiri enn starvsfólk. Upp til helvt av nevndarlimum, men í minsta lagi Tíðarskeið, ið nevndarlimir sita Starvsfólkaumboð: ár Aðrir nevndarlimir: Tíðarskeið ásett í viðtøkum, tó max. ár Arbeiðsgongdin í nevndini Lógarkrøv, sum tey eru orðað í partafelagslógini, smápartafelagslógini, ársroknskaparlógini og viðtøkum felagsins seta rammurnar fyri arbeiðið hjá nevndini. Umframt hesar rammur eigur nevndin at hava eina fundarskipan, sum skal greina, hvussu nevndin skal røkja starv sítt. Verður hugt at hvørji krøv, ið fundarskipanin skal lúka í mun til tey feløg, ið er upptiknar til notering á "Københavns Fondsbørs", eru lógarkrøvini munandi meira útgreinað enn fyri partafeløg annars. T.d kann nevnast, at í fundarskipanini fyri hesi feløg er kravt, at hon í minsta lagi inniheldur avgerðir um: hvussu nevndin er skipað hvørjar reglur eru fyri arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd reglur fyri, hvussu eitt nú gerðabók verður førd hvussu nevndin hevur eftirlit við stjórn Tað, ið verður samráðst um í nevndini, skal førast í gerðabók, og henda skal undirskrivast av øllum limum, ið eru til staðar. Nevndarlimir ella stjórar, ið ikki eru samdir í teimum avgerðum, ið nevndin tekur, hava rætt til at fáa síni sjónarmið við í gerðabókina. Hetta kann hava týdning um so er, at nevndarlimir ella stjórar seinni skulu standa til svars fyri avgerðum sínum mótvegis aðalfundinum ella triðjamanni. Gerðabókin hjá grannskoðaranum (revisionsprotokollen) eigur at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Uttan so at annað er tilskilað í viðtøkum felagsins, velur nevndin sjálv formannin. Formaðurin skal skipa fyri, at fundir verða hildnir, tá neyðugt er, og skal hann eisini tryggja, at allir nevndarlimir verða kallaðir til fundar. Nevndarlimir hava annars somu rættindi og skyldur. Arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd, men eitt arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn. Hetta verður nevnt ein tví-streingjaður leiðsluháttur. Nevndin hevur yvirstjórn í mun til vanligu stjórn í felagnum. Nevndin setir stjóran, men er eingin nevnd, verður stjórin settur av aðalfundinum. Býtið millum nevnd og stjórn er soleiðis, at stjórnin hevur ábyrgd av tí dagligu leiðsluni í felagnum, og at hon skal fylgja teimum reglum og boðum, sum nevndin hevur givið. Hvussu daglig leiðsla verður avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Nær talan er um óvanligar avgerðir ella avgerðir, ið hava stóran týdning, er sostatt ymisk frá felag til felag, men nøkur dømi kundu verið: at skuldin verður munandi økt størri nýíløgur umskipan av sølufyriskipanini nýggj edv-skipan uppsagnir ella setanir av leiðandi starvsfólki Frávik frá hesi reglu um dagliga leiðslu og yvirstjórn eru, tá ið stjórnin ikki kann bíða eftir avgerð hjá nevnd, uttan at hetta hevur stóran vansa fyri felagið, v.ø.o. at stjórn tekur avgerðir, sum mugu takast beinavegin og sum skulu virka til fyrimuns fyri felagið. Tað krevst tó, at stjórnin skjótast gjørligt kunnar nevnd um tílíkar avgerðir. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur sum sítt ábyrgdarøki at bókhald og roknskaparførsla annars verður útint á rættan hátt í samsvari við krøvini, ið eru í ársroknskaparlógini, meðan nevndin skal hava eftirlit við bókhaldi og roknskaparførslu. Umframt at nevnd og stjórn skulu hava eftirlit við umsiting av ognum, t.e skyldu at tryggja, at ognir eru til staðar, og at tær eru rætt tryggjaðar. Tað er sostatt stjórnin, sum hevur skyldu at gera ársroknskapin og síðan at leggja hann fram fyri nevndina, sum eisini ger ársfrágreiðing. Tá roknskapurin er undirskrivaður av leiðsluni, verður hann grannskoðaður. Tað er leiðslan, sum í felag leggur fram roknskapin fyri aðalfundin. Nevndin í partafeløgum hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til rakstur felagsins og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um so er at felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Nevndin hevur eisini ymsar ábyrgdir í sambandi við partabrøv, t.d. at stovna eina partabrævabók. Áhugamál ella ognarviðurskifti hjá nevnd, stjórn og leiðandi starvsfólkum í felagnum skulu vera kend, v.ø.o. skrásett í partabrævabókini. Stjórn og nevnd umboða felagið. Teir rættarhandlar, t.d. avtalur um keyp ella sølu, sum tann samlaða nevndin, ein nevndarlimur ella limir í stjórn gera, binda felagið. Tað er møguligt at avmarka tekningarrættin í viðtøkum felagsins, soleiðis at tekningarrætturin bert kan útinnast av fleiri limum í felag, v.ø.o. limir í stjórn og nevnd, eller ávisir limir saman. Arbeiðsuppgávur Út frá lógargrundarlagnum kann sigast, at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum Nevndin skal í samskifti við stjórnina fáa til vega vitan (um t.d. vørur, tól, marknaðir og ætlanir), sum kann virka sum grundarlag í leiðslu og eftirliti í felagnum. Við stjórnina gevur ella avtalar nevndin hinvegin, hvørjar reglur skulu verða fyri dagligu leiðsluna av felagnum. Hetta kann reglugerðast, t.d. í einari skrivligari stjóraavtalu, sum nærri ásetur starvsøkið fyri hvønn einstakan stjóra og í eini skipan fyri ta samlaðu stjórnina. Talan kann eisini vera um eina óformella avtalu, sum kann vera munnlig og/ella avtala, sum byggir á siðvenju í felagnum. Tá tað í partafelagslógini og smápartafelagslógini stendur, at daglig leiðsla ikki umfatar avtalur, ið eru av óvanligum slagi ella av stórum týdningi, er niðurstøðan tann, at hetta eru avgerðir, ið nevndin eigur at taka. Hesar avgerðir viðvíkja og ávirka framtíðarætlanir hjá felagnum og kunnu verða nevndar strategiskar, og eru slíkar avgerðir ofta partur av langtíðarætlanum felagsins. Á enskum máli verður hugtakið leiðsla býtt í tvey. "Management", sum viðvíkir tí praktiska ella tekniska partinum av leiðsluni, meðan "leadership", sum orðið sigur er at "leiða". Í sambandi við eina tvístreingjaða leiðslu í partafeløgum kann sigast at tað serliga er nevndin, ið útinnir "leadership", tí tað er hon, sum skal leiða felagið inn í framtíðina. Ognarviðurskifti og nevnd Í nógvum partafeløgum í Føroyum, serliga minni feløgum, eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Ikki er óvanligt, at familja ella vinfólk, saman við eigaranum, eru nevndarlimir. Í slíkum partafeløgum er ein tví-streingjað leiðsla, t.e. nevnd við yvirstjórn og stjórn, ið umsitur dagliga leiðslu, men í roynd og veru er leiðslan ein-streingjað. Hetta merkir, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn. Hesi feløg lúka sjálvsagt tey krøv, ið sett verða í partafelagslógini og smápartafelagslógini, m.a. at nevnd er. Men hon fær lítlan veruligan týdning í slíkum feløgum, tí sami persónur hevur alla leiðsluna í felagnum. Síðan lóggávan kom í eru lógarkrøvini broytt, bæði til nevndararbeiði og til arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd. Enn hevur hetta tó í nógvum feløgum havt meira formellan enn veruligan týdning fyri leiðsluna, tí yvirstjórn og dagliga leiðslan verða útint av sama persóni. Sum tíðin líður, kann lóggávan fáa størri veruligan týdning, t.e. at verulig tví-streingjað leiðsla verður meira vanlig. Fyrimunir kunnu standast av, at arbeiðsbýti verður millum nevnd og stjórn. Størri tryggleiki kann vera í hesum leiðsluhátti, tí umsjón er við dagligu leiðsluni. Eisini viðførir tví-streingjað leiðsla, at ein stovnur í felagnum skal tryggja at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Tá sami persónur hevur yvirstjórn og dagliga leiðslu í felagnum, er vandi fyri, at langtíðarætlanir ikki verða lagdar fyri felagið. Tær dagligu uppgávurnar kunnu tyngja stjóran so mikið, at hann ikki hevur orku ella tíð at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tað næsta stigið í eini veruligari tví-streingjaðari leiðslu kann verða at umhugsa møguleikan fyri at hava eina nevnd við lutvíst ella bert yrkisligum limum, t.e. "professionelle bestyrelser", ið verður lýst soleiðis: "Kompetente fagfolk med erfaring og viden fra mangeårig praktisk og succesfuld ledergerning. Bestyrelsesmedlemmerne bør/skal supplere hinanden og den daglige ledelse og udgøre et samarbejdende team, der har det eneste mål: At styrke og udvikle virksomheden" Tað kann vera vert at umhugsa at professionalisera nevndararbeiðið, v.ø.o. at biðja eitt nú vinnulívsfólk luttaka í nevndararbeiði. Tað kunnu verða fólk við serligum kunnleika innan virksemi felagsins, marknaðir ella við serligum fakligum kunnleika annars, t.d. roknskap. Hvør skal við veldst um, hvør er við frammanundan, og hvør tørvurin hjá felagnum er, sí niðanfyri, kap. Havast skal í huga, at leiðsla í einum felagi eigur at vera eitt samstav millum nevnd og stjórn. Nevndin kann virka sum ein samstarvspartnari fyri stjórnina. Stjórin er, serliga í minni feløgum, ofta einsamallur leiðari við høvuðsábyrgdini. Tað kann tískil ofta vera torført at fáa onnur sjónarmið ella hugskot til, hvussu møguleikar kunnu troytast ella trupulleikar kunnu loysast. Eisini skal havast í huga, at nevndin kann virka sum ein víðkan av kontaktkervinum hjá felagnum til eitt nú áhugaverdar samstarvsfelagar, myndugleikar ella møguligar einstaklingar/feløg, ið er sinnað at seta fígging í felagið. Krøv, ið verða sett til stjórar/feløg, ið ynskja at fáa lutvíst ella bert yrkisligar nevndarlimir, eru, at tað er eitt felag, ið er menningarhugað, tí endamálið við at slík fólk gerast nevndarlimir, er júst at menna um felagið. Eigarin (stjórin) má eisini vera sinnaður at lata onnur fáa innlit í felagið og møguliga at fáa atfinningar um leiðslu sína av felagnum frá hesum somu persónum. Øki, har innlit og førleiki krevst Tá hugt verður at, hvørjar førleikar ein nevnd eigur at hava, skal havast í huga, at nevndin er ein heild, ein bólkur, samstundis sum hon er myndað av einstaklingum. Vitan hjá limunum kann sostatt styðja hvørja aðra. Roknskapur Nevndin hevur eftirlit við roknskaparførslu og um neyðug fígging er til raksturin í felagnum. Nevndin leggur, saman við stjórnini, fram roknskapin á aðalfundinum, t.e. fyri eigararnar, og myndar eisini felagið mótvegis triðjamanni. Sum heild er neyðugt hjá øllum nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er. Sostatt er møguligt hjá nevndarlimum/nevndini at meta um gongdina í felagnum og at spyrja viðkomandi spurningar til stjórn viðvíkjandi einstøkum tiltøkum og um gongdina í felagnum sum heild. Roknskaparinnlitið kann t.d. umfata vitan um postar í rakstri og fíggjarstøðu. Hvussu ávirka inntøkur og kostnaðir fíggjarstøðuna. Hvussu stórar eru ognirnar í felagnum. Hvussu eru ognir í umferð virðismettar, og hvussu er umferðin. Hvørjar skyldur hevur felagið, t.e stuttfreistað og langfreistað skuld, og er t.d. møguligt at umfíggja, tá ein ávís fígging er ov kostnaðarmikil. Eisini kann verða fyrimunur, um ein ella fleiri limir hava kunnleika um ymisk lyklatøl, t.d. gjaldføri, tí lyklatøl kunnu økja vitanina um, hvussu støðan er í felagnum. Tað er tó ikki rímiligt at krevja, at øll, ið arbeiða í nevnd, hava umfatandi vitan um roknskap. Tann meiri tekniski parturin, t.e. sjálvt bókhaldið, er tað uppgávan hjá stjórn at hava umsjón við. Eru umstøður, sum grannskoðarin metir ikki eru í lagi, skal hann gera nevndina varuga við hetta í gerðabók síni, tí nevndin hevur skyldu at undirskriva gerðabókina hjá grannskoðaranum, tá uppískoyti eru. Tað er sostatt ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava roknskaparkunnleika og at nevndin veit at leita sær ráð, um hon er í íva, eitt nú hjá grannskoðaranum. Í sambandi við ætlannarlegging og eftirlit við ætlanum, sí niðanfyri, kann eisini verða fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir kunnu seta upp ella meta um ætlanir, ið stjórnin setir upp. Gongur eftir ætlanum, og um tað ikki ger, so at kunna spyrja, hví hvørjar umstøður eru broyttar í mun til tær fortreytir, ið stjórn/nevnd hava sett fyri ætlanirnar. Ætlannarlegging Innan karmarnar í endamálsorðingini í felagnum og øðrum reglum, sum aðalfundurin setir, er tað uppgávan hjá nevndini at leggja langtíðarætlanir fyri felagið, meðan stjórnin skal arbeiða fyri, at tey mál, ið nevndin setir, verða rokkin innan teir karmar, ið eru. Langtíðarætlanir kunnu vera viðvíkjandi vørum, vørumenning, marknaðum og hvat tilfeingi er neyðugt fyri at røkka tey mál, ið leiðslan setir sær fyri. Eisini kann hugsast, at nevndin kann viðgera spurningar um t.d. góðskustýring, umhvørvisstýring og starvsfólkaleiðslu. At gera ætlanir fyri framtíðina krevur sjálvsagt samstarv og álit millum nevnd og stjórn. Tað er stjórnin og starvsfólkið, ið javnan hava samband við kundar, útvegarar, lángevar og onnur, ið vanliga hava samskiftið við eitt felag. Stjórnin hevur vanliga og eigur at hava meira innlit í virksemi felagsins, tí tann dagliga leiðslan er latin henni upp í hendi. Hetta merkir, at langtíðarætlanir verða lagdar í samstarvi millum stjórn og nevnd, kanska ofta soleiðis, at stjórnin kemur við uppskotum um kappingargrundarlag og menningarmøguleikar, sum nevndin kannar og møguliga góðkennir. Tá langtíðarætlanir skulu gerast fyri eitt felag, kann vera fyrimunur at nýta eitt leiðsluamboð, tí hetta tryggjar, at gongdin er meiri skipað, og at allir viðkomandi spurningar verða lýstir. Eitt slíkt amboð er virkisætlanin (forretningsplanen). Virkisætlanin lýsir tað hugsjónarliga grundarlagið og málini fyri felagið, umframt virkisøkið, kappingargrundarlagið og tilfeingisgrundarlagið hjá felagnum. Ein slík ætlan eigur sostatt at vísa hvørjar ætlanirnar eru, hvussu tær kunnu røkkast, og hvat tað kostar. Innihaldið í virkisætlanini er í høvuðsheitum: Lýsing av vinnugrein. Hugsjónarligt grundarlag, t.e. at lýsa hvussu og hvønn tørv virksemið skal nøkta. Málini fyri virkið, ið eru grundarlagið fyri stýringina í felagnum. Tey kunnu t.d. lýsast í mun til sølu, marknaðir, marknaðarpartar, vørumenning og kundatænastu. Strategiur eigur at lýsa hvussu virkið ætlar at røkka teimum ætlaðu málunum. Tað kann t.d. verða ætlanir um samstarv við onnur virki í útvegara- ella søluliðinum og at keypa lisensrættindi til ávísa framleiðslu. Lýsing av vørum. Hvussu verður vøran nýtt, og hvussu kann virkið verja hana, t.d. patentrættindi. Lýsing av marknaðum: Geografiskt og eftir stødd, t.d. søla ella tal av kundum. Kundar, sermerki sum bólkar og teir eginleikar í vøruni og sjálvari útveganini, teir einstøku kundabólkarnir leggja dent á. Kapping, m.a. at lýsa stødd og sermerki hjá kappingarneytum. Søluliðið. Marknaðarætlan. Við útgangsstøði í marknaðarlýsingini skulu avgerðir takast viðv.: marknaðum, raðfestingum av kundabólkum, vøruútboði og príspolitikk. Hvussu skulu marknaðir handfarast, t.d. hvat sølulið og hvørjar lýsingarmiðlar skal felagið velja at nýta. Marknaðarføringsætlan, ið lýsir, nær ymsu tiltøkini skulu setast í verk. Vørumenning, bæði viðv. vørum, ið virki selur nú og viðv. vørumenning framyvir. Framleiðslugongdin eigur at lýsast. Hvørji eru krøvini til útgerðina og er tað ynskiligt ella møguligt at lata onnur virki framleiða partar av tí samlaðu vøruni (samstarvsmøguleikar). Fyriskipan, ið eigur at lýsa arbeiðsuppgávurnar í virkinum. Hvør hevur ábyrgd av hesum (t.d. sølu, framleiðslu og innkeypi). Eisini kunnu ognarviðurskifti og samansetingin av nevndini lýsast. Búskapur, ið kann lýsast við vøruútrokningum (produktkalkylum), rakstrar-, pengastreyms- og íløguætlanum. Fíggjarætlan, m.a. viðv. staðfesting av møguligum fíggjarkeldum, t.d. eginpeningur ella peningastovnur. Vandamál í ætlanum. Á hvørjum økjum væntar í hjá felagnum (t.d. starvsfólkaútbúgving, tøknifrøði), og hvat kann gerast við tað. Hvussu viðbreknar eru ætlanir í mun til broytingar í fortreytunum. Viðurskifti í samfelagnum sum heild, t.d. broytingar í virðisgrundarlagnum, eitt nú at størri dentur verður lagdur á, hvar ella hvussu vørur eru framleiddar, eiga eisini at vera partur av virkisætlanini, um so er at hesi viðurskifti hava ella koma at hava týdning fyri felagið. Virkisætlanin er eitt amboð til at lýsa støðuna og at leggja ætlanir fyri felagið. Tað veldst um umstøðurnar hjá virkinum, hvussu útgreinað ætlanin eigur at verða. T.d. kann nevnast, at nærleiki til marknaðir, stødd á felagnum og ognarviðurskifti, t.e. leiðsluviðurskifti, hava týdning, tí innlit í virksemið hjá felagnum eisini eru tengd at hesum viðurskiftum. Tá talan er um at leggja langtíðarætlanir, hevur tað eisini stóran týdning, at nevnd og stjórn hava ein ávísan hugburð. At leiðslan tryggjar sær at strategiskar ætlanir verða gjørdar og at fylgja við, hvussu gongur við at seta í verk ætlanir og tær fyritreytir, sum ætlanir eru bygdar á. Tað er uppgávan hjá nevndini sum yvirstjórn at hava eftirlit við, at avtalað tiltøk verða sett í verk, og at ætlanir annars halda. Um tær ikki halda, t.d. at sølan er munandi minni enn væntað, so at fáa skil á, hví so er og/ella at syrgja fyri, at aðrar møguligar ætlanir kunnu setast í verk. Tað er tískil eisini neyðugt hjá nevnd at fáa vitan um gongdina í felagnum so hvørt, um eitt nú søluna og gongdina í kostnaðum, og at hava innlit í ætlanum fyri komandi tíðarskeið. Samanseting av nevnd, eftir førleika Tá talan er um at gera langtíðarætlanir fyri felagið, t.e. eisni at taka avgerðir, ið hava stóran týdning ella eru av óvanligum slag, er ynskiligt/neyðugt at seta saman nevndina, soleiðis at hon samanumtikið gevur førleika innan týdningarmikil øki, ið eru í einum felagi. Hesi øki eru í stóran mun nevnd í sambandi við roknskaparviðurskifti og virkisætlanini. T.d. at einstakir limir hava kunnleika innan: roknskap løgfrøði marknaðarviðurksifti kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning innan virksemi/vinnugreinir felagsins felagið hvørjar vørur verða framleiddar hvussu er sølan skipað møguleikar fyri menning av marknaði (vørur og kundar) Nevndin er ein heild, og tað er tí av týdningi, at nevndin er sett saman soleiðis, at førleikar hjá hvørjum einstakum limi styðja arbeiði í nevndini, soleiðis at nevndin kann liva upp til tey krøv, ið sett eru í lóggávuni (eftirlit og yvirstjórn) og at tryggja, at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Inngangur Endamál Hetta notatið er úrslit av kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum hjá fólki, ið hava við leiðslu í føroyskum partafeløgum at gera. Kanningin er liður í størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningin hevur tvey høvuðsendamál: Í fyrra lagi, at lýsa hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og stjórn hava á størri ástøðiligum innliti og kunnleika um krøv eftir nýggju lóggávuni, og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi. Eitt grundarlag undir hesum parti av kanningini er ein pástandur um, at kreppan og gongdin í -árunum, endurspeglar seg sum broyting í sjálvsfatan og hugburði hjá fólki í nevnd og stjórn í føroyskum fyritøkum og partafeløgum. Í seinna lagi er endamálið, at lýsa hugburð og støðu til fígging. Eitt nú eginpening sum so, um útvegan av fígging til íløgur, t.d. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Somuleiðis at fáa ein mynd av hvørja støðu fólk hava til, at ein skipaður partabrævamarknaður verður settur í verk í Føroyum. Háttalag Kanningin er skipað sum ein viðtalskanning, har eitt tal av fólkum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í føroyskum partafeløgum luttaka í eini samrøðu. Miðað hevur verið ímóti at fáa samrøður við fólk, soleiðis at høvuðsøkini í føroyskum vinnulívi eru umboðað. Fyrst varð eitt yvirlit, har føroysk partafeløg vóru flokkað eftir lønarútgjaldingum, fingið til vega. Hildið var, at tað serliga vóru partafeløg við lønarútgjaldingum uppá tvær mió. kr og omanfyri, sum vóru áhugaverd, m.a. tí, at roknast má við, at tað serliga eru hesi partafeløg, sum hava eitt ávíst virksemi. Síðani vórðu partafeløg og fyritøkur, sum umboðaðu høvuðsvinnugreinirnar, vald út. Vinnugreinarnar vóru hesar: Fiskiskapur Aling Fiskatilvirking Annar íðnaður, tænastur og bygging Handil Gisting og matstovur Flutningur Fígging Funnið varð fram til persónar, sum eru ella hava verið knýttir at partafeløgunum í nevndu vinnugreinum. Tá støða varð tikin til hvørjir persónar skuldu verða við, varð miðað ímóti at velja persónar, sum vit frammanundan vistu høvdu innlit í ta vinnugrein, teir arbeiddu í. Áðrenn farið varð undir samrøðurnar varð ein skrivlig viðtalsleiðbeining gjørd (sí skjal). Støðið undir leiðbeiningini, var notat, sum m.a. lýsir formligu krøvini til leiðslur í partafeløgum, og viðgerð og umrøða í stuðulsbólkinum. Samrøður vóru við persónar, sum tilsamans hava ella hava havt álitissessir í føroyskum partafeløgum, nevndarformenn, nevndarlimir og stjórar. Samrøðurnar vórðu gjørdar í viku og í Samandráttur Í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum partafeløgum verið rættuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at høvuðseyðkennið við føroyska vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru í mongum førum bara har, tí lógin krevur tað, og nevndarfundir verða av nógvum roknaðir sum kaffiprát. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Nevndirnar áttu at verið aktivari. Broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá tykjast tó ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Nevndararbeiðið er broytt fyrst og fremst, tí formligu karmarnir eru broyttir. Verandi útbúgvingartilboð eru ikki nøktandi fyri nevndarlimir. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógarverkið fyri partafeløg. Men enn størri tørvur tykist at vera á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging veldst nógv um, hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er í. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera, um eginkapitalgrundarlagið skal víðkast. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging, og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningi, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar, sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Eitt sindur um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum Sambært føroysku partafelagslógini er leiðslan í einum partafelag nevnd og stjórn. Partafeløg skulu hava eina nevnd við minst trimum limum. Stjórnin kann hava fleiri stjórar. Leiðslan av felagnum er felags ábyrgd, men lógin leggur upp til eitt arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn ein sonevndan tvístreingjaðan leiðsluhátt. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru í høvuðsheitum at hava eftirlit við fígging og roknskapi og at hava yvirstjórn í felagnum. Stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum og skal fylgja boðum frá nevndini. Samanseting av nevndum Kanningin vísir, at tað eru nógv viðurskifti, sum hava týdning fyri, hvussu nevndin er samansett, og hvønn leiklut nevndin hevur sum partur av leiðsluni í partafeløgunum. Ognarviðurskiftini serliga tal av partaeigarum hava nógv at siga. Í Føroyum eru nógvar fyritøkur familjufyritøkur ella fyritøkur við bert einum persóni ella fáum fólkum sum eigarar. Nevndin er ofta samansett av húsfólki/familju, partaeigarunum ella eigaranum saman við vinfólki og kenningum. Formliga er talan um eina tvístreingjaða leiðslu, og feløgini lúka sum so tey krøv, sum lógarverkið setur. Í nógvum partafeløgum við aktivum eigarum er nevndin ofta samansett av eigarum og sakførara felagsins. Ein av teimum spurdu, sum eigur í partafelag, har ein sakførari er í nevndini, segði um orsøkina til, at teir fingu sær serkunnleika inn í nevndina: Vit hildu, at vit sjálvir ikki vóru so góðir at halda stýr á pappírunum. Man hevði so nógv annað at tonkja yvir allatíðina. So vit hildu, at tað var nokkso gott, at vit høvdu onkran sum skrivaði alt niður. "Fremmand" fólk sita ofta í nevndini í smáum og meðalstórum fyritøkum, tí hetta er eitt krav frá fíggingarstovni. Í teimum førum, har fíggingarstovnur hevur valt framhaldandi at veita fyritøkum, sum eru komnar í fíggjarligt óføri, fígging og partapening, er treytin vanliga, at nýggj (sakkøn) fólk koma í nevndina. Dømi eru eisini um, at høvuðseigararnir av miðalstórari fyritøku, sum skal endurreisast, hava valt sær fólk við serkunnleika í nevndina. Hetta koma vit nærri inn á seinni, í samband við hugburð og støðu til fígging. Í størri fyritøkum er vanligari, at nevndarlimir umboða partapeningin. Leikluturin hjá nevndum Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum hava verið og lutvíst eru rættiliga óvirknar. Vanlig hugsan er, at nevndirnar í flestu førum bert eru eitt eiti. Nevndin er bara har fyri at tað formella skal vera í lagi, sum ein av teimum spurdu málber seg. Ein annar sigur: Nevndararbeiðið í flestu føroysku partafeløgum er bert kaffiprát. Orsøkirnar til hetta eru fleiri, men í høvuðsheitum halda tey spurdu, at hetta kemst av, at føroyski vinnubygnaðurin er domineraður av smáum fyritøkum. Hetta ger, at í nógvum partafeløgum er somu persónar eigarar, stjórn og nevnd. Markið millum stjórn og nevnd er mangan ógvuliga kámt og flótandi. Nevndin hevur tí meira formellan enn veruligan týdning, tí yvirstjórn og daglig leiðsla verður útint av somu fólkum ella fólki. Nevndarfundirnir eru tí nógvir bæði formligir og óformligir og tað ber illa til at tosa um formaliserað arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Ein av teimum spurdu greiddi frá, at í teirra fyritøku var nevndin meiri aktiv, enn fundarbókin vísir. Tað var ikki óvanligt, at tveir nevndarlimir tosaðu saman og tóku avgerðir vegna nevndina, oftani saman við grannskoðara felagsins. Virksemið hjá nevndini sum partur av leiðsluni í fyritøkuni, veldst eisini nógv um, hvør vinnugrein talan er um, tí treytirnar og umstøðurnar, fyritøkur virka undir, eru ymiskar frá vinnugrein til vinnugrein, og hetta hevur eisini týdning fyri, hvussu leiðslan skipar arbeiði sítt. Ein av teimum spurdu, sum er knýttur at eini minni fiskivinnufyritøku, sigur, at hjá teimum, sum virka í turbulentum umstøðum, er ein leiðsluformur við aktivum eigarum og nevnd tann mest effektivi í løtuni. Men hann leggur afturat, at skal fyritøkum av hesum slagi og stødd vera lív lagað, so er sum frálíður neyðugt at fáa serkunnleika og nýhugsan inn í nevndirnar. Tá talan er um familjufyritøkur stórar sum smáar hevur nevndin ofta útdelegarað at kalla allan myndugleika til stjórnina. Í størri partafeløgum við vælmannaðari stjórn, er í flestu førum talan um formliga, tvístreingjaða leiðslu. Nevndarfundir eru meira regluligir og formellir, eitt ávíst arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn, intern mannagongd fest á blað o.l. Í slíkum feløgum er tað bert, tá kreppustøður stinga seg upp og loysnir skulu finnast skjótt, at nevndarlimirnir gerast aktivir í leiðsluni. Ein nevndarlimur tekur sær av bankunum, ein annar av kreditorunum, ein triði av veitarum osfr. Í størri feløgum har sama stjórn hevur sitið í longri tíðarskeið, er tað oftani stjórnin, sum myndar felagið meir enn nakað annað. Hon kallar saman til nevndarfund, setir dagsskránna osfr. Nevndarfundir eru fáir og formellir og vanliga drúgvir. Seinnu árini eru stórar broytingar hendar í grundleggjandi búskaparligum og ráðandi skipanum í samfelagnum. Kreppan, sum hevur rakt flestu vinnugreinir í -árunum, hevur broytt fyritreytarnar, føroyskar fyritøkur virka undir, og harvið eisini stjórnar- og nevndararbeiði í partafeløgum. Partafelagslógin, sum kom í førdi við sær broytt krøv bæði til nevndararbeiði sum so og til arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at enn tykjast krøvini um arbeiðsbýti at hava havt meiri formella enn veruliga ávirkan á leiðsluna. Hetta kemst helst av, at í nógvum feløgum gera ognarviðurskiftini, at veruliga markið millum yvirstjórn og dagliga leiðslu er so kámt. Broytingarnar tykjast tó at hava verið medvirkandi til, at nevndarlimir eru farnir at geva størri far um hvørja ábyrgd, teir hava í felagnum. Hetta kemur m.a. til sjóndar við, at nevndarlimir hugsa seg betur um og at ansa betur eftir, hvat teir skriva undir uppá og vilja vissa seg um, at tað formliga er í lagi. Tí taka málsviðgerðir ofta longri tíð í dag, enn fyrr. Eingin av teimum spurdu heldur, at nevndararbeiðið er vorðið meira tíðarkrevjandi. Eitt er, at nevndarlimir yvirhøvur hugsa seg betur um, enn teir gjørdu fyrr. Men hetta tykist fyrst og fremst at vera tí, at teir vilja halda seg til tey formligu krøvini, og ikki so nógv tí at teir er blivnir aktivari, vilja gera eitt betri arbeiði fyri felagið ella sum ein liður í at bøta um fíggjarstøðuna, kappingarførið e.l. Nevndararbeiðið er broytt, men hetta er fyrst og fremst ein avleiðing av, at formligu karmarnir eru broyttir. Samanumtikið Samanumtikið kann sigast, at í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum parta-feløgum verið ógvuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at eyðkennið við vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru bara har, tí lógin krevur tað. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at hóast tey flestu halda, at nevndirnar áttu at verið aktivari, so tykjast broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti Fólk vóru spurd um, hvørja áskoðan tey hava á nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, og um broyttu treytirnar seta størri krøv til førleika og kunnleika, og um tað í tí sambandi var tørvur á eftirútbúgving, skeiðum o.l. fyri nevndarlimir. Førleiki og útbúgving Tey, ið tosað varð við, eru samd um, at skulu nevndirnar í føroyskum partafeløgum verða meiri aktivar í leiðsluni, er neyðugt at bøta um førleikan hjá nevndarlimunum. Tað at tey flestu halda, at tørvur er á kunning og skeiðstilboðum, er samstundis ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Kanningin vísir, at samanumtikið tykist tað ikki at skorta uppá roknskaparkunnleika og -fatan í føroyskum partafelagsnevndum. Tað tey spurdu hinvegin kunnu hugsað sær, er betri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg. Kanningin gevur ábendingar um, at hjá nógvum, sum hava við nevndararbeiði at gera, tykist tað at vera ógreitt, hví ásetingarnar eru sum tær eru, hvat er uppgávan hjá eini nevnd, hvat hon skal gera, hvørji krøv lógarverkið setur osfr. Fleiri vísa á, at lógarverkið varð broytt og sett í gildi uttan at tosa varð so nógv um innihaldið í lógunumi. Kunnleikin til lógirnar er ov lítil og í nógvum førum tykist tað ikki at vera gingið upp fyri nevndarlimum, hvørja ábyrgd teir hava og hvørji krøv lógarverkið í roynd og veru áleggur teimum. Nógv rakna ikki við fyrrenn grannskoðarin kemur við sínum viðmerkingum. Samanumtikið eru tey spurdu á einum máli um, at partafeløg og nevndir bert fylgja lógini, fyri at tað formliga skal vera í lagi. Men tað er ikki bert nýggja partafelagslógin, sum hevur sett fyritøkum størri og øðrvísi krøv. Seinnu árini eru treytirnar eisini broyttar, m.a. tí at kappingin í flestu vinnugreinum er harðnað. Eitt, sum vanliga verður roknað sum ein partur av arbeiðnum hjá nevndini, er, saman við stjórnini í felagnum, at leggja langtíðarætlanir fyri virksemið felagsins. Kanningin vísir, at hesin partur tykist ikki liggja eftir hjá leiðsluni í flestu størru føroyskum fyritøkum. Har er nevndin vanliga við til at leggja ætlanir, verður kunnað um, hvussu fyritreytirnar broytast osfr. Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur á hesum øki, og at tørvur er á kunning, skeiðum o.l., sum kann geva nevndarlimum innlit í strategiska planlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Endamálið er ikki at gera nevndarlimir til serfrøðingar, men heldur at styrkja nevndina, so at hon er betur før fyri at seta stjórnini krøv, at koma við áheitanum og tilmælum og yvirhøvur hevur betri førleika og fyritreytir at virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Hetta hevur serliga týdning fyri smáar fyritøkur, har dagliga leiðslan mangan er undirmannað og ikki einsamøll megnar at taka sær av øllum uppgávunum. Fleiri av teimum spurdu halda, at gongdin í nógvum føroyskum fyritøkum seinnu árini hevur verið, at meðan stjórnirnar hava ment seg á nógvum økjum, so er at kalla einki hent við nevndunum. Tey spurdu eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan), málsetningar o.l. er stórliga undirmett í leiðsluni í føroyskum fyritøkum. Hóast støðan er batnað á hesum øki seinnu árini, so eru tað nógv sum halda, at m.a. hetta er ein av høvuðsorsøkunum til, at nógvar verkætlanir ikki fáa kapital. Nógv, sum ætla sær undir eitthvørt, hava ikki gjørt sær greitt, hvat tey vilja og ætla. Týdningurin av at hugsa frameftir tykist mangan vera gloymdur ella undirmettur. Mint verður tó á, at hóast virkisætlanir hava alstóran týdning, so eru tær í sjálvum sær ikki nógmikið. Neyðugt er eisini, at leiðslan dugir at brúka hesi amboð. Dømi er um føroyska fyritøku, sum legði stóran dent á nevndu viðurskifti, men kollsigldi, fyrst og fremst tí leiðslan í aðrar mátar ikki megnaði sína uppgávu. Somuleiðis vísa nógv á, at í fiskivinnuni er sera torført at leggja ætlanir og halda tær nøkunlunda, tí óvissan við tilfeingisgrundarlagi og marknaðum er so stór, umstøðurnar so turbulentar, marginalarnir so ómetaliga smáir og politisku karmarnir so óstøðugir. Útbúgving og smáar fyritøkur Í samband við spurningin um útbúgving, skeið o.l. fyri nevndarlimir, sigur ein av teimum spurdu seg ivast í, um slík tiltøk eru so áhugaverd hjá smáum fyritøkum ella partafeløgum. Nevndarlimir í slíkum feløgum hava annað at takast við enn at fara undir eftirútbúgving og ganga á skeið. Viðkomandi heldur, at slík skeiðstilboð hava størri týdning fyri nevndirnar í størri partafeløgum Summi halda eisini, at tað er ivasamt, um smáar fyritøkur ella partafeløg hava umstøður og fíggjarliga orku at senda fólk á eftirútbúgving, skeið o.l. Ístaðin hugsa tey sær, at tað almenna stuðlar aðrar vegir. Ein av viðtalupersónunum, sum er eigari í einum minni fiskavirki, vísir á, at vakstrarmøguleikarnir hjá føroyskum vinnulívi liggja í smáum virkjum. Men hann heldur, at higartil hava almennir myndugleikar givið teimum smáu virkjunum lítlar gætur. Ella sum hann sigur: Tað er líkasum alt snýr seg um Fiskavirking og Kósina. Restin er slettis ikki til. Talan er um nógv arbeiðspláss, men eingin bekymrar seg um tey smáu virkini. Tað er eingin sum spyr um, hvønn tørv tey hava fyri hjálp, t.d. at vera við á messum o.l. Í viðtalunum nevna fleiri, at førleikin hjá leiðslunum í partafeløgum kann eisini bøtast aðrar vegir. T.d. at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsir onkur okkurt slag av útflutningsráði ella -miðstøð. Hetta kundi t.d. verið gjørt við at víðka um virkisøki hjá Menningarstovuni. Fólk við royndum frá fyritøkum, sum arbeiða á útlendskum marknaðum, nevna í hesum sambandi, at fyrsta stigið hjá fyritøkum, sum ætla sær út í stóru verð, er "at rudda upp fyri egnum durum." Trupulleikin er mangan, at fyritøkurnar mangla vitan um seg sjálva. Førleiki og nevndarsamanseting Ein onnur leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Í tí sambandi varð spurt um, hvørja áskoðan fólk høvdu á nevndarsamanseting í føroyskum partafeløgunum, og hvørji fyrilit hava verið ella eiga at vera tikin, tá nevndir verða valdar. Høvuðsniðurstøðan er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar. Kanningin vísir, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti osfr., men at hetta ikki altíð eyðnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað ikki eru so nógv, sum vilja sita í nevndum. Í teimum førum har dentur verður lagdur á at manna nevndina við limum við serkunnleika, er tað í flestu førum talan um fyritøkur, sum hava verið ígjøgnum skuldarsanering, tvangsakkord e.l. og standa fyri at skula endurreisast, ofta við nýggjum kapitalinnskjótarum. Tá er ikki óvanligt, at nevndirnar og nevndarlimir aktivt taka lut í arbeiðinum at fáa fyritøkuna á føtur aftur og meira ella minni eru ein partur av dagligu stjórnini av felagnum. Samanumtikið Kanningin vísir samanumtikið, at verandi útbúgvingartilboð ikki eru nøktandi fyri nevndarlimir í partafeløgum. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógirnar fyri partafeløg. Hinumegin er størri tørvur á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging og partabrævamarknað Eitt endamál við kanningini er at vita, hvørja støðu fólk, sum eru ella hava verið knýtt at føroyskum partafeløgum, hava til spurningar viðvíkjandi fígging. Høvuðsspurningarnir snúðu seg um eginpening sum so, um støðu til at útvega fígging við at lata "fremmandar" íleggjarar keypa seg inn í fyritøkuna ella við sølu av partabrøvum eitt nú til íløgufeløg. Somuleiðis varð spurt um áskoðan og støðu til ein skipaðan partabrævahandil í Føroyum. Hóast talið av spurdum er avmarkað, so vísir kanningin, at tað er sera misjavnt, hvussu føroyskar fyritøkur eru fyri við eginpeningi. Tað er skiftandi frá vinnugrein til vinnugrein, og frá fyritøku til fyritøku. Og hetta er helst sama úrslit, ein hevði komið til, um farið varð at kanna roknskapirnar hjá øllum føroyskum partafeløgum. Í samband við fiskivinnu, sum í globalum samanhangi mangan verður roknað sum ein vinna, sum hvat konsolidering og soliditeti víðvíkur, er illa fyri, kann nevnast, at í føroyskari fiskivinnu eru lutfalsliga væl konsolideraðar fyritøkur. Sama er galdandi í alivinnuni. Men yvirhøvur staðfestir kanningin, at í Føroyum er ikki tradisjón fyri at gera íløgur fyri at fáa avkast og at konsolidera fyritøkur. Flestu íløgur hava verið gjørdar fyri at útvega ella varðveita arbeiðspláss. Fiskimenn hava sett í skip fyri at fáa kjans, fakfeløg o.o. hava sett í virki fyri at hava arbeiðið á staðnum osfr. Støða til "fremmandan" kapital og ávirkan Fólk vórðu spurd um, hvørja støðu tey hava til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna og kanska yvirtekur stóran part av partapeninginum. Hvussu tey svara veldst nógv um, hvørji feløg og fyritøku tey úttala seg um, hvønn leiklut tey hava í fyritøkuni og ikki minst hvussu fíggjarliga støðan hjá fyritøkuni er. Er talan um fyritøkur, sum eru illa fyri fíggjarliga eru møguleikarnir hjá eigararunum at velja og vraka minni. Tað er vanliga nýggi íleggjarin ella fíggingarstovnurin, sum setir treytirnar, og lutfalsliga stór ávirkan fylgir við "fremmanda" kapitalinum. Dømi er familjufyritøkan, sum byrjaði í smáum. Víðkaði so við og við, men eigarnir mistu tamarhaldið á fyritøkuni, sum at enda rendi seg fasta. Fíggjarstovnurin helt, at fyritøkan hevði vakstrarmøguleikar, men at leiðslan var ov veik. Veittur varð partapeningur og fígging, móti at serkunnleiki uttani frá fekk sæti í nevndini og stjórnini. Harafturat skutu upprunaligu eigararnir pening inn. Men tað gekk sera striltið at fáa nýggju leiðsluna í felagum at draga eina línu, serliga tí at tey nýggju í leiðsluni blandaðu seg uppí dagliga raksturin av felagnum og kravdu ábøtur. Gomlu eigarnir kendu seg at vera settar undir umsiting. Í øðrum førum hevur gongdin verið ein onnur. Vælriknar familjufyritøkur hava ætlað at víðkað um virksemið, men hava ikki megnað hetta einsamallar og hava tí valt at víðka um eginkapitalgrundalagið við "fremmandum" partaeigarum og kapitali. Hóast tað kanska gekk striltið, at finna stevið í fyrstuni, so vísti tað seg, at sum frá leið gekk betur, tí komið varð eftir, at áhugamálini vóru tey somu. Kanningin vísir tvey dømi um, at útlendingar hava víst áhuga fyri at gera íløgur í føroyskar fyritøkur, sum ganga væl og eru lutfalsliga væl konsolideraðar. Hóast hesar íløgur vildu ført til øktan umsetning, og at feløgini fingu serkunnleika, fyritøkuni tørvaði (søla og marknaðarføring), vóru eigarnir ikki sinnaðir at sleppa øðrum inn. Í báðum førum var høvuðsorsøkin, at teir ikki vildu lata ræðið á fyritøkuni til aðrar. Í einum føri hildu eigararnir eisini, at verandi bygnaður og skipan frægasti mátin at arbeiða uppá. Tey spurdu vóru yvirhøvur samd um, at tá tú hevur ein vinnubygnað, har høvuðseyðkennið er familjufyritøkur og smáar fyritøkur, er mangan torført at víðka virksemið við, at "fremmandir" koma við nýggjum kapitali. Víst varð á, at tað ikki er kapitalurin í sjálvum sær, fólk eru bangin fyri, men ávirkanin, sum fylgir við kapitalinum. Fólk eru bangin fyri, at onnur koma inn og krevja ávirkan. Fólk er afturhaldandi, tí tey vilja ikki lata avgerðarrætt frá sær. Hesin hugburður er ikki eitt føroyskt serfyribrigdið; hann er eisini ógvuliga vanligur aðrastaðni. Støða til skipaðan partabrævahandil í Føroyum At kalla øll tey spurdu eru á einum máli um, at tað er eitt gott hugskot at seta ein skipaðan partabrævamarknað á stovn í Føroyum. Bert ein helt, at hetta ikki var nakað at satsa uppá. Annars er eitt sindur ymist, hvat tey spurdu leggja dent á, tá tey grundgeva fyri positivu støðu síni. Tey flestu halda, at ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið medvirkandi til, at ein annar dynamikkur kom inn í vinnulívið, eitt nú við at eitt slíkt stig kanska fór at gera, at vit fingu meira aktivar eigarar í fyritøkunum. Onkur førir fram, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av fyrimununum við einum skipaðum partabrævamarknað, at tú eisini hevur eitt eftirlit, sum syrgir fyri, at feløgini sum bjóða seg fram, onkursvegna eru noteraði, fylgja vanligum roknskaparsiði, hava grannskoðaraátekning osfr. Hetta er ein ávís trygd hjá serliga smáum uppspararum, sum hava hug at gera íløgur, men sum ikki hava møguleika ella førleika at meta um, hvat tað, teir keypa, er vert. Fleiri av teimum spurdu vísa á, at sum er, kann ein fara í bankan og keypa partabrøv í eini ella aðrari fyritøku, men at tú hevur bert bankans orð fyri, at hetta er virðið á partabrøvunum. Man hevur ein kenslu av, at viss man vendir sær til bankan, so fær man ikki eitt nóg erligt svar; tey skulu jú passa sítt, sigur ein av teimum spurdu, sum heldur, at ein skipaður marknaður ella eitt uttanvelta íløgufelag, hevði verið ein størri trygd í so máta. Ráðgevingin hevði verið meiri neutral. Ein av teimum spurdu heldur, at ein fyrimunur við einum skipaðum partabrævamarknaði ella einum børsi er, at tú kanst keypa og selja partabrøv í smáum. Sum er, verða ofta nógv partabrøv til stórar upphæddir seld í einum. Viðkomandi nevnir sum dømi, at í Føroyum eru nakrar lutfalsliga stórur familjufyritøkur, sum fyrr ella seinni støðga upp, tí har er eingin at taka ella vil ikki taka við. Valið er tí mangan at avvikla fyritøkuna ella selja hana fyri eitt undirvirði. Við einum skipaðum partabrævamarknaði er t.d. møguleiki at selja burtur av í smáum, og á tann hátt kanska fáa pengar, sum svara til innvirði á fyritøkuni, ella sum liggur nærri innvirðinum. Nógv vísa eisini á, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av stóru trupulleikunum í Føroyum, at vinnulívið er so eintáttað. Tað ger tað sama, um íleggjarar royna at spjaða váðan út á fleiri feløg, tí talan verður í roynd og veru um somu vinnugrein. Harafturat er føroyski búskapurin so lítil, at eitt bakkast einastaðni vanliga fær avleiðingar fyri stórar partar av búskapinum og samfelagnum. Tey spurdu eru samd um, at verður skorið yvir ein kamb, er fiskiskapur og fiskatilvirking ikki attraktivt fyri íleggjarar. Tað eru tó fyritøkur í fiskivinnuni serliga smá fiskavirki sum klára seg væl og ivaleyst høvdu havt gagn av einum skipaðum partabrævamarknaði og høvdu kunnu útvegað sær kapital við t.d. at latið ein part av partabrøvunum flotið frítt á marknaðinum. Men kanningin vísir eisini, at tað ikki bert er vantandi lønsemi, sum heldur fólki aftur í at gera íløgur í fiskivinnuna. Eitt er, at talan er um eina vinnu, sum undir øllum umstøðum er óstøðug og kapitalavkastið vanliga er lítið samanborið við aðrar vinnur. Annað er ótryggleikin, sum stendst av óstøðugum politiskum karmum. Hetta er ikki bert galdandi fyri fiskivinnuna. Nógv halda, at ein tann týdningarmesta fyritreytin fyri at fáa ein partabrævamarknað at virka er, at førdur verður ein skipaður og støðugur vinnulívspolitikkur. Samanumtikið Støða og hugburður til fígging veldst nógv um hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er fyri. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera um eginkapitalgrundarlagið, skal víðkast við fremmandum pengum. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningin, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Inngangur Stig av kanningini viðvíkjandi "Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum at gera" er grundað á stig ið lýsir "Arbeiði í partafelagsnevndum", og á stig ið lýsir "Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støðu viðvíkjandi fígging". Arbeiðssetningurin fyri stig verður lýstur á henda hátt: Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð. Hvat er hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum. Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er. Hvussu kann økt útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast. Út frá arbeiðssetninginum viðv. stig kann staðfestast, at hesi øki eiga at lýsast: Verandi útbúgvingartilboð Hóskandi útbúgvingartilboð Skipan av øktari útbúgving Samandráttur Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at vera ætlað nevndarlimum. Talan er um tvey skeið: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg" og "Virkisroknskapur". Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri, vera viðkomandi fyri nevndarlimir. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu, Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum, Leiðsluframferð og Strategisk leiðsla Flest allir viðtalupersónar í kanningini (stig ) meta, at tørvur er á kunning og skeiðtilboðum, og tískil er niðurstøðan, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Í høvuðsheitum er tørvur á skeiðtilboðum og tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting. Møgulig skeið fyri nevndarlimir eiga at lýsa lógarkarmar í sambandi við nevndararbeiði og ætlannarlegging fyri virkið. Eisini tykist tørvur vera at arbeiða við nevndarsamanseting sum so, tí hetta kann bøta um førleikan hjá leiðslum í føroyskum partafeløgum. Skipanin "Professionelle Bestyrelser", sum Erhvervsfremmestyrelsen setti í verk í hevur júst sum málsetning at "professionalisera" nevndararbeiði við at taka inn yrkisligar limir í nevndir. TK-stovan arbeiðir í løtuni við at seta hesa skipan í verk í Føroyum. Í spurnaðarkanningini (stig ) verður ført fram, at tað hevur verið roynt at seta saman nevndir av fólki við serkunnleika, men at tað er trupult, tí so fáir nevndarlimir eru til taks. Hetta kann so takast sum eina ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og á Interneti. Tá skeið til nevndarlimir skulu skipast, er neyðugt, at fyrilit verður tikið, at skeiðini ikki eru ov dýr, tí tað annars gerst ov kostnaðarmikið fyri smærri virkir. Eisini hevur tað týdning, at skeiðini eru skipað soleiðis, at nevndarlimir, sum aloftast hava annað arbeiði eisini, hava møguleika at luttaka. T.d. við at skipa skeiðini sum kvøld-/vikuskiftisskeið og/ella við fjarundirvísing. Ein møguligur fyriskipari av skeiðum kundi verið STH. Verandi útbúgvingartilboð Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at verða meira ella minni ætla nevndarlimum. Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri vera viðkomandi fyri nevndarlimir. STH hevur, í sambandi við at nýggju partafelagslógirnar og ársroknskaparlógin komu í gildi í hildið tvey skeið. Heitið á skeiðunum var: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg". Tey økini, sum vóru umrødd á hesum skeiðum, vóru: · Partafelagslógin · Hvussu stovnar tú eitt partafelag · Roknskaparlógin í baksýni · Roknskaparhugsjónir · Roknskaparteori og -praksis · Grundleggjandi roknskaparreglur · Goymslumetingar, avskrivingar o.a. · Roknskaparuppsetingar eftir talvum við føroyskum heitum · Útsettur skattur o.tíl. · Leiðara- og nevndarábyrgd Fyrra skeiðið var ætlað teimum, ið eru nevndarlimir, stjórar og leiðarar í partafeløgum, og vóru partafelagslógin og roknskaparlógin umrøddar. Seinna skeiðið var ætlað teimum, ið eru roknskaparfólk, og her var høvuðsdenturin lagdur á at umrøða roknskaparlógina. Bæði skeiðini vóru lutfalsliga stutt og bílig, skúlatímar hvørt og kostnaðurin var einans kr. íroknað. tilfar og mat fyri hvørt skeiðið. Umframt hesi skeið hevur STH javnan bjóðað út skeið, ið nevnist "Virkisroknskapur" við undirheitinum "roknskaparfatan". Málbólkurin fyri skeiðini eru "tey, sum hava brúk fyri at vita, hvat tey tosa um, tá evni er roknskapur. (Eigarar og leiðslur á virkjum, lángevarar, nevndarlimir, blaðfólk)". Endamálið við skeiðinum er sostatt at økja um kunnleikan til roknskap og fevnir tað m.a. um: · Ársroknskapin · Grundleggjandi roknskaparreglur (going concern, tíðaravmarkingar v.m.) · Hugtøk sum inntøkur og kostnaður · Meting um virði á ognum/virkinum · Roknskaparkanningar · Peningastreymur Skeiðið varar í skúlatímar og kostnaðurin hevur heldur ikki í hesum førinum verið serliga høgur, kr. fyri hvønn luttakara. Umframt hesi skeið bjóðar LMB út skeið, sum í størri ella minni mun kunnu vera viðkomandi fyri nevndarlimir, hóast tey ikki beinleiðis eru ætlað nevndarlimum, men leiðslum sum heild. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum Leiðsluframferð Strategisk leiðsla Hesi skeið eru skipað sum internatskeið og eru sum heild nakað dýrari og longri enn tey skeið, sum STH hevur skipað fyri. Hóskandi útbúgvingartilboð Í stigi var umrøtt, at flest allir viðtalupersónarnir halda, at tað er tørvur á kunning og skeiðstilboðum, og verður hetta samstundis mett at vera ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Verður hugt at niðurstøðunum í kanningini (stig ), er møguligt at greina sundur millum ymisk tilboð, sum tørvur á: Skeiðtilboð Tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting, t.e. førleikan hjá eini samlaðari nevnd. Onnur tiltøk Sum heild skal hesin partur ikki umrøðast meiri í hesum notati, tí tað fellur uttan fyri karmarnar í hesi kanning. Bert skal sigast, at í spurnaðarkanningini nevna fleiri viðtalupersónar, at førleikin hjá leiðsluni kann bøtast aðrar vegir enn við skeiðum. Eitt nú við at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsa fleiri eitt útflutningsráð, td. við at víðka um Menningarstovuna. Skeiðtilboð Í stigi var staðfest, at leiðslan er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava eftirlit við fígging og roknskapi, og at yvirstjórn í felagnum er ábyrgd nevndarinnar. Lógarkarmar Í spurnaðarkanningini meta viðtalupersónarnir, at kunnleikin til tær løgfrøðiligu karmarnar í sambandi við nevndararbeiði er ov lítil. Tey kundu hugsað sær at fingið størri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg, m.a. hvør er uppgávan og hvørji eru krøvini hjá eini nevnd og hvørja ábyrgd hava nevndarlimir. Tískil tykist tað vera tørvur á skeiðtilboðum, sum fevna um lógarkarmar. Innihaldið í einum tílíkum skeiði eigur sum heild at vera partafelagslógin og roknskaparlógin, t.e. tey øki, sum eru serliga viðkomandi fyri nevndarlimir/-arbeiði. Endamálið við slíkum skeiði er at lýsa: arbeiðsgongd í nevndini, t.e. viðtøkur, fundarskipan, gerðabøkur, samskifti við stjórn, grannskoðaran og aðalfundin, tørvur á "forretningsorden" v.m. arbeiðsuppgávurnar hjá eini partafelagsnevnd og í hesum sambandi eisini arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd skyldur og rættindi hjá nevndini/nevndarlimum. Roknskaparkunnleiki og -fatan Í sambandi við eftirlit av fígging og roknskap, varð í stigi staðfest, at tað sum heild er neyðugt hjá nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni eru. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda, at roknskaparkunnleiki og -fatan yvirhøvur tykist at vera góð og nøktandi í føroyskum partafelagsnevndum. Tískil tykist ikki at vera tørvur á skeiðum, sum fevna um roknskaparkunnleika og -fatan. Viðmerkjast skal tó, at tað í hesum sambandi kunnu vera ymsar fatanir av, hvat roknskaparkunnleiki og -fatan er, og nær hon er góð. Tískil kunnu tað vera feløg/nevndir, sum meta, at tørvur er á skeiðum í sambandi við roknskaparkunnleika og -fatan, hóast viðtalupersónanir í kanningini meta, at kunnleikin á hesum øki er nøktandi. Langtíðarætlanir Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, varð í stigi staðfest, at tað kann vera ein fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda flest allir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur, tá tað snýr seg um at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tørvur er á kunning og skeiðum, sum kunnu geva nevndarlimum innlit í strategiska ætlannarlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Viðtalupersónarnir eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan) og ein málsetning er stórliga undirmett í føroyskum partafeløgum. Samstundis meta viðtalupersónarnir, at tað ikki bert snýr seg um at seta upp virkisætlanir, men eisini at duga at brúka hesi amboð í stýringini av felagnum. Endamálið við slíkum skeiðum er tó ikki, at nevndarlimir skulu gerast serfrøðingar, men heldur, at slík skeið skulu styrkja nevndina, soleiðis at hon kann seta stjórnini krøv og virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Eitt slíkt skeið kann fevna um tey høvuðspunkt, sum eru nevnd í virkisætlanini, sí stig Ein virkisætlan er sum so rættiliga umfevnandi, og fevnir hon um øll týdningarmikil øki í einum virki, bæði innanhýsis og uttanhýsis, sjálvt virkið, hugsjónarligt grundarlag, marknaðir, vørur, vinnugrein, kappingarneytar, vørumenning o.s.fr. Eisini er møguleiki fyri at koma inn á øll tey øki, sum eftirlýst verða í stig nevniliga tað at læra at seta málsetningar og at lýsa ymiskar ætlanir (strategiskar og fíggjarætlanir). Tað, sum er endamálið við slíkum skeiði, er at geva nevndarlimum førleika í at nýta slík amboð aktivt í nevndararbeiðinum, og tískil kann skeiðið gerast rættiliga umfevnandi, um øll øki í virkisætlanini skulu viðgerast. Nevndarsamanseting Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Tað kunnu verða ávís øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin hava innlit í, t.d. innanhýsis umstøður í felagnum, marknaðar- og kappingarviðurskifti, framleiðsluviðurskifti, tøknufrøðiliga menning og løgfrøði. Ein leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er sostatt at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Niðurstøðan í spurnaðarkanningini er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar og at tað sum heild er torført at manna nevndir, eisini við atliti til førleikaøki. Um arbeiðast skal við nevndarsamanseting eftir førleika, kunnu ymisk tiltøk setast í verk. Her skal nevnast ein verkætlan, sum júst hevur sum sín málsetning at "professionaliera" nevndararbeiði. Verkætlanin verður nevnd "Professionelle Bestyrelser" og var tað Erhvervsfremmestyrelsen, sum setti hetta tiltakið í verk í Til primo eru umleið nevndir settar við yrkisligum limum sum liður í verkætlanini. Hugsjónin er tann, at nógv minni og meðalstór virkir hava møguleika fyri at mennast og gerast størri, men at hesir møguleikar ikki verða gagnnýttir til fulnar, tí nevndunum vanta yrkisligar nevndarlimir, sum kunnu gerast sparringspartnarar hjá leiðsluni. Tey fólk, ið hava áhuga fyri at gerast yrkisligir nevndarlimir, verða skrásettir á eini sentralari databasu. Talan kann verða um stjórar, deildarleiðarar (funktionschefer) og leiðarar annars, sum hava hug at royna seg sum nevndarlimir. Á databasuni verða upplýsingar um royndir og fortreytir, t.e. útbúgving, starvsroyndir, royndir við rakstri/strategiskum arbeiði og vinnugrein, hjá áhugaðum nevndarlimum skrásett. Tað eru TIC-miðstovur (Teknologisk Informations Center) og Vinnudeildir í kommunum/amtum, sum virka sum tað útinnandi liðið, tí at tað er her, teir sonevndu formiðlararnir eru. Formiðlararnir hava samband við virkir, sum ynskja at fáa ein ella fleiri yrkisligar limir í nevndina. Í felag finna formiðlarin og tað einstaka virkið fram til, hvussu ein møguligur yrkisligur limur "sær út", t.e. hvørji øki virkið hevur fyri neyðini at styrkja. Formiðlararnir koma við uppskotum um limir, og tað er so virkið, sum velur nevndarlimin. Ein týðandi partur í verkætlanini er "Bestyrelseshåndbogen", sum gevur innlit í praktiskar og løgfrøðiligar spurningar í sambandi við nevndararbeiði. Erhvervsfremmestyrelsen hevur um alt landið sum heild og í teimum lokalu økjunum í samstarvi við TIC/Vinnulívsdeildir gjørt eitt upplýsandi arbeiði. M.a. faldara, greinir í bløðum og upplýsandi fundir. TK-stovan arbeiðir við at seta hesa somu skipan í verk í Føroyum og miðað verður móti at byrja á heysti Í spurnaðarkanningini verður ført fram, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti o.s.fr., men at hetta ikki altíð eydnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað eru ikki so nógv, sum vilja sita í nevndum. Hetta kann so takast sum ein ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir, soleiðis at nevndirnar kunnu røkja sínar arbeiðsuppgávur betur. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at arbeiða sjálvstøðugt við spurninginum. T.d. at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og Interneti. Skipan av útbúgvingartilboðum Í spurnaðarkanningini verður spurningurin um skipan av skeiðum umrøddur. Fleiri viðtalupersónar ivast í, um smáar fyritøkur hava umstøður og fíggjarliga orku at senda nevndarlimir á skeið. Tískil er tað umráðandi, at møgulig skeið ikki eru ov dýr. Nevndarlimir flest allir eru óivað í fulltíðarstarvi, umframt at teir taka lut í nevndararbeiði, og hetta má eisini havast í huga, tá møgulig skeið skulu skipast fyri nevndarlimum. Ein møguleiki er at skipa skeiðvirksemið soleiðis, at tað bert er eftir vanliga arbeiðstíð, t.e. sum kvøld-/vikuskiftisskeið. Hetta loysir tó ikki trupulleikan fyri teir nevndarlimir, sum eru staddir á bygd og sum skulu ferðast langa leið. Samferðslumøguleikar kunnu gera, at tað er trupult at sleppa heim aftur sama kvøld, sum skeið er. Hetta at liggja nátt í eitt nú Havn kann kennast sum tíðarspilla, um tað yvirhøvur er gjørligt. Ein møguleiki, sum partvíst kundi hjálpt, er at skipa skeiðini soleiðis, at partar av skeiðinum er fjarundirvísing. Tá støða skal takast til, hvør møguliga kann skipa skeiðvirksemi, skal nevnast, at STH er positivt sinnað at skipa fyri skeiðum fyri nevndarlimir, møguliga í samstarvi við LMB. Partar av teimum skeiðunum, sum nú eru tilboð hjá STH/LMB kunnu nýtast í sambandi við møgulig skeið fyri nevndarlimir, men ein ávís tillaging til júst henda málbólk eigur at verða gjørd. Ein møgulig skipan er at hava eina moduluppbygda skeiðrøð við høvuðusevninum "Nevndararbeiði". Tey einstøku skeiðini kunnu so snúgva seg um ávís evni, t.d. løgfrøði, roknskapur, langtíðarætlanir. Ein annar møguleiki, sum tó ikki útihýsir tí omanfyri nevnda, er at skipa fyri styttri fyrilestrum, sum kunnu geva innlit í ávís øki, t.d. strategiska ætlannarlegging. Slíkir fyrilestrar kunnu verða smaksroyndir fyri at fara í gongd við at nýta eitt stýringsamboð sum virkisætlanir. Við atliti til upplýsandi arbeiði fyri at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir er møguligt at skipa fyri fyrilestrum, sum lýsa nevndararbeiði, og hvønn týdning nevndararbeiðið hevur fyri tað einstaka felagið og áhugabólkar (peningastovnar, kundar o.s.fr.). Skjal Viðtalsleiðbeining I. Endamál Kanningin av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum er liður í eini størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningini snýr seg um hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og leiðsla hava á eftirútbúgving og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi ella hvørji tilboð tørvur er á. Endamálið við kanningini er eisini at fáa lýst hugburð og støðu til fígging. Eitt nú stødd á eginpening í mun til lánsfígging og um útvegan av fígging til íløgur o.a. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Kanningin er skipað soleiðis, at eitt tal av persónum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í P/F luttaka í eini spurnarkanning/samrøðu. Miðað verður ímóti at fáa samrøður við persónar soleiðis at flestu høvuðsøki í føroyskum vinnulívi verða umboðað. Spurningarnir/punktini niðanfyri eru leiðbeinandi. Í samrøðunum verða spurningarnar lagaðir til fortreytir, støðu o.a. hjá svarpersónunum. II. Lýsing av felagnum og virksemi tess vinnugrein/útflutningsfyritøka osfr. tal av nevndarlimum samsýning? samanseting av nevnd samanseting av partapeningi (spjaddur/savnaður o.a.) idé, strategi, forrætningsplanur, málsetningur. III. Sjálvsfatan og krøv Sjálvsfatan og støða higartil Hví/hvussu gjørdist tú stjóri/nevndarlimur? pening í felagnum? starv á virkinum? Hvussu fatar tú tín leiklut sum stjóri/nevndarlimur í felagnum? Er nevndararbeiði krevjandi (tíðarkrevjandi, krøv um vitan/innlit í roknskap o.a.) Heldur tú tað er stór fíggjarlig ábyrgd at sita sum nevndarlimur? Hvønn leiklut hevur nevndin í arbeiðinum/virkseminum hjá felagnum hvørji økið tekur nevndin sær av? Hvussu er arbeiðs-/ábyrgdarbýtið millum nevnd og stjórn? Hvørja áskoðan hevur tú á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum yvirhøvur? Eru nevndarlimir nóg aktivir? Nýggjar treytir og framtíðin Heldur tú, at krøvini til nevndarlimir eru broytt seinnu árini eitt nú í samband við útvegan av fígging krøv frá fíggingarstovnum o.l.? krøv til strategi osfr. Gera broyttu lógarkrøvini at nevndararbeiðið verður meira krevjandi? Fyrilit í samband við samanseting av nevnd (kredittvirði, kontaktnet o.a.) Er tørvur á útbúgvingum/skeiðum fyri nevndarlimir eitt nú í roknskapi o.l? Seta broyttu fyritreytirnar hjá fyritøkuni størri krøv um vitan eitt nú um marknað, framleiðslutøkni, starvsfólkapolitikk (førleiki) og góðskuleiðslu? IV. Hugburður og støða til fígging Hvussu er eginpeningurin/eginognin útvegað? Stødd á eginpeningi? Hvussu verður virksemið hjá felagnum fíggjað? Hvussu verða íløgur fíggjaðar? Er torført at fáa fígging til íløgur (kredittvirði)? Hvussu er støðan til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna/"onnur koma inn og "yvirtaka" fyritøkuna? Hvørja støðu hevur tú at ein skipaður partabrævahandil var settur at virka í Føroyum m.a. við tí endamálið at útvega fígging við sølu av partabrøvum til íløgufeløg o.o. Fororð Í juni gav Eginpeningsnevndin út frágreiðingina >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Ein fjøltáttaður og virkin partabrævamarknaður hevur við sær, at nevndarlimir í partafeløgum í nógv størri mun enn nú koma at umsita pening hjá fólki, sum ikki hava dagligt samband við einstøku fyritøkuna. Við hesum gerast krøvini til tann einstaka nevndarlimin størri, tí at hesin umboðar og umsitir partapeningin, og at førleikin hjá nevndarliminum er avgerandi fyri, at uttanfyri standandi partaeigari kann hava álit á, at áhugamál hansara verða røkt á forsvarligan hátt. Eginpeningsnevndin tók tí stig til at kanna útbúgvingar- og førleikaviðurskiftini hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði at gera. Nevndin heitti á Føroya Handilsskúla og Søgu- og samfelagsdeildina á Fróðskaparsetri Føroya um at gera kanningar- og greiningararbeiðið. Í arbeiðssetninginum varð lagt upp til at arbeiðið skuldi gerast í stigum. Stig Arbeiði í partafelagsnevndum. Lýsing av vanligari fatan av nevndararbeiði út frá ástøðiligum sjónarhorni og týdninginum, sum partafelagslógin, roknskaparlógin, o.o. lóggáva hava fyri nevndararbeiði. (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Spurnarkanning, ið viðger, hvussu nevndarlimir, nevndarformenn og stjórar í partafeløgum fata sín leiklut og sína støðu, og hvørja áskoðan teir hava á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum og á fígging av partafeløgum. (Jens Helgi Toftum, Fróðskaparsetur Føroya). Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Hvat eru hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum? Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er? Hvussu kann útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast? (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Úrslitið av hesum arbeiði gjørdist notat, sum vóru latin nevndini, og sum her verða endurgivin samanskrivaði men annars í óbroyttum líki. Niðurstøðurnar vóru umrøddar í frágreiðingini >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Stig Arbeiði í partafelagsnevndum Inngangur Hetta notat er liður í eini meira umfevnandi kanning hjá Eginpeningsnevndini. Endamálið við notatinum er at lýsa, hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur. Í hesum sambandi verður eisini arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn lýst, umframt serlig øki, sum nevndin ella partar av henni eiga at hava innlit í. Endamálið við at lýsa nevndararbeiðið í partafeløgum er, at lýsingin kann virka sum grundarlag undir víðari kanning viðv. útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava nevndararbeiði, sum er høvuðsevni fyri hesi kanning. Tað er av týdningi at kenna sínar skyldur í sambandi við nevndararbeiði, tí nevndarlimir kunnu løgfrøðiliga vera kravdir at standa til svars fyri brotum á lógarásettu krøvuni. Nevndin er ein liður/stovnur í felagnum, hvørs uppgáva tað er at tryggja íløguna hjá eigarum og sostatt at umsita ognina hjá partaeigarum. Nevndin verður vald á, og stendur til svars mótvegis, aðalfundinum, har hon eisini leggur fram ársroknskap og ársfrágreiðing. Í hesum notati verður spurningurin viðv. nevndararbeiði lýstur í mun til krøv í lóggávu og í mun til øki, sum vanliga verða hildin at vera nevndararbeiði. Farið verður ikki inn á tær serligu umstøður, sum samtøk (konsernir) hava. Í høvuðsheitum eru ikki størri frávik í mun til nevndararbeiðið sjálvt, hóast ábyrgd og myndugleiki í býti millum stjórn og nevnd í dótturfelag í mun til tey somu í móðurfelag kunnu verða aðrar. Heldur ikki verður spurningurin um tey lógarkrøv, ið sett verða partafeløgum skrásett til notering á "Københavns Fondsbørs", viðgjørd í hesum notati. Í hesum notati verður leiðsla nýtt sum samheiti fyri nevnd og stjórn, meðan ein stjórn kann hava fleiri stjórar. Samandráttur Endamálið við notatinum hevur verið at lýsa: hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd serlig øki, sum nevndin, ella partar av henni, eiga at hava innlit í. Umframt hetta hevur munurin millum partafeløg og smápartafeløg, tá tað snýr seg um nevndir, verið viðgjørdur. Í høvuðsheitum er munurin tann, at minni partapeningsupphædd í smápartafeløgum (upp til kr) og tal av starvsfólkum (minni enn ), gevur møguleika fyri ikki at hava nevnd ella at hava nevnd við færri enn limum. Annars eru reglurnar at: aðalfundurin velur nevndarlimir og at minst nevndarlimir skulu veljast viðtøkurnar kunnu áseta, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja nevndarlimir hevur felagið havt meiri enn starvsfólk í miðal seinastu trý árini, kunnu starvsfólk velja í minsta lagi tveir nevndarlimir nevndarlimir sita í upp til ár. Lógarkrøv og viðtøkur felagsins seta rammurnar fyri arbeiði hjá nevndini. Nevndin hevur eisini skyldu at hava eina fundarskipan og at føra tað, ið samráðst verður um, í gerðabók. Eisini eigur gerðabókin hjá grannskoðaranum at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men eitt arbeiðsbýti er. Nevndin hevur yvirstjórn, meðan stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum. Hvussu dagliga leiðslan er avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur í hesum sambandi ein útinnandi leiklut, meðan nevndin hevur eftirlit. Leiðslan skal eisini hava eftirlit við umsiting av ognum felagsins. Nevndin hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til raksturin, og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru sostatt í høvuðsheitum: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum. Fyri at kunna røkja sínar skyldur í sambandi við eftirlit av fígging og roknskapi, er sum heild neyðugt hjá nevndarlimum, at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir eru postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni. Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, kann tað vera ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Verður hugt at virkisætlanini kann eisini sigast, at tey øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin sum heild hava innlit í, t.d. fevna um: innanhýsis umstøður í felagnum marknaðar- og kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning løgfrøði Í nógvum partafeløgum eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Í slíkum feløgum er støðan ofta tann, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn í felagnum, hóast tey formligu krøvini í lóggávuni vera eftirlúkaði. Umframt at røkja tær uppgávur, sum eru nevndar í ársroknskapar-, smápartafelags- og partafelagslógini og hava ábyrgdina fyri strategisku leiðsluni í felagnum, kann nevndin vera ein samstarvsfelagi fyri stjórnina. Nevndin kann koma við øðrvísi ella nýggjum áskoðanum á møguleikar og trupulleikar í felagnum. Eisini kann nevndin víðka um kontaktkervið hjá felagnum. Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað sostatt týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Lóggávan Tann januar komu í gildi "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om visse selskabers aflæggelse af årsregnskab m.v.", "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om anpartsselskaber" og "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om aktieselskaber" hereftir stytt til: Ársroknskaparlógin, Smápartafelagslógin og Partafelagslógin. Tað er av týdningi at skyna á smápartafeløgum (spf.) og partafeløgum (pf.) tí lógarkrøvini í ávísan mun, serliga við atliti til liðir/stovnar í felagnum (selskabsorganir) og stødd av eginpeningi, kunnu verða ymisk fyri partafeløg og smápartafeløg. Smápartafeløg og partafeløg Í einum partafelagi skal partapeningurin í minsta lagi vera kr., meðan hann í einum smápartafelagi í minsta lagi skal vera kr. Ein stovningarsamtykt skal gerast og skal hon m.a. innihalda eitt uppskot til viðtøkurnar í felagnum. Á stovnandi aðalfundi verður endalig avgerð tikin um stovnan av felagnum. Tá henda avgerð er tikin, verða nevnd og grannskoðari vald. Viðtøkur felagsins skulu m.a. upplýsa um: endamál við felagnum hvussu nógvir nevndarlimir í minsta ella mesta lagi skulu verða, um tiltakslimir skulu veljast og hvussu leingi ein nevnd kann sita avmarkingar í undirskrivingarrætti hjá nevnd og/ella stjórn Kravt verður eisini, at eitt smápartafelag hevur stovningarsamtykt við viðtøkum. Eitt týdningarmikið undantak er tó. Stovningarsamtyktin í smápartfeløgum skal siga, um felagið skal hava eina nevnd. Um so er, so skal stovningarsamtyktin siga, hvussu nógvir nevndarlimir skulu verða ella í minsta ella mesta lagi tal av nevndarlimum, og hvussu leingi ein nevnd kann sita. Nevndarval Partafelagið skal hava eina nevnd við minst limum. Nevndin verður vald á aðalfundinum, uttan so at umboðsmannanevnd er í felagnum. Í høvuðsheitum er tað sostatt aðalfundurin, ið velur nevndarlimir. Viðtøkurnar siga, hvussu nógvar men í minsta lagi nevndarlimir skulu veljast. Tó kunnu viðtøkurnar avgera, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja ein ella fleiri nevndarlimir. Tá eitt partafelag tey seinastu árini hevur havt í minsta lagi starvsfólk í meðal, kann starvsfólkið velja nevndarlimir, svarandi til helvtina av nevndarlimum, men í minsta lagi Meirilutin av nevndarlimum skulu tó veljast á aðalfundinum. Nevndarlimir verða sitandi tíðarskeiðið, ásett í viðtøkunum, tó í mesta lagi ár. Nevndarlimir, valdir av starvsfólkinum, skulu sita í nevnd í ár. Allir nevndarlimir hava sjálvsagt rætt at fara úr nevnd, líka sum tann ella tey, ið hava valt ein nevndarlim, hava rætt at loysa viðkomandi úr nevndarsessinum. Í høvuðsheitum eru tær somu reglur galdandi fyri eitt smápartafelag, bæði viðv. hvør velur nevnd, starvsfólkaumboðan, umboðan av øðrum og tíðarskeið, ið nevndin kann ella skal sita. Møguleiki er tó fyri, at smápartafeløg, ið hava partapening undir kr, kunnu velja onga nevnd at hava ella at hava eina nevnd við færri enn teimum í lógini kravdu limunum. Umframt kravið um, at partapeningur skal vera minni enn kr, verður eisini kravt, at felagið tey seinastu árini ikki hevur havt meira enn starvsfólk í meðal. Í partafelagnum skal meirilutin í nevndini verða myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Í smápartafelagnum við partapeningi upp á meira enn kr., skal meirilutin í henni vera myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Tað er ikki loyvt einum stjóra at verða nevndarformaður, hóast hann sjálvandi kann gerast limur í nevndini. Er stjórin ikki limur í nevndini, hevur hann tó rætt at luttaka á nevndarfundum og eisini at úttala seg, uttan so at nevndin í einstøkum førum ger av, at stjórin ikki kann luttaka. Er eingin nevnd í smápartafelagnum, er tað stjórnin, sum loysir tær uppgávur, ið nevndin annars hevur, sí omanfyri. Niðanfyri standandi talva lýsir í høvuðsheitum munin millum partafeløg og smápartafeløg: Talva P/F Sp/F Partapeningur Meira enn Nevnd ja ja valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Tal av nevndarlimum min. min. valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Val av nevnd Meirilutin skal veljast á aðalfundi Starvsfólkaumboð Tá fleiri enn starvsfólk. Upp til helvt av nevndarlimum, men í minsta lagi Tíðarskeið, ið nevndarlimir sita Starvsfólkaumboð: ár Aðrir nevndarlimir: Tíðarskeið ásett í viðtøkum, tó max. ár Arbeiðsgongdin í nevndini Lógarkrøv, sum tey eru orðað í partafelagslógini, smápartafelagslógini, ársroknskaparlógini og viðtøkum felagsins seta rammurnar fyri arbeiðið hjá nevndini. Umframt hesar rammur eigur nevndin at hava eina fundarskipan, sum skal greina, hvussu nevndin skal røkja starv sítt. Verður hugt at hvørji krøv, ið fundarskipanin skal lúka í mun til tey feløg, ið er upptiknar til notering á "Københavns Fondsbørs", eru lógarkrøvini munandi meira útgreinað enn fyri partafeløg annars. T.d kann nevnast, at í fundarskipanini fyri hesi feløg er kravt, at hon í minsta lagi inniheldur avgerðir um: hvussu nevndin er skipað hvørjar reglur eru fyri arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd reglur fyri, hvussu eitt nú gerðabók verður førd hvussu nevndin hevur eftirlit við stjórn Tað, ið verður samráðst um í nevndini, skal førast í gerðabók, og henda skal undirskrivast av øllum limum, ið eru til staðar. Nevndarlimir ella stjórar, ið ikki eru samdir í teimum avgerðum, ið nevndin tekur, hava rætt til at fáa síni sjónarmið við í gerðabókina. Hetta kann hava týdning um so er, at nevndarlimir ella stjórar seinni skulu standa til svars fyri avgerðum sínum mótvegis aðalfundinum ella triðjamanni. Gerðabókin hjá grannskoðaranum (revisionsprotokollen) eigur at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Uttan so at annað er tilskilað í viðtøkum felagsins, velur nevndin sjálv formannin. Formaðurin skal skipa fyri, at fundir verða hildnir, tá neyðugt er, og skal hann eisini tryggja, at allir nevndarlimir verða kallaðir til fundar. Nevndarlimir hava annars somu rættindi og skyldur. Arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd, men eitt arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn. Hetta verður nevnt ein tví-streingjaður leiðsluháttur. Nevndin hevur yvirstjórn í mun til vanligu stjórn í felagnum. Nevndin setir stjóran, men er eingin nevnd, verður stjórin settur av aðalfundinum. Býtið millum nevnd og stjórn er soleiðis, at stjórnin hevur ábyrgd av tí dagligu leiðsluni í felagnum, og at hon skal fylgja teimum reglum og boðum, sum nevndin hevur givið. Hvussu daglig leiðsla verður avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Nær talan er um óvanligar avgerðir ella avgerðir, ið hava stóran týdning, er sostatt ymisk frá felag til felag, men nøkur dømi kundu verið: at skuldin verður munandi økt størri nýíløgur umskipan av sølufyriskipanini nýggj edv-skipan uppsagnir ella setanir av leiðandi starvsfólki Frávik frá hesi reglu um dagliga leiðslu og yvirstjórn eru, tá ið stjórnin ikki kann bíða eftir avgerð hjá nevnd, uttan at hetta hevur stóran vansa fyri felagið, v.ø.o. at stjórn tekur avgerðir, sum mugu takast beinavegin og sum skulu virka til fyrimuns fyri felagið. Tað krevst tó, at stjórnin skjótast gjørligt kunnar nevnd um tílíkar avgerðir. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur sum sítt ábyrgdarøki at bókhald og roknskaparførsla annars verður útint á rættan hátt í samsvari við krøvini, ið eru í ársroknskaparlógini, meðan nevndin skal hava eftirlit við bókhaldi og roknskaparførslu. Umframt at nevnd og stjórn skulu hava eftirlit við umsiting av ognum, t.e skyldu at tryggja, at ognir eru til staðar, og at tær eru rætt tryggjaðar. Tað er sostatt stjórnin, sum hevur skyldu at gera ársroknskapin og síðan at leggja hann fram fyri nevndina, sum eisini ger ársfrágreiðing. Tá roknskapurin er undirskrivaður av leiðsluni, verður hann grannskoðaður. Tað er leiðslan, sum í felag leggur fram roknskapin fyri aðalfundin. Nevndin í partafeløgum hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til rakstur felagsins og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um so er at felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Nevndin hevur eisini ymsar ábyrgdir í sambandi við partabrøv, t.d. at stovna eina partabrævabók. Áhugamál ella ognarviðurskifti hjá nevnd, stjórn og leiðandi starvsfólkum í felagnum skulu vera kend, v.ø.o. skrásett í partabrævabókini. Stjórn og nevnd umboða felagið. Teir rættarhandlar, t.d. avtalur um keyp ella sølu, sum tann samlaða nevndin, ein nevndarlimur ella limir í stjórn gera, binda felagið. Tað er møguligt at avmarka tekningarrættin í viðtøkum felagsins, soleiðis at tekningarrætturin bert kan útinnast av fleiri limum í felag, v.ø.o. limir í stjórn og nevnd, eller ávisir limir saman. Arbeiðsuppgávur Út frá lógargrundarlagnum kann sigast, at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum Nevndin skal í samskifti við stjórnina fáa til vega vitan (um t.d. vørur, tól, marknaðir og ætlanir), sum kann virka sum grundarlag í leiðslu og eftirliti í felagnum. Við stjórnina gevur ella avtalar nevndin hinvegin, hvørjar reglur skulu verða fyri dagligu leiðsluna av felagnum. Hetta kann reglugerðast, t.d. í einari skrivligari stjóraavtalu, sum nærri ásetur starvsøkið fyri hvønn einstakan stjóra og í eini skipan fyri ta samlaðu stjórnina. Talan kann eisini vera um eina óformella avtalu, sum kann vera munnlig og/ella avtala, sum byggir á siðvenju í felagnum. Tá tað í partafelagslógini og smápartafelagslógini stendur, at daglig leiðsla ikki umfatar avtalur, ið eru av óvanligum slagi ella av stórum týdningi, er niðurstøðan tann, at hetta eru avgerðir, ið nevndin eigur at taka. Hesar avgerðir viðvíkja og ávirka framtíðarætlanir hjá felagnum og kunnu verða nevndar strategiskar, og eru slíkar avgerðir ofta partur av langtíðarætlanum felagsins. Á enskum máli verður hugtakið leiðsla býtt í tvey. "Management", sum viðvíkir tí praktiska ella tekniska partinum av leiðsluni, meðan "leadership", sum orðið sigur er at "leiða". Í sambandi við eina tvístreingjaða leiðslu í partafeløgum kann sigast at tað serliga er nevndin, ið útinnir "leadership", tí tað er hon, sum skal leiða felagið inn í framtíðina. Ognarviðurskifti og nevnd Í nógvum partafeløgum í Føroyum, serliga minni feløgum, eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Ikki er óvanligt, at familja ella vinfólk, saman við eigaranum, eru nevndarlimir. Í slíkum partafeløgum er ein tví-streingjað leiðsla, t.e. nevnd við yvirstjórn og stjórn, ið umsitur dagliga leiðslu, men í roynd og veru er leiðslan ein-streingjað. Hetta merkir, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn. Hesi feløg lúka sjálvsagt tey krøv, ið sett verða í partafelagslógini og smápartafelagslógini, m.a. at nevnd er. Men hon fær lítlan veruligan týdning í slíkum feløgum, tí sami persónur hevur alla leiðsluna í felagnum. Síðan lóggávan kom í eru lógarkrøvini broytt, bæði til nevndararbeiði og til arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd. Enn hevur hetta tó í nógvum feløgum havt meira formellan enn veruligan týdning fyri leiðsluna, tí yvirstjórn og dagliga leiðslan verða útint av sama persóni. Sum tíðin líður, kann lóggávan fáa størri veruligan týdning, t.e. at verulig tví-streingjað leiðsla verður meira vanlig. Fyrimunir kunnu standast av, at arbeiðsbýti verður millum nevnd og stjórn. Størri tryggleiki kann vera í hesum leiðsluhátti, tí umsjón er við dagligu leiðsluni. Eisini viðførir tví-streingjað leiðsla, at ein stovnur í felagnum skal tryggja at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Tá sami persónur hevur yvirstjórn og dagliga leiðslu í felagnum, er vandi fyri, at langtíðarætlanir ikki verða lagdar fyri felagið. Tær dagligu uppgávurnar kunnu tyngja stjóran so mikið, at hann ikki hevur orku ella tíð at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tað næsta stigið í eini veruligari tví-streingjaðari leiðslu kann verða at umhugsa møguleikan fyri at hava eina nevnd við lutvíst ella bert yrkisligum limum, t.e. "professionelle bestyrelser", ið verður lýst soleiðis: "Kompetente fagfolk med erfaring og viden fra mangeårig praktisk og succesfuld ledergerning. Bestyrelsesmedlemmerne bør/skal supplere hinanden og den daglige ledelse og udgøre et samarbejdende team, der har det eneste mål: At styrke og udvikle virksomheden" Tað kann vera vert at umhugsa at professionalisera nevndararbeiðið, v.ø.o. at biðja eitt nú vinnulívsfólk luttaka í nevndararbeiði. Tað kunnu verða fólk við serligum kunnleika innan virksemi felagsins, marknaðir ella við serligum fakligum kunnleika annars, t.d. roknskap. Hvør skal við veldst um, hvør er við frammanundan, og hvør tørvurin hjá felagnum er, sí niðanfyri, kap. Havast skal í huga, at leiðsla í einum felagi eigur at vera eitt samstav millum nevnd og stjórn. Nevndin kann virka sum ein samstarvspartnari fyri stjórnina. Stjórin er, serliga í minni feløgum, ofta einsamallur leiðari við høvuðsábyrgdini. Tað kann tískil ofta vera torført at fáa onnur sjónarmið ella hugskot til, hvussu møguleikar kunnu troytast ella trupulleikar kunnu loysast. Eisini skal havast í huga, at nevndin kann virka sum ein víðkan av kontaktkervinum hjá felagnum til eitt nú áhugaverdar samstarvsfelagar, myndugleikar ella møguligar einstaklingar/feløg, ið er sinnað at seta fígging í felagið. Krøv, ið verða sett til stjórar/feløg, ið ynskja at fáa lutvíst ella bert yrkisligar nevndarlimir, eru, at tað er eitt felag, ið er menningarhugað, tí endamálið við at slík fólk gerast nevndarlimir, er júst at menna um felagið. Eigarin (stjórin) má eisini vera sinnaður at lata onnur fáa innlit í felagið og møguliga at fáa atfinningar um leiðslu sína av felagnum frá hesum somu persónum. Øki, har innlit og førleiki krevst Tá hugt verður at, hvørjar førleikar ein nevnd eigur at hava, skal havast í huga, at nevndin er ein heild, ein bólkur, samstundis sum hon er myndað av einstaklingum. Vitan hjá limunum kann sostatt styðja hvørja aðra. Roknskapur Nevndin hevur eftirlit við roknskaparførslu og um neyðug fígging er til raksturin í felagnum. Nevndin leggur, saman við stjórnini, fram roknskapin á aðalfundinum, t.e. fyri eigararnar, og myndar eisini felagið mótvegis triðjamanni. Sum heild er neyðugt hjá øllum nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er. Sostatt er møguligt hjá nevndarlimum/nevndini at meta um gongdina í felagnum og at spyrja viðkomandi spurningar til stjórn viðvíkjandi einstøkum tiltøkum og um gongdina í felagnum sum heild. Roknskaparinnlitið kann t.d. umfata vitan um postar í rakstri og fíggjarstøðu. Hvussu ávirka inntøkur og kostnaðir fíggjarstøðuna. Hvussu stórar eru ognirnar í felagnum. Hvussu eru ognir í umferð virðismettar, og hvussu er umferðin. Hvørjar skyldur hevur felagið, t.e stuttfreistað og langfreistað skuld, og er t.d. møguligt at umfíggja, tá ein ávís fígging er ov kostnaðarmikil. Eisini kann verða fyrimunur, um ein ella fleiri limir hava kunnleika um ymisk lyklatøl, t.d. gjaldføri, tí lyklatøl kunnu økja vitanina um, hvussu støðan er í felagnum. Tað er tó ikki rímiligt at krevja, at øll, ið arbeiða í nevnd, hava umfatandi vitan um roknskap. Tann meiri tekniski parturin, t.e. sjálvt bókhaldið, er tað uppgávan hjá stjórn at hava umsjón við. Eru umstøður, sum grannskoðarin metir ikki eru í lagi, skal hann gera nevndina varuga við hetta í gerðabók síni, tí nevndin hevur skyldu at undirskriva gerðabókina hjá grannskoðaranum, tá uppískoyti eru. Tað er sostatt ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava roknskaparkunnleika og at nevndin veit at leita sær ráð, um hon er í íva, eitt nú hjá grannskoðaranum. Í sambandi við ætlannarlegging og eftirlit við ætlanum, sí niðanfyri, kann eisini verða fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir kunnu seta upp ella meta um ætlanir, ið stjórnin setir upp. Gongur eftir ætlanum, og um tað ikki ger, so at kunna spyrja, hví hvørjar umstøður eru broyttar í mun til tær fortreytir, ið stjórn/nevnd hava sett fyri ætlanirnar. Ætlannarlegging Innan karmarnar í endamálsorðingini í felagnum og øðrum reglum, sum aðalfundurin setir, er tað uppgávan hjá nevndini at leggja langtíðarætlanir fyri felagið, meðan stjórnin skal arbeiða fyri, at tey mál, ið nevndin setir, verða rokkin innan teir karmar, ið eru. Langtíðarætlanir kunnu vera viðvíkjandi vørum, vørumenning, marknaðum og hvat tilfeingi er neyðugt fyri at røkka tey mál, ið leiðslan setir sær fyri. Eisini kann hugsast, at nevndin kann viðgera spurningar um t.d. góðskustýring, umhvørvisstýring og starvsfólkaleiðslu. At gera ætlanir fyri framtíðina krevur sjálvsagt samstarv og álit millum nevnd og stjórn. Tað er stjórnin og starvsfólkið, ið javnan hava samband við kundar, útvegarar, lángevar og onnur, ið vanliga hava samskiftið við eitt felag. Stjórnin hevur vanliga og eigur at hava meira innlit í virksemi felagsins, tí tann dagliga leiðslan er latin henni upp í hendi. Hetta merkir, at langtíðarætlanir verða lagdar í samstarvi millum stjórn og nevnd, kanska ofta soleiðis, at stjórnin kemur við uppskotum um kappingargrundarlag og menningarmøguleikar, sum nevndin kannar og møguliga góðkennir. Tá langtíðarætlanir skulu gerast fyri eitt felag, kann vera fyrimunur at nýta eitt leiðsluamboð, tí hetta tryggjar, at gongdin er meiri skipað, og at allir viðkomandi spurningar verða lýstir. Eitt slíkt amboð er virkisætlanin (forretningsplanen). Virkisætlanin lýsir tað hugsjónarliga grundarlagið og málini fyri felagið, umframt virkisøkið, kappingargrundarlagið og tilfeingisgrundarlagið hjá felagnum. Ein slík ætlan eigur sostatt at vísa hvørjar ætlanirnar eru, hvussu tær kunnu røkkast, og hvat tað kostar. Innihaldið í virkisætlanini er í høvuðsheitum: Lýsing av vinnugrein. Hugsjónarligt grundarlag, t.e. at lýsa hvussu og hvønn tørv virksemið skal nøkta. Málini fyri virkið, ið eru grundarlagið fyri stýringina í felagnum. Tey kunnu t.d. lýsast í mun til sølu, marknaðir, marknaðarpartar, vørumenning og kundatænastu. Strategiur eigur at lýsa hvussu virkið ætlar at røkka teimum ætlaðu málunum. Tað kann t.d. verða ætlanir um samstarv við onnur virki í útvegara- ella søluliðinum og at keypa lisensrættindi til ávísa framleiðslu. Lýsing av vørum. Hvussu verður vøran nýtt, og hvussu kann virkið verja hana, t.d. patentrættindi. Lýsing av marknaðum: Geografiskt og eftir stødd, t.d. søla ella tal av kundum. Kundar, sermerki sum bólkar og teir eginleikar í vøruni og sjálvari útveganini, teir einstøku kundabólkarnir leggja dent á. Kapping, m.a. at lýsa stødd og sermerki hjá kappingarneytum. Søluliðið. Marknaðarætlan. Við útgangsstøði í marknaðarlýsingini skulu avgerðir takast viðv.: marknaðum, raðfestingum av kundabólkum, vøruútboði og príspolitikk. Hvussu skulu marknaðir handfarast, t.d. hvat sølulið og hvørjar lýsingarmiðlar skal felagið velja at nýta. Marknaðarføringsætlan, ið lýsir, nær ymsu tiltøkini skulu setast í verk. Vørumenning, bæði viðv. vørum, ið virki selur nú og viðv. vørumenning framyvir. Framleiðslugongdin eigur at lýsast. Hvørji eru krøvini til útgerðina og er tað ynskiligt ella møguligt at lata onnur virki framleiða partar av tí samlaðu vøruni (samstarvsmøguleikar). Fyriskipan, ið eigur at lýsa arbeiðsuppgávurnar í virkinum. Hvør hevur ábyrgd av hesum (t.d. sølu, framleiðslu og innkeypi). Eisini kunnu ognarviðurskifti og samansetingin av nevndini lýsast. Búskapur, ið kann lýsast við vøruútrokningum (produktkalkylum), rakstrar-, pengastreyms- og íløguætlanum. Fíggjarætlan, m.a. viðv. staðfesting av møguligum fíggjarkeldum, t.d. eginpeningur ella peningastovnur. Vandamál í ætlanum. Á hvørjum økjum væntar í hjá felagnum (t.d. starvsfólkaútbúgving, tøknifrøði), og hvat kann gerast við tað. Hvussu viðbreknar eru ætlanir í mun til broytingar í fortreytunum. Viðurskifti í samfelagnum sum heild, t.d. broytingar í virðisgrundarlagnum, eitt nú at størri dentur verður lagdur á, hvar ella hvussu vørur eru framleiddar, eiga eisini at vera partur av virkisætlanini, um so er at hesi viðurskifti hava ella koma at hava týdning fyri felagið. Virkisætlanin er eitt amboð til at lýsa støðuna og at leggja ætlanir fyri felagið. Tað veldst um umstøðurnar hjá virkinum, hvussu útgreinað ætlanin eigur at verða. T.d. kann nevnast, at nærleiki til marknaðir, stødd á felagnum og ognarviðurskifti, t.e. leiðsluviðurskifti, hava týdning, tí innlit í virksemið hjá felagnum eisini eru tengd at hesum viðurskiftum. Tá talan er um at leggja langtíðarætlanir, hevur tað eisini stóran týdning, at nevnd og stjórn hava ein ávísan hugburð. At leiðslan tryggjar sær at strategiskar ætlanir verða gjørdar og at fylgja við, hvussu gongur við at seta í verk ætlanir og tær fyritreytir, sum ætlanir eru bygdar á. Tað er uppgávan hjá nevndini sum yvirstjórn at hava eftirlit við, at avtalað tiltøk verða sett í verk, og at ætlanir annars halda. Um tær ikki halda, t.d. at sølan er munandi minni enn væntað, so at fáa skil á, hví so er og/ella at syrgja fyri, at aðrar møguligar ætlanir kunnu setast í verk. Tað er tískil eisini neyðugt hjá nevnd at fáa vitan um gongdina í felagnum so hvørt, um eitt nú søluna og gongdina í kostnaðum, og at hava innlit í ætlanum fyri komandi tíðarskeið. Samanseting av nevnd, eftir førleika Tá talan er um at gera langtíðarætlanir fyri felagið, t.e. eisni at taka avgerðir, ið hava stóran týdning ella eru av óvanligum slag, er ynskiligt/neyðugt at seta saman nevndina, soleiðis at hon samanumtikið gevur førleika innan týdningarmikil øki, ið eru í einum felagi. Hesi øki eru í stóran mun nevnd í sambandi við roknskaparviðurskifti og virkisætlanini. T.d. at einstakir limir hava kunnleika innan: roknskap løgfrøði marknaðarviðurksifti kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning innan virksemi/vinnugreinir felagsins felagið hvørjar vørur verða framleiddar hvussu er sølan skipað møguleikar fyri menning av marknaði (vørur og kundar) Nevndin er ein heild, og tað er tí av týdningi, at nevndin er sett saman soleiðis, at førleikar hjá hvørjum einstakum limi styðja arbeiði í nevndini, soleiðis at nevndin kann liva upp til tey krøv, ið sett eru í lóggávuni (eftirlit og yvirstjórn) og at tryggja, at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Inngangur Endamál Hetta notatið er úrslit av kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum hjá fólki, ið hava við leiðslu í føroyskum partafeløgum at gera. Kanningin er liður í størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningin hevur tvey høvuðsendamál: Í fyrra lagi, at lýsa hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og stjórn hava á størri ástøðiligum innliti og kunnleika um krøv eftir nýggju lóggávuni, og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi. Eitt grundarlag undir hesum parti av kanningini er ein pástandur um, at kreppan og gongdin í -árunum, endurspeglar seg sum broyting í sjálvsfatan og hugburði hjá fólki í nevnd og stjórn í føroyskum fyritøkum og partafeløgum. Í seinna lagi er endamálið, at lýsa hugburð og støðu til fígging. Eitt nú eginpening sum so, um útvegan av fígging til íløgur, t.d. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Somuleiðis at fáa ein mynd av hvørja støðu fólk hava til, at ein skipaður partabrævamarknaður verður settur í verk í Føroyum. Háttalag Kanningin er skipað sum ein viðtalskanning, har eitt tal av fólkum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í føroyskum partafeløgum luttaka í eini samrøðu. Miðað hevur verið ímóti at fáa samrøður við fólk, soleiðis at høvuðsøkini í føroyskum vinnulívi eru umboðað. Fyrst varð eitt yvirlit, har føroysk partafeløg vóru flokkað eftir lønarútgjaldingum, fingið til vega. Hildið var, at tað serliga vóru partafeløg við lønarútgjaldingum uppá tvær mió. kr og omanfyri, sum vóru áhugaverd, m.a. tí, at roknast má við, at tað serliga eru hesi partafeløg, sum hava eitt ávíst virksemi. Síðani vórðu partafeløg og fyritøkur, sum umboðaðu høvuðsvinnugreinirnar, vald út. Vinnugreinarnar vóru hesar: Fiskiskapur Aling Fiskatilvirking Annar íðnaður, tænastur og bygging Handil Gisting og matstovur Flutningur Fígging Funnið varð fram til persónar, sum eru ella hava verið knýttir at partafeløgunum í nevndu vinnugreinum. Tá støða varð tikin til hvørjir persónar skuldu verða við, varð miðað ímóti at velja persónar, sum vit frammanundan vistu høvdu innlit í ta vinnugrein, teir arbeiddu í. Áðrenn farið varð undir samrøðurnar varð ein skrivlig viðtalsleiðbeining gjørd (sí skjal). Støðið undir leiðbeiningini, var notat, sum m.a. lýsir formligu krøvini til leiðslur í partafeløgum, og viðgerð og umrøða í stuðulsbólkinum. Samrøður vóru við persónar, sum tilsamans hava ella hava havt álitissessir í føroyskum partafeløgum, nevndarformenn, nevndarlimir og stjórar. Samrøðurnar vórðu gjørdar í viku og í Samandráttur Í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum partafeløgum verið rættuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at høvuðseyðkennið við føroyska vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru í mongum førum bara har, tí lógin krevur tað, og nevndarfundir verða av nógvum roknaðir sum kaffiprát. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Nevndirnar áttu at verið aktivari. Broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá tykjast tó ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Nevndararbeiðið er broytt fyrst og fremst, tí formligu karmarnir eru broyttir. Verandi útbúgvingartilboð eru ikki nøktandi fyri nevndarlimir. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógarverkið fyri partafeløg. Men enn størri tørvur tykist at vera á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging veldst nógv um, hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er í. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera, um eginkapitalgrundarlagið skal víðkast. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging, og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningi, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar, sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Eitt sindur um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum Sambært føroysku partafelagslógini er leiðslan í einum partafelag nevnd og stjórn. Partafeløg skulu hava eina nevnd við minst trimum limum. Stjórnin kann hava fleiri stjórar. Leiðslan av felagnum er felags ábyrgd, men lógin leggur upp til eitt arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn ein sonevndan tvístreingjaðan leiðsluhátt. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru í høvuðsheitum at hava eftirlit við fígging og roknskapi og at hava yvirstjórn í felagnum. Stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum og skal fylgja boðum frá nevndini. Samanseting av nevndum Kanningin vísir, at tað eru nógv viðurskifti, sum hava týdning fyri, hvussu nevndin er samansett, og hvønn leiklut nevndin hevur sum partur av leiðsluni í partafeløgunum. Ognarviðurskiftini serliga tal av partaeigarum hava nógv at siga. Í Føroyum eru nógvar fyritøkur familjufyritøkur ella fyritøkur við bert einum persóni ella fáum fólkum sum eigarar. Nevndin er ofta samansett av húsfólki/familju, partaeigarunum ella eigaranum saman við vinfólki og kenningum. Formliga er talan um eina tvístreingjaða leiðslu, og feløgini lúka sum so tey krøv, sum lógarverkið setur. Í nógvum partafeløgum við aktivum eigarum er nevndin ofta samansett av eigarum og sakførara felagsins. Ein av teimum spurdu, sum eigur í partafelag, har ein sakførari er í nevndini, segði um orsøkina til, at teir fingu sær serkunnleika inn í nevndina: Vit hildu, at vit sjálvir ikki vóru so góðir at halda stýr á pappírunum. Man hevði so nógv annað at tonkja yvir allatíðina. So vit hildu, at tað var nokkso gott, at vit høvdu onkran sum skrivaði alt niður. "Fremmand" fólk sita ofta í nevndini í smáum og meðalstórum fyritøkum, tí hetta er eitt krav frá fíggingarstovni. Í teimum førum, har fíggingarstovnur hevur valt framhaldandi at veita fyritøkum, sum eru komnar í fíggjarligt óføri, fígging og partapening, er treytin vanliga, at nýggj (sakkøn) fólk koma í nevndina. Dømi eru eisini um, at høvuðseigararnir av miðalstórari fyritøku, sum skal endurreisast, hava valt sær fólk við serkunnleika í nevndina. Hetta koma vit nærri inn á seinni, í samband við hugburð og støðu til fígging. Í størri fyritøkum er vanligari, at nevndarlimir umboða partapeningin. Leikluturin hjá nevndum Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum hava verið og lutvíst eru rættiliga óvirknar. Vanlig hugsan er, at nevndirnar í flestu førum bert eru eitt eiti. Nevndin er bara har fyri at tað formella skal vera í lagi, sum ein av teimum spurdu málber seg. Ein annar sigur: Nevndararbeiðið í flestu føroysku partafeløgum er bert kaffiprát. Orsøkirnar til hetta eru fleiri, men í høvuðsheitum halda tey spurdu, at hetta kemst av, at føroyski vinnubygnaðurin er domineraður av smáum fyritøkum. Hetta ger, at í nógvum partafeløgum er somu persónar eigarar, stjórn og nevnd. Markið millum stjórn og nevnd er mangan ógvuliga kámt og flótandi. Nevndin hevur tí meira formellan enn veruligan týdning, tí yvirstjórn og daglig leiðsla verður útint av somu fólkum ella fólki. Nevndarfundirnir eru tí nógvir bæði formligir og óformligir og tað ber illa til at tosa um formaliserað arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Ein av teimum spurdu greiddi frá, at í teirra fyritøku var nevndin meiri aktiv, enn fundarbókin vísir. Tað var ikki óvanligt, at tveir nevndarlimir tosaðu saman og tóku avgerðir vegna nevndina, oftani saman við grannskoðara felagsins. Virksemið hjá nevndini sum partur av leiðsluni í fyritøkuni, veldst eisini nógv um, hvør vinnugrein talan er um, tí treytirnar og umstøðurnar, fyritøkur virka undir, eru ymiskar frá vinnugrein til vinnugrein, og hetta hevur eisini týdning fyri, hvussu leiðslan skipar arbeiði sítt. Ein av teimum spurdu, sum er knýttur at eini minni fiskivinnufyritøku, sigur, at hjá teimum, sum virka í turbulentum umstøðum, er ein leiðsluformur við aktivum eigarum og nevnd tann mest effektivi í løtuni. Men hann leggur afturat, at skal fyritøkum av hesum slagi og stødd vera lív lagað, so er sum frálíður neyðugt at fáa serkunnleika og nýhugsan inn í nevndirnar. Tá talan er um familjufyritøkur stórar sum smáar hevur nevndin ofta útdelegarað at kalla allan myndugleika til stjórnina. Í størri partafeløgum við vælmannaðari stjórn, er í flestu førum talan um formliga, tvístreingjaða leiðslu. Nevndarfundir eru meira regluligir og formellir, eitt ávíst arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn, intern mannagongd fest á blað o.l. Í slíkum feløgum er tað bert, tá kreppustøður stinga seg upp og loysnir skulu finnast skjótt, at nevndarlimirnir gerast aktivir í leiðsluni. Ein nevndarlimur tekur sær av bankunum, ein annar av kreditorunum, ein triði av veitarum osfr. Í størri feløgum har sama stjórn hevur sitið í longri tíðarskeið, er tað oftani stjórnin, sum myndar felagið meir enn nakað annað. Hon kallar saman til nevndarfund, setir dagsskránna osfr. Nevndarfundir eru fáir og formellir og vanliga drúgvir. Seinnu árini eru stórar broytingar hendar í grundleggjandi búskaparligum og ráðandi skipanum í samfelagnum. Kreppan, sum hevur rakt flestu vinnugreinir í -árunum, hevur broytt fyritreytarnar, føroyskar fyritøkur virka undir, og harvið eisini stjórnar- og nevndararbeiði í partafeløgum. Partafelagslógin, sum kom í førdi við sær broytt krøv bæði til nevndararbeiði sum so og til arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at enn tykjast krøvini um arbeiðsbýti at hava havt meiri formella enn veruliga ávirkan á leiðsluna. Hetta kemst helst av, at í nógvum feløgum gera ognarviðurskiftini, at veruliga markið millum yvirstjórn og dagliga leiðslu er so kámt. Broytingarnar tykjast tó at hava verið medvirkandi til, at nevndarlimir eru farnir at geva størri far um hvørja ábyrgd, teir hava í felagnum. Hetta kemur m.a. til sjóndar við, at nevndarlimir hugsa seg betur um og at ansa betur eftir, hvat teir skriva undir uppá og vilja vissa seg um, at tað formliga er í lagi. Tí taka málsviðgerðir ofta longri tíð í dag, enn fyrr. Eingin av teimum spurdu heldur, at nevndararbeiðið er vorðið meira tíðarkrevjandi. Eitt er, at nevndarlimir yvirhøvur hugsa seg betur um, enn teir gjørdu fyrr. Men hetta tykist fyrst og fremst at vera tí, at teir vilja halda seg til tey formligu krøvini, og ikki so nógv tí at teir er blivnir aktivari, vilja gera eitt betri arbeiði fyri felagið ella sum ein liður í at bøta um fíggjarstøðuna, kappingarførið e.l. Nevndararbeiðið er broytt, men hetta er fyrst og fremst ein avleiðing av, at formligu karmarnir eru broyttir. Samanumtikið Samanumtikið kann sigast, at í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum parta-feløgum verið ógvuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at eyðkennið við vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru bara har, tí lógin krevur tað. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at hóast tey flestu halda, at nevndirnar áttu at verið aktivari, so tykjast broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti Fólk vóru spurd um, hvørja áskoðan tey hava á nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, og um broyttu treytirnar seta størri krøv til førleika og kunnleika, og um tað í tí sambandi var tørvur á eftirútbúgving, skeiðum o.l. fyri nevndarlimir. Førleiki og útbúgving Tey, ið tosað varð við, eru samd um, at skulu nevndirnar í føroyskum partafeløgum verða meiri aktivar í leiðsluni, er neyðugt at bøta um førleikan hjá nevndarlimunum. Tað at tey flestu halda, at tørvur er á kunning og skeiðstilboðum, er samstundis ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Kanningin vísir, at samanumtikið tykist tað ikki at skorta uppá roknskaparkunnleika og -fatan í føroyskum partafelagsnevndum. Tað tey spurdu hinvegin kunnu hugsað sær, er betri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg. Kanningin gevur ábendingar um, at hjá nógvum, sum hava við nevndararbeiði at gera, tykist tað at vera ógreitt, hví ásetingarnar eru sum tær eru, hvat er uppgávan hjá eini nevnd, hvat hon skal gera, hvørji krøv lógarverkið setur osfr. Fleiri vísa á, at lógarverkið varð broytt og sett í gildi uttan at tosa varð so nógv um innihaldið í lógunumi. Kunnleikin til lógirnar er ov lítil og í nógvum førum tykist tað ikki at vera gingið upp fyri nevndarlimum, hvørja ábyrgd teir hava og hvørji krøv lógarverkið í roynd og veru áleggur teimum. Nógv rakna ikki við fyrrenn grannskoðarin kemur við sínum viðmerkingum. Samanumtikið eru tey spurdu á einum máli um, at partafeløg og nevndir bert fylgja lógini, fyri at tað formliga skal vera í lagi. Men tað er ikki bert nýggja partafelagslógin, sum hevur sett fyritøkum størri og øðrvísi krøv. Seinnu árini eru treytirnar eisini broyttar, m.a. tí at kappingin í flestu vinnugreinum er harðnað. Eitt, sum vanliga verður roknað sum ein partur av arbeiðnum hjá nevndini, er, saman við stjórnini í felagnum, at leggja langtíðarætlanir fyri virksemið felagsins. Kanningin vísir, at hesin partur tykist ikki liggja eftir hjá leiðsluni í flestu størru føroyskum fyritøkum. Har er nevndin vanliga við til at leggja ætlanir, verður kunnað um, hvussu fyritreytirnar broytast osfr. Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur á hesum øki, og at tørvur er á kunning, skeiðum o.l., sum kann geva nevndarlimum innlit í strategiska planlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Endamálið er ikki at gera nevndarlimir til serfrøðingar, men heldur at styrkja nevndina, so at hon er betur før fyri at seta stjórnini krøv, at koma við áheitanum og tilmælum og yvirhøvur hevur betri førleika og fyritreytir at virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Hetta hevur serliga týdning fyri smáar fyritøkur, har dagliga leiðslan mangan er undirmannað og ikki einsamøll megnar at taka sær av øllum uppgávunum. Fleiri av teimum spurdu halda, at gongdin í nógvum føroyskum fyritøkum seinnu árini hevur verið, at meðan stjórnirnar hava ment seg á nógvum økjum, so er at kalla einki hent við nevndunum. Tey spurdu eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan), málsetningar o.l. er stórliga undirmett í leiðsluni í føroyskum fyritøkum. Hóast støðan er batnað á hesum øki seinnu árini, so eru tað nógv sum halda, at m.a. hetta er ein av høvuðsorsøkunum til, at nógvar verkætlanir ikki fáa kapital. Nógv, sum ætla sær undir eitthvørt, hava ikki gjørt sær greitt, hvat tey vilja og ætla. Týdningurin av at hugsa frameftir tykist mangan vera gloymdur ella undirmettur. Mint verður tó á, at hóast virkisætlanir hava alstóran týdning, so eru tær í sjálvum sær ikki nógmikið. Neyðugt er eisini, at leiðslan dugir at brúka hesi amboð. Dømi er um føroyska fyritøku, sum legði stóran dent á nevndu viðurskifti, men kollsigldi, fyrst og fremst tí leiðslan í aðrar mátar ikki megnaði sína uppgávu. Somuleiðis vísa nógv á, at í fiskivinnuni er sera torført at leggja ætlanir og halda tær nøkunlunda, tí óvissan við tilfeingisgrundarlagi og marknaðum er so stór, umstøðurnar so turbulentar, marginalarnir so ómetaliga smáir og politisku karmarnir so óstøðugir. Útbúgving og smáar fyritøkur Í samband við spurningin um útbúgving, skeið o.l. fyri nevndarlimir, sigur ein av teimum spurdu seg ivast í, um slík tiltøk eru so áhugaverd hjá smáum fyritøkum ella partafeløgum. Nevndarlimir í slíkum feløgum hava annað at takast við enn at fara undir eftirútbúgving og ganga á skeið. Viðkomandi heldur, at slík skeiðstilboð hava størri týdning fyri nevndirnar í størri partafeløgum Summi halda eisini, at tað er ivasamt, um smáar fyritøkur ella partafeløg hava umstøður og fíggjarliga orku at senda fólk á eftirútbúgving, skeið o.l. Ístaðin hugsa tey sær, at tað almenna stuðlar aðrar vegir. Ein av viðtalupersónunum, sum er eigari í einum minni fiskavirki, vísir á, at vakstrarmøguleikarnir hjá føroyskum vinnulívi liggja í smáum virkjum. Men hann heldur, at higartil hava almennir myndugleikar givið teimum smáu virkjunum lítlar gætur. Ella sum hann sigur: Tað er líkasum alt snýr seg um Fiskavirking og Kósina. Restin er slettis ikki til. Talan er um nógv arbeiðspláss, men eingin bekymrar seg um tey smáu virkini. Tað er eingin sum spyr um, hvønn tørv tey hava fyri hjálp, t.d. at vera við á messum o.l. Í viðtalunum nevna fleiri, at førleikin hjá leiðslunum í partafeløgum kann eisini bøtast aðrar vegir. T.d. at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsir onkur okkurt slag av útflutningsráði ella -miðstøð. Hetta kundi t.d. verið gjørt við at víðka um virkisøki hjá Menningarstovuni. Fólk við royndum frá fyritøkum, sum arbeiða á útlendskum marknaðum, nevna í hesum sambandi, at fyrsta stigið hjá fyritøkum, sum ætla sær út í stóru verð, er "at rudda upp fyri egnum durum." Trupulleikin er mangan, at fyritøkurnar mangla vitan um seg sjálva. Førleiki og nevndarsamanseting Ein onnur leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Í tí sambandi varð spurt um, hvørja áskoðan fólk høvdu á nevndarsamanseting í føroyskum partafeløgunum, og hvørji fyrilit hava verið ella eiga at vera tikin, tá nevndir verða valdar. Høvuðsniðurstøðan er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar. Kanningin vísir, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti osfr., men at hetta ikki altíð eyðnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað ikki eru so nógv, sum vilja sita í nevndum. Í teimum førum har dentur verður lagdur á at manna nevndina við limum við serkunnleika, er tað í flestu førum talan um fyritøkur, sum hava verið ígjøgnum skuldarsanering, tvangsakkord e.l. og standa fyri at skula endurreisast, ofta við nýggjum kapitalinnskjótarum. Tá er ikki óvanligt, at nevndirnar og nevndarlimir aktivt taka lut í arbeiðinum at fáa fyritøkuna á føtur aftur og meira ella minni eru ein partur av dagligu stjórnini av felagnum. Samanumtikið Kanningin vísir samanumtikið, at verandi útbúgvingartilboð ikki eru nøktandi fyri nevndarlimir í partafeløgum. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógirnar fyri partafeløg. Hinumegin er størri tørvur á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging og partabrævamarknað Eitt endamál við kanningini er at vita, hvørja støðu fólk, sum eru ella hava verið knýtt at føroyskum partafeløgum, hava til spurningar viðvíkjandi fígging. Høvuðsspurningarnir snúðu seg um eginpening sum so, um støðu til at útvega fígging við at lata "fremmandar" íleggjarar keypa seg inn í fyritøkuna ella við sølu av partabrøvum eitt nú til íløgufeløg. Somuleiðis varð spurt um áskoðan og støðu til ein skipaðan partabrævahandil í Føroyum. Hóast talið av spurdum er avmarkað, so vísir kanningin, at tað er sera misjavnt, hvussu føroyskar fyritøkur eru fyri við eginpeningi. Tað er skiftandi frá vinnugrein til vinnugrein, og frá fyritøku til fyritøku. Og hetta er helst sama úrslit, ein hevði komið til, um farið varð at kanna roknskapirnar hjá øllum føroyskum partafeløgum. Í samband við fiskivinnu, sum í globalum samanhangi mangan verður roknað sum ein vinna, sum hvat konsolidering og soliditeti víðvíkur, er illa fyri, kann nevnast, at í føroyskari fiskivinnu eru lutfalsliga væl konsolideraðar fyritøkur. Sama er galdandi í alivinnuni. Men yvirhøvur staðfestir kanningin, at í Føroyum er ikki tradisjón fyri at gera íløgur fyri at fáa avkast og at konsolidera fyritøkur. Flestu íløgur hava verið gjørdar fyri at útvega ella varðveita arbeiðspláss. Fiskimenn hava sett í skip fyri at fáa kjans, fakfeløg o.o. hava sett í virki fyri at hava arbeiðið á staðnum osfr. Støða til "fremmandan" kapital og ávirkan Fólk vórðu spurd um, hvørja støðu tey hava til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna og kanska yvirtekur stóran part av partapeninginum. Hvussu tey svara veldst nógv um, hvørji feløg og fyritøku tey úttala seg um, hvønn leiklut tey hava í fyritøkuni og ikki minst hvussu fíggjarliga støðan hjá fyritøkuni er. Er talan um fyritøkur, sum eru illa fyri fíggjarliga eru møguleikarnir hjá eigararunum at velja og vraka minni. Tað er vanliga nýggi íleggjarin ella fíggingarstovnurin, sum setir treytirnar, og lutfalsliga stór ávirkan fylgir við "fremmanda" kapitalinum. Dømi er familjufyritøkan, sum byrjaði í smáum. Víðkaði so við og við, men eigarnir mistu tamarhaldið á fyritøkuni, sum at enda rendi seg fasta. Fíggjarstovnurin helt, at fyritøkan hevði vakstrarmøguleikar, men at leiðslan var ov veik. Veittur varð partapeningur og fígging, móti at serkunnleiki uttani frá fekk sæti í nevndini og stjórnini. Harafturat skutu upprunaligu eigararnir pening inn. Men tað gekk sera striltið at fáa nýggju leiðsluna í felagum at draga eina línu, serliga tí at tey nýggju í leiðsluni blandaðu seg uppí dagliga raksturin av felagnum og kravdu ábøtur. Gomlu eigarnir kendu seg at vera settar undir umsiting. Í øðrum førum hevur gongdin verið ein onnur. Vælriknar familjufyritøkur hava ætlað at víðkað um virksemið, men hava ikki megnað hetta einsamallar og hava tí valt at víðka um eginkapitalgrundalagið við "fremmandum" partaeigarum og kapitali. Hóast tað kanska gekk striltið, at finna stevið í fyrstuni, so vísti tað seg, at sum frá leið gekk betur, tí komið varð eftir, at áhugamálini vóru tey somu. Kanningin vísir tvey dømi um, at útlendingar hava víst áhuga fyri at gera íløgur í føroyskar fyritøkur, sum ganga væl og eru lutfalsliga væl konsolideraðar. Hóast hesar íløgur vildu ført til øktan umsetning, og at feløgini fingu serkunnleika, fyritøkuni tørvaði (søla og marknaðarføring), vóru eigarnir ikki sinnaðir at sleppa øðrum inn. Í báðum førum var høvuðsorsøkin, at teir ikki vildu lata ræðið á fyritøkuni til aðrar. Í einum føri hildu eigararnir eisini, at verandi bygnaður og skipan frægasti mátin at arbeiða uppá. Tey spurdu vóru yvirhøvur samd um, at tá tú hevur ein vinnubygnað, har høvuðseyðkennið er familjufyritøkur og smáar fyritøkur, er mangan torført at víðka virksemið við, at "fremmandir" koma við nýggjum kapitali. Víst varð á, at tað ikki er kapitalurin í sjálvum sær, fólk eru bangin fyri, men ávirkanin, sum fylgir við kapitalinum. Fólk eru bangin fyri, at onnur koma inn og krevja ávirkan. Fólk er afturhaldandi, tí tey vilja ikki lata avgerðarrætt frá sær. Hesin hugburður er ikki eitt føroyskt serfyribrigdið; hann er eisini ógvuliga vanligur aðrastaðni. Støða til skipaðan partabrævahandil í Føroyum At kalla øll tey spurdu eru á einum máli um, at tað er eitt gott hugskot at seta ein skipaðan partabrævamarknað á stovn í Føroyum. Bert ein helt, at hetta ikki var nakað at satsa uppá. Annars er eitt sindur ymist, hvat tey spurdu leggja dent á, tá tey grundgeva fyri positivu støðu síni. Tey flestu halda, at ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið medvirkandi til, at ein annar dynamikkur kom inn í vinnulívið, eitt nú við at eitt slíkt stig kanska fór at gera, at vit fingu meira aktivar eigarar í fyritøkunum. Onkur førir fram, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av fyrimununum við einum skipaðum partabrævamarknað, at tú eisini hevur eitt eftirlit, sum syrgir fyri, at feløgini sum bjóða seg fram, onkursvegna eru noteraði, fylgja vanligum roknskaparsiði, hava grannskoðaraátekning osfr. Hetta er ein ávís trygd hjá serliga smáum uppspararum, sum hava hug at gera íløgur, men sum ikki hava møguleika ella førleika at meta um, hvat tað, teir keypa, er vert. Fleiri av teimum spurdu vísa á, at sum er, kann ein fara í bankan og keypa partabrøv í eini ella aðrari fyritøku, men at tú hevur bert bankans orð fyri, at hetta er virðið á partabrøvunum. Man hevur ein kenslu av, at viss man vendir sær til bankan, so fær man ikki eitt nóg erligt svar; tey skulu jú passa sítt, sigur ein av teimum spurdu, sum heldur, at ein skipaður marknaður ella eitt uttanvelta íløgufelag, hevði verið ein størri trygd í so máta. Ráðgevingin hevði verið meiri neutral. Ein av teimum spurdu heldur, at ein fyrimunur við einum skipaðum partabrævamarknaði ella einum børsi er, at tú kanst keypa og selja partabrøv í smáum. Sum er, verða ofta nógv partabrøv til stórar upphæddir seld í einum. Viðkomandi nevnir sum dømi, at í Føroyum eru nakrar lutfalsliga stórur familjufyritøkur, sum fyrr ella seinni støðga upp, tí har er eingin at taka ella vil ikki taka við. Valið er tí mangan at avvikla fyritøkuna ella selja hana fyri eitt undirvirði. Við einum skipaðum partabrævamarknaði er t.d. møguleiki at selja burtur av í smáum, og á tann hátt kanska fáa pengar, sum svara til innvirði á fyritøkuni, ella sum liggur nærri innvirðinum. Nógv vísa eisini á, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av stóru trupulleikunum í Føroyum, at vinnulívið er so eintáttað. Tað ger tað sama, um íleggjarar royna at spjaða váðan út á fleiri feløg, tí talan verður í roynd og veru um somu vinnugrein. Harafturat er føroyski búskapurin so lítil, at eitt bakkast einastaðni vanliga fær avleiðingar fyri stórar partar av búskapinum og samfelagnum. Tey spurdu eru samd um, at verður skorið yvir ein kamb, er fiskiskapur og fiskatilvirking ikki attraktivt fyri íleggjarar. Tað eru tó fyritøkur í fiskivinnuni serliga smá fiskavirki sum klára seg væl og ivaleyst høvdu havt gagn av einum skipaðum partabrævamarknaði og høvdu kunnu útvegað sær kapital við t.d. at latið ein part av partabrøvunum flotið frítt á marknaðinum. Men kanningin vísir eisini, at tað ikki bert er vantandi lønsemi, sum heldur fólki aftur í at gera íløgur í fiskivinnuna. Eitt er, at talan er um eina vinnu, sum undir øllum umstøðum er óstøðug og kapitalavkastið vanliga er lítið samanborið við aðrar vinnur. Annað er ótryggleikin, sum stendst av óstøðugum politiskum karmum. Hetta er ikki bert galdandi fyri fiskivinnuna. Nógv halda, at ein tann týdningarmesta fyritreytin fyri at fáa ein partabrævamarknað at virka er, at førdur verður ein skipaður og støðugur vinnulívspolitikkur. Samanumtikið Støða og hugburður til fígging veldst nógv um hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er fyri. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera um eginkapitalgrundarlagið, skal víðkast við fremmandum pengum. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningin, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Inngangur Stig av kanningini viðvíkjandi "Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum at gera" er grundað á stig ið lýsir "Arbeiði í partafelagsnevndum", og á stig ið lýsir "Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støðu viðvíkjandi fígging". Arbeiðssetningurin fyri stig verður lýstur á henda hátt: Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð. Hvat er hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum. Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er. Hvussu kann økt útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast. Út frá arbeiðssetninginum viðv. stig kann staðfestast, at hesi øki eiga at lýsast: Verandi útbúgvingartilboð Hóskandi útbúgvingartilboð Skipan av øktari útbúgving Samandráttur Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at vera ætlað nevndarlimum. Talan er um tvey skeið: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg" og "Virkisroknskapur". Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri, vera viðkomandi fyri nevndarlimir. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu, Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum, Leiðsluframferð og Strategisk leiðsla Flest allir viðtalupersónar í kanningini (stig ) meta, at tørvur er á kunning og skeiðtilboðum, og tískil er niðurstøðan, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Í høvuðsheitum er tørvur á skeiðtilboðum og tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting. Møgulig skeið fyri nevndarlimir eiga at lýsa lógarkarmar í sambandi við nevndararbeiði og ætlannarlegging fyri virkið. Eisini tykist tørvur vera at arbeiða við nevndarsamanseting sum so, tí hetta kann bøta um førleikan hjá leiðslum í føroyskum partafeløgum. Skipanin "Professionelle Bestyrelser", sum Erhvervsfremmestyrelsen setti í verk í hevur júst sum málsetning at "professionalisera" nevndararbeiði við at taka inn yrkisligar limir í nevndir. TK-stovan arbeiðir í løtuni við at seta hesa skipan í verk í Føroyum. Í spurnaðarkanningini (stig ) verður ført fram, at tað hevur verið roynt at seta saman nevndir av fólki við serkunnleika, men at tað er trupult, tí so fáir nevndarlimir eru til taks. Hetta kann so takast sum eina ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og á Interneti. Tá skeið til nevndarlimir skulu skipast, er neyðugt, at fyrilit verður tikið, at skeiðini ikki eru ov dýr, tí tað annars gerst ov kostnaðarmikið fyri smærri virkir. Eisini hevur tað týdning, at skeiðini eru skipað soleiðis, at nevndarlimir, sum aloftast hava annað arbeiði eisini, hava møguleika at luttaka. T.d. við at skipa skeiðini sum kvøld-/vikuskiftisskeið og/ella við fjarundirvísing. Ein møguligur fyriskipari av skeiðum kundi verið STH. Verandi útbúgvingartilboð Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at verða meira ella minni ætla nevndarlimum. Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri vera viðkomandi fyri nevndarlimir. STH hevur, í sambandi við at nýggju partafelagslógirnar og ársroknskaparlógin komu í gildi í hildið tvey skeið. Heitið á skeiðunum var: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg". Tey økini, sum vóru umrødd á hesum skeiðum, vóru: · Partafelagslógin · Hvussu stovnar tú eitt partafelag · Roknskaparlógin í baksýni · Roknskaparhugsjónir · Roknskaparteori og -praksis · Grundleggjandi roknskaparreglur · Goymslumetingar, avskrivingar o.a. · Roknskaparuppsetingar eftir talvum við føroyskum heitum · Útsettur skattur o.tíl. · Leiðara- og nevndarábyrgd Fyrra skeiðið var ætlað teimum, ið eru nevndarlimir, stjórar og leiðarar í partafeløgum, og vóru partafelagslógin og roknskaparlógin umrøddar. Seinna skeiðið var ætlað teimum, ið eru roknskaparfólk, og her var høvuðsdenturin lagdur á at umrøða roknskaparlógina. Bæði skeiðini vóru lutfalsliga stutt og bílig, skúlatímar hvørt og kostnaðurin var einans kr. íroknað. tilfar og mat fyri hvørt skeiðið. Umframt hesi skeið hevur STH javnan bjóðað út skeið, ið nevnist "Virkisroknskapur" við undirheitinum "roknskaparfatan". Málbólkurin fyri skeiðini eru "tey, sum hava brúk fyri at vita, hvat tey tosa um, tá evni er roknskapur. (Eigarar og leiðslur á virkjum, lángevarar, nevndarlimir, blaðfólk)". Endamálið við skeiðinum er sostatt at økja um kunnleikan til roknskap og fevnir tað m.a. um: · Ársroknskapin · Grundleggjandi roknskaparreglur (going concern, tíðaravmarkingar v.m.) · Hugtøk sum inntøkur og kostnaður · Meting um virði á ognum/virkinum · Roknskaparkanningar · Peningastreymur Skeiðið varar í skúlatímar og kostnaðurin hevur heldur ikki í hesum førinum verið serliga høgur, kr. fyri hvønn luttakara. Umframt hesi skeið bjóðar LMB út skeið, sum í størri ella minni mun kunnu vera viðkomandi fyri nevndarlimir, hóast tey ikki beinleiðis eru ætlað nevndarlimum, men leiðslum sum heild. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum Leiðsluframferð Strategisk leiðsla Hesi skeið eru skipað sum internatskeið og eru sum heild nakað dýrari og longri enn tey skeið, sum STH hevur skipað fyri. Hóskandi útbúgvingartilboð Í stigi var umrøtt, at flest allir viðtalupersónarnir halda, at tað er tørvur á kunning og skeiðstilboðum, og verður hetta samstundis mett at vera ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Verður hugt at niðurstøðunum í kanningini (stig ), er møguligt at greina sundur millum ymisk tilboð, sum tørvur á: Skeiðtilboð Tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting, t.e. førleikan hjá eini samlaðari nevnd. Onnur tiltøk Sum heild skal hesin partur ikki umrøðast meiri í hesum notati, tí tað fellur uttan fyri karmarnar í hesi kanning. Bert skal sigast, at í spurnaðarkanningini nevna fleiri viðtalupersónar, at førleikin hjá leiðsluni kann bøtast aðrar vegir enn við skeiðum. Eitt nú við at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsa fleiri eitt útflutningsráð, td. við at víðka um Menningarstovuna. Skeiðtilboð Í stigi var staðfest, at leiðslan er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava eftirlit við fígging og roknskapi, og at yvirstjórn í felagnum er ábyrgd nevndarinnar. Lógarkarmar Í spurnaðarkanningini meta viðtalupersónarnir, at kunnleikin til tær løgfrøðiligu karmarnar í sambandi við nevndararbeiði er ov lítil. Tey kundu hugsað sær at fingið størri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg, m.a. hvør er uppgávan og hvørji eru krøvini hjá eini nevnd og hvørja ábyrgd hava nevndarlimir. Tískil tykist tað vera tørvur á skeiðtilboðum, sum fevna um lógarkarmar. Innihaldið í einum tílíkum skeiði eigur sum heild at vera partafelagslógin og roknskaparlógin, t.e. tey øki, sum eru serliga viðkomandi fyri nevndarlimir/-arbeiði. Endamálið við slíkum skeiði er at lýsa: arbeiðsgongd í nevndini, t.e. viðtøkur, fundarskipan, gerðabøkur, samskifti við stjórn, grannskoðaran og aðalfundin, tørvur á "forretningsorden" v.m. arbeiðsuppgávurnar hjá eini partafelagsnevnd og í hesum sambandi eisini arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd skyldur og rættindi hjá nevndini/nevndarlimum. Roknskaparkunnleiki og -fatan Í sambandi við eftirlit av fígging og roknskap, varð í stigi staðfest, at tað sum heild er neyðugt hjá nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni eru. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda, at roknskaparkunnleiki og -fatan yvirhøvur tykist at vera góð og nøktandi í føroyskum partafelagsnevndum. Tískil tykist ikki at vera tørvur á skeiðum, sum fevna um roknskaparkunnleika og -fatan. Viðmerkjast skal tó, at tað í hesum sambandi kunnu vera ymsar fatanir av, hvat roknskaparkunnleiki og -fatan er, og nær hon er góð. Tískil kunnu tað vera feløg/nevndir, sum meta, at tørvur er á skeiðum í sambandi við roknskaparkunnleika og -fatan, hóast viðtalupersónanir í kanningini meta, at kunnleikin á hesum øki er nøktandi. Langtíðarætlanir Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, varð í stigi staðfest, at tað kann vera ein fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda flest allir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur, tá tað snýr seg um at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tørvur er á kunning og skeiðum, sum kunnu geva nevndarlimum innlit í strategiska ætlannarlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Viðtalupersónarnir eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan) og ein málsetning er stórliga undirmett í føroyskum partafeløgum. Samstundis meta viðtalupersónarnir, at tað ikki bert snýr seg um at seta upp virkisætlanir, men eisini at duga at brúka hesi amboð í stýringini av felagnum. Endamálið við slíkum skeiðum er tó ikki, at nevndarlimir skulu gerast serfrøðingar, men heldur, at slík skeið skulu styrkja nevndina, soleiðis at hon kann seta stjórnini krøv og virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Eitt slíkt skeið kann fevna um tey høvuðspunkt, sum eru nevnd í virkisætlanini, sí stig Ein virkisætlan er sum so rættiliga umfevnandi, og fevnir hon um øll týdningarmikil øki í einum virki, bæði innanhýsis og uttanhýsis, sjálvt virkið, hugsjónarligt grundarlag, marknaðir, vørur, vinnugrein, kappingarneytar, vørumenning o.s.fr. Eisini er møguleiki fyri at koma inn á øll tey øki, sum eftirlýst verða í stig nevniliga tað at læra at seta málsetningar og at lýsa ymiskar ætlanir (strategiskar og fíggjarætlanir). Tað, sum er endamálið við slíkum skeiði, er at geva nevndarlimum førleika í at nýta slík amboð aktivt í nevndararbeiðinum, og tískil kann skeiðið gerast rættiliga umfevnandi, um øll øki í virkisætlanini skulu viðgerast. Nevndarsamanseting Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Tað kunnu verða ávís øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin hava innlit í, t.d. innanhýsis umstøður í felagnum, marknaðar- og kappingarviðurskifti, framleiðsluviðurskifti, tøknufrøðiliga menning og løgfrøði. Ein leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er sostatt at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Niðurstøðan í spurnaðarkanningini er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar og at tað sum heild er torført at manna nevndir, eisini við atliti til førleikaøki. Um arbeiðast skal við nevndarsamanseting eftir førleika, kunnu ymisk tiltøk setast í verk. Her skal nevnast ein verkætlan, sum júst hevur sum sín málsetning at "professionaliera" nevndararbeiði. Verkætlanin verður nevnd "Professionelle Bestyrelser" og var tað Erhvervsfremmestyrelsen, sum setti hetta tiltakið í verk í Til primo eru umleið nevndir settar við yrkisligum limum sum liður í verkætlanini. Hugsjónin er tann, at nógv minni og meðalstór virkir hava møguleika fyri at mennast og gerast størri, men at hesir møguleikar ikki verða gagnnýttir til fulnar, tí nevndunum vanta yrkisligar nevndarlimir, sum kunnu gerast sparringspartnarar hjá leiðsluni. Tey fólk, ið hava áhuga fyri at gerast yrkisligir nevndarlimir, verða skrásettir á eini sentralari databasu. Talan kann verða um stjórar, deildarleiðarar (funktionschefer) og leiðarar annars, sum hava hug at royna seg sum nevndarlimir. Á databasuni verða upplýsingar um royndir og fortreytir, t.e. útbúgving, starvsroyndir, royndir við rakstri/strategiskum arbeiði og vinnugrein, hjá áhugaðum nevndarlimum skrásett. Tað eru TIC-miðstovur (Teknologisk Informations Center) og Vinnudeildir í kommunum/amtum, sum virka sum tað útinnandi liðið, tí at tað er her, teir sonevndu formiðlararnir eru. Formiðlararnir hava samband við virkir, sum ynskja at fáa ein ella fleiri yrkisligar limir í nevndina. Í felag finna formiðlarin og tað einstaka virkið fram til, hvussu ein møguligur yrkisligur limur "sær út", t.e. hvørji øki virkið hevur fyri neyðini at styrkja. Formiðlararnir koma við uppskotum um limir, og tað er so virkið, sum velur nevndarlimin. Ein týðandi partur í verkætlanini er "Bestyrelseshåndbogen", sum gevur innlit í praktiskar og løgfrøðiligar spurningar í sambandi við nevndararbeiði. Erhvervsfremmestyrelsen hevur um alt landið sum heild og í teimum lokalu økjunum í samstarvi við TIC/Vinnulívsdeildir gjørt eitt upplýsandi arbeiði. M.a. faldara, greinir í bløðum og upplýsandi fundir. TK-stovan arbeiðir við at seta hesa somu skipan í verk í Føroyum og miðað verður móti at byrja á heysti Í spurnaðarkanningini verður ført fram, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti o.s.fr., men at hetta ikki altíð eydnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað eru ikki so nógv, sum vilja sita í nevndum. Hetta kann so takast sum ein ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir, soleiðis at nevndirnar kunnu røkja sínar arbeiðsuppgávur betur. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at arbeiða sjálvstøðugt við spurninginum. T.d. at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og Interneti. Skipan av útbúgvingartilboðum Í spurnaðarkanningini verður spurningurin um skipan av skeiðum umrøddur. Fleiri viðtalupersónar ivast í, um smáar fyritøkur hava umstøður og fíggjarliga orku at senda nevndarlimir á skeið. Tískil er tað umráðandi, at møgulig skeið ikki eru ov dýr. Nevndarlimir flest allir eru óivað í fulltíðarstarvi, umframt at teir taka lut í nevndararbeiði, og hetta má eisini havast í huga, tá møgulig skeið skulu skipast fyri nevndarlimum. Ein møguleiki er at skipa skeiðvirksemið soleiðis, at tað bert er eftir vanliga arbeiðstíð, t.e. sum kvøld-/vikuskiftisskeið. Hetta loysir tó ikki trupulleikan fyri teir nevndarlimir, sum eru staddir á bygd og sum skulu ferðast langa leið. Samferðslumøguleikar kunnu gera, at tað er trupult at sleppa heim aftur sama kvøld, sum skeið er. Hetta at liggja nátt í eitt nú Havn kann kennast sum tíðarspilla, um tað yvirhøvur er gjørligt. Ein møguleiki, sum partvíst kundi hjálpt, er at skipa skeiðini soleiðis, at partar av skeiðinum er fjarundirvísing. Tá støða skal takast til, hvør møguliga kann skipa skeiðvirksemi, skal nevnast, at STH er positivt sinnað at skipa fyri skeiðum fyri nevndarlimir, møguliga í samstarvi við LMB. Partar av teimum skeiðunum, sum nú eru tilboð hjá STH/LMB kunnu nýtast í sambandi við møgulig skeið fyri nevndarlimir, men ein ávís tillaging til júst henda málbólk eigur at verða gjørd. Ein møgulig skipan er at hava eina moduluppbygda skeiðrøð við høvuðusevninum "Nevndararbeiði". Tey einstøku skeiðini kunnu so snúgva seg um ávís evni, t.d. løgfrøði, roknskapur, langtíðarætlanir. Ein annar møguleiki, sum tó ikki útihýsir tí omanfyri nevnda, er at skipa fyri styttri fyrilestrum, sum kunnu geva innlit í ávís øki, t.d. strategiska ætlannarlegging. Slíkir fyrilestrar kunnu verða smaksroyndir fyri at fara í gongd við at nýta eitt stýringsamboð sum virkisætlanir. Við atliti til upplýsandi arbeiði fyri at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir er møguligt at skipa fyri fyrilestrum, sum lýsa nevndararbeiði, og hvønn týdning nevndararbeiðið hevur fyri tað einstaka felagið og áhugabólkar (peningastovnar, kundar o.s.fr.). Skjal Viðtalsleiðbeining I. Endamál Kanningin av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum er liður í eini størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningini snýr seg um hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og leiðsla hava á eftirútbúgving og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi ella hvørji tilboð tørvur er á. Endamálið við kanningini er eisini at fáa lýst hugburð og støðu til fígging. Eitt nú stødd á eginpening í mun til lánsfígging og um útvegan av fígging til íløgur o.a. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Kanningin er skipað soleiðis, at eitt tal av persónum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í P/F luttaka í eini spurnarkanning/samrøðu. Miðað verður ímóti at fáa samrøður við persónar soleiðis at flestu høvuðsøki í føroyskum vinnulívi verða umboðað. Spurningarnir/punktini niðanfyri eru leiðbeinandi. Í samrøðunum verða spurningarnar lagaðir til fortreytir, støðu o.a. hjá svarpersónunum. II. Lýsing av felagnum og virksemi tess vinnugrein/útflutningsfyritøka osfr. tal av nevndarlimum samsýning? samanseting av nevnd samanseting av partapeningi (spjaddur/savnaður o.a.) idé, strategi, forrætningsplanur, málsetningur. III. Sjálvsfatan og krøv Sjálvsfatan og støða higartil Hví/hvussu gjørdist tú stjóri/nevndarlimur? pening í felagnum? starv á virkinum? Hvussu fatar tú tín leiklut sum stjóri/nevndarlimur í felagnum? Er nevndararbeiði krevjandi (tíðarkrevjandi, krøv um vitan/innlit í roknskap o.a.) Heldur tú tað er stór fíggjarlig ábyrgd at sita sum nevndarlimur? Hvønn leiklut hevur nevndin í arbeiðinum/virkseminum hjá felagnum hvørji økið tekur nevndin sær av? Hvussu er arbeiðs-/ábyrgdarbýtið millum nevnd og stjórn? Hvørja áskoðan hevur tú á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum yvirhøvur? Eru nevndarlimir nóg aktivir? Nýggjar treytir og framtíðin Heldur tú, at krøvini til nevndarlimir eru broytt seinnu árini eitt nú í samband við útvegan av fígging krøv frá fíggingarstovnum o.l.? krøv til strategi osfr. Gera broyttu lógarkrøvini at nevndararbeiðið verður meira krevjandi? Fyrilit í samband við samanseting av nevnd (kredittvirði, kontaktnet o.a.) Er tørvur á útbúgvingum/skeiðum fyri nevndarlimir eitt nú í roknskapi o.l? Seta broyttu fyritreytirnar hjá fyritøkuni størri krøv um vitan eitt nú um marknað, framleiðslutøkni, starvsfólkapolitikk (førleiki) og góðskuleiðslu? IV. Hugburður og støða til fígging Hvussu er eginpeningurin/eginognin útvegað? Stødd á eginpeningi? Hvussu verður virksemið hjá felagnum fíggjað? Hvussu verða íløgur fíggjaðar? Er torført at fáa fígging til íløgur (kredittvirði)? Hvussu er støðan til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna/"onnur koma inn og "yvirtaka" fyritøkuna? Hvørja støðu hevur tú at ein skipaður partabrævahandil var settur at virka í Føroyum m.a. við tí endamálið at útvega fígging við sølu av partabrøvum til íløgufeløg o.o. Fororð Í juni gav Eginpeningsnevndin út frágreiðingina >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Ein fjøltáttaður og virkin partabrævamarknaður hevur við sær, at nevndarlimir í partafeløgum í nógv størri mun enn nú koma at umsita pening hjá fólki, sum ikki hava dagligt samband við einstøku fyritøkuna. Við hesum gerast krøvini til tann einstaka nevndarlimin størri, tí at hesin umboðar og umsitir partapeningin, og at førleikin hjá nevndarliminum er avgerandi fyri, at uttanfyri standandi partaeigari kann hava álit á, at áhugamál hansara verða røkt á forsvarligan hátt. Eginpeningsnevndin tók tí stig til at kanna útbúgvingar- og førleikaviðurskiftini hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði at gera. Nevndin heitti á Føroya Handilsskúla og Søgu- og samfelagsdeildina á Fróðskaparsetri Føroya um at gera kanningar- og greiningararbeiðið. Í arbeiðssetninginum varð lagt upp til at arbeiðið skuldi gerast í stigum. Stig Arbeiði í partafelagsnevndum. Lýsing av vanligari fatan av nevndararbeiði út frá ástøðiligum sjónarhorni og týdninginum, sum partafelagslógin, roknskaparlógin, o.o. lóggáva hava fyri nevndararbeiði. (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Spurnarkanning, ið viðger, hvussu nevndarlimir, nevndarformenn og stjórar í partafeløgum fata sín leiklut og sína støðu, og hvørja áskoðan teir hava á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum og á fígging av partafeløgum. (Jens Helgi Toftum, Fróðskaparsetur Føroya). Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Hvat eru hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum? Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er? Hvussu kann útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast? (Aina Knudsen, Føroya Handilsskúli). Úrslitið av hesum arbeiði gjørdist notat, sum vóru latin nevndini, og sum her verða endurgivin samanskrivaði men annars í óbroyttum líki. Niðurstøðurnar vóru umrøddar í frágreiðingini >> Partabrævamarknaður og eginpeningsviðurskifti<< Stig Arbeiði í partafelagsnevndum Inngangur Hetta notat er liður í eini meira umfevnandi kanning hjá Eginpeningsnevndini. Endamálið við notatinum er at lýsa, hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur. Í hesum sambandi verður eisini arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn lýst, umframt serlig øki, sum nevndin ella partar av henni eiga at hava innlit í. Endamálið við at lýsa nevndararbeiðið í partafeløgum er, at lýsingin kann virka sum grundarlag undir víðari kanning viðv. útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava nevndararbeiði, sum er høvuðsevni fyri hesi kanning. Tað er av týdningi at kenna sínar skyldur í sambandi við nevndararbeiði, tí nevndarlimir kunnu løgfrøðiliga vera kravdir at standa til svars fyri brotum á lógarásettu krøvuni. Nevndin er ein liður/stovnur í felagnum, hvørs uppgáva tað er at tryggja íløguna hjá eigarum og sostatt at umsita ognina hjá partaeigarum. Nevndin verður vald á, og stendur til svars mótvegis, aðalfundinum, har hon eisini leggur fram ársroknskap og ársfrágreiðing. Í hesum notati verður spurningurin viðv. nevndararbeiði lýstur í mun til krøv í lóggávu og í mun til øki, sum vanliga verða hildin at vera nevndararbeiði. Farið verður ikki inn á tær serligu umstøður, sum samtøk (konsernir) hava. Í høvuðsheitum eru ikki størri frávik í mun til nevndararbeiðið sjálvt, hóast ábyrgd og myndugleiki í býti millum stjórn og nevnd í dótturfelag í mun til tey somu í móðurfelag kunnu verða aðrar. Heldur ikki verður spurningurin um tey lógarkrøv, ið sett verða partafeløgum skrásett til notering á "Københavns Fondsbørs", viðgjørd í hesum notati. Í hesum notati verður leiðsla nýtt sum samheiti fyri nevnd og stjórn, meðan ein stjórn kann hava fleiri stjórar. Samandráttur Endamálið við notatinum hevur verið at lýsa: hvørjar arbeiðsuppgávur ein partafelagsnevnd vanliga hevur arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd serlig øki, sum nevndin, ella partar av henni, eiga at hava innlit í. Umframt hetta hevur munurin millum partafeløg og smápartafeløg, tá tað snýr seg um nevndir, verið viðgjørdur. Í høvuðsheitum er munurin tann, at minni partapeningsupphædd í smápartafeløgum (upp til kr) og tal av starvsfólkum (minni enn ), gevur møguleika fyri ikki at hava nevnd ella at hava nevnd við færri enn limum. Annars eru reglurnar at: aðalfundurin velur nevndarlimir og at minst nevndarlimir skulu veljast viðtøkurnar kunnu áseta, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja nevndarlimir hevur felagið havt meiri enn starvsfólk í miðal seinastu trý árini, kunnu starvsfólk velja í minsta lagi tveir nevndarlimir nevndarlimir sita í upp til ár. Lógarkrøv og viðtøkur felagsins seta rammurnar fyri arbeiði hjá nevndini. Nevndin hevur eisini skyldu at hava eina fundarskipan og at føra tað, ið samráðst verður um, í gerðabók. Eisini eigur gerðabókin hjá grannskoðaranum at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men eitt arbeiðsbýti er. Nevndin hevur yvirstjórn, meðan stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum. Hvussu dagliga leiðslan er avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur í hesum sambandi ein útinnandi leiklut, meðan nevndin hevur eftirlit. Leiðslan skal eisini hava eftirlit við umsiting av ognum felagsins. Nevndin hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til raksturin, og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru sostatt í høvuðsheitum: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum. Fyri at kunna røkja sínar skyldur í sambandi við eftirlit av fígging og roknskapi, er sum heild neyðugt hjá nevndarlimum, at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir eru postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni. Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, kann tað vera ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Verður hugt at virkisætlanini kann eisini sigast, at tey øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin sum heild hava innlit í, t.d. fevna um: innanhýsis umstøður í felagnum marknaðar- og kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning løgfrøði Í nógvum partafeløgum eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Í slíkum feløgum er støðan ofta tann, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn í felagnum, hóast tey formligu krøvini í lóggávuni vera eftirlúkaði. Umframt at røkja tær uppgávur, sum eru nevndar í ársroknskapar-, smápartafelags- og partafelagslógini og hava ábyrgdina fyri strategisku leiðsluni í felagnum, kann nevndin vera ein samstarvsfelagi fyri stjórnina. Nevndin kann koma við øðrvísi ella nýggjum áskoðanum á møguleikar og trupulleikar í felagnum. Eisini kann nevndin víðka um kontaktkervið hjá felagnum. Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað sostatt týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Lóggávan Tann januar komu í gildi "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om visse selskabers aflæggelse af årsregnskab m.v.", "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om anpartsselskaber" og "Anordning om ikrafttræden for Færøerne af lov om aktieselskaber" hereftir stytt til: Ársroknskaparlógin, Smápartafelagslógin og Partafelagslógin. Tað er av týdningi at skyna á smápartafeløgum (spf.) og partafeløgum (pf.) tí lógarkrøvini í ávísan mun, serliga við atliti til liðir/stovnar í felagnum (selskabsorganir) og stødd av eginpeningi, kunnu verða ymisk fyri partafeløg og smápartafeløg. Smápartafeløg og partafeløg Í einum partafelagi skal partapeningurin í minsta lagi vera kr., meðan hann í einum smápartafelagi í minsta lagi skal vera kr. Ein stovningarsamtykt skal gerast og skal hon m.a. innihalda eitt uppskot til viðtøkurnar í felagnum. Á stovnandi aðalfundi verður endalig avgerð tikin um stovnan av felagnum. Tá henda avgerð er tikin, verða nevnd og grannskoðari vald. Viðtøkur felagsins skulu m.a. upplýsa um: endamál við felagnum hvussu nógvir nevndarlimir í minsta ella mesta lagi skulu verða, um tiltakslimir skulu veljast og hvussu leingi ein nevnd kann sita avmarkingar í undirskrivingarrætti hjá nevnd og/ella stjórn Kravt verður eisini, at eitt smápartafelag hevur stovningarsamtykt við viðtøkum. Eitt týdningarmikið undantak er tó. Stovningarsamtyktin í smápartfeløgum skal siga, um felagið skal hava eina nevnd. Um so er, so skal stovningarsamtyktin siga, hvussu nógvir nevndarlimir skulu verða ella í minsta ella mesta lagi tal av nevndarlimum, og hvussu leingi ein nevnd kann sita. Nevndarval Partafelagið skal hava eina nevnd við minst limum. Nevndin verður vald á aðalfundinum, uttan so at umboðsmannanevnd er í felagnum. Í høvuðsheitum er tað sostatt aðalfundurin, ið velur nevndarlimir. Viðtøkurnar siga, hvussu nógvar men í minsta lagi nevndarlimir skulu veljast. Tó kunnu viðtøkurnar avgera, at almennir myndugleikar ella onnur hava rætt at velja ein ella fleiri nevndarlimir. Tá eitt partafelag tey seinastu árini hevur havt í minsta lagi starvsfólk í meðal, kann starvsfólkið velja nevndarlimir, svarandi til helvtina av nevndarlimum, men í minsta lagi Meirilutin av nevndarlimum skulu tó veljast á aðalfundinum. Nevndarlimir verða sitandi tíðarskeiðið, ásett í viðtøkunum, tó í mesta lagi ár. Nevndarlimir, valdir av starvsfólkinum, skulu sita í nevnd í ár. Allir nevndarlimir hava sjálvsagt rætt at fara úr nevnd, líka sum tann ella tey, ið hava valt ein nevndarlim, hava rætt at loysa viðkomandi úr nevndarsessinum. Í høvuðsheitum eru tær somu reglur galdandi fyri eitt smápartafelag, bæði viðv. hvør velur nevnd, starvsfólkaumboðan, umboðan av øðrum og tíðarskeið, ið nevndin kann ella skal sita. Møguleiki er tó fyri, at smápartafeløg, ið hava partapening undir kr, kunnu velja onga nevnd at hava ella at hava eina nevnd við færri enn teimum í lógini kravdu limunum. Umframt kravið um, at partapeningur skal vera minni enn kr, verður eisini kravt, at felagið tey seinastu árini ikki hevur havt meira enn starvsfólk í meðal. Í partafelagnum skal meirilutin í nevndini verða myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Í smápartafelagnum við partapeningi upp á meira enn kr., skal meirilutin í henni vera myndaður av fólki, ið ikki eru stjórar í felagnum. Tað er ikki loyvt einum stjóra at verða nevndarformaður, hóast hann sjálvandi kann gerast limur í nevndini. Er stjórin ikki limur í nevndini, hevur hann tó rætt at luttaka á nevndarfundum og eisini at úttala seg, uttan so at nevndin í einstøkum førum ger av, at stjórin ikki kann luttaka. Er eingin nevnd í smápartafelagnum, er tað stjórnin, sum loysir tær uppgávur, ið nevndin annars hevur, sí omanfyri. Niðanfyri standandi talva lýsir í høvuðsheitum munin millum partafeløg og smápartafeløg: Talva P/F Sp/F Partapeningur Meira enn Nevnd ja ja valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Tal av nevndarlimum min. min. valfrítt, tó ikki um fleiri enn starvsf. valfrítt Val av nevnd Meirilutin skal veljast á aðalfundi Starvsfólkaumboð Tá fleiri enn starvsfólk. Upp til helvt av nevndarlimum, men í minsta lagi Tíðarskeið, ið nevndarlimir sita Starvsfólkaumboð: ár Aðrir nevndarlimir: Tíðarskeið ásett í viðtøkum, tó max. ár Arbeiðsgongdin í nevndini Lógarkrøv, sum tey eru orðað í partafelagslógini, smápartafelagslógini, ársroknskaparlógini og viðtøkum felagsins seta rammurnar fyri arbeiðið hjá nevndini. Umframt hesar rammur eigur nevndin at hava eina fundarskipan, sum skal greina, hvussu nevndin skal røkja starv sítt. Verður hugt at hvørji krøv, ið fundarskipanin skal lúka í mun til tey feløg, ið er upptiknar til notering á "Københavns Fondsbørs", eru lógarkrøvini munandi meira útgreinað enn fyri partafeløg annars. T.d kann nevnast, at í fundarskipanini fyri hesi feløg er kravt, at hon í minsta lagi inniheldur avgerðir um: hvussu nevndin er skipað hvørjar reglur eru fyri arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd reglur fyri, hvussu eitt nú gerðabók verður førd hvussu nevndin hevur eftirlit við stjórn Tað, ið verður samráðst um í nevndini, skal førast í gerðabók, og henda skal undirskrivast av øllum limum, ið eru til staðar. Nevndarlimir ella stjórar, ið ikki eru samdir í teimum avgerðum, ið nevndin tekur, hava rætt til at fáa síni sjónarmið við í gerðabókina. Hetta kann hava týdning um so er, at nevndarlimir ella stjórar seinni skulu standa til svars fyri avgerðum sínum mótvegis aðalfundinum ella triðjamanni. Gerðabókin hjá grannskoðaranum (revisionsprotokollen) eigur at verða undirskrivað av nevndarlimum, hvørja ferð ískoyti ella nýggjar viðmerkingar eru í henni. Uttan so at annað er tilskilað í viðtøkum felagsins, velur nevndin sjálv formannin. Formaðurin skal skipa fyri, at fundir verða hildnir, tá neyðugt er, og skal hann eisini tryggja, at allir nevndarlimir verða kallaðir til fundar. Nevndarlimir hava annars somu rættindi og skyldur. Arbeiðsbýtið millum stjórn og nevnd Leiðsla av felagnum er ein felags ábyrgd, men eitt arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn. Hetta verður nevnt ein tví-streingjaður leiðsluháttur. Nevndin hevur yvirstjórn í mun til vanligu stjórn í felagnum. Nevndin setir stjóran, men er eingin nevnd, verður stjórin settur av aðalfundinum. Býtið millum nevnd og stjórn er soleiðis, at stjórnin hevur ábyrgd av tí dagligu leiðsluni í felagnum, og at hon skal fylgja teimum reglum og boðum, sum nevndin hevur givið. Hvussu daglig leiðsla verður avmarkað í mun til yvirstjórn er relativt, men dagliga leiðslan umfatar ikki avgerðir sum, í mun til umstøður hjá felagnum, eru av óvanligum slag ella hava stóran týdning. Nær talan er um óvanligar avgerðir ella avgerðir, ið hava stóran týdning, er sostatt ymisk frá felag til felag, men nøkur dømi kundu verið: at skuldin verður munandi økt størri nýíløgur umskipan av sølufyriskipanini nýggj edv-skipan uppsagnir ella setanir av leiðandi starvsfólki Frávik frá hesi reglu um dagliga leiðslu og yvirstjórn eru, tá ið stjórnin ikki kann bíða eftir avgerð hjá nevnd, uttan at hetta hevur stóran vansa fyri felagið, v.ø.o. at stjórn tekur avgerðir, sum mugu takast beinavegin og sum skulu virka til fyrimuns fyri felagið. Tað krevst tó, at stjórnin skjótast gjørligt kunnar nevnd um tílíkar avgerðir. Leiðslan, t.e. nevnd og stjórn, hevur ábyrgd av, at ársroknskapur verður gjørdur fyri felagið. Stjórnin hevur sum sítt ábyrgdarøki at bókhald og roknskaparførsla annars verður útint á rættan hátt í samsvari við krøvini, ið eru í ársroknskaparlógini, meðan nevndin skal hava eftirlit við bókhaldi og roknskaparførslu. Umframt at nevnd og stjórn skulu hava eftirlit við umsiting av ognum, t.e skyldu at tryggja, at ognir eru til staðar, og at tær eru rætt tryggjaðar. Tað er sostatt stjórnin, sum hevur skyldu at gera ársroknskapin og síðan at leggja hann fram fyri nevndina, sum eisini ger ársfrágreiðing. Tá roknskapurin er undirskrivaður av leiðsluni, verður hann grannskoðaður. Tað er leiðslan, sum í felag leggur fram roknskapin fyri aðalfundin. Nevndin í partafeløgum hevur sum serliga ábyrgd at hava eftirlit við, at virkið altíð hevur neyðuga fígging tøka til rakstur felagsins og at kalla inn til aðalfund innan mánaðir, um so er at felagið hevur mist helmingin av partapeninginum. Nevndin hevur eisini ymsar ábyrgdir í sambandi við partabrøv, t.d. at stovna eina partabrævabók. Áhugamál ella ognarviðurskifti hjá nevnd, stjórn og leiðandi starvsfólkum í felagnum skulu vera kend, v.ø.o. skrásett í partabrævabókini. Stjórn og nevnd umboða felagið. Teir rættarhandlar, t.d. avtalur um keyp ella sølu, sum tann samlaða nevndin, ein nevndarlimur ella limir í stjórn gera, binda felagið. Tað er møguligt at avmarka tekningarrættin í viðtøkum felagsins, soleiðis at tekningarrætturin bert kan útinnast av fleiri limum í felag, v.ø.o. limir í stjórn og nevnd, eller ávisir limir saman. Arbeiðsuppgávur Út frá lógargrundarlagnum kann sigast, at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava: eftirlit við fígging og roknskapi yvirstjórn í felagnum Nevndin skal í samskifti við stjórnina fáa til vega vitan (um t.d. vørur, tól, marknaðir og ætlanir), sum kann virka sum grundarlag í leiðslu og eftirliti í felagnum. Við stjórnina gevur ella avtalar nevndin hinvegin, hvørjar reglur skulu verða fyri dagligu leiðsluna av felagnum. Hetta kann reglugerðast, t.d. í einari skrivligari stjóraavtalu, sum nærri ásetur starvsøkið fyri hvønn einstakan stjóra og í eini skipan fyri ta samlaðu stjórnina. Talan kann eisini vera um eina óformella avtalu, sum kann vera munnlig og/ella avtala, sum byggir á siðvenju í felagnum. Tá tað í partafelagslógini og smápartafelagslógini stendur, at daglig leiðsla ikki umfatar avtalur, ið eru av óvanligum slagi ella av stórum týdningi, er niðurstøðan tann, at hetta eru avgerðir, ið nevndin eigur at taka. Hesar avgerðir viðvíkja og ávirka framtíðarætlanir hjá felagnum og kunnu verða nevndar strategiskar, og eru slíkar avgerðir ofta partur av langtíðarætlanum felagsins. Á enskum máli verður hugtakið leiðsla býtt í tvey. "Management", sum viðvíkir tí praktiska ella tekniska partinum av leiðsluni, meðan "leadership", sum orðið sigur er at "leiða". Í sambandi við eina tvístreingjaða leiðslu í partafeløgum kann sigast at tað serliga er nevndin, ið útinnir "leadership", tí tað er hon, sum skal leiða felagið inn í framtíðina. Ognarviðurskifti og nevnd Í nógvum partafeløgum í Føroyum, serliga minni feløgum, eru ognarviðurskiftini soleiðis, at fá fólk ella bert ein persónur er(u) eigari/ar. Ikki er óvanligt, at familja ella vinfólk, saman við eigaranum, eru nevndarlimir. Í slíkum partafeløgum er ein tví-streingjað leiðsla, t.e. nevnd við yvirstjórn og stjórn, ið umsitur dagliga leiðslu, men í roynd og veru er leiðslan ein-streingjað. Hetta merkir, at stjórin í roynd og veru hevur bæði dagliga leiðslu og yvirstjórn. Hesi feløg lúka sjálvsagt tey krøv, ið sett verða í partafelagslógini og smápartafelagslógini, m.a. at nevnd er. Men hon fær lítlan veruligan týdning í slíkum feløgum, tí sami persónur hevur alla leiðsluna í felagnum. Síðan lóggávan kom í eru lógarkrøvini broytt, bæði til nevndararbeiði og til arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd. Enn hevur hetta tó í nógvum feløgum havt meira formellan enn veruligan týdning fyri leiðsluna, tí yvirstjórn og dagliga leiðslan verða útint av sama persóni. Sum tíðin líður, kann lóggávan fáa størri veruligan týdning, t.e. at verulig tví-streingjað leiðsla verður meira vanlig. Fyrimunir kunnu standast av, at arbeiðsbýti verður millum nevnd og stjórn. Størri tryggleiki kann vera í hesum leiðsluhátti, tí umsjón er við dagligu leiðsluni. Eisini viðførir tví-streingjað leiðsla, at ein stovnur í felagnum skal tryggja at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Tá sami persónur hevur yvirstjórn og dagliga leiðslu í felagnum, er vandi fyri, at langtíðarætlanir ikki verða lagdar fyri felagið. Tær dagligu uppgávurnar kunnu tyngja stjóran so mikið, at hann ikki hevur orku ella tíð at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tað næsta stigið í eini veruligari tví-streingjaðari leiðslu kann verða at umhugsa møguleikan fyri at hava eina nevnd við lutvíst ella bert yrkisligum limum, t.e. "professionelle bestyrelser", ið verður lýst soleiðis: "Kompetente fagfolk med erfaring og viden fra mangeårig praktisk og succesfuld ledergerning. Bestyrelsesmedlemmerne bør/skal supplere hinanden og den daglige ledelse og udgøre et samarbejdende team, der har det eneste mål: At styrke og udvikle virksomheden" Tað kann vera vert at umhugsa at professionalisera nevndararbeiðið, v.ø.o. at biðja eitt nú vinnulívsfólk luttaka í nevndararbeiði. Tað kunnu verða fólk við serligum kunnleika innan virksemi felagsins, marknaðir ella við serligum fakligum kunnleika annars, t.d. roknskap. Hvør skal við veldst um, hvør er við frammanundan, og hvør tørvurin hjá felagnum er, sí niðanfyri, kap. Havast skal í huga, at leiðsla í einum felagi eigur at vera eitt samstav millum nevnd og stjórn. Nevndin kann virka sum ein samstarvspartnari fyri stjórnina. Stjórin er, serliga í minni feløgum, ofta einsamallur leiðari við høvuðsábyrgdini. Tað kann tískil ofta vera torført at fáa onnur sjónarmið ella hugskot til, hvussu møguleikar kunnu troytast ella trupulleikar kunnu loysast. Eisini skal havast í huga, at nevndin kann virka sum ein víðkan av kontaktkervinum hjá felagnum til eitt nú áhugaverdar samstarvsfelagar, myndugleikar ella møguligar einstaklingar/feløg, ið er sinnað at seta fígging í felagið. Krøv, ið verða sett til stjórar/feløg, ið ynskja at fáa lutvíst ella bert yrkisligar nevndarlimir, eru, at tað er eitt felag, ið er menningarhugað, tí endamálið við at slík fólk gerast nevndarlimir, er júst at menna um felagið. Eigarin (stjórin) má eisini vera sinnaður at lata onnur fáa innlit í felagið og møguliga at fáa atfinningar um leiðslu sína av felagnum frá hesum somu persónum. Øki, har innlit og førleiki krevst Tá hugt verður at, hvørjar førleikar ein nevnd eigur at hava, skal havast í huga, at nevndin er ein heild, ein bólkur, samstundis sum hon er myndað av einstaklingum. Vitan hjá limunum kann sostatt styðja hvørja aðra. Roknskapur Nevndin hevur eftirlit við roknskaparførslu og um neyðug fígging er til raksturin í felagnum. Nevndin leggur, saman við stjórnini, fram roknskapin á aðalfundinum, t.e. fyri eigararnar, og myndar eisini felagið mótvegis triðjamanni. Sum heild er neyðugt hjá øllum nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er. Sostatt er møguligt hjá nevndarlimum/nevndini at meta um gongdina í felagnum og at spyrja viðkomandi spurningar til stjórn viðvíkjandi einstøkum tiltøkum og um gongdina í felagnum sum heild. Roknskaparinnlitið kann t.d. umfata vitan um postar í rakstri og fíggjarstøðu. Hvussu ávirka inntøkur og kostnaðir fíggjarstøðuna. Hvussu stórar eru ognirnar í felagnum. Hvussu eru ognir í umferð virðismettar, og hvussu er umferðin. Hvørjar skyldur hevur felagið, t.e stuttfreistað og langfreistað skuld, og er t.d. møguligt at umfíggja, tá ein ávís fígging er ov kostnaðarmikil. Eisini kann verða fyrimunur, um ein ella fleiri limir hava kunnleika um ymisk lyklatøl, t.d. gjaldføri, tí lyklatøl kunnu økja vitanina um, hvussu støðan er í felagnum. Tað er tó ikki rímiligt at krevja, at øll, ið arbeiða í nevnd, hava umfatandi vitan um roknskap. Tann meiri tekniski parturin, t.e. sjálvt bókhaldið, er tað uppgávan hjá stjórn at hava umsjón við. Eru umstøður, sum grannskoðarin metir ikki eru í lagi, skal hann gera nevndina varuga við hetta í gerðabók síni, tí nevndin hevur skyldu at undirskriva gerðabókina hjá grannskoðaranum, tá uppískoyti eru. Tað er sostatt ein fyrimunur um ein ella fleiri nevndarlimir hava roknskaparkunnleika og at nevndin veit at leita sær ráð, um hon er í íva, eitt nú hjá grannskoðaranum. Í sambandi við ætlannarlegging og eftirlit við ætlanum, sí niðanfyri, kann eisini verða fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir kunnu seta upp ella meta um ætlanir, ið stjórnin setir upp. Gongur eftir ætlanum, og um tað ikki ger, so at kunna spyrja, hví hvørjar umstøður eru broyttar í mun til tær fortreytir, ið stjórn/nevnd hava sett fyri ætlanirnar. Ætlannarlegging Innan karmarnar í endamálsorðingini í felagnum og øðrum reglum, sum aðalfundurin setir, er tað uppgávan hjá nevndini at leggja langtíðarætlanir fyri felagið, meðan stjórnin skal arbeiða fyri, at tey mál, ið nevndin setir, verða rokkin innan teir karmar, ið eru. Langtíðarætlanir kunnu vera viðvíkjandi vørum, vørumenning, marknaðum og hvat tilfeingi er neyðugt fyri at røkka tey mál, ið leiðslan setir sær fyri. Eisini kann hugsast, at nevndin kann viðgera spurningar um t.d. góðskustýring, umhvørvisstýring og starvsfólkaleiðslu. At gera ætlanir fyri framtíðina krevur sjálvsagt samstarv og álit millum nevnd og stjórn. Tað er stjórnin og starvsfólkið, ið javnan hava samband við kundar, útvegarar, lángevar og onnur, ið vanliga hava samskiftið við eitt felag. Stjórnin hevur vanliga og eigur at hava meira innlit í virksemi felagsins, tí tann dagliga leiðslan er latin henni upp í hendi. Hetta merkir, at langtíðarætlanir verða lagdar í samstarvi millum stjórn og nevnd, kanska ofta soleiðis, at stjórnin kemur við uppskotum um kappingargrundarlag og menningarmøguleikar, sum nevndin kannar og møguliga góðkennir. Tá langtíðarætlanir skulu gerast fyri eitt felag, kann vera fyrimunur at nýta eitt leiðsluamboð, tí hetta tryggjar, at gongdin er meiri skipað, og at allir viðkomandi spurningar verða lýstir. Eitt slíkt amboð er virkisætlanin (forretningsplanen). Virkisætlanin lýsir tað hugsjónarliga grundarlagið og málini fyri felagið, umframt virkisøkið, kappingargrundarlagið og tilfeingisgrundarlagið hjá felagnum. Ein slík ætlan eigur sostatt at vísa hvørjar ætlanirnar eru, hvussu tær kunnu røkkast, og hvat tað kostar. Innihaldið í virkisætlanini er í høvuðsheitum: Lýsing av vinnugrein. Hugsjónarligt grundarlag, t.e. at lýsa hvussu og hvønn tørv virksemið skal nøkta. Málini fyri virkið, ið eru grundarlagið fyri stýringina í felagnum. Tey kunnu t.d. lýsast í mun til sølu, marknaðir, marknaðarpartar, vørumenning og kundatænastu. Strategiur eigur at lýsa hvussu virkið ætlar at røkka teimum ætlaðu málunum. Tað kann t.d. verða ætlanir um samstarv við onnur virki í útvegara- ella søluliðinum og at keypa lisensrættindi til ávísa framleiðslu. Lýsing av vørum. Hvussu verður vøran nýtt, og hvussu kann virkið verja hana, t.d. patentrættindi. Lýsing av marknaðum: Geografiskt og eftir stødd, t.d. søla ella tal av kundum. Kundar, sermerki sum bólkar og teir eginleikar í vøruni og sjálvari útveganini, teir einstøku kundabólkarnir leggja dent á. Kapping, m.a. at lýsa stødd og sermerki hjá kappingarneytum. Søluliðið. Marknaðarætlan. Við útgangsstøði í marknaðarlýsingini skulu avgerðir takast viðv.: marknaðum, raðfestingum av kundabólkum, vøruútboði og príspolitikk. Hvussu skulu marknaðir handfarast, t.d. hvat sølulið og hvørjar lýsingarmiðlar skal felagið velja at nýta. Marknaðarføringsætlan, ið lýsir, nær ymsu tiltøkini skulu setast í verk. Vørumenning, bæði viðv. vørum, ið virki selur nú og viðv. vørumenning framyvir. Framleiðslugongdin eigur at lýsast. Hvørji eru krøvini til útgerðina og er tað ynskiligt ella møguligt at lata onnur virki framleiða partar av tí samlaðu vøruni (samstarvsmøguleikar). Fyriskipan, ið eigur at lýsa arbeiðsuppgávurnar í virkinum. Hvør hevur ábyrgd av hesum (t.d. sølu, framleiðslu og innkeypi). Eisini kunnu ognarviðurskifti og samansetingin av nevndini lýsast. Búskapur, ið kann lýsast við vøruútrokningum (produktkalkylum), rakstrar-, pengastreyms- og íløguætlanum. Fíggjarætlan, m.a. viðv. staðfesting av møguligum fíggjarkeldum, t.d. eginpeningur ella peningastovnur. Vandamál í ætlanum. Á hvørjum økjum væntar í hjá felagnum (t.d. starvsfólkaútbúgving, tøknifrøði), og hvat kann gerast við tað. Hvussu viðbreknar eru ætlanir í mun til broytingar í fortreytunum. Viðurskifti í samfelagnum sum heild, t.d. broytingar í virðisgrundarlagnum, eitt nú at størri dentur verður lagdur á, hvar ella hvussu vørur eru framleiddar, eiga eisini at vera partur av virkisætlanini, um so er at hesi viðurskifti hava ella koma at hava týdning fyri felagið. Virkisætlanin er eitt amboð til at lýsa støðuna og at leggja ætlanir fyri felagið. Tað veldst um umstøðurnar hjá virkinum, hvussu útgreinað ætlanin eigur at verða. T.d. kann nevnast, at nærleiki til marknaðir, stødd á felagnum og ognarviðurskifti, t.e. leiðsluviðurskifti, hava týdning, tí innlit í virksemið hjá felagnum eisini eru tengd at hesum viðurskiftum. Tá talan er um at leggja langtíðarætlanir, hevur tað eisini stóran týdning, at nevnd og stjórn hava ein ávísan hugburð. At leiðslan tryggjar sær at strategiskar ætlanir verða gjørdar og at fylgja við, hvussu gongur við at seta í verk ætlanir og tær fyritreytir, sum ætlanir eru bygdar á. Tað er uppgávan hjá nevndini sum yvirstjórn at hava eftirlit við, at avtalað tiltøk verða sett í verk, og at ætlanir annars halda. Um tær ikki halda, t.d. at sølan er munandi minni enn væntað, so at fáa skil á, hví so er og/ella at syrgja fyri, at aðrar møguligar ætlanir kunnu setast í verk. Tað er tískil eisini neyðugt hjá nevnd at fáa vitan um gongdina í felagnum so hvørt, um eitt nú søluna og gongdina í kostnaðum, og at hava innlit í ætlanum fyri komandi tíðarskeið. Samanseting av nevnd, eftir førleika Tá talan er um at gera langtíðarætlanir fyri felagið, t.e. eisni at taka avgerðir, ið hava stóran týdning ella eru av óvanligum slag, er ynskiligt/neyðugt at seta saman nevndina, soleiðis at hon samanumtikið gevur førleika innan týdningarmikil øki, ið eru í einum felagi. Hesi øki eru í stóran mun nevnd í sambandi við roknskaparviðurskifti og virkisætlanini. T.d. at einstakir limir hava kunnleika innan: roknskap løgfrøði marknaðarviðurksifti kappingarviðurskifti framleiðsluviðurskifti og tøknufrøðiliga menning innan virksemi/vinnugreinir felagsins felagið hvørjar vørur verða framleiddar hvussu er sølan skipað møguleikar fyri menning av marknaði (vørur og kundar) Nevndin er ein heild, og tað er tí av týdningi, at nevndin er sett saman soleiðis, at førleikar hjá hvørjum einstakum limi styðja arbeiði í nevndini, soleiðis at nevndin kann liva upp til tey krøv, ið sett eru í lóggávuni (eftirlit og yvirstjórn) og at tryggja, at langtíðarætlanir eru fyri felagið. Stig Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støða viðvíkjandi fígging Inngangur Endamál Hetta notatið er úrslit av kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum hjá fólki, ið hava við leiðslu í føroyskum partafeløgum at gera. Kanningin er liður í størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningin hevur tvey høvuðsendamál: Í fyrra lagi, at lýsa hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og stjórn hava á størri ástøðiligum innliti og kunnleika um krøv eftir nýggju lóggávuni, og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi. Eitt grundarlag undir hesum parti av kanningini er ein pástandur um, at kreppan og gongdin í -árunum, endurspeglar seg sum broyting í sjálvsfatan og hugburði hjá fólki í nevnd og stjórn í føroyskum fyritøkum og partafeløgum. Í seinna lagi er endamálið, at lýsa hugburð og støðu til fígging. Eitt nú eginpening sum so, um útvegan av fígging til íløgur, t.d. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Somuleiðis at fáa ein mynd av hvørja støðu fólk hava til, at ein skipaður partabrævamarknaður verður settur í verk í Føroyum. Háttalag Kanningin er skipað sum ein viðtalskanning, har eitt tal av fólkum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í føroyskum partafeløgum luttaka í eini samrøðu. Miðað hevur verið ímóti at fáa samrøður við fólk, soleiðis at høvuðsøkini í føroyskum vinnulívi eru umboðað. Fyrst varð eitt yvirlit, har føroysk partafeløg vóru flokkað eftir lønarútgjaldingum, fingið til vega. Hildið var, at tað serliga vóru partafeløg við lønarútgjaldingum uppá tvær mió. kr og omanfyri, sum vóru áhugaverd, m.a. tí, at roknast má við, at tað serliga eru hesi partafeløg, sum hava eitt ávíst virksemi. Síðani vórðu partafeløg og fyritøkur, sum umboðaðu høvuðsvinnugreinirnar, vald út. Vinnugreinarnar vóru hesar: Fiskiskapur Aling Fiskatilvirking Annar íðnaður, tænastur og bygging Handil Gisting og matstovur Flutningur Fígging Funnið varð fram til persónar, sum eru ella hava verið knýttir at partafeløgunum í nevndu vinnugreinum. Tá støða varð tikin til hvørjir persónar skuldu verða við, varð miðað ímóti at velja persónar, sum vit frammanundan vistu høvdu innlit í ta vinnugrein, teir arbeiddu í. Áðrenn farið varð undir samrøðurnar varð ein skrivlig viðtalsleiðbeining gjørd (sí skjal). Støðið undir leiðbeiningini, var notat, sum m.a. lýsir formligu krøvini til leiðslur í partafeløgum, og viðgerð og umrøða í stuðulsbólkinum. Samrøður vóru við persónar, sum tilsamans hava ella hava havt álitissessir í føroyskum partafeløgum, nevndarformenn, nevndarlimir og stjórar. Samrøðurnar vórðu gjørdar í viku og í Samandráttur Í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum partafeløgum verið rættuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at høvuðseyðkennið við føroyska vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru í mongum førum bara har, tí lógin krevur tað, og nevndarfundir verða av nógvum roknaðir sum kaffiprát. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Nevndirnar áttu at verið aktivari. Broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá tykjast tó ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Nevndararbeiðið er broytt fyrst og fremst, tí formligu karmarnir eru broyttir. Verandi útbúgvingartilboð eru ikki nøktandi fyri nevndarlimir. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógarverkið fyri partafeløg. Men enn størri tørvur tykist at vera á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging veldst nógv um, hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er í. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera, um eginkapitalgrundarlagið skal víðkast. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging, og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningi, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar, sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Eitt sindur um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum Sambært føroysku partafelagslógini er leiðslan í einum partafelag nevnd og stjórn. Partafeløg skulu hava eina nevnd við minst trimum limum. Stjórnin kann hava fleiri stjórar. Leiðslan av felagnum er felags ábyrgd, men lógin leggur upp til eitt arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn ein sonevndan tvístreingjaðan leiðsluhátt. Arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini eru í høvuðsheitum at hava eftirlit við fígging og roknskapi og at hava yvirstjórn í felagnum. Stjórnin hevur ábyrgd av dagligu leiðsluni í felagnum og skal fylgja boðum frá nevndini. Samanseting av nevndum Kanningin vísir, at tað eru nógv viðurskifti, sum hava týdning fyri, hvussu nevndin er samansett, og hvønn leiklut nevndin hevur sum partur av leiðsluni í partafeløgunum. Ognarviðurskiftini serliga tal av partaeigarum hava nógv at siga. Í Føroyum eru nógvar fyritøkur familjufyritøkur ella fyritøkur við bert einum persóni ella fáum fólkum sum eigarar. Nevndin er ofta samansett av húsfólki/familju, partaeigarunum ella eigaranum saman við vinfólki og kenningum. Formliga er talan um eina tvístreingjaða leiðslu, og feløgini lúka sum so tey krøv, sum lógarverkið setur. Í nógvum partafeløgum við aktivum eigarum er nevndin ofta samansett av eigarum og sakførara felagsins. Ein av teimum spurdu, sum eigur í partafelag, har ein sakførari er í nevndini, segði um orsøkina til, at teir fingu sær serkunnleika inn í nevndina: Vit hildu, at vit sjálvir ikki vóru so góðir at halda stýr á pappírunum. Man hevði so nógv annað at tonkja yvir allatíðina. So vit hildu, at tað var nokkso gott, at vit høvdu onkran sum skrivaði alt niður. "Fremmand" fólk sita ofta í nevndini í smáum og meðalstórum fyritøkum, tí hetta er eitt krav frá fíggingarstovni. Í teimum førum, har fíggingarstovnur hevur valt framhaldandi at veita fyritøkum, sum eru komnar í fíggjarligt óføri, fígging og partapening, er treytin vanliga, at nýggj (sakkøn) fólk koma í nevndina. Dømi eru eisini um, at høvuðseigararnir av miðalstórari fyritøku, sum skal endurreisast, hava valt sær fólk við serkunnleika í nevndina. Hetta koma vit nærri inn á seinni, í samband við hugburð og støðu til fígging. Í størri fyritøkum er vanligari, at nevndarlimir umboða partapeningin. Leikluturin hjá nevndum Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum hava verið og lutvíst eru rættiliga óvirknar. Vanlig hugsan er, at nevndirnar í flestu førum bert eru eitt eiti. Nevndin er bara har fyri at tað formella skal vera í lagi, sum ein av teimum spurdu málber seg. Ein annar sigur: Nevndararbeiðið í flestu føroysku partafeløgum er bert kaffiprát. Orsøkirnar til hetta eru fleiri, men í høvuðsheitum halda tey spurdu, at hetta kemst av, at føroyski vinnubygnaðurin er domineraður av smáum fyritøkum. Hetta ger, at í nógvum partafeløgum er somu persónar eigarar, stjórn og nevnd. Markið millum stjórn og nevnd er mangan ógvuliga kámt og flótandi. Nevndin hevur tí meira formellan enn veruligan týdning, tí yvirstjórn og daglig leiðsla verður útint av somu fólkum ella fólki. Nevndarfundirnir eru tí nógvir bæði formligir og óformligir og tað ber illa til at tosa um formaliserað arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Ein av teimum spurdu greiddi frá, at í teirra fyritøku var nevndin meiri aktiv, enn fundarbókin vísir. Tað var ikki óvanligt, at tveir nevndarlimir tosaðu saman og tóku avgerðir vegna nevndina, oftani saman við grannskoðara felagsins. Virksemið hjá nevndini sum partur av leiðsluni í fyritøkuni, veldst eisini nógv um, hvør vinnugrein talan er um, tí treytirnar og umstøðurnar, fyritøkur virka undir, eru ymiskar frá vinnugrein til vinnugrein, og hetta hevur eisini týdning fyri, hvussu leiðslan skipar arbeiði sítt. Ein av teimum spurdu, sum er knýttur at eini minni fiskivinnufyritøku, sigur, at hjá teimum, sum virka í turbulentum umstøðum, er ein leiðsluformur við aktivum eigarum og nevnd tann mest effektivi í løtuni. Men hann leggur afturat, at skal fyritøkum av hesum slagi og stødd vera lív lagað, so er sum frálíður neyðugt at fáa serkunnleika og nýhugsan inn í nevndirnar. Tá talan er um familjufyritøkur stórar sum smáar hevur nevndin ofta útdelegarað at kalla allan myndugleika til stjórnina. Í størri partafeløgum við vælmannaðari stjórn, er í flestu førum talan um formliga, tvístreingjaða leiðslu. Nevndarfundir eru meira regluligir og formellir, eitt ávíst arbeiðsbýti er millum nevnd og stjórn, intern mannagongd fest á blað o.l. Í slíkum feløgum er tað bert, tá kreppustøður stinga seg upp og loysnir skulu finnast skjótt, at nevndarlimirnir gerast aktivir í leiðsluni. Ein nevndarlimur tekur sær av bankunum, ein annar av kreditorunum, ein triði av veitarum osfr. Í størri feløgum har sama stjórn hevur sitið í longri tíðarskeið, er tað oftani stjórnin, sum myndar felagið meir enn nakað annað. Hon kallar saman til nevndarfund, setir dagsskránna osfr. Nevndarfundir eru fáir og formellir og vanliga drúgvir. Seinnu árini eru stórar broytingar hendar í grundleggjandi búskaparligum og ráðandi skipanum í samfelagnum. Kreppan, sum hevur rakt flestu vinnugreinir í -árunum, hevur broytt fyritreytarnar, føroyskar fyritøkur virka undir, og harvið eisini stjórnar- og nevndararbeiði í partafeløgum. Partafelagslógin, sum kom í førdi við sær broytt krøv bæði til nevndararbeiði sum so og til arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at enn tykjast krøvini um arbeiðsbýti at hava havt meiri formella enn veruliga ávirkan á leiðsluna. Hetta kemst helst av, at í nógvum feløgum gera ognarviðurskiftini, at veruliga markið millum yvirstjórn og dagliga leiðslu er so kámt. Broytingarnar tykjast tó at hava verið medvirkandi til, at nevndarlimir eru farnir at geva størri far um hvørja ábyrgd, teir hava í felagnum. Hetta kemur m.a. til sjóndar við, at nevndarlimir hugsa seg betur um og at ansa betur eftir, hvat teir skriva undir uppá og vilja vissa seg um, at tað formliga er í lagi. Tí taka málsviðgerðir ofta longri tíð í dag, enn fyrr. Eingin av teimum spurdu heldur, at nevndararbeiðið er vorðið meira tíðarkrevjandi. Eitt er, at nevndarlimir yvirhøvur hugsa seg betur um, enn teir gjørdu fyrr. Men hetta tykist fyrst og fremst at vera tí, at teir vilja halda seg til tey formligu krøvini, og ikki so nógv tí at teir er blivnir aktivari, vilja gera eitt betri arbeiði fyri felagið ella sum ein liður í at bøta um fíggjarstøðuna, kappingarførið e.l. Nevndararbeiðið er broytt, men hetta er fyrst og fremst ein avleiðing av, at formligu karmarnir eru broyttir. Samanumtikið Samanumtikið kann sigast, at í søguligum baksýni hava nevndir í føroyskum parta-feløgum verið ógvuliga passivar. Hetta kemst serliga av, at eyðkennið við vinnubygnaðinum eru smáar fyritøkur við aktivum eigarum. Markið millum nevnd og stjórn er flótandi; talan er um sera flatar organisatiónir. Nevndirnar eru bara har, tí lógin krevur tað. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Kanningin vísir, at hóast tey flestu halda, at nevndirnar áttu at verið aktivari, so tykjast broyttu treytirnar í kjalarvørrinum av kreppuni í -árunum og nýggja partafelagslógin frá ikki at hava broytt munandi um nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, ið hvussu so er ikki í smáum og meðalstórum fyritøkum. Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti Fólk vóru spurd um, hvørja áskoðan tey hava á nevndararbeiðið í føroyskum partafeløgum, og um broyttu treytirnar seta størri krøv til førleika og kunnleika, og um tað í tí sambandi var tørvur á eftirútbúgving, skeiðum o.l. fyri nevndarlimir. Førleiki og útbúgving Tey, ið tosað varð við, eru samd um, at skulu nevndirnar í føroyskum partafeløgum verða meiri aktivar í leiðsluni, er neyðugt at bøta um førleikan hjá nevndarlimunum. Tað at tey flestu halda, at tørvur er á kunning og skeiðstilboðum, er samstundis ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Kanningin vísir, at samanumtikið tykist tað ikki at skorta uppá roknskaparkunnleika og -fatan í føroyskum partafelagsnevndum. Tað tey spurdu hinvegin kunnu hugsað sær, er betri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg. Kanningin gevur ábendingar um, at hjá nógvum, sum hava við nevndararbeiði at gera, tykist tað at vera ógreitt, hví ásetingarnar eru sum tær eru, hvat er uppgávan hjá eini nevnd, hvat hon skal gera, hvørji krøv lógarverkið setur osfr. Fleiri vísa á, at lógarverkið varð broytt og sett í gildi uttan at tosa varð so nógv um innihaldið í lógunumi. Kunnleikin til lógirnar er ov lítil og í nógvum førum tykist tað ikki at vera gingið upp fyri nevndarlimum, hvørja ábyrgd teir hava og hvørji krøv lógarverkið í roynd og veru áleggur teimum. Nógv rakna ikki við fyrrenn grannskoðarin kemur við sínum viðmerkingum. Samanumtikið eru tey spurdu á einum máli um, at partafeløg og nevndir bert fylgja lógini, fyri at tað formliga skal vera í lagi. Men tað er ikki bert nýggja partafelagslógin, sum hevur sett fyritøkum størri og øðrvísi krøv. Seinnu árini eru treytirnar eisini broyttar, m.a. tí at kappingin í flestu vinnugreinum er harðnað. Eitt, sum vanliga verður roknað sum ein partur av arbeiðnum hjá nevndini, er, saman við stjórnini í felagnum, at leggja langtíðarætlanir fyri virksemið felagsins. Kanningin vísir, at hesin partur tykist ikki liggja eftir hjá leiðsluni í flestu størru føroyskum fyritøkum. Har er nevndin vanliga við til at leggja ætlanir, verður kunnað um, hvussu fyritreytirnar broytast osfr. Kanningin staðfestir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur á hesum øki, og at tørvur er á kunning, skeiðum o.l., sum kann geva nevndarlimum innlit í strategiska planlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Endamálið er ikki at gera nevndarlimir til serfrøðingar, men heldur at styrkja nevndina, so at hon er betur før fyri at seta stjórnini krøv, at koma við áheitanum og tilmælum og yvirhøvur hevur betri førleika og fyritreytir at virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Hetta hevur serliga týdning fyri smáar fyritøkur, har dagliga leiðslan mangan er undirmannað og ikki einsamøll megnar at taka sær av øllum uppgávunum. Fleiri av teimum spurdu halda, at gongdin í nógvum føroyskum fyritøkum seinnu árini hevur verið, at meðan stjórnirnar hava ment seg á nógvum økjum, so er at kalla einki hent við nevndunum. Tey spurdu eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan), málsetningar o.l. er stórliga undirmett í leiðsluni í føroyskum fyritøkum. Hóast støðan er batnað á hesum øki seinnu árini, so eru tað nógv sum halda, at m.a. hetta er ein av høvuðsorsøkunum til, at nógvar verkætlanir ikki fáa kapital. Nógv, sum ætla sær undir eitthvørt, hava ikki gjørt sær greitt, hvat tey vilja og ætla. Týdningurin av at hugsa frameftir tykist mangan vera gloymdur ella undirmettur. Mint verður tó á, at hóast virkisætlanir hava alstóran týdning, so eru tær í sjálvum sær ikki nógmikið. Neyðugt er eisini, at leiðslan dugir at brúka hesi amboð. Dømi er um føroyska fyritøku, sum legði stóran dent á nevndu viðurskifti, men kollsigldi, fyrst og fremst tí leiðslan í aðrar mátar ikki megnaði sína uppgávu. Somuleiðis vísa nógv á, at í fiskivinnuni er sera torført at leggja ætlanir og halda tær nøkunlunda, tí óvissan við tilfeingisgrundarlagi og marknaðum er so stór, umstøðurnar so turbulentar, marginalarnir so ómetaliga smáir og politisku karmarnir so óstøðugir. Útbúgving og smáar fyritøkur Í samband við spurningin um útbúgving, skeið o.l. fyri nevndarlimir, sigur ein av teimum spurdu seg ivast í, um slík tiltøk eru so áhugaverd hjá smáum fyritøkum ella partafeløgum. Nevndarlimir í slíkum feløgum hava annað at takast við enn at fara undir eftirútbúgving og ganga á skeið. Viðkomandi heldur, at slík skeiðstilboð hava størri týdning fyri nevndirnar í størri partafeløgum Summi halda eisini, at tað er ivasamt, um smáar fyritøkur ella partafeløg hava umstøður og fíggjarliga orku at senda fólk á eftirútbúgving, skeið o.l. Ístaðin hugsa tey sær, at tað almenna stuðlar aðrar vegir. Ein av viðtalupersónunum, sum er eigari í einum minni fiskavirki, vísir á, at vakstrarmøguleikarnir hjá føroyskum vinnulívi liggja í smáum virkjum. Men hann heldur, at higartil hava almennir myndugleikar givið teimum smáu virkjunum lítlar gætur. Ella sum hann sigur: Tað er líkasum alt snýr seg um Fiskavirking og Kósina. Restin er slettis ikki til. Talan er um nógv arbeiðspláss, men eingin bekymrar seg um tey smáu virkini. Tað er eingin sum spyr um, hvønn tørv tey hava fyri hjálp, t.d. at vera við á messum o.l. Í viðtalunum nevna fleiri, at førleikin hjá leiðslunum í partafeløgum kann eisini bøtast aðrar vegir. T.d. at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsir onkur okkurt slag av útflutningsráði ella -miðstøð. Hetta kundi t.d. verið gjørt við at víðka um virkisøki hjá Menningarstovuni. Fólk við royndum frá fyritøkum, sum arbeiða á útlendskum marknaðum, nevna í hesum sambandi, at fyrsta stigið hjá fyritøkum, sum ætla sær út í stóru verð, er "at rudda upp fyri egnum durum." Trupulleikin er mangan, at fyritøkurnar mangla vitan um seg sjálva. Førleiki og nevndarsamanseting Ein onnur leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Í tí sambandi varð spurt um, hvørja áskoðan fólk høvdu á nevndarsamanseting í føroyskum partafeløgunum, og hvørji fyrilit hava verið ella eiga at vera tikin, tá nevndir verða valdar. Høvuðsniðurstøðan er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar. Kanningin vísir, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti osfr., men at hetta ikki altíð eyðnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað ikki eru so nógv, sum vilja sita í nevndum. Í teimum førum har dentur verður lagdur á at manna nevndina við limum við serkunnleika, er tað í flestu førum talan um fyritøkur, sum hava verið ígjøgnum skuldarsanering, tvangsakkord e.l. og standa fyri at skula endurreisast, ofta við nýggjum kapitalinnskjótarum. Tá er ikki óvanligt, at nevndirnar og nevndarlimir aktivt taka lut í arbeiðinum at fáa fyritøkuna á føtur aftur og meira ella minni eru ein partur av dagligu stjórnini av felagnum. Samanumtikið Kanningin vísir samanumtikið, at verandi útbúgvingartilboð ikki eru nøktandi fyri nevndarlimir í partafeløgum. Tørvur er á tilboðum, sum kunnu vera við til at bøta um kunnleikan um lógirnar fyri partafeløg. Hinumegin er størri tørvur á tilboðum, sum geva nevndarlimum innlit í ætlanarlegging (málsetningar, strategi, fíggjarætlanir o.l). Støða og hugburður til fígging og partabrævamarknað Eitt endamál við kanningini er at vita, hvørja støðu fólk, sum eru ella hava verið knýtt at føroyskum partafeløgum, hava til spurningar viðvíkjandi fígging. Høvuðsspurningarnir snúðu seg um eginpening sum so, um støðu til at útvega fígging við at lata "fremmandar" íleggjarar keypa seg inn í fyritøkuna ella við sølu av partabrøvum eitt nú til íløgufeløg. Somuleiðis varð spurt um áskoðan og støðu til ein skipaðan partabrævahandil í Føroyum. Hóast talið av spurdum er avmarkað, so vísir kanningin, at tað er sera misjavnt, hvussu føroyskar fyritøkur eru fyri við eginpeningi. Tað er skiftandi frá vinnugrein til vinnugrein, og frá fyritøku til fyritøku. Og hetta er helst sama úrslit, ein hevði komið til, um farið varð at kanna roknskapirnar hjá øllum føroyskum partafeløgum. Í samband við fiskivinnu, sum í globalum samanhangi mangan verður roknað sum ein vinna, sum hvat konsolidering og soliditeti víðvíkur, er illa fyri, kann nevnast, at í føroyskari fiskivinnu eru lutfalsliga væl konsolideraðar fyritøkur. Sama er galdandi í alivinnuni. Men yvirhøvur staðfestir kanningin, at í Føroyum er ikki tradisjón fyri at gera íløgur fyri at fáa avkast og at konsolidera fyritøkur. Flestu íløgur hava verið gjørdar fyri at útvega ella varðveita arbeiðspláss. Fiskimenn hava sett í skip fyri at fáa kjans, fakfeløg o.o. hava sett í virki fyri at hava arbeiðið á staðnum osfr. Støða til "fremmandan" kapital og ávirkan Fólk vórðu spurd um, hvørja støðu tey hava til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna og kanska yvirtekur stóran part av partapeninginum. Hvussu tey svara veldst nógv um, hvørji feløg og fyritøku tey úttala seg um, hvønn leiklut tey hava í fyritøkuni og ikki minst hvussu fíggjarliga støðan hjá fyritøkuni er. Er talan um fyritøkur, sum eru illa fyri fíggjarliga eru møguleikarnir hjá eigararunum at velja og vraka minni. Tað er vanliga nýggi íleggjarin ella fíggingarstovnurin, sum setir treytirnar, og lutfalsliga stór ávirkan fylgir við "fremmanda" kapitalinum. Dømi er familjufyritøkan, sum byrjaði í smáum. Víðkaði so við og við, men eigarnir mistu tamarhaldið á fyritøkuni, sum at enda rendi seg fasta. Fíggjarstovnurin helt, at fyritøkan hevði vakstrarmøguleikar, men at leiðslan var ov veik. Veittur varð partapeningur og fígging, móti at serkunnleiki uttani frá fekk sæti í nevndini og stjórnini. Harafturat skutu upprunaligu eigararnir pening inn. Men tað gekk sera striltið at fáa nýggju leiðsluna í felagum at draga eina línu, serliga tí at tey nýggju í leiðsluni blandaðu seg uppí dagliga raksturin av felagnum og kravdu ábøtur. Gomlu eigarnir kendu seg at vera settar undir umsiting. Í øðrum førum hevur gongdin verið ein onnur. Vælriknar familjufyritøkur hava ætlað at víðkað um virksemið, men hava ikki megnað hetta einsamallar og hava tí valt at víðka um eginkapitalgrundalagið við "fremmandum" partaeigarum og kapitali. Hóast tað kanska gekk striltið, at finna stevið í fyrstuni, so vísti tað seg, at sum frá leið gekk betur, tí komið varð eftir, at áhugamálini vóru tey somu. Kanningin vísir tvey dømi um, at útlendingar hava víst áhuga fyri at gera íløgur í føroyskar fyritøkur, sum ganga væl og eru lutfalsliga væl konsolideraðar. Hóast hesar íløgur vildu ført til øktan umsetning, og at feløgini fingu serkunnleika, fyritøkuni tørvaði (søla og marknaðarføring), vóru eigarnir ikki sinnaðir at sleppa øðrum inn. Í báðum førum var høvuðsorsøkin, at teir ikki vildu lata ræðið á fyritøkuni til aðrar. Í einum føri hildu eigararnir eisini, at verandi bygnaður og skipan frægasti mátin at arbeiða uppá. Tey spurdu vóru yvirhøvur samd um, at tá tú hevur ein vinnubygnað, har høvuðseyðkennið er familjufyritøkur og smáar fyritøkur, er mangan torført at víðka virksemið við, at "fremmandir" koma við nýggjum kapitali. Víst varð á, at tað ikki er kapitalurin í sjálvum sær, fólk eru bangin fyri, men ávirkanin, sum fylgir við kapitalinum. Fólk eru bangin fyri, at onnur koma inn og krevja ávirkan. Fólk er afturhaldandi, tí tey vilja ikki lata avgerðarrætt frá sær. Hesin hugburður er ikki eitt føroyskt serfyribrigdið; hann er eisini ógvuliga vanligur aðrastaðni. Støða til skipaðan partabrævahandil í Føroyum At kalla øll tey spurdu eru á einum máli um, at tað er eitt gott hugskot at seta ein skipaðan partabrævamarknað á stovn í Føroyum. Bert ein helt, at hetta ikki var nakað at satsa uppá. Annars er eitt sindur ymist, hvat tey spurdu leggja dent á, tá tey grundgeva fyri positivu støðu síni. Tey flestu halda, at ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið medvirkandi til, at ein annar dynamikkur kom inn í vinnulívið, eitt nú við at eitt slíkt stig kanska fór at gera, at vit fingu meira aktivar eigarar í fyritøkunum. Onkur førir fram, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av fyrimununum við einum skipaðum partabrævamarknað, at tú eisini hevur eitt eftirlit, sum syrgir fyri, at feløgini sum bjóða seg fram, onkursvegna eru noteraði, fylgja vanligum roknskaparsiði, hava grannskoðaraátekning osfr. Hetta er ein ávís trygd hjá serliga smáum uppspararum, sum hava hug at gera íløgur, men sum ikki hava møguleika ella førleika at meta um, hvat tað, teir keypa, er vert. Fleiri av teimum spurdu vísa á, at sum er, kann ein fara í bankan og keypa partabrøv í eini ella aðrari fyritøku, men at tú hevur bert bankans orð fyri, at hetta er virðið á partabrøvunum. Man hevur ein kenslu av, at viss man vendir sær til bankan, so fær man ikki eitt nóg erligt svar; tey skulu jú passa sítt, sigur ein av teimum spurdu, sum heldur, at ein skipaður marknaður ella eitt uttanvelta íløgufelag, hevði verið ein størri trygd í so máta. Ráðgevingin hevði verið meiri neutral. Ein av teimum spurdu heldur, at ein fyrimunur við einum skipaðum partabrævamarknaði ella einum børsi er, at tú kanst keypa og selja partabrøv í smáum. Sum er, verða ofta nógv partabrøv til stórar upphæddir seld í einum. Viðkomandi nevnir sum dømi, at í Føroyum eru nakrar lutfalsliga stórur familjufyritøkur, sum fyrr ella seinni støðga upp, tí har er eingin at taka ella vil ikki taka við. Valið er tí mangan at avvikla fyritøkuna ella selja hana fyri eitt undirvirði. Við einum skipaðum partabrævamarknaði er t.d. møguleiki at selja burtur av í smáum, og á tann hátt kanska fáa pengar, sum svara til innvirði á fyritøkuni, ella sum liggur nærri innvirðinum. Nógv vísa eisini á, at sæð úr einum íleggjarasjónarmiðið, er ein av stóru trupulleikunum í Føroyum, at vinnulívið er so eintáttað. Tað ger tað sama, um íleggjarar royna at spjaða váðan út á fleiri feløg, tí talan verður í roynd og veru um somu vinnugrein. Harafturat er føroyski búskapurin so lítil, at eitt bakkast einastaðni vanliga fær avleiðingar fyri stórar partar av búskapinum og samfelagnum. Tey spurdu eru samd um, at verður skorið yvir ein kamb, er fiskiskapur og fiskatilvirking ikki attraktivt fyri íleggjarar. Tað eru tó fyritøkur í fiskivinnuni serliga smá fiskavirki sum klára seg væl og ivaleyst høvdu havt gagn av einum skipaðum partabrævamarknaði og høvdu kunnu útvegað sær kapital við t.d. at latið ein part av partabrøvunum flotið frítt á marknaðinum. Men kanningin vísir eisini, at tað ikki bert er vantandi lønsemi, sum heldur fólki aftur í at gera íløgur í fiskivinnuna. Eitt er, at talan er um eina vinnu, sum undir øllum umstøðum er óstøðug og kapitalavkastið vanliga er lítið samanborið við aðrar vinnur. Annað er ótryggleikin, sum stendst av óstøðugum politiskum karmum. Hetta er ikki bert galdandi fyri fiskivinnuna. Nógv halda, at ein tann týdningarmesta fyritreytin fyri at fáa ein partabrævamarknað at virka er, at førdur verður ein skipaður og støðugur vinnulívspolitikkur. Samanumtikið Støða og hugburður til fígging veldst nógv um hvørjari støðu ein sjálvur ella fyritøkan ein er knýttur at, er fyri. Fyritøkur, ið eru væl fyri, megna sjálvar at nøkta kapitaltørvin, hava lætt við at fáa fígging og kunnu sjálvar avgera um eginkapitalgrundarlagið, skal víðkast við fremmandum pengum. Fyritøkur, ið koyra tungt ella hava rent seg fastar, hava hinvegin ringt við at fáa fígging og treytirnar, sum fylgja lánsfígging og nýggjum partapeningin, verða settar av øðrum. Tað er ikki kapitalurin í sjálvum sær, sum fólk eru bangin fyri, men tann ávirkan og skerdi avgerðarrættur, ið fylgir við kapitalinum. Ein skipaður partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri føroyskt vinnulív. Bæði fyri fyritøkur, sum skulu víðka um kapitalgrundarlagið og fyri feløg og einstaklingar sum skulu gera íløgur. Við ongum ella vánaligum lønsemi er fiskivinnan kortini ikki serliga áhugaverd, sæð frá einum íleggjarasjónamiði. Skal ein partabrævamarknaður vera við til at eggja fólki til at gera íløgur, skulu fyritreytirnar vera í lagi. Eitt nú at rikin verður ein miðvísur og støðugur almennur vinnupolitikkur. Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð Inngangur Stig av kanningini viðvíkjandi "Útbúgvingar- og førleikaviðurskifti hjá fólki, ið hava við nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum at gera" er grundað á stig ið lýsir "Arbeiði í partafelagsnevndum", og á stig ið lýsir "Førleika- og útbúgvingarviðurskifti og støðu viðvíkjandi fígging". Arbeiðssetningurin fyri stig verður lýstur á henda hátt: Stig Verandi útbúgvingarmøguleikar og ynskilig nýggj útbúgvingartilboð. Hvat er hóskandi tilboð til útbúgving og eftirútbúgving av nevndarlimum. Í hvønn mun eru hesar útbúgvingar tøkar, sum er. Hvussu kann økt útbúgving og eftirútbúgving innan nevndararbeiði skipast. Út frá arbeiðssetninginum viðv. stig kann staðfestast, at hesi øki eiga at lýsast: Verandi útbúgvingartilboð Hóskandi útbúgvingartilboð Skipan av øktari útbúgving Samandráttur Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at vera ætlað nevndarlimum. Talan er um tvey skeið: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg" og "Virkisroknskapur". Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri, vera viðkomandi fyri nevndarlimir. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu, Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum, Leiðsluframferð og Strategisk leiðsla Flest allir viðtalupersónar í kanningini (stig ) meta, at tørvur er á kunning og skeiðtilboðum, og tískil er niðurstøðan, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Í høvuðsheitum er tørvur á skeiðtilboðum og tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting. Møgulig skeið fyri nevndarlimir eiga at lýsa lógarkarmar í sambandi við nevndararbeiði og ætlannarlegging fyri virkið. Eisini tykist tørvur vera at arbeiða við nevndarsamanseting sum so, tí hetta kann bøta um førleikan hjá leiðslum í føroyskum partafeløgum. Skipanin "Professionelle Bestyrelser", sum Erhvervsfremmestyrelsen setti í verk í hevur júst sum málsetning at "professionalisera" nevndararbeiði við at taka inn yrkisligar limir í nevndir. TK-stovan arbeiðir í løtuni við at seta hesa skipan í verk í Føroyum. Í spurnaðarkanningini (stig ) verður ført fram, at tað hevur verið roynt at seta saman nevndir av fólki við serkunnleika, men at tað er trupult, tí so fáir nevndarlimir eru til taks. Hetta kann so takast sum eina ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og á Interneti. Tá skeið til nevndarlimir skulu skipast, er neyðugt, at fyrilit verður tikið, at skeiðini ikki eru ov dýr, tí tað annars gerst ov kostnaðarmikið fyri smærri virkir. Eisini hevur tað týdning, at skeiðini eru skipað soleiðis, at nevndarlimir, sum aloftast hava annað arbeiði eisini, hava møguleika at luttaka. T.d. við at skipa skeiðini sum kvøld-/vikuskiftisskeið og/ella við fjarundirvísing. Ein møguligur fyriskipari av skeiðum kundi verið STH. Verandi útbúgvingartilboð Tá verandi útbúgvingartilboð til nevndarlimir skulu lýsast, kann staðfestast, at tað í høvuðsheitum snýr seg um skeið, sum Skeiðtænasta Handilsskúlans (STH) hevur skipað fyri, sum kunnu sigast at verða meira ella minni ætla nevndarlimum. Í ávísan mun kunnu skeið, sum Leiðslu- og menningarbólkurin (LMB) hevur skipað fyri vera viðkomandi fyri nevndarlimir. STH hevur, í sambandi við at nýggju partafelagslógirnar og ársroknskaparlógin komu í gildi í hildið tvey skeið. Heitið á skeiðunum var: "Nýggj roknskapar- og partafelagslóg". Tey økini, sum vóru umrødd á hesum skeiðum, vóru: · Partafelagslógin · Hvussu stovnar tú eitt partafelag · Roknskaparlógin í baksýni · Roknskaparhugsjónir · Roknskaparteori og -praksis · Grundleggjandi roknskaparreglur · Goymslumetingar, avskrivingar o.a. · Roknskaparuppsetingar eftir talvum við føroyskum heitum · Útsettur skattur o.tíl. · Leiðara- og nevndarábyrgd Fyrra skeiðið var ætlað teimum, ið eru nevndarlimir, stjórar og leiðarar í partafeløgum, og vóru partafelagslógin og roknskaparlógin umrøddar. Seinna skeiðið var ætlað teimum, ið eru roknskaparfólk, og her var høvuðsdenturin lagdur á at umrøða roknskaparlógina. Bæði skeiðini vóru lutfalsliga stutt og bílig, skúlatímar hvørt og kostnaðurin var einans kr. íroknað. tilfar og mat fyri hvørt skeiðið. Umframt hesi skeið hevur STH javnan bjóðað út skeið, ið nevnist "Virkisroknskapur" við undirheitinum "roknskaparfatan". Málbólkurin fyri skeiðini eru "tey, sum hava brúk fyri at vita, hvat tey tosa um, tá evni er roknskapur. (Eigarar og leiðslur á virkjum, lángevarar, nevndarlimir, blaðfólk)". Endamálið við skeiðinum er sostatt at økja um kunnleikan til roknskap og fevnir tað m.a. um: · Ársroknskapin · Grundleggjandi roknskaparreglur (going concern, tíðaravmarkingar v.m.) · Hugtøk sum inntøkur og kostnaður · Meting um virði á ognum/virkinum · Roknskaparkanningar · Peningastreymur Skeiðið varar í skúlatímar og kostnaðurin hevur heldur ikki í hesum førinum verið serliga høgur, kr. fyri hvønn luttakara. Umframt hesi skeið bjóðar LMB út skeið, sum í størri ella minni mun kunnu vera viðkomandi fyri nevndarlimir, hóast tey ikki beinleiðis eru ætlað nevndarlimum, men leiðslum sum heild. Skeiðsrøðin hjá LMB fevnir um: Grundskeið í leiðslu Leiðslumenning og viðgerð av vandamálum Leiðsluframferð Strategisk leiðsla Hesi skeið eru skipað sum internatskeið og eru sum heild nakað dýrari og longri enn tey skeið, sum STH hevur skipað fyri. Hóskandi útbúgvingartilboð Í stigi var umrøtt, at flest allir viðtalupersónarnir halda, at tað er tørvur á kunning og skeiðstilboðum, og verður hetta samstundis mett at vera ein staðfesting av, at verandi tilboð ikki eru nøktandi. Verður hugt at niðurstøðunum í kanningini (stig ), er møguligt at greina sundur millum ymisk tilboð, sum tørvur á: Skeiðtilboð Tiltøk í sambandi við nevndarsamanseting, t.e. førleikan hjá eini samlaðari nevnd. Onnur tiltøk Sum heild skal hesin partur ikki umrøðast meiri í hesum notati, tí tað fellur uttan fyri karmarnar í hesi kanning. Bert skal sigast, at í spurnaðarkanningini nevna fleiri viðtalupersónar, at førleikin hjá leiðsluni kann bøtast aðrar vegir enn við skeiðum. Eitt nú við at smáar fyritøkur fara saman og í felag keypa sær serkunnleika og ráðgeving. Somuleiðis eftirlýsa fleiri eitt útflutningsráð, td. við at víðka um Menningarstovuna. Skeiðtilboð Í stigi var staðfest, at leiðslan er ein felags ábyrgd hjá nevnd og stjórn, men at arbeiðsuppgávurnar hjá nevndini í høvuðsheitum eru at hava eftirlit við fígging og roknskapi, og at yvirstjórn í felagnum er ábyrgd nevndarinnar. Lógarkarmar Í spurnaðarkanningini meta viðtalupersónarnir, at kunnleikin til tær løgfrøðiligu karmarnar í sambandi við nevndararbeiði er ov lítil. Tey kundu hugsað sær at fingið størri innlit í lógarkarmarnar fyri partafeløg, m.a. hvør er uppgávan og hvørji eru krøvini hjá eini nevnd og hvørja ábyrgd hava nevndarlimir. Tískil tykist tað vera tørvur á skeiðtilboðum, sum fevna um lógarkarmar. Innihaldið í einum tílíkum skeiði eigur sum heild at vera partafelagslógin og roknskaparlógin, t.e. tey øki, sum eru serliga viðkomandi fyri nevndarlimir/-arbeiði. Endamálið við slíkum skeiði er at lýsa: arbeiðsgongd í nevndini, t.e. viðtøkur, fundarskipan, gerðabøkur, samskifti við stjórn, grannskoðaran og aðalfundin, tørvur á "forretningsorden" v.m. arbeiðsuppgávurnar hjá eini partafelagsnevnd og í hesum sambandi eisini arbeiðsbýti millum stjórn og nevnd skyldur og rættindi hjá nevndini/nevndarlimum. Roknskaparkunnleiki og -fatan Í sambandi við eftirlit av fígging og roknskap, varð í stigi staðfest, at tað sum heild er neyðugt hjá nevndarlimum at hava innlit í, hvat ein roknskapur er, og hvørjir postarnir í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni eru. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda, at roknskaparkunnleiki og -fatan yvirhøvur tykist at vera góð og nøktandi í føroyskum partafelagsnevndum. Tískil tykist ikki at vera tørvur á skeiðum, sum fevna um roknskaparkunnleika og -fatan. Viðmerkjast skal tó, at tað í hesum sambandi kunnu vera ymsar fatanir av, hvat roknskaparkunnleiki og -fatan er, og nær hon er góð. Tískil kunnu tað vera feløg/nevndir, sum meta, at tørvur er á skeiðum í sambandi við roknskaparkunnleika og -fatan, hóast viðtalupersónanir í kanningini meta, at kunnleikin á hesum øki er nøktandi. Langtíðarætlanir Í sambandi við yvirstjórn av felagnum verður tað vanliga eisini sæð sum ein partur av arbeiðinum hjá nevndini, í samstarvi við stjórnina, at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tá langtíðarætlanir skulu gerast, varð í stigi staðfest, at tað kann vera ein fyrimunur, um ein ella fleiri nevndarlimir hava førleika at nýta leiðsluamboð, t.d. eina virkisætlan. Viðtalupersónarnir í spurnaðarkanningini halda flest allir, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum eru eftirbátur, tá tað snýr seg um at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Tørvur er á kunning og skeiðum, sum kunnu geva nevndarlimum innlit í strategiska ætlannarlegging, at seta málsetningar, fíggjarstýring, fíggjarætlanargerð o.l. Viðtalupersónarnir eru á einum máli um, at tað at hava virkisætlan (forretningsplan) og ein málsetning er stórliga undirmett í føroyskum partafeløgum. Samstundis meta viðtalupersónarnir, at tað ikki bert snýr seg um at seta upp virkisætlanir, men eisini at duga at brúka hesi amboð í stýringini av felagnum. Endamálið við slíkum skeiðum er tó ikki, at nevndarlimir skulu gerast serfrøðingar, men heldur, at slík skeið skulu styrkja nevndina, soleiðis at hon kann seta stjórnini krøv og virka sum ein sparringspartnari hjá stjórnini. Eitt slíkt skeið kann fevna um tey høvuðspunkt, sum eru nevnd í virkisætlanini, sí stig Ein virkisætlan er sum so rættiliga umfevnandi, og fevnir hon um øll týdningarmikil øki í einum virki, bæði innanhýsis og uttanhýsis, sjálvt virkið, hugsjónarligt grundarlag, marknaðir, vørur, vinnugrein, kappingarneytar, vørumenning o.s.fr. Eisini er møguleiki fyri at koma inn á øll tey øki, sum eftirlýst verða í stig nevniliga tað at læra at seta málsetningar og at lýsa ymiskar ætlanir (strategiskar og fíggjarætlanir). Tað, sum er endamálið við slíkum skeiði, er at geva nevndarlimum førleika í at nýta slík amboð aktivt í nevndararbeiðinum, og tískil kann skeiðið gerast rættiliga umfevnandi, um øll øki í virkisætlanini skulu viðgerast. Nevndarsamanseting Tá nevndarlimir skulu veljast, hevur tað týdning at hyggja at førleikum og innliti, sum nevndarlimir hava hvør sær, og hvussu tann samlaða nevndin er sett saman í mun til tørvin hjá felagnum. Tað kunnu verða ávís øki, sum tað er fyrimunur, at einstakir nevndarlimir/nevndin hava innlit í, t.d. innanhýsis umstøður í felagnum, marknaðar- og kappingarviðurskifti, framleiðsluviðurskifti, tøknufrøðiliga menning og løgfrøði. Ein leið at ganga til tess at bøta um førleikan hjá leiðslunum í føroyskum partafeløgum er sostatt at velja nevndarlimir við serkunnleika ella at víðka nevndina við fólki, sum hava tann sakkunnleika, sum nevndini og fyritøkuni tørvar. Niðurstøðan í spurnaðarkanningini er, at nevndirnar í føroyskum partafeløgum í flestu førum eru tilvildarliga valdar og at tað sum heild er torført at manna nevndir, eisini við atliti til førleikaøki. Um arbeiðast skal við nevndarsamanseting eftir førleika, kunnu ymisk tiltøk setast í verk. Her skal nevnast ein verkætlan, sum júst hevur sum sín málsetning at "professionaliera" nevndararbeiði. Verkætlanin verður nevnd "Professionelle Bestyrelser" og var tað Erhvervsfremmestyrelsen, sum setti hetta tiltakið í verk í Til primo eru umleið nevndir settar við yrkisligum limum sum liður í verkætlanini. Hugsjónin er tann, at nógv minni og meðalstór virkir hava møguleika fyri at mennast og gerast størri, men at hesir møguleikar ikki verða gagnnýttir til fulnar, tí nevndunum vanta yrkisligar nevndarlimir, sum kunnu gerast sparringspartnarar hjá leiðsluni. Tey fólk, ið hava áhuga fyri at gerast yrkisligir nevndarlimir, verða skrásettir á eini sentralari databasu. Talan kann verða um stjórar, deildarleiðarar (funktionschefer) og leiðarar annars, sum hava hug at royna seg sum nevndarlimir. Á databasuni verða upplýsingar um royndir og fortreytir, t.e. útbúgving, starvsroyndir, royndir við rakstri/strategiskum arbeiði og vinnugrein, hjá áhugaðum nevndarlimum skrásett. Tað eru TIC-miðstovur (Teknologisk Informations Center) og Vinnudeildir í kommunum/amtum, sum virka sum tað útinnandi liðið, tí at tað er her, teir sonevndu formiðlararnir eru. Formiðlararnir hava samband við virkir, sum ynskja at fáa ein ella fleiri yrkisligar limir í nevndina. Í felag finna formiðlarin og tað einstaka virkið fram til, hvussu ein møguligur yrkisligur limur "sær út", t.e. hvørji øki virkið hevur fyri neyðini at styrkja. Formiðlararnir koma við uppskotum um limir, og tað er so virkið, sum velur nevndarlimin. Ein týðandi partur í verkætlanini er "Bestyrelseshåndbogen", sum gevur innlit í praktiskar og løgfrøðiligar spurningar í sambandi við nevndararbeiði. Erhvervsfremmestyrelsen hevur um alt landið sum heild og í teimum lokalu økjunum í samstarvi við TIC/Vinnulívsdeildir gjørt eitt upplýsandi arbeiði. M.a. faldara, greinir í bløðum og upplýsandi fundir. TK-stovan arbeiðir við at seta hesa somu skipan í verk í Føroyum og miðað verður móti at byrja á heysti Í spurnaðarkanningini verður ført fram, at tað mangan hevur verið roynt at seta nevndir saman av fólki við serkunnleika, kontaktneti o.s.fr., men at hetta ikki altíð eydnast, serliga tí at so fáir nevndarlimir eru til taks, og tað eru ikki so nógv, sum vilja sita í nevndum. Hetta kann so takast sum ein ábending um, at tað sum heild er tørvur á at arbeiða meiri við spurninginum um at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir, soleiðis at nevndirnar kunnu røkja sínar arbeiðsuppgávur betur. Arbeiðið við at fáa fleiri nevndarlimir kann gerast sum ein liður í verkætlanum sum eitt nú "Professionelle Bestyrelser", men til ber eisini at arbeiða sjálvstøðugt við spurninginum. T.d. at gera PR-arbeiði í sjónvarpi, útvarpi, bløðum og Interneti. Skipan av útbúgvingartilboðum Í spurnaðarkanningini verður spurningurin um skipan av skeiðum umrøddur. Fleiri viðtalupersónar ivast í, um smáar fyritøkur hava umstøður og fíggjarliga orku at senda nevndarlimir á skeið. Tískil er tað umráðandi, at møgulig skeið ikki eru ov dýr. Nevndarlimir flest allir eru óivað í fulltíðarstarvi, umframt at teir taka lut í nevndararbeiði, og hetta má eisini havast í huga, tá møgulig skeið skulu skipast fyri nevndarlimum. Ein møguleiki er at skipa skeiðvirksemið soleiðis, at tað bert er eftir vanliga arbeiðstíð, t.e. sum kvøld-/vikuskiftisskeið. Hetta loysir tó ikki trupulleikan fyri teir nevndarlimir, sum eru staddir á bygd og sum skulu ferðast langa leið. Samferðslumøguleikar kunnu gera, at tað er trupult at sleppa heim aftur sama kvøld, sum skeið er. Hetta at liggja nátt í eitt nú Havn kann kennast sum tíðarspilla, um tað yvirhøvur er gjørligt. Ein møguleiki, sum partvíst kundi hjálpt, er at skipa skeiðini soleiðis, at partar av skeiðinum er fjarundirvísing. Tá støða skal takast til, hvør møguliga kann skipa skeiðvirksemi, skal nevnast, at STH er positivt sinnað at skipa fyri skeiðum fyri nevndarlimir, møguliga í samstarvi við LMB. Partar av teimum skeiðunum, sum nú eru tilboð hjá STH/LMB kunnu nýtast í sambandi við møgulig skeið fyri nevndarlimir, men ein ávís tillaging til júst henda málbólk eigur at verða gjørd. Ein møgulig skipan er at hava eina moduluppbygda skeiðrøð við høvuðusevninum "Nevndararbeiði". Tey einstøku skeiðini kunnu so snúgva seg um ávís evni, t.d. løgfrøði, roknskapur, langtíðarætlanir. Ein annar møguleiki, sum tó ikki útihýsir tí omanfyri nevnda, er at skipa fyri styttri fyrilestrum, sum kunnu geva innlit í ávís øki, t.d. strategiska ætlannarlegging. Slíkir fyrilestrar kunnu verða smaksroyndir fyri at fara í gongd við at nýta eitt stýringsamboð sum virkisætlanir. Við atliti til upplýsandi arbeiði fyri at fáa fleiri fólk at gerast nevndarlimir er møguligt at skipa fyri fyrilestrum, sum lýsa nevndararbeiði, og hvønn týdning nevndararbeiðið hevur fyri tað einstaka felagið og áhugabólkar (peningastovnar, kundar o.s.fr.). Skjal Viðtalsleiðbeining I. Endamál Kanningin av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum er liður í eini størri kanning av verandi eginkapitalgrundarlagi hjá partafeløgum, eginkapitaltørvi og møguleikum fyri at nøkta henda tørv í framtíðini. Kanningini snýr seg um hvørji krøv nevndararbeiði setir fólki, hvønn tørv nevndarlimir, nevndarformenn og leiðsla hava á eftirútbúgving og um verandi útbúgvingartilboð eru nøktandi ella hvørji tilboð tørvur er á. Endamálið við kanningini er eisini at fáa lýst hugburð og støðu til fígging. Eitt nú stødd á eginpening í mun til lánsfígging og um útvegan av fígging til íløgur o.a. við sølu av partabrøvum til íløgufeløg og onnur. Kanningin er skipað soleiðis, at eitt tal av persónum, ið virka ella hava virkað sum nevndarlimir, nevndarformenn ella stjórar í P/F luttaka í eini spurnarkanning/samrøðu. Miðað verður ímóti at fáa samrøður við persónar soleiðis at flestu høvuðsøki í føroyskum vinnulívi verða umboðað. Spurningarnir/punktini niðanfyri eru leiðbeinandi. Í samrøðunum verða spurningarnar lagaðir til fortreytir, støðu o.a. hjá svarpersónunum. II. Lýsing av felagnum og virksemi tess vinnugrein/útflutningsfyritøka osfr. tal av nevndarlimum samsýning? samanseting av nevnd samanseting av partapeningi (spjaddur/savnaður o.a.) idé, strategi, forrætningsplanur, málsetningur. III. Sjálvsfatan og krøv Sjálvsfatan og støða higartil Hví/hvussu gjørdist tú stjóri/nevndarlimur? pening í felagnum? starv á virkinum? Hvussu fatar tú tín leiklut sum stjóri/nevndarlimur í felagnum? Er nevndararbeiði krevjandi (tíðarkrevjandi, krøv um vitan/innlit í roknskap o.a.) Heldur tú tað er stór fíggjarlig ábyrgd at sita sum nevndarlimur? Hvønn leiklut hevur nevndin í arbeiðinum/virkseminum hjá felagnum hvørji økið tekur nevndin sær av? Hvussu er arbeiðs-/ábyrgdarbýtið millum nevnd og stjórn? Hvørja áskoðan hevur tú á leiðslu- og nevndararbeiði í føroyskum partafeløgum yvirhøvur? Eru nevndarlimir nóg aktivir? Nýggjar treytir og framtíðin Heldur tú, at krøvini til nevndarlimir eru broytt seinnu árini eitt nú í samband við útvegan av fígging krøv frá fíggingarstovnum o.l.? krøv til strategi osfr. Gera broyttu lógarkrøvini at nevndararbeiðið verður meira krevjandi? Fyrilit í samband við samanseting av nevnd (kredittvirði, kontaktnet o.a.) Er tørvur á útbúgvingum/skeiðum fyri nevndarlimir eitt nú í roknskapi o.l? Seta broyttu fyritreytirnar hjá fyritøkuni størri krøv um vitan eitt nú um marknað, framleiðslutøkni, starvsfólkapolitikk (førleiki) og góðskuleiðslu? IV. Hugburður og støða til fígging Hvussu er eginpeningurin/eginognin útvegað? Stødd á eginpeningi? Hvussu verður virksemið hjá felagnum fíggjað? Hvussu verða íløgur fíggjaðar? Er torført at fáa fígging til íløgur (kredittvirði)? Hvussu er støðan til at fremmandur kapitalur kemur inn í fyritøkuna/"onnur koma inn og "yvirtaka" fyritøkuna? Hvørja støðu hevur tú at ein skipaður partabrævahandil var settur at virka í Føroyum m.a. við tí endamálið at útvega fígging við sølu av partabrøvum til íløgufeløg o.o. Inngangur Formlig viðurskifti Stigtakarar Henda frágreiðing er úrslit av arbeiði, sum kom í lag, eftir at Útnorðurgrunnurin, Menningarstovan og Landsbanki Føroya tóku stig til at kanna viðurskifti, sum viðvíkja eginpeningi í føroyskum vinnufyritøkum. Á fundi tann november við oman fyri nevndu og Framtaksgrunni Føroya varð avgjørt at seta arbeiðsbólk at taka sær av hesum. Arbeiðsbólkur Arbeiðsbólkurin hevur havt fundir, men hevur annars býtt seg sundur í smærri bólkar, sum hava tikið sær av ávísum uppgávum. Í arbeiðsbólkinum hava verið: · Súni Poulsen, Menningarstovan · Kaj Johannessen, Landsbanki Føroya · Jonhard Eliasen, Landsbanki Føroya · Petur Holm, Føroya Banki · Jean Djurhuus, Føroya Banki · Marner Jacobsen, Føroya Sparikassi · Jens M. Dalsgaard, Vestnordenfonden · Niels Dann West, Framtaksgrunnur Føroya · Tummas Eliasen, Tryggingarsambandið Føroyar · Jan Otto Holm, Tryggingarsambandið Føroyar Í arbeiðinum hevur bólkurin vitjað og fingið ráð og vegleiðing frá Unibank A/S, Finanstilsynet, Dansk OTC A/S og Erhvervsministeriet í Danmark. Í Íslandi hevur verið vitjað í Seðlabanka Íslands, Verðbréfaþing, Kaupþing og Íslandsbankanum/VÍB. Endamálið við nevndararbeiðinum Bakgrund Stórur partur av vinnuvirkjunum líða undir, at eginognin er ov lítil. Tað er helst eisini soleiðis, at virðingin fyri eginkapitalgrundarlagnum, sum týðandi fortreyt fyri menningarmøguleikunum hjá einum virki, í mong ár hevur verið ov lítil. Rættiliga tíðliga sníkti tann fatanin seg inn, at % av íløgunum sum eginpeningur var nóg mikið, tá nýtt virki skuldi setast á stovn, sjálvt um flestu nýstovnað virki ofta tæra munandi burtur av eginognini í byrjunartíðini. Í veruleikanum hevur % í eginogn sjáldan verið nóg stórt eginkapitalgrundarlag hjá einum virki, um kapitalviðurskiftini skulu kunna roknast sum bara nøkulunda trygg. Eginpeningur og konjukturar Fiskivinna og aðrar vinnur, sum eru merktar av ógvusligum broytingum við upp- og niðurgongd, seta tilsvarandi størri krøv til støddina á eginognini. Er eginognin ikki nóg stór, renna virkini seg føst í niðurgongdstíðum, og sleppa illa burturúr naggatódnini eftir hetta. Vinnumøguleikar falla burtur Um bert ein partur av virkjunum í eini vinnugrein eru nóg væl grundað, tá tað snýr seg um eginpening, so fara hesi virki partvís at yvirtaka leiklutin hjá virkjum, sum renna seg føst. Hetta er serliga galdandi á einum fríum marknaði har tað almenna ikki leggur seg út í viðurskiftini. Men er støðan tann, at eginkapitalgrundarlagið hjá so at siga øllum virkjunum í eini vinnugrein er ov veikt, so er talan um ein veruligan samfelagsligan trupulleika, tí vandin fyri, at vinnumøguleikar falla burtur, gerst stórur. Tað er ikki ov nógv sagt, at hetta er støðan í Føroyum í dag, og kanska serliga tá tað ræður um høvuðsvinnuna. Hugburður viðv. eginogn Sum frammanfyri nevnt, eru trupuleikar bæði við ov lítlari eginogn hjá virkjunum og fatanini av, hvat rímilig eginkapitalstødd er. Hetta síðsta ger, at virkiseigarar ofta halda seg aftur við at lata nýggjan partapening sleppa fram at og fáa ávirkan. Hetta ger seg mangan galdandi, sjálvt tá somu eigarar hava stóran trupulleika við at útvega fremmanda fígging og ofta mugu lúka strong krøv fyri at fáa hesa fígging. Ein annar táttur, sum er partur av sama trupulleika, er tilvitanin um, hvussu eitt virki verjir sína eginogn, og hvussu virkið nýtir kapitalmøguleikarnar at skapa vøkstur, trygg framtíðarviðurskifti og vinning til partaeigararnar. Hesin táttur er neyðugur út frá tí sjónarmiði, at ein roynd at fáa fólk og stovnar at seta sínar ognir í virkir sum partapening neyvan er haldgóð, um førleikin hjá teimum, sum skulu umsita ognirnar, ikki er nóg góður. Trupulleikin við ov lítlari eginogn hjá virkjum er ikki nýggjur, men enn er lítið gjørt fyri at kanna og bøta um hesi viðurskifti. Út frá hesum verður endamálið við hesum nevndararbeiði · at lýsa verandi eginpeningsviðurskifti · at koma til tilráðing um, hvussu bøtt kann verða um eginpeningsviðurskiftini Niðurstøður og tilmæli Verandi eginpenings-grundarlag Eginpeningsgrundarlagið hjá føroyskum framleiðslufyritøkum er vánaligt, tá vit samanbera føroysku støðuna við eginpeningsgrundarlagið hjá fyritøkum í grannalondum okkara. Kanningar, gjørdar í samband við hesa frágreiðing, benda á, at eginpeningurin hjá føroyskum fyritøkum skal hækkast við millum mia kr, um solvensurin hjá fyritøkum okkara skal koma á sama stig sum í Svøríki, Danmark og Íslandi. Miðalsolvensurin í hesum londum liggur millum % og %, men miðalsolvensurin í Føroyum er bara um %. Trupulleikar við lítlum eginpeningi Trupulleikar við lutfalsliga lítlum eginpeningi í mun til fremmandafígging gera seg galdandi bæði fyri einstøku fyritøkurnar og búskapin sum heild. Avleiðingin fyri einstøku fyritøkuna, um eginpeningur er ov lítil, er ma., · at lánsfígging gerst dýrari og truplari at útvega · at krøv til gjaldføri gerast stór, tí lánsfígging bæði krevur gjaldførisfrágongd í samband við rentur og avdráttir · at virkisleiðslan ikki so væl kann fremja langtíðar ætlanir · at trupult verður at gagnnýta menningarmøguleikar · at vandin fyri insolvensi og tí eisini húsagangi gerst stórur í samband við búskaparlig afturstig Samanumtikið merkir hetta, at dagligi raksturin hjá virkinum gerst tyngri, at menningarmøguleikarnir verða skerdir, og at vánirnar fyri at klára seg gerast verri. Fyri búskapin sum heild merkir vánaligt eginpeningsgrundarlag hjá vinnuni ma., at kappingarførið mótvegis útlendskum fyritøkum verður verri, at búskaparligi vøksturin verður skerdur, og at møguleikarnir fyri at skapa nýggj arbeiðspláss fara fyri skeyti. Tølini, sum nevnd eru omanfyri, eru vegleiðandi, men tey siga okkum tó nakað um vavið á kapitaltrupulleikunum hjá føroysku fyritøkunum. Tey siga okkum eisini, at neyðugt verður at skipa fyri munandi tiltøkum, um trupulleikarnir skulu loysast. Í hesari frágreiðing verður víst á, at trupulleikarnir kunnu greinast í tríggjar høvuðspartar: Trupulleikar við midling av eginpeningi Trupulleikar hjá íleggjarum at seta pening í partabrøv Trupulleikar hjá fyritøkunum at bjóða út partabrøv Gjaldførisfrágongd í samband við eginfígging tekur seg vanliga bert upp í samband við útgjalding av vinningsbýti, sum verður lagað til fíggjarumstøðurnar hjá fyritøkuni. Trupuleikar við midling av eginpeningi Fyri at nøkta eginpeningstørvin mega fyritøkur í nógv størri mun enn áður venda sær til almenningin og stovnar tað verið seg í Føroyum ella uttanlands. Hesir íleggjarar fara í størri mun enn higartil at krevja vinning og tryggja seg móti tapi í samband við íløgu sína. Við hesum verða stór krøv sett til einstøku fyritøkuna í samband við dygd á upplýsingartilfari, sum leggjast skal fram fyri íleggjarar. Hesar upplýsingar eru jú fortreyt fyri, at fyritøkan mótvegis íleggjaranum kann ávísa nøktandi kreditvirði. Hetta krevur, at ein hugburðsbroyting má fara fram hjá virkisleiðslunum, sum ber í sær, at íleggjarar fáa størri innlit í viðurskiftunum hjá fyritøkuni. Fyri at gera tað møguligt at midla eginpening á henda hátt, er neyðugt við einum skipaðum handli við partabrøvum í Føroyum. Mælt verður tí til, at eitt handilsstað fyri føroysk partabrøv verður stovnað. Lógin um virðisbrævahandil setir avmarkingar fyri, hvussu eitt slíkt handilsstað skal skipast. Sambært lógini er gjørligt at ávísa hesar møguleikar, sum samstundis eru sannlíkir í Føroyum: · Ein løggildur marknaður, sum setir linari krøv til fyritøkurnar viðv. stødd og upplýsingum enn vanliga kendi fondsbørsurin, og er tí betur hóskandi til føroysk viðurskifti. · Ein smá-marknaður, sum er grundaður á løggilda marknaðin, men við lagaligari krøvum. · Ein marknaður við støði í verandi og møguligum nýggjum føroyskum virðisbrævahandlarum, har hesir hvør sær bjóða viðskiftafólki sínum tænastur viðv. føroyskum virðisbrøvum. Mett verður ikki, at ráðiligt er at stovna ein fondsbørs í Føroyum, ma. tí at virðisbrævahandilslógin ásetir strong krøv til kapitalgrundarlagið hjá hesum stovnum, og tí at krøvini til stødd á fyritøkum, sum kunna verða skrásett á slíkum børsi, eru so stór, at bert heilt fáar føroyskar fyritøkur kunnu lúka tey. Nevndin ivast ikki í, at tað verður neyðugt við regulering fyri at styrkja álitið á marknaðin. Mett verður eisini, at í longdini er neyðugt við einum samskipaðum marknaði, sum verður felags fyri virðisbrævahandlararnar. Tað merkir, at besta loysnin í longdini er løggildi marknaðurin; kanska í byrjanini við enn lakari krøvum tvs. við støðið í øðrum av hinum minni framsøknu møguleikunum. Handilsstaðið skal vera óheft av politiskum og handilsligum seráhugamálum. Tað skal virka fyri, at handil við partabrøvum fer fram undir skipaðum viðurskiftum, so allir íleggjarar vera javnsettir, at upplýsingar um fyritøkur, sum verða skrásettar, verða góðir og álítandi. Trupuleikar hjá íleggjarum at seta pening í føroysk partabrøv Tilsamans áttu føroyingar og føroyskir stovnar við árslok í mia kr í føroyskum og útlendskum fíggjarstovnum og í lánsbrøvum. Tá er áogn hjá føroysku peningastovnunum, landskassanum og landsbankanum ikki íroknað. Eftirlønar- og tryggingarstovnar áttu eina mia av hesari upphædd. Harumframt áttu hesir stovnar umleið mió kr í útlánum í Føroyum. Stovnar hava sum íleggjarar stóran týdning fyri handilin á virðisbrævamarknaðinum, tí at teir hava langtíðaráhugamál, og tí teir eru professionellir. Tí skulu treytirnar á marknaðinum eisini lagast til áhugamálini hjá tílíkum stovnum fyri at fáa teir til at medvirka so tíðliga sum gjørligt. Tveir triðingar av fyrrnevndu áogn ( mia kr), vóru uppsparing hjá húsarhaldum og fyritøkum, sum í flestu førum kunnu roknast at vera smáir íleggjarar, tá talan er um íløgur í partabrøv. Teir smáu íleggjararnir hava trupult við at gera neyðugar kanningar og metingar í samband við partabrævaíløgur, eins og møguleikar fyri at spjaða váða eru ógvuliga avmarkaðir. Afturat hesum hava smáir íleggjarar lyndi til at halda seg burtur frá partabrævaíløgum, tí hesar vanliga bera við sær handils- og kunningarkostnaðir, sum gerast lutfallsliga stórir fyri smáar íløgur. Hesir trupulleikar kunna partvíst loysast við, at smáir íleggjarar fáa møguleika fyri at seta pening í íløgufeløg og framtaksfeløg, sum gera íløgur í partabrøv (og onnur virðisbrøv). Íløgufeløg Samfelagsliga kann endamálið við íløgufeløgum sigast at vera at fáa nógvar smáar íleggjarar at virka sum ein stórur íleggjari. Við hesum verður møguligt fyri lítla íleggjaran at minka um handils- og kunningarkostnaðin, samstundis sum váðin verður avmarkaður. Íløgufeløg finnast, sum er, ikki í Føroyum. Her er talan um eitt slag av íleggjara, sum í øðrum londum hevur víst seg at hava stóran týdning fyri, at virðisbrævamarknaðir virka væl. Vanlig íløgufeløg mugu í mesta lagi seta % av peninginum hjá limunum í fyritøkur, sum ikki eru skrásettar á fondsbørsi. Danskir myndugleikar eru í ferð við at broyta lóggávuna soleiðis, at serlig íløgufeløg kunna verða stovnað. Hesi skulu eftir ætlanini kunna nýta munandi størri part av peninginum hjá limunum til íløgur í fyritøkur, ið ikki eru skrásettar á høvuðsbørsi. Danska fíggjareftirlitið hevur eftirlit við virkseminum hjá íløgufeløgum. Mælt verður til, at lóg um íløgufeløg við komandi broytingum verður sett í gildi fyri Føroyar, ella at ræsurnar á annan hátt verða gjørdar rúmari fyri at kunna keypa føroysk partabrøv. Mælt verður somuleiðis til, at íløgufeløg verða skrásett á føroyska partabrævamarknaðinum. Harvið kunnu íløgurnar hjá hesum feløgum lættari virðisásetast, samstundis sum skrásetingin av íløgufeløgunum verður við til at økja handilsmongdina. Framtaksfeløg Íløgufeløg, eins og eftirlønargrunnar og líknandi stovnsligir íleggjarar, reka vanliga ikki fyritøkur, sum eginpeningur er settur í. Tað gera framtaksfeløg harafturímóti. Framtaksfelag er íleggjari, sum krevur ávirkan á leiðsluna í teimum fyritøkum, sum partapeningur verður settur í. Framtaksfeløg seta pening í nakrar fáar fyritøkur, men nøkta afturímóti ein lutfalsliga stóran part av eginpenings- og fíggingartørvinum hjá hesum fyritøkum. Framtaksfeløg gera oftast íløgur í vælvirkandi smá- og millumstór virki, sum hava vakstrarmøguleikar. Umframt eginpening (ella annan tolnan kapital) veita framtaksfeløg fyritøkunum eisini servitan innan marknaðarføring, fígging oa. Stórur partur av føroysku fyritøkunum eru so smáar, at tað neyvan er hugsandi, at tær sjálvar hava møguleika fyri at útvega sær eginfígging á einum høvuðsbørsi ella einum nakað minni krevjandi føroyskum handilsstaði fyri partabrøv. Framtaksfeløg kunnu tí gerast ein týdningarmikil liður sum íleggjarar til smærri fyritøkur. Framtaksfeløg gera íløgur í fyritøkur við vinningi í huga. Eydnast íløgan væl, verður fyritøkan meira verd, og framtaksfelagið fær sín vinning, tá fyritøkan verður skrásett og partabrøvini verða seld á almennum handilsstaði ella á annan hátt. Framtaksfeløg noyðast mangan at binda pening í fyritøkur í meira enn ár, áðrenn partabrøv kunna verða seld við vinningi. Framtaksfeløg skulu tí hava dygt kapitalgrundarlag. Framtaksgrunnur Føroya virkar sum framtaksfelag. Ynskiligt var, um slíkir íleggjarar við rúmari íløgumøguleikum, enn Framtaksgrunnurin hevur, vórðu stovnaðir. Tað er tó neyvan hugsandi, at slík feløg verða stovnað við kapitali frá húsarhaldum og fyritøkum. Stovnsligir íleggjarar noyðast tí helst at verða stigtakarar kanska í samstarvi við framtaksfeløg í øðrum londum. Fáast framtaksfeløg at virka, kunnu tey, sum frá líður, verða skrásett á børsi ella øðrum handilsstaði. Aðrir bólkar av íleggjarum kundu síðan framt íløgur í føroyskar framleiðslufyritøkur gjøgnum framtaksfeløg. Áhugi fyri íløgum í partabrøv Siðvenja er ikki fyri at gera íløgur í partabrøv í Føroyum. Fíggjaríløgur hava fyrst og fremst verið beindar í peningastovnar og lánsbrøv. Tað kann tí gerast trupult at byggja upp ein virknan partabrævamarknað í Føroyum. Fyri at vekja áhuga fyri partabrævaíløgum verður mælt til, at skipan verður gjørd, sum gevur fyritøkum og einstaklingum skattligan fyrimun fyri ávísa upphædd, tá partabrøv verða keypt, td. eftir íslendskari fyrimynd. Skipanin eigur at galda fyri íløgur í fyritøkur, sum verða skrásettar á einum føroyskum handilsstaði fyri partabrøv. So hvørt, sum føroyski partabrævamarknaðurin fæst at virka, eigur skattligi fyrimunurin at minka, og falla burtur eftir nøkrum árum. Trupuleikar hjá fyritøkum at bjóða út partabrøv Ein stórur trupulleiki, tá partabrøv verða boðin út, er, at virkisleiðslur í Føroyum mangan aftra seg við at útvega kapital frá nýggjum íleggjarum, ma. tí tær óttast fyri at missa ræði á fyritøkuni. Í ávísan mun kann hesin trupulleikin loysast við at býta partabrøvini upp í A- og B-partabrøv ella at gera partaeigarasáttmálar. Útbúgvingar-tilboð Ein kanning, sum eginpeningsnevndin hevur latið gjørt í samband við hesa frágreiðing, vísir, at tørvur er á fleiri útbúgvingartilboðum til tess at styrkja virkisleiðslurnar. Víst verður serliga á tørvin á skeiðum innan ætlanarlegging og innan lógarkarmar fyri nevndararbeiði, eins og skeiðum um eftirlit við fígging og roknskapi. Hesi arbeiðsøki hjá leiðslum skulu eisini stykjast fyri at fyritøkan skal gera sær vón um at útvega kapital á almennum eginpeningsmarknaði. Mælt verður til, at handilsskúlar og aðrir útbúgvingarstovnar í størri mun skipa fyri útbúgvingartilboðum á hesum økjum. Skrásetingar í byrjunartíð Størsti trupuleikin hjá føroyskum fyritøkum at bjóða út partabrøv er, at eingin skipaður marknaður er í Føroyum. Fyri at byggja upp álit á ein føroyskan partabrævamarknað er umráðandi, serliga í fyrstani, at sterkar og vælvirkandi fyritøkur verða útvaldar til at verða skrásettar á einum handilsstaði fyri partabrøv. Í Íslandi, har ein partabrævamarknaður er fingin at virka seinastu árini, vórðu serlig tiltøk sett í verk tey fyrstu árini fyri at fáa sterkar fyritøkur at bjóða seg fram á íslendska børsinum. Hetta var ma. gjørt við at loyva fyritøkunum at verða skrásettar fyri minni enn fullan prís fyri skrásetingina, og uttan framman undan at lúka øll tey strongu krøvini um upplýsingartilfar. Mælt verður til, at líknandi skipan verður galdandi fyrstu tíðina hjá einum føroyskum handilsstaði fyri virðisbrøv. Onnur viðurskifti Almennur vinnupolitikkur ávirkar teir karmar, sum fyritøkur okkara virka undir. Er vinnupolitikkurin óstøðugur, gerast viðurskiftini hjá fyritøkunum ótrygg. Av tí at váðin veksur, er tá vandi fyri, at hugurin at gera íløgur minkar. Arbeiðsbólkurin metir tað vera óheppi fyri vinnulívið, um politiska valdið í komandi árum aftur í serligan mun vil góðtaka binding av landskassanum við studningum, veðhaldum og lánveiting í samband við fígging av fyritøkum. Mælt verður tí til, at ein langtíðar vinnupolitikkur verður skipaður, ið hevur greið vinnupolitisk mál, herundir greiðan skilnað millum alment og privat virksemi. Eginpeningsgrundarlagið hjá fyritøkunum Lýsing av eginpeningsviðurskiftum hjá fyritøkunum Eginpeningurin hjá føroysku fyritøkunum er sum heild sera lítil. Hetta kemur millum annað fram, tá ið eginpeningurin hjá fyritøkunum verður samanborin við eginpeningin hjá fyritøkum í øðrum londum. Fyri at samanbera eginpeningsviðurskiftini í Føroyum mótvegis øðrum londum nýta vit hugtakið solvens ella solvensstig. Solvensurini sigur nakað um evnini hjá einari fyritøku til at standa í móti tapi, ella um kreditvirðið hjá fyritøkuni, og verður vanliga lýstur sum lutfallið millum eginkapitalin og samlaða ílagda kapitalin. mynd miðalsolvensur hjá framleiðsluvirkjum Keldur: Seruppgerð úr roknskapardátugrunnum hjá ymsum londum og BACH-dátugrunni hjá Europanevndini. Her úr frágreiðingini Kapitalformidling til små og mellemstore virksomheder. Tøl fyri Føroyar eru úr tjóðarroknskapar-dátugrunni hjá Hagstovu Føroya. Viðm.: Lítlar og miðalstórar fyritøkur eru fyritøkur við færri enn starvsfólkum. Tølini eru uppgjørd sum miðalsolvensur í tíðarskeiðnum Fyri Føroyar er solvensurin tó roknaður út frá tølum fyri Í mynd sæst at eginpeningurin hjá føroyskum framleiðsluvirkjum er á sera lágum stigi í altjóða høpi. Bert eitt land hevur lægri solvens enn føroysku fyritøkurnar, og tað er Týskland, har tað tó bert er galdandi fyri minni fyritøkur. Japan og Týskland eru í eini serstøðu, sammett við hini londini í myndini Tey hava fyritøkur við lutfalsliga lítlum eginpeningi. Hetta kemur ivaleyst av, at bankarnir í hesum londum mangan eru partaeigarar, og at teir beinleiðis eru við í rakstrinum av fyritøkunum og hava umboð í virkisleiðsluni. Hóast stóra óvissu, so bendir ymist taltilfar sum er viðgjørt í samband við hesa frágreiðing, á, at javnin tilsamans, t.e. fremmandafígging og eginfígging, samanlagt hjá privatum fyritøkum í Føroyum liggur um mia kr. Av hesum eru umleið mió kr eginfígging. Tað merkir, at solvensstigið hjá fyritøkunum sum heild liggur um %. Ymist er tó, hvussu tær einstøku vinnugreinirnar eru fyri. Summar hava negativan solvens, meðan aðrar hava meiri enn miðalsolvensin, sum er %. Ilt er at siga nágreiniliga, hvat eitt hóskandi eginpeningsgrundarlag skal vera. Undir ávísum fortreytum ber tó til at siga, hvussu stórar upphæddir fyritøkurnar skulu útvega við at akkumulera yvirskot ella við kapitaltilflytan uttaneftir, fyri at eginpeningsgrundarlagið (solvensurin) skal upp á eitt stig, sum galdandi er fyri fyritøkurnar í londunum rundan um okkum. Útrokningar av hesum eru gjørdar í skjali Við tí fortreyt, at verandi javni liggur um mia kr og at verandi solvensstig er %, kann staðfestast, at um mió kr skulu tilflytast fyritøkunum sum eginpeningur fyri at komast skal upp á sama solvensstig, sum fyritøkur hava í Svøríki og Finlandi. Um eginpeningsgrundarlagið skal vera á sama stigi sum í Íslandi og Danmørk, skulu umleið mia kr tilflytast føroysku fyritøkunum. Kapitalformidling til små og mellemstore virksomheder. Frágreiðingin er almannakunngjørd í desember og er skrivað av arbeiðsbólki under danska Vinnumálaráðnum. Arbeiðsbólkurin var mannaður av fólkum, sum umboðaðu ymsar ráðstovur, peningastovnar, kreditfeløg, tryggingarfeløg, grannskoðarar, íløgufeløg, Håndværksrådet og Dansk Industri. Sekretariat hjá arbeiðsbólkinum vóru fólk úr danska vinnumálaráðnum. Havast skal í huga, at føroysku fyritøkurnar í miðal helst eru væl minni enn tær útlendsku í sama bólki, av tí at tað bert eru heilt fáar fyritøkur í Føroyum, sum hava fleiri enn starvsfólk. Hagfrøðilig lýsing av eginpeningsviðurskiftunum er gjørd í skjali í hesi frágreiðing. Eginpeningsgrundarlag sum samfelagsbúskaparligur trupulleiki Atgongd til kapital Møguleikarnir hjá fyritøkum at útvega fígging hava altíð havt stóran týdning. Uttan eina effektiva fíggjarskipan, sum ger tað møguligt at beina uppsparingina í samfelagnum út til fyritøkurnar, verður trupult at fremja tær íløgur, sum skulu til fyri at skapa arbeiðspláss og tryggja búskaparligan framburð. Føroyskar fyritøkur hava ikki havt so nógvar møguleikar at útvega kapital sum fyritøkur í Danmark og øðrum londum við meiri framkomnum fíggjarskipanum enn okkara. Ein høvuðsgrundin til hetta er, at eingin skipaður partabrævamarknaður finst í Føroyum. Stór lánfígging áðrenn kreppunar Fyritøkur okkara hava tó ikki haft trupulleikar í nýggjari tíð at skaffa sær fígging til íløgur og rakstur. Hetta sæst millum annað á stóra íløguvirkseminum, sum tók seg upp í seinnu helvt í -unum, og sum helt fram til búskaparliga bakkastið fyrst í -unum. Fíggingarmynstrið hevur, sum vit omanfyri hava sæð, verið merkt av sera stórari fremmandafígging (lánsfígging) í mun til eginfígging. Fyritøkurnar fingu lánsfígging í ríkiligt mát, tí peningastovnarnir og landskassin vóru sinnaðir at átaka sær stóran part av tí tapsváða, sum var tengdur at vinnulívsfíggingini. Harafturat veitti landskassin munandi rakstrarstuðul, soleiðis at íløguvirksemið gjørdist størri enn grundarlag í veruleikanum var fyri. Størri eginfígging í framtíðini Síðan kreppan tók seg upp, er tó vend komin í hesi viðurskifti. Royndirnar í samband við kreppuna hava lært okkum, at ikki er ráðiligt at miðsavna tapsvanda í so stóran mun hjá landskassanum og peningsstovnunum, sum gjørt var í -unum. Arbeiðsbólkurin heldur tað vera sera óheppið fyri vinnulívið sum heild, um politisku myndugleikarnir í komandi árum aftur fara at góðtaka, at landskassin átekur sær tap í samband við studningar, veðhald og lán til fyritøkur. Peningastovnarnir leggja nú størri dent á, at fyritøkur, sum ynskja lánsfígging, hava eitt ávíst eginpeningsgrundarlag. Orsøkin til hetta er, at peningastovnarnir vilja tryggja sær, at íleggjararnir hava ein sjálvstøguðan áhuga í, at raksturin hjá virkinum gerst best møguligur, soleiðis at tapsváðin minkar. Um virkið hóast hetta fær trupuleikar, er eisini meira at standa ímóti við, áðrenn peningastovnurin verður fyri tapi. Hesi viðurskifti tala fyri, at frameftir verður neyðugt hjá fyritøkunum at útvega størri part av fíggingini sum eginpening. Neyðugt verður tí at bøta um møguleikarnar hjá fyritøkunum fyri at útvega sær eginpening ella annan tolnan kapital, skulu vinnumøguleikar ikki fara fyri skeyti. Eginpeningur og virkisstødd Ymist bendir á, at solvensurin í smáum virkjum átti at verið størri enn í stórum virkjum. Stórar fyritøkur hava ofta fjøltáttaða framleiðslu. Sjálvt um úrslitið hjá einstøku deildunum hjá fyritøkuni er skiftandi, so er úrslitið hjá fyritøkuni sum heild meiri støðugt. Hóast hetta, so sæst í mynd at solvensurin hjá fyritøkum í flestu londunum, er lægri hjá smáum og miðalstórum fyritøkum enn hjá stórum fyritøkum. Hetta verður í hesum londum hildið at vera ein trupulleiki og tekin um, at marknaðirnir, har eginpeningur verður midlaður, ikki virka nóg væl. Í USA, har partabrævamarknaðurin er væl mentur, bæði fyri smáar og stórar fyritøkur, sæst, at smærri fyritøkur hava størri solvens enn størri fyritøkur Tann lítla fyritøkan hevur ikki í sama mun møguleika fyri at venda framleiðslu sína móti so nógvum ymiskum marknaðum sum tann stóra fyritøkan. Úrslitið verður tí meira skiftandi, og váðin hjá tí, sum hevur veitt fígging, kann tí sigast at vera størri fyri smá enn fyri stór virki. Krøvini til eginpening hjá smáu virkjunum eru tískil størri, enn hjá stórum virkjum. Hetta skuldi ikki minst verið galdandi fyri føroysku virkini, sum í altjóða høpi eru sera smá. Føroysku fyritøkurnar virka herafturat eisini fyri tað mesta á sera óstøðugum marknaðum. Fyritøkur, sum virka til heimamarknaðin, mugu laga seg eftir stóru broytingunum í eftirspurninginum, sum eru vanligar í lítla føroyska búskapinum, samstundis sum útflutningsfyritøkurar virka undir skiftandi veiðumøguleikum og óstøðugum prísum á fiskamarknaðunum. Verkætlanir Tá ein fyritøka fer undir nýggja verkætlan, td. at vinna sær fótafesti á nýggjum marknaði, skulu mangan stórar upphæddir nýtast til ymiskt fyrireikingararbeiði, eitt nú í samband við vørumenning og marknaðarkanningar. Fyri lítlu fyritøkuna kann vera talan um lutfalsliga nógv størri upphæddir enn fyri stóru fyritøkuna. Lítla fyritøkan kann í hesum sambandi hugsast at átaka sær lutfalsliga væl størri váða enn stóra fyritøkan. Er eginpeningsgrundarlagið harafturat veikt, gerst vandin fyri insolvensi stórur. Hugsast kann, at hetta ber í sær, at smáar fyritøkur halda seg frá slíkum verkætlanum. Við verandi virkisstøddum og eginpeningsviðurskiftum, kunnu menningarmøguleikar fyri búskapin sum heild fara fyri skeyti. Lánstrygdir og eginpeningur Í londunum rundan um okkum verður tosað um vaksandi tørv hjá fyritøkum á eginfígging. Tørvurin er vaksandi, tí tað gerst alsamt truplari hjá fyritøkunum at veita trygdir fyri lánum. Áður bygdi framleiðslan hjá fyritøkum fyrst og fremst á materiel framleiðslutól, maskinur og bygningar, sum kundu setast í veð í samband við lántøku. Nú og frameftir eru fyritøkurnar í størri mun noyddar at byggja íløguna á óevnisbundin virði sum til dømis marknaðarvitan, know-how og førleika hjá starvsfólkunum. Truplari er at seta hesi virðini í veð fyri lán. Tá ið møguleikarnir fyri fremmandafígging minka, veksur tørvurin á eginfígging. Hesi viðurskifti gera seg eisini meira og meira galdandi fyri føroyskar fyritøkur. Er eginpeningurin lítil, standast mangan trupulleikar av lánsfíggingini. Lánini gerast dýrari, tí lánveitarar ynskja størri vinning (tvs. hægri rentu) fyri at átaka sær størri tapsváða, og trýstið á virkisleiðslurnar at loysa stuttíðar trupulleikar gerst stórt. Fyri okkara fiskiflota kann hetta koma til sjóndar sum krøv frá fiskivinnuni til politiska myndugleikan um at hækka stuðulin og at loyva størri veiðu enn gott er. Dømi: Fiskivinna í Íslandi Hetta fyribrigdi hevur gjørt seg galdandi í Íslandi. Men seinnu árini er eginkapitalgrundarlagið styrkt munandi, samstundis sum veiðuorkan í heimasjógvi er minkað. Hetta er ein grundin til, at samstarvið millum politikarar, fiskifrøðingar og fiskivinnuna er broytt. Afturvendandi trýstið frá fiskivinnuni á politikararnar um at hækka kvoturnar upp um tað, fiskifrøðingarnir mæla til, er fjarað burtur. Tað letur nú til, at vinnan ynskir at veiða heldur minni enn tað mest loyvdu veiðuna, ið fiskifrøðingarnir hava ásett, fyri í longdini at verja eginpeningin og virðið á fyritøkunum Eginpeningur, veiðuorka og tapsváði Føroyska fiskivinnan á sjógvi og landi hevur verið og er framvegis merkt av ov stórari orku. Hetta er eisini galdandi fyri nakrar av hinum vinnugreinunum. Ov stór orka ger tað trupult hjá fyritøkum í hesum vinnum at útvega sær eginkapital, tí vinnutólini vera ikki gagnnýtt til fulnar. Hetta ber í sær, at tað er trupult hjá fyritøkum at skapa eitt yvirskot, sum er nóg stórt til at renta láns- og/ella eginfíggingina. Ov stór orka í eini vinnugrein økir um tapsváðan hjá tí, sum fíggjar fyritøkuna, tað verið seg við lánum ella eginpeningi. Ein fortreyt fyri, at fyritøkurnar skulu kunna útvega sær størri eginogn, er tí, at nøgdin av skipum, bygningum og øðrum kapitali er lagað soleiðis, at hesi framleiðslutól verða gagnnýtt til fulnar. Hetta letur seg helst bert gera, um marknaðarkreftirnar sleppa at stýra framleiðsluorkuni. Hvussu íslendingar eru komnir frá einari støðu við ov nógvari veiðuorku, har stuttfreistaði áhugamál hava vigað tungt til verandi støðu, har langfreistaði áhugamál í størri mun sleppa at ráða, er ringt at greiða frá. Umsetiliga kvotaskipanin hevur tó uttan iva virka fyri minking í veiðuorkuni, av tí at kvotur og skip við vánaligum rakstri eru yvirtikin av kapitalsterkum fyritøkum. Ein kapitalkonsentratión er við hesum farin fram, men samstundis eru fleiri eigarar komnir inn í fiskivinnuna. Ein høvuðsgrundin til, at fleiri eigarar eru av skipum og fiskavirkjum er, at fyritøkurnar eru vorðnar almenn íløguevni, av tí at tær ma. útvega sær eginpening á almenna íslendska partabrævamarknaðinum. Studningurin til fiskivinnuna bleiv avtikin nøkulunda samstundis, sum kvotaskipanin byrjaði. Stuðulin til fiskivinnuna í Íslandi bleiv tó ikki í so stóran mun veittur beinleiðis, sum í Føroyum, men óbeinleiðis við devaluering av íslendska gjaldoyranum. Kvotaeigarar hava sjálvir goldið inn í upphøggingargrunn, fyri at minka um veiðuorkuna. Peningur úr hesum grunninum fer ikki longur til upphøgging, men til havrannsóknarskip. Minstaløn til manning (ca. DKK um mánaðin) verður goldin av reiðaríunum. Fígging av skipum og øðrum vinnutólum fer fram undir marknaðartreytum, tvs. at tað almenna ikki luttekur við veðhaldum, beinleiðis lánum ella rentustudningi. Íslendska kvotaskipanin hevur verið fyrimynd í New Zealandi, men er her ikki neyðugt at eiga skip, fyri at kunna keypa kvotur. Skipanin er við hesum enn meiri umsetilig/liberal enn í Íslandi. Fiskivinnan í New Zealandi rindar sjálv fyri verju av sjóøki og havrannsóknir. Eginpeningsviðurskifti sum trupulleiki hjá tí einstaka virkinum Fyrimunir við stórari eginfígging Fyri einstaka virkið hevur stór eginfígging ymsar fyrimunir. Virkir við lítlum eginkapitali hava torført við at útvega lánsfígging við eins lágum rentum og virkir við stórum eginpeningi. Krøv frá peningastovnum og øðrum kreditorum eru í ávísan mun tengd at støddini á eginpeninginum, og kann lítil eginpeningur gera tað trupult hjá leiðslunum at fremja langfreistaðar rakstrar- og íløguætlanir. Størri eginpeningur hevði minkað um henda trupulleika og givið virkjunum størri frælsi. Gjaldførisárin Eginfígging hevur sammett við fremmandafígging eisini fyrimunir fyri einstaka virkið viðvíkjandi gjaldførisgongdini. Útgangandi gjaldføri í samband við eginfígging tekur seg undir vanligum umstøðum bert upp, tá ið vinningsbýti skal lutast út til partaeigararnar, og verður tá lagað til fíggjarstøðuna hjá fyritøkuni. Lánsfíggingin harafturímóti hevur gjaldførisfrágongd við sær bæði í samband við rentur og avdráttir. Jú styttri afturgjaldingartíðin er fyri lánsfíggingina, jú størri er kravið til gjaldførið hjá fyritøkuni. Trupulleikar tá eginpeningur skal útvegast Føroyingar hava mangan sett eginpening í fyritøkur av øðrum ávum enn við vinningi fyri eygað, og fólk, sum hava sett pening í virkir, hava ofta ikki mett um tapsvandan. Í stóran mun hava íløgur verið gjørdar fyri at varðveita ella stovna arbeiðspláss. Hugsast kann, at tað verður trupult hjá okkara fyritøkum í framtíðini at fáa nóg nógvan eginpening á henda hátt, tí tørvurin á eginpeningi er so stórur. Fyritøkurnar mugu tí í nógv størri mun venda sær til onnur virki, almenningin ella stovnar fyri at fáa eginfígging til vega. Men við hesum verður talan um at taka upp samband við íleggjarar við øðrum áhugamálum, enn "gomlu" íleggjararnir høvdu. Nýggju íleggjarnir fara í nógv størri mun krevja vinning og tryggja seg móti tapi í samband við íløgu sína. Við hesum verða stór krøv sett til einstøku fyritøkuna viðvíkjandi góðsku á roknskapum og øðrum upplýsingartilfari, sum leggjast skal fyri íleggjarar. Hesir upplýsingar eru jú ein fortreyt fyri, at fyritøkan mótvegis íleggjarum kann ávísa nøktandi kreditvirði. Hetta krevur, at virkisleiðslurnar broyta hugburð og geva íleggjarunum størri innlit í viðurskiftini hjá fyritøkunum. Um tað eydnast fyritøkum at byggja upp eitt ávíst kreditvirði, eru tó aðrir trupulleikar við at føra íleggjarar og fyritøkur saman, tí eingin virkin partabrævamarknaður er í Føroyum. Neyðugt verður tí at gera ein skipaðan partabrævamarknað. Hvussu hetta kann gerast, verður greitt frá í kapitli í hesi frágreiðingini. Tann einstaka fyritøkan kann eisini venda sær til stóran íleggjara eftir eginpeningi. Men vanligt er, tá ið slíkur íleggjari, td. eitt framtaksfelag, skal nøkta stóran part av eginpeningstørvinum, at krøv verða sett um beinleiðis ávirkan á virkisraksturin. Íleggjarin vil vanliga hava umboð í nevndini, og við hesum verður verandi leiðsla noydd at lata part av valdi sínum til nýggja eigaran, og somuleiðis part av møguligum vinningi. Afturfyri er vanligt, at framtaksfelagið veitir fyritøkuni marknaðarvitan ella annan serkunnleika. Partaeigarasátt-máli og B-partabrøv Tey, sum eiga eitt partafelag, lata mangan vera við at útvega nýggjan eginpening frá nýggjum partaeigarum, tí teir óttast fyri at missa ræðið á fyritøkuni. Ofta kunna hesir trupuleikar loysast við einum partaeigarasáttmála, B-partabrøvum ella líknandi. Nýggju eigararnir kunnu td. fáa størri vinningsbýti móti minni formligum ræði enn gomlu eigararnir. Tiltøk til betran av eginpeningsgrundarlagnum Omanfyri er víst á, at verandi eginkapitalsgrundarlag hjá føroyskum fyritøkum er ov veikt, og at búskapurin sum heild og einstaka fyritøkan kunnu fáa fyrimunir við størri eginpeningi. Harafturat er víst á, at kreditverdar fyritøkur, orsaka av vantandi eginpeningsmarknaði, hava avmarkaðar møguleikar at útvega sær nýggjan partapening. Niðanfyri eru nøkur tiltøk nevnd, sum kunna bøta um hesi viðurskifti. Trupuleikarnir við at útvega eginpening kunnu greinast í tríggjar partar: · Forðingar í samband við útboð av eginpeningi (ella trupuleikar við eftirspurningi eftir partabrøvum) · Trupulleikar í samband við midling av eginpeningi · Forðingar í samband við eftirspurning av eginpeningi (ella trupuleikar við útboði av partabrøvum) Útboð av eginpeningi Umstøðurnar hjá teimum íleggjarum, sum bjóða seg fram at seta eginpening í føroyskar fyritøkur, kunnu hava ávísar trupulleikar við sær. Talan er ma. um teir kostnaðir, sum stinga seg upp í samband við kunning um tær fyritøkur, sum peningur møguliga skal setast í og um váðaspjaðing í samband við íløgur sum heild hjá íleggjarum. Kunningarkostnaður er útreiðslur, sum íleggjari hevur av at kanna, um váði og vinningur í samband við íløgu í partabrøv stendur mát við tað, hann annars kann gera við pening sín tað verið seg við at seta pening á bók í peningastovni, keyp av lánsbrøvum, fastari ogn ella annað. Føroysku íleggjararnir eru sum oftast smáir og íløgurnar í partabrøv vilja harvið eisini gerast smáar. Hetta kann gera, at kunningarkostnaðurin gerst lutfalsliga stórur í mun til møguligan vinning frá íløgu í partabrøv, og at trupult verður fyri einstaka íleggjaran at spjaða váðan við at gera íløgur í fleiri fyritøkur. Íløgufeløg Fyri at minka um hesar trupulleikar eiga stig at verða tikin til at gera tað møguligt hjá íleggjarum at seta pening í íløgufeløg Við hesum fær einstaki íleggjarin atgongd til ekspertisu í samband við roknskaparkanningar og tílíkt, samstundis sum hansara lutfalsliga lítla íløga verður spjadd út á allar tær fyritøkur, sum íløgufelagið hevur sett pening í. Við at seta í gildi fyri Føroyar Lov om investeringsforeninger høvdu hesir felagsskapir virkað undir somu grundreglum sum í ma. ES-londunum og í Íslandi og undir eftirliti av danska fíggjareftirlitinum. Nærri verður greitt frá, hvussu íløgufeløg virka í kapitli Eftirlønar-grunnar Tað hevur ikki verið vanligt í Føroyum at gera íløgur í partabrøv. Tað sama kann sigast at hava verið galdandi í Íslandi, men har er tað eydnast at byggja upp ein lutfalsliga stóran partabrævamarknað tey seinastu árini. Íløgufeløgini og eftirlønargrunnarnir hava havt stóran týdning fyri at fáa henda marknaðin at virka. Langfreistað uppsparing verður í Føroyum partvíst beind inn í eftirlønarskipanir hjá tryggingum og peningastovnum ella í aðrar eftirlønarskipanir. Vanligt er í øðrum londum, at teir, sum umsita eftirlønaruppsparing, seta ein part av ognini í partabrøv. Í Føroyum verður hetta ikki gjørt í serligan mun, ma. tí at eingin skipaður partabrævamarknaður finst. Midling av eginpeningi Tað er sera trupult at midla eginpening í Føroyum. Sum nevnt stava trupuleikarnir fyrst og fremst frá, at eingin skipaður marknaður er fyri partabrøv, har fyritøkur kunnu gera vart við fíggingartørv, og har íleggjarar kunna vísa á, at teir eru sinnaðir at seta pening í fyritøkur. Hesin trupuleiki kann í ávísan mun loysast við at seta á stovn ein partabrævabørs. Í lóg um virðisbrævahandil, sum er galdandi fyri Føroyar, eru reglur um, hvussu ein slíkur børsur kann skipast. Møguleikar eru eisini í hesi lóggávuni at gera handilsstað fyri partabrøv, sum ikki skal lúka so strong kapitalkrøv o.tl., sum ein høvuðsbørsur skal. Nærri verður greitt frá hesum viðurskiftum í kapitli Fyri at vekja áhuga fyri partabrøvum kundi ein skipan, sum gevur íleggjarum ein avmarkaðan skattligan fyrimun, verið sett í verk. Slík skipan hevur verið galdandi í nøkur ár í Íslandi, og royndirnar hava verið góðar. Skipanin hevur vakt áhuga hjá borgarunum fyri at seta seg í samband við partabrævamarknaðin. Við hesum hava hesir íleggjararnir fingið størri vitan um eginpenings- og onnur búskaparviðurskifti hjá fyritøkunum. Skipanin er nú við at verða tikin burtur, tí endamálið við henni er rokkið. Um tað eydnaðist at stovna ein føroyskan partabrævabørs, har fyritøkurnar bjóðaðu fram partabrøv til sølu, hevði útboðið av føroyskum partabrøvum gjørst størri og breiðari, og harvið høvdu stovnsligu íleggjararnir havt betri møguleikar at framt váðaspjaðing í samband við íløgur í partabrøv. Eftirspurningur eftir eginpeningi Trupuleikar í samband við eftirspurning eftir eginpeningi snúgva seg serliga um: · mótvilja hjá virkisleiðsluni (verandi eigarum) móti at lata nýggjar eigara koma framat og · mótvilja móti at lata upplýsingar um virkið verða sjónligar fyri almenningin Hesi fyrivarni munna oftast vera grundað á ótta hjá virkisleiðsluni fyri at missa avgerðarrættin yvir fyritøkuni, og at kappingarneytar kunna nýta upplýsingar móti fyritøkuni. Nýggja roknskaparlógin ger tað tó truplari hjá tí einstaka virkinum at afturhalda upplýsingar. Nýggja lógin áleggur flestu fyritøkunum upplýsingarskyldu og verður hetta tí at roknað sum partur av tí kappingarumhvørvi, sum fyritøkurnar skulu virka undir. Møguleikar hjá fyritøkunum fyri at bjóða út B-partabrøv á almennum partabrævamarknaði kundu økt áhugan hjá virkisleiðslunum fyri at venda sær til almenningin eftir eginpeningi. Íleggjarar Danskt heiti fyri hesi feløg er investeringsforeninger. Á enskum verða hesir felagsskapir róptir unit trusts ella mutual funds. Til henda kapitul eru hesar keldur nýttar: Langfreistað uppsparing og plaseringstørvur Búskapareindir, sum hava fíggjaruppsparing, hava somuleiðis ein íløgutørv. Peningurin skal plaserast á einhvønn hátt, tað verið seg á innlánskonto í peningastovni, á eftirlønarkonto í tryggingar- ella peningastovni, í lánsbrøv, fasta ogn ella okkurt annað. Uppsparingin kann vera langfreistað ella stuttfreistað. Partabræva-keyp sum langfreistað plasering Teir íleggjarar, sum ynskja at gera seg galdandi á føroyska eginpeningsmarknaðinum, mugu hava langfreistaða uppsparing, tí plasering í partabrøv sum heild eigur at verða roknað sum langfreistað plasering. Um íleggjari hevur gjørt íløgu í føroysk partabrøv við tí í huga at selja tey aftur eftir stuttari tíð, er vandin fyri tapi stórur, tí marknaðarvirðið á partabrøvum er meiri skiftandi enn á til dømis lánsbrøvum og ikki minst innlánum. Serliga viðbrekin vil ein lítil marknaður, sum ein føroyskur partabrævamarknaður, vera, tí at talið á keyparum er avmarkað. Partabræva-keyp sum stuttfreistað plasering Um tað eydnast at byggja upp ein vælvirkandi føroyskan skipaðan partabrævamarknað, verður í størri mun møguligt hjá íleggjarum at seta pening í partabrøv sum stuttfreistaða íløgu, uttan at váðin gerst lutfalsliga stórur. Ein vælvirkandi partabrævamarknaður er eyðkendur við stórum handli við partabrøvum og merkir hetta, at lættari verður hjá partabrævaseljarum at finna keyparar til partabrøvini. Møguleikar fyri at gera kollektivar íløgur í partabrøv gjøgnum íløgufeløg og framtaksfeløg virka eisini fyri, at íløgur í partabrøv í størri mun kunnu roknast sum styttri plaseringar. Meiri um hesi viðurskifti seinni í hesum og í fylgjandi parti. Fíggjar- plaseringar Langfreistaða uppsparingin hjá húsarhaldum í Føroyum er merkt av, at lutfalsliga stórur partur av hesari uppsparing verður beindur í fasta ogn, fyrst og fremst sethús, men uppsparing, sum kundi verið plaserað langfreistað, er eisini til staðar. Hyggja vit at tølum úr kravjavnanum fyri í talvu sæst, at plaseringarnar í føroyskum peningastovnum og uttan fyri Føroyar hjá øllum sektorum tilsamans, undantikið peningastovnunum, landskassanum og landsbankanum, eru góðar mia kr. Tølini eru uttan iva broytt nakað síðan men tey geva okkum tó eina mynd av, hvørjir bólkar av íleggjarum kunnu gera seg galdandi á einum skipaðum partabrævamarknaði. Smáir íleggjarar Størsti parturin av uppsparingini, sum sæst í talvu er uppsparing hjá húsarhaldum og fyritøkum. Her er oftast talan um lutfalsliga smáar íleggjarar, og teir vilja hvør sær hava trupult við at spjaða tapvandan í samband við partabrøv. Fyri at minka um kunningarkostnað, handilskostnað og tapsvanda kundu smáu íleggjararnir í Føroyum fingið møguleika at framt íløgur í partafeløg um íløgufeløg (investeringsforeninger). Hesi feløg virka eftir væl skipaðum reglum í flest øllum londum í vesturheiminum, men ikki í Føroyum. Í næsta parti verður tí roynt nærri at lýsa virksemi hjá íløgufeløgum. Talva Fíggjarplaseringar hjá øllum sektorum undantikið peningastovnum, landskassa og landsbanka, ultimo mió DKK Plaseringar í Føroyum Plaseringar í útlondum Í alt Almennir láns- og fíggjargrunnar Vinnurekandi landsstovnar (TFL, Postv, SL) Kommunur, interkom. stovnar Fø. Lívstrygging & Arb.mark.eftirlønargr. Onn. tryggingarfeløg undir fø. samtakinum Einstaklingar (privatfólk) Vinnulív, ikki aðrastaðir. nevnt Annað Kelda: Hagstova Føroya: Kravjavnin fyribilstøl feb. Viðm.: Plaseringar í Føroyum umfata innlán í peningastovnum og landskassalánsbrøv. Plaseringar í útlondum umfata somuleiðis innlán í peningastovnum og lánsbrøv. Stórir íleggjarar Eftirlønaruppsparingin í Føroyum er lutfalsliga lítil í mun til í londunum rundan um okkum. Eftirlønaruppsparingin í tryggingarfeløgum og peningastovnum hevur seinnu árini verið vaksandi eins og í grannalondum okkara, og hugsast kann, at hendan gongdin heldur fram inn í næstu øld. Í Íslandi, Danmark og øðrum londum hava eftirlønargrunnar og grunnar í samband við arbeiðsmarknaðin haft ein týðandi leiklut í arbeiðinum við at byggja upp ein virknan partabrævamarknað. Hesi viðurskifti verða viðgjørd í parti Íløgufeløg Allýsing Íløgufeløg eru feløg, sum frá einum størri skara av privatpersónum, fyritøkum og øðrum taka ímóti peningi til at gera íløgur í virðisbrøv, mest børsnoterað, við eini grundreglu um váðaspjaðing Felagsformurin tryggjar, at íleggjast kann í vandamerkt pappír uttan at váðin hjá tí einstaka liminum í felagnum økist. Til limirnar gevur íløgufelagið út íløguprógv fyri innskotna peningin, á sama hátt sum partafelag gevur út partabrøv. Tann, sum eigur ein part av ogn felagsins, er limur. Íløgufelagið skal, tá ein limur krevur tað, loysa út hansara part av ogn felagsins við peningi av fíggjarognini. Limur í íløgufelagnum er, sum sagt, ein og hvør, sum eigur ein part av ogn felagsins, og allir partar hava somu rættindi. Tó kann tað í viðtøkunum ásetast, at eingin má hava fleiri enn so og so nógvar atkvøður á aðalfundi. Sum so hava limirnir ikki annað til felags enn áhugan fyri í felag at spjaða váða, og við givnum váða í samband við íløgurnar hjá felagnum at fáa størst møguligan vinning. Daglig leiðsla, umsitingarfyritøka Á aðalfundi verður ma. vald ein nevnd, sum setir stjóra felagsins at hava dagligu leiðsluna. Dagliga leiðslan kann í staðin leggjast til eina umsitingarfyritøku, hvørs virksemi ikki má vera annað enn daglig leiðsla av íløgufeløgum. Umsitingarfyritøkan skal vera skipað sum partafelag ella smápartafelag. Goymslu-fyritøka Ein goymslufyritøka (depotselskab) skal umsita tøkan pening og virðisbrøv hjá einum íløgufelag og hava hesi virði í varðveiðslu. Peningastovnar virka sum goymslufyritøkur. Goymslufyritøkan, sum hevur ábyrgd mótvegis íløgufelagnum, skal síggja til, at · útgáva og afturgjald henda samsvarandi lóg og viðtøkum · seld virðisbrøv verða ikki útflýggjað uttan at goldið verður fyri tey · goldið verður ikki fyri keypt virðisbrøv uttan at goymslufyritøkan fær tey útflýggjað · vinningsbýti verður útgoldið ella avlop verður lagt niðurfyri til at økja um ognina samsvarandi viðtøkunum · goymslan av veðbrøvum verður sett í virði eftir ásetingunum um hetta · keyp og søla av virðisbrøvum er, sum lógin ásetir Eftirlit Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við íløgufeløgum, umsitingarfyritøkum og goymslufyritøkum. Ogn og íløguavmarking Lógin setir avmarkingar um, at íløgufeløg skulu hava ogn sína í børsnoteraðum virðisbrøvum men at tey tó kunnu investera upp í % av ogn síni í ónoterað virðisbrøv. Sløg av íløgufeløgum Íløgufeløg kunnu skipast upp á ymsar mátar. Í mynd er víst, hvussu mátarnir hanga saman. mynd mátar at skipa íløgufeløg Fyrst kunnu íløgufeløgini býtast upp í kontoførandi og slík, sum geva út prógv fyri ognarpartinum í felagnum. Hesi prógv kunnu keypast og seljast á sama hátt sum partaprøv. Í hesum førum eru tað nú ikki sjálvi partabrøvini, sum verða handlað, men í staðin prógvini fyri, at íleggjarin eigur ein so og so stóran part av ogn íløgufelagsins, sum er bæði partabrøv og annað. Tey kontoførandi íløgufeløgini geva ikki út prógv fyri ognarskapin, men tann einstaki limurin hevur eina konto í felagnum. Her verður førdur roknskapur við, hvussu stóran part av ogn felagsins, limurin eigur. Síðani kunnu hesi sløgini av íløgufeløgum aftur býtast upp í samansavnandi feløg (akkumulerende foreninger) og útlutandi feløg (udloddende foreninger), har tey útlutandi javnan útluta vinningin til limirnar. Kontoførandi íløgufeløg eru í royndum altíð útlutandi, í øllum førum í Danmark Tey samansavnandi feløgini luta ikki út, men lata vinningin verða verandi í felagnum. Limirnir fáa so vinningin sum kursvinning, ið er skattafríur eftir trimum árum. Deildir Øll trý sløgini kunnu so vera býtt upp í deildir, sum hava hvønn sín íløguprofil, soleiðis at deildirnar spesialisera seg í at gera íløgur á ávísum økjum ella í ávís virðisbrøv. Á tann hátt kunnu íleggjarar lima seg inn í ta deild, sum ger íløgur í slíkt, sum teimum hóvar best. Limirnir Limirnir í donsku íløgufeløgunum eru ofta smáspararar, men seinnu árini hava stórir íleggjarar í størri og størri mun eisini víst áhuga. Hesir eru td. tryggingarfyritøkur og eftirlønargrunnar, sum við ávísum deildum hjá íløgufeløgunum kunna fara inn á íløguøki, har teir ikki sjálvir hava neyðuga servitan. Hugsjónin aftanfyri íløgufeløg er, at fleiri smáir íleggjarar saman virka sum ein stórur íleggjari. Á tann hátt fæst váðaspjaðing, sum kemur einstaka liminum til góðar. Eisini fæst ein professionell røkt av uppsparingini, tí í felagnum hópast upp vitan og førleiki til tess, ikki minst tá um útlendsk partabrøv og onnur útlendsk virðisbrøv ræður, og tann einstaki sparir kostnað til bæði kurtagu og goymslugjald (depotgebyr). Harumframt er lætt og skjótt at koma inn og fara út sum limur, tí felagið hevur skyldu til beinanvegin at loysa út prógvið, tá ein limur biður um tað. Hesi viðurskifti hava týdning fyri smáspararan, tí einsamallur kann hann langt frá fáa somu váðaspjaðing. Eisini er tað dýrari hjá honum í gjøldum sjálvur at fremja íløgurnar, og tað kann lættliga koma at taka langa tíð at selja partabrøvini, um hann hevur tey sjálvur. Serlig íløgufeløg Eitt serligt slag av íløgufeløgum er felag, sum fyrst og fremst ger íløgur í smá og millumstór virki, sum ikki eru noterað á einum høvuðsbørsi. Tílík feløg finnast td. í Stóra Bretlandi, og eykent fyri tey er, at íløgutíðarskeiðið røkkur upp í ár. Sum er, forðar Lov om Investeringsforeninger, sum er grundað á ES-direktiv, at íløgufeløg gera íløgur í meira enn % av kapitalinum í ónoterað pappír, men uppskot er um at loyva serligum íløgufeløgum, ið fáa rúmari ræsur at virka undir Í eginpeningshøpi hevur verið skotið upp, at loyva teimum at gera íløgur í væl meiri enn % í ónoterað virðisbrøv Ein fyrimunur við serligu íløgufeløgunum er, at við hesum verður eginkapitalur midlaður til smá og millumstór virki frá bæði stovnsligum og smáum íleggjarum. Av tí at hetta eru langtíðar íløgur í ónoteraði illikvid partabrøv, hava "serligu" íløgufeløgini ikki somu skyldu sum íløgufeløg annars, at loysa út prógvini. Samanber Eftirlønaruppsparing Á flest øllum virðisbrævamarknaðum eru ymisk sløg av eftirlønaruppsparing ein sera týðandi partur av samlaðu íløgumongdini. Hetta kemst av, at eftirlønaruppsparing í sínum høpi er langfreistað, og tí er passalig til langfreistaðar íløgur á einum virðisbrævamarknaði. Um hugt verður at teimum royndum, sum gjørdar eru í Íslandi við at menna íslendska partabrævamarknaðin, so hava mongu eftirlønargrunnarnir har havt ein sera týðandi leiklut, eisini tá talan hevur verið um at menna ein nýggjan marknað. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at íslendski eftirlønarsektorurin lutfalsliga er væl størri enn føroyski Hugsandi er harumframt, at eftirlønargrunnarnir, sum eru tengdir at arbeiðsgevara- og verkafeløgum, fara at vaksa í komandi árum, tí sáttmálar á arbeiðsmarknaðinum eisini fevna um gjøld til eftirlønargrunnar. Týdningurin, sum eftirlønaruppsparingin kann fáa fyri ein føroyskan virðisbrævamarknað, er tengdur at teim avmarkingum, sum eru í íløgu í ikki skrásett virðisbrøv, og háttinum, sum eftirlønaruppsparingin annars verður umsitin eftir. Avmarkingar í íløgunum Sambært nýggju lógini um tryggingarvirksemi er íløga í óskrásett virðisbrøv hjá lívstryggingarfeløgum avmarkað til % av tryggingarteknisku avsetingunum. Í hesum sambandi er neyðugt at gera sær greitt, at virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á einum fondsbørsi í hesum høpi eru at rokna sum óskrásett. Tá ið mett verður um, hvønn týdning eftirlønaruppsparingin kann hava fyri partabrævmarknaðin, er neyðugt at gera sær greitt, um avmarkingarnar eru ov strangar. Íløgutíðarskeið Eftirlønarskipanir eru vanliga væl egnaðar til at gera seg galdandi á virðisbrævamarknaði. Hetta kemur av, at spart verður upp í langa tíð, og at peningurin fyrst verður útgoldin, tá spararin fer frá fyri aldur. Vanliga hóskar eftirlønaruppsparing seg væl til langfreistaðar íløgur. Ikki allar eftirlønarskipanir í Føroyum eru í verandi støðu egnaðar til langtíðaríløgur, men kann hesin trupuleiki loysast við, at teir stovnar, sum umsita eftirlønaruppsparing broyta skipanina nakað. Nágreinilig tøl viðvíkjandi eftirlønaruppsparing í Føroyum eru ikki tøk, men mett verður, at eftirlønaruppsparing hjá Føroya Lísvstrygging og hjá føroyskum peningastovnum liggur um mia kr ultimo viðmerkingum úr Karnovs Lovsamling. Ibid. Aðrar ásetingar eru eisini, harímillum avmarkingar um hvussu nógv tey kunnu investera í partabrøv, sum geva atkvøðurætt. nevnir upp til % í ónoterað virðisbrøv. Allýsing: Við ónoterað (ella ikki skrásett) virðisbrøv verður hugsað um virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á einum (høvðus-) børsi ella fondsbørsi. Hvat, ið hugtakið børsur í hesum sambandið merkir. er allýst í lóg um virðisbrævahandil og í EU-direktivum hesum viðvíkjandi. Virðisbrøv, sum ikki eru skrásett á fondsbørsi verða í dagligari talu søgd at verða ónoteraði. Tey kunna hóast hetta verða skrásett á øðrum slagi av handilsstaði fyri virðisbrøv. Privatir íleggjarar Í undanfarnu pørtunum um íleggjarar er sum heild bert nomið við langfreistaðar íløgur. Eins og fíggjarplaseringarnar hjá øllum sektorum, undantikið peningastovnum, landskassa og landsbankanum, vísir, so er íløgutørvurin hjá privatum fyritøkur íroknaðar ein sera týðandi partur av íløgutørvinum tilsamans. Um tørvurin hjá peningastovnunum verður tikin við í myndina gerst lutfallið uppaftur týðiligari. Her er í stóran mun talan um íleggjarabólkar, sum gera styttri kapitalbindingar, enn áður nevndu íleggjarar gera. Tað er neyðugt, at hesir meiri "stuttfreistaðu" íleggjarar taka lut í marknaðinum, soleiðis at marknaðurin ikki bert verður ávirkaður av langtíðar áhugamálum. Samanspælið millum langtíðar og stutttíðar íløgubólkar er við til at styrkja marknaðin. Fáa teir privatu íleggjararnir møguleika at laga íløgur teirra gjøgnum íløgufeløg, sleppa teir undan eykakostnaði í samband við smáíløgur. Tað er tó helst brúk fyri, at hesir íleggjarar eisini ávirka marknaðin við íløgum uttan um íløgufeløgini. Skal hetta gerast veruleiki, skulu tær tænastur, sum bjóðaðar verða í samband við virðisbrøv, eisini vera egnaðar til smáu íleggjararnar. Meira um hetta í parti Framtaksfeløg Allýsing Eitt framtaksfelag er eitt felag, sum ger íløgur í eginpeningspartar í fyritøkum, sum vanliga ikki eru børsskrásettar. Framtaksfeløg eru oftast skipað sum partafeløg. Virkisøki hjá einum framtaksfelagi er vanliga sermerkt við, · at felagið ger íløgur í smáar og millumstórar fyritøkur, sum hava vakstrarmøguleikar · at íløgurnar vanliga verða veittar fyritøkuni sum eginpeningur ella ábyrgdarlán, og hesin kapitalur er týðandi partur av samlaða kapitaltørvinum hjá fyritøkuni · at framtaksfelagið er virkið í virkisleiðsluni við at veita fyritøkuni servitan viðvíkjandi fígging og marknaðarkunnleika oa. · at felagið fær vinning av íløgu síni sum kapitalvinning í samband við sølu av ognarpørtum sínum í fyritøkuni, vanliga nøkur ár aftaná at íløgan er gjørd Royndir vísa, at fyritøkur, sum hava fingið eginpening frá framtaksfelagi, mangan ikki meta hendan kapital sum vanligan eginpening, men sum eitt slag av fremmandafígging, sum skal afturrindast, tá tað er møguligt. Hetta er tó ikki altíð so, tí summar fyritøkur ynskja ikki, at framtaksfelagið tekur seg burtur úr fyritøkuni aftur, tí upprunaliga virkisleiðslan sær fyrimunir við tí leiðsluførleika, sum framtaksfelagið veitir. Ofta kemur framtaksfelagið inn sum minnilutapartaeigari, og fyri at tryggja sær rímiliga ávirkan, gera partarnir avtalu um samstarv. Ein slíkur partaeigarasáttmáli fevnir um: · ognarviðurskifti og broytingar í teimum · minnilutavernd · viðurskifti um heimild, myndugleika, avgerð og samtykt · kunning til íleggjara · kappingartreytir (konkurrenceklausul) · Exit, teir rópa. T.v.s. hvussu fram skal farast, tá framtaksfelagið skal út aftur úr íløguni. Donsk framtaksfeløg Eftir annan heimsbardaga fóru framtaksfeløg í USA av álvara at seta pening í fyritøkurnar. Í europeisku londunum fór venture-marknaðurin ikki av álvara at gera seg galdandi fyrr enn fyrst í áttatiárunum. Danir hava frá hesi tíðini vánaligar royndir av framtaksfeløgum. Við ma. framtaksfeløgum í USA sum fyrimynd fóru fleiri og fleiri donsk feløg undir at seta eginkapital í smá og millumstór virki, sum annars ikki høvdu so góðar møguleikar at fáa kapital Í var talið av framtaksfeløgum men fá ár seinni, var talið minkað nógv, tí feløgini bóru seg ikki. Í vóru í Danmark fýra framtaksfeløg av týdningi · Dansk Kapitalanlæg A/S · Dansk Udviklingsfinansiering A/S · Dansk Erhvervsinvestering A/S, sum í dag tó mest fíggjar menningarfelagið ARGO A/S · DanVenture, sum síðani er lagt saman við Dansk Industri Invest og eitur í dag DV Industri A/S. Orsøkirnar til afturgongdina hjá framtaksfeløgunum eru fleiri. Feløgini høvdu ikki tol at bíða, til íløgurnar fóru at kasta av sær. Kanningar, framtaksfeløg hava gjørt í USA, vísa, at ikki fyrr enn hálvt triðja ár var liðið, kom meiri peningur inn i felagið enn fór úr, og at eginpeningurin var ikki endurstovnaður fyrr enn aftaná góð seks ár í meðal. Givið er, at tað krevst tol og eitt sterkt kapitalgrundarlag at bíða so leingi. Í Danmark trúðu leiðslurnar í framtaksfeløgunum, at tær lutfalsliga skjótt kundu realisera vinningin við at lata íløguna frá sær, td. á børsinum. Ein onnur orsøk var vantandi førleiki hjá starvsfólkinum í framtaksfeløgunum, og tí var heldur einki serligt gjørt við at ráðgeva virkjunum. Framtaksfeløgini høvdu ikki avmarkað virkisøkið hjá sær, og høvdu ikki bygt upp førleika til at ráðgeva virkisleiðslunum. Harumframt gjørdi búskaparafturgongdin frá seinnapartinum í áttatiárunum, at framtaksfeløgini fingu vánalig úrslit Íløgustrategi Seinnu árini hevur gongdin verið tann, at framtaksfeløgini eru farin at gera størri íløgur í færri virki. Her skulu nevnast: · M Invest, sum investerar í altjóða sinnaðar vakstrarfyritøkur innan kunningartøkni. M Invest hevur fingið kapitalin frá pensjónskassum, og investerar í eitt avmarkað tal av fyritøkum. Síðst í var hetta tal · NPEP (Nordic Private Equity Partners) · Axcel Industri Investor A/S. Unibank eigur ein hampuligan part av partabrøvunum. · Industrikapital af Hesi framtaksfeløg hava tað til felags, at teirra áhugi er at gera íløgur í vakstrarfyritøkur, sum umseta fyri meiri enn mió kr Kunningarkostnaður og vinningur Tað er lutfalsliga kostnaðarmikið at kanna íløgumøguleikar í virkjum við minni enn mió kr í umsetningi. Arbeiðið, sum stendst av at kanna eitt lítið virki, er ikki altíð so nógv minni enn at kanna eitt størri virkið. Men tann upphædd, sum verður íløgd, er vanliga stór í eini stórari fyritøku og lítil í eini lítlari fyritøku. Ein møguligur vinningur verður tí eisini størri í mun til ta orku og tann pening, sum eru løgd í fyrireikingararbeiðið. Ofta fáa smáar og ungar fyritøkur ikki umsóknir sínar um vágafæ játtaðar, og sum orsøkir kunnu serliga nevnast, at mett verður ikki, at viðkomandi ætlan kann bera seg vinnuliga. Onnur orsøk er, at verkætlanin mangan er komin ov stutt, tá søkt verður um vágafæ. Eisini tykjast europeisku framtaksfeløgini meiri og meiri at vera farin at gera íløgur, tá virki hava lagt byrjanarskeiðið aftur um seg. Eisini eru vantandi virkisskipan og vánaligur og óhóskandi bygnaður í fyritøkuni orsøkir til, at umsóknir ikki verða gingnar á møti. Staðfesting av vinningi Sum altíð, tá vinnuligar íløgur verða gjørdar, eru vánirnar um vinning avgerandi. Eitt danskt framtaksfelag við drúgvum royndum sum fyrrverandi partaeigari í fleiri fyritøkum, hevur havt miss av % av íløgunum. Einans % av fyritøkunum fáa tað at mala runt, meðan % av fyritøkunum, sum íløgur eru gjørdar í, eru verulig gullegg, sum framtaksfelagið hevur vunnið miklan pening av Grundleggjandi kunnu framtaksfeløg staðfesta vinning upp á tveir mátar. Annar er, tá felagið fær kursvinning av partabrøvunum, tá tey verða seld, og hin er, at tá tað eisini verður goldið út vinningsbýti árliga. Tá um vágafæ ræður, verður vinningur vanliga staðfestur sum kursvinningur. Hetta hóskar betur til tað slagið av íløgum sum framtaksfeløgini standa fyri, tí um vinningur verður tikin úr fyritøkuni skerjast vakstrarmøguleikarnir og tørvur á fremmandafígging við tílhoyrandi rentuútreiðslum veksur. Fyri at kunna staðfesta ein kursvinning er neyðugt at selja partabrøvini, og til tess krevjast keyparar. Í Danmark eru framtaksfeløgini mangan farin úr fyritøkunum, í samband við at fyritøkurnar verða seldar á børsinum. Í Føroyum er ein vælvirkandi partabrævamarknaður ein fortreyt fyri, at framtaksfeløg kunna staðfesta vinning og hervið taka seg úr fyritøkum, sum íløga er gjørd. Eginpeningur hjá framtaks-feløgum Framtaksfeløg hava oftast tíggjutals mió kr í eginpeningi. Upprunaligi eginpeningur hjá hesum feløgum er mangan fingin til vega við at peningastovnar, pensiónskassar og aðrir professionellir íleggjarar hava tikið stig til at stovna felagið. Seinni eru framtaksfeløgini skrásett á børsi, og soleiðis vorðin almenn íløguevni. Týdningur fyri búskap sum heild Bæði í Danmark og aðrastaðni hevur tann áskoðan verið galdandi, at smá og millumstór virki kunnu fáa stóran samfelagsbúskaparligan týdning, gjøgnum teir vakstrar- og menningarmøguleikar, ið tey hava. Her hevur verðið mett, at framtaksfeløg eru hóskandi íleggjarar, tí teir umframt íløguna kunnu veita fyritøkunum vitan á ymsum økjum. Ein samfelagsbúskaparligur trupulleiki, sum í mongum londum hevur verið umrøddur í samband við framtaksfeløg, er, at tey ikki nóg tíðliga í lívsskeiðinum hjá fyritøkunum fara inn við kapitali. Við hesum fara vakstrar- og menningarmøguleikar fyri búskapin sum heild fyri skeyti. Men framtaksfeløgini virka fyri at vinna pening, og tey ynskja, at krøv um ávøkstur í samband við íløgu stendur mát við tapsvanda. Stuðul frá mynduleikunum Fyri at vekja áhuga hjá framtaksfeløgum fyri at gera íløgur í nýggjari og minni fyritøkur við vakstrarmøguleikum, hava myndugleikar í ymsum londum gjørt ymsar stuðulsskipanir fyri framtaksfeløg. Í Danmark hevur royndarskipan nú verið í tvey ár, sum ger, at statskassin við ábyrgdum átekur sær part av tí størra váða, sum er tengdur at íløgum í nýggjar/minni fyritøkur Skipanin ger, at framtaksfelagið tolir at missa meiri pening, uttan at vanligu krøvini um ávøkstur verða gjørd linari. Menningar- feløg Skipanin er tann, at danski staturin hevur sett mia kr av sum veðhaldast kann fyri í samband við íløgur hjá framtaksfeløgunum. Av teimum íløgum, sum eru góðkendar, og sum menningarfelag missir pening uppá, fær menningarfelagið fulnað fyri frá statinum innan fyri tann karm, sum tað hevur fingið við nevndu milliard. Íløgan skal verða í minsta lagi trý ára gomul. Eftir at skipanin hevur tvey ár á baki, halda menningarfeløgini seg hava vága meira og gjørt størri íløgur, og at tey gera íløgurnar fyrr enn annars, tí tey hava statsveðhald fyri einum parti av tapsvandanum. Kortini eru tað ikki meiri enn % av áheitanunum um vágafæ, sum verða gingnar á møti Ein av orsøkunum til, at ikki fleiri áheitanir verða játtaðar er, at virki ikki vilja geva vald frá sær til nýggju samánararnar. Tað er ikki tí, at % av ætlanunum eru vánaligar. Ein onnur orsøk er, at tað eru ymiskar áskoðanir um virði virkisins, og hetta hevur týdning, tá nýggjur samánari setir partapening í virki. Í meðal hava íløgurnar verið tríggjar mió kr fyri hvørt virki Íløgurnar í einstøku virkini hava so verið størri og minni. Føroyar og Danmark hava ikki somu kapitalmarknaðarsiðvenju sum Stórabretland og USA. Har er eftir okkara virðurskiftum stórur partur av fíggingini hjá fyritøkunum er eginfígging, sum verður fingin til vega frá privatum íleggjarum, framtaksfeløgum o.ø. Ymiskt er, hvat verður gjørt fyri at økja eginfíggingina. Fleiri lond stuðla uppundir kapitalmidling til smá og millumstór virki, men hesar stuðulsskipanir hava ikki verið uttan atfinningar. Høvuðsatfinningin at skipanini við at stuðla framtaksfeløgum hevur verið, at flest allar íløgurnar vórðu gjørdar kortini, við ella uttan statsveðhaldi ella við øðrum stuðuli Danska skipanin kom í gildi í sum ein tvey ára roynd. Í er skipanin framlongd. Holland hevur eisini havt skipanir við veðhaldum Seinasta skipanin rakk fram til tá hon helt uppat. Í USA hevur stuðulin verið veittur sum veðhald mótvegis íleggjarum í framtaksfeløgum meðan stuðulin í Stórabretlandi hevur verið umvegis skattalóggávuna Danska heitið er ventureselskab og enska heitið er venture capital company. Peningur ílagdur av framtaksfelag. sum í vóru í tali Samandráttur og niðurstøður Uppsparing í Føroyum kann greinast út á ymsar búskaparsektorar. Hesir sektorar eru td. einstaklingar, fyritøkur, tryggingarfeløg og almennir stovnar. Tilsamans høvdu allir sektorar, undantikið peningastovnar, landskassin og landsbankin, áogn sum var mia kr við árslok í Nógv tann størsti parturin av hesum peninginum var tó uppsparing hjá einstaklingum og hjá fyritøkum. Hetta merkir, at uppsparing í stóran mun er ogn hjá lutfallsliga smáum búskapareindum, sum hvør sær kunnu hugsast at hava stórar trupuleikar sum íleggjarar á partabrævamarknaðinum. Trupulleikarnir hjá hesum smáu íleggjarum snúgva seg serliga um trupulleikar við · at spjaða vága, · lutfalsliga stórar handilsútreiðslur, tá partabrøv verða keypt ella seld og · lutfalsliga stórar útreiðslur (í mun til íløgu), tá upplýsingar um fyritøkur, sum íløga skal gerast í, skulu fáast til vega og viðgerast. Í ávísan mun kann hugsast, at privatpersónar og fyritøkur hvør sær kunnu gera seg galdandi á einum skipaðum partabrævamarknaði í Føroyum, men ynskiligt hevði verið, um hesir íleggjarar eisini kundu framt íløgur í partabrøv hjá fyritøkum við at keypa lutabrøv í íløgufeløgum og partabrøv í framtaksfeløgum. Íløgufeløg eru vanliga passivir eigarar í fyritøkum, samstundis sum framtaksfeløg oftast ynskja beinleiðis ávirkan á fyritøkuna, sum íløga er gjørd í. Her er talan um slag av íleggjarum, sum kunna hava stóran týdning fyri at fáa ein partabrævamarknaða í Føroyum at virka. Íløgufeløg Íløgufeløg finnast, sum er, ikki í Føroyum, men um Lov om Investeringsforeninger verður sett í gildið fyri Føroyar, kundu peningastovnar og aðrir stovnsett slík íløgufeløg. Trupulleiki við verðandi lóg um íløgufeløg er, at feløgini ikki kunnu gera íløgur í óskrásett virðisbrøv, sum fara upp um % av samlaðu íløgunum hjá felagnum. Ongar føroyskar fyritøkur eru skrásettar á fondsbørsi, og tann kapitalur, sum kann midlast til fyritøkurnar um íløgufeløg, er tí avmarkaður. Bøtt kundi verið um hesi viðurskifti, um reglur um serlig íløgufeløg, sum kunnu gera íløgur í óskrásett virðisbrøv upp í % ella meira, vóru settar í gildi í Føroyum. Her er tó talan um reglur, sum danskir myndugleikar fyrireikað. Íløgufeløg hava ein týðandi leiklut í uppbyggingini av einum føroyskum partabrævamarknaði við at økja um útboðið av partabrøvum og við at økja um handilsmongdina. Mett verður tí, at íløgufeløgini eins og í Íslandi verða skrásett á einum føroyskum marknaði. Framtaksfeløg Í Føroyum virkar Framtaksgrunnur Føroya sum framtaksfelag. Hann ger íløgur í partabrøv fyri eftir nøkrum árum at staðfesta vinning við at selja partabrøvini. Eins og onnur framtaksfeløg krevur grunnurin lim í nevndina hjá fyritøku, sum íløga er gjørd í. Framtaksgrunnurin virkar eftir serligum reglum, ið gera, at hann hevur avmarkaða atgongd at gera íløgur í verandi vælvirkandi fyritøkur, sum ynskja at gagnnýta vakstrarmøguleikar. Í hesum sambandi kann sigast, at Framtaksgrunnurin virkar sum framtaksfelag, sum serliga veitir kapital í samband við at umskipa og stovna fyritøkur. Sermerki hjá føroysku vinnuni er, at sera stórur partur av framleiðsluni liggur hjá smáum fyritøkum, sum ikki sjálvar hava møguleika fyri at útvega sær kapital á einum almennum partabrævamarknaði. Hugsast kann, at onnur framtaksfeløg kundu virkað sum týdningarmikið amboð í samband við midling av eginpeningi til føroyskar fyritøkur, og er tí ynskiligt, at slíkir íleggjarar eisini vera til staðar í Føroyum. Hervið hevði ein annar bólkur av íleggjarum kunna virka fyri einum betri virkandi føroyskum partabrævamarknaði. Av tí at framtaksfeløg mangan eru noydd at liggja við partabrøvum í meira enn ár, áðrenn vinningur í samband við íløgu kann staðfestast, er neyðugt hjá slíkum feløgum at hava sterkt kapitalgrundarlag. Ilt er samstundis at hugsa sær, at framtaksfeløg kunnu stovnast í Føroyum við peningi frá húsarhaldum og vanligum fyritøkum. Fyri at stovna framtaksfeløg er tí uttan iva neyðugt, at stovnsligir íleggjarar verða stigtakarar. Seinni kann framtaksfelagið sjálvt gerast alment íløguevni við tað, at partabrøv hjá framtaksfelagnum verða skrásett á føroyskum virðisbrævamarknaða. Av tí at stórur serkunnleiki krevst fyri at reka framtaksfelag við vinningi, hevði tað verið rætt at stovna framtaksfeløg í Føroyum í samstarvi við slík feløg úti í heimi. Í Íslandi er venture-marknaðurin enn ikki fingin á føtur, men har eru tankar frammi um at fáa framtaksfeløg at virka við hjálp frá amerikanskum framtaksfeløgum. Eftirlønar-grunnar Í øðrum londum sæst, at eftirlønargrunnar eru týdningarmiklir partar á virðisbrævamarknaðum, eisini á partabrævamarknaðinum. Hesir íleggjarar finnast í Føroyum. Enn er eftirlønaruppsparingin í Føroyum lutfalsliga ikki so stór sum í grannalondunum, men hendan langfreistaða uppsparingin fer at vaksa væl inn í komandi øld, og harvið gerst tørvurin hjá hesum grunnum fyri íløguevnum størri. Hóast lívstrygging og aðrir, sum umsita eftirlønargrunnar, kunnu seta upp í % av tryggingarteknisku avsetingunum í óskrásett virðisbrøv og enn størri part av fríu virðunum, so hava íløgurnar í óskrásett virðisbrøv verið ógvuliga avmarkaðar. Ein høvuðsgrundin til hetta er, at útboðið av partabrøvum á einum vælskipaðum føroyskum handilsstaði fyri virðisbrøv ikki hevur verið til staðar. Eftirlønargrunnar virka eftir reglum, sum áleggja teimum javnan at uppgera virðið á teimum íløgum, sum framdar eru. Um íløga verður framd í partabrøv oa., sum er skrásett á fondsbørsi ella vælvirkandi føroyskum partabrævamarknaði, er ikki trupult hjá grunninum at uppgera virðið á íløguni í roknskapinum. Midling av eginpeningi á partabrævamarknaði Fíggjarplaseringar umfata her íløgur í lánsbrøv, eftirlønartryggingar og innlán, men ikki íløgur í partabrøv. Lógaruppskot lagt fyri fólkatingið, apríl av búskaparráðharranum, Marianne Jelved, undir heitinum Lov om investeringsforeninger og specialforeninger. sum virka undir øðrum viðtøkum enn Framtaksgrunnurin Herundir eisini føroysk partabrøv, sum verða við í smámarknaðar-notering. Partabrævamarknaður í Íslandi og í Danmark Handil við partabrøvum kann fara fram undir meira ella minni væl skipaðum umstøðum. Fyri millum annað at minka um kostnað og stríð hjá fyritøkum, sum hava tørv á eginpeningi, við at koma í samband við íleggjarar, ið ynskja at gera íløgu í partabrøv, eru ymisk handilsstøð stovnaði, har handil við partabrøvum og vanliga eisini øðrum virðisbrøvum kann fara fram eftir greiðum reglum. Hesi handilsstøð hava heitið virðisbrævabørsur, fondsbørsur, stock-exchange, OTC-marknaður osfr. Ymist er, hvussu strangliga handil á hesum handilsstøðum er skipaður. Lóggávan í flestu framkomnu londunum er seinnu árini blivin meiri einsháttað. Hetta hevur ført til, at stovnar, sum virka fyri midling av eginpeningi á marknaðinum, í størri mun virka undir somu treytum, enn áður. Hetta er eitt nú galdandi fyri Ísland og Danmark, sum hava lagað lóggávu sína eftir galdandi ES-direktivum. Viðurskifti, sum hava við partabrævamarknaðir at gera í hesum londum, eru lýst í stuttum niðanfyri. Íslendsk viðurskifti verða lýst, tí marknaðarstøddin og búskaparligu viðurskiftini annars minna um tey viðurskifti, sum galda í Føroyum. Harafturat hava íslendingar arbeitt nógv seinastu árini við lóggávu og ætlanum at stovna børs fyri at betra fortreytirnar fyri midling av eginpeningi. Danski partabrævamarknaðurin verður umrøddur, tí verandi lóggáva okkara tekur útgangsstøði í donskum viðurskiftum. Samstundis stava flestu royndirnar, sum føroyskir íleggjarar hava, frá danska marknaðinum. Íslendski partabræva-marknaðurin Íslendski virðisbrævabørsurin, ið nevnist Verðbréfaþing Íslands, varð stovnaður í Tað var íslendski sentralbankin, Seðlabanki Íslands, sum tók stig til hetta, og stovnanin varð gjørd í samarbeiði við peningastovnarnar og meklarafyritøkur. Arbeiðið hjá seðlabankanum við at gera ein íslendskan børs var liður í eini størri verkætlan, sum snúi seg um at laga íslendsku fíggjarskipanina til altjóða liberaliseringina av fíggjarmarknaðunum. Hendan liberalisering av fíggjarsektorinum hevði við sær, at sentralbankar (og aðrir pengapolitiskir myndugleikar) fóru burtur frá beinleiðis stýring av rentu og kapitalflutningi til óbeinleiðis stýring, har roynt verður at ávirka kreditviðurskiftini gjøgnum marknaðarkreftirnar. Ein fortreyt fyri, at nýggja skipanin í Íslandi kundi virka, varð mett at vera ein vælvirkandi fíggjarskipan við effektivum marknaðum bæði fyri stuttfreistað og langfreistað virðisbrøv. Hetta varð í Íslandi gjørt við ma. at stovna: · pengamarknað har og mánaða skuldarbrøv kundu handlast, · lánsbrævamarknað og · partabrævamarknað. Verðbréfaþingið skuldi verða staðið, har hesir marknaðir skuldu fáast at virka. Tað vísti seg ikki at vera so trupult at fáa skuldar- og lánsbrævamarknaðin at virka, men verri var við partabrævamarknaðinum. Trupulleikarnir í Íslandi viðvíkjandi partabrævamarknaðinum líktust trupulleikunum, sum í dag galda í Føroyum, og Eirikur Guðnason, stjóri í seðlabankanum, lýsir teir soleiðis: " tað er ikki traditión fyri handli við partabrøvum í Íslandi. Partafeløg hava sjálvandi verið til, men tey hava ofta leitað fram nýggjan partapening frá ávísum íleggjarum og ikki á almennum marknaði. Sekunderur handil hevur verið lítil, og við hvørt ikki loyvdur sambært viðtøkum hjá partafeløgum. Tann manglandi partabrævamarknaðurin kann ikki forklárast við høgu inflatiónini, sum var. Grundin kann vera, at nógv av feløgunum vóru smá við eigarum, sum hoyrdu til familjur ella lítlar bólkar av persónum, sum ikki ynskja at lata vald á felagnum frá sær. Men ein almennur marknaður er búskapinum sum heild at gagni. Hann kann hjálpa feløgunum at reisa váðafúsan kapital soleiðis, at møguligt er at nýta nýggjar virkismøguleikar og at umskipa kapitalstruktur. Marknaðurin fær harafturat eisini til vega týdningarmiklar upplýsingar um gongd viðvíkjandi partabrævaprísum." Seðlabankin setti í í gongd kanningararbeiði, sum skuldi vísa, um møguligt var at uppbyggja ein partabrævamarknað í Íslandi Frágreiðingar frá hesum kanningararbeiði fingu týdning fyri einum almennum tjaki um partabrævamarknaðin. Áhugin hjá almenninginum var um hetta mundi eisini vaksandi, tí Altingið hevði gjørt skipan, har privatpersónar, sum framdu íløgur í partabrøv kundu fáa ávísan skattafrádrátt. Frádrátturin er bert galdandi, tá partabrøv í fyritøkum, sum eru skrásettar á børsinum verða keypt. Fleiri av niðurstøðunum frá Enskilda-rapportunum vórðu fylgdar. Tann mest umráðandi var uttan iva skipanin av einari startfasu, har vælkendar/sterkar fyritøkur fingu møguleika fyri at verða skrásettar á Verðbréfaþingi uttan at skula gjalda fullan prís fyri "listingina" og uttan at skula lúka øll prospekt- og onnur informatiónskrøv í fyrstani. Royndin at fáa "góðar" fyritøkur á Verðbréfaþingið varð fyrst og fremst gjørd fyri at byggja upp álit á partabrævamarknaðin yvirhøvur og fyri á hendan hátt at fáa íleggjarar inn á marknaðin at gera royndir við partabrævakeypi og -sølu. Roynt var eisini at fáa professionellar íleggjarar at fáa gongd á ("dríva") marknaðin. Við professionellar íleggjarar verður her hugsað um teir størru pensiónsgrunnarnar og íløgufeløg (mutual funds), sum í Íslandi virka eftir somu reglum, sum íløgufeløg í ES Meklarafyritøkur gera seg eisini galdandi í sambandi við handli við partabrøvum (og virðisbrøvum sum heild). Her er talan um deildir hjá peningastovnum og fyritøkur, sum fáast við mekling burtur av. Leikluturin hjá meklarafyritøkum verður lýstur seinni í hesum kapitli. Upptøkutreytir á íslendska høvuðsbørsinum Treytirnar fyri, at eitt partafelag kann verða skrásett á Verðbréfaþingi, eru í høvuðsheitum tær somu sum á høvuðsbørsum í ES-londum: · Talið av partabrævaeigarum skal verða størri enn (eftir emissión) · Prospektkrøv sambært lógum · Marknaðarvirði av partabrøvum skal, tá "introduktión" fer fram minst verða mió ECU (ca mió kr.) Gongdin á íslendska partabrævabørsinum sæst í talvu Frá til vaks marknaðarvirðið á skrásettum partabrøvum frá % av bruttotjóðarúrtøkuni til %. Talva Lyklatøl fyri íslendska partabrævamarknaðin Umsetningur/marknaðarvirði í % Marknaðarvirði/BTÚ í % Tal av skrásettum fyritøkum Broytingar í virðisindexi í % Kelda: Central Bank of Iceland, Monetary Department, mars Íslendski partabrævabørsurin er tó enn lítil í mun til partabrævabørsir í øðrum londum. Hetta sæst i tabel sum eisini vísir, at íslendsku partabrøvini eru lítið likvid í mun til partabrøv á høvuðsbørsum í øðrum londum. Hetta sæst á lutfallinum umsetningi/marknaðarvirði, sum er eitt mát fyri umsetningsferð, ella hvussu ofta partabrøv verða keypt/seld í árinum. Ein av grundunum til hetta er uttan iva, at partabrævahandil er rættiliga nýtt fyribrigdi í Íslandi. Ein onnur grund til tann lutfalsliga lítla umsetningin kemst av, at partabrøv í Íslandi eru fysisk pappír. Hetta ger, at tungar og kostnaðarmiklar mannagongdir galda fyri handil við partabrøvunum. Talva Lyklatøl fyri partabrævahandil á europeiskum høvuðsbørsum, í % Umsetningur /marknaðarvirði Marknaðarvirði /BTÚ Amsterdam Helsinki Reykjavík Keypmannahavn London Oslo Paris Schweiz Stokkholm Týskland Kelda: Erhvervsministeriet, Erhvervsredegørelsen s. Opni Tilboðs-marknaðurin Á Verðbréfaþingi er eisini ein marknaður fyri ikki-skrásett partabrøv. Her er talan um ein sokallaðan OTC-marknað har handil við partabrøvum hjá fyritøkum, sum ikki eru skrásettar á høvuðsbørsinum fer fram. Í Íslandi verður hesin OTC-marknaður nevndur Opni Tilboðsmarknaðurin. Her er talan um skráseting og handil við partabrøvum, sum fer fram undir rættuliga fríum umstøðum, av tí at eingi krøv eru til kapitalstødd á skrásettu fyritøkunum, at prospekt- og upplýsingarkrøv annars til fyritøkur á hesum OTC-marknaði eru lin, og tí at eingi krøv eru viðvíkjandi spjaðing av partabrøvunum. Greiður skilnaður millum høvuðsbørs og OTC-børs Handilsupplýsingar oa. um fyritøkur, sum eru skrásettar á Opna Tilboðsmarknaðinum, eru tó skrásettar í somu informatiónsskipanum, sum nýttar verða í sambandi við høvuðsbørsin í Íslandi. Nevnt verður í hesum sambandi, at íleggjarar til tíðir hava trupulleikar við at skilja í millum tær fyritøkur, sum lúka strongu krøvini á høvuðsbørsinum, og tær fyritøkur, sum eru á OTC-marknaðinum. Ein vansi av hesum kann hugsast at vera, at álitið á partabrævamarknaðin sum heild verður minni. Partabræva-marknaður í Danmark Danir hava í mong ár kunna handla partabrøv á einum høvuðsbørsi. Seinastu árini er lóggávan á økinum lagað til soleiðis, at hon lýkur tey felagskrøv, sum ES setir til handil við virðisbrøvum í øllum limalondunum. Við hesum er monopolstøðan tikin frá Københavns Fondsbørs. Danir hava ampa av, at kapping kann føra til, at umsetningurin á Københanvs Fondsbørs fer at minka, og at hetta kann fáa sjálvstyrkjandi ávirkan, soleiðis at umsetningurin minkar enn meira, tí at tær fyritøkur, íleggjarar og aðrir, sum eftir verða, skula gjalda lutfallsliga meira fyri fastar útreiðslur av fondsbørsinum og VP (værdipapircentralen). Midling av eginpeningi til minni fyritøkur Danir hava ásannað, at kapitalmidlingin til smáar og millumstórar fyritøkur ikki er nóg góð. Danskir myndugleikar hava tikið ymisk stig fyri at bøta um hesi viðurskifti. Her verður fyrst og fremst hugsað um møguleikarnar í nýggju virðisbrævalógini fyri at skipa alternativar børsir og at minka kostnaðin fyri at útvega upplýsingar um fyritøkur. Viðurskifti, sum hava við skipan av alternativum børsum at gera, verða umrødd nærri í parti Tiltøk fyri at minka kunningarkostnaðin, snúgva seg um arbeiði, sum Erhvervsministeriet hevur staðið fyri við at menna internet-tænastuna Corporate Denmark. Her er talan um eina nýggja upplýsingar- og analysuskipan, sum gevur íleggjarum, ráðgevum, peningastovnum og fyritøkum góðar møguleikar fyri at fylgja við og at analysera gongdina í donskum vinnulívi. Kunningar-skipan Brúkarar kunna eftir stuttari tíð leita fram upplýsingar um allar danskar fyritøkur (ca. ), sum hava meira enn starvsfólk. Hvør fyritøka er lýst við týðandi roknskapartølum og lyklatølum. Tølini lýsa gongdina seinastu árini. Harafturat gevur skipanin samskiftisupplýsingar o.t. Skipanin kann sigast at vera ein sýnisgluggi fyri danskar fyritøkur, og gevur møguleikar fyri at skapa samband við íleggjarar, kundar, samstarvsfyritøkur og aðrar í Danmark og uttanríkis. Eirikur Gudnason; The Role of Central Banks in Developing Financial Markets in Small Economies; Economic & Finacial Review; Vol. No. Autumn s. Kanningararbeiði bleiv keypt frá einari deild hjá Skandinaviska Enskilda-bankanum. Tríggjar frágreiðingar blivu skrivaðar, ein í ein í og ein í Skipanin verður umrødd nærri í parti Over the Counter. Handil yvir borðið við virðisbrøvum, t.v.s., at tey ikki fara um almenna uppboðið. Sjónarmiðini um partabrævahandil í Íslandi, sum her verða førd fram, eru nevnd av ymsum stovnum og fyritøkum, sum samband var við á kanningarferð í Íslandi í mars Nevndin hevði samrøður við persónar, sum høvdu við Íslendska partabrævamarknaðin at gera í ) Seðlabanka Íslands, ) Verðbréfaþingi, ) Íslandsbankanum og Kaupþingi (meklarafyritøka). Lógarkarmar fyri virðisbrævamarknaðir Lov om værdi-papirhandil Hesin parturin er ætlaður at viðgera teir lógarkarmar, sum eru galdandi fyri handil við virðisbrøvum í Føroyum. Tað vil siga, at brotið uppsetir teir karmar, sum ein virðisbrævamarknaður kann virka undir við verandi lógum. Hetta merkir, at í fyrstu atløgu verður hugt at teimum møguleikum, sum finnast í "Lov om værdipapirhandel m.v." og møguleikunum, sum í fyrstu atløgu ikki eru reguleraðir av nakrari lóg. Danska lógin er sett í gildi fyri Føroyar og virðisbrævamarknaðurin kann tí virka undir teim kørmum, sum henda lóg setir. Ymisk sløg av handilsstøðum Lov om værdipapirhandel oa. regulerar tveir ymiskar marknaðarhættir fyri handil við virðisbrøvum. Ein triði ikki reguleraður marknaður kann tó eisini hugsast. Høvuðsbørsur Ein høvuðsbørsur ella ein fondsbørsur, sum vit kenna hann frá td. Keypmannahavn, skal hava eitt kapitalgrundarlag, sum í minsta lagi er mió kr. Av tí at henda skipanin er tann mest kenda, verður hon mest viðgjørd í lógini. Løggilt marknaðarpláss Ein lóggildur marknaður ("autoriseret markedsplads"), sum sambært viðmerkingarnar til lógina er ætlaður kapitalveiting til smá og millumstór virki, sum eru ov smá til sjálvan fondsbørsin. Treytirnar fyri at fara undir partabrævahandil á einum lóggildum marknað eru lagaligari enn fyri fondsbørsin. Hetta hevur ma. við sær, at kapitalkrøvini eru smærri. Ein partapeningur uppá mió krevst, fyri at Fíggjareftirlitið løggildir ein tílíkan marknað. Í viðmerkingunum til kap. í "Lov om værdipapirhandel m.v.", har løggildi marknaðurin verður viðgjørdur stendur: Med bestemmelsen er det sikret, at markedspladser, der handler med unoterede værdipapirer kan opnå en autorisation, men det er op til den enkelte markedsplads, om den ønsker at blive autoriseret. Ein avleiðing av hesum er helst, at møguleiki er eisini fyri einum marknaði, sum ikki verður løggildur, og sum Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við. Føroyskur smá-marknaður Tað merkir, at ein triði marknaðarmøguleiki eisini eigur at havast í huga. Hesin møguleikin er tvíbýttur. Fyrsti møguleikin er ein skipan sum liggur í sjálvstøðugum stovni, sum verður avráddur og reguleraður av føroyskum interessentum. Henda skipan skal sjálvandi lúka vanligu minstukrøvini til virðisbrævahandil, sum virðisbrævahandilslógin setir, men kann verða minni regulerað enn løggildi marknaðurin. Hin møguleikin er, at virðisbrævahandlarar (sí niðanfyri) hvør í sínum lagi reka og skipa handil við ikki skrásettum virðisbrøvum. Fyri at kunna bjóða tænastur, sum eru tengdar at virðisbrævahandli til kundar, er treytin, at lov om værdipapirhandel verður fylgd. Hetta hevur við sær, at bert virðisbrævahandlarar hava møguleika at útbjóða nevndu tænastur. Virðisbrævahandlarar eru peningastovnar, fondsmeklarar eftir lóg um fondsmeklaravirksemi (sum ikki er í gildi fyri Føroyar), realkreditstovnar, kreditstovnar við serligum loyvi, danski tjóðbankin og danski hypotekbankin. Hetta merkir, at uttan mun til hvussu sjálvur marknaðurin verður háttaður, verða teir stovnar, sum í hesum sambandi bjóða viðskiftafólkum tænastur, reguleraðir eftir lóg um virðisbrævahandil (og lóg um fondsmeklaravirki) og verða harvið undir eftirliti Fíggjareftirlitisins. Mett verður, at hugsanin um ein føroyskan fondsbørs er ov víttfevnandi, ma. tí kapitalkrøv til fyritøkur og sjálvan børsin eru ov stór. Tað víðari arbeiðið verður tí savnað um ein løggildan marknað og seinasta tvíbýtta møguleikan, sum eftir hetta verður nevndur føroyski smá-marknaðurin. Løggildur marknaður Endamálið við einum løggildum marknaði, sum er reguleraður í lóg um virðisbrævahandil, er at loyva einum marknaði, sum er minni reguleraður enn ein vanligur fondsbørsur. Reguleringin er soleiðis háttað, at nøkur minstukrøv, sum eru galdandi fyri alla útgávu av ikki skrásettum virðisbrøvum, alla ráðgeving og allan handil við virðisbrøvum skulu lúkast. Hetta er uttan mun til marknaðarhátt. Síðan eru ymisk stovnslig krøv, sum skulu lúkast, og at enda eru krøv, sum nevndin fyri marknaðin hevur heimild til at áseta. Hetta merkir, at marknaðurin í ávísan mun kann lagast eftir teimum viðurskiftum, sum eru av týdningi fyri virðisbrævahandli í Føroyum. Ein løggildur marknaður er undir eftirlitið frá danska fíggjareftirlitinum og danska fondsráðnum. Ein løggildur marknaður skal skipast sum eitt partafelag, hvørs endamál er at skipa løggildan handil við virðisbrøvum. Áðrenn farið verður undir virksemið í felagnum skal Fíggjareftirlitið góðtaka tað. Treytirnar fyri løggilding frá Fíggjareftirlitinum eru: · at felagið er skrásett hjá Skráseting Føroya · at partapeningurin er minst kr mió · at nøktandi mannagongdir, eftirlit og trygdarskipanir eru greiddar úr hondum. · at nevndar- og stjórnarlimir eins og í § í banka- og sparikassalógini hava neyðuga vitan, royndir og reiðiligheit fyri at luttaka í arbeiðinum. · at limir eru í nevndini Fíggjareftirlitið hevur eftirlit við lógini og sum skrivstova hjá Fondsráðnum, eisini óbeinleiðis við sjálvum marknaðunum. Umframt at virka fyri einum vælvirkandi marknaði, sum lýkur altjóða treytir, hevur Fondsráðið eftirlit við marknaðunum. Krøv til løggildan marknað Fyri at tryggja, at dagliga virkið hjá løggilda marknaðinum fer fram á ein hóskandi og tryggjandi hátt og er í samljóð við endamálið um "Lov om værdipapirhandel m.v.", verða eisini treytir settar til karmarnar um dagliga virkið á marknaðinum. Hesa ábyrgd hevur nevndin fyri løggilda marknaðin, og skal í tí sambandinum bera so í bandi: · at neyðugar handils- og informatiónsskipanir eru til taks (krøvini eru tó ikki endaliga ásett). · at handilin gongur heiðurliga og týðiliga fyri seg, soleiðis at eingin partur í handlinum verður fyri misbýti. · at eftirlit er við, at útgevarar og limir á løggilda marknaðinum halda ásettu reglurnar fyri marknaðin. · at reglur verða ásettar fyri upptøku av virðisbrøvum til handil á marknaðinum · at reglur verða ásettar fyri krøv um upplýsingar frá útgevarum og partaeigarum. · at reglur verða ásettar fyri limatreytir á marknaðinum. · at reglur verða ásettar fyri fráboðan av handlum í samband við eftirlit og almenna kunning. Alment er galdandi, at allur virðisbrævahandil skal fremjast reiðiliga og í samsvari við góðan sið fyri virðisbrævahandil. Fondsráðið kann áseta nærri reglur um hetta. Í endamálsorðingini í viðtøkunum fyri marknaðin skal nevnast, hvørji virðisbrøv kunnu handlast á marknaðinum. Í hesum sambandi skal havast í huga, at virksemið, sum løggildur marknaður tekur sær av, umfatar regluligan handil við virðisbrøvum, ið ikki eru skrásett á einum fondsbørsi. Hesi virðisbrøv skulu vera í samsvari við endamálsorðingina, hava almennan áhuga og skulu uppfylla prospekttreytirnar (sí niðanfyri). Nýggj lánsbrøv á løggildum marknaði Í samband við upptøku av handli á einum løggildum marknaði skal útbjóðarafyritøkan lúka treytir, sum nevndin setir fyri upptøku á marknaðinum. Um virðisbrøvini verða útboðin alment, samstundis sum upptøkan á marknaðinum fer fram, skal eitt prospekt verða greitt úr hondum. Hetta er í veruleikanum galdandi í øllum teimum førum, har virðisbrøv verða bjóðað út alment. Reglur um prospektið síggjast í "Bekendtgørelse om prospekter ved første offentlige udbud af visse værdipapirer". Í høvuðsheitum skal nevnda prospektið geva eina rættvísandi mynd av aktivum og passivum, fíggjarstøðu, fíggjarligum úrsliti og meting um gongdina hjá útbjóðarafyritøkuni. Harumframt skulu treytirnar í virðisbrøvunum eisini koma til sjóndar. Somuleiðis verða kravdar nakrar upplýsingar, sum lýsa virðisbøvini, útgevaran og týðandi hendingar, sum hesin hevur verið fyri og væntandi verður fyri. Føroyskur smá-marknaður Í næstu brotunum er ætlanin nærri at viðgera seinasta av teimum trimum nevndu møguleikunum fyri virðisbrævahandli í Føroyum. Talan er um tvíbýtta møguleikan, sum nevndur verður føroyski smá-marknaðurin. Marknaður við støði í virðis-brævahandl-arum Føroyskir virðisbrævahandlarar, sum í løtuni bert eru peningastovnarnir, hava møguleika fyri meira miðvísum handli við føroyskum virðisbrøvum. Tílíkur handil verður háttaður sum OTC-handil, har einstaki virðisbrævahandlarin tengir saman áhuga fyri keypi og sølu millum viðskiftafólk síni. Í hesum føri verður talan ikki um ein veruligan samanhangandi marknað, men um eins nógvar marknaðir, sum tað verða virðisbrævahandlarar. Virðisbrævahandlarnir kunnu tó áleggja sær at virka soleiðis, at marknaðurin gerst meira samanhangandi. Sostatt er neyðugt, at avrátt verður millum virðisbrævahandlararnar, hvørji krøv skulu setast fyritøkum, sum skulu handlast á marknaðinum, hvørjar upplýsingar skulu latast um handlar á marknaðinum og onnur samskipan, soleiðis at marknaðurin verður samanhangandi. Her er væl at merkja talan um krøv, sum ganga út um minstukrøvini, sum galda fyri allar virðisbrævatænastur. Fyri at aðrir enn verandi virðisbrævahandlarar skulu kunna luttaka í tílíkum handli og bjóða viðskiftafólki slíka tænastu, er neyðugt, at "lov om fondsmæglerselskaber" verður sett í gildi í Føroyum. Undir hesi lóg kunnu partafeløg verða góðkend sum fondsmeklarar og sostatt virka sum virðisbrævahandlarar. Ein slíkur fondsmeklari skal hava ein partapening uppá uml. mió kr (mótvirðið av ECU). Ynskir meklarin hinvegin at bjóða aðrar tænastur enn bert midling millum handlandi, ella sjálvur at fremja peninga- og virðisbrævaavgreiðslu er kapitalkravið uml. mió kr (mótvirðið av mió ECU). Loyvi at reka fondsmeklaravirksemi skal fáast frá Fíggjareftirlitinum, sum sostatt eisini hevur eftirlit við virkinum. Fyri solvens og gjaldførisnýtslu eru somu reglur galdandi sum fyri peningastovnar. Smá-marknaður við støði í løggilda marknaðinum Verður tað mett, at ein nýggjur føroyskur virðisbrævamarknaður eigur at verða minni reguleraður enn løggildi marknaðurin, er tað gjørligt at stovna hann við teimum frávikum, sum mett verða neyðug. Hesin verður sostatt ikki reguleraður eftir Lov om Værdipapirhandel og fíggjareftirlitið skal tí ikki hava eftirlit við honum. Í hesum viðfangi skal havast í huga, at einstakar reguleringar eru galdandi fyri allan virðisbrævahandil og tí eisini fyri ein sovorðnan marknað. Fyri at lúka so nógv altjóða krøv sum gjørligt er hugsandi at taka støði í einum løggildum marknaði og sálda frá ella broyta tey øki, sum verða hildin at gera byrjunartíðina lættari. Á henda hátt fær smámarknaðurin flestu eginleikar, sum ein løggildur marknaður hevur, samstundis sum stovnsetan og daglig umsiting gerst einfaldari og bíligari. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at reguleringarnar fyri løggilda marknaðin í stóran mun eru rammureguleringar. Nevnd og stjórn fyri marknaðin hava tí møguleika fyri at fáa marknaðin í gongd í stigum við ymsum reglum galdandi fyri hvørt stigið. Á einum føroyskum smá-marknaði, sum er felags fyri virðisbrævahandlarar, kann hugsast, at krøvini til partapening verða minni enn mió kr, sum er kravið fyri løggilda marknaðin. Harumframt er hugsandi, at krøvini til neyðugar handils- og informatiónsskipanir eins og til upptøku av virðisbrøvum verða lagalig. Í hesum sambandi skal tó havast í huga, at krøvini fyri løggilda marknaðin kunnu ásetast nærri av nevnd og stjórn og tí kunna liggja nær við tey minstukrøv, sum eru galdandi fyri allan virðisbrævahandil. Viðurskifti á einum vælvirkandi marknaði Í parti frammanfyri eru teir lógarkarmar viðgjørdir, sum ein føroyskur løggildur virðisbrævamarknaður kann virka undir. Samstundis er eisini nortið við møguleikan fyri einum føroyskum smá-marknaði, sum ætlandi kann lagast sum ein minni framsøkin útgáva av løggilda marknaðinum, ella sum ein marknaður, sum føroysku virðisbrævahandlararnir hvør í sínum lagi mynda. Í hesum brotinum er ætlanin at nema við viðurskifti, sum hava týdning í samband við stovnsliga uppsetan av einum virðisbrævamarknaði í Føroyum. Tilráðingarnar verða býttar upp eftir teimum interessentum, sum eru á einum marknaði. Tvs. býtið verður gjørt millum teir, sum bjóða út virðisbrøv, áhugaðar keyparar og seljarar og sjálva midlingina. Primerur og sekunderur marknaður Marknaðurin, har keyparar keypa partabrøv, ið fyritøkur ynskja tikin upp á marknaðinum, verður nevndur primeri marknaðurin, og marknaðurin, har keyp og søla av longu upptiknum partabrøvum fer fram, verður nevndur sekunderi marknaðurin. Tá partabrøv, sum eru keypt á primera marknaðinum, verða seld, verður hetta gjørt á sekundera marknaðinum. Teir sum keypa, eru tí vanliga bæði á primera og sekundera marknaðinum. Mett verður, at tað hevur týdning, at føroyskar fyritøkur fáa møguleikan fyri atgongd til kapital á einum marknaði t.e. á primerum marknaði. Fyri at hesin marknaður skal mennast og við tíðini vaksa, hevur tað tí ikki minni týdning, at sekunderi marknaðurin eisini virkar á besta hátt. Orsøkin er ma., at um sekunderi marknaðurin ikki virkar væl, fáa fyritøkur ikki vissu fyri, at tann prísur, tær fáa fyri partabrøv síni, er rættur. Samstundis ger ein vælvirkandi sekunderur marknaður, at primeri marknaðurin gerst størri við møguleika fyri størri útboði av partabrøvum. Tað er tó neyðugt at hava í huga, at tað fer at taka tíð at byggja upp ein føroyskan marknað, sum virkar nøkulunda sum ætlað, og tað er ikki nakað, sum verður avgreitt eftir fáum mánaðum ella árum. Neyðugt er, at marknaðurin/midlingin nøktar tey krøv, sum sett verða til primera og til sekundera marknaðin. Tað hevur eisini alstóran týdning, at tann váði, sum útbjóðarar bjóða, svarar til tann váða, sum eftirspyrjarar ynskja at taka. Hetta hevur stóran týdning, tá talan er um informatiónskrøv. Partabræva-útbjóðarar Ein treyt fyri einum virknum marknaði er sjálvsagt, at fyritøkur eru tilreiðar at lata virðisbrøv teirra taka upp á einum slíkum marknaði. Í tí sambandinum er avgerandi, at føroyskar fyritøkur eru áhugaðar í at lúka tær treytir, ið verða settar fyri upptøku fyri at koma at kapitali. Næstu brotini nerta við ymisk viðurskifti, ið kunnu haldast at hava týdning fyri hugin hjá fyritøkum at lata partabrøv teirra taka upp á einum føroyskum marknaði. Atgongd til kapital Heildarmyndin av kapitalviðurskiftunum hjá føroyskum fyritøkum er, at býtið millum eginpening og lánspening vísir eina klára yvirvág av lánspeningi. Føroyskar fyritøkur hava brúk fyri munandi konsolidering fyri at kunna gera seg galdandi í innlendis og útlendis kapping. Sagt øðrvísi, so mangla fyritøkunum kapital, sum hevur tíð at bíða eftir, at fíggjarliga gongdin gevur rásarúm fyri vinningi til kapitalíleggjaran. Kapitalur, sum td. partapeningur, ið verður útbjóðaður á einum føroyskum marknaði, setir ma. informatiónskrøv til fyritøkurnar í samband við sjálva upptøkuna og leypandi, tá partabrøvini verða handlað. Hetta merkir, at fyritøkurnar fáa atgongd til kapital á einum marknaði, samstundis sum atgongdin setir krøv. Í tí sambandi er spurningurin fyri hvørja fyritøku sær, um atgongdin til kapital uppvigar tey krøv, ið sett verða. Rættindi til fyritøkuna Stórsti parturin av føroysku vinnuni er annaðhvørt í familjuogn ella er ogn hjá einum lutfalsliga lítlum bólki. Í mongum førum er nærliggjandi, at familjan ella bólkurin ikki hevur áhuga í, at partabrøvini verða tikin upp og seld á einum marknaði, tí at harvið verður partur av ræðinum yvir fyritøkuni mistur. Í hvørjum einstøkum føri verður neyðugt hjá fyritøkuni at avgera, um ein upptøka gevur fyritøkuni virðir, ið annars ikki eru til taks. Um trupulleikin við avmarkaðum rættindum til fyritøkuna gerst altavgerandi, kann møguleikin við ymiskum atkvøðurætti á partabrøvunum umhugsast. Kostnaður Tað er greitt, at tey informatiónskrøv, ið sett verða í samband við eina skráseting á einum marknaði, og informatiónskrøvini í samband við at partabrøv leypandi eru skrásett á marknaðinum hava ein ávísan kostnað við sær. Talan er her um kostnað í samband við útgávutilfar, leypandi roknskapartilfar, sum verður almannakunngjørt og annars kostnaður í samand við skrásetingina. Fyri at kostnaðurin ikki skal forða fyri útbjóðan og skráseting av partabrøvum, er neyðugt, at hesin í mest møguligan mun verður avmarkaður. Avmarkanin skal tó framvegis tryggja eina javnvág millum kostnað og informatiónskrøv frá keyparum á primera- og sekundera marknaðinum. Ein fleksibul skipan við krøvum, sum sett verða í samband við skráseting ta fyrstu tíðina, kann verða við til at minka kostnaðin. Undir øllum umstøðum verður kravt av útgávufyritøkuni, at krøvini í kunngerðini um "Bekendtgørelse om prospekter ved første offentlige udbud af visse værdipapirer" verða fylgd. Spurningurin er tí, um kostnaðurin í samband við onnur krøv kann gerast lægri. Neyðugt at fyritøkurnar skilja krøvini Fyri at tryggja eitt áhaldandi informatiónsstig, sum lýkur lógarsett og onnur krøv, ið sett verða fyritøkum, hvørs partabrøv verða skrásett á marknaðinum, er alneyðugt, at skrásettu fyritøkurnar skilja og góðtaka krøvini. Ein spurningur um umdømi Fer ein føroyskur marknaður at virka eftir ætlan við tíðini, kann hugsast eins og í Íslandi, at skráseting á marknaðinum eisini verður ein spurningur um nóg gott umdømi. Hetta, út frá teirri meting, at bert tær bestu fyritøkurnar eru skrásettar á marknaðinum. Í hesum sambandi hevur tað týdning, at tað bert vera tær bestu fyritøkurnar, sum í fyrstu atløgu verða skrásettar á marknaðinum. Virðismeting av fyritøkuni Ein vælvirkandi marknaður ger tað gjørligt fyri fyritøkuna at hava eina hóming av virðinum á fyritøkuni. Á einum marknaði verður virðið á fyritøkuni ásett út frá teimum kursum, ið handlað verður til. Tess betur marknaðurin virkar, tess rættari verður virðismetingin á fyritøkunum. Hvørjar fyritøkur? Tað er umráðandi, at álitið á ein marknað er stórt. Í tí sambandi er týdningarmikið, at tær fyritøkur, ið fyrstu tíðina vera skrásettar á marknaðinum eru væl fyri fíggjarliga og fyrisitingarliga, og at tær eru førar fyri at vísa á góð fíggjarlig úrslit tíðina eftir skrásetingina. Ein hin stórsta hóttanin móti einum marknaða er, um onkur av fyritøkunum kemur í óføri fyrstu tíðina og harvið verður við til at skerja álitið á allan marknaðin. Greitt er, at við verandi fíggjarligu støðu Føroya er talið av evnum til skráseting á marknaðinum ikki alstórt, men tað er tó til staðar. Hetta serliga tí, at fyritøkurnar innan fiskivinnuna sum heild eru soleiðis fyri, at hesar í fyrstu atløgu ikki kunnu skrásetast á einum marknaði. Fyri framman er eisini møguligt, at almennar fyritøkur verða privatiseraðar. Eingin ivi er um, at tílíkar privatiseringar eru áhugaverdar í sambandi við at byggja upp ein føroyskan partabrævamarknað, samstundis sum ein marknaður hevði gjørt eina privatisering lættari. Tílíkar privatiseringar kunnu vera við til at menna ein føroyskan marknað. Fyri at gera tað lættari og bíligari fyri tann lutfalsliga lítla íleggjaran at keypa partabrøv í føroyskum fyritøkum, er gjørligt at seta á stovn íløgufeløg, hvørs endamál er at keypa og selja virðisbrøv við vinningi í huga. Ístaðin fyri beinleiðis at keypa partabrøv í fyritøkum sum møguliga í einstøkum førum ikki eru skrásettar keypir íleggjarin ístaðin lutir í íløgufelagnum. Á henda hátt tekur íleggjarin óbeinleiðis lut í íløgunum hjá íløgufelagnum og fær harvið eisini part av vinningi ella tapi hjá íløgufelagnum. Lutirnir í íløgufelagnum kunnu skrásetast á marknaðinum og harvið verða við til at økja um handilin á hesum. Í samband við nevndu íløgufeløg skal havast í huga, at føroyskir íleggjarar eru óvanir við íløgu í partabrøv. Í tí viðfangi eru íløgufeløg eitt gott høvi at økja um førleikan hjá føroyskum íleggjarum at gera íløgu í partabrøv. Hetta tí at íløgufeløg í størri mun enn einstaki íleggjarin hava møguleika at spjaða íløguna. Eftirspyrjarar eftir parta-brøvum Í undanfarnum brotum eru viðurskifti lýst, sum hava týdning fyri, at útbjóðarar hava áhuga fyri at skráseta partabrøv teirra á einum føroyskum marknaði. Næstu brotini viðgera hina síðuna av marknaðinum nevniliga eftirspyrjarar bæði á primera og á sekundera marknaðinum. Hvørjir eftirspyrjarar? Vanliga hava eftirlønaruppsparingar og aðrir stovnsligir íleggjarar ein týðandi leiklut, tá talan er um íløgu í virðisbrøv. Eftir hetta koma fyritøkur og síðan privatir íleggjarar. Partar av føroysku eftirlønarskipanunum eru soleiðis háttaðir, at peningur bert í lítlan mun kann nýtast í samband við langfreistaða íløgu. Hetta merkir, at eftirlønaruppsparingin, sum er, bert kann nýtast til partabrævakeyp í avmarkaðan mun. Fyri at betra um møguleikarnar skulu ymiskar broytingar gerast í viðgerðini av eftirlønarpeningi. Privatir íleggjarar eru vanliga minni virknir á íløguøkinum enn professionellir íleggjarar. Harafturat eru viðurskiftini í Føroyum soleiðis háttað, at privatu íleggjararnir í Føroyum eru sera lítið vanir við íløgu við vinningi í huga. Hugsandi er tí, at ein ávís tillagingartíð er neyðug. Samstundis sum íløgufeløg eru við til at økja útboðið av partabrøvum, kunnu hesi eisini hava ein týðandi leiklut í samband við eftirspurning eftir partabrøvum. Orsøkin er, at tað sum nevnt er uppgáva teirra at keypa og selja partabrøv við vinningi í huga. Royndir í Íslandi benda á, at lánsbrævamarknaðurin kann vera við til at stimbra partabrævamarknaðin. Møguleikar fyri at handla lánsbrøv hjá landskassanum og øðrum á føroyskum virðisbrævamarknaði áttu tí at verið kannaðir. Skattligar tilelvingar Fyri at skunda undir áhugan hjá privatu íleggjarunum at keypa partabrøv, kundi verið vert at umhugsað skipan, sum loyvir ávísum skattligum fyrimunum. Skattliga viðgerðin hesum viðvíkjandi kann gerast upp á ymsar mátar, td. sum frádráttur í samband við íløgu, frítøka fyri skatt av vinningi osfr. Ein slík skipan skal virka sum eitt amboð, sum verður nýtt ta fyrstu tíðina, tá ið marknaðurin verður bygdur upp. Skipanin eigur tí at verða gjørd soleiðis, at árinið, hon hevur á marknaðarprís á partabrøvum, verður minkað í nøkur ár, fyri síðan at falla heilt burtur. Market- making Íleggjarar kunnu verða afturhaldandi at keypa partabrøv við vinningi í huga, um vandi er fyri, at tað verður torført at selja partabrøvini aftur. Tiltøk skulu tí gerast fyri at stimbra keyp og sølu av partabrøvum fyri at økja um mongdina av handlum, og soleiðis fáa eina rættari prísáseting og betri møguleikar hjá fyritøkum at skráseta partabrøv til sølu. Harvið fáa íleggjarar ávísa trygd fyri, at keyp og serliga søla av partabrøvum er møgulig. Hetta kann gerast við, at virðisbrævahandlarar javnan stilla keyps- og søluprísir í skrásettu virðisbrøvunum. Eins og í Íslandi kann roknast við, at føroyski partabrævamarknaðurin ikki verður serliga likvidur. Tí verður trupult at fremja vanliga market-making, har virðisbrævahandlarar geva bindandi keyps- og søluprísir. Mælt verður tí til, at market-making fer fram undir nakað linari viðurskiftum. Eins og í Íslandi kundi hetta verið gjørt við, at virðisbrævahandlarar bert geva vegleiðandi boð, tá ið teir ikki hava greið keyps- ella søluboð frá viðskiftafólki teirra. Íløgufeløg verða hildin at styrkja um handilsmongdina í tann mun, sum tey fara at vera virkin á føroyska marknaðinum. Hetta virkar eisini fyri øktari vissu fyri handilsmøguleikum. Nær rættast er at fara í gongd Føroyskir íleggjarar hava, sum áður nevnt, ikki royndir at gera íløgur í partabrøv við vinningi í huga. Óroyndir íleggjarar hava fleiri fyrivarni við at bjóða seg fram á einum lítlum marknaði við lítlum handli. Eitt tíðarskeið við vaksandi kursum og vinningi kann tí fáa stóra ávirkan á hugin at ogna sær hesar royndir og soleiðis vera við til at menna marknaðin. Royndirnar frá íslendska marknaðinum vísa ein greiðan samanhang fyrstu tíðina millum vinning íleggjarans og mongdina av handlum. Tað er tó greitt, at við byrjan er eingin vissa fyri hækkandi kursum, men rættast er tó at byrja, tá útlitini sýnast góð. Sterkar og sunnar fyritøkur Í brotinum um partabrævaútbjóðarar verður nortið við, at tað er umráðandi, at bert tær sterkastu og sunnastu fyritøkurnar í Føroyum verða skrásettar á marknaðinum ta fyrstu tíðina. Tað er lættast at skapa álit á hesar fyritøkurnar, útlitini eru best fyri at íleggjarin fær vinning ta fyrstu tíðina, og verða útlitini eisini best fyri at skapa álit á partabrævamarknaðin. Ein húsagangur millum skrásettu fyritøkurnar hevði verið ein vanlukka fyri útlitini at menna marknaðin. Tað er ein uppgáva fyri leiðslu og nevnd á marknaðinum at stýra hesum viðurskiftum. Informatiónir frá skrásettum fyritøkum Álit íleggjarans er samstundis tengt at tí informatiónsstreymi, sum kemur frá skrásettu fyritøkunum. Her er talan bæði um informatiónsnøgd og dygd. Talan er bæði um upplýsingar, sum koma óbeinleiðis frá fyritøkunum tvs. sum á einhvønn hátt koma gjøgnum fjølmiðlarnar og upplýsingar sum koma beinleiðis frá fyritøkunum. Í tí sambandi eigur skráseting á marknaðinum at verða tengd at krøvum um upplýsingar um roknskapir við ávísum títtleika og upplýsingar um hendingar, sum hava týdning fyri fyritøkuna. Tað er ein uppgáva hjá leiðslu og nevnd á marknaðinum at stýra hesum viðurskiftum. Informatiónir, sum koma frá virknum virðisbrævahandlarum, hava í hesum sambandi eisini eitt virði, ið kann ávirka handilsmongdina. Kostnaður at handla Handilsmongdin er uttan iva eisini tengd at tí kostnaði, sum er tengdur at handli. Tann føroyski marknaðurin verður lítil, og tað verða tí fáir handlar at bera fasta kostnaðin. Eftirspyrjarar noyðast hinvegin at gera sær greitt, at handil við virðisbrøvum hevur ávísan kostnað við sær. Midlingin af handlum Frammanfyri er nortið við viðurskifti, ið hava týdning fyri primera og sekundera marknaðin. Sjálv midlingin, tvs. ymisk stovnslig viðurskifti millum útbjóðarar og keyparar á primera marknaðinum og millum keyparar og seljarar á sekundera marknaðinum, er eisini av alstórum týdningi fyri ein vælvirkandi virðisbrævamarknað. Flexibilitetur við reglum í byrjan Íslendsku royndirnar vísa, at tað var í ávísan mun neyðugt at umsita krøvini til skráseting smidliga, fyri at økja um talið av skrásettum fyritøkum á íslendska marknaðinum. Íleggjararnir kundu í hesum førinum góðtaka, at krøvini til skrásettu fyritøkurnar vórðu umsitin smidliga. Samsvar skal vera millum krøvini hjá útbjóðarum og íleggjarum. Minstukrøvini í lógini um virðisbrævahandil seta tó mark fyri smidleikanum. Hesin fleksibilitetur ger tað bíligari fyri fyritøkur at verða skrásettar, og økir tí helst um áhugan. Hinvegin er tað eisini neyðugt at tryggja, at informatiónskrøvini vera tey somu fyri allar fyritøkur, bæði í samband við skráseting og aftaná til regluligar fráboðanir. Virðisbræva-handlarar Fyri at økja áhugan millum íleggjarar er neyðugt, at fleiri virðisbrævahandlarar bjóða fram tær tænastur, sum eru tengdar at virðisbrævahandli. Somuleiðis er neyðugt, at krøv, sum samsvara lóg um virðisbrævahandil og lóg um fondsmeklarafyritøkur, verða sett hesum fyritøkum, soleiðis at íleggjarar fáa álit á virðisbrævahandlarar. Lóg um virðisbrævahandil er sett í gildi fyri Føroyar og peningastovnar kunnu sambært hesi lóg virka sum virðisbrævahandlarar og bjóða fram tænastur í samband við virðisbrævahandil. Um aðrar fyritøkur eisini skulu hava møguleikan er neyðugt, at lóg um fondsmeklaravirksemi somuleiðis verður sett í gildi fyri Føroyar. Í hesum sambandi er hugsandi, at størstu peningastovnarnir í fyrstu atløgu bjóða hesar tænastur til íleggjarar. Hugsandi er harafturat, at onnur áhugað bjóða seg fram sum virðisbrævahandlarar við teimum krøvum, sum sett verða til hetta yrki. Í Noregi og Svøríki eru nýliga stovnaðir marknaðir, har eftirspyrjarar kunnu handla partabrøv á internetinum uttan um virðisbrævahandlarar. Hesir marknaðir eru ætlaðir smærri fyritøkum í vøkstri. Tað er ivasamt um tílíkur handil hevði vunnið frama, áðrenn eftirspyrjarar eru vorðnir meira royndir við vanliga handilsháttin gjøgnum virðisbrævahandlarar. Opinleiki Fyri at tryggja álit frá bæði eftirspyrjarum og útbjóðarum er neyðugt, at marknaðurin er skipaður við størst møguligum opinleika og rættleika. Á henda hátt koma nevndu áhugabólkar ikki út fyri viðurskiftum, sum á einhvønn hátt sýnast duld ella løgin. Opinleiki við handlum kann eitt nú tryggjast við, at ein handilsskipan og informatiónsskipan verða soleiðis háttaðar, at útbjóðarar og eftirspyrjarar hava atgongd til sum mest av upplýsingum, og at allir hava líka góða atgongd. Tílikar skipanir kunnu háttast ymiskt, men ætlanin er ikki her at koma nærri inn á smálutir um hetta. Ymiskir framferðarhættir eru fyri informatiónsmongd um marknaðin. Í Svøríki td. er næstan einki mark fyri teimum upplýsingum, sum verða latnir áhugaðum á marknaðinum. Í Danmark hinvegin er informatiónsmongdin øðrvísi, soleiðis at flestu upplýsingar verða latnar, men ikki er gjørligt at síggja, hvør ger hvat, einans hvat er gjørt. Umframt við informatiónsskipanum kann opinleiki skipast við reglugerðum, sum marknaðarleiðslan ásettir. Reglur kunnu áleggja informatiónsskyldu um serligar hendingar. Tá ognarparturin hjá einum partaeigara fer upp um ásett mark, ella tá útlitini hjá einari skrásettari fyritøka eru nógv øðrvísi, enn fyrr er sagt frá, skulu upplýsingarnar almannakunngerast. Handlar við egnum partabrøvum skulu upplýsast fyri marknaðinum og upplýsingar um handlar skulu almannakunngerast javnan. Avgreiðsla av handlum Kostnaður og kvikleiki, tá handlað verður, er eisini tengt at tí hátti, sum verður nýttur til avgreiðslu av handlum te. mátan virðisbræv og peningur skifta eigara í sambandi við ein handil. Íslendsk partabrøv eru pappírsskjøl. Hetta viðførur, at handil á hesum marknaði ma. ber í sær, at partabrævaskjølini skulu flytast millum eigararnar. Hetta krevur sera stóra fyrisiting, sum sjálvsagt ávirkar handilskostnaðin. Vit eru í tí støðu, at Værdipapircentralen kann nýtast til handil við føroyskum virðisbrøvum. Kravið er bert, at virðisbrøvini verða tikin upp í skipanirnar á stovninum, og at virðisbrævahandlarar hava atgongd til hesar skipanir. Á henda hátt kann handil á einum føroyskum marknaði gerast pappírsleysur og tískil bíligari. Sterkur og óheftur stovnur Eitt nøktandi álit á ein føroyskan virðisbrævamarknað verður eisini tryggjað við, at ein møguligur marknaðarstovnur er fíggjarliga sterkur og óheftur av vinnulívi og politiskum kreftum. Orsøkin er, at stovnurin skal tryggja midling av handlum, har fyritøkur og íleggjarar eru uppií. Í hesum sambandi liggur eisini ein stýring av krøvum, sum sett verða fyritøkum og virðisbrævahandlarum. Umframt at áseta tey vanligu krøvini til útbjóðarar og handlandi, verður tað sera umráðandi at stýra smidleikanum í krøvum og kostnaði, sum lagt verður upp til, við stinnari hond. Ein sterkur stovnur, sum kann arbeiða langfreistað, hann kann stýra tilgongdini soleiðis, at hon verður jøvn og varandi, og stovnurin noyðist ikki at loyva veikum fyritøkum upp í skránna fyri at skapa umsetning fyri at fáa inntøkur skjótt. Fyri at tryggja undirtøku og álit skal stýringin fyrstu tíðina hava støði í eini meting um eftirspurningin. Torført er at siga, hvussu ein marknaðarstovnur gerst fíggjarliga sterkur og óheftur á besta hátt. Í tí sambandi er nærliggjandi at hyggja at, hvør stovnsetararnir verða. Her er hugsandi, at føroysku fíggjarstovnarnir, saman við Landsbanka Føroya taka stig til stovnanina. Samandráttur og niðurstøður Samandráttur Í hesum parti er komið inn á ymisk viðurskifti, sum hava týdning fyri ein vælvirkandi marknað við partabrøvum, og hvørji viðurskifti skulu havast í huga, um roynt verður at skipa eitt handilsstað fyri virðisbrøv í Føroyum. Teir stovnar, sum í hesum viðfangi skulu setast upp, skulu eftir verandi lóggávu lúka ymisk krøv, alt eftir hvat slag av handilsstaði, talan verður um. Krøvini eru strong til ein fondsbørs, til kapitalgrundarlag, informatiónsskipan, organisatión ot., samstundis sum krøvini til ein OTC-marknað kunnu vera lutfalsliga lin. Strong relugering, sum hjá einum høvuðsbørsi, geva stóra trygd fyri íleggjarar. Reglur fyri høvuðsbørsin virka eisini fyri, at bert stórar fyritøkur hava møguleika fyri at verða skrásettar. Mannagongdir, handilsskipanir, informatiónsskipanir oa. gera, at ein høvuðsbørsur verður dýrur at reka sammett við handilsstøð, sum koma undir linari reglur. Hetta ger, at raksturin av "tungum" handilsstaði gevur størri fíggingarkostnað hjá fyritøkunum og størri handilskostnað hjá íleggjarunum. Hinvegin virka linaru reglurnar, sum galdandi eru fyri løggildan marknað ella handilsstað við enn veikari reglum, fyri minni trygd hjá íleggjara. Somuleiðis eru krøvini linari til fyritøkurnar um stødd, upplýsingarskyldu og partabrævaspjaðing. Hesi viðurskifti skulu vigast upp ímóti hvørjum øðrum, tá eitt handilsstað fyri partabrøv verður stovnað. Lógarviður-skifti Í hesum parti er eisini komið inn á tey lógarviðurskifti, sum eru galdandi, um ein føroyskur løggildur virðisbrævamarknaður skal setast á stovn. Eisini er nevnt, at marknaðurin nýtist ikki at vera løggildur, sum kravt í Lov om Værdipapirhandel m.v. Tað merkir, at krøvini til ein marknað sum vit kalla føroyski smá-marknaðurin væl kunnu verða minni enn til løggilda marknaðin. Minstukrøvini til allar virðisbrævatænastur skulu tó havast í huga. Tríggir marknaðarhættir eru nevndir: · Ein løggildur marknaður. · Ein smá-marknaður, sum er stovnsettur við støði í løggilda marknaðinum, men við lagaligari krøvum. · Marknaðir við støði í verandi og møguligum nýggjum virðisbrævahandlarum, har hesir, hvør sær, bjóða sínum viðskiftafólki tænastur viðv. virðisbrøvum. Ætlanin við hesi frágreiðing er ikki í smálutum at koma við tilmælum um, hvussu marknaðurin endaliga skal stovnsetast. Til tess er enn ov tíðliga, og meting okkara er tí, at neyðugt er við einum orðaskifti, soleiðis at ymiskir áhugabólkar kunnu koma við sínum tilmælum í sambandi við eina stovnsetan. Á henda hátt verður møguleikin størri fyri einum vælvirkandi marknaði. Teir formligu karmarnir fyri at stovna og regulera virðisbrævamarknaðir verða lagdir fram sum grundarlag fyri einum orðaskifti. Í næsta parti verður nortið við viðurskifti, sum hava týdning fyri ein vælvirkandi marknað í Føroyum. Nevndin ivast tó ikki í, at tað verður neyðugt við reguleringum, fyri at álitið á marknaðin kann skapast. Hildið verður eisini, at í longdini verður tað neyðugt við einum samskipaðum marknaði, sum verður felags fyri teir møguligu virðisbrævahandlararnar. Tað merkir, at besta loysnin í longdini er tann løggildi marknaðurin. Um krøvini til henda marknað tykjast ov strong kann byrjast við øðrum av hinum minni framsøknu møguleikunum, tvs. við smá-marknaðinum við støði í løggilda marknaðinum ella marknaði við støði í virðisbrævahandlarum. Ymisk viðurskifti av týdningi fyri einum vælvirkandi partabrævamarknaði Leikluturin hjá tí almenna Vinnupolitikkur Politisku myndugleikarnir og fyrisitingarverkini í flestu londum royna við vinnupolitikkinum at skapa best møguligu fortreytirnar hjá fyritøkunum at virka undir. Í talvuni niðanfyri er víst á nøkur vinnupolitisk høvuðsøki, sum stórur dentur vanliga verður lagdur á. Talva Kapitalviðurskifti Eginkapitalur Fremmandafígging Útlendskar íløgur Vitan Menning av vitan Tekniskar og aðrar tænastur Útbúgvingarskipanir Gransking Infrastrukturur Flutningssambond Samskiftissambond Orkuveiting Vinnufremjandi skipanir Almennar vinnuligar tænastur Útflutningsfígging Studningsskipanir Nýggjar vinnur Lóggáva og fyrisiting Vinnulóggáva (P/f lóg, ársrokn- skaparlóg o.a.m.) Umhvørvislóggáva Alment-privat samskifti Skattir og avgjøld Millumlandaavtalur Karmar Sum vituligt er, er tað ikki bara kapitalviðurskiftini, sum hava týdning. Skulu virkini vera kappingarfør, og skulu allir vinnumøguleikar kunna troytast, skulu umstøðurnar á frammanfyri nevndu økjum samanumtikið vera góðar. Ávirkanin av altjóðagerð av vinnulívinum ger seg av álvara galdandi nú. Kappingarførið skal tí nú síggjast sum eitt meira absolutt fyribrigdi. Hetta merkir, at lokalir fyrimunir ikki hava sama týdning longur, men at fyritøkurnar ofta mugu vera kappingarførar á altjóða stigi, sjálvt tá tær virka til heimamarknaðin, ella tær grunda framleiðsluna á lokalt rávørutilfeingi. Samstundis ger økta millumlanda samstarvið, at greiðar avmarkingar eru í, hvørji vinnufremjandi tiltøk einstøku londini kunnu seta í verk; td. kunnu flestu kappingaravlagandi tiltøk ikki góðtakast. Myndugleikarnir í einstøku londunum leggja tí stóran dent á, at tær grundleggjandi umstøðurnar hjá vinnulívinum í minsta lagi eru líka góðar sum í øðrum londum og herundir, at atgongdin hjá vinnuni til kapital er so góð sum møguligt. Uppgávan Í hesum høpi er vinnupolitiska uppgávan: · at tryggja, at lóggávan er dagførd, soleiðis at ynskiligar og neyðugar skipanir kunnu setast í verk (handilsstaður fyri partabrøv, íløgufeløg v.m.). · at skapa slíkar karmar fyri vinnulívinum, sum fremja áhugan fyri at gera íløgur, og herundir at tryggja, at skattlig og onnur viðurskifti ikki avlaga kapitalviðurskiftini hjá fyritøkunum. · at tryggja, at umstøðurnar eru støðugar, soleiðis at virkir og íleggjarar kunnu hava álit á, at politisk tiltøk (ella mangul uppá sama) ikki taka grundarlagið undan teirra avgerðum. · at fortreytir og møguleikar annars eru fyri, at virkini kunnu útvega kapital, og herundir at umhugsa møguliga skattliga tilelving til íløgur í partabrøv (hetta evni verður viðgjørt í stykki ). Støðugur vinnupolitikkur Umráðandi er, at tann politikkur, sum verður førdur, er støðugur og fylgir langtíðar málsetningum. Undir tílíkum umstøðum kunnu virkini leggja langtíðarætlanir, eins og íleggjarar fáast at seta pening í fyritøkurnar við at keypa partabrøv. Tað vil siga, at støðugur vinnupolitikkur er fortreyt fyri møguleikanum hjá fyritøkunum at fáa kapital, og møguleikunum fyri at nýggj virkir og nýggjar framleiðslur verða sett á stovn. Umframt miðvísni og stabilitet, eru aðrar fortreytir fyri einum góðum vinnuligum umhvørvi, sum fremur íløguhugin hjá fyritøkum og einstaklingum. Her kunnu nevnast: · Greiður skilnaður millum alment og privat virksemi · Ikki avlagandi stuðulsskipanir Alment/privat virksemi Skilnaðurin millum alment og privat fyritakssemi er ymiskur frá landi til land, og er ofta søguliga grundaður. Í dag er tað av stórum týdningi at hava greiðan skilnað millum almenna og privata virkisøkið. Privatar íløgur, sum eru gjørdar við vinningi fyri eygað, kunnu ikki trívast við síðuna av virksemi, sum er stovnað við øðrum endamáli. Í nýggjari tíð hava bæði landið og kommunur luttikið í rakstri av virkjum, serliga á firkivinnuøkinum. Her er tó komin vend í, millum annað tí, at landsstýrið hevur noktað kommunum at seta pengar í flakavirki, sum standa still. Vit kunnu tó ikki siga, at vit hava greiðan skilna millum alment og privat virksemi. Stuðulsskipanir Stuðulsskipanir hava havt ein alstóran leiklut í vinnupolitikkinum í Føroyum kanska høvuðsleiklutin. Sjálvt um ruddað er upp í fleiri studningsskipanum, so er myndin innan fiskivinnuna framvegis tann sama, tí tað almenna regluverkið tryggjar yvirkapasitet í vinnuni. Hetta ger at privatur kapitalur bert í lítlan mun kemur inn í vinnuna, og hevur tað við sær, at almennur studningur til vinnuna framvegis er neyðugur og verður latin. Úrslitið av hesum er, at lønsemi ikki kann væntast í vinnuni, at tillagingin til at lúka marknaðarkrøvini ikki kemur rættuliga í gongd, og at vinnan tí framhaldandi verður eftirbátur í mun til kappingarneytarnar, og við hesum er læst føst í eini óndari ringrás. Har tað almenna stuðlar, er tað av stórum týdningi, at stuðulin ikki avlagar kappingina, hvørki innlendis ella í mun til útlendskar kappingarneytar Eins og aðrastaðni fær privatisering av almennum stovnum og fyritøkum, sum tað almenna eigur, nógva umrøðu í Føroyum. Telefonverkið, Postverkið, Strandferðslan og Føroya Banki eru tær fyritøkur, sum oftast verða nevndar. Privatiserings-ætlanir Privatiseringar hava vanliga tað endamál, at tillagingin til marknaðartreytir skal geva betri og bíligari tænastur fyri borgaran og fyri vinnuna. Privatiseringarnar hava sostatt eisini til endamáls at bøta um kappingarførið hjá vinnuni sum heild. Nevndu privatiseringar kunnu koma at hava týðandi leiklut fyri møguleikarnar at fáa ein komandi partabrævamarknað at virka. Stovnarnir, sum skulu privatiserast, koma tó eisini at kappast við aðrar útbjóðarar av partabrøvum um íleggjararnar. Hetta kundi talað fyri, at privatiseringsætlanir skulu leggjast nágreiniliga til rættis bæði við fyriliti til komandi partabrævamarknaðin, áhugamálini hjá nýggja privata stovninum og til áhugamálini hjá seljaranum. Skattlig tilelving til partabrævahandil Ísland Fyri at partabrævamarknaðurin kann virka væl krevst, at so nógvir íleggjarar sum gjørligt eru virknir á hesum marknaði. Í kapitli og er nevnt, at tað kann verða trupult at fáa íleggjarar at vísa áhuga fyri føroyskum partabrøvum. Í hesum sambandi er eisini nevnt, at myndugleikarnir í Íslandi hava givið íleggjarum avmarkaðan skattligan frádrátt fyri at vekja áhugan fyri íløgum í partabrøv. Breið semja er í Íslandi um, at skipanin, hóast ávís brek, hevur virkað eftir ætlan, og nú, tá ið hon hevur tænt sínum endamáli, er ætlanin at avtaka hana. Bæði fra Íslendska børsinum og frá meklarafyritøkum fæst at vita, at tað hevði neyvan verið komin so nógv gongd á partabrævahandilin, um skipanin við skattafrádrátti ikki hevði verið. Skipanin hevur í høvuðsheitum verið hendan. Íslendsku skattamyndugleikarnir hava skula góðtikið tær fyritøkur, hvørs partabrøv geva rætt til frádrátt í skatti. Treytirnar hava verið, at fyritøkan skal vera alment íløguevni, tvs. at partabrøvini hjá fyritøkuni eru skrásett á børsinum. Persónur, sum ger íløgu í fyritøkur, sum líkningarvaldið hevur góðtikið, kann árliga keypa partabrøv fyri góðar DKK, sum geva rætt til ein skattafrádrátt upp á umleið DKK. Fyri at skattafrádrátturin skal verða lógligur, krevst hertil, at persónur, sum hevur keypt partabrøvini, ikki selir partabrøvini í eitt ávíst tíðarskeið. Viðkomandi nýtist tó ikki at hava íløguna bundna í teimum somu brøvunum alla tíðina. Føroyar Um ein slík skipan skal setast í verk hjá okkum, eigur hon frammanundan at vera tíðaravmarkað. Lóggávan kring um skipanina kann setast í verk straks, men skipanin fæst sjálvandi ikki at virka, fyrr enn ein góðkendur partabrævamarknaður fæst at virka. Virkisleiðsla og førleikaviðurskifti Partaeigararnir eru teir fyrstu, sum mugu svíða, um tað gongst illa hjá eini fyritøku. Ikki fyrr enn hesir hava mist alt sítt, mugu lánsgevarar ásanna tap. Tað verður ofta ført fram, og helst av røttum, at um eginognin er heilt lítil, so er tað ikki í so stóran mun ynski um vinning av innskotspeninginum, sum er avgerandi fyri raksturin, men heldur onnur viðurskifti. Hinvegin eiga vit tí eisini at rokna við, at verður eginognin í eini fyritøku hækkað munandi frá núverandi støði, sum talað verður fyri í hesi frágreiðing, so vilja partaeigararnir leggja samsvarandi størri dent á góðan fyritøkurakstur. Bert við skilagóðum rakstri kunnu partaeigararnir tryggja sær ávøkstur frá innskotna peninginum, sum antin kann verða kursvinningur ella vinningsbýti. Við atliti til tær kanningar, sum ein møguligur íleggjari ger, áðrenn hann tekur støðu til at seta pening í fyritøku, hevur tað týdning at kenna leiðsluførleikastigið hjá teimum, ið skulu umsita hansara íløgu. Øðrumegin hevur tøkniligi førleikin og vitan um marknaðin stóran týdning, men td. parta-felagslógin leggur dent á arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn, har nevndin hevur yvirskipaðar strategiskar uppgávur og eftirlitsuppgávur, meðan stjórnin hevur til uppgávu at reka fyritøkuna soleiðis, at málini verða rokkin. Hetta arbeiðsbýtið setir báðum pørtum krøv til vitan um lógarkrøvini, strategiska ætlanarlegging, arbeiðshættir oa. Fyri at lýsa støðuna í dag, tá tað snýr seg um hesar førleikar, og møguleikarnar at bøta um teir, hevur nevndin latið kanning gera, sum er lýst í niðanfyri nevndu notatum. Kanningin er framd í stigum: Stig Arbeiði í partafelagsnevndum Ein lýsing av nevndararbeiði, íroknað krøv samsvarandi lóggávu og arbeiðsøki í vanligari fatan. Stig Kanning av útbúgvingar- og førleikaviðurskiftum v.m. Samrøður við nevndarlimir og stjórar um teirra áskoðan á nevndararbeiði td. hvørji krøv hetta setir, tørv á útbúgving oa. Eisini verður støða teirra til fígging av fyritøkum viðgjørd. Stig Verandi útbúgvingartilboð og tørvur á broytingum Lýsing av útbúgvingartilboðum til nevndarlimir higartil, og hvat kundi verið gjørt fyri at hækka førleikastøðið og at bøtt møguleikarnar hjá fyritøkunum at fáa skikkaðar nevndarlimir. Arbeiði í parta-felagsnevndum Høvuðsuppgávan hjá eini nevnd er at tryggja, at íløgan hjá eigarunum gevur mest møguligan ávøkstur og at fyritøkan hevur trygg fíggjarviðurskifti. Vit kunnu siga, at hetta er orsøkin til, at fyritøkan hevur eina nevnd. Arbeiðsuppgávurnar (ella skyldurnar) hjá partafelagsnevndini fella í høvuðsheitum í tveimum: · eftirlit við fígging og roknskapi og tílíkt · yvirstjórn av felagnum Fyri at kunna røkja sínar skyldur í sambandi við eftirlit við fígging og roknskapi er sum heild neyðugt hjá nevndarlimum at hava ávíst innlit í roknskaparviðurskifti og einstøku postarnar í rakstrarroknskapinum og fíggjarstøðuni. Í sambandi við yvirstjórn av felagnum, verður tað vanliga roknað sum partur av arbeiðinum hjá nevndini (saman við stjórnini) at leggja langtíðarætlanir fyri felagið. Í hesum samanhangi er kunnleiki til leiðsluamboð ein fyrimunur. Tey øki, sum nevndarlimir serliga eiga at hava innlit í, eru: · innanhýsis umstøður í felagnum · marknaðar- og kappingarviðurskifti · framleiðsluviðurskifti og tøknifrøðilig menning · løgfrøði Umframt at røkja tær uppgávur, sum eru nevndar í ársroknskaparlógini, smápartafelagslógini og partafelagslógini og at hava ábyrgdina av strategisku leiðsluni í felagnum, kann nevndin virka sum samstarvsfelagi hjá leiðsluni. Nevndin kann koma við øðrvísi ella nýggjum áskoðanum um møguleikar og trupulleikar hjá felagnum. Í nógvum feløgum eru ognarviðurskiftini soleiðis, at bert fá fólk ella kanska bara ein eigur fyritøkuna. Í slíkum førum er støðan ofta tann, at stjórin hevur bæði dagligu leiðsluna og yvirstjórnina. Tey formligu krøvini í lóggávuni verða tó lúkað í tílíkum førum eisini. Kanning av útbúgvingar- og førleikaviður-skiftum Nevndirnar í føroyskum partafeløgum hava vanliga verið rættiliga óvirknar. Nevndirnar eru í mongum førum bara har, tí lógin krevur tað, og fleiri halda, at nevndarfundir er bara kaffiprát. Í størri fyritøkum ber tó til at tosa um arbeiðsbýti millum nevnd og stjórn. Áskoðanin hjá teimum persónum, sum hava luttikið í viðtalskanningini, er, at nevndirnar áttu at verið virknari enn tær eru, og at verandi eftirútbúgvingartilboð eru ikki nøktandi fyri nevndarlimir. Tørvurin á útbúgving er á tveimum økjum: · útbúgving innan lóggávu viðv. partafeløgum t.e. partafelagslóg, roknskaparlóg oa. · útbúgving í strategiskari ætlanarlegging hesin tørvurin verður mettur at verða stórur Tað er sera áhugavert, at nevndarlimir og stjórar koma til tað úrslit, at nevndirnar eiga at vera meira virknar, og at førleikastigið eigur at hækkast. Grundarlag skuldi sostatt verið fyri, at hesir skilja sjónarmiðini hjá møguligum nýggjum stórum íleggjarum, td. framtaksfeløgum. Avgerandi spurningurin hjá nýggju íleggjarunum verður tí at skapa álit á, at teir eru góðir samstarvspartur. Í kanningin er tað sjónarmiðið eisini ført fram, at fyritøkur, sum hava brúk fyri størri eginkapitali, kanska aftra seg, tí verandi eigarar eru bangnir fyri at geva ávirkan og avgerðarrætt frá sær. Tey spurdu halda, at ein partabrævamarknaður hevði verið gagnligur fyri vinnuvirkini og fyri einstaklingar og feløg, sum hava áhuga í at gera íløgur í virkir. Fiskivinnan verður ikki hildin at vera áhugaverd úr einum íleggingarsjónarhorni, tí lønsemi er lítið ella einki. Herumframt halda tey spurdu, at ein avgerandi fyritreyt fyri at gera iløgur er, at rikin verður ein miðvísur og støðugur vinnulívspolitikkur. Sum skilst, verður henda fortreytin ikki hildin at vera í lagi, sum er. Verandi útbúgv-ingartilboð og tørvur á broytingum Niðurstøðan í hesum partinum av kanningini er, at verandi útbúgvingartilboð eru ikki nøktandi, og at tørvur er á tiltøkum fyri at fáa skikkað fólk at átaka sær nevndararbeiði í størri mun. Viðvíkjandi útbúgvingartilboðum verður víst til tørvin á skeiðum innan lógarkarmar fyri nevndararbeiði og innan ætlanarlegging. Víst verður á, at skeið ikki mugu gerast ov dýr, tí hetta ger, at bert fáar fyritøkur fara at taka lut, og at skeið mugu skipast soleiðis, at nevndarlimir, sum oftani hava annað arbeiði, fáa møguleika fyri at luttaka. Møguleikin við kvøld- og vikuskiftisskeiðum og eisini fjarundirvísing verður nevndur. Skeiðtænasta Handilsskúlans kundi møguliga skipa fyri slíkum skeiðum. Viðvíkjandi møguleikanum at hækka førleikastøðið hjá nevndum við at gera tað lættari at fáa skikkaðar nevndarlimir uttan eftir verður víst til skipanina hjá Erhvervsfremmestyrelsen frá "Professionelle bestyrelser". Hetta tiltak hevur til endamáls at "professionalisera" nevndararbeiði við at taka yrkisligar limir inn í nevndir. Annar møguleiki er at gera PR-arbeiði hesum viðvíkjandi í fjølmiðlunum. Skjal Eginpeningsgrundarlagið hjá føroyskum fyritøkum Í hesum skjali verður roynt at geva eina mynd av eginpeningsviðurskiftunum hjá føroysku fyritøkunum, og hvørji krøv eru til hækking av eginpeninginum, um solvensurin hjá fyritøkunum skal fáast upp á eitt hóskiligt stig. Tvær ymiskar dátukeldur á Hagstovu Føroya eru nýttar í hesum sambandi: ) roknskapir úr tjóðarroknskaparbasuni og ) kravjavni fyri Føroyar og Ymiskir trupulleikar eru tó við hesum tølum, og tí er neyðugt at hyggja nærri at teimum. Í fyrsta umfari útrokna vit solvensin í ymiskum vinnugreinum við tjóðarroknskaparbasuni hjá Hagstovu Føroya sum grundarlag. Talva vísir gongdina í fíggingarsamansetingini innan tær ymisku høvuðsvinnugreinirnar í tíðarskeiðnum Tølini fyri og viðvíkjandi vinnugreinunum flutningur og tænastur, eru sum skilst lítið sannlík. Trupulleikin er, at fyri hesar vinnugreinir eru innlisnu roknskapirnir ikki umboðandi. talva skuldarsamanseting hjá føroyskum fyritøkum Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Landbúnaður Alivinna Fiskivinna Ídnaður Stórídnaður Bygging Handil Hotell og matstovur Flutningur Tænastur Í alt Viðm.: Skuldarsamansetingin hjá fíggjarfyritøkum, tvs. peningastovnum, tryggingarfeløgum og almennum fíggjarstovnum eru ikki við í hesi uppgerð. Sama er galdandi fyri vinnugreinina orka. Orka er ikki tikin við fyri at lætta um eftirfylgjandi samanbering við íslendsk tøl, har orkufyritøkur umboða stóran part av fíggingini hjá fyritøkunum sum heild. Fyri árini og er roknskapardekningurin nærum %, meðan umboðanin í og er ávíkavist um % og %. Upprokningin verður gjørd á hagstovuni við at meta um, hvussu stóran part av lønarútgjaldingum, innlisnu roknskapirnir umboða í teimum ymsu vinnugreinunum í roknskaparárinum. Hervið fæst eitt lutfalstal, sum verður nýtt til at rokna fremmanda- og eginfígging fyri øll virkir í teimum einstøku vinnugreinunum. Hesin upprokningarháttur er ivaleyst væl egnaður fyri vanligu tjóðarroknskapartølini, sum fyrst og fremst snúgva seg um rakstrartølini úr virkisroknskapunum. Tá ið mannagongdin verður nýtt til statustøl, sum í hesum føri, er vandi fyri at skeivleikar koma í, við tað at støddin av lønarsummi og javna ikki neyðturvuliga eru samvarierandi. Tað eru uttan iva eisini trupuleikar av hesum slag, sum gera seg galdandi í talvu fyri árini og serliga innan vinnugreinirnar flutning og tænastur. Gongdin í tølunum fyri hesar vinnugreinar í og sær ikki serliga sannlík út, tá ið hugt verður eftir gongdini fyri øll árini. Tí er talva endurgivin í talvu við nøkrum tillagingum av tølunum fyri flutning og tænastur. Fyri flutning eru skuldartøl roknaði fyri sum miðaltøl fyri og Fyri tænastur er tølini í sett at vera tey somu, sum fyri talva skuldarsamanseting hjá føroyskum fyritøkum meting fyri og Frem. Fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Frem. fígging Egin- fígging Sol- vensur Landbúnaður Alivinna Fiskivinna Ídnaður Stórídnaður Bygging Handil Hotell og matstovur Flutningur Tænastur Í alt Spurningurin er so, um tann gongdin viðvíkjandi fíggingarmynstrinum, sum er víst í talvu og hevur hald í veruleikanum. Fremmanda-fígging Nakað bendir á, at minkingin av javnunum, ið stavar frá broytingum í fremmandafíggingini, er eftirfarandi. Hetta sæst í kravjavna fyri Føroyar fyri árini og sum vístir verða í talvu og talvu Uppgerðirnar vísa, at bruttoskuldin ella fremmandafíggingin hjá virkjunum ultimo var mia kr. Tvey ár seinni ultimo var bruttoskuldin minkað niður í mia kr, tvs. at bruttoskuldin er minkað við mia kr. Minkingin í nettoskuldini hjá virkjunum var nakað størri mia kr. talva Javni hjá fyritøkunum Ár Javni Minking av javna Beinleiðis samsvar er ikki millum lánsfíggingina í talvu og talvu og millum annað tí at sektorbýtið av virkjum, einstaklingum og øðrum búskaparpørtum ikki er tann sama í uppgerðunum, og tí at skuldartøl úr tjóðarroknskaparbasuni fyri enn ikki eru tøk. Men hóast hetta eru týðiligar ábendingar í báðum uppgerðarhættunum um, at lánsfíggingin er minkað í stórum frá til Tjóðarroknskapartølini vísa eina minking uppá mia kr frá til meðan kravjavnvágin vísir mia kr í minking frá til talva kravjavni fyri Krav móti Krav frá Alment Peninga- stovnar Trygging Virkir Einstak- lingar Annað føroyskt Útland Í alt Alment Peningastovnar Trygging Virkir Einstaklingar Annað føroyskt Útland Krav íalt Nettoskuld talva kravjavni fyri Krav móti Krav frá Alment Peninga-stovnar Trygging Virkir Einstak- lingar Annað føroyskt Útland Í alt Alment Peningastovnar Trygging Virkir Einstaklingar Annað føroyskt Útland Krav íalt Nettoskuld Eginfígging og gongd í virði á realogn Við at samanbera tøl viðvíkjandi lánsfígging úr tjóðarroknskaparbasuni og kravjavnunum kunnu vit soleiðis lýsa ein part av stóru minkingini í javnunum hjá fyritøkunum í fyrru helvt av -unum. Eftir stendur at greiða frá gongdini viðvíkjandi eginfíggingini. Hagtalsgrundarlagið, sum er tøkt til hesa kanning, er ikki serliga fullfíggjað, men tølini, sum snúgva seg um fíggjarogn og fremmandafígging kunna metast at vera á leið. Kravjavnin bendir á, at fíggjarognin hjá fyritøkunum hevur verið vaksandi frá til Vit meta, at fíggjarkrøvini eru vaksin við mió kr, frá mia kr í til mia kr í Sambært talvu er fíggjarskuldin hinvegin minkað mia kr frá mia kr í til mia kr í Við hesum fortreytum ber til at lýsa gongdina viðvíkjandi realaktivum í tíðarskeiðinum Hetta verður gjørt í talvu Talva Gongd viðv. realogn Minking í mia kr Ár Lán Eginfígging Javni Fíggjarogn Realogn l e j = l + e f r = j f Sambært talvu vísa roknskapirnir, at realognin er minkað mia kr í tíðarskeiðinum Virðið á virkisbygningum, maskinum, skipum og øðrum framleiðslufæi er soleiðis minkað niður í góð % av tí virði, sum var galdandi í Tað, at virðið á realkapitali soleiðis er minkað % í tíðarskeiðnum merkir tó ikki, at fyritøkurnar hava % minni av framleiðsluútbúnaði, mett í "fysiskum termum". Tað kann hugsast, at ein partur av minkingini í virðunum stavar frá sliti vegna manglandi viðlíkahald. Hetta hevur ivaleyst gjørt seg galdandi bæði fyri maskinur og bygningar í teimum ymsu vinnugreinunum og kanska serliga á flakavirkjum. Hugsast kann eisini, at realkapitalurin er minkaður, tí lastbilar, skip og onnur teknisk útgerð er seld av landinum ella at bygningar eru seldir úr virkissektorinum og at virkir í samband við hesar sølur hava haft minni søluinntøkur, enn tað, seldu aktivini vóru virðissett til í roknskapinum. Hesar ávirkanir hava møguliga gjørt seg galdandi frá til men kunnu verri enn so lýsa meira enn ein lítlan part av tí minking í virði á realkapilinum, sum er farin fram. Talan er jú um eina minking í realaktivum upp á meira enn mia kr, og fyritøkurnar hava jú enn í stóran mun ta realogn tað verið seg grundstykki, bygningar, framleiðslutól og aðra útgerð sum tær høvdu í Høvuðsgrundin man helst verða tann, at nógv virkir í tíðarskeiðnum eru farin av knóranum. Hetta hevur borið í sær, at skuld hjá hesum fyritøkum er burturfallin, samstundis sum bankar og aðrir kreditorar hjá hesum fyritøkum hava selt realognir til aðrar føroyskar fyritøkur fyri ein prís, sum er væl lægri enn tað virði, hesar ognir áður vóru skrásettar til í roknskapunum. Líknandi fyribrigdi kann eisini hugsast at hava gjørt seg galdandi fyri fyritøkur, sum hava verið gjøgnum skuldarsaneringar. Í hesum viðfangi skal havast í huga, at virðini á aktivunum í roknskapunum áðrenn vóru gjørd upp eftir skattligum reglum. Hetta hevur havt við sær, at realaktivini og harvið eisini eginognin hevur verið nógv yvirmett hjá fyritøkunum sum heild. Nýggju roknskaparreglurnar frá skuldu sum frálíður borið í sær, at virðismetingin av ognum hjá fyritøkunum verður minni tilvildarlig, tí hesar reglur leggja upp til, at roknskapirnir skulu geva "eina rættvísandi mynd" av virðinum, og at virðismetingin skal verða varislig. Samanbering við íslendsk viðurskifti Í talvu sæst, at javnin hjá fyritøkunum er minkaður niður í umleið mia kr, har av mia kr vóru lánsfíggjaðar og vóru fíggjaðar við eginpeningi. Solvensurin er tó fyri ógvuliga ymiskur fyri tær ymsu vinnugreinarnar. Eisini er stórur munur á skuldarsamansetingini, samanborið við íslendskar vinnugreinar. Hesi viðurskifti eru lýst í talvu talva Samanbering av skuldarsamanseting hjá íslendskum og føroyskum fyritøkum, mió DKK Ísland Føroyar Vinnugrein Skuld Egin-peningur Javni Solvens Skuld Egin-peningur Javni Solvens Landbúnaður Fiskaaling Fiskivinna Ídnaður Stórídnaður Bygging Handil Hotel og resturatión Flutningur Tænastur Íalt Viðm.: Íslendskt tøl eru umroknaði við miðalkursi ISK/DKK fyri = og eftir lutfalli millum føroyskt og íslendskt BTÚ. Umrokning eftir lutfalli millum føroyskt og íslendskt BTÚ er ein roynd at skalera íslendskan kapital til føroysk viðurskifti. Tølini í talvu skulu takast við stórum fyrivarni. Hagfrøðiliga er galdandi fyri íslendsku tølini, eins og tey føroysku, at skuldartølini í teimum ymsu vinnugreinunum eru upproknað út frá roknskapum, sum umboða millum og % av øllum roknskapum. Umboðanin í samband við íslendsku tølini verður mett út frá umsetningi hjá einstøku fyritøkunum í mun til samlaða umsetningin í teimum einstøku vinnugreinunum Hóast nevndu trupuleikar við roknskapartilfarinum kann onkur rímiliga haldgóð niðurstøða gerast. Vísast kann til dømis á, at fremmandafíggingin hjá íslendskum fyritøkum lutfalsliga er væl minni enn hjá føroyskum fyritøkum. Nakað bendir eisini á, at roknskaparliga metingin av aktivunum hjá Íslendsku fyritøkunum nú (tvs. fyri ) er umleið á sama stigi, sum hjá føroysku fyritøkunum. Hetta sæst í talvu har ein roynd at skalera skuldartøl fyri íslendskar fyritøkur til føroysk viðurskifti er gjørd. Samanberingin fyri vísir, at javnin hjá føroysku fyritøkunum var nærum tvífalt so stórur sum hjá íslendsku fyritøkunum, tá íslendsk tøl eru umroknað til føroysk viðurskifti eftir lutfallinum millum BTÚ í Føroyum og BTÚ í Íslandi. Eginpenings-tørvur Um vit hugsa okkum, at javnin hjá føroysku fyritøkunum í verandi støðu er mia kr, sum tølini fyri í talvu vísa, og at miðalsolvensurin hjá fyritøkunum er %, so skal eginpeningurin hækkast við umleið mia kr fyri at solvensurin skal koma upp á sama støði sum í Íslandi. Hesi tøl eru víst í talvu har sama roknistykki eisini er gjørt mótvegis Svøríki, Finlandi og Danmark. talva Krøv til hækking av eginpeningi hjá føroyskum fyritøkum fyri at koma upp á sama solvensstig, sum fyritøkur í øðrum londum. mió kr Hækking av eginpeningi Solvensstig = %, svarandi til miðalsolvens hjá smáum og millumstórum fyritøkum í Svøríki og Finlandi Solvensstig = %, svarandi til miðalsolvens hjá smáum og millumstórum fyritøkum í Danmark Solvensstig = %, svarandi til miðalsolvens hjá íslendskum fyritøkum Viðm. Fortreytirnar fyri roknidøminum í talvu er, at javnin hjá føroysku fyritøkunum er mia kr, og at verandi solvensstig hjá teimum er %. Tølini í talvu geva okkum hóast óvissur viðvíkjandi dátugrundarlagnum eina hóming av, hvussu stórar upphæddir talan er um, fyri at føroyska fyritøkur kunna hava eitt eginpeningsgrundarlag á sama stigi sum í londunum rundan um okkum. Talva gevur okkum tó ikki nakra haldgóða mynd av samlaða eginkapitalsmarknaðinum í føroyska búskapinum. Talvan sigur td. einki um tann kapitaltørv, sum kann stinga seg upp, tá ið fyritøkur eitt nú í samband við oljuvinnu ynskja at vaksa um virksemið hjá sær við íløgum. Ei heldur sigur talvan nakað um tann partin av føroyskum framleiðslu- og tænastuvirkjum innan sektorar, sum ikki eru við í datagrundarlagnum fyri talvu og Her verður serliga hugsa um partabrævaútgávu hjá peningastovnum og almennum fyritøkum í samband við privatiseringsætlanir og hjá fyritøkum, sum verandi eigarar bjóða til sølu á partabrævamarknaðinum. Talva vísir, hvussu nógvur eginpeningur skal til, um solvensurin skal vaksa frá teimum %, sum tykjast at galda fyri vinnurnar í hesi kanning, og til td. %, alt eftir støddini av status javnvágini millum og mia kr. Grundgevingarnar í hesi kanningini benda á, at tørvurin í øllum førum er stórur Talva Krøv til hækking av eginpeningi í mió kr um solvensurin er % Um solvensurin skal verða: % % % % % % Um javnin er: Vinnugreinaskipanin, sum í hesum sambandi verður nýtt, er ISIC-skipanin. Fyri at gera tað møguligt at samanbera við skuldarsamanseting innan vinnugreinar í Íslandi hevur eginpeningsnevndin tó gjørt onkrar umbólkingar. Dømi: Fyri hevur hagstovan innlisið roknskapir hjá fyritøkum, sum hoyra til vinnugreinina Handil. Í alt eru kanska fyritøkur í vinnugreinini, men tær sum eru skrásettar umboða % av lønarútgjaldingunum í vinnugreinini. Hetta verður roknað út frá upplýsingum úr A-skattaskipanini. Upprokning av innlisnu roknskapunum til alla vinnugreinina verður í døminum her gjørd við at falda rakstrar og statustøl við %/ %. Ein kravjavni (fordringsbalance) vísir fíggjarstøðuna hjá teimum einstøku sektorunum mótvegis øðrum sektorum. Føroyska kravsjavnvágin umfatar í prinsippinum øll fíggjarlig skuldar- og ognarkrøv undantikið eginogn. Hagstova Føroya gjørdi, við hjálp frá danska fíggjareftirlitinum, á fyrsta sinni slíkan kravjavna í fyri ult. árið Hagstovan hevur latið eginpeningsnevndini -sektora kravjavna fyri sum tó enn ikki er almannakunngjørdur. Stórvegis rættingar av fyriliggjandi tølum eru tó ikki væntandi. Tøl fyri av teimum virkjunum, sum vóru skrásett á VerðbréfaÞing tann vísa, at hesi virki høvdu eitt marknaðarvirði upp á mia ISK, samstundis sum eginpeningurin í roknskapunum var gjørdur upp til mia ISK. Td. (partar) av postverki, telefonverki, apoteksverki v.m. Vælkomin til almennu føroysku heimasiðuna hjá Ferðaráði Føroya Her sæst m.a., hvat Ferðaráðið fæst við, hvussu føroyska ferðavinnan er skipað, hvørjar kunningarstovur eru í Føroyum, og hvat tær hava til endamáls. Eisini eru nógvar myndir og m.a. eitt yvirlit yvir teir faldarir og tænastur annars, sum Ferðaráðið veitir. Ein heilsan er frá landsstýrismanninum í ferðavinnumálum, sum greiðir frá, hví vit í Føroyum skulu arbeiða við at menna landið gjøgnum ferðavinnuna. Vit vóna, at føroyingar fara at fáa gleði av síðuni og av teimum mongu upplýsingunum, sum her liggja. Vit vilja fegin hava viðmerkingar og hugskot og mæla til, at tit antin skriva ella senda okkum teldupost. Hendingaskipanin kunnar um tiltøk kring oyggjarnar. -ára haldið vísir yvirlit yvir tiltøk í ár Send fyrispurning ella hugskot til: Ferðaupplýsingina Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \ Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster (c) Ferðaráð Føroya Oyggjar Í dag eru í Føroyum økisferðavinnufeløg. Hesi hava eina nevnd, sum hevur ábyrgd fyri virkseminum. Endamál Feløgini hava m.a. til endamáls at menna sítt einstaka øki og at fáa ferðafólk til hetta. Fleiri teirra hava eina kunningarstovu, sum veitir føroyingum og útlendskum ferðafólkum tænastu. Fígging Feløgini verða fíggjaði av kommununum, Ferðaráðnum og limunum.Tað eru tó ikki allar kommunur í Føroyum, sum stuðla einum økisfelagi. Økisferðavinnufeløgini í Føroyum Ferðavinnan í Norðoyggjum. Felagið hevur kunningarstovu í Klaksvík Ferðavinnan í Eysturoy. Felagið hevur kunningarstovu í Fuglafirði og í Runavík Ferðavinnan í Vágum. Felagið Tórshavn. Felagið hevur kunningarstovu í Tórshavn Kunningarstovan Suðuroy. Felagið hevur Kunningarstovu á Tvøroyri Hví stuðlar Ferðaráðið? Orsøkin til at Ferðaráðið stuðlar økisfeløgunum fíggjarliga er, at tað í Løgtingslógini fyri Ferðaráðið stendur, at stovnurin m.a. hevur til uppgávu at kunna um Føroyar innanlands. Ferðaráðið metir, at fólk, sum búgva í økinum duga best at siga frá tí, og tískil skal kunningin úti um landið síggjast sum Ferðaráðsins forlongdi armur. Men ein armur, sum er nógv betur enn tað, sum vit megna úr Havnini. Økismenningin er somuleiðis partur av arbeiðinum hjá økisfeløgunum. Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Løgtingslóg nr. frá juni um Ferðaráð Føroya við seinni broytingum § Ferðaráð Føroya er ein stovnur undir Føroya Landsstýri. Stk Ferðaráð Føroya hevur til endamáls at menna og skipa ferðavinnu í Føroyum, so hon gerst ein meira týðandi táttu rí samfelagsbúskapinum og fjøltáttar vinnu og samfelagslív til frama fyri livilíkindini og trivnaðin hjá teimum, sum her búgva. § Uppgávurnar hjá Ferðaráðnum eru m.a. hesar: at gera skipanir og ætlanir viðvíkjandi føroysku ferðavinnuni. at upplýsa um Føroyar bæði innan- og uttanlands at hjálpa og vegleiða ferðafólki, ið koma til landið veita hjálp til áhugafelagsskapir kring landið, herundir stovnseting av avgreiðslum, har tað tykist neyðugt at fyriskipa upplæring av starvsfólki í ferðatænastuvirksemi at hava neyvt samstarv við jarðeigarar og friðingarmynduleikar við tí endamáli, at náttúru- og mentunnarvirði ikki verða skemd ella fara fyri skeyti av tí virksemi, ferðastreymurin hevur at gera vegleiðingar og geva upplýsingar um, hvar og hvussu fólk kunnu ferðast ella støðast at fylgja við teldu- og hentleikamenningini yvirhøvur innan ferðavinnuna og veita neyðuga ráðgeving at virka fyri at tey, sum reka ferðastovur, seta á stovn ein trygdargrunn ferðavinnurnar. § Fyri Ferðaráðnum situr stýrið við trimum limum, ið verða valdir soleiðis: av Føroya landsstýri, ið er formaður, av Føroya landsstýri eftir tilmæli frá flutningsfeløgunum her undir ferðamanna- og kunningarstovum, ið skulu innstilla evni, og valdur av gistingarhúsfelagnum. Stk Stýrið er hægsti mynduleiki fyri ferðaráðnum og hevur ábyrgdina av virkseminum hjá ráðnum. § Stovnað verður eitt ráðgevandi umboðsráð, ið umboðar áhugamálini hjá vinnuni. Stk Landsstýrið avger hvørji feløg, fyritøkur og stovnar hava rætt til at skjóta upp limir til umboðsráðið. Stk Umboðráðið skipar seg sjálvt. Stk Stýrið ella umboðsráðsformaðurin innkallar umboðsráðið til fundat í minsta lagi ferðir um árið og annars so ofta, sum hetta verður mett neyðugt. § Landsstýrið setir eftir ummæli frá stýrinum stjóra, ið tekur sær av dagliga rakstrinum. Stk Stjórin tekur lut í øllum stýris- og umboðsráðsfundum uttan slíkum, sum hava við hansara persónligu viðurskifti at gera. Stk Stýrið ger reglugerð fyri stjóran. § Útreiðslurnar av ferðaráðnum verða goldnar úr landskassanum. Stk Løn til stjóra og starvsfólk og samsýningar til nevndarlimir skulu góðkennast av landsstýrinum. § Tær gjøllaru reglurnar fyri ferðaráðið, sum tørvur skuldi verið á, setir landsstýrið. § Stýrið skal á hvørjum ári innan apríl senda landsstýrinum eina frágreiðing um a) ferðavinnuna og virksemið hjá ferðaráðnum í farna ári og b) hvørji tiltøk eiga at vera sett í verk til frama fyri ferðavinnuna § Góðkenning til at reka ferðastovu, kann verða latin av ferðaráðnum eftir umsókn. Stk Ein ferðastova er ein fyritøka, sum vinnuliga átekur sær at veita hesar tænastur: upplýsingar um ferðir innanlands ella uttanlands. Umboðssølu av ferðaseðlum til skip, akfør, jarnbreyt ella annan ferðaflutning. ávísa innivist. Skipan og sølu av hópferðum innanlands ella uttanlands og móttøka av útlendskum ferðafólki. Stk Stýrið tekur avgerð í ivamálum, um ein fyritøka lýkur treytirnar í stk Stk Løgtingslóg nr. frá december um vinnu v.m. við seinni broytingum verður eisini galdandi fyri tey, sum reka ferðastovur. § Góðkenning kann latast fyri eitt avmarkað tíðarskeið og kann vera treytað av teimum korum, sum verða mett neyðug. § Um ásettar treytir ikki verða loknar, kann góðkenningin takast aftur. Somuleiðis kann góðkenningin takast aftur, um viðkomandi, sum hevur fingið góðkenning, er ikki førur fyri á hóskandi hátt at seta í verk ella halda fram við virkseminum. § Hendan lóg kemur í gildi dagin eftir, at hon er kunngjørd. Samstundis fer løgtingslóg nr. frá juni um ferðamannamiðstøð úr gildi. Tórshavn, juni J. Sundstein (sign.) løgmaður /Signar Hansen (sign.) Løgtingslóg nr. um broyting í løgtingslóg um Ferðaráð Føroya § Í løgtingslóg nr. frá juni um Ferðaráð Føroya verður § stk broytt til: "Fyri ferðaráðnum situr stýri við limum, ið verða valdir soleiðis: av Føroya landsstýri, ið er formaður, av Føroya landsstýri eftir tilmæli frá ávikavist flutningsfeløgum, herundir ferðamanna- og kunningarstovum, og hotel- og gistingarhúsvinnuni, ið hvør sær skulu innstilla evni. § Hendan lóg kemur í gildi mai Tórshavn, mai Atli P. Dam løgmaður /Jóannes Eidesgaard (sign.) Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Ferðavinnan størsta vinnan í heiminum Hesi seinastu umleið árini hava víst okkum, at føroyska samfelagið er sera viðbrekið, tí vit bert hava eina berandi vinnugrein. Um Føroyar skulu hava eina trygga framtíð, er tað tískil av týdningi, at vit menna aðrar vinnur enn fiskivinnuna. Øll framkomin lond hava langt síðani ásannað, at møguleikar eru í ferðavinnuni, sum um aldarmótið verður størsta vinnan í heiminum. Við stovnanini av Ferðaráði Føroya í vístu eisini vit, at Føroyar vilja hava sín part av altjóða ferðavinnukøkuni. Ein hin størsti fyrimunurin við ferðavinnuni er, at flestu inntøkurnar verða verandi í landinum. Av tí at rávøran er náttúran og týdningarmiklasta aktivið er fólkið, hava vit við hesi vinnu møguleika at vaksa um inntøkurnar og fáa arbeiðspláss til vega, uttan beinleiðis at noyðast at innflyta stórvegis av vørum. Eisini er ein fyrimunur, at útlendska ferðafólkið er við til at gjalda eitt nú samferðslukervið, sum er týdningarmikið fyri okkum føroyingar. Um ferðavinnan framyvir skal vera skipað og støðugt mennast, má tað almenna Føroyar eiga ein lut í ferðavinnuni. Og um tað almenna Føroyar skal síggja meiningina við at gera íløgur í vinnuni og skapa góðar karmar fyri tey, sum starvast í henni, er tað umráðandi, at vinnan vísur á fyrimunir og møguleikar, so politikarar okkara betri kunnu taka støðu til almennar íløgur í ferðavinnuni og játtan Ferðaráðsins, tá teir í heyst skulu viðgera Fíggjarløgtingslógina, og seinni allarhelst viðgera langtíðarætlan ferðavinnurnar, sum er nevnd í samgonguskjalinum frá apríl Ferðaráð Føroya Annika Wardum Joensen, stjóri Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Virksemið Kalendari .januar til juli Ársfrágreiðing "Nútíð og framtíð" Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Aktivitetskalendari hjá Ferðaráð Føroya fyri Januar .- Útsendan av faldarum Ferðaráðsins Høvuðsfaldarin á donskum, enskum, týskum og fronskum verður sendur flutningsfeløgum, ferðasmiðum og ferðaskrivstovum uttanlands. Eisini gistingaryvirlitið 'Where to Stay', ferðaleiðaran 'Faroe Islands Tourist Guide' og ferðaætlanirnar hjá Smyril Line, Atlantic Airways, Icelandair og Maersk Air verða send út. .- Reiseliv, Oslo Ferðavinnnustevna, har føroyska vinnan og Ferðaráðið luttaka .- Ferie í Keypmannahavn Ferðavinnnustevna, har møguleiki er hjá føroysku vinnuni at hitta danskar ferðasmiðir og donsk ferðafólk. Vanliga luttaka flutningsfeløg, ferðasmiðir, økisfeløg og tey stóru gistingarhúsini. Danskir fjølmiðlar eru eisini til staðar Ársfrágreiðing Ferðaráðsins Februar Kós Føroyar Blaðið um føroyska ferðavinnu, sum verður sent vinnuni, fjølmiðlarnar og aðrar samstarvsfelagar í Føroyum. Høvi er hjá vinnuni at lata inn tilfar .- Ferie for alle, Herning Ferðavinnnustevna, har føroyska vinnan og Ferðaráðið luttaka Mars Newsletter Tíðindaskriv um ferðavinnu og Føroyar til útlendskar samstarvsfelagar so sum flutningsfeløg, ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar .- ITB, Berlin Ferðavinnnustevna, har føroyska vinnan og Ferðaráðið luttaka 'Club Føroyar' hugnakvøld í Føroyahúsinum í Keypmannahavn Felagið varð stovnað í Limirnir eru danskir ferðasmiðir og fjølmiðlar, sum hava verið á kunningarferð í Føroyum. Hesir eru ørindrekar fyri Føroyar. Hagtalkanning byrjar Ferðaráðð Føroya hevur gjørt avtalu við Bornholms Forskningscenter, um gerð av einari hagtalkanning í summar. Hetta er eisini í samstarv við Hagstovu Føroya og Fróðskaparsetrið. .- Tur, Gøteborg Ferðavinnnustevna, har føroyska vinnan og Ferðaráðið luttaka Apríl Dagføring av upplýsingum til kunning Ferðaráðsins Kunningin hevur sum høvuðsendamál at vísa ferðafólki til aðrar kunningarstovur kring landið. Tí samstarva vit nógv við kunningarstovurnar. Til tess at veita ferðafólkið eina góða tænastu, verða upplýsingar um ferðaætlanir, gistingarstøð, útferðir, upplatingartíðir hjá søvnum, kirkjum og øðrum árliga dagførd. Hetta arbeiðið verður gjørt í apríl. .- apríl. Ferðavinnudagar í Vágum Ferðaráðið skipar fyri ferðavinnudøgum fyri føroysku ferðavinnuni. Skráin er fyribils hendan: ) Kunning um virksemi Ferðaráðsins, ) Uppskot til broyting av Løgtingslóg um Ferðráð Føroya og ) Uppskot til framtíðar økismenning. Kunningarferðir til Føroya Føroyska vinna og Ferðaráðið bjóða útlendskum ferðasmiðum, ferðaskrivstovum og fjølmiðlum til Føroya at kunna seg um landið. Vitjanirnar verða umleið í tali og úr hesum londum: Danmark, Svøríki, Noregi, Bretlandi, Týsklandi og Íslandi. 'Do's and dont's'-faldari til ferðafólk kemur út Faldarin er um føroyska mentan og siðir, sum eru gott at kenna hjá ferðafólki, sum vitja her Mai News for Visitors kemur út Blað til ferðafólk, sum koma til Føroya. Í blaðnum eru yvirlit yvir m.a. útferðir, søvn og Føroyakvøld. Eisini eru greinar um føroyska mentan og søgu. Høvi er hjá føroysku vinnuni at lýsa í blaðnum Umboðráðsfundur Best røkta bygd verður kosin í Norðurlandahúsinum Royndargøtur klárar at taka í nýtslu Fyri at betra um hagagøturnar og gera gongurtúrar fyri ferðafólk lættari, hevur ein arbeiðsbólkur í vetur arbeitt við at gera eina gøtu-og skeltiskipan, sum tekur hædd fyri umhvørvið. Gøturnar eru hesar: Tórshavn-Kirkjubøur, Nólsoyar bygd-Borðan, Út í hólmin í Mykinesi, Hvalba-Trongisvágur, Fuglafjørður-Hellur, Bøur-Gásadalur Kós Føroyar Blaðið um føroyska ferðavinnu, sum verður sent vinnuni, fjølmiðlarnar og aðrar samstarvsfelagar í Føroyum. Høvi er hjá vinnuni at lata inn tilfar Kunningarferðir til Føroya Føroyska vinna og Ferðaráðið bjóða útlendskum ferðasmiðum, ferðaskrivstovum og fjølmiðlum til Føroya at kunna seg um landið. Vitjanirnar verða umleið í tali og úr hesum londum: Danmark, Svøríki, Noregi, Bretlandi, Týsklandi og Íslandi. Juni Newsletter Tíðindaskriv um ferðavinnu og Føroyar til útlendskar samstarvsfelagar so sum flutningsfeløg, ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar Juli August Tours kemur út Ferðaskráin, sum vísur, hvat føroyskir ferðasmiðir hava at bjóða útlendsku vinnuni av pakkaferðum og útferðum. Verður send ferðasmiðum sum fyrireiking til Vestnorden Travel Mart Kós Føroyar Blaðið um føroyska ferðavinnu, sum verður sent vinnuni, fjølmiðlarnar og aðrar samstarvsfelagar í Føroyum. Høvi er hjá vinnuni at lata inn tilfar September Newsletter Tíðindaskriv um ferðavinnu og Føroyar til útlendskar samstarvsfelagar so sum flutningsfeløg, ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar .- Vestnorden Travel Mart í Tórshavn Oktober Umboðsráðfundur Vinnufundur November .- World Travel Market í London Kós Føroyar Blaðið um føroyska ferðavinnu, sum verður sent vinnuni, fjølmiðlarnar og aðrar samstarvsfelagar í Føroyum. Høvi er hjá vinnuni at lata inn tilfar Desember Newsletter við jólaheilsan Tíðindaskriv um ferðavinnu og Føroyar til útlendskar samstarvsfelagar so sum flutningsfeløg, ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Nútíð og framtíð Føroyska ferðavinnan og Ferðaráð Føroya Innleiðing Nú eru nøkur ár síðani, at langtíðarætlanin hjá Ferðaráð Føroya varð løgd. Tær kanningar, sum langtíðarætlanin m.a. tekur støði í, eru frá og og nógv er hent í føroyska samfelagnum, í føroysku ferðavinnuni og í altjóða ferðavinnuni, síðani tá. Ferðaráð Føroya hevur arbeitt eftir langtíðarætlanini, sum serliga vísur, hvussu samstarv innlendis og málrættað brúk av søluliðunum skal fáa okkum eina ferðavinnu, sum vit kunnu liva við og av. Vit hava eggjað vinnuni til at taka somu leið, sum vit og hetta hevur ført við sær, at júst teir nevndu partarnir av langtíðarætlanini, hava víst úrslit. Hetta úrslit er ikki nóg týðuligt í krónum og oyrum, men sæst best í økta samstarvinum og partvíst í menningi innlendis. Serliga dialogurin millum branchufeløgini og økisfeløgini er at gleðast um. Uttanlands er úrslitið eyðkent við, at Føroyar eru vorðnar meira týðiligar sum ferðaland ímillum ferðasmiðir á høvuðsmarknaðum okkara, sum hava norðurlond sum sergrein. Øll virkir og allar vinnugreinar eiga at hava eina langtíðarætlan og at arbeiða miðvíst eftir henni. Um langtíðarætlanin skal føra til varandi, góð úrslit, eigur hon at vera justerað útfrá árligum 'løtumyndum', sum geva boð um úrslit, hvat rørist í eftirspurningi og útboði, og um hvørja leið vinnan fer. Tíðin er komin, har vit mugu taka eina løtumynd av okkara ferðavinnu og finna fram til, um hon fer í ta kós, sum vit ynskja, um hon gevur tey úrslit, vit vilja og um okkara framferðarháttur er rættur. Ein kritisk eftirmeting av menningini í føroysku ferðavinnuni, har samskiftið millum vinnuna og Ferðaráð Føroya er í fokus, eigur at vera gjørd. Ætlanin við hesi frágreiðing er júst at seta hol á einari felags eftirmeting. Hetta við at lýsa føroyska ferðavinnu og teir trupulleikar, sum eyðkenna hana, og við at lýsa virksemi Ferðaráðsins og greiða frá okkara boðum uppá loysnir við at vísa á tað arbeiðið, sum skal gerast framyvir. Ein eftirmeting av slíkum slag er tíðarkrevjandi, tí hon eigur at lýsa ferðavinnu frá øllum síðum. Í kapitul geva vit eina 'løtumynd' av føroysku ferðavinnuni og lýsa, hvønn búskaparligan týdning, vinnan hevur fyri Føroyar og fyri føroyingar. Ætlanin við kapitul er at seta Ferðaráð Føroya á føroyska landakortið og vísa, hvørjar uppgávur vit sum stovnur røkja. Ofta sýnist tað ógreitt, hvat Ferðaráðið hevur til uppgávu bæði í mun til tað almenna og tað privata vinnulívið. Í kapitul lýsa vit við ítøkiligum dømum virksemi stovnsins í Í kapitul verður at enda í stuttum greitt frá teimum høvuðsuppgávum, sum vit fara at arbeiða við í Ætlanin er at nýta árið til at gera kanningar og savna okkum vitan um núverandi støðuna í føroysku ferðavinnuni. Útlitini fyri eru eftir øllum at døma góð. Serliga samstarvsfelagar úr Danmark, Noregi, Svøríki og Íslandi lata væl at og siga frá nógvum fyrispurningum. Tey flestu nevna filmin um Barbaru í hesum sambandi. Sjálvi síggja vit veksandi áhugan fyri ferðalandinum Føroyar í teimum mongu brøvum frá útlandið, og talið av fyrispurningum bara veksur. Í altjóða ferðavinnu eru Føroyar lítlar og fá kenna okkum. Vit hava onki operahús, onga Big Ben, ongar ísbjarnir ella inkaríki. Tí skal nakað serligt til, um vit skulu geva okkum til kennar. Onki felag, virki ella ferðaráð klárar at loysa hesa uppgávuna sjálvt, tí orkan og pengarnir eru ikki til tað. Tí er lyklaorðið í einari sterkari føroyskari ferðavinnu samskifti og samstarv. Fyri at standa sterk í hørðu kappingini um ferðafólkini uttanlands, mugu vit savna orkuna og marknaðarføra okkum saman, um vit skulu fáa nakað burturúr. Lat okkum vóna, at vaksandi áhugin uttanlands gerst veruleiki og økir um talið av ferðafólkum til Føroyar. Vit á Ferðaráði Føroya eru til dystin fús og ætla at gera okkara besta fyri at taka væl ímóti gestum okkara. Vónandi verður tikið væl ímóti hesari frágreiðing. Tórshavn, februar Ferðaráð Føroya Annika Joensen, stjóri Ferðavinnan ein týðandi vinnugrein Inntøkurnar av ferðavinnuni eru í løtuni mettar at verða % av samlaða útflutningsvirðinum. Í føroyskari arbeiðsmegi er talan um ársverk. Flogsambandið til útheimin er ment seinastu árini og serligar avtalir um víðari flutning til evropæiskar høvuðsstaðir eru gjørdar, sum ger tað lættari og bíligari at røkja ferðavinnu- og handilssambond. Inntøkumøguleikar Altjóða kanningar vísa, at ferðavinnan verður størsta vinnan í heiminum í ár Ferðir til sólstrendir vuksu serliga nógv í ' og ' árunum, men nú er vend komin í. Framyvir fara alt fleiri fólk at leita sær til lond, sum higartil hava verið ókend og sum kunnu bjóða reina og upprunaliga náttúru og mentan. Gongdin í útnorðurøkinum seinastu trý árini ber týðiliga boð um, at stórbýarfólk í vesturheiminum leita sær til friðarlig pláss, sum kunnu føra tey aftur til tíðirnar har gerandisdagurin var minni strongdur. Við hesum fyri eyga kann føroyska samfelagið vænta sær størri inntøkur av ferðavinnuni fyri ferðaavgjald, flutning, gisting, útferðir og keyp av tinganest. Hesar inntøkur eru tær primeru. Sekundærar inntøkur av ferðavinnu eru eitt nú el og orka, skattainntøkur frá fólki, sum starvast í ferðavinnu og í eitt nú handverkarayrkinum, og keyp av vørum og tænastum í smásøluhandlum. Rávøran í føroysku ferðavinnuni er náttúra okkara, og tænastan týdningarmiklasta arbeiðið í ferðavinnuni, og tey, sum skulu veita hesa tænastu, er tað føroyska fólkið. So hvørt sum ferðavinnan mennist verður tørvur á meiri arbeiðsmegi og hetta økir um talið av ársverkum í vinnuni. Í løtuni er ikki møguligt at fáa eitt %-tal, sum vísur lønarútreiðslurnar í ferðavinnuni sammett við samlaðu lønarútreiðslurnar í bruttotjóðarrokniskapinum. Hetta kundi annars verið eitt mát fyri týdninginum av føroysku ferðavinnuni. Ein hin størsti fyrimunurin við ferðavinnuni er, at flestu inntøkurnar verða verandi i landinum, tí innflutningskvotan er lítil. Harvið økir ferðavinnan lutfalsliga nógv um virðisøkingina í landinum. Ferðavinnan fremur sølu av føroyskum vørum Ein annar fyrimunir er, at ferðavinnan kann skapa handilssambond og verða við til at økja um útflutningin av føroyskt framleiddum vørum. Útlendsku gestir okkara bera nevniliga boðskapin um Føroyar og føroyskar vørur heim við sær. Vit kunnu vænta sambond við fleiri lond serliga flogsambond so hvørt sum ferðavinnan mennist. Hetta fer at gera tað munandi lættari hjá føroyskum virkjum at røkja handilssambondini við útlendsku viðskiftafólkini. Betri tænasta og meiri fjøltáttaði tilboð Ein betri og sterkari ferðavinna hevur eisini fyrimunir fyri einstaka føroyingin. Umframt at fáa eitt spennandi land at ferðast í, har vit røkja mentan og sið okkara, eru aðrir ágóðar, sum kanska ikki koma okkum til hugs í fyrsta umfari. Í menningini av føroysku ferðavinnuni hava vit sum mál at røkja okkara mentan og nattúru. Hetta merkir, at føroyingar og tað sum er føroyskt er í hásæti. Innan tænastu tað verið seg í flutningi, gistingum og útferðum mugu vit tó fylgja altjóða støðinum, um vit vilja vera kappingarfør. Eitt hægri tænastustøðið og eitt meira fjøltáttað útboð innan innanlandsflutning, gisting, matstovur og undirhald kemur øllum, eisini føroyingum, til góðar. At enda kunnu vit nevna, at nógvir føroyingar í bygd og bý halda, at tað gevur íblástur til gerandisdagin at fáa ferðafólkini á vitjan og tosa við tey um mangt og hvat. Betri karmar fyri føroyska ferðavinnu At skapa og reka eina inntøkugevandi ferðavinnu krevur, at alt samfelagið er við, og ikki bert tey sum starvast innan ferðavinnuna. Tað eru nógv týðandi viðurskiftir, sum vinnan og Ferðaráðið ikki hava beinleiðis ávirkan á, eitt nú ferðasambandið úti og heima, gistingarmøguleikar og náttúruvernd. Ítøkilig dømir um viðurskiftir, sum tálma inntøkumøguleikarnar hjá hotel og matstovum, kunnu nevnast endurnýggjan av skeinkiloyvum, avgjøld og prísir á el. Serfrøðingar innan olju- og ferðavinnu hava yvirfyri Ferðaráðnum gjørt vart við tey møguligu árin, sum ein komandi oljuvinna hevur á ferðavinnuna. Hendan vinnan hevur ein serligan tørv á eitt nú flutningi, matstovum og gistingum, sum vit við núverandi kapasiteti og góðskustøði ikki eru før fyri at servisera. Íløgur til betran av omanfyrinevndu 'facilitetum', umhvørvisvernd og eitt nú skeltir og nátthús kring alt landið eru neyðugar. Eisini íløgur til beinleiðis marknaðarføring uttanlands mugu til, um vit skulu síggjast aftur millum tey mongu ferðamálini, sum eru í harðari kapping um at fáa sum mest burturúr skjótast veksandi vinnuna í heiminum. Ferðavinnan er ein spegilsmynd av teimum menniskjansligu og fíggjarligu íløgunum, sum verða gjørdar. Hon er eitt úrslit av visiónum og avgerðum tiknar á hægsta politiska stigi og eitt úrslit av tí arbeiðinum og tær íløgur, sum vinnan og einstaki føroyingurin leggja í hana. Ein vælvirkandi ferðavinna er soleiðis ein ferðavinna, sum øll taka í álvara. Ferðaráð Føroya Í Løgtingslóg nr. eru endamál og høvuðsuppgávur Ferðaráðsins lýstar. Hon staðfestir m.a., at "Ferðaráð Føroya skal menna og skipa ferðavinnu í Føroyum, so hon gerst ein meira týðandi táttur í samfelagsbúskapinum og fjøltáttar vinnulív og samfelagslív til frama fyri livilíkindini og trivna hjá teimum, sum her búgva." Langtíðarætlanin frá sum Ferðaráðið arbeiðir eftir, byggir á Løgtingslógina og árligu fíggjarjáttanina. Høvuðsmálið Høvuðsmálið í langtíðarætlanini er at fáa ferðafólk til Føroya í árinum Mett verður, at hetta mál hevur fylgjandi samfelagsligan týdning: At umsetningurin verður øktur úr mill.kr. til mill.kr. At ársverkini verða økt úr til Fyri at røkka málinum í langtíðarætlanini er arbeiðið á Ferðaráði Føroya skipað í fýra økir, nevniliga fyrisiting, kunning, innlendis menning og marknaðarføring. Starvsøkini á Ferðaráði Føroya Ferðaráðini í grannalondum okkara arbeiða so at siga bert við at fáa ferðafólk til landið. Hjá okkum er øðrvísi. Sum Løgtingslógin lýsir tað, hevur Ferðaráðið umframt at marknaðarføra Føroyar uttanlands til uppgávu at menna landið og samstundis hava umhvørvið og mentanarlívið í huga. Hesar uppgávur eru nógvar og krevjandi, serliga tá vit hyggja at talinum av arbeiðsfólki og játtanini. Uttanlands verða nógvar av hesum uppgávum gjørdar í privatu vinnuni, og hetta kann vera ein orsøk til, at tað kann sýnast sum, at uppgávubýtið millum tað almenna og tað privata vinnulívið er fløkt. Og hví hevur Ferðaráðið so so nógvar og ymiskar uppgávur? Hóast vit hava havt útlendsk ferðafólk í eina øld og ferðavinnan hevur virkað eins leingi, er arbeiðið hjá Ferðaráð Føroya á byrjunarstigi. Hetta, tí arbeitt verður sambært Langtíðarætlanina frá Niðanfyri verður greitt frá starvsøkjunum á Ferðaráðnum. Leiðsla og fyrisiting Leiðslan á Ferðaráðnum hevur ætlanir, dagligan rakstur og starvsfólkaviðurskifti um hendi. Afturat hesum er samskifti við Stýri Ferðaráðsins, Umboðsráð Ferðavinnurnar og Vinnumálastýrið í Landsstýrinum. Sum dømi um uttanhýsis samskifti kann nevnast Grunnur Ferðavinnurnar og yrkisfeløg innan ferðavinnu. Stjórin er hartil limur í Vestnorden Tourist Board og FITUR (Føroyskt-Íslendskt Ferðavinnusamstarv). Annika Wardum Joensen er stjóri og hevur stovnsins ræðisrætt. Hjørdis Zachariassen er í stjórans stað og hevur ræðisrættin, tá hesin er burturi. Stjórin refererar til Stýrið Ferðaráðsins, sum er samansett av einum formanni og tveimum umboðum frá ferðavinnuni. Petur Olivar í Hoyvík er formaður, Magni Arge umboðar flutningsfeløgini og gistingarhús og matstovurnar skulu velja ein lim fyri Lis Eklund, sum eftir árum í Stýrinum, fór frá januar Kunning Ferðaráðsins 'Tourist Information' Kunningin hjá Ferðaráð Føroya hevur til endamáls at kunna um Føroyar og virka fyri at spjaða ferðafólkið um alt landið. Arbeiðið í kunningini krevur góðan málkunnleika og sera stóra vitan um Føroyar og alt, sum her fyriferst. Viðskiftafólkini eru, umframt útlendsk og føroysk ferðafólk, útlendskir ferðasmiðir og ferðaskrivstovur og føroyska ferðavinnan, sum umfatar flutningsfeløg, gistingarhús, matstovur, útferðarfyriskiparar, søvn og aðrar hjáveitarar. Umframt at avgreiða ferðafólk í Gongini, verður eitt stórt arbeiði lagt í at senda faldarar, sum lýsa allar partar í føroysku ferðavinnuni, út um allan heim. Ábyrgdin í kunningini er býtt soleiðis: Sylvia Djurhuus er leiðari og John Eysturoy hevur fyrispurningar og útsendan um hendi. Jón Hardlei og Birita Nolsø, sum eru akademinæmingar, eru í starvsvenjing í summarhálvuni frá apríl til oktober. Tey fara at starvast innan kunning og marknaðarføring. Innlendis menning Innlendis menningin hevur til endamáls at búgva landið til at taka móti ferðandi og kann býtast í økir. Hesi eru samskifti við økisferðavinnufeløgini herundir kunningarstovurnar produkt-menning, góðskumenning og náttúru-vernd. Tað mesta arbeiðið er projektbaserað og luttakarnir eru oftast frá fleiri, ógvuliga ymiskum virkjum, feløgum og stovnum. Sum dømi kann nevnast 'Best røkta bygd ', sum Ferðaráðið fyriskipaði. Luttakarnir vóru Heilsufrøðiliga Starvsstovan, Føroya Náttúru- og umhvørvisverndarfelag, IRF, KOB, Føroya Kommunufelag, Sparikassin, Føroya Landsstýri og økisferðavinnufeløgini. Ábyrgdin er býtt millum Hjørdis Zachariassen og Per Hansen. Hjørdis Zachariassen hevur kanningar og ætlanir um hendi, menning av nýggjum og betran av verðandi produktum, útbúgving og ráðgeving. Per Hansen hevur góðskumenning, menning av infrastrukturi og umhvørvisvernd/náttúruumsiting, og mentan og fólkalív. Afturat hesum er Ann Mari Wang, sum er akademinæmingur, í starvsvenjing í summarhálvuni frá apríl til oktober. Marknaðarføring Marknaðarføringin hevur til endamáls at fáa ferðafólk til landið. Hetta verður gjørt eftir einum leisti, sum setur søluliðini í sentrum. Fremsti málbólkurin er ferðasmiðir og partvíst ferðaskrivstovur. Harnæst koma fjølmiðlar og onnur, sum geva okkum óbeinleiðis reklamu. Ferðamaðurin er ikki beinleiðis ein málbólkur hjá Ferðaráðnum. fólk starvast við marknaðarføring: Ein samskipari og tvey marknaðarfólk. Ábyrgdin hjá marknaðarfólkunum er býtt eftir marknaðum. Annette Sørensen er í Keypmannahavn og hevur ábyrgdina fyri Danmark sum marknað. Danmark er kjarnumarknaður Ferðaráðsins. Eisini hevur hon ábyrgdina av Noregi, Svøríki og Beneluxlondunum. Okkari sekundæri marknaður er Týskland. Inga F. Hjallnafoss arbeiðir við Týskland, umframt hendan markna hevur hon Italiu, Frakland, Spania, Eysturríki, Sweitz og onnur lond um hendi. Arbeiðið at røkja marknaðir fevnir um vitjan hjá útlendskum ferðasmiðum, luttøka á messum, skipan av kunningarferðum til Føroya fyri ferðasmiðum, ferðaskrivstovum og fjølmiðlum, ráðgeving í sambandi við gerð av faldarum hjá ferðasmiðum og ráðgeving til føroysku ferðavinnuna. Urd Johannesen er samskipari. Hon hevur umframt hetta, Stóra Bretland og Ísland um hendi. Hetta eru sekundærir marknaðir Ferðaráðsins. Arbeiðið hjá samskiparanum fevnir annars um gerð av faldarum, lýsingum og tíðindaskrivum til teir ymsu málbólkarnar. Sum dømi um projektarbeiði kann nevnast samskipan av føroysku luttøkuna í týdningarmiklastu messuna hjá føroysku ferðavinnuni Vestnorden Travel Mart. Virksemið á Ferðaráð Føroya Arbeiðið á Ferðaráðnum er sum kunnugt býtt í ymisk økir. Her verður virksemið lýst útfrá samstarv innlendis og uttanlands, innlendis menning, marknaðarføring, kunning og útgávuvirksemi. Vitjanir í Føroyum Felags fyri øll starvsfólkini á Ferðaráðnum er, at vit støðugt savna okkum tilfar og vitan um ferðavinnuna á bygd. Vit vitja samstarvsfelagar og royna ferðatilboð fyri at vera før fyri at ráðgeva øðrum og umboða føroyska ferðavinnuna uttanlands. Allastaðni, har vit koma, eru vit vorðin væl móttikin og føla okkum vælkomin. Hetta vilja vit nýta høvi at takka fyri. Samstarv innlendis Føroya Landstýri Ferðaráðið samskiftir við Vinnumálastýrið, sum hevur ferðavinnu sum øki. Vinnumálastýrið arbeiðir við at betra umstøðurnar hjá ferðavinnuni og gevur Ferðaráðnum vegleiðing í sambandi við eitt nú lóggávu og fíggjarligu karmar stovnsins. Vinnumálastýrið er við til at tryggja, at arbeiðið, sum verður gjørt er ferðavinnuni og landinum sum heild at gagni. Umboðsráðið Umboðsráð ferðavinnurnar er nevnt í Løgtingslógini fyri Ferðaráð Føroya. Í ráðnum eru uml. limir, sum á ein ella annan hátt koma í samband við ferðavinnu. Summi virkir og feløg arbeiða í vinnuni, meðan onnur arbeiða á økjum, sum eru partur av ferðavinnuni. Sum dømi um fyrstnevnda kunnu nevnast ferðaskrivstovur og økisferðavinnufeløg, og sum dømi um næstnevnda kunnu nevnast Landsverkfrøðingurin og Føroya Náttúru-og Umhvørvisverndarfelag. Umboðsráðið kemur saman uml. tvær ferðir árliga og so var eisini í har fundirnir snúði seg um ) Ferðavinnuna á Bornholm royndir og úrslit og ) Summarið og bólkaarbeiði um uppgávur Ferðaráðsins í Bólkaarbeiðið hevði til endamáls at finna fram til, hvat Umboðsráðið heldur vera týdningarmikið at fáast við í Umhvørvi, hagtøl, samstarv innlendis og facilitetir so sum nátthús vóru tey økir, sum flest høvdu á munni. Grunnur Ferðavinnurnar Ferðaráðið fær umsóknir til grunnin til ummælis. Hesar verða lagdar fram fyri Stýri Ferðaráðsins, sum ummælir tær. Í sambandi við stjóraskiftið, vórðu nevndarlimirnir í grunninum bodnir til fundar, har teir greiddu frá reglugerð grunnsins. Greitt varð eisini frá langtíðarætlan Ferðaráðins og arbeiðshættir stovnsins. Branchufeløg Í virkaði Ferðaráðið sum eitt slag av samskipari fyri at fáa føroysk branchufeløg á stovn. Felagið 'Føroyskir Ferðasmiðir', sum m.a. hevur til endamáls at menna føroyska ferðavinnu við at gera lidnar ferðir til útlendskar ferðasmiðir at selja á teirra heimamarknaði, er eitt úrslit av hesum. Í hevur Ferðaráðið eftir áheitan frá Føroya Ferðamannafelag virkað sum samskipara og kallað ymiskar partar av ferðvinnuni til fundar við tí fyri eyga at fáa eitt føroyskt meginfelag. Í einum slíkum felag verða øll branchufeløgini savnaði og endamálið er, at privata vinnan og almenni stovnurin Ferðaráðið saman betri kunnu arbeiða við at menna ferðavinnuna. Ferðaráðið hevur eisini í bjóðað sær til at gera sítt á hesum øki. Sum dømi um onnur føroysk branchufeløg kunnu nevnast Føroya Matstovu- og Gistingarhúseigarafelag og Ferðaleiðarafelagið. Ferðaráðið vónar, at eitt nú buss- og bátaeigarar og aðrar útferðarfyriskiparir taka seg saman og nýta hetta høvi at samstarva og samskifta um júst teirra 'produkt' ella vøru. Trygdargrunnur Í setti Ferðaráðið seg í samband við ferðaskrivstovurnar og heitti á tey um at vera við í einum arbeiðsbólki, sum í einum fyrireikandi arbeiði skal koma við einum uppskoti til ein føroyskan trygdargrunn. Samstarv uttanlands Føroyskt-Íslendskt Ferðavinnusamstarv FITUR Sonevnda FITUR-avtalan hevur til endamáls at menna samskiftið millum Føroyar og Ísland. Ferðaráðini lata árliga kr í FITUR-grunnin, har møguleiki er hjá íslendingum og føroyingum at útvega fígging til endamál, sum økja og menna samskiftið millum londini bæði. Tað eru Landsstýrismennirnir í ferðavinnumálum í Íslandi og í Føroyum, sum hava gjørt avtaluna. Umframt Ferðamálaráð Íslands og Ferðaráð Føroya, hava Icelandair og Atlantic Airways sæti í FITUR-nevndini. Ferðaráðini hava umsitingarliga arbeiðið undir hond. Føroysku limirnir eru Petur Olivar í Hoyvík og Magni Arge. Annika Joensen er eygleiðari. Tað eru umleið árligir fundir í FITUR. Vestnorden Tourist Board Útnorðursamstarvið Føroyar hava av limum í Vestnorden Tourist Board, sum hevur til endamáls at menna ferðavinnuna í Íslandi, Grønlandi og Føroyum. Hesir limir eru Óli Hammer, Smyril Line, Magni Arge, Atlantic Airways og Annika Wardum Joensen, Ferðaráð Føroya.. Ferðaráðini lata umleið kr árliga í limagjaldi, meðan tað ferðaráðið, sum hevur formannsskapin røkir og fíggjar umsitingina. Føroyar hava formannskapin í Formaður var Magni Arge, sum tók við eftir Jan Mortensen, tá hesin fór frá sum stjóri á Ferðaráði Føroya. Tað eru árliga tveir stjórafundir og tveir fundir, har allir limir luttaka, í Vestnorden Tourist Board. Í vóru stór tiltøk, sum verða lýst undir marknaðarføring: Cruise-ferðavinnnustevna, vitjan í Svøríki og ferðavinnustevna í Grønlandi. Norrønt Atlantssamstarv (NORA) Føroyar hevði formannssessin í Vestnorden Tourist Board í og í tí sambandi samskiftu vit vegna Vestnorden Tourist Board um fíggjarjáttan og tiltøk fyri Danmarks Turistråd Ferðaráð Føroya samstarvar við marknaðarskrivstovurnar hjá Danmarks Turistråd í Norðurlondum, Bretlandi, Týsklandi, Fraklandi og Italiu. Skrivstovurnar svara fyrispurningum og senda faldarar út, tá fólk venda sær til teirra fyri at spyrja um Føroyar. Starvsfólkini á Ferðaráðnum, sum arbeiða við marknaðarføring, samskifta við skrivstovurnar og fáa soleiðis vitan um marknaðirnar. Í heyst luttók Ferðaráðið á árligu ráðstevnuni hjá Danmarks Turistråd og fekk góða vitan um Internet og stórslidnu kanningina TØBBE sum prógvar samfelagsliga týdningin av ferðavinnu í Danmark. Scottish Tourist Board Gistingarhús- og Matstovueigarafelag Føroya samstarvar við Scottish Tourist Board og Ferðaráðið um klassificeringskipanina til føroysk gistingarhús. Gistingarhúsini hava fingið stjørnur eftir facilitetum og farið er undir at góðskumeta eitt nú tænastustøðið á gistingarhúsunum. Ferðaráðið hevur gjørt ein faldara, har ferðamaðurin sær, hvar gistingarhús eru í Føroyum, hvussu nógvar stjørnur eru, hvat kostnaðurin er og so framvegis. Faldarin verður sendur útlendsku ferðavinnuni og eisini beinleiðis til tey ferðafólk, sum senda Ferðaráðnum fyrispurningar um at ferðast til og í Føroyum. Innlendis menning Innlendis menningin á Ferðaráðnum er býtt í hesi øki: Produktmenning, góðsku-menning, útbúgving og umhvørvi. Økisferðavinnufeløgini Tey fimm økisferðavinnufeløgini (Norðoyggjar, Eysturoy, Vágar, Suðuroy og Suðurstreym) Ferðaráðið samstarva um at menna økini. Umframt samskifti og felags tiltøk, er ein týdningarmikil partur av samstarvinum fígging. Ferðaráðið letur somu upphædd til økisferðavinnufeløgini sum kommunurnar í økinum lata. Best røkta bygd Ferðaráðið var samskipari av tiltakinum, har Sandavágur gjørdist 'Best røkta Bygd' Tiltakið var umfatandi og kravdi stórt forarbeiði. Bæði fjølmiðlar, kommunur og føroyingar annars tóku væl ímóti tiltakinum (sí síðu fyri luttakarar). Ferðaráðið var við til hátíðarhaldið á Eiði í samband við, at Eiði varð nr. Seinni vóru vit boðin til Tjørnuvíkar sum eisini gjørdist nr. av bygdaráðsformanninum at luttaka í Stakkstúrinum. Fiskifaldari Í mong ár hava bæði ferðafólk og ferðavinnan saknað ein faldara, sum lýsur møguleikarnar at fiska. Tá hugsað verður um, at Føroyar eru mest kendar sum fiskivinnutjóð, er hetta ikki so løgi. Í kom so fiskifaldarin. Hann er eitt úrslit av samstarvinum millum økisferðavinnufeløgini, Føroya Sílaveiðufelag og Ferðaráð Føroya. Kaving Í byrjaði Ferðaráðið at arbeiða við at menna kaving, m.a. tí, at hetta slag av aktivari ferðavinnu er vorðið so vældámt í Orknoyggjunum og tí, at tveir av teimum royndastu kavarunum í Danmark góvu okkum tey ráðini at menna kaving í ferðavinnuhøpi. Nú árið er liðugt er ein verkætlan gjørd og Grunnur Ferðavinnurnar hevur játtað stuðul til útgerð og annað. Í heldur arbeiðið fram. Samstarv við 'Danmarks Vandrehjem' Ferðaráðið hevur tikið stig til áhugavert og gevandi samstarv við Danmarks Vandrehjem, sum marknaðarførur vallaraheim í og uttanfyri Danmark. Av tí at vallaraheimini í Føroyum hava havt ov fáar gestir, vitjaði Ferðaráðið Danmarks Vandrehjem í Keypmannahavn og bjóðaðu teimum til Føroya á kunningarferð. Øll vallaraheimini vóru vitjaði og savnaði á fund, og úrslitið er, at Danmarks Vandrehjem fer at marknaðarføra føroysku vallaraheimini. Vallaraheimini hava gjørt eina samlýsing til faldaran hjá danska felagnum. Hesin verður prentaður í fleiri túsund eintøkum og sendur út í Evropa. Hagtøl Síðani hevur verið tosað um týdningin av hagtølum fyri ferðavinnuna, men trupult hevur verið at fingið eina varandi skipan. Í hevur Ferðaráðið gjørt fyrireikandi arbeiðið til eitt uppskot, sum so varð lagt fyri Hagstovuni. Uppskotið og framferðarhátturin við innsavnan er nú uppá pláss, so tá er av, fer at bera til at siga nágreiniliga, hvussu nógv ferðafólk koma til landið og hvørji hesi eru. Hagtølini siga okkum m.a., hvønn búskaparliga týdning ferðavinnan hevur fyri føroyska samfelagið. Útbúgving í føroysku ferðavinnuna Í samband við, at ferðavinnunæmingar skuldu setast á Ferðaráðið, heittu vit á feløg og virkir innan ferðavinnuna um at seta ein næming. Vit bjóðaðu útbúgvingarleiðaran úr Turistakademiinum í Randers til Føroya og fleiri møttu upp á fundi. Seinni hevur tað víst seg, at fleiri teirra hava tikið næmingar inn. Ferðaráðið hevur í samstarvi við økisferðavinnufeløgini og Handilsskúlan skipað fyri tænastuskeiðum ymsastaðni í Føroyum. Umhvørvi og ferðavinna Ferðaráðið luttók á umhvørvisráðstevnuni í Oslo, sum Nordisk Turistråd skipaði fyri. Á ráðstevnuni vóru røðarar úr øllum Norðanlondum og Grønland og Svalbard, sum greiddu frá teirra royndum og umhvørvisætlanum í sambandi við ferðavinnu. Sum kunnugt hevur Ferðaráðið onga yvirordnaða umhvørvisætlan at arbeiða útfrá. Hetta er óheppið, tí at Ferðaráðið í langtíðarætlan síni hevur sum mál at menna ferðavinnuna í mun til náttúru og mentan. Í verður arbeitt við útfrá omanfyrnevndu upplýsingum at gera eina frágreiðing, sum so verður handað Landstýrinum. Marknaðarføring Vestnorden Travel Mart Sum vanligt luttóku vinnan og Ferðaráðið á árligu ferðavinnustevnuni, sum vit fyriskipa saman við Ísland og Grønland. Í var stevnan í Nuuk í Grønlandi. Her hittu vit ferðasmiðir úr øllum heiminum og hóast luttakarnir eru glaðir fyri stevnuna, var tosað um, at ov lítið kom burturúr, tí ov fáir nýggir útlendskir ferðasmiðir sonevndir keyparir luttaka. Vandi varð fyri, at færri føroyskir luttakarir enn væntað komu við til Grønlands, tí kostnaðurin var væl hægri enn vanligt. Ferðaráðið heitti tí á Grunn Ferðavinnurnar um at stuðla føroysku virkjunum. Hetta játtaði grunnurin við tí úrsliti, at luttakaratalið var hægri enn nakrantíð. Ferðavinnustevnur í Europa Í luttók Ferðaráðið saman við føroysku ferðavinnuni á stevnum ymsastaðni í Danmark, Týsklandi og í Bretlandi. Til hesar stevnur komu bæði ferðasmiðir, sum vit samstarva við, nýggir ferðasmiðir, umboð frá fjølmiðlunum og vanlig ferðafólk. Persónligt samskifti er týdningarmikið innan ferðavinnu og vit luttaka m.a. á hesum stevnum, tí her er høvi at heilsa uppá nógvar ferðasmiðir og fjølmiðlar á einum stað. 'Føroyskir Ferðasmiðir' høvdu í fyri fyrstu ferð eitt felags umboð á workshop hjá Danska Ferðaráðnum í Paris. Ferðaráðið og 'Føroyskir Ferðasmiðir' eru samdir um, at tiltakið eydnaðist væl og ætla tí at royna sama framferðarhátt á øðrum marknaðum eisini. Endamálið er, at føroyska vinnan fær beinleiðis samband við útlendsku vinnuna, soleiðis at søla kann fara fram. Cruise-ferðavinnustevna í Miami Vestnorden Tourist Board luttók á stóru 'cruise' ferðavinnumessuni í Miami. Hendan vendir sær til ferðasmiðir og reiðaríir, sum senda fólk á 'cruise'ferð. Innanfyri 'cruise'vinnuni marknaðarføra vit okkum sum víkingaferðamál. Umboð frá vinnuni og ferðaráðunum vóru við. Úr Føroyum luttóku Klaksvíkar Havn, Tórshavnar Havn og Ferðaráð Føroya. Svenskar ferðaskrivstovur kunnaðar um Útnorðurlondini Vestnorden Tourist Board skipaði eina vitjan í Svøríki, har ferðaskrivstovur vóru kunnaðar um Útnorðurlondini. Umboð frá vinnuni og ferðaráðunum vóru við. Úr Føroyum luttóku Flogfelag Føroya, Faroe Travel, Smyril Line, Atlantic Airways og Ferðaráð Føroya Vitjanir hjá útlendskum ferðasmiðum Tað hevur víst seg at hava stóran týdning at fara á vitjunarferð hjá samstarvsfelagum á okkara marknaðum, tí hóast samskifti pr. telefon, fax og aðrar miðlar vigar mest í tí dagliga arbeiðnum, so er tann persónliga kontaktin, har tú fundast andlit til andlit, framvegis tað, sum gevur besta úrslit. At verða kunnaður um arbeiðshættir og umstøður hjá starvsfelagum skapar størri innlit og gevur grundarlag fyri betri samstarvi. Vit hava tískil miðjað ímóti at vitja á okkara høvuðsmarknaðum, antin sum serstøk vitjan ella sum partur av einum øðrum tiltaki, t.d. messu ella road-show. Í hava vit vitja í Danmark, Svøríki, Bretlandi, Íslandi, Belgien, Holland og Týskland. Nýggjur 'imagefaldari' á donskum og enskum Ger av nýggjum 'imagefaldara' hevur ligið á láni í ár, tí ivi var um, hvussu hann skuldi síggja út. Arbeiðið við faldaran byrjaði um ársskiftið / og varð hann liðugur í desember. Tað er Stephanssons Hús, sum hevur gjørt faldaran og hevur hann verið til 'test' hjá einum av teimum stórstu ferðasmiðunum í Danmark, í marknaðardeildini hjá Danmarks Turistråd og hjá einum reklamubureau í Danmark. Eisini var eitt eintak víst fram á WTM-ferðastevnuni í Stóra Bretlandi. Fólkalívsfrøðingurin Eyðun Andreasen hevur rættlisið orðingar og innihaldið í tekstunum. Føroyskur ferðavinnufaldari Í avgjørdi Ferðaráðið at stuðla gerðini av einum føroyskan faldara 'Faroe Islands Tourist Guide', í staðin fyri at lata stuðulin til faldaran hjá íslendska felagnum Nésútgáfan. Nýggi faldarin hevur leingi verið ynski frá føroyskari síðu, tó elvdi avgerðin í fyrstuni til tjak og ótryggleika millum tey, sum skuldu keypa lýsingar. Reklamuhúsið Sansir hevur gjørt faldaran, sum var liðugur um árskiftið. Hann hóskar sera væl til 'imagefaldaran' hjá Ferðaráðnum. Hann er gott uppsettur og hevur nógvar vakrar myndir úr Føroyum. Tíverri eru nakrar villur komnar fyri og tær verða rættaðar til næsta ár. Tours' Hesin faldari verður gjørdur á hvørjum ári og er eitt yvirlit yvir teir skipaðu ferðamøguleikarnar í Føroyum. Faldarin verður sendur útlendskum ferðasmiðum, sum selja ferðir til Føroya. Hann verður gjørdur í samráð við føroysku vinnuna, sum keypir sær síður at lýsa á. Í varð serligur dentur lagdur á, at felagið 'Føroyskir Ferðasmiðir' var við í arbeiðinum. Faldarin varð sendur út til umleið ferðasmiðir í august og varð væl móttikin. Síðani faldarin var gjørdu fyrstu ferð í hevur tosað verið um, hvørt faldarin veruliga er við til at selja ferðir til Føroya ella ikki. Hóast vinnan fleiri ferðir hevur víst á, at beinleiðis sølan er ov lítil, hevur vinnan kortini mett, at faldarin skal koma út og hevur tískil stuðlað gerðini. Kunning til útlendskar samstarvsfelagar og fjølmiðlar Umleið fýra ferðir um árið sendir Ferðaráðið tíðindaskriv út til útlendskar samstarvsfelagar, herundir fjølmiðlar og freelance tíðindafólk, fyri at kunna um menningina í føroysku ferðavinnuni. Hetta er ein úrslitagóður máti at fáa samband við teir miðlar, sum koyra tíðindini úr Føroyum víðari til ferðafólkið. Trúðvirðið er stórt og kostnaðurin er lágur. Kunningarferðir til Føroya Ein annar týdningarmikil máti at marknaðarføra ferðalandið Føroyar uppá er at bjóða okkara útlendsku samstarvsfelagum á kunningarferð til Føroyar. Luttakarnir á einari slíkari ferð eru ofta eitt bland av ferðasmiðum, ferðaskrivstovufólkum og tíðindafólkum, og Ferðaráðið ger eina skrá fyri túrin, sum vit gera so fjølbroytta sum gjørligt, soleiðis at tey sleppa at royna nógvar ymiskar túrar og tilboð runt um í oyggjunum. Tað vísir seg, at tey, sum hava verið á slíkari kunningarferð gerast meira áhugaði í at selja Føroyar og geva Føroyum góða umtalu, tí tey sjálvi hava roynt tað produktið, sum tey skulu selja. Í høvdu vit vitjan úr Skandinavisku londunum og Týsklandi, og í samband við Barbaru frumsýningina vóru nógv tíðindafólk úr Norðurlondum bjóðaði við. Ferðaráð Føroya vertur fyri Hansara Hátign Fríðriki Krúnprinsi Ferðaráðið setti seg í samband við Landsstýrið um vitjanina og bjóðaði Fríðriki Krúnprinsi umborð á Norðlýsinum. Ferðin eydnaðist stak væl og donsku fjølmiðlarnir høvdu allir myndir frá túrinum, og hetta kann møguliga fáa positiva ávirkan á føroyska ferðavinnu. Barbarafrumsýning Ferðaráðið fekk, eftir at hava arbeitt við projektinum í nærum 1/2 ár, frumsýningina til Føroya. Eitt stórt, miðvíst arbeiði hevur verið gjørt við at skaffa fígging, skipa tiltakið og finna sjónarhorn, sum geva okkum umrøðu. Millum tey sum arbeiddu saman við okkum vóru Landsstýrið, Telefonverkið, Sparikassin, ferðavinnan, Norðurlandahúsið, Per Holst Film og nógvar aðrar góðar kreftir. Landsstýrismaðurin í ferðavinnumálum var vertur. Tiltakið vakti stóran ans í útlendsku fjølmiðlunum. Hetta m.a. tí at skipað varð fyri fjølmiðlaferðum til Føroya til frumsýningina. Nógvar greinar vóru um Føroyar og flest allastaðni varð ferðavinnnan nevnd á ein ella annan hátt. 'Barbara' fekk danskar og ein norskan filmprís. Filmurin var danska emnið til Oscar-virðislønina og somuleiðis Golden Globe, og verður sýndur í Berlinalini í Týsklandi. Filmurin er sýndur í Íslandi og seldur til Korea. Hann varð frumsýndur í Svøríki í januar og roknað verður við, at nógv fólk í framtíðini fara at njóta hendan stórfilm, sum hevur eitt ómetaligt lýsingarvirði fyri Føroyar og føroyska ferðavinnu. 'Ferðast í Føroyum' Eins og undanfarin ár bjóðaði økisferðavinnufeløgini og Ferðaráðið føroyingum at ferðast í egnum landi. Eitt avsláttarhefti varð sent í hvørt húsarhald og lýst varð við vinningum í Gekkinum. Ferðaráðið fekk síður úr avsláttarheftinum frá føroyingum, sum hava roynt ferðatilboð. Millum hesi varð høvuðsvinningurin ein ferð til Danmarkar fyri tvey við Atlantsflog drigin. Vinnari var Mona á Bøgarði. Ein kritikkur av tiltakinum hevur verið, at avsláttarheftið varð sent ov seint út (seinast í mai mánaði). Hetta útfrá teirri grundgeving, at eitt endamál við tiltakinum er at leingja sæsongina. Kunning Sum áður nevnt eru ferðafólk ikki beinleiðis málbólkur hjá Ferðaráðnum, tí vit hava ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar sum millumlið. Hetta merkir tó ikki, at vit einki samband hava við ferðafólk uttanlands. Hesi venda sær til okkara antin við fyrispurningum (pr bræv, fax, telefon ella e-mail) ella koma inn á gólvið, tá ið tey eru komin til landið. Fyrispurningar Tá ið útlendingar venda sær til okkara fyri at fáa tilfar, fáa tey eisini tilsent eitt spurnarblað, sum hevur til endamáls at kanna aldursbýtið, hvaðani tey koma, hvørji lond tey hava vitjað áður, hvar tey hava hoyrt um Føroyar, um tey eru nøgd við tilfarið o.s.fr. Vit kunnu á henda hátt gera okkum eina mynd av tí 'potentiella' ferðafólkinum, og nýta hana sum amboð til eftirmeting av okkara arbeiðshátti og framtíðar arbeiðinum. Talið av skrivligum fyrispurningum er støðugt vaksið seinastu árini, og í fingu vit umleið fyrispurningar Í hava vit svarað umleið fyrispurningum, og síðani Ferðaráðið fekk e-mail adressu hava nógv fólk nýtt henda miðil at skaffa sær kunnandi tilfar um Føroyar, og vænta vit, at talið av e-mail fyrispurningum fer at vaksa í tí adressan hjá Ferðaráðnum nú er at síggja á øllum tilfari, sum vit útgeva, og hartil eisini á okkara heimasíðu á Internetinum. Ferðafólkavitjanir í Alduni Aldan verður nógv vitjað av útlendskum ferðafólki, og er hetta sera virðismikið fyri Ferðaráðið og ferðavinnuna sum heild, tí her er tað persónliga sambandið við ferðafólki í hásæti. Vit fáa sostatt beinleiðis respons uppá, hvat tey halda um Føroyar sum ferðamannaland og um tey eru nøgd við ta tænastu, sum verður teimum veitt her og aðrastaðni í vinnuni. Øll vitjandi verða skrásett eftir, hvaðani tey koma. Niðanfyri sæst talið av vitjandi í Alduni og tjóðarbýtið av teimum: Mai Juni Juli August September Íalt Danmark Noregi Svøríki Týskland Stóra Bretland Onnur % % % % % % % % % % % % Faldarar Í sambandi við marknaðarføringini av Føroyum, sendir Ferðaráðið nógvar faldarar út. Summir eru okkara egnu faldarir og aðrir eru faldarir hjá føroysku ferðavinnuni. Teir verða sendir útlendskum ferðasmiðum, ferðaskrivstovum og ferðafólkum, sum hava vent sær til Ferðaráðið. Eisini hava vit teir við á teimum útlendsku ferðavinnustevnum, sum Ferðaráðið og føroyska vinnan luttaka á. Faldararnir hava ymisk endamál, og kunnu lýsast útfrá einari pyramidu í trimum løgum. Ovasta lag á pyramiduni 'Image'faldari hevur til endamáls at geva fólki hug at koma til Føroyar. Har eru stórar, vakrar myndir og lítið av teksti. Tá fólk hava lisið hendan faldaran, er ætlanin, at tey skulu leita sær meiri vitan, sum skal føra til keyp av einari ferð. Tað eru ongar lýsingar og eingir prísir í faldaranum. Mittasta lag á pyramiduni Økisfaldarir og Faroe Islands Tourist Guide eru sonevndir 'produktfaldarar', sum verða nýttir undan og á ferðini. Teir hava til endamáls at geva nágreiniligar upplýsingar og skapa sølu. Tí hevur vinnan møguleika at lýsa við útferðum, gistingum, tinganest og mongum øðrum, sum hevur við ferðavinnu at gera. Niðasta lag á pyramiduni Hesir faldarar verða gjørdir av einstøku virkjunum innan føroysku ferðavinnuna. Sum dømi kunnu nevnast útferðir sum bátaferðir, gongutúrar, fiskitúrar og einstakir gistingar- og flutningsmøguleikar, sum eitt nú vallaraheim, billeigan, og søvn. Framtíðin Virksemið Ferðaráðsins í Tær flestu uppgávurnar, ið liggja fyri framman, eru væl kendar. Aftur í ár fara vit í samband við marknaðarføringina at vitja útlendskar ferðasmiðir, luttaka á ferðavinnistevnum í Evropa og USA og skipa fyri kunningarferðum til Føroyar. Eisini fara vit at senda tíðindaskriv til útlendsku og føroysku samstarvsfelagar okkara. Um stutta tíð verður farið undir gerðina av Tours' og eisini 'News for Vistitors', sum er ætlað ferðafólkunum, sum vitja í summar. Tá summarið fer at halla, verða faldararnir dagførdir og endurprentaðir til summarið Ætlanin er eisini at gera nýggjar image-faldarar á týskum og á fronskum máli. Hesir og Tours' hava vit við okkum, tá vit í september luttaka á Vestnorden Travel Mart ferðavinnustevnuni, sum verður í Reykjavík. Í løtuni verður arbeitt við at menna heimasíðuna hjá Ferðaráðnum, sum alt fleiri vitja. Ætlanin er, at virkir í ferðavinnuni skulu kunnu 'linka' seg á heimasíðina og á hendan hátt fáa møguleikan til at vísa produktini fram. Í samstarvi við Ferðaleiðarafelagið og Føroya Handilsskúla verður væntandi farið undir eina ferðaleiðaraútbúgving til várs. Útbúgvingin er treytað av stuðli frá Grunni Ferðavinnunar. Bæði ferðavinnan og føroyingar eru ónøgdir við, at tjalding og kamping fer fram uttanfyri loyvdu kampingøkini. Hetta er eitt mál, sum Ferðaráðið fer at arbeiða fyri at loysa. Saman við økisferðavinnufeløgunum er avtalað at menna eitt produkt í hvørjum øki og soleiðis framhaldandi virka fyri, at ferðafólkið nýtir tilboð um alt landið. Umframt at røkja okkara føstu uppgávur, hava vit á Ferðaráðnum sum mál fyri at finna útav, hvør støðan er í føroysku ferðavinnuni og hvørja leið okkara arbeiðið framyvir skal taka. Hetta nýggja virksemi er m.a. innan økini umhvørvi, hagtøl og innlendis menning, sum eru nevnd í langtíðarætlan Ferðaráðsins. Vit hava brúkt ein part av til at gera fyrireikandi arbeiði og fara so undir fylgjandi virksemi í Hagtalsskipan Tá er av, fáa vit tey fyrstu árstølini, sum vísa, hvussu nógv ferðafólk eru komin til landið og hvaðani tey eru. Hesi skulu brúkast til tvey endamál: ) at meta um búskaparliga týdningin av ferðavinnuni og ) at meta um eftirspurningin og finna fram til, hvørjar nýggjar málbólkar, vit eiga at leggja okkum eftir. Hagstova Føroyar umsitur og viðger hagtølini. Marknaðarkanning í Danmark Hendan kanning skal vísa, hvussu eftirspurningurin eftir ferðir til Føroya er í Danmark. Serligt áhugavert er tað at finna fram til, hví summir danir ikki koma til Føroya. Kanningin fer m.a. at vísa, hvussu vit skulu venda okkum til danir, fyri at fáa teir at koma hendanvegin at ferðast. Kanningin er treytað av stuðli frá Grunni Ferðavinnunar. Hoyringsfund um 'Økisferðavinnuætlanina' 'Økisferðavinnuætlanin' skal brúkast til at gera eitt 'produktkoncept' tvs eina verkætlan yvir útferðir og facilitetir annars, sum skulu mennast í Føroyum. Ætlanin er at bjóða Umboðsráðnum til hoyringsfundar um 'Økisferðavinnuætlanina', fyri at finna fram til, hvussu leikur víðari fer. 'Produktkoncept' Í er ætlanin at byrja arbeiðið við at gera eina verkætlan (sí omanfyri), eitt sonevnt 'Produktkoncept'. Tað eru nógvir partar, sum skulu vera við í arbeiðinum og nógv skulu takast uppá ráð, so vit fáa eitt úrslit, sum øll kunnu vera glað fyri. Tí verður ikki miðað ímóti at fáa verkætlanina lidna í Umhvørvismál og ferðavinna Sum nevnt í virksemisyvirlitinum fyri luttók Ferðaráðið á umhvørvisráðstevnu hjá Nordisk Turistråd í Í er ætlanin at gera eina frágreiðing, sum lýsur umhvørvi og ferðavinna í grannalondum okkara. Øll hava tey mál fyri umhvørvi og langtíðarætlanir, sum vísa hvussu ferðavinnan, náttúran og mentanin best kunnu virka saman. Hetta eiga vit eisini at hava og frágreiðingin verður latin Føroya Landsstýri til víðari viðger. Arbeiðið í ferðavinnu er nógv merkt av uppgávum, ið brádliga stinga seg upp og sum skulu loysast her og nú. Innan júst hetta tænastuøkið eru bæði ferðafólk og útlendska ferðavinnan ógvuliga bundin av okkara hjálp og stuðli, og vit í Føroyum verða 'góðskumett' eftir hvussu væl og hvussu skjótt, vit klára at hjálpa og loysa trupulleikar. Tað er tó ikki bert trupulleikar sum koma óvæntað á okkum, men eisini møguleikar. Hesar eiga vit at síggja og nýta til fulnar og tí royna vit at gera pláss til hetta í okkara dagliga arbeiði. Við hesum vilja vit á Ferðaráðnum ynskja føroysku ferðavinnuni og føroyingum eitt gott ferðavinnuár Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Faldarir Hesi seinastu árini hava alt fleiri føroyingar verið inn á gólvinum hjá Ferðaráðnum, fyri at fáa tilfar við uttanlands, tá tey fara í skúla, handils- ella øðrum arbeiðsørindum. Allir føroyingar, sum fara uttanlands eru umboð fyri okkara land, og verða uppfatað sum so. Um tú hevur hug at greiða frá landi okkara ella tær tørvar upplýsingar, ert tú vælkomin at venda tær til okkara. Ferðaráð Føroya sendir annars faldarar til ferðafólk, ferðasmiðir, ferðaskrivstovur og fjølmiðlar um allan heim, tó mest í Europa. Faldarnir eru ymiskir á at líta og hava eisini ymisk endamál. Niðanfyri verða nakrir teirra lýstir. Høvuðsfaldari Høvuðsfaldarin finst á donskum, enskum, týskum og fronskum máli. Hann hevur til endamáls at geva fólki eina hugmynd av Føroyum og at fáa tey at biðja um meiri tilfar. Til høvuðsfaldaran hoyrir eitt ískoyti, sum sigur fólki eitt sindur um Føroyar og fólkið og um útferðarmøguleikarnar. Eisini eru adressir á Ferðaráðnum, flutningsfeløgunum og teirra agentar og á øllum kunningarstovunum í Føroyum. Økisfaldari 'Faroe Islands Tourist Guide' er faldarin, sum verður sendir ferðafólki, ferðaskrivstovum og ferðasmiðum uttanlands, sum ynskja at vita meiri um Føroyar, enn bert hvar vit eru og hvussu her sær út. Faldarin er ætlaður teimum, sum meiri ella minni hava avgjørt at fara til Føroya, og sum nýta hann til at leggja ferðina til rættis. Ferðavinnan og onnur hava møguleika at lýsa í faldaranum. Tað er Reklamuhúsið Sansir, sum ger faldaran og gevur hann út, meðan Ferðaráðið sendir hann út. Gistingarfaldari Hesin faldari lýsir øll tey gistingarstøð, sum eru stigfest eftir skotsku stigfestingarskipanini. Støðini hava millum eina og fýra stjørnur, sum lýsa hvat slag av gistingi, talan er um, og hvørjar facilitetir verða bjóðarar. Faldarin verður eisini sendir ferðafólki, ferðaskrivstovum og ferðasmiðum uttanlands. Evnisfaldarir Ferðaráðið hevur gongu-, fiski- og tjaldingfaldarar, sum eru ætlaðir teimum ferðafólkum, sum hava ein serligan áhuga. Vegleiðing til kommunur Faldarin er ein vegleiðing til kommunur, sum ynskja at bjóða føroyskum og útlendskum ferðafólki og borgarunum í økinum betri tænastu. Faldarin vísir, hvørjar lógir eru galdandi, sum hava tilknýti til antin ferðavinnu ella umhvørvið. Mentunarfaldari Sum partur av eini størri umhvørvis- og menningarætlan hjá Ferðaráð Føroya, sum Durita Brattaberg stóð fyri, skuldi ein faldari um føroyska mentan gerast. Endamálið var at kunna útlendsku gestirnar um føroyska mentan og siðir, soleiðis teir hava størri virðing og áhuga í, hvussu vit føroyingar liva og hugsa. Fyri at fáa øll ættarlið við og geva eina nútíðar mynd av føroyskari mentan var samstarv tikið upp við Handilsskúlan á Kambsdali og Susanne Barding, sum er fólkalívsfrøðingur og undirvísir í samtíðarkunning. Hon, ein klassi og aðrir lærarar arbeiddu við hesum faldara og komu tey so við einum uppskotið til, hvussu innihaldið skuldi verða. Teirra uppskot var síðani sent til onnur, ið góvu teirra viðmerkingar, men í høvuðsheitum var hildið fast við upprunaliga uppskotið, sum síðani var umsett til enskt og føroyskt. Hestprent stóð fyri uppseting og Estra hevur prentað hendan faldara, sum fólk hava tikið sera væl ímóti. Eisini er onkur, av berum áhuga, farin undir at umseta faldaran til týskt. Náttúrufaldari Hesin lítli faldari er eisini partur av uppskotinum hjá Duritu Brattaberg, og skal hann kunna útlendsku gestirnar um lógirnar, ið eru galdandi, tá ið ein ferðast í føroysku náttúruni. Eisini gevur faldarin nøkur góð ráð til tann, ið sjálvur leitar sær út í føroysku náttúruna og skiftandi veðurlagið her í Føroyum. Eisini her var samstarvað við ein klassa og lærara teirra á Studentaskúlanum á Kambsdali, og vóru teirra uppskot send til Duritu Brattaberg, sum so gjørdi endaliga uppskotið til innihald. Eisini varð faldarin sendur til rættlestur hjá einum bólki, sum var settur at geva góð ráð um júst hesa útgávuna. Hestprent stóð fyri uppseting og Einars Prent hevur prentað faldaran. Ætlanir eru tó at gera ávísar broytingar í faldaranum soleiðis at hann leggur seg tættari at hinum prentlutunum, sum Ferðaráð Føroya gevur út. Faldari fyri rørðslutarnaði MBF (Meginfelag teirra brekaðu í Føroyum) sendi Ferðaráð Føroya eina áheitan um at gera eitt kunnandi svarskriv til rørslutarnaði, ið hava sent fyrispurning um ferðamøguleikarnar í Føroyum. Vit løgdu upp til ein lítlan faldara, sum lýsir núverandi umstøður, grundað á møguleikarnar hjá einum rørslutarnaðum í rullistóli við einum hjálpara, og vildi MBF fegin vera við í hesum projekti. MBF tók sær av góðkenningunum, vitjaði støðini og kortlegði tørvin, ið faldarin skuldi dekkað, meðan Ferðaráð Føroya tók sær av samskiftinum við partarnar í føroysku ferðavinnuni og samskipan av tilfarinum. Faldarin varð liðugur í september og presenteraður til Vestnorden Travel Mart. Travel Manual Síðani hevur Ferðaráð Føroya staðið fyri eini útgávu, ið kallast Tours, og varð hon ætlað ferðasmiðum og ferðaskrivstovum, sum selja Føroyar. Henda útgávu gav føroysku flutningsfeløgnum, ferðasmiðunum, økisfeløgunum og útferðafyriskiparunum høvi at keypa sær pláss at lýsa júst teirra vøru og tænastu. Men fleiri og fleiri hildu, at tíðin var farin frá slíkari útgávu, og tískil varð avgjørt at venda aftur til tann sokallaða Travel Manual, sum gevur eitt stutt men rúgvusmikið og útførligt yvirlit yvir ferðavinnumøguleikar í Føroyum og hartil eisini praktiska kunning. Útgávan var liðug og presenterað til Vestnorden Travel Mart í Tórshavn í september og verður nú dagførd hálvárliga, í februar og august. Hestprent hevur staðið fyri uppseting. Fuglafjørður Hellur Gøta Leirvík Hvalba Trongisvágur Bøur Gásadalur Tórshavn Kirkjubøur Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Ráðið fyri ára haldið Fornavn Eftirnavn Starv Tlf. Privat Faks Hans Jákup Joensen Biskupur Jens Vilhelm Danielsen Prestur Bjarni Bæk Dómpróstur Sonja Klein Prestur Tummas Jacobsen Louisa Smets Franciskanarasystur Toril Waag Olsen Frelsunarher. Niklas Foldbo Verkfrøðingur Poul Jákup Thomsen Ráðgevi Jákup Nielsen Stiftsfulltrúi Jeanette Blåsvær Undirv.-og mentam.stýr. Stýrið fyri ára haldið Fornavn Eftirnavn Tlf. Privat email fartlf Thorbjørn Brochs Finngerð. Olsen Niklas Foldbo Maiken S. Poulsen Map@fl.fo Poul Jákup Thomsen pt@ahs.fo Mánaðarevni Tíðarskeið ár Kristindómurin og lóggevandi valdið Søguligt yvirlit fyri juli. Øll skipað samfeløg hava eina lóggávu, sum samfelagið verður stýrt eftir. Føroyar hoyrdu í miðøldini til Noreg, og tí er tað natúrligt, at taka fram Norsku lóg í hesum sambandi og hyggja at, hvussu fyrisitingin, rættargangurin og almenna skipanin av samfelagnum varð skipað tá. Kristinrætturin var tann rætturin, kirkjan varð stýrd eftir til langt inn í miðøldina. Kirkjan helt ógvuliga fast uppá rættin at døma í egnum viðurskiftum, og ofta var stríð millum kirkju og stat um rættin at døma. Kristinrætturin var human-átrúnarligur. Franska kollveltingin í fekk avgerandi ávirkan á lógarsmíð, har skilt verður ímillum lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið. Hetta er bygnaðurin í Danmark Riges Grundlóg frá juni og við seinri broytingum frá Grundlógin viðger inntøkur og útreiðslur hjá tí almenna, og friðhalgaði frælsis- og mannarættindi hjá tí einstaka borgaranum. Grundlógin er ring at broyta og krevur viðgerð í tveimum fólkatingum, fólkaatkvøðu við % í meiriluta og staðfesting av drotningini. Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Frá - Fuglafjørður Býráðshúsið Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen greiðir frá Sunnudagur kl. Tórshavn Vesturkirkjan Konfirmant-stovan Fyrilestur Magnus Jørgensen Kirkjusøga Innan- og uttan kirkjuligar rørslur Gásadalur Fyrilestur Heini Petersen Mikkjal á Ryggi Frá - Vestmanna Skúlin Fimleikarhøllin Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen greiðir frá Sunnudagin kl. Húsar Bygdahúsið Fyrilestur og sangur Niels Midjord, Petur J. Eliasen og Hans J. Hansen syngja sjósálmar, soleiðis sum Marius Vilhelmsen á Syðradali K. sang teir. Hanus A. Samuelsen Halgidagssiðir Mánadagin Tórshavn Norðurlanda-húsið Framsýningin Kirkjurnar í Føroyum letur upp kl. J.P.Gregoriussen greiðir frá. Niels Midjord, Petur J. Eliasen og Hans J. Hansen syngja Sunnudagin kl. Hattarvík (útsett til august) Fyrilestur Jógvan Fríðriksson Victor Danielsen Tórshavn Frelsunarherurin Ólavsøkumøtir (Major Njál Djurhuus vitjar) Aftur til yvirlit Fyrilestur hjá Magnus Brahé Jørgensen um: KAJ MUNK - eitt hundrað ára minni Fyrilesturin er hildin í samband við Túsundárahaldið á Glyvrum mars, í Saksun mai og í Svínoy mai Fyrst vil eg bjóða tykkum øllum vælkomnum til henda fyrilesturin um KAJ MUNK eitt hundrað ára minni. Tá eg tók uppá meg at halda henda fyrilesturin fór eg sjálvandi fyrst á Bókasavnið at læna bøkur. Eg skrivaði eisini til Arna Munk, sum er sonur Kaj Munk. Hann er lektari við Teologiska Fakultetið í Keypmannahavn. Eina viku seinri fekk eg svar. Hann skrivar: Kære Magnus Jørgensen. God fart fremover! Lidt stof til eftertanke og maaske til genbrug! Hils Færøerne Guds Diadem í Atlanten! Hilsen Arne Munk. Hann sendi mær tilfar um pápa sín og hansara meting av honum og samtíð hansara. Fyri teimum, ið eru áhugað fyri mannarættindum, talu- og skrivifrælsi og krígsbrotsgerðum, fer søgan um Kaj Munk at liva til æviga tíð, og ikki minst hjá teimum, sum vita hvørjar stórar møguleikar orðið hevur: í fjølmiðlunum, í sjónleiki og á prædikastólinum. Kaj Munk var tann evnaríkið drongurin, sum altíð møtti teimum røttu fólkunum, ið sóu evnir hansara, og góvu honum møguleikar í skúlanum, realskúlanum, studentaskúlanum og á universitetinum. Hann skaraði framúr eins og Jeppe Aakjær, Martin A. Nexø, Johan Skjoldborg og aðrir. Men Kaj sleit ikki bondini til trúgv sína eins og teir. Nei, hann helt í skaldskapi sínum fast við ta kristnu lívsáskoðanina, kongsvaldið og hetjur landsins. Kaj Munk er føddur januar í Maribo á Lollandi í Danmark. Faðir hansara Carl Emanuel Petersen, sum var elsti sonur garvaran í Maribo. Fleiri skøld vóru í familjuni, Kaj var t. d. syskinabarn við skaldið Nis Petersen. Pápi Kaj, Carl Emanuel, emigreraði eitt tíðarskeið, áðrenn Kaj var føddur til Australia. Hann kom aftur til Maribo og gjørdist hondverkari har. Hann var framvegis ógiftur tá, og søkti eftir einari húshaldskonu. Og hann valdi ta ára gomlu Ane Mathildu Christensen, tey gjørdust góð og giftust í Stokkemarke kirkju og fingu skjótt sonin Kaj í sum varð doyptur Kaj Harald Leininger Petersen. Men eydnan teirra millum var stutt, tí longu í august í doyði Carl Emanuel knappliga av hjartasjúku. Ane Mathilde var nú einsamøll við dronginum Kaj. Hon hevði tuberklar, sum versnaðu sum tíðin leið, og lítli Kaj var mest hjá saðilsmakaranum Wael. Og í oktober doyði mamma Kaj Munk. Lítli Kaj búði nú í eina tíð hjá ymsum húskjum í ættini, men hin november kom Kaj frá Skørring til Peter og Mariu Munk við Opager Skov. Tað tók sína tíð, áðrenn lítli Kaj fall til hjá teimum, men Maria var treisk og vildi hava, at tað skuldi ganga. Og Kaj byrjaði at kalla tey mamma og pápi. Tey ættleiddu hann, og hann tók eftirnavnið: Munk. Tey, ið ávirkaðu Kaj nógv hesi fyrstu árini í skúlatíðini, vóru grundtvigski lærarin, Martinus Wested, presturin Oscar Geismar og mamman Maria Munk. Lærarin Wested fortaldi livandi fyri næmingum sínum um danskar bókmentir og søgu. Spurningurin um tapið av Suðurjútlandi til Týskland í og virðingin fyri kongshúsinum prentaðu seg inn í minnið hjá tí ára gamla Kaj Munk. Longu tá gjørdist lívsuppfatan hansara konservativ. Í endurminningum sínum sigur hann seg hámeta sterka mannin og vanvirða demokratiið. Og longu tá var hann byrjaður at yrkja. Kaj Munk gjørdist studentur á sumri í Spurningurin um hann skuldi vera prestur ella skald var ikki havdur á lofti tá. Longu í september gekk leiðin til Teologiska Fakultetið í Keymannahavn og fosturforeldrini hjálptu honum. Fáar mánaðar áðrenn ta endaligu prógtøkuna til student, byrjaði hann at skriva sín fyrsta sjónleik, "Vakleren". Hetta var ein leikur um Pontius Pilatus, mannin, sum vildi tað góð, men gjørdi tað illa. Kaj Munk sendi sjónleikin til fyrsta og besta forlagið í Keypmannhavn, sum góðtók handritið. Á heysti var Kaj lesandi í Keypmannahavn. Hóast krígstíð, var Danmark neutralt ella uttanvelta. Hetta førdi til eina sokallaða gullaschtíð í Danmark, har mangur dani vann sær pening við sølu av vørum til tað hungrandi týska fólkið í bardaga. Tann gamli heimurin var í broyting. Kongaríki og fyrstadømi syndraðust, og sosialisman stóð sum mótsetningur til liberalismuna. Russiski zarurin var burtur og demokratiið vann frama. Í sínum konservativa sinni misti Kaj Munk trúnna uppá fólkið. Hann byrjaði at hugsa alt meir um diktatorin, einaræðisharran, tann einsamalla, ið kundi skipa kaos, og fáa skil á ruðuleikanum. Í hesum ljósi skrivar hann á vári í ein sjónleik um einaræði og demokrati. Tann harði maðurin, sum ofrar kærleikan til frama fyri at skapa ein vælskipaðan einaræðisstat. Nøvnini á persónunum vísa eina vanvirðing fyri demokratinum. Biskupurin eitur Sehnil, uttanríkismálaráharrin Sejselnoch og ráðharraskrivarin eitur Malfan. Høvuðspersónurin, Willi Kuhn, er vónsvikin í kærleika, men búnast til eitt virkið menniskja, ein einaræðisharra, sum vil bjarga kongaríkinum Donland, har korruptiónin valdar. Willi Kuhn verður ímóti grundlógini innsettur av kongi til einaræðisharra við stórum valdi. Herurin fær frið og skipaði viðurskifti í landinum. Og fólkið, kongur og biskupur fagna tí sterka manninum. Í sjónleikinum førir Kaj Munk próvgrundir fram ímóti demokratinum og fyri diktaturinum. Stættastríð, guðloysi, arbeiðsloysisstuðul, samráðing ístaðin fyri gerð, kompromis ístaðin fyri vilja. Bert tann, ið ikki letur seg seta frá, dugir at stýra. Kongsvaldið skal varðveitast, diktaturið hjá elituni fram um fjøldina og fjøldin eigur ikki at vera spurd. Bert hin versti kann ráða fjøldini. Hetta eru nøkur av evnunum í sjónleikinum. Nei, Kaj Munk leit ikki á menniskju. Heimsbardagin, kollveltingar, arbeiðararørslan, streikur og lockout vóru bert tekin um upploysn og guðloysi. Diktator idealið var inspirerað av tí líðandi Kristusi á krossinum, sum tók alt vald á seg. Tey fyrstu lestrarárini búði Kaj Munk privat á einum kamari hjá Anne Pedersen í Larslejsstræde, men frá fekk hann pláss á Regensen. Sum onnur lesandi hevði Kaj Munk trupuleikar sum t. d. kærastusorg og peninganeyð, sum av og á næstan tóku mótið frá honum. Men fosturforeldur hansara, Peter og Marie heima í Opager á Lollandi royndu at stuðla. Tey sendu honum pakkar við mati og brøv, har hann av og á fekk at vita, at hann bara skuldi halda áfram og gerast prestur. Kaj Munk tók endaligt guðfrøðiprógv í Keypmannahavn á sumri í Og tá leiddist hann eisini við lívið í Keypmannahavn, skaldadreymar, sum ikki gjørdust veruleiki, politikk o.s.fr. Á heysti í søkir hann eitt prestaembæti í sóknini Vedersø í Vesturjyllandi tætt við Ringkøbing. Fosturforeldrunum, Peter og Marie, dámdu tað lítið, tí nú var hann upp aftur longur burtur frá teimum. Kaj Munk var nú næstan ára gamal. Hann hevði gjørt av at boða ein einfaldan boðskap á prædikastólinum, um viljan at berjast ímóti tí ónda, og viljan at gera tað góða. Fyrstu árini í Vedersø hevði Kaj Munk góða tíð at fáast við tað, honum dámdi best, nevniliga at yrkja. Hesi árini vóru frugtagóð, men frambrotið, góðkenningin og virðingin fyri skaldskapi hansara kom ikki fyrr enn í árunum Honum dámdi væl náttúruna í Vesturjyllandi, og var ofta á veiðuferðum har. Samstundis var hann ein impulsivur bilførari, sum ofta noyddist at vitja bilmekanikkaran í Ulfborg eftir at bilurin var ov harðliga viðfarin. Og bilmekanikkarin skal hava sagt: "Nej, Munk, ham kan jeg da ikke have noget imod. Hans bil står jo her på værkstedet halvdelen af året." Journalistikkur Kaj Munks byrjaði fyrst av álvara umleið Frá um miðjan -ini til skrivar hann flestu dramatisku verk síni. Sjónleikurin "En Idealist" er næstan liðugt skrivaður, tá Kaj kemur í prestagarðin í Vedersø. Hann verður liðugt skrivaður og sendur inn til dømingar á Kongliga Leikhúsinum. Hans Brix, proffessari, gjørdist hesi árini vegleiðari og ummælari hansara. Hann mælti honum til, at geva tí vestjyska fólkinum og landslagnum pláss í skaldskapinum. Og tað kemur til sjóndar í sjónleikinum "Kærligheden" frá og "Ordet" frá eins og øðrum sjónleikum frá hesi tíðini. Kaj fanst ikki nógv at demokratinum hesi árini. Í sjónleikinum "I Brændingen" verður funnist at parlamentarismuni og kristindóminum, eisini kemur til sjóndar, at hann hámetir Georg Brandes. Í var "En Idealist" sýndur fyrstu ferð á Kongliga Leikhúsinum, men framførslan miseydnaðist. Sjónleikurin snýr seg um Heródus, sum miskunnarleyst stýrir fram ímóti málum sínum, har mannalív, rættvísi og kærleiki verða sett uppá spæl fyri tí einasta maktini. Kaj og Lise Munk giftust loyniliga í Skarrild kirkju tann januar Lise var bóndadóttur úr Vedersø, hon var nítjan, og hann var akkurát Tá Kaj Munk gjørdist formaður í Ungdómsfelagnum í Vedersø í møtti hann átjan ára gomlu Lise Jørgensen, sum var limur har. Tey gjørdust góð, og gjørdu av at gifta seg á ára føðingardegnum hjá Kaj. Árið gjørdist tað seinasta árið hjá teimum við peningatrupuleikum. Nú gekk framá, Kaj var viðurkendur sum skald, og kærleikin millum mann og konu bar frukt. Tann august fekk Lise dótrina Yrsa. febr. kom Helge. nov. kom Arne. Tann mai kom Solveig og apríl kom so Mogens sum seinasta barni hjá prestaparinum í Verdersø. Kaj Munk var ógvuliga góður við børn síni. Kaj Munk byrjar í sum blaðskrivari í lítla blaðnum "Dansk Folkeliv", sum presturin A. Drewsen Christensen blaðstjórnaði. Kaj hevði hug til mótsetningar og uppgerð. Hann hevði kærleika til Týskland, men var ikki so positivur við Ongland. Hann skrivaði millum annað um deyðarevsing, pedagogikk, vegagerð, spiritismu og ikki minst um Hitler í Týsklandi og Mussolini í Italia. Skrivingin var bæði skemtilig og álvarsom. Munk var sannførdur um, at fyri Týskland, sum var so herjað av kríggi og inflatión, var Hitler frelsan. Kaj Munk var settur í fast starv sum blaðmaður á Jylland-Posten á sumri í tí hann var ein hin mest lisni blaðskrivarin tá. Um hetta mundi var sjónleikurin "Cant" sýndur á Kongliga Leikhúsinum. Hann fekk góða móttøku og var sýndur ferðir. Sjónleikurin snýr seg um Henrik VIII og hjúnarlag hansara við Annu Boleyn. Í árunum skrivaði Kaj Munk fyri tað mesta blaðgreinir. Hetta árið var eisini besta úrslit hansara á palli, sjónleikurin "Orðið" sýnt. Leikurin var skrivaður í og bygdi á verunliga hending, sum hevði hent honum sum ungur prestur. Ein dagin kemur ein ungur bóndi inn til hansara, og sigur frá, at kona hansara hevði føtt ein son, men tey doyðu bæði tvey. Sorgin neit Kaj Munk so fast, at hann kendi vónloysi og máttloysi í boðskapinum. Kundi Jesus ikki longur vekja upp frá deyðum? Í sjónleikinum vóru eisini missiónsfólk og grundtvigianarar. Kongliga Sjónleikarhúsið vildi ikki sýna leikin, so Kaj vendi sær til Leikhúsið hjá Betty Nansen, sum hevði peningatrupuleikar. Leikurin varð sera væl umtóktur, og var sýndur ferðir í Norðanlondum og vendi m.a. búskaparligu gongdini hjá Betty Nansen til tað betra. Í hesum árinum skrivaði hann yvir langar blaðgreinir, og fleiri bløð vildu sera fegin hava blaðgreinir hansara. Kaj Munk gjørdist nú av álvara kendur í Danmark, og kjakast varð um meiningar hansara. Á vetri / var lagna Týsklands avgjørd og kanska eisini lagna heimsins, tá valið stóð millum Hindenburg ella Hitler til ríkiskanslara. Kaj Munk var í Týsklandi og skrivaði áhugaverdar greinir heim til Danmarkar. Í fer Kaj Munk í farloyvi úr prestastarvinum og ferðast nógv. Hann og Lise fara til Suðurjútlands, Týsklands, Alpurnar, Egyptalands og Ísraels. Ferðin vardi frá januar til apríl. Hann hevði avtalu við blaðið Jyllands-Posten at skriva eina kronikk hvørja viku, sum segði frá arbeiðsloysi og broytingum í Europa. Onnur bløð fingu eisini greinir frá Kaj Munk. Tá hann kom aftur til Danmarkar byrjaði hann at skriva ein sjónleik um Stauning, men gavst. Síðan fór hann undir at skriva eitt filmshandrit, sum Bodil Ipsen hevði bílagt. Hon skuldi sjálv hava høvuðsleiklutin. Filmurin fekk heitið: "Det gyldne smil", og var sýndur fyrstu ferð í Í ferðabrøvum Munks úr Týsklandi í hómast á fyrsta sinni eitt fyrivarni yvir fyri Hitler. Munk heldur framvegis við tí sterka manninum. Men tann sterki maðurin kann verða freistaður av tí veika Danmark ella Norðurlondum. Tað er neyðugt, at Danmark vísir styrki og er sjálvstøðugt. Í Italia fær Munk íblástur frá Mussolini til vælumtókta leikin "Sejren". Kaj heldur at Mussolini er nær tí fullkomna diktatorinum. Dovinskapurin er avtikin, og leiðarin stýrir landinum við fastari hond. Hesi ferðabrøvini verða savnað í bókini: "Jerusalem-Vedersø retur". Bókin seldi væl, og kom í fimm uppløgum. Kaj Munk hevði leingi arbeitt við sjónleikinum um Stauning. Thorvald Stauning livdi frá hann var upprunaliga útlærdur sum sigarsorterari. Hann limaði seg inn í Sosialdemokratiið í og fekk so líðandi fleiri álitisstørv har. Hann var fleiri ferðir forsætisráðharri, seinast frá og stóð á odda fyri samstarvsstjórnini við Nazi-Týskland, tí hann helt tað vera neyðugt. Stauning vildi ongantíð hækka verjuútreiðslurnar, tí hann helt, at danska verjan bert skuldi gera vaktartænastu. Hetta gav íblástur til eina modernisering av sjónleikinum "Hamlet", har tíðin er flutt fram til Hetta skuldi vera ein nútíðarligur leikur um rotna demokratiið og avdúka donsku sjúkuna: virkislammilsi. Undir framførsluni var drama bæði á pallinum og á áskoðaraplássunum. Ummælarin, Svend Borberg, sum var fíggindi Munks, rópti heil og nazistur. Fólk fóru heim og sjónleikurin var sáplaður niður í sand og øsku. Kaj Munk var vónsvikin, tí tað hann vildi var at vekja fólk úr svøvni. Men ístaðin streymaðu fólk til at síggja henda sjónleik og "Hamlet" var sýndur ferðir. Munk hevði trú, at menningin í Týsklandi og Italia var menniskjalig. Hann misti álitið á hesum í 'unum. Kaj Munk skrivaði ein aktuellan sjónleik, tá hann skrivaði "Sejren" á heysti í Sjónleikurin er um tann italienska diktatorin Mussolini og ta stórpolitisku ósemjuna við Abessinia. Tann italienska imperialisman hevði fingið fótafesti í italienskum Eritrea í Afrika. Ósemjan kom av, at Mussolini helt uppá, at Haile Selassi keisari í Abessinia loyvdi trælahaldi. Oljuáhugamál vóru helst høvuðsgrundin til ósemjuna. Kaj Munk tók nú alt fleiri fyrivarni, tá talan var um bæði Hitler, Mussolini og Stauning. Í september samtykti Ríkisdagurin í Týsklandi tríggjar lógir, ið settu jødarnar uttan fyri samfelagið. Jødum verður noktað hægri útbúgving. Hjúnaløg millum jødar og ikki-jødar eru bannað. Jødar kunnu ikki flagga við týskum flaggi. Sjónleikurin "Sejren" kom undir sensur í Danmark, men hann var sýndur í Noregi mai sama dag sum Addis Abeba í Etiopia var hertikin av italienarum. Spurningurin um jødarnar gjørdist alt meira álvarsligur; Kaj Munk noyddist at taka støðu til hesa ómenniskjaligu forfylging hjá nazistunum. Og tað gjørdi hann í sjónleikinum "Hann sidder ved Smeltediglen", skrivaður í Hetta gjørdi skaldaprestin enn meira kendan í Danmark. Munk hevði longu í viðgjørt jødaforfylgingina. Og eitt týskt blað kallaði skaldskap hansara fyri jødiskan asfaltlitteratur. Grundin var ein grein Kaj hevði skrivað í National-Tidende og viðgjørt fosturtøku, ungar menn sum kanónføði, og spurt var, um tann reformerta kirkjan hevði grundir fyri at frøðast á ára degnum. Nazistarnir østu seg upp og klagaðu Munk til kirkjumálaráðharran ígjøgnum uttanríkisráðið, sum lat málið til biskupin at døma um. Biskupur hevði samskifti við Kaj Munk. Men málið kom ikki víðari. Í / var "Smeltediglen" sýndur ferðir í Norðanlondum. Ímeðan fara ræðuleikarnir í "Krystalnáttini" fram hin november í Nazi-Týsklandi. Har jødiskar ognir og synagogur vóru brendar, og nógvir jødar settir í fongsul ella dripnir. Leikurin er ein ákæra ímóti jødaforfylgingunum hjá nazistunum; men eisini ein ákæra ímóti tí kristna menniskjanum fyri óvirknið. Høvuðsleikarin, Mensch professari, er týskur fornfrøðingur og nazistur í Triðja Ríkinum. Hann arbeiðir saman við Annie Schmidt, sum í veruleikanum er ein forfylgd jødisk sjónleikarkvinna, ið eitur Sara Levi. Tann november skrivar Kaj Munk opið bræv í Jyllands-Postinum til italska diktatorin, Mussolini. Hetta var beint eftir Krystalnáttina, og Mussolini hevur í fjølmiðlunum sagt, at Italia eisini fór at fara harðliga fram ímóti jødum. Munk er skelkaður, og skrivar til Benito Mussolini, at steðga hesum ørskapi. Kaj fekk nógvar ábreiðslur fyri brævið, men vardi seg við einum Georg Brandes-citati: "Ringe er magten i det Bly, der blev til Kugler, over for Magten i det Bly, der blev til Skrift." Í byrjanini av varð "Smeltediglen" tikin av skránni í Suðurjútlandi. Orsøkin var, at løgmálaráðharrin, K.K. Steincke, hevði fingið boð úr Berlin, har funnist var at tí politiska prestinum í Vedersø. mars fara týsk herlið inn í Mähren og dagin eftir fer Hitler inn í Prag í Chekoslovakia. september talar Hitler í Ríkisdegnum, og sama dag fara týsk herlið inn í Póland. Danmark boðar frá, at tað er uttanvelta. Ongland og Frakland fara í bardaga ímóti Týsklandi. Heimsbardagi er byrjaður. november leypir Russland á Finland. Og Kaj Munk helt fyrilestur í Studentafelagnum og segði m.a.: "Vi tror på den nordiske Ånd. Hvordan end Fremtiden vil forme sig, skal det stå fast, at vel har Bomber og Kanoner Magt, men ingen Magt er stærkere end Ånd og Tro. Norden lever og vil blive ved med at leve." Fleiri sjálvbodnir danskarar fara til Finnlands í bardaga ímóti Russum. Tann apríl hersetti Týskland Danmark, teir møttu lítlari mótstøðu. Stauning, forsætisráðharri, og Scavenius royndu at fáa ein samstarvspolitikk í lag við Nazi-Týskland, og tað dámdi Munk illa. Tí skrivaði hann sjónleikin um tjóðhetjuna "Niels Ebbesen" um júst hesi viðurskifti. Sjónleikurin gjørdist ongantíð vælumtøktur á palli, men seldi væl sum bók. Tað var júst henda sjónleik Hans Wäsche frá Gestapo legði á borðið hjá SS-ovastanum Rudolf Mildner trý ár seinri, á heysti í og segði: Hesin sjónleikur er antitýsk propaganda av ringasta slag, tí skulu vit drepa Kaj Munk. Tá Danmark var tikið Apríl í settu nazistarnir sensur í gildi. Hesin sensurur gjørdi seg galdandi, tá "Olleruptalan" hjá Kaj Munk var endurgivin í "Svendborg Avis". Atfinningarnar at diktaturinum hjá Hitler vóru strikaðar. Talan, sum er fyrsta stóra tala hjá Kaj Munk eftir hersetingina, var hildin á eini fimleikastevnu í Ollerup juli Í skrivaði Munk eisini sjónleikin "Egelykke" um Grundtvig. Nakrar føroyskar týðingar eru av verkunum hjá Kaj Munk. Sverri Fon hevur týtt sjónleikirnar Ein Idealistur, Fuglurin Phønix og Heródus. Í Varðanum nr. er týðing við heitinum: Fyri orrustina við Cannea, sum luttakarar á einum týðingarskeiði á Fróðskaparsetrium í hava gjørt. Leiðbeinari var J.H.W. Poulsen. Hetta er seinasti leikurin, ið kom út meðan Kaj Munk var á lívi. Leikir av Kaj Munk finnast annars í bókini: Leikir og leikrit á føroyskum. Í tíðarskeiðinum til yrkti Kaj Munk ikki nógv. Harafturímóti legði hann nógva orku í fyrilestrar og blaðgreinir ímóti týskarum og danskarum. Hin oktober kom fyrsta prædikusavn hansara, "Ved Babylons Floder" út. Flestu prædikunar høvdu fyrr staðið í "Nationaltidende". Fimm mánaðir seinri kom annað prædikusavnið út við heitinum "Med Ordets Sværd". Her vóru prædikur. Ein teirra var prentað áður. Hóast Gestapo nú setti forboð fyri skrivifrælsinum hjá Kaj Munk, vórðu prædikusøvnini prentað í stórum uppløgum, eini eintøkum undir krígnum. Prædikusøvnini gleddu teir tjóðskaparligu danirnar, men østu nazistarnar upp ímóti honum. Teir sendu prestinum í Vedersø forboð, dómar og mótmæli. Men Kaj Munk lat seg ikki ræða hvørki av týskarum ella donsku umsitingini, ið royndi at steðga honum. Óræddur skrivaði og segði hann tað, sum lá honum á hjarta. Nazistarnir høvdu nú av álvara fingið áhuga fyri Kaj Munk, og øll bløð fingu boð um, at allar greinir av Kaj Munk skuldu sendast til tann týska sensurin. Í eini prædiku frá september tosar Kaj Munk ímóti sensurinum, hann segði m.a.: "Prædikestolen er blevet os et Ansvarets Sted, så vi ryster i vor sorte Kjole, når vi går op ad dens trappetrin. Thi her, i Guds Hus, er Ordet frit og ikke frit på den Måde, at vi selv bestemmer over det, men sådan at det bestemmer over os. Herinde gælder kun den Helligånds Censur og det er den Censur, der tvinger ikki til at tie, men til at tale." Eisini kom eitt endaligt forboð ímóti almannakunngerðing av prædikum Kaj Munks. Nakrar vikur seinri var Kaj Munk bjóðaður at halda røðu á tiltakinum "Den danske Boguge" hjá Rithøvundafelagnum. Hann fanst harðliga at samstarvsstjórnini og hersetingarvaldinum. Orsaka av hesum varð Kaj Munk kallaður inn til samtalu í kirkjumálaráðnum í november Í eini prædiku sigur hann: "Sandheden er ikke noget for forsigtige Folk. De skal ikke have Sandhed, men Sofa. Hvad er det for et meningsløst Krav til Kirken om Forsigtighed. Var Kristus forsigtig? Var Martyrerne forsigtige?" Tann apríl løgdu nazistarnir hald á bókina "Niels Ebbesen" og Kaj Munk var boðsendur á fund við kirkjumálaráðharran, Fibiger, sum royndi at fáa hann at slaka, men tað vildi Kaj Munk ikki. Westermann, sum var forlagsbókhandlari, fekk á heysti í hugskotið, at Kaj Munk skuldi skriva endurminningar. Á vári í setti hann seg í samband við Munk um evnið. Men Munk var ikki fyri hugskotinum, partvís tí hann altíð plagdi at geva bøkur út hjá Arnold Busch. Og sensururin ímóti Kaj Munk tyngdi hann eisini. Men hóast tað, var her høvi hjá honum at skriva sum hann vildi. Og Kaj skrivaði endurminningarnar uppá mánaðar. Og heiti er "Foråret så sagte kommer". Kaj Munk skrivar m.a. við serligum kærleika um fosturforeldur síni Peter og Marie Munk, sum í fluttu til Vesturjyllands. Endurminningarnar komu út í stórum uppløgum og eru vorðnar ein klassikari í donskum bókmentum. Og bókin var føst konfirmatióngáva í mong ár. Sensururin linkaði eitt sindur á vetri í / men var herdur aftur á vári í og eftir tað var næstan eingin blaðgrein hjá Kaj Munk prentað. Men hann hevði prædikastólin eftir. Og Nýggjársprædikan viðgjørdi samstarvspolitikkin. Prædikan æt "Kristus og Danmark", og hann segði m.a.: "Jeg kan ikke være med til at takke Gud for, at vi er "holdt uden for Krigen". For det første er vi jo ikke udenfor. Vort Land er besat. Hvad det kan komme til at betyde for os af Blod og Brand ved Bombeangreb og Invasion, ved ingen. Og for det andet kan man ikke takke Gud for, at han hjalp En med at snyde i Hestehandel. Gud forlangte Kamp af os. Vi sveg hans Bud, og vi sveg vort eget Ord og Beslutning. Man skal ikke gøre Nar af Gud ved at takke ham for, at Fanden hytter sine." Um hetta mundi vitjaði leiðarin í politiska flokkinum "Dansk Samling" prestagarðin. Arne Sørensen helt, at Kaj skuldi fara til London at stuðla dønum gjøgnum BBC. Men Kaj vildi vera í Danmark, og hann ætlaði at siga og skriva tað, hann hevði hug til. Kaj lat Arna Sørensen tríggjar prædikur, sum "Dansk Samling" kundi geva út og hava vinningin av. Prædikurnar itu "Johannes og Jesus", "Jesusbarnet og Stefanus" og "Kristus og Danmark". Prædikurnar komu út í einum upplagi uppá og peningurin fór til flokkin. Í mars skrivaði Kaj Munk kendu yrkingina "Den blaa Anemone", har versið ljóðar: "For denne rene Farve den er mig som en Vaarens Daab, den la'r mig nyfødt arve en Evighed af Haab. Saa bøjer jeg mig da mod Jord Og stryger ømt dit Silkeflor, En Flig af Naadens Trone. Du lille Anemone, Hvor er vor Skaber stor." Seinasta stóra blaðgreinin, sum Kaj Munk skrivaði, áðrenn hann var myrdur, var ein viðmerking til tað, sum Hal Koch, professari, hevði skrivað í "Lederbladet" hjá ungdómsleiðarum. Hetta var so dropin, sum fekk bikari hjá stjórnini og forsætismálaráðnum at flóta yvir, og Kaj Munk fekk bæði skrivi- og taluforboð. Á heysti savnaði Kaj Munk skaldskap sín eins og hann skrivaði nýggjan skaldskap, sum hann gav út á tí óløgliga marknaðinum. Vit kunnu nevna yrkingasavnið "Den Skæbne ej til os", "Før Cannae", "Den blaa Anemone", "Alverdens Urostifterne", "Ewalds død" og "Apostlenes Gerninger". Hin august helt samstarvið millum týskarar og danskarar uppat. Samstarvstjórnin fór frá; men umsitingin samstarvaði framvegis við nazistarnar. Sabotagan var vaksin nógv, og Der Reichbevollmächtigte in Dänemark, dr. Werner Best hevði eisini nakrar rivalar, sum vildu hava hann frá. Tí kravdi Werner Best deyðarevsing fyri danskar sabotørar, og hann ætlaði at taka umleið danskar jødar, men samstundis skuldi vaktarhaldið á Oyrasundi halda uppat. Tí vóru møguleikarnir fyri at flýggja til Svøríkis góðir. Samstundis var óttin stórur hjá teimum borgarligu, fyri at kommunistarnir og mótstøðurørslan við Aksel Larsen á odda skuldu taka valdið í Danmark eftir kríggi. Kaj Munk fegnaðist um samstarvsslitið, og sama kvøldið prædikaði hann í kirkjuni í Vedersø, har hann segði: "Vi opgiver selv at kunne klare os, med Snildhed og Eftergivenhed og Dobbeltspil. Lidelse vil komme, Blod vil flyde det har altid hørt med til for Alvor at være et Guds Barn." "Nu er vor stilling klar. Hvis vi selv vil, er det bedste sket os: at vi er i Guds Hænder." Og tann oktober setir týski herovastin í Danmark, dr. Werner Best, jødaforfylging og internering í verk. Nógv vóru longu tá flýdd til Svøríkis. Kaj Munk avgerð at fara til Keypmannahavnar at prædika. Hetta ger, at herovastin, dr. Werner Best, setti Munk forboð fyri at prædika har, og setti Kaj ovast á listan yvir fólk, sum týskarar ynsktu at likvidera, sum hevnd fyri mongu drápini av týskum soldátum og smettarum, sum frælsisstríðsfólk í Danmark skipaðu fyri. Hitler sjálvur ynskti at hevna seg inn á andaligu stuðlarnar hjá mótstøðurørsluni í Danmark til at ræða tey. Fyrst í november byrjar Munk at arbeiða við sjónleikinum um Paulus, "Alverdens Urostifterne". Fyrst í desember fer Kaj til Keypmannahavnar, og fær loyvi frá prestinum, Bliddal, at prædika í Vor Frue Kirke sunnudagin hin desember Kirkjan er full, og Kaj prædikar um pínslaváttar, og fer so stillisliga aftur til Jyllands. Í meðan arbeiða nazistarnir við at leggja eina ætlan, hvussu teir skulu drepa Kaj Munk, tí hann stuðlaði mótstøðurørsluni. Fleiri onnur vóru eisini á hesum deyðslista, harímillum blaðmaðurin Chr. Damm, Ole Bjørn Kraft og Aksel Møller. desember kemur seinasti sjónleikur "Før Cannae" hjá Kaj Munk óløgliga út. Í prestagarðinum í Vedersø verður stákast til jóla, gávur verða pakkaðar og prædikur skrivaðar. Nýggjárdag í heldur Kaj Munk tiltiknu prædikuna, har hann m.a. segði: "I undrer jer over, at jeg staar her ved siden af Juletræet neden for Prædikestolen i min Overfrakke med mit røde Tørklæde om Halsen I gaar da jeg forberedte mig for Guds Ansigt til denne Gudstjeneste, fik jeg det saadan, at jeg vidste, at jeg ikke kunne gaa paa Prædikestolen eller for Alteret i Dag. En dyb sorg og Smerte har opfyldt mit Sind. I den senere Tid er det begyndt at gaa Skred i det gode nationale Sammenhold i vort Sogn. Folk, der ikke har det behov gaar i Tyskernes Tjeneste. Dette maa i Sandhedens Navn paatales i denne Kirke, der er bygget til at være Sandhedens Tempel. Nogle mener, at slig Tale har ikke hjemme i Guds Hus. Det er forkert." "Jeg staar ikke her for at prædike Had mod nogen. Det er mig plat umuligt. Ikke en gang Adolf Hitler hader jeg. Jeg ved, hvad Rædsel og Elendighed Verden er kastet ud i; jeg ved, hvad Forsmædelse mit eget Land har maattet opleve. Jeg ved, at jeg nu i Maaneder ikke har lagt mig til Ro nogen Aften uden at tænke: "Kommer de efter dig i Nat?" Og den Tanke er ikke morsom for en, der elsker Livet, har nok at gøre i sin Gerning og er glad for sin Kone og Børn." "Men derfor bliver det aldrig kristen Gerning at hjælpe Tyskerne med at bygge Fæstningsværker mod Englænderne, for at vort eget Land saa længe som muligt kan holdes i Trældom og Underkuelse. Og det bliver ikke kristen Gerning for dyre Penge at sælge til Tyskerne de Æg og det Flæsk, som vore egne stakkels Arbejdsfolk i Byerne har saa haardt Brug for. Det bliver aldrig kristen Gerning at stille sig til Raadighed for Uretten, enten det saa sker i Fejghed, Griskhed eller tossegod Føjelighed." "Jeg kender ikke Navne og bryder mig heller ikke om at faa dem at vide. Jeg kan ikke andet end bede til Gud om, at disse Sognebørn maa vaagne til Erkendelse og gaa i sig selv og finde deres Plads som gode kristne danske Mænd imellem os igen. Amen" Dagin eftir var sunnudagur, og henda prædika gjørdist tann seinasta, áðrenn hann varð myrdur. Hann hevði einki handrit, men Lise Munk minnist, at tað var ein evangelisk prædika við hita og sorg. Týsdagin hin januar eitt sindur eftir nátturða kemur ein bilur inn í túni í prestagarðinum í Vedersø. Út koma fýra týskarar og ein dani. Teir siga, at teir koma frá politinum og vilja tosa við Kaj Munk. Teir boða honum frá, at hann er handtikin. Og teir fara avstað við honum. Lise ringir til politiið, men teir vita einki. Tann týski serútbúni SS-arin Otto Schwerdt skjýtur Kaj Munk ígjøgnum høvdi um náttina tætt við Hørbylunde Bakker tætt við Silkeborg. Um -tíðina um morgunin eftir verður líkið funnið í eini veit. Ein rættarsak eftir kríggið avdúkaði, hvør tað var, ið hevði dripið Kaj Munk. Teir vóru: Otto Schwerdt frá SS, Adam Gföller frá SS, Kurt Carstensen, Wolfgang Söhnlein og Louis Nebel, allir nazistar. At enda kunnu vit so spyrja, hvønn týdning Kaj Munk og skaldskapur hansara fekk? Festi nakað av boðskapinum nakrantíð rót? Ella sló hann bert í eina dýnu? Var hann bert undirhald? Kaj Munk vakti og vekir framvegis áhuga, ikki minst í útheiminum. Nevnast kann, at í dómkirkjuni í Utrecht er navn hansara á einum minnisveggi millum blóðvitni úr fortíðini, og í pínslaváttakapellinum verður á avrættingardegnum hvørt ár lisin ein tekstur, sum Kaj Munk hevur skrivað. Eitt dømi um lívførið Kaj Munks eru eisini mongu álopini á hann. Tey siga seg vera vísindalig, men kunnu kanska mangan sigast vera óreiðilig agitatión. Knud Hansen frá Tidehverv sigur t.d. um Kaj Munk: "Hans forkyndelse er en moralsk-pietistisk propaganda for en borgerlig moral og en heroisk kristelighed." Honum dámar sostatt ikki boðskapin hjá Kaj Munk, men eru ikki mangar hetjur í kristindóminum. Ummælarin Harald Nielsen sparir heldur ikki uppá krútið, hann sigur um Kaj Munk: "Slet sprog, slet kritik, slet religiøsitet, slet tænkning, forvirring af alle begreber og forkludring af alle målestokke, stymperagtigtigheder og frækheder hævet på skjold og smagen og fornuften jaget på porten." Men meðan Kaj Munk-andin framvegis sveimaði yvir Danmark, segði Hakon Stangerup um hann: "Han er det førende navn i dansk åndsliv, det sikreste pant for en fremtid for dette åndsliv." Í einum tíðarritið frá Kongliga Bókasavninum, sum eitur "Magasin" skrivar John Fellow Larsen í eini grein, nevnd: "Helfjende eller halvven", at um Kaj Munk livdi aftan á kríggi, so var hann helst settur í fongsil sum landasvíkjari. Hetta er ein beinleiðis lygn. Stór áskoðaratøl til sjónleikir hansara í tredivunum, og filmatiseringin hjá Carl Chr. Dreyer av sjónleikinum "Ordet", sum varð vístur um allan heim, vísa at samtíð Kaj Munks hámetti hann, so atfinnarar hansara hava ikki rætt. Men hyggja vit at hesum atfinnarum og ummælarum, so kemur fram, at teir eru mentunnarradikalir og marxistar. Hetta setir alt í eitt ideologiskt og psykoanalytiskt ljós. Alt hetta kemur týðuliga fram í Gyldendals Dansk litteraturhistorie frá har sagt verður: "Kaj Munks liv, dramatik og hele offentlige fremtoning var en potenseret småborgerlig drøm om storhed og betydningsfuldhed iklædt feudale og højborgerlige gevandter." Og um sjónleikin "Ordet" verður sagt: "I modsætning til de historiske og elitære diktatordramaer er det her almuen og de folkelige bevægelser, der står i centrum: de store og små bønder med deres indbyrdes klassehad og indremission over for grundtvigianismen. Men det er ikke de sociale og seksuelle aspekter bag religionen." Hetta ummæli vísir, at Freud og Karl Marx eru guruar hjá rithøvundanum, og trúgvin hevur als ikki sítt egna virðið, sum hon hevði fyri Kaj Munk. Hann var trúgvandi. Ella sum Rolf Dorset hevur sagt vera avgerandi fyri Kaj Munk-andan: "er, at han igen kommer på bølgelængde med grundlæggende kræfter og holdninger i tiden, sådan som han trods modstanden var det i 'erne." Kaj Munk gjørdist kanska ein nútíðar kristin pínslaváttur, sum doyði fyri trúgv sína. Hvør leggur t.d. í at gerast pínslaváttur fyri Freud, Marx, Darwin ella fyri Poul Henningsen og kommunistin Otto Gelsted, sum flýddu til Svøríki, og ótu vaml á seg av smørgås, meðan onnur í Danmark vardu og lótu lív í bardaganum móti nazismuni. Ryparken og Mindelunden í Keypmannahavn vátta hetta. Men alt velst um eyga, sum sær! Og alt velst um áskoðanir! Takk fyri! Bókmentir: Kaj Munk: Foraaret saa sagte kommer - erindringer. Westermann Kaj Munk: Mindeudgave. Nyt Nordisk Forlag, Arnold Busch Bjarne Nielsen Brovst: Kaj Munk - Liv og død. Centrum Aftur til yvirlit Aftur til yvirlit Sankta Ólavur og kristnanin Andras Mortensen Inngangur. Vit kenna øll Ólav hin Heilaga frá ólavsøkuhaldinum. Ólavsøka er tann dagurin, ið kirkjuligu myndugleikarnir í miðøld ásettu skuldi vera halgidagur til minnis um fall Ólavs Haraldssonar á Stiklastøðum tann juli Henda dag skuldu kirkjufólk heiðra hetta halgimennið við bønum og øðrum kirkjuligum handlingum. Í dag leggja vit tó ein øðrvísi symbolikk í hetta. Tá ið Ólavur kongur Haraldsson var deyður, varð hann lagdur til æviga hvíld í Niðarósa, býnum, sum undangongumaður hansara, Ólavur kongur Tryggvason, hevði grundlagt í ella harum, og sum nú rópast Tróndheimur. Og stutt eftir sóu fólk, at tað hendu undarlig ting við grøvina, sum ikki vóru av hesum heimi, men elvd av Gudi. Tað var eyðsæð, at kongurin hevði verið ein av Guds stríðsmonnum og átti at verða heiðraður sum ein tílíkur nú eftir at hann var deyður. Hetta er í stuttum tað, ið verður greitt frá í miðaldarsøgunum. Og tað, ið har verður sagt, er enn tann almenna søgan um Sankta Ólav. Søguna um Sankta Ólav er tað, ið er ætli eg mær at pilka eitt sindur við í kvøld. Og so kann mann spyrja, hví tað? Ja - tað vil vísa seg. Lat meg avdúka so mikið, at tað er ikki bara fyri at pilka, men tí eg haldi tað hava týdning fyri, hvussu vit uppfata fortíð okkara - og soleiðis eisini fyri tað, ið vit byggja samleikakenslu okkara í nútíðini á. Niðarósi og Føroyar. Nú vit skriva ár hátíðarhalda vit, at tað eru ár liðin síðani kristindómurin kom til Føroya. Ta vitanina hava vit eisini úr miðaldarsøgunum. Sambært teimum var kristindómurin boðaður í Føroyum í kongatíð Ólavs Tryggvasonar og eftir boðum hansara. Júst nær, ið tað hendi, kunnu vit lata søgufrøðingar tjakast um - tað hevur ongan týdning í hesum høpi. Ólavur Tryggvason sat við ræði í Noregi í ár og doyði í ella Tað hendi also í teimum døgum, tá ið hann enn var á lívi - og nærri fara vit ikki tí spurninginum her. Í ella gjørdist Niðarósi erkibispasæti fyri okkara part av tí kristna heiminum. Føroyar vórðu longu skipaðar sum biskupsdømi í -unum, og í tíðini fram til tað lógu oyggjarnar undir myndugleikanum hjá erkibispasætinum í Lund sunnalaga í Svøríki, sum tá var partur av danska ríkinum. Eftir hetta, og so leingi sum katolocisman valdaði - og tað gjørdi hon fram til trúðbótina í -unum - var reglan tann, at ongin biskuppur kundi vera settur í Føroyum uttan fyrst at vera góðkendur av erkibiskupinum í Niðarósa. Tað at dómkirkjan í Niðarósa var gravstaður hjá Sankta Ólavi, var eitt ótrúligt aktiv hjá erkibispinum har. Søgurnar um hetta halgimennið fóru víða um lond, og fólk í stórum tali fóru at valfartast hagar. Longu í talininum gjørdist býurin saman við Róm í Italiu og San Jago í Spaniu eitt hitt best umtókta staðið hjá pílagrímum at vitja fyri at finna sær linna fyri syndum og heilsu. Grøvin hjá Sankta Ólavi varð eitt ferðamál, og reklaman var halgimannasøgan. Og munnu vit fara heilt skeiv, um vit hugsa, at teir, sum ráddu fyri borgum, hugsaðu sum vit, tá ið talan er um ferðavinnu: "Her eru pengar at vinna". Við nútíðarmáli varð grøvin hjá Sankta Ólavi ein "turistatraktión". Arvurin frá Sankta Ólavi. Eg nevndi í áni, at tað sambært søgunum var Ólavur Tryggvason var tann kongurin, ið skipaði fyri, at kristindómurin varð boðaður í Føroyum. Hetta er tað, ið vit hátíðarhalda í ár. Á hin bógvin havi eg nevnt, at tað var eftirmaður hansara á trúnuni, Ólavur Haraldsson, ið varð skýrdur halgimenni. Vit kunnu tí spyrja, hví tann seinni verður mettur sum so framúrskarandi í mun til kristindóm okkara, at vit enn heiðra hann á ólavsøku, ímeðan tann fyrri ikki kom upp í skarðan av Guds heilagu stríðsmonnum og nú gongur í skugganum av tí seinna. Í hesum er tað, at vit nú fara at pilka. Vit fara at spyrja, hvat tað í grundini var, ið føroyingar fyrr, og fyri ein part eisini tey í grannalondunum, í grundini trúðu um Sankta Ólav. Føroyinga søga og Ólavur hin Heilagi. Lat okkum fyrst hyggja at tí, ið Føroyinga Søga sigur frá um Sankta Ólav, also Ólav Haraldsson, sum doyði á Stiklastøðum juli í Tann parturin av tí varðveittu Føroyinga søguni, sum er um samband føroyinga við Ólav hin Heilaga, finst í sínum elsta formi í Snorra søgu um Ólav hin Heilaga. Hann skrivaði tíðliga í øld. Snorri sigur frá, at sama summar, sum Ólavur kongur Haraldsson hevði bjóðað íslendingum at verða kongur teirra, og íslendingar diplomatiskt høvdu skákað sær undan, fóru Gilli løgsøgumaður, Leivur Øssurson, Tórálvur Sigmundarson og aðrir bóndasynir í Føroyum til Noregs, hagar kongur hevði boðsent teimum. Kongur ynskti av teimum, at føroyingar skuldu rinda honum skatt og hava tær lógir, sum hann fór at seta á. Hetta kom føroyingunum sera dátt við, men av tí at teir nú høvdu komið sær í óføri við at fara til Noregs, fekk kongur sín vilja. Teir valdmiklastu av føroyingunum, Leivur, Gilli og Tórálvur, gjørdust hirðmenn Ólavs, og restin av sendiboðunum svóru kongi trygdareið. Teir svóru kongi at halda ta lóg og tann landsrætt, sum hann fór at seta, og gjalda tann skatt, ið hann legði á. Tá ið hvør fór til sítt, og teir, sum vóru vorðnir handgingnu menn Ólavs, vóru farnir heim aftur, læt kongur útgerða skip, sum hann sendi til Føroya at taka ímóti skattunum, sum føroyingar skuldu gjalda. Men skipið hvarv, og ongir skattir komu inn. Summarið eftir var enn eitt skip sent til Føroya, men eisini tað hvarv. Í frásøgnini verður onki sagt um, hvørjar lógirnar vóru, sum kongur kravdi settar í gildi í Føroyum, men lutfallsliga tíðarfestingin av, nær føroyingar fóru til Noregs á kongsins fund, bendir á, at talan var um kristindómslóggávuna, sum Ólavur kongur Haraldsson og Grimkjell bispur gjørdu í byrjanini av -árunum og fingu samtykta á Mostrartingi í Við hesi lóggávuni er Noreg at rokna sum kristið land eisini innan ta almennu umsitingina, tí henda lóggávan gjørdist grundarlagið fyri allari lóggávu seinni. Kristindómslógin, sum varð samtykt á Mostrartingi svarar ideologiskt til ta lóggávuna, sum íslendska altingið samtykti longu í og sum segði, at nú var Ísland at rokna sum kristið land á lóggávuøkinum. Hetta fara íslendingar at hátíðarhalda í árinum Tað er netupp kristindómsspurningurin, sum Snorri áður í Ólavssøgu síni letur vera kongsins motiv fyri at taka upp samband við samfeløgini í vestri. Men í Snorra endurgávu av tí upprunaligu Føroyinga søgu er hetta motiv púra gloymt burtur, helst tí at kristindómsspurningurin ikki varð viðgjørdur á hesum stað í bókini, hann endurgav. Hetta er vert at geva gætur. Ístaðin tykist bókin, sum Snorri nýtti sum forlegg, at hava lagt størri dent á skattkrav kongs, og hugur okkara verður vendur ímóti tí beiðska stríði, sum hetta førdi við sær. Tey flestu kenna søguna um hetta stríð. Leiðari fyri mótstøðuni var hin ríki og drivni politikarin, Tróndur í Gøtu, sum frammanundan er nevndur í søguni. Hann var harðasti mótstøðumaður hjá teimum, ið boðaðu kristindómin og framsøgumaður hjá teimum, sum vildu varðveita Føroyar frælsar. Onki var hesum nationalisti ov mikið, og søgan letur okkum skilja, at politisk morð vóru ein týðandi partur av hansara taktikki. Sum longu nevnt hvurvu kongsins skattainnkrevjarar í tveimum umførum á løgnan hátt. Har umframt varð kongsins hirðmaður Tórálvur Sigmundarson myrdur í Noregi, hagar hann var farin eftir boðum kongs at uppklára, hví skattainnkrevjarar kongs vóru horvnir. Í báðum førum letur frásøgumaðurin okkum skilja, at Tróndur og fostursynir hansara, Geyti Reyði og Sjúrður Tollaksson, høvdu ábyrgdina av tí. Heldur ikki kongsins útsending av einum eftirlýstum brotsmanni, tí ræðuliga víkinginum Karl av Møri, sum kongur vegna trupulleikar sínar í Føroyum gav grið, førdi til nakað úrslit í skattamálinum. Bæði Karl og ein av monnunum hjá Gilla hirðmanni vórðu á tinginum í Havn dripnir av fostursynum Trónda, eftir at Tróndur sjálvur hevði latið skattamálið koma í drag. Hesi drápini fingu tó avleiðingar, ikki fyri Trónda, sum var hann, ið stóð aftanfyri, men fostursynirnar. Teir vórðu á tinginum dømdir í útlegd, men fylgið hjá Karli fór úrslitaleyst heim aftur til Noregs. Av tí at Ólavur síðst í -árunum fekk trupulleikar heima í Noregi, sum endaðu við falli hansara á Stiklastøðum, varð málið við føroyingar ikki ført til enda á hesum sinni. Ólavur Haraldsson. Í Føroyinga søgu er tað also hvørki rættvísi kongs, sum verður heiðrað, og heldur ikki kristniverk og frægdargerðir hansara, men øvugt. Hann trýnur fram sum herviligur einavaldsharri, lumpar tingsins umboðsmenn í sítt vald, áleggur skattir og sendir ein brotsmann at krevja teir inn. Men føroyingar vóru snildir, og kongsins ætlanir vórðu forðaðar. Í søguni verður Ólavur hin Heilagi soleiðis lýstur sera negativt, og hildið verður við føroyingum ímóti tí órættvísa konginum. Í Føroyinga søgu kunnu vit also staðfesta ein sera negativan hugburð til Ólav kong Haraldsson, hann sum av kirkjuni í miðøld var skýrdur halgimenni Noregs ríki. Uttan at fara nærri inn í, hvat hugsanin byggir á, skal eg stutt siga, at okkurt er, sum bendir á, at Føroyinga søga er føroysk av uppruna, hóast hon er skrivað í Íslandi, og tískil, at tað er sannlíkt, at hesin negativi hugburðurin umboðar føroyska fólkahugsan í og øld. Við støði í, hvussu vit føroyingar seinni hava hátíðarhildið Sankta Ólav á ólavsøku, er hetta sera løgið. Og at hetta, at Ólavur Haraldsson var roknaður sum eitt bølmenni í føroyskari fólkahugsan fyrr, ikki er rein spekulatión, hava vit eisini eina aðra ábending um hesu ferð í føroysku fólkamentanini. Tað er í tí væl kendu søgnini, Skógir í Føroyum, sum varð skrivað upp í fyrru helvt av øld. Hon ljóðar soleiðis: "Føroyar vóru í forðum skógvaksnar; har finnast tí enn í jørðini stórar viðjur í mógvinum á torvheiðunum, innan í steinkolinum síggjast tjúkkar greinar og leyvsbløð; tílíkt ber prógv um, at viður hevur vaksið har áður, men nú er alt sokkið niður í jørðina. Søgn er, at meðan Ólavur hin heilagi ráddi í Noregi, fóru sendimenn úr Føroyum á fund hansara. Hann segði við teir, at honum tókti skattin vera ovlítlan, sum gekk út til sín av oyggjunum; spurdi hann teir tí, hvat vóks í Føroyum. Sendimenninir greiddu illa frá, søgdu, at har var einki uttan grót og skursl, mýrar og lyngur. Tá ið kongur hetta hoyrdi, rópaði hann: "so verði, sum frá er sagt! vendi tað niður, sum omaná hevur verið, og vendi tað upp, sum niðri hevur verið!" Tá sukku skógirnar niður í jørð, og fyri tær fríðu fløturnar komu mýrar, eyrvikur og grót. Tí eru oyggjarnar nú so vornar. Blágrýtisstólparnir í einum hamri á Mykinesi líkjast trøum; tað sigist at vera trø, sum vóru umskapað til stein, tá ið Ólavur kongur segði: "so verði!" við sendimenninar, sum søgdu honum, at eingir skógir vuksu í Føroyum." Søguligi kjarnin í søgnini tykist at vera grundaður á sama tema sum tað í varðveittu søguni. Skattkrav Ólavs hin Heilaga var ikki einans varðveitt á skrift í Íslandi, men setti eisini spor eftir seg í føroyskari frásagnartraditión. Føroyingar í seinni tíðum høvdu sostatt kunnleika um søgutemaði, hóast vit ikki hava kunnleika um, at føroyingar høvdu skrivaðar bøkur at halda seg til. Við øðrum orðum hava vit við hesum báðum keldum eftir øllum at døma varðveittan ein føroyskan hugburð til Ólav Haraldsson hin Heilaga, sum stavar heilt afturi frá miðøldini. Av teimum skilst, at føroyingar hildu lítið um henda kongin, tí hann hevði lumpað føroyingar, traðkað teir undir fót og lagt skattir á teir. Tað er tí løgið og lítið hugsandi, at tað var henda kongin, føroyingar so trúgvir gjøgnum øldir hátíðarhildu, tá ið teir á ólavsøku fóru í kirkju. Kvæðini sum keldur Men vit føroyingar eiga eisini aðrar keldur, sum lýsa Sankta Ólav. Men tær keldurnar vera vanliga ikki hildnar vera borðbarar sum søguligar keldur. Eg hugsi her um gomlu kvæði okkara. Føroyska kvæðatraditiónin hevur røtur aftur í miðøld, og kvæðini hava livað í sambandi við føroyska dansin heilt fram til okkara tíð. Kvæðini eru yrkingar og sum nevnt ikki søguligar keldur eftir vanligum mátistokki. Tey geva sjáldan upplýsingar um søguligar hendingar sum eitt nú íslendsku fornsøgurnar, og um tey geva slíkar upplýsingar, er tað vágaverk at lýta á sannleikavirðið í tí, tey siga frá. Men eins og íslendsku søgurnar siga kvæðini frá einum hugburði ella uppfatan, sum, um hugsað verður um, hvussu kvæðini eru vorðin varðveitt og handað gjøgnum tíðina, í størri mun enn tann skrivaða søgan er uppfatanin hjá fólkinum. Kvæðini eru vorðin handað frá ættarliði til ættarlið, lærd uttanat, eru sodnað í hugaheiminum hjá fólki, eru handað víðari meðan tíðirnar skiftu, eins og skiftandi tíðir ivaleyst hava sett síni spor, bæði hvat formi og innihaldi viðvíkur. Kvæðini eru tí ikki bara ein kelda til hugaheimin hjá yrkjaranum, men eisini hjá teimum, ið handaðu yrkingina víðari, og verða kvæðini viðgjørd við hesum í huga, geva tey okkum møguleika at skoða inn í halgimannauppfatanina hjá føroyingum fyrr. Kvæðini um Sankta Ólav Varðveitt eru kvæði, sum eru frá eldri tíð enn øld og av ókendum uppruna. Aldurin á teimum ymisku kvæðunum er torførur at avgera, men eftir øllum at døma eru tey elstu frá tíðini um og øld. Mett verður, at bæði tá og seinri er í høvuðsheitum vorðið yrkt yvir skrivaðar frásagnir, sum hava verið frammi í tíðini. Av hesum kvæðunum hitta vit Sankta Ólav í teirra. Tíð verður ikki at gjøgnumganga tey her, men í teirra verður hann umrøddur á slíkan hátt, at vit fáa eina fatan av, hvønn fólk hildu hann vera, og hvat tey hildu hann umboða. Hann trýnur fram sum stríðsmaður okkara menniskju ímóti trøllum og øðrum heiðinskapi, og tað bæði skilst og verður beinleiðis sagt í strofunum, at orsøkin til, at hann hevði hesa rollu í hugaheiminum hjá fólki, var, at hann var krisniboðarin. Eitt dømi eru hesi ørindi úr Brúsajøkils kvæði: Tá var rómur í hellinum, Ormar fór á knæ: "Gud og heilagi Ólavur kongur dugnað veit tú mær! Sannur Gud í himmiríki veri mær styrki á bræði, um eg var í teirri trúgv, sum Ólavur kongur segði. Eg skal tæna Ólavi kongi í mín allan aldur, vil Gud meg úr neyðum loysa," lovaði sá brynjubaldur. Í kvæðinum er kvæðahetjan Ormar við at vera við undirlutan í dystinum móti trøllinum Brúsajøkli. Hann kallar á Gud og hin heilaga Ólav um at geva sær styrki, tí hann helt seg hava hildið ta trúgv, sum Ólavur kongur hevði lært hann. Afturfyri hjálpina skuldi Ormar tæna Ólavi restina av ævi síni. Í somu rollu sum hesari, also sum trúboðaran, finna vit eisini Sankta Ólav í fólkatrúnni í øðrum norðurlondunum. Men sum nevnt var tað tann søguligi Sankta Ólavur, Ólavur Haraldsson, sum var kristniboðarin. Í eldri fólkatrúgv, sum er uppskrivað og varðveitt í øðrum norðurlondum, ber tó ikki longur til at staðfesta, annaðhvørt tað var Ólavur Tryggvason ella Ólavur Haraldsson, sum var Ólavur hin Heilagi. Men tað ber til í Føroyum, tí í fleiri førum er í kvæðum okkara varðveitt hugmyndin um, hvør av hesum báðum persónsmenskunum Sankta Ólavur var. Í tveimum kvæðum, har Sankta Ólavur hevur leiklut í søgugongdini, nevniliga í Ormar Tóraldssons kvæði og Trøllini í Hornalondum, verður halgimennið nevniliga nevnt við faðirsnavni sínum, t.d. Ólavur kongur Tryggason siglir norð fyri landi, hann hevur skeiðað á skammri stund so mongum bitra brandi. Eisini kenna vit Sankta Ólav aftur í fólkahugsanini sum Ólav Tryggvason í onkrum kvæðum (nevniliga Ormar Tóraldssons kvæði og Einars tættir) av navninum hjá einum kendum manni í fornsøgunum, sum var í hansara tænastu, nevniliga Einar Tambarskelvir. Snorri Sturluson sigur frá, at Einar Tambarskelvir sum ungur var við á Orminum Langa í slagnum við Svoldir, har Ólavur Tryggvason lat lív, og at hann seinni var ein av beiskastu mótstøðumonnum Ólavs Haraldsson hin Heilaga. Somuleiðis er kvæðahetjan Ellintur í kvæðinum Ellintur bóndi á Jarði, har Sankta Ólavur eisini hevur ein leiklut í søgugongdini, helst hin mæti høvdingurin Erling Skjalgson, sum vit eisini kenna úr fornsøgunum. Frá fornsøgunum vita vit, at Ellintur var ein av viðhaldsmonnum Ólavs Tryggvasonar, men seinni ein av argastu fíggindum Ólavs Haraldssonar og átti týðandi leiklut í, at hann varð dripin á Stiklastøðum. Eisini hoyra vit ofta í føroysku kvæðunum, at skipið hjá Sankta Ólavi æt Ormurin Langi. Men frá fornsøgunum vita vit, at Ormurin Langi var skipið hjá Ólavi Tryggvasyni, ímeðan skipið hjá Ólavi Heilaga æt Visundur. Til seinast fari eg at vísa á tað besta prógvið í teimum føroysku kvæðunum um, at tað var Ólavur Tryggvason, sum føroyingar fyrr hildu vera tann heilaga kongin Ólav. Eitt sereyðkenni fyri øll halgimenni er, at tey hava liðið eitt martyrium, liðið deyðan av trúðarsøkum, og sambært fornsøgunum leið Ólavur hin Heilagi sítt martyrium á Stiklastøðum í Men í Ormar Tóraldssons kvæði kemur til sjóndar ein annar variantur av, nær Ólavur hin Heilagi leið sítt martyrium og trein inn í sín ævinleika sum ein av Guds heilagu stríðsmonnum. Í kvæðinum ávarðar faðirin kvæðahetjuna Ormar, sum ætlaði sær í tænastu hjá sankta Ólavi, og biður hann ikki eftirlíka bønum kongs at fara við Orminum langa, skipinum hjá Ólavi Tryggvasyni: Ormar, legg tær væl í minni, tann veg vil eg tær vísa, Ólavur kongur fyri Noregi ræður, tann harra skalt tú prísa! Hvørja ta bøn, hann teg biður, skalt tú siga ja, men leggja árar á Ormin langa, far tú ikki tað! Leggja árar á Ormin langa, far tú ikki tað, tí kongurin hann fer heilur til himna, men dreingir søkka í kav." Her fáa vit eina greiða fráboðan um, at Ólavur hin Heilagi leið sítt martyrium og trein inn í ævinleikan, ikki á Stiklastøðum, har Ólavur Haraldsson doyði, men í slagnum við Svoldir, har Ólavur Tryggvason lat lív. Av hesum verður tað heilt greitt, at Sankta Ólavur í hugaheiminum hjá føroyingum fyrr var Ólavur Tryggvason. Sankta Ólavur og tann norðurlendski samleikin Ólavur Tryggvason varð ongantíð skýrdur halgimenni av kirkjuni, eins og navnin, ið doyði á Stiklastøðum í og enn liggur grivin í dómkirkjuni í Niðarósa. Men tað sum kirkjan ikki gjørdi, tað gjørdi fólkið. Í varðveittu føroysku fólkamentanini síggja vit, at føroyingar fyrr mettu Ólav Tryggvason sum halgimenni, men hugsaðu um hann, ið kirkjan hevði skýrt halgimenni, við andstygd. Føroyar eru ikki einasta staðið í Norðurlondum, har hesin hugburður hevur verið ímillum fólk, tí eisini á bygd í Noregi var kristniboðarin Ólavur Tryggvason mettur sum verndin hjá menniskjum móti trøllum og øðrum tramansskapi heilt fram til øld. Tó í Noregi smeltaðu teir báðir kongarnir í størri mun saman til ein í fólkahugsanini enn í Føroyum. Vit kunnu tí spyrja, hvat Ólavur Tryggvason hevði fram um Ólav Haraldsson, tá ið honum hevur verið tillutaður slíkur heiður í fólkahugsanini. Sum tað sæst í kvæðunum, var tað fyrst og fremst kristniboðanin. Ímeðan tað var hann, ið boðað kristnitrúnna, skipaði kirkjurnar halgimenni, Ólavur Haraldsson, kristindómin sum støði fyri samfelagsskipanini og doyði fyri tað, og kanska er tað ein orsøk. At umskipa eina samfelagsskipan skapar altíð spenningar í samfelagnum. Men høvuðsorsøkin hevur helst verið meira alment menniskjalig, nevniliga tørvur okkara at dyrka hetjur og hava idolir at liva upp til. Í fornsøgunum eins og í kvæðunum verður Ólavur Tryggvason lýstur sum eitt reystmenni í bardaga og ítrótti, erligur, trúgvur, rættvísur og harumframt vakur: høgur og reystur á vøkstri og ljósur í litum eitt satt ideal, eisini eftir normunum nú á døgum. Í Føroyinga søgu, ið sum nevnt helst avspeglar føroyska hugsan í øld, hitta vit hann, ið var næstur honum í øllum hesum eginleikum: Sigmund Brestisson, sum boðaði kristindómin í Føroyum. Sambært fornsøgunum hevði kirkjurnar halgimenni, Ólavur Haraldsson, ikki hesar eginleikar: Hann verður ikki lýstur sum nakar serliga trúfastur maður, í Føroyinga søgu verður hann rætt og slætt lýstur sum falskur, og ei heldur sigst hann hava verið vakur, men reyðhærdur, reyðskeggjutur og førur til kropp. At samanbera við okkara egnu søgu var hann mest álíkur Trónda í Gøtu, tó ikki so grefligur og listinlærdur. Hóast hann í nútíðini er tað av politiskum orsøkum, er Tróndur, soleiðis sum hann verður lýstur, onki hetjuideal, og tað var kirkjurnar halgimenni, Ólavur Haraldsson, heldur ikki. Hin vegin eru nokk øll samd um, at javnlíki Ólavs Tryggvasonar í Føroyum, Sigmundur Brestisson, var ein sonn hetja, hóast hansara politisku handlingar av mongum nú tykjast marionettaktigar. Vit hitta hesi hetjuidealini ferð eftir ferð í kvæðum okkara, og rímuligt er at halda, at tey hava havt týdning fyri fólk nakað at liva upp til. Við øðrum orðum hava fornsøguhetjurnar Ólavur Tryggvason og Sigmundur Brestisson, eins og kvæðahetjurnar Ormar Tóraldsson og fleiri, havt týdning fyri samleikakenslu føroyinga, virðini, sum vit øll leggja dent á. Nú á døgum finna vit hetjur og hetjuideal okkara í modernaðari fiktión og filmum, men fyrr vóru tær varðveittar og yvirhandaðar í munnligu traditiónini. Tað kann hvørki kirkjan ella aðrir myndugleikar gera nakað við, tí hugan eiga vit sjálvi. Í kristindómsboðaranum Ólavi Tryggvasyni tykjast vit soleiðis eiga eitt felags hetjuideal, sum frá fornari tíð hevur knýtt samfeløgini í Norðuratlantshavi saman í einum felags samleika. Um vit geva hesum gætur, er so ein onnur søga, tí enn er tann hugsanin, sum kirkjan í miðøld propaganderaði, at Ólavur Haraldsson var tann ævigi kongurin í Noregs ríki og umboðsmaður Guds í fyriskipanini av samfeløgunum um okkara leiðir, tann ráðandi og av myndugleikum og fyriskiparum av mentanartiltøkum mettur sum ein tann mest centrali liðurin í tí felags norrønu samleikakensluni. Ólavur Tryggvason og kirkjan Tað finnast tó ábendingar í søguliga keldutilfarinum um, at tað eisini innan kirkjuna í miðøld, hevur verið arbeitt fyri, at Ólavur Tryggvason skuldi gerast formaliserað halgimenni, og ikki einans halgimenni í fólkahugsanini. Tann ábendingin kemur til sjóndar í latínska skaldskapinum, sum varð til í kleystrinum á Tingeyrum í Íslandi um sama mundið og helst gjørdur av sama persóni, sum festi Føroyinga søgu á blað í byrjanini av -talinum, nevniliga Gunnlaugi munki ella av einum av kleysturfeløgum hansara. Eg fari ikki nú at útgreina, hvussu hetta kann verða sagt, tí tað er ikki nóg væl kannað, men einans nevna, at í kirkjuligum høpi var slíkt initiativ torført at fáa gjøgnumført: Grøvin á havsins botni, har Ólavur Tryggvason lá, var onki gullsligið skrín, sum kundi verða vitjað og ærað, men tað var harafturímóti grøvin hjá Ólavi Haraldssyni í hábærsligu kirkjuni í Niðarósa. Tá sum nú høvdu inntøkumøguleikarnir hjá teimum ráðandi størri týdning enn fyrilit til tað, sum rørdi seg í fólkinum. Men tó er tað fólkið, ið stýrur, og hetta er dømi uppá, at fólkið gjørdi, sum tað sjálvt vildi og hevði tørv á. Aftur til yvirlit Søguligt yvirlit fyri januar. Mánaðarevni Tíðarskeið ár Tíðin fyri kristniboðanini upp til ár Í latínsku skriftini: Navigatio, greiðir írski munkurin Skt. Brendan frá eini ferð í Norðurhøvum um ár Tað er sannlíkt, at hesir írsku munkar hava vitjað í Føroyum, tí hann nevnir Seyðaoyggjarnar við ríkum fuglalívi, sum teir vitjaðu Páskadag. Tað er júst hesa somu ferð, sum Tim Severin, Tróndur Patursson og fleiri gjørdu í kenda skinnbátinum: Brendan, í og teir komu heilt yvir til New Foundland í Amerika. Skt. Brendan kom kanska til Amerika ár undan Columbusi. Navnið Brendansvík í Kirkjubø ber boð um vitjan hansara har. Munkurin Dicuil skrivar í í skriftini: De mensura orbis terrea, at Føroyar hava verið bygdar av munkum í umleið ár, men teir eru flýddir orsaka av víkingum. Pollenkanningar í Tjørnuvík og Mykinesi benda á, at korn hevur verið velt har umleið so vísindin staðfestir bert søguna. Norska landnámið byrjar um ár men fornfrøðiliga eru eingi prógv í Føroyum um norrøna búseting eldri enn ár serliga frá útgrevstri í Leirvík. Føroyingasøga sigur frá landnámi Grími Kambans um ár Gudsdyrkan norðbúgva skuldi tryggja dagliga lívið og fremja gróðursemi og burðarmagn. Eingin moralur var, men víkingarnir livdu eftir hugtøkum sum æru, dirvi, trúskapi og blóðhevnd. Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Leygardagin Dómkirkjan kl. Setan av Fagnaðarárinum Sunnudagin Norðurlanda Húsið Nýggjárskonsert við Føroya Symfoniorkestri Sunnudagin Vágur Vágs Kirkja kl. Fyrilestur og konsert við Tvøroyrar Hornorkestri Vár í Ólavstovu Trúgvin, sum norðbúgvar høvdu við sær úr Noregi Leygardag Tórshavn Listaskálin kl. Fyrilestur og konsert við Tórshavnar Manskóri Erling Poulsen Mangt er millum himmal og jørð(at vera framsíggin) Sunnudagin Gøtu Kirkja kl. Fyrilestur og konsert við Nes Sóknar Musikfelag Andrass Mortensen Sankta Ólavur og Kristnanin Mánadagin ÚF Ljóðmynd og fyrilestur Kári Sverrisson sangur og tónleikur upp gjøgnum tíðirnar Mánadagin Kvívík Glæman kl. Fyrilestur og sangur Magni Christiansen Uni Næs Átrúnaðarligar rembingar í øld FEBRUAR Mánaðarevni Tíðarskeið ár Kristniboðanin og miðøldin Søguligt yvirlit fyri februar. Í royndi Sigmundur Brestisson, ið hevði Føroyar í len sum kongsins hirðmaður, at fáa kristnanina samtykta á løgtingi í Tórshavn, eftir boðum frá Ólavi Tryggvasyni, kongi í Noregi. Árið eftir eydnaðist honum at fanga Trónd í Gøtu og noyða hann at lata seg doypa. Kristnanin kundi nú fara fram uttan forðingar, og ár verður hildið, at kristindómurin formliga er settur í gildi í Føroyum. Men Tróndur í Gøtu leyp á Sigmund í Skúvoy, kanska ár Sigmundur leyp í havið og svam til Sandvíkar, har Torgrímur Illi drap hann í taranum. Hildið verður, at Tróndur doyði í og at Leivur Øssursson síðan tók Føroyar í len frá Magnusi Góða, og Føroyar vórðu síðan undir norskum valdi. Trúboðarabiskupar vitjaðu Føroyar hesa komandi tíðina; men frá verður roknað við, at Gudmundur sum tann fyrsti fastbúgvandi biskupurin búsettist í Kirkjubø. Limirnir í dómkaptlinum í Bergen valdu føroyska biskupin. Valið skuldi góðkennast av erkibiskupinum í Lund frá ár og áðrenn ta tíð í Bremen. Sum ein part av natúrligu menningini innan kristnanina, avgjørdi pávi Eugenius III at skipa kirkjurnar í Noregi og Svøríki sum sjálvstøðug kirkjudømi. Noreg var skipað sum erkibiskupsdømi í og tey norsku hjálondini vestanfyri gjørdust partur av erkisætinum í Nidaros. Nógv hágotisk kirkjubygging fór fram í hesum tíðarskeiði. Í Føroyum byrjaði Erlendur biskupur seinast í -talinum at byggja Magnus-katedralin í Kirkjubø, helst eftir boðum úr Nidaros. Hann stendur nú sum fornminnið: Múrurin. Svullsóttin Svartideyði setti øll lond nógv aftur í miðjuni av -talinum. Kirkjulistin menti seg nógv seinast í miðøldini í Noregi. Í ljósinum av hesi menning kunnu vit síggja Kirkjubøstólarnar. Teir eru frá tíðarskeiðnum fyrst í -talinum, helst meðan Johannes Theutonicus ella Jón I var biskupur í Føroyum hann er ein av teimum norðurlendsku biskupunum, sum skaraði framúr tá. Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Sunnudagin Runavík Skúlin kl. Fyrilestur og konsert við Nes Sóknar Musikfelag Vár í Ólavstovu Trúgvin, sum norðbúgvar høvdu við sær úr Noregi Sunnudagin Eiði Kl. Missiónshús- kjallarin Fyrilestur og konsert við Erling Poulsen Mangt er millum himmal og jørð(at vera framsíggin) Mánadagin Hellurnar Bønhúsið kl. Fyrilestur Menn av Strondum syngja Sverri Egholm Heidnir siðir upp í okkara øld Sunnudagin Øravík Bønhúsið kl. Fyrilestur og konsert við Tvøroyrar Hornorkestri Andrass Mortensen Sankta Ólavur og kristnanin Sunnudagin Tvøroyri Skúlin dupultstovan kl. Fyrilestur og konsert við kirkjukórinujm Ljómi Uni Næs Átrúnarligar rembingar í øld Mánadagin Tórshavn Listaskálin Fyrilestur og konsert við kórinum Glymi Sverri Egholm Heidnir siðir upp í okkara øld Mars Mánaðarevni Tíðarskeið ár Trúbótin vinnur fram Søguligt yvirlit fyri mars. Hin november var mæti kirkjufaðirin Martin Luther borin í heim í Eisleben í Týsklandi. Í varð hildið ára minningarhald um henda merkismann, sum við góðu andsgávum sínum kom at hava so stóran kirkjuligan týdning um okkara leiðir og víða hvar í heiminum. Martin Luther vildi bert nýskapa katólsku kirkjuna, men hetta var ikki góðtikið, so tað kom til ein skilna. Luther grundlegði so evangelisku luthersku kirkjuna, sum bar Guðs orð fram á móðirmálunum í teimum ymisku londunum. Her hjá okkum kom tað tó at merkja, at prædikað varð á donskum í fleiri hundrað ár. Luther stríddist ímóti avlátahandli pávans, og hann kundi bert góðtaka sakramentir. Í hesum stríði hevði hann ein góðan stuðul í vinmanninum Melanchton, sum skrivaði fleiri av grundleggjandi skriftunum hjá luthersku kirkjuni, eitt nú Confessio Augustana. Kirkjan hjá okkum broyttist frá eini pávakirkju til eina statskirkju. Trúbótin var sett í verk í Danmark av Christiani III kongi og Hans Tavsen í og er sett í gildi í Føroyum umleið Trúbótin førdi til avgerandi broytingar bæði í samfelagnum og hjá tí einstaka. Mars Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Mikudagin Tórshavn Listaskálin kl. Fyrilestur og konsert við Havnarkórinum Marjun Bæk Thomas Kingo Sunnudagin Klaksvík Kirkjukjallarin kl. Fyrilestur Felagssangur saman við kirkjusangarum Martin R. Jacobsen Apostólsku fedrarnir Sunnudagin Dalur Bygdahúsið kl. Fyrilestur og konsert við Sandoyar Manskóri Sverri Egholm Heidnir siðir upp í okkara øld Sunnudagin Kollafjørður Kirkjan kl. Fyrilestur og konsert við Vestmanna Sangkóri David Johannesen Martin Luther Sunnudagin Tórshavn kl. Fyrilestur Martin R. Jacobsen Apostólsku fedrarnir Sunnudagin Norðskála Kirkjan kl. Fyrilestur Martin R. Jacobsen Apostólsku fedrarnir Mánadagin Glyvrar Kirkjan kl. Fyrilestur og konsert við Eystankórinum Magnus Jørgensen Kaj Munk Apríl Mánaðarevni Tíðarskeið ár Tann nýggja tíðin Søguligt yvirlit fyri apríl. Stórar broytingar henda í tíðini eftir Trúbótina: Allar ognir hjá katólsku kirkjuni gerast statsogn, fátækrahjálp og undirvísingin hjá katólsku kirkjuni heldur uppat o.s.fr. Aðrar loysnir máttu finnast, og mentunarliga og átrúnarliga sambandið øktist nógv við Danmark hesi árini. Í -talinum kom lutherska ortodoksiin til Føroya og við henni postilin ella lestrarbókin hjá Jesper Brochmand Hann var biskupur á Sælandi í Lestrarbókin kom út í og varð nógv nýtt í øllum danska ríkinum. Teir sálmar føroyingar sungu í kirkjunum tá, vóru sálmarnir hjá Thomas Kingo Hann var biskupur á Fjóni í Kingo's Salmebog útkom í Saman við hesum nýttu føroyingar Luthers Katekismus. Hetta vóru so grundarsteinarnir undir trúarlívinum. Pietisman tók seg upp í týsku luthersku kirkjuni í øld. Ortodoksiin legði dent á læruna, meðan pietisman legði dent á umvendingina, og henda uppfatanin kom eisini til Føroya. Meðan rationalisman frá øld ikki tykist at hava havt stórt árin í Føroyum. Í hesi tíðini livdu skaldini Peter Dass og Brorson. Í øld fekk grundtvigianisman og Indre Mission stóra ávirkan í Danmark, og hesar rørslur komu eisini til Føroya. Danski heimspekingurin Søren Kierkegaard fekk ávirkan á nútíðar protestantiska teologi og eksistensialismuna í Fraklandi (Sartre). Málsliga arbeiðið hjá W. U. Hammerhaimb í miðjuni av øld fyri føroyskum máli kom at hava avgerandi ávirkan á tjóðskaparrørsluna og stríðnum fyri føroyskum kirkjumáli. Apríl Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Leygardag Eiði kl. Missiónshúsið Fyrilestur og konsert við Kristiliga Sangkórinum Meinhard Bjartalíð Grundtvig Sunnudagin Nólsoy kl. Skúlin Fyrilestur og konsert við Nólsoyar Sangkóri Hans Tórgarð Petter Dass Sunnudagin Klaksvík kl. Kirkjukjallarin Fyrilestur David Johannesen Martin Luther Frá Virkið á Sandi Framsýning: Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen skipar fyri og greiðir frá. Sunnudagin Tjørnuvík kl. Bygdarhúsið Fyrilestur Marjun Bæk Thomas Kingo Mánadagin Fuglafjørður kl. Missiónshúsið Tabor Fyrilestur og konsert við Fuglafjarðar Manskóri Heini F. Petersen Mikkjal á Ryggi Leygardagin Klaksvík kl. Christianskirkjan Konsert við Føroya Symfoniorkestri Staber Matas Solistar: Elsba S. Dalsgarð og Daisy Johannesen Leygardagin Selatrað kl. Kirkjan Fyrilestur og konsert við Kristiliga Sangkórinum Inga Poulsen Dam Er kirkjan føroysk? Leygardagin Tvøroyri kl. Skúlin Dupultstovan Fyrilestur og konsert við Tórshavnar Manskóri Elsa Funding lesur fyrilestur hjá Axel Tórgarð Petter Dass Leygardagin Kvívík kl. Glæman Fyrilestur David Johannesen Martin Luther Sunnudagin Gøta kl. Gøtu Kirkja Konsert við Føroya Symfoniorkestri Staber Matas Solistar: Elsba S. Dalsgarð og Daisy Johannesen Sunnudagin Tórshavn kl. Vesturkirkjan Konsert við Føroya Symfoniorkestri Staber Matas Solistar: Elsba S. Dalsgarð og Daisy Johannesen .- Vágar Skúlin á Giljanesi Framsýning: Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen skipar fyri og greiðir frá. Leygardagin Húsar kl. Kirkjan Fyrilestur Meinhard Bjartalíð Grundtvig Sunnudagin Tórshavn kl. Vesturkirkjan Fagnaðarljóð v/Alfred Olsen, Sigrid Sivertsen leiðir Victor Carlsen spælir VOX v/Ásbjørn Berthelsen og Frelsunarherurin Sunnudagin Bøur kl. Kirkjan Fyrilestur og konsert við Havnarkórinum Marjun Bæk Thomas Kingo Sunnudagin Hestur kl. Kirkjan Fyrilestur og konsert við Tórshavnar Manskóri Ebbe Rasmussen lesur fyrilestur hjá Axel Tórgarð Petter Dass .- Skírhósdag Langa fríggjadag Leygardag páskadag páskadag Framtíðin í Vági kl. kl. og kl. kl. kl. kl. kl. kl. Páskastevna hjá Frelsunarherinum Møti Møtir Ungdómsmøti Møti Páskafrøði Morgunmøti Møti Møti Ymiskir talarar: Vitjan av Irenu og Eyðun Christiansen, Major Inger S. Tjåland o.a. frá Tórshavn Mánaðarevni Tíðarskeið ár Boðskapurin í farnu øld Søguligt yvirlit fyri mai. Ikki fyrr en í varð við kongligari resolutión loyvt at nýta føroyskt við vanligar guðstænastur. Det Danske Bibelselskab stuðlaði longu í útgávuni hjá J. H. Schrøter, presti, av Matteusevangeliinum á føroyskum. Løggildingin av teimum ymisku kirkjuligu bókunum er tó henda: Ritualbókin (umsett av J. Dahl), Nýggja Testamentið (J. Dahl), Altarbókin (J. Dahl), sálmabókin og í Bíblian umsett úr grundmálunum. Vit eiga ikki at gloyma tann týdning, lestrarbøkurnar hjá Jákup Dahl hava havt fyri deknaguðstænastuna í Føroyum, onnur er útgivin í og eitur "Í Lýsing", hin kom í og eitur "Meðan hildið verður heilagt". Sálmaskaldið Mikkjal á Ryggi eigur flestu sálmar í Sálmabók Føroya Kirkju. Hann gav øllum føroyskum ans. Rætt er eisini at nevna Gudmund Bruun og Jóannes Patursson sum allir við skaldagávum sínum hava sett sín dám á saman við øllum hinum mongu yrkjarunum í sálmabókini. Í kom skottin W.B. Sloan til Føroya sum trúboðari fyri eina nýggja samkomu, nevniliga "Brøðurnar" ella "Baptistarnar". Samkoman vaks skjótt, og hevur havt stóra ávirkan á trúarlívið í Føroyum. Victor Danielsen var trúboðari hjá samkomuni, hann hevur yrkt ein stóran part av sálmunum hjá samkomuni og harafturat umsetti hann alla Bíbliuna. Í hesi øld eru eisini komnar aðrar samkomur, so sum Frelsunarherurin, Adventistarnir og ymiskar Hvítusunnusamkomur. Tað var ikki bert í gomlum døgum, at pínslaváttar doyðu fyri trúgv sína. Ein nútíðar pínslaváttur er danski presturin Kaj Munk, sum nazistarnir myrdu januar meðan Danmark var hertikið. Mai. Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Frá - Skúlin á Tvøroyri Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen hevur skipað fyri og greiðir frá Fríggjadagin Tórshavn Listaskálin kl. Fyrilestur og konsert við Glymur Heini F. Petersen Mikkjal á Ryggi Frá - Leguhúsið í Nesvík Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen hevur skipað fyri og greiðir frá Sunnudagin Saksun Kirkjan kl. Fyrilestur og konsert við Vestmanna Sangkóri Magnus Jørgensen Kaj Munk Sunnudagin Skúvoy Skúlin kl. Fyrilestur Jákup R. Hansen J. Dahl Fríggjadagin Tórshavn Listaskálin kl. Fyrilestur og konsert við Tórshavnar Manskóri Inga Poulsen Dam Føroya Kirkja Leygardagin Hattarvík (útsett til august) Fyrilestur Jógvan Fríðriksson - Tórshavn Frelsunarherurin Kvinnustevna (vitjan av Sunneva Vestheim úr Noregi) Leygardagin Oyndarfjørður Fjalsgarður kl. Fyrilestur og konsert við Siloakórinum Jógvan Fríðriksson Victor Danielsen Sunnudagin Svínoy Kirkjan kl. Fyrilestur Magnus Jørgensen Kaj Munk Mánaðarevni Tíðarskeið ár Føroyar kristnar í ár Søguligt yvirlit fyri juni. Sigmund Brestisson setti kristindómin formliga í gildi í Føroyum um ár Frammanundan høvdu bæði írskir munkar og víkingar verið her. Nú gjørdust so Føroyar kristnar og ein partur av katólska erkisætinum í Nidaros í Noregi heilt fram til trúbótina, sum varð sett í verk umleið ár tá Føroyar gjørdust ein partur av tí evangelisku luthersku statskirkjuni undir valdinum hjá Christiani III, danakongi. Komandi árini ávirkaðu teir ymisku andaligu streymarnir trúarlívið í Føroyum, tí prestarnir fingu útbúgving í Danmark. Føroyar vóru fjarskotnar, og tí fekk trúgvin sín serliga dám her hjá okkum. Juni Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Tórshavn Frelsunarherurin Bíbliuskeið og møtir (Ruth og Peter Baronowski, Svøriki Frá - Klaksvík Norðoya Fornminnasavn Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen hevur skipað fyri og greiðir frá Losjan, Tórshavn Fyrilestur fyri lærarum Svenning Tausen Betri er bøtandi hond Frá - Listaskálin Tórshavn GHM Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen hevur skipað fyri og greiðir frá Leygardagin Kirkjubøur Kirkjan Fyrilestur fyri útlendsku gestunum Kirstin Eliasen Kirkjubømúrurin Hvítusunnudag kl. Dómkirkjan Fagnaðarguðstænasta við luttøku av hennara hátign Drotning Margrethu og Heindriki prinsi Hans Jacob Joensen, prædikar, Jens Vilhelm Danielsen ,Advent. Chr. Gabrielsen, Katólska Kirkjan. Dánjal á Dul Jacobsen, Evangeliuhúsið, Finngerð D. Olsen, Frelsunarherurin lesa inngangsbøn, epistul,evangeliið og útgangsbøn. Hvítusunnu- dag Guðstænastur í hesum kirkjum: Kirkjubø: Fríðrikskirkjan: Dómkirkjan: Viðareiði: Fuglafjørður: Kvívík: Vestmanna: Skáli: Oyndarfjørður: Sørvágur: Sandur: Tvøroyri: Vágur: Hvalvík: Norðskála: Skúvoy: .Hvítusunnudag kl. Kirkjubøur Kirkjan Fyrilestur Kirstin Eliasen Kirkjubømúrurin Týsdagur Klaksvík Norðoya Fornminnasavn Fyrilestur Kirstin Eliasen Kirkjubømúrurin Hósdagur kl. Fuglafjarðar Kirkja komfirmantstovan Fyrilestur Petra Iversen syngur kingosálmar Kirstin Eliasen Kirkjubømúrurin og fornminni Frá Glyvra Skúli Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen greiðir frá Mánadagur kl. Sandavágur ÍSF-húsið Fyrilestur og konsert við Vágakórinum Jógvan Fríðriksson Victor Danielsen Hósdagur kl. Sumba Kirkjan Fyrilestur Johs.Andr. Næs Kirkjusiðir Frá - Skúlin í Vági Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussn greiðir frá Frá - Skúlin í Fuglafirði Framsýning Kirkjurnar í Føroyum J.P.Gregoriussen greiðir frá Mánaðarevni Tíðarskeið ár Sunnu- og halgidagshaldið Søguligt yvirlit fyri august. Sum áður nevnt vóru grundarsteinarnir undir gomlu luthertrúnni: Kingo, Brochmand og Dass, sum trúgvin í gamla bóndasamfelagnum bygdi á. Í gleði og sorg, tá farið varð til útróðrar ella í grind, tá komið varð aftur, í bø og haga, tá farið varð til bjarga, vórðu hesir gomlu luthersku sálmar sungnir og Harrin prísaður. Men alt hetta broyttist og tagnaði, tá samfelagið broyttist til eitt fiskimannasamfelag, og føroyingurin tók ímóti øðrum átrúnarligum rørslum. Dagf. Staður Tiltak Fyrilestrahaldari Evni Týsdagin kl. Tórshavn Norðurlandahúsið Mostraspelet Norskur sjónleikur um Kristnatøkuna ár (Ólavur Tryggvason) Sunnudagin Hattarvík Avlýst Fyrilestur Jógvan Fríðriksson Victor Danielsen Sunnudagin kl. Leirvík Kirkjan Fyrilestur og konsert Felagskóriđ syngur Johs. A. Næs Kirkjusiðir Sunnudagin kl. Sandavágur Kirkjan Fyrilestur Hanus A. Samuelsen Halgidagssiðir Sunnudagin kl. Tórshavn Havnar Kirkja Fyrilestur Johs. A. Næs Kirkjusiðir Sunnudagin kl. Norðadalur (Bygdahúsið) Fyrilestur Jónsvein Bech Hevur keltiskur kristindómur havt ávirkan í Føroyum? Sunnudagin kl. Hósvík Kirkjan Fyrilestur Johs. A. Næs Kristniundirvísing í skúlaverkinum Mánaðarevni Tíðarskeið ár Trúarlívið og gerandisdagurin Søguligt yvirlit fyri september. Eitt sereyðkenni við føroysku kirkjuni er tann stóra leiklut, sum leikfólk hava havt í kirkjuni nú í eini ár sum kirkjutænarar. Hvønn halgidag hava deknar guðstænastu í umleið kirkjum kring landið. Tað er ásett við lóg, at deknurin skal lesa, ikki prædika. Frá gomlu luthertrúnni eru halgi- og kirkjusiðir, altargongd, brúðarfylgi og offur, sum mangastaðni enn verður hildið í hevd. Dagf Kl. Tiltøk í September Mánaðarevni Tíðarskeið ár Kristindómurin og samfelagið Søguligt yvirlit fyri oktober. Eftir at Føroyar eru vorðnar kristnar umleið ár verður ein prestaskúli settur á bispasætinum í Kirkjubø. Hetta var so einasti skúli, vit vita um í Føroyum í allari Miðøldini, men tað er hugsandi, at munkar hava undirvíst í Munkastovuni úti á Reyni. Fyrsti protestantiski biskupur, Jens Riber, í Føroyum royndi í nøkur ár frá at varðveita prestaskúlan, men orsakað av sjórænarum rýmdi hann í Føroyar gjørdust nú eitt próstadømi undir Bergen, og Heini Havreki gjørdist próstur. Tá bispaembætið varð niðurlagt umleið / verður hildið, at tann fyrsti kongiligi skúlin er settur á stovn í Havn, har presturin var skúlameistari heilt fram til undirvíst varð á latíni, undirvísingin var ætlað kirkjuligum lærarum, og gekk fyri seg í Munkastovuni. Latínskúlin fekk sín fyrsta rektara í hann var Gregers K. Møller. Hetta var í Gablatíðini, har alt gekk aftur á hond. Og Latínskúlin tykist ikki hava havt stóran týdning. Í stovnsetti Hans Rasmussen "Den Danske Skole" í Havn. Hetta var eitt framstig, og menti hann eisini heimaundirvísingina hesi árini kring landið. Men ein veruligur skúli fyri øll varð ikki stovnsettur fyrr enn í nú æt hann "Almueskolen" og seinri, frá Tórshavnar Kommunuskúli. Og skúlin fekk tað snið, sum vit kenna í dag. Mangir skúlar vóru hesi árini bygdir runt um í landinum. Endamálið hjá skúlanum er at geva eina andliga og handilsliga upplæring. Í dag eru mangir skúlar í Føroyum: Háskúlin, Handilsskúlar, Læraraskúlin, Maskinskúlin, Sjóvinnuskúlin, Sjómansskúlin, Fróðskaparsetrið o.s.fr., og samfelagið hevur ment seg innan handil og samskifti, síðan fríhandilin var settur í gildið í og einahandilin fór í søguna, sum Nólsoyar Páll stríddist ímóti seinast í talinum. Menningin hevur verið frá einum patriarkalskum bóndasamfelag til eitt fiskivinnusamfelag og nú kanska eisini eitt kunningarsamfelag, har tú kanst læra mangt og hvat. Dagf Kl. Tiltøk í Oktober Mánaðarevni Tíðarskeið ár Orðið sum grundvøllur Søguligt yvirlit fyri november. Orðið er hvast svørð, verður sagt. Hetta hava fólk skilt, og síðan prentlistin rættiliga fekk fótin fyri seg stutt eftir Trúbótina eru nógvar andaktsbøkur og sálmabøkur prentaðar og hava funnið vegin til Føroya og givið átrúnaðinum lív og skap. Halgabók er komin út á føroyskum, fyrst tann hjá Victor Danielsen, síðan tann hjá Jákup Dahl og Chr. O. Viderø. Nógvar trúarrørslur hava funnið vegin hendavegin, og havt týdning fyri nógv menniskju. Síðan hevur verið loyvt at prædika á føroyskum í føroysku kirkjunum. Úti í heimi hava ymiskar bíbliutulkingar sett sín dám á uppfatanir og trúarlív, og ikki minst á boðskapin í kirkjunum og samkomuhúsum. Vit eiga at vera takksom fyri tað sjálvbodna arbeiðið gjørt verður í sunnudagsskúlum, ungdómsarbeiðum og sjómannatrúboðanini kring landið. Dagf Kl. Tiltøk í November .. Mánaðarevni Tíðarskeið ár Boðskapurin í framtíðini Søguligt yvirlit fyri desember. Hvør verður boðskapurin í framtíðini? Hvat siga profetiir og trúboðaravirksemi í Føroyum? Hvør hevur eina heildartulking av lívinum? Hetta eru spurningar, vit seta nú um aldarmótið. Hvussu verður kristni boðskapurin í framtíðini? Verður boðskapurin ortodoksur, pietistiskur ella fundamentalistiskur ella ein heilt annar? Einki er at ivast í, at allar hesar áskoðanir fara at verða at hoyra í boðskapinum komandi árini. Ein annar spurningur er, um sekulariseringin ella verðsliggeringin fer at merkjast í kirkjuni, sum vit síggja tað í grannalondunum. Hvat kann føroyska kirkjan gera ímóti hesum? Fara fólk ikki altíð at leita til kristna boðskapin, tí hann hevur ein so góðan moral, er fyri sannleika, trúskapi, vil frið, virðir ognarrættin, ásetur fíggindakærleika, trýr á ævigt lív. Kristindómurin er ímóti drápi, meisling, stuldri og lygn. Eitt vita vit, at um tú er trúgvandi, og roynir at liva eftir boðum Krists, so eydnast lív títt. Dagf Kl. Tiltøk í Desember Tí ferðist eg so fegin Leiðari til ferðavinnublaðið 'Ferðast í Føroyum', sum á sumri varð sent í hvørt húsarhald í Føroyum. Um sama mundi í fjør sat eg sum nú og hugsaði um, hvat ferðaráðsstjórin skuldi siga føroyingum um at ferðast í egnum landi. Tá fall eygað á eina mappu, har vit goyma greinar um Føroyar, sum hava verið í útlendskum bløðum. Við at lesa greinar og tosa við umboðini frá útlendsku fjølmiðlunum, sum hava vitjað Ferðaráðið og okkara land, havi eg lært, hvat Føroyar hava at bjóða ferðamanninum. At duga at siga, hví ein útlendingur skal koma til Føroyar, er millum mínar fremstu uppgávur. At duga at siga, hví føroyingar skulu ferðast í egnum landi, er ein annar, nógv torførari spurningur, um tú skal fara longur enn til at siga, at ferðatilboðini her heima eru eins góð og tey í útlondum. Sum so mong onnur ferðaráð, hevur Ferðaráð Føroya sett sær tað mál at eggja føroyingum til at nýta tey mongu tilboð, sum føroyska vinnan bjóðar útlendska ferðamanninum. Umframt at skapa inntøkur í vinnuni og at vísa føroyingum á heimligu ferðamøguleikarnar, er hugsanin tann, at føroyingar, sum kenna sítt land, gerast góðir 'ferðavinnuráðgevar' og samstundis fáa innlit í teirri ferðavinnu, sum óbeinleiðis ella beinleiðis ávirkar føroyska gerandisdagin. Tað er tó hvørki fyri at gerast 'ferðavinnuráðgevi' ella fyri at fáa innlit í ferðavinnu, at vit føroyingar ferðast. Vit ferðast, tí vit hava hug og fáa eitthvørt burturúr. Eins og hjá flestum øðrum føroyingum er mín gerandisdagur merktur av arbeiði og nógvum, ymiskum krøvum, sum samfelagið, arbeiðsplássið og familja og vinir seta. Sjálv havi eg afturat hesum nøkur mál, sum eg fegin vil røkka. Í einum slíkum gerandisdegi er tað lætt at missa hugsjónirnar og lata sær lynda við tí næstbesta. At gloyma, at verðin ikki dettur saman, um alt ikki gongur eftir einari beinari linju. Og minnast at lurta eftir innaru røddini, sum altíð hevur grein í sínum máli hvat viðvíkur teimum virðum, sum veruliga hava týdning. Tá vit leggja gerandisdagin afturum og halda frí, hava vit eitt gott høvi til at eitt nú eftirmeta gerandisdagin og savna orku til at halda fram. Besti mátin at bróta mína gerandisrytmu og lata aðrar stimbrandi tankar koma framat er at fara við báti ella ein gongutúr í fjøllini. Eg fái nýggjan íblástur við at mýkja vøddarnar og anda djúpt inn. Høgt uppi í frísku luftini, har bert hissini fuglaljóð hoyrast. Her havi eg yvirblikk og kenni meg 'ovenpå'. Sum skilst, er mín ferð ikki bert geografisk - at fara úr einum stað í eitt annað - men eisini mental. Soleiðis er hjá teimum flestu, tí síggja vit burtur frá handilsferðum ella øðrum ørindaferðum, sum eru eyðkendar við skyldu, snýr stuttleikaferðingin seg eisini um eina mentala flytan. Her royna vit stundum ting, sum vit ikki vanliga tora ella síggja okkum før fyri. Vit sláa okkum leys, lata upp fyri nýggjum og øðrvísi fatanum, ella steðga á. Vit eru so ymisk. Hesi seinastu árini havi eg funnið útav, at tað er týdningarmikið fyri meg at savna orku í heimliga umhvørvinum, tí tað er her mín gerandisdagur er. Og tað eru Føroyar, sum skulu geva meining í mínari verð. Tí ferðist eg so fegin her. Ferðaráð Føroya Annika Wardum Joensen Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Grunnar Niðanfyri verða ymiskir fíggingarmøguleikar innan ferðavinnu lýstir. Grunnarnir og felagskapirnir, sum veita lán ella stuðul, eru hesir: Grunnur Ferðavinnurnar, Norrønt Atlantssamstarv, Føroyskt-Íslendskt ferðavinnusamstarv og Ferðaráð Føroya. Grunnur Ferðavinnurnar Norrønt Atlantssamstarv Føroyskt-íslendskt ferðavinnusamstarv FITUR er grunnur, sum veitir stuðul til samstarv millum Føroyar og Ísland, ferðavinnuni at frama. Ísland og Føroyar lata árliga kr til grunnin. Føroyska íkastið fer av játtan Ferðaráðsins. Í nevndini sita Petur Oliver í Hoyvík, nevndarformaður í Ferðaráð Føroya, Magni Arge, Atlantic Airways, Annika Wardum Joensen, stjóri í Ferðaráð Føroya (eygleiðari) og Birgir Thorgilsson, nevndarformaður í Ferðamálaráð Íslands, Steinn Lárusson, Icelandair og Magnus Oddsson, stjóri í Ferðamálaráð Íslands (eygleiðari). Stuðul verður veittur innan hesi øki: ferðavinnuútbúgving samskipan av ferðum "kombinationsturisme" fólkaligt millumlandasamstarv, sum gevur vitan innan mentan, livihátt, vinna v.m. Til dømis verður stuðul veittur til: íttrottarfeløg skúlar og útbúgvingarstøð (kunningarferðir) vinnufeløg mentunnarfeløg kommunal samstarvsfeløg vinarbýir hátíðarhald samstarv millum flutningsfeløg marknarðarføring innan ferðvinnu Umsóknir skulu stílast á donskum ella enskum og sendast til: FITUR c/o Ferðaráð Føroya Postsmoga FR- Tórshavn FITUR c/o Ferðamálaráð Íslands Lækjaragata IS- Reykjavík Ferðaráð Føroya Veitir fyritøkum og øðrum stuðul, sum eru beinleiðis knýtt at ferðavinnuni, um so er, at umsóknin er í samsvar við ætlanum stovnsins. Ferðaráð Føroya \ Gongin \ P.O. Box \ FO- Tórshavn \Føroyar Tlf + \ viðmerkingar & hugskot: webmaster Copyright Ferðaráð Føroya Dagført mai Tú lesur nú: Forsíða Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Nýtt -] RTK uppmátingar Munin bjóðar nú RTK uppmátingar við neyvleika niður í millimetrar. Les meira Muninkort yvir Tórshavn Muninkort yvir Tórshavn innihalda umframt áir, vøtn, hús og vegir eisini veganøvn og húsanr. Les meira Downloada Hugin Evalueringsversión av Hugin kann nú downloadast. Versiónin er tíðaravmarkað. Les meira Hugin ver. Hugin ver. er liðug. Hugin kann nú lesa shapefiles, dwg, dxf og dgn. Les meira [- Kort -] Vit útvega kort frá kortframleiðarum og gera eisini okkara egnu kort. Les meira [- Tænastur -] Vit kunnu hjálpa til við konvertering, uppmáting, og øðrum í samband við GIS Les meira [- Forrit -] Hugin ver. Eitt føroyskt GIS forrit ment av okkum. Les meira [- Um okkum -] Sp/f Munin er stovnað í nov. Í løtuni arbeiða fólk hjá Munin. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Vælkomin til Munin Á hesi heimasíðuni kanst tú finna mangt og hvat innan GIS. Henda síðan er ein liður í tænastuveiting okkara. Upplýsingar um okkara vørur og um GIS eru at finna her. Kortdømi Trýst á sjóneykuna og tú sært nøkur av teimum kortum og tænastum vit kunnu veita. RTK uppmátingar Munin bjóðar nú RTK uppmátingar, við neyvleika niður í millimetrar. RTK er tøkni, sum við hjálp av GPS kann gera sera neyvar og skjótar uppmátingar. Vit hava roynt tólið í Tórshavn, á Eiði og á Tvøroyri, og úrtslitið er, at mátinganar eru sera neyvar og skjótar at gera. Les meira um møguleikanar við RTK uppmátingum. Hugin ver. Hugin versión er nú klár. Nýggjasta versiónin kann, umframt ESRI shapefiles og fleiri rasterformat, lesa CAD fílir (dxf, dwg og dgn). Heinta ókeypis eina evalueringsversión, ið kann nýtast í eitt avmarkað tíðarskeið. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Kort Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Nýtt -] Muninkort yvir Tórshavn Muninkort yvir Tórshavn innihalda umframt áir, vøtn, hús og vegir eisini veganøvn og húsanr. Les meira Muninkort Upprættan av Muninkort yvir Suðuroy ogVágar er liðugt. Les meira [- Um kort -] Príslisti Download Kortdømi [- Kortframleiðarar -] Munin Matrikulstovan KMS Onnur [- Download -] Her kanst tú downloada ókeypis kort og kortdømi. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Kortútvegan Vit vilja leggja okkum eftir at bjóða viðskiftafólki okkara øll tey digitalu kortini, sum finnast yvir føroyskt lendi og havøki. Munin hevur tikið upp samband við ymiskar stovnar um at lata Munin fáa atgong til teirra digitalu kortdatabasu. Munin væntar, at listin av digitalum kortum veksur støðugt soleiðis, at viðskiftafólk okkara fáa eitt fjølbroytt kortúrval. Kort Framleiðari Neyvleiki Slag Muninkort Munin metrar Vektor Matrikulkort Matrikulstovan cm Vektor Grundkort Matrikulstovan cm Vektor Máliborðsbløð KMS metrar Raster Staðarnøvn KMS Vektor Strandalinja KMS metrar Vektor Vit kunnu útvega kort í formatunum dxf, dwg, dgn og Shapefile, og í fleiri koordinatskipanum, so sum fk utm og wgs Kortuppbygnaður Tað er ymiskt hvussu nógv data eru knýtt at kortunum. Tey flestu kortini hava ikki data knýtt at sær, men innihalda bert teir geografisku upplýsingarnar. Grundkortini frá Matrikulstovuni er dømi upp á kort sum ikki hava data knýtt at sær, meðan Matrikulkortini hava data, so sum matrikulnr. og eigari knýtt at sær. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Tænastur Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Um tænastur -] Undirvísing Uppmáting [- Nýtt -] RTK uppmátingar Munin bjóðar nú RTK uppmátingar við neyvleika niður í millimetrar. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Tænastur Umframt at veita tænastur innan undirvísing og uppmáting, er vit ráðgevar í GIS. Ætla tit undir skráseting, kortlegging ella annað, kunnu vit geva tykkum nøkur góð ráð á vegnum. Konvertering Ofta er neyðugt við konvertering av data. Tað verður seg konvertering frá ymiskum koordinatskipanum ella millum ymisk format. Vit hava kunnleika og amboð at konvertera millum koordinatskipanir so sum fk fu utm, wgs og fleiri. Eisini hava vit kunnleika og amboð at konverterað millum CAD fílir, Esrifílir og fleiri. Uppmáting Skulu tit skráseta, hava vit amboðini og vitanina. Vit kunnu útvega tól til alskins uppmátingar eins og vit kunnu gera uppmátingar fyri tykkum. Vit hava tól, sum kunnu máta niður í metur og tól, sum kunnu máta niður í millimetrar. Vit hava RTK uppmára, totalstatión, nivelleringstól o.s.fr. Les meira Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Tænastur->Uppmáting Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Prísur -] Ein dagur við uppmáting kostar kr. uttan MVG. Harafturat er hagreiðing av data. Mátinganar verða leveraðar í flest øllum formatum (dwg, dgn, dxf, shapefiles). [- Nýtt -] RTK uppmátingar Munin bjóðar nú RTK uppmátingar við neyvleika niður í millimetrar. Les meira [- Um uppmáting -] RTK dømi RTK uppmátingar gjørdar í Froðba. [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Uppmáting Vit kunnu nú bjóða uppmátingar við GPS, RTK-uppmáting ella totalstatión. Fyrimunurin við GPS og RTK-uppmáting er, at tað er bíligt og skjótt at fáa innmált eitt øki. RTK uppmáting RTK er ein teknologi, sum við GPS ger uppmátingar við neyvleika niður í cm og betur. Hvørt punkt tekur bert umleið sek. at máta, so tú nær at máta nógv punkt eftir einum degi. Tá tú mátar, kanst tú samstundis skráseta upplýsingar um lutin, so sum slag, stødd, dato. Mátinganar verða leveraðar í flest øllum formatum (dwg, dgn, dxf, shapefiles), og í teirri koordinatskipan sum ynskist. RTK uppmátarin kann eisini brúkast til avsetan. Ein tekning kann flytast frá teldini til RTK uppmátaran, sum síðani sigur frá hvar avsetingarmerki skulu setast, við einum neyvleika niður í cm ella betri. GS- GIS uppmáting Á sama hátt sum RTK mátarin, brúkar hesin mátarin GPS at gera uppmátingar við. Uppmátinganar eru umleið metur, men hesin mátarin er nógv bíligari enn RTK. Tó kann mann ikki vænta at fáa líka nógvar mátingar eftir einum degi. Onnur tól Vit bjóða eisini aðrar tænastur eins og vit selja uppmátingartól. Vit ráða yvir totalstatión, nivelleringstóli, disto o.s.fr. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Tænastur->Undirvísing Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Um tænastur -] Tænastur Uppmáting [- Nýtt -] [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Undirvísing Munin bjóðar undirvísing í GIS. Undirvísingin er skipað í tveir bólkar, eitt byrjunarskeið og eitt víðkað skeið Byrjunarskeið: Undirvísingin verður skipað soleiðis, at byrjað verður við einum innleggi um GIS, hvat GIS er, og hvussu mann kann brúka GIS fyri at effektivisera sítt dagliga arbeiði. Onnur helvt av undirvísingini er framman fyri telduni, har brúkarin lærir at brúka GIS-programmið Hugin. Tann praktiski parturin av undirvísingini er uppbygdur soleiðis, at brúkarin skal loysa nakrar uppgávur, sum gera, at hann/hon kemur at nema við allan funktionalitetin í programminum. Víðkað skeið: Hettar skeiðið er fyri brúkaran, sum hevur fingið hollan kunnleika í GIS, og sum ynskir at fáa funktionalitet, sum ikki liggur í Hugin. ESRI hevur eina rúgvu at GIS-programmum, sum dekka ein og hvønn tørv, tá ið talan er um analysu- og CAD-amboð. Skeiðið verður lagt soleiðis til rættis, at brúkarin fær dekkað tann tørv, sum hann/hon ynskir. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Forrit Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Forrit -] Hugin [- Nýtt -] Downloada Hugin Evalueringsversion av Hugin kann nú downloadast. Versiónin er tíðaravmarkað. Les meira Hugin ver. Hugin ver. er liðug. Hugin kann nú lesa shapefiles, dwg, dxf og dgn. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Hugin ver Hugin er okkara GIS viewari. Hugin er á føroyskum, og er gjørdur bæði til tann roynda og til tann vanliga brúkaran. Hugin arbeiður við shapefiles, og kann lesa CAD fílir (dxf, dwg, dgn). Les meira Downloada eina tíðaravmarkaða evalueringsversión av Hugin. Hvat verður framyvir Okkara forrit eru í einari støðugari menning so vit kunnu nøkta tørvin hjá kundum okkara. Brúkarin hevur eina stóra ávirkan hvønn veg okkara forrit flyta seg, av tí at vit alla tíðina lurta eftir brúkaranum og hansara ynskjum. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Dagført mai Tú lesur nú: Download Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Nýtt um download -] Hugin [- Kort -] Her kann tú downloada ókeypis kort og kortdømi. Les meira Vit útvega kort frá kortframleiðarum og gera eisini okkara egnu kort. Les meira [- Tænastur -] Vit kunnu hjálpa til við konvertering, uppmáting, og øðrum í samband við GIS Les meira [- Forrit -] Hugin ver. Eitt føroyskt GIS forrit ment av okkum. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Downloada Hugin ver Her hevur tú møguleika at downloada eina evalueringsversión av Hugin ver. Evalueringsversiónin virkar í eitt avmarkað tíðarskeið. Teldukrav Min. Pentium Mhz, MB RAM. Er testað á Win Win og WinNT. Meira RAM ger stóran mun. Hugin ver. við hjálpifílu og testdata. Downloada MB Hugin ver. uttan hjálpifílu og testdata. Downloada MB Hjálpifíl til Hugin Downloada MB zippaðar hjálpifílir Testdata Downloada MB zippaðar Esri shapefiles. Byrjunarheftið til Hugin Downloada MB zippað MsWord dokument. Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: GIS grundtankar og fyribrigdir GIS stendur fyri "Geografisk informatión skipan". Styttingin GIS kann tolkast breitt. Taka vit orðini hvørt fyri seg, so peikar 'geografisk' á jarðaryvirflatuna við hennara nátúrskaptu og menniskjaskaptu eindum. Við orðinum 'informatión' meina vit upplýsingar í hesum samanhanginum upplýsingar um tær geografisku eindirnar. Orðið 'skipan' bendir á tann teknikk, sum vit brúka til at lagra, viðgera og analysera tær geografisku informatiónirnar í okkara føri teldan og hennara software. Í staðin fyri eina eintýdda definitión upp á, hvat GIS er, kunnu vit endurgeva, hvussu ESRI umtalar geografiskar informatiónsskipanir: Ein týðandi eginleiki hjá GIS er møguleikin fyri at analysera data, t.e. data frá bæði digitalum kortum og frá alfanumeriskum databasum. Digital kort kunnu innihalda upplýsingar um t.d. gøtunøvn, húsa-nummur ella annan tekst, sum mann vanliga finnur á einum tekniskum ella topografiskum korti. Mann kann við at knýta hesa digitalu kortinformatión til tilsvarandi identiska informatión í einari alfanumeriskari databasu vísa informatiónir á tí digitala kortinum, sum vanliga ikki finnast á einum geografiskum landkorti. Til dømis ber til at farvuleggja informatiónir út frá attributtdata rundan um húskisinntøku, postnummur, skógarøkir, hagapartar osfr. Hetta kallast tematisering. Dagført mai Tú lesur nú: Nýtt Forsíða Kort Tænastur Forrit Um GIS Nýtt Download E-mail: munin@munin.fo [- Nýtt aðrastaðir-] ArcInfo er á gøtuni. ArcInfo er ein skrásetingarskipan frá ESRI. Les meira [- Links -] www.esri.com www.leica.dk www.informi.dk www.matrikul.fo Nýtt RTK uppmátingar Munin bjóðar nú RTK uppmátingar við neyvleika niður í millimetrar. RTK mátarin frá Leica brúkar GPS til at gera sera skjótar og neyvar mátingar. Les meira Downloada evalueringsversión Tú hevur nú møguleika at downloada eina evalueringsversión av Hugin. Versiónin er tíðaravmarkað. Endamálið er at geva brúkaranum møguleika at royna forritið, áðrenn tað verður keypt. Les meira Hugin ver. Hugin ver. er leysgivin. Hugin kann nú, umframt ymisk rasterformat og ESRI shapefiles lesa CAD formatini dxf, dgn og dwg. Les meira Leicaumboð Munin er Leica umboð í Føroyum. Leica er eitt schweiz'siskt firma, sum ger uppmátingartól o.a. Munin vil í fyrstu siftu leggja seg eftir at selja GPS uppmátingartól. Hesi tól kunnu geva ein kortneyvleika frá umleið einum centimetri til ein metur. Hugin ver. Hugin ver. leysgivin. Hugin kann lesa og skriva ESRI shapefiles. Sp/f Munin stovnað Sp/f Munin stovnað. Endamálið er at ráðgeva og menna loysnir innan GIS. Les meira Sp/f Munin, Dr. Jakobsensgøta FO- Tórshavn Tlf: Fax: Torgið [ Framsíða ] [ Nýtt ] [ MicroTeld ] [ Handilin ] [ Telduráð ] [ Virus upplýsing ] Handilin fær í hesum døgun nýtt snið. Síðurnar verða lagdar út so hvørt. Nýggj telda Ein nýggj fartelda er komin á marknaðin. Hon vigar bara kg. Trýst her Tygum eru altíð vælkomin at seta spurningar. Spurningar Vælkomin innar Handilin fær í hesum døgun nýtt snið. Síðurnar verða lagdar út so hvørt. Hygg runt, og hygg sjálvandi innaftur seinni. Tilboð: Skfitandi tilboð. Næstan hvørja viku eitt gott tilboð. Teldur: Stationsteldur/heimateldur Farteldur: Farteldur og tilbehoyr. Brúktir lutir: Eitt lýsingatorg til fólk ókeypis lýsingarpláss. Handilin fær í hesum døgun nýtt snið. Síðurnar verða lagdar út so hvørt. Nýggj telda Ein nýggj fartelda er komin á marknaðin. Hon vigar bara kg. Trýst her [ Framsíða ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Samband Til framsíðuna Tilboð Eitt stig upp Tilboð Teldur Farteldur Brúktir lutir Alnóting UNIQUE AMD K MHz - Uttan skerm Luxus ATX midi-tower telduskáp Gigabyte GA- AX botnkort (hevur fingið viðurskenning) MB S Trio D AGPx GB Fujitsu ATA/ harðdisk MB disklastøð Dansk Windows knappaborð (ikki á mynduni) CE góðkenning kr. Til toppin [ Eitt stig upp ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Fyrivarni verður tikið fyri prísvillum, og eisini um vøran er/verður útseld. Samband Til framsíðuna Príslistin Teldur Unique K Unique Exclusive Eitt stig upp Tilboð Teldur Farteldur Brúktir lutir Alnóting UNIQUE AMD Athlon ( MHz til MHz) MicroStar MS botnkort við AMD Irongate chipsinum Proview " Skermur Luxus ATX mini tower telduskáp MB PC SDRAM GB Fujitsu harðdisk / " disklastøð MB AGPx TNT Vanta grafikkort stk. PCI og stk. ISA slots Ultra ATA/ Ultima WIN / tastatur við hondstyðjara x speed CD-ROM drev - D PCI ljóðkort - Yamada watt hátalarar - Mikrofon Athlon MHz fyri kr. Athlon MHz fyri kr. Athlon MHz fyri kr. Athlon MHz fyri kr. Athlon MHz fyri kr. Til toppin * Ikki rætta telda á mynduni UNIQUE K MMX Gigabyte GA- AX botnkort " Proview Digital Luxus ATX midi tower teludskáp MB PC SDRAM, MHz MCT RAM GB Fujitsu harðdisk / " disklastøð MB S Trio D AGP stk. PCI og stk. ISA slots Danskt WIN / knappaborð (ikki á mynduni) x CD-ROM, PCI lydkort - x speed CD-ROM støð - D PCI ljóðkort - Yamada watt hátalarar - Mikrofon MHz fyri kr. MHz fyri kr. MHz fyri kr. Til toppin UNIQUE Exclusive MS botnkort i Athlon Luxus ATX midi tower skáp MB PC SDRAM, MHz MCT RAM GB Western Digital Expert RPM Harðdisk, ATA/ / " disklastøð MB Nvidia RIVA TNT Ultra grafikkort DVD-ROM x ferðir DVD/ x ferðir CD-ROM Creative Sound Blaster PCI ljóðkort Chicony multimedia knappaborð Watt Yamada hátalarar Winbest D+ scroll mús " skerm TCO ' Windows SE uppsett frammanundan PIII MHz Exclusive kr. PIII MHz Exclusive kr. PIII MHz Exclusive kr. Exclusive Athlon MHz kr. Exclusive Athlon MHz kr. Til toppin [ Eitt stig upp ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Fyrivarni verður tikið fyri prísvillum, og eisini um vøran er/verður útseld. Samband Til framsíðuna Príslistin Farteldur ASUS F ASUS Port Replicator Bil adapter Li-Ion mAh battarí MB RAM Eitt stig upp Tilboð Teldur Farteldur Brúktir lutir Alnóting Touch Line Pentium II MHz " TFT Touch skerm Intel Pentium II MHz MB SDRAM, max. MB GB harðdisk PCI ljóðkort, Sound Blaster Pro kompatibel MB disklastøð (eksternt) stk. IrDa og stk. USB port stk. Type II PCMCIA slot, supporterer CardBus x CD-ROM støð (eksternt) Innbygt V. mótald Við tasku Innbygdir háttalarar og mikrofon Við "peikipinni" og touchpad Frammamundan innlagt Windows við CD-ROM Modelnr. MNB- kr cm (B) x cm (L) x cm (H) Til toppin ASUS F fartelda " TFT LCD skerm Intel Pentium II MMC- MB SDRAM, max. MB D AGP MB SGRAM grafikkort GB harðdisk x Type II kort eller x Type III MB disklastøð stk. IrDa porte ( for og bag) Flytbarat x CD-ROM modul. Kann útskiftast við annan harðdisk ella eyka battarí D ljóðkort, SoundBlaster Pro kompatibel TV-output Inkl. Berutasku Vekt ca. kg. mAh Li-Ion battarí MHz kr MHz kr Til toppin Eyka tilbehoyr til farteldur ASUS Port Replicator - x PCMCIA Type II - Porte VGA, Seriel, Parallel, TV-output, - Mic-in, Line-in, Line-out, MIDI, x USB kr Li-Ion mAh battarí kr Bil adapter kr MB RAM (við telduni) kr MB RAM (uttan teldu) kr Til toppin [ Eitt stig upp ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Fyrivarni verður tikið fyri prísvillum, og eisini um vøran er/verður útseld. Samband Til framsíðuna Príslistin Brúktir lutir [ Brúktar teldur ] [ Seta til sølu ] Eitt stig upp Tilboð Teldur Farteldur Brúktir lutir Alnóting Sum nakað heilt nýtt í Føroyum, ætlar MicroTeld at stovna ein "brúktluta-marknað" innan telduheimin. Hevur tú ella kennir tú ein, ið fegin vil sleppa av við sína gomlu teldu, so er at senda ein email, ringja ella faxa til MicroTeld. Og tað er ókeypis at lýsa telduna til sølu, hjá MicroTeld. Men Fa. MicroTeld tekur % av salgsprísinum, tá ið teldan er seld (gjøgnum MicroTeld). Brúktluta-marknaðurin er bæði fyri privat og virkir, men lutirnir eru ikki tengdir at MicroTeld. T.v.s. at talan er um salg millum persónar uttan um MicroTeld. Fa. MicroTeld Eystari Ringvegur FO- Tórshavn Tlf.: Mobil: Fax: Email: microt@microteld.fo [ Eitt stig upp ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Fyrivarni verður tikið fyri prísvillum, og eisini um vøran er/verður útseld. Samband Til framsíðuna Príslistin Alnóting/webdisgn Eitt stig upp Tilboð Teldur Farteldur Brúktir lutir Alnóting Fa. MicroTeld átekur sær, at gera heimasíður fyri bæði virkir og privat. Prísurin kann ikki ásetast, tí tað kemur alt ann upp á, hvat viðkomandi ynskir. Ein vanlig (standard) síða kostar krónur + MVG, men so er tað tað hvat er ein vanlig síða? Ring, emaila ella faxa til MicroTeld, og fá eitt gott tilboð uppá tygara heimasíðu. [ Eitt stig upp ] [ Tilboð ] [ Teldur ] [ Farteldur ] [ Brúktir lutir ] [ Alnóting ] Fyrivarni verður tikið fyri prísvillum, og eisini um vøran er/verður útseld. Samband Til framsíðuna Príslistin Tit eru altíð vælkomin at senda okkum e-post ! Design by MIÐIL Vøggustovan Vit eru børn í Vøggustovuni. Í Vøggustovuni spæla vit við leikur og væl dámar okkum at koyra við skootara, sum vit eiga fleiri av. Tó hendir tað, at vit ikki altíð eru samd um hvør skal koyra hvønn, men so koma tey vaksnu okkum til hjálpar, so øll fáa ein túr. Vit trilla, ganga nógvar túrar og okkum dámar sera væl, at fara oman, at geva dunnunum eta. Umleið eina ferð um mánaðin, hava vit matdag og tá guffa vit í okkum, tað er serliga hugnaligt. Tá hava vit ljós á borðinum og tann dagin, fáa vit eisini okkurt gott til dessert. Í vøggustovuni eru vit serliga upptikin av hvussu tey vaksnu gera. Vit spæla at vit gera døgðura, dekka borð til kaffi og feiða gólv. Vit eru eisini nógv upptikin av, at læra nýggj orð og læra okkum at tosa saman. Hetta hevur gjørt, at tey vaksnu saman við mammu og babba hava gjørt eina mappu til hvørt barni, sum vit hava sett myndir í, av øllum teimum sum vit kenna væl, tey sum búgva hjá okkum, ommu og abba, fastrar og mostrar og onkur sysknabørn og góðir vinir hjá okkum eru í. Tað er ein væl vitja mappa, sum vit eru sera sera glað fyri. Okkum dámar væl at syngja sangir og sangspøl, favoritturin er um ein hund, sum eitur PINGO. MylnuGallarí Her seta vit tekningar inn sum børnini hava gjørt hesa vikuna. februar Ingun jan. Karl feb. Petur B. Poulsen, ár Jákup Ziskason, ár Tanja Hoydal Poulsen Áron West Reglur og fyrisiting Mylnuhúsið: Mylnuhúsið er ein sjálvsognarstovnur ið læt upp / Mylnuhúsið er normera til børn. eru vøggustovubørn, barnagarðsbørn og skúlabørn. Tað starvast fólk í mylnuhúsinum. Í nevndini eru fimm limir, býraði velur og foreldrini Mýlnuhúsið hevur ein tilhoyrandi útibarnagarð, har eru børn og starvsfólk. Mylnuhúsið hevur opið soleiðis: Mánadag til fríggjadag kl. Mylnuhúsið hevur tlf: / fax: Útibarnagarðurin hevur tlf: Prísir at ganga í Mylnuhúsinu Skúlapláss Barnagarðspláss Vøggustovupláss Sjúka: Tað er av stórum týdningi at foreldrini ringja áðrenn kl. og boða frá um barni hevur frí ella er sjúk/ur. Mylnuhúsið tekur ikki ímóti børnum, sum ikki kunnu fylgja einum vanligum dagligdegi, tí tað hevur febur ella er sjúkt á annan hátt. Starvfólkið í Mylnuhúsinum hevur ikki heimild til at geva børnunum heilivág. Innleiðandi samrøður: Tá foreldur fáa børn inn í Mylnuhúsið, vera tey saman við barninum boðin til eina innleiðandi samrøðu við starvsfólki á stovuni, har barni skal ganga. Her tosa vit um mannagongdina í húsinum og hava foreldur nakað á hjarta, tosa vit um tað. Trygging: Tað er av stórum týdningi at foreldrini tosa við teirra tryggingarfelag, um hvussu barn tykkara er tryggja meðan tað er í Mylnuhúsinum. Útmelding: Tá barni skal útmeldast í Mylnuhúsinum, skal sigast frá í minsta lagið dagar frammanundan. Foreldrini: Starvsfólkið í Mylnuhúsinum ynska øllum at vera hjartaliga vælkomin á stovnin. Foreldur eru vælkomin til at taka lut í t.d. at skifta teimum smáu áðrenn tey fara avstað. Vit vilja fegin hava at foreldur engasjera seg í Mylnuhýsinum. Hettar skal eg havi við í Mylnuhúsið: Matpakka og frukt (bolla, grøntsakir o.a.) Tað er av stórum týdningi at børnini hava skiftiklæðir liggjandi á plássinum. Praktikkantar: Mylnuhúsið hevur av og á í styttri tíðarskeið praktikkantar frá fólkaskúlanum og í longri tíðarskeið frá Pedagogskúlanum. Eisini hava vit av og á vitjan av útlendskum lesandi. Mýlnuhúsið hevur stongt hesar dagar: Jólaaftan, nýggjársaftan, Flaggdagin, Ólavsøkudag eftir kl. Ólavsøkuaftan, Grundlógardagin eftir kl. Páskaaftan og Hvítusunnuaftan. Bíðilistin: Umsóknarbløð til bíðilistan í Mylnuhúsinum fæst við at venda sær til starvsfólk ella at ringja tlf. Frípláss: Foreldur kunnu søkja Barnaverndarnevndina um frípláss. Umsøknarbløð fáast við at venda sær til starvsfólkið. Upphangstalvur: Tað er av stórum týdningi at foreldur hyggja upp á upphangstalvurnar hvønn dag. Vikar: Mylnuhúsið hevur vikarar at heita á um eitt av starvsfólkunum eru sjúk ella á ein ella annan hátt ikki eru til arbeiðis t.v.s. feriur, skeiðir o.a. Stuðlar: Tað starvast tveir stuðlar í Mylnuhúsinum. Aðrar áhugaverdar heimasíður: www.bupl.dk www.pedagogfelag.fo Starvsfólk Starvsfólk í Mylnuhúsinum: Hanna Thøgersen, Leiðari Annie Joensen, Varaleiðari Maja Højsted Anna Maria Justisen Vivi Johannesen Rógvi Jacobsen Jacqueline Gardar Hervør Eyðunsdóttir Ásla Haraldsson Miriam Joensen Annie Vilhelmsen Sólfríð Poulsen Katrin Køtlum Nevndarlimir í Mylnuhúsinum: Elisabeth Joensen, Formaður Eyðgunn Samuelsen, Næstformaður Kristian Fríðrik Olsen, Nevndarlimur Hanna Z. Hansen, Nevndarlimur Jón Harald Poulsen, Nevndarlimur Vaskikona: Súsanna Heinisen Pedagogikkur Í Mylnuhúsinum eru børnini sett í hásæti! Vit vilja fegin, at børnini eru glað fyri at koma her, føla seg trygg og hava álit á teimum vaksnu. Vit ynskja, at Mylnuhúsið skal verða ein partur av gerandisdegnum, hjá børnunum og familium teirra. At tað gerst ein liður í teirra barndómi, sum tey kunnu vera errin av sum vaksin. Starvsfólkini í Mylnuhúsinum arbeiðir út frá fylgjandi pedagogisku hugsjón; t.v.s. at vit leggja dent á: - At børnini fáa sett síni spor í Mylnuhúsinum - At børnini merkja at tey vera tikin í álvara - At vit taka støðu í tí einkulta barninum og hettar gera vit við, at gera brúk av okkara eygleiðingarevnum og finna útav hvat upptekur børnini, fyri síðan at tilrættaleggja gerandisdagin út frá tí. Vit arbeiða dagliga við dokumentatiónum; t.v.s. at vit saman við børnunum, velja hvat skal hangast upp, fyri at foreldrini kunnu síggja hvat vit eru upptikin av og eisini fyri, at tey kunnu fáa eitt prát um hetta heima. Tað er av stórum tydningi at vit hava børnini, sum samrøðu- og samstarvsfelagar. Innistova Vit eru børn í innistovu. Okkum dámar serliga væl, at hugna okkum, við spæli, sangi og vit ganga túrar, eisini dámar okkum væl at vitja spæliplássi, sum vit hava í nærheitini. Annan hvønn hósdag, hava vit matdag. Har hava vit antin tað stóra kalda borði, við pálegg, sum vit sjálvi hava við í barnagarð, ella gera vit heitan mat, saman við teimum vaksnu á stovuni. Vit hava arbeitt við "Batman". Vit hava gjørt eina Batmanholu úr pappmasché, hon er svørt og í henni spæla vit ymiskt. Á vegginum hava vit eina stóra mynd, av okkara góða vini Gísmundur, sum vit sjálvi hava mála. Okkum dámar eisini væl at fara í svimjihøllina at svimja og tá vit eru boðin í Atlantis at hyggja eftir sjónleiki. Vit eru ógvuliga upptikin av smádjórum, so sum maðkar og krabbar. Tá vit fara í Boroyðavík, plaga vit at fanga krabbar og taka tara heim við. Krabbar og krabbagoggur hava vit havt í einum akvarie. Áftana turkaðu vit taran og reinsaðu goggurnar, sum vit í dag eiga á vegginum, sum eitt minni um nógvar góðar túrar og góða vitan, um goggur og tara. Í tí dagliga taka vit nógvar myndir og taka uppá video. Tað brúka vit m.a. til, at vísa foreldrum og øðrum, hvat vit eru upptikin av og fáa vit mangan eitt prát um hetta. Útistova Í útistovu ganga børn. Útibarnagarðurin er úti í Grøv. Bussur fer frá Mylnuhúsinum hvønn dag kl. við børnunum og er aftur kl. Í útibarnagarðinum eru børnin úti í náttúruni og tað ger onki um tað regnar ella kavar. Børnini í Útustovu eru von við, at veðri er skiftandi og teimum dámar best at vera úti. Okkara spælipláss er: dalar, fjøll, viðarlund, áin og Boroyðavík. Her takast vit við mangt og hvat. Okkum dámar sera væl, at vitja Andras bónda og síggja seyðirnar hjá honum. Tað er stuttligt, at hoyra Andras bónda greiða frá og at koyra í bilinum hjá honum. Vit hava gjørt ein sang um Andras bónda. Í heyst vóru vit í rætt, tá seyðurin kom í rætt í uppsølum. Vit vóru við til at fletta. Dreingirnir tummaðu og genturnar vilaðu. Seinni gjørdu vit blóðpylsu úti í Grøv, kókaðu hana og ótu tað til døgurða. Í Boroyðavík leita vit ofta eftir krabbum og øðrum, eisini fara vit oman eftir rekaviði, sum vit brúka til at gera mangt og hvat burtur úr. Tá góðveður er, fara vit í viðarlundina at hugna okkum, vit grilla ella eta okkara matpakkar. Um veturin fara vit mangan langt, fyri at sleta og tá er gott, at koma heim til ein heitan kakaomunn og bollar, sum Annie og Vivi hava syrgt fyri. Jólaveitslan fyri foreldur og syskin okkara, var sjálvandi hildin úti. Allan decemburmánað fingu vit brøv, frá vættra Pætur. Á jólaveitsluni fóru vit øll so á postarenning, at leita eftir jólamanninum, sum vættra-Pætur kendi. Vit funnu hann, hann var sera blíður, vit fingu heitan greyt og saft, uppi í Gravardali. Vit eru serliga góð við vættra-Pætur, hann hevur tlf. nr. Oskar er okkara vinur. Hann er heima og vitjar okkum uppá skift. Vit gera nógv burtur úr okkara nærumhvørvi. Vit eru dagliga túrar, sum vit sjálvi ynskja og vísa á støð og bústað har vit kenna okkum væl. Dagliga taka vit myndir og taka uppá video, so foreldur okkara og onnur síggja hvat vit takast við og eru upptikin av. Sornhúsið Mylnuhúsið hevur pláss til skúlabørn í og flokki. Hesi pláss liggja ávíkavist fyrra- og seinnapartar. tá flokkarnir møta ymiskt, alt eftir hvørjum skúla børnini ganga í. Skúlabørnini koma aftur og framm frá skúla við bussi. Dreingirnir dáma serliga væl, at fara á plenuna, at taka ein góðan dyst við 'arin hjá KÍ og væl dámar Rógva, at royna síni kynstir og børnini vilja fegin læra. At upptraðka er nakað ið skúlabørnunum dáma væl, antin at syngja fyri øðrum ella spæla ein sjónleik, og síðst men ikki minst at dansa fyri okkum. Tá er tað av stórum týdningi, at Maja fer í gongd við sínum eginleika, at dekorera andlit, við ymiskum litum og motivum. Vælkomin til Naten á netinum Hvat sigur Heilsan? Anne Marie Samuelsen Áarvegur FO- Tórshavn Tlf Naten brúkari sigur sítt Hulda Nóadóttir Gongsvaktur í Kópavogsskúla í Íslandi Eitt annað lív! Eg havi tikið NATEN í útvið ár, tað er munur á at vakna um morgunin, og hava orku allan dagin. Eg sovni við tað sama tá eg leggi høvdi á koddan, sum áður tók mær ein til tveir tímar. Eg gagnnýti føðsluna betur og eri framvegis kløn. Vørurnar | Hvat siga | Heilsan tín | Fríska síðu Um okkum | Vendi tygum til okkara English Deutch Norsk Dansk Islansk Norðcon Norðcon veitir virkisráðgeving og aðrar tænastur í hesum sambandi til vinnufyritøkur og almennar stovnar. Norðcon tekur støði í fortreytunum hjá føroyskum fyritøkum og leggur alstóran dent á, at munagóð úrslit spyrjast burtur úr okkara ráðgeving. Sp/f Norðcon, Niels Finsens gøta Postboks Tórshavn, Tel: + Fax: + e-mail: nordcon@nordcon.fo Norðcon Tænastur Samstarvsfeløg Um okkum Fyrsta síða Tænastur Skipanir til góðsku-, trygdar- og umhvørvisstýring Det Norske Veritas, Danmark AS (DNV), og Norðcon hava gjørt samstarvsavtalu undir heitinum "The Faroe Consulting Group" um leiðsluráðgeving til føroysk virki, ið hava ætlanir um at menna trygdar-, umhvørvis- og/ella góðskuskipanir eftir ISO ISO ella eftir øðrum viðurkendum standardiseringskrøvum. DNV hevur altjoða royndir á hesum øki, og verður lutur DNVs í hesum samstarvi at veita serkunnleika umframt menningartól og skipanir. Hetta saman við tí førleika og kunnleika til tað føroyska samfelagið sum Norðcon hevur, er við til at tryggja, at munagóð úrslit spyrjast burtur úr okkara ráðgeving. Kunningartøkni Kunningartøkni verður nógv umrøtt í hesi tíð. Tað verður roknað fyri at vera eitt vakstrarøki, ið føroysk vinna eigur at vera partur av. Viðhvørt kann tað tó tykjast, sum umrøðan av KT tøknini er ov lítið ítøkilig, og sum at tað er torført at seta orð á, hvussu KT skal verða okkum til gagns í gerandisdegnum. Fyri mong er KT bert samskifti umvegis e-post og at rógva úti á internótini. Tað er tó møguligt at nýta KT sum ein meira integreraðan part av arbeiðsumhvørvinum. Til dømis er kunningartøkni ein eyðsýndur møguleiki, um ein fyritøka hevur tørv á at samskipa tað innanhýsis virksemið, so at alt starvsfólkið lættliga fær atgongd til upplýsingar um, hvat gongur fyri seg á arbeiðsplássinum. Til hetta endamál finnast tær sonevndu intranetskipanirnar. Tær verða nýttar til at samskipa virksemið innanhýsis á virkjum og stovnum. Norðcon, ið hevur royndir í at útgreina og samskipa menning av intranetskipanum, hevur gjørt samstarvsavtalu við Dansk Internet Selskab, sum hevur drúgvar royndir í at menna intranetskipanir og í menning yvirhøvur av web-grundaðum loysnum. Ígjøgnum hetta samstarv verða vit før fyri at veita heildarloysnir innan hetta økið. Leiðsla, búskapur og fígging Viðvíkjandi tí partinum av tænastunum hjá Norðcon, ið fevna um leiðslu, búskap og fígging, er talan um ráðgeving til virki og fyritøkur, bæði innan tað almenna og tað privata vinnulívið. Dentur verður lagdur á fíggjarligar og búskaparligar spurningar: Á Norðcon eru vit før fyri at veita ráðgeving til virki, sum t.d. hava búskaparligar spurningar at dragast við, ella sum hava tørv á broytingum í tí vanligu búskaparligu gongdini. Harumframt kann Norðcon ráðgeva virkjum, ið hava ætlanir um at fáa til vega fígging til virksemið. Norðcon ráðgevur eisini í sambandi við ætlanir um at fremja fyrisitingarligar broytingar í einum virki: Í hesum føri kann virkið biðja Norðcon um eina forkanning, ið so kann nýtast sum grundarlag undir avgerðum viðvíkjandi teimum ætlaðu fyrisitingarligu broytingunum. Harumframt ger Norðcon frágreiðingar um virkisætlanir, ið fevna um fyrisitingarligar spurningar sum t.d. mannagongdir í sambandi við at reka eitt virki. Samstarvsfeløg Det Norske Veritas í Danmark Det Norske Veritas er ein óheft sjálveigandi fyritøka, stovnað í DNV arbeiðir fyri at tryggja lív, umhvørvi og virði á landi, sjógvi og í luftini. Fyritøkan er umboðað um allan heim við tilsamans starvsfólkum á skrivstovum í londum. DNV hevur verið umboðað í Danmark síðan og hevur í dag fólk í starvi við høvuðskrivsstovu í Keypmannahavn og við skrivstovum í Ålborg, Esbjerg og Fredericia í Danmark umframt í Íslandi, Føroyum og í Grønlandi. Í Føroyum hevur DNV verið umboðað síðan og síðan í egnum hølum. DNV veitir klassifikatión, loyvisprógv og ráðgevandi tænastur til vinnu, ið er tengd at havinum, frálandsvinnu, umframt til vinnulívið yvirhøvur. DNV er ein av fremstu útvegarum av loyvisprógvum, ið viðvíkja leiðsluskipanum, starvsfólkum og framleiðsluvørum. DNV góðkennir góðskuskipanir sambært ISO og leiðsluskipanir viðvíkjandi umhvørvinum sambært ISO Harafturat bjóðar DNV tær sonevndu EMAS-váttanirnar í sambandi við umhvørvisstýring umframt HACCP. Alt eftir tí, sum tað ávísa virkið ynskir, verða loyvisprógvini gjørd undir danskari ella aðrari akkreditering. Innan ráðgeving, ið viðvíkir góðsku, umhvørvi og trygd, hevur DNV á heimsstigi arbeitt við fleiri enn virkjum. Arbeiðið hevur m.a. fevnt um ráðgeving í sambandi við stovnan av leiðsluskipanum viðvíkjandi góðsku, umhvørvi og trygd og ábøtur og menning av hesum skipanum. Harumframt hevur DNV arbeitt við analysum av vanda fyri serligar skipanir. DNV hevur lagt høvuðsdentin á teir ídnaðir, har ið avleiðingarnar av missi og óhappum kunnu vera stórar. DNV hevur arbeitt við góðsku, umhvørvi og trygd innan tann kemiska ídnaðin, reinsingarvirki, reiðaravirki, rakstur av jarnbreytum, annan ídnað og rúmdarferðing. Det Norske Veritas Danmark AS Dansk Internet Selskab Sum ein av teimum elstu framleiðarunum av heimasíðum í Danmark mentist Dansk Internet Selskab til eisini at vera ein av teimum størstu fyritøkunum, ið framleiðir heimasíður. Orsøkin til, at fyritøkan er so nógv vaksin er, at DIS leggur stóran dent á førleika og dygd í øllum virkseminum hjá fyritøkuni. DIS hevur góðkenning sum Microsoft Certified Solution Provider. Hetta merkir, at viðskiftafólkini kunnu vera vís í, at DIS veitir loysnir við tí røttu tøknini og við tí røttu góðskuni. Hugsanarhátturin er, at DIS í neyvum samstarvi við viðskiftafólkið tryggjar, at tann lidna vøran samsvarar við tað, ið viðskiftafólkið hevði væntað viðvíkjandi innihaldi, sniði og kostnaði. Framleiðsla av heimasíðum er høvuðsøki hjá DIS. Harumframt framleiðir DIS fleiri aðrar vørur, eitt nú online-handil og intranet-loysnir. DIS serframleiðir eisini edv-vørur eftir kravfestingum. Dansk InterNet Selskab Um Okkum Norðcon veitir virkisráðgeving og aðrar tænastur í hesum sambandi til vinnufyritøkur og almennar stovnar. Tænastuøkið hjá Norðcon er í høvuðsheitum: Skipanir til góðsku trygdar- og umhvørvisstýring KT-tænastur Ráðgeving innan leiðslu, búskap og fígging Okkara tænastuveitingar taka støði í serligu fortreytunum hjá føroyskum virkjum, samstundis sum bygt verður á altjóða royndir og kunnleika. Norðcon hevur samstarvsavtalur við: Det Norske Veritas Dansk Internet Selskab Partafelagsupplýsingar: Skrásetingar-nr: Navn: Sp/f Norðcon Bústaður: Niels Finsensgøta Postboks Tórshavn Stovningardagur: Hin januar Stovnarar: Sjúrður Horsdal, Millum Gilja FO- Hoyvík, Sigurð í Jákupsstovu, Kráargøta FO Argir Stjórn: Sjúrður Horsdal og Sigurð í Jákupsstovu Endamál: At reka ráðgevingarvirksemi og annað starv í hesum sambandi Starvsfólk í Norðcon: Sjúrður Horsdal Bústaður: Millum Gilja Hoyvík Telefon heima: Fartlf: Teldupostur: horsdal@nordcon.fo Sigurð í Jákupsstovu Bústaður: Kráargøta Argir Telefon heima: , Teldupostur: jakupsstovu@nordcon.fo Jón Højsted Teldupostur: hojsted@nordcon.fo Annika Højsted Micra Micra S hurðar HK Kr. Micra GX hurðar HK Kr. Micra GX Aut. hurðar HK Kr. Almera Prísirnir á nýggja Nissan Almera Snið HK Hurðar Kostnaður Almera Comfort Almera Elegance Almera Comfort Almera Elegance Almera TurboDiesel Comfort Almera TurboDiesel Elegance Automatisk gear (bert ) Aircondition Tøkni Motorur l. Bensin l. Bensin l. DieselTurbo Slag QG DE syl. á rað DOHC/ V QG DE syl. á rað DOHC/ V YD DDT syl. á rað DOHC/ Sylindararúmd ccm Megi KW/HK v/Snúvn. / / / Moment / / / Boring/Slaglongd X X X Skjótleiki og brennievnisnýtsla l. bensin l. bensin l. DieselTurbo Gear Man. Man. Aut. Man. Acceleratión km/t sek. Mesta ferð km/t Koyring innan býggja*) km/l Koyring millum bygdir*) km/l Blandað koyring*) km/l CO emissión g/km Brennievnistangi l Brennievnisskipan Multi point innspræning Turbo, beinl.Inspræning Brennievnistørvur Blýfrítt bensin oktan Diesel *) Sambært ECE / Gear Manuel (standard øll snið) Manuel -trins gearkassi Automatikk (eyka á l.) -trins automatgear Hjólupphang Framman MacPherson, skrúvufjarðar Aftan Stívur aksul við multi-link upphangi, skrúvufj. Bremsir Framman Ventileraðar skivur Aftan Skivur ABS Elektroniskar kreds/ sensorar, við EDB og NBA Róðurgreiðir l. bensin l. bensin l. DieselTurbo Slag Tannstongstýring við servo Vendidiametur m (ímillum kantsteinar) Dekk og felgur l. bensin l. bensin l. DieselTurbo Dekkstødd / -R / -R / -R Felgustødd J X J X J X Eykahjól Felga: JX Dekk: / -R ( l. Automatik: / -D ) Mál Longd mm Breidd mm Hædd mm Ásfrástøða mm Sporvídd framman/aftan mm / Viðførisrúm l Vektir l. bensin l. bensin l. DieselTurbo Eginvekt kg Heildarvekt kg Lastievni kg Mesta last á taki kg Mesta vekt á viðfestisvogni v/br. Mesta vekt á viðfestisvogni u/br. Útbúnaður Comfort Elegance l, bensin, hurðar * * l, bensin, hurðar * * l, DieselTurbo, (kemur væntandi í Juli ) * Aktiv trygd ABS v/EBD og NBA-skipan * * Asferist síðuspegl * * Bakrúta viskari/vaskari * * El-bakrútur v/Aut.avbrótara * * Hátrýstspulari til forlyktirnar * * Frammrúta viskari v/interval * Frammrúta viskari v/stigleysum interval * Halogen forlyktir við man. hæddarstilling * * Hæddarstilling av róðri * * Servostýring * * Trygdarlás á hurðum aftan * * Bremsuljós í bakrúti * * Døkkir rútar við UV filtri * * Mjørkaljós aftan * * Úti-hitamálari * * Passiv trygd Airbag, * * Aktivir nakkastuðlar * * Anti-dive frammstólar * * Barnastólatrygging A/ELR (á uttaru trygdarbeltum aftan) * * Barnastólatrygging ISOFIX (hefti til barnastólar aftan) * * Verndarbjálkar í hurðunum * * Trygdartilfar innan * * Fuel cut-off * * Trygdarselar at stilla inn í hædd v/selatáttara framman * * Rulluselar og nakkastuðlar at stilla inn við øll sitipláss * * Trygdarkabina * * Tjóvarítrygging Avskermaði hurðalás * * Róðurlás * * Startsperra í lykli * * Útbúnaður uttan " stálfelgur v/heildekkandi hjólskálum * * Hurðahandtøk forkromaði * Fendaralistar svartir * * Gittar lutvíst forkromað * * Kúfangarar lakkeraðir * * Síðuspegl lakkeraði * * Takantenna * * Komfortútbúnaður Aircondition, við carbonfiltri o o Armlen í øllum hurðunum * * Øskubakki við ljósi í og tendrari, framman * * Viðførisrúm, klætt og við ljósi * * Sentrallás * Sentrallás við fjarstýring og indikatorblunki * Hurðahandtøk innan, forkromaðið * El-frammrútar við one-touch skipan * * El-bakrútar * El-síðuspegl við hita * * Koppahaldari, framman * * Koppahaldari, aftan * Loftljós sum sløknar spakuliga * * Kortljós, framman * * Kortljós, aftan * Make-up spegl í báðum sólskermum * Make-up spegl í báðum sólskermum við ljósi í * Pollenfiltur dubultvirkandi * * Stereoradio við hátalarum * * Super Utility: Lummar í hurðunum framman, smátingslummar í bakhurðunum, net í viðførisrúmi, hill undir róðri, lítil box niðast á instrumentbretti, bakki við loki oman á instrumentbretti, lítið rúm til myntir, posakrókur, ruskílat, jakkakrókur, konsolbox við loki, handskarúm * * Super Utility (fyri Elegance) Mappustroppur, regnskjólastroppar, sólbrilluhaldari, lummar aftanfyri frammstólar, bakki í armleni í baksetri, Lok til brennievnistanga at lata upp innaní frá * * Hitakanalir til baksetri * * V el-stikk við baksetri * * Setir og klæði Stoff * Velour * Fjølstilling av førarasetri, -vegs-stilling * * Hiti í frammsetrum * * Klovið baksetur ( / ) * Instrumentbretti Ávaringarljóð fyri gloymd ljós * * Ávaringar/eftirlitsljós fyri: ABS, airbag, brennievni, oljutrýst, mjørkaljós, motorkanning, løðing, hondbremsu, bremsiløg, opnar hurðar. * * Knøttar við ljósi í * * Kilometurteljari, tripteljari og ur (alt digitalt) * * Snúvningsvísari * * *) Standard, o)Eyka Primera Trýstið á myndina omanfyri fyri at gera hana størri. Trýstið á myndina omanfyri fyri at fáa meira upplýsningar um Primera. Prísir á Primera Príslisti fyri Juli Nissan Primera III Kostnaður Snið HK v/MVG Comfort Hurðar C+ Pakki er: El-rútar framman, armlen í miðuni aftan, lakkeraði handtøk og listar, brilluhaldari, instrumentljós kann stillast, ljós í handskarúmi og kortljós Meirkostnaður fyri: hurðar Stationcar C+ Pakki og Klimaanlegg Elegance hurðar E+ Pakki er: Leðursetur v/el-innstilling av førarasetri og " Alu- miniumfelgur. Elegance DIESEL Stationcar Meirkostnaður fyri: Hurðar Stationcar E+ Pakki Klimaanlegg Hypertronic CVT Gear Sport hurðar S+ Pakki er: (bert ) Klimaanlegg, " alu-felgur, sportundirvognur og Xenon- lyktir. Sport hurðar Meirkostnaður fyri: Hurðar S+ Pakki (bert ) Hypertronic CVT M Gear (bert ) Eykaútbúnaður v/áseting u/áseting Bagagurúmsbakki X Alu-finish á instrumentbretti, um gearstong og á øskubikari X Træfinish á instrumentbretti, um gearstong og á øskubikari X Krom gáttir við hurðarnar framman X Spoilari aftan, stórur, & hurðar X, og lakkering Spoilari aftan, lítil, & hurðar X, og lakkering Spoilari aftan til stationcar X, og lakkering Navigatiónsradio CARin X Navigatiónsskipan CARin X Sleipikrókur, fastur X Sleipikrókur sum kann takast av X Alu-felgur Quarts ", fyri X Alu-felgur Zenith ", fyri X Alu-felgur Twist ", fyri X Alu-felgur TWR ", fyri X Nummarplátur og sýn kr. Fyrivarni verður tikið fyri møguligum prísbroytingum. Maxima Nýggjur Nissan Maxima á veg sjá "Myndir" Vørubilar Primera Van Vanette E Bensin Serena Cargo Diesel Prísir á Terrano II Skrásettur sum vøruvognur Skrásettur sum persónbilur Stuttur Langur Stuttur Langur Útbúnaður Skrá Van, og hurðar V/setrum og hurðar Aktiv trygd ABS v/EBD * * Bakrúta viskari/vaskari * * El-bakrútur v/Aut.avbrótara * * Hátrýstspulari til forlyktirnar * * Frammrúta viskari v/stigleysum interval * Halogen forlyktir við man. hæddarstilling * * Hæddarstilling av róðri * * Servostýring * * Bremsuljós í bakrúti * * Døkkir rútar * * Mjørkaljós framman * * Mjørkaljós aftan * * Vatnavvísandi síðurútar framman * * Úti-hitamálari * * Passiv trygd Airbag, * * Nakkastuðlar at stilla inn * * Anti-dive frammstólar * * Verndarbjálkar í hurðunum * * Trygdartilfar innan * * Trygdarselar at stilla inn í hædd v/selatáttara framman * * Rulluselar og nakkastuðlar at stilla inn. Aftan * Trygdarkabina * * Tjóvarítrygging Róðurlás * * Superlocking * * Startsperra í lykli, elektronisk * * Útbúnaður uttan " stálfelgur * * Bakkúfangari við trini í * * Gittar lakkeraður * * Kúfangarar lakkeraðir, lutvíst * * Síðuspegl lakkeraði * * Skál á eykahjóli Skermøkjarar Spruttlappar aftan og framman Takantenna * * Komfortútbúnaður Armlen í hurðunum * * Øskubakki við ljósi í og tendrari, framman * * Viðførisrúm, klætt og við ljósi * * Sentrallás við fjarstýring og indikatorblunki * * El-síðurútar framman við one-touch skipan * * El-síðurútar aftan * El-síðuspegl við hita * * Krókur til jakka * Handskarúm við ljósi og lási * * Koppahaldari, framman * * Koppahaldari, aftan * Loftljós sum sløknar spakuliga * * Kortljós, framman * * Make-up spegl í høgra sólskermi * Motorhjólmur ljóðisoleraður Leðurróður * * Stereoradio/bandavspælari við hátalarum * * Lok til brennievnistanga at lata upp innaní frá * * Hitakanalir til baksetri * V el-stikk * * Setir og klæði Fjølstilling av førarasetri, -vegs-stilling * * Hiti í frammsetrum * * Klovið baksetur * Instrumentbretti Ávaringarljóð fyri gloymd ljós * * Ávaringar/eftirlitsljós fyri: ABS, airbag, opnar hurðar, brennievni, oljutrýst, mjørkaljós, motorkanning, gløðing, løðing, hondbremsu, bremsiløg, vatn í brennievni, X opnar hurðar. * * Knøttar við ljósi í * * Kilometurteljari, tripteljari og ur (alt digitalt) * * Snúvningsvísari * * Tøkni Motorur DieselTurbo við Intercooler Slag TD Ti Sylindarar/ventilar / Sylindararúmd ccm Megi KW/HK v/Snúvn. / Moment / Boring/Slaglongd mm X Skjótleiki og brennievnisnýtsla hurðar hurðar Acceleratión km/t sek. Mesta ferð km/t Koyring innan býggja*) km/l Koyring millum bygdir*) km/l Blandað koyring*) km/l Brennievnistangi l *) Sambært ECE / Gear Manuel (standard øll snið) Manuel -trins gearkassi høg og lág Útveksling gear gear gear gear gear Bakkgear Útvekslingsdifferentiali Bremsir Framman Ventileraðar skivur Aftan Trumlur ABS kanalir/ sensorar, EBD Róðurgreiðir Slag Resirkulerandi kúlu við servo Vendidiametur h.: m, h.: m (ímillum kantsteinar) Dekk og felgur Dekkstødd / R Felgustødd J x " Stálfelgur Mál hurðar hurðar Longd mm Breidd mm Hædd mm Ásfrástøða mm Sporvídd framman/aftan mm / / Fríhædd mm Mál í vørurúmi hurðar hurðar Longd (bert van) mm Breidd (bert van) mm Hædd (bert van) mm Viðførisrúm (VDA) sum skrásettur sum persónbilur / l / Vektir hurðar Van hurðar Van hurðar Persónb. hurðar Persónb. Eginvekt kg Heildarvekt kg Lastievni kg Mesta last á taki kg Mesta vekt á viðfestisvogni v/bremsum Mesta vekt á viðfestisvogni u/bremsir Pathfinder Pathfinder V Bensin Fæst bæði sum persónbilur og sum vøruvognur. Tøkni PATROL tøkniliga Motorur Comfort Comfort Elegance hurðar Van hurðar Van hurðar Wagon Motorur ZD DDTi Sylindararúmd ccm Brennievnistørvur/skipan Diesel við turbo og intercooler Megi HK við snúvningum Dreyningsmoment Nm/snúvningar / Boring/slaglongd mm X Fjarðar Framman Stívur aksul, -punktsupphang, Skrúvufjaðar og stabilisator. Aftan Stívur aksul, -punktsupphang, skrúvufjarðar og stabilisator (elektroniskur á Elegance) Brennievnisnýtsla Koyring í bygdum øki*) km/l Koyring í millum bygda*) km/l Blandað koyring*) km/l Acceleratión km/t Mesta ferð km/t Tangi l *)Sambært EEC / Dekk og felgur Dekk / R ( / R á Comfort) Felgur JJ X ( JJ X á Comfort) Bremsir Framman Ventileraðar skivur Aftan Ventileraðar skivur ABS kanalir, sensorar Mál uttan Longd mm Breidd mm Hædd mm Ásfrástøða mm Sporvídd, framman og aftan mm / / / Bagagurúm setur uppi/niðri l / Mál av vørurúmi (bert Van) Longd mm Breidd mm Hædd mm Vekt Eginvekt kg Heildarvekt kg Lastar kg Mesta vekt á frammaksul kg Mesta vekt á bakaksul kg Viðfestisvognur við bremsum kg Viðfestisvognur uttan bremsir kg Útbúnaður STANDARDÚTBÚNAÐUR Comfort Elegance / hurðar hurðar Aktiv trygd ABS X X Bakrúta viskari/vaskari v/interval X X Dag/nátt spegil X X Hiti í bakrúti v/uri X X El-síðuspegl v/hita X El-síðuspegl X Forlykta viskari/vaskari X Forrúta viskari/vaskari við interval X Forrúta viskari/vaskari við stigleysum interval X Halogenforlyktir at stilla inn X Róður at stilla inn X X Klimaanlegg, automatiskt X Servostýring X X Sikring til hurðarnar aftan ( hurðar) X Startsperra X X Bremsuljós í bakrúti X X Døkkar rútar X X Mjørkaljós aftan X X Hitatraðrir til viskarar í forrúti X X Passiv trygd rulluseðlar + mjadnaseðli við baksetur ( røð) X (ikki Van) Airbag X X Barnastólasikring á trygdarbeltum aftan X (ikki Van) Styrktar hurðar X X Styrkt karossarí X X Nakkastuðlar at stilla inn X X Trygdarbelti framman at stilla inn í hædd X X Táttarar í trygdarbeltum X X Útbúnaður uttan " Aluminium felgur X " Stálfelgur X El-antenna X X Gráir fendaralistar X Lakkeraðir fendaralistar X Kromaður gittar X X Lakkeraðir kúfangarar við krom X Skermvíkkarar X Spruttlappar aftan og framman X X Aluminium gáttir X Komfort útbúnaður Armlen í hurðunum X X Øskubikar aftan og framman X X Fjarstýrt sentrallás X Sentrallás við lykli X El-rútar aftan og framman (bert framman í Van) X X El-rútalás X X El-sóltak X El-kaldstart skipan X X El-stik í vørurúmi ( V) X X Brennievnislúka at opna innaní frá X X Fløskuhaldarar í hurðum framman X X Seinkað ljós innan X X Handskarúm X X Skuffa til brillur í loftkonsol X Konsolboks við loki X X Kopphaldarar, tveir X X Stabilisatorstong at kobla til og frá X Lummar aftanvert frammsetur X X Leðursetur,-róður og gearknøttur X Spegil í høgra sólskermi X X El-innstilling av frammsetrum X Hiti í frammsetrum X X Pollenfiltur X X Lág gear X X Klovið baksetur (ikki Van) X Samlæsing av bakhjólum % X Samlæsing av bakhjólum % X Stereoradio X Stereoradio og bandspælari X Hátalarar Superlocking, automatisk X X Loftkonsol við kumpass og úti-termometur X Træfinish í hurðum, um gearstong og miðkonsol X Teppir á dúrki X X Hitakanalir til baksetri (bert sum persónbilur) X Instrumentbretti Ávaringarljós fyri: Airbag, ABS, løðing, brennievnisstøðu, oljutrýst, trygdarbelti, gløðing, mjørkaljós aftan, el-bakrút, opnar hurðar, X X X Ávaringarljós fyri: Samlæsingar av bakhjólum, til og frákobling av stabilisatorstong. X X Ávaringarljóð fyri gloymd ljós X Ljós í kontaktum X X Ljós í instrumentbretti av stilla inn X X Ljós um tendrara X X Ljós í øskubikari X X Snúvningsvísari X X Digitalar tripteljarar, X X Digital-ur X X Biðið um tilboð uppá júst tann bil og upp- bygning tygum hava tørv á. Telefon nr.: Fax.: og E-mail hjá: Nissan.fo Prísir á persónbilum Snið Hurðar HK Kostnaður Micra Jive Micra GX Micra GX, Aut. Gear Micra GX, Aut. Gear Almera Comfort Almera Elegance Almera Comfort Almera Comfort, Aut. Gear Almera Elegance Almera Elegance, Aut. Gear Almera DieselTurbo Comfort Almera DieselTurbo Elegance Maxima QX, V Aut. Gear og Leður Terrano II, DTi, Sport Terrano II, DTi Sport Aut. Gear Terrano II, DTi, Sport Terrano II, DTi, Sport Aut. Gear Patrol DTi, Elegance Patrol DTi, Elegance, Aut. Gear Nummarplátur og sýn Kr. Prísirnir eru bert vegleiðandi. Prísir á vørubilum Príslisti NISSAN Vinnubilar Snið HK Kostnaður Primera Comfort Primera Comfort, Klimaanlegg Primera Elegance, Klimaanlegg Primera DT, Elegance Serena Vanette E, Bensin Serena Cargo Diesel Terrano II, DTi, Sport, hurðar Terrano II, DTi, Sport, hurðar, Aut. Gear Terrano II, DTi, Sport, hurðar Terrano II, DTi, Sport, hurðar, Aut. Gear Patrol DTi, Comfort, hurðar Patrol DTi, Comfort, hurðar Patrol DTi, Elegance, hurðar Patrol DTi, Elegance, hurðar, Aut. Gear Pick Up Røðin Single Cab Diesel X U/ABS Single Cab Diesel X v/ABS Single Cab DTi, X King Cab Diesel X U/ABS King Cab Diesel X v/ABS King Cab DTi, X King Cab DTi, X Navara Double Cab Diesel X U/ABS Double Cab Diesel X Double Cab DTi, X Double Cab DTi, X Navara Nummarplátur og sýn Kr. Prísirnir eru bert vegleiðandi. Prísir á lastbilum NISSAN CABSTAR E, TDI, HK, við trælast. Útgáva Snið Ásfrástøða Heildarvekt Kostnaður Einkult kabina mm kg Einkult kabina mm kg Dubult kabina mm kg Dubult kabina v/setrum aftan mm kg NISSAN ECO-T Prísir úr Biðið um tilboð uppá júst tann bil og uppbygning tygum hava tørv á. Telefon nr.: Fax.: og E-mail hjá: Nissan.fo Brúktir bilar Merki Snið Nr. Pláta Litur Hurðar `arg. KM Kostnaður Nissan Primera SE *) EU Gráur Nissan Sunny LX F Brúnur Nissan Bluebird GL F Bláur Nissan King Cab X Diesel F Reyður Nissan Patrol DT, SLX JL Hvítur Nissan Patrol DT, SLX JY Hvítur Nissan Patrol DT, *) FN Bláur Nissan Cabstar Diesel F Hvítur Nissan Cabstar Diesel F Reyður Peugeot Coupe Pininfarina *) GB Reyður Peugeot Diesel VR Bláur Peugeot Rallye SK Bláur Peugeot DieselTurbo LT Bláur Peugeot DieselTurbo FK Grønur Peugeot Style BD Bláur Peugeot Style MD Reyður Opel Vectra DieselTurbo *) Grønur Opel Astra JA Reyður Citroen Jumper DT, Van F Hvítur Kia Sephia LV Bláur Mazda E Diesel Van HU Hvítur Mitsubishi L Pick Up X Diesel VK Bláur Toyota Corolla Van F Lj. Bláur Ssangyong Musso DT, Van *) DM Bláur Ford Transit, Dub.Kab. Bensin, Aut. F Reyður Suzuki Baleno GL ND Bláur *) merkir at vit selja bilin fyri privatfólk. Vit gera vart við at bilar á listanum kunnu vera seldir. Henda síða er dagførd kl. Tíðindi Nissan og Atlantic Giant Nissan verður ein av høvuðsstuðlunum í kappingini ímillum sterkar menn, Atlantic Giant, sum verður fyrst í September Nýggi Patrol er nú komin. Broyttur Patrol Nú styttist til tann broytti Patrol kemur, eftir ætlan skal hann koma til landið í Juni Almera TD áðrenn ætlað Spennandi tíðindi frá NISSANUpprunaliga skuldi Almera DieselTurbo ikki koma marknaðin fyrr enn síðst í men nú verður mett at hesin vala bilur helst verður at fáa longu í Juli. Hesin spildurnýggi motorur er eingin píningur. ccm, sylindarar, ventilar, HK við snúvningum og mesta dreyningsmoment er við snúvningar. So spennandi verður. Nýggjur Maxima Í Mars/Apríl kemur ein broyttur Maxima á marknaðin. Maxima er vorðin mm longri, mm breiðari og mm hægri. Ásfrástøðan er longd mm. Motorurin, ein V er broyttur so at hann nú gevur HK aftur ímóti tann gamli gav HK. Av útgerð sum hesin fær meir enn tann gamli er: Xenon forlyktir við automatiskari hæddarstilling " Aluminiumfelgur Automatiskt anti-blendi bakspegl Anti-klem skipan á el-rúti við førara UV filtur á rútunum Aktivar nakkastuðlar Einasta útgáva sum møguligt verður at bestilla er Maxima SE Nú styttist til tann nýggi Almera kemur Fyrsta stig. Apríl/Mei Almera hurðar hatch back við Comfort ella Elegance útstýri. Motorar vera og bensin. Næsta stig. August/September Tá koma hurðar h/b og hurðar sedan og Tino, ein hurðaður MPV, við somu útgerð og motorum. Almera Tino Van verður tann einasti sum verður at fáa við tí nýggja, stóra, dieselmotorinum tá. Óvist er nær dieselmotorurin verður at fáa í persónbilunum. Nýggjur Nissan Almera Á várið ár kemur ein nýggjur Nissan Almera á marknaðin. Í fyrsta umfarið við og hurðum, á sumri ár kemur Almera Tino. Tino er ein sokallaður mini MPV'ari har pláss er fyri fólkum. Stutt aftan á Tino kemur sedan á marknaðin. Motorar verða og bensin og ein DieselTurbo (HDi) við HK. Reinur Nissan Lesið áhugaverda grein um Nissan Sentra. Her halda vit til Her halda vit til: Bilasøla, skrivstova, plátuverkstaður og lakkeringsverkstaður á Tjaldursvegi. Mekaniskur verkstaður og goymsla við Krákugjógv Slóð til P/F Meinhardt Arge Nissan e-mail adressa. Telefon nr.: Telefax nr.: Ætlar tú at selja bilin? Sum eina roynd bjóða vit okkum nú framm at selja brúktar bilar fyri fólk. Á síðuni Brúktir bilar er ein listi við brúktum bilum sum vit hava til sølu. Sum nakað nýtt ætla vit eisini at bjóða okkum framm at selja bilar fyri fólk. Bilarnir koma at standa á sama lista sum okkara bilar, tó við einum frámerki. Fyrimunir: Tú brúkar bilin til hann verður seldur, tí bilurin skal ikki standa hjá okkum. Lægri søluprovisión, tí at bilurin tekur ikki parkeringspláss hjá okkum. Tú fær pláss á nógv vitjaðari heimasíðu. Er ongin mynd og vit ikki megna at selja bilin so taka vit onki fyri royndina at selja bilin. Vit greiða øll skjøl í sambandi við søluna og keypið. Kostnaður: % av tí sum bilurin verður seldur fyri. Kr. fyri at fáa mynd av bilinum við og vit avmynda. Kr. fyri at fáa mynd av bilinum við og vit fáa eina mynd antin á diskettu ella e-mail. Um ikki onnur avtala er gjørd kunnu bilar ikki standa í meira enn dagar á listanum. Sum nevnt omanfyri so er hetta ein roynd og ætlanin er at royna í hvussu er til Januar Gott hálvársúrslit Roknskapur sparikassans fyri fyrra hálvár vísur eitt avlop áðrenn skatt upp á mió. kr., iđ er mió. kr. strtti enn ama tíđarskeiđi í fjrr, tá avlopi var mió. kr. Enn ein rentubroyting juli hækkaði rentan á flest øllum rentustigum. Rentuhækkingin kemst av, at rentustøðið í londunum uttan um okkum er hækkað eins og tjóðbankin hevur hækkað diskontoina. Listaframsýningin hesaferð Á framsýningini hesuferð, ið heldur á til .oktober, sýnir Hanna Dalsenni fram. Tey, ið annars hava hug at sýna fram, kunnu venda sær til marknaðardeildina ella beinleiðis til deildina á Kósini. Vælkomin! Dagførd august Stjóri Eyðfinn Reyðberg Telefon: Fax: Teldupostur: ns@ns.fo Eitt sindur um søgu sparikassans Tá framskygdir menn, tann september stovnaðu Norðoya Sparikassa, var hesin fyrsti ábyrgdarasparikassi í Føroyum og talan var um ábyrgdarar, ið tilsamans teknaðu kr. í ábyrgdarapeningi. Fyrstu tíðina húsaðist sparikassin heima í sýslumanshúsinum, har T.J. Petersen, sýslumaður, eisini hevði avgreiðsluna um hendi. Stutt eftir varð flutt heim í "Hvíthús", har avgreiðslan fór fram til tá sparikassin flutti inn í minni skúlastovuna í "Gamla Skúla", ið tá var nýggjur. Tann juni varð grundarsteinurin lagdur til NORÐOYA SPARIKASSA, og móti ársenda var bygningurin liðugur og flutt varð inn. Síðani er sparikassin bygdur út fleiri ferðir, eins og fleiri deildir eru latnar upp. Í varð deild latin upp í Leirvík, í í Norðdepli og í á Viðareiði. Í varð deild latin upp við Klaksvíksvegin og í við Stangavegin í Klaksvík. Sparikassin hevur altíð verið og er framvegis peningastovnur løntakarinna, men eftir at banka- og sparikassalógin varð broytt í fíggjar sparikassin nú eisini ein part av vinnulívinum. Í dag starvast umleið starvsfólk í Norðoya Sparikassa. Tónleikagrunnur sparikassans er nú farin at virka! Reglugerð fyri "Tónleikagrunn Norðoya Sparikassa" § Navn Navn grunnsins er "Tónleikagrunnur Norðoya Sparikassa". § Heimstaður Heimstaður grunnsins er Klaksvíkar Kommuna. § Endamál Endamál grunnsins er við peningagávu at stuðla og menna tónleikin í Føroyum. Herundir kann grunnurin veita stuðul til tónleikaútgávu, hjálp til marknaðar- føring hjá einstaklingum ella hjá tónleikabólkum, bæði í Føroyum og uttanlands, stuðul til tónleikaútbúgvingarendamál, stuðul til ávís tónleikatiltøk og annað í hesum sambandi. § Fígging Grunnurin verður fíggjaður av Norðoya Sparikassa, og á umsjónarráðs- fundi hvørt ár verður avgerð tikin um hvør upphædd skal veitast grunninum at arbeiða við næsta ár. § Nevnd Grunnurin verður stýrdur av einari trýmannanevnd, ið verður vald av umsjónarráðnum fyri tvey ár í senn. Afturval loyvist. Allir nevndarlimirnir kunnu vera starvsfólk í Norðoya Sparikassa, tó skulu tveir teirra altíð vera starvsfólk. Starvið er ólønt, men nevndarlimurin, ið ikki starvast í Norðoya Spari- kassa, fær fundarsamsýning og aðrar beinleiðis útreiðslur, ið standast av starvinum, endurgoldnar av Norðoya Sparikassa. § Umsóknir og umsóknarfreistir Tann, ið vil søkja um stuðul úr grunninum, verður at útfylla serligt umsóknar blað, ið verður útflýggjað frá deildum Norðoya Sparikassa. Umsóknarfreistirnar eru februar, juni og oktober. Umsøkjarin skal, saman við umsóknini, lata neyva lýsing av verkætlanini, fíggjarætlan og upplýsa um viðkomandi áður hevur latið tónleikagrunninum umsókn. Harumframt kann nevndin biðja um neyvari tilfar, metir hon tað neyðugt. Nevndin avgerð sjálv støddina av stuðulinum til hvønn einstakan umsøkjara. Miðjast skal ímóti, at innan ein mánað eftir at umsóknarfreistin er liðin, skal umsøkjarin hava svar frá grunninum, um hvørt umsóknin verður gingin á møti ella ikki. Nevndin kann velja at útseta viðgerðina av einari umsókn, um hon metir hetta vera best, og skal tá geva umsøkjaranum boð um hetta. § Ársfrágreiðing og viðtøkubroyting Nevndin skal á hvørjum ári gera eina ársfrágreiðing um virki grunnsins farna árið, at leggja fram á umsjónarráðsfundi. Broytingar í hesari reglugerð skulu samtykkjast av umsjónarráðnum. § Marknaðarføring Virki grunnsins er at meta sum partur av marknaðarføring Norðoya Sparikassa, og kann nevndin seta sum treyt í samband við latan av stuðuli, at navn sparikassans, búmerki og/ella eitthvørt annað kemur fram á einhvønn hátt, og at sparikassanum er heimilað at nýta stuðulin sum grundarlag fyri marknaðarføring stovnsins annars. § Tagnarskylda Allar umsóknir verða viðgjørdar í trúnaði. § Grannskoðan Grunnurin er skipaður sum ein útreiðslukonto hjá Norðoya Sparikassa, og hevur grannskoðan sparikassans eftirlit við virki grunnsins. Samtykt av umsjónarráðnum Jógvan E. Joensen Álvur Klakk Sigrun Skálagarð Formaður Næstformaður Vald av Búskaparmálaráðnum Óli Marnar Christiansen Jógvan Joensen Finn Kjølbro Páll Klettskarð Kristian Martin Eliasen Marjun E. Joensen Starvsfólkaumboð Starvsfólkaumboð Eyðun Kjølbro Eyðun Nolsøe Gunnar Nolsøe Nevndin í "Tónleikagrunni Norðoya Sparikassa" Umboðsráðið Klaksvíkar kommuna Óli Marner Christiansen oljusølumaður Klaksvík Jógvan Clementsen fyrrverandi býráðsskrivari Klaksvík Hilmar Danielsen verkfrøðingur Klaksvík Gullak F. Gullaksen skipari Klaksvík Byrger Heinesen skipari Klaksvík Søren Ziska Jacobsen keypmaður Klaksvík Anna Maria Joensen bókhaldari Klaksvík Eyðálvur Menning Joensen reiðari Klaksvík Janus Joensen sparikassamaður Klaksvík Jóhann Joensen byggimeistari Klaksvík Karl Heri Joensen keypmaður Klaksvík Magnus Joensen fulltrúi Klaksvík Finn Kjølbro skrivstovumaður Klaksvík Álvur Klakk keypmaður Klaksvík Tummas J. Lervig maskinmeistari Klaksvík Heini Ósá kokkur Klaksvík Eli Poulsen elektronikmekanikari Klaksvík Jóhan Andrias Reyðberg arbeiðsmaður Klaksvík Olivur Thomsen skrivstovumaður Klaksvík Jóhanna á Tjaldrafløtti e.h. økonom. Klaksvík Jógvan Vágsheyg seglmakari Klaksvík Hergerð Ziskason húsmóðir Klaksvík Eystan Múlan Absalon í Buð fiskimaður Hvannasund Jógvan Sverri Christiansen sjómaður Norðdepil Jógvan Edmund á Geilini lærari Svínoy Hanus Súni Hansen bóndi Hattarvík Kári Kallsberg skrivstovumaður Viðareiði Jákup J. Petersen bóndi Viðareiði Kalsoy og Kunoy Jógvan Joensen bóndi Trøllanes Páll Klettskarð bóndi Haraldsund Leirvík og Føroyar annars Kristian M. Eliasen sparikassamaður Leirvík Peder T. Haahr agronomur Signabøur Jóannes Hansen adjunktur Toftir Torbjørn Jacobsen skipari Glyvrar Jógvan E. Joensen stjóri Leirvík Margaret Johannesen heimahjálpari Leirvík Edmunda Langgaard handilskvinna Leirvík Christina Nolsøe lærari Tórshavn Jonna Sjúrðarberg tannlækni Leirvík Umsjónarráðið Óli Marner Christiansen, formaður oljusølumaður Klaksvík Finn Kjølbro, næstformaður skrivstovumaður Klaksvík Jógvan Joensen bóndi Trøllanes Páll Klettskarð bóndi Haraldsund Álvur Klakk keypmaður Klaksvík Erling Petersen bókhaldari Klaksvík Sigrun Skálagarð, vald av búskaparmálaráðnum hf-leiðari Klaksvík Kristian M. Eliasen starvsfólkaumboð Leirvík Elmar Poulsen starvsfólkaumboð Klaksvík VALREGLUR fyri NORÐOYA SPARIKASS § Virkisøki sparikassans er býtt í hesi umboðsdømi: ) Klaksvíkar Kommuna og útlond, ) Kallsoy og Kunoy, ) Økið eystan Múla og ) Leirvík og Føroyar annars. Í hvørjum umboðsdømi velja ábyrgdarar sínámillum eina umboðsnevnd, sum í "Klaksvíkar Kommunu og útlondum" hevur limir, "Kallsoy og Kunoy" limir, "Økið eystan Múla" limir og "Leirvík og Føroyum annars" limir. Umboðsnevndarlimirnir eru eisini sendiumboð á umboðsráðsfundi og harvið umboðsráðslimir. § Val til umboðsnevnd er hvørt ár í januar ársfjórðingi við gildi frá apríl fyrstkomandi. Tíðarskeiðið, nær valið skal verða, verður ásett av umsjónarráðnum. Fráboðan um valið skal kunngerast í minsta lagi vikur frammanundan við lýsing í almennum føroyskum blað, við skrivligum boðum til ábyrgdarar á seinast av sparikassanum skrásetta bústaði og við uppslagi í avgreiðsluhølum sparikassans. Í fráboðanini skal tilskilast, at valreglurnar liggja til taks í avgreiðsluhølum sparikassans. Í valfráboðanini skal ásetast, at uppskot um valevni skulu skrivliga verða sparikassanum í hendi í seinasta lagi vikur eftir, at fráboðan um valið er kunngjørd sambært stk. § Valið verður fyriskipað av einum valstýri við limum, valdir av umsjónarráðnum. Valstýrið sær til, at valevnini lúka treytirnar fyri valbæri. Í hvørjum umboðsdømi verður gjørdur ein uppstillingarlisti við nøvnunum á teimum, sum veljast kunnu og skrivliga hava játtað at tikið við vali. Eru ikki, eftir freistina fyri at senda inn uppskot um valevni, nóg mong valevni í uppskoti, skal umsjónarráðið seta neyðuga valevnatalið afturat á listan. Eru hinvegin ikki fleiri valevni uppstillað enn veljast skulu, eru hesi vald uttan atkvøðugreiðslu. Valevnini skulu vera tilskilað við fornavni, eftirnavni, starvi og bústaði fyri at greitt er, hvør ið stendur fyri vali. Er valevni ikki valbært ella ikki greidliga lýst, ella hevur valevnið ikki skrivliga játtað, at tikið verður við vali, verður valevnið strikað. Góðkendu valevnislistarnir við nøvnunum á øllum valevnum í bókstavarøð skulu framleggjast í deildum sparikassans minst dagar frammanundan valinum. § Til hitt einstaka umboðsdømi hoyra teir ábyrgdarar, ið eru skrásettir í sparikassanum sum búsitandi í umboðsdøminum, og kunnu hesir bert velja valevni, sum eru uppstillað í tí umboðsdømi, teir hoyra til. Valbæri í tí einstaka umboðsdøminum hava persónligir ábyrgdarar, ið hoyra til umboðsdømið, og sum hava valrætt sambært stk. Eingin, sum hevur álitisstarv ella starv í øðrum peningastovni kann vera limur í umboðsráði sparikassans. Sama er galdandi fyri persónar, sum ikki hava ræði á búgvi sínum. Valrætt hava myndugir ábyrgdarar, sum hava (inngoldnan) ábyrgdarpening skrásettan í sparikassanum seinast vikur fyri valdag. Fyri at møta og atkvøða á valfundi, skal ábyrgdari í seinasta lagi dagar fyri valfundin heinta atgongumerki í sparikassanum. Ábyrgdarar hava eina atkvøðu fyri hvørjar kr. inngoldnar í ábyrgdarpeningi, tó í mesta lagi atkvøður. Atkvøðast kann ikki við fulltrú. § Ein og hvør, sum valrætt hevur, fær valkort, sum havast skal við, tá valt verður. Atkvøðugreiðslan er skrivlig og loynilig og fer fram í avgreiðsluhølum sparikassans og á valfundi. Á teimum støðum, har Norðoya Sparikassi ikki hevur avgreiðsluhøli, kann atkvøðugreiðslan fara fram á staðnum undir eftirliti av minst valnevndarlimum og eftir greiniligum reglum, ásettum av umsjónarráðnum. Útflýggjað verður ein atkvøðuseðil fyri hvørja atkvøðu. Á atkvøðuseðlinum skulu standa nøvnini á øllum valevnum í umboðsdøminum í bókstavarøð og hvussu atkvøðast kann. Atkvøtt verður við at seta kross við navninum á tí valevni, sum veljarin ynskir valt. Bert ein krossur skal setast á hvønn atkvøðuseðil. Atkvøðuseðil er ógildur, um fleiri krossar eru settir, um krossurin er óskilliga settur, ella um á annan hátt er ógreitt, hvønn veljarin ynskir valdan. Valevnini verða vald við lutfalsligum meiriluta, t.e. eftir hvussu nógvar atkvøður, tey hava fingið tilsamans, eftir at allar gildar atkvøður eru taldar. Tað valevnið, ið hevur fingið flestar atkvøður, er fyrst valt, tað, ið hevur næstflestar atkvøður, er valt sum annað o.s.fr.. Stendur á jøvnum, verður avgjørt við lutakasti, hvør valdur er. § Um valið verður førd gerðabók, ið valstýrið og grannskoðarin, sum hevur eftirlitið, skriva undir. Valstýrið hevur ábyrgd av valuppgerðini undir eftirliti av einum av grannskoðarum sparikassans § Endaliga valúrslitið verður fráboðað við lýsing í almennum føroyskum blað, við skrivi til ábyrgdarar á seinast av sparikassanum skrásetta bústaði og við uppsløgum í avgreiðsluhølum sparikassans. § Omanfyri nevndu valreglur eru samtyktar á vanligum aðalfundi tann apríl og síðani broyttar á vanligum umboðsráðsfundi tann apríl og apríl Í umsjónarráðnum: Anfinn Kallsberg Formaður Álvur Klakk Næstformaður Ove Frederiksen Valdur av Ídnaðarmálaráðnum Jógvan E. Joensen Páll Klettskarð Jógvan Joensen Finn Kjølbro Marjun E. Joensen Magnus Joensen VIÐTØKUR fyri NORÐOYA SPARIKASSA Navn, heimstaður og endamál § Navn sparikassans er Norðoya Sparikassi við heimstaði í Klaksvíkar kommunu. Endamál sparikassans er at reka peningastovnsvirksemi og annað tilknýtt virksemií hesum sambandi. Sparikassin er ein sjálvsognarstovnur. Ábyrgdarpeningur § Ábyrgdarpeningur sparikassans er hin desember kr. býttur á ábyrgdarar, sum hava inngoldið minst kr. hvør. Ábyrgdarpeningurin, ið ábyrgdist fyri skyldum sparikassans, er allur inngoldin. Umsjónarráðið er heimilað til at broyta upphæddina á ábyrgdarpening inum og talið á ábyrgdarum. Umsjónarráðið er tó ikki heimilað til at lækka ábyrgdarpeningin til minni enn kr. og talið av ábyrgdaratkvøðum til færri enn Ein og hvør, ið setur pening í sparikassan, hevur rætt til at gerast ábyrgdari við at gjalda minst kr. í ábyrgdarpeningi. Hvør ábyrgdari kann tó í mesta lagi eiga kr. í ábyrgdarpeningi. Ábyrgdarar kunnu ikki seta sparikassanum krøv um mótrokning fyri skyldur sínar sum ábyrgdarar, men ábyrgdast hinvegin í hesum eginleika ikki við meiri enn ábyrgdarpeningi sínum. Inngoldni ábyrgdarpeningurin verður rentaður við % yvir hægsta rentustig á innláni sparikassans uppá uppsøgn. Rentan kemur til gjaldingar tvær ferðir um árið. § Fyri ábyrgdarpeningin fær ábyrgdarin eitt ábyrgdarskjal, ið ljóðar uppá navn ábyrgdarans. Ábyrgdarskjølini, ið verða útskrivað í upphæddum á kr. ella margføldum av hesum, kunnu frítt avhendast, sí tó § stk. men avhendingin fær fyrst gildi mótvegis sparikassanum, tá ið hon er skrásett av sparikassanum. Sparikassin hevur onga ábyrgd av, hvørt skrásettar avhendingar eru lýtaleysar ella ikki. Ábyrgdarar eru ikki skyldugir at lata ábyrgdarpening sín innloysa, sí tó stk. Ábyrgdarar kunnu bert frígerast og inn loysast við samtykki frá umsjónarráðnum, um talið av ábyrgdaratkvøðum ikki fer niðurum ábyrgdarpeningurin ikki gerst minni enn kr. og bert um sparikassin aftaná innloysan av við komandi ábyrgdara lýkur treytirnar í §§ a og í lóg um bankar og sparikassar. Eru viðurskifti galdandi fyri ein ábyrgdara, sum sambært umsjónarráðið gera viðkomandi óskikkaðan til framvegis at vera ábyrgdari, kann ábyrgdarskapurin, eftir tilmæli frá umsjónarráðnum, strikast av umboðsráðnum, tá minst / av teimum møttu atkvøða fyri hesum, tó bert um sparikassin aftaná innloysan av viðkomandi ábyrgdara lýkur treytirnar í §§ a og í lóg um bankar og sparikassar uttan so, at sama upphædd av ábyrgdarpeningi verður inngoldin ístaðin. Tá ábyrgdari doyr, verður ábyrgdarskapurin strikaður. Útgjalding av ábyrgdarpeningi til ein útfarnan ella strikaðan ábyrgdara ella búgvið hjá viðkomandi kann fyrst fara fram, tá roknskapurin fyri tað árið, tá viðkomandi er útfarin ella strikaður, er góðkendur av umboðsráðnum. Verður sparikassin avtikin, fáa ábyrgdarar fulnað sín aftaná aðrar kravognarar sparikassans. Fyristøða sparikassans § Fyristøða sparikassans er umboðsráð, umsjónarráð og stjórn. Umboðsráðið § Í umboðsráðnum, sum er hægsti myndugleiki sparikassans, sita umboðsráðslimir, ið verða valdir hvørt ár í januar ársfjórðingi við gildi frá apríl fyrstkomandi. Umboðsráðslimirnir eru allir umboðsnevndarlimir valdir í umboðsdømum sparikassans sambært stk. Fer umboðsráðslimur frá í valskeiðnum, kemur tað valevnið í hansara stað, sum hóast ikki valt, hevur fingið flestar atkvøður í sama umboðsdømi. Virkisøki sparikassans er býtt í hesi umboðsdømi: ) Klaksvíkar Kommuna og útlond, ) Kallsoy og Kunoy, ) Økið eystan Múla og ) Leirvík og Føroyar annars. Í hvørjum umboðsdømi velja ábyrgdarar sínámillum eina umboðsnevnd, sum í "Klaksvíkar Kommunu og útlondum" hevur limir, "Kallsoy og Kunoy" limir, "Økið eystan Múla" limir og "Leirvík og Føroyum annars" limir. Tað áliggur umboðsnevndunum at fylgja við virki sparikassans í umboðsdømunum. Umboðs nevndarlimirnir eru eisini sendiumboð á umboðsráðsfundum og harvið umboðsráðslimir. Miðað eigur at verða ímóti, at umboðsráðið fær eina fjølbroytta samanseting, hetta við atliti til bæði bústaðar og vinnuligum tilknýti. § Til hitt einstaka umboðsdømi hoyra teir ábyrgdarar, ið eru skrásettir av sparikassanum, sum búsitandi í umboðsdøminum, og kunnu hesir bert velja valevni, sum eru uppstillað í tí umboðsdømi, teir hoyra til. Valbæri í tí einstaka umboðsdøminum hava persónligir ábyrgdarar, ið hoyra til umboðsdømið, og sum hava valrætt sambært stk. Eingin, sum hevur álitisstarv ella starv í øðrum peningastovni, kann vera limur í umboðsráði sparikassans. Sama er galdandi fyri persónar, sum ikki hava ræði á búgvi sínum. Valrætt hava myndugir ábyrgdarar, sum hava (inngoldnan) ábyrgdarpening skrásettan í sparikassanum seinast vikur fyri val dag. Fyri at møta og atkvøða á valfundi, skal ábyrgdari í seinasta lagi dagar fyri val fundin heinta atgongumerki í sparikassanum. Ábyrgdarar hava eina atkvøðu fyri hvørjar kr. inngoldnar í ábyrgdarpeningi, tó í mesta lagi atkvøður. Atkvøðast kann ikki við fulltrú. § Val verður hildið eftir valreglum sparikassans, góðkendar av umboðsráðsfundinum. Fráboðan um valið skal kunngerast í minsta lagi vikur frammanundan við lýsing í almennum føroyskum blað, við skrivligum boðum til ábyrgdarar á seinast av sparikassanum skrásetta bústaði og við uppsløgum í avgreiðsluhølum sparikassans. Í fráboðanini skal tilskilast, at valreglurnar liggja til taks í avgreiðsluhølum sparikassans. § Vanligur umboðsráðsfundur verður hildin í Klaksvík í seinasta lagi hin apríl á hvørjum ári, hetta við fylgjandi dagsskrá: Val av fundarstjóra. Frágreiðing umsjónarráðsins um virki sparikassans í farna ári. Framløga av grannskoðaðum ársroknskapi til góðkenningar. Val av limum í umsjónarráðið. Val av grannskoðarum. Uppskot frá stjórn, umsjónarráði ella umboðsráðslimum. Ymiskt. Uppskot til viðgerar á vanligum umboðsráðsfundi skal verða latið umsjónarráðnum í seinasta lagi hin februar, áðrenn fundurin verður hildin. Umsjónarráðið boðar til umboðsráðsfund við minst dagar varningi við lýsing í almennum føroyskum blað og við skrivligum fráboðanum til umboðsráðslimirnar á seinasta skrásetta bústaði teirra. Dagsskráin fylgir við fundarboðunum. § Eyka umboðsráðsfundur verður hildin, tá ið umsjónarráðið ella grannskoðararnir halda tað vera neyðugt, ella tá / av umboðsráðslimunum skrivliga seta fram umbøn um tað við tilskilan um evnið. Boðað verður til fundar, áðrenn dagar eru lidnir frá tí, at umbønin er komin. Dagsskráin fyri fundin verður givin í fundarboðunum, sum verða givin á sama hátt og við sama varningi, sum nevnt í § § Umboðsráðsfundurin tekur avgerðir sínar við vanligum atkvøðumeiriluta. Til avgerð um broyting í viðtøkunum, um samanlegging við annan sparikassa ella banka, um heila ella lutvísa yvirtøku av øðrum sparikassa ella banka og um avtøku sparikassans, krevst, at minst helmingurin av umboðsráðslimunum eru á fundi, og at í minsta lagi / teirra atkvøða fyri. Er umboðsráðsfundurin ikki viðtøkuførur, men uppskotið annars verður samtykt við kravdum meiriluta av hjástøddum umboðsráðslimum, verður innan mánaðir boðað av nýggjum til umboðsráðsfundar, har uppskotið kann verða samtykt við kravda meirilutanum sama hvussu mong eru á fundi. Hvør umboðsráðslimur hevur atkvøðu. Atkvøðast kann ikki við fulltrú. Um tað, sum fer fram á umboðsráðsfundi, verður førd gerðabók, sum fundarstjórin skrivar undir. Fjølmiðlar hava atgongd til umboðsráðsfundin. Umsjónarráðið § Í umsjónarráðnum eru til limir, teirra tilnevndur av ídnaðarmálaráðnum eftir tilmæli frá Føroya Landsstýri. Hinir valdir av umboðsráðnum millum ábyrgdarar. Harumframt kunnu starvsfólk sparikassans velja limir, ella so mangar, sum ásett er í lógarreglunum um umboðan starvsfólksins í umsjónarráðnum. Teir av umboðsráðnum valdu umsjónarráðslimirnir sita í ár í senn. Hvørt ár fara frá limir. Fer umboðsráðsvaldur limur frá í valskeiðinum, kann umsjónarráðið velja annan lim í hansara stað at sita til fyrst komandi umboðsráðsfund, har valdur verður nýggjur limur fyri restina av valskeiðinum. Umsjónarráðslimir skulu fara frá í seinasta lagi mánaðir eftir, at tað ár, sum teir eru fyltir ár, er umliðið. Eingin, sum hevur álitistarv ella starv í øðrum peningastovni, kann vera limur í umsjónarráðnum. Sama er galdandi fyri persónar, sum ikki hava ræði á búgvi sínum. Eru viðurskifti galdandi fyri ein umsjónarráðslim, sum sambært umsjónarráðið gera hann óskikkaðan til at vera umsjónarráðslimur, kann viðkomandi sambært avgerð umsjónarráðsins, tá minst / av umsjónarráðslimunum atkvøða fyri hesum, koyrast úr umsjónarráðnum. Slík avgerð skal innan mánaðir leggjast fyri umboðsráðið til góðkenningar. § Umsjónarráðið hevur um hendi yvirleiðsluna av sparikassanum. Tað velur sjálvt formann og ásetur starvsskipan sína við eini yrkisskrá. Umsjónarráðið er viðtøkuført, tá ið meiriluti av limum tess eru á fundi. Avgerð verður tikin við vanligum atkvøðumeiriluta. Stendur á jøvnum, er atkvøða formannsins avgerandi. Til avgerð um at hækka eitt lánimillumverandi til % av eginogn sparikassans, krevst tó sambært § stk. í lóg um bankar og sparikassar samtykki frá minst / av limunum í umsjónarráðnum. Um tað, sum fer fram á fundi í umsjónarráðnum, verður førd gerðabók, ið verður undirskrivað av øllum hjástøddum limum. Grannskoðanargerðabókin verður framløgd á hvørjum umsjónarráðsfundi, og hvør tilførðsla verður undirskrivað av øllum umsjónarráðslimum. Umsjónarráðið ger skrivligar reglur fyri mest týðandi arbeiðsøki sparikassans, harí arbeiðsbýtið millum umsjónarráðið og stjórnina eisini er ásett. Samsýningin til umboðsráðsvaldu og starvsfólkavaldu umsjónarráðslimirnar verður ásett av umboðsráðnum, meðan samsýningin til tann av íðnaðarmálaráðnum tilnevnda umsjónarráðslimin verður ásett sambært galdandi lóg. Stjórnin § Stjórnin, ið verður sett av umsjónarráðnum, leiðir virki sparikassans samsvarandi viðtøkunum og ta av umsjónarráðnum gjørdu starvsreglugerð og ávísingum hennara annars. Stjórnin luttekur á umsjónarráðsfundi, men hevur ikki atkvøðurætt. Stjórnin luttekur ikki á fundi, har persónligu viður skifti hennara verða viðgjørd. Stjóri skal fara frá, tá ið tað árið, sum hann hevur fylt ár, er umliðið. Firmatekning og prokura § Fyri firma sparikassans undirrita tveir stjórar í felag ella ein stjóri saman við einum umsjónarráðslimi. Umsjónarráðið kann veita felags prokura. Grannskoðan § Roknskapurin skal grannskoðast av tveimum grannskoðarum, harav annar skal vera løggildur og hin annaðhvørt løggildur ella skrásettur grannskoðari. Grannskoðararnir verða valdir fyri eitt ár í senn. Samsýningin til grannskoðararnar verður ásett sambært avtalu millum grannskoðararnar og umsjónarráðið. Ársroknskapurin § Roknskaparárið er álmanakkaárið. Ársroknskapurin (rakstrarroknskapur og fíggjarstøða) verður almannakunngjørdur í einum ella fleiri av almennu føroysku bløðunum. § Árliga rakstraravlopið verður sett í grunnar sparikassans. Umboðsráðið kann tó taka avgerð um at nýta eina upphædd til vælgerandi ella almannagagnlig endamál í samsvar við reglunum í lóg um bankar og sparikassar. Tagnarskylda § Eingin, ið knýttur er at sparikassanum, má geva óviðkomandi fólki upplýsingar um viðurskifti, sum hann verður kunnugur við í virki sínum í sparikassanum. Avtøka § Verður sparikassin avtikin, verður nettoogn hansara at nýta til frama fyri vælgerandi ella almannagagnlig endamál í virkisøki sparikassans eftir nærri avgerð á umboðsráðsfundi. Gildistøka og umskiftisreglur § Viðtøkurnar koma í gildi beinanvegin, tær eru samtyktar av aðalfundinum. Samstundis fara áður galdandi viðtøkur úr gildi. Ásetingin í § stk. annað punktum er fyrst galdandi frá og við næsta umboðsráðsvali. Umsjónarráðið verður lønt við upp til íalt kr. um árið, til umboðsráðið hevur tikið avgerð um annað sambært § stk. § Val til umboðsráð verður fyrstu ferð í januar ársfjórðingi Valreglur sparikassans samtyktar á vanligum aðalfundi, samstundis sum hesar viðtøkur, eru galdandi til umboðsráðið hevur samtykt annað sambært § Nývalda umboðsráðið velur á fyrsta fundi sínum nýggjar umsjónarráðslimir í staðin fyri teir báðar, ið fara frá samsvarandi tí skifti, ið áður hevur verið galdandi, og sum framhaldandi verður at galda sambært § stk. Viðtøka § Omanfyri nevndu viðtøkur eru samtyktar á vanligum aðalfundi tann apríl og síðani broyttar á vanligum umboðsráðsfundi tann apríl og tann apríl Í umsjónarráðnum: Anfinn Kallsberg Formaður Álvur Klakk Næstformaður Ove Frederiksen Valdur av Ídnaðarmálaráðnum Jógvan E. Joensen Páll Klettskarð Jógvan Joensen Finn Kjølbro Marjun E. Joensen Magnus Joensen Høvuðsskrivstovan postboks Ósávegur FO- Klaksvík Upplatingartíðir: Mánadag fríggjadag kl. tó hósdag kl. Telefon: Fax: Teldupostur: ns@ns.fo Heimasíða: www.ns.fo Deildin við Stangavegin Stangavegur FO- Klaksvík Upplatingartíðir: Mánadag fríggjadag tó hósdag Telefon: Fax: kl. kl. Listaframsýningin hesuferð! Á framsýningini, ið heldur á til oktober, sýnir Hanna Dalsenni fram nakrar av sínum málningum. Tey, ið annars hava hug at sýna fram, kunnu venda sær til marknaðardeildina ella beinleiðis til deildina á Kósini Vælkomin! Deildin við Klaksvíksvegin Klaksviksvegur FO- Klaksvík Upplatingartíðir: Mánadag fríggjadag kl. tó hósdag kl. Telefon: Fax: Deildin í Leirvik FO- Leirvík Upplatingartíðir: Mánadag fríggjadag kl. tó hósdag kl. Telefon: Fax: Deildin í Norðdepli FO- Norðdepil Upplatingartíðir: Mánadag kl. Mikudag kl. Fríggjadag kl. Telefon: Fax: Deildin á Viðareiði FO- Viðareiði Upplatingartíðir: Mánadag fríggjadag kl. tó hósdag kl. Telefon: Fax: Ábyrgdaraskipanin Øll kunnu gerast ábyrgdarar í Norðoya Sparikassa, og sum ábyrgdari fært tú fleiri fyrimunir: Innlit, kunning og ávirkan Eykarentu á uppsparingini Lán við fyrimuni Serlig ábyrgdaralívstrygging Persónligan lyklaring, tá tú gerst ábyrgdari Annaðhvørt ár er vælumtókti ábyrgdarafundurin, við kunning um sparikassin, áhugaverdum fyrilestri, sangi, tónleiki, undirhaldi og einum góðum bita. Ynskja tygum at fáa meir at vita ella at tekna tygum sum ábyrgdara: Vinarliga útfyll niðanfyristandandi og trýst á "Send" og vit senda tygum neyðuga tilfarið Navn Bústaður Bygd/býur Postnummar Teldupostur Gev barninum eina góða byrjan Øll nýfødd børn fáa vøggugávubræv áljóðandi kr. og ein sparikistil. Barnakonto - við hægstu innlánsrentu + eykarentu - peningurin er bundin til barnið gerst ár Ein barnakonto í Norðoya Sparikassa kann gerast eitt munagott ískoyti tá barnið gerst størri, bæði í samband við útbúgving o.a. Reglulig uppsparing er góður vani! Ynskja tygum at fáa meir at vita ella at upprætta eina konto: Vinarliga útfyll niðanfyristandandi og trýst "Send", so senda vit tygum tilfarið. Navn Bústaður Bygd/býur Postnummar Telefon Teldupostur Lat sparikassan fíggja tín bústað At seta føtur undir egið borð er ein stór avgerð. Hvat skal eg rinda hvønn mánað? Hvussu nógv er eftir til aðrar útreiðslur? Og hvat er hóskandi fyri mína peningamappu? Spurningarnir eru nógvir, og í Norðoya Sparikassa eru vit til reiðar at veita tær neyðugu ráðgevingina, so tú kanst kenna teg tryggan, tá talan er um - bygging - umbygging - keyp ella sølu av sethúsum ella íbúð. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Bústaðarkonto Við Bústaðarkonto í Norðoya Sparikassa fært tú, umframt hægstu innlánsrentu frá sparikassanum, % omaná í rentustudningi. Við Bústaðarkontoini kanst tú spara upp til - keyp ella byggjan av sethúsum - keyp ella byggjan av íbúð - keyp av grundstykki Aldursmarkið fyri stovnan av Bústaðarkonto er ár og peningurin eigur at verða nýttur innan ár. Tó kann tíðarskeiðið leingjast, í mesta lagi upp til ár, er talan um útbúgving. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Byggilán Tá farið verður at byggja, er sera umráðandi at hava fíggingina tøka. So hvørt sum bygt verður, verður hetta fíggjað av byggilánið. Tá byggingin er liðug, verður byggilánið umlagt til ta endaligu fíggingina. Tosa við okkum áðrenn farið verður í gongd. Norðoya Sparikassi hevur drúgvar royndir og kann veita tær holla ráðgeving á hesum øki. Bústaðarfígging Í Norðoya Sparikassi kunnu vit bjóða tær eina heildarfígging eins og miðað verður eftir, at tú fært avgreitt øll tíni fíggjarligu ørindi á einum stað. Sethúsalán verða vanliga latin yvir ella ár. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Restskuldartrygging Ert tú yngri enn ár hevur tú møguleika at tekna eina restskuldartrygging. Hjúnafelagi kann eisini tekna restskuldartrygging. Tryggingin umfatar lán til sethús ella grundøki og restskuldin av hesum lánum kann tryggjast upp til kr. Kostnaðurin er % um árið. Er restskuldin t.d. kr. rindar tú kr. um mánaðin. Treytir og fyrimunir annars? Spyr bara vit leiðbeina fegin! Spyr bara vit leiðbeina fegin! Gull konto skipanin til tín, ið er millum og ár Gull konto skipanin umfatar tvær konti: Gull ið er tín egna nýtslukonto við snøggum Gull korti við mynd, ið kann nýtast við sjálvtøkur og avgreiðslur sparikassans, og Gull ið er konto til samansparingina. Og veitst tú ikki, um lønin er komin, ella ivast tú í, hvat kontoin vísur, kanst tú ringja til Audio Response skipanina, ið svarar alt samdøgrið. Bæði Gull og Gull eru við eykarentu. Hevur tú Gull konto, fært tú hvørt ár tín álmanakka, á tremur við spennandi vitan, og tá tú stovnar tær tína Gull konto, fært tú, umframt Gull konto taskuna, nú eisini nýggi spennandi Gullfløguna, við nøkrum tí besta innan føroyskan popptónleik. Ynskja tygum at fáa meir at vita ella at upprætta eina konto: Vinarliga útfyll niðanfyristandandi og trýst "Send" so senda vit tygum tilfarið Navn Bústaður Bygd/býur Postnummar Telefon Teldupostur Gullfløgan Við løgum, upptikin í tíðarskeiðinum til er nýggja Gullfløgan á tremur við nøkrum av tí besta innan rútmiskan tónleik í Føroyum. Og afturat góða tónleikinum fært tú eisini eitt so at siga fullfíggja yvirlit yvir søguna hjá hvørjum bólki sær umframt yvirlit og myndir av plátum, bondum og fløgum hjá teimum, ið eru við. Tú kanst ogna tær Gullfløguna við at keypa hana í fløguhandlunum ella við at stovna tær eina Gull konto skipan! Trýst á myndina omanfyri fyri at fáa hana í fullari stødd. Skattalætti og trygg eldraár Tað er nú, tú forvinnur tann pening, tú skalt liva av sum pensionistur. Fólkapensiónin (grundupphæddin) er í dag minni enn kr. Og hetta er neyvan nóg mikið til eitt gott, aktivt og spennandi lív. Hvat við einari kapitalpensión? Øll, ið eru millum og ár kunnu stovna eina kapitalpensión. Hámarksinngjaldið fyri er kr., men upphæddin kann gott vera minni ein lítil upphædd hvønn mánað gerst sum frálíður stór og munandi. Inngjøld kunnu dragast frá í skatti, men skulu hesi ávirka inntøkuárið mugu tey fara fram áðrenn desember. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Kortskipanir Eurocard Eurocard er eitt kreditkort, ið kann nýtast uttanlands og í ein ávísan mun í Føroyum. Við Eurocard kanst tú taka út kr. um samdøgrið. Kostnaðurin fyri hvørja útgjalding er % av upphæddini, ið verður tikin út, tó í minsta lagi kr. Onki beinleiðis hámark er fyri hvussu nógv, tú kanst keypa fyri við Eurocard, men mett verður um tíni fíggjarviðurskifti, áðrenn tú kanst fáa kort útflýggjað. Eurocard kostar kr. um árið. Til kortið fært tú eitt loynital, ið bert tú kennur. Tá tú brúkar kortið, skalt tú annaðhvørt brúka loynitalið ella undirskrift. Umráðandi er, at ongin annar enn tú veitst loynitalið, tí má loynitalið ongantíð goymast saman við kortinum. Missir tú kortið burtur, skalt tú beinanvegin siga sparikassanum frá. Missir tú kortið burtur uttanfyri avgreiðslutíð sparikassans, skalt tú boða frá á tlf. nr. ella Fyri at fáa Eurocard skal ein verða vorðin ár og lúka tær treytir, ið annars verða settar í samband við útflýggjan av kortum. FR/VISA-kort FR/VISA-kortið kann nýtast í -sjálvtøkum -peningastovnum -og handlum kring stóran part av knøttinum Tú kanst taka út upp til kr. í sjálvtøkuni um samdøgrið, tó í mesta lagi kr. fyri hvørjar leypandi dagar. FR/VISA-kortið kostar kr. um árið. Tá, tú tekur pening út uttanfyri danska ríkið, verða kr. tiknar í avgreiðslugjaldi hvørja ferð, uttan mun til hvussu nógv, tú tekur út. Til kortið fært tú eitt loynital, ið bert tú kennur. Tá tú brúkar kortið, skalt tú annaðhvørt brúka loynitalið ella undirskrift. Umráðandi er, at ongin annar enn tú veitst loynitalið, tí má loynitalið ongantíð goymast saman við kortinum. Missir tú kortið burtur, skalt tú beinanvegin siga sparikassanum frá. Missir tú kortið burtur uttanfyri avgreiðslutíð sparikassans, skalt tú boða frá á tlf. nr. ella Fyri at fáa FR/VISA-kort skal ein verða vorðin ár og lúka tær treytir, ið annars verða settar í samband við útflýggjan av kortum. Gull kort Gull kortið hjá Norðoya Sparikassa er ein sjálvsagdur partur av Gull konto skipanini við møguleika at taka pening út í sjálvtøkum og við avgreiðslur sparikassanna við ongun kortkostnað Fyri at fáa Gull kort skal ein verða vorðin ár. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Sparikassakortið Við nýggja Sparikassakortinum kunnu vit bjóða tær eina lønarkonto við útgjaldskorti - í staðin fyri sparikassabók - við møguleika at taka pening út í sjálvtøkum og við avgreiðslur sparikassans - við ongum kortkostnaði Tú kanst bíleggja nýggja Sparikassakortið nú. Spyr bara vit leiðbeina fegin! Rentubroyting Norðoya Sparikassi hækkar rentuna við gildi frá juli á flest øllum rentustigum. Eftir rentuhækkingina verða høvuðsrentustigini hesi: Innlán % p.a. Vanlig konto mðr. uppsøgn mðr. uppsøgn mðr. uppsøgn, ábyrgdarar Barnauppsparing Gull Gull Bústaðarkonto + stuðul frá Landsstýrinum Kapitalpensión Ábyrgdarapeningur Útlán Sethús, veðr. seriulán Sethús, veðr. annuitet Sethús, veðr. seriulán Sethús, veðr. annuitet Tænastugjøld Frá mánadegi mei eru hesir kostnaðir galdandi Kekkar (kekkhefti við kekkum á kr.) Kr. Brævkekkar (bjálvi við kekkum á kr.) Flytingar innanlands (fyri hvørja) (tó kr. eyka um snarfráboðan skal sendast) Norðoya Sparikassi bjóðar tygum framvegis eitt breitt úrval av tænastum, ið gera tað møguligt hjá tí einstaka viðskiftafólkinum at avgreiða síni innanlendis peningaviðurskifti uttan tænastugjald. Nýta tygum niðanfyri nevndu tænastur, kunnu tygum uttan tænastugjald avgreiða øll vanlig peningaviðurskifti innanlands: FR- og FR/VISA kort HeimaGreiðslan V&T flytingar Fastar flytingar Audio- og Fax Response Vinnulív Norðoya Sparikassi hevur síðan veitt fígging og tænastur til vinnulívið, og hevur síðan tá fingið nógvar royndir á økinum. Í dag kann sparikassin bjóða eitt breitt produktúrvæl og góða ráðgeving til kundar í øllum vinnugreinum. Stovna egið virki Hevur tú eitt gott hugskot til eitt nýtt virki ella felag, og tú ikki rættiliga veitst, hvussu títt hugskot kann verða veruleiki, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum. Vit ráðgeva fegin og upplýsa hvørji krøv vit sum peningastovnur seta fyri fígging. Lánveiting Lánsfíggingin av einum virki er vanliga samansett av fleiri lánsproduktum. Samansetingin er ymisk frá virki til virki, og er tengd at hvør vinnugreinin er, hvussu samansetingin av rakstrargøgnum er og av hvørji serlig viðurskifti gera seg galdandi. Útlánsproduktini til vinnukundar eru hesi: · Lán til sjálvan virkis-, skrivstovu- ella handilsbygningin. Tílík lán verða vanliga afturgoldin yvir eitt longri tíðarskeið ella upp til ár. · Lán til rakstrartólini, t.d. flakamaskinuna, lastbilin, telduútbúnaðin ella handilsinnbúgvið. Afturgjaldstíðin er vanliga upp til ár, alt eftir hvat slag av rakstrartóli talan er um. · Kassakredittur til fígging av t.d. rakstrarútreiðslum, skuldarum og vørugoymslu. Kassakreditturin er ein konto, har kontoánarin hevur rætt til at trekkja upp til eina ávísa upphædd, og har eingin avdráttur verður goldin. · Fakturakredittur til fígging av skuldarum. Fakturakreditturin kann á smidligari hátt enn kassakreditturin nøkta likviditetstørvin, sum stavar frá, at virkið letur kundum sínum kreditt. Fakturakredittur kann játtast til vinnukundar, sum selja størri ordrar. Lánveitingin fer fram á tann hátt, at vinnukundin tiltransporterar sparikassanum fakturarnar, og merkir hetta, at skuldarin bert kann gjalda upphæddina inn á fakturakredittin hjá vinnukundanum í sparikassanum. Vinnukundin fær beinanvegin, tá fakturin er latin sparikassanum, ein ávísan part ( %) av fakturaupphæddini. Til ber at tryggja seg móti tapi av skuldarum við at tekna trygging hjá serligum tryggingarfeløgum. Trygd Sparikassin krevur altíð, at kundin veitir sparikassanum trygd fyri, at lánini verða afturgoldin. Mest vanligt er at veita veð (pant) í fastari ogn ella leysafæ. Aðrir møguleikar fyri trygd eru t.d. transportur í áogn, borgan (kautión), handveð í innlánsbók ella virðisbrøvum, o.a. Tænastur Niðanfyri eru stuttar og einfaldgjørdar frágreiðingar um nakrar av tænastunum, sum vit kunnu veita vinnukundum okkara. · Ábyrgdir (garantiir). Tað eru sera nógv sløg av ábyrgdum. Ábyrgdirnar kunnu nýtast í flestu førum, har tørvur er á, at tann, sum letur eina vøru ella eitt arbeiði, fær trygd fyri, at hann fær peningin. Fyri ábyrgdina verður goldin provisjón, sum verður roknað í mun til upphædd og tíðarbil. · Uttanlandaflytingar í DKK ella fremmandum gjaldoyra. Sparikassin kann átaka sær at flyta til onnur lond og taka ímóti flytingum úr øðrum londum. Er talan um fremmant gjaldoyra, kann sparikassin útvega ella selja hetta. · Kurstrygging av gjaldoyra. Hevur eitt virki ein gjaldoyraváða í samband við keyp ella sølu uppá kreditt í fremmandum gjaldoyra, kann sparikassin tryggja kundan móti hesum gjaldoyraváða. Ein kurstryggingaravtala inniber, at avtalað verður at sparikassin keypur ella selur eina ávísa fremmanda upphædd ein ávísan dag til ein avtalaðan gjaldoyrakurs. · Rembursir. Í samhandli við onnur lond ber til at tryggja bæði keyparans og seljarans áhugamál viðvíkjandi einum einstakum ordra, við at biðja um ein remburs. Ein rembursur tryggjar keyparanum, at hann fær vøruna og neyðug skjøl og tryggjar samstundis seljaranum, at hann fær peningin. · Innheinting (dokumentinkasso). Innheinting tryggjar seljaranum, at vøran ikki verður útflýggjað keyparanum, uttan at hesin hevur svarað fyri gjaldinum. · HeimaGreiðsla Audio-/Faxresponse Størv í Norðoya Sparikassa Kundi tú hugsađ tær eitt spennandi og áhugavert starv viđ góđum útbúgvingarmøguleikum og persónligari menning, so kaga viđhvørt eftir hesari síđuni, tí í tann mun størv verđa líst leys, eru tey eisini at finna her. Tú ert eisini vælkomin at senda eina umsókn, tađ veri seg um næmingurin ella starvsfólk, hóast onki starv skuldi veri lýst lest. Starvsfólkadeildin, postboks Ósávegur FO- Klaksvík telefon fax teldupostur ns@ns.fo heimasíða www.ns.fo Ársfrágreiðing Í hevði Norðoya Sparikassi annað árið á rað besta úrslit, sum sparikassin nakrantíð hevur havt. Ársroknskapurin fyri vísir eitt yvirskot áðrenn skatt uppá mió. kr. móti mió. kr. í Netto rentuinntøkurnar eru øktar úr mió. kr. í til mió. kr. í Árið er merkt av fleiri rentu­broytingum fyrra hálvár lækkaði rentan %, meðan ein hækking uppá % var framd í desember. Hægri netto rentuinntøkurnar stava í stóran mun frá, at útlánini í øktust meir enn innlánini. Kostnaðarinntøkurnar eru øktar nakað, soleiðis at netto rentu- og kostnaðarinntøkurnar eru mió. kr. í móti mió. kr. í Lánsbævamarknaðurin er ógvuliga viðbrekin fyri rentubroytingum, og frá at hava havt eitt metlágt rentustøði í byrjanini av er rentan hækkað gjøgnum alt árið, og hetta førir við sær, at kursirnir á lánsbrøvunum eru falnir. Samlaði virðisjavnin á lánsbrøvum er eitt tap uppá mió. kr. Vit meta gong­dina á lánsbrævamarknaðinum fara at verða betur í ár. Útreiðslur til starvsfólk og umsiting eru mió. kr. í móti mió. kr. í Um vit taka afturføringar av burturleggingum til útreiðslur frá, er økingin u.l. mió. kr. Triðingurin av vøksturinum stavar frá øktum lønarútreiðslum aftaná lønarsamráðingarnar á várið Restin stavar frá ymiskum umsitingarútreiðslum, m.a. í samband við at gera Norðoya Sparikassa meiri sjónligan. Av- og niðurskivingar av ítøkiligum ognum eru lækkaðar úr mió. kr. í til mió. kr. í Lækkingin stavar frá, at sparikassin í framdi niðurskrivingar av keyptum ognum sambært krøvum frá Fíggjareftirlitinum. Avskrivingar og burturleggingar uppá skuldarar er í ein inntøka uppá mió. kr. móti eini útreiðslu uppá mió. kr. í Í hesi afturføring eru m.a. burturleggingarnar uppá kommunurnar, sum Fíggjareftirlitið kravdi í og sum ikki eru kravdar longur. Av tí at útlánini eru økt við mió. kr. meðan innlánini bert eru økt við mió. kr., so er gjaldførið sparikassans fallandi. Gjaldførið er tó framvegis gott. Við ársenda er gjaldførið mió. kr. ella % av stuttfreistaðu skyldum sparikassans. Lógin krevur %. Solvensprosent sparikassans við árslok er % móti % í Lógin krevur %. Eftir at roknskapurin er avgreiddur, eru ikki hendar broytingar, ið eru av týdningi, tá metast skal um roknskaparúrslit og fíggjarligu støðu sparkassans. Umroknað til ársverk arbeiddu í meðal fólk í sparikassanum í móti í Umsjónarráðið skjýtur upp, at av ársúrslitinum tkr. saman við fluttum vinningi frá undanfarnum árum tkr. og gávugrunninum tkr. íalt tkr. verða lagdar tkr. í gávugrunnin, meðan tkr. verða fluttar til næsta ár. Framtíðarútlitini eru góð. Nógv virksemi er framvegis, og fiskivinnan, sum Norðoya Sparikassi og alt virkisøkið sparikassans er so tætt tengt at, hevur havt framgongd bæði á sjógvi og á landi. Útlit eru tó fyri, at framgongdin verður avtakandi, og tískil metir sparikassin, at úrslitið verður á leið tað sama í ár sum í Lyklatøl Solvensprosent Kjarnukapitalprosent Renting av eginpeningi áðrenn skatt Renting av eginpeningi aftaná skatt Úrslit fyri hvørja kostnaðarkrónu Rentuváði Valutastøða Útán og burturleggingar í mun til innlán Gjaldføri yvir lógarinnar krav Stórir kundar til samans Partur av ágóða við niðursettari rentu Burturleggingarprosent Taps- og burturleggingarprosent í árinum Útlánsvøkstur í árinum Útlán í mun til eginpening Gongdin seinastu árini ( DKK) Rakstrarroknskapartøl Netto rentu- og kostnaðarinntøkur Virðisjavnan Aðrar vanligar inntøkur Úrslit av fíggjarpostum Rakstrarútreiðslur o.a. Avskrivingar, føst ogn Tap og burturleggingar, skuldarar Eykapostar netto Úrslit áðrenn skatt Skattur Ársúrslit Fíggjarstøða Útlán Virðisbrøv Innlán Javni Eginpeningur Roknskapur ( DKK) Rentuinntøkur o.a. Rentuútreiðslur o.a. Netto rentuinntøkur Vinningsbýti av partabrøvum o.ø. Kostnaðar og provisiónsinntøkur Útreiðslur til kostnað og provisión Netto rentu- og kostnaðarinntøkur Virðisjavnan av lánsbrøvum, gjaldoyra o.ø. Aðrar vanligar inntøkur Útreiðslur til starvsfólk, umsiting o.a. Avskrivingar av ítøkiligum ognum Aðrar vanligar útreiðslur Avskrivingar og burturleggingar uppá skuldarar (netto) Úrslit av vanligum rakstri áðrenn skatt Skattur Ársúrslit Býti av rakstrarúrsliti Ársúrslit Flutt úr gávugrunni Flutt frá undanfarnum árum Til taks tilsamans Lagt í gávugrunn At flyta til næsta ár Tilsamans nýtt av peningi, ið er til taks Ogn Kassapeningur og innistandandi uttan uppsøgn í tjóðbankum Ogn hjá peningastovnum o.ø. Útlán Lánsbrøv Partabrøv o.a. Ítøkiligar ognir Aðrar ognir Ogn tilsamans Skuld og eginpeningur Skuld Skuld til peningastovnar Innlán Onnur skuld Burturleggingar til útreiðslur Skuld tilsamans Eginpeningur Ábyrgdarapeningur Gávugrunnur Flutt frá undanfarnum árum Flutt frá ársúrsliti Eginpeningur tilsamans Skuld og eginpeningur tilsamans Tøl uttan fyri javnan Ábyrgdir o.a. Aðrar ábyrgdir Tøl uttan fyri javnan tilsamans Kapitalflytingar Ábyrgdarpeningur við ársbyrjan Tilgongd í árinum Frágongd í árinum Ábyrgdarapeningur við ársenda Gávugrunnur við ársbyrjan Flutt til yvirskotsbýti Flutt frá býti av ársvinningi Gávugrunnur við ársenda Flut avlop við ársbyrjan Flutt frá gávugrunni, netto Flutt frá ársúrsliti Flutt avlop við ársenda Eginpeningur tilsamans Solvensuppgerð Kjarnukapitalur aftaná frádrøg Ábyrgdarkapitalur aftaná frádrøg Vigaðar ognir ikki íroknaðar handilsgoymslu Vigaði tøl undir strikuni Vigaði tøl við marknaðarváða Vigaði tøl tilsamans Solvensprosent sambært BSL § stk. % % Kjarnukapitalur aftaná frádrøg í prosent av vigaðum tølum tilsamans % % Viðmerkingar Rentuinntøkur Innistandandi í peningastovnum o.a. Útlán Lánsbrøv Rentuinntøkur tilsamans Rentuútreiðslur Innistandandi hjá peningastovnum Innlán Ábyrgdarpeningur Rentuútreiðslur tilsamans Virðisjavnan Lánsbrøv Gjaldoyra Virðisjavnan tilsamans Aðrar vanligar inntøkur Nettoúrslit av rakstri av fastari ogn Aðrar vanligar inntøkur Aðrar vanligar inntøkur tilsamans Útreiðslur til starvsfólk, umsiting o.a. Løn og samsýning til umsjónarráð og stjórn Løn til starvsfólk Eftirløn Útreiðslur til sosiala trygd Starvsfólkútreiðslur tilsamans Aðrar umsitingarútreiðslur Útreiðslur til starvsfólk, umsiting o.a. tilsamans Meðal tal av starvsfólkum, ársverk Útreiðslur til grannskoðarar Harav annað arbeiði enn grannskoðan Avskrivingar av ítøkiligum ognum Bygningar Maskinur og innbúgv Avskrivingar av ítøkiligum ognum tilsamans Aðrar vanligar útreiðslur Útgoldið úr gávugrunninum Aðrar vanligar útreiðslur Aðrar vanligar útreiðslur tilsamans Ogn hjá peningastovnum o.ø. Uttan uppsøgn Uppsøgn til og við mánaðir Ogn hjá peningastovnum o.ø. tilsamans Útlán Uttan uppsøgn Uppsøgn til og við mánaðir Yvir mðr. til og við ár Yvir ár til og við ár Yvir ár Útlán tilsamans Akkumuleraðar burturleggingar Burturlagt uppá útlán og ábyrgdir við ársenda Burturlagt við ársenda uppá ogn hjá peningastovnum og aðrar postar við kredittváða Akkumuleraðar burturleggingar tilsamans Akkumuleraðar burturleggingar í % av bruttoútlánum við ársenda % % Ikki renturoknað áogn við ársenda Lánsbrøv Børsskrásett Partabrøv Onnur Fíggjarlig umsetningsogn Fíggjarlig umsetningsogn ásett til marknaðarvirði Munur millum útveganarvirði av fíggjarligari umsetningsogn omanfyri og hægra marknaðarvirði uppgerðardagin Ítøkiligar ognir Fastar ognir Keypsvirði við ársbyrjan Tilgongd Frágongd Samlaður keypsprísur við ársenda Avskrivingar við ársbyrjan Avskrivingar í árinum Afturfluttar av- og niðurskrivingar Avskrivingar við ársenda Bókað virði við ársenda Maskinur og innbúgv Keypsvirði við ársbyrjan Tilgongd Frágongd Samlaður keypsprísur við ársenda Avskrivingar við ársbyrjan Avskrivingar í árinum Afturfluttar av- og niðurskrivingar Avskrivingar við ársenda Bókað virði við ársenda Bókað virði við ársenda, ítøkiligar ognir tilsamans Aðrar ognir Roknaðar rentur tilgóðar Aðrar ognir Aðrar ognir tilsamans Skuld til peningastovnar og tjóðbankar Uttan uppsøgn Innlán Uttan uppsøgn Við uppsøgn Serinnlán Innlán tilsamans Uttan uppsøgn Uppsøgn til og við mánaðir Yvir mðr. til og við ár Yvir ár til og við ár Yvir ár Innlán tilsamans Burturleggingar til útreiðslur Treytaleys eftirlønartilsøgn Ábyrgdarpeningur Ábyrgdarpeningur við ársbyrjan Tilgongd, netto Ábyrgdarpeningur við ársenda Tøl uttan fyri javnan Fíggjarábyrgdir Aðrar ábyrgdir Kredittilsøgnir, ið ikki kunnu kallast aftur Tøl uttan fyri javnan tilsamans Stjórn og umsjónarráð Lán, veðhald, borgsskyldur ella ábyrgdir og trygdir stovnað fyri stjórn og umsjónarráð sparikassans Kredittváðar Útlán býtt í vinnugreinir, % Almennir myndugleikar Vinnur Fiskivinna Framleiðsluvinna o.a. Byggivinna Handil, matstovu- og gistingarhúsvinna Flutningur, postur og telefon Kreditt-, fíggingar og tryggingarvinna Handil og umsiting av fastari ogn Aðrar vinnur Vinnur tilsamans Privat Tilsamans Marknaðarváðar Gjaldoyraváði Ogn í fremmandum gjaldoyra Skuld í fremmandum gjaldoyra Gjaldoyraábending Gjaldoyraábending í % av kjarnukapitali aftaná frádrøg Rentuváðar Rentuváði av fíggjartólum alt í DKK Skattur Roknaður skattur av ársvinningi Útsettur skattur Javnan av roknaðum skatti Tilsamans Norð Trukk hevur ein professionellan hugburð til sølu og til tær tænastuveitingar í skuldu verið eftir at sølan er avgreidd. Skrivstova og verkstað okkara eru altíð til reiðar at veita tær tað bestu tænastuna. Vit umboða Linde trukkar, Fassi kranar og Zepro lyftir. Linde er ein av heimsins bestu trukkum, og framleiðarin, Linde AG í Tysklandi, roynir hvønn dag at finna ávíst í kann gerast betur. Hetta hevur viðført at trukkarnir eru nógv minni í vavi enn aðrir trukkar við somu orku, og samstundis sum at trukkarnir eru lítlir í vavi kunnu teir nýggjastu venda runt við einum diametri minni enn longdin av trukkinum. Lyftimasturin kann fáast eftir ynski í simplex, duplex ella triplex við rotori og/ella síðuskifti. Lyftiorkan og motorur, el ella diesel, kann tillagast eftir tygara ynski. Hava tygum ætlanir at fáa ein nýggjan trukk ella at skifta tann gamla út við ein nýggjan so tosið við okkum fyrst. Norð Trukk umboðar Fassi mobilkranar í Føroyum, kranarnir fáast til sera kappingarførar prísir. Um tygum skulu hava ein nýggjan krana, so seti tygum í samband við okkum og fái eitt óbindandi tilboð. til t/m til t/m til t/m t/m t /m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m t/m Zepro, ella Z-lyft, fáast í øllum hugsandi støddum. Lyftirnar kunnu sigast at vera tær best umtóktu í Føroyum Vit hava altíð ein góðan brúktan trukk til sølu ella til leigu. Um ongin trukkur á listanum hóskar til tín tørv, so kunnu vit altíð skaffa ein, ið er passandi. Trukkur Fabrikat/Typa Árg Motorur Kapasitetur Lyftihædd Byggihædd NTF LINDE H ' Diesel kg mm mm NTF DATSUN FG ' GAS kg mm mm NTF JE-LAU ' GAS/Benzin mm mm NTF STILL R ' EL kg mm mm NTF LINDE E S ' EL kg mm mm NTF ATLET STE ' EL kg mm mm NTF LINDE RE ' EL kg mm mm NTF LINDE E ' EL kg mm mm NTF STILL R ' EL kg mm mm NTF LINDE H- Diesel kg mm mm NTF LINDE H- Diesel kg mm mm NTF LINDE E- EL kg mm mm NTF LINDE E- EL kg mm mm Ring ella send e-mail til okkara. Vinarliga viðmerki NTF nummari. Hendan síðan verður javnan uppdatera, síðst tann Skráin í august VIKA Týsdagur kl. Konsert við "Manuela Wiesler" floyta Hósdagur kl. Konsert v/Osnabruck Ungdómskóri, Týskland, undir leiðslu av Johannes Rahe. Hósdagur kl. Býráðshøllin í Runavík: Konsert við "Manuela Wiesler" á floytu. Leygardagur kl. Málningaframsýningin hjá Hanne Juga, Finnland letur upp Hanne Juga Í Norðurlandahúsinum august til september Tíðindaskriv Leygardagin august kl letur finska Hanne Juga málningaframsýning upp í Norðurlandahúsinum. Framsýningin er opin til og við sunnudagin september. Hanne Juga, er fødd mars í Varkaus í Finlandi, har hon eisini er uppvaksin. Eftir lokið studentsprógv fór hon til Álands í eitt ár. Síðani kom hon heimaftur til Finland og Helsingfors, har hon síðani hevur verið búðsitandi. Her fór hon á yrkismálaraskúla, við tí fyri eyga at blíva leiktjaldamálari í sjónleika- og opreahúsum. Hon fekk fyrst arbeiði við sjónvarpslýsingum, og í byrjaði hon á tí finska tjóðarút- og sjónvarpinum. Har starvast hon enn, og málar serliga bakgrundsmyndir. Í hesum starvi hevur hon miðvíst ment sínar listarligu gávur. Upprunaliga hevur hon gjørt hetta fyri at betra um sítt sjónvarpsarbeiði. Men tíðirnar innan sjónvarpsheimin eru broyttar og framleiðsluhættirnir eru broyttir. Hetta hevur ført skiftandi arbeiðsuppgávur við sær. Í dag er minni brúk fyri leiktjaldamálarum, so at tíðin hevur eisini verið til listamáling. Leiktjaldamálingin hevur givið Hanne góðar royndir, sum hon nýtir gott av í sínum egna listaarbeiðið t.d. við ymiskum tilfari og litsamansetingum. Sjálvandi er tað eisini ein fyrimunur fyri sjónvarpsarbeiðið at hon hevur og støðugt fær egnar listarligar royndir. Oftast málar hon útsýnið - ella rættari tað sum hon eygleiðir, og oftast landsløg. Tá møguleikin býðst fer hon út í náttúruna at mála. Málningurin gerst oftast liðugur á staðnum. Soleiðis myndar málningurin júst ta løtuna, sum eygleiðingin verur gjørd, og er soleiðis ikki ein endurminning av løtuni. Hanne dámar væl kensluna av at verða mitt í eini stórari heild, og við at mála skapast so við og við ein heilt onnur og sjálvstøðug eind, sum er sín egna heild - málningurin. Í heyst skal Hanne Juga hava framsýning á sínum heimstaði, Varkaus, hvaðani hon flutti fyri eini árum síðan. Á hesi framsýning ætlar hon m.a. at hava málningar við, sum eru málaðir í Føroyum. Um somu tíð hevur hon eisini framsýning í Helsinki á eini krógv undir festivalinum "Art goes kapkka". Í norðurlendskum samstarvi hevur Hanne eisini verið virkin - bæði í arbeiðs- og privatlívi. Hon er virkin í Nordfag, sum arbeiðir við samskifti millum fakfeløg innan fjølmiðlaheimin. Privat er hon næstformaður í vinarfelagnum Finland - Føroyar, sum eitur "Tjaldur". Hanne Juga, Paijanteentie B FIN- Helsingfors, Finland. Hanne Juga býr í Norðurlandahúsinum til framsýningin letur upp. Um fjølmiðlarnir eru áhugaðir at hitta hana til eitt prát ella at taka myndir ímeðan hon hongur málningarnar upp, so eru tit vælkomin á vitjan. Eisini kann hon hittast á mobiltelefon: Fríggjamorgunin byrjar hon at hanga málningarnar upp! Vinarliga Norðurlandahúsið í Føroyum Helga Hjörvar, stjóri CV: Hanne Juga Lestur: Student skúli: Varkauden yhteislyseo Ålands folkhögskola, grein fyri skapandi virki Helsinki málarayrkisskúli próvtøka Media-assistent/myndlist Pekka Halonen-akademi Framhaldandi lestur við Pekka Halonen-akademi - Skeið í sjónleika- og leiktjaldamáling - Skeið í "färgkonturering" i Fria Konstskolan Framhaldandi lestur og kritikkur í bólki "svit i färg" Grundleggjandi kunnleiki um litir og ljósleggjing, Tikkurila oy - Arbeiði:: Innramman- og forgyllingsarbeiði Dekoratørmálari í Lýsingarsjónvarpi - "Fond- og Specialmálari" í finska Rundradion - - Stipendier: Ferðastipendiat fyri ung norðurlendsk listafólk ferð til Føroyar. Framsýningar: "Svit i färg" - bólkurin "Fiskars konstfabrik", Borgå "Målningar från Färöarna", Kyrkslätt bibliotek "Välkommen i min målning" endaliga arb. Media-assistents próvtøka "Kom, kom att titta..." Listakaffistova í Rundradionum. "Vardag, sommarnatt, ljus och ej" - málningar alla prima , Galleri Marski, Borgå "Svit i Färg"-gruppen Kanneltalo, Helsinki "Art goes Kapakka" - framsýning í restaurant Rytmi í samband við "Helsingfors festspel ." Komandi: "I landskap" - framsýning í Varkaus listasavni, heystið Limaskapur: Finlands listamálarafelag, kandidatlimur DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Síðan er dagførd: Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Norðurlandahúsið í Føroyum Húsið varð vígt mai og verður hildið at vera sera vakurt og stásisligt. Ola Steen, arkitektur, úr Noregi hevur teknað húsið saman við Kollbrún Ragnarsdóttir, úr Íslandi. Húsið hevur ein norðurlendskan dám. Nevnast kann, at træið innan er svenskt, flísarnar eru norskar, glas- og stálkonstruktiónirnar eru danskar, takkonstruktiónin íslendsk og innbúgvið finskt. Í húsinum kemur tú fyrst inn í Forhøllina og Kaffistovuna. Úr Forhøllini kanst tú so aftur fara inn í trý rúm: Høllina, Dansistovuna og Klingruna. Í Høllini rúmast umleið áskoðarar, í Klingruni og í Dansistovuni Í hesum trimum rúmum kunnu verða sjónleikir, konsertir, føroyskur dansur, framsýningar, filmssýningar, fundir, ráðstevnur o.a. Møguleiki er eisini fyri at taka veggin millum Høllina og Klingruna niður, so at rúm verður fyri enn fleiri fólkum. Húsið er tá góðkent til fólk. Árliga fíggjarætlanin hjá húsinum er um milj. kr. Av hesum rindar norðurlendski ráðharrastovnurin % og Føroya Landsstýri %. Starvstíðin hjá stjórunum í Norðurlandahúsinum er avmarkað til fýra ár. Í stýrinum fyri Norðurlandahúsinum eru fólk. Eitt umboð er úr hvørjum norðurlandi, trý umboð úr Føroyum, ein eygleiðari úr Grønlandi, umframt at starvsfólkið velur ein eygleiðara. Endamálið við Norðurlandahúsinum er at fáa norðurlendska mentan til Føroyar og at fáa føroyska mentan til onnur norðurlond, umframt at stuðla føroyskari mentan. Norðurlandahúsið hevur eisini eina ráðgevandi nevnd, sum Føroya Landsstýri tilnevnir. Ráðgevandi nevndin telur limir, sum allir eru búsitandi í Føroyum, og til tess at geva nevndini eina breiða umboðan, skulu limirnir í nevndini umboða allar partar av Føroyum og føroyskum mentanarlívi. Árliga eru umleið vitjandi í Norðurlandahúsinum. DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Tíðarrit úr Føroyum og norðurlondum, ið dagliga kunnu lesast í Norðurlandahúsinum: Føroysk Dimmalætting, Sosialurin, Oyggjatíðindi, Norðlýsið, Útvarp Føroya, Sjónvarp Føroya, Dagblaðið, FF-Blaðið og Barnablaðið. Donsk Politiken, Weekend-Avisen, Jyllands Posten Íslensk Morgunblaðið og Austri Norsk Aftenposten Svensk Dagens Nyheter Finsk Helsingen Sanomat, Hufvudstadsbladet DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Søla í Norðurlandahúsinum Norðurlandahúsið hevur útgivið bæði plakatir og bøkur síðani Plakatir á DKK og Postkort á DKK / SUMMARFRAMSÝNINGIN Edward Fuglø "Í bønum" I-IV akryl Fæst sum plakat og postkort. Ársplakat Edward Fuglø "Streinrunnin / Kópakonan, akryl Útseld sum plakat, fæst nú sum postkort. Spælikort á DKK Bárður Jákupsson hevur teknað spælikortini. Hesi spælikort avmynda fólk úr siðsøguligum tættum og kvæðunum. Spegilsmyndin er av fólki nærri okkara tíð, í tjóðar- og yrkisbúnað. Telefonkort á DKK / DKK Í gav Føroya Tele út eina mappu við Norðurlandahúsinum sum evni. Hesi verða seld í mappum á DKK Bøkur o.a. DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Teknikkur í Norðurlandahúsinum Tekning av Norðurlandahúsinum í Føroyum Stóri salurin mátar m í longd (norður-suður) og er m breiður. Syðri endi av salinum hevur veggplátur, ið eru lættar at flyta, so at salurin, klingran og forhøllin gerast eitt stórt høli. Fram við norðursíðuni á salinum og m frá suðurvegginum eru m breiðar svalir, ið eru m til hæddar. Frí hædd undir svalunum er m. Hesar munna út í sunnara enda í trappum, ið føra niður á gólvhædd og eisini upp til eftirlitshølini hjá ljós og ljóðfólkunum, ið arbeiða uppi undir tekjuni. Økið niðri undir svalunum kann eisini við leysum plátum fjalast, so hesar ikki eru sjónligar. Tað eru í erva eftirlitsrúm. Í miðjuni er eitt filmshøli (projektiónshøli), vinstrumegin (vestureftir) ljóðhøli og høgrumegin er ljóshøli. Frí hædd undir hesum eftirlitshølum er m. Framman fyri eftirlitshølini, m yvir gólvinum, er hvílandi á niðara takið í salinum og flætta sum net, ljósbrýr at ganga á. Frí hædd undir ljósbrúnni er m. Norðan fyri stóra salin eru goymsluhøli og verkstaður. Eystarumegin í verkstaðnum er úthúrð til av og á skipan. Teknikkur í høllini: stk Framsýningarveggir cm x cm stk Glasskáp cm x cm stk Svartar gólvmottur (Plast) m x m stk Nótastólar (Heil pláta) stk Nótastólar (Tráð) stk Stjórnarapall stk Talarastól stk Pallteppir, svørt B m x H m stk Pallteppir, svørt B m x H m stk Pallteppir, svørt B m x H m Ljóðtól í Norðurlandahúsinum í Føroyum Mixarar Tac Bullet ch / sbu groups / sends + pan send / stk Equalizarar Klark Dbx x band x band eeler x band stk stk Effektir Yamaha Dbx SP II - Compressor stk stk Minidisk Sony MDS-JE stk CD Kenwood stk MC Sony stk DAT Yamaha stk Hátalarar Genelec A (PA) stk Genelec A (PA) stk Genelec A (allar fastinnlagdar) stk Genelec A stk Genelec A stk Varðskíggjar Ev Sh ER stk Turbosound stk Amps Yamaha PE stk Mic Sennheizer Ymiskar Sennheizer Tráðleysir ( stk - clips) Føtur Stórar v/ gálga stk Lítlar v/ gálga stk Leidningar Ymiskar Ljóstól í Norðurlandahúsinum í Føroyum Niethammer HPS Profilstrálukastari KW stk Niethammer HPS Profilstrálukastari KW stk Niethammer HVP Flooljósfresnel KW stk Niethammer MVU Fylgispott KW stk Robert Juliat SH Fresnel KW stk Thomas PAR KW stk Thomas PAR Floor KW stk Strand Prelude / Profilspott W stk ADB AC - L Floodljósrampur x KW stk Pani BP II Stórskýggjaprojector KW stk Grosmann Dempari Analog / Ring KW stk Grosmann Dempari Analog / Ring KW stk AVAB Mini Expert Pult Kredse stk Kodac Kodac Carusel S - AV Dias tól stk Ernemann Ernemann s mm/ m Filmstól stk DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Starvsfólkið í Norðurlandahúsinum Stjóri Helga Hjörvar helgah@nlh.fo Húsavørðar: Finnur Olsen finnur@nlh.fo Heri av Reyni heri@nlh.fo Skrivstovan Fróði T. Vestergaard frodi@nlh.fo Marjun Jespersen marjun@nlh.fo Eyðbjørg Kass eydbjorg@nlh.fo Elsuba Iversen elsuba@nlh.fo Uni Rasmussen uni@nlh.fo Reingerð Helga Arnfriðsdóttir helga@nlh.fo Heivík Hammer Ljóðmaður Óla Jákup í Dímun olaj@nlh.fo Ljósmaður Zacharias Guttesen zacharias@nlh.fo Køkur Hjørdis Jespersen Laurentza Thomsen Elsa Fonsdal WEB Laufey H. Blaasvær laufey@nlh.fo DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Bøkur, fløgur og sjónbond til sølu í Norðurlandahúsinum Skeyk fløga Tekstur: Gunnar Hoydal Tónleikur: Niclas Johannesen Framleiðslustjóri: Jóhannus á Rógvu Joensen Útgivið í sangir Prísur: DKK Amariel Norðoy Tekstur: Jógvan Isaksen Illustratión: Amariel Norðoy, Hestprent Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Olivur við Neyst Tekstur: Marianna Debes Dahl, Jóhann Mortensen, Árni Dahl Illustratión: Olivur við Neyst Layout: Ingi Joensen Prísur: DKK Marianna Matras Tekstur: Anne-Kari Skarðhamar, Jan Kløvstad Illustratión: Marianna Matras Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Bárður Jákupsson Tekstur: Steinbjørn B. Jacobsen Illustratión: Bárður Jákupsson Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Hjalmar Söderberg Tekstur: Hanus Andreassen Illustratión: Adolf Hallman og Åsa Åkerström Layout: Ingi Joensen, Hestprent Útgivið: Prísur: DKK "Färöarna mer än fåglar " Tekstur: ymisk Illustratión: Ole Wich, Lena Sewall, Barbro og Hasse Schröder Layout: Hasse Schröder Útgivið: Prísur: DKK Ingálvur av Reyni Tekstur: Jan Kløvstad Illustratión: Ingálvur av Reyni Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Fimm Føroyingar Tekstur: Bent Irve og Bárður Jákupsson Illustratiónir: B. Jákupsson, A. Norðoy, M. Olsen, T. Olsen og T. Patursson Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Faðir Mín Sólin Nils-Aslak Valkeapää Tekstur: Nils-Aslak Valkeapää Umsett: Heðin M. Klein og Rói Patursson Útgivið: Prísur: DKK Árbók Tekstur: Jan Kløvstad Illustratión: Ingálvur av Reyni Layout: Ingi Joensen Útgivið: Prísur: DKK Samtiden, Tekstur: Trond Berg Eriksen Illustratión: A. R. Lund, J. Ranheimsæter, M. Supousek Layout: Kåre Haugerud Útgivið: Prísur: DKK "Við Sissel til Kirkjubø" og "Tíðin rennur"- video filmar úr Føroyum, juni Longd: min. hvør sær Projektleiðari: Steinar Hybertsen Ein Sebra-filmur, Stageway-programm Prísur: DKK Nordatlantiske foredrag Tekstur: Jóan Pauli Joensen, Ruth Johansen og Jan Kløvstad Grafikk og illustratión: Olivur við Neyst og Hestprent Útgivið: Prísur: DKK Tróndur Patursson Tekstur: Ymisk Umsett: Gunnar Hoydal Grafikk: Freddy Petersen m.fl. Útgivið: Prísur: DKK "Etikk i politikk og journalistikk" Tekstur: Jan Kløvstad Illustratión: Óli Petersen Layout: Jan Kløvstad Útgivið: Prísur: DKK DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Hagtøl Norðurlandahúsið í Føroyum Býtið av vitjandi og luttakarum Framsýningar % Filmar % Fyrilestrar, fundir, fundarvirksemi, seminar, workshop og tíðindafundir % Sjónleikur % Tónleikur % Dansur % Rundvísingar % Luttakarar % Ymiskt % Norðurlandahúsið í Føroyum Býtið av tiltøkum í mánaðum Januar Februar Mars Apríl Mai Juni Juli August September Oktober November Desember Norðurlandahúsið í Føroyum Býtið av tónleikaáhoyrarum (luttakarar undantiknir) Lættur tónleikur Kór tónleikur Klassikur tónleikur Jazz tónleikur Vísiu tónleikur Annar tónleikur Norðurlandahúsið í Føroyum Býtið av øllum tiltøkunum við útl. luttakarum á lond Danmark % Finnland % Grønland % Ísland % Noreg % Svøríki % Áland % Onnur lond % Norðurlandahúsið í Føroyum Býtið av vitjandi á mánaðir íroknað luttakarar (Vitjandi í kaffistovuni eru ikki tald við) Januar Februar Mars Apríl Mai Juni Juli August September Oktober November Desember DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo Savn av tiltøkum í ella við luttøka av Norðurlandahúsinum í Føroyum .- " Ung i Norden " í Borgå í Finnlandi Ungdómar, ið á ein ella annan hátt fáast við list, frá øllum Norðurlondum, sjálvstýrandi økjunum og Samalandi fáa í uml. eina viku møguleika at vísa fram sítt arbeiði, luttaka í workshops á altjóða støði, tosa um egnar royndir og knýta vinarbond við onnur ung allastaðni frá í Norðurlondum. DK GB Um nlh Skráin Tíðarrit Søla Leinkjur Yvirlit Savn Postur Norðari ringvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf + Fax + E-mail: nlh@nlh.fo NORÐSETUR HÚS _ Helgi Olsen Stjóri NORÐSETUR FO- Hvalvík Tlf.: Fartlf.: Fax: E-mail: nordset@post.olivant.fo Vælkomin á heimasíðuna hjá NORÐSETUR. NORÐSETUR, FO- Hvalvík, Tlf. Fartlf. Fax OPIÐ má. fr. Um tygum ætla at byggja hús ella bert eru áhugað í hesum, kunnu tygum fáa at vita niðanfyri. Um Norðsetur hús | Húsasnið UM NORÐSETUR HÚS Tey fyrstu Norðsetur húsini vórðu framleidd á verkstaðnum hjá Jóannesi Olsen í Hvalvík, og varð fyrsta húsið uppsett á heysti í Væl varð tikið undir við okkara sniðhúsum, og tí varð farið undir at gera egnan framleiðslubygning í fyri at nøkta eftirspurningin og gera framleiðsluna smidligari. Síðani er virkið útbygt, og hesi nærum árini eru útvið Norðsetur hús bygd mestsum í hvørjari oyggj í Føroyum, umframt at hús eru útflutt til Týskalands. Á hesi heimasíðu kunnu tygum síggja tey ymisku Norðsetur-sniðini og myndir av bygdum húsum. Í mongum førum verður standard sniðhúsið tilagað ynskjum byggiharrans. Umframt sniðhús byggja vit eisini størri virkisbygningar so sum hallir og skrivstovubygningar. Heim | Húsasnið Húsasnið Her hava tygum møguleika at klikkja tykgum inn á ymisk snið. Við at klikkja á eitt av niðanfyri standani sniðum fáa tigum nærri leibeining um tað valda sniði. Eitt nú plantekningar og myndir. Snið [Miðhædd]+[kjallari] m + m ; kømur, stova Høg reising + m ; kømur, stova Høg reising + m ; kømur, stova Høg reising + m ; kømur, stova Høg reising + m ; kømur, stova Høg reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising m ; kømur, stova Lág reising Bílegging av lysingartilfari: E-mail: nordset@post.olivant.fo Heim | Um Norðsetur hús Snið Plantekningin vísur vanliga innrætting av stovuhædd og uppskot til innrætting av kjallara. Myndirnar syna ymiskar tillaðingar av sniðnum. Við at klikkja á myndirnar við músuni gerast myndirnar størri. Broytingar og serynski verða gjørd eftir avtalu. Heim | Húsasnið Nýtt til limirnar Nú er tað møguligt hjá øllum limunum hjá OrBits, at fáa sær sína egnu e-mail adressu og samstudis títt egna web-stað. Tú fart í alt mega byte at ráða yvur, av teimun eru sett av til e-mail meðan tey í restandi kunnu brúkast til heimasíðuna les meira Nýggj spøl Millum tey nýggju spølini sum nú kunnu spælast í OrBits kunnu vit nevna, Diablo II, Shogun og Vampire The Masquerade. E-mail og heimasíðu á sama stað!! Um tú er limur í OrBits Net-Café kanst tú fáa e-mail adressu og web-pláss, hetta gert tú við at senda ein e-mail til limir@orbits.fo, í mailinum skalt tú skriva ynski um brúkaranavn, loyniorið og limanummar. Um so er at ikki ber til at senda okkum ein mail eru tit altíð vælkomin at tosa við starvsfólkini um hetta. F Ó T B Ó L T U R Foroyskur Deild menn Deild Kvinnur Deild Menn Deild kvinnur Deild Menn Steypakapping Landslið Danskur Faxe Kondi Liga Norskur Norges Fotballforbund Svenskur Allsvenskan Enskur Carling Net SoccerNet TeamTalk Týskur Deutscher Fußball Bund Spanskur Italienskur Ymist Uefa Fifa Div. Fótbóltur Prísir Vørðuskrá Limir Ikki limir Tími 1/2 Tími Tímar .- Tíma kort Leigan av ljóðsvørpu pr dag pr dag Hølisleiga v/ Útgerð pr dag pr dag Hølisleiga u/ Útgerð pr dag pr dag Heimasíður Tilboð Tilboð Tøkni snarhjálp Tilboð Tilboð Ymiskt Eftir avtalu Eftir avtalu OrBits hevur javnan ymisk tiltøk, so sum kappingar í ymiskum spølum. Her kann ein fylgja vid hvørjar kappingar og tiltøk annars eru og nær. FM í trunkaspæl (multiplayer) Myndir frá Half Life Kappingini Aftir í dag prógvaði Hans Erik, at hann er master of half life. Hóðast stigini ikki blivu so nógv hesa ferð megnaði hann at vinna við heili stigum meðan tann næsti hevði Vit ynskja Hans Erik hjartaliga tillukku. Nú tá fyrsta kappingini er av er klárt at byrja uppá næstu kapping, sum verður Counter Strike. Tilmelding fer fram hjá OrBits í Havn og Runavík. Counter Strike kappingin fer av bakkastokki leygardagin mars. meira verður at lesa um hesa kapping seinni. Frá vinstru: Hans Pauli nr Hans Erik nr og Pól Hans sum gjørdist nr Bjarni Enghamar royndi alt hann kundi, men tað rakk ikki til ein sigur hesafer. Men kenna vit hann rætta kemur hann sterkt aftur í counterstrike. Orbits Tórshavn Áki Johansen Jan Rein Nick: Pools Nick: Halebop Heiti: Stjóri Heiti: Net-administrator Favorite game: Championship manager Favorite game: Delta Force Favorite link: Sky-Sport Favorite link: T Bræv T Bræv Leivur Rubeksen Nikeal Mortensen Nick: Orb Nick: THE_KING Heiti: Net-Administrator ass Heiti: Consumer manager Favorite game: Delta Force Favorite game: Delta Force Favorite link: Favorite link: T Bræv Heimasíða T Bræv Heimasíða Christian Rubeksen Edvard S. Remberg Nick: mammeria Nick: Dusk_Dawn Heiti: Networker Heiti: Member of board Favorite game: Delta Force Favorite game: Championship manager Favorite link: Favorite link: Aston Villa T Bræv Heimasíða T Bræv Heimasiða Tróndur Hentze Sørensen Pauli Holm Petersen Nick: Jo_Jo Nick: ph_petersen Heiti: Consumer service Heiti: Costumer service Favorite game: Counter Strike Favorite game: Unreal Tournament Favorite link: Favorite link: T Bræv T Bræv Demmus Højgaard Andrias Haraldsen Nick: Testdummy Nick: Psycho_and Heiti: Trainee Heiti: Consumer service Favorite game: Brood War Favorite game: Brood War Favorite link: Audiofind Favorite link Rotten T Bræv T Bræv Orbits Runavík Jan P. Jacobsen Gunnar Hansen Nick: Poht Nick: Sylvester Heiti: Consumer manager Heiti: Costumer service Favorite game Brood War Favorite game: Delta force Favorite Link: Favorite link: T Bræv T Bræv Heimasíða Annfinn Thomsen Andrias Højgaard Nick: WWJD Nick: Funkmaeizter Heiti: Consumer service Heiti: Consumer service Favorite game: Ultima Online Favorite game: Counter strike Favorite link: Favorite link: Orbits T Bræv T Bræv Jóhan Rasmussen Nick: Kodimagnyl Heiti: Consumer service Favorite game: Counterstrike Favorite link: Jesus_chat T Bræv Nú havi eg so enduliga tiki meg saman til at uppdatera síðuna. Innihaldi er stórt sæð tað sama, men útsjóndin er broytt eitt sindur. Nú er eisini møguleiki fyri at síggja myndir av ymiskum chattarum, í alt havi eg yvur myndir av chattarum. Innandurakapping!!! Um meg Undir hesum teigi kanst tú lesa eitt sindur um meg, hvar eg komi frá os fr. eisini eru nakrar myndir frá tí eg var lítil. Eg havi skriva nøkur fá orð um teir skúlar eg havi gingi á, eisini eru klassamyndir av teimun klassum eg havi gingi í Myndir Eg havi roynt at samla so nógvar myndir sum yvurhøvir møguligt at chattarum kring landið. Myndinar eru eitt nú frá fyrstu jólveitsluni sum #FC hevði, og frá einum ballingartúri í Klaksvík. Skemt Ja, hvat er at siga? tjekka tað bara út!!! Ítrottur Nøkur links til ítrott sum hevur mín áhuga. Linkss Links til nakrar heimasíður hjá vinum og ymiskar arðar síður. Øll eru vælkomin vid uppskotum um tiltøk sum OrBits kundi skipa fyri. Send ein E-mail til orbits@orbits.fo Eg var føddur í Havn ein kaldan várs dag í mars. klokkan var og dagurin var mars og árið var frá tí degi hevur tað bara gingi fram á, haldi eg sjálvur. Eg vigaði gramm og var cm til longdar. apríl var so dagurin har eg skuldi fáa eitt navn. Høgni Poulsen var prestur og nanvið bleiv Nikael. Tað eiti eg enn tann dag í dag, eftirnavi fekk eg frá babba, og er tað Mortensen. Tríggjar vóru gummurnar og somuleiðis tríggjar gubbar. vikur aftná eg var føddur segði eg mítt fyrsta orð, sum var snedigt nokk "agø" februar í tók eg mítt fyrsta fótafet november gekk eg sjálvstøðugt. september fekk eg mína fyrstu tonn, tað var ein framtonn í undirmunninum. Í dag havi eg so allar tær tenn eg skal hava og vónandi fari eg eisini at tær í nøkur ár fram yvur o) Eg havi altíð búð á Argjum og tað geri eg enn, æltaði mær eisini at gera tað í framtíðini. ikki akkurát tí her er so nógv man kann gera men meira tí at megin parturn av familjuni býr her og eisini tí at her er so deiligt at verða. Eg havi ikki gjørt nakað serligt við ítrott, eg spældi eina tíð við AB so havi eg eisini spælt dart í nøkur ár. Tað gekk munandi betur við dartinum enn hvat tað gjørdi við fótbóltinum, millum annað komi eg á dart landsliði, bæði hjá unglingum og við tiemun vaksnu. Sum tú longu hevur funni út av so eri eg ikki so gamal enn so tað er avmarka hvussu nógvar skúlar eg havi roynt. Men hvør veit, kanska verða tað fleiri í framtíðini. Fólkaskúli Sum flest øll so byrjaði eg eisini við at fara í fólkaskúla. Eg fór í flokk í í Argjaskúla. eg gekk har í ár. Haldi sjálvur eg var ein stillur og friðaligur drongur, men tað eru óiva ymiskar meiningar um tað. Ja hvat annað er at siga? øll hava prøva tað so tit vita hvat tað er at ganga í fólkaskúla so tað er ongin grund at spilla meira blekk uppá tað. FHS Beinaleið úr flokki í FHS, sum er fyrsta árið á handilsskúlanum. Flokkurin sum eg kom í kallaðist fyri F og vóru vit útisetanir í skúlanum. Tað var soleiðis at plásstrot var á handilsskúlanum so vit blivu flutt niðan á maskinmeistaraskúlan at ganga. Tað var eitt sindur ringt at góðtaka men sum so mangt annað so kláraði man at liva við tí. Hægri Handilsskúli Eg avgjørdi at halda fram á handilsskúlanum, so eg byrjaði uppá hægri handilsskúla útbúgvingina. Tað var kanska ein feilur, men eg angri tað ikki nú tá tað er stutt tíð til eg verið liðgur. Eg valdi at fara i telduflokk, tað hevur bæði sínari fyrimunir og vansar. Tað hevur hjálpt nógv uppá allar teir óintrisantu tímanir, men hin vegin so hevur tað kanska eisini forstýra heldur nógv. Royn øll tey nýggjastu og cool'astu spøli á marknaðinum í OrBits. Vit hava tey bestu og skjótastu grafikk kortini fyri at upp náða best møguligan mynda kvalitetm, heilt niður í tær smæstu detaljurnar eru kvaileturin á myndini krystal klárur. Starcraft BroodWar Og so er næstan alt sagt! Er tað onkurs vegna eydnast tær ikki at hoyra um hetta spælið, so kan tað sigast at starcraft er avloyðsarin fyri warcraft og warcraft Tað er Blizzard entertainment, sum stendur aftanfyri hetta stóra hittið, og tað má sigast at teir hava skil fyri hvussu eitt gott spæl skal setast saman. Tú hevur rasur at velja millum, tað menniskja líknandi Terran, tey háteknisku Protos ella tey ólekru monstrini Zergs. Spælið er uppbygt nakað sum warcraft har man byrjar við einari høvðus borg og stillisliga byggir nýggjar fabrikkir, sum kunnu famleiða tínar altoyðileggjandi armys, sum skullu sikra at tín rasa er tann einasta sum yvirlivur. Tað er ein rúgva av ymiskum byggningum, og tað kann taka nakað av tíð at læra teir allar at kenna. Tá ið ein fyrst kennur konseptið, er tað ikki órímuliga trupult. Tal av spælarum Slag Real-time strategy Kann spælast um Alnótina Ja Heimasíða Half Life Opposing Force Oppsing Force er ein altjóða víkkan av tí annars væl kenda og væl umtókta Half life. Við hesari víkkan røkkur spæli uppá eitt hægri støði, nógv fleiri møguleikar eru í at velja bæði tá talan er um "multiplayr" og "single-player" serliga er tað "multiplayer" møguleikanir sum eru blivin nógv fleiri at velja í. Tal av spælarum Onki mark Slag D Shoot em' up/adventure Kann spælast um Alnótina Ja Heimasíða Counter Strike Counter-strike er ein tillaging til Half-life, tað er eitt multiplayer teamplay, í mun til tað annars vanliga deathmatch mást tú í counter-strike arbeiða saman sum eitt lið fyri at vinna. Ein kundi freistast til at saman borið Counter strike við Rain Bow six. Tal av spælarum Teamplay upp til á hvørjum liði Slag D Shoot em' up/Strategi Kann spælast um Alnótina Nei Heimasíða Rouge Spear Red storm hevur gjørt tað enn einaferð, hesa ferð eitur spæli Rouge Spear. Søgan aftan fyri Rouge Spear byggjur víðari uppá Rainbow six. Broytingar sum eru henda frá gamla rainbow six til nýggja Rouge Spar eru millum annað, nýggj vápn, sniper specialists hetta er við til at lyfta spælið uppá eitt hægri støði og gera tað meira veruligt Tal av spælarum Slag D Shoot em' up/Strategi Kann spælast um Alnótina Nei Heimasíða Need For Speed IIII Tey sum kenna og hava roynt NFS vita hvussu skemtiligt tað er, tað er uttan iva eitt av teimum allar bestu bilspølum sum eru gjørd. Tað er gjørt nógv við tær smáu detaljurnar, og tað er við til at gera NFS til eitt stórt hitt. Tal av spælarum Slag Bil Kann spælast um Alnótina Nei Heimasíð Quake III Arena Saknar tú brutala action so er tað Q tú leitar eftir, ongantíð fyrr hevur eitt spæl virka so verðuligt sum Q ger. Grafikkurin er settur í hástæði, spøninar av mótstandarinum hava ongatið fyrr verið so verðurligar sum tað eru við Q Deyðin kemur áðrenn tú veit av tí, mitt í einari sigursrøð verður tú splattur uppá veggjin. Eitt er sikkurt, hevur tú ringar nerver er hetta spæli ikki æltað tær. Tal avspælarum Slag D Shoot em' up Kann spælast um Alnótina Ja Heimasíða GTA II Í Grand Theft Auto spæla vit ein biltjóvur, sum herjar gøtununar í USA. Tað ræður um at stjala so nógvar bilar sum møguligt so skjótt sum møguligt. Man skal eisini loysað ymiskar uppgávur, til dømis skal man hjálpa mafiuni. Stutt sagt handlar tað um at stjala,stjala og aftur stjala. broytinganir frá GTA til GTA eru ikki serliga stórar, spæli er tað sama, tað einsta sum er broytt er grafikkurin sum munandi betur í 'arinum. Tal av spælarum Slag Bil Kann spælast um Alnótina Nei Heimasíða Fifa Up to date lið frá ymiskum deildum runt um allan knøttin, eitt nú, Brazil, Bretland, Spaniam, Svøríki og Danmark. Tal av spælarum Slag Fótbólt Kann spælast um Alnótina Nei Heimasíða OrBits Net-café sp/f Er stovna januar og hevur til endamáls, at reka telduvirksemið innan alnótina.Orbits hevði móttøku mars Opnaði fyri almenninginum mars. Eigarar og stigtakarar eru formula.fo og fýra einstaklingar: Áki Johansen, Jan Rein, Leivur Rubeksen og Nikael Mortensen. Í juli tóku eigarnir stig til at økja um virksemið. Í januar fingu vit okkara nýggjastu café upp at standa. Nýggja Caféin heldur til í kjallarinum á sjómansheiminum í Runavík. Vónandi kunnu vit í framtíðini víðka enn meira um virksemið okkara. Til gleði fyri enn fleiri føroyingar. Júst nú hava vit hesar teldur á caféinum. Í Havn Siemens Scenic Pentium III MHz, Mb ram, við Matrox G- skermkorti og Creative PCI ljóðkorti Í Runavík: Siemens Scenic Pentium III MHz, Mb ram, við GeForce skermkortiog Monster Sound ljóðkorti Upplætingartíðir Mánadag og týsdag Mikudag og hósdag Fríggjadag og leygardag Sunnudag Vitjandi síðani Apríl Webmaster Vælkomin á heimasíðuna hjá Studio Pegasus. Síðan verður uppdaterað hvønn dag við tíðindum úr studionum, og ymiskum konserttiltøkum kring landið. Tá ið serlig tiltøk eru í studionum, verður hon uppdaterað so hvørt okkurt spennandi hendur. Næsta uppdatering: Mánadagin Juni. Síðst uppdaterað Mei Nýtt hesuferð: Les um mixipultarnir í Studio Pegasus Les um nýggju fløguna Kular Røtur Túsund Smíl Nýggj tíðindi Les gomul tíðindi Stjørnulag Í samband við at hondbóltskvinnurnar úr Stjørnuni vunnnu Føroyameistaraskapið hava Niclas Heri Jákupson og Ingi Isaksen gjørt eitt nýtt stjørnulag. Sangurin fagnar teimum ágrýtnu og evnaríku hondbóltsgentunum. Væl av Dynamitti eftir Tað hevur ljóðað, at væl umtókti Klaksvíksbólkurin Dynamitt fór at koma út við nýggjar fløgu. Hetta er ikki bert leysatíðindi. Niclas Heri Jákupsson, sum er høvuðsmaðurin í bólkinum, hevur gjørt tilfar til enn eina útgávu og saman við vinmanninum Inga Isaksen, hava teir spælt sær við nøkrum hugskotum og arbeitt við nøkrum sangum. Um bólkurin er fløguaktuellur í summar er enn óvist. Men hinvegin vita vit við vissu, at løtt verður dúgliga og at ikki alt krútið er uppi enn. Eivør Pállsdóttir í holt við útgávu Sangfuglurin úr Gøtu, Eivør Pállsdóttir, fer væntandi í vár í holt við at innspæla tveir sangir, sum hon sjálv hevur skrivað. Sum skilst er talan um eina stakfløgu, sum eisini skal marknaðarførast í grannalondunum. ára gamla Eivør hevur hetaa seinasta ári verið virkin á pallinum. Eisini hevur hon verið á sangskeiði, sungið í kóri og skrivað nýggjar sangir. Nýggjar frískar Kularrøtur Tann nýggja fløgan við Kularrøtum er um at taka skap. Síðani januar hevur verið arbeitt við at innspæla sangir til børn og ung. Manningin hesaferð er nøkunlunda tann sama, sum á fyrstu Kularrøtur fløguni. Tann ára gamli Brandur Enni av Tvøroyri, sum syngur á Mánadags-Mortan, sigst at vera ein nýggj frísk kul rót. Í hesum døgum halda Kularrøtur annars konsertir kring landið. Á konsertunum er eisini ymisk annað undirhald, m.a. luttaka Trøll-Pætur, Niklái og Fjaðrarok og leikandi børn. Tutl ein tónleikahandil á Alnetinum Tá fyritøkan Tutl av álvara breyt upp úr nýggjum, og fór undir at skipa tónleika útgávur í Føroyum, var tað eingin sum droymdi umhvørjir møguleikar tøknin fór at geva fyritøkuni ár seinni. Men nú er greitt, at Tutl ætlar nakað við elektroniska handlinum, og til ber nú kring allan knøttin at ogna sær eina og hvørja Tutl fløgu. Fremstur á Alnetar topptindinum í Føroyum er okkara egni Hank Williams, Ragnar í Vík. Hann hevur selt yvir fløgur hendan vegin. Eisini hava Aria selt omanfyri fløgur, og Spælimennirnir hjá Kristian Blak hava selt nærum eintøk gjøgnum Alnetið. Tutl er at finna á www.tutl.com Stór páskakonsert á Kambsdali Leygarkvøldið apríl verður stór páskakonsert í ítróttarhøllini á Kambsdali. Aria, Arnfríð Lützen og Flux fara at spæla. Dagurin er eitt ára dagurin fyri útgávuni hjá Aria, After These Messages, og tað verður uppruna manningin í Aria, sum fer at spæla hetta kvøldið. Petur Hans Niclasen, gittarspælari, sum ikki var við seinast Aria spældi, kemur heim úr Danmark til konsertina. Arnfríð Lützen hevur sungið á fleiri útgávum seinastu árini, og ikki minnst í Studio Pegasus er hesin sangfuglur ofta at síggja og hoyra. Flux gjørdi vart við seg í Prix Føroyar kappingini í fjør, og teir vunnu seg upp á ovastu rók á hitlistanum hjá útvarpinum. Nú eru teir farnir at tosa um at fara í upptøkuhølini. Pegasus fer í luftina apríl apríl fer Studio Pegasus at senda beinleiðis hvørt sunnukvøld á Rás Sent verður frá klokkan Á skránni er ein barna & familjusending, eydnuspæl, føroyskur tónleikur, ítróttur, undirhald og ungdómssending. Ymiskar røddir úr Norðoyggjum leggja sendingarnar tilrættis. Studio Pegasus hevur í hesum sambandi gjørt nakrar íløgur, soleiðis at møguleiki verður í framtíðini at gera útvarp her í Klaksvík. Rás setir annars í hesum døgum sendara upp á Brúnaskarði. Rásin verður at hoyra á bylgjulongd Páskakonsertin rulaði Tað var ein stórur rómur í høllini á Kambsdali, tá Aria og Flux spældu til dans. Aria legði fyrst út við sínum sangum og Analja, Stay og Rooftop vóru at hoyra. Eisini høvdu teir fingið Arnfríð Lützen at syngja kenda sangin Torn so meistarliga. Flux, sum ikki hava verið at hoyrt í langa tíð, góvu eisini eina rimmar framførðslu. Undirritaði heldur, at versiónin av A.D.I.D.A.S. hjá Korn ikki kundi verið betri, um tað so var upprunabólkurin, sum stóð á palli. Trummuspælarin, Jens Pauli Joensen, má vera ein tann besti trummusláarin sum vit hava í Føroyum. Beatini hann spældi vóru sera rútmisk og vælljóðandi. Sjálvur heldur undirritaði, at Aria og Flux, hóska stak væl saman. Aria spældi eitt sindur bleytan rock- ella poptónleik, meðan Flux spælir kavráðan rocktónleik. Tó ikki líka rátt sum Mold ella Hatespeach, men akkurát passaligt. Eg má siga, at hatta var ein av teimum bestu konsertunum, sum eg havi verið til á Kambsdali. Jáh(y) ' Kul á Kambsdali Góður hýrur var á fólki og børnini skrálaðu við, tá ið Kularrøtur vóru á palli á Kambsdali leygardagin apríl. Sum nakað nýtt vóru tekningar, sum Jógvan á Høvdanum (yngri) hevði gjørt til fleiri av Kularrøtur sangunum, vístar á stórskíggja. Hetta hugtók ta stóru ungu áhugafjøldina og setti sín dám á tiltakið. Eisini búktalarin Absalon og dukkudreingirnir, Fjarðarok og Niklái, vóru væl fagnaðir av børnunum. Tær smáu bjørtu barnastjørnurnar, Brandur við sangi og kornett, Rebekka á fiól, og brøðurnir Danjál á klaver & sang og Elias sang, áttu eisini stóran lut í einum væleydnaðum barnatiltaki. Hæddarpunktið mundi tó vera, tá Trøllapætur við sínum høvdum kom á pallin. Hóast hann sá øgiligur út, so vóru børnini ikki bangin, men sungu hjartaliga við til trøllasangirnar og kappaðust um at sleppa at taka í hondina á honum, tá ið liðugt var. Eini fólk vóru hendan dagin á Kambsdali. Meira fæst at vita um Kularrøtur inni á www.kularrotur.com Hon er omma mín Orð & Lag: Steintór Rasmussen Hundur mín Kingoson Orð: Steintór Rasmussen Lag: Steintór Rasmussen & Ingi Isaksen Abbabeiggi Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen & Steintór Rasmussen Heyg og lág Orð & Lag: Trad. Trøllapætur syngur Orð & Lag: Trøllapætur & Niclas Heri Jákupson Skúlin Orð & Lag: Steintór Rasmussen Túsund smíl Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Kræsin Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Kalla meg Babe Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Flippan Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen / Trad. Árstíðir Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Upptikið og ljóðblandað: Studio Pegasus feb. mai Mastering: Peter Brander, Media Sound Studio Kbh. Lagt tónleikin tilrættis: Ingi Isaksen (InG) Teknað: Jógvan á Høvdanum, yngri Upptøkur og ljóðbland: Ingi Isaksen Layout og prenttilgerð: Miðil (midil@midil.fo) Skipað fyri og útgevari: Studio Pegasus og Steintór Rasmussen Hey allar kularrøtur í Føroyum! Takk fyri minniligar konsertir. Grønar sangtímar. Stuttligar útferðir. Garrvilt diskotek. Skrálan eftir gøtunum. Friðsælu við songarstokkin. Tónar í gomlum bilum. Klapp og dans í vøggustovu og barnagørðum. Fyri túsund kular løtur takk til tónleikarar, sangarar, dansarar, teknarar og hjálparfólk av ymsum slag. smíl til øll børn og ung í Føroyum. Digitalir Mixipultar: Hjartað í Studio Pegasus er tann slóðbrótandi og nógv rósti digitali miksipulturin YAMAHA R. Hesin pulturin hevur alskins nýmótans hentleikar t.d. kunnu øll løg goymast og verða heintaði fram aftur til eina og hvørja tíð, bert við at trýsta á "recall"! Eisini hevur hesin pultur innbygdar sokallaðar "dynamics" (compressarar og limitarar), og effektir so sum rúmklang, ekkó, chorus o.s.fr. Umframt R er eisini ein líttlibeiggi YAMAHA V at finna í Studio Pegasus. Hesin pulturin hevur fleiri av somu hentleikunum sum R, men er minni og fittari og sera lættur at taka við sær, um eitt nú upptøkur skulu gerðast uttanfyri studioið. Studio Pegasus úr Rás Pegasus er nú hildið uppat at gera og senda útvarp fyri Rás Síðani apríl hevur annars verið sent beinleiðis úr Studio Pegasus. Á skránni var barna og familjusendingin Krás, føroyskur Pop-Top listi, ítróttartímin, aktuellur gestur og tíðindi, ungdómssendingin Potturin, skemtarnir Noy og Náttpotturin. Í løtuni eiga hesar sendingar onki luftrum, men hugsandi er, at eitt samstarv nú verður við Útvarp Føroya ella at Studio Pegasus má royna aðrar leiðir... Studio Pegasus takkar annars øllum teimum mongu, sum hava gjørt sendingar, stuðlum, lýsarum og lurtarum fyri góða undirtøku. Royndirnar saman við Rás hava í minstalagi prógvað, at tað ber til at gera livandi útvarp í Klaksvík. Studio Pegasus eigur nú egna sendiútgerð, sum vónandi kemur aftur til sín rætt í allarnærmastu framtíð. Tangz bíðar Tað hevur ljóðað at evnaríki tónleikabólkurin úr Havn Tangz skuldi í Studio Pegasus í juli. Hetta verður fyribils av ongum. Men frá Tangz frætta vit, at teir hevur ikki uppgivið nakra nýggja fløgu, men at onnur viðurskifti hava gjørt, at teir fyribils hava valt at bíða nakrar mánaðir. Tangz var annars í Studio Pegasus á várið , har teir innspældu stakfløguna Undir Somu Dýnu. Dynamitt løðir í juni Kendi Klaksvíksbólkurin Dynamitt eru loksins til reiðar at innspæla nýggja fløgu. Oddamaðurin Niclas Heri Jákupsson hevur enn einaferð skrivað eina bukett av stuttligum og ræðuliga løgnum sangum, sum hann, Ingi Isaksen og fleiri nú skulu fáa tað besta burturúr. Dynamitt leigar Studio Pegasus í juni mánað og ætlanin er sjálvandi at røkka nærum á mál, áðrenn summarið og aðrir sangfuglar banka á dyrnar. Nýggjar kularrøtur Fríggjadagin juni koma fyrstu fløgurnar av Kularrøtur túsund smíl til landið. Talan er um stuttligar, góðar og kular sangir. Kularrøtur spæla fríggjakvøldið á Norðoyarstevnu til stóra konsert í KÍ høllini. Á konsertini verður stórt myndashow á stórskýggja, dansigentur og undirhald. Eisini fer stóri barnavinurin Trøllapætur, sum eisini er við á nýggju Kularrøtur fløguni, at syngja fyri børnunum. Digitalur Mixipultur Outboard Effektir Mikrofonir Hátalarar Teldur Mikrofonir: Far inn í eitt hvørt heimsklassa studio og hygg hvørja mikrofonir verða nýttar. Tað er % sikkurt at tú finnur eina Neumann! Neumann er klassikarin yvir øllum. Neumann er ein týsk mikrofon sum hevur fanga manga góða sangframførslu í studio; líka frá Elvis, Sinatra, The Beatles til Backstreet boys og madonnu. Studio Pegasus hevur nýliga keypt hesa framúrskarandi mikrofonina. CAD e- er ein sera góð og fjølbroytt mikrofon sum kann nýtast til alt. Tað veri seg sang, guitar, slagverk, overheads - ja enntá inni í basstrummuni. Henda mikrofonin var nýtt til alt á fløguni hjá Pæturi við Keldu, sum er ein sera nakin fløga har denturin verður lagdur á reinan og kláran sang og kór. Hetta er ein standard proffesionell studio mikrofon. Set hana til eina akk. guitar, og tú fært eina sera góða og náttúrliga endurgeving av ljóðinum uttan at tað verður lita. Hetta er eisini ein nýggj mikrofon í Pegasus. Umframt nenvdu mikrofonir hevur studioið eisini sennheiser mikrofonir. Mona lag: Søren Kragh-Jacobsen orð: Søren Kragh-Jacobsen / Steintór Rasmussen Eigur tú lag: Ingi Isaksen / Steintór Rasmussen orð: Steintór Rasmussen Málningur yrkjarans lag: Hanus G. Johansen orð: Steintór Rasmussen Í kioskini lag: Steintór Rasmussen orð: Steintór Rasmussen Kanst tú siga farvæl lag: Steintór Rasmussen orð: Steintór Rasmussen Junikvøld lag: Ola Nordskar orð: Ola Nordskar / Steintór Rasmussen Ríða Ranka lag: H. Chapin / S. Chapin orð: H. Chapin / S. Chapin / Steintór Rasmussen Á armi mínum lag: Ola Nordskar orð: Ola Nordskar / Steintór Rasmussen Kærleikans Vallaraheim lag: Rani Nolsøe orð: Steintór Rasmussen Sangurin í tínum hjarta lag: Ingi Isaksen / Eyðun Nolsøe orð: Steintór Rasmussen Upptikið í: Studio Pegasus Ljóðblandað í: Studio Pegasus Høvuðsteknikari: Ingi Isaksen Hjálparteknikarar: Erik Biskopstø, Høgni Klakkstein Ljóðblandað: Jón Mc Birnie Trummur/perc: Høgni Klakkstein Bass: Erik Biskopstø Akk. guitar: Eyðun Nolsøe, Rani Nolsøe Keyboard/progr.: Ingi Isaksen Synt bass: Ingi Isaksen Sang: Steintór Rasmussen, Eyðun Nolsøe, Rani Nolsøe Gentukór: Ingibjørg Abrahamsen, Anvør Abrahamsen Kór: Eyðun Nolsøe, Rani Nolsøe, Steintór Rasmussen Myndir: Olga Biskopstø/Eiler Rasmussen Fløguhúsi Miðil Teksthefti: Miðil Fórsíðumynd: Absalon Hansen/Miðil Leita væl orð & lag: Eyðun Sightseeing orð: Steintór Terji lag: Eyðun Terji Borðið uttan skugga orð: Anker Eli lag: Terji Maria orð: Steintór lag: Eyðun Løtumynd orð: Anker Eli lag: Terji Mediokrati orð: Anker Eli lag: Terji Nú ert tú ein onnur orð & lag: Eyðun Handan mjørkan orð: Anker Eli lag: Terji Ivi orð: Anker Eli lag: Terji Eyðun Løtan svarar fyri seg orð: Steintór lag: Eyðun Eyðun Nolsøe sang, kór, akk. guitar. Terji Rasmussen sang, kór, programmering. Tróndur B. Hansen keyboard. Petur Hans Niclasen el. guitar. Kolbein Simonsen bass. Rógvi á Rógvu trummur og perc. á Handan mjørkan og Løtan svarar fyri seg. Programmering á Maria. Jákup Millung bass á Handan mjørkan og Løtan svarar fyri seg. Ingi Isaksen synth. bass og loops á Sightseeing. Upptikið í Sightseeing, Pegasus og Playground studios mai-okt. Teknikkarar Ingi Isaksen og Jónas Bloch Danielsen. Hjálparteknikkarar Terji Rasmussen og Eyðun Nolsøe. Mix og mastering F. Hansson Jr. í www.sweep-productions.dk Myndir Atli S. Pedersen. Lay-out Larsen & Bohøj Produsera Eyðun & Terji Undir somu dýnu Orð: Rókur J. Jakobsen Lag: Tangz Vit Orð: Rókur J. Jakobsen Lag: Tangz Studir Orð: Rókur J. Jakobsen Lag: Tangz Tað hon gerð Orð: Rókur J. Jakobsen Lag: Tangz Upptikið og ljóðbandað í Studio Pegasus í Klaksvík tann juni til juli Ljóðbandað hevur In G. Masterað í Útvarp Føroya av Finnur Hansen Tónleikurin er gjørdur av Tangz og orðini gjørdi Rókur J. Jakobsen. Tangz eru: Rókur J. Jakobsen: Sang & Kór Dánjal D. á Neystabø: Keyboard & kór Rói H. Christiansen: Guitar Halgir W. Arge: Trummur & percussion Hallur Johannesen: Bass, percussion & kór Me and Virginia Straight Ahead Hvar ið tú ferð - Jóan Petur, Jákup og Sonhard Djórayndi Opus Breaking my heart Hjarnar The runaways Science Fiction Faroese reggae Straight Ahead Ria Húskallar Rógv nú Matras Ellebye Sangur til tína jørð Frændir Lívsdreymur Blátt Lítli fuglur Anfinn & Co. Into the night Hjarnar Walking away with the sun (remix) Aria Gull fløgu mix - Eyðfinn Drewsen Sig mær sum er Pætur Saman við tær Frændur Storms never last - Countrybólkurin Veronica Manningin Remember The Birds Hugskot: Eyðun Kjølbro og Gunnar Nolsøe Team: Eyðun Kjølbro, Eyðun Nolsøe og Gunnar Nolsøe Research og sett saman: Gunnar Nolsøe Layout: Gunnar Nolsøe Uppseting og prenttilgerð: Miðil Skannað húsar og myndir: ReproZ / Miðil Myndir á síðu (í húsanum): Per á Hædd Rættlestur: Magnus Joensen Útgevari: Noðoya Sparikassi, september Postsmoga Ósavegur FO- Klaksvík Føroyar Tlf. fax Heimasíða: www.ns.fo e-mail: ns@ns.fo myrkrið kínir kava (jógvan andrias) til at liva við (jógvan andrias) alt vendi móti mær (jógvan andrias/hanus g. johansen) náttúruljóð (jógvan andrias) á eggini (jógvan andrias) á omars slóð (jógvan andrias/hanus g. johansen) lýður spá (jógvan andrias) jaura dømi (jógvan andrias) og soleiðis saman (jógvan andrias) myrkrið líður (jógvan andrias) sólin týnir fannir (jógvan andrias) í streymi (jógvan andrias) saman hvør sær (jógvan andrias) farin dagur (jógvan andrias) jógvan andrias joensen: sang og kór tore jansen bruvoll: gittar, slide gittar og kazoo inge dulin: bongos, djembe, bodhram, chimes, bones, perkusion, basstrummu og skarptrummu edvard nyholm debess: kontrabass, el.bass og kór á sólin týnir fannir orð og løg: jógvan andrias joensen. hanus g. johansen: lag til á omarslóð og alt vendir móti tær framleitt hevur/produced by: jógvan andrias joensen lagt til rættis/arranged by: tore jansen bruvoll upptøkurnar eru gjørdar í pegasus í klaksvík í juli upptøkur: ingi isaksen og erik biskopstø ljóblandað: ingi isaksen og erik biskopstø mastering: finnur hansen, útvarp føroya hugskot og listaverk: archie black. layout: grafisk design v/jastrid gullaksen film: repro z fíggjarligt íkast: mbm, norðoya sparikassi, gramex, mentunnar grunnurin og fjølrit hesi hava verið við eisini hanus g. johansen: sang á í streymi ingi isaksen: ljómborð á saman hvør sær herdis klein: kór á eggini pætur við keldu: klaver á náttúruljóð Skúlin er liðugur - Arnfríð & Dynamit Komið øll við Straight Ahead Bad dream Kjarnar (Sunny) Svarti ravnur Kræklingar I know I have to listen - Charles Gade & Pianoholdet Heimkoman Faroe Boys Lisa Harkaliðið Bara tú riggar Kári P. Tað er leygarkvøld Twilight Millum mussarnar - Frændur Fagri flokkur - Dagfinn & Impulz Flakkarin Papar Nakað lort Skeyk Ljóðmynd - Terji & Føstufressar Til allar vinir Blátt Mastering: Finnur Hansen Sett í stand: Jónsvein Heinesen, Finnur Hansen Layout: Miðil Mynd á síðu Sosialurin Savnað & lagt tilrættis: Steintór Rasmussen Hjálpar fólk: Niclas Heri Jákupsson Útgevari: Tutl & Studio Pegasus Poppminni, slagarar, kvøðuljómahitt Leitar tú í gomlum plátusavnum, í bandagoymslum og millum tær mongu fløgurnar seinastu árini, finnur tú ein sangskatt, sum vit í Føroyum kunnu vera ógvuliga stolt og fegin um. Við hesi fløgu er lokið farið av skattakistuni. Vit hava funnið nakrar sjáldsamar og virðismiklar tíðartinnur og roynt at gera eitt perluband burturúr. Stóra tøkk til allar sangskrivarar, tónleikarar og stuðlar, sum hava gjørt hesa útgávu møguliga. Steintór Rasmussen The Museum By Mary Sullivan Dreams of Youth By Anna Mae Wittig If Only By William Harris You (Instrumental) Be Sure That's Me By Corrie Brantner The Heart Knows By Donna Ann Masi When The Road Is Hard To Find By Desmond Smith Guidance By R. J. Nye You Too (Instrumental) Love By Carmela Colavolpe Changes By André Grosso Paula Santos You Three (Intrumental) Keyboard og vokalir: Pætur Bass á "If Only" og "When The Road is Hard To Find": Sven Åge Drewsen Programering: Ingi Isaksen Upptikið og mixað í Studio Pegasus í Klaksvík Mixað og upptikið: Pætur og Ingi Isaksen tó ikki "If Only" og When The Road is Hard To Find" teir hevur Sven Åge Drewsen mixað. Myndir: Ásmundur Heinesen Grafikst Design: Gunnvá við Keldu Reproduktión: Dimmalætting Masterað/Produktión: Tocano Everything Words & Music: BIS & HO Hyggi út gluggan Words & Music: BIS & EJ Together Words & Music: BIS & MH Time unknown Words & Music: BIS God's child Words & Music: BIS & EJ Man on the moon Words & Music: BIS, EJ & MH Edge of the world Words & Music: BIS Alla Leið Words & Music: BIS, EJ & MH Willy vs Jesus Words & Music: BIS & MH Sometimes Words & Music: BIS & EJ Last night Words & Music: BIS Bólkurin: Birgir I. Sigurðsson, sangur Eyðbjørn Jacobsen, bass Hans Ove Johansen, trummur Heðin Olsen, keyboard Mikkjal Hvannastein, guitar Produserað av: I am & In-G Masterað hevur: Lehnard Kjeldsen Upptikið í: Pegasus Studio, Føroyum & Lundgaard Studios, Danmark Upptøku tøkningur: In-G & I am Kór: Birgir I. Sigurðsson, Pætur við Keldu, Arnfríð Lützen Gesta tónleikarar: Eyðun Nolsøe, In-G, Hans Poulsen, Høgni Klakkstein, Óli Poulsen Mixað í: Lundgaard Studios, Danmark av Óli Poulsen Synth programmering: In-G Kunst direktør: Høgni Sponsurerað: Norðoya Sparikassi, Statoil, Mentunnargrunnur Føroya løgtings, Flogfelag Føroya, Farodane I AM (Ex ) God you have cried with us laughed with us healed our pain and carried us all the way This is for you. Spinning the Earth Words: Petur Hans Niclasen & Jógvan Hansen Music: Petur Hans Niclasen Rooftop Words & Music: Petur Hans Niclasen Walking Away With The Sun Words: Petur Hans Niclasen & Jógvan Hansen Music: Petur Hans Niclasen Somewhere In My Heart Words: Magni Husgaard and Popex Music: Magni Husgaard .Stay Words & Music: Jógvan Hansen Hold Me For A While Words: Magni Husgaard & Popex Music by Magni Husgaard French Leave Words & Music: Magni Husgaard Analja Words: Jógavn Hansen Music: Magni Husgaard Show Me What To Do Words: Jógvan Hansen Music: Petur Hans Niclasen April Girl Words: Petur Hans Niclasen & Jógan Hansen Music: Petur Hans Niclasen Miss You Tonight Words & Music: Magni Husgaard Shadow of a Doubt* Words & Music: Magni Husgaard Produced and arranged by ARIA Recorded at: Studio Pegasus, Klaksvík Eccept* *Recorded at: West River Recorded, Tórshavn Engineered by: Erik Biskopstø, Leif Eliasen and Ingi Isaksen Mixed by: Óli Poulsen at Feedback Recording, Århus Mastered by: Lehnert Kjeldsen at DanDisc Photos by: Per á Hædd Layout by: Grafikst Design Manifactured in Germany Aria is: Jógvan Hansen: Vocals, violin Ólavur Wolles: Drums Erik Biskopstø: Bass Magni Husgaard: Keyboards Petur Hans Niclasen: Guitar EVODY SHALLOU PLACES OF DREAMS DESIRE REMEMBER ME Upptøkurnar eru gjørdar í Studio Pegasus MARS , í Klaksvík av Ingi Isakse og Erik Biskopstø Ljóðbladið gjørdi Ingi Isaksen. Arnfríð Lützen syngur kór, og Dagfinn Olsen spælir bass. WILD CHILD: PÓL ARNI HOLM: SANG TÓRBJØRN LISBERG: LJÓMBORÐ TRYGVI STRØM: GITTAR DÁNJAL JÁKUP HOLM: TRUMMUR TRÓNDUR ENNI: BASS Bilurin hjá okkum Orð og lag: Steintór Rasmussen Vera Orð og lag: Steintór Rasmussen børn á súklu Orð: Steintór leystl. eftir Th. L. Mortensen Lag: Ókendur Grønir menn frá Pluto Orð: Steintór Rasmussen Lag: Niclas Heri Jákupsson robottar Orð: Steintór Rasmussen Lag Ingi Isaksen Puff Orð: Steintór Rasmussen leystl. eftir Leonard Lápton Lag: Peter Yarrow (Warner Chappel Music) Karin Orð: Steintór Rasmussen Lag: Hanus G. Johansen Vinur Mín Nósi Orð: Steintór Rasmussen Lag: Eyðun Nolsøe Brúsi Orð og lag: Steintór Rasmussen Dagur er komin at halla Orð og lag: Steintór Rasmussen Útgevari: Studio Pegasus Samskipað og lagt til rættis: Steintór Rasmussen Upptikið: Studio Pegasus okt-nov. Teknikkur og ljóðbland: Høgni Klakstein og In G Mastrað: Medie Sound Studio / Peter Brander Fløguframleiðsla: CD-FACTORY A/S Kápu tekningar: Edward Fugle Myndir: Miðil Uppseting og tilgreð: Miðil tlf: Vitja eisini: Kular Røtur síðuna! Til Anniku, Rasmus og øll onnur børn í Føroyum; teknikarar, tónleikarar, sangarar, hjálparfólk og stuðlar. takk øll somul! Steintór Rósa "The Rose" (Amanda McBroom / Steintór Rasmussen) Warner/Chappell Music Scandiavia AB Til Sjómannin (Jens Aksel Heldarskarð) Blue Bayou (Roy Orbison / Joe Melson) Til Mánan (Jannika Häggstram / Steintór Rasmussen) Here There And Everywhere (John Lennon / Paul McCartney) Føroyaland (Sigurd Førsund / Jónsvein Olsen) Crazy (Willie Nelson) Tað er Ikki Tað Tú Sigur (Anne Linnet / Jan Glæsel / Steintór Rasmussen) Linnet songs You've Got A Friend (Carol King) Nú Hvíta Tindar (Grundtvig / Nebelong / Robert Joensen) Tónleikarar: Kristina Heldarskarð: Sang og kór Jens Aksel Heldarskarð: Kassaguitar og kór Jógvan Sámal Heldarskarð: Sang Martin Heldarskarð: Harmoniku Alex Bærentsen: Kór Pætur við Keldu: Klaver og Kór Ólavur Øster: Guitar Erik Biskopstø: Bass Ingi Isaksen: Programmering og øll onnur instrument Upptøkur í: Studio Pegasus Mars-Juni Upptikið og miksað: Ingi Isaksen Styling: Thomas Hansen Foto: Michael Lykke Lay-Out og Repro: Axel Eysturstein Takk til: Steintór. Eisini ein tøkk til: Alex, Ólavur, Erik, Thomas, Michael og annars øll, sum hava stuð og hjálpt til á ein ella annan hátt. Serstøk tøkk til: Inga og Pætur. Eisini ein stór tøkk til familju mína fyri tolni og hollan stuðul: Mammu, Pápa, Jógvan Sámal, Jens Aksel, Heðin, Martin og Axel. Hon er omma mín Orð & Lag: Steintór Rasmussen Hundur mín Kingoson Orð: Steintór Rasmussen Lag: Steintór Rasmussen & Ingi Isaksen Abbabeiggi Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen & Steintór Rasmussen Heyg og lág Orð & Lag: Trad. Trøllapætur syngur Orð & Lag: Trøllapætur & Niclas Heri Jákupson Skúlin Orð & Lag: Steintór Rasmussen Túsund smíl Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Kræsin Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Kalla meg Babe Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Flippan Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen / Trad. Árstíðir Orð: Steintór Rasmussen Lag: Ingi Isaksen Upptikið og ljóðblandað: Studio Pegasus feb. mai Mastering: Peter Brander, Media Sound Studio Kbh. Lagt tónleikin tilrættis: Ingi Isaksen (InG) Teknað: Jógvan á Høvdanum, yngri Upptøkur og ljóðbland: Ingi Isaksen Layout og prenttilgerð: Miðil (midil@midil.fo) Skipað fyri og útgevari: Studio Pegasus og Steintór Rasmussen Hey allar kularrøtur í Føroyum! Takk fyri minniligar konsertir. Grønar sangtímar. Stuttligar útferðir. Garrvilt diskotek. Skrálan eftir gøtunum. Friðsælu við songarstokkin. Tónar í gomlum bilum. Klapp og dans í vøggustovu og barnagørðum. Fyri túsund kular løtur takk til tónleikarar, sangarar, dansarar, teknarar og hjálparfólk av ymsum slag. smíl til øll børn og ung í Føroyum. Krás (Barna & familjusending) Veðurtíðindi og tíðindi fyri børn, visti tú, søgan, gestir, spurnarkapping, evnið hesaferð, tónleikur Vertir: Steintór Rasmussen, Niclas Heri Jákupsson og Hanna Vágsheyg Popp Topp Listin eftir sunnukvøldið August Niðast á listanum standa eykaløgini! Við at trýsta á hátalaran út fyri hvønn sang kanst tú hoyra eitt stutt klipp av hvørjum sangi í RealMedia-formati. Tú kanst sjálvandi eisini stemma uppá teir sangirnar tær dámar best við at klikkja her. Dagfinn & Impultz Fagri flokkur Placering seinast Vikur á listanum Vælkoyrandi poptónleikur. Beinta Zachariassen Lítla barn Placering seinast Vikur á listanum Stakfløga, ið er løgd til rættis av Mariu Guttesen Malan Eyðunsdóttir Minnist tú hitt Placering seinast Vikur á listanum Spakligir tónar við denti á sang og guitar. Kular Røtur Hon er omma mín Placering seinast Vikur á listanum Vælsvingandi hit til alla familjuna. Malan Eyðunsdóttir Á berum Placering seinast nýggj Vikur á listanum Jóannes Jacobsen Sangur um ein klút Placering seinast Vikur á listanum Væl samansettur tónleikur við tjóðskaparligum orðum. I am Willy vs. Jesus Placering seinast Vikur á listanum Vælskipaður rockkendur gospeltónleikur. Útvarpsfløgan Rasmus Placering seinast Vikur á listanum Spennandi nýtulking av einum tí størsta føroyska "slagaranum" Ragnar í Vík There's a tear in my beer Placering seinast Vikur á listanum Vælskipaður countrytónleikur Green Gate Make it last Placering seinast Vikur á listanum Tónleikur við altjóða stórbýardámi við Unn Paturson sum gestasongkvinnu. Hanus & Aldubáran- Blóma mín Placering seinast Vikur á listanum Klassikarin hjá Poul F. ílætin nýggjan og vakran tónabúna. Arnfríð & Dynamit- Skúlin er liðugur Placering seinast Vikur á listanum Gamli Dynamitslagarin í nýggjum hami. Malan Thomsen Minnist enn Placering seinast Vikur á listanum Góður poptónleikur. Eyðun og Terji Handan mjørkan Placering seinast Vikur á listanum Stillt við einum ávísum felagsnevnara við Terja & Føstufressar. Tónar Hin tú veitst Placering seinast Vikur á listanum Vøkur og vælskipað ballada. Jógvan Andrias Nátturuljóð Placering seinast Vikur á listanum nýggj Summarsligir fólkatónleikur. Eyðfinn Drewsen Gull fløgu mix Placering seinast Vikur á listanum Aria Walking away with the sun Placering seinast Vikur á listanum nýggj Temposkiftandi lag á vælkoyrandi melodilinju. Ívar Bærentsen Náttin er von Placering seinast Vikur á listanum Fólkatónleikur kryddað við øðrum góðum. Magni Christiansen Ein dag eg skal Placering seinast Vikur á listanum Gospeltónleikur við einum fittum farra av blues Tangz Undir somu dýnu Placering seinast Vikur á listanum Vælskipaður pop/rockur Vestmenn Lat meg goyma teg Placering seinast Vikur á listanum Melodiøst og yndisligt. Anfinn & Co. Í skúri Placering seinast nýggj Vikur á listanum Mánadags Mortan Placering seinast Vikur á listanum Melodiøsur barnasangur við stórum B. Aleksander Kristiansen orð og Jens Mortan Johannesen løg av barnafløguni Mánadags Mortan. Hanus & Aldubáran- Hvíldarløta Placering seinast Vikur á listanum Fólkatónleikur tá hann er best. Legg merki til kórrøddina hjá Edvard Nyholm Debes. Ad Libitum Britta polka Placering seinast Vikur á listanum Hugnaligur streingjatónleikur talan er um endurútgávu av áður útgivnum bandi. Blátt Mítt hav Placering seinast Vikur á listanum Still og vøkur ballada. Fuglafjarðar Genturkór Sá eg bros Placering seinast Vikur á listanum Gentukórið undir leiðslu av Frits Johannesen "live". Taxi Feel it Placering seinast Vikur á listanum Funky & groovin'. Annað av tveimum løgum av stakfløguni hjá B Tiðnað Torir Jesusi tú fylgja Placering seinast Vikur á listanum Gospeltónleikur við serligum denti á sangi og røddum. EY Jørgin Dahl Mercy come again Placering seinast nýggj Vikur á listanum nýggj Vælkoyrandi temposkiftandi softrockur. EY Malan Thomsen Stjørnunar bl. (remix) Placering seinast nýggj Vikur á listanum nýggj Nýtt remix, ið kann heintast á heimasíðuni www.malanthomsen.com EY Hjørdis & genturnar Í barnagarði Placering seinast nýggj Vikur á listanum nýggj Legendariska barnaplátan við Hjørdis & Gentunum er nú endurgivin á fløgu. Ítróttur Stór ítróttarsending við samrøðum, úrslitum, telefonpráti og tónleiki, har lurtarin eisini dømur um ítróttaravrik. Vertir: Eyðun Klakkstein og Hanna Vágsheyg Noy! Øðrvísi skemtisending Vertir: Jan Gardar og Jógvan Eliasen Skráin hjá Studio Krás Pop Top Listin Ítróttur Løtan Tíðindi Potturin Noy! Nátt-potturin Sangur og Góða Nátt Vælkomin til heimasíðuna hjá politinum Síðan er seinast dagførd hin august Adressan hjá politinum er: FØROYA LANDFÚTI Smyrilsvegur Postboks FO- Tórshavn Tlf. Fax. Teldupostadressan er politi@politi.fo.Hendan adressan skal bert brúkast til fyrispurningar og tílíkt. Sig frá navni, bústaði og telefonnummari tínum, tá tú skrivar til okkara. Fráboðan við tíðarfreist og fráboðan av lógarbroti skal ikki sendast sum teldupostur, men sum vanligt bræv. Dansk version Forsíða Politistøðirnar Pass Koyrikort Ferðslulógin Fuglaveiða Haruveiða Hittigóðs Gerst politistur Ríkispolitiið Ársfrágreiðing Útlendingar Politiið í Føroyum Í Føroyum eru politistøðir. Politistøðin í Tórshavn, sum er høvuðsstøð, er opin alt samdøgrið. Hinar politistøðirnar eru spjaddar kring landið. Á føroyakortinum sæst, hvar politistøðirnar eru. Trýst á ta politistøð, tú ynskir at vita meira um. Politistøðin í Klaksvík Økið hjá politistøðini Politistøðin í Klaksvík fevnir um hesar oyggjar: Borðoy Viðoy Svínoy Fugloy Kunoy Kalsoy Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag hósdag kl. fríggjadag kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini ella í telefon. Adressa og telefon Politistøðin við Sandin Postboks FO- Klaksvík Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Politistøðin í Vestmanna Økið hjá politistøðini Politistøðin fevnir um hesar bygdir: Vestmanna Kvívík Stykkið Leynar Skæling Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu: mánadag fríggjadag kl. og kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini og í telefon. Adressa og telefon Politistøðin Postboks FO- Vestmanna Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Politistøðin í Runavík Økið hjá politistøðini Politistøðin í Runavík fevnir um Eysturoy Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag fríggjadag kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini ella í telefon. Adressa og telefon Politistøðin Mýravegur Postboks FO- Runavík Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Politistøðin í Miðvági Økið hjá politistøðini Politistøðin í Miðvági fevnir um hesar oyggjar: Vágoy Mykines Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag fríggjadag kl. og kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini ella í telefon. Adressa og telefon Politistøðin Postboks FO- Miðvágur Tlf. Fax. Politiið hevur eina skrivstovu í Vága Floghavn, har politifólk eru, tá flogfør koma og fara. Politivaktin á flogvøllinum FO- Sørvágur Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Politistøðin í Tórshavn Økið hjá politistøðini Politistøðin í Tórshavn fevnir um hesar oyggjar: Streymoy (undantikið bygdirnar Vestmanna, Kvívík, Stykkið, Leynar og Skælingur, sum eru undir politistøðini í Vestmanna). Nólsoy Hestur Koltur Skrivstovur hjá politinum Politistøðin, Jónas Broncksgøta og Fútaskrivstovan, Smyrilsvegur Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu alt samdøgrið Fútaskrivstovan er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag fríggjadag kl. Adressir og telefonir Politistøðin Jónas Broncksgøta Postboks FO- Tórshavn Tlf. Fax. Fútaskrivstovan Smyrilsvegur Postboks FO- Tórshavn Tlf. Fax. Teldupostadressa: politi@politi.fo Aftur til føroyakort. Politistøðin á Sandi Økið hjá politistøðini Politistøðin á Sandi fevnir um hesar oyggjar: Sandoy Skúvoy Stóra Dímun Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag fríggjadag kl. og kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini ella í telefon. Adressa og telefon Politistøðin FO- Sandur Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Politistøðin á Tvøroyri Økið hjá politistøðini Politistøðin á Tvøroyri fevnir um hesar oyggjar: Suðuroy Lítla Dímun Upplatingartíðir Politistøðin er opin fyri vanligari avgreiðslu mánadag fríggjadag kl. og kl. Um dagin og um kvøldið er politiið eisini at hitta á politistøðini ella í telefon. Adressa og telefon Politistøðin Postboks FO- Tvøroyri Tlf. Fax. Aftur til føroyakort. Pass Umsókn um pass Umsókn um nýtt pass ella endurnýggjan av passi kann latast inn við at venda sær persónliga til Fútaskrivstovuna, Smyrilsvegur Tórshavn, ella til eina av politistøðunum. Tá umsókn verður latin inn, skal havast við Gamla passið Nýggj mynd (stødd x mm) Dóps- ella navnaseðil og møguligt vígslubræv Gjald Gjald skal latast, tá passið verður bílagt Gjaldið fyri persónar, sum eru fyltir ár og ikki fyltir ár, er kr. Gjaldið fyri persónar yngri enn ár og persónar, sum eru fyltir ár, er kr. Bílegg pass í góðari tíð Passini verða framleidd í Tórshavn. Væntast kann eina avgreiðslutíð upp til dagar í summarhálvuni. Meira fæst at vita við at venda sær til Fútaskrivstovuna, tlf. ella til politistøðirnar. Koyrikort Føroysku koyrikortini verða útgivin og umsitin av Bileftirliti Føroya. Tvungin umbýtan av føroyskum koyrikortum Hin skulu øll tey gomlu føroysku koyrikortini verða umbýtt við nýggj koyrikort av ES-sniði. Gomlu koyrikortini eru eftir henda dag ikki longur galdandi. Bileftirlitið hevur ætlað umbýtingina framda soleiðis: persónar føddir í tíðarbilinum skuldu býta um í persónar føddir í tíðarbilinum skulu býta um í Persónar, føddir í januar, býta um í januar. Persónar føddir í februar, býta um í februar, o.s.frv. Hvar verður koyrikortið býtt um Umbýtið fer fram við at venda sær persónliga til Bileftirlit Føroya, Hoyvíksvegur Tórshavn, ella uttan fyri Tórshavn, til politistøðirnar Hvat kostar umbýtið Umbýtið av koyrikortinum kostar kr. Um umbýtið av koyrikortinum fellur saman við útskiftan vegna aldur yvir ár, skal einki gjald latast fyri umbýtið. Gjaldið skal latast kontant til Bileftirlitið. Um umsókn um umbýti av koyrikortinum verður latin til eina politistøð, skal gjaldið, kr. ,-, frammanundan verða goldið á bankakonto ella postgirokonto Kvittanin skal havast við á politistøðina. Hvat skal havast við Gamla koyrikortið Andlitsmynd, uttan húgvu, stødd x mm, við navninum á umsøkjaranum skrivað aftanfyri Dóps- ella navnaseðil ella vígslubræv, um tú hevur broytt navn Læknaváttan, um tú ert eldri enn ár, ella um koyrikortið hevur avmarkaða gildistíð vegna heilsuligar umstøður Kr. ella kvittan fyri, at upphæddin er goldin Tá søkt verður um at umbýta koyrikort, skal umsóknarblað undirskrivast meðan tann er hjá, sum tekur ímóti umsóknini. Tú fært útflýggjað eitt fyribils koyrikort sum prógv fyri, at tú hevur førararætt meðan umsóknin verður viðgjørd. Avgreiðslutíð Væntast kann eina avgreiðslutíð uppá mánaðir. Lat tí umsóknina inn í góðari tíð. Meira at vita Meira fæst at vita um koyrikort hjá Bileftirlit Føroya Hoyvíksvegur Postboks FO- Tórshavn Tlf. Fax. Avgreiðslan er opin mánadag hósdag kl. fríggjadag kl. Ferðslulógin Rúsdrekka- og promillukoyring Promillumarkið er o/oo. Fyri rúsdrekkakoyring verður hann revsaður, sum koyrir ella roynir at koyra motordrivið akfar eftir at hava drukkið so nógv rúsdrekka, at alkoholstyrkin í blóðinum, meðan hann koyrir ella aftaná, fer upp um o/oo. Sama er, um tann, sum hevur koyrt motordrivið akfar og sekur ella ósekur hevur verið uppií ella fyri ferðsluóhappi ella hevur verið eltur av løgregluni, og sum innanfyri tímar eftir endaðan akstur tekur til sín rúsdrekka í tílíkari nøgd, at alkoholinnihaldið í blóðinum í nevnda tíðarbili ella aftaná fer upp um o/oo. Ásetingin í pkt. hevur ikki gildi, um løgreglan hevur latið blóðroynd ella hevur gjørt av. at blóðroynd skal ikki verða tikin. Fyri promillukoyring verður hann revsaður, sum uttan at vera sekur í rúsdrekkakoyring koyrir ella roynir at koyra motordrivið akfar eftir at hava drukkið so nógv rúsdrekka, at alkoholstyrkin í blóðinum, meðan hann koyrir ella aftaná, fer upp um o/oo. Sama er, um tann, sum hevur koyrt motordrivið akfar, og sekur ella ósekur hevur verið uppií ella fyri ferðsluóhappi ella hevur verið eltur av løgregluni, og sum innanfyri tímar eftir endaðan akstur tekur til sín rúsdrekka í tílíkari nøgd, at alkoholinnihaldið í blóðinum í nevnda tíðarbili ella aftaná fer upp um o/oo. Ásetingin í pkt. hevur ikki gildi, um løgreglan hevur latið blóðroynd taka ella hevur gjørt av, at blóðroynd skal ikki verða tikin. Um koyrt verður rúsdrekkakoyring, verður koyrirætturin treytaleyst frádømdur. Um koyrt verður promillukoyring, verður koyrirætturin treytaður frádømdur. Um herðandi viðurskifti gera seg galdandi, verður koyrirætturin treytaleyst frádømdur. Ferð. Akferðin skal alsamt laga seg eftir viðurskiftunum við fyriliti fyri annara tryggleika. Hægsta mark fyri ferð: Í fjølbygdum øki: km/t Uttanfyri fjølbygt øki: km/t Mest loyvda ferð hjá ymsum akfarssløgum: Bussur og motorvognur, hvørs loyvda totalvekt er yvir kg og liðbussar: km/t Motorvognur, hvørs loyvda totalvekt er yvir kg, við skrásetingarskyldugum viðfestum akfari: km/t Í fjølbygdum øki má ferðin ikki fara upp um km/t, sjálvt um ein hægri staðbundin hámarksferð er ásett. Motorvognur, hvørs loyvda totalvekt ikki er yvir kg, við viðfestivogni, leguvogni ella skrásetingarskyldugt viðfest amboð, heruppií húsvognar: km/t Motorvognur við øðrum viðfestum amboði, traktor og motoramboð: km/t Motorakfar ella vognrað, sum hevur eitt ella fleiri hjólpør við massivari hjólklæðing: km/t Um koyrt verður meira enn km/t skjótari enn vanligu (generellu) ferðmørkini, verður treytað frádøming av koyrirættinum. Sama er galdandi fyri omanfyri nevndu ferðmørk fyri nevndu akfarssløg á km/t. Á vegastrekki, har ásett er eitt lægri hægstamark fyri ferð, verður treytað frádøming av koyrirættinum, um koyrt verður skjótari enn km/t yvir ferðmarkið. Um herðandi viðurskifti gera seg galdandi við teimum omanfyri nevndu brotum á ferðmørkunum, verður treytaleys frádøming av koyrirættinum. Trygdarbelti Trygdarbelti, sum eru í bili ella -hjólaðari motorsúkklu, skulu nýtast bæði á setrum framman og aftan. Børn, sum eru fylt ár, men enn ikki ár, kunnu ístaðin fyri trygdarbelti nýta barnastól. Saman við trygdarbeltinum kann selakoddi nýtast. Børn undir ár skulu undir koyring í bili til í mesta lagi persónar við førara og í bili við einari loyvdari totalvekt upp á ikki yvir kg nýta trygdarbelti, barnastól ella aðra trygdarútgerð, tillagað hæddini og vektini á barninum. Skyldan at nýta serliga tillagaða trygdarútgerð er ikki galdandi, um so er, at barnið situr á baksetrinum, og eingin trygdarútgerð er tøk til barnið. Skylda at nýta trygdarbelti er ikki galdandi tá bakkað verður, tá koyrt verður á bilplássi, tænastustøð, verkstaðarøki ella undir líknandi viðurskiftum. Bilførarin skal ansa eftir, at ferðandi, sum ikki eru fylt ár, nýta trygdarútgerðina. Skylda at nýta trygdarbelti er heldur ikki galdandi fyri hýruvognskoyring koyring hjá postverkinum í rættiliga tætt bygdum øki í ørindum at bera út brøv og pakkar og tøma postkassar koyring hjá løgregluni til varðhaldsendamál og flutning av handtiknum og øðrum, ið kunnu vera til vanda, meðan koyrt verður Fallhjálmur Førarin av tvíhjólaðari motorsúkklu ella motorsúkklu við síðuvogni og av prutli og øll ferðandi, sum fylt eru ár, skulu undir akstrinum nýta fastspentan fallhjálm Førarin skal síggja til, at hvør, sum við er, ið hevur fylt ár, men enn ikki ár, er í fastspentum fallhjálmi Skyldan at nýta fallhjálm er ikki galdandi, meðan koyrt verður á bilplássi, tænastustøð, verkstaðarøki ella í líkum umstøðum. Píkadekk Loyvt er at nýta píkadekk í tíðini oktober apríl Um píkadekk verða nýtt á bilum undir kg totalvekt, skulu píkadekk vera á øllum hjólum Bilar yvir kg totalvekt skulu nýta píkadekk parvís á sama aksli Loyvt er ikki at nýta píkaketur (kavaketur við píkum ella líknandi) Fuglaveiða Loyvt er at veiða og skjóta hesar fuglar: Alt árið: Kráka, ravnur, kjógvi, skúgvur, havhestur, súla og øll másasløg, rita tó bert á sjónum. oktober januar: Lundi, lomvigi og álka. september oktober: Skarvur. Uppi á landi yvirhøvur, eisini á vøtnum og firðum, víkum og sundum og á sjónum yvirhøvur út at fiskimarkinum er allur fuglur friðaður móti skjóting og veiðu, sum ikki er tilskilaður omanfyri. Fuglaveiða og skjóting yvirhøvur er ikki loyvd sunnu- og halgidagar. Veiðiøki Á sjónum út at fiskimarkinum undir Føroyum er veiðirætturin við teim avvikum, sum tilskilaði eru í fuglaveiðilógini, opin fyri einum og hvørjum, sum hevur føroyskan/danskan heimarætt. Uppi á landi eigur grundeigarin veiðirættin. Undir friðaðum bjørgum má eingin skjóta á sjónum nærri enn fjórðingar úr næsta punkti á landi og hálvfjórðing hvørju megin við bergið í tíðini mars august Undir friðaðari urð má eingin skjóta í sama tíðarskeiði nærri enn hálvfjórðing, mett sum omanfyri. Haruveiða Veiðirættindi Veiðirættin eigur grundeigarin. Veiðitíð Loyvt er at skjóta haru í tíðini november desember Haruveiða er einans loyvd í dagslýsi gerandisdagar. Loyvt er bert at nýta høglbyrsu, ið kann løðast við í mesta lagi patrónum. Hittigóðs Um tú hevur funnið hittigóðs Hittigóðs hevur tú skyldu at lata inn til politiið. Politiið goymir funnar lutir, soleiðis at teir kunnu latast eigarunum aftur. Finningarløn Um reiðupeningur er í funna lutinum, verður finningarløn latin. Um tú hevur mist okkurt Um tú hevur mist onkran lut, kanst tú spyrja eftir honum á politistøðini í økinum, har luturin er mistur. Politiið goymir mistar lutir í minsta lagi mánaðir. Uppboðssøla av hittigóðsi. Funnir lutir, sum ikki eru heintaðir, verða seldir á uppboði. Uppboðssøla er umleið eina ferð um árið. Uppboðssølan er í Tórshavn, og lýst verður í bløðunum í góðari tíð frammanundan. Gerst politistur Gerst politistur. Eitt avbjóðandi starv. Ríkispolitiovastin søkir eftir fólki at útbúgva seg til politist. Eingi formlig krøv eru um útbúgving, men tú skalt vera millum og ár, hava góða heilsu og vera væl fyri kropsliga. Tú skalt vera til reiðar at taka ábyrgd og tær skal dáma at koma í samband við onnur fólk. Tær verður boðið eitt fjølbroytt starv, har eingin dagur er líka. Útbúgvingin tekur ár, og tú fært fulla løn í útbúgvingartíðini. Um tú lýkur útbúgvingina, er tær tryggjað eitt spennandi starv. Bið um faldaran "politistur" sum nágreiniliga greiðir frá krøvum, møguleikum, útbúgving og hvussu tú søkir. Set teg í samband við politistøðina ella: Rigspolitichefen, Afdeling B, Personaleafdelingen, Polititorvet København V, tlf. Meira at vita Gerst politistur Vælkomin til eitt arbeiðspláss við avbjóðingum! Politiið er ein fastur partur av føroyska samfelagnum. Í øllum pørtum av samfelagnum er politiið til reiðar dag og nátt at greiða tær mongu ymisku uppgávurnar, sum eru neyðugar fyri trygdina og tryggleikanum hjá borgarunum. Eingi formlig krøv eru um útbúgving ella royndir fyri at søkja starv hjá politinum. Men vit leggja dent á tínar fyritreytir at verða ein góður politistur, sum er førur fyri at loysa uppgávurnar hjá politinum í samsvari við reglur og virðir í samfelagnum og við virðing fyri einstaka fólkinum og rættindum teirra. Vit vilja fegin seta fólk í starv, sum ymisliga umboða føroyingin við atliti til sosialt og mentunarligt støði og vit ynskja eitt hóskandi býti millum kvinnur og menn. Í hesum faldaranum fært tú svar uppá spurningar tínar um, hvussu tú gerst politistur. Vit gleða okkum at bjóða tær vælkomnan í politiið. Blíðar heilsur Føroya Landfúti Starvið sum politistur Politiið er eitt av stóru arbeiðsplássunum í Føroyum. Her hevur tú møguleikan í fullan mun at brúka tínar fakligu royndir og tínar persónligu eginleikar í einum sjálvstøðugum arbeiði við nógvum avbjóðingum og møguleikum at mennast. Høvuðsuppgávan hjá politinum er: At vera sjónligt og skapa tryggleika og trygd fyri borgaran og samfelagið At fyribyrgja, at ósemjur, ófriður og kriminalitetur íkemur At fara eftir, kanna og uppklára framdan kriminalitet At tryggja, at galdandi reglur vera hildnar og fyribyrgja, at vanlukkur henda Politiið hevur til dømis ein høvuðsleiklut í arbeiðinum at fyribyrgja kriminalitet ikki minst millum børn og ung. Grundarlagið fyri politiarbeiðinum er virðingin fyri rættartrygdini hjá borgaranum. Politiarbeiðið Arbeiðið hjá politinum verður gjørt í tøttum samstarvi í politistaliðnum millum einstøku politistarnar og politistøðirnar. Her er eitt gott samanhald, og arbeiðið byggir á kunnleika til og nýtslu av førleikanum hjá einstaka politistinum fyri at røkka felags málum. Sum politistur ert tú altíð ein partur av liðnum um tú ert til arbeiðis ella um tú hevur frí. Atlitið til borgaran og samfelagið er alla tíðina í miðdeplinum, og tú veitst ongantíð frammanundan, hvat dagurin ella náttin bjóðar. Løn og setanartreytir Longu frá fyrsta degi sum politistur í royndartíð fært tú eina kappingarføra løn. Har afturat fært tú pensión og ymisk ískoyti fyri tænastu á skiftandi tíðum. Royndartíðin er ár. Aftaná tað fært tú um tú ert egnaður til politiarbeiðið fast starv sum politistur. Sum politistur hevur tú góðar møguleikar fyri eini karrieru. Politiið hevur eina røð av serskeiðum og so eru eisini leiðaraskeiðini fyri politistar, sum hava hug at arbeiða við leiðslu. Harafturat er stór trygd í starvinum og møguleikar at fáa arbeiði innan ymsar deildir ella aðra staðni í landinum. Ynskir tú at vera við? Sært tú teg sjálvan sum politistur? Verður tú eggjaður at loysa trupulleikar og ósemjur á ein friðarligan og skilagóðan hátt í samarbeiði við starvsfelagar, samfelagið og borgaran? Hugsar tú um onnur fólk, og teirra støðu og lívsviðurskiftir? Hevur tú hug at taka lut í tí samfelagsuppgávu, sum arbeiðið hjá politinum er? So er stórur møguleiki fyri, at tú fert at trívast hjá politinum. Hvør kann søkja? Politiið vil fegið hava so nógvar umsøkjarar sum møguligt bæði kvinnur og menn, og fegin við fjølbroyttum bakstøði, sosialt, kulturelt og fólkaliga, eins og samfelagið sjálvt. Vit vilja fegin hava ungfólk, sum eru vanliga skilagóð bæði fakliga, kropsliga, sosialt og persónligt. Vit seta í aðrar mátar eingi formlig krøv til tín um útbúgving ella bakstøði. Kanska hevur tú eitt endaligt prógv, eina útbúgving, verið á háskúla, luttikið í sjálvbodnum ítróttararbeiði, pedagogiskum arbeiði, sosialum arbeiði ella eisini hevur tú tínar lívsroyndir aðrastaðni frá. Í samlaðu metingini leggja vit dent á tínar fyritreytir og menningarmøguleikar í mun til arbeiðið sum politistur: Títt bakstøði og tínar lívsroyndir Tínar fakligu fyritreytir (føroyskt, danskt, rokning og almenna og aktuella vitan um borgararnar og samfelagið) Tínar kropsligu fyritreytir (konditión, styrki, skjótleiki og samskipanarevnir) Tínar persónligu eginleikar og hugburð (samarbeiðsevnir, innlivingarevnir og evnir at loysa trupulleikar og ósemjur) Tína motivatión og áhuga fyri arbeiðinum sum politistur og fyri øðrum fólki og teirra støðu og lívsumstøðum. Treytir fyri at søkja Tá tú søkir um starv sum politistur, eru nakrar treytir, sum skulu vera loknar. Nakrar av treytunum verður tó mett um hjá hvørjum einstøkum umsøkjara. Tað merkir, at tað verður gjørd eina samlað meting av tínum styrkjum og avmarkingum í mun til arbeiðið sum politistur. Treytir, sum skulu vera loknar, áðrenn tú søkir: Tú ert fyltur ár Tú hevur føroyskan/danskan heimarætt Tú hevur góða heilsu, vanliga hoyrn og vanliga litsjón Tú hevur koyrikort til persónbil Harafturat vera hesar umstøður tiknar við í einari meting av tínari umsókn: Tú ert undir ár Tú hevur eina rímiliga hædd, er kropsliga væl fyri og kropsliga egnaður til arbeiðið sum politistur Tú hevur eina sjón, sum ikki er verri enn tað vegleiðandi markið á / / Tú ert ikki revsaður Tú hevur skil í tínum persónligu og fíggjarligu viðurskiftum Tú hevur góðan skúlakunnleika Tú hevur kunnleika til fremmand mál Send okkum eina skrivliga umsókn Tú kanst senda eina umsókn inn til politiið alt árið. Umsóknin skal vera skrivlig eins og tá tú søkir eitt hvørt annað arbeiði. Á næstu síðu sært tú, hvussu tú kanst samanseta tína umsókn. Send umsóknina til: Føroya Landfúta Postboks FO- Tórshavn Minst til at útfylla samtykkjuváttanina og leggja hana við. vikur seinni fært tú eina váttan um, at politiið hevur fingið tína umsókn. Um tú lýkur treytirnar fyri at søkja, verður tú biðin at koma til eina persónliga samrøðu. Endamálið við samrøðuni er: At kunna teg um mannagongdina, tá fólk vera sett í starv, og um grundútbúgvingina hjá politinum At kanna tína litsjón At kunna teg um skrivligu royndina Møguliga at gera avtalu um at fáa til vega fleiri upplýsingar og skjøl Skrivliga umsóknin Tú kanst seta tína umsókn saman við einum brævi (í mesta lagi síða) og einum yvirliti við persónligum upplýsingum. Í brævinum skulu hesir spurningar vera svaraðir: Hví vilt tú fegin verða politistur? Hvat er í politiarbeiðinum, sum skapar tín áhuga? Hvørji ynskir og áhugamál fært tú eftirlíkað í arbeiðinum sum politistur? Yvirlitið við persónligu upplýsingunum skal fevna um hetta: Persónligar upplýsingar (navn (avrit av dóps- ella navnabrævi), bústaður, telefon, føðingardagur, giftur/ógiftur (avrit av vígslubrævi), maki, børn, ríkisborgararættur) Skúla og útbúgvingar (ár, prógv, útbúgvingarstøð og avrit av møguligum viðmælum) Fyrrverandi størv (ár, starvsheiti og starvsstað) Núverandi starv (starvsheiti og starvsstað ella útbúgving og útbúgvingarstað) Koyrikort til persónbil Ítróttur Aðrar førleikar og frítíðaráhugamál Mál (øll tey mál, tú hevur kunnleika til) Inntøka seinasta ár (avrit av ársuppgerð) Upptøkuroyndirnar hjá politinum upptøkuroyndir eru: Ein skrivlig roynd Ein kropslig roynd Ein holduppgáva Ein endalig samrøða Allr royndirnar eru í Tórshavn. Er úrslitið í einari roynd ikki nøktandi, kemur tú ikki til tær næstu royndinar. Skrivliga royndin Endamálið við skrivligu royndini er at fáa greiðu á, um tú hevur nóg gott hegni til føroyskt, danskt, rokning og almenna vitan. Samstundis fært tú útflýggjað eina heilsuváttan, sum tú skal skriva og taka við tær til kommunulæknan. Tá læknin hevur kannað heilsuna og skrivað sín part av heilsuváttanini, sendir tú váttanina aftur til politiið. Kropsliga royndin Endamálið við kropsligu royndini er at fáa greiðu á, um tú hevur nóg góða konditión, styrki, skjótleika og samskipanarevnir. Aftaná fert tú til serlækna, sum ger eina víðkaða heilsukanning og eina samlaða meting av tínari heilsu. Holduppgávan Endamálið við holduppgávuni er at fáa greiðu á, um tínir persónligu eginleikar og hugburður hóska til arbeiðið sum politistur. Aftaná holduppgávuna ger politiið eina samlaða meting av tíni umsókn og tekur støðu til, um tú kanst halda fram til seinasta partin av upptøkuskipanini. Endaliga samrøðan Um tú heldur fram aftaná holduppgávuna, verður tú boðin til eina endaliga samrøðu við umboðum frá Fútanum og frá Politistafelagnum. Endamálið við samrøðuni er at gera eina samlaða meting av tær og tínum fyritreytum fyri at kunna fullføra útbúgvingina og at trívast í arbeiðinum sum politistur. Endalig avgerð Við støði í einari samlaðari meting av øllum umsøkjarunum, avgerð Ríkispolitiovastin, hvørjir umsøkjarar verða settir í starv. Grundútbúgvingin hjá politinum Útbúgvingin til politist tekur ár og er í pørtum: PG I: Útbúgving á Politiskúlanum ( mánaðir) PG II: Starvsvenjing á einari politistøð í Danmark ( mánaðir) PG III: Útbúgving á Politiskúlanum ( mánaðir) PG IV: Framhaldandi starvsvenjing á einari politistøð í Danmark og seinastu mánaðirnar á einari politistøð í Føroyum PG I PG I byrjar við nøkrum kunningardøgum. Aftaná hetta fevnir útbúgvingin í høvuðsheitunum um: Polititeori, tilbúgvingartænasta, skjóting, radiolæra, fyrstuhjálp, kropslig venjing, samfelagslæra, revsirættur, danskt, enskt, skrivstovutøkni, koyriútbúgving, støðvika, psykologi, politisamleiki, etikk, moral og hugburð, pedagogikk, samfelagsfrøði, útlendingar, brotsverkafyribyrging, starvsfólkaviðurskiftir, smittufyribyrging, narkotika, sportrygging og roynd í nøkrum av lærugreinunum. PG II PG II fevnir í høvuðsheitunum um: Skipan, stødd og útsjónd á politiøkjunum, trygdarviðurskiftir, tænastuskipan, luttøku í støð- og patruljutænastu, sakarviðgerð, samskiftisútgerð, edv-útgerð og -skipanir hjá politinum, nýtsla av aðrari útgerð hjá politinum, evnisdagar, kropslig venjing, skriving av skeiðfrágreiðing. PG III PG III byrjar við nøkrum kunningardøgum. Aftaná hetta fevnir útbúgvingin í høvuðsheitunum um: Polititeori, tilbúgvingartænasta, skjóting, kropslig venjing, borgarligur rættur, revsirættur, danskt, enskt, tyskt, skrivstovutøknifrøði, psykologi, samfelagsfrøði, leiðslu, fyribyrgjandi arbeiði, altjóða viðurskiftir og fólkarættur, kriminologi, politimedisin, narkotika, loyvismál, uttanríkistænasta, tænastuviðurskiftir og endalig próvtøka. PG IV Tann framhaldandi starvsvenjingin fer fram í Danmark nakrar mánaðir undir vegleiðing og eftirliti av útbúgvingarleiðaranum á politistøðini. Teir seinastu mánaðirnir í starvsvenjing verða á einari politistøð í Føroyum. Meting og ummæli Við jøvnum millumbilum verður gjørd ein faklig og persónlig meting av tær við tí endamáli: At meta um tú framhaldandi ert egnaður til útbúgvingina At meta um tú ert egnaður sum politistur At meta um tað, tú fært burturúr útbúgvingini og at skapa grundarlag fyri einari møguligari virkisætlan fyri teg At skapa grundarlag fyri einari samlaðari meting undir hvørjum einstøkum parti av útbúgvingini, herímillum árskarakterir aftaná part I og III Hentir upplýsingar Fíggjarlig viðurskifti Tú rindar sjálvur allar útreiðslur til flutning og læknakanningar, váttanir v.m. í samband við upptøkuroyndirnar hjá politinum. Serlig viðurskifti Søkir tú inn í politiið í Danmark, eru smærri broytingar í útbúgvingini. Meira kunning Tey, ið ynskja meira at vita um umsóknir, upptøkuroyndir og útbúgving v.m. í samband við at verða settur í starv sum politistur, kunnu venda sær til politistøðina á staðnum, har tey búgva, ella til politistøðina í Tórshavn, at fáa vegleiðing, spurningar svaraðar og kunningartilfar útflýggjað ella sent. Hentar adressur og telefonnummur: Politistøðin Jónas Broncksgøta Postboks FO- Tórshavn tlf. fax. Heimasíða á internetinum: www.politi.fo Rigspolitichefen Afdeling B Personaleafdelingen Polititorvet DK- København V tlf. fax. Heimasíða á Internetinum: www.politi.dk Politiskolen Brøndbyøstervej DK- Hvidovre tlf. Ársfrágreiðing Ársfrágreiðingin hjá politinum viðger hesi evnir: Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Føroyar Langt úti í silvurblanka havinum liggur eitt einsamalt lítið blýlitað land. Hetta lítla landið í stóra havinum, er sum eitt sandkorn á gólvinum í eini veitsluhøll. Men sæð í sjóneyku er hetta sandkornið hóast alt ein heimur við fjøllum og dølum, sundum og firðum og húsum við fólkum. Við hesi sera rámandi lýsing hevur ein av Føroya størstu listarmonnum, William Heinesen, lýst tær oyggjarnar og teir mongu hólmarnar og skerini, sum eru Føroyar. Samlaða víddin á Føroyum er km ( km úr norður- til suðurenda / km úr vestur í eystur) og tær umleið bygdirnar og býirnir eru samantvinnaði í einum umfatandi og vælvirkandi samferðslukervi. var fólkatalið og høvuðsstaðurin Tórshavn er við borgarum størsti býur í Føroyum. Almenna málið er føroyskt, sum er eitt sjálvstøðugt norðurlendskt mál, ættað við íslendskt og vesturnorskt. Veðurlagið í Føroyum er ikki uttan orsøk ofta lýst sum "rásarúmið hjá veðurgudunum". Veðrið er ógvuliga skiftandi, og ofta síggja Føroyar allar árstíðirnar sama dag. Serliga mjørki, regn og nógvur vindur koma ofta fyri. Miðalhitin í Tórshavn er stig celsius í kaldasta mánaðinum og stig celsius í heitasta mánaðinum. Longsta dag eru ljóstímar, og stytsta dag eru uml. ljóstímar. Ríkt djóralív er í Føroyum. Nógvur seyður og nógvur fuglur, haruppií lundar og eisini tjøldur, sum er tjóðarfuglur landsins. Í havinum eru ein ørgrynna av fiskasløgum, kópum og hvalum, m.a. bóghvítuhvalur, grindahvalur og avgustur. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Ríkisrættarlig viðurskifti Vegna serstøðu Føroya tjóðskaparliga, søguliga og landafrøðiliga, hava Føroyar síðani heimastýrislógin kom í gildi í innan lógarinnar karmar verið ein sjálvstýrandi tjóð í danska ríkinum. Heimastýrislógin skilir sundur málsøkini viðvíkjandi Føroyum í sermál, har Løgtingið hevur lóggevandi og Landsstýrið útinnandi valdið, og felagsmál, sum vera fyrisitin av ríkismyndugleikunum. Millum annað er umhvørvi og samferðsluviðurskifti sermál, meðan til dømis politi, ákærumyndugleiki og rættargangs- og revsilóg eru felagsmál. Føroyar eru sjálvstøðugt tolløki og eru ikki limir í ES. Oyggjarnar hava egið flagg, pass, bileyðkennisstavir og koyrikort. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Lóggáva Lóggávan er í stóran mun ymisk frá lóggávuni í hinum partinum av ríkinum. Ríkislógir og broytingar i ríkislógunum eru ikki beinleiðis galdandi í Føroyum, men kunnu setast í gildi aftaná samráðingar við føroyska heimastýrið. Til dømis eru danska og føroyska revsilógin næstan líkar, tí Løgtingið hevur við jøvnum millumbilum sett tær donsku broytingarnar í gildi í Føroyum. Harafturímóti eru ikki broytingar av týdningi gjørdar síðani í føroysku rættargangslógini. Hon er tí á nógvum økjum ólík tí donsku. Í var tó sett ein nevnd at dagføra føroysku rættargangslógina. Harumframt hevur Løgtingið sum nevnt lóggávuheimild á nógvum øðrum økjum. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Skipan og uppgávur Føroyar eru eitt sjálvstøðugt politiøki, sum eins og tey donsku politiøkini er undir ríkspolitiovastanum og danska løgmálaráðnum. Politiøkið verður stýrt av Føroya Landfúta. Hesin hevur, umframt somu heimildir sum politimeistarar í Danmark, eisini statsadvokatheimildir. Landfútin møtir sostatt í øllum revsimálum í Føroya Rætti, í kærumálum í Eystara Landsrætti sum í hevði setir í Føroyum umframt í nevningamálum, sum verða viðgjørd í Føroya Rætti við sorinskrivaranum (dómaranum) sum rættarformanni. Politimanningin verður stýrd av einum politiinspektøri. Í politiøkinum eru fútaskrivstovan, politistøðin í Havn, sum er opin alt samdøgrið og aðrar politistøðir kring landið. Í politiøkinum verða somu uppgávur framdar sum í donskum politiøkjum. Bileftirlit Føroya yvirtók í eftir politiskari avgerð umsitingina av koyrikortum, sum Føroya Landfúti hevði umsitið frammanundan. Harumframt hevur politiið og landfútin eina røð av sivilrættarligum (borgarligum) arbeiðsuppgávum. Seinastu árini hava hesar verið tíðarkrevjandi hjá politi- og skrivstovufólkunum. Til dømis er landfútin borgarligur vígslumyndugleiki, viðgerð faðirskapsmál, luttekur í stóran mun í lógarfyrireikandi arbeiði og er í hesum sambandi ráðgevi hjá føroysku myndugleikunum. Vanligu ásetingarnar hjá donsku politimyndugleikunum um sakarviðgerð kunnu sjáldan nýtast í Føroyum vegna serlig lógarviðurskiftir í Føroyum. Landfútin má tí harafturat ofta sjálvur gera reglugerðir ella hava tíðarkrevjandi samráðingar við føroyskar myndugleikar. Sýslumenninir, varamenn teirra og nakrir av skrivstovufulltrúunum hava av sorinskrivaranum fingið fulltrú smb. § a í rættargangslógini, og viðgera í tí sambandi m.a. fúta- og skiftirættarmál. Harumframt luttaka sýslumenninir í tøttum samstarvi við dómaraskrivstovuna í viðgerðini av nógvum borgarligum málum. Sýslumenninir eru harafturat borgarligur vígslumyndugleiki. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Starvsfólkaviðurskifti Løgfrøðingarnir hjá politinum eru landfútin, varafútin, ein politiassesor og ein politifulltrúi. Løgreglan í Føroyum er ikki sum í Danmark býtt sundur í ordanspoliti og kriminalpoliti. Talið av politifólkum var desember tilsamans (harav vóru í útbúgving í Danmark). Harafturat starvast eykapolitistar. Politiið í Føroyum velir tey út, ið fara skulu undir politiútbúgvingina. Hesi fara síðani undir vanligu politiútbúgvingina, sum fer fram í Danmark. Eftir lokna útbúgving koma tey aftur til Føroya at starvast. Sostatt er størsti parturin av politifólkunum í Føroyum føroyingar. Í ávísan mun kann umbýti fara fram millum føroyskar og danskar politistar, eins og danskir politistar í ávísan mun kunnu setast í Føroyum. Um ársskiftið starvaðust skrivstovufólk hjá politinum, av teimum við niðursettari arbeiðstíð. Harafturat var skrivstovulærlingur. Í Tórshavn starvast parkeringsvørðar. Í varðhaldinum starvast fólk. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Bygningar Politistøðin í Tórshavn er í Jónas Broncksgøtu. Kanningarnar seinastu árini av teimum umfatandi málunum um yvirfígging av skipabyggingum, eru farnar fram í leigaðum hølum nærhendis fútaskrivstovuni á Smyrilsvegi. Hesi hølir vera nú í mestan mun nýtt til goymslu o.a., tí plásstrot er á sjálvari politistøðini. Í Klaksvík var nýggj politistøð tikin í nýtslu í Harvið eru hølisviðurskiftini hjá øllum tænastustøðunum uttan fyri Tórshavn góð. Í Tórshavn eru teir spjøddu bygningarnir hjá politinum og trongu viðurskiftini á politistøðini í Jónas Broncksgøtu ikki nøktandi hvørki fyri starvsfólk ella kundar. Bygningsdeildin hjá ríkispolitinum er í løtuni í ferð við at finna eina heildarloysn uppá hesar trupulleikarnar. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Kriminalforsorgin Kriminalforsorgin hevur eina deild í Tórshavn, har sosialráðgevar starvast. Eins og donsku deildirnar ger kriminalforsorgin persónkanningar og hevur eftirlit við treytaðum dømdum og royndarleyslatnum. Harafturat arbeiðir kriminalforsorgin tætt saman við politinum og arresthúsinum í Tórshavn og hava hesi regluliga fund saman, eins og samarbeiði er við donsku fongslini, har føroyingar sita. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Brotsverk Í vóru skrásett brot á revsilógina. Hetta er ein øking uppá % í mun til Talið av málum er harvið framvegis nakað tað sama sum í Av tí at eitt einstakt mál hevur journalnummur, er veruliga talið í Sostatt er talan um eina minking uppá % í mun til Talið av fráboðaðum innbrotsstuldrum og øðrum stuldrum var í ávikavist og sum er ein øking av innbrotsstuldrum uppá % og ein minking av øðrum stuldrum uppá % í mun til Størsta orsøkin til henda stóra munin eru seriubrotsverk, framd av fáum gerningsmonnum einstøku árini. Í mun til seinastu árini er talið av fráboðaðum innbrotsstuldrum framvegis lágt, tó so at talið er nakað hækkandi seinastu árini. Samstundis er talið av øðrum stuldrum minkað til tað lægsta síðani . Talið av øðrum fráboðaðum ríkingarbrotsverkum hækkaði í við % til samanber tó viðmerkingina omanfyri viðvíkjandi skrásetingina av einum ávísum máli. Samlaða talið av fráboðaðum innbrotsstuldrum, øðrum stuldrum, og øðrum ríkingarbrotsverkum er í mun til hækkað við %. Hóast hesi skiftandi hagtølini, hevur talið verið á nakað sama støði seinastu árini, smb. viðmerkingina omanfyri. Talið av fráboðaðum brúksstuldrum hevur verið minkandi seinastu árini. Skrásett vóru brúksstuldrar í Harvið er talan um eina minking uppá % í mun til árið fyri, men talið er framvegis umleið tað sama sum í Talið av fráboðaðum herverkum minkaði % í mun til og er nú Rákið síðani tykist sostatt at halda fram, tí talið tá var Herverk eru tó framvegis umleið % av øllum fráboðaðum brotum á revsilógina. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Narkotika Heldur ikki í vóru staðfest grov narkotikabrotsverk í Føroyum. Viðgjørd vóru mál um brot á lógina um euforiserandi evni, sum er nakað minni enn undanfarnu árini. Hald varð lagt á gram av amfetamini, gram av kokaini og gram av hashi. Roynt verður framvegis av øllum alvi at halda hash og onnur rúsevni burtur úr Føroyum. Tætta samstarvið millum politi og tollvald, sum bæði hava narkohundar, ger, at møguleikin fyri at verða avdúkaður er rættiliga høgur. Harafturat verða brot á lógina um euforiserandi evni revsaði harðari enn í Danmark, og Føroya Rættur tekur undir við, at slík mál skulu viðgerast skjótast gjørligt, har møguleiki er fyri hefti- ella fongsulsrevsing. Størsti parturin av hashinum, sum hald varð lagt á í var ætlað Grønlandi. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Ferðsla Talið av skrásettum motorakførum minkaði týðiliga frá til i tíðini frá til Talið hækkar nú aftur fimta ár á rað og var í akfør størsta talið nakrantíð. Í hækkaði talið av eigaraskiftum fyri fyrstu ferð síðani Talið fyri er áleið tað sama sum í . Stóra arbeiðsorkan, sum síðani seinast í 'árunum er nýtt uppá ferðslukanningar, hevur ført við sær sera nøktandi úrslit. Menningin á hesum økinum skal sjálvandi eisini setast í samband við økta talið av skrásettum akførum. Talið av fráboðaðum ferðsluóhappum hækkaði í % í mun til og vóru fráboðaninar í tali. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Aðrar serlógir Talið av fráboðaðum brotum á aðrar serlógir vóru í á nakað sama støði sum í fyrru helvt av 'unum. Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Ársfrágreiðing Virksemi yvirhøvur Samlaða útitíðin hjá politinum var í tilsamans tímar, sum er ein øking uppá % í mun til ( tímar). Av hesum vóru politistarnir tímar til gongu. Bilarnir hjá politinum koyrdu km í sum er ein øking uppá % í mun til ( km). Føroyar. Ríkisrættarlig viðurskifti. Lóggáva. Skipan og uppgávur hjá politinum. Starvsfólkaviðurskifti. Bygningar. Kriminalforsorgin. Brotsverk. Narkotika. Ferðsla. Aðrar serlógir. Annað virksemi. Útlendingar Tá útlendingar koma til Føroya, eru hesar reglur galdandi: Steðgur stytri enn mánaðir Tá útlendingur kemur til Føroya og steðgar stytri enn mánaðir, skal hann, tá hann kemur til landið, vísa galdandi ferðaprógv og hava neyðugt gjaldføri til uppihald og heimferð. Um endamálið við steðginum í Føroyum ikki er frítíðaruppihald, skal útlendingurin hava arbeiðsloyvi fyri at útinna lønt ella ólønt arbeiði ella líknandi virksemi. Pass Norðurlendskir ríkisborgarar skulu ikki vísa pass. Aðrir útlendingar skulu vísa galdandi pass. Útlendingar úr londum, har visum krevst, skulu hava visa, galdandi fyri Føroyar í upp til mánaðir, ella uppihaldsloyvi. Uppihaldsloyvi Treytir fyri at fáa uppihaldsloyvi í Føroyum: Neyðugt gjaldføri til uppihald og heimferð. Um hjúnarfelagi/sambúgvi rindar útreiðslurnar, fellur kravið burtur. Umsøkjarin og hjúnarfelagin skulu vátta, at tey búgva saman. Pass, galdandi í minsta lagi mánaðir útyvir ta ynsktu uppihaldstíðina. Umsókn um uppihaldsloyvi verður skrivað á umsóknarblað og latið inn á danska sendistovu ella dansk konsulát í heimlandinum ella tí landi, har umsøkjarin hevur verið seinastu mánaðirnar. Saman við umsóknini skal latast inn pass og passmyndir. Børn, yngri enn ár, sum hava fastan bústað hjá tí, ið hevur foreldramyndugleikan, skulu ikki lata inn serstaka umsókn. Tey skulu vera skrivaði í passið hjá umsøkjaranum ella hava egið pass. Uppihaldsloyvi í Danmark er ikki galdandi í Føroyum. Uppihaldsloyvi gevur ikki loyvi at arbeiða. Arbeiðsloyvi Arbeiði má ikki byrjast, áðrenn arbeiðsloyvi er fingið. Treytir fyri at fáa arbeiðsloyvi: Galdandi uppihaldsloyvi (smb. omanfyri) Váttan frá arbeiðsgevara um, at umsøkjarin fær arbeiði. Í arbeiðsgevaraváttanini skal vera skrivað: tjóðskapur umsøkjarans fult navn starv navn, bústaður og telefonnr. hjá arbeiðsgevara slag av arbeiði brutto/nettoløn arbeiðstíð og arbeiðstíðarbil, haruppií møgulig royndartíð Annað arbeiði má ikki byrjast, fyrr enn arbeiðsloyvi viðv. hesum arbeiði er fingið. Undantikin fyri uppihalds- og arbeiðsloyvi Norðurlendskir ríkisborgarar eru undantiknir skylduna at hava uppihalds- og arbeiðsloyvi. Útlendskir montørar og tekniskir instruktørar, sum í einum tíðarbili stytri enn dagar gera arbeiði í Føroyum í samband við uppsetan ella umvæling av maskinum ella líknandi, eru undantiknir skylduna at hava arbeiðsloyvi. Avgreiðslutíð Umsókn um uppihaldsloyvi og arbeiðsloyvi skulu latast inn í minsta lagi mánaðir áðrenn komið verður til landið ella arbeiði verður byrjað. Meira at vita Meira fæst at vita við at venda sær til: Politistøðina Jónas Broncksgøta Postboks FO- Tórshavn tlf. (+ ) fax. (+ ) politi@politi.fo Dagførd: March a new advertising agency was established. Petur & Petur Ltd. are located in a new modern office building in the centre of Tórshavn, Faroe Islands. Though the agency is new, we alreday have made several campagnes for both small and large companies localy and abroad. P/F Petur & Petur flutt í nýggj høli juni: Eftir at P/F Petur & Petur í meira enn eitt ár hevur húsast í bygninginum hjá Farex í R.C. Effersøesgøtu, er P/F Petur & Petur flutt í nýggj høli í Jónas Broncksgøtu Arbeiðsuppgávurnar er øktar nógv við tíðini og tí gjørdist ov trongt í R.C. Effersøesgøtu. Í nýggju hølunum í Jónas Broncksgøtu eru pláss fyri fólkum. P/F Petur & Petur hevur bygt framsýningarbás í Bruxelles mai: P/F Petur & Petur fekk til uppgávu frá Menningarstovuni at gera og seta ein stóran framsýningarbás upp í Bruxelles. Framsýningin talan er um er European Seafood Exposition og er ein tann størsta fiskiframsýningin í Europa, har fiskaframleiðarar úr nógvum londum møtast. Á føroyska básinum luttóku føroyskir fiskaframleiðarir og seljarir. P/F Petur & Petur hevur teknað, umsitið, samskipað og framleitt básini í samstarvi við m.a. NomaTek Básurin er m í tveimum hæddum. Motivið á básinum er stásiliga glasbingjan hjá Tróndi Patursson. Framsýningin byrjaði mai og endaði mai og uml. fólk úr Føroyum luttóku á básinum. Føroya Banki valdi reklamuvirkið Petur & Petur mars: Petur & Petur fekk til uppgávu frá Føroya Banka at marknaðarføra sethúsafígging og bankan sum heild. Úrslitið gjørdist kampanjan, ið kallast: ``Tað ræður um at velja rætt" Avgjørt varð at gera tveir lýsingafilmar, eitt blað til hvørt húski í Føroyum og blaðlýsingar til tey føroysku bløðini. Valt varð at finna tvær familjur, ið hava fingið fígging frá Føroya Banka, soleiðis at tey, ið hava høvuðsleiklutin í filmunum og blaðlýsingunum, eru veruligir persónar og tað, sum verður sagt og skrivað, er veruligt. Endamálið við kampanjuni er at fáa fleiri nýggjar kundar til bankan, m.a. við at bjóða teimum sethúsafígging við eini betri ráðgeving og tænastu. feb Fekk til uppgávu at marknaðarføra Trygd Bilhjálp Tann februar kom Trygd á marknaðin við einum heilt nýggjum ískoyti til skrokkbiltryggingarnar hjá felagnum. Nýggja ískoytið kallast TrygdBilhjálp, og við hesum ískoyti fær tryggingartakarin ókeypis hjálp, tá bilurin t.d. hevur mist streymin, er punkteraður, er uppsteðgaður fyri brennievni, fær motorsteðg ella tá okkurt annað er galið við bilinum. Hjálpin verður veitt bæði í Føroyum og í restini av Evropa. Av tí at hetta er ein heilt nýggj tænasta, varð avgjørt at gera nógv burturúr at marknaðarføra hesa framúr tænastu. Hetta verður gjørt gjøgnum lýsingar í bløðunum, sjónvarpsfilmi, útvarpslýsing, plakatum, streamarum o.m.ø. (Hygg undir uppgávur og vel Trygd ella trýst á dulluna). jan. Frá smáum til stórt Tann januar hevði Sp/f Petur & Petur sín fyrsta aðalfund. Roknskapurin varð lagdur fram og góðkendur. Nevndin er væl nøgd við gongdina higartil, serliga tá hugsa verður um, at roknskapurin bert er fyri mánaðar (frá mars til .des. ). Avgjørt varð á aðalfundinum at styrkja um felagið við at hækka partapeningin úr kr. til kr. Hetta verður gjørt við grunshækking frá árinum Tí broytir Sp/f Petur & Petur navn til P/F Petur & Petur, soleiðis at partafelagið ikki longur er smápartafelag. Endamálið við Petur & Petur er at veita eina professionella viðgerð av marknaðarførings- og reklamuuppgávum í tøttum og álítandi samstarvi við okkara viðskiftafólk. Marknaðarføring er ikki bert hissini lýsing, at sponsorerað eitt ítróttarlið ella hvat tað nú kann vera. Marknaðarføring er at gera tað rætta til røttu tíð, á rættað stað og fyri rætta móttakara. Vit vita, at tað eru fleiri fyritøkur, sum ynskja eina meira málrættaða marknaðarføring enn tey sjálvi hava orku til at gjøgnumføra, men fyritøkan er kanska ikki nóg stór til, at hon kann seta fólk burturav til hetta arbeiði. Her bjóða vit okkum fram, umframt at vera eitt reklamuvirki hjá fyritøkum, eisini at virka sum marknaðarráðgevi ella marknaðardeild. Í tøttum samstarvi við bløðini, prentsmiðjur, fotografar, reprovirki og onnur í vinnuni, framleiða og umsita vit bæði smáar og stórar grafiskar uppgávur, prentlutir, lýsingar o.a. umframt at vit gjøgnumføra marknaðarætlanir líka frá byrjan til enda. er tann eini Petur og hann er ára gamal. Hevur áður starvast saman við Petur á marknaðardeildini hjá Faroe Seafood. Petur hevur verið leiðari á Team áðrenn hann byrjaði fyri seg sjálvan saman við Petur. er í læru sum skrivstovulærlingur hjá Petur & Petur & Farex. Hon bókar og bókar og so dugur hon sera væl at taka telefonina umframt nógv annað er hin Petur og hann er ára gamal. Hevur í ár starvast sum leiðari á marknaðardeildini hjá Faroe Seafood. Hevði har uppgávuna at marknaðarføra Faroe Seafood uttanlands, áðrenn hann byrjaði fyri seg sjálvan saman við Petur. hevur starvast hjá Petur & Petur síðani juli Armgarð er útbúgvin á Danmarks Designskúla, og hevur síðani hon byrjaði hjá Petur & Petur tikið sær av størri uppgávum, sum t.d. layout og uppseting av bløðum og øðrum prentlutum, layout og tekning av framsýningarbási og annað kreativt arbeiði. Heimasíðan hjá Havnar Bóltfelag. Áhugaverd síða, serliga hjá øllum teimum, sum halda við HB. Alt tað seinasta innan fótbólt. ArtistAlbum TitleSong TitleRecord LabelMovie TitleActor/Actress Her kanst tú leita eftir teimum heilt nýggju og gomlum fløgunum við tónleiki. Eftir at tú hevur funnið tær fløgur, ið tú vilt hava, er bert at bíleggja og tú fært pakkan uml. dagar seinni. Gjaldast kann m.a. við VISA kortum. Vit gera vindeygu, hurðar, fasadur og havastovur úr aluminium ella plast. Vit hava eisini glasfiber framleiðslu, so sum bátar, vatntangar, rottangar, alikør, eisini glasfiburumvælingar. Plastvirkið í Norðragøtu Umsiting: Tel Fax Postboks FO Tórshavn. E-mail: plastvirki@plastvirki.fo. Verkstaður Norðragøta. her ber tað til at síggja eitt sindur av tí sum vit hava gjørt. Hendan síðan sæst best á x við IE. Bleiv gjørd -November- Vindeygu Hurðar Fasadur Havastovur Glasfiberbátar Glasfibertangar o.a. Vindeyguni verða gjørd eftir máti, tað vil siga um tit vilja bíleggja vindeygu, so kunnu tit siga okkum støddina, og um tit ikki vita støddina, so ber tað til hjá okkum at koma at taka mát. Vit hava eisini hesi sera væl umtøktu vindeygu, sum vit nevna síðu-botn-hongd. Her er síðan yvir vindeygu: timbur innan og aluminium uttan Vit selja nógv sløg av vindeygum, bæði inngangandi og eisini útgangandi, so sum toppsving vindeygu, sum vit síggja á myndunum omanfyri Vit selja øll sløg av vindeyga sniðum, nøkur dømir omanfyri Her eru litirnir til Plastvindeygu. Hurðarnar verða gjørdar eftir máti, tað vil siga at um tit vilja bíleggja hurðar, so kunnu tit siga okkum støddina á holinum har hurðin skal í, og um tit ikki vita stødduna, so ber til hjá okkum at koma at taka mát. Niðanfyri eru nøkur dømir uppá hurðar Her síggja vit litirnir til plast hurðar Vit gera bátar og tangar og annað úr glasfibur. A-brøv verða viðgjørd sama dag, sum tey eru latin postverkinum. A-brøv í Føroyum Postgjøld Viðgerðin av B-brøvunum kann bíða til næsta arbeiðsdag. Leygardagur verður í hesum sambandi ikki roknaður sum arbeiðsdagur. B-brøv í Føroyum Mát og vekt Brøv í Føroyum Brøv til útheimin Ískoytistænastur Blindasendingar Marknaðarpostur Frímerking Tilskrift Bjálving Endurgjaldsskylda Tollviðurskifti Viðgerðin fer fram sama dag, sum brøvini eru latin postverkinum A-brøv eru frammi fyrstkomandi gerandisdag eftir innlating flestu støð í Føroyum. Fyrivarni verður tó tikið fyri útjaðaraøkjum. A-brøv kunnu sendast við postkravi við skund innskrivað sum virðisbrøv við móttøkuprógvi við innlatingarprógvi A-brøv kunnu latast inn á posthúsið, til eitt avgreiðsluboð ella leggjast í postkassa Postkravssendingar í Føroyum Tað er lætt at senda eitt bræv ella ein pakka, har móttakarin skal gjalda fyri sendingina við móttøkuna. Peningurin kann antin setast á girokonto hjá tær, ella heintast á posthúsinum. Á posthúsinum fært tú eitt skjal at fylla út, ella tú kanst bíleggja tað frá Girostovuni. hetta er samstundis ein adressuseðil til sendingina. Tá tú letur sendingina inn, rindar tú postgjald fyri sendingina og eitt gjald fyri postkravið. Hetta gjald er: Peningurin skal setast á postgiro kr. Peningurin skla útgjaldast kontant kr. Postkravssendingar til útheimin Í samband við útheimin, eru reglurnar eitt sindur øðrvísi. Her er mannagongdin tann, at sendari og móttakari rinda hvør sín part av postgjaldinum. Er sendingin til útheimin, rindar tú bert postgjald fyri sendingina, og eitt postkravsgjald, sum er: kr. til øll lond Móttakarin av sending tíni rindar postgjaldið fyri at senda peningin aftur til tín. Eitt serstakt oyðublað, sum tú fært á posthúsinum, verður fyllt út. Postkravssendingar úr útheiminum Tá tú heintar ein pakka úr t.d. Danmørk, skalt tú, umframt at gjalda upphæddina, sum sendarin skal hava, eisini gjalda fyri at senda peningin aftur til sendaran. Hetta gjald er: Fyri sendingar við donskum oyðubløðum Peningurin skal setast á postgiro kr. Peningurin skla útgjaldast kontant kr. Fyri sendingar við øðrum útlendskum oyðubløðum Peningurin skal setast á postgiro kr. Peningurin skla útgjaldast kontant kr. Á posthúsinum fæst at vita, hvagar sendingar við postkravi kunnu sendast,og hvussu stór postkrøvini kunnu verða til tey ymisku londini. Galdandi er fyri flestu lond, at brøv við postkravi skulu sendast innskrivað ella sum virðisbrøv. Innlating Sendingar við postkravi verða latnar inn á eitt posthús ella til eitt avgreiðslupostboð. Fráboðan Postkravssendingar, sendar innanoyggja, verða bornar út. Um eingin er at taka ímóti, verður sendingin fráboðað. Tá talan er um sendingar úr útheiminum, har tollur verður lagdur á, fær móttakarin fráboðan við postinum, tá klárt er at koma á posthúsið eftir henni. Í høvuðsstaðarøkinum og á einstøkum størri plássunum í landinum, kunnu fyritøkur gera avtalu við Postverkið um, at vit flyta postkravsupphæddina fyri pakkar við postkravi av girokonto hjá fyritøkuni, og koyra hesar pakkar út. Gjaldið fyri hesa tænastu er eftir avtalu. Goymslufreist Goymslufreistin er dagar fyri sendingar við uppkravi eisini fyri sendingar úr útheiminum. Verður ein sending ikki heintað innan dagar eftir at hon er fráboðað, verður hon send aftur til sendaran. Henda freist kann tó í ávísum førum leingjast, tá umstøðurnar tala fyri tí. Um móttakarin ikki vil gjalda postkravsupphæddina, verður sendingin somuleiðis send aftur til sendaran. Ekspress verður tænastan eisini kallað. Á posthúsinum fæst at vita, hvagar sendingar við skund kunnu sendast. Innlating Sendingar við skund skulu latast inn á posthúsið ella til eitt avgreiðsluboð. Postverkið tekur sær onga ábyrgd av, at sendingar við skund, sum verða lagdar í postkassa, verða viðgjørdar eftir reglunum um skundútburð. Kostnaður Gjaldið fyri skundútburð er kr. til allan heimin. Umframt hetta verður vanligt postgjald latið fyri sendingina. Útbering Sendingar, ið eru við skund, verða bornar út við serligum postboðum sama dag, sum tær eru á móttøkuposthúsinum á teimum størru plássunum í Føroyum. Er talan um tollskylduga vøru, fær móttakarin fráboðan um sendingina frá posthúsinum. Tá talan er um sendingar við skund úr Føroyum til Danmarkar, verða hesar vanliga bornar út millum kl. og kl. á morgni dagin eftir at tær koma við flogfarinum. Hetta er tó bert galdandi fyri sendingar, ið ikki eru tollskyldugar. Í mun til vanlig brøv, letur postverkið endurgjald fyri burturblivin ella skadd innskrivað brøv. Hesi sløg av sendingum kunnu sendast innskrivað: A-brøv B-brøv Blindasendingar Pakkar verða ikki sendir innskrivaðir, men kunnu í staðin sendast sum virðispakkar. Innballing Innballingin skal verða úr haldgóðum tilfari, men innsigling er ikki neyðug. Átekning Á forsíðuna á brævinum verður skrivað "R", "Innskrivað" ella "Skrásett". Posthúsið setur síðani skránummar á. Sendarar, ið senda nógv innskrivað brøv, kunnu sjálvir fáa skránummur at seta á brøvini frá posthúsinum. Eisini er møguleiki fyri, at sendarar kunnu prenta skránummur ella skriva hesi við teldu á brævbjálvarnar. Hetta skal sjálvandi gerast í samráð við postverkið. Innlating Innskrivað brøv verða latin inn á posthúsið ella til eitt avgreiðsluboð. Sendarin kann biðja um at fáa kvittan, tá eitt innskrivað bræv verður latið inn. Kostnaður Eitt innskrivað bræv kostar kr. eyka at senda til øll lond í heiminum. Um tú ætlar at senda okkurt, sum hevur virði, ber til at senda ein virðispakka ella virðisbræv við postinum, og á henda hátt tryggja sendingina best møguligt. Postverkið hevur fulla endurgjaldsskyldu, um ein virðissending hvørvur. Kostnaður til allan heimin: Grundgjald kr. Fyri hvørjar byrjaðar kr. av tryggingarupphæddini kr. Umframt hetta verður vanligt postgjald latið fyri sendingina. Innlating Ein virðissending verður latin inn á posthúsið ella til eitt avgreiðsluboð Sendarin fær altíð kvittan, tá ein virðissending verður latin inn. Innballing Tilfarið, ið verður nýtt til at balla virðissendingar inn í, skal verða serliga haldgott og soleiðis háttað, at eingin óviðkomandi sleppur fram at innihaldinum uttan at hetta sæst. Innsigling Virðispakkar við reiðum peningi og virðisbrøv skulu innsiglast við lakki ella serligum innsiglingarbandi. Postverkið átekur sær at innsigla virðissendingar fyri kundarnar. Gjøldini fyri hetta eru: Brøv kr. Pakkar kr. Útflýggjan Virðissendingar, har virðið er omanfyri kr., kunnu bert verða útflýggjaðar til móttakaran sjálvan. Kvittað verður altíð fyri móttøku av eini slíkari sending. Fyri sendingar, har virðið er niðanfyri kr. er galdandi, at hesar kunnu verða útflýggjaðar til vaksnar persónar, sum antin eru í ætt við móttakaran ella starvsfelagar, um móttakarin ikki er at hitta. Eitt móttøkuprógv er ein serlig kvittan, sum fylgir við eini sending. Móttakarin kvittar fyri sendingina á móttøkuprógvið, sum verður sent aftur til sendaran. Hesi sløg av sendingum kunnu verða send við móttøkuprógvi: innskrivað brøv virðisbrøv pakkar Fylgibløð og átekningar Sendingar við móttøkuprógvi verða áteknaðar "móttøkuprógv" (avis de réception) ella "móttøkuprógv" (AR). Um talan er um pakkar, verður "móttøkuprógv (avis de réception)" ella "móttøkuprógv (AR) somuleiðis skrivað í teigin "viðmerking um skundútburð o.a. á fylgiblaðnum til pakkan. Harafturat verður eitt móttøkuprógv fylt út, og heft í fylgiblaðið. Innlating Sendingar við móttøkuprógvi verða latnar inn á eitt posthús ella til eitt avgreiðslupostboð. Kostnaður Tað kostar kr. eyka at senda sendingar við móttøkuprógvi til øll lond í heiminum. Á posthúsinum fæst at vita hvagar sendingar við móttøkuprógvi kunnu sendast. Vanliga letur postverkið ikki kvittan fyri vanlig brøv. Tú kanst tó biðja um eitt innlatingarprógv, tá tú letur brøv inn á posthúsið. Eitt innlatingarprógv er váttan postverksins fyri, at tú hevur sent eitt bræv við postinum, og er eitt slag av leysari kvittan. Kostnaður Kostnaðurin fyri eitt innlatingarprógv er umframt vanliga postgjaldið. Innlating Brøv við innlatingarprógvi verða latin inn á posthúsið ella til eitt avgreiðslupostboð, soleiðis at kvittað kann verða fyri innlátið. Vekt A-brøv B-brøv Blindasendingar x) - gr. - gr. - gr. - gr. - gr. x) goldið verður fyri sertænastur so sum skundútburð v.m koma í aðru røð í postviðgerðini, og verða í Føroyum vanliga útflýggjað gerandisdagar eftir innlating. Treytir fyri B-brøv til móttakarar í Føroyum Brøvini skulu verða minst í tali. Brøvini skulu hava brævaskap Brøvini skulu vera eins. Brøvini skulu venda sama veg, tá tey verða latin inn. Brøvini skulu verða umbundin. B-brøv skulu lúka treytirnar viðvíkjandi tilskrift. Longdin á bjálvunum skal ikki verð minni enn breiddin faldað við Brævbjálvarnir skulu hava eina pappírsdygd, sum ikki geva trupulleikar í postviðgerðini. B-brøv skulu hava fullfíggjað sendaraheiti. Teldubrøv B-brøv, sum verða framleidd við EDV tey sonevndu "mailers" skulu hvat pappírsdygdini viðvíkur, verða góðkend av postverkinum við góðkenningarprenti. <> B-brøv í Føroyum kunnu sendast: Við postkravi Við innlatingarprógvi B-brøv til móttakarar í Føroyum skulu latast inn á posthús. Mesta vekt kg. Tyngri sendingar kunnu sendast sum pakkar. Brævaskap x cm. Rulluskap Longd: cm. Longd + ferðir tvørmát: cm. Blindasendingar x cm. Brævaskap x x cm.ella x x cm. Rulluskap x cm ella x cm. Blindasendingar x x cm. Brøv til útheimin, ið er merkt "A prioritaire", verða send úr Føroyum við flogfari. Flogsamband er við útheimin hvønn dag, og posturin úr flest øllum plássum í Føroyum nær sambandinum dagin eftir innlating. Posturin til Íslands verður sendur beinleiðis, tá flogsamband er. Afturat sendingini kunnu verða knýttar hesar sertænastur: Postkrav Innskriving Virðissending Móttøkuprógv Innlatingarprógv Brøv við sertænastum skulu latast inn á posthús ella til avgreiðslupostboðið. Ymiskt er, hvat mest loyvda vektin og mátini eru til tey ymisku londini eru. Mest loyvda vekt fyri brøv til útond er vanliga kg. - í einstøkum føri tó bert kg. Hava tygum ivaspurningar, ber til at ringja á posthúsið. Tyngri sendingar kunnu verða sendar sum pakkar. Brævaskap x cm. Rulluskap Longd: cm. Longd + ferðir tvørmát: cm. Blindasendingar x cm. Brævaskap x cm.ella x cm. Rulluskap Longd: cm. Longd + ferðir tvørmát: cm. Blindasendingar x x cm. Við flogfari A prioritaire Við skipi B Economique Vekt upp í Europa, íroknað Norðurlond Onnur lond Europa, íroknað Norðurlond Onnur lond g g g g g g Brøvini skulu merkjast: A prioritaire Brøvini skulu merkjast: B Economique B-brøv til útheimin verða viðgjørd í aðru røð. Sendingin kann vera við skipi ella við flogfari, og avgreiðslutíðin kann tí vera sera ymisk. B-brøv til útheimin kunnu sendast við postkravi innskrivað sum virðisbrøv við móttøkuprógvi við innlatingarprógvi Brøvini skulu vera merkt: B Economique. Grøn klisturmerki fáast á posthúsunum til endamálið. Sendaraheiti skal altíð setast á eitt B-bræv. B-brøv til útlond kunnu latast inn á posthúsið, til eitt avgreiðsluboð ella í postkassa B-brøv við postkravi, móttøkuprógvi ella innlatingarprógvi, innskrivað B-brøv og B-brøv send sum virðisbrøv, verða tó ikki koyd í postkassa. Tað ber til at senda B-brøv til flest øll lond, men ávís undantøk eru. Somuleiðis er ymiskt hvat mesta vekt og mát er til tey ymisku londini. Eru ivaspurningar ber til at ringja á posthúsið. Stevningarbrøv verða nýtt av ávísum mynduleikum í rættarligum viðurskiftum. Móttakarnir av slíkum brøvum skulu vátta fyri móttøkuna. Stevningarbrøv kunnu bert nýtast í Føroyum og til Danmarkar og Grønlands. Hesi sløg av sendingum kunnu verða send sum stevningarbrøvi: Vanlig brøv Innskrivað brøv Brøvini kunnu ikki samstundis sendast við postkravi. Fylgibløð og átekning Brøvini verða áteknað "stevningarbræv". Harafturat verður eitt oyðublað fylt út, og sent saman við brøvunum. Innlating Stevningarbrøv verða latin inn á posthúsið ella til eitt avgreiðsluboð. <> Kostnaður kr., umframt vanligt postgjald, sum verður latið fyri stevningarbrøv. Um tú sendur eina sending til ein móttakara í øðrum landi og vilt hava svar frá viðkomandi, kanst tú gjalda postgjaldið fyri hesa svarsending. Tú leggur ein altjóða svarseðil í sendingina til viðkomandi, sum kann skifta hendan um við frímerki, ið svara til postgjaldið fyri eitt A-bræv undir gr. til lond uttanfyri Europa. Postgjald Gjaldið fyri ein altjóða svarseðil er kr. Kurér verður tænastan eisini kallað. Sendingar, sum hava serligan skund, kunnu sendast sum snarpostur, ið er ein altjóða posttænasta. Snarpostur verður altíð fluttur við fyrsta flogfari, og hevur framíhjárætt fram um allar aðrar sendingar, eisini í tollviðgerini. Kostnaður: Grundgjald Kilogjald Danmark og Ísland kr. kr. Europa (og Ísland um Danmark) kr. kr. Grønland kr. kr. USA og Kanada kr. kr. Onnur lond kr. kr. Kilogjaldið verður eisini roknað av tí fyrsta kilonum. Um tú bíðar eftir eini snarsending úr Danmark, hevur tú á heimasíðuni hjá Post Danmark møguleika nágreiniliga at síggja, hvar sendingin er í løtuni. Strikukodan á kvittanini verður sligin inn, og teldan gevur tær eitt yvirlit yvir, hvussu langt sendingin er ávegis. http://www.postdanmark.dk/erhverv/tracktrace.html eru sendingar við tilskrift, sum bert innihalda samskiftistilfar til blind, t.v.s. relief ella punktskrift, fløgur og bond, sum verða send millum blind og stovnar fyri blind. Átekning Blindasendingar skulu hava týðiliga átekning á framsíðuna, t.d. "blindasending", "blindskrift", "cécogrammes" ella tílíkt. Mest loyvda vekt fyri eina blindasending er kg. Eitt serligt klisturmerki eigur at verða nýtt, serliga tá talan er um sendingar til útheimin. Kundar, ið senda nógvar blindasendingar, kunnu prenta mynd av nevnda klisturmerki á bjálvan, tey nýta. Blindasendingar kunnu verða sendar: innskrivaðar við skund við postkravi Innlating Blindasendingar kunnu latast inn á posthúsið, til eitt avgreiðsluboð ella koyrast í postkassa Gjøld Vanligt postgjald verður ikki tikið fyri blindasendingar. Hinvegin verða gjøld fyri eykatænastur, so sum innskrivaðar sendingar, virðissendingar, við skund o.s.fr., kravd á sama hátt sum fyri aðrar sendingar. Talan er um brævasendingar, sum hava eitt tilboð ella ein kunningarboðskap. Postverkið letur avsláttur fyri marknaðarpost, og hesar treytir verða settar: Sendingarnar skulu vera partur í einum kunningar-, sølu- ella lýsingarátaki.. Innihaldið í sendingunum (boðskapurin) má einans hava samband við átakið. Partarnir í einum átaki kunnu vera: Áhugavekjarar frammanundan høvuðssendingini. Høvuðssendingin Áminningar eftir høvuðssendingina Svarsendingar Avsláttarskipanin er sett saman av bólkunum I, II og III I: Sending + svarsending + bílagdar vørur við posti. Tú sendir sendingar við postinum til ávísar móttakarar. Við sendingunum eru svarkort, sum móttakararnir kunnu senda aftur til tín við postinum, og bíleggja vørur, sum tú aftur sendir við postinum til teirra. II: Sending + svarsending Tú sendir sendingar við postinum til ávísar móttakarar. Við sendingunum eru svarkort, sum móttakararnir kunnu senda aftur til tín við postinum. III: Sending og einki annað Tú sendir sendingar við postinum til ávísar móttakarar. Avsláttur fyri Marknaðarpost í Føroyum Tal av sendingum I II III % % % % % % % % % * % % % * % % % + * % % % * Krøv kunnu verða sett til skiljingina Avsláttur fyri Marknaðarpost til útlond Tal av sendingum I II III + % % % Sendingar til útlond mugu ikki blandast saman við sendingar í Føroyum. Avslátturin verður roknaður eftir tí samlaða talinum av sendingum í einum átaki. Avslátturin kann í fyrsta lagi gjaldast út, eftir at átakið er liðugt. Er átakið gjørt í felag millum tann veruliga sendaran og ein ella fleiri aðrar, verður omanfyrinevndi avsláttur settur niður við %. Tað verður ikki latin avsláttur fyri sendingar við sjálvstøðugum lýsingum enn tí veruliga sendaranum. Avtala Skrivlig avtala verður gjørd millum fyritøkuna og postverkið innan átakið byrjar. Hesir hættir kunnu verða nýttir, tá brøv verða send við Postverkinum: Vanliga gjalda privatpersónar postsendingar við frímerkjum. Frímerkini verða sett á forsíðuna á brøvum í ovara høgra horn. Sendarin eigur sjálvur at seta hesi á. Skulu frímerki setast á oyðubløð og tílíkt, er pláss sett av til tað sama. Frímerki fáast á Frímerkjadeildini og á øllum posthúsum í landinum. Eisini kunnu frímerki keypast í fleiri kioskum, bókhandlum og bensinstøðum. Postgjaldið fyri brøv undir gr. er í dag A-brøv B-brøv Føroyar, Norðurlond og Europa Onnur lond Hevur tú áhuga fyri frímerkjum til samlarabrúk, trýst so niðanfyri fyri at fáa meira at vita: http:www.stamps.fo Fyritøkur, ið senda nógvan post, kunnu útvega sær frístemplingartól, at frímerkja sendingarnar við. Hetta er eitt tól við einum innbygdum teljara. Postsendingar verða stemplaðar við postgjaldsupphæddunum, og teljarin telir saman, hvussu nógv verður stemplað fyri. Tólini fáast annaðhvørt til keyps ella leigu frá sølufyritøkum. Innan eitt frístemplingartól verður tikið í nýtslu, skal postverkið geva loyvi til hetta. Á tólinum er eitt eyðkennistal, sum verður skrásett hjá postverkinum, og ein sáttmáli verður undirskrivaður av báðum pørtum. Gjaldstreytir Postverkið skal hava eina trygd samsvarandi tí, fyritøkan í miðal brúkar í postgjaldi í ein hálvan mánað, ella í minsta lagi kr. Brúkarin lesur frístemplingartólið av tann í hvørjum mánaði, og gjørt verður upp, hvussu nógv er brúkt í postgjaldi mánaðin frammanundan. Goldið skal verða í seinasta lagi tann í mánaðinum. Postverkið útvegar inngjaldingarkort til endamálið. Loyvið kann verða tikið aftur, um gjaldstreytirnar ikki verða hildnar. Eftirlit Postverkið hevur javnan eftirlit við teimum skrásettu tólunum, fyri at tryggja at rætt verður lisið av, og at eingin misnýtsla fer fram. Innlating Vanliga verða sendingar, ið eru frímerktar við frístemplingartóli, latnar inn á posthúsið. Um sendingarnar verða koyrdar í postkassa krevur Postverkið, at smá og stór brøv verða hildin fyri seg, og at elastikk verður koyrt um hvørt bundi. Fyritøkur, ið senda nógv brøv, kunnu prenta PP- merki á brævbjálvarnar. PP stendur á fronskum fyri ella á føroyskum PP merkið skal prentast í ovasta høgra horn á forsíðuni á brævbjálvanum. Postverkið skal góðkenna brævbjálvarnar, áðrenn teir verða tiknir í nýtslu. Um niðanfyristandandi tekstur er settur á bjálvan, og móttakarin er fluttur, sendir Postverkið brævið aftur til sendaran, við frásøgn um broytingina. Hetta hjálpir sjálvsagt um hjá fyritøkum o.ø., soleiðis at kundarnir verða skrásettir við rættari tilskrift. Treytir Treytin fyri at nýta PP merkið er, at minst brøv verða latin inn í senn. Brøvini skulu hava somu stødd og vekt, tó so at vektin kann vera ymisk innan sama vektarstig, um brøvini annars eru av sama slag. Innlating Brøv við PP-prenti skulu latast inn á posthúsið saman við einum eyka eintaki til posthúsið. Tann, ið letur brøvini inn, skal kenna talið á teimum. Postgjaldið verður goldið, tá brøvini verða latin inn, og sendarin fær kvittan fyri hetta. Fyritøkur, ið senda nógv brøv, kunnu biðja Postverkið frímerkja brøvini, um hesi hóska at verða frímerkt við maskinu. Treytir Treytin fyri at postverkið frímerkir brøv fyri kundar er, at minst brøv verða latin inn í senn. Brøvini skulu hava somu stødd og vekt, tó so at vektin kann vera ymisk innan sama vektarstig, um brøvini annars eru av sama slag. Undantøk kunnu verða gjørd, soleiðis at sendarin kann koma við færri enn brøvum í senn. Tann, ið letur brøvini inn, skal kenna talið á teimum. Innlating Brøv, ið postverkið skal frímerkja, kunnu ikki verða koyrd í postkassa, men skulu latast inn á eitt posthús. Postgjald Postgjaldið verður goldið, tá brøvini verða latin inn, og sendarin fær kvittan fyri hetta. Væntar tú tær at fáa størri nøgdir av brøvum av sama slag, og vilt gjalda postgjaldið fyri hesi, kanst tú gera avtalu við postverkið um at fáa loyvi at nýta áprentið: Talan kann t.d. verða um bíleggingarkort, tilmeldingarseðlar, bløð við lepum at klippa út, sum geva fólki høvi til at tekna seg til eitthvørt og tílíkt, har tú sum sendari ynskir, at so mong sum gjørligt svara. Avtala við postverkið Tá avtala verður gjørd um omanfyristandandi, fært tú eitt kundanummar frá postverkinum. Hetta kundanummar skal prentast á allar tær sendingar, avtalan fevnir um. Krøv verða eisini sett til, hvussu sendingarnar annars skulu síggja út, og postverkið skal góðkenna hesar, áðrenn skipanin fer at virka. Postgjald Vanligt postgjald verður latið fyri sendingar, sum móttakarin rindar postgjaldið fyri. Hetta verður kravt inn eina ferð um mánaðin. Umframt postgjaldið, krevur postverkið kr. í avgreiðslugjaldi fyri hvønn mánað, skipanin virkar. Tilskriftin skal verða neyv og týðilig og skal skrivast á niðaru helvt á forsíðuna á bjálvanum. Dimmir bjálvar eiga at hava ljósan teig til áskriftina. Rúturin á einum rútabjálva skal í minsta lagi vera mm frá kantunum á bjálvanum. Rúturin skal vera úr tilfari, sum ikki skyggir, og bert móttakaraheitið eigur at síggjast í rútinum. Sendaraheitið kann verða sett á ovara vinstra horn á forsíðuni á bjálvanum ella aftanfyri. B-brøv skulu hava fullfíggjað sendaraheiti. Á ovara høgra horni skal vera pláss til frímerkingina, í minsta lagi mm frá ovara kanti og mm frá høgra kanti. Átekningar so sum postkravsupphædd ella virðistilskilan skulu skrivast á forsíðuna. Lýsingar ella myndir kunnu setast aftanfyri á bjálvan ella vinstru megin móttakaraheitið. Er hesin teksturin settur á bjálvan, og móttakarin er fluttur, sendir Postverkið brævið aftur til sendaran, við frásøgn um broytingina. Hetta hjálpir sjálvsagt um hjá fyritøkum o.ø., soleiðis at kundarnir verða skrásettir við røttum bústaði. Á ovara høgra horni skal vera pláss til frímerkingina, í minsta lagi mm frá ovara kanti og mm frá høgra kanti. Átekningar so sum postkravsupphædd ella virðistilskilan skulu skrivast á forsíðuna. Lýsingar ella myndir kunnu setast aftanfyri á bjálvan ella vinstru megin móttakaraheitið. Innballing Brævbjálvin skal vera úr so góðum tilfari, at hann tolir vanliga postviðgerð, og skal verða afturlatin, soleiðis at aðrar sendingar ikki kunnu goyma seg í honum. Inngjaldingarkort, ið eru framleidd til endamálið, postkort, limabløð v.m. kunnu sendast óbjálvað. Postverkið hevur ábyrgdina av eini sending, frá tí at hon er móttikin av postverkinum, til hon er latin rætt eftir tilskriftini. Endurgjaldsskylda er íroknað postgjaldið fyri hesi sløg av sendingum: Innskrivað brøv Virðisbrøv Vanligir pakkar Virðispakkar Snarpostur (kurérpostur) Hvørvur ein slík sending, ella verður skadd í varðveitslu postverksins, ella fer innihaldið heilt ella lutvíst fyri skeyti, hevur postverkið endurgjaldsskyldu. Treytin er m.a., at viðkomandi sending frá fyrstani tíð var ráðiliga innballað. Endurgjaldið, ið verður veitt, er ongantíð størri, enn veruliga virðið á sendingini. Er ivi um virðið, ásetur postverkið endurgjaldsupphæddina. Endurgjaldsupphæddirnar í Føroyum og millum Danmark, Grønland og Føroyar eru hesar: Horvnar sendingar: Upphædd í mesta lagi: Innskrivað brøv kr. : postgjaldið Virðisbrøv Áljóðandi virði + vanliga postgjaldið, men ikki eykagjaldið fyri virðissending Vanligir pakkar kr. + postgjaldið Virðispakkar Áljóðandi virði + vanliga postgjaldið, men ikki eykagjaldið fyri virðissending Snarsendingar kr. + postgjaldið Horvið ella skatt innihald: Upphædd í mesta lagi: Innskrivað brøv Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi kr. : postgjaldið Virðisbrøv Virðið á tí skadda ella horvna tó í mesta lagi áljóðandi virði : postgjaldið Vanligir pakkar Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi kr. : postgjaldið Virðispakkar Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi áljóðandi virði : postgjaldið Í samband við Australia, Kýpros, Frakland, Grikkaland, Italiu, Liktenstein, Luxembourg, Monako, Holland, Sveits, Turkaland og Vatikanið, er hámarksendurgjaldsupphæddin SDR ( kr.) uttan mun til, hvat pakkin vigar. Í samband við Finnland, Ísland, Noreg og Svøríki er hámarksendurgjaldsupphæddin SDR ( kr.) uttan mun til, hvat pakkin vigar. Endurgjald verður ikki latið fyri vanligar pakkar til USA og Kanada. Fyri vanligar pakkar til onnur lond, er endurgjaldið í mesta lagi: SDR ( kr.) fyri pakkar upp í kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. Klagudeild Postverksins tekur sær av málum, ið snúgva seg um endurgjald. Tað verður í hvørjum einstøkum føri mett um umfangið á skaðanum og endurgjaldsskyldu Postverksins. Freist Krav um endurgjald skal reisast innan eitt ár frá degnum eftir at sendingin er latin inn. Vit nevna sendingar yvir kg. pakkar. Ójavnt er, hvat mest loyvda vekt er fyri ein pakka, eins og reglurnar fyri pakkar eru ymiskar í londunum kring okkum. Í Føroyum og í Danmark kann ein pakki viga upp í kg. Tyngri sendingar nevna vit frakt. Pakkar í Føroyum Pakkar til útlond Um pakkar í Føroyum Um pakkar til útheimin Postgjøld Mát og vekt Postgjøld Mát og vekt Farandi postur: Sendingar við vanligum brævaskifti kunnu sendast uttan fylgipappír. Tá brøv við innihaldi, ið møguliga er tollskyldugt skulu sendast, og virðið er undir SDR ( kr.), skal ein grønur tollseðil setast á sendingina, har innihald og virði verða tilskilað. Fer virðið upp um SDR, skal tollsøgn fylgja við, og tann ovasti parturin av grøna tollseðlinum setast á sendingina. Tá pakkar verða sendir, skal innihaldið tilskilast á fylgiblaðið (tollsøgnina). Er talan um handilsvørur, skal fakturi fylgja við. Á hesum faktura skal standa: navn og bústaður útflytarans fakturadagur og nummar tal av sendingum, slag merki nummur og bruttovekt neyv sundurgreining av innihaldinum sundurgreinaðir prísir og flutningstrytir Til einstøk lond eru serligar reglur, sum standa undir teimum einstøku londunum í tænastubókunum. Tá flytigóðs verður sent, verður tollsøgn útfylt, og flytiváttan frá kommunala fólkaeftirlitinum skal somuleiðis fyriliggja. Komandi postur: Faktura skal fylgja við øllum tollskyldugum sendingum. Á fakturanum skal klárt og týðiliga standa vøruslag, tal og prísur. Á hvørjari síðu skal standa síðutal í fakturanum, og harafturat skal standa hvussu nógvir fakturar hoyra til sendingina, hvussu vøran er pakkað, kollital, brutto- og nettovekt, upprunaland og sølutreytir (cif, fob o.s.fr.). Sendarin skal við átekning vátta at fakturin er rættur. Proformafakturar verða ikki góðtiknir. Kreditnotur skulu lúka hesar somu treytir. Harafturat skal grundin til krediteringina viðmerkjast. Sendarin váttar at kreditnotan er røtt. Upprunaváttan, sum kann vera sjálvstøðugt skjal ella átekning á faktura, skal fylgja við øllum sendingum úr ES. Er hon ikki við, verða % løgd afturat á tollrokningini. Fer fakturavirðið uppum kr. skal móttakarin skriva eina tollingaráheitan, sum verður útfylt eftir nærri ásettum reglum. Til privatar sendingar, sum ikki eru tollskyldugar, er nóg mikið við einari tollsøgn, sum gjølliga skal siga frá innihaldinum. T.d. er ikki nóg mikið at skriva: "jólagáva". Tá flytigóðs kemur til landið, skal tollsøgn fylgja við, og flytiváttan frá kommunala fólkaeftirlitinum skal somuleiðis fyriliggja. Onnur viðurskifti: Vanligar tollsendingar skulu gjaldast, áðrenn tær verða útflýggjaðar. Kundar, ið hava tollkreditt, fáa vøruna móti kvittan. Tá tey fyriskrivaðu skjølini ikki fylgja við einari sending, verður ein fráboðan send til móttakaran, sum fær eina freist uppá dagar at lata postverkinum tey. Somuleiðis fær móttakarin eina fráboðan tá tollingaráheitan skal útfyllast. Freistin er eisini dagar. Vit nevna sendingar yvir kg. pakkar. Ójavnt er, hvat mest loyvda vekt er fyri ein pakka, eins og reglarnar fyri pakkar eru ymiskar í londunum kring okkum. Í Føroyum og í Danmark kann ein pakki viga upp í kg. Tyngri sendingar nevna vit frakt. Um pakkar í Føroyum Postgjøld Mát og vekt Ein pakki í Føroyum kann verða sendur sum vanligur pakki ella sum virðispakki. Eisini kann hann sendast við postkravi ella við skund Útkoyring Vanligir pakkar verða koyrdir út á teimum størru plássunum í Føroyum, og í teimum bygdum, har avgreiðsluboð hava útberingina um hendi. Um ikki slepst av við pakkan á bústaðnum, fær móttakarin skrivliga fráboðan frá posthúsinum. Fylgibløð Einki fylgiblað verður sent við vanligum pakkum í Føroyum, men tú fært kvittan frá Postverkinumum, um tú ynskir tað, tá tú letur ein pakka inn. Sendaskráseting Stórir sendarar kunnu sjálvir skráseta pakkar, og skriva teir á "yvirlit yvir innlatnar pakkar",ið eru skjøl, postverkið útflýggjar. Skjølini eru í pørtum: annar er kvittan, hin kann frístemplast við samlaða postgjaldinum. Frímerki kunnu eisini nýtast. Avtalur Postverkið kann gera avtalur um heintan og útkoyring við fyritøkur, ið senda størri nøgdir av pakkasendingum. Kostnaðurin fyri hesar tænastur er eftir avtalu. Postpakkar, sum verða sendir innanoyggja, kunnu í mesta lagi viga kg. Sendingar undir kg. kunnu sendast sum brøv. Á henda hátt verður postgjaldið minni. Vigar ein sending meira enn kg., ella er størri enn niðanfyristandandi mát, kann hon verða sendur sum frakt. Pakkaskap x cm. Rulluskap Longd: cm. Longd + ferðir tvørmát: cm. Pakkaskap Max. cm ein veg, ella max. m Rulluskap Longd: max. cm Vit nevna sendingar yvir kg. pakkar. Ójavnt er, hvat mest loyvda vekt er fyri ein pakka, eins og reglurnar fyri pakkar eru ymiskar í londunum kring okkum. Í Føroyum og í Danmark kann ein pakki viga upp í kg. Tyngri sendingar nevna vit frakt. Um pakkar til útheimin Postgjøld Mát og vekt Pakkar til útheimin kunnu verða sendir við flogfari ella skipi Postgjald Postverkið hevur býtt heimin sundur í postgjaldsøki fyri ávikavist flog- og skipspostpakkar. Innballing Innballingin skal lagast eftir innihaldinum, vektini, flutningshátti og flutningstíð.Tað verður rátt sendaranum til at leggja ein seðil við bústaðnum hjá móttakaranum í pakkan. Umframt móttakaraheiti, skal sendaraheiti altíð skrivast á pakkan. Innihald Sendarin hevur ábyrgdina av, at innihaldið í pakkanum er loyvt at flyta inn í móttøkulandið. Fylgiblað Altjóða fylgiblað skal fylgja við øllum pakkum til útheimin. Pakkar við skipi Pakkar við flogfari Postgjaldsøki Land/heimspartur Grundgjald Eyka fyri kg. Grundgjald Eyka fyri kg. Danmark kr. kr. kr. kr. Grønland kr. kr. kr. kr. Ísland (bert flogvegis) kr. kr. Europa (íroknað Turkaland) kr. kr. kr. kr. Onnur lond kr. kr. kr. kr. Eykagjaldið skal roknast av hvørjum kg. eisini tí fyrsta og verður lagt afturat grundgjaldinum. Mest loyvda vektin á pakkum til útheimin er ymisk frá landi til lands. Tú fært at vita hesi viðurskifti á posthúsinum. Vektin, sum skal rundast upp til heili gramm, skal altíð skrivast á pakkan. Vanligt er, at móttakarin rindar tollin og onnur gjøld, tá hann fær eina sending uttan úr heimi. Um tú t.d. ætlar at senda eina gávu til onkran í útlondum, og tí vilt gjalda allar útreiðslur í samband við hesa, kanst tú senda postingarseðil við sendingini. Tú fært rokning frá postverkinum, tá sendingin er avgreidd. Fylgibløð og átekningar Sendingin skal áteknast "Franc de taxes et de droits". Posthúsini hava klisturmerki við hesum teksti. Somuleiðis verður "Franc de taxes et de droits" skrivað í teigin "viðmerking um skundútburð o.a." á fylgiblaðnum. Ein postingarseðil verður fyltur út, undirskrivaður, og heftur í fylgiblaðið. Innlating Sendingar við postingarseðli verða latnar inn á posthús ella til avgreiðsluboð. Kostnaður Ein sending við postingarseðli kostar kr. eyka. Á posthúsinum fært tú at vita, hvagar tú kanst senda sendingar við postingarseðli. Ein pakki er rúgvismikil, tá longsta mát er meira enn m., ella tá næstlongsta mát er meira enn cm. Kostnaður Einki eykagjald er fyri rúgvismiklar pakkar í Føroyum. Umframt vanliga postgjaldið, er eykagjaldið fyri ein rúgvismiklan pakka til onnur lond %, sum verður roknað av skipspostgjaldinum. Eykagjaldið er sostatt tað sama fyri skips- og flogpostpakkar. Innlating Tá ein rúgvismikil pakki verður innlatin, verður klisturmerkið "Voluminøs Encombrant" sett á pakkan. Á posthúsinum fæst at vita, hvørji lond taka ímóti rúgvismiklum pakkum. Ein vanvarur pakki verður varligari handfarin í postviðgerini enn ein vanligur pakki. Sendingar, sum innihalda tað, sum er nevnt niðanfyri, skulu altíð sendast vanvarar: Vandamikið innihald, sum ikki verður sent í góðkendari innballing. Lutir, sum eru skroypiligir ella krevja serliga viðgerð. Sendingar, sum ikki hóska seg, at verða stáplaðar. Kostnaður Einki eykagjald er fyri vanvarar pakkar í Føroyum. Umframt vanliga postgjaldið, er eykagjaldið % til onnur lond, sum verður roknað av skipspostgjaldinum. Eykagjaldið er sostatt tað sama fyri skips- og flogpostpakkar. Innlating Um tú letur ein pakka inn, ið er merktur "varliga", "glas" ella okkurt tílíkt, er neyðugt at greiða tí, ið avgreiðir á posthúsinum, frá innihaldi og innballing, soleiðis at støða kann verða tikin til, um viðkomandi sending er nóg væl innballað til at verða send við postinum. Á posthúsinum fæst at vita, hvørji lond taka ímóti vanvarum pakkum. Postverkið hevur ábyrgdina av eini sending, frá tí at hon er móttikin av postverkinum, til hon er latin rætt eftir tilskriftini. Endurgjaldsskylda er íroknað postgjaldið fyri hesi sløg av sendingum: Innskrivað brøv Virðisbrøv Vanligir pakkar Virðispakkar Snarpostur (kurérpostur) Hvørvur ein slík sending, ella verður skadd í varðveitslu postverksins, ella fer innihaldið heilt ella lutvíst fyri skeyti, hevur postverkið endurgjaldsskyldu. Treytin er m.a., at viðkomandi sending frá fyrstani tíð var ráðiliga innballað. Endurgjaldið, ið verður veitt, er ongantíð størri, enn veruliga virðið á sendingini. Er ivi um virðið, ásetur postverkið endurgjaldsupphæddina. Endurgjaldsupphæddirnar í Føroyum og millum Danmark, Grønland og Føroyar eru hesar: Horvnar sendingar: Upphædd í mesta lagi: Innskrivað brøv kr. : postgjaldið Virðisbrøv Áljóðandi virði + vanliga postgjaldið, men ikki eykagjaldið fyri virðissending Vanligir pakkar kr. + postgjaldið Virðispakkar Áljóðandi virði + vanliga postgjaldið, men ikki eykagjaldið fyri virðissending Snarsendingar kr. + postgjaldið Horvið ella skatt innihald: Upphædd í mesta lagi: Innskrivað brøv Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi kr. : postgjaldið Virðisbrøv Virðið á tí skadda ella horvna tó í mesta lagi áljóðandi virði : postgjaldið Vanligir pakkar Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi kr. : postgjaldið Virðispakkar Virðið á tí skadda ella horvna, tó í mesta lagi áljóðandi virði : postgjaldið Í samband við Australia, Kýpros, Frakland, Grikkaland, Italiu, Liktenstein, Luxembourg, Monako, Holland, Sveits, Turkaland og Vatikanið, er hámarksendurgjaldsupphæddin SDR ( kr.) uttan mun til, hvat pakkin vigar. Í samband við Finnland, Ísland, Noreg og Svøríki er hámarksendurgjaldsupphæddin SDR ( kr.) uttan mun til, hvat pakkin vigar. Endurgjald verður ikki latið fyri vanligar pakkar til USA og Kanada. Fyri vanligar pakkar til onnur lond, er endurgjaldið í mesta lagi: SDR ( kr.) fyri pakkar upp í kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. SDR ( kr.) fyri pakkar millum og kg. Klagudeild Postverksins tekur sær av málum, ið snúgva seg um endurgjald. Tað verður í hvørjum einstøkum føri mett um umfangið á skaðanum og endurgjaldsskyldu Postverksins. Freist Krav um endurgjald skal reisast innan eitt ár frá degnum eftir at sendingin er latin inn. Postverk Føroya er nú sambundið við altjóða pakkasporingina á internetinum (kallað track & trace, á føroyskum slóð og spor) sum øll Norðurlondini, flestu londini í Europa, USA og Kanada eru við í. Skipanin arbeiðir við strikukodum, sum verða lisnar inn straks, tá pakkin verður sendur, tá hann fer úr einum landi í annað, og tá hann verður útflýggjaður. Fyri at kunna spora pakkan er neyðugt at hava strikukodunummarið, sum pakkin fær, tá hann verður latin inn á posthús. Nummarið stendur á kvittanini til sendaran. Legg nummarið (tveir bókstavir + níggju tøl + landakodu, t.d. TS DK) inn í leititeigin omanfyri og trýst á leitiknøttin. Fraktdeild Postverksins tekur sær av flutningi av frakt millum Føroyar og útheimin, og vit hava sett okkum sum mál at laga okkara tænastur eftir ynskjum kundanna. Nøkur av lyklaorðum okkara eru: Trygd Vit seta trygdina í hásæti í samband við allar tænastur okkara. Bingjurnar, vit nýta til flutning, verða innsiglaðar á ferðini, fyri at tryggja farmin á besta hátt. Hetta verður gjørt av nýggjum, hvørja ferð umfermt verður. Á henda hátt fær eingin óviðkomandi atgongd til tína vøru. Lesið meira um trygging niðanfyri: Dygd Postverkið hevur tey seinastu árini fingið alsamt størri kapping við aðrar flutningsfyritøkur. Hetta hevur við sær, at kundarnir seta alsamt størri krøv til dygdina á teimum flutningsloysnum, teir velja. Vit hava ásannað, at tað hevur alt at siga, at kundin er nøgdur. Við tí fyri eygað gera vit alt fyri, at hvør einstøk flutningsuppgáva verður loyst á skilabestan hátt. Skjótleiki Hevur tú brúk fyri, at ein vøra kemur skjótt fram, kunnu vit bjóða tær júst ta røttu tænastuna við flogfari. Her verður denturin lagdur á skjótleika, bæði í samband við sjálvan flutningin og í for- og eftirviðgerðini av sendingini. Alt til ein sámuligan prís, ið ofta er langt undir tað, tú skalt gjalda fyri slíkar tænastur hjá øðrum. Tú kanst t.d. bíleggja eina vøru úr Danmark tíðliga um morgunin og fáa hana til dyrnar í Tórshavn um kvøldið ella í seinasta lagi dagin eftir. Smidleiki Vit eru øll ymisk, og hava øll ymiskan tørv. Somuleiðis seta kundar okkara ikki altíð somu krøv, og tí hava vit lagt okkum eftir at laga tænastur okkara eftir ynskjum kundanna. Hesi ynski kunnu t.d. verða í samband við heinting ella avhandan av farmi, ella kanska okkurt heilt triðja. Hevur títt virki onkur serlig ynski, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum. So finna vit ivaleyst eina loysn. Fraktdeildin veitir eina tryggingartænastu á ein einfaldan og bíligan hátt. Innan fraktflutning galda ymsar lógarásettar endurgjaldsreglur, ið avmarka skylduna hjá speditørinum.. Ábyrgdaravmarkingar í t.d. Sjólógini ( SDR fyri hvørt kolli ella aðra góðseind ella SDR fyri hvørt kilo ), í Lógini um Flogferðslu ( SDR fyri hvørt kilo ) ella CMR-lógini ( SDR fyri hvørt kilo ) hava við sær, at kundin ikki fær fult endurgjald, um virðið á horvnu/skaddu fraktini fer upp um hesar ( SDR var tað sama sum kr. í mai ). Í dag er stórur partur av innflutninginum sonevndar hávirðisvørur, ið av sær sjálvum gera tað neyðugt at verja seg móti møguligum virðistapi. Øll skipsfrakt, ið er latin inn til DanTransport í Danmark til Føroya verður tryggjað. Kostnaðurin fyri tryggingina, ið verður lagdur afturat flutningskostnaðinum annars, verður: Fyri virði upp til kr. kr. Fyri virði millum kr. og kr. kr. Fyri virði millum kr. og kr. kr. Er virðið millum kr. og kr. verður goldið %. Fer virðið á fraktini upp um kr. skal serlig avtala gerast um tryggingina. Tryggingarvirðið er CIF + %. Krøvini til flutningsvinnuna gerast alsamt størri og meira fjøllbroytt. Kundar okkara leita í størri og størri mun til fyritøkur, ið kunnu bjóða teimum heilar flutningsloysnir, og á henda hátt nøkta teirra samlaða tørv á flutningi, framum loysnir av einstøkum flutningsuppgávum. Fraktdeildin kann bjóða tær slíkar loysnir. Hetta merkir t.d. at vit kunnu greiða øll viðurskifti tíni viðvíkjandi eini sending. Um vit fáa at vita navnið á vøruni, tú ætlar at bíleggja, navn og telefonnummar á fyritøkuni, tú bíleggur frá og navnið á einum møguligum kontaktpersóni, kunnu vit: Bíleggja Pakka Flyta Tollavgreiða Útflýggja Innkrevja fraktgjaldið Vørugoymsla Um tú hevur plásstrot á fyritøku tínari, kunnu vit hava vørugoymslu fyri teg. T.v.s. at vit kunnu flyta vøruna fyri teg úr útlondum, koyra hana á goymslu á Høvuðsposthúsinum, hava vørugoymsluna í hondum, soleiðis at tú gevur okkum boð, hvørja ferð tú ynskir eina ávísa vøru flutta. Hetta kann antin verða flutningur til høli tíni, ella flutningur til kundar, hvar tað skal verða. Dec Postverk Føroya hevur gjørt samstarvsavtalu við Dantransport eina stóra danska flutningsfyritøku, ið á mangan hátt gongur á odda á flutningsøkinum. DanTransport hevur deildir í Danmark, umframt eina røð av dóttirfeløgum uttan fyri Danmark. Harumframt hevur fyritøkan samstarvsfelagar kring allan heimin Postverk Føroya er ein teirra. Hetta samstarvið merkir, at vit kunnu tryggja eitt høgt tænastustøði og skynsama viðgerð av øllum flutningsuppgávum bæði í Føroyum og uttanlands. Við deildunum hjá DanTransport úti í heimi kunnu vit skipa fyri flutningi á sama tænastustøði, hvar tað skal verða. Á tøknifrøðiliga økinum gongur DanTransport undan við tí nýggju EDI-tøknifrøðini (Electronic Data Interchange), ið gevur okkum møguleika at fylgja eini vøru í telduskipan frá innláti til útflýggjan. Farið inn á heimasíðuna hjá DanTransport http://www.dantransport.com, og fáið meira at vita um fyritøkuna. Í Postverkinum skilja vit ímillum pakkaflutning og flutning av frakt. Mest loyvda vekt fyri ein pakka er kg., og vigar ein sending meira, kalla vit hetta frakt. Gjald MVG Tils. Flutningur av eindum kg. Yvir kg. upp í kg. kr. kr. kr. Fleiri eindir kg. frá sama sendara til sama móttakara: Fyri fyrstu eindina kr. kr. kr. Fyri hvørja eftirfylgjandi eind kr. kr. kr. NB. Átekur postverkið sær flutning av vøru, sum fyllir órímiliga nógv í mun til vektina ella orsakað av skapi ella øðrum er trupul at handfara, verður goldið % eyka. Eindir yvir kg. skulu flytast í búrum ella plattum. Tað má bert vera vøra til ein móttakara í hvørjum búri/platti, er ikki seravtala gjørd. Prísurin fyri búr og plattar er galdandi uttan mun til, hvussu nógv er í/á teimum innanfyri mest loyvdu vektina. Vekt Gjald MVG Tils. Postbúr Max. vekt netto kg. kr. kr. kr. Plattar Max. vekt netto kg. kr. kr. kr. Prísirnir eru galdandi fyri flutning eftir avtalu á føstu flutningsleiðunum. Verður annar flutningur avtalaður, verður goldið eftir rokning. Trygging Møguleiki er at tryggja vøru, ið verður send við postverkinum. Gjøldini fyri trygging eru: Flytigóðs, virðismikil tól v.m. % av tryggingarvirðinum, sjálvsábyrgd kr. Rúta- og annað glas % av tryggingarvirðinum Onnur vøra % av tryggingarvirðinum Dec Vit avgreiða skjótt og væl flogfrakt úr øllum londum og til øll lond. Flogfraktin er á Høvuðsposthúsinum í Tórshavn allar gerandisdagar millum kl. og um veðrið er til vildar. Somuleiðis er flogfraktin úr Føroyum í Kastrup Floghavn uml. kl. danska tíð. Flogfrakt Danmark Føroyar Hurð til hurð snartænasta av flogfrakt upp í kg. Flutningsgjøld: Upp í kg. kr. fyri hvørja sending Upp í kg. kr. fyri hvørja sending Upp í kg. kr. fyri hvørja sending Upp í kg. kr. fyri hvørja sending Upp í kg. kr. fyri hvørja sending Kostnaðurin fyri: flogfrakt yvir kg. úr Danmark flogfrakt úr øðrum londum flogfrakt úr Føroyum er eftir avtalu (spyr á Fraktdeildini sí ovast til høgru). Vegleiðing Heinting og útkoyring eru íroknað prísinum omanfyri. Móttakarin fær boð, so skjótt sum sendingin er komin. Flutningstíð: gerandisdagar. Sendingar til Tórshavnar og ávís øki kunnu útflýggjast sama dag, sum tær koma til Føroya. Vandamikið góðs kann ikki sendast Postverkið tekur kr. eyka fyri at tollavgreiða sendingarnar. Serliga tíðarkrevjandi tollavgreiðsla kostar kr. Um sendingar verða sendar við postkravi, er eykagjaldið fyri hesa tænastu kr. Dec Hvørja viku fær postverkið bingjur við frakt úr útlondum. Fraktin verður skipað í bingjur í Aalborg og fer haðani hvønn fríggjadag. Fraktin er í Tórshavn mánamorgun. Seinasta freist at lata vørur inn, ella at heinta vørur inn til eitt pakkhús hjá DanTransport: Kostnaður fyri frakt úr Danmark: Tey, ið flyta regluliga og stórar nøgdir við okkum, kunnu gera avtalu um avsláttur og serprísir. Vørugjøld og tolling eru ikki við í prísinum Avtala kann gerast um koyring til dyrnar ella goymslu Kostnaðurin fyri frakt úr Føroyum til útheimin og úr øðrum londum til Føroya, er eftir avtalu Trygging Niðanfyri er møguligt at lesa meira um trygging av frakt: Flutningstíð dagar úr Århus dagar úr Keypmannahavn cmb = farmakilo Eingin rúmdaravmarking Allar sendingar kunnu fylgjast í telduskipan Consignment er ein posttænasta, ið er avtalað millum Ísland, Føroyar, Noreg, Svøríki, Finnland Danmark, Týskland, Belgiu, Holland, Luxembourg, Sveits, Frankaríki og Stóra Bretland. Consignment er samsending av størri nøgdum av postsendingum frá sendiposthúsi til móttakaraposthús. Talan er um eina hurð til hurð tænastu. Tveir samsendingarmøguleikar eru: Fleiri postsendingar frá einum sendara til fleiri móttakarar: Brøv ella pakkar verða send samlað í postsekki, postbúri ella á platti til móttøkuposthúsið, har samsendingin verður upplatin, og tær einstøku sendingarnar síðani spjaddar til teir einstøku móttakararnar. Fleiri postsendingar frá einum sendara til ein móttakara: Brøv ella pakkar verða send samlað í postsekki, postbúri ella platti til ein móttakara. Stødd á búrunum x x cm. Max. vekt: kg. netto Kostnaður Prísurin fyri samsendingar er ymiskur frá landi til lands T.d. er kostnaðurin fyri eina samsending úr Føroyum til Danmarkar: kr. í grundgjaldi + kr. fyri kg av bruttovektini. Samsendingar kunnu sendast við postkravi. Í kostnaðinum er íroknað: Heinting hjá sendara Allur flutningur Útkoyring til móttakara Endurgjald Endurgjaldsskyldan hjá postverkinum er kr./kg. og max. Um virðið er størri, er møguleiki at tekna eina trygging. Gjaldið fyri trygging er: % av tryggingarvirðinum sjálvsábyrgd: kr. Flytigóðs kann sendast í postbúrum ella á plattum. Í Føroyum letur Postverkið búrini á bústaðnum. Hetta verður gjørt nakrar dagar, áðrenn flutt verður, soleiðis at tú í friði og náðum kanst fylla tey við tí, tú skalt hava við. Tá hetta er gjørt, ringir tú á Flutningsdeildina á posthúsinum, tlf. sum sendir ein bil eftir búrunum. Hesi verða síðani send við fyrsta sambandi, ella tá tú ynskir tað. Í móttøkulandinum koyrir postverkið postbúrini út til nýggja bústaðin, har tú aftur hevur einar tveir dagar til at tøma tey. Kostnaður: fyri búrið Fylgibløð til flytigóðs: Postverkið skrivar øll pappírini. Harumframt er hetta galdandi: Tollvaldið krevur, at flytiváttan fylgir við sendingunum. Føroyska tollvaldið krevur at flytiváttan frá kommununi tú flytir til og ein sokallað flytigóðsváttan fylgja við sendingum til Føroya. Dec Tilskriftaleysar sendingar eru sendingar uttan móttakaraheiti. Hesar kunnu verða bornar út til til øll húski í Føroyum ella til húski í einum ávísum øki í landinum. Hvat kann sendast? Allar vanligar brævasendingar kunnu sendast sum tilskriftaleysar sendingar, t.v.s. lýsingar, rundskriv, faldarar, bløð og tílíkt. Støddir og skap Tilskriftaleysar sendingar kunnu bæði verða í og uttan bjálva, men skulu vera lættar at handfara. Tær skulu vera fýrakantaðar, og tjúktin má ikki vera til hindurs fyri, at tær kunnu bundast. Tilfarið skal vera úr pappíri, tunnum pappi e.l. Minsta mát x cm. Mesta mát x x cm. Vekt upp í gr Postverkið kann geva undantaksloyvi. Bløð millum x cm. og x cm. kunnu berast út, um tey lúka hesar treytir: Í minsta lagi síður Blaðið skal kunna leggjast saman eina ferð, so stytsta longd í mesta lagi verður cm. Samanlagt í mesta lagi cm. tjúkt Øki, sum sendast kann til, kunnu vera: Alt landið Eitt øki, t.d. ein oyggj Ein bygd ella býur Eitt umdømi (partur av bygd/býi) Partur av umdømi, t.d. einstakar gøtur ella býlingar Postsmogur Móttakarar Tilskriftaleysar sendingar kunnu sendast til øll húski (privat hús og íbúðir), har møguleiki er fyri sjálvstøðugari avhending (brævkassi ella riva). Postgjøld fyri tilskriftaleysar sendingar til húski: upp í gr. kr. upp í gr. kr. upp í gr, kr. upp í gr. kr. upp í gr. kr. upp í gr. kr. Pakking Sendingar til húski mugu pakkast til hvørt umdømi sær. Hetta kann verða gjørt frammanundan. Postverkið útflýggjar seðlar at pakka eftir. Postverkið átekur sær eisini at gera hetta fyri sendaran móti einum pakkingargjaldi sum er: % av postgjaldinum Útbering Útberingin er býtt yvir dagar, og byrjar hon týsdagar og hósdagar. Sendingar, sum eru komnar fram til útberingarposthúsið týsmorgun, verða bornar út týsdag og mikudag. Sendingar, sum eru komnar fram til útberingarposthúsið hósmorgun, verða bornar út hósdag og fríggjadag. Sendarin kann áseta ein dag, nær sendingarnar í fyrsta lagi kunnu berast út. Innlating Tilskriftaleysar sendingar skulu latast inn á posthúsið Fyritøkur kunnu nýta høli okkara til framløgu av ymiskum tilfari. Á hendan hátt verður nátt út til ein breiðan skara av fólki. Kostnaðurin fyri hesa tænastu er ymiskur, alt eftir hvat tilfarið vigar. Vekt Kostnaður - gr. kr. - gr. kr. - gr. kr. - gr. kr. Posthús og umdømir Húskir Tórshavn Tórshavn bygd Vestmanna Saltangará Klaksvík Tvøroyri Vágur Føroyar íalt Tórshavn Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Tórshavn Postsmogur í SMS Postsmogur á `Oðinshædd Tórshavn íalt Argir Umdømi Umdømi Postsmogur Argir Argir íalt Norðadalur Sandur Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Sandur íalt Skálavík Skopun Skúvoy Nólsoy Hestur Koltur Stóra Dímun Stykkið Kvívík Kvívík Postsmogur Kvívík íalt Sandavágur Umdømi Umdømi Postsmogur Sandavágur íalt Miðvágur Umdømi Umdømi Postsmogur Miðvágur íalt Sørvágur Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Sørvágur íalt Gásadalur Mykines Kollafjørður Umdømi Umdømi Postsmogur Kollafjørður íalt Oyri Oyri norðskáli, Oyri Oyri Tjørnuvíkarrutan Oyri Funningsrutan Oyri Postsmogur Oyri íalt Eiði Umdømi Umdømi Postsmogur Eiði íalt Skáli Umdømi Umdømi Umdømi Skáli íalt Strendur Umdømi Umdømi Postsmogur Strendur íalt Gøta Umdømi Umdømi Postsmogur Gøta íalt Leirvík Umdømi Postsmogur Leirvík íalt Fuglafjørður Umdømi Umdømi Postsmogur Fuglafjørður íalt Vestmanna Umdømi Umdømi Postsmogur Vestmanna íalt Saltangará Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Saltangará íalt Klaksvík Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Klaksvík Postsmogur Klaksvík Klaksvík íalt Viðareiði Svínoy Kirkja Hattarvík Kalsoy Tvøroyri Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Tvøroyri íalt Hvalba Umdømi Umdømi Postsmogur Hvalba íalt Sandvík Fámjin Vágur Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Umdømi Postsmogur Vágur íalt Porkeri Sumba Føroyar íalt Peningaflutningur í Føroyum Peningaflutningur til útheimin Peningaflutningur úr útheiminum Tað ber til at senda pening til øll fólk í Føroyum ígjøgnum postverkið. Peningur kann annaðhvørt verða goldin á posthúsinum ella tikin av egnari girokonto, og síðani settur inn á eina girokonto, konto í peningastovni ella útgoldin sum postávísing. Ynskir tú, at peningurin skal koma skjótt fram, kanst tú senda eina snarpostávísing frá posthúsinum, soleiðis at móttakarin hevur peningin eftir fáum minuttum. Tað ber til at senda pening til øll lond í heiminum ígjøgnum postverkið. Peningur kann sendast beinleiðis úr Føroyum til eina konto í eini røð av londum. Skal peningur sendast beinleiðis til ein móttakara uttanlands, verður upphæddin send sum kekkur, við tí gjaldoyra, sum sendarin ynskir. Sendir tú pening til onkran uttanlands, og ynskir prógv um, at peningurin kemur fram til rætta móttakaran, ber til at senda eitt útgjaldingarprógv saman við peningasendingini. Móttakarin kvittar á skjalið, sum verður sent aftur til sendaran. Somuleiðis hevur tú møguleika at senda peningin við skund ella ynskja persónliga avhandan. Tað ber eisini til at nýta snarpeningaflutning til nógv lond, soleiðis at móttakarin hevur peningin sama dag. Hvussu stórar upphæddir loyvt er at senda í hvørjum einstøkum føri, fæst at vita á posthúsinum ella á Girostovuni. Peningur kann verða fluttur til føroyskar girokonti frá flestu bankum og posthúsum í heiminum. Avgreiðslan frá útheiminum fer fram ígjøgnum samstarvsfelaga okkara BG Bank. Bikuben Girobank A/S Girostrøget Høje Taastrup Copenhagen Denmark Tá peningur verður fluttur gjøgnum ein banka, skal SWIFT KODAN hjá BG Bank upplýsast. Hendan er: GICODKKK Skal peningurin koma á rætta konto í Føroyum, er týdningarmikið at kontonummarið er rætt skrivað. Hetta skal verða: + sjey tøl Føroyskar girokonti hava vanliga tøl. T.v.s. at kontonummarið skal verða: + og føroyska girokontonummarið Girostovan hevur avgreiðslukonti í fleiri londum. Viðskiftafólk, sum nýta hesar, tá tey flyta pening til Føroya, gjalda bert innanlands postgjald, sum er munandi minni, enn postgjaldið fyri peningasendingar til útheimin. Hetta er ikki bert hent hjá fólki uttanlands, sum senda pening til Føroya, men eisini hjá føroyingum sum senda rokningar úr Føroyum til viðskiftafólk í útheiminum. Girostovan tekur kr. frá móttakaranum í Føroyum fyri at avgreiða eitt inngjald frá útheiminum inn á girokonto hjá viðkomandi í Føroyum (undantikið úr Danmark). Avgreiðslu-kontoirnar eru: Danmark Noregi Svøríki Ísland Finnland Týskland Niðurlond Frakland Bretland GIROkonto nr. GIROkonto nr. GIROkonto nr. GIROkonto nr. GIROkonto nr. Sarbrücken GIROkonto nr. (BLZ ) GIROkonto nr. GIROkonto nr. U GIROkonto nr. Kontoheitið fyri allar hesar GIROkonti er: Postverk Føroya FO Tórshavn Føroyar (The Faroes) Um goldið verður inn til nevndu girokonti, er tað ógvuliga umráðandi, at inngjaldarin viðmerkir føroyska girokontonummarið og navnið hjá móttakaranum og møguliga aðrar tilvísingar (t.d. fakturanummar) í boðteigin á girokortinum. Sjálvandi er eisini møguligt at senda altjóða postávísingar frá posthúsum úti í heimi til Føroya. Inngjaldingar til føroyskar girokonti Inngjaldingar til danskar girokonti Inngjaldingar til aðrar útlendskar girokonti Útlendsk inngjaldingarkort uttan girokonto Frá girokonto til føroyska banka/sparikassakonto v/ fráb. Frá girokonto til føroyska banka/sparikassakonto u/fráb. Postávísing frá girokonto Postávísing frá posthúsi Føroyar Postávísing frá posthúsi Danmark og Grønland Postávísing frá posthúsi onnur lond Snarpostávísing í Føroyum Snarpostávísing til Danmarkar og Grønlands Snarpostávísing til onnur útlond Postkrav til girokonto Postkrav við postávísing Føroyar Postkrav við postávísing Danmark og Grønland Postkrav við postávísing onnur lond Snarflytingar til danskar girokonti Snarflytingar til útlendskar girokonti / Snarflytingar til útlendskar bankakonti / Tú kanst venda tær til øll posthús í Føroyum ella Girostovuna, fyri at stovna eina girokonto. Alt eftir hvat endamálið ella tørvurin er, finnast tað ymiskar konti, ein kann stovna. Hesar eru: Arbeiðskonto (foliokonto) Lønarkonto Húsarhaldskonto (privat fíggjarkonto) Tú fært ókeypis GIRO-brævbjálvar sendandi, tá tú stovnar eina Girokonto. Hesir skulu ikki frímerkjast, og verða t.d nýttir tá flytingar skulu gerast av konto, og annars tá samskift verður við Girostovuna. Við eini girokonto kanst tú: Seta pening inn á egna konto Taka út pening Flyta pening á aðra girokonto Flyta pening á eina bankakonto Senda rokningar við girokorti Senda vøru við postkravi Alt hetta verður gjørt við at venda sær til eitt posthús ella nýta GIRO- brævbjálvan. Tú fært oyðubløð frá Girostovuni, sum verða nýtt á posthúsum, tá peningur skal takast út. Somuleiðis hevur tú møguleika at fáa kontokort, sum eisini eru til nýtslu á posthúsum. Fleiri kort kunnu verða gjørd til somu konto, soleiðis at ein fyritøka ella ein familja kann hava fleiri kort til eina konto, har loft kann verða sett á hvørt kortið. Postkravsoyðibløð og inngjaldingarkort við kontonummari, adressu og navni á, kunnu bíleggjast frá Girostovuni. Arbeiðskonto (foliokonto) % Arbeiðskonto, einstaklingar % Húsarhaldskonto % Lønarkonto, viðskiftafólk % Skuldarrenta % Rentan verður tilskrivað ferðir árliga Talan er um eina EDV-tænastu til fyritøkur, sum hava nógvar inngjaldingar. Skipanin krevur, at tey girokort, fyritøkan sendir út, hava eina sokallaða OCR-lesilinju áprentaða við upplýsingum um hvørja einstaka inngjalding. Ávís krøv verða eisini sett til tína EDV-skipan. Girostovan hevur ein lesara, ið lesur inngoldin girokort inn eftir OCR-linjuni. Fyritøkan fær, við avtalaðum millumbili, ein diskil sendandi frá okkum við upplýsingum um goldnar rokningar (samskift kann eisini verða um telefonlinjuna). Hesar upplýsingar verða lisnar beinleiðis inn á bókhaldsskipan tína. Á henda hátt vinnur tú tíð og hevur betur yvirlit yvir skuldararnar. Samstundis verður talið av villum avmarkað til at kalla ongar. Hetta er eisini tryggasta skrásetingin av inngjaldingum í landinum. Gjaldtænastan er ein innkrevjingarskipan fyri stovnar og feløg. Girostovan átekur sær at senda út rokningar til limir hjá feløgum, við føstum millumbili, eftir avtalu við tað einstaka felagið. Somuleiðis kunnu stovnar og onnur nýta Gjaldstænastuna til innkrevjingar av rokningum. Limaskráir hjá feløgum verður hildnar við líka, so hesar eru so fullfíggjaðar sum gjørligt. M.a. verða allar broytingar í tilskriftum sendar Girostovuni, sum eisini skrásetir til- og frámeldingar. Úr skipanini fáast: Limalistar Merkiseðlar Saldolistar Bókingarlistar Kostnaður Gjaldið er kr. fyri rokningina, íroknað áminning. Um tú ert kundi í gjaldstænastuni, og skipar fyri einum serstakum tiltaki (t.d. einari veitslu), kann Girostovan senda rokningar út fyri teg uttanfyri nevndu avtalu. Á posthúsunum kring landið ber til at tekna hald fyri hesi dag, viku og mánaðarbløð: Blað: Haldaragjald um ársfjórðingin, tá tú fært blaðið við postinum: Tekna teg sum haldara: Dimmalætting Tekna teg her Sosialurin Tekna teg her Oyggjatíðindi Tekna teg her Norðlýsið Tekna teg her Dagblaðið FF-blaðið Tekna teg her Kunningarblaðið Blað Haldaragjald um árið, tá tú fært blaðið við postinum: Kirkjuligt Missiónsblað Trygd og Trivni Giroinngjaldingarkort verða nýtt til endamálið. Blaðtænastan hjá postverkinum krevur inn haldaragjaldið fyri bløðini, og heldur haldaraskráirnar viðlíka. Treytir Um eitt blað vil gera nýtslu av omanfyristandandi tænastu, krevur postverkið, at blaðið hevur minst haldarar, og kemur út minst ferðir árliga. Skrivlig avtala verður gjørd við postverkið. UPU og limir tess Posttænastur eru partur av gerandisdegnum hjá fólki um allan heim. Altjóða Postsamgongan (UPU), ið hevur høvuðsstøð í Berne í Sveits, er stovnur hjá ST, hvørs uppgáva er at samskipa hesar, av sonnum, altjóða tænastur. Postverkini í teim limalondunum mynda heimsins størstu ítøkiligu útberingarskipan. Umleið mill. starvsfólk á fleiri enn posthúsum um allan heim avgreiða tilsamans milliardir brøv, prentlutir og pakkar innanlands og næstan milliardir brøv, prentlutir og pakkar til og frá útheiminum. Heimasíðan hjá UPU: http://www.upu.int/ Akrar Kaldbaksbotnur Saltnes Ánir Kirkja Sandavágur Argir Kirkjubøur Sandur Argir (postsmoga) Klaksvík Sandvík Árnafjørður Kolbanargjógv Selatrað Kollafjørður Signabøur Bøur Koltur Skálafjørður Kunoy Skálavík Dalur Kvívík Skáli Depil Skarvanes Lambareiði Skipanes Eiði Lambi Skopun Elduvík Langasandur Skúvoy Leirvík Skælingur Fámjin Leynar Stóra Dímun Froðba Ljósá Strendur Fuglafjørður Lopra Streymnes Funningsfjørður Stykkið Funningur Miðvágur Sumba Mikladalur Sund Gásadalur Morskranes Svínáir Gjógv Múli Svínoy Glyvrar Mykines Syðradalur, Kal. Glyvur, innan Syðradalur, Str. Gøta Nes, Eysturoy Syðrugøta Gøtueiði Nes, Vágur Søldarfjørður Gøtugjógv Nesvík Sørvágur Nólsoy Haldarsvík Norðdepil Tjørnuvík Haraldssund Norðoyri Toftir Hattarvík Norðradalur Tórshavn Hellur Norðragøta Tórshavn (ps) Hestur Norðskáli Trongisvágur Hósvík Norðtoftir Trøllanes Hov Tvøroyri Hoyvík Oyndarfjørður Húsar Oyrareingir Vágur Húsavík Oyri Vatnsoyrar Hvalba Velbastaður Hvalvík Porkeri Vestmanna Hvannasund Viðareiði Hvítanes Rituvík Víkarbyrgi Runavík Innan Glyvur Æðuvík Saksun Kaldbak Saltangará Øravík Á postsendingar uttan úr heimi skulu stavirnir "FO" skrivast framman fyri postnummarið, t.d.: FO- Tórshavn, Føroyar. Postnr. Posthús Tlf. Posthúsleiðari Avgreiðslutíðir Argir + Rannvá Dalsgarð Eiði Elinborg Reinert Fámjin Elin Poulsen má, mi, fr: Fuglafjørður Sigrun Jacobsen ; fr: Gásadalur Karl Mikkelsen Avgreiðsluumdømi Gøta Gudny Nielsen Hattarvík Leivur Fuglø má, mi, fr: Hestur Hjørleif Poulsen má, mi, fr: Hvalba Astrid Nattestad Kalsoy Signhild Joensen Avgreiðsluumdømi Kirkja Jóannes Christiansen má, mi, fr: Klaksvík Jóhan Sigurðsson ; fr: Kollafjørður Katrin Steffensen Kvívík Billa Madsen Leirvík Birgit Højgaard Leynar Joan Magnussen má, mi, fr: Miðvágur Johannes Ellefsen Mykines Jancy Hansen má, mi, fr: Nólsoy Anna Juul Thomsen Norðradalur Svenning Reinert Avgreiðsluumdømi Oyrabakki Knudina Joensen Porkeri Jonny E. Olsen Saltangará Jørleif T. Hansen ; fr: Sandavágur Leif Petersen Sandur Sólbjørg Skoubo Sandvík Sólrun Danielsen má, mi, fr: Skálavík Bjarni Dalsgaard Skáli Hervør Poulsen Skopun Brynhild Haraldsen Skúvoy Meinhard Hentze má, mi, fr: Strendur Joan Sandursdóttir Sumba Beinta Poulsen Svínoy Hanna Jacobsen má, mi, fr: Sørvágur Nora Weihe Toftir Magdalena Andreassen Tórshavn, Óðinshædd Roymer Lamhauge Tórshavn, miðbýur Marita Jacobsen ; fr: Tórshavn, SMS + Marita Jacobsen ; fr: Tvøroyri Elinborg Nolsøe ; fr: Vágur Marianna Eystberg ; fr: Vestmanna Jógvan Durhuus & Viðareiði Mildrid M. Samson _ var í stóran mun merkt av, at Postverkið hetta árið var í eini skiftistíð. Tikið varð samanum, og støða tikin til, hvussu Postverkið á skilabestan hátt verður rikið í framtíðini. Politiska økið Á politiska økinum varð eisini lagt upp til stórar broytingar. Tann mars legði Eilif Samuelsen, vegna Ivan Johannesen, táverandi landsstýrismann í samferðslumálum, uppskot fram á ting um nýggja postlóg. Galdandi postlóg var frá mars tá postverkið varð yvirtikið. Øll Norðurlond hava seinastu árini samtykt nýggjar postlógir. Svøríki og Finnland endurnýggjaðu sínar postlógir í meðan Áland fekk nýggja postlóg í Ísland hevur eina postlóg frá desember og Danmark fekk eina í Høvuðsbroytingarnar í uppskotinum um nýggja føroyska postlóg vóru at lata upp fyri fríari kapping undir skipaðum viðurskiftum. Eitt uppskot til løgtingslóg um umlegging av Postverki Føroya til partafelag varð eisini lagt fram á ting tann mars Løgtingsval varð útskrivað tann apríl, og orsakað av, at málini ikki vóru liðugt viðgjørd, fullu hesi burtur. Frá FR til FO Landakodan hjá Føroyum í posthøpi varð tann apríl broytt til FO ístaðin fyri tað gamla FR. FO er eyðkennið fyri Føroyar á øðrum økjum, m.a. á nummarplátum á bilum og á Internetinum, og somuleiðis eru Føroyar skrásettar við FO hjá ISO, ið otar seg meira og meira inn á flutningsøkið. Nýggjur postverksstjóri Tann juni tók Bergur í Garði við starvinum sum nýggjur postverksstjóri eftir Esbern Midjord, sum hevði sitið í hesum starvi síðan Nýggi postverksstjórin er útbúgvin cand. polit. og hevði undanfarnu árini starvast í Føroya Banka flestu árini sum leiðari og undirstjóri. Høvuðsuppgávan hjá nýggja stjóranum var at fáa vent fíggjargongdini í Postverkinum, og standa fyri eini umlegging og nútímansgerð av Postverki Føroya. Tær støðugt hækkandi lønarútreiðslurnar og lækkandi inntøkurnar av frímerkjum gjørdu, at útlit vóru fyri einum vánaligum roknskaparúrsliti fyri Leygardagsútberingin Ein avleiðing av hesum var, at tað tann oktober varð samtykt at steðga við útbering av posti leygardagar. Eftir apríl verður sostatt eingin postur borin út leygardagar. Skynsemisbroytingar Farið er undir eitt miðvíst arbeiði at nútímansgera Postverk Føroya, og ætlanin er fyrst og fremst at gera raksturin so lønsaman sum yvirhøvur gjørligt. Ein stór broyting í var, at nýggjur bygnaður varð kunngjørdur við størri og færri eindum, soleiðis at arbeiðsøki, ið náttúrligt fella saman, eru samanløgd. Ártúsundskiftið Postverk Føroya gevur sjálvsagt teimum trupulleikum, ið kunnu standast av ártúsundskiftinum stóran ans, og tískil hevur í hesum sambandi av álvara verið arbeitt við at staðfesta og loysa møguligar trupulleikar síðan Serstakliga hevur orka verið løgd í hetta arbeiðið í fyri at tryggja, at Postverk Føroya eftir ár verður ført fyri at veita viðskiftafólki júst somu tænastur sum frammanundan. Frímerkjadeildin nýggja heimasíðu Í hevur verðið arbeitt við at nútímansgera heimasíðuna hjá postverkinum, og úrslitið er fyrsta e-búðin í Føroyum http://www.stamps.fo, sum varð løgd út á Internetið beint fyri jol. Postverk Føroya er ein stovnur undir Føroya Landsstýri, sum hevur til endamáls at reka postvirksemi sambært Løgtingslóg nr. frá mars um Postverk Føroya, við seinni broytingum. Sambært hesi lóg hevur postverkið til endamáls at: at lúka landsins tørv á post- og peninga-flutningi innlendis og millum Føroyar og útheimin at vera tænastuveitandi stovnur, og í so stóran mun sum gjørligt verða rikin útfrá handilsligum sjónarmiðum. at laga seg eftir menning samfelagsins og átaka sær víðkað virksemi, tá viðurskiftini tala fyri tí. at hava samvinnu á breiðum grundarlag við Strandferðsluna, Telefonverkið, Gjald-stovuna og aðrar almennar stovnar. Postur merkir í hesum føri: Brøv við tilskrift upp til kg. Sendingar við tilskrift við einsháttaðum, prentaðum innihaldi, ið ikki er innballað, t.d. vøruskráir og faldarar upp í kg. Tíðarrit, dag-, og viku- og mánaðarbløð upp í gr. Pakkar við tilskrift upp í kg. Blindasendingar upp í kg. Postviðgerðin Postviðgerðin fatar um móttøku, skiljing, flutning og útlating av omanfyrinevndu sendingum. Landsstýrið ásetir postgjøldini fyri brævasendingar við tilskrift, pakkar í Føroyum, bløð og tíðarrit. Postverkið ásetir onnur postgjøld. Peningasendingar Avgreiðslan av peningasendingum fer um Girostovuna, ið er deild hjá postverkinum. Egnan roknskap Postverkið hevur egnan roknskap, sum verður grannskoðaður av lóggildum grannskoðarum eftir reglunum fyri almennar roknskapir. Fíggjar-, rakstrar- og íløguætlan fyri postverkið verður gjørd á hvørjum ári og latin Føroya Landsstýri. Posttænastur Altjóða samfelagið Føroyar eru saman við Danmark limir í UPU Altjóða Postsamgonguni ið er stovnur hjá ST, hvørs uppgáva er at samskipa altjóða posttænastu. Amennni myndugleikin í Føroyum hevur tískil, sum partur av alltjóða samfelagnum, skyldu at varveita tær posttænastur, fyriskrivaðar í UPU-konventiónini. Føroyska samfelagið Postverk Føroya skal nøkta samfelagsliga tørvin á landsumfatandi samskiftis-, flutnings- og peningatænastum. Postverk Føroya hevur vegna føroyska samfelagið eina skyldu at kunna bjóða øllum eina landsumfatandi og einsháttaða tænastu til innsavning, flutning og útbering av brøvum, bløðum, tilskriftaleysum sendingum, pakkum og peningasendingum. Postverk Føroya skal á øllum tænastuøkjum bjóða fram bæði standardtænastur og tillagaðar loysnir, sum eru gjørdar eftir tørvi og ynski kundanna, og menna sínar tænastur soleiðis, at áhugaverd og vælumtókt tænastutilboð altíð kunnu verða boðin fram. Postverkið skal veita sínar tænastur á einum høgum tænastu- og góðskustøði, og út frá handilssligum sjónarmiðum. Frímerkjadeildin Frímerkjadeildin hevur til endamáls at framleiða og marknaðarføra føroysk frímerki og annað við tilknýti til hesa vøru, fyri at nøkta tørvin í samband við frímerking av sendingum og hjá frímerkjasavnarum kring heimin. Frímerkjadeildin leggur seg eftir at varðveita eina høga listarliga og tøkniliga góðsku, eina góða tænastu og ein lutfalsliga lágan kostnað. Frímerkjaútgávurnar skulu marknaðarføra og lýsa Føroyar og fólkið, ið her býr. Hetta verður gjørt við myndevnum úr føroyskari náttúru, djóralívi, mentan, søgu, gudalæru og list. Frímerkjadeildin miðjar fyrst og fremst marknaðarførðsluna ímóti landasavnarum, t.v.s. teimum, ið hava áhuga fyri at eiga fullfíggjað frímerkjasøvn frá ávísum londum. Teir savnarar, ið hava størstan áhugan fyri sjálvum myndevnunum, koma í aðru røð. Orsøkin er, at tað er torført at laga útgávuætlanirnar eftir báðum málbólkunum. Tá vit tosa um góðsku, verður hetta sett upp ímóti teimum málum, ið frammanundan eru sett, tørvi og vónum hjá viðskiftafólki og innanhýsis møguleikum. Í posthøpi merkir góðska m.a., at flutningsnetið hjá postverkinum virkar so væl sum gjørligt, at talið av villum (skeivt skildum brøvum, skeivt avhandaðum pakkum v.m.) er so lítið sum gjørligt, og at klagurnar (t.e. t.d. horvnar ella skaddar sendingar) eru so fáar sum gjørligt. Postverkið hevur sett sær sum mál, at A-brøv frá føroyskum sendarum til føroyskar móttakarar skulu verða móttakarunum í hendi dagin eftir innlát. Somuleiðis skulu A-brøv úr útheiminum verða borin út dagin eftir, tey eru komin til landið. Brøvini mugu sjálvsagt verða latin inn eftir fyriskriftunum og innan eina ávísa klokkutíð. Í hesum sambandi má havast í huga, at ávísar smábygdir bert fáa post ferðir um vikuna, og at ferðasambandið í summum førum ikki ger dag til dag tænastuna møguliga. Málið er tí við øðrum orðum sett fyri tey pláss, har flutningsmøguleikarnir eru til staðar. Fyri eins og undanfarnu árini, var málið, at % av øllum brøvum skuldu verða rættstundis og rætt avhandað sambært ásettu málunum. Fyri at vita um málini halda, verða regluligar kanningar gjørdar av postinum, sum eru viðurkendar av hinum norðurlondum Kanningarnar hava víst, at Postverk Føroya tey seinastu árini hevur megnað at hildið krøvini, og við hesum kunnu vit vísa á, at vit veita regluligar og dygdargóðar tænastur. Tað er altavgerandi fyri Postverk Føroya at varðveita eitt høgt góðskustøði. Hetta hevur m.a. beinleiðis fíggjarligan týdning. Postverkið hevur eina avtalu við Post Danmark, ið umfatar góðskustøðið á A-posti millum londini. Tað landið, ið ikki megnar at halda ásettu málini viðv. góðsku, skal gjalda eina upphædd til hin partin. Hendan upphæddin verður ásett eftir, hvussu nógv væntar í at røkka málinum. Post Danmark setti, eins og Postverk Føroya, málið fyri at vera %. Tá avtornaði gav hetta Postverki Føroya ein vinning uppá kr. í Samanbera vit Postverk Føroya við postverkini í grannalondum okkum, liggja vit á fremsta plássi viðvíkjandi brævagóðsku. _ Útbering av posti er tann mest orkukrevjandi og kostnaðarmiklasti parturin av virkseminum hjá Postverki Føroya. Ein av orsøkunum til hetta er, at arbeiðið higartil hevur verið nógv tyngt av, at vit ikki hava havt skipaðar reglur í Føroyum hesum viðvíkjandi, eins og í grannalondunum, eittnú krøv til íbúgvarnar um postkassar við vegjaðaran o.s.fr. Í fekk nógv tann størsti parturin av føroyingum post útbornan dagar um vikuna. Undantikið hesum vóru Fugloy, Svínoy, Kalsoy, Gásadalur, Mykines, Hestur, Skarvanes og Skúvoy, ið fingu post ferðir um vikuna. Tað eru posthús í Føroyum, sum í hvør sínum lag hava dagligt samband við hvønn einasta føroying í teirra øki. Avgreiðsluboð røkja, umframt aðra posttænastu, postútberingina í teimum bygdunum, ið ikki hava posthús. Í vóru avgreiðsluumdømini í tali. Nærum allur postur, bæði føroyskur og útlendskur, verður innsamlaður á høvuðsposthúsinum í Tórshavn, har hann verður skildur og spjaddur út aftur. Samanlagt vóru avhandingar av posti í Føroyum í ella í miðal vitjanir um dagin. Í vóru hjá Postverki Føroya skrásett húskir og uml. virkir í Føroyum. Hagtøl fyri Postsmogur Orsakað av at flestu stovnar og fyritøkur hava postsmogu, er uml. / av øllum brøvum, postverkið viðger, til postsmogur. Postverkið hevði í tils. uml. postsmogur á hesum støðum: Tórshavn, Argjum, Kvívík, Vestmanna, Sandavági, Miðvági, Kollafirði, Oyri, Eiði, Strondum, Gøtu, Leirvík, Fuglafirði, Saltangará, Klaksvík, Tvøroyri, Hvalba og Vági. Tal av brøvum pr. íbúgva í Í Føroyum sendi hvør íbúgvi í miðal brøv í Samanbera vit okkum við onnur lond, senda føroyingar óvanliga fá brøv. Í USA sendi hvør íbúgvi í miðal heili brøv í Tilskriftaleysar sendingar Pakkar Brøv Bløð Umframt útbering av posti, veita tey posthúsini og avgreiðsluboðini á teimum avgreiðslurutunum kring landið viðskiftafólki hjá postverkinum ymiskar tænastur. Talan er um avgreiðslu av inn- og útgjaldingum, móttøku av brøvum, pakkum, bløðum og tilskriftaleysum sendingum til at senda víðari, sølu av frímerkjum, brævbjálvum, pappeskjum v.m. Myndin vísir tær bygdir, ið hava posthús Postkassar Postavgreiðslurnar kring landið hava sum kunnugt bert opið ávísar tímar um dagin, og langt kann verða til nærmasta posthús. Fyri at varðveita eitt høgt tænastustøði, hevur postverkið tí sett postkassar upp í hvørjari einstakari bygd í Føroyum, ein á teimum smáu plássunum og fleiri á teimum størru. Hesir tæna sum innsavningarstøð fyri post og verða tømdir dagliga. Ein kann siga, at talan er um eina -tíma tænastu. Tað vóru tils. uml. postkassar kring landið í Tollsendingar Postverkið skrásetir og fráboðar allar tollsendingar, ið koma til landið, og krevur tollin inn fyri Toll- og Skattstovu Føroya. Um pappírini ikki eru í lagi, t.v.s. vørurokning vantar ella tollingar- áheitan skal latast inn, fær móttakarin somuleiðis boð um hetta. Tollgreiðsla Postverkið tollavgreiðir eisini sendingar fyri viðskiftafólk, um tørvur er á tí. Søla av frímerkjum Umframt, at frímerki fáast til keyps á Frímerkjadeildini, posthúsum, og frá avgreiðsluboðum, eru avtalur gjørdar við íalt kioskir og handlar í Føroyum um sølu av frímerkjum. Endamálið er, at lætt skal verða at fáa fatur á frímerkjum, og at tænastur postverksins skulu verða so atkomiligar sum gjørligt. Telefonkort Postverkið umsitir søluarbeiðið av telefonkortum fyri FøroyaTele. Sum vøra líkjast telefonkortini frímerkjum á tann hátt, at tey lýsa Føroyar, og savnarar hava áhuga fyri hesum. V Gekkur & í Rútara Postverk Føroya hevur avtalur við Sjónvarp Føroya um sølu av Gekkinum og í Rútara og Útvarp Føroya um sølu av V -seðlum. ALS Í samband við eftirlit og savning av upplýsingum frá arbeiðsleysum sendir ALS regluliga avgreiðslubløð ALS-kort til skrásett arbeiðsleys. Postverkið hevur gjørt avtalu við Arbeiðsloysisskipanina um at taka ímóti hesum kortum aftur, og ansa eftir at tey eru rætt fylt út. Harafturat útflýggja posthúsini kring landið kunningartilfar um ALS. Annað Posthúsini hava vanliga eitt lítið úrval av t-shirtum, postkortum, plakatum v.m. til sølu. Eisini ber til at keypa atgongumerki til ávísar fótbóltsdystir á posthúsunum. Útskriving v.m. Postverkið eigur stórar og góðar prentarar og átekur sær tí útskrivingaruppgávur fyri kundarnar. T.d. kann nevnast útskriving av girokortum, post-kravsoyðibløðum, lønarseðlum og brøvum. Postverkið pakkar eisini postin í bjálvar eftir ynski, og greiðir hann til postavgreiðslu. Postverkið útskrivar og pakkar brøv og rokningarinngjaldingarkort fyri almennar og privatar stovnar. Í var talið umleið stk. Fyri apoteksverkið avgreiða vit sendingar við heilivági til tey støð, har eingin handsøla er. Hetta er ein serstøk skipan, har vit útflýggja sendingarnar og krevja gjaldið inn. Peningatænastur Allur peningaflutningurin við postverkinum fer um Girostovuna. Posthúsini um landið senda sínar inngjaldingar til Girostovuna til víðari avgreiðslu, og peningur úr útheiminum til móttakarar í Føroyum verður eisini avgreiddur her. Nøkur av posthúsunum hava beinleiðis samband um edv við Girostovuna, og væntandi fáa fleiri posthús edv sum frá líður. Girostovan hevði í uml. konti við einum innistandandi uppá uml. mill. kr. við árslok. Inngjaldingar Flytingar Útgjaldingar OCR-tænastan OCR-tænastan er ein EDV-tænasta til fyritøkur, sum hava nógvar inngjaldingar. Skipanin krevur, at tey girokort, fyritøkan sendir út, hava eina sokallaða OCR-lesilinju áprentaða við upplýsingum um hvørja einstaka inngjalding. Postverkið lesur inngoldin girokort inn eftir OCR-linjuni, og fyritøkan fær disklar sendandi við upplýsingum um goldnar rokningar (samskift kann eisini verða um telefonlinjuna). Hesar upplýsingar verða lisnar beinleiðis inn á bókhaldsskipan hjá fyritøkuni. Gjaldtænastan Gjaldtænastan er ein innkrevjingarskipan fyri stovnar og feløg. Postverkið skrivar og sendir út rokningar til limir hjá feløgum, og heldur teirra limaskráir viðlíka. Somuleiðis nýta stovnar og onnur Gjaldstænastuna til innkrevjingar av rokningum. Í Gjaldtænastuni eru umleið feløg. Blaðtænastan hjá postverkinum krevur inn haldaragjaldið fyri ávís bløð, og heldur haldaraskráirnar viðlíka. Postflutningur Postútberingin krevur eitt sera væl skipað flutningsnet. Umframt egnar postbilar og prutl, er hetta net neyvt tilrættarlagt í samarbeiði við Bygdaleiðir, Strandferðsluna og Atlantic Airways, soleiðis at vit røkka út í hvønn krók í landinum. Orsakað av at flutningsnetið í Føroyum er so væl skipað, hevur Postverkið seinastu árini átikið sær alsamt fleiri tyngri flutningsuppgávur innanoyggja. Flutningurin fer vanliga fram í postbúrum ella á plattum. Postverkið og umheimurin Nærum allur okkara inn- og útflutningur fer um Danmark, og tí hevur Postverk Føroya eitt neyvt samstarv við Post-Danmark. Harafturat hava vit fingið eina samstarvsavtalu í lag við Dantransport eina stóra danska flutningsfyritøku, ið á mangan hátt gongur á odda á flutningsøkinum. Hetta samstarvið merkir, at vit kunnu tryggja eitt høgt tænastustøði og skynsama viðgerð av øllum flutningsuppgávum hvar tað skal verða. Í átti Postverk Føroya hesi akfør. Miðal-aldurin fyri bilarnar var ár, meðan miðalaldurin fyri prutlini var ár. Flogfrakt Fraktdeild Postverksins tekur sær av flogvegis fraktflutningi millum Føroyar og útheimin, og greiðir øll viðurskifti viðvíkjandi sendingum: bílegging, pakking, flutning, tollavgreiðslu, útflýggjan og innkrevjing av fraktgjaldi. Í avgreiddi Postverk Føroya uml. kg. av flogfrakt. Skipsfrakt Hvørja viku fær postverkið bingjur við skipsfrakt úr útlondum. Fraktin verður skipað í bingjur í Aalborg og fer haðani hvønn fríggjadag. Fraktin er í Tórshavn mánamorgun. Í tók Postverk Føroya ímóti m av skipsfrakt. Samsendingar Consignment er samsending av størri nøgdum av postsendingum frá sendiposthúsi til móttakaraposthús. Talan er um eina hurð til hurð tænastu. Í komu kg. av samsendingum til landið, og kg. av samsendingum fóru av landinum. Sertænastur Postverkið hevur lagt seg eftir at laga tænasturnar eftir ynskjum kundanna. Hesi ynski kunnu t.d. verða í samband við heinting av pakkum hjá fyritøkum, goymslu av vøru fyri viðskiftafólk ella kanska okkurt heilt triðja. Í vóru inntøkurnar á hesum øki góðar kr. Frímerkjadeildin hevur skrásett uml. møguligar kundar, harav fleiri enn eru virknir í løtuni. Hesir búleikast í høvuðsheitum uttan fyri landoddarnar, og tí er tað umráðandi, at føroysku frímerkini í serligan mun lýsa serføroysk viðurskifti, sum t.d. føroyska náttúru, mentan, list, djóralív og ikki minst føroysku samtíðina. Sølan hjá Frímerkjadeildini í býtt í øki Sølan Meginparturin av frímerkjasøluni stavar frá beinleiðis sølu til savnarar. Í ávísum økjum eru tó umboð, ið hava søluna um hendi. Umleið triðingurin av søluni fer til Danmarkar, ið sostatt er størsti marknaðurin fyri føroysk frímerki. Marknaðarrøktin hjá Frímerkjadeildini er í størstan mun grundað á beinleiðis marknaðarrøkt (Direct-mail), ið vísir seg at hava størsta árinið á søluna. Her kan nevnast útgávufaldarar, tíðarritið "Nýtt úr Føroyum" og lýsingarátøk vend móti frímerkjasavnarum. Frímerkjadeildin luttekur á uml. frímerkjaframsýningum árliga. Endamálið er fyrst og fremst at veita verandi kundum tænastur, og at fáa so nógvar nýggjar haldarar sum gjørligt. Møguligir marknaðir Royndir vísa, at verandi marknaðir eru teir mest áhugaverdu. Hesir eru landafrøðiliga nærhendis okkum, og keypiorkan er er stór. Harafturat er fyri tað mesta talan um landasavnarar. Tey eystureuropeisku londini, t.d. Póland, Kekkia, Slovakia og Ungarn, eiga tó at verða tikin við sum møguligir marknaðir. Royndir vísa, at hesi fólkasløg hava stóran áhuga fyri frímerkjum, men lønarlag og veik gjaldoyru hava við sær, at prísurin á frímerkjum verður órímiliga høgur. Aðrir marknaðir, eitt nú Asia, kundu verðið áhugaverdir, men flestu frímerkjasavnarir úr Asiu hava størri áhuga fyri myndevnunum á frímerkjunum enn fyri landinum, tey lýsa. Brynhildartáttur Við støði í lagnumikla ástartríhyrninginum, ið fer fram millum Brynhild, Guðruna og Sjúrð í táttinum um Brynhild Buðladóttur, teknaði Anker Eli Petersen ársins fyrstu frímerkjarøð. Røðin er skilliga merkt av dapra og ógvusliga dáminum í søgnini og gevur eina stutta mynd av gongdini í hesi aldargomlu frásøgn. Støðufuglar Friðsæla látið hjá staranum og kvørkveggjuni liggur fjart frá eljustríðnum í Brynhildartátti. Astrid Andreasen megnaði aftur í at greiða úr hondum eina áhugaverda fuglarøð við hesum báðum smáfuglum, ið eru vanligir á okkara leiðum. Hvalar ST lýsti at vera Ár Havsins og í hesum sambandi varð givin út frímerkjarøð við tannhvalum, ið Edward Fuglø teknaði. Hann førir okkum við naturalistisku myndum sínum niður í dýpið, har vit møta fýra ymiskum hvalasløgum. Ólavsøka Europaútgávan hevði heitið tjóðardagar og nýttu vit høvið til at geva út røð við myndum frá tjóðhátíð okkara Ólavsøkuni. Í túsund ár hava føroyingar hildið hátíð fyri sameiningini av politikki og kristindómi á deyðadegi Ólavs Halga. Føroyingar vóru einastu norðurlendingar, ið settu ting á Ólavsøku. Hesin Noregs kongur fall í bardaga á Stiklastøðum hin juli og gjørdist halgimenni norðurlendinga. Mannarættindi Tann desember vóru fimmti ár liðin, síðan Heimsyvirlýsing Sameindu Tjóða um Mannarættindi varð samtykt av av teimum táverandi limalondunum í ST. Dagurin hevur síðan verið hildin sum altjóða mannarættinda-dagur. Tað var hin ógvisligi yvirgangurin og hópoyðingarnar, ið seinni heimsbardagi bar við sær, sum eggjaði til hesa søguligu hending. Vit hátíðarhildu -ára dagin við útgávu, ið enski listamaðurin Clive Abbott tilevnaði. Hans Hansen Í góvu vit eisini eina lýsing av einum av teim mongu føroysku listamonnunum. Hesa ferð valdu vit Hans Hansen vanliga nevndur Hans í Mikladali. Frá til var Hans í Mikladali næmingur á Bizzie Høyers tekniskúla, og seinni á málaraskúlanum á kunstakademiinum Eftir lokna útbúgving búsettist Hans í Tórshavn, har hann arbeiddi við myndlist síni. Í myndaevnum var hann sera tætt knýttur at landsløgum, húsum og menniskjum úr heimbygdini. Fríðrikskirkjan Síðani hava vit hvørt ár givið út jólafrímerki við føroyskum kirkjum. Ein av nýggjastu kirkjunum í landinum, Fríðrikskirkjan á Nesi, er støðið undir ársins seinastu frímerkjaútgávu. Fríðrikskirkjan er uppkallað eftir Fríðriki Petersen, ið var próstur á Nesi frá til Kirkjan er sett saman av trimum bygningspørtum. Tann berandi parturin av bygninginum er gjørdur úr hvítmálaðum jarnbetongi, meðan berandi parturin av takinum er gjørdur úr hvítbeisaðum límtræi. Kirkjan er teknað av arkitektinum Høgna W. Larsen og stóð liðug í Brúksmerki Í varð eisini framleitt eitt brúksmerki, ið ímyndar eitt føroyakort. Postverk Føroya gevur út jólamerki á hvørjum ári. Ágóðin av søluni av hesum, sum verður umsitin av jólamerkjagrunninum, verður latin sum studningur ella lán til frama fyri børn, ung, brekað og onnur samfelagslig endamál. Grunnurin verður umsitin av eini trímannanevnd, ið tekur støðu til innkomnar umsóknir. Nevndina manna: Nógv tann størsti parturin av inntøkunum hjá grunninum stava frá sølu av jólamerkjum til frímerkjasavnarar úti í heimi uml. %. Seinnu árini hevur grunnurin árliga latið um kr. til ymisk vælgerandi endamál. Grunnurin verður umsitin av eini trímannanevnd, ið tekur støðu til innkomnar umsóknir. Nevndina manna: Ein skrivstovustjóri í Landsstýrinum Almannastjórin Postverksstjórin Umsóknir um stuðul úr jólamerkjagrunninum kunnu stílast til: Jólamerkjagrunnurin Att. Postverksstjórin Postsmoga Tórshavn Nýtslan av kunningartøkni í Postverki Føroya fer fram á einum nútímans palli ( NT-arbeiðsstøðum og NT-ambætarum saman við Wang-nýtsluskipanarambætarum). Umleið arbeiðsstøð á Girostovuni, Frímerkja-deildini og á teimum størru posthúsunum eru bundin í eitt fjarnet (WAN) við beinleiðis atgongd til Intranet og Internet. Bróðurparturin av dátuviðgerðini í Postverki Føroya fer fram í egnum nýtsluskipanum. Hesar verða í dag framleiddar við einum nútímans ættarliðs menningartóli. Í hevur KT-arbeiðið fyrst og fremst snúð seg um ár trupulleikan, nútímansgerð av e-frímerkjasøluni á Internetinum og at styrkja KT-trygdina. Arbeiðið við kervismenning og -umsiting, brúkarastuðli og KT-trygd er tengt at KT-deildini, som er hjálpareind beinleiðis undir Postverksstjóranum. Á deildini arbeiða fólk. fólk starvast hjá Postverki Føroya, sum er ein tann størsta fyritøkan í landinum. Umroknað til fulltíðarstørv svarar hetta til ársverk. Býtið av ársverkum í Postverki Føroya Seinastu árini hevur verið hildið aftur við at seta fólk í starv hjá Postverki Føroya. Hetta hevur ført ført til eitt skeivt býti í aldrinum á starvsfólki. Bólkurin av eldri starvsfólki gerst størri og størri í mun til tey yngru, og hetta er ein sera óheppin gongd, ið leiðslan hevur sett sær fyri at broyta. Eitt arbeiðspláss hevur altíð brúk fyri nýhugsan Aldursbýtið á starvsfólki í Postverki Føroya Alment Roknskaparhátturin er tann sami sum undanfarin ár. Roknskaparhátturin hjá Postverkinum víkur nakað frá Ársroknskaparlógini. Rakstrargøgn eru ikki tikin upp í fíggjarstøðuna, við tað at tey verða útreiðsluførd beinanvegin, bygningar eru virðisásettir til útveganarvirði við frádrátti av gjørdum avskrivingum, men virðini eru annars ikki regulerað, og pensjónsskyldur framganga ikki av roknskapinum, men gjøld til pensjónir verða útreiðsluførd, so hvørt goldið verður. Inntøkur Inntøkurnar eru periodiseraðar. Fyri Frímerkjadeildina er tó bert inntøkuførd tann upphædd, sum kundarnir hava goldið. Í rakstri av fastari ogn er leiga av fastari ogn bókað sum útreiðsla. Leigan er roknað sum % av bókaða virðinum av bygningum við ársbyrjan. Henda útreiðsla er inntøkuførd, sum ein serligur postur í rakstrarroknskapinum. Virðisbrøv Virðisbrøv eru bókað til útveganarvirði. Rakstrargøgn Rakstrargøgn bilar, innbúgv, teldur vm. verða útreiðsluførd sama árið, tey verða keypt. Óvanligar útreiðslur Útreiðslur, ið ikki standast av vanligum rakstri, verða førdar sum óvanligar útreiðslur. Bygningar Bygningar og grundøki, har bygt er á, verða avskrivað liniert við % um árið. Grundøki, sum ikki eru bygd, verða ikki avskrivað. Pensjónsskyldur Í roknskapinum er ikki sett av til pensjónsskyldur. Starvsfólk, sum vóru í starvi, tá Postverkið varð yvirtikið hava rætt til eftirløn. Talan er um persónar. Av teimum fingu eftirløn tann Í vóru eftirlønarútreiðslurnar hjá Postverkinum kr. Vit hava grannskoðað roknskapin hjá Postverki Føroya fyri árið Um grannskoðanina Í samsvar við alment viðurkendar grannskoðanarreglur er grannskoðanin skipað og framd við tí endamáli at fáa eina grundaða sannføring um, at tað ikki eru týðandi feilir ella vanta týðandi upplýsingar í roknskapinum. Undir grannskoðanini hava vit, eftir meting um týdning og risiko, kannað grundarlag og prógv fyri upphæddir og aðrar upplýsingar í roknskapinum. Vit hava samstundis tikið støðu til roknskaparháttin og roknskaparligu metingarnar, sum leiðslan hevur gjørt, eins og vit hava mett, um upplýsingarnar í roknskapinum sum heild eru nøktandi. Grannskoðanin hevur ikki givið orsøk til fyrivarni. Aðrar upplýsingar Ársroknskaparlógin er ikki galdandi fyri Postverk Føroya, og á summum økjum nýtir Postverkið tí ikki sama roknskaparhátt sum Ársroknskaparlógin ásetir. Víst verður til nýttan roknskaparhátt. Niðurstøða Tað er okkara fatan, at ársroknskapurin er greiddur í samsvar við roknskaparkrøv í lóggávuni, og at hann við frammanfyristandandi upplýsingum í huga gevur eina rætta mynd av Postverksins ogn og skuld, fíggjarligu støðu og úrsliti. Tórshavn mars Grannskoðarafelagið Sp/f Rasmussen & Weihe Klaus Rasmussen Árni Absalonsen statsaut. revisor reg. revisor Síðan hevur Postverk Føroya onga játtan havt á løgtingsfíggjarlógini. Hetta politiska krav um at Postverkið skal verða eginfíggjað, hevur leiðslan lagt seg eftir, men m.a. tær minkandi inntøkurnar frá frímerkjasøluni hava gjørt tað trupult at náa hesum máli. Íløgurnar vóru skerdar munandi í samanborið við í og roynt varð annars at tálma útreiðslunum yvirhøvur. Tískil var roknskaparhallið fyri ikki størri enn kr. Eykajáttanarløgtingslógin fyri heimilar Postverki Føroya at flyta møgulig yvirskot ella hall millum árini, og tískil verður hetta hall flutt yvir á fíggjarætlanina fyri Roknskaparúrslit Roknskaparúrslitið hjá Postverki Føroya er støðugt vorðið betur tey seinastu árini. Í var hallið heilar kr. Inntøkur og útreiðslur fyri ávikavist post og frímerki Myndin vísir, at avlopið av frímerkjasøluni í so at siga fíggjaði rakstrarhallið av postinum. Tískil verður arbeitt fram ímóti at fáa postin at geva eitt betur rakstrarúrslit í Inntøkubýtið fyri post í Í vóru inntøkurnar av postinum góðar mill. kr., í mun til mill. kr. í Nærum helmingurin av hesum, %, var postgjald fyri brøv. Frímerki Yvirskot á Frímerkjadeildini Hóast frímerkjasølan sum heild er fallandi, er ymiskt, ið bendir á, at Frímerkjadeildin í fram-tíðini eisini fer at fáa eitt hampiligt rakstrarúrslit. Í var sølan mill. kr. í mun til mill. kr. árið fyri. Mett verður, at sølan framvegis verður fallandi komandi árini, orsakað av fallandi áhuga fyri frímerkjum sum heild í Vesturheiminum. Neyðugt er hjá Frímerkjadeildini at laga seg eftir hesi gongd, soleiðis at frímerkjasølan til savnarar eisini í framtíðini fer at vera eitt kærkomið ískoyti hjá Postverkinum til neyðugar íløgur. Vónandi fer marknaðarrøktin eisini at føra við sær, at áhugin fyri Føroyum og føroyskum viðurskiftum fer at vaksa og ávirka ferðavinnuna og søluna av føroyskum vørum sum heild á ein rættmyndaðan hátt. Postverk Føroya leggur seg eftir at útvega sær eitt betri rakstrarúrslit við at økja um inntøkurnar og at minka um útreiðslurnar. Hetta verður m.a. gjørt við gera skynsemisbroytingar í verandi tænastuveitingum fyri at náa einum øktum framleiðslustøði. Fyri at náa hesum máli, eru ymisk ítøkilig tiltøk sett í verk. Broytingar í postgjøldunum Afturat ætlaðu sparitiltøkum verða flestu av postgjøldunum hækkað og einfaldgjørd, summi frá ársskiftinum og onnur í summar. Hetta verður gjørt fyri at tryggja rakstaryvirskotið men eisini fyri at sleppa postverkinum undan stórum halli av ávísum tænastum, her serliga hugsað um blaðaútberingina og tilskriftaleysu sendingarnar. Postgjøldini fyri brøv og pakkar í Føroyum verða ikki broytt. Postúbering og avgreiðslutíðir Sum eitt lið í spariætlanunum, verður eftir apríl verður eingin postur borin út leygardagar. Hetta kemur serliga at raka bløðini og teir kundar, ið fáa hesi við postinum. Í tí sambandi verður arbeitt við at skipa eina leygardags-útbering saman við bløðunum. Neyðugt verður annars við tillagingum av avgreiðslutíðum og útbering yvirhøvur kring landið. Endamálið er í so stóran mun sum gjørligt at standardisera posttænasturnar kring landið, og tryggja øllum føroyingum regluligan post og atgongd til aðrar posttænastur. Menning av tænastum Postverk Føroya vil málrætta sína framleiðslumenning til øki, har kundatørvur er, umframt at kanna møguleikarnar fyri at menna tænastuøki, sum munadyggari kunnu nýta verandi framleiðslutól (posthús, flutnings- og onnur framleiðslutól), hetta fyri at náa betri rindan av føstum orkukostnaði í sambandi við varðveitslu av rakstrarførleikanum. Á heimasíðuni http:www.post. fo kunnu viðskiftafólk hjá postverkinum lesa um allar posttænastur. Flutningur Krøvini til flutningsvinnuna gerast alsamt størri og meira fjøllbroytt. Vinnulívið leitar í størri og størri mun til fyritøkur, ið kunnu bjóða teimum heilar flutningsloysnir, og á henda hátt nøkta teirra samlaða tørv á flutningi, framum loysnir av einstøkum flutningsuppgávum. M.a. verður arbeitt við ætlanum um vørugoymslu. Track and Tracing Í byrjanini av tí nýggja ártúsundunum verða allir pakkar til og úr útheiminum gjørdir út við strikukotum. Á henda hátt verður munandi lættari at tilrættarleggja arbeiðið við pakkunum, og møguleiki verður at hava neyvt eftirlit við góðskuni. Seinni er ætlanin at gera hesar strikukotur atkomiligar á Internetinum, soleiðis at viðskiftafólk kunnu fylgja við sendingunum frá sendara til móttakara. Tøkniligt samskifti Postverk Føroya kannar arbeiðs- og inntøku-møguleikar í samband við tøkniligt samskifti. Ætlanin er í framtíðin, at gera tað lættari hjá fyritøkum at senda brøv, og á henda hátt økja um nýtsluna. Frímerki Áhugin fyri frímerkjum tykist at verða dalandi, og í tí sambandi skipaði Frímerkjadeildin í fyri barnateknikapping, har børn í Føroyum fingu møguleika fyri við myndum at siga sína hugsan um framtíðina. Kappingin var samstundis partur av eini millumtjóðakapping, har børn úr umleið londum kring allan heimin luttóku. Hetta tiltak gevur Postverk Føroya møguleika fyri at náa ein stóran skara av børnum kring heimin við boðskapinum um Føroyar og føroysk frímerki. Um ársskiftið / varð heimasíðan hjá postverkinum, http:www.stamps.fo, latin í nýggjan búna. Umframt nýggja sniðið eru nú eisini fleiri hentleikar. Nevnast kann t.d. sonevnd keypskurv, ið gevur brúkarum møguleika fyri at leggja frímerki og aðrar vørur niður í keypskurv, beinleiðis av skíggjanum, har vøran verður lýst. Vitjandi á heimasíðuni fáa nú eisini høvi til at lesa greinir úr tíðarritinum "Nýtt úr Føroyum". Greinirnar fara í framtíðini at verða lagdar út á netið so hvørt. Nýtslan av Internetinum fer at vaksa munandi í framtíðini, og Postverk Føroya fer at fylgja gongdini og gera nýtslu av møguleikunum, ið Internetið hevur at bjóða. Útgávuætlan fyri Fyrstu frímerkini í komu út februar og avmyndaðu tey fýra strandfaraskipini, ið hava borið smyrilsnavnið. Skipini eru frá ávikavist og og eru teknað av Bárði Jákupssyni. Samstundis kom út røð við tveimum fuglafrí-merkjum. Astrid Andreasen hevur teknað hesar myndirnar, ið avmynda mortítling og gráspurv. Í sambandi við, at Europaútgávan hesaferð ber heitið Fossar, verða í mai givin út frímerki við myndum av Svartafossi í Hoydølum og Foldara-fossi í Hovi. Myndirnar hevur Henrik Solberg tikið. Eisini verða givin út brúksmerki við myndum úr Norðuroyggjum. Hetta er fyrsta útgávan í eini útgávurøð, ið skal fevna um allar tær føroysku oyggjarnar. Í september verður ein útgáva við myndum eftir Ingálv av Reyni, umframt jólafrímerkini, ið Anker Eli Petersen gevur snið. Jólamerkini, árbókin og ársmappan verða givin út í november. Jólamerkini verða teknað av Edwardi Fuglø. Ár Á tøknifrøðiliga økinum heldur arbeiðið við at tillaga skipanir, tól og ritbúnað til ár áfram, og væntandi verður hetta arbeiðið liðugt einaferð miðskeiðis í Á eini av heimasíðunum hjá postverkinum, http:www.post.fo/fo/kt/ .htm, verður greitt frá hvussu Postverk Føroya arbeiðir við ár trupulleikanum Vøruskráin umfatar øll frímerki, ið Postverk Føroya hevur givið út. Um tú ynskir at vita, hvørjar vørur framvegis eru at fáa, nýt vinarliga søluskránna. Frímerkjahefti Frímerki Smáørk Árbøkur Ársmappur Postverkið gevur vanliga út tvey frímerkjahefti árliga. Frímerkini í heftunum verða samstundis givin út í ørkum. Talvfólk ( / / ) Ævintýr ( / / ) Norðuratlantsravnurin ( / / ) Innrásfuglar ( / / ) Christianskirkjan ( / / ) Kirkjan í Hvalvík ( / / ) Innrásfuglar ( / / ) Støðufuglar ( / / ) Fríðrikskirkjan ( / / ) Støðufuglar ( / / ) Boðanin ( / / ) Boðanin ( / / ) Føroya Fólkaháskúli ( / / ) Støðufuglar Gráspurvur & mortítlingur FR FR Prisur: kr Hefti: Óstemplað Stemplað Frímerkjahefti Frímerki Smáørk Árbøkur Ársmappur Hesar vørur eru framvegis at fáa: Frímerkjahefti Frímerki Smáørk Aðrar vørur Árbøkur Ársmappur Frímerki List, mentan, náttúra, søga, vinnulív o.a. Ja, savnar tú føroysk frímerki, fært tú alt við. Frímerkini eru í sjálvum sær eisini smá listaverk, ið kunnu savnast einsæris, í -blokkum og heilørkum stemplað ella óstemplað. Til hvørja útgávu verða gjørdir faldarar, ið gjølla greiða frá útgávuni. Allir haldarar fáa útgávufaldararnar sendandi frammanundan hvørji útgávu saman við tíðindablaði okkara "Nýtt úr Føroyum". Smáørk Smáørk verða bert givin út í serligum førum. Tey verða givin út í avmarkaðum nøgdum og eru ein vælumtóktur og eftirspurdur partur av tí føroyska frímerkjasavninum. Frímerkini í smáørkunum verða ikki givin út í ørkum. Fyrstadagsbjálvar Í sambandi við hvørja útgávu verða framleiddir fyrstadagsbjálvar við serligum stempli, ið er gjørt til útgávuna. Fyrstadagsbjálvarnir verða bert seldir í upp til mánaðir eftir útgávudagin. Frímerkjahefti Vit geva vanliga út tvey frímerkjahefti árliga. Frímerkini í heftinum verða samstundis givin út í ørkum. Ársmappa Um ein ynskir øll frímerkini, sum eru komin út í árinum, ber til at ogna sær ársmappuna. Ársmappan er í A stødd við síðum. Á síðunum eru frásagnir um hvørja einstaka útgávu á málunum føroyskum, donskum, týskum og enskum. Mappan er í plastlumma, og hon verður seld fyri tað, frímerkini kosta. Árbók Tað vakrasta og snøggasta, ið vit geva út, er árbókin. Hon er í A -stødd og hevur síður við vøkrum myndum og teksti til hvørja útgávu sær. Eitt sett av frímerkjum er sett í smáar lummar oman fyri útgávutekstin. Árbókin liggur í plastlumma og fæst í tveimum útgávum, onnur á føroyskum/donskum og hin á enskum/týskum. Postkort Eisini gevur Postverkið út umleið tvær røðir av postkortum árliga. Myndevnini á postkortunum hava samband við frímerkjaútgávurnar. Jólamerki Jólamerki verða einans seld í óstemplaðum ørkum við merkjum í hvørjum arki. Peningurin, ið kemur inn av jólamerkjasøluni, fer óskerdur í Jólamerkjagrunnin, ið stuðlar barna- og ungdómsarbeiði í Føroyum. Vinarliga útfyll niðanfyristandandi puntar: Navn: Loyniorð: Endurtak Loyniorð: Tilskrifti Tilskrifti Tilskrifti Tilskrifti Land: Annað Telefon T-postur: Eg vil fegin fáa tíðindi við telduposti: Puntarnir við feitum stavum skulu fyllast út. Fyri at kunna síggja undanfarnar bíleggingar er skrásetan við telduposttilskrift og loyniorði neyðug. Skrásettu upplýsingarnar verða sjálvsagt einans nýttar í samskiftinum millum Postverk Føroya og skrásetta kundan. Vit hava ikki møguleika fyri at lesa skrásettu loyniorðini, og er tað tí av týdningi, at tú leggur tær nýtta loyniorðið í geyma. Er okkurt, tú vilt fáa greiðu á, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum á filateli@postverk.fo. Vinarliga skrivað brúkaranavn ( t-post ) og loyniorð. T-postur: Loyniorð: Hevur tú ikki verið her fyrr, trýst so her. Í ársmappuni eru øll frímerki útgivin í árinum. Lýsing er av hvørji útgávu á málunum føroyskum, donskum, týskum og enskum. Mappan verður seld fyri tað, frímerkini kosta. Hesar årsmappur eru at fáa hjá Postverki Føroya: Ársmappa ( / / ) Ársmappa ( / / ) Ársmappa ( / / ) Ársmappa ( / / ) Europa CEPT Amerika funnið Sambært søgubókunum fór ein víkingur, ið æt Eirikur Reyði, úr Noregi til Íslands eina ferð í øld. Í Íslandi fekk hann ein son, ið fekk navnið Leivur, Leivur Hepni kallaður. Í ella fór Eirikur Reyði úr Íslandi við skipi fyri at finna nýtt land. Hann fann eitt oyðið land fyri vestan; fyri at lokka niðursetumenn hagar, nevndi hann tað snildisliga fyri Grønland. Grønlendingasøga veit um fimm ymiskar Vínlandsferðir at siga. Ta fyrstu gjørdi víkingurin Bjarni Herjólfssonur. Hann rak av kós, tá hann var á veg til Grønlands og fekk tá eyga á ókent land fyri vestan við lágum fjøllum og skógum. Henda søgan varð søgd víða hvar um í Grønlandi. Tá Leivur sonur Eirik Reyða hoyrdi hetta, keypti hann skipið frá Bjarna og legði frá landi fyri at finna hesi nýggju lond. Hann sigldi frá vesturstrond Grønlands og kom til eitt land, hann nevndi Helluland, helst Baffinoyggin. Síðan sigldi hann til Marklands, t.e. Labrador, og haðani til Vínlands, har hann setti búgv og bygdi fleiri hús. Seinni fór hann aftur til Grønlands, og eftir hetta vóru fleiri aðrar ferðir gjørdar. Ymiskar eru søgurnar, men allar eru tær á einum máli um, at eitt nýtt land, langt vesturi í Atlantshavinum, varð funnið. Tann lærdi søgumaðurin Adam úr Bremen greiðir frá, at tað var umleið at Vínland varð funnið, ein oyggj, har vínberjatrø og hveiti vuksu vilt. Í mong, mong ár royndu fornfrøðingar at finna staðin, har Leivur Hepni og manning hansara settu búgv. Flestu teirra roknaðu við at finna Vínland í teimum pørtum av Norður Amerika, har víndrúur vaksa vilt, Massachusetts, New York Rhode Island og Virginia. Ongin farvegur eftir víkingum varð funnin har. Nakrir fáir granskarar vildu vera við, at Vínland mátti vera í New Foundlandi. Ein teirra var norski fornfrøðingurin Helge Ingstad. Hann gjørdi umfatandi rannsóknir og fann leivdir av búseting í L'Anse aux Meadows á norðurstrond New Foundlands. Økið tóktist hóska væl til livihátt víkinga: har vóru blómandi grasfløtur, fiskigrunnar og veiðuøki, skógir og mýrimálmur at gera jarn burturúr. Frá til stóð Ingstad fyri sjey útgrevstrum, ið vórðu gjørdar av kanadiskum, íslendskum, amerikonskum, svenskum og norskum vísindamonnum. Hesi árini vórðu átta, møguliga níggju húsatoftir funnar; hetta vóru leivdir eftir stór flaghús, ið eisini vóru vanlig í Íslandi og Grønlandi. Teir funnu eisini eina smiðju, ein trækolseim, eldstaðir og leivdirnar av fýra neystum. Fundirnir, ið allir eru av víkingaslag, eru sannførandi. Evnafrøðiligar royndir sonevndar kolevni -royndir vísa, at toftirnar eru frá umleið ár Sostatt eru ríkilig vísindalig prógv fyri víkingabústaðir í L'Anse aux Meadows frá teirri tíðini, sum søgurnar siga frá. Prógvini um bústaðin hava fingið altjóða viðurkenning: UNESCO hevur tikið búsetingina við á listan yvir virðismiklastu søguligu minnisvarðarnar í heiminum, sonevnda World Heritage List. AMERIKA VERÐUR UPPDAGAÐ AV NÝGGJUM Umleið ár gingu, áðrenn Vínland varð uppdagað av nýggjum av einum sponskum sjómanni, ið æt Kristoffur Kolumbus. Ætlan hansara var at koma til eysturlond við at sigla vestureftir. august legði Kolumbus frá landi í Palos við trimum skipum, ið sponsku kongshjúnini høvdu gjørt út. oktober sóu teir land, sum teir hildu vera tað ytsta av Asia. Landinum, teir sóu, góvu teir navnið San Salvador; hetta hevur so gott sum fyri vist verið Watling, ið er ein av Bahama-oyggjunum. Í roynd síni at finna Japan og Kina, kom hann til Kuba. Sendiboð fóru í land at hitta kinesiska keisaran. Hann funnu teir ikki, men vistu harafturímóti um fólk at siga, sum teir høvdu sæð, ið andaðu royk niður í seg burtur úr plantum: hetta var fyrsta ferðin, europearar sóu tubbakk. Í Hispaniola (t.e. núverandi Haiti og Dominikanska Lýveldið) reisti Kolumbus fyrstu europeisku búreisingina í nýggja heiminum. Kolumbus fór aftur til Spania og fyrireikaði eina nýggja ferð, ið byrjaði september Hesa ferðina kom hann til oynna Dominica á Smærru Antillunum og fann Puerto Rico og Jamaica. Á triðju ferðini, ið byrjaði mai varð siglt eftir eini farleið longur suðuri. Kolumbus og manning hansara sigldu fram við Trinidad-strondini og síðani um Paria-flógvan til Venesuela-strondina. august fór Kolumbus í land á Paria-hálvoynni. Á fjórðu og seinastu ferðini var setningurin at finna eitt sund millum Kuba og meginlandið til Indiska Havið. Á hesi ferðini sigldi Kolumbus um Karibiska Havið til Bay-oynna. Í Panama fann hann gull í yvirflóð og royndi at seta seg niður har, men varð, tá saman um kom, rikin burtur av heimafólkinum. Kolumbus doyði sum ein niðurundirkomin maður, sjúkur í sál og likami. Hann hevði ikki minsta varhugan av teimum ómetaligu avleiðingunum, sum uppdagingar hansara høvdu við sær; í staðin fyri sjóleiðina til Asia, helt hann seg hava funnið mytologiska urtagarðin í Eden, og at hann við egnum eygum hevði sæð eina av teimum fýra áunum í Paradísi (í roynd og veru Orinoco-áin í Venesuela). Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa Europa FR Oyru Í desember avgjørdi PostEurop, t.e. samgongan av europeiskum postverkum, at skipa fyri eini kapping millum limalondini har tey vórðu biðin um at finna eitt felags myndevni til frímerkjaútgávuna EUROPA Kravt varð, at myndevnið skuldi viðgera eitt evni, sum hevði týdning fyri Europa. Vinnarin varð funnin í Monaco í november av teimum limalondunum. Frakland vann kappingina við eini mynd hjá listamanninum Jean-Paul Cousin, har hann tekur støði í Shuman-ætlanini. Tann mai eru ár liðin síðan Shuman-ætlanin varð gjørd. Henda ætlan er grundarlagið undir Europeiska Kol- og Stálfelagsskapinum, sum er upprunin til Europeiska Samveldið. Maðurin aftanfyri Shuman-ætlanina var franski politikarin og løgfrøðingurin, Robert Shuman Hann gjørdi Shuman-ætlanina meðan hann var uttanríkisráðharri í Fraklandi í teirri vón at hetta fór at betra viðurskiftini millum Frakland og Týskland og harvið fyribyrgja einum kríggi millum londini bæði. Eitt annað endamál við ætlanini var at skapa eitt fíggjar- og hernaðarsamveldi. Tær seks stjørnurnar mitt á frímerkinum umboða tey seks londini, sum vóru við til at stovna Europeiska Kol- og Stálfelagsskapin; hesi lond verða eisini nevnd Tey Seks. Samstundis, sum myndevnið heldur -ára dagin fyri Shuman-ætlanini, umboðar tað eisini tað tætta samstarvið millum tey europeisku postverkini. Prisur: kr Frímerki: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' Fossar Svartifossur FR Oyru Foldarafossur FR Oyru Í Føroyum eru ongar stórar áir, og av somu orsøk eingir stórir fossar, um vit samanbera okkum við grannalondini, Ísland norðanfyri og Noregi eystanfyri. Men tað regnar nógv í Føroyum, og tá ið áarføri hava verið, kunnu áirnar gerast rættiliga stórar, og í fjallalandinum Føroyar við nógvum fjøllum og homrum síggjast fossar og áir víða. Ein sera vakur fossur er Svartifossur. Hann liggur km omanfyri gomlu Havnina í Hoydalsá, sum rennur oman gjøgnum Hoydalar og er gamla markið millum Tórshavnar bý og bóndabygdina Hoyvík. Hann kann vera øgiligur og stórsligin, tá ið áarføri er, men tá turkur er um summarið, rennur lítið vatn í á og fossi. Tá er grótið í fossinum svart á liti, og hetta hevur givið honum navn. Tað eru fotomyndir av fossinum, um ára gamalar, og tær vísa, at hann ikki er broyttur nakað hesi árini, men stóru steinarnir í ánni undir fossinum vísa, at hann í fornari tíð hevur havt aðra útsjónd. Her uppi vóru torvheiðar hjá havnarfólki, og vanligt var sunnudagar at ganga túrar niðan higar til hetta náttúruvakra stað. Her sær ein eisini ta gomlu rættina hjá húsagarðsbóndanum dygst við fossin. Í seinri árum er Tórshavnar býur vaksin niðan um Svartafoss, soleiðis at fossurin nú liggur inni í býnum. Men býráðið hevur í sínum býarplani lagt økið uttanum Hoydalsá og Svartafoss út sum frílendi og lagt út gøtur soleiðis, at lætt er hjá fólki at njóta hetta sjáldsama vakra stað. Ein annar vakur fossur er Foldarafossur í Suðuroy. Hann er í Hovsá, sum rennur úr Vatnsnesi og er mark í Hovsdali millum Porkeri og Hov. Fossurin er, har áin rennur útav Foldarshamri, og nakað syðri í hesum hamri er eitt skarð, ið eitir Foldarsskarð. Hesi nøvn hava øll sama uppruna, og málfrøðingar siga, at navnið kemur av jørðini ella foldini niðanfyri fossin og hamran. Fyri einum árum síðan fór elfelagið SEV undir at byggja út í Hovsdali, so at vatnorkan kundi umgerast til el-orku, og tá varð byrging gjørd um Hovsá bert 1/2 km omanfyri Foldarafoss. Tessvegna hevur fossurin ikki ta somu megina nú sum fyrr, men í áarføri, tá ið rennur út av byrgingini, kann hann enn vísa nakað av síni gomlu megi. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Europa ' Tjóðarhátíðir FR Øre FR Øre Ólavsøka er tjóðhátíð føroyinga. Í túsund ár hava føroyingar hildið hátíð fyri sameiningini av politikki og kristindómi á deyðadegi Ólavs Heilaga. Hesin Noregs kongur fall í bardaga á Stiklastøðum hin juli og gjørdist halgimen-ni norðmanna. Deyðadagur hansara gjørdist tingdagur føroyinga. Føroyingar vóru teir einastu norðurlendingar, sum settu ting á ólavsøku. Eingin veit rættuliga hví. Men hon verður hildin enn í dag í Tórshavn, tá ið tingmenn, kirkjumenn og høgir em-bætismenn ganga í skrúðgongu úr Løgtings-húsinum oman í Dómkirkjuna til guðstænastu og niðan aftur í Løgtingið, sum verður sett hvørt ár á ólavsøku. At tinghald og ólavsøka hoyra saman er hjá føroyingum ein næstan túsund ára mentanarlig siðvenja. Longu í "Føroyinga søgu", sum er skrivað í Íslandi um verður sagt, at "tingstaður føroyinga er í Tórshavn í Streym-oy". Navnið Tórshavn má vera frá heidnari tíð. Tingið var upprunaliga eitt alting, har allir frælsir menn kundu møta. Seinni, helst í -árunum, gjørdist tingið eitt løgting, t.e. eitt umboðsmannating. Teir tilnevndu løgrættu men-ninir vóru eftir gomlum lógum í tali, seinni Formaður tingsins var løgmaður, sum tingmenn valdu millum sínar egnu. Seinni varð hann eftir vali á Løgtingi tilnevndur av kongi. Tingið var í gamlari tíð lóggávuting og dómsting, seinni meira ein dómsstólur. Tingbøkurnar, við avgerðum og dómum tingsins, eru varðveittar frá Tingið var í gamlari tíð hildið úti, á helluni í Tinganesi. Neyðugt var hjá løgmanni og løgrættu-monnum at halda skil á klokkuni, tí eftir gomlum lógum skuldi ting setast, tá ið sól var í eystri, og tingið skuldi sita til nóns. Tí eru sólur rist í helluna. Í helluni síggjast eisini enn í dag búmerki hjá løgrættumonnum. Tingið var stikað inni við vígdum bondum, "vebon-dum". Inn um tey mátti eingin koma, sum ikki hevði rætt at møta á tinginum. Í Tinganeshelluni síggjast borað hol til vebanda-stengurnar. Uttan fyri bondini stóð "ting-almúgan" og lýddi á. Tað var "ólavsøkufólkið" tá. Seint í -árunum kólnaði veðurlagið. Tá varð Løgting hildið inni. Nevnd eru í gomlum skjølum ein Gildisskáli og eitt Landsins Tinghús í Tinganesi. Í brann alt tað niðasta av Tinganesi í grund, eisini Tinghúsið. Seinni varð Tinghús bygt í Gongini. Í varð Føroya gamla Løgting eftir kongligum boðum avtikið og við tí hitt forna løgmansembætið. Tá var eingin føroyskur embætismyndugleiki eftir í landinum. Føroyar komu undir beinleiðis danskt stýri. Tá ið Føroya Løgting varð endurreist í var tað sum ráðgevandi eind hjá donskum ríkismyndugleikum. Tað var hvørki lóggávuting ella dómsstólur sum fyrr. Í fingu føroyingar heimastýri, sum gav Løgtinginum størri myndugleika. Í varð núverandi Tinghús bygt, har tað stendur enn. Tað stóð tá í haganum uttan fyri býin. Hátíðarhald hevur helst altíð verið í sambandi við ting-haldið. Vit vita frá gomlum keldum, at nógv fólk kom til Havnar á ólavsøku. Sambandið millum Løgting og kirkju er eisini gamalt, tó helst ikki eldri enn tá ið fyrsta kirkja varð bygd í Tórshavn, úti á Reyni. Í skrivaði prósturin Lucas Debes, at hvør tingdagur byrjaði við guðstænastu í Havnar kirkju. Núverandi Havnar kirkja, Dómkirkjan, varð bygd í Í dag er skrúðgongan ein fastur partur av ólavsøkuni. Tað tykist at hava verið ógvuliga ymist, sum skrúðgongan hevur verið skipað. Ið hvussu er var eingin føst skipan, t.d. um raðfylgjuna. Við hvørt hevur eisini politisk ósemja verið um henda spurning. Tað hevur ikki enn eydnast at fáa eina fasta skipan. Men kortini so sæst á hvørjari ólavsøku enn í dag hitt gamla sambandið millum ting og kirkju. Og hin stóra mannfjøld, sum hvørt ár skoðar skrúðgonguna av løgtingsmonnum, prestum og donskum embætismonnum úr Løgtings-húsinum oman í Dómkirkjuna og niðanaftur, væntar at síggja hesa sjón ár um ár. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' William Heinesen Freisting Sankta Antinisar FR Øre Marmennilin FR Øre WILLIAM HEINESEN William Heinesen er Føroya gitnasta skald. Skaldsøgur hansara, stuttsøgur og yrkingar eru týddar til mong mál. Men hesin gávuríki havnarmaður var ein sera fjølbroyttur listamaður, ið gjørdi vart við seg á fleiri økjum innan sjónleik, tónleik og myndlist. Myndaheimur hansara er ein grein av tí skaldsliga hugflognum - myndevnini koma fyrst av øllum úr sagnunum, ævintýrunum og gudalærunum, eisini úr tí Edens urtagarði, ið á sinni fór í forna. Hesin myndaheimur er kveiktur av náttúrukenslu, sniðfundigum skemti, spei, ramligari og ovfarakátari lívsgleði og livandi ansi fyri tí ornamentala og dekorativa. William Heinesen vaks upp við, og hevði livandi áhuga fyri, tjóðskaparrørsluni, ið m.a. merkti, at áhugin vaks fyri fólksins mentan - málinum, dansinum, kvæðunum og sagnunum. Og fyri teirri føroysku náttúruni. Í einum anda, ið kann samanberast við Bauer og Arosenius í Svøríki - Kittelsen og Werenskjold í Noregi, gjørdi William Heinesen ein hóp av bókamyndum við evnum úr sagnum og ævintýrum. Í pastellmálningum fekk hann fram eftir kríggið og í árunum eitt serstakt gyklandi gandakent huglag. Myndevni frá tilveru teirra fornisku verða margtýdd og glíða uttan at ein varnast tað yvir í satiru - í andlitunum á fittum trøllum kenna vit aftur drøgini frá politikkarum, vinnulívsmonnum og alskins hyklariskum dárarum og forførarum. Í tekningum av monnum og konum úr gomlu Havnini, sum hann mintist hana, kemur eitt serligt góðsligt kæti til sjóndar - somuleiðis hansara sermerkti ansur fyri strikunnar organisku arabesk. Teir stóru veggjamálningarnir í Tórshavnar Kommunuskúla, við evnum úr Sjúrðarkvæðunum, eru eitt gjøgnumbrot til tann dekorativa arkadiska heimin, sum William Heinesen gav seg yvir til síni seinnu ár. Skaldskapurin var komin í fyrstu røð, og umstøður høvdu ikki verið fyri nakrari veruliga samanhangandi myndlistarligari menning, fyrr enn miðskeiðis í árunum, tá ið William fór undir at gera pappírsklipp síni. Eitt ára skeið untist honum at klippa. Árini avrikaði hann serliga nógv. Í hesum slóðbrótandi brotamyndum og klippum finnur dekorativa hugflogið støðugt nýggjar leiðir. Hesin gróðrarríki barokki myndaheimur hevur ríkað føroyska list. Ófatiligt, hvat William Heinesen hevur fingið av skafti - tekningar í hópatali, hundraðtals bókapermur til Bókagarð, bókamyndir, plakatir, blaðtekningar, plátuhylki o.m.a. Hann eigur sín part av æruni fyri, at myndlistin mentist her á landi - sum hann dastið av øldini hevur lagt til rættis og stílað fyri, skrivað og ummælt, kveikt og stuðlað. Altíð við tí góða orðinum. Evnið á Evropaútgávuni í ár er sagnir og ævintýr. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' Gitnar kvinnur Teir leggja av landi, S.J. Mikines FR Øre Kvinnumynd, S.J. Mikines FR Øre Evnið á Europaútgávuni hesaferð er "Gitnar kvinnur" og hevur postverkið valt at heiðra tær føroysku sjómanskonurnar við hesi útgávu. SMÁGENTAN Tann lítla smágentan fer saman við mammuni og øllum hinum oman á bryggjuna at veittra, tá pápin fer avstað. Skipið er klárt at sigla, og teir standa allir fram á lúnningini við húgvu í hond. So loysa teir. Allir veittra. Á landi veittra tey aftur. Gentan hyggur upp á mammuna, sum heldur fast í hondina á henni. Hon heldur seg síggja eitt lítið tár í eygnakrókinum á mammuni; men hon grætur ikki. Tøgnin hevur valdið eina løtu. Tær standa saman við øllum hinum og veittra, til skipið fer undir. Og so fara øll aftur at húsum. TANN UNGA GENTAN Gentan er vaksin. Hon fylgir dreinginum avstað. Hann er farin umborð. Men nú er eingin, ið heldur í hondina á henni. Og ikki plagdi mamman at gráta, tá tær fylgdu pápanum avstað. Hon roynir at halda sær. Eygu teirra ungu møtast. Talandi tøgn. Hvat liggur fyri framman? Skipið fer frá. Tey veittra til hvørt annað. Og tá skipið er so langt úti, at hon ikki hómar fólkið umborð, fer hon einsamøll út eftir bakkanum, eygleiðir tað, til tað fer undir nesið. Er hon stúrin og óttafull, nú hann fer, so er frøin stór, tá teir fara at sigla heim. Og bygdarfólkið alt fegnast, tá tey fullfermdu skipini koma undan aftur nesinum. UNGA KONAN Hon er kona, eigur sjálv børn, sum hon leiðir við sær at veittra til pápan, tá hann fer til skips. Nú er hon ikki so einsamøll eftir. Men ábyrgdin er stór, hon má vera bæði mamma og pápi, meðan maðurin er burtur. Hon má gera mansarbeiði, umframt sítt egna. Og fíggjarviðurskiftini eru nú hennara ábyrgd. Ringast er, at óttin fyri teimum, ið á sjónum eru, altíð lúrir. Likamlig og sálarlig styrki og dirvi eyðkenna mangan sjómanskonurnar, og lívið lærir tær at vera sjálvbjargnar. GAMLA KONAN Synirnir valdu eisini sjólívið. Nú er hon gomul, og ommusynirnir á sjónum. Nógv er broytt umborð. Men havið gevur, og havið tekur við sama lag. Gamla konan minnist, hvussu stuttligt tað var, tá skipini komu fullfermd undan Íslandi ella Grønlandi. Men hon minnist eisini nógvar sjómenn, sum ikki komu afturíaftur. Lívið saman við skipsmonnum hevur gjørt hana sálarsterka og tolna. Tað munnu vera hesir eginleikar, ið altíð hava eyðkent føroysku kvinnuna; tí er ikki pápin, maðurin ella sonurin á sjónum, so er altíð onkur skyldmaður ella bygdarmaður. Føroyska kvinnan hevur verið kend fyri at duga at laga seg eftir umstøðunum, bæði í gleði og sorg. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' Friður og frælsi FR Øre FR Øre Sambært teirri heimsmynd, ið elstu norrønu forfedrar okkara gjørdu sær, og gudatrúgv teirra, skuldi heimurin einaferð ganga undir. Tann stóra heimsumfatandi vanlukkan, ið teir sóu fyri sær, kann fáa okkum at hugsa um ta neyð, ið eitt ættarlið undan okkum upplivdi í tí stóra oyðandi heimsbardaganum, ið fekk ein enda fyri árum síðani. Í stórfingna skaldaverkinum Vøluspá í Eldru Eddu verður greitt frá, at heimsins óndskapur skuldi gerast so stórur, at æsirnir kundu ikki basa honum longur. Heimurin skuldi tá ganga undir í ragnarøkum (orðið merkir gudanna lagna). Undan ragnarøkum skuldi koma ein fimbulvetur hann skuldi vara í trý ár. Tað skuldi kava uttan íhald og frostið skuldi binda alt, ódnarveður leika í, so hvørki sól ella stjørnur sóust. Jørðin skuldi skelva, bjørgini leypa og trøini fara um koll. Miðgarðsormurin, ið ringdi seg um allan heim, skuldi ressast og fara upp á land, av tí skolaði havaldan um heimin. Tann vandamikli Fenrisúlvurin skuldi slíta tjóðrið og gera feigdina um seg. So máttu gudar og jatnar fara í stríð, tað góða og tað illa skuldu berjast um yvirvaldið. Fenrisúlvurin skuldi eta sólina og síðani ovasta gudin, Óðin. Tað skuldi eydnast Tóri at drepa Miðgarðsormin, men av ormsins bitum fekk hann sjálvur banasár. Nógvir aðrir ræðuligir tilburðir skuldu verða. Lokki og Heimdallur skuldu drepa hvør annan. Víðar, sonur Óðins, við sínum harða fóti, skuldi stíga í kjaftin á Fenrisúlvinum og drepa ódjórið við svørðinum. At enda skuldi Surtur, ið kom sunnan, goysa so nógvan eld, at meginparturin av heiminum skuldi brenna upp. Kríggið var av tá, og teir flestu gudarnir og jatnarnir og tey flestu menniskjuni lógu eftir á. Men hetta var ikki endin upp úr havinum skuldi ein nýggj føgur jørð standa upp, og tey bæði einastu menniskjuni, ið eftir livdu Lív og Lívtrasir skuldu byrja lívið av nýggjum. Frá teimum stavar tann nýggja mannaættin. Tey bæði mannabørnini høvdu krógvað seg í Hoddmimisskógi, meðan tað leikaði á, og síðani høvdu tey livað av morgundøgg. Nú kundu tey setast niður í tí gylta salinum Gimlæ. Ljóst er um allar leiðir, tí beint áðrenn Fenrisúlvurin gloypti sólina, eydnaðist henni at føða eina dóttir, sum nú skínur í móðurs stað. Jørðin er grøn og føgur, akrar næla, hóast eingin sáddi. Men langt úti undir væðingini flýgur tann óhugnaligi drekin Níðhøggur lágt, tyngdur av mannaræðum. Gudarnir Víðar og Vali eru enn á lívi, og aðrir gudar við. Teir møtast á Iðavølli. Hagar koma eisini Høður og Baldur, teir eru slopnir aftur úr helheimi. Baldur var tann vakrasti av øllum gudum hann umboðaði alt tað góða. Deyði Baldurs var størsta vanlukka, ið rakað hevði gudar og menniskju eftir ragnarøk stóð hann uppaftur. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' Europa og finning So tíðliga sum í øld sigldu frómir írskir menn í skinnbátum, curragh, víða um høvini við bretsku oyggjarnar, og komu langt til havs til fjarlagdar oyggjar. Endamálið var millum annað støð, har teir í friði og einsemi kundu liva fyri sína kristnu trúgv. Tiltikin er Sankta Brandan, ið ferðaðist í samfull níggju ár um høvini og kanska kom so langt sum til Amerika. Brandanus, ábáti og játtari, varð borin í heim í Írandi umleið doyði umleið í kleystrinum Clonfert, eitt av mongum kleystrum, ið hann skuldi hava grundað. Í halgisøgu frá ella árunum, Navigato Sancti Brendani, sum finst í mongum handritum, verður greitt frá hesi ferð: Mangastaðni møttu teir kristnum einabúgvum og nutu blíðskap, m.a. á grannaoyggjunum "Seyðaoynni" og "Fuglaparadísinum". Nærindis teimum var ein grýtut berlig oyggj, har drógu teir bátin upp og kyndu bál at kóka kjøt, teir høvdu fingið frá einum manni á Seyðaoynni. Men tá ið potturin kókaði, fór oyggin at skelva og røra seg, og munkarnir máttu draga bátin sum skjótast og sleppa sær burtur haðani. Hetta var ikki ein oyggj, men ein stórhvalur og teir sóu hann svimja avstað við bálinum á baki. Ferðin vestureftir gekst ikki væl, fleir mánaðir rókust teir á havinum, lendu á mongum løgnum oyggjum og endaðu aftur á Seyðaoynni. Men teir løgdu aftur til brots, sigldu í dagar og komu umsíður gjøgnum tjúkkan mjørka til tað stóra landið, har frukttrø vuksu víða hvar. Søgumenn hava sum vera mann verið ójavnir á máli um, hvussu hendan halgisøga skuldi tulkast. Summir vilja vera við, at Brandan kom bæði til Føroya og Íslands, kanska eisini til Grønlands og Amerika, teir flestu munnu ivast í, um nakað grundarlag er fyri slíkari giting bretsku oyggjarnar eru mangar. Írski søgugranskarin og sjómaðurin Tim Severin, var millum teirra, ið helt, at søgan um Brandan var meira enn vanlig hugfloygd miðaldarlig søga, full av undurverkum og ótrúligum tilburðum. Har mundi vera ein kjarni av sannleika, ið gjørdi tað sannlíkt, at írar høvdu verið í Amerika ár undan Kolumbus og ár undan Leivi Hepna. Til tess at prógva, at ein slík ferð yvir Atlantshav veruliga kundi gerast við opnum skinnbáti, helt hann í av stað saman við fýra monnum á einum fari, ið var smíðað nágreiniliga sum tey høvdu verið gjørd fyri árum síðan. Á leiðini løgdu teir inn í Føroyum, har Severin helt, at "Seyðaoyggin" og "Fuglaparadísið" mundu vera. Ein av manningini var føroyingur, Tróndur Patursson, listamaður úr Kirkjubø. Um veturin varð steðgað í Íslandi, og várið eftir varð hildið fram vestureftir. Hetta var tann hættisligasti parturin av túrinum, teir komu í illveður og ís. Men eftir at hava verið samdøgur á sjónum og siglt ein tein uppá fjórðingar um Atlantshav, nomu teir land í New Foundlandi. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa ' Nútímans list FR Øre FR Øre apríl gevur Postverk Føroya út tvey frímerki, myndevnini eru bronsustandmyndirnar Rørsla og Spegling eftir Hans Paula Olsen, myndahøggara. Hans Pauli Olsen er føddur í Havn í útbúgvin á Kunstakademiets Billedhuggerskole í Keypmannahavn hjá Willy Ørskov og Bjørn Nørgaard Í sínum elviligu standmyndum, ið eru myndaðar úr leiri ella gipsi, leggur hann stóran dent á at lýsa menniskjað. Formliga finst støði í klassiska myndhøggaralistini, Renæssansunar stóra arvi. Hann tekur við eftir tann franska romantiska listamannin Rodin. Í listarliga hugburði sínum umboðar Hans Pauli tó eina nýmótans hugsan. Menniskjað sæst ikki sum alheimsins miðdepil, og listaverkið avmyndar ikke menniskjað. Listaverkið er óveruligt gykl, og listarmaðurin ger vart við, at hann ynskir at arbeiða við tí óveruliga, hugsaða. Speglingin er tí eitt týðandi myndevni, somuleiðis skuggin. Figurar standa á høvdinum tað er spegilsmyndina, vit síggja. Úr ráa plastiska magninum brýtur sannkenningin sær veg, støkkin bil av lívi og anda verða fangað í brádlyntum rørslum. Bilsin verður tú av løgnum lutføllum millum støddir í samanrenningini millum naturalistiskar og abstraktar formar. Listaverkini seta í gongd heimspekiligar hugsanir. Í Tórshavn eru hesar standmyndir hjá Hans Paula Olsen at síggja: "Traðarmaðurin" uttan fyri Býráðshúsini, "Nólsoyar Páll" í Vágsbotni, "Spegling" við Listaskálan og "Grindadráp" við Norðurlandahúsið. Prisur: kr Europa CEPT Europeisk rúmflúgving FR Øre Europeisk rúmflúgving FR Øre Fortreytin fyri, at norsku forfedrar okkara kundu búseta seg á hesum oyggjum í víkingaøld, var, at skipasmíðið var vorðið so framkomið. Við knørrum sínum kundu teir nú rógva og sigla allar sjóleiðir heilt vestur til Vínlands og suður í Miðjarahavið. Hetta raðið á høvunum, serliga um okkara leiðir, var grundarlagið undir "Noregsveldinum", sum Føroyar vóru lutur í. Vit undrast á, hvussu teir hava funnið leið á havinum, tí eingin var kumpassin, klokkan ella loggið. Heilt upp at okkara døgum hava útróðrarmenn og sjómenn okkara givið øllum hugsandi fyribrigdum í náttúruni gætur, teir hava eygleitt veður og vind, sjófugl og havaldu. Men fyrst av øllum høvdu teir himmalin at halda seg til sólina, mánan og stjørnurnar. Til tess at vita, hvar ein er staddur og hvørja leið, ein skal halda, er neyðugt at duga ættarskil. Tað einfalda grundmynstrið er, at í eysturi rísur sólin, í suðri stendur hon hægst á himni, í vestri setur hon, og stjørnukarar nætur vísir Norðstjørnan á, hvar norður er. Tey flestu munnu kenna stjørnumyndina Karlsvognin, ið sæst høgt á himmalinum. Vit tosa um Stóra og Lítla Karlsvogn. Í gomlum døgum søgdu tey Karlavagn og Kvennavagn (kals- og kvinnuvognur). Hugsa vit okkum eina linju gjøgnum "baklúkuna" á Stóra Karlsvogni uppeftir ferðir vognhæddina, rakar hon á Norðstjørnuna, ið er sera bjørt stjørna í endanum á vognarminum á Lítla Karlsvogni. Allar himmalsins stjørnur ferðast eftir hválvinum, gera eitt umfar um samdøgrið allar uttan Norðstjørnan, eisini rópt Polarstjørnan, ið stendur umleið o frá tí punkti á norðurhimmalinum, sum allar stjørnurnar mala um. Norðstjørnan stendur sostatt at kalla still á himmmalinum og vísir ættina norður. Tann, ið hetta veit, villist ikki á havinum, um stjørnuklárt er. Norðstjørnan hevur verið forfedrum okkara ein tryggur depil, tí ber hon eisini skaldsliga navnið Leiðarstjørnan. Himmalrúmdin hevur ikki minni týdning í dag fyri gerandisdag okkara, serliga hjá teimum, ið balast á havinum. Tí veðurmenninir fáa nú ein týðandi part av teimum upplýsingum, teir byggja veðurmetingarnar sínar á, frá veðurfylgisveinum, ið sveima sum stjørnur í rúmdini. Frá fylgisveinunum verða m.a. ljósmyndir tiknar av lufthavinum, tær vísa skýferðina og leiðina hjá lágtrýstunum, ið eyðkenna veðurlag okkara. Hesar upplýsingar hava gjørt veðurtíðindi munandi meira álítandi enn áður, og hevur tað alstóran týdning fyri samfelag okkara, ið er so nær tengt at havinum og bundið av baldrutum veðurlag. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa CEPT Tað gamla posthúsið í Gjógv FR Øre Posthúsið í Klaksvík FR Øre POSTHÚS OG HANDIL VIÐ GJÓGV Tann ungi gjáarmaðurin P. C. Joensen byrjaði at handla í sethúsunum uppi í Trøðni við Gjógv. Hann handlaði tá fyri Ludda Kristian í Havn. Petur Kristian, ið var bróður tann tiltikna H. M. Debes, skraddara og rithøvund, var næmingur á fyrsta háskúlaskeiðinum, ið hildið varð í á Stongunum í Klaksvík. Í bygdi hann sær sethús og handilshús og giftist sama veturin. Har var handil og fiskakjallari, seinni íshús. Tað byrjaði sum úthandil hjá Mortensens handli á Tvøroyri, seinni yvirtók Petur Kristian fyritøkuna. Í yvirtók hann eisini postin frá einum øðrum handilsmanni, Poul Klein, ið flutti av bygdini til Oyndarfjarðar. Handilin tók ímóti útróðrarfiski. Fiskurin varð vigaður og saltaður í fiskikjalluaranum, turkaður til klippfisk á helluni í fjøruni og síðan seldur av bygdini til útflutnings. Tilbygningurin í endanum var íshús, har tey frystu sild til agns til línuveiði. Teir savnaðu saman ís og kava um veturin og goymdu í íshúsinum, ið var bjálvað móti sólarhitanum um summarið við hoyggj. Av ísi og salti gjørdu teir so kuldablanding, ið koyrd var í frostkassa, har sildin varð fryst. Summi ár fingust teir við at seta sildargørn á Funningsfirði, bygdu sær eitt lítið hús niðri á bakkanum har í bygdini at hava til tilhald, tá teir settu gørn. Høgru (vestaru) dyr á myndini eru inngongd til handilin. Hann var sum bygdarhandlar flestir. Har fekst alt, frá húkum til siropp, frá mjøli til tufluleður, petroleum og glas. Uppi á loftinum var vørugoymsla. Handilin var eitt savningarstað fyri alla bygdina. Her hittust serliga mannfólkini tey longu vetrarkvøldini og uppiløgudagar at frætta tíðindi, telva, spæla kort, telgja og skráa. Teir sótu lið um lið á skivuni og prátaðu. Fyri durunum stóð hvørvisteinurin, sum á sín hátt eisini var eitt savningarstað. Vinstru (eystaru) dyr á myndini eru inngongd til POSTHÚSIÐ. Har var skiva, sum viðskiftafólkið stóð uttanfyri. Innan fyri skivuna avgreiddi handilsmaðurin postin. Á durastavinum uttan hekk postkassin, og á sethúsunum hjá handilsmanninum, ið vóru beint norðan fyri túnið, hekk reytt emaljuskelti við áskriftini "Brevsamlingssted". Í fekk gamli handilsmaðurin P. C. Joensen heiðursmerki frá Postverkinum fyri langa og trúgva tænastu. Tá hevði hann avgreitt postin í ár. Eftirkomarar hansara hava síðan havt postavgreiðsluna. Tað góða sambandið við meginøkið og teir stóru sjálvtøkuhandlarnar í Havn og stórbygdunum, og tað minkandi fólkatalið í hesi lítlu fjarskotnu bygd gjørdi, at grundarlagið svann undan smáhandli av hesum slag, og hann gavst í oktober Tað vóru tveir handlar í bygdini, nú er ein eftir. Posthúsið helt fram eina tíð, men í februar varð postavgreiðslan flutt út úr hesum húsi og í kjallaran á sethúsunum. Síðan hevur handilin staði tómur. POSTHÚSIÐ Í KLAKSV`IK Klaksvík fekk sítt fyrsta posthús ella sum tað æt postavgreiðsla tann mai Tilnevningin kom við brævi dagfest Apríl frá postleiðsluni í Keypmannahavn. Í brævinum stendur,at frá Mai verður ein roknskaparførandi postavgreiðsla sett á stovn í Klaksvík, og at Clement Olsen, sýslumaður og landstingsmaður, skal hava hana um hendi. Í postsøguligum sambandi hevði verið hugsað um Klaksvík ár frammanundan, tá leiðslan í Keypmanahavn í brævi dagfest Juli biður amtmann Holten í Tórshavn um "velvielig at ville søge afspurgt dertil skikket paalidelig Mænd paa hver af Øerne Sandø, Suderø, Vaagø, Østerø og Bordø til hvilke det er paatænkt at sende Post i Forbindelse med det islandske Postdampskibs Besejling af Thorshavn til paa Beboernes Vegne uden Udgift for Postvæsenet at udvexsle de ankomne og afgående Postorsendelser." Posturin varð heintaður á posthúsinum í Havn, tá postbáturin var komin. Postmaðurin vaðr síðan skjútsaður inn í Eysturoynna, og haðan gekk hann til Søldarfjarðar. Her handaði hann brøvini til sýslumannin í Eysturoy, ið býtti brøvini út, og haðani gekk hann víðari um Gøtueiði til Syðrugøtu, Gøtugjógv og Norðragøtu, víðari um fjallið til Leirvíkar, haðani til Klaksvíkar. Í Klaksvík var postavgreiðslan hjá Clement Olsen, ið var sýslumaður frá til Eftirmaður hansara var Thomas Juul Petersen, ið bygdi eitt nýtt sýslumanshús við postavgreiðslu í øðrum endanum. Tey nýggju hølini vórðu tikin í nýtslu í Avgreiðslan var har til tá Klaksvík fekk eitt nýtt posthús, sum í dag er Føroya nýggjasta og mest nútíðarliga posthús. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Europa CEPT Barnaleiku frá víkingaútgrevstri FR Øre Barnaleiku frá víkingaútgrevstri FR Øre Fornfrøðiligar rannsóknir hesi seinastu árini, har garðar og aðrir bústaðir úr víkingaøld eru útgrivnir, hava givið okkum spjadd brot av eini mynd av víkingaøldini í Føroyum. Úrslitini av hesum kanningum geva okkum eitt innlit í Føroya elstu søgu. Tey vísa, at forfedrar okkara vóru friðarligir bøndur. Teir veltu korn, høvdu seyð og neyt, spunnu og vóvu, róðu út og veiddu kóp, grind og fugl. Higartil hava fornfrøðiligu fundirnir ikki kunnað givið tilfar til ta vanligu myndina av víkingunum, vit kenna úr myndabókunum. Eingir dýrgripir eru funnir, ið kundu verið rændir skattir, ella glæsilig vápn - ja, her eru nærum ikki funnin vápn yvirhøvur. Eftir fundunum at døma skuldi tú trúð, at hesi menniskju vóru sera friðarlig. Millum gripirnar, ið funnir eru, er væl av barnaleikum. Tá sum nú hava børn sjálvsagt hermt eftir teimum vaksnu í spæli sínum, leikuni eru sostatt ein spegilsmynd av lívinum hjá teimum vaksnu. Og her koma vápnini inn; svørð og ørvar úr viði. Av øðrum leikum kunnu nevnast, umframt litaðar steinar, tinnur, smáíløt og fólk til eitthvørt borðspæl, fleiri bátar og skip - og tvey ross. At bátar og skip eru stórur partur av leikunum er sjálvsagt í oyggjalandi, ið er bundið saman av førum til flutning, útróður og veiði. Farið á øðrum frímerkinum varð funnið í fornfrøðiligum útgrevstri niðri á Dunga í Kirkjubø í Tað er cm til longdar, telgt úr rekaviði. Farið tykist ikki skula avmynda vanligan bát. Tey høgu beinu stevnini og tað høga ovasta borðið kundu bent á, at hetta heldur er farmaskip - byrðingur sum mangur man hava komið til Føroya tá. Men tekin eru eingi til dekk, bekkir ella mastraspor. Við sínum slætta botni er skipið helst ætlað at spæla við innandura. Rossið á hinum frímerkinum varð funnið í fornfrøðiligum útgrevstri niðri á Toft í Kvívík í Hesturin er cm til longdar, telgdur úr heldur tunnum træpetti. Allar síður eru heilt flatar, men faksið er tó sneitt upp í høgt bogaða røð. Sverri Dahl sáli vísti á, at hendan fatan av rossi við longum bogaðum faksi og lotum høvuðsburði tykist vera tann sama, sum kemur til sjóndar í handtøkunum á manglifjalum úr nýggjari tíðum. Hyggja vit at Hestoynni eru sniðini yvirhøvur so samsvarandi, at tað sýnist sjálvsagt, at menn á sinni góvu oynni hetta navn. Bæði leikuni eru sýnd fram á Føroya Fornminnissavni í Havn. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur februar Føroyar kristnar í túsund ár Anker Eli Petersen ger í hesum sambandi eina røð við frímerkjum, ið lýsa kristnanina. Virðini eru og kr. Føroya Fólkaháskúli ár frímerki verða útgivin í sambandi við at ár eru liðin síðan háskúlin varð settur á stovn. Myndirnar á frímerkjunum verða av Rasmusi Rasmussen og Símuni av Skarði og konunum Onnu Suffíu Rasmussen og Sonnu av Skarði. Frímerkini verða eisini útgivin í hefti við frímerkjum í ( x ). maj Europaútgáva frímerki við felags motivi fyri øll tey luttakandi londini í sambandi við túsundáraskiftið. maj Barnatekningar Framtíðin á Frímerkjum Í sambandi við at farið verður inn í eitt nýtt túsundáraskeið, varð skipað fyri barnateknikapping, har føroysk børn fingu møguleika fyri, við myndum, at siga sína hugsan um framtíðina. Føroyska kappingin er partur av størri millumtjóðakapping, ið byrjaði í september Ætlandi verða av teim vinnandi tekningunum útgivnar sum frímerki. Brúksmerki høg virði brúksmerki í røðini við Føroyakortinum. september Brúksmerki lág virði brúksmerki við myndum av oyggjunum Skúvoy, Hestur, Koltur og Nólsoy. Hetta verður framhald av røð frá postkort verða eisini útgivin við myndum av somu oyggjum. Jólafrímerki frímerki og hefti við frímerkjum í hvørjum av Anker Eli Petersen. Frímerkini lýsa føðing Krists, soleiðis sum hon verður lýst í Lukasar og Jóhannesar evangelii. jólapostkort verða eisini givin út. november Jólamerki, árbók og ársmappa. Jólamerkini, ið Anker Eli ger, lýsa Jólaevangelii sum teknirøð. Tilsamans verða útgivin frímerki og hefti. Samlaða ársvirðið verður kr. Goym myndirnar av teim føroysku frímerkjunum á egnari teldu og ger soleiðis tygara egna elektroniska frímerkjasavn Trýst á árið, ið tygum ynskja at lesa inn (downloada). Vit takka øllum kundum okkara, ið hava atkvøtt í kappingini um ársins vakrasta frímerki Úrslitið av kappingini varð hetta: Ársins vakrasta frímerki gjørdist FR við mynd av Svartafossi í Hoyvík. Hetta er annað av Europafrímerkjunum, ið vórðu givin út mai Myndamaðurin Henrik Solberg tók myndina. Støddin á frímerkinum er x mm og tað varð prentað hjá House of Questa í Onglandi. Á øðrum plássi er FR við mynd av Foldarafossi í Hovi. Hetta frímerki varð eisini givið út mai Myndamaðurin Henrik Solberg hevur eisini tikið hesa myndina. Á triðja plássi er FR Hetta er annað frímerki í røðini um boðan føðing Krists, ið varð givið út september Anker Eli Petersen hevur sniðskapað røðina, ið er prentað hjá House of Questa í Onglandi. Bíleggjast kann á tveir hættir. Annahvørt við at trýsta á Bílegging/Beinleiðis bílegging, har tú fært sølulista á skíggjan, ella við at fara inn á hvørja vøru sær og haðani trýsta á Legg í Kurv. Tú kanst taka vørur úr keypskurvini, um tú vil tá tú vil. Bílegging er send, tá ið tú hevur trýst á Gjalding og fylt út gjaldsoyðublaðið og trýst á Keyp. Bíleggingarváttan verður send tær so skjótt sum vit hava móttikið bíleggingina. Fyri at kunna síggja undanfarnar bíleggingar er skrásetan við telduposttilskrift og loyniorði neyðug. Skrásettu upplýsingarnar verða sjálvsagt einans nýttar í samskiftinum millum Postverk Føroya og skrásetta kundan. Vit hava ikki møguleika fyri at lesa skrásettu loyniorðini, og er tað tí av týdningi, at tú leggur tær nýtta loyniorðið í geyma. Einki sendi- ella avgreiðslugjald verður lagt á: tú skalt bert gjalda fyri vøruna. Er okkurt, tú vilt fáa greiðu á, ert tú vælkomin at seta teg í samband við okkum á filateli@postverk.fo. Umframt frímerki, hava vit eisini hesar vørur: Putlispæl hestar ( / / ) Bókin "Færøske frimærker & historie" ( / / ) Putlispæl seyðahundur ( / / ) FDC-album ( / / ) FDC eyka síður ( stk) ( / / ) Jólamerkini ( / / ) Plakatrøð Brynhildar táttur ( / / ) T-shirt Brynhildar táttur ( / / ) Røð við postkortum ( / / ) Blaðhaldari til "Nýtt" ( / / ) GF frávik ( / / ) Jólamerkini ( / / ) Postkort Norðuroyggjar ( / / ) Ár T-shirt ( / / ) Luxe-album ( / / ) Eyka síður til Luxe-album ( / / ) Eyka Luxe-album síður til hefti (frá ) ( / / ) Plakat Ingálvur av Reyni ( / / ) Byrjunarpakki ( / / ) T-shirt Føroyar kristnar í ár ( / / ) Bókin "Færøske frimærker & historie" Ein veruliga undirhaldandi bók um føroysk frímerki og føroyska søgu, krydda við áhugaverdum smásøgum. Don Brandt, ið eisini hevur skrivað tvær bøkur um Ísland og íslendsk frímerki, hevur serligar gávur, tá tað snýr seg um at flætta nýtt og gamalt saman við frímerkjasøguni, soleiðis at bókin gerst áhugaverd hjá øðrum enn bert frímerkjasavnarum og søguáhugaðum. Bókin fæst í bókabúðunum og á Frímerkjadeildini. Hon fæst á donskum, enskum og týskum. Prisur: kr Mál: DansktEnsktTýskt FrímerkjaheftiFrímerkiSmáørkAðrar vørurÁrbøkurÁrsmappur FDC-album Vakurt album til fyrstadagsbjálvar. Kápan er úr myrkabláum lørifti og hevur føroyska skjaldarmerkið á forsíðu og baki. síður eru í albumminum og pláss er til bjálvar. Eyka síður kunnu fáast. Prisur: kr FrímerkjaheftiFrímerkiSmáørkAðrar vørurÁrbøkurÁrsmappur Plakat Ingálvur av Reyni Í sambandi við útgávuna september við málningum av Ingálvi av Reyni, gevur Postverk Føroya eisini út eina plakat. Myndin er hin sama sum á -krónurs frímerkinum; ein oljumálningur frá við heitinum genta. Plakatin er í A -stødd ( x cm). Prisur: kr FrímerkjaheftiFrímerkiSmáørkAðrar vørurÁrbøkurÁrsmappur Luxe-album Eitt vakurt album, ið samstundis eisini verjir frímerkini á besta hátt. Góðskan er høg og leiðbeinandi myndir og tekstir eru á síðunum. Kápan er úr myrkabláum kunstleðri og føroyska skjaldarmerkið er á forsíðu og baki. Í albumminum eru síður til frímerki og smáørk til og við Prisur: kr FrímerkjaheftiFrímerkiSmáørkAðrar vørurÁrbøkurÁrsmappur in veruliga undirhaldandi bók um føroysk frímerki og føroyska søgu, krydda við áhugaverdum smásøgum. Don Brandt, ið eisini hevur skrivað tvær bøkur um Ísland og íslendsk frímerki, hevur serligar gávur, tá tað snýr seg um at flætta nýtt og gamalt saman við frímerkjasøguni, soleiðis at bókin gerst áhugaverd hjá øðrum enn bert frímerkjasavnarum og søguáhugaðum. Bókin fæst á donskum, enskum og týskum og kostar kr. in nýggj, broytt útgáva av GF er nú at fáa. Her eru nógvir hentir upplýsingar um t.d. bráfeingisfrímerkini frá og / nýggj frímerki, variantir, hefti, ársmappur, árbøkur, framsýningarkort, jólamerki, stempul, skipspost og postsøgu. Síðutalið er nú økt frá til síður fyri at pláss skal verða fyri nýggjum útgávum og einum nýggjum kapitli um skipspost og øðrum broytingum. GF er sera hent handbók hjá øllum, ið savna føroysk frímerki. Bókin er á donskum/enskum og kostar kr. in handbók, ið gevur eitt gott innlit í frávik í føroyskum frímerkjum. Bókin er á donskum/enskum og kostar kr. itt vakurt album, ið samstundis eisini verjir frímerkini á besta hátt. Góðskan er høg og leiðbeinandi myndir og tekstir eru á síðunum. Kápan er úr myrkabláum kunstleðri og føroyska skjaldarmerkið er á forsíðu og baki. Í albumminum eru síður til frímerki og smáørk til og við Kostnaður: kr. lbum til fyrstadagsbjálvar. Kápan er úr myrkabláum lørifti og hevur føroyska skjaldarmerkið á forsíðu og baki. síður eru í albumminum og pláss er til bjálvar. Eyka síður kunnu fáast. Kostnaður: kr. aldari til blaðið Nýtt úr Føroyum. Blaðhaldarin kann rúma bløðum og hevur kápu úr myrkabláum kunstleðri við gullstavum. Kostnaður: kr. Undirritaði ynskir: sett av óstemplaðum frímerkjum sett av óstemplaðum fýrablokkum við ovara breddanummari sett av óstemplaðum fýrablokkum við niðara breddanummari sett av stemplaðum frímerkjum sett av dagstemplaðum frímerkjum sett av stemplaðum fýrablokkum við ovara breddanummari sett av dagstemplaðum fýrablokkum við ovara breddanummari sett av stemplaðum fýrablokkum við niðara breddanummari sett av dagstemplaðum fýrablokkum við niðara breddanummari sett av postkortum fyrstadagsbjálvi við øllum merkjum á sett av fyrstadagsbjálvum við einum merki á hvørjum sett av fyrstadagsbjálvum við fýrablokkum á hvørjum frímerkjahefti, óstemplað frímerkjahefti, stemplað frímerkjahefti, dagstemplað frímerkjahefti á fyrstadagsbjálva (øll merki) smáark, óstemplað smáark, stemplað smáark, dagstemplað fyrstadagsbjálvi/ar við smáarki á ark/ørk av jólamerkjum ársmappa/ur árbók Navn: Bústaður Postnr./Býur/bygd Kundanummar Email / Um at tekna frímerki Listamálarin og teknarin Bárður Jákupsson hevur síðani teknað frímerkjarøðir fyri Postverk Føroya tilsamans frímerki og hevur harumframt formgivið og lagt til rættis aðrar frímerkjarøðir, umframt jólamerkjaørk. Eftir áheitan roynir hann í hesi grein at greiða frá mannagongdini, ið fjalir seg aftanfyri myndanina av einum frímerki. Í ævintýrinum verður sagt frá fátækum smiði, ið kemur í kongsgarðin og býður sær at gera kongi eitt vakurt gulltalv. Eingin av øllum teimum dýru gripum, kongur eigur, skal kunna metast við hendan. Teir koma ásamt báðir um, nær talvið skal vera liðugt. Kongur leggur treytir á, at er smiðurin ikki liðugur, tá ið tíðin er farin, verður hann hongdur, men megnar hann uppgávuna og ger kongi til vildar, fær hann yngstu kongsdóttrina og hálvt ríkið, tá ið kongur fellur frá. Smiðurin verður læstur inni í smiðjuni. Men dagur dettur av degi, uttan at nakað ljóð hoyrist út haðani, eftir øllum at døma ger maðurin ikki peningsverk og tey óttast fyri lagnu hansara. Ein hovmaður, ið hevur kagað ígjøgnum lyklarholið, veit at siga, at smiðurin liggur óvirkin á beinkinum og starir upp í loft. Men so umsíður, tá ið skeiðið er um at vera runnið, hoyrast ljóð úr smiðjuni har verður sagað og bukað, høgt og fílað. Í síðstu løtu gongur hurðin og talvið kemur til sjóndar eingin hevur áður sæð makan. Kongur noyðist at halda lyfti sítt, og alt endar í øllum góðum. Soleiðis er eisini við listini tað týdningarmesta er hugskotið, tá ið tað er gitið, hevur ein í øllum førum bjargað sær kongsdóttrina helvtin av ríkinum kann síðan koma. Ein listamaður hevur ongantíð frí hann ger kanska mest til nyttu, meðan hann liggur á rygginum og starir upp í loft. Tá ið frímerkjarøð skal teknast, er serliga eitt, ið hevur týdning hitt rætta hugskotið. Eg skal viðganga, at eg mangan nýti meginpartin av tillutaðu tíðini til at royna at fáa eitt hugskot at búnast. Tá ið Postverkið ringir og spyr, hvussu líður, og eg svari, at nú eri eg í ferð við at leggja seinastu hond á verkið, eri eg mangan í somu støðu sum smiðurin í ævintýrinum í veruleikanum er ikki stórvegis felt niður á blað enn. Eins og bróður mín møblasnikkarin plagar at siga við ótolin viðskiftafólk: "Nú er bara lakeringin eftir". Hugskotið kann eyðvitað koma ymsastaðni frá tað veldst um evnið. Mangan er neyðugt at gera eitt umfatandi rannsóknararbeiði, har ein spyr serkøn fólk og leitar á bókasøvnum. Hvussu skal t.d. evnið Virksemi í rúmdini takast? (FR apríl ). Ella -ára dagurin fyri Jólafundin í ? (FR sept. ). Stundum er evnið soleiðis vorðið, at einans hugflogið kann finna tað rætta hugskotið. Eyðvita hevur tú stundum einans fyri neyðini at umhugsa ta formligu síðuna av myndini eitt nú tá ið uppgávan er at tekna fýra frímerki við tara. Frímerkið skal siga eina søgu um útgávulandið føroysku frímerkini skulu taka støði í føroysku náttúruni og føroyska fólkinum. Tann stutta lýsingin skal kunna siga eitthvat um Føroyar og føroyingar, sum kann hava áhuga bæði hjá okkum og útlendingum eins væl og hjá frímerkjasavnarum. Boðskapurin skal eisini vera lættur at skilja. Eg vil ikki siga, at frímerkjatekning eigur sítt serstaka pláss í listarinar borg, við egnari dís og inngongd ymiskar meiningar kunnu vera um tað men at tekna ella formgeva frímerki er tó ein serlig avbjóðing, ið setur síni krøv. Støddin fyrst av øllum: Tað er heilt óvanligt fyri ein myndlistamann at hugsa í so lítlari stødd. Gaman í, tað er ikki neyðugt at arbeiða í hesi lítlu stødd, tað hevði heldur ikki verið lætt sjálvur plagi eg at arbeiða við fortekning, ið er seks ferðir størri enn endaliga støddin. Men tá pennurin ella pensilin fer eftir pappírinum, skal havast í huga, at strokini í veruleikanum verða seks ferðir minni. Henda møguleika, at kunna arbeiða við størri fortekningum, hevur ristarin ikki hann ristir myndina beinleiðis í eina stálplátu, og noyðist tí beinanvegin at arbeiða við endaligu støddini. Tá ið ein hevur havt møguleika fyri at fylgt við í arbeiðsgongdini hjá einum matum stálristara sum Czeslav Slania og sæð hann staðið boygdan yvir ta lítlu stálplátuna við stikli í hond og sjóneyku fyri eyga, verður ein fyltur av undran og virðing. Fyri at kunna fata, hvønn týdning støddin hevur, kunnu vit ímynda okkum eitt listaverk, ið er stórt í vavi, ein stóran tvídimensionalan málning. Tað ber ikki til at eygleiða allan málningin í einum, eitt eygnakast er ikki nóg mikið eyguni flyta seg aftur og fram, upp og niður eftir myndaflatanum. Í hesi gongd, ið hevur nógv at týða fyri fatanina, roynir hugurin ymsar leiðir eftir flatanum, og so líðandi fer ein at skilja teir einstøku lutirnar í málninginum, rørslurnar í formum og linjum. At enda kann ein so fata heildina ta stóru kompositiónina. Tá ið hugt verður eftir eini lítlari mynd, sum t.d. einum frímerki, stendur eygað harafturímóti í stað. Rørslan er í hvussu so er sera avmarkað. Tað er so at siga einans rúm fyri einum eygnakasti heildin verður fatað í einum høpi. Hesin avgerandi munur er ein týðandi avmarkingin, men eisini ein serlig avbjóðing. Tá vit um morgunin sita við brævknívinum í hondini og brævarúgvuni framman fyri okkum, unnast hvørjum frímerki einans stutt eygnakast. Eftir einum tveimum sekundum skal myndin royna at gera vart við seg: Hon skal fáa eyguni at dvølja so mikið, at boðskapurin kemur í ljósmála. Fær hon brævlesaran at steðga á einans lítið bil, er slottið vunnið. Hesi somu krøv verða sett búmerkjum, vegaskeltum, myndskriftum, v.m.; men munurin er, at hesi náa endamál sítt við at vera einføld og tíðum hava eitt ávíst eyðkent snið, meðan frímerki kunnu vera munandi meira samansett og fjølbroytt. Tá myndastøddin økist og verður seks ferðir størri enn sjálvt frímerkið, er longu neyðugt, at eygnakastið ferðast yvir flatan, um allir lutir skulu fatast. Hetta merkir, at fortekning mín og hitt endaliga frímerkið eru hvørt í sínum heimi. Sum frímerkjateknari og -formgevari mást tú venja teg við hetta. Tekningin skal eyðvitað bara umfata lutir, ið hóska til ta minnu støddina. Hetta merkir at ein hevur ikki møguleika fyri at arbeiða við ov líkum littónum harafturímóti gerst ein bilsin av at síggja, hvussu smáir staklutir kunnu vera og tó koma til sín rætt. Eitt ávíst samband millum støddir flatar, spenningsdeplar, hvíludeplar og tekn, má vera í lagi. Hetta kann bara fáast upp á pláss eftir drúgvum royndum. Tað kann vera torført at finna teir røttu litirnar tí tá ið flatin verður minkaður seks ferðir, broytist litspælið. Oftast er neyðugt at hava heldur veika litstyrki í fortekningini, tí litirnir kennast sterkari, tá ið myndin minkar. Vanligt er at gera royndarprent, soleiðis at møguleiki er fyri at stilla litirnar. Tað hugtekur meg at síggja, hvussu vakrir stavir og tøl kunnu vera hesi tekn hava eitt fullkomið skap, ið er úrslit av aldargamlari menning. Eg leggi stóran dent á, at áskriftirnar ið eru neyðugar til tess at fáa grundleggjandi boðskapin fram hava eitt slíkt snið, at tær kunnu spæla saman við øðrum lutum í myndaheildini. Nøkur av frímerkjunum hjá Postverki Føroya verða prentað eftir stálristing. Eg havi formgivið okkurt frímerki til henda stórbæra prenthátt. Stálristing er nýtslugrafikkur á hægsta stigi. Í summum førum verða stálristing og offsett-prent nýtt saman, men tey flestu av mínum frímerkjum eru prentað í reinum offsetti. Eg nýti vatnlitir, gouachelitir, í flótandi og føstum líki, umframt tussj, litblýantar, pennar og penslar. Í fyrstani var eg eitt sindur í iva um, hvussu farast skuldi fram, og eg arbeiddi tá tíðum saman við yrkisfrímerkjateknarum, ið eru fast knýttir at teimum stóru seðlaprentsmiðjunum í útlondum. Hesi serlærdu fólk hava til uppgávu at tillaga fortekningar hjá listafólkum. Eg havi lært so mikið av hesum, at eg tey seinnu árini havi ikki latið tekningarnar úr hondum, fyrr enn tær eru klárar at prenta beinleiðis prentsmiðjan hevur nú einans fyri neyðini at minka um støddina á tekningini. Eftir míni meting skulu rættilig frímerki teknast tey skulu vera at metast sum nýtslugrafikkur í gerandisdegnum. Smiðurin í ævintýrinum fekk helvtina av kongsríkinum ein frímerkjateknari upplivir tað undursama, at smáu myndir hansara verða spjaddar út um øll heil og hálv ríki og lond um allan heim. Bárður Jákupsson / Posthúsið í Klaksvík Tvey ár eftir at postavgreiðsla varð latin upp í høvuðsstaðnum, varð fyrsti regluligi postflutningurin millum Havnina og Norðoyggjar skipaður. Hetta var á summri Flutningurin gekk um Søldarfjørð, Syðrugøtu, Gøtugjógv, Norðagøtu og Leirvík til Klaksvíkar. Fyrsti postmaðurin á hesi leiðini var havnarmaðurin Conrad Nicolaisen. Seinni gekk leiðin víðari norður um fjall til bygdirnar við Hvannasund og heilt norður til Viðareiðis. Postavgreiðslan í Klaksvík lat upp í Í fleiri sýslum hava posthúsini verið knýtt at sýslumonnunum. Soleiðis var eisini í Norðoyggjum. Sýslumaðurin tá æt Klæmint Olsen. Hann var ættaður av Toftanesi í Leirvík og sat sum sýslumaður í sløk ár. Frá til Klæmint Olsen var eisini landstingmaður. Í hansara tíð vóru gomlu sýslumanshúsini í Klaksvík eisini karmur um postavgreiðsluna. Hesi fyrstu sýslumanshúsini í Klaksvík vórðu bygd í -unum. Sýslumaðurin flutti í húsini oktober Tá Klæmint Olsen leggur frá sær, tekur Tummas Juul Petersen við sum sýslumaður og postav-greiðslumaður. Frammanundan hevði Tummas Juul Petersen verið postavgreiðslumaður í Fuglafirði frá til Um tað mundið, tá Tummas Juul Petersen tekur við starvinum í Klaksvík, verða nýggj sýslumanshús bygd og í norðara endanum vórðu serlig høli gjørd til postavgreiðsluna burtur av. Í fluttu bæði sýslumansstarvið og postavgreiðslan í tey nýggju sýslumanshúsini, ið síðani vórðu karmur um postavgreiðsluna í bygdini tey næstu árini. Tummas Juul Petersen sat í sýslumansstarvinum til Tá hann fór frá varð posturin í Klaksvík loystur frá sýslumansembætinum Samstundis gjørdust sýslumanshúsini frá postavgreiðsla burtur av. Frans Olsen úr Havn gjørdist nú sýslumaður í norðoyggjum, meðan Axel Petersen, ið var sonur Tummas Juul Petersen, tók við sum postavgreiðslumaður. Hann sat við postinum til og øll árini var sýslumanshúsið frá karmur um postavgreiðsluna í Klaksvík. Í vórðu húsini umbygd og fingu verandi útsjónd. Miðskeiðis í sekstiárunum varð nýtt posthús bygt í Klaksvík. Tann juni flutti postav-greiðslan í tey nýggju húsini, sum vórðu bygd í miðbýnum tætt við gamla tingstaðin heimi í Vági, og samstundis tók Niels Jacob Jacobsen við sum postavgreiðslumaður. Niels Jacob, sum var ættaður sunnan úr Vági og hevði arbeitt á posthúsinum har, kom á posthúsið í Klaksvík at arbeiða í Hann sat sum postavgreiðslumaður til Síðani hevur Jóhan Sigurðson verið posthúsleiðari í Klaksvík. Tá posthúsið flutti úr gomlu Klaksvíkini heim í Vág, varð gamla posthúsið selt til danska løgmálaráðið, sum umbygdi húsini til løgreglustøð. Í gott og væl ár hevur løgreglan hildið til í hesum gamla posthúsinum og fyrrverandi sýslumanshúsinum Úti í Klaksvík. Nú í summar varð nýggj løgreglustøð, ið er bygd tætt við núverandi posthúsið heimi á Vágsbø, tikin í nýtslu. Hetta merkir, at tað gamla posthúsið í Klaksvík nú stendur tómt. Hvat hendir við húsinum vita vit ikki. Eina ferð í tíðini frá umleið til umleið lógu bygdaposthús undir postavgreiðsluni í Klaksvík. Í Kalsoynni var talan um bygdirnar Syðradal, Húsar, Mikladal og Trøllanes. Á Kunoynni var talan um bygdirnar Kunoy og Haraldsund. Á Borðoynni vóru tað bygdirnar Árnafjørður, Norðdepil og Múli. Á Viðoynni vóru tað Viðareiði og Hvannasund. Síðani vóru tað bygdirnar Kirkja og Hattarvík á Fugloynni og Svínoy. Í dag eru bygdaposthúsini í Norðoyggjum bert fýra í tali. Á Kalsoynni hevur eitt avgreiðslupostboð avloyst øll fýra bygdaposthúsini. Avgreiðslupostboð, sum koyra frá posthúsinum í Klaksvík, røkja í dag postliga samskiftið við íbúgvarnar í Kunoy, Haraldsundi, Árnafirði, Norðdepli, Múla og Hvannasundi. Eftir eru sum nevnt bert fýra bygdaposthús og tey eru: Viðareiði, Svínoy, Kirkja og Hattarvík. Í dag eru starvsfólk á posthúsinum í Klaksvík. Av hesum eru postboð og avgreiðslupostboð, meðan seks fólk arbeiða inni á posthúsinum. Taka vit avgreiðslupostboðið í Kalsoynni og bygdaposthúsini við, er talan um fólk, sum arbeiða í økinum, ið hoyrir undir postavgreiðsluni í Klaksvík. / Barnakanningar í Føroyum Í Føroyum hava vit leingi vitað, at tað er nógv kyksilvur í grind. Eisini eru funnin rættiliga nógv lívrunnin evni, sum eru torfør at bróta niður í náttúruni, so sum PCB og DDE. Vit vita nú, at havsúgdjór í arktiska økinum eru illa dálkað av hesum evnum. Grindahvalurin, sum føroyingar hava etið í fleiri hundrað ár, svimur kring heimshøvini og livir av dálkaðari føði høgt uppi í føðiketuni. Ein partur av kyksilvrinum stavar frá jarðarskorpuni, ið náttúrliga útskilur hetta evni, men virksemi menniskjans er tó ein meginorsøk. Evni sum PCB og DDE stava bert frá menniskjum. Hesi dálkandi evni verða leidd við áum og luft- og havstreymum út í høvini, har tey síðani savnast í føðiketuni og enda í føroyingum, sum eta grind og spik. Fyrst í -unum var greitt, at kyksilvurinnihaldið í summum føroyingum var so høgt, at tað fór upp um altjóða tilráðingar, sum í høvuðsheitum bygdu á royndir frá stórum eiturvanlukkum í Japan og Irak. Av tí at full vissa ikki var um, hvørji skaðilig árin samansavningarnar av kyksilvuri í Føroyum hava um tær verða tiknar inn yvir langa tíð saman við evum, sum møguliga eru verjandi gjørdi sjúkrahúsverkið í Føroyum eina avtalu við lærda háskúlan í Odense um at kanna, hvønn týdning henda dálking hevur fyri menningina hjá børnum í Føroyum. Vegna illgruna um at fostur eru serliga viðbrekin fyri kyksilvuri, varð savnaður inn vevnaður frá nalvastrongi og hár frá mammuni í samband við góðar barnsburðir. Kanningarnar vístu, at uml. % høvdu kyksilvurvirði omanfyri tað mark, sum verður mett at vera heilsuliga ráðiligt. Tá børnini vórðu sjey ára gomul, vórðu tey gjølla kannað av granskarum úr Japan, USA, Danmark og Føroyum. Úrslitini vísa, at samband er millum nøgdina av kyksilvuri í fostrinum og andligar førleikar um sjey ára aldur, so sum minni, mál og árvakni v.m. Úrslitini benda á, at tað, sum vit higartil hava hildið vera óskaðiliga kyksilvurnøgd hjá barnakonum, í veruleikanum hevur skaðilig árin á menningina hjá børnum. Í juni komu saman í Havn umleið granskarar úr øllum heiminum, at tosa um kyksilvurdálkingina av heimshøvunum og um vandan fyri skaðiligum árini á nervalagið. Umleið granskingarætlanir vórðu lagdar fram. Serliga stórur áhugi var fyri tí føroysku kanningini, men eisini varð greitt frá líknandi kanningum á Seychellunum, á Madeira og í arktiska Canada. Granskarar løgdu harumframt fram upplýsingar um ta umfatandi kyksilvurdálkingina av Amazonlandinum, sum hevur ført við sær, at eitt stórt tal av íbúgvunum er í vanda fyri skaðiligum árini á heilan. Í byrjaði ein nýggj kanning av nýføddum børnum í Føroyum. Hesa ferð fyri gjøllari at kanna, um PCB hevur árin á menningina hjá barninum. Granskingarætlanin, sum aftur hesa ferð fer fram í samstarvi millum Deildina fyri Arbeiðs- og Almannaheilsu í Sjúkrahúsverki Føroya og Miljømedicinsku deild á Odense Universitet, verður samstundis framd í Týsklandi og Hálandi. Við at kanna blóð hjá mammuni, blóð í nalvastrongi og móðurmjólk, hevur tað borið til at fáa eina mynd av, hvussu nógvum PCB fostrini hava verið fyri. Barnalækni og sálarfrøðingur kanna børnini við stuttum millumbili til tess at fylgja menningini hjá hesum børnum. Roynt verður at gera kanningarnar í teimum trimum londunum so eins sum møguligt til tess at fáa best møguliga grundarlagið at taka støðu út frá. Í løtuni verða kanningar gjørdar av børnum, sum eru 1/2 ára gomul. Eitrandi árinið á nervalagið, sum vit halda okkum hava funnið hjá føroyingum, meta vit so týdningarmikið, at nýggjar kanningar eru kravdar. Deildin fyri Arbeiðs- og Almannaheilsu hevur fingið peningaligan stuðul frá tí danska umhvørvisstýrinum til tess at gera ta triðju kanningina av nýføddum børnum í Føroyum. Hendan kanningin snýr seg bæði um tað kyksilvur og tað PCB, sum fostrini eru fyri. Umframt at kanna skaðilig árin á nervalagið hevur hendan kanningin til endamáls at kanna, um PCB virkar sum kynshormon. Kanningarnar í Føroyum hava eisini fingið stuðul frá amerikanskum myndugleikum, ES og donskum og føroyskum grunnum. / Posthúsið í Fuglafirði Posthúsið í Fuglafirði lat upp juli Fyrsti postavgreiðslumaðurin var Tummas Juul Petersen. Hann var sýslumaður í Eysturoy. Í flutti Tummas Juul Petersen til Klaksvíkar, har hann tók við starvinum sum sýslumaður fyri Norðoya Sýslu. Samstundis tók hann eisini við sum postavgreiðslumaður í Klaksvík. Í frásøgnini um posthúsið í Klaksvík søgdu vit, at fleiri av teimum fyrstu posthúsunum í Føroyum vóru knýtt at sýslumonnunum. Eitt annað, ið eisini hevur gjørt seg galdandi er, at størvini í føroyska postverkinum ofta hava gingið í arv frá einum ættarliði til annað. Soleiðis hevur verið í Fuglafirði. Tá Tummas Juul Petersen flutti til Klaksvíkar, tók bróðir hansara, Hans Jacob Petersen, við sum postavgreiðslumaður. Í tók dóttir Hans Jacob, Alma Rustin, ábyrgdina av postviðurskiftunum í bygdini og tá hon fór frá oktober tók dóttir hennara, Margretha Rustin Johannesen, við sum posthúsleiðari og sat í starvinum til november Sostatt vóru postviðurskiftini í Fuglafirði í hondunum á somu ættarfólkum í ár. Fram til var posturin í barnaheiminum hjá Almu Rustin. Eina tíð tað var áðrenn Alma og maður hennara Poul Rustin fluttu í egin hús vórðu høli leigað til posthúsið. Fyrstu tíðina varð leigað frá eini mostur Almu, og seinni frá Sámal Petur Petersen, sum var ættaður av Viðareiði. Frá til var posturin í heiminum hjá Almu og Poul Rustin, har serlig høli vóru innrættað til endamálið. Men hølini gjørdust ov trong, og tí varð avgjørt at finna onnur høli. Tann november varð flutt í núverandi posthúsið í bygdini. Hølini leigar postverkið frá handilsfelagnum Haraldsen. Faðir Almu, Hans Jacob Petersen, átti tveir postbátar. Annar æt "Alma" og hin "Ragnhild". Tann fyrri var uppkallaður eftir Almu og hin seinni eftir systur hennara. "Alma" og "Ragnhild" sigldu við posti, farmi og ferðafólki. "Ragnhild" sigldi úr Fuglafirði og norðureftir til Hellurnar, Oyndarfjarðar, Elduvíkar, Funnings og Gjáar. "Alma" sigldi millum Fuglafjørð og Klaksvík og legði eisini at í Leirvík. Eftir krígslok helt "Alma" uppat at sigla og varð seld úr Fuglafirði út á Skálafjørðin. Báturin varð upprunaliga keyptur úr Noreg í ára gomul fór Alma Rustin til Havnar at ganga í realskúla. Afturkomin til Fuglafjarðar, ára gomul, fór hon at arbeiða fast á posthúsinum saman við faðiri sínum. Tann mai fekk Alma Rustin fulla ábyrgd av postviðurskiftunum í Fuglafirði og av postliga samskiftinum millum Fuglafjørð og Tórshavn, millum Fuglafjørð og Klaksvík og við eysturbygdirnar í Eysturoy. Hon var bert ára gomul um hetta mundið. Tá Alma legði frá sær tann oktober restaðu bert seks mánaðir í, at hon kundi halda sín ára starvsdag sum postavgreiðslukvinna. Hon hevði tá arbeitt á posthúsinum í ár tilsamans. Alma valdi at fara frá í sambandi við, at posthúsið flutti í nýggju hølini. Síðan november hevur Sigrun Jacobsen verið posthúsleiðari í Fuglafirði. Á posthúsinum starvast nú fýra fólk. Talan er um tvey størv at bera postin út og hálvtannað starv inni á postavgreiðsluni. / Havumhvørvið við Føroyar Grundin til, at tað er so frægt livandi í Føroyum, er at flógva Atlantsrákið ger sjógvin við Føroyar heitari enn breiddin ( N) annars hevði loyvt. Men umframt flógva sjógvin í erva, rekur kaldur sjógvur móti Føroyum á størri dýpi. Undan norður eystur Íslandi og kemur Eysturíslands streymurin, sum íblandaður nakað av heitum atlantssjógvi rekur suður í Hetlands rennuna á dýpi, og á dýpinum í Hetlandsrennuni er ísakaldur sjógvur úr Norðurhøvum á veg suður í Atlantshavið. Tað mesta av hesum kalda sjógvi fer vestur gjøgnum Bankarennuna, men eisini fløðir hesin kaldi sjógvur uppum ryggin millum Føroyar og Hetland og millum Føroyar og Ísland. Hóast hitin ovarliga í sjónum broytist lutfalsliga lítið, kann styrkin og nøgdin av sjógvi í ymsu rákunum broytast nógv gjøgnum árið og frá einum ári til annað. Hesar broytingar ávirkað lívið í sjónum og harvið livilíkindini hjá okkum á ymsan hátt. Enn ber ikki til at talfesta árinið av streymbroytingunum tí ov fáar mátingar av streymgongdini og lívfrøðiliga árininum eru gjørdar. Niðanfyri eru tó trý dømi. Vistskipanin á Landgrunninum og á Føroya Banka Atlantsrákið saman við flóð- og fjørurákinum skapa í felag meldrar, ið reka við klokkuni á Landgrunnin og Føroya Banka. Hesir gera at plantuplanktonið og djóraplanktonið, ið hevur stóran týdning sum føði hjá djórum hægri uppi í føðiketuni, verður verandi í økjunum. Teir tryggja eisini, at egg og yngul hjá botnlivandi djórum og fiski, sum ein part av ævi síni reka í og við sjónum, ikki reka av leið og út á økir har eingin botnur er at søkja, tá tann tíð kemur. Á Landgrunninum og á Føroya Banka skapa meldrarnir sostatt serligar vistskipanir, ið hóast líkar í nógvar mátar, ikki eru tær somu. Styrkin í meldrunum er ikki altíð hin sama, men hvussu stórar broytingarnar eru og hvussu tær ávirka framleiðsluna vita vit ov lítið um. Mátingar síðstu tíggju árini av nýtsluni av tøðsøltum úr sjónum vísa tó at stórar broytingar hava verið í tilgongdini av plantuplanktoni á Landgrunninum hesa tíðina. Samstundis sum stórar broytingar hava verið í vakstrarlagnum hjá fiski og í livilíkindunum hjá sjófugli við Føroyar. Toskur Tveir stovnar av toski eru við Føroyar, annar á Føroya Banka og hin á Landgrunninum. Frá fleiri royndum við merking vita vit, at toskur so at siga ikki ferðast ímillum økini. Toskur fiskaður, merktur og settur út á Landgrunninum er bert fiskaður aftur á Landgrunninum. Somuleiðis er toskur fiskaður og merktur á Føroya Banka bert fiskaður aftur á Bankanum. Nakrir einstakir fiskar av Føroya Banka og Landgrunninum eru fiskaðir aðrastaðir enn teir eru merktir, men talið er so lítið, at hesir meira at kalla eru undantøkini, ið staðfesta sannleikan. Toskur á Føroya Banka veksur munandi skjótari enn toskur á Landgrunninum. Ættarbregði eigur sín part av hesum vakstrarmuni, men nakað av vakstrarmuninum kemst eisini av hitamuni og muni í umhvørvi annars millum Føroya Banka og Landgrunnin. Veiðan av toski undan Føroyum hevur tað mesta av hesi øldini ligið um tons, tó ikki undir seinna veraldarbardaga og árini Nógv hevur verið roynt eftir toski øll árini, og javni fiskiskapurin bendur tí á, at tilgongdin av toski við Føroyar er rættuliga støðug. Í seinnu helvt av áttatiárunum kom óvanliga lítið av toski undan og hetta saman við nógvari roynd eftir toski gjørdi at toskastovnurin minkaði skjótt árini eftir. So nógv minkaði toskastovnurin, at veiðan av toski í árunum varð minnið enn undir seinna veraldar bardaga. Gýtingarstovnurin av toski var eisini nógv minni enn nakrantíð áður. Mest sannlíka orðsøkin til vánaligu tilgongdina vóru vánaligu umstøðurnar hjá ynglinum, meðan tað rak við streyminum. Í batnaðu umstøðurnar aftur, og í kom ein tann størsti árgangurin av toski á Landgrunninum vit vita um. Við árslok vaks veiðan av toski aftur, og í yvirlitstrolingunum á várið í var eins nógvur toskur at fáa sum í bestu árum. Miðalvøksturin hjá toski á Landgrunninum minkaði nógv í tíðarskeiðinum til T.d var miðalvektin hjá ára gomlum toski í bert uml. kg í mun til uml kg í Men í fór fiskurin aftur at vaksa betur og í var miðal vektin hjá ára gomlum toski kg, ein framgongd uppá eini % eftir fýra árum. Tíverri vóru ongar reglubundnar mátingar av hita við Føroyar stóran part av seksti- og sjeytiárunum, men við at samanbera miðallongdina av toski á Landgrunninum og hitan í ovaru vatnløgunum við veðurskipið M, ið liggur norð-eystur úr Føroyum, sæst at tá hitin er høgur á hesi støð er vøksturin á toski við Føroyar góður og øvugt. Av tí at hitin, bæði á veðurstøðini og við Føroyar, valdast nøgdina av Atlantsráki framvið, ber til at halda, at broytingarnar í vøkstrinum hjá toski undir Føroyum hava verið ávirkaðar av hesi nøgd. Svartkjaftur Gýtingarøkið hjá svartkjafti er á m dýpi út av hellingini vestanfyri Bretsku oyggjarnar har gýtingin fer fram í tíðarskeiðnum mars-apríl. Tá gýtingin er liðug ferðast svartkjafturin í Norskahavið at leita sær føði, og hann fer tá fram við Føroyum í seinnu helvt av apríl og í mai. Hóast svartkjaftur kann fiskast undir Føroyum flestu mánaðirnar í árinum er fiskiskapurin vanliga altíð bestur í mai, men ymist er hvussu árini hildnast. Onkur ár er mesti fiskiskapurin mai í Bankarennuni og tá er fiskiskapurin vanliga góður og heldur longur á enn onnur ár, tá fiskiskapurin í mai er í Hetlandsrennuni. Fram við Føroyum ferðast svartkjaftur á m dýpi ella á sama dýpi sum Eysturíslands streymurin er í Hetlandsrennuni. Har Eysturíslands streymurin møtir Atlantsrákinum í Hetlandsrennuni broytist hiti og salt yvir stutt øki í einum sonevndum fronti, og alt eftir um Atlantsrákið er sterkt ella veikt í mun til Eysturíslands streymin, er hesin frontur norðaliga ella sunnaliga í Hetlandsrennuni. Samanberingar vísa, at tey ár tá fiskiskapurin er mestur í Bankarennuni er fronturin sunnaliga í Hetlandsrennuni og øvuðgt tey ár tá fiskiskapurin er mestur í Hetlandsrennuni. Ella við øðrum orðum so eru líkindini fyri góðum fiskiskapi eftir svartkjafti í mai undir Føroyum best um Eysturíslands streymurin er sterkur í mun til Atlantsrákið. Fiskirannsóknarstovan er síðstu árini farin undir fleiri reglubundnar mátingar av umhvørvi og lívfrøði í føroyskum sjógvi, og við tíðini fara vit uttan iva at síggja nógv dømi um hvussu umhvørvi ávirkar vistskipaninar. / Posthúsið í Miðvági Posthúsið í Miðvági lat upp tann juli Hetta var samstundis fyrsta posthúsið í Vágum. Tað var Dánial Pauli Mikkelsen Dánial Pauli í Beitinum, sum hevði ábyrgdina av postinum tey fyrstu nógvu árini. Hann sat við postinum í sløk ár. Dánial Pauli doyði apríl Beitishúsið, ið var fyrsti karmurin um postviðurskiftini í Miðvági, er bygt í Húsini, sum nú eru friðað, eru ogn hjá Vága Dansifelag. Í løtuni verður arbeitt við at endurnýggja Beitishúsið. Ein partur av húsunum verður innrættaður til eitt savn um mentamannin og yrkjaran Mikkjal Dánialsson á Ryggi. Mikkjal á Ryggi varð føddur í Beitishúsinum í og vaks upp har. Eftir Dánial Paula yvirtók sonur hansara, Sørin Danielsen, postin í Miðvági, og varð posturin tá fluttur úr Beitishúsinum og heim til Sørin. Húsini hjá Sørini í Beitinum eru bygd í Posthúsið var har í húsunum í ár, frá til Kommunuskrivstovan og bankin vóru eisini í somu húsum ein part av hesum tíðarskeiði. Eftir at Sørin í Beitinum legði frá sær desember varð posturin framvegis verandi heima hjá honum í nøkur ár. Tann januar tók Bodil Ellefsen við sum posthúsleiðari í Miðvági. Nøkur ár eftir, at hon hevði yvirtikið ábyrgdina av postinum, keypti Bodil Ellefsen eini hús í bygdini og flutti hagar við postinum. Hon keypti hesi húsini í og flutti við postinum í Nøkur ár seinni - í keypti hon gomlu kommunulæknahúsini til sethús og posthús. Hesi húsini vórðu bygd beint eftir aldarskiftið til krambúð og sethús. Í vórðu húsini umbygd til læknahús. Tey vóru læknahús frá til tá heilsumiðstøðin varð tikin í nýtslu. Í húsunum vóru læknaviðtaluhøli og íbúð til læknan. Frá til vóru hesi húsini karmur um postviðurskiftini í Miðvági. Í gjørdi postverkið leigusáttmála við Føroya Banka um leigu av fyrrverandi hølum bankans. Eftir samanleggingina av Føroya Banka og Sjóvinnubankanum verða hølini, har Sjóvinnubankin fyrr helt til, nýtt til bankavirksemi. Posthúsið í Miðvági flutti í tey prýðiligu bankahølini tann apríl Á posthúsinum í Miðvági eru tvey fólk í føstum starvi. Núverandi posthúsleiðarin eitur Jóhannes Ellefsen. Um Miðvág er annars at siga, at har búgva fólk í kommununi, sum fevnir um Miðvág og Vatnsoyrar. Stórur partur av fólkinum arbeiðir í fiskivinnuni, antin í fiskiskapinum ella á teimum báðum fiskavirkjunum í bygdini. Fleiri handverks- og tænastufyritøkur av ymiskum slag eru eisini í kommununi. Skúlaviðurskiftini í kommununi eru skipað við tveimum skúlum. Í bygdini er barnaskúlin, sum fevnir um børn úr uppí flokk, og á markinum til Sandavágs kommunu er framhaldsskúlin á Giljanesi, ið fevnir um til flokk. Í Miðvági er ellisheim, heilsumiðstøð, løgreglustøð og prestagarður fyri alla oynna. Har eru eisini telefonstøð, tryggingarstova, sparikassi, banki og bygdarhús, har barnaskúlin eisini heldur til. / Jólamerkini Uppruni er eitt løgið fyribrigdi. Hetta, at hvør lutur, hvussu týdningarleysur hann enn kann tykjast, hevur sína egnu grundgeving. Vit liva við lutum og hugtøkum, uttan at hugsa nærri um, hví tey eru íkomin. Kanna vit tey gjøllari, vísir tað seg ofta, at tey ímynda okkurt heilt annað enn vit hildu. Tá frímerkjadeildin hjá postverkinum spurdi meg, um eg kundi gera jólamerkini í ár, valdi eg at ganga út frá navnadøgunum í desember. Eg helt meg ferðast á tryggari grund, kendi flestu dagarnar uttanat og kundi annars hella meg at frálíku bókini hjá Axel Tórgarð, ið rópast "Dagar og nøvn í álmanakkanum". Ein rímuliga yvirkomulig verkætlan, hugsaði eg við mær sjálvum, einfaldur sum eg var. Pínslaváttar og halgimenni Tað gjørdist ein Sisyfos-fjakkan av einari aðrari verð. Keldutilfarið til líðingar- og halgimannasøgurnar er ótømandi og nógvar av søgunum harafturat fullar av mótsøgnum. Hondin, ið skrivar, er avgerandi fyri, hvussu tann einstaki verður mettur og útgreiningin gerst nær um vónleys, um søgurnar hava liva á fólkamunni. Tær vælumtóktu líðingarsøgurnar, hjá teimum ungu kvinnuligu pínslaváttunum, finnast í nógvum ymiskum útgávum og verða vanliga mettar sum óálítandi. Søguligir persónar, sum bispar og pávar verða harafturímóti umtalaðir meira samsvarandi í teimum ymisku keldunum. Lítil ivi man vera um, at lagnurnar hjá Barbaru, Bibianu ella Luciu hava vunni betur frama millum vanligt fólk enn søgurnar um t.d. Damasus páva ella kleysturbyggjaran Sabas. Fram úr skuggunum Hóast onkur av persónunum ikki vildi lata við seg koma, trinu tey flestu tó fram úr fyrndarmjørkanum. Hugtakandi lagnur við løgnum frásøgnum, ið toyggja seg frá einfaldum smásøgum, til torskilda átrúnarliga heimspeki. Sorgarleikur, søga, søgn og heimspeki lið um lið, uttan at taka dagar ímillum einfalt ella vitborið. Og eftirhondini sum persónarnir trinu fram á leikpallin, broyttist eisini uppfatanin av teimum. Eg havi t.d. altíð hildið, at smágenturnar ið bera kertuljós í hárinum, ímynda tað ljósfremjandi Luciu, ið breiður sítt ljós yvir heimin. Og so vísir tað seg, at luciagongan ímyndar ljósið, ið so sanniliga skortaði í tí myrku tilveruni hjá Luciu. Ella Tollaksmessan, ið vit vanliga rópa lítla jólakvøld. So leingi eg kann minnast, hevur hetta heiti verið tengt at tí friðarboðskapi og samljóði, ið jólini umboða. Og so vísir tað seg, at Tollakur í Skálholti var ein av teimum mest stríðssinnaðu bispunum íslendingar hava havt. Aftur ein villingarsjón, ið ikki helt fyri tí náðileysa veruleikanum. Men nokk um tað. Frímerkjadeildin er farin í holt við at gera ein faldara um søguna hjá hvørjum einstakum merki, sum verður latin teimum, ið keypa arkið á posthúsunum kring landið, ella á sjálvari frímerkjadeildini. Eitt sindur um tekningarnar Sjálvur formurin av merkjunum, er ein frí tulking av teimum ortodoxu halgimyndunum. Mínar myndir liggja vanliga í tí myndaøkinum, ið rópast pop-art, uppbygdar av vanligum litklippi saman við spray- og smurdari máling. Í hesum førinum, havi eg tó lagt tær vanligu klippiskitsurnar inn á eina teldu. Tá skitsurnar so eru teknaðar umaftur í telduni og litaðar við einum av hesum undaligu tekniprogrammunum, líkjast tær mínum vanligu klippum. Framtíðartøkni og vanligur tekniháttur í einum vavgreyti og jólamerkini verða hervið løgd fram. Jólamerkjagrunnurin Tann peningur ið kemur inn av søluni av hesum jólamerkjunum, fer sum vanligt óskerdur til tann føroyska Jólamerkjagrunnin. Endamálið hjá grunninum er at hjálpa børnum, sum av einhvørjari orsøk hava verið fyri sosialum bakkasti og hava hjálp fyri neyðini og felagskapum, ið hava við børn í Føroyum at gera. Anker Eli Petersen / Posthúsið á Eiði Eiðis kommuna fevnir um bygdirnar Eiði, Ljósá og Svínáir. Í kommununi búgva fólk. Av hesum búgva fólk á Eiði. Í skúlanum á Eiði ganga børn. Í bygdini er gistingarhús, banki og sparikassi. Har er kirkja, prestagarður, samkomuhús og somuleiðis eitt bygdasavn. Kommunulækni er eisini í bygdini. Í bygdini er eitt fiskiídnaðarvirki og tvey onnur smá ídnaðarvirki umframt fleiri tænastuvirki. Til bygdina hoyra størri fiskifør og fleiri smærri útróðrabátar. Flestu íbúgvarnir í Eiðis kommunu arbeiða í fiskivinnuni, antin umborð á fiskiførunum, ella á fiskavirkinum, sum er á havnaøkinum í bygdini. Nakað av landbrúki er sjálvandi eisini. juli varð brævstøð latin upp á Eiði. Men helst hevur Eiði verið postumbýtisstað ("postudvekslingssted") áðrenn hetta. Fyrsti postmaðurin á Eiði var Niels Kruse, keypmaður, sum sat við postinum frá til Helst hevur krambúðin hjá honum, ið lá rættuliga tætt við lendingina, verið postumbýtisstað áðrenn bygdin fekk brævstøð. Í fekk Anthon Martin Ellingsgaard ábyrgdina av postinum. Hann sat við postinum til hann doyði í Síðani hava ættarfólk hansara umsitið postviðurskiftini á Eiði. Núverandi posthúsleiðarin, sum eitur Elinborg Reinert, tók ábyrgdina av postinum frá september Tann januar flutti posthúsið á Eiði fyri fyrstu ferð inn í egin høli. Talan er um eini hús, ið postverkið hevur keypt, og sum síðan er umbygt til endamálið. Ein listaframsýning á bróstinum sermerkir nýggja posthúsið á Eiði. Í bygdini eru tvey listafólk, sum bæði arbeiða við málningalist, og hevur postverkið gjørt avtalu við hesi um, at tey skulu sleppa at sýna málningar fram í teim nýggju og prýðuligu postavgreiðsluhølunum. Í løtuni hanga sjey málningar hjá tí ára gamla listamanninum Óla Egilstrøð á bróstinum. Seinni, tá hesir verða tiknir niður, sleppur listakvinnan, Sigrun Niclasen, at hanga nakrar av sínum málningum upp ístaðin. Av fyrstan tíð fór postflutningurin til og av Eiði fram á tann hátt, at ein bátur fór úr Haldarsvík norður til Eiðis eftir postinum. Á vegnum suður eftur legði hann at við Ljósá, á Langasandi, í Svínáum og á Norðskála. Síðani fór hann til Hvalvíkar. Har avhandaði hann postin frá nevndu bygdum og tók postin til somu bygdir við norður aftur. Hetta sjóvegis postsambandi var tveir dagar um vikuna. Eiðisfólk fingu tó eisini post tveir aðrar dagar. Teir dagarnar sigldi mjólkabáturin "Dúgvan" hjá A/S Thorshavns Mælkeforsyning og Margarinfabrik úr Havn norður í Sundalagið. Á ferðini legði "Dúgvan" at í flestu bygdunum í Sundalagnum. Mjólkabáturin legði eisini at í Kaldbak og í Kollafirði. Ferðin endaði norði á Eiði og hagani varð siglt suður aftur og lagt at í somu bygdum. Umframt hetta varð postur eisini borin millum Eiði, Funning og Gjógv. Gingið varð millum bygdirnar tveir dagar um vikuna. Tann fyrsti postmaðurin, ið gekk hesa leiðina, byrjaði í starvinum í og helt á í samfull ár, heilt fram til Tann seinasti, sum røkti hesa farleiðina, gekk í ár. Tá vegurin millum bygdirnar varð latin upp fyri ferðslu í varð starvið niðurlagt. Fredrik Ferdinand Eidisgaard, føddur í var seinasti postmaðurin á farleiðini millum Eiði, Funning og Gjógv. Hann er enn á lívi og greiðir frá, at í vanliga góðum líkindum, tók ferðin aftur og fram úr seks upp í átta tímar, men í vánaligum líkindum um veturin tá dagurin er stuttur, hendi tað ofta, at dagurin ikki rakk til. Soleiðis hendi tað fleiri ferðir at hann lá nátt við Gjógv. Nú á døgum fær Eiði post hvønn dag í vikuni og farandi postur verður sendur tvær ferðir um dagin. Posturin verður fluttur beinleiðis frá høvuðsposthúsinum í Havn norður til Eiðis. Flutningurin fer fram eftir landsvegnum við bilum hjá Postverki Føroya. Á Eiði eru húski. Á posthúsinum í bygdini er eitt fulltíðarstarv og eitt hálvtíðarstarv. Postur verður borin út fyrrapartin hvønn dag og seinnapartin frá kl. til er avgreiðslutíð á posthúsinum. / Politiska støðan í Føroyum Hin apríl var løgtingsval í Føroyum. Úrslitið av valinum var, at Tjóðveldisflokkurin og Fólkaflokkurin, ið báðir eru borgarligir flokkar, fingu tingsessir hvør, Javnaðarflokkurin fekk Sambandsflokkurin ið ynskir tætt samstarv við Danmark fekk Sjálvstýrisflokkurin fekk og Miðflokkurin fekk tingsess. Størsta broytingin í mun til undanfarna valið í var, at tingmanningin hjá Tjóðveldisflokkinum varð tvífalda úr til Hetta er helst ein avleiðing av spentu støðuni, ið hevur valdað millum Føroyar og Danmark síðani byrjanina av 'unum. Búskaparliga kreppan, ið tá rakti føroyska samfelagið, førdi við sær, at bankarnir vóru um at fara á húsagang. Teir vórðu tó bjargaðir við lántøkum úr danska ríkiskassanum. Treytirnar, ið fylgdu við hesum lánum, vórðu hildnar at vera eyðmýkjandi fyri føroyingar. Haraftrat varð landsstýrið so at siga tvungið til, at yvirtaka størsta føroyska bankan, Føroya Banka, sum í veruleikanum var eitt dótturfelag hjá størsta danska bankanum, Den Danske Bank. Úrslitið av yvirtøkuni var, at Føroyar komu í enn størri skuld. Ein óheft kanning, ið var liðug í januar kom til ta niðurstøðu, at føroyingar vórðu "snýttir", tá teir yvirtóku Føroya Banka, t.v.s. at keypið fór fram, uttan at keyparin hevði fult innlit í fíggjarstøðu bankans. Samráðingarnar millum donsku stjórnina og landsstýrið um endurgjaldið, ið avtalað var millum partarnar, vóru ikki byrjaðar, tá løgtingsval varð útskrivað í ótíð. Hetta hevur uttan iva eisini havt árin á úrslitið av valinum. Eftir valið var greitt, at flokkarnir, ið ynsktu umfatandi broytingar í viðurskiftunum við Danmark, høvdu størstu framgongdina. Hesir myndaðu eisini nýggja landsstýrið við Annfinni Kallsberg sum løgmanni. Hin mest umfatandi broytingin í ætlanunum hjá nýggja landsstýrinum er helst ætlanin um at umskipa viðurskiftini við Danmark fullkomiliga. Hesi viðurskifti verða sum er stýrd av sonevndu heimastýrislógini frá Meginreglan í hesi lóg er, at danska stjórnin letur Føroya landsstýri stóran part av fyrisitingini av Føroyum. Nú skal vend koma í hesi viðurskifti. Útgangsstøðið skal nú vera, at allur myndugleiki skal vera í Føroyum hjá føroyskum myndugleikum. Avtalur um felagsfyrisiting av nøkrum økjum kunnu síðani verða gjørdar millum Danmark og Føroyar, sum javnstillaði lond. Her hevur verið nevnt sum dømi kongahús, gjaldoyra og hægstirættur. Haraftrat koma fleiri øki, har neyðugt verður við samráðingum um samarbeiði, t.d. undirvísingar- og heilsuøkið, ið higartil hevur notið gott av einum tøttum samstarvi við danir. Tá hesar samráðingar eru av, skal úrslitið leggjast fyri løgtingið og skal síðani til fólkaatkvøðu. Uppskot skal eisini gerast til nýggja grundlóg og skal hetta eisini til fólkaatkvøðu. Tað verður nevnt, at endamálið við hesum ætlanum er, at Føroyar skal gerast eitt fullveldi. Størsti "trupulleikin" í hesum sambandi er blokkstuðulin, ið verður latin Føroyum av danska ríkinum. Talan er um yvir eina milliard krónur um árið, og er hetta ein risaupphædd, ið svarar til umleið triðingin av føroysku fíggjarlógini. Tað er øllum kunnugt, at talan kann ikki verða um føroyskt fullveldi, fyrr enn føroyska samfelagið kann klára seg uttan henda búskaparliga stuðul. Sostatt er hetta eisini eitt av málunum hjá nýggja landsstýrinum. Um hetta letur seg gera ella ikki, avhongur í stóran mun av, um olja er í føroysku undirgrundini ella ikki. Ein hin fyrsti setningurin hjá nýggja landsstýrinum var at samráðast við donsku stjórnina, lutvíst um eina loysn í bankamálinum og lutvíst um eina avtalu viðvíkjandi føroysku skuldini til danska ríkiskassan, har ein afturgjaldingarskipan skuldi fáast í lag í Avtalan, ið kom í lag, og sum báðir partar kunnu vera nøgdir við, hevur í royndum bøtt munandi um viðurskiftini millum Føroyar og Danmark. Avtalan hevur í stuttum við sær, at vit við einum árligum gjaldi ið er munandi lægri enn tað, sum vit higartil hava goldið í rentu einans koma at gjalda bæði rentu og avdrátt, soleiðis at lánið er útgoldið eftir árum. Føroyingar, ið leingi hava kent seg knógvaðar av hesi botnleysi skuld, kunnu við hesum síggja ein glotta fyri framman. Hin august legði landsstýrismaðurin í sjálvstýrismálum, Høgni Hoydal, fram uppskot fyri løgtingið um, at landsstýrið fær heimild til at samráðast við Danmark um, at Føroyar fáa fult sjálvræði. Hetta er fyrsta stigið á eini ítøkiligari leið, ið vit uttan iva koma at hoyra meiri um seinni. / Postsøgan í Havn partur Fyrsta posthúsið í Føroyum lat upp í Tórshavn tann mars Hetta var ein postavgreiðsla, ella "postekspedition", sum tað æt á donskum máli. Fyrsti postavgreiðslumaðurin var H. C. Müller, ið varð føddur september og sum var sýslumaður og landtingsmaður, hann var Riddari av Dannebrog og Dannebrogsmaður. Hann sat sum postavgreiðslumaður frá tí, at fyrsta posthúsið lat upp, til hann doyði desember Hetta fyrsta posthúsið í Føroyum var í Gongini í Havn. Húsið, sum H. C. Müller sjálvur átti, er ikki til longur. Tann apríl tók C. C. Danielsen við sum postavgreiðslumaður. Frammanundan var hann kammerassessor og sparikassastjóri. Hann var eisini Riddari av Dannebrog og Dannebrogsmaður. Tá C. C. Danielsen tók við sum postavgreiðslumaður, varð posthúsið flutt úr Gongini, út í Sjóbúðina í Tinganesi, har tvey hølir vórðu leigað til posthús. Í hansara tíð varð posthúsið í Havn broytt frá at vera postavgreiðsla til at vera postkontór. Hetta hendi mai og frá tí degi kundi C. C. Danielsen kalla seg fyri postmeistara ístaðin fyri postavgreiðslumann. Samstundis vórðu Føroyar skipaðar sum sjálvstøðugt postdømi undir danska postaðalstýrinum. Í fór C. C. Danielsen undir at byggja tann elsta partin av posthúsinum í miðbýnum. Posthúsið var liðugt árið eftir og tann desember flutti posthúsið í tann nýggja bygningin. Hetta var ein søgulig hending, tí við hesum flutti eitt føroyskt posthús fyri fyrstu ferð í søguni í ein bygning, sum varð bygdur til endamálið. Seinast í -unum varð posthúsið í miðbýnum útbygt og miðskeiðis í fimtiárunum, varð tann stóri bygningurin, sum vendur út móti Tórsgøtu, bygdur uppí gamla posthúsið frá Hesir bygningarnir í miðbýnum í Havn vóru karmur um alt postvirksemið í høvuðsstaðnum fram til umleið Í nógv ár var íbúð til postmeistaran eisini á posthúsinum. Orsakað av sjúku fór C. C. Danielsen frá tann mai Í gjørdist eitt gamalt ynski hjá íbúgvunum í Tórshavn til veruleika. Í bløðunum varð nú eitt starv sum postboð lýst leyst at søkja, men setanin var tó treytað av, at peningajáttan fekst á donsku fíggjarlógini til nevnda starv. Áðrenn hetta gingu havnarfólk sjálvi á posthúsið eftir postinum. Men peningur varð nú játtaður til starvið og fyrsta postboð í høvuðsstaðnum varð sett. Maðurin, ið fekk starvið, æt Tummas Hansen; hann varð vanliga róptur Tummas í Fjósi. Næsta starvið av hesum slag varð sett í og tað triðja varð sett í Í var samlaða manningin á posthúsinum í Tórshavn starvsfólk. Herav vóru fýra postboð. Hini sjey arbeiddu inni á posthúsinum og teirra millum var táverandi postmeistarin Johan Danielsen. Tá C. C. Danielsen fór úr starvinum, varð danin Rasmus K. Philgaard settur sum fyribils postmeistari frá juni og frá mai varð hann settur í fast starv, og røkti hann starvið til oktober Tann desember tók Johan Danielsen við sum postmeistari, hann var sonur C. C. Danielsen, og var eins og faðirin sparikassastjóri tá hann tók við starvinum. Hann var løgtingsmaður, Riddari av Dannebrog, og Dannebrogsmaður. Somuleiðis var hann M. B. E. (Member of the Order of the British Empire). Higartil hevur Johan Danielsen metið í starvinum sum postmeistari (postverksstjóri). Hann sat frá desember til juni ella í tilsamans ár. / Føroyskur ítróttur At íðka ítrótt er gamalt í Føroyum. Um ikki undir skipaðum viðurskiftum, so av berum kappingarhugi, tá høvi beyðst. Ella bara, tí tað var neyðugt ella upplagt undir givnu umstøðunum. Gerandisdagurin var merktur av kropsligum arbeiði, sum legði upp til, at kapping var uppií. Eitt nú vóru teir gomlu óførir at rógva kapp, tá teir fóru til útróðrar ella í grind. Og ikki ráddi bara um at rógva kapp við menn á øðrum báti, men eisini innan borða móti hvørjumøðrum. Svimjarar vóru teir gomlu góðir og kappast kundu eisini teir á ymsan hátt á landi. Tað kundi vera um alt møguligt, so sum at kappsláa ella kappvelta. Ein hin fyrsti ítróttarmaðurin man hava verið Sigmundur Brestisson, sum segðist vera so dúgligur, at hann var norska konginum Ólavi Trygvason næstur í øllum ítrótti. Mangar eru eisini søgurnar um kvinnur og menn, sum vóru tiltikin í ymsum brøgdum. Føroyskar sagnir og bygdasøgur umrøða eitt nú Jansaguttarnar, Regin í Toftum, Snopprikk, Giljabóndan, Laðangarðsbóndan og Sterku Marjun, sum øll vóru úrmælingar til styrki ella ymsan ítrótt. Í kvæðum og tættum verður dúgliga yrkt um kappar og avriksmenn, sum vóru væl bygdir og óførir í mongum leikum. Hesar søgur um fornu ítróttarmenninar kvóðu tey myrku vetrarkvøldini, so um ikki altíð hevur verið gjørt so nógv við ítrótt, hevur altíð verið sagt frá ítrótti. Tá talan er um skipaðan ítrótt í Føroyum, gingu ungmannafeløg á odda at skipa fyri kappingum. Tær fyrstu vóru fyri einum hundrað árum síðani, og eisini hava elstu ítróttarfeløg í Føroyum um hundrað ár á baki. Elstu feløgini eru ofta blivin til við íblástri uttan úr heimi. Føroyingar, sum hava verið uttanlands í læru- ella útbúgvingarørindum, eru komnir heimaftur eftir at hava íðkað ítrótt í øðrum londum, og so hava teir havt hug at fingið lív í skipaðan ítrótt her á landi. Í tríatiárunum, tá rak ár vóru í Føroyum búskaparliga, mentist landið mentanarliga - eisini innan ítróttin. Stig vóru tikin til at seta á stovn eitt meginfelag fyri føroyskan ítrótt, sum síðani hevur verið samskipari av so at siga øllum ítrótti í Føroyum. Síðani hevur Ítróttarsamband Føroya, stytt ÍSF, ment seg til at fevna um samanlagt sersambond og feløg. Íðkaðar vera einar tjúgu ítróttargreinar, og okkurt um fimti hvør føroyingur er limur í onkrum ítróttarfelag. Tað má í sjálvum sær vera merkisvert, at eitt land við bert íbúgvum er so væl fyri ítróttarliga, at um fólk eru virkin ítróttarfólk. Hetta tal skal tó takast við tí fyrivarni, at summi íðka fleiri ítróttargreinar, men undir øllum umstøðum er ein sera stórur partur av føroyska fólkinum virkin innan ítrótt. Føroyski tjóðarítrótturin er kappróðurin, sum framvegis verður avgreiddur í bátum, ið minna nógv um gamla føroyska bátin. Tó er serligt bátasnið komið inn í henda ítrótt, so hann gongur skjótari. Kvinnur og menn kappast á hvørjum ári á seks summarstevnum, og tann síðsta er tjóðarhátíðin ólavsøka í Tórshavn, har føroyameistararnir verða heiðraðir. Fyri mong er tað at vinna á ólavsøku eitt føroyameistaraheiti í sjálvum sær. Størsta ítróttargreinin er annars fótbólturin, sum seinnu árini eisini hevur ment seg til at gerast peningasterkasta ítróttargreinin við fleiri landsliðum og ymsum avbjóðingum uttan fyri landoddarnar, eisini fyri tey feløg, sum standa seg best í heimligu kappingini. Altjóða gjøgnumbrotið kom september í tá fótbóltslandsliðið vann sín fyrsta dyst í einari EM-undankapping móti Eysturríki. Hesin dystur var í Landskrona í Svøríki, sum var føroyski heimavøllurin í fyrstu kappingini, tí eingin góðkendur grasvøllur var í Føroyum. Sigast má um hesa ítróttarhending, at hon meira enn nøkur onnur hevur sett Føroyar á heimskortið - bæði í ítróttarligum og øðrum høpi. Síðani hevur kanska ikki eydnast at fingið tilsvarandi úrslit, men menningin innan fótbóltin heima á klettunum hevur heystað fruktirnar av hesum - og ger tað enn. Næststørsta ítróttargreinin er hondbólturin, sum upptekur nógv fólk um vetrarnar. Fyrr hevur hond-bólturin eisini gjørt vart við seg í altjóða høpi, men seinnu árini hevur hondbóltur í so máta verið í einum aldudali. Ein ávís menning tykist kortini vera farin fram, og landsliðsarbeiðið verður nú bygt upp við fleiri ungdómslandsliðum, sum skulu vera spírin til aðrar og betri tíðir. Síðani Føroyar í saman við fleiri øðrum oyggjasamfeløgum fóru upp í samstarv um Oyggjaleikir, hava hesir leikir verið við til at stimbra føroyskan ítrótt. Serliga hava fleiri av smærru ítróttargreinunum notið gott av hesum, tí hetta hevur verið kærkomin møguleiki at farið uttanlands at kappast. Føroysku úrslitini hava eisini verið góð, og Føroyar vóru í vertir fyri triðju Oyggjaleikunum. Roynt verður at fáa Oyggjaleikirnar aftur til Føroya í og tað høvið kann eisini vera við til at lyfta føroyskan ítrótt enn hægri. Ofta kann tað tykjast sum ein í so stórur biti at gloypa, at føroyingar hætta sær upp í altjóða kapp-ing-ar, og júst tí eru Oyggjaleikirnir ein hóskandi avbjóðing fyri fleiri av ítróttargreinunum, sum vera íðkaðar í Føroyum. Væl hevur eisini hilnast, og Føroyar hava megnað at fingið góð úrslit, og mong heiðursmerki eru komin við heimaftur frá leikunum, sum eru á øðrum hvørjum ári. Sum heild hava Føroyar vunnið sær eitt samanlagt fimta ella sætta pláss millum tey oyggjasamfeløgini, sum hava verið við til leikirnar. Svimjingin man vera tann ítróttargreinin, sum hevur staðið seg best við Oyggjaleikirnar, og sum heild hevur svimgingin eisini tikið seg nógv fram seinnu árini. Kappingar um norðurlandameistaraheiti eru á skránni hjá svimjingini, umframt aðrar kappingar uttanlands. Flogbólturin var fyrstu árini ein av ítróttargreinunum, sum vann góð úrslit, men ikki hevur gingið so væl seinnu árini. Men menningin innan flogbóltin er ikki steðgað fyri tað, og flogbólturin tekur støðugt á seg aðrar útlendskar avbjóðingar við hampuligum úrslitum. Fimleikurin verður ikki við á næstu Oyggjaleikunum, men hevur annars serliga í síðstuni tikið seg nógv fram í hesum høpi. Eisini hava einstøk feløg seinnu árini havt lið við til kappingar í Danmark við sera góðum úrslitum, har tað í rútmiskum fimleiki hevur eydnast at vunnið á fleiri av bestu donsku lið-unum. Mong heiðursmerki eru eisini vunnin í judo, men henda ítróttargrein var ikki við á síðstu Oyggjaleikunum og verður tað heldur ikki næstu tvær ferðirnar. Men her hevur ein glotti eisini verið, at føroyskir judoíðkarar hava staðið seg væl í kappingum uttan fyri landoddarnar - eitt nú í Danmark og kappingum um norðurlandameistaraheiti. Súkkling er ein av ítróttargreinunum, sum hevur vundið upp á seg, og her hevur eydnast føroyskum súkklarum at gjørt vart við seg í kappingum uttanlands. Eitt nú eiga vit súkklara í bestu donsku súkkludeildini, og í norðurlendskum kappingum hava eisini verið góð úrslit. Føroysku bogaskjúttarnir hava somuleiðis fingið góð úrslit í millumlanda kappingum, eins og tað hevur eydnast at vunnið heiðursmerki á Oyggjaleikunum. Føroyingar hava eisini verið í Danmark og kappast fleiri ferðir við góðum úrslitum - eitt nú einum donskum meistaraheiti. Breiddin í føroyskum ítrótti er rættiliga stór, og umframt tær omanfyri nevndu ítróttargreinarnar eru eisini aðrar greinar, sum av og á hava rokkið góð úrslit. Ikki skal vera farið út í æsir við, hvussu gingist hevur, tí skjótt kann vera, at okkurt verður gloymt. Men innan fleiri av ítróttargreinunum, sum ikki eru nevndar her, eru rokkin einstøk góð úrslit. Tann ítróttargreinin av øllum, sum kortini hevur verið tikið á seg flestu útlendsku avbjóðingarnar, er ítróttarsambandið fyri brekað, ÍSB. Javnan eru føroysk ítróttarfólk frá ÍSB við til bæði HM- og EM-kappingar, opnar kappingar, eins og luttøka í olympisku leikunum fyri brekað er fastur táttur. So væl hevur ligið fyri, at Føroyar gjøgnum ÍSB hava havt bæði heimsmeistarar, olympiskar meistarar og norðurlendskar meistarar. / Postsøgan í Havn partur Í fyrra partinum endaðu vit við Posthúsinum í Miðbýnum, íð varð útbygt í fimtiárunum, og sum var karmur um alt postvirksemið í høvuðsstaðnum fram til umleið Seinasti postmeistarin vit nevndu, var Johan Danielsen, íð fór úr starvinum tann juni og sum tá hevði sitið í starvinum í tilsamans ár. Hann hevur harvið sitið longst í starvinum higartil. Tann juli tók Martin Djurhuus við sum postmeistari. Hann sat í starvinum til juni Tann juli tók Esbern Midjord við starvinum. Hann skrivaði søgu tá hann gjørdist tann seinasti postmeistarin og samstundis tann fyrsti postverksstjórin. Tann apríl varð postverkið yvirtikið av føroyska heimastýrinum og frá tí degnum datt postmeistaraheitið burtur og heitið postverksstjóri varð nýtt ístaðin. Esbern Midjord sat sum postverksstjóri til apríl t. v. s. í sløk ár, og er hann sostatt tann, sum hevur sitið næstlongst í fremsta starvinum í føroyska postverk-inum. Eftir hann tók Bergur í Garði við starvinum sum postverksstjóri tann mai Árini og vóru søgurík ár fyri føroyska postverkið. apríl komu tey fyrstu føroysku frímerkini á marknaðin. Tann apríl árið eftir í varð post-verkið sum nevnt yvirtikið av føroyska heimastýrinum. Við yvirtøkuni varð neyðugt at skipa fleiri nýggjar deildir í postverkinum. Føroyska postverkið fekk nú eina fyrisiting-ardeild, eina umsitingardeild, frímerkjadeild og postgirostovu. Til tess at hýsa hesum deildum vórðu eini hús leigað í Dr. Jakobsensgøtu í Havn til endamálið. Seinni í varð ein partur av virkseminum fluttur í nýggjan byggning á Argjum og ein annar partur í leigað hølir í J. H. Schrøtersgøtu í Havn. Um somu tíð gjørdist Posthúsið í Miðbýnum alt ov lítið til at hýsa øllum postvirksem-inum í Tórshavn. Umleið flutti stórur partur av pakkadeildini yvur í gamla damp-vaksaríið í Tórsgøtu. Í flutti øll pakkadeildin niðan á Smyrilsvegin og í flutti deildin á núverandi høvuðsposthúsið á Óðinshædd Í varð ein postavgreiðsla latin upp í sølumiðstøðini SMS á Trapputrøðni og sama ár varð ein postavgreiðsla latin upp á Argjum. Hendan lat upp samstundis við at nýggi byggningurin hjá postverkinum á Argjum varð tikin í nýtslu. Ætlanin var, at byggningurin á Argjum skuldi hýsa frímerkjadeildini, umsitingardeildini og girostovuni, men av tí at frímerkjaarbeiðið var vorðið so umfatandi tá, varð ikki pláss í nýggja byggninginum fyri øðrum enn frímerkjadeildini og postavgreiðsluni. Í dag hýsir postbyggningurin á Argjum umframt frímerkjadeildina og postavgreiðsluna, eisini umsitingardeildini, postgirostovuni, KT-deildini, sum er ein nýggj deild hjá postverkinum, íð er skipað fyri nøkrum fáum árum síðani. Umsitingardeildin og postgirostovan fluttu í byggningin á Argjum tann januar Í gjørdi postverkið leigusáttmála um at leiga allan byggningin á Óðinshædd Frammanundan var pakkadeildin í byggninginum. Men nú varð postavgreiðsla latin upp har og varð hendan beinan vegin mett sum høvuðsposthúsið í Tórshavn og seinni sum høvuðsposthús fyri alt landið. Í varð byggningurin keyptur og síðani er stórur partur av virkseminum, sum áður var á Posthúsinum í Miðbýnum, fluttur niðan á nýggja høvuðsposthúsið. Øll brøv, allir pakkar, eins og allar fraktsendingar fara í dag um høvuðsposthúsið á Óðinshædd Fyrisitingin, marknaðardeildin og ráðleggingardeildin halda til á høvuðsposthúsinum. Boðstovan, sum áður var á Posthúsinum í Miðbýnum, er flutt niðan á høvuðsposthúsið í Tað sama er at siga um blaðdeildina og annað virksemið, íð áður var í miðbýnum. Enn er allur byggningurin ikki innrættaður, so roknast kann við, at ein enn størri partur av postvirkseminum í høvuðsstaðnum verður miðsavnaður á høvuðsposthúsinum í framtíðini. Í dag arbeiða fólk á posthúsunum í Tórshavn. Hetta svarar til 1/2 fulltíðarstarv. / Ítróttur fyri brekað í Føroyum Á aðalfundinum hjá ÍSF (Ítróttasamband Føroya) tann mars varð viðtikið at seta á stovn ÍSB (Ítróttasamband Teirra Brekaðu). Ein fyribilsnevnd við trimum limum varð sett við tí endamáli at fáa eina lóg og annars fáa arbeiðið í gongd og longu tann apríl var stovnandi aðalfundur. Ætlanin við ÍSB hevur alla tíðina verið, at ÍSB skuldi vera høvuðsítróttasambandið innan ítrótt fyri brekað eins og ÍSF er tað innan hin ítróttin. Skjótt varð sæð, at tankin um at koyra ÍSB sum sersamband eina mátti sleppast og ÍSB verður tí meira koyrt sum eitt felag. Lagt varð til brots beinanvegin, fyrst og fremst við motiónsítrótti, og hevur felagið í dag eini virknar luttakarar. Ítróttagreinar innan motiónsítróttin eru svimjing, fimleikur, boccia, goal-ball, o.o. bóltspøl. Eisini er vert at nevna, at tað var ÍSB sum byrjaði bæði motiónsrenning og motiónssúkkling, sum í dag eru vornar kappingaítróttagreinar bæði her heima hjá okkum og á Oyggjaleikunum. Eisini var tað ÍSB sum byrjaði við bogaskjóting her heima, og fyrsta felagið innan bogaskjóting í Havnini fekk bogarnar til láns frá ÍSB. Tað er tó innan svimjing, at Føroyar hava fingið bestu úrslitini uttanlands. Fyrsta stóra kappingin sum Føroyar luttók í var norðurlandameistarakappingin í svimjing, ið varð hildin í Vestmannaoyggjunum í rørslutarnaðir svimjarar úr Føroyum vóru við og sóu vit tá, at nógv venjing skuldi til, fyri at gera seg galdandi uttanlands. Í varð farið undir miðvísa venjing. Svimjarar hjá ÍSB vóru tey fyrstu í Føroyum, sum vandu hvønn dag. Annanhvønn dag við egnum venjara og hinar dagarnar við lokalum feløgum. Sum frá leið fóru onnur føroysk ítróttarfólk eisini undir at venja hvønn dag og úrslitini gjørdust betri. Í mai vann Katrin D. Johansen fyrsta gullmerki Føroya í millumtjóða kapping. Hetta gjørdi millum annað, at langtíðarætlan varð løgd fram til Korea Skipað varð fyri venjingarlegum saman við svenska, danska og franska landsliðnum. Á henda hátt fingu venjarar okkara royndir, sum teir kundu nýta her á landi fyri at hækka støðið. Síðan tá hava svimjarar vunnið nógv heiðursmerki til NM, HM, EM og aðrar kappingar. Í vann Christina Næss gull á Paralympisku leikunum (Olympisku leikirnir fyri rørslutarnað) í Korea. Tá vunnu Føroyar gull, silvur og bronsumerki. Av tí at vit hava fingið so góð úrslit í kappingum á altjóða støði, eru Føroyar góðtiknar sum ein sjálvstøðug tjóð til Paralympisku leikirnar. Til Olympisku leikirnar mugu føroyingar luttaka undir donskum flaggi. Umframt at venja saman við svium hava vit eisini havt annað samstarv. Í spurdu sviar føroyska venjaran, um tveir føroyskir svimjarar kundu koma við til Lyon Open, ið eru tey fronsku meistaraskapini. Orsøkin var, at teir skuldu svimja við í liðkappingunum og umboða Svøríki. Í einstaklingakappingunum skuldu svimjararnir sjálvsagt umboða Føroyar. Hetta gekk sera væl, og svensk/føroyska liðið vann allar liðkappingarnar móti sterku fraklendingunum. Í vóru svimjarar til Europameistarakapping í Fraklandi. Teir vunnu gull-, silvur- og bronsumerki. Samanlagt gjørdist Føroyar nr. av tjóðum og tað man vera besta úrslit Føroya nakrantíð. Í Atlanta fingu Føroyar finalupláss tá var bert ein svimjari við. Nakrir av føroysku svimjarunum teljast millum teir bestu í heiminum. Teirra millum er Katrin D. Johansen, ið enn hevur heimsmet. Tá ið føroyingar gera vart við seg í útheiminum á ein og annan hátt, er áhugin fyri landi okkara stórur. Eisini er áhugin fyri føroyskum frímerkjum millum elitu-ítróttafólk stórur. Soleiðis hava føroysku svimjararnir millum ár og dag sent mong føroysk frímerki til onnur lond. Í hesum sambandi kann nevnast, at eitt stempul varð gjørt til NM svimjikappingina fyri brekað í Føroyum í Til hesa kappingina fingu føroysku svimjararnir framúr góð úrslit. Millum annað vann bert ára gamla Tóra við Keldu gullmerki í m frísvimjing. Nú venja nakrir ungir svimjarar fram móti stórum kappingum úti í heimi. Ein teirra Heidi Andreasen hevur kvalifiserað seg til EM í Týsklandi í august. Vónandi kemur onkur teirra við til Paralympics í Sydney í oktober ár so vit enn einaferð kunnu gera vart við smáu oyggjarnar í Norðuratlantshavi. Tað verður enn so nógv tosað um samansjóðing, og tá er tað næstan altíð tey brekaðu, sum skulu tillagast aktivitetunum hjá teimum ikki-brekaðu, men innan svimjing í ÍSB hendi tað øvuta. Svimjararnir innan hini svimjifeløgini sóu, hvussu hart kappsvimjarar hjá ÍSB vandu, og hvussu góð úrslitini vóru. Tí spurdu teir um tað var møguleiki hjá teimum at venja saman við ÍSB-svimjarunum, og sjálvandi lat tað seg gera. Soleiðis hevur ÍSB verið slóðbrótari innan svimjingina. Tey góðu úrslit og tey heiðursmerki, sum ÍSB-svimjarar hava vunnið úti í stóru verð, hava uttan iva eisini kveikt undir aðrar ítróttagreinar sum í dag luttaka á altjóðastøði. / Postsøgan í Leirvík Í Leirvíkar kommunu, sum bert fevnir um bygdina Leirvík, búgva umleið fólk. Har eru skúlabørn. Høvuðsvinnuvegurin hjá fólkinum í Leirvík er fiskiskapur og fiskiídnaður. Eini fiskifør hoyra til bygdina. Talan er um ein stóran rækjutrolara, tveir djúpvatnstrolarar, fýra onnur stór fiskifør, umframt stórir og smáir útróðrarbátar. Í bygdini eru tvey vanlig fiskavirki. Í miðal arbeiða umleið fólk á teimum báðum virkjunum. Umframt hesi bæði virkini, er eisini eitt minni virki, sum framleiðir lidnar døgurðarættir til føroyska heimamarknaðin. Í bygdini er ítróttafelag, ítróttahús og ítróttaøki. Har er bygdarhús, kirkja, samkomuhús, skótarørsla, banki og sparikassi. Um ferjuleguna í bygdini gongur øll ferðsla til og úr Klaksvík og Norðuroyggjum. Posthúsið í Leirvík lat upp oktober Bóndahúsini Innistova gjørdust karmur um postviðurskiftini í bygdini, og frásagnir benda á, at Innistova eisini hevur verið postumbýtisstað langt áðrenn posthús varð skipað í bygdini. Áðrenn oktober var skipanin tann, at ein postmaður kom sjóvegis og til gongu úr Havn til Leirvíkar við posti, sum hann bar út í húsini. Undir útberingini tók hann eisini ímóti farandi posti. Fólk, ið ikki vóru við hús teir dagarnar, postmaðurin kom, kundu leggja farandi og heinta komandi post í Innistovu. Tey nógvu árini aftaná, at posthús lat upp í Leirvík, varð posturin fluttur við mjólkarbátunum úr Havn inn til Søldarfjarðar, hagani hann varð koyrdur til Leirvíkar. Tá bilferðslan var tarnað av kava, varð postur borin úr Leirvík út til Søldarfjarðar og aftur. Postmaðurin, sum fór úr Leirvík, tók tíðum postin til og úr Gøtu við á vegnum. Í dag eru tað bilar hjá Postverki Føroya, ið flyta postin av høvuðsposthúsinum í Havn, til posthúsið í Leirvík. Umframt postliga samskifti við posthúsið í Havn, hevði posthúsið í Leirvík eisini postligt samskifti við posthúsið í Klaksvík, og varð postur sendur ímillum Leirvík og Klaksvík hvønn týsdag og hvønn fríggjadag. Tey fyrru árini varð postur avgreiddur í Leirvík hvønn mánadag, mikudag, hósdag og leygardag. Seinni kom týsdagurin við og at enda eisini fríggjadagurin. Frásøgufólk okkara í Leirvík er Malena Jacobsen, sum hevði ábyrgdina av postviðurskiftunum í bygdini frá mars til september Til var Malena einsumøll um alt postarbeiðið í Leirvík. Men í fekk hon eitt fólk afturat. Tá varð eitt postboð sett í starv, soleiðis at Malena kundi taka sær av arbeiðinum inni á posthúsinum burtur av. Tá Malena Jacobsen legði frá sær tann september varð Birgith Højgaard sett í starv sum posthúsleiðari í Leirvík. Hon tók sostatt við oktober / Jólamerkini ein góður stuðul til børn og ung Postverk Føroya hevur síðan tað varð stovnað í árliga staðið fyri útgávuni av teimum føroysku jólamerkjum. Eitt gott tiltak sum er við til at geva jólapostinum ein serliga hugnaligan dám. Jólini eru jú hátíðin, ið gevur okkum eitt gott høvi til senda familju og vinum heilsanir. Ein jólaheilsan prýdd við einum vøkrum jólamerki hevur ein serligan hugnað við sær, sum tey flestu taka til sín og gleðast um. Jólini eru eisini tíðin tá ið tey flestu av okkum eru í gávuhýri. Hjá okkum vaksnu er tað sjálvandi børnini, hugsað verður um í samband við jólini. Nakað av hesum hevur uttan iva eisini ligið aftan fyri hugsanina hjá teimum, ið tóku stig til at stovna Jólamerkjagrunnin at umsita peningin sum sølan av jólamerkjunum gav á hvørjum ári. Jólamerkjagrunnurin varð stovnaðar við almennari kunngerð desember og heldur sostatt ára føðingardag í jólamánaðinum í ár. Í reglugerðini fyri grunnin eru greiðar reglur fyri hvat peningurin, ið tann árliga sølan gevur skal nýtast til: "Ágóðin verður útbýttur sum studningur til ávís tiltøk til frama fyri børn " Serligt mannastýri hevur ábyrgdina av virkseminum hjá grunninum. Postverkstjórin saman við stjóranum fyri Almannastovuna og aðalstjóranum fyri Almanna- og Heilsumálastýrið manna hetta stýrið í dag. Grunnurin hevur hesi árini hann hevur virkað verið við til at stuðla nógvum góðum og spennandi verkætlanum og tiltøkum fyri børnum og ungum í Føroyum. Tað er hóast alt munandi av peningi sum grunnurin hevur veitt sum stuðul. Bara tey seinastu árini eru veittar góðar mió. DKK í stuðli. Sæð í mun til okkara lítla samfelag og hvat annars er tøkt av peningi til slík tiltøk er hetta ein munagóð upphædd. Roynt hevur verið at stuðla so breitt sum gjørligt. Veittur er stuðul til tiltøk fyri tey brekaðu og menningatarnaðu. Ítróttar- og skótaarbeiðið millum børn og ung eru stuðlað. Bókaútgávur og onnur mentunarlig tiltøk hava eisini fingið munandi upphæddir sum stuðul frá grunninum. Serligur dentur hevur eisini verið lagdur á at stuðla verkætlanum og tiltøkum fyri børnum og ungum í teimum smærri bygdunum í Føroyum. Hetta hevur ofta verið við til at givið teimum nakrar møguleikar og tilboð sum tey annars ikki høvdu havt. Stýrið hevur sæð tað sum sína serligu uppgávu at veita stuðul, har talan hevur verið um, at foreldur og onnur hava víst áræði og lagt stóra arbeiðsorku í verkætlanir ella tiltøk, ið børn og ung hava kunna fingið stóra nyttu og gleði av. Jólamerkjagrunnurin er ein sjálvstøðugur grunnur hvørs einasta endamál sum nevnt er at stuðla. Stýrið hevur tí sum eitt av sínum arbeiðsmálum at tryggja, at so stórur partur av søluinntøkum av jólamerkjunum sum gjørligt, er tøkur hjá grunninum til at býta út sum stuðul. Grunnurin verður tí rikin við nærum ongum fyrisitingarligum útreiðslum og annars einum vælvirkandi tøttum samarbeiðið við Postverk Føroya, ið stendur fyri útgávu, marknaðarførðslu og sølu av jólamerkjunum. Stýrið fyri grunnin ynskir at nýta høvi at takka fyri tann dygga stuðul sum viðskiftafólkið hjá Postverki Føroya bæði heima í Føroyum, men ikki minst uttanlanda, hevur veitt grunninum við so trúliga á hvørjum ári at keypa jólamerkini. Tøkkin verður eisini borin fram vegna øll tey børn og ung, ið hava notið gott av stuðli frá Jólamerkjagrunninum. Eisini ynskir stýrið at takka Frímerkjadeildin hjá Postverk Føroya fyri eitt dygdargott arbeiði í samband við útgávuna av jólamerkjunum. Teirra arbeiðið hevur verið við til at tryggja, at tað føroyska jólamerki er eitt merkið viðskiftafólkini bíða í spenningi eftir. Jólamerkið verður neyvan nakað undantak í so máta. Vegna stýrið fyri Jólamerkjagrunnin Bergur í Garði Postverksstjóri Fyrsta føroyska posthúsið lat upp í Tórshavn tann mars Tað var táverandi sýslumaðurin í Suðurstreymoyar sýslu, H.C. Müller, sum stóð fyri posthúsinum tey fyrstu árini. mars varð posthús latið upp á Tvøroyri. Tann mai lat posthúsið í Klaksvík upp sum tað triðja posthúsið í landinum. Bæði á Tvøroyri og í Klaksvík vóru tað eisini sýslumenninir, ið høvdu postin um hendi. Í øld komu ikki fleiri posthús enn hesi trý. Eftir aldarskiftið kom tó rættilig gongd á. Í vórðu sjey posthús latin upp. Tey næstu árini verða posthús latin upp í so at siga hvørjari bygd í landinum. Tey flestu lótu upp í árinum tá nýggj posthús koma. Frá seinast í seksti árunum til dagin í dag eru fleiri posthús latin aftur. Postsamskiftið við hesar bygdir verður nú avgreitt av sonevndum avgreiðslupostboðum. Hendan broytingin er ein partur av skynsemisbroytingunum í føroyska postverkinum seinastu árini. Fyri at lýsa hvussu trupult tað var at at avgreiða postsamskiftið við bygdir og útoyggjar tey fyrstu árini, skal her sum dømi sigast frá, hvussu fram varð farið í Norðoyggjum fyri og eftir aldarskiftið. Postmaðurin í Klaksvík tók sær av at bera post til bygdirnar eystan Múla. Hann gekk um Áarskarð til Árnafjarðar og um Toftaskarð norður á Norðtoftir. Síðan hevði hann bygdirnar Depil, Norðdepil og Fossánes á Borðoynni. Á Viðoynni hevði hann Hvannasund og Viðareiði. Posturin til Múla varð lagdur til heintingar á Fossánesi og posturin til Svínoyar og Fugloyar varð lagdur til heintingar í Hvannasundi. Tá í tíðini skuldi postmaðurin úr Klaksvík eisini í hvørt hús í teim bygdum, hann røkti. Sami postmaður fór við árabáti úr Klaksvík til Kunoyar og síðan í Kalsoynna. Hann bar út post í Kunoy, á Syðradali, á Húsum og í Mikladali. Tá ikki var lendandi á Húsum og/ella í Mikladali, fór hann til gongu av Syðradali til Húsar og Mikladals, ella av Húsum til Mikladals og aftur. Posturin, sum skuldi norður á Trøllanes, varð lagdur til heintingar í Mikladali. Fólk á Trøllanesi komu so til Mikladals við og eftir posti av og á. Hetta gamla mynstrið er júst tað sama, ið nú er galdandi nógvastaðni í Føroyum, har avgreiðslupostboð taka sær av samskiftinum í nógvum bygdum. Í -unum varð skipanin við árabáti millum oyggjarnar og postgongdin millum bygdir í stóran mun løgd niður. Í Klaksvík keypti Samson Joensen, ið var postmaðurin, sum gekk norður um fjall og róði í Kalsoynna, deksbátin Guttaberg. Hetta var í Guttaberg, sum hevði motor, var settur í sigling millum Klaksvík, Kunoyarbygd og Kalsoynna við posti, ferðafólki og farmi. Um sama mundið setti Olaf Olsen Olaf á Stongunum deksbátin Immanuel í sigling millum Klaksvík, Haraldssund, Árnafjørð og bygdirnar eystan Múla. Postmaðurin í Fuglafirði um hetta mundið, Hans Jacob Petersen, ognaði sær tveir deksbátar við motori. Annar æt Ragnhild og hin Alma. Ragnhild sigldi við posti, ferðafólki og farmi norðureftir. Talan var um bygdirnar Hellur, Oyndarfjørð, Elduvík, Funning og Gjógv. Alma sigldi millum Fuglafjørð, Leirvík og Klaksvík. Báðir bátarnir høvdu navn eftir døtrunum hjá Hans Jacobi. Dóttir Hans Jacob, Alma, er elsta postfólk í Føroyum, sum er á lívi. Hon verður ár í novembur Hon byrjaði á posthúsinum í Fuglafirði sum ára gomul. Í fekk Alma ábyrgdina av postviðurskiftunum í Fuglafirði Hon fór úr starvinum sum posthúsleiðari oktober Annars var tað A/S J. Mortensens eftf. á Tvøroyri, sum í settu ta fyrstu maskinriknu strandfarasiglingina á stovn við dampskipinum Smirili, ið sigldi kring allar oyggjarnar. Tann mars varð A/S Thorshavns Mælkeforsyning og Margarinefabrik sett á stovn. Longu í apríl sama ár keypti fyritøkan bátin Ruth úr Noregi. Ruth, sum hevði dampmaskinu, var brutto tons til støddar. Hon varð keypt fyri kr. Tann august varð Ruth sett í fasta sigling millum Tórshavn og Hvalvík. Á farleiðini legði hon at fleiri staðni á vegnum. Hon sigldi eisini í Sandoynna. Í umleið ár røkti A/S Thorshavns Mælkeforsyning og Margarinefabrik postflutningin millum Tórshavn og Skálafjørðin og nærum líka leingi millum Tórshavn og bygdirnar við Sundalagið. Fram til apríl varð postverkið í Føroyum rikið av danska postverkinum (Post- og Telegrafvæsnet). Tá í tíðini var bygnaðurin í postverkinum skipaður soleiðis, at vit høvdu eitt posthús (Postkontoret Thorshavn) við einum postmeistara. Síðan høvdu vit postavgreiðslurnar (postekspeditiónir) við sonevndum postekspeditørum sum leiðarum. Postavgreiðslurnar vóru: Klaksvík, Tvøroyri, Vágur, Vestmanna og Saltangará. Øll hini posthúsini vóru flokkað í tveir flokkar. Tey størru bóru heitið "brevsamlingssteder" og tey smærru bóru heitið "postudvekslingssteder". Í / fór danska postverkið undir at framleiða føroysk frímerki. Postverkið í Føroyum nýtti hesi frímerki til frímerkingar av postsendingum og at selja til frímerkjasavnarar. Tey fyrstu føroysku frímerkini komu á marknaðin januar Frá fyrsta degi sýndu frímerkjasavnarar í ymiskum londum stóran áhuga fyri føroysku frímerkjunum. Fleiri ferðir hava frímerki verið næststørsta føroyska útflutningsvøra. Eitt áhugavert tíðarskeið í føroysku frímerkjasøguni er tíðin beint eftir heimsbardaga, tá vit í Føroyum vóru noydd til at nýta bráfeingisfrímerki (provisorier). Tann desember fekk "Thorshavns Postkontor" eitt skriv úr Keypmannahavn dagfest november Í skrivinum varð boðað frá fylgjandi hækkingum í teim galdandi postgjøldunum: -Brøv innanoyggja upp til gr. úr oyrum uppí oyru -Postkort til Danmarkar upp til gr. úr oyrum uppí oyru Hækkingin skuldi galda frá januar Vegna vánaligt samband við umheimin var ikki møguleiki fyri at fáa tey nýggju -oyra frímerkini til Føroya áðrenn januar Økti tørvurin á -oyra frímerkjum til brøv innanoyggja og postkort til Danmarkar førdi við sær, at goymslan av -, -, -, og -oyru suppleringsmerkjunum ikki rakk til og varð tí neyðugt við øðrum tiltøkum. "Thorshavns Postkontor" fekk tí loyvi til at klippa -oyru frímerkini í helvt, soleiðis at hvør helvtin kundi nýtast sum -oyra frímerki. Tá hesi eisini vóru við at verða uppi, fekk "Thorshavns Postkontor" loyvi til at yvirstempla ta neyðugu mongdina av -oyra merkjum, soleiðis at hesi kundu nýtast sum -oyra frímerki. Til hetta endamál gjørdi Peter Poulsen, snikkarameistari, eitt hondstempul við tekstinum " OYRU". Stemplið varð kallað "stólabeinsstemplið" av tí at skaftið varð gjørt úr einum gomlum stólabeini. Ein líknandi støða var í / Hin týska hersetingin av Danmark og ein serliga ringur vetur við ísi í Skagerak og Kattegat førdi við sær at skipaferðslan millum Føroya og Danmarkar varð tarnað, soleiðis at vit í Føroyum komu at mangla frímerki við teim mest brúktu virðunum. Aftur hesuferð vórðu frímerki yvirstemplað og tikin í nýtslu til nýggj merki komu úr Danmark. Eftir løgtingsvalið í november skipaðu javnaðarflokkurin, fólkaflokkurin og tjóðveldisflokkurin samgongu. Henda setti sær fyri, at taka yvir postverkið. Í komu samráðingar í lag millum donsku ríkisstjórnina og landsstýrið um yvirtøkuspurningin. Úrslitið av hesum samráðingum varð, at heimastýrið yvirtók postverkið í Føroyum frá apríl Nýggi stovnurin undir Landsstýrinum fekk navnið Postverk Føroya, og eitt veðrahorn varð kosið til búmerki hjá stovninum. Sum ein náttúrlig avleiðing av yvirtøkuni vórðu tvær nýggjar deildir skipaðar í føroyska postverkinum. Hesar vóru Frímerkjadeildin og Postgirostovan. Síðani hevur Frímerkjadeildin yvirtikið alt frímerkjaarbeiði. Deildin skipar fyri framleiðsluni, stendur fyri útgávunum og hevur sjálv alla søluna um hendi. Í skrivandi løtu verður arbeitt við at umskipa føroyska postverkið. Ætlanin er, at Postverk Føroya, sum er ein almennur stovnur, skal skipast sum ein partafelagslíknandi fyritøka. Kortini verður talan framvegis um eina almenna landsfyritøku. Uppskot til nýggja løgtingslóg í fyri postverkið verður í hesum døgum viðgjørt í Landsstýrinum. Vanligt dagstempul er á hesum posthúsum: Tórshavn Miðvágur Skopun Eiði Mykines Skúvoy Fámjin Nólsoy Strendur Fuglafjørður Oyri Sumba Gøta Porkeri Svínoy Hvalba Saltangará Sørvágur Kirkja Sandavágur Toftir Klaksvík Sandur Tvøroyri Kollafjørður Sandvík Vágur Kvívík Skálavík Vestmanna Leirvík Skáli Viðareiði Í Tórshavn er eitt rullustempul og eitt maskinstempul Í Klaksvík er eitt rullustempul. Skrásetingarnummur til innskrivað brøv eru á hesum posthúsum: Tórshavn Hvalba Skopun Tórshavn Klaksvík Strendur Tórshavn Kollafjørður Sumba Girostovan Leirvík Sørvágur Frímerkjadeildin Miðvágur Toftir Argir Saltangará Tvøroyri Eiði Sandavágur Vágur Fuglafjørður Sandur Vestmanna Gøta Skáli Postverk Føroya, Frímerkjadeildin filateli@postverk.fo Knud Wacher, Deildarleiðari knud.wacher@postverk.fo Svanbjørg Manai, Marknaðarleiðari svanbjorg.manai@postverk.fo Lisbeth Lamhauge, Búskapur & Ráðlegging lisbeth.lamhauge@postverk.fo Kundatænasta filateli.norden@postverk.fo Hvussu leingi er møguligt at keypa fyrstadagsbjálvar? Tað er bert møguligt at fáa fyrstadagsbjálvar upp til mánaðir aftaná útgávudagin. Hví nýtir Frímerkjadeildin ikki frímerki til frankering av egnu brøvum? Tað er í løtuni ikki møguligt at fáa hendur á eini maskinu, ið skjótt nokk kann megna hesa uppgávu. Hetta kann tó gerast veruleiki í framtíðini, tá maskinurnar gerast skjótari og betri. Um hetta arbeiði skuldi verið gjørt við hond, hevði tað verið alt ov tíðarkrevjandi og kostnaðarmikið. Hvørjir gjaldsháttir eru? Fylgjandi gjaldsháttir eru møguligir: at inngjalda upphæddina á eina av fylgjandi girokonti: Tórshavn Keypmannahavn Reykjavík Oslo at gjalda kontant at gjalda við kekki at gjalda við VISA, EURO-/MASTERCARD ella ACCESS. Hava tygum hald, er møguligt at gjalda upphæddina automatiskt við gjaldskortinum. Tygum skulu bert útfylla eitt blað ið vit senda tær har tú gevur okkum rætt til at skuldskriva konto tygara, tá ið tørvur er á tí. Tygum kunnu eisini fáa vøruna senda við postkravi. Hetta er bert møguligt um tygum bíleggja fyri yvir kr. Nær er opið í frímerkjasøluni Frímerkjasølan (á posthúsinum á Argjum) er opin mánadag til fríggjadag frá Hava tygum aðrar spurningar, ið eftir tygara tykki áttu at verið tiknir við á hesa síðuna, eru tygum vælkomin at senda okkum ein teldupost. Hans Hansen Hagamynd, Bygdarmynd, Ólavur í Útistovu, Sjálvsmynd, Málarin Hans Hansen vanliga nevndur Hans í Mikladali, varð borin í heim í Mikladali. Sum aðrir ungir menn av tí ættarliðnum fór hann til skips ára gamal, fór seinni í læru sum húsamálari og varð útlærdur sveinur í Undir krígnum dvaldist hann í Íslandi, og har gjørdi tað honum stóran mun at síggja málningalistina hjá Jóhannesi Kjarval. Í fór Hans í Mikladali til Keypmannahavnar, har hann gjørdist næmingur á Bizzie Høyers tekniskúla og síðan á málaraskúlanum á kunstakademiinum Á málaraskúlanum kannaði hann eisini ta serligu tøkni, ið liggur undir frescomálningi. Eftir lokna útbúgving búsettist Hans í Havn, har hann arbeiddi við myndlist síni. Hans í Mikladali er av tí ættarliði av nýskapandi føroyskum myndlistafólkum, ið longu í ungdómsins árum vórðu hugtikin av málningalistini hjá Mikines. Í myndaevnum var hann sera tætt knýttur at landsløgum, húsum og menniskjum úr heimbygdini. Á vitjan í Ravenna í granskaði hann enn gjøllari fresco-málningin, umframt mosaikk-tøknina, og hann hevði eyðvitað í kvittanum at gera rúmprýði við fresco og mosaikki. Men av tí at heilsan bilaði og arbeiðsárini, honum untist, ikki gjørdust so mong, náddi hann bert at skrýða tvey størri rúm. Men fleiri smærri verk eru gjørd við fresco og mosaikki. Fresco-málningurin hevði ein serligan týdning fyri Hans í Mikladali, hann royndi at fáa fram í oljumálningum sínum tann serliga yvirflatan og skæra litklangin, somuleiðis tann pastorala tónan, ið eyðkennir frescolitirnar. Eyðkent fyri landsløgini og andlitsmyndirnar er tann greiði formurin, teir reinu og ljósfyltu litirnir og ein persónligur, lýriskur tóni. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Norðurlandaútgávan Gjógv FR Øre Gjógv FR Øre Norðantil á Eysturoynni liggja tríggjar smáar bygdir, Funningur, Elduvík og Gjógv, sum allar eru sera hugnaligar og søguríkar. Bygdin Gjógv liggur við eina m djúpa gjógv, hina størstu í landinum, sum verður nýtt sum lending. Gjógv er ein lítil bygd, sum liggur í ómetaliga vøkrum landslagi. Har búgva umleið fólk. Gjógv er eitt gott dømi um teir øgiligu mótsetningarnar, sum gera eina ferð til Føroya ríka og spennandi. Ferðafólk, sum fara til Gjáar, fáa at síggja eina gamla friðarliga og friðsæla føroyska bygd. Við strondina norðanfyri liggur tann djúpa gjógvin, sum hevur givið bygdini navn, og har er lending frá náttúrunnar hond. Tað er ikki so langt síðani, at hendan lendingin og ein bygdargøta frá varða til varða millum fjalla vóru einastu sambindingarliðir til umheimin. Frá Gjógv er frálíkt útsýni yvir Kalsoynna, eina av norðuroyggjunum. Beint norðan fyri Gjógv liggur Ambadalur, ein vakur dalur, haðani framúrskarandi útsýni er yvir á Búgvan, sum er hægsti stakkur í landinum. Hægsta fjall í Føroyum er eisini har nærhendis. Tað er Slættaratindur, sum er m høgur. Vestanfyri stendur Eiðiskollur steyrrættur upp úr Norðuratlantshavi og haðani síggjast Risin og Kellingin framúr væl. Søgnin sigur, at hesi bæði runnu í stein, tá sólin rann, beint sum tey royndu at draga Føroyar til Íslands. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Gamalt bygdarlag í Norðragøtu Hjá Glyvra Hanusi FR Øre Í Norðragøtu FR Øre Blásastova FR Øre Jákupsstova FR Øre Blásastova er bóndahús. Niðari partur er bygdur um ovari um Húsini eru rættiliga rúmlig og bærilig eftir tátíðar viðurskiftum. Í niðara parti er roykstova, ikki við fýrstaði ella grúgvu og moldgólvi, sum siður var um hetta mundið, men við trægólvi og komfýri, sum vanligt varð seinni. Har er brik, torvkassi, beinkir og tvær koyggjur. Í roykstovuni savnaðust húsfólkini, arbeiðskonur og húskallar tey myrku vetrarkvøldini at halda kvøldsetu. Her varð nappað, karðað og blandað, mannfólkið spann og tvinnaði á teimum stóru hjólrokkunum og konufólkið bant. Ikki var tigandi inni, sagt varð frá søgum, sagnum og ævintýrum, kvæði og vísur, ið hoyrdu húsinum til, vórðu havd á lofti. Tað er ikki av ongum, sagt hevur verið so mangan, at kvøldsetan er tann stovnur, ið fram um alt kundi megna at varðveita og styrkja mál okkara og mentan tær mongu øldir, og bera hesar gripir inn í okkara tíð. Í øllum rúmum verður sýndur fram hópur av amboðum, búnyttum og innbúgvi, ið siga frá lívinum á einum bóndagarði í gomlum døgum. Gøtu kommuna ognaði sær Blásastovu í og læt brúksrættin til hennara til Gøtu Fornminnisfelag, sum alla tíðina hevur verið slóðbrótarin í varðveitingararbeiðnum, ið dró onnur við sær. Felagið átók sær tað stóra umvælingararbeiðið, sum er bæði snotuliga og varðliga greitt úr hondum. Blásastova verður nú rikin sum fornminnissavn. Í hoyggjhúsinum, bygt um ár er framsýning av gomlum amboðum, ið nýtt hava verið til arbeiði í bø og haga. Hini trý sethúsini eru fiskimannahús, bygd eftir aldamótið. Nú er roykstovan ikki longur meginrúmið í húsunum, í staðin er køkur við komfýri, vaski og rennandi vatni. Tey arbeiddu enn við ullini, um jørð var í húsinum, men ull var ikki longur Føroya gull. Hetta var ikki longur ein framleiðslueind, ið hevði fíggjarligan týdning, sum bóndagarðarnir, í staðin var tað karmur um lívið hjá tí einstaka fiskimanna- og traðarmannahúskinum. Í kjallaranum kundi kúgvin standa, og har vóru høsnini og kanska onkur veðragjólingur eisini at føða inni. Húsini Hjá Glyvra Hanusi eru bygd í Gøtu Fornminnisfelag keypti tey í og umvældi tey í / hegnisliga til felagshús. Jákupsstova er bygd í Felagið Jákupsstova eitt familjufelag eigur húsini, og limirnir eru ættaðir hiðani. Tey verða nú nýtt sum frítíðarhús. Húsini hjá Peri eru bygd í Tey verða nýtt sum frítíðarhús hjá fólki, ið ættað eru haðan, uttan at tey tí beinleiðis hava stovnað felag. Ein partur av hesi heild er gamla Gøtu kirkja, ein av okkara gomlu bygdarkirkjum, bygd í longd um Húsini og umhvørvið, alt er friðað eftir fornminnisfriðingar lógini, og fornminnismynduleikarnir hava somuleiðis veitt peningaligan stuðul til tey umvælingararbeiði, Gøtu Fornminnisfelag hevur staðið fyri. Friðingarnar eru tiknar við í byggisamtyktina fyri Gøtu Kommunu. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur S. J. Mikines Líkskari FR Øre Fráferðin FR Øre Handanágarður FR Øre Vetrarmorgun FR Øre Sámal Joensen-Mikines ein av Føroya størstu listamonnum, varð borin í heim á teirri brimbardu útoynni Mykinesi. Hann tók sær navnið á oynni til eftirnavn. Alt lívið kendi "Mikinesmálarin" ella Mikines, sum vit plaga at rópa hann, seg tætt knýttan at dramatisku náttúruni á síni upphavsins oyggj og at bygdarfólkinum har. Í fekk Mikines útbúgving sum listamaður á Kunstakademiets Malerskole í Keypmannahavn. Hann er Føroya fyrsti "profesionelli" listamaður, og av røttum verður havt á orði, at hann er "faðir at føroyskari myndlist". Eftir lokna útbúgving vendi Mikines heim aftur til Føroya, og síðan skiftist hann um at búgva í Mykinesi, Havn og Keypmannahavn. Heimaoynna vitjaði hann at kalla á hvørjum sumri, fann myndevni síni har og aðrastaðni í Føroyum. Undantøk frá hesum eru landslagsmálningar, hann málaði á Bornholm og Bovbjerg í Danmark eitt skifti í árunum. Ein eyðkendur norrønur ekspressionistiskur tóni er í list Mikines. Í tíðarskeiðinum er menniskjalig líðing eitt ástøðiligt myndevni. Tann kensluborni listamaðurin kennir deyðans nánd trý systkin hansara og faðirin doyggja av tuberklasjúkuni. Hartil kemur, at skipbrot og aðrar vanlukkur á havinum raka næstringar hansara. Havið tekur mangar mykinesmenn í bestu árum skyldmenn, grannar og vinmenn. Eftir kríggið broytist listin hjá Mikines. Ein koloristiskur stílur vellir fram, ið leggur minni dent á ekspressionistiska innihaldið. Frá hesum tíðarskeiði stava mangir landslagsmálningar serliga úr Mykinesi. Miðskeiðis í árunum melur hann tó aftur á blóðið og tekur upp aftur líðingina og deyðan sum myndevni. Hann skapar tá eina røð av týðandi høvuðsverkum, ið umboða eina hepna samanrenning av ekspressionismuni frá árunum og teirri nýggju kolorismuni. Myndevnini til tey frímerkini í hesi røð eru dømi um hetta: FRÁFERÐIN ( x cm), Listasavn Føroya Menn, sum fara til skips um várið, siga sínum kæru farvæl á støðni. Postbáturin skal føra teir til stórbygdina, har sluppin bíðar. Mánaðir skulu ganga, til tey frætta aftur frá teimum. Í hesum ekspressionistiska høvuðsverki sínum lýsir Mikines ta lagnutungu løtuna. Angist og sakn eru bundin í litum, formum og rýtmum. LÍKSKARI ( x xm), Einstaklings ogn Líkskarin kemur niðan brekkuna, kirkjuklokkan kimar, flaggið veittrar á hálvari stong. Ein talandi megi, ið eyðkennir listina hjá Mikines, er til staðar í brúnum og grønum, bláum og reyðum litum, djúpt tónandi av skýmingaræli, ið tekur megina frá himmalsins kalda roða yvir fjallagreinini. VETRARMORGUN ( x cm), Listasavn Føroya Mikines málar illveðrið og brimið og lýsir stríð menniskjunnar fyri at liva. Tann einsamalli maðurin á strondini herðir seg ímóti náttúrukreftunum. Gylti roðin handan illveðurskýggini og hvíta brimið lýsa trølsligt í grøna myrkrinum. Tann bergtakandi náttúrukenslan hevur ættarbond til romantiskan føroyskan lýrikk. HANDANÁGARÐUR ( x ), Einstaklings ogn Svartir húsaklædningar, hvítar grundir, rustreyðar takplátur, betong í alskyns órannsakandi litum, grótveggir, grasgrógvin tún, grønir teigar, garðar. Hesir stakpartar úr bygdarmyndini seta seg í listamansins sinni og tulkast alsamt fríari. Málningurin er málaður úr minninum, tá ið evnið er ikki fyri eygunum, men handan fyri tey. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Norðurlandaútgávan Saksun FR Øre Vestmannabjørgini FR Øre VESTMANNABJØRGINI Vestmanna er miðalstór bygd í Føroyum á vestaru síðu á Streymoynni, sum er størsta oyggin. Bygdin lýsir væl, hvussu føroyinar hava bygt hús síni tvær tær seinastu øldirnar. Høgu og treystu fuglabjørgini norðan fyri Vestmanna eru víðagitin, tí tey eru so sjáldsom og stórbær. Við opnum báti ber til at sigla undir bjørgunum innanfyri millum sker og drangar, og í góðum veðri sleppur bátur eisini gjøgnum holur í sjálvum berginum. Omanfyri eru høg fjøll og djúpir dalar, og elligamlar gøtur føra teg upp á fjallatindarnar, sum eru órørdir av mannahond, og náttúran er ódálkað. Fuglur í túsundatali byggir sær reiður bæði í bergi og á hólmum, í haga og líðum. Lomvigi, álka, ryta, havhestur, drunnhvíti og fram um allar aðrar lundin. Tú sært eisini seyð ganga á smølum rókum í brøttu líðunum, sum eru væl grasaðar. SAKSUN Gamla bygdin Saksun liggur á norðursíðuni á Streymoynni. Landslagið við bygdina er sermerkt. Gamli garðurin Dúvugarður er friðaður og stendur sum eitt minni um farnar øldir. Millum Saksun og Vestmanna stendur fjallið Koppenni. Við opnum báti slepst inn á víkina uttan fyri bygdina Saksun. Ein smøl renna gongur inn til vatnið Pollin, sum er avskorin frá havinum av sandgrynnum. Bert heilt smáir og lættir bátar sleppa inn á Pollin og bert á flóð. Úr Saksun gongur vegurin niðan gjøgnum Saksunardal, har gróðurin er nógvur. Í bygdini Saksun eru fleiri garðar, sum hava staðið í øldir. Prisur: kr Tórshavn ár Eystari partur av Tinganes FR Øre Býðráðshúsini FR Øre Tórshavn er gamal staður og frá fyrstu landnámstíðini varð høvuðsting føroyinga hildið á Tinganesi, nesinum sum skilir havnalagið sundur í Eystaruvág og Vestaruvág. Tórshavn liggur mitt í landinum. Saman við tingsetunum kom eisini handilsskapur og Tórshavn gjørdist handilsstaður og miðstøð føroyinga. Á nesinum vórðu goymsluhús og handilshús reist, her helt kongaligi einahandilin til, sum stóð fyri øllum vøruflutningi í Føroyum og ímillum lond. Á nesinum og uttan um Eystaruvág var so búsetingin. Fólkatalið fór at vaksa, og var komið upp á tá ið einahandilin var avtikin og fríhandil settur á stovn í Men staðurin hevði ikki sína egnu umsiting, var ikki býur, men bygd sum aðrar bygdir í landinum, skipað eftir avgerðum í tinginum og seinni av danska embætisverkinum, tá ið løgtingið varð niðurlagt í árunum Við nýggju donsku grundlógini í varð nýggj fyrisiting skipað við amtum og kommunum í danska ríkinum, og tann februar kom lóg um "Thorshavns kommunale Forfatning". Tá gjørdist Tórshavn serstøk kommuna, ið umfataði staðin sjálvan og garðarnar uttanfyri, Húsagarður og Álaker við tí, ið til teir hoyrdu. Til at stýra kommununi skuldu veljast borgarar í borgaraumboðið, "Borgerrepræsentationen", sum tað kallaðist. Hesir fimm skuldu stýra saman við landsins fúta, sum varð fastur limur í stýrinum. Í ár hevur Tórshavn verið kommuna. Nógv er broytt, kommunan gjørdist býur og keypstaður í landaøkið er vaksið og ikki minst er fólkatalið økt og liggur nú nær teimum Býráðsumsitingin heldur nú til í gamla kommunuskúlanum frá gróthúsunum í miðbýnum, sum víst eru á tí eina frímerkinum. Í meira enn ár hevur Tórshavn verið miðdepil landsins. Men ikki fyrr enn í varð Tórshavn formliga viðurkendur sum sjálvstýrandi eind, sum veruligur høvuðsstaður. Prisur: kr Steffan Danielsen Nólsoy FR Øre Nólsoy FR Øre Nólsoy FR Øre Nólsoy FR Øre Hin okt. gav Postverk Føroya út frímerki, ið vísa Nólsoynna. Myndaevnini eru málningar, sum nólsoyingurin Steffan Danielsen hevur málað. Henda frímerkjarøðin vísir sostatt bæði oynna og listamannin. Nólsoyggin telist millum tær minnu oyggjarnar í Føroyum, hon er einar km long og km breið á breiðasta stað. Hæddin er á Eggjarkletti m. Nólsoy er sostatt lægsta oyggj í Føroyum. Á Eiðinum er Nólsoyar bygd, vitin á Borðuni er millum teir ljóssterkastu í heiminum. Vestan fyri hann er ein minni innsiglingarviti. Nólsoyggin er væl vallað úr fjalli í fjøru, gott kornpláss og torvheiðarnar munnu vera millum tær ríkligastu í landinum. Undir fyrra heimsbardaga seldu nólsoyingar nógv torv til Havnar, bygdu rennistrong at føra tað til báts. Teir høvdu eisini royðu, tá hon hevði prís. Í bakkanum eystantil eigur nógvur lundi, Urðin er tiltikin. Nólsoy er eisini nótapláss. Fólkið er ikki rýmt úr Nólsoy, sum úr øðrum útoyggjum. Har er nógv fyritaksemi innan fiskivinnu, sigling og landbúna. Nólsoyingar hava útbygt havnina við atløguplássi og bygt flakavirki, sum tryggjar arbeiðspláss í bygdini. Nólsoy hevur serligan týdning fyri Føroya nýggjaru søgu. Haðani eru komin fróðarkvinnur og fróðarmenn. Hvørt mansbarn kennir Nólsoyar Páll sum stríddist sum ein hetja fyri at vinna ans fyri kollveltingarinnar frælsishugsjón í feudala føroyska samfelagnum. Hann vildi lata dyrnar upp til umheimin og føra fólkið inn í eina nýggja tíð. Í fleiri ættarlið hava nólsoyingar verið gitnir fyri sínar bátasmiðir og jarnsmiðir, og ikki er oyggin minni kend fyri sínar skrivandi menn og konur og kvæðakempur. Nólsoy hevur sín góða listamann, Steffan Danielsen Sínar sjáldsomu myndir málaði hann serliga í bygdini og víða hvar um oynna. Í listini hjá Steffani Danielsen er landslagið sjálvupplivað, upprunaligt og óuppgjørt. Í hesum týdningi er hann sermerktur sum listamaður. Djúpt livdi hann seg inn í tað stórbæra og álvarsliga í landslagnum. Teir hóvsomu, nærum asketisku grátónarnir tríva í sorgkvæði, ið mangan hava vald á okkara harðbalvu náttúru. Steffan Danielsen lýsti heimaoyggj sína út í æsir við málningum málaði myndevni úr øllum sjónarhornum frá báti, úr ógongdum stíggi ella út gjøgnum køksvindeygað. Í øllum lýsi, undir bláum ella samdrignum lofti, í jarðroki ella támi. Alt kennist sansað við øllum sinninum, ærligt og satt. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Støðufuglar Gráspurvur FR Oyru Mortítlingur FR Oyru MORTÍTLINGUR Ein kvirran morgun, tá ið veturin er farin at halla, vaknar tú av máttmiklum, áhaldandi fuglasongi, ið við trillandi, bríkslandi máli sínum hoyrist fram um alt annað. Tað er mortítlingurin, ið minnir á, at hann er til, og fær okkum at varnast, at nú er várið ikki so langt av leið. Hesin lítli fuglur við tí ógvisligu røddini situr mangan og syngur á bøgørðunum. Seinni, tá ið várið rættiliga er komið, hoyrist hann aftur, tá ið hann roynir at vinna sær bøgu. Og út á heystið yður av mortítlingi, tá ið ungarnir eru klaktir. Teimum gera tær mongu ketturnar tó skjótt enda á. Mortítlingur heldur fyrst og fremst til í randarøkjum, t.e. á markinum millum tvey ymisk búpláss. Í Føroyum kann tað t.d. vera í bøgørðunum og í fuglabjørgunum, sum eru mark millum fjøruna og økið inni í landi. Randarøki eru serliga gróðrarmikil, eftirsum tey mangan umframt plantu-og djóralívið, sum eyðkennir tey, eisini hýsa nakað av tí plantu- og djóralívi, ið hoyrir til báðu megin markið. Hesi støð mynda ofta heilt annað landslagssnið enn tey økini, ið ganga upp ímóti teimum, og her eru ovmikið av loynikrókum, har ið mortítlingurin fær bygt sær reiður. Her eru eisini ovmikið av flogkyktum, sum mortítlingurin etur. Verður siglt fram við fuglabjørgunum, eitt nú í Vestmanna ella undir Hestoy, eigur tí at verða lurtað eftir mortítlingi. Harafturat koma fuglabjørgini væl við, tí har verður afturljóðið frá máttmikla songi teirra so gott, at tað hoyrist ígjøgnum brimdun og fuglalát frá lomviga, ritu og øðrum fugli. Til dømis átti ein músabróðir í gjónni við Gjógv, har gelti mortítlingssongurin av sonnum. Støðufuglar Kvørkveggja FR Øre Stari FR Øre KVØRKVEGGJAN Einki er ímóti tíðliga á sumri at spáka sær ein túr og lurta eftir fuglasongi eina kvirra kvøldarstund ella, uppaftur betri, at vera á fótum árla á morgni og lurta, áðrenn bilarnir fara at koyra. Ein av mest skiftandi og ljómvakrastu songunum stavar frá kvørkveggjuni, bert klingandi trøstalát hennara kemur stundum uppímillum. Krunkasvarti steggin við tí bjartgula nevinum situr ovast uppi í einum træ, á einari flaggstong ella á einari rygg-ás, og við songi sínum frøir hann maka sín, ið liggur og bølir, og okkum eisini, tá ið hann sigur hinum kvørkveggjusteggjunum í grannalagnum frá, at øki hansara ikki er tøkt. Og í dag kunnu ikki bert tey, ið búgva í Havn, frøast um hesa ljómandi gleði, men eisini tey, ið búgva í øðrum býum; eisini í fleiri bygdum er hann at hoyra, tí javnt og savnt hevur kvørkveggjan víðkað um øki sítt, síðani hon fór at eiga her á landi í -árunum. Tá kom hon fyrst til Sandoyar, Kunoyar og Havnar. Ógvisliga ódnin í fór illa við flestu viðarlundunum í landinum og forkom verpingarmøguleikunum hjá teimum fuglum, ið halda til í trøum. Men áðrenn tann ódnin herjaði, var kvørkveggjan farin víðari um, so stovnur hennara var nógv betur fyri enn ein annar trøstur, óðinshanin, ið eftir ódnina nærum hvarv sum búfuglur. Kvørkveggjan er ein av teimum fuglunum, sum fullkomiliga hevur broytt vanar eftir góðari øld. Fyrr var hon styggur skógarfuglur, men so hvørt sum sethúsaurtagarðsmentanin breiddi seg, flutti hon inn, og í dag er hon munandi spakari og ein tann vanligasti fuglurin í Evropa. Hon hevur førkað seg norðureftir og eigur í dag í øllum oyggjabólkunum í Norðuratlantshavi, og enntá í Íslandi hevur hon átt nakrar ferðir. Kavaveturin í Skandinavia ger, at hjá kvørkveggjuni ber ikki til at finna føði og soleiðis hóra undan; um heystið flyta fuglarnir suðureftir og í ein útsynning. Tá hendir seg, at teir koma higar, og onkuntíð um heystið ýður hagin av ymiskum trastum, tí vanliga ferðast kvørkveggjan saman við øðrum trastum, oftast saman við fjallatrastum og óðinshanum. Tá hoyrist eitt annað lát frá kvørkveggjuni, nevniliga ferðalátið, ið ljóðar eins og eitt høgt, glintandi ljóð tjiiiip, og sum líkist ferðalátinum hjá øðrum trastum. Er veturin lýggjur, kunnu trastarnir steðga her í fleiri mánaðir, og tá kunnu teir fara at amast uppi í okkara egnu kvørkveggjum. Tí sjáldan liggur kavi so mikið leingi her, at kvørkveggjan ikki finnur sær føði, og hetta hevur havt við sær, at hon fær verið her alt árið, hon eru vorðin støðufuglar hjá okkum. Kvørkveggjan er løtt at kenna, steggin er svartur, allur sum hann er, við gulum nevi, meðan bøgan er veikari á liti, morreyð, bringan heldur ljósari við deplum, nevið brúnt. Kvørkveggjan er eyðkent trøstaslag, hon hevur hoppandi gongulag og er tung á flognum. Úr nevinum og út á tromina á velinum er hon cm long. Hon byggir sær reiður húsanna millum, t.d. í einum bilhúsi, undir einum takskeggi ella í einum runni. Hon verpur ljós, brúnblettut egg, og góð ár megnar hon at fáa urptir undan. Nærkast ketta ella hundur reiðrinum ella teimum stóru ungunum, hoyrist ávaringarlátið á kvørkveggjuni, eitt máttmikið, hvølt, stutt lát sum tjiokk. Kvørkveggjan livir av reyðmaðki og smákyktum, og vanligt er at síggja kvørkveggju leggja høvdið á skák, so at hon sær reyðmaðkin betur, meðan hon dregur hann upp úr moldini. STARIN Situr starin í ovfarakæti í sólskininum og breiðir teir titrandi veingirnar út og syngur, merkir tað, at várið er komið. Syngur er kanska at gera í so nógv av, hann pjátrar og skoytir onnur ljóð uppí, sum hann nústani hevur hoyrt, og sum hann hermir eftir, uppímillum koma so tey longu, eyðkendu starabríkslini. Lættasti mátin at vita, um teir ymisku flytifuglarnir eru afturkomnir um várið, er at lurta eftir staranum. Hann er sum tikin úr leikum, tá ið um ræður at herma ikki bara eftir fuglaláti sum m.ø. á mortítlingi, tjaldri, lógv, stelki og spógva, men hann hermir eisini eftir lombum og seyði, maskinbátum og bilum, t.e. eftir øllum teimum ljóðunum, sum koma honum fyri oyra har, ið hann er staddur. Starin er eitt sindur minni enn kvørkveggjan, longdin úr nevinum og út á tromina á velinum er cm. Harumframt er hann heilt øðrvísi skaptur, velið er styttri, og tí er hann eisini reystari, tá ið hann gongur, og tá ið hann hoppar, hann hevur eisini annað flog og gongulag. Eitt, sum eyðkennir ungfuglin, er, at hann er javnlittur allur, sum hann er, og myrkari enn teir, sum hoyra til onnur, minni undirsløg. Tá ið staraungarnir skifta til vaksnamannabúna, fáa teir tann eyðkenda málmglógvandi, skyggjandi, purpurlilla búnan, sum um veturin hevur eina hvíta rond uttast á hvørjari fjøður. Hesa rond missa stararnir út á várið, og tá sita teir í glitrandi nøringarbúna sínum og láta við sterkum, gulum nevi. Starin verpur ljósaturkislitt egg, og oftast fær hann her hjá okkum einar urptir. Starareiður kemur tú fram á allastaðni, uttan um húsini, í bøgørðunum, í grótrúgvum úti í haganum og í fuglabjørgunum. Væl dámar honum at reiðrast millum steinarnar, sum nýttir verða til grótlaðing undir vegunum. Um heystið er vanligt í serligum skýmingarlýsi at síggja stararnar savnast í flokki eitt nú á húsatekjum ella á onkrum ávísum staði úti í haganum ella á bønum, tí teir saman ætla at leita sær til eitt pláss at vera nátt, oftast onkustaðni í teimum brøttu fuglabjørgunum. Um Norðuratlantsleiðina er starin støðufuglur. Tí er føroyski starin so við og við vorðin størsti starin í Norðuratlantsøkinum og egin sergrein, Sturnus vulgaris faeroensis, meðan stararnir í Hetlandi, á Fair Isle og á Ytru Suðuroyggjunum eru heldur minni, men eisini egin sergrein, Sturnus vulgaris zetlandicus, og at enda er restin av teimum evropeisku starunum teir minstu og hoyra til grundsergreinina, Sturnus vulgaris vulgaris. Upprunaliga líktust stararnir í Skotlandi og Onglandi teimum stóru norðuratlantisku, men fyri ár doyði starin út í Skotlandi og var ein sjáldsamur fuglur í Onglandi. Hundrað ár seinni, um leið ár flutti tann lítli starin Sturnus v. vulgaris aftur til Onglands og Skotlands úr Evropa, og henda grein er síðani um leið spjadd til Íslands, og í dag eru munadyggir stovnar har bæði á Eystur- og á Vesturlandinum. Teir smáu Sturnus v. vulgaris eru stundum at síggja her, og sjálvandi eru teir lættir at kenna, tí teir eru minni á stødd, ungfuglarnir harumframt eisini, tí teir eru væl ljósari enn okkara egnu Sturnus vulgaris faeroensis. Á vetri flykkjast stararnir uttan um tey húsini, sum leggja føði út til teirra. Køksrusk hvørvur skjótt á henda hátt, og leggja vit, tá ið kalt er, eisini ein tálgarbita út, er rættiligur gangur frá fuglunum, sum klandrast um feittið. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Verður talt, hvussu nógvur fuglur eigur fyri hvønn ferkilometur, kemur fram, at á teimum minstu oyggjunum er meiri til av mortítlingi fyri hvønn ferkilometur, verður borið saman við tær stóru oyggjarnar. Fjøran frystir ikki, og vanliga legst heldur eingin kavi har um veturin, og tí liggur betur fyri hjá mortítlinginum at finna sær føði í fjøruni enn inni í landi á teimum størru oyggjunum. Um veturin sæst hesin Føroya minsti búfuglur tí at leita sær eftir flogkyktum og smákrabba í strandvarpinum, mangan saman við títlingi og vaðfugli og m.a. eisini teimum mýrisnípunum, sum verða verandi veturin av. Mortítlingurin er lítil trøstur, bara cm úr nevi út á oddin á velinum. Bulurin er morreyður, ljósari undir búkinum, og tað lítla velið peiggjar beint upp í loft, ikki minst, tá ið hann syngur. Nevið er spískt, væl lagað til at pilka flogkykt fram við. Beinini eru førlig og sýna, at mortítlingur er fuglur, ið heldur til niðri við jørð. Yvirhøvur er mortítlingur støðufuglur. Sum frá líður er hann spjaddur út í Norðurhav, og nú á døgum myndar hann sjey viðurkend undirsløg her umframt meginlandsslagið, ið av og á eisini er at síggja. Mortítlingur hevur hvørt sítt undirslag í Íslandi, í Føroyum, í Hetlandi, á St.Kilda-oyggjunum, á oynni Fair Isle, í Suðuroyggjum og í Orkney-Skotlandi. Mortítlingurin verður størri og størri, jú longri norðuri hann heldur til. Ein íslendskur ella føroyskur mortítlingur er næstan átøkur einum risa, verður hann borin saman við ein skandinaviskan mortítling. Teir tilkomnu mortítlingarnir eru støðufastir, um so er, at teir hava funnið sær eitt øki. Men ungfuglurin kann renslast oyggjannna millum at leita sær eftir einum plássi at seta seg niður. Hetta er komið fram, eftir at littir plastikkringar hava verið festir um beinini á ungum eins væl og gomlum fugli, so tað bar til at kenna hvønn fuglin sær aftur. Tá varð ein mortítlingur, ið var ringmerktur úti í Mykinesi, funnin aftur á Velbastað og ein annar í Nólsoy. Mortítlingurin reiðrast í mai-juni og verpur egg í eitt lítið runt reiður. Eggini eru klakt eftir umleið tveimum vikum og ungarnir eru floygdir eftir umleið 1/2 viku. GRÁSPURVUR Øll kenna gráspurv, henda lítla, morgráa spurvin, sum heldur til tætt knýttur at fólki, og sum er nær húsum alt árið, ger sær reiður undir takskegginum, og sum yvirhøvur er ein húsfuglur. Gráspurvur er eyðkendur spurvur við tjúkkum, grefligum nevi, sum hann etur fræ og fruktir við. Úr nevinum og út á oddin á velinum er hann cm langur. Munur sæst á steggja og bøgu, tí steggin er svartur undir øsinum og brúnur um nakkan. Ikki er sangurin hjá gráspurvi serliga ljómandi, ein heldur friðarligur songur, sum verður kvettur av við einum eyðkendum láti. Gráspurvur kann verpa upp í urptir um árið, og hann megnar skjótt at fáa stovnin uppaftur. Tað sæst, tá ið nógvir eru deyðir av kulda og svongd eftir ein harðan vetur, men longu ár seinni eru aftur nógvir gráspurvar. Á vetri síggjast gráspurvar mangan at flúgva í smáum flokkum at leita sær eftir føði. Eingin ivi kann vera um, at gráspurvur er nær knýttur at fólki og búplássi teirra. Tí sæst hann at kalla ikki uttan fyri bygt øki, t.e. í roynd og veru ikki uttangarðs. Yvirhøvur leggur gráspurvur einki stórvegis í at fara um opið hav ella bara um ein fjørð ella eitt sund. T.d. gingu ár, áður enn gráspurvurin fór um Nólsoyarfjørð, tá ið hann skuldi úr Tórshavn út til Nólsoyar. Og bara ein av teimum gráspurvunum, sum eru ringmerktir úti í Nólsoy í tíðini frá til er sæddur í Tórshavn. Í Føroyum er longsti teinurin millum eitt ringmerkingarstað og tað staðið, hann er afturfunnin, ein km langur teinur og á somu oyggj, henda tein fleyg gráspurvur, ið var ringmerktur í Vestmanna, og sum seinni varð sæddur aftur í Kaldbak. Í Norðurhøvum er gráspurvur spjaddur av sær sjálvum, men vit vita ikki, um hann man vera komin higar í fleiri umførum. Í sambandi við gráspurvakanning í Føroyum er veingjalongdin eisini mátað. Tá kom fram, at hon er ikki eins long ymsastaðni í landinum. Hetta kundi tulkast, sum at nakrir eru komnir úr Noregi, og aðrir eru komnir úr Skotlandi. Men samstundis vita vit eisini, at júst veingjamátini kunnu broytast skjótt, tá ið ein spurvaflokkur eina tíð verður avbyrgdur í eini bygd og ikki fer ímillum aðrar. Tí mugu nýggjar gráspurva-DNA-kanningar til, skal greiða fáast á hesum spurningi. Í Føroyum átti gráspurvur á fyrsta sinni um leið tá ið hann setti seg suðuri í Vági, og hann kann møguliga vera komin higar við skipi. Haðani spjaddist hann um alla Suðuroynna, men kortini kom hann ikki til Sumbiar fyrr enn í -árunum, ein km langan tein úr Vági. Næsta staðið, gráspurvur setti seg, var úti í Svínoy og í Klaksvík í og í kom hann til Tórshavn. Í dag er ikki gráspurvur í øllum bygdum, og mangan kann hann vera í einari bygd í nøkur ár og so farast aftur, hetta hendi eitt nú á Skarvanesi. Í varð vitjað í øllum bygdum til tess at kanna, um gráspurvur var har ella ikki. Og tá vóru eingir norðast á Streymoynni, eystanfyri og miðskeiðis á Eysturoynni, á Kalsoynni, Kunoynni, Svínoynni og eystanfyri á Borðoynni. Í teimum bygdum, har ið gráspurvur, óvist hví, ikki heldur til, sæst, at ein annar støðufuglur, nevniliga fjørugrátítlingur, er komin í hansara stað. Festið tykkum við tað, um tit eru og vitja í t.d Hattarvík ella Svínoy. Gráspurvur átti fyrstu ferð í Íslandi í -árunum. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Innrásfuglar Reyðkollur FR Øre Prýðisígða FR Øre Innrásfuglar eru fuglar, ið ikki hóra undan her, men sum kortini síggjast regluliga. Nøkur ár hava verið hesum fuglum góð, teir hava átt og eru tí fjølgaðir í ov stóran mun. Teir flúgva burtur í flokki og kunnu eisini koma til Føroya á henda hátt. Upp í henda bólk hoyra rókur og felliskráka, somuleiðis tey bæði sløgini, sum hesi frímerki og tvey teirra, ið komu út í eru um, nevnliga krossnev og reyðstapa og um reyðkoll og prýðisígðu . Prýðisígða (Pyrrhula pyrrhula) Prýðisígða heldur til í nála- og blendingsskógi, í viðarlundum og urtagørðum í Evropa og Skandinavia. Hon er eyðkend, bjørt á liti, flogið er bogaskapað, og hon bríkslar mjúkliga. Prýðisígða er kámari á liti enn steggin. Á vetri síggjast prýðisígðurnar í smábólkum, tá ið tær leita sær eftir knubbum og fræi. Fyri ta stóru innrásina í høvdu vit bert sæð prýðisígðu her tríggjar ferðir. Tað heystið komu í oktober okkurt um prýðisígður. Tær spjaddust um alt landið og vórðu verandi her veturin av, men eingin teirra átti summarið eftir, og út á heystið vóru allar horvnar. Reyðkollur (Carduelia flammea) Reyðkollur er fuglur, ið heldur til norðalaga, hann eigur í nála-, furu- og bjørkaskógi. Reyðkollur er skiftur í fleiri undirsløg, ið halda til í Grønlandi (Carduelis f. rostrata), Íslandi (Carduelis f. islandica), úr Írlandi til Vestursvøríki (Carduelis f. flammea) og í Norðursvøríki og Norðurskotlandi (Carduelis f. cabaret). Allir gera hendinga innrás her. Ilt er at síggja mun á teimum ymiku undirsløgunum, tá ið vit síggja tey, men tey verða alt ljósari á liti og stórvaksnari við styttri nevi og fótum, jú longri vit koma. Her hava tær seinastu innræsurnar verið í og í Eisini hjá reyðkolli er munur á kynunum, steggin hevur reyðan háls og sterkari reyðan blett á enninum. Evni á frímerkjum sýnd fram á Náttúrugripasavninum Á náttúrugripasavninum er ætlanin í forhøllini at sýna tey evni úr náttúruni fram, ið tey seinastu árini hava verið nýtt sum evni á teimum føroysku frímerkjunum, tey veri grót, dýr ella planta. Savnið ætlar at gera framsýningar soleiðis, at tær eisini kunnu vera teimum at gagni, ið eru illa gongd ella sum hoyra illa. Vit fara at kunna nema við dýrini og hoyra málið á teimum, og teksturin fer eisini at standa við blindaskrift. Innrásfuglar Reyðstapi FR Øre Krossnev FR Øre Innrásfuglar eru fuglar, ið ikki hóra undan her, men sum kortini síggjast regluliga. Upp í henda bólk hoyra rókur og felliskráka, somuleiðis tey bæði sløgini, sum hesi frímerki og tveir teirra, ið koma út í eru um, nevnliga krossnev og reyðstapa og um reyðkoll og prýðisígðu . Krossnev, Loxia curvirostra Trý ymisk sløg av krossnevi eru, stórt krossnev, krossnev og vongblikut krossnev, men bert krossnevið ger regluliga innrás hjá okkum. Tað er vanligur búfuglur í Suður-Noregi, -Svøríki, og -Finlandi, Danmørk og Norðurtýsklandi. Tey trý sløgini av krossnevi liva øll av konglufræi. Krosskastaða nevið á teimum er bygt serliga til at snara fræið út undan tí tjúkka, stíva konglaskalinum. Stóra krossnevið livir av fræi úr furukonglum, vongblikut krossnev av fræi úr konglum á lerkatrøum, meðan krossnevið mettar seg av fræi úr grannkonglum. Krossnevið eigur á vetri, soleiðis at ungarnir verða fostraðir upp, meðan sum mest av føðslu er í konglafrænum. Tí kemur tann stóri riðilin av krossnevi á sumri, tá ið ungarnir eru floygdir, og stundum dvølja teir her til út á heytið. Tær síðstu stóru innrásirnar vórðu í og í Tann stóra innrásin í mundi vera størsta innrásin í hesari øld, og hon rakk til Íslands, Føroya, Onglands og Fraklands. Tá sást tað fyrsta krossnevið hin juni, og teir fyrstu dagarnar vóru í minsta lagi fuglar í landinum. Eingin grannskógur er her, men krossnevini sóust sita á bønum og eta gras- og hømiliufræ. Reyðstapi, Bombycilla garrulus Reyðstapi hoyrir til í furuskógum norðarlaga í Evropa, Sibiria og Amerika. Reyðstapi livir av berum, og tá ið ungarnir eru floygdir, kann hann nøkur ár reika víða eftir berum. Tá sæst hann aðrastaðni, enn hann vanliga heldur til. Eftirsum reyðstapi leitar eftir berum, kemur hann ongantíð higar fyrr enn seint um heystið, í november ella seinni. Hann heldur til í trøum, og mangan varnast tú, at reyðstapi er komin, tá ið tú hoyrir málið á honum, eitt høgt, ringjandi ljóð. Reyðstapi sæst í smáum flokkum, og hann líkist stara í skapi og á flogi, men í somu løtu, sum tú sært hann, er hann lættur at kenna á tí grámorreyða litinum og ikki minst á tí eyðkenda skallanum. Her síggjast bæði ungir og gamlir fuglar, og á teimum eru umframt ein hvít rond eisini eitt gulhvítt V uttast á rondini á veingjarfjaðrunum. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Norðuratlantsravnurin Norðuratlantsravnurin FR Øre Hvítravnur FR Øre Nógv pátrúgv er knýtt at ravninum, pátrúgv, ið stavar frá ravnunum hjá Óðini, Hugin og Munin. Sum krákan er ravnurin ein av ruskmonnum náttúrunnar, sum ikki fírir fyri at eta lomb og seyð, ið eru ússalig, ræ og rusk. Hetta hevur mangan fingið fólk at argast inn á hann. Ikki man vera smávegis av mús og rottu, sum hvønn vetur hvørvur niður í ravnarnar. Ígjønum øldir hava menn veitt ravn eins væl og kráku. Hetta elvdi m.a. nevtollurin, sum ikki er avtikin enn, hóast hann ikki verður nýttur í dag. Henda lóg segði, at hvør maður, ið var ímillum og ára gamal, árliga skuldi lata inn eitt ravnsnev ella tvey nev av kráku, baki ella skúgvi. Øll nevini vórðu savnað og brend á Krákusteini í Havn. Nú er ravnurin millum teir fuglar, ið verða veiddir alt árið. Hann er støðufuglur og er tí her alt árið. Jagstranin hevur gjørt ravnin til ein styggan fugl. Reiður ger hann sær í brøttum, fjarskotnum klettum, ið ikki eru lættir at sleppa til. Vanliga verpur ravnur egg. Hvussu sær vanligur ravnur út ? Ravnurin er stórur, svartur krákufuglur, hvørs veingjavídd er um leið cm. Fjaðrarnar eru krunkasvartar og skyggja blágrønar. Hann hevur svart nev og svartar føtur. Ravnurin í Íslandi og í Føroyum hevur verið avbyrgdur so mikið leingi, at hann í dag ikki er meinlíkur ravni aðrastaðni úti í heimi. Hvítravnurin Hvítravnurin var eitt serføroyskt ravnabrigdi. Hann var eisini krunkasvartur, men stórir partar av honum vóru hvítir, tó ofta við nøkrum fáum svørtum fjaðrum uppí. Teir hvítravnarnir, sum eru varðveittir, eru ikki allir meinlíkir, men á øllum eru á høvdi, veingjum og búki hvít øki. Beinini á honum eru líka svørt sum á tí svarta ravninum, men ikki nevið, tað fer yvir í brúnt. Hvítravnurin tykist hava verið her síðani miðøldina. Ígjøgnum ár og dag hevur nógv verið skrivað um hann, og nógvar myndir eru teknaðar av honum. Lesur tú tað skrivaða keldutilfarið, ber til at fylgja, hvussu stovnurin er minkaður, so hvørt sum hann varð skotin og skinnini vórðu seld savnarum. Ógvuliga áhugavert er, at hann er á fuglamyndum, sum Díðrikur á Skarvanesi hevur teknað og sum í dag eru í Listaskálanum í Havn. Sjálvandi verður gravgangur eftir einum dýri, tá ið so lítið er til av tí, og tað bara er at finna í einum fjarskotnum oyggjalandi. Hetta var lagnan hjá hvítravninum, tí hann varð skotin og seldur útlendskum savnarum. M.a. greiðir Niels á Botni frá, at sýðslumaðurin H.C. Müller síðst í farnu øld rindaði ríkisdálar fyri ein hvítravn, ið var skotin í Nólsoy. Soleiðis vórðu teir síðstu hvítravnarnir sæddir: Ein úti í Mykinesi november ein á heysti bæði í Velbastaðhaga og úti í Koltri. Og at enda varð tann seinasti higartil sæddur úti í Nólsoy bæði "í stórkavanum í " og aftur seint í Um hetta mundið aftan á annan heimsbardaga hava fólk ansað so væl eftir hvítravninum, at lítið sannlíkt er, at hann hevur verið á flogi, uttan at nakar hevur varnast tað. Náttúrugripasavnið hevur gjørt eina serliga framsýning um hvítravnin. Í tí sambandi hevur verið roynt at leita fram upplýsingar um, hvussu nógvir útstappaðir hvítravnar munnu vera til í dag, og hvar teir eru. Savnið sjálvt eigur ongan, men higartil eru vit komin fram á eintøk, tey eru spjadd soleiðis: í Keypmannahavn New York Uppsala Leiden Braunschweig og Dresden . Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Fuglar Terna FR Øre Ryta FR Øre Másafuglarnir kjógvar, másar og ternur eru so vanligir á okkara leiðum, at vit neyvan hugsa um tað. Her eru sædd tilsamans ymisk másasløg, men bara teirra eiga regluliga, meðan onnur sløg eiga her sjáldan (valmási og fjarðarterna). Kjógvar og másar eru yvirhøvur illa líddir, tí teir jagstra eftir føði, eggjum og ungum hjá øðrum. Hetta kemur týðiliga til sjóndar í veiðilógini, sum ikke friðar nakran av másafuglunum. Teir stóru másafuglarnir eru tó nørdir vegna øktan fiskiskap. Slógvið hevur roynst másunum lættvunnin og góð føðsla. Men nú tá ið másarnir eru nógvir, og lítið er til av slógvið við hvørt, síggjast teir at leita út í hagan eftir eggjum og ungum hjá øðrum fuglum. Fuglarnir, ið her eru útvaldir, eru flytifuglar tó á ymiskan hátt. Ternan flytur longst, líka til Suðurpólin. Av rytu eru summir støðufuglar, meðan aðrir taka seg suðureftir. Umframt kemur ryta higar sum vetrargestur úr Noregi og Íslandi. Áhugin fyri fuglalívinum hevur verið í menning hesi seinastu árini; í varð stovnað eitt fuglafelag í Tórshavn. TERNA Ternan er flytifuglur, og tað er eitt vist summatekin, tá ið hon kemur aftur higar um miðjan mai. Eini pør eiga her, og ternan eigur í bølum fram við strondini ella ovari í haganum við vøtn og tjarnir. Tað hendir ofta, at hon flytur úr einum stað í annað. RYTA Rytan er bjargafuglur, og her eiga fleiri pør. Hon er flytifuglur, men eisini vetrargestir eru at síggja her. Áður var rytan etin. Hon varð tá veidd á sama hátt sum lundin við fleygistong. Tað tykist sum rytan er minkað nakað hesi seinastu árini. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Fiskar Kombikk FR Øre Rútar kongur FR Øre Áarsíl FR Øre Búrfiskur FR Øre Tveir av fiskunum, avmyndaðir í hesi frímerkjarøðini, Búrfiskur og Rútarkongur, eru slíkir, ið roynt verður eftir á djúpum vatni. Saman við fiskunum úr dýpinum eru í hesi røðini eisini áarsíl, ið bert livir í áum og vøtnum, og kombikk, ið bæði trívist í fjøðruni, í ósum og í hyljum uppi á landi. Búrfiskur (Hoplostethus atlanticus) verður til støddar uml. cm. Hann er hávaksin við stórum høvdi, hægstur ( / av longdini) beint aftan fyri høvdið. Kjafturin er stórur, svartur innan og stendur á skák. Hann hevur fleiri píkar á høvdinum, og roðslan eftir strikuni er beinakend og á hesum fiskaslagi størri enn annars. Liturin á kroppinun er fagurt reyðgulur, og høvdið reytt. Í Norðuratlanshavi er hann undir Íslandi og suður til Biskayavíkina og við Azorurnar. Annars livir hann á sunnaru hálvu. Við New Zealand, Australia og Tasmania eru tað í fleiri ár fiskaðar stórar nøgdir av búrfiski. Á okkara leiðum er hann fyri tað mesta fingin djúpari enn m og oftast fram við brøttum hellingum og fram við tindum í sjónum. Á sunnaru hálvu veksur fiskurin sera spakuliga, og í Australia rokna fiskifrøðingar við, at bert uml. % av samlaðu stovnunum kunnu fiskast árliga, uttan at stovnurin minkar. Rútar kongur (Neocyttus helgae). Í royndarfiskiskapi eftir búrfiski á m dýpi vestarliga í føroyskum sjógvi fekk Magnus Heinason í februar um hálvthundrað av hesum, á okkara leiðum, sjádsama fiski. Fiskurin hevur enn einki føroyskt navn, men av skapinum eyknevndi manningin á Magnusi hann "Rútar kong". Fiskurin er um cm til longdar, og hann er nærum eins hávaksin, men mjávaksin, sum flatfiskur tvørtur um. Liturin er ljósagráur við svørtum í fjaðrunum. Rygg- og gotfjaðrarnar hava sterkar píkar. Hann hevur stór eygu og lítlan munn. Í Norðuratlantshavi er hann fyrr bert funnin á dýpum frá uml. til m. Kombikk (Gasterosteus aculeatus). Úr fjøðruni og í hyljum langt uppi í fjøllunum finnast kombikk. Hesin lítli (sjaldan meiri enn cm) fiskur, við trimum hvøssum píkum fyri fjaðrar á rygginum, er tann tolnasti fiskur, hvat salti og hita viðvíkur, á okkara leiðum. Hann trívist í reinum vatni eins væl og søltum sjógvi og har hitin er úr °C til °C. Men best dámar honum, tá tað er grunt við nakað av gróðri og lítlum røringi, t.d. í áarhyljum. Millum kombikk er tað kallfiskurin, ið ansar eggunum. Tíðliga á vári skiftir hann lit og byggir eitt reiður úr ymsum planturestum, sum hann límar saman við sevju úr nýrunum. Hagar lokkar hann kvennfiskar, ein ella fleiri, at gýta. Tá reiðrið er fult, egg, aktar hann reiðrinum til eggini klekjast, meðan hann við fjaðrunum alla tíðina rørir reinan sjógv at reiðrinum. Kombikk hava stóran týdning sum føðikelda hjá sjófugli fram við landi og smáfiski. Kombikk verða tí oftast ikki eldri enn 1/2 ár og í rárasta føri ár. Áarsíl (Salmo trutta fario). Í mun til sjósíl (salmo trutta trutta), ið fáa mesta vøksturin í sjógvi, liva áarsíl alt lívið í áum, vøtnum og løkjum. Tað hevur sama lit alt lívið og líkist sjálvt gamalt einum óbúnum sjósíli. Áarsíl verða vanliga aðrastaðni ikki kynsbúgvin, fyrr enn tey eru cm. til longdar. Men í kørgu áunum og vøtnunum í Føroyum eru tey kynsbúgvin longu, tá tey eru cm. til longdar ella uppaftur fyrr. Livilíkindini hjá sílum í Føroyum er nær tengt at avfallinum og umhvørvinum annars. Vaksandi jarðarbrúki í nógvum dølum førir til, at tøð lekur í áirnar, og dálking annars er eisini ein vandi. Byrgingar til ymisk endamál tøma áirnar, tá turkur er. Upprunin til áarsíl, ið ofta eru í avbyrgdum vøtnum, er helst, at sjósíl hava verið avbyrgd frá sjónum í longri tíð. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Kópar Láturkópur FR Øre Steinkópur FR Øre LÁTURKÓPUR (Halichoerus gryphus). Undir Dalsnípu á Sandoynni heldur nógvur kópur til á látri skamt frá bygdini Dali (fyrr vóru tvey látur, men á Selabarmi leyp niður fyri), Dalsfels og á helluni sunnanfyri og vestanfyri. Kópaveiði var størsti vinnuvegur hjá dalbingum. Gamalt varð sagt, at um Dalur skuldi verið býttur í helvt undir og á, so varð undirlendið tikið, og tað var kópur og fuglur. So hetta hevur verið mett meiri enn seyður, neyt og annað uppi á landi gav av sær. Óli G. Johannesen, Óli hjá Vitusi í Dali (f. ) greiddi soleiðis frá kópinum: Kópurin makast um veturin, og opnan (honslagið) gongur níggju mánaðir. Tað feitasta, opnan er, er beint áðrenn hon leggur, fyrst í oktober mánaði. Inni á botni í kópalátrinum er fín møl ella lítil sandur, og har liggja stórir steinar. Niður við hesum steinunum ger láturkópurin sær reiður, har í leggur hann ein hvølp, men hendir seg tveir. Nósin hevur mjúka silkihvíta ull. Tá ið hann er vikur gamal, kastar hann ullina og verður síðani nevndur svidningur, tá hevur hann longu lært at svimja. Á látri varð ikki gamal kópur dripin. Ansast skuldi eftir, at allir teir gomlu kóparnir vóru burtur, tá ið teir fóru upp á land. Gjarna fóru allir kóparnir á sjógvin, uttan so at ein opna var, ið nýliga hevði lagt, so var hon treyg at fara frá hvølpinum, og teir vildu so ikki drepa hana. Teir drópu allar svidningarnar, men tað, sum yngri var, nósar, drópu teir ikki. Mitt í -árunum er tað seinasta, teir vóru á látri í Dali. Víða hvar í Føroyum søktu teir látrini, ella slógu kóp við gassa á helluni. Men av einihvørjari orsøk hevur kópur ikki verið veiddur at kalla í okkara øld. STEINKÓPUR (Phoca vitulina). Hetta er vanligt kópaslag um bretsku oyggjarnar, í Norðsjónum, Eystursjónum, um Ísland, um Noregs strendur og longri eystur. Í gomlum døgum livdi steinkópur eisini í Føroyum. Hann helt til á helluni, á flesjum og skerum. Steinkópurin er nógv tamari og lættari at fanga enn tann styggi láturkópurin, og hann er munandi smærri á vøkstri. Kanska er tað tí, hann varð avoyddur í Føroyum. Aðrar orsakir kunnu sjálvsagt verða til, at steinkópurin hvarv. Gamlir menn plagdu at siga, at fyri einum árum síðan var ein bólkur av smærri mastrarhvalum (bóghvítuhvali, æðuhvali, vognur), ið taldi nakrar og tjúgu, komin at búleikast við Føroyar, og teir beindu fyri kópinum, so hann varð næstan oyddur. Prisur: kr Hvalasløg í Norðuratlantshavinum Nevhvalur FR Øre Grønlandsslættibøka FR Øre Slættibøka FR Øre Døglingur FR Øre Ríkidømi føroyinga er sjógvurin. Har onnur lond hava ríka jørð, ótaldar skógir og evni, sum kunnu vinnast úr jørðini sum grundarlag undir teirra vinnu, er alt grundarlagið í Føroyum sjógvurin og tey ríkidømi, sum eru í honum. Av hesi orsøk mugu føroyingar vera fremstir í at varðveita ríkidømið, at varðveita tær vistfrøðiligu skipanir, sum ár fyri ár og øld eftir øld skulu kasta tað av sær, sum er grundarlagið í føroysku oyggjunum. Tann stóra og náðileysa hvalaveiðan á víðum havi, sum byrjaði longu í -talinum gjørdi djúp sár í vistskipanirnar í havinum. Í Føroyum vóru landstøðir frá og fram til men longu tá stórhvalaveiðan byrjaði í var veiðan nógv minkað í Norðuratlantshavi og serliga slættibøkurnar vóru at kalla burtur. Tá stórhvalaveiðan úr Føroyum helt uppat í eini ár áðrenn lond sum t.d. Bretland og Háland góvust var leikluturin hjá stórhvali í havinum um Føroyar fánaður heilt nógv burtur. Í og hevur føroyska Náttúrugripasavnið, saman við vísindafólki úr øðrum londum, talt hval í Norðuratlantshavi. Tað gleðiliga er at síggja, at stórhvalurin tykist hava ment seg munandi síðan seinasta landsstøðin gavst í Millum tey sløgini, sum nú eru komin á frímerki, eru tvær slættibøkur, bæði hin vanliga og grønlandsslættibøkan. Eisini eru tvey nevhvalasløg. Hin vanligi nevhvalurin man vera lítið kendur millum manna og er eisini vanligari sunnari vestan fyri bretsku oyggjarnar men døglingurin hoyrir til millum kendastu hvalir í Føroyum. SLÆTTIBØKUR Slættibøkurnar teljast millum barduhvalirnar. Eyðkenda skapið gjørdi tað lætt hjá hvalafangarum at kenna hesar hvalir sum rætthvalir, t.e. teir røttu hvalirnar at veiða. Slættibøkan er veidd við Føroyar seinastu ferð í Tær, sum eru veiddar við Føroyar, vóru millum og m til støddar. Hon ferðaðist fyrr við flógva golfstreyminum norður eftir millum Føroyar og Hetland. Grønlandsslættibøkan heldur til longur norðuri. Hon var hvalurin sum hevði serligan týdning hjá inuittunum og ferðingarnar hjá inuitfólkunum. Grønlandsslættibøkan er størri enn vanliga slættibøkan og kann verða upp í m og hon er eisini ljósari á liti. Slætti bøkurnar eru eyðkendar. Høvdið er triðingur (grønlandsslættibøka) ella fjórðingur av øllum djórinum og við stóra kjaftinum opnum svimja slættibøkurnar mestu tíð sína spakuliga fram gjøgnum sjógvin og síla smáverur frá. Hetta háttalag gjørdi tær tí so nógv lættari at veiða enn kvikari finnhvalirnar, og veiddust tær tí lættliga við lítið framkomnum amboðum frá báti. Sostatt var lætt at ganga stovnum ov nær, eisini áðrenn nútímans kanónir komu á hvalabátarnar. Hóast hesi sløg hava fingið at kalla púra frið seinastu árini, so hava tey lítið ment seg. Meira er til av rætthvali í Kyrrahavinum. NEVHVALIR Nevhvalirnir hoyra til tannhvalirnar, hóast tanngarður teirra ikki er nógv at reypa av. Eingin í yvirkjaftinum og bert í undirkjaftinum. Nevhvalur man vera lítið kendur millum manna, hóast nevið hjá honum er sera eyðkent. Yvirhøvur vita vit lítið um nevhvalin, heldur ikki, hvussu nógv er til av honum. Døglingin kenna føroyingar, mest tí hann so trúliga er komin inn móti landi í september, serliga til Hvalbiar og Sandvíkar. Føroyingar eiga veiðutøl fyri døgling aftur til Døglingar veiddir við Føroyar hava verið úr upp í m. Tiltikið er døglingalýsi til ymiskt grøðandi endamál, men spikið er ikki etandi fyri fiti. Døglingurin var í Føroyum hildin at hava bert eitt eyga, men hetta er bert ein søgn um henda forkunnuga gest. Eisini í søgnini um Jákup Snæbjarnarson er døglingurin nevndur. Døglingur er friðaður í Norðuratlantshavi. Tíbetur sýndu teljingarnar í og at rættuliga fitt er til av hesum hvalaslag nú á havleiðunum um Føroyar. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Føroya Fólkaháskúli Rasmus Rasmussen og Símun av Skarði FR Oyru Sanna av Skarði og Anna Suffía Rasmussen FR Oyru Annan jóladag í savnaðust mong fólk í tinghúsinum í Havn hetta var einasta stóra høli í landinum tá. Hóast veðrið var ólagaligt regn og vindur og ringt geingi, so illa bar til at koma av bygd til Havnar, vóru mong møtt. Tingstovan var stúgvandi full. Orsøkin var ein lítil lýsing, ið hevði staðið í Dimmalætting desember: "Ein og hvør bjóðast at koma í tinghúsið annan jóladag kl. e.m., har sum vit atla at samráðast um at verja Førja mál og Førja siðir". Á hesum tiltikna Jólafundi varð yrkingin "Málstrev" eftir tann ára gamli kirkjubøskingin Jóannes Patursson upplisin, m.a. hesi orðini: Nú er tann stundin komin til handa á hesum landi, at vit skulu taka lógvatak saman máli til frama. Røður vórðu hildnar og fleiri høvdu orðið. At enda varð fundarsamtykt gjørd, ið snúi seg um, at móðurmálið skuldi hava størri rætt í skúla, kirkju og í almennum viðurskiftum yvirhøvur, og í skúlaverkinum skuldi dentur leggjast á Føroya søgu. Í fundarsamtyktini stendur eisini, at virkast skal fyri at seta á stovn ein føroyskan fólkaháskúla. Í januar árið eftir varð Føringafelag stovnað. Endamál felagsins vóru At fáa Føroya mál til æru. At fáa føroyingar at halda saman og ganga fram í øllum lutum, at teir mugu vera sjálvbjargnir. Við hesum hevði tann unga tjóðskaparrørslan sett sær mál og mið, sum nú í meira enn eina øld hava verið galdandi. Hugsjónin um fólkaháskúlan er donsk. Hon rann av fólkastýrinum, ið avloysti einaveldið í N.F.S Grundtvig gjørdi sær greitt, at skuldi fólkið taka lut í landsins stýri, mátti fólkið hava eina betri upplýsing enn hana, ið fæst í barnaskúlanum. Fólkið skuldi læra seg sjálvt at kenna sína egnu søgu og mentan. Men hetta skuldi ikki vera eftir tí leisti, sum hægri undirvísing á lærdum próvtøkulæruskúlum vanliga nýttu. Ætlanin var ikki at gera allar danir til bóklærdar serfrøðingar. Í staðin fyri bókina og uttanatlæruna litu Grundtvig og Christen Kold, ið skuldi føra hugsjónina út í lívið, á tað livandi orðið borið fram við eldhuga á móðurmálinum. Tann fyrsti føroyingur, vit vita um, at hendan grundtvigska háskúlarørsla hevur ávirkað sjónliga, er ein Havnargenta: Elin á Húsum (deyð ), ið fór blaðung til Danmarkar. Seinni búsettist hon aftur í Føroyum. Sagt verður um Elina, at hon "fjaldi ikki tann bjarta eld, sum kveiktur var í ungu sál hennara, men læt hann lýsa og hita uttan um seg, har hon fór". Hvussu var og ikki frá -árunum og restina av øld vóru umleið ungir føroyingar næmingar á donskum fólkaháskúlum. Men á hesum háskúlum m.a. Vallekilde, ið mangir føroyingar vóru næmingar á, bygdi frálæran sum vera man á danskt mál, danska søgu og danskar bókmentir. Bæði føroyingar og donsk háskúlafólk vóru greið yvir, at skuldi tann føroyska tjóðskaparstevnan hava eina framtíð, mátti fólkaháskúli setast á stovn í Føroyum. Ein háskúli, ið bygdi á føroyska tjóðmentan. Tveir ungir føroyingar gjørdu av at fáa hetta í lag: Símun av Skarði og Rasmus Rasmussen. Báðir vóru bornir til kongsfesti, men søgdu tey frá sær til tess at gerast háskúlamenn. Símun av Skarði var sum navnið sigur borin í heim á Skarði í Kunoy. Hann fór á læraraskúlan í Havn og hitti har Sonnu Jacobsen úr Havn, tey tóku læraraprógv bæði í og vórðu trúlovað. Longu tá gjørdi Símun av, at hann skuldi ikki starvast í fólkaskúlanum tey skuldu saman stovna háskúla og hava fatur á føroyska ungdóminum. Símun fór sama ár niður á Askov háskúla. Rasmus Rasmussen úr Miðvági fór í niður á Vallekilde háskúla, var har tveir vetrar og fór síðan á Askov háskúla. Á Askov hitti hann á fyrsta sinni Símun, sum eyðvitað legði ætlan sína fram um at stovna háskúla í Føroyum. Teir samdust báðir um at útinna hetta, og fóru at útbúgva seg til starvið. Tveir vetrar og tvey summar á Askov, síðan eitt ár á Statens Lærerhøjskole í Keypmannahavn. Símun las serliga søgu og mál, Rasmus las náttúrulæru og støddfrøði. Føroya Fólkaháskúli byrjaði veturin í einum húsum hjá Jóan Peturi Olsen, keypmanni á Stongunum í Klaksvík. Símun av Skarði varð háskúlastjóri. Rasmus giftist við Onnu Suffíu av Skarði, systur Símunar. Hon stóð fyri húsarhaldinum á háskúlanum hesa fyrstu tíðina. Farið varð beinanvegin undir at fyrireika bygging av skúlahúsum. Undir Hálsinum í Vágshaga funnu teir staðið, har skúlin skuldi standa, og teir góvu staðnum navnið Fagralíð. Rasmus, ið var útbúgvin timburmaður, smíðaði saman við øðrum norðoyingum, og veturin eftir stóð skúlin í Føgrulíð liðugur, men næmingarnir kundu ikki koma fyrr enn november. Sanna fór summarið á Vallekilde háskúla, og ætlanin var longu tá at taka við starvinum sum matmóðir og lærarinna á háskúlanum í Føgrulíð. Tá ið hon var heimaftur komin, giftist hon við Símuni. Tað var tógvið stríð at fáa hesa ætlan at bera til. Ikki lá væl fyri at fáa fígging, men hugsjónin hevði dygga undirtøku í fólkinum, føroyingar tóku so væl ímóti háskúlanum, at teir vóru fúsir at hjálpa. Um allar Føroyar varð peningur savnaður inn, og háskúlin hevði mangar vinir. Plássið í Føgrulíð var sjáldsama vakurt, saman við næmingunum kundu lærararnir dyrgja summarkvøld ella standa á seiðabergi, og gera útferðir niðan í fjøllini. Hetta bar til, so leingi lærarafólkini vóru ung, men tá ið saman um kom, var tað ov óhøgligt at sita so fyri eingin var vegurin, øll vøra, m.a. kol, skuldi førast við bát úr Klaksvík ella berast um hálsin. Avgjørt varð tí at flyta skúlan til Havnar. Í vórðu húsini tikin niður og bygd upp aftur á Frælsinum í Havn, og har hevur Føroya Fólkaháskúli síðan hildið til. Trongligt var tey fyrstu árini, men í árunum varð skúlin víðkaður, fekk nýggja matarhøll, køk, fimleikarhøll og tíðarhóskandi næmingakømur. Í árunum vórðu tvinni grannahús keypt, og umstøðurnar eru nú rúmligar og góðar. Stjóri í dag er Rói Patursson, heimspekingur og skald. (Steinbjørn keypti Haraldsstovu í ?; Hansastova (Hans Eirikstoft) bleiv keypt í ). Háskúlin hevur hesa øldina havt ómetaliga stóran týdning fyri føroyskan tjóðskap og samleika. Ta fyrstu triðingsøldina var hetta einasta stað, har fólk kundu fáa holla undirvísing í føroyskum máli og bókmentum, og her vórðu havdar guðstænastur á føroyskum og við føroyskum sálmum. Skúlin hevur havt avgerandi týdning fyri føroyska málmenning, og tað er kanska mest honum fyri at takka, at føroyskt hevur vunnið tey rættindi í almennum viðurskiftum, sum tað nú hevur. Tað almenna skúlaverkið vildi treyðugt sleppa sínum danska innihaldi, men sum frá leið rein andin frá háskúlanum við. Her hevur háskúlin kanska havt sín størsta týdning. Ta seinastu fjórðingsøldina kann sigast, at tann føroyski skúlin er umsíður við at fáa ein føroyskan samleika, men okkara fámenta fólk stendur fyri stórum avbjóðingum í dagsins samskiftisheimi, og enn er brúk fyri einum livandi fólkaháskúla. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Kalmar Kalmar-samveldið ár FR Øre KALMAR-SAMVELDIÐ Tann hendingin, sum fór fram í svenska býnum Kalmar um mi>jan juni hevði drúgvar fyritreytir í norðurlendskari søgu og norðurlendskum politikki - í øllum trimum ríkjunum. Tá ið Hákun Magnusson av Noregi í gjørdist myndugur, var Noregs ríki ikki tað, tað einaferð hevði verið. Svenskir aðalsmenn, ofta giftir inn í norskar stórættir, og danskir kirkjumenn mannaðu nú ríkisráðið. Noreg og Svøríki komu aftur undir sama kong, beint ímóti einum sáttmála frá Svenskir stórmenn settu Eirik Magnusson frá sum kong, og í varð Hákun av Noregi valdur til kong av Svøríki eisini. Tey politisku viðurskiftini í Svøríki vóru ógvuliga ótrygg. Saman við teimum týsku hansastøðunum høvdu sviar verið í kríggi móti danska konginum Valdemar Atterdag, men fóru so knappliga í part við danakongi móti týskarunum. Kalmar-fundurin hevði eisini eina persónliga bakgrund. Ein partur av friðinum millum Valdemar kong og teir svensku stórmenninar var, at Valdemar í læt ára gomlu dóttur sína Margretu giftast við Hákuni ., sum var ára gamal. Við hesum politiska hjúnalag vónaði Valdemar kongur at fáa í lag eina samgongu móti týskarunum, sum, tá ið hann tók við sum kongur, áttu tað mesta av Danmark sum veð. Men stutt eftir var Hákun settur frá sum kongur í Svøríki, og ein týskur maður, Albrecht av Mecklenburg, varð tikin til kong. Hákun átti ein son í hjúnalagnum við Margretu Valdimarsdóttur. Hann æt Ólavur Hákunarson. Í bar Margreta so í bandi, at hann arvaði Danmarkar ríki eftir abba sín Valdemar, sum var deyður árið fyri. Tá ið faðir hansara Hákun doyði í Oslo í ára gamal, arvaði hin ára gamli junkarin Ólavur Noregs ríki aftur-at - við øllum skattlondunum fyri vestan: Orknoyum, Hetlandi, Føroyum, Íslandi og Grønlandi. Móðir hansara sat einkja ára gomul. Men Ólavur Hákunarson doyði longu í ára gamal. Eftir arvareglunum skuldi tá sonur Albrecht av Mecklenburg og sonur eldru systur Margretu havt arvað krúnuna. Harvið hevði valdstøða Margretu verið burtur. Men hon stóð nú so sterk, at bæði verðsligir og kirkjuligir harrar, fyrst í Danmark og síðan í Noregi, valdu hana til >>frue og husbonde og hele rigets fuldmægtige formynder<<. Til arving eftir seg, sum í grundini ikki var drotning uttan tað, at hon hevði verið gift við einum norskum kongi, setti hon systursonin Eirik av Pommern, sum eftir fornum siði varð tikin til kong á Oyrartingi í Noregi í Tvey ár seinni fekk Margreta Svøríki afturat, tá ið sviar settu Albrecht frá og buðu henni valdið. Veturin varð Eirikur valdur til kong á teimum donsku landstingunum, og sama summarið tóku sviar hann til kong á stórmannafundi í Uppsala. Eirikur av Pommern ráddi tá yvir trimum ríkjum. Tá ið Eirikur varð myndugur í stevndi Margreta umboðsmonnum fyri ríkisráðini í øllum trimum ríkjunum til fundar í svenska býnum Kalmar til krýningarhátíðarhald. Í tí sambandi varð hitt sonevnda Kalmarsamveldið til. Tey trý norðurlendsku ríkini skuldu hava felags kong. Eitt pergamentsbræv váttar hesa avgerð. Brævið ber innsiglini hjá norðurlendskum aðalsmonnum. Frá hesum fundi er eisini eitt annað skjal, tað sonevnda samveldisbrævið, skrivað á pappír og við bara stórmannainnsiglum, sum ikki hanga undir skjalinum, sum diplomatariskur siður var, men eru trýst inn á pappírið. Hetta er fyrsta almenna skjal í Norðurlondum, sum er skrivað á pappír. Eftir innihaldinum at døma er tað ein stevnuskrá fyri eitt samveldi: ríkini skuldu hava felags kong, felags uttanríkispolitikk og halda frið sínámillum, men annars stýrast eftir egnum lógum. Millum søgumenn hevur verið nógv kjak um hetta skjal; men í dag verður yvirhøvur hildið, at talan er um eitt frumrit (og tí er tað skrivað á pappír) til ein samveldissáttmála, soleiðis sum umboðsmennininir fyri ríkisráðini vildu hava hann, og sum gav teimum tað veruliga valdið í ríkjunum, hóast tey høvdu kong í felag, meðan Margreta vildi hava sterkt kongsvald. Men tá ið hon ikki fekk trýst hesa ætlan ígjøgnum, eru hesar samráðingar helst endaðar. Men alla samveldistíðina hómast ein spenningur millum hesar báðar politisku uppfatanir og hesi bæði áhugamál: aðalsvald ella sterkt kongsvald. Meðan Noreg við Vesturhavsoyggjunum var saman við Danmark til fór Svøríki longu í úr samveldinum, og danskar royndir at fáa sviar uppí aftur, t.d. hjá Kristiani árini miseydnaðust. Tær einastu slintrurnar, sum eftir eru av hesum stórt ætlaða samveldi, eru Føroyar og Grønland. Eftir sita bara teir, sum ikki vóru hjá. Prisur: kr Frímerki: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Ólavur halgi Ólavur halgi FR Øre Í Norðurlondum vóru halgimenni í katólskari tíð ikki so mong í tali, sum í teimum syðru europeisku londunum. Ólavur halgi, ella Ólavur kongur, sum føroyingar vanliga rópa hann, og sum hann altíð verður nevndur í sagnunum og teimum gomlu kvæðunum, er helst einasta halgimenni, ið hevur verið dýrkað um øll Norðurlond, og hann er uttan iva týdningarmesta halgimenni norðbúgva. Á bønarstóli úr Kirkjubø úr øld er hann avmyndaður á trónu við stríðsøks síni, Hel, í hond undir kongskrúnu og halgiboða. Eftir trúbótina royndi kirkjan at steðga dýrkanina av halgimennum, tey skuldu ikki longur vera millumgongufólk millum Guds og menniskju, og sum frá leið, misti hesin táttur í kristinlívinum sín týdning. Sum halgi og vøkudagur datt Ólavsøkan sum vera man burtur víða hvar um Norðurlond, uttan í Føroyum her er hon enn halgidagur. Í Føroyum hevur frá gamlari tíð verið siður, at tingið verður sett Ólavsøkudag, juli og tí stevndu fólk úr øllum landinum til Havnar. Burtur úr hesum er sprottin okkara tjóðarhátíð. Soleiðis hava føroyingar varðveitt ein elligamlan sið og varðveitt minnið um Ólav kong. Ólavur Haralddsson, í samtíðini kallaður Ólavur digri (tjúkki), var víkingahøvdingi, ið ferðaðist víða um. Hann troyttaðist av at reika um á víkingaferðum og í árinum kom hann heim til Noregs við tí í hyggju, at vinna kongsvald. Ólavur savnaði sær herlið á Vesturlandinum og vann sum frá leið sigur, til hann umsíður ráddi fyri øllum landinum. Endamál hansara var eisini at kristna norðmenn. Harðligur var hann og eirindaleysur, mótstøðumenn vóru dripnir ella illa meinslaðir, eldur settur á garðar og heilar bygdir. Ólavur digri var alt annað enn væl dámdur, mótstøðan vaks móti honum og stórmenninir bíðaðu eftir, at Knútur mæti, ið hevði ført kríggj í Onglandi, skuldi koma við heri sínum og vinna aftur Noreg. Um várið stevndi Knútur kongur við herflota sínum til Noregs, Ólavur gjørdi av at flýggja eystur í Garðaríki (Russland) til svág sín, Jaroslav kong. Knútur var tikin til kongs í Noregi og setti Hákun son Erling jals á Løgum til jall fyri seg í Noregi. Men Ólavur gavst ikki so, við stuðli frá Jaroslavi, Ánundi kongi í Svøríki og hálvbróður sínum, Haraldi Sjúðrasyni gjørdi hann innrás í Trøndaløg um várið Bøndur og stórmenn vildu ikki geva seg undir vald Ólavs aftur, og savnaðu ein her, ið var tvær reisur størri enn herurin hjá Ólavi. juli í brustu herarnir saman á Stiklastøðum í Verdali í Trøndaløgum. Eftir stuttan bardaga fall Ólavur Haraldsson og bert fáir av monnum hansara sluppu undan livandi. Ólavur hevði fingið eitt øksahøgg oman fyri knæ, síðani varð hann stungin við spjóti og at enda fekk hann svørðshøgg á hálsin vinstrumegin. Stutt eftir at Ólavur kongur var fallin, kom misvøkstur og hungursneyð, søgur fóru at ganga um, at hetta var Guds revsing fyri illgerðina. Frá kirkjumonnum frættist, at árið eftir bardagan á Stiklastøðum, tá ið líkið var grivið upp aftur, vóru sárini frísk, hár og skegg var vaksið og kjálkarnir reyðir, sum var hann nýsovnaður. Líkið varð sett í skrín í Niðarósi, seinni í dómkirkjuna, ið har varð bygd, og í árinum varð Ólavur kongur skýrdur halgimenni. Alla miðøldina leitaði stór fjøld av fólki til halgidóm hansara at biðja um heilsubót og fyrigeving syndanna. Prisur: kr Gamlar fólkalívsmyndir Neytakonur FR Øre Á rættini FR Øre Saltfiskur verður landaður FR Øre september gav Postverk Føroya út trý frímerki við gomlum fólkalívsmyndum: Á rættini, Neytakonur og Saltfiskur verður landaður. Hetta eru fotomyndir frá aldarmótinum og árunum. Eftir gomlum siði verður farið á fjall á várgongu um Jóansøku ella nakað seinni, sum veðrið er. Tá kemur ullarroytingin fyri. Føroyski seyðurin, ið gongur úti alt árið, kastar sjálvur ullina tíðliga á sumri, og í gomlu tíðini, haðani fotomyndin stavar, tóku teir í nógvum bygdum bara ta ullina, ið var so leys, at hon kundi roytast av skinninum. Øll ull, ið sløddist í haganum, lesullin, varð tikin upp og brúkt, tí hon hevði stórt virði. Frá fyrstu búseting í Føroyum í víkingaøld og upp móti fyrra heimsbardaga var ullin størsta ríkidømi Føroya. Hon varð útflutt sum hon var ella vovin í vaðmal. Frá øld vórðu hosupør størsta útflutningsvøra, seinni eisini troyggjur. Arbeiðið hjá neytakonunum var tungt og strævið teir summarmánaðirnar, neytini lógu í haganum. reisur um dagin skuldu kýrnar mjólkast. Tá ið mjørkin lá tættur, kundi vera trupult at finna neytini, og tað kundi koma fyri, at tær "grísaðu", máttu gevast at leita. Neytakonurnar hava mjólkarbiði á bakinum og eitt á hvørjum armi. Sum um hetta er ikki nóg tungt, ganga allar við stokkum, fyri ikki at spilla tíðina burtur. Konurnar eru í heitum ullintum klæðum, men tær eru í stubbuleggøldum, hosum við ongum leisti, berføttar. Í minsta lagi kúgv mátti vera í hvørjum húsi, umframt mjólkina fekst taðfall til bøin. Á bóndagørðunum, ið høvdu mong neyt, gjørdu tey ost og nakað av smøri varð eisini útflutt úr Føroyum. Í kom mjólkarvirki í Havn, men eitt mjólkarvirki, ið kundi veita øllum landinum fríska mjólk, varð ikki sett á stovn fyrr enn í árunum. Síðan er gamli siðurin at hava kúgv í kjallaranum burturlagdur, og í staðin hava vit fingið stór nýmótans fjós, ið framleiða alla mjólkina. Føroya svar til vesturlendsku ídnaðarkollveltingina eru havfiskiskapur og klippfiskaframleiðsla, ið mentust seint í øld og rættiliga tók dik á seg frá aldamótinum. Frá at vera eitt samfelag, ið bygdi á jarðarbrúk, seyða- og neytabrúk, saman við hvala-, kópa- og fuglaveiði og útróðri á grunnarnar við opnum bátum, broyttust Føroyar til at verða eitt havfiskisamfelag. Hetta var grundarlag undir stórum vøkstri, og fólkatalið fleirfaldaðist. Tað vanligasta skipaslagið var tann tveymastraða sluppin. Í slupptíðini, ið vardi til annan heimsbardaga, fiskaðu teir um várið og summarið á ymsum leiðum undir Føroyum og sunnanfyri, men størstan týdning fekk Íslandsfiskiskapurin. Teir royndu við snøri, seinni við línu. Frá miðskeiðis í árunum fóru teir at brúka størri skonnartir, og nýggjar leiðir vórðu funnar undir Vesturgrønlandi. Toskurin varð flaktur og saltaður umborð, eftir at vera landaður í Føroyum, varð hann vaskaður og síðan breiddur út á helluna ella tey stóru steinsettu fiskiplássini at torna í sólini. Tann lidna vøran, klippfiskurin, varð seld til Miðalhavslondini. Á myndini verður saltfiskur landaður frá slupp í árunum. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Tórshavn ár Eystari partur av Tinganes FR Øre Býðráðshúsini FR Øre Tórshavn er gamal staður og frá fyrstu landnámstíðini varð høvuðsting føroyinga hildið á Tinganesi, nesinum sum skilir havnalagið sundur í Eystaruvág og Vestaruvág. Tórshavn liggur mitt í landinum. Saman við tingsetunum kom eisini handilsskapur og Tórshavn gjørdist handilsstaður og miðstøð føroyinga. Á nesinum vórðu goymsluhús og handilshús reist, her helt kongaligi einahandilin til, sum stóð fyri øllum vøruflutningi í Føroyum og ímillum lond. Á nesinum og uttan um Eystaruvág var so búsetingin. Fólkatalið fór at vaksa, og var komið upp á tá ið einahandilin var avtikin og fríhandil settur á stovn í Men staðurin hevði ikki sína egnu umsiting, var ikki býur, men bygd sum aðrar bygdir í landinum, skipað eftir avgerðum í tinginum og seinni av danska embætisverkinum, tá ið løgtingið varð niðurlagt í árunum Við nýggju donsku grundlógini í varð nýggj fyrisiting skipað við amtum og kommunum í danska ríkinum, og tann februar kom lóg um "Thorshavns kommunale Forfatning". Tá gjørdist Tórshavn serstøk kommuna, ið umfataði staðin sjálvan og garðarnar uttanfyri, Húsagarður og Álaker við tí, ið til teir hoyrdu. Til at stýra kommununi skuldu veljast borgarar í borgaraumboðið, "Borgerrepræsentationen", sum tað kallaðist. Hesir fimm skuldu stýra saman við landsins fúta, sum varð fastur limur í stýrinum. Í ár hevur Tórshavn verið kommuna. Nógv er broytt, kommunan gjørdist býur og keypstaður í landaøkið er vaksið og ikki minst er fólkatalið økt og liggur nú nær teimum Býráðsumsitingin heldur nú til í gamla kommunuskúlanum frá gróthúsunum í miðbýnum, sum víst eru á tí eina frímerkinum. Í meira enn ár hevur Tórshavn verið miðdepil landsins. Men ikki fyrr enn í varð Tórshavn formliga viðurkendur sum sjálvstýrandi eind, sum veruligur høvuðsstaður. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Havnar kirkja Havnar kirkja FR Øre Altartalvan FR Øre "Norska-Løvu" klokkan FR Øre Havnar Kirkja varð bygd í á Bryggjubakka og varð vígd sunnudag í advent sama árið. Í verður kirkjan heilt umbygd. Forsøga kirkjunnar er heldur fløkt. Eftir øllum at døma var eingin krikja i Havn í miðøldini, í mesta lagi eitt "bønhús". Hildið hevur verið, at havnarfólk hildu gudstænastur sínar í Munkastovuni úti á Reyni. juni gevur Chr. Kongur IV lensmanninum á Bergenshus boð um at senda tilfar til kirkjubygging. Kirkjan verður bygd úti á Reyni og stendur longu liðug við árslok Um hetta mundið búðu umleið fólk í Havn. Rasmus Jørgen Winther verður prestur í Havn í og í tekur hann stig til at byggja nýggja kirkju. Av roknskaparbókunum framgongur tíverri ikki, hvørjir ið gjørdu arbeiðið, men fyristøðumaður hevur uttan iva verið tann tiltikni Johannes Poulsen, timburmaður, sum búði í Havn. Kirkjan varð ikki liðug fyrr enn í Kirkjan úti á Reyni varð síðan tikin niður og í seld á uppoði. Sumt av innbúgvinum varð flutt í nýggju kirkjuna, og sumt varð selt til aðrar kirkjur í Føroyum. Tá tann nýggja kirkjan varð bygd í var Havnarbýur ikki størri enn so, at kirkjan tá varð bygd "nordenfor Byen" har hon enn stendur aftaná umfatandi umbygging. Tíverri eru ongar frágreiðingar um hesa kirkju, men nakrar fáar tekningar siga okkum, at hon varð smíðað nakað sum gomlu bygdakirkjur okkara, bara nógv størri, bert / alin styttri enn tann, sum nú stendur. Í búðu umleið fólk í Tórshavnar sókn og í umleið Í varð kirkjan heilt umbygd. Fyristøðumaður var íslendingurin Guðmundur Sigurðsson, Tórshavn, vanliga nevndur Sivertsen. Ein tilbygningur varð gjørdur á eystursíðuni, / alin til longdar og alin breiður. Hetta er innvikið í kórinum, har ið altarið nú stendur. Í varð aftur bygt x m stórt rúm uppí eystureftir, tí at kirkjan tá fekk hitaverk, kolovn, og farnristir vórðu settar í eysturveggin hvørjumegin altartalvuna. Kirkjan varð aftur longd í tá kontór og onnur rúm vórðu bygd uppí kórið. Í skipinum eru beinkir og uppi á pulpiturinum eru ALTARTALVAN Á norðurbróstinum hongur hendan altartalvan, ið er frá Myndin er Hin Heilaga Kvøldmáltíðin, málað við djúpum, reinum litum beinleiðis á træið, x cm stór. Á talvuni stendur skrivað: "Gud Allermechtigste Hans Hellige Ord och Sacramenter till Ære och denne Sted til Zirat haffuer Hans Sevrensen fordum Kiøbmand her paa Færø forærit denne Altertaffle til Torshaffns Kiercke ". Mett verður, at málningurin er málaður eftir koparprenti av málningi, ið Peter Candid, sum var hovmálari hjá Wilhelm V í München, málaði til fransiskanarakleystrið har í Ramman er frá sama tíðarskeiði, ein renessansuramma, útskorin og málað. Í var altartalvan umvæld av Ernst og Holmer Trier, Vallekilde í samarbeiði við Fraser Eysturoy. "NORSKA-LØVU-KLOKKAN" Klokkan sigst vera komin í kirkjuna í og er komin av skipinum "Norsku-Løvu", sum fórst í Lambavík nýggjársaftan Klokkan er prýdd við palmettum, og á einum stað er henda innskriftin: "Danscke Ostindische Compagnies Scheb Nordische Lowe ". Hæddin er cm, tvørmát á slagringi uttan er cm. (Kelda: Sverri Dahl: Havnar Kirkja) Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Fríðrikskirkjan Vit vita ikki hvussu nógvar kirkjur hava verið á Nesi, og heldur ikki, hvussu gomul kirkjubygd Nes er. Fyrsta kirkjan, sum er nevnd í skrivaðum skjølum, er bygd millum og meðan Jacob Christensøn Klinte var sóknarprestur í Eysturoynni. Hon er tó neyvan hin fyrsta. Skjalprógva er, at prestur hevur búð á Nesi síðani og er tí hugsandi, at kirkja í øllum førum hevur verið har síðani tá. Í fyrstu innskriving í Regnskabsbogen, dagfest mars stendur "Kirchen har ieg af ny ladet opbygge .". Hetta kann geva okkum eina ábending um, nær kirkjan er bygd. Henda kirkjan varð standandi til tá ið nýggj kirkja varð bygd. Av roknskapi sæst at kirkjan frá hevur staðið sjey ár við ongum torni, helst tí at tørvur hevur verið á peningi. Kostnaðurin fyri tornið var næstan triðingurin av samlaða byggikostnaðinum. Orsøkin til lutfalsliga høga kostnaðin fyri tornið kemst av, at tað einans var úr timbri. Stórur partur av útveggunum vóru úr gróti og var hetta heldur lættari og bíligari at fáa hendur á. Henda kirkjan stóð til Árið eftir varð nýggj kirkja bygd. Hon var gjørd úr timbri og er møguliga fyrsta trækirkjan á bygd í Føroyum. Í Havn varð bygd ein trækirkja í Tá kirkjan varð niðurtikin í varð allur tann nýtiligi viðurin fluttur við báti inn á Saltnes, har skúli varð bygdur. Kirkjan, sum nú er á Nesi, stendur á somu grund, sum allar tær undanfarnu kirkjurnar. Hon er bygd í meðan Christian Benedictus Garde var prestur í Eysturoynni og føroya próstur. Gamla Nes kirkjusókn var av Nesi inn á Skipanes. Í dag eru tað bygdirnar Nes, Toftir, Saltnes og Æðuvík, ið mynda kirkjusóknina. Tann stóri fólkavøksturin í sóknini hevur ført við sær, at Nes kirkja við tíðini er vorðin ov lítil og at tørvur var á nýggjari kirkju. Tá ið avgjørt varð, hvar nýggja kirkjan skuldi reisast, vórðu fleiri møguleikar havdir í huga. T.d. varð dentur lagdur á, at kirkjan lá nær fólkinum, at hon sást væl og at klokkan kundi hoyrast av øllum. Í fleiri ár varð roynt at finna rætta staðið til kirkjuna, og í seinna helmingi av 'unum varð farið undir at savna pening inn til nýggju kirkjuna, sum stóð liðug í Nýggja kirkjan Fríðrikskirkjan er uppkallað eftir Frederik Petersen, vanliga nevndur Fríðrikur Petersen, ið var próstur á Nesi frá til Hann varð borin í heim á Saltnesi í har pápi hansara, Jóhannes Petersen, var lærari og deknur við kirkjuna á Nesi. Umframt virki sítt innanfyri kirkjuna, tók Fríðrikur Petersen nógv lut í politikki. Hann var løgtingsmaður í nógv ár og sat hartil sum landtingsmaður fyri Føroyar í fleiri ár. Í var hann við til at stovna Sambandsflokkin, og sat hann sum formaður til hann doyði í Umframt at vera próstur og politikari var Fríðrikur eisini dugnaligt skald. Millum kendastu sálmarnar, ið hann hevur latið úr hondum, er "Gleðilig jól" "Tíðin rennur sum streymur í á" og "Deyði hvar er nú broddur tín" Hann týddi eisini "Faðir vár" til føroyskt í Fríðrikur Petersen varð sligin til riddara av Dannebrog í Gamla kirkjusóknin á Nesi var í mong ár karmur um føroyska próstasætið. Reiðiliga helmingin av tíðini, próstadømi í Føroyum vardi, var prósturin búðsitandi á Nesi. Ein hin kendasti prósturin á Nesi var Heini Havreki. Hann sat sum próstur í tíðarskeiðinum og var sostatt fyrsti próstur í Føroyum. Arkitekturin, ið teknaði Fríðrikskirkjuna, er Havnamaðurin Høgni Würdig Larsen (f. ). Eftir at Høgni W. Larsen var liðugur við arkitektútbúgving sína á Kunstakademiets Arkitektskole í fór hann til Helsingfors í Finlandi, har hann tók eitt-ára útbúgving á Tekniska Høgskolen. Í læs hann eitt ár á Nordiska Instituttet för Samhällsplanering í Stockholm. Tá ið Nes Kirkjusókn í skrivaði út eina arkitektakapping í sambandi við at nýggj kirkja skuldi byggjast í sóknini, átti Høgni W. Larsen eitt av uppskotunum. Krøvini til kirkjuna vóru, at hon skuldi rúma fólkum og at byggikostnaðurin ikki varð hægri enn mill. kr.. Dómsnevndin metti uppskotið hjá Høgna at vera stílreint og í tráð við gamlan føroyskan byggisið, og varð tað valt fram um hini innkomnu uppskotini. Høgni W. Larsen setti í hesum sambandi á stovn nýtt virki, Arkitektavirkið v/Høgna W. Larsen, sum umframt teknistovu eisini hevur atelier og verkstað. Grótið til altartalvuna, altarborðið, prædikustólin og doypifuntin í Fríðrikskirkjuni hevur Høgni W. Larsen sjálvur tilvirkað á hesum verkstaði. Kirkjan er sett saman av trimum bygningspørtum. Tann berandi parturin av bygninginum er gjørdur úr hvítmálaðum jarnbetongi, meðan berandi parturin av takinum er gjørdur úr hvítbeisaðum límtræi. Innantil eru veggirnir í skipinum úr hvítmálaðum gassbetongi, meðan altarveggurin er úr pussaðum, hvítmálaðum jarnbetongi. Gólvið í for- og bakkirkjuni er úr portugisiskum skifer, meðan gólvið í sjálvum skipinum og aðrastaðni er úr gjøgnumheilum merbauviði (mahogni). Innbúgvið í kirkjuni er eisini teknað av Høgna W. Larsen. Altartalva, altarborð og prædikustólur eru tilevnað úr svørtum svenskum granitti og messing, meðan doypifunturin er tilevnaður úr føroyskum stabbabasalti og messing. Altartalvan vigar umleið tons og altarborðið umleið tons. Ljósakrúnur, lampur og ljósastakar eru úr messing og eru somuleiðis teknað av Høgna W. Larsen. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Kirkjan í Hvalvík Kirkjan í Hvalvík FR Øre Kirkjan í Hvalvík FR Øre Sjeynda og núverandi kirkjan er bygd í og er sostatt tann elsta av hesum gomlu kirkjunum. Løgið er, at so stórur ivi hevur staðist av aldrinum á hesi kirkju. Lesa vit tað, sum hevur verið skrivað um hana, so fáa vit at vita, at hon er bygd í tað verður stytt ár um aldurin. Eitt nú tá ið Gøtu kirkja fyllir ár, tá verður hon søgd at vera tann elsta av teimum eyðkendu gomlu kirkjunum. Men fólk her norðuri hava altíð vita, hvør var seinast doypta barn íteirri gomlu kirkjuni. Tað var Elin á Gørðum. Ellen Hermansdatter, f. des. dóttir Herman Mathiasen og hústrú í Tjørnuvík. Hon var doypt januar í Hvalvíkar kirkju. Eisini vita vit, at Armigarð úr Niðristovu, Armigardt Elisabeth Egholm, f. mai í Hvalvík, dóttir Niels Petur Egholm og hústrú Maren Trondedatter, varð doypt mai Hon var fyrsta barn, ið doypt varð í kirkjuni, eftir at hon er flutt heim í bygdina. Onnur haldgóð prógv fyri árstalið eru brøv, sum Holm presturskrivar til Tillisch amtmann, har vit fáa at vita, at teir havakirkjusýn í Hvalvík so seint sum januar sum kirkjan fer avvindi náttina millum og januar ella tveir dagar aftaná, atElin á Gørðum er doypt. Anmærkning: Efter at forannævnte Syn over Qvalvig Kirke under januar sidstleden var afholdt, blev Kirken ved en Natten imellem og s M. indtrufne Storm saaledes beskadiget baade Tag og bygning, at det ansaaes absolut nødvendigt, at den ganske nedrives, hvorfor jeg i denne Anledning strax indberettede denne Sag til Kirkeinspektionen, som derefter har foranstaltet kirken aldeles nedreven, og igjen opført paa en beqvemmere og for Stormvinde mindre udsat Plads. Kirketai Præstegaard i Qvivig den April Líkt er til, at allir partar bera skjótt at, tí at mánaðir seinni er kirkjan endurreist. Vit hava nøvnini á monnunum, sum hava smíðað hana: Joen Michelsen av Velbastað, úr Búðini, tiltikin smiður, sum hevur verið við, har aðrar kirkjur eru bygdar. Michel Poulsen í Vestmanna, Joen Hansen í Hósvík, Thomas Zachariassen í Vestmanna og Ole Hansen í Hvalvík. Av nýggjum tilfari varð keypt pommersk fura, sum seld varð á uppboðnum í Saksun í mai árið fyri sum kirkjan fórst. Barkin Broon úr Glasgow fór á land í Saksun við fullari last av viði og varð vrak. Hetta er fyrsta floks viður, og tí meira lagi av nýggjum tilfari nýtt og gamal viður seldur til privatmenn. Sum nevnt er einki at ivast í, at árstalið er tað rætta, og tí erubert tvær kirkjur í Føroyum eldri enn Hvalvíkar kirkja, tað erólavskirkjan í Kirkjubø, hvørs árstal søgnin sigur skrivast við fýrastrikum tað er og havnar kirkja fra Altartalvuna hevur Thomas Michael Johannesen bóndi givið. Hann var heilsubrekaður maður og skuldi til Danmarkar at søkja sær heilsubót og gav Guði tað lyfti, at fekk hann hjálp, skuldi hann geva kirkjuni eina altartalvu. Tað fekk onga vend við heilsuni, men kirkjan fekk eina vakra kostnaðarmikla altartalvu, Carl Bloch mynd, sum kostaði ríkisdálar. Mikkjal í Hanusarstovu var maðurin nevndur millum manna. Diskur og kalikur, sum standa á altarinum, eru frá Teir munnu vera elstu altarlutir, sum nýttir verða í nakrari føroyskari kirkju. Av brævaskiftinum millum prestin Holm og Tillish, amtmann, kemur fram, at kirkjan hevur fingið skaða á "tag og bygning" og "ligger ganske skiæv over nod nord" Amtmaðurin gevur boð um at fara væl um og tryggja niðurtikna tilfarið. Líkt er tí til, at tá kirkjan verður endurreist á nýggja staðnum í gomlu Hvalvíkar bygd, verður so nógv sum til ber av gomlum tilfari og innbúgvi nýtt aftur. Vit vita við vissu, at gamli renesansu prædikastólurin og helst eisini tvey vindeygu koma í nýggju kirkjuna, so hesir lutir eru ikki farnir í storminum. Hugsast kann tí, at stólavangar og beinkir, rimarnar í kórsvegginum og annað er frá -kirkjuni ella kanska frá -kirkjuni. Verður kórsveggurin, sum fyrr var hvítmálaður, samanborin við hvíta kórveggin í Saksunar kirkju, sum varð flutt úr Tjørnuvík í har hon varð bygd í sæst skilliga, at teir líkjast; rimarnar eru í báðum førum í tveimum hæddum. Beinkir, stólaveingar og kórsrimar í Hvalvíkar kirkju eru so ikki úr pommersku furuni, sum -kirkjan annars er bygd av. Í vóru menn varir við, at eitt skriftorð fanst undir ovara kanti áprædikastólinum. Í umvældi Ernst Trier í samráð við Sverra Dahl prædikastólin; upprunalitirnir vórðu afturfunnir og sjáldsamur málningur við evni úr Mattheus evangelium kom í ljósmála. Skriftorðið frá Lukasi er endurnýggjað við gomlu bókstavunum úr blaðgulli. Samstundis varð hvíta málingin á kórsrimum og rimum í knæfalli burturtikin og síðan vórðu rimarnar í knæfallinum og doypifuntur grønmálað við afturfunnu litunum frá prædikustólinum, meðan rimarnar í kórsvegginum eru ómálaðar. Hinvegin hevur skrúðrúmsveggurin tíbetur varðveitt upprunaliga hvíta litin. Eitt annað er, at tá ið nýtt gólv varð lagt í var ætlanin fyrst at endurhvølva gamla gólvið og nýta tað aftur, men tá tað varð upptikið, vóru fjalarnar yvirhøvur so tunnar og soleiðis dánaðar, at hildið varð, at tað var bróstaviður úr gomlu kirkjuni, sum fór í ódnini í Poul Niclasen í Tórshavn hevur gjørt modellið av Sjóborgini, sum Jógvan Djurhuus í Hvalvík hevur givið í til minnis um eina ringa ferð heim úr Grønlandi í Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Christianskirkjan Christianskirkjan FR Øre Christianskirkjan FR Øre Í varð nýggj stásilig kirkja vígd í Klaksvík. Tann danski arkitekturin Peter Koch hevði teknað kirkjuna. Glasmálningin í glugganum hevur danska listakonan Ulrikke Marseen gjørt. Myndevni er Kristus sum heimsins berandi megi. Um tað mundið, tá kirkjan í Klaksvík varð bygd, vaks fram ein áhugi fyri at leita aftur til eitt siðsøguligt støði undir føroyskum byggisniði, at nýta grót, flag og annað tilfar, heldur enn at dúva uppá betong einans, sum gjørt hevði verið øll árini eftir kríggið. Tað stóra kirkjurúmið fær sín serliga dám av altarmynduni. Hon var til langt undan hesi nýggju kirkju, og sagt verður, at Peter Koch teknaði kirkju sína uttan um hana. Tað var tann gitni danski listamálarin Joakim Skovgaard, sum í málaði hesa vøkru fresco-mynd av teirri stóru kvøldmáltíðini til dómkirkjuna í Viborg í Danmark. Men tað vætti inn gjøgnum veggin og vandi var fyri, at hesin stórbæri málningur skuldi fara fyri skeytið og í varð myndin tí tikin av vegginum. Skírnarfunturin er eisini danskur, úr granitti. Nationalmuseet í Keypmannahavn hevur latið hendan fornlut, ið funnin er í eini kirkjutoft í Norðursælandi. Urguna teknaði Peter Koch, hon er smíðað í Hetta er ein røddað pípuurga frá Jensen & Thomsen í Hillerød. Uppi í tróðrinum, undir bitunum, hongur eitt føroyskt áttamannafar. Hetta er seinasti bátur, ið smíðaður er til prestakallið á Viðareiði. Í varð báturin seldur til Fugloyar, og hann var millum teirra, ið fóru til útróðrar tollaksmessudag í tann tiltikna skaðadagin, tá ið tríggir bátar gingu burtur í Norðoyum, ein úr Norðdepli, ein úr Kunoy Skarðsbáturin. Tað var tá Skarðsbygd doyði út. Í kirkjuni hanga tvær minningartalvur onnur sigur, at kirkjan er vígd minninum um teir føroysku sjómenn, ið lótu lív á havinum undir seinna heimsbardaga. Hin talvan sigur, at kirkjan er gjørd til minnis um Christian kong Prisur: kr Katólska kirkan Katólska kirkan FR Øre Glasmynd FR Øre Árið sendir Ólavur Trygvason, Kongur Noregs, Sigmund Brestisson til Føroya saman við prestum "at skíra fólkið og kenna teimum tað fremsta í teirri kristnu trúgv". Innihaldið í kristindóminum, kirkjulæran, var rómversk katólsk. Í árinum verða Føroyar skipaðar sum eitt bispadømi, og í varð fyrsti bispurin settur í Kirkjubø, har bispasetrið var. Har sótu tey næstu árini katólskir bispar. Tann seinasti av hesum var Ámundur Ólavsson, sum sat í embæti sínum til í Christian III hevði avtikið norska ríkisráðið í og gjørt Noreg (og Føroyar) til danskt land. avgjørdi kongur, at trúbótin skuldi galda fyri Noreg og hervið eisini fyri Føroyar. Við siðaskiftið varð gamla biskupsembætið avtikið, somuleiðis prestaskúlin; og øll tann jørðin, sum katólska kirkjan átti í Føroyum, fór undir kong. Kirkjumálið varð danskt. Eftir trúarfrælsið í vórðu royndir gjørdar at stovna katólsku kirkjuna aftur í Føroyum. Pastor Bauer, slektaður úr Bayern, kom til Føroyar í Hann bygdi eina kirkju í Rættará. Tá Bauer prestur umleið fór úr Føroyum, var eingin at taka við starvið hansara. Í varð katólska kirkjuliðið endurreist. Tveir nýlærdir prestar, E. G. Boekenogen og Thomas King, vildu fegnir átaka sær starv í Føroyum. Í húsi Fransiskanasystranna, ið komu til Føroya sama árið, varð ein lítil kirkja vígd tann mai Millium tey fyrstu, ið leitaðu til kirkjuna, vóru nøkur gomul, sum í barnaárunum komu í kirkju hjá Bauer presti. Skjótt var kirkjan í Bringsnagøtu ov lítil, og saman við tí nýggja skúla Fransiskanasystrarnar lótu byggja, varð eisini bygd ein vøkur kirkja, ið var vígd desember Mariukirkjan, sum nú er, varð vígd í Fyrra Mariukirkjan var bygd upp í Sankta Frans skúlan á Varðagøtu. Í hesi kirkjuni kemur kirkjuliðið saman at halda messu, og her birtir alt upp undir bøn og kvirru. Urtagarður er um kirkjuna, og her vaksa alskyns urtir, summar stava frá londum á sunnaru hálvu, ið hava somu gróðrarlíkindi sum her á landi. Ein mynd um, at Mariukirkjan hoyrir upp í alheims katólska felagsskapin. Mariukirkjan er miðdepil fyri katólsku kirkjuna í Føroyum, ið telur umleið fastbúgvandi katolikkar úr ymiskum londum Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Janus Kamban Janus Kamban FR Øre Janus Kamban FR Øre Janus Kamban FR Øre Janus Kamban, sum er føddur í Tórshavn í er einasti, ið eftir livir av tí ættarliði av gávuríkum listafólkum, ið stóðu fyri nýbrotinum í føroyskari myndlist í árunum. Eins og tey flestu føroysku myndlistafólkini av hesum ættarliði fór Janus til Keypmannahavnar, har hann árini og var næmingur á Kunstakademiets Billedhuggerskole hjá E. Utzon-Frank professara. Eftir kríggið kom Janus aftur til Havnar, og her hevur hann síðani búð og virkað. Hann hevur av fullum huga tikið lut í menningini av myndlistini her á landi, og lagt rygg til mong tiltøk á hesum øki, millum annað sum nevndarlimur og formaður fyri Listafelag Føroya og leiðari fyri Listaskálan Yviri við Strond hevur hann sína rúmligu listaskemmu, haðani útsýnið er frítt yvir Nólsoyarfjørðin. Janus Kamban telist ímillum Føroya fremstu listafólk. Í list hansara ræður tann einfaldi greiði formurin og monumental virðilig spekt. Í fleiri standmyndum er seyðurin myndevni nevnast kann millum annað Tvílemba í Listasavni Føroya. Grindahvalurin verður eisini viðgjørdur í figurbólkinum m.a. Bólkur Standmyndir Janusar príða almenn tún og bygningar víða um í Føroyum. Á listasavninum eru m.a. bringumyndir av H.A. Djurhuus skaldi og Vensili Onnur høvuðsverk eru Móðurmálið úr føroyskum gróti, uttan fyri Landsbókasavnið í Havn, og Dansiringurin úr bronsu, í Føroya Banka. Í prentlist síni, serliga linoskurði, mangan í fleiri litum, er havið, sjófuglurin og lívið við strondina eitt høvuðs myndevni. Eingin hevur sum Janus megnað at lýsa tær fullfíggjaðu linjurnar í tí lætta og tó sterka og smidliga føroyska bátinum. Janus Kamban hevur fingið fleiri heiðursmerki fyri list sína, og tikið lut í óteljandi framsýningum av føroyskari list uttanlands. Í skipaði Listasavn Føroya fyri stórari afturlítandi framsýning av myndhøggaralist og prentlist hansara nú hann fylti ár. Í fjør gav Listasavni út bók eftir Gunnari Hoydal, rithøvunda og ummælara, um lív og verk Janusar. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Nordatlantex barnatekningar FR FR Postverk Føroya gevur út ein -merkjablokk við barnatekningum. Tekningarnar eru úrslit av kapping, ið Postverk Føroya skrivaði út beint eftir frítíðina millum øll føroysk skúlabørn í teimum yngru flokkunum. Tvey myndevni vórðu sett upp barnaspæl og ferðslutrygd. Vinnararnir í kappingini búgva víða hvar í Føroyum. Herborg úr Vestmanna hevur teknað frímerkið við tí gula bilinum framman fyri gonguteigin og ferðsluljósið. Bæði evnini eru lýst væl og virðiliga í hesi tekning við teimum fulltónandi og glaðu mótsetningslitunum. Ein onnur genta, Guðrið úr Porkeri, hevur teknað tvær gentur á gøtuni framman fyri einum ferðsluljósi og ferðsluskelti. Tann sterki litklangurin gevur myndini eitt serligt signalvirði. Tað triðja frímerkið hevur Búgvi úr Fuglafirði teknað. Tekningin er sera einføld, men merkiliga væl komponerað, hon vísir ein drong, ið spælir við gjørð. Við síni sneis fær hann gjørðina at rulla hetta spæl hevur helst verið umhildið longur enn nakar minnist. Myndaevnið á blokkinum aftan fyri frímerkini hevur John úr Skúvoy teknað, vit síggja ein lastbil, ein buss, bát við tveimum monnum, nógvar másar og sólina sjálvandi. Rúna úr Vestmanna hevur teknað tríggjar gentur, ið spæla við dukkur í grasinum millum blómur og likkur. Á himmalinum sæst, umframt sólina, ælabogin og eitt skýggj. Miðskeiðis í myndini kemur ein genta ella drongur turnandi í kassabili oman brekkuna. Hesin staklutur er brúktur sum myndevni í svartari striku á fyrstadagsbjálvanum. At enda hevur Linda Maria úr Tórshavn teknað eina glaða grøna gentu á súkklu, hon verður brúkt sum mynd á T-troyggju, ið er gjørd í samband við frímerkjaútgávuna. Prisur: kr Smáark: Óstemplað Stemplað Norðurlendsk Myndlist Listasavn Føroya FR Øre Kona, Frimod Jensen ( -) FR Øre Sjálvsmynd, Frimod Jensen ( -) FR Øre Norðurlond hava sett sær sum endamál at leggja dent á myndlist. Bæði Ráðharraráðið og Mentunargrunnurin hjá Norðurlandaráðnum, aðrir norðurlendskir stovnar og mentamálaráðini í teimum einstøku londunum standa aftan fyri tiltakið Norðurlendsk Myndlist Hetta árið fyllir Norðurlendska Listasambandið NKF, ið hevur tikið stig til tiltakið, ár. Postverk Føroya gevur út trý frímerki í samband við tiltakið Norðurlendsk Myndlist Á einum merki er nýggja listasavnið Listaskálin í Tórshavn, ið varð tikin í nýtslu í juni Arkitektar eru N. F. Truelsen og J. P. Gregoriussen. Í føstu framsýningini av føroyskari list eru m.o. mong av høvuðsverkum S. J. Mikines, eitt nú "Aftur av jarðarferð" og "Skilnaður" (Postbáturin) Høli eru eisini til skiftandi framsýningar av føroyskari og útlendskari list. Fastar árligar framsýningar eru Várframsýningin, ið er sett saman av dómsnevnd, og tann meira opna Ólavsøkuframsýningin, ið Listafelag Føroya skipar fyri. Umframt er grafiskur verkstaður. Frímerkið vísir høvuðsinngongdina til Listsavn Føroya við standmyndini Spegilsmynd úr bronsu eftir myndahøggaran Hans Paula Olsen f. í Havn. Standmyndin er gáva frá stuðulsfelag listasavnsins, Listafelag Føroya, givin í sambandi við, at listasavnið læt upp. Myndevnini á hinum báðum frímerkjunum eru málningar eftir málaran Frimod Joensen, f. heima á Sandi: Sjálvsmynd og Kona Frimod er sjálvlærdur listamaður, fór ungur til sjós, men fyrst í árunum fór hann til Keypmannahavnar, har hann arbeiddi sum jarnbreytararbeiðsmaður, samstundis sum hann av og á fekk undirvísing. Hann hevur sýnt fram á mongum framsýningum av føroyskari list í Føroyum og uttanlands. Í tók hann lut í stórari framsýning av naivari list í Jönköping, Svøríki. Mangar einmansframsýningar hevur hann havt í Listaskálanum, og Listasavn Føroya eigur fleiri av málningum hansara. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur S. J. Mikines Líkskari FR Øre Fráferðin FR Øre Handanágarður FR Øre Vetrarmorgun FR Øre Sámal Joensen-Mikines ein av Føroya størstu listamonnum, varð borin í heim á teirri brimbardu útoynni Mykinesi. Hann tók sær navnið á oynni til eftirnavn. Alt lívið kendi "Mikinesmálarin" ella Mikines, sum vit plaga at rópa hann, seg tætt knýttan at dramatisku náttúruni á síni upphavsins oyggj og at bygdarfólkinum har. Í fekk Mikines útbúgving sum listamaður á Kunstakademiets Malerskole í Keypmannahavn. Hann er Føroya fyrsti "profesionelli" listamaður, og av røttum verður havt á orði, at hann er "faðir at føroyskari myndlist". Eftir lokna útbúgving vendi Mikines heim aftur til Føroya, og síðan skiftist hann um at búgva í Mykinesi, Havn og Keypmannahavn. Heimaoynna vitjaði hann at kalla á hvørjum sumri, fann myndevni síni har og aðrastaðni í Føroyum. Undantøk frá hesum eru landslagsmálningar, hann málaði á Bornholm og Bovbjerg í Danmark eitt skifti í árunum. Ein eyðkendur norrønur ekspressionistiskur tóni er í list Mikines. Í tíðarskeiðinum er menniskjalig líðing eitt ástøðiligt myndevni. Tann kensluborni listamaðurin kennir deyðans nánd trý systkin hansara og faðirin doyggja av tuberklasjúkuni. Hartil kemur, at skipbrot og aðrar vanlukkur á havinum raka næstringar hansara. Havið tekur mangar mykinesmenn í bestu árum skyldmenn, grannar og vinmenn. Eftir kríggið broytist listin hjá Mikines. Ein koloristiskur stílur vellir fram, ið leggur minni dent á ekspressionistiska innihaldið. Frá hesum tíðarskeiði stava mangir landslagsmálningar serliga úr Mykinesi. Miðskeiðis í árunum melur hann tó aftur á blóðið og tekur upp aftur líðingina og deyðan sum myndevni. Hann skapar tá eina røð av týðandi høvuðsverkum, ið umboða eina hepna samanrenning av ekspressionismuni frá árunum og teirri nýggju kolorismuni. Myndevnini til tey frímerkini í hesi røð eru dømi um hetta: FRÁFERÐIN ( x cm), Listasavn Føroya Menn, sum fara til skips um várið, siga sínum kæru farvæl á støðni. Postbáturin skal føra teir til stórbygdina, har sluppin bíðar. Mánaðir skulu ganga, til tey frætta aftur frá teimum. Í hesum ekspressionistiska høvuðsverki sínum lýsir Mikines ta lagnutungu løtuna. Angist og sakn eru bundin í litum, formum og rýtmum. LÍKSKARI ( x xm), Einstaklings ogn Líkskarin kemur niðan brekkuna, kirkjuklokkan kimar, flaggið veittrar á hálvari stong. Ein talandi megi, ið eyðkennir listina hjá Mikines, er til staðar í brúnum og grønum, bláum og reyðum litum, djúpt tónandi av skýmingaræli, ið tekur megina frá himmalsins kalda roða yvir fjallagreinini. VETRARMORGUN ( x cm), Listasavn Føroya Mikines málar illveðrið og brimið og lýsir stríð menniskjunnar fyri at liva. Tann einsamalli maðurin á strondini herðir seg ímóti náttúrukreftunum. Gylti roðin handan illveðurskýggini og hvíta brimið lýsa trølsligt í grøna myrkrinum. Tann bergtakandi náttúrukenslan hevur ættarbond til romantiskan føroyskan lýrikk. HANDANÁGARÐUR ( x ), Einstaklings ogn Svartir húsaklædningar, hvítar grundir, rustreyðar takplátur, betong í alskyns órannsakandi litum, grótveggir, grasgrógvin tún, grønir teigar, garðar. Hesir stakpartar úr bygdarmyndini seta seg í listamansins sinni og tulkast alsamt fríari. Málningurin er málaður úr minninum, tá ið evnið er ikki fyri eygunum, men handan fyri tey. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Drotning í ár Margreta Drotning FR Øre Føroyingar hava danska kongshúskið og tískil Margretu drotning felags við hinar partanar í Danska Kongaríkinum. Grønland, heimsins størsta oyggj, er triði ríkisluturin. Einki tíðarskeið í meiri enn ár hevur Danmarkar ríki, sum Føroyar hava verið partur av síðan verið uttan kong ella drotning. Her er av sonnum talan um søgu og siðvenju. Tí er náttúrligt, at Postverk Føroya heiðrar drotningina við serskildum frímerki, nú ár eru liðin, síðan Jens Otto Krag, tá forsætisráharri, frá Christiansborg januar lat ljóða: "Fríðrikur kongur IX er deyður, leingi livi Margreta onnur drotning". Í hesum tíðarskeiði hevur drotningin vitjað Føroyar regluliga um fimta hvørt ár, oftast við familju síni. Eisini her hevur hon vunnið sær og kongahúsinum virðing. Hon er góð við føroyingar, og føroyingar við hana. Síðani seinastu grundlógarbroyting í var greitt, at Danmarkar næsti monarkur fór at vera kvinna, ein drotning. Hon ber navn eftir mætu drotningini, Margretu I "av náði Guds, dóttir Valdemar danakongs", ið ráddi við hepnari og fastari hond frá til part av tíðarskeiðinum yvir trimum Norðurlondum. Okkara Margreta II valdi sær heitstreingið: "Guds hjálp. Fólksins kærleiki. Danmarkar styrki." Soleiðis leitaði hon ikki bert aftur til eyðkennisorð pápans, "Við Gudi fyri Danmark", men eisini aftur til leiðarorð Fríðriks VII: "Fólksins kærleiki, mín styrki". Tað var nevniliga Fríðrikur sjeyndi, sum virkaði fyri, at einaveldið varð avsagt, og Danmark fekk fólkaræði og nýggja grundlóg í og við tí konstitutionelt monarki. Tað merkir, at kongshúsið er tryggjað í samsvari við ríksins demokratisku stýrisskipan. Danska kongsstýrið hevur síni sereyðkenni. Monarkurin, kongur sum drotning, er hevjaður upp um beinleiðis politiska ávirkan og hvílir tí trygt í tilviti fólksins sum ímynd av kjøtfesti í tíðarinnar óstøðuga meldri. Sjálvstøðan hjá kongshúsinum er vard á tann hátt, at inntøkur, ognir og útreiðslur verða fastlagdar bert eina ferð, nevniliga við trúnskifti eftir serligari sivillistalóg. Kongaligu privilegiini eru óloysiliga tengd at mongu skyldunum sum statshøvur yvir ríki og fólki. Politiska valdið hjá monarkinum er avmarkað, men drotningin er fastur táttur í fólkastýrinum, tann mest tignarligi og virdi, og eingin lóg fær gildið uttan undirskrivt hennara. Nýggja trúnfylgjulógin við lutvíst kvinnuligari arvafylgju, eins og í tíðarskeiðnum til varð sett í gildi í saman við grundlógarbroytingini tað árið eftir fólkaatkvøðu. Báðar lógirnar fylgdust og treytaðu hvør aðra. Sostatt er arvafylgjan til donsku krúnuna løgd í fastar karmar, so at Fríðrikur arvaprinsur og møguligu eftirkomarar hansara standa fremri til at taka við er móðurina, tá hon doyr ella leggur frá sær, enn eitt nú yngri bróðurin, Joachim prinsur og børn hansara, ella drotningasystrarnar, Benedikta og Anna Maria og teirra avkom. Bert konga- og drotningabørn og teirra hjúnafelagar hava rætt til heitið Kongalig Hátign. Ovurhonds almenni áhugin og umtalan, sum brúdleypið hjá Joachim prinsi og asiatiskt føddu konu hansara, Alexandru prinsessu, fekk herfyri, ber prógv um, hvussu inngrógvið danska monarkiið er, og hvussu stóra undirtøku tað hevur í fólkinum. Menniskjaligu eginleikar Margretu drotning sum móðir og vermóðir settu sín serliga dám á hesa kongaligu og fólkaligu høgtíð. Ikki er ovmikið sagt, at danska monarkiið og Margreta drotning og húski hennara eru innvovin partar av danska fólkastýrinum. Móðir hennara er Ingrid drotning, fødd svensk prinsessa. Margreta fekk útbúgving sum javnaldrar hennara, men er dugnaligur fornfrøðingur og listamálari. Hon og maðurin, Hansara Hátign Heindrikkur Prinsur av Danmark, av fronskum aðalsuppruna og føddur Henry-Marie-Jean-André, greivi de Laborde de Monpezat, njóta virðing og tokka millum manna. Eisini tí tey verða uppfatað sum góð hjún og foreldur at børnum sínum. Á Amalienborg húsast henda vælvirkandi familja, sum fyri mong er ímyndin av hollum lívsdygdum, trúskapi, kærleika og støðufesti í eini annars óvissari broytingartíð. Ein fjórðingsøld á trúnuni er gott høvi til at fagna tí støðuga, varandi og varðveitandi í mannalívinum og í søgu lands, sum ein vælumtókt drotning er. Prisur: kr Smáark: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Risin og Kellingin Risin og Kellingin FR Øre Norðan fyri bygdina á Eiði ytst í flógvanum, sum er millum Eysturoyar og Streymoyar, standa framman fyri landi tveir stórir drangar, sum kallast Risin og Kellingin, hann ytri og hon innari landinum, og har er røtt sund teirra millum, tá ið kyrt er. Um hesar drangarnar er søgnin, at einusinni ætlaði Ísland at flyta Føroyar norður til sín og sendi tí ein stóran risa og konu hansara at fáa tær fluttar norður hagar. Tey komu bæði at tí ytsta berginum, sum kallast Eiðiskollur og longst móti útnyrðingi. Risin varð standandi úti í sjónum, meðan kellingin fór upp á kollin at fatla byrðina, hann skuldi bera, og skúgva hana fram á hann. Fyrsta tak, hon tók var so fast at "Ytri Kollur" skrædnaði frá; hon royndi tí at fáa fetilin fastan í einum øðrum stað á kollinum, men ikki vildi bera í lag hjá teimum; grundvøllurin var fastur, og oyggjarnar ikki lættar at flyta. So er sagt, at enn stóð kelling uppi á kolli, tá ið dimmi tók at lætta; tey ræddust dagin, og hon fór tí sum skjótast oman til risans, sum stóð í sjónum og bíðaði eftir henni; men ov leingi høvdu tey drálað, tí í sama bili, tey funnust undir kollinum og skuldu vaða leið sína norður til Íslands, risin undan og kellingin aftaná, tá reis sól úr havi, og tey gjørdust bæði til steinar, og standa nú og líta ímóti Íslandi, men sleppa ongan veg. Prisur: kr Frímerki: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Føroyskir soppar Leyk-vakshattur FR Øre Gulur vakshattur FR Øre Moyggjar-vakshattur FR Øre Pappageyka-vakshattur FR Øre Føroyskir soppar Í Føroyum vita vit um meiri enn ymisk soppasløg, nærum helvtin av teimum eru hattsoppar, t.e. soppar við hatti og leggi. Hattsopparnir í Føroyum kunnu skiftast sundur í tríggjar nærum eins stórar bólkar alt eftir, hvar ið teir vaksa. Um leið sløg av hattsoppum eri úr viðarlundum, har ið teir mest sum allir onkursvegna hava samband við trøini. Hetta eru somu soppar, sum vaksa í skógum aðrastaðni í Norðurevropa, men talið á sløgum er væl minni í teimum føroysku viðarlundunum, helst tí allar viðarlundirnar her eru úr hesi øldini. Skulu soppar flyta um so stórar víddir, tekur tað tíð, og harumframt krevja nógvir viðarlundasoppar at vøksturin hevur ávísan aldur, so ríviligt av deyðum bløðum og nálum er lagst um botnin. Tí kunnu vit vænta, at nýggj sløg framyvir fara at stinga seg upp í okkara viðarlundum. Okkurt um sløg av hattsoppum eru á fjøllunum, og fleri teirra vaksa nær tengdir at lágu pílarunnunum, sum er her. Fyri tað mesta eru hetta somu sløg sum vaksa á samsvarandi støðum á Alpunum, í Noregi og Íslandi. Enn eru hesir soppar ikki nóg væl granskaðir hvørki í Føroyum ella úti í heimi. Endiliga vaksa okkurt um sløg av hattsoppum á graslendi á grønu líðunum á láglendi. Av soppunum á graslendi eru vakshattarnir teir litfagrastu. Her verður eitt lítið úrval lagt fram. Vakshattarnir Flestu vakshattarnir eru gulir, appilsingulir ella reyðir, men einstakir eru, sum eru ljóst viólubláir á liti, grønir, brúnir, gráir ella hvítir. Vakshattar vaksa á lendi, har ið teir verða mettir at liva av at niðurbróta deyðar plantulutir.Teir eru hattsoppar við flíggi undir hattinum. Vanliga er hatturin úr og upp í cm breiður. Tú sært mun á sløgunum, hyggur tú at liti og skapi teirra, men tú kanst eisini hyggja at, um teir eru turrir ella fitikendir, hálir, flusutir ella trevsutir. Vakshattarnir eru uppi í teimum hattsoppasløgunum her í Føroyum, sum flest sløg eru av. Vit vita um sløg, tað er um leið helvtin av teimum sløgunum, sum vit vita um í Evropa. Tey sløgini, ið resta í her á landi, eru júst sovorðin, sum eru tengd at skógarumhvørvi ella sum dáma betur kálkalendi ella líggjari kringumstøður. Vakshattar seta stór krøv til vakstrarstaðið. Flestu sløgini eru næstan bara at finna á heldur turrum, óveltum graslendi, har ið eingi handilstøð verða nýtt og har ið trø ella runnar ikki fáa breitt seg, tí etið verður av lendinum. Nógva staðni í Evropa minkar hetta slagið av náttúruøkjum, sostatt gongur eisini aftur á hondina við vakshattum. Avleiðingin av hesum er hon, at ikki so fáir vakshattar eru at finna á teimum sonevndu reyðu listunum, t.e. á yvirlitunum, sum londini hvørt sær gera yvir teir soppar, tey óttast fyri kanska fara at verða týndir. Í Føroyum eru stak góðir møguleikar hjá vakshattum at standa seg. Næstan alla staðni etur seyður av haganum, ikki eggja tær brøttu líðirnar heldur nøkrum til at velta upp úr nýggjum ella til at trároyna tær á annan hátt. Sostatt kunnu Føroyar metast sum eitt friðskjól hjá vakshattum, yvirhøvur eisini hjá soppum, plantum og flogkyktum, sum trívast á sovorðnum støðum. Gulur vakshattur (Hybrocybe chlorophana) Gulur vakshattur er vanligasti vakshatturin í Føroyum. Hatturin er úr upp í cm breiður, og soppurin er gulur, allur sum hann er. Bæði hattur og leggur eru turrir og slættir uttan. Eins og næstan allir hinir vakshattarnir heldur hann serliga til niðan fyri metra hædd. Uppi millum fjalla er í hansara stað bleikgulur vakshattur (Hygrocype citrinopallida), sum er minni og breiðkúputur við djúpt niðurrendum flíggi. Pappageyka-vakshattur (Hygrocybe psittacina) Papageyka-vakshattur veksur her og har í Føroyum. Hatturin á honum er úr upp í cm breiður, og soppurin er grønur á liti. Tað ger, at hann líkist burtur úr øllum øðrum vakshattum. Tá ið soppurin er fullvaksin ella sólin hevur sæð á hann, bliknar hann og verður gulligur, men ovast á legginum varðveitir hann næstan altíð grøna litin. Bæði hattur og leggur eru kleimutir ella sliputir, so ilt er at fáa rættiliga um hann, ætlar tú at henta hann. Leyk-vakshattur (Hygrocybe helobia) Leyk-vakshattur er vanligur í Føroyum. Hatturin er úr upp í cm breiður, og soppurin er fagurreyður, allur sum hann er. Bæði hattur og leggur eru turrir omaná, og hatturin er flusutur, serliga inni á miðjuni. Leggur tú soppin niður í eskju, beint tá ið hann er hentaður, kennir tú hvíttleyksroyk, tí ið tú nakrar minuttir seinni letur eskjuna uppaftur. Moyggjar-vakshattur (Hygrocybe virginea) Moyggjar-vakshattur veksur her og har í Føroyum. Vanliga er hatturin úr upp í cm breiður, og soppurin er hvítur ella litkaður allur sum hann er. Bæði hattur og leggur eru sliputir, og omaná er hatturin nakað fitikendur. Moyggja-vakshattur hoyrir upp í tann bólk av vakshattum, sum er næstan kelvirundur og hvørs flíggi eru mjátt samvaksin legginum. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Tari Fjøðurtari FR Øre Snúgvin skúvtari FR Øre Bólatari FR Øre Tonglatari FR Øre Tey vanligu tarasløgini verða býtt upp í tríggjar bólkar: Grøntari, veksur bæði á turrum, í áum, vøtnum og sjónum. Tari, sum veksur í vøtnum, er oftast lítil og einkynjaður, tarin í fjøruni og sjónum er aloftast størri. Grøntari veksur ovast í sjónum. Har sjógvurin er lítið saltur, finna vit so at siga bara grøntara. Brúntari. Allur brúntari er fleirkynjaður. Í hesum bólki finna vit okkara størsta taraslag, tonglatara. Heimsins størsti tari Macrocystis er eisini brúntari. Hann verður umleið m langur og veksur við eysturstrond Norður-Amerika. At kalla allur brúntari veksur í sjónum, og flestu sløgini krevja saltan sjógv. Reyðtari. Flestu reyðtarasløg vaksa djúpt í sjónum, so langt ljósið røkkur niður (í Føroyum einar m), og kunnu bert vaksa í sjógvi. Tonglatari Laminaria hyperborea Tonglatari er ein av okkara størstu og ramligastu tarum, hann hevur sterkar, greindar rótfestur. Leggurin er stívur og óslættur gamal tari er ikki sørt trækendur. Liturin er mestsum kastanjubrúnur. Tonglatari er m langur fullvaksin, í Norður-Noregi er funnin m langur tonglatari. Leggurin hevur nógvar slímræsur og rennur klár væta, tá skorið verður í hann. Blaðið er umleið m langt, ofta við hjartavaksnari grund og við nógvum lepum í ovara enda. Tonglatari veksur, har djúpt er og helst nógv brim. Bólatari Ascophyllum nodosum Bólatari er ofta nógv greindur. Hann hevur flatar kvíslargreindar greinar uttan miðstrong. Á greinunum sita avlangar luftbløðrur, ið eru breiðari enn greinarnar. Nýggjar luftbløðrur gerast á greinarendunum hvønn vetur. Hetta ger tað møguligt at meta um aldurin og vøksturin tey einstøku árini. Umframt kvíslagreiningarnar eru nógvar síðugreinir. Liturin er gulbrúnur ella grønbrúnur, støddin 1/2 til 1/2 m. Bólatari er tvíbýlisplanta, t.e. til eru bæði kallplantur og kvennplantur. Teir gróbaru lutirnir sita á smáum síðugreinum, sum bólgna upp í endunum. Bólatari er vanligur niðast í fjøruni, hann tolir ikki nógv brim. Snúgvin skúvtari Fucus spiralis Snúgvin skúvtari líkist bløðrutara, men hevur ongar luftbløðrur. Ofta eru greinarnar snaraðar. Liturin er myrkt gulbrúnur, støddin cm. Hesin tari er tvíkynjaður, bæði egg- og sáðkyknur verða til á sama stað á greinarendunum. Hann er vanligur í fjøruni, og tolir betur brim enn bløðrutarin. Fjøðurtari Ptilota plumosa Leyvið er eins og fjøður. Fjøðurgreinarnar eru andstaddar og uppaftur greindar. Liturin er fagurt korkareyður, støddin cm. Á smágreinarendunum sita nøringargøgnini. Fjøðurtari veksur, har djúpt er, serliga uppi á tonglatara. Er sera vanligur at finna upprikin í fjøruni. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Smyrlarnir Smiril FR Oyru Smiril FR Oyru Smyril FR Oyru Smyril FR Oyru "Smiril" Suðuroy er heldur fjarskotin frá hinum oyggjunum, og tí er tað skilligt, at postflutningur til og úr oynni í gomlum døgum var bæði torførur og óregluligur. Tá ið fríhandilin kom í vórðu nógvir handlar stovnaðir kring landið, og tað var tí skjótt monnum greitt, at tað kravdist eitt betri postsamband oyggjanna millum, enn tað ið var. Tosað varð aftur og fram um, hvussu hetta skuldi gerast, men tað vóru bert orð. So tóku Mortensens menn á Tvøroyri sær um reiggj og gjørdu sáttmála við Kochum Mekaniska Verkstad Aktiebolag í Malmø um at smíða teimum eitt dampskip til innanoyggjasigling. Tað var tí ein stórhending, tá ið "Smiril" við froyði frá bógnum desember kom inn um Høvdan og inn eftir Trongisvágsfirði á síni fyrstu ferð úr útlondum nýkomin av bakkastokki og legði at Mortensens brúgv. Hesin fyrsti "Smirilin" byrjaði siglingina í januar og tað var ein kollvelting í føroyska postflutninginum, tí nú komu bæði bløð, brøv og annar postur skjótari út á bygdirnar. Eftir ferðaætlanini hevði "Smiril" vítt at fara í innanoyggjasiglingini hann skuldi á hvørja bygd at kalla. Í mai mánaði seldi A/S J. Mortensens Eft. "Smiril" til "Færøernes Amtskommune". Endaliga skeytið uppá hann fekk Amtskommunan í og varð hann nú skrásettur í Tórshavn. "Smiril" Í lat Tingið nýggjan "Smiril" smíða í Frederikshavn, og hann kom til Føroya í Tá ið hann kom á Havnina, varð hann móttikin við bæði tónleiki og sangi, og fólk helt hann vera eitt ógvuliga vakurt skip og serstakliga innan við stórari salón, bleytum sofum og stólum. Eisini var ein lítil roykisalón og kahúttir niðriundir til ferðafólkið og á dekkinum til yvirmenninar. Eftir tátíðar krøvum var hetta eitt stásiligt ferðamannaskip, sum sigldi til tær stóru bygdirnar eftir fastari ferðaætlan, sum t.d. Vestmanna, Vágar og onkuntíð Mykines, Nólsoy, Klaksvík og bygdirnar á eystursíðuni á Eysturoy, Sandoy og Suðuroy. Tveir dagar eftir, at hann var komin, varð hann settur í sigling millum oyggjarnar, og sama dag fór gamli "Smiril" til Keypmannahavnar. Tað var við sorgblídni, at havnarfólk eygleiddu hann, har hann fór suður gjøgnum fjørðin út ímóti Borðuni. Hann hevði tá røkt siglingina millum oyggjarnar í yvir ár. "Smyril" Miðskeiðis í -árunum samtykti løgtingið at byggja nýtt skip til Strandferðsluna, og januar fór ein nýggjur "Smyril" av bakkastokki á Tórshavnar Skipasmiðju í Havn (sambært broytingum í rættskrivingarreglunum var stavihátturin nú broyttur frá "Smiril" til "Smyril"). Hann tók væl meira av fólki enn tann, ið var undan honum, og var pláss fyri ferðafólkum umborð. Hann hevði so stóran motor, at siglitíðin millum Suðuroy og Tórs-havn var bert tímar, og hildu fólk, at hetta var eitt óført framstig. Hesin triðji "Smyrilin" hevði, í mun til teir báðar fyrru, dieselmotor. Hinir báðir fyrru høvdu dampmaskinu. Hesin "Smyrilin" var útgjørdur við øllum nútímans navigasjónstólum: radara, automatiskari stýring, o.s.fr. kahúttirnar vóru við tilsamans koyggjum miðskips til ferðafólk. Manningin var og búði har afturi, skipari og yvirmenn frammi í erva. Á ovasta dekki var stór uppihaldssalón við kafeteria, á niðara dekki vóru kahúttirnar til ferðafólk og ein roykisalón tvørtur um alt skipið. Hann var eitt sera sjógott skip, og teir, ið førdu hann, høvdu bara gott at bera honum. Hann hevði einki hvalabak framman, so at fordekkið borðfyltist viðhvørt, tá ið hann fekk onkran sjógvin oman yvir seg, men var sum heild eitt róligt skip, ið bar seg væl í sjónum. "Smyril" varð settur í Suðuroyðarsiglingina og suðuroyingar vóru væl nøgdir við, at ferðin norður um fjørð nú einans tók tímar og ikki sum áður Sum nakað nýtt kundi hesin nýggi "Smyrilin" flyta nakrar fáar bilar millum oyggjarnar. Hann hivaði einar niður í lastina, men tá máttu teir ikki vera ov stórir. Ein bilur varð settur á dekkið, hvørjumegin lastalúkuna og ein á sjálva lúkuna, men tað kravdi gott veður, um bilarnir ikki skuldu koma at liggja undir í sjóroki. Hesin bilflutningur vant so nógv upp á seg, at tú skuldi vera heppin at fáa bilin við, um tú ikki hevði biðið um pláss frammanundan. "Smyril" Tey, ið vildu hava bil við, tá ið tey ferðaðust millum Tórshavnar og Suðuroyar, gjørdust alsamt fleiri og skjótt var monnum greitt, at neyðugt var at útvega størri skip, ið kundi flyta nógv fleiri bilar og fólk á Suðuroyarleiðini. Tað bar á, at trongligt var umborð, og tá ið fólk og bátar skuldu flytast til tær ymsu stevnurnar kring landið, var hann mangan ov lítil. Tosað varð aftur og fram um hetta, og ymsar vóru meiningarnar, onkur vildi byggja skip, og onkur vildi keypa skip. Í var so ára gamla ferjan "Morten Mols" keypt frá Molslinjen, og tað var eitt stórt og prýðiligt far afturímóti "Smirlunum", ið verið høvdu frammanundan. "Smyril" varð beinanvegin settur í innanoyggjasiglingina (og uttanlandssigling !), og hetta var nakað heilt nýtt fyri suðuroyingar at sleppa norður til Havnar um morgunin og suður aftur um kvøldið. Nógv varð tosað um hetta skip í fyrstuni, sum t.d. um tað var egnað til sigling í okkara sjógvi ella ikki, so flatbotnað, sum tað var. Ikki skal dyljast, at illa rullaði tað í ringum líkindum og fór nakað langt viðhvørt. Men síðani stabilisatorarnir vóru settir í "Smyril", er hann eitt heilt annað skip. Hann er farin mangan ringan hesi árini, síðani hann kom til Føroya, og ógvuliga sjáldan hevur hann avlýst nakra ferð fyri veður. "Smyrilin" siglir enn. Prisur: kr Røð: Óstemplað Stemplað Gamlir postbátar Ruth FR Øre Ritan FR Øre Sigmundur FR Øre Másin FR Øre Undan aldamótinum var føroyska samfelagið fyri stórari fíggjarligari menning. Tey nýggju handilsvirkini fingu úthandlar víða um í landinum, farmur skuldi flytast millum oyggjarnar og fólk høvdu fyri neyðini at ferðast. Tað er skilligt, at tørvurin á einum regluligum ferðasambandi má hava kenst átroðkandi. Handilsvirkið A/S J. Mortensens eftf. á Tvøroyri setti inn dampskipið "Smiril" í regluliga strandfarasigling í Hetta var eitt stórt framstig, men havast skal í huga, at í mong ár var "Smiril" einsamallur um at røkja strandferðsluna um alt landið. Tí var langt ímillum sambandið við hvørja einstaka bygd. Av tí at hópur av bygdarfólki flutti til stórbygdirnar, tóku seg sum vera man upp ávísir trupulleikar eitt nú mjólkarneyð. Í desember tóku menn í Havn seg tí saman um at stovna mjólkarvirki. Men fortreytin fyri hesum var, at dagligur flutningur av mjólk kundi fáast í lag av bygdunum við Sundalagið og Skálafjørðin. A/S Thorshavns Mælkeforsyning og Margarinefabrik varð stovnað marts og longu í apríl varð dampbáturin "Ruth" keyptur úr Stavanger fyri kr. Hann var tons brutto. Frá august sigldi "Ruth", ella mjólkarbáturin, sum hann oftast varð róptur, regluliga hvønn gerandisdag klokkan hálvgum seks úr Havn norður til Hvalvíkar og suður aftur seinnapartin. Hann steðgaði í flestu bygdum á leiðini. Ferðafólk, postur og farmur øktist í hvørjum. Í var Ruth vorðin ov lítil og ótíðarhóskandi, og varð tikin úr hesi sigling. Mjólkarforsýningin fekk sær onnur skip, ið eisini sigldu í Sandoynna og Vágar. Sum frá leið fingu aðrar handilsfyritøkur og einstaklingar til vega skip at røkja strandfarasigling við. Í flestu førum vóru hesi skip bygd til fiskiskap og ikki væl hóskandi, mangan var trongligt niðriundir og ófýsiligt. Betur hóskandi ferðamannaskip, ið bygd vórðu til endamálið, fingust ikki at bera seg fíggjarliga, og neyðugt var at seta á stovn almenna strandferðslu. Í varð "Strandfaraskip Løgtingsins" (seinni broytt til "Strandfaraskip Landsins") sett á stovn, og sum frá leið komu fleiri strandfaraleiðir undir tað almenna. "Ritan" hjá "Strandfaraskipum Løgtingsins" varð smíðað í í Keypmannahavn. Hon var knappliga tons brutto og kundi taka ferðafólk. Í ár røkti hon siglingina til Sandoynna, Nólsoyar, og út í Hest. Í varð "Ritan" ásigld á Havnarvág og sakk. Hon varð flotað aftur og umbygd til útróðrarbát, strikað úr flotanum í "Sigmundur" hjá Mjólkaforsýningini varð keyptur í Onglandi í Hann var tons brutto, smíðaður í at brúka sum minusópari undir krígnum, men umbygdur til farma- og ferðamannaskip. "Sigmundur", ið kundi taka ferðafólk, røkti siglingina inn á Skálafjørðin og Sundalagið. Hann varð lagdur í "Másin" hjá Strandfaraskipum Landsins er smíðaður á Tórshavnar Skipasmiðju í Hann er knappliga bruttotons og kann taka ferðafólk. "Másin" varð bygdur at røkja siglingina úr Klaksvík til bygdirnar í Norðuroynni, men árini røkti hann Sandoyarsiglingina, til ein nýggj "Rita" var komin. Í staðin fyri trý av strandfaraskipunum á frímerkjunum sigla í dag størri og tíðarhóskandi skip. Men "Másin" siglir enn ímillum Hvannasund, Fugloy og Svínoy. "Strandfaraskip Landsins" røkir nú alla strandferðslu í Føroyum. Prisur: kr Merkið Merkið (FR ) Trolarin Nýggjaberg (FR ) Skonnartin Sanna (FR ) Fimti ár eru liðin, síðan bretska hersetingarvaldið í Føroyum gav boð um, at føroysk skip skuldu ikki longur sigla undir donskum, men undir føroyskum flaggi. Tað hendi apríl Føroyska flaggið Merkið varð á fyrsta sinni borið fram av føroyskum studentum í Keypmannahavn longu í og longu tíðliga í árunum vóru fólk farin at flagga við tí. Hetta vant rættiliga upp á seg eftir men loyvt var tað ikki, og eitt flaggstríð tók seg upp við myndugleikarnar. Tað vóru serliga sjómennirnir, ið førdu hetta stríð. Boðini frá bretska hersetingarvaldinum apríl vóru fyrsta almenna viðurkenningin av, at føroyingar høvdu sítt egna merki. Nú kundu sjómenn okkara sigla øll heimsins høv undir egnum tjóðareyðkenni. Seinnapartin apríl komu tveir vápnaðir trolarar og krússarin "Suffolk" á Havnarvág og eitt herlið frá Royal Marines var sett á land. Bretska hersetanin av Føroyum var byrjað. Føroyingar tóku móti bretsku herdeildunum sum vinir, og viðurskiftini við hersetingarvaldið, vóru yvirhøvur góð tey krígsárini. Um hesar leiðir sigldu nógvir týskir kavbátar og sveimaðu nógv týsk bumbuflogfør frá støðum í Noreg, ið gjørdu álop á skipafylgi hjá teimun sameindu vesturi í havi. Hugsast kundi, at rættiligt kríggj kom at standa í Norðuratlantshavi. Tí høvdu Føroyar stóran hermálsligan týdning. Bretar bygdu her flogvøll við hangari og flogstøð hjá vatnflogførum, settu loftverjukanónir og aðrar kanónir upp víða hvar og minuløgdu firðirnar. Havið um Føroyar gjørdist sera vandamikið, men føroyingar, ið eru bundnir at havinum, høvdu einki annað í at velja enn at halda fram við at sigla. Trot var á fiski í Bretlandi, og føroysk fiskiskip tóku upp eina lønandi sigling við ísfiski úr Íslandi á bretska marknaðin. Bretska hersetingarvaldið kravdi nú, at øll føroysk skip skuldu flagga við føroyskum flaggi og at føroyskt flagg og orðini "Faroes" og "Føroyar" skuldu vera málað á skipsíðurnar. Kríggið kostaði Føroyum dýrt. Skip, ið fiskaðu ella sigldu við fiski til bretskar havnarbýir, vórðu minusprongd, torpederað ella skotin niður av kavbátum, onnur vórðu álopin av flogførum, ið kastaðu bumbur og skutu við maskinbyrsum. / av føroyska fiskiflotanum fór til havsins botn og mans í bestu árum doyði. Hetta var meira enn / % av fólkinum. Síðan hevur apríl verið hildin sum føroyskur flaggdagur. Tá hava skúlabørnini frí og flaggdagshald er víða hvar um bygdir og býir. Sum vera man leita tankarnir tá til teirra, ið fullu í krígnum. Í sambandi við, at heimastýri varð sett á stovn í var Merkið endiliga viðurkent sum tjóðarflagg føroyinga. Frímerkið í miðjuni: Trolarin "Nýggjaberg" úr Miðvági. Hann hvarv í marts á veg undan Íslandi, og eingin av manningini, mans, spurdist aftur. Líkt er til, at ein týskur kavbátur hevur søkt hann við torpedo. Frímerkið til høgru: Skonnartin "Sanna" av Toftum. Í juli varð hon søkt stutt norður úr Kallinum av týskum flogfari, ið kastaði bumbur og skeyt við maskinbyrsum og granatum. Manningin, mans, slapp í bátin og bjargaðist. Prisur: kr Oyggjaleikirnir Kappróður FR Øre Hondbóltur FR Øre Fótbóltur FR Øre Svimjing FR Øre Tann juni gevur Postverk Føroya út fýra ítrottarfrímerki vegna Oyggjaleikirnar, sum verða hildnir í Føroyum juli. Oyggjaleika-felagsskapurin (IGA) er eitt samtak av oyggjasamfeløgum, sum í skrivandi løtu hevur limir og umsøkjarar. Oyggjaleikirnir, sum við hvørt verða nevndir Oyggja-Olympiadan, byrjaðu í á Isle of Man. Leikirnir verða hildnir annað hvørt ár, næstu ferð á Álandsoyggjunum Hesi seinastu árini er tørvurin á skipaðum ítróttarvirksemi í Føroyum vaksin stórliga. Talið á ítróttarfólki er umleið Tann stóri vøksturin í luttakaratalinum hevur ført heilt stórar trupulleikar við sær hvat skipanini av feløgunum viðvíkur. Tað føroyska ítróttarsambandið ÍSF, ið varð stovnað í varð í árunum umskapað til eitt meginfelag fyri tilsamans sersambond. Hvat úrslitum viðvíkur hava Føroyar ikki gjørt seg galdandi á millumtjóðastøði. Fólkatalið í Føroyum er ov lítið til tess. Tey føroysku landsliðini tykjast harafturímóti hava funnið hóskandi mótstøðu á Oyggjaleikunum. FÓTBÓLTUR Um aldarskiftið gjørdist fótbóltur kendur í Føroyum. Tað fyrsta føroyska fótbóltsfelagið Tveraa Boldforening varð stovnað í FM-kappingar hava verið síðan Inntil tá møttust feløgini fyrst og fremst á stevnum og líknandi. FSF fekk altjóðaviðurkenning í FM-kappingar fyri kvinnur hava verið síðan Øll feløg í og deild hava professionellar venjarar, eitt fyribrigdi, ið var so gott sum ókent í 'unum. Hendan gongdin hevur eisini ført við sær, at størri krøv verða sett til úrslitini og tískil eisini til spælararnar. Síðan tann fyrsta landsdystin í hava mótstøðumenn føroyinga fyrst og fremst verið Shetland, Orkney-oyggjarnar og Ísland. HONDBÓLTUR Føroyingar hava spælt hondbólt síðan fyrst í 'unum. Tann fyrsta ítróttarhøllin varð tikin í nýtslu í Talið á ítróttarhøllum er í dag Síðan er talið av luttakandi kappingarliðum vaksið ómetaliga nógv. Føroysk feløg hava síðan luttikið í Europa Cup-kappingunum, men eingi av teimum føroysku liðunum eru komin longri enn til umfar. Av teimum landsdystunum, ið Føroyar (menn) hava spælt tann fyrsti í hava Føroyar spælt ein javnleik, tapt dystir og vunnið ; teir flestu sigrarnir vóru móti bretskum liðum. Fyrr vóru teir flestu landsdystirnir vinardystir, men Føroyar luttaka nú regluliga í bæði HM- og NM-kappingum. Kvinnurnar spældu teirra fyribils seinasta landsdyst í og tá vóru spældir ikki færri enn átta av íalt landsdystum hjá kvinnunum. KAPPRÓÐUR Kappróður hevur sjálvandi verið eitt kent fyribrigdi í Føroyum í øldir. Sum frítíðarítrótt gjørdi hann seg rættiliga galdandi í samband við framkomuna av tí nýmótans samfelagnum í fyrru helvt av hesi øld. Kappróður verður vanliga nevndur tjóðarítrótt Føroya. Tað sum eyðkennir ta føroysku róðrar-ítróttina er tað sermerkta sniðið, bátarnir hava. Bæði menn og kvinnur luttaka í kappróðrinum. Hendan ítróttargrein, sum er summar-ítrótt burturav, er serstakliga væl umtókt, og áskoðaratalið er altíð sera stórt. FM-kappingarnar verða hildnar á teimum mongu summarstevnunum kring landið. Seinasti róðurin er á Ólavsøku juli. SVIMJING Áhugin fyri svimjing hevur verið sera óstøðugur í Føroyum gjøgnum tíðirnar. Í fyrru helvt av hesi øld var svimjing saman við fimleiki partur av tí tjóðskaparligu kropsmentanini. Í hesum tíðarskeiði vórðu bygdir nógvir uttandura svimjihylar, og svimjing gjørdist partur av frálæruni í skúlunum. Aftaná at nýggjar svimjihøllir við stuttum breytum ( m hylum) eru tiknar í nýtslu, hevur svimjingin ment seg av nýggjum. Tann størsti meinbogin fyri føroyska svimjing, ið varð alheimsviðurkend í er, at okkum vantar úrvalssvimjarar. Skulu úrvalssvimjararnir betra úrslit síni, so er neyðugt hjá teimum at fara uttanlanda at venja (Danmark, USA); hinvegin minkar hetta um kappingina hjá teimum heimligu svimjarunum. Føroyskir svimjarir luttaka í norðurlendskum svimjikappingum og í Oyggjaleikunum. Fýra føroyskir svimjarar luttóku í OL fyri brekað í Seoul í fjør og vunnu heiðursmerki (harav eitt gull) av møguligum. Prisur: kr Bygdamyndir Europaútgávur Rithøvundar Fuglar Havdjór Søga Kirkjur List Landsløg Plantur Skip Ítróttur Heimasíðan er í gerð under construction Main office P/f Poul Hansen P.O. Box FR- TórshavnTelefon + Fax + E-mail poh@post.olivant.fo Local office P/f Poul Hansen P.O. Box FR- Tvøroyri Telefon + Fax + Poul Hansen heilsøla hevur størsta og besta úrvalið innanfyri vanligar kolonialvørur, frost, køl og frukt. Poul Hansen is a whole sale company with a full range of groceries fresh and frozen in store for supermarkets and provisions for ships. Design by Svabo Creations Um PureWater Seafood PureWater Seafood liggur í Klaksvik, tí størstu havnini í Føroyum. Føroyar liggja mitt í tí ovurstóra Norður Atlantshavinum umgirt av køldum, klárum og reinum sjógvi, frítt frá nakrari greiniligari dálking. Her møtir Golf Streymurin tí ísakalda streyminum av Polarhavinum, sum syrgir fyri tí fullkomna umhvørvinum hjá fiski. Sjógvurin rundan um Føroyar ber orð fyri at vera tann reinasti í heiminum, hvar fiskiráevnið blómar. Vørur frá PureWater Seafood eru góðskutryggjaðar. Hettar avspeglast av teimum ymisku virðislønunum og váttanunum um framúrskarðandi góðsku. Design by Svabo Creations Navn PureWater SeafoodTM Bústaður Klaksvík Fish Co. Spf. Faktorsvegur FO Klaksvík Sett á stovn Fyrisitanarstjóri Julius Johannesen Framleiðsluleiðari Kaj Johannesen Søludeild John Syderbø Bókhaldsdeild Anna Malena Christiansen Góðskuleiðari Sølva Joensen Maskinmenn Fríðin Ziskason Olaf Petersen Starvsfólk Uml. Umsetningur fyri Uml. DKK Design by Svabo Creations Niðanfyri er verður víst hvar í Norður Evropa Føroyar liggja. Vísir á hvar PureWater Seafood liggur í Føroyum. Design by Svabo Creations Um PureWater vørur Tá ein bjóðar kundum eina vøru frá PureWater, bjóðar tú teimum eina fiskavøru av bestu góðsku. Sjógvurin rundan um Føroyar í Norður Atlantshavinum er kaldur, klárur og reinur, frítt frá nakrari greiniligari dálking. Hettar er grundin til at vørur okkara verða kallaðar PureWater Seafood. Vit hava útvegað vørur okkara til leiðandi Evropeiskar ketur av sjálvtøkuhandlum í nógv ár. Ein enskur sjálvtøkuhandil hevur játtað okkum teirra váttan um einastandandi góðsku og framúrskarðandi normar fyri framleiðslu yvir nógv ár. Í váttaði tann óhefta týska felagsskapurin fyri góðskueftirmetingum av mati, Stiftung Warentest, okkum eina váttan fyri góðsku fyri eina av okkara vørum. Vøru tilskilan Niðanfyri er ein listi av vørutilskilanum fyri hvørja portiónsvøru framleidd av PureWater Seafood. Hvør av hesum vørum fæst eisini sum blokkur, við mátum eftir keyparans áheitan. Toskur Gadus Morhua Hýsa Melanogrammus Aeglefinus Upsi Pollachius Virens Laksur Salmo Salar Design by Svabo Creations Vøru tilskilan Vøru navn: Kabeljau, Natur Filets Netto vekt/eskju g Vøru koda: Karton/platt EAN Koda: Vekt/platt: kg netto. Toll Nr.: Livitíð: mánar YVIRLÝSING Innihald: g feskt pakkað Toskafløk (Gadus Morhua) FRAMLEIÐSLA Toskafløkini verða vacuumpakkað. Tvær einstakt pakkað flakaðprotiónir verða koyrdar í eina kartoneskju. FØÐI UPPLÝSINGAR pr. g. Orka: Protein: Kolhydrat: Feitt: kJ( kcal) g g g Plastikk verður krympað um eskjurnar við x g í hvørjari karton. Plattar verða lagaðir soleiðis: løg x kartonir. Back to Products Design by Svabo Creations Vøru tilskilan Vøru navn: Schellfisch, Natur Filets Netto vekt/eskju g Vøru koda: Karton/platt EAN Koda: Vekt/platt: kg netto. Toll Nr.: Livitíð: mánar YVIRLÝSING Innihald: g feskt pakkað Hýsufløk (Melanogrammus Aeglefinus) FRAMLEIÐSLA Hýsufløkini verða vacuumpakkað. Tvær einstakt pakkað flakaðprotiónir verða koyrdar í eina kartoneskju. FØÐI UPPLÝSINGAR pr. g. Orka: Protein: Kolhydrat: Feitt: kJ( kcal) g g g Plastikk verður krympað um eskjurnar við x g í hvørjari karton. Plattar verða lagaðir soleiðis: løg x kartonir. Back to Products Design by Svabo Creations Vøru tilskilan Vøru navn: Seelachs, Natur Filets Netto vekt/eskju g Vøru koda: Karton/platt EAN Koda: Vekt/platt: kg netto. Toll Nr.: Livitíð: mánar YVIRLÝSING Innihald: g feskt pakkað Upsafløk (Pollachius Virens) FRAMLEIÐSLA Upsafløkini verða vacuumpakkað. Tvær einstakt pakkað flakaðprotiónir verða koyrdar í eina kartoneskju. FØÐI UPPLÝSINGAR pr. g. Orka: Protein: Kolhydrat: Feitt: kJ( kcal) Plastikk verður krympað um eskjurnar við x g í hvørjari karton. Plattar verða lagaðir soleiðis: løg x kartonir. Back to Products Design by Svabo Creations Vøru tilskilan Vøru navn: Lachs, Natur Filets Netto vekt/eskju g Vøru koda: Karton/platt EAN Koda: Vekt/platt: kg netto. Toll Nr.: Livitíð: mánar YVIRLÝSING Innihald: g feskt pakkað Laksafløk (Salmo Salar) FRAMLEIÐSLA Laksafløkini verða vacuumpakkað. Tvær einstakt pakkað flakaðprotiónir verða koyrdar í eina kartoneskju. FØÐI UPPLÝSINGAR pr. g. Orka: Protein: Kolhydrat: Feitt: kJ( kcal) g g g Plastikk verður krympað um eskjurnar við x g í hvørjari karton. Plattar verða lagaðir soleiðis: løg x kartonir. Back to Products Design by Svabo Creations Upplýsingar um fiskasløg Niðanfyri kanst tú lesa um hvørt fiskaslag PureWater Seafood framleiðir, hvussu tey verða veidd og nær tey eru tøk. Toskur (Gadus Morhua) Toskur veður veiddur rundan um alt Føroyar og í Barentshavinum. Tann føroyska veiðitíðin er runt alt árið, men veiðan er størst um mars-apríl og juni-juli. Veitt verður fyri tað mesta við botntroli, línu og snellu. Fongurin verður veiddur á metra dýpi hvar sjóhitin er uml. ° Celcius. Meðalstøddin á fiskinum er kg tá hann er uml. ára gamal. Toskur er tøkur feskur og frystur, sum fløk og portiónir. Upsi (Pollachius Virens) Upsi verður veiddur rundan um alt Føroyar. Tann føroyska veiðitíðin er runt alt árið, men veiðan er størst frá seint um summarið til tíðliga á heysti. Upsi verður veiddur við troli á m dýpi tá upsin er ára gamal og vigar kg. Upsi livir í einum temperaturi á ° Celcius, sum júst er støðugur um Føroyar, av tí fullkomna umhvørvinum skapað av tí heita Golfstreyminum sum blandar seg við teir ísakøldu Polarstreymarnar. Upsi er tøkur alt árið, feskur og frystur. Hýsa (Melanogrammus Aeglefinus) Hýsa veður veidd fyri tað mesta rundan um Føroyar. Veiðan er størst frá seint um várið til tíðliga um summarið. Hýsa verður veidd á m dýpi við troli ella línu. Hýsa verður eisini veidd í Barentshavinum av stórum virkistrolarum. Vanliga verður hýsan veidd um ára aldurin hvar hann tá vigar kg. Hýsa er tøk alt árið, fesk og fryst. Laksur (Salmo Salar) Laksur verður aldur í tí reina og ísakalda sjónum rundan um Føroyar. Alibrúkini liggja øll heilt nær við virkini fyri at tryggja feskleikan á vøruni. PureWater Seafood er satt at siga integrerað í framleiðsluna, og við at vera við kelduna av tilflutninginum, PureWater Seafood ført fyri at útbjóða hágóðskuvørur til kappingarførðar prísir. Laksur er tøkur alt árið. Design by Svabo Creations Klaksvík Fish Co. Spf. Faktorsvegur FO Klaksvík Faroe Islands Tel: + Fax: + Email: klak@purewater-seafood.fo klak@post.olivant.fo Við heildarveitingum innan Audio/Video, og Skipsútgerð. Box Heiðavegur FO- Runavík Føroyar (Faroe Islands) E-mail: radiobud@radiobud.fo Síðan Í byrjaðu vit við virksemið okkara í Radiobúðini, og eru nú fólk í arbeiði. Vit hava bæði handil og nýmótans verkstað. Vit selja: Skips elektronik: Nógv ymisk merkir innan: Radarir Ekkolodd Sonar VHF v.m. Og til heimabrúk: Sjónvørp Video HIFI Bilstereo v.m. Verkstaður: Á okkara verkstaði klára vit allar smáar og stórar umvælingar. Við tað at vit hava egnan verkstað, ert tú sum kundi altíð tryggjaður at fáa neyðuga og skjóta hjálp, tá tørvur er á tí. Á verkstaðinum eru teknikkarir, og lærlingar Adr:Radiobúðin Box Heiðavegur FO- Runavík Føroyar (Faroe Islands) tlf.[+ ] fax.[+ ] telex E-mail: radiobud@radiobud.fo Radiobúðin selur og er heildarveitari innan elektroniskt skipsútstýr. Vit selja m.a. radarir, loran-C, Ekkolodd, o.s.fr. Á hesari síðu síggjast nøkur dømir uppá hvørjar vørur vit leverað. Í handli okkara í Runavík hava vit eina fjøllbroytta útstilling av tí nýggjastu og mest nýttu tøknini innan skipsútgerð. Sum altíð, eru vit eisini til reiðar, at geva tygum neyðuga innføing í, hvussu tey ymisku tólini verða nýtt. Henda útstilling av tólum innan sjálvstýring, er eisini at síggja í handli okkara. Sum nevnt, hava vit her bert víst ein part av tí vit selja. Brúgvin á einum av teimun nýggjastu fiskiskipunum í flotanum, við skipsútgerð frá Radiobúðini. Hava tygum fyrispurningar til okkum, eru vit til reiðar at veita neyðuga hjálp. Vælkomin til at seta teg í samband við okkum. E-mail: radiobud@radiobud.fo Radiobúðin umboðar dygdargóð merkir innan audio og video. Gjøgnum ár í vinnuni, hava vit bygt upp eina serkøna vitan innan øll okkara arbeiðsøkir. Umframt at selja dygdargóðar vørur, hava vit egnan tænastuverkstað, og kunnu tí altíð bjóða okkara kundum eina heildartænastu. Krøv frá okkara kundum um rættan prís, høga tænastu og dygdargóðar vørur, hava ment Radiobúðina til at verða eina leiðandi fyritøku innan okkara økir. Innan audio og video selja vit m.a. fylgjandi vørur: Sjónvørp og video í øllum støddum og við tí nýggjastu tøknini. Stórt úrval av bilstereo. Sum altíð, er dygdin sett í hásætið. Sí Pioneer príslista Millum okkara stóra og dygdargóða úrval av Hifi, finnst óiva eisini nakað ið hóskar til tín tørv. Ynskja tygum at vita meira um prís o.a. á okkara vørum, eru tygum vælkomin at senda ein fyrispurning til okkara, har vit vilja gera okkara besta at svara skjótast til ber. E-mail: radiobud@radiobud.fo Nýggjastu tíðindabrøvini og útvaldar greinar úr eldri tíðindabløðum Nýggjastu tíðindabrøvini Útgávudagur Tíðindabræv nr. (pdf) Apr Útvaldar greinar úr eldri tíðindabrøvum Evni Útgávudagur Greiðari skattareglur um vinningsbýti og vinning av virðisbrøvum feb Skatting av fólkapensionistum feb Gjald av spæli feb Realurin víðkaðar lániheimildir feb Neyvari reglur fyri serskatting feb Hjún mugu hava íognarsáttmála, um tey skulu skattast hvør sær feb Kærustovnur í skatta-, toll-, mvg- og almannamálum okt Ansið eftir rentustuðlinum, tá lán verða umløgd okt Gjaldsfreist kann verða treytað av, at trygd verður veitt (gjaldsfreist fyri skattamál) okt Tá ið bókhaldsskipanin verður skift út okt Starvsskipan fyri kommunalar skattakærunevndir okt Nú kunnu listafólk og ítróttarfólk skipa sítt virksemi í partafelag okt Einki MVG av lønum til bygging og umvæling av egnum húsum feb Frádráttur fyri sjómenn við útlendskum skipum feb Gjaldsskái til kæra er avgreidd (gjaldskái fyri skattakrøv) feb Hjún hefta fyri skuld hjá hvørjum øðrum feb Kann revsast fyri onki at gera (ognaruppgerð) feb Samskatting av konsernfeløgum feb Skattafrí samanlegging feb Skattafyrisitingin er umskipað feb Skatting av fiskimonnum feb Serligt V-tal fyri sjóinntøkur feb Teir gomlu partrolararnir klára seg betur enn teir nýggju feb Vinningsbýti uttan avgjald feb Hví upplýsa stjóraløn í roknskapi? des Jólagávur (Treytir fyri skattafríum jólagávum) des Koyribók kann lækka skattin des Rentustuðul des Stuðul ístaðin fyri frádrátt (umlegging av skattafrádr. til stuðul) des Umlegging av lánum hjá fjarfiskiflotanum des Edv-trygd í smærri virkjum des Telefonfrádráttur hjá sjómonnum feb Rentustuðulin verður útgoldin feb Frádráttur fyri arbeiði uttanlands feb Fíggjarognaravgjaldið er tikið av feb Sekt fyri at taka sær løn uttan um A-skipanina feb Marginalskatturin ávirkar ikki frádráttirnar feb Skattgjaldarin er tapari sjálvt um hann vinnur feb Hall mótroknað í eftirgivnari skuld feb Fáið viðtøkurnar í rættlag feb Landsskattanevndin viðger mál um árið feb krónur í bót fyri at læna frá sínum egna partafelag feb Krøv til nevnd í partafelag (P/F) okt Krøv til nevnd í smápartafelag (SP/F) okt Roknskapartilfarið okt Einapartaeigarar okt Minstukrøv til bókhald og roknskap okt Minstukrøv til skattaroknskap okt Minstukrøv til MVG-roknskap okt Góður nevndarsiður okt Halda ikki freistina (aðalfundur og innsendan av roknskapi) okt Studningur til nýggjar vinnur okt Landsstýrið skal góðkenna broytingar í ognarviðurskiftum okt Innkrevjing av MVG herd okt Skerdir møguleikar at bjóða til almennar stovnar okt Frádráttur av halli feb Kvalitetseftirlit feb Umskipan til smápartafelag feb Ferðing uttanlanda feb Frádráttur av kautiónstapum feb Ferðafrádráttur feb Inntøkuføring av íløgugrunni feb Partaeigaralán ? ver varin! feb Skrásetingarnummar feb Lønarhæddaravgjald feb Broytan av roknskaparári? des Partafelag ella smápartafelag? des Forrætningsbøkur og ábyrgd des Annlegskartotek des Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti ANNLEGSKARTOTEK Tann nýggja ársroknskaparlógin krevur, at partafeløg í framtíðini skulu hava eitt sokallað "annlegskartotek". Hetta stendur ikki beinleiðis í lógini, men tað er neyðugt, um ein skal hava tær upplýsingar tøkar, sum lógin krevur. Hvørt einasta aktiv, sum hereftir verður keypt, skal skrásetast. Keypsprísurin skal framganga, og nær aktivið er útvegað. Í kartotekinum skal eisini síggjast, hvussu tað verður avskrivað yvir livitíðina. Hjá størri virkjum, sum keypa nógv smá aktiv, er neyðugt at hava eina skipan, so at ein altíð kann finna hvørt einasta aktiv aftur. Tá eitt aktiv verður selt ella koyrt burtur, skal tað takast burtur úr roknskapinum, og í hvørjum einstøkum føri skal vinningur ella tap gerast upp, tá aktivið fer úr brúki. Heilt smá virkir kunnu hava yvirlitið í eini bók, á kartotekskortum ella í eini leysblaðskipan (t.d. ringbind). Í størri virkjum er óivað best at hava yvirlitið á EDV. Hetta kann lættliga gerast í tekstviðgerðini ella á einum rokniarki í einum PC'ara. Eru tygum í iva um, hvussu annlegskartotekið skal skipast, eru vit sjálvsagt til reiðar við ráðum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FORRÆTNINGSBØKUR OG ÁBYRGD Eftir donskum viðurskiftum eru nógv av teimum føroysku partafeløgunum ógvuliga smá. Tá okkara partafelagslóg ikki hevur havt so strong krøv til formalia, so hevur úrslitið verið, at fleiri feløg ikki altíð hava ført forætningsbøkurnar til lítar. Tá maður og kona og børnini hava átt øll partabrøvini, hevur ein kanska heldur ikki hildið tað verið so ógvuliga umráðandi at halda nevndarfundir og aðalfundir. Við teirru nýggju lógini eru reglurnar um at føra bøkurnar vorðnar nógv strangari. Men forrætningsbøkur, hvat er nú tað? Jú, hetta umfatar * fundarfrásøgn frá nevndarfundum * fundarfrásøgn frá aðalfundum * at føra partabrævabók * yvirlit yvir stórpartaeigarar * Keyps- og sølubók (yvirlit yvir partabrøv og keyp og sølu av partabrøvum felagsins, har nevndarlimir ella stjórn eru uppií. Umframt hetta hevur nevndin skyldu til at lesa og undirskriva grannskoðanarprotokollina, og alla tíðina at fylgja við rakstrinum og búskaparligu støðu felagsins. Partafelagslógin hevur annars nógvar reglur um skyldurnar hjá nevnd og stjórn. M.a. har nevndin hevur skyldu til at gera eina skrivliga starvsskipan fyri nevndina. Ein eigur tí í størri mun enn fyrr at gera sær greitt, at nevnd og stjórn hava ábyrgd, sum kann føra við sær revsing og endurgjaldsskyldu. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti PARTAFELAG ELLA SMÁPARTAFELAG? Tá nýggja lóggávan kemur í gildi januar fara øll partafeløg í Føroyum av sær sjálvum undir partafelagslógina. Hvørt einasta felag kann hereftir velja at verða umskipað til eitt smápartafelag. Hetta verður avgjørt á aðalfundi. Men tað eru fleiri krøv, sum skulu lúkast, fyri at eitt felag kann umskipast frá partafelag til smápartafelag. Partapeningurin skal vera í minsta lagi kr. og viðtøkurnar mugu lagast til lógina. Í flestu førum merkir hetta, at neyðugt er at broyta viðtøkurnar. Tað er sostatt neyðugt, at felagið sjálvt tekur stig til eina umskipan. Verður einki gjørt, so heldur felagið fram við at vera partafelag tað er bert lógarkarmurin, sum er broyttur. Høvuðsmunurin millum partafelag og smápartafelag er: Í einum partafelag skal partapeningurin vera minst kr. í einum smápartafelag skal hann vera minst kr. . Í summum førum kann eitt smápartafelag sleppa undan at hava nevnd, men hevur einans stjóra, so umframt rættindi og skyldur hjá stjóra eisini hevur rættindi og skyldur, sum vanliga hoyra nevndini til. Sum heild kann sigast, at krøvini í smápartafelagslógini eru færri og linari enn í partafelagslógini. Tað skal tó sigast, at munurin í praksis neyvan er so avbera stórur. Tó er reglan um mistan eginpening í smápartafelagslógini § a nógv strangari enn tilsvarandi reglan fyri partafeløg § a (meira um hetta á øðrum stað í brævinum). Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti BROYTAN AV ROKNSKAPARÁRI? TTá eitt nýtt felag verður stovnað, stendur tað stovnarunum frítt at velja, um roknskaparárið skal vera álmanakkaárið, ella tað skal vera forskotið, t.d. frá Skal ein velja tað, sum skattliga loysir seg best, so mæla vit til tað seinna, tí hervið kemur ein at gjalda skattin mánaðar seinni, enn um ein valdi álmanakka árið til roknskaparár. Tað ber eisini til at broyta roknskaparár, men tá mugu skattamyndugleikarnir góðkenna tað í hvørjum einstøkum føri. Vanligt hevur verið, at skattamyndugleikarnir ikki loyva, at eitt felag, sum hevur álmanakkaárið, broytir til forskotið roknskaparár. Men vanliga hevur einki verið til hindurs fyri, at ein broytir hinvegin, soleiðis at eitt felag, sum hevur havt forskotið roknskaparár, sleppur at skifta til álmanakkaárið. Nú nýggj ársroknskaparlóg kemur í gildi, verða allir partafelagsroknskapir almennir uttan undantak. Tann roknskapur, sum endar skal sendast partafelagsskránni í seinasta lagi septembur . Einstøk feløg hava tí valt at broyta roknskaparár til álmanakkaárið. Roknskapurin, sum endar er ikki almennur, og tí er tað -roknskapurin, sum er fyrsti roknskapur, ið hesi feløg skulu almannakunngera. Hesin roknskapur skal ikki latast partafelagsskránni fyrr enn august í Við øðrum orðum: almannakunngerð av roknskapinum verður útsett í mánaðir. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti LØNARHÆDDARAVGJALD Frá januar skal eitt eyka avgjald rindast av útgoldnum lønum v.m. Hvør skal gjalda: Virki, rikin av læknum, tannlæknum v.m. kiropraktorum, fysioterapeutum v.m. Tryggingarfeløg Peningarstovnar v.m. Hvat skal gjaldast: Fyritøkur undir pkt. skulu gjalda % av útgoldnum lønum. Afturat lønunum skal vinningur/hall av sjálvstøðugum virki leggjast afturat/dragast frá. Fyritøkur undir pkt. og skulu gjalda % av útgoldnum lønum. Nær skal gjaldast: Uppgerðin skal gerast fyri hvønn ársfjórðing. Gjaldið skal vera goldið innan dagar eftir, at ársfjórðingurin er endaður. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SKRÁSETINGARNUMMAR Frá januar skulu øll føroysk partafeløg ella smápartafeløg altíð upplýsa sítt skrásetingarnr. á brævpappíri v.m. Hetta er galdandi fyri alt skrivligt samskifti við umheimin. T.v.s. at hvørja ferð felagið sendir eitt bræv ella annað, so skal skrásetingarnummarið verða lýst. Tí er tað ein góð loysn, um feløgini beinanvegin fáa skrás.nr. prentað á alt vanligt brævpappír, og annað pappír, sum felagið nýtir í sínum samskifti við umheimin. Her skal viðmerkjast, at Skráseting Føroya í næstum fer at tilluta øllum verandi feløgum eitt nýtt skrásetingarn. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti PARTAEIGARALÁN? VER VARIN! Partaeigaralán vóru ikki forboðin í Føroyum undan Men eftir teirru nýggju partafelagslógini eru tey ikki loyvd. Ongar skiftisreglur eru fyri partaeigaralán, men haldast má, at lán undan kunnu gjaldast aftur sum avtalað. Forboðið fyri partaeigaralán merkir, at partaeigari hevur ongantíð loyvi at læna frá felagnum (tó undantikið um partaeigarin er eitt móðurfelag). Lænir partaeigari pening um tað so bert er ein lítil upphædd og bert fyri stutta tíð hevur grannskoðarin skyldu til at vísa á hetta í átekningi, sjálvt um lánið er afturgoldið við roknskaparlok. Tað ber í sær, at eitt partaeigaralán eigur altíð at umtalast í grannskoðanarátekningi. Sambært lógini verða partaeigaralán revsað við bót. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti INNTØKUFØRING AV ÍLØGUGRUNNI Í varð lógin um íløgugrunnar tikin av. Samstundis fingu skattgjaldarar, ið hava sett í íløgugrunn, heimild at inntøkuføra hesar uttan at gera íløgur. Seinasta freist, at inntøkuføra avseting til íløgugrunn eftir hesi serligu reglu, er fyri % í rentu verður lagt afturat um árið. Inngjaldið á bundna konto verður frígivið eftir sept. . Íløgugrunnar, sum ikki verða inntøkuførdir eftir hesi grein, fylgja vanligu reglunum í lógini. Við tað at teir kunnu standa upp til ár, verða teir seinastu burtur á Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FERÐAFRÁDRÁTTUR Íkemur aftur í gildi í Nú verður aftur loyvt at draga frá fyri ferðing millum heim og bústað. Fyri ferðing á landi er frádrátturin hesin: fyri teir fyrstu km er eingin frádráttur, fyri hvønn koyrdan km millum og km er frádrátturin oyru pr km, fyri hvønn km omanfyri er frádrátturin oyru pr km. Frádráttur verður bert loyvdur fyri eina ferð aftur og fram dagliga. Hevur ein persónur arbeitt dagar og farleiðin er km hvønn vegin, verður frádrátturin: Koyring í alt km Eingin frádráttur km Frádráttur fæst fyri km km á kr km á kr Dagligur frádr kr Árligur frádráttur kr Fyri ferðing sjóvegis innanoyggja er frádrátturin kr. fyri hvønn arbeiðsdag. Kann ferðing sjóvegis bert nýtast fyri ein part av ferðaleiðini, kunnu reglurnar um km-frádráttin nýtast fyri hin partin. Lógin um ferðafrádrátt er galdandi frá januar Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FRÁDRÁTTUR AV KAUTIÓNSTAPUM Er kautiónin gjørd fyri des. Um skattgjaldari hevur tap, tí hann hevur veitt lán ella ábyrgd til vinnuvirki, kann hann bert draga hetta tap frá, um ábyrgdin ella lánið eru avtalað fyri des. . Reglan hevur higartil verið, at slík tap kunnu dragast frá, ) tá tey eru gjaldkomin og goldin ) tá vissa er fyri, at peningurin er mistur, og ) um aðrir samábyrgdarmenn eru, so skal regreskrav vera gjørt ímóti teimum. Henda regla er framvegis galdandi fyri lán og ábyrgdir, ið eru avtalað áðrenn uppskotið um broytingina varð lagt fram á ting. Tað var . Tey seinnu árini eru stórar upphæddir drignar frá vegna tap til vinnuvirkir. Í drógu skattgjaldarar mió. kr. frá. Hetta er í meðal kr. fyri hvønn. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FERÐING UTTANLANDA Fyri at ein útreiðsla kann dragast frá í skatt, er neyðugt, at hon verður skjalprógvað. Fyri uttanlandaferðir eigur saman við skjalprógvi ein uppgerð at gerast fyri hvørja ferð, har tað framgongur, hvagar ferðin gekk, hvat endamálið var, hvør var við, hvussu leingi hon vardi o.s.fr. Fyri at sleppast kann undan at halda skil á skjølum til mat og gisting, kann felagið gjalda løntakarum eina fasta viðbót. Fyri ferðing í Danmark eru tey seinastu kunngjørdu tølini kr. fyri dagviðbót (mat) og kr. fyri náttartviðbót (gisting). Hetta eru takstirnir, sum tað almenna nýtir fyri ferðing. Takstirnir hjá tí almenna vórðu broyttir í og møguliga fer Toll- og Skattstovan at gera tað sama. Verður goldið sambært almennu takstunum er endurgjaldið ikki skattskyldugt, men verður meira goldið, er upphæddin omanfyri almennu takstirnar skattskyldugt. Gjørt verður vart við, at omanfyri nevndu takstir eru fyri mat og gisting. Aðrar ferðaútreiðslur skulu sum vanligt skjalprógvast. Fyri ferðing í londum uttanfyri Danmark verður gisting endurgoldin sambært hotelrokning, men fyri dagviðbót eru upphæddirnar ymiskar frá landi til land. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti UMSKIPAN TIL SMÁPARTAFELAG Summir av okkara kundum hava umskipað felagið frá partafelag til smápartafelag. Umskipan verður gjørd soleiðis: Viðtøkurnar skulu samskipast við lóg um smápartafeløg. Viðvíkjandi skal serliga gerast vart við, at partapeningurin skal vera minst kr. . Umskipanin skal góðkennast av aðalfundi. Skrásetingin fær fráboðan um broytingar í viðtøkunum, møguliga hækking av partapeningi og váttan um, at umskipanin er góðkend á aðalfundi. Skiftisreglurnar í partafelagslógini viðvíkjandi viðtøkum og hækkan av partapeningi kunnu sostatt ikki brúkast fyri smápartafeløg. Við øðrum orðum: skal eitt partafelag umskipast til smápartafelag, mugu lógarkrøvini vera uppfylt, áðrenn umskipanin kann gerast. Hinvegin er eisini greitt, at umskipanin kann bíða til einaferð áðrenn . Tann, sum umhugsar at umskipa, eigur at gera sær greitt, hvør munur er á smápartafelag og vanligum partafelag, og hvørja ávirkan umskipanin fær fyri felagið. Vit eru altíð til reiðar við upplýsingum og ráðum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti KVALITETSEFTIRLIT Ein av avbjóðingunum hjá vinnulívinum í 'unum er eftirlitið við dygdini av arbeiðinum. Kanska er hetta eitt tekin um, at vent verður aftur til tey gomlu virðini, tá tað í sær sjálvum var eitt mál at gera eitt arbeiði, sum ein fakliga kundi vera errin av. Sum virkisleiðari í Føroyum eigur ein kanska at seta sær spurningin, um hetta ikki er serliga umráðandi í versnandi tíðum. Fyri statsautoriseraðar grannskoðarar er tað hent, at felag okkara FSR (Foreningen af Statsautoriserede Revisorer) nú ger kanningar (kvalitetskontrol) hjá teimum einstøku limunum fyri at síggja, um arbeiði teirra lýkur kvalitetskrøvini hjá statsautoriseraðum grannskoðarum hetta er eitt slag av ISO- fyri grannskoðaravirkir. Øll virkir verða kannað eina ferð triðja hvørt ár. Okkara felag hevði eftirlitsvitjan í desembur við sera góðum úrsliti. Men hetta er ikki ein koddi, vit ætla at sova á, tí til okkara yrki eru krøvini tey somu sum til vinnulívið annars um áhaldandi betran av dygdini. Sum eitt lið í hesum máli hava vit gjørt eina avtalu við tann vælkenda altjóða grannskoðarafelagsskapin C&L (Coopers & Lybrand, Danmark). Vit eru eisini við í teirra interna kvalitetseftirliti. Hetta merkir, at teir á hvørjum ári koma higar at kanna okkara arbeiði. Vit skulu tí lúka bæði krøvini hjá FSR og C&L. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FRÁDRÁTTUR AV HALLI Løgtingið hevur gjørt nakrar broytingar í reglunum um frádrátt av halli. Reglan er, at hall í skattskyldugu inntøkuni kann dragast frá í fimm ár. Men tað hendir ofta, at ein skattgjaldari, ið hevur havt stórt hall, seinni fær skuld eftirgivna ella ger skuldarsemju. Ein slík eftirgeving verður bert skattað, um hon ikki er grundað á ringu fíggjarstøðuna hjá skattgjaldaranum. Lógarbroytingin, sum løgtingið nú hevur gjørt, førir við sær, at um skattgjaldari fær akkord ella skuldareftirgeving, so skal tann upphæddin, ið skuldin er lækkað, mótroknast í halli, sum enn ikki er drigið frá. Broytingin ávirkar ikki avtalur um sanering, ið eru gjørdar fyri . Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SKERDIR MØGULEIKAR AT BJÓÐA Tann, ið hevur falna skuld til tað almenna upp á meira enn kr. skal ikki hava somu møguleikar sum onnur at selja til almennar stovnar ella at gera arbeiði fyri tað almenna. Lógin, ið ásetur hetta, kom í gildi juli og er galdandi fyri útbjóðingartilboð fyri allar partar av almennu fyrisitingini undir heimastýrinum. Endamálið við lógini er at fáa almenna skuld inn, men eisini at vinnurekandi ikki skulu fáa fyrimun í kappingini við at lata vera við at gjalda sína skuld til tað almenna. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SKERDIR MØGULEIKAR AT BJÓÐA Tann, ið hevur falna skuld til tað almenna upp á meira enn kr. skal ikki hava somu møguleikar sum onnur at selja til almennar stovnar ella at gera arbeiði fyri tað almenna. Lógin, ið ásetur hetta, kom í gildi juli og er galdandi fyri útbjóðingartilboð fyri allar partar av almennu fyrisitingini undir heimastýrinum. Endamálið við lógini er at fáa almenna skuld inn, men eisini at vinnurekandi ikki skulu fáa fyrimun í kappingini við at lata vera við at gjalda sína skuld til tað almenna. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti LANDSSTÝRIÐ SKAL GÓÐKENNA BROYTINGAR Í OGNARVIÐURSKIFTUM Tann, sum hevur eitt felag, ið rekur fiskiskip, skal vera varur við, at um broytingar henda í ognarviðurskiftunum í felagnum, skal hetta góðkennast av landsstýrinum. Hetta er eitt av krøvunum í lógini um vinnuligan fiskiskap. Eru tað einstaklingar, ið eiga skipið, skulu teir vera fult skattskyldugir í Føroyum og hava verið skrásettir her seinastu tvey árini. Er tað eitt felag ella partsreiðarí, sum eigur skipið, krevst, at meirilutin av eigarunum hevur búð í Føroyum í minst tvey ár, og at teir eru fult skattskyldugir her. Og lógin ásetir sum nevnt, at um ognarviðurskiftini broytast, krevst góðkenning frá landsstýrinum. Lógin fevnir um fiskiskap á føroysku landleiðini, og er eisini galdandi fyri føroysk fiskifør uttanfyri føroysku landleiðina. Í eini broyting, sum varð gjørd í juni mánaði í ár, varð lógin víðkað til eisini at galda fyri tilfeingið í vøtnum og áum, men hon er ikki galdandi fyri hval, kóp, fugl og alifisk. Skal eitt skip til vinnuligan fiskiskap undir Føroyum, krevst bæði veiðu- og fiskiloyvi. Veiðuloyvi er ein góðkenning, sum eitt skip fær fyri eitt ár í senn. Fiskiloyvi er eitt loyvi, sum verður givið einum skipi at veiða eina ávísa nøgd av fiski á eini nærri tilskilaðari leið innanfyri eina ásetta tíð. Verður bert veitt til húsbrúk, krevst ikki loyvi, men tann, ið skal avreiða, má hava bæði veiðu- og fiskiloyvi. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti STUDNINGUR TIL NÝGGJAR VINNUR Lógin, um at nýggjar vinnur kunnu fáa ein part av lønunum endurgoldnar úr landskassanum, hevur nú verið í gildið í nakrar mánaðir. Nevndin hevur fingið nakrar umsóknir, og eru avgreiddar. Tað eru bæði nýggj og gomul virkir, ið hava fingið studning játtaðan. Treytir Umframt treytina, at talan skal vera um nýggjar vinnur, krevst eisini, at virkið hevur fast rakstrarstað í Føroyum, og at arbeiðið verður gjørt í Føroyum ella umborð á skipi, sum er skrásett í Føroyum, og at tann, sum fær lønina, er fult skattskyldugur í Føroyum. Nevndin Til at gera av, hvørjar vinnur lúka krøvini fyri at fáa studning, hevur landsstýrið sett eina nevnd við trimum limum: Nevndin fyri nýggjar vinnur, R.C. Effersøesgøta Postrúm Tórshavn. Avgerðirnar hjá nevndini eru endaligar. Studningurin minkar Studningurin er størstur fram til juni og minkar síðani stigvíst, til hann fellur burtur juli . Studningurin er ein ávísur partur av útgoldnari A-løn: og hálvár í ' % hálvár % hálvár % hálvár % hálvár % hálvár % hálvár % Grannskoðari váttar Hvønn mánað skal virkið gera upp tær lønir, ið undanfarna mánaðin eru goldnar í samband við ta nýggju vinnuna, og løggildur grannskoðari skal vátta uppgerðina. Serskildur roknskapur skal gerast fyri nýggju vinnuna, og arbeiðsseðlar, váttaðir av arbeiðsleiðara og løntakara, skulu vera til skjals og vísa, hvat arbeitt hevur verið við hvønn dag. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti HALDA IKKI FREISTINA Øll partafeløg skulu halda aðalfund í seinasta lagi seks mánaðir eftir, at roknskaparárið er endað. Ársroknskapurin skal sendast skrásetingini í seinasta lagi mánað eftir aðalfundin. Tað eru nógv feløg, sum ikki hava hildið freistina um innsendan av roknskapi. Í Føroyum eru okkurt um partafeløg, men nógv hava einki virksemi og eiga tí helst av verða strikað. Tey, sum ikki hava sent roknskap inn, skulu vænta sær eina ávaring frá skrásetingini. Skráseting Føroya, ið hevur virkað síðani jan. arbeiðir við at gera eitt fullfíggjað yvirlit yvir øll feløg, og hvørjir roknskapir, ið vanta. Roknað verður við, at hetta yvirlitið er klárt næsta ár. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti GÓÐUR NEVNDARSIÐUR Góður nevndarsiður verður í verki framdur, tá nevndararbeiðið hjá tí einstaka nevndarliminum verður útint eftir bestu sannføring. Góður nevndarsiður treytar * eina góða virkisleiðslu * álítandi virkisupplýsingar t.d. um fíggjarligu gongdina * at lógir og viðtøkur annars verða hildnar Samstarvsfelagi okkara, Grannskoðarafelagsskapurin Coopers & Lybrand, hevur nýliga givið út ein bókling, sum viðger hugtakið góðan nevndarsið. Endamálið við bóklinginum er at geva lesaranum eitt ítøkiligt amboð, sum kann nýtast í dagliga nevndararbeiðinum við atliti til at fremja góðan nevndarsið. Bóklingurin kann útvegast hjá okkum ella hjá FSRs Forlag tlf. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti MINSTUKRØV TIL MVG-ROKNSKAP Eisini eru serlig minstukrøv galdandi fyri uppgerð av meirvirðisgjaldinum. Høvuðsreglan er, at roknskapurin skal leggjast soleiðis til rættis, at Toll- og Skattstovan kann nýta hann sum grundarlag fyri eftirliti við, at meirvirðisgjaldið er gjørt rætt upp. Kontoplanurin skal tillagast meirvirðisgjaldsskipanini, soleiðis at * tvær konti eru fyri avgjaldsskyldugum keypi (inngangandi avgjald), ein fyri rakstur og ein fyri íløgugøgn * ein konto er fyri avgjaldsskyldugari sølu (útgangandi avgjald) * ein konto er fyri útflutning uttan avgjald Við endan á hvørjum avgjaldstíðarskeiði verður meirvirðisgjaldið gjørt upp, soleiðis at upphæddin sæst, sum skal gjaldast Toll- og Skattstovuni, ella sum virkið skal hava endurgoldið. Í samband við uppgerð av avgjaldsupphæddini verður rátt til at stovna eina konto fyri avrokningar við Toll- og Skattstovuna. Aðrar serligar reglur eru eisini galdandi m.a. um mótrokning av kreditnotum, avgjald í sambandi við virksemi, sum er partvíst privat o.s.fr. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti MINSTUKRØV TIL SKATTAROKNSKAP Serlig minstukrøv eru galdandi fyri skattskyldug, ið hava bókhaldsskyldu. Høvuðsreglan er, at roknskapurin skal gerast upp eftir teimum skattligu reglunum. Møguleiki er eisini at gera eina aðra uppgerð, t.d. eitt ískoyti til roknskapin, sum vísir tey neyðugu skattligu viðurskiftini. Eins og greitt er frá viðvíkjandi minstukrøvunum til bókhald og roknskap, skal transaktiónssporið eisini kunna fylgjast í teirri skattligu uppgerðini. Annars galda fleiri reglur um sundurliðingar og serligar upplýsingar, ið skulu gevast í samband við skattauppgerðina. T.d. skulu sundurliðingarnar vera til skjals fyri skuldarar og ognarar. Tá roknskaparárið er endað, skal virði á goymsluni kunna prógvast á einum uppteljingarlista, har hvør vøra er skrivað upp, soleiðis at hon lætt kann finnast á listanum. Lønarútreiðslurnar skulu stemmast av við upplýsingar frá skattamyndugleikunum o.s.fr. Sum heild kann sigast, at krøvini til sundurliðing og upplýsing eru strangari eftir minstukrøvunum enn sambært ársroknskaparlógini. Ein kann tí gera tveir roknskapar, men tað vanliga er at gera ein almennan roknskap, sum lýkur lógarkrøvini, og harumframt gera sundurgreiningar við teimum upplýsingum, sum krevjast afturat fyri at lúka skattakrøvini vm. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti MINSTUKRØV TIL BÓKHALD OG ROKNSKAP Um somu tíð sum MVG-skipanin kom í gildi, gjørdi landsstýrið eina nýggja kunngerð um minstukrøv til bókhald og roknskap. Meginreglan er, at øll vinnurekandi, bæði persónar og feløg, eru bókhaldsskyldug, og tey skulu skráseta og gera roknskap fyri sítt vinnuliga virksemi. Høvuðsreglur Bókførslan skal við atliti til stødd og slag av virki samsvara við góðan bókhaldssið. Góður bókhaldssiður snýr seg fyrst og fremst um at tilrættisleggja og røkja bókhaldið á ein greiðan og fullfíggjaðan hátt. Bókhaldið skal leggjast soleiðis til rættis, at allar skrásetingar kunnu fylgjast fram til ársroknskapin, og tølini í roknskapinum skulu kunna útgreinast til tær skrásetingar, sum roknskapartølini eru samansett av (transaktiónssporið). Skrásetingarnar og tilhoyrandi tilfar skal kunna skjalprógvast, hvat rættleika og eftirliti viðvíkur (eftirlitssporið). Frágreiðing um bókhaldsskipanina Tað er einki beinleiðis krav um, hvør bókhaldsskipan skal nýtast, t.d. bókhaldsbøkur, kontokort, edv-skipan o.s.fr. Men til hvørt bókhald skal gerast ein frágreiðing um bókhaldsskipanina, sum brúkt verður. Hon skal m.a. snúgva seg um: * Bygnaðin í bókhaldsskipanini * Yvirlit yvir bókhaldsbøkur, edv-skipanir, hjálpitól o.t. * Kontoplanur við bókingarvegleiðing * Yvirlit yvir goymslur * Eftirlitsskipanir Verða edv-skipanir nýttar, skal frágreiðingin vísa til nýtsluvegleiðingar. Greiðast skal frá sjálvvirkandi skrásetingum (t.d. renturokning). Vegleiðingarnar skulu vera so greiðar, at onnur enn tann bókhaldskyldugi lætt kunnu skilja og nýta skipanina. Skrásetingar Skrásetingar skulu gerast so skjótt sum gjørligt og soleiðis, at tann tíðarbundna raðfylgjan verður tryggjað. Skrásetingarnar skulu vísa til tað skjalatilfar, sum hoyrir til og annars hava upplýsingar, ið ger tað møguligt at fylgja tí einstøku skrásetingini í bókhaldinum. Virkið, ið hava kontantar inn- og útgjaldingar, skulu javnan og helst dagliga stemma kassan av. Fyri hvørja skráseting skal vera eitt skjal (grundskjal). Verða skrásetingarnar førdar sjálvvirkandi er tó ikki altíð neyðugt við skjali, treytað av at nøktandi, frágreiðing verður gjørd um skrásetingina. Uttanhýsisskjøl skulu nýtast frammum innanhýsisskjøl. Serligar reglur eru galdandi fyri elektroniskar flytingar. Varðveitsla av tilfari Alt roknskapartilfar skal goymast í ár, frá tí roknskaparárið endar. Ymsar reglur eru fyri, hvussu teir ymsu partarnir av tilfarinum skulu goymast, men tað er eitt krav, at roknskapartilfarið í síni heild uttan trupulleikar skal kunna finnast fram til eina og hvørja tíð í nevnda tíðarskeiðinum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti EINAPARTAEIGARAR Avtalur millum einapartaeigarar og partafelagið Nýggja partafelagslógin ásetur í grein reglur fyri samhandli millum partafelagið og partaeigaran, um hesin eigur allan partapeningin í felagnum. Meginreglan er nú, at allar avtalur millum felagið og partaeigaran skula vera skrivligar. Bert í teimum førum, tá samhandilin er regluligur (leypandi) og annars fer fram eftir vanligum (marknaðarligum) treytum, er loyvt at hava samhandil uttan skrivliga avtalu. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti ROKNSKAPARTILFARIÐ Roknskapartilfarið er høvuðstátturin í bókhaldinum. Til roknskapartilfarið hoyrir: Skrásetingar Frágreiðing um bókhaldið, heruppií bókingarvegleiðing Frágreiðing um skipanir, hjálpitól o.l. Skjøl og annað próvtilfar Ársroknskapir og líknandi uppsetingar, umframt møguligar ársfrágreiðingar Annað tilfar, ið krevst til at skjalprógva rættleikan av hinum roknskapartilfarinum Um roknskapartilfarið verður ført á EDV ella goymt á mikrofilmi, skal tað kunna útskrivast á pappír. Roknskapartilfarið má sum heild ikki broytast. Verða broytingar kortini gjørdar, má bæði tað upprunaliga innihaldið og innihaldið av broytingini síggjast í tilfarinum. Ársroknskapurin og tilhoyrandi bókhald má bert rættast í serligum førum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti KRØV TIL NEVND Í SMÁPARTAFELAG (SP/F) Krøvini til nevndina í einum smápartafelag eru sum heild tey somu fyri eitt vanligt partafelag. Munur er tó á yvirlitinum yvir stórpartaeigarar. Er partapeningurin undir kr. skulu ognarviðurskiftini bert skrásetast, um ein partaeigari einsamallur eigur allan partapeningin. Er samlaði partapeningurin yvir kr. er skrásetingarhátturin tann sami sum fyri vanlig partafeløg, tó so at ognarparturin og broytingar í hesum føri skulu vera upp á %, áðrenn skráseting er neyðug. Um partapeningurin er undir kr. og talið av meðarbeiðarum er undir er ikki neyðugt at hava nevnd í einum smápartafelag. Er eingin nevnd, hevur stjórnin somu skyldur, sum nevndin annars hevði havt. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti KRØV TIL NEVND Í PARTAFELAG (P/F) Nýggju vinnulógirnar, sum komu í gildi í seta ymisk krøv til nevndirnar í m.a. partafeløgum, smápartafeløgum og vinnurekandi grunnum. Krøvini finnast bæði í partafelagslógini og ársroknskaparlógini. Nevndin í einum partafelag hevur skyldu til alla tíðina at fylgja við og hava eftirlit við rakstrinum og fíggjarligu gongdini í felagnum. Hon skal ansa eftir, at felagið heldur krøv og skyldur, sum liggja á tí. Niðanfyri er nevnt nakað av tí, sum lógin beinleiðis áleggur henni: Partabrævabók Nevndin skal altíð hava eitt fullfíggjað yvirlit yvir øll partabrøv hjá felagnum. Partabrøvini skulu skrásetast í nummarrøð. Fyri øll vanlig partafeløg í Føroyum er harumframt galdandi, at í partabrævabókini skal standa navn og bústaður hjá øllum partaeigarum og somuleiðis upplýsing um teirra part av samlaða áljóðandi partapeninginum. Partabrævabókin skal altíð vera dagførd. Stórpartaeigarar Nevndin skal føra eitt yvirlit yvir allar partaeigarar, sum eiga meira enn % av partabrøvunum (áljóðandi ella atkvøðurætt), tó í minsta lagi kr. Partaeigarin hevur sjálvur skyldu til at boða felagnum frá, tá ognarparturin fer upp ella niður um %-markið. Felagið skal eisini hava fráboðan hvørja ferð ognarparturin hækkar ella lækkar við %, og tá ognarparturin røkkur markið / og / av samlaða partapeninginum. Keyps- og sølubók Tað áliggur nevndini at skipa fyri, at øll partabrøv, sum limir í nevnd ella stjórn felagsins eiga, keypa ella selja, verða skrásett í einum serligum yvirliti. Starvsskipan fyri nevnd Nevndin hevur skyldu til at hava eina skrivliga skipan fyri sínum virki (t.d. um, hvussu ofta fundir skulu vera og um arbeiðsbýtið millum nevnd og stjórn). Somuleiðis skal nevndin føra fundarbók fyri sínum dagliga virki. Bókin skal altíð undirskrivast av teimum nevndarlimum, sum hava luttikið í viðgerðini. Tekur tann einstaki nevndarlimurin ikki undir við avgerðunum hjá nevndini, kann hann krevja at fáa sínar viðmerkingar førdar í gerðabókina. Ein nevndarlimur kann altíð taka seg úr nevndini, og tá hetta er staðfest, hevur hann ikki ábyrgd av komandi gerðum hjá nevndini. Ársroknskapur, bókhald vm. Nevndin skal saman við stjórnini gera ársroknskap fyri felagið. Stjórnin hevur dagligu leiðsluna í felagnum og hervið eisini ábyrgdina av, at bókhaldið verður skipað og ført eftir lógini og viðtøkunum. Nevndin skal kanna, um stjórnin røkir sínar skyldur, m.a. at neyvt eftirlit er við bókhaldinum. Harumframt skal nevndin sum áður neyvt støðugt fylgja við og hava eftirlit við felagnum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti KRÓNUR Í BÓT FYRI AT LÆNA FRÁ SÍNUM EGNA PARTAFELAG daga hefti um bótin ikki verður goldin Tað hevur verið ógvuliga vanligt í Føroyum, at partaeigarar eru komnir í skuld til sítt egna felag. Ofta man hetta vera hent av gáloysni, og skattavaldið hevur bert góðkent partaeigaralán, um skrivlig avtala var millum felag og partaeigara um hetta. Men sum vit áður hava gjørt vart við her í blaðnum, setir nýggja partafelagslógin forboð fyri, at partaeigarar taka lán frá felagnum. At hetta forboð skal takast í fullum álvara, sæst av einum dómi, sum í fjør fall í Eystara landsrætti, har ein danskur partaeigari fekk kr. í bót fyri at hava lænt pening frá einum smápartafelag, sum hann var høvuðspartaeigari í. Felagið fór konkurs í Partaeigarin hevði lænt mió. kr. frá felagnum. Tann ákærdi hevur ikki goldið peningin aftur til búgvið. Hann greiddi frá í rættinum, at hann nú var arbeiðsleysur og sjúkur. Við undirrættin fekk hann kr. í bót, men við atliti til støddina av láninum hækkaði landsrætturin bótina til kr. Í øðrum lagi er revsingin daga hefti. Landsrætturin sigur í dóminum, at sjálvt um tann ákærdi verður skattaður av upphæddini, hann hevur lænt frá felagnum, so ávirkar hetta ikki sjálvt lógarbrotið. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti LANDSSKATTANEVNDIN VIÐGER MÁL UM ÁRIÐ Í fjørheyst varð nýggj landsskattanevnd vald. Áður hevur tað verið løgtingið, sum valdi teir fimm limirnar í landsskattanevndini, men við broytingini í stýrisskipanarlógini skulu teir hereftir veljast av landsstýrinum. Í nevndini sita nú: Ragnar Samuelsen, Súni í Hjøllum, Hanus undir Leitinum, Reinhold Rasmussen og Sofus í Selvindi. Allir sótu teir í teirri gomlu nevndini uttan Reinhold Rasmussen, sum er nývaldur. Ragnar Samuelsen er afturvaldur til formann. Drúgv viðgerðartíð Mannagongdin fyri skattakærum er, at ein fyrst kærir til kommunalu myndugleikarnar, so til landsskattanevndina, og síðani kann farast til dómstólarnar. Ofta hevur verið fýlst á, at viðgerðirnar í landsskattanevndini taka ov drúgva tíð. Tað kunnu ganga fleiri ár, frá tí eitt mál er kært, til úrskurður kemur. Tað er óheppið fyri tann skattaborgaran, ið heldur seg hava verið fyri órætti, at so long tíð ofta gongur, til ein endalig avgerð fellur í málinum. mál um árið Demmus Hentze, ið er skrivari hjá landsskattanevndini, metir, at viðgerðartíðin í meðal liggur um eitt ár. Tað er rætt, at hon viðhvørt er nógv longri, men hon kann eisini vera styttri, sigur hann.Nevndin viðger millum mál um árið, onkuntíð hevur talið verið væl hægri, men tað hevur eisini verið lægri, sigur skrivarin í nevndini. Í løtuni eru mál til viðgerðar í landsskattanevndini. Mannagongdin er tann, at tá landsskattanevndin fær eina kæru, verður hon fyrst send líkningarráðnum til ummælis, og ráðið skal venda sær til kommunalu líkningarvaldini fyri at hoyra teirra sjónarmið. Ikki fyrr enn nevndin hevur fingið ummælið frá ráðnum, kann hon viðgera sakina. Avgerðarsavn Fyri tey, sum arbeiða við skattamálum, hevði tað verið hent, um úrskurðirnir av teimum prinsipiellu avgerðunum hjá landsskattanevndini høvdu verið kunngjørdir. Tað er einki at ivast í, at í mongum førum høvdu fólk tikið seg aftur í at kært, um tey vistu, at nevndin frammanundan hevði tikið støðu til eitt mál av sama slag. Líkningarráðið hevur áður givið út søvn við avgerðum hjá landsskattanevndini. Tað seinasta kom í Tosað hevur verið um at geva eitt nýtt savn út, men longur er tað ikki komið. Hevur nevndin hesi árini viðgjørt eini mál árliga, so eru meira enn avgerðir, sum almenningurin einki kennir til. Í starvsskipanini hjá MVG-nevndini er beinleiðis ásett, at eitt savn skal gevast út árliga við avgerðum, ið hava almennan áhuga. Reglugerðin sigur, at Toll- og Skattstovan skal almanna kunngera avgerðir hjá toll- og skattaumsitingini, MVG-nevndini og dómstólunum. Líkningarráðið Landsstýrið hevur valt nýtt líkningarráð fyri komandi fýra ára skeið frá .januar at rokna. Formaður í ráðnum er Aibritt á Plógv, sum tekur við eftir Christian Andreasen. Hinir báðir limirnir sótu í undanfarna ráðnum, teir eru Gunnleyg Durhuus og Líggjas Joensen. Líkningarráðið er ikki ein kærustovnur. Tað hevur eftirlit við skattaálíkningini og ansar eftir, at hon er eins og í samsvar við skattalógirnar. Men um borgarar halda seg hava verið fyri órætti, og teir heita á ráðið, so plagar málið at vera tikið upp til viðgerðar har. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FÁIÐ VIÐTØKURNAR Í RÆTTLAG januar í hevði tann nýggja partafelagslógin verið í gildi í ár. Partafeløg, sum vóru til, áðrenn lógin kom í gildi, høvdu freist í ár til at gera neyðugar broytingar í viðtøkunum, so tær samsvara við nýggju lógina. Um ársskiftið sóust tí fleiri lýsingar um at feløg broyttu viðtøkurnar. Tann mest vanliga broytingin, sum mong feløg mugu gera, snýr seg um tekningarreglurnar. Fyrr vóru t.d. ofta serligar treytir fyri keyp og sølu av fastari ogn, men eftir nýggju lógini ber ikki til at gera hesar avmarkingar. Um viðtøkurnar ikki eru í samsvar við lógina, kann Skráseting Føroya taka felagið av. Tey feløg, sum enn ikki hava gjørt tær neyðugu broytingarnar í viðtøkunum, eiga tí at fáa hetta í rættlag sum skjótast. Partapeningurin innan árslok Freistin at hækka partapeningin, so hann samsvarar við lógarkravið, varð sett til ár. Tað merkir, at í seinasta lagi við árslok í skulu partafeløg hava í minsta lagi kr. í partapeningi. Men møguleiki er eisini at umskipa felagið til smápartafelag, og tá skal partapeningurin í minsta lagi vera kr. . Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti HALL MÓTROKNAÐ Í EFTIRGIVNARI SKULD Um skattgjaldari í ella seinni fær skuld eftirgivna, skal hall, ið ikki er frádrigið, lækkast við somu upphædd, sum skuldin verður lækkað. Henda regla kom í skattalógina fyri einum ári síðani og er galdandi frá Hetta er ein avgerandi broyting í mun til reglurnar, sum verið hava, og hon skal sostatt havast í huga í sambandi við komandi sjálvuppgávuna. Útgangsstøðið er, at hann, sum fær skuld eftirgivna við eini skuldarsemju ella skuldareftirgeving, verður ikki skattaður av eftirgivnu skuldini uttan so, at eftirgevingin ikki er grundað í ringari fíggjarstøðu og gjaldføri. Landsstýrið helt tað vera skeivt, at tað almenna ofta óbeinleiðis var við til at bera ein part av skuldareftirgevingum. Landsstýrið vísti á, at tá skuld verður eftirgivin, verða skattligu viðurskiftini hjá skuldaranum tikin við í metingina av støðuni. Tess meira hann kann draga frá í skatt, tess meira kann hann gjalda sínum kreditorum. Tí er nú ásett í lógini, at tá ein skattskyldugur fær akkord ella skuldareftirgeving, so skal tann parturin av skuldini, sum verður eftirgivin, mótroknast í halli, sum ikki er drigið frá frammanundan bæði frá avvarðandi ári og eldri árum. Broytingin fær bert ávirkan á saneringar, sum eru gjørdar í og seinni. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SKATTGJALDARIN ER TAPARI SJÁLVT UM HANN VINNUR Á hvørjum ári taka nógv mál seg upp, har Toll- og Skattstovan og skattgjaldarin ikki eru samd. Hetta eru í mongum førum fløktar sakir, so at neyðugt er hjá skattgjaldaranum at leita sær serkøna hjálp bæði hjá advokatum og grannskoðarum. Men sjálvt, um skattgjaldarin at enda fær viðhald, antin í beinleiðis samráðingum við skattavaldið ella við at kæra til aðrar stovnar, kann málið hava kostað honum nógv, bæði í tíð og peningi. Sakirnar eru ymiskar, og nýggir spurningar stinga seg upp í samband við lógarbroytingar, so skattavaldið kann hava havt fulla grund til at taka málið upp, sjálvt um tað ikki, tá av tornaði, fekk viðhald við ein kærustovn. Men spurningurin er, um ikki ein borgari, ið hevur vunnið eitt mál ímóti skattavaldinum, við fullum rætti kann spyrja, um tað ikki er órættvíst, at hann oman á alt eisini skal bera kostnaðin av sakini. At borgararnir sjálvir bera kostnaðin, sjálvt um teir vinna eina sak, er beinleiðis í stríð við tær reglur, sum galda við dómstólarnar. Tá skattavaldið hevur gjørt sína niðurstøðu, verður rokningin skrivað. Skattgjaldarin má leggja peningin út, sjálvt um hann kærir sakina, og tað seinni vísir seg, at hann skal hava peningin aftur. Leiðarin á Toll- og Skattstovuni, Petur Alberg Lamhauge, sigur, at tað er avgjørt relevant at viðgera spurningin, men tað er ein politiskur spurningur, hvat ið gjørt verður við málið. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum, Anfinn Kallsberg er samdur í, at her er ein trupulleiki, og at spurningurin átti at verið tikin upp. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti MARGINALSKATTURIN ÁVIRKAR IKKI FRÁDRÁTTIRNAR Verða frádráttir drignir beinleiðis frá inntøkuni, muna teir meira hjá teimum skattgjaldarum, ið verða skattaðir við høgum skattaprosenti enn hjá teimum lægru inntøkunum. Verða frádráttir sum landsstýrið nú ætlar lagdir um til eina útgjaldsskipan við føstum prosenti, vil frádrátturin í krónum muna líka nógv hjá øllum skattgjaldarum. Landsstýrismaðurin hevur sagt frá, at ætlanin er, at skattgjaldarin fær afturgoldið % av frádráttunum. Tey, ið hava ein marginalskatt undir %, fáa sostatt meira burturúr frádráttinum við hesi nýggju skipanini, og tey, ið hava ein hægri marginalskatt enn %, fáa minni, enn tey vildu fingið eftir teirri gomlu skipanini. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SEKT FYRI AT TAKA SÆR LØN UTTAN UM A-SKIPANINA Toll- og Skattstovan kunngjørdi í fyrisitingarligar reglur um revsingar fyri ikki at avrokna A-inntøku um skattaskipanina og ikki at gjalda avgjald av vinningsbýti og royalty rættstundis. Vit hava áður skrivað her í blaðnum, at tað ikki er loyvt partaeigarum at læna pening frá felagi sínum, tí hetta er brot á partafelagslógina. Men eisini eftir skattalógini, kann partaeigari verða revsaður fyri at taka pening úr felagnum. Hetta kann henda, um hann ikki eigur pening til góðar hjá felagnum og kortini tekur pening út uttan um A-skipanina. Hann kann tá verða revsaður sb. § í skattalógini, sum ásetir sekt fyri tann, ið við vilja ella av stórum gáloysni, ikki flytir A-inntøku gjøgnum tey góðkendu avrokningarstøðini. Toll- og Skattstovan sigur í rundskrivi, at høvuðspartaeigari, sum tekur pening úr felagnum uttan um A-skattin verður revsaður eftir § . Í skrivinum stendur, at um upphæddir, sum eru tiknar út og bókaðar á millumrokning, seinni verða konverteraðar til A-inntøku, so er hetta brot á lógina. At flyta sær pening frá einum felag, sum ein ikki eigur ágóða hjá, verður við øðrum orðum roknað sum at taka sær løn uttan at lata hana fara um skattaskipanina. Sektin er % av skattinum av tí ikki ávístu inntøkuni. Í rundskrivinum eru eisini ásettar nærri sektarreglur fyri ikki rættstundis at avrokna avgjald av vinningsbýti og nýtslugjaldi (royalty). Er misbrotið framt við tí í hyggju at sleppa sær undan at gjalda skatt til tað almenna, ella er talan annars um skerpandi umstøður, kann revsingin hækka til varðhald ella fongsul upp til tvey ár. Ikki bert tann, sum flytir pening uttan um skipanina, men eisini tann, sum tekur ímóti A-inntøku vitandi um, at A-skattur ikki er eftirhildin sambært ásetingum lógarinnar, verður revsaður. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FÍGGJAROGNARAVGJALDIÐ ER TIKIÐ AV Skattgjaldarar, ið hava pening í útlendskum peningastovnum ella eiga virðisbrøv, skulu nú fyri seinastu ferð lata inn uppgerð til fíggjarognaravgjald. Uppgerðin fyri skal vera inni í seinasta lagi . Lógin um fíggjarognaravgjald, sum kom í hevur verið galdandi eitt ár í senn. Men hon varð ikki framlongd hesa ferð, og fíggjarognaravgjaldið er burtur frá Hetta seinasta árið var avgjaldið av innistandandi í føroyskum peningastovnum % av teirri upphædd, sum rentan varð roknað av. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti FRÁDRÁTTUR FYRI ARBEIÐI UTTANLANDS Nú ferðaútreiðslurnar hjá løntakarum eru farnar úr gildi, stendur tann frádrátturin tó framvegis við, sum skattgjaldarar hava vegna meirútreiðslur fyri at arbeiða í útlondum ella umborð á útlendskum skipi. Frádráttur verður veittur fyri meirútreiðslur til kost, húsaleigu, ferða- og flutningsútreiðslur. Fyri tey, ið arbeiða á landi, er ein kunngerð frá líkningarráðnum við nágreiniligum reglum fyri frádráttin til kost, húsaleigu, sum í hesum førum verða veittir sum samdøgursfrádráttir. Tá skal skattgjaldarin saman við sjálvuppgávuni skjalprógva dagatalið, hann hevur arbeitt uttanlands. Fyri at fáa rætt til frádrátt skal ein innan fyri eitt -mánaða skeið hava verið uttanlands í minst mánaðar uttan slit ella í dagar. Tað er ein treyt fyri at fáa hesar frádráttir, at skattgjaldarin hevur havt meirútreiðslur. Ein sjómaður við útlendskum skipi kann t.d. ikki fáa frádrátt fyri ferðaútreiðslur, sum arbeiðsgevarin hevur goldið. Nú ferðaútreiðslurnar hjá løntakarum eru farnar úr gildi, stendur frádrátturin tó framvegis við, ið skattgjaldarar hava vegna meirútreiðslur fyri at arbeiða í útlondum ella umborð á útlendskum skipi. Frádráttur verður veittur fyri meirútreiðslur til kost, húsaleigu, ferða- og flutningsútreiðslur, og tað er ein treyt, at skattgjaldarin hevur havt meirútreiðslur. Ein sjómaður við útlendskum skipi kann t.d. ikki fáa frádrátt fyri ferðaútreiðslur, sum arbeiðsgevarin hevur goldið. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti RENTUSTUÐILIN VERÐUR ÚTGOLDIN Frá inntøkuárinum verða privatar rentur ikki longur drignar frá í skattinum. Rentufrádrátturin er tann størsti av øllum frádráttunum, og hetta er eisini tann skattalógarbroytingin, ið eina mest hevur verið gjørt burturúr. Í staðin verður ein rentustuðul útgoldin skattgjaldaranum einaferð um mánaðin. Stuðulin svarar til tann frádrátt, sum skattgjaldarin annars fekk í skattinum, og hann verður veittur fyri somu rentur, sum ein frammanundan hevði loyvi til at draga frá. Í krónum er sostatt eingin broyting hend. Treytir Treytin fyri at fáa rentustuðul eftir nýggju lógini er, at skattgjaldarin er fult skattskyldugur í Føroyum og skrásettur í landsfólkayvirlitinum sum búgvandi her. Landsstýrið hevur tó heimild til at játta rentustuðul til persónar, ið ikki lúka krøvini. Tað kunnu t.d. vera persónar, sum fara uttanlands á ársskeið, men varðveita fulla skattskyldu í Føroyum. Umsókn Fyri at fáa rentustuðul skal skattgjaldarin senda inn umsókn. Men Toll- og Skattstovan hevur gjørt av, at fyri verandi lán í føroyskum peningastovnum er ikki neyðugt at søkja um stuðul. Bert um lánini eru skeivt skrásett hjá Toll- og Skattstovuni, skal skattgjaldarin boða frá hesum. Útlendsk lán Fyri útlendsk lán skal skattgjaldarin lata Toll- og Skattstovuni nakrar upplýsingar, sum ein fyribilsstuðul kann útroknast eftir. Upplýsingarnar eru hesar: upprunastødd á láni nær byrjaði afturgjalding nær verður síðsti avdráttur goldin tilskrivað renta í saldo møgulig mett renta fyir anniutetslán ella seriulán Fyribilsstuðulin verður útroknaður sambært omanfyristandandi upplýsingum og endaliga reguleraður, tá veruliga tilskrivaða rentan fyriliggur í januar . Hvørji lán Tey privatu lánini, rentustuðul verður veittur fyri eru hesi: lán, ið eru avtalað fyri lán, ið eru tikin eftir til hesi endamál, - keyp, bygging ella umvæling av egnum bústaði, - útbúgving, - ábyrgd til virki við vinnuligum endamáli (um ábyrgdin er avtalað fyri ). Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti TELEFONFRÁDRÁTTUR HJÁ SJÓMONNUM Fyri inntøkuárið hava langfarasjómenn rætt til ein serligan telefonfrádrátt. Hesin frádráttur kom í skattalógina í fjør, og er strikaður aftur í í samband við bruttoskattaskipanina. Frádrátturin er kr. fyri hvønn dagin og verður givin fyri allar dagarnar, túrurin vardi. Treytin fyri at fáa telefonfrádrátt er, at persónurin hevur verið burtur í minst dagar, tá eru fráfaringardagur og komudagur báðir íroknaðir. Fer sjómaður umborð á skipið uttanlands, so kunnu dagarnir til ferðing leggjast afturat, men tó í mesta lagi dagar hvønn vegin. Teir, sum hava verið við føroyskum fiskiskipum, nýtast ikki at skjalprógva dagatalið, tí Toll- og Skattstovan fær upplýsingar um hetta frá Fiskimannafelagnum. Men aðrir sjómenn, ið hava rætt til telefonfrádrátt, mugu saman við sjálvuppgávuni senda skjalprógv fyri dagatalið, teir hava verið burtur. Í hava langfarasjómenn rætt til ein telefonfrádrátt, men hann er strikaður aftur í Frádrátturin er kr. fyri hvønn dagin, túrurin vardi, og persónurin má hava verið burtur í minst dagar. Fer sjómaður umborð á skipið uttanlands, kunnu dagarnir til ferðing leggjast afturat, men tó í mesta lagi dagar hvønn vegin. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti EDV-trygd í smærri virkjum Um illa vil til, kann tað koma heilt illa við hjá einum virki, at týðandi data ikki eru nóg væl tryggjað. Dømi eru um, at virkir eru farin av knóranum, tí tey hava mist øll síni data uttan at hava kopi Flestu vinnufyritøkur nýta í dag edv til m.a. bókhald og fíggjarstýring. Edv-nýtslan er vorðin ein týðandi partur í dagliga rakstrinum. Tí er umráðandi, at edv-útbúnaður og data altíð eru: atkomilig álítandi óskadd Allar fyritøkur eiga tí at taka støðu til edv-trygdina, men vit hava varhugan av, at hetta er nakað, sum nógvar av teimum serliga smá virkir ikki hava gjørt so nógv við. Tað kann fáa sera álvarsamar avleiðingar fyri eina fyritøku, um data hvørva. Hetta kann gera, at roknskapargrundarlagið oyðilegst, so roknskapur ikki kann gerast. Somuleiðis kunnu t.d. skuldarabókhald og ordra- og framleiðslukartotek oyðileggjast. Í ringasta føri kann missur av data hava við sær, at framhaldandi rakstur kemur í vanda. Í Danmark eru dømi um, at fyritøkur eru farnar av knóranum, tí tær hava mist øll síni data uttan at hava trygdarkopi. EDV-POLITIKKUR FYRI SMÆRRI VIRKIR Hjá eini lítlari fyritøku er ikki neyðugt við einum umfatandi edv-politikki. Men fastar mannagongdir eiga at vera, sum í minsta lagi tryggja hesi málsøkir: trygdarkopiering (back-up) viruseftirkannan atgongdseftirlit Aðrastaðni á hesi síðuni verður greitt nærri frá hvørjum einstøkum av hesum økjum. ÁBYRGDARPERSÓNUR Hevur fyritøkan mannagongdir, ið tryggja frammanfyrinevndu málsøkir, er edv-trygdin á einum hóskiligum støði. Vit mæla til, at ein ábyrgdarpersónur fær umsitingina av edv um hendi, og hann skal hava ábyrgd av, at tey neyðugu trygdartiltøkini verða sett í verk og verða hildin. Tað ber ikki til at gera eina almenna niðurstøðu, sum er galdandi fyri øll smærri virkir, tí hesi eru so ymisk. Men vit eru fúsir at veita ráðgeving innan edv-trygd og heita tí á virkir um at seta seg í samband við okkum, um tey ynskja ráðgeving ella at fáa greitt onkrar ivaspurningar. Trygdarkopiering Við føstum millumbilum eiga trygdarkopi at takast. Hetta kann antin gerast á band við einum sonevndum tapestreamer ella á diskettu. Verða edv-skrásetingar gjørdar dagliga, eigur trygdarkopiering vanliga at gerast hvønn dag. Kopieringin kann skipast soleiðis, at eitt band ella disketta verður nýtt fyri hvønn dag í vikuni. Tá kopierað verður, verður diskettan til henda vikudagin nýtt, og nýggj data verða skrivað yvir tey gomlu. Til dømis verður diskettan til mánadag ikki yvirskrivað fyrr enn næsta mánadag. Á henda hátt hevur virkið altíð trygdarkopi, ið røkka eina arbeiðsviku aftur í tíðina. Við hóskandi millumbilum, t.d. eina ferð um mánaðin, verður eitt fult trygdarkopi tikið. Tá verða allir fílar kopieraðir, eisini program- og systemfílar. Tað er sera umráðandi, at trygdarkopi verða goymd á einum tryggum stað, og ongantíð í sama rúmi, har teldan/servarin stendur. Telduútgerðin kann verða oyðiløgd t.d. av eldi, og tí eiga trygdarkopi ikki at verða goymd í sama rúmi sum onnur telduútgerð. Trygdarkopi kunnu verða goymd aðrastaðni í húsinum - møguliga í brandtryggari boks, ella uttanfyri virkið. T.d. kann stjórin hava tey heima (data felagsins eiga ikki at sløðast á tilvildarligum stað uttanfyri virkið). Viruseftirkannan Ein telduvirus er eitt lítið forrit, sum _smittar" onnur forrit við at flætta sína egnu programkotu afturat tí upprunaligu. Á henda hátt kann eitt forrit oyðileggjast, og ikki er óvanligt, at telduvirus beina fyri øllum data á einum diski. Ein telda kann verða smittað á ymsan hátt, men tað er altíð ein treyt, at data verður innlisið í telduna uttanífra. Møguligar smittukeldur eru: Innlesing av data frá diskettu, Heintan av data yvir internetið Móttøka av elektroniskum posti Innlesing av data yvir modem Trygdarreglur móti telduvirus eru, at fyritøkur eru varnar við at innlesa data frá fremmandum diskettum og yvir modem v.m. Harumframt eiga fyritøkur at útvega sær eitt antivirus-forrit, sum regluliga kannar datagoymsluna og beinir fyri møguligum virus. Øll data, sum verða innlisin frá diskettu ella øðrum, eiga at verða kanna fyri virus fyrst. Eitt antivirus-forrit er ikki serliga dýrt at keypa, men tað er av týdningi, at tað javnan verður dagført, tí nýggj virus verða funnin dagliga. Har teldur hava samband við internetið, eigur strangt eftirlit at vera við, hvussu henda atgongd verður nýtt. Internetið er ein høvuðskeldu til virus og annan skaðiligan ritbúnað (software). Ansað eigur at verða eftir, at ein brúkari ikki er loggaður inn á teldunetið í húsinum, meðan samband er við internetið. Atgongd Tað er av stórum týdningi, at atgongdin til data er avmarkað, og at skipaði viðurskifti eru á hesum øki. Tann fysiska atgongdin til edv-útbúnað eigur at vera soleiðis háttað, at óviðkomandi ikki hava atgongd til eitt nú servaran ella telduna, har tann mest týðandi datagoymslan er. Atgongdin til data eigur somuleiðis at vera hóskandi avmarkað. Høvuðsreglan er, at ein brúkari eigur einans at hava atgongd til tað, honum nýtist (need to know og ikki nice to know). Atgongdin til data verður avmarkað við lyklaorðum (passwords). Hvør brúkari hevur sítt egna lyklaorð, sum verður innlisið, áðrenn atgongd fæst til ymisk data. Lyklaorð eiga at vera persónlig. Bert brúkarin sjálvur eigur at kenna tey. Tey eiga at vera passaliga long helst ikki minni enn tekn løtt at minnast, men ring at gita, og við jøvnum millumbilum eiga tey at skiftast út. Meir um edv-trygd í greinunum "EDV-trygd í smærri virkjum" "Trygdarkopiering" "Viruseftirkannan" Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Umlegging av lánum hjá fjarfiskiflotanum Landsstýrið fekk í mars mánaði heimild til at umleggja stuðuls-, kurstaps- og serlán hjá skipum, ið hava veiðiloyvi uttanfyri føroysku landleiðina, til rentu- og avdráttarfrí studningslán. Lógin gevur eisini landsstýrinum heimild til at gjalda lán heilt ella lutvíst, sum landskassin frammanundan veðheldur fyri, men í hesum føri er tað treyt, at annar veðhavari niðurskrivar part av láni í skipinum, ella at eginpeningurin verður hækkaður. Somuleiðis hevur landsstýrið fingið heimild til at umleggja goldna borgan til rentu- og avdráttarfrítt lán, um eigarin hækkar eginpeningin við eini upphædd, ið landsstýrið ásetir. Ein treyt fyri at fáa lán umløgd er, at fiskifarið ikki hevur møguleika at rinda skuldina, men at tað eftir umlegging verður mett at fara at klára seg. Um skip skiftir eigara, áðrenn skuldin er niðurskrivað, fellur øll skuldin, eisini tann parturin, sum er niðurskrivaður til gjaldingar. Men landsstýrið kann gera undantak frá hesi reglu. Landsstýrið sigur, at tað við hesi lóg kann hjálpa skipum í førum, har landskassin eftir øllum at døma vil missa pening, um skipið verður selt. Umsóknir um umlegging av lánum skulu sendast fiskimálastýrinum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Stuðul í staðin fyri frádrátt Nakrir frádráttir, sum vórðu tiknir úr skattalógini fyri einum ári síðani, eru umlagdir til stuðulsskipanir - men skattaborgarin má sjálvur søkja um stuðul eftir nýggju skipanini Tá broytingar vórðu gjørdar í skattalógini jan. vórðu flestu frádráttir hjá vanligum løntakarum tiknir úr lógini. Tann týdningarmesti var rentufrádrátturin, ið varð lagdur um til rentustuðul. Síðani eru eisini nakrir aðrir frádráttir lagdir um til eina útgjaldsskipan. Persónur undir fullari skattskyldu, ið hevur havt útreiðslur av niðanfyristandandi slag, kann søkja um stuðul: o Ferðing millum bústað og arbeiði o dupult húsarhald o uppihaldspeningur o telefonfrádráttur hjá langfarasjómonnum o arbeiðsmarknaðargjald fyri skattgjaldarar við donskum fiskiskipi Rentustuðulin verður goldin mánaðarliga, men hinir verða goldnir tvær ferðir um árið. Fyri at fáa stuðul má latast inn umsókn á serligum umsóknarblað, sum fæst frá stovninum, ið umsitir hann. Er ein ikki nøgdur við avgerðina hjá stovninum, sum umsitur stuðulin, kann kærast til landsstýrismannin. Hetta skal gerast innan vikur eftir at kærarin hevur fingið boð um avgerðina. Ferðing Fyri at skattgjaldari skal fáa stuðul má farleiðin aftur og fram hvønn arbeiðsdag vera meira enn km. Eingin studningur verður latin fyri teir fyrstu km. Fyri teir næstu km verða latin oyru pr. km, og oyru fyri hvønn km omanfyri km dagliga. Stuðul verður bert latin fyri eina ferð aftur og fram dagliga. Fyri ferðing sjóvegis millum bústað og arbeiðsstað verða latnar kr. fyri hvønn arbeiðsdag. Kann sjóvegis ferðing bert nýtast fyri ein part av farleiðini, kann omanfyri nevnda km-skipan nýtast fyri hin partin. Stuðulin verður útgoldin í juli og januar og verður umsiting av Toll- og Skattstovuni. Ein treyt fyri at fáa stuðul er, at arbeiðsgevarin váttar á umsóknini, at umsøkjarin arbeiðir hjá honum. Dupult húsarhald Stuðulin verður latin tvær ferðir, í juli og januar og verður umsitin av Toll- og Skattstovuni. Hann verður veittur giftum persóni, sum hevur havt útreiðslur av dupultum húsarhaldi, tí hann er fluttur í aðra kommunu í Føroyum arbeiða og hevur húski eftir í heimakommununi. Fyri leigu av høli er stuðulsupphæddin kr. um mánaðin og fyri kost kr. um dagin. Fyri ferðing millum bústað og arbeiðsstað verður stuðul veittur fyri eina ferð um vikuna. Minstaupphæddin, ið skattgjaldarin sjálvur skal bera, er kr fyri stuðulstíðarskeiðið. Tvs. at stuðul verður bert veittur fyri tann part av upphæddini, sum fer upp um kr fyri hvørt hálvár. Uppihaldspeningur Rætt til stuðul hava skattgjaldarar, ið av tí almenna eru álagdir at gjalda uppihaldspening til hjúnarfelaga ella børn undir ár. Við umsóknini skulu fylgja skjalprógv, sum vísa, at viðkomandi hevur fingið álagt gjaldið og kvittanir fyri, at goldið er fyri tað tíðarskeið, søkt verður um. Stuðulin verður útgoldin í juni og desember og verður umsitin av almannastovuni. Telefonfrádráttur Stuðulin, sum er kr. um dagin, verður veittur fyri túrar, ið vara minst dagar. Sambært kunngerðini skal Fiskimannafelagið senda lønjavningargrunninum upplýsingar um dagatalið fyri føroysk fiskiskip. Skattgjaldarar, sum ikki eru við føroyskum fiskiskipi, mugu sjálvir senda skjalprógv fyri dagatalið. Stuðulin verður útgoldin í juni og desember og verður umsitin av lønjavningargrunninum. Arbeiðsmarknaðargjald Føroyskir skattaborgarar við donskum fiskiskipi fáa ein stuðul, ið er ájavnur við ta upphædd, ið teir hava goldið sum arbeiðsmarknaðargjald í Danmark. Stuðulin verður útgoldin í mai og november og verður umsitin av Toll- og Skattstovuni. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Rentustuðul Í juni mánaði varð kunngerð lýst viðvíkjandi umsóknum um rentustuðul. Til umsóknina skal nýtast serligt umsóknarblað, har upplýsast skal um slag av láni, og um talan er um nýtt lán ella um hækking ella umlegging av verandi láni. Landsstýrið hevur heimild til at veita rentustuðul til persónar, ið ikki eru skrásettir í Føroyum. Hesir skulu senda umsókn til landsstýrismannin í fíggjarmálum, ið hevur endaligu avgerðina. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Koyribók kann lækka skattin Um skattgjaldari, ið hevur frían bil, koyrir minni enn km privat um árið, kann hann fáa minni skatt, um hann við koyriroknskapi heldur væl skil á, hvussu nógv koyrt verður privat. Virðið á fríum bili skal skattast eins og aðrir fríir ágóðar. Tær vegleiðandi upphæddirnar fyri skatting av fríum bili liggja í løtuni frá kr. eftir vektini á bilinum. Hesar upphæddir eru grundaðar á eina privata koyring upp á km árliga. Er privata koyringin minni, so er tann upphædd, ið skattast skal eisini lutfalsliga minni. Men tá eigur skattgjaldarin at føra koyribók, sum prógvar ella sannar, hvussu stór privata koyringin er. Koyriroknskapurin eigur sjálvandi at førast fyri alt árið. Tann, ið ikki hevur ført koyriroknskap, men ætlar at gera tað, skal tí byrja januar. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Jólagávur Markið fyri, nær jólagáva frá arbeiðsgevara verður skattað, er eins og undanfarin ár kr. . Eftir skattalógini eru gávur skattskyldugar, men undantak verður gjørt fyri gávu frá arbeiðsgevara til starvsfólk í samband við jól ella nýggjár. Treytin er, at gávan ikki verður latin í peningi ella gávukorti, og at keypsprísurin ikki fer upp um kr. . Er virðið hægri enn hetta mark, skal skattur gjaldast av allari upphæddini. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Hví upplýsa stjóraløn? Sambært ársroknskaparlógini skal løn til nevnd og stjórn upplýsast fyri seg í roknskapinum. Henda reglan var galdandi í Danmark, tá danska roknskaparlógin varð sett í gildi í Føroyum í og tí hava vit hana. Í Danmark er henda regla broytt fyri ikki børsnoterað feløg. Hevur felagið bert ein stjóra, er ikki neyðugt at upplýsa løn hansara. Eftir okkara áskoðan átti henda broyting eisini at verið gjørd í Føroyum, tí einki endamál er við at upplýsa lønina hjá einum einsamøllum stjóra í hvørjum einstøkum partafelag. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Vinningsbýti uttan avgjald Verður vinningsbýti goldið úr einum felag til annað, skal avgjald ikki latast, um felagið, sum fær vinningsbýtið, eigur % ella meira av partabrøvunum í tí útlutandi felagnum. Tá vinningsbýti verður goldið, er avgjaldið annars %. Ofta eru virkir skipað við móður- og dótturfeløgum. Skal eigarin hava vinningsbýti úr einum dótturfelag, má vinningsbýtið fyrst útlutast úr dótturfelagnum til móðurfelagið og síðani til persónin. Hetta hevur higartil merkt, at avgjald skuldi lastast tvær ferðir. Tá inntøkuskatturin upp á % var íroknaður, varð samanlagt goldin ein skattur upp á umleið %. Skuldi vinningsbýtið gjøgnum eitt felag afturat, var samanlagdi skatturin uppaftur hægri, umleið %. Nú er hetta broytt soleiðis, at av vinningsbýti millum feløg skal bert latast avgjald, um tað móttakandi felagið eigur minni enn % av partabrøvunum í tí felagnum, sum lutar vinningsbýtið út. Ein onnur broyting er, at avgjald skal ikki latast av vinningsbýti, sum fellur á tey partabrøv, sum tað útlutandi felagið sjálvt eigur. Avgjald av vinningsbýti skal gjaldast Føroya Gjaldstovu í seinasta lagi dagar eftir, at vinningsbýtið er samtykt á aðalfundi. Nú ásetir lógin, at felagið eisini skal senda Toll- og Skattstovu Føroya eitt yvirlit yvir vinningsbýtið, hvussu avgjaldið er roknað, og hvørji feløg ikki skulu rinda avgjald. Broytingin er galdandi fyri vinningsbýti fyri roknskaparár, sum enda í ella fella saman við . Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Aldur á partrolarum og lønsemi Eiga vit at hava sum mál at endurnýggja fiskiflotan gjøgnum almennan stuðul? Í tí almenna orðaskiftinum hevur tað mestsum altíð verið roknað sum ein sjálvfylgja, at flotin skal endurnýggjast. Vanliga verður eisini hildið, at nýggj, stór og nýmótans skip eru effektivari enn tey gomlu. Sjálvsagt mugu skip skiftast út, tá tey eru so gomul ella slitin, at tey ikki longur kunnu brúkast (mekaniskt avoldað). Men ein annar spurningur er, nær tey eru økonomiskt avoldað. Ein økonomisk analysa av øllum tí føroyska fiskiflotanum hevði verið áhugaverd. Ein slík kanning finst tíverri ikki, men vit hava analyserað úrslitini hjá partrolarunum í Kanningin byggir á almannakunngjørdar roknskapir hjá % av partrolaraflotanum. Kanningin átti at verðið gjørd fyri fleiri ár og fyri allan flotan, men tølini, vit hava fingið hendur á fyri føroysku partrolararnar í eru í sjálvum sær bæði áhugaverd og kanska óvæntað. Tey vísa, at tann elsti parturin av flotanum er tann, sum økonomiskt er mest effektivur teir smærru trolararnir eru økonomiskt effektivari enn teir størru meginparturin av studninginum í varð latin teimum nýggjaru og størru skipunum, tvs tí minst økonomiskt effektiva partinum av flotanum. Hesir roknskapir vísa sosttatt ikki, at nýggj, stór og nýmótans skip eru effektivari enn tey gomlu sæð frá einum búskaparligum sjónarmiði tað er heldur tvørturímóti. Tað sigur seg sjálvt, at eitt mark er fyri, hvussu leingi eitt skip kann halda fram við at sigla, men við góðari røkt og ábótum, kann tann mekaniska livitíðin eftir øllum at døma vera long. Í longdini er neyðugt at endurnýggja flotan, men ein umfatandi kanning eigur at gerast av økonomiska effektivitetinum fyri allar partar av flotanum, áðrenn støða verður tikin til, um stuðul skal veitast til eina endurnýgging, og hvussu hetta skal gerast. Teir gomlu partrolararnir klára seg betur enn teir nýggju Teir nýggjaru trolararnir fiska meira enn teir eldru, men roknskapirnir fyri vísa, at sæð frá einum økonomiskum sjónarmiði eru teir gomlu effektivari Í føroyska fiskiflotanum eru partrolarar. Á talvu niðanfyri sæst aldursbýtið á hesum trolarum og veiðunøgd og søluvirði býtt eftir aldursbókum. Við grundarlagi í roknskapinum hjá av teimum partrolarum hava vit sett upp talvurnar og sum vísa úrslit hjá partrolarunum í í mun til aldursbýti, maskinorku vm. Partarolararnir fingu í fiskiárinum / tillutað fiskidagar, svarandi til dagar pr. trolara. Í verandi fiskiári / er fiskidagatalið skorið niður til dagar, svarandi til dagar pr. trolara. Í var samlaða veiðunøgdin hjá teimum partrolarunum tons. Søluvirðið var mió. kr og miðal avreiðingarprísurin kr. pr. kg. Umleið tveir triðingar av trolarunum vóru meira enn ára gamlir. Kemur tað til veiðunøgd eru teir nýggjastu trolararnir effektivast, men avreiðingarprísurin hjá teimum var lægri, í miðal kr. pr kg. AVLOP Av teimum trolarunum í kanningini, hevði ein miðal trolari í eitt avlop upp á kr. áðrenn rentur, avskrivingar og íløgustuðul. Tá rentur og avskrivingar eru drignar frá, høvdu teir eitt hall upp á kr, men tá stuðulin er íroknaður, hevði ein miðal partrolari í eitt rakstraravlop upp á kr. STUÐUL Teir trolararnir, sum eru við í kanningini fingu íalt ein almennan stuðul upp á kr. mió. Hetta gevur í miðal kr. pr. trolara. So gott sum allur hesin stuðul var íløgustuðul. SKULD Samlaða skuldin hjá hesum somu trolarum var mió. kr., svarandi til eina miðalskuld upp á mió. kr. Tann, sum hevði størsta skuld, skyldaði slakar mió., og tann, sum skyldaði minst, hevði eina skuld upp á mió. kr. EGINOGN Eginpeningurin var umleið mió. kr., svarandi til sløk %. Ein eginpeningur av hesi stødd kann neyvan sigast at vera nøktandi í einum flota við einum miðalaldri upp á ár. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Serligt V-tal til sjóinntøkur Tær inntøkur, har bert % av upphæddini skulu skattast, skulu flytast um eitt serligt V-tal. Virkir, sum frammanundan ávísa FAS-lønir um eitt serligt virkistal, skulu framvegis nýta hetta. Onnur virkir skulu hava eitt nýtt V-tal. Tá løn verður ávíst, skal arbeiðsgevarin ávísa % skattskyldugu inntøkuni sum A-inntøku og restina sum forvunna upphædd. Er t.d. A-inntøkan kr og frítíðarløn kr, skal skattur íalt roknast av % av kr. (frítíðarlønin verður skattað beinanvegin). Tá verða hesar upphæddar á lønarlistanum: A-inntøka kr. forvunnin upphædd kr. frítíðarløn kr. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Skatting av fiskimonnum Frá at rokna verða fiskimenn bert skattaðir av % av sínari inntøku sum fiskimenn. Undir hesa reglu kemur veiðuinntøka av fiskiskapi og útróðri og somuleiðis inntøka av løn fyri bjarging, sleip o.l. Reglan er galdandi fyri fiskimenn bæði við føroyskum og útlendskum skipum og fyri teir, sum sigla undir FAS. ÚTRÓÐRARMENN Skipanin er eisini galdandi fyri útróðrarmenn, herundir egning á landi til í mesta lagi tveir persónar, treytað av at teir hoyra fast til manningina og verða løntir á sama hátt sum teir, ið eru við bátinum. Onnur egning verður skattað sum vanlig inntøka. Tað sama er galdandi fyri løn fyri at gera útgerð til og arbeiði við at røkja bátin. TREYTIR Tað er treyt fyri at verða skattaður eftir lógini, at manningin er mynstrað ella at hýran er avtalað eftir sáttmála, ið sum minsta mark skal lúka nøkur krøv, ið ásett eru í § A í skattalógini. Ein av treytunum er, at manningin umframt frítíðarløn fær í mesta lagi % av nettoveiðuni. Eigari, sum er við sínum egna báti, kann skattast eftir lógini, men hýran hjá honum skal gerast upp á sama hátt sum hjá hinum monnunum. STUDNINGUR Studningur, minstaløn og minstaforvinningur koma ikki undir veiðiinntøku eftir hesi lóg, og eisini vinningur av skiparakstri verður roknaður sum vanlig inntøka. Landsstýrimaðurin hevur heimild til at áseta við kunngerð, at tann parturin av fiskimannainntøkunum, sum er omanfyri kr. verður skattaður fult. FAS Skatturin hjá teimum, sum sigla undir FAS-skipanini var áður %. Av tí at FAS inntøkurnar nú eru komnar undir hesa nýggju skipanina og bert verða skattaðar av % av upphæddini, er skattaprosentið hjá teimum samstundis hækkað til . Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Skattafyrisitingin er umskipað Kommunurnar standa ikki longur fyri skattaálíkningini Freistin at skjóta skattamál fyri dómstólin er stytt til mánaðir Broytingar í skipanini viðvíkjandi kærum í skattamálum Toll- og Skattstova Føroya er skipað við einum stýri og seks økisskrivstovum. Stýrið ansar eftir, at skattaálíkningin og toll- og avgjaldsfyrisitingin fer fram á rættan hátt og er eins um alt landið. Stýrið kann kanna rættleikan í teimum avgerðum, økisskrivstovurnar hava tikið. Leikparturin hjá kommunum í álíkningini er broyttur, við tað at økisskrivstovan er líkningarvaldið í tí øki, hon umfatar, og tekur sær av allari skattaálíkning í teimum kommunum, sum hoyra til økisskrivstovuna. Í seinasta lagi november skulu kommunurnar hava upplýsingar um allar inntøkur og frádráttir frá árinum frammanundan hjá hvørjum einstøkum skattgjaldara í kommununi. Kommunurnar skulu gera viðmerkingar til álíkningina, og økisskrivstovurnar skulu kanna viðmerkingarnar hjá kommununum og boða teimum frá úrslitinum. KOMMUNAL KÆRUNEVND Landið er nú býtt upp í sjey kæruøkir, eitt fyri hvørja sýslu. Kommunurnar velja eina kommunala kærunevnd fyri hvørja sýslu. Vil ein borgari kæra eina avgerð hjá eini økisskrivstovu, skal hann innan fýra vikur frá tí, hann hevur fingið skattakrav frá økisskrivstovuni kæra til ta kommunalu kærunevndina. Kæran skal vera skrivlig og styðja seg til grundir og próvskjøl. Kemur kærunevndin til eina niðurstøðu, sum ikki gevur kæraranum viðhald, skal hon gera eina frágreiðing um málið, har víst verður á, hvat ið er avgerandi fyri niðurstøðuna hjá nevndini. Frágreiðingin verður send kæraranum, sum skal hava høvi til at gera viðmerkingar til hana. INNAN MÁNAÐIR Eru meira enn mánaðir lidnir síðani kæran varð latin kommunalu skattakærunevndini, og nevndin ikki hevur gjørt sín úrskurð, kann kæran verða send landsskattakærunevndini, sjálvt um tann kommunala skattakærunevndin ikki hevur gjørt sín úrskurð. LANDSSKATTAKÆRUNEVND Landsskattanevndin hevur nú broytt navn til landsskattakærunevndin. Nevndin hevur framvegis limir, sum verða tilnevndir av landsstýrinum, men serlig krøv verða sett til ein meiriluta av limunum. Tveir skulu vera lógarkønir, og ein skal vera roknskaparkønur. Hinir báðir verða tilnevndir eftir tilmæli frá arbeiðsgevarafeløgunum og verkamannafeløgunum. Úrskurðir hjá kommunalu skattakærunevndunum kunnu kærast til landsskattakærunevndina. Tey, sum eru sett í skatt eftir avgerð stýrisins, ella sum stýrið hevur broytt álíkningina hjá, kunnu eisini kæra til landsskattakærunevndina. Kærufreistin er eins og áður vikur, men freistin at leggja eitt mál fyri dómstólin er broytt. Lógin sigur, at úrskurður hjá landsskattakærunevndina kann innan mánaðar skjótast inn fyri Føroya Rætt. TOLL- OG SKATTARÁÐ FØROYA Líkningarráðið hevur broytt navn til Toll- og Skattaráð Føroya. Hetta er tann stovnur, sum fastleggur tey stevnumið, ið Toll- og Skattstovan skal arbeiða á, bæði á skatta-, toll- og avgjaldsøkinum. Limatalið í Toll- og Skattaráðnum er hækkað úr trimum í fimm. Tríggir av limunum skulu eins og áður verða: roknskaparkønur, lógarkønur og byggikønur. Hinir báðir verða valdir eftir tilmæli frá kommunum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Skattafrí samanlegging Við eini nýggjari lóg um skattafría samanlegging er møguleiki skaptur fyri, at partafeløg, smápartafeløg, lutafeløg ella sparikassar kunnu leggjast saman í eitt felag uttan skattligar avleiðingar. Hetta kann bæði gerast við, at eitt av samanløgdu feløgunum heldur fram, ella at feløg verða løgd saman í eitt nýtt felag. Tað framhaldandi felagið yvirtekur ogn og skuld til skattligt virði og ábyrgist fyri skattakrøvum. Skattligt hall frá undanfarnum árum hjá einum uppathaldandi felag kann ikki dragast frá í inntøkuni hjá einum framhaldandi felag og fellur sostatt burtur. Lógin er bert galdandi fyri føroyskt skrásett feløg, og við samanlegging stendur tað feløgum frítt at brúka hana. Tey kunnu sostatt gott leggja saman uttan at brúka lógina. Gera tey tað, vil ein samanlegging verða gjørd á vanligan hátt, sum m.a. ber í sær, at ognir verða seldar millum feløgini, og skattur verður goldin av møguligum søluvinningi og afturvunnum avskrivingum. LOYVI Um eitt móðurfelag og eitt dótturfelag skulu leggjast saman, krevst í summum førum loyvi frá Toll- og Skattstovu Føroya. Um móðurfelagið hevur átt tann í lógini kravda meiriluta fyri at taka avgerð um samanlegging í minni enn trý ár, er neyðugt at fáa loyvi til samanleggingina. Eisini í øðrum førum kann vera neyðugt at fáa loyvi frá Toll- og Skattstovuni til eina samanlegging. Um t.d. eitt av feløgunum, sum er við í samanleggingini varð stovnað minni enn eitt ár undan, at samanleggingin varð viðtikin, krevst loyvi frá Toll- og Skattstovuni. Tað sama er galdandi, um meira enn % av partapeninginum, sum er við í samanleggingini, ella meiri enn % av atkvøðurættinum hevur skift eigara styttri enn eitt ár undan, at samanleggingin varð viðtikin. SUNDURBÝTING Lógin hevur eisini reglur um, at ognir kunnu flytast úr einum felag í annað uttan skattligar avleiðingar. Tað er ein treyt, at partabrøvini í tí nýggja ella teimum nýggju feløgunum verða samlað í tí upprunaliga, ið sostatt verður holding felag. Ein sundurbýting krevur altíð loyvi frá Toll- og Skattstovuni. Í viðmerkingunum til lógina stendur, at sum høvuðsregla skal loyvi gevast, men noktast kann, um skattaborgarin fær nakrar fyrimunir ella vansar, sum ikki vóru tilætlaðir. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Samskatting av feløgum Toll- og Skattaráð Føroya hevur fingið heimild til at geva loyvi til at móður- og dótturfeløg heimahoyrandi í Føroyum verða samskattað. Loyvi verður bert givið, um móðurfelagið, antin einsamalt ella saman við einum ella fleiri dótturfeløgum, ið koma undir samskattingina, eigur allar kapitalpartar í teimum dótturfeløgum, sum samskattingin viðvíkur. Eigur eitt móðurfelag fleiri dótturfeløg, kunnu tey velja, hvørji skulu vera við í samskattingini og hvørji ikki. Hall fyri tíðina undan samskattingini kann bert dragast frá í vinningi hjá tí felagnum, sum hevði hallið. Ein kunngerð verður gjørd, sum skal áseta nærri treytir fyri samskatting. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Kann revsast fyri einki at gera Sjálvuppgáva og ognaruppgerð eru burtur frá men skattgjaldari skal boða frá, um tølini, sum Toll- og Skattstovan hevur, ikki eru røtt Mett verður, at nú sleppa út ímóti skattaborgarar undan at lata sjálvuppgávu inn, men skattgjaldarar eiga kortini at hava gott skil á sínum skattligu viðurskiftum og halda skil á, um tey tøl, sum skattamyndugleikarnir arbeiða við, eru røtt. Tá ið árið er av, fáa allir skattaborgarar eina ársuppgerð, sum vísir teirra inntøku í farna ári, hvat teir hava goldið í skatt o.s.fr. Um tølini eru røtt, nýtist skattgjaldarin einki at gera, tí Toll- og Skattstovan hevur jú longu allar neyðugar upplýsingar. Eru tølini á ársuppgerðini harímóti ikki røtt, skal skattgjaldarin gera vart við tað. Um skattsetingin er ov lág, og skattgjaldari ikki ger vart við tað, verður hann revsaður. Er misbrotið gjørt við tí í hyggju at sleppa undan at gjalda skatt, kann revsingin verða varðhald ella fongsul upp til ár. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Hjún hefta ikki fyri skuld hjá hvørjum øðrum Skattliga ger tað ikki longur nakran mun, um tvey, sum liva saman, eru gift ella ikki. Tann januar í fór samskattingin av hjúnum úr gildi, og skattalógin sigur nú, at hjúnafelagar verða hvør sær settir sjálvstøðugt í skatt av inntøkum sínum. Hetta merkir, at hjún kunnu býta inntøku eftir somu reglum, sum galdandi er fyri stakar persónar. Broytingin fær serliga ávirkan á skattingina av hjúnum, sum saman reka eitt privat vinnuvirki. Inntøkan hevur í slíkum førum verið skattað í einum. Hereftir verður ein slík inntøka býtt millum teirra í mun til teirra arbeiði í virkinum. Væntast kann, at landsstýrismaðurin fer at gera eina reglugerð, sum ásetir nærri reglur fyri, hvussu inntøkan skal býtast millum hjún, ið saman reka vinnuvirki. Nú sigur lógin eisini, at um hjún hava skattskylduga inntøku, ið stavar frá ognum í hjúnabandinum, skal tann, sum eigur ognina skatta av henni. Áður var skipanin, at maður skattaði av inntøku av ognum, sum hjúnini áttu. HEFTING FYRI SKATTASKULD Nú fer heldur ikki at bera til at krevja ein hjúnafelaga eftir skatti, sum hin hjúnafelagin skyldar. Reglurnar í skattalógini, um at írestandi skattur hjá øðrum hjúnafelaganum kann mótroknast í avlopsskatti hjá hinum, eru strikaðar. Somuleiðis er tann greinin strikað, sum heimilaði Gjaldstovuni at panta hjúnafelaga fyri skatt hjá einum øðrum, um skuldin hevði sín uppruna frá skattaskeiði, tá hjúnini vóru skattað saman. Henda broyting merkir, at skattakrøv, ið stava frá álíkningini fyri kunnu ikki longur innheintast við at halda løn aftur hjá øðrum enn skuldaranum sjálvum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Gjaldsskái til kæra er avgreidd Ein av teimum nýggju broytingunum í skattalógini ber í sær, at skattaborgarar nú kunnu søkja um, at gjalding av skattakravi verður útsett, meðan bíðað verður eftir, at kæra verður viðgjørd. Hetta er galdandi fyri skatt og morarentur av hækkingini, sum kært verður um. Landsstýrismaðurin hevur heimild til við kunngerð at seta nærri reglur um gjaldsfreist í hesum sambandi. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Frádráttur fyri sjómenn við útlendskum skipum Sjómenn við útlendskum skipum, ið bert verða nýtt til vinnuliga flyting av persónum og góðsi, hava nú fingið ein serligan frádrátt. Skattskylduga inntøka teirra verður lækkað við kr. + % av hýruni av teimum fyrstu kr. og við % av teimum næstu kr. Frádrátturin kann sostatt verða upp til kr. . Frádrátturin verður roknaður av heilársinntøkuni. Tað merkir, at hevur viðkomandi bert verið burtur ein part av árinum, verður frádrátturin lækkaður lutfalsliga. Skatturin av hesi inntøku er % býttur javnt millum land og kommunu. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Einki mvg av lønum til bygging og umvæling av egnum sethúsum Útbúnaður, sum hoyrir til húsini og vildi verið umfataður av pantirættinum, kemur undir lógina, men ikki leysafæ Frá januar skal ikki longur gjaldast meirvirðisgjald av lønum til bygging og umvæling av egnum sethúsum. Tá lógin umtalar egin sethús, merkir hetta, at tann, sum letur húsini umvæla, sjálvur eigur tey, annaðhvørt einsamallur ella saman við øðrum. Egin bústaður er verandi ella komandi skattligi bústaðurin. HVAT HOYRIR TIL BÚSTAÐIN Skipanin umfatar umbygging, ístandseting, broyting og nútímansgerð av húsum, hjalli, bilhúsi, girðing o.t., sum er á sama grundstykki sum bústaðurin, t.v.s. er at meta sum ein nátúrligur partur av bústaðinum. Neyst, hoyggjhús o.t., ið ikki er á sama grundstykki sum bústaðurin kemur ikki undir regluna. Lønir til umvæling av útbúnaði, sum vanliga hoyra til húsini t.d. hvítvørur, oljufýr og sanitet, koma undir regluna. IKKI MØBLAR Men lønir til umvæling av møblum og øðrum leysafæ koma ikki undir regluna. Avgerandi fyri, um lønirnar kunnu frítakast fyri meirvirðisgjald, er, um innbúgvið vildi verið umfatað av pantirættinum sum partur av tí føstu ognini ella ikki, sigur landsstýrið í viðmerkingunum til lógina. Víst verður eisini á, at í samband við mvg-frítøku er tað uttan týdning, um bústaðurin eisini verður nýttur til annað enn bústað. REGISTRERING AV TÍMUM Skipanin krevur av handverkarum, at teir halda skil á, hvørjir tímar fara til mvg-skyldug og hvørjir fara til mvg-frí arbeiði. Landsstýrið metir, at henda broyting fer at kosta landskassanum einar mió. kr., men at nakað verður vunnið innaftur, av tí at svarta arbeiðið fer at minka. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Eitt syngjandi partafelag Hægstirættur feldi í summar ein dóm, ið hevur vakt ans, tí hann loyvir listarfólki at reka partafelag, so at inntøkurnar verða skattaðar hjá felagnum og ikki hjá persóninum, ið stendur aftanfyri (Tíðindablað nr. oktober ) Listarfólk og ítróttarfólk hava verið einastu bólkar, ið eftir vóru, har donsku skattamyndugleikarnir hildu, at inntøkan var knýtt so nær at persóninum, at hon mátti skattast sum persónlig inntøka og ikki í einum felag. Fyri sjey árum síðani spurdi ein danskur operasangari skattamyndugleikarnar, um teir góðkendu, at inntøkur, sum hann hevði av konsertum og øðrum listarligum virksemi, fóru inn í eitt smápartafelag. Svarið varð, at hesar inntøkur kundu ikki koyrast í eitt felag. Hetta svar høvdu onnur í hansara støðu fingið fyrr, men sangarin vildi ikki góðkenna tað. Hann stevndi skattavaldinum. Landsrætturin gav skattavaldinum viðhald, men í hægstarætti vann saksøkjarin. SKATTAVALDIÐ: PERSÓNLIG INNTØKA Saksøkjarin er operasangari á Kongaliga Teatrinum. Har er hann vanligur løntakari, og tað hevur ongantíð verið nøkur ósemja millum hann og skattavaldið um, at henda inntøka skal skattast hjá honum persónliga. Men umframt sítt fasta arbeiði hevur hann konsertir og syngur á plátum og í filmum. Hetta virksemi er grundað á avtalur í hvørjum einstøkum føri, og tað eru hesar inntøkur, hann vil hava í eitt partafelag. Skattamyndugleikarnir siga, at tað er av skattligum grundum, at sangarin vil býta inntøkuna millum seg og eitt felag, og at tað virksemi, hann ætlar at fremja gjøgnum sítt partafelag, kann einans útinnast av honum sjálvum. Tí má tað vera hann persónliga, ið er rætti móttakari av inntøkunum. HÆGSTIRÆTTUR: LÍKIST ØÐRUM VIRKSEMI Hægstirættur sigur, at sjálvt um tað fyri tað mesta bert er sangarin sjálvur, ið kann útinna tað virksemi, ið gerast skal í felagnum, so víkir hetta ikki avgerandi frá øðrum virksemi, sum tey seinnu árini skattliga er skipað í partafelag. Rætturin avger tí, at saksøkjarin kann hava konsertvirksemi og annað listarligt virksemi sum operasangari í smápartafelag, soleiðis at inntøkur sambært sáttmálum, ið gjørdir eru við felagið, verða skattaðar hjá felagnum og ikki hjá sangaranum persónliga. Mett verður, at avleiðingin av dóminum verður, at øll sjálvstøðugt vinnurekandi kunnu leggja sítt virksemi í partafelag, um ikki onnur serlóggáva er á økinum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Starvsskipan fyri kommunalar skattakæru-nevndir Tær sjey kommunalu skattakærunevndirnar, ið vóru skipaðar eftir nýggju lógini um Toll- og Skattafyrisiting, sum vit greiddu frá í seinasta blaði, vórðu valdar fyrr í ár. Í eini reglugerð fyri skattakærunevndirnar sigur fíggjarmálastýrið, at áðrenn nevndin tekur støðu til eina kæru, skal fasti skrivarin hjá nevndini gera eina frágreiðing, sum lýsir málið. Skrivarin skal gera eitt uppskot við grundgevingum til nevndina um, hvønn úrskurð hann heldur nevndin skal gera. Ætlar nevndin ikki at geva kæraranum viðhald, skal hon, áðrenn endaligur úrskurður verður gjørdur, senda kæraranum málslýsingina og tað ætlaða svarið við grundgevingum. Kærarin fær so høvi innan eina ávísa freist at gera sínar viðmerkingar. Hevur skattakærunevndin ikki gjørt úrskurð innan mánaðar, kann skattgjaldarin kæra beinleiðis til landsskattakærunevndina. Í slíkum føri fellur tann fyrra kæran burtur. Skattakærunevndin kann taka alla skattsetingina sum hon er upp til viðgerðar, sama hvat kært er um. Um aðrir partar av skattsetingini enn tað, sum kært er um, verða tiknir við í málsviðgerðina, ella um upplýsingar koma fram, sum kærarin ikki kennir til frammanundan, skal frágreiðing um hetta vera við í tí tilfari, sum sent verður honum til viðmerkingar. Ein kærari kann heita á nevndina um at taka eitt mál uppaftur, um hann kann geva nevndini nýggjar upplýsingar, sum hon ikki hevði, tá málið varð viðgjørt. Treytin fyri uppafturtøku er, at nevndin metir, at nýggju upplýsingarnar vildu ført til, at hon vildi tikið eina aðra avgerð. Toll- og Skattaráðið kann eisini taka eitt mál uppaftur, um tað fær nýggjar upplýsingar, sum kunnu hava týdning fyri málið. Í slíkum førum fær skattgjaldarin rætt til aftur at kæra eftir reglunum í lógini. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Tá ið bókhaldsskipanin verður skift út Tað er vanligt, at fyritøkur skifta sína gomlu bókhaldsskipan út við eina nýggja og meira framkomna skipan. Áðrenn ein ger av at skifta edv-skipan, eigur ein at gera sær greitt, um neyðugt er at skifta. Ofta vísir tað seg, at tann nýggja skipanin verður ikki brúkt til annað enn tað, sum tann gamla væl var før fyri at gera. KEYPARI OG SELJARI ÓSAMDIR Eftir skiftið sær ein ofta, at kundarnir eru ikki nøgdir, og í summum førum eru kundi og leverandørur rættiliga ósamdir, um kundin nú hevur fingið tað, hann hevur biðið um ella ikki. Tríggjar høvuðsgrundir eru til hesar ósemjur: o keyparin hevur ikki gjørt sær og seljaranum greitt, hvat hann veruliga ynskti o seljarin setir seg ikki nóg væl inn í ynski kundans og kunnar hann ikki nóg væl um, hvussu skipanin arbeiðir og kann tillagast o seljarin veitir ikki kundanum nóg góða tænastu, eftir at skipanin er latin honum. Samanbera vit t.d. Lundan við skipanir frá Navision ella Concorde eigur ein at gera sær greitt, at stórur munur er á, hvussu hesar skipanir arbeiða. Í Lundanum er bókhaldið í einum, og alt verður bókað í somu kontoskipan. Navision/Concorde eru býtt upp í modul, t.d. finans, goymsla, skuldarar o.s.fr. Hesar skipanir eru knýttar saman - integreraðar. Tá ein keypir eina standardútgávu, fær hann ein skrokk, sum í flestu førum skal lagast til ta einstøku fyritøkuna. VANLIGA GONGDIN Tað vit oftast síggja er, at kundin setir seg í samband við ein leverandør, og avtalað verður munnliga, hvussu skipanin skal tillagast tørvinum hjá fyritøkuni. Við tað at keyparin lítið og einki kennir til hesa nýggju skipanina, dugir hann illa at taka støðu til, hvussu hon kann tillagast, og hvørjar útskriftir hann eigur at fáa. Vit hava sæð dømi um, at kundin ikki frammanundan hevði tikið støðu til, hvussu skipanin skuldi vera, men tók støðu so við og við, sum skipanin varð tillagað. Hetta endaði við, at samstarvið helt uppat. Tá keypari og seljari ikki skilja hvønnannan og ikki frammanundan hava avtalað, hvussu skipanin skal virka, verður úrslitið ofta, at keyparin fær eina skipan, hann ikki er nøgdur við. Í onkrum føri hava vit sum grannskoðarar staðfest, at skipanin lýkur ikki krøvini í bókhaldslóggávuni, og at tað hevur verið torført at grannskoða vegna vantandi útskriftir. RÆTTA GONGDIN Tað er umráðandi, tá skift verður til nýggja bókhaldsskipan, at bæði keypari og seljari vita og eru samdir um, hvussu skipanin skal arbeiða, tá hon verður tikin í nýtslu, og hvørjar útskriftir skulu kunna gerast. Somuleiðis er umráðandi, at farið verður fram eftir eini skipaðari mannagongd, ið kann vera sum niðanfyri sett upp: Lýsing av tørvi Støða verður tikin til, hvør tørvurin er, sum gamla skipanin møguliga ikki nøktar. Útgreining av krøvum Skrivligt yvirlit eigur at gerast yvir krøv. Her eigur eisini at framganga, hvat dokumentatión kundin ynskir, og nær skipanin skal vera liðug. Tilboð Biðið verður um tilboð upp á eina skipan, og tilboðið verður góðkent, tá ein skrivlig avtala fyriliggur, ið lýkur øll krøv kundans. Innlegging og tillaging Leverandørurin eigur at gera tillagingar til skipanina og gera dokumentatión til tær. Tað er sjáldan, at dokumentatión verður gjørd til tillagingar, og hetta er brot á bókhaldslógina. Test Hetta er eitt týðandi lið, sum vanliga lítið verður gjørt við. Serliga tá tað snýr seg um stórar tillagingar, er umráðandi, at skipanin verður væl testað. Útbúgving og verksetan Starvsfólk fáa hóskandi útbúgving í, hvussu nýggja skipanin skal nýtast. Tá alt er klárt, verður hon tikin í nýtslu. Eftirmetan og góðkenning Tá skipanin er roynd í eitt avtalað tíðarskeið, verður ein eftirmetan gjørd saman við seljaranum. Tá stórar broytingar verða gjørdar í bókhalds- og skrásetingarmannagongdum, eigur grannskoðarin at vera við. Ofta vísir tað seg aftaná, at t.d. útskriftirnar úr nýggju skipanini ikki eru nøktandi fyri grannskoðanina. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Gjaldsfreist - kann treytast av, at trygd verður veitt Ein av broytingunum í skattalógini pr. jan. var, at skattgjaldarar kunnu fáa útsett freistina fyri at gjalda skatt í einum máli, sum teir hava kært. Fíggjarmálastýrið hevur kunngjørt reglur, har ásett verður, at gjaldsfreist kann verða treytað av, at skattgjaldarin veitir peningatrygd fyri skattakravinum. Gjaldsfreist verður í mesta lagi givin fyri ár, men kann verða longd við nýggjari umsókn. Gjaldsfreist kann bert veitast fyri skatt, sum hevur samband við hækkingina, ið kært er um og møguligar morarentur av hesum skatti. Tað er ein treyt, at hetta er skattur, ið er álíknaður, men ikki er goldin, tá ið søkt verður. Toll- og Skattstovan viðger umsóknir um gjaldsfreist, men avgerðin hjá Toll- og Skattstovuni kann innan vikur kærast til landsstýrismannin í fíggjarmálum. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Ansið eftir rentustuðlinum, tá lán verða umløgd Nú rentufrádrátturin ikki longur verður drigin frá skattinum, men útgoldin sum stuðul, eigur ein at minnast til at søkja um rentustuðul, tá nýggj lán verða tikin, ella gomul lán verða umløgd. Dømi eru um, at persónar, sum hava rætt til rentustuðul, ikki hava fingið hann, tí eingin umsókn er send Toll- og Skattstovuni. Rentustuðulin, ið er % av rentunum, verður latin fyri lán, ið eru tikin til ) keyp, bygging ella umvæling av egnum sethúsum, ) útbúgving, ) gjalding av ábyrgd, sum er avtalað innan . Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti Kærustovnur Til at taka sær av kærum í skatta-, toll-, mvg- og almannamálum er skipaður ein serligur kærustovnur, har trý fólk starvast. Stjóri er Tommy Petersen. Stovnurin samskipar kærur og er skrivstova hjá landsskattakærunevndini, mvg-kærunevndini, tollnevndini og kærunevndini í almannamálum. Kærur til hesar nevndir skulu tí sendast til: Føroya Kærustovn, Skálatrøð Postsmoga Tórshavn. Kærur til kommunalu skattakærunevndirnar skulu ikki sendast til Føroya Kærustovn, men til viðkomandi kærunevndir, sum eru sjey í tali, ein fyri hvørja sýslu. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti HJÚN MUGU HAVA ÍOGNARSÁTTMÁLA, UM TEY SKULU SKATTAST HVØR SÆR Skal hjúnafelagi hava løn úr virkinum hjá hinum, krevst skrivligur sáttmáli, góðkendur av T & S. Hjún, sum eru saman um at reka virki og vilja serskattast, skulu innan mars mánaður er liðugur lata Toll- og Skattstovuni íognarsáttmála ella lønarsáttmála. jan. í fjør kom tann nógv umtalaða broytingin í skattalógini, ið sigur, at hjún, sum í felag reka sjálvstøðugt vinnuvirki, kunnu býta skattliga úrslitið ímillum sín í mun til teirra luttøku í rakstrinum. Í januar mánaði í ár eru kunngjørdar nærri reglur fyri, hvussu úrslitið kann býtast millum hjún. Ein av treytunum fyri at býta úrslitið er, at hjúnini hava íognarsáttmála, ið er góðkendur av Toll- og Skattstovuni. Um ikki báðir hjúnafelagarnir reka virkið saman, men annar skal hava løn frá hinum, krevst, at skrivligur lønarsáttmáli er millum partarnar við setanartreytum og lønarsáttmála, og eisini hann skal góðkennast av Toll- og Skattstovuni. Er eingin sáttmáli, ásetir skattavaldið lønina. Tær kravdu avtalurnar eru ikki galdandi fyrr enn tær eru góðkendar av skattavaldinum, men kunngerðin er ikki lýst fyrr enn í og fyri inntøkuna í er tí ásett, at tey kravdu skjølini skulu verða Toll- og Skattstovuni í hendi í seinasta lagi mars Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti NEYVARI REGLUR FYRI SERSKATTING Í samband við at samskattingin av hjúnum fór úr gildi í fjør, er kunngerð komin við reglum um, hvussu inntøka verður býtt ímillum hjún, ið reka virki saman. TREYTIR Eftir lógini er tað treyt, at báðir hjúnafelagarnir taka lut í rakstrinum. Er annar í starvi hjá hinum, kann hann fáa løn svarandi til arbeiðið, hann ger. Men kunngerðin, ið nú er komin, setir eisini aðrar treytir. Verða tær ikki hildnar, verður tann hjúnafelagin, ið hevur høvuðusábyrgdina av rakstrinum, skattaður av øllum úrslitinum. Treytirnar eru í høvuðsheitum hesar: o Virksemið skal vera skrásett í handilsskránni eftir galdandi reglum. o Har lóggávan krevur loyvisbræv, skal hetta vera útvegað. o Íognarsáttmáli skal vera millum hjúnafelagarnar við neyvari útgreining av býti og ábyrgd. o Sáttmálin skal góðkennast av Toll- og Skattstovu Føroya, áðrenn hann fær gildi fyri býtið av inntøkuni. ANNAR REKUR VIRKIÐ Ein spurningur er, nær tað eru báðir hjúnafelagarnir, ið reka virkið, og nær tað bert er annar. Um hetta sigur kunngerðin, at virkið verður rikið av øðrum hjúnafelaganum, um hesin stendur fyri meginpartinum av rakstrinum, ella um hesin við støði í síni útbúgving ella fakliga førleika hevur ábyrgd av virkseminum. Tá annar hjúnafelagin skal hava løn úr virkinum hjá hinum, setir kunngerðin nakrar treytir fyri, at hetta kann góðkennast skattliga: o Lønin skal ásetast í skrivligum sáttmála millum partarnar, har setanartreytir og arbeiðstíð eru tilskilað. Sáttmálin skal góðkennast av Toll- og Skattstovuni, áðrenn arbeiðið byrjar. o Lønin verður ásett eftir galdandi sáttmála á arbeiðsmarknaðinum, og kann í serligum førum fara % upp um sáttmálalønina. o Er eingin sáttmáli, ásetir skattavaldið lønina, svarandi til veruliga virðið, tó í mesta lagi kr . o Hesar reglur eru eisini galdandi fyri festibøndur. SÍÐSTA FREIST MARS Nevndu sáttmálar kunnu ikki broytast í álmanakkaárinum, og broytingar skulu eins og sáttmálarnir sjálvir góðkennast av skattavaldinum. Frádráttur fyri løn til hjúnafelaga er loyvdur frá tí degi, sáttmáli er undirskrivaður av pørtunum og góðkendur av skattavaldinum. Fyri uppgerð av inntøkuni fyri sigur kunngerðin tó, at tey kravdu skjølini skulu verða Toll- og Skattstovuni í hendi í seinasta lagi mars . FELAGSOGN JAVNBÝTT Inntøka av aðrari ogn - t.d. leiga og rentur - ið ikki verður roknað sum sjálvstøðugt vinnuvirki, verður skattað hjá tí hjúnafelaga, sum eigur ognina. Eiga hjúnafelagar slíka ogn í felag, er útgangsstøðið, at inntøkan skal býtast javnt. Hjúnafelagar, ið reka vinnuvirki saman ella býta inntøku av ogn ímillum sín, skulu senda hvør sína ognaruppgerð inn. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti REALURIN VÍÐKAÐAR LÁNIHEIMILDIR Fleiri lánitilsøgnir eru longu givnar eftir teirri nýggju lógini Í november mánaði í fjør kom Føroya Realkreditstovnur undir føroyska lóg. Samstundis vórðu broytingar gjørdar í lógini, so at stovnurin fekk heimild til at veita lán til fleiri endamál enn frammanundan. Lánini kunnu harafturat vera størri og yvir longri áramál. NÝGGJU REGLURNAR Nú kann Realurin geva lán til fiskifør, flótandi eindir og før í frálandsvinnu og fiskaaling. Hetta merkir, at Realurin kann læna til servicepartin av oljuvinnuni, t.d. supplybátar. Lógin sigur, at landsstýrið kann víðka útlánsvirksemið til aðrar vinnugreinir í Føroyum. Nýggja lógin ásetir, at um Realurin bert gevur lán við veðrætti, kann lánið vera upp til % av metingarvirðinum. Er hann eisini við í veðrætti, kann hann læna í veðrætti upp til % og í veðrætti upp til % - tó upp til %, um veðrættarlánið verður veitt við javnsettum veði frá aðrari fíggingarkeldu. Afturgjaldstíðin kann vera upp til ár - tó upp til ár, um serligar umstøður tala fyri tí. FÁ LÁN SEINNU ÁRINI Realurin, sum varð stovnaður í er ein sjálvsognarstovnur. Stovnsfæið var peningurin frá Marshallhjálpini. Líka til í fjør hevur hann bert havt heimild til at veita lán til fiskiskip, upp til % av metingarvirðinum yvir ár, tó í serligum førum upp til ár. Tað hevur avmarkað møguleikarnar hjá Realinum nógv, at hann bert kundi veita lán upp til %, og seinnu árini eru ikki givin nógv lán. Varastjórin, Atli Dam, sigur, at tann stóra broytingin í nýggju lógini er, at stovnurin nú kann vera uppi í einum síðustillaðum veðhaldi upp til %. Nøkur lán eru longu játtað eftir nýggju lógini, bæði til fiskiskip og til alivinnuna. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti GJALD AV SPÆLI Vinningur í spæli uttanlands má fráboðast innan dagar - annars er hann vanlig inntøka Nýggj lóg um gjald av vinningum er komin í gildi frá januar og samstundis er tann gamla burturlutingarlógin frá farin úr gildi. Vinningar, ið ikki eru vanlig skattskyldug inntøka, rinda eitt avgjald upp á % til landskassan. Í nýggju lógini verður sligið fast, at vinningar frá Dansk Tipstjeneste eru ikki vanlig skattskyldug inntøka, men skulu rinda % til landskassan. Millum broytingarnar í mun til ta gomlu lógina kann nevnast, at vinningar frá bókmentaligari, listaligari og vísindaligari kapping nú koma undir burturlutingarlógina og rinda eitt avgjald upp á %. Frá juli koma eisini vinningar í Happadráttinum undir lógina (í løtuni er avgjaldið fyri vinning í Happadráttinum %). Einki gjald skal latast av vinningum undir kr. og av vinningum, ið eru hægri, verður bert goldið av tí partinum, sum fer upp um kr. . VINNINGUR UTTANLANDS Hann, ið vinnur pening í spæli uttanlands, kann - eins og áður - verða skattaður eftir lógini og gjalda eitt avgjald upp á %. Men hetta er treytað av, at vinnarin innan dagar eftir, at vinningurin er útgoldin honum, skrivliga boðar Toll- og Skattstovuni frá. Verður hendan fráboðan ikki send, er vinningurin vanlig skattskyldug inntøka. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti SKATTING AV FÓLKAPENSIONISTUM Ein fólkapensionistur, sum fær kr. í krígspensión, rindar umleið helvtina aftur til tað almenna Um ein fólkapensionistur ikki hevur aðra inntøku enn sína pensión, rindar hann ongan skatt. Vanliga rinda øll inntøkuskatt, um inntøkan fer upp um kr. men fólkapensionistar hava ein eykafrádrátt í skattinum (hjún í part og støk ), sum ger, at hjún gjalda ikki skatt, um inntøkan fyri hvønn teirra er umleið kr., og einstaklingar rinda ikki skatt, um inntøkan er umleið kr. Nú er annars gjørd tann broyting í lógini, at um ein pensionistur ikki fær brúkt sín frádrátt til fulnar, so verður hann ikki longur fluttur til hjúnafelagan. Hetta kann hava týdning, tá annar teirra hevur aðra inntøku. Frádrátturin ber í sær, at ein fólkapensionistur rindar ikki skatt, um hann bert fær fólkapensión, men hevur hann aðra inntøku, rindar hann vanligan skatt av tí partinum, sum fer upp um pensiónina. Men umframt tað, at ein eykainntøka verður skattað, so ávirkar hon eisini pensiónsupphæddina. Fólkapensiónin er sett saman av eini grundupphædd og eini pensiónsviðbót. Hevur ein pensionistur aðrar inntøkur enn pensiónina, so minkar viðbótin bæði hjá honum sjálvum og hjúnafelagnum eftir ávísum reglum. Grundupphæddin ávirkast tó bert, um tað snýr seg um ein pensionist millum ár, og hann hevur inntøku av arbeiði. Tá arbeiðsinntøkan hjá honum fer upp um kr. byrjar hann at missa av grundupphæddini. TALVURNAR Í tavlunum eru nøkur dømi, sum vísa, hvussu pensión og skattur ávirkast, um ein fólkapensionistur umframt fólkapensiónina fær eina árliga inntøku upp á kr. (her er roknað við einum kommunuskattaprosenti upp á ). Talva vísir, at um ein stakur persónur, sum er ár, hevur eina arbeiðsinntøku upp á kr. so minkar pensiónin hjá honum við umleið kr. og skatturin av eykainntøkuni verður góðar kr. Við at vinna kr hevur hann kr. meira eftir enn tann, sum einki fær uttan fólkapensión. Talva vísir, at um persónurin í frammanfyri nevnda dømi er giftur, og hjúnafelagin eisini fær fólkapensión, so hava tey samanlagt kr. ( %) eftir av teimum kr. Talvurnar og vísa, hvussu støðan er hjá fólkapensionistum yvir ár, um teir hava eina inntøku upp á kr. umframt pensiónina. Í hesum førinum ger tað ongan mun, um inntøkan stavar frá arbeiði ella frá øðrum. (Hesar talvurnar galda sostatt eisini fyri fólkapensionistar undir ár, um eykainntøkan ikki stavar frá arbeiði). KRÍGSPENSIÓN Eykainntøkan í talvu og kann t.d. vera krígspensión. Árliga rindar danski staturin góðar milliónir krónur til Føroya í krígspensión. Hjá einum, sum fær eina slíka pensión, vil pensiónsviðbótin lækka, og tann parturin, sum fer upp um áðurnevnda mark, verður skattaður við sløkum %. Ein giftur persónur hevur eitt sindur minni eftir av krígspensiónini, við tað at her er meira pensiónsviðbót at missa, tí tikið verður eisini av viðbótini hjá hjúnafelaganum. Dømini í talvu og vísa, at ávikavist og % fara burturav krígspensiónini. Nevnast kann, at pensionistar, ið fáa krígspensión herumframt missa rættin til aðrar viðbøtur, sum teir annars kundu søkt um. Fólka- pensión Fólka- pensión + eykainnt. Munur Stakur persónur ( ár) Grundupphædd Pensiónsviðbót Arbeiðsinntøka Skattur Avlop eftir skatt Talva Stakur pensionistur ár við kr. í arbeiðsinntøku hevur kr. ( %) meira eftir, tá skattur og regulering av grundupphædd og pensiónsviðbót eru farin av. Fólka- pensión Fólka- pensión + eykainnt. Munur Hjún ( ár) Grundupphædd Pensiónsviðbót Arbeiðsinntøka Skattur Avlop eftir skatt Grundupphædd Pensiónsviðbót Skattur Avlop eftir skatt Avlop eftir skatt fyri hjúnini Talva Hjún ár við kr. í arbeiðsinntøku hava kr. ( %) meira eftir, tá skattur og regulering av grundupphædd og pensiónsviðbót eru farin av. Fólka- pensión Fólka- pensión + eykainnt. Munur Stakur persónur (yvir ár) Grundupphædd Pensiónsviðbót Onnur inntøka Skattur Avlop eftir skatt Talva Stakur pensionistur við kr. í eykainntøku hevur kr. ( %) meira eftir, tá skattur og regulering av pensiónsviðbót eru farin av. Fólka- pensión Fólka- pensión + eykainnt. Munur Hjún (yvir ár) Grundupphædd Pensiónsviðbót Onnur inntøka Skattur Avlop eftir skatt Grundupphædd Pensiónsviðbót Skattur Avlop eftir skatt Avlop eftir skatt fyri hjúnini Talva Hjún við kr. í eykainntøku hava kr. ( %) meira eftir, tá skattur og regulering av pensiónsviðbót eru farin av. Aftur til yvirlitið Útvaldar greinar úr tíðindabløðum Heiti GREIÐARI SKATTAREGLUR UM VINNINGSBÝTI OG VINNING AV VIRÐISBRØVUM Ein bráfeingis broyting er gjørd í vinningsbýtisskattinum, og sett er nevnd, ið arbeiðir við málinum um skatt av vinningi við sølu av virðisbrøvum og um skatt av vinningsbýti. Av og á hevur tað verið frammi í fjølmiðlunum, at vinningur við sølu av partabrøvum er skattafríur. Hetta er tó ikki galdandi treytaleyst, t.d. vil vinningur altíð vera skattskyldugur, um keyp og søla av partabrøvum er eitt lið í vinnuvirki skattgjaldarans. Men annars eru nógv dømi um, at vinningur, sum ein skattgjaldari fær við at selja partabrøv, er skattafríur. GALDANDI REGLUR Til var reglan tann, at vinningur við sølu av virðisbrøvum var frítikin fyri skatt. Miðskeiðis í -unum varð avgjørt at skatta kapitalvinning, ið varð staðfestur, tá skip vórðu seld. Nakað seinni metti landsstýrið, at hetta hevði við sær, at í staðin fyri at selja skip, gjørdist tað alt meira vanligt at selja partabrøv í feløgum, sum áttu skip. Tí varð ásett við virðisbrævaskattalógini, at vinningur við sølu av partabrøvum skuldi skattast, um tey høvdu verið ogn seljarans í minni enn ár. Nøkur ár seinni varð lógin herd við einum uppískoyti, sum sigur, at um høvuðspartaeigari hevur átt partapeningin í meira enn ár, men minni enn ár, verður vinningurin skattaður við einum avgjaldi uppá %. Sum høvuðspartaeigari er í hesum føri at rokna hann, ið onkuntíð innanfyri tey seinastu fimm árini undan søluni, hevur átt % ella meira av partapeninginum ella rátt yvir meira enn % av atkvøðunum. SØLA TIL HOLDINGFELAG Men framvegis er vinningur við sølu av partabrøvum skattafríur, og hetta kom aftur fram í fjør í samband við, at vinningsbýtið frá einum felag til eitt annað - fyri at sleppa undan dupultskatting - ikki longur verður skattað, um móttakarin eigur meira enn % av partabrøvunum í tí útlutandi felagnum. Um ein partaeigari selur partabrøv, t.d. til eitt holdingfelag í samband við generatiónsskifti, er nú møguleiki fyri, at partabrøvini verða goldin við vinningsbýti, ið verður útlutað úr dótturfelagnum til móðurfelagið. Hevur hann átt partapeningin í meira enn ár, er ein eventuellur søluvinningur sambært virðisbrævaskattalógini ikki skattskyldugur. Fyri at ein partaeigari ikki á henda hátt skal kunna fáa pening úr einum felag gjøgnum eitt annað felag, samtykti tingið beint fyri jól eitt uppískoyti til greinina um vinningsbýtisskatt. Í høvuðsheitum sigur hetta uppískoyti, at um vinningsbýti úr einum dótturfelag til eitt móðurfelag, verður brúkt til at gjalda skuld, sum stavar frá keypi av virðisbrøvum í dótturfelagnum, so skal vinningsbýtisskattur kortini latast av vinninginum av virðisbrøvunum. BRÁFEINGISLOYSN Broytingin er ikki greið og loysir neyvan málið til fulnar eftir ætlan, men tað er eisini skilligt, at hon skal metast sum ein bráfeingisloysn, tí landsstýrismaðurin hevur boðað frá, at allur spurningurin um útluting av vinningsbýti og skatting av vinningi við sølu av virðisbrøvum skal verða dagførdur. Ein nevnd skal koma við tilmæli um, hvat gerast skal, og landsstýrismaðurin í fíggjarmálum, Karsten Hansen, sigur, at hann ynskir at skipanin verður einfald og greið, og at fólk skulu vita, tá tey taka eina avgerð, hvørjar skattligu avleiðingarnar eru. Aftur til yvirlitið Ár -støðan Eitt yvirlit yvir ymsar standard- og stýrisskipanir Seinast broytt INNIHALDSYVIRLIT Inngangur Yvirlit yvir føroyskt framleiddar standardskipanir Skipanir frá Com-Data Skipanir frá Vision Software Skipanir frá Formula Xerox Aðrar føroyskt mentar skipanir Yvirlit yvir kendar útlendskar standardskipanir Yvirlit yvir stýrisskipanir INNGANGUR Ár -trupulleikin kann gerast týðandi fyri allar fyritøkur, eisini í Føroyum. Tann grundleggjandi trupulleikin er, at edv-skipanir eru gjørdar til at goyma og arbeiða við tvey-siffraðum árstølum. Trupulleikin kann viðføra umfatandi feilviðgerð av data í edv-skipanum, og henda feilviðgerð kann hava sera álvarsamar avleiðingar fyri bæði virkisgrundarlag og roknskaparlig data. At ein skipan er ár -trygg verður lýst soleiðis: "At hvørki útinningarevni ella virkisháttur verða ávirkað av dagfestingum áðrenn, í ella aftaná ár ". Vit hava saman við okkara samstarvsfeløgum í PricewaterhouseCoopers í Danmark kannað ár -støðuna hjá ymsum standardskipanum og stýrisskipanum. Kanningarnar byggja einans á upplýsingar, sum eru fingnir til vega við at seta fram spurningar til framleiðarar og við at heinta upplýsingar frá heimasíðum hjá framleiðarum o.ø. Sostatt eru upplýsingarnir um ár -støðuna hjá teimum ymsu skipanunum tað, sum framleiðararnir sjálvir siga um sínar skipanir. Havast skal eisini í huga, at onkrir framleiðarar hava broytt sína støðu og hava tikið váttanir ella fráboðanir um ár -trygd aftur, tí teir eru komnir eftir, at skipanir, sum teir upprunaliga søgdu vera ár -tryggar, kortini ikki hava verið ár -tryggar. Vit hava ikki testað skipanir ella á annan hátt kannað, um skipanir eru ár -tryggar. Tí eigur hetta yvirlit einans at verða nýtt til kunningar og ikki sum trygd fyri, at tær umrøddu skipanirnar eru ár -tryggar. Øll tilmæli í yvirlitinum eru endurgivin eftir viðmerkingum frá leverandørunum. Um ynski er um meir ítøkuligar upplýsingar eru fólk vælkomin at seta seg í samband við undirritaða. Tórshavn, hin desember Jóhan Martin Jacobsen edv-grannskoðari, CISA Yvirlit yvir føroyskt framleiddar standardskipanir Niðanfyri er eitt yvirlit yvir føroyskar standardskipanir uppbýttar eftir, hvør hevur framleitt hesar. Tað eru kanska aðrar føroyskt framleiddar skipanir, sum vit ikki vita um og tí ikki eru við í yvirlitinum. Skipanir frá Com-Data Generelt um Com-Data skipanir Nógvar av skipanunum eru mentar í áttatiárunum og eru síðani leypandi broyttar. Skipanirnar finnast ofta í mongum ymsum variantum, sum eru tillagaðir einstøkum kundum, og síðani latnar øðrum kundum. Kundatillagaðar skipanir eru ikki við í yvirlitinum. T.d. hava summir kundar so stórar tillagingar í onkrari skipan, at henda ikki longur er at meta sum standardskipan. Eisini hevur Com-Data framleitt nógvar stakskipanir, tvs. skipanir til ávísar kundar, og hesar eru somuleiðis ikki við. Í yvirlitinum hava vit tilskilað, hvørjum forritingarmáli skipanirnar hjá Com-Data eru forritaðar í, tí hetta hevur týdning fyri metanina av ár -vanda. Lýsing av møguligum ár -feilum Skipanir, sum eru forritaðar í Diab BasicII, Q-Basic, Pascal: Tíðarrokning er í mun til ein ella annan byrjunardag og er ikki bundin av einum tíðarstempli. T.d. vika nr., mánaði nr. tíðarskeið nr. osv. Talan er um "flatar" fílar, og um trupulleikar eru, er talan einans um smávegis feilir, sum helst kunnu rættast pr. telefon. Ár -feilir kunnu koma fyri á útskriftum á skerm, har t.d. árstalið verður broytt frá til T.d. kann tað koma fyri, at verður skrivað sum (tí er næsta árstal aftaná ). Skipanir, sum eru forritaðar í Clarion ella dBase/clipper: Hetta eru databasugrundaðar skipanir, og árstøl eiga at verða uppgivin við siffrum. Í fleiri førum eru árstøl uppgivin við einans siffrum, og tí hevur verið neyðugt at rætta hesi. Allar slíkar skipanir eiga at verða kannaðar. Um trupulleikar eru í slíkum skipanum, kunnu hesir vera týðandi. Skipanir til ABC-teldur Yvirlitið fevnir ikki um skipanir til ABC-teldur. Sambært Com-Data eru sera fáar Com-Data skipanir í nýtslu til ABC-teldur, og Com-Data hevur ikki ætlanir um at kanna hesar skipanir. Skipanirnar til ABC-umhvørvið eru forritaðar í Basic, og tað kunnu vera ár -feilir í hesum skipanum. Skipan Versión Ár - trygd Forrit- ingarmál Viðmerking Lundin: Skipanin verður í løtuni kannað. Skipanin nýtir ikki databasur, men fílar, sum koyra uppá ávís styttri tíðarskeið. Smáar feltbroytingar verða gjørdar, so hvørt feilir verða funnir. Bókhald Allar Ja Diab BasicII Roknskap Allar Ja Pascal Fakturaskipan Allar Ja Diab BasicII Vøruskipan Allar Ja Diab BasicII Avrokning/Løn: Skipanin verður í løtuni kannað. Skipanin nýtir ikki databasur, men fílar, sum koyra uppá ávís styttri tíðarskeið. Smáar feltbroytingar verða gjørdar, so hvørt feilir verða funnir. Lønarskipan Allar Ja Diab/BasicII Avrokningarskipan Allar Ja Diab/BasicII Klokkuskipan Allar Ja Diab/BasicII Vikubonusskipan Allar Ja Diab/BasicII Kantinuskipan Allar Ja Diab/BasicII Avreiðingarskipan Allar Ja Diab/BasicII Skipanin verður í løtuni kannað. Skipanin nýtir ikki databasur, men fílar, sum koyra uppá ávís styttri tíðarskeið. Smáar feltbroytingar verða gjørdar, so hvørt feilir verða funnir. Plattaskipan Allar (Ja) ClarionII/III Skipanin er tillagað til ár og verður í løtuni royndarkoyrd á einum virki. Síðani verður nýggja versiónin latin øllum verandi kundum.. Avrokning- & Avreiðingarskipan Allar Nei ClarionIII Skipanin verður kannað og tillagað til ár miðskeiðis í Etikettuskipan Allar Ja Diab BasicII Fiskavirkis Úrtøkuskipan Allar Ja Diab BasicII Laksalinjuskipan Allar Ja Diab BasicII Pollavektapakkiskipan Allar Ja Diab BasicII Liðugtvøruskipan Allar Ja Diab BasicII Ellis-Lønarskipan Allar Ja Diab BasicII Kommunuskipan Allar ? Clarion II Er ikki kannað, men má kannast. Journalskipan Allar ? Clarion II Er ikki kannað, men má kannast. Sjúkrakassaskipan Allar ? dBase/clipper Er ikki kannað, men má kannast. Lomvigin Løn Allar ? dBase/clipper Er ikki kannað, men má kannast. Tolláheitingarskipan Allar Ja Q-Basic Øll data eru tekstfelt. Skipanir frá Vision Software Skipan Versións- nummar Ár trygd Viðmerking Lønarskipan til Navision Financials .* .* Ja Detailskipan til Navision Financials .* .* Ja Skipanir frá Formula Xerox Skipan Versións- nummar Ár trygd Viðmerking Lønarskipan til Concorde XAL Allar Ja Tað eru nógvar versiónir av hesi skipan. Flakavirkisloysnir (t.d. plattaskipan) til Concorde XAL Ja Detailskipan til Navision Financials Ja Journalskipan í Access Ja Til Office Tollavgreiðsluskipan til Access til * Ja Stempliskipan (Delphi) til Ja Príshondbók (Delphi) Ja Aðrar føroyskt mentar skipanir Skipan Versións- nummar Ár trygd Framleiðari Viðmerking Lønarskipan Nei Norðteld Kommunuskipan Nei Norðteld Bókhaldsskipan til DOS Allar Ja Eivind Gærdbo Bókhaldsskipan til Windows Allar Ja Eivind Gærdbo Lønarskipan til DOS Allar Ja Eivind Gærdbo Avrokningarskipan til DOS Allar Ja Eivind Gærdbo Yvirlit yvir kendar útlendskar standardskipanir (í bókstavarøð) Skipan Versións- nummar Ár trygd Framleiðari Viðmerking Løn Nej FK-Data Admiral til DOS Nej Admiral Software Uppstiging neyðug Admiral til DOS Nej -sami- Uppstiging neyðug Admiral til DOS * Nej -sami- Uppstiging neyðug Admiral til DOS Nej -sami- Uppstiging neyðug Admiral til DOS Nej -sami- Uppstiging neyðug Admiral til DOS Partvís -sami- Uppstiging neyðug Admiral til DOS TBR Ja -sami- Útgáva og versión ikki fastsett Admiral til Windows .* Ja -sami- Fyri Windows útgávurnar er støðan generelt, at allar versiónir klára viðgera dagfestingar millum til og við Admiral til Windows .* Ja -sami- sí versión .* Admiral til Windows .* Ja -sami- sí versión .* ASPEKT/ Applikations Kontrol System Ja EDB-gruppen Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Handelssystem Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Logistik og Produktionsstyring Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Løn og Personale Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Marketing Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Sag og Enterprise Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Tekstil Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Trælast Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASPEKT/ Økonomistyring Ja -sami- Allar framtíðar útgávur verða ár -tryggar. ASTRA/ V. R. Nei SoftDesign ASTRA/ V. R. Ja -sami- BaaN IV Allar vers. Ja BaaN Nordic Software BPCS til Nej System Software Associates Um ikki ber til at uppstiga til ver. vegna gamlan tólbúnað kann ístaðin verða uppstiga til BPCS CD um so er, at tað ikki eru týðandi broytingar í skipanini. Er talan um týðandi broytingar, er møguleiki fyri at útvega BPCS Millenium Toolset, sum tillagar vers. til soleiðis, at hesar klára ár BPCS Ja -sami- BPCS CD Ja -sami- Skipanin byggir á vers. og er ætlað kundum, sum nýta vers. men kann eisini nýtast sum ár -loysn fyri eldri vers. Concorde C Concorde C Light Ja Damgaard Data Frá og við vers. kann skipanin handfara dagfestingar fram til um ein innlestur árstøl við siffrum. OBS! Í fyrsta ársfj. hevur okkurt virki í Føroyum, ið nýtir C og sum hevur forskotið roknskaparár, staðfest álvarsligar ár trupulleikar av skipanini. Sambært upplýsingum er ein nýggj versión væntandi í mai Concorde C Concorde C Light Ja -sami- Frá og við hesi versión klárar skipanin at handfara bæði og -siffraði árstøl. OBS! Í fyrsta ársfj. hevur okkurt virki í Føroyum, ið nýtir C og sum hevur forskotið roknskaparár, staðfest álvarsligar ár trupulleikar av skipanini. Sambært upplýsingum er ein nýggj versión væntandi í mai Concorde C Concorde C Light Ja -sami- Skipanin handfer frá og við vers. dagfestingar eins og Concorde XAL, sí niðanfyri. Viðv. vers. lægri enn skulu árstøl innlesast sum -siffrað, ella klárar skipanin ikki ár Concorde XAL Ja -sami- Skipanin er frá fyrstu versiónum før fyri at handfara -siffraði árstøl frá og við ár til og við ár Um árstalið verður innlisið við siffrum ístaðin fyri við er trupulleikin loystur í versión Hetta er loyst við einum innbygdum logikki, har skipanin skilur millum ár fram og ár aftur í mun til systemdato. Soleiðis vil árstalið " " í verða tulkað sum " " meðan " " verður tulkað sum " " tí " " er meir enn ár seinni enn systemdato, men " " er minni enn ár áðrenn systemdato. Deriviates Expert Ja Innova Financial Solutions Skipanin er gjørd til at arbeiða við -siffraðum dagfestingum, og kann í prinsippinum handafara allar dagfestingar. Kompass Ja FK-Data Áðrenn hesa versión, klárar skipanin ikki ár Kompass DBX Ja -sami- Áðrenn hesa versión, klárar skipanin ikki ár Kompass DBX Detail Ja -sami- Áðrenn hesa versión, klárar skipanin ikki ár Kompass DBX Medlem Ja -sami- Áðrenn hesa versión, klárar skipanin ikki ár Kompass Løn Ja -sami- Nýtt Windows program. Lessor lønasrkipan til Navision og hægri Ja Lessor A/S Lessor TCS Ja -sami- PGM Level Lessor TCS Ja -sami- Lessor Lønar- og stavsfólkaskipan til Navision Financials og hægri Ja -sami- Lessor- Lønarmodul Ja -sami- PGM Level Lessor- PA Ja -sami- PGM Level Lessor- -Lønarmodul Ja -sami- Lessor- PA Ja -sami- Lessor-Tid til Navision TCS og hægri Ja -sami- Maconomy Ja PPU Maconomy A/S Allar Maconomy-skipanir nýta -siffraði árstøl og eru tí fult ár -tryggar MAPICS DB Mapics I Mapics II Nej JPS A/S MAPICS DB PTF Ja -sami- Dagf. verður innlisin sum DD-MM-ÁÁ. Um ár <= verður árstalið tulkað at vera í næstu øld. At standardskipanin klárar ár merkir ikki, at allar tillaðingar eisini klára ár MAPICS XA REL Ja -sami- Sí DB PTF omanfyri. MAPICS XA REL Ja -sami- Sí DB PTF omanfyri. MFG/PRO Ja Minerva Eldri versiónir klára ikki ár MFG/PRO .* Ja -sami- Allar nýggjar versiónir eru ár -tryggar Movex Ja Intentia A/S Allir kundar fáa ár váttan Movex Partvís -sami- Allir kundar fáa ár váttan Movex Ja -sami- Allir kundar fáa ár váttan Movex Ja -sami- Allir kundar fáa ár váttan MULTI Nej Lindhard Computer System A/S Ein loysn á ár -trupulleikanum fyri hesa versiónina krevur ein nýggjan start á V MULTI Nej -sami- Ein loysn á ár -trupulleikanum fyri hesa versiónina krevur ein nýggjan start á V MULTI+ B Partvís -sami- Lindhard kann gera broytingar. Eitt alternativ er uppstiging til versión V MULTI+ Partvís -sami- Lindhard kann gera broytingar. Eitt alternativ er uppstiging til versión V MULTI+ Ja -sami- Hesar skipanir arbeiða við eini serligari datatypu "DATE" til viðgerð av dagfestingum í øllum applikatiónum. Navision Financials Allar Ja Navision Klárar dagfestingar frá / ár til / Navision/Navigator Ja -sami- Klárar dagfestingar frá / til / Navision /Navigator og Ja -sami- Klárar dagfestingar frá / til / Oracle Financials og nýggjari Ja Oracle Danmark Tann avgerðandi broytingin í mun til frammanundan viðvíkur tulking av árstølum, tá hesi verða innlisin við bert siffrum. Tær flestu skermmyndirnar eru tillagaðar soleiðis, at siffur kunnu innlesast. Oracle Financials Áðrenn Partvís -sami- PCPLUS Allar Ja Navision Klárar dagfestingar frá / til / Risk Management Online Ja Innova Financial Solutions Klárar óavmarkað at handfara allar dagfestningar. SCALA (øll modul) Nei Strongline Software A/S Gamlar versiónir eiga at verða uppstigaðar til versión SCALA (øll modul) ,* Ja -sami- Uppstiging er umfatað av "abonnementi". Triton c og nýggjari Ja BaaN Nordic Software Triton .xx Ja -sami- Unik Advosys Allar Ja Unik System Design A/S Unik Boligadministration Allar Ja -sami- Unik Debitor/Kreditor Allar Partvís -sami- Unik Ejendomsadministration Allar Partvís -sami- Unik Finansbogholderi Allar Partvís -sami- Unik Lønsystem Allar Partvís -sami- Unik Medlemssystem Allar Ja -sami- Unik Venteliste Allar Ja -sami- Visual Business Lite Allar Ja FK-Data Visual Business Pro Allar Ja -sami- Yvilit yvir stýrisskipanir (framleiðarar í bókstavarøð) Vert er at hava í huganum, at eginteldur og servarar kunnu hava ár -trupulleikar í BIOS, sum kunnu viðføra feilir, hóast stýrisskipanirnar annars eru ár -tryggar. Skipan Versións- nummar Ár trygd Framleiðari Viðmerking AIX til Nej IBM Uppstiging til versión ella hægri er neyðug, sí niðanfyri. AIX Partvís -sami- Við at installerað ein "patch" (IX ) gerst skipanin ár -trygg. AIX til Nej -sami- Mælt verður til uppstigan til vers. AIX Ja -sami- AIX og hægri Ja -sami- MVS SP Áðrenn Nej -sami- Mælt verður til uppstigan til vers. ella hægri ella eina versión av OS/ sí niðanfyri. MVS SP og hægri Ja -sami- Við tað at stýrisskipanir í mainframe-umhvørvum eru samansettar av mongum ymsum programmum, er neyðugt at tryggja sær, at øll eru ár -trygg. OS/ V til Ja -sami- Sí omanfyri. OS/ Versión Ja -sami- Sí omanfyri. OS/ Allar Nei -sami- Mælt verður til at skifta til OS/ WARP V sí niðanfyri. OS/ WARP Ja -sami- Tað kunnu vera ár -trupulleikar av ávísum deilskipanum. Spyr leverandørin um hetta. OS/ WARP Server Ja -sami- Tað kunnu vera ár -trupulleikar av ávísum deilskipanum. Spyr leverandørin um hetta. OS/ til Risc-teldur Ja -sami- Tær eldru útgávurnar av Risc-teldum eru ikki ár -tryggar. OS/ til Risc-teldur og fram Ja -sami- OS/ til Sisc-teldur Ja -sami- Tær eldru útgávurnar av Sisc-teldum eru ikki ár -tryggar. CICS/VSE & Nej -sami- Mælt verður til at skifta til versión CICS/VSE Ja -sami- CICS/MVS Nej -sami- Mælt verður til at skifta til CICS TS versión ella CICS/ESA versión CICS/ESA Nej -sami- Mælt verður til at skifta til CICS TS versión ella CICS/ESA versión CICS/ESA Ja -sami- CICS TS Ja -sami- VM Nei -sami- Mælt verður til at uppstigað til f.eks. versión VM Ja -sami- VSE til Nei -sami- Mælt verður til at uppstigað til versión ella hægri, sí niðanfyri. VSE og fram Ja -sami- MPE Áðrenn Nei Hewlett-Packard Mælt verður til at uppstiga til versión MPE Ja -sami- Krevur "patches" fyri at klára ár Windows NT Ja Microsoft Windows NT Workstation Partvís -sami- Skipanin skuldi kunnað handfarið dagfestingar frá til Ár -trygd er treytað av fylgjandi uppstigingum: Microsoft Windows NT Service Pack og við Windows NT Year (Y K) QFE Fixes. Windows NT Server Partvís -sami- Skipanin skuldi kunnað handfarið dagfestingar frá til Ár -trygd er treytað av fylgjandi uppstigingum: Microsoft Windows NT Service Pack Microsoft Site Server Express og við Windows NT Year (Y K) QFE Fixes. MS DOS Partvís -sami- Skipanin skuldu klára dagfestingar fram til Um árstal verður innlisið við siffrum, vil hetta verða tulkað sum verandi í næstu øld. Tað er sostatt neyðugt at innlesa árstøl sum siffrað til tess at fáa skipanina at tulka árstølini rætt. Skipanin er gjørd við sum "byrjunar ári". Hetta viðførur, at funktiónin DATE ikki viðgerð -siffraði árstøl í intervallinum rætt. Hetta kann viðføra trupulleikar í sambandi við MSBACKUP. Windows Partvís -sami- Skipanin skuldi klára dagfestingar fram til Skipanin byggir á DOS, og harvið er vandi fyri trupulleikum viðv. dagfestingum, sum eru heintaðar frá DOS, sí omafyristandandi. Windows for Workgroups Partvís -sami- Skipanin skuldi klára dagfestingar fram til Skipanin byggir á DOS, og harvið er vandi fyri trupulleikum viðv. dagfestingum, sum eru heintaðar frá DOS, sí omafyristandandi. Windows Partvís -sami- Skipanin skuldi klára dagfestingar fram til Stifinder kann viðgera -siffraði árstøl, men hetta skal setast í kontrolpanelinum. Filhåndtering (Windows File Manager) vísir ikki dagfestingar eftir ár men hetta kann klárast við eini serstakari uppstiging. COMMAND.COM og DATE hava ávísar ár -trupulleikar, sum kunnu loysast við serstakari uppstiging. Tað er óvist, um uppstiganir loysa allar ár -trupulleikar. Windows Ja -sami- Fyrsta versión hevði onkrar trupulleikar, sum verða rættaðir við at innlesa eina uppstiging. NetWare og eldri Nei Novell Mælt verður til uppstigan til versión NetWare Ja -sami- NetWare .x til Nei -sami- Mælt verður til uppstigan til versión ella hægri. NetWare Ja -sami- NetWare Client for Win/ DOS, Win og eldri Nei -sami- Mælt verður til uppstigan til IntraNetWare Client versión IntraNetWare Client for Win/ DOS, Win Ja -sami- IntraNetWare Client for NT og eldri Nei -sami- Mælt verður til uppstigan til IntraNetWare Client versión a. IntraNetWare Client for NT a Ja -sami- Open VMS Nei Digital Uppstigan er tøk, sum ger skipanina ár -trygga. Opne VMS Nei -sami- Uppstigan er tøk, sum ger skipanina ár -trygga. Open VMS Nei -sami- Uppstigan er tøk, sum ger skipanina ár -trygga. UnixWare .xx Ja SCO Allar versiónir eru ár -tryggar. SCO Unix System V/ Nei -sami- Uppstigan er tøk, sum ger skipanina ár -trygga. SCO Unix System V/ Operating System and Development System og Nei -sami- Uppstigan er tøk, sum ger skipanina ár -trygga. Solaris til Nei Sun Tær einstøku versiónirnar krevja ymsar "patches" til tess at gerast ár -tryggar. Solaris Ja -sami Gott tilboð uppá sportsfelgur Hygg inná Eykalutir ella Tíðindi Tá tygum keypa ein TOYOTA fáa tygum ein dygdarbil, ið er bíligur í rakstri og viðlíkahaldi. Heildartrygd í ár og ára rusttrygd móti gjøgnumtering. Ein trygd afturat eini góðari íløgu. Ynskja tygum eykaútgerð til bilin, so er ein ørgrynna at velja í: Tokulyktir, sleipikrókar, vindskermar, sportsfelgur, kromgittar o. m. a. Tosið við sølumenn okkara um ynski tygara! Toyota er á hægsta tøkniliga støði við nútímans elektronikki og mekanikki. Hetta gevur ein bil, ið altíð er álítandi og tær til stóra gleði. Og soleiðis skal hann hann áhaldandi vera. Tí er tænastuskipan okkara altíð til reiðar. Hevur tú tøkniliga hjálp fyri neyðini, eru verkførarar okkara altíð til at heita á. Til alt vanligt viðlíkahald av bilinum verður tú biðin um at siga verkføraranum frá í góðari tíð. Óhapp koma altíð illa við, stór sum smá. Ljótt er við buklu á bilinum og so kann rustur lættlig koma í. Tí má umvælast beinanvegin. Toyota hevur ára trygd móti gjøgnumtering. Tó er neyðugt at skaðar verða umvældir beinanvegin á góðkendum verkstaði. Plátu- og lakkverkstaðurin hevur nýggjastu útgerð og umvælt verður bæði skjótt og væl. Eftir viðgerðina verður bilurin sum nýggjur. Vit umvæla eisini onnur bilmerki. Er talan um tryggingarskaðar kann vegleiðandi hjálp fáast. EYKALUTAGOYMSLAN tryggjar tær ein driftstryggan bil. Vit hava stórt úrval av originalum dygdareykalutum á goymslu. Skuldu vit verið óhepnir og manglað eitthvørt á goymsluni, so útvega vit tað á skjótasta hátt. VIT UMBOÐA OG HAVA Á GOYMSLU Alu-felgur Philips audio Dunlop dekk og Yokohama dekk Stórt úrval av lágprofil dekkum VIT ÚTVEGA FERRARI KRANAR OG EYKALUTIR Vit hava stórt úrvæl av sportsfelgum í støddunum ", ", " og ". Um tú keypir felgur við dekkum innan apríl, geva vit tær eitt sera gott tilboð. Prísur úr kr. við mvg fyri setti Viðlíkahald av brúktum ella nýggjum bili lønar seg altíð væl. Vit eru altíð fegnir um at vegleiða hesum viðvíkjandi. Allir nýggir TOYOTA bilar frá Reyni Service fáa eina dygdar klárgerð við serligari lakk-seglan áðrenn avhendan. Hava tygum spurningar viðvíkjandi reingerð innan sum uttan ella eftirviðgerð, so eru tygum vælkomin at seta tygum í samband við okkum. Hjá okkum eins og øllum framkomnum fyritøkum er tað ein avgerandi fyritreyt at hava eina vælvirkandi móttøku og umsiting, ið so at siga knýtir saman allar teir ymisku træðrirnar, soleiðis at viðskiftafólkið altíð fær dygdargóða vegleiðing og tænastu á høgum støði. Brúktir bilar Seinast dagførd Tygum eru altíð vælkomin at seta tygum í samband við okkara sølufólk: Karl Rasmussen Ragnar Thomsen Marian J. Pedersen Nr. pláta Merki Árg. KM Seinast sýnaður Prísur (kr.) F TOYOTA COROLLA GSi SEDAN F TOYOTA CARINA E. GLi KG TOYOTA COROLLA SEDAN AR TOYOTA CARINA GLI L/B AUTOM.GEAR PK TOYOTA CARINA TD XL SEDAN F TOYOTA COROLLA XLI STATION F TOYOTA COROLLA XLI STW. EF TOYOTA COROLLA GALLA SEDAN KM TOYOTA CARINA XI SEDAN YH TOYOTA CARINA GLI SED. F TOYOTA COROLLA XLI Sedan UB TOYOTA CARINA sedan SN TOYOTA COROLLA XLI STW BT TOYOTA COROLLA F TOYOTA CARINA DX \ XL AG TOYOTA CARINA GLI SED. F TOYOTA CARINA DX \ XL RL TOYOTA COROLLA H/B ES TOYOTA COROLLA XLI H\B-SED-STW VM TOYOTA STARLET -SERIA TP TOYOTA CARINA E GLI-GTI AT TOYOTA CARINA GLI F TOYOTA HI ACE D LANGUR F LANDCRUISER TURBO D DE TOYOTA LANDCRUISER DIESEL KD TOYOTA HILUX X DIESEL F NISSAN KING VAN F MAZDA H/B F VOLVO F NISSAN MICRA LX F NISSAN PATROL X F HONDA ACCORD TD FORD ESCORT TD STW EK RENAULT MEGANE E SV FORD ESCORT RN FORD MONDEO AIR CON F NISSAN BLUEBIRD F MITSUBISHI LANSER STW AU HONDA CIVIC F NISSAN MAXIMA AUT FP CITROEN ZX STW DIESEL SE PEUGEOT F MITSUBISHI PAJERO HM PEUGEOT STW DM KIA Kia SEPHIA YV AUDI A v/LEÐURINNTREKK F MITSUBISHI SHOGUN GJ VW LT Fyrivarni verður tikið fyri villum. ,- kr. Merki: TOYOTA CARINA GLI SED. Árgangur: KM: Seinast sýnaður: Viðmerking: Tíðindi Opið er í Bilhøllini leygardagin frá kl. til . Millum annað verður Toyota LandCruiser og Lexus at síggja. Vit bjóða ein kaffimunn og okkurt afturvið. Vælkomin! Góð tilboð uppá Alu-felgur. Trýst her Nýtt Toyota Family útkomið. Trýst her Nýtt snið á Corolla bilinum frumframsýnt Nýggja sniði á Corolla bilinum verður frumframsýnt leygardagin februar Opið er millum kl. og kl. . Annars verður nýggja sniði at síggja í okkara bilaframsýning framyvir. Verði vælkomin at støkka inná gólvið. Fragd og Fimi Cup Ár Leygardagin februar verður kapping í styrkilyfting í høllini hjá Reyni Service. Kappingin byrjar kl. Hetta er ein jubilæumskapping í sambandi við, at Fragd og Fimi fyllir ár. Kappast verður í: Bonkpress Rættstøðulyft Beinbendlyft Eisini verður eftirmeting. Fyrireikarar eru sum vant "Club- ". Tilmeldin verður í januar . Nýtt Toyota Family útkomið! Vil tú hava tað sendandi, send okkum ein teldupost til mp@reyniservice.fo ella ring . Verður sent ókeypis. Runavíkar kommuna ENGLISH | E-MAIL Brúgvin um Glyvragjógv er búmerki hjá Runavíkar Kommuna BÝRÁÐSSKRIVSTOVAN | VÆLKOMIN | HAVN | HANDLAR | VIRKIR | KUNNING | KORT OG LANDALÆRA webdesign by Formula.fo Vitjandi síðani Jan . Vitjandi ídag, Runavíkar Kommuna er handils- og vinnumiðdepilin í sunnaru helvt av Eysturoy og hevur tískil altíð verið væl vitjaður av ferðafólki. Bygdirnar Saltangará og Glyvrar eru so tætt knýttar Runavíkini, at ringt er hjá ferðafólki at skilja millum, hvar markið er. Men Runavíkar Kommuna hevur ikki bert býarmyndina at bjóða ferðafólki. Í kommununi eru smærri bygdir spjaddar runt í einum landslagi, sum byrjar við hálendi við bygdirnar Skipanes og Søldarfjørð, har Stórafjall reisir seg við sínum m. Skipanes Skipanes, bygd áðrenn og telur í dag fólk. Søldarfjørður Søldarfjørður, sum verður mett at vera landnámsbygd og telur fólk í dag. Sjógvurin, sum hevur givið fólkinum á staðnum dagligt breyð, hevur eisini kravt síni offur, og í bygdini Søldarfjørður stendur sin minnisvarðið yvir teir, sum ikki komu heim aftur av havinum. Lamba Lambi er gomul søgulig bóndabygd, nevnd í men kann væl vera eldri. Í Lamba búgva í dag fólk. Tá talað verður um bygdina Lamba kemst ikki uttan um "Norsku Løvu". Hetta var ein donsk bark, sum nýggjársaftan í árinum í ódnarveðri rak á land og fórst í briminum út fyri Lamba. Øll manningin bjargaðist, og skal tað vera ein av manningini, sum yrkti vísuna "Norske Løve". Skipið skuldi reka inn á eina gjógv og smildrast, og eitt omanlop skuldi leypa oman yvir gjónna, og skipið skuldi hvørva í omanlopinum. Glyvrar Glyvrar, ein gomul bóndabygd, nevnd í men kann væl vera eldri. Á Glyvrum búgva fólk í dag. Kirkjan varð vígd / Kirkjan varð útbygd í Saltangará Saltangará (Heiðarnar) er bygd í Í dag búgva fólk í Saltangará. Runavík Runavík er yngsta bygd við Skálafjørðin, fyrstu húsini vóru bygd í Bygdarnavnið Runavík varð alment tikið í brúk í Í dag búgva fólk í Runavík. Rituvík Rituvík er niðursetubygd frá og búgva fólk í bygdini í dag. Kirkjan í Rituvík varð vígd / . Minnisvarði er reistur á staðnum í yvir tey fyrstu húskini, ið settu búgv har. Maðurin við hakanum vísir strevið við at velta upp úr nýggjum, og konan við stokkunum vísir á knossið við at virka klæðir úr ullini. Áskriftin er: "Tann kraft sum teimum treysti gav, var lít til Gud og land og hav". Æðuvík Æðuvík er niðursetubygd frá og búgva í dag fólk í Æðuvík Í Æðuvík sæst ein vakur minnisvarði, sum varð avdúkaður í oktober til ára minningarhaldið fyri bygdina. Minnisvarðin sýnir myndir av fýra teim fyrstu hjúnunum, ið bygdu Æðuvík. Eisini í Æðuvík sigst, at nógvir huldumenn hava verið, men Evensen próstur, gekk runt um garðarnar og fekk rikið teir útum. Vegalongdir úr Runavíkar kommuna Runavík Rituvík Æðuvík Lambi Skipanes Søldarfjørður Runavíkar Havn Millum mongu havnaløgini á Skálafjørðinum liggur Runavíkar Havn, sum er tann størsta og mest útbygda, við tilsamans m atløgubryggju íroknað atløgu fyri Ro-Ro skipum. Dýpið við bryggjuna er millum og m, og er havnarøkið aftanfyri uml. fermetur til víddar. Býráðið hevur í juni mánað samtykt at fara undir eina víðkan av havnalagnum norðanfyri verandi farmabryggju við uml. fermetur havnarøki, m atløgubryggju við m dýpi. Runavíkar Havn hevur higartil mest verið nýtt í samband við fiskivinnu og vanligan farmaflutning, men fyrireikar seg nú eisini til at kunna avgreiða virksemi í samband við eina komandi oljuvinnu á føroyskum øki. Virksemið við havnina seinastu árini hevur verið gott, t.d. kann nevnast, at í vóru skip í Runavík við eini samlaðari netto tonnagu uppá ts. Uppskipað góðs, undantikin ráfiskur, var ts. og innskipað góðs íroknað fiskavørur var ts. Sum nevnt omanfyri, so hevur fiskivinnan verið stórur partur av virkseminum við havnina, og kann í hesum sambandi nevnast, at í vóru uml. ts av feskfiski landað í Runavík. Kring havnalagið í Runavík liggur fjølbroytt tænastuvirksemi so sum: Skipsagentar, farmaflutningsfeløg, radio- og el-verkstaðir, maskin- og VVS verkstaðir, skipsútgerð og proviantering, oljusølufeløg, timburhandil, bankvirksemi, Toll- og Skattstova, mynstringarskrivstova, Tryggingarskrivstova umframt eitt virkið handilslív og mangt annað. Runavíkar Havn, við sínum baklandi, er fyrireika til at loysa allar spurningar tá talan er um skipaavgreiðslu bæði innan fiskivinnu og aðrar vinnur. Eldsbruni Hjálp Ringið EITT-EITT-TVEY: Politistøðin Runavík Ruskplássini eru opin soleiðis: Týsdag kl. - Fríggjadag kl. - Leygardag kl. - Ítróttarhøllin: Tlf. Hallarvørður: Jákup Hansen Glyvra Bókasavn Tlf Opið er soleiðis: Mánadag kl. - Hósdag kl. - Bygdasavnið Forni Tlf Opið er soleiðis: Mánadag kl. Mikudag kl. Um summarið eisini: Sunnudag kl. Kunningarstovan Saltangará Almannastovan Nes Sóknar Sjúkrakassi Sýsluskrivstovan Toll- og Skattstova Føroya Eysturoyar Røktar- og Ellisheim Bústovnurin Sambýli við Rúnarveg Vistarheimið við Toftavatn Verkhúsið Stíggjur Kongshavnar Kvinnufelag form. Anna Glyvradal Pensionistafelagið Nón form. Sólrun Jensdóttir Sjómanskvinnuringurin Áhugafelagið hjá NSÍ form. Petur Olivar í Hoyvík Áhugafelagið hjá Støkk form. Harald Kjeld Eysturoyar Handverksmeistarafelag Tlf Fax Nes Sóknar Handverkarafelag Skrivari, Herbert Olsen Tlf Form., Henry Olsen Tlf Arbeiðarafelagið Hæddin Tlf Fax form. Karla Einarsson Kommunulæknar: Sverri Lamhauge Kári Rasmussen Ljósmóður Heilsusystir Heimasjúkrasystur Heimarøktin Fysioterapi Sálarlækni Laborantar Ambulansatænastan Runavíkar Sjómansheim Gistingarhús Matstova & Pizzaria ella fax Stjórin Ólastova Cafeteria Hoyr nærri um gisting: Kunningarstovan FO- Saltangará Tel: Fax: E-mail: infoey-r@post.olivant.fo Musikkskúlin leiðari Jóhan Mortensen Kvøldskúlin leiðari Ingvard Lamhauge KFUM-Skótarnir á Glyvrum Leiðari Maja Skaale Skótalið Grím Kambans Leiðari Jan Herman Hansen Frítíðararbeiði í Berøa Frítíðararbeiði í Missiónshúsinum Sluppin Høganes v/Símun Miðtún FO- Saltangará Tel: + NSÍ: NSÍ- Starvsnevndin form. Jákup Mortensen NSÍ Fótbóltsdeildin NSÍ Kappróðrardeildin Hondbóltsfelagið Tjaldur form. Andreas Jacobsen Fimleikafelagið Støkk form. Erla L. Hansen Talvfelagið v/ Brandur Jacobsen deild: Taptu móti >>tunaðum<< KÍ-liði Klassamunur í Runavík ( ) NSÍ snøgt sagt bukaði oddaliðið VB av í dag. Longu frá byrjan sást, at NSÍ-spælararnir ætlaðu sær øll trý stigini í dag. VB fekk ongantíð fótin fyri seg og vórðu sópaðir út av vøllinum. Ein vælskipað verja við Djóna og Arnfinn á odda, og einum miðvølli við Abraham og Ian, útspældu VB-liðið sum bara megnaði at skapa tveir málmøguleikar í øllum dystinum. NSÍ-liðið dugdi væl at brúka allan vøllin, og serliga spældi Abraham Løkin væl í fyrra hálvleiki. NSÍ hevði fleiri málmøguleikar í fyrra hálvleiki, og teir størstu fullu til Jónstein Petersen og Christian Høgna Jacobsen, men á báðum førum bjargaði Bjarni Johansen í VB-málinum. Tá dómarin Niklas á Líðarenda - dømdi sera væl - bríkslaði fyri hálvleiki, var støðan enn men tað lá í luftini, at NSÍ fór at fáa okkurt málið í seinna hálvleiki. So komu málini... Seinni hálvleikur var ikki meira enn komin í gongd, so hevði NSÍ fingið mál. Abraham Løkin fekk eina sending úti í høgru síðu og sendi bóltin inn fyri málið, har Dánial Hansen setti høvdið á bóltin og í netið til . NSÍ var fullkomuliga við yvirlutan nú, og tá minuttir vóru farnir, lá bólturin aftur í VB-málinum. NSÍ hevði havt hornaspark, bólturin kom útfrá til Ian Højgaard, sum sendi inn fyri VB-málið, har Sjúrður Jacobsen var hægstur og høvdaði bóltin í málið til . VB-liðið var nú í upploysningi, og bara eitt lið var nú sjónskt á vøllinum: NSÍ. gjørdist tað so, tá lítið korter var eftir at spæla. Eddie Mikkelsen fór ígjøgnum í vinstru síðu, og spældi útfrá til Christian Høgna Jacobsen, sum setti bóltin flott í meskarnar aftan fyri ein prísgivnan Bjarna Johansen. Einvegis ferðsla NSÍ spældið snøgt sagt grís við vágbingar, og hetta gav enntá uppaftur fleiri málmøguleikar. Stutt fyri leiklok fangaði Gert Langgaard eina feilsending í VB-verjuni. Hann spældi til Sonna L. Petersen, sum setti punkum fyri tilveruna hjá VB sum oddalið - og so var til NSÍ. Stutt og greitt kann bara staðfestast, at NSÍ hølvaði VB av. So sannførandi spældu okkara menn, at sigurin fyri tað saktans kundi verið einastaðni millum og til NSÍ, um eitt sindur meira av hepni og neyvleika var uppií. Um eina viku skal NSÍ til Gøtu at spæla móti GÍ. Hetta er altíð ein krevjandi grannauppgerð, so tí kom tað eisini væl við í dag, at eingin av okkara monnum fekk nakað kort. Tískil skuldi allur NSÍ-hópurin verið væl fyri at taka dystin upp við gøtumenn. Høvuðsstuðul hjá NSÍ Venjingartíðir Dystaryvirlit NSÍ-túnatos Úrslit í deild: HB-FS Vágar B -B Sumba-B KÍ-GÍ NSÍ-VB Støðan: HB d. B d. VB d. B d. NSÍ d. KÍ d. GÍ d. B d. FSV d. Sumba d. Úrslit hjá NSÍ: HB-NSÍ NSÍ-FSV NSÍ-KÍ NSÍ-B Sumba-NSÍ NSÍ-B B -NSÍ NSÍ-GÍ VB-NSÍ NSÍ-HB FSV-NSÍ KÍ-NSÍ NES SÓKNAR ÍTRÓTTARFELAG Postrúm o FO- Runavík o Telefon o Telefaks Navn: none Yvirskrift:Heimasíðan Sent: sun jul Hetta var ein góð heimasíðan,men nú er hon gomul og er treittandi at hyggja ofta eftir henni. Navn: Nsí Fann Yvirskrift:Trygvi Drív áá Sent: thu jul hey hey nsí Tit Eru best nógv best og vinna mest drívi á víðari nsí er best!!! Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:eg eri komin á U- Sent: wed jul halló allir NSÍarir eg eri komin in á U- og mín viðfelagi andy Navn: Ein genta (c:} Yvirskrift:cool síða Sent: mon jul Hey hey. Eg haldi at hettar er ein mega góð síða, men eg haldi at hon hevði verði uppaftu betur um her høvdu verði nakrar myndir av spælarunum, men annars sum áður nevnt ein mega góð síða. Navn: guligan Yvirskrift:Besta heimasíðan! Sent: sun jul Hey NSÍ! Eg vil bara takka fyri eina góða NSÍ heimasíðu, sum er tann besta fóbóltsheimasíðan í landinum! Drívið á! Navn: Martin Rasmussen Heimasíða: http://kort.olivant.fo/~martin Sent: wed jul Hey Hilmar Jan: Ófør heimasíða, hetta er tann flottasta privata heimasíða eg enn havi sæð, væl uppsett og arbeiðir skjótt, onki óneyðugt skrambul. V.H. Martin So mong boð eru: Her kanst tú skriva boð tíni: Navn: ein gí'ari Yvirskrift:G`I og nsí í gøtu= til G`I Sent: sat aug G`I er best Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:NSÍ vs. U- Sent: wed aug Mánadagin fara NSÍ og U- spæla ein dyst í unglinga kappingini, tað verður ein spenandi dystur, og eg vil hava at nógv fólk koma at hyggja eftir tí dystinum, tí síst vann U- dystin, men NSÍ fekk stiðini hehe komi og rópið á NSÍ!!! Allir gestir eru vælkomnir at skriva í NSÍ-gestabókina! Boðini kanst tú skriva í frymilin niðast á síðuni! Navn: Ein NSÍ'ari Heimasíða: http://kristianilon@hotmail.com Yvirskrift:Gott Kempa NSÍ Sent: wed jul NSÍ ER BEST OG TEIR VERA BEST OG TEIR ERU BARA TEIR BESTU Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:Kom so við úrslitunum Sent: tue jul tit hava reklamera við hasari Ib haurits steyoinum, og eg eri sjálvur ein NSÍ-spælari, sum er stoltur av at hava vunni hattar steypi, og vil hava at úrslitini koma á heimasíðuni øll sita spent og hyggja Navn: Ein vitjandi Yvirskrift:Tillukku Sent: tue jul Til heimasíðuvertin. Ein fín heimasíða, tú hevur gjørt eitt megnararbeiði, tillukku við tíð. Annars tillukku við runda degnum í dag. Navn: U- landsligs leikari Heimasíða: http://eingin Yvirskrift:Vit høvdu vunnið !! Sent: sun jul eg haldið at vit høvdu gott klára at vunnið kappingina um IB steypið !! vit endaðu nr. í okkara bólki sum NSÍ var við í !! og teir vunnu !!! men vit fóru avstað áðren :(( annars Tillukku NS`I!!! Navn: Ein spælari hjá NSÍ! Sent: wed jun hattar var pent sagt av tær, men tú vart óheldigur við hasum straffunum, men tað var tú sum gjørdi at NSÍarinir fingu hattar sísta straffi, ikki verða keddur um hattar straffi tú brendi, tú vart góður í dag, og ikki at gloyma hattar frísparki hjá tær, og eg vil siga at vissi tit dreingjir blíva við at pressa til tit verða so gamlir sum eg, so verða tit góðir í .Deild. Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:Takk fyir kappingina í dag! Sent: wed jun eg vil takka fyri meg í kappingini í dag, sum vit dreingjirnir vunnu, og eg vil takka øllum dreingjunum sum spældu við okkum í dag, tað var ein flott prestraskjón . Sent: thu jun B burdi vunni steypadystin Navn: Tunnan Sent: thu jun Eg eri vitjandi nr. og eg eri stoltur av tí !!! Navn: Valdi Yvirskrift:Fantastiskt. Sent: mon jun `otrúliga uppfinnsomt at skriva at GÍ er best í gestabókina hjá NSÍ. Sjálvandi heldur viðkomandi tað, líkasum at eg haldi at NSÍ er best, men fyri at blíva sæddur má ein koma her at skrivað tað. Takk enn einaferð Hilmar Jan Hansen. Vinarliga Valdimar Olsen. Sent: mon jun gí er best Navn: Andy Olsen Sent: fri jun Nú má deild taka seg saman, tað nittar ikki at .deild er betri.KOM NÚ TIT KL`ARA TAÐ, býti liðini um! Navn: IKKI_NSÍ_FAN Yvirskrift:Síggj tað í eygunum Sent: fri jun NSÍ liggur nummar og HJH blívur við at skriva, hvussu gott NSÍ er. Og hvat er meiningin við at bara niðurgera onnur lið. Sumba hevur vunnið fleiri stig enn NSÍ, og minnist meg rætt, so vunnu teir eisini í Runavík fyrr í ár. So í staðin fyri at grenja, so haldi eg, at NSÍ skal lata úrslitini tosa. Og kanska gera nakað við tey, um teir klára tað. Navn: KÍari Sent: thu jun Hví er einki orð um kvinnurnar hjá NSÍ her??? Er tað bara mennirnir sum fáa nakað frá NSÍ?? So er tað ikki sum tað er í Klaksvík Navn: B 'ari Yvirskrift:fyri øll??? Sent: thu jun Er hendan heimasíðan fyri øll, ella hvat? Kunna B 'arir, KÍ'arir ella B 'arir ikki verða her? Takk fyri "blíðskapin". Navn: Dion Yvirskrift:T.B. Sent: wed may T.B. er í fyrstu deild næsta ár . Navn: eg Yvirskrift:næstan Sent: sun may N.S.Í. kundi gott vunni dystin ímóti B ídag Sjúðrur var púra leysur og kundi bomba hann í kassan men skeyt uppum. B bar tað betra liði í fyrra hálvleiki men nsí var minst líka gott í seinna hálvleiki og kundi gott fingi stig. Men góða eydnu í ár. Navn: Ein NSIari Yvirskrift:vit vinna kanska Sent: wed may vit spældu i móti u- og taptu . Men nú havi eg fingið at vita at vit fara kanska at vinna dystin ti at teir i u- brúktu ein spælara sum hevið reytt kort,og tað er ikki lov so vit fága kanska stig fyri tað.. Heilsan ein unlingur?????? Navn: Arngrím Hansen Yvirskrift:Flott heimasíða Sent: tue may Her er bert ein lítil heilsan úr Esbjerg. Ein frálík heimasíða tit hava, tað má sigast, eg vil bara ynskja tykkum góða eydnu í fótbóltsárinum enn kunnu vit ikki klaga, hattar var spell í Vagi, men tað er bara at koma sterkt aftur. All the best Navn: hin tú veitst Sent: tue may Halló NSÍ!!!!!! Helgens tit eru góðir. Nú mugu tit bara drýva á Sunnudagin tit mugu bara vinna á HB annars so veit eg einki noy hattar var alt fyri nú. P.S Góða eydnu ár Eg elski tykkum NOT JOKE!!!!!!!!!!!!!! EG HOPI AT TIT VINNA, EG VEIT TIT VINNA!!!!!! KOYR Á!!!!! Navn: Kjartan Jacobsen Sent: sat may Hey hetta er ein sera góð heimasíða Kærar heilsanir Kjartan Navn: Nielsen Yvirskrift:Heilsan frá HB'ara Sent: mon may Halló tit har inni. Ein heilsan úr høvuðsstaðnum. Óluksáliga flott heimasíða tað má eg siga; har hava vit nakað at læra. Annars var eg ikki í Runavík í gjár, men eri væl nøgdur við tað eina sigið vit fingu við suðuraftur. Navn: Páll Heimasíða: http://einki Yvirskrift:nsi-HB Sent: sun may Kom út á vøllin í runavík sunnudagin kl. og síggji Nsí vinna á HB heilsan ein K`I fan Navn: Leivur Langgård Yvirskrift:Flott Sent: fri may Sera góð síða. Stuttligt at síggja NSÍ klára seg so væl! Men, eg haldi at frágreiðingarnar gera ov nógv burturúr hvussu NSÍ spældi og nærum einki um mótstøðuliðini. Annars tillukku við teimum frálíku úrslitinum og góða eyðnu. Navn: guligans Yvirskrift:hatta er gott NSÍ Sent: fri may góða eydnu í ár P.S MAKE US GULIGANS PROUD Navn: GULIGANSARI Yvirskrift:NSÍ-HB Sent: mon may ØLL SKULU MØTA UPPI Á BAKKANUN SUNUDAGIN JA VIT HALDA ØLL VIÐ NSÍ Navn: Janus R. Olsen Yvirskrift:Heilsan Sent: mon may Eg vil hervið ynskja NSÍ góða eyðnu og gott ár . Navn: Hans Jákup Andreasen, Lemvig Sent: sat apr Havi júst fingið internót og var tí ein túr á nótini, har eg datt inn á tykkara síðu. Ynskir um alt gott og vónandi fáa tit eitt gott ár. Navn: Flott Sent: fri apr Hatta var ein SUPER innsatsur ímóti KÍ allir vóru ordiliga serliga Arnfinn og Sjúrður og Brynjálvur teir spældu sum einglar. Gott Kappingarár So mong boð eru: Her kanst tú skriva boð tíni: Navn: Olli Bums Bumsjamar Yvirskrift:well . Sent: thu apr Eg vildi bara siga eitt og tað er at hendan heimasíðan er ikki so ógvuliga vánalig, men heldur tað "øvuta" góð!! eg rokni ikki við at NSÍ fer at klára seg so væl ár, men tað kemur tíðin at vísa!!!(hehehe)!! even they have a good team (I wonder why eingin av teim vóru tikin við á landsliði!!! heilsan ein ikki ennessí-fan Navn: Kí ari Sent: sun apr Tit skriva einki um KÍ liðið sum NSÍ spældi ímóti, tað verður nokk ikki so skeg at vera NSÍ ari tá hinir sum plaga at vera í byrjanaruppstillingini hjá KÍ standa á vøllinum hungraðir eftir at spæla Tillukku við sigrinum móti unglingunum hjá KÍ, hehe ella næstan Navn: Terji L. Hansen Yvirskrift:Støðan í kappingini? Sent: fri apr Eg sakni eitt yvirlit yvir støðuna í steypabólkinum/-unum. Í staðin fyri í teksti at greiða frá støðuni, hevði verið nógv betur við eini tabel yvir støðuna í steypabólkunum, bæði í bólkinum hjá NSÍ og hinum. Navn: justinus Yvirskrift:Gott Nsí Sent: wed apr Hattar var bara gottNsí,eg eri klárður yvir at Nsíarnir gjørdu hvat teir kundu,kí er eitt gott lið,men vit koma nokk aftur. Navn: Magni Yvirskrift:Gott klára Sent: mon apr Hatta var eitt gott úrslit ímóti Sumba á krossinum. Men góða eydnu í ár. Yvirskrift:Gott ítráttarár Sent: sat apr Vit síggja í spenningi fram til nógvar spennandi fótbóltsløtur við Løkin. Vit vilja gera okkara at rópa og gera Mexikanska aldu, við Katrin Post á odda. Øll góðynski Starvsvfólk á Posthúsinum Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:NSÍ dreingjirnir eru suvirenir!!!! Sent: fri apr eg vil bara siga tað tit NSÍ áskoðarir hjá .deild skuldu komi og hugt eftir okkum tá ið vit spæla, vit hølva allar av t.d vit hølvaðu skála aav hehe . komi og hyggji eftir okkum, vit fara at vinna meistara heidi í ár!!!! og til jonhard og jørgin, tit mugu fara at finna ein nýggjan venjara, tí at brynleif fer at flyta til havnar, so hann far ikki tí at venja okkum, eg kann geva tyykum eitt dømið, john andersen, hann tímir ótrúliga væl, og vildi eisini verði líka góður venjari §:o) Navn: rannvá Yvirskrift:sind gentur Sent: wed apr tað var sind ata tit skuldu tapa ella móti b betri næstuferð Navn: NSÍ kvinna Yvirskrift:NSÍ allar best Sent: mon apr Hey hey allir NSÍarar!!!!!!! Eg hopi at tað fer at ganga gott hjá .deild monnum í ár, sjálvt um tann fyrsti dysturin ikki var so góður. Eisini hopi eg at tað fer at ganga gott hjá kvinnunum, nú tær eru komnar upp í fyrstu deild aftur. Vónandi gongur tað gott hjá øllum deildunum hjá NSÍ í ár. heilsan ein trúgvur NSÍari. Allir gestir eru vælkomnir at skriva í NSÍ-gestabókina! Boðini kanst tú skriva í frymilin niðast á síðuni! Navn: Karlina Yvirskrift:synd Sent: mon mar nååå tað var roti at NSÍ skuldi tapa men tað sást á liðnum at teir ikki vístu tað teir hava víst í mongum kampum. Men vit mugu bara royna at stula teimum sum best ber til. Vit hava góðar vónir til tykkara. Alt tað besta frammyvir. heilsan ein trúgvur NSÍari Navn: SC Heerenveen Fanatics Sent: wed feb Visit my site !!! Navn: GULIGANS Yvirskrift:COME ON Sent: tue feb VIT hopa at tit fara at klåra tað í år heilsan BIG FANS Navn: PO & BH Yvirskrift:ein heilsan til brynleif Sent: tue feb heyyyyyyy Vælkomin til nsi. Tú SKALT verða venjari hjá okkum. Vónandi fer tað at ganga gott hjá tær, tí at tað hevur tað ikki gjørt nakað serligt hjá nøkrum øðrum venjara. Vit eru tveir dreingjir sum bara vilja at tú fert at føla teg heima her :). VIT SÍGGJAST TIL TRENING!!!!!!!!!!!! Navn: piltar Yvirskrift:nsí Sent: fri feb Alt tað besta í ár. Heilsan teir trúgvir stular úr dk. Navn: Hokus Pokus [afttur] Yvirskrift:Gloymdi at rósa Sent: sun feb Í gjár gloymdi eg at rósa heimasíðuni. Hon er fín. Arbeiðir skjótt, litirnir eru góðir og hon er logiskt og løtt at finna runt í. Tí dugi eg ikki at skilja hví aðrar heimasíður so sum rúsdrekkasølan liggur ovari enn NSÍ! Tí síðan sær ótrúliga deydlig út við vánaligum litúm. Men hetta ber kanska bara boð um hvussu nógvir bumsar eru í Føroum .EB/streymur er nú ikki so galin, og serliga tann nýgga hjá teimum fer at gera tað ringt hjá NSÍ at taka teir aftur. Men tó so: í so nógvar stavivillur hjá EB/str. Men so er tað HB heimasíðan. Hon er einki serlig. Ótýðiligir stavir, og heldur ógreið og ringt er at finna runt á henni til tíðir. Men nú mugi tit ikki slatra fyri nøkrum at eg eri HB-ari! Men kanska tit eru betri til heimasíður NSÍ, men á vøllinum vinna tit ikki móti HB!!!!!!!! Navn: Bjarki Danielsen Yvirskrift:vælkomin Djóni Sent: fri feb Her er ein heilsan til Djóna, at hann er vælkomin, og eg hopið at tú fert at taka tær av miðvøllinum, nú Eistein er farin. Navn: Dan M Olsen Yvirskrift:Greipivinnarar `ar Sent: fri feb lati okkum taka øll av b`oli `i `ar.Sum `utiseti følur man seg nærri løkini,n`u heimas`ian er komin, alt ta besta `i `ar Navn: Tríggir Guligans Heimasíða: http://Ongin Yvirskrift:NS`I..NSÍ..NSÍ Sent: thu feb Vit hopa at tit blíva nummar eitt,tvey,trý ella nummar Nei tvætl. Good luck Heilsan Vit!!!!! Navn: Góða eydnu Sent: thu feb NS`I eg vanti tit fara at verða nokkso góðir í ár, eg eri K`I-ari og eg hopi at K`I verður meistarar men góða eydnu NS`I bei So mong boð eru: Her kanst tú skriva boð tíni: Navn: Teldupostur: Heimasíða: Yvirskrift: Míni boð: [ Síða: ] [ Aftur til NSÍ-heimasíðuna! ] [ Administer the guestbook | Create a FREE guestbook! ] [ Netomia.com free mb websites for everyone! ] Navn: FvR Yvirskrift:Fínasta slag Sent: thu feb Halló Fínasta slag vid eini super heimasídu Hilmar Jan. Vónandi verdur hon up to date tá kappingin byrjar, so at man kann føla seg gulan og svartan sjálvt um man er langt vekk frá vøllinum vid Løkin. Drívi á! Navn: Pauli Yvirskrift:Bara ein lítil heilsan Sent: tue feb Sum vestmenningur havi eg ikki nógv við fótbólt at gera, men eg má siga, at duga runavíkingar líka væl at spæla fótbólt, sum teir duga at gera heimasíðu, so stendur væl til. Gott kappingarár! Navn: Jónvá Yvirskrift:kom nú Sent: mon jan kom nú NS`I, tit kunnu gott. Eg eri ein nokkso stórur fannur hjá tykkum, so Navn: J.Ósá Yvirskrift:NSÍ Sent: sun jan ja eg hopi at tað fer at hilnast betri hjá tykkum í ár en tað hevur gjørt nú í nógv,nógv ár.Tit mugu satsa uppá pláss,og so sleppur NSÍ út í Europa.Men minnist til eitt:KÍ endurvinnur Greipuna ár . Navn: Dan Sent: thu jan hey hey Hettar er ein litil heilsan frá mær. Eg hopi at tit fara at liggja nr tað havið veri sera gott. Eg hopi eissini at eg fági spælt okran dyst á deild hjá okkum góða endu Navn: Tórhallur Sent: wed jan hey hettar er bara ein litil heilsan frá mær. Eg hoppi tit fara at gerða tað lika so gott sum i fjør helst lika gott ella betur. eg hopi at deild verða nr í ár góða endnu. Navn: beinta Sent: mon jan til nsí vónandi vinna tit í ár. Cristian høgni skikka tær pent Navn: BeeKay Sent: thu jan Eg vóni at nsí vera føroyameistarar í ár . Allir gestir eru vælkomnir at skriva í NSÍ-gestabókina! Boðini kanst tú skriva í frymilin niðast á síðuni! Navn: Tóra Yvirskrift:NS`I Sent: fri jan Takk fyri ár Vónandi verður tað Føroyameistaraheiti ár eg stuðli tykkun frá dk. Navn: Helgi Yvirskrift:nsí Sent: wed jan Takk fyri eina góða heimasíðu nú ber til at fylgja við sjálvt úr Skagen. Lat bara Gí gera sær fyri skommun teir skulla nokk føla í sýsta enda tá íð ári er loki. Navn: Piddi Yvirskrift:Frálíkt Sent: tue jan Endiliga ein síða so vit "útlagnu" kunnu fylgja betur við Navn: Bjarki Danielsen Sent: mon jan eg hopi at tit fara hava eitt gott kappingarár, tað hevði gjørt meg glaðan høvdu tit enda ímillum til Navn: Eiler Lamhauge Sent: mon jan Eg vóni at vit fáa eitt gott kapróðrarár ár Navn: rúni noelsø Yvirskrift: hey hey Sent: mon jan hey hey tit hettar er ein heilsan til øll sum halda við nsi góða eydnu við kappingarárðinum Navn: Kristina Simonsen Yvirskrift:HB-fan Sent: sun jan Hettar er ein góð heimasíða. Meira kann eg ikki siga. Eg vil ynskja NS`I góða eydnu við komandi kappingarárinum, men HB klára teir ikki. Navn: Kalli mohr Sent: mon dec nsí má fáa fatur á einum ella fleiri góðum spælarum eru tit ikki einig????????????? Nsí verður % føroya meistari í ár. Navn: Bergur Stórhamar Yvirskrift:Heilsan til NSÍ Sent: mon dec Rætt hevði tú Jákup, ein góð heimasíða yvorskuðilig og greið. Hilmar Jan eigor eitt herðaklapp fyri hana. Heilsa Jan Martin frá Hanusi, hann gleðir seg at møta honum á Sevmýri. Navn: BILL Yvirskrift:nsí Sent: mon dec Nsí er eitt gott lið. Bæði pinkur og undlingar føroyameistarir. Tillukku við tí Navn: Súni Fríði Johannesen Sent: sun nov Eg vil takka Hilmar Jan fyri eina góða heimasíðu, og somuleiðis vil eg ynskja NSÍ góða eydnu við komandi kappingarárið. Navn: GoGo_Rilla Sent: sat nov jaja ,cool heimasíða,men tit blíva ongantíð betri enn kí í fótbólti,men man kann altíð droyma Navn: Ludvík Justinussen Yvirskrift:Takk fyri kappróðurin ! Sent: thu nov Umsíðir kom ein grein við kappróðri. Vegna manningina á Eysturoyingi, vil eg takka fyri, at tit eisini hava okkum í huga. Heilsan Bátsformaðurin á Eysturoyingi. Navn: Hjalmar Hansen Yvirskrift:Gott vid kappróduri Sent: wed nov Tad er stuttligt at síggja NSÍ á internetinum. Gott at tit ikki bara hugsa um fótbólt, men hava minst til tad sum NSÍ kann vera stoltast av kappródurin. Navn: Kí fan Yvirskrift:KÍ aftur vinnari Sent: mon nov ja eg ynski tykkum alt tað besta fín heimasíða. men annars so vann Kí í vikuskiftinum á sterkastu HB-B og landsliðnum.og tá vóru .deild og .deild á Kí liðnum.halda tit ikki tað er flott at vinna kappingar ár.FM-Løgmansteypi-Fair Play-og so hetta her. eg ynski KÍ tilukku við tí. Navn: Hans Andrias Midjord Sent: mon nov Eg vil bara líka siga at hettar er ein sera góð heimasíða tú hevur fingið upp at koyra Hilmar Jan. Eg vil eisini ynskja NSÍ góða eydnu til næsta kappingarár, og vónandi røkkur tað út í evropa næsta ár. Yvirskrift:Ian er góður Sent: thu nov takk fyri eina góða heimasíðu Hilmar jan. Ian er ikki ein svíkari Navn: John Andersen Yvirskrift:VIT KOMA AFTUR Sent: thu nov Nú vil eg bara siga nøkur fá orð. Fyrst vil eg rósa Hilmar Jan fyri eina góða og vælskipaða heimasíðu. Síðan vil eg hopa at NS`I fer at keypa onkrar spælarar,til næsta ár, nú hugsið eg um ein málslúkara, og ein málmann. Annars alt tað besta næsta `ar.Og verið verandi í fystu deild. VIT KEMPA OKKUM TIL SIGURS. Navn: Ikki nakar so serligur Sent: AM / Hevur ofta verðið sagt, at fótbóltsleikarar ikki nýtast at vera teir við teimum skilabestu knokkunum. Men at teir nú beinleiðis prógva hesum pástandi, við at við navni at leggja seg út í okkurt av tí mest óneyðuga og særandi kjakinum á tí annars frálíku kjaksíðuni er ein "fallit-erklæring". PS. Tú gert eitt megnararbeiði, Hilmar Jan ! Altíð stuttligt at vitja her á síðuni. So mong boð eru: Her kanst tú skriva boð tíni: Navn: NS`I`ari Sent: AM / Vit mugu styrkja liðið hjá NSÍ! Sent: AM / eg haldi at nsí er best og at spælarnir sum fara til eitt annað felag fara at koma krúpandi aftur tá ið nsí vera fm vinnarar Navn: sbibi Sent: AM / Flott heimasíða, Hilmar Jan!!! Navn: ppm Sent: AM / Halló, Hilmar Jan! Flott heimasíða hjá tær. Petur Páll. Eg tími ikki at siga nakað um komandi kappingarár, men NSÍ hevur allar møguleikar, um og bert um, teir vilja vinna fyri "einhvønn prís" ( á góðum føroyskum). Navn: Justinus Sent: AM / Hetta sær bara gott út. Haldi bara, at tað mátti verið meir álvara í ti, sum onkur skrivar. Navn: Bjarki Danielsen Heimasíða: http://www.rks.fo Sent: AM / Nú tit hava sett eitt ungdóms felag, so hevði eg hopað at tit høvdu kunna givið unglingunum venjingarklæðir. heilsan Bjarki Navn: Eyðun Gaardbo Sent: AM / Halló Hilmar Jan !! Frálíkt tiltak við heimasíðuni, sum er sera viðkomandi fyri okkum gul/svørtu viðhaldsfólk. All the best !! Navn: Bárður Sent: AM / Brúka teir spælararanar tit, hava annars fer liðið ikki at rigga heilt. Navn: GÍarin Sent: AM / Eg vil bara siga takk So mong boð eru: Her kanst tú skriva boð tíni: Allir gestir eru vælkomnir at skriva í NSÍ-gestabókina! Boðini kanst tú skriva í frymilin niðast á síðuni! Navn: NSÍari Yvirskrift:Tápuligar viðmerkingar Sent: AM / Nú má tað vera upp á tíðina, at hesar púra óviðkomandi viðmerkingarnar, har tað verður meira hugsað um at spotta, enn at koma fótbóltshugsanum, halda uppat. Grundin at eg sigi hetta er, tí at tit gera bara, at vit onnur fótbóltsáhugaðu onga NSÍ-heimasíðu hava longur. Annars til Hilmar Jan: Loysnin kundi verið, at man skuldi sent brøvini gjøgnum E-mailin hjá heimasíðuvertinum. Navn: Magni Yvirskrift:Ikki for gott skil Sent: AM / N.S.Í. má keypa sær ein nýggjan málmann og ein áleypara, sum klárar at skora! Navn: Bárður Kjeld Yvirskrift:COME BACK Sent: AM / Nú havi eg hoyrt, at NSÍ skal keypa ein ÍF'ara. Eg hopi at hann er so góður sum tey siga, tí NSÍmanglar fólk. Annars hopi eg at tað fer at ganga gott næsta ár. KOYR Á NSÍ! Navn: NSÍ'ari Yvirskrift:eitt hugskot Sent: AM / Nú nógv tosa um allar spælararnar sum rýma, so vildi eg hildið at tað hevði verið eitt hugskot, um ikki vit fingu partafelagið uppá beinini, so vit kundu farið út at keypt spælarar. Tað er lítið sanlíkt, at Déjan kemur aftur, so hevði eg hildið at vit skuldu keypt B -málmannin ella mugu bara hava ein óroyndan málmann, skal hann koma úr Føroyum, tí allir teir royndu og góðu hava longu feløg at spæla fyri. Fyri Helga haldi eg vit hava nógvar evnaríkar spælarar í felagnum. Men álopsplássi er eitt problem. Navn: NSÍari Yvirskrift: Skuffaður!! Sent: AM / Ja, sum øll hini, sum hava skrivað her, so eri eg RÆTTILIGA skuffaður av Helga, Chr. Høgna og Óla. Altso at fara til GÍ, tað kann ikki vera rætt. Um man hugsar um tað: GÍ, størsti fjendin hjá NSÍ nakrantíð, ótrúligt! Og nú havi eg hoyrt at Eyðstein og Dánjal fara at venja við B næsta ár, kanska. Altso, hvat sker her? Hví skulu teir fara til grannaliðini? Sjálvur haldi eg, at Eyðstein er ikki ein stórur missur, men Dánjal verður ein stórur missur, avgjørt! Navn: B 'ari á flatlondum Sent: AM / Bert eitt herðaklapp til "innanmenn", og takk fyri eina góða heimasíðu. Tað eru tíverri alt ov fá fótbóltsfeløg í Føroyum, sum hava tikið seg saman og eru komin á netið. Tað er í hvussu so er torført at finna nakrar føroyskar fótbóltsheimasíður. Nú má onkur skjótt fara at skumpa eitt sindur undir toftamenn, so teir eisini fáa fingurin út og gera sær eina heimasíðu. P.S. Tillukku við at tit endaðu omanfyri B í ár. Næsta ár verður øðrvísi. Komin til kjak NS`I annars til Runavíkar Býreáð gjørt kunning, havn og kort/landalæra Unglingarnir vunnu Pondus Cup ( . . ) Í hasai greinuni stendur um NSÍ-unglingar vunnu pondus cup bla bla... og til síst stendur 'meiri um hatta seinni', ja eg veit ikki, nú er tað ein mánið síðani tað er skrivað, hvar blívur tað av - 'meiri um tað seinni' ? Annars, takk fyri ein super heimasíðu, HJ! Ein unglingur SSUUPPEERR FLOTTIR !!!!!!!!!!!!!! Monday, -Aug- : : . . . writes: um hetta spæli heldur áfram og tann vinnainnstillingur tit hava víst, ja so eiga vit at klára eitt pláss. Og tað hevði verið frálíkt. Men vit taka ein dyst í senn, næsti dystur er torførur, GÍ í Gøtu. Pínadoy vísa hasum Janskor brøðurnum og fyrrverandi NSÍ arunum, hvat vit eru gjørdir av. Simpulten slætta teir við jørðina !! ein trúgvur NSÍ ari ! Re: SSUUPPEERR FLOTTIR !!!!!!!!!!!!!! Monday, -Aug- : : . . . writes: jú tú, har hevur tú rætt. Teir NsÍarnir har inni í Gøtu, skulu koma grátandi heim aftur til NSÍ, men men, noynoy, tað gongur als ikki. Teir hava tikið tí støðu, at fara til GÍ. Teir vildu royna okkurt annað, vinna onkrar medaljir og hvat veit eg, men noy tað gongur ikki nakað serligt, tí VIT liggja frammanfyri GÍ og vit skulu og mugu KNEKKA teir sunnudagin, har er eingin yvi. Vit mugu geva ALT vit eiga, vit bakka ikki ein TUMMA. Tað verður sind, um vit nú vinna, so vita Óli og Helgi ikki hvat teir skulu gera og siga. So standa teir har sum nøkur tilvildarlig neyt. Heilsan ein NSÍari NSÍari Hví niðurgerða Nsí Monday, -Aug- : : . . . writes: Eg haldi at tað er(umskilda málburin)Foribanna vánaligt av einum sum skrivar seg sum Nsíara,at rakka teir niður upp á handan mátan.Eg haldi at sovorið kann spilla nógv meir enn tað ger gott,so ein áheitan til tín sum heldur at Nsí bara er heppi,hav tína meining fyri teg sjálvan.Annars vil eg gjarna siga NS`I tillukku við sigrinum á Vb,gott kempa. V.H Justinus. N.s.Í - VB Sunday, -Aug- : : . . . writes: Hjartaliga tillukku við sigrinum ídag. Tað er langt síðani at eg havi sæð okkara menn spæla so góðan og undirhaldandi fótbólt. Halda tit áfram við hesum spælistílinum og stríðsviljanum, skuldi tað verið møguligt at drigið nógv stig heim. ein trúgvur bakkamaður Re: N.s.Í - VB Sunday, -Aug- : : . . . writes: Púra rætt at við hasum spælinum høvdu vit kunnað drigið nógv stig til hús. Eg vil fara so vítt at siga vit kundu saktans blivið meistarar við hasum spælinum, bara spell at vit komu so seint í gongd, men hvør veit kanska røkka vit einum Evropa-plássi í ár, eitt er í hvussu er sikkurt vit standa % aftan fyri tykkum. COME ON NSÍ Super-NSÍ'ari Tillukku NSÍ Sunday, -Aug- : : . . . writes: Tillukku NSÍ. Hetta var tað besta NSÍ hava spælt í ár. Nú mugu vit vóna at teir vinna ímóti GÍ næsta sunnudag (torfør uppgáva). NSÍ-fan. NSÍ - fan Tillukku NSÍ Sunday, -Aug- : : . . . writes: Ja, NSÍ vera ikki lættir at steðga nú, so eg eri eitt sindur bangin fyri dystinum NSÍ - B . B hevur ikki nakra góða verju fyri tíðani, so tað verður sera torført fyri okkum tofta-menn. Men vit taka ein dystin í senn, so vit vóna bara tað besta. Annars góða eydnu ímóti GÍ komandi sunnudag. Men tað plagar at verða sera torført í Gøtu, og serliga hjá NSÍ, sum ikki hevur klára seg nakað serliga væl í Gøtu. Heilsan B 'ari takk til okkara Guligan viðhaldsfólk Saturday, -Aug- : : . . . writes: Eg vil vegna spælarnir takka fyri tykkara `Otrúliga stuðul í havn sunnudagin, uttan tykkum høvdu vit ikki vunnið. Nú er tað so VB,og vit vóna at tit stýra dystinum líka væl sum í havn. Takk fyri. Vegna spælarnir.Rúni joensen Rúni joensen takk til okkara Guligan viðhaldsfólk Saturday, -Aug- : : . . . writes: VB smyr NSÍ av !! Annars stavast Havnin við stóra H !!! Áskoðari Re: takk til okkara Guligan viðhaldsfólk Monday, -Aug- : : . . . writes: hehe, ja VB smyr NSí av, in mu dream. NSÍ - VB . Ak, ja, tað betra liðið vann! Ein unglingur NSÍ vóru hepnir. Thursday, -Aug- : : . . . writes: Nú mugu vit ikki halda vit eru blivnir supergóðir, tí um rætt skal vera rætt, so vóru NSÍ hepnir móti HB i Gundadali sunnudagin. HB var eitt nógv betur lið enn NSÍ. Teir spældu rættiliga skilagott, og komu til ca. - góðar málmøguleikar, men megnaðu ikki at skora, tí teir ikki vóru koncentraðir í avgerandi løtuni. NSÍ spældi sum best bar til, uttan nakra plan. Bólturin skuldi bara fram til Ch. Høgna, so skuldi hann klára restina. Ch. Høgni leikti ein sera góðan dyst, saman við Ian og Djóna, og partvís Gert. Hinir runnu bara runt sum fluga í fløsku, og vómaðu tað besta. Málmaðurin er blivin róstur til skýggja. Hann hevði góðar bjargingar. At tað ikki komu meiri mál var ikki hansara skuld, men vánaligar avslutninar frá HB, serliga frá Andrew á Fløtum. Málmaðurin feildømdi bóltin óteljandi ferðir. Tað sum gjørdi, at NSÍ vann, var at Ch. Høgni var við NSÍ, og Andrew við HB. Høvdu teir býtt um, hevði HB vunnið stórsigur. Hetta er bert mín meining. NSí ari Re: NSÍ vóru hepnir. Thursday, -Aug- : : . . . writes: ert tú ein rættur NSÍari eigur tú at rósa teimum og ikki niðurseta spælarnar. heilsan ein kuffaður NSÍfan vegan hatta skrivið. NSÍfan Re: Re: NSÍ vóru hepnir. Friday, -Aug- : : . . . writes: Antin ert tú ikki ein rættur NSÍari, tvs. ein sum bara setur tilvildarligt navn undur. Ella kanska tú ert ein av teimum sum hevur góðan dag tá NSÍ tapur, og spilla alt út tá NSÍ vinnur. Var og hugdi eftir dystinum, og væl kann verða at ikki gekk so væl í fyrra hálvleiki. Men í seinnra hálvleiki sá ein og hvør at NSÍ hevði valt at verja støðuna - , og satsa uppá kontra, og tað sá út til at eydnast, so hví ikki verða glaður um at NSÍ vant - úr HB. Re: NSÍ vóru hepnir. Friday, -Aug- : : . . . writes: Púra rætt hann sjálvur! HB er eitt gott lið, og teir hava verði óhepnir í ár. Høvdu teir bara eitt sindur av heldig afturat, ja so lógu teir so langt ffremstir, men hava ikki hevt tað held sum skal til. Sjálvur sá eg ikki dystin HB- NSÍ, men sum eg havi hoyrt, so var tað nøkulunda, sum tá HB-B spældu, og tá var tað B sum bara vóru hepnir. Eitt sindur spell, at summi ikki klára at sýggja sannleikan í eyguni, og viðganga at NSÍ var eitt sindur heldugt hendan dagin, og HB hevði ein sera óheldigan dag. Málmaðurin hjá NSÍ er góður, men tað er held, tá bólturin fer á yvurleggjaran í ryggin á málmanninum og so á stongina, inntil ein annar kemur og sparkar bóltin vekk!!!!!! Heilsan EG PS. Eri sera spentur til dystin NSÍ - B . Mítt tipp: NSÍ - B - ( - ) EG NSÍ vóru hepnir. Saturday, -Aug- : : . . . writes: HB hevur ikki havt held???? Teir hava spælt dystir móti KÍ.Báðir hava verið sera javnir,men HB hevur vunni báðar við einum máli.Har eru stig sum kundu veri So ikki klaga!! Kí ari NSÍ vóru hepnir. Saturday, -Aug- : : . . . writes: Til dystin í Klaksvík millum HB og KÍ kann sigast, at hóast tað ikki var spælandi fyri vindið, so stóð HB fyri tí syndrinum av fótbóltsspæli sum var á vøllinum. KÍ vísti onki...hvørki vilja ella spæl henda dagin í Klaksvík, og uttan tað vinna teir onki lið í .deild. LD NSÍ vóru hepnir. Friday, -Aug- : : . . . writes: Tað er púra beint, at NSÍ-ararnir vóru heldigir í Gundadali sunnudagin. Men hví skal NSÍ ikki hava loyvið at vera heldigir av og á. Tað er óteljandi dystir, sum NSÍ hevur tapt seinastu árini í seinastu minuttunum, og tað meti eg ikki at vera held. Heldið fylgir jú ofta teimum liðunum sum vísa tann rætta hugburðin á vøllinum, og tað er júst tað sum NSÍ hevur víst seinastu dystirnar. Serliga kunnu dystirnir móti KÍ og so dysturin ímóti HB brúkast sum dømi um hetta. Sum dømi um hetta kunnu vit eisini vísa á GÍ, sum við tí rætta hugburðinum er komi út í Evropa ár eftir ár, so til tykkum á .deild. Drívi á komandi dystirnar, vísi tann rætta hugburðin, og so mugu úrslitini fara at koma. LD Penir eru tit Wednesday, -Aug- : : . . . writes: Penir eru tit,tey orðini eru tey fyrstu sum renna mær í hug tá eg hoyri at vit vunnu á Hb. Tað er sera gott,og eg eri stoltur av at verða NS`Iari í dag,eg haldi at tit eru bara heilt góðir.Annars so er næstið kampur ikki minni viktigur,tá skullu vit vinna á Vb,men verður tað sum í havn,so verður tað einki proplem. Eg vil heita á tykkum sum standa uttanfyri vøllin,um at rópa nógv og hart á NS`I,so skullu teir nokk geva tykkum úrslit afturfyri. V.H Justinus JIPPI!!!!!! NSÍ VANN Sunday, -Aug- : : . . . writes: halga hatta var gott!!!!!! til lukku nsí hetta er eisini til viðhaldsfólkið:) eg hopi at tað fer at ganga líka gott næst vikuskifti.......tað skal tað. men tað er ein veikleiki hjá okkum á heimavølli vit rópa ALT ov líti tað er for vánaligt eg rokni eisini við at spælarnir halda tað lati okkum rópa líka hart og líka nógv sum vit gjørdu í dag!!!!!!! KOM SO NSÍ!!!!!!!!!!! NSÍfan JIPPI!!!!!! NSÍ VANN Tuesday, -Aug- : : . . . writes: Ja, vit mugu veruliga hopa, at tað fer at rigga aftur móti VB. Tað treytar eisini, at vit uttan fyri vøllin gera vart við okkum og stuðla, sum um vit sótu í vestara skýli í Havn! Og tá VB ikki skuldi verið líka gott lið sum HB, eigur NSÍ at klára tað! gag Har manglar eitt mál!!! Sunday, -Aug- : : . . . writes: Á forsíðuni stendur at B "bara" vann - á Sumba, men tað endaði altso - . Tað er ikki tí at tað var Súni Fríði sum átti, at tit ikki vilja seta tað á úrslitini, ella hvat??? Men eg eri spentur til dystin: NSÍ - B . Heilt erligt, so rokni eg við at NSÍ vinnur, men vóni tó alt tað besta fyri mítt lið. Annars skula tit hava takk fyri at tit hølvaðu HB av í dag. Hattar høvdu teir gott av. HB hevur nú tapt tveir dystir í ár, og eru tey bæði tapini komin av Skálafjørðinum. Men banki líka VB fyri okkum, so kunna vit bara avgera alt sjálvir!!! Heilsan B 'ari Stoltur B 'ari JIPPI!!!!!! NSÍ VANN Tuesday, -Aug- : : . . . writes: Púra samdur...! Tað er ov vánaligt at vit rópa meira á útivølli enn á heimavølli! Tað er sikkurt fleiri í taka undir við mær. Annars tillukku dreingir! Flottir eru tit! P.S. Burdi dysturin ikki fingið meira enn bóltar í '"Ítrótti"-blaðnum??? Kanska tað er ein HBari ið skrivar greinina...: ) NSÍ_freak Har manglar eitt mál!!! Sunday, -Aug- : : . . . writes: Tað er rættað. Og tað er ikki, tí Súni Fríði skorar, at úrslitið var komið skeivt fyri, tí enn kanna vit okkum hann við húð og hár. Úrslitið er komið skeivt fyri í skundinum, tí heimasíðan var dagførd næstan áðrenn dysturin í Gundadali var liðugur! Annars takk! heimasíðuverturin HALLÓ, SÓU TIT NSÍ??? Sunday, -Aug- : : . . . writes: Ein fragd fyri eygað! Ótrúligur innsatsur! Ein málmaður við heimsins bestu refleksum! Eingin annar eigur ein Christian Høgna! Ja, soleiðis kundu vit blivið við. Sóu tit NSÍ í dag? Heilt ótrúliga flott, dreingir! Meira av hasum, tá vit um eina viku møta VB!!! Nú kann hvør sum helst leggja seg á odda í . deild, tí vit ræðast ongan! ONGAN!!! guligan NSÍ má vinna móti HB Saturday, -Aug- : : . . . writes: NSÍ... Tit eiga at kunna geva alt tit eiga, og vinna dystin móti HB í morgin. HB hevur ofta havt trupuleikar við tykkum í Havnini, so benytti tykkum við tí í morgin... OG VINNI!!! nr. Onnur deild vísir vegin Saturday, -Aug- : : . . . writes: Í dag sóu vit í Runavík, at onnur deild vísir vegin fyri fyrstu deild. - móti leirvíkingum er bara SERA gott. Vit vóna, at fyrsta deild megnar at halda fram í morgin móti HB. Sjálvt ikki oddaliðið ræðast vit. So øll NSÍ viðhaldsfólk mugu møta upp at stuðla! Koyr á NSÍ!!! gag Bólturin var innan fyri Wednesday, -Aug- : : . . . writes: Dysturin millum NS`I og FSV, skuldi FSV komi á odda - , teir høvdu eitt skot á yvurleggjaran, og bólturin sprakk nidur langt innan fyri stikuna. So har vóru tit heldigir. hhj Bólturin var innan fyri Wednesday, -Aug- : : . . . writes: "Nærved og næsten skyder ingen mand af hesten" sigur eitt orðatak, sum hesin fanatiski vágamaðurin má taka til sín. Dómarin dømir, og tað mugu vit bara góðtaka. Og vit guligans duga ikki at síggja nakra grund til, at dómarin ikki hevði dømt mál, um tað veruliga var mál. So halt uppat við hesum grenjinum, vágamaðurin. Fá heldur leikararnar hjá FSV at skilja, at allir dystir eru minuttir og ikki minuttir. OK? P.S. Til allar guligans og øll, sum halda við NSÍ: Sunnudagin møta vit fjølment í Gundadali at stuðla NSÍ, so tað hoyrist, sæst og merkist!!! guligan Bólturin var innanfyri Monday, -Aug- : : . . . writes: Eg vil nokk geva tær rætt í at bólturin var innanfyri málstrikuna, hetta hevði kanska broytt støðuna totalt. Men um vit bakka tíðina eitt sindur aftur í dystinum, so var tað eitt løgi mál, ið FSV fekk viðurkent. FSV eru í álopi, bólturin er við at fara út um síðulinjuna, men hvat hendur har kemur bráddliga ein FSV-spælari, sum hevði verið úti við skaða, og spælur bóltin til ein viðspælara, ið skjítur bóltin í málið. Vanligt er at spælarar, ið eru úti við skaða skulu fyrst fáa boð frá dómarinum áðrenn teir kunnu gerast aktivir í spælinum aftur. Eisini er tað vanligt í einari sovorðnari situation at tann skaddi spælarin skal til mijðuna av síðlinjuni áðrenn hann kann gerast aktivir í spælinum. Men eg veit ikki NSÍ vann so tað má ikki vera í lagið. NSÍ'ari Bólturin var innanfyri Tuesday, -Aug- : : . . . writes: - , - Tað er líkafeitt Søli TÚRURIN TIL HAVNAR Monday, -Aug- : : . . . writes: fyrst vil eg siga til lukku vid sigrinum á fsv. men, nú er ta"til havnar leidin gongur hevdi tad ikki veri deiligt um bussur koyrdi úr nsí hølinum, eg rokni vid at tad eru fleiri sum høvdu vilja koyrt í eimum bólki so vit kundu komid í rættlag ádrenn dystin. vinarliga skrivi eina vidmerking um tit halda at hetta er eitt gott hugskot. heilsan NSÍfan NSÍfan TÚRURIN TIL HAVNAR Monday, -Aug- : : . . . writes: Fyrst vil eg siga eitt stórt tillukku til NS`I,fyri ein super insats,tað fløvar at hoyra at vit vunnu,serliga tá man er so langt heimanfrá. Annars vil eg siga at tað má verða onkur sum kann skipað fyri einum busstúrði til havnar,tað er ein ógvuliga viktigur deilur av tí heila,at hava góðar guligans við.Eg vil so bara biða til at vit vinna í havn,og eg hopi at tit rópa fyri meg eisini. V.H Justinus just TÚRURIN TIL HAVNAR Monday, -Aug- : : . . . writes: Ja, eg eri fullkomuliga samdur! Nú mugu vit gulu gera okkum galdandi, ikki bara á vøllinum, men eisini uttanfyri. Tað er altíð krevjandi og møtimikið at spæla móti HB, sum er odda lið, so her er neyðugt við øllum stuðli. So lat okkum fylla bussin av guligans og fara til Havnar at stuðla NSÍ. Here we go, here we go!!! guligan deiligt at vinna... Sunday, -Aug- : : . . . writes: Tað var deiligt at vinna í dag móti vágamonnum. Men nú bíðar HB eftir okkum í Gundadali næsta sunnudag...og tað er ein heilt annar dystur. Tá mugu vit hava meira skil á miðvøllinum, enn vit høvdu í dag...tað verður helst neyðugt at taka annan áleyparin aftur á miðjuna, fyri at vit ikki skulu verða rendir heilt um koll av sterku HBarunum. Men vit eiga at vera førir fyri at gera nakrar skreytir tó har suðri...um sami hugburður verður vístur sum í fjør, tá vit vunnu - ímóti HB í gundadali, so ivist eg ikki í, at vit megna at koppa teimum enn einaferð. Góða eyðnu! viðhaldsmaður FSF hevur fingið eina heimasíðu Saturday, -Aug- : : . . . writes: Hetta er bara ein fráboðan til heimasíðu-vertin at FSF hevur fingið eina geniala heimasíðu, sum hann kundi gjørt eitt "link" til. Addressan er: www.football.fo Tak fyri eina góða heimasíð :))) NSÍ'ari Klára vit FS Vágar? Saturday, -Aug- : : . . . writes: Eg vil bara vita, hvat fyri vónir fólk hava til sunnudagin. Eg rokni við, at vit vinna. Eg haldi at spælarnir hava okkurt at vísa, eftir tann flotta - sigurin á KÍ, so teir eru sikkurt eykað uppsetir. Heilsan nsí - arin nsí - arin Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Wednesday, -Aug- : : . . . writes: Nú farið verður í gongd aftur eftir summarsteðgin í landskappingini, so haldi eg, at eg fari at spyrja fólk hvørjar vónirnar hjá tykkum eru. Hvussu fara og deild at klára seg í teirra deild? Fara tað at vera nakrir broytingar á liðnum nú eftir stegðin? Um tað verða, hvørjar eru so tær?? Hvør fer út og hvør inn?? Annars, so vil eg bara ynskja NSÍ eitt gott ár framyvir, og latum okkum vóna at tað kemur eitt gott úrslit burturúr, tí sum er eftir av kappingini. Vit trúgva á okkum NSÍ. Komi nú, vísi okkum hvat tit duga, hvat tit eru gjørdir av!! Heilsan ein viðhaldsmaður Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Wednesday, -Aug- : : . . . writes: ANTI KÍARIN Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Wednesday, -Aug- : : . . . writes: Ja... ein broyting verður........ .liðið verður skift út við teir mega fantastisku "ungliganar"!! anti kíarin Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Thursday, -Aug- : : . . . writes: Anti kíarin kanst tú gera okkum tann beina at tú aldrin vísir teg aftur á hesi síðu, tí at tú ert simpulten tann snott dummasti persónurin eg nækrantíð havi lisið eina viðmerking av!! mær Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Thursday, -Aug- : : . . . writes: Lat anti kí'aran vera, tað besta hann sjálvandi fær er at fáa tykkum at øsa tykkum á hann. May he "Rest in peace" Læt okkum syrgja yvir tey deyðu. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Thursday, -Aug- : : . . . writes: eg takki fyri tey rósandi orðini........ Vónirnar hjá viðhaldsfólkunum?? Monday, -Aug- : : . . . writes: Altso, nú havi eg siti og lisið onkrar greinir her. Har fólk skriva og so svara onnur til, góð aftur svørð. Men so er har eitt ólukkudýr sum ikki dugir at svara ella skriva føroykst. Tað kallar er 'Anti Kíarin', altso, kemur við skít býttum viðmerkingum sum ikki geva eina meining. Og so hatta har við Chr. Høgna og Sonna. Um at teir høvdu alla ærðuna í Dk, tá íð vit unglingarnnir vunnu pondus. Lat meg bara minna teg á, at tað skulu til at manna eitt fótbólts lið, 'at startup'. Um vit so taka vekk, og lata C.H og S vera, hvat høvdu teir megna. Allir sum vóru har niðuri í Dk, spældu væl, framúr gott. Hevði tú verið har, so kanska tú ikki hevði skriva so skít býttar viðmerkingar sum tú gert. Men hvør ert tú, kundi eg ikki lagt minni í. Men tá íð tú ert blivin um tey árini kom so aftur og skriva við skilið. Sigur at .Deildin skal vera skift út við teir 'mega fantastisku unglingar' - altso, eg meini so við. Kom við onkrum fornuftigum. Vit eru góðir við vit tíma ikki at gera øll hini liðuni fyri skommum, hæ ? :) Ikki svara aftur, anti kíarin, tað gevur onga meining álíkavæl Takk! Ein unglingur Sera gott unglingarnir Saturday, -Jul- : : . . . writes: Vit vilja hervid ynskja unglingunum hjartaliga tillukku vid sigrinum í Pondus Cup. Drívi á framyvir, dreingir. Sigmar & Co Sera gott unglingarnir Monday, -Jul- : : . . . writes: Ja........ hví ikki bara skifta teir út við .deild?????????????? ella senda teir ein túr til mallorca aftur fyri....... taki tykkum nú saman......... men soleiðis er tá eitt fyri fyrstu fer vinnur nakað! anti kíarin Sera gott unglingarnir Tuesday, -Aug- : : . . . writes: Hehehehehe.....hvør er nú tín trupulleiki?? Heldur tú ikki at onnur lið høvdu verið glað, at unglingarnir hjá teimum høvdu vunnið Pondus Cup?? Og eg haldi, at tú skalt taka teg saman, og bara gevast við at skriva inni á her. Tí, hvør tímir at hoyra uppá tína meining?? Eg so hvussu er ikki!!!! Hahahaha....tú ert totalt látiligur. Og tað er bara stutt sagt. NSÍari altíð Sera gott unglingarnir Wednesday, -Aug- : : . . . writes: Læt meg enn eina ferð minna teg á at tað vóru ikki unglingarnir hjá nsí, sum vunnu....... men C.H. Jacobsen og Sonne L. Petersen!!!!! anti kíarin Sera gott unglingarnir Thursday, -Aug- : : . . . writes: hasum trúgvi eg lítið uppá, tí mær vitandi vóru tað í øllum dystunum hjá teimun at teir høvdu menn á liðnum. So eg trúgvi lítið uppá hatta tvætlið tú kemur við!! mær Sera gott unglingarnir Thursday, -Aug- : : . . . writes: Hov hov!!! Eg var við niðri og sparkaði so hoyr her!! Chr. Høgni og Sonne høvdu eina sera góða kapping, tað er heilt sikkurt. MEN taka vit allar spælarnar, so var tað ikki EIN sum hevði eina vánaliga kapping. Eykaspælarnir fingu kjansin tá ið spælast skuldi ímóti tí polska liðnum, og har domineraðu vit TOTALT. Sjálvt um av okkara spælarum máttu út í min. hvør! So til síðst eina viðmerking: Um tú ikki hevur OKKURT fornuftugt at siga, so KLAP Í!!! Agee NSÍ sokkað !! Thursday, -Jul- : : . . . writes: NSÍ nytta einki teir liggja illa fyri í fyrstu deild, og so spæla tier heldur ikki g'ðan fótbólt, hettar ber ikki til at teir spæla so vánaligan fótbólt Chipsfrants NSÍ sokkað !! Monday, -Jul- : : . . . writes: Hey tú,hvat hevur tú eti tá tú er so óður inn á nsí?Eg haldi at tú skalt halda sovorði fyri teg sjálvan,um tú ikki torir at skriva títt navn aftanfyri.Annars er nsí ógvuliga gott,so eg veit ikki hvat fær teg at skriva sovorið ljótt um NS`I V.H JUSTINUS JUSTINUSSEN just Gott unglingarnir Wednesday, -Jul- : : . . . writes: Eg vil gjarna ynskja unglingunum tillukku við sigrinum í danmørkini.Eg má siga at hattar vær bara væl klára,tað er deiligt at fáa sovorði úrslit við heim.Annars,vil eg bara siga unglingunum takk fyri góða reisu niður,tá eg var so heppin at kunna reisa saman við teimun,tað var bara stutligt.Eg vil til seinast eisini ynskja NS`I alt tað besta í arðu helvt av kappingini,spala tit sum tit gjørdu í móti Kí,so koma tit langt. Ps: KOYRI `A NS`I. V.H Justinus Just Gott unglingarnir Wednesday, -Jul- : : . . . writes: ja..... stuttligt at sígggja hvussu stóran mun Christina Høgni Jacobsen og Sonni L Petersen kunnu hava.............. skoraðu av málum!!! Gott unglingarnir Thursday, -Jul- : : . . . writes: til henda anti kíaran. Um tú heldur at teir báðir høvdu aðruna, at vit vunnu, ja, so heldur tú skeivt. Hvørjir vardu málið og hvørjir vóru verjuleikarnir, tað vóru so hvussuer ikki teir báðir, tað komu bert mál ígjøgnum í dystir, er tað ikki flott kklára av verjuni og málverjunum?? Men tað var ein sonn gleði, at teir vóru við á túrinum. Heilsan ein unglingi!! Unglingi!! Gott unglingarnir Monday, -Jul- : : . . . writes: Ja...... sera sera vánaligt...... liðini kunnu ikki hava verið serliga góða....... eg sá dystin u- - nsí har u vann ikki minni enn - !!! men hvat......... nsí at klaga tí teir brúktu EIN ólóligan spælarar..... s - hini liðini hava verið góða!!!!! anti kíarin Gott unglingarnir Tuesday, -Aug- : : . . . writes: tú anti kíari tú mást vera komplet idiot. Eg haldi at tað er best fyri okkum øll, - eisini teg, at tú heldur skarpan !! tí sannleikin av tí heila er at tú ikki dugir at siga eitt fornuftugt ting. mær Gott unglingarnir Thursday, -Aug- : : . . . writes: Men tað gert tú kanska??? NEI!!!!! anti kíarin Gott unglingarnir Thursday, -Aug- : : . . . writes: Hahahahahahahahahaha! Til anti_kíaran... Hevur tú nakra idé fyri hvussu pill hamrandi tómur tú er?!? Tú er verri enn nakað smábarn! Til Hilmar Jan...orsakað málburðin :o) ein_annar_unglingi Vánaligt! Sunday, -Jul- : : . . . writes: Ja eg má siga at ein,sum javnan er her og skrivar, kom sera sera vánaliga frá at skriva um KÍ-Reyða Stjørna. Fyri tað um hann ongantíð hevur spælt Europa cup fótbólt(sman við Nsí) so er ikki neyðugt at tað skal straffast við grein um dystin har. Sera vánaligt!Eg havi ikki stundir at skriva alt ,men tað liggur á Kí síðuni. áskorðari sum heldur at tað var stak vánalig rapport frá dystinum. klaxur(sum er stoltur av at vera í CL) Vánaligt! Thursday, -Jul- : : . . . writes: Ein, eitur Uni Leitisstein Hansen, og fólk skulu hava loyvi at hava sína meining um dystin hjá KÍ. Bara so leingið eg sleppi at hava mína. Uni Leitisstein Hansen Uni Leitisstein Hansen Slóðir!!! Thursday, -Jul- : : . . . writes: Hví kann man ikki finna B -heimasíðuna inni á Slóðir á hesari heimasíðu. Vónandi ger webmaster okkurt við málið skjótast tilber. Annars ein tann besta heimasíðan á netinum. Heilsan Ein trúgvur gestur Tit eru best Wednesday, -Jul- : : . . . writes: Eg gleði meg til seinnu helvt Nsí'ari Tit eru best simbulten nógv best Nsí'ari Hvat kann gera NSÍ uppaftur betri? Saturday, -Jul- : : . . . writes: Nú summarsteðgur er, eiga vit gulu at fara í "tænkeboks" fyri at finna útav, hvat kann gera NSÍ uppaftur betri í seinnu hálvu. Hvat halda tit onnur, at NSÍ eigur at gera? Keypa meira fólk ella hvat? Kom fram við nøkrum meiningum, so vit halda fótbóltssansirnar hvassar, nú eingir dystir eru at hyggja eftir. Koyr á NSÍ! guligan Hvat kann gera NSÍ uppaftur betri? Sunday, -Jul- : : . . . writes: Ja tit hava nokk mist møguleikan fyri Europa cup.Men til næsta ár MUNNU tit fáa styrk um tit skullu hava nakran kjans til E.C. KÍ ari p.s Koma Runavíksingar út á Toftir at hyggja eftir KÍ-Reyða Stjørna?????????????????????? Vónandi !! KÍ ari Rúni er øgiliga góður Wednesday, -Jul- : : . . . writes: Hey Hey tit sum halda at Rúni ikki er góður Tað skullu tit ikki siga hann er góður og gerð sítt besta og hann gerð sítt besta og tað er tað. Ein ØGILIGUR fan hjá NSÍ NSÍ ER BEST Guligans Hvussu fer at ganga í seinnu helvt? Tuesday, -Jul- : : . . . writes: Eg ætlaði bara at vita, hvat fólk halda um seinnu helvt, hvussu fer at ganga? Forvitin Hvussu fer at ganga í seinnu helvt? Tuesday, -Jul- : : . . . writes: tað man fara at ganga betur, fáa ordiliga vind í seglini beinanvegin. Vinna á FSV og HB, tað skuldi bori til, sum øll minnast so vann NSÍ á HB í fjør í Havn... tað gongur einki hjá NSÍ! Sunday, -Jul- : : . . . writes: tað gongur ikki gott nokk hjá NSÍ!! eg haldið at tit mugu taka tykkum saman, tað er í so vánaligt at .deild er betri. Unknown tað gongur einki hjá NSÍ! Sunday, -Jul- : : . . . writes: Her eri eg ikki rættuliga einigur. Vit liggja í miðjuni, stig frá botninum, men samtíðis stig frá einum ja plássi. Sjálvandi er tað langt eftir til vit kunna vera heilt nøgdir, men vit muga stríðast víðari. Vinarliga Valdimar Olsen. valdi Rúna skal ikki sjeldast Saturday, -Jul- : : . . . writes: hey hey!! Rúna skal ikki sjeldast han er góður han gjørdist dagsins spælari ímóti KÍ so han má hava spælt gott Míni idol hjá Nsí eru Ian Højgard og Cristian høgni Jacobsen P.S NSÍ Rular Guligans Rúni J. hevur rós uppiborið Monday, -Jun- : : . . . writes: Eg havi verið ein av størstu kritikkarum av málverjanum, og eg eri enn sera ivasamur, men eg vil tó rósa Rúna fyri avrikini í teimum seinastu dystunum. Eg vóni bara at allur mín kritikkur verður gjørdur til skammar í seinnu helvt, og at NSÍ kemur at eiga ein stinnan málverja í gøtumanninum!... Rúni hevur víst sera gott spæl inni á strikuni, men hann hevur enn til tíðir stórar trupulleikar við høgum bóltum og úti í feltinum...míni ráð: er at venja miðvíst í summarfrítíðini nú uppá hesar veiku síðurnar... Annars haldi eg, at Djóni skal spæla fast afturi í miðverjuni, eins og NSÍ skal blíva við at spæla - - og ikki bara ímóti KÍ... Tað var annars ein stórur feilur, at Chr.Høgni ikki var við ímóti B seinasta vikuskifti...kostaði okkum allarhelst stig... Fá Ábraham at venja seriøst til seinnu hálvu!...tað er stirðil í honum enn!...hasin skaðin hann fekk var uttan iva orsakaður av ov lítlari venjing...men hann spældi sera væl ta tíðina hann var inni! Eg síggji eina miðju við Ian, Ábraham og Rúna fyri mær í seinnu hálvu... viðhaldsmaður Takk NSÍ!!! Monday, -Jun- : : . . . writes: NSÍ skal hava stóra takk fyri at teir vunnu sunnudagin á KÍ. Tað gott at hava góðar grannar. B kláraði av tí sama at behalda . plássi. Tit snakka nógv um Ábraham, men tað er ein sovorin B hevur brúk fyri beint nú. Heilsan B 'ari Tilukku Nsí......frá einum KÍ fan. Sunday, -Jun- : : . . . writes: Ja nú vunnu tit - .....tilukku við tíð!! Hatta var ein fínur dystur,og møguliga hevði Nsí uppiborð at vinna.Eg meini at ein javnleikur hevði verið meir rættvíst,men......... Nú skal eg ikki koma við nøkrum umberingum,tí at tað er ikki serliga væl dámt,so tað lata vit liggja. Annars so var tað ikki gott fyri okkum at tapa móti Nsí.Onnur topplið tapa ikki stig til Nsí,So vit kunnu undir ongum umstøðum góðtaka eitt tap.Tó er tað keðiligt at venjarin setir mans á miðuna sum aldrin hava spælt har áður(í .deild). Men tilukku Nsí......og góða eydnu í seinna hálvleiki. Klaksvíksingur Flot Flot, men!!!!! Sunday, -Jun- : : . . . writes: Ja Ja, sera flot, men var Ábraham við og hvussu spældi hann. Enn einafer tillukku við sigrinum. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Flot Flot, men!!!!! Sunday, -Jun- : : . . . writes: Ja, Abraham var við í dag, men mátti fara út við skaða, tá hálvur tími var farin. Tað tíðina hann var inni kláraði hann seg væl og fekk frið og ró yvir spælið hjá NSÍ. Eg síggi, at onkur forsmáddur gremur seg um at Abraham er við aftur. Viðkomandi varð gjørdur til skammar, tí Abraham fekk hasa løtuna víst, at krút enn er í honum, sjálvt um hann er nógv elstur av øllum. Allir teir ungu kundu lært ótrúliga nógv av honum, og venjarin kundi væl ikki gera annað, tí teir ungu hava ikki gjørt munin higartil. Nú vann NSÍ, og so haldi eg at vit øll skulu vera glað fyri tað og síggja frameftir. gag Flot Flot, men!!!!! Sunday, -Jun- : : . . . writes: Ábraham smæddist so ikki burtur í dag, tað er heilt sikkurt. Hann dugdi sera væl at skipa miðjuna, og fekk spælið at glíða. Hann vann eisini onkran luftbólt móti Ova Nysted!!! Tað er ikki bara so at siga tað. Annars høvdu Ian og Rúni ein sera góðan dag eisini!!! Tillukku dreingir!!! Koyrið nú á!!!! Knoddy Flot Flot, men!!!!! Monday, -Jun- : : . . . writes: Stóra tøkk fyri góð aftursvar, gott at síggja at Ábraham kundi føra nýggja styrku til NSÍ. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Støðið er nú lagt "med alla" Saturday, -Jun- : : . . . writes: Um vit hyggja at . liði í morgin, so síggja vit at Abraham Hansen er aftur á liðnum.(Fúl etandi skomm. Hetta er undir alt lá mark. Venjarin hevur nú grava sína egnu grøv, heilt sikkurt. Pínadoy maðurin hevur einans trena trý kvøld hendan mánaðin, og allar hægst tvey kvøld síðsta mánað. Hann var við . liði síðsta leygardag og tað var fyrsti dysturin hjá honum í alt ár, hvar er moralurin. Alt gott um Abraham, men venjarin er,..... Ja tað finnast eingi orð tíbetur. Tað eru hóast alt ungir menn, sum hava ambitiónir um at koma á . deild, men venjarin hevur tikið allar vónir og ambitiónir frá teimum nú. Vánaligt!! Ns'ari Støðið er nú lagt "med alla" Saturday, -Jun- : : . . . writes: Tá tú veist so væl, mans tú uttan iva vera ein av teimum ungu spælarnum, sum ert ónøgndur inn á venjaran. Bara tí at hann tekur `Abraham við og ikki teg, hvat so hann hevur nógv betur royndir enn tú góði. So slappa av, og bíða til í morgin við at brokka teg, um tað skuldi hent seg at NSÍ tapti. Heilsan Ein í trýr, at `Abraham gott kan klára tað. Støðið er nú lagt "med alla" Sunday, -Jun- : : . . . writes: Fyri tað fyrsta so eri eg ikki ein av teimum ungu sum tú sipar til. Og alt gott um Abraham. Men tá ið ein ikki nýtist at venja fyri at koma á fyrsta liðið, so er støðið forb..... lágt. So haldi eg, at vit skulu bara fara at satsa uppá . deildar fótbólt ella okkurt líknandi. Og endurtakið heilt ótrúliga vánaligt, og legg tilmerkis, av venjaranum. ns'ari ns'ari Støðið er nú lagt "med alla" Sunday, -Jun- : : . . . writes: Ábrahamsa tíð sum fótbóltsspælari á høgum støði er langt síðan farin. Tá hann ikki kann síggja tað sjálvur, so haldi eg at tað er uppá tíðina at venjarin kann síggja tað. Trupulleikin er ikki at hann ikki er raskur, men tað er hent so ofta fyrr at moralurin fer í botn tá hesin maðurin kemur á ligið. Teir ungu mennirnir orka hann ikki, so hví trossa og fáa moralin enn longur niður. So um Trúgvi ikki kann síggja tað, so er spurningurin um tað ikki er tíð uppá at skifta venjara, hóast fleiri av spælarunum dáma hann væl. Eg eri púra einigur við NS'iaranum....Ábraham skal als ikki fáa kjansin. So heldur royna seg við onkrum av ungu spælarunum á .deild. LD Støðið er nú lagt "med alla" Sunday, -Jun- : : . . . writes: Er tað nakað sum er fúl etandi skomm, so er tað skrivið hjá NSíarinum. Tú ert allarhelst ein av teimum sum gleða seg tá tað gongur illa hjá deild. Tú sært út til at verða væl vitandi innan fyri felaginum. Ert tú leikari ella hvat.?? Um so er, ert tú lítið at samlað uppá, so illloyalur sum tú bert teg fram á hesi annars frálíku síðu. Eg var til dystin í dag, og tá tú nevnir nøvn sum t.d. Ábraham, so haldi eg at tú skuldi nevnt títt egna navn. Abraham spældi frálíkt í dag, tað sóu vit allir rættir NSÍarir, sum gleða seg tá felag OKKARA vinnur. Ein rættur NSÍari Støðið er nú lagt "med alla" Sunday, -Jun- : : . . . writes: Púra einigur!!! OKKARA felag...!!! Teir ungu hava víst, at teir ikki enn eru heilt klárir til deildar fótbólt. Ábraham er kanska komin nakað upp í árini, men hví skal hann ikki hava ein nýggjan kjans??? Hann er ein sera rutineraður spælari, og tað er tað ið okkara lið manglar. At hann grenjar eitt sindur kann man tola. Annars tola okkara dreingir ikki so væl kritik... Hyllin Støðið er nú lagt "med alla" Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Tolir man ikki kritik, so hevur man einki at gera á einum fótbólts-vølli, og so serliga ikki í . deild. Hattar muga teir ungu læra seg, áðrenn teir halda seg hava rætt til at sleppa framat. EG NSÍ-KÍ....liðið má umskipast ! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: onkrar broytingar mugu gerast sunnudagin, eg havi hoyrt at Kári Hansen hevur leikbann og tað var einki serligt fyri NSÍ, tí hann er millum teir bestu á liðnum fyri tíðina. Men møguleikarnir eru nógvir, hvørjir teir fyrstu eru, og hvønn spælistíl Trygvi nýtir. Í Klaksvík nýtti hann so - - , so tað hevði ikki verið heilt býtt at nýtt tann sama spælistíl sunnudagin. Eg má siga at eg eri sera spentur uppá hvussu Trygvi fer at blanda kortini sunnudagin. Ein ið sær fram til dystin sunnudagin ! Tað stendur einki til ella hvat ? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Onkur skrivar "hvussu ber tað til ?" Tað er ikki gott at vita, men eitt er vist tað hjálpur ikki at grenja so nógv sum onkur av tykkum hevur hug til, stuðli heldur tykkara felagi, "moralin er í BOTN" og royn so at halda uppá fólki. Hygg út á Toftir har kundu tit lært nógv... hvusu ber tað til Wednesday, -Jun- : : . . . writes: hvussu ber tað til at B klárar seg so væl. Teir hava eitt nógv verri lið enn bæði Gí og Nsí. Hvat er galið hjá okkum. tað er burturvið at toftamenn klára at liggjaq í toppinum. Tað hava teir slet ikki fólk rtil Guli hvusu ber tað til Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Nei, nei, tit batna ikki har inni. Nær fara tit at skylja, at B er, og fer altíð at vera betri enn NSÍ. Trupuleikin hjá tykkum er, at har eru ikki øll vælkomin, og tit góðtaka ikki hvønn sum helst. Har kundu tit lært eitt sindur av B . B 'ari hvusu ber tað til Wednesday, -Jun- : : . . . writes: NSÍ endaði frammanfyri B í , og ! hvusu ber tað til Wednesday, -Jun- : : . . . writes: B endaði frammanfyri GÍ í , og so tá teir vóru meistarar seinast, eg haldi tað var í , minnist meg rætt er onki annað felag í Eysturoynni nakrantíð enda frammanfyri GÍ í . deild. Enn er leikárið ikki liðugt, enn kann nógv hendað, bæði uppeftir og niðureftir, vónandi hava øll Eysturoyarliðini gumpin omanfyri niðurfltyingastrikuna tá avtornar. Meistarin hvusu ber tað til Thursday, -Jun- : : . . . writes: Tær einastu ambitiónir NSÍ hevur, er at verða omanfyri B ella GÍ. Tað er bara for vánaligt. Tit spæla ikki fyri at gerast føroya-meistarar. B 'ari hvusu ber tað til Thursday, -Jun- : : . . . writes: Teir hava ein super venjara B `ari Tit eru bara so góðir Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Tað ótrúliga gott klára av (NS`I) tí at teir vinna á (K`I) so at eg gleði meg bara til at teir fara at spæla í møti Liverpool tí at so fáa teir eitt sindur av mót stógu Heilsan Ein (NS`I) stulari Hvat halda tit um deild hjá NSÍ? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Hvat siga tit um deild, nú verður bara tosað um deild, men skal man ikki starta eitt kjak um deildar liðið hjá NSÍ. Hvat halda tit um spælarnar?? góðir ella ringir???...ella eru allir samlir góðir? Heilsan ein NSÍari NSÍari Hvat halda tit um deild hjá NSÍ? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: úrslitini tala fyri seg !!! mær Hvat halda tit um deild hjá NSÍ? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: jaja, men kunnu tit ikki eisini geva teimum karakter ímillum - ...líka sum tit geva deild!! NSÍari Hvat halda tit um deild hjá NSÍ? Monday, -Jun- : : . . . writes: Halda um deild, teir taptu oddadyst Nsí-KÍ .....Sunnudagin Monday, -Jun- : : . . . writes: Ja nú sunnudagin verður tað Nsí-KÍ. Vit klaksvíksingar gleða okkum at koma til Runavíkar(tykkara kassameistari fer at hava góðan dag).Tað verður uttan iva ein spennandi dystur.KÍ hevur tað vanliga trupult í runavík,og tað rokna vit eisni við hesuferð.Sjálvt um Nsí kanska ikki hevur so góð úrslit at vísa á í síðstuni,so vita vit at teir hava nakrar góðar spælarar.Og mann skal eisni minnast at Nsí vann í klaksvík.So tað verður spennandi sunnudagin.Vit klaksvíksingar vóna at fáa ein góðan,undirhaldandi og spennandi dyst. Heilsan ein KÍ áskorðari sum fer til runavíkar sunnudagin. Klaksvíksingur - . Skulu vit geva karakter, ja so fáa ikki nógvi omanfyri . eg Nsí-KÍ .....Sunnudagin Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Vónandi møta tit fjølmentir, tí tað hava tit, eins og vit sjálvir brúk fyri (Ein góðan dyst)bæði á vølli og uttanfyri. Verði vælkomnir. Nsí'ari Nsí'ari Nsí-KÍ .....Sunnudagin Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Klaxarnir skulu vera vælkomnir. Vit gleða okkum til nógvar áskoðarar sunnudagin, tá vit guligan fara at rópa okkara góðu NSÍarar til sigurs. NSÍ trongir til stigini og eigur at gera sítt besta móti KÍ, sum hevur fingið gongd á, eftir at NSÍ gav klaxunum skot fyri bógvin fyrr í ár. Koyr á NSÍ! guligan Nsí-KÍ .....Sunnudagin Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Eg rokni við at KÍ fer at vinna dystin. Teir eru í einari góðari periodu, og NSÍ manglar nakrar sum virkuligani kunna taka ábyrgd, tá á stendur. KÍ verður FM-vinnari , um ikki so nr. . B 'ari Vit vinna K`I Monday, -Jun- : : . . . writes: Vit klára ivaleyst K`I næsta dyst , tað burdu vit í hvussu er so einki problem stig næsta dyst. NS`I ari NSÍ - B Saturday, -Jun- : : . . . writes: - ímóti B er absolut ikki tað besta úrslitið. Okkara menn spældu ein fínan fyrra hálvleik, men seinna hálvleik kundu teir tað ikki verið á vøllinum. Vit áttu fyrra hálvleik - B átti seinn, alt í alt eitt rættvíst úrslit. Skal man hyggja eftir innsatsinum hjá tí einkulta, so kempaðu allir væl fyrra hálvleik, men ov lítið seinna. Eg haldi trupulleikin lá í, at avstandurin varð alt ov stórur millum verju og álop seinna hálvleik. Bestu leikarnir á vøllinum vóru kosnir eftir dystin - hesir vóru Ian og Gert. Vit koma sterkt aftur. Skuffaður, men tó... NSÍ - B Sunday, -Jun- : : . . . writes: Eg haldi at Rúni skuldi verið valdur til besta leikara, men hinir báðir kláru tað eisini gott. Men Rúni spældi ein brand-dyst, hann vísti virkuliga hvat dugur er í honum, keðeligt at hann skuldi blíva skaddur:( Heilsan NSÍ - B Monday, -Jun- : : . . . writes: Hvør Rúni bleiv skaddur, Joensen ella Rasmussen. - heima á stevnuni ímóti B , er tað gott nokk????. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi NSÍ - B Monday, -Jun- : : . . . writes: Rúni Joensen bleiv skaddur ! NSÍ - B Monday, -Jun- : : . . . writes: Gott at síggja at málmaðurin er komin fyri seg, í hvussu er eftir tí sum man hevur lisið her at hann ikki HEVUR staði so væl. Vinarliga Valdimar Olsen. NSÍ - B Wednesday, -Jun- : : . . . writes: púra samdur....Rúni spældi ein branddyst, og hann hevur rós uppiborið fyri tað. Tað manglar tó enn nakað í á miðvøllinum, har vit tapa alt ov nógvar bóltar.....haldi at tað er innsatsinum tað er galið við.....kom nú nsí, vísi at tit kunna LD Gott av vit vunnu! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Tað var gott at vit vunnu í Sumba! Men enn kann mann ikki siga at gongdin er vend, tí tað er bara ein dystur...eg trúgvi ikki at nøkur veruliga vend kemur í, fyrr enn vit fáa ein góðan málmann...tí málmaðurin vit hava nú kemur at klodda teir avgerandi bóltarnar í teimum avgerandi løtunum, eins og hann hevur gjørt í undanfarnu dystunum!! Fá klaksvíks eykamálverjarnar til royndarvenjingar!...síggji at Meinhard Joensen var í mál hjá Kí á sandi (jugoslavin mann hava verið skaddur)...kontaktið Meinhard!...tí hann er góður... viðhaldsmaður! av vit vunnu! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Tað er akkurát hatta, sum er trupulleikin, tí vit klára okkum ikki nóg væl, um verjan ikki kann hava álit á, at málmaðurin ikki ger okkurt býtt alt ov ofta. So leiðslubólkurin má finna ein sterkan og góðan málmann til seinnu helvt, um NSÍ skal gera sær nakrar vónir um at blanda seg millum liðini í ovaru helvt. Og tað eigur NSÍ at gera. Tó skal sigast, at tað ikki bara ber til at skylda upp á málmannin, tí hinir á liðnum hava heldur ikki livað upp til tað stóra í ár. Spennandi roynd at koyra Dánial í álopið. Vónandi kann slíkt inspirera alt liðið til at gera sítt besta. Koyr á NSÍ! guligan Gott av vit vunnu! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Nei,Nei,Nei, "viðhaldsmaðurin" og "Guligan", tit báðir hava misskilt ein ógvuliga stóran part av øllum, tá umræður at stuðla tykkara egna liðið. Lætt er at fella fyri freistingini og halda at grasið er grønari hjá øllum hinum. Eg havi sæð fleiri dystir hjá NSÍ í ár, málmaðurin hjá tykkum, Rúni, kann so aldeilis ikki lastast fyri allar verðsins ólukkur, sum eg havi sæð at hann verður av fleiri á kjaksíðuni, eykamálmennirnir tit hava hug at fáa til royndarvenjingar, verja málið hjá liðinum ið liggur niðast í . deild, gud viti hvør mann hava feilin har, ella kunnu tit grundgeva fyri hví tað júst skulu vera teir ið skulu roynast. Nevnast kann afturat hesum, at so góðir málmenn sum Nowisci hjá B og málmaðurin hjá FS Vágum hava áleið líka nógv mál ímóti sær sum Rúni, og harafturat hevur GÍ málmaðurin Sunnvard fleiri mál ímóti sær enn Rúni, so , samanumtikið haldið eg framvegis at alt "grenjið" er ein miðvís leitan eftir syndabukkum, og um eingin er, skal ein gerast, tað hevði tænt øllum pørtum best, og ikki minst NSÍ, at liðið, og ikki minst málmaðurin, nú kundi merkt stuðul. Við ítróttarkvøðu filosofurin Gott av vit vunnu! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Stuttligt at hoyra orðini hjá spanska venjarunum, um avrikið hjá Molina (málmaður spániumanna) ímóti Norra, eg fái marruna av at hugsa um hvat hevði hent honum um hann var málmaður hjá NSÍ. Áhugaður NSÍ-KÍ unglingar í kvøld kl. . Wednesday, -Jun- : : . . . writes: NSÍ skal leika ein sera týdningarmiklan dyst í unglingadeildini í kvøld. So NSÍ viðhaldisfólk møti fjøllment og rópi á NSÍ, tí hetta er jú tey komandi talentini á .deild. NSÍ ari komandi talentini???? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Komandi talentini, handan var góð, nei tit vit nógv størri talentir uttanfyri fjallið. B ari B ari komandi talentini???? Wednesday, -Jun- : : . . . writes: eg havi ongantíð enn sað eitt talent hjá toftamonnum.....soe eg veit ikki hvat tú tosar um!!! jaja komandi talentini???? Friday, -Jun- : : . . . writes: Talentini hjá toftamonnum koma úr Brasilien, úr N.S.Í, HB og kanska onkra aðrastaðni, har teir roynaat keypa sær styrk. Nei tit á Toftum, hyggi eystureftir so síggja tit hvussu man evnar ung fólk at spæla fótbólt. Innanmaður komandi talentini???? Saturday, -Jun- : : . . . writes: Til B aran... Um tit hava sooo nógv talentir, hví ólukkan hava tit so ikki nóg nógv til eitt unglingalið??? Eg havi spælt nógvar dystir móti B , og ikki tapt EIN enn! Kom aftur...:o) unglingur komandi talentini???? Sunday, -Jun- : : . . . writes: Súni Fríði bleiv ikki eitt talent fyrrenn hann kom til B , og vit hava ein ungan landsliðisleikara, hava tit nakran? B komandi talentini???? Monday, -Jun- : : . . . writes: altso heilt erligt vit tosaðu ikki um landsliðsleikarar her, vit tosaðu um UNG talentir, og tá man er ár tá er man ikki soo ungur meria.!!!!!! mær Re: komandi talentini???? Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Nei, NSÍ'arir: Sannleikin tolir ikki altíð dagsins ljós. Hvør hevur fyngið betur úrslit í . deild?????? B ella NSÍ. Hvar eru tit nú,?? Monday, -Jun- : : . . . writes: Hví er einki at hoyra nú NSÍ hevur vunnið. Tit kunnu ikki bara læta kjálkabeinini ganga tá tað gongur illa hjá NSÍ tit mugu eisini rósa teymum tá teir hava tað uppiborið. Ella tit eru kanska bara skaðafróðir, og gníggja tykkum í lógvarnar tá tað gongur illa. Ein sum heldur við GÍ. Ein sum heldur við GÍ Hvar eru tit nú,?? Monday, -Jun- : : . . . writes: Har eri eg púra samdur! Vit mangla at stuðla okkara monnum meira. Tað er ikki langt frá, at okkara viðhaldsfólk er tað mest "deyða" í Føroyum! (undantikið Guligans). Um nú vit øll rópa eitt sindur meira. Bara stuðla teimum eitt sindur, ístaðin fyri at geyla eftir dómara og spælarum...ella hvat? Koyr á NSÍ!!! NSÍ_ari Hvar eru tit nú,?? Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Vit eru so omanfyri GÍ á stigatalvuni he he. Og ta kann bert takkast til teir menninar í vóru í Sumba. Tillukku við sigrinum NSÍ. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Hvar eru tit nú,?? Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Ja, eg haldi at NSÍ-arnarnir hava rós uppiborðið, nú teir hólvaðu Sumba av á Krossinum. Gott at síggja, at ligið kann skorað.....gleða okkum at síggja eitt lig sum fer á vøllin fyri at vinna komandi dyst. Stevnudystur er, so tá skuldi tað verið møguleiki fyri at hoyrt allar áskoðararnar, so til tykkum NSÍ-arar og Guligans.....lat okkum fara til dyst við Løkin Leygardagin.....ikki bara fyri at hygga okkum, men eisini fyri at heppa á okkara drongir, við nakað av stuðli og GÓÐUM ORÐUM kunnu teir koma langt. LD Dystarfrásøgnin er vánalig Sunday, -Jun- : : . . . writes: At vinna Sumba .......er tað at venda gongdini??????Um nsí hevði útnytta møguleikarnar,kundu teir vunni - .........Hvør kann ikki tað???? Nei at vinna Sumba sigur ikki nógv.Sumba er soooo nógv tað vánaligasta liði í Føroyum.(eg veit faktisk ikki hvussi Nsí kundi tapa teir. eg Dystarfrásøgnin er vánalig Sunday, -Jun- : : . . . writes: Eg eri ikki heilt einigur við at ta skal vera líkamikið at vinna á, eftir tínum tykki, tí ringasta liðnum í Føroyum. Ta eru stig og ta plagar nemliga at vísa seg at gerast kærkomi at vinna á botnliðnum, sjálvt um ta bert hevði veri - . Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Dystarfrásøgnin er vánalig Sunday, -Jun- : : . . . writes: Tað vísir bara hvat støði NSÍ er á......... Nógv er eftir á mál!!! B_Nothing Stig til leikarar!!! Friday, -Jun- : : . . . writes: Fyrst vil eg siga takk fyri at onkur gav stig til okkara leikarar longur niðri her á síðuni. Men tað skal helst vera ein og sami persónur ið ger ta hvørja fer, tí ta er ikki meiningin at meiningar, um hvør fær hvat, skulu koma hvørja fer. Ein og sami persónur vil altí fáa ymiskar karakterir av ymiskum persónum. So til heimasíðuvertin, ger tú ta. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Tíð uppá, at teir ungu fáa kjansin!! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Ja, eg haldi so at tað er tíð uppá, at teir ungu fáa kjansin á deild. Tá eg sigi teir ungu, so meini eg við t.d Rúna Rasmussen, Bergur Djurhuus og hví ikki kanska eisini Áka Hansen. Teir allir eru framtíðin hjá NSÍ, og ein gloymdi eg nú, Fróði Jóanesarson skuldi kanska eisini fingið kjansin á besta liðnum...hví ikki royna teir ungu nú ?? Ella hvat halda onnur um hetta uppskot??? heilsan ein NSÍari NSÍari Tíð uppá, at teir ungu fáa kjansin!! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Tja! Eitt er at lata teir ungu fáa møguleikan at royna seg. Men gongst teimum ikki væl, er skjótt at teir hava fingið eitt bakkast, ið teir merkja leingi. Sum er haldi eg, at venjarin gevur teimum ungu kjansin í passandi mun. Tað eru ikki bara teir gomlu á liðnum, sum spæla illa, men alt liðið ið virkar lammsligið. Vónandi vendir alt móti Sumba úti og B heima!!! Koyr á NSÍ! guligan Slái kalt vatn í blóðið Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Teir ungu leikararnir skulu hava tíð at menna seg á . deild, áðrenn teir verða fluttir upp á . liðið. Fólk mugu eisini minnast til, at flestu leikararnir á . deild eru ótrúliga ungir. Eg hugsi um Brynjolv og Nónklett brøðurnar. Har umframt eru teir meira royndu leikararnir heldur ikki serliga gamlir enn, eitt nú Jónstein og Dánial. Sjálvandi haldi eri eg samdur í, at um onkur av ungu leikarunum, sum verða nevndir, eru góðir nokk, so skulu teir fáa kjansin, men sum støðan er í løtuni, so vænti eg ikki at teir kunnu venda gongdini - tað eru teir simpulthen ov ungir til. Gev teimum heldur ein dyst her ein annan har, og spakuliga geva teimum smakkin fyri . deildar fótbólti, meðan teir leika fast á . deild. Tað er leiðin framm. Eg havi sjálvur roynt at leikt í . deild, men eg bleiv ikki fastu maður fyrr enn eg var ár. Áðrenn tað hevði eg leikt nógv ár á . deild, sum gav mær spakuliga møguleikan fyri at venja meg við vaksnamannafótbólt. Niðurstøðan: . deildarleikararnir mugu taka annað skinn um bak, tí tað sær ikki rætt út, at ungligaliðið hjá NSÍ kann vinna . deild, meðan . deild bara tapur. Uni Uni L. Hansen Róp á LB: Monday, -Jun- : : . . . writes: Nú haldi eg at tað er uppá tíðina at LB,ger okkurt við støðuna,tað nyttar onki bara at taka sær av tí peningaliga,og lata alt hitt praktiska upp í hendurnar á fótbøltsnevndini.(sum rímuligtvís einki hevur at siga)Eg haldi at tit, (altso LB)skullu seta tykkum niður,og snakka um tingini,og royna at fáa okkurt skilagott burtur úr.Eitt uppskot,hevði verði at fyngi fatur á einum málmanni,sum kann brúkast,tað er for gali at hann skal kosta okkum mál hvørja einastu ferð. Eitt anna uppskoter,kanska fingi onkran verjuspalara afturat,tað hevði hjálpt ein heilan deil,og til endan vil eg siga,geri umstøðurnar hjá,venjara,og spalarinum betur,tað er kanska tað sum hjálpur best. V.H Justinus (Ein NS`IARI av rang) Justinus Huff Sunday, -Jun- : : . . . writes: Eg havi ein konkretan spurning, ið eg gjarna vil hava tykkara meining uppá HVÍ SKAL VENJARIN SKIFTA SO NÓGV UPPÁ LIGIÐ? Hann ger útskiftingar, ið ikki eru neyðugar, uttan tað, at Eddie var skaddur, og alt ligið skal umskipast. faxe-fan(og_nsí-fan) Aðrir bollar í suppuna... Sunday, -Jun- : : . . . writes: Åååååååååååå nei! Pissihamrandi vánaligt!!! Handan dystin áttu vit %. Sjálvt um vit ikki spældu deildar fótbólt... Nú mugu also aðrir bollar í suppuna. verju-fadesur og málmans-fadesa kostaðu okkum sigurin í dag. Havi annars hoyrt, at málmaðurin ikki tekur málið uppá seg. Hann um tað, men har eru áskoðarar í halda ørðvísi >:( Um NSÍ skal halda seg í deild, so má onkur forstyrkningur til og tað skjótast gjørligt! Líka mikið hvar hann kemur frá!!!!!!!!!!!! COME ON YOU YELLOW DEVILS!!!! Lesandi Havi eyguni opin Sunday, -Jun- : : . . . writes: Hetta er til tykkum í LB: nú tað ikki gongur eftir vild hjá Jens Martin Knudsen so kann tað koma so langt at hann blívur koyrdur. Tí vil eg so inniliga at tit eru klárir at hapsa hann áðrenn nakar annar ger tað. Tað hevði verið sum at fingið tvær flugur við eitt smæk, tí hann kann bæði brúkast sum venjari og sum málmaður. So havi eyguni opin. NSÍ'arin Havi eyguni opin Sunday, -Jun- : : . . . writes: Kundi ikki verið meira samdur! Tað er umráðandi fyri NSÍ at hava eyguni við góðum spælarum, sum kunnu styrkja um liðið. Og serliga um tað eru spælarar, sum hava trakka sínar barnaskógvar í NSÍ. Jens Martin má ikki fara til annað felag, um hann ikki longur verður verandi í Íslandi! guligan B er bara best... Sunday, -Jun- : : . . . writes: Takk fyri dystin NSÍ !!! :) Fínur dystur, og deiligt úrslit :) Gulgians eru fínir... Tað burdu bara verið fleiri NSÍ'arir, sum tóku undir í rópinum... B 'arIN B er bara best... Sunday, -Jun- : : . . . writes: `Alvaratos, sást tú dystin ella hvat? Hann nyttaði ikki nógv, og tað var ikki B , sum skapti nakað. B er avgjørt ikki best, og slett ikki uttan John Petersen. NSÍ skuldi havt vunnið í dag og átti í hvussu er ikki at tapt. Tað var bara egin kleyvarskapur sum gjørdi tað, ikki nakað gott frá B . Mítt boð er, at B er oddalið hesa vikuna út, og so er tað liðugt. P.S. Annars skalt tú hava rætt í, at vit Guligans áttu at fingið stuðul frá fleiri, men vit koma sterkt aftur. Tað ger NSÍ eisini!!! guligan Til allar illar NSÍ-arar Sunday, -Jun- : : . . . writes: Óttist ikki, . deild flytur upp! Gular Hosur Til allar illar NSÍ-arar Sunday, -Jun- : : . . . writes: Gular hosur er kanska nakað, ullvirkið í Vági fer at marknaðarføra. Hatta úrslitið móti VB er einki at reypa av, og tað er GÍ heldur ikki. Eitt import-lið!!! Gular hosur lukta av tærnagass! guligan NÚ MÁ OKKURT HENDA!!! Sunday, -Jun- : : . . . writes: Nú má also okkurt henda...blívur tað við uppá hendan mátan, so rúka vit so logandi niður í .deild...og tað er skomm!!...og ein total KATASTROFA um tað hendir. Trygvi er góður venjari...men bara ikki í NSÍ...tað mugu nýggjar kreftir til, sum kann fáa meira burturúr tí tilfari sum nú einaferð er. OG SO MUGU VIT HAVA EIN NÝGGJAN MÁLVERJA!! Og slaka eitt sindur uppá hugsunarháttin, at vit BARA skulu nýta egið tilfar, tí veruleikin er tann, at nógvir av teimum spælarunum sum hava givið okkum góð úrslit í yngru deildunum antin spæla við øðrum feløgum ella eru givnir! Vit hava brúk fyri einum ella tveimum nýggjum útileikarum. Ein má eisini minnast til, at fáa vit hesar góðu menn aftrat, so koma teir eisini at lyfta hinar menninar við sær, og serliga at geva yngru leikarunum íblástur og áræði... Annars hoyrist at moralurin í hópinum er lágur, og er tað serliga ein maður sum eigur ein stóran part av "æruni" av, at tað er soleiðis. Hesin vísir seg at vera rættuliga køvandi við sínum atburði mótvegis sínum viðspælarum, og eigur hetta at verða rættað uppá!...Hann er góður leikari, um hann verður nýttur rætt, men hann eigur at vera átalaður fyri sín atburð! Eg vóni bara at okkurt hendir nú, tí annars spælir .liðið hjá okkum í deild í næsta ár... stúrin og illur viðhaldsmaður Neiiiiiiiiiiiiiiiiii......vánaligt! Sunday, -Jun- : : . . . writes: Tað var lort at tit ikki kundu klára at hildi - .B er eitt sera vánaligt lið uttan John Petersen!!!Við vøllin bleiv stór frøði tá tit javnaðu,men so sløsaðu? tit tað burtur.Nú er Kí framvegis stig aftanfyri B ,ístaðin fyri . Nå men eg vóni bara at tit fara at taka stig frá B í havn. Góða eydnu Nsí. klaksvíksingur GULIGANS Saturday, -Jun- : : . . . writes: hattar við at tað er ivasamt um at tað verður nakar dystur í dag er MEGA irriterandi. annars UM tað verður dystur vil eg heita á at koma út á vøllin kl. . so at GULIGANS kunnu koma aftur upp at standa. vinarliga sigi tað við øll NSÍ viðhaldsfólk sum tit møta ÁRÐENN dystin. heilsan ein STÓRUR NSÍ fan góða eydnu í dag (kanska)..........og máttu spælarnir IKKI fari tú á vøllin við høvdunum hangandi.........veri positivir og vísi tykkara bestu síðu Nú er koyra á! Saturday, -Jun- : : . . . writes: Í dag sóu vit í Fuglafirði, at tað saktans ber til at vinna ein dyst, enntá móti einum oddaliði. So er bara hjá . deild at gera sum . deild og vinna móti B . Ein slíkur dystur sum tann í dag kann ikki vera annað enn inspirerandi fyri . deild. Koyr á NSÍ. guligan Nú er koyra á! Saturday, -Jun- : : . . . writes: Ja koyrið á NS`I og vinnið á B , tað er baði gott fyri NS`I og okkum her , vit orðnaðu teir jú síðsta sunnudag .Vóni vit vinna Sumba so spenningur fæst aftur í fyrstu deild , ANNARS ER DÓMARAFELAGIÐ EIN SKOMM . K:G NS`I Friday, -Jun- : : . . . writes: stuttliga at síggja botnin verða so væl mannaðan í ár....................... Stig til leikarar!!!! Friday, -Jun- : : . . . writes: Fyrst vil eg siga at hetta er besta síða ið er og hopi eg at ALT á hesi síða MÁ halda fram. Men hvat við um leikararnir fingu stig tá teir høvdu spælt dyst. Ta er eitt sindur ringt at fylgja við her niðri hvussu hvør einstakur hevur spælt. Dømi. stig: Vánaligt avrik stig: Ikki gott nokk. stig: Miðalgott avrik stig: Gott avrik stig: Serstakliga gott avrik Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Stig til leikarar!!!! Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Um stig skal gevast vivíkandi dystinum NSÍ - B , kan eg gott geva tær tey, um heimasíðuverturin ikki vil gera tað. Málmaðurin Rúni... hann spældi ikki ein so góðan dyst hesaferð. Verjan: H.Bakkur Brynjolvur... gjørdi næstan ongar feilir, og spældi skjillagott allan dystin. V.Bakkur Jónstein... spældi upp til sítt besta, strídyst óført og vann nógvar nærdystir. M.verjan Arnfinn... spældi hampuligt, men hevði kanska ein fingur í tí næstan málinum, har svenskain slapp alt ov lætt. M.verjan Dánjal... spælti heldur ikki upp til sítt besta. Miðvallara: v.m.Eddie... hóast hann ikki leikti so væl í fyrra hálvleiki, kom hann væl inn aftur í dystin í seinna hálvleiki, og bleiv bestur á vøllinum, og gjørti bæði málini. h.m. Sonni... leikti sera vánaligt, kan gera tað nógv betur. m.m. Kári... spælti ikki upp til sítt besta, men kempaði nógv allatíðina. m.m. Sjúrður... var slett ikki inni í dystinum, kan eisini gera tað nógv betur. Álop: Gert... spældi hampuligt, men kundi gott fingið okkurt mál. Ian... spældi heldur ikki gott, men gekk meira og skeldaði enn at spæla fótbólt. Rúni og Jan gevið eg einki Heilsan NSÍ - arin Til Valda Stig til leikarar!!!! Tuesday, -Jun- : : . . . writes: Tú kanst simpulten ikki geva Jónstein eitt tal. Hann spælir sum ein brotin armur...simpulten. Hvæd so um hann pressar nógv, har er ikki ein skid skil í tá hann pressar. Eg gevi honum , meðan Arfinn gjørdu eitt gott arbeið í dystinum. Gott at síggja hann aftur á liðnum, honum gevi eg eitt tal. HANN pressaði óført. ein annar NSÍari Stig til leikarar!!!! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Arnfinn átti bæði nummar eitt mál og tvey mál, teir sleppa alt ov lat framvið honum. Og jónstein var tann einasti í tók dystin upp við B -arnar, men at hann blívur settur á vinstra bakk skilji eg ikki. Hevði hann spælt longri uppi, hevði hann verið uppaftur betur, HANDAN DYSTIN! Stig til leikarar!!!! Wednesday, -Jun- : : . . . writes: Eddi kann taka sær stóran part av ábyrgdini fyri, at tað ikki gekk so væl móti b . Hann fekk gott nokk mál, men annars var hansara innsatstur, og tá hugsi eg serliga um fyrra hálvleik út av lagi vánaligur. Høvdu betri mans verið á bonkinum var hann ongantíð komin inn í seinna hálvleik. At hann fekk mál hjálpir eitt sindur uppá støðuna, men ikki meir enn eitt -tal frá mær. LD Stig til leikarar!!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Málmaðurin Rúni... ikki nóg góður - átti síðsta málið. Verjan: H.Bakkur Brynjolvur... í so anonymur, men sum altíð góður. V.Bakkur Jónstein... spældi næstan upp til sítt besta - serliga seinna hálvleik. M.verjan Arnfinn... er góður fyri liðið, men hevði ikki sín besta dag. M.verjan Dánjal... spældi ikki upp til sítt besta. Miðvallara: v.m.Eddie...( fyrra hálvleik) kom væl inn aftur í dystin í seinna hálvleiki, og bleiv bestur á vøllinum, og gjørdi bæði málini. h.m. Sonni... leikti sera vánaligt, kan gera tað nógv betur. m.m. Kári... spældi ikki upp til sítt besta. Burdi spælt í verjuni. m.m. Sjúrður... var slett ikki inni í dystinum, kan eisini gera tað nógv betur. Álop: Gert... Kempaði væl, men kundi skorða í seinastuni. Ian... spældi væl bóltin frá sær, men kempaði ikki nóg nógv Annar NSÍ'ari Stig til leikarar!!!! (NSÍ ari) Friday, -Jun- : : . . . writes: Til handan LD fýrin, veit ikki hvat hundin hann billar sær inn, sera TÓMT sagt, "betri spælarar á bokinum", eitt skal hann bara vita, allir teir ið sótu á bonkinum sunnudagin, eru so nógv betri enn Eddie Mikkelsen o.a. Sum ikki einaferð, Trygvi hann gongur eftir rutinu og hvat veit eg... Teir ið sótu á bokinum eru ára gamlir, allir hava landsliðsroyndir og roynt smakkin av .deild, men annars spælt nógv við .deild ! NSÍ ari ! Stig til leikarar!!!! (NSÍ ari) Friday, -Jun- : : . . . writes: Hvør av teimum er betur enn Eddie? Hvør er betur? Stig til leikarar!!!! (NSÍ ari) Sunday, -Jun- : : . . . writes: Nemt at geva stig til spælarinar tá man ikki sjálvur hevur ein mótstóðumann yvirfyrisær. Einasti í kann geva stig, er venjarin, eingin annar veit hvørjar ordrar spælarinir hava fyngi, og tí kunna vit uttanfyristandandi ikki vita um vikomandi hevur gjørt alt hann hevur fyngi ordrar til og møguliga nógv afturat, sjálvt um vit kundu hugsa okkum at alt var annaleiðis Fyrrverandi .liðs spælari Hilmar Jan rular!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Hilmar Jan Hansen hevur uppiborið stórt rós fyri hesi mega góðu heimasíðu. Takk fyri at vit sleppa at brúka hana. EG Klandursheimasíða Thursday, -Jun- : : . . . writes: Henda síðan er dottin niður um tað sømiliga haldi eg , klandur , stríð og skuldsetingar hvør móti øðrum , vil við hesum heite á Hilmar Jan um at steingja hesa síðuna beinanvegin . Takk fyri Pól Klandursheimasíða Thursday, -Jun- : : . . . writes: Um Pól ikki tolir eitt sindur av munnhøggaríði,kann hann fáa sær sína egnu heimasíðu, hana kann han so "sensurera" klandrivatti Klandursheimasíða Thursday, -Jun- : : . . . writes: Nei, tú! Tað er í fínasta lagi, at øll onnur eisini koma her at kjakast, tí tað vísir okkum bara, at NSÍ er interessant fyri tey flestu. Og um støðið er ov lágt, so er bara at skriva okkurt her, sum hevur hægri støðið. Gott, at allir gestirnir koma her at skriva, men eg kundi ynskt at fleiri aðrir guligans gjørdu vart við sínar meiningar her. So Hilmar Jan, læt kjakið sleppa at halda fram í tað óendaliga guligan NSÍ nýggjan venjara Thursday, -Jun- : : . . . writes: Passar tad at NSÍ skal hava nýggjan venjara. hjh NSÍ nýggjan venjara Thursday, -Jun- : : . . . writes: Hví tað? Venjarin kann ikki skora málini, sum liðið annars hevur kjansir til at fáa, ha? Ella kann hann ansa eftir, at eingin bóltur fer inn? Nei, hvørki venjari ella spælarar skulu skiftast út. Tað er bara hugburðurin, sum trongir til eina útskifting. Kanska er hon gjørd áðrenn sunnudagin, so vit kunnu "starte på en frisk" við at banka oddaliðið B ? guligan NSÍ nýggjan venjara Thursday, -Jun- : : . . . writes: vænti ikki at tað verður neyðugt við venjaraskifti, tí sum eg síggi tað, so eru tað teir ellivu á vøllinum, sum mugu taka í reyvina á sær sjálvum og ikki venjarin, og tað skal samstundis verða mín áheitan á leikararnar. Komið nú - vísi um tit duga ella ei - og gevið okkum øllum eina grund til antin at halda av tykkum ella at sleppa okkum av við meginpartin av tykkum. tak tað róligt NSÍ nýggjan venjara Friday, -Jun- : : . . . writes: Ilt er at meta um venjaragávur venjarans, men eitt er víst, tað er tað, at leikaratilfarið hjá NSÍ er vánaligt. Míni ráð til NSÍ eru tí heilt greið. Seti tykkum fyri einaferð skyld realistisk mál, sum tit kunnu røkka, og byggi síðani á tað. Komandi spælir NS`I móti B . Á papírinum er B klassar omanfyri NSÍ, og sannlíkindini eru stór fyri at B ferð at vinna lættliga á NS`I. Tað gera teir vanliga og tað fara teir helst eisini at gera hesaferð. Gerð NSÍ sum mælt verður til her, kann hugsast at liðið røkkur somu hæddum, sum B . Ein annar Niklas... vánaligt!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Enn eitt dømi um Niklas á Líðarenda... Eg var í Gundadali í dag. Ein VB'ari hevur fríða kós móti málinum, og tá hann so kemur inn í sekstan meturin, verður "neyðbremsan" nýtt av einum HB'ara... Og dómarin dømur straffi. Men hví fekk hesin HB'arin ikki reytt kort ??? Eitt líknandi dømi var sunnudagin í dystinum millum B og KÍ, og sami dómari var TÁ skjóttur við tí reyða kortinum... Hendingin hendi eini tjúgu metrar uttanfyri sekstan meturin tá..... Stak vánaligt dómara avrik !!! Niklas... vánaligt!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Ja, tað er púra vist, at dómararnir í Føroyum eru út av lagi vánaligir. Teir behandla spælararnar sum smábørn, og tá er tað ringt at fáa respekt fyri teimum. Men tað skal eisini verða lagt afturat, at teir eru bara menniskju, og kunna eisin gera feilir, men alt skal verða við máta. Uttan teir var eingin dystur. So í heilatikið skula tit hava takk, men tað er ikki ov nógv sagt, at tit, summir í øllum føri, áttu at tikið seg alvorligani saman. EG Niklas... vánaligt!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Nú sá eg ikki í dag... Men eg skal siga at avgerin sum Niklas tók við hasum reyða kortinum millum B -KÍ var so sólarklár!!!!Tað var í hvussu er rætt dømt!! sdhk Niklas... vánaligt!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Ja, eg eri eisini einig í, at B átti reytt kort, men tað sum eg meini við er, at tá Herbert skal hava reytt kort fyri neyðbremsu, skuldi hasin HB'arin eisini fingið reytt kort... Ein neyðbremsa er ein neyðbremsa !!! B 'arIN Niklas... vánaligt!!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Skal ikki gerða meg klókan uppá um tað var eitt reytt kort ella ikki? Sambart tí í skrivar greinarnar í Sosialinum á heimasíðuni so 'vóru tríggir HB um VBarin og Niclas visti ikki hvør tað var sum feldi VBaran. Um tað er so veit eg ikki Vónandi fella tit B sunnedagin NS`I so spenningur kann koma í landskappingina. Ein HB Fan. Ein HB Fan Nå, men tað er B næst á skránni.... og kanska onkrar broytingar skjótt ? Thursday, -Jun- : : . . . writes: So er tað oddaliðið B á skránni, ikki kann sigast annað enn at tað verður ein torfør uppgáva. Men NSÍ mugu og skulu vinna dystin, tí at berjast um niðurflyting tað er NSÍ ov góðir til, tí NSÍ hevur so mikið gott fólk, at tað átti ikki lati seg gjørt. Men sum NSÍ hevur spælt í seinastuni, so haldi eg at fleiri av teimum føstu spælarunum hava spælt út av lagi illa. Veit ikki um tað er at teir kanska spæla á teimum skeivu plássunum ella hvat, tað er ilt at siga. Ella tað er simpulten bara tí at teir ikki eru nóg góðir ! NSÍ hevur fleiri ungar og sera evnaríkar spælara á unglingaliðnum og á .deildarliðnum, eg haldi avgjørt at teir eiga kjansin skjótt, um NSÍ blívur við at spæla soleiðis teir spæla í løtuni. Um ein hyggur nærri at HB ella KÍ liðnum, so sært tú beinanvegin at har eru fleiri ungir spælarir á liðnum. Og eg veit eisini at teir klára seg útmerka. Og har kann leggjast afturat, at teir ungu ið vera nýttir á HB & KÍ liðnum, eru einki betri enn teir ið eru í NSÍ, heldur tvørturímóti ! NSÍ ari Nå, men tað er B næst á skránni....og kanska onkrar broytingar skjótt ? Thursday, -Jun- : : . . . writes: Púra samdur! Okkara ungu menn eru ivaleysa góðir til . deildarfótbólt, men kunnu til tíðir virka í so moyrir. Men royndirnar koma nokk, so vit eru við gott mót. Øll kunnu hava ein niðurtúr viðhvørt, men so er bara at koma fyri seg. Koyr á NSÍ!!! guligan NSÍ heimasíðan yvirtikin!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Hví fái eg eina hugsan av, at NSÍ heimasíðan er blivin frá at vera ein NSÍ heimasíðan til at blíva B heimasíðu. Her er konstant viðmerkingar frá einum B ara. Eg haldi at B heimasíðan burdi nú fingið sær eina kjaksíðu....avgjørt. So kann hann fara har og diskutera um KÍ-B so nógv hann vil. Hetta gjeldur eisini fyri KÍara. NSÍari NSÍ heimasíðan yvirtikin!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Sum sagt fyrr: Er hendan heimasíðan ikki almenn ??? Tað helt eg hana annars verða, og eg havi eisini hoyrt okkurt um, at ØLL eru vælkomin her... Tað eru annars bæði B og KÍ, sum hava eina kjaksíðu, men hon verður tíverri ikki eins væl vitja sum hendan, so tað er nokk ein av grundinum til, at man vitjar inn á tykkara heimasíðu. Tit burdu verið glaðir fyri tað... Gott nokk nevni eg meg undir navninum "B 'arIN" og onkur annar nevnir seg "KÍ'ari", men hvat við teimum, sum kalla seg t.d. "JÓ", "jn" o.s.fr... Heldur tú at alt tað eru NSÍ`arir ??? Nei, so fert tú skeivur. Eg rokni við, at um hendan kjaksíðan BERT hevði verið til NSÍ'arir, so hevði ikki hent nakað serligt her... Takk fyri eina góða kjaksíðu !!! B 'arIN NSÍ heimasíðan yvirtikin!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Sera vánaligt av hasum NSÍ'aranum, sum ikki vil hava aðrar enn NSÍ'arar at kjakast her. Tit áttu heldur at verði glaðir fyri at vit tíma at brúka tykkara heimasíðu. Tit vildu kanska at bara tykkara propaganda-buls - hjá NSÍ skuldi verði her????????? B 'ari NSÍ heimasíðan yvirtikin!! Friday, -Jun- : : . . . writes: Avgjørt einigur her, sjálvandi skulu øll kunna siga sína meining her, ta er eisini ta ið ger síðuna enn meira áhugaverda. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Spýtti á leikaran... !!! Wednesday, -May- : : . . . writes: Hvat er tað man hoyrir... Eg helt meg síggja, at ein KÍ leikari spýtti á ein B leikara, helt tað verða á Ronnie, og nú er tað so prógvað!!! Ein KÍ áskoðari hevur sagt frá, at John Ryan spýtti á ryggin á einum B leikara í dystinum sunnudagin... Er hetta ikki bara vemmiligur fótbóltsspælarir vit hava við at gera ??? B 'arIN Spýtti á leikaran... !!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Tú sigur Ronni........tað sigur mær longu at tú svav handan dystin!!!! Men John Ryan framdi ein sera LEKRA detalju tá hann sera vakurt og pent legði bóltin inn til Rógva sum skallaði bóltin eisini LEKKURT í máli. Lekkur fótbóltur Kí!!!! Og ólekkur fótbóltur frá B . góða eydnu Nsí sunnudagin KÍ ari Spýtti á leikaran... !!! Thursday, -Jun- : : . . . writes: Tú tosar bara um, hvussu "Lekkurt" alt hjá KÍ var, men tað er sørindanseme ikki lekkurt at spýta í ein leikara, og at knalla ein leikara niður...!!!! Sera ósportligt !!! Ja, eg segði Ronnie, men tað kann verða, at tað var onkur annar, men ein B 'ari var tað so, tað sá eg !!!!!! B 'arIN Spýtti á leikaran... !!! Friday, -Jun- : : . . . writes: Havi lisi onkraaðrustaðni at tú bert sást hatta við Jan J og Bjarna!!! Sást tú tað ella ei?????? Vinarliga svara erligt!! Og grunda svari!! KÍ ari Spýtti á leikaran... !!! Friday, -Jun- : : . . . writes: Nei, sjálvandi sá eg ikki BARA hatta við Jan J. og Bjarna !!! Eg hugti jú eftir øllum dystinum !!! Men eg helt meg síggja, at ein KÍ leikari spýtti á ein B leikara, men tordi ikki at siga nakað sikkurt, tí at eg helt ikki, at nakar kundi funnið upp á at verða so vemmiligur !!! Men tá eg so sá, at sjálvur ein KÍ viðhaldsmaður skrivar á KÍ heimasíðuni, og spyr, hvat í tað er, sum feilar leikarunum, fekk eg svar upp á, at tað PASSAÐI also... John Ryan var tann, ið spýtti !!! B 'arIN KÍ sleppur altíð bíligt Wednesday, -May- : : . . . writes: At geva KÍ . krónur í bót og so ikki meira er láturligt. Einasta rímiliga revsing hevði veri at koyrt norðoyastevnudystin til Eiðis ella Skála, so KÍ fekk at føla, at tað ikki loysir seg at sjuska við trygdini. Dómarar kunnu hereftir ikki kenna seg tryggar tí tað kostar einki fyrstu ferð at langa teimum nevan, men næstu ferð kostar tað kanska. Álvarsligar fylgir næstu ferð er tað sama sum ein fríkenning, tí nú passa teir nokk uppá í Klaksvík næstu - árini. . krónur eru smápengar, so rætti dómurin hevði verið . krónur í bót og mistur heimavøllur. Tað má tað vera skal tað vera nøkur revsing. Hvussu ber tað til at KÍ altíð sleppur bíligt og eigur so nógvar vinir í FSF? Harley málið minnast vit øll, og nú er tað so aftur hent. Fyrr hava lið mist heimavøll og okkurt annað lið hevði uttan ivað fingið tann dómin, um ein áskoðari langaði til dómaran ella linjuverjan. óður fótbóltsidiot KÍ sleppur altíð bíligt Wednesday, -May- : : . . . writes: Nei hygg uttanlands!!!! Lið missa ALDRIN heimadystirnar!!! Men hví leggja Nsí arir so stóran dent á at KÍ skal missa henda góða dyst móti Sumba???????? kr er eisni nógvir pengar!!! men kanska ikki so nógv hjá Føroya bestu áskorðarafjøld. eg KÍ sleppur altíð bíligt Thursday, -Jun- : : . . . writes: Einigur straffin er ov lág. Hvat gerð KÍ fyri at hettar ikki hendur aftur, straffa teir áskoðaran í hevur framt brotið,verður trygdin betri næstu ferð ella gjalda teir bótina og lata annars sum einki er hent. Annars má eg viðganga at áskoðarinir í Klaksvík eru serða viðlivandi og óluksáliga góðir fyri KÍ,eg havið sjálvur uppliva teir sum spælari(mótstøðumaður),synd at nakrur ikki kunnu stýra sær Eysturingur KÍ sleppur altíð bíligt Friday, -Jun- : : . . . writes: Ja púra samdur!! Hatta er EIN maður...........eg veit ikki um nakran, sum veit % hvør hasin maðurin er!!! KÍ ari KÍ sleppur altíð bíligt Wednesday, -May- : : . . . writes: Tað er ótrúligani vánaligt av FSF, at geva KÍ eina so lítla revsing. Vónandi ger dómarafelagði okkurt við sakina. . kr. er undir alt lágmark. ónøgdur KÍ sleppur altíð bíligt Thursday, -Jun- : : . . . writes: Eg eri púra samdur við at . er ov lítið. Vil bert legga afturat at hetta er ikki fyrstu ferð í Klaksvík, í ella bleiv Johan Carl Dam álopin í Klaksvík av áakoðara tá hendi heldur einki. Ein HB Fan. Ein HB Fan KÍ sleppur altíð bíligt Friday, -Jun- : : . . . writes: Vandin tá eitt felaga sum KÍ og Klaksvíkingar sum eru so fullir av undirlutakenslum fáa ov stóra makt er júst tann, at alt fellur til fyrimuns fyri teir og mismuns fyri hini. Tað er tó torført at gera naka við hetta, tí misgerðarirnir halda seg onki skeivt gera. Móti býttheit berjast sjálvt gudarnir. sannførdur KÍ sleppur altíð bíligt Friday, -Jun- : : . . . writes: Hattin av fyri dómarafelaganum. Onkur skrivar at uttanlanda gjera teir so og so,uttanlanda spæla teir við útivallar málið og heima málið í steypakappingini,men ikki í Føroyum,so alt er ikki líka. Annars hevur JH skriva í bløðunum um dømir her hjá okkum,har lið hevur mist heimavøllin,so vit kunnu siga at tað er vanligt hjá okkum. Nú vónað vit ikki at tað verða for nógvir í ganga við abstinesum tí ongin deildar dystir verða,so vit síggjast har norðuri eina æruferð Jn Ofta er ringt at hava við at gera... Wednesday, -May- : : . . . writes: Nú man hoyrir um revsingina hjá KÍ vil eg nevna eitt. Eg haldi, at tað ofta er ringt at hava við trygdina at gera, tá ein fótbóltsdystur er... Um tað nú er EIN áskoðari, sum totalt hætar liðið, sum spælt verður ímóti, ja, so kann hann "revsa" tað... Hann kann bara sláa linjuverjan t.d., og so fær HEIMALIÐIÐ straffin, tí HANN ikki dámar teir... Hmmm... Ringt er at hava við at gera... B 'arIN Nsí-B Tuesday, -May- : : . . . writes: Nú skal Nsí móti B . Eg má siga at B er ikki so gott nú teir hava mist John P. Men ansi væl eftir Bjarna,,Maradona,,Prior.Tað er so synd í honum nú hann fekk ein uppá kjaftin!!! Eg síggji eisini at tykkara størsta ynski er at KÍ missir norðoyastevnu dystin.Men so hava tit gestir ongan . deildardyst at hyggja eftir!!!! Tí at vit klaksvíksingar hava eingi problemir í at fara til eiðis sunnudagin at hyggja!!!! JÓ Nsí-B Tuesday, -May- : : . . . writes: Ja, John er ein góður fótbóltsspælari, og tað er erguligt fyri okkum, at hann er farin til Íslands, men eg haldi, at um hann skal uttanlanda, ja, so er tíðin har nú !!! So vit B fegnast kortini hansara vegna !!! Man sigur eisini, at maður kemur í mans stað !!! Hendingin millum Jan og Bjarna var eingin "Maradona-stílur"... Tað sást bæði væl og viðriliga, at Bjarni BLEIV sligin... SERA ósportligt... Men sovrit hendir, tá menn verða heitir... Men eg má siga, at tað er sera harmuligt fyri KÍ, um teir nú missa heimavøllin !!! Keðiligt, at EIN áskoðari skal "revsa" alla Klaksvíkina... !!! Men eg yvist ikki í, at tey trúgvu viðhaldsfólkini fylgja við til Eiðis... B 'arIN Nsí-B Wednesday, -May- : : . . . writes: Nú misti KÍ ikki heimadystin,men fekk eina fúla bót!!!! Men eg eri % ósamdur í teimum sum siga at KÍ eigur at missa heimadystir. Onga aðrastaðni verður tað gjørt!!!! JÓ Nsí-B Wednesday, -May- : : . . . writes: Ja, tað er keðiligt, tá summir áskoðarir ikki kunnu halda sær... Tað skuldi heldur verið TANN áskoðarin, ið skuldi fingið bót !!! Ein má hugsa eitt sindur framm um nøsina á sær !!! B 'arIN B -Kí Monday, -May- : : . . . writes: At lesa sovorið vrøvl og fjas,í verur skriva í hasum kjakinum um dystin millum B -Kí skal man leita leingi eftir. Annars sleppur B ,arin bara væl frá tí,so haviðeg melda kulør. At diskutera um Bjarni bleiv sligin ella ikki er onki at snakka um hann bleiv sligin og spældi uppá tað annað vildið verði bítt,nevn mær ein spælara í ikki hevði gjørt tað. ein javnleikur hevði verði rættvíst. At snakka um at fáa nevan og at vera skotin,kann bara koma úr Klaksvík,hvussu man enda við tí bukkaða linjuverjanum,ella fekk hann bara nevan,vónandi missa tit Noroyðastevnudystin,annað er hol í høvdið, men tit hava jú bossin har norðuri kanska hann kan bjarga tykkum aftur.(Reyðakorti hjá Harley) JN. B -Kí Monday, -May- : : . . . writes: Allan Mørkøre slerdi einaferð ein linjuverja í búkin. Hann var dømdur til langa karantenu, men tá tók Torleif sakina í egnar hendur, og broytti hana, so hon ikki bleiv so long sum hon skuldi, og tað skal ikki undra meg um hann ikki fer at gera okkurt sovorði aftur. Vónandi missa tit norðoyastevnu-dystin. B 'ari hendingin millum Jan og Bjarna... Monday, -May- : : . . . writes: Eg havi ein spurning her, sum hevði verið gott at fingið "respons" upp á... Aftur at venda til hendingina millum Jan Joenesen og Bjarna Prior... Jan fekk BARA gult kort fyri hatta ljóta og ósportliga hann gjørdi. Men hugsi tykkum, at um hatta t.d. var Tomislav Sivic, sum hevði gjørt hatta ??? Hevði HANN so ikki fingið reytt kort, og møguliga karantenu í meir enn tann eina dystin ??? Jú !!! Absolutt !!! Eg vil bara vísa á her, hvussu vánalig dømingin er í Føroyum, og at man næstan kann leggja fleiri av dómarunum undir at vera rasistar !!! B 'arIN hendingin millum Jan og Bjarna... Tuesday, -May- : : . . . writes: Tú so valsignaður B 'ari..eg haldi at tú burdi hildi teg vekk frá hesum kjak forum, tí tú hevur slett aldeilis ikki skil fyri hvat tú tosar um. mær hendingin millum Jan og Bjarna... Tuesday, -May- : : . . . writes: Tíma tit at fara onkra arðastaðni at kjakast, B og KÍ-arir. Vit NSÍ-arar tíma ikki at lesa um tykkara kjak, vit hava tað nóg ringt sum er. So góðu fittu elskuligu fara onkra arðastanið og kjakist:) heilsan Ein syrgin NSÍ-ari Vit NSÍ-arar hendingin millum Jan og Bjarna... Tuesday, -May- : : . . . writes: Sjálvandi skulu B arir og KÍarir og øll onnur hava loyvi til at siga sína meining her, bæði um NSÍ og alt annað. Vinarliga Valdi. Bara ergiligt at vit ikki kunna vinna á B . Valdi hendingin millum Jan og Bjarna... Tuesday, -May- : : . . . writes: Takk Valdi :) B 'arIN hendingin millum Jan og Bjarna... Wednesday, -May- : : . . . writes: Tað er bert ein veruligur beinknúsari í Føroyskum fótbólti og er tað Jóhannus Joensen hjá HB , hevur nakar tal uppá hvussu nógv bein hann hevur sorað sundur ??????? Karl hendingin millum Jan og Bjarna... Wednesday, -May- : : . . . writes: Ja........hann skuldi fingið harða ávaring!! ja hendingin millum Jan og Bjarna... Tuesday, -May- : : . . . writes: Eg veit VÆL, hvat eg tosi um !!! Og fleiri onnur við mær... B 'arIN B -Kí Tuesday, -May- : : . . . writes: Hatta sum tú skrivar sigur mær at tá sást ikki dystin. KÍ var er og verður eitt betri lið enn B . KÍ kundi gott vunni meir!!!!! Kí ari (Dómurin) hjá Kí Wednesday, -May- : : . . . writes: Fyrst takk Valdi. Nú hava vit fingið at vita hvønn (dóm) Kí fekk,so her eftir fer tað at betala seg at sláða ein úr dómarabólkinum,tí so sleppur tú frá at teir koma og døma aftur. Sivic fekk langt leikbann og slapp ikki at sita sum venjari heldur fyri at sparka ein annan spælara. Nei hattar man fara og verða vánaligasti strafur í er givin í Føroyskari fótbóltssøgu,fyri so groft brot,vónandi standa dómaranir saman við Oddmar. Jn (Dómurin) hjá Kí Wednesday, -May- : : . . . writes: Tað verður ikki nakrastaðni sekta við at missa heimadystin!!! Men ein bót uppá er nógv.Vit høvdu nógv heldir valt at Sivic stóð uttanfyri rekkverki en eina bót uppá ! Kí ari (Dómurin) hjá Kí Wednesday, -May- : : . . . writes: Hasin KÍ'ari vísur greidliga, at hann er ónøgdur við Tomislav, og tað skal hann eisini hava lov til... Eg skilji tað bara ikki... Men tá Tomislav bleiv revsaður, slapp hann ikki bara ikki at sita "í skýlinum", men hann slapp heldur ikki at spæla við...!!! B 'arIN Dómurin) hjá Kí Wednesday, -May- : : . . . writes: Nei nú havi eg fingið meira álit á Sivic. Men tað sum eg meini er at ein bót uppá kr er harðari straffur enn hann B og Sivic fingu!! Ein venjari far gjørt sítt,um hann ikki situr í hesum góða skýli.Og á vøllinum kunnu KÍ og B bæði klára seg uttan Sivic í nakrar dystir.!! Men Sivic hevur góð úrslit í seinastuni Kí ari (Dómurin) hjá Kí Wednesday, -May- : : . . . writes: Nei, heilt erligt... Eg sigi einki um ein, sum "vinnur" álit aftur fyri einum venjara, bara tí at LIÐIÐ vinnur... Hvat nú, um KÍ tapur móti Sumba ??? Er Tomislav so aftur ein "vánaligur" venjara ??? B 'arIN Dómurin) hjá Kí Thursday, -Jun- : : . . . writes: Um tit kunnu klára tykkum uttan Sivic hevur onki við dómin í hann fekk tá,B var hart rakt tá. Sivic var ein tann besti á liðnum,har til kann man sigað at hann gjørdi tað sum venjari og ikki spælari.UM sama mundi fekk Eli Hentze reytt kort sum spælari men slapp at sita á bonkinum sum venjari,meðan Sivic var vístur til áskoðaraskylið.At kr er nógvir pengar hjá kí er onki at ivast í men,tú skal ikki kunna betala teg úr øllum. Jn (Dómurin) hjá Kí Thursday, -Jun- : : . . . writes: Skal KÍ missa heimavøll Tit skullu minnast til at tað altíð er heimaligi í skal syrgja fyriat áskoðarinir uppføra seg ordiliga, so um eg ynski at td.FSV skal missa heimavøll leypi eg innum giringina í Sørvági og smekki til linjuverjan "så er den sag klaret". Men eg haldi at . er alt ov lágt gøtumaður Takk fyri dystin Monday, -May- : : . . . writes: Tey sum skrivaðu á kjaksíðuna upp undir dystin sunnudagin lovaðu bæði eitt og annað. Tað skuldi vísa seg at NSÍ ikki var so nógv betri enn B . Tá eg eri staddur í DK, havi eg ikki møguleika at fylgja so væl við í landskappingini, men eg eri ikki eina løtu í iva um at NSÍ er munandi betri enn tey "veikaru" liðini í . deild (eingin nevndur), men har er framvegis eitt fitt petti upp til tey bestu. Enn eina ferð takk fyri dystin. Vinarliga B 'ari Come on you Reds Froggie Takk fyri dystin Monday, -May- : : . . . writes: Jú, eg má eisini siga tillukku við sigrinum. Men eg helt at tú vart maður fyri at skrivað hvør tú ert, tí eg veit hvør tú ert. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Takk fyri dystin Monday, -May- : : . . . writes: Tað var nokk B í átti tørn at vinna. Sum tað ljóðar so hevði NSÍ nógvar kjansir, men tað er ikki nokk tað skal eisini skorast fyri at vinna. ps. Man B ikki verða tað betra liði. Rógvi hugburðsbroyting Sunday, -May- : : . . . writes: Til tykkum í kalla tykkum guligans, gult blóð og stuðlar. Vit eru sera skuffaðir av tykkara avrikið. Vit hava meira bruk fyri tykkum nú enn nakrantíð.Nú verður tað B á heima vølli, so hvat við at prøva at heppa okkum allar min og ikki bara teir fyrstu,kom nú latið okkum hoyra at vit ikki eru einsamallir, men at vit hava tann besta mannin í føroyum. ein N.S.`I leikari hugburðsbroyting Sunday, -May- : : . . . writes: Tað sær ikki gott út tá ið vit byrja at skelda hvønn annan út. Eg má geva hesum NSÍaranum rætt, tað eigur at vera stuðla allar min. Men er tað nakar ið gongur fremst fyri "Guligans" ella er ta nú blivi til "Gult Blóð" hvat er hetta fyri nakað?. Hava vit fingi "Hooligans" ella hvat?. Eg hopi at "Guligans" halda fram við tí sum vit byjaðu við og ta var at hava ta stuttligt meðan vit samstundis róptu á okkara menn. Kom nú øll somul. Vinarliga Valdimar Olsen. Valdi Hugburðsbroyting, takk!!!!!!!!!!!!!!! Sunday, -May- : : . . . writes: Hvat er galið tá ið man fer til Svangaskarð, fyri síðani at síggja sítt lið blíva eyðmýkt, ikki bara reint resultatmessiga, men eisini spælimessiga vóru vit ikki verdigir móti einum heldur vánaligum (reint spælimessiga) B liðið. Svar ynskjist, takk!!!! Gult Blóð. Gult blóð Ákoyringar. Saturday, -May- : : . . . writes: Tað er altíð nemt at skylda uppá málmannin, tað hevur N.S.Í. gjørt alt tað eg kann minnast. Jens Martin var ikki góður nokk til at fáa N.S.Í. til føroyameistara, men so ferð hann inn til GÍ og hvat,jú mín sann teir gjørdust meistaralið. So hví ikki í N.S.Í. Jú tí tað skal nevnliga meiri til enn bara ein góður málmaður, nevnast kann úti spælara,VENJARI, vilji og tað týdningarmiklasta er sjálvsagt positivur stuðul frá teimum áhugaðu. Og hetta kann eg siga manglar í stóran mun. N.S.Í. ari Ákoyringar. Saturday, -May- : : . . . writes: Endeliga ein í skilur trupuleikan,har eru fólk við skili á Skálafjørðinum, í øllum førðum fótbóltskili Ákoyringar. Sunday, -May- : : . . . writes: Tað er altíð lættari at finna ein syndabukk, enn heldur at finna eina loysn. Bæði Rúni og Ólavur eru góðir málmenn, men tað skula helst verða aðrir hampuliga góðir saman við málmanninum. dh Ákoyringar. Sunday, -May- : : . . . writes: Nú er tíð uppá at VIT NSÍ'ara halda kjaft, ella møta upp til dyst fyri at heppa okkara lið, tað skal guð hjálpi meg eisini ein . maður til, Eg var sjálvur úti á svangaskarði og hugdi eftir okkara monnum, ikki tí at teir sýndu serstakt góðan bólt, men hvar vóru okkara viðhaldsfólk, rópið og rópið hart. PS. Ikki gloyma at rópa, eisini tá ið tað er trubult at verða NSÍ'ari, tað er tá ið teir hava veruliga brúk fyri OKKUM. Gult Blóð Gult blóð niður í .deild Thursday, -May- : : . . . writes: niður í deild har kundu tit kanska vunnið onkran dystin? geyíari niður í .deild Friday, -May- : : . . . writes: Ynskidreymar, GÍ, teir beru ynskidreymar! Nei, einki ætlar NSÍ sær niðuraftur í . deild. Har hevur felagið longu tað liðið, sum spælir besta fótbóltin í deildini. Og tað snýr seg bara um marginalar og at fáa nøkur fá ting at koyra, so er NSÍ komið í gongd í . deild. Fyrsta sviðan sleppur B at merkja, og so koyrir guliganexpressin bara avstað. So góðu gøtumenn: Verið ikki fyri!!! gag hatari Ns`i manning Thursday, -May- : : . . . writes: Sum `utiseti duge eg at s`iggja at menninir sum kunna skapa trupeleikar hj`a ein og hvørjari verju bl`iva vi at sita `a beinnkinum.Menn sum bæi hava sj`otleika og gott innleggshøvi og ikke at snakka um erfaringanar sum NS`i hevur br`uk fyri.Uttan innlegg bl`iva ikke n`ogv M`AL. b - nsí Wednesday, -May- : : . . . writes: Tað er eingin ivi um at nsi vinnur á Svangaskarði. Har eru nakrar følnaðar fótbóltstjørnur, ið hava sæð sínar bestu dagar. Teir gera einki við okkara gulu. Teir hava ein líka smalan trupp sum Sumba og B . So tí dystinum er eingin grund at stúra fyri. sparki teir út um Eystnes! spularin b - nsí Wednesday, -May- : : . . . writes: TAÐ ER HOYRT!!! Nú er upp á tíðina, at vit senda B millum Stong og Eystnes, so eingin ivi longur er um, at NSÍ altso bæði er GOTT, BETRI (enn m.a. B ) og BEST!!!!!!! guligan b - nsí Thursday, -May- : : . . . writes: nsí betur en hvør? noy noy noy hahahahahihiii gí-ari MSÍ stinkar Friday, -May- : : . . . writes: NSÍ vinna ikki á B , teir tapa vid fleiri málum, tad er sikkurt, NSÍ er tad lidi í gippar mest í Føroyum. Nidur vid NSÍ, teir stinka. NSÍ hatari hhj B -NSÍ Wednesday, -May- : : . . . writes: Eitt nú sum eisini verður spennandi sunnudagin, tað er hvussu liðuppstillingin verður á Toftum. Eftir ein sera vánaligan dyst í Gøtu, mugu aðrir bollar í suppuna, tá vit fara á vitja á Svangaskarði, annars vanti eg at onkrar broytingar vera at síggja á NSÍ liðnum... Tann vanligi bakkamaðurin ! B -NSÍ Thursday, -May- : : . . . writes: Her er mítt boð: Ólavur Brynjolvur-Kári-Dánjal-Jónstein Gert-Jan-Sjúrður-Eddie Mortan-Sonni Nú veit eg ikki hvussu tað verður við teimum skaddu spælarnum, veit nakar um teir vera við? Djóni, C Høgni og Arnfinn. Heilsan NSÍ-arin Her er eitt uppskot Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Tað stóra málmanns trupulleikin er ikki loystur enn. Ólavur stóð ikki sso galið í Gøtu, men hann má nokk taka sær skilduna í sjálvmálinum hjá Mortan, har fór hann totalt skeivur av bóltinum. Men hvat halda tit, skal hann blíva við at standa í málinum, ella skulu NSÍ kanska kontakta onkran góðan málmann frá kanska Englandi ella DK. Mítt uppskot er at fáa fatur á einum nýggjum, stórum málmanni, tí tað er eisini eitt problem hjá Ólavur og Rúna, teir eru ikki nóg sterkur, tá tað kemur til horna og fríspørk sum koma innfyri málið. Sum eg segði íáðni, FÁI FATUR Á EINUM NÝGGJUM GÓÐUM MÁLMANNI. Kanska fer tað at hjálpa, lat okkum hopa tað. heilsan ein NsÍari NSÍari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Eg eri so rørandi einigur. Bæði Rúni og Ólavur hava nógv eftir at læra, men tað kundu teir lært av einum góðum málmanni. Serliga er tað í luftini at teir eru ov veikir. Leislubólkurin má fara upp á innkeyp, so vit fáa ein góðn málmann. Hvat við at leiga Jákup Mikkelsen frá Herfølge, til hann skal niðuraftur aftaná summarsteðgin??? gag Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: hehehehe ja kanska Jákup ynskir tað!!!! Frá at vera nr ella í DK,og so í málið hjá botnliðnum í Eysturoynni!!! heheh den var god JÓ Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Heilt erligt tað kann ikki bara verða málmenninir sum hava skildina at tit bara tapa, hvat við øllum hinum spælarunum? Hvat við málmanninum hjá G`I Dýrabiðidag, bleiv hann útskiftur, hann hevði kanska einki dropp ? ella hvat ? hvat við álopsleikarunum hjá tykkum, sum ikki klára at skorða mál? og hvat við restina av spælarunum sum ikki klára at spæla so frætt at teir skorða ? er tað kanska eisini málmaðurin sum hevur skyldina ? og hvat við verjuspælarunum sum ikki klára at fáa bóltin vekk ? álvaratos hava tit yvirhøvur forstand uppá fótbólt ? er tað ikki bara tykkara málmenn sum eru syndabukkar ? Uttanveltaður sum tilfeldigvís sá báðar dystirnar, og sum heldur at málmaðurin tann fyrra dystin ímóti G`I also er tann betri. Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Tú mást hava misskilt okkurt! Eingin hevur sagt, at tað er málmonnunum, tað er galið við. Óivað er bæði eitt og annað galið, tá eitt so gott og væl mannað lið sum NSÍ ikki fær frægari úrslit. Men kortini slepst ikki uttanum, at NSÍ hevur eitt málmansproblem. Og so sjálvandi onnur eisini! Men lat verða sligið fast, at málmenninir avgjørt ikki einsamallir hava nakra skyld, tí hana hava teir bara saman við restini av manningini, sum ikki hevur megnað at livað upp til nakað serligt síðstu tíðina! guligan Málmaðurin er trupulleikin Wednesday, -May- : : . . . writes: Eitt lið sum NSÍ, sum ikki hevur teir stórstu mennirnar í verjuni, noyðist at hava ein málmann sum er sterkur í luftini. Ein og hvør, sum sá dystirnar ímóti GÍ, kann taka undir við tí, at tað var stóri parturin av trupulleikanum. Um verjan ikki kann hava álit á málmanninum, so henda eisini keðilig mistøk í verjuni. Um vit høvdu ein málmann, sum átti teir høgu bóltarnar, sum koma inn í málfelti, so høvdu mótstøðu liðini fingið væl minni úrstøku í dystunum ímóti NSÍ, tí øllum kunnugt, so koma flest øll mál eftir deyðbóltsstøður úr síðunum. Tá hesin trupulleikin er fingin upp á pláss, so er fortreytin fyri, at mennirnir longur uppi á vøllinum kunnu fáa bóltar at arbeiða við; eisini skjótar bóltar, sum málmaðurin setur í gongd. NSÍ-ari LD Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Thursday, -May- : : . . . writes: Jamen, tað ER ein stórur trupulleiki hjá NSÍ. Málmenninir eru ikki nóg góðir til tíðir, báðir kunnu spæla gott men so eru tað dystir sum teir totalt stinka í. Eg taki fult undir við at tað eru ikki bara málmenninir sum eru problemið. Eitt nú manglar NSÍ stórliga ein miðvallaleikara, sum vinnir bóltar og annað. Vit hava Djóna, men nú er hann leingi skaddur, so tað er eitt problem. Sjálvur haldi eg at Milan Kuljic er ein heilt einastandandi spælari sum NSÍ hevði havt brúk fyri. Men tað er nokk eingin kjansur at fáa hann. Hann trívist í 'Vági, tað er so heilt sikkurt. Okkurt má gerast, liðið er ikki nóg sterkt. Hvat halda onnur?? Hvat skal gerast?? Heilsan NSÍari NSÍari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Hvat við at geva Ólavur ein møguleika? Hann hevur spælt eiiin dyst? Mín meining er at hann skuldi sloppi at víst hvat hann kann og serliga eftir sum nsí fegnir vilja satsa upp á egið "avl". Hann er eftir mínari meining ein frálíkur málmaður, tað vita allir nsí-arir, og tað er stórt spell at hann ikki hevur fingið møguleikan fyrr. ja Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Wednesday, -May- : : . . . writes: Nú fylgi eg ikki so øgiliga væl við, hvat gongur fyri seg har norðuri, men høvdu tit ikki ein ungan sumbing sum stóð seg sera væl í málinum hjá NSÍ-unglingunum? TB'ari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: Hvat um tit høvdu hugsa eitt sindur minni um málmenninar, og latið teir útvikla seg, og ístaðin fingi nakrar verjuspalarar sum kunnu taka og loysa eina grundleggjandi verjuspælarauppgavu, at dekka álopsspælaranar hjá mótstoðuligunum upp. Tað kann ikki passa at tit ikki eiga verjuspælara sum kunnu vinna luftbóltar, og harvi hjálpa tykkara lávoksnu málmonnum. Tað botnar í ábirdarloysi, hjá øllum hinum tíggju at peika ein út til syndabukk. Valsignaðir taki tykkum saman, eisini tit sum standa runt um vøllin. Betur er ein hjálpandi hond, enn ein spillandi tunga. Gøtumaður Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: Vit hava sterkar menn í verjuni. Arnfinn Langgaard er so hvussu er ikki veikur í luftuni, tað er vist. Dánjal Hansen er heldur ikki so veikur í luftuni. So, eg vil ikki siga at har manglar nakað serligt. Tað er bara miðvallarleikara og málmann NSÍ hevur brúk fyri. Og sum eg nú havi sagt ferðir, so er Milan Kuljic mín favorittur, BIGTIME eisini. Hann hevur alt, simpulten. Betri spælara fær man ikki. Og viðvíkandi einum málmanni, eg vil helst ikki síggja at NSÍ fær sær ein yugoslava í málið, nú er tíð uppá at royna okkurt annað. Ein frá Englandi hevði ikki verið so galið. Og sum eg eisini havi nú sagt ferðir, næstan, hvat halda tit 'NSÍara til at fáa ein málmann frá Englandi? Ella skulu vit royna Ólavur í ár?? Mítt boð er at fáa ein annan málmann, slett ikki tað, Ólavur er ein fínur málmaður, men har er okkurt hann manglar. Hann er ein framtíð fyri NSÍ. Annars hopi eg alt tað besta fyri NSÍ. Drívið á alt tit eiga, og ikki geva upp. Heilsan ein NSÍari NSÍari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: framtíð á beinkin Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: Eg skal bara viðmerkja, at tað eru IKKI "hinir tíggju", sum geva málmonnunum skylduna... Tað eru summir áskoðarir... Ella rættari sagt, tey sum skriva á hesi síðuni... B 'arIN Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: B arin, hvat f.... veitst tú um tað. Tú hevur ikki gron fyri tí. Tú skalt ikki koma her og siga at tað eru bara áskorðarnir siga tað. Far tú onkrar aðrastaðni, tími ikki at hoyra meir uppá títt fjas. Koma her og halda at tú ert kongur. Tig bara, tað er tað eg vil siga við teg. Tú heldur teg vita alt, men tað gert tú so slett ikki. Eg kenni allar spælarnar hjá NSÍ temmiliga gott, og teir eru BIGTIME ímóti einum av báðum málmonnunum, so hevði eg verið tú, hevði eg bara haldi munn eina løtu ok? Gott fyri teg at tiga eina løtu, far heldur og tjakast á B heimasíðuni. Heilsan ein NSÍari NSÍari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Friday, -May- : : . . . writes: halga doyð hvat man kann vera bíttur hasin nsí-arin hevur mold í heisinum Runi er góður nokk geyíari Skal Ólavur verða fastur í málinum restuna av árinum?? Saturday, -May- : : . . . writes: Kanska eru verjuspølarinir nóg góðir við høvdinum, teir tapa bara allar luftduellinar, so tað eru nok bara nsíarir í halda teir verða nóg góðar. Eg yvist ikki í at teir gerða alt tað teir kunna, tað er bara ikki nok. Gøtum... Boss ella hvat ? Saturday, -May- : : . . . writes: NSÍarin... skal eg flenna at tær??? Ella skal eg taka teg í álvara ??? Tað seinna er nakað ringt !!! Tú heldur kanska, at eg bara sigi hetta út í leysa luft, men tað geri eg ikki. Sjálvt um eg eri B 'ari, heldur tú so ikki, at eg kann hava samband við summar av NSÍ leikarunum ??? Tað havi eg also !!! Tað, sum sker á hesi kjaksíðuni, er fyri tað mesta viðhaldsfólki, ið stendur fyri; men onkur leikari er møgulia ímillum her... Tú biður meg halda munn og tiga, men tað geri eg barasta ikki !!! Síðan er almenn, men um tú er so vánaligur, at tú ikki vil hava nakran at siga nakað ímóti tær, ja, so yvist eg í, hvar TÚ hoyrir heima... Um tú totalt er ímóti, at onnur siga sína meining her, burdi tú roynt at fingið eina viðmerking til hesa síðuna: "Bert til NSÍ'arir"... B 'arIN Nú skal B bankast Wednesday, -May- : : . . . writes: Eftir eitt skuffandi vikuskiftið er tíð uppá at NSÍ tekur annað skinn um bak. Móti B skal vend koma í, so tí fara allir guligans út á Toftir at rópa og halda gang, meðan NSÍ ger B til eitt tekniseriulið! Koyr á NSÍ og vinni so móti B !!! gag Nú skal B bankast Wednesday, -May- : : . . . writes: Jep! Nú er upp til okkara menn at vísa, at teir eru so góðir, sum vit halda teir vera. Ein sigur á Toftum skal nokk fáa okkum at gloyma tapini móti grannunum innanfyri. Men skal tað lukkast, so skal stríðast fyri sakini. Og so skal haldast fram við tí!!! Einki fæst burturúr ongum, so NSÍ má hanga í hvønn einasta dyst fyri at fáa tey úrslit, vit øll leingjast so nógv eftir. Vísið nú, hvat tit duga til, NSÍ!!!!!!!!!!!! guligan Nú skal B bankast Wednesday, -May- : : . . . writes: Einki hevði frøtt mítt unga hjarta meira enn at NSÍ hevði so mørbanka B sunnudagin. COME ON YOU LADS!!! I'M COUNTING ON YOU!!! Agee Borgarstjórin: Hjartaliga vælkomin á heimasíðuna hjá Runavíkar Kommunu. Ætlan okkara við hesum tiltaki er, at kunna fólk - bæði burturi og heima - um teir møguleikar sum kommunan hevur at bjóða - umsitingarliga, vinnuliga, mentunarliga og í aðrar mátar. Miðað verður ímóti, at tygum, eftir eini handavend, kunnu fáa allar upplýsingar um mongu møguleikarnar sum finnast í kommununi. Tiltak okkara er nýtt, og tí verður fyrivarni tikið fyri møguligum manglum, sum kunnu vera á byrja við, men vit fara sjálvandi at leggja okkum eftir, at upplýsingar-tilfarið verður so fullfíggjað sum gjørligt, og hava vit tí gjørt avtalu við fakfólk um at taka sær av hesum arbeiði. Vælkomin til Runavíkar Kommunu! Jákup Lamhauge borgarstjóri BÝRÁÐSSKRIVSTOVAN | VÆLKOMIN | HAVN | HANDLAR | VIRKIR | KUNNING | KORT OG LANDALÆRA | FRAMSÍÐA Runavíkar Kommuna Býráðið Starvsfólk Barnaansing Skúlar Vinarbýir Teldupost Runavíkar Kommuna Heiðavegur Saltangará Tlf. Telfax Myndir | Nevndir | Býráðsfundur Býráðið: Jákup Lamhauge, býráðsformaður Jónsvein Knudsen, næstformaður Hans J. Lamhauge, form. í Teknisku nevnd Kári P. Højgaard, form. í Havnanevndini Eyðun Gaardbo, form. í Mentunarnevndini Niels J. Kristiansen, form. í Sosialu nevnd Hans Tausen Olsen Frithleif Olsen Ólavur Asafsson Olsen Myndir: Top Jákup E. Lamhauge Saltangará (f. ) Jónsvein Knudsen Saltangará (f. ) Hans Jacob Lamhauge Lamba (f. ) Hans Tausen Olsen Runavík (f. ) Kári P. Højgaard Saltangará (f. ) Frithleif Olsen Rituvík (f. ) Ólavur Asafsson Olsen Søldarfjørður (f. ) Eyðun Gaardbo Runavík (f. ) Jákup Pauli Olsen Glyvrar (f. ) (í farloyvi) Býráðsfundur Top Býráðsfundur er seinasta hósdag í hvørjum mánaða kl. . . Mál ið ynskjast viðgjørd á býráðsfundi, mega verða skrivstovuni í hendi dagar áðrenn fundin. Býráðsformaðurin er at hitta eftir avtalu (ring og avtala tíð) Tekniska nevnd: Hans J. Lamhauge, form. Ólavur Asafsson Olsen Hans Tausen Olsen Sosiala nevnd: Niels Juul Kristiansen, form. Kári P. Højgaard Ólavur Asafsson Olsen Havnanevndin: Kári P. Højgaard, form. Hans Tausen Olsen Niels Juul Kristiansen Fíggjarnevndin: Jákup Lamhauge, form. Jónsvein Knudsen Frithleif Olsen Mentunarnevndin: Eyðun Gaardbo, form. Jónsvein Knudsen Frihtleif Olsen Top Starvsfólk á Býráðsskrivstovuni: Teldupost: Dinna Jensen, skrivari dinna@runavik.fo Marius Skaale, bókhaldari marius@runavik.fo Beinta Olsen, skrivstovukvinna beinta@runavik.fo Lisa M. Djurhuus, skrivstovukvinna lisa@runavik.fo Starvsfólk á Teknisku Deild: Eyðun Petersen, býarverkfrøðingur eydun@runavik.fo Eliesar Kastalag, byggifrøðingur eliesar@runavik.fo Kommunala Dagrøktin Heiðavegur Saltangará Telefon Telefontíð: Mánadag-hósdag-fríggjadag kl. . - . Týsdag og mikudag kl. . - . Leiðari: Ingun Dalbúð (er í farloyvi) Virkandi leiðari: Olga Rasmussen Dagrøktin er normerað til børn Kongshavnar Barnagarður og Vøggustova Heiðavegur Saltangará Telefon Leiðari: Fríða Lómstein Barnagarðurin er normeraður til børn og Vøggustovan til børn Kvøldskúlin Leiðari: Ingvard Lamhauge Musikkskúlin Leiðari: Jóhan Mortensen Runavíkar Kommunuskúli Postboks Saltangará Skúlin á Glyvrum Skúlin í Runavík Skúlin í Rituvík Skúlin í Søldarfirði tlf. tlf. tlf. tlf. Leiðsla: Ásmund Lamhauge, skúlastjóri Durita Joensen, varaskúlastjóri Ingvard Lamhauge, deildarleiðari Skúlatænari: Otto Hansen Skúlalækni: Kári Rasmussen Skúlasjúkrasystur: Unna Hansen Í Runavíkar Kommunuskúli, sum hevur deildir, eru næmingar: Rituvík næmingar .- . flokki Søldarfjørður næmingar .- . flokki Glyvrar næmingar .- . flokki Runavík næmingar .- . flokki Vinarbýir Hirtshals í Danmark http://www.hirtshals.dk http://www.vendsyssel-info.dk/hirtshal/forsiden/ Egilsstaðir í Íslandi http://www.egilsstadir.is/ http://akureyri.ismennt.is/~jonasg/egilsstadir/ Uummannaq í Grønlandi http://www.uummannaq.gl/ http://www.greenland-guide.gl/uummannaq-tourist/ Virkir í Runavík >> Arbeiðstakarar, Lastvognar og trailarar Andrea Isaksen Tel / Busskoyring Andreas og Svend Lamhauge Tel / / / Entreprenørar, lastvognskoyring, fiska- og farmaflutning Bjartur Skipanes Tel / / / Entreprenør og lastvogns-koyring Heri Hansen Tel Busskoyring Herolvur Hansen Tel / Lastbila- og kranakoyring JHR-Entreprenørar Tel / / / Entreprenørar og lastvogns-koyring Jógvan Magnussen Tel Arbeiðstakari Jóhan Sigurd Weihe Tel Busskoyring Jóhannus Rasmussen Tel / / Lastvognskoyring Kaj Skibenæs Tel / Lastvognskoyring Kári Johannessen Tel / Lastvognskoyring OCD Tel / Lastbila- og trailara koyring P/F Á Heygnum Tel / / Entreprenørar og lastvognskoyring PW-Bilar Tel / / / Lastvognskoyring Tórfríður Magnussen Tel / Lastvognskoyring Virkir í Runavík >> Betongsaging Føroya Betong Saging Tel Betongsaging: Arbeiðstakarar, Lastvognar og trailarar ( Virkir) Bankar og Posthús ( Virkir) Bátaútleigan ( Virki) Betongsaging ( Virki) Bilsmiðjur ( Virkir) Bókhald og Grannskoðan ( Virkir) EDV-Virki ( Virkir) Elvirkir ( Virkir) Ferðaskrivstovur ( Virkir) Fiskavirkir v.m. ( Virkir) Flutningsfeløg ( Virkir) Frisørar ( Virkir) Froskmaður ( Virkir) Húð- og kropsrøkt ( Virkir) Landbúnaður ( Virkir) Ljóðstudio ( Virkir) Múrarar ( Virki) Ráðgeving ( Virkir) Radioverkstøð ( Virkir) Reklamuvirkið ( Virki) Sakføraraskrivstovur ( Virki) Sandur, grót v.m. ( Virkir) Smiðjur ( Virkir) Snikkarar og timbursmiðir ( Virkir) Sólstovur ( Virkir) Tannrøkt ( Virkir) Tryggingarfeløg ( Virkir) VHS-Virkir ( Virkir) Vindeygavask ( Virki) Virkir í Runavík >> EDV-Virki Com-Data Tel EDV-Virki Formula.fo Tel Fax: URL : http://www.runavik.fo/formula/runavikar_deild.asp Teldur, forrit Virkir í Runavík >> Fiskavirkir v.m. Alistøðin á Bakka Tel Laksaaling Bakkafrost Tel Fiskavirki Beta Tel Landingarmiðstøð Føroya Fiskavirking Tel URL : http://united.olivant.fo Fiskavirki Glyvra Skerivirki Tel Fiskavirki Kassavirkið á Bakka Tel Kassaframleiðsla Kassaframleiðsla Nevið Fiskaeksport Tel / Fiskavirki Runavíkar Frostgoymsla Tel Frystigoymsla Virkir í Runavík >> Ljóðstudio Ljóðstudio RMS Tel Ljóðstudio WHR Studio Tel Ljóðstudio Virkir í Runavík >> Radioverkstøð Radiobúðin Tel URL : http://www.radiobud.fo Radio, sjónvørp, radarar v.m Tera Tel Radio, sjónvørp, Teldur Virkir í Runavík >> Sandur, grót v.m. Frakt- og Sandsølan Tel Sandur, grót v.m Landsverkfrøðingurin Tel URL : http://www.lv.fo Sandur, grót v.m. Virkir í Runavík >> Sólstovur Hjá Elisabeth Tel Sól Hjá Jórun Tel Sól Hjá Rannvu Tel Sól Virkir í Runavík >> VHS-Virkir P/F Zacharias Leitisstein Tel VHS-Virki Sp/f Hógv Tel VHS-Virki Virkir í Runavík >> Bankar og Posthús Føroya Banki Tel Banki Føroya Sparikassi Tel URL : http://www.sparikassin.fo Sparikassi Postverk Føroya Tel URL : http://www.postverk.fo Posthús Virkir í Runavík >> Bilsmiðjur BBR-Service Tel Bilsmiðja og bilútleigan Helmund Højgaard Tel Bilsmiðja Ingolv Johannessen Tel Bilsmiðja Óli Chr. Danielsen Tel Bilsmiðja Virkir í Runavík >> Elvirkir El-Húsið Tel El - virki El-Tænastan Tel El - virki Kongshavnar El-virki Tel / El - virki Virkir í Runavík >> Flutningsfeløg Skipafelagið Føroyar Tel / URL : http://www.faroe-ship.fo Flutning Strandfaraskip Landsins Tel URL : http://www.ssl.fo Flutning Virkir í Runavík >> Húð- og kropsrøkt Eysturoyar Fysioterapi Tel Fysioterapi Jørna Mikkelsen Tel Húðrøktarklinikk Virkir í Runavík >> Múrarar Ingolf Hansen Tel / Múrarar Virkir í Runavík >> Reklamuvirkið Skeltið Tel / Reklamuvirki Virkir í Runavík >> Smiðjur AWI-Boats Tel Glastrevjabátasmiðja FJM Tel Jarnsmiðja Mekanik Tel Jarnsmiðja Metal Tel Jarnsmiðja Runavíkar Mek. Verkstaður Tel Jarnsmiðja Virkir í Runavík >> Tannrøkt Bergur á Reynatrøð Tel / Tannteknikari Tannlæknastovan Tel Tannlækna Virkir í Runavík >> Vindeygavask Kenneth Nygaard Tel URL : http://kort.olivant.fo/~m-k/ Vindeygavask Virkir í Runavík >> Bátaútleigan Bjarni Bjarnastein Tel / Bátatúrar - útleigan Froskmanna Virkir í Runavík >> Bókhald og Grannskoðan Blómuhandilin hjá Sannemiu Tel Blómur og gávulutir Bókhald og Grannskoðan Tel Bókhaldsvirki Eysturoyar Bókhaldsstova Tel Bókhaldsvirki Orkis Tel Blómur og gávulutir Rasmussen & Weihe Tel / URL : http://www.rasmussen.fo Grannskoðaravirki Virkir í Runavík >> Ferðaskrivstovur Eysturoyar Kunningarstova Tel URL : http://kort.olivant.fo/~infoey-r/ Kunningarstova HM-Ferðir Tel Ferðaskrivstova arbeiði Virkir í Runavík >> Frisørar Frisørsalongin á Høgabóli Tel URL : http://www.runavik.fo/jogvan/ Harrafrisørur Jórun Sigurðsson Tel Damufrisør Karin Leitisstein Højgaard Tel Damufrisør Liljan Rasmussen Tel Damufrisør Salong Annfríð Tel Damufrisør Salong Eyðbjørg Tel Damufrisør Salong Lis Tel Damu- og Harrafrisør Salong Oydis Tel Damufrisør Salong Selma Tel Damufrisør Virkir í Runavík >> Landbúnaður Jákup Oluf Langgaard Tel Seyð Jóanis Olsen Tel Seyð Jørgen Hansen Tel Seyð Kristian E. Knudsen Tel Seyð Kristian E. Knudsen Tel Seyð Magnus Rasmussen Tel Seyð Niels Weihe Tel Seyð Per Hansen Tel Seyð Rasmus Glyvradal Tel Seyð Ruth Rasmussen Tel Seyð Tórfríður Magnussen Tel Mjólkineyt og seyð Virkir í Runavík >> Ráðgeving Sjótek Tel / Ráðg. skipsverkfr Virkisráðgeving Tel URL : http://www.konsult.fo Ráðgevingarvirksemi Virkir í Runavík >> Sakføraraskrivstovur Poul Hansen & Jónfinn Thomsen Tel Sakføraravirki Virkir í Runavík >> Snikkarar og timbursmiðir Jógvan M. Jacobsen Tel Timbursmiður Kristian Edvard Knudsen Tel Snikkaravirki Poul Johan Lamhauge Tel Timbursmiður Snikkaravirkið á Hálsi Tel Snikkaravirki TN-Bygg v/Torben Nielsen Tel Timbursmiður Virkir í Runavík >> Tryggingarfeløg Trygd Tel URL : http://www.trygd.fo/ Trygging Tryggingarfelagið Føroyar Tel URL : http://www.trygging.fo/ Trygging Amboð ( Handlar) Apotek ( Handil) Bensin ( Handlar) Blómur ( Handlar) Bøkur ( Handlar) El & Lampur ( Handlar) Ferðir ( Handil) Fløgur ( Handlar) Foto ( Handlar) Gávulutir ( Handlar) Gravsteinar ( Handil) Hondarbeiði ( Handlar) Hvítvøra ( Handlar) Ísinkram ( Handil) Kiosk og Grill ( Handlar) Klæðir ( Handlar) Køkar ( Handil) Leika ( Handil) Máling ( Handlar) Matvøra ( Handlar) Olja ( Handlar) Sjónvørp o.t. ( Handlar) Skógvar ( Handlar) Skrivstovuútgerð ( Handil) Teldur ( Handlar) Telefónir ( Handil) Timbur ( Handil) Ur & Brillur ( Handil) VHS ( Handlar) Handlar í Runavík >> Amboð Runavíkar Timburhandil Tel Timbur- og Amboðshandil Skálafj. Málingahandil Tel Máling og Amboð v.m. Handlar í Runavík >> Blómur Blómuhandilin hjá Sannemiu Tel Blómur og gávulutir Orkis Tel Blómur og gávulutir Handlar í Runavík >> Ferðir HM-Ferðir Tel Ferðaskrivstova Handlar í Runavík >> Gávulutir Eysturoyar Heimavirki Tel Heimavirkaði gávulutir Fotomiðstøðin Tel Foto og gávulutir Leikabúðin Tel Leika Orkis Tel Blómur og gávulutir Thomas Dam Búnýti Tel Ísinkram og gávulutir Ur- og Brillustovan Tel Ur, brillur, gávulutir Verkhúsið Stíggjur Tel Hondgjørdar vørur Handlar í Runavík >> Hvítvøra Elding Tel Hvítvøra, radio v.m. El-Húsið Tel Hvítvøra, El-tól v.m. Klement Petersen Tel Køkar, baðirúm, hvítvøru, el-tól v.m. Handlar í Runavík >> Klæðir All-Inter Tel Ítróttarklæðir v.m. Chic Tel Barnaklæðir Curri Tel Ítróttarklæðir v.m. Deild C Tel Klæðir Feðgar Tel Klæðir Hjá Sannu Tel Undirklæðir, barnaklæðir Hygg-Inn Tel Konufólkaklæðir Ítróttur á Glyvrum Tel Ítróttarklæðir v.m. Jallur Tel Mannfólkaklæðir Jungmann Tel Mannfólkaklæðir Shari Tel Konufólkaklæðir Shop-Inn Tel Konufólkaklæðir Teymavirkið Tel Arbeiðsklæðir Handlar í Runavík >> Máling Flügger Tel Málingahandil Litaval á Høgabóli Tel URL : http://www.litaval.fo Málingahandil Skálafj. Málingahandil Tel Máling og Amboð v.m. Handlar í Runavík >> Sjónvørp o.t. Elding Tel Hvítvøra, radio v.m. Radiobuðin Tel URL : http://www.radiobud.fo Radio, sjónvørp og skipsútgerð Tera Tel Teldur, sjónvørp, fløgur. Handlar í Runavík >> Teldur AWJ-Foto Tel URL : http://www.awj-foto.fo Foto, tímamyndir, teldur Com-Data Tel Telduútgerð, forrit Formula.fo Tel URL : http://www.runavik.fo/formula/runavikar_deild.asp Teldur, forrit Tera Tel Teldur, sjónvørp, fløgur. Handlar í Runavík >> Ur & Brillur Ur- og Brillustovan Tel Ur, brillur, gávulutir Handlar í Runavík >> Apotek Tjaldurs Apotek Tel URL : http://www.apotek.fo/runavik.htm Apoteksvørur Handlar í Runavík >> Bøkur Bókabúðin Tel Bøkur og skrivstovuútgerð Vitin Tel Kristiligur Bókhandil Handlar í Runavík >> Fløgur Elding Tel Hvítvøra, radio v.m. Tera Tel Teldur, sjónvørp, fløgur. Handlar í Runavík >> Gravsteinar Danstein Tel Gravsteinar, flísar v.m. Handlar í Runavík >> Ísinkram Thomas Dam Búnýti Tel Ísinkram og gávulutir Handlar í Runavík >> Køkar Klement Petersen Tel Køkar, baðirúm, hvítvøru, el-tól v.m. Handlar í Runavík >> Matvøra Bónus Tel Matvørahandil Brotið Tel Matvørahandil Føroya Keypsamtøka Tel URL : http://fk.olivant.fo/ Matvørahandil Heiðabúðin Tel Matvørahandil Miðberg Bakarí Tel Bakarí Miklagarður Tel Matvørahandil Handlar í Runavík >> Skógvar Fótprýði Tel Skógvahandil Skósølan Tel Skógvahandil Handlar í Runavík >> Telefónir Telebuðin Tel URL : http://www.tele.fo/teleshop/ Telefonir v.m. Handlar í Runavík >> VHS Hógv Handilsvirki Tel VHS handil Klement Petersen Tel Køkar, baðirúm, hvítvøru, el-tól v.m. VVS-Hornið Tel VHS handil Zacharias Leitisstein Tel VHS handil Handlar í Runavík >> Bensin Shell Tel Oljusøla Statoil Tel Bensin og kioskvørur Handlar í Runavík >> El & Lampur El-Húsið Tel Hvítvøra, El-tól v.m. El-Húsið Tel Hvítvøra, El-tól v.m. El-Tænastan Tel Hvítvøra, el-tól, lampur v.m. Handlar í Runavík >> Foto AWJ-Foto Tel URL : http://www.awj-foto.fo Foto, tímamyndir, teldur Fotomiðstøðin Tel Foto og gávulutir Handlar í Runavík >> Hondarbeiði Eysturoyar Heimavirki Tel Heimavirkaði gávulutir Hjá Dianu Tel Meturvøra - seymistova Tógv og Stokkar Tel Tógvhandil Verkhúsið Stíggjur Tel Hondgjørdar vørur Handlar í Runavík >> Kiosk og Grill Grill á Høgabóli Tel Kiosk og grillvørur Hjá Rannvu Tel Kiosk og Sólstova Kiosk Bonus Tel Kioskvørur Kiosk Vár Tel Kioskvørur Statoil Tel Bensin og kioskvørur Handlar í Runavík >> Leika Leikabúðin Tel Leika Handlar í Runavík >> Olja Shell Tel Oljusøla Statoil Tel Bensin og kioskvørur Handlar í Runavík >> Skrivstovuútgerð Bókabúðin Tel Bøkur og skrivstovuútgerð Handlar í Runavík >> Timbur Runavíkar Timburhandil Tel Timbur- og Amboðshandil Tórshavnar Skipasmidja Tel. + Fax + Skipasmidjan á Skála Tel. + Fax + Tórshavnar Skipasmiðja J.C. Svabosgøta FO- Tórshavn Faroe Islands Tel. + Fax + Skipasmiðjan á Skála FO- Skáli Faroe Islands Tel. + Fax + Vestmanna Skipasmiðja Vestmanna Tel + Fax + vs@faroeyard.fo Runavíkar Mekaniski Verkstaður Saltangará Tel + Fax + rmv@faroeyard.fo info@faroeyard.fo skala@faroeyard.fo Leiðsla Poul Mohr Gunnar Mohr Jón Danielsen EDV deild D. P. Mohr Net Handil sale@faroeyard.fo Fyrisiting Regin Vilhelm Gudmund Niclasen Frálandadeild Gunvør Balle Keyp/søla Jens Mohr Hjalmar Kollslíð Teknisk deild Sørin P. Sørensen Design Thormund Johannesen Petur Petersen El-deild Torkil Sørensen Timburdeild Petur H. Poulsen Eivin Olsen Mekanisk deild Mouritz Mohr Sylverius Jacobsen Stál deild Kartin Lenvig Mortan Justesen Top Skipasmiðjurnar hava í dag landsins størstu vørugoymslu innan jarn, stál, amboð og eykalutir. Um . vørueindir eru á goymslu og við net-handilinum fara vit at betra um tænastuna til kundar okkara. Í fyrsta umfari vísa vit til nakrar vørubólkar við stuttum yvirlitum, men úrvali er oftast munandi størri enn tað, ið víst verður til. Um bíleggingarseðilin kanst tú eisini bíleggja vørur, ið ikki eru vístar á yvirlitunum. Bílegg við at fylla út teigarnar og trýst á send - so móttaka vit bíleggingina. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - trýst her Uppaftur Goymsla okkara innanfyri boltar og skrúvur telur yvir ymisk vørunr. Vørurnar lúka hægstu góðskutreytir. Stálboltarnir og skrúvurnar eru stál . . Unbrakoboltarnir stál . . Rustfríu boltavørurnar eru sokallaðar sýrufríar (A ). Goymsluúrval: Vøra Støddir Evni Slag Franskar skrúvur - mm Stál/Rustfrítt -kantað Spunskrúvur , - mm St/Rf Undirs/Runthøvd/Linsuhøvd Plátuskrúvur , - mm St/Rf Us/Rh/Lh Skipsboltar - mm St Brettiboltar - mm St/Rf Rh Skrúvur - mm St/Rf/Messing Us/Rh/Lh Boltar - mm St/Rf Settskrúvur - mm St/Rf Gevindstengur - mm St/Rf Støddir - mm St/Rf Unbrakoskrúvur - mm St/Rf Rh/Us Pinolskrúvur - mm St/Rf Møtrikar - mm St/Rf/Me Sikr. Møtrikar - mm St/Rf Skivur - mm St/Rf Spenni/Fjarða/Stjørnu Umframt omanfyri nevndu vørur, hava vit stóra goymslu av boltum og skrúvum í tummamáti. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Skipasmiðjan hevur eitt stórt úrval av filtrum: Fram - br. olju, sm. olju og luft Fleetguard - br. olju, sm. olju, hydraulik og luft Fairey Arlon - hydraulik UCC - hydraulik Bosch - br. olju Racor - Vatnútskiljari Tá tú bíleggur filtur, upplýs so navn og nummar á filturinum. Hava vit ikki títt filturmerki, týða vit tað til okkara. Separatorar Vit hava eisini eykalutir til Alfa Laval á goymslu. Alfa-Laval og Westfalia separatorar kunnu útvegast. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Hátrýstfittings og slangur Vit hava stórt úrvæl av hátrýstfittings og slangum. Á goymslu hava vit høvuðsbólkar av fittings og slanguendum: Ermeto skerifittings, Parker kragafittings og gr. BSP rørgevind. Ermeto skerifittings Ermetofittings er fittings í DIN normi og tolir trýst upp til bar. Á goymslu hava vit fittings og slanguendum í el-galv. stáli og rustfríum AISI- stáli Tað eru ymiskir standardir: LL, L og S. LL L S rør dm gevind mm rør dm gevind mm rør dm gevind mm x x x x , x , x x , x , x x , x , x x , x , x , x , x , x , x x x x x x x x Á goymslu hava vit vanliga Ermeto fittings í øllum sniðum. Vit hava eisini rørhaldarar í omanfyristandandi støddum, umframt , , , og mm. Parker kragafittings Parker fittings, SAE normur J , hevur UNF gevind og gr. Konus. Vit hava eitt fullfíggjað úrval í el-galv. stáli. Rustfrít kann útvegast. Parker kragafittings og slanguendar hava vit við fylgjandi støddum: rør gevind Dm UNF / - 1/2 - / - 3/4 - - - / - - / - / - - / - / - Parker kragafittings fæst eisini í øllum sniðum. BSP rørgevind Er vanligt rørgevind við gr. konus. Á goymslu hava vit eitt stórt úrvæl í fittings og slanguendum. Rustfrítt kann útvegast. Fæst við fylgjandi BSP rørgevindum: 1/4 ", / ", 1/2 ", / ", 3/4 ", ", 1/4 ", 1/2 " og " Hátrýstventilar v.m. Kúluventilar, BKH: frá 1/2 " til " BSP. Drøvliventilar: 1/4 ", / " og 1/2 " BSP Drøvli/kontraventilar: 1/4 ", / " og 1/2 " BSP Kontraventilar: frá 1/4 " til " Slangubrotsventilar: 1/2 " og 3/4 " BSP Snarkoplingar: frá 1/4 " til " BSP Hátrýstslangur Vit hava slangur við , og løgum av stáli í. Eisini hava vit thermoplastslangur og slangur til trýstspularar. Slanguendar hava vit, umframt í omanfyrinevndu gevindum, ein hóp av øðrum gevindum, líkasum slanguendar við flangsum. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Skipasmiðjan hevur landsins størsta úrval innan jarn og stál. Goymsla okkara umfatar uml. ymisk vørunr. innan plátur, rør og profilar í jarni, stáli, rustfríum og metallum. Veitarar okkara eru útvaldir soleiðis at teir borga fyri hægstu góðsku. Sertifikat kann útvegast til flest allar vørur. Úrval, ið vanliga er á goymslu: Vøra Støddir Evni Pláta - mm Svart/Stál/Galv./Rustfrítt/Alu. Flat x - x mm Sv/St/Ga/Rf/Al Bátaskinnari x - x mm Ga Runt - mm Sv/St/Ga/Rf/Al Bulb x - x mm St Vinkul - mm St/Ga/Rf/Al -kantað - mm St/Ga/Rf/Al UNP - St/Ga HEB - St RHS - St Stálrør - mm St/Ga Ermetorør - mm St/Rf Evnirør - mm St Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Skipasmiðjurnar hava ein hóp av kemiskum hjálpievnum. Niðanfyristandandi úrval er ikki fullfíggjað, so er tað okkurt tú ikki finnur, lat okkum frætta: Kema ABC-O Sveisispray ml ALLO- Skerispray ml AR- Antirust ml BV- Reimspray ml CR- Rustfrítt stálspray ml DL- Reinsievni, sitrus ml EA- Motorreins ml EL-K Kontaktreins ml ELS- El-isol ml FF- Fuktfortreingjari ml FS- A Frostspray ml FW- Lekaleitari ml GF- Glasreins ml GM- Glíðievni ml GX- Skeriolja ml IF- Av-ísari ml KK- Ketuolja, klár ml KS- Startspray ml LS- Lásasevja ml MS- Merkispray, gult ml MS- Merkispray, reytt ml RAL- Maskin- og amboðslakk, grønt ml RTF- Rustloysari við PTFE ml RTF- Rustloysari við PFFE ml TG- S Tannhjólsfeitt ml TMV- Sleppievni til plast ml VET- Steril olja ml Zn- Sinkspray ml NSSA- Never-Seez ml Permatex PX BR Flótandi pakningur, tb. ml PX C Flótandi pakningur, tb. ml PX H Flótandi pakningur, dk. ml PX Blátt silikon, tb. ml PX Blátt silikon, tb. ml PX Blátt silikon, patr. ml PX Klárt silikon, tb. ml PX Klárt silikon, tb. ml PX Flótandi pakningur, háhita, dk. ml PC Flótandi pakningur, háhita, tb. gr MB Merkiblátt, tb. ml Loctite LSV Lásasevja, vanlig, dk. gr LSV Lásasevja, vanlig, dk. gr LSV Lásasevja, vanlig, dk. gr LSH Lásasevja, hørð, dk. gr LSH Lásasevja, hørð, dk. gr LSE Lásasevja, ekstra hørð, dk. gr LSE Lásasevja, ekstra hørð, dk. gr SUP Superlím (sekundlím), dk. gr SUP Superlím (sekundlím), dk. gr RSIL Silikon pakningur, reyður, tb. ml R&S Rør- og slangutetningur, dk. gr PM Pak-Master, flangsatetningur, dk. gr KM Platic Padding, Kemisk Metal, tb. gr MS Metal-Sett, tvíb. Tuba, tb. gr Carborundum Slípipasta, fínt/grovt, dk. x gr Slípipasta, fínt, dk. gr Slípipasta, grovt, dk gr Slípipasta, grovt, dk. gr Annað Safe-Acid Reinsievni, kg. Dewt-NC Ameroid, móti tering, kg. Apexior nr. , dk. l PR- Chockfast Orange, dk. dl Wencon Rapid plaststál, dk. kg Copaslip koparfeitt, tb. gr Copaslip koparfeitt, bl. gr Copaslip koparfeitt, sp. kg Citrus Hondreins dk. ml Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Við yvir ymiskum legum og leguhúsum hevur Skipamiðjan stórstu og breiðastu goymslu av legum í Føroyum. Vit selja einans dygdarmerki, so sum SKF, FAG og INA. Niðanfyri er eitt úrvæl av sløgum sett upp: Sporkúlulega, einkult Sporkúlulega, dupult Sferisk kúlulega, dupult Vinkultkontaktkúlulega Magnetkúlulega Aksialkúlulega Syl. rullulega Sferisk rullulega, dupult Konisk rullulega Nálabúsningur Nálalega Liðlega Liðhøvd Y-lega Billegusett Vit liggja inni við legum bæði í mm og tummamát. Legurnar fáast við tetningum úr stáli ella gummi. Við seravtalum við veitarar og flutningsveitarar, kunnu vit skaffa legur, sum ikki eru á goymslu, skjotari enn onnur. Tá ið legur verða bílagdar, og nummari er ókent, viðmerk so støddina (dm, Dm og B) og um legan skal hava tetningar í. Um legan er sermerkt á annan hátt, verður hetta eisini at viðmerkja. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Desmi Desmi typa Modular S Vatnrøtt sjálvsúgvandi sentrifugal pumpa. Pumpan kan pumpa luft og luftblandaðar løgir, ið viðførir at pumpan sígur væl vætuna til sín. Kap. Umr.: - m /t Trýstumr. : - bar. Pumpan verður vanliga brúkt á sjógvi og landi sum lensipumpa, ballastpumpa, eldsbrunapumpa, áfyllingarpumpa, kølivatnspumpa og spulipumpa. Á goymslu hava vit vanliga pumpur og eykalutir upp til " stødd. Aðrar støddir kunnu útvegast. Desmi typa SA Vatnrøtt sjálvsúgvandi sentrifugalpumpa. Hevur opið pumpihjól, ið ger at pumpan kan pumpa løgir við óreinsku. Kap. Umr.: - m /t Trýstumr. : - bar Pumpan verður brúkt til somu endamál sum Modular S pumpan. Vit hava pumpur frá 3/4 " til " á goymslu. Somuleiðis hava vit eykalutir til pumpur upp til ". pumpur og eykalutir, ið vit ikki hava á goymslu kunnu útvegast. Jabsco Jabsco er ein gummihjólspumpa, sum er sjálvsúgvandi upp til m. Pumpar tunnar og tjúkkar løgir. Pumpar væl við fáum snúningum. Kan mæla báðar vegir. Pumpan tolir ikki at koyra turr. Kap. Umr.: - l/min Trýstumr. : - , bar. Pumpan verður nógv brúkt umborð á smábátum, bæði sum kølivatnspumpa, brennoljupumpa, lensipumpa og spulipumpa. Pumpurnar fáast við leysum aksli, hondkopling ella el-motori. Vanliga hava vit á goymslu pumpur frá 1/4 " upp til 1/2 ". Somuleiðis hava vit stórt eykalutaúrval. Jabsco fæst eisini sum kavpumpa til smábátar í ymiskum støddum. Johnson Er eisini ein gummihjólspumpa. Hevur somu eginleikar sum Jabsco. Á goymslu hava vit Johnson pumpur við leysum aksli, motori ella magnetkopling. Somuleiðis hava vit sirkulations- og pentrypumpur. Bryne Hydroforpumpa, sum er ein dupultvirkandi stempulpumpa, er sera vælegnað til vatnveiting umborð á skipi. Á goymslu hava vit pumpur og eykalutir, bæði til fesk- og saltvatn. Delta Tannhjólspumpa, ið eitt nú er væl egnað sum brennoljupumpa, bæði á landi og á sjógvi. Vit hava vanliga pumpur úr 1/2 " til 1/4 ". Aðrar pumpur Vit útvega nógvar aðrar pumpur og eykalutir. Eitt nú ABS, Allweiler, ITT-Flygt, Iron, Merser og Rotan. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur O-ringar Á goymslu okkara hava vit úti við ymiskar o-ringar, umframt snór at líma saman. Teir flestu eru framleiddir úr Nitril (NBR). Vit hava eisini nakrar støddir í silikon (SI) og viton (FPM). Fylgjandi tjúkdir hava vit á goymslu í ymiskum longdum. Tjúkdirnar við feitum, tó avmarkað úrvæl: T min d max d , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm , mm mm mm Aðrar støddir útvegast. Tá bílagt verður, skal tjúkd og innari dm viðmerkjast. Tetningsringar Vit hava á goymslu aksiltetningsringar, u-manskettir, stempultetningar, v-ringar og skraviringar. Bæði í mm og tummamát. Tilfarið er Nitril (NBR). Ringar úr øðrum tilfari kunnu útvegast. Viðmerk dm, Dm og breidd tá bílagt verður. Mekaniskar pakdósir Vit liggja við Crane og Vulcan mekaniskum pakdósum til akslar frá mm til mm. Aðrar støddir og onnur merki kunnu útvegast. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Koplingar Á goymslu hava vit fylgjandi aksilkoplingar og elementir til hesar: Dentex tannkopling UCC tannkopling Spidex klógvkopling Desmi búsningskopling Vit útvega eisini flest allar koplingar. Ketur Vit liggja við einum stórum úrvæli av Renold rulluketum, bæði úr vanligum stáli og rustfríum stáli. Vit hava keturnar sum einkultar, dupultar og tripleks. Ketustøddin verður máta frá sentur til sentur á liðunum, og breiddini á ketuni. Á goymslu hava vit ketur frá / " til 1/4 " í BS og ANSI B . . Til einkultar BS ketur hava vit eisini eitt stórt úrvæl av ketuhjólum, bæði óboraðar og til Taper-Lock. Reimar Vit hava yvir ymiskar kílareimar á goymslu. Kílareimarnar eru framleiddar av Roulunds og Gates. Niðanfyristandandi kílareimsbreiddir eru altíð á goymslu í ymiskum longdum; umframt sum hol- ella liðreimar til at seta saman sjálvur. SPZ Smøl kílareim , mm XPZ Smøl kílareim við tonnum , mm A Ventilatorreim við tonnum , mm Z Klassisk kílareim , mm A Ventilatorreim við tonnum , mm SPA Smøl kílareim , mm A Ventilatorreim við tonnum , mm A Klassisk kílareim , mm SPB Smøl kílareim , mm B Klassisk kílareim , mm BX Klassisk kílareim við tonnum , mm SPC Smøl kílareim , mm C Klassisk kílareim , mm D Klassisk kílareim , mm Tá ið kílareimar verða bílagdar, skal breidd og longd (uttan) viðmerkjast, um nr. er ókent. Vit hava eisini eitt breitt úrvæl av kílareimskivum. Á goymslu: A og B, einkultar og dupultar. Aðrar skivur kunnu útvegast. Skivurnar fáast bæði óboraðar og til Taper-Lock. Vit útvega eisini tann-, flat-, Poly-V- og aðrar reimar og skivur. Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Uppaftur Hygg fyrst eftir vørubólkunum, ið hava tín áhuga. Síðan kanst tú heinta bíleggingarseðilin inn á telduna. Bíleggingarseðilin kemur fram í einum rúti fyri seg. Fyll seðilin út og trýst á send. Tú kanst eisini goyma bíleggingarseðilin inni á telduni við at goyma hann, eins og eina vanliga fílu. Tá tú skalt brúka hana aftur, mást tú lata fíluna upp við Internet browsaranum, t.e. Netscape ella Explorer. Bíleggingarseðilin kann bert sendast, tá samband er við Internet og fílan er latin upp við browsaranum. Fyri at gera tað lættari at brúka Net-handilin, hava vit lagt eina ávísing til forritið "Acrobat Reader". Forritið verður nýtt til at lesa og skriva á bíleggingarseðilin til Net-handilin. Vit móttaka seðilin, júst sum tú sært hann. Hetta ger, at tú kanst skriva ymiskar greiningar um bíleggingina á reglurnar. Vel ein vørubólk Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - trýst her Top Gjaldstreytirnar í Net-handilinum eru netto kontant. Bílagdar vørur verða vanliga sendar um postkrav. Vel ein vørubólk Boltar og skrúvur Filtur Hátrýst fittings og slangur Jarn og stál Kemisk evni Legur Pumpur Tettiringar Transmissiónir Bíleggingarseðil fæst her Fyri at brúka bíleggingarseðilin, mást tú hava forritið Acrobat Reader. Forritið til WIN / fæst ókeypis her. Til WIN . - klikka her Tórshavnar Skipasmiðja og Skipasmiðjan á Skála, eru aðalumboð fyri niðanfyristandandi fyritøkur. Somuleiðis eru vit góðkend til at veita tænastur og viðlíkahald vegna fyritøkurnar. Eisini umboða vit: Sleipibátarnir Skúmarin og Pressarin verða dagliga nýttir til ymiskar uppgávur, einamest til sleiping, men eisini til bjargingar- og loðsuppgávur. Pressarin ( tons togkraft) er haraftrat bygdur til sjúkrabát og er leigaður av Sjúkrahúsinum at røkja sjúkraflutning til Nólsoy. Leigukostnaðurin fyri Pressarin er kr. . um tíman fyri minst tímar. Leigukostnaðurin fyri loðsuppgávur er kr. . um tíman (kr. . eftir kl. . ) Kranar Skipasmiðjan eigur kranar, stødd og ein tons, ið verða nýttir til alskins lyftiuppgávur. Tveir av kranunum eru av merkinum PPM A ( tonnes) og hin er ein FAUN ( tonnes). Kostnaðurin fyri at leiga kranarnar er Kr. . um tíman vanliga tímar og Kr. . um tíman eftir kl. . . Top Tórshavnar Skipasmiðja: Størsti skrokkurin, ið er tikin úr byggihøllini vág tons. Innan nýbygging hevur árliga stálframleiðslan ligið um - tons. Sera stór goymsla av eyka- lutum og deilum til skip. bedingar, . og . tons. Byggihøll x x m Byggihøll x x m kranar, and tons Manlyftir starvsfólk innan maskin, stál, timbur og el Atløgupláss: m. Dýpið fram við kajkanti: m. sleipibátar, og tons togkraft Egna teknistovu við verkfrøðingum og tekniskum assistentum Tekningarnar fara fram í AutoCAD, ið er bundið saman við CNC skerimaskinuni. Skipasmiðjan á Skála: Atløgupláss: m. Dýpið fram við kajkanti: m Byggihøll x x m Stór eykalutagoymsla beding: . tons. turrdokk: x x , m krana tons starvsfólk innan maskin, stál, timbur og el. Skipasmiðjan í Vestmanna: Atløgupláss: m Dýpið fram við kajkanti: m beding: tons Lítil sleipistøð/umvælingar smiðja Sund Offshore Supply Base Atløgupláss: metrar, umframt ein m ro/ro atløgubryggja Dýpið fram við kajkanti: , metrar Samlað stødd: . m Goymslubygningur á Sandvíkahjalla . m stórur goymslubygningur deildur upp í hallir Bygningurin er bjálvaður Nær við brennistøð Minnið enn km frá komandi oljuútgerðarhavnini á Sundi m^2 av skrivstovuhølum Top Tórshavnar Skipasmiðja P/F Tórshavnar Skipasmiðja varð stovnað í og hevur, síðan tá fyrsti nýbygningur varð handaður, bygt skip av ymsum slag og í ymsum støddum. Skipini ið eru bygd á Tórshavnar Skipasmiðja hava verið smá træfiskiskip, ferjur, frysti- línubátar, nótabátar og trolarar. Í 'unum bygdi Skipasmiðjan feskfiskatrolarar til føroyska flotan ið vóru millum og m til støddar. Skipasmiðjan hevur eisini haft onkra stóra umbygningsuppgávu. Í varð Hallarklettur umbygdur til stand-by skip fyri enska reiðaríðið CAM Shipping. Í august bleiv eitt umhvørvisskip bygt fyri DANIDA til Thailands og í apríl varð ein ferja bygd fyri Svendborg kommunu. Frá apríl til apríl eru tríggir eins politibátar bygdir fyri danska Ríkispolitiðið til at sigla í Grønlendskum farvatni. Skiðasmiðjan er vaksin javnt gjøgnum árini og burtursæð frá byrjanini av 'unum tá kreppa var her í landinum og í skipasmiðjuídnaðinum sum heild, hava um fólk verið í starvi á Skipasmiðjuni. Størvini eru innan mekanik, stál, elektricitet, timbur, máling og rørlegging. Skipasmidjan á Skála og Vestmanna Skipasmiðja Í februar keypti Tórshavnar Skipasmiðja Skipasmiðjuna á Skála og hervið umfataði samtakið skipasmiðjur í Havn, á Skála, í Vestmanna og Mekaniska Verkstað í Runavík. Við keypinum av Skipasmiðjuni á Skála vaks samlaði kapasiteturin hjá samtakinum og umfataði nú enn eina beding uppá . tons, eina turrdokk og eina stóra byggihøll. Umframt eyðsýndar fyrimunir av samskipan av innkeypi, størri fleksibilitet o.ø, gevur yvirtøkan samtakinum møguleika til at bjóða seg fram at byggja og umvæla fleiri og størri skip. Skipasmiðjan á Skála varð sett á stovn í og hevur bygt skip fram til . Skipini ið hava verið bygd, hava verið línuskip, farmaskip, framleiðsluskip, hekkutrolarar, frystiskip o.s.fr. Um fólk starvast á Skipasmiðjuni á Skála. Afturat teimum báðum stóru skipasmiðjunum keypti samtakið skipasmiðjuna í Vestmanna í og hevur í nógv ár átt ein mekaniskan verkstað í Runavík. Hesi veita umvælingar tænastur til fiskiskip í teirra øki. Tað starvast um fólk i Vestmanna og í Runavík íalt. Sund Offshore Supply Base Í juni gjørdi stóra skotska oljuútgerðarfelagið ASCo Group og Tórshavnar Skipasmiðja eina samstarvsavtalu um at bjóða oljufeløgum ið ætla at bora á føroyskum øki, allar logistik tænastur í samband við virksemi teirra. Í hesum sambandi hevur Tórshavnar Skipasmiðja gjørt eina leiguavtalu við Tórshavnar Havn og Tórshavnar Kommunu um økið á Sundi, ið ætlanin er skal virka sum oljuútgerðarhavn. Ætlanin er at bjóða fram ein samlaðan logistik pakka, ið m.a. umfatar tænastur á kajkanti, pakkhús og goymslu. Skipasmiðjan eigur ein stóran goymslubygning á Sandvíkahjalla ( . m^2 til støddar) ið er sera vælegnaður til goymslu og haraftrat liggur tætt við havnina á Sundi. Top Skipasmiðjurnar á Skála, í Vestmanna og í Tórshavn, eru stór arbeiðspláss og ofta kemur fyri at tørvur er á góðum fólki, við hegni til handverk. Á hesi síðu fara vit at lýsa eftir fólki, tá møguleikar eru fyri at bjóða varandi størv. info@faroeyard.fo Tórshavnar Skipasmiðja er móðirfelag hjá samtakinum ið umfatar skipasmiðjurnar í Havn, á Skála , í Vestmanna og mekaniskan verkstað í Runavík. Á skipasmiðjuni í Havn arbeiða um fólk. Á goymslunum og keyps- og søludeildini arbeiða fólk. Goymslan umfatar um . ymsar vørueindir. Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Júst nú Síðan er seinast dagførd tann - - - Nú ber til at bíleggja vørur beinleiðis úr vøruskrá okkara her á heimasíðuni ( . . ) - Ársfráðgreiðing fyri ( . . ) webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Handfaring av víni Árgangsyvirlit - Borðreiðingarhitin Leksikon webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Góð ráð um handfaring av víni Rúsdrekkasøla Landsins vil við hesum geva viðskiftafólkum okkara nøkur góð ráð um handfaran av víni, frá keyp til borðreiðing. Keyp Tá ið tú skal keypa vín, er tað ymiskt, ið tú eigur at hugsa um. Gott er at keypa vín í góðari tíð og ikki sama dag, sum vínið skal nýtast. Alt vín hevur gott av at hvíla minst eitt samdøgur eftir at verða flutt aftur og fram. Goymsla Vín skal goymast. Tað búnast og verður betri, men nakrar reglur mugu fylgjast. Goym vínið myrkt og burtur frá rystingum Goym vínið í tí rætta hitanum, sum er um o- o. o- o oyðileggja ikki vínið, men tað búnast skjótari í slíkum hita. Hiti yvir o er ikki góður fyri vínið Vín má ikki frysta Goym altíð vínið liggjandi, so at proppurin ikki tornar. Um proppurin tornar, sleppur súrevni at víninum, og vínið verður oyðilagt. Borðreiðing Her skal fyrst sigast, at borðreiðing av víni er sera ymisk hjá fólki. Serliga verður hugsað um samanseting av víni og mati. Rúsdrekkasøla Landsins hevur fyri at vegleiða kundunum hesum viðvíkjandi útgivið ein bókling "Matur & Drekka", við ymsum uppskotum. Hesin bóklingur fæst ókeypis á øllum deildum. Hitin á víninum, tá ið borðreitt verður, er sera avgerandi. Er vínið ov kalt, kemur smakkurin ikki til sín fulla rætt, og er vínið ov heitt, vil alkoholdampurin doyva tað besta í bæði anga og smakki. Hitin hevur eisini ein annan týdning. Jú kaldari vínið er, tess frískari er tað. Tí er hvítvín betri egnað at borðreiða kølið enn reyðvín. Svaling av víni Tað er lættari at fáa tann rætta hitan til hvítvín o. líkn. enn til reyðvín. Svaling av víni, antin tað er hvítvín, rósuvín, brúsandi vín, fordrykkir ella vermut, kann fara fram á nógvar hættir. Besti og skjótasti hátturin er at stilla vínið í eina spann við vatni og ísi. Eisini kann vínið standa undir rennandi køldum vatni. Køliskápið kann nýtast, men lat ongantíð vínið liggja ov leingi. Upphiting av víni Upphiting av víni tekur longri tíð. Best er at seta reyðvínið í køkin, helst dagin fyri borðreiðing. Ikki eigur at verða skundað undir upphiting, við m.a. heitum vatni ella við at stilla fløskuna við opnan eld ella radiator. Upplating av víni Nær vínið skal latast upp er treytað av, hvat slag av víni talan er um, aldurinum á víninum og hvørja dygd vínið hevur. Eldri og búgvin reyðvín av góðari dygd eiga at verða latin upp stutta tíð undan borðreiðing. Tað sama er galdandi fyri portvín. Ung og frísk reyðvín kunnu tola at verða latin upp langt undan borðreiðing - upp til fleiri tímar. Hvít- og rósuvín eiga at verða latin upp stutta tíð undan borðreiðing. Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Árgangsyvirlit - vín - - = einastandandi = serliga góður = framúrskarandi = frálíkur = sera góður = góður = yvir miðal = miðal = undir miðal = toluligt < = ivasamt Bordeaux - Medoc/Graves Bordeaux - Saint-Emillon/Pomerol Bordeaux - hvítvín, turr Bordeaux - hvítvín, søt Bourgogne, reytt Bourgogne, hvítt Beaujolais Rhône - noðrur Rhône - suður Champagne - Vintage Alsace Týskland Spania - Ribera del Duero Spania - Navarra Spania - Penedés Spania - Rioja Italia - Piemonte Italia - Toscana Australia, reytt New Zealand, reytt - - - - - - - - - - - Suðurafrika, reytt Argentina, reytt Chile, reytt Kalifornia, reytt webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Borðreiðingarhitin Rætti hitin hevur tann týdning, at angin og smakkurin kemur til sín fulla rætt. Er víni ov kalt, vil angin og smakkurin ikki koma rættliga fram, og er víni ov heitt, vil alkoholdampurin doyva tað besta í bæði anganum og smakkinum. Vøruslag Hiti ° Madeira ° - ° Sherry, turr ° - ° Søtt hvítvín ° - ° Cream sherry ° - ° Løtt og fruktkend hvítvín ° - ° Rósuvín ° - ° Kraftmikil hvítvín ° - ° Beaujolais ° - ° Eldri hvítvín ° - ° Ung Ruby og Tawny portvín ° - ° Løtt og frísk reyðvín ° - ° Eldri portvín ° - ° Kraftmikil reyðvín ° - ° Eldri drekkibúgvin reyðvín ° - ° webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Leksikon Her finna tygum ymsar upplýsingar um vín, heitvín og spiritus. Hava tygum spurningar hesum viðvíkjandi, vinarliga sendið ein mail A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Æ Ø A (aftur) Aligoté: Gulgrøn hvítvínsdrúva úr Bourgogne. Gevur javnt góð kraftig vín við ikki so nógvum alkoholi. Hetta er tað upprunaliga vínið, ið verður brúkt til fordrykkin Kir. Alkoholinnihald: Verður sum oftast upplýst sum vol.%. Tað vil siga,% mongdin av % sterkum alkoholi í vøruni. Amontillado: Sjerri-slag, heldur turt og ljósari enn miðal, men ikki so ljóst sum Fino. Aperitiff: Sí fordrykkur. Appellation d'Origine Contrôlé (A.O.C): Fronsk upprunagaranti, ið telur øki. Hevur reglugerð viðvíkjandi t.d. drúvusløgum og úrtøku, men er ikki at rokna sum dygd/góðska. Aroma: Ein málbering fyri anga. Vínsmakkarar nýta aroma um ung vín, og bouquet um eldri lagraði vín. Asti Spumante: Søtt brúsandi vín úr Asti í Italia. B B (aftur) Bianco: Italienskt, merkir hvítt, vino bianco merkir hvítvín. Bittari: Allir bittarir eru gjørdir eftir loyniligum uppskriftum, ið innihalda eina rúgvu av ymsum urtum og kryddi. Tey kunnu m.a. verða myrrah, harpiks, malurt, royniber, anis og lakress. Hetta verður síðani blandað saman við spritti av ymsum slag, har bittararnir fáa sín serstaka smakk. Vit býta bittarar í tríggjar bólkar: Heilbittarar, ið hava tann beiska og turra smakkin, t.d. Gammel Dansk og Fernet Branca. Hálvbittarar, ið tykjast eitt sindur søtari og feitari í smakkinum, t.d. Jägermeister og Nordsø, og so likørbittarar, sum t.d. Campari, ið er turrur, søtur og ramur í smakkinum. Blanc de Blancs: Stendur fyri, at vínið einans er gjørt av hvítum drúvum. Blanco: Merkir hvítvín ella hvítt. Blå Aalborg: Ein annarleiðis snapsur. Bleytan og rundan smakk. Hevur ikki tann vanliga smakkin av dild og kumman. Sukurinnihald í Blå Aalborg gram pr. litur . Bodega: Spanskt fyri vínkjallari ella vínfyritøka. Borðvín: Reytt, hvítt og rósuvín, framleitt úr saftini av frískum drúvum. Alkoholinnihaldið skal í mesta lagi verða , %. Eitur Vin de table í Fraklandi, Vino da tavola í Italia og Vino de mesa í Spania. Botnfall: Kemur fyri í størri ella minni mun. Er ikki skaðiligt, men eitt heilsutekin fyri vínið. Bouquet: Sí aroma Bristol Cream: Olorosso Sjerri, tilsett sukur. Bristol Cream er tappað í fløskur í Bristol í Onglandi. Brut: Turt brúsandi vín ella Sjampanja. Brúsandi vín: Brúsandi vín verða framleidd í flest øllum vínframleiðandi londum, tó ikki í "Champagne" økinum í Fraklandi. Í Italia eitur hetta vín "Spumante", aðrastaðni í Fraklandi "Crémant", í Týsklandi "Sekt" ella "Schaumwein", í Spania "Cava". Í m.a. USA, Suðurafrika og Avstralia verða tey nevnd "Sparkling Wine". Fleiri hættir eru at framleiða brúsandi vín, og her skulu í stuttum nevnast nakrir teirra. Sjampanjuhátturin: er tann mest nýtti og best umtókti, t.e. at vínið verður framleitt á sama hátt sum sjampanja. Gering í tanga: vínið verður framleitt á sama hátt sum sjampanja, men her fer víðari gering fram í stáltanga, ístaðin fyri í fløsku. Sodavatnshátturin: her verður kolsýra latin í vanligt vín, ið ger, at vínið verður brúsandi. Brøndum: Tann mildasti av Aalborg snapsunum. Hevur ein mildan smakk av kumman. Brøndums Snaps inniheldur g pr. ltr av sukri. C C (aftur) Cabernet Sauvignon: Fronsk drúva. Tann best kenda og mest nýtta drúvan í heiminum. Er ein drúva, ið er kryddað, og hevur nógva garvisýru við einum eyðkendum sólberja anga. Reyðvínini kunnu lagrast, og verða aloftast blandaði við øðrum drúvusløgum, t.d. Merlot , ið ger vínið bleytari. Cava: Brúsandi vín úr Spania, framleitt eftir Sjampanjuháttinum. Cave: Franskt heiti fyri kjallari. Champagne: Sí Sjampanja Chapitalisering: Fyri at hækka alkoholprosenti verður sukur latið í drúvu saftina. Chardonnay: Hvítvíns drúva við miðalhøgum sýruinnihaldi, og rættiliga høgum alkoholinnihaldi. Á økjum, har ið tað ikki er so heitt, er Chardonnay sitrus og súreplakend, og kann smakka av soppum og miniralum. Um tað er heitari, so kann Chardonnay smakka av melón og tropiskum fruktum. Felags fyri tey flestu er, at Chardonnay smakkar av kryddaðum, ristaðum, royktum eikitræ, søtum alkoholi og karamell ella smør. Aloftast eru Chardonnay-vínini kraftig og merkt av eikitræ-fati. Charmat: Franskt. Háttur at framleiða brúsandi vín við. Onnur gering fer fram í tangum undir trýsti, og ikki á fløsku sum við sjampanjuháttinum. Chateau: Merkir upprunaliga slott, men í sambandi við vín, merkir tað bert eitt hús, ið hoyrir til ein víngarð. Chenin Blanc: Er ein hvítvínsdrúva, ið hevur eitt høgt sýruinnihald. Angin og smakkurin kann verða hunangs, blómu og melónkendur. Cognac: Sí Konjak Côtes: Merkir skrái/brekka, t.d. Côtes du Rhone. Crémant: Brúsandi vín úr Fraklandi, minni brús og minni trýst er í. Créme: Søtur og tjúkkur flótandi likørur. Creme de Cassis: Sólberlikørur, ið verður nýttur til Kir. Crianza: Spanskt, garanti fyri at vínið hevur verið lagrað upp í móti árum á fati og fløsku. Cru: Franskt fyri vøkstur, -er ikki garanti fyri dygd. Cuve: Fronsk merking fyri ílat, kar o.l., ið verður nýtt til gering, lagring og blanding av víni. Cuvée: Heiti av ávísum vínblandingum. Cuvée Exceptionelle: Ein serliga góð blanding av víni. D D (aftur) Dekantering: Merkir, at hella vínið á karaflu áðrenn borðreiðing. Hetta fyri at vínið skal "iltast", ella fyri at vínið skal búnast. Eisini kann dekantering úrskilja botnfall. Demi-sec: Beinleiðis umsett merkir tað hálvturr, men verður brúkt sum heiti fyri søtliga Sjampanju. Dild Akvavit: Sum navnið sigur, er snapsurin kryddaður við dild, og hóskar sera væl til fisk og skeljadjór. Sukurinnihaldi í Aalborg Dild Aquavit er gram pr. ltr. DOC: Denominazione di Controllata. Er upprunagarantiið í Italia. T.e. vín frá einum nágreiniliga avmarkaðum umráði, ið sigur frá, m.a. hvørjar drúvur ið kunnu nýtast, hvussu framleiðslan fer fram og hvussu goyming skal fara fram. DOCG: Denominazione di Origine e Garantia. Ein yvirbygningur av DOC, hetta eru einans tey avgjørt bestu vínini, við nógv harðari krøvum og strangari eftirliti enn DOC. Domaine: Franskt heiti fyri eitt størri ella minni vínøki ella víngarð. Doux: (Sjampanja) merkir søt. Drekkibúgvið: Vínið er komið í hæddina, verður ikki betri við at goyma tað longri. Drekkiklárt: Vínið er klárt at drekka, men kann gerast betri við at goyma tað longri. E E (aftur) Ekstra Brut, Ultra Brut: Sera turr sjampanja. Einki sukur koyrt í. Export Akvavit: Lættur og gyltur snapsur. Smakkað til við Madeira. Aalborg Export Akvavit hevur eitt sukurinnihald, ið er gram pr. ltr. Extra Akvavit: Luksus snapsur frá Aalborg. Snapsurin smakkar av heslinøt, træ og eitt sindur av karamel. Sukurinnihaldið er gram pr. ltr. Extra Dry: Hálvturr (sjampanja). F F (aftur) Fat: Ílat ella kar (tunna), til búning og til at goyma í. Finnast í ymiskum træsløgum og støddum. Fermentering: Gering í samband við vínframleiðslu, frá drúvusaft til vín. Fino: Ljóst, turt Sjerri. Fordrykkur: Drykkur ið kann nýtast áðrenn døgurðan, ella at drekka bert. Tað kann m.a. verða hvítvín, Sjampanja, Sjerri, Portvín, Vermut . G G (aftur) Gamay: Beaujolais-drúvan. Gevur løtt og vælsmakkandi vín, ið skulu drekkast ung. Garvisýra: Garvisýra kann finnast í drúvuskali, stelki og í vínføtunum, ið eru av eikitræ. Hevur við sær ein turran smakk. Verður eisini kalla tannin. Virkar sum haldevni. Innihaldi av garvisýru minkar um vínið verður lagrað. Genever: Í Hollandi har ginn hevur sín uppruna, verður ginn kallað fyri genever. Hetta kemur av orðinum "juniber", ið merkir baraldur. Genever hevur meira fyllu og angar meira enn ginn. Kryddaríini eru tey somu sum í ginn, men í øðrum lutfalli. Genever verður dropadrivið tvær til tríggjar ferðir. Gewürztraminer/ Gewurstraminer: Kraftmikil og kryddað hvítvínsdrúva, ið angar og smakkar av kryddaríum, rósum og øðrum blómum. Vanligt eru vínini bleyt og hava kraftmiklan smakk. Ginn: Ginn verður framleitt úr spritti, sum kann vera gjørt úr korni, eplum, majs o.líkn. Sprittið verður síðani kryddað við baraldi, sum seta sín dám á bæði anga og smakk. Men eisini onnur kryddarí verða koyrd í. Síðani veðrur hetta dropadrivið til ginn. Styrkin liggur ímillum , % og , %. Ginn verður eins og vodka nýtt til ymiskar drykkir. Gran Reserva: Spansk heiti fyri vín frá árgangum við serliga góðum vakstrarumstøðum. Reytt Gran Reserva er lagrað í minst tvey ár á fati og trý ár í tanga ella fløsku. Vínið skal ikki koyrast út á marknaðin fyrr enn tað er minst fimm ár. Hvítvín skulu liggja í minsta lagi fýra ár, harav í minsta lagi seks mánaðir á fati Grappa: Italienskt brennivín. Grappa verður framleitt við at destillera drúvurestir, t.e. tað sum er eftir, tá ið drúvusaftin er pressað úr drúvunum, stelkunum, drúvukjarnunum og av skalinum. Grenache: Nógv brúkt søtlig reyðvínsdrúva. Verður nógv brúkt í Suðurfraklandi, har hon verður kallað Alicante. Í Rioja í Spanien og í Kalifornia verður drúvan kallað Garnacha. H H (aftur) Heitvín: Borðvín tilsett alkohol. Alkoholinnihaldi er upp til - %, m.a Portvín og Sjerri. Heitvín skal verða meira enn %, og um tað verður sterkari enn %, er tað spiritus. Høker Snapsur: Klárur og lætt kryddaður, ein av teimum mildastu Aalborg snapsunum. Høker Snaps hevur eitt sukurinnihald ið er gram pr. ltr. I I (aftur) J J (aftur) Jubilæums Akvavit: Ein av teimum best kendu Aalborg snapsunum. Jubilæums Akvavit er kryddað við dild og koriander. Jubilæums Akvavit inniheldur gram pr. ltr. av sukri. Julienas: Beaujolais-vín. Vínið er fruktkent, hevur góða fyllu og er væl angandi. Vínið skal drekkast ungt, helst - ár. K K (aftur) Kir: Vælsmakkandi fordrykkur, bland av Creme de Cassis, ið er ein sólberlikørur og Bourgogne Aligoté. Annað hvítvín kann eisini brúkast, men tað skal verða turt og kraftigt. Konjak: Kemur úr økinum "Cognac" í Fraklandi og bert haðani. Økið liggur beint norðanfyri Bordeaux, uml. . ha. til støddar, og er býtt í smærri øki. Konjak er hvítvín, sum ferðir er dropadrivið úr serligum drúvum og búnast síðani í nøkur ár á eikifati, minst ár, men sum oftast verður tað goymt longri. Tað eru ymisk sløg og dygdir av konjakki. Trýstjørnað *** og V.S. er tað unga, minst 1/2 ár. V.O. og V.S.O.P. er minst 1/2 ár. X.O. er minst ár. Summi hús blanda upp til ára gamalt lagrað konjak í teirra X.O. Stendur Fine Champagne á fløskuni, merkir tað, at tað kemur úr teimum innastu og bestu økjunum í Cognac. Styrkin er %. L L (aftur) Late bottled vintage port (LBV): Seint tappað árgangs portvín. Víni liggur - ár á fati, og verður síðan tappað á fløskur. Á etikettini stendur bæði árgangurin og árið, víni var tappað. Lítið botnfall og skjótt drekkibúgvið. Likørar: Likørar eru allir alkoholiskir drykkir, ið eins og bittarar innihalda spiritus av ymsum slag: Neutralt spritt, konjak, whisky, romm o.a., har ymisk søtevni, kryddaríir, urtir, fruktir og onnur angandi smakkevni síðani geva sín eginleika til teir ymsu likørarnar. Teira meira søtu verða kallaðir crémes, meðan hinir verða kallaðir liqueres. M M (aftur) Merlot: Merlot er ein reyðvínsdrúva, ið ikki inniheldur ta nógva av garvisýru. Tað er tann drúvan, ið er mest brúkt í Bordeaux, og er eisini sera væl umtókt aðrastaðni. Smakkurin kann variera til at verða blommukendur, og so at líkjast Cabernet Sauvignon. Merlot verður ofta brúkt til at blanda í Cabernet Sauvignon, fyri at gera víni bleytari. Mis en bouteille: Tappað á fløsku. Madeira: Madeiravín kemur frá tí portugisisku oynni við sama navni. Vínið fær sítt sermerkta brenda eyðkenni av, at tað verður lagrað við uml. ° í minimum dagar. Madeira verður ikki drukkið eins nógv og portvín og sjerri, men tað hevur tann fyrimun, at tað heldur sær longri, aftaná at fløskan er latin upp. Madeira fæst frá turrum til søtt, alt treytað av innihaldinum av sukri, ið liggur úr % - %. N N (aftur) Non Vintage (uttan árgang): Tann mest vanliga sjampanjan. Blandað við víni frá - árgangum og frá - vínbóndum í hvørjum árgangi. Nýggi heimurin: Tað umfatar londini Kalifornia, Australia, Suðurafrika, Chile og Argentina O O (aftur) Oloroso: Myrkt og kraftigt Sjerri. Er sum oftast turt, men finst eisini eitt sindur søtt. Oloroso merkir upprunaliga angandi. P P (aftur) Pastis: Pastis er felagsnavn fyri anisdrykkir. Teir smakka og hava ein anga av anis og lakress. Pinotage: Suðurafrikansk drúva, ið er blandað av Pinot Noir og Cincault (Cincault var fyrr kallað Hermitage). Pinotage er løtt og eitt sindur søtlig, og hevur ein sterkan anga. Vanliga eru vínini løtt og skulu drekkast ung og køld, men tað eru eisini vín av Pinotage, ið eru meira kraftig og fatgoymd vín, ið kunnu goymast. Pinot Blanc: Turr hvítvínsdrúva við miðal til nógvari fyllu. Neutralan anga og smakk, ið kann minna um mandlur. Pinot Noir: Pinot Noir er ein reyðvínsdrúva, ið hevur minni innihald av garvisýru og litevni enn, t.d Cabernet Sauvignon. Ein ung Pinot Noir kann smakka av hindber, jarberum, kirsiber og viólum, og búnast so til at blíva kryddaður villur smakkur. Porse Snapsur: Myrkur og fyldigur, vælkryddaður við porse-urtini. Sukurinnihaldi í Porse snapsi er gram pr. ltr. Portvín: Portvín er kanska tað mest kenda heitvínið í heiminum. Tað kemur úr Douro-dalinum, norðalaga í Portugal. Tað verða gjørd bæði reyð og hvít portvín og tey fáast úr turrum til søt. Tað eru tvey høvuðssløg av portvíni: Wood port og Vintage port. Wood port er ruby, tawny og hvítt portvín. Vintage port er árgangsportvín. Tað eru eisini ymisk sløg av portvíni. Ruby port er ungt, fruktkent og søtt. Tawny er lagrað, og er lættari og meira gulbrúnt. White er gjørt av hvítum drúum og fæst sum søtt og turt. Late Bottled er portvín, sum er lagrað - ár í eikiføtum. Síðani verður tað koyrt í fløskur, og búnast ikki víðari. Vintage port er árgangs portvín, sum bert verður framleitt í góðum árum. Tað verður lagrað í - ár, áðrenn tað verður koyrt í fløskur, har tað búnast í nógv ár, - - ár. Reytt portvín skal borðreiðast við - ° - hvítt við - °. R R (aftur) Reserva: Spanskt og portugisiskt heiti fyri ein væntandi góðan árgang. Í Spania merkir tað eisini, at eitt reyðvín hevur verið goymt/lagrað í minsta lagi trý ár á fati og fløsku. Vínið má ikki seljast fyrr enn, trý ár eftir at drúvurnar eru heystaðar. Sponsk Reserva hvítvín skulu liggja í minsta lagi tvey ár á fati og fløsku, harav minst seks mánaðir á eikitræ-fati. Í Portugal merkir tað, at vínið er frá einum góðum árgangi og minst , % hægri enn miðal. Reserva verður eisini brúkt í øðrum londum, men er vanligast í Spania og Portugal. Riesling: Hvítvínsdrúva. Fruktkend, løtt til miðal fyllu. Blómutur angi og smakkur, eisini ferskur og ein farri av sitrus, hunangi og abrikosu. Romm: Rávøran í romm er antin sukurrørssevja ella tað, sum verður eftir, tá saftin er kroyst úr, kallað fyri sukurrørsmelass. Romm kann verða framleitt allastaðni í verðini, men hevur sín uppruna í vestur India. Tað ljósa og neutrala kemur m.a. frá Cuba og Puerto Rico. Tað myrkara og kraftmiklara kemur m.a. frá Jamaica og Haiti. Munurin millum tey ymsu sløgini kemur av, at undir geringini verða koyrd pálmabløð, ananassaft og annað í. Rósuvín: Verða framleidd í flest øllum vínframleiðandi londum. Rósuvín er gjørt úr drúvum, sum verða nýttar til at framleiða reyðvín, har skalið verður tikið frá undir geringini, tá ið víni hevur fingið tann lit sum tað skal hava, og ikki blandað saman av reyðvíni og hvítvíni, sum nógv kanska halda. Rósuvín skulu helst borðreiðast køld, uml. - °, og hóska væl til lættar kjøtrættir, salat, fisk, fiskasúpan ella sum eitt glas í heitum summarveðri. Ruby: Rubin reytt portvín - er tað mest vanliga portvíni - fruktkent og søtt. Ruby er eisini búnað á fati, men ikki so leingi sum tawny. Er víni ungt og myrkt, so verður tað av og á kallað full. Hevur tað ligið longri, kann tað kallast red. S S (aftur) Schaumwein: Brúsandi vín úr Týsklandi. Saké: Japanskt rísvín. Mjúkur og mildur smakkur við nakað av søtleika. Sauternes: Søtt dessertvín úr økinum Sauternes í Fraklandi. Sauvignon Blanc: Ein av heimsins bestu hvítvínsdrúvum. Um víni verður framleitt í økjum har tað ikki er so heitt, angar og smakkar víni av grasi, urtum, miniralum og stikkulsberum. Har tað er heitt, smakkar og angar víni av, melónum, fikum, sitrus og ferskum. Eitt vín við megi, ið er vælegnað afturvið eitt nú toski, ið er ein fiskur, ið ikki er so feitur. Shiraz: Avstralskt og Suðurafrikanskt navn fyri Syrah drúvuna. Tann avstralski smakkar søtari, er meira búgvin, og angar meira av sjokulátu, um samanborið verður við pipari og kryddaríini í einari Syrah úr Rhône. Sjampanja: Sjampanja kemur úr økinum Champagne, ið liggur km í ein landnyrðing úr París. Einki annað øki í heiminum hevur loyvi at kalla síni brúsandi vín fyri "champagne". Framleiðslan av sjampanju fer fram á henda hátt: Fyrst verður vanligt borðvín framleitt, og síðan verður sukur og ger latið í. Onnur gering fer nú fram í fløskunum, ið liggja á goymslu í minsta lagi mánaðir. Eftir hesa goymslu, verða fløskurnar lagdar við hálsinum niðureftir í nakrar træbukkar við holum í, kallaðir "pupîtres", ið ger, at botnfallið rennur niður í fløskuhálsin. Hálsurin verður førdur niður í eina frostvesku, ið er minus °, so at botnfallið gerst til ein propp, ið verður tikin burturúr. Síðan verður sukur latið í, alt eftir, hvat slag av sjampanju framleidd verður. Einastu drúurnar, ið loyvdar eru at nýta í Champagne, eru: Pinot Noir og Pinot Meunier, ið eru reyðar drúvur, og Chardonnay ið er ein hvít drúva. Sí eisini brúsandi vín. Sjerri: Sjerri er eins og portvín kent um allan heimin. Tað kemur frá mørkunum í suður Spania, rundan um býin, "Jerez de la Frontera", sum hevur givið víninum navn. Sjerri er hvítvín, sum verður lagrað í tunnum. Síðani verður drúubrennivín koyrt í. Tað er ymisk sløg av sjerri. Tað ljósa, turra og tað lætta er Fino. Amontillado fæst bæði í turrum og hálvturrum, hevur meira fyllu og er myrkari. Olorosso er kraftmiklari, og við at koyra sukur í, fáa vit Cream Sjerri. Sodavatnshátturin: her verður kolsýra latin í vanligt vín, ið ger, at vínið verður brúsandi. Sparkling Wine: Brúsandi vín úr USA, Suðurafrika og Avstralia. Spätlese: Týskt vín. Merkir seint heystaðar drúvur, ið ger,at vínið verður søtt. Snapsur: Snapsur er drykkur, sum verður framleiddur úr m.a. korni og eplum. Snapsur verður mest framleiddur í Skandinavia og Týsklandi. Snapsur verður dropadrivin fleiri ferðir, har hann missur smakkin og angan av rávørunum. Vatn og ymisk kryddarí verða koyrd í, og síðani verður tað aftur dropadrivið, har teir ymsu snapsirnir fáa sítt egna eyðkenni. Snapsur eigur at verða borðreiddur kaldur, og verður sum oftast nýttur til vælkomu og afturvið sild og føroyskum mati. Sylvaner: Frísk og løtt hvítvínsdrúva. Syrah: Reyðvínsdrúva úr Rhône. Angar av pipari og brendum gummi. Liturin er djúpt reyður og angin er kraftigur. Syrah hevur nógva garvisýru og krevur langa búningartíð. T T (aftur) Taffel Akvavit: Tann klassiski Aalborg snapsurin. Kryddaður við kumman. Sukurinnihaldið í Taffel Akvavit er gram pr. ltr. Tannin: Sí garvisýra Tawny: Tawny er lagrað, lættari og meira gulbrúnt portvín. Tawny Port er ein blandingur av fleiri árgangum, sum hava búnast leingi á fati, so víni er iltað nakað og hevur fingið ein ljósari lit, gyltbrúnan (tawny). Tawny portvín búnast ikki aftaná, tað er tappað á fløsku. Langa búningartíðin ger, at vínið er kostnaðarmikið. Ein bílig tawny verður blandað av reyðum og hvítum portvíni og liturin verður heldur ljósareyður. Tequila: Kemur úr Mexico og verður gjørt úr agavekaktussinum. Sevjan verður kroyst úr og dropadrivin ferðir til alkohol. Bert spiritus, sum er dropadrivið við býin Tequila, hevur loyvi til at brúka hetta navnið, annars eitur tað mezcal. Trocken: Týskt heiti fyri turt brúsandi vín. U U (aftur) V V (aftur) Vermut: Er heitvín, har urtaúrdráttir eru koyrdir útí. Orðið vermut kemur av týska orðinum "Wermut", sum merkir malurt, og sum er høvuðskryddaríið í vermut. Tað eru fleiri onnur kryddevni og urtir í vermut, sum geva hvør sín eyðkenda smakk. Franskt vermut er sum oftst hvítt og turt. Hvítt italienskt vermut kann verða bæði turt og søtt, meðan reytt og rósu vermut hevur eitt sindur av søtleika.Teir størstu framleiðarnir av Vermut eru Frakland og Italia, men tað eru eisini onnur lond ið framleiða Vermut. Vermut verður brúkt til fordrykk, og at koyra í blandingar. Vin de Pays: Landvín, betur dygd enn Vin de table. Vin de Table: Borðvín, franskt. Vino da tavola: Italienskt, merkir borðvín. Vino de Mesa: Spanskt borðvín. Vino frizzante: Frizzante merkir perlandi, men er minni perlandi enn brúsandi vín. Vintage karakter port: Er eitt wood portvín, sum verður blandað av fleiri árgangum. Víni hevur ongantíð árstal á etikettini. Víni hevur einki við árgangsportvín at gera. Vintage Portvín/Árgangsportvín: Verður bert gjørt í - árum út av tíggju, í serliga góðum árgangum, har vakstrarumstøðurnar hava verið serliga góðar, og bert vín frá teimum bestu økjunum verður nýtt. Aftaná - ár á fati, verður víni tappað á fløskur og skal búnast helst í - ár, heilt góð ár uppaftur longri. Vintage port setur nógv botnfall, og skal tí altíð dekanterast. Vodka: Er upprunaliga ein eystureuropeiskur drykkur, ið verður framleiddur úr øllum rávørum, sum kunnu blíva til alkohol, men sum oftast verða korn ella eplir nýtt. Tá ið tað er dropadrivið, verður sprittið sílað, so at øll lukt- og smakkfrumevni verða tikin burtur. Munurin á teimum ymsu sløgunum liggur í dygdini á rávørunum og í vatninum. Vodka verður mest nýtt til at blanda ymiskar drykkir. W W (aftur) White port: Hvítt portvín er ein fjóringur av framleiðsluni, men er í góðsku sjáldan á hædd við tað reyða. Er oftast søtt, men fæst eisini turt. Portvínskennarir tvíhalda um, at portvín hevur tvær skyldur her í lívinum: Tann fyrsta er at verða reytt - tann næsta at verða drukkið. Whiskey/Whisky: Whisky er eitt kornbrennivín, sum verður framleitt í fleiri londum. Men Skotland man vera tað landið, sum er kendast fyri sítt whisky. Vit skilja millum malt-whisky, sum er gjørt av maltaum byggi, og grainwhisky har majs er ráevni. Meginparturin av tí skotska whiskyinum verður lagrað, og er ein blandingur (blend) av maltwhisky og grainwhisky. Skotsk whisky hevur ein eyðkendan royksmakk, sum er treytaður av mongdini av maltaða bygginum, sum er turkað yvir brennandi torvi. Tað írska, kanadiska og amerikanska whiskyið hevur ikki henda royk-smakk. Fyri at runda smakkin eitt sindur av, verður alt whisky lagrað í eikiføtum í nøkur ár. Er ikki annað viðmerkt, er styrkin % vol. webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Henda síða verður væntandi ikki klár fyrr enn einaferð seinni í ár. Forrættir Fiskur Kjøt, flogfenaður o.l. Omaná Ostur & vín Her er ætlanin at hjálpa okkara kundum til at velja rætta vínið til ymsar rættir. Fyribils vísa vit til okkara príslista, eisini her á netinum, har ið til hvørt vínslag ber til at síggja, hvørjar rætttir. ið vit halda, at tey hóska seg til. Eisini vísa vit til lítla bólkling okkara " Matur & drekka ", ið er ókeypis til taks á øllum deildum okkara. webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Her er møguleiki at koma inn á heimasíðurnar hjá nøkrum av okkara vøruútvegarum ella ávísar vørur : Southcorp Wines Peter Mertes Keo Cypern Glenfiddich Chivas Regal Absolut Vodka Baileys Bacardi - Martini Allied Domecq Consiva Taster Wine Hela Wine & Spirits Underberg Gammel Dansk Jagermeister Arnbitter webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Praktiskar upplýsingar Lógarkunngerð fyri útflýggjan av rúsdrekka Kunngerð nr. § Rúsdrekka má ikki verða útflýggjað fullum fólki Kunngerð nr. § Ikki er loyvt at útflýggja persóni, sum er yngri enn ár rúsdrekka. Um orsøk er at halda, at keyparin ella móttakarin er yngri enn ár, skal skjalprógv krevjast fyri aldurin Kapitul § Tað er forboðið at útflýggja rúsdrekka, um tað er sannlíkt, at rúsdrekka er tilætlað øðrum, ið ikki lúka treytirnar fyri at fáa rúsdrekka Afturkeyp Rúsdrekkasøla Landsins keypur aftur vørur, sum ikki eru ásettar, og sum eru keyptar frá Rúsdrekkasøluni. Goldið verður aftur sami prísur, sum keypt er fyri. Rúsdrekkasøla Landsins kann í ávísum førum, um feilur er við vøruni, býta hana um ella geva peningin aftur. Pant Pant er lagt á allar fløskur, undantikið miniature fløskur og nakrar einkultar aðrar, (tær eru viðmerktar í príslistanum). Rúsdrekkasøla Landsins tekur aftur tómar kassar og fløskur, sum eru keyptar frá Rúsdrekkasøla Landsins, umframt øl cl og sodavatn cl. Tómur kassi , Øl og sodavatn , Brennivín og vín , Gávueskjur og gávukekkar Gávueskja til eina fløsku , Gávueskja til tvær fløskur , Gávueskja til tríggjar fløskur , Trækassar til tvær fløskur , Trækassar til tríggjar fløskur , Gávukekkar , Prísbroytingar Fyrivarni verður tikið fyri prísbroytingum, broytingum á árganginum á víninum og øðrum broytingum. Rúsdrekkasøla Landsins keypur nakrar av vørunum í fremmandum gjaldoyra. Hesi eru: GBP , USD , DEM , NOK , EUR , Prísirnir í príslistanum eru grundaðir á nevndu kursvirði, og Rúsdrekkasøla Landsins tilskilar sær rætt til at dagføra prísirnar, um kursvirðið broytist meira enn %. Stongt Umframt leygardagar, sunnudagar og aðrar halgidagar hevur Rúsdrekkasøla Landsins stongt hesar dagar: Flaggdagin . apríl Grundlógardagin Ólavsøkuaftan Ólavsøkudag Alla halgannadag Jólaaftan Nýggjársaftan Vøruteljing . juni . juli . juli . november . desember . desernber . gerandisdag eftir nýggjár webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Rúsdrekkasølan - okkara einasta .... At hava einkarrætt til sølu av rúsdrekka er ein stór avbjóðing. Vit skulu útvega kundum okkara góðskuvørur av víni, brennivíni og øli, skapa fortreytir fyri einum vælvirkandi søluneti kring landið, og samstundis virka fyri at tey rúsdrekkapolitisku mál, ið samfelagið setir, verða nádd. Sølunetið umfatar teir seks handlarnar í Skálavík, Miðvági, á Drelnesi, í Klaksvík, Saltangará og í Havn. Allir hesir handlar hava samlaða vøruúrvalið á goymslu, og størsti parturin av landsins íbúgvum hava soleiðis atgongd til eitt fjølbroytt úrval hvønn dag handlarnir hava opið. Nøgdirnar á goymslu er avmarkað til vanliga sølu eina viku. Tey, ið ikki hava umstøður ella møguleikar at koma til handils, kunnu gera nýtslu av okkara postordraskipan. Allir ordrar, ið eru okkum í hendi áðrenn kl. . , verða sendir sama dag. Fyri at gera okkara til at verja náttúru og umhvørvi, tók Rúsdrekkasølan í stig til eina endurnýtsluskipan, sum umframt øl eisini umfatar allar vín- og brennivínsfløskur ið seldar verða. Fólk hava tikið væl undir við skipanini, og omanfyri % av fløskunum eru komnar inn aftur seinastu árini. Nakrar av fløskunum verða sendar til endurfyllingar restin verður umsmeltað. Við einkarrættinum fylgir eisini vøruútvegan til skeinkiloyvir, t.v.s. matstovur og vertshús. Henda søla er fyri ein part úr okkara vanliga vøruúrvali, men harafturat útvegar rúsdrekkasølan vørur sum hvørt einstakt stað ynskir at bjóða framíhjá. Tollfríi marknaðurin, ið umfatar skip og flogfør sum koma í føroyska havn, fáa vørur frá rúsdekkasøluni. Henda skipan er undir eftirliti av Toll- og Skattstovuni, og kundin skal lúka treytirnar í kunngerð nr. frá / - um proviantering av skipum og flogførum til nýtslu umborð ella til sølu til ferðafólk. Vøruúrvalið Í høvuðsheitinum er tað eftirspurningur og ynskir frá okkara kundum, ið stýra samansetingini av vøruúrvalinum. Vit skulu bjóða nøktandi valmøguleikar innan teir ymisku vørubólkarnar, bæði tá tað snýr seg um smakk, prís og stødd á fløskum. Eisini skal atlit takast til ynskir frá minni kundabólkum. Rúsdrekkasølan arbeiðir eftir hesum setningi: )Eitt fjølbroytt og breitt úrval, tá tað snýr seg um vøruslag, smakk, prís og stødd á fløskum, er altíð á goymslu. )Fellur efturspurningurin á eini vøru, skulu onnur merkir takast inn, sum metast at vera meira áhugaverd hjá okkara kundum. )Menning og rák á heimsmarknaðinum er leypandi við í vøruúrvalsarbeiðinum. Rúsdrekkasølan hevur eitt fast vøruúrval, ið er lýst í einum príslista galdandi fyri eitt ár í senn. Tíðarskeiðið er frá . apríl. Hesar vørur skulu altíð finnast á goymslu í øllum okkara handlum. Við síðuna av fasta vøruúrvalinum, kunnu vørur takast inn, sum t.d. hava serligan áhuga eitt avmarkað tíðarskeið av árinum, um eitt gott tilboð vísir seg, ella um vit vilja royna eina vøru áðrenn avgerð skal takast, antin vøran skal í fasta úrvalið ella ikki. Tá hesar vørur eru útseldar, verða tær ikki keyptar aftur, uttan so at sølan vísur, at tær eiga í fasta úrvalið, og í øðrum lagi um tær kunnu skaffast aftur undir somu treytum. Rúsdrekkasølan skal skaffa vørur heim, sum ikki eru á goymslu, um hetta er ynski frá einum kunda. Í hesum føri skal kundin keypa allan ordran og rinda møguligan eykakostnað ið stendst av, at skaffa vøruna heim. Í vóru um vørusløg í fasta úrvælinum, og rúsdrekkasølan útvegaði harumframt umleið vørur. Øll vøruútvegan og prísáseting er óheft av merkjum og leverandørum. Starvsfólk Okkara týdningarmesta tilfeingi er starvsfólki. At útvega og selja rúsdrekka er ein nýggj vinnugrein í Føroyum, og tí verður stórur dentur lagdur á, at skapa umstøður fyri at starvsfólkið kann menna seg í vørukunnleika. Vit hava javnan innanhýsis kunning og smakkingar, og av og á verður skipað so fyri, at starvsfólk fáa tíð og umstøður at ogna sær serligan kunnleika á ávísum øki. Hetta verður m.a. gjørt á fakskúla og á kunningarferð til økið. Rúsdrekkasølan hevur fólk í føstum starvi, men harafturat hevur hvør deild eykafólk sum hjálpa til fríggjadag og aðrar dagar, tá nógv er at gera. Bygnaður Rúsdrekkasøla Landsins er stovnsett sambært § í løgtingslóg nr. frá / - um innflutning og sølu av rúsdrekka við seinni broytingum. Reglur fyri virksemið hevur landsstýrið fyrisett í kunngerð nr. frá / - um skipan og rakstur av Rúsdrekkasølu Landsins - - - << trýst á knøttin fyri at síggja bygnaðin webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Teldupostyvirlit Niðanfyri sært tú teldupostadressurnar hjá starvsfólkum á Rúsdrekkasølu Landsins: Tórshavn Dagmar Joensen, stjóri dagmar@rusan.fo Jógvan Jacobsen, rakstrarleiðari jogvan@rusan.fo Jens Mikkelsen, fíggjarstjóri jens@rusan.fo Tove L. Jensen, bókhald tove@rusan.fo Mortan Nolsøe, ordramóttøka mortan@rusan.fo Rúni Herup Olsen, innkeypsleiðari runi@rusan.fo Annika á Rógvi Joensen, innkeyp annika@rusan.fo Martin Jespersen, goymlsuleiðari martin@rusan.fo Pernille Falck, handilsleiðari pernille@rusan.fo Turid Lamain, handilin turid@rusan.fo Klaksvík Trygvi H. Poulsen, leiðari trygvi@rusan.fo Sonja Bertholdsen sonja@rusan.fo Bjørg Sundskarð bjorg@rusan.fo Tvøroyri, Drelnes Harriet W. Hjelm, leiðari harriet@rusan.fo Jonhild Andreasen jonhild@rusan.fo Miðvágur Jütta S. Jørgensen, leiðari jutta@rusan.fo Allan Nielsen allan@rusan.fo Skálavík Bjarni Dalsgaard, leiðari bjarni@rusan.fo Saltangará Peddy Højgaard, leiðari peddy@rusan.fo webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Hagtøl Rúsdrekkasøla Landsins hevur ein einastandandi møguleika at fáa góð og álítandi hagtøl. Her hava vit lýst nýtsluna frá ymiskum vinklum og samanborið Føroyar við onnur norðurlond Meira kemur seinni.... Ársfrágreiðing - Roknskapur Ársfrágreiðing - Roknskapur Norðurlond v/Føroyum - Total søla av brennivín, umroknað í litrum pr/íbúgva ár og eldri Total søla av øli, umroknað í litrum pr/íbúgva ár og eldri Total søla av víni, umroknað í litrum pr/íbúgva ár og eldri Total søla, umroknað í litrum pr/íbúgva ár og eldri Føroyar Total søla - Total søla, umroknað í litrum pr/íbúgva ár og eldri webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Ársfrágreiðing Roknskapur Hagtøl ( . roknskaparár) Innihaldsyvirlit Ársfrágreiðing Virkismentanin Inngangur Akvavitt Rúsdrekka her og aðrastaðni Sølan Nýggj tiltøk Starvsfólk Fíggjarlig lýsing Inntøkur landskassans Roknskaparmeginreglur Ársroknskapur Rakstrarroknskapur Fíggjarstøðan Notur til roknskapin Hagtøl Ársfrágreiðing Til tess at liva upp til fortreytir, sum virksemið á Rúsdrekkasølu Landsins er grundað á, hava vit sett okkum fyri at skapa eina virkismentan við denti á sosialu ábyrgdina, at veita viðskiftafólki okkara eina góða tænastu, eitt effektivt rikið virksemi og skilagott innkeyp. Vit vilja virka fyri, at henda virkismentan verður skilt og viðurkend av øllum starvsfólkunum, og soleiðis skapa ein felags hugburð til uppgávurnar, vit eru sett at loysa. Virkismentanin á Rúsdrekkasølu Landsins. Uppgávan hjá Rúsdrekkasølu Landsins er at innflyta og selja rúsdrekka í Føroyum. Stovnurin eigur í so stóran mun sum gjørligt at verða rikin út frá handilsligum sjónarmiðum, tó við neyðugum atliti at heilsuligu sjónarmiðum, sum eru ásett í endamálsgreinini í rúsdrekkalógini. Okkara virkismentan kann býtast í fýra tættir: Sosial ábyrgd Okkara dagliga søla skal útinnast á ein hátt, so tað er í tráð við endamálsgreinina í rúsdrekkalógini, sum miðar ímóti at avmarka rúsdrekkanýtsluna og minka sum mest um skaðan, sum rúsdrekkanýtslan hevur við sær fyri einstaklingin og samfelagið. Rúsdrekkasøla Landsins - einkarrætturin - er eitt av amboðunum til tess at tálma nýtslu og skaðar. Góð tænasta Vit skulu veita viðskiftafólki okkara eina góða tænastu á øllum økjum, har avleiðingin ikki er økt søla. Vit skulu kunna samanberast við aðrar handlar, tá talan er um tænastustøðið. Effektivitetur Vit skulu arbeiða effektivt. Sum almennur stovnur skal Rúsdrekkasøla Landsins verða merkt av góðum húsarhaldi við landsins peningi og ognum. Eitt effektivt virksemi fæst m.a. við at bjóða starvsfólki eitt gott arbeiðsumhvørvi, spennandi uppgávur og góðar umstøður til fakliga og menniskjaliga menning. Innflutningur Vit skulu keypa skilagott inn, og okkara fremsta uppgáva er at fáa góðar útveganaravtalur. Við atliti at okkara politikki um breitt, fjølbroytt og tíðarhóskandi vøruúrval, skulu vit hava vøruútvegarar, sum nøkta okkara tørv á smáum nøgdum, skjótum og tryggum avgreiðslum og at hetta samstundis er til lægstu marknaðarprísir. Inngangur At føroyski marknaðurin fram til november hevur verið afturlatin, síggja vit best á støðugu og einstáttaðu nýtsluni av nøkrum fáum sløgum av brennivíni. Nýtslan hevur í fyrru helvt av øldini líkst henni í okkara grannalondum, men hevur síðani verið at kalla óávirkað av teim broytingum ið har eru hendar. Men atgongd til eitt breitt og tíðarhóskandi vøruúrvæl, og umlegging av avgjøldunum . januar saman við øktum samskifti við umheimin hava havt broytingar við sær. Sølan er vorðin meiri fjøltáttað, og tó at hetta enn er lítið sjónligt í hagtølunum, hevur rák uttanífrá ávirkan á nýtsluna í Føroyum. Lutfallið millum vørubólkarnar øl, vín og brennivín broytist, og í hvørjum vørubólki sær, síggja vit bæði skift frá einari vøru til aðra og fjøltáttaða sølu. Øll hesi viðurskifti eru greið tekin um at marknaðurin nú er opin. Miðal nýtslan er ikki hækkað av týdningi, og gongdin móti veikari rúsdrekka heldur fram. Sum heild er hetta ein menning, ið fram er farin, og ein ábending um, at vit eru á rættari leið. At vit hava eina lóg, ið avmarkar útbreiðsluna av rúsdrekka ger, at miðalnýtslan ikki er vaksin av hesi tilgongd. Akvavitt Tó at ginn og onnur sløg hava verið nýtt sum snapsur í Føroyum, eru akvavitt og snapsur vorðin alt meira sammerkt. Hetta hevur givið akvavittið eina serstøðu, og vit hava hugt eitt sindur eftir gongdini síðani Rúsdrekkasøla Landsins byrjaði virksemið. Fyrsta heila rakstrarárið var , og hetta árið vóru seldir . litrar. Í eru litrarnir komnir niður á . ella ein minking uppá %. Tó at eingi eldri hagtøl finnast er heilt vist, at hesin vørubólkur hevur verið munandi størri. . januar broyttist avgjaldskipanin frá einum kombineraðum litur og fløskuavgjaldi til eitt alkohol og virðisavgjald. Henda broyting hevði við sær, at brennivín sum heild gjørdist dýrari, og serliga sterkaru sløgini. Styrkin á mest selda akvavittinum er %, og tí hækkaði prísurin nógv. At hetta hevur virkað við til lækkingina fyrsta árið er einki at ivast í, men kortini ikki einasta orsøk til hesa lækking. Tá rúsdrekka enn skuldi bíleggjast uttanlands var vøruúrvælið avmarkað og harafturat var avgjalds-skipanin til fyrimun fyri sterkara brennivíni. Akvavittið hevði tí eina sera sterka støðu, ið eisini vísti seg við einum marknaðarluti omanfyri %. Lítið er tí at ivast í, at akvavitt hevur verið nýtt í nógvum samanhangum, bæði sum snapsur og sjussur. Tá so úrvælið í gjørdist breiðari og skamtanin tikin av, fjøltáttast sølan. Fólk keypa smærri nøgdir, til ávís endamál og velja tí drykk ið hóskar. Til sjussar velja fólk neutralt brennivín, ið er betri egnað enn tað kryddaða akvavittið. Akvavitt verður nú drukkið í sínum uppruna líki, nevniliga bert, antin tað so er til teir siðbundnu snapsarnar ella saman við smakkmiklum mati. Hetta skifti burtur frá kryddaðum brennivíni ið m.a.eisini umfatar whisky og cognac fellir saman við gongdini aðrastaðni, har hesi mugu lúta fyri vodka og neutralum rommi. Hjá okkum er vodka nú mest selda brennivín, frá . litrum í er sølan økt til . litrar í ella meiri enn %. At skeinkja durasnaps ella vælkomusnaps hevur djúpar røtur og livir enn sítt góða lív. Sølan av akvavitti fer tí sum frá líður at gerast støðug á eini nakað lægri legu enn nú, men kemur at halda sær nøkur ár afturat. Rúsdrekkapolitikkur her og aðrastaðni. Føroyar er ikki einasta land í heiminum har søla av rúsdrekka verður rikin av eini almennari fyritøku við einkarrætti. Líknandi skipanir finnast í Íslandi, Noreg, Svøríki og Finlandi, í fleiri av amerikansku statunum og í øllum teimum Canadisku landslutunum uttan tí eina. Finland er komið á mál við eini umskipan og endurnýggjan av fyritøkuni Alko, meðan Vinmonopolet í Noreg og Systembolaget í Svøríki eru í gongd. ÁTVR í Ísland hevur leypandi síðstu árini útbygt og endurnýggjað sínar handlar. Hesar broytingar hava m.a. havt til endamáls, at umskipa fyritøkurnar til reinar detailhandilsketur. Grundleggjandi uppgávan hjá øllum londunum er rættuliga lík: Eina ábyrgdarfulla sølu av rúsdrekka og at veita kundunum góða tænastu. Evsti málsetningur við norðurlendska rúsdrekkapolitikkinum er at leiðrætta og avmarka nýtsluna fyri at fyribyrgja skaðum. Hetta er eisini í trá við endamáli við føroysku rúsdrekkalógini. Tað er tó hvør einstakur ið hevur ábyrgd fyri sínum vanum og nýtslu av rúsdrekka. Skamtanir og aðrar lógstýrdar reguleringar verða ikki longur mett sum nýtilig amboð. Rúsdrekka- og Narkotikaráðið og framyvir Fyribyrgingarráðið er tann myndugleiki í Føroyum, ið samfelagið hevur sett at taka sær av upplýsing og ráðgeving um nýtslu av rúsdrekka. Sølan Sølan hjá Rúsdrekkasøluni øktist nakað í , bæði í virði og rúmmáli. Men samstundis hevði sølan við sær, at gongdin við fallandi miðalstyrki heldur fram. Sølan av víni hækkaði %, heitvín lækkaði %, brennivín lækkaði , % í rúmmáli. Sølan av øli hjá Rúsdrekkasøluni lækkaði , %, men við søluni hjá bryggjaríðnum hækkaði sølan % samanlagt. Alkohol/rúmlitur var í , í mun til , í . Aldaskiftið hevði við sær, at sjampanja og onnur brúsandi vín hækkaðu munandi. Øll árini hevur gull øl havt stóra yvirvág í ølsøluni, men lækkaði nú triðja árið á ræð, meðan veikara ølið vaks. So nú fer at styttast ímillum sløgini. Rúsdrekkasølan selir umleið % av ølinum í Føroyum, restina selja bryggjaríini frá egnum goymslum. Tollfría sølan lækkaði úr , mill. kr. niður í , mill. kr., og sølan til útskeinkingarstøðini er støðug, um % av samlaða umsetninginum. Postordrasølan var tkr. ella % av samlaða umsetninginum. Árið var óvanligt á tann hátt, at øll søla hjá Rúsdrekkasøluni var rakt av verkfalli og -banni í vikur á almenna arbeiðsmarknaðinum. Hetta hevur havt við sær, at sølan ikki vaks so nógv sum hon annars vildi, men hevur eisini ávirkað lutfallið millum vørubólkarnar, við tað at sølan hjá føroysku bryggjaríðunum ikki var rakt. Afturgongdin í tollfríu søluni er eisini orsaka av verkfallinum. Nýggj tiltøk Handilin í Klaksvík var umbygdur til sjálvtøku, og lat upp í nýggjum skapi . juni . Økið er víðkað við umleið einum fjórðingi, ið m.a. er nýtt til inngongd har fløskuautomat er sett upp. Dentur er lagdur á, at skapa eitt arbeiðsligt og viðskiftavinaligt umhvørvi, og hetta halda vit hevur eydnast sera væl. Hølini hjá umsitingini í Havn verða gjørd í stand í summar, og samstundis verður serligt smakkihøli innrættað. Umsitingin hevur havt tað trongligt, men nú er ætlanin so at bøta um hetta, og vænta vit, at eisini her verður arbeiðsligt. Allar vørur, ið Rúsdrekkasølan tekur inn í úrvælið, eru smakkaðar av serkønum starvsfólki, og mettar í mun til fleiri alternativ. Nú verða so munandi betri umstøður til henda part av okkara arbeiði. Handil á internetinum vindur meiri og meiri upp á seg, og Rúsdrekkasølan ætlar at fylgja við. Frá miðjum juni fáa kundar okkara møguleika at síggja og lesa um hvørja einstaka vøru á okkara heimasíðu, www.rusan.fo, og bíleggja alt um eina leið. Hesin handil er ein útbygging av verðandi postordraskipan, og í fyrsta umfari verður vøran send við postuppkravi sum nú. Prísirnir á víni koma at lækka nakað frá miðjum mai, við tað at vinningurin verður lækkaður úr niður í % av kostvirðinum. Hetta verður gjørt, tí at sølan í væntandi verður størri enn mett, og rúmd er fyri hesi lækking uttan at hetta ávirkar avlopið ásett á fíggjarlógini fyri . Tiltakið er harafturat í trá við viðmerking ið nakrir løgtingsmenn ynsktu at fáa við á fíggjarlógina. Starvsfólk Ein av høvuðsfortreytunum fyri einum vælvirkandi virksemi, og at kundarnir fáa eina góða tænastu, er at starvsfólkini trívast og mennast í sínum arbeiði. Útbúgving er eitt, og tiltøk av ymiskum slag ið sjóva saman fólk, er annað ið kann skapa trivna. Hesum roynir Rúsdrekkasølan støðugt at virka fyri, og starvsfólkið nýtir fitt av tíð, eisini uttanfyri vanliga arbeiðstíð eitt nú til útbúgving av ymiskum slag. Í hava vit lagt dent á, at styrkja okkum í støðum har trupuleikar kunnu stinga seg upp t.d. av fullum fólki. Skipað var fyri tveimum internatskeiðum, har bæði fysiska trygdin og atferðin hjá starvsfólkunum var gjøgnumarbeidd. Innanhýsis smakkingar eru fastir tættir á skránni hjá øllum deildum. Hesar skulu tryggja, at starvsfólki veit hvat vit selja, og gera tey før fyri at leiðbeina kundunum. Fíggjarlig lýsing Sambært lógtingsfíggjarlógini fyri varð ásett, at Rúsdrekkasøla Landsins skuldi hava eitt rakstraravlop uppá t.kr. . . Roknskapurin vísir eitt avlop uppá t.kr. . , t.v.s. at nettoavlopið er t.kr. størri, enn ásett varð á løgtingsfíggjarlógini. Sundurgreinað: Játtan og roknskapur (tús. kr.) Játtan Roknskapur Nettoútreiðslujáttan/ -roknskapur - . - . Útreiðslur Inntøkur - . - . Útreiðslur: Lønir v.m. Keyp av vørum og tænastum Keyp av útbúnaði, netto Leiga, viðlíkahald og skattur Ymsar rakstrarútreiðslur Rentuútreiður Inntøkur Søla av vørum og tænastum Rentuinntøkur og vinningsbýti Inntøkur landskassan Gjøld til landskassan frá Rúsdrekkasøluni kunnu sundurgreinast soleiðis: __ _ ___ Lituravgjald og tollur , mill.kr. , mill.kr Meirvirðisgjald , mill.kr. , mill.kr. Avlop samb. roknskap , mill.kr. , mill.kr. Inntøkur frá Rúsdrekkasøluni , mill.kr. , mill.kr. Harafturat kemur framleiðslu- og meirvirðisgjøld frá teim føroysku bryggjarínum. Ársfrágreiðing og fylgjandi ársroknskapur fyri verður lagdur fyri landsstýrið við tilmæli um góðkenning. Tórshavn . mai . Dagmar S. Joensen stovnsleiðari Roknskaparmeginreglur Virksemi hjá Rúsdrekkasølu Landsins verður játtað á fíggjarlógini, og er játtanin útgreinað á standardroknskaparkonti eftir vanligu reglunum fyri landsstovnar. Rúsdrekkasølan hevur egið bókhald, men roknskapartølini eru í landsroknskapinum fyri sett upp samsvarandi kontoskipan landsins. Roknskapartølini í hesum roknskapinum eru sett upp eins og undanfarin ár. Víst verður eitt roknskaparligt avlop, har vanligar rakstrarbúskaparligar avskrivingar eru gjørdar. Inntøkur Øll søla er beinleiðis kontantsøla, tó verða postordrasølan og tollfría sølan skrásett við fakturering. Leiguútreiðslur Leigusáttmálarnir fyri handils-, goymslu- og skrivstovuhølir eru ikki tíðaravmarkaðir, men kunnu sigast upp við mánaða uppsagnarfreist, tó so at fyrivarni er tikið fyri møguligum skipanarligum broytingum hjá Rúsdrekkasølu Landsins. Støðisogn /eginogn: Játtanin á fíggjarlógini byggir á, at íløgur verða útreiðsluførdar. Í hesum roknskapinum eru íløgurnar tiknar við undir støðisogn til útveganarvirði, og verða avskrivaðar við % árliga. Eginognin svarar tí til bókaða virðið á støðisognini við árslok. Vørugoymsla Vørugoymslan er virðismett og tikin við í roknskapinum til kostprís eftir FIFO meginreglunum. Avlop Rakstrarroknskapurin hjá Rúsdrekkasølu Landsins er settur upp soleiðis, at víst verður eitt roknskaparligt avlop, har vanligar rakstrarbúskaparligar avskrivingar eru gjørdar. Avrokningin av ásetta avlopinum á fíggjarlógini verður síðani gjørd upp soleiðis: Roknskaparligt avlop t.kr. . + avskrivingar t.kr. . - íløgur t.kr. . = Nettoavlop t.kr. . Grannskoðan Sambært § , . stk. í kunngerð landsstýrisins dagfest . oktober , grannskoðar Grannskoðanardeild Landskassans roknskapin hjá Rúsdrekkasølu Landsins. Rakstrarroknskapur Ár Ár Inntøkur: Vørusøla Nota Vørunýtsla Skiftisavlop Útreiðslur: Starvsfólkakostnaður Nota Avskrivingar Nota Annar kostnaður Nota Útreiðslur tils.: Úrslit áðrenn rentur Rentur Nota Roknskaparligt avlop Avrokning av avlopi, ásett á fíggjarlógini Roknskaparligt avlop Avskrivingar Íløgur Nettoavlop Avlop, ásett á fíggjarlógini Munur Fíggjarstøða O G N: Støðisogn Nota Vørugoymsla Áogn postordrar Tíðaravmarkingar Tøkur peningur OGN, tilsamans S K U L D: Eginogn Nota Vøru- og tænastuskuld Nota Onnur skuld Millumrokning við Gjaldstovuna Nota Tíðaravmarkingar Meirvirðisgjald Eginogn og skuld tils. Leasingskyldur Leiguskyldur NOTUR - : Ár Ár Nota , Vørusøla: Brennivín Heitvín Borðvín Mousserandi vín Vín tils.: Veikt øl Sterkt øl Øl tils.: Tollfrísøla Onnur søla Vørusøla tils. Nota , Starvsfólkakostnaður: Lønir Arbeiðsmarknaðargjøld Eftirlønir Burðarfarloyvi Endurgoldið verkfallsløn Annar starvsfólkakostnaður Starvsfólkakostnaður tils. Nota , Annar rakstrarkostnaður: Hølisútreiðslur Skrivstovuútreiðslur Postflutningur Pakkitilfar Svinn og brot v.m. Vørukunning Prentlutir Framsýning Koyring við vørum Viðlíkahald av trukkum Útr. viðv. undanfarnum árum Annar kostnaður tils. NOTUR - : Ár Ár Nota , Rentur: Rentuinntøkur Rentuútreiðslur Rentur tils. Nota , Avskrivingar/støðisogn: Útveganarvirði við ársbyrjan Tilgongd Útveganarvirði við ársenda Avskrivingar: - við ársbyrjan - í árinum Avskrivingar við ársenda Bókað virði við ársenda Nota , Eginogn: Saldo / Roknskaparligt avlop Nettoavlop, at avrokna Eginogn tils. Nota , Vøru- og tænastuskuld: Vøruskuld Tænastuskuld Tollkredittur Vøru- og tænastuskuld tils. Nota , Millumrokning við Gjaldstovuna: Saldo / Nettoavlop, at avrokna Goldið í árinum Millumrokning við Gjaldstovuna webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Rúsdrekkasøla Landsins Hoyvíksvegur , Postboks , FO- Tórshavn tel. (+ ) - fax (+ ) - * Ársfrágreiðing Roknskapur Hagtøl ( . roknskaparár) Innihaldsyvirlit Ársfrágreiðing Virkismentanin Inngangur Sølan Tollfrí søla v.m Viðskiftafólk Fíggjarlig lýsing Inntøkur landskassans Starvsfólk Meting Roknskaparmeginreglur Ársroknskapur Rakstrarroknskapur Fíggjarstøðan Notur til roknskapin Ársfrágreiðing ( aftur til innihaldsyvirlit ) Til tess at liva upp til fortreytir, sum virksemið á Rúsdrekkasølu Landsins er grundað á, hava vit sett okkum fyri at skapa eina virkismentan við denti á sosialu ábyrgdina, at veita viðskiftafólki okkara eina góða tænastu, eitt effektivt rikið virksemi og skilagott innkeyp. Vit vilja virka fyri, at henda virkismentan verður skilt og viðurkend av øllum starvsfólkunum, og soleiðis skapa ein felags hugburð til uppgávurnar, vit eru sett at loysa. Virkismentanin á Rúsdrekkasølu Landsins. ( aftur til innihaldsyvirlit ) Uppgávan hjá Rúsdrekkasølu Landsins er at innflyta og selja rúsdrekka í Føroyum. Stovnurin eigur í so stóran mun sum gjørligt at verða rikin út frá handilsligum sjónarmiðum, tó við neyðugum atliti at heilsuligu sjónarmiðum, sum eru ásett í endamálsgreinini í rúsdrekkalógini. Okkara virkismentan kann býtast í fýra tættir: Sosial ábyrgd Okkara dagliga søla skal útinnast á ein hátt, so tað er í tráð við endamálsgreinina í rúsdrekkalógini, sum miðar ímóti at avmarka rúsdrekkanýtsluna og minka sum mest um skaðan, sum rúsdrekkanýtslan hevur við sær fyri einstaklingin og samfelagið. Rúsdrekkasøla Landsins - einkarrætturin - er eitt av amboðunum til tess at tálma nýtslu og skaðar. Góð tænasta Vit skulu veita viðskiftafólki okkara eina góða tænastu á øllum økjum, har avleiðingin ikki er økt søla. Vit skulu kunna samanberast við aðrar handlar, tá talan er um tænastustøðið. Effektivitetur Vit skulu arbeiða effektivt. Sum almennur stovnur skal Rúsdrekkasøla Landsins verða merkt av góðum húsarhaldi við landsins peningi og ognum. Eitt effektivt virksemi fæst m.a. við at bjóða starvsfólki eitt gott arbeiðsumhvørvi, spennandi uppgávur og góðar umstøður til fakliga og menniskjaliga menning. Innflutningur Vit skulu keypa skilagott inn, og okkara fremsta uppgáva er at fáa góðar útveganaravtalur. Við atliti at okkara politikki um breitt, fjølbroytt og tíðarhóskandi vøruúrval, skulu vit hava vøruútvegarar, sum nøkta okkara tørv á smáum nøgdum, skjótum og tryggum avgreiðslum og at hetta samstundis er til lægstu marknaðarprísir. Inngangur ( aftur til innihaldsyvirlit ) Við einkarrættinum til innflutning og sølu av rúsdrekka er Rúsdrekkasøla Landsins eitt av landsins týdningarmestu rúsdrekkapolitisku amboðum. At finna eina javnvág millum kravið um góða tænastu og okkara rúsdrekkapolitisku ábyrgd er í sjálvum sær ein avbjóðing. Men gjøgnum okkara virksemi, við seks sølubúðum kring landið og postordrasølu, vilja vit vísa, at til ber at sameina alkoholpolitisk mál við eitt tænastustøði, ið viðskiftafólk okkara kunnu verða nøgd við. Vøruúrvalið og ein støðug menning av okkara starvsfólki, skal tryggja okkum eitt gott og betri tænastustøðið. Vit kunnu fegnast um eina sera vælvirkandi pantskipan har umleið % av fløskunum verða bornar aftur. Hesar verða fyri ein part sendar av landinum til endurfyllingar og umsmeltingar og fyri ein part sendar til føroysku bryggjaríini til endurfyllingar. Hóast vit við hesum eru á rættari leið, eigur Rúsdrekkasølan framhaldandi at stilla størri krøv til góðsku í okkara arbeiði, og at betra samskiftið við okkara viðskiftafólk. Sølan ( aftur til innihaldsyvirlit ) Samlaða sølan vaks , prosent í mun til árið fyri til mill. kr. við MVG. Sølan av víni øktist við , prosentum, og sølan av brennivíni vaks , prosent. Sølan av øli vaks , prosent samanlagt, men her var eitt áhugavert skifti, har sølan av veikum øli vaks meðan sølan av sterkari øli fall, roknað í litrum. Samlaða sølan máld í reinum alkohollitrum vaks við , prosentum í Vøksturin í søluni í er eitt úrslit av øktari keypiorku og fólkatilflyting. Tað er kortini vert at býta merki í, at sølan av reinum alkohollitrum ikki hækkar í sama mun sum samlaða sølan í litrum (voluman). Hetta skyldast at sølan er flutt til veikari sløg. Meðalnýtslan, sum er , ltr. alk. fyri hvønn íbúgva ár og eldri, er ikki hækkað í mun til . Sølan til útskeinkingarstøð var uml. mill. kr. ella prosent av søluni. Rúsdrekkasølan seldi í , prosent av samlaðu søluni av øli í Føroyum, sum var uppá . . ltr., restina seldu føroysku bryggjaríini frá egnum sølustøðum. Grafisk lýsing av sølu og nýtslu er at finna undir hagtøl Tollfrí søla og onnur óskrásett nýtsla í Føroyum ( aftur til innihaldsyvirlit ) Tann óskrásetta nýtslan verður flokkað í ein lógligan part, sum er tað, ið ferðafólk kunnu taka við sær inn í landið av tollfríum vørum, og ein ólógligan part t.d. heimabrenning og smugling. Eingi hagtøl finnast yvir samlaðu tollfríu søluna, og tí gera vit vart við, at tað ið skrivað er her, er metingar, grundaðar á okkara kunnleika sum vøruútvegaðar til tollfría marknaðin. Rúsdrekkasølan seldi . alk. litrar tollfrítt í , og mett verður, at Rúsdrekkasølan leverar umleið helvtina av vøruni, ið seld verður á tollfría marknaðinum til og úr Føroyum. Er henda meting á leið, er samlaði marknaðurin umleið . alk. litrar. Ein partur av okkara sølu er til útlendsk skip, og tí rokna vit við, at undir helvtin, prosent, kemur inn aftur við ferðafólki, ið kemur til Føroyar, t.v.s. . alk. litrar ( prosent av . alk. litrum). Samlaða sølan av alkoholi á heimamarknaðinum var . litrar, og tollfríi innflutningurin var tí , prosent. Hesin parturin av óskrásettu nýtsluni er lógligur, men harafturat kemur smugling og heimabrenning. Eftir politimálunum at døma er ólógligi parturin lítil, men um vit meta henda til . alk. litrar samanlagt, ið svarar til . fløskur á cl., prosent styrki, eru vit kanska á leið. Óskrásetta nýtslan í Føroyum er eftir hesi meting , prosent av samlaðu nýtsluni, ólógligi parturin , prosent. Samanborið við onnur lond, er hetta sera lágt. Viðskiftafólk ( aftur til innihaldsyvirlit ) Rúsdrekkasølan fær eitt støðugt breiðari vøruúrval. Í høvdu vit um vørusløg í fasta vøruúrvalinum í handlunum. Harafturat er álagt Rúsdrekkasøluni, um tað er møguligt, fáa til vega vørur, ið vanliga ikki eru á goymslu. Nógv gera nýtslu av hesum, og fekk rúsdrekkasølan til vega umleið vørur í árinum - hetta er eitt greitt tekin um, at hendan viðskiftatænastan virkar, sum ætlað. Ikki nógv gera nýtslu av okkara postordraskipan, hóast vøran, uttan eyka kostnað, er hjá viðskiftafólkunum longu dagin eftir, at hon er bíløgd. Í var bert eitt prosent av søluni postordrasøla. Fíggjarlig lýsing ( aftur til innihaldsyvirlit ) Sambært lógtingsfíggjarlógini fyri varð ásett, at Rúsdrekkasøla Landsins skuldi hava eitt rakstraravlop uppá . t.kr. Roknskapurin vísir eitt avlop uppá t.kr. . , t.v.s. at nettoavlopið er t.kr. . størri, enn ásett varð á løgtingsfíggjarlógini. Munurin framkemur soleiðis: Sundurgreinað: Játtan og roknskapur (tús. kr.) Játtan Roknskapur Nettoútreiðslujáttan/ -roknskapur - . - . Útreiðslur . . Inntøkur - . - . Útreiðslur: Lønir v.m. . . Keyp av vørum og tænastum . . Keyp av útbúnaði, netto . Leiga, viðlíkahald og skattur . Avskrivingar o.a. Ymsar rakstrarútreiðslur Rentuútreiðslur Inntøkur Søla av vørum og tænastum . . Rentuinntøkur og vinningsbýti Inntøkur landskassan ( aftur til innihaldsyvirlit ) Gjøld til landskassan í frá Rúsdrekkasøluni kunnu sundurgreinast soleiðis: Lituravgjald og tollur , mill.kr Meirvirðisgjald , mill.kr. Avlop samb. roknskap , mill.kr. Inntøkur frá Rúsdrekkasøluni , mill.kr. Harafturat kemur framleiðslu- og meirvirðisgjøld frá teim føroysku bryggjarínum. Starvsfólk ( aftur til innihaldsyvirlit ) Menning av okkara starvsfólki er týdningarmesti liður í at røkka okkara mál um at veita viðskiftafólki okkara eina góða tænastu. Stórur dentur verður lagdur á vørukunning. Tí hava vit javnan innanhýsis kunning og smakkingar, og av og á verður skipað so fyri, at starvsfólk fáa tíð og umstøður at ogna sær serligan kunnleika á ávísum øki. Hetta verður m.a. gjørt á fakskúla og á kunningarferð til økið. Øllum stendur í boði at taka ymisk skeið í kunningartøkni og onnur skeið, ið verða boðin út í Føroyum. Meting ( aftur til innihaldsyvirlit ) Á løgtingsfíggjarlógini fyri , er játtanarheitið broytt frá rakstrarjáttan til landsfyritøka samsvarandi játtanarskipanini, orsakað av, at virksemið í høvuðsheitum er vinnuligt. Sambært fíggjarlógtingslógini fyri er ásett, at Rúsdrekkasøla Landsins skal hava eitt avlop uppá mill.kr. Orsakað av verkfallinum á almenna arbeiðsmarknaðinum er sannlíkt, at sølan í verður uml. mill. kr. lægri enn í . Handilin í Klaksvík er bygdur um til sjálvtøku, og nú eru fýra av teim seks handlunum nútímans-gjørdir. Smávegis ábøtur verða gjørdar í Skálavík, men annars verður ikki meira gjørt við handlarnar í . Umsitingin fær umsíðir størri rúmd í bygninginum við Hoyvíksvegin. Nakað av umbygging má gerast fyri at laga hølini til okkara virksemi, men hetta verður at bíða til ár , tá ætlanin eisini er at nútímansgera handilin í Suðuroy. Tórshavn, hin / . Dagmar S. Joensen stovnsleiðari Roknskaparmeginreglur ( aftur til innihaldsyvirlit ) Virksemi hjá Rúsdrekkasølu Landsins verður játtað á fíggjarlógini, og er játtanin útgreinað á standardroknskaparkonti eftir vanligu reglunum fyri landsstovnar. Rúsdrekkasølan hevur egið bókhald, men roknskapartølini eru í landsroknskapinum fyri sett upp samsvarandi kontoskipan landsins. Roknskapartølini í hesum roknskapinum eru sett upp eins og undanfarin á. Víst verður eitt roknskaparligt avlop, har vanligar rakstrarbúskaparligar avskrivingar eru gjørdar. Inntøkur Øll søla er beinleiðis kontantsøla, tó verða postordrasølan og tollfría sølan skrásett við fakturering. Leasing- og leiguútreiðslur Ein partur av EDV-útgerðini er leasað. Leasingsáttmálarnir eru gjørdir fyri mánaðir, og leasinggjøldini verða útreiðsluførd. Leigusáttmálarnir fyri handils-, goymslu- og skrivstovuhølir eru ikki tíðaravmarkaðir, men kunnu sigast upp við mánaða uppsagnarfreist, tó so at fyrivarni er tikið fyri møguligum skipanarligum broytingum hjá Rúsdrekkasøluni í sambandi við, at lógin um innflutning og sølu av rúsdrekka skal leggjast fyri løgtingið. Støðisogn /eginogn: Játtanin á fíggjarlógini byggir á, at íløgur verða útreiðsluførdar. Í hesum roknskapinum eru íløgurnar tiknar við undir støðisogn til útveganarvirði, og verða avskrivaðar við % árliga. Eginognin svarar tí til bókaða virðið á støðisognini við árslok. Vørugoymsla Vørugoymslan er virðismett og tikin við í roknskapinum til kostprís eftir FIFO meginreglunum. Avlop Rakstrarroknskapurin hjá Rúsdrekkasølu Landsins er settur upp soleiðis, at víst verður eitt roknskaparligt avlop, har vanligar rakstrarbúskaparligar avskrivingar eru gjørdar. Avrokningin av ásetta avlopinum á fíggjarlógini verður síðani gjørd upp soleiðis: Roknskaparligt avlop t.kr. . + avskrivingar t.kr. . - íløgur t.kr. = Nettoavlop t.kr. . Grannskoðan Sambært § , . stk. í kunngerð landsstýrisins dagfest . oktober , grannskoðar Grannskoðanardeild Landskassans roknskapin hjá Rúsdrekkasølu Landsins. Rakstrarroknskapur ( aftur til innihaldsyvirlit ) Ár Ár Inntøkur: Vørusøla Nota . . . . Vørunýtsla Nota - . . - . . Skiftisavlop . . . . Útreiðslur: Starvsfólkakostnaður Nota . . . . Avskrivingar Nota . . . . Annar kostnaður Nota . . . . Útreiðslur tils.: . . . . Úrslit áðrenn rentur . . . . Rentur Nota . . Roknskaparligt avlop . . . . Avrokning av avlopi, ásett á fíggjarlógini Roknskaparligt avlop . . . . Avskrivingar . . . . Íløgur - . - . . Nettoavlop . . . . Avlop, ásett á fíggjarlógini . . . . Munur . . - . . Fíggjarstøða ( aftur til innihaldsyvirlit ) . . . . O G N: Støðisogn Nota . . . . Vørugoymsla . . . . Áogn postordrar . . Tíðaravmarkingar . . Tøkur peningur . . . . OGN, tilsamans . . . . S K U L D: Eginogn Nota . . . . Vøru- og tænastuskuld Nota . . . . Onnur skuld . . Millumrokning við Gjaldstovuna Nota . . - . . Tíðaravmarkingar . . Meirvirðisgjald . . . . . . . . Eginogn og skuld tils. . . . . Leasingskyldur . . Leiguskyldur . . ( aftur til innihaldsyvirlit ) Ár Ár Nota , Vørusøla: Brennivín . . . . Heitvín . . . . Borðvín . . . . Mousserandi vín . . Vín tils.: . . . . Veikt øl . . . . Sterkt øl . . . . Øl tils.: . . . . Tollfrísøla . . . . Onnur søla . . Vørusøla tils. . . . . Nota , Vørunýtsla: Brennivín . . . . Heitvín . . Borðvín . . . . Mousserandi vín . . Vín tils.: . . . . Veikt øl . . . . Sterkt øl . . . . Øl tils.: . . . . Tollfrítt . . . . Annað keyp . . . . . . Flutningskostnaður . . . . Goymslubroyting (bert ) Vørunýtsla tils. . . . . Nota , Starvsfólkakostnaður: Lønir . . . . Arbeiðsmarknaðargjøld . . Eftirlønir . . Annar starvsfólkakostnaður . . Starvsfólkakostnaður tils. . . . . Nota , Annar rakstrarkostnaður: Hølisútreiðslur . . . . Skrivstovuútreiðslur . . . . Postflutningur . . Pakkitilfar . . Svinn og brot v.m. . . Vørukunning . . Prentlutir . . Framsýning . . Koyring við vørum . . Viðlíkahald av trukkum . . Útr. viðv. undanfarnum árum - . . Annar kostnaður tils. . . . . Nota , Rentur: Rentuinntøkur . . Rentuútreiðslur - . - . Rentur tils. . . Nota , Avskrivingar/støðisogn: Útveganarvirði við ársbyrjan . . . . Tilgongd . . . Útveganarvirði við ársenda . . . . Avskrivingar: - við ársbyrjan - . . - . . - í árinum - . . - . . Avskrivingar við ársenda - . . - . . Bókað virði við ársenda . . . . Nota , Eginogn: Saldo / . . . . Roknskaparligt avlop . . . . Nettoavlop, at avrokna - . . - . . Eginogn tils. . . . . Nota , Vøru- og tænastuskuld: Vøruskuld . . . . Tænastuskuld . . Tollkredittur . . . . Vøru- og tænastuskuld tils. . . . . Nota , Millumrokning við Gjaldstovuna: Saldo / - . . - . Nettoavlop, at avrokna . . . . Goldið í árinum . . - . . Millumrokning við Gjaldstovuna . . - . . webmaster Síðan sæst best við Internet Explorer . ella nýggjari Reyðvín Hvítvín Whisky Øl Rósuvín Brúsandi vín Sjampanja Portvín Sjerri Madeira Vermut Fordrykkir Konjak Tequila Snapsur Ginn Vodka Genever Romm Likørar Pastis Bittarar Fruktvín Drúvu- og fruktbrennivín Allar... Algeria Argentina Australia Bolivia Bulgaria Chile Cypern Frakland, Beaujolais Frakland, Bordeaux Frakland, Bourgogne Frakland, Cahors Frakland, Côtes du Rhône Frakland, Suður Italia Kalifornia New Zealand Portugal Rumenia Spania Spania, Rioja Suðurafrika Tunesia Ungarn Uruguay Allar... Argentina Australia Chile Eysturríki Frakland, Alsace Frakland, Bordeaux Frakland, Bourgogne Frakland, Loiredalurin Frakland, Suður Frakland Italia Kalifornia New Zeland Portugal Rumenia Spania Suðurafrika Týskland Allar... Annað Malt, Skotland Skotland Allar... Gull Pilsnar [Einki er í kurvini] Vælkomin til on-line heimasíðuna hjá Rúsdrekkasølu Landsins. Her ber til at bíleggja vørur úr vøruskrá okkara og fáa hetta sendandi við postinum sum postkrav. Lógarkunngerð fyri útflýggjan av rúsdrekka Kunngerð nr. § Rúsdrekka má ikki verða útflýggjað fullum fólki Kunngerð nr. § Ikki er loyvt at útflýggja persóni, sum er yngri enn ár rúsdrekka. Um orsøk er at halda, at keyparin ella móttakarin er yngri enn ár, skal skjalprógv krevjast fyri aldurin Kapitul § Tað er forboðið at útflýggja rúsdrekka, um tað er sannlíkt, at rúsdrekka er tilætlað øðrum, ið ikki lúka treytirnar fyri at fáa rúsdrekka Skjótt og lætt Um okkum Flogfrakt Sjófrakt Føroyar Webmaster Um Safari Transport Forsíða Flogfrakt Sjófrakt Links Safari Transport er eitt vøruflutnings felag, ið byrjaði virksemið sítt í Endamál okkara er at veita føroysku vinnuni eina skjóta og góða tænastu innan flog- og sjófrakt. Høvuðsarbeiðið okkara er speditión at avgreiða flutning til og úr Føroyum. Vit avgreiða øll pappír, ið eru tengd at vøruflutningi so sum Farmabrøv Tollpapírir Upprunaváttanir Heilsuváttanir Vørukoyring dagliga á leiðuni til og frá flogvøllinum í Vágunum. Safari Transport stendur fyri góðsku, skjótleika, fleksibiliteti og hurð til hurð tænastu. Okkara mál er at veita viðskiftafólkið okkara bestu tænastu innan flogfrakt og sjófrakt, tí svara vit alt døgnið á telefon E-Mail mjsalt@post.olivant.fo Tlf/Phone. + Fax + Adressa/Address Vestara Bryggja Po.Box. FO- Tórshavn Faroe Islands P/F M.J. SALTSØLA Forsíða Søgan Myndir Um síðuna Í november bleiv M.J. Saltsøla stovnað. Høvuðsvirksemi hjá fyritøkuni er at selja salt til ta føroysku fiskivinnuna. Tað vera eisini naka av saltið selt til Danmark, Noreg og Ísland. Saltið sum selt verður, er innflutt frá tí spansku oynni Ibiza, sum liggur í Miðalhavinum. Har verður framleitt umleið tons av saltið um árið, alt bundið av hvussu veðrið hevur verið tað summarið. M.J. Saltsøla hevur eisini einaumboð á Ibiza salt uttan fyri Spanien. Hetta er komið í lag við sera tøtt knýttum vinarbondum. Saltið sum verður framleitt á Ibiza, er framleitt úr sjónum. Fyrst verður sjógvur latin inn í nakrar dammar, har tað liggur eina tíð fyri at fáa óreinsku at fella á botn, síðani verður sjógvurin korydir víðari til nakrar aðrar dammar, har "krýstaliseringin" ferð í gongd. Tað triðja og síðsta stigið fyri at gera salt, er at sjógvurin verður fluttur inn í teir innastu dammarnir, fyri at liggja í umleið mánaðar. Eftir hetta verður sjógvurin latin út, og saltið verður tikið upp við traktorum, og lagt á goymslu. Tað sum ger at saltið hevur tað dygd sum tað hevur, er at tað verður ongantíð vaska, sum onnur sløg av saltið verða. Síðan er gjørd við Frontpage Síðan verður viðlíka hildin av Orbits Vælkomin á heimasíðuna hjá Sam~Teld Sam~Teld hevur eitt sera fjøltáttað arbeiðsøki innan administrativa teld. Vit framleiða serskipanir, tillaga standardskipanir og veita hjálp á flest øllum økjum innan teld. Á hardware síðuni hava vit lagt okkum eftir bert at selja eitt merkið, har dygdin talar fyri seg. Tí fall valið sjálvandi á Hewlett Packard, sum umframt ta góðu dygdina hevur eitt sera stórt úrval. Okkara mál er at gerast tann mest seriøsa og best umtókta teldufyritøkan í landinum. English company profile Sam~Teld Klokkaragøta P.O.Box FO Tórshavn TLF (+ FAX (+ ) Á Sam~teld starvast í dag fólk, har av eru forritarar burturav. Vit leggja doyðin á, at starvsfólk okkara hevur førleika at vinna á avbjóðingunum, ið nýmótans edv-fyrisiting setur. Hjá okkum er loysunarorðið teamwork eitt arbeiðslag, har øll í húsunum kunnu stuðla undir tað skapandi prosessina, ið liggur aftan fyri menning av forritum. Tí eftir at skipanin, fyri ein uttanfyristandandi, tykist at vera liðug, liggur eftir at royna og eftirkanna hana undir øllum hugsandi umhvørvum eisini teimum óvæntaðu. Missión Við at menna nýggjar og tillaga verandi standard skipanir, veita vit fullfíggjaðar edv-loysnir til kundar innan alment og fyristingarligt edv. Visión Sam~teld hevur sett sær fyri at gerast tað best umtókta edv-virki í Føroyum. Vit vilja vaksa saman við kundum okkara soleiðis at vøkstur og víðkan av vinnuøkjum eru í trá við tann til eina og hvørja tíð galdandi veruleika. Samskiftismøguleikarnir fram yvir bjóða vælkomin til eina framtíð við vinnumøguleikum tvørtur um landamørk og Føroyar eiga tá so avgjørt ein leiklut í framtíðar edv-heiminum. Sam~Teld hevur lagt seg eftir at umboða dygd og trygd. Tí hava vit lagt okkum eftir at umboða eitt vørumerki, ið fevnir breitt og megnar at veita neyðugu trygdina, ið skal til fyri at reka fyrisitingarligt edv. Tí fall valið sjálvandi á Hewlett Packard, sum umframt ta góðu dygdina hevur eitt sera stórt úrval, frá teimum minstu lummaroknarunum til stórar mainframe teldur. Kundar okkara spyrja við hvørt, um tað er nakar munur á teldum í dag, og hví tað ikki er skilagott at keypa eina bíligari teldu, sum kanska hevur somu útgerð. Okkara royndir vísa klárt, at HP umboðar eina hægri góðsku enn flestu aðrir telduframleiðarar. Hetta sæst eisini aftur í stóru árligu brúkarakanninginga, sum PC Magazine ger. Her eru HP teldur mettar at hava bestu góðskuna í og umframt hetta, so eru úrslitini seks ferðir á fyrsta plássi og tríggjar ferðir á øðrum plássi fyri HP, síðani [hygg her]. Tað sama ger seg galdandi fyri printarar. Í tí flokkinum hevur HP fingið besta viðmæli hvørt ár síðani kanningin byrjaði í [hygg her]. Ein rakstrarsteðgur á teldunetinum er sera kostnaðarmikil, tí starvsfólkini fáa ikki arbeitt ímeðan teldurnar standa stillar. Tí kann ein sparing, í samband við keyp av einari bíligari teldu, skjótt broytast til eitt tap. Saman við tí høgu góðskuni á HP útgerðini, tryggjar tænastan frá okkara vælútbúðnu teknikarum at tit fáa tað bíligastu og bestu loysnina í longdini. Niðanfyri kanst tú koma beinleiðis inn á síðurnar hjá okkara útvegarum. Hewlett Packard HP hardware News/Press releases HP drivers Software Oracle Microsoft Onnur mid PC Magazine Tucows KT-Forum Endamálið við hesum heimasíðum er mæla til, at stovnar landsins virka fyri, at teirra telduskipanir eru til reiðar at fara inn í næstu øld uttan trupulleikar í samband við aldarskiftið. Tað áliggur stovnsleiðsluni at tryggja sær, at rakstrartrupulleikar og aðrir trupulleikar í samband við aldarskiftið ikki koma fyri. Í nøkrum forritum verður árstal við tveimum siffrum nýtt til tess at spara goymslupláss í telduni. Hetta er serliga galdandi fyri eldri forrit ár). Í teimum førum, har siffur verða nýtt til árstalið, verður farið frá ár til ár ). Hetta kann volda trupuleikar, tí teldan raðfestir ár áðrenn tí er eitt minni tal enn ár Ein avleiðing av hesum er, at telduskipanirnar fara at geva skeivar og ónýtuligar upplýsingar ella halda uppat at virka. Hetta kann fáa víttfevndar fylgjur fyri samfelagið í síni heild, bæði tá hugsað verður um fíggjarligar avleiðingar og trygdarspurningar. FØROYSK VIRKIR OG STOVNAR ww KT-virkir & virkir annars VIT Formula Xerox Vision Software Farodane KPMG Føroya Tele Stovnar Postverk Føroya Leinkjur til mannagongd og loysnir uttanlands Donsk virkir og stovnar Aðrar útlendskar leinkjur ár- kontaktpersónur/projektleiðariKT-forum mælir til, at tygum sum stovnsleiðari kanna eftir, hvørjir trupuleikar fara at standast av ár- skiftinum. Mælt verður til, at stovnurin setir ein "ár- " kontaktpersón/projektleiðara at samskipa hetta arbeiðið. Sjá uppskot til mannagongd. Innbygdar skipanir eru skipanir við stýrings- ella eftirlitsuppgávum, sum verða stýrdar av einum mikroprocessara. Dømi eru liftir, hita- og køliskipanir, nýmótans bilar, tyrlur, flogfør, telefonir, navigatiónsskipanir á skipum, inn- og útskipanir v.m. Óvist er, hvussu nógvir mikroprocessorar fara at geva trupuleikar við aldarskiftið. Tað kann vera torført at fáa skil á øllum mikroprocessorum, tí onkrir hava verið í nýtslu leingi. Men hetta er neyðugt, tí ein lítil mikroprocessorur kann verða atvold til, at størri skipanir halda uppat at virka. Stovnsleiðararnir hava hvør sær ábyrgdina av sínum stovni, og mugu tí taka neyðug stig fyri at fyribyrgja óhepnum avleiðingum av ár- trupulleikunum. Norna, Ár ráðgeving. Til almennar stovnar, deildir, kommunur og onnur, sum hetta skriv er viðkomandi fyri. Hervið skal vera boðað frá, at KT-Forum hevur sett ein arbeiðsbólk til at veita ráðgeving viðvíkjandi ár trupulleikanum. Ráðgeving fæst við at venda sær til ein av limunum í bólkinum, skriva til KT-forum, fara inn á heimasíðuna hjá KT-forum www.kt-forum.fo ella senda t-post til ar_ @kt-forum.fo Ár arbeiðsbólkurin er nú mannaður við Eyjólfur Gislason tlf. lok fax eg@lv.fo Hilmar Augustinusen tlf. lok fax hilmar@fms-fl.fo Vísandi til skriv frá KT-forum dagfest sep. www.kt-forum.fo/ar /skriv html, har gjørt var vart við ár trupulleikan, vilja vit her enn einaferð minna á, at "Tað áliggur stovnsleiðsluni at tryggja sær, at rakstrartrupulleikar og aðrir trupulleikar í sambandi við aldarskiftið ikki koma fyri." Og somuleiðis at "Stovnsleiðararnir hava hvør sær ábyrgdina av sínum stovni, og mugu tí taka neyðug stig fyri at fyribyrgja óhepnum avleiðingum av ár- trupulleikanum." Hjálagt hesum brævi er uppskot til, hvussu farast kann fram í sambandi við ár trupulleikan. KT-forum mælir til fylgjandi mannagongd í samband við loysn av "ár- " trupuleikum Eginteldur Stovnurin ger yvirlit yvir eginteldur, ið væntast at vera í nýtslu ár Stovnurin avger um teldan skal kannast fyri ár support Stovnurin setir seg í samband við útvegaran ella kannar á annan hátt, um teldan er ár- trygg Skipanir finnast, íð kanna um teldan klárar ár- Sum meginreglu kunnu eginteldur áðrenn ikki klára ár- Er teldan frá er tað ivasamt. Skipanir (Hardware & forrit) Stovnurin ger yvirlit yvir skipanir, íð væntast at vera í nýtslu ár- Stovnurin avger um skipanin skal kannast fyri ár- support Stovnurin kannar hjá leverandøri um skipanin er ár- trygg Forrit Serligt fyrilit skal takast um Forritini nýta árstal við tveimum siffrum Gera sortering ella logiskar operatiónir uppá dato og árstal Forritini eru tillagað tvs. gjørd á stovninum Samskifta við aðrar skipanir Sí eisini frá ár arbeiðsbólki Ráðgeving Tilmæli til mannagongd Føroyskir stovnar, stýri v.m. www.umms.fo Undirvísingar- og Mentamálastýrið www.logting.fo Løgtingið www.lv.fo Landsverkfrøðingurin www.hagstova.fo Hagstova Føroya lbk.olivant.fo Landsbanki Føroya ms.olivant.fo Menningarstovan www.stamps.fo Postverk Føroya (Frímerkjadeildin) www.post.fo Postverk Føroya www.fls.fo Føroysk Lendislýsingar Skipan heima.olivant.fo/~klaksvik Klaksvíkar Kommuna www.rasmussen.fo Rasmussen & Weihe, sp/f www.vms.fo Vinnumálstýrið Vit veita heildarloysnir innan KT Ráðgeving Riting Røkt Rakstur GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT VIT fyrst við wap-tænastu í Føroyum VIT gjørt mest vitjaðu føroysku Finn húsini á internetinum Netumsiting Fyri eitt fast gjald um mánaðin taka vit okkum lutvíst ella heilt av kunningartøknini hjá einum virki ella stovni. Tænasturnar fevna m.a. um installatión, brúkarahjálp, og røkt av neti og servarum. Vanliga vitja vit á staðnum fastar tíðir og lata harafturat akutta hjálp, tá tørvur er á tí. Skeið A. Grundskeið Publisher Desktop Publishing dagar & aug kl. WinFamily Ættargransking dagar & sep kl. Excel Kom gott í gongd dagur mán sep kl. Access Kom gott í gongd dagar & sep kl. MS Project for Windows dagar & sep kl. MS Project for Windows dagar & sep kl. B. Kom-víðari-skeið Outlook Samanspæl millum ymisku partarnar dagur sep kl. Word framhaldsskeið I Brævaflætting dagur Ring Kunning um nýggjar sleppingar Windows Um broytingarnar og hvussu vit nýta tær. dagur Melda til, so frættir tú. Word Um broytingarnar og hvussu vit nýta tær. dagur Melda til, so frættir tú. Excel Um broytingarnar og hvussu vit nýta tær. dagur Melda til, so frættir tú. M.C.P. Microsoft Ex Server Design and Implementation Skeið nummar dagar sept. ring til Frank Skeið nummar dagar okt kl. Skeið nummar dagar nov des kl. Outlook Víðkað nýtsla av kontaktpersoner 1/2 dagur Eftir tørvi melda til, so frættir tú. Teldukoyrikort Datagrunnar MS Access tímar kl. Grundleggjandi KT Teoretisk frálæra tímar Fríggjadag kl. Stýriforrit MS Windows tímar Fríggjadag kl. Tekstviðgerð MS Word tímar Fríggjadag kl. Rokniark MS Excel tímar Fríggjadag kl. Framløguforrit MS PowerPoint tímar Fríggjadag kl. Samskiftisnet Internet tímar Fríggjadag kl. Próvtøka til teldukoyrikort min Eftir tørvi. (Melda til, so frættir tú) =Er í "innkeypskurv" =Er ikki í "innkeypskurv" Melda til skeið Standard Skipanir Amboðið, ið nýtt hevur verði til at útvikla loysnirnar niðanfyri er forritið Lotus Notes og Visual InterDev. IntraVIT Við IntraVIT fær fyritøkan ella stovnurin ein felags tíðindadepil við upplýsingum um hvar starvsfelagarnir eru, feskum felags fráboðanum og mangum øðrum. Les meira her. JournalVIT -Munandi betur málsviðgerð JournalVIT er nú komin í útgávu og hevur nú munandi betur málsviðgerð. Mál kunnu beinast víðari frá einum málsviðgera til annan, og stýrast kann, hvør hevur loyvi til eitt nú at lesa ávís mál. Les meira her. GóðskuVIT-Góðskustýring Teldutøkar góðskuhondbøkur og HACCP greiningar til føroysk flakavirki og aðrar matvøruframleiðarar. Les Meira her Web-Loysnir Ein vaksandi partur av virkisøkinum hjá menningardeildini er heimasíður og web-loysnir. Vit arbeiða við tveimum sløgum av loysnum, dynamiskum- og statiskum skipanum. Amboðini vit brúka til framleiðslu av heimasíðum og web-loysnum annars eru m.a. Allaire Cold Fusion, Microsoft InterDev og Microsoft Frontpage. Her eru nakrar av teimum heimasíðunum og webloysnunum vit hava útviklað og víðariútvikla. Hvítu síðurnar Gulu síðurnar Sosialurin P/f Inni Leitiskipanin Events Nora Kt-forum ÍSF Blue 'N' Icy Vitstovan Kappingarráð Kærustovnurin Fjarskiftiseftirlitið Landsstýrið Vinnuhúsið Javnaðarflokkurin KPMG Grannar Um Okkum VIT bleiv stovnað á heysti í av Ólavi Ellefsen, Reidar Ole-Jacobsen og Hans David Poulsen. Hesir vóru tá edv-deildin hjá Føroya Fiskavirking, og hildu, at høga tænastustigið skuldi koma øðrum enn Føroya Fiskavirking til góða. Virksemið hjá VIT er merkt av, at felagið er sprottið úr eini edv-deild. Tænasturnar, ið verða veittar, eru somu tænastur, sum edv-deildir veita. Felagið selur ikki teldur og annan tólbúnað, men leggur dent á egna framleiðslu og tænastuveiting. Aðrastaðni á hesi heimasíðu er útgreining av hesum. Navnið VIT verður úttalað "vi t" við langum i. Ikki "vitt" ella "v.i.t." sum tíðum hoyrist. Soleiðis verða tey, sum arbeiða hjá vit, nevndir "vitar" og ikki vittarar ella vittar. Høvuðsskrivstovan hjá VIT er í dag undir Bryggjubakka í Havnini í hølum sum felagið leigar frá Føroya Fiskimannafelag. Fyrsta skrivstova felagsins var í fiskasølubygninginum Yviri við Strond, har Føroya Sparikassi nú skal halda til. Á sumri varð flutt í hølini hjá Bibi Sigmundsdóttir í Gríms Kambansgøtu við góðum útsýni yvir Vestaru Vág. Í apríl vóru starvsfólkini blivin so nógv, at neyðugt var at flyta yvirum Vágsbotn í núverandi hølini, har útsýnið og umstøðurnar ikki eru verri. Á sumri bleiv deild stovnað í Göteborg í Svøríki, og sjálvt um tað ikki hevur gingið so skjótt sum ætlað, er ætlanin hjá VIT framvegis at víðka virksemið við deildum í øðrum londum. Upplýsingar um VIT Navn VIT sp/f Skipan smápartafelag Postgiro Sparikassi Telefon Fax Heimasíða http://www.vit.fo T-postur vit@vit.fo Bústaður undir Bryggjubakka FO- Tórshavn Starvsfólk Trýst á eina av deildinum fyri at síggja meira Umsitingardeildin Menningardeildin Netumsitingardeildin Skeiðdeildin Göteborgdeildin | Skeið | Netumsiting | Menning | Göteborg | Umsiting Óli Olsen stjóri Fartelefon + Email oli@vit.fo Annika Petersen skrivari Email annika@vit.fo | Umsiting | Skeið | Netumsiting | Göteborg | Menningardeildin Reidar Ole-Jacobsen útviklari, MCP Email roj@vit.fo Brian Bischoff útviklari, MCP, CLP Email brian@vit.fo URL brian.vit.fo Andreas Andreasen útviklari, MCP Email andreas@vit.fo Heini Festirstein úviklari grafikkari Email heini@vit.fo | Umsiting | Skeið | Menning | Göteborg | Netumsiting Petur Arni Mortensen deildarleiðari, MCSE Email pam@vit.fo Eiler Jørgensen netumsitari, MCP Email eiler@vit.fo Fríðbjørg Andreasen netumsitari Email fa@vit.fo Regin W. Dalsgaard netumsitari Email rwd@vit.fo | Umsiting | Menning | Netumsiting | Göteborg | Skeiðdeildin Frank Djurhuus Jakobsen deildarleiðari Fartelefon + Email fdj@vit.fo Steinbjørn í Dali tímalærari Email st_dali@post.olivant.fo Høgni av Skarði tímalærari Email has@vit.fo | Umsiting | Skeið | Netumsiting | Menning | Göteborg Hans David Poulsen netumsitari, MCP Email hansd@in.fo [Includes/KTidindi/KTinclude.htm] Web Hotel Vit kunna bjóða web-hosting, e-mailhosting v.m. á servara okkara í Malmö. Niðanfyri er ein lýsing av teimum ymisku web-pakkunum sum vit kunna bjóða. Les eisini um aðrar møguleikar her Pakki A. Hetta er ein grundpakki sum inniheldur IIS NT Server Web site Frontpage Server Extentions Mb diskpláss Eina FTP-konto Stovningargjald kr. Mánaðargjald kr. Pakki B. Inniheldur, umframt Pakka A Eina datakeldu Index Server local CGI-BIN directory Mánaðarlig Web Trends hagtøl Stovningargjald kr. Mánaðargjald kr. Pakki C. Inniheldur, umframt Pakka A og B Eina eyka datakeldu Microsoft SQL Server við Mb diskpláss Stovningargjald kr. Mánaðargjald kr. Pakki D. Inniheldur alt omanfyri og Allaire Cold Fusion Server X Stovningargjald kr. Mánaðargjald kr. Pakki E. Inniheldur, umframt Pakka A, B og C Lotus Domino Server Stovningargjald kr. Mánaðargjald kr. Allir prísir eru uttan mvg. Kostnaður fyri teir ymisku webhosting møguleikarnar. Prísir í kr. Vøra Stovning Mánaðargj. Byrjunarpakki (neyðugur) IIS NT Server Web site Frontpage Server Extentions ein FTP-konto Mb diskpláss Mb Eyka diskpláss MS SQL-server við Mb MS SQL-server við Mb eyka Datakelda (ein) Datakelda (fleiri enn ein) Index Server CGI-BIN directory Ftp konto (eyka fyri hvørja) Cold Fusion Server Lotus Domino Hagtøl(Web Trends Log Analyzer, mánaðarligar rapportir) Support (pr. tíma) Skráseting á leitimaskinum Web-master tímar um vikuna) Allir prísir eru uttan mvg. GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT Gomul KTíðindi GóðskuVIT Teldutøkar góðskuhondbøkur og HACCP greiningar til føroysk flakavirki og aðrar matvøruframleiðarar. Uppseting av góðskuhondbókum. Gjørligt at innlesa politik, starvsskipanir, leiðbeiningar, oyðubløð og onnur skjøl. Fleiri ymiskar góðskuhondbøkur. Gjørligt er at leggja eitthvørt skjal í skipanini í eina ella fleiri góðskuhondbøkur, sum kunnu prentast hvør sær. Til dømis kann ein góðskuhondbók verða til myndugleikar, ein onnur til starvsfólk og ein triðja til kundar. Skjalastýring. Skjølini í skipanini eru antin kladda, galdandi ella ógildað. Bert ein útgáva av skjalinum er galdandi í senn. Gjørligt er at fáa skjótt yvirlit yvir galdandi skjølini. Vandamálsgreining og ásetan av VSL'um. Skipanin er ein hollur stuðul í samband við greining av vandamálum og áseting av viðbreknum stýringarliðum í einum HACCP-góðskukervi. Skipanin setur viðkomandi spurningarnar og gevur góð yvirlit yvir greiningina. Skjalfestingin av greiningini og viðbreknu stýringarliðunum kann leggjast í góðskuhondbøkurnar. Fleiri eindir. Í skipanini er gjørligt at býta skjølini upp eftir t.d. flakalinjum ella deildum. Um tørvur er at nýta skipanina á fleiri virkjum, kunnu upplýsingarnar flytast sjálvvirkandi millum virkini. Brúkarastýring. Skipanin kann setast neyvt upp, soleiðis at einans ávísir brúkara kunnu lesa, broyta, góðkenna og/ella strika skjølini. Vendið tykkum til Frank ella ringið um tit vilja vita meira um skipanina. Her ber til at lesa GóðskuVIT faldarin sum PDF fílu. Fílan er kb. GóðskuVIT faldarin sum PDF fíla. PDF-fílur kunnu lesast við Acrobat Reader, sum fæst við at klikkja á ímyndina niðanfyri. Munandi betur málsviðgerð JournalVIT er nú komin í útgávu og hevur nú munandi betur málsviðgerð. Mál kunnu beinast víðari frá einum málsviðgera til annan, og stýrast kann, hvør hevur loyvi til eitt nú at lesa ávís mál. Viðgerð Einstaki málsviðgerin kann fáa yvirlit yvir hvørji mál eru hjá honum ella henni innlesa egna viðgerð av málinum beina mál víðari til aðrar málsviðgerar, og loka mál Uppfylging Yvirlit eru til uppfylging av málsviðgerðini. Yvirlitini vísa, hvar einstøku málini eru, millum annað mál býtt eftir nær málið er innkomið mál býtt eftir hvør hevur reist tað mál býtt eftir evstamarki mál býtt eftir málsviðgera (herundir deildum) mál býtt eftir síðstu viðgerð mál býtt eftir týdningarstigi Um JournalVIT annars Í JournalVIT heldur tú skil á skrivum og brøvum í umsitingini eins og bókhaldið bókførir fíggjarligu tiltøkini. Skipanin er gjørd á tann hátt, at tá eitt mál verður stovnað, verður tað eitt gangandi mál, har skjøl kunnu stovnast og broytingar kunnu gerast. Tá málið er liðugt viðgjørt, verður tað lokað og viðkomandi skjøl læst. Lesið meira um JournalVIT her. Prísur JournalVIT kostar úr kr (við mvg). Dagføringin frá útgávu til er ókeypis. IntraVIT innanhýsis tíðindadepilin Intranet hvat er tað Intranet byggja á internet-tøkni, men eru avmarkað til innanhýsis samskifti. Hettar merkir, at fólk uttanifrá ikki hava atgongd til upplýsingarnar á intranetinum. Allar upplýsingar verða lagdar á ein felags ambætara, og kunnu lesast og dagførast av øllum á lokalnetinum. Tað einasta, sum krevst hja einstaka starvsfólkinum, er ein internetblaðari Netscape ella Internet Explorer ) IntraVIT hvat kann tað Inni ella úti klokkuskipan við upplýsingum um, hvar hini starvsfólkini eru og nær tey verða aftur. Manning navn, telefonnummar, teldupostkassi og aðrar upplýsingar um starvsfólkini býtt á deildir. Viðskiftafólk telefonnummar og aðrar upplýsingar um kundar, veitara og onnur viðskiftafólk. Uppsløg skjøl av felags áhuga vørulistar, mannagongdir, rokniskapir o.s.fr. Tíðindi feskasti slaturin á arbeiðsplassinum. Stillingar einstaki brúkarin kann stilla skipanina eftir egnum tørvi. Ávísingar leinkjur út í heim til leitimaskinur og onnur áhugaverd nternetstøð. Leiting í telefonbókini leita eftir øllum telefonnummurarum í nummar.fo Allar upplýsingar omanfyri verða viðlíkahildnar í einum umsitingarøki eingin serkunnleiki krevst at nýta umsitingarøkið. Tú kann eisini ringja ella skriva til vit@vit.fo beinan vegin. Prísurin fyri IntraVIT er kr við meirvirðisgjaldi [Includes/KTidindi/KTinclude.htm] VIT fyrst við wap-tænastu í Føroyum Sum tann fyrsta í landinum, bjóðar teldufyritøkan VIT nú viðskiftafólkum sínum at vitja heimasíðuna á fartelefonini. Við eini sonevndari wap-fartelefon er gjørligt at síggja upplýsingar um VIT og eitt nú tekna seg til skeið í VIT-stovuni. WAP, sum er ein stytting fyri Wireless Application Protocol, er so smátt við at vinna frama í londunum kring okkum, og í Danmark hava wap heimasíður verið tøkar í nakrar mánaðir. Eitt nú ber til at lesa styttar greinar hjá dagblaðnum Aktuelt á wap-fartelefonum, og Lån & Spar Bank bjóðar viðskifta­fólkunum at síggja kontoavrit, flyta pening millum egnar konti og annað á wap-fartelefonum. Donsku bankarnir hava eisini ætlanir um at lata viðskiftafólkini gera vanligar flytingar á wap-fartelefonum um stutta tíð. Skeiðtilmeldingar Á wap-heimasíðuni hjá VIT fæst ein listi yvir tey skeið, sum VIT-stovan bjóðar, og gjørligt er eisini at tekna seg gjøgnum fartelefonina. Wap-heimasíðan hjá VIT er at finna á adressuni http://wap.vit.fo VIT, sum annars eisini er kent fyri at gera framkomnar heimasíður, fer í næstum at leggja seg eftir at gera fleiri wap-heimasíður fyri viðskiftafólk. Sambært Reidar Ole-Jacobsen frá VIT, er tað í flestu førum bara talan um at umleggja verandi heimasíðu til wap-tøknina, men alt má gerast við skili, soleiðis at tað ikki gerst neyðugt við dupultum viðlíkahaldi. Wap-fartelefonir Um wap-fartelefonir kann sigast, at tær eru serligar við tað at rúturin á fartelefonini er nógv størri enn vanligt og so hevur fartelefonin eina rulli-mús. Allir teir størru framleiðararnir av fartelefonum gera eisini wap-fartelefonir, og í Føroyum fáast tær eitt nú hjá JS-Radio í Handilskjarnanum. Haðani frættist, at nógvir føroyingar longu hava ognað sær eina slíka. Við tí framgongd, sum bæði internetið og fartelefonirnar hava havt í Føroyum seinastu árini, kann roknast við, at wap eins og í grannalondunum fer at vaksa í stórum her heima í komandi tíðum. GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT [Includes/KTidindi/KTinclude.htm] VIT gjørt mest vitjaðu føroysku heimsíðuna "Fleiri og fleiri fólk leita eftir telefonnumrum á internetinum. Leitisíðan www.nummar.fo hevur eftir stuttari tíð vunnið fram sum ein tann mest nýtta føroyska heimasíðan." stóð at lesa í Sosialinum leygardagin mars. VIT fekk til uppgávu at menna síðurnar www.nummar.fo og www.gulu.fo eins og VIT hava gjørt sokallaðu telefløguna hjá Føroya Tele. VIT eru sjálvandi fegin um tað álit sum Føroya Tele hevur víst okkum í hesum sambandi. GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT Gomul KTíðindi [Includes/KTidindi/KTinclude.htm] Finn húsini á internetinum Leitar tú eftir bústaði Á heimasíðuni hjá Inni eru í løtuni hús á sølulistanum (onkur eru longu seld). VIT hevur gjørt eina dynamiska heimasíðuloysn, sum er bygt á eina databasu og tí løtt at viðlíkahalda. GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT Gomul KTíðindi [Includes/KTidindi/KTinclude.htm] Hvat er ein Dynamisk heimasíða Ein dynamisk heimasíðuloysn er ein loysn sum byggir á ein datagrunn. Sjálv skipanin verður forrita í t.d. Active Server Pages (stytt ASP) ella Cold Fusion (stytt CF). Ein dynamisk loysn hevur, umframt tað vanliga brúkaraøki har øll hava atgongd, eitt umsitaraøki har bert tey sum umsita síðurnar hava atgongd. Á umsitaraøkinum kann umsitarin stovna, rætta ella strika tekst og seta inn ella strika myndir sum honum listir einasta amboðið sum brúk er fyri er ein vanligur internetbrowsari. Stutt sagt kann umsitarin Á dagføra allar upplýsingar við einum vanligum internetbrowsara á umsitaraøkinum. Við eini dynamiskari loysn sleppst soleiðis undan at fløskuhálsar stinga seg upp í samband við dagføringina av heimasíðuni tí øll í prinsippinum kunna dagføra síðuna. Skipanin er ikki bundin av at ein webmastari skal verða til taks at dagføra síðurnar. GóðskuVIT JournalVIT IntraVIT UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Um Sansir Sansir er eitt reklamuvirki. Vit loysa samskiftisuppgávur fyri fólk, virki og stovnar, ið hava ein boðskap, tey vilja hava út til almenningin. Høvuðsvirksemi okkara er reklama.Vit gera handilslýsingar til bløð og sjónvarp. Vit framleiða faldarar, bløð, búmerki, plakatir og aðrar prentlutir. Vit gera marknaðarkampanjur, ið kunnu fevna um lýsingar, faldarar og onnur tiltøk. Marknaðar- og miðlaætlanir verða lagdar, í tøttum samstarvi við kundarnar. Pf. Sansir Tinghúsvegur Postsmoga FO- Tórshavn Tel. Fax Heimasíða www.sansir.fo E-postur sansir@sansir.fo Konto Føroya Sparikassi og Føroya Banki Girokonto Eigarar Høgni Rasmussen, Bogi Henriksen og Eyðna Simonsen Sett á stovn nov. Virksemið byrjaði januar Partapeningur kr. Pf.reg nr Upp aftur UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Búmerkir Lýsingar Sjónvarpslýsingar Bløð og faldarar Heimasíður Serligir prentlutir Hetta hava vit gjørt Virksemið hjá Sansum er fjølbroytt. Nú skal tú sleppa at síggja dømi um nakrar av uppgávunum, sum vit hava avgreitt fyri kundar okkara. UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Marknaðarføring Tað er óneyðugt at duga eina rúgvu av fremmandum orðum, fyri at fáa avgreitt eina reklamuuppgávu. Kortini kann tað vera gott at kenna nøkur faklig hugtøk, áðrenn tú fert inn í reklamuheimin. Her fært tú nakar grundreglur um marknaðarføring og reklamu við í viðførið. UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Vøran Vøran er eitt av kappingarparametrunum. Endamálið við vøruni er at skapa tað rætta tilboðið til marknaðin. Vøran hevur stóran týdning sum parametur. Men parametrið er dýrt, tí vørumenning og pakningur kosta nógv. Vøran er eitt sterkt kort. Kappingarneytarnir hava ilt við at svara skjótt aftur, tí tað krevur tíð og fyrireiking at bera eina vøru fram. Vøran sjálv ella hugskotið við henni eru avgerðandi fyri samskiftið t.v.s. fyri framberingina á marknaðin. UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Prísurin Prísurin er eitt av kappingarparametrunum. Hann sigur hvat vøran skal kosta og er eitt týðandi amboð, at økja vinningin. Prísurin er ikki eitt dýrt kappingarparametur uttan so, at fyritøkan væntar at missa inntøkur av herferðum og prískríggi. Prísurin hevur eisini tann fyrimun, at hann er skjótur at broyta.Vansin er at kappingarneytarnir lættliga kunnu umstilla seg. Teir kunnu lækka prísin á sínum egnu vørum. Prísurin hevur týdning fyri samskiftið við marknaðin. Hann ávirkar brúkarans fatan av vøruni. Og ikki er vist, at ein príslækking altíð bøtir um søluna. Í hesum sambandi verður skilnaður gjørdur millum merkivørur (háprofil-vørur) og bíligar vørur (lágprofil-vørur). Ein merkivøra krevur størri marknaðarføring enn ein bílig vøra. UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Avgreiðslan Avgreiðslan er eitt av kappingarparametrunum hjá eini fyritøku. Avgreiðslan t.v.s. útbreiðslan (distributión) hevur til endamáls, at fáa vøruna fram til kundan. Tað sum umræður er, at brúkarin fær hendur á vøruni, tá, har og á tann hátt, hann hevði væntað. Avgreiðslan er eitt gott kappingarparametur. Tað er tíðarkrevjandi hjá kappingarneytum at svara aftur og parametrið er ikki dýrt. Men tað tekur tíð, at skipa eina vælvirkandi avgreiðslu. UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Samskifti Samskifti er amboðið, ið verður brúkt at boða marknaðinum frá tínum tilboði. Tað kann vera ein sjónvarpsfilmur. Ein framsýningarbásur. Eitt klistrimerki. Samskiftið kann vera so nógv. Her er eitt yvirlit yvir tey sokallaðu samskiftisparametrini, sum eru vanlig í reklamuarbeiði. Reklama Blaðlýsingar, sjónvarps- og útvarpslýsingar, faldarar, uttanduraskelti og aðrir reklamuprentlutir. Tað kunnu vera prentlutir at bera út í føroysku húsarhaldini ella direct mail. Reklamuparametrið er tað parametrið, vit arbeiða mest við. Public relation Tíðindaskriv, tíðindafundir, virkisvitjanir, fyrilestrar, sponsorering. Sales promotion Prístilboð, vøruframsýning, nýtiligur pakningur, ókeypis royndir, gávur, kappingar, virðisseðlar o.a. Persónlig søla Søla í handli, innsavnan av ordra, avgreiðsla, uppsøkjandi søla, teknisk ráðgeving, standa á vøruframsýning. Upp aftur UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Vøran Prísurin Avgreiðslan Samskifti Reklamuteoriir Reklamuteoriir AIDA. Fýra grundreglur um lýsingar Attention Fólk skulu leggja merki til lýsingina. Hon skal hava okkurt óvanligt, sum fangar. Tað kann vera ein serlig mynd ella yvirskrift ella bæði. "Stopp-effektur" verður hetta eisini rópt. Interest Lýsingin skal vekja áhuga hjá málbólkinum. Eginleikarnir hjá vøruni/tænastuni og skapta umhvørvið hjá vøruni/tænastuni hava týdning í hesum sambandi. Desire Lýsingin skal fáa fólk at tráa eftir vøruni/tænastuni. Lýsingin skal vísa á serligar fyrimunir við vøruni/tænastuni, so at fólk halda seg hava serligar grundir at velja júst hesa vøruna/tænastuna fram um aðrar Action Lýsingin skal geva fólki møguleika at taka okkurt stig, tá tey hava sæð lýsingina. Helst skulu tey keypa vøruna, biða um tilboð ella fleiri upplýsingar. Tí skulu bústaður, telefon, upplatingartíðir o.a. altíð standa í lýsingini. USP Unique selling point USP er ein máti at gera lýsingar, sum kendi reklamumaðurin Leo Burnet kom við í -unum. Burnet segði, at tað veldst um at finna eitt sereyðkenni við vøruni/tænastuni, sum kann selja vøruna. Tá hetta er funnið skal bert hetta sereyðkenni og einki annað nýtast at selja vøruna við. Upp aftur UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNA ARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Høgni Rasmussen reklamuráðgevi og stjóri ára gamli Høgni tekur sær av samskiftinum, innanhýsis og úteftir. Er við kring um í dagliga arbeiðnum og har stórar avgerðir verða tiknar. Kemur í samband við flestallar kundar hjá Sansum, eittnú tá sjøtil verður settur á uppgávur. Høgni er ein gamal reklamugubbi. Er útbúgvin reprofotografur og lærdi reklamuyrkið á aðrari lýsingarstovu, har hann starvaðist sum framleiðsluleiðari, teksthøvundur og ráðgevi. Skeið innan reklamuyrkið. E-mail hogni@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Hansina Dahl samskipari Roknimaskina, kalendari og telefon eru týdningarmestu arbeiðsamboðini hjá ára gomlu Hansinu. Hansina fylgir verkætlanunum upp, roknar tilboð út, fyrireikar faldarar, bløð og aðrar útgávur. Tosar við kundarnar og sær til, at alt verður gjørt sum avtalað. Hansina er eksportteknikari frá Tietgenskúlanum í Odense. Arbeiddi nøkur ár við marknaðarføring og sølu innan fiskivinnu, heima og uttanlands. Tí kennir hon vinnulívið og kann geva fyritøkum góð ráð um marknaðarføring. E-mail hansina@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Bogi Henriksen teknari ára gamli Bogi teknar og ger lay-out. Áðrenn hann fann sína rók í reklamuverðini stóð hann í málingahandli og tók útbúgving sum tekniskur assistentur. Í reklamyrkinum hevur hann verið síðani Fyrst á aðrari lýsingarstovu og seinnu árini hjá Sansum.. Bogi hevur altíð teknað nógv og hugflogið er gott. Hann er altíð góður í ráðum, tá vørur og tænastur skulu umsetast til boðskap, ið fangar. E-mail bogi@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Eyðna Simonsen teknari ára Eyðna er tann av okkum sum hevur verið longst í reklamuyrkinum. Karrieran byrjaði á teknistovuni hjá SMS í Læruna sum teknari fekk hon á aðrari lýsingarfyritøku, har hon stóð fyri handilslýsingunum og hevði fýra fólk undir sær. Hon hevur tikið skeið á Grafiska Háskúlanum. Fakligu royndirnar koma Eyðnu til góðar. Hon hevur gott yvirlit og dugir at handfara stórar verkætlanir. Og so skrivar hon skjótt ein stuttan tekst. E-mail eydna@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Sjúrður Højgaard teknari ára gamli Sjúrður Højgaard teknar og ger lay-out. Hevur tikið útbúgving sum grafiskur designari á Myndlista- og Handíðaskóla Íslands. Eitt skifti málaði og teknaði hann nógv og hevði framsýningar. Sjúrður leggur dent á listarligu síðuna av arbeiðinum. Fyri Sjurð eru kompositión og litsamansetingar líka nattúrlig fyribrygdi í reklamuarbeiði sum profilar og parametur eru fyri onnur. E-mail sjuddi@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Rúni Hansen teknari ára gamli Rúni er okkara lýsingarmaður. Hann byrjaði hjá Sansum í og er yngstur í húsinum. Rúni hevur altíð teknað og hevur skapandi gávur. Tað vakti ans, tá hesin ungi knassin fekk átta Millennium málningar við á Ólavsøkuframsýnginina í og seldi fimm. Tað er skjótt og lætt hjá Rúna at skitsa lýsingarnar, áðrenn tær verða endaliga settar upp við telduni. Til fortíðina hjá Rúna hoyrir eitt studentsprógv, men tað er tað handaliga arbeiði, hann ætlar at byggja framtíðina á. Fyribils vinnur hann sær arbeiðsroyndir í reklamuyrkinum, tí dreymurin er at sleppa inn á reklamuskúla. E-mail runi@sansir.fo UM OKKUM HETTA HAVA VIT GJØRT MARKNAÐARFØRING Sansir Høgni Hansina Bogi Eyðna Sjúrður Rúni Soleiðis arbeiða vit Soleiðis arbeiða vit Hvør Eitt virki skiftir navn. Eitt virki skal hava nýggjan fiskapakning. Eitt tryggingarfelag bjóðar nýggjar tryggingar. Ein skúli sóknast eftir næmingum. Grundirnar at leita sær hjálp frá einum reklamuvirki sum Sansum kunnu vera so mangar. Summi vilja selja eina vøru. Onnur eina tænastu. Uppaftur onnur ein boðskap. Hvat Saman við kundanum finna vit út av hvat uppgávan snýr seg um. Kanska er tað ein lýsing, eitt tíðindaskriv, ein faldari, eitt blað, pakningur ella eitt búmerki. Tað kann eisini vera eitt størri átak, sum hevur alt í senn. Uppgávan kann vera at leggja eina marknaðarætlan fyri eitt virkið tað komandi árið. Ella at geva eini fyritøku ein ytri samleika lata hana í so at fólk kenna hana aftur. Hvussu Fyrst seta vit okkum væl inn í uppgávuna. Ein miðlaætlan verður løgd, sum sigur í hvørjum formi boðini skulu berast fram og nær. Framleiðsluætlan verður løgd fyri faldarar, bløð og aðrar útgávur. Ein greiður og einfaldur boðskapur verður funnin fyri vøruna/tænastuna. Uppskot verða gjørd til orð og myndir, sum kundin tekur støðu til. Tá kundin hevur givið grønt ljós verður reklamutilfarið framleitt. Síðani verður alt sent út og avgreitt, sambært teimum ætlanum, vit hava lagt. Upp aftur Nýtt Nú kanst tú roknað tína fíggjarstøðu út (vel "Tín støða") SP/F SetHúsaSølan (SHS) er eitt smápartafelag, hvørs endamál er at reka millumgongu- og ráðgevaravirki í sambandi við keyp og sølu av fastari ogn. SetHúsaSølan húsast í niðastu hædd í Tórsgøtu SP/F SetHúsaSølan átekur sær at selja fasta ogn-, grundøkir, sethús, summarhús, neyst, traðir v.m. og annars veita vegleiðing og ráðgeving í sambandi við søluna. Inni á skrivstovuni. Heimasíðan varð seinast dagførd Gjørt heimasíðuna hevur Fa. WWW Heimasíðan verður vanliga dagførd hvønn fríggjadag Tú ert vitjandi nr. Avtala og avtalutíðarskeið Ognin Virðisásetan Skyldur hjá SetHúsaSøluni Søla av ognini Húsaleiga Fígging Trygging Keypsavtala Skeyti Avtala og avtalutíðarskeið Tá føst ogn skal seljast, verður ein formidlingsavtala gjørd millum seljara og SetHúsaSøluna. Avtalan kann verða galdandi í mánaðar, men kann av báðum pørtum sigast skrivliga upp uttan ávaring. Avtalan kann leingjast við mánaðum í senn. Ognin Er tað eini sethús, ið skulu seljast, verður ognin gjøgnumgingin saman við eigara, og verður um ynskist gjørd ein frágreiðing um ognina. Virðisásetan Ognin verður sett til sølu fyri ein lægstaprís, og er tað tann prísur ognin kann seljast fyri. SetHúsaSølan skal tó arbeiða virkin fyri at fáa hægst møguligan prís. Skyldur hjá SetHúsaSøluni SetHúsaSølan skal arbeiða virkin fyri sølu av ognini, og í tí sambandi útvega neyðugar upplýsingar, so sum tingbóksattest, útskriftir, tekningar, matrikulkort v. m. Søla av ognini SetHúsaSølan útvegar ella tekur sjálv myndir av ognini. Er tað eini sethús, so verða myndir tiknar bæði innan og uttan. Gjørd verður ein sølumappa, har allir týðandi upplýsingar um ognina saman við myndum verða samlaðir, soleiðis at áhugaður keypari kann fáa eina góða mynd av ognini longu inni á skrivstovuni. Gjørd verður ein gluggasølulýsing, sum verður hongd út í sýnisgluggan. Á henni er mynd og stutt lýsing av ognini. Gjørd verður lýsing at seta í dagbløðini. Seljarin avgerð í hvørjum bløðum lýst verður, og hvussu nógvar ferðir. SetHúsaSølan átekur sær, at vísa ognina fram fyri áhugaðum, um ognin liggur í Suðurstreymoy. Annars verður gjørd avtala við fólk á staðnum, um eigarin ikki sjálvur kann vísa ognina fram. Húsaleiga Fyri at møguligur keypari beinanvegin skal fáa eina hylling av, hvat tað merkir fyri hansara pengapung, verður gjørd ein meting um, hvat tað kostar at sita í ognini, t.e. rentur og avdráttur + sethúsatrygging, bæði áðrenn og aftaná rentustuðul (brutto- og netto húsaleiga). Húsaleigan er vegleiðandi, og er roknað sum rentur og avdráttur av javngjaldslánum uppá vanliga % av søluupphæddini yvir og/ella ár + sethúsatrygging áðrenn og aftaná rentustuðul. Við óbroyttum rentustøði er bruttoleigan konstant, meðan nettoleigan hækkar við tíðini. Fígging SetHúsaSølan útvegar ikki fígging, men kann vegleiða í fíggjarspurningum. SetHúsaSølan er ikki bundin at nøkrum fíggingarstovni, og stendur tað tí keypara frítt, sjálvur at velja sær fígging. SetHúsaSølan hevur gott samstarv við Føroya Banka, og eru starvsfólk bankans altíð fús at vegleiða og ráðgeva í sambandi við fígging. Tín fíggjarstøða Á heimasíðuni hjá okkum, kann ein sjálvur gera sína egnu fíggjarstøðu. Trygging Síðani tryggingarfelagið Trygd fór at tekna nýggjar tryggingar, er prísurin á tryggingum lækkaður munandi, og viðmælir SetHúsaSølan fólki at tekna sínar tryggingar hjá teimum, tá hesar umframt at vera ódýrar eisini eru einfaldar og greiðar. Keypsavtala Tá seljari og keypari eru samd um prís, verður gjørd ein keypsavtala, har allar treytir og avtalur verða staðfestar við undirskrift av báðum pørtum. Skeyti SetHúsaSølan útvegar skeyti til keypara, og syrgir fyri, at keyparin fær skeytið tinglýst uttan præjudicerandi rættarviðmerkingar. Keyparin rindar samsýning til SetHúsaSøluna í sambandi við hesa avhending. Keyparin rindar eisini kostnaðin fyri tinglýsingina av skeytinum. Kostnaðurin av tinglýsingini er 1/2 % av søluupphæddini + kr. Sethúsasølan tekur sær av Fyri seljara, at gera frágreiðing um ognina taka myndir av ognini gera lýsing at seta í dagbløðini, gluggasølulýsing og sølumappu, sum liggur á skrivstovuni gera útrokning av húsaleigu brutto og netto vísa ognina fram fyri áhugaðum arbeiða virkin fyri sølu av ognini til hægst møguligan prís útvega neyðugar upplýsingar, so sum tingbóksattest, útskriftir, tekningar, matrikulkort v. m. gera eina keypsavtalu Fyri keypara, at vísa ognina fram fyri áhugaðum vegleiða í fíggjarspurningum gera eina keypsavtalu útvega skeyti til keypara, og syrgir fyri, at keyparin fær skeytið tinglýst uttan præjudicerandi rættarviðmerkingar. Seljari Samsýning Samsýning verður bert roknað, um ognin verður seld. Eydnast ikki at selja ognina í avtalutíðarskeiðinum, verður eingin ómaksløn tikin. Samsýningin frá seljara til SetHúsaSøluna er % av søluupphæddini + MVG. Samsýningin frá keypara til SetHúsaSøluna er kr. fyri sethús upptil kr. kr. fyri sethús upptil kr. mill.kr. og kr. fyri sethús omanfyri milliónina + MVG. Kostnaður Óansæð um ognin verður seld ella ikki, verða tær beinleiðis útreiðslur, sum SetHúsaSølan hevur havt í sambandi við søluarbeiði, rindaðar av seljara. Ein sølulýsing í dagbløðunum kostar umleið kr. tingbóksattest kr. matrikulkort kr. Fyri fotomyndir, sølumappu og gluggalýsing er kostnaðurin kr. incl. MVG. Keypari Skeyti SetHúsaSølan útvegar skeyti til keypara, og syrgir fyri, at keyparin fær skeytið tinglýst uttan præjudicerandi rættarviðmerkingar. Keyparin rindar samsýning til SetHúsaSøluna í sambandi við hesa avhending, herundir eisini kostnaðin fyri tinglýsingina av skeytinum. Kostnaðurin av tinglýsingini er 1/2 % av søluupphæddini + kr. Aftur til føroyakortið Suðuroy Tvøroyri ognir Froðba ognir Vágur ogn Porkeri ogn Hov ogn Tvøroyri ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús á Tvøroyri matr. nr. f, grundøki m2 Húsini, ið upprunaliga eru bygd í eru umbygd í hæddir á m2 + krúpikjallara. Á stovuhæddini er gongd, køkur, alrúm, WC/bað, stova, hjallur og fýrrúm. Á loftshæddini er gongd, WC, hjúnarúm og kømur. Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjøld+sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Sethús í Trongisvági matr. nr. s, grundøki m2 Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, hvør uml. m2. Endaveggirnir eru stoyptir, meðan restin er av timbri. Takið er av tjørupapp. Á stovuhæddini er durur, stova, køkur, grovkøkur, hjúnarúm, kømur, baðirúm, gangur og trappurúm. Í kjallarahæddini er fýr- og vaskirúm, kjallararúm og trappurúm. Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjøld+sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Sethús í Trongisvági matr. nr. m2. Húsini, ið eru bygd í eru umleið m2 hvør hæddin. Í stovuhæddini er durur, gongd, køkur, stova, hjúnarúm, kømur, WC og baðirúm. Kjallarahæddin óinnrættað. Lægsti prísur kr. Húsaleiga Brutto kr. Netto kr. Tvíhús, Øravíkarlíð matr. nr. stórt m2. Vestari partur av tvíhúsum, bygd í í hæddum, umleið m2 hvør. Stovuhæddin gongd, køkur og stova. Loftshæddin gongd, kømur, WC og bað. Kjallarin óinnrættaður. Til ognina hoyra úthús. Húsini krevja munandi ábøtur. Lægsti prísur kr. Myndir av húsunum innan Grundøki Tvøroyri matr. nr. f grundøki m2. lægsti prísur kr. , Grundøki Trongisvágur matr. nr. n, grundøki m2. lægsti prísur kr. , Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Froðba ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Froðba matr. nr. c, grundøki m Húsini, ið eru bygd umleið ,eru í hæddum, umleið m/ hvør. Á stovuhæddini er durur, gongd, køkur, stova, kømur, hjúnarúm, WC/bað og hjallur. Kjallarin er óinnrættaður. Húsini liggja í vøkrum umhvørvi við góðum útsýni lægsti prísur kr. , Grundøki/jarðarstykki í Froðba matr. nr. a, stórt m lægsti prísur kr. , Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Vágur ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Grundøki í Toftalíð Matr. nr. b, stórt m2. Lægsti prísur kr. Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Porkeri ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Porkeri matr. nr., a, grundøki m Húsini, ið eru bygd miðskeiðis í eru í hæddum, umleið m/ hvør. Á stovuhæddini er gongd, køkur og stovur. Á loftshæddini er gongd, WC/bað, kømur, hjúnarúm + eitt minni kamar innfrá hjúnarúminum. Kjallarin er óinnrættaður. Lægsti prísur kr. Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Hov ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Hovi matr. nr. a, grundøki Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, hvør uml. m2. Húsini eru úr timbri og takt við tjørupappi. Á stovuhæddini er durur, wc, gongd, køkur, stova, hjúnarúm, kømur og baðirúm. Í kjallarahæddini er kjallararúm og bilrúm. Lægsti prísur kr. m Húsaleiga (lánsgjøld+sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsinum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Skálavík ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Skálavík Matr. nr. b, grundøki m2. Bygd í Kjallara- og stovuhædd, m2 hvør, við tilbygningi í einari hædd m2. Stovuhædd gongd, WC, køkur, stova, kømur. Lægsti prísur kr. Myndir av húsunum innan Sethús í Skálavík matr. nr. grundøki m2. Bygd í Kjallara- og stovuhædd, m2 hvør. Kjallarahæddin rúm, fýrrúm og vaskirúm. Stovuhæddin durur, gongd, baðirúm, køkur, stova, kømur, altanur. Lægsti prísur kr. Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Skopun ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Skopun Matr. nr. grundøki m2. Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, hvør umleið m2. Á stovuhæddini er durur, trappurúm, gangur, WC, køkur, stova, kømur, hjúnarúm og baðirúm. Í kjallarahæddini er eitt stórt rúm, kjallararúm, fýrrúm og vaskirúm. Lægsti prísur kr. Húsaleiga Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsinum innan Sethús í Skopun Matr. nr. , grundøki m Húsini, ið eru bygd í eru í tveimum hæddum, umleið m/ hvør. Á stovuhæddini er durur, gongd, køkur, stova, kømur, hjúnarúm og WC/brúsa. Í kjallarahæddini er gongd, fýr/kjallararúm, vaskirúm og onnur rúm. Lægsti prísur kr. Húsaleiga Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsinum innan Trøð í Skopun Matr. nr. , stór ca. m Trøðin liggur í Sjúrðarmýru við ástandandi hoyggjhúsgrund Lægsti prísur kr. Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Tórshavn ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sílagøta matr. nr. aa, grundøki m2 Húsini, ið eru bygd eru í hæddum, hvør uml. m2. Betong, bjálvaði og klødd við timbri í nýtt tak og vindeygu í Á stovuhæddini er durur, gongd, køkur og stovur. Á loftshæddini er gongd, baðirúm, hjúnarúm og kømur. Í kjallaranum er fýr/vaskirúm, wc/vask, stova og kamar. Sílagøta er blindvegur og síðugøta til Pedda við Steinsgøtu. Stutt oman í miðbýin, handlar, barnagarð og skúla. Gott útsýni av loftinum lægsti prísur kr. , Húsaleiga Brutto kr. Netto kr-. , Myndir av húsunum innan Grundøki Brobbersgøta matr. nr. f, stórt m2 Byggibúgvið, slætt grundøki. Gott útsýni lægsti prísur kr. , J. Broncksgøta matr. nr. grundøki m2 Húsini, ið upprunaliga eru bygd síðst í 'unum, eru umvæld og umbygd í 'unum. Timburhús klødd við bylgjujarni. Vippuvindeygu við termorútum. Nýtt alumantak. hæddir, hvør umleið m2. Á stovuhæddini er durur, gongd, køkur og stova. Á loftshæddini er gongd, hjúnarúm, kømur og WC/brúsa. Í kjallarahæddini er kjallararrúm, fýr- og vaskirúm við brúsu og WC og onnur rúm lægsti prísur kr. , Húsaleiga Brutto kr. Netto kr-. , Myndir av húsunum innan Ídnaðarøki við Hoyvíksvegin matr. nr. c, stórt m Økið, ið liggur sunnanfyri posthúsið, kemur undir ásetingarnar fyri umráðispart B ið m.a. ásetur, at Loyvt er einans at byggja hús til stór vinnuvirki, verksmiðjur og tílíkt og til tænastuvirksemi, ið hava samband við hesi. Grundstykkini skulu vera í minsta lagi m/ , Verður selt, um nøktandi boð verður givið Ognin Hoydalsvegur matr. nr. b, grundøki m Húsini eru í hæddum uppá m/ hvør + loftshædd uppá m/ ella íalt m Húsini eru uppstoypt, men klødd við steniplátum í Plastvindeygu. Ognin er innrættað til skrivstovur og eru WC/vask á øllum hæddum. Lyft til fólk/ kg. Ognin hevur seinastu árini verið útleiga til skrivstovur o.t. Í løtuni eru óuppsøgd leigumál. lægsti prísur kr. Brúnagøta Norðasta Horn matr. nr. grundøki m Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, íalt umleið m/ + bilskýli og amboðsrúm. Á stovuhæddini er durur, gongd, baðirúm, kømur, køkur og stova í einum, grovkøkur og fýrrúm. Á loftshæddini er stór stova, kamar, hjúnarúm og baðirúm (ikki liðugtgjørt) Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjøld + sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Grønlandsvegur matr. nr. ah, grundøki m Húsini, ið eru bygd í eru í tveimum hæddum stovuhæddin m/ loftshæddin m Á stovuhæddini er durur, gongd, WC, goymslurúm og ein íbúð við køki og stovu í einum, gongd, WC/brúsu, kamar og hjúnarúm. Á loftshæddini er stórt skrivstovuøki, skrivstovur og tøknirúm. Húsini er samanbygd við onnur hús av sama slag og hava felags hitaverk og parkeringsøki. Lægsti prísur kr. Myndir av húsunum innan Granagøta Norðasta Horn matr. nr. p, grundøki m Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum á Á stovuhæddini er gongd, køkur og stova í einum, kømur, hjúnarúm og baðirúm. Uppgongd er uppá loft til hjall og goymslurúm. Í kjallarahæddini er garaga, fýrrúm og kjallararúm. Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjald + sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Argir ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Argir Argjaboða Grundøki, m2 til víddar, ein partur er fríøki. Ognin liggur í umráði, sum m.a. ásetur, at Loyvt er einans at byggja hús til vinnuvirki, verkstaðir og tílíkt og til tænastuvirksemi, ið hava samband við hesi. Tó er loyvt á hvørjum grundøki at gera bústað til eigara ella fyristøðufólk virkisins. Grundstykkini skulu vera í minsta lagi m2 og í mesta lagi m2. Verður selt um nøktandi boð verður givið Argir Trøð Ognin er íalt m2 til víddar, býtt upp soleiðis matr. nr. bs, m2, matr. nr. cl, m2 og matr. nr. cm, m2 (vegur). Ognin liggur í umráði, sum m.a. ásetur, at Loyvt er einans at byggja hús til vinnuvirki, verðstaðir og tílíkt og til tænastuvirksemi, ið hava samband við hesi. Tó er loyvt á hvørjum grundstykki at gera bústað til eigara ella fyristøðufólk virkisins. Grundstykkini skulu vera í minsta lagi m2 og í mesta lagi m2. Verður selt um nøktandi boð verður givið Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Velbastaður ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Grundøki matr. nr. o, stórt m2 Byggibúgvið slætt grundøki við nýggja vegin niðan fyri barnagarðin. Gott útsýni lægsti prísur kr. , Miðvágur ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Miðvági matr. nr. grundøki m2. Húsini, ið eru bygd í eru umleið m2 í tveimum hæddum. Í stovuhæddini er gongd, køkur, borðstova, sitistova, hjúnarrúm, kømur og WC/brúsu. Kjallarin er partvís innrættaður. Lægsti prísur kr. Húsaleiga Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Grundøki í Miðvági grundøki, matr. nr. stórt m2 Lægsti prísur kr. Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Gamli skúlin matr. nr. a, grundøki umleið m2. Skúlin er upprunaliga gamal, lagaður upp av gróti við flagtaki, men er við tíðini útbygdur og umvældur soleiðis, at í dag er tað nógva nýtt og annars í góðum standi. Bygningurin er góðar m2 í forskotnum hæddum, sum gevur eina óvanliga men dámliga innrætting. Bygningurin kann í dag uttan broytingar brúkast sum útbúgvingarstað, men kann uttan stórvegis hóvasták nýtast til sethús, tá flest allir hentleikar eru í húsinum. Bygningurin hevur í dag eina stóra gongd, við hita í flísagólvinum, gongd, WC v/vaski, trappugongd, køk og stórar stovur. Á sunnara loftinum er eitt stórt rúm við skráveggum. Á norðara loftinum er gongd, fundarrúm, kopirúm og eitt annað rúm. Í kjallaranum er fýrrúm og onnur rúm. Verður selt, um nøktandi boð verður givið Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sørvágur ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Pollastova matr. nr. grundøki m2. Húsini, ið eru timburhús klødd við bylgjujarni, eru bygd á grótgrund og hava verið brúkt sum handilshús. Handilshøli er uml. m2 og goymsluhøli uppá uml. m2. Á loftinum er gongd og onnur rúm. Í kjallaranum er oljufýr. lægsti prísur kr. , Grundøki/jarðarstykki Matr. nr. a, stórt m lægsti prísur kr. , Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Signabø ognir Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Jarðarstykki í Líðini matr. nr. , stødd m2, Stykkið liggur í Líðini, niðanfyri landsvegin, og tann størri parturin eisini niðanfyri bygdavegin og omanfyri nýggja havnalagið. Verður selt, um nøktandi boð verður givið Jarðarstykki í Signabø matr. nr. p, stødd m2, Jarðarstykki liggur uttarlaga í Signabø, millum vegin og sjóvarmálan. Lægsti prísur kr. Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Fuglafjørður ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Hús í Fuglafirði Matr.nr. grundøki m2. Húsini eru eini eldi hús, men eru lutvís umbygd og umvæld í Húsini eru íalt umleið í hæddum. Í kjallarahæddini er fýr/kjallararúm, vaskirúm, gongd og rúm. Í stovuhæddini er gongd, WC, køkur og stova. Á loftshæddini er gongd, WC/brúsa, hjúnarúm, kamar og rúm. Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjald + sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Strendur ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús á Strondum matr. nr. , grundøki stórt m2. Kjallari og stovuhædd, m2 hvør, bygd í Stovuhæddin gongd, køkur, stór stova, WC/bað, hjúnarúm, kømur. Kjallarin kjallararúm, bilgarasja. Lægsti prísur kr. Húsaleiga Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Saltangará ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Vinnubygningur Matr. nr. Ognin (eigaraíbúð nr. ið er á hædd, hevur eitt bústaðarøki til støddar m2. Við í keypinum fylgir parturin í grundøkinum, sum er til støddar m2. Á hæddini er eitt stórt rúm og minni rúm, lítil te-køkur og WC/vask. Upphitingin er við hitablásarum. Verður selt um nøktandi boð verður givið Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Saltnes ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Hús í Saltnesi Matr.nr. grundøki m2. Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, íalt umleið m Á stovuhæddini er durur, gongd, WC/bað, kømur, hjúnarúm, køkur, stova, vaskirúm og fýrrúm. Á loftshæddini er gongd, WC/bað/brúsa, kømur, rúm og altanur. Til ognina hoyrir bilhús m Lægsti prísur kr. Húsaleiga (lánsgjald + sethúsatrygging) Brutto kr. Netto kr. Myndir av húsunum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Elduvík ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús í Elduvík Matr. nr. , grundøki m2. Húsini eru uppstoypt og innilokað í liðugtgjørd í og klødd við timbri. Plastvindeygu við termorútum. Húsini eru í hæddum, hvør uml. m2. Á stovuhæddini er durur, gangir, trappurúm, wc/brúsa, køkur, stova, hjúnarúm og kømur. Í kjallarahæddini eru stór rúm. verður selt um nøktandi boð verður givið. Myndir av húsinum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Norðskála ogn Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Sethús á Norðskála Matr. nr. b, grundøki m2. Húsini, ið eru bygd í eru í hæddum, hvør uml. m2. Á stovuhæddini er gongd, trappurúm, wc, baðirúm, køkur, stova, hjúnarúm og kømur. Í kjallarahæddini er garaga, vaskirúm, ítrivsrúm og onnur rúm. Stoyptur garður við rimaverki er um stykkið. verður selt um nøktandi boð verður givið. Myndir av húsinum innan Aftur til Aftur til føroyakortið valda øki Vegleiðing Møguleikin "Tín støða" er gjørdur til tín, sum ætlar/umhugsar at taka lán/keypa hús, soleiðis at tú fær eina hóming av, hvussu fíggjarstøða tín verður eftir hetta. Tølini, sum tú innlesur, skulu verða HEILAR kr. Teir teigar, sum tú ikki útfyllir, fáa virðið Tá tú ert liðug/ur, trýstir tú á "ROKNAÐ", og tín fíggjarstøða verður roknað út. Viðmerking til "Nýtt lán" Fíggingarstovnarnir býta vanliga lánini í partar veðrætt til % av handilsvirðinum á ognini sum annuitetslán við áramáli í mesta lagi ár. veðrætturin hevur eisini hámark kr. í Havn, kr. í býum uttanfyri Havnina, kr. á bygd. Restin av bústaðarláninum skal veitast sum seriulán í upptil ár. Rentan er í løtuni Føroya Banki veðr. % p.a. Onnur bústaðarlán % % p.a. Føroya Sparikassi veðr. % p.a. veðr. seriulán % p.a.,annuitetslán % p.a. veðr. seriulán % p.a. Tú kanst annars sjálv/ur broyta lánislag, rentustig og áramál eftir tínum tørvi. Rentustuðulin verður útroknaður automatiskt eftir tí til eina og hvørja tíð galdandi prosent-satsi. Viðmerking til "Upplýsingar um inntøku, skatt v.m." Minst til at innlesa tey ÁRLIGU tølini (ikki tey mánaðarligu). Um tú ert stakur persónur, skalt tú bert útfylla tað einu av kolonnunum "maður" og "kona". Viðmerking til "Fastar útreiðslur" Minst til at innlesa tey mánaðarligu tølini (ikki tey árligu). Útrokningin "Tín fíggjarstøða" er bert ætlað sum vegleiðing, og taka vit okkum onga ábyrgd av møguligum roknifeilum o.l. Tín fíggjarstøða Lán Lánislag Lánsupph. Renta p.a. Áramál veðrættur Annuitetslán Seriulán veðrættur Annuitetslán Seriulán veðrættur Annuitetslán Seriulán Upplýsingar um inntøku, skatt v.m. (pr. ár) maður kona Lønarinntøka Onnur inntøka inntøka av egnum virki v.m.) Skattafrí inntøka Frádráttir (eftirlønargjald, hall av roknskapi v.m.) Kommuna Vel kommunu Fugloyar Svínoyar Viðareiðis Hvannasunds Klaksvíkar Kunoyar Mikladals Húsa Oyndarfjarðar Elduvíkar Fuglafjarðar Leirvíkar Gøtu Nes Runavíkar Sjóar Skála Eiðis Sunda Funnings Gjáar Haldórsvíkar Saksunar Hvalvíkar Hósvíkar Kollafjarðar Kvívíkar Vestmanna Kirkjubøar Hests Nólsoyar Sandavágs Miðvágs Sørvágs Bíggjar Mykinesar Sands Skopunar Skálavíkar Húsavíkar Skúvoyar Hvalbiar Tvøroyrar Fámjins Hovs Porkeris Vágs Sumbiar Tórshavnar Vel kommunu Fugloyar Svínoyar Viðareiðis Hvannasunds Klaksvíkar Kunoyar Mikladals Húsa Oyndarfjarðar Elduvíkar Fuglafjarðar Leirvíkar Gøtu Nes Runavíkar Sjóar Skála Eiðis Sunda Funnings Gjáar Haldórsvíkar Saksunar Hvalvíkar Hósvíkar Kollafjarðar Kvívíkar Vestmanna Kirkjubøar Hests Nólsoyar Sandavágs Miðvágs Sørvágs Bíggjar Mykinesar Sands Skopunar Skálavíkar Húsavíkar Skúvoyar Hvalbiar Tvøroyrar Fámjins Hovs Porkeris Vágs Sumbiar Tórshavnar Barnatal Limur í fólkakirkjuni Fastar útreiðslur (um mðr.) SEV Vegskattur Limagjald Olja Bensin Viðlíkahald Telefon Sjúkrakassi Flutningur Húsatrygging ÚF og SVF Eftirløn Biltrygging Barnaansing Aðrar útreiðslur Heimasíða Til arbeiðsbrúk Orkurádgeving Streymslit El prísir El-innl.bókin Hví skal streymurin vera javnur Hvussu leingi verður streymurin burtur og hví Nýggjar el-innleggingar hvat er loyvt Heimasíða Til arbeiðsbrúk Orkurádgeving Streymslit El prísir El-innl.bókin Orkuráðgevingin Hóast tað ikki er kravt av SEV at veita orkuráðgeving, eins og tað er fyriskrivað donskum elveitarum, meta vit okkum at hava skyldu at gera kundar okkara medvitandi um, hvar elorkan í húsarhaldinum og vinnuni verður nýtt, og hvat goldið verður fyri. Brúkarin ger síðani sjálvur av, hvar mest kann sparast. Tá tosað verður um virkir og líknandi, býta vit orkuráðgevingina upp í stið og støðir, alt eftir hvussu stór elnýtslan er. Fá yvirlitið her Til hetta endamál eru tól keypt, og verða fleiri íløgur gjørdar afturat í tey røttu tólini fyri at nøkta tørvin. Ring til okkara á og bið um orkuráðgevingina. Fyri at lesa yvirlitið yvir stig og støðir, mást tú hava Acrobat reader. Acrobat forritið fært tú ókeypis frá Føroya Tele. Vel tað stýrisskipan, ið tín telda brúkar og hygg undir "Image viewers". Klikka teg fram lætt og skjótt. Heimasíða Til arbeiðsbrúk Orkurádgeving Streymslit El prísir El-innl.bókin Streymslit Streymslit í øllum meginøkinum er sum oftast orsakað av óhappi á einum av elverkum okkara, slík streymslit eru um árið. Vanliga er streymslitið millum min. Streymslit til eitt øki er oftani, at feilur kemur á háspenningslinju ella háspenningskaðal, hetta kann vera orsakað av ringum veðri, klaka ella at onnur gera seg inn á veitingar okkara t.d. gravimaskinur, krákur sum byggja reiður í mastrarnar o.s.fr. slík streymslit eru um árið. Vanliga er streymslitið frá min. Umframt hava vit uml. streymslit vegna ov nógv saltrok (sjórok), hesi streymslit eru vanliga min. Streymslit til eitt minni øki (t.d. ein býling). Hetta kann t.d. vera linjufeilur ella kaðalfeilur, og har sum vit ikki hava umkoblingsmøguleikar, kann streymveitingin verða órógvað í fleiri tímar. Streymslit til ein brúkara. Hesi streymslit kunnu hava ymiskar orsøkir, oftani er tað HFI-reléið ella sikringin hjá brúkaranum sum boðar frá, at feilur er í innleggingini. Hesi brek skulu rættast av einum góðkendum elinnlegjara. Feilurin kann eisini vera uttanfyri húsið, t.d. kann feilur vera í býtingarskápi, innføringskaðali ella luftstikkleidninginum, um ein sovorðin er. SEV rættar feilir í býtingarskápum og luftstikkleidningum, meðan ein góðkendur elinnleggjari rættar feilir, um feilur er í innføringskaðalinum. Rakstur av býtisvirkjum. Fyri at bøta um og betra okkara veitingar, er neyðugt í ávísan mun, at slíta streymveitingina til ávís økir, meðan arbeiðið fer fram, kunngjørt verður í Útvarpinum um hesi streymslit. Heimasíða Til arbeiðsbrúk Orkurádgeving Streymslit El prísir El-innl.bókin El-prísir pr. januar Gjaldsskráin uttan MVG er hendan fyri hvørja elinnlegging Ársnýtsla kWh Fast ársgjald Prísur fyri hvønn kWh kr. kr. kr. kr. yvir kr. kr. Nýtarar við ársnýstlu størri enn mió kWh kunnu fáa serliga gjaldsskrá. Undantikið, tá streymveitingin er slitin vegna brek á innleggingini, eftirstøðu ella av aðrari orsøk, har málarin ikki verður niðurtikin, verður fasta gjaldið bert kravt fyri tíðuna, innleggingin er íbundin hjá S.E.V. Fast gjald, sum eigarin hevur ábyrgd av, verður goldið fyri innleggingar, ið ikki verða nýttar, men enn ikki eru uppsagdar. Ídnaður, landbúnaður, fiskivinna v.m. Serstøk gjaldskrá er galdandi fyri ídnaðarvirkir, fiskaaling, landbúnað, fiskivinnu og ávísar edv-tænastur. Gjaldsskráin uttan MVG fyri nevndu vinnur er henda fyri hvørja elinnlegging. Ársnýtsla kWh Fast ársgjald Prísur fyri hvønn kWh kr. kr. kr. kr. yvir kr. kr. Neyvari upplýsingar um, hvørjar vinnugreinir koma undir hesa gjaldsskrá, fáast við at venda sær til eina av skrivstovum felagsins. Ymisk ómaksgjøld v.m. Verða gjøld ikki goldin rættstundis sambært rokning/giroinngjaldskort, verða fyri hvørjar byrjaðar kr. av rokningsupphæddini lagdar afturat kr. afturat rokiningini hvønn byrjaðan mánað, til falna skuldin er goldin. Harafturat skulu gjaldast kr. fyri hvørja áminning. Tá neyðugt er at taka stig til at slíta streymveitingina vegna eftirstøðu, skulu gjaldast kr. í ómaksgjaldi. Fyri íbinding aftaná slíting vegna eftirstøðu skulu gjaldast kr. í ómaksgjaldi. Um íbundið verður uttan fyri vanliga arbeiðstíð eftir áheitan frá eigara/brúkara, verður ómaksgjaldið kr. Málarin kann verða kannaður, tá biðið verður um tað. Um málarin er í lagi, verða kr. kravdar í ómaksgjaldi. Flyting Tá flutt verður, skal málarin lesast av, og SEV skal hava fráboðan um avlesturin. Tann, sum flytur, hevur skyldu at gjalda, til mátarin er avlisin. Fyribils streymveiting Tá fyribils streymveiting verður veitt til byggipláss, stuttleikaøki o.a., eru hesir prísir galdandi Fast gjald Eftir vanligu gjaldsskránni El-orkugjald % afturat prísinum eftir vanligu gjaldsskránni. Trygd Kann verða kravd Allar útreiðslur í sambandi við fyribils streymveiting, so sum styrking av neti ella víðkan, verða goldnar frammanundan eftir rokning. Vanlig íbinding Innleggingin verður íbundin, tá liðugtfrásøgn er komin frá góðk. El-innleggjara, og møgulig brek eru rættað. Nýtarin skal gera teymin millum veitingarstaðið og el-innleggingina. Um teymurin verður longri enn m, letur SEV ískoyti til kaðal og veit. Ískoytið verður givið fyri tað talið av metrum, sum teymurin er longri enn m, tó í mesta lagi fyri m. Gjaldið verður ásett av SEV og verður goldið brúkaranum, tá hann vendir sær til SEV við avriti av rokningini frá el-innleggjara. Innleggingar við ongum mátara fáa ikki ískoyti. Nærri upplýsingar um stødd á ískoyti fæst við at venda sær til SEV. Tá nýtarin skiftir luftteym út til kaðalteym við sama tvørmáti, letur SEV ískoyti til kaðalkostnaðin. Íbindingargjaldið Áðrenn bundið verður í el-netið hjá SEV, skal íbindingargjaldið gjaldast sambært gjaldsskánni. Verður innlegging broytt, soleiðis at teymasikringin má gerast størri, skal íbindingargjald latast, sum svarar til munin millum sikringarnar. SEV setir nýggju sikringina í, tá goldið er. Um minni teymasikring verður sett í til eina verandi innlegging, verður einki íbindingargjald goldið aftur. Íbindingargjaldið er knýtt at teyminum til eitt ávíst matr. nr., og teymurin kann flytast innan fyri hetta matr. nr., um so er, at hetta ikki verður til útreiðslur fyri SEV. Um brúkari vil hava íbinding aðrastaðni í el-veitingina hjá SEV, skal nýtt íbingingargjald gjaldast sambært galdandi gjaldsskrá. Gjaldsskrá fyri íbindingargjald Sethús og raðhús, max kr. fyri teymin Neyst, úthús o.l., max A kr. fyri innleggingina Íbúðarbygging við felags teymi kr. fyri íbúðina Innleggingar við ongum mátara. Antennuskipan, tó minst kr. fyri skipanina Ferðsluljós, torontoljós kr. fyri íbindingina El-hegn, vegteljarar, vatnmátarar o.l. Veruligar útreiðslur fyri SEV Aðrar innleggingar, max (t.d. gøtuljós) kr. fyri teymin Víðkan frá til fasur (sama tvørmát) kr. Innleggingar størri enn (A=tal av Amp. Yvir kr. + ( Avsíðisliggjandi innleggingar (t.d. fjós, seyðahús, hoyggjhús, summarhús) Veruligar útreiðslur fyri SEV minus trý íbindingargjøld, tó í minsta lagi áður nevndu upphæddir. Vindmyllur Serligar reglur Fyribils innleggingar (Byggipláss, ítriv o.a.) Veruligar útreiðslur MVG Afturat frammanfyrinevndu gjaldskráum, ómaksgjøldum, íbindingargjøldum v.m. verdur kravt MVG. Soleidis samtyk av stýrinum fyri SEV at galda frá januar ELFELAGIÐ SEV Heimasíða Til arbeiðsbrúk Orkuráðgeving Streymslit El prísir El-innl. bókin El-innleggjarabókin El-innleggjarabókin er ein skrá við lógum og reglum fyri, hvussu el-innleggingar skulu fara fram. Skráin er býtt í partar, ið kunnu heintast við at klikka á tættirnar niðanfyri. Fyri at lesa skránna, mást tú hava Acrobat reader. Acrobat forritið fært tú ókeypis frá Føroya Tele. Vel tað stýrisskipan, ið tín telda brúkar og hygg undir "Image viewers". Klikka teg fram lætt og skjótt. Inngangur Viðskiftagongd millum løggildar elinnleggjarar og SEV Byggistreymur Vegleiðing fyri uppseting av mátarum Gjaldskrá ávísing til el-prísir/SEV til húsbrúk Luftteym til kaðalteym Treytir fyri ravmagnsveiting til privatar nýtarar Fællesregulativet er tíverri ikki teldutøkt enn Broytingar til Fællesregulativet Viðmerkingar og ískoyti Løgtingslógir Kunngerðir Elinnleggjarabókin, hvør er hon Henda bók, ið kom út fyri góðum ári síðani, er serstakliga ætlað sum eitt amboð í samskiftinum millum elinnleggjarar og SEV, men kann eisini nýtast í øðrum høpi. Nevnast skal, at Elinnleggjarabókin avloysir ikki galdandi donsku lóggávuna á sterkstreymsøkinum, tó eru smáar broytingar gjørdar í samband við at Fællesregulativet varð sett í gildi í Føroyum. Afturat galdandi løgtingslógunum nr. og ið ávíkavist umfata sterkstreymsútbúnaðin og løggilding av elinnleggjarum, galda ávísar kunngerðir (nevndar í Elinnleggjarabókini), Stærk-strømsbekendtgørelsen og harafturat Fællesregulativet. Harvið er elinnleggjaraarbeiði í Føroyum og Danmark fult sambærligt, undantikið broytingum til Fællesregulativet. Í Elinnleggjarabókini verður m.a. greitt frá teimum mannagongdum, ið skulu fylgjast í samband við víðkan av verandi elinnleggingum, íbinding av nýggjum elinnleggingum og uppsetan av byggistreymstalvum v.m. Eisini verður greitt frá øðrum praktiskum/løgfrøðisligum mannagongdum. Bókin er uppbygd á tann hátt, at tá tørvur er á tí, kunnu ávísar síður verða skiftar út, tiknar burtur ella fleiri settar í. Hetta verður gjørt í samband við ávísar broytingar, nýggj lógarkrøv, ynski frá elinnleggjarum ella SEV o.s.fr. Í løtuni arbeiða vit við at fáa loyvi frá mynduleikunum um at leggja bókina her á síðuna. Heimasíða Til húsbrúk Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Ráðgeving Her fært tú góð ráð um streymnýtslu, el-innleggingar og hvat tú eigur at ansa eftir Klikka á ávísingarnar og far víðari til evni Spar streym Hevur tú jørðsamband Heimasíða Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Spar streym Hygg eftir, hvussu nógv er at spara Her kanst tú ókeypis heinta faldaran um góð ráð. Her kanst tú heinta eina talvu, sum gevur yvirlit yvir, hvussu nógv tey ymisku húsarhaldstólini brúka av el-orku. Faldarin kann lesast við Acrobat Reader. Acrobat forritið fært tú ókeypis frá Føroya Tele. Vel tað stýrisskipan, ið tín telda brúkar og hygg undir "Image viewers". Klikka teg fram lætt og skjótt. Heimasíða Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Ráðgeving Hevur tú jørðsamband Hvat er jørðsamband Jørðsamband er eitt metalsamband, sum er bundið frá t.d. skrokkinum á húsarhaldstólum út í jørðina; antin gjøgnum serligan jørðkaðal ella er bundið í vatnleiðingina. Tað seinna er oftast galdandi fyri eldri hús. Hesi seinastu árini er ein stórur partur av vatnleiðingunum lagdir av nýggjum. Nýggju vatnleiðingsrørini eru øll úr plastikki. Tí er umráðandi, at tú gáar eftir, um jørðsambandið er íbundið vatnleiðingina og um vatnleiðingin er eitt plastikkrør. Er jørðsambandið íbundið vatnleiðingina og vatnleiðingin eitt plastikkrør, eigur tú at venda tær til ein góðkendan el-innleggjara fyri at fáa hann at íbinda jørðsambandið aftur. Hvat ger jørðsambandið Flest øll el-rikin húsarhaldstól, sum t.d. vaskimaskinur og komfýrar, eiga at at verða íbundin jørð. Kemur ólag á tólið, tryggjar jørðsambandið, at streymurin ikki sleppur út í skrokkin á tólinum, so fólk fáa streymin ígjøgnum seg og møguliga fáa skaða. Jørðsambandið er sostatt ein eyka trygd. Í høvuðsheitum eru tvær orsøkir til ólag í el-skipanini Kortslutningur tá bresta sikringarnar. Jørðólag tá virkar HFI/HPFI-avbróta-rin, treytað av, at jørðsambandið er í lagi. Hvønn gongur tað út yvir Serliga eru tað børn, ið eru í vanda-bólkinum at fáa skaða av elektriskum stoyti. Tað er tí av allar størsta týdningi, at tú tryggjar tær, at el-innleggingin er í lagi soleiðis, at børn ikki koma sær í vanda. Hvør er trygdin Allar el-innleggingar eiga at vera vardar av einum HFI/HPFI-avbrótara. Avbrótarin, ið vanliga situr við el-talvuna tryggjar, at streymurin ikki fer aðrastaðni, enn har hann skal fara. Treytin fyri, at avbrótarin virkar er, at jørðsambandið er í lagi. Hvussu virkar trygdin Um jørðólag kemur á eitt av el-tólunum hjá tær, sløkkir HFI/HPFI-avbrótarin streymveitingina. Soleiðis er avbrótarin eisini við til at tryggja móti eldsbruna. Eisini í hesum føri er treytin, at jørðsambandið er í lagi. Fert tú til el-talvuna heima hjá tær, sært tú á HFI/HPFI-avbrótaranum eina einfalda brúkaravegleiðing um, hvussu tú kanst hava eftirlit við, um avbrótarin virkar ella ikki. Royndin er sera einføld og eigur at verða gjørd í minsta lagi eina ferð um árið. Ivast tú Hóast brúkarin sjálvur hevur ábyrgdina av el-innleggingini, eru tað tey fáu, ið hava neyðuga kunnleikan um el og el-innlegging. Tað besta tú kanst gera, fyri at tryggja tær um alt er, sum tað eigur at vera, er at venda tær til ein góðkendan el-innleggjara. Heimasíða Til húsbrúk Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Hvussu sær streymnýtslan hjá tær út Visti tú, at eitt sjónvarp, ið ikki er rætt sløkt, brúkar fyri um kr. um árið Hvussu er el-rokningin sett saman Hvussu leingi verður streymurin burtur og hví Heimasíða Til húsbrúk Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Visti tú Heimasíða Til húsbrúk Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit El-prísir pr. januar Gjaldsskráin uttan MVG er hendan fyri hvørja elinnlegging Ársnýtsla kWh Fast ársgjald Prísur fyri hvønn kWh kr. kr. kr. kr. yvir kr. kr. Nýtarar við ársnýstlu størri enn mió kWh kunnu fáa serliga gjaldsskrá. Undantikið, tá streymveitingin er slitin vegna brek á innleggingini, eftirstøðu ella av aðrari orsøk, har málarin ikki verður niðurtikin, verður fasta gjaldið bert kravt fyri tíðuna, innleggingin er íbundin hjá S.E.V. Fast gjald, sum eigarin hevur ábyrgd av, verður goldið fyri innleggingar, ið ikki verða nýttar, men enn ikki eru uppsagdar. Ídnaður, landbúnaður, fiskivinna v.m. Serstøk gjaldskrá er galdandi fyri ídnaðarvirkir, fiskaaling, landbúnað, fiskivinnu og ávísar edv-tænastur. Gjaldsskráin uttan MVG fyri nevndu vinnur er henda fyri hvørja elinnlegging. Ársnýtsla kWh Fast ársgjald Prísur fyri hvønn kWh kr. kr. kr. kr. yvir kr. kr. Neyvari upplýsingar um, hvørjar vinnugreinir koma undir hesa gjaldsskrá, fáast við at venda sær til eina av skrivstovum felagsins. Ymisk ómaksgjøld v.m. Verða gjøld ikki goldin rættstundis sambært rokning/giroinngjaldskort, verða fyri hvørjar byrjaðar kr. av rokningsupphæddini lagdar afturat kr. afturat rokiningini hvønn byrjaðan mánað, til falna skuldin er goldin. Harafturat skulu gjaldast kr. fyri hvørja áminning. Tá neyðugt er at taka stig til at slíta streymveitingina vegna eftirstøðu, skulu gjaldast kr. í ómaksgjaldi. Fyri íbinding aftaná slíting vegna eftirstøðu skulu gjaldast kr. í ómaksgjaldi. Um íbundið verður uttan fyri vanliga arbeiðstíð eftir áheitan frá eigara/brúkara, verður ómaksgjaldið kr. Málarin kann verða kannaður, tá biðið verður um tað. Um málarin er í lagi, verða kr. kravdar í ómaksgjaldi. Flyting Tá flutt verður, skal málarin lesast av, og SEV skal hava fráboðan um avlesturin. Tann, sum flytur, hevur skyldu at gjalda, til mátarin er avlisin. Fyribils streymveiting Tá fyribils streymveiting verður veitt til byggipláss, stuttleikaøki o.a., eru hesir prísir galdandi Fast gjald Eftir vanligu gjaldsskránni El-orkugjald % afturat prísinum eftir vanligu gjaldsskránni. Trygd Kann verða kravd Allar útreiðslur í sambandi við fyribils streymveiting, so sum styrking av neti ella víðkan, verða goldnar frammanundan eftir rokning. Vanlig íbinding Innleggingin verður íbundin, tá liðugtfrásøgn er komin frá góðk. El-innleggjara, og møgulig brek eru rættað. Nýtarin skal gera teymin millum veitingarstaðið og el-innleggingina. Um teymurin verður longri enn m, letur SEV ískoyti til kaðal og veit. Ískoytið verður givið fyri tað talið av metrum, sum teymurin er longri enn m, tó í mesta lagi fyri m. Gjaldið verður ásett av SEV og verður goldið brúkaranum, tá hann vendir sær til SEV við avriti av rokningini frá el-innleggjara. Innleggingar við ongum mátara fáa ikki ískoyti. Nærri upplýsingar um stødd á ískoyti fæst við at venda sær til SEV. Tá nýtarin skiftir luftteym út til kaðalteym við sama tvørmáti, letur SEV ískoyti til kaðalkostnaðin. Íbindingargjaldið Áðrenn bundið verður í el-netið hjá SEV, skal íbindingargjaldið gjaldast sambært gjaldsskánni. Verður innlegging broytt, soleiðis at teymasikringin má gerast størri, skal íbindingargjald latast, sum svarar til munin millum sikringarnar. SEV setir nýggju sikringina í, tá goldið er. Um minni teymasikring verður sett í til eina verandi innlegging, verður einki íbindingargjald goldið aftur. Íbindingargjaldið er knýtt at teyminum til eitt ávíst matr. nr., og teymurin kann flytast innan fyri hetta matr. nr., um so er, at hetta ikki verður til útreiðslur fyri SEV. Um brúkari vil hava íbinding aðrastaðni í el-veitingina hjá SEV, skal nýtt íbingingargjald gjaldast sambært galdandi gjaldsskrá. Gjaldsskrá fyri íbindingargjald Sethús og raðhús, max kr. fyri teymin Neyst, úthús o.l., max A kr. fyri innleggingina Íbúðarbygging við felags teymi kr. fyri íbúðina Innleggingar við ongum mátara. Antennuskipan, tó minst kr. fyri skipanina Ferðsluljós, torontoljós kr. fyri íbindingina El-hegn, vegteljarar, vatnmátarar o.l. Veruligar útreiðslur fyri SEV Aðrar innleggingar, max (t.d. gøtuljós) kr. fyri teymin Víðkan frá til fasur (sama tvørmát) kr. Innleggingar størri enn (A=tal av Amp. Yvir kr. + () Avsíðisliggjandi innleggingar (t.d. fjós, seyðahús, hoyggjhús, summarhús) Veruligar útreiðslur fyri SEV minus trý íbindingargjøld, tó í minsta lagi áður nevndu upphæddir. Vindmyllur Serligar reglur Fyribils innleggingar (Byggipláss, ítriv o.a.) Veruligar útreiðslur MVG Afturat frammanfyrinevndu gjaldskráum, ómaksgjøldum, íbindingargjøldum v.m. verdur kravt MVG. Soleidis samtyk av stýrinum fyri SEV at galda frá januar ELFELAGIÐ SEV Heimasíða Til húsbrúk Ráðgeving Visti tú El-prísir Streymslit Streymslit Streymslit í øllum meginøkinum er sum oftast orsakað av óhappi á einum av elverkum okkara, slík streymslit eru um árið. Vanliga er streymslitið millum min. Streymslit til eitt øki er oftani, at feilur kemur á háspenningslinju ella háspenningskaðal, hetta kann vera orsakað av ringum veðri, klaka ella at onnur gera seg inn á veitingar okkara t.d. gravimaskinur, krákur sum byggja reiður í mastrarnar o.s.fr. slík streymslit eru um árið. Vanliga er streymslitið frá min. Umframt hava vit uml. streymslit vegna ov nógv saltrok (sjórok), hesi streymslit eru vanliga min. Streymslit til eitt minni øki (t.d. ein býling). Hetta kann t.d. vera linjufeilur ella kaðalfeilur, og har sum vit ikki hava umkoblingsmøguleikar, kann streymveitingin verða órógvað í fleiri tímar. Streymslit til ein brúkara. Hesi streymslit kunnu hava ymiskar orsøkir, oftani er tað HFI-reléið ella sikringin hjá brúkaranum sum boðar frá, at feilur er í innleggingini. Hesi brek skulu rættast av einum góðkendum elinnlegjara. Feilurin kann eisini vera uttanfyri húsið, t.d. kann feilur vera í býtingarskápi, innføringskaðali ella luftstikkleidninginum, um ein sovorðin er. SEV rættar feilir í býtingarskápum og luftstikkleidningum, meðan ein góðkendur elinnleggjari rættar feilir, um feilur er í innføringskaðalinum. Rakstur av býtisvirkjum. Fyri at bøta um og betra okkara veitingar, er neyðugt í ávísan mun, at slíta streymveitingina til ávís økir, meðan arbeiðið fer fram, kunngjørt verður í Útvarpinum um hesi streymslit. Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Missión at framleiða, veita, útbyggja og ráðgeva um reina og varandi orku í Føroyum Skrivstovur hjá SEV Tórshavn Landavegur Postsmoga FO- Tórshavn Tlf. Fax Vestmanna Fitjar Postsmoga FO- Vestmanna Tlf. Fax Klaksvík Postsmoga FO- Klaksvík Tlf. Fax Vágur Postsmoga FO- Vágur Tlf. Fax sev@sev.fo E-post adressur Tórshavn Anders Nedergaard-Hansen Andrass Davidsen Anna Doris Mørkøre Bina Miðberg Bjarki Hermansen Bjarki Johannesen Christian Martin Christiansen Dávur Neshamar Edith Guttesen Eyðun S. Olsen Eyfinn Hvannastein Finn Jakobsen Henning Jacobsen Herluf Mortensen Hjørleif Vang Høgni av Reyni Ingeborg Godtfred Jákup Joensen John P. Danielsen Klæmint Weihe Kristianna Rein Margretha Poulsen Marjun Jakobsen Peter L. Gaardbo Poul Kári Simonsen Regin Follend Sonja Petersen Sven Nørspang Terji Nielsen Tove Brink Tór Skaale Klaksvík Daisi Petersen Hallur Biskopstø Hans Jákup Petersen Jon Olsen Vágur Beinta Hjalt Magda Poulsen Mathias Lassen Palli Mortensen Vestmanna Bjørg á Rógvi Fríðbjørn Poulsen Johannus á Rógvu Jón Mikkelsen Jón Nielsen Kristian Guttesen Margaret Christiansen Pól Joensen Remi Thorleifsson Skálabotnur Steen Juul Petersen Sund Osvald Hansen Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja VIÐTØKUR fyri ELFELAGIÐ SEV EVNISYVIRLIT Skipan felagsins, navn heimstaður og endamál Limakommunurnar Umboðsnevndin Stýrið Hin dagliga fyristøðan Gjalds- og streymveitingartreytir Ognar- og fíggjarviðurskifti Roknskapur Fíggjarætlan Skyldur hjá limakommununum Gildi sáttmálans Um mishald Støðan hjá uppsøgdum limi annars Avtøka felagsins Gerðardómur Gildiskoma gr. SKIPAN, NAVN, HEIMSTAÐUR, ENDAMÁL Stk. Elfelagið er interkommunalt lutafelag. Stk. Navn felagsins er hitt interkommunala elfelagið S.E.V. Stk. Heimstaður felagsins er Vestmanna. Stk. Endamál felagsins er at fáa til vega elmegi og býta hana millum íbúgvar limakommunanna. Eftir nærri ásetan av stýrinum, kann felagið reka annað virk- semi, sum hevur samband við framleiðslu av elmegi, heruppií virksemi í samband við útvegan og flutning av avlopshita, olju, gassi eins og orku í øðrum líki. Til tess at náa endamálið kann felagið gerast limur í øðrum felag eftir góðkenning av umboðsnevndini. gr. LIMAKOMMUNURNAR Stk. Allar kommunur í Føroyum kunnu gerast limir í S.E.V. Stk. Verður kommuna limur av elfelagnum, ásetir umboðsnevndin limaskapstreytirnar, ið skulu góðkennast av landsstýrinum. gr. UMBOÐSNEVNDIN Stk. Hægsta vald í elfelagnum hevur umboðsnevndin. Stk. Í umboðsnevndina velur hvør kommuna ein umboðsnevndar- lim fyri hvørt byrjað íbúgvaratal. Stk. Hvør umboðsnevndarlimur hevur eina atkvøðu. Stk. Umboðsnevndarlimirnir verða valdir av nýggjum eftir hvørt kommunuval, jbr. stk. Stk. Við valið sambært stk. skal umboðsnevndarlimur vera búfastur í tí kommunu, har hann er valdur; men ikki krevst, at hann er limur av bý- ella bygda(r)ráðnum. Stk. Tá ið umboðsnevndarlimur verður valdur, skal eisini veljast varalimur, ið tekur við, tá umboðsnevndarliminum berst frá Umboðsnevndarlimurin boðar varaliminum og SEV frá, tá honum berst frá. Stk. Flytur umboðsnevndarlimur ella varalimur úr kommunu, har hann er valdur, ræður bý- ella bygdaráðið fyri, um hann skal halda fram sum umboðsnevndarlimur ella varanevndarlimur valskeiðið út. Stk. Umboðsnevndin velur millum limirnar formann og næstfor-mann. Berst formanninum frá, tekur næstformaðurin við starvi hansara. Stk. Vanligur fundur í umboðsnevndini (ársfundur) verður at halda á hvørjum ári, áðrenn mai mánaður er úti, og boðar for- maðurin til fundar. Fundarboðini skulu verða latin umboðsnevndarlimunum í innskrivaðum brævi, sum verður latið Postverkinum í minsta lagi dagar áðrenn fundardagin. Í fundarboðunum skulu fundarevnini altíð tilskilast. Aftaná hvørt bý- og bygdaráðsval verður hildin umboðs-nevndarfundur til val av stýri sambært grein Hesin fundur verður roknaður sum vanligur umboðsnevndarfundur og skal haldast seinast tveir mánaðar eftir, at nýggju bý- og bygda(r)ráðini hava tikið við. Stk. Eykafundur í umboðsnevndini verður, tá formaðurin heldur tað verða neyðugt, ella tá minst av umboðsnevndarlimunum ella stýrislimir krevja tað og samstundis skila til tey mál, teir vilja hava til viðgerðar. Formaðurin boðar til fundar á sama hátt og við sama fyrivarningi sum í stk. og sigur samstundis frá, hvørji mál, ið verða viðgjørd. Fundarboðini skulu gevast seinast vikur aftaná, at kravið um fundarhald er sett fram. Stk. Umboðsnevndarfundirnir verða hildnir í Tórshavn. Í serligum føri kann formaðurin avgera at halda fund aðrastaðni. Stk. Umboðsnevndin er viðtøkufør, tá í minsta lagi helvtin av um- umboðsnevndarlimunum eru á fundi. Er fyrsti fundur ikki viðtøkuførur, verður hin næsti tað uttan mun til talið á møttum limum. Formaðurin boðar til næsta fundin á sama hátt og við sama fyrivarningi sum í stk. Stk. Formaðurin í fráfarandi umboðsnevnd kallar ta nývaldu um- boðsnevndina saman, við tað at starvstíð hansara ikki er úti, fyrr enn nýggjur formaður er valdur. Stk. Umboðsnevndin hevur skyldu at ansa eftir, at endamál felag- sins verður framt samsvarandi lógum, semjum og viðtøkum. Stk. Á vanligum ársfundi hjá umboðsnevndini skulu hesi mál leggjast fram til viðgerðar a. Frágreiðing frá stýrinum um felagsins virksemi í undanfarna roknskaparári til kunningar. b. Grannskoðaður rakstrarroknskapur og fíggjarjavni til góðkenningar. c. Tillagað fíggjarætlan fyri rakstrarárið til góðkenningar. d. Uppskot til fíggjarætlan fyri komandi rakstrarár til góðkenningar. Stk. Hesi mál skal umboðsnevndin eisini avgera a. At seta stjóra í og úr starvi. b. At taka nýggj lán, jbr. tó gr. stk. petti. c. At broyta viðtøkur felagsins. d. At játta limaskap í og úrgongu úr felagnum. e. At taka felagið av. Stk. Umboðsnevndin skal somuleiðis viðgera onnur mál, sum stýrið leggur fyri hana. Uppskot frá øðrum enn stýrinum skulu verða umboðs-nevndini í hendi áðrenn februar mánaður er úti, skulu tey koma til viðgerðar á ársfundinum. Stk. Umboðsnevndin ger av mál við vanligum meiriluta av greiddum atkvøðum. Standa atkvøðurnar á jøvnum, fellur uppskotið burtur. Umboðsnevndarlimur kann ikki møta við fulltrú frá øðrum umboðsnevndarlimum. Stk. Tey mál, sum í stk. eru merkt c,d og e, verða tó ikki við-tikin, uttan so at í minsta lagi av limunum, á fundi eru, samtykkja hesi. Stk. Viðtøkubroyting skal verða løgd fyri landsstýrið til góðkenningar og somuleiðis avgerð um at taka felagið av. Stk. Umboðsnevndin skal føra gerðabók, sum vísir tíð og stað fyri fundin, um fundurin er lógliga samankallaður, teir ið eru á fundinum, eins og hon sigur frá teimum málum, sum verða viðgjørd, frá samtyktum og atkvøðutali fyri hvørt mál. Umboðsnevndarlimirnir kunnu krevja, at frávíkjandi hugsanir teirra verða skrivaðar í gerðabókina sum stutt viðmerking. Bókin skal verða lisin upp, og eiga umboðsnevndarlimirnir, sum eru á fundinum, at undirskriva hana. Aftan á hvønn fund verður úrskrift av gerðabókini send øllum umboðsnevndarlimunum. Stk. Umboðsnevndin ger annars sjálv av starvsskipan síni. gr. STÝRIÐ Stk. Til at hava yvirstjórn í felagsins viðurskiftum velur umboðsnevndin eitt manna stýri. Stk. Stýrið verður valt á fyrsta fundi, nývalda umboðsnevndin heldur og soleiðis at Vága, Streymoyar, Eysturoyar, Norðoya og Sandoyar sýslur hvør fáa ein, Suðuroyggin ein og Tórshavnar kommuna ein stýrislim sambært gr. stk. petti. Valið fer fram á tann hátt, at umboðsnevndarlimir fyri hvørt økið sær seta upp valevnir, og verður síðani atkvøtt um hesi av allari umboðsnevndini. Um stýrislimur flytur úr økinum har hann er valdur, tekur varalimurin við, og nýggjur varalimur verður valdur. Stk. Tá ið stýrislimur verður valdur, skal eisini veljast varalimur, ið tekur við, tá stýrisliminum berst frá. Stýrislimurin boðar varaliminum og SEV frá, tá honum berst frá. Stk. Stýrið velur í millum stýrislimirnar formann og næstformann. Næstformaðurin tekur við starvi formansins, tá hesum berst frá. Stk. Starvstíðin hjá stýrinum er hin sama sum hjá umboðsnevndini, fráfarandi stýri verður tó sitandi, til nýtt er valt. Stk. Formaðurin kallar stýrið saman til fundar so ofta, hann heldur tað verða neyðugt, og tá stjóri ella stýrislimur krevur tað og samstundis skilar til, hvørji mál teir vilja hava til viðgerðar. Stýrisfundur skal vera í minsta lagi eina ferð í hvørjum ársfjórðingi. Stýrisfundurin verður, um gjørligt, boðaður við daga freist. Í brævinum skulu verða nevnd tey mál, sum koma til viðgerðar á fundinum. Stk. Stýrið er viðtøkuført, tá í minsta lagi fýra av stýrislimunum eru á fundi, teirra millum formaður ella næstformaður. Til samtyktar krevst vanligur meiriluti. Standa atkvøðurnar á jøvnum, fellur uppskotið burtur. Stk. Krevja minst stýrislimir, at mál skal verða lagt fyri umboðsnevndina, má málið, sjálvt um stýrið hevur tikið sína avgerð, ikki verða framt, fyrrenn umboðsnevndin hevur gjørt málið av. Stk. Umboðsnevndarformaðurin skal hava fundarboð til stýrisfundirnar og eigur, um gjørligt, at vera á stýrisfundi og fylgja tí, sum fer fram; men hevur hann ongan atkvøðurætt. Umboðsnevndarformaðurin boðar næstformanninum frá stýrisfundi, tá honum berst frá, og boðar SEV frá hesum. Stk. Undir ábyrgd fyri umboðsnevndini skipar stýrið fyri felagnum og valdar ognum tess, herundir at keypa, selja og veðseta føstu ognir felagsins. Í samband við umfígging til lagaligari treytir fyri lán, ið áður eru samtykt av umboðsnevndini, kann stýrið taka lán og veðseta ognirnar aftur. Stk. Felagið verður bundið við undirskrift stýrisformansins og stjórans annaðhvørt í felagi ella hvør sær saman við stýrislimum. Stýrið kann veita fulltrú (prokura) eftir tilmæli frá stjóranum. Stk. Á vanligum umboðsnevndarfundi skal stýrið leggja fram a. Frágreiðing frá stýrinum um felagsins virksemi í undanfarna roknskaparári til kunningar. b. Grannskoðaður rakstrarroknskapur og fíggjarjavni til góðkenningar. c. Tillagað fíggjarætlan fyri rakstrarárið til góðkenningar. d. Uppskot til fíggjarætlan fyri komandi rakstrarár til góðkenningar. Tey í gr. og stk. nevndu mál skulu eisini leggjast fyri umboðsnevndina við stýrisins tilmæli. Hin grannskoðaði roknskapurin og uppskot til fíggjarætlan skulu sendast umboðsnevndarlimunum saman við fundarboðunum Stk. Stýrið skal eisini a. Áseta setanartreytir og reglugerðir hjá stjóranum. b. Áseta samsýning fyri ferðakostnað eins og dagpening o.a.m. c. Eftir tilmæli frá stjóranum at seta í og úr virki skrivstovustjóra og deildarleiðarar í felagnum eins og gera setingartreytir og reglugerðir fyri hesi. Eisini skal stýrið eftir tilmæli frá stjóranum góðkenna lønarsáttmálar við yrkisfeløg eins og setanartreytirnar hjá teimum, sum sambært løgtingslóg um starvsmenn eru at roknað sum starvsfólk. d.Taka avgerð í øllum øðrum málum, ið stjórin leggur fram, um stýrið ikki heldur, at umboðsnevndin eigur at taka avgerðina. Stk. Stýrið skal føra gerðabók, sum vísir tíð og stað fyri fundin, hvørjir ið eru á fundi, og tey mál, sum verða viðgjørd, og samtykt í málunum. Gerðabókin skal, tá fundurin er lokin, verða upplisin,samtykt og undirskrivað av øllum, sum eru á fundi. Stýrislimur kann krevja, at frávíkjandi hugsanir hansara verða skrivaðar í gerðabókina. Aftan á hvønn fund verður úrskrift av gerðabókini send øllum stýrislimum. Stk. Fundarbókin verður framløgd á fundi í umboðsnevndini. Stk. Stýrið ger annars sjálvt starvsskipan sína. gr. HIN DAGLIGA FYRISTØÐAN Stk. Hina dagligu fyristøðu elfelagsins hevur stjórin. Stk. Stjórin hevur heimild til at undirskriva fyri felagið innanfyri tað góðkendu fíggjarætlanina og viðvíkjandi hini dagligu fyristøðuni. Felagið verður annars bundið við undirskriftum jbr. gr. stk. Stk. Stjórin setir og loysir úr starvi starvsfólk v.m., tó ikki skrivstovustjóra og deildarleiðarar. Stk. Stjórin hevur skyldu at ansa eftir, at fyrisiting, umsiting av virkjum og virkisarbeiðir elfelagsins verða gjørd á besta hátt, og hevur hann ábyrgd fyri, at gjørt verður eftir teimum lógum og reglum, ið hitt almenna fyrisetur. gr. GJALDS- OG STREYMVEITINGARTREYTIR Stk. Til at gera upp streymsølu og fast gjald letur felagið málarar seta upp hjá elnýtarunum. Í serligum føri kann stýrið tó gera av, at øll megin skal verða goldin við føstum gjaldi eftir mettari nýtslu. Stk. Streymprísur og fast gjald skal vera eins fyri allar elnýtarar av sama slag. Stýrið kann kortini gera serligar avtalur við ídnaðarvirkir o.t., um hetta tykist sambæriligt. Stk. Stýrið ger neyðugar tekniskar reglugerðir, streymveitingartreytir og gjaldsskráir. gr. OGNAR- OG FÍGGJARVIÐURSKIFTI Stk. Felagið eigur framleiðslu- og býtisvirkini roknað til íbindingarstað. Stk. Vanliga kostar, eigur og umsitur elnýtarin sína innlegging roknað frá íbindingarstaði, málarin undantikin, og skulu hesi viðurskifti verða gjølla greind í streymveitingartreytunum nevndar í gr. stk. Stk. Íognin hjá teimum einstøku limakommununum verður uppgjørd fyri hvørt roknskaparár og verður í lutfalli til íbúgvaratalið hjá kommununum sbr. seinasta almenna manntali. gr. ROKNSKAPUR Stk. Yvir felagsins innløgur og útreiðslur skal verða ført greiniliga sundurliðað bókhald. Hvørja ferð roknskaparár lýkur, verður gjørdur rakstrarroknskapur og fíggjarstandur. Stk. Umboðsnevndin setir ríkisgóðkendan grannskoðara, sum skal grannskoða roknskaparførslu og fíggjarstand felagsins. Hesin grannskoðari skal verða góðkendur av landsstýrinum. Stk. Roknskaparár felagsins er álmanakkaárið, og skal ársroknskapurin vera liðugur og grannskoðaður seinast mánaðir eftir, at roknskaparárið er úti. Stk. Virki felagsins, ið eiga at vera neyðturviliga tryggjað, skulu á hvørjum ári avskrivast í mun til virðislækkanina. Stk. Vísir roknskapurin avlop, ger umboðsnevndin eftir tilmæli frá stýrinum av, um avlopið skal nýtast til eykaavskriving, setast í grunn ella flytast til næsta ár. Stk. Vísir roknskapurin hall, ger umboðsnevndin eftir tilmæli frá stýrinum av, um hettar skal takast úr tiltaksgrunni, flytast til næsta ár ella verða goldið við tilskoti frá limakommununum sbr. gr. stk. gr. FÍGGJARÆTLAN Stk. Á hvørjum ári syrgir stýrið fyri, at gjørd verður tillagað fíggjarætlan fyri verandi rakstrarár og fíggjarætlan fyri komandi rakstrarár. Stk. Fíggjarætlaninar skulu leggjast fram á vanliga ársfundinum hjá umboðsnevndini til viðgerðar sbr. gr. stk. c. og d. Stk. Fíggjarætlaninar skulu umframt eina rakstrarætlan yvir inntøkur og útreiðslur eisini vísa eina meting av gjaldføri, íløgum felagsins og møguligari lántøku. Stk. Í fíggjarætlanini verða prísirnir sbr. gjaldskráunum ásettir, og skulu teir laga seg eftir fíggjarstøðuni. gr. SKYLDUR HJÁ LIMAKOMMUNUNUM Stk. Hvør limakommuna letur innanfyri kommunumark felagnum ókeypis til handa ta vídd, ið tørvar til háspennings- og lágspenningsleiðingar, transformarastøðir og til vegir til støðirnar. Stk. Limakommuna bindur seg árliga at gjalda felagnum eina peningaupphædd svarandi til tann kommunu- og grundskatt, sum felagnum er álíknað í kommununi. Stk. Fyri tær árligu útreiðslur til rentur og avgjøld av virkislánum felagsins borga limakommunurnar úteftir ein fyri allar og allar fyri eina og sínámillum í mun til íbúgvaratalið. Stk. Fyri aðrar útreiðslur felagsins, her uppi í gjald av møguligum rakstrarhalli, borga limakommunurnar ein fyri allar og allar fyri eina, men bert fyri lutir teirra í ogn felagsins. Stk. Vísir roknskapurin hall, sum umboðsnevndin hevur samtykt, at limakommunurnar skulu gjalda, skal hetta verða gjørt í mun til íbúgvaratalið í teimum einstøku kommununum eftir seinasta almenna manntali. gr. GILDI SÁTTMÁLANS Stk. Limakommuna kann ikki fara úr felagnum, uttan at allar kommunur eru samdar um hetta, ella felagið verður avtikið. Stk. Fer limur úr felagnum galda hesar reglur Úrfarandi parturin skal standa við skyldu sína sbr. gr. stk. hagar til, at tey lán, hann borgar fyri, eru útgoldin, og skal hann rinda rentur og avgjøld av hesum lánum í mun til íogn sína í felagnum, so leingi lánini verða goldin á vanligan hátt. Úrfarandi parturin hevur rætt at fáa part av felagsins leysa peningi (t.e. fæ, sum ikki er bundið í virkjum), sum verður roknaður eftir reglunum í gr. stk.. Úrfarandi parturin missir harafturímóti allan ognarrætt til virkir elfelagsins, uttan so at úrfarandi ger, at tað ber til at selja ein part av virkjunum, uttan at tey teknisku og fíggjarligu líkindi at halda fram hjá felagnum verða verri. Tá hevur tann úrfarandi rætt at krevja so stóran part av søluvirðinum, sum svarar til íogn hansara sbr. gr. stk. av søluvirði fyri øll virkir felagsins. gr. UM MISHALD Stk. Heldur nakar limur ikki skyldu sína eftir hesum viðtøkum, ella verður hann sekur í nøkrum veruligum og umkennandi mishaldi av teimum skyldum, hann her hevur átikið sær, tá hevur umboðsnevndin rætt til at krevja, at hann fer úr felagnum. Millum annað, ið roknast fyri veruligt og umkennandi mishald er tað, at limurin ikki heldur skyldur sínar sbr. gr. Mishaldsreglurnar mugu tó ikki nýtast, fyrr enn felagið við innskrivaðum brævi hevur heitt á avvarðandi lim um at gera skyldu sína, og dagar eru gingnir, síðani skrivið var sent, men skyldan er ikki lokin. Í skrivinum skal týðuliga verða skilað til, at felagið ætlar at nýta hesa grein, um limurin ikki ger skyldur sínar. Stk. Tá ið limur á henda hátt fer úr felagnum, skal hann standa við skyldu sína sbr. gr. stk. hagar til at tey lán, hann borgar fyri, eru útgoldin, og skal hann rinda rentur og avgjøld fyri hesi lán í mun til íogn sína í felagnum, so leingi lánini verða goldin á vanligan hátt. Limurin missir tó allan ognarrætt í felagnum. Úrfaringin verður roknað frá januar í stytsta lagi eitt ár og í longsta lagi tvey ár aftaná, at tikið varð til mishaldsreglurnar. Stk. Annars hevur felagið rætt til at krevja endurgjald frá tí mishaldandi ella úrfarandi limi fyri tann miss, tað hevur av mishaldinum ella úrfaringini, eins og felagið hevur rætt til at nýta lógbann og annan rættarstuðul sær til verndar sbr. gr. gr. STØÐAN HJÁ UPPSØGDUM LIMI ANNARS Stk. Um nakar limur vegna ásetingarnar í og gr. fer úr felagnum, týnist beinanvegin, hann er uppsagdur, rættur hansara at verða uppi í ráðargerðum um byggiætlanir o.a.m.; men hann er annars bundin av hesum viðtøkum, til hann fer úr felagnum, uttan viðvíkjandi ábyrgd fyri nýggj lán. Stk. Hevur kommuna mist limarættin vegna mishald, skal hon fyrst gera skyldur sína sbr. gr. áðrenn hon aftur kann gerast limur. Annars galda reglurnar í gr. fyri upptøku av úrfarnum limi. gr. AVTØKA FELAGSINS Samtykkir umboðsnevndin við meiriluta ella meir, at felagið ásetta tíð skal takast av, og skuldi landsstýrið góðkent slíka samtykt, verða ognarlutir felagsins at realisera og øll ogn tess at býta millum limakommunurnar í lutfalli við ognarrætt teirra sbr. gr. stk. gr. GERÐARDÓMUR Verður ósemja millum felagið og ein ella fleiri limakommunur ella millum limirnar um, hvussu hesar viðtøkur skulu skiljast ella í heila tikið um viðurskifti, sum komast av, at hesar viðtøkur eru samtyktar, tá eiga partarnir at royna at fáa semju í lag við tingingum sínámillum. Verða hesar tingingar úrslitaleysar, skulu tey mál, ósemja er um, skjótast undir gerðardóm, settur á vanligan hátt, og tilnevnir Føroya rættur ástøðumannin. Úrskurður gerðardómsins er endaligur. gr. "GILDISKOMA" Hesar viðtøkur koma í gildi, tá umboðsnevndin sbr. núgaldandi viðtøkur hevur samtykt tær, og tær eru góðkendar av landsstýrinum. Samtykt á fundi í umboðsnevndini tann mai Hans Tausen Olsen, formaður í umboðsnevndini Góðkent av Føroya Landsstýri, tann oktober Annfinnur Kallsberg, løgmaður Rúni Joensen Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Bygnaður Umboðsnevnd Stýrið Stjóri Skrivari Skrivstovustjóri Fyrisiting Projektering Rakstur & anlegg Veikstreymur & teknikkur Innleggingar Maskinur TN Serl projekt Kaðal- og linjumeistari VN Veikstreym VN Sundsverkið VN Teknistova Kaðal- og linjumeistari TN Rakstur el-teknikkur TN Vágsverkið KG Innkeyp & Goymsla Kaðal- og linjumeistari KG Projekt KG Elverkið á Stond VG Kaðal- og linjumeistari VG VG Mobil anlegg og smáverk Byggihold Orkuráðgeving Rakstur & Bygningar Fossáverkið Verkstaður VN Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Søgan um SEV oktober stovnaðu kommunur í Streymoynni, Eysturoynni og Vágum SEV, sum hevði til endamáls at fáa til vega elektriska megi til fólkið í hesum trimum oyggjum. Fossá í Vestmanna skuldi loksins byggjast út. Í september varð vatn sett á byrgingarnar við Vatnið (ovast) og á Lómundaroyrum. november var tann fyrsta turbinan hjá SEV startað í Vestmanna og generatorurin koplaður til. mai varð Fossáverkið í Vestmanna tikið alment í nytslu. Landsstýrismaðurin Hákun Djurhuus kvetti snórin uttanfyri verkið. SEV fór undir vanligan rakstur apríl hetta sama ár. Summarið varð farið undir at sprongja tunnil yvir í Dalá omanfyri Vestmanna til at fáa meiri vatn til Fossáverkið. september hevði SEV framt setning sín at fáa ravmagn til allar bygdir í Føroyum. Tann dagin varð streymur settur til Múla á Borðoynni og oddamenninir báðir, Gunnar Dahl-Olsen og Hjalgrím Winther, fegnaðust. Oktober SEV slepti vatnorkuútbyggingini og fór í oktober undir at byggja SEV-verkið á Sundi. Hetta er eitt grundlastverk, teir rópa, sum í fyrstu syftu hevði tveir motorar. Í áttatiárunum varð bygd ein høll aftrat at hýsa fleriri motorum. Summarið vórðu fleiri kaðalar lagdir millum oyggjarnar. Ein týðandi partur av útbyggingunum í sjeytiárunum var at knýta oyggjar upp í meginøkið við sjókaðalum. Hetta skuldi veita oyggjunum bíligari streym. Í Áttatiárunum vaks streymnýtslan so nógv, at neyðugt varð at seta fleiri motorar upp á Sundi samstundis sum vatnorkan varð útbygd norðuri á Eiði. Miðskeiðis í áttatiárunum varð aftur farið at byggja vatnorkuna út. Loyvi fekst til at byggja út norðuri á Eiði, og farið varð undir fyrsta byggistig tann november Tað vóru oljukreppurnar í áttatiárunum, sum skundaðu undir at útbyggja vatnorkuna. Til at bora tunlarnar varð brúkt hendan framkomna borimaskina, sum boraði alt holið í einari arbeiðsgongd. Apríl Eiðisverkið varð sett til apríl Óli Ellingsgaard á Eiði trysti á knøttin. Við hansara lið SEV-stjórin Klæmint Weihe. NÝTTUR ROKNSKAPARHÁTTUR Generelt Yvirskotið hjá SEV er mió. kr. í ímóti mió. í Av yvirskotinum eru mió. fluttar til serligan byggigrunn sambært samtykt á umboðsnevndarfundi Inntøkur Inntøkurnar frá el-søluni eru periodiseraðar. Við ársenda verður ársnýtslan gjørd upp fyri allar brúkararnar. Støðisfæ Støðisfæ er tikið upp til kostprís og verður avskrivað liniert. Avskrivingartíðin er frá upp í ár. Skuldarar Skuldararnir eru virðismettir hvør sær, og sett er av til tapi. Goymsla Goymslan av olju og tilfari verður virðismett til minsta virði av kost- prísi og nyútveganarvirði. Felagið hevur í árinum valt at útreiðsluføra smáu tilfarsgoymsurnar hjá felagnum undir postinum Aðrar rakstrarútreiðslur. Hesar goymslur vóru pr. uppgjørdar til mill. kr. og pr. til mill. kr. Eginogn Elfelagið SEV er eitt interkom- munalt lutafelag, har allar kommunur í Føroyum eru limir. Eginognin hjá teimum einstøku kommunum verður við árslok gjørd upp í mun til íbúgvaratalið. Eftirlønarskyldur Í roknsskappinum er ikki sett av til eftirlønarskyldur. Felagið rindar í løtuni eftirløn til átta fólk, sum ikki longur eru í starvi hjá SEV og hevur harumframt eftirlønarskyldu mótvegis tveimum starvsfólkum eftir reglunum fyri tænastumnenn landsins. RAKSTRARROKNSKAPUR DKK. Inntøkur Oljuútreiðslur Aðrar rakstrarútreiðslur Fyrisitingarútreiðslur Úrslit áðrenn rentur og avskriving Rentuútreiðslur Úrslit áðrenn avskrivingar Avskrivingar Ársúrslit FÍGGJARSTØÐA PR. OGN DKK. Fastar ognir, el-verk vm. Íløguarbeiði í STØÐISOGN ÍALT Olja á goymslu Tilfar á goymslu Goymslur íalt El-skuldarar Skuldarar aðrir Tíðaravmarkingar Skuldarar íalt Lánsbrøv Partapeningur P/F Fjarhitafelagið Virðisbrøv Tøkur peningur OGN Í UMFERÐ ÍALT OGN ÍALT FÍGGJARSTØÐA PR. PASSIV DKK. Innskot Byggigrunnur Kursmunarkonto Kapitalkonto EGINOGN ÍALT Lán Langfreistað skuld Renta ikki gjaldkomin Bankaskuld El-ognarar Aðrir ognarar Stuttfreistað skuld SKULD ÍALT EGINOGN OG SKULD ÍALT Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Framleiðsla Framleiðsluvirkir Elframleiðslan fyri alt landið í varð mió. kWh. Hetta er mió. kWh meira enn framleiðslan í ella ein vøkstur uppá %. Í meginøkinum vórðu framleiddir mió. kWh imóti mió. kWh í hetta er ein vøkstur uppá %. Mesta lastin á elkervið í meginøkinum í hesum árinum varð MW, og kom hon fyri í desember mánað. Mesta lastin er sostatt økt % síðan Í Suðuroy varð framleiðslan mió. kWh. Sammett við er hetta ein vøkstur uppá %. Í Suðuroy varð mesta lastin MW (desember). Lastin minkadi sostatt %. Smáverkini framleiddu mió. kWh. Vindmyllan í Neshaga fram-leiddi mió. kWh. Vatnorkuverkini Í varð vatnframleidda orkan mió. kWh, ella ein vøkstur uppá % í mun til árið fýri. Henda framleiðslan svarar til % av samlaðu ársframleiðsluni. Av hesum vórðu mió. kWh framleiddir i meginøkinum (vøkstur %). Í Suðuroy vórðu framleiddir mió. kWh (vøkstur %). Termisku verkini Termiskt framleidda orkan í varð mió. kWh (vøkstur uppá %). Av hesum vórðu mió. kWh framleiddir í meginøkinum (vøkstur %), og av teimum framleiddi Sundsverkið mio. kWh (minking uppá %). Restin varð framleidd á Strond. Termiska framleiðslan í Suðuroy varð mió. kWh (minking %). Rakstur Í framhaldi av, at tey nýggju turbinurørini vórðu løgd í frá elverkinum á Strond niðan í Strandardal, varð nýggjur rørbrotsventilur uppsettur. Samstundis var byrgingin niðurtikin, har inntakið er, og eitt nýtt og størri inntak varð gjørt ístaðin. Hetta arbeiðið kostaði uml. mió. kr. Eisini varð farið í holt við at leggja eina mm rørleiðing úr Svartadali suður í byrgingina í Strandadali. Vantnøgdin úr Svartadali er ætlað at geva eina meiri framleiðslu uppá mió. kWh um árið. Henda rørleiðing er km til longdar. Arbeiðið kostar mió. kr. Høguðsventilurin til Francis turbinuna á Fossáverkinum, ið varð uppsettur í varð nú vorðin so slitin, at avgerð varð tikin at keypa nýggjan ventil. Ventilurin kostaði kr. Í sambandi við at nýggju vatninntøkini í Funningsøkinum vórðu klár at taka í nýtslu, varð í desember mánaða farið undir at spreingja innlopstunnilin til Eiðisvatnið frá tí nýggja samlitunlinum. Fyri at gera hetta varð neyugt at lækka vatnstøðuna á Eiðisvatni uml. metrar. Hetta varð gjørt í november, og gav hetta nakað av eyka koyring við turbinunum. Annars fór bert vanligur rakstur fram á elverkunum. Tað er hugaligt at kunna siga, at árið varð eitt ár við ongum áhappi á elverkunum. Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Útbreiðsla Býtisvirkir og rakstur Í vórðu mió. kr. nýttar sum beinleiðis útreiðslur til rakstur av elnetinum. Av hesi upphædd fóru mió. kr. til tilfar, flutningsútreiðslur, skráseting, goymslur o.a. og mió. kr. til lønir. Nólsoyarkaðalin, sum varð lagdur út í fekk akkersskaða í september Hann varð umvældur í oktober sama ár. Umvælingin kostaði okkum um eina mió. kr. Talið av háspenningsfeilum í var Hetta er hægri enn vanligt. Orsøkin til nógvu feilirnar eru fyri tað mesta brek á kV linjurnar Sundshálsur og Nes. Stórar ábøtur eru nú gjørdar á hesar linjur. Rakstur av býtisvirkjum (mió. kr.) Nýgerð Íløgurnar í nýggj býtisvirkir vóru mió. kr. Av hesi upphædd vórðu mió. kr. nýttar í samband við gerð av nýggjari kV køkingarstøð í Havnardali. Støðin verður væntandi tikin í nýtslu seint í og skal bøta um tryggleikan í streymveitingini av Tórshavn og Argjum. transformarastøðir vórðu bygdar ella endurnýggjaðar í árinum. Ein í Norðoyggjum, tríggjar í Eysturoynni, tríggjar á Streymoynni, tvær í Vágum, ein á Sandoynni og ein í Suðuroy. Av kaðalum er lagt um km av kV, km av kV og km av lágspenningskaðalum. Av samlaðu íløguni vórðu mió. kr. nýttar til gerð av transformarastøðum, mió. kr. til íløgur í háspenningskervið og mió. kr. í lágspenningskervið, málarar o.a. Íløgur í býtisvirkir (mió. kr.) Elinnleggingar Í vórðu innleggingar settar til og tiknar frá, t.v.s., at fleiri elinnleggingar vóru í Føroyum við árslok samanborið við árslok Samlaða talið av innleggingum við árslok var Í árinum vórðu málarar skiftir um við nýggjar. Orkuráðgeving Aftur í ár eru allir klassar í fólkaskúlanum bodnir til evnisdag um orku og orkunýtslu v.m. í gerandisdegnum. Skúlarnir hava tikið væl undir við tiltakinum, og so at siga allir skúlar luttaka. Seinri í ár verður farið undir at bjóða orkuráðgeving til vinnuna soleiðis, at vinnan sjálv fær møguleika at síggja, hvar sparast kann. Til endamálið verða tól keypt inn. Eisini verður miðað eftir, at borgarin kann fáa fatur í lesnaði um elorku, trygd og orkunýtslu. Hetta kann gerast við at leggja útlendskt og føroyskt tilfar fram á økisskrivstovunum hjá SEV. Nýggj ravmagnsspenn um Vestmannasund og Leirvíksfjørð. Fyri at lýsa eitt sindur um viðurskiftini við longum spennum, taka vit Leirvíksspennið sum dømi; uppgávan er bundin, tráðurin skal vera metrar úr sjóarmálanum, og festini á Eysturoy og Borðoy, her er tað skapið á fjallasíðunum, sum avger, hvussu ovarlaga festini verða, í hesum føri er hæddin metrar, og so er longdin givin, umleið metrar, síðani verður tráður og mastrar útroknað. Av kreftum, ið ávirka uttanifrá eru vindur og ísur, vindur m/sek. og ísur x_d, d er tvørmátið á tráðnum, hetta eru ómetaliga stór tøl, men av royndum, so eiga hesi tølini ikki at lækkast; so tá ið mestur vindur er, standa tons á tráði og mastrum, sama verður talið, tá ið klakin er av tí mesta. Tá ið stilli og eingin klaki er, stendur tons á tráðnum. Tráðurin er spunnin í Eysturríki, úr verksmiðjuni Berndorf, eru korurnar, stálið er tolið og sterkt, brotlastin er tons, tvørmátið á tráðnum er mm. Stálið er aluminium húðað, og heldur hendinga væl móti rusti. Klemmur og isolatorútgerðin er gjørd hjá Pfisterer í Stuttgart, isolatorarnir í Noregi, Frederiksstad. Mastrarnar eru gjørdar hjá ABB-Steel í Fredericia, sonevnd innspent konstruktión, mastrarnar festar í klett við longum boltum, og hava tvey stálspenni aftureftir. Mastrarnar halda til tons, sjálv masturin tekur tons, bardunirnar hini tonsini. At keypa tráð og mastur er ikki so torført, heldur ikki at seta mastrarnar upp; men at fáa tráðin upp, tað er sera vandamikið, tá skulu øll amboðini vera í besta standi, tí meðan tráðurin verður drigin úr botni má einki ganga fyri, tí annars hendir stórskaði. Tráðurin verður, sum nevnt, lagdur á botn, hann verður hálaður upp við luftspølum, sum verða mett at vera bestu til slíkt arbeiði; at sigla tráðin út gerst á einum kyrrindum, men at taka hann upp, tekur einar seks tímar. Annað, sum torført er at loysa, eru ristingarnar í tráðnum, hesar koma, tá ið vindmegin er lítil, bert til einar metrar um sekundið, tá kemur meldur í luftina um tráðin, og fær hesin luftmeldur tráðin at rista, fer vindferðin upp um so er hesin trupulleiki burtur. Ristingarnar eru so harðar, at tær skaða tráðin, sum frálíður, tí er neyðugt at seta sonevndar sveiggingardoyvarar á tráðin, hesir eru eisini gjørdir á verksmiðjuni Pfisterer í Tysklandi, seks eru á hvørjum enda, og eru teir allir ójavnir til støddar og vekt. Annar spurningurin er, hvussu langt skal vera millum træðrirnar, tí sjálvt um síddin í tráðnum er um metrar, so sveiggja træðrirnir í takt, ella so gott sum; royndirnar vísa, at er longdin millum træðrirnar _% av longdini millum festini hvørji megin fjørðin, so er á góðari leið, sjálvt um træðrirnir fara einar metrar út av linju í mesta vindi. Longdin millum træðrirnar um Leirvíksfjørð er hálvhundrað metrar. Annars er at siga um hesi mongu longu spenn, at tey hava roynst hendinga væl, eru ikki so kostnaðarmikil at gera, viðlíkahaldið er ikki tað stóra, livitíðin er góð tríati ár, tó skal sigast, tey eru vandamikil fyri flogferðsluna, serliga fyri tyrlurnar, tí er neyðugt, at korttilfarið er í lagi, og flogleiðararnir eru kunnaðir um hesi vandamál. Heimsins longsta spenn er í Grønlandi, metrar langt; men enn er einki spenn við ljósleiðara so langt, sum ljósleiðaraspennið um Leirvíksfjørð. Um ljósleiðarakaðalin er at siga, at hann hevur sjálvsagt somu styrki, sum ravmagnsspennini og korur, men tvær av hesum korum er stálrør; í hvørjum røri ljósleiðarar. Í hvørjum ljósleiðara kunnu samtalur tosast ísenn. Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Kunning um viðlíkahald Fyri at bøta um og betra okkara veitingar, er neyðugt í ávísan mun, at slíta streymveitingina til ávís økir, meðan arbeiðið fer fram. Kunngjørt verður í Útvarpinum um hesi streymslit. Heimasíða Til egið brúk Viðtøkur Bygnaður Søga Ársroknskapur Framleiðsla Útbreiðsla Kunning um viðlíkahald Størv at søkja Einki starv leyst í løtuni Síðan er undir viðgerð E-mail adressa Føroysku sendingarnar Basalt Dagur og Vika email savn@svf.fo Allar sendingar, sum SvF hevur framleitt, verða telduskrásettarog goymdar á Myndasavninum. Møguligt er hjá fólki at keypa ella leiga føroyskar sendingar úr savninum við at venda sær til avgreiðsluna í SvF (tlf ). Prísurin fyri eina yvirspæling og band er kr. við MVG. Heiti Sum heima Innihald Triðja sending um fiskiskap í Barentshavinum. Vit eru umborð á nýggja Skálabergi. Fylgt verður við arbeiðinum umborð, og tosað verður við skipara og manning um, hvussu tað er at vera við einum nútímansfiskiskipi. Sigmar Bláberg og Bjarnheðin í Hoyvík hava gjørt sendingina. Heiti Sól tímar hvønn dag Hans Meinhard á Høgabóli er so mikið heppin,at hann fær tímar av sól næstan hvønn dag. Sólartímarnar fær hann ikki við at liggja undir solarium, men við at sita aftanfyri stýripinnin í flogfarinum hjá Atlantsflogi. Hann er nevniliga flogskipari hjá føroyska flogfelagnum. Men Hans Meinard kann annað enn at flúgva.Frítíðin hjá honum er nevniliga fjølbroytt.Umframt at sigla við seglum, spælir hann í tónleikabólkiog er organistur. Sendingin er ein nærmynd av persóninum, Hans Meinardi, og SvF hevur fylgt honum bæði í frítíðini og til arbeiðis. Sendingina hava Per Højgaard, Bjarni Rubeksen og J. Herluf Sørensen gjørt. Heiti Føroyskur dansur Suðuroyar Norðara Dansifelag kvøður "Flóvants Ríma" Levi Niclassen skipar. "Kong Valdemars vise" Jákup Kjærbo skipar. email skra@svf.fo Mikudagur august Fótbóltur Føroyar Danmark Airport úr Heathrow floghavn Heartbreak Ridge am. krígsfilmur Óhóskandi fyri smábørn Bogart Liðugt Hósdagur august Kosmos Dagur og Vika við Grannum okkara Krimitímin The Jump Ferðafrásøgn Vestur Afrika Havsins skýskavari um norska boripallin Troll am. dokumentarsending Millennium am. spenningsrøð Liðugt Fríggjadagur august Upp á lívið teir svørtu danskararnir Eitt djórasjúkrahús í Svøríki Dagur og Vika Finn og Jacob og seinasta squashin skemt Gekkur Pápin, sonurin og elskarinnan am. skemtifilmur Skapa tær danskt undirhald Cruel Doubt am. spenningsstuttrøð Óhóskandi fyri børn Liðugt Leygardagur august Vísindi summar Preriuúlvurin og kondorurin am. náttúrusending Stuttligar lýsingar skemt Á kavaraferð við Timm donsk sending Dinovinir (e) Teknifilmur Mr. Bean Fínt skal tað vera Hjálp skulu vit giftast donsk undirhaldssending Superman am. filmur Cruel Doubt am. spenningsstuttrøð Óhóskandi fyri børn Liðugt Sunnudagur august Jaques Costeau náttúrusending Teknifilmur Wakeborad svensk sending Sisters in the Sky -tær flugu undir heimsbardaga Disney teknifilmar Lukka og longsul bretsk dramarøð Andakt við Jens Vilhelm Danielsen Nunnan am. klassikari Kærleikssøgur aldarinnar Bonnie & Clyde Per Olov Enquest rithøvundur Anne Dorthe Michelsen tónleikur Liðugt Mánadagur august Vistfrøðiligur landbúnaður Matgerð úr Onglandi matrøð frá BBC Tann hollendska innrásin do. dok. Genturnar úr Berkeley Square ensk røð Við barnaeygum ensk BBC-sending Óhóskandi fyri smábørn Njósnararnir avstr. spenningsrøð Liðugt Týsdagur august Tíðindi fyri deyv Heimsins størstu seglskip do. sending Bygdin donsk røð Dagur og Vika Avdúkingin MTBE í drekkivatninum Millum lív og deyða skotsk dramarøð Festen danskur virðisløntur filmur Tann japanska mafian Jakuza- finsk dokumentarsend. Liðugt Mikudagur august Saint Tropez fronsk ungdómsrøð Maðurin, ið spældi Gud bretsk dokumentar Airport úr Heathrow floghavn am. spenningsfilmur Tað gekst teimum væl do. sending Myndir uttaneftir Svarta gullið í Ecuador Bogart Liðugt email lysing@svf.fo Yvilit yvir framleiðarar av filmslýsingum og lýsingarstovur. Prísir galdandi frá januar Prísirnir eru býttir í tríggjar prísbólkar Bólkur Prísir Reyður kr./sek. Bláur kr./sek Grønur kr./sek. prísirnir eru uttan mvg Reyði prísurin er fyri lýsingartíð eftir "Dag og Viku". Blái prísurin er fyri lýsingartíð fyri "Dag og Viku", eftir "Globus" og eftir Grannar Okkara. Grøni prísurin er galdandi millum allar aðrar sendingar. Framíhjápláss Fyri fyrsta og síðsta plássið verða kravd % í eykagjaldi. Fyri annað plássið verða kravd % í eykagjaldi. Eykagjaldið er í minsta lagi ávikavist % ella % av einari sek. lýsing. Tekstlýsingar Tekstlýsingar verða bert sendar fyri "Dag og Viku" og umframt sekundprísin verður kravt eitt ómaksgjald uppá kr. Gjaldstreytir Er einki annað avtalað dagar frá fakturadegi. Avsláttur Galdandi fyri eitt kalendaraár. Lýst fyri í kr. Avsláttur % % % fyri hvørjar eftirfylgjandi % galdandi fyri filmslýsingar Avslátturin verður veittur stigvíst og verður mótroknaður so hvørt. Innlating Lýsingartíð skal bíleggjast soleiðis Lýsingar til Bíleggjast í seinasta lagi mánadag hósdag týsdag fríggjadag mikudag mánadag hósdag týsdag fríggjadag mikudag leygardag hósdag sunnudag hósdag Vanligar treytir Heldur lýsarin ikki gjaldstreytirnar, loyvir SvF sær at steðga lýsingunum. SvF átekur sær onga ábyrgd av innihaldinum í sjónvarpslýsingum, meira fæst at vita um hetta í reglugerð fyri lýsingar. email lysing@svf.fo Framleiðarar av filmslýsingum Fa. Videomyndir /v Árni Conradsson, Fútalág Box Tórshavn. Tlf e-mail video@post.olivant.fo Grafik Studio /v Ingi Joensen, Krosslíð Tórshavn. Tlf e-mail grafikstudio@grafikstudio.fo WHR-Studio /v Wilmar Højgaard, Rituvík. Tlf Video /v Helgi Abrahamsen, Box Strendur. Tlf Petur og Petur, reklamuvirki. R. C. Effersøesgøta Postsmoga Tórshavn Tlf Fax Stephanssons Hús Pf. Kongabrúgvin, FR- Tórshavn. Tlf Fax e-mail Step_hus@olivant.fo Grafikkstovan v. Martin Joensen, Millum Gilja Hoyvík. Tlf e-mail grafstov@post.olivant.fo Sansir Reklamuhús Tinghúsvegur Box Tórshavn. Tlf fax e-mail sansir@sansir.fo Team Hoyvíksvegur Postboks Tórshavn. Tlf e-mail team@team fo sp/f Sjónband /v Trónda Joensen Design Stephanssons Hús Fráferð fríggjakvøld Innlatingarfreistir í Føroyum Havn Innlatingarfreist Dagur Runavík hósdagur Tvøroyri hósdagur Klaksvík fríggjadagur Tórshavn fríggjadagur Komutíðir í Skotlandi og Danmark Scrabster leygardag Hirtshals týsdag Ein óbrotin køliketa er úr Føroyum til keyparan í Stórabretlandi ella á meginlandinum, og tað hevur tríggjar týðandi fyrimunir fyri okkara viðskiftafólk Framleiðslan hann halda fram allan fríggjadagin, t.e. framleitt kann vera í fimm dagar Vøran verður hjá keyparanum í Europa tíðliga mánamorgun Rutan gevur ta stytstu flutningstíðina úr Føroyum til keyparan í Europa Hirtshals er framúr sum havn fyri útflutningi av saltfiski og frystum fiski. Operativ deild Michael Mikkelsen er leiðari av operativu deildini. Hann samskipar ferðaætlanir og flutning av farmi og hevur umsjón við flutningstólum. Hava tygum spurningar um ferðaætlanir o.a., verða tygum biðin um at seta tygum í samband við hann. Michael Mikkelsen Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail michael@faroe-ship.fo Oddmar Hansen samskipar útflutningin av fiski. Hann tekur ímóti farmabíleggingum fyri bæði ísfisk, frystum fiski og saltfiski. Hann fyriskipar útflutningin, sum fer úr Føroyum hvønn fríggjadag og er frammi í Scrabster í Skotlandi leygardag; henda rutan er serliga ætlað flutningi av fiski til Stórabretland, og víðari til Frakland, Benelux og onnur lond við. Skipið siglir síðani til Hirtshals við fisk. Oddmar H. Hansen Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail oddmar@faroe-ship.fo Viggo Dam hevur ábyrgdina av øllum pakkhúsunum hjá okkum í Føroyum. Viggo Dam Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail viggo@faroe-ship.fo TOP Flutningur Vit heinta vøruna við okkara egnu bilum, og koyring kann vera ein partur av einari pakkaloysn saman við flutninginum annars. Vit hava bæði lastbilar við galesju, kølibiular og "sidelifters". Vit skipa eisini fyri koyring á tí europeiska meginlandinum beint til dyrnar hjá viðskiftafólki tygara. Koyring er uppi í tilboðnum. Tá vøran verður send um Scrabster, brúka vit Steven and Son, men tá hpn verður send um Hirtshals brúka vit speditiónsfelagið hjá okkum sjálvum Spedition Atlantic. Koyring í Føroyum Viggo Dam Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail viggo@faroe-ship.fo Koyring á europeiska meginlandinum Jannie Bjørgvin Telefon lokal Beinleiðis Telefax og e-mail jannie@faroe-ship.fo Trygging og klagur Høgni Vestergaard gevur ráð um trygging. Hann hevur eisini klagur um hendur. Høgni Vestergaard Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail hoegni@faroe-ship.fo Innlatingarfreistir í Danmark Havn Innlatingarfreist Dagur Fredericia mikudag Keypmannahavn stykkjagóðs kl. mikudag heilar bingjur kl. hósdag Aalborg fríggjadag Hirtshals fríggjadag Sama, hvar í Danmark tygum eru, tekur ikki meira enn ein tíma at koma til onkra av deildunum hjá okkum. Innlatingarfreistir í Svøríki Havn Innlatingarfreist Dagur Lysekil mikudag Innlatingarfreistir í Hollandi Havn Innlatingarfreist Dagur Rotterdam stykkjagóðs kl. týsdag full bingja eftir avtalu Innlatingarfreistir í Noregi Havn Innlatingarfreist Dagur Drammen hósdag Stavanger týsdag Bergen mánadag Ålesund mánadag Innlatingarfreistir í Stórabretlandi Havn Innlatingarfreist Dagur Grimsby mikudag Aberdeen mikudag Scrabster leygardag Flutningur Vit heinta vøruna við okkara egnu bilum, og koyring kann vera ein partur av einari pakkaloysn saman við flutninginum annars. Tá um smápakkar ræður, veitir Faroe Express ta bestu tænastuna. Koyring Viggo Dam Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail viggo@faroe-ship.fo Faroe Express Paul á Krákusteini Faroe Express beinleiðis tlf. Fartelefon Fartelefon Fax e-mail faroe-express@faroe-ship.fo Telefon Skipafelagið Føroyar Skipafelagið Føroyar er nógv tað størsta umboðið fyri útlendsk skip í Føroyum og avgreiðir umleið % av øllum fremmandum skipum í Føroyum. Í var talið av útlendskum skipum, sum Skipafelagið Føroyar var umboð fyri, Árni Dam er stjóri fyri agencydeildini. Hava tygum spurningar, so setið tygum í samband við hann. Árni Dam Telefon lokal Beinleiðis Privat tlf. Fartelefon Telefax og e-mail agency@faroe-ship.fo Telex skip fa Johnny Thomsen tekur sær serliga av sambandinum við russisk reiðarí og russisk skip, sum eru meira enn helvtin av tí samlaða skipatalinum. Johnny Thomsen Telefon lokal Beinleiðis Privat tlf. Fartelefon Telefax og e-mail johnny@faroe-ship.fo og agency@faroe-ship.fo Telex skip fa Dømi um D/A faktura fyri skip, sum liggur á redini Bruttotonnasja tons, nettotonnasja tons Havnargjald kr. NRT kr. Brúgvagjald kr. Yvirtíð hjá tollarum kr. Telegramm, telex o.a. kr. Ferðing og smáútreiðslur kr. Loðsing kr. Fólk at binda og loysa kr. Bátur ferðir) kr. Agentasamsýning Eftir avtalu Dømi um D/A faktura fyri skip, ið liggur í havn í tímar Bruttotonnasja nettotonnasja Havnargjald kr. kr. Brúgvagjald kr. um samdøgrið kr. Yvirtíð hjá tollara kr. Telegramm, telex o.a. kr. Ferðing og smáútreiðslur kr. Loðsing inn og út (ikki tvungin) kr. Loðsbátur út og inn (ikki tvungin) kr. Fólk at binda og loysa kr. Bátur kr. Agentasamsýning Eftir avtalu Sleipibátur er ikki tvungin. Í Havn eru tveir sleipibátar tøkir við einum pelatrekki upp á avikavist og tons. Tann minni báturin kostar kr. um tíman. Tann størri kostar kr. um tíman. Tó verður ikki tikið fyri minni enn tveir tímar, t.e. kr. fyri tann størra. Tá sleipibátur krevst, siglir hann eisini sum loðsbátur. Klarering Øll útlendsk skip, ið kHavnaupplýsingar Havnarútreiðslur Havnargjald Kr. pr. nettotons. Verður kravt hvørja ferð, eitt skip kemur á eina red ella inn í eina havn. Brúgvargjald Kr. pr. nettotons pr. samdøgur. Verður kravt, tá eitt skip kemur til kai. Umskiping Umskiping er ikki loyvd í Føroyum uttan fyri havnaøki. Fleir redir í Føroyum hava góðar umstøður til umskiping. Vatn Kr. pr. tons + kr. fyri tilkoling av slangu. Brenniolja og smyrjiolja Olja (gassolja) og smyrjiolja fáast í flestøllum føroysku havnum. Bið Skipafelagið Føroyar um eitt tilboð. Bunkring Bunkring er ikki loyvd í føroyskum sjógvi uttan fyri havnaøkir. Á fleiri føroyskum redum eru góðir møguleikar fyri bunkring. Loyvi krevst til bunkring. Vit kunnu biðja um loyvi fyri tygum. Burturtøka av ruski Kr. per m3 + flutning kr. Loðsing Í Føroyum er ikki loðsplikt. Tá skiparin á einum skipi ikki er kunnigur við umstøðurnar á staðnum, erður kortini mælt til at taka loðs, tá farið verður inn í flestar havnir. Tað er lætt at sigla inn á fleiri redir, teirra millum redina í Havnini, uttan loðs. Loðsing, kostnaður (Galdandi fyri Tórshavn. Kostnaðurin kann vera eitt sindur øðrvísi aðrastaðni, men munurin er ikki stórur) n Gerandisdagar Heiligdagar,leygardag, sunnudagur og gerandisdagar n n n n Skip upp til GRT kr. kr. Skip GRT kr. kr. kr. Skip GTT kr. kr. Skip GRT kr. kr. Skip GRT kr. kr. Skip GRT kr. kr. n n n Forháling kr. kr. n n n Yvirtíð fyri hvønn t'ma, ið Ffr upp um tveir t'mar kr. kr. Loðsbátur Kostnaðurin er eitt sindur ymiskur í teimum ymisku havnunum, men liggur vanliga millum kr. og kr. Neyvari upplýsingar fáast frá Skipafelagnum Føroyar. Sleipibátur Sleipibátar eru bara til taks í Havnini. Tveir sleipibátar eru tøkir við einum pelatrekki upp á avikavist og tons. Tann minni báturin kostar kr. um tíman. Tann størri kostar kr. um tíman. Tó verður ikki tikið fyri minni enn tveir tímar, t.e. kr. fyri tann størra. Tá sleipibátur krevst, siglir hann eisini sum loðsbátur. Vørugjald Er ymiskt fyri ymiskar vørubólkar. Fyri fisk er tað kr. fyri tonsið. Nærri upplýsingar fáa tygum frá Skipafelagnum Føroyar. Top oma í føroyska havan, antin tað so er á redina ella til kai, mugu tollklarerast. Tollklarering er ókeypis mánadag til fríggjadag kl. Uttan fyri hesar tíðir er gjaldið kr. um tíman, minsti satsur tímar. Top Skipafelagið Føroyar hevur egnar goymslur í Klaksvík, Runavík, Tórshavn, Sørvági og á Tvøroyri. Somuleiðis hava vit goymslur í donskum havnum. Vit kunnu útvega goymslur, eisini kuldagoymslur, aðrastaðni og vit kunnu bjóða uppskiping og innskiping í øllum komuhavnum. Vit kunnu bjóða tygum eina pakkaloysn við uppskiping, goymslu og flutningi av fiski. Tað fyrsta útbjóðingarumfarið verður tíðliga í Her verður ein nýggjur møguleiki hjá altjóða oljuídnaðinum at gera íløgur. Hetta merkir eisini, at royndarboringar fara at verða gjørdar um eini tvey ár ella so og at gass-og oljuvinna á landgrunninum helst verður veruleiki um fá ár. Fyrimunir við samstarvi Vit ætla okkum at verða ein partur av hesum ídnaði frá tí fyrsta, og sóknast tygum eftir einum flutningsfelag, ið kann tryggja veitingar til Føroyar og úr Føroyum, so er Skipafelagið Føroyar til tygara tænastu. Nakrir av fyrimununum við at brúka Skipafelagið Føroyar Vit hava okkara egnu pakkhús í fimm teimum størstu havnunum í Føroyum Góðir goymslumøguleikar Ein ruta eina ferð um vikuna til Skotlands og Danmarkar og samband til Stavanger Avgreiðsla av farmi Okkara egnu kønu stevedorar í øllum pakkhúsum, okara egnur lastbilar, stakkarar, trukkar og kranar Vit eru tað størsta skipsagency í Føroyum við % av marknaðinum Speditiónsdeildin hjá okkum bjóðar flogfrakt, hurð-til-hurð tænastu og klarering Vit útvega manning til skip og frálandavinnu Rusk verður burturbeint Ein føroysk oljuvinna Í Føroyum verður í løtuni nógv tosað um møguleikarnar í einari olju-og gassvinnu. Millum vinnulívsfólk fer nógv orðaskifti fram. Harafturat viðgera politikarar spurningin um, hvar ein útgerðarhavn kanska skal liggja. Trý pláss verða í løtuni nevnd Sund, Tvøroyri og Runavík. Sum er, ber ikki til at siga nakað um, hvar hon verður. Kanska verður einki av hesum plássum valt. Sum tygum vita, so hevur Skipafelagið Føroyar nógv at bjóða í Havnini. Men sama hvat pláss verður valt sum høvuðshavn fyri logistikkveiting, so er Skipafelagið Føroyar longu har við sínum egnu pakkhúsum og sínum starvsfólki. Vit eru um alt landið, norðanfyri í Klaksvík, sunnanfyri á Tvøroyri, vestanfyri í Sørvági, umframt at vit eru í Runavík og Tórshavn í miðstaðarøkinum. Landsstýrið hevur ta støðu, at feløg, ið ætla at vera við at byggja upp eina komandi føroyska olju-og gassvinnu, skulu fáa ein fyrimun, um tey ganga saman í felag við føroyskar fyritøkur. Vit vilja gjarna tosa við tygum um alt, sum viðvíkur olju-og gassvinnuni og menningini av henni í Føroyum. Tær tænastur, vit kunnu bjóða, virka nú. Tær eru ikki uppskot á einum tekniborði Vit standa til reiðar at vera tygara veitingaketa til frálandavinnuna í Føroyum. Um vit kunnu vera forrætningssambandi ella leverandørum tygar til hjálpar við upplýsingum ella leiðbeining, so sendið okkum upplýsingar um teir. Vit høvdu verið fegin um at seta okkum í samband við teir. Hava tygum hug at møtast við starvsfólki okkara í Bretlandi, skipa vit gjarna fyri einum fundi. Tórheðin J. Jensen Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail tor@faroe-ship.fo Charterdeildin hjá Skipafelagnum Føroyar er hjá Faroe Ship í Fr'havnini í Keypmannahavn. Deildin chartrar skip til Skipafelagið Føroyar, men arbeiðir eisini sum skipsmeklari yvirhøvur. Um tygum ætla at keypa ella chartra eitt skip, hjálpa vit fegin. Vit kunnu eisini hjálpa, um tygum hava eitt skip tøkt, sum tygum vilja hava út á marknaðin. Hava tygum spurningar um charter, eru tygum vælkomin at seta tygum í samband við Faroe Ship Orient Plads Frihavnen DK- København Ø Stjóri fyri charterdeildini er Hendricus Lamain Telefon + Telefaks + Fartelefon + og + Telex skip fa Við hurð til hurð deildini kann Skipafelagið Føroyar bjóða tygum ein heildarloysn í flutningi. Tænasturnar hjá Faroe Express eru serliga ætlaðar flutningi av pakkum. Vit arbeiða saman við øðrum flutningsfeløgum um allan heim. Faroe Express Faroe Express kann bjóða tygum Sjófrakt, vit eru á Havnini hvønn mánamorgun Vit planleggja og samskipa flogfrakt um allan heim Vit levera vøruna sama dag, hon kemur higar Vit avgreiða tollklareringina av vøruni Vit eru til taks alt samdøgrið dagar um árið Vit kunnu bjóða tygum ta bestu flutningsloysnina. Oftast senda vit vøruna við okkara egnu skipum fyri at halda kostnaðin so lágan sum gjørligt, men um tygum skulu hava vøruna í skundi, senda vit hana við flogfari. Latið okkum upp í hendur at flyta vøruna hjá tygum. Hesi nummurini svara altíð (Faroe Express beinleiðis) (fartelefon) (fartelefon) (fax) e-mail paul@faroe-ship.fo (Skipafelagið Føroyar) Paul á Krákusteini, leiðari Fartelefon Okkara kønu speditørar hava nógvar royndir í øllum sløgum av speditión.n Eksport fra Færøerne Vores eksportafdeling laver alle eksportpapirer for en rimelig pris. Import til Færøerne Vores fragtspeditører og Faroe Express arrangerer transport af varer og skaffer Ð og udfylder alle nødvendige dokumenter og papirer for Dem. Blandt disse dokumenter kan være Way Bills Tolddokumenter Oprindelsescertifikater Veterinærcertifikater Næste Tilbage n Speditør i Hirtshals Vores fragtspeditører i Hirtshals, Spedition Atlantic er Deres forlængede arm til EU. Vi udfører DDP fortoldninger og EU veterinærchecks. Vores medarbejdere har årelange erfaringer inden for fortoldning, og vi er altid informeret om de nyeste EU regler og kvotaer. Tilbage Útflutningur úr Føroyum Útflutningsdeildin hjá okkum kann gera øll skjøl, ið krevjast til útflutning, fyri lágan kostnað. Innflutningur til Føroya Speditørarnir eins og Faroe Express skipa fyri flutningi av farmi og gera øll neyðug skjøl og syrgja fyri tollavgreiðslu. Skjølini kunnu t.d. vera Way Bills Tollskjøl Upprunaváttanir Veterinerskjøl Speditión í Hirtshals Speditørfelagið hjá okkum í Hirtshals, Spedition Atlantic, dugnar tygum í øllum viðvíkjandi ES. Vit syrgja fyri DDP tollavgreiðslu og ES-veterinereftirliti. Okkara serútbúnu fólk í tollavgreiðsludeildini hav altíð dagførda vitan um tollhjøld og tollkvotur í ES. Føroyar Tórshavn Skipafelagið Føroyar P.O. Box Eystara Bryggja Tórshavn Telefon Fax Viggo Dam Tvøroyri Skipafelagið Føroyar P.O. Box FO- Tvøroyri Telefon Fax Zacharias Bech Klaksvík Skipafelagið Føroyar P.O. Box Faktorsvegur FO- Klaksvík Telefon Fax Heini á Marknagili Miðvágur Skipafelagið Føroyar FO- Miðvagur Telefon Fax Magne Thomassen Runavík Skipafelagið Føroyar P.O. Box Bryggjan FO- Saltangará Telefon Fax Jógvan Páll Olsen Sørvágur Skipafelagið Føroyar FO- Sørvagur Telefon Hervør Niclasen Danmark Sama, hvar í Danmark tygum eru, tekur tað sjáldan meira enn ein tíma at koma til onkra av deildunum hjá okkum. Tað er lætt, skjótt og bíligt at fáa góðsið umborð á okkurt av skipunum hjá okkum. Vit hava deildir í Keypmannahavn, Fredericia, Aalborg og Hirtshals. Hirtshals Hirtshals er tann fremmanda havn, har vit hava mest virksemi. Vit hava okkara egnu agencyskrivstovu, sum tekur sær ikki bara av okkara egnu skipum, men eisini av fremmandum skipum. Vit hava okkara egnu stevedorar og okkara egna speditiónsfelag Spedition Atlantic. Spedition Atlantic Spedition Atlantic flytur matvørur, serliga fisk, millum Danmark og restina av Europa. Hava tygum brúk fyri at flyta vøru úr Føroyum til destinatiónir í Europa, kunnu vit saman við Spedition Atlantic gera eina pakkaloysn fyri hurð-til-hurð flutning. Felagið hevur einar nútímans kølibilar við effektivum temperaturkontrolli, ið koyra um alt Europa. Ein framkomin fylgisveinaskipan ger, at tað altíð ber til at geva viðskiftafólkum gjølliga upplýsing um, hvar bilarnir eru. Telefon + Fax + Spedition Atlantic, dugnar tygum í øllum viðvíkjandi ES. Vit syrgja fyri DDP tollavgreiðslu og ES-veterinereftirliti. Okkara serútbúnu fólk í tollavgreiðsludeildini hav altíð dagførda vitan um tollhjøld og tollkvotur í ES. Kontaktpersónar Marianne Ptersen, telefon + lokal ella Susanne Simonsen, telefon + lokal Sí eisini www.faroeship.dk og www.faroeship.dk/atlantic Hirtshals Faroe Ship Østhavnevej P.O. Box Hirtshals Telefon + Telefax + Aalborg Vit sigla ikki upp á Aalborg, men vit taka ímóti góðsi í Aalborg. Góðs, sum verður latið inn ikki seinni enn týsdag, verður flutt til Hirtshals uttan kostnað. Góðs, sum verður latið inn seinni, verður flutt til Hirtshals fyri kr. /tons ella kr. /m3. Hava tygum góðs í norðara parti av Jyllandi, men sunnan fyri Límfjørðin, er Aalborg eitt hóskandi stað at lata vøru inn. Faroe Ship P.O. Box Aalborg Telefon + Telefax + Fredericia Fredericia liggur væl fyri at lata góðs inn úr Suður-og Miðjyllandi og av Fyn. Faroe Ship Møllebugtvej P.O. Box Fredericia Telefon + Telefax + Keypmannahavn Hava tygum góðs á Sjællandi, er deildin hjá okkum í Keypmannahavn tann nærmasta. Í meira enn ár hava vit siglt upp á Keypmannahavn. Skrivstovur og pakkhús okkara liggja í Frihavnini. Faroe Ship Orient Plads København Ø. Telefon + Telefax + Leiðsla Forstjóri er Árni Joensen. Árni Joensen Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon + Telefax og e-mail arni-j@faroe-ship.fo Hans Andrias Dam, stjóri. Hans Andrias Dam Telefon lokal Beinleiðis Telefax og Hendricus Lamain, stjóri. Hendricus Lamain Telefon + Telefaks + Fartelefon + og + Telex skip fa Fyrisiting Kaj M. Petersen er fíggjarstjóri og høvuðsbókhaldari, hann er eisini starvsfólkaleiðari og KT-stjóri. Kaj M. Petersen Telefon lokal Beinleiðis Fartelefon Telefax og e-mail kaj@faroe-ship.fo Skipafelagið Føroyar er tað størsta og elsta skipafelagið í Føroyum við umleið starvsfólkum um borð á skipunum og á teimum fýra føroysku og fýra donsku deildunum. Í kjalarvørrinum á teimum umfatandi broytingum í búskapi og samfelagslívi, sum fóru fram í Føroyum tey seinastu áratíggjuni av øld, vaks eisini eitt nýtt tjóðskaparligt medvit fram. Saman við handilsligum áhugamálum var hetta tað, sum førdi til stovnanina av einum egnum føroyskum skipafelag. Hugskotið varð fyrstu ferð sett fram á einum fólkafundi á ólavsøku í Stigtakararnir fóru skjótt eftir fundin undir at tekna partabrøv og skipamálið gjørdist eitt hjartamál hjá føroyingum. Upp á rættiliga stutta tíð vóru partaeigarar, hóast fólkatalið í Føroyum í bert var februar var stovnandi aðalfundur í felagnum, sum fekk navnið Skipafelagið Føroyar. Partabrøv vóru teknað fyri krónur. Harafturat lovaði løgtingið at seta krónur í felagið undir ávísum treytum. Tað nýggja felagið mundi verið tikið av fótum, innan tað kom fyri seg. Tann svenska skipasmiðjan, sum skuldi byggja tað fyrsta skipið hjá felagnum, fór á húsagang, beint eftir at kjølurin var lagdur. Felagið hevði ikki tryggjað seg móti sovorðnum hendingum og var fyri stórum peningamissi. Kortini varð við góðum treysti hildið fram at leita eftir einum skipi, og tað endaði við, at eitt farmaskip, sum fyrr hevði verið týskt, men sum bretskir myndugleikar høvdu lagt hald á, í varð keypt. Skipið æt Petchora og hevði siglt millum Arkhangelsk og týskar havnir við timbri. Skipið, ið fekk navnið Mýlingur, gjørdist sostatt tað fyrsta av nógvum skipum hjá tí fyrsta skipafelagnum í Føroyum. Í varð eitt ferðamanna-og farmaskip keypt, ið fekk navnið Tjaldur. Í -unum og -unum vórðu uppaftur fleiri skip keypt og seld, og felagið vann sær eina trygga støðu innan fyri ferðafólka-og farmaflutning til Føroyar og úr Føroyum. Annar heimsbardagi gjørdist eitt baldrut tíðarskeið hjá felagnum. Tað bretska hersetingarvaldið legði hald á flaggskipið hjá felagnum, Tjaldur, og á skrivstovubygningin hjá felagnum í Havn. Ikki fyrr enn í eydnaðist at fáa eina mánaðarliga leigu fyri skipið. Í varð Tjaldur latið felagnum aftur, men í sakk skipið. Skjótt varð eitt annað skip útvegað, sum eisini fekk navnið Tjaldur. Í fór eitt nýtt Tjaldur, tað triðja og síðsta hjá felagnum, av bakkastokki. Tann nógv vaksandi flogferðslan gjørdi tó, at ferðamannaflutningur sjóvegis loysti seg minni og minni. Í varð Tjaldur tí selt. Tey trý skipini við navninum Tjaldur, sum í tíðarskeiðnum við undantak av heimsbardaga sigldu millum Føroyar og Danmark, hava havt eitt serligt pláss í hjartanum á føroyingum. Í mong ár vóru tey tað mest týðandi sambandið millum Føroyar og umheimin, og nógv munnu minnast aftur á ferðirnar við Tjaldur, um tað so var í kolandi stormi ella silvitni, í luksus á fyrsta plássi ella á tí ikki heilt so stásiliga og tí eisini bíligari og meira ungdommiliga triðja plássi. Tá Tjaldur var selt, varð denturin lagdur á farmaflutning. Millum og átti Skipafelagið Føroyar fleiri smærri farmaskip. Teirra millum var Blikur (nummar tvey), sum varð keyptur í og tann fyrsti Lómur, sum kom í Men ikki fyrr enn tað núverandi parið Lómur (nummar tvey) og Blikur (nummar trý) vórðu bygdir í ávikavist og varð farið undir regluliga linjusigling. Tað gekst væl, og eini tvey ár seinni vórðu bæði skipini longd, soleiðis at tey eru m long og lasta uml. tons. Sum árini eru liðin, hevur Skipafelagið Føroyar keypt og selt nógv skip, og tann síðsti handilin er ikki gjørdur enn. Skipafelagið Føroyar hevur nógv tann størsta partin av tí føroyska farmamarknaðinum og leggur seg eftir eisini í framtíðini at laga seg eftir krøvunum hjá viðskiftafólkunum. Top Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Teir hepnu vinnararnir eru funnir lutaseðlarnir eru trektir. Les meira um lutaseðlarnar á heimasíðuni Tíðindi frá skótunum, sum eru í Onglandi Les meira her Vinnararnir í lutaseðladráttinum eru funnir Les meira her Leynavatnslegan ára minningarlega Legutíðarskeið Frá til og við Fyribilstilmelding Í seinasta lagi Les meira her Frá vinstru Lív og Halla Brot úr føroysku skótasøguni Soleiðis byrjaði tað les her Fyrsta liðráðið les her Sumba hevur fingið eina royður les her FastCounter by bCentral Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Leynavatnslegan ára minningarlega Legutíðarskeið Frá til og við Tilmelding Fyribils tilmelding áðrenn Endalig tilmelding áðrenn Legugjald Depositum kr. (gjaldast áðrenn ) Fult gjald kr. (gjaldast áðrenn ) Í legugjaldinum er alt íroknað virksemi, matur og útferðir. Aldursbólkur ár og eldri. Leiðsla Legustjóri Heini Østerø Kassameistari Jógvan Sofus Vágsheyg Virksemi Christoffer Lutzen Kosthaldari Høgni Jensen Útferðir Heri Simonsen Teknisk leiðsla Sankta Jørunds Gildi Verjið verandi virðir Frá vinstru Birita, Vár Á., Vár og Brynhild Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Teir hepnu lutaseðlarnir hjá SSB eru funnir august vóru hesi nummur drigin málningur, Zacharias Heinesen málningur, Heðin Kambsdal klipp, Rasmus R. Rasmusen ltr. av olju frá Shell ltr. av olju frá Statoil krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy krt. av Okkara súltutoy Ein stórur hópur av SSB skótum er farin til Onglands at vitja skótabrøður og systrar. Les meira her Frá vinstru Halla og Rakul Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Tíðindi frá skótunum í Onglandi Mikudagur kl. Skótar okkara eru nú staddir í Skotlandi. Kl. komu tey til Sterling, sum liggur innast í Edinburgfjørðinum. Tey gista í nátt í einum skótahúsið, sum tey siga er sera væl útgjørt, næstan líka gott sum okkara, tá tað verður liðugt útbygt. Tey hava øll verið í býnum og "etið kinesiskt". Leiðararnir siga, at børnini lata sera væl at øllum, sum tey hava upplivað, og øll hava tað framvegis gott. Tá ið vit tosaðu við tey, vóru bæði børn og vaksin á veg til songar. Øll vóru móð og troytt eftir drúgva ferð, og gleða seg til at koma heimaftur í morgin. Á ferðini hava tey havt tríggjar bilar, tveir bussar og ein vøruvogn, og mangan hevur tað verið strevið hjá sjaførunum. Teir hava ongar avloysarar havt, so tað má sigast at hava verið ein veruligur "uriaspostur", og tað takka vit teimum sjálvandi fyri. Í morgin verður farið undir seinasta koyritúrin á ferðini, og eftir ætlanini fara tey á flog úr Skotlandi kl. So um ongin mjørki verður í Vágunum í morgin so lenda tey helst á flogvøllinum kl. Roknað verður við, at tey eru á Farstøðini í Havn millum kl. & Hesa fittu myndina niðanfyri hava vit fingið sendandi Týsdagur kl. Vit hava nú fingið ein hóp av myndum, men myndagóðskan er tí verri í lakara lagi. Vit hava kortini valt eina mynd úr rúgvuni. Myndin er tikin í London, og vit síggja Big Ben í bakgrundini. Sunnudagur kl. Vit hava nú frætt, at skótanir eru á veg til Halifax, har tey skulu vera í tríggjar dagar til mikudagin Øll hava tað gott, og hýrurin er góður. Tey hava m.a. eisini verið í Gilwell Park, sum onkur hevur nevnt "Mekka skótana". Har var var sera áhugavert at vera; tey vóru t.d. inni í húsunum, sum Lord Baden Powell búi í. Sum tit síggja, so hevur tað eydnast okkum at fáa eina mynd av dreinjaskótunum uttanfyri Downing Street Myndagóðskan er tí verri ikki tann besta. Sunnudagur kl. Fyri løtu síðani fingu vit fyrstu myndina senda úr Onglandi. Tíverri er myndagóðskan ikki tann besta, men stuttligt kortini. Legg merkið til, hvar tey eru stødd. Bakgrundin er ein hurð, og á hurðini stendur nr. og tí er lætt at gita, at tey eru stødd uttanfyri Downing Street Sum vit skilja á lagnum eru fleiri myndir ávegis. Hósdagur kl. Sum mong longu hava frætt so slitnaði "Cantat kaðalin" millum Føroyar og útheimin týskvøldið ), og tí hevur teldusamskiftið ímillum Føroyar og umheimin ligið lamið mesta partin av hesi vikuni. Av somu orsøk hevur ikki verið møguligt hjá "okkara" skótum í Onglandi at fáa teldusamband við Føroyar. Hóast Cantatslitið eisini hevur ávirkað telefonsambandið millum Føroyar og umheimin, so eydnaðist okkum kortini í kvøld at fáa eitt stutt telefonprát við Hildur og Høgna. Og eitt tað fyrsta tey søgdu var, at tey øll høvdu tað gott og at "lagið er í topp hjá okkum øllum somlum". Tá vit ringdu vóru tey júst komin aftur úr London. Tey høvdu øll verið ein sera spennandi túr í London. Upprunaliga var ætlaninin, at ikki øll skuldu fara sama dag, men av tí, at alt gekk so væl í hond gjørdu leiðararnir av, at øll skuldu fara saman. Vit skiltu á lagnum at Londontúrurin hevur verið eitt stórt upplivilsi. Í London sóu og vitjaðu tey m.a. Picadilly Circus Big Ben Bank of England Downing st. Hyde Park Buckingham Palace St. Pauls cathedral Speakers Corner Trafalgers Square Týsdagur Tíverri vísir tað seg at vera sera trupult at fáa enska og føroyska tøkni at samstarva, so enn hava vit ikki fingið teldupost og myndir frá skótunum í Onglandi. Sunnudagur kl. Vit hava nú fingið fyrstu tíðindini frá SSB skótunum, sum hósdagin fóru á skótalegu í Onglandi. Vit hava tosað við Høgna Jensen, skótaovasta. Hann sigur, at øll somul hava tað gott og at alt hevur gingið sum ætlað. Tá tey komu á leguøkið fóru bæði skótar og leiðarar alt fyri eitt undir at rigga leguna til. Tey sum hava roynt seg á skótalegu vita, at tað kann vera drúgt at rigga eitt skótaleguøki til. Vit hava frætt, at eisini hetta hevur gingið sera væl. Nú er so stutt fráliðið síðani tey fóru, men kortini hava tey t.d. longu verið og svomið, tey hava verið í einum stórum djóragarði í Linton (tað stuttliga var, at dýrini gingu leys). Tey hava m.a. eisini keypt inn í stórum, og fingu alt fyri hálvan prís. Tað sum børnunum dámar best er alt góðgæti, tey nú kunnu keypa fyri lítið og lætt. Í morgum vóru øll á fótum kl. Eftir morgunmatin høvdu tey morgun- og flaggparadu. Eftir hetta fóru øll at rudda og vaska allar "fasilitetirnar". Hetta plagar ikki at vera tað stuttligasta. Øll vóru kortini hugagóð, og tað sigur skótaovastin vera eitt sera gott barometur. Høgni greiddi eisini frá, at skótanir hava verið raskir at skriva dagbók um tað tey hava upplivað, og hava tikið nógvar myndir. Tær fyrstu royndirnar at senda tíðindi og digitalar myndir heim ígjøgnum internetið vera gjørdar í kvøld. Men enn vita vit so ikki um enska tøknin dugir at samstarva við føroyska tøkni. (skrivað ) Luttakarar Alexander Reynheim Dánjal Petur Jensen Tummas Arge Pauli F. Petersen Gunleif Andreasen Høgni í Skorastovu John Juul Hansen Jón Festirstein Ludvík Breckman Niels Jón Sigurheim Pætur Breckman Tórur Christiansen Tróndur Kollsker Tummas N. Arge Heðin Guttesen Guttorm Patursson Ester Djurhus Brynhild Petersen Ann Krista í Dali Birita í Dali Elna F.S. Høgenni Halla Weihe Reinert Lív Reynheim Malan Mohr Joensen Vár Árnastein S. Vár Arge Seloy Rakul Roarsdóttir Ellendersen Anna Margit Thomsen Rannvá Strøm Høgni Jensen Heini Simonsen Pauli Mortensen Katrin Jespersen Hildur Arge Seloy Dia Arge Marie Ravn Sørensen Símun Johansen Allan Mortensen Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Føroyska skótarørslan ára føðingardag komandi ár Komandi ár hevur SSB ára føðingardag, og tá hetta samstundis er ára føðingardagur hjá skótarørsluni í Føroyum, er ætlanin at hátíðarhalda føðingardagin á ymsan hátt. Stig eru longu tikin til at skipa fyri eini megnar skótalegu við Leynavatn á sumri Heini Østerø er settur at vera legustjóri. Fyrispurningar um leguna kunnu sendast við telduposti ssb@ssb.fo jorund@post.olivant.fo Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Farið er undir stórar umbyggingar Sum myndin sigur frá so hongur skótahúsið í løtuni nærum í leysum lofti. Stórar umbyggingar verða gjørdar, og fyrsta dagin verður húsið fyribils flutt av grundini. Ofta verður tikið til, at har hjartarúm er har er eisini húsarúm. Men virksemið hjá SSB er nú so umfatandi, at neyðugt var at byggja uppí. Skótaliðið SSB's Skriva í gestabók okkaraVí Innlegg Síðst vísta Aug Síðasta innlegg Aug navn Halla (Heimasíða) Land Føroyar Dagfesting Aug Tekstur Hey hey øll tit Englandstúrurin var genialur. Eg gleði meg til næstu legu longu. Kærar heilsur Halla navn símun (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur hey hey vil hervið nýta høvi at takka øllum, ið vóru við á onglandstúrinum fyri ein góðan túr. alt tað besta. símun navn Foreldur (Heimasíða) Land Føroyar Dagfesting Aug Tekstur Barn mítt gleðir seg til skótarnir byrja aftur. Eigi onnur børn sum eru skótar, og altíð vilja verða tað. Vóni at leiðararnir sum hava verið hesi seinastu tíðina forseta.havi bara goot at berða teimum. Foreldur. navn (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur navn mostir (Heimasíða) Land føroyar Dagfesting Mon Aug Tekstur Tað er gott at hoyra at tit hava ein góðan túr í Onglandi. Góða ferð heim. Vit gleða okkum at síggja tykkum aftur. navn Rovari (Heimasíða) Land Føroyar. Dagfesting Sat Aug Tekstur Góðan dag. Og hjartaliga tillukku við hesu vøkru heimasíðu. Gleðir meg at síggja stóra framgongd. Tit gerða eitt megnar arbeiði. Við skótakvøðu Maria. navn Ein mamma (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur Ein heilsa til tykkum øll í Onglandi. Vit gleða okkum at hoyra frá tykkum Alt tað best navn Hey øll somul (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur Nógvar mussar úr Føroyum navn Dávur (Heimasíða) Land Dagfesting Sat Aug Tekstur Hey tit í Englandi Skriva í gestabókina vit bíða við spenningi navn DIA (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur HEY AFTUR HAVA TIT NÆKRAR GAMLAR MYNDIR FRÁ SKÓTALÍVINUM. GAMLAR,TÁ MEINI EG VIÐ, MYNDIR FRÁ UNUM. UM SO ER,FÁÍ TÆR ÚT Á SÍÐUNA < > Skótaliðið SSB Aug Skótaliðið SSB's Skriva í gestabók okkaraVí Innlegg Síðst vísta Aug Síðasta innlegg Aug navn DIA (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur HEY TIT FÍN HEIMASÍÐA navn Beinta (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur Hey tit Kann ikki onkur fortelja eina vittigheit her Bye navn Hey tit (Heimasíða) Land Dagfesting Aug Tekstur Hetta er bara so feitt Einaferð skóti altíð skóti < > Skótaliðið SSB Aug Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Sjóskótar og tvinnir føroyskir bátar Skótafylki Sigmunds Brestissonar eigur ein fittan føroyskan róðrarbát, sum tíðum verður brúktur í góðveðri. Skótanir læra at ansa sær á sjónum, og dentur verður lagdur á, at trygdin altíð er í hásæti. Sankta Jørunds Gildið eigur eisini bát, sum skótarnir hava høvi at lána. Sjóskótar aftur í SSB Flaggdagin apríl var ein minniligur dagur fyri Skótafylki Sigmunds Brestissonar. Aftan á Flaggdagshaldið á Vaglinum bjóðaði Skótaliðið øllum áhugaðum út í Bakka, har nýggi báturin hjá skótaliðinum varð navngivin og flotaður, áðrenn skótarnir fóru royndartúr á Vestaruvág. Tað var Bjørg Matras Jensen (sála), sum var úlvaleiðari frá til sum var gumma og gav bátinum navnið Sigmundur Brestisson. Báturin er eitt stórt fýramannafar, sum er útgjørt við árum, segli og bjargingarútgerð. Feðgarnir Clementsen á Sandi hava bygt bátin, sum er av snøggastu bátum og ber seg væl á sjónum bæði við árum og segli. Rovaraflokkurin hjá liðinum hevur haft ábyrgd av bátinum, og fyri at trygdin skal vera í lagi eru greiðar trygdarreglur settar fyri nýtslu av bátinum, og logbók verður førd hvørja ferð báturin verður brúktur. Áðrenn farið verður út um molan skulu skótarnir taka dugnatekin í sjómansskapi, og m.a. royna, hvussu tað er at detta á sjógv í bjargingarvesti. Skótaliðið hevur fingið innivist fyri bátinum í neystinum hjá Gudmundi Skæling úti í Bakka, og hetta gevur góðar møguleikar fyri at brúka bátin. Í fjør vórðu møguleikarnir fyri at nýta seglið betraðir, tá Sankta Jørunds Gildi setti ein eldri motorbát í stand. Báturin, sum fekk navnið St. Jørundur, verður í dag millum annað brúktur til fylgibát, tá silgt verður við seglum. Rovaraflokkurin sum røkir bátin, hevur eisini brúkt møguleikan til at luttaka í teimum kappingum, sum eru fyri seglbátar í Føroyum, og er hetta við til at økja um siglingarroyndirnar. Tey fyrstu árini eftir at skótaliðið varð stovnað, var sjómansskapur ein týðandi partur av skótaarbeiðinum, men tað eru nú nógv ár síðani, at skótarnir hava havt egnan bát, og leiðararnir fegnast um, at tað aftur ber til at bjóða skótunum hendan møguleika, sum átti at verið so sjálvsagdur í einum oyggjalandi sum Føroyum. Í -árunum átti skótaliðið ein tons deksbát, ið hevði navnið Sigmundur Brestisson. Hann varð nógv nýttur av teimum eldru skótunum til útferðir o.a. líka til hann av fíggjarligum orsøkum varð seldur fyrst í sekstiárunum. Fyri peningin frá søluni av bátinum keypti skótaliðið eina smáttu úr Nólsoy, sum varð flutt til Leynavatns. Har hava nógvar legur verið hildnar síðani. Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Smáttan við Leynavatn Smáttan við Leynavatn, sum í nógv ár hevur verið nógv brúkt í skótavirkseminum hjá SSB, fór so mikið illa av eldibrandi, at hon neyvan verður umvald. Men skótum líkt er altíð okkurt til ráða at taka, og tí verður longu nú arbeitt við at byggja nýggja smáttu við Leynavatn. Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Eg lovi at gera mítt besta fyri altíð at halda skótalógina,altíð at hjálpa øðrum og í einum og øllum at vísa meg sum ein rættan skóta. Ein skóti er altíð sannførur Ein skóti er trúgvur móti landi, skótaførarum og foreldrum sínum, móti yvir- og undirmonnum sínum Ein skóti er dúgligur og hjálpsamur móti øðrum Ein skóti er vinur við øll, sum bróður móti øllum øðrum skótum í øllum londum Ein skóti er høviskur Ein skóti er góður móti djórum Ein skóti er altíð líðin móti foreldrum, flokksførara og liðstjóra Ein skóti ber allar trupulleikar vælhýrdur Ein skóti er sparin Ein skóti er reinur í hugsan, orðum og gerðum Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Fylkisstjóri Høgni Jensen, á Stórheyggi, FO Velbastaður telefon & teldupostur vitamarg@post.olivant.fo Varafylkisstjóri Noomi í Dali, Heygskrókur Tórshavn telefon teldupostur noomi-id@post.olivant.fo Rovarastjóri Heini S. Østerø, Jónas Bronksgøta Tórshavn telefon teldupostur jorund@post.olivant.fo Liðleiðarar, skótar Noomi í Dali, Heygskrókur tlf. Heini S. Østerø, Jónas Bronksgøta tlf. Úlvaleiðarar Høgni Jensen, á Stórheyggi, Velbastaður Hildur Arge, Berjabrekka tlf. Foreldraumboð Foreldraráðsformaður Suni Petersen J.C. Svabosgøta Tórshavn, tlf. teldupostur sunip@hfs.fo Kassameistari Jógvan í Dali, Heygskrókur tlf. teldupostur jogvanid@post.olivant.fo Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Reglugerð fyri SSB Stabsfundur. Stabsfundur er fyrsta sunnudag í mánaðinum, um ikki annað er fráboðað. Hesi hava skyldu at møta til fundin Fylkisstjórin Varafylkisstjórin Fylkisskrivarin Rovarastjóri (við umboði) Liðleiðarar (við umboði) Kassameistari Foreldraumboðini Og annars onnur fólk eftir tørvi Santa Jørunds Gildi hevur eygleiðara á fundinum. Skrá fyri stabsfundin. Frásøgn frá seinasta stabsfundi, uppgávur frá seinast, hvørji mál eru nádd og ikki. Frágreiðingar a. Fylkisarbeiðið b. Úlvaliðini c. Skótaliðini d. Birkibeinaflokkur e. Rovaraflokkurin f. Foreldraumboðini Innkomin mál. a. b. c. osfr. Ymiskt. Valstabsfundur. Grein stk. Á valstabsfundinum, sum so vítt gjørligt er fyrsta Sunnudag í Juni mánaði, møta tey sum hava atgongd til stabsfundirnar. (Sí reglugerðina um stabsfundir). Valstabsfundurin er viðtøkuførur, tá ið umboð fyri fylkisleiðslu liðleiðarar rovarar og foreldraumboð eru møtt á fund, og av teimum ið rætt hava at møta eru til staðar Uppskot mugu vera inni áðrenn fundin, til tey størv ið verða sett. Grein stk. Valstabsfundurin velur fylkisstjóran og eftir innstilling frá fylkisstjóranum varafylkisstjóran og fylkisskrivaran. Fylkisstjórin innstillar liðleiðarar fyri úlvar, skótar og birkibeinar, sum skulu góðkennast av foreldraumboðunum. Liðleiðararnir seta hjálpaleiðarar, sum skulu góðkennast á stabsfundi. Harumframt velur stabsfundur depotstjóra, útgerðarnevnd og húsaútleigara. stk. Hjálpaleiðarar, húsavørður og húsanevnd verða settir skjótast gjørligt eftir fyrsta stabsfund í skótaárinum. stk. a. Foreldraumboðini verða vald av foreldrunum á tí árliga foreldrafundinum. Foreldrafundurin ásetir talið av foreldraumboðum. b. Kassameistarin verður valdur av foreldrafundinum og góðkendur á stabsfundi. stk. Rovarastjórin verður valdur av rovaraflokkinum og góðkendur á stabsfundi. Grein stk. Tey ið hava góðkent tey ymisku størvini, kunnu eisini loysa úr starvi, tann sum ikki er egnaður ella ynskir at verða loystur úr starvi. Ábyrgdir. Fylkisstjóri Umboðar fylkið úteftir. Fyriskipar fylkisarbeiðið og samskipar liðarbeiðið. Leggur skrá fyri stabsfundin, innkallar til fundin og er fastur orðstýrari. Skal góðkenna tey, ið skulu hava lykil til skótahøllina, sí lyklaskipan. Hevur vanligan avgerðarrætt ímillum stabsfundirnar, við ábyrgd yvir fyri stabsfundinum. Skal syrgja fyri at øll í fylkinum passa starvið hjá sær. Røkir saman við foreldraumboðunum sambandið við myndugleikarnar. Varafylkisstjóri Er næsti maður fylkisstjórans, og gevur ta hjálp honum tørvar. Skal traðka til tá fylkisstjórin er burturstaddur. Er fastur skrivari á stabsfundi, skal syrgja fyri at gerðabókin er í lagi. Fylkisskrivarin Hjálpir fylkisstjóranum við osfr. Rovarastjórin Er liðleiðari fyri rovaraflokkin. Hann skal stremba ímóti at rovararnir verða til mest møguliga nyttu sum instruktørar, dómarar o.t. innan fyri fylkið. Liðleiðari Leggja skrá fyri úlva/skóta/birkibeina arbeiðið í samráð við fylkisstjóran og hjálparfólk sítt. Ansast má eftir, at skráin er í samsvar við fylkisskránna. Skipa fyri liðfundum, legum, gongutúrum, førarafundum o.a. Syrgja fyri at arbeiðið í liðnum gongur sum tað skal. Hevur, við ábyrgd yvir fyri fylkisstjóra og stabsfundi, avgerðarrætt til alt, sum gongur fyri seg í hansara liði. Leiðari/Hjálpaleiðari Um patruljan ynskir tað, kann hjálparleiðarin skipa fyri patruljufundunum, og annars leggja lag á, soleiðis at førarin sjálvur kan skipa fyri fundunum. Hjálpa Liðleiðaranum við sínum arbeiði um tørvur er fyri hesum. Patruljuførari Skipar fyri patruljufundum, møguliga í samráð við hjálparleiðaranum. Er hægsti maður í patruljuni, hevur ábyrgdina yvir fyri leiðarunum. Er kontaktpersónurin í patruljuni. Korporalur Hjálpir føraranum, og traðkar til tá hesin er burturstaddur. Er næsti maður førarans, um patruljan fer í tveimum í kappingum og øðrum tiltøkum, eru førarin og korporalurin førarar í hvør síni helvt. Depotstjóri. Skal syrgja fyri at heinta nýggjar vørur inn tá tørvur er fyri tí. Heldur skil á depotroknskapinum. Hevur ábyrgd yvirfyri kassameistaranum og stabsfundinum. Kassameistari Halda skil á rokniskapinum, og leggja fram frágreiðing um rokniskapin fyri stabsfundinum eftir tørvi, t.d. ferðir um árið. Leggur fram grannskoðaðan rokniskap á stabsfundi og síðani á árliga foreldrafundinum til góðkenningar. Húsavørður Skal syrgja fyri at allir smáskaðar verða umvaldir sum skjótast, og um nakar størri skaði er, skal hann boða húsanevndini frá hesum. Útgerðarnevnd Halda skil á allari útgerð hjá fylkinum, læna út útgerð til legur og onnur tiltøk í fylkinum, og syrgja fyri at útgerð við skaða verður umvald, og keypa nýggja útgerð tá hetta er neyðugt, eftir heimild frá stabsfundinum. Útgerð má einans latast til skótatiltøk hjá SSB. Í serligum førum hevur fylkisstjórin heimild til at gera undantak frá hesi reglu. Húsanevnd Syrgja fyri at har verður fríðkað um húsið, bæði innan og uttan, og økið rundan um húsið.Um húsavørðurin boðar frá onkrum størri skaða, skal hon skipa fyri at hann verður umvældur. Foreldrarráðið Góðkenna liðleiðarar. Umsita ognir, og røkja samband til onnur foreldur og saman við fylkisstjóranum sambandið við myndugleikarnar. Annars skulu foreldraumboðini hjálpa til við innsavnan av peningi, og aðra hjálp í fylkinum, og um neyðugt tilkalla onnur foreldur til hetta arbeiðið. Húsaútleigari Skal leiga húsið út, og syrgja fyri at krevja leigugjaldið inn, skal eisini reklamera við at høllin er til taks, bæði í Føroyum og uttanlanda. Ger skrá fyri útleigan av húsunum, so onnur vita nær tey kunnu nýta skótahøllina og smáttuna við Leynavatn. Lógargildi. Henda fyriskipan er galdandi, í tann mun hon ikki er í stríð við galdandi lógir fyri Føroya Skótasamband. Samtykt á stabsfundi mai og undirskrivað mai Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Søgulig viðurskifti Tá ið eitt skótalið hevur verið virkið í ár, eru sjálvandi nógvar áhugaverdar hendingar at siga frá. Men ein treyt fyri, at sigast kann frá áhugaverdum hendingum er sjálvandi, at tey sum hava tikið lut hesi árini hava hug og evni at siga frá. Og tá ið tað í skótaliðnum altíð hava verið fólk við sera góðum frásøguevnum og áhuga, so skortar ikki við áhugaverdum skótasøguligum tilfari. Hetta kemur m.a. til sjóndar í bók, sum skótaliðið gav út í tá ár vóru farin síðani liðið fór til verka. Brot úr bókini "Skótalið Sigmunds Brestissonar, " Eskild Christiansen Soleiðis byrjaði tað Les her Fyrsta liðráð Skótalið Sigmunds Brestissonar Les her Jóhann Mortensen, brot frá landsleguni Sumba hevur fingið eina royður Les her Eitt, sum eisini er vert at nevna er, at hjá gulu skótunum skortar ikki við skótasøguligum fotomyndum. Vit kunnu enntá siga, at tað altíð hava verið nógvir gulir skótar, sum hava havt serligan ans fyri fotografering. Tí er onki at ivast í, at hópur av myndatilfari er til taks. Tað sum um ræður er, at stig verða tikin til at savna eitt rættuligt skótamyndasavn. Her eigur at verða nevnt, at Sankta Jørunds Gildi í fleiri ár hevur savnað myndir, sum hava skótasøguligan týdning. Sum nevnt gav SSB í út bók, sum gevur eina áhugaverda mynd av teimum fyrstu skótaárunum. Men nú skótaliðið hevur fingið heimasíðu á internetinum, verður umframt at greiða frá teimum fyrstu árunum, eisini farið undir av savna tilfar, sum kann geva eina áhugaverda mynd av teimum seinastu árunum. Og í hesum sambandi verður heitt á fólk, sum hava skótasøguligan áhuga um at seta seg í samband við skótaliðið. Heitt verður sjálvandi eisini á tey, sum eiga myndir um at siga okkum frá soleiðis, at vit eisini kunnu fáa eitt so gott myndasavn sum gjørligt. Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Soleiðis byrjadi tað Í sambandi við, at tað í vóru liðin ár síðani Skótalið Sigmunds Brestissonar byrjaði skótavirksemi var givin út bók, har m.a. greitt var frá fyrstu árunum hjá skótaliðnum. Ein av stigtakarunum til Skótalið Sigmunds Brestissonar var Eskild Christiansen. Í omanfyrinevndu bók sigur Eskild Christiansen soleiðis frá At skótarørslan, tá ið hon í frá Bretlandi breiddi seg út um allan heimin, eisini kom til Føroya, er eingin ivi í. Ein hevur hoyrt tilkomnar menn siga frá, at teir, ið vóru dreingir tá, royndu at vera við í hesi rørslu og stovnaðu skótaflokkar, men einki kom burtur úr hesum fyrstu royndum. Meðan skótarørslan menti seg í øllum londum, hendi einki her heima í so máta. Í Havnini bardust dreingirnir Havnardreingir móti Bø-dreingjum, við Rættará-, Landavegs- og Varðadreingjum sum minni flokkar, ið skiftandi vóru í parti við einum av teimum størru. Tey fyrstu árini, t.v.s. til byrjan av talinum, fóru bardagarnir ógvuliga sámuliga fram. Dreingirnir nýttu træsvørð og skjøldur, og sjáldan hendi størri skaði. Men so harðnaði stríðið, gassar og seiðatrø vóru nýtt, og tíðan hendu størri skaðar. Um ársskiftið hildu nakrir Bødreingir, at hetta fór ikki at bera til, betri hevði verið at íðkað skótaítrótt og fáa meiri nyttu og stuttleika úr frítíðini. Tann februar hittust dreingir, Pauli Christiansen, Arni Ellingsgaard, Zacharis Poulsen og eg heima hjá foreldrum mínum og stovnaðu Sigmunds Brestissonar flokkin. Óroyndir vóru vit í skótaarbeiði, men høvdu sett okkum fyri at fáa nakað burturúr, og so við og við at fáa fleiri dreingir inn í flokkin. Teir valdu meg til leiðara, og so var at fara undir at fáa eitt høli at halda fundir í. Mamma vísti við tað sama stóran ans fyri okkum skótum og hjálpti á mangan hátt, millum annað fekk hon útvegað høli í húsunum hjá abba, í Trappugøtu, har skótarnir hildu til, líka til teir fingu egnu hús á Bakkahellu. Tað hevði stóran týdning fyri okkum skótar, at eitt tilkomið fólk vísti okkum ans, tí nógvir trupulleikar vóru at byrja við. Tá aðrir dreingir sóu, at vit fýra hildu á, komu teir og vildu vera við, og í mars vóru nóg nógvir dreingir til tveir flokkar. Eg var bert ár og soleiðis ov ungur til at vera liðstjóri, ið skuldi vera tilkomin maður. Roynt varð so at fáa einhvønn tilkomnan at taka hetta starv uppá seg, men stríggið gekst, eingin fekst at taka hesa ábyrgd á seg. Vit frættu so, at ein dani, Henning Aa. Holm, ið hevði verið liðhjálpari í Roskilde, var komin til Havnar at arbeiða á eini skrivstovu, og bóðu vit hann vera liðstjóra. Hann játtaði, og nú var komið undir land. Skótalið Sigmunds brestissonar hevði nú tilkomnan liðstjóra, og vit dreingir vórðu skipaðir í tveir flokkar, eg sum førari fyri flokki og Zacharias fyri flokki. apríl góvu vit saman við skótum um allan heim á fyrsta sinni skótalyftið, og fyrsta liðmerkið, "kaffiposin" kallaður, varð negldur á stong tað kvøldið. Arbeitt varð dúgliga við at taka skótaprógvini, túrar vórðu gjørdir og venjingar fóru fram. Fleiri og fleiri dreingir gjørdust skótar, í mai varð flokkur stovnaður, og í juni flokkur. Allir í hesum seinna vóru nakrir stórir jassar við Arna Rein á odda. Nú var endi komin á tað áralanga stríðið millum Havnar- og Bø-dreingir, tí nú vóru dreingir úr øllum býlingum í Havn í skótaliðinum, og vóru vinir. Mátti veraldar skótarørslan at enda útinnt tað sama um allan heimin. Fyri at kunna vera við í tí internationala skótaarbeiðinum mátti liðið innlimast í "Det Danske Spejderkorps". Áðrenn hetta kundi gerast, mátti liðið hava eitt liðráð við limum, sum skuldi hava ábyrgdina yvir fyri hinum foreldrunum og "korpsinum". Liðráðið varð stovnað, og í tí vóru hesi Poulina Christiansen, Hans Jacob Michelsen, Richard Long, Poul Johannes Poulsen og Olaf Petersen. Liðið var nú so stórt, at Henning Holm, "Bumme" kallaður, mátti hava ein liðhjálpara, og varð eg settur í hetta starv. Lítið átti liðið av leirgreiðum og einki tjald, men Bumme átti eitt tjald, sum hann fekk sent higar, og ein dag í juni varð farið í tann fyrsta week-end leirin. Hetta var ein stórur dagur fyri skótarnar, tó kundu bara vera við, tí bert var tað eina tjaldið. Hesir kendu seg sum serstakar útvaldar. Alt gekk sera væl. Eskild Christiansen, Aftur til søgulig viðurskifti Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Aftur til søgulig viðurskifti Ein av hornasteinunum hjá SSB fyrstu árini vóru foreldur og onnur, sum høvdu ans fyri skótavirkseminum. Eskild Christiansen greiður í bókini um skótaliðið, sum kom út í frá at t.d. mamma hansara var ein góður stuðul hjá skótunum. Poulina Christiansen, mamma Eskild Christiansen Hans Jac. Michelsen Olaf Petersen Poul Johs. Poulsen Richard Long Aftur til søgulig viðurskifti Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Sumba hevur fingið eina royður Johann Mortensen Brot frá landsleguni "Sumba hevur fingið eina royður". Soleiðis ljóðaðu rópini ein morgun tíðliga. Vørubilurin hjá keypmanninum í Kollafirði eitt ljósablátt rugbreyð hevði verið í leguni við mjólk og provianti, og haðani vóru tíðindi helst komin, tí eingin í leguni hevði nakað transistorradio. Tað ljóðaði, at Sumba skuldi vera við Áir sama fyrrapart við hesum royðuhvali, og skjótt frættist, at vit skuldu fara til gongu norður á hvalastøðina. Vit skriva Hetta summarið høvdu gulu skótarnir í Føroyum eina landslegu frammi við Gjónna við Leynavatn. Ein góð lega við fleiri minniligum hendigum saman við skótum úr Fløtt og Skótaliði Nólsoyar Pálls. Túrurin, sum nú skal sigat frá, var bæði møðsamur, spennandi og áhugaverdur. Sólin bakaði henda morgunin, tá tað frættist, at hvalabáturin Sumba hevði fingið eina royður. Eftir at patruljurnar høvdu etið vanliga morgunmatin, meiri og minni svidnan havragreyt, var vanliga morgunuppstillingin. Tá merkið var vundið á stong, fekk patruljan, sum hevði tað ruddiligasta og snotuligasta tjaldplássið, ferðastavin. Somuleiðis greiddi vanliga onkur av skótaleiðarunum og har vóru leiðarar sum Boss (Hendrik), Bambus, Eskild, Tummas, Olivur, Jógvan Ki, Hans Eli, Jombert, Mads, Jørgen og aðrir hvat dagurin skuldi ganga við. Henda dagin skuldu vit beinanvegin halda leiðina norður til Áir. Og tað var spennandi, tí fáir høvdu sæð ein stórhval áður. Tíansheldur eina royður. Vit fóru til gongu niðan eftir Enninum herðan frá Smáttuni og niðan á har gamla bygdagøtan til Hósvíkar gongur. Tað var strævið at sleipa seg niðan á, og tað var skjótt, at búnin hjá teimum flestu varð bundin um miðjuna. Eitt sindur svalligari var, tá vit kom niðan á Hálsin, har vit hvíldu. Síðani fóru vit um Hósvíksskarð, sum er skarði millum Bøllufjall og Gívrufjall. Vit eru fjallasynir, tí Har trívast vit so væl, Vit kenna hvørja rás, hvønn stíg Um hjallar, rust og dal, Har gjørdu vit mangt ferðalag Við huga og við sál, vit eru fjallasynir, ja, og duga fjallamál Hetta sama várið hevði filmurin, Tey boðini, gingið í Havnar Bio. Meðan vit bíðaðu, til teir síðstu vóru komnir um skarði, stóð Jørgen í sjálvum skarðinum og fekk teir seinastu við. Har hann stóð við fullskeggi tá var sjáldsamt at menn bóru fullskegg og einum stavi í hond og dagaði upp ímóti himli, minti hann um Móses í Teimum boðunum. Skjótt var, at vit allir tóku at rópa eins og í filminum "Moses Moses " Og fotografurin fekk ikki annað navn í hesi leguni. Vit gingu oman um tann fyrsta hjallan, fóru av gøtuni og hildu so fram gjøgnum líðina. Í fjallaskugganum var skjótt at ganga, og tað gekk ikki long tíð til vit komu um Hálsin og sóu hvalastøðina liggja oman fyri okkum. Við brúnna lá hvalabáturin Sumba. Ein øgilig sjón Tá vit komu oman, var royðurin tikin niðan á sliskin og menn vóru farnir at flensa. Tað var ein øgilig sjón at síggja hetta heimsins størsta súgdjór, og síggja menn ganga uppi á hvalinum við hesum stóru flensiknívunum, sum mintu um líggjar. Kjafturin var opaður, og undan teimum stóru kjálkabeinunum, sóu vit hesi røðini av bardum úr yvirkjaftinum. Einar í tali. Haldi meg minnast, at harpunin stóð á skák oman gjøgnum kjaftin. Spennandi var at síggja, hvussu skjótt hesir kringu menn skóru spikið frá, sum, minnist meg rætt, varð skrædlað av við veirum frá einum spæli. Eingin vísti okkum runt, men vit fingu høvi at hyggja inn í tey mongu húsini og skúrarnar. Men ikki øllum líkaðu luktin serliga var deymurin frá lýsibræðingin ringur og skjótt vóru vit í fjøruni og umborð á Sumba, har vit runnu eftir gongubrúnni, sum gekk frá hvalabakinum og niðan á brúnna, kluvu upp í vantini og upp í tunnuna í mastrini. Fyri fimm krónur kundu vit keypa bardur, men tað vóru teir fæstu, sum keyptu, tí fimm krónur var nógv tá. Teir flestu hvødu neyvan meiri enn einar krónur í lummapeningi Nú var liðið út á dagin, men leiðararnir høvdu orðnað tað soleiðis, at vit sluppu inn í matarhøllina at eta. Ein leiðari fyri hvørja patrulju skar breyð niður. Eina breyðflís til hvønn. Sjálvur var eg so svangur, at beit í breyðflísina so skjótt sum speygupylsan var komin á. Men Mads gav eitt gallróp "Eingin etur, fyrr enn alt er smurt". Nipin noyddist eg at leggja breyðbitan frá mær. Eg fekk stikni til henda góða bræneggjaða leiðara og tað gingu fleiri ár, áðrenn eg gloymdi honum hetta. Konurnar í køkinum kókaðu okkum drekka og væl smakkaði, men teir flestu hildu, at tað var alt ov lítið at eta. Viltust í mjørkanum Hálvsvangir fóru vit til gongu. Komnir nakað suður og niðan ímóti fjallalíðini, køvdi hann av í mjørka. Men kumpass og kort høvdu vit við, og Olivur setti kós. Men tað var torført at hava einar skótar í einum bólki, og tá tað einaferð varð talt, manglaðu eini í. Vit steðgaðu á. Onkur leiðari royndi at rópa, men einki aftursvar. Síðani gingu vit nakað, steðgaðu á og róptu, men einki hoyrdist. Leiðarunum dámdu einki. Ótti kom á okkum. Teir kundu ganga seg út av einum hamara og tað kundi enda galið Tað var lítið hugaligt at sita í mjørkanum og vita sær, at nakrir mólu fyri vág og vind. Avrátt varð kortini at halda fram. Og einaferð, tá lýsti eitt sindur í, dagaðu teir burturvilsu undan einum hamarshjalla. Tá talt varð, manglaðu bara tveir. Men tað vóru tveir leiðarar, Jørgen og Hans Eli, so tað gjørdi minni. Vit komu á gøtuna og gingu um skarðið, men tá vit komu longur oman, vistu vit ikki rættilig, hvussu eystarliga ella vestarliga vit vóru á. Vit reikaðu nakað runt og vóru eitt sindir bangnir at koma ov nær Gjónni og ov nær hamaranum. Men meðan vit soleiðis reikaðu í mjørkanum hoyrdu vit eina floytu. Hon mátti vera frá leguni, har Bambus var eftir. Vit hoyrdu aftur floytuna, og vitstu tá, at vit vóru beint oman fyri hamaran. So varð hildið niðan á aftur og vestur um Gjónna. Men tá var so vátt, at torført var at fóta sær í brattanum, so fleiri fóru á reyvina og meira gliðu enn gingu oman. Vátir, svangir og lúgvaðir komu vit oman í leguna. Har hevði okkara góði Bambus sett allar primussarnar inn í stabsteltið. Har stóðu so einir primussar og surraðu við grindapottum úti á í tí lang proviantteltinum. Skjótt stóðu vit í einum langum raði fyri at fáa grind. Fleiri við mær høvdu helst lagt minni í kókað spik. Men hetta kvøldið var svongdin so stór, at fleiri stór stykki av spiki fóru niður um. Hesum túri at takka, hevur kókaða spikið ikki ligið eftir, tá grind hevur verið á døgurðaborðinum. Karmarnir vóru nógvir hetta kvøldið, men snórar vóru spentir upp í Smáttuni, so har varð alt turkað. Suni sat fastur Landslegan í var sum heild góð og veðrið var eisini til vildar. Ikki sum árið fyri, tá legan í Gjáarskarði endaði í samkomuhúsinum við Gjógv. Umframt henda túrin við Áir vóru vit eisini í Vestmanna, har tað mest spennandi var at síggja tann kenda Ravnin, sum dugdi at siga nøkur orð. Leiðin gekk um Gotursháls og síðani fram móti Mýrunum, har tann stóra byrgingin hjá SEV var í gerð. Tann eina góðveðursdagin var forðarenning á skránni. Vit skuldu bara vera í stuttum brókum og í skóm. M.a. skuldu vit ganga inn undir ein foss og einastaðni skuldu vit aka gjøgnum ein tunnil, sum varð grivin í eini veit. Hjá okkum "klænisperðlum" var ikki ringt at koma ígjøgnum, men Suni hann sjálvur av Eiði sat fastur. Hann slapp hvørki aftur ella fram, so teir á hesum postinum máttu seta á og toga hann undan aftur. Hjá okkara patrulju gekk skjótt inntil Janus misti annan gummiskógvin, tá vit runnu oman gjøgnum ánna. Hetta seinkaði okkum og tað fekk hann eisini at hoyra fyri. Útvarpið vitjar og Wienarbreyð frá Frants Legubál høvdu vit hvørt kvøld. Umframt teir frálíku legubálsangirnar hjá Harry Eysturtún, Sverra Fon og Eskild Christiansen var ein nýggjur á skránni hetta árið "Head shoulder knees and toes" var trallaður upp í saman. Og tann eina dagin var Lias í Rættará komin norður at taka upp. Óivað gjørdi hann onkra samrøðu, og vit sungu óført hetta kvøldið, tá útvarpsmaðurin stóð við mikrofonini. Og tá íð sólin fer í kav, og komið er á mál, Tá dimmið legst um land og hav, vit kynda legubál. Um eldin sláa vit ein ring Og minnast farnan dag, Tá ljómar aftur vítt umkring Tað kenda vallarlag Út á ferð ein og hvør Komið allir úlvar, skótar, rovarar Náttúran er tað besta her á jørð. Eitt annað kvøldið vóru Leivur og Elsa Maria Lútzen komin norður til gongu eftir Hórisgøtu og við sær høvdu tey wienarbreyð frá Egil Restorff. Hetta var eitt ordiligt festkvøld kakao og wienarbreyð. Eskild móti tarvinum Hetta var í tí tíðini, tá tarvur framvegis vóru í haganum, og onkran dagin gekk neytafylgið nærhendis leguni. Vit fingu kortini frið, men hjá okkum havnadreingjum, sum ikki høvdu sæð býartarvin í Hornabø gera sína skyldu, var óføra stuttligt at síggja, hví hesir veldugu skapningar skuldu ganga millum neytini í haganum Men tann síðsta dagin gjørdi hann bart. Eftir at vit høvdu hoyrt Boss greiða okkum frá, at í Danmark høvdu tey eitt hugtak, sum nevndist "skógarsvín", sum í Føroyum kundi kallast "hagasvín", gjørdu vit eina langa ketu og tóku alt rusk upp í leguni og á tí stóru fløtuni. Tá vit komu á sandin niðri við Drangósan, kom tarvurin við eitt ýlandi eftir sandinum. Steðgaði á, grópaði, spenti ryggin úr sær, og kom so sum eitt óløgi rennandi ímóti okkum. Vit vóru skjótir upp um hegnið. Men ein stóð eftir Eskild. Hann tók ein brotnaðan hegnpela upp um høvd og fór móti tarvinum. Vit hildu ondini. Tarvurin steðgaði á. Bakkaði nøkur fet. Mundi hann taka renningarlop og leggja á Spenningurin var stórur. Eskild móti tarvinum. Sum ein annar pikadorur. Bara nakrir metrar ímillum. Knappliga snúði tarvurin sær á. Ætlaði hann at lumpa fylkisstjóran og taka hann frá síðuni Nei, tarvurin kúvendi og spelaði av stað Dramatikkurin var kanska ikki so stórur, sum eg minnist hann. Men fyri okkum ára gomlu var hetta ein spennandi løta. Dagin eftir var henda fyrsta skótalegan hjá mær komin at enda. Ryggsekkir og soviposar, tjøld og og onnur útgerð varð koyrt til Kollafjarðar í lastbili, meðan vit gingu oman gjøgnum dalin, fram við Mjávuvøtnum, Langasandi og til brúnna við Sjógv, har Sigmundur legði at á veg til Havnar. Jóhann Mortensen, Aftur til søgulig viðurskifti Skótafylki Sigmunds Brestissonar teir gulu skótarnir í Havn ssb@ssb.fo Sankta Jørunds Gildi Einaferð skóti altíð skóti. Gamlar gøtur og gamlar vinir skal eingin gloyma Nevnd Torbjørn Michelsen, gildis meistari Heri Simonsen, varagildismeistari Suni Joensen, gildisklerkur Jákup á Lag, kassameisrari Ingi Stephanson, siðameistari John KjærNevnd Starvsmannafelagsins Heini Joensen næstformaður Gunnleivur Dalsgarð formaður Ingun í Skrivarastovu Marin Katrina Frýdal Tiltakslimir Súni Selfoss Janus Djurhuus Grannskoðarar Óli Hansen Martin á Mýrini Dávur Neshamar, tiltaksgrannskoðari Skrivstovan í felagshølunum í J.H. Schrøtersgøtu hevur opið mán. frí. kl. og Skrivari í Starvsmannafelagnum er Anna Johannesen. Hon hevur starvast í felagnum í ár og hevur nógvar royndir innan felagsarbeiðið, og er altíð til reiðar at svara spurningum ella ivamálum hjá limunum. Støkk inn á gólvið ella ring til okkara á tlf. ella sendið ein meyl. Gunnleivur Dalsgarð sum starvast burtur-av sum formaður í felagnum er eisini at hitta í rúmligu felagshølunum í J.H. Schrøtersgøtu Álitisfólk og Almanna- og Heilsumálastýrið Selma Davidsen selma@ahs.fo Hansa Sørensen (v) has@ahs.fo Almanna- og Heilsumálastýrið Helgi á Fløtti haf@ahs.fo Randi Á. Jakobsen (v) raj@ahs.fo Almannastovan Henrid Johansen alhenjoh@ahs.fo Jónfríð Jacobsen (v) Almannastovan Birgit Christiansen Susanne Eliasen (v) Almannastovan Norðoya Deild Súsanna Gaard Randi Østerø (v) Almannastovan Eysturoyar Deild Bettina Christiansen Margreth á Líknagøtu Almannastovan Suðuroyar Deild Eliesar E. Jacobsen Solveig Bærentsen (v) Bileftirlitið Diana Thomsen Blákrossheimið Helgi í Brekkunum Arnbjørn R. Thomsen (v) Einkarsølan Tove L. Jensen tove@rusan.fo Trygvi H. Poulsen (v) trygvi@rusan.fo Ferðaráð Føroya Inga F. Hjallnafoss inga@tourist.fo Sylvia Djurhuus (v) Fíggjarmálastýrið Borgarhjørt Kragesteen bok@fms-fl.fo Hanna Joensen (v) Fiskirannsóknarstovan Regin Kristiansen regink@frs.fo Dagunn Olsen (v) Fróðskaparsetur Føroya Sára Joensen Marjun í Túni Mortensen (v) Føroya Fornminnissavn Ólavur Øster Josefina Dam Haraldsen (v) Føroya Gjaldstova Óluva Persson Páll Jacobsen (v) Føroya Gjaldstova Birgit Rouch fgbirro@fms-fl.fo Annetta Saltá (v) Føroya Jarðarráð Eyðvør á Váli Føroya Landsbókasavn Birni Durhuus birdur@flb.fo Ingrið Hammer (v) ingham@flb.fo Føroya Landsskjalasavn John Kjær jokjaer@lss.fo jk.fo@hotmail.com Hjørdis Trónd (v) htrond@lss.fo Føroya Læraraskúli Guðbjørg H. Christiansen Hildigunn Sørensen (v) Føroya Náttúrugripasavn Hilda Larsen hildal@ngs.fo Eyðfinn Stefansson (v) Føroya Studentaskúli og HF-skeið Anna Djurhuus Oddvør Brøðraberg (v) Føroya Tele Borðsalurin Maiken Jensen mje@ft.fo Brynhild Olsen (v) Føroya Tele Borðsalurin Súsanna Hammer sh@ft.fo Eydna Sigurstein (v) Føroya Tele Kaðaldeildin Janus Djurhuus jdj@ft.fo Brynjálvur Tórstún (v) Føroya Tele Bókhald, avgreiðsla og goymsla Connie Jacobsen cj@ft.fo Frits Jacobsen (v) Føroya Tele Edv-, el-, byggideild-, teknistova- og teknisk avgreiðsla Vónbjørt Svabo vs@ft.fo Laila Simonsen (v) Føroya Tele Radiodeildin á Húsareyni Petur Julian Johannesen pjj@ft.fo Finnur Rubeksen (v) Føroya Tele Marknaðardeildin Bjørg Joensen bj@ft.fo Mads Lútzen (v) Føroya Tele Støðardeildin Tórur Jørgensen tj@ft.fo Martin Rasmussen (v) Føroya Tele Tænastumiðstøðin Sámal Jákup Mikkelsen sjm@ft.fo Føroya Tele Kaðaldeildin øki & Egil Petersen ep@ft.fo Hanus Klementsen (v) Føroya Tele Øki Oluffa á Høvdanum oah@ft.fo Zacharias Davidsen (v) Føroya Tele Klaksvík Regin Simonsen rs@ft.fo Poul Havn (v) Føroya Tele Suðuroy John Larsen jl@ft.fo Terje Jacobsen (v) Landsgrannskoðanini Odd Bjellvåg gralands@post.olivant.fo Beinta Dam (v) Hagstova Føroya Joan Kelduberg joan@hagstova.fo Marjun S. Dánjalsdóttir (v) Heilsufrøðiliga Starvsstovan Áki Jacobsen akijac@hfs.fo Kristin Baldvinsdóttir (v) kristinb@hfs.fo Heimarøktin Eftirlitskvinnurnar Hannefía Poulsen Elisabeth Joensen (v) Hjálpartólamiðstøðin Jóan Petur Joensen Húsalánsgrunnurin Metingardeildin Edmund Kristiansen edmundkr@post.olivant.fo Martin Petersen (v) marpet@post.olivant.fo Klaksvíkar Kommuna Skúlatannklinikkin Malan Thomsen Finngerð Danielsen (v) Klaksvíkar Sjúkrahús Læknaskrivarar Birna Sørensen Berghild á Steig (v) Klaksvíkar Sjúkrahús Fyristiting, vekslari, fyristøðukvinna/skrivari Elisabeth Ziska Jacobsen Sigga Heinesen (v) Landsmiðstøðin fyri Undirvísingaramboð Edla Jacobsen Landssjúkrahúsið Vekslarin Maiken Hedegaard Paula Bech (v) Landssjúkrahúsið Handverkararnir Kjartan Djurhuus Thomas H. Haraldsen (v) Landssjúkrahúsið Teknisk Deild Christian Reinert Petersen Landssjúkrahúsið Medico-teknisk deild Svend Åge Seloy svendaage.seloy@ahs.fo Einar Venned (v) einar.venned@ahs.fo Landssjúkrahúsið Psykiatrisk Deild Torgerð Hjelm Landssjúkrahúsið Røntgen og skurðdeildin Erla í Haraldstovu L b@ahs.com Turið Winther (v) Landssjúkrahúsið Med. Deild Malan Dahl-Jacobsen Karis Thomassen Weihe (v) Landssjúkrahúsið Aðrir starvsbólkar Louisa Michelsen Emmy Reinert (v) Landsverkfrøðingurin Umsitingin Andrea Niclassen andrea@lv.fo Rosa Winther (v) Landsverkfrøðingurin Teknikarar Hans Suni Eiriksfoss hsuni@lv.fo Líggjas Høgnesen (v) liggjas@lv.fo Løgmansskrivstovan Ann Hjaltalin Maiken S. Poulsen (v) Løgtingsskrivstovan Beinta Joensen beintaj@logting.fo Ásla Stenberg (v) aslas@logting.fo Lønjavningarstovan Jógvan V. Glerfoss Hanni Thomsen (v) Matrikulstovan Óli Johansen Svanna Justinussen (v) Norðurlandahúsið Fróði T. Vestergaard frodi@nlh.fo Heri av Reyni (v) Sernnámsdepilin Jóhanna Samuelsen Eleina Mikkelsen (v) S.E.V. Vágur Hans Olaf Andersen Anna Elisabeth Strøm (v) S.E.V. Skrivstovan Sven Nørspang sn@sev.fo Jákup Joensen (v) S.E.V. Klaksvík Hallur Biskopstø Daisi Petersen (v) Sjónvarp Føroya Malan Johannesen malan@svf.fo Alma Olsen (v) alma@svf.fo Sjónvarp Føroya Jógvan Eli Dam jedam@post.olivant.fo Ingun Olsen (v) ingun@svf.fo Sjóvinnufyrisitingin og Skráseting Føroya Sunneva A. Davidsen Kristina Ottosdóttir (v) Skógrøkt Landsins Heini Joensen Rakul A. Dam (v) Strandferðslan Verkstaðið Niels Juul Knudsen Óli Simonsen (v) Strandferðslan Fólkaflutningsdeildin Torfríð Johannesen toj@ssl.fo Meinhild Geyti (v) Strandferðslan Heri Simonsen hes@sl.fo Kára G. Óladóttir (v) Strandferðslan Smyril, restauratiónin Tórfríð Mortensen Emilia Olsen (v) Strandferðslan Smyril, Dekkið Finn Olsen Niels Bech (v) Strandferðslan Dúgvan Símun Dam Debus Christiansen (v) Suðuroyar Sjúkrahús Skrivstovan, læknaskrivarar og vaskarí Bergur Stórhamar s @ahs.fo Bent Albinus (v) Suðuroyar Ellis- og Røktarheim Fríðborg Tausen Hjørleif Højsted (v) Sørvágs kommuna Sunrid Rasmussen Tekniski Skúlin í Tórshavn Peter E.A. Djurhuus Yngva Skaalum (v) Tjaldurs Apotek Jonna M. Djurhuus jonna.djurhuus@spotek.fo Ásla J. Holm (v) asla.holm@apotek.fo Toll- og Skattstova Føroya Stýrið Margreta Dalsgaard tsmargd@fms-fl.fo Marin Mikkelsen (v) tsmarmi@fms-fl.fo Toll- og Skattstova Føroya Innkrevjingardeildin Brynhild í Jákupstovu Hans Jacob Petersen (v) Toll- og Skattstova Føroya Streymoyar Øki Sunniva Foldbo tssunfo@tollskatt.fo Eimi Fossdalsá (v) Toll- og Skattstova Føroya Tollkredittur Elida Johannesen tselijo@tollskatt.fo Toll- og Skattstovan, Streymoyar øki Postdeildin Súni F. Olsen tssunol@tollskatt.fo Helena Bærentsen (v) Toll- og Skattstova Føroya Norðoya Øki Anna Norðoy Bergfríð Klakkstein (v) Toll- og Skattstova Føroya Eysturoyar Øki Súsanna Debes Fróði Davidsen (v) Toll- og Skattstova Føroya Vága Øki Vivi Wang Elin Nielsen (v) Toll- og Skattstova Føroya Suðuroyar Øki Daniel Johannes Djurhuus Jóhanna Ellendersen (v) Undirvísingar- og Mentamálstýrið Gunnvør Eriksen gunnvore@umms.fo Dora Wolles (v) Undirvísingar- og Mentamálastýrið Ása Hansen asah@umms.fo Randi Olsen (v) Útvarp Føroya Teknikarar Suni Selfoss selfoss@uf.fo Finnur S. Olsen (v) Útvarp Føroya Skrivstovan, Plátu- og Bandasavnið Randi Saxov randi@uf.fo Benn Baldvinsson (v) Útvarp Føroya Tíðinda- og Programmdeild Helgi Jacobsen Sigmar Bláberg Vaktar- og Bjargingartænastan Skrivstovan Lis Hansen Vaktar- og Bjargingartænastan Tjaldrið Manning A Jens Midjord Harry Jacobsen (v) Vaktar- og Bjargingartænastan Tjaldrið Manning B Karl Marius Poulsen John Kjærbo (v) Vaktar- og Bjargingartænastan Magni Durhuus Suni Joensen (v) Vaktar- og Bjargingartænastan Keistin Poulsen Dánjal Jakobsen (v) Vinnumálstýrið Súsanna Helmsdal Reglugerð fyri álitisfólk Samsvarandi § í sáttmálanum frá juni millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið verður henda reglugerð fyri álitisfólk gjørd. Reglugerðin er gjørd soleiðis, at greinirnar í henni samsvara við stykkini í § í sáttmálanum. § Tá tað á eini deild starvast í minsta lagi limir í Starvsmannafelagnum, hava hesir limir rætt til at velja sær eitt álitisfólk, sum ikki kann verða uppsagt, uttan uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið. § Til álitisfólk kann bert veljast tann, ið hevur fulltíðarstarv og hevur arbeitt á viðkomandi deild í minsta lagi ár, uttan so at tað av serligum orsøkum gerst neyðugt at víkja frá hesum. § Lærlingar kunnu ikki veljast til álitisfólk § Valið hevur ikki gildi, fyrrenn tað er góðkent av Starvsmannafelagnum og boðað leiðsluni á avvarðandi stovni. Henda fráboðan eigur at verða gjørd í seinasta lagi dagar eftir valið. Viðmerkingar til §§ og Á øllum teimum stovnum, deildum, skipum og arbeiðsplássum annars, har í minsta lagi limir í Starvsmannafelagnum starvast, skulu hesir sínámillum velja sær álitisfólk. Á teimum stovnum, deildum, skipum og arbeiðsplássum annars, sum umfata fleiri arbeiðsgreinir og -uppgávur, verður rátt til at velja meira enn álitisfólk, t.d. fyri hvørja arbeiðsgrein (ella álitisfólk fyri hvørjar limir). Í øllum førum skulu eykaálitisfólk veljast fyri hvørt álitisfólk. Tann, ið valdur verður, skal, har tað er møguligt, hava hollan kunnleika til arbeiðsgongdina og -viðurskiftini annars á arbeiðsstaðnum. Álitisfólk verða vald fyri eitt -ára skeið hvørja ferð. Einki er tó til hindurs fyri, at sama fólk kann verða afturvalt til álitisfólk. Rátt verður frá, at fólk í leiðandi størvum og fólk, sum hava tætt tilknýti til leiðsluna, verða vald til álitisfólk. Undantøk frá hesum reglum kunnu gerast, tá tað av serligum umstøðum gerst neyðugt. Frágreiðing um møgulig undantøk skal gevast felagnum, áðrenn valið fer fram. Verður álitisfólk hótt við at verða uppsagt, skal hetta beinanvegin boðast felagnum við frágreiðing um orsøkina. Valið fer fram á tann hátt, at starvsfólkini semjast um, hvørji valevnini skulu vera. Síðani verður atkvøtt við, at starvsfólk skrivar navnið á einum av valevnunum á atkvøðuseðilin. Tað valevnið, sum hevur fingið flestar atkvøður, er valt til álitisfólk, meðan tað starvsfólkið, sum hevur fingið næstflestar atkvøður, er valt til eykaálitisfólk. Lutfalsliga verður farið fram á sama hátt, har fleiri enn álitisfólk skulu veljast. Úrslitið av valinum skal beinanvegin boðast felagnum. Góðkennir felagið valið, verður hetta boðað álitisfólkunum, samstundis sum sagt verður leiðslu stovnsins frá, hvør/hvørji eru vald til álitisfólk. § Álitisfólkið hevur skyldu til at ansa eftir, at lógir, sáttmálar, fyriskipanir v.m., ið eru galdandi fyri arbeiðsplássið sum heild, verða yvirhildin, og skal virka fyri best møguligum samarbeiði limanna og leiðslunnar millum. § Álitisfólkið hevur rætt og skyldu til at tingast við deildar- og stovnsleiðsluna um øll tílík mál, sum av felagnum eru løgd til tess. Er álitisfólkið ikki nøgt við avgerð leiðslunnar, skal tað leggja málið fyri felagið. § Tá talan er um setan av starvsfólki ella uppsøgn, skal leiðslan samráðast við álitisfólkið á avvarðandi deild. Verða partarnir ikki samdir, skal álitisfólkið leggja málið fyri felagið. Viðmerkingar til §§ og Álitisfólkini hava skyldu til at ansa eftir at lógir, sáttmálar og fyriskipanir felagsins verða hildnar, at nýsett starvsfólk, eins og lærlingar og avloysarar, verða innlimaðir í felagið, at fólk, ið siga seg úr starvi í almennari tænastu, skrivliga siga seg úr felagnum, um hetta er ætlan teirra, og at rætt verður farið fram, tá fólk verða sett í starv, framflutt ella uppsøgd. Haraftrat er tað skylda álitisfólksins at virka fyri best møguligum samarbeiði millum limirnar og leiðsluna, og at arbeiðið fer fram í sátt og semju. Eisini skal álitisfólkið tingast við leiðsluna um øll tílík mál, sum eru løgd til tess av felagnum ella limunum, og royna at fáa hesi loyst innanhýsis. Um so er, at mál bert viðvíkja einum av limum felagsins á arbeiðsstaðnum, skal hesin sjálvur leggja spurningin fyri leiðsluna. Kennir limurin seg ikki nøgdan við avgerð leiðslunnar, hevur hann rætt til at fáa málið viðgjørt av nýggjum við millumgongu álitisfólksins. Um álitisfólkið, aftaná at hava viðgjørt eitt og hvørt mál við leiðsluna ella limir felagsins, ikki kennir seg nøgt við úrslitið, ella um álitisfólkið verður kunnugt við brot á lógir, sáttmálar ella fyriskipanir felagsins, hevur tað skyldu til at siga felagnum frá hesum. Felagið skal síðan royna at fáa loyst málið við samráðingum, og hevur álitisfólkið ímeðan skyldu til at ansa eftir, at arbeiði fer fram á vanligan hátt, uttan so at felagið gevur onnur boð. Álitisfólkið hevur rætt til at krevja samráðingar við leiðsluna um øll mál, sum tað metir at vera av týdningi fyri arbeiðsstaðið og/ella starvsfólkini. Her verður serliga hugsað um, tá talan er um setan av starvsfólki ella uppsøgn av starvsfólki ella framflutning, og tá talan er um arbeiðsumstøðurnar á arbeiðsstaðnum. § Álitisfólkið skal í samráð við stovnin í arbeiðstíðini hava møguleika fyri at taka sær av málum, ið viðvíkja starvsfeløgunum ella arbeiðsviðurskiftum á staðnum, tó soleiðis, at tað stendst so lítið tarn av hesum sum møguligt. Viðmerkingar til § Álitisfólkið hevur rætt til í arbeiðstíðini at taka sær av neyðugum málum á arbeiðsstaðnum, eins og tað skal møta á fundum, sum felagið skipar fyri, ella á fundum millum álitisfólkini. Eisini hava álitisfólkini í arbeiðstíðini rætt til at møta á teimum møguligu skeiðum v.m., sum eru neyðug fyri teirra dagliga virki sum álitisfólk. Arbeiði álitisfólksins skal í ongum føri føra við sær lønarskerjingar fyri tað. Krevur leiðslan, at álitisfólk eru til staðar í samráðingum og/ella arbeiði uttan fyri vanligu arbeiðstíðina ella frídagar, skal hetta gjaldast við úrtíðarløn ella frítíð sambært tær til eina og hvørja tíð galdandi reglur í sáttmálanum. Álitisfólkini skulu tó altíð hava í huga, at virki teirra sum álitisfólk tarnar teimum minst møguliga í dagliga starvi teirra á arbeiðsplássinum, og skulu, um tað gerst neyðugt at fara av arbeiðsplássinum, gera hetta í samráð við leiðsluna. § Um starvsfólk er valt í nevnd felagsins, skal tí verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Semja skal tó í hvørjum einstøkum føri vera millum Føroya Landsstýri og Starvsmannafelagið um tørvin á slíkum arbeiði. Formaðurin ella landsstýrið gera stovninum vart við hesi viðurskifti í hvørjum einstøkum føri. § Tá álitisfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer landsstýrið at viðgera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í felagnum. Protokollat við. reglugerð fyri álitisfólk Partarnir eru samdir um, at álitisfólk skulu hava rætt til at koma saman til felagsfund ferðir um árið í arbeiðstíðini. Landsstýrið setir á hvørjum ári í sáttmálaskeiðnum kr. í grunn til fíggjan av álitisfólkaskeiðum. Lógir fyri STARVSMANNAFELAGIÐ partur Navn og endamál § Stk. Navn felagsins er Starvsmannafelagið, niðanfyri nevnt SF. Stk. Tingstaður SF's er Tórshavn. § Stk. Endamál felagsins er at savna øll starvsfólk og lærlingar/næmingar í sáttmálaøkjunum til í samarbeiði at fremja og verja felags áhugamál, at virka fyri betri korum hjá starvsfólki fíggjarliga og samfelagsliga og eisini viðvíkjandi útbúgving og arbeiði, at royna at vissa hvørjum starvsfólki og lærlingi góð og trygg arbeiðslíkindi og sum mestu úrtøku av egnum arbeiði, at limir varveita arbeiði, og at fakliga støðið verður ment, at sáttmálavunnin rættindi verða vird og ikki skerd, at størri trygd verður í starvinum, at menna álitisfólkaskipanina, at álitisfólkini fáa tryggar og skipaðar umstøður at virka undir og soleiðis kunna hava ábyrgd av sínum starvfeløgum og felagsins áhugamálum á arbeiðsplássunum, at stuðla arbeiðsleysum limum, at teir varðveita sítt fakliga støði, at geva teimum møguleika at koma saman til felags tiltøk, og veita teimum vegleiðing og ráðgeving í samband við uppsagnir, at virka fyri eini samhaldsfastari eftirlønarskipan fyri allar limir felagsins, at virka fyri og menna fólkaræði á arbeiðsplássum og samfelagnum sum heild, at starvsfólkapolitikkurin altíð er tíðarhóskandi og uppfyllir krøvini og tørvin hjá limunum. Stk. SF tekur ikki lut í partapolitikki. partur Limarætturin. § Stk. Limir kunnu gerast starvsfólk í almennum, hálvalmennum og kommunalum starvi, og tá nevndin tekur støðu til tað, eisini starvsfólk í privatari vinnu. Næmingar og lærlingar innan nevndu størv kunnu eisini gerast limir. Næmingar og lærlingar, sum ikki hava inntøku, gjalda limagjald eftir § stk. Stk. Hevur tann, sum søkir um upptøku, áður verið limur í øðrum yrkisfelagsskapi, kann hann ikki gerast limur, fyrr enn prógvað er, at hann einki óloyst trætumál eigur við henda felagsskap. Stk. Sýtt kann verða fyri upptøku, verður tað upplýst, at umsøkjarin áður hevur verið rikin út úr SF ella øðrum yrkisfelagsskapi, hevur verið verkfallssvíkur ella á annan hátt arbeitt ímóti endamál-inum hjá yrkisfelagsrørsluni. Stk. Verkfallssvíkur er hvør tann, ið hevur tikið arbeiði ella hildið fram við arbeiðinum, meðan arbeiðssteðgur hevur verið, sum yrkisfelagsskapur hansara hevur sett í verk, ella um hesin hevur sagt seg burtur úr sínum felagsskapi til tess at arbeiða, meðan arbeiðssteðgur er. Stk. Limur verður upptikin við tí fyrivarni, at nevndin góðkennur, somuleiðis hevur nevndin rætt at reka burtur hvønn tann, ið er gjørdur limur av tí, at upplýsingar hava verið skeivar ella vanta, ella um nevndin ikki hevur vitað av, at hesin hevur verið verkfallssvíkur sbr. og stk. Stk. Limur í SF má ikki arbeiða saman við starvsfelaga, sum ikki er limur. § Stk. Limir, sum gerast arbeiðsleysir, kunnu varðveita limaskapin í felagnum móti at boða nevnd-ini frá, at teir ynskja hetta og móti at gjalda eitt limagjald, sum ársaðalfundurin ásetir eftir tilráðing frá nevndini. Stk. Limum, sum fara frá fyri aldur, sjúku, ella sum sjálvbodnir gevast við at arbeiða, kann veit-ast serligur limaskapur, sum umfatar øll limarættindi og -góðar, tó uttan atkvøðurætt á aðalfundum ella limafundum felagsins. Hesir limir gjalda eitt limagjald, sum ársaðalfundurin ásetir eftir tilráðing frá nevndini. Stk. Limir, sum fara í annað yrki uttan fyri sáttmálaøkið, hava ikki krav upp á framhaldandi lima-skap í felagnum. Stk. Í serligum førum, sum ikki eru nevnd her, tekur nevndin støðu til limaskap við ábyrgd fyri aðalfundinum. Stk. Kann haldgott prógv verða ført fyri tí, at limur hevur arbeitt ímóti SF ella stevnuskrá tess, ella noktar at gera eftir avgerð, nevndin hevur tikið, ella tekur upp niðurlagt arbeiði, meðan arbeiðs-ósemjur eru, í egnum ella øðrum yrki, hevur nevndin rætt til beinanvegin at reka hann úr SF ella áleggja honum bót, sum er hægst % av seinast goldnu mánaðarløn. Bótin fer í felagskassan. Stk. Limur, sum er útkoyrdur sambært gr. stk. er skyldigur beinanvegin at gjalda allan tann studning, honum er veittur, annaðhvørt hesin studningur hevur verið verkfallshjálp ella onnur hjálp, SF hevur veitt. Stk. Ásetingin í stk. hevur eisini gildi, sjálvt um limurin fer burtur úr felagnum, áðrenn tann gerð, sum eftir gr. stkr. bar útkoyring við sær, varð framd. Stk. Peningahæddin kann møguliga verða innheintað við fútahjálp, og hald kann verða lagt á allan arbeiðsgóðan hjá hesum limi, til fingin studningur er afturgoldin til fulnar. Stk. Útkoyrdur limur kann verða upptikin av nýggjum, tá nevndin heldur nóg góða grund verða til tess, og hann rindar alla skuld til SF. Stk. Lógliga kann limur bert siga seg burtur úr SF við skrivligari fráboðan ein mánaða, og skal hann eisini hava goldið limagjald til útfaringardagin. § Stk. Aðalfundurin ásetir limagjøldini. Stk. Nevndin hevur tó í valskeiðnum við ábyrgd fyri aðalfundinum rætt til at gera tørvandi broytingar í limagjøldunum og eisini at álíkna eykalimagjøld til serlig endamál. § Stk. Limirnir hava skyldu til at rinda limagjaldið hvønn mánaða. Hevur limur ikki goldið lima-gjaldið í tveir mánaðir, ella hevur limur ikki goldið limagjaldið, tá roknskaparárið endar, kann hann verða strikaður sum limur. Stk. Nevndin hevur rætt til, vegna limirnar, at gera avtalu við avvarðandi stovn um, at hesin tekur limagjaldið burtur av mánaðarlønini og rindar SF tað. § Stk. Limirnir eru skyldugir at gera seg kunnugar við tær lógir og viðtøkur, sum galda til eina og hvørja tíð. At skjóta seg undir ókunnleika um hesar skal í ongum føri kunna nýtast til at vinna rætt-indi ella sleppa undan skyldum mótvegis SF. Stk. Limirnir eru skyldugir at halda tær reglur, sum galdandi sáttmáli til eina og hvørja tíð ásetir, og annars at gera eftir teimum boðum og leiðbeiningum, sum álitismenninir í SF geva teimum sam-bært embæti teirra í SF. partur Virki felagsins. § Stk. Formaðurin umboðar SF í øllum viðurskiftum, og tá honum berst undan, næstformaðurin. Stk. Formaðurin skal útinna tær skyldur, sum lógir SF's og aðalfundurin áleggja nevndini. § Stk. Nevndin hevur undir ábyrgd fyri aðalfundinum rætt til at gera sáttmálar um lønar- og ar-beiðsviðurskifti og taka avgerð um uppsøgn av galdandi sáttmálum og eisini seta í verk og enda yrkisósemjur. Stk. Tá ið mál eru latin nevndini til samráðingar, mugu limirnir ikki taka við nøkrum tilboði frá mótparinum ella gera einstaklingasáttmálar. Stk. Sáttmálar, ið SF hevur gjørt, skulu allir limir, sum koma undir teir, virða og lýða. Stk. Í óvanligum førum kann nevndin fáa í lag almannaatkvøðugreiðslu millum limir SF's. At-kvøðugreiðslan fer fram sambært tí mannagongd, sum nevndin hevur samtykt í hvørjum einstøkum føri. Atkvøðumeiriluti er avgerandi fyri øll uppskot, ið soleiðis eru viðgjørd. Stk. Til talfrøðiliga nýtslu hjá SF eru limirnir skyldugir at útfylla tað hagfrøðiliga tilfar, sum nevndin savnar saman til stuðul í tí yrkisliga lønararbeiðinum. § Stk. SF veitir limunum ókeypis lógfrøðiliga hjálp í trætum viðvíkjandi arbeiðsviðurskiftum, sum taka seg upp aftan á limaskap í tríggjar mánaðir. Stk. Lærlingum verður altíð veitt ókeypis lógfrøðilig hjálp. Stk. Tá limur vil hava lógfrøðiliga hjálp frá SF, skal hann venda sær til skrivstovu SF's, sum saman við so gjølligum upplýsingum sum gjørligt leggur málið fyri nevndina. § Stk. Nevndin hevur heimild at seta og løna felagsskrivara og øðrum fólki, sum ikki nýtast at vera limir í SF, og sum ikki mugu vera nevndarlimir í felagnum. Stk. Felagsskrivarin stendur fyri dagligu umsiting SF's eftir nærri fastlagdari fyriskipan, sum nevndin ger. Stk. Tað er skylda felagsskrivarans at krevja inn limagjald og rinda útreiðslur SF's eftir ávísing formansins. Undan februar letur hann ársroknskapirnar hjá SF og Tiltaksgrunninum til grann-skoðararnar at grannskoða. Roknskapirnir verða fyrilagdir nevndini til undirskrivingar áðrenn aðalfundin. Stk. Roknskaparárið er álmanakkaárið. Stk. Nevndin hevur heimild til at geva blað út og brúka tann pening, sum er neyðugur til hetta endamál. § Stk. SF verður stjórna av fimm-mannanevnd, ið vald verður av ársaðalfundinum. Stk. Nevndin verður vald fyri tvey ár millum limirnar, tó soleiðis at ávikavist og limir fara frá á hvørjum ársaðalfundi. Stk. Uppstilling til val av føstum formanni skal fara fram í januar mánaða undan aðalfundinum, tá ið formaður stendur fyri vali. Uppskot til fastan formann skulu vera nevndini í hendi ikki seinni enn januar, og skulu valevnini kunngerðast limunum í seinasta lagi saman við fráboðan um aðalfund. Stk. Er valevni til fastan formann í felagnum, skal hetta val fara fram, áðrenn val til restina av nevndini. Við fastan formann er at skilja limur, sum tekur upp starvið sum fulltíðarstarv burturav. Stk. Tann, ið hevur flestar atkvøður, er valdur formaður fyri eitt tvey ára skeið. Er bert eitt valevni til fastan formann, skal hesin við atkvøðugreiðsluna hava ein meiriluta av atkvøðunum fyri at verða valdur formaður. (Smb. § stk. ) Stk. Er ongin valdur fastur formaður, velur nevndin sínámillum formann. Nevndin velur sín-ámillum næstformann. Stk. Harumframt velur ársaðalfundurin grannskoðarar, sum sita í ár, og sum fara frá aðru hvørja ferð. Eisini verða valdir teir neyðugu tiltakslimirfyri nevnd og grannskoðarar fyri ársbil. Talið á hesum tiltakslimum er fyri nevndina tveir og grannskoðararnar ein. Stk. Val av nevndar- og tiltakslimum fer fram á henda hátt Hvør limur við atkvøðurætti, sum møtir á aðalfundi, hevur rætt til eina atkvøðu fyri hvønn nevndarlim, sum stendur fyri vali. Á at-kvøðuseðlinum skulu bert standa ella nøvn, alt eftir hvussu nógvir nevndarlimir standa fyri vali. Tey, ið fáa flestar atkvøður, eru vald í nevnd, og tiltakslimir eru tey, ið fáa næstflestar atkvøður. Stk. Rætt til at lata seg velja í nevnd og til tiltakslimir hava allir limir, sum hava atkvøðurætt tó treytað av, at limurin lýkur krøvini um lógaraldur. Teir valdu nevndarlimirnir kunnu verða aftur-valdir. Tey ið verða vald til grannskoðara og tiltaksgrannskoðara nýtast tó ikki at vera limir í felagnum. Stk. Fer ein limur frá, áðrenn valskeiðið er lokið, kemur fyrstvaldi tiltakslimur inn í nevndina fyri hann inntil næsta aðalfund, tá val skal fara fram av einum nýggjum limi fyri fráfarna lim fyri restina av tí tíðarskeiði, sum hesin var valdur fyri. § a. Stk. Nevndin hevur heimild til við einmæltari samtykt at skipa undirnevndir fyri hvørt sjálvstøðugt sáttmálaøki og at lata frá sær stjórnarheimildir til undirnevndirnar. Stk. Undirnevndirnar verða valdar av og millum limir SF's á sáttmálaøkinum eftir reglum, sum nevndin skal góðkenna. Nevndin ger reglugerð fyri stjórnarheimildir, skipan og virki undirnevndarinnar. Stk. Nevndin skal leggja reglugerð og frágreiðing frá virkseminum hjá undirnevndunum fyri ársaðalfund felagsins til góðkenningar. Stk. Nevndin kann seta sína avgerð í verk beinanvegin, men aðalfundurin kann við vanligum meirluta gera broytingar í reglugerðini ella taka avgerð um at avtaka undirnevnd. § Stk. Nevndin bindur við gerðum sínum og samtyktum SF í øllum viðurskiftum við ábyrgd fyri aðalfundinum. Stk. Til at binda SF við lántøku, veðhaldsveitan, keypi, sølu og veðseting av fastari ogn, við flutningi og kvittan av skuldabrøvum, partabrøvum, veðskuldabrøvum krevst nevndarsamtykt, og at formaðurin saman við felagsskrivaranum ella einum nevndarlimi skriva undir. § Stk. Nevndin hevur fund eina ferð um mánaðan ella so ofta, formaður heldur tað vera neyðugt, ella tá í minsta lagi nevndarlimir seta fram uppskot um hetta. Stk. Nevndin ger av, um tiltakslimir kunnu taka lut í nevndarfundum. § Stk. Felagsskrivarin førir allar nevndarfundir í gerðabók SF's. Hon skal, í hvussu so er, lýsa avgerðir hjá nevndini og skal verða undirskrivað av teimum nevndarlimum, sum eru á fundi. Stk. Berst nevdarlimi frá, skal hann siga formanninum frá í so góðari tíð frammanundan fundin, at tiltakslimur kann koma í hansara stað. Stk. Allar avgerðir á nevndarfundi verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta millum teir møttu nevndarlimirnar, tá ið minsta lagi taka lut í atkvøðugreiðsluni. Stendur á jøvnum er málið fallið. Stk. Nevndarlimur er inhabilur at viðgera mál, tá ið hetta viðvíkur einstaklingi, sum er undir-lagdur honum arbeiðsliga. Á henda hátt er nevndarlimur inhabilur at viðgera mál hann hevur privat-an áhuga í ella er partur av. Í hesum føri víkur hann sum nevndarlimur, og tiltakslimur hansara tekur við undir hesari málsviðgerð. Stk. Nevndarlimur ella limur í felagnum má ikki søkja ella viðgera starvseting ella upptaka starv, sum ósemja er um og sum av hesi orsøk er løgd til felagið at loysa. partur. § Stk. Aðalfundurin er hægsti myndugleiki SF's. Stk. Allir limir hava atgongd til aðalfundin. Nevndin kann senda limunum limaprógv og treyta atgongd til aðalfundin av, at tílíkt prógv verður víst fram. Bert tá ið limur sjálvur er á fundi, hevur hann atkvøðurætt. § Stk. Vanligi árliga aðalfundurin verður hildin í februar/mars mánaði. Á aðalfundinum skulu grannskoðaðir roknskapir fyri SF og Tiltaksgrunnin verða lagdir fram. Stk. Eykaaðalfundir kunnu verða hildnir, tá ið nevndin vil tað, ella tá % av limunum skrivliga seta fram greitt uppskot um hetta til formannin. Stk. Boðað verður til aðalfundar við dagsskrá í minsta lagi dagar frammanundan við kunngerð í dagbløðunum ella við skrivligum boðum til allar limir. Limir, sum vilja hava uppskot til umrøðu, mugu senda nevndini hesi í seinasta lagi dagar áðrenn aðalfundurin verður hildin. Dagsskráin á ársaðalfundinum er henda Frásøgn formansins frá farna ári og virki felagsins framyvir. Framløga av grannskoðaðum roknskapum til góðkenningar. Lógarbroytingar. Møgulig uppskot frá limum og nevnd. Ásetan av limagjøldum. Val av nevndarlimum og tveimum tiltakslimum. Val av roknskapargrannskoðara og tiltakslimi. Ymiskt. Stk. Aðalfundurin er viðtøkuførur við teimum limum, ið møttir eru. Allar avgerðir verða tiknar við vanligum meiriluta (sí tó § ). Standa atkvøður á jøvnum, er uppskotið fallið. Stk. Tá ið aðalfundurin er settur, verður fundarstjóri valdur at stýra orðaskiftinum. Fundarstjórin førir felagsins gerðabók aðalfundinum viðvíkjandi og undirskrivar hana saman við formanninum. partur. Aðrar fyriskipanir. § Stk. SF kann bert takast av, tá ið hesar treytir eru fylgdar Lýst verður lógliga til eykaaðalfundar. Avtøka SF's má verða tilskilað á fundarskránni. av limum SF's mugu verað møttir á fundi. Stk. Av teimum møttu limunum mugu 3/4 greiða atkvøðu fyri avtøku SF's. Stk. Eru ikki nóg nógvir limir møttir til fundar, kann verða boðað til nýggjan eykaaðalfund við somu dagsskrá, og er hesin fundur tá altíð viðtøkuførur við 3/4 av teimum møttu. Ikki mugu ganga meira enn dagar frá hesum fyrra til tann seinna fundin. Stk. Samtykkir aðalfundurin at taka SF av, skal fundurin eisini taka avgerð um, hvussu verða skal við ognum tess, sum ikki mugu verða býttar millum limirnar. § Stk. Lógarbroyting kann bert verða gjørd á aðalfundi, tá lýst verður til tess. Stk. Alt, sum hesar lógir annars ikki týðuliga tilskila, má verða lagt undir nevndaravgerð við ábyrgd fyri aðalfundinum. § Hesar lógir eru soleiðis samtyktar á ársaðalfundi Starvsmannafelagsins februar Reglugerð fyri TILTAKSGRUNN STARVSMANNAFELAGSINS. § Navn grunsins er Tiltaksgrunnur Starvsmannafelagsins, og endamál hansara er at styðja limir Starvsmannafelagsins í verkfalli ella arbeiðssteðgi í sambandi við lønar- og sáttmálatrætur. § Stk. Minst av inntøkum Starvsmannafelagsins verða settar í grunnin. Tó hevur nevndin, um hon metir, at hetta er neyðugt, heimild til eina og hvøjra tíð, at hækka inngjaldið í eitt nærri ásett tíðarskeið. Stk. Felagið flytur hvønn mánaða hóskandi peningaupphæddir til grunnin. Stk. Í sambandi við uppgerðina av ársroknskapi felagsins verður reguleringin av gjaldinum til grunnin at fara fram samsvarandi tí, sum nevndin hevur ásett. § Stk. Grunnurin verður stjórnaður av nevnd Starvsmannafelagsins. Stk. Felagsskrivarin er samstundis kassameistari grunsins, og galda fyri virki hansara tær reglur, sum nevndar eru í § í felagslógunum. Stk. Nevndin stendur aðalfundinum til svars fyri rakstrinum av grunninum. Stk. Allar avgerðir grunninum viðvíkjandi verða tiknar við vanligum atkvøðumeiriluta sambært § stk. í felagslógunum. Stk. Til útgjaldingar úr grunninum krevst nevndarsamtykt, og at formaðurin saman við felagsskrivaranum ella einum nevndarlimi skrivar undir. § Stk. Peningaogn grunsins verður sett inn á konto í einum ella fleiri av teimum føroysku peninga-stovnunum, ella hvar grunnurin á tryggan hátt fær hægstu rentu. Stk. Tá peningaogn grunsins er komin upp á tvær mánaðarlønir til allar limirnar, verður fyribils ikki settur meira peningur í grunnin uttan so, at nevndin sambært endamálsgrein felagsins metir hetta verða neyðugt. § Stk. Nevndin avgerð í hvørjum einstøkum føri, nær, í hvønn mun og hvussu útgjald úr grunninum skal fara fram í samband við umstøður, sum nevndar eru í § Stk. Nevndin kann eisini avgerða bert at bjóða limunum lán úr grunninum í samband við tær í § nevndu umstøður. Stk. Teir limir, sum, undir verkfalli, ikki gera eftir boðum nevndarinnar, hava ikki rætt til útgjald úr grunninum. § Stk. Inngjøldini til grunnin eru ogn grunsins, og limir kunnu ikki fáa útgjald úr grunninum í samband við útmelding úr felagnum. § Stk. Fyri grunnin verður førdur serstakur roknskapur. Roknskaparárið er tað sama sum roknskaparár felagsins. Stk. Grannskoðarar felagsins grannskoða eisini roknskap grunsins eftir somu reglum sum í § stk. í felagslógunum. Stk. Tann grannskoðaði roknskapurin skal leggjast fram til góðkenningar á ársaðalfundi grunsins, sum altíð er samstundis um ársaðalfundur felagsins. § Grunnurin kann bert takast av eftir reglunum í § í felagslógunum. § Henda reglugerð frá februar seinast broytt februar SÁTTMÁLAR MILLUM STARVSMANNAFELAGIÐ OG FØROYA TELE Sáttmáli um vanligar reglur, Sáttmáli um arbeiðstíð og úrtíð, Sáttmáli um reglugerð viðv. lønarskipan og bólking av størvum, Sáttmáli um lønir, Lønartalva, Notatir. TÓRSHAVN § Sáttmálaøki og samráðingarrættur Stk. Hesin sáttmáli fevnir um starvsfólkið hjá Føroya Tele, sum ikki eru tænastumenn ella nú verða lønt eftir øðrum lønarskipanum. Stk. Í sáttmálaskeiðinum mugu ikki gerast aðrir lønarsáttmálar um tey arbeiðsøki, ið hesin sáttmáli umfatar. Stk. Er sáttmálin uppsagdur, og semja ikki kemur í lag partanna millum, ella annar parturin ber seg undan tingingum, hevur hvør av pørtunum rætt til at fáa tingingarnar framdar við uppílegging av semingsmanni. Semingsmaðurin verður uppnevndur av pørtunum í felag. Fæst ikki semja um val av semingsmanni, verður hann uppnevndur av sorinskrivaranum. Undir semingsroyndum binda partarnir seg til at ganga undir reglurnar í §§ til í lóg nr. frá mars "om mægling i arbejdsstridigheder" við seinni broytingum Stk. Ivaspurningar um tulking av sáttmálanum hava partarnir rætt til at viðgera í nevnd, og velur hvør av pørtunum nevndarlimir. Nevndarlimirnir skulu ikki vera tænastu- ella starvsmenn hjá Føroya Tele ella limir í Starvsmannafelagnum. Ei heldur mugu limirnir hava nakað tilknýti til partarnar. Kemur nevndin ikki ásamt (vanligur meiriluti), verður dómarin ella av honum nevndur persónur ástøðumaður. Skrivlig frágreiðing um ósemjuna verður at lata nevndini í seinasta lagi dagar eftir, at hon er sett. Partarnir skulu velja sínar limir í nevndina í seinasta lagi ein mánaða eftir, at annar parturin hevur boðað frá, at hann ynskir mál viðgjørt í nevndini. Kemur ástøðumaðurin uppí, eru reglurnar í rættargangslógini galdandi fyri málsviðgerðina. § Samstarvsnevnd. Stk Á Føroya Tele verður sett á stovn ein samstarvsnevnd, har umboð fyri leiðslu, álitisfólk og varaálitisfólk sita. Stk. Samstarvsnevndin skal hava innlit í øll viðurskifti, sum hava við fyritøkuna og uppgávur hennara at gera. Stk. Tá avgerandi broytingar verða gjørdar í bygnaðin ella arbeiðsgongdini skal starvsfólkið hava boð um hetta í góðari tíð. Krevja slík tiltøk eftirútbúgving, skulu starvsfólkini hava høvi til at fáa neyðuga eftirútbúgving, so tey kunnu røkja hesi arbeið. Avgerandi broytingar og tilrættisleggingina av hesum, kunnu altíð takast upp í samstarvs nevndini til viðgerðar. Stk Álitisfólkið skal hava skipanareglur (organisatiónsskipan/starvslýsingar) fyri fyritøkuna og fyri tær einstøku deildirnar. § Álitisfólk og nevndarlimir Stk. Hvør deild ella øki, sum hevur meira enn fólk í starvi, kann velja álitisfólk og varaálitisfólk. Sum høvuðsregla skulu hesi hava fulltíðarstarv. Álitisfólk og nevndarlimir í Starvsmannafelagnum kunnu ikki verða uppsøgd, uttan at uppsøgnin hevur verið til viðgerðar millum Føroya Tele og Starvsmannfelagið. Stk. Lærlingar kunnu ikki verða álitisfólk, eins og leiðarar, deildarleiðarar og økisleiðarar heldur ikki kunnu veljast til álitisfólk. Stk. Álitisfólkini skulu ansa eftir at lógir, reglur og sáttmálar, sum eru galdandi fyri starvsøki á Føroya Tele, verða yvirhildnar, eins og hesi skulu virka fyri, at samstarvi millum starvsfólk og leiðslu, er so gott sum gjørligt. Stk. Hesi álitisfólk velja sínamillum eitt felagsálitisfólk og tvey varaumboð, sum hava dagliga samskifti við leiðsluna. Stk. Felagsálitisfólkið fær % niðursetta arbeiðstíð uttan lønarmiss, varafelagsálitisfólkini fáa % niðursetta arbeiðstíð uttan lønarmiss. Harumframt fær felagsálitisfólkið og varafelagsálitisfólkini frí eftir tørvi uttan lønarmiss í samband við ósemjur og sáttmálatingingar. Stk. Felagsálitisfólkið fær viðbótastig í samsýning, og varaálitisfólkini viðbótastig í samsýning. Stk. Álitisfólkini á deildunum, taka sær av dagligu viðurskiftunum í síni deild, og um krevst, leggja mál fyri felagsálitisfólkið til víðari viðgerð saman við leiðsluni. Stk. Í sambandi við setan, flyting ella uppsøgn, skal felagsálitisfólkið hava boð um hetta í góðari tíð, soleiðis at deildarálitisfólkini hava haft møguleika at viðgerða spurningin saman. Stk. Deildarálitisfólkini skulu kunna røkja arbeiðið í vanligu arbeiðstíðini í tann mun tað er neyðugt, og skal verða roynt, at hettar órógvar minnst møguligt. Stk. Um starvsfólk er valt í nevnd Starvsmannafelagsins, skal tí verða givin heimild at fremja felagsarbeiði í vanligu arbeiðstíðini í givnum førum, t.d. undir sáttmálasliti, sáttmálasamráðingum og arbeiðsósemju. Harumframt fáa nevndarlimir frí við løn dag um mánaðin til felagsarbeiði. Stk. Tann, sum verður vald/ur til formann í Starvsmannafelagnum hevur altíð rætt til at fáa farloyvi uttan løn, og hevur Føroya Tele skyldu at hava starv til viðkomandi, tá formanstíðin er úti. Stk. Tá álitisfólk og starvsfólk søkja um at sleppa á álitisfólkaskeið, fer Føroya Tele at við gera slíkar umsóknir við vælvild. Sama er galdandi fyri nevndarlimir í Starvsmannafelagnum. Stk. Álitisfólk skulu hava rætt til at koma saman til felagsfund ferðir um árið í arbeiðstíðini. Stk. Føroya Tele setur á hvørjum ári í sáttmálaskeiðnum kr. í grunn til fíggjan av álitisfólkaskeiðum. § Setan Stk. Størv, sum verða sett, skulu sum meginregla lýsast leys innanhýsis og/ella almennt í bløðunum. Stk. Allar starvssetanir skulu, áðrenn setan, leggjast fyri felagsálitisfólkið til kunningar, soleiðis at høvi verður at kanna, um allar ásetingarnar sambart sáttmálanum eru yvirhildnar. Verða fólk sett uttan at starvið er lýst leyst, skal frágreiðing latast felagsálitisfólkinum til kunningar. Stk. Við setan skal starvslýsing gerast, sum síðani verður kunnað felagsálitisfólkið. Hendan starvslýsing eigur eisini at innihalda fastar reglur um menningarsamrøður. Stk. Limagjald til Starvsmannafelagið skal takast av lønini áðrenn útgjalding. § Uppsøgn Stk. Fyri tey, sum eru sett í starv eftir hesum sáttmála, og sum í meðal hava meira enn tíma arbeiðsviku, er uppsagnarfreistin tá ikki onnur semja er frá arbeiðsgevarans síðu henda mánaða uppsagnarfreist frá einum í mánaðanum at rokna, tá viðkomandi hevur verið í starvi í mánaðar. mánaða uppsagnarfreist frá einum í mánaðanum at rokna, tá viðkomandi hevur verið í starvi í meira enn mánaðar. Uppsagnarfreistin verður hækkað við einum mánaða fyri hvørji ár, viðkomandi hevur verið í starvi tó hægst mánaðar. Stk. Tá starvsfólk sigur upp, er uppsagnarfreistin um annað ikki er avtalað mánaður frá einum í mánaðanum at rokna. Stk. Uppsøgn eftir hesum reglum skal vera skrivlig og latin inn ikki seinni enn hin síðsta í mánaðanum frammanundan uppsagnartíðini. Stk. Felagsálisfólkið skal hava boð um uppsøgn við nágreiniligari skrivligari grundgeving, og verður uppsøgn ikki givin fyrrenn felagsálitisfólkið innan vikur hevur ummælt uppsøgnini. Stk. Verður starvsfólk sagt at fara úr starvi, og er orsøkin eftir álitisfólksins metan ógrunda, tá eiga Føroya Tele og felagsálitisfólkið at taka málið til samráðingar og avgerðar millum sín. Stk. Um so er, at starvsfólk eftir leiðslunnar meting ikki røkir tænastuskyldur sínar, eigur starvsfólkið í fyrstu syftu at fáa eina munnliga ávaring. Tá ávaring verður kunngjørd skal álitisfólkið á staðnum vera hjástatt. Eftir hesa munnligu ávaring hevur viðkomandi rætt til at fáa at vita orsøkina til ávaringina og fær frá tí tíðarskeiði eina freist, áðrenn ein skrivlig ávaring kann verða givin viðkomandi og send felagsálitisfólkinum við nágreiniligari grundgeving. Tá uppsøgn verður givin skal hon sendast viðkomandi skrivliga. Reglan í hesum stykki er ikki galdandi, um starvsfólk hevur framt grovt misbrot í tænastuni. Áðrenn uppsøgn uttan umsókn verður givin, skal Føroya Tele fyrst senda felagsálitisfólkinum fráboðan. Stk. Tá fólk fer úr starvi, fær tað frá Føroya Tele váttan um lønar- og tænastualdur við fráfaring. (Lønar- og tænastualdurkort). § Sjúka Stk. Verður starvsfólk orsakað av sjúku ikki ført fyri at røkja arbeiði sítt, verður hetta mett sum lóglig orsøk til forfall, uttan so at viðkomandi, sum er í starvi eftir hesum sáttmála, av fyrisettum ráði ella grovum ósketni hevur verið atvoldin til sjúkuna, ella, tá hann er settur í starvið, hevur dult sjúkuna. Er starvsfólk burtur vegna sjúku, verður goldin full løn frá fyrsta sjúkradegi. Stk. Frávera vegna sjúku verður starvsfólk eftir áheitan at vátta skrivliga og við læknaváttan, um tað verður kravt. Varir sjúkan meira enn vikur, kann tað verða kravt, at starvsfólkið útvegar gjøllari upplýsing frá lækna um, hvussu drúgv sjúkan verður. Slíka læknaváttan rindar arbeiðsgevarin. Stk. Starvsfólk kunnu fáa frí við løn, tá barn/børn teirra eru sjúk, tó hægst dagar hvørja ferð og í mesta lagi tilsamans dagar árliga. Hava tey meira enn børn undir ár, kunnu tey fáa frí upp til dagar. Somu reglur eru galdandi fyri tímalønt starvsfólk, ið eru sett í starv eftir hesum sattmála. § Barnsferð Stk. Starvskvinnan, ið er við barn, eigur at siga leiðsluni frá, mánaðir áðrenn hon væntar seg at eiga. Stk. Starvskvinnu verður veitt full løn fyri tíðina, frá tí hon gerst óarbeiðsfør, tó í mesta lagi vikur undan føðing, og tilsamans vikur. Afturat hesum kann hon fáa frí uttan løn í vikur. Starvskvinna kann umframt eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaðir uttan miss í lønaraldri. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaða uttan miss í lønaraldri. Stk. Umframt tær í stk. nevndu sømdir kann starvskvinna fáa mánaða sjúkrafrí í slíkum førum, har hon við læknaváttan prógvar, at tað fyri fostur og/ella hana sjálva stendst heilsuvandi av at vera í starvinum. Undir slíkum umstøðum verður veitt starvskvinnuni full løn. Stk. Um starvskvinna ættleiðir barn, kann hon fáa upp til vikur frí við løn. Í hesum sambandi kann starvsmaður eisini eftir umsókn fáa frí uttan løn í mánaða uttan miss í lønaraldri. Stk. Starvskvinna kann ikki sigast upp við teirri grundgeving, at hon er við barn. Stk. Í sambandi við barnsburð ella ættleiðing má starvskvinna á ongan hátt verða fyri vanbýti í setanar- og starvsviðurskiftum sínum. § Eftirsitiløn Stk. Tá ið starvsfólk, ið er lønt eftir hesum sáttmála, doyr, meðan tað er í starvi, eigur eftirsitandi hjúnafelagi/samlivandi ella børn undir ár, sum tað hevur skyldu til at uppihalda, rætt til løn í mun til uppsagnartíðina, minst mánaðar, tó hægst mánaðar. Stk. Eftirsitiløn er tann løn, viðkomandi hevði. Lønin í mánaðanum, tá starvsfólkið doyði, verður ikki roknað uppí eftirsitilønina. § Frítíðarskeiðið Stk. Innvinningarárið verður roknað frá apríl til mars. Frítíðin eigur í tann mun, tað er gjørligt, at verða hildin í einum og í tíðini mai til september. Stk. Føroya Tele ásetir, nær frítíðin skal vera. Føroya Tele skal, so vítt arbeiðsumstøðurnar loyva tí, ganga ynskjum starvsfólksins um, nær frítíðin hjá tí einstaka skal vera, á møti. Føroya Tele skal í so góðari tíð sum gjørligt siga starvsfólkunum frá hesum, tó í seinasta lagi mánaða, áðrenn frítíðin byrjar, uttan so at serligar umstøður forða fyri hesum. Stk. Sjúkradagar í frítíð verða vanliga viðroknaðir sum frítíðardagar. Tó kunnu eftir umsókn í serligum førum, har sjúkan forðar fyri nýtslu av frítíðini á rímiligan hátt, slíkir sjúkradagar koma undir reglurnar fyri sjúku og nýggir frítíðardagar verða tá givnir. Um starvsfólkið er óarbeiðsført, tá frítíðin byrjar, verður tó altíð latnir eyka frítíðardagar. Somu reglur verða galdandi í samband við sjúku undir avspáking. § Frítíðarreglur Stk. Starvsfólk við mánaðarløn, sum hava starv hjá Føroya Tele, fáa hesa frítíð Stk. Eru tey sett í starv samstundis við ella aftaná, at frítíðarárið byrjar, verður eingin frítíð givin. Tó sleppa tey at halda ta frítíð, tey eiga á, móti at lata frá sær av mánaðarlønini fyri hvønn dagin av teirri frítíð, tey á henda hátt fáa. Stk. Starvsfólk, ið eru sett í starv seinni enn mánaðar, áðrenn frítíðarárið er byrjað, eiga frídag fyri hvønn mánaða, tey hava verið í tænastu, áðrenn frítíðarárið byrjar. Hava starvsfólk, áðrenn tey vórðu sett í starv, fingið frítíðarrætt í starvi hjá øðrum arbeiðsgevara, sleppa tey í samsvar við reglurnar í stk. at halda hesar frídagar saman við frítiðini, tey hava fingið í verandi starvi. Stk. Starvsfólk, ið hava verið meira enn mánaðar í starvi, áðrenn frítíðarárið byrjar, fáa frítíð við løn í yrkadagar. Stk. Harumframt eiga starvsfólk rætt til serstakt frítíðargjald svarandi til % av allari árslønini í undanfarna innvinningarári og % av útgoldnari úrtíðarløn. Hetta gjald verður at gjalda í seinasta lagi, tá ið viðkomandi byrjar frítíð sína. Nevnda % frítíðargjald verður ikki goldið, tá farið verður úr starvi. Stk. Tá farið verður úr starvi, verður frítíðargjaldið % goldið fyri tann partin av frítíðarárinum, sum viðkomandi starvsfólk ikki hevur hildið frí. § Farloyvi. Stk. Starvsfólk verður givin tænastufrí uttan løn, har tað ikki stríðir móti áhugamálum hjá Føroya Tele. Starvsfólk, sum eftir umsókn fara í farloyvi í sambandi við útbúgving, ið tænir áhugamálum hjá Føroya Tele, kunnu fáa fulla ella niðursetta løn við eftirlønargjaldi. Tó skulu starvsfólk, ið hava starvast longur enn ár, so vítt gjørligt hava rætt til minst ára tænastufrí. § Eftirlønartrygging Stk. Føroya Tele rindar vegna starvsfólkið, til eina eftirlønarskipan, ið Føroya Tele og Starvsmannafelagið kunnu góðkenna, í eftirlønargjaldi % av tí til eina og hvørja tíð galdandi mánaðarløn eftir lønarskalanum, men ikki av serstøkum gjøldum ella úrtíðargjøldum. (Víst verður til § í lønarsáttmálanum). § Tænastuferðir og koyripeningur Stk. Dag- og tímapeningur undir tænastuferð og endurgjald fyri nýtslu av egnum bili í tænastuørindum verður eftir serligari avtalu. Stk. Ferðing í arbeiðsørindum til og frá ikki vanligum arbeiðsstað er at rokna sum arbeiðstíð, sambært §§ og í sáttmálanum viðv. arbeiðstíð og úrtíð. Henda skal tó í mest møguligan mun liggja í vanligari arbeiðstíð. Ferðing millum kl. og verður ikki íroknað um starvsmaður fær ávíst og goldið seingjarpláss. Stk. Tá ið starvsfólk eru á tænastuferð í Føroyum kann gisting á gistaringarhúsi verða endurrindað móti rokning. § Samsýning fyri skeiðluttøku. Stk. Fyri skeið, sum leiðslan áleggur starvsfólkunum at luttaka á, verður hvør einstakur skeiðdagur roknaður sum vanligur arbeiðsdagur, tó í mesta lagi tímar tíma vika). Um skeið liggur á degi, har starvsfólkið longu hevur arbeitt tímanormin, verður skeiðtíðin tald við í skyldugu arbeiðstíðina, tó við hægst eykatímum útyvir dagtímanormin. Um skeið liggur í vikuskifti ella á føstum frídegi samb. § í sáttmálanum viðv. arbeiðstíð og úrtíð, verður latin tímasamsýning fyri ólagaligu tíðina samb. § í lønarsáttmálanum. Skeiðtíðin verður harumframt tald við í skyldugu arbeiðstíðina, tó við í mesta lagi tímum pr. skeiðdag tíma vika). Stk. Fyri skeið, sum liggja uttan fyri vanligu arbeiðstíðina, og sum ikki eru áløgd, kann Føroya Tele lata aðra frítíð tíma fyri tíma í staðin fyri tíðina, ið er nýtt til skeiðluttøku. Stk. Ferðing til skeið, sum liggja aðrastaðni enn vanliga arbeiðstaðið (uttanbíggja og í útlandinum) verður roknað í skeiðtíðina. Stk. Ásetingarnar í stk. kunnu við avtalu millum mannanevndina og Føroya Tele frávíkjast. § Aðrar skipanartreytir Stk. Viðvíkjandi teimum starvsfólkum, ið lønt eru eftir hesum sáttmála, verður víst til løgtingslóg nr. frá mars um rættarviðurskifti arbeiðsgevara og starvsmanna millum. Stk. Fyri lærlingar galda tó ásetingarnar í løgtingslóg nr. frá oktober við seinri broytingum ella løgtingslóg nr. frá juni um grundútbúgving innan fyrisitingar, handils- og skrivstovuøki. § Onnur viðurskifti. Arbeiðsviðurskifti, sum ikki eru greitt fastløgd í hesum sáttmála, verða at fastleggja við avtalu millum starvsfólki og Føroya Tele. Slík avtala skal góðtakast av Starvsmannafelagnum. § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli hevur gildi frá Báðir partar kunu siga hendan sáttmála upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars ár Í samband við uppsøgn av sáttmálanum, kann annar parturin krevja, at samráðingar byrja innan ein mánaða eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja, at samráðingar byrja um endurnýggjan av sáttmálanum mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Tórshavn, Mars P/F. Føroya Tele. Starvsmannafelagið. Andras Róin. Gunleiv Dalsgarð/Anna Johannesen. Ari Johanneson. Heini Joensen. Jógvan Ellefsen. Janus Djurhuus. Oluffa á Høvdanum. Anfinn Brekkstein. Sáttmáli millum Starvsmannafelagið og Føroya Tele um arbeiðstíð og úrtíð. § Vanlig arbeiðstíð Stk. Vanliga arbeiðstíðin er tímar um vikuna. Stk. Arbeiðstíðin á Føroya Tele verður at leggja í samráð millum mannanevndina og leiðsluni á Føroya Tele, tó soleiðis, at leygardagur verður frídagur, har hetta letur seg gera. § Niðursett arbeiðstíð. Niðursett arbeiðstíð kann verða loyvd, har umstøður eru til tess. Lønin verður tá lækkað í mun til tíðina við § Mattíðir. Stk. Starvsfólk við niðursettari arbeiðstíð hava rætt til fylgjandi mattíð uttan frádrátt Er arbeiðstíðin undir 1/2 arbeiðsdag um dagin, verður eingin mattíð. Er arbeiðstíðin millum 1/2 og arbeiðstíð um dagin, verður mattíðin 1/2 tími. Er arbeiðstíðin ella omanfyri um dagin verður mattíðin tími. Stk. Fyri úrtíðararbeið, ið fer út um tímar, eiga starvsfólk rætt til 1/2 tíma mattíð uttan frádrátt. § Úrtíð Stk. Úrtíðararbeiði eigur helst ikki at vera. Stk. Sagt eigur at verða frá fastløgdum úrtíðararbeiði dagin fyri. Um so er, at nakað starvsfólk ber seg undan, um ikki er sagt frá dagin fyri, eigur hetta at verða tikið til eftirtektar. Stk. Um so er, at starvsfólkið, eftir at vanliga arbeiðstíðin er lokin, verður boðsent aftur til arbeiðis, skal verða veitt úrtíðargjald fyri tíma eyka. Stk. Starvsfólk við niðursettari arbeiðstíð fáa bert úrtíðargjald fyri álagt arbeiði aftan á vanligu arbeiðstíðina hjá Føroya Tele. § Avspáking/úrtíðargjald Stk. Starvsfólkið avger sjálvt, um tað vil hava úrtíðargjald ella tilsvarandi frítíð fyri úrtíðararbeiði smb. § stk. í lønarsáttmálanum. Ber ikki til at halda frí, tá ið starvsfólk ynskir tað, skal avtalast, nær sparda frítíðin kann verða hildin í staðin. Stk. Er úrtíðararbeiði ikki samsýnt við frítíð, tá ið mánaðir eru loknir, frá tí at úrtíðararbeiðið er gjørt, verður úrtíðarløn goldin í staðin, um so er, at starvsfólkið ikki ynskir aðra skipan. Stk. Har arbeitt verður eftir vaktarskipan, skal tann avtalaða frítíðin fyri úrtíðararbeiði viðmerkjast í vaktarskipanini, áðrenn hon verður hildin. § Fastir frídagar. Stk. Jólaaftan, nýggjársaftan, páskaaftan, flaggdagur, hvítusunnuaftan, 1/2 grundlógardagur, 1/2 ólavsøkuaftan, ólavsøkudagur og allir halgidagar eru frídagar. Stk. Verður arbeitt í ásettu frítíð, verður goldið úrtíðargjald við hægstu viðbót sambært § í lønarsáttmálanum fyri alla tíðina. Stk. Tímalønt starvsfólk, ið hava starvast í minsta lagi mánaðir í undanfarna fíggjarári, og sum kunnu roknast við at hava áhaldandi arbeiði ein stóran part av árinum, fáa % av allari lønini sum samsýning fyri serstakar frí- og halgidagar. Hetta verður at útgjalda saman við lønini í tí mánaða, tá páskahátíðin verður hildin. § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli hevur gildi frá Báðir partar kunu siga hendan sáttmála upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars ár Í samband við uppsøgn av sáttmálanum, kann annar parturin krevja, at samráðingar byrja innan ein mánaða eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja, at samráðingar byrja um endurnýggjan av sáttmálanum mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Tórshavn, Mars P/F. Føroya Tele. Starvsmannafelagið. Andras Róin. Gunleiv Dalsgarð/Anna Johannesen. Ari Johanneson. Heini Joensen. Jógvan Ellefsen. Janus Djurhuus. Oluffa á Høvdanum. Anfinn Brekkstein. Sáttmáli millum Starvsmannafelagið og Føroya Tele um reglugerð viðvíkjandi lønarskipan,og flokking av størvum. § Grundlønarskipan. Stk. Lønarskipanin telur stig, býtt upp í bólkar soleiðis Bólkur A Stig ófaklærd. Bólkur B Stig faklærd. Bólkur C Stig víðari útbúgving, hægri størv. Stk. Lønarskipanin er ein grundlønarskipan, sum ikki forðar fyri framflutning í bólkum og stigum. Stk. Størv sum krevja serstakan førleika, ábyrgd og/ella útbúgving kunnu fáa eyka stig eftir fastlagdari viðbótaskipan. Í ávísum førum kunnu húsaavtalur gerast. Stk. Starvsaldurin fyri stig er ár, og er at rokna sum ein fastur blokkur. Tá viðbótastig verða latin afturat lønini, fylgir starvsaldurin við samsvarandi, bæði á byrjunar og endastigi. Stk. a. Størv sum eru lønt omanfyri stig fáa bert stig afturat lønini, eftir at ein menningarsamrøða hevur verðið hildin. Stig verða latin afturat tá serstøk avrik, arbeiðsuppgávur, ábyrgd v.m., eru viðurkend. Stk. b. Stk. a., er ikki galdandi tá starvsaldurin yvirlappar bólk B og C. Stk. Starvsaldurin hækkar eina ferð um árið, at rokna frá setanardegnum. Stk. Tá flutt verður millum bólki A og B, verður flytingin sett á byrjunarstigi í hægra bólkinum, og henda flyting hevur við sær ára starvsaldur. Stk. Starvsfólk, ið fara úr einum starvi á Føroya Tele í eitt annað í sama bólki, fáa starvsaldurin við sær yvir í nýggja starvið, tá uppgávurnar eru á líknandi støðið sum í undanfarna starvið. Stk. Til hvørt starv er ein starvslýsing, ið lýsir innihaldið í starvinum. Starvslýsingin skal verða relevant fyri starvið. Stk. Einaferð um árið í sambandi við starvsfólkasamrøðu, verður starvslýsingin endurskoðað. Eru munandi broytingar í starvsinnihaldinum, ella eru onnur viðurskifti ið talar fyri hesum, kann lønin regulerast. Stk. Er ósemja um innihaldið í starvslýsingini verður hetta lagt fyri mannanevndina og leiðsluni á Føroya Tele, til endaliga avgerð. Stk. Næmingar/lærlingar verða løntir við og % av byrjunarlønini í avvarandi bólki. Er lærutíðin stytri enn ár, verða seinastu lønarstigini nýtt, soleiðis at seinasta læruár verður lønt við %. Stk. Praktikantar innan hægri útbúgving, ið koma í praktikk, fáa % av byrjunarlønini í avvarandi bólki samsvarandi útbúgving. Stk. Eru ivamál um innflokking av størvum, verður hettar at leggja fyri mannanevndina og leiðsluni á Føroya Tele til avgerðar. § Bólking av størvum. Bólkur A, stig ófaklærd. Til hvørt ófaklært starv eigur at verða ein útbúgvingarætlan, so starvsfólkið eftir maksimalt árum, er at meta sum faklært, sæð í mun til lønarskipanina. Starvsfólk uttan útbúgving. Stig, Skrivstovufólk, sum ikki hevur góðkenda skrivstovuútbúgving. Stig, Ørindafólk. Stig, Krambafólk uttan útbúgving. Stig, Kaðalmontørar/installatørar, uttan sveinabræv. Stig, X felt montørar. Stig, Telefonistar. Stig, Hjálparfólk. Stig, Goymsluarbeiðarir uttan útbúgving. Stig, Bólkur B, stig faklærd. Starvsfólk eru at meta sum faklærd, tá tey hava staðið vanliga lærlingaútbúgving, ella hava nomið sær kunnleika innan yrkið. Skrivstovufólk við góðkendari útbúgving. Stig, Krambafólk. Stig, Telegrafistar. Stig, Telefonistar. Stig, Kaðalmontørar/installatørar. Stig, X feltmontørar. Stig, Mekanikarir. Stig, Handverkarir. Stig, Tekniskir assistentar. Stig, Bilmekanikarir. Stig, Teknikarir. Stig, Elektrikarir. Stig, Goymslufólk. Stig, Húsavørðar. Stig, EDV fólk. Stig, Bólkur C, stig víðari útbúgving/hægi størv. Starvsfólk ið røkja størv sum krevja hægri útbúgving. Størv ið krevja sjálvstøðugt kvalifiserað arbeið, sum treytað relevantan útbúgving, serstakan kunnleika og longri royndir kunnu koma í henda bólk. Skrivstovufólk við hægri útbúgving. Stig, EDV fólk við serkunnleika/útbúgving. Stig, Handverkarir við hægri útbúgving. Stig, Mekanikarir, við hægri útbúgving. Stig, Teknikarir við hægri útbúgving. Stig Formenn. Stig, Meistarir. Stig, Verkstaðsleiðarir. Stig, Funktiónsleiðarir. Stig, Stjórnarskrivarir. Stig, Fyristøðukvinnur. Stig, Økisleiðarir fyri minni økir. Stig Økisleiðarir fyri størri økir. Stig Deildarleiðarir fyri minni deildir. Stig Deildarleiðarir fyri størri deildir. Stig § Viðbøtur. Stk. Viðbøtur verða latnar í stigum. Stk. Tá stórur eftirspurningur er eftir starvsfólkum við serligum kunnleika, kann ein viðbót verða latin afturat grundlønini. Stk. Allar viðbøtur eru eftirlønargevandi. § Fyribilshjálp og avloysarar. Stk. Starvsfólk, ið verða sett til fyribilsarbeiði ella avloysing fyri annan, verða lønt við fastari mánaðarløn ella tímaløn soleiðis Tey, ið lúka treytirnar fyri fakligan útbúgving fáa løn eftir lønarbólkinum fyri faklærd á tí lønarstigi, tey høvdu fingið við setan í fast starv. Meðan tey, ið lúka treytirnar fyri ófaklærd, fáa løn eftir lønarbólkinum fyri ófaklærd á tí lønarstigi, tey høvdu fingið við setan í fast starv. Dagtímalønin er av árslønini. Stk. Sum fyribilsarbeiði er at skilja arbeiði, sum ikki varir longur enn í mesta lagi mánaðir í einum ári. Verður arbeitt meira, er talan um vanligt starv við vanligari uppsagnarfreist frá fyrsta starvsdegi. Stk. Sum avloysari er at skilja starvsfólk, sum arbeiðir fyri annað navngivið starvsfólk, sum vegna sjúku, barnsburð ella farloyvi ikki er í starvi. Er ikki tilskilað í setanarbrævi í sambandi við avloysing, hvønn viðkomandi avloysir, er starvið at meta sum vanligt starv við vanligari uppsagnarfreist frá fyrsta starvsdegi. Stk. Frávik frá hesum reglum kunnu bert góðtakast við góðkenning frá mannanevndini. Stk. Fyribilshjálp og avloysarar fáa úrtíðarløn og eykasamsýningar eftir reglunum í § í lønarsáttmálanum. Stk. Fyribilshjálp og avloysarar fáa eisini lønar- og tænastualdurskort sambært § stk. í sáttmálanum. Stk. Føroya Tele ger eftir ummæli frá Landsskúlafyrisitingini reglur um samsýning til praktikantar úr fólkaskúlanum. Stk. Tekniskir praktikantar verða løntir við og % av lønini í avvarðandi lønarbólk fyri útlærd. § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli hevur gildi frá Báðir partar kunu siga hendan sáttmála upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars ár Í samband við uppsøgn av sáttmálanum, kann annar parturin krevja, at samráðingar byrja innan ein mánaða eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja, at samráðingar byrja um endurnýggjan av sáttmálanum mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Tórshavn, Mars P/F. Føroya Tele. Starvsmannafelagið. Andras Róin. Gunleiv Dalsgarð/Anna Johannesen. Ari Johanneson. Heini Joensen. Jógvan Ellefsen. Janus Djurhuus. Oluffa á Høvdanum. Anfinn Brekkstein. SÁTTMÁLI millum Føroya Tele og Starvsmannafelagið um lønir § Sáttmálaøkið Starvsfólk, sum koma undir sáttmálaøki Starvsmannafelagsins á Føroya Tele, verða lønt eftir lønarstigini í reglugerðini fyri bólkarnar A B C. § Ískoytisskipan. Stk. Í sambandi við ískoytisskipan eru Føroya Tele og Starvsmannafelagið samd um, at starvsfólk vegna serligar arbeiðsumstøður, førleika, ábyrgd v.m., kunnu fáa ískoyti umframt vanligu lønina. Føroya Tele bindur seg til, at lata limum Starvsmannafelagsins ískoyti svarandi til minst % av samlaðu árligu lønarútgjaldingunum til hesar limir. Stk. mannanevndin verður kunnað um, hvørjir limir Starvsmannafelagsins fáa ískoyti, hvør upphæddin er, og tá ískoyti verða afturtikin. § Skipanarreglur Stk. Teir í § nevndu bólkar kunnu verða broyttir, um so er, at nýggj starvsmetan er gjørd, ella nýggjur framflutningur er gjørdur. Stk. Hvønn apríl skal tann í § nevnda bólking verða førd á jour soleiðis, at øll nýggj starvsheiti og flokkingar sambært sáttmálaøki Starvsmannafelagsins á Føroya Tele verða nevnd. § Lønir. Stk. Frá mars hækkar lønin %, og frá mars hækkar lønin %. Stk. Starvsfólk á Føroya Tele eiga sáttmálabundnir frídagar um árið. Stk. Annars er galdandi tann regla, at eingin, sum nú er í starvi, kann fara niður í løn. Stk. Mánaðarlønin skal vera goldin í seinasta lagi síðsta gerandisdagin í mánaðinum. § Úrtíðarlønir. Stk. Fyri álagt úrtíðararbeiði verður goldin úrtíðarløn afturat vanligu dagtímalønini soleiðis Fyri og tíman verður goldið %. Fyri og fylgjandi yvirtímar og fyri leygardagar, sunnudagar og teir í § í sáttmálanum viðv. arb. tíð og úrtíð, við vanligum reglum nevndu frídagar verður goldið %. Úrtíðargjaldið verður latið fyri hvønn byrjaðan hálvan tíma. Stk. Tímalønin verður roknað sum av tí fyri starvsfólkið galdandi ársløn. Stk. Lærlingar mugu vanliga ikki taka lut í úrtíðararbeiði. Taka teir undantaksvís lut í úrtíðararbeiði, skulu teir lønast á tí stigi í lønarbólkinum, teir koma í, tá teir eru útlærdir. Slíkt úrtíðararbeiði hjá lærlingum má undir ongum umstøðum nerva skyldugu skúlagongdina. § Arbeiði í mastrum hjá starvsfólki á Føroya Tele. Fyri arbeiði í hesum mastrum Húsareyn á og á Sendistøðin á Varða á og á Hesturin á Kambur á Knúkur/Mykines á Eiðiskollur á Støðlafjall á Brúnaskarð á verður afturat vanligu føstu lønini latið eykagjald % um tíman av tí fyri starvsmannin galdandi løn. Fyri slíkt arbeiði uttan fyri vanligu arbeiðstíðina verður harumframt goldin úrtíðarløn eftir reglunum í § í lønarsáttmálanum. § Arbeiði skipað í vaktum Stk. Fyri arbeiði millum kl. og kl. verður latið vaktargjald kr. um tíman. Fyri arbeiði um vikuskifti verður omanfyri nevnda vaktargjald kr. Fyri arbeiði hesi tíðarskeið eiga starvsfólk frí tímar fyri hvørjar tímar, arbeitt verður. Stk. Fyri arbeiði, ið fer út um fastlagda vakt og fyri arbeiði í teimum í § í sáttmálanum viðv. arb. tíð og úrtíð við vanligum reglum ásettu frídøgum verður latin úrtíðarløn eftir § í lønarsáttmálanum. Stk. Fyri tilkallivakt vanligar dagar verður latið kr. um tíman. Fyri tilkallivakt um vikuskifti og teir í § í sáttmálanum viðv. arb. tíð og úrtíð nevndu frídagar verður vaktargjaldið kr. Stk. Fyri arbeiði undir tilkallivakt verður veitt úrtíðarløn sambært § í lønarsáttmálanum. Stk. Ein sundurbýtt vakt má ikki strekkja seg yvir meira enn tímar, uttan at starvsfólkini eru samd í hesum. Um sundurbýtt vakt fer út um tímar, verður goldið kr. eyka um tíman. Stk. Nevndu vaktargjøld verða ikki veitt saman við úrtíðarløn. Stk. Hesar reglur eru galdandi á Føroya Tele, har annað ikki er tilskilað. § Fyribils tænasta í hægri starvi. Stk. Starvsfólk, sum eftir serligum boðum, ella eftir frammanundan fastløgdum arbeiðslagi við góðkenning frá Føroya Tele, fyribils røkja hægri starv í viku samfelt ella meira, eiga í hesum tíðarskeiði at verða lønt við somu løn, sum tey høvdu fingið, um tey vórðu sett í starvið, treytað av, at tey yvirtaka tær arbeiðsgávur, ið standast av hægra starvinunum. § Lærlingaviðurskifti. Stk. Lærutíðin hjá telefonistnæmingum er mánaðir, og verða hesir løntir soleiðis árið, lønarstig arið, lønarstig Síðani verða tey flutt upp í bólk B. Teir fyrstu mánaðarnir av lærutíðini verða roknaðir sum royndartíð partanna millum. Stk. PABC-, central-, radio- og elektronikmekanikaralærlingar verða tilnevndir telefonmekanikarar aftan á ára lærutíð. Avrit av lærusáttmálum verða at senda mannanevndini til ummælis. Verður ósemja um starvs- og lønartreytir, verða Føroya Tele og mannanevndin at taka málið til samráðingar og avgerðar millum sín. Stk. Telefonmontørur uttan sveinabræv verður løntur frá stig til stig Eftir ára lærutíð eftir innanhýsis útbúgvingarskipan á hesum øki, verður viðkomandi fluttur upp í bólki B. Telefonmontørur við relevantum sveinabrævi verður løntur í bólki B. Stk. Lærlingar innan Føroya Tele verða at upplæra so, sum fyriskipað í lærlingalógini, og lærutíðin verður ásett av læruráðnum. Fyri skrivstovulærlingar galda tó reglurnar í § í hesum sáttmála. § Skrivstovulærlingar. Stk. Lærlingar, ið verða tiknir til at búgva seg út í skrivstovuyrkinum, verða løntir og læruár við ávikavist og % av byrjunarlønini fyri assistentar. Er lærutíðin stytri enn ár, verða seinastu lønarstigini nýtt, soleiðis at seinasta heila læruár verður lønt eftir Lønarstig %). Stk. Lærlingar í skrivstovuyrkinum verða at upplæra so, sum fyriskipað í lærlingalógini ella lógini um FHS-útbúgving, og lærutíðin verður, sum ásett av læruráðnum. Stk. Lærlingar, sum, áðrenn teir verða settir, hava havt annað lærupláss í skrivstovuyrkinum, kunnu fáa hesa lærutíð viðtalda, smbr. stk. Stk. Viðvíkjandi undirvísing av lærlingum á yrkisskúlum og øðrum treytum fyri, at lærlingar verða tiknir í starv, verður víst til reglurnar í lærlingalógini ella lógini um FHS-útbúgving. Um Føroya Tele krevur, at lærlingur skal ganga á serligt skeið innan yrkið, rindar Føroya Tele tær útreiðslur, ið standast av hesum. Stk. Lærlingar eru ikki umfataðir av verkfalli ella lock-out. Stk. Har lærlingur gongur á handilsskúla um dagin, verður givið honum frítt at fara í arbeiðstíðini, uttan at tíðin verður frádrigin í løn hansara. Fer skúlagongdin fram frí-leygardagar, skal lærlingurin hava samsvarandi frítíð onkran av yrkadøgunum. § Gildi sáttmálans. Hesin sáttmáli hevur gildi frá Báðir partar kunu siga hendan sáttmála upp við mánaða freist, tó í fyrsta lagi til mars ár Í samband við uppsøgn av sáttmálanum, kann annar parturin krevja, at samráðingar byrja innan ein mánaða eftir, at krøv eru send mótpartinum. Tó kann parturin í fyrsta lagi krevja, at samráðingar byrja um endurnýggjan av sáttmálanum mánaðir áðrenn hann fer úr gildi. Viðmerking til § í lønarsáttmálanum Undir heilt serligum umstøðum, tá ið arbeitt verður út í eitt aftaná vanliga arbeiðstíð, verða reglurnar um úrtíðarløn at galda fyri alla hesa tíðina, ið arbeitt verður. Aftaná yvirtíma gerandisdagar verður latin úrtíðarløn við hægstu viðbót fyri allar tímarnar, ið arbeitt verður. Áðrenn farið verður undir at gjalda vanliga løn aftur, skulu treytirnar í § stk. í Løgtingslóg nr. um arbeiðaravernd verða uppfyltar. Tórshavn, Mars P/F. Føroya Tele. Starvsmannafelagið. Andras Róin. Gunleiv Dalsgarð/Anna Johannesen. Ari Johanneson. Heini Joensen. Jógvan Ellefsen. Janus Djurhuus. Oluffa á Høvdanum. Anfinn Brekkstein. Lønartalva. til Hækking, og innplasering Hækking Útbúgving/Ábyrgd Stig Løn Munur Grundløn Tímaløn % % Eftirløn Grundløn Tímaløn % % Eftirløn Ófaklærd Felags Bólkur A+B. Faklærd Felags Bólkur B+C. Víðari útb. + Ískoytir + Deildar- leiðarar + Leiðarir Notatir. Samstarvsnevnd. Føroya Tele og Starvsmannafelagið eru samd um, at ein arbeiðsbólkur verður settur, við luttøku av umboðum frá fakbólkunum og leiðsluni á Føroya Tele, at tilevna eina reglugerð fyri samstarvsnevndina á Føroya Tele. Reglugerðin skal innihalda ásetingar um Samanseting av samstarvsnevndini. Virksemi hjá samstarvsnevndini, herundir hvørji evni kunnu og skulu takast upp, og av hvørjum. Fundarvirksemi, títtleika, luttøku, formalia v.m. Viðurskifti og samband úteftir, herundir tilknýti til felagsálitisfólk, álitisfólk, fakfeløg, mannanevnd, leiðslu og nevnd. Arbeiðsbólkurin skal verða liðugur við sítt arbeiði og lata sítt tilmæli til góðkenningar hjá fakfeløgunum og hjá nevndini í Føroya Tele innan Juli Lønarskipan. Partarnir eru samdir um, at taka við nýggju lønarskipanini fyri starvsmannafelagslimir á Føroya Tele. Partarnir eru eisini samdir um, at framferðarháttur, flokkingar, umflokkingar, grundarlagið fyri innplasering og starvsheitir, eru mál, sum partarnir í felag orða. Hetta arbeiði skal verða liðugt innan Juni tó so at niðanfyri nevndu punkt um ávíkavist vaktarskipanir og útbúgvingarskipanir, sum kunnu hava ávirkan á lønarflokkingarnar, fyrst vilja kunna flættast inn ávíkavist Oktober og Januar Tænastuferðir, koyripeningur og skeiðluttøku. Partarnir eru samdir í, at grundhugsanin í verandi greinum §§ og er rætta útgangsstøðið fyri hesi viðurskiftini, men halda partarnir eisini, at greinirnar skulu orðast greiðari og smidligari við atliti til verandi praksis á Føroya Tele. Vaktarskipanir. Partarnir eru samdir um, at verandi vaktarskipanir hava ábøtur fyri neyðini. Bæði hvat viðvíkur felags vaktarskipanina á Tænastumiðstøðini og núverandi vaktarskipanir á Støðardeildini og Radiodeildini. Afturat hesum kann verða neyðugt at innførdar verða aðrar vaktarskipanir, sum eru meira hóskandi til tey fjølbroyttu viðurskiftini á Føroya Tele. Partarnir eru samdir um, at ein arbeiðsbólkur verður settur, við tí arbeiðssetningi, at finna fram til og orða framtíðar vaktarskipanir á Føroya Tele. Í arbeiðsbólkinum verða luttakarar frá starvsfólkunum og frá leiðsluni. Arbeiðsbólkurin skal lata sína frá greiðing og síni tilmælir innan Oktober Útbúgvingarskipanir. Partarnir eru samdir um, at tað er av størsta týdningi fyri starvsfólkini og fyri Føroya Tele, at hesi til eina og hvørja tíð hava røttu førleikarnar at røkja tær alsamt vaksandi uppgávurnar. Fyri at hetta skal eydnast, skulu útbúgvingar- og endurútbúgvingarskipanir setast í verk. Serstakliga, og eisini við atliti til meginregluna í lønarskipanini um menningina frá ófaklærd til faklærd, skulu setast í verk útbúgvingarskipanir- og víðariútbúgvingarskipanir fyri m.a. telefonistar, montørar, kaðalfólk og skrivstovufólk. Ein arbeiðsbólkur verður settur at leggja hetta arbeiðið til rættis, soleiðis at eitt tilmæli kann fyriliggja í seinasta lagi Oktober og soleiðis at hesar skipanir lutvíst kunnu setast í verk frá Januar Í arbeiðsbólkinum verða umboð frá starvsfólk og frá leiðsluni, eins og ekstern hjálp kann nýtast. Ískoytisskipan. Partarnir eru samdir um, at ein ískoytisskipan kann verða gagnlig at seta í verk á Føroya Tele. Endamálið við hesum er, í hægri mun enn áður, at kunna løna fólki sum m.a. hava átikið sær serligar uppgávur ella ábyrgd. Leiðslan skal áðrenn Juni tilevna ein ískoytispolitikk, har m.a. verður lýst, hvussu og nær ískoyti verða latin, og hvør mannagongdin hesum viðvíkjandi er. Leiðslan skal kunna Aðalfundur Eftirlønargrunnur Starvsmannafelagsins Hevur aðalfund beint eftir aðalfund Starvsmannafelagsins í Havnar Klubba februar Skrá Frásøgn um virki grunnsins í farna roknskaparári Framløga av grannskoðaðum ársroknskapi til góðkenningar Val av nevndarlimum Ymiskt. Nevndin samstarvsnevndina um ískoytispolitikkin. EFTIRLØNARSKIPAN Starvsmannafelagið hevur, vegna limir sínar, gjørt sáttmála um eina eftirlønaravtalu við Føroya Lívstrygging. Sáttmálin, partana millum, hevur gildi frá november Skipanin er bundin, t.v.s. at tað ikki ber til at fáa eftirlønargjaldið útgoldið sum løn. Eftirlønaravtalan tekur hædd fyri, at tann einstaki limurin fær møguleika, at byggja upp eina nøktandi persónliga eftirlønarskipan, eins og henda skipan, í ávísan mun, er við til at bøta um vansan við stuttu inngjaldingartíðini hjá teimum eldru limunum. Samlaða gjaldið, ið verður inngoldið til hesa skipan, verður býtt í tveir partar. Tann eini parturin verður inngoldin til eftirlønargrunn, ið umsitur samlagstrygging og ískoytiseftirløn. Hin parturin fer til eina persónliga eftirlønarskipan. Grunnurin er skipaður við eini sjálvstøðugari nevnd undir Starvsmannafelagnum, sum stjórnar eftirlønargrunninum. Nevndin og Starvsmannafelagið áseta rættningslinjurnar fyri grunnin og støddina á veitingum. Virksemið er útgreinað í einari reglugerð, og førdur verður ein sjálvstøðugur roknskapur fyri grunnin. Eftirlønargrunnur Starvsmannafelagsins er ikki skipaður sambært lóg um tryggingarvirksemi, men byggir á koncessión (loyvi) hjá Føroya Lívstrygging fyri samlagstryggingar. INNGJALD SKATTUR Skipanin er sum áður nevnt býtt í tveir partar. Eftirlønargrunnur Persónlig eftirlønarskipan Fram til fór alt inngjaldið í grunnin. Tann hækkaði eftirlønarinngjaldið til tey verandi %. Nú verða % sett í grunnin og % verða inngoldin á persónligu eftirlønina. Eftirlønargrunnurin Inngjaldið til eftirlønargrunnin er %. Hetta gjald verður goldið av skattaðum peningi. T.v.s. at inngjaldið verður lagt afturat lønini og skattað hvønn mánaða. Tey % verða síðani flutt óskerd til grunnin. Á henda hátt verða útgjaldingarnar skattafríar. % inngjaldið kemur ístaðin fyri tær kr. sum hava verið goldnar til samlagstrygging frammanundan. Persónlig eftirlønarskipan Til persónliga partin verður inngoldið %. Hetta gjald verður goldið beinleiðis inn til Føroya Lívstrygging. Inngjaldið verður ikki lagt afturat lønini til skattingar nú, men útgjaldingar frá hesum partinum rinda skatt/avgjald sambært rentutryggingarlógina, tá útgoldið verður. Útgjald í einum rindar avgjald uppá % til landskassan. Árligar veitingar verða skattaðar sum A-inntøka. INNLIMAN HEILSUVÁTTAN Eftirlønarskipanin fevnir um allar limir Starvsmannafelagsins. Fyrstu ferð gjaldið verður flutt skal samstundis váttast, at starvsfólkið er fult arbeiðsført. Sama er galdandi tá ið nýggj starvsfólk verða sett. Hesa váttan útfyllir og undirskrivar dagligi arbeiðsgevarin, har starvsfólkið starvast dagliga. Fyri teir limir, ið rinda byrjunargjaldið % til elliseftirløn, er einans neyðugt við omanfyrinevndu arbeiðsførisváttan frá arbeiðsgevaranum. Sama er galdandi fyri innliman í samlagstryggingina. Limir, ið velja at rinda inn eitt hægri gjald og/ella tekna trygging afturat omanfyrinevndu uppsparing skulu lata persónliga heilsuváttan. Saman við flytingini sendur arbeiðsgevarin ein sjálvstøðugan lista, sum vísir navn, bústað, føðingardag og upphædd fyri einkulta starvsfólkið. VEITINGAR Eftirlønargrunnurin Grunnurin hevur teknað eina samlagstrygging við hesum veitingum Útgjald við fylta ár kr. ). Nevndin fyri grunnin ásetur árliga hvussu stór ískoytisupphæddin skal vera. Limir millum og ár, sum fara úr starvi, kunnu søkja um at fáa útgoldið eina niðursetta ískoytiseftirløn. Umsóknin skal sendast til nevndina fyri eftirlønargrunnin Útgjald við deyða áðrenn fylta ár Limir upp til ár kr. Limir ár og eldri kr. Persónlig eftirlønarskipan Til persónliga partin verður inngoldið %. Inngjaldið verður bókað á eina persónliga eftirlønaruppsparing hjá limunum, ið verður útgoldin í einum við eftirlønaraldur. Møguleiki er fyri at broyta útgjaldið til eina lívlanga veiting, áðrenn farið verður úr starvi við eftirlønaraldur. Við deyða áðrenn náddan eftirlønaraldur, verður uppsparda virðið útgoldið. Gjaldsundantøka Verður arbeiðsorkan skerd við ella meira, fellur inngjaldið til persónligu eftirlønina burtur aftaná mánaðir. Ístaðin rindar Føroya Lívstrygging eftirlønargjaldið, so leingi óarbeiðsføri stendur við, um neyðugt heilt fram til eftirlønaraldur. Gjaldsundantøka verður veitt uttan mun til, hvussu persónliga eftirlønartryggingin er samansett. Fyri samlagstryggingina verður gjaldsundantøka veitt eftir omanfyrinevndu ásetingum, tó í mesta lagi ár. Møguleiki fyri víðkan Í fyrstu atløgu er, í persónligu eftirlønarskipanini, ikki innbygd nøkur trygging í samband við óarbeiðsføri og deyða. Ein eftirlønarskipan er eitt fíggjarligt trygdarnet, tí eigur hon at setast saman við elliseftirløn veiting við deyða veiting við óarbeiðsføri gjaldsundantøku So hvørt sum inngjøldini vaksa, verður møguleiki fyri at byggja út persónliga partin við veitingum í samband við óarbeiðsføri hjúnarfelagseftirløn barnaeftirløn v.m. Eisini er møguligt at gjalda eyka inn í samband við persónliga partin. Á henda hátt verður møguleiki fyri at samanseta eftirlønarpartin í tráð við egnan tørv og ynskir. ÚTGJALD Eftirlønargrunnurin Útgjald í samband við deyða verður útgoldin til "næsta avvarðandi", t.v.s. í fyrstu atløgu hjúnarfelagi, um ongin hjúnarfelagi er verður útgoldið til børn (lívsarvingar) eru eingir lívsarvingar, verður útgoldið sambært testamenti ella arvalógini Skal veitingin frá felagslívstryggingini útgjaldast til ávísan persón, ið ikki er næsti avvarðandi, t.d. útgjaldast til sambúgva, má hetta fráboðast skriftliga til Føroya Lívstrygging. Ískoytiseftirlønin verður útgoldin til limin við fylta ár. Persónlig eftirlønarskipan Útgjald í samband við deyða verður útgoldin til "næsta avvarðandi". Aðrar vetingar/upphæddir verða útgoldnar til limin. IVASPURNINGAR RÁÐGEVING Um ivaspurningar eru, kann limur altíð seta seg í samband við Føroya Lívstrygging, ið eftir tørvi veitur eina persónliga ráðgeving. Starvsmannalógin Løgtingslóg um starvsmenn Lógin er um starvsviðurskiftini hjá einum ávísum bólki av arbeiðsmarknaðinum. Hon kann ikki frávíkjast við sáttmála/avtalu. Tær flestu ásetingarnar í lógini eru endurtiknar í sáttmála felagsins. Í § er ásett, hvør kemur undir lógina, men eisini hesum viðvíkjandi kann vísast til sáttmálar felagsins, soleiðis at hesin spurningur næstan ongantíð er við í metingini av lógarinnar brúki á sáttmálaøkjum felagsins. nr. frá um starvsmenn/funktionærer, sum seinast broytt við Ll. nr. frá § stk. Starvsavtala millum arbeiðsgevara og starvsmenn kann bert sigast upp til uppathald eftir eini frest, sum givin er frammanundan samsvarandi stk. uttan so, at avtalað er, at arbeiðið er bert fyribils ella sum roynd, og at hesi arbeiðsviðurskiftir vara ikki longur enn mánaðir. Próvskylduna fyri, at tílík avtala er gjørd, hevur arbeiðsgevari. Stk. Tilsagnarfreistin til uppathald frá arbeiðsgevara síðu kann ikki setast stytri enn mánað frest til uppathald seinasta í einum mánað í fyrstu mánaðar starvstíð. mánað frest til uppathald seinast í einum mánað eftir mánað starvstíð. Uppsagnarfreistin verður longd við mánað fyri hvørt starvsárið, tó longst í mánaðir. Stk. Uppsøgn starvsmanns skal gevast við mánað frest til uppathald seinasta í einum mánað, tó so at í skrivligum sáttmála kann longri uppsagnarfrest frá starvsmans síðu fyrisetast, men treytað av, at uppsagnarfrestin frá arbeiðsgevara síðu verður longd samsvarandi. Stk. Uppsøgn skal verða givin seinast í mánaðinum frammanundan tí sum uppsagnarfreistin byrjar. Uppsøgnin má gevast í so góðari tíð, at starvsmaður fær farið frá, innan starvstíðin er úti eftir einari eftir starvstíðini givnari uppsagnarfrest.. Stk. Um so er, at starvsmaður heldur fram í einum virki, eftir at tað hevur skift eigara, skal starvstíð hansara undan eigaraskiftinum roknast uppí starvstíðina, uttan so mótgangandi skrivlig avtala er gjørd við nýggja arbeiðsgevarin. Starvsmaður hevur, tá hann heldur fram hjá nýggja arbeiðsgevaranum við fyrr galdandi uppsagnarfrest, onki krav móti fyrra arbeiðsgevaranum fyri ikki at hava sagt upp. Stk. Um so er, at starvsmaður fær tænastuhús til sín og hús til nýtslu sum lið í starvsavtaluni, skal uppsagnarfrestin vera minst mánaðir frá arbeiðsgevara síðu. Starvsmaður við húsi sínum hevur rætt til móti leigu, sum fyrisett er, ella ókeypis, at búgva í tænastuhúsunum upp í mánað aftaná uppathald í starvinum, sama rætt hevur hús hansara við deyða starvsmansins. Har arbeiðsgevari heldur tað vera neyðugt fyri virki, hevur hann tó rætt til at krevja flyting beinanvegin, móti at rinda flytingarútreiðslurnar. Stk. Hesar reglur víkja fyri uppsagnarfrestum starvsfelaganna í førum lógliga boðaðum arbeiðssteðgi. § Stk. Um so er, at arbeiðsgevari uttan grund sýtir at taka ímóti starvsmanni í tænastu sína ella uttan grund vísir honum burtur úr tænastuni, og starvsmaður við tænastuslitið eigur í longsta lagi mánað frest samsvarandi reglunum í § hevur arbeiðsgevari skyldu at rinda endurgjald svarandi til lønina til ta tíð, sum starvsmaður viðkomandi dag kundi verið uppsagdur, ella um so er, at hann hevur fingið uppsøgn frammanundan til uppsagnarfrestin er úti, um so er, at vanligar endurgjaldsreglur hava ikki størri andsvar við sær. Stk. Eigur starvsmaður við tænastuslit arbeiðsgevara longri enn mánað frest, verður endurgjald at fyriseta eftir vanligum endurgjaldsreglum. Starvsmaður eigur tó endurgjald svarandi til lønina, til hann fer við mánað frest eftir § Stk. Um so er, at starvsmaður er festur fyri fyrisett skeið uppá mánaðir ella stytri, galda somu reglur sum í stk. Er starvsmaður festur fyri fyrisett skeið, sum er longri enn mánaðir, og arbeiðsgevari sýtur uttan gund at taka ímóti honum ella vísur honum burtur, tá ið meira enn mánaðir eru eftir av fyrisettu tænastutíðini, galda somu reglur sum í stk. Stk. Henda grein kemur eisini til nýtslu, tá ið starvsmaður slítur tænastuna orsakað av grovari mishaldi frá arbeiðsgevara síðu. Stk. (avtikin) § Um so er, at starvsmaður ikki kemur í ella rýmur úr tænastuni, ella arbeiðsgevari slítur tænastu orsakað av grovum sáttmálabroti frá starvsmansins síðu, eigur arbeiðsgevari rætt til endurgjald fyri tap, sum hann herav er komin undir. Av ólógligari burturveru ella rýming úr tænastu hevur arbeiðsgevari krav uppá endurgjald, sum er minst 1/2 mánaðar løn, uttan so, at serlig viðurskifti liggja fyri. § Stk. Verður starvsmaður orsakað av sjúku ikki førur at gera sítt arbeiði, er hansara tænastuvanrøkt at meta sum lógligt forfall, uttan so, at starvsmaður í starvstíðini hevur verið úti eftir sjúkuni við vilja ella grovum ósketni, ella at hann við svik hevur dult, at hann hevur gingið við sjúkuni. Stk. Undir sjúku, sum er longri enn dagar, hevur arbeiðsgevari rætt til, uttan útreiðslur fyri starvsmann, at krevja sær upplýsingar um drúgd sjúkunar gjøgnum starvsmansins lækna ella gjøgnum ein av starvsmanninum valdum serlækna. Lúkar starvsmaður ikki hesa skyldu, uttan at góðar grundir eru til tess, hevur arbeiðsgevari rætt til at slíta tænastuna uttan frest. § Starvsmaður kann ikki uttan loyvi frá arbeiðsgevara taka sær starv uttanfyri tænastuna. § Eftir at starvsmaður hevur givið ella tikið ímóti uppsøgn úr tænastuni, skal arbeiðsgevari geva honum tørvandi loyvi frá arbeiði at søkja sær annað starv. Starvsmaður skal tó sýna ynskjum arbeiðsgevara mest møguligt fyrilit soleiðis, at hann nýtir tær tíðir, sum hóska virkinum best, at leita sær eftir starvi. § Stk. Starvsmaður hevur til eina og hvørja tíð rætt til at fáa skrivliga váttað av arbeiðsgevara, hvussu longi hann hevur verið í tænastuni, hvat arbeiði hann hevur tikist við, hvat løn hann hevur havt, og í tilfelli av uppsøgn eftir áheitan upplýsing um grundina til avskeiðingini. Stk. Brot móti hesi reglu hevur við sær sekt, sum fer í ríkiskassan. § Frá reglum í hesi løgtingslóg kunnu ongi avvik gerast í avtalu starvsmanni til meinar. Frítíðarlógin Løgtingslóg um frítíðarløn og frítíð við løn Lógin er um hvussu frítíð við løn og frítíðarløn skulu veitast. Høvuðsreglar er, at tímalønt fáa frítíðarløn, og at mánaðarlønt fáa frítíð við løn. Ein lítil munur er í krónuvirðinum millum at fáa útgoldið frítíðarløn og at fáa frítíð við løn. Hetta er orsøkin til at mánaðarlønt eisini fáa frítíðarískoyti. nr. frá um frítíð við løn/ferie med løn. Kapittul Innvinningarár og talið á frídøgum. § Frítíðin er dagar fyri fulla starvstíð í tíðarskeiðinum apríl til mars (innvinningarárið). Innvinningarárið kann í staðin vera álmanakkaárið, um hetta er ásett í sáttmála millum avvarðandi partar. Er starvstíðin styttri enn fult innvinningarár, verður frítíðin sett í mun til starvstíðina. Stk. Burturvera frá arbeiðinum vegna sjúku, vanlukku, fyribils arbeiðssteðg av rakstrarligum ávum ella frítíð eftir hesari lóg, eins og burturvera vegna barnsburð skal ikki verða frádrigin við uppgerðini av starvstíðini, sum gevur rætt til frítíð. Stk. Frítíðarrætturin verður at rokna uttan mun til, um viðkomandi virki ella skip skiftir eigara í starvstíðini. Kapittul Frítíðarár og frítíðarskeið § Frítíðin skal verða tikin í tíðarskeiðinum mai til mai (frítíðarárið). Stk. Frítíð eftir § verður tikin áðrenn frítíð eftir § § Minst dagar av frítíðini skulu gevast samanhangandi í tíðini mai til september (frítíðarskeiðið). Er løntakari uppsagdur, má tó uppsagnarfrestin í ongum føri skerjast við, at frítíðin verður løgd innan fyri uppsagnarfrestina. stk. Frítíð út yvir teir dagarnar kann verða givin uttan fyri frítíðarskeiðið, tó seinast mai árið eftir. stk. Fyri fólk, sum starvast á skipi, kann frítíðin, tá viðurskiftini gera tað neyðugt, tó verða givin aðra tíð av árinum. Frítíðin skal falla, so skjótt skipsstarvið loyvir tað, og taka við á tí degi, sum báðir partar semjast um. § Arbeiðsgevarin ásetir í samráð við løntakaran, nær frítíðin skal takast og boðar honum frá hesum við rímiligari freist. Kapittul Frítíðarløn og frítíð við løn. § Mánaðarløntir løntakarar hava rætt til frítíð við løn. Veitt verður haraftrat frítíðarískoyti, ið er 1/2 % av vunnari løn í undanfarna innvinningarári stk. Fer mánaðarløntur løntakari úr starvi, verður veitt honum frítíðrløn eftir § fyri alla ta frítíð, hann eigur á Samstundis sum hann fer úr starvinum, verður upphæddin goldin viðkomandi løntakarafelag ella, um einki umboðandi løntakarafelag finst, Frítíðargrunninum í varðveitslu, til frítíðin skal haldast, jbr. § § Við útrokning av frítíðarløn og frítíðarískoyti verður ikki tald við løn, sum er útgoldin í frítíðini, veitt frítíðarløn ella útgoldið frítíðarískoyti. § Við útrokning av frítíðarløn og frítíðarískoyti teljast við allar skattskyldugar lønarveitingar. Kapittul Vanligar reglur. § Rætturin til frítíðarløn, løn í frítíðini ella frítíðarískoyti fyrnast, um krav til rættin ikki verður fráboðað arbeiðsgevaranum fyri apríl í frítíðarárinum, frítíðin skal takast. stk. Ger arbeiðsgevarin ikki eftir kravinum, fyrnast tað, um ikki løntakarin uttan óneyðugt dvøl letur kravið fremja. stk. Er kravið fyrnað, fer upphæddin í Frítíðargrunnin. Felagstíðindi Løgtingspallurin og virðingin ella vantandi virðingin fyri honum Bræv til Finnboga Ísakson, løgtingsformann. Starvsmannafelagið vann gerðarrættarmálið um, hvussu trekt verður fyri hvønn dag, verkfall er KÆRA til Anfinn Kallsberg, løgmann um at mismunur verður gjørdur á starvsfólki innan almenna umsiting. YVIRLÝSING Aðalfundurin, sum er hægsti myndugleiki Starvsmannafelagsins staðfestir, at málið á Innkrevjingardeildini á Toll- og Skattstovu Føroya ikki er av fyrrenn ØLL starvsfólkini hava fingið høvi til at koma at aftur í arbeiðið. Aðalfundurin áleggur nevndini í Starvsmannafelagnum at virka fyri hesum. Samtykt á aðalfundi hjá Starvsmannafelagnum tann februar. Les eisini Tíðindaskriv frá aðalfundi Starvsmannafelagsins Aftursvar til Karstin Hansen, fíggjarmálaráðharra Í samband við at fíggjarmálaráðharrin hevur biðið um at fáa at vita hvør avtala er brotin í samband við støðuna á Innkrevjingardeildini á Toll- og Skattstovu Føroya, hevur felagið februar sent honum soljóðandi skriv Opið bræv Sorgarleikurin á Innkrevjingardeildini FORMANSFRÁGREIÐINGIN Til aðalfundin í Havnar Klubba februar Løgtingspallurin og virðingin ella vantandi virðingin fyri honum (Brævið niðanfyri er sent Finnboga Ísakson, løgtingsformanni, mánadagin august ) Løgmaður hevur hildið sína ólavsøkurøðu og løgtingsfólk hava viðgjørt hana á drúgvum fundi. Bæði í røðuni og viðgerðini koma mangt áhugavert og týdningarmikið fram, sum uttan iva kemur at hava stóran og avgerðandi týdning fyri framtíðina hjá flestu okkara her á landi. Tað eru ikki hesi viðurskiftir, sum skulu takast fram her, tað verður ivaleyst gjørt á annan hátt og mótvegis røttu viðkomandi, men enn einaferð vóru vit vitni til, at løgtingsins røðarapallur, kann verða drigin niður á eitt sera lágt støði, tá løgtingsfólk missa tamarhaldið á sær sjálvum og loypa á fólk og stovnar, og sum ikki hava høvi til at luttaka og svara aftur, og uttan at hetta verður átalað av formannskapinum. Tað skortar annars ikki uppá átalur, tá løgtingsfólk ikki nýta røttu nøvnini og eftirnøvnini mótvegis hvørjum øðrum ella tá okkurt "illavorið" verður sagt um løgtingsfólk sjálvi, og soleiðis eigur tað eisini helst at verða. Vit hava áður gjørt vart við hesi viðurskiftir, samstundis sum áherðsla er løgd á, at vit ikki leggja okkum út í hvussu politikkari annars ætlar at føra sín politikk út í lívið, sum hann hevur rætt og skyldu til gera greiðan. Eru vit annars ósamd við hesar politikkarar og hendan politikk, so er tað á øðrum støðum og jøvnum føti, enn einvíst frá løgtingsins røðarapalli, at hetta stríð skal fara fram. Lat tað verða greitt. Fullveldismálið fekk sum vera man eina drúgva og ofta áhugaverda viðgerð og tá so Bjarni Djurholm, formaður í Fíggjarnevndini kom við einum uppskoti um at venda viðgerðini av hesum málið á høvdið, ja, so vóru hetta stórtíðindir, sum sjálvsagt eisini høvdu áhuga hjá einari aktivari og viðkomandi pressu og tók SVF hendan táttin upp í Degi og Viku og royndi at lýsa hetta uppskot nærri og sjálvsagt við at fara "afturum" og spyrja uppskotstillarin og onnur hvat meira lá í hesum. Og hetta varð gjørt væl og grundiga av sjónvarpsfólkunum. Men hendan greiða og upplýsandi tíðindasending hóvaði ikki hesum løgtingsmanni (og onkrum øðrum við), og seinni um kvøldið fóru hann (og aðrir) á røðararpallin og løgdu eftir SVF og tíðindafólkunum, sum vórðu skuldsett fyri líkt og ólíkt, ml.a. at tey vóru partísk og royndu at manipulera við tíðindunum, og sum krúnan á verkinum, hótti formaðurin í fíggjarnevnd løgtingsins SVF og harvið eisini tíðindafólkini, at nú var tolið uppi og at nú var endi á vælvildini frá løgtinginum mótvegis hesum "almenna tíðindastovni ", sum røðaranir mettu at vera ein bága fyri óheftum tíðindafluttningi. Her varð gjørt eitt so grovt og niðursetandi álop ein stovn og tíðindafólk, at orð eru ikki fyri hesum og hesi skelkandi og órógvandi orð frá løgtingsins røðarapalli sluppu at standa eftir, uttan at hetta við einum einasta orði varð átalað av formannskapinum og tí kann ein spyrja, um slíkur máti at loypa á og hótta bæði stovn og starvsfólk frá hesum palli, er í tráð við tingskipanina, ella talan var um gáloysni ella líkasælu frá formannskapinum. Seinni undir viðgerðini av røðu løgmanns, varð komið inná ætlanirnar at leggja uppskot fram um útlendinga- og flóttafólkapolitikk. Hesin spurningur hevur nógv frammi í seinastuni, og tók seg upp, tá stig vórðu tikin til, at vit skuldu hýsa flóttafólkum úr gamla Jugoslavia, hesum fólkum, sum høvdu ligið eina so syndarliga og ómennskjaliga lagnu og í allari neyðini vildu royna at skapa sær eina framtíð her hjá okkum og sum eisini vórðu væl mótikin her hjá okkum. Men onkur tingmaður kundi ikki bara sær, men byrjaði við at vísa á vandan við, at fólk við fremmandun hugsanum og mentanum, soleiðis kundu "gera seg inn á" okkara "reinleika" og dróg so samanum og koyrdi alt í ein posa, at vit ikki máttu gerast eitt stað fyri "heimsins avlopi", sum hann málbar seg. Heldur ikki her hoyrdist eitt kis til átalu frá formannskapinum til slíkan niðursetandi og óhugnaligan málburð,- bert smáflenn og fnis úr salinum til hendan "stuttleika". Var aftur her talan um gáloysni ella líkasælu frá formannskapinum At skapa virðing fyri okkara høga tingið, átti at verið ein uppgáva, sum vit øll kundu tikið undir við og roynt at bøtt uppá, ikki minst frá teimum sum starvast og hava ábyrgdina innanveggja í løgtinginum og at politiski myndugleikin hevur brúk fyri hesi virðing, átti ikki at verið ivi um. Ferð aftaná ferð verður víst á, at umstøðurnar mugu gerast betri hjá løgtingsfólkum at arbeiða undir, ikki minnst útfrá tí sjónarmiði, at skapa virðing fyri politiska myndugleikanum. Kannska er hetta rætt, men hugburðslyndi hevur onki við góðar fysiskar karmar at gera,- sómi og spekt eigur eisini at trívast væl í tí minstu "smáttuni". Vinarliga Gunnleivur Dalsgarð Tíðindaskriv frá Starvsmannafelagnum Starvsmannafelagið vann gerðarrættarmálið um hvussu trekt verður fyri hvønn dag verkfall er Teir flestu limirnir hjá Starvsmannafelagnum fáa nú eina eyka lønarútgjalding frá sínum arbeiðsgevara uppá sløk % av mánaðarlønini. Starvsmannafelagið vann mikudagin eitt gerðarrættarmál móti Fíggjarmálastýrinum um, hvussu lønarfrádrátturin í sambandi við verkfall felagsins í fjør skal roknast. Tá reguleringin í lønini hjá limum Starvsmannafelagsins skuldi gerast, kom Fíggjarmálastýrið við einum nýggjum hátti at rokna lønartrekkið út, har roknað verður í arbeiðsdøgum og tímum, sum limirnir høvdu verið í verkfallið, og svaraði hetta til % av lønini. Starvsmannafelagið vísti á fleiri fordømir um, hvussu trekt var fyri arbeiðssteðgir í og 'unum, nevniliga við parti fyri hvønn dagin, og tá verkfallið vardi í 1/2 dag, so skuldi trekkjast fyri Munurin millum % og er uml. %. Gerðarætturin staðfesti, at tann mátin sum Starvsmannafelagið heldur verða tann rætti, er galdandi, og at hesin mátin at rokna lønarfrádrátt í sambandi við verkfall er vorðin ein partur av teimum sáttmálum, sum eru millum Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið. Nakrir stovnar hava nýtt útrokningarháttin hjá Starvsmannafelagnum, men teir flestu hava brúkt tann mátan, sum Fíggjarmálastýrið gav boð um. Tað samlaða eftirgjaldið er eftir eini fyribils útrokning hjá Starvsmannafelagnum mett til at vera umleið kr. Í gerðarættinum sótu Fyri Starvsmannafelagið Páll Nielsen, adv. Fyri Fíggarmálastýrið Tórmóður Djurhuus, adv. Uppmaður Majken Johansen, dómari Advokatarnir vóru Fyri Starvsmannafelagið Sigmund Poulsen, adv. Fyri Fíggjarmálastýrið Jógvan Ellefsen, adv. KÆRA Um at mismunur verður gjørdur á starvsfólki innan almenna umsiting Starvsmannafelagið og Fíggjarmálastýrið undirskrivaðu januar eina semju, sum skuldi tryggja at viðurskiftini á Innheintingarøkinum komu í rættlag aftur, aftaná ósemjuna og arbeiðssteðgin, sum tók seg upp Hóast semjuna eru viðurskiftini ikki komin í rættlag aftur. Í fyrsta umfari søgdu fólk upp, orsakað av ótolandi arbeiðs- viðurskiftum undir táverandi leiðslu. Tey vórðu útifryst av leiðsluni, og tað var ikki brúk fyri teirra fakliga kunnleika. Seinni varð greitt í desentraliseringsætlanini at nøkur ávís fólk vórðu útvald at arbeiða innan økið. Desentraliseringsætlanin tóktist í stóran mun at verða ein beinleiðis útreinsan av ávísum starvsfólkum. Tá hesi siga upp verða tey biðin um at fara til hús í upp- sagnartíðini, og leiðslan segði tá fyri hinum starvsfólkunum, at nú var arbeiðsfriður og nú skuldi gongd koma á arbeiðið aftur við desentraliseringini. Tá so fólk afturat søgdu upp vegna ótolandi arbeiðsviður- skifti kom panikkur í leiðsluna. Tað eina starvsfólkið av hesum vildi leiðslan hava at fara til hús beinanvegin, meðan leiðslan troytti allar møguleikar at fáa hini at taka uppsøgninar aftur. Øll tey fólkini hava sagt upp, tí tey kundu ikki liva við at mismunur varð gjørdur millum arbeiðsfelagar í reinari hevnissøku. Eingin av teimum hevur fingið annað starv í boði. Á starvsfólkafundi á Innheintingarøkinum og á Streymoyar- økinum fríggjadagin tann febr. fingu starvsfólkini at vita frá Óla Heinesen, stjóra á T&S, at økisstjórin Birgit V. Ottosen fór at siga seg úr starvi og at óvist var, hvussu varð við Regini Thomsen, fyribilssetta leiðaranum á Innheintingarøkinum. Starvsfólkini fingu eisini at vita, at tey bæði, Birgit og Regin, ikki komu aftur til arbeiðis á Innheintingarøkinum. Ein av orsøkunum til at økistjórin fyri Innheintingarøkið skuldi siga upp, varð at hennara óhepni leiðlsuháttur nú eisini hevði breitt seg inn á Streymoyarøkið, og darvaði arbeiðnum har. Eftir fyrispurning frá starvsfólkunum svaraði Óli Heinesen, at Eyðfinn Hansen, økisstjóri, kom at virka sum leiðari fyri Innheintingarøkið Leygarkvøldið boðar Óli Heinesen í Útvarpi Føroya frá, at Birgit V. Ottosen ikki hevur sagt seg úr starvi, og at tað kemur ikki uppá tal, at tey fólkini sum hava sagt seg úr starvi koma aftur til arbeiðis. Mánamorgun fáa av teimum, sum hava sagt seg úr starvi, bjóða at koma aftur til arbeiðis. Mánakvøldið febr. boðar Óli Heinesen í Sosialinum frá, at trý av teimum sum hava sagt upp kunnu halda áfram, meðan tað ikki kann koma uppá tal, at hini fýra, sum hava sagt seg úr starvi, koma aftur til arbeiðis. Tey fólkini, sum upprunaliga ætlanin var skuldu í stýrið á Argjum at arbeiða, ynsktu at arbeiða innan Streymoyarøkið. Seinni hevur eitt av hesum fólkum eisini sagt seg úr starvi, so at samlaða talið á fólkum, sum nú hava sagt upp er sostatt komið uppá Sum støðan er nú, vil ongin av teimum starvsfólkunum halda fram. Av hesum átta hava fingið boð um at fara heim, ein er biðin um at fara av Innheintingarøkinum, og møta til arbeiðis í Fíggjarmálastýrinum á Argjum, og hava fingið boð um at arbeiða í uppsagnartíðini. Her er púra greitt, at leiðslan fer inn í málið aftur, og peikar út fólk, sum tey halda seg kunna góðtaka, meðan onnur, sum eru komin á "svartalista" hjá teimum og tískil skulu fáast av vegnum, fáa øðrvísi viðferð. Her er leiðslan á T&S so langt úti, at orð mestsum ikki eru fyri hesum. Vit fáa okkum ikki at trúgva, at hetta ikki fær avleiðingar fyri hesa leiðslu. Øll framferðin er vanvirðislig mótvegis starvsfólkunum og fullkomiliga í andsøgn við tann almenna starvsfólkapolitikkin, sum løgmansskrivstovan hevur sett í verk. Hetta málið vísur greitt, at grovur mismunur og grovt órættvísi er framt millum og mótvegis starvsfólki innan almenna umsiting. Vit fara tí at heita á tygum harra løgmann, sum ovasta starvsfólkaleiðara, at taka hetta álvarsmál upp beinanvegin og fara vit tí við hesum skrivi at kæra gongdina í hesum máli. Fíggjarmálastýrið, sum er okkara sáttmálapartur, brýtur ferð eftir ferð gjørdar avtalur. Hetta eru vit von við. Men tað sum vit í hesum føri kæra er, at grovur mismunur er gjørdur millum starvsfólk innan almenna umsiting, og at hetta er ein miðvís ætlan frá leiðslunar síðu. At skipaður mismunur og útreinsan av starvsfólki innan almenna umsiting ótálmað fer fram, kunnu vit ikki livað við, og vóna vit at tygum heldur ikki kunnu liva við hesum. Einasta sum skal til fyri at fáa Innheintingarøkiða at virka aftur er, at øll fáa somu sømdir. Nú økistjórin er burtur er grundarlagið fyri uppsagnunum eisini burturi, og tí skuldi tað verið sjálvsagt at øll koma aftur til arbeiðis, og byrja verður av nýggjum aftur eftir leistinum í semjuni frá jan. Eingin skal billa okkum inn, at ikki er nokk at tríva í, nú eingin innkrevjing hevur verið síðani seinast í nov. Løgmansskrivstovan hevur brúkt nógva tíð og orku uppá at orða ein almennan starvsfólkapolitikk, sum í sínum inngangi leggur upp til "at tryggja tann týdning, sum mál, mið og menning hava fyri at skapa trivna, dygd og samstarv." Í øllum teimum brotum av starvsfólkapolitikkinum, sum higartil eru sett í verk, er høvuðssettningurin, at røtt framferð, rættvísi og virðing verður víst starvsfólkunum. Men vísandi til ta viðferð, sum umsitingin á Toll og Skatt- stovuni Innheintingarøkinum, hevur givið sínum starvsfólkum, kann ikki sigast at hetta arbeiðið hevur fingið tann avgerðandi týdning, sum løgmansskrivstovan leggur í ein skipaðan starvsfólkapolitikk, og at hetta arbeiðið tískil er nyttuleyst og harafturat verður beinleiðis mótarbeitt av eini almennari stovnsleiðslu. Semjan, sum gjørd varð januar, er ikki í gildi longur og gera tygum harra løgmaður einki við málið, sær Starvsmannafelagið seg noytt at taka neyðug stig fyri at tryggja, at okkara limir fáa eina rættvísa viðferð. Vit fara ikki at góðtaka, at mismunur og órættvís viðferð verður gjørd mótvegis starvsfólkum. Soleiðis sum tygum, sambært øllum útsendum tilfari, ætla at skipa tann almenna starvsfólkapolitikkin, eigur ongin ivi at vera um, at tygum eru samdur við okkum í hesum. Tí vóna vit at tygum taka neyðug stig í hesum máli. Hjáløgd eru skjøl, sum lýsa málið nærri. heilsan f.v. Gunnleivur Dalsgarð, formaður Tíðindaskriv frá aðalfundi Starvsmannafelagsins Á einum fjølmentum aðalfundi í dag samtykt fundarfólki eina yvirlýsing, sum staðfestir, at málið á Inn- krevjingardeildini hjá Toll- og Skattstovu Føroya ikki er av fyrrenn ØLL fólkini, hava fingið høvi til at koma aftur til arbeiðis, og at tey øll fáa eins viðgerð framyvir. Aðalfundurin álegði nevndini at virka fyri, at hesi viðurskifti koma í rættlag. av fólkunum, sum hava starvast á Innkrevjingar- deildini, hava sagt seg úr starvi orsakað av sam- starvstrupulleikum við leiðsluna á Innkrevjingardeildini. Nú leiðarin ikki longur er í starvi á Innkrevjingardeildini, er grundarlagið fyri uppsøgnunum burtur. Við tað at Fíggjarmálastýrið hevur sett nýggja leiðslu á Innkrevjingardeildini viðurkennir hon, at hon hevur haft leiðslu- trupulleikar, og má tí fara undir at viðgera støðuna saman við øllum starvsfólkunum av nýggjum. Semjan sum Starvsmannafelagið gjørdi við Fíggjarmálaráð- harran, Karsten Hansen, innibar eisini eina avtalu um at fólkini skuldu viðgerast eins, og at øll skuldu vera umfataði av arbeiðnum av desentraliseringini. Á aðalfundinum vórðu viðgjørd fleiri onnur mál m.a. brotini á grein í sáttmálanum, broyttur bygnaður og komandi sáttmálasam- ráðingar, sum longu nú er neyðugt at fara í holt við at fyrireika. Eisini var formans- og nevndarval. Gunnleivur Dalsgarð stóð fyri valið sum formaður og hann var einmælt afturvaldur sum formaður fyri eitt tvey ára skeið. Heini Joensen og Ingun Olsen stóðu eisini fyri vali, og tey vóru afturvald. Sum eyka limir vóru Súni Selfoss og Janus Djurhuus afturvaldir. Starvsmannafelagið Tórshavn tann Aftursvar til Karstin Hansen fíggjarmálaráðharra Í samband við at fíggjarmálaráðharrin hevur biðið um at fáa at vita hvør avtala er brotin í samband við støðuna á Innkrevjingardeildini á Toll- og Skattstovu Føroya, hevur felagið februar sent honum soljóðandi skriv Tygum hava í gjár við bornum brævi biðið undirritaða um skrivliga at útgreina hvør avtala er brotin, og neyvt greiða frá, hvørji punkt í avtaluni eru brotin. Starvsmannafelagið og Fíggjarmálstýrið gjørdu januar eina semju um ósemjuna á Innkrevjingarøkinum og varð hon undirskrivað av fíggjarmálaráðharranum og formanninum í Starvsmannafelagnum. Hesir báðir hava tískil høvuðsábyrgdina fyri, at gjørda avtalan verður hildin av pørtunum. Punkt c) sigur Partarnir viðurkenna at møguligar ákærur og hóttanir eru burtur. Punkt d) sigur Sett verður ein samstarvsnevnd umboðandi starvsfólk og leiðslu. Punkt e) sigur Tryggjast skal samstarvsnevndini, at broytingarnar verða gjørdar við atliti til grein í sáttmálanum millum Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið. Grein sigur m.a. "Tá avgerandi broytingar verða gjørdar í arbeiðsgongdini ella umsitingini á einum stovni, skal starvsfólkið hava boð um hetta í góðari tíð fyri at fáa høvi til at vera við í tilrættaleggingini." Tulking av grein er sambært løgmanni jan. "Trygd verður veitt fyri, at ætlaðar broytingar verða viðgjørdar saman við starvsfólki á stovnunum, áðrenn tær verða settar í verk." (okkara undirstriking). Brot á punkt c) Hóttarnir og kravboð hildu áfram, ikki bert frá økisstjóranum, men nú eisini frá fyribilsstjóranum. Sjálvt í samband við sjúkrafráveru vórðu fólk viðfarin sum lógarbrótarar. NOTAT til punkt d) Vit skulu enn einaferð gera vart við, at einasta ynski Starvsmannafelagsins var at koma á tal við leiðaran á Innkrevjingarøkinum, fyri at loysa teir trupulleikar, sum vóru millum hana og starvsfólkini. Vit skulu eisini minna tygum á, at tað var ongantíð eitt ynski frá felagnum, at Birgit V. Ottosen skuldi koyrast frá sum leiðari. Hinvegin var tað eitt ynski frá Fíggjarmálastýrinum, at hon skuldi flytast, tí annars kundi samstarvið millum hana og starvsfólkini ikki ganga eftir hesa orrustu. Soleiðis bleiv hetta eftir tykkara ynski ein partur av semjuni. Somuleiðis skulu vit minna tygum á, at partarnir vóru samdir um, at allar ósemjur skuldu loysast innanhýsis á stovninum. Tí varð serligur dentur lagdur á at fáa samstarvsnevndina at virka, og tað var orsøkin til notat til pkt. d) í semjuni. Meðan samráðst varð, boðaði fíggjarmálaráðharrin frá, at eingin av starvsfólkunum fór at missa arbeiði orsaka av umskiping og umlegging. Beinanvegin einvegis fráboðanin kom um hvussu innkrevjingin skuldi skipast fram yvir varð greitt, at bert seks størv vildu verða í nýggju skipanini og at pláss tí ikki kundi vera fyri øllum teimum starvsfólkunum. Hóast øll fingu tilboð um at søkja hesi størv á heldur løgnan og mannminkandi hátt so varð frá byrjan greitt, at økisleiðarin frammanundan hevði gjørt av hvør skuldi hava umrøddu størvini og at tey fólk, ið hava drúgvastu royndirnar og eisini besta fakliga førleikan, ikki vóru millum hesi fólk uttan iva bert tí at leiðarin sat illa um sátt við hesi fólk. At eingi størv so vóru at søkja í ymsu økjunum kring landið avmarkaði eisini møguleikarnar hjá teimum og var hetta als ikki í tráð við ta semju, ið varð gjørd. Hesi størv vóru sett framman undan við fólki, ið starvast í økjunum, varð boðað frá. Øll tey starvsfókini, ið starvaðust í Innkrevjingini fingu heldur ikki somu viðferð í samband við starvssetanir og nú seinni eisini uppsagnir. Í samband við setan fingu nøkur skjótt munnliga at vita, at tey vildu verða sett í størv, meðan onnur als einki frættu. Onnur vórðu beinleiðis biðin um at søkja okkurt av størvunum, hóast broyttu umstøðurnar, versnandi gerandisdagurin og negativa sálarliga arbeiðsumhvørvið høvdu við sær, at hesi fólk ivaðust stórliga um tey í heila tikið vildu søkja starv innan starvsøkið aftur. Í samband við uppsagnirnar eru fólk viðfarin á sera ymiskan hátt. Greitt er komið til sjóndar, at leiðararnir fyrst og fremst vilja sleppa av við nøkur fólk, ið teimum ikki dáma. Tað sum hevur gingið fyri seg síðani starvsfólkini komu aftur til arbeiðis tykist vera ein skipað útreinsan av ávísum starvsfólkum. Hetta er seinast komið til sjóndar, í samband við at starvsfólk hava kent seg trýst til at siga seg úr starvi. Av hesum hava fingið boð um at avlevera lyklar og heimildir og beinanvegin fara av stovninum uttan tosa við hini starvsfólkini áðrenn tey fóru av stovninum. Eitt starvsfólk hevur fingið kravboð um at flyta út í Albert Hall, meðan fingu at vita, at tey skuldu sita eftir "á pínubonkinum." Vanvirðisliga og áleypandi gerandisviðferðina móti starvsfólkunum vilja vit ikki umrøða her, tá júst hetta í sjálvum sær er nóg mikið til eina heila lærubók um hvussu leiðarar ikki eiga at vera og ikki eiga at bera seg at. Hetta verður tikið fram í øðrum sambandi. Ein partur av avtaluni segði Tryggjaður verður ein opin dialogur millum leiðslu og starvsfólk um øll viðurskifti, sum hava týdning fyri stovnin so sum Ajourføring av hondbók innan jan. Hetta er ikki gjørt Kriteriu fyri flytingar av starvsfólki. Ongantíð gjørt. Útgreina uppgávubýti á økir og stýrið. Hetta er einvegis gjørt av leiðsluni. Tryggjað at allar broytingar eru í mest møguligan mun í samráð við ynski hjá starvsfólkunum. Hetta er als ikki gjørt avleiðingin er at fólk hava sagt upp. Sama dag fólkini komu aftur til arbeiðis varð arbeiðsbýtið millum pantifútarnar broytt tvey onnur starvsfólk hava ongar fastar arbeiðsuppgávur havt. Tryggjað at mismunur ikki verður gjørdur á starvsfólki. Upp til fleiri vitni eru uppá, at henda regla er brotin. Seinasta dømið er tann viðferð tey seinastu fólkini, sum nú hava sagt upp, hava fingið í mun til hini sum hava sagt upp. Tryggjað verður at øll hava somu møguleikar fyri menning í starvinum, framflutningi og í arbeiðsviðurskiftunum sum heild. Hetta má takast sum skemt. Tryggjaður verður ein opin dialogur millum leiðslu og starvsfólk um øll viðurskifti, sum hava týdning fyri stovnin Eingin dialogur hevur verið, allar avgerðir hava verið tiknar frammanundan og arbeiðsviðurskiftini hava ongantíð verið so vánalig sum nú eftir at semjan varð undirskrivað. Vit hava fleiri ferðir seinast so seint sum í síðastu viku biðið um fund um málið, tí vit vistu og fingu fráboðan um, at tær avtalur og semjur, sum gjørdar vóru ikki vórðu hildnar. Seinasta svarið hjá aðalstjóranum var, at fíggjarmálaráðharrin hevði ikki tíð ella hug til at viðgerða málið meira. Ein partur av avtaluni byggir á eina munnliga avtalu, sum øll nevndin í Starvsmannafelagnum gjørdu við Petur Alberg Lamhauge og Karsten Hansen og sum allir hesar persónar vóru vitni til. Henda munnliga avtala er eisini brotin. Innkrevjingardeildin liggur í skeljasori og helvtin av starvsfólkunum hevur sagt upp. Tá málið hevur fingið hesa gongdina, er hetta brot á ta semju vit undirskrivaðu jan. Sum víst á frammanfyri, so eru tað Karstin Hansen, fíggjarmálaráðharri og Starvsmannafelgið, Gunnleivur Dalsgarð, sum hava ábyrgdina av avtaluni. Í útvarpssamrøðu í gjárkvøldið søgdu tygum, at tygum høvdu lagt áherðslu á, at gjørda semjan varð hildin út í æsir, og hevði brúkt nógva orku at greitt leiðsluni á Toll- og Skattstovuni og Innkrevjingini frá hesum, og at starvsfólkini vóru vird. Felagið hevur onga orsøk at halda, at tygum ikki hava gjørt hetta. Men tað sum Starvsmannafelagið frammanfyri hevur víst á, og at tann syrgiligi veruleikin at sjey av teimum fakligu sterkastu hava sagt seg úr starvi, mátti sagt tygum, at rætt er ikki farið fram. Hetta er høvuðsorsøkin til, at semjan er brotin. Vinarliga Gunnleivur Dalsgarð, fm. Opið bræv til allar politiskar flokkar á løgtingi. Sorgarleikurin á Innkrevjingini hjá Toll- og Skattstovu Føroya ein søga um almenna umsiting anno Ódugnalig leiðsla á Innkrevjingini og ein ovasti aðalstjóri og fíggjarmálaráðharri, sum hava ilt við at halda orð, hevur ført við sær at innkrevjingin av almennari skuld hjá landinum er í smildri og at milliónir av almennum pengini fara fyri skeyti. Eingin skipan er til at innheinta skuld við og tann sum kemur at bløða fyri hetta er skattgjaldarin. Tað sum hevur ligið fremst í huganum hjá leiðsluni á Fíggjarmálastýrinum hevur fyrst og fremst verið, at verja sína egnu leiðslu, uttan at tey hava tikið hædd fyri hvørjar avleiðingarnar eru av hesum. Hetta hevur havt við sær, at ein vælvirkandi almenn tænasta nú er fyribeind. Starvsfólkini á Innkrevjingardeildini vendu sær í novembur til Starvsmannafelagið, tí arbeiðsviðurskiftini á deildini vóru út av lagi vánalig. mars fekk Innkrevjingin nýggjan leiðara Birgit Vitalis Ottosen. Starvsfólkini tóku væl ímóti henni, men tað gjørdist skjótt greitt fyri starvsfólkunum, at hennara háttur at leiða deildina gjørdi arbeiðsviðurskiftini ótolandi. Hóttanir og kravboð gjørdu at enda, at starvsfólkini kendu seg sálarliga kroyst, og ikki før fyri at virka nøktandi á arbeiðsplássinum. At enda orkaðu starvsfólkini ikki meira og vendu sær til felagið um hjálp. Felagið royndi fyrst saman við álitisfólkunum at fáa málið loyst á staðnum, men uttan úrslit. Síðani bóðu vit um fund, fyrst við Birgit V. Ottesen og síðani Óla Heinesen, stjóra á T&S, men hetta varð avvíst. Tískil bóðu vit starvsfólkini koma á fund við felagið fyri á tann hátt at fáa orð á leiðsluna og hjálpa báðum pørtum at koma víðari. Avleiðingin av hesum er vælkend. Ístaðin fyri at lurta eftir neyðarrópinum frá sínum egnu starvsfólkum, valdi leiðslan á T&S at hótta við at burturvísa álitisfólkunum. Hetta hevði við sær ein sjey viku langan arbeiðssteðg sum "endaði" við at Fíggjarmálastýrið og Starvsmannafelagið undirskrivaðu eina semju. Tað var ikki við góðum tannabiti, at vit skrivaðu undir hesa semju men vit høvdu tvey í at velja antin at herða stríðið, tvs. at taka alt Fíggjarmálastýrið til hús, ella at trúgva uppá, at fíggjarmálaráðharrin Karsten Hansen og aðalstjórin Petur Alberg Lamhauge vóru menn sum hildu orð og vóru sinnaðir at fáa viðurskiftini í rættlag. Karsten Hansen boðaði frá, at um fólkini ikki komu aftur til arbeiðis, so komu helst umfatandi uppsagnir uppá tal, og hetta kundu vit sum felag ikki liva við. Starvsmannafelagið ásannar, at stríðið um Innkrevjingina er tapt. Men vit hava lært nógv av hesum, og fara ikki í framtíðini at gera slíkar semjur við verðandi leiðslu í Fíggjarmálastýrinum. Tá starvsfólkini koma aftur til arbeiðis hava tey ikki ein men tveir leiðarar, sum halda fram við sama leisti. Birgit Vitalis Ottosen er flutt upp í starvstign í Fíggjarmálastýrinum, men hevur framvegis skrivstovu á innkrevjingardeildini. Regin Thomsen er settur fyribils leiðari í staðin fyri hana. Innkrevjingin av almennari skuld desentraliserast. Undir arbeiðsstegðinum avgjørdi fíggjarmálaráðharrin Karsten Hansen, at tann desentralisering av innkrevjingini, sum hann hevði tikið avgerð um skuldi leggjast út á deildir kring landið, skuldi framskundast. Orsøkin til at desentraliseringin nú brádliga skuldi fremjast í skundi var, at fíggjarmálaráðharrin ikki vildi viðganga at hann hevði ein leiðslutrupulleika, og tí var neyðugt at uppfinna eitt nýtt starv ella starvsumráði til leiðaran, sum tí var sett til at standa á odda fyri desentraliseringsætlanunum. Tvs. at tann persónurin, sum øll orrustan stóðst av, kom einvegis at avgera framtíðarlagnuna hjá starvsfólkunum á Innkrevjingardeildini. Hóast tað í semjuni varð lagt upp til, at starvsfólkini skuldu vera við í arbeiðnum, eru framvegis bert kravboð galdandi. Starvsfólk sum hava starvast ár hjá T&S fáa boð um at tey skulu søkja síni egnu størv av nýggjum orsaka av desentralisering og skulu avleverað prógv og ummælið við ummælið frá Birgit V. Ottosen Eingin grundgeving liggur fyri hví tað er neyðugt at desentralisera innkrevjingina av almennari skuld. Innkrevjingardeildin er júst flutt inn í nýggj høli, sum er innrættað við nýggjum innbúgvi og nýmótans útgerð til starvsfólk. Kostnaðurin fyri hesi høli er kr. fyri fermeturin. mánaðar aftaná er Innkrevjingardeildin niðurløgd. Sambært grein í sáttmálanum skulu starvsfólk verða við í arbeiðinum, tá avgerandi broytingar henda á arbeiðsplássinum. Desentraliseringin fær eisini umfatandi avleiðingar fyri aðrar deildir á T&S, men álitisfólkini á hesum deildum eru als ikki kunnaði um tær komandi broytingarnar. Hvørjar eru avleiðingarnar av sorgarleikinum Áðrenn var tann almenna skuldin yvir ein hálva milliard, og fyri at koma hesum trupuleika til lívs, gjørdi tað almenna íløgu í eina kostnaðarmikla innkrevjingarskipan og í at upplæra starvsfólk at umsita innkrevjingarskipanina. Í hevur innkrevjingardeildin við hesi skipan, verið før fyri at minka um eftirstøðurnar við milliónum krónum. Hendan skipanin er nú niðurløgd orsakað av ár trupulleika og eftirstøðurnar vaksa við rúkandi ferð. Viðmerkjast kann, at hendan skipan ikki er fallin fyri ár trupulleikanum í Danmark. Starvsfólkini á innkrevjingini og Birgit V. Ottosen vistu longu frá apríl at innkrevjingarskipanin kom í trupulleikar, tí serviceavtalan av skipanini varð uppsøgd av leverandørinum. Óli Heinesen, stjóri á T&S, hevur alment sagt, at hann ikki fyrrenn okt. varð greiður yvir, at innkrevjingarskipanin ikki kláraði ár trupulleikan. Hann hevur eisini boðað frá, at % av eini nýggjari skipan skuldi koma at virka frá jan. men soleiðis er støðan als ikki í dag eingin skipan fyriliggur, og tað er ivasamt um tað yvirhøvur eydnast at fáa eina skipan at virka í inniverandi ári. Einki fyriliggur hvussu desentraliseringin skal virka uttan eina innkrevjingarskipan, og uttan at tey starvsfólk, sum hava royndirnar av innkrevjing eru við í arbeiðnum at gera eina nýggja skipan. Støðan í dag er at t.d. Pantifútaheimildin er tikin frá teimum pantifútunum, og eingin panting kann tí verða framd. Eftir tí desentraliseringsætlan, sum fyriliggur, verða bert pantifútar framyvir sum skulu hava skrivstovu í Tórshavn. Einki verður eftirhildið á A-inntøku hjá fólki, ið skylda skatt, barnapengar, konupengar o.l.. Hetta eftirhald hevur í meðal givið 1/2 milliónir um mánaðan til eftirstøður. Negativt MVG og gjøld fyri rokningar til tað almenna, verður í dag goldið beinleiðis út til borgaran, uttan at tað fyrst verður hugt eftir um móttakarin hevur skuld, sum útgjaldið kann mótroknast í. Hendan mótrokning hevur í meðal givið 1/2 millión um vikuna til eftirstøður. Krøv frá øðrum myndugleika enn Toll- og Skattstovuni, t.v.s. barnapengar, konupengar, vegskattur og útlendsk krøv verða í dag ikki skrásett. Ætlanin er at myndugleikarnir, sum t.d. Almannastovan, sjálvi skulu skráseta og málsviðgera hesi krøv. Inngjøld til aðrar eftirstøður enn toll, skatt og MVG verða bert skrásett á eini fyribilskonto, og ikki á skuldaran persónligt. Øll málsviðger, so sum t.d. avtalur, sum innkrevjingin hevur gjørt við borgarar, kann ikki fylgjast upp, tí eingin skipan er. Hetta vil sostatt siga, at síðani november mánaða eru uml. milliónir krónur farnar beinleiðis út sum gáva til skuldarar, sum av røttum áttu at verið eftirhildnar. Hetta talið veksur fyri hvønn dag, sum eingin skipan er. Eingin innkrevjing er, og milliónir av almennum krónum fara fyri skeyti einasti vinnarin í øllum hesum eru tey sum skylda landinum pengar og nú sleppa undan at gjalda. Tann sum bløðir fyri hetta er skattgjaldarin, sum helst má av við fleiri pengar, tí so nógv skuld er útistandandi. Hóast Óli Heinesen, sum er fyribilssettur stjóri, hevur ábyrgdina av at eftirstøðurnar hjá landinum, orsaka av omanfyri nevnda, fyrnast og ikki verða innkravdar, hevur Fíggjarmálastýrið longt hansara starvssetan í eitt ár. Fakliga umhvørvið syndrast. Avleiðingin av øllum hesum er, at ein vælvirkandi innkrevjing hjá T&S við vælútbúnum starvsfólkum við áralongum royndum liggur í smildri. Fleiri fólk hava sagt seg úr starvi uttan at hava annað starv í boði, og mestsum øll fólkini eru sálarliga niðurbrotin. At starvsfólk við tí fakliga kunnleikanum siga upp hevur við sær at stovnurin missir vitan og royndir, sum tað fer at taka mong ár at byggja uppaftur. Starvsmannafelagið mist álitið á Fíggjarmálastýrinum. Sjálvt málið snúði seg í stuttum um samstarvstrupulleikar, men tann stívrendi hátturin sum Fíggjarmálastýrið beinanvegin valdi at brúka móti starvsfólkunum gjørdi, at málið fekk eina heilt nýggja vend. Eingin áhugi var at royna at loysa upprunatrupulleikan. Ístaðin valdi Fíggjarmálastýrið at broyta alt málið til ein spurning um desentralisering, sum nú hevur tað við sær at innkrevjingardeildin er niðurløgd. Niðurstøðan er tann, at Starvsmannafelagið hevur mist álitið á Fíggjarmálastýrinum, og vit biðja tí politisku myndugleikarnar um at kanna hetta málið, soleiðis at tað fær avleiðingar fyri røttu viðkomandi. Starvsmannafelagið hevur roynt at funnið eina loysn. Fíggjarmálastýrið hevur harafturímóti bert at vart tann heilaga leiðslurættin, uttan at hugsa um hvørjar avleiðingar hetta fyrst og fremst hevur fyri starvsfólkini, men so sanniliga eisini fyri skattgjaldaran og arbeiðið framyvir at krevja inn almenna skuld. Tórshavn tann februar Vegna nevndina í Starvsmannafelagnum Gunnleivur Dalsgarð, formaður FORMANNSFRÁGREIÐINGIN AÐALFUNDURIN FEBRUAR. Inngangur Vælkomin til aðalfund felagsins, sum eisini er fyrsti aðalfundurin í einum nýggjum túsundáraskeiði og eini nýggjari øld Hvat framtíðin hevur at bjóða okkum, er sjálvandi torført at meta um, ikki minnst um vit hugsa um hvussu stórar broytingar eru farnar fram í farnu øldini. Alt hevur gingið við rúkandi ferð,- tað sum var kolveltandi í gjár, er gamalt í dag. Ikki minst tøknin hevur sett síni spor, bæði uppá gott og ilt. Vit hava við henni fingið góð og avgerðandi amboð, sum bæði kunnu og skulu lætta okkum um dagin, men vit mugu altíð ansa eftir og leggja okkum í geyma, at tað eru vit sum menniskju, ið eiga at vera í fremstu røð og ongantíð missa tey grundsjónarmiðini burtur, at vit koma hvørjum við og at vit varðveita tað samhaldsfasta lívssjónarmiðið. Árið, vit nú hava lagt aftur um bak, er uttan iva eitt av mest strævnu og hendingaríku í søgu felagsins, tvær umfatandi sáttmálasamráðingar samstundis og sum báðar endaðu við at semingsfólk komu uppí leikin, langur og krevjandi arbeiðssteðgur, umfatandi arbeiðsómsemjur á arbeiðsplássum, fakligir fundir o.a. Hetta hevur so aftur havt tað við sær, at nevndalimirnir hava nýtt ómetaliga nógva tíð og orku til felagsarbeiði. Hetta er ikki altíð lætt, tí fólk skulu eisini skulu røkja sítt dagliga yrki,- og eisini eru mangir frídagar farnir til felagsarbeiði. Eisini hjá umsitingina í felagnum, hevur árið verið ómetaliga strævi, tí umframt at vera við í øllum samráðingunum, so skal dagliga arbeiðið eisini røkjast í viðskiftinum bæði við limir og stovnar. Og her nógv at taka hond í hvønn einasta dag. Men tað sum hevur verið stimbrandi og mennandi, er at bæði nevnd og umsiting hava í felag við eldhuga luttikið í arbeiðnum og lagt alla orku í, at náa einum góðum úrsliti. Almennar viðmerkingar Ríkisrættarliga støðan fullveldi ella ikki. Tað málið, sum hevur fingið størstu og mestu umtalu í samfelag okkara í farna árið, er uttan iva ætlan landsstýrisins at skipa Føroyar sum fullveldi. Stórar og drúgvar kanningar, sum endaðu við Hvítubók og aðalorðaskifti á løgtingið, var líkasum veruliga startskotið til hesa ætlan. Hetta at broytingar verða gjørdar í ríkisrættarligu støðu okkara, er bæði rímuligt og rætt og hetta er eisini tað, sum allir flokkar á tingi ásanna nú má gerast,- summir vilja broytingar innanfyri ríkiskarmarnar, meðan aðrir vilja hava fullveldi og aftur onkur onkustaðni har í millum, men felags fyri allar partar, er at heimastýrislógin í verandi líki og harvið eisini ríkisstuðulin í framtíðini, ikki longur eru heilagar kýr, men eiga at broytast ella fella burtur, og at vit laga samfelag okkara til hesa broyttu støðu. Vit kunnu sláa fast- kannska eitt sindur fírkantað,- at samfelag okkara fór á heysin hóast ríkisstuðulin og at ríkisstuðulin var ikki nøkur trygd fyri lønarniðurskurðinum og stóra reallønarfallinum, sum vit hava verið fyri. At hendan vanlukka hendi samfelag okkara, er uttan iva fyrst og fremst ábyrgdarleysum og ikki nóg dugandi politikkarum fyri at takka, tí ikki minnst við ríkistuðlinum í skjáttuni, verða krøvini enn størri til politikkarin, fyri ikki at loypa framav, tí hetta peningarenslið liggur uttanfyri tað, sum okkara egna framleiðsla er før fyri at skapa. Spurningurin um fullveldið ella ikki má lýsast frá øllum síðum og tað má verða eitt krav til politikkararnar, at teir eru opnir og sannir mótvegis fólkinum. Tey, sum velja fullveldið, mugu ikki seta fram nakrar falskar vónir til eitt samfelag, sum kannska ikki fer at hanga saman, eins og tey í velja "ríkisstøðuna", ikki mugu fyrigykla borgarunum, at ríkistuðulin er ein loysn og bjarging í allar ævir, tí hann kann fella burtur, sjálvt um vit ikki ynskja tað. Tað eigur at vera sjálvsagt at vit ábyrgjast fyri øllum viðurskiftum í samfelagnum, bæði á stjórnarliga og fíggjarliga økinum, men eins sjálvsagt eigur tað eisini at verða, at vit ikki lata hetta ganga útyvir samhaldsfasta samfelagið. At almenni parturin prosentvís gerst minni, um framleiðsluparturin samstundis økist, er ikki ræðandi, men tað sum ørkymlar nógv í hesum práti, er at sterkar kreftir vilja nýta hesar ríkisrættarligu broytingarnar fyri at fáa almenna vælferðarsamfelagið at gerast ein minni partur enn tilfelli er í dag og tá kunnu vit ikki verða við, tí vit fara ikki at góðtaka at samhaldsfasta vælferðarsamfelagið syndrast og samfelagsvirðini verða flutt yvir til tann privat kapitalistiska partin, at skalta og valta við. Her eru alt ov nógv og greflig spor sum ræða og tað verður ongantíð eitt sunnt og gott samfelag fyri øll, sum kemur burturúr hesum. Hvussu framtíðar politiska støðan her á landi verður, liggur fyrst og fremst í hondunum hjá tí til eina og hvørja tíð politiska valdinum. Tann demokratiski avgerðarrætturin skal eisini standa sína roynd, nú ætlanin er at uppskot um broytt stjórnarlig viðurskiftir skal leggjast fyri fólksins dóm við eini fólkaatkvøðu, sum skal verða avgerðandi fyri, hvat skal henda á hesum øki. Sum grundsjónarmið mugu vit halda fast um, at ein meirluti er ein meirluti,- tað er vandamikið, at fara at pilka við hesa grundáseting og áseta aðrar normar fyri stødd av einum meirluta, men tað eigur eisini at vera púra greitt, at skal ein grundleggjandi broyting gerast í ríkisrættarligu støðu okkara, er tað av alstórum týdningi fyri gott arbeiðslag framyvir, at hetta verður umboðað av so breiðari fjøld sum gjørligt, bæði á løgtingi og av fólkinum sjálvum. Hetta eigur at bera til, tá flest allir partar siga seg verða sinnaðir fyri eini broyting. Men orðaskifti higartil millum politisku flokkarnar og politiskar hugsanirnar annars, er tíverri alt ov nógv merkt av vanligum persónligum og politiskum kegli og briksli og partapolitiskum markeringum,- meira umráðandi er í slíkum álvarsmálum, at seta seg niður og finna rætta felags stevið.Tað vil í seinasta enda gagna okkum øllum, sum eisini má verða endamálið við eini broyttari ríkisrættarligari kós. Vit fara eisini her at sláa fast, at vit sum fakfelag altíð fara at kenna vitjunartíð okkara og seta tey sjálvsøgdu og rættvísu krøvini fyri limir okkara, sum til eina og hvørja tíð eru ella stinga seg upp, tað veri seg í einum fullveldi ella ikki og fara vit eisini at vísa í verki, at vit hava styrki til tað. Oljan Eitt annað mál, sum nógv verður gjørt burturúr í løtuni, er spurningurin um vit fara at gerast eitt oljuland ella ikki. Boringarnar, sum um stutta tíð fara í gongd, fara so at vísa um nakað er at heinta her ella ikki. Er ongin olja ja, so støðan rættuliga greið. Men meira áhugavert er um her finnst olja og ikki minni, hvør fær so ágóðan av hesum. Sjálvt um myndugleikarnir smíða lógir og sostatt royna at fyrireika okkum til hesa nýggju tíðina, so sær út sum at tey "sterku" royna at draga til sín. Spurningurin um eitt møguligt oljuríkidømi, er sera einfaldur eftir okkara tykki hetta eru virðir, sum allir landsins borgarar eiga, óansæð hvar tú býrt í landinum og tí skulu øll hava ágóðan av hesum. Eitt vita vit eisini, at slíkt ríkidømi varðar ikki ævugt, tí mugu vit ansa eftir og ikki at loypa fram av, soleiðis sum gjørt er mangastaðni í grannalondum okkara, har risaløgur eru gjørdar uttan fyrlit í partar av londunum, sum vildu kráma til sín, uttan at hesir landspartar nakrantíð eru komnar inní "oljuævintýrið", men liggja nú sum óhugnaligir "trøllabýir". Slíkt má ikki henda her hjá okkum. Sundurlyndi Tað er ein ódámlig kós, sum nú er við at taka seg upp innan løgtingsins veggir, hetta at býta landi sundur, ja, ein kann næstan freistast til at siga "A" og "B" økir. Løgtingslimir eiga at vita, at tá teir ella tey eru vald innum tinggátt, so er tað alt landi, tey eru sett at umboða. At seta partar av landinum upp móti hvørjum øðrum, fer ongantíð at gagna heildini. At býta samfelagskøkuna rættvíst í landi okkara, sum í sær sjálvum er eitt útjaðarøki-, er uppgávan hjá løgtinginum og hetta gerst ikki við at sáða sundurlyndi í fólkinum. Við hvørt sær út sum at tinggáttin er tikin burtur,- tað var ikki júst tað, sum grundgevingin fyri stóru sjálvgivnu lønarábótunum, skuldi verða tekin um Fíggjarlógin Fíggjarliga gongur væl í landinum í løtuni. Risatórt avlop á fíggjarlógini, minkandi og rættuliga lítið arbeiðsloysi, methøgir fiskaprísir. Hetta er alt at fegnast um, ikki minst hjá okkum, sum við beinleiðis lønarniðurskurði løgdu rygg til at fáa samfelagið upp á rættkjøl aftur. Men tað ørkymlar og øsir, at myndugleikarnir ikki kunnu vísa okkum ta virðing og sjálvsagda krav, at halda seg til gjørdar avtalur. Tá fíggjarlógini varð framløgd, varð ikki hædd tikin fyri teimum %, sum semingsuppskotið, sum báðir partar góðtóku, legði upp til. Vit fingu grannskoðara okkara at kanna hesi tølini, og vísti tað seg, at her er ov lítið avsett, svarandi til uml. starvsfólk í fulltíðar starvi. Vit gjørdu eisini fíggjarnevndini greitt, at her kemur at mangla í, í seinasta enda. At gera eina neyva fíggjarætlan fyri komandi ári, er torført, tað vita vit, men frammanundan avtalaðir sáttmálar, við føstum lønarhækkingum, er eitt av teimum fáu neyvu tølunum myndugleikarnir kenna, og tí er tað heilt ófatuligt at hetta tilfar ikki beinleiðis verður nýtt, men at man heldur velur at skapa ótryggleika við møguligum uppsøgnum í seinasta enda. Hetta skapar ikki arbeiðsgleði og tað optimala úrslitið, sum myndugleikarnir samstundis eggja fólki til at leggja eftir sær. Byggnaðarbroytingarnar Vit hava áður nevnt, at tær stóru og umfatandi broytingarnar, sum gjørdar eru í almennu fyrisitingini seinastu árini, langt frá altíð hava havt hepnar avleiðingar við sær, tá talan er um okkara øki og samskifti við stovnar,- heldur tvørturímóti. Øll aðalstýrini virka mest sum sjálvstøðug landsstýri, uttan at nøkur beinleiðis sambinding er millum hesi og tá okkara "adressa" bert er Fíggjarmálastýrið lønardeildin sum er sáttmálapartur okkara, er tað mangan tungt og torført at viðgerða mál hjá limunum, sum liggja undir øðrum stýrum, har vit ikki hava stórvegis møguleika at koma inn. Her má ein liðiligari skipan finnast og ein samskipan gerast, soleiðis, at ein altíð veit hvar eitt mál er endað. Tað er ótolandi fyri okkum og ikki minni fyri tann einstaka limin, at ein slík stirvin mannagongd skal forða fyri, at eitt mál annars skjótt kann verða loyst og ikki skal enda sum eitt stríðsmál. Ein annar stórur trupuleiki sum hevur tikið seg upp í hesum broytta byggnaðinum, eru sjálvar leiðslurnar,- bæði ovarliga og niðari,- í teimum ymsu stýrunum. Sett verða leiðandi fólk, ofta ung og beinleiðis av skúlabonki, uttan iva við góðum fakligum førleika, men stutt sagt við ongari leiðsluroynd og uttan yvirhøvur at hava sett seg inní sáttmálaásetingar og starvsfólkaviðurskiftir sum heild. Og tá koma skjótt hesi vælkendu harraboðini um at "vit hava leiðslurættin" inn í myndina og mál, sum annars kundu havt fingið eina skjóta og skilagóða loysn, enda sum stríðsmál, sum so aftur verða tung og torfør at loysa. Leiðslurættin hava vit ongar ætlanir um at taka frá teimum, men at hava leiðslurættin merkir eisini at tú fylgir teimum ásetingum, sum galdandi eru. So einfalt er tað. Tað er tí eitt krav frá okkum, at áðrenn fólk verða sett í leiðandi størv, at hesi hava ella fáa hollan kunnleika til øll sáttmála- og starvsfólkaviðurskiftir. Her skal viðmerkjast, at onkur stovnur, sum er at sær komin og sær tað neyðuga og sjálvsagda í, at sáttmálaásetingar verða hildnar, hevur heitt á okkum at koma at greiða leiðslunum frá sáttmálaviðurskiftunum, og slíkum tilboðum taka við gleðiliga ímóti. Gerðarrættardómur § Í sáttmála okkara er áseting um, at spurningar, sum partarnir ikki eru samdur um hvussu teir skulu tulkast, kunnu leggjast fyri ein gerðarætt, har báðir partar velja síni umboð. Tíverri kemur av og á fyri, at hendan leiðin verður nýtt, men hetta er ein tung og kostnarmikil leið, sum vit alt annað er fegin um skal koma fyri so ofta. Í legði Fíggjarmálastýrið fyri gerðarættin, at fáa staðfest at onki stendur í sáttmálanum um at fólk hava skyldu at vera limir í Starvsmannafelagnum innan okkara sáttmálaøki,( at hetta stríðir í móti "ófrávíkiligum rættargrundreglum", at vit ikki høvdu rætt til at hótta við við verkfalli á stovni, tí eitt starvsfólk ikki vildi vera limur í Starvsmannafelagnum og at hetta var brot á sáttmálan og at vit skuldu bera allan sakarkostnaðin. Niðurstøðan hjá rættinum var at onki stendur í sáttmálanum at fólk hava skyldu at gerast limir, men um sáttmálin út frá praksis ella øðrum rættargrundarlagi inniheldur limaskyldu, tekur rætturin ikki støðu, t.v.s. at støðan er óbroytt soleiðis sum hon altíð hevur verið á hesum øki. Hetta avísti rætturin, tí hann ikki kundi taka støðu til hetta. Vit kravdu eisini avvísing her. Vit førdu fram at onki verkfall varð sett í verk og tískil heldur ikki nakað brot á sáttmálan og mátti kravið tí avvísast og hesum gav rætturin okkum eisini viðhald í. Rætturin ásetti at rættarkostnaðurin verður býttur við eini helvt til hvønn partin og hvør parturin gjaldir sínar advokatútreiðslur. Vit hava skilt at Lønardeildin eisini er samd við okkum í, at dómsavgerðin ikki broytir nakað í galdandi praksis á sáttmálaøkinum, so hetta var helst eitt óneyðugt "einstaklinga"tiltak. Almenni eftirlønar spurningurin. Spurningurin um at fáa eina nøktandi eftirlønarskipan upp at standa, er nakað sum serstakliga seinastu árini hevur upptikið okkum og øll onnur fakfeløg nógv. Tá vit í í sambandi við lønarsniðurskurðin, sum tá varð trýstur inn á okkum, "seldu" eftirlønarskipanina sum byrjaði í mugu vit í dag ásanna, at hetta var ein skeiv avgerð, tí ómetaliga tungt varð at fara í gongd aftur. Men eftirlønar- og uppsparingarskipanin, sum vit gjørdu við Føroya Lívstrygging í er ein góð skipan, og sum higartil hevur roynst væl. Meira verður komið inná hetta undir aðalfundinum hjá Eftirlønargrunninum. Undir sáttmálasamráðingunum í vár, var eisini eitt av okkara upprunaligu krøvum, at eftirlønargjaldið skuldi hækka, men við tað at landstýriskonan í almanna- og heilsumálum tá spældi út við tankanum um ein almenna skipan, valdu vit at steðga við kravinum um hægri gjald í sambandi við lønarsamráðingar, tí fór hendan nýggja skipanin at verða tvungin, sóðu vit vandan í at vit komu at gjalda til hesa skipan við tí lønarhækking, sum vit stríddu okkum til og tað bar ikki til, -tað bar stutt sagt ikki til at liva við ongari lønarhækking aftaná á so langa niðurbindingartíð. Síðani hevur nógv verður práta og skriva um hesa nýggju skipan, uttan at nakar av teimum, sum varða av henni í skrivandi løtu, greitt hava kunna upplýst fólki um hvussu hon skal virka og gjaldast. Fakfeløgini hava roynt á fundum at fingið hetta meira útgreinað, uttan at hetta hevur givið stórvegis meira vitan. Í okkara virkisskrá stendur, at vit skulu virka fyri eini samhaldsfastari eftirlønarskipan fyri allar borgarar landsins, og hesa fráboðan hava vit borið víðari til røttu viðkomandi, saman við øðrum fakfeløgum. Vit halda fast við, at ein eftirlønarskipan, sum skal verða galdandi fyri allar borgarar landsins, fær ikki verið øðrvísi enn samhaldsføst. Vit hava gjørt eina góða skipan fyri limir okkara, sum eisini byggir í stóran mun á tað samhaldsfasta sjónarmiðið, og hava við hesum eisini tikið eina almennt forsømda uppgávu uppá okkum, sum politikkarar skulu ansa eftir og virða og eisini halda fingrarnar burtur frá. Sáttmálasamráðingarnar. Á aðalfundinum í fjør vóru samráðingarnar júst í gongd, og ikki var tá gjørligt at siga hvønn veg tað bar, men at hetta fóru at vera eitt hart og drúgvt umfar, var alt sum bendi á. Fíggjarmálastýrið Samráðingarnar við Fíggjarmálastýrið byrjaðu so smátt í novembur hóast vit longu í septembur løgdu fyrstu krøv okkara fram. Hvussu torført tað var, at koma á tal við teir, hava vit verið inni á áður og skal ikki meira gerast við tað her. Vit løgdu størstu áherðsluna á, at fáa eina nýggja og betri lønarskipan, men vísti tað seg skjótt, at lønardeildin ikki var til reiðar at fara undir hetta. Vit valdu tí at stegða við hesum kravinum, við tí grundgeving, at vit ikki vildu fara í holt við eina grundleggjandi broyting á hesum øki, sum uppá forhond ikki uppfylti krøvini fyri eini veruliga nýggjari og broyttari skipan. Aftaná eina sera møðsama maratonsamráðing í mestsum eina viku, slitnaði millum partarnar mars og semingsmenn vórðu boðsendir. Á middegi mars byrjaðu Jógvan Amonson og Alfred Petersen royndir at fáa semju í lag uttan at hetta gav nakað úrslit og á kvøldið mars varð arbeiðssteðgur lýstur, aftaná at báðir partar høvdu vrakað uppskotið. mars varð aftur ein roynd gjørd, og varð hildið á til apríl, tá vit aftur vrakaðu tí uppskotinum, meðan Fíggjarmálastýrið góðtók tað. Arbeiðsteðgurin helt so á fram. Men apríl kallaðu so semingsmennirnir partarnar aftur saman og tíðliga á morgni apríl góðtóku partarnir uppskotið. Álitisfólkafundur tók eisini undir við semjuni, og kl. hendan dagin endaði helst longsti arbeiðssteðgur í søgu landsins. Úrslitið var sum kunnugt umleið % í í einum tvey ára skeiði, har beinleiðis lønarhækkingin er % + ). Harumframt vórðu nakrar umflokkingar og framflytingar gjørdar í Útvarpinum, Sjónvarpinum, teknikkarum, sosialráðgevarum, bókavørðum og grannskoðarum á grannskoðaradeild landsins. Eitt av stóru prinsippiellu málunum, sum kom í gjøgnum, var, at flokkur nú er strikaður og broyttur til flokk. Hetta at bøta um lægsta bólkin, var eitt at høvuðsmálum okkara at stríðast fyri. Eitt annað mál, sum fekk eina loysn í kjalarvørrinum av hesi semju, er at karensdagarnir nú er søga hetta hendi juli. Í mun til tað vit løgdu út við av krøvum, kann sigast, at úrslitið als ikki er nóg nøktandi, men soleiðis sum útspælið varð frá Fíggjarmálastýrinum at byrja við,- ein -loysn og høvuðsavtala var stórt sæð einasta tilboð teirra,- má sigast at vit hóast alt kundu góðtaka úrslitið. Samstundis skal eisini leggjast áherðsla á, at hetta eisini eigur verða ein eggjan til okkara, aftur at leggja til brots til komandi samráðingar, ikki minnst tá talan er um eina nýggja lønarskipan. At hetta varð ein drúgvur og torførur arbeiðssteðgur, eru vit øll vælvitandi um, men tann eldhugi, áræði og góða samanhald millum limir og nevnd, gjørdi, at vit høvdu dirvi og orku til at halda á fyri at vinna stríði. Nevndin er tykkum øllum,- limum og álitisfólkum,- sera takksom fyri megnararbeiði, ið tit tóku uppá tykkum. Eisini eiga limirnir á øðrum sáttmálaøkjum okkara, sum ikki vóru í arbeiðssteðgi,- SEV og FøroyaTele,- eina stóra tøkk uppiborna fyri dyggan og djarvan stuðul. At stríð okkara eisini var eitt stríð, sum viðkom flest øllum fakfeløgum í landinum, var tann ómetaligi stóri stuðul vit fingu frá flestu teirra, eitt prógv um- bæði moralskt og ikki minst fíggjarliga og fara vit einaferð enn at bera teimum eina hjartans tøkk,- so dyggur stuðul kemur ongantíð at verða gloymdur Føroya Tele Tá farið var undir samráðingarnar við Føroya Tele, varð ein samráðingarnevnd skipað, har Janus Djurhuus, Oluffa á Høvdanum og Anfinn Brekkstein, vald av starvsfólkunum á stovninum, saman við Gunnleivi Dalsgarð og Heina Joensen frá nevndini í Starvsmannafelagnum luttóku. Hesar samráðingarnar byrjaðu meira viðkomandi og konstruktivar, enn tær við Fíggjarmálastýrið, ml.a. varð komið fram til eina nýggja lønarskipan, sum í høvuðheitum er tann sama, sum løgd varð fram fyri Fíggjarmálastýrið, men sum ikki vann frama í teimum samráðingunum. Men við tað, at hesar samráðingar komu at falla saman við hinum samráðingunum og arbeiðssteðginum, kom hendan støðan uttan iva at ávirka hesa sáttmálagongdina. Tann mars slitnaðu samráðingarnar og fóru semingsmennirnir, John Rajani og Niels Sørensen, sum partarnir valdu, undir semingsroynd mars. Leingi sá út sum at hesar eisini fóru at enda við arbeiðssteðgi, men aftaná eina rokmikla nátt mars, varð semja gjørd, aftaná at limafundur hevði góðtikið semjuna. Talan varð um ein rættuliga nýggjan og broyttan sáttmála. Sum nevnt kom ein nýggj lønarskipan í lag, sum hevði ein ávísan kostnað við sær. Beinleiðis lønarhækkingin er % í einum tvey ára skeiði. Arbeiðsvikan er sett til tímar og ger hetta eina rættuliga stóra broytingin í tímarokningi. Karensdagarnir vórðu avtiknir beinavegin. Ein ískoytisskipan, sum svarar til % av øllum lønarútgjaldingum á Føroya Tele, er markað limum okkara. Úrslitið av hesum sáttmála fekk ómetaliga nógva umtalu í samfelagnum og ikki minst privatu arbeiðsgevararnir grótu og illa lótu og gramdu seg óført um at her var lagt eitt støði, sum ongin frammanundan kundi hugsa sær, kom at liggja so høgt og sum fór at kollrenna alt samfelagið. Hetta sigur okkum helst at úrslitið var á rættuliga góðari leið, sjálvt um nógv er eftir her eisini, at talan kann verða um ein góðan og nøktandi sáttmála. Hesin sáttmálin er eisini í gildi til mars so eisini her er at brynja seg til næsta dyst. Eitt annað, sum uttan iva lúrir fyri framman her, er privatiseringsskrímslið, so her liggja nógvar stórar og krevjandi uppgávur fyri framman. Trífólkanevndin, sum hevur dagliga samskifti um hendir, hevur rigga væl og hevur gjørt eitt sera stórt arbeiði. Nógv og gott samstarv er eisini millum teirra og felagsnevndina. Nevndin er í dag manna við Vónbjørt Svabo, Janus Djurhuus og Petur Johannessen. Edvard Ingebriktsen sat í nevndini frá byrjan, men er hann síðani farin úr starvi á Føroya Tele. Sáttmálar við kommunur. Fram til hevði Starvsmannafelagið sáttmálar við Klaksvíkar kommunu og Vágs kommunu. Fyrrapartin í gjørdu vit sáttmála við Fuglfjarðar og Sands kommunu og í heyst varð sáttmáli undirskrivaður við Sørvágs kommunu. Samráðingar hava í rættuliga langa tíð verið við kommunurnar á Tvøroyri, í Runavík og í Gøtu, uttan at sáttmáli er undirskrivaður. Felags fyri allar kommunusáttmálarnar, er, at teir í høvuðsheitum fylgja sáttmálanum við Fíggjarmálastýrið. Kommunsamskipanin, sum er felagsskapur av seks teimum størstu kommununum,- Klaksvík, Tvøroyri, Runavík, Vág, Fuglafjørð og Tórshavn,- hevur nú tikið upp samráðingar við okkum um at gera ein felags sáttmála okkara millum og væntandi verður hesin sáttmáli veruleiki um stutta tíð. Her skal tó viðmerkjast at Tórshavnar kommuna hevur sáttmála við Tórshavnar kommunala starvs- og tænastumanna, og er hesin sáttmáli og okkara við Fíggjarmálastýrið eins á nógvum økjum. Sáttmálin við SEV Í gjørdu vit fýra ára sáttmála við SEV og kemur hesin tískil at fara úr gildi um somu tíð sum hinir sáttmálar okkara,- mars Álop á fakfelagsrættindini Ein av grundleggjandi rættindunum hjá fakfeløgum, er rætturin at leggja arbeiði niður tá sáttmálasamráðingar ikki bera á mál, tá staðfestar sáttmálaorðingar ikki verða hildnar ella tá sáttmálabrot verður framt. Og at hesi tiltøk koma at raka samfelagsgongdina er bæði sjálvsagt og neyðugt. Men eftir øllum at døma, er landsstýrismaðurin (Fíggjarmálastýrið) ikki samdur við okkum longur í hesum. Seint seinasta summar,- august,- sendi landsstýrismaðurin øllum aðalstýrum og viðkomandi landsstýrismonnum bræv, har biðið varð uppskot um, hvussu "lyklastørv" kundu takast úr okkara sáttmálaøki, og skipast sum tænastumannastørv ella "tænastumannalíknandi" størv, soleiðis at ávirkan okkara í einum møguligum arbeiðssteðgi kunnu minkast. At ætlanin er at fara undir slík herferð, er beinleiðis skelkandi og ikki minni skelkandi er at hetta varð gjørt í loyndum, uttan at vit á nakran hátt vórðu kunnaði um hesa ætlan,- av berari tilvild fingu vit fatur í hesum seinast í septembur og ikki uttan trupuleikar fingu vit prógvini á borðið. Fyri okkum var og er hetta eitt sera álvarssamt álop. Vit gjørdu landsstýrismanninum greitt, bæði á fundi og í brævi, at vit kravdu hesa ætlan steðgaða beinanvegin. Vit eru vitandi um at málið hevur verið viðgjørt í landsstýrinum, men higartil hava vit ikki fingið nakra beinleiðis fráboðan um at hendan ætlan er steðgað. Men landsstýrismaðurin veit at her verður spælt við eld. Slík álop sum hetta, fara vit ongantíð at góðtaka. Almennur starvsfólkapoltikkur At orða ein almennan viðkomandi starvsfólkapolitikk, er ein spurningur sum Starvsmannafelagið allatíðina hevur lagt sera stóra áherðslu á og sum vit eisini beinleiðis hava tikið lut í. Nevnast kann, at vit í orðaðu okkara egna uppskot, sum eitt svar til Finn Normann Christensens uppskotið, aftaná drúgva viðgerð millum nevnd og álitsfólk. Hetta varð síðani handað landsstýrinum. Síðani hevur starvsfólkabólkur, settur av løgmannsstjóranum og aðalstjórum, arbeitt við at orða uppskot til ymsar partar í einum samlaðum starvsfólkapolitikki, og er so ætlan teirra at seta hesi uppskot í verk so við og við, aftaná hoyring ml.a. hjá fakfeløgunum. Nakrir partar eru settir í verk,- setan og starvfólkasamrøður útbúgvingarpolitikkur og uppsagnarpolitikkur. Vit hava gjørt vart við, at tað er óheppi at starvsfólkapolitkkurin verður settur í verk í brotum. Heldur eiga almennir karmar at verða settir fyri tí, sum longu fyriliggur og síðani lata stovnsleiðslur og álitisfólk orða ein endaligan politikk, sum er tillagaður og hóskar til teir mangan ólíku stovnarnar. Eisini eru vit ivasom í spurninginum hvør, ið skal seta hetta í verk. Aftaná at hava havt uppskot um ml.a. kunning í sambandi við avgerðandi broytingar á arbeiðsplássum til ummælis, hava vit svara Løgmannsskrivstovuni frá at vit als ikki kunnu góðtaka hetta uppskot, men mæla hinvegin, at partarnir seta niður og taka allan starvsfólkapolitikkin til nýggja viðgerð, og seta nýggja kós. Soleiðis sum gongdin er nú, er spurningurin um at orða ein viðkomandi starvsfólkapolitikk, við at fara av sporinum. Í løtuni vita vit ikki hvussu lagnan hjá hesum kemur at verða. Húsið Tað kann av røttum sigast, at felagshúsini í J.H.Schrøtersgøtu komu til sín rætt í hesum árinum. Á aðalfundinum seinast vórðu tey tikin "almennt" í nýtslu, aftaná umbyggingina og stutt aftaná byrjaðu sjálvar sáttmálasamráðingarnar av álvara. Undir arbeiðssteðginum komu tey veruliga til sín rætt, bæði við álitisfólkafundum og ikki minnst tí nógva virkseminum, ið stóðst av tí drúgva og nógva verkfallsarbeiðnum,- har vóru fundir av ymsum slagi, køkurin virkaði mest sum eitt hotell og barnansing var eisini á skránni. Alt hetta var eisini ein týdningarmikið lið í at sjóða øll, sum vara av felagnum saman. Her fingu vit prógv fyri, at ein góður fysiskur karmur, er avgerðandi fyri eitt ríkt og mennandi felagslív. Tað nógva virksemi sum nevnt omanfyri, hevur tó eisini havt tað við sær, at stundir og orka hevur ikki verið til at hava annað upplýsandi fundarvirksemi í húsinum í hesum árinum, soleiðis sum vit allatíðina hava ætla. Men vónandi verður farið aftur undir hetta nú. Húsið verður eisini leiga út til onnur og sigast má at rættuligur gravgangur er eftir at leiga. Øll láta tey væl at, og at hølini rigga til nogv ymisk endamál, er ongin ivi. Ongin samskipari á hesum sinni. Í apríl í fjør fór Torfinn Smith, sum síðani á vári í virkaði sum samskipari í felagnum, í annað starv. Hetta var ein stórur missur fyri okkum, og tað gjørdi tað ikki lættari, at hetta hendi mitt undir orrustuni í arbeiðsósemjuni. Hetta hevur sjálvandi sett ein stóran dám á alt umsitingararbeiðið í felagum, men eisini her hava nevndarlimirnir verið dyggir stuðlar. Fari her at takka Torfinni fyri dygdargott arbeiði. Í sambandi við ætlaðu byggnaðarbroytingar, sum vit eru farin undir, avgjørdi nevndin í heyst at lýsa eftir nýggjum fólki, har vit hugsaðu okkum at starvið so við og við skuldi mennast til eitt fakligt skrivarastarv, við tøttum og dagligum samstarvi við limir og álitisfólk. Her vórðu stór krøv sett til umsøkjarar. Vit fingu nakrar umsóknir, men aftaná meira gjølla viðgerð, eisini saman við onkrum av umsøkjarunum, avgjørdi nevndin at stegða við at seta nakran á hesum sinnni, men at nevndin skuldi arbeiða meira við sjálvari hugsanin um broytan av felagsbyggnaðinum, áðrenn støða skuldi takast til setan av fólki. Starvsblaðið Tað hevur eisini sín stóra dám á arbeiði við geva Starvsblaðið út, at Torfinn fór úr starvi,- hann røkti blaðstjórastarvið burturav og fekk eisini blaðið í eina fasta og trygga legu. Nevndin var samd um at umráðandi var at halda fast við hendan týdningarmikla boðberan millum limir og nevnd og hava vit stórt sæð megna at hildið blaðnum gangandi. Vit avgjørdu eisini at seta "free-lance" blaðfólk at hjálpa til, at halda áfram við blaðútgávuni. Vit heittu á Hilmar Jan Hansen, útvarpsmann, um verða okkum til hjálpar, og alt fyri eitt var hann fúsur fara til verka. Hetta hevur verið gott og arbeiðsligt samstarv, sum vit eru sera fegin um og takka honum hjartaliga fyri. Ætlanin er at hetta samstarv eisini skal halda áfram. Fakfelagssamstarv Almenna samstarvið Samstarvið millum almennu fakfeløgini, sum rættuliga tók dik á seg undir sáttmálasamráðingunum í hevur hildið áfram, ikki minst undir sáttmálasamráðingunum í vár, tá tað vóru regluligir og kunnandi fundir partanna millum, men eisini síðani, tá mál, ið hava okkara felagsáhuga hava verið til viðgerðar ml.a. í løgtinginum. Ætlanirnar, sum einaferð vóru, um eitt meira beinleiðis fast skipað samstarv, eru ikki komnar longri ávegis enn og í løtuni er ongin føst ætlan løgd fyri um ella hvussu hetta skal gerast. Men sum sagt er gott og tætt samstarv millum almennu fakfeløgini. "Sjey-fólkabólkurin" Nógvar royndir hava verið gjørdar millum ár og dag, um eitt fast skipa samstarv millum øll fakfeløg í landinum,- bæði innan tað almenna og privata. At hetta ikki er komið í lag, eru helst nógvar orsøkir til,- ójvana støddin og virkisøki hjá teimum ymsu feløgunum er kanska ein orsøkin, ella at man kannska fyrst hevur hugsað um sjálvan yvirbyggnaðin, heldur enn sjálvt samstarvsgrundarlagið. Men, at øll fakfeløg hava eitt gott og tætt samstarv, er fullkomuliga avgerðandi fyri at verja rættindini hjá løntakarunum, ikki minnst í hesum tíðum, har har álop og trýst á fakfelagsrørsluna er so ovurhonds stórt og sjálvdráttarrákið alt meira og meira ger um seg. Tað var tí eitt gott hugskot, tá sonevndi "Sjey-fólkabólkurin" sá dagsins ljós fyrst í Í bólkinum sita í løtuni formennirnir í sjey teimum størstu fakfeløgunum, av teimum umleið sum eru umboðaði í samstarvinum. Bólkurin arbeiður rættuliga umfatandi, og ger vart við seg hvørja ferð viðurskiftir hjá fakfeløgum verða viðgjørd og koma fram. Her er talan um eitt sterkt og umfatandi samtarv, sum myndugleikarnir eiga at taka í stórsta álavar, og nógv er eisini sum bendur á, at so er, tí rættuliga ofta verða mál nú løgd fyri bólkin til viðgerðar og úttalisir,- vit kunnu nevna spurningin um karensdagar og sjúkradagpeningin o.a. Ætlanin er í fyrstu framtíð, at endurskoðað samstarvið og møguliga gera broytingar í arbeiðsgongdini. Hetta verður so gjørt saman við umboðum úr øllum fakfeløgunum í samstarvinum. Men vit eru samd um, at vit her eru á rættari leið, og at vit vilja menna og styrkja hetta samstarv. Norðurlendskt samstarv DNF Starvsmannafelagið er limur í DNF Den nordiske funtionærsammenslutning og er formaður felagsins ein av fimm stýrislimunum í felagsskapinum. Londini, sum eru umboðaði í DNF eru umframt okkum, Danmark, Finnland, Noreg og Svøríki, sum í løtuni hevur formannsskapin. Roynt verður at víðka felagsskapin við fleiri limum og nógv bendur á, at limatalið, sum í dag liggur um fer at økjast í hesum árinum. Undir arbeiðsósemjuni í vár fingu vit dyggan stuðul frá brøðrafeløgum okkara í felagsskapinum. Rættuliga nógv virksemi er annars í teimum bólkum, sum eru umboðaðir í DNF. Nevnast kann at í heyst luttóku Leif Olsen og Heini Joensen á ráðstevnu í Danmark, sum viðgjørdi nýggjar lønarskipanir, eitt evni sum er sera aktulet her hjá okkum eisini og sum nevnt aftur verður ein av høvuðsspurningum okkara til komandi sáttmálasamráðingar við Fíggjarmálastýrið. Altjóða felagsskapirnir FIET og ISKA Starvsmannafelagið er eisini limur í altjóðafelagsskapunum FIET og ISKA. Orsakað av nógvu arbeiðsuppgávunum heima hjá okkum seinasta árið, hevur luttøka frá okkara síðu ikki verið nógv í hesum felagsskapum, men vit fáa reguligar fráboðanir um alt tað sum rørist og fer fram, á teimum økjum hesir felagsskapir umboða. Virkisskráin Á aðalfundinum seinast varð nýggj virkisskrá samtykt, sum umframt tær meira generellu ásetingarnar, hevði tvey mál, sum nevndin skuldi arbeiða við til komandi aðalfund,- broyttum felagsbyggnaði og at samstarvsnevndirnar eru farnar at virka. Nevndin fer á aðalfundinum at leggja fram eina broytta virkisskrá, sum meira ítøkjuliga tekur støðu til samfelagsviðurskiftir sum heild og sum ávirka okkum øllum í dagliga lívi okkara. Tað er okkara avgjørda fatan, at ein felagsskapur sum okkara altíð eigur at hava eina støðu til samfelagsgongdina, uttan at vit tó á nakran hátt taka lut í partapolitiskum arbeiði og viðgerðum,- hvørja støðu hvør einstakur limur okkara hevur til partapolitikk, verður bert hansara egna støða og fría val. Broyttur felagsbyggnaður og álitisfólkaskipanin Spurningurin um broyttan byggnað av felagnum, hevur ofta verið viðgjørdur í nevndini farna árið og er nevndin samd um at fyrst og fremst skal byggjast á álitisfólkaskipanina, sum meira skulu verða við í øllum arbeiðnum. Hetta er drúgført arbeiði, sum ikki ein endaliga loysn kann fgerast á hesum aðalfundi, men heldur ávísar hugsanir og leiðir skulu takast til viðgerðar. Eisini er hetta ein spurningur um at geva álitisfólkunum sáttmálavunnar umstøður at arbeiða undir, bæði í tíð og løn, soleiðis sum vit samráddust okkum fram til í sáttmálanum við FøroyaTele. Nevndin fer at leggja fram á aðalfundinum hugsanir og møguligt uppskot um, hvussu vit hugsa okkum ein broyttan felagsbyggnað. Samstarvsnevndir Tað hevur verið sera torført at fáa felagsreglugerðina fyri samstavsnevndirnar at virka, men vit vóna at hetta nú er greitt á aðalfundinum. Innan okkurt aðalstýri og størri arbeiðspláss, eru samstarvsnevndir farnar at virka, við góðum úrsliti, sjálvt um hetta ikki byggir á felagsreglugerðina. Men hesi tiltøk vísa, hvussu týdningarmikið tað er at samstarvsnevndir virka á stovnum,- í flestu førum vildi hetta verið besta amboði fyri, at óneyðugt stríð tekur seg upp og fær stórar og ógvusligar fylgjur fyri allar partar. Á FøroyaTele er eisini arbeiði við at skipa samstarvsnevnd komin undir land. Eitt av úrslitunum undir samráðingunum var, at fáa samstarvsnevndina at virka á fyristøkuni. Álitisfólkaskeið í framtíðini Í januar var álitisfólkaval og umleið nýggj álitisfólk vórðu vald. Vanliga hava álitisfólkaskeið verið hildin stutt aftaná vali, men hetta var ikki so hesaferð og vóru ymsar orsøkir til tað. Hetta at álitisfólkaval fellur saman við sáttmálasamráðingunum, og er beint áðrenn aðalfundin, er ikki heppi. Nevndin ætlar at koma við eini broyting til hesa mannagongd og fer at leggja hetta fram á aðalfundinum til støðutakan. Á álitisfólkafundi stutt fyri jól, boðaði nevndin frá at fari verður undir álitisfólkaskeið í vár, helst í broyttum líki, ml.a. er ætlanin at skeiðini verða meira samandrigin og styttri og koma flest av teimum at verða hildin í okkara egnu felagshølum. Eisini er ætlanin at okkara egnu fólk skulu standa fyri skeiðunum, við gestaluttøku í ávísum evnum. Endalig niðurstøða um hvussu skeiðini verða skipaði, er ikki gjørd, men koma vit at fráboða um hetta í góðari tíð. Ársins álitisfólk Á álitisfólkafundinum beint undan jólum, legði nevndin eisini uppskot fram um, at vit fara undir at velja ársins álitisfólk. Hetta at heiðra álitisfólk, sum hava gjørt eitt serstakliga gott álitisfólkaarbeiði, er ikki ókent í øðrum fakfeløgum, bæði her hjá okkum og í grannalondunum. Ætlanin er at øll innan felagið kunnu senda uppskot um ársins álitisfólk, við útdjúpandi grundgeving fyri, hví viðkomandi verður innstillað/ur til at fáa hendan heiður. Á aðalfundinum verða so nøvnin á teimum innstillaðu kunngjørd, og tey, sum hava innstillað, skulu stutt greiða frá, hví tey hava innstillað júst hetta álitisfólkið og atkvøðugreiðsla avgerð so hvør verður ársins álitisfólk og fær viðkomandi heiðursgávu, gjørd til endamálið. Uppskot til ársins álitisfólk skulu verða nevndini í hendi eina viku undan aðalfundinum. Skrivstovan Sum frammanfyri nevnt hevur skrivstovan verið ovbyrja av arbeiði seinasta ári. Fyri tað fyrsta eru færri fólk í umsitingini, sáttmálasamráðingarnar og avleiðingarnar av hesum tóku ein stóran part av orkuni í árinum, men harumframt eru trupuleikarnir á stovnum og arbeiðsplássum bæði fleiri og størri nú enn áður, ikki minst orsakað av byggnaðarbroytingunum, sum eru og fara fram í almennu umsitingini, at limarøktin krevur sera nógv av skrivstovuni. Men ongin ivi skal verða um at vit øll royna at gera okkara besta, fyri at loysa tey mál, sum limir lata okkum uppí hendur at loysa, men vit eru ikki altíð einsamøll um at avgerða, hvussu skjótt og væl hetta letur gera. Heimasíðan Tá vit undir arbeiðssteðginum í vár fóru undir kunningarherferð á heimasíðuni, varð hetta onki minni enn eitt slóðbrótandi tiltak í føroyskari tíðindatænastu. Hetta var fyrst og fremst at takka, at flest øll almenna føroyska tíðindaelitan tók sær hesum og tað megnaðu tey til fullnar. Í tíðarskeiðnum arbeiðsteðgurin vardi, vóru omanfyri vitjandi á síðuni. Aftaná orrustuna hava vit arbeitt við at dagføra og broyta heimasíðuna, men eisini her hevur arbeiðsorkan gjørt seg galdandi, men vit hava í vetur gjørt avtalu við fyritøku at gera nýggja síðu, og skuldi hon nú verið tøk hjá øllum. Ætlan okkara er, at vit við hesum skulu kunnu geva eina skjóta og grundiga kunning um alt sum fyiferst innan felagið og eisini við tilknýti til tað, sum fer fram uttan um okkum. Heimasíðuna finnur tú á http://www.starvsmf.fo Lógarbroyting tiltaksgrunnurin. Ein av høvuðsstyrkinum í øllum virksemi felagsins, er tiltakgrunnurin, sum fíggjarliga ger tað gjørligt, at vit kunnu fara út í veruligt stríð fyri at vinna sømdir, til frama fyri allar limir okkara. Vit hava í dag ein sterkan og vælskipaðan grunn, sum hóast stórar útreiðslur í farna ári, framvegis er førur fyri at standa ímóti. Nevndin hevur avgjørt at leggja fyri aðalfundin uppskot um rættuliga umfatandi broyting av reglugerð grunnsins, soleiðis at nevndin til einahvørja tíð kann avgerða nær og á hvønn hátt útgjald kann fara fram. Hetta vóru eisini spurningar, sum nógv vóru frammi undir arbeiðsósemjuni seinast. Ongi ivi skal tó vera um, at grunnurin altíð skal verða tann sum tryggjar, fíggjarliga grundarlag hjá limunum, tá neyðugt verður at fara út í fakligt stríð fyri at vinna rættindir og sømdir. Nevndin vónar at tikið verður undir við broytingini av reglugerðini. Landstýrismálanevndin løgtingsins umboðsmaður. Málið um ætlaðu samanleggingina av Landsverkfrøðinginum og Strandferðsluni, hevur fingið eina løgna og ikki sørt skelkandi lagnu. Fyrst tók løgmaður málið í egnar hendur, og lat seta eina kanning í verk. Hendan kanning, var eftir okkara metan sera ófullfíggja og kravdu vit málið kannað av nýggjum. Men løgmaður var ikki sinnaður at gera meira við málið. Vit gjørdu tí av, at leggja málið fyri landsstýrismálanevndina. Tað sama gjørdi ein samgongutingmaður, sum eins og vit ikki kundi góðtaka avgerð løgmanns í hesum máli. Men tað ótrúliga hendi, at landstýrismálanevndin vísti málið frá sær, við tí høvuðsgrundgeving, at málið fyrst og fremst snúi seg um privatrættarlig viðurskiftir, og hóast nevndin staðfestur, at partar av málinum snúðu seg um møguligt brot, sum er framt á almennum rættarligum grundarlagi, soleiðis sum okkara kæra byggdi á, so hevur nevndin aftur seinni við skrivi boða frá, at hon hevur tikið endaliga støðu í málinum. Nógv hevur verið tosað um spurningin um at lata landsstýrismálanevndini fáa størri fíggjarliga orku at virka undir ella um setan av løgtingsins umboðsmanni eigur at setast í verk í staðin. Hetta málið hevur heilt greitt víst, at ein politisk vald nevnd hevur ikki rygg ella førleika til at taka stig til at taka til viðgerðar, brot sum gjørd eru í fyrisitingini, soleiðis sum vit hava víst á, er gjørt í hesum føri. Tí er okkara avgjørda áheitan á løgtingið latið okkum fáa løgtingsins umboðsmann sum skjótast, soleiðis at borgarin veruliga hevur eitt stað at venda sær til, tá skeivar og beinleiðis óregluligar avgerðir verða tiknar av myndugleikunum. At játtað meira pening til eitt "forum", sum ikki hevur ella vil hava myndugleika at taka tær avgerðir, sum borgarin heldur hann hevur, eru burturtveittur peningur, sum heldur eigur at nýtast til eitt veruligan stovn sum er førur fyri at taka greiðar og uttanveltaðar avgerðir, soleiðis at borgarin kann fáa tann tryggleika, sum hann hevur krav uppá Hetta átti eisini at verið eitt sjálvsagt stig, nú vit eftir øllum at døma skulu skipa samfelag okkar, sum eitt meira sjálstøðugt og nútímans asmfelag Endi Fakfelagsarbeiði, er sum áður nevnt, bæði krevjandi og til tíðir eisini møðsamt, men samstundis er tað bæði spennandi og eggjandi at vera við til at skapa bestu fíggjarligu og arbeiðsligu fortreytir fyri okkum, sum selja okkara arbeiðsmegi "frá átta til fimm". Og ikki minnst at vera við til, at verja tey rættindir, sum ár eftir ár er løgd afturat og sum hava kosta teimum, sum undan vóru "sveitta og tár", og sum vit í dag njóta gott av. Ágangurin í dag er stórur á fakfeløgini, ja, í mongun førum sær út sum at beinleiðis skipaðar herferðir verða gjørdar móti okkum fyri at minka um ávirkan okkara. Í innganginum varð nevnt at torført er spáa um hvat framtíðini hevur at bjóða, men okkara ynski fyri komandi tíðum skal vera, at vit øll taka lógvatøk saman fyri í felag at verja rættindi okkara og fyri tí samhaldsfasta samfelagnum, sum er besta og uttan iva einasta trygdin fyri vælferð okkara sum løntakarar. At enda fara vit at takka tykkum øllum fyri góðan og dyggan stuðul í farna árið. Við treysti og áræði fara vit undir eitt nýtt ár. Gunnleivur Dalsgarð, formaður Úr innihaldinum (nr. ) Oddagrein Áminning Minnist til ólavsøkudagin Viðmerking ENDILIGA Ráðstevna hjá >>Fastighet<< í Svøríki Øll menniskju hava sama virði Starvsmannafelagið á ISKA-ráðstevnu Mítt starv Hilmar skal halda teldurnar gangandi Yrkisútbúgvingarnar venda á teirra borði Sáttmáli við Skála kommunu Útlendskir stubbar Oddagrein Spurningurin um privatisering og útlisitering sær út til at hava vind í seglunum á politiska- og vinnulívspallinum í hesum døgum. Ikki minst innan fyri veggirnar í Vinnumálastýrinum verður øll orka bæði politiskt og umsitingarliga løgd í at fáa mestsum alt yvir á privatar hendur. Eisini við tí grundgeving, at alheimsrákið krevur hetta og at vit mugu fylgja við. Fleiri stig eru sum sagt longu tikin á privatiseringsleiðini, í fyrsta umfari sum sokallað almenn partafeløg, men púra greitt er, at her liggur ein beinleiðis privatiseringsætlan fyri framman á fleiri økjum. Nú verður eisini sett hol á útlisiteringshugtakið og hevur landsstýrismaðurin boðað frá, at nevnd verður ella er sett at lýsa hetta og síðani verður uppskot lagt fyri tingið. Hetta er ein løgin og ikki minni ørkymlandi mannagongd, tí ongantíð er hesin álvarsami spurningurin viðgjørdur av álvara, hvørki politiskt ella enn minni mótvegis fakfeløgunum. Men hetta sýnir helst eisini hvussu lítla virðing hesir myndugleikar hava mótvegis fakfelagsfólki og fólki, sum starvast innan almenna umsiting, sum í einum politiskum privatiseringsrúsi bert eru eitt haft um beinini á teimum Fyri okkum er her talan um álvarsmál, sum kemur at sindra samhaldsfasta samfelagið, fyrst og fremst við tí endamáli at slúsa almennar uppgávur út til harða privata vinnulívið at røkja. Hetta við einasta endamálinum at vinna profitt, so leingi nakað er at vinna, tí ongastaðni verður sagt, hvørjum øðrum hetta gagnar. Vit vita úr øðrum londum, har henda leið verður gingin, at avkastið fer ikki til tænastuna ella starvsfólkini, men til teirra, sum standa fyri hesum og sum skulu skumpa vinningin inn til egin áhugamál. Og fleiri dømi eru í hesum londum um, at beinleiðis misrøkt fer fram av tænastuni og starvsfólkaviðurskiftunum, eitt nú innan heilsurøktina. Hetta er beinleiðis próvfast. Vit kunnu ikki og fara ikki at góðtaka, at almennar tænastur verða lagdar út til privatar fyritøkur at røkja, tá hetta hevur við sær vánaligari tænastur fyri borgaran og at lønar- og setanarviðurskiftini hjá starvsfólkum gerast verri. Lat tað vera fullkomuliga greitt. Eisini skulu politikarar gera sær heilt greitt, at teir sleppa ikki undan at hava ábyrgd av samfelagsviðurskiftunum, við at leggja tænasturnar út til privatar at røkja, fyri síðani at halda, at >>heilaga grøvin er væl vard<<, tí hesa uppgávu koma teir altíð at hava í síðsta enda. Ella hvat Fakfeløgini kenna altíð sína ábyrgd av samfelagsgongdini, men tað er so sanniliga eisini umráðandi og ein treyt, at vit hava ávirkan á hesa gongd. Torført er at stríðast móti politiskum vilja og avgerð, men tað ber til verið vís í tí At fakfeløgini eru og koma at verða politisk í breiðari merking, eigur eingin ivi at vera um. Fyrst og fremst í hesum arbeiði kunnu vit vera við til at mynda samfelagsgongdina, og tað eigur og skal vera ein av høvuðsuppgávum okkara sum fakfeløg Tí mugu vit stríðast fyri og krevja, at samhaldsfasta samfelagið og bæði starvsfólkaviðurskifti og starvsfólkarættindi ikki verða sindrað í slíkum prosessum av politikkarum við privatkapitalistiska kraddarlyndinum sum fremsta aðalmáli Eru vit ikki við og vakin her, er vandi á ferð. Hesi viðurskifti eiga eisini at fáa stórt pláss í komandi sáttmálasamráðingum. Gott summar øll somul aftur MINNIST TIL ÓLAVSØKUDAGIN Nú hendir tað aftur í ár Ólavsøkudagur er ein leygardag og eitt langt vikuskifti, vil kanska onkur siga. Men vit vilja her gera øllum limum okkara vart við, at tey, ið halda summarfrí, meðan ólavsøka er, eiga HÁLVAN EYKAFRÍDAG fyri ólavsøkuaftan og HEILAN FRÍDAG fyri ólavsøkudag, sjálvt um hesin í ár er ein leygardag. Hetta varð staðfest við einmæltari avgerð í gerðarrættinum mei So eina ferð enn Tit sum halda summarfrí á ólavsøku í ár, eiga HÁLVAN EYKAFRÍDAG fyri ólavsøkuaftan og HEILAN EYKAFRÍDAG fyri ólavsøkudag Góða summarfrítíð aftur VIÐMERKING ENDILIGA So hendi tað endiliga, at løgtingið tók sær um reiggj og samtykti at seta løgtingsins umboðsmann og tøkk skulu tey hava, sum tóku undir við hesum. Serstakliga hevur Jenis av Rana stóra tøkk uppiborna, fyri ótroyttiliga at hava stríðst fyri hesum máli. Tann skipan, vit hava við landsstýrismálanevndini og sum fleiri hava roynt at víst á var tann rætta loysnin hevur í øllum førum mótvegis okkum fakfeløgum spælt so dundrandi fallitt. Um tað er tann skipanin ella fólkini, ið manna hana, sum er atvold til, at hon er nyttuleys fyri okkum, er ikki gott at vita helst er hetta ein blandingur av báðum hesum. Men framvegis er tað løgtingið, sum eigur ábyrgdina av, at umboðsmannaskipanin fer at virka, tí tað eru løgtingsfólkini, sum skulu seta manning í hendan stovn. Vit fara tí staðiliga at heita á løgtingið, um alt fyri eitt at fara undir arbeiði at manna stovnin við >>røttu<< fólkunum, soleiðis at hann fæst at virka frá januar sum lógin ásetur, og ikki lata hetta drukna í tí vanliga keglinum, sum vit tíverri alt ov ofta er von frá tí síðuni. Vit býta eisini merki í, at sambært § stk. kunnu kærur, um viðurskifti í tíðarskeiðnum frá januar til lógin kemur í gildi á nýggjárinum eisini leggjast fyri umboðsmannin til viðgerðar, so eisini hetta pliktar løgtingið til at fara til verka alt fyri eitt. Vit bíða við spenningi eftir hesum nógv og leingi saknaða stovni aftur Ráðstevna hjá >>Fastighet<< í Svøríki Øll menniskju hava sama virði Starvsmannafelagið er limur bæði í altjóða felagsskapum, ISKA og FIET, og í norðurlendskum høpi, har vit eisini beinleiðis hava umboðan í stjórnini í DNF Den Nordiske Funktionærsammenslutning. Eisini hava vit rættiliga tætta samvinnu við einstøk fakfeløg í øllum norðurlondum. Eitt av hesum er Fastighetsanställdas Forbund í Svøríki, hvørs limir eru fólk, sum starvast innan ymisk íbúðarviðurskifti, so sum húsavørðar og onnur líknandi. Á ráðstevnu teirra í vár, varð formaður Starvsmannafelagsins boðin at luttaka sum gestur teirra. Norðurlond hava í -unum verið í svárari fíggjarligari kreppu og hetta kenna vit her á landi alt til.Formaðurin í >>Fastighet<<, Barbro Palmerlund, segði tað nú ganga væl aftur í Svøríki. Statsskuldin minkar, avkastini gerast størri hjólini eru farin at mala skjótari aftur. Men, legði hon afturat. Hjólini mala ikki eins skjótt hjá øllum, ja, hjá nøkrum standa tey still og hjá nøkrum mala tey umvenda vegin. Kluftin gerst størri millum vanliga løntakaran og tey, sum sita á vinnulívi og virðunum í samfelagnum. Nevnt varð, at partabrøvini hjá stórfyritøkuni Ericson eru økt við % í virði síðani samstundis sum skúlaverkið og almennar tænastur ikki klára at nøkta tørvin og eru niðurslitin. Hetta er júst sama gongdin, vit kenna her hjá okkum. Ferð er eisini á búskapinum hjá okkum og tá fíggjarmálaráðharrin ætlar at tálma ferðina, so verður bert hugsað um vanliga løntakaran, ið má vísa hógv og ikki seta ov stór krøv. Samstundis veksur vinningurin hjá privata vinnulívinum og sum herðaklapp verður partarfelagsskatturin lækkaður, so aftur meira ferð verður sett á. Og eisini vit kenna sviðan av einum niðurslitnum samfelag. Karsten Hansen, næstformaður í DNF og formaður í Dansk Funktinærforbund, segði at vit mugu halda fast við og styrkja norðulendska samstarvið. Vit í norðurlondum hava so nógv gott og týdningarmikið at bera víðari til onnur lond í Europa, bæði fakfelagsliga og á mentunarliga økinum ikki minst skipanin við sosiala trygdarnetinum. Tann ógvusliga høgrasnaringin, sum meira og meira vindur upp á seg í Europa, hevur nú eisini gjørt seg inn á svenska fakfelagsrørslu, tá fakfelagsleiðarin Björn Söderberg varð skotin av nasistiskum ungdómum. Hendan spurningin kom svenski LO formaðurin Bertil Jonsson inná. LO-felagsskapurin og svensk fakfeløg sum heild eru farin beinleiðis í hernað móti hesum spírandi nasistisku og fasistisku ný-rørslunum, við at heita á fólk um ikki at vera passiv, men virkin bæði í talu og skrift at tala ímóti hesi leið og ikki gloyma tey ræðsluspor, hesar menniskjafíggindaligu rørslur hava lagt eftir seg. Her kann nevnast, at LO hevur givið út bókling í eini røð, undir heitinum >>Øll menniskjur hava sama virði<<, sum er eitt stríðsskrift móti nasismu og fasismu. Eitt nú verður sagt í hesum bóklingi, at vit øll hava bæði møguleika og skyldu at verja fólkaræði, og at álop á fólkaræði eiga at fáa okkum at taka støðu og at gera vart við okkum. Eisini vit eiga at gera okkara til at forða fyri, at henda óhugnaliga rørsla fær gróðrarbotn her á landi og aðrastaðni við. Hetta gera vit við at stuðla og taka undir við øllum teimum kreftum, sum berjast ímóti hesum. Lat okkum vísa hetta í verki, tí vit hvørki eiga ella kunnu vera líkasæl her. aftur Starvsmannafelagið á fyrsta sinni á ISKA-ráðstevnu Sum áður greitt frá í Starvsblaðnum, so gjørdist Starvsmannafelagið limur í ISKA í desember mánaði í ISKA er ein altjóða felagsskapur fyri stats- og kommunalt sett starvsfólk. Europeiska deildin í ISKA, sum eitur EPSU, hevði ráðstevnu í Lissabon í døgunum til apríl har limafeløgini møta við umboðan eftir limatali, tó í minsta lagi tvey umboð. Starvsmannafelagið nýtti høvið til fyri fyrstu ferð at verða við á ráðstevnuni, og varð felagið umboðað av formanninum Gunnleivi Dalsgarð og skrivaranum Annu Johannesen. Ráðstevnan er samstundis aðalfundur, har formansfrágreiðing, roknskap, lógarbroytingar og annað er á skránni. Men eisini verða gjørdar almennar yvirlýsingar um fakfelagspolitisk mál, so sum almennar tænastur, fakfeløg hjá alment settum starvsfólkum og kollektivar samráðingar, ein aktivur politikkur fyri arbeiðstíðir, setan og javnstøðu. Eitt mál, vit hava hoyrt nógv um í fjølmiðlunum, er politiska støðan í Eysturríki, eftir at høgraflokkurin hjá Jörg Haider kom upp í eysturríksku stjórnina. Eins og øll ES-limalondini hava gjørt vart við sína ónøgd, komu fakfeløgini í Europa eisini við einari yvirlýsing um støðuna í Eysturríki, har eitt nú verður sagt, at fakfeløgini í Europa kenna seg ótrygg við gongdina í Eysturríki. Flokkurin hjá Jörg Haider, sum eitur Frælsisflokkurin, er ferð eftir ferð komin við úttalum um rasismu og fremmandahatur, og óttast fakfeløgini fyri, at hetta fer at geva vind í seglini hjá slíkum politikarum og flokkum í øðrum londum í Europa. Sitandi stjórn í Eysturríki rekur ein politik á tí búskaparliga og sosiala økinum, ið førir við sær, at lønmóttakarar, pensionistar, sjúk og arbeiðsleys mugu átaka sær skyldur, fyri at fíggja gávur til privatar fyritøkur. Pensiónirnar lækka, sparingar innan almenna sektorin og privatiseringar vísa, at stjórnin frásigur sær sosiala ábyrgd. Vit mótmæla upp á tað harðasta ætlanunum hjá eysturríksku stjórnini at gera avtalur við tey einstøku arbeiðsplássini í staðin fyri kollektivu sáttmálarnar. Hetta fer at elva til stórar avmarkingar í rættinum til ávirkan hjá fakfeløgunum, sum hava staðið á odda fyri sosialari útjavning, sum eftir seinna veraldarbardaga hevur ført til búskaparligan stabilitet, vælferð og frið á arbeiðsmarknaðinum. Umboðini á kongressini hjá EPSU vísa solidaritet við eysturríksku fakfeløgunum, sum saman við øðrum bólkum verja seg móti rasismu og fremmandahatri. Okkara solidariski stuðul fer serliga til tey tiltøk, sum almennu fakfeløgini skipa fyri, tí teirra limir verða hart raktir av sparingum. Fakfeløgini innan EPSU hvørki stuðla ella samstarva beinleiðis ella óbeinleiðis við politiskar flokkar, sum koma við úttalum um fremmandahatur og rasismu. Fremmandahatur og rasisma hoyra ikki heima í einum sosialum Europa. EPSU hevur kongress fjórðahvørt ár, og næsta ráðstevnan verður í Tá verður Svøríki vertur fyri ráðstevnuni. aftur Hilmar skal halda teldurnar gangandi Síðstu tjúgu árini hevur Hilmar Augustinussen meira og minni fingist við teldur, og nú starvast hann sum netfyrisitari hjá fíggjarmálastýrinum. Fyrstu ferð, vágbingurin Hilmar Augustinussen kom í samband við eina teldu, var í tá hann gekk á HF. Hetta var ein av teimum gomlu ABC -teldunum, ið hvørki høvdu harðdisk ella diskettudrev, men máttu løðast frá bandupptakara. Síðani tá hevur teldan verið ein alsamt størri partur av lívi hansara, og í dag starvast Hilmar sum netfyrisitari í fíggjarmálastýrinum. - Eftir HF var eg í danska herinum í tvey ár, og síðani fór eg í Føroya Banka at arbeiða. Har kom eg av fyrstan tíð í samband við PC-teldur, greiðir hann frá. Tað lagaði seg soleiðis, at eg kom at arbeiða við einum av teimum fyrstu stóru PC-telduna, sum bankin fekk. Hetta var í og teldan var eina IBM PS -teldu, sum hevði fimtan tumma skíggja, MB minni >>RAM<<, MB stóran harðdisk og kostaði krónur, hett var sera gott eftir tátíðar standard. Hóast hesin prísur í dag er ótrúligur, samanborin við dagsins telduprísir, vísir Hilmar á, at henda teldan veruliga gjørdi stóran mun í dagliga arbeiðinum, tá hon kom - Vit skuldu gera nakrar láni- og rentuumrokningar. Hesa høvdu frammanundan tikið seks fólkum eina viku at gera, við roknimaskinum. Tá so teldan var komin, kundi alt tað arbeiðið gerast eftir minni enn einum degi Teldurnar skulu virka Hilmar Augustinussen arbeiddi í bankanum í fimm ár, og síðani lá leiðin í landsstýrið, har hann arbeiddi í umsitingini hjá landsstýrismanninum í fíggjarmálum, hann hevði lán og veðhald landskassans um hendi, tó við skrivstovu á gjaldstovuni. - Tá gjaldstovan so fekk eina nýggja fíggjarstýringarskipan, skifti eg starv frá landsstýrinum til gjaldstovuna. Hetta var sera spennandi og eri eg nú endaður í stóra glashúsinum her á Argjum, sigur Hilmar. - At eg so gjørdist netfyrisitari her, var kanska mest av tilvild, tí eg havi jú onga útbúgving innan økið, men eg hevði hug at royna hetta og gjaldstovan var einasti stovnur, sum skuldi flyta út á Argir tá, sum hevði egna EDV-deild. Eg eri stórt sæð bara sjálvlærdur, men við at lesa nógvar og tungar leiðbeiningar, umframt at eg havi stóran áhuga fyri teldum og telduarbeiði var hetta gjørligt. Hilmar sigur, at tað at gera forrit ikki hevur hansara størsta áhuga, men heldur at fáa tey at virka og at hjálpa øðrum at brúka tey og so teldu-net. T.v.s samskifti millum teldurnar, almennu stovnarnar og ikki at gloyma internótina. Hóast hann hevur bankaútbúgving og telduheimurin fyri ein stóran part eisini hevur við tøl at gera, hevur tað kortini ikki verið fyrst og fremst bankaútbúgvingini, Hilmar hevur havt brúk fyri. Og tó - Ofta er tað komið væl við, at eg fyrr havi arbeitt í banka, men í vanliga gerandisdegnum hevur tað ikki so nógv at siga, sigur hann. Her skal eg fyrst og fremst taka mær av netinum og syrgja fyri, at høvuðsteldunar rigga. Ein annar hevur ábyrgdina av brúkarunum, men arbeiðið hjá okkum báðum er annars ikki so uppbýtt, og gjarna eru vit inni á økinum hjá hvørjumøðrum. Av tí at Fíggjarmálastýrið og Fiskimálastýrið hava gjørt eina samstarvsavtalu, hevur Hilmar Augustinussen nú eisini fyrisitingina av netinum hjá fiskimálastýrinum um hendi. Tørvur á útbúgvingum Sum longu nevnt, hevur Hilmar Augustinussen ikki sjálvur fingið sær nakra telduútbúgving, men hann vísir so mikið meira á, at tørvur veruliga er á føroyskum útbúgvingum Um vit hyggja at støðuni á føroyska marknaðinum, so sæst, at stórur tørvur er á EDV-fólki allastaðni. Tey, sum arbeiða við hesum, mugu í flestu førum vera fólk, sum tíma at arbeiða nógvar tímar, eisini um kvøldanar og næturnar, dáma >>teknikk<<, seta netkort í teldurnar og alt annað >>hands on<< arbeiði, sigur hann. - Eftir mínum tykki fáa vit ongantíð ov skjótt slíkar útbúgvingar her heima, tí mong av teimum, sum fara uttanlands at fáa sær útbúgving, koma als ikki heimaftur. Lønin er hægri uttanlanda, men tað er ikki altíð tað ið telur. Eg eri vísur í, at um tað var lættari at fáa búðstað fyri ein sámuligan prís og ikki at gloyma barnagarðspláss, so vóru tað nógv fleiri sum flytti heim aftur. Treyðugt so, at okkurt útbúgvingartilboð er, men so leingi talan ikki er um fleiri tilboð og eitt nú útbúgvingar, tú kanst fáa tær við síðuna av arbeiðinum, heldur Hilmar møguleikarnar vera ov fáar Tá tú ert bundin av húsi og familju, er avmarkað, hvat tú kanst fara undir. Men um røttu fyritreytirnar góvust, hevði eg óivað sjálvur havt hug at fingið mær pappír upp á okkurt av tí, eg dugi og kundi lært aftrat, sigur Hilmar Augustinussen. Hann hevur ikki stundir at práta meira, tí telefonin ringir. Hilmar lovar at koma beinanvegin enn ein uppgáva bíðar netfyrisitaranum aftur Yrkisútbúgvingarnar venda á teirra borði Løgtingslógin um yrkisútbúgvingar, sum varð samtykt fyri hálvumøðrum ári síðani, verður dagliga umsitin av trimum fólkum í Undirvísingar- og Mentamálastýrinum. Á einari skrivstovu í stóra bygninginum á Hoyvíksvegi sita trý fólk, ið fyrst og fremst hava yrkisútbúgvingar um hendi. Petur Oluf Hansen hevur ráðsfyrisitingina um hendi, Erhard Jacobsen er fyrisitari hjá yrkisnevndunum, og Herdis Lamhauge røkir skrivstovuuppgávurnar í hesum sambandi. Yrkisútbúgvingar eru tær sokallaðu lærlingaútbúgvingarnar, sum eru øðrvísi skipaðar í dag, tí einki kallast meistaralæra longur. Nú er tað virkið ella stovnurin, sum verða góðkend sum lærupláss í ávísum yrki, og kravið er so, at útbúgvið fólk er á staðnum, sum hevur førleika at útbúgva lærlingar. Samstundis verða hesar útbúgvingar skipaðar soleiðis, at skift verður millum verkliga læru á læruplássi og undirvísing í skúla, fyri síðani at enda við útbúgvingarskjali. Lógargrundarlagið Grundarlagið undir arbeiðinum á nevndu skrivstovu við Hoyvíksvegin er lógin um yrkistútbúgvingar, sum varð samtykt desember Sjálv lógin kom í gildi august árið eftir, men kortini kom kapitul í lógini, sum snýr seg um sokallaðu ráðsskipanina, longu í gildi januar - Hesin fyrsti parturin av lógini um yrkisútbúgvingar, sum fevnir um ráðsskipanina, snýr seg í fyrsta umfari um eitt yrkisútbúgvingarráð, sum landsstýrismaðurin í skúlamálum setir, sigur Petur Oluf Hansen. Í ráðnum sita níggju fólk, sum eru fýra frá arbeiðsgevarunum, fýra frá løntakarunum og so formaðurin, ið landsstýrismaðurin tilnevnir. Yrkisútbúgvingarráðið hevur so eina lítla fyrisiting, og tað er henni, Petur Oluf tekur sær av. Hansara arbeiðssetningur er eitt nú at gera uppskot til tey mál, sum skulu leggjast fyri yrkisútbúgvingarráðið. Tey mál, sum so verða samtykt í ráðnum, verða síðani løgd fyri landsstýrismannin sum tilmæli, sigur Petur Oluf, sum er á fundinum hjá ráðnum, sum plagar at vera eina ferð um mánaðin. Ellivu yrkisnevndir valdar Tað, sum Erhard Jacobsen hinvegin umsitur, eru tær sokallaðu yrkisnevndirnar, sum higartil eru ellivu í tali átta innan handverk og tríggjar inn skrivstovu og handil. Tær blivu valdar í vár og fyrstu fundirnir vóru í mars mánaði. Síðani hava fundir verið eina ferð um mánaðin ella tá tørvur er á tí. - Hesar ellivu yrkisnevndirnar eru tær, ið fevna um útbúgvingar í Føroyum, meðan yrkisnevndirnar fyri útbúgvingar har skúlagongdin er í Danmark ikki eru valdar enn, sigur Erhard, sum er fyrisitari og skrivari hjá øllum yrkisnevndunum. Nevndir skulu veljast fyri allar góðkendar yrkisútbúgvingar, og skulu tær eisini gera reglur fyri hvørja útbúgving sær. Eins og partarnir á arbeiðsmarknaðinum eru umboðaðir í yrkisútbúgvingarráðnum, er tað eisini eftir uppskoti frá pørtunum á arbeiðsmarknaðinum, at yrkisnevndirnar verða valdar. Samskipaður Yrkisdepil Soleiðis arbeiða Petur Oluf og Erhard við hvør sínari síðu av somu søk, og tí hava teir eisini valt at samskipa ein stóran part av fyrisitingini, so tað verður styttri millum heimildir og avgerðarrætt. Tað vil siga, at ráðskipanin og yrkisnevndirnar eru at finna undir einum heiti, sum er Yrkisdepilin. - Hetta ger ávísar partar av arbeiðinum nógv effektivari, og vit hava eisini okkurt dømi um mál, sum hava gingið skjótari, tí hesi bæði økini eru samskipað, siga teir báðir. Vit royna at fáa øll mál avgreidd sum skjótast, og tað er ein orsøk til, at vit eisini arbeiða við einari felags databasu, sum eitt nú skal fevna um lærusáttmálar, lærupláss og annað. Harumframt virkar Yrkisdepilin sum ein kunningarstova úteftir, tí teir skipa eitt nú fyri ráðstevnum, kunna vinnulívið og avvarðandi áhugabólkar um yrkisútbúgvingarlógina og annað. Eisini annað, sum hevur við útbúgving at gera, kemur undir teirra málsøki, og eitt nú umsitur Yrkisdepilin stuðul til eftirútbúgving og lønar- og ferðaendurgjald til lærupláss. Almenn fyrisiting serliga áhugaverd Hetta við yrkisútbúgvingum er kanska ikki minst aktuelt innan tað almenna, tí gongdin tykist vera tann vegin, at fleiri almenn arbeiðspláss vilja hava lærlingar. Tað síggja vit fyrst og fremst, tí almennu arbeiðsplássini, ið søkja um at verða góðkend sum lærupláss, gerast alsamt fleiri í tali, sigur Erhard Jacobsen. Og tá vit samstundis arbeiða við at fáa at fáa skapt møguleikar fyri nýggjum sergreinum innan skrivstovuøkið í Føroyum, so sum sergreinina almenna fyrisiting og sergreinina fyrisiting við KT, so er hetta ein rættiliga áhugaverdur partur av okkara virkisøki. Tølini staðfesta eisini, at lærlingatilgongdin er økt seinnu árini, og bara frá til er talan um eina øking upp á yvir lærlingar frá upp í innan øll øki. Erhard og Petur Oluf siga, at arbeiðið við at skipa skúlagongd í Føroyum fyri tey, sum vilja útbúgva seg innan almenna fyrisiting og fyrisiting við KT, ætlandi fer at taka okkurt um eitt ár ella so. - Tá fer at bera til at taka alla útbúgvingina innan fyrisiting sum heild, almenna fyrisiting og KT-fyrisiting í Føroyum, siga teir. Serliga innan ta sergreinina, vit kalla almenna fyrisiting, er heilt givið tørvur á einari útbúgving, sum er tillagað føroysk viðurskifti. Í Føroyum hava vit jú okkara egnu fyrisitingarlóg, skattalógir, kunngerðir, partafelagslóg og annað, sum hevur við sær, at eitt annað grundarlag er undir hesi útbúgving, enn um hon verður fingin aðrastaðni. Sostatt høvdu nógvir fyrimunir verið við at fingið hesa útbúgving í Føroyum hjá teimum, sum eisini skulu brúka hana her, siga Petur Oluf Hansen og Erhard Jacobsen, sum óivað hava nógvar spennandi uppgávur fyri framman í teirra fyrisitingarliga arbeiði. Yrkisdepilin á internetinum Umframt, at Petur Oluf Hansen og Erhard Jacobsen eru farnir undir at fyrireika ein kunnandi bókling um tað nógva og ymiskliga, sum Yrkisdepilin fevnir um, hevur depilin eisini sína egnu heimasíðu á internetinum. Henda heimasíða hevur adressuna http://www.yrkisdepilin.fo, og har ber til at kunna seg um lógir, reglur og kunngerðir, ið galdandi og eisini finst yvirlit yvir fyrisitingarnar, nevndir og útbúgvingar á heimasíðuni. Somuleiðis verða ráðsfrágreiðingarnar lagdar út á heimasíðuna, tá tær eru góðkendar. Hinvegin verða fundarfrágreiðingar hjá yrkisnevndunum ikki at finna á heimasíðuni, tí har er ofta talan um persónligt tilfar, ið ikki kann vera alment tilgongiligt. Enn er heimasíðan ikki liðug, og alt tað omanfyri nevnda er ikki lagt út enn. Men Petur Oluf og Erhard arbeiða alla tíðina við henni, so hon væntandi verður liðugt útbygd einaferð í summar. aftur Starvsmannafelagið og Skála kommuna gjørt sáttmála Herfyri samdust Skála kommuna og Starvsmannafelagið um at gera gera sáttmála sínámillum, og eru øll starvsfólkini hjá kommuni nú limir hjá okkum. Aftan á ávíst fyrireikingararbeiði millum kommuna og felagið, var fundur á kommunuskrivstovuni mars, har partararnir endaliga tóku støðu til sáttmálan. Á fundinum vóru eisini starvsfólkini, og samdust tey um at taka undir við, at sáttmáli varð gjørdur. Alt fleiri kommunur hava áhuga fyri at gera sáttmála við Starvsmannafelagið, og fegnast vit um, at hetta álit verður víst okkum. aftur Útbúgving heldur enn løn Avriksløn, forkeypsrættur av partabrøvum og vinningsbýti eru alt samalt vanlig fyribrigdi teirra millum, sum arbeiða í svensku KT-vinnuni. Men fremst á ynskilistanum hjá hesum stendur kortini tað at fáa eitt áhugavert starv og at fáa eina útbúgving, vísir ein kanning, sum stovnurin Jusek hevur gjørt. Meira enn helvtin prosent av teimum á KT-arbeiðsmarknaðinum, sum júst hava fingið útbúgving, siga seg hava ymsar lønarfyrimunir umframt lønina. Vanligasti lønarfyrimunurin er eitt ella annað slag av avriksløn, sum prosent siga seg fáa. Mammur fáa størri rættindi Altjóða arbeiðsfelagsskapurin ILO hevur gjørt altjóða sáttmála um, at bæði barnakonur og mammur skulu hava størri rættindi í arbeiðslívinum. Sáttmálin gevur eitt nú rætt til viku barnsburðarfarloyvi við niðursettari løn og fastar steðgir í arbeiðstíðini, har mammur kunnu geva børnunum bróst. Hetta eru stórir batar í mun til gamla sáttmálan, sum varð gjørdur í Ófaklærd roykja verri Ófaklærd og fólk við lægri útbúgvingum roykja nógv verri enn fólk við hægri útbúgvinum. Hetta gevur fakfelagsrørsluni eina serliga ábyrgd fyri, at limirnir fara betur við heilsuni, heldur formaðurin í danska tubbaksráðnum, Poul Ebbe Nielsen. Tað er danska tubbaksráðið, sum hevur gjørt omanfyri nevndu niðurstøðu eftir eina kanning, sum er gjørd á donskum sjúkrahúsum. Kanningin vísir, at serliga læknar, tannlæknar og jarðarmøður hava lagt av at roykja, meðan umleið fjórði hvør portørur og fimti hvør sosial- og heilsuhjálpari eru stórroykjarar. Størri munur á ríkum og fátækum Munurin millum ríkar og fátækar svenskarar er blivin alsamt størri í tíðarskeiðinum frá til Í hevði ríkasti hundraðparturin av svensku húsarhaldunum í meðal ferðir so stóra ogn sum meðalhúsarhaldini. Men í var munurin vóru ríkastu húsarhaldini blivin ferðir ríkari, vísa hagtøl frá SCB. Sama tíðarskeiðið eru alsamt fleiri svenskarar farnir at seta ognir sínar í partabrøv. Meðan bara átta prosent av svensku húsarhaldunum í áttu partabrøv, var hetta prosenttalið í komið upp á Teldupostur fær einki svar Meira enn fjórða hvør danska kommuna letst ikki um vón, tá borgararnir senda henni teldubrøv. Sjálvt um talan var um einfaldar og lítið tíðarkrevjandi fyrispurningar, svaraðu so stórar kommunur sum Århus, Aalborg, Odense og Esbjerg ikki, tá tær fingu teldubrøv. Tað er blaðið Danske Kommuner, sum hevur avdúkað hetta, eftir at blaðið sendi kommunur, sum hava almennar teldupostkassar ein einfaldan fyrispurning um bíðitíðina eftir einum plássi á vøggustovu. Eina viku seinni høvdu prosent av kommunum ikki svarað, meðan skjótast kommunurnar svaraðu eftir bert fáum minuttum upp í minni enn ein tíma. Nú fer Kommunernes Landsforening at seta nýggjar reglur fyri, hvussu kommunur skulu handfara innkomnan teldupost. aftur Navn Viðmerking Næsta>> Petur Joensen Tørvur er á orðaskifti um leiklutin hjá fakfeløgunum og støðuna hjá fakfeløgunum til týðandi samfelagsmál Ingun í Skrivarastovu Ja, so virkar hon endiliga. Ávísir trupulleikar hava verið men nú í heyst er ætlanin at senda tíðindi út, so skjót sum okkurt er á vási. Eisini vóna vit at eitt lívligt kjak tekur seg upp her á heimasíðuni um øll tey viðkomandi mál, sum limirnir hjá Starvsmannafelagnum hava hug at taka upp. Klaus Tað avr ólukksáliga gott at tit gjørdu vart við kjaftaslitið í løgtinginum. Meira av hasum Klaus Tað avr ólukksáliga gott at tit gjørdu vart við kjaftaslitið í løgtinginum. Meira av hasum Hans Hvussu virkar hetta Elsa Hvat við at fáa nøkur nýggj tíðindi løgd út. Petur Ok, nú virkar hon so endiliga. Men eg síggi ongan eg kann kjakast við, nú er ikki at smæðast, men bert leggja í vaðið. Hugskot til kjak Var tað rætt at taka hasar limirnar hjá kommununi uppí Starvsmannafelagið, nei, eg spyrji bara. Hvør vinnur í kvøld Holland-Italia Samband ella Sjálvstýri , hvat siga limirnir. Petur Ok, nú virkar hon so endiliga. Men eg síggi ongan eg kann kjakast við, nú er ikki at smæðast, men bert leggja í vaðið. Hugskot til kjak Var tað rætt at taka hasar limirnar hjá kommununi uppí Starvsmannafelagið, nei, eg spyrji bara. Hvør vinnur í kvøld Holland-Italia Samband ella Sjálvstýri , hvat siga limirnir. mailto jim@bo.fo Test http://pladderballe.dk Test grafik studio roynd Næsta>> "Gott samskifti er líka so stimbrandi sum svart kaffi, og tað er eisini líka ringt at sovna aftaná". Anna Morrow Lindbergh Í tey árini, vit hava fingist við samskifti, hava vit veitt tænastur til flest øll størri virkir og stovnar í Føroyum. Tey valdu Stephanssons Hús, út frá tí sjónarmiði, at skal boðskapurin raka og kanska eisini á ein ørvísi hátt skal arbeiðið latast í hendurnar á fólki, ið hugsa ørvísi. Og tað er við at hugsa ørvísi, at nakað nýtt og skapandi kemur undan kavi. Hetta, at tað sýnist so líkatil, tá tú sært tað, smakkar tað ella roynir tað. Kenslan, vit flest øll kenna, tá vit royna nakað nýtt, og vit siga fyri okkum sjálvi "Ja, hetta er tað". Tá tann kenslan fæst fram í brúkaranum, er málið rokkið. Vit rætta okkum eftir stjørnunum. Tað er ikki sannlíkt, at vit røkka teimum, men hinvegin fáa vit neyvan mold á fingrarnar. Stephanssons Hús var fyrsta reklamuvirki í Føroyum, ið fór undir at arbeiða við Internet. Tá Ólivant, tann Februar fyrstu fór út í kosmos, vóru bygnaður og snið lagt til rættis í samstarvi millum okkum og Telefonverk Føroya Løgtings. Stephanssons Hús var eisini fyrsta reklamuvirki, ið fór til arbeiðis innan oljuvinnuna. Fyrstu oljuráðstevnurnar løgdu vit til rættis í tøttum samstarvi við oljufeløg og umboðsfólk. Hesar uppgávurnar góvu okkum royndir og áræði at halda okkum til eisini uttanlands. Og í dag teljast fleiri oljusamtøk millum kundar okkara. Og hetta við at vera fyrst; hvat er hetta fyri nakað Er tað neyðugt Skulu vit øll ikki bara semjast um at vera næst ella síðst Tí so eru øll jøvn í senn. Men her liggur júst hornasteinurin í tilverurættinum hjá reklamuvinnuni Vit skulu vera fyrst at hugsa tankan. Vit skulu vera fyrst við hugskotinum. Fáa brúkaran at velja teg og tína vøru fyrst. Á marknaðinum har vøran hjá kundunum livir og deyðarevsingin er galdandi er lív fyrst og fremst lagað teimum, ið skara framúr; sum eru ørvísi enn onnur. Teimum, ið verða vald fyrst. Fyrst er alt, næst er næstan einki. Dugir tú kanska at siga, hvør var næsti maður á mánanum, Mount Everest ella hvønn tú ert næstbest við "Venda vit søguni á høvdið, detta gullstykkini úr lummunum" Henri Troyat Stig fyri stig á Internet Arbeiðið aftan fyri design og framleiðslu av einari heimasíðu byrjar altíð við, at hildin verður ein innleiðandi fundur, har endamálið er at skilja tørv og ætlanir hjá kundanum. Her er tað umráðandi at skapa eitt felags forum um verkaætlanina soleiðis at vit arbeiða móti einum felags máli og at kundin gerst greiður yvir møguleikar og vansar við at vera á Internetinum. Fyrireikingin endar við Debriefing og neyv greining av tørvum, soleiðis at tað frá byrjan er semja um grundarlagið fyri verkaætlanini. Upplegg til mannagongd, ið greinar einstaku tættirnir í verkaætlanini og tilskilar í hvønn mun og nær brúk er fyri luttøku frá kundanum. Upplegg til kostnaðarætlan, sum í høvuðsheitum er grundað á greinaðu tørvirnir. Verkaætlan og konseptmenning Útgangsstøðið fyri hetta stigið er, at vit saman við kundanum staðfesta ynskir og krøv, málbólkar, innihald og stig fyri heimasíðuna. Í hesum parti eru fylgjandi tættir Innanhýsis brainstorming Marknaðar- og kappingarkanning Web kanning Serligir áhugabólkar Skapan av idé Grundleggjandi konseptmenning Endurskoðan av tekniskum krøvum og møguleikum Úrslitið av hesum tiltøkum, geva eina endaliga greining av tørvum og kreativ hugskot til innihald og bygna á heimasíðuni. Framleiðsla Í framleiðslupartinum viðgerða vit tekst, grafikk og forrita heimasíðuna. Her skulu vit eisini gera vart við, at vit stilla stór krøv til tann partin av verkaætlanini, ið krevur luttøku frá kundanum serliga viðvíkjandi umformulering og innlating av teksti. Vit uppliva ofta, at innlating og viðgerð av teksti gerst ein størri uppgáva enn ætlað, tí at innihaldið skal savnast inn úr ymsum pørtum av virkinum og síðani tillagast miðlinum. Íverkseting Seinasti liður í framleiðsluni er íverkseting og veiting av heimasíðuni. Ein liður í íverksetingini er eisini royndarkoyring av heimasíðuni. Royndarkoyringin fer fram í samstarvi við kundan. Seinasti parturin er at flyta heimasíðuna frá okkum til ein servara eftir kundans ynski. "Tann, ið kennir framtíðina sum mótvind, gongur skeivan veg" Martin Held Á Internetinum sita brúkararnir við valdið. Fortreytin fyri succes er tí, at loysnirnar verða mentar eftir ynskjum brúkarans, so tær nøkta tann kenda tørvin. Soleiðis gerst meira sannlíkt, at brúkarin vendir aftur og gerst trúgvur móti loysnini og móti virkinum aftanfyri. Í dag surfa brúkararnir, tí teir leita. Men flest øll av okkum vildu heldur havt okkara føstu støð á netinum, sum vit kenna og vita geva veruligt innihald. Tað verður spátt, at støðini, har vit samlast vaglini verða til við at gera støð við heildarloysnum við atgongd til "alt". Støð, har vit kunnu keypa og selja, práta, uppliva og verða virkin. Set leitiorð inn og ella Um tú velur "og" omanfyri skulu øll orðini vera við, velur tú "ella" skal bert eitt orð vera við. .tí samskifti er ikki longur, sum tað plagdi. Fyrr var tað "Nú, hvussu stendur til" Nú er tað "Og hvat er so web-adressan hjá tykkum" Eisini í Føroyum gongur Internet sína sigursgongd um skrivstovur, farteldur og líka inn í heimini hjá fólki. Og sjálvt um hetta bara er byrjanin, ljóðar dunið av handili og marknaðarføring um nótir og net. Hvat man tað enda við Er nakar endi og hvar Jú sanniliga ein nýggjur miðil er um at koma fyri seg í Føroyum. Ein nýggjur máti at samskifta við. Hvat skulu vit nú siga Londini rundan um okkum, rigga seg til at gagnnýta nýggja miðilin og eru í holt við at umvenda marknaðarføringina til at fáa beinleiðis samband við kundan. Segmentering millum málbólkar fer at verða meira neyv, tí kontaktkostnaðurin um Internet er lágur í mun til vanligt direct marketing. Men Internet líkist eisini frá direct marketing við tað, at kundin sleppur inn til tín og tína fyritøku. Nú skulu virkir, ið vilja hava vitjan av fólki, hava snøggar og dagførdar heimasíður; tað er ikki væl lýtt, um vikugamalt dust liggur á tíðindaskrivum. Framyvir fer tað soleiðis at fáa stóran týdning at vera virkin á økjum, har tú fært fatur á ávísum kundum. Enn eru bert nøkur fá tílík støð í norðanlondum, men tey eru á veg "Veruligi vandin er ikki, at teldur fara at hugsa sum menniskju, men at menniskju fara at hugsa sum teldur" Sydney Harris og fyri at válka okkum í tí, fært tú fatur á okkum soleiðis Ingvør Nolsøe ingvorn@stephanssonshus.fo Poul Clementsen poulc@stephanssonshus.fo Janni Johansen info@stephanssonshus.fo Vit hava eisini telefon og fax Nert við okkum og heilsa uppá Skeið Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Tórshavn Teldukoyrikort ) Windows F -h Word F -h , Excel F -h Access F -h , PowerPoint F -h Internet F -h Grundskeið í teld F -h , Windows K -h , Word K -h , , Excel K -h , , Access K -h PowerPoint K -h Internet K -h Grundskeið í teld K -h Tað stóra teldukoyrikortið ) Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Windows framhald D -h , Word framhald D -h , Excel framhald D -h Access framhald D -h , DtP og vevsíðugerð D -h , Net og teldusamskifti D -h , KST nýtsla D -h , Onnur telduskeið Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Outlook S -h , , Blindskrift (Supertype) K -h , , Mál Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Føroyskt S -h , Føroyskt framhald S -h Business English S -h , Telephone Service D -h , Salesmanship seminar K -h , Perfect presentation K -h , Persónlig menning Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar At læra at arbeiða effektivt K -h Assertión K -h Fyriskipan og samskifti K -h , Samskifti og samstarv K -h , Tænasta Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Søla og tænasta D -h , Telefontænasta D -h LMB-skeið Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Grundskeið í leiðslu (Leiðsluskeið ) V -h Vistarskeið Leiðslumenning og læra at loysa trupulleikar (Leiðsluskeið ) V -h Vistarskeið Leiðsluframferð (Leiðsluskeið ) V -h Vistarskeið Leiðsluamboð Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Míni egnu evni og tilfong D -h , Samráðingartøkni D -h , Legg tær tíðina betur til rættis og fá meira burturúr D -h , Munagóð ráðlegging og skifting av uppgávum D -h , Munagóð undirvísing/vegleiðing D -h , Kambsdalur Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Grundskeið í teld F -h Windows F -h , , Word F -h , Excel F -h , , Word framhald F -h , Byrjunarskeið í teld K -h , Outlook D -h Vágar Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Word framhald K -h , Excel framhald K -h , , Suðuroy Skeiðsnr. Tímar Kl. Kostnaður August September Oktober November Desember Januar Februar Excel K -h Internet K -h , Eftir avtalu skipar STH eisini fyri skeiðum í Starvsfólkasamrøðum, Starvsfólkapolitikki og Teambuilding fyri virkir/stovnar/deildir Fyri tey, ið melda seg til øll sjey skeiðini, er kostnaðurin kr. íroknað undirvísing skeiðtilfar og matur. (Excl. próvtøkur) Fyri tey, ið melda seg til øll sjey skeiðini, er kostnaðurin kr. íroknað undirvísing skeiðtilfar og matur. (Excl. próvtøkur) Skeiðini verða hildin, treytað av at nóg nógvir luttakarar teknað seg. Mál [ Home ] [ Framhaldsskeið í Føroyskum ] [ Business English ] [ Telephone Service ] [ Salesmansship seminar/workshop ] [ Spanskt á byrjunarstøði ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Føroysk rættskriving og mállæra Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakaranum innlit í føroyska mállæru og at geva luttakaranum nøkur hent amboð til føroyska rættskriving. Innihald Skeiðið viðger m.a. hesi evni Málsøga Ljóðlæra Bendingarlæra Orðalagslæra Teknseting Stórur stavur og lítil Rættskrivingarreglur Málsiður nakað um gott og vánaligt mál Málbólkur Skeiðið er ætlað øllum teimum, ið ynskja at læra stavseting og málburð í føroyskum. Undirvísingarháttur Frágreiðing, samrøða, venjingar og skrivligar uppgávur at lata inn. Tíð skúlatímar. Framhaldsskeið í Føroyskum [ Home ] [ Framhaldsskeið í Føroyskum ] [ Business English ] [ Telephone Service ] [ Salesmansship seminar/workshop ] [ Spanskt á byrjunarstøði ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Framhaldsskeið í føroyskum Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum innlit í føroyska mállæru og geva teimum nøkur hent amboð til føroyska rættskriving Undirvísingarháttur Mállærureglurnar verða gjøgnumgingnar og vant verður í teimum. Góður og vánaligur málburður. Málsiðir. Vant verður at hava góðan og rættan málburð. Stavseting. Arbeitt verður við stavseting, og at nýta mállærureglurnar á rættan hátt, tá skrivað verður. Tey, ið eru við á skeiðinum, kunnu fáa gjøgnumgingið ymisk evni, sum tey halda seg hava tørv á. Innihald Gjøgnumgingin verða m.a. hesi evni Rættskrivingarreglur Teknseting Fólkanøvn Málsøga Bendingarlæra Orðasmíð Ljóðlæra Málburður Málbólkur Framhaldsskeið í føroyskum er ætlað teimum, ið hava gingið til byrjanarskeið og teimum, ið duga eitt sindur. Øllum teimum, ið ynskja at læra mállærureglur, stavseting og málburð. Teimum, ið dagliga nýta føroyskt mál í skrift og talu. Tíð skúlatímar Business English [ Home ] [ Framhaldsskeið í Føroyskum ] [ Business English ] [ Telephone Service ] [ Salesmansship seminar/workshop ] [ Spanskt á byrjunarstøði ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Business English Endamál Endamálið og innihaldið við hesum skeiði er at styrkja tín førleika í at tosa enskt meira raðið og at gera tað møguligt hjá tær at Innihald Gera reglugerð í samband við innkomandi samrøður. Gera fundaravtalur um telefonina o.a. Duga at orða teg og svara vanligum spurningum á enskum Duga at nøkta serstakan tørv hjá kundum og fáast við truplar kundar. Gera ein bókling á enskum, sum lýsir tína vøru o.s.fr. Málbólkur Skeiðið er ætlað starvsfólki í tænastufyritøkum og almennum stovnum. Krøv Tað er ein fortreyt, at luttakararnir duga enskt á HF/HH-støði. Tíð skúlatímar. Telephone Service [ Home ] [ Framhaldsskeið í Føroyskum ] [ Business English ] [ Telephone Service ] [ Salesmansship seminar/workshop ] [ Spanskt á byrjunarstøði ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Telephone Service Ansvering the Phone can Be a Pleasant Experience Endamál Endamálið við hesum skeiði er at geva luttakaranum førleika til, uttan himpr og við sjálvsáliti at tosa í telefonini á enskum máli og at greiða einhvørja støðu, ið kann stinga seg upp. Innihald Lyklaevni Presentera teg og títt arbeiðspláss seta innkomandi samrøður ígjøgnum taka ímóti boðum biðja um meria informatión gera avtalur/fundaravtalur svara spurningum hvussu sigur tú farvæl "Small talk" og týdningur tess. Málbólkur Skeiðið er ætlað skrivarum, fólki í móttøku, borðsalum o.ø. Tíð skúlatímar Spanskt á byrjunarstøði [ Home ] [ Framhaldsskeið í Føroyskum ] [ Business English ] [ Telephone Service ] [ Salesmansship seminar/workshop ] [ Spanskt á byrjunarstøði ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Spanskt á byrjunarstøði Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum ein grundleggjandi førleika í at samskifta á sponskum máli. Innihald Undirvísingin leggur dent á samskifti í nútíð, soleiðis at luttakararnir skjótast gjørligt verða førir fyri at málbera seg á einføldum máli. Málbólkur Skeiðið leggur støði undir eitt framhaldsskeið, har dentur verður lagdur á málburð í sponskum innan vinnuvirksemi. Skeiðið er tískil serliga ætlað starvsfólki í tænastufyritøkum og á almennum stovnum. Førleikakrøv Eingin. Tíð skúlatímar Stóra koyrikortið [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Tað stóra teldukoyrikortið Sum navnið sipar til, er tað stóra teldukoyrikortið eitt framhald av tí vanliga teldukoyrikortinum. Hetta merkir, at fyri at tú kanst luttaka í undirvísiningini, skalt tú hava staðið royndirnar til vanliga telduoyrikortið. Tað stóra teldukoyrikortið er eitt førleikaprógv, ið vísir, at tú hevur eina væl grundaða vitan um teld og kanst nýta telduna á einum framkomnum støði. Eins og við tí vanliga teldukoyrikortinum er tað stóra teldukoyrikortið eitt evropeiskt førleikaprógv, sum prógvar tín teldukunnleika, og er tað sostatt galdandi í størsta partinum av Evropa. Tað stóra teldukoyrikorti hevur sjey modul KST nýtsla (modul A) Windows framhald (modul B) Framhald í tekstviðgerð (modul C) Framhald í rokniarki (modul D) Framhald í dátugrunnum (modul E) DtP og vevsíðugerð (Modul F) Net og teldusamskifti (modul G) Próvtøkur Aftaná hvørt modul ber til at fara til próvtøku. Próvtøkurnar í modul A-F eru praktiskar royndir, meðan próvtøkan í modul G er teorietisk og skrivlig. Kostnaður Kostnaður fyri royndir Fyri tey, ið hava verið á telduskeiði hjá STH kr. , Fyri sjálvlesandi kr. , Kostnaður fyri umroyndir kr. , Windows framhald [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul B stýrikervi og dátumillumflutningur Endamál Næmingurin skal duga at brúka dátur úr ymsum sløgum av forritum. Næmingurin skal duga á at skyna, hvat forrit, ið er best skikkað til at loysa eina uppgávu við, sum krevur at dátur verða fluttar ímillum. Næmingurin skal hava kunnleika til møguleikar og avmarkingar við einum fjølbrúkara-stýrikervi. Næmingurin skal duga at brúka avriting, klipping og innseting duga at seta inn og tillaga lutir (objects) t.d. myndfílar, rokniark, tekstfílar, kykmyndafílar (animationfiles) duga at seta lutir inn við ketum t.d. myndfílar, rokniark, tekstfílar, kykmyndafílar innflyta og útflyta dátur millum ymsar framleiðingar og sløg av forritum brúka skjótvirknan dátuflutning millum forrit t.d. millum tekstviðgerð og dátugrunnar hava kunnleika um ymsar mátar at handfara dátutrygd í fjølbrúkarastýrikervum haruppií t.d. atgongdareftirlit, trygdaravrit og dulriting (encryption) duga at brúka amboð til at hava eftirlit og at albøta fleirbrúkarastýrikervi við vita skil á ymsum sløgum av rættindum til netdriv, vita skil á tilfangabýti haruppií drivum, mappum, fílum, prentarum hava kunnleika um ymsar nettænastur. Luttakarar Tað er ein treyt, at luttakarin hevur teldukoyrikort í stýrisskipanum. Skeiðið er ætlað teimum, ið ætla sær at taka tað stóra teldukoyrikortið. Tíð skúlatímar Dtp og vevsíðugerð [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul F- DtP og vevsíðugerð Endamál Næmingurin skal vita skil á grafiskum grundhugtøkum. Næmingurin skal duga at brúka ymsar grundfunkur til brúks í útgávu av prentaðum og elektroniskum tilfari. Næmingurin skal hava kunnleika um eginleikarnar hjá ymiskum grafiskum sniðum t.d. jpg, tif, gif, bmp Prentútgávur Desk Top Publishing duga at gera einfaldar útgávur við teksti, grafikki og myndum duga at goyma, lata upp og prenta útgávur út duga at sláa inn og ritstýra teksti duga at býta tekstblokkar sundur og savna duga at brúka prentsnið, gloppseting (spacing) og stýving (truncating) duga at seta stórar upphavstavir inn duga at brúka eina høvuðssíðu (masterside) duga at seta tekst, grafikk og myndir í teigar duga at brúka amboð til at stýra, hvar ymsar luteindir verða settar duga at gera og ritstýra luteindum hava skil fyri at skanna myndatilfar og tekst Elektroniskar útgávur vevsíður duga at skipa og byggja eina einfalda vevsíðu upp, og somuleiðis kunna skila á stílasavni (stylesheet), duga at byggja eitt skjal upp við støði í algongdastu HTML kotum, duga at brúka rammur (frames) til at stýra og vísa síður, duga at brúka fastar og lutfalsligar URL í slóðum (hyperlinks), duga at brúka talvur til at sniða tekst og grafikk, duga at brúka bakgrundir, kykmyndir (animations) og ljóðrøðir á vevsíðum vita skil á ymiskum sløgum av fílum til kykmyndagerð og ljóðrøðir t.d. waw, midi, mp gif hava kunnleika um Active-X, Java-Applets og Scripts vita skil á ymsum vandamálum í sambandi við ymiskar skíggjaloysnir (screenresolution) vita hvørji fyrivarni eiga at verða tikin í sambandi við leitara (browser) vita hvussu ein vevsíða kann leggjast inn á ein tilskilaðan ambætara (server) við einum FTP-forriti Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið ætla sær at takað tað stóra teldukoyrikortið. Tað er ein treyt at luttakarin hevur teldukoyrikort í framløguforriti. Tíð skúlatímar Net og teldusamskifti [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul G Net og teldusamskifti Endamál Næmingurin skal duga at gera grein fyri meginhugtøkum og reglum á net- og teldusamskiftisøkinum og somuleiðis lýsa marknaðin fyri teldusamskiftistænastum og nærnetshugmyndum. Næmingurin skal duga at orða eitt uppskot um, hvussu eitt nærnet kann setast upp við støði í vanligum standardum. Næmingurin skal duga at gera grein fyri hugtøkunum teldusamskifti og dátuflutningur duga at gera grein fyri meginreglunum í OSI tilvísingarmyndlinum og somuleiðis í TCP/IP-tilvísingarmyndlinum hjá DoD duga í høvuðsheitum at gera grein fyri útboðnum av tele-tænastum, haruppí roknað ISDN, X. Frame Relay, EDI duga at gera grein fyri hugtakinum samskiftareglur (protocol) í sambandi við eina teldusamskiftisskipan duga at gera grein fyri hugtakinum bandbreidd duga at greiða frá hvussu Alnetið (Internet) er bygt upp og hvørjir møguleikarnir eru haruppií beining (routing) millum ymisk ítøkilig net, galdandi IP-talmerking og eisini í høvuðsheitum komandi IPv umferðargreining (trafficanalysis), leitimøguleikar og vísitalvuleiting (index search), dátugrunnar, fílflutningur, elektroniskur postur, elektroniskur handil duga at gera grein fyri hugtøkunum Internet/Intranet/Extranet harímillum eisini frá trygdarsjónarmiði duga at orða uppskot um, hvussu tilskilað dátuflutnings- og teldusamskiftisuppgávur kunnu loysast vita skil á mannagongdum til at tryggja dátur á einari dátuflutningslinju Nærnet duga at gera grein fyri hugtøkunum LAN og WAN duga at gera grein fyri hvat nýtsluvirði nærnet og hvørjar møguleikar, haruppií samskifti við uttanhýsisskipanir hava. duga at gera grein fyri hugtøkunum javninganet (Peer-to-peer network) og viðskiftari (client)/ ambætari (server) duga at gera grein fyri netskapunum (network topology) breyt (bus), stjørna og ringur duga at gera grein fyri meginreglunum í netsløgunum Token Ring og Ethernet, haruppií Media Access Control duga at lýsa nýtsluvirðið, ymsir tættir í netinum hava og forrit m.a. kaðalsskipanir, netkort, HUB'arar, skiftlar (switches), endurtakari (repeater), netstýriskipanir, samskiftareglur, tænastur, drívari, samskiftareglukenni (protocolidentificator), útstøðareftirgeri (terminal-emulator) duga at gera grein fyri tí nýtsluvirði, sum netbrýr (bridges) og beinarar (routers) m.a. líkskapi og muni duga at gera grein fyri teimum netnýtslumøguleikum, ið samskiftareglurnar undir TCP/IP, Netbeui og IPX/SPX hava duga at gera grein fyri ymsum møguleikum fyri rítbúnaðarsamskipan (softwareconfiguration) á nærnetinum, innleggingar (installations) á ambætara, innleggingar á nærviðskiftara duga at gera grein fyri teimum tøkniligu og umsitingarligu uppgávunum, ið hava samband við rakstur av nærneti m.a. arbeiðsplássum og uppseting av ambætarum, innlegging og viðhald av forritum, viðhald av diski og fílskipanum, skipan av brúkarum og brúkarabólkum, atgongdartrygd og trygdarrit (backup), uppseting og viðhald av prentarum, uppseting og viðhald av samskiftisútgerð, endurskoðan (auditing), eftirlit og albøting (optimizing) duga at greiða frá teimum álvarsligastu trygdarvandunum á nærnetinum. Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið ætla sær at takað tað stóra teldukoyrikortið. Tað er ein treyt at luttakarin hevur vanligt teldukoyrikort í samskiftisneti (internet) Tíð skúlatímar KST nýtsla [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul A KST nýtsla (Kunningar- og samskiftistøkni) Endamál Næmingurin skal hava kunnleika um ymiska tøkni og mannagongdir til útgreining av tørvi, tá ið fyritøkan fær ella broytir KST skipan. Næmingurin skal hava kunnleika um marknaðin fyri tól- og ritbúnaði (hard-/software) á KST økinum. Næmingurin skal duga at gera einfaldar brúksvegleiðingar. Næmingurin skal hava kunnleika um, hvørji tey brek eru, sum oftast koma fyri og duga at gera útgreiðingar um brek. Næmingurin skal duga at gera grein fyri, hvørji KST-amboð, ið nýtt verða til ymiskt virksemi í fyritøkuni. Næmingurin skal duga at brúka eitt PIM forrit og eisini kunna greiða frá fyrimunum og vansum við at taka PIM-forrit í nýtslu í fyritøkuni. Næmingurin skal duga at nevna og gera grein fyri ymiskari tøkni og mannagongdum til útgreining av tørvi t.d. spurnarbløðum, samrøðum, eygleiðing og tíðførisgreining (frekvens) við støði í tilskilaðum krøvum duga at gera eitt yvirlit yvir tey viðurskifti, sum hugsað eigur at vera um, tá ið biðið verður um tilboð duga at fáa til vega tað tilfar, sum mest ræður um, tá ið biðið verður um tilboð duga at gera brúksvegleiðingar til ávísar arbeiðstilgongdir, ið t.d. krevja tekstviðgerð, PIM-forrit, rokniark, framløgu duga at væla um vanlig brek og feilir, sum koma fyri, tá ið skrivað verður út í prentara og somuleiðis, tá ið forrit koyrir duga at gera mynstrar (templates), ið skulu brúkast í sambandi við útgreiðing av brekum duga at gera grein fyri, hvørji KST-amboð, ið nýtt verða til ymiskt virksemi í fyritøkuni t.d. hvar í fyritøkuni tað er til fyrimuns at brúka tekstviðgerð, rokniark, framløgu, dátugrunnar, PIM-forrit og Alnet (Internet) duga at brúka hentleikarnar í PIM-forritunum m.a. post- og kalendaraskipanina, fundaravtalu og adressuyvirlitsfunkurnar, saks- og skjala- og harumframt uppgávustýring Luttakarar Tað er ein treyt, at luttakarin hevur vanligt teldukoyrikort. Skeiðið er ætlað teimum, ið ætlað sær at taka tað stóra teldukoyrikortið. Tíð skúlatímar Framhald í teksviðgerð [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul C framhald í tekstviðgerð Endamál Næmingurin skal duga at brúka dátur úr einum slagi av forritum í einum øðrum forritaslagi. Næmingurin skal duga á at skyna, hvat forrit, ið best er egnað til at loysa eina uppgávu við, sum krevur flutning av dátum. Næmingurin skal hava kunnleika um møguleikar og vansar í einum fjølbrúkarastýrikervi. Næmingurin skal duga at gera og brúka mynstrar við tilhoyrandi prentsniði duga at brúka fíluleitingarhentleikar duga at skipa tekst í teigar duga at sniða (format) talvur, haruppií rammur og skuggar, duga at býta sundur og flætta puntar, broyta støddir á røðum og teigum duga at sniða lutir (objects), haruppií umbróting av teksti, broyta stødd á lutum, minka lutir, broyta lit á lutum duga at býta skjøl sundur í partar duga at gera og brúka frymlar duga at brúka skiftandi síðuhøvd og síðufót í sama skjali duga at brævflætta standardbrøv ella spjaldur við fyrispurningar, dátugrunn og dátur úr PIM-skráum duga at brúka hesar sjálvvirknisfunkurnar sjálvvirkan tekst, sjálvvirkan rættlestur, fjølvar (macro) duga at seta innihaldsyvirlit og leitorðalistar í eitt skjal duga at brúka høvuðsskjal og undirskjal duga at broyta eitt skjal og endurskipa duga at brúka úrritingarfunkurnar (reportfunctions) at seta inn bókamerki, at seta inn krosstilvísingar, at seta inn slóðir (hyperlinks), at seta inn undirgreinir Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið hava brúk fyri meira framkomnum hentleikum í Word og teimum, ið ætla sær at taka tað stóra teldukoyrikortið. Tað er ein treyt, at luttakarin hevur teldukoyrikort í tekstviðgerð. Tíð skúlatímar Framhald í rokniarki [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul D framhald í rokniarki Endamál Næmingurin skal duga at brúka ymiskar framkomnar hentleikar, ið rokniarksforritið hevur. Næmingurin skal duga at brúka ymiskar sjálvvirknisfunkur, ið gera rokniarksforritið betri og lættari at brúka. Næmingurin skal duga at brúka ymiskar framkomnar funkur og mannagongdir, sum rokniarksforritið hevur til at loysa stórar talviðgerðaruppgávur. Næmingurin skal duga at brúka útprentsfunkur duga at sniða grafar, haruppií rokna, duga at broyta stødd, broyta lit, broyta frágreiðingartekst, broyta stavsnið duga at seta inn viðmerkingar duga at gera servaldar (userdefined) puntstøddir (cellformat) duga at brúka framkomna sniðing m.a. treytaða sniðing og gildisváttan (validation) duga at festa dátur duga at brúka ketur millum fleiri ørk duga at brúka navngávu í sambandi við puntar og øki vita hvussu puntar, ark og mappur kunnu verndast duga at brúka tær funkur, ið eru tøkar m.a. hagfrøðiligar, støddfrøðiligar og trigonometriskar, fíggjarligar, logiskar, dag- og tíðarfesting duga at sundurgreina og flokka dátur duga at brúka markmiðsleiting duga at brúka tilburðasýni (scenario) duga at gera pivottalvur duga at gera og brúka fjølvar (macro) skilja tær ymisku samansetingarnar í sambandi við fastar og lutfalsligar samtalvur (relations) Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið hava brúk fyri meira framkomnum hentleikum í Excel og teimum, ið ætla sær at takað tað stóra teldukoyrikortið. Tað er ein treyt, at luttakarin hevur teldukoyrikort í rokniarki. Tíð skúlatímar Framhald í dátugrunni [ Home ] [ Home ] [ Windows framhald ] [ Dtp og vevsíðugerð ] [ Net og teldusamskifti ] [ KST nýtsla ] [ Framhald í teksviðgerð ] [ Framhald í rokniarki ] [ Framhald í dátugrunni ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Modul E framhald í dátugrunnum Endamál Næmingurin skal duga at gera ein dátugrunn í eini staknýtaraskipan og viðhalda hann. Næmingurin skal vísa, at hann hevur skil á at leggja afturat ella taka burtur einindi (entity), dátueindir (elements) og samtalvur (relations) í dátugrunninum og somuleiðis við fyrispurningum duga at fáa fram viðkomandi upplýsingar. Hesar upplýsingar skal næmingurin duga at leggja fram í hóskandi líki, annaðhvørt á skíggja ella í útprenti av úrritum (reports). Næmingurin skal duga at brúka tær ymisku funkurnar í dátugrunsforritinum og eisini duga at gera nýtsluskipanirnar (applications) sjálvvirknar við stýrdum fjølvum (guided macros) og at gera servaldar (userdefined) fjølvar. Næmingurin skal vita, hvussu ein tilburðaforskrift verður gjørd. Næmingurin skal duga at gera grein fyri og greiða frá hugtøkunum teldumyndlan (datamodelling) og regluskipan (normalizing) upp til regluform (normalized form). duga at gera talvur og samtalvur, brúka inntakssáld (mask) og vátta innsláttir, seta eginleikar fyri teigarnar duga at gera dátuúttak við QBE, haruppií rokna, at loysa samansett/-ar útlát (expressions) /útrokningar, skilja sundur og flokka úttøk, brúka fastatøl (parameter), útgreiða krossteigingar (crosstabulations), taka út stakvirði, strika postar, dagføra reinir (fields) í talvum, gera postar til nýggjar talvur og leggja postar afturat teimum, sum longu eru. duga at gera forskriftir, haruppií megin/undirforskriftir, seta stýringar inn (controls) og broyta eginleikar í stýringunum duga at gera úrrit, sum skilja dátur sundur, taka samanum og flokka tær duga at brúka funkurnar í dátugrunsforritinum í samansettum útlátum duga at brúka stýrdar fjølvar til at gera nýtsluskipanir sjálvvirknar duga at gera servaldar fjølvar í dátugrunsforritinum, byggja eina forritsleið (programflow) av gerðum (raðfylgi (sequence), val og endurtøka) vita, hvussu ein tilburðaforskrift verður gjørd duga at draga eina endaliga nýtsluskipan saman Luttakarar Skeiðið er ætlað teimum, ið hava brúk fyri meira framkomnum hentleikum í Access og teimum, ið ætla sær at taka tað stóra teldukoyrikortið. Tað er ein treyt, at luttakarin hevur vanligt teldukoyrkort í dátugrunnum. Tíð skúlatímar Lær at gera egna heimasíðu [ Byrjunarskeið í teld ] [ Concorde C ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Onnur telduskeið At smíða eina heimasíðu Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum grundleggjandi innlit í at smíða eina heimasíðu. Arbeitt verður við dømum, soleiðis at luttakararnir sjálvir kunnu arbeiða víðari við hesum. Innihald Hvat er ein heimasíða Hvussu verður byrjað Hvat er HTML Heimasíða einføld ella framkomin Orð og hugtøk Tað er ein fortreyt, at luttakararnir hava royndir við alnetinum og hava egið- ella virkissamband við alnetið. Tíð skúlatímar Byrjunarskeið í teld [ Home ] [ Byrjunarskeið í teld ] [ Concorde C ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Byrjunarskeið í teld Hevur tú ongantíð nortið eina teldu, men ert tó forvitin eftir at vita, hvussu teldan virkar, og hvat ein kann gera við telduni Tú hevur kanska roynt at arbeitt eitt sindur við teldu, men kennir teg ikki tryggan at nýta hana. Ella kundi tú kanska hugsað tær at byrja uppá teldukoyrikortið, men ynskir tó frálæru í teld, áðrenn tú fert í holt við teldukoyrikortið So er hetta skeiðið ætlað tær Tað krevst ongin forkunnleiki til skeiðið, og aldurin hevur ongan týdning Tú fert heilt frá grundini av m.a. at læra at tendra og sløkkja telduna at nýta músina og knappaborðið eitt sindur um, hvussu teldan er uppbygd og virkar at royna nøkur av forritunum at skriva út at royna at "surfa" á internetinum Tú skalt ikki til próvtøku, men fært eina skeiðváttan aftaná skeiðið. Concorde C [ Home ] [ Byrjunarskeið í teld ] [ Concorde C ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Concorde C skeið innleiðsla og finans (grundskeið) Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakarunum eina vitan um hvussu Concorde C arbeiðir og og hvussu arbeitt verður við skipanini. Tær grundleggjandi funktiónirnar verða gingnar ígjøgnum og hvussu tey ymisku modulini eru tengd hvør at øðrum. Innihald Arbeitt verður við knappaborðsbindingum í Concorde C valmyndum og hvussu arbeitt verður í teimum interna hjálpin í Concorde C og nýtslan av hesi hvussu komið verður frá einum stað til annað í skipanini uppseting av parametrum (fastatølum) í finansmodulinum stovning, broyting og striking av tíðarskeiðum stovning, broyting og striking av konti fordeilingskonti kassakladdum og beholdningskonti ultimo primo bókingar bókingar útlíkning av opnum bókingum útskriftir Fyri at fáa mest burtur úr skeiðinum er neyðugt at hava kunnleika um nýtslu av teldu. Skeiðsváttan Aftaná lokið skeið fær luttakarin eina skeiðsváttan. Luttakarar Er ætlað persónum, sum eru nýliga byrjaðir ella fyri fyrstu ferð fara at brúka Concorde C Tíð skúlatímar Persónlig menning [ At læra og arbeiða munadygt ] [ Fyriskipan og samstarv ] [ Assertión ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Persónlig menning Samskifti og samstarv Undrast tú, hví tað er so trupult at samskifta, samstarva og skilja hvør annan Vilt tú vera betur før/ur fyri at samskifta við fólk, geva greið og reiðilig boð. Vilt tú vera før/ur fyri at skilja, hví fólk eru so ymisk, virða tað og skilja samspælið betur Vilt tú vera meira fríur og framlig/ur og hava størri orku og yvirskot í gerandisdegnum. Vilt tú duga betri at geva rís og rós Ynskir tú innlit í sálarfrøðiligu mekanismurnar, ið fremja og darva samskiftisførleikan Vilt tú vita nakað um positiva mentala visualisering, intuitión og empati Vilt tú læra nakað um nútímans samskifti og sálarfrøðilig amboð so sum transaktiónsanalysu, assertión og kensluligan intelligens Endamál Endamálið við skeiðinum er, at luttakararnir fáa kunnleika um sálarligar og sosialar fortreytir fyri samskifti og samstarvi. Dentur verður lagdur á, at innihaldið kann nýtast í gerandis- og arbeiðslívinum til sjálvsmenning. Innihald Skeiðið viðger í høvuðsheitum hesi evni Sosialar og sálarligar fortreytir fyri samstarvi Samstarvs- og samskiftisamboð Mental visualisering Transaktiónsanalysa og assertión Kensluligur intelligensur Málbólkur Skeiðið er ætlað starvsfólki og leiðarum í privatum og almennum fyritøkum, ið ynskja persónliga menning og at verða betur før fyri at samskifta og at byrgja fyri og loysa ósemjur. Einasta fortreytin er opinleiki og hugur til at fordjúpa seg í menniskjaligum samspæli, menning og broyting. Skeiðleiðari Bergur Godtfred Tíð skúlatímar. At læra og arbeiða munadygt [ Home ] [ At læra og arbeiða munadygt ] [ Fyriskipan og samstarv ] [ Assertión ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð At læra og arbeiða munadygt Undrast tú, hví tú ikki ert munadyggari í yrki og virki tínum Vilt tú vera meira virkin og røkka fleiri úrslit í tínum dagliga lívi Vilt tú vita nakað um innlæring, førleika og intelligens og kenna tín innlærings- og intelligens-profil Vilt tú vita naka um heilan, minnið og minnisfremjan, "Brainstorming", "Mind Map", lesiteknikk og skjótlesing Vilt tú læra at bruka tína mentalu orku betur, vera meira kreativ/-ur og kunna skipa arbeiðið betur Skeiðið er framhald av "Persónlig menning I", men kann eisini standa einsamalt. Endamál Endamálið er at tú fært innlit í arbeiðshættir, ið gera av, hvussu tú er mest virkin og kann brúka tíðina á besta hátt at tú betur kanst leggja títt virksemi til rættis og brúka sum minst tíð til tess at tú kanst varveita yvirlitið, tá tú ert illa staddur og strongdur t.d. um tú skalt halda talu ella leggja fram at tú lærir at vera sum mest kreativur og hava sum mest hugflog Innihald Skeiðið viðger í høvuðsheitum hesi evni at leggja til rættis arbeiðið so munadygt sum gjørligt Munadygg amboð til nýhugsan og nýskapan Innlæring og førleiki Minnisfremjan Lesiteknikkur Málbólkur Skeiðið er ætlað starvsfólki og leiðarum í privatum og almennum fyritøkum, ið ynskja persónliga menning og hava tørv á persónligari tilrættalegging og at brúka tíðina betur. Skeiðið er eisini ætlað teimum, ið hava tørv á at seta seg inn í nógv og ymiskt skrivligt tilfar. Skeiðleiðari Bergur Godtfred Tíð skúlatímar. Fyriskipan og samstarv [ Home ] [ At læra og arbeiða munadygt ] [ Fyriskipan og samstarv ] [ Assertión ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Fyriskipan og samstarv Undrast tú, hví tað er so trupult at fáa ymisk starvsfólk og bólkar at samstarva Vilt tú vita, hvat vit skulu hava fyri eygað, um vit skulu hava bólkar og einstaklingarnar í bólkunum at virka á besta hátt Vilt tú læra nakað um leiðslu og leiðaraleiklut- og stíl Vilt tú vita, hvussu vit kunnu arbeiða við verk- og samskipan (organisatión) í dagliga arbeiðinum, og hvussu vit skipa fundir og fundararbeiði á ein skilagóðan hátt Skeiðið er framhald av "Persónlig menning I & II", men kann sum hini bæði eisini standa einsamalt. Endamál Endamálið við skeiðinum er at geva luttakaranum innlit í, hvussu vit í størri mun kunnu gera ætlanir fyri og leggja til rættis dagliga virksemið á arbeiðsplássinum. Tú kanst fáa innlit í, hvussu vit kunnu fremja ella darva planlegging, og hvussu vit kunnu leggja tíðina betur til rættis. Tú kanst læra, hvussu vit kunnu skipa fundir so, at teir ikki bert eru tíðartjóvarr, men leiðslu-, organisatións-, býtis- og skiftisamboð. Tú kanst læra at síggja ymisku leiklutirnar, ið fundarluttakararnir hava, og hvussu teir darva ella fremja samstarvið. Tú fært eitt ávíst innlit í sálarfrøðiligt arbeiðsumhvørvi, strongd og hvussu tú kanst handfara ósemjur. Innnihald Skeiðið viðger í høvuðsheitum hesi evni At leggja til rættis fundir Fundarleiðsla Samskifti undir fundinum Teambuilding Sálarfrøðiligt arbeiðsumhvørvi Málbólkur Skeiðið er ætlað starvsfólki og leiðarum í privatum og almennum fyritøkum, ið ynskja persónliga menning og javnan luttaka á fundum. Skeiðleiðari Bergur Godtfred Tíð skúlatímar. Assertión [ Home ] [ At læra og arbeiða munadygt ] [ Fyriskipan og samstarv ] [ Assertión ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Assertión Assertión er frálík, um tú vilt vita meira um títt egna virði og sjálvsvirði. Tú kanst læra at gerast betri til at loysa ósemjur, stríð og trupulleikar bæði til arbeiðis og heima. Assertiónsvenjing er ein háttur til at økja persónligu ávirkanina og persónliga árinið á títt umhvørvi. Tú lærir at greiða ynskir og tørv og skyna á javnlíkum samskifti. Assertión minkar um áhaldandi tørvin fyri at verða róstur, váttaður og játtaður fyri at kunna vera virkin. Tú verður betur fyri at taka avgerðir, finnast at og taka ímóti atfinningum. Skeiðið er fyri øll, ið eru áhugað at arbeiða við at menna seg sjálvi og arbeiða við persónligum broytingum og nýhugsan. Endamál Endamálið við skeiðinum er, at geva luttakaranum innlit í assertión, at menna assertiva samskiftisførleikan, at gera luttakaran betri føran fyri at vísa á sín egna tørv og meiningar og samstundis at samskifta assertivt, at styrkja sjálvvirðið og persónligu styrkina. Innihald Á skeiðinum lærir tú um assertiónsástøði, um grundleggjandi rættindi, um at seta krøv og avvísa krøv, um kenslur og vreiði, um kropsmál, um føgur orð, at finnast at og taka ímóti atfinningum, um hvussu tú umsitur títt vald og sjálvsvirði. Málbólkur Skeiðið er ætlað starvsfólki og leiðarum í privatum og almennum fyritøkum, ið ynskja persónliga menning og hava hug at arbeiða við broytingum og nýhugsan. Undirvísingarháttur Tú skalt arbeiða við tær sjálvum og sambandinum við onnur. Tí er undirvísingin løgd soleiðis til rættis, at tú skalt samstarva við hini á skeiðinum. Dentur verður lagdur á at skapa eitt trygt, hugnaligt og skemtingarsamt huglag á skeiðinum. Skeiðleiðari Bergur Godtfred Tíð skúlatímar. Søla og tænasta [ Home ] [ Telefontænasta ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Søla og tænasta Endamál Endamálið við skeiðinum er at fáa luttakararnar at skilja, hvønn týdning tey hava sum tænastuveitarar og hjálparar í sambandi við viðskiftafólk. Harumframt er endamálið við skeiðinum at gera greitt, at tað er neyðugt at duga at seta seg í støðuna hjá kundanum og at fáa fram hvørji ynski og hvønn tørv, kundin hevur. Innihald Skeiðið viðger m.a. hesi evni Handilsgrundarlag Málflokkar Tørvvarði Maslows Samskifti Atburður Søluverkið Viðgerð av ónøgdum kundum Luttakarar Skeiðið er ætlað starvsfólki úr øllum vinnugreinum, ið hava ábyrgd av sølu, tænastu og kundarøkt. Tíð skúlatímar. Telefontænasta [ Home ] [ Home ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Telefontænasta Endamál Endamálið við skeiðinum er at fáa luttakararnar at skilja hvønn týdning telefontænastan hevur, tá ein fyritøka skal marknaðarførast. Tá skeiðið er liðugt, eru luttakararnir betri førir fyri at avgreiða telefonsamrøður skjótt og væl, samstundis sum teir veita tænastu á einum høgum støði. Harafturat er luttakarin betur førur fyri at gera sær greitt, hvørji ynski og hvønn tørv kundin hevur. Innihald Skeiðið viðger m.a. marknaðarføring og tænastuhugtøk, telefonavgreiðslu, rætt samskifti, viðgerð av ónøgdum kundum, at seta telefonsamrøður inn til annan starvsfelaga og telefonsølu. Luttakarar Skeiðið er ætlað starvsfólki úr øllum vinnugreinum, ið hava ábyrgd av sølu, tænastu og kundarøkt. Tíð skúlatímar. Landsins fíggjarskipan [ Starvsfólkarættur ] [ Starvsfólkarættur ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Landsins fíggjarskipan Endamálið við skeiðinum er at luttakarnir fáa eina vitan, sum kann nýtast í samband við arbeiðsuppgávur, sum hava við landsins fíggjarskipan at gera, fáa yvirlit yvir mannagongdir og reglur sum galda fyri arbeiði við at gera tilfar til fíggjarlógaruppskot Skeiðið er ætlað starvsfólkum og leiðarum, ið annaðhvørt gera ella vænta at skula gera játtanaruppskot, umsita játtanir ella teimum, sum bara vilja kenna tær grundleggjandi reglur á økinum og at duga at skilja og nýta fíggjarlógina og aðrar játtanarlógir. Høvuðsevnini verða Grundleggjandi játtanarrættur, heruppií fíggjarstýrið At gera játtanarlógir Tann politska viðgerðin Reglur um játtanarnýtslu Játtanir og starvsfólkanýtsla Fíggjarnevndarskjøl Eykajáttanarlógir og eykafíggjarlóg Grundreglur um roknskap og granskoðan Altjóða rákið Mál og rammustýring Á skeiðinum verður arbeitt við hvussu fíggjarlógaruppskotið verður evnað til, og hvussu játtanarlógir eru uppbygdar. Ætlanin er, at luttakarar skulu fáa kunnleika um, hvussu játtanir mugu nýtast, bæði undir vanligum umstøðum, og um okkurt óvæntað stingur seg upp. Frálæran er evna sum fyrilestrar, kjak millum luttakarar og bólkaarbeiði. Harumframt verður lýst við dømum frá øðrum londum, hvønn veg meinningin ber á altjóðastøði innan stýringsskipanir í almenna sektorinum. Skeiðleiðari Deildarstjóri, cand. jur. Thomas Magnussen Tíð dagar Starvsfólkarættur [ Home ] [ Starvsfólkarættur ] [ Starvsfólkarættur ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Starvsfólkarættur Málbólkur Stjórar og starvsfólk, sum vilja duga tær grundleggjandi reglurnar í starvsfólkarætti. Endamál At fáa yvirlit yvir reglur og mannagongdir, ið galda fyri starvsfólkafyrisiting. Innihald Á skeiðinum verður dentur lagdur á ta dagligu starvsfólkafyrisitingina. Mest relevantu reglur og mannagongdir verða gjøgnumgingnar. Við ítøkiligum dømum verður víst, hvussu starvsfólkamál verða loyst. Undirvísingin Undirvísingin er skipað sum fyrilestrar, kjak og bólkaarbeiði, har ítøkilig starvsfólkamál verða loyst. Evni Setanarsløg (starvsmenn, tænastumenn og onnur) Setanarmannagongd, heruppií formlig krøv Løn Setanarskriv Arbeiðstíð At leggja frítíð til rættis Frávera og sjúka Barnsburður og farloyvi Duga reglur í sambandi við uppsøgn Grundleggjandi fyrisitingarligar reglur í sambandi við starvsfólkaviðurskifti. Undirvísarar Durita Tausen, cand. scient. ocon, fulltrúi og Thomas Magnussen, deildarstjóri, cand. jur. Tíð 1/2 dag Skeiðið er eit vistarskeið Starvsfólkarættur [ Home ] [ Starvsfólkarættur ] [ Starvsfólkarættur ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Starvsfólkarættur Málbólkur Stjórar og málsviðgerðarar, sum fáast við starvsfólkaviðurskifti, og sum hava nakað av royndum í starvsfólkarætti ella hava verið á t.d. Starvsfólkarætti Endamál At verða førur fyri at vera við í starvsfólkaligum avgerðum í sambandi við eitt nú at umskipa almenna sektorin, t.e. at seta fólk í starv, nýggjar ella broyttar uppgávur hjá verandi starvsfólkum, bygnaðarbroytingar og uppsøgn. Innihald Skeiðið tekur útgangsstøði í at gjøgnumganga lógir, reglur, avtalur og sáttmálar, sum galda fyri setan hjá tí almenna. Harumframt verður samanspælið millum starvsfólkarætt og fyristingarrætt víst. Undirvísingin Undirvísingin er skipað sum fyrilestrar, kjak og bólkaarbeiði, har ítøkilig starvsfólkamál verða loyst. Evni Lóggáva t.e. starvsmannalógin, frítíðarlógin, tænastumannalógin, javnstøðulógin, lóg um alment innlit og fyrisitingarlógin. Reglur Týðandi avtalur og sáttmálar á økinum. Loysa trupulleikar Hvussu verða starvsfólkarættarligir trupulleikar loystir, t.d. broytingar í starvsinnihaldi, sjúka, farlooyvi, frítíð, agamál og uppsøgn. Felags (kollektivur) arbeiðsrættur Leiðslurættur, tulkingarrættur, gerðarrættur, semingslóggáva, verkfall og sáttmálabrot. Skeiðleiðari Deildarstjóri, cand. jur. Thomas Magnussen Tíð 1/2 dag Skeiðið er eitt vistarskeið Leiðsluamboð [ Home ] [ Samráðingartøkni ] [ Legg tíðina til rættis ] [ Ráðlegging og skifting ] [ Munagóð undirvísing ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Skeiðyvirlit Tilmeldan Leiðsluamboð Míni egnu evni og tilfong Á okkara døgum verður spurt eftir leiðarum og starvsfólki, ið bæði eru hugað og duga. Góð leiðsla og samstarv veldst um persónligt tiltak, evnini at brúka seg sjálvan og at vága sær at tora. Mong okkara hava hollan yrkiskunnleika og royndir, men mong eru eisini afturhildin. Hetta skeiðið er ætlað fólki, sum vilja "taka annað skinn um bak" og heldur vilja fáa okkurt upp í lag enn at bíða eftir, at okkurt kemur í lag ella at onnur vísa vegin. Endamálið við skeiðinum Á skeiðinum lærir luttakarin eftir egnum tørvi ymiskar mátar at stimbra síni íbornu evni og tilfong. Bygt verður á, at einstaklingurin sjálvur skal kunna taka ábyrgdina fyri lívi sínum í egnar hendur og svara fyri teimum markmiðum, hann ella hon seta sær í starvs- og somuleiðis í familju- og frítíðarhøpi. Skeiðið varir í dagar. Luttakarar Skeiðið er tilætlað leiðarum og starvsfólki, sum eru sinnað at arbeiða við sær sjálvum og hvørjum øðrum og tann vegin broyta og bøta um sína egnu atferð við tí fyri eyga at økja um avkast og dug og somuleiðis at gera seg leysan av persónligum høftum. Innihald Tey evni, sum tikin verða upp á skeiðinum, eru m.a. Hvussu standi eg meg betur, tá ið eg skal tosa á fundum og aðrastaðni Hvussu beri eg meg at fáa sjónarmið míni fram greitt og sannførandi Hvussu beri eg meg at finna nýggjar og skapandi loysnir antin sjálv/-ur ella saman við øðrum Hvussu kann eg samskifta skilabetur Hvussu ber til at minka um strongd Úrtøka Luttakararnir fáa venjing í at brúka amboð, sum m.a. kunnu gera teir meira meðvitaðar um sínar góðu og ringu síður meira ávirkingarførar persónliga betri førar fyri at brúka síni persónligu tilfong betri mentar at brúka munagóðar samskiftis- og ávirkingarhættir. Harafturat fáa luttakararnir fleiri onnur ítøkilig amboð, soleiðis at høvi er hjá næminginum at menna seg áfram, tá ið skeiðið er endað. Undirvísingarskipan Á skeiðinum fær luttakarin bæði ástøðiliga vitan og verkliga venjing, og undirvísingin fer fram við vegleiðarauppleggum, alsetum (plenum), bólkavenjingum og við at lata luttakararnar sjálvar royna ymisk sløg av telefonsamrøðum í verki. Samráðingartøkni [ Home ] [ Samráðingartøkni ] [ Legg tíðina til rættis ] [ Ráðlegging og skifting ] [ Munagóð undirvísing ] [ Home ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Skeiðyvirlit Tilmeldan Samráðingartøkni At taka lut í samráðingum er ein partur av gerandisdegnum bæði innanhýsis í einari fyritøku, eitt nú í verkbólkum og uttanhýsis m.a. við feløg, útvegarar (leverandør) og onnur viðskiftafólk. Tað er tískil umráðandi at vita hvørji krøv bæði yrkislig og persónlig, ið sett verða í einari samráðingarstøðu. Endamálið við skeiðinum Endamálið við skeiðinum er at hjálpa luttakaranum at velja og læra atferð og vegir at ávirka samráðingar soleiðis, at tær fáa eina vend og eitt úrslit, sum er gagnligt fyri partarnar báðumegin samráðingarborðið. Skeiðið varir í tríggjar dagar. Luttakarar Skeiðið er tilætlað leiðarum og starvsfólki, sum taka lut í ella í framtíðini fara at taka lut í samráðingum og betur vilja evna bæði at leggja slíkar samráðingar til rættis og at samráðast. Innihald Bæði tøknilig og sálarfrøðilig viðurskifti, sum gera seg galdandi í einari samráðingarstøðu, verða tikin upp t.d. Fyrireiking til samráðingar. Tey ymsu stigini í samráðingunum. Meting av egnum fyritreytunum fyri góðum úrsliti og teimum hjá mótpartinum ráðlegging). Samráðingarnar sjálvar. Samráðingaratferð og kropsmál (framferð). Lýsing av einum skilagóðum samráðingarfólki. "Naggatódn" hvussu bera vit okkum at við at fáa hana úr aftur Úrtøka Hjá luttakaranum á skeiðinum m.a. at hann lærir at gera eina samráðingarætlan við yvirliti ráðleggingum) og metingum um hvussu fram skal farast í samráðingum, at hann lærir at ætla um fyrimunir og vansar bæði hjá sær sjálvum og mótpartinum í samráðingum, at hann lærir at leggja samráðingar til rættis og at samráðast við meiri sjálvsáliti, eitt nú at døma um fyritreytirnar fyri góðum úrsliti og møguleikarnar í eini støðu og somuleiðis stimbrar evni síni at meta um eitt samráðingarúrslit. Hjá fyritøkuni at starvsfólkið kann átaka sær samráðingar og við teirri vegleiðing, viðkomandi hevur fingið á skeiðinum, fáa eitt úrslit, sum kann koma fyritøkuni til gagns. Undirvísingarskipan Skift verður ímillum ástøðiliga leiðbeining, kjak, bólkaarbeiði og samráðingardømi. Venjingar við ITV eru grundarlagið undir afturboðanum til hvønn luttakara sær. Legg tíðina til rættis [ Home ] [ Samráðingartøkni ] [ Legg tíðina til rættis ] [ Ráðlegging og skifting ] [ Munagóð undirvísing ] [ Home ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Skeiðyvirlit Tilmeldan Legg tær tíðina betur til rættis og fá meira burturúr Uttan iva gert tú tað arbeiðið, ið tær er álagt bæði væl og virðiliga, men spurningurin er, um tað eru tær røttu uppgávurnar tú fæst við Brúkar tú t.d. nógva tíð og orku til uppgávur, sum upp á seg eru lítið viðkomandi t.e. uppgávur, sum hvørki hjálpa tær ella fyritøkuni fram Tað ber illa til at leggja arbeiði hjá øðrum til rættis fyrr enn tú dugir at skipa títt egna arbeiði. Á hesum dagsskeiðinum verður fingist við tíðar- og góðskumedvit í sambandi við verkskipan og hvussu egnar arbeiðsuppgávur verða úr hondum greiddar. Endamál og luttakarar Hetta serskeiðið er serliga ætlað leiðarum hjá leiðarum, ið vilja taka sær nýggjar partar fyri í arbeiði sínum og nýta tíðina betur og sum hava sett sær fyri at endurskipa uppgávur og tíðarnýtslu. Innihald og úrtøka Á hvørjum økjum heldur tú, at tú kanst mennast í starvi tínum og privatlívi Hvørji markmið fert tú at kunna seta tær í starvi tínum og privatlívi Hvørjar eru fyritreytir tínar fyri góðum úrsliti Skeiðið eggjar tær til at finna fleiri stig av frælsi í starvi tínum og heimalívi, at ávirka umstøðurnar, at vera arbeiðssemisøkjand, tá ið tú stílar fyri og miða ímóti at skapa betri arbeiðslívskor. Við tað at tíðarnýtslan verður sett í annað ljós, ber til hjá tær at endurmeta vanar tínar og hugburð og síðani at seta nýgg ýti og soleiðis evna at skipa og leggja arbeiðið betur til rættis enn fyrr. Ein eykavinningur av hesum er mangan, at tey starvsfólk, sum tú hevur undir tær og arbeiðir mest saman við, verða nøgdari. Undirvísingarskipan Skift verður ímillim ástøðiliga leiðbeining, samrøðuundirvísing og venjingar í verki. Ráðlegging og skifting [ Home ] [ Samráðingartøkni ] [ Legg tíðina til rættis ] [ Ráðlegging og skifting ] [ Munagóð undirvísing ] [ Home ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Skeiðyvirlit Tilmeldan Munagóð ráðlegging og skifting (delegation) av uppgávum Á hesum skeiðinum verður fingist við tíðar- og góðskumedvit partvís í sambandi við hvussu arbeiðið verður lagt til rættis (tín tíð og tín orka) og partvís í sambandi við, hvussu uppgávur verða skiftar (delegated) og eisini sum lið í teirri persónligu menningini. Endamálið við skeiðinum Endamálið við skeiðinum er at stimbra tíðar- og góðskumedvitið hjá luttakaranum við at læra teir at leggja arbeiðið betri til rættis og í størri mun at brúka tann førleika, sum er fyri hond í fyritøkuni/deildini. Tað ræður ikki mest um hjá leiðaranum, at uppgávurnar verða rætt úr hondum greiddar, men at tað eru tær røttu uppgávurnar, ið verða fyrisettar. Skeiðið varir í dagar. Luttakarar Skeiðið er ætlað leiðarum, sum nýtist at skipa uppgávu- og tíðarnýtslu í gerandisdegnum betur, og sum krevja at skifta uppgávur til starvsfólk og menna tey. Innihald Evnini eru m.o. hesi Nágreining av tíðar- og ráðleggingartrupulleikanum. Stavnhald fyri og raðfesting av uppgávum. Vegir at tryggja persónligan aga (disciplin) í tí dagliga arbeiðinum. Hvat gerast kann við "tíðartjóvar". Fyritreytir fyri uppgávuskifting. Hvussu uppgávur best verða skiftar. Uppgávugreining Hvørjar uppgávur skulu, kunnu, eiga at verða skiftar til starvsfólk. Uppgávur, ið leiðari hevur í sambandi við skifting. Úrtøka Hjá skeiðluttakara m.a. at hann lærir at endurmeta vanar sínar og hugburð. at hann lærir at raðfesta og seta sær stevnumið. at hann lærir at fáa samskipan og ætlan í ráðleggingar sínar. at hann lærir at broyta tað starv ið hann nú hevur fram ímóti "dreyma-starvinum". at hann lærir at brúka ymiskar mátar at skifta uppgávur til ymisk starvsfólk. Hjá fyritøkuni m.a. at starvsfólkið betur megnar at raðfesta og loysa tær røttu uppgávurnar. at hon samskipað og miðvíst við uppgávuskifting fyri eyga kann fáa greiðu á hvønn førleika ymisk starvsfólk hava. Undirvísingarskipan Skift verður ímillum ástøðiliga leiðbeining, venjingar í verki og bólkaarbeiði. Sum lið í fyrireikingunum til skeiðið gera luttakararnir sjálvir uppgávubløð og saman við fyritøkuni endamálslýsing vegna fyritøkuna ella deildina. Munagóð undirvísing [ Home ] [ Samráðingartøkni ] [ Legg tíðina til rættis ] [ Ráðlegging og skifting ] [ Munagóð undirvísing ] [ Home ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Skeiðyvirlit Tilmeldan Munagóð undirvísing/ vegleiðing Ætlanin er at eggja og gera næmingarnar út til at átaka sær undirvísing av ymsum slag t.e. undirvísa eitt nú starvfeløgum; lærlingum, sum krevja upplæring; ella viðskiftafólki, ið hevur serliga vegleiðing/vitan fyri neyðini. Starvsfólk, ið hava servitan og royndir, fáa á hesum skeiðinum amboð í hendur, ið eiga at gera tey bæði yrkisliga og námsfrøðiliga (pedagogiskt) skikkað til at undirvísa/ vegleiða á sínum serstaka yrkisøki. Endamálið við skeiðinum Endamálið við skeiðinum er at gera luttakararnar førar fyri at fyrireika og seta í verk eina forvitnisliga og tilstuðlandi undirvísingartilgongd við støði í hóskandi frálæruhættum og grundreglum. Skeiðið varir í dagar. Luttakarar Skeiðið er ætlað leiðarum, serfrøðingum og starvsfólki, ið fáast við at undirvísa/ vegleiða og hava ta yrkisvitan, sum krevst, men lítlar ella ongar royndir av at miðla øðrum hana. Innihald Á skeiðinum verður farið yvir evnisøkið hjá námslæruni. Evni, sum verða viðgjørd eru m.a. Ætlan, endamál og fyritreytir hjá luttakarum. Ymisk sløg av undirvísing, meginreglur og hjálparamboð. Námssálarfrøði og tilstuðling. Framløgu- og samskiftistøkni. Hvussu undirvísing og vegleiðing skal leggjast til rættis. Undirvísingartilgongdin í verki. Meting av undirvísing. Úrtøka Hjá luttakaranum at hann lærir at meta fyritreytirnar hjá luttakarum og at gera ætlan og seta stevnumið. at hann lærir at meta ymisk sløg av undirvísing og meginreglur við tí fyri eyga at hugfanga og eggja luttakaranum til við undirvísing síni. at hann lærir at gera eina nýtiliga/ samskipaða námsætlan. at hann lærir at seta í verk eina undirvísingartilgongd, sum hann sjálvur hevur valt og fyrireikað. Hjá fyritøkuni at starvsfólkið betur verður ført fyri at lata øðrum av síni egnu vitan og royndum, og at førleiki sostatt á munagóðan og tilstuðlandi hátt kann miðlast víðari fram. Undirvísingarskipan Skift verður ímillum venjingar í verki og ástøðiliga leiðbeining. Luttakarnir fáa venjing í at leggja eina undirvísingar-/ leiðbeiningartilgongd til rættis við ITV, ið námið hjá hvørjum luttakara sær er grundað á. LMB-skeið [ Leiðslumenning ] [ Leiðsluframferð ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Grundskeið í leiðslu (I) Endamál At tú sum leiðari kennir og skilir avgerandi ástøðiligar fyritreytir fyri útinnan av leiðslu, og hevur førleika í at brúka hóskandi mannagongd, tá ið uppgávur skulu loysast. Tú fært innlit í og fatan av samspælinum við onnur, tá ið felagsuppgávur skulu loysast. Innihald Samskiftishættir (at lurta aktivt). Leiðaraleiklutir, teirra millum leiklutirnir sum serfrøðingur og sum leiðari. Motivasjónsteoriir við støði í Herzberg. Leiðarafunksjónir. Hættir at loysa trupulleikar. Praktiskar venjingar í skipan og útinnan av arbeiði. Útinnan av eftirlitsfunksjónum hjá leiðaranum. Á skeiðinum arbeiðir tú við og fært innlit í fyritreytir fyri effektivum samskifti og samstarvi, hvussu samskiftis- og samstarvstrupulleikar verða viðgjørdir, endamál og skipan, tá ið ein uppgáva skal loysast í bólki, stýring og menning, tá ið ein uppgáva skal loysast í bólki, hvussu bólkaarbeiði og persónligt feed-back verða eygleidd, funksjónstreytir og arbeiðsumstøður, hugburð leiðslunnar og hvørjar avleiðingar, hann kann hava, leiklut leiðarans, rolluspøl, og støðutreytaða leiðslu Arbeiðsháttur Arbeiðshátturin ger tað møguligt hjá luttakarunum at royna seg við ymsum framferðarhættum, at uppliva, hvørja ávirkan teir hava á onnur, at viðgera egnar upplivingar og læra av teimum. Prinsipiella mannagongdin á skeiðinum er Innleiðsla í evni og uppgávu í plenum Fyrireiking til bólkaarbeiði At loysa uppgávur og gera venjingar í bólki Kanning og greining í bólki Samanumtakandi og útgreinandi midling av teori í plenum Tíð 1/2 dag Skeiðið er eitt vistarskeið Leiðslumenning [ Leiðslumenning ] [ Leiðsluframferð ] [ Up ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Leiðslumenning og læra at loysa trupulleikar (II) Endamál At tú sum leiðari lærir at seta mál, skipa, stýra og menna eini avgerðargongd hjá einum bólki soleiðis, at innlitið og royndirnar hjá øllum koma til gagns, og at ein munadygg avgerð verður tikin. Grundhugsan Skeiðið er ment út frá hesi hugsan Leiðarin hevur ábyrgdina av, at mál verða sett og rokkin. Málini skulu tryggja grundarlagið fyri samstarvi. Leiðarin hevur ábyrgdina av, at avgerðir verða tiknar, sum tryggja, at málini verða rokkin. Leiðarin hevur ábyrgdina av at miða eftir dygd og samtykki, ið tryggjar effektiviteti. Leiðarin hevur ábyrgdina av at skapa góðar arbeiðsumstøður og virka fyri, at evni og førleiki hjá starvsfólkunum verða brúkt soleiðis, at dygdargóð úrslit koma burturúr. Mál við skeiðinum At tú fært royndir og førleika í At leggja arbeiðið til rættis í einum bólki á tann hátt, at ein uppgávusetningur verður orðaður, hvørs loysn tryggjar, at málið verður rokkið. At leggja arbeiðið til rættis í einum bólki á tann hátt, at arbeiðsumstøðurnar eru medvirkandi til, at loysnin á uppgávuni verður so góð sum til ber. At avrika arbeiðið í einum bólki á tann hátt, at stýringin nýtir tilfeingi luttakaranna. At hava umsjón við arbeiðinum í einum bólki soleiðis, at tað er menning í avgerðargongdini. Innihald Á skeiðinum fært tú venjingar í og vitan um At gera avgerðir dygdargóðar og samtykkiligar. At leiða út frá eini givnari støðu. At leiða arbeiðið við problemviðgerð við at brúka - problemgreining, - arbeiðshættir, - stýring mannagongd- og háttalagsgreining í einum bólki. Arbeiðsháttur Skeiðið er lagt til rættis út frá hesi hugsan um innlæring At tú sum leiðari best lærir at leggja arbeiðið til rættis hjá einum bólki við sjálv/-ur at hava roynt tað og sæð hvørja ávirkan, tað fær. At tú sum leiðari best lærir at stýra útinningini og tilsjónini av einum arbeiði hjá einum bólki við sjálv/ur at royna tað og síggja hvørja ávirkan, tað fær. At tú sum leiðari best lærir, hvørja ávirkan leiðsla av einum bólki fær við, sum luttakari, at síggja ymsar leiðarar í verki. Skeiðið byggir í stóran mun á, at virkni og virkisfúsni eru avgerandi fyri leiðslu, og at frægasti hátturin at læra tað er at fáa høvi til At royna seg við ymsum framferðarhættum. At fáa lut í, hvat onnur fáa burtur úr hesum. At viðgera upplivingarnar og læra av hesum. Prinsipiella mannagongdin á skeiðinum er Luttakararnir í bólkinum velja evni at viðgera. Hvør luttakari fyrireikar eina problemviðgerð í bólkinum. Hvør luttakari stýrir problemviðgerðini. Ein eftirgreining av gongdini verður gjørd. Skeiðleiðarin greiðir frá relevantari teori, ið hevur samband við arbeiðið. Innanhýsis sjónvarp verður nýtt. Tíð 1/2 dag Skeiðið er eitt vistarskeið Leiðsluframferð [ Leiðslumenning ] [ Leiðsluframferð ] [ Up ] STH Skeiðyvirlit Tilmeldan Stóra koyrikortið Onnur telduskeið Mál Persónlig menning Tænastur Skeið til almenna fyrisiting Leiðsluamboð Leiðsluframferð Endamál At tú fært vitan um og innlit í at brúka tíni evni og førleika í bólkum við felagsábyrgd fyri úrdrátti, mannagongd og arbeiðshátti. Harafturat fært tú vitan um hættir, ið vísa á førleikar hjá tær sjálvum og øðrum við atliti at skapa grundarlag fyri framtíðar avgerðum. Grundhugsan Skeiðið tekur støði í hesi hugsan Leiðarar og starvsfólk fáa í størri mun ábyrgdina av í felag at seta mál, skipa, stýra og menna loysnina av eini uppgávu í felagskapinum. Innihald Tað verður arbeitt út frá gerandisdegi luttakaranna við Stovnan, umsiting og endurnýggjan av felags viðurskiftum. Skipan av loysnum av uppgávum. Eygleiðing av arbeiðshættum og feed-back mannagongd. Samrøður í starvsfólkamenning við atliti at menna evni og førleika hjá tær sjálvum og øðrum. Innan- og uttanhýsis sambond. Framferðarmotiv. Framferðarrák. Viðgerð av tvístøðum. Avhendan. Leiðslu út frá givnari støðu. Serkunnleika og leiðslu. Tíð 1/2 dag Skeiðið er eitt vistarskeið Bygdahúsið á Strondum & Stranda Bio TLF. FAX. uppdatera maj Sjavskapping er annanhvønn sunnudag kl sý lýsing í bløðunum Tað er Strálan í skipar fyri apríl kl , Páskavikini apríl kl , maj kl , Bingo Tá í tað er bingo í bygdahúsinum verður tað eisini lýst her Spøl. Vit hava pool borð (pool so hava vit eina dubulta spælimaskinu, rasarabilar so ein kann koyra kapp einsamallur, ella í mótið einum ørðum spælara. BYGDAHÚSIÐ Á STRONDUM. Bygdahúsið varð bygt í -unum av arbeiðsmannafelagnum,Stíf og Sjóvar kommunu.Húsi bleiv tikið í nýtslu fyrst í -unum. Nú eigur Sjóvar kommuna húsið einsamøll. Tað hevur verið ógvuliga baldrut mangan hjá bygdahúsinum, tað hevur ikki altíð verið so nógvir pengar, stór lán og annað, so tað hevur verið koyrt falitt og sýðani starta upp aftur og aftur stongt. Til tá Sjóvar kommuna ognaði sær húsið frá bankunum. Í dag hava vit eitt rýmuliga gott hús, har eru nógvar ábøtur gjórdar hesi sýstu áriðini, vit hava eina restauratión /grill sum er opin hvønn dag frá til og aðrar tíðir, tá ymisk tiltøk eru í húsinum. Biografsalurin er umvældur í og vit hava nýtt filmstól frá so har eru møguleikarnir góðir, Vit hava film á skránni hvønn dag sí lýsing undir filmar. Stórisalur (tað er ein stórur salur uml. ferðmetur sum verður nógv brúktur til ítrótt, innandura fótbólt,flogbólt, badminton og hondbólt. Eisini verður stórisalur brúktur til ymiskt annað so sum veitslur upp til fólk, bingo, sjavs, og dans. Loftið er nýliga gjórt í stand við einum rúmi uppá ferðmetur, rúm á ferðmetrar hvørt. Omanfyri er nýggj brúsurúm og lagur gjórt ummframt wc og handikapwc. Kjallarin undir restauratiónini uml. ferðmetrar, verður leigaður út til ungdómsfelagið Strálan. Kjallarin undir stórasali verður útleigaður, rúm til Stíf og rúm til hjálpararbeiði har savna tey klaðir inn og pakka tey niður og senda tey til ymisk neyðstødd fólk t.d kosivo,Jugoslavia ) Oktobur STÍF. Stíf var stovnað oktobur Í dag hevur Stíf bara hondbót Tað eru uml. limir í Stíf deild menn hjá Stíf eru føroyameistara í teir hava ikki verið føroyameistara sýðani Strálan varð stovnað mars Tað eru uml. limir í Stráluni Strálan leigar hølið í kjallarinum hjá bygdahúsinum, sum tey ungu gerða nógv brúk av, har er millum annað møguleikið at spæla dart, telduspøl, spæla musikk og hyggja í sjónvarp (mest fótbólt premier legaue) teir bestu dystirnir verða sýndir á stórskýggja í biografsalinum. Strálan hevur eisini ein kappróðrabát "Strálan" mannafar, sum var føroyameistari dreingir í og So hava tey eisini badminton m.a. Ingun Hansen sum er føroyameistari. Dartfelag sum lutekur í føroyameistara kappingini. Eisini skipar Strálan fyri Sjavs kappingum í bygdahúsinum Ítróttur. Tað ber til at leiga stóra salin, til ítrótt, innandura fótbólt, flogbólt, badminton og hondbólt ella okkurt annað. Leiga fótbóltur kr p.r. tíma Flogbóltur kr p.r. tíma Hondbóltur kr p.r. tíma Annað kr p.r. tíma Dagtímar kr p.r. tíma Ring tlf ella og avtala tíð Premier League. Tað verða allir dystir vístir í kjallarinum Stráluhølinum á stórum sjónvarpskýggja, teir allar bestu dystirnir, verða tó sýndir á stórskýggja í biografsalinum ella í stórasali. Nærri verður lýst seinri ella á tlf NETA Telducafe. Tlf Fo- Strendur Nýgg telducafe lat upp í januar við hópin av møguleikum spølum internet og chatt, ja har er alt sum ein telducafe kann bjóða, komið og reinið okkara telducafe sera spennandi Telduskeiðir verða hildin ring og heir meira tlf ella Bílegg eitt atgongumerki HESIN MØGULEIKIÐ ER IKKI TIL ENN Soleiðis bíleggur tú eitt atgongumerki Skriva hvat fyri film tú vilt sýggja, í kassan. Hvat klokkan hann verður sýndur og dato. Skriva navn og eftirnavn Telefonnummar Skriva hvat pláss tú kundi ynskt. Trýst her fyri at sýggja hvat plássini eita NB. Tað er ikki altíð møguligt at fáa tað plássið í ein ynskir sær Filmur Kl. og dato Pláss (um tygum ynskja tað) Navn Telefonummar Skriva her hvønn film tú vilt hava. Nær verur hann sýndur klokkan og dato Hvat pláss vilt tú hava, um tú vilt hava eitt ávíst pláss ella Stranda bio tlf Filmskrá frá maj til maj fyri filmar. Pokémon, Mission to Mars, Stigmata Filmurin " Pokemon" verður sýndur soleiðis atgongumerkið børn og vaksin kr onki aldursmark Fríggjadag maj kl , Leygardag maj kl , Sunnudag maj kl , Mánadag maj kl , Týsdag maj kl , Mikudag maj kl , Hósdag maj kl seinasta sýning Filmurin " Mission to Mars" verður sýndur soleiðis atgongumerkið kr aldursmark ár, Fríggjadag maj kl , Leygardag maj kl , Sunnudag maj kl , Mánadag maj kl , Týsdag maj kl , Mikudag maj kl , Hósdag maj kl seinasta sýning Filmurin " Stigmata" verður sýndur soleiðis atgongumerkið kr aldursmark ár, Fríggjadag maj kl , Leygardag maj kl , Sunnudag maj kl , seinasta sýning Seinast dagførd Strandfaraskip Landsins Yviri við strond Postboks FO- Tórshavn Rutuupplýsing Tlf. Tekstvarp-síða Heimasíða www.ssl.fo Høvðusskrivstovan Tlf. Fax E-post ssl@ssl.fo Kunning Ferðaætlanin hjá SL kemur út í november á hvørjum ári. Umframt bóklingin er upplýsingartænastan skipað við telefonupplýsing, tekstvarpi og heimasíðu, soleiðis at tað altíð ber til at fáa aktuellu upplýsingarnar um farleiðirnar. Undir "Kunning" eru upplýsingar um virksemið á SL, yvirlit yvir telefonnummur, e-post adressur, tíðindaskriv o.a. Tænastustøð hjá Strandfaraskip Landsins Høvuðsskrivstova Yviri við Strond Box FO- Tórshavn tlf. fax mánadag-hósdag fríggjadag Heimasíða www.ssl.fo e-mail ssl@ssl.fo Rutuupplýsing tlf. fax svarar allar dagar Oyggja- og bygdaleiðir tlf fax mánadag-fríggjadag Farmaleiðir tlf. fax mánadag-fríggjadag e-mail farmaleidir@ssl.fo Farmastøðir Tórshavn tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Klaksvík tlf. fax e-mail ssl-klak@ssl.fo Skálafjørður tlf. fax e-mail ssl-eyst@ssl.fo Tvøroyri tlf. fax e-mail ssl-drel@ssl.fo Vágar tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Sandoy tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Avgreiðslur Hattarvík tlf. Leivur Fuglø Kirkja tlf. Absalon Lydersen Svínoy tlf. Árnmar Mellemgaard Mikladalur tlf. Jógvan S. Heldarskarð Mykines tlf. Esbern í Eyðansstovu Skúvoy tlf. Antines M. Poulsen Nólsoy tlf. Sune Hansen Hestur tlf. Ansgar Lenvig Strandfaraskip Landsins geva hesa ferðaætlan út, og er henda at fáa á skipunum, í bussunum, á høvuðsskrivstovuni, farstøðini í Tórshavn og á avgreiðslunum kring landið. E-postur Stað/bólkar e-postur Strandfaraskip Landsins ssl@ssl.fo Farmaleiðir farmaleidir@ssl.fo Bygdaleiðir bygdaleidir@ssl.fo Oyggjaleiðir oyggjaleidir@ssl.fo Bílegging (Bygda-/Oyggjaleiðir) bilegging@ssl.fo Farmaleiðir, Tórshavn farmaleidir@ssl.fo Farmaleiðir, Drelnes ssl-drel@ssl.fo Farmaleiðir, Klaksvík ssl-klak@ssl.fo Farmaleiðir, Eysturoy ssl-eyst@ssl.fo Farmaleiðir, uttanlandaavgr. uttanlandsfarmur@ssl.fo Smyril smyril@ssl.fo Stjóraskrivstova Reidar Nónfjall ren@ssl.fo Stjóri Skrivari Starvsfólkadeild Páll Heinesen pah@ssl.fo Starvsfólkaleiðari Naina Samuelsen nbs@ssl.fo Roknskapardeild Helgi Nielsen hen@ssl.fo Roknskaparleiðari Heri Simonsen hes@ssl.fo Rannvá Justinussen raj@ssl.fo Elin Brimnes elb@ssl.fo Hansina Waagstein haw@ssl.fo Bjarta Eskildsen bje@ssl.fo Elin Joensen elj@ssl.fo Niels Nielsen nen@ssl.fo Eyðbjørg Muller eym@ssl.fo Kára Óladóttir kao@ssl.fo Tekniska deild Magnus Magnussen mam@ssl.fo Tekniskur leiðari Bjørg Joensen bjj@ssl.fo Jóhan Isholm joi@ssl.fo Verkstaðurin á Hjalla Heðin Mortensen hem@ssl.fo Verkstaðsleiðari KT-deild Andrass Jensen anj@ssl.fo KT leiðari Farmaflutningsdeild Heini á Borg hab@ssl.fo Farmaflutningsleiðari Martha S. Johannesen maj@ssl.fo Farmastøðin, Tórshavn Tummas Símun Høj tsh@ssl.fo Formaður Jógvan Johansen joj@ssl.fo Koyrisamskipari Hentzia í Lágabø hil@ssl.fo Maria Justinussen mrj@ssl.fo Sámal Richmond sar@ssl.fo Maiken á Mýrini mnm@ssl.fo Fólkaflutningsdeild Heri Joensen hej@ssl.fo Fólkaflutningsleiðari Farstøðin Piddi Lamhauge dpl@ssl.fo Ferðslusamskipari Brúsi Johansen brj@ssl.fo Mary Thomassen mat@ssl.fo Torfríð Johannesen toj@ssl.fo Dinna Rasmussen dir@ssl.fo Meinhild Geyti meg@ssl.fo Frank Jacobsen frj@ssl.fo Um SL Undir "Um SL" eru upplýsingar um innanhýsis viðurskifti hjá SL. Hvørjar lógir og reglur SL virkar undir, hvussu bygnaðurin á SL er skipaður. Um ikki so langa tíð fer eisini at verða møguligt at fáa nærri upplýsingar um útbúnaðin hjá SL t.v.s. skipini, bussar og lastbilar. Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins august Týðandi stig tikið móti nýggja Suðuroyarskipinum Tað er í dag ein stórur dagur á Strandfaraskipum Landsins og fyri Suðringar. Enn einaferð er tikið eitt týðandi stig móti at byggja eitt nýtt Suðuroyarskip Í sambandi við ætlanirnar hjá landsstýrismanninum í samferðslumálum at byggja eina nýggja ferju til Suðuroyarfarleiðina, hava SL fyrrapartin í dag sent skriv til ymisk feløg, sum kunnu projektera ferjur av hesari stødd. SL ynskja at kanna, hvør kann gera arbeiðið at projektera, hvat projekteringin kemur at kosta og eisini verður biðið um ymist annað tilfar. Tað eru feløg, sum hava fingið skriv um at geva tilboð, eitt í Føroyum, tvey í Norra og tvey í Danmark. Freistin fyri at lata tilboð uppá projekteringsarbeiðið er sett til september Tá ið innkomna tilfarið er viðgjørt, verður gjørd ein heildarmeting og síðan verður avgjørt, hvør kemur at gera projekteringsarbeiðið. Projekteringin skal verða liðug í seinasta lagi desember SL fer at velja í millum tilboðini uppá projekteringina eftir fylgjandi kriterium Royndir at projektera Fakligur førleiki Kostnaður Praktisk viðurskifti Annað Viðmerkjast kann, at SL hava higartil gjørt nógv brúk av teimum royndum, sum eru fingnar í sambandi við Sandoyarferjuna. Harafturat kann nevnast, at ein innanhýsis arbeiðsbólkur á SL, tann september lat fyrrv. landsstýrismanninum í samferðslumálum, Finnboga Arge, eina drúgva frágreiðing um kravspesifikatiónir til nýtt Suðuroyarskip. Sostatt er higartil gjørt eitt stórt fyrireikingararbeiði í sambandi við hesa stóru verkætlan. Miðað verður í móti, at nýggja Suðuroyarskipið skal verða klárt at seta í sigling um árskiftið Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins august Gisting umborð á M/F Smyril Kappingarráðið hevur víst frá sær at viðgera málið Kappingarráðið hevur nú tikið avgerð í málinum viðvíkjandi kæru frá Hotel Øravík um kapping í møguleikunum at gista í Suðuroy, herundir umborð á Smyrli. Strandfaraskip Landsins fara við hesum at lýsa gongdina í málinum við at endurgeva tað brævaskifti, sum hevur verið millum partarnar í málinum. Strandfaraskip Landsins metir, at málið hevur almennan áhuga. Hotel Øravík v/ Una Mortensen hevur í skrivi, tann mars sent hesa kæru til Kappingarráðið Klagan frá Hotel Øravík Citat byrjar "Viðv. fyrireikingum til bygging av nýggjum Suðuroyarskipi Kappingarlógin og "Hotel Smyril" Hotel Øravík vil við hesum heita á kappingarráðið, nú nýggja Suðuroyarskipið skal byggjast, um at kappingarlógin verður hildin. Sostatt kann man koma frá tí avlagaði kappingini, sum er millum tað almenna og tey privatu gistingarhúsini í Suðuroynni. Í løtuni skal Strandfaraskip Landsins ikki forrenta tey kømur, sum nýtt vera til gistingarhús (teir hava fingið kømrini fyri onki og skulu bert gjalda fyri seingjaklæðir og vask av kømrunum) men, um Strandfaraskip Landsins framhaldandi skal reka gistingarhús í suðri, so skulu teir eisini forrenta bygging av kømrum. Vit meta ikki, at tað almenna skal reka gistingarhús, og tað er neyvan rætt, at skattgjaldarin skal vera við til at gjalda fyri undirskot av hotelrakstri hjá Strandfaraskip Landsins. Sum nú er, gista mangan fleiri fólk umborð á Smyrli enn á gistingarhúsunum í Suðuroy tilsamans, hetta meta vit ikki er í tráð við tær skyldur, sum eru álagdar Strandfaraskip Landsins. Vónandi kann kappingarráðið viðgera máli meðan tíð er. Heilsan Hotel Øravík við Una Mortensen." Citat endar. Viðmerkingar frá Strandfaraskip Landsins til Kappingarráðið, dagfest Citat byrjar "Strandfaraskip Landsins hava havt til viðgerðar klagu, dagfest viðvíkjandi gisting umborð á M/F Smyril Fyrst ein rætting til heiti "Hotel Smyril". Eftir galdandi reglum hjá myndugleikunum er Smyril ein "motorfærge", tí skal heiti M/F Smyril brúkast. Endamálið við koyggikømrum umborð er vanliga tengt at tíðini tað tekur at sigla. Harafturat kann tað verða orsaka av, at ferðandi eru sjósjúk ella ynskja at leggja seg at sova ella líknandi. Spurningurin er tí fyri SL heilt einfalt at veita eina tænastu umborð, sum kundar okkara eftirspyrja td. er eisini ein sølubúð umborð. SL skilur, at ónøgdin serliga snýr seg um prísásetingina á kømrunum. Viðmerkjast kann, at prísirnir fyri koyggjukømur er, kr. Prísurin skal veita fulna fyri íløgukostnaðinum, beinleiðis útreiðslum og viðlíkahaldi. SL meta, at henda prísáseting ikki er kappingaravlagandi, tvørturímóti, tá hugsað verður um, at komforturin og møguleikarnar ikki er teir somu, sum á td. einum gistingarhúsi ella hotelli. SL ger ikki annað enn at nøkta ein tørv, sum er fyri júst hesari tænastu. Tað, sum kundar okkara, serliga vinnukundar, vísa á er, at teir vilja gjalda hesa upphædd, tí tað hevur ein stóran týdning fyri teir, at kunna sova umborð og vakna aftur í havn, klárir at fara í land og til arbeiðis. Annars skilir SL ikki ·hvat henda klaga hevur við nýggjan Smyril at gera ·pástandin um, at kømur ikki verða forrentaði ·at tað almenna rekur hotelvirksemi við undirskoti (SL, sær gisting umborð meira sum eitt íkast til raksturin) ·fleiri gista umborð á Smyrli enn á øllum gistingarhúsum í Suðuroynni tilsamans (tað kann væl hugsast, at so er okkurt annað í vegin fyri áhuganum at gista í Suðuroynni enn Smyril). Tað er td. eisini ein trupulleiki fyri gistingina í Suðuroynni, at tað um summari verður siglt tveir túrar um dagin. Ferðandi kunnu á henda hátt síggja Suðuroynna uppá ein dag uttan at gista. Heilsan Strandfaraskip Landsins Reidar Nónfjall, stjóri Heri Joensen, fólkaflutningsleiðari" Citat endar. Avgerðin hjá Kappingarráðnum Víst verður til skriv frá Kappingarráðnum dagfest august Citat byrjar " So sum samferðslan er skipað millum Suðuroynna og meginøkið og fyri sum best at tæna áhuganum hjá teimum ferðandi, so siglur M/F Smyril úr Suðuroy allar dagar árla á morgni. Hetta fyri, at ferðandi kunnu verða í Tórshavn um tíðina og t.d. um ætlanin er at náa til flogvøllin í Vágum. M/F Smyril er bygdur í og er útgjørdur við kømrum. Fyri at kunna veita eina betri tænastu og fyri at geva ferðandi møguleikan fyri ikki at skula fara upp sera tíðiliga á morgni so bjóðar SL ferðandi at koma umborð kvøldið fyri fráferðina og kunna leiga koyggju fyri kr. Somuleiðis er hetta møguligt meðan siglt verður. SL hevur víst á, at tað serliga fyri vinnukundar teirra hevur stóran týdning at kunna sova umborð og vakna aftur í Tórshavn, klárir at fara til arbeiðis. Tað er greitt, at gistingarmøguleikin umborð á M/F Smyril er í kapping við gistingarhús í Suðuroy, men metir Kappingarráðið, at við tí fyritreyt, at samferðslan nú er skipað sum hon er, so má tað metast at verða gagnligt fyri tey ferðandi at fáa henda gistingarmøguleika. Sæð í mun til veitingina, so má prísurin metast at verða rímuligur. Við støði í viðmerkingunum omanfyri, avgerð Kappingarráðið at vísa frá sær at viðgera málið. Sambært kappingarlógini § stk. kann avgerð kappingarráðsins at vísa frá sær at viðgera eitt mál, ikki leggjast fyri Kærunevndina á kappingarmálum. Vegna Kappingarráðið Terja Sigurðson, ráðsskrivari Sigurð Ó. Vang. fulltrúi" Citat endar Strandfaraskip Landsins kann viðmerkja, at ætlanin er at hava umleið koyggjupláss umborð á nýggja Suðuroyarskipinum. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juli Roknskapurin hjá Strandfaraskip Landsins fyri Roknskapurin hjá Strandfaraskip Landsins fyri er nú liðugur. Úrslitið má sigast at vera nøktandi, sæð í mun til umstøðurnar at virka undir. Roknskapurin hjá SL fyri er nú liðugur. Niðanfyri er greitt frá gongdini og sett upp yvirlit yvir rakstur og virksemi. Prentaði roknskapurin verður væntandi tøkur fyrst í august mánaða. Rakstrarúrslitið vísir eitt hall uppá u.l. tús.kr. í mun til fíggjarætlanina. Úrslitið er serliga merkt av størri útreiðslum til lønir og viðlíkahald enn mett. Vøksturin í lønarútreiðslum kemur serliga av øktari sigling á Oyggjaleiðum, umframt økt virksemi hjá Farmaleiðum. Hesar útreiðslur eru partvís fulnaðar við øktum inntøkum. Talvan niðanfyri vísur samlaða kostnaðin av at reka SL. Rakstur (tús.kr.) Roknskapur Roknskapur Fíggjarætlan Inntøkur Søla av vørum og tænastum Útreiðslur Lønir v.m. Keyp av vørum og tænastum Keyp av útbúnaði, netto Leiga, viðlíkahald og skattir Avskrivingar o.a. Aðrar rakstrarútreiðslur Útvegan av anleggi Nettoupphædd Játtan Úrslit av vanligum rakstri Óvanligar útreiðslur Úrslit (-hall) SL umsitur umframt høvuðsjáttanina løgujáttanir til ávikavist Sandoyarskip, Fugloy/Svínoyarskip og Suðuroyarskip. Nýtslan á hesum hevur verið væl minni enn játtanin. Umstøðurnar hjá SL við einum gomlum skipaflota gera, at viðlíkahaldsútreiðslurnar eru torførar at meta um. Somuleiðis kunnu higartil ókend krøv frá klassanum, skipaeftirliti og øðrum myndugleikum gera seg galdandi. Tílík arbeiði skulu oftast gerast beinanvegin uttan mun til um peningur er játtaður ella ikki. Hinvegin leggur leiðslan dent á, ikki at fremja broytingar, sum hædd ikki er tikin fyri í fíggjarætlanini fyri árið, fyrr enn játtanarligu viðurskiftini hesum viðvíkjandi eru komin endaliga uppá pláss. Samanumtikið kann sigast, at játtanin í tíðarskeiðinum er støð­ugt lækkað, meðan hon aftur er økt í orsakað av almennu lønarhækkingunum, umframt øðrum áløgdum eykaútreiðslum. Tað sær tí út til, at raksturin er við at leggja seg á eitt játtanarstøði millum mió. kr. árliga. Viðmerkjast kann, at tey stóru sveiggini í játtanarstøðinum seinastu árini eru serliga tengd at størri umvælingum av skipunum. Hallið fyri uppá tús.kr. svarar til eitt frávik uppá % í mun til bruttoútreiðslurnar, sum má sigast at vera nøktandi, sæð í mun til umstøðurnar at virka undir. Útreiðslur og inntøkur í & býttar á ymisku virkisøkini hjá SL (tús.kr.) Felags fyrisiting Oyggjaleiðir Bygdaleiðir Farmaleiðir Lønir v.m. Keyp av vørum og tænastum Keyp av útbúnaði, netto Leiga, viðlíkahald og skattir Avskrivingar o.a. Aðrar rakstrarútreiðslur Útvegan av anleggi Útreiðslur í alt Søla av vørum og tænastum Úrslit Grannskoðanin Í grannskoðanarfrágreiðingini til Føroya Landsstýri vísa grannskoðararnir á, at tað er trupult hjá leiðsluni at tillaga útreiðslurnar/inntøkurnar til játtanina, tá ið stovnurin ikki fult út kann stýra aktivitetinum, tí krøv koma frá politiskari síðu um broyting av verandi tænastustøði, sum oftast viðføra størri útreiðslur enn inntøkur, uttan at tilsvarandi meirjáttan verður givin. Grannskoðararnir meta tí, at tað er trupult at halda seg innan fyri játtanina og mettu útreiðslurnar. Í niðurstøðuni siga grannskoðararnir m.a., at tey mál, sum leiðslan setti sær fyri at røkka á fíggjarliga økinum eru við at verða rokkin, og at fíggjarliga stýringin innan verandi karmar virkar nøktandi. Tó er tað sambært grannskoðarunum ein treyt fyri eini vælvirkandi fíggjarstýring, at leiðslan, og bert leiðslan, hevur aktivitetsstýringina og príspolitikkin um hendi. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juli Árligt trygdareftirlit á Strandfaraskipum Landsins Strandfaraskip Landsins fær fleiri positivar viðmerkingar frá Søfartsstyrelsen í sambandi við trygdareftirlitð fyri ár SL eru fevnd av altjóða reglunum um Tryggan skiparakstur og fyribyrgjan av dálking (stytt á enskum ISM, International Safety Management). Talan er um eina serskipan innan góðskustýring av trygd. Tað er altjóða felagsskapurin IMO undir ST, ið hevur gjørt reglurnar og síðan eru tað teir nationalu statirnar hvør sær, sum hava ábyrgdina av at verkseta reglurnar og hava eftirlit etc. SL fekk endaligu góðkenningina uppá pláss í Í hesum sambandi eru bæði reiðaríð og strandfaraskipini undir eftirliti. Tað verður givin ein árlig góðkenning fyri at lúka øll tey krøv, sum sett verða til trygdarumsitingina. Góðkenningin fevnir yvir eitt -ára tíðarskeið, men verður á hvørjum ári endurskoðað. Ein týðandi partur av eftirlitinum er, hvussu skipari og manning útinna trygdararbeiði umborð. Eisini verður dentur lagdur á at fylgja við, hvussu nógv starvsfólkaorka og peningur stjóri og aðrir myndugleikapersónar í reiðarínum seta av til trygdararbeiðið av ymiskum slag. Harafturat er ein neyðug fortreyt fyri at trygdararbeiðið skal virka væl, at eitt gott samskifti og samstarv er millum umsitingina á landi og skipara/manning. Skipanin byggir m.a á eitt sera umfatandi skjalatilfar. Gjørdar eru manualar til reiðaríð og hvørt skipið sær. Talan er um fleiri sløg av eftirliti Innanhýsis eftirlit (internt audit) SL hava latið útbúgvi tveir persónar, sum hava førleika og eru góðkendur til at gera eftirlit. Endamálið við hesum eftirliti er at kanna um trygdarpolitikkurin verður fylgdur sambært ISM, bæði fyri reiðarí og skipara og manning. Hetta eftirlit verður framt einaferð um árið fyri øll strandfaraskipini. Harafturat hevur skiparin ábyrgdina av dagliga eftirlitinum umborð og skal hann, tá nakað er at finnast at, boða teknisku deild frá. Eisini hevur tekniska deild leypandi eftirlit við trygdararbeiðinum, sum í minsta lagi er ásett til tvær ferðir um árið. Uttanhýsis eftirlit (ISM) Á hvørjum ári ger Søfarsstyrelsen í Keypmannahavn eitt uttanhýsis eftirlit av trygdarskipanini (ISM) hjá reiðarínum. Í leypi av -ára tíðarskeiðnum verður sama eftirlit framt umborð á skipunum tvær ferðir. Endamálið við hesum eftirliti er at kanna um trygdarpolitikkurin verður rætt umsitin av reiðarínum. Í hesum sambandi skipaði SL fyri einari katastrofuroynd umborð á Trónda, juni Sjálvt um reglur eru ásettar í ISM um, hvussu trygdararbeiðið skal tilrættaleggjast, so er neyðugt við góðum sjómansskapi, sum ikki beinleiðis kann niðurskrivast, men er treytaður av fakliga og persónliga førleikanum hjá tí einstaka persónunum at virka á sjónum undir ymsum truplum umstøðum. SL hava veitt ráðgeving til onnur reiðaríð í Føroyum til at uppbyggja og verkseta ISM og sum í dag eru ISM-góðkend. Harafturat hevur SL og strandfaraskipini vitjan av sjómansskúlanæmingum, sum bæði hava áhuga fyri sjálvari umsitingini av skipanini og trygdararbeiðinum umborð á strandfaraskipunum. Hvønn týdning ein ISM-góðkenning hevur, er leigumálið viðvíkjandi M/V Claymore eitt gott dømið uppá. Ein av høvuðstreytunum, fyri yvirhøvur at leiga kundi koma uppá tal, var altjóða góðkenningin ISM ella tað sonevnda DOC, sum er góðkenningin til reiðaríð innan ISM. Fyri SL hevur ISM-skipanin stóran týdning fyri trygdararbeiðið. SL fær við hesari skipan ein óheftan stovn (Søfartsstyrelsen) við stórum fakligum førleika og royndum at gjøgnumganga og viðmæla alt trygdararbeiðið á skipunum og í reiðarínum. Trygdararbeiðið umborð á skipum í danska ríkinum verður eisini mett at vera eitt tað mest framkomna í heiminum. Operationelt eftirlit (pax-bólkurin) Umframt omanfyri nevndu eftirlit verður gjørt eitt ófráboðað eftirlit av sonevnda pax-bólkinum, meðan skipi er í sigling. Eftirlitið snýr seg her mest um, hvussu skipari og manning klára vandastøður, eitt nú Man over Board (MOB), Brandvenjing og Evakuering. Úrslitið av hesum royndum prógvaðu, at trygdarskipanirnar eru betraðar fyri hvørt ár. Td. vístu eftirlitið av M/V Claymore, at hóast skipari og manning bara høvdu kent skipið í eina góða viku, fingu hesir næstan fult stigatal. Annars vórðu hesi stig givin fyri ár Claymore MOB, Brand og Evakuering Tróndur MOB, Brand og Evakuering Ternan MOB, Brand og Evakuering Dúgvan MOB, Brand og Evakuering Ritan MOB, Brand og ongin roynd í evakuering Viðmerkjast kann, at stigatalvan gongur frá til Hjá Ternuni og Dúgvuni miseydnaðist tó fyrsta brandroyndin. Samanumtikið eru stigini hægri enn í fjør. Árliga frágreiðingin frá pax-bólkinum verður gjørd um ársskiftið og løgd út á heimasíðina hjá Søfartsstyrelsen, www.sofartsstyrelsen.dk Leiðslan á SL og skiparar og manning hava seinastu árini lagt nógva orku í at hækka góðskuna á trygdararbeiðinum. Hetta má sigast at vera væl eydnað, tá hugt verður eftir frágreiðingunum frá eftirlitsmyndugleikunum, galdandi bæði fyri leiðsluna á SL og skiparar og manningar á strandfaraskipunum. Leiðslan á SL er væl nøgd við úrslitið av trygdararbeiðinum og fer at leggja nógva orku í at halda verandi trygdarstøðið og at gera allar neyðugar betringarnar innan trygdararbeiðið. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni "M/V Claymore" flutti umleið ferðandi Flutningurin á Suðuroyarfarleiðini væl minni við M/V Claymore SL hava gjørt hagtøl yvir flutningin av fólki, akførum o.a., sum Claymore flutti á Suðuroyarfarleiðini í tíðarskeiðnum mai til juni Ferðafólk Persónakfør Trailarar Lastbilar Annað Tað mesta, sum varð flutt uppá ein dag varð ferðandi og persónakfør, tann juni, tá heilir einstakir túrar vórðu gjørdir. Talan varð um einstakar túrar eftir ferðaætlanini, sum varð løgd fyri Claymore. Til samanberingar kann nevnast, at Smyril sama tíðarskeið í fjør flutti ferðafólk og persónakfør. Samanumtikiið er talan um færri ferðafólk (svarandi til eina minking uppá %) og um færri persónakfør (svarandi til eina minking uppá %). Sum kunnugt varð Smyril settur í sigling aftur, eftir vanligu ferðaætlanini, fríggjadagin juni fyrsta túrin av Havnini kl. Fyrsta túrin til Suðuroyar vóru ferðafólk og fult dekk. Claymore fór úr Føroyum aftur seinnapartin fríggjadagin juni, kl. við kós móti Liverpool. Smyril tekur persónakfør og ferðandi um summari (og ferðandi um veturin). Claymore tekur persónakfør ella trailaralastir `a metur + akfør og ferðandi. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni SL arbeiðir við at uppafturtaka Skálafjarðarsiglingina SL arbeiðir í løtuni við at seta gomlu Ternuna í sigling á Skálafjørðinum SL arbeiðir í løtuni við at seta gomlu Ternuna í sigling á Skálafjørðinum. Gamla Ternan hevur í vetur røkt siglingina um Vestmannasund saman við Sam. Fyri stuttari tíð síðan varð stóra Ternan sett at røkja siglingina um Vestmannasund og tí er nú gamla Ternan tøk til siglingina um Skálafjørðin. Ætlanin er at uppafturtaka siglingina fyrst í komandi viku. Í løtuni verða gjørdar ymsar tekniskar umvælingar uppá gomlu Ternuna. Talan er ikki um eina varandi loysn. SL arbeiða tí eisini við at kanna møguleikarnar at leiga eina skjóttsiglandi ferju í einar mánaðar og á henda hátt fáa ymsar royndir av, hvussu farleiðin kann skipast við slag av ferju. Fyri SL er tað týdningarmikið at hava eitt liðiligt flutningskervi og brúka eina slíka skjóttsiglandi ferju eisini at seta inn á øðrum farleiðum eftir tørvi o.a. Samstundis verður snarbussurin tikin úr koyring. Lýst verður nærri nær siglingin verður uppafturtikin. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni Roykfrí strandfaraskip Tað vanta formligar reglur frá politisku myndugleikunum Í løtuni er tað loyvt at roykja ávís støð umborð á strandfarskipunum. Av tí, at tað ofta er opið rúm ímillum har roykjarar og ikki-roykjarar sita, so noyðast eisini ikki-roykjarar at anda inn henda royk. Talan kann eisini vera um ferðandi, sum ikki tola royk og verða sjúk, tá tey anda inn royk. SL er ein almennur stovnur og tí er leiðslan av tí fatan, at skal royking bannast heilt umborð á strandfaraskipunum eigur hetta at viðgerast í politiskum høpi og viðgerðin eigur at fevna um allar landsstovnar og roykipolitikk annars á almennum arbeiðsplássum. Talan er um so mikið grundleggjandi broytingar, at hetta evnið eigur at fáa eina politiska viðgerð. Í løtuni eru ongar formligar reglur, sum áseta, hvussu almennir stovnar skulu bera seg at í sambandi við bann fyri royking. Annars hava politisku myndugleikarnir fyri stuttum boðað frá, at arbeitt verður við at viðgerða royking á almennum arbeiðsplássum o.a. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni Skrokkurin kemur skjótt til Føroya Umboð fyri SL í Póllandi og kunnaðu seg um byggingina av skrokkinum til nýggju Sandoyarferjuna Tvey umboð fyri leiðsluna á SL vóru hósdagin tann juni í Póllandi og kunnaðu seg um byggingina av skrokkinum til nýggju Sandoyarferjuna. Marni Olsen, skipsverkfrøðingur frá Tórshavnar Skipasmiðju vísti SL-umboðunum runt á skrokkinum. Marni hevur havt eftirlit vegna skipasmiðjuna síðan byggingin byrjaði. Tað byrjaði við, at ein innanhýsis projektbólkur á SL í september lat Vinnumálastýrinum eina umfatandi frágreiðing við kravspecifikatiónum um, hvussu ferjan skuldi innrættast og annars hvørji krøv ferjan skuldi uppfylla, m.a. sæð við kundans eygum. Tað var tí sera áhugavert at síggja ferjuna nú taka form og síggja, hvussu ferjan væntandi fer at samsvara við teir tankar og tekningar, sum ferjan verður gjørd eftir. Tað er kortini skjótt at síggja á skrokkinum, at her verður talan um eina kollvelting í møguleikunum at flyta fólk, farm og akfør um Skopunarfjørð. Kapasiteturin til akfør verður næstan trífaldaður, uppihaldsrúmini til tey ferðandi verða rúmlig og manningin fær munandi betri umstøður at virka umborð. Á dekkinum er gjørd ein serlig gongd framvið í báðum síðum soleiðis at akfør og fólk verða skild at. Akførini kunnu koyra ígjøgnum í báðum endum á ferjuni og sleppa sostatt undan at bakka í land ella umborð. Bæði handverkarar og onnur fakfólk, sum byggja skrokkin, eru roynd innan skipabygging og vita tí hvat tey hava við at gera. Í hesum sambandi kann viðmerkjast, at umboðið hjá Tórshavnar Skipasmiðju ger eitt stórt arbeiði at føra eftirlit við góðskuni í byggingini og annars tryggja samskipan av ymsu uppgávunum, sum gerast skulu. Ætlanin er at sandblása og mála skrokkin, áðrenn hesin verður sleipaður heim til Føroya seinast í juni mánaða. Skipasmiðjan, ið byggur ferjuna eitur Stozcnia Porta Odra. Hon er dóttirfelag hjá Stozcnia Szczecinska S.A., har ferjan í løtuni verður gjørd liðug. Skipasmiðjan liggur í býnum Szczecin (Stettin). Sí myndir av skrokkinum. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni Er ferðaætlanin hjá SL eftirfarandi Viðmerking til innslagið í sjónvarpinum um ferðaætlanina hjá SL Sjónvarpið hevði týsdagin juni og hósdagin juni tey tíðindi, at tvey ferðandi úr útlandinum, sum skuldu úr Havn inn á Strendur/Toftir máttu staðfesta, at ongin ferja kom. Tey fingu at vita, at skipið, sum røkti siglingina lá við maskinskaða. Niðurstøðan í innslagnum var, at ferðaætlanin hjá SL er ikki eftirfarandi og hetta er ikki gott fyri menningina av ferðavinnuni í Føroyum. SL fara at gera hesa viðmerking til innslagið SL hava gjørt nógv mennandi tiltøk í sambandi við ferðaætlanina. Ferðaætlanin kemur út longu november, tvs. tann ferðandi kann í góðari tíð tilrættaleggja sína ferðing til summari. Harafturat er ferðaætlanin løgd út á eina heimasíðu, sum skapar góðar møguleikar at heinta rættar og skjótar upplýsingar um ferðaætlanina runt um í verðini, herundir broytingar. Eisini er ferðaæltanin løgd á tekstvarpið og eisini verður lýst í útvarpinum og bløðunum. SL hevur eitt serligt ferðingakort, sum gevur møguleikar fyri turistar og onnur at ferðast fyri ein sera lágan prís. Kortið gevur serliga góðar møguleikar at ferðast runt landið við tað, at kortið kann brúkast á bæði ferjum og bussum. Hesar møguleikar fyri ferðing eru útlendingar glaðir fyri. SL hava eisini fingið nýggjar bussar og eru í ferð við at byggja tvær nýggjar ferjur. Eisini er farið at sigla munandi meira um summari á flestu farleiðum. SL meta, at stovnurin hevur framt nógvar betringar og hevur ætlanir um fleiri aðrar betringar, sum gerast veruleiki um ikki so langa tíð. SL halda tí ikki, at tað við innslagnum hjá sjónvarpinum er grundarlag fyri at siga, at ferðaætlanin hjá SL ikki er eftirfarandi. Tað vildu td. verið órímuligt at sagt, at tí telefon-nummur eru niðurløgd, ja so er telefonbókin ikki eftirfarandi. Viðmerkjast kann, at tað er ógjørligt at uppbyggja Skálafjarðarleiðina við ára gomlum skipum og harafturat er onki skip tøkt hjá SL at røkja hesa sigling. Hvussu Skálafjarðarleiðin verður skipað er í løtuni treytað av einari politiskari støðutakan. SL kunnu ikki útgeva eina nýggja ferðaætlan fyri tús. kr. fyri tí, at ein broyting, sum hendan íkemur. Royndirnar seinastu árini vísa, at broytingar og avlýsingar í ferðaætlanini hjá SL eru minkaðar hetta sæst týðuliga aftur í útreiðslunum til lýsingar í útvarpinum og bløðunum. Verða broytingar gjørdar kemst hetta av tekniskum trupulleikum, veðurumstøðunum ella serligum tiltøkum. Samanumtikið er regulariteturin % á flestu farleiðum hetta havandi í huga, at strandfaraskipini hava ein miðalaldur uppá yvir ár og at veturin í Føroyum ofta kann verða trupul at koma ígjøgnum á sjónum og á vegunum. Hvat viðvíkur uppmerking av bilbásum við ferjulegurnar, so hevur SL ikki ábyrgdina av hesum, men kann partvíst krevja, at tað verður gjørt. Hetta krav hevur ikki verið gjørligt at seta fyrr enn fyri heilt stuttari tíð síðan. SL hava fyri umleið árum síðani yvirfyri avvarandi myndugleikum víst á týdningin av, at orðaður verður ein ferðavinnupolitikkur og at gjørt verður eitt málrættað arbeiðið, eftir einari fastari ætlan, at menna henda partin av vinnuni. Víst hevur verið á tann avgerandi týdning, at tað er ein stovnur ella fyriskipan, sum hevur bæði fakligan førleika og heimildir at fyriskipa (organisera) eina professionella ferðavinnu í Føroyum og soleiðis kann stuðla uppundir, at ferðavinnupolitikkurin verður fylgdur upp við handlingum. Hetta sjónarmið hava útlendingar, sum hava royndir at uppbyggja eina ferðavinnu eisini víst á. Spurningurin er eisini, hvussu allir partar av ferðavinnuni í felag kunnu hækka tænastustøðið. Verða stig tikin til at verkseta ein ferðavinnupolitik vil SL gera sítt til at skapa neyðugar karmar og at fylla hesar út. Fyrst verður neyðugt at lista upp veruligu trupulleikarnar og síðan gera eina langtíðarætlan, har bæði tað almenna og vinnan annars verður tikin við uppá ráð í sambandi við loysnir og soleiðis at breið undirtøka fæst fyri menning á økinum. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins juni Játtanin hjá SL fyri Viðmerking til almennu umrøðuna av játtanarligu viðurskiftunum hjá SL fyri SL fara við hesum at viðmerking til tað, sum hevur verið frammi um játtanina fyri Í viðmerking frá fjølmiðlunum um játtanarligu viðurskiftini hjá SL fyri serliga í samband við avloysaraskip fyri Smyril, verður leiðslan á SL løgd undir ikki at hava borið seg fyrisitingarliga rætt at, við tí úrslitið, at eitt sera væl egna avloysaraskip fyri Smyril glapp okkum av hondum. Í hesari viðmerking verður hetta víst aftur Leiðslan á SL sendi longu tann mai Vinnumálastýrinum uppskot um játtan fyri Í hesum uppskoti vórðu m.a. mió.kr. settar av til leigu av avloysaraskipi fyri Smyril, nú hesin skuldi í dokk at fáa gjørt nakrar størri umvælingar. Í uppskotinum frá SL varð ikki roknað við hækkingum í ferðaseðlaprísunum. Tá uppskotið um løgtingsfíggarlóg fyri varð lagt fyri tingið á heysti var játtanin til SL sett at verða mió.kr. við tí fortreyt, at ferðaseðlaprísirnir hækkaðu. Um prísirnir ikki skuldu hækka, tørvaði SL mió.kr. fyri at fáa raksturin at hanga saman. Løgtingsfíggjarlógin fyri varð samtykt í tinginum tann desember og varð játtanin hjá SL fyri nú sett at vera mió.kr., treytað av, at prísirnir ikki hækkaðu fyrsta ársfjórðingin av árinum. Sambært § í reglugerðini fyri SL setir landsstýrið stjóran, ið hevur dagligu fíggjarligu- og fyrisitingarligu ábyrgdina av allari fyritøkuni og eisini ábyrgd av øllum virksemi í fyritøkuni mótvegis landsstýrinum. Longu tann januar gjørdi leiðslan í skrivi til Vinnumálastýrið vart við, at vantandi játtanin uppá mió.kr. fyri kom at fáa ávirkan á ætlaða virksemi fyri árið. Fyri at fáa tillutaðu játtanina at røkka, varð neyðugt hjá SL at endurskoða fíggjarætlanina fyri Hinvegin var uppgávan frá løgtingum tann, at játtanin skuldi minkast, uttan at tænastustøðið skuldi broytast. Uppgávan at spara mió. kr. metti leiðslan vera ógjørlig at loysa innan nakrar mánaðar, uttan at tað fekk álvarsligar avleiðingar fyri tænastustøðið. Tænastustøðið er álagt í ferðaætlanini og kann ikki broytast uttan politiska góðkenning. Tískil varð neyðugt at hyggja eftir øðrum útreiðslum, eitt nú íløgur í flutningsútbúnað og útreiðslur til leigu av avloysaraskipi fyri Smyril, umframt útsetan av dokkingum og ísetan av nýggjari eldsløkkiútgerð til m.a. Ternuna og Dúgvuna. Hetta eru m.a. útreiðslur, sum ikki fyrikoma á hvørjum árið. Í skrivi dagfest tann januar varð sendur Vinnumálastýrinum ein útgreinaður tørvur á játtanini fyri Tann februar lat SL Vinnumálastýrinum eina umfatandi frágreiðing um karmar fyri framtíðar virkseminum ein frágreiðing um fortreytir, møguleikar og avmarkingar. Í hesari frágreiðing verður lagt upp til at gera broytingar undir skipaðum viðurskiftum og SL bíðar í løtuni eftir einum politiskum útspæli, áðrenn farast kann víðari í arbeiðinum at umskipa fyritøkuna. Landsstýrismaðurin í fíggjarmálum legði tann mars uppskot um eykajáttanarlóg fyri mars fyri tingið, har m.a. mió.kr. vórðu settar av til eykajáttan til SL. Eftir viðgerð í fíggjarnevndini samtykti tingið tann mai at veita SL eina eykajáttan áljóðandi mió.kr. Við samtyktu eykajáttanini í mai hevði SL nú møguleika at fremja tað í mai ætlaða virksemið fyri At fremja ætlanir, sum játtanargrundarlag ikki er til á fíggjarlógini er brot á stýrisskipanarlógina. SL hava ikki loyvi at yvirtrekkja játtanina við td. % sum undanfarin ár. Tað er td. ikki rætt, sum stendur at lesa í oddagreinini í Sosialinum tann juni citat "synd hevði verið, um man nú vendir aftur til administrator, ið ikki tekur avgerðir og mennir, men bíðar eftir boðum úr hægri stað viðvíkjandi eitt nú upphæddum uppá minni enn % av samlaðu fíggjarætlanini, ið var alt, ið kravdist til leigu av hóskandi suðuroyarskipi." Fyri leiðsluna á SL er tað ein spurningur um at halda landsins lógir og tað merkir, at í ávísum førum skal stovnurin hava játtan til meirnýtslu frá hægri stað í hesum føri frá løgtinginum, sum er játtandi myndugleikin. Ein atburður har SL framdi virksemi uttan neyðugt játtanargrundarlag, hevði verið beinleiðis brot á lógina. Tey %, sum verða nevnd í oddagreinini svara til mió. kr. og fyri leiðsluna (og eisini fyri skattaborgaran) er hetta sera nógvir pengar, sum sjálvandi skulu umsitast ábyrgdarfult og eftir galdandi lógum. Um so varð, at leiðslan hevði brúkt pening til leigu av avloysaraskipi oa., og uttan skjeringar í tænastuni, so hevði heilt vist peningur komi at vanta í seinni í ár. Í tí føri hevði verið einfalt at plasera ábyrgdina fyri hesum. Vónandi eru hesar viðmerkingar við til at beina burtur møguligar misskiljingar. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Rutuupplýsingin hjá SL Viðmerking til tað, sum alment hevur verið frammi um, at Claymore sigldi undan ferðandi av Tvøroyri og um rutuupplýsingina hjá SL Rutuupplýsingin hjá SL Tað hevur verið ein ávís almenn umrøða av, at Claymore sigldi undan nøkrum ferðandi á Tvøroyri mikumorgunin tann mai Eisini er í Sosialinum tann juni gjørdar viðmerkingar í oddagrein um, hvussu rutuupplýsingin hjá SL virkar. SL skulu her gera nakrar viðmerkingar til hendingina Tá ferðaætlanin fyri Claymore varð sett upp, vóru nógvir spurningar, hvussu siglingin skuldi tilrættaleggjast og annars, hvussu skipið kom at nøkta flutningstørvin. Tá lýst varð í bløðunum, varð mett, at tað varð ikki rætt at leggja seg fast á broytingar á farleiðini um halgidagarnar m.a. tí, at møguliga varð neyðugt at sigla um náttina o.a. Á heimasíðuni varð hóast hetta gjørdar viðmerkingar um broytingar, tvs. tær somu sum, tá Smyril er í sigling. Harafturat hava starvsfólkini á rutuupplýsingini tlf. upplýst hesa broyting mikudag, t.e. at siglt verður sum fríggjadag við fráferð kl. SL metti, at tá tað ikki valdaði ruðuleiki í flutningium, kundi SL halda seg til vanligu broytingarnar, sum verða gjørdar um halgidagar tað mótsatta varð heldur ikki fráboðað. Tað er tí ikki rætt, sum stendur at lesa í Sosialinum, at starvsfólkini á rutuupplýsingini í Tórshavn onki vistu um broytingarnar og tí upplýstu kl. Á kunningarstovuni á Tvøroyri varð eisini upplýst, at siglt varð sum fríggjadag. Annars er talan um broytingar, sum endurtaka seg á hvørjum árið. Tað vóru eisini ferðandi við Claymore henda morgunin, so rutuupplýsingin kann ikki hava virka so illa sum onkur vil gera tað til og fáa dumpikarakter av Sosialinum. Tað, sum kundi verði gjørt betri er fylgjandi Ferðaætlanin hjá Claymore kundi verði lýst einaferð afturat í bløðunum saman við broytingunum. Upplýsast kann, at dagliga avgreiðir einstaka starvsfólki í rutuupplýsingini umleið uppringingar. Hetta svarar til, at eitt starvsfólk avgreiðir árliga um tús. uppringingar. Harafturat flyta strandfaraskipini umleið tús. fólk árliga. Viðmerkjast kann eisini, at dagliga eru nógvar hundrað fráferðir og komir bæði hjá ferjum og bussum, sum aftur krevur góða samskipan. SL ætlað framyvir at gera meira brúk av teimum stóru møguleikum, sum internetið gevur. Arbeitt verður eisini við einari tøkniligari umlegging av tekstvarpinum. Arbeitt verður eisini við øðrum betringum, eitt nú at gera eina langtíðarferðaætlan, herundir leggja so fá frávik í ferðaætlanina sum yvirhøvur møguligt og eisini uppá longri sikt hava somu komu- og fráferðartíðir á ymsu farleiðunum. At Sosialurin brúkar eina einstaka hending sum hesa í einari politiskari viðgerð og í einari oddagrein, verða ongar viðmerkingar gjørdar til. Hendingin verður eisini blandað saman við játtanarreglum og leigumálinum av Claymore. Leiðslan á SL varð í januar greið yvir, at varð skip leiga og stórar umvælingar gjørdar uppá Smyril, fór peningur við vissu at vanta í seinni í ár talan er nevnliga um sera stórar upphæddir, sum skulu brúkast uppá Smyril, tilsamans mió. kr. Vitandi um, at peningurin kom at vanta í, vísti leiðslan á, at tað rættasta, eftir stýrisskipanarlógini, var at fáa neyðuga peningin til vega. SL setti longu í mars pening av til umvæling av Smyrli og leigu av avloysaraskipi á fíggjarætlanini fyri ár Síðan velur Tingið í desember at skerja játtanina við mió. kr. Viðmerkjast kann, at Sosialurin hevur ikki havt samband við nakað leiðandi ella ábyrgdarhavandi starvsfólk á SL um hendingina. Ein kritiskur succesfaktorur hjá SL er at geva rættar og skjótar upplýsingar. Tað er tí ein stór avbjóðing at minimera feilir, hvat rutuupplýsing viðvíkur. Málið er m.a., at so nógvir málbólkar sum gjørligt fáa nøkta sín serliga upplýsingartørv. Leiðslan á SL er av tí áskoðan, at verða misstøk gjørd, so eigur alt at verða gjørt fyri at rætta hesi og annars arbeiða fyribyrgjandi. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Ferðaætlanin eisini fyri útlendingar SL arbeiðir við at gera ymsar tillagingar í ferðaætlanini Ferðaætlanin eisini fyri útlendingar Ferðaætlanin hjá SL verður fyrst og fremst nýtt av føroyingum. Hinvegin hava eisini teir útlendingar, herundir turistar, sum koma at vitja í Føroyum tørv á einari ferðaætlan fyri skip og bussar hetta fyri skjótt og lætt at ferðast runt um í landinum. Í løtuni er teksturin í ferðaætlanini fyri tað mesta á føroyskum. Hinvegin fylgir ferðaætlanin nøkrum altjóða uppsetingum. Tað, at teksturin fyri tað mesta er á føroyskum, forðar sjálvandi fyri, at útlendingar uttan eina ella aðra vegleiðing, kunnu gera brúk av ferðaætlanini. SL hevur seinastu tíðina viðgjørt ymsar spurningar viðvíkjandi ferðaætlanini og tað, sum ein slík skal liva upp til. Miðað verður ímóti fyrst at gera ymsar tillagingar í tekstinum á heimasíðuni og á tekstvarpinum. Í komandi útgávuni av bóklinginum við ferðaætlanini, verða eisini gjørdar tillagingar í tekstinum. Eitt stórt framstig, sum er gjørt í viðvíkjandi útgávuni av ferðaætlanini er, at árliga útgávan longu er november. Hetta hevur við sær, at tey ferðandi í góðari tíð vita, hvussu siglt og koyrt verður um summari. Tað vanliga árini frammanundan var, at ferðaætlanin kom út í mai/juni mánaða. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Lekandi lastir og dálking Farmaleiðir arbeiða við mennandi verkætlan Lekandi lastir og dálking Farmaleiðir arbeiða í løtuni við einari mennandi verkætlan, hvørs endamál er at forða fyri, at lastirnar, sum koyrt verður við leka vatn ella fiskasevju á vegirnar og umborð á strandfarskipunum. Trupulleikin við, at lastir leka hevur verið kendur í nógv ár og talan er um ein trupulleika, sum fevnir um bæði lastbilar hjá Farmaleiðum og hjá øðrum flutningsfyritøkum. Avleiðingin er, at bæði sevja og luktur kann verða til stóran ampa fyri tey ferðandi umborð á strandfaraskipunum. Harafturat kemur smittuvandin. Farmaleiðir ætla nú at gera nakað veruligt við henda trupulleika og gera í løtuni royndir við einari serligari last. Nýggja skipanin er sum so einføld. Á lastina verður sett eitt frárensl í ein tanga uppá litur og síðan verður tangin tømdur á einum góðkendum stað. Nýggja skipanin skuldi sum heild havt við sær eina betri góðsku av flutninginum, herundir minni dálking. Fyri at tryggja eina so góða og nøktandi loysn sum gjørligt, hevur Farmaleiðir samstarv við m.a. serfrøðingar í Danmark og Heilsufrøðiligu Starvsstovuna. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Nýggja Suðuroyarferjan Strandfaraskip Landsins ætlar nú at innheinta tilboð uppá projekteringina av nýggju Suðuroyarferjuni Nýggja Suðuroyarferjan Ein onnur stór verkætlan, umframt byggingina av nýggjari Sandoyarferju, er ætlaða byggingin av einari nýggjari ferju til Suðuroyarfarleiðina. Fyrireikingarnar eru nú komnar so mikið áleiðis, at næsta stig verður at innheinta tilboð uppá projekteringsarbeiðið, tvs. tekningar av ferjuni. Ein innanhýsis arbeiðsbólkur á Strandfaraskip Landsins lat í september Vinnumálastýrinum eina umfatandi frágreiðing um verkætlanina, t.e. frágreiðing um kravspecifikatiónir. Innanhýsis arbeiðsbólkurin á SL er síðan víðkaður við umboðum úr Suðuroynni. Í arbeiðsbólkinum sita Reidar Nónfjall, stjóri, Magnus Magnussen, tekniskur leiðari, formaður, Hanus Lassen, skipari, Pauli Larsen, skipari, Petur Winther, maskinstjóri, Jógvan Nybo, meistari, Umboðini úr Suðuroynni eru Jógvan Krosslá, býráðsformaður í Vági, Dan Nielsen, býráðsformaður á Tvøroyri, Heri Hjelm, stjóri, Viberg Sørensen. Arbeiðsbólkurin er m.a. samdur um at taka støðið í tí verkætlan, sum SL hevur mælt til í sínari frágreiðing, nevnliga at byggja eina konventionella ella vanliga ferju og ikki ein katamaran ella skjóttsiglandi ferju. Ein vanlig ferja hevur við sær bestu trygdina á farleiðini, skapar besta regularitetin og besta komfortin. Arbeiðsbólkurin er eisini samdur um, at ferjan skal sigla millum míl, soleiðis at siglingartíðin kann styttast munandi (td. við einum hálvum tíma). Tað eru settar av tús. kr. á fíggjarlógini til víðari arbeiðið at projektera. Tilboð uppá at projektera ferjuna verða innheintað bæði í Føroyum og í útlandinum. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Nýggja Sandoyarferjan Byggingin av skrokkinum í Polen seinkað tveir mánaðar Nýggja Sandoyarferjan Byggingin av skrokkinum í Polen til nýggju Sandoyarferjuna er seinkað í umleið tveir mánaðar. Eftir upprunaligu tíðarætlanini skuldi skrokkurin til nýggju Sandoyarferjuna latast Skipasmiðjuni á Skála síðst í apríl Henda tíðarfreist er síðan broytt til síðst í juni. Strandfaraskip Landsins og Skipasmiðjan á Skála leggja, hóast hesar seinkingar, stóran dent á, at avtalaðu tíðarfreistirnar fyri byggingina verða hildnar. Eftir byggisáttmálanum skal ferjan latast Strandfaraskipum Landsins desember Byggisáttmálin er uppá mió. kr. Víðari arbeiðið at byggja ferjuna verður gjørt í Føroyum á Skipasmiðjuni á Skála. Aftur Tíðindi frá Strandfaraskip Landsins mai Sertænastur á Suðuroyarleiðini Meðan "Claymore" røkir siglingina fyri "Smyril", kann SL bjóða vinnuni og ferðafólkum nakrar sertænastur Bílegging Grundað á, at "Claymore" bara tekur umleið persónakfør ella trailaralastir er møguligt at bíleggja pláss á dekkinum. Hetta er tó bara galdandi í heilt serligum førum, td. um vandi er fyri stórum peningaligum missi. Hetta kann gerast við at ringja á tlf. ella senda fax ella senda t-post bilegging@ssl.fo Annars verður heitt á fólk um at stilla seg í bíðirøðina sum vanligt. Ferðafólk til flogleiðina Skipað er fyri serflutningi av ferðafólki, ið skulu víðari til Mærsk-flogfarið, teir dagar "Claymore" hevur fráferð kl. Møguleiki er sostatt fyri at fara úr Suðuroynni sama morgun allar dagar. Boðast skal frá í sølubúðuni umborð á "Claymore". Aftur Strandfaraskip Landsins keypt fyrsta liðbussin Strandfaraskip Landsins hava keyp ein liðbuss til at koyra á Bygdaleiðum. Bussurin hevur við sær eina betring av tænastuni og skapar møguleikar fyri at rationalisera raksturin. Bussurin er ætlaður at røkja flogleiðina og aðrar farleiðir, sum nógv fólk ferðast á. Um liðbussin m langur (vanligir bussur er m) sitipláss Lift til koyristólar Aðrir hentleikar eru WC, -rás ljóðanlegg, trygdarbeltir og borð. Hevur automat-gear, sum hevur við sær, at koyringin verður javnari. Bussurin er ára gamal, hevur einans koyrt tús. km. og er brúktur á farleiðini millum Aarhus og Keypmannahavn. Talan er um fyrsta buss av hesum slag í Føroyum. Tórshavn tann mai Strandfaraskip Landsins mai Avloysaraskip á Suðuroyarleiðini Strandfaraskip Landsins hava nú leigað enska skipið Claymore, sum skal avloysa Smyril, meðan hesin er í dokk. Claymore byrjar siglingina fyrst í komandi viku Galdandi frá mai til umleið juni Siglt verður ikki á Vág hettar tíðarskeið. Leið Tvøroyri Tórshavn Tvøroyri Skip >>Claymore<< Broytingar Siglingartíð tímar min. Tvøroyri Tórshavn Kl. Dagur Tíðaravm. Timelimit Kl. Dagur Viðm. Info Farmur dupult gjald fríggjadag. Farmur framíhjarætt hósdag Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraft. sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag við fyrstu fráferð av Tvøroyri kl. hvítusunnudag sum fríggjadag Avloysaraskip á Suðuroyarleiðini Strandfaraskip Landsins hava nú leiga enska skipið Claymore, sum skal avloysa Smyril, meðan hesin er í dokk. Claymore byrjar siglingina fyrst í komandi viku. Lýst verður nærri nær siglingin byrjar. Strandfaraskip Landsins hava lagt eina ferðaætlan, sum er tillaga møguleikunum hjá Claymore at røkja siglingina. Ferðaætlanin byggir á fylgandi høvuðsfortreytir Siglingartíð tímar og minuttir (streymur og vindur hevur her týdning) Samskipan við aðrar leiðir (Bygdaleiðir, sjóleiðir og flogleiðir) So vítt gjørligt hava eins tíðir allar dagar Nóg mikið av tíð millum fráferðirnar til at avgreiða flutningin Halda verandi fráfaringar- og komumynstur Fyrstu fráferðirnar úr Suðuroynni eru dagar í vikuni lagdar til kl Hetta er grundað, at ferðandi sleppa við flogleiðini og fyri, at Suðringar kunnu vera í Havn líka leingi sum tá Smyril siglir. Túrurin hósdag kl. av Drelnesi er fyrst og fremst ætlaður til farmaflutning. Týsdag verður eisini siglt tveir túrar. Longda siglingartíðin hevur við sær, at siglt verður ikki á Vág. Lýst verður í bløðunum við einari tillagaðari ferðætlan, sí annars heimasíðuna www.ssl.fo og tekstvarpið síða Eisini kann ringjast til rutuupplýsingina, tlf. Tórshavn tann mai Strandfaraskip Landsins Frágreiðingar frá Strandfaraskip Landsins mars Karmar fyri framtíðar virkseminum Á tingfundi december varð broytingaruppskot lagt fram við viðgerð av Fíggjarløgtingslógini fyri viðv. játtan til Strandfaraskip Landsins. Í viðmerkingunum varð álagt landsstýrismanninum at gera neyðugar umskipanir, ið tryggja verandi tænastustøði uttan meira játtan. Í hesum sambandi hevur SL gjørt frágreiðing um framtíðar virksemi stovnsins. Landsstýrismaðurin hevur latið løgtinginum frágreiðingina sum skjal til eykajáttanarlógaruppskotið fyri mars. Frágreiðingin kann takast niður sum PDF-fíl Karmar fyri framtíðar virkseminum Mb PDF fíla) Ein frágreiðing um fortreytir, møguleikar og avmarkingar. Tað krevst, at tú hevur Acrobat Reader. Hetta fæst ókeypis á internótini við at trýsta her. Hestleiðin Umleið sept. Meðan arbeitt verður á Gomlurætt siglir báturin hjá Ansgar Lenvig, "Dúgvan", millum Hest og Gomlurætt. Siglt verður soleiðis Mánadag til fríggjadag Hest-Gamlarætt, kl. og Gamlarætt-Hest, kl. og Sunnudag Hest-Gamlarætt, kl. Gamlarætt-Hest, kl. Tilkalling, tlf. ella Ritan siglir farm út í Hest mánadag og fríggjadag, kl. og mikudag, kl. Sandoyarleiðin Umleið sept. Í samband við, at nýggja Sandoyarferjan kemur í sigling væntandi um ársskiftið, verður neyðugt at gera broytingar av ferjulegunum á Gomlurætt og Skopun. Arbeiðið fer at taka umleið ein mánaða og í hesum tíðarskeiði verður ikki møguligt at leggja at á Gomlurætt. Tróndur fer tí hetta tíðarskeiðið at sigla millum Skopun og Havnina. Frá týsdegnum august og umleið ein mánaða fram siglir Tróndur soleiðis millum Skopun og Tórshavn, allar dagar í vikuni Skopun-Tórshavn Kl. og Tórshavn-Skopun Kl. og Størv august Stýrimaður Strandfaraskip Landsins søkja hervið eftir stýrimanni til M/B Sildberan Les meira august Skrivari Strandfaraskip Landsins søkja við hesum eftir skrivara til stjóraskrivstovuna Les meira Tú kanst her gera viðmerkingar um tænastuna hjá Strandfaraskipum Landsins. Talan kann vera um uppskot um betringar, klagur o.a. Endamálið við hesum møguleika hjá kundum okkara er at gera leypandi betringar í tænastuni. Í rútinum niðanfyri kanst tú í stuttum og greiðum vendingum orða eitthvørt. Tekstur Tað er ikki eitt krav, at tú skrivar navn og t-post adr., men skulu vit svara uppá td. ein fyrispurning ella gera eina viðmerking, er neyðugt við hesum upplýsingum. Navn E-postur Leið nr. Dømi Siglingartíð min. fráferð (kl.) fráferð (kl.) Fráfarðingar staður Fráfarðingar staður Kl. Dagur Viðmerkingar Information Kl. Dagur Viðmerkingar Information úr Grindavík tilk. flogleið Fyri hvørja leið stendur í fremsta teigi fráfarutíðin, og í øðrum teigi stendur, hvørjar dagar í viku siglt og koyrt verður hesar tíðir. Merkingarnar fyri vikudagarnar eru x = gerandisdagar (mánadag-fríggjadag) = mánadag = týsdag = mikudag = hósdag = fríggjadag = leygardag og = sunnudag Gult tal = siglt/koyrt verður bara Reytt tal = siglt/koyrt verður bara Fyri skipini er komutíðin ikki tikin við, tá hon skiftir við veðri og streymi, men vegleiðandi siglingartíð er sett ovast fyri hvørja leið sær. Í ferðaætlanini er eisini yvirlit yvir prísir og hentar upplýsingar av ymsum slagi, og víst verður eisini á, hvussu koyrt og siglt verður serligar dagar t.d. halgidagar og stevnir. Haraftrat er kort við øllum leiðunum, sum vísir, hvussu samferðslukervið í Føroyum er skipað. Fyrivarni Fyrivarni verður tikið fyri seinkingum og avlýsingum vegna vána veður, teknisk brek o.t. Um neyðugt kunnu broytingar verða gjørdar í ferðaætlanini. Fyrivarni verður tikið fyri møguligum setivillum. Avsláttur Bara teir avsláttir, ið lýstir eru í hesi ferðaætlan, verða latnir. Leigutúrar Møguligt er at gera avtalu um leigutúrar við skipi, bussi ella farmabili. Viðv. skipunum og bussunum verður víst til Fólkaflutningsdeildina, tlf. fax Viðv. farmabilunum verður víst til Farmaflutningsdeildina, tlf. fax Tilkalling og upplýsningar Við tilkalling skal ringjast til Rutuupplýsingina á tlf. Ynskjast nærri upplýsingar um lokalu farleiðirnar, kann ringjast til hesar busseigarar. Høvuðsskrivstova Yviri við Strond Box FO- Tórshavn tlf. fax mánadag-hósdag fríggjadag Heimasíða www.ssl.fo e-mail ssl@ssl.fo Rutuupplýsing tlf. fax svarar allar dagar Oyggja- og bygdaleiðir tlf fax mánadag-fríggjadag Farmaleiðir tlf. fax mánadag-fríggjadag e-mail farmaleidir@ssl.fo Farmastøðir Tórshavn tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Klaksvík tlf. fax e-mail ssl-klak@ssl.fo Skálafjørður tlf. fax e-mail ssl-eyst@ssl.fo Tvøroyri tlf. fax e-mail ssl-drel@ssl.fo Vágar tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Sandoy tlf. fax e-mail farmaleidir@ssl.fo Avgreiðslur Hattarvík tlf. Leivur Fuglø Kirkja tlf. Absalon Lydersen Svínoy tlf. Árnmar Mellemgaard Mikladalur tlf. Jógvan S. Heldarskarð Mykines tlf. Esbern í Eyðansstovu Skúvoy tlf. Antines M. Poulsen Nólsoy tlf. Sune Hansen Hestur tlf. Ansgar Lenvig Strandfaraskip Landsins geva hesa ferðaætlan út, og er henda at fáa á skipunum, í bussunum, á høvuðsskrivstovuni, farstøðini í Tórshavn og á avgreiðslunum kring landið. Busseigarar Leið Vestmanna, Gamlarætt-Kirkjubøur, Kaldbak og leið Vágarnar Strandfaraskip Landsins tlf. J.H.Isaksen, Kvívík tlf. Sp/f Jón Thomasen, Kvívík tlf. Neinbjørn Nattestad, Miðvágur tlf. Tage Sørensen, Sørvágur tlf. Aron Strømsten, Sandavágur tlf. Leið Eiði Hans Hammer, Ljósá tlf. Leið Tjørnuvík H.J.Justinussen, Streymnes tlf. Strandfaraskip Landsins tlf. Leið Gjógv Kristian Joensen, Gjógv tlf. Leið Fuglafjørður-Leirvík Strandfaraskip Landsins tlf. Theodor Lervig, Fuglafjørður tlf. P/f H.Zachariassen, Streymnes tlf. Leið Toftir Leið Nes Christian Høgagarð, Toftir tlf. Jákup Oluf Langgaard, Søldarfjørður tlf. Leið Strendur Tummas Jákup Høj, Strendur tlf. Sp/f Henry Jarnskor, Strendur tlf. Leið Viðareiði Olivar Askham, Hvannasund tlf. Leið Kunoy Olaf Joensen, Klaksvík tlf. Leið Kallsoy Ragna Glerfoss, Mikladalur tlf. Leið Skálavík P/f Bil, Sandur tlf. og og Sp/f Bilstøðin Auto, Sandur tlf. og Leið Dalur P/f Bil, Sandur tlf. og og Leið Vágur Fredrik Ludvig, Vágur tlf. Sp/f Akstur, Øravík tlf. og P/f Suðurleiðin, Porkeri tlf. og Poul J. Poulssen, Sumba tlf. Leið Sandvík/Hvalba Jacob P. Ludvig, Hvalba tlf. Trygvi Midjord, Hvalba tlf. Leið Fámjin Arnbjørn í Smiðuni, Fámjin tlf. Leið Sumba Poul J. Poulsen, Sumba tlf. P/f Suðurleiðin, Porkeri tlf. og Ferðaseðlaskipan Einvegisferðaseðlar kunnu keypast á øllum leiðum, og geva rætt til eina ferð millum tvey ávís pláss. Gjøgnumbillettering er galdandi á flestu leiðum. Á leiðunum og er kortini ikki gjørligt at keypa gjøgnumgangandi ferðaseðil galdandi alt landið. túra kort kunnu keypast á øllum leiðum, og geva fyri hvørja ástempling sama rætt sum einvegis ferðaseðil. Kortið kann bæði nýtast av bólkum og einstaklingum. Kortið kann fyri hvørja ástempling verða nýtt á ymiskum leiðum, sum hava sama kostnað. Mánaðarkort kunnu keypast á øllum leiðum. Kortini eru persónlig og geva rætt til ferðing á ávísari leið hjá einum ferðandi í mánað við skipum og bussum. Áðrenn fyrsta kortið verður keypt, skal frumkort keypast. Til hetta krevst mynd í stødd cm. Mánaðarkort á stigi geva eisini rætt til at ferðast á farleiðini Tórshavn-Skálafjørður. Skúlakort geva rætt til ferðing skúladagar millum heimið og skúlan. Visitor Travel Card er serliga stutttíðar ferðakortið, ið einamest er ætlað turistum. Kortið er eisini ein hentur møguleiki at brúka hjá føroyingum, ið ætla sær at ferðast í egnum landi. Sí annars Visitor Travel Card. Nærri upplýsingar um ferðaseðlar, prísir o.a. fáast við at venda sær til Rutuupplýsingina, tlf. Bygdaleiðir Oyggjaleiðir Flutningsreglur fyri Bygdaleiðir Royking Tað er ikki loyvt at roykja, eta ella drekka í bussunum. Bólkar Bólkar skulu siga frá frammanundan, so møguligur eykabussur kann setast inn. Húsdjór Bara førarahundar og smærri húsdjór, um teir eru í kurv, kassa ella tasku, verða tikin við. Koyristólar og barnavognar Koyristólar verða tiknir inn við aftaru hurðina og vístir til standiplássið, har festi er í flestu bussum. Barnavognur kann verða tikin inn í bussin ella lagdur í viðførisrúmið, um pláss ikki er inni. Fyrivarni verður tikið fyri, at summir bussar ikki hava standiplássøki. Súkklur Ferðandi kunnu hava súkklu við, um pláss er í bussinum. Fyri súkklu verður goldið kr. Samstarv við Bussleiðina í Tórshavn Samstarv er millum Strandfaraskip Landsins (skip og bussar) og Bussleiðina í Tórshavn, og merkir hetta, at ferðaseðlar hjá báðum kunnu nýtast í jøvnum føti til ferðing í Havn og til/av Norðasta Horni. Hetta er galdandi bæði fyri einvegis ferðaseðil, -túra kort, skúlakort og Visitor Travel kortið. Flutningur av pakkum Smápakkar verða tiknir við móti farmagjaldi. Pakkarnir skulu lastast inn og avheintast við busssteðgipláss ella á avgreiðslustøðum. Kostnaður kr. fyri hvønn pakkan (MVG íroknað). Pakkarnir skulu vera handbærir og mugu ikki viga meira enn kg. Strandfaraskip Landsins taka ikki ábyrgdina av skaðum á pakkar, og um pakkar verða burtur. Fyrivarni verður tikið fyri, at tað ikki altíð ber til at avgreiða pakkar til avtalaðu tíðina. Flutningsreglur fyri Oyggjaleiðir Á skipunum er ikki loyvt at roykja uttan á ávísum støðum, sum eru skeltað. Ferðafólk og viðføri, íroknað motorakfør, verða flutt við skipunum hjá Strandfaraskipum Landsins samsvarandi reglunum í sjólógini um ábyrgd og endurgjald. Flutningur, íroknað vørubilar, lastbilar og vøra í hesum bilum, bussar og ikki skrásett motorakfør, verður somuleiðis flutt eftir fyriskriftunum í sjólógini, við tað at Strandfaraskip Landsins, alt tað er gjørligt, taka sær ábyrgdarfrælsi samsvarandi hesum reglum. Strandfaraskip Landsins hava ikki ábyrgdina av skaða, sum fólk fáa, ella um tey doyggja, heldur ikki av viðføri, áðrenn fólkið kemur um borð, ella áðrenn akfarið verður koyrt umborð, ella eftir at fólkið er farið í land, ella akfarið er koyrt í land. Strandfaraskip Landsins hava ikki ábyrgdina av livandi dýrum, hóast Strandfaraskip Landsins ella onkur, sum umboðar Strandfaraskip Landsins hevur skyldina í skaðanum, ella at dýrið doyr. Er motorakfar, viðføri o.a. skatt, ella at klagað eigur at verða, so eigur at verða sagt yvirmanni á skipinum frá, og tað skal verða gjørt, áðrenn farið verður frá borði. Skulu krøv verða sett Strandfaraskipum Landsins, skulu tey verða latin Strandfaraskipum Landsins skrivliga. Motorakfør og trailarar ella slík akfør, sum fyri ella eftir flutningin eru sett á bryggjuna, har skipið leggur at, standa har fyri eigarans ábyrgd. Og Strandfaraskip Landsins hava als onga ábyrgd av skaða ella missi, íroknaður er stuldur. Í øllum førum avmarka Strandfaraskip Landsins ábyrgd sína samsvarandi avmarkingarreglunum í sjólógini. Motorakfarið verður flutt, so skjótt tilber, tá ið rúm er umborð, og stundir eru til tess. Bílegging Bílegging av leigutúrum við skipi ella bussi kann gerast við at seta seg í samband við Oyggjaleiðir Bygdaleiðir Tlf. E-postur bilegging@ssl.fo Fax Bygdaleiðir Nr. Farleið/Route Tórshavn Vestmanna Tórshavn Q Tórshavn Gamlarætt (Kirkjubø) Tórshavn Tórshavn Kaldbak Tórshavn Eiði Oyrarbakki Eiði Tjørnuvík Oyrarbakki Tjørnuvík Oyrarbakki Saksun Oyrarbakki Gjógv Oyrarbakki Gjógv Bøur Oyrargjógv Bøur Q Fuglafjørður/Leirvík Tórshavn Fuglafjørður/Leirvík Fuglafjørður Søldarfjørður Toftir Nes Æðuvík Selatrað Skálabotnur Runavík Skálabotnur Oyndarfjørður Skálabotnur Klaksvík Viðareiði Klaksvík Klaksvík Kunoy Klaksvík Trøllanes Húsar Trøllanes Skálavík Skopun Skálavík Dalur Skopun Dalur Vágur Tvøroyri Vágur Sandvík Tvøroyri Sandvík Fámjin Froðba Fámjin Sumba Vágur Sumba Leið Selatrað Skálabotnur Runavík Koyritíð t. min. Broytingar Selatrað Strendur Skála Skálabotnur Runavík Kl. samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Leirvíkar samb. v. leið til Leirvíkar Leið Runavík Skálabotnur -Selatrað Koyritíð t. min. Broytingar Runavík Skálabotnur Skála Strendur Selatrað Kl. Dagur Kl. samb. úr Leirvík við leið samb. úr Tórshavn og Leirvík við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Leirvík við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Tórshavn við leið samb. úr Tórshavn við leið Jólaaftan seinastu ferð úr Skálabotni kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Skálabotni kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð av Strondum kl. og úr Skálabotni kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan eykaferðir úr Skálabotni kl. og Ólavsøkudag eykaferðir av Strondum kl. úr Skálabotni kl. og Leið Skálabotnur Oyndarfjørður Koyritíð min. Broytingar Skálabotnur Hellurnar Oyndarfjørður Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. ikki skúladagar bara skúladagar tilk. tilk. tilk. tilk. Tilkalling á tlf. Leið Oyndarfjørður Skálabotnur Koyritíð min. Broytingar Oyndarfjørður Hellurnar Skálabotnur Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. tilk. tilk. tilk. tilk. Tilkalling á tlf. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Skálabotni kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Skálabotni kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Oyndarfirði kl og úr Skálabotni kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan eykaferð úr Oyndarfirði kl. Leið Klaksvík Viðareiði Koyritíð min. Broytingar Klaksvík Stong- unum Árna- fjørður Norð- depli Hvanna- sund Viðar- eiði Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. bara bara bara tilkalling Leið Viðareiði Klaksvík Koyritíð min. Broytingar Viðareiði Hvanna- sund Norð- depli Árna- fjørður Stong- unum Klaksvík Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilk. bara bara bara tilkalling Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Klaksvík kl. og av Viðareiði kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Klaksvík kl. og av Viðareiði kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag eingin koyring Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag eingin koyring Kr.Himmalsferðardag eingin koyring Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Leið Klaksvík Kunoy Klaksvík Koyritíð min. Broytingar Klaksvík Stong- unum Harald- sund Kunoy Harald- sund Stong- unum Klaksvík Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Klaksvík kl. og úr Kunoy kl. Jóladag eingin koyring jóladag eingin koyring Nýggjársaftan seinastu ferð úr Klaksvík kl. og úr Kunoy kl. Nýggjársdag eingin koyring Skírhósdag eingin koyring Langa fríggjadag eingin koyring páskadag eingin koyring Dýra biðidag eingin koyring Kr.Himmalsferðardag eingin koyring hvítusunnudag eingin koyring Leið Trøllanes Húsar Trøllanes Koyritíð min. Broytingar Trøllanes Mikladalur Húsar Mikladalur Trøllanes Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. bara Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Trøllanesi kl. og av Húsum kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð av Trøllanesi kl. og av Húsum kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan eykaferð av Trøllanesi kl. Skírhósdag eingin koyring Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan eykaferð av Trøllanesi kl. Dýra biðidag eingin koyring Kr. Himmalsferðaraftan eykaferð av Trøllanesi kl. Kr.Himmalsferðardag eingin koyring Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Norðoyastevnuaftan av Trøllanesi kl. og og avHúsum kl. og Leið Skálavík Skopun Koyritíð min. Broytingar Skálavík Sandur Meginskúlin Skopun Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. tilkalling bara skúlad. Leið Skopun Skálavík Koyritíð min. Broytingar Skopun Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Boðið bussføraranum frá um tygum skulu til Skúvoyar. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Skálavík kl. og úr Skopun kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Skálavík kl. og úr Skopun kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag úr Skálavík og og úr Skopun og Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr. Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan úr Skálavík kl. og og úr Skopun kl. og Ólavsøkudag úr Skálavík kl. og og úr Skopun og Leið Dalur Skopun Koyritíð min. Broytingar Dalur Húsavík Sandur Meginskúlin Skopun Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling tilkalling leygard. bara skúlad. Leið Skopun Dalur Koyritíð min. Skopun Meginskúlin Sandur Húsavík Dalur Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. Boðið bussføraranum frá um tygum skulu til Skúvoyar. tilkalling Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Dali kl. og úr Skopun kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Dali kl. og úr Skopun kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag úr Dali kl. og úr Skopun kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan úr Dali kl. og og úr Skopun kl. og Ólavsøkudag úr Dali kl. og og úr Skopun kl. og Leið Vágur Tvøroyri Koyritíð min. Broytingar Vágur Porkeri Hov Øravík Drelnes Trongis- vágur Tvøroyri Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Viðm. Info Kl. Kl. skifta/ buss skifta/ buss tilkalling sunnudag á tlf. ella Leið Tvøroyri Vágur Koyritíð min. Broytingar Tvøroyri Trongis- vágur Drelnes Øravík Hov Porkeri Vágur Kl. Dagur Kl. Kl. Viðm. Info Kl. Kl. Kl. Kl. skifta/ buss skifta/ buss Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Vági kl. og av Tvøroyri kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Vági kl. og av Tvøroyri kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag úr Vági kl. og og av Tvøroyri og Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag, tó fyrsta túr úr Vági kl. Norðoyastevnuaftan eykaferð av Drelnesi kl. Jóansøkuaftan eykaferð úr Vági kl. , og og av Tvøroyri kl. og Vestanstevnuaftan eykaferð av Drelnesi kl. Ólavsøkuaftan úr Vági kl. og og av Tvøroyri kl. og Ólavsøkudag úr Vági kl. og og av Tvøroyri kl. og Leið Sandvík Tvøroyri Koyritíð min. Broytingar Sandvík Hvalba Nes Trongis- vágur Drelnes Trongis- vágur Tvøroyri Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling tilkalling sunnudag Leið Tvøroyri Sandvík Koyritíð min. Broytingar Tvøroyri Trongis- vágur Drelnes Trongis- vágur Nes Hvalba Sandvík Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling ikki skúladagar/ Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Sandvík kl. og av Tvøroyri kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Sandvík kl. og av Tvøroyri kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Sandvík kl. og og av Tvøroyri Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag, tó fyrsta túr úr Sandvík kl. Norðoyastevnuaftan eykaferð av Drelnesi kl. Jóansøkuaftan eykaferðir úr Sandvík kl. og og av Tvøroyri og Ólavsøkuaftan úr Sandvík kl. og og av Tvøroyri kl. og Ólavsøkudag úr Sandvík og og av Tvøroyri kl. og Leið Famjin Froðba Koyritíð min. Broytingar Famjin Øravík Drelnes Trongis- vágur Tvøroyri Froðba Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Tilkalling skifta/ buss Tilkalling í seinasta lagi ein tíma áðrenn fráferð á tlf. Til morguntúrarnar tó seinast kl. kvøldið fyri. Ferðafólk ið skulu til Famjins av Smyrli, skulu boða frá umborð í seinasta lagi tíma áðrenn komu. Leið Famjin Froðba Koyritíð min. Broytingar Froðba Tvøroyri Trongis- vágur Drelnes Øravík Fámjin Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling Tilkalling í seinasta lagi ein tíma áðrenn fráferð á tlf. Til morguntúrarnar tó seinast kl. kvøldið fyri. Ferðafólk ið skulu til Famjins av Smyrli, skulu boða frá umborð í seinasta lagi tíma áðrenn komu. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Fámjin kl. og av Tvøroyri kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Fámjin kl. og av Tvøroyri kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Fámjin kl. og og av Tvøroyri kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag, tó við fyrstu fráferð kl. Norðuroyastevnuaftan eykaferð av Drelnesi kl. Jóansøkuaftan eykaferð úr Fámjin kl. og og av Tvøroyri kl. og Ólavsøkuaftan úr Fámjin kl. og og úr Froðba og Ólavsøkudag úr Fámjin kl. og og úr Frobða og Leið Sumba- Vágur Koyritíð min. Broytingar Sumba Akrar Vágur Kl. Dagur Kl. Kl. Viðm. Info tilkalling Leið Vágur Sumba Koyritíð min. Broytingar Vágur Akrar Sumba Kl. Dagur Kl. Kl. Viðm. Info tilkalling Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Vági kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Vági kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Sumba kl. og úr Vági kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag, tó við fyrstu fráferð úr Sumba kl. Norðoyastevnuaftan eykaferð úr Vági kl. Jóansøkuaftan eykaferðir úr Vági kl. og og úr Sumba kl. og Ólavsøkuaftan úr Sumba kl. og eykaferð úr Vági Ólavsøkudag eykaferð úr Vági kl. Leið Nes Æðuvík Koyritíð min. Broytingar Nes Toftir Runavík Glyvrar Rituvík Æðuvík Rituvík Runavík Glyvrar Toftir Nes Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling á tlf. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Runavík kl. Jóladag eingin koyring jóladag eingin koyring Nýggjársaftan seinastu ferð úr Runavík kl. Nýggjársdag eingin koyring Skírhósdag eingin koyring Langa fríggjadag eingin koyring páskadag eingin koyring Dýra biðidag eingin koyring Kr.Himmalferðardag eingin koyring hvítusunnudag eingin koyring Leið Fuglafjørður Søldarfjørður Koyritíð min. Broytingar Fugla- fjørður Kambs- dalur Leirvík Søldar- fjørður (kross. u. Gøtueiði) Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Viðm. Info leið til Toftir leið til Toftir leið til Toftir leið til Toftir leið til Toftir leið til Toftir samband við leið skúladagar/ min. seinni/ skúladagar/ Leið Søldarfjørður Fuglafjørður Koyritíð min. Broytingar Søldar- fjørður (kross. u. Gøtueiði) Leirvík Kambs- dalur Fugla- fjørður Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Viðm. Info Leið Søldarfjørður Toftir Koyritíð min. Broytingar Søldar- fjørður Runavík Toftir Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. samb. v. leið Toftir-Tórshavn samb. v. leið úr Fuglafirði samb. v. leið úr Fuglafirði samb. v. leið Toftir-Tórshavn samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Fuglafirði samb. v. leið úr Tórshavn skúlad. min. seinni samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Fuglafirði samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Fuglafirði samb. v. leið úr Tórshavn samb. v. leið úr Tórshavn Leið Toftir Søldarfjørður Koyritíð min. Broytingar Toftir Runavík Søldar- fjørður Kl. Dagur Kl. Kl. Viðm. Info samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. til Kambsdal samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Tórshavnar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Fuglafjarðar samb. v. leið til Fuglafjarðar Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Søldarfirði kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Søldarfirði kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð av Toftum kl. og úr Søldarfirði kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan eykaferðir úr Søldarfirði kl. og Ólavsøkudag eykaferðir úr Søldarfirði kl. og Leið Fuglafjørður/Leirvík Tórshavn Koyritíð t min. Broytingar Fugla- fjørður Leirvík Søldar- fjørður Skála- botnur Oyra- bakki Kolla- fjørður (v. Sjógv) Tórshavn Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. samb. við flogleið skift/ í Gøtudali Leið Tórshavn Leirvík/Fuglafjørður Koyritíð t min. Broytingar Tórshavn Kolla- fjørður (v. tunnilsm.) Oyra- bakki Skála- botnur Sølda- fjørður Leirvík Fugla- fjørður Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. samb. við flogleið Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Havn kl. og úr Leirvík kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Havn kl. og úr Leirvík kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð úr Havn kl. og úr Leirvík kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Norðoyarstevnuaftan eykaferðir úr Havn kl. og úr Leirvík kl. og Norðoyarstevnudag eykaferð úr Leirvík kl. og beinleiðis til Tórshavn Jóansøkuaftan eykaferð úr Tórshavn kl. Ólavsøkuaftan eykaferðir úr Leirvík kl. og og úr Havn kl. og Ólavsøkudag eykaferðir úr Havn kl. og og úr Leirvík og Leið Bøur Oyrargjógv Koyritíð min. Broytingar Bøur Sørvágur Flogvøllurin Miðvágur Sandavágur Oyrargjógv Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. tilkalling Leið Oyrargjógv Bøur Koyritíð min. Broytingar Oyrargjógv Sandavágur Miðvágur Flogvøllur Sørvágur Bøur Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Norðoyarstevnuaftan eykaferð av Oyrargjógv kl. Jóansøkuaftan eykaferð av Oyrargjógv kl. Vestanstevnuaftan eykaferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. og Ólavsøkuaftan eykaferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. Ólavsøkudag eykaferð úr Sørvági kl. og av Oyrargjógv kl. Leið Gjógv Oyrarbakki Gjógv Kóyritíð tími min. Broytingar Gjógv Funningur Elduvík Oyrarbakki Elduvík Funningur Kl. Dagur Kl. Kl. Kl. Kl. Kl. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jóladag eingin koyring jóladag eingin koyring Nýggjársdag eingin koyring Skírhósdag eingin koyring Langa fríggjadag eingin koyring páskadag eingin koyring Dýra biðidag eingin koyring Kr.Himmalsferðardag eingin koyring hvítusunnudag eingin koyring Leið Oyrarbakki Saksun Oyrarbakki Koyritíð min. Bara Oyrarbakki Saksun Kl. Dagur Kl. Dagur Viðm. Info Leið Tjørnuvík Oyrarbakki Tjørnuvík Koyritíð min. Broytingar Tjørnuvík Oyrarbakki Kl. Dagur Kl. Dagur Viðm. Info Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Tjørnuvík kl. og av Oyrarbakka kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Tjørnuvík kl. og av Oyrarbakka kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Tjørnuvík kl. og av Oyrabakka kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag eingin koyring Kr.Himmalsferðardag eingin koyring Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Leið Eiði Oyrarbakki Eiði Koyritíð min. Broytingar Eiði Oyrarbakki Kl. Dagur Kl. Dagur Viðm. Info Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Eiði kl. og av Oyrarbakka kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð av Eiði kl. og av Oyrarbakka kl. Nýggjársdag sum sunnudag, tó við fyrstu fráferð av Eiði kl. Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð av Eiði kl. og av Oyrarbakka kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan eykaferð av Eiði kl. og av Oyrarbakka kl. Ólavsøkudag eykaferð av Eiði kl. og av Oyrarbakka kl. Leið Tórshavn Kaldbak Tórshavn Koyritíð min. Broytingar Tórshavn Kaldbak Kl. Dagur Kl. Dagur Viðm. Info Ferðaseðlakostnaður og avsláttur er sambært prísunum hjá Bussleiðum. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag bara kl. úr Tórshavn Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Leið Tórshavn Gamlarætt (Kirkjubø) Tórshavn Koyritíð min. Broytingar Tórshavn Kirkjubøur Gamlarætt Tórshavn Kl. Dagur Kl. Viðm. Info Kl. Dagur Kl. tilk. tilk. tilk. tilk. tilk. tilk. tilk. tó ikki juni, juli og august. tilk. tó ikki juni, juli og august. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag við seinastu fráferð úr Tórshavn kl. Skírhósdag úr Havn kl. og av Gomlurætt kl. og úr Kirkjubø kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan úr Havn kl. og av Gomlurætt kl. og úr Kirkjubø kl. og Ólavsøkudag úr Havn kl. og av Gomlurætt kl. úr Kirkjubø kl. og Leið Tórshavn Vestmanna Koyritíð min. Broytingar Tórshavn Kollafjørður Kvívik Vestmanna Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Kl. Viðm. Info Kl. tilk. Q bara Q Q tilk. Q tilk. tilk. tilk. tilk. tilk. Tilkalling á Farstøðini í Havn telefon Leið Vestmanna Tórshavn Koyritíð min. Broytingar Vestmanna Kvívik Kollafjørður Tórshavn Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Viðm. Info Kl. Kl. Av ferjubakkanum tilk. tilk. Q tilk. tilk. Q tilk. Tilkalling á Farstøðini í Havn telefon Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. og úr Vestmanna kl. Jóladag eingin koyring jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Tórshavn kl. og úr Vestmanna kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu fráferð úr Tórshavn kl. Langa fríggjadag eingin koyring Páskadag eingin koyring páskadag sum sunnudag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin koyring hvítusunnudag sum sunnudag Jóansøkuaftan eykaferð úr Tórshavn kl. Vestanstevnuaftan eykaferðir úr Tórshavn kl. og úr Vestmanna kl. og Ólavsøkuaftan eykaferðir úr Tórshavn kl. og og úr Vestmanna kl. Ólavsøkudag eykaferðir úr Vestmanna kl. og úr Tórshavn kl. Oyggjaleiðir Nr. Farleið/Route Tvøroyri Tórshavn Tvøroyri Tórshavn Vágur Tórshavn Vestmanna Oyrargjógv Vestmanna Q Sørvágur Mykines Sørvágur Strendur Toftir Tórshavn Klaksvík Leirvík Klaksvík Klaksvík Syðradalur Húsar Syðradalur Klaksvík Hvannasund Svínoy Kirkja Hattarvík Svínoy Hvannasund Skopun Gamlarætt Skopun (Hest) Sandur Skúvoy Sandur Tórshavn Nólsoy Tórshavn Leið Tvøroyri Tórshavn Tvøroyri Skip M/F >>Smyril<< Broytingar Siglingartíð tímar min. Tvøroyri Tórshavn Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info fríggjadag farmur dupult gjald Leið Tórshavn Vágur Tórshavn Skip M/F >>Smyril<< Broytingar Siglingartíð tímar min. Tórshavn Vágur Kl. Dagur Kl. Dagur Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Mánadag fráferð úr Tórshavn kl. Týsdagur fráferð úr Tórshavn kl. Mikudagur fráferð úr Tórshavn kl. Jólaaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Jóladag eingin sigling jóladag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Nýggjársaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri Nýggjársdag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag páskadag sum fríggjadag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraft. sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Norðoyastevnuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Klaksvík kl. Klaksvík-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag við fyrstu fráferð av Tvøroyri kl. hvítusunnudag sum fríggjadag Jóansøkuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Vág kl. , Vág-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Ólavsøkuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Tvøroyri kl. Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Ólavsøkudag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Leið Tvøroyri Tórshavn Tvøroyri Skip M/F >>Smyril<< Broytingar Siglingartíð tímar min. Tvøroyri Tórshavn Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info fríggjadag farmur dupult gjald Leið Tórshavn Vágur Tórshavn Skip M/F >>Smyril<< Broytingar Siglingartíð tímar min. Tórshavn Vágur Kl. Dagur Kl. Dagur Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Mánadag fráferð úr Tórshavn kl. Týsdagur fráferð úr Tórshavn kl. Mikudagur fráferð úr Tórshavn kl. Jólaaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Jóladag eingin sigling jóladag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Nýggjársaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri Nýggjársdag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag páskadag sum fríggjadag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraft. sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Norðoyastevnuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Klaksvík kl. Klaksvík-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag við fyrstu fráferð av Tvøroyri kl. hvítusunnudag sum fríggjadag Jóansøkuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Vág kl. , Vág-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Ólavsøkuaftan Tvøroyri-Tórshavn kl. Tórshavn-Tvøroyri kl. Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Ólavsøkudag Tvøroyri-Tórshavn kl. og Tórshavn-Tvøroyri kl. Leið Q Vestmanna Oyrargjógv Vestmanna Skip M/F >>Ternan<< Broytingar Siglingartíð min. Vestmanna Oyrargjógv Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info BL bussur í fastari rutu Q Q Q Q Q Q Q Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag sum sunnudag við seinastu ferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraft. sum fríggjadag Kr.Himmalsferðard. sum sunnudag Hvítusunnudag sum sunnudag hvítusunnudag sum sunnudag Norðoyastevnuaftan eykaferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Jóansøkuaftan eykaferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Vestanstevnuaftan eykaferðir av Vestmanna kl. og og av Oyrargjógv kl. og Ólavsøkuaftan eykaferð av Vestmanna kl. og av Oyrargjógv kl. Ólavsøkudag eykaferðir av Vestmanna kl. og og av Oyrargjógv kl. og Leið Sørvágur Mykines Sørvágur Skip M/B >>Súlan<< Broytingar Siglingartíð tími min Bara galdandi Sørvágur Mykines Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info bara bara bara bara bara bara Bílegging á tlf. ella fax frammanundan, opið kl. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag eingin sigling Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Leið Strendur Toftir Tórshavn Toftir Strendur Skip M/F >>Ternan I<< Broytingar Siglingartíð Strendur-Toftir min. Toftir-Tórshavn min. Tórshavn-Strendur min. Strendir Toftir Tórshavn Toftir Kl. Dagur Kl. Kl. Samband við Connected to leið/route á Toftum og leið á Strondum leið/route á Toftum leið/route á Toftum og leið á Strondum leið/route á Toftum og leið á Strondum leið/route á Toftum og leið á Strondum leið/route á Toftum og leið á Strondum Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan eingin sigling Jóladag eingin sigling jóladag eingin sigling Nýggjársaftan eingin sigling Nýggjársdag eingin sigling Skírhósdag eingin sigling Langa fríggjadag eingin sigling páskadag eingin sigling Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag eingin sigling Kr.Himmalsferðaraftan eingin sigling Kr.Himmalsferðardag eingin sigling hvítusunnudag eingin sigling Ólavsøkuaftan eykaferð av Strondum kl. , av Toftum kl. og úr Havn kl. Ólavsøkudag eingin sigling Leið Klaksvík Leirvík Klaksvík Skip M/F >>Dúgvan<< Broytingar Siglingartíð min. Klaksvík Leirvík Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info Einki samband úr Havn sunnudag Einki samband til Havnar leygar- og sunnudag Einki samband til Havnar gerandisdagar Einki samband úr Havn leygar- og sunnudag Einki samband úr Havn leygardag Einki samband til Havnar Samband við leið bara Akfør skulu vera í bíðirøðini í seinasta lagið min. áðrenn fráferð. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Klaksvík kl. og av Leirvík kl. Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð av Klaksvík kl. og av Leirvík kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag sum sunnudag við eykatúri kl. av Klaksvík og kl. av Leirvík og seinasta túr av Klaksvík kl. og av Leirvík kl. Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Norðoyastevnuaftan av Klaksvík kl. , og av Leirvík kl. , og Norðoyastevnudag eykaferð av Klaksvík kl. og av Leirvík kl. Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Jóansøkuaftan eykaferð av Klaksvík og av Leirvík kl. Ólavsøkuaftan eykaferðir av Klaksvík kl. og og av Leirvík kl. og Ólavsøkudag eykaferðir av Klaksvík kl. og av Leirvík kl. Leið Klaksvík Syðradalur Húsar Syðradalur Klaksvík Skip M/B >>Barsskor<< Broytingar Siglingartíðir Klaksvík-Syðradalur min. Syðradalur-Húsar min. Klaksvík Kl. Dagur Viðm. Info eingin farmur/no cargo fríggjadag bara eingin farmur/no cargo Upplýsingar um fráfaringartíðir úr Syðradali og Húsum fáast við at venda sær til manningina ella avgreiðsluna í Mikladali, tlf. fax Dúgvan siglir eykatúr av Klaksvík í Kalsoynna (Húsar) við farmi, tá tørvur er, og líkindini eru til vildar. Bíleggjast skal hjá avgreiðsluni í Klaksvík tlf. fax Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð av Klaksvík kl. Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð av Klaksvík kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan eykaferð av Klaksvík kl. Skírhósdag eingin sigling Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan eykaferð av Klaksvík kl. Dýra biðidag eingin sigling Kr.Himmalsferðaraft. eykaferð av Klaksvík kl. Kr.Himmalsferðardag eingin sigling Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Norðoyarstevnuaftan av Klaksvík kl. og Leið Hvannasund Svínoy Kirkja Hattarvík Svínoy Hvannasund Skip M/S >>Másin<< Broytingar Siglingartíðir Hvannasund-Svínoy min. Svínoy-Kirkja min.Kirkja-Hattarvík min. Hattarvík-Svínoy min. Hvannasund Kl. Dagur Viðm. Info Ikki Bara Ikki til Svínoyar á vegnum innaftur Bara Bara og Bara Bara til Svínoyar Bara Upplýsingar um fráfaringartíðir úr Svínoy, Kirkju og Hattarvík fáast við at venda sær til manningina ella avgreiðslurnar á plássunum, t.e., Svínoy tlf. Kirkja, tlf. og Hattarvík, tlf. Broytingar á leið Dagur Dato Broyting Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag Skírhósdag eingin sigling Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag eingin sigling Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag eingin sigling Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Leið Skopun-Tórshavn-Skopun Skip M/F >>Tróndur<< Broytingar Siglingartíð tími Skopun Tórsh. Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info Bílegging til farm á tlf. Leið Hest-Gæmlarætt-Hest Skip M/B >>Dúgvan<< Broytingar Siglingartíð min. Hestur Gamlarætt Kl. Dagur Viðm. Info Kl. Dagur Viðm. Info Tilkalling Tilkalling Tilkalling Tilkalling Tilkalling á tlf. ella Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan seinastu ferð úr Skopun kl. og av Gomlurætt kl. Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan seinastu ferð úr Skopun kl. og av Gomlurætt kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag við seinastu fráferð úr Skopun kl. og av Gomlurætt kl. Skírhósdag úr Skopun kl. og og av Gomlurætt kl. og Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag við seinastu fráferð úr Skopun kl. og av Gomlurætt kl. Dýra biðidag sum sunnudag Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan úr Skopun kl. og , av Gomlurætt kl. og , Skopun-Tórshavn kl. og Tórshavn-Skopun kl. Úr Hesti kl. Ólavsøkudag úr Skopun kl. (Skopun-Hest-Gamlarætt) og av Gomlurætt kl. , Skopun-Tórshavn kl. og Tórshavn-Skopun kl. Leið Sandur Skúvoy Sandur Skip M/B >>Sildberin<< Broytingar Siglingartíð min. Sandur Kl. Dagur Viðm. Info tilkalling tilkalling tilkalling farmaflutningur/cargo tilkalling tilkalling tilkalling >>Ritan<< siglir farm av Havnini til Skúvoyar hvønn týsdag kl. Tilkalling hjá skiparanum á telefon Vinarliga boðið bussføraranum á leið ella frá, tá tygum skulu til Skúvoyar. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósaftan sum fríggjadag við seinastu fráferð av Sandi kl. Skírhósdag eingin sigling Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðiaftan sum fríggjadag Dýra biðidag eingin sigling Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag eingin sigling Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Leið Tórshavn Nólsoy Tórshavn Skip M/S >>Ritan<< Broytingar Siglingartíð min. Tórshavn Kl. Dagur Viðm. Info farmatúrur/ leygardagur undantikin/ >>Tróndur<< siglir eykatúr av Gomlurætt til Nólsoyar við farmi, tá tørvur er, og veðurlíkindini eru til vildar. Bíleggjast skal hjá skiparanum tlf. Broytingar/ á leið Dagur Dato Broyting Jólaaftan úr Tórshavn kl. og Jóladag eingin sigling jóladag sum sunnudag Nýggjársaftan úr Tórshavn kl. og kl. Nýggjársdag sum sunnudag Skírhósdag úr Tórshavn kl. Langa fríggjadag eingin sigling Páskadag eingin sigling páskadag sum sunnudag Dýra biðidag eingin sigling Kr.Himmalsferðaraftan sum fríggjadag Kr.Himmalsferðardag sum sunnudag Hvítusunnudag eingin sigling hvítusunnudag sum sunnudag Ólavsøkuaftan úr Tórshavn kl. og Ólavsøkudag úr Tórshavn kl. og Vegleiðandi tíðir Eysturoy mánadag fríggjadag kl úr Skálafirði úr Tórshavn Skálafjørður Skipanes Gøta Fuglafjørður Leirvík Søldarfjørður/Lambareiði/Lamba Runavík/Glyvrar/Saltangará Toftir/Saltnes/Nes Oyri Norðskáli/Svínáir/Ljósáir Eiði mánadag fríggjadag kl Nes Æðuvík Rituvík týsdag & fríggjadag kl Funningsfjørður Funningur Gjógv Elduvík Oyndarfjørður Hellur mánadag fríggjadag kl Skálafjørður Skála Strendur týsdag fríggjadag kl Kolbanargjógv Morskranes Selatrað Suðuroy mánadag fríggjadag kl av Drelnesi Øravík Hov Porkeri Vágur mánadag fríggjadag kl av Drelnesi Tvøroyri Hvalba mikudag kl av Drelnesi Hvalba Sandvík týsdag & fríggjadag kl Sumba Lopra/Akrar Fámjin Fámará Streymoy mánadag fríggjadag kl úr Tórshavn Kvívík Vestmanna Kollafjørður Hósvík Hvalvík Streymnes týsdag & fríggjadag kl Skælingur Saksun Haldarsvík Tjørnuvík Kaldbak Kirkjubøur Velbastaður Norðradalur Syðradalur Gamlarætt Norðoyggjar mánadag fríggjadag kl úr Klaksvík úr Tórshavn í Klaksvík úr Klaksvík Hvannasund týsdag, hósdag & fríggjadag kl úr Klaksvík Árnafjørður/Norðtoftir Norðdepil Hvannasund Viðareiði týsdag & fríggjadag kl Haraldssund Kunoy Sandoy mánadag fríggjadag kl úr Skopun úr Tórshavn Skopun Sandur Skálavík Húsavík týsdag & fríggjadag kl Dalur Skarvanes Vágar mánadag fríggjadag kl úr Vágunum úr Tórshavn Sandavágur Miðvágur Flogvøllur Vatnsoyrar Sørvágur týsdag & fríggjadag kl Bøur Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Norna Stuðulsstovnurin varð settur á stovn, tá ið føroyingar yvirtóku fyrisitingina av "Statens Uddannelsesstøtte" í og játtanin á donsku fíggjarlógini var flutt í "blokkin". Føroyingar fingu tá heimild til at gera egnar lógir og reglur fyri, hvussu stuðulin skuldi veitast lesandi í Føroyum. Stuðulsstovnurin umsitir í dag stuðulsskipanir. Tó er tað rætt at nevna ymiskar skipanir, tá ið tosað verður um stuðul til føroyingar, av tí at føroyingar, ið lesa í øðrum norðurlondum enn í Føroyum, fáa stuðul eftir danskari skipan. Tær stuðulsskipanirnar til lesandi eru ÚS-skipanin (stuðul í Føroyum umsitin av Stuðulsstovninum) SU-skipanin (stuðul í Norðurlondum umsitin av SU) ÚSUN-skipanin (stuðul uttanfyri Norðurlond umsitin av Stuðulsst./SU) Ferðastuðulin (til lesandi útisetar umsitin av Stuðulsstovninum) Verkætlanarstuðulin (til lesandi við hægri skúlar umsitin av Stuðulsst.) Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán ÚS-skipanin august í varð nýggj løgtingslóg um útbúgvingarstuðul sett í gildi lógtingslóg nr. frá apríl Sambært nýggju lógini komu nakrar broytingar í gildi við skúlaársbyrjan í fjør, ímeðan aðrar broytingar verða settar í gildi við skúlaársbyrjan í ár. Tær stóru broytingarnar í fjør vóru Studningsupphæddirnar fyri ára gomul og eldri øktist við meira enn %. Maksimala lánsupphæddin hækkaði við meira enn %. Stuðulin/lánið verður bert útgoldið í mðr. einki verður útgoldið í juli mánaði. Øll, sum lesa hægri lestur, fáa tann hægra stuðulin, t.v.s. sum útibúgvandi. Studningsupphæddirnar verða nú prístalsviðgjørdar (hækkingin er % í ár). Tær stóru broytingarnar í ár eru Aldursmarkið fyri at fáa vanliga útbúgvingarstuðulin er ár. Næmingurin fær sum áður stuðul mánaðin eftir at hann verður ár. Tey, ið eru undir ár, fáa ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari. Næmingar, ið fylla ár í fyrru lestrarhálvuni fáa kr. og teir ið fylla seinnu lestrarhálvuna fáa kr. Ískoytisstuðul til vistarhald verður latin avbygdanæmingum undir ár, sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Treytin fyri at fáa henda stuðul er, at sjóvegis farleið er millum heimabústað og skúlan ella at vegalongdin millum heimabústað og skúlan er longri enn km. Mánaðarligi vistarhaldsstuðulin er kr. Ískoytisstuðul til ferðing verður latin næmingum, ið nýta Strandfaraskip Landsins til og frá skúla. Meir kann lesast um henda stuðulin í "Vegleiðing til Ferðastuðul innanoyggja". Møguleiki er hjá lesandi, ið lesa hægri útbúgving, at fáa endalán. Stuðul verður ikki veitur, til næmingar, ið "fáa annan almannan stuðul, ið er ætlaður til livikostnað", hvørki lán ella studningur. Hetta merkir m.a. tað, at tey, ið eru undir endurbúgving, ikki fáa stuðul frá Stuðulsstovninum. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Nr. juli Kunngerð um útbúgvingarstuðul Við heimild í § stk. nr. § stk. § stk. § stk. § stk. og § stk. og í løgtingslóg nr. frá apríl um útbúgvingarstuðulsskipan verður ásett Kapittul Rætt til stuðul § Stuðul verður eftir umsókn veittur fólki í útbúgving, um tey eru lestrarvirkin sbrt. § og eru í útbúgving, sum gevur rætt til stuðul sbrt. § § Persónur í útbúgving er lestrarvirkin, til tað við royndum ella á annan hátt verður mett, at hann ikki kann standa endaligar royndir, uttan at lestrartíðin verður longd munandi. Stk. Eisini skal persónur í útbúgving møta upp til frálæru eftir teimum reglum, sum eru galdandi á útbúgvingarstovninum, lata inn kravdar uppgávur og fara til tær kravdu royndirnar/próvtøkurnar sambært lesiætlanum. § Ein útbúgving í Føroyum gevur rætt til at fáa stuðul, tá ið hon er ein hægri úbúgving, er ein viðurkend styttri vinnuførleikagevandi útbúgving, er ein viðurkend miðnámsútbúgving ella er ein útbúgving á framhaldsdeildarstigi fyri fólk eldri enn ár. Stk. Útbúgvingin skal verða skipað sum heiltíðarlestur og verða ólønt, sbr. tó § Stk. Hægri útbúgvingar eru Útbúgvingar á Fróðskaparsetri Føroya, lærara-, námsfrøðilig-, sjúkrasystra-, maskinmeistara-, skipsførara- og teldustøðisútbúgving. Stk. Styttri vinnuførleikagevandi útbúgvingar eru Skipara-, heimaskipara-, motorpassara-, maskinist-, kokka-, og sjóvinnuútbúgving. Stk. Viðurkendar miðnámsútbúgvingar eru Students-, HF-, FHS-, HH-, fiskivinnu-, SIT-, atstøðis-, HT-, heilsuhjálpara- og heilsurøktaraútbúgving. Stk. Styttri vinnuførleikagevandi útbúgvingar verða bólkaðar undir hægri útbúgvingar. Stk. Landsstýrismaðurin tekur avgerð um, hvussu úttbúgvingar, ið ikki eru nevndar í hesi kunngerð verða bólkaðar. § Fyri at koma undir heiltíðarlestur sum nevnt í § stk. krevst, tá talan er um tær í § stk. nr. og at tann lesandi hevur minst lestrartímar um vikuna. Fyri aðrar útbúgvingar verður farið eftir reglunum í § tá metast skal um heiltíðarlestur. Í ivamálum tekur Stuðulsstovnurin avgerð. § Fólk í útbúgving, sum fáa løn ein part av útbúgvingartíðini, kunnu fáa stuðul í tí ólønta tíðarskeiðinum. § Rætt til stuðul sum útibúgvandi hevur persónur, ið kann skjalprógva útreiðslur av egnum bústaði. Stuðulsstovnurin ásetir nærri krøv til skjalprógvan av nevndu útreiðslum. Stk. Lesandi á hægri útbúgvingum og forsyrgjarar verða roknað sum útibúgvandi. Stk. Persónur, ið býr á sama matr. nr. sum foreldur/verjar, verður roknaður at búgva heima. Stk. Stuðulsstovnurin kann gera undantak frá regluni í stk. Kapittul Stuðulstíðin § Stuðulsárið er frá august til juni árið eftir. § Næmingar á miðnámsútbúgvingum sbrt. § stk. fáa í mesta lagi útbúgvingarstuðul upp til eitt ár, eftir at ásetta lestrartíðin er lokin. Stk. Næmingar á hægri útbúgvingum sbrt. § stk. og fáa í mesta lagi útbúgvingarstuðul upp til eitt ár, eftir at ásetta lestrartíðin er lokin. Upp í lestrartíðina verða roknaðar áður loknar ella steðgaðar hægri útbúgvingar, har umsøkjarin hevur fingið útbúgvingarstuðul frá Stuðulsstovinum ella frá Statens Uddannelsesstøtte. Stuðul verður í mesta lagi latin í ár til hægri útbúgvingar. Stk. Stuðulsstovnurin kann gera undantak frá regluni um áramál í stk. og um lestrartíðin er vorðin longd vegna ráðsarbeiði, sjúku, barnsburð, ættleiðing, vísindaligt arbeiði o.a. Stk. Stuðulsstovnurin kann longja stuðulstíðina í stk. við tveimum árum, um tann lesandi ikki hevur miðnámsútbúgving. Stk. Er stuðulstíðin styttri enn eitt ár, verður stuðulsupphæddin lækkað lutfalsliga. Kapittul Stuðul og lán § Lesandi, ið eftir vanligu reglunum hevur fingið tann stuðul, sum kann fáast frá Stuðulsstovninum, kann søkja um at fáa endalán í mesta lagi í mánaðir á kr. um mánaðan. Treytin fyri at fáa endalán er, at tann lesandi tekur eina hægri útbúgving, er lestrarvirkin og at avvarandi lærustovnur kann vátta, at tann lesandi er førur fyri, at gera útbúgvingina liðna innan ár. § Ískoytisstuðul til ferðing verður latin næmingum, ið nýta Strandfaraskip Landsins til og frá skúla. Umsókn verður latin Strandfarskipum Landsins og avrit av umsókn verður sent Stuðulsstovninum. Stk. Treytin fyri at fáa ískoytisstuðul til ferðing er, at útbúgvingin uppfyllir treytirnar í § og at næmingurin uppfyllir treytirnar í § og § Stk. Næmingurin kann fáa ískoytisstuðul til ferðing á eini farleið aftur og fram til skúlan einaferð um dagin. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir kostnaðin, ið næmingarnir skulu gjalda. Stk. Stuðulsstovnurin kann gera undantak frá regluni í stk. um eina farleið, um næmingur er undir ár og fær vistarhaldsstuðul og kann í serligum førum gera untantak frá regluni í stk. um at nýta Strandfaraskip Landsins. § Eftir umsókn verður ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari latin næmingum, ið fylla ár eftir desember í stuðulsárinum. Næmingar, ið fylla ár innan januar í stuðulsárinum fáa hálvan ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir upphæddina fyri ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari. § Eftir umsókn verður ískoytisstuðul til vistarhald latin næmingum, ið eru undir ár og sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Stk. Treytirnar fyri at fáa stuðul sbrt. stk. eru, at sjóvegis farleið er millum heimabústað og skúlan ella at vegalongdin frá heimabústaði til skúla er longri enn km. Stk. Mánaðarligi ískoytisstuðulin til vistarhald er 1/2 ferð munin á upphæddini, ið ein heimabúgvandi og ein útibúgvandi yvir ár fær í útbúgvingarstuðli. Ískoytisstuðul til vistarhald verður í mesta lagi útgoldin í mánaðir í einum skúlaári. Stk. Stuðulsstovnurin kann í serligum førum gera undantak frá regluni í stk Kapittul Afturgjaldingartreytir fyri lestrarlán § Tann lesandi byrjar vanliga at gjalda aftur lestrarlán og rentur eitt ár aftaná, at útbúgvingin er lokin. Stk. Útbúgvingin verður ikki søgd at verða lokin, um tann lesandi innan mánaðir eftir hesa útbúgving byrjar eina aðra útbúgving. Tað sama er galdandi, um ein fyribils steðgað útbúgving verður tikin uppaftur innan fyri somu tíðarfreist. Stuðulsstovnurin kann gera undantak frá hesum ásetingum. Stk. Stuðulsstovnurin kann gera av, at lestrarlánið skal verða goldið aftur, hóast útbúgvingin ikki er lokin, um lántakarin ikki longur er lestrarvirkin. § Afturgjalding av lestrarláni við rentum fer fram við líka stórum gjøldum hvønn mánað. Stk. Gjaldsupphæddin verður ásett av Stuðulsstovninum í mun til skuldina. Afturgjaldstíðin er í mesta lagi ár. Hvørt gjaldið skal í minsta lagi verða kr. Kapittul Upplýsingarskylda § Fólk í útbúgving, sum fáa stuðul eftir løgtingslóg um útbúgvingarstuðulsskipan, skulu beinanvegin skrivliga boða Stuðulsstovninum frá, tá ið tey Steðga ella verða liðug við útbúgvingina, um hetta ikki sæst í umsóknini. Steðga við eini útbúgving fyri at byrja uppá eina aðra útbúgving í sama stuðulsári. Fáa farloyvi. Fáa løn eina tíð sum lið í útbúgvingini, og hetta ikki sæst í umsóknini, sbrt. tó § Fáa annan almennan stuðul, ið er ætlaður til at gjalda livikostnað. Flyta heim at búgva. Ikki longur eru í heiltíðarútbúgving. Stk. Fólk í útbúgving, ið hava fingið lán, hava skyldu til skrivliga at boða Stuðulsstovninum frá, tá ið útbúgvingin er lokin, tey gevast at lesa, farið verður uttanlands, ella steðgur annars verður í lestrinum. Kapittul Gildiskoma § Henda kunngerð kemur í gildi august Samstundis fer úr gildi kunngerð nr. frá juli um útbúgvingarstuðul. Undirvísingar- og mentamálastýrið, juli Torbjørn Jacobsen (sign.) landsstýrismaður Petur Petersen (sign.) Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Vegleiðing til útbúgvingarstuðul Vegleiðing til ferðastuðul Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin skúlaárið / Broytingar í ár august í varð nýggj løgtingslóg um útbúgvingarstuðul sett í gildi lógtingslóg nr. frá apríl Sambært nýggju lógini komu nakrar broytingar í gildi við skúlaársbyrjan í fjør, ímeðan aðrar broytingar verða settar í gildi við skúlaársbyrjan í ár. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Broytingar í ár august í varð nýggj løgtingslóg um útbúgvingarstuðul sett í gildi lógtingslóg nr. frá apríl Sambært nýggju lógini komu nakrar broytingar í gildi við skúlaársbyrjan í fjør, ímeðan aðrar broytingar verða settar í gildi við skúlaársbyrjan í ár. Tær stóru broytingarnar í ár eru Aldursmarkið fyri at fáa vanliga útbúgvingarstuðulin er ár. Tey, ið eru undir ár, fáa ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari. Ískoytisstuðul til vistarhald verður latin avbygdanæmingum undir ár, sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Ískoytisstuðul til ferðing verður latin næmingum, ið nýta Strandfaraskip Landsins til og frá skúla. Møguleiki er hjá lesandi, ið lesa hægri útbúgving, at fáa endalán. Stuðul verður ikki veittur, til næmingar, ið "fáa annan almannan stuðul, ið er ætlaður til livikostnað", hvørki lán ella studning. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Stuðulshættir og -upphæddir Tey, ið eru ár og eldri Øll, ið eru ár ella eldri fáa vanliga útbúgvingarstuðulin um tey uppfylla treytirnar (sí punkt ). Yvirlit yvir upphæddir Stuðul um árið í mðr. Stuðul um mánaðin Heima- búgvandi kr. kr. Úti- búgvandi kr. kr. Lán kr. kr. Eingin útbúgvingarstuðul verður útgoldin í juli. Tey, ið verða ár í stuðulsárinum, fáa stuðulin mánaðin eftir at tey eru fylt ár. Hetta er sjálvsagt treytað av, at Stuðulsstovnurin hevur fingið umsóknina. Tá hava hesi eisini møguleika at søkja um lán. Nágreiniligari er greitt frá, hvør fær sum heimabúgvandi og hvør fær sum útibúgvandi undir punkti Bústaðarviðurskifti. Tey, ið eru undir ár Vanligi útbúgvingarstuðulin er avtikin fyri tey, ið eru undir ár. Ístaðin fáa tey ískoytisstuðul til keyp av undirvísingartilfari (bókastuðul). Harafturat er møguleiki hjá nøkrum av hesum næmingum at fáa ískoytisstuðul til vistarhald (vistarhaldsstuðul). Bókastuðulin Bókastuðul verður latin øllum næmingum, ið ikki hava fylt ár innan august Næmingar, ið fylla ár í fyrru lestrarhálvu, tvs. innan januar fáa kr. og teir í fylla seinnu lestrarhálvu, tvs. januar ella seinni fáa kr. Bókastuðulin verður útgoldin fyrst í stuðulsárinum. Vistarhaldsstuðulin Vistarhaldsstuðulin verður latin avbygdanæmingum undir ár, sum noyðast at flyta til útbúgvingarstaðið. Treytin fyri at fáa henda stuðul er, at sjóvegis farleið er millum heimabústað og skúlan, ella at vegalongdin millum heimabústað og skúlan er longri enn km. Mánaðarligi vistarhaldsstuðulin er kr. í mánaðir. Fyri at fáa vistarhaldsstuðul skal ÚS-leiguváttan fyriliggja á sama hátt sum hjá útibúgvandi (sí punkt ) Ikki aldurstreytaður stuðul Ferðastuðulin innanoyggja Á sama hátt sum bóka- og vistarhaldsstuðulin er hesin stuðulin nýggjur. Stuðulsstovnurin hevur gjørt eina avtalu við Strandfaraskip Landsins um eina royndarskipan til desember, so tað kunnu koma broytingar í skipanini seinni í skúlaárinum. Um so verður, vilja vit seta okkum í samband við skúlarnar. Meginreglan í skipanini er, at allir næmingar, ið nýta Strandfaraskip Landsins, gjalda sama gjald fyri at koma í skúla, uttan mun til fjarstøðu frá skúlanum. Ásett er, at fyri túrar aftur og fram millum heimabústaðin/útbúgvingarbústaðin og skúlan skal næmingurin gjalda kr. Næmingurin fær útflýggja eitt elektroniskt kort, sum bert kann nýtast á eini farleið, og bert eina ferð um dagin aftur og fram í skúla. Treytin fyri at fáa ferðastuðulin er hin sama, ið er galdandi fyri at fáa útbúgvingarstuðulin. Nágreiniligari er greitt frá mannagongd v.m. í "Vegleiðing til Ferðastuðulin innanoyggja". Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Stuðulstreytir Fyri at fáa stuðul frá Stuðulsstovninum, skulu ymiskar treytir verða uppfyltar Góðkendar útbúgvingar Niðanfyri nevndu útbúgvingar í Føroyum, eru góðkendar sum stuðulsheimilaðar Hægri útbúgvingar Útbúgvingar á Fróðskaparsetri Føroya, lærara-, námsfrøðilig-, sjúkrasystra-, maskinmeistara-, skipsførara- og teldustøðisútbúgving. Styttri vinnuførleikagevandi útbúgvingar Skipara-, heimaskipara-, motorpassara-, maskinist-, kokka-, og sjóvinnuútbúgving. Miðnámsútbúgvingar Students-, HF-, FHS-, HH-, fiskivinnu-, SIT-, atstøðis-, HT-, heilsuhjálpara- og heilsurøktaraútbúgving. Lestrarvirkni Næmingur í útbúgving er lestrarvirkin, til tað við royndum ella á annan hátt verður mett, at hann ikki kann standa endaligar royndir, uttan at lestrartíðin verður longd munandi. Eisini skal næmingur í útbúgving møta til frálæru eftir teimum reglum, sum eru galdandi á útbúgvingarstovninum, lata inn kravdar uppgávur og fara til tær kravdu royndirnar/próvtøkurnar sambært lesiætlanum. Heiltíðarlestur Fyri at fáa stuðul, skal útbúgvingin verða skipað sum heiltíðarlestur og verða ólønt. Fyri at koma undir heiltíðarlestur krevst, tá talan er um miðnámsútbúgvingar og styttri vinnuførleikagevandi útbúgvingar, at tann lesandi hevur minst lestrartímar um vikuna. Fyri hægri útbúgvingar verður farið eftir reglunum í tá metast skal um heiltíðarlestur. Annar almennur stuðul Stuðul verður ikki veitur, til næmingar, ið "fáa annan almannan stuðul, ið er ætlaður til livikostnað", hvørki lán ella studningur. Hetta merkir m.a., at tey, ið eru undir endurbúgving, ikki fáa stuðul frá Stuðulsstovninum. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Stuðulstíð Stuðulsárið er frá august til juni árið eftir. Næmingar á miðnámsútbúgvingum fáa í mesta lagi útbúgvingarstuðul upp til eitt ár, eftir at ásetta lestrartíðin er lokin. Næmingar á hægri útbúgvingum og á styttri vinnuførleikagevandi útbúgvingum, fáa í mesta lagi útbúgvingarstuðul upp til eitt ár, eftir at ásetta lestrartíðin er lokin. Upp í lestrartíðina verða roknaðar áður loknar ella steðgaðar hægri útbúgvingar, har umsøkjarin hevur fingið útbúgvingarstuðul frá Stuðulsstovninum ella frá Statens Uddannelsesstøtte. Stuðul verður í mesta lagi latin í ár til hægri útbúgvingar. Stuðulsstovnurin kann longja stuðulstíðina við tveimum árum, um tann lesandi ikki hevur miðnámsútbúgving. Stuðulsstovnurin kann gera undantak frá regluni um áramál, um lestrartíðin er vorðin longd vegna ráðsarbeiði, sjúku, barnsburð, ættleiðing, vísindaligt arbeiði o.a. Er stuðulstíðin styttri enn eitt ár, verður stuðulsupphæddin lækkað lutfalsliga. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Bústaðarviðurskifti Heimabúgvandi ella útibúgvandi Tey, sum búgva á sama matrikkulnummari sum annað ella bæði foreldini, verða vanliga roknað sum heimabúgvandi. Lesandi roknast fyri at vera útibúgvandi, um hann kann Skjalprógva útreiðslur av egnum húsum. Skjalprógva leigu av bústaði. Er uppihaldari, tvs. foreldur. Er lesandi á hægri útbúgving ella styttri vinnuførleikagevandi útbúgving. Øll onnur verða roknað sum heimabúgvandi. Viðvíkjandi Tey, ið hava hús, skulu seta matrikulnummarið á húsinum á umsóknina. Stuðulsstovurin kann síðani kanna ognarviðurskiftini. Viðvíkjandi Tey, ið búgva til leigu, skulu senda inn skjalið ÚS-leiguváttan. Í lestrarárinum skulu tey, ið leiga, eftir áheitan frá Stuðulsstovinum, kunna leggja húsaleigukvittanir fram fyri hvønn mánað í stuðulsárinum. Talan skal verða um eina kvittaða rokning, ið skal lúka hesi krøv at tað sæst á rokningini, at talan er um húsaleigu, at tað sæst, hvør leigarin og útleigarin eru, at húsaleigan fyri hvønn mánað minst er kr. , at kvittanirnar eru dagførdar, at tað framgongur, hvønn mánaða goldið er fyri. Viðvíkjandi Søkir uppihaldari sum útibúgvandi, skal ljóstak av dópsbrævi ella navnaváttan hjá barninum/børninum verða løgd við umsóknini. Verður barnið føtt í stuðulsárinum, er broytingin í stuðulinum galdandi frá fyrsta í mánaðinum eftir føðingina. Viðvíkjandi Sí punkt Bústaðarbroyting ella steðgur í útbúgvingini. Sum tað framgongur av punkt "Upplýsingarskylda", hava næmingarnir skildu at fráboða Stuðulsstovninum broytingar, m.a. bústaðarbroytingar. Tað er bústaðarstøðan, tann fyrsta í mánaðinum eftir at broytingin er hend, sum er avgerandi fyri, um næmingurin verður roknaður sum heima- ella útibúgvandi. Um næmingur gevst við útbúgvingini í skúlaárinum, fellur stuðulin burtur frá tí fyrsta í mánaðinum eftir, at næmingurin er givin. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Lestrarlán og endalán Lestrarlán og afturgjalding Lestrarlán renta við % í útbúgvingartíðini. Eftir lokna útbúgving verða lestrarlán rentað við % yvir diskontoini. Diskontoin var tann juni %. Tann lesandi byrjar vanliga at gjalda aftur lestrarlán og rentur, eitt ár aftaná, at útbúgvingin er lokin. Útbúgvingin verður ikki søgd at verða lokin, um tann lesandi innan mánaðir eftir hesa útbúgving, byrjar eina aðra útbúgving. Tað sama er galdandi, um ein fyribils steðgað útbúgving, verður tikin uppaftur innan fyri somu tíðarfreist. Afturgjaldsupphæddin verður ásett av Stuðulsstovninum í mun til skuldina. Afturgjaldstíðin er í mesta lagi ár. Hvørt gjaldið skal í minsta lagi verða kr. Endalán Lesandi, ið eftir vanligu reglunum, hevur fingið tann stuðul, sum kann fáast frá Stuðulsstovninum, kann søkja um at fáa endalán, í mesta lagi í mánaðir á kr. um mánaðan. Treytin fyri at fáa endalán er, at tann lesandi tekur eina hægri útbúgving, er lestrarvirkin, og at avvarandi lærustovnur kann vátta, at tann lesandi er førur fyri, at gera útbúgvingina liðna innan ár. Afturgjaldstreytirnar fyri hesi lán eru tær somu sum fyri hini lestrarlánini. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Útgjalding og umsóknarfreist Næmingar kunnu í mesta lagi søkja um útbúgvingarstuðul fyri eitt ár í senn. Umsóknarfreistin er mai í stuðulsárinum. Stuðulsstovnurin flytir av upphæddini til studning og lestrarlán seinast í hvørjum mánaða á konto í føroyskum peningastovni. Í juli mánaða verður ongin stuðul latin. Fyrsta útgjaldingin av lestrarláninum verður flutt, tá ið Stuðulsstovnurin hevur fingið tað undirskrivaða lániskjalið. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Upplýsingarskylda Næmingar, sum fáa stuðul frá Stuðulsstovninum, skulu beinanvegin skrivliga boða Stuðulsstovninum frá, tá ið tey Steðga ella verða liðug við útbúgvingina, um hetta ikki sæst í umsóknini. Steðga við eini útbúgving fyri at byrja uppá eina aðra útbúgving í sama stuðulsári. Fáa farloyvi. Fáa løn eina tíð, sum lið í útbúgvingini, og hetta ikki sæst í umsóknini. Fáa annan almennan stuðul, ið er ætlaður til at gjalda livikostnað. Flyta heim at búgva. Ikki longur eru í heiltíðarútbúgving. Harafturat hava næmingar, ið hava fingið lán, skyldu til skrivliga at boða Stuðulsstovni num frá, tá ið Útbúgvingin er lokin. Tey gevast at lesa. Farið verður uttanlands. Steðgur annars verður í lestrinum. Ikki er neyðugt, at umsøkjarin boðar frá, um útbúgvingarstovnurin ger tað. Tað er tó ábyrgd umsøkjarans, at Stuðulsstovnurin fær fráboðanina. Stuðulin frá Stuðulsstovninum verður altíð at roknað sum fyribils útgoldin. Eru broytingar í stuðulsviðurskiftinum hjá tí einstaka, ið gera, at persónurin hevur fingið ov nógvan stuðul útgoldnan, verður tann ov nógv útgoldna upphæddin kravd inn aftur beinanvegin. Tað er tí umráðandi, at Stuðulsstovnurin skjótast tilber fær upplýsingar um møguligar broytingar. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Broytingar í ár Stuðulshættir og -upphæddir Stuðulstreytir Stuðulstíð Bústaðarviðurskifti Lestrarlán og endalán Útgjalding og umsóknarfreist Upplýsingarskylda Umsitingin av útbúgvingarstuðulinum Vegleiðing til útbúgvingarstuðulin -skúlaárið (pdf) Formligt grundarlag Stuðulin verður formliga umsitin sambært Løgtingslóg nr. frá apríl um útbúgvingarstuðulskipan Kunngerð nr. frá juli um útbúgvingarstuðul Stuðulsstovnurin Stuðulsstovnurin varð settur á stovn, tá ið føroyingar yvirtóku fyrisitingina av "Statens Uddannelsesstøtte" í og játtanin á donsku fíggjarlógini varð flutt í "blokkin". Føroyingar fingu tá heimild til at gera egnar lógir og reglur fyri, hvussu stuðulin skuldi veitast lesandi í Føroyum. apríl varð nýggj løgtingslóg samtykt um nýggja útbúgvingarstuðulsskipan og avloysti henda lóg lógina frá við seinni broytingum. Stuðulsstovnurin umsitir í dag stuðulsskipanir, ið eru kunngjørdar í ymiskum kunngerðum. Tó er tað rætt at nevna ymiskar skipanir, tá ið tosað verður um stuðul til føroyingar, av tí at føroyingar, ið lesa í øðrum norðurlondum enn í Føroyum, fáa stuðul eftir danskari skipan. Tær stuðulsskipanirnar eru ÚS-skipanin (stuðul til lesandi í Føroyum umsitin av Stuðulsstovninum) SU-skipanin (stuðul til lesandi í Norðurlondum umsitin av Statens Uddannelsesstøtte) ÚSUN-skipanin (stuðul til lesandi uttanfyri Norðurlond umsitin av Stuðulsstovninum og SU) Ferðastuðulin (ferðastuðul til lesandi útisetar umsitin av Stuðulsstovninum) Verkætlanarstuðulin (ferðastuðul til lesandi við hægri skúlar umsitin av Stuðulsstovninum). Stuðulsstovnurin, Hoyvíksvegur Postrúm FO- Tórshavn Tlf. Faks. E-mail studul@studul.fo Heimasíða www.studulsstovnurin.fo Ábyrgdin hjá útbúgvingarstovninum Í sambandi við umsitingina av ÚS, hava útbúgvingarstovnarnir m.a. hesi verkevni útfylla ovasta teig á umsóknarblaðnum vátta, at umsøkjarin er heimilaður at fáa stuðul vátta, at útbúgvingarskeiðið, søkt verður um, er rætt útfylt veita vegleiðing í sambandi við útfyllan av umsóknarbløðum at boða Stuðulsstovninum frá viðurskiftum viðvíkjandi lestrarvirkni v.m. (sí punkt ) beinanvegin at boða stovninum frá, tá ið næmingur gevst við lestrinum boða stovninum frá, tá ið næmingur flytur heim at búgva (sí punkt ) boða Stuðulsstovninum frá øllum viðurskiftum, ið hava týdning fyri útrokningina av stuðlinum. at vera millumliður millum stovnin og umsøkjaran í ymsum spurningum, ið stinga seg upp. Kærunevndin fyri Stuðulsstovnin Allar avgerðir tiknar av Stuðulsstovninum, kunnu kærast til Kærunevndina hjá Stuðulsstovninum, áðrenn vikur eru gingnar, eftir at boðað er frá avgerðini. Avgerð Kærunevndarinnar er endalig innan fyrisitingina. Landsstýrið setur nevndina við limum. Formaðurin skal vera løgfrøðingur. Møguligar kærur skulu sendast til Kærunevndin hjá Stuðulsstovninum Hoyvíksvegur Postrúm Tórshavn Viðmerkjast skal, at tað týðuliga skal síggjast av skrivinum, at talan er um eina kæru. Fyrivarni verður tikið fyri broytingum í hesi útgávu. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. UMSÓKNARBLØÐ (PDF) Umsóknarbløðini U og leiguváttan eru í gerð. Flestu umsóknarbløðini á síðunum hjá Stuðulsstovninum eru í pdf-formati. Heinta forritið Acrobat Reader og legg tað á telduna. Vel umsóknarblað. Treyta av hvørjari útgávu av browsara tú hevur, fært tú antin møguleikan at heinta (down-loada) eina pdf-fíl ella kemur skjalið beinleiðis upp á skermin. Síðani printar tú umsóknarblaðið út. Les vegleiðingina gjølla, fyll allar teigarnar út og heft síðurnar saman. Send umsóknina til Stuðulsstovnurin Falkavegur Postrúm FO- Tórshavn Stuðulsstovnurin Falkavegur Postrúm Tórshavn Tlf. e-post studul@studul.fo Dagfesting / Fráboðan um næming sum er givin ella hevur skift lærustovn Boðað verður frá, at _ fødd/ur er givin her á skúlanum tann Um næmingurin er byrjaður á øðrum lærustovni skrivið navn skúlans her Við heilsan _ (undirskrift og stempul lærustovnsins) Stuðulsstovnurin Falkavegur Postrúm Tórshavn Tlf. e-post studul@studul.fo Dagfesting / Fráboðan í samband við broyting av konto nr. Boðað verður frá, at _ fødd/ur Hevur broytt konto nr. Gamalt reg. nr. _ konto nr. Nýtt reg. nr. _ konto nr. Næmingurin váttar Við heilsan _ (undirskrift og stempul lærustovnsins) Stuðulsstovnurin Falkavegur Postrúm Tórshavn Tlf. e-post studul@studul.fo Dagfesting / Fráboðan Fráboðan um næming, sum er fluttur heimaftur at búgva Navn _ fødd/ur Flutt/ur heimaftur at búgva tann, dg./mán./ár Næmingurin váttar Útbúgvingarstovnurin váttar _ (undirskrift og stempul lærustovnsins) Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Kunngerðin Vegleiðingar Umsóknarbløð Lán Lán Tá næmingur er ár hevur hann møguleika at fáa lestrarlán. Tað er møguligt at fáa upp til kr. um árið í lestrarláni. Lestrarlánið verður útgoldið eina ferð um mánaðan saman við studninginum í mesta lagi kr. um mánaðan í mánaðar. Ætlar tú at taka lán skal skuldarbræv útfyllast. Skuldarbrøv fáast frá Stuðulsstovninum og á miðnáms-, vinnu- og hægru skúlunum. Umsóknarfreistin er mai í stuðulsárinum. Lestrarlán renta við % í útbúgvingartíðini. Eftir lokna útbúgving verða lestrarlán rentað við % yvir diskontoini. Diskontoin var tann juni %. Tann lesandi byrjar vanliga at gjalda aftur lestrarlán og rentur, eitt ár aftaná, at útbúgvingin er lokin. Útbúgvingin verður ikki søgd at verða lokin, um tann lesandi innan mánaðir eftir hesa útbúgving, byrjar eina aðra útbúgving. Tað sama er galdandi, um ein fyribils steðgað útbúgving, verður tikin uppaftur innan fyri somu tíðarfreist. Afturgjaldsupphæddin verður ásett av Stuðulsstovninum í mun til skuldina. Afturgjaldstíðin er í mesta lagi ár. Hvørt gjaldið skal í minsta lagi verða kr. Endalán Lesandi, ið eftir vanligu reglunum, hevur fingið tann stuðul, sum kann fáast frá Stuðulsstovninum, kann søkja um at fáa endalán, í mesta lagi í mánaðir á kr. um mánaðan. Treytin fyri at fáa endalán er, at tann lesandi tekur eina hægri útbúgving, er lestrarvirkin, og at avvarandi lærustovnur kann vátta, at tann lesandi er førur fyri, at gera útbúgvingina liðna innan ár. Afturgjaldstreytirnar fyri hesi lán eru tær somu sum fyri hini lestrarlánini. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir Útbúgvingarstuðul til lesandi í Norðurlondum SU-skipanin Meginreglan er at føroyingar, ið lesa í Danmark og hinum norðurlondunum fáa stuðul úr Danmark eftir somu treytum sum aðrir danskir ríkisborgarar. Hetta vil í flestu førum siga, at føroyingar sum lesa í norðurlondum fáa stuðul úr Danmark í allari útbúgvingartíðini. Tó verða fylgjandi krøv sett, og eru hesi galdandi fyri bæði danir og føroyingar Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu vera alment góðkend av lestrarlandinum. Útbúgvingin og útbúgvingarstaðið skulu vera av slíkum slagi, at tey eisini kunnu góðkennast av donskum myndugleikum. Útbúgvingin skal vera ólønt, og skipað sum fulltíðarlestur. Útbúgvingin skal í minsta lagi vera eitt samanhangandi lestrarár. Útbúgvingin skal geva vinnuførleika í Danmark. Vit vita um føroyingar, sum hava havt trupulleikar í samband við lestur í øðrum norðurlondum enn Danmark. Hesir trupulleikar koma ofta av manglandi vitan um stuðulsskipanirnar í norðurlondum, og er tí orsøkin oftast misskiljingar av ymiskum slagi. Ein treyt fyri at fáa stuðulin frá SU er tó, at føroyingar hava danskt p-tal. Orsøkin til hetta er, at SU ikki hevur møguleika at útgjalda uttan eitt danskt p-tal. Fyri teir føroyingar, ið ikki hava danskt p-tal, útvegar SU teimum eitt frá Fredriksberg kommunu, har SU hevur heimabústað. Harafturat kann nevnast, at tað finst ein felags norðurlendsk avtala, sum í høvuðsheitum inniheldur fylgjandi Tá tú lesur í øðrum norðurlendskum landi, fæst vanliga stuðul frá heimlandinum. Heimlandið avgerð hvørjar útbúgvingar hava rætt til stuðul. Ein umsøkjari, ið fær útbúgving í einum øðrum norðurlendskum landi, kann fáa stuðul frá lestrarlandinum, um umsøkjarin hevur verið búsitandi og havt arbeiði í lestrarlandinum í minsta lagi í mðr. beint undan lestrinum, ella um umsøkjarin er undir ár og er fluttur saman við foreldrum sínum, ið hava búsett seg í lestrarlandinum og sum hava fast arbeiði har. Ein treyt fyri at fáa stuðul frá lestrarlandinum er, at tann lesandi ikki fær stuðul frá heimlandinum. Stuðulsstovnar í Nordanlondum SU (Danmark) Lånekassen (Norra) CSN (Svøríki) Lín (Ísland) FPA (Finnland) SUNNGU (Grønland) Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. ÚSUN-skipanin ÚSUN-skipanin er ein stuðulsskipan fyri føroyingar, ið taka eina hægri útbúgving uttanfyri norðurlond. Hesi lesandi fáa bæði stuðul frá Stuðulsstovninum og frá SU (Statens Uddannelses-støtte). Stuðulsstovnurin letur stuðul til skúlagjald og SU letur stuðul til livikostnað. Stuðulstovnurin kann lata upp til kr. um árið í skúlagjaldi og harafturat veita lán um skúlagjaldið er hægri. SU letur tann sama stuðulin, sum lesandi fáa til hægri lestur í Danmark, t.v.s. kr. í stuðli um mánaðin (henda upphædd er tó skattaskyldug í Danmark), og harafturat er møguleiki fyri at fáa kr. í láni um mánaðan. Nevndu upphæddir eru galdandi fyri ár Harafturat kann nevnast at lesandi undir ÚSUN-skipanini eisini hava rætt til ferðastuðul. Av tí at Stuðulsstovnurin samskipar ÚSUN-stuðulin við SU, verður fyri at fáa ÚSUN-stuðul sett sum treyt, at SU góðkennir útbúgvingina sum eina SU stuðulsheimilaða útbúgving. Krøvini hjá SU fyri at góðkenna útbúgvingar uttanlanda er, at útbúgvingin er ein hægri útbúgving, sum verður tikin á einum góðkendum lærustovni (góðkenningin skal vera av skúlamyndugleikunum í viðkomandi landi), og at útbúgvingin skal geva tí lesandi ein vinnuførleika, sum kann gagnnýtast í tí danska ríkinum. Ferðastuðulin Endamálið við ferðastuðlinum er at stuðla føroyingum, ið leita sær til onnur lond í útbúgvingarørindum, at koma heim til Føroya eftir lokna útbúgvingartíð. Hetta verður gjørt við, at stuðla fíggjarliga, soleiðis at tey lesandi og børn teirra hava møguleika at koma heim til Føroya eina ferð um árið. www.tora.fo/ Fyri lestrarári eru nakrar broytingar farnar fram í mun til undanfarin ár. Høvuðsbroytingarnar eru Ferðarekvisisiónin er avtikin, ístaðin verður peningur útgoldin Lánsmøguleikin í samband við ferðastuðulin er avtikin Tíðarfreistin er longd munandi tað skal tó søkjast í stuðulsárinum Fyri at fáa ferðastuðulin, skal útbúgvingin í minsta lagi vara eitt lestrarár Fyri at fáa ferðastuðulin, skal tann lesandi búgva í lestrarlandinum Um meira enn 1/2 av útbúgvingarskeiðnum er lønt, ella tann lesandi fær arbeiðsloysis-, farloyvis- ella almennastuðul í meira enn 1/2 av einum lestrarári, fæst ikki ferðastuðul. Klippkortsskipan fyri miðnám (hægst ár) og klippkortskipan fyri framhaldslestur (vanliga hægst ár) er sett í verk. Í hesum sambandi skal tó viðmerkjast, at í uppgerðini av stuðulsárum verða øll tíðarskeið, sum umsøkjarin hevur fingið stuðul frá Føroya Landsstýri, Stuðulsstovninum ella SU íroknað. Hesar upphæddir eru galdandi fyri stuðulsárið Verkætlanarstuðulin Endamálið við ferðastuðlinum til verkætlanir er, at stuðla lesandi føroyingum á hægri lærustovnum í Føroyum og uttanlanda í samband við størri verkætlanir, ið skulu gerast í øðrum landi enn í lestrarlandinum. Hetta verður gjørt, við at veita fíggjarligan stuðul til ferðina millum lestrarlandið og landið, har verkætlanin skal gerast. Umframt vanligu treytirnar fyri at fáa slíkan stuðul, skal verkætlanin vera partur av útbúgvingini og góðkennast av útbúgvingarstaðnum. Vert er eisini at leggja merki til, at tað bert verður veittur stuðul fyri ferðing millum lond, og at tann lesandi í mesta lagi hevur møguleika at fáa henda stuðul tvær ferðir í samlaðu útbúgvingartíðini. Ætlar tú at søkja um stuðul, kann hetta antin gerast áðrenn farið verður undir verkætlanina, ella meðan tú ert í gongd við verkætlanina. Tað ber ikki til at søkja um stuðul eftir at verkætlanin er liðug. Stuðulin verður ikki útgoldin fyrrenn Stuðulsstovnurin hevur fingið kvittan fyri ferðaseðilin og møguligt ferðagjald. Stuðulin verður tann skalprógvaða upphæddin av ferð millum lond til vanligan ferðaseðlakostnað, tó í mesta lagi kr. Síðani verður peningurin goldin á konto í einum føroyskum peningastovni. STOVNSKUNNING Skrivstovan Á Stuðulsstovninum starvast fólk skrivstovufólk, ein fíggjarfulltrúi og ein leiðari. Virksemið er munandi økt, síðani stovnurin byrjaði, og kemst hetta ikki minst av lánsumsitingini. Í løtuni eru umleið virknar sakir á Stuðulsstovninum. Avgreiðslan er stongd mánadag, opið er frá týsdegi til fríggjadag kl. og Um tú hevur nakrar fyrispurningar, ert tú altíð vælkomin at seta teg í samband við Stuðulsstovnin. Bústaður Falkavegur Postrúm FO- Tórshavn Telefon + Faks + Email Stuðulsstovnurin studul@studul.fo Starvsfólk Navn E-mail Terji á Lakjuni, leiðari terjil@studul.fo Emil Sørensen, fulltrúi emils@studul.fo Dora Wolles, skrivstovukvinna doraw@studul.fo Elizabeth Bjørklund, skrivstovukvinna elizabethb@studul.fo Mariann Mo Ejdesgaard, skrivstovukvinna marianne@studul.fo Peningastovnskonti hjá Stuðulsstovninum Postgiro í Føroyum konto nr. Postgiro í Danmark konto nr. Suðuroyar Sparikassi konto. nr. Norðoya Sparikassi konto. nr. Føroya Sparikassi konto. nr. P/F Føroya Banki konto nr. Løgtingslóg nr. frá apríl um útbúgvingarstuðulsskipan Kapittul Endamál við Útbúgvingarstuðlinum § Endamálið við útbúgvingarstuðlinum sambært hesi lóg er at gera tað fíggjarliga møguligt hjá øllum borgarum í Føroyum at nema sær útbúgving. Kapittul Stuðulsheimilað § Stuðulsstovnurin veitir eftir umsókn stuðul til fólk í útbúgving í Føroyum sum eru í einari útbúgving, sum er stuðulsheimilað sbr. nærri reglum ásettar av landsstýrismanninum, hava danskan ríkisborgararætt, hava útlendskan ríkisborgararætt, men, áðrenn tey eru fylt ár hava tikið fastan bústað saman við foreldrunum í Føroyum, ella um tey,eftir at hava fylt ár, hava havt fastan bústað í Føroyum minst tvey samanhangandi ár, áðrenn farið verður undir útbúgvingina, og ikki hava møguleika at fáa stuðul úr heimlandinum, eru lestrarvirkin, og ikki fáa annan almennan stuðul, ið er ætlaður til livikostnað. Stk. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur fyri at veita stuðul, tá ið talan er um norðurlenskt, evropeiskt ella alheims lestrarsamarbeiði. Kapittul Stuðulsskipanir og ásetingar § Stuðul kann verða veittur sum Útbúgvingarstuðul. Ískoytisstuðul til undirvísingartilfar. Ískoytisstuðul til ferðing. Ískoytisstuðul til vistarhald. Lestrarlán. Stk. Lesandi á hægri útbúgvingum og lesandi, sum eru forsyrgjarar, verða roknað sum útibúgvandi, smbr.§ stk Stk. Stuðulsárið er at rokna frá august til juni árið eftir. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir nærri reglur um hvørjar útbúgvingar geva rætt til stuðul, útrokning av stuðli til útbúgvingar styttri enn eitt ár, treytirnar fyri at vera roknaður sum heimabúgvandi og útibúgvandi, og longdina av stuðulstíðini. Kapittul Útbúgvingarstuðul ískoytisstuðul og lán § Lesandi, sum er heimabúgvandi og ár ella eldri, kann í mesta lagi fáa kr. í útbúgvingarstuðli í einum stuðulsári. Stk. Lesandi, sum er útibúgvandi og ár, ella eldri, kann í mesta lagi fáa kr. í útbúgvingarstuðli í einum stuðulsári. Stk. Lesandi, sum er ár ella eldri, kann í mesta lagi fáa kr í lestrarláni í stuðulsárinum. Stk. Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um ískoytisstuðul til ferðing til og frá skúla til lesandi, sum er ár ella eldri. § Lesandi, sum er undir ár, kann í stuðulsárinum fáa ískoyti til stuðul til keyp av undirvísingartilfari. Stk. Lesandi, sum er undir ár, kann í stuðulsárinum fáa ískoytisstuðul til ferðing til og úr skúla. Stk. Lesandi, sum er undir ár, sum noyðist at flyta til útbúgvingarstaðið, kann fáa ískoytisstuðul til vistarhald. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir nærri reglur um stuðulin sbr. stk. Kapittul Javning av stuðulsupphæddum § Upphæddirnar sbr. § stk. og verða tann august á hvørjum ári javnaðar við prosentvísu broytingini í miðalprístalinum fyri undanfarna ár í mun til miðalprístalið fyri árið undan hesum. Kapittul Rentan og afturrindan av lestrarskuld § Lestrarlán sbr. § stk. verður at renta í útbúgvingartíðini við eini árligari rentu, sum er %. Eftir lokna útbúgving rentar upphæddin við % omanfyri ta til eina og hvørja tíð galdandi diskonto. Stk. Afturrindan av lestrarskuld skal vanliga byrja ár aftaná, at tað stuðulsárið er endað, har ið útbúgvingin er lokin. Stk. Um lántakari doyr, áðrenn lánið er afturgoldið, kann Stuðulsstovnurin strika restskuldina. Henda áseting er eisini galdandi fyri lán, har lántakari doyði, áðrenn henda lóg kom í gildi. Stk. Landsstýrismaðurin ásetir reglur um, hvussu og nær lestrarskuld smbr. stk. skal afturgjaldast. Landsstýrismaðurin ásetir eisini reglur fyri, nær Stuðulsstovnurin kann strika restskuld sbr. stk. § Um lántakarin ikki lýkur lánitreytirnar ella letur vera við at gjalda falnar rentur og avdráttir, kann skuldin sigast upp til skaðaleysa afturrindan. Stk. Krøv sbr. stk. kunnu verða innheintað og pantað av Toll- og Skattstovu Føroya. Stk. Heimilað verður Toll- og Skattstovu Føroya at innkrevja skuld sbr. stk. og við at afturhalda í A-inntøku lántakarans smb. reglunum um hetta í Skattalógini. Stk. Innheintingarreglurnar eftir hesi grein verða eisini at nýta í sambandi við innheinting av krøvum til Stuðulsstovnin, sum stava frá tíðini, áðrenn henda lóg kom í gildi. Kapittul Fyrisiting, kærumøguleiki o.a. § Stuðulsstovnurin fyrisitur útbúgvingarstuðulin. Landsstýrismaðurin ásetur nærri reglur um stovnin. Stk. Stuðulsstovnurin fær heimild til at fáa tær upplýsingar um tann einstaka umsøkjaran frá almennum myndugleikum, ið eru neyðugar fyri at útrokna stuðulin. Stk. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur um innihald av umsóknum, lániskjølum o.ø., um útgjalding av stuðuli, um hvørjar upplýsingar, ið kunnu krevjast skrivliga, og um freistir fyri umsóknir, inngjaldingar og fráboðanir. Stk. Fólk í útbúgving skulu upplýsa navn, bústað og persónstal, tá ið søkt verður um stuðul. § Landsstýrismaðurin kann avgera, at Stuðulsstovnurin skal fyrisitast saman við ella av øðrum almennum stovni. § Allar avgerðir tiknar av Stuðulsstovninum kunnu kærast til Kærunevndina hjá Stuðulsstovninum, áðrenn vikur eru gingnar, eftir at boðað er frá avgerðini. Avgerð kærunevndarinnar er endalig innan fyrisitingina. Stk. Landsstýrismaðurin setir kærunevnd við limum. Formaðurin skal vera løgfrøðingur. Limirnir verða settir fyri ár í senn. Landsstýrismaðurin kann áseta reglur fyri kærunevndina. § Landsstýrismaðurin kann áseta nærri reglur um annan útbúgvingarstuðul og lán til lesandi, ið ikki koma undir hesa lóg. § Henda lóg kemur í gildi august og samstundis fer løgtingslóg nr. frá september um útbúgvingarstuðul sum broytt við løgtingslóg nr. frá mars úr gildi. Tó kemur § í hesi lóg ikki í gildi fyrr enn august Stk. Í tíðarskeiðnum frá august til juli fær lesandi, sum er heimabúgvandi og undir ár kr. í útbúgvingarstuðli í einum stuðulsári. Stk. Í tíðarskeiðnum frá august til juli fær lesandi, sum er útibúgvandi og undir ár kr. í útbúgvingarstuðli í einum stuðulsári. Stk. Kunngerðir ásettar við heimild í løgtingslóg nr. frá september verða verandi í gildi, til tær verða settar úr gildi við reglum ásettar við heimild í hesi lóg. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir HAGTØL Útbúgvingarmøguleikar føroyinga uttanfyri Føroyar Frágreiðing til útbúgvingarpolitikknevndina Innihald Inngangur Hvat lesa føroyingar Hagtøl Fyrivarni Hvussu eru hagtølini skipað Býti millum útbúgvingarbólkar Býti millum útbúgvingarbólkar og kyn Býtið millum lond og landslutir í Danmark Býtið millum landslutir í Danmark Býtið millum lond Útgreining av hagtølum Tey ið ætla at byrja.. Tey, ið ætla at gerast rík.. Tey, ið hugsa og tosa og leita.. Tey, ið ætla at byggja.. Tey sum ansa.. Hini sum eisini ansa.. Matur og føðsla annars.. Tey rokna og kanna.. Tey flúgva, sigla koyra og ganga.. Tey, ið lesa okkurt annað.. Framtíðarmynd Inngangur Føroyski ungdómurin, hvørs ynski hevur verið at nomið sær bókligan kunnleika, hevur í stóran mun verið noyddur at fara út um landoddarnar fyri at røkka hesum endamáli. Orsøkin til hetta er, at fólkagrundarlagið fyri eini fjølbroyttari útbúgvingarskipan ikki hevur verið ella er til staðar. Stórar samfelagsligar broytingar eru hendar seinastu ártíggjuni, sum m.a. hava ført við sær, at ástøðiligu krøvini til einstaklingin eru økt munandi. Henda gongd hevur havt við sær, at tað í dag eru munandi fleiri, sum hvørt ár fara av landinum í útbúgvingarørindum. Sambært eini kanning í ára minningarritinum hjá Føroya Studentaskúla fóru av teimum ið gjørdust studentar í tíðarskeiðinum av landinum. Hetta svarar til %. Meginparturin fór í lestrarørindum. Hetta kundi staðfestast við, at ella % fingu sær eina víðari útbúgving. At tíðirnar eru broyttar, sæst týðuliga. Talið á næmingum, sum ganga í miðnámsskúlum, er í dag uml. Til Skúlaársbyrjan vóru uml. næmingar tiknir inn á miðnámsútbúgvingar. Neyv hagtøl eru ikki fyri, hvussu stórur brotpartur av teimum, sum taka miðnámsprógv, fara undir víðari lestur, men um vit hyggja eftir teimum nýggjastu hagtølunum, sum eru gjørt yvir tey, sum lesa uttanfyri Føroyar, síggja vit, at hesi eru uml. í tali. Hvat lesa føroyingar verður mangan spurt, og her er so svarið fyri Stuðulsstovnurin hevur gjørt yvirlit yvir øll tey lesandi uttanlands, ið søktu og fingu ískoytisstuðul frá Stuðulsstovninum. Tørvurin á vitan um, hvat føroyingar uttanlands útbúgva seg til, er eyðsýndur, bæði tá ið hugsað verður um tey, ið ætla sær í útbúgving, arbeiðsmarknaðin og myndugleikarnar, hvørs ábyrgd tað er at skapa teir karmar, ið eru neyðugir fyri, at samfelagsins tørvur á útbúnum fólki altíð er til staðar. Hvat føroyingar lesa, er mikið áhugaverdur lesnaður. Áhugavert er at síggja býtið ímillum tær ymisku útbúgvingarnar, kynsbýtið ímillum tær ymisku útbúgvingar, og hvørji lond tey ungu velja at nema sær útbúgving í. Tað er av alstórum týdningi at hava tøl, sum kunna siga okkum nakað um, hvat hesin stóri og týdningarmikli partur av føroyingum tekst við. Hagtøl Hagtølini, sum eru viðgjørd í hesi frágreiðing, umfata øll, ið hava fingið ferðaískoyti frá Stuðulsstovninum í stuðulsárinum Hetta kann tykjast í so tepurt grundarlag fyri eina slíka kanning, men er hetta einasta taltilfar, ið finst yvir føroyingar í lestrarørindum uttanlands. Tey allar flestu (uml. %) velja at fara til Danmarkar í lestrarørindum, og fara tey tá úr tí føroysku inn í donsku skipanina. T.v.s. tey eru tá als ikki skrásett sum føroyingar. Einasti møguleiki at fáa hendur á henda bólk er sostatt, tá ið tey søkja um ferðaískoytisstuðulin, sum Stuðulsstovnurin eina ferð um árið veitir føroyingum í lestrarørindum uttanlands. Hóast hetta heldur ótrygga skrásetingargrundarlag verður mett, at hagtølini kunna geva eina rættiliga góða ábending um, hvar og hvørjar útbúgvingar ungir føroyingar velja. Fyri at geva eina so fullfíggjaða mynd sum møguligt, eru øll, ið fingu ferðaískoyti, tikin við, t.v.s. líka frá fimm mánaðar málskeiðum til langar akademiskar útbúgvingar. Nøkur fyrivarni eru, ið mugu takast. Fyrivarni Nøkur fólk vanta. Hetta eru tey, ið a) ikki hava søkt um ískoytisstuðul, b) ikki hava lokið treytirnar fyri at fáa stuðul. T.d. hava lisið ov leingi ella hava ikki verið lestrarvirkin í stuðulsárinum. Her kann eisini viðmerkjast, at nakrar útbúgvingar, sum fyrr hava fingið ískoytisstuðul, ikki longur lúka treytirnar fyri stuðli. Hetta hevur t.d. verið galdandi fyri útbúgvingina social -og heilsuhjálpari. Tey, sum fáa løn í útbúgvingartíðarskeiðinum, fáa ikki ferðaískoyti og verða tískil ikki skrásett í skráum Stuðulsstovnsins. Í nøkrum førum kann feilur verða í bólkingini av útbúgvingunum, tí upplýsingarnir frá teimum lesandi hava verið ófullfíggjaðir. Feilir kunnu eisini verða í sambandi við skráseting av innsendum upplýsingum. Tølini geva einans eina støðumynd av teimum, sum lesa í stuðulsárinum. Tey, ið t.d. vóru liðug í juli eru ikki við í hagtølunum, tí tey vóru liðug, áðrenn stuðulsárið byrjaði. Um onkur t.d. skiftir útbúgving ella gevst, kann ofta ganga rúm tíð, áðrenn Stuðulsstovnurin fær boð um hetta, og kann tað tá eisini føra til skeivleikar í taltilfarinum. Hvussu eru hagtølini skipað Tølini byggja á upplýsingar um kyn, útbúgving land, har lisið verður. Útbúgvingarnar eru skipaðar í høvuðsbólkar eftir innihaldi Bólkur Ikki vinnurættaðar útbúgvingar Bólkur Pedagogiskar útbúgvingar Bólkur Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Bólkur Samfelags-, skrivstovu og handilsútbúgvingar Bólkur Náttúruvísindaligar útbúgvingar Bólkur Ídnaðar- og handverkstekniskar útbúgvingar Bólkur Landbúnaðar-, fiskivinnu- og matvøruútbúgvingar Bólkur Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Bólkur Heilsuútbúgvingar Bólkur Aðrar útbúgvingar Fleiri undirbólkar eru í hvørjum høvuðsbólki, og innanfyri hesar eru endaligu heitini á útbúgvingunum og talið av persónum uppgjørd. Tølini vísa sostatt útbúgvingarnar rættiliga nágreiniliga. (sí skjal útgreinað hagtøl) Býtið millum útbúgvingarbólkar Á myndini niðanfyri er ein samanbering gjørd millum teir ymisku útbúgvingarbólkarnar, eins og ein samanbering er gjørd millum skúlaárini og Útdýpandi viðmerkingar til talvuna eru gjørdar undir punkt har viðmerkingar eru gjørdar til býtið millum útbúgvingarbólkar, kyn og land. Tulkingarnar skulu ikki metast fyri meira enn ein roynd at leggja nakrar sannleikar aftanfyri tølini. Mynd Samanbering av lesandi í og / Býtið millum útbúgvingarbólkar og kyn Talva niðanfyri vísir eina samanbering av lesandi føroyingum uttanlands skipaða eftir útbúgvingarbólki og kyni. Í sambandi við tulking av talvuni verður víst til punkt Talva Býtið millum útbúgvingarbólkar og kyn Útbúgvingarbólkur Kvenn Kall Kvenn Kall tal tal í % í % Ikki vinnurættaðar útbúgvingar Pedagogiskar útbúgvingar Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Samfelags-, skrivstovu og handilsútbúgvingar Náttúruvísindaligar útbúgvingar Íðnaðar- og handverkstøkni útbúgvingar Landbúnaðar-, fiskivinnu og matvøruútbúgvingar Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Heilsuútbúgvingar Aðrar útbúgvingar Tilsamans Útbúgvingarbólkur Kvenn Kall Kvenn Kall tal tal í % í % Ikki vinnurættaðar útbúgvingar Pedagogiskar útbúgvingar Humanistiskar, átrúnaðarligar og estetiskar útbúgvingar Samfelags-, skrivstovu og handilsútbúgvingar Náttúruvísindaligar útbúgvingar Íðnaðar- og handverkstøkni útbúgvingar Jarðbúnaðar-, fiskivinnu og matvøruútbúgvingar Ferðslu- og flutningsútbúgvingar Heilsuútbúgvingar Aðrar útbúgvingar Tilsamans Býtið millum lond og landslutir í Danmark Býtið millum landslutir í Danmark Nýggjastu hagtølini frá Stuðulsstovninum eru ikki skipað soleiðis, at tað sæst, hvar í Danmark føroyingar lesa. Ein kanning var tó gjørd í sum vísti at, Keypmannahavn % Jútland (annars) % Århus % Fjón % Ålborg % Sæland (annars) % Sum tølini vísa, fara føroyingar til Keypmannahavnar og til Jútlands at lesa. Í Jýtlandi spjaðast teir til býirnar Århus, Ålborg, Horsens, Svendborg, Varde og aðrastaðni, har útbúgving fæst. Býtið millum lond Í hagtalstilfarinum (skjal eru bert høvuðslondini tikin við. Øll onnur lond eru sett í restbólkin "Onnur". Tey lond, ið eru tikin við, eru (landakoda frammanfyri) DK Danmark N Noreg S Svøríki SF Finland ÍS Ísland GB Stóra Bretland USA USA Flestu føroyingar velja sum nevnt Danmark sum útbúgvingarland %). Av teimum, sum lesa uttanfyri Norðurlond, er størsti parturin tey, ið eru undir ÚSUN-skipanini (t.v.s. fáa stuðul frá Stuðulsstovninum eftir serligari skipan til lestur uttanfyri Norðurlond) og tey, sum eru við AFS. Niðanfyri sæst, hvar tey, sum ikki eru í Danmørk, lesa. Føroyingar sum ikki lesa í Danmark Stórabretland % Onnur % Norra % Svøríki % Ísland % USA % Finland % Útgreining av hagtølum Tey, ið ætla at byrja.. Tey, ið ætla at byrja.. Næststørsti bólkurin eru tey, ið lesa ikki-vinnurættaðar útbúgvingar, t.v.s. eftirskúlar, studentaskúlar og HF, háskúlar og líknandi. Tilsamans eru í hesum bólki. Samanborið við tá ið talið var er hetta ein stór afturgongd. Mett verður, at høvuðsorsøkin til stóru minkingina í hesum bólki, eru teir betraðu arbeiðsmøguleikarnir hjá ungum og ófaklærdum í Føroyum, nú versti parturin av kreppuni er hæsaður av. Umleið helvtin í hesum bólki lesa førleikagevandi útbúgvingar (Student, HF, HH o.s.fr.), og hin helvtin lesur annað. Nevnast kann, at av teimum, ið ikki lesa førleikagevandi útbúgvingar, eru á eftirskúla, eru á háskúla, og tað er ein stór minking frá tá heili vóru á háskúla. eru farin uttanlands við AFS. Tey, ið ætla at gerast rík.. Størsti bólkurin eru tey, ið eru farin at lesa samfelagsligar og handilsligar útbúgvingar, í tali. Hetta er ein minking uppá næstan samanborið við tá ið talið var uppi á Serliga er tað talið á HA og cand.merc lesandi, ið er minkað við ávíkavíst og næmingum. Torført er at meta um orsøkina til hesa stóru minking. Løgfrøði sýnist framvegis at vera ein vælumtøkt útbúgving. Talið á løgfrøðingum er høgt, í tali, og har er eingin broyting fra Hetta er kanska ein av teimum fáu útbúgvingunum, ið ikki var so meint rakt av kreppuni í føroyska samfelagnum. Av teimum styttru skrivstovuútbúgvingunum er tað serliga teldan, sum dregur. Heili eru í løtuni farin undir útbúgving til datamatikara. Einasti bólkurin undir teimum samfelags- og handilsligu útbúgvingunum, sum er vaksin samanborið við eru tær alment sosialhjálpandi útbúgvingarnar. Talið á sálarfrøðingum er næstan fýrafalda fra til og talið á socialráðgevum er vaksið við Orsøkin til henda vøkstur kann møguliga hanga saman við leivdunum frá kreppuni, tá ið tørvurin, kanska serliga á socialráðgevum, vaks. Tey, ið hugsa og tosa og leita.. Tær humanistisku, átrúnaðarligu og estetisku útbúgvingarnar telja persónar, og er hetta ein lítil vøkstur við persónum. Tað er serliga bólkurin bókmentir og mál, ið tykist hava vunnið frama millum tey ungu seinastu árini. Her er ein vøkstur frá persónum í til persónar í Samstundis er ein minking farin fram í bólkinum vinnumál við heili persónum. Vit kunnu út frá hesum siga, at tey ungu í dag eru farin yvir til at lesa meira akademiskar málútbúgvingar, sum kanska miða meira ímóti størvum hjá tí almenna, heldur enn hjá tí privata vinnulívinum. Áhugin fyri tónleiki og sjónleiki er framvegis stórur, við einum lítlum vøkstri at hóma síðani Tað mest áhugaverda her sýnist at vera, at hetta er ein bólkur, har stórur partur av næmingunum fara út um Danmark at nema sær útbúgving. Helvtin av teimum lesandi eru farin "út í heim", og størsti parturin er farin út um Norðurlond. Tey, ið ætla at byggja.. Bólkurin av ídnaðar- og handverkstøknifrøðiligum útbúgvingum er ein bólkur, ið hevur verið fyri stórari minking. Í var talið persónar ímóti persónum í ein minking uppá heili persónar. Tann mest eyðsýnda orsøkin til hesa broyting er óivað tey varandi ótryggu arbeiðsviðurskiftini í byggivinnuni, sum kreppan í føroyska búskapinum førdi við sær. Meir enn helvtin, ella íalt persónar, vilja verða verkfrøðingar. Hini lesa mest aðrar byggifrøðiligar greinir, serliga byggitøkni, og ein partur í talið lesa almennar ídnaðarútbúgvingar so sum tekniskur hjálpari og HTX. Tað mest eyðkenda við hesum bólkinum er býtið millum kynini. Av teimum lesandi í bólkinum eru heili mannfólk. Tað er lítil broyting í býtinum frá so hóast vit nú nærkast aldarskiftinum, er framvegis stórur munur á teimum útbúgvingunum, sum menn og kvinnur velja. Tey sum ansa.. Í bólkinum heilsuútbúgvingar er ein rættiliga stórur vøkstur at síggja síðani Tað vóru í føroyingar, ið valdu at nema sær útbúgving innan heilsu- og heilsurøkt ímóti heili í Og hetta hóast at bólkurin av social- og heilsuhjálparum, í persónar, sum áðurnevnt er dottin heilt burtur. Serliga eru tað sjúkrasystrarnar ið eyðkenna henda bólk, tær eru heilar í tali, og gevur hetta ein vøkstur uppá % síðani Hvat orsøkin er til henda vøkstur, er torført at meta um, men kann møguliga finnast í, at donsku útbúgvingarstovnarnir hava tikið fleiri næmingar inn enn fyrr, orsakað av stórum tørvi á sjúkrasystrum í Danmark. Talið av læknalesandi er eisini vaksið síðani frá til Tað mest forvitnisliga hesum viðvíkjandi er, at hetta yrki, sum traditionelt hevur verið eitt mannfólkayrki, í dag sýnist at vera sera væl umtókt millum tær ungu kvinnurnar. Í er næstan tvífalt so nógvar kvinnur, sum menn, ið hava valt sær læknaútbúgvingina. Hini, sum eisini ansa.. Tær pedagogisku útbúgvingarnar hava eisini verið fyri stórum vøkstri síðani Tá vóru perónar, sum valdu hesar útbúgvingar, meðan tað í eru heili ið eru farin pedagogisku leiðina ein vøkstur uppá %. Tey flestu í bólkinum lesa til okkurt slag av pedagogi, meðan restin lesur til fólkaskúlalærara. Eisini hesin bólkurin er eyðkendur við at vera ein typiskur "kvinnubólkur" og av teimum ið manna bólkin, eru kvinnur. Stóri vøksturin av bæði heilsuútbúgvingum og pedagogiskum útbúgvingum, hongur óivað saman við tí stóra vøkstrinum av kvinnum, sum leita sær hægri útbúgving. Í myndaðu kvinnurnar % av teimum lesandi, meðan tær í myndað heili % av teimum lesandi føroyingunum uttanlands. Matur og føðsla annars.. Talið av teimum ið leita sær útbúgving innan landbúnaðar, fiskivinnu og matvøruútbúgvingar er tað sama sum í í tali. Størsti bólkurin eru tey, ið lesa køks- og húsarhaldsútbúgvingar, persónar. Tað eru ið læra ymiskt innan fiskivinnu, og er hetta ein minking uppá persónar í mun til Tann almenna fiskivinnuútbúgvingin, ið nú finst í Føroyum, tykist at hava tikið broddin av talinum á teimum, sum fara uttanlands at lesa aðrar fiskivinnuútbúgvingar. Tað kann tó tykjast eitt sindur løgið, at ikki fleiri ynskja at útbúgva seg innan hetta yrki, tá ið hugsað verður um týdningin, henda vinnugrein hevur fyri samfelagið. Eingin ivi er um, at um fiskivinnan á landi skal mennast í kappingini við onnur lond, mugu fleiri útbúgvin fólk innan øki fáast til vega. persónar læra innan landbúnaðarøkið, av hesum lesur til agronom, til djóralækna og lesa ymiskar aðrar landbúnaðarútbúgvingar. Nevnast kann, at lesa til matvørufrøðing, og kemur hetta óivað væl við í samband við tey støðugt strangari ES-krøvini, ið sett vera matvøruframleiðarunum. Tey rokna og kanna.. Útbúgvingargreinirnar innan náttúruvísund eru nógvar, og eru tað íalt fólk, íð hava valt at taka eina útbúgving av hesum slag. Broytingin síðani er lítil, bert fólk fleiri í hava valt at útbúgva seg innan henda bólk. Tað mest forvitnisliga í hesum bólki er tað vaksandi talið av teimum, ið hava valt at lesa jarðfrøði. Tað vóru í bert fólk, ið lósu jarðfrøði, meðan talið í er heilt uppi á Hesin vøkstur hongur óivað saman við áhuganum og teimum møguleikum, ein komandi oljuvinna hevur við sær. Eisini kann nevnast, at fólk lesa lívfrøði, og er hetta ein lítil øking síðani Hóast talið ikki sigur nakað um, hvat slag av lívfrøði talan er um, kunnu vit vænta og vóna, at hetta verða fólk, ið fara at halda eyga við, hvat fer fram í havumhvørvi okkara, kanska serliga viðvíkjandi dálking. Tey flúgva, sigla koyra og ganga.. Talið á teimum, ið velja at útbúgva seg innan ferðslu og flutning, er ikki nógv broytt. Í var talið á teimum, ið sjólívið valdu, meðan talið í var uppi á Serliga eru tað maskinmeistarar, ið mynda henda bólkin, teir eru heili í tali. Talið av teimum, ið velja flogútbúgvingar er nakað minkað samanborið við Tað vóru í ið valdu flogskipara og ið valdu tyrluskipara, meðan samlaða talið í var Eingin kvinna var ímillum teirra. Tey, ið lesa okkurt annað.. Í vóru fólk, sum vóru skrásett at lesa onkra útbúgving, sum ikki ber til at bólka saman við hinum bólkunum. Talan er m.a. um løgreglumenn. Í er talið fólk. Framtíðarmynd Tá metast skal um framtíðina, haldi eg, at tað eru serliga trý viðurskifti, sum fara at gera seg galdandi. Hesi eru Framhaldandi øktur tørvur á útbúgvingarmøguleikum Øktur tørvur á útbúgvingarmøguleikum uttan fyri Danmark Fíggjarligu avleiðingarnar av punkt og Her verður eisini hugsað um møguleikan, at Føroyar verða skipaðar sum ein suverenur statur við teimum skyldum, hetta hevur við sær. Eingin ivi er um, at samfelagsmenningin fer at halda fram, og at útbúgvingarkrøvini til einstaklingin fara framhaldandi at gerast størri. Hetta hevur við sær øktan tørv á útbúgvingarmøguleikum. Metingar eiga áhaldandi at verða gjørdar, um teir útbúgvingarmøguleikar, sum standa okkum (føroyingum) í boði, til fulnar eru til gagns fyri tað føroyska samfelagið. Eingin ivi er um, (hjá mær) at tað verður vitanartilfeingið hjá føroyingum, sum fer at gera av, hvussu Føroyar sum tjóð í framtíðini fara at fóta sær. Tað er tí sera umráðandi, at føroyingum stendur í boði at nema sær útbúgvingar, sum fyri einstaklingin og samfelagið eru tær bestu. Skipanin við útbúgvingarstuðli til lestur uttanfyri Norðurlond, sum fíggjarliga javnsetur lestur uttanfyri Norðurlond við lestur í Norðurlondum, er eitt einastandandi útbúgvingarpolitiskt frambrot, sum føroyska samfelagið næstu ártíggjuni fer at kenna ágóðan av. Ein fyritreyt fyri eini samfelagsligari altjóðagering er ikki fylgisveinasamband ella internet, men fólk, sum fara í onnur lond at læra mál og mentan, fyri síðani at koma aftur til Føroyar. Stórar fíggjarligar avbjóðingar liggja fyri framman, tá ið hugsað verður um Føroyar sum sjálvstøðugt land og tørvin á útbúgvingarmøguleikum uttanlands. Sum støðan er í dag, hava vit gjøgnum norðurlendsku samstarvsavtaluna, frítt at fara, tá talan er um lestur í Norðurlondum. At føroyingar sum danskir ríkisborgarar eisini fáa SU til lestur uttanfyri Føroyar, sparir føroysku myndugleikunum fyri hópin av peningi. Framtíðar avbjóðingarnar liggja tískil eisini í at skapa fíggjarligar fortreytir fyri, at vit, tá neyðugt verður at lyfta hesa byrðu, eru tilreiðar. Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir LESTRAVEGLEIÐINGAR Skúli Tlf Fax Vegleiðari LFÚ (skrivstovan) (ráðgevingin) Inger F. Jørgensen Bjørg Róin Skúli Tlf Fax Vegleiðari MFS Skúli Tlf Fax Vegleiðari Miðnámsskúlin í Vági John Mortensen Rúm Mánadag Mikudag Fríggjadag Skúli Tlf Fax Vegleiðari Tekniski Skúlin í Klaksvík Bergur Rasmussen Eyðgunn Samuelsen Skúli Tlf Fax Vegleiðari Sjúkrasystraskúli Føroya lok. Kontaktpersónur Hildur vid Høgadalsá Gerandisd. Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Maskinmeistaraskúlin Kontaktpersónar Gordon Hofgaard Eyðfinn Lamhauge Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Fróðskaparsetrið Kontaktpersónar Føroyamálsdeildin Søgu- og samfelagsdeildin Náttúruvísindadeildin Sára Joensen Laila Egholm Hans Pauli Joensen Skúli Tlf Fax Vegleiðari Tekniski Skúlin í Tórshavn lok. Arni Clementsen Mánadag Mikudag Fríggjadag Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Studentaskúlin og HF-skeiðið í Eysturoy Óli Wolles, Turid Thomsen Vanliga at hitta allar dagar Skúli Tlf Fax Vegleiðari Klaksvíkar HF-skeið Kári Purkhús Týsdag Hósdag Fríggjadag Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Føroya Handilsskúli Kambsdalur Maria Gregersen Karl A. Olsen Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Føroya Handilsskúli Tórshavn Mina Reinert Sølvi Reinert Hansen Mánadag Týsdag Mikudag Hósdag Fríggjadag Skúli Tlf Fax Vegleiðarar Føroya Studentaskúli og HF skeið Holger Arnbjerg(HO), Inger Flø Jørgensen(IJ), Bjørg Róin(BR), Elisabeth Holm(EH), Jákup Strøm(JS) Mánad (HO) (JS) (IJ) Týsd (HO) (IJ) (JS/EH) (JS/EH) Mikud (HO/BR) (HO) (IJ) (BR/IJ) (IJ) Hósd (BR) (EH) (BR) (BR/JS) (JS) Dagførd Nýggj hølir Stuðulsstovnurin er fluttur í nýggj hølir á Hoyvíksvegi Til skúlarnar Umsóknarbløð, vegleiðingar v.m. verða skúlunum í hendi mánadagin august ÚS-stuðulin fyri august, verður á konto í føroysku peningastovnunum hjá U -arunum og hjá teimum U ið vit náa at avgreiða innan henda dato. Hjá hinum verður august-stuðulin á konto um hálvan september. Ferðastuðul til lesandi uttanlanda Ferðastuðulin hjá teimum, ið hava søkt í seinnu helvt av juli verður á konto fríggjadagin august Umsóknarfreistin til ferðastuðulin var tó er umsóknarfreistin hjá teimum, ið byrjaðu lesturin í jan./febr. (sí vegleiðing punkt ) Avgreiðslutíðin fyri ferðastuðulin er leypandi mánaða pluss ein mánaða. Føroyar (ÚS) Norðurlond (SU) Uttanfyri Norðurlond (ÚSUN) Ferðastuðul til útisetar Stuðul til verkætlanir SLÓÐIR Framsíða Skráin Sendingar Lurtararnir og vit Hvat Nú tær bestu Vaglið Alpha Proxima Crescendo Ítrottur Ver Summar Aðrar sendingar V Seinasti dráttur Kunngerðir/Lýsingar Tíðindi í RealAudio Veðrið Meteorologisk Institut Landsverkfrøðingurin Hvat heldur tú Starvsfólk e-postur Sendinet Hoyrilíkindi kanning Bústaður/Telefon Ymiskt Her er sendingin har tú kann skriva hvat tú hugsar. Tú kannst geva skjeikinum, vinkonuni ella hvørjum tað so er, eini boð. Tú kannst senda okkum eina yrking, eitt vakurt bræv í myndum og orðum, Tú kannst hoyra tað nýggjasta ella eitt lag frá tínum yngru døgum. Postsmoga Tórshavn Fax Máltráðurin svarar millum kl. og Í Máltráðnum kannst tú ynskja tær eitt lag, bera eina heilsan til onkran, ella siga tína hugsan Ring og lat okkum fáa eitt gott prát og okkurt undir nálina ella geiðslan. Máltráðurin hevur tlf. og - Altíð fúsir at lesa brøv og práta við lurtaran Elis Poulsen, ár, Sandingur, tó føddur í Skopun Jákup Magnussen, føddur á Suðuroyar Sjúkrahúsi, á Tvøroyri tann september Kári Olsen, Havnamaður, men er føddur í Fuglafirði í Skriva til okkum og vel tær eitt lag Vit lesa brævið og spæla tónleikin Ella hvat við at ringja til Máltráðin Her eru nakrar tekningar sum lurtarar hava sent okkum. Fleiri verða at síggja í næstum. Navn didde og boyggi Tekstur Sera góð sending. Átti at verið ein hálvan tíma longri. (ikki ein heilan tíma, tí so verður hon for laaaaangdrigin) Máltráðurin kundi gott verið tveir tímar, tí tá er tað meir spennandi at lurta eftir, hvat hendir runt í føroyum. Heimasíðan er sera góð og spennandi. Man kann síggja eitt sindur. Alt tað besta frá okkum, og "keep up the good work" ;) Navn Elsebeth Elena Elíasdóttir Tekstur takk fyri sera góðan tátt Lúrtarinn og vít. Navn Erwin Thomsen Tekstur takk fyri sera góða sendingar. Navn Hanus J. Petersen Tekstur Takk fyri eina góða og lætta sending. Hetta er sendingin fyri og við lurtararnar. Ein væl hýrdur vertur sum í hesari er kjarnarn í sendingini. Navn Emily Poulsen Tekstur takk fyri nógvar sera góða sendingar, sum eg ofta stytti mær om stundir við. Navn Edward Leo Tekstur har eru tit Navn ingi bjúganoff Tekstur bjúgu eru góð Navn Inger Hansen Tekstur ein góð sending ,gott at vit gomul eisini kunnu hava gleði av UF takk fyri og góða `Olavsøku Navn Lesk Tekstur Hey hey. Eg haldi at sendingin er til gomul fólk ið dáma væl at tosa við Elis og tað eru teir somu sangirnir umaftur og umaftur, næstan sum kvøðuljómarnir keðiligt. So at eg sløkkji úf tá lurtarnir og vit eru. Men, lat bara tey eldru eiga l og v vit yngru hava nógvar aðrar sendingar. Annars var sendingin góð. Takk fyri og babei Navn Gisp Tekstur Halló øll og ikki minst vertirnir. Heimasíðan er bara fín. Sendingin L og V rular orðatak Brent barn luktar Navn Bergur Thorsteinsson Tekstur Eg vil gjarna hoyra Eminem við Real shady. Hav tað gott. Navn Bergur Thorsteinsson Tekstur Hattar er ein frálík sending. Haldi fram. Bei bei Navn Nj`al Djurhuus Tekstur Vit sita fleiri føroyingar i Oslo og lurta eftir tykkum. Fr`al`ikt at fylgja við. gott summar ynskja vit tykkum øllum fr`a Sof`iu og Johannes Jacobsen, Grønlandsvegur T`orshavn. Navn Tekstur Heyyy øll somul.. Her skulu tit hoya eina góða eina Erna góða eg hoyri at tú hevur fyngi ein lítla beigga. 'Hvussu eitur hann Tað vita vit ikki enn hann tosar so ótýðiliga, at vit ikki skjilja hvat hann sigur. Hahahaaaaa 'Her kemur ein góð ein Móðurin við lítla son sín hvussu nógvar feråir skal eg siga tað við teg, Tú skal ikki yvurdrúva Heheee men annars dámar mær væl Kular Røtur. So eg vil gjarna hoyra antin kalla meg babe, hundur mín kingoson, ella flippan Hav tað gott. Navn grønur maður frá Hvalvík Tekstur Elis góði ikki siga góðan dag so orta, hann verður ikki betur en tað sama fyri tað, og tá ið fólk siga góðan mogun so er tað tí at tað er morgun líka mikið nær tú ert uppi. Navn Malan Weihe Simonsen Tekstur Halli hallo Eg royndi at skriva ein e-mail men tað riggaði ikki, so eg ætlaði at spyrja um tit ikki kundu koyra hetta brævið í sendingina,so her er tað Hey hey øll tit har uppi í torninum Kunnu tit verða so fitt og spæla sangin hjá R. Kelly Turn Back Hands Of Time fyri meg tí at hann minnir me so nógv um meg og mín sjeik. Heilsan Vest diddan Navn Seventin Tekstur spæl mær lagið hjá Jon Bon Jovi It's my life Navn Bjarni á Hólalagi Tekstur Takk fyri eina sera góða sending. Sendingin kundi gott veri longri, men hon er verd at lurta at ta tíð hon er. Navn Bjørg Petersen Tekstur Hey Hey Eg lurti altíð eftir tykkum og haldi at hon er sera góð,men hon kundi verið í minsta lagi tíma longri.Bei Bei Navn Bjørg Petersen Tekstur Navn Barbara Petersen Tekstur Eg veit onki at skriva Navn Marnhild Hilma Kambsenni Tekstur Eg havi ofta lurta tá eg eri í Föroyum og dámar táttin sera væl. Eg havi nakrar ferðir ringt heim til Föroyar men fái ongantíð fatt men eina heilsu sendi eg til tykkum öll Navn Kjartan Johannesen Tekstur Heimasíðan er (sera) góð, og er væl sett upp.Eg dámi sera væl sendingina hjá tykkum, ið kundi vart ein tíma longri. Heilsan ein sera væl nøgdur lurtari. Navn Rebekka Gaard Tekstur Góð sending Elis eg hoyri tag ikki so ofta tí at eg eri í skúla men tá ið eg lurti so er hon góð. Navn Jákup Petur Hansen Tekstur Kool síða. Ein løtt og fín sending. Ongin kann verða lurtararnar og vit fyri uttan. Navn lurtari Tekstur Ver sum tú er, tí er sendingin góð hjá tykkum. Tú dugur at tosa til okkum. Takk fyri stak góða sending Navn bøllefrø Tekstur Um tú ikki hevði tosa so nógv ELIS so hevði tú fingið nógv meira lurtaraynski við Navn Tekstur Navn Jan Hansen Tekstur Hey eg haldi at sendingin er góð,men konnu tit ikki spæla meira sangir av Westlife.Helst sangin I have a dream heilsan eg Navn ein lurtari u Tekstur Hall F heimas G sendingar Navn jakup wenzil Tekstur tit spala forl av andaligum sangium um ok bei Navn Strandingurin Tekstur heyhey og heilsi øllum frá strandinginum Navn Ein Vestmanna Genta Tekstur Hey Kunnu tit ikki spælt "Only God Knows Why" hjá Kid Rock fyri mínari fittu vinkonu Navn Ein genta Tekstur hey hey eg haldi at hendan sidan er cool Kundu tit spalt sangin "sun coming down on me" (eg minnist ikki hvussu hann at) hja George Michael og Elton John fyri papa minum takk Navn Lena Bjarnason Tekstur Hetta er ein tann mest gaverdan s n eg enn havi lisi Tilukku vi Navn Tekstur Navn Guðrið J. Tekstur tað er ógvuliga gott at birja dagin við einum góðum slagara, tí at so er dagurin bara strálandi. Navn Elis Tekstur Nei tað er ikki ætlanin at lurtarin skal inskja sær tónleik her. Men øll hugskot um sendingina eru vælkomin her. Annar kann ein og hvør siga tað hann vil her um sendingina. Navn Ido'no Tekstur Nú veit eg ikki ræðuliga um eg havi forstaði tað rætt altso kann eg bara skriva eitt tónleika ynski her so kann tað koma við í Lurtararnar og vit Tað vildi verði skeg ) Navn Tsap Tneserp Tekstur Eg skal bara líka siga at Present Past er ein tann kulasti bólkurin í Føroyum. Og tað vildi ikki verði úti av verðuni at spælt teirra tónleik meira í ÚF Navn Tekstur Navn Niels Tekstur Hey vil bert siga at sendingin er finasta slag. Hevdi veri gladur um tit kundu spælt hettar sera vækra lag. Ur CD.ini hja Mark Knopfler, SCREENPLAYING, lagi Finale-Last Exit To Brooklyn. Alt tad besta Navn Turið Miidjord Tekstur ein góð sending, kundi verið longri Navn nn Tekstur eg vil gjarna senda eitt lag til sjeikin hjá mær, tí eg veit at honum dámar væl hetta orkestrið, so vinarliga spæli eitt lag við metallica og symfonyorkestrinum Navn Andrass Tohmsenn Tekstur Eg vil hoyra Backstreet boys tí eg eri ein didda Navn Jimmy Tekstur Bara til stuttleikar so seti eg upp mín egna top við føroyskum rock bólkum Hatespeech Mold MC Hár Visible Fish Diatribes Men Respekt til Enekk, besti bólkurin yvirhøvir í Føroyum slær etableraðu bólkarnar Frændir, Moirae og Kjølar við kilometrum. Bara ein tónleika heilsan vit hoyrast í Lurtarunum & Vit Navn Aunghsy Tekstur Spal Grouly Bandoli við The Jigolo Brothers of MIAMI. Navn Beinta Jacobsen Tekstur Kunnu tit spæla Green Green Gras of Home fyri pápa mínum. Tit eru virkuliga herligir. Takk fyri eina góða sending. Navn Josef Tekstur Hey hey Hetta er cool/ kunnu tit spala "could not ask for more" vid Edwin McCain Takk ) Navn Annika Tekstur Hey tillukku vid heimasiduni Kunnu til spala "here on earth" vid Jessica Simpson plz tit eru cool Navn Poula og Elin Tekstur vit halsa at heimasidan er virkuliga cool, akkurat nakad fyri okkum, men vit halda at tit skuld spalt sangin "here on earth" vid Jessica Simpson Navn Ein i USA Tekstur Hey tit i Utvarpinum Eg haldi at hendan sidan er cool. So far man at vita eitt sindur um hvat hendur i Fo. )) Navn Rúni Tekstur góði spæli onkur barnaløg inn ímillum. Navn Petur Olsen Tekstur Frálík heimasíða Navn Jakoba Eysturberg Tekstur Síðan er bara cool. Tit skulu bara halda áfram. Ein heilsa frá fl og klassalærara teirra í Hvalbiarskúla. Jakoba, Maegretha, Várdis, Haraldur, Steinur, Jørgen, Jóannes, jens christian. Navn mickey Tekstur Super góð heimasíða Spæl hatta lagið umskylda við Gísmundi Navn Heini Tekstur Spæl okkurt rock'and roll. Navn http://www.leitel.fo Tekstur Kom og finn á Leitel. Navn Knút Guðjónsson Dalsgaard Tekstur Hey Navn Andrea Petersen Tekstur Hendan síðan er cool, flott hjá tykkum Takk fyri bestu sendingina sum er. Navn krúllan Tekstur Ein heilsan frá krúllini, nú verður tað parmanent. Navn Hanna Tekstur Fín heimasíða. Spæl okkurt gott lag við "I AM" úr Klaksvík. Tit síggja so fittir út allir tríggjir. Navn Katrín Magnúsdóttir Tekstur Ein heilsan úr Íslandi. Navn John D. Mortensen Tekstur heimasíðan er ein av teimum bestu har heima. Hon er væl uppsett. Gott arbeiði fylgir altíð einari góðari sending. Tað sæst. Navn jako Tekstur heimasíðan er bara fín. Navn Sæbjørn í Gørðum Tekstur Eg haldi at tú átti at spælt lagið Foggin Rap Navn Karin. N. Tekstur Tað vildi verið gott um tit longdu sendingina ca. tíma. Tað hava vit brúk fyri. Navn magnus Tekstur læg shu bi dua fucking rap ella vær tæ foggin rap Navn haj Tekstur Hvar er tekningin av KO Navn iben Tekstur Hetta er ein okey síða, men eg eri ikki her so ofta Navn iben Tekstur Hetta er okey síða, men eg eri ikki her serliga ofta Navn fratbýtti Tekstur Intæræsánt, særa æhúgavært. Navn Vitjandi heima Tekstur Góð sending, fín síða stuttligt at sýggja tykkum. Navn Nepalgirl Tekstur eg haldi at hon er cool tí so kann eg síggja hvat hendur í FO Heilsan Nepal Navn klax_diddan Tekstur Elis COOLAST ) Navn Vónbjartur Tekstur Ein góð síða, hon er eisini stutlig. Haldið á við bestu sending sum er í útvarpinum. Navn Tekstur Navn magnus eg haldi lurtararnir og vit er gott Tekstur lag shu bi dua foggin rap Navn Gunnar Tekstur Hendan er skeg Navn Gorlakkur Tekstur Gott tiltak Nú er at tekna Navn Hey sjeikarnir Tekstur Tillukku við heimasíðuni tað var uppá tíðina Elis Poulsen, vertur Føroyskt Skandinavisk English Sendingin er í luftini mánadag kl. og verður endursend mikumorgun kl. ÚF Framsíða Heiti stólurin Nýggjar framførslur frá einum Slatur Gestabók Tónleikaløggan Løgnar slóðir Vaglið er í luftini týskvøld og hóskvøld frá klokkan til Vertirnir, sum bjóða lurtarum vælkomnum á Vaglið, eru Ginna Midjord og Bjarni Mohr. Aftur í ár verður skipað fyri kappingini Ársins Songrødd. Útvarpið fer at fylgja væl við í kappingini, m.a. við beinleiðis frásagnum. Leitið tykkym ínn á heimasíðuna, hjá Ársins Songrødd og lesið meir um tiltakið. Hvør skal verða næsti løgmaður Føroya Bill Clinton. Jacob Hougaard. Jóannes Eidesgaard. Britney Spears. Høgni Hoydal. Enrique Iglesias. Vitjandi síðani mars Leygardagin Juli verður "DJ" kapping í badmintonhøllini Tilmelding Tít Navn Tín T-Post adressa (F.eks. navn@email.com) Skriva bústað her, t.v.s Gøtunavn, Bý/Býgd, Post Nr. og Telefon Nr. F.eks N. Finsensgøta Tórshavn FREE feedback form powered by Freedback.com Kunning (til Ársins DJ) Vit fara nú (og framyvir) at skipa fyri "Ársins DJ". Tað valumtøkta tiltakið "Ársins songrødd" er av og vit fara í næstum at hava kapping fyri DJ'arar. Kappingin verður juli í BADMINTONHØLLINI í havn Tekning til tiltakið fer fram nú (sí "tekning") Í Ár verður bert eitt umfar fyri alt landið, tvs. uttan innleiðandi økisumfør, men ætlanin er komandi ár, at hava innleiðandi umfør í suðuroynna, eysturoynna havn og í klaksvík. Tað hevur verði tosað nógv um hvussu luttakari kann tryggja sær flest stig og hvussu luttakari skal framføra sítt "DJ-show". Av tí at tað ikki er siður í Føroyum at hava improvtiónsframføðslur, er tað álagt dómarunum at geva stig eftir fylgjandi Í mestalagi stig fyri kreativitet (m.a. improvtiónsframføðsla) - stig fyri framførðlu - stig fyri vali av tónleiki + viðbragd (reaktión) frá áskoðarum. Improvtiónsframføðslu Tá ið ein DJ hevur eitt "grundloop" við sær á pallinum, og síðani ljóðblandar hetta loopið við onnur loop, ljóðeffektum og ymisk løg, sum hann/hon partvís hevur avgjørt frammanundan og partvís av sínum eintingum, letur standa sína roynd uppi á pallinum. Dómararnir eru í tali sum hava tætt tilknýti til tónleik. Bert vinnarin verður navngivin í ár. Vinningurin er kr. ,- At lutaka í "Ársins DJ" er ókeypis Tað er bert pláss fyri lutakarum í ár. Síðsta freist at melda seg til er juli Eru spurningar, send t-post til dj juli@email.com Hygg í GestaBókina Skriva í GestaBókina Teir, ið hava stuðlað Ársins songrødd eru Føroya Bjór (Jolly) hevur latið T-Shirtir, keppar, taskir v.m. til ALLIR lutakararnir. + (mynd) Wrangler gávukort virði kr. ,- Hon & Hann gávukort virði kr. ,- Drós gávupakka virði kr. ,- MEGA KT-Centrum Í ár fara vit at burturluta hópin av gávulutum. Allir gávulutirnir eru latnir av stuðlum til "Ársins songrødd ". Gávulutirnir eru Gávukort frá Wrangler, virði kr. ,- Gávukort frá Hon & Hann, virði kr. ,- Gávupakka frá Drós, virði kr. ,- vinnararnir av lutakastinum eru Nr. Channet Danielsen Nr. Sigurd Justinussen Nr. Tórbera S Joensen Vinnararnir kunnu ringa Chatturin Vel rúm Jolly ( ) Brúkarar í mesta lagi Tal av brúkarum inni Tal av plássum eftir Jolly ( ) Brúkarar í mesta lagi Tal av brúkarum inni Tal av plássum eftir Jolly ( ) Brúkarar í mesta lagi Tal av brúkarum inni Tal av plássum eftir Jolly (Øll) Brúkarar í mesta lagi Tal av brúkarum inni Tal av plássum eftir Plass er ikki fyri meira Luttakarum Luttakarar í hava tekna seg aftaná kunnu ikki verđa viđ Aftur í ár verður skipað fyri ársins songrødd. Vit (og tit) vilja finna útav, hvør skal hava heiðurin av, at bera heitið "Ársins songrødd ". "Ársins songrødd " fær eina stóra peningagávu, og hópin av gávulutum frá stuðlum okkara. Fyrireikararnir hava í ár gjørt sera nógv burturúr, og fara at burturluta ein hóp av gávulutum á heimasíðuni www.songroddin.fo, meðan innleiðandi umførini fara fram. Stuðlar okkara hava latið ein hóp av gávulutum. Í ár kunnu eisini dreingja/gentu- ella "mix" bólkar tekna seg Kanska vit eisini í Føroyum eiga ein "Boyzone ella Spice girl" bólk. hvør veit Innleiðandi umførini verða á hesum støðum Miðvágur Leygardagin tann í MB-húsinum Klaksvík Leygardagin tann í Lognbrá Tvøroyri Leygardagin tann / Strondum Fríggjadagin tann / Havn Leygardagin tann Badmintonhøllini FINALA Havn Leygardagin tann Badmintonhøllin (FYRIVARNI FYRI BROYTINGUM) Lutakarir í eru komnir víđari Vinnarin í Klaksvík Nicolina Rubeksen Nr. Sólgerđ Joensen Vinnarin í Miđvági Andrea Hansen Nr. Eyđbjørg M Simonsen Vinnarin í Suđuroyđni Guđrun S. Jacobsen Nr. Eyđun Árason Jacobsen Vinnari á Strondum Svein Thomsen Nr. Jórun Heinissen Vinnari í Havn Sølva Ford Nr. Herfinn Ornafjall Reglugerð fyri Ársins Songrødd Øll kunnu luttaka í kappingini ársins songrødd. Tó krevst samtykt foreldranna, um luttakari eru undir ár. Luttakaragjaldið er kr fyri hvønn einstakling bólk. Ímesta lagi kunnu verða á palli í senn. Innleiðandi umfør verða í hvørjum øki sær. Fyriskipararnir kunnu tó avlýsa innleiðani umfar vegna væntandi undirtøku. Hendir hetta, stendur luttakara í boði at verða við í øðrum øki, eftir nærri samskipan við fyrireikararnar. Fyriskipararnir taka fyrivarni fyri broytingum í lýstu skránni. Í seinasta lagi hósdag, áðrenn økisumfar, verður nærri kunning um tiltakið latin luttakarunum. Áðrenn sjálva kappingina fær luttakari møguleika at hava ljóðroynd í minsta lagi einaferð. Eru umstøður til tess, verður ljóðroyndartíðin javnbýtt millum luttakararnar. Eftir ljóðroyndirnar er lutakast um raðfylgju teirra luttakandi í kappingini. Tó kann, um semja er, víkjast frá hesi. Á økisumførunum eru dómarar, harav ein er yvirdómari. Somu eru eisini dómarar á finaluni, við sama yvirdómara. Umframt hetta eru eykadómarar á finaluni. Er javnt stigatal, er stiggeving yvirdómarans galdandi. Nr. og verður kunngjørt, við stigatali, eftir lokna kapping. Aðrir luttakarar kunnu, eftir umbøn, fáa sítt stigatal upplýst frá yvirdómaranum. Avgerð dómaranna er endalig, og kann ikki kærast. Nr & úr hvørjum øki eru við í finaluni. Í seinasta lagi týsdag, áðrenn finaluna, verður nærri kunning tíð og stað latin luttakarunum. Dømt verður eftir hesi skipan RØDD upp til stig KREATIVITET upp til stig FRAMFØRSLA upp til stig Er lutakarin undir ár, skal viðkomandi hava foreldraváttan, Foreldrasamtygd at taka niður (Word) Trýst her Hvørt hóskvøld (umleið klokkan ) verður ein kendur persónur settur í heita stólin. Hesin kemur at sita í fjálga studio fyri opnari mikrofon. Hetta er tátturin, har lurtarin kann koma til orðana, og spyrja gestin í heita stólinum um eitthvørt. Til ber at seta spurningar á tlf. ella Møguleiki er eisini at seta gestinum spurningar á faks Sjálvandi er eisini møguleiki at seta spurningar gjøgnum teldupost, við at klikkja á @'ið. Útvarpið vil fegin hjálpa føroyskum tónleikabólkum á veg. Um tú spælir í einum tónleikabólki og tit hava nøkur løg liggjandi, og kanska tað er ov dýrt at fara og fáa eitt studio at spæla í, so hava tit møguleikan her at sleppa inn í útvarpshøllina og spæla tey. Við tykkum fáa tit eina DEMO-fløgu.Vit hava ikki tíð og pening til at gera eina prof. innspæling, men tað vit kunnu bjóða er, at tit kunnu spæla tað live, og kortini leggja eina guitarsolo ella kór inn aftaná. Hevur hetta tykkara áhuga so vendið tykkum til okkara á tlf spyrji eftir Ginnu ella Bjarna. Tit kunnu eisini skriva til Vaglið Postsmoga Tórshavn Ella trýsti á snurrandi @'ið í vinstru síðu. Sendi okkum navn og telefonnummar, og vit ringja aftur til tykkara. Hetta er ætlað øllum tónleikabólkum í Føroyum. Hvørt týskvøld er tátturin " frá einum" á skránni. Í hesum tátti verða spæld tey kendastu løgini hjá einum bólki, ella einstaklingi Eisini er eitt stutt yvirlit um søguna, manningina og útgávur hjá bólkinum í táttinum. Nakrir av bólkunum og einstaklingunum, sum hava verið í táttinum Ein táttur í sendingini hóskvøld, er Stjørnudust, har slatrað verður um tey kendu, bæði innan tónleikin og eisini leita vit yvir til Hollywood. Talan er ikki um "Wannabe Stuff" Ætlanin við hesi síðu er at leggja inn slatur hvørja ferð hann er lisin upp á føroyskum í Útvarp Føroya. Veit tú um eitt hvørt, ið hent er, so er slaturin altíð vælkomin. Tann Tann Um tygum halda, tað er ein bólkur ið vit áttu at viðgjørt, er eitt gott boð sjálvandi vælkomið. Navn Tekstur Navn Jan Dam Tekstur Jaccard Way Lynwood Western Australia Navn Tekstur Navn Tekstur Navn Tekstur Navn aaaa Tekstur asa Navn Páll nielsen. Trongisvágur Tekstur sera nøgdur við sendinganar heilsan páll Navn Sputnik Tekstur Fyrimunur við at hava heinginossur Tá tú reyvpular, kanst tú banga pungin móti kusuni ímeðan Navn edvard edmund Tekstur spæl BLACK INGVARS Navn Jákup Wenzil Tekstur E-mail jakup@hotmail.com bei øll Navn Andrias Olsen Tekstur MEGA COOOL SENDING, MEN SPELL AT HON STEðGAR NÚ OG EITT AFTRAT. BLACK INGVARS RULA Navn Esmeralda á Vaglinum Tekstur Hví eru tit soleiðis orðað, at tit lesa nýggjasta slaturin, sum er frammi, beinleiðis úr Mix/ViUnge bløðunum Ikki eiti á Og tá eru umsetingarnar so út av lagi vánaligar Navn Den hope løse dreng Tekstur Hallow, tit har á vaglinum, nú vóni ikki at tit hana koyrt hønurnar út av tí, tí tað hevði verði eitt verri skil hjá haninum at halda skil á. Annars er tað ikki so nógv at siga um hessa sending, men eg vóni at hon verður aftur næsra ár, tí berur sending verður ikki gjørd av Útvarpi Føroya í løtuni, uttan sjálvar Náttarravnarnir. Við heilsan Den hope løse dreng Navn Andrias Olsen Tekstur mega coooool sending. Haldi á fram Navn NoName Tekstur Í sambandi við Tónleikaløgguna, so er tað ikki Queen, ið ive "eftirlíkna". Tað er útgávan hjá Warrant (sum eisini er nógv betir enn tann hjá Queen) Navn lurtari Tekstur Nú er bara tímar eftir. Kunnu tit ikki spæla okkurt gott lag, fyri teimum sum vunnu spurnarkappingina. Flott klára, tit Eru tit ikki einig Navn Vaglið Tekstur Tí hann er ein hestur Navn yeah Tekstur Skítt býtt sending Nei, tvætl hon er fín ) Navn Tekstur Skítt býtt sending Nei, tvætl hon er fín ) Navn warrior_princess Tekstur kunni tit ikki nevna øll sum hava skriva í gestabókina,meðan tit eru í luftini cool heimasíða Navn Pylle Tekstur Sigi einaferð á Vagliðinum Nøvnini sum Hava skriva á Gestabókina Navn Den håbløst forelskede Tekstur hey tit á Vaglinum Eg eri blivin SOOOOO forelska í einum ÓRDILIGA fittum drongi, men hann veit bara ikki av tí, tí at eg tori ikki at gerða ella siga nakað Pleas spæl mær sangin "Take me to your heaven", tí tað er tað sum hann hevði gjørt, um hann hevði blivi mín ) Navn Håbløst forelsket Tekstur Hey tit á vaglinum Eg eri so forelska í einum ORDILIGA Navn den håbløst forelskede Tekstur Hey tit Kunnu tit ikki spæla Jessicu Simpson við I wanna lova you forever, helst í kvøld, men um ikki ber til so hóskvøldið Den håbløstforelskede Navn Hin tú veitst, hin deiliga Tekstur Eg vildi bara siga at sendingin ikki er so galin,men, sum tey flestu ungu munnu halda kunnu tit ikki spæla meira av nýmótans tónleiki, ikki tað at 'ara tónleikurin ikki kann brúkast men allíkavæl, eitt syndur meira av 'unum. PLZ ) ;) ) ;) @ } -} til tykkum frá mær ) Navn bixie Tekstur Skamma teg Ginna, fyri hvat tú segði hóskvøldi um Britney Spears. Sangurin hjá henni riggar ordiliga væl Navn Picazzo Tekstur Eg vil bert siga takk fyri eina SERA góða sending, við ynskið um at sleppa at hoyra eitt lag. Lagið eitur Smoke on the water, hvør spælir veit eg ikki rættiliga. Men tað gera tit. Navn Batwoman Tekstur Uuuuhhhh eg eri spent nú eru bara tímar til tey koma aftur Navn Secterianism Tekstur Ja, tað er gott man hevur fløgur. Ok, nógv dáma poppin hjá tykkum, og tað er bara gott. Men tit duga væl at práta, sendingin er gott undirhald. Í teiginum " frá " á hesi síðuni, siga tit at man er vælkomin at koma við uppskotið um bólk at velja. Hvar skal man gera tað Her Via e-mail Navn bixie Tekstur Hey hey tit bæði Eg vil bara siga takk fyri tykkara sending. Eg lurti altíð eftir henni o) Heilsan bixie Navn Tann hepna Tekstur Halló. Hvussu gongur í vaglinum. Eg eri akkuriat blivin forlovað og tú kanst ikki gita hvussu gott tað er. Og av tí so vil eg gjarna spyrja tykkum um tit ikki vilja spæla Moments hjá Westlife. Heilsan Tann hepna Navn Bad-Woman Tekstur Kuul at hoyra Rás men viðhvørt er gott at leita aftur til Útvarpið. Heilsan Rosinan í pylsuendanum Navn anker hansen (spanker) Tekstur koyr á K`I Navn Sheriffurin Tekstur hey hey tit bæði, eg vil bert siga tøk fyri ein góða sending Navn Egon Olsen Tekstur Nær fara tit at uppdatera Navn Jac Tekstur Hey fín sending, siti beint nú og lurtið, útmerkað, góður tónleikur, keep it coming Navn Edward Lleo Tekstur Tit eru cool. Navn Ein í er KEDD Tekstur Hey tit vissi nakar tímur at lesa hettar so kunnu tit ikki spæla Leaving on a jet plain oftari í útvarpinum, tí tað er bara ein so góður sangur mene eg má fara Navn Margith Tekstur -takk fyri at tit spæla 'N Sync hvørt hóskvøld, tann sangurin er bara super. Góð sending Navn Barbara Tekstur Takk fyri eina super góða sending. Men je má smutta. babai Navn Annika Tekstur wow, tit megnadu at gera tad aftur, tit eru mega feitir, tit rula, og eg vil bara siga at haldi fram vid hesum goda arbeidinum, by the way, god heimasida. bye Navn Gudny Helgadóttir Tekstur Takk fyri eina super duper góða sending Navn Grímur Kamban Tekstur Og tit gjørdu tað aftur stem hvat við at skriva atkvøð, ella atkvød um tað ikki góðtekur ð, ella um tað ikki góðtekur ø heldur so kunnu tit so í hvussu í so er skriva stemma ella atkvod Navn Idé-maðurin Tekstur halda tit ikki tað hevði verið frægari at blanda sendingina meira Eg meini, at lata annahvørt lag verða 'ara Pop og annahvørt lag spildurnýggjan tónleik Navn Vertirnir Tekstur Ætlanin er ikki, at sendingin skal hýsa lurtaraynskum. Hetta kann gerast í øðrum sendingum, sum t.d. Lurtarnir og vit, Beatbox ella Sneisini. Navn chiqiuta banana Tekstur Tit eru nakað so óinterressant at spæla 'ara musik. Ísus, ísus hann nyttar lítið. Harafturímóti so er hóskvøldið, ein góð sending. PS Eg eri nokkso kedd av at eg ikki vann páskareggi í gjárkvøldi Navn Fríði Andreasen Tekstur Henda sendingin rular Navn Símun kerá Tekstur hey takk fyri góða sending Navn John Holmes Tekstur Góðu søtu vertir, spæli ara ROCK ístaðin fyri handan lorta poppin tit borðreiða við hvørt týskvøld Navn havnamaður Tekstur Fín sending, blív við við hasum. Navn Knút Einar Vaag Tekstur Ein fram úr skarandi sending. Navn Matilda Mohr Tekstur EG eiti eisini Mohr,so tú Bjari Einar Mohr,vit eru frá somu familju.Annars ein góð sending,men tit báði blív við og royn. Navn Janus Petersen Tekstur Eg mangli eina fløgu frá "Summar ' " og eg kenni ein ið manglar meira enn tað p.s. eg elski Ginnu Navn Jubian Tekstur Juuhuu, nú eru bert dagar til Vaglið verður aftur Navn Haxter Tekstur ÅÅÅÅ Ginna Ginna hvat kundi eg gjørt uttan teg hehe,,,Nei tvætl,,,Ikki so galin sending faktist er hon super, Og sum maðurin segði.."Tað var ikki eg sum elskaði teg fyrst, men tú sum elskaði meg fyrst" Spæl mær sangin hjá "Peter Belli" "Keiserens Soldater" hehe bei bei Navn Maiken Tekstur Ginna, ert tú full í kvøld Tú bara tvætlar, flennur og fnisar; eg spyrji bara Navn vitjandi nr Tekstur eg eri nokkso stoltur av tí Navn Ísland Tekstur Tað er so hyggiligt at sita og lurta eftir hasun gamla musikkinun og gleða seg at koma heim, Vaglið hoyrist bara væl her í Íslandi. heilsan Fríða Navn Gíssssssmundur Tekstur Eg má sssssiga, at allur hessssin 'árar tónleikurin sssssssstinkar eg sssssssløkkið hvørja ferð 'ini koma sssssorry, men annarssss ein ikki sssssso galin, plassstik pop ssssending heilssssan sssssssss Navn Karin Tekstur Eg havi altíð sagt tað Hvalbingar eru ólukksáliga góðir Navn Revsarin Tekstur Tit hava rós uppiborið fyri hasa sera áhugaverdu samrøðuna við Terja Rasmussen. Gamaní, maðurin tosar sum ein fossur, men tað vóru teir frálíku spurningarnir, sum settu hann í gongd. Gott Vaglið Navn hoyvíkingurin Tekstur Kunnu tit ikki fáa onkran at rættlesa tekstin, sum tit leggja út Dømi tí einastu einu eitur ta einasti einu ta"eitur ikki lurtarir men lurtarar Navn suðroyingurin Tekstur norðoyingar er nakað lort tí tá man er í dansi við tiemum sita teir bara og brúka kjaft og drekka Teir duga heldur ikki at skemtast Navn Mr. Club Tekstur Knasandi fríggjakvøldið, Tó var tann seinri plátuvendarin dårligur. Navn Gedish Tekstur Uh uh uh uh uh. Ultra heimasíða keep on the good work. Ein heilsan úr Roskilde. Navn Yrkjarin mikli úr fl í Hvalba Tekstur Nú skal eg singja ein sang fyri tykkum.Kavin var júst bránaður og sólin hugdi fram tann dagin lítla Karin einling á vegnum fann ein ling við tveimum steinum hon glað til húsar rann og mamman segði Karin góða hvør man riga hann Karin spurdi dreingirnar ið komu har um kring men eingin vildi kennast við henda pissiling og mamman sedði Karin góða goym nú lingin væl tí tá tú verður størri í fisuna hann skal Tá Karin fylti seytjan kom eitt grátt á gátt ein gamal ljótur fani og skeggi tað var grátt hann segði góða Karin tú onga gávu fær í tíggju ár túhevur borið nossini hjá mær Navn Kitty Tekstur At eg fór inn á hesa heimasíðuna var meira av forvitni enn nøkrum øðrum, men nú eg eri her kann eg geva tykkum tað herðaklapp, at sendingin er bara best. Keep up the good work. Hetta er akkurát tað, sum vit ungu hava brúk fyri frá ÚF Navn UPS_A_DA Tekstur Bara inn at forvitnast, og siga at sendingin er virkuliga vell. Navn {illgras} Tekstur hettar er ein góð sending tað er bara at forseta best Navn Johan R.Jacobsen Tekstur Hey Hendan Heimasidan bara Cool men tit burdi haft onkrar coolar myndir Navn MEP Tekstur vaglið rular, tað er heilt fantastiskt, ótróligt. nei tvætl, tit eru bara heilt góð, men sendingin hevði verið betri, um tit spældu meiri av t.d. Live ella okkurt líknandi. muss muss Navn Tekstur Jú, vit minnast væl WASP fínur 'ara bólkur Vaglið bið tøkningin læta hurðina aftur tá hann hostar, hatta hoyrist um allar geilar. Og eitt aftrat hasir báðir spurningarnir, dunnan og stólurin, eru simpulten for flatir Navn frellan Tekstur fín sending, lurtið altíð, so please keep on doing what you are doing. P.S. Kennir eingin W.A.S.P longur Navn adonis Tekstur UPPFINNINGAR ÚR KLAKKSVÍK Tað vatnavvísandi handklæði. Sjálvlýsandi sólbrillur. Vatntættir theposar. Ein bók um hvussu man lærur at lesa. Uppblásiligar dartskivur. Strippoker fyri nudistar. Katapultsetur til helikoptarar. Navn Suðuroyðargellan Tekstur Hvat er munurin á einum manni og E.T. E.T. ringdi heim Navn Suðuroyðargellan Tekstur Tá ið menn fingu bæði heila og penis, varð tað bara ergiligt at Guð ikki gav teimum blóð nokk til at bruge báðar í senn Navn Suðuroyðargellan. Tekstur Hvat gevur man einum manni sum hevur alt Eina kvinnu, at vísa honum hvussu hann brúkar tað Navn XXXXX Tekstur Set eitt bílat av bjarna á síðuna HE HE HU HI A U He Navn KIGRA Tekstur hey hey hvat vágar hann at skriva tað at vit drassa menn við okkum, men tað er faktiskt fyri teirra skyld, tað eru menn sum vilja hava at konur ganga í sexítum undirklaðum, og hvat gera vit ikki fyri menn, vit hava altíð muða bukka fyri teir, so teir hava einki at grenja um. heilsan ein ósamd kvennkyn Navn Sjokk Tekstur Er Stephen King deyður Navn Tími ikki at skriva Tekstur Kann eg hoyra sangin "Botton of my broken heart" Við Britney Spears PLEAAAASE Navn Mr Wick Tekstur Hoyrt, uttan at taka nakað frá Bjarna, sum eisini ger eitt frálíkt arbeiði. Navn sandingurin Tekstur eg havi hugt at siduni hja nattaravnun,sigur BIG FAT SNAKE teimun einki. Navn sandingurin Tekstur so leingi tu hevur sendingina Ginna er hon god,heilsan flætlandsbugvin Navn @ppelsinin Tekstur Eg veit tað at man ikki skal ynskja løg í hesari sendingini, men eg vil bara siga at ein sangur sum eitur "Pornstar" er mega góður eg sigi ikki at tit skulu spæla hann, men tað hevði altíð verði gott. Hehe Navn Liverpool-arin Tekstur Handan frá sandi,virkar bert at teinkja uppá tónleik+handan ódámliga modna,falks Beckham. Taki tykkum saman og havi okkurt um Fótbólt í sendingini Navn Hulle Tekstur Hvat fanin kalla tit hetta Hettar er vánaligasta heimasíða eg nakrantíð havi sað ok tann hjá gulla í klaksvík er verri Navn Prince Tekstur Hey hey eg eri ein lurtari sum haldi at tykkara sending RULAR TOTALT MAVIR, og eg hopi hon blívur við at gera tað. Navn RUR Tekstur eg haldi at tykkara sending RULAR og at tit bæði hóska so væl saman í útvarpinum eg vil bara siga at hon er bara so kul Navn skuffaður Tekstur og eg sum helt at vit sum høvdu gjørt okkum ómak við at senda óvanar hjá hinum, vóru við í kappingini um atgongumerkini Navn Lydia Tekstur Hey hey Hetta er ein alvorliga cool heimasida. Eg vildi bara senda eina heilsan ur USA Bei bei Navn Mr Bucket Tekstur Hey Ginna takk fyri síst "ringir óvanar hjá Konufólkið" Tey eru líka ring sum mannfólk við tað at ikki at taka hosurnar av tá alt kemur til alt sum eitt gamalt orðatak sigur "Skal man så skal man" Navn Vaglið Tekstur Til Jabadaba Sum áður sagt, so loyva vit okkum at strika alt, ið ikki sømir seg fyri almenn eygu at lesa, burtur. Vónandi er hetta ikki ov torført at skilja Navn K.E og L.H Tekstur Takk fyri eina góða sending, heilsan tveir vælnøgdir lurtarir Navn Jabadaba Tekstur Eg sum helt at fólkaræði eisini var galdandi í Føroya landi Tað sær ikki soleiðis út, nú eg fái sjón fyri søgn, at vertirnir strika tað úr gestabókini, sum teimum ikki hóvar Navn Rannvá Mørkøre Tekstur heyhey altso mín persónliga meining er at Ginna rular tað var tað einasta eg hevði at siga ) Navn Bruce Seven Tekstur Nú havi eg skoðað alt hetta prátið um ara tónleikur stinkar ella ikki. So setti eg meg við lurtitólið, Guð forbarmi seg Bjarni ístaðinfyri at spæla lorta discotónleik fá nøkur ara rocksangir. Nú hugsi eg um bólkar sum, Poison, Gary Moore, White Lion, Ratt, QuietRoiet, Warrant, Bad English, Hooters, Alice Cooper, Aerosmith, Bon Jovi, Cinderella, Kiss, Twisted Sister og sjálvandi Europe. You name it Navn prylli Tekstur hvussu mundist ganga við renningini hjá Ginnu í gjár hvussu nógvir umgangir blivu tað til Navn Tekstur Navn @N og @I Tekstur hey @PG skuldu bara heilsa. umskulda at vit ringdu íáðni meðan kappingini var í gongd annars battaríði fult hhihi Navn heyyy Tekstur tit rulaaaaa simpulthen men koyrt move yore body eisini við hvørt Navn Urgie Tekstur Sendingin hon er fínasta slag skal eg siga tær, men eg sleppi ikki inn á @ hjá tykkum, innið á heimasíðuni og vil sleppa til hasa spurnarkappingina, men tað ber ikki til nåh men takk fyri eina fína sending Navn Feitt Tekstur Ginna, jolla tær við hasum eplasekkinum. Vit skulu nokk syrja fyri videtólum, myndatólum, bandupptakarum og øðrum, tá tú, Ginna Midjord, fer at renna rundan um Útvarpið umaftur og umaftur og umaftur aaaahhhhhhh, tað verður ein stór løta Navn {Carlo} Tekstur Flis nú eplir Ginna, góða eydnu við tí Ja, soleiðis kann lívið ganga, tíbetur, hehe Navn Liverpool-arin Tekstur ja so hevur mann eisini verið her. cool Navn Sweety_ Tekstur hhheyyyyyy tit øll Eg vildi bara siga at hendan síðan er kulast so og forrestin so RULAR hendan sendingin eisini ) heehehe Navn Frazier Tekstur Hvar í hel..ti halda hugsa tit fyri tykkum tá at tit siga at ara tóleikur stinkar Øll hesi sokallaðu Boybands sum eru aktuell í løtuni, lata ikki eina fløgu úr hondum uttan at hava oyðilagt eitt feitt rocklag. Takk fyri eina feita týskvøldsendind Navn INGI Pillbein Tekstur her havi eg verði eg elski tykkun. mussss musssssss. Navn prylli Tekstur Nei heilt erligt mátti tað verið okkurt annað at brokka seg um, enn tað at summi dáma 'ara tónar og onnur ikki. Sjálvandi skulu tit halda áfram við at spæla henda tónleik, og tað er ein fín fordeiling at tit spæla ara tónleik tað eina kvøldið og nýggjari tónar hitt kvøldið. Annars keep up the good work Navn nostalgia Tekstur Til tykkum sum bert finnast at oara tónleiki HALDID KJAFT. Ein knøttur er har tad stendur POWER. Um tit trýsta á hann, og tad er altso um tit duga, so finna tit út av at antin sløknar ella tendrar. So fái fingurin úr einum vissum stadi og lati okkum, sum hava skil fyri ØLLUM slagi av tónleiki, og ikki bert meiningsleysum poppi, sum eisini er gott, FÁA FRID. Navn Stagliano Tekstur Ikki taka tykkum av slíkum orðaskvaldri frá teimum fámentu. Uttan iva eru tey niðanfyri einki meir enn børn, ella hava tey gingið í einum lítlum skúla í einum evarska lítlum bygdasamfelagi, og hava tískil ikki fingið frálæru í stavseting. Eitt er so púra vist, at tey hava hvørki skil fyri tónleiki, ei heldur stavseting. Haldið áfram við tónleiki frá áttatiárunum, tað sparkar reyv Navn Høsnapætur í Gørðum Tekstur Howdyhoo sigur mr. Hankey tá ið Titanic sakk í ovurmorgin. Ein lík og eitt tunna er tað bestur sum omma og hundurin hjá Nelson Kapteyni Mandela fekk í nýggjársgávu fyrradagin ella í mánadagin. Tað segði ein maður sum eisini segði mær at hann hatar `ára tónleik og tað ger Hitler eisini. Hatta var alt fyri hesu ferð. Takk fyri eina pissandi stinkandi rotna og kavvánaliga sending. Navn petur_ etur Tekstur IKKI SPÆLA ÁRA TÓNLEIK TÍ TAÐ STINKAR VAKNA VIT ERU IKKI ENN Í UNUM VIT ERU Í ÁR PPPPPPP.SSSSSSSSSS. TIT MUGU VAKNA ÚR UNUM Navn Adolf Hitler Tekstur Ich glaube dass, dass das glaube ich. Ich glaube dass ihr soll enden mit spielen achtjahremusik veil ich hasse das und ich kann das nicht høren ohne krank in kopf bleiben. Navn nostalgia Tekstur Her er eitt uppskot til trý frá einum Guns n'Roses. Teir eru jú aktuellir vid einari dupultfløgu. Ein tann besti rokkbólkurin yvirhøvur. Ella hvat Navn havnarmavIIIr Tekstur Tit eru uttan iva teir bestu úf vertirnir ið eru settir saman til eina sending. tit eru fitt og deilig at lurta eftir, og spæla av og á heilt góðan tónleik. Tó er tað serliga týsdag tá ið 'ara løgini eru í hásatið, at eg eri nøgdur. keep going. SKÁL Navn Trøllmaðurin Tekstur Hatta var nakað av tí, at fáa ringu vanarnar hjá konufólkunum fram í ljósið. Eg eri mikið spentur at hoyra um ALLAR teir ringu vanarnar hjá kvennkynunum Navn høsnagarðurin hjá Hitler Tekstur eg haldi tað, at tað haldi eg. Eisini haldi eg at 'árar tónleikur stinkar sum eitt rotið lík. HALDI UPPAT VIÐ AT SPÆLA TÓNLEIK FRÁ OG GRØNTKÁL. Eg orki ikki fyri tí. Ná, hatta var alt. Ikki farvæl. Navn Sentimentalah Tekstur Eg elski Týskvøld sendingina, Við góðum ara rocki av og á. Navn ein suðuringur Tekstur hey tit øll. Eg vil bara siga at hettar er ikki ein so galin síða sum tit hava gjørt. annars dámar eg væl sendingina hjá tykkum, helst tá ið tit senda ''ára musik. haldi bara framá. ginna ger sendinging sera góða tí hon er ein suðuringur, nei tvatl, tigur eru bara góð. heilsan ein suðuringur í norðaru helt. Navn nostalgia Tekstur Hugskot til frá einum Eurythmics. Løg sum Thorn in my Side, Must be talking to an Angel og When tomorrow comes eru klassikarir. Navn Mulder_ Tekstur Komið øll og "floodi" Tónleikaløgguna. Tað eru túsundvís av løgum, ið eru illani kopieraði av øðrum tónleikabólkum. Tak t.d. Peter Cetera. Hann gjørdi eitt ordiligani vánaligt lag, tá ið hann royndi at kopiera "SOS" hjá ABBA. So geri tykkum tann beina at melda sovorðin fólk. Navn body_tequila Tekstur Also alvaratos, ta ið man hevur eina kapping, so skal tað sku dømast líka baðar vegir tildømis við hasum fjallinum og fólkunum á Trøllanesi. Annars ein fín sending ) Navn Vaglið Tekstur Dear 'ara tónleikur. Vit spæla 'ara tónleik týskvøld og 'ara tónleik hóskvøld, so kann tú velja sjálvur. Øll mugu jú hava sítt ikki so Navn nostalgia Tekstur Ein suverenur sangur frá 'num Alone. Bólkur Heart. Heilt ófantaliga gott. Damn Yankees High Enough. Enn og betur, men um hann er frá ella Líka feitt, tí tónleikurin er í topp. Navn ára tónleikur Tekstur ikki spæla ára tónleik meiri tí tað stinkar kanska tit fáa meiri ung fólk at lurta eftir tykkum um tit spæla ára tónleik Navn Svarti RIDDARIN Tekstur Minst til at BØØØTA DEKKI og skifta dekklikilin út heilsan tann svarti riddarin. annars fín sending ps Eg tími ikki at melda meg til spurnarkappingna vit bygda MENN Navn Maggie Tekstur Beckham reytt kort Tad var fyri neydini, tí hann er unfair. Tó beistid sær gott út. Vóni at Vasco Da Gama vinnur. Navn Ronni Poulsen Tekstur Hey hey Ginna (C nokkso cool síða og góða eydnu í frammtíðini. Vinarliga Ronni Poulsen Navn Maggie Tekstur Eitt hugskot til frá einum Wilson Phillips. Eg veit at tær eru ikki til meira, men tær gjørdu fínan og meinaleysan poppmusik. Teirra debut-fløga var suveren, og eg meini tær vóru Best Newcomer Navn fyrverandi starvsfelagið Tekstur hey bjarni og ginna. ein framútskarandi sending. forset við henni gott nýttar. og alt tað besta. l.d. Navn Ein forvitin Tekstur Ein partur av tykkara undirhaldi kallast "Sjørnudust" havi eg skilt tað rætt, ella skuldi tað kanska staðið S(t)jørnudust. (Sí yvirlit) Bert ein viðmerking. Annars takk fyri eina góða sending. Navn Petur Jákupsson, Strendur Tekstur Siti og lurti eftir Vaglinum. Í sambandi við spurnakappingina varð spurtm hvussu bóndurnir á Skælingi eita. Rætta svarið er Tummas Hansen og Katrina (Dinna) Svarthamar. Eg eri sjálvur av Skælingi Navn Fred_Flint Tekstur frá E-Type Hann hevur jú CD'arar úti + eina uppsamling. Lag kundi verði Set the world on fire frá "Made in Sweden" Lag kundi verði Back in the loop frá "The Explorer" Lag kundi verði tað nýggja lagið á "Greatest hits" bara fyri ikki at spæla Angels crying ella Here I go. Navn Ljóta ULLA Tekstur til ( LJ`OTU ) ULLU Eg haldi vid John he's my man big time. Ulla fá tær eitt lív, kom á rættskrivingarskeid hjá mær, eingin fanið skilur hvat tú skrivar. ps. Tolir tú ikki kritik pss. John hevur gódar, sterkar og sera beinraktar meiningar. Ein maður sum hann átti at stýrt okkara landi. Tekstur Til John M Jarnfoss Hvat er galið við trimum frá einum og heita stólinum Bara tí tað ikki hógar tær nýtist tær ikki at skræða teg um tað. Lat okkum sum dáma tað hava tað í frið. Haldi ellars at tað er sera uppfinnsomt. Hevur tú ksnska ongantíð tonkt, at tað kanska er tær tað er galið við Navn Narayan Tekstur Eg vil hervið nýta høvi til at takka fyri eina sera góða sending. MEN- nýtist tykkum at einans spæla 'ara tónleik týskvæld Tað er so harrans forolda, og totalt yt, come on, vit skula inn í ár um ein mána, HALLÓÓ OUFFF Hetta blívur eitt sindur anstrengandi, hví skula nøkur altíð hála og slíta seg fastan í fortíðina Tit eru bara mega strævin. Orsaka Vaglið er ikki ein góð sending, einans hóskvøld, tí tá rular tónleikurin av sonnum, takk fyri tað. Men altso, hasin "heiti stólurin" er ikki serligani heitur, tað tykist sum um at bæði vertirnir og tann ið verur spurdur, keða seg heilt kolosalt Og tískil byrjar lurtarin eisini at keða seg. Um fólk ikki vilja ringja inn og spyrja, so gevst við hasum teginum, og tað meðan VÆL er Eftir er bert eftir at siga at mín favourite táttur í sendingini er "filmsmistøk", tað haldi eg er rættiligani cool; at hugsa sær at vit so lætt kunna læta okkum blíva manipuleraði, at vit heilt gloyma at hyggja ordiligani eftir, og bara taka ímóti uttan kritik WOW Tað var nú Hitler skuldi liva(um hann altso skuldi rula verðini, men tað haldi eg erligani ikki. Bei bei, kærar heilsanir, Narayan PS okkurt come on Navn Katrin Joensen Tekstur kulturell heimasíða alvorliga well takk fyri eina kula sending. O)) Navn Rannvá Jensen Tekstur Ein tann flottasta heimasíðan og ein super góð undirhaldssending Navn No Tekstur Takk fyri eina góða sending. Vit síggjast tann Navn tey suvorenu Tekstur hvør hevur ikki hort hetta B-R-A sigur bra, V-O sigur vo, sigur bra sigur vo sigur bravo MEN MEN klára tit hetta líkaskjótt sum tað fyrra B-R-A sigur korn, V-O sigur Flex, sigur jor sigur ber sigur rabarbugreyt Navn tey suvorenu Tekstur vita hvussu skjótt tú klárar at siga hetta rím Um likke likka, tjikka tjikka, bang kikke likka, tjikka tjikka ho ho ho, alvilvo alveivo, alvilvo veivo vum-hei, luf filli luf, filli puf filli pest, filli dam filli mark, filli luf luf luf-hei. so komandi týskvøld er tað vit sum skulu fáa tykkum at gera tykkum fyri skommun. so tað er bara at byrja við venjingini. Navn Bárður Tekstur Ja hví ikki eina sending við ára tónleiki tað skal eisini til Navn Marjun,við a í Eystur Skúlanum. Tekstur Góðu tit á vaglinum. Her er ein lítil heilsan,frá einari vælnøgdari havnafrillu.Og a í Eystur Skúlanum.Sendingin er super Navn Ulla Tekstur Til John M Jarnfoss Hvat er galið við trimum frá einum og heita stólinum Bara tí tað ikki hógar tær nýtist tær ikki at skræða teg um tað. Lat okkum sum dáma tað hava tað í frið. Haldi ellars at tað er sera uppfinnsomt. Hevur tú ksnska ongantíð tonkt, at tað kanska er tær tað er galið við Navn John M Jarnfoss Tekstur Eg haldi at tykkara sending beint út stinkar, vertitnir eru ein poptøs og ein vatpikkur og so eisini frá einum, tann heiti stólurin heilt erligt, veri eitt sindur meiri uppfinnsom Navn Ikki Penthan Tekstur Get a grip Penthan. 'ara tónleikur rokkar almikið Navn Penthan Tekstur eg haldi at tit áttu at spælt meiri aktuellan tónleik ísaðin fyri tónleik frá ogGrøntkál Navn F Tekstur Eg haldi at tykkara sending er sera áhugaverd, við fjølbreittum tónleiki. Eg ynski tykkum alt gott framyvir við sendingini. Navn Fallos Tekstur Um eitt samdøgur fari eg at ringja til Ver. Heilt sikkurt, at Ginna verður ordiliga flóv hi-hi-hi. Navn hømhøm Tekstur nokkso cool heimasíða, men eitt sindur keðilig, tit høvdu kunna gjørt tað betur. tit spæla eisini nokkso góðan tónleik Navn HOST Tekstur Fín sending hjá tykkum frá er kopiera úr M-TV men hvat er ikki o) Spæli meira andaligan tónleik Navn Fallos Tekstur Ginna, er tað í lagi, at eg velji teg til MR. Lee-nudlir í næstu Ver-sending Fínt, minst so til at lurta fríggjakvøldið. Síggjast skjótt Navn Mulder_ Tekstur Fín sending. Góð spurnarkapping, ið eg veri skjótur at melda meg til. Má líka finna mær ein partnara. So, vit síggjast. Navn Smølfur Tekstur Góðu tit kann eg ikki sleppa at hoyra eitt lag hjá Return sum eg haldi eitur eitt ella annað við "Friends " -takk tí eg havi ikki hoyrt tað í langa tíð. Navn Kvark Tekstur Tiltakið við at vitja í øðrum býum og bygdum er sera gott. Sendingin úr Klaksvík var frálík Koyrið á Tit hava funni eitt gott stev. Navn PRUL Tekstur Bert ein lítil áheitan til tykkara, tá tit velja fólk at luttaka í sendingini. Kunnu tit so ikki gera forarbeiði sum skal til áðrenn tit fara í luftina. Ein hevur kenslu av at tit nærum eru blok tá tit fáa vitjan. Spar okkum eitt lítið sindur fyri, allari hasari spyrjanni sum oftani bara er fyri at fylla tíðina út. Hetta er sum sagt bara ein áheitan, sum vónandi ikki verður tikin alt ov illa upp Navn Ollie Tekstur Stuttlig og góð spurnarkapping Ja, eg veit, tit eru ikki par, ment tit eru nú kortini eitt fitt par hehe Navn Karlo Tekstur Eg vil geva Hildu rætt. Tit eru sum skapt til hvørt annað Navn Bjarni Tekstur Bert ein lítil rættleiðing til Hildu. Lat meg bert sláa fast, at vit bæði Ginna og Bjarni eru ikki par. So skuldi hatta verið komið upp á pláss. Navn Hilda Tekstur Ginna og Bjarni. Tit eru eitt so sera elskiligt par. Navn eg Tekstur Nær koma kongar sum eitt nú Jákup Magnussen og Heðin Arge í plátuvendaratáttin Navn Fætter guf Tekstur Atl. Radio vs. ÚF Nei, tað sømir seg ikki at leggja kjakið støðinar millum inn á hesa gestabókina. Annars ein kuul sending kanska serliga handa mýkiliga unga kvinnurøddin, ið fløvar eitt hvørt ungt dreingjahjartað. Navn Rokkarin Tekstur Come on. Lat okkum ikki draga Atlantic Radio uppí nakað kjak. Støðið er hjá teimum er ógvuliga lágt, og bara versnar. Finn okkurt betri at kjakast um Navn Eggggg Tekstur Hvat er so serligt við hasi spurnarkappingini, hava tit hoyrt hana Annars kundi kjaki verið um Atl. Radio vs/ ÚF. Navn anonymus Tekstur er onki fragari at kjakast um her Navn Tann triðji Tekstur Eg kann ikki siga, at eri samdur í teimum úttalilsum, ið gjørd eru á síðuni Navn Ein annar Tekstur Hvat snýr kjakið seg um her Røddina hjá henni Jú, gaman í hevur hon eina sexuta rødd samdur Navn Admirus Tekstur Hey Vil bert senda tí kvinnuliga vertinum, við tí mest sexutu røddini eina heilsan. Nærum dagliga eru løg at hoyra, ið eru útkomin áður. Hesar eru sum heild vánaligar og smagsleysar endurútgávur. Okkara aðalmál í Tónleikaløgguni er at finna fram til syndarnar, ið gera sær dælt av at endurútgeva hesi løg. Vit taka síðani málið upp til kanningar, finna fram til upprunaligu útgávuna og skráseta lagið í brotslistan, ið hevur innivist niðast á síðuni. Í sendingum týskvøld kunnu lurtarar fylgja við, hvussu gingist hevur Tónleikaløgguni. ALPHA PROXIMA nærri stjørnunum Seinast dagførd Hvat heldur tú um Alpha Proxima Góð sending Hampulig sending Elendig sending Hetta er ein afturvendandi spurningur fyri okkum, sum gera sendingina. Alpha Proxima er fyri okkara viðkomandi ein tónleikasending. Ein tónleikasending, sum verður send hvørt leygarkvøld klokkan og endursend hvønn mikudag klokkan Sendingin er ein tónleikasending har ein ávísur bólkur ella einstaklingur verður viðgjørdur í hvørjari sending. Eisini hava vit onkuntíð roynt at viðgera eitt ávíst tíðarskeið ella eitt ávíst evni. Hugskoti til sendingina kom einaferð mitt í tá Andrias og Steintór Rasmussen komu at práta um møguliga útvarpssending frá studio Pegasus. Trupuleikin er, at studio Pegasus enn ikki hevur útgerð, til at senda beinleiðis, og tíkskil máttu vit hugsa um, at evt. gera sendingar fyri Útvarp Føroya. Eftir stutt prát við Fróða var annar studioverturin funnin og ikki gekk long tíð, fyrrenn Eivind eisini var uppi í leikinum. Ein royndarsending var gjørd til ÚF og henda sending endaði eisini við at vera fyrsta Alpha Proxima sending nakrantíð. Sendingin snúði seg um Led Zeppelin. og so er tað líka hatta har, "Hvat merkir Alpha Proxima " Alpha Proxima er heiti á tí stjørnu, ið er næst okkara sól systemi. Hon er partur av Alpha Centauri sjørnusysteminum, ið er deild upp í stjørnur. A og B sum hava ár um at koma runt um hvønn annan, og so C sum hevur millión ár um at koma runt um sínar felagar. Alpha Centauri C, eisini kalla Alpha Proxima, er ljósár frá jørðini, ella við øðrum orðum, so er ljósið sum vit síggja frá henni, ára gamalt. Hetta vil eisini siga, at vit ikki vita við vissu, um hon lýsir enn, ella er slóknað fyri fleiri árum síðani. Hvat hetta hevur við sendingina at gera, er frítt til tulkingar Alpha Centauri Manningin í Alpha Proxima telur tveir mans, men tað hevur ikki altíð verið soleiðis. Tær fyrstu sendingarnar. ið vit gjørdu, høvdu studiovertir. Eivind Niclasen sat tá yvirav Fróða Løkságarð í studionum, men hóast hann er givin nú, hevur hann onkurtíð verið í studionum aftur og vitja. Eivind má sigast at vera serstakliga innaliga í tónleiki og hann hevur tí mangan verið hentur at heitt á, tá bólkar skulu viðgerast. Men hvørjir eru so hinir báðir mennirnir aftanfyri sendingina Eyðun Klakstein, hálvstuderaður journalist, skrivar FRÓÐI Dømdi maðurin í Alpha Proxima. Hann koyrdi við km/t í nordvestlig retning í bygdum øki, tá ein politibilur fekk hann aftur. Úrslit Frádømdur koyrikoyrtið í hálvt ár og ein bót uppá umleið pizzur Hann heldur tó, at tað skal nokk fara at ganga Hann er vitið í sendingini, maðurin við teimum mongum faktuellu upplýsungunum, sum skulu blandast og kryddast, so tað gevur meining í eini tíð við kravi um undirhald. Hann er maðurin við bassduninum, sum krevur fleiri minus-dB á equlisaranum. Røddin, sum fær útvarpstólið at rystast og kennarar at lurta, tá hann viðgerð David Bowie í tíðarskeiðinum Soleiðis er Alpha Proxima, tað er public-service í undirhaldsanda Fróði er ár, single og vil gjarna í samband við konufólk sum hava áhuga fyri gongutúrum, stríputum klæðum og rættarsakum. Áhuga verða biðin um at senda eitt bræv við mynd til bill. merk. ANDRIAS Hann er fangaður í netinum. Surfar og kjattar dagin langan, og tá ítøktilig úrslit skulu takast fram av hesum levnaði, má tað verða konufólkið, sum situr undir liðuni á honum í tí myrkabláa luxuslinaranum árgang sum sigst lena seg upp at einum metstórum tali av krossum á næsta sýninum. Hann skal halda skil á knøttunum, digitalu útgerðini, DAT-bondunum og leidningunum. Hann skal syrgja fyri at røddin á vertinum kemur vegin fram úr upptøkuhølinum, gjøgnum kablarnar og á bandið, har upplestur verður umskapaður til -tøl og -tøl. Og so er tað hansara uppgáva at seta lesturin og tónleikin saman, so sendingin at enda fær tað skap, sum vit hoyra hana í. Andrias er ár, koyrir eitt ellisakfar og hevur áhuga fyri cyberromansu. Skrivið helst ikki til hann beint nú. Fróði og Andrias inni í upptøkuhølunum Nú er rúm tíð farin síðani sendingin fór í luftina á fyrsta sinni. Av tí sama so eru tað eisini ein rúgva av einstaklingum og bólkum sum hava fingið sína sak fyri. Niðanfyri er eitt yvirlit yvir nøkur av nøvnunum Vit hava øll okkara boð uppá eina góða fløgu. Eina fløgu, sum far okkum at flenna ella gráta, eina fløgu, sum spreiðir hugna og trivna, eina fløgu, sum vit hava við í bilin, til fjals, á wc ella, sum vit bara goyma undir koddanum, millum kollsigldar dreymar og brostnar vónir. Her eru so okkara boð uppá fløgur, sum tú vildi selt títt gamla KÍ turriklæð fyri U Achtung Baby Tað er eingin loyna, at U standa mær rættuliga nær, og var Achtung Baby eitt upplagt væl tá eg skuldi geva boð uppá fløgur sum mugu vera í savninum. Tá U komu við teirra Achtung Baby í var tað ein rættulig sensatión. Eftir útgávurna av stórseljandi The Joshua Tree og tí meira moderatu Rattle & Hum hevði bólkurin megnað at enduruppfunnið seg sjálvan, og við hesari útgávuni settu teir nýggjan standard fyri hvussu ein rock fløga anno átti at ljóða. Fløgan er á tremur við spennandi tónleiki. Avgjørt ein útgáva sum kemur at halda í nógv ár afturat. Men hvat Love is Blindness Bryan Ferry B^ete Noire Stílfulli sangarin úr Roxy Music megnaði lættliga at standa á egnum beinum eftir at hann hevði slitið seg leysan frá snillinginum Brian Eno. Hann hevur við fleiri útgávum upp gjøgnum 'ini gjørt vart við seg sum ein av mest stílfullu croonarunum á altjóða tónleikapallinum. Er man til lekran vælspældan og ditto sungnan popptónleik, við eitt sindur av vælspældum percussion afturvið, er henda fløgan eitt must. Her íður í góðum løgum, og stjørnurnar standa í bíðirøð fyri at rætta ein hjálpandi hond. Kiss And Tell skuldi verið obligatorisk uttanatslæra hjá einumhvørjum poppara. Pink Floyd Dark Side Of The Moon Ein óuppslítiligur klassikari fløgan yvir øllum øðrum fløgum. Sjálvt um eg havi hoyrt hana ferðir so dámar mær hana enn líka væl. Hetta er avgjørt hæddarpunktið á yrkisleiðini hjá Pink Floyd, og vikur á Top hjá Billboard út í eitt sigur eisini eitt sindur. Hetta er tónleikur frá tíðini áðrenn Roger Waters fekk totalan dominans, og allir limirnir í bólkinum eru slopnir at royna seg sum sangskrivarar á hesi fløguni og úrslitið er eisini tað fjølbroyttasta hjá Pink Floyd nakrantíð The Great Gig In The Sky er rein massaga fyri oyruni. U The Joshua Tree Tá eg hugsi um, hvat fyri fløgur eru absolut must í fløgusavninum heima við hús, er hetta fyrsta fløgan sum rennur mær í huga. Treygust so, so er hetta ikki ein serliga gomul fløga í mínum plátusavni, hóast hon kom út í Hetta, at eg ikki havi ogna mær hana, fyrrenn fyri stuttari tíð síðan kemst tó av, at eg ikki fekk eyguni upp fyri U fyrr enn 'ini vóru hálvrunnin, men hóast eg ikki havi serliga stórar erfaringar við hesum bólkinum, so er hetta tó tann fløgan í fylgir mær næstan allastaðni. Um eg skal veja nakað favorit lag av hesi fløguni, so er tað nokk skering ið ber heiti "Running to stand still", ið fær heiðurin. Bon Jovi These Days Eftir at hava ogna mær hesa fløguna stutt eftir, at hon var komin í plátuhandlarnar í fann eg fyri fyrstu ferð útav, hvussu tað føldist, at hava blakað pening beinleiðis út gjøgnum vindeyga, ella sum onkur annar vildi sagt " so heldur mist úr lummanum ". Men eftir at hava havt hana undir geislanum nakrar ferðir, havi eg funni útav, at hetta er tað, sum limirnir í bólkinum kunnu vera mest stoltir av. Á tekstsíðuni er fløgan eitt meistarverk og tónlistarliga fylgja teir væl við eisini. Hæddarpunkti á fløguni er eftir mínum tykkið lagi "(It's hard) Letting you go", ið rætt og slætt redefinerar hugtaki, kærleikssangur. Joe Satriani Surfing With The Alien Sum ein og hvør annar hálvvánaligur guitarleikari, so sær ein upp til menn, ið veruliga duga at vísa guitarini, hvar klaveri stendur. Ein av monnunum sum veruliga kann gera hetta, er guitarsnillingurin Joe Satriani. Fløgan kom út í og allastaðni vóru fólk tikin av bóli, av hesum snillinginum, ið vildi út at vísa heiminum, at eisini vildi vera við á heimsins tónleikapallið. Úrsliti er eitt satt gutiar meistarverk, ið fær flestu aðrar útgávur av sama slagi, at blikna aftur í bakgrundina. Her eru óføra nógv góð løg á hesi útgávuni, men eg vil tó halda, at eitt lag, sum veruliga skærar framúr, er tittullagi "Surfing with the Alien". Her er møguleiki fyri at skriva í okkara gestabók. Vinarliga roynið, at halda eitt ávíst støði á viðmerkingunum, so at hetta kann gerast eitt lítið sindur seriøst Navn Tekstur Navn ME Tekstur Hvat við at hava eina sending um GRANT LEE BUFFALO. Navn Webmaster Tekstur Síðan verður dagførd tá Plan-B verður umskrásett til Proxima aftur. Inntil tá mugu tit liva við hesum Navn Teldan Tekstur Eg vil bara siga at hettar er ein "seriøst" góð sending, og ja og hvat meir Hon er bara fín Navn proxinana Tekstur super góð sending. Tað er stórur saknur í henni, nú summarferian er, so vónandi verður hon aftur at hoyra í heyst. Men Webmaster kundi tikið seg saman og dagført síðuna, heilt erligt Navn Billy Boy Tekstur Now it's time for a second shoot-out in Klax Nicht so Navn Tvøra beiggin Tekstur hevði tit ikki kunna spælt nakrar góðar slakarar við Queen ella metallica guns'n roses Navn Fartknocker de-luxe Tekstur Totalt misskilt evnið heavy metal up through the years dumbo Navn Ein ið hevur hoyrt ALLAR sendingarnar Tekstur Heavy Metal við brestin Bon Jovi Annars so hava bæði Deep Purple og Black Sabbath verið at hoyrt áður, so at tað mátti ikki verið neyðugt at blivi við at gjørt sendingar um teir Annars so er sendingin á veg í summarfrí, men verður allarhelst at hoyra aftur í vetrarskránni. Navn Fartknocker de-luxe Tekstur Heavy Metal sending við brestin nú Iron Maiden og Bon Jovi hava stórsligin come-backs Spæl alt frá Deep Purple/Black Sabbath til White Zombie/Marilyn Manson Takk fyri eina góða sending Navn Boogie-Man Tekstur First of all say hello to the Boogie-Man (that's the way aha aha I like it aha aha) Now what's up dudes on the isles Are you hip & groovy up there among the sheeps -) Wish I could hear your local-radio then I could be able to know how fishermen and sheppards are gettin down with it Navn Pegasus Tekstur Pegasus livir eitt ótrygt lív, eins og grannar á brekkunum í Klaksvík ella linjuverjar á vøllunum í klax Navn ØH Tekstur Øh kunnu tit updatera øh nokkso skjótt øh takk Navn Hjalmar Holm Tekstur Rush Super. Navn Justin Case Tekstur Eg haldi at títt sokallaða fløgu-ummæli av nýggju fløguni hjá Brittney Spears var óseriøst og tú veit væl hví. Talan er um vreingjan av veruleikanum og kann í síðsta enda viðføra, at tað verður bannað at gera fløgu-ummæli sum heild, eisini seriøs av slagnum. Hatta sum tú umboðar er ein tónlistarlig yvirstætt, sum vanvirðir grundsjónarmiðið í fólkaræðinum. Navn Mega- FREAK Tekstur Nú er uppá tíðina at tit gera eina sending um MEGADETH. Navn Alpha P. lurtari Tekstur Sendingin er sera góð, men skuldi verða updatera. Navn Ónøgdur Tekstur For hulin updatera hesa síðuna við brestin ella eru tit YT Navn Vil Vita Tekstur Kunnu tit á Alpha Proxima siga mær hvussu bólkurin eitur við einum tjúkkum nekara og einum vanligum, sum spældu eitt feitt lag vistnokk kallað Downtown Venus. Hetta lagið hevði sampla bassin frá Hush hjá Deep Purple. Vinaligast bara svara mær her inni -) P.S. Vísi nú tykkara tónleika-kunnleika Navn ein klaxsjingur Tekstur Eg vil barab viðmerkja at tit gera eitt frálíkt arbeiði og hava sera góðar sendingar í luftini hvørt leygarkvøld. Men eg haldi at tit burdu gjørt eina sending um BON JOVI. Um tit hava gjørt (sent) eina sending um Bon Jovi vildi eg ógvuliga gjarna hoyrt hana umaftur. Koyr á p.s. ein sending við QUEEN hevði heldur ikki verði so galið. Navn Proxi-Fan Tekstur Nú Accept verður nevnt fleiri ferðir á hesum stað, hví ikki viðgerða bólkin U.D.O. Hetta er enn aktiva leivdin av Accept, nevniliga forsangarin Udo Dirkschneider og trummuspælarin, nú guitarleikari Stefan Kaufmann. Teir eru aktuellir við fløguni "Holy", sum verður nevnd ein sonn perla, tætt upp á uppruna Accept stíl Navn undrandi Tekstur Hví í allari víðu verð verður henda síða ikki dagførd Navn Anonymius Tekstur Tit hava eina fína sending,men tit burdu prøva at havt eina sending um KoRn Navn ME Tekstur Nú er tað uppá tíðina at tit gera eina sending um THE DOORS Navn Freak Kitchen Tekstur Ja, eina sending um svenska bólkin Freak Kitchen hevði verið SUPER. Eg meini so við, teir koma kanska til Føroyar at spæla skjótt sooeee Info er á www.freakkitchen.nu Navn Hjalmar Holm Tekstur Jú ikki kann sigast annað enn, at sendingin er heilt góð. Tó skal viðmerkjast at bólkarnir eru ikki júst tað eg lurti eftir, men sendingin við Klakkstein var heilt góð, tónleikurin og ikki minst søgunar um túrin í Ameriku. Um hetta kanska gerst ein fastur táttur í sendingini, at fáa ymskar tónleikarar at greiða frá um hvat teir hava verið ígjøgnum, og so eisini at velja eitt sindur av tónleiki, so burdi sendingin verið eitt sindur longur og kanska eitt sindur oftari. Annars, sum gamalt var at siga "keep up the good work". Líka eitt afturat; kanska hevði tað verið áhugavert um tit tóku onkran eitt sindur ókendan bólk við í Proxima-sendingina. Fest øll kenna søgurnar um teir kendu bólkarnar. Navn Bilsin Tekstur Hvussu ber tað til, at sendingin hvørt leygarkvøld bara endar í tóman heim ella rættiri sagt næasta sendingin teku yvir Timing guys tað mugu sjálv klax-menn halda seg til nicht so Navn Compaq Tekstur Takk fyri sendingina um Faith No More So er bara at fara í holt við Motley Crue, Ugly Kid Joe, The Cult, Accept, Judas Priest, Simple Minds, Billy Idol osv. ikki so Navn spurin Tekstur Eg haldi at Webmaster burdi tikið seg saman og dagført síðuna eitt sindur oftari Navn Webmaster Tekstur Tú, sum hevur skriva hatta elendiga ummæli um Iron Maiden Hvat &"%#